📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဒီဃနိကာယေ

မဟာဝဂ္ဂဋီကာ

၁။ မဟာပဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၁။ ယထာဇာတာနံ ¶ ¶ ¶ ကရေရိရုက္ခာနံ ဃနပတ္တသာခါဝိဋပေဟိ မဏ္ဍပသင်္ခေပေဟိ သဉ္ဆန္နော ပဒေသော ‘‘ကရေရိမဏ္ဍပေါ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဒွါရေတိ ဒွါရသမီပေ။ ဒွါရေ ဌိတရုက္ခဝသေန အညတ္ထာပိ သမညာ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကထံ ပန ဘဂဝါ မဟာဂန္ဓကုဋိယံ အဝသိတွာ တဒါ ကရေရိကုဋိကာယံ ဝိဟာသီတိ? သာပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဝသနဂန္ဓကုဋိ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘အန္တောဇေတဝနေ’’တိအာဒိမာဟ။ သလဠာဂါရန္တိ ဒေဝဒါရုရုက္ခေဟိ ကတဂေဟံ။ ပကတိဘတ္တဿ ပစ္ဆတောတိ ဘိက္ခူနံ ပါကတိကဘတ္တကာလတော ပစ္ဆာ၊ ဌိတမဇ္ဈနှိကတော ဥပရီတိ အတ္ထော။ ပိဏ္ဍပါတတော ပဋိက္ကန္တာနန္တိ ပိဏ္ဍပါတဘောဇနတော အပေတာနံ။ တေနာဟ ‘‘ဘတ္တကိစ္စ’’န္တိအာဒိ။

မဏ္ဍလသဏ္ဌာနာ ¶ မာဠသင်္ခေပေန ကတာ နိသီဒနသာလာ ‘‘မဏ္ဍလမာဠ’’န္တိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘နိသီဒနသာလာယာ’’တိ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တာတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ အတီတဝိသယော၊ နိဝါသ-သဒ္ဒေါ ကမ္မသာဓနော၊ ခန္ဓဝိနိမုတ္တော စ နိဝသိတဓမ္မော နတ္ထိ၊ ခန္ဓာ စ သန္တာနဝသေနေဝ ပဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓသန္တာနသင်္ခါတေန ပုဗ္ဗေနိဝါသေနာ’’တိ။ ယောဇေတွာတိ ¶ ဝိသယဘာဝေန ယောဇေတွာ။ ပဝတ္တိတာတိ ကထိတာ။ ဓမ္မူပသံဟိတတ္တာ ဓမ္မတော အနပေတာတိ ဓမ္မီ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မသံယုတ္တာ’’တိ။

ဥဒပါဒီတိ ¶ ပဒုဒ္ဓါရော၊ တဿ ဥပ္ပန္နာ ဇာတာတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ တံ ပနဿာ ဥပ္ပန္နာကာရံ ပါဠိယံ သင်္ခေပတောဝ ဒဿိတံ၊ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘အဟော အစ္ဆရိယ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ကေ အနုဿရန္တိ၊ ကေ နာနုဿရန္တီတိ ပဒဒွယေ ပဌမံယေဝ သပ္ပပဉ္စနံ၊ န ဣတရန္တိ တဒေဝ ပုဂ္ဂလဘေဒတော၊ ကာလဝိဘာဂတော၊ အနုဿရဏာကာရတော၊ ဩပမ္မတော နိဒ္ဒိသန္တေန ‘‘တိတ္ထိယာ အနုဿရန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂပ္ပတ္တကမ္မဝါဒိနောတိ သိခါပ္ပတ္တကမ္မဝါဒိနော ‘‘အတ္ထိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၄) ဧဝံ ကမ္မဿကတာဉာဏေ ဌိတာ တာပသပရိဗ္ဗာဇကာ။ စတ္တာလီသံယေဝ ကပ္ပေ အနုဿရန္တီတိ ဗြဟ္မဇာလာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၃) ဘဂဝတာ တထာ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဝုတ္တတ္တာ။ တတော ပရံ န အနုဿရန္တီတိ တထာဝစနဉ္စ ဒိဋ္ဌိဂတောပဋ္ဌကဿ တေသံ ဉာဏဿ ပရိဒုဗ္ဗလဘာဝတော။

သာဝကာတိ မဟာသာဝကာ တေသဉှိ ကပ္ပသတသဟဿံ ပုဗ္ဗာဘိနီဟာရော။ ပကတိသာဝကာ ပန တတော ဦနကမေဝ အနုဿရန္တိ။ ယသ္မာ ‘‘ကပ္ပာနံ လက္ခာဓိကံ ဧကံ၊ ဒွေ စ အသင်္ချေယျာနီ’’တိ ကာလဝသေန ဧဝံ ပရိမာဏော ယထာက္ကမံ အဂ္ဂသာဝကပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပုညဉာဏာဘိနီဟာရော၊ သာဝကဗောဓိပစ္စေကဗောဓိပါရမိတာသမ္ဘရဏဉ္စ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ…ပေ… ကပ္ပသတသဟဿဉ္စာ’’တိ။ ယဒိ ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏကာလပရိစ္ဆိန္နော တေသံ တေသံ အရိယာနံ အဘိညာဉာဏဝိဘဝေါ၊ ဧဝံ သန္တေ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိဿ သပရိစ္ဆေဒတာ အာပန္နာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဧတ္တကန္တိ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ၊ ယာဝတကံ အာကင်္ခန္တိ၊ တာဝတကံ အနုဿရန္တီ’’တိ ‘‘ယာဝတကံ နေယျံ၊ တာဝတကံ ဉာဏ’’န္တိ (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃၊ ၅) ဝစနတော။ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ဝိယ ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ အဘိညာဉာဏာနမ္ပိ သဝိသယေ ပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ယံ ¶ ယံ ဉာတုံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တေ တံ တံ ဇာနန္တိ ဧဝ။ အထ ဝါ သတိပိ ကာလပရိစ္ဆေဒေ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟာဒိနာ သာတိသယတ္တာ မဟာဗောဓိသမ္ဘာရာနံ ပညာပါရမိတာယ ပဝတ္တိအာနုဘာဝဿ ပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နတ္ထိ၊ ကုတော တန္နိမိတ္တကာနံ အဘိညာဉာဏာနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ…ပေ… နတ္ထီ’’တိ။

ခန္ဓပဋိပါဋိယာတိ ¶ ¶ ယထာပစ္စယံ အနုပုဗ္ဗပဝတ္တမာနာနံ ခန္ဓာနံ အနုပုဗ္ဗိယာ။ ခန္ဓပ္ပဝတ္တိန္တိ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓပ္ပဝတ္တိံ။ တေသဉှိ အနုဘဝနာဒိအာကာရဂ္ဂဟဏမဿ သာတိသယံ၊ တံ သညာဘဝေ တတ္ထ တတ္ထ အနုဿရဏဝသေန ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တာ ဧကဝေါကာရဘဝေ အလဘန္တာ ‘‘န ပဿန္တီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဇာလေ ပတိတာ ဝိယ သကုဏာ၊ မစ္ဆာ ဝိယ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ကုဏ္ဌာ ဝိယာတိ ဒန္ဓာ ဝိယ။ ပင်္ဂုဠာ ဝိယာတိ ပီဌသပ္ပိနော ဝိယ။ ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှန္တီတိ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကဒိဋ္ဌိံ ဂဏှန္တိ။ ယဋ္ဌိကောဋိဟေတုကံ ဂမနံ ယဋ္ဌိကောဋိဂမနံ ခန္ဓပဋိပါဋိယာ အမုဉ္စနတော။

ဧဝံ သန္တေပီတိ ကာမံ ဗုဒ္ဓသာဝကာပိ အသညဘဝေ ခန္ဓပ္ပဝတ္တိံ န ပဿန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ တေ ဗုဒ္ဓသာဝကာ အသညဘဝံ လင်္ဃိတွာ ပရတော အနုဿရန္တိ။ ‘‘ဝဋ္ဋေ’’တိအာဒိ တထာ တေသံ အနုဿရဏာကာရဒဿနံ။ ဗုဒ္ဓေဟိ ဒိန္နနယေ ဌတွာတိ ‘‘ယတ္ထ ပဉ္စကပ္ပသတာနိ ရူပပ္ပဝတ္တိယေဝ၊ န အရူပပ္ပဝတ္တိ၊ သော အသညဘဝေါ’’တိ ဧဝံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ ဒေသိတာယံ ဓမ္မနေတ္တိယံ ဌတွာ။ ဧဝဉှိ အန္တရာ စုတိပဋိသန္ဓိယော အပဿန္တာ ပရတော အနုဿရန္တိ သေယျထာပိ အာယသ္မာ သောဘိတောတိ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂။၁၆၄ သောဘိတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ)။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေနိဝါသေ စိဏ္ဏဝသီ ဟုတွာ အနုပဋိပါဋိယာ အတ္တနော နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနံ ¶ အနုဿရန္တော ယာဝ အသညဘဝေ အတ္တနော အစိတ္တကပဋိသန္ဓိ တာဝ အဒ္ဒသ၊ တတော ပရံ ပဉ္စကပ္ပသတပရိမာဏေ ကာလေ စုတိပဋိသန္ဓိယော အဒိသွာ အဝသာနေ စုတိံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နာမေတ’’န္တိ အာဝဇ္ဇယမာနော နယဝသေန ‘‘အသညဘဝေါ ဘဝိဿတီ’’တိ နိဋ္ဌံ အဂမာသိ။ အထ နံ ဘဂဝါ တံ ကာရဏံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ ‘‘စုတိပဋိသန္ဓိံ ဩလောကေတွာ’’တိ ဣဒံ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန တေသံ ဉာဏဿ သင်္ကမနဒဿနံ၊ တေန သဗ္ဗသော ဘဝေ အနာမသိတွာ ဂန္တုံ န သက္ကောန္တီတိ ဒဿေတိ။

တံ တဒေဝ ပဿန္တီတိ ယထာ နာမ သရဒသမယေ ဌိတမဇ္ဈနှိကဝေလာယ စတုရတနိကေ ဂေဟေ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ရူပဂတံ သုပါကဋမေဝ ဟောတီတိ လောကသိဒ္ဓမေတံ၊ သိယာ ပန တဿ သုခုမတရတိရောဟိတာဒိဘေဒဿ ရူပဂတဿ အဂေါစရတာ။ န တွေဝ ဗုဒ္ဓါနံ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတဿ ဉေယျဿ အဂေါစရတာ၊ အထ ခေါ တံ ဉာဏာလောကေန ဩဘာသိတံ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ သုပါကဋံ သုဝိဘူတမေဝ ဟောတိ ¶ တထာ ဉေယျာဝရဏဿ သုပ္ပဟီနတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ပန အတ္တနာ ဝါ ပရေဟိ ဝါ ဒိဋ္ဌကတသုတံ၊ သူရိယမဏ္ဍလောဘာသသဒိသ’’န္တိ စ အာဒိ။

တထာ သာဝကာ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စာတိ။ ဧတ္ထ တထာ-သဒ္ဒေန ‘‘အတ္တနာ ဒိဋ္ဌကတသုတမေဝ အနုဿရန္တီ’’တိ ¶ ဣဒံ ဥပသံဟရတိ၊ တေန သပ္ပဒေသမေဝ နေသံ အနုဿရဏံ၊ န နိပ္ပဒေသန္တိ နိဒဿေတိ။

ခဇ္ဇောပနကဩဘာသသဒိသံ ဉာဏဿ အတိဝိယ အပ္ပာနုဘာဝတာယ။ သာဝကာနန္တိ ဧတ္ထ ပကတိသာဝကာနံ ပါကတိကပဒီပေါဘာသသဒိသံ။ မဟာသာဝကာနံ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁ ဝင်္ဂီသေတ္ထရဂါထာဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရော) မဟာပဒီပေါဘာသသဒိသံ။ တေနာဟ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၀၂) ‘‘ဥက္ကာပဘာသဒိသ’’န္တိ။ ဩသဓိတာရကောဘာသသဒိသန္တိ ¶ ဥဿန္နာ ပဘာ ဧတာယ ဓီယတိ၊ ဩသဓီနံ ဝါ အနုဗလပ္ပဒါယကတ္တာ ‘‘ဩသဓီ’’တိ ဧဝံ လဒ္ဓနာမာယ တာရကာယ ပဘာသဒိသံ။ သရဒသူရိယမဏ္ဍလောဘာသသဒိသံ သဗ္ဗသော အန္ဓကာရဝိဓမနတော။ အပဋုဘာဝဟေတုကော ဝိသယဂ္ဂဟဏေ စဉ္စလဘာဝေါ ခလိတံ၊ ကုဏ္ဌိဘာဝဟေတုကော ဝိသယဿ အနဘိသမယော ပဋိဃာတော။ အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓမေဝါတိ အာဝဇ္ဇနမတ္တာဓီနံ၊ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ ဧဝ ယထိစ္ဆိတဿ ပဋိဝိဇ္ဈနကန္တိ အတ္ထော။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။

အသင်္ဂအပ္ပဋိဟတံ ပဝတ္တမာနံ ဘဂဝတော ဉာဏံ လဟုတရေပိ ဝိသယေ၊ ဂရုတရေ စ ဧကသဒိသမေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုဗ္ဗလပတ္တပုဋေ’’တိအာဒိနာ ဥပမာဒွယံ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မကာယတ္တာ ဘဂဝတော ဂုဏံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ ‘‘ဘဂဝန္တံယေဝ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ သဗ္ဗမ္ပီတိ တံ ယထာဝုတ္တံ သဗ္ဗမ္ပိ ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တံ ကထံ။ တိတ္ထိယာနံ၊ သာဝကာနဉ္စ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿရဏံ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿရဏဿ ဟီနုဒါဟရဏဒဿနဝသေနေတ္ထ ကထိတံ။ ဧဝဉှိ ဘဂဝတော မဟန္တဘာဝေါ ဝိသေသတော ပကာသိတော ဟောတီတိ။ သင်္ခေပတောတိ သမာသတော။ ယတ္တကောပိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ပဝတ္တိဘေဒေါ အတ္တနော ဉာဏဿ ဝိသယဘူတော၊ တံ သဗ္ဗံ တဒါ ယထာကထိတံ တေ ဘိက္ခူ သင်္ခိပိတွာ ‘‘ဣတိပီ’’တိ အာဟံသု။ တဿ စ အနေကာကာရတာယ အာမေဍိတဝစနံ၊ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ ‘‘ဣတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ သပ္ပဋိဘယော ဗာလော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၂၄၊ အ။ နိ။ ၃။၁) ဝိယ အာကာရတ္ထော ဣတိ-သဒ္ဒေါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝမ္ပီ’’တိ တဒတ္ထမာဟ။

၂-၃။ ဝုတ္တမေဝါတိ ¶ ဧတ္ထ စ ဣဓ ပါဌေ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တေန ပါဌေန သာဓာရဏံ၊ တံ ဝုတ္တမေဝါတိ အဓိပ္ပေတံ၊ န အသာဓာရဏံ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာယ အဓိကတတ္တာတိ တံ ဒဿေန္တော ¶ ‘‘အယမေဝ ဟိ ဝိသေသော’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘အဿောသီ’’တိ ဣဒံ သဝနကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ ဝုတ္တံ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏမုခေန တဒတ္ထာဝဗောဓဿ သိဒ္ဓတ္တာ။ တတ္ထ ပန ပါဠိယံ ‘‘ဣမံ သံခိယဓမ္မံ ဝိဒိတွာ’’ ဣစ္စေဝ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂) ဝုတ္တံ။ ဣမေ ဘိက္ခူ မမ ဂုဏေ ထောမေန္တိ၊ ကထံ? မမ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ အာရဗ္ဘာတိ ယောဇနာ။ နိပ္ဖတ္တိန္တိ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိံ၊ တေန ကာတဗ္ဗကိစ္စသိဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ နောတိ ပုစ္ဆာဝါစီ ¶ နု-ဣတိ ဣမိနာ သမာနတ္ထော နိပါတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣစ္ဆေယျာထ နူ’’တိ။ နန္တိ ဘဂဝန္တံ။ ‘‘ယံ ဘဂဝါ’’တိ ဧတ္ထ ယံ-သဒ္ဒေန ကိရိယာပရာမသနဘူတေန ‘‘ဓမ္မိံ ကထံ ကထေယျာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မိကထာကရဏံ ပရာမဋ္ဌံ ‘‘ဧတဿာ’’တိ ပဒဿ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဧတဿ ဓမ္မိကထာကရဏဿာ’’တိ၊ အာဒရဝသေန ပန တံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တံ။

၄။ သုဏာထာတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ ပကာရတ္ထော ဝါ၊ ဧတေန ‘‘မနသိ ကရောထာ’’တိ ပဒံ သင်္ဂဏှာတိ။ သောတာဝဓာနံ သောတဿ ဩဒဟနံ၊ သုဿူသာတိ အတ္ထော။ ဆိန္နံ ဥပစ္ဆိန္နံ ဝဋုမံ သံသာရဝဋ္ဋံ ဧတေသန္တိ ဆိန္နဝဋုမကာ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အညေ စ ခီဏာသဝါ၊ ဣဓ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အဓိပ္ပေတာ။ တေသဉှိ သဗ္ဗသော အနုဿရဏံ ဣတရေသံ အဝိသယော။ တေနာဟ ‘‘အညေသံ အသာဓာရဏ’’န္တိ။ ပစ္စတ္တဝစနေ ဒိဿတိ ယံ-သဒ္ဒေါ ကမ္မတ္ထဒီပနတော။ ဥပယောဂဝစနေ ဒိဿတိ ယံ-သဒ္ဒေါ ပုစ္ဆနကိရိယာယ ကမ္မတ္ထဒီပနတော။ တန္တိ စ ဥပယောဂဝစနမေဝ ပုစ္ဆတိ-သဒ္ဒဿ ဒွိကမ္မကဘာဝတော။ ယန္တိ ယေန ကာရဏေနာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကရဏဝစနေ ဒိဿတီ’’တိ။ ဘုမ္မေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ယထာ ယံ-သဒ္ဒေါ န ကေဝလံ ပစ္စတ္တဥပယောဂေသု ဧဝ၊ အထ ခေါ ကရဏေပိ ဒိဿတိ၊ ဧဝံ ဣဓ ဘုမ္မေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒသသဟဿိလောကဓာတုန္တိ ဇာတိက္ခေတ္တဘူတံ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠံ။ ဥန္နာဒေန္တော ဥပ္ပဇ္ဇိ ¶ အနေကစ္ဆရိယပါတုဘာဝပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒဿ။

ကာလဿ ဘဒ္ဒတာ နာမ တတ္ထ သတ္တာနံ ဂုဏဝိဘူတိယာ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒပရမာ စ ဂုဏဝိဘူတီတိ တဗ္ဗဟုလတာ ယဿ ကပ္ပဿ ဘဒ္ဒတာတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စဗုဒ္ဓုပ္ပာဒပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ သုန္ဒရကပ္ပေ’’တိ၊ တထာ သာရဘူတဂုဏဝသေန ‘‘သာရကပ္ပေ’’တိ ¶ ။ ‘‘ဣမံ ကပ္ပံ ထောမေန္တော ဧဝမာဟာ’’တိ ဝတွာ ဣမဿ ကပ္ပဿ တထာ ထောမေတဗ္ဗတာ အနညသာဓာရဏာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယတော ပဋ္ဌာယာတိ ယတော ပဘုတိ အဘိနီဟာရော ကတောတိ မနုဿတ္တာဒိအဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတော အဘိနီဟာရော ပဝတ္တိတော။ သံသာရဿ အနာဒိဘာဝတော ဣမဿ ဘဂဝတော အဘိနီဟာရတော ပုရေတရံ ဥပ္ပန္နာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အနန္တာ အပရိမေယျာတိ တေဟိ ဥပ္ပန္နကပ္ပေ နိဝတ္တေန္တော ‘‘ဧတသ္မိံ အန္တရေ’’တိ အာဟ။ ကာမံ ဒီပင်္ကရဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အယံ ဘဂဝါ အဘိနီဟာရမကာသိ၊ တဿ ပန ဘဂဝတော နိဗ္ဗတ္တိ ဣမဿ အဘိနီဟာရတော ပုရိမတရာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အမှာကံ…ပေ… နိဗ္ဗတ္တိံသူ’’တိ။

အသင်္ချေယျကပ္ပပရိယောသာနေတိ မဟာကပ္ပာနံ အသင်္ချေယျပရိယောသာနေ။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ။ ‘‘ဣတော တိံသကပ္ပသဟဿာနံ ဥပရီ’’တိ ဧတေန ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော၊ သုမေဓဿ စ ဘဂဝတော အန္တရေ ဧကူနသတ္တတိကပ္ပသဟဿာနိ ဗုဒ္ဓသုညာနိ အဟေသုန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဣတော အဋ္ဌာရသန္နံ ကပ္ပသဟဿာနံ ဥပရီ’’တိ ဣမိနာ သုဇာတဿ ဘဂဝတော၊ အတ္ထဒဿိဿ စ ဘဂဝတော အန္တရေ ¶ ဧကေနူနာနိ ဒွါဒသကပ္ပသဟဿာနိ ဗုဒ္ဓသုညာနိ အဟေသုန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဣတော စတုနဝုတေ ကပ္ပေ’’တိ ဣမိနာ ဓမ္မဒဿိဿ ဘဂဝတော၊ သိဒ္ဓတ္ထဿ စ ဘဂဝတော အန္တရေ ဆာဓိကနဝသတုတ္တရာနိ သတ္တရသကပ္ပသဟဿာနိ ဗုဒ္ဓသုညာနိ အဟေသုန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဧကတိံသေ ကပ္ပေ’’တိ ဣမိနာ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော၊ သိခိဿ စ ဘဂဝတော အန္တရေ သဋ္ဌိ ကပ္ပာနိ ဗုဒ္ဓသုညာနိ အဟေသုန္တိ ဒဿေတိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ဩရံ သုမေဓာဒီဟိ ဥပ္ပန္နကပ္ပေဟိ သဒ္ဓိံ သမောဓာနိယမာနာ သတသဟဿာ ကပ္ပာ ဟောန္တိ၊ ယတ္ထ မဟာသာဝကာဒယော (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁ ဝင်္ဂီသတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) ဝိဝဋ္ဋူ ပနိဿယာနိ ¶ ကုသလာနိ သမ္ဘရိံသု။ ဗုဒ္ဓသုညေပိ လောကေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တေသံ ပုရိသဝိသေသာနံ ပုညာဘိသန္ဒာဘိဗုဒ္ဓိယာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ‘‘ဧဝမယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ နိဂမနဝသေန ဝဒတိ။

‘‘ကိံ ပနေတ’’န္တိအာဒိ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဝိဘာဝနတ္ထာယ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဧတန္တိ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပဇ္ဇနံ။ ကပ္ပသဏ္ဌာနကာလသ္မိန္တိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပဿ သဏ္ဌဟနကာလေ။ ဧကမသင်္ချေယျန္တိ သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယိံ သန္ဓာယာဟ။ ဧကင်္ဂဏံ ဟုတွာ ဌိတေတိ ပဗ္ဗတရုက္ခဂစ္ဆာဒီနံ၊ မေဃာဒီနဉ္စ အဘာဝေန ဝိဝဋံအင်္ဂဏံ ဟုတွာ ဌိတေ။ လောကသန္နိဝါသေတိ ¶ ဘာဇနလောကေန သန္နိဝိသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ။ ဝီသတိ ယဋ္ဌိယော ဥသဘံ။ ‘‘ဥသဘမတ္တာ၊ ဒွေ ဥသဘမတ္တာ’’တိအာဒိနာ ပစ္စေကံ မတ္တာ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ယောဇနသဟဿမတ္တာ ဟုတွာတိ ပတမာနာဝ ဥဒကဓာရာ ယောဇနသဟဿမတ္တံ အာကာသဋ္ဌာနံ ဖရိတွာ ပဝတ္တိယာ ယောဇနသဟဿမတ္တာ ဟုတွာ။ ယာဝ အဝိနဋ္ဌဗြဟ္မလောကာတိ ယာဝ အာဘဿရဗြဟ္မလောကာ၊ ယာဝ သုဘကိဏှဗြဟ္မလောကာ၊ ယာဝ ဝေဟပ္ဖလဗြဟ္မလောကာတိ အတ္ထော။

ဝါတဝသေနာတိ သဋ္ဌိသဟဿာဓိကနဝယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓဿ သန္ဓာရကဝါတမဏ္ဍလဿ ဝသေန။ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကောတိ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကပ္ပဒေသမာဟ။ တဿ ပစ္ဆာ ဝိနာသော၊ ပဌမံ သဏ္ဌဟနဉ္စ ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပဒေသေ။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဟုတွာတိ ဗုဒ္ဓပ္ပာဒဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဟုတွာ။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တသန္နိဿယော ဟိ ဂစ္ဆော နိဿိတဝေါဟာရေန တထာ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘တဿာ’’တိအာဒိ။ ကဏ္ဏိကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာတိ အာဗဒ္ဓကဏ္ဏိကာ ဝိယ ဟုတွာ။ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာနော အတ္တမနာ…ပေ… ဂစ္ဆန္တီတိ ယောဇနာ။ ဝေဟပ္ဖလေပိ သုဘကိဏှေ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘နဝ ဗြဟ္မလောကာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ တေ ¶ စတုတ္ထိံယေဝ ဝိညာဏဋ္ဌိတိံ ဘဇန္တိ။ နိက္ခမန္တေသူတိ မဟာဘိနိက္ခမနံ အဘိနိက္ခမန္တေသု။ အဘိဇာတိ ပနေတ္ထ ဇာတိဘာဝသာမညေန ဂဗ္ဘောက္ကန္တိယာဝ သင်္ဂဟိတာ။ နိမီယတိ အနုမီယတိ ဖလံ ဧတေနာတိ နိမိတ္တံ၊ ကာရဏံ။ ဉာပကမ္ပိ ဟိ ကာရဏံ ဒိသွာ တဿ အဗျဘိစာရီဘာဝေန ဖလံ သိဒ္ဓမေဝ ကတွာ ဂဏှိ၊ ယထာ တံ အသိတော ဣသိ အဘိဇာတိယံ မဟာပုရိသဿ လက္ခဏာနိ ဒိသွာ တေသံ အဗျဘိစာရီဘာဝေန ဗုဒ္ဓဂုဏေ သိဒ္ဓေ ဧဝ ကတွာ ဂဏှိ၊ ဧဝံ ¶ ပန ဂယှမာနံ တန္နိမိတ္တကံ ဖလံ တဒါနုဘာဝေန သိဒ္ဓံ ဝိယ ဝေါဟရီယတိ တဗ္ဘာဝေ ဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘တေသံ နိမိတ္တာနံ အာနုဘာဝေနာ’’တိအာဒိ။ တထာ စာဟ ဘဂဝါ ‘‘သော တေန လက္ခဏေန သမန္နာဂတော…ပေ… ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ၊ ဗုဒ္ဓါ သမာနော ကိံ လဘတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၀၂၊ ၂၀၄) စ ဧဝမာဒိ။ ဣမမတ္ထန္တိ ပဉ္စ ဗုဒ္ဓါ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ယာထာဝတော ဇာနိံသု။

ဇာတိပရိစ္ဆေဒါဒိဝဏ္ဏနာ

၅-၇။ ကပ္ပပရိစ္ဆေဒဝသေနာတိ ¶ ‘‘ဣတော သော ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ’’တိအာဒိနာ ယတ္ထ ယတ္ထ ကပ္ပေ တေ တေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နာ၊ တဿ တဿ ကပ္ပဿ ပရိစ္ဆိန္ဒနဝသေန ပရိဇာနနဝသေန။ ‘‘ဣဒံ တ’’န္တိ ဟိ နိယမေတွာ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဇာနနံ ပရိစ္ဆိန္ဒနံ ပရိစ္ဆေဒေါ။ ပရိတ္တန္တိ ဣတ္တရံ။ လဟုကန္တိ သလ္လဟုကံ၊ အာယုနော အဓိပ္ပေတတ္တာ ရဿန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဘယမေတံ အပ္ပကဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ။

‘‘အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော’’တိ အဝိသေသဇောတနံ ‘‘ဝီသံ ဝါ တိံသံ ဝါ’’တိအာဒိနာ အနိယမိတဝသေနေဝ ယထာလာဘတော ¶ ဝဝတ္ထပေတွာ အယဉ္စ နယော အပစုရောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ ဒီဃာယုကော ပန အတိဒုလ္လဘော’’တိ အာဟ။ ဣဒံ တံ ဝိသေသဝဝတ္ထာပနံ ပုဂ္ဂလေသု ပက္ခိပိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ဝိသာခါ’’တိအာဒိမာဟ။

ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ အမှာကံ ဘဂဝါ တတ္တကမ္ပိ ကာလံ န ဇီဝိ၊ နနု မဟာဗောဓိသတ္တာ စရိမဘဝေ အတိဝိယဥဠာရတမေန ပုညာဘိသင်္ခါရေန ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တီတိ? သစ္စမေတန္တိ။ တတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိပဿီအာဒယော ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဘိဇာတိယာ မေတ္တာဌာနတာယ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂတာ။ တဒနုဂုဏဉှိ တေသံ ဝိသေသတော ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ။ တဿ ဝိသေသတော ဗဟုလံ ခေမဝိတက္ကူပနိဿယတာယ သောမနဿသဟဂတတာ၊ အနညသာဓာရဏပရောပဒေသရဟိတဉာဏဝိသေသူပနိဿယတာယ ဉာဏသမ္ပယုတ္တတာ၊ အသင်္ခါရိကတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အသင်္ချေယျံ အာယု အာဓာရဝိသေသတော၊ နိဿယဝိသေသတော၊ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝတော၊ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသတော စ အပရိမေယျာနုဘာဝတာယ ကာရဏဿ။ တတ္ထ စိရတရံ ကာလံ သန္တာနဿ ပါရမိတာပရိဘာဝိတတာ အာဓာရဝိသေသတာ။ အလောဘဇ္ဈာသယာဒိအာသယသမ္ပဒါ နိဿယဝိသေသတာ။ လာဘမစ္ဆရိယာဒိပါပဓမ္မဝိက္ခမ္ဘနံ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝေါ။ သဗ္ဗသတ္တာနံ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခနိဿရဏတ္ထာယ အာယူဟနာ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယဉ္စ ¶ နယော သဗ္ဗေသံ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ စရိမဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တကကမ္မာယူဟနေ သာဓာရဏောတိ တဿ ဖလေနာပိ ဧကသဒိသေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ¶ အာဟ ‘‘ဣတိ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓါ အသင်္ချေယျာယုကာ’’တိ၊ အသင်္ချေယျကာလာဝတ္ထာနာယုကာတိ အတ္ထော။ အသင်္ချေယျာယုကသံဝတ္တနသမတ္ထံ ပရိစိတံ ကမ္မံ ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓါ ပန တဒါ မနုဿာနံ ¶ ပရမာယုပ္ပမာဏာနုရူပမေဝ ကာလံ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ တတော ပရံ ဌတွာ သာဓေတဗ္ဗပယောဇနာဘာဝတော၊ ဓမ္မတာဝေသာတိ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန တတော ပရံ ပန အဋ္ဌာနဿ ‘‘ဥတုဘောဇနဝိပတ္တိယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅) ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ ‘‘တံ လောကသာဓာရဏံ လောကေ ဇာတသံဝုဒ္ဓါနံ တထာဂတာနံ န ဟောတီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တထာ ဟိ နေသံ ရောဂကိလမထာဒယော ဟောန္တိယေဝ။ ဥတုဘောဇနဝသေနာတိ အသမ္ပန္နဿ၊ သမ္ပန္နဿ စ ဥတုနော၊ ဘောဇနဿ စ ဝသေန ယထာက္ကမံ အာယု ဟာယတိပိ ဝဍ္ဎတိပိ။ အာယူတိ စ ပရမာယု အဓိပ္ပေတံ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဗြဟ္မဇာလာဒိဋီကာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၄၀) ဝုတ္တမေဝ။

ဣဒါနိ တမတ္ထံ သမုဒါဂမတော ပဋ္ဌာယ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မေ နိယုတ္တာ ဓမ္မိကာ၊ န ဓမ္မိကာ အဓမ္မိကာ၊ ဟိံသာဒိအဓမ္မပသုတာ။ အဓမ္မိကမေဝ ဟောတိ ဣဿရဇနာနံ အနုဝတ္တနေန၊ ပရေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနေန စ။ ဥဏှဝလာဟကာ ဒေဝတာတိ ဥဏှဥတုနော ပစ္စယဘူတမေဃမာလာသမုဋ္ဌာပကာ ဒေဝပုတ္တာ။ တေသံ ကိရ တထာ စိတ္တုပ္ပာဒသမကာလမေဝ ယထိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဥဏှံ ဖရမာနာ ဝလာဟကမာလာ နာတိဗဟလာ ဣတော စိတော နဘံ ဆာဒေန္တီ ဝိတနောတိ။ ဧသ နယော သီတဝလာဟကဝဿဝလာဟကာသု။ အဗ္ဘဝလာဟကာ ပန ဒေဝတာ သီတုဏှဝဿေဟိ ဝိနာ ကေဝလံ အဗ္ဘပဋလဿေဝ သမုဋ္ဌာပကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တာသန္တိ ဧတ္ထ ‘‘မိတ္တာ’’တိ ပဒံ အာနေတွာ ယောဇနာ။ ကာမံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ သတ္တဝိဓာပိ ဒေဝတာ စာတုမဟာရာဇိကာဝ တာ ပန တေန တေန ဝိသေသေန ဝတွာ ဣဒါနိ တဒညေ ပဌမဘူမိကေ ကာမာဝစရဒေဝေ သာမညတော ဂဏှန္တော ‘‘စာတုမဟာရာဇိကာ’’တိ အာဟ။ တာသံ အဓမ္မိကတာယာတိ ရာဇူနံ အဓမ္မိကဘာဝမူလကေန ဥပရာဇာဒိအဓမ္မိကဘာဝပရမ္ပရာဘတေန တာသံ ဒေဝတာနံ အဓမ္မိကဘာဝေန။ ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တီတိ ¶ ဗဟွာဗာဓတာဒိ အနိဋ္ဌဖလူပနိဿယဘူတဿ ယထာဝုတ္တအဓမ္မိကတာသညိတဿ သာဓာရဏဿ ပါပကမ္မဿ ဗလေန ဝိသမံ ဝါယန္တေန ဝါယုနာ ပီဠိယမာနာ စန္ဒိမသူရိယာ သိနေရုံ ပရိက္ခိပန္တာ ဝိသမံ ပရိဝတ္တန္တိ ယထာမဂ္ဂေန နပ္ပဝတ္တန္တီတိ ¶ ။ အဿိဒံ ယထာ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဝိသမပရိဝတ္တနံ ဝိသမဝါတသင်္ခေါဘဟေတုကံ၊ ဧဝံ ဥတုဝဿာဒိဝိသမပ္ပဝတ္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝါတော ယထာမဂ္ဂေန န ဝါယတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒေဝတာနန္တိ သီတဝလာဟကဒေဝတာဒိဒေဝတာနံ။ တေနာဟ ‘‘သီတုဏှဘေဒေါ ဥတူ’’တိအာဒိ။ တသ္မိံ အသမ္ပဇ္ဇန္တေတိ တသ္မိံ ယထာဝုတ္တေ ဝဿဗီဇဘူတေ ဥတုမှိ ယထာကာလံ သမ္ပတ္တိံ အနုပဂစ္ဆန္တေ။

‘‘န ¶ သမ္မာ ဒေဝေါ ဝဿတီ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘ကဒါစီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကဒါစိ ဝဿတီတိ ကဒါစိ အဝဿနကာလေ ဝဿတိ။ ကဒါစိ န ဝဿတီတိ ကဒါစိ ဝဿိတဗ္ဗကာလေ န ဝဿတိ။ ကတ္ထစိ ဝဿတိ၊ ကတ္ထစိ န ဝဿတီတိ ပဒေသမာဟ။ ‘‘ဝဿန္တောပီ’’တိအာဒိ ‘‘ကဒါစိ ဝဿတိ၊ ကဒါစိ န ဝဿတီ’’တိ ပဒဒွယဿေဝ အတ္ထဝိဝရဏံ။ ဝိဂတဂန္ဓဝဏ္ဏရသာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန နိရောဇတံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧကသ္မိံ ပဒေသေတိ ဘတ္တပစနဘာဇနဿ ဧကပဿေ။ ဥတ္တဏ္ဍုလန္တိ ပါကတော ဥက္ကန္တတဏ္ဍုလံ။ တီဟာကာရေဟီတိ သဗ္ဗသော အပရိဏတံ၊ ဧကဒေသေန ပရိဏတံ၊ ဒုပရိဏတဉ္စာတိ ဧဝံ တီဟာကာရေဟိ။ ပစ္စတိ ပက္ကာသယံ ဥပဂစ္ဆတိ။ အပ္ပာယုကာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ စာ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဥတုဘောဇနဝသေန အာယု ဟာယတိ ဟေတုမှိ အပရိက္ခီဏေပိ ပစ္စယဿ ပရိဒုဗ္ဗလတ္တာ။

‘‘ယဒါ ပနာ’’တိအာဒိ သုက္ကပက္ခဿ အတ္ထော ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝဍ္ဎိတွာ ¶ ဝဍ္ဎိတွာ ပရိဟီနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? န ဟိ ဧကသ္မိံ အန္တရကပ္ပေ အနေကေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဧကော ဧဝ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတ္တာရိ ဌတွာတိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ယံယံအာယုပရိမာဏေသူတိ ယတ္တကယတ္တကပရမာယုပ္ပမာဏေသု။ တေသမ္ပီတိ ဗုဒ္ဓါနံ။ တံ တဒေဝ အာယုပရိမာဏံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

ဇာတိပရိစ္ဆေဒါဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ

ဗောဓိပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၈။ မူလေတိ ¶ မူလာဝယဝဿ သမီပေ။ တံ ပန တဿာ ဟေဋ္ဌာပဒေသော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပါဋလိရုက္ခဿ ဟေဋ္ဌာ’’တိ။ တံဒိဝသန္တိ အတ္တနာ ဇာတဒိဝသေ၊ တံဒိဝသန္တိ ဝါ တံ ဘဂဝတော အဘိသမ္ဗောဓိဒိဝသေ။ သော ကိရ ဗောဓိရုက္ခော သာလကလျာဏီ ဝိယ ပထဝိယာ အဗ္ဘန္တရေ ဧဝ ပုရေတရံ ဝဍ္ဎေန္တော အဘိသမ္ဗောဓိဒိဝသေ ပထဝိံ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌိတော ရတနသတံ ဥစ္စော၊ တာဝဒေဝ စ ဝိတ္ထတော ဟုတွာ နဘံ ပူရေန္တော အဋ္ဌာသိ။ အယမ္ပိ ကိရေတဿ ရုက္ခဘာဝေန ဝိယ အညေဟိ ဝေမတ္တတာ။ ဃနသံဟတနာဠဝဏ္ဋတာယ ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓေဟိ ဝိယ ပုပ္ဖေဟိ။ ဧကသဉ္ဆန္နာတိ ပုပ္ဖာနံ နိရန္တရတာယ ¶ ဧကဇ္ဈံ သဉ္ဆန္နာ၊ တတ္ထ တတ္ထ နိဗဒ္ဓ…ပေ… သမုဇ္ဇလန္တိ တဟံ တဟံ ဩလမ္ဗိတကုသုမဒါမေဟိ စေဝ တဟံ တဟံ ခိတ္တမာလာပိဏ္ဍီဟိ စ ဣတော စိတော ဝိပ္ပကိဏ္ဏဝိဝိဓဝဏ္ဋမုတ္တပုပ္ဖေဟိ စ သမ္မဒေဝ ဥဇ္ဇလံ။ အညမညံ သိရီသမ္ပတ္တာနီတိ အညမညဿ သိရိယာ သောဘာယ သမ္ပန္နာနိ။ ဗုဒ္ဓဂုဏဝိဘဝသိရိန္တိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ အဘိဂန္တဗ္ဗဂုဏဝိဘူတိသောဘံ။ ပဋိဝိဇ္ဈမာနောတိ အဓိဂစ္ဆန္တော။

သေတမ္ဗရုက္ခောတိ သေတဝဏ္ဏဖလော အမ္ဗရုက္ခော။ တဒေဝါတိ ¶ ပါဋလိယာ ဝုတ္တပ္ပမာဏမေဝ။ ဧကတောတိ ဧကပဿေ။ သုရသာနီတိ သုမဓုရရသာနိ။

ဧကောဝ ပလ္လင်္ကောတိ ဧကောဝ ပလ္လင်္ကပ္ပဒေသော။ သော သော ရုက္ခော ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ ဗုဇ္ဈန္တိ ဧတ္ထာတိ ကတွာ။

သာဝကယုဂပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၉။ သာဝကပရိစ္ဆေဒေတိ သာဝကယုဂပရိစ္ဆေဒေ။ ‘‘ခဏ္ဍတိဿ’’န္တိ ဒွေပိ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဧကတ္တဝသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ခဏ္ဍော စ တိဿော စာ’’တိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ သဟောဒရော၊ ဝေမာတိကောပိ ဝါ ဇေဋ္ဌဘာတာ န ဟောတီတိ ‘‘ဧကပိတိကော ကနိဋ္ဌဘာတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝသေသေဟိ ပုတ္တေဟိ။ ‘‘ပညာပါရမိယာ မတ္ထကံ ပတ္တော’’တိ ဝတွာ တဿ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ဂုဏဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘သိခိနာ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဥတ္တရောတိ ဥတ္တမော။ ပုန ဥတ္တရောတိ ထေရံ နာမေန ဝဒတိ။ ပါရန္တိ ပရကောဋိမတ္ထကံ။ ပညာဝိသယေတိ ပညာဓိကာရေ။ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဝသေန ဟိ ပဝတ္တိံ ဝဒတိ။

သာဝကသန္နိပါတပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၁၀။ ဥပေါသထန္တိ ¶ အာဏာပါတိမောက္ခံ။ ဒုတိယတတိယေသူတိ ဒုတိယေ၊ တတိယေ စ သာဝကသန္နိပါတေ။ ဧသေဝ နယောတိ စတုရင်္ဂိကတံ အတိဒိသတိ။ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဝတ္ထုံ ကထေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဒီပေတဗ္ဗာ၊ သာ ပန ယသ္မာ မနောရထပူရဏိယံ အင်္ဂုတ္တရဋ္ဌကထာယံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၁၁) ဝိတ္ထာရတော အာဂတာ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

ဥပဋ္ဌာကပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၁၁။ နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကဘာဝန္တိ ¶ အာရမ္ဘတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနာ နိယတဥပဋ္ဌာကဘာဝံ။ အနိယတုဥပဋ္ဌာကာ ပန ဘဂဝတော ပဌမဗောဓိယံ ဗဟူ အဟေသုံ။ တေနာဟ ‘‘ဘဂဝတော ဟီ’’တိအာဒိ။ ဣဒါနိ အာနန္ဒတ္ထေရော ယေန ကာရဏေန သတ္ထု နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကဘာဝံ ဥပဂတော၊ ယထာ စ ဥပဂတော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဧကဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဟံ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ အနယဗျသနာပါဒကေန ကမ္မုနာ စောဒိယမာနော ¶ ။ အထ နံ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အနာရောစေတွာဝ ခေမံ မဂ္ဂံ သန္ဓာယ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခု ဣမိနာ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ ကသ္မာ ပနဿ ဘဂဝါ တမတ္ထံ နာရောစေသီတိ? အာရောစိတေပိ အသဒ္ဒဟန္တော နာဒိယိဿတိ။ တဉှိ တဿ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာတိတိ။ တေတိ တေ ဂမနံ၊ ‘‘တ’’န္တိ ဝါ ပါဌော။

အနွာသတ္တောတိ အနုဗဒ္ဓါ၊ ဥပဒ္ဒုတော ဝါ။ ဓမ္မဂါရဝနိဿိတော သံဝေဂေါ ဓမ္မသံဝေဂေါ ‘‘အမှေသု နာမ တိဋ္ဌန္တေသု ဘဂဝတောပိ ဤဒိသံ ဇာတ’’န္တိ။ ‘‘အဟံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဝဒန္တော ဓမ္မသေနာပတိ အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒန္တော နာမ ဟောတီတိ ‘‘အဟံ ဘန္တေ တုမှေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အသုညာယေဝ မေ သာ ဒိသာတိ အသုညာယေဝ မမ သာ ဒိသာ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘တဝ ဩဝါဒေါ ဗုဒ္ဓါနံ ဩဝါဒသဒိသော’’တိ။

ဝသိတုံ န ဒဿတီတိ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝါသံ န လဘိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရမ္မုခါ ဒေသိတဿာပိ ဓမ္မဿာတိ သုတ္တန္တဒေသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဘိဓမ္မဒေသနာ ပနဿ ပရမ္မုခါဝ ပဝတ္တာ ပဂေဝ ယာစနာယ။ တဿာ ဝါစနာမဂ္ဂေါပိ သာရိပုတ္တတ္ထေရပ္ပဘဝေါ။ ကသ္မာ? သော နိဒ္ဒေသပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိယ ¶ ထေရဿ ဘိက္ခုတော ဂဟိတဓမ္မက္ခန္ဓပက္ခိယော။ အပရေ ပန ‘‘ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကော ပဋိပါဋိယာ တိကဒုကေသု ဒေဝသိကံ ကတောကာသော ဘဂဝန္တံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ၊ ဘဂဝါပိဿ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ နယဒါနဝသေန ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဧဝံ အဘိဓမ္မောပိ သတ္ထာရာ ပရမ္မုခါ ဒေသိတောပိ ထေရေန သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတောဝ အဟောသီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗံ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အဂ္ဂုပဋ္ဌာကောတိ ဥပဋ္ဌာနေ သက္ကစ္စကာရိတာယ အဂ္ဂဘူတော ဥပဋ္ဌာကော။ ထေရော ဟိ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ လဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘဂဝန္တံ ဒုဝိဓေန ဥဒကေန၊ တိဝိဓေန ဒန္တကဋ္ဌေန၊ ပါဒပရိကမ္မေန၊ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနေနာတိ ဧဝမာဒီဟိ ကိစ္စေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တော ‘‘ဣမာယ နာမ ဝေလာယ သတ္ထု ဣဒံ နာမ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ နာမ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ¶ တံ တံ နိပ္ဖာဒေန္တော မဟတိံ ဒဏ္ဍဒီပိကံ ဂဟေတွာ ဧကရတ္တိံ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏံ နဝ ဝါရေ အနုပရိယာယတိ။ ဧဝံ ဟိဿ အဟောသိ ¶ ‘‘သစေ မေ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမေယျ၊ ဘဂဝတိ ပက္ကောသန္တေ ပဋိဝစနံ ဒါတုံ နာဟံ သက္ကုဏေယျ’’န္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဒဏ္ဍဒီပိကံ ဟတ္ထေန န မုဉ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော’’တိ။

၁၂။ ပိတုမာတုဇာတနဂရပရိစ္ဆေဒေါ ပိတုမုခေန အာဂတတ္တာ ‘‘ပိတိပရိစ္ဆေဒေါ’’တိ ဝုတ္တော။

ဝိဟာရံ ပါဝိသီတိ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။ ဧတ္တကံ ကထေတွာတိ ကပ္ပပရိစ္ဆေဒါဒိနဝဝါရပဋိမဏ္ဍိတံ ဝိပဿီအာဒီနံ သတ္တန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တံ ဧတ္တာဝတာ ဒေသနံ ဒေသေတွာ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝါ ဝိပဿီအာဒီနံ သတ္တန္နံယေဝ ဗုဒ္ဓါနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ကထေသိ၊ န ဗုဒ္ဓဝံသဒေသနာယံ (ဗု။ ဝံ။ ၆၄ ဂါထာဒယော) ဝိယ ပဉ္စဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ၊ တတော ဝါ ပန ဘိယျောတိ? အနဓိကာရတော၊ ပယောဇနာဘာဝတော စ။ ဗုဒ္ဓဝံသဒေသနာယဉှိ (ဗု။ ဝံ။ ၇၅) –

‘‘ကီဒိသော တေ မဟာဝီရ၊ အဘိနီဟာရော နရုတ္တမ၊

ကမှိ ကာလေ တယာ ဝီရ၊ ပတ္ထိတာ ဗောဓိမုတ္တမာ’’တိ။ အာဒိနာ –

ပဝတ္တံ တံ ပုစ္ဆံ အဓိကာရံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ယဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါဒမူလေ အတ္တနာ မဟာဘိနီဟာရော ကတော၊ တံ ဒီပင်္ကရံ ဘဂဝန္တံ အာဒိံ ကတွာ ယေသံ စတုဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကာ ဗောဓိယာ လဒ္ဓဗျာကရဏော ဟုတွာ တတ္ထ တတ္ထ ပါရမိယော ပူရေသိ၊ တေသံ ပဋိပတ္တိသင်္ခါတော ပုဗ္ဗေနိဝါသော၊ အတ္တနော စ ပဋိပတ္တိ ကထိတာ၊ ဣဓ ပန တာဒိသော အဓိကာရော နတ္ထိ ¶ ၊ ယေန ဒီပင်္ကရတော ပဋ္ဌာယ၊ တတော ဝါ ပန ပုရတော ဗုဒ္ဓေ အာရဗ္ဘ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ကထေယျ။ တသ္မာ န ဧတ္ထ ဗုဒ္ဓဝံသဒေသနာယံ ဝိယ ပုဗ္ဗေနိဝါသော ဝိတ္ထာရိတော။ ယသ္မာ စ ဗုဒ္ဓါနံ ဒေသနာ နာမ ဒေသနာယ ဘာဇနဘူတာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဉာဏဗလာနုရူပါ၊ န အတ္တနော ဉာဏဗလာနုရူပါ၊ တသ္မာ တတ္ထ အဂ္ဂသာဝကာနံ၊ မဟာသာဝကာနံ၊ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁ ဝင်္ဂီသတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) တာဒိသာနဉ္စ ¶ ဒေဝဗြဟ္မာနံ ဝသေန ဒေသနာ ဝိတ္ထာရိတာ။ ဣဓ ပန ပကတိသာဝကာနံ၊ တာဒိသာနဉ္စ ဒေဝတာနံ ဝသေန ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ကထေန္တော သတ္တန္နမေဝ ဗုဒ္ဓါနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ကထေသိ။ တထာ ဟိ နေ ဘဂဝါ ပလောဘနဝသေန သမုတ္တေဇေတုံ သပ္ပပဉ္စတာယ ကထာယ ဒေသနံ မတ္ထကံ အပါပေတွာဝ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။ တထာ စ ဣမိဿာ ဧဝ ဒေသနာယ အနုသာရတော အာဋာနာဋိယပရိတ္တ- (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၅) ဒေသနာဒယော ပဝတ္တာ။

အပိစေတ္ထ ¶ ဘဂဝါ အတ္တနော သုဒ္ဓါဝါသစာရိကာဝိဘာဝိနိယာ ဥပရိဒေသနာယ သင်္ဂဟတ္ထံ ဝိပဿီအာဒီနံ ဧဝ သတ္တန္နံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ကထေသိ။ တေသံယေဝ ဟိ သာဝကာ တဒါ စေဝ ဧတရဟိ စ သုဒ္ဓါဝါသဘူမိယံ ဌိတာ၊ န အညေသံ ပရိနိဗ္ဗုတတ္တာ။ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထတိဿဖုဿာနံ ကိရ ဗုဒ္ဓါနံ သာဝကာ သုဒ္ဓါဝါသေသု ဥပပန္နာ ဥပပတ္တိသမနန္တရမေဝ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဥပကာဒယော ဝိယ အရဟတ္တံ အဓိဂန္တွာ နစိရဿေဝ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု၊ န တတ္ထ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ အဋ္ဌံသူ’’တိ ဝဒန္တိ။ တထာ ယေသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပဋိဝေဓသာသနံ ဧကံသတော နိစ္ဆယေ န အဇ္ဇာပိ ဓရတိ၊ န အန္တရဟိတံ၊ တေ ဧဝ ကိတ္တေန္တော ဝိပဿီအာဒီနံယေဝ ဘဂဝန္တာနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ကထေသိ ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသေန။ အပုဗ္ဗာစရိမနိယမော ပန အပရာပရံ သံသရဏကသတ္တဝါသဝသေန ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဣစ္ဆိတောတိ န တေနေတံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိရန္တရံ မတ္ထကံ ပါပေတွာတိ အဘိဇာတိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ယာဝ တာ ဗုဒ္ဓကိစ္စသိဒ္ဓိ၊ တာဝ မတ္ထကံ သိခံ ပါပေတွာ။ န တာဝ ကထိတောတိ ယောဇနာ။

တန္တိန္တိ ဓမ္မတန္တိံ၊ ပရိယတ္တိန္တိ အတ္ထော။ ပုတ္တပုတ္တမာတုယာနဝိဟာရဓနဝိဟာရဒါယကာဒီနံ သမ္ဗဟုလာနံ အတ္ထာနံ ဝိဘာဝနဝသေန ပဝတ္တဝါရော သမ္ဗဟုလဝါရော။

သမ္ဗဟုလဝါရဝဏ္ဏနာ

ကာမဉ္စာယံ ¶ ပါဠိယံ အနာဂတော၊ အဋ္ဌကထာသု အာဂတတ္တာ ပန အာနေတွာ ¶ ဒီပေတဗ္ဗောတိ တံ ဒီပေန္တော ‘‘သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကုလဝံသော ကုလာနုက္ကမော။ ပဝေဏီတိ ပရမ္ပရာ။ ‘‘ကသ္မာ’’တိ ပုတ္တုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ တံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ‘‘သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနဉှီ’’တိအာဒိမာဟ၊ တေန တေသံ ဇာတနဂရာဒိ ပညာယမာနံ ဧကံသတော မနုဿဘာဝသဉ္ဇာနနတ္ထံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အညထာ ယထာဓိပ္ပေတဗုဒ္ဓကိစ္စသိဒ္ဓိ ဧဝ န သိယာတိ ဒဿေတိ၊ ယတော မဟာသတ္တာနံ စရိမဘဝေ မနုဿလောကေ ဧဝ ပါတုဘာဝေါ၊ န အညတ္ထ။

သမ္ဗဟုလပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

စန္ဒာဒီနံ သောဘာဝိသေသံ ရဟေတိ စဇာပေတီတိ ရာဟု၊ ရာဟုဂ္ဂဟော၊ ဣဓ ပန ရာဟု ဝိယာတိ ရာဟု။ ဗန္ဓနန္တိ စ အနတ္ထုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တထာ မဟာသတ္တေန ဝုတ္တဝစနမေဝ ဂဟေတွာ ကုမာရဿ ‘‘ရာဟုလော’’တိ နာမံ အကံသု။ အထာတိ နိပါတမတ္တံ။ ရောစိနီတိ ရောစနသီလာ၊ ဥဇ္ဇလရူပါတိ ¶ အတ္ထော။ ရုစဂ္ဂတီတိ ရုစံ ပဘာတံ အာဂတိဘူတာ၊ ဂ-ကာရာဂမံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဣတ္ထိရတနဘာဝတော မနုဿလောကေ သဗ္ဗာသံ ဣတ္ထီနံ ဗိမ္ဗပဋိစ္ဆန္နဘူတာတိ ဗိမ္ဗာ။

ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယာတိ ပါဒကဇ္ဈာနတော ဥဋ္ဌာယ။

အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဓာတိ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏဗဟလဘာဝါ။ စူဠံသေန ဆာဒေတွာတိ တိရိယဘာဂေန ဌပနဝသေန သဗ္ဗံ ဝိဟာရဋ္ဌာနံ ဆာဒေတွာ။ သုဝဏ္ဏယဋ္ဌိဖာလေဟီတိ ဖာလပ္ပမာဏာဟိ သုဝဏ္ဏယဋ္ဌီဟိ။ သုဝဏ္ဏဟတ္ထိပါဒါနီတိ ပကတိဟတ္ထိပါဒပရိမာဏာနိ သုဝဏ္ဏခဏ္ဍာနိ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ စူဠံသေနေဝ။ သုဝဏ္ဏကဋ္ဋီဟီတိ သုဝဏ္ဏခဏ္ဍေဟိ။ သလက္ခဏာနန္တိ လက္ခဏသမ္ပန္နာနံ သဟဿာရာနံ။

ဗောဓိပလ္လင်္ကောတိ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနကာလေ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ။ အဝိဇဟိတောတိ ¶ ဗုဒ္ဓါနံ တထာနိသဇ္ဇာယ အနညတ္ထဘာဝီဘာဝတော အပရိစ္စတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဟောတီ’’တိ။ ပဌမပဒဂဏ္ဌိကာတိ ပစ္ဆိမေ သောပါနဖလကေ ဌတွာ ဌပိယမာနဿ ဒက္ခိဏပါဒဿ ပတိဋ္ဌဟနဋ္ဌာနံ။ တံ ပန ယသ္မာ ဒဠှံ ထိရံ ကေနစိ အဘေဇ္ဇံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပဒဂဏ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ¶ ဘူမိဘာဂေ ဣဒါနိ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရော၊ တတ္ထ ယသ္မိံ ဌာနေ ပုရိမာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ မဉ္စာ ပညတ္တာ၊ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝတော မဉ္စော ပညတ္တောတိ ကတွာ ‘‘စတ္တာရိ မဉ္စပါဒဋ္ဌာနာနိ အဝိဇဟိတာနေဝ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဉ္စာနံ ပန မဟန္တခုဒ္ဒကဘာဝေန မဉ္စပညာပနပဒေသဿ မဟန္တာမဟန္တတာ အပ္ပမာဏံ၊ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ပန သော ပဒေသော သဗ္ဗဒါ ဧကပ္ပမာဏောယေဝ ဟောတီတိ ‘‘စတ္တာရိ မဉ္စပါဒဋ္ဌာနာနိ အဝိဇဟိတာနေဝ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိဟာရောပိ န ဝိဇဟိတော ယေဝါတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရိမံ ဝိဟာရဋ္ဌာနံ န ပရိစ္စဇတီတိ ဟိ အတ္ထော။

ဝိသိဋ္ဌာ မတ္တာ ဝိမတ္တာ၊ ဝိမတ္တာဝ ဝေမတ္တံ၊ ဝိသဒိသတာတိ အတ္ထော။ ပမာဏံ အာရောဟော။ ပဓာနံ ဒုက္ကရကိရိယာ။ ရသ္မီတိ သရီရပ္ပဘာ။

‘‘သတ္တာနံ ပါကတိကဟတ္ထေန ဆဟတ္ထော မဇ္ဈိမပုရိသော၊ တတော တိဂုဏံ ဘဂဝတော သရီရပ္ပမာဏန္တိ ဘဂဝါ အဋ္ဌာရသဟတ္ထော’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ ‘‘မနုဿာနံ ပါကတိကဟတ္ထေန စတုဟတ္ထော မဇ္ဈိမပုရိသော၊ တတော တိဂုဏံ ဘဂဝတော သရီရပ္ပမာဏန္တိ ဘဂဝါ ဒွါဒသဟတ္ထော ဥပါဒိန္နကရူပဓမ္မဝသေန၊ သမန္တတော ပန ဗျာမမတ္တံ ဗျာမပ္ပဘာ ဖရတီတိ ဥပရိ ဆဟတ္ထံ အဗ္ဘုဂ္ဂတော၊ ဗဟလတရပ္ပဘာ ရူပေန သဒ္ဓိံ အဋ္ဌာရသဟတ္ထော ဟောတီ’’တိ။

အဒ္ဓနိယန္တိ ¶ ဒီဃကာလံ။

အဇ္ဈာသယပဋိဗဒ္ဓန္တိ ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏကာလေ တထာပဝတ္တဇ္ဈာသယာဓီနံ၊ တထာပဝတ္တပတ္ထနာနုရူပံ ဝိပုလံ၊ ဝိပုလတရဉ္စ ¶ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သွာယမတ္ထော စရိယာပိဋကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ သရီရပ္ပမာဏံ၊ ပဓာနံ၊ သရီရပ္ပဘာ စ ဗုဒ္ဓါနံ ဝိသဒိသာတိ ဣဓ ပါဠိယံ အနာဂတာ၊ တသ္မာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဝေမတ္တတာသာမညေန အာယုကုလာနိပိ ဣဓ အာဟရိတွာ ဒီပိတာနိ။ ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏေသူတိ အဓိဂတသဗ္ဗညုဂုဏေသု။ နနု စ ဗောဓိသမ္ဘာရေသု၊ ဝေနေယျပုဂ္ဂလပရိမာဏေ စ ဝေမတ္တံ နတ္ထီတိ? သစ္စံ နတ္ထိ၊ တဒုဘယံ ပန ဗုဒ္ဓဂုဏဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတမေဝ ဟောတီတိ န ဥဒ္ဓဋံ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဗုဒ္ဓဂုဏေသု ဝေမတ္တံ နတ္ထိ၊ တဒဂ္ဂေန နေသံ သမ္ဗောဓိသမ္ဘာရေသုပိ ဝေမတ္တံ နတ္ထီတိ။ ကသ္မာ? ဟေတုအနုရူပတာယ ဖလဿ ¶ ၊ ဧကန္တေနေဝ ဝေနေယျပုဂ္ဂလပရိမာဏေ ဝေမတ္တဘာဝေါ ဝိဘာဝိတော။ မဟာဗောဓိသတ္တာနဉှိ ဟေတုအဝတ္ထာယံ သမ္ဘတူပနိဿယိန္ဒြိယပရိပါကာ ဝေနေယျပုဂ္ဂလာ စရိမဘဝေ အရဟတ္တသမ္ပတ္တိယာ ပရိပေါသိတာနိ ကမလဝနာနိ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿေန ဝိယ တထာဂတဂုဏာနုဘာဝသမ္ဖဿေန ဝိဗောဓံ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ ဒီပေသုံ အဋ္ဌကထာစရိယာ။

နိဓိကုမ္ဘောတိ စတ္တာရော မဟာနိဓယော သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဇာတော စာတိ။ စ-သဒ္ဒေန ကတမဟာဘိနီဟာရော စာတိ အယမ္ပိ အတ္ထော သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တံ ဟေတံ ဗုဒ္ဓဝံသေ –

‘‘တာရာဂဏာ ဝိရောစန္တိ၊ နက္ခတ္တာ ဂဂနမဏ္ဍလေ၊

ဝိသာခါ စန္ဒိမာယုတ္တာ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၆၅)၊

‘‘ဧတေနေဝ စ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဝိသာခါနက္ခတ္တေနေဝ မဟာဘိနီဟာရော ဟောတီ’’တိ စ ဝဒန္တိ။

၁၃။ အယံ ¶ ဂတီတိ အယံ ပဝတ္တိ ပဝတ္တနာကာရော၊ အညေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တာ ဣမိနာ အာကာရေန အနုဿရန္တီတိ အတ္ထော၊ ယသ္မာ စုတိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပဋိသန္ဓိ၊ တာဝ အနုဿရဏံ အာရောဟနံ အတီတအတီတတရအတီတတမာဒိဇာတိသင်္ခါတေ ပုဗ္ဗေနိဝါသေ ဉာဏဿ အဘိမုခဘာဝေန ပဝတ္တီတိ ကတွာ။ တသ္မာ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ စုတိ၊ တာဝ အနုဿရဏံ ဩရောဟနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသေ ပဋိမုခဘာဝေန ဉာဏဿ ပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘ပစ္ဆာမုခံ ဉာဏံ ပေသေတွာ’’တိ။ စုတိဂန္တဗ္ဗန္တိ ယံ ပနိဒံ စုတိယာ ဉာဏဂတိယာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ တံ ဂမနံ ဗုဇ္ဈနန္တိ အတ္ထော။ ဂရုကန္တိ ဘာရိယံ ဒုက္ကရံ။ တေနာဟ ‘‘အာကာသေ ပဒံ ဒဿေန္တော ဝိယာ’’တိ။ အပရမ္ပိ ကာရဏန္တိ ¶ ဆိန္နဝဋုမာနုဿရဏံ ပစ္ဆာမုခံ ဉာဏံ ပေသနတော အပရံ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတကာရဏံ။ ယတြာတိ ပစ္စတ္တတ္ထေ၊ နာမာတိ အစ္ဆရိယတ္ထေ နိပါတော၊ ဟိ-သဒ္ဒေါ အနတ္ထကော။ တေနာဟ ‘‘ယော နာမ တထာဂတော’’တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ယတြာ’’တိ နိပါတဝသေန ဝိသုံ ယတြ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ပပဉ္စေန္တိ သတ္တသန္တာနံ သံသာရေ ဝိတ္ထာရေန္တီတိ ပပဉ္စံ။ ကမ္မဝဋ္ဋံ ဝုစ္စတီတိ ကိလေသဝဋ္ဋဿ ပပဉ္စဂ္ဂဟဏေန၊ ဝိပါကဝဋ္ဋဿ ဒုက္ခဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။ ပရိယာဒိန္နဝဋ္ဋေတိ သဗ္ဗသော ခေပိတဝဋ္ဋေ။ ‘‘မဂ္ဂသီလေန ဖလသီလေနာ’’တိ ဝတွာ တယိဒံ မဂ္ဂဖလသီလံ လောကိယသီလပုဗ္ဗကံ၊ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ¶ လောကိယသီလမ္ပိ လောကုတ္တရသီလံ ဝိယ အနညသာဓာရဏံ ဧဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘လောကိယလောကုတ္တရသီလေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမာဓိပညာသုပိ ဧသေဝ နယော။ သမာဓိပက္ခာတိ သမာဓိ စ သမာဓိပက္ခာ စ သမာဓိပက္ခာ၊ ဧကဒေသသရူပေကသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘မဂ္ဂသမာဓိနာ’’တိအာဒိ၊ ‘‘ဝိဟာရော ဂဟိတော ဝါ’’တိ စ။ သမာဓိပက္ခာ နာမ ဝီရိယသတိအာဒယော။

သယန္တိ အတ္တနာ။ နီဝရဏာဒီဟီတိ နီဝရဏေဟိ စေဝ တဒေကဋ္ဌေဟိ စ ပါပဓမ္မေဟိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာဒီဟိ စ။ ‘‘ဝိမုတ္တတ္တာ ¶ ဝိမုတ္တီတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဝိမုတ္တိ-သဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနတံ အာဟ အဋ္ဌသမာပတ္တိအာဒိဝိသယတ္တာ တဿ။ ဝိမုတ္တတ္တာတိ စ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝိမုတ္တတ္တာ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဿ တဿာတိ အနိစ္စာနုပဿနာဒိကဿ။ ပစ္စနီကင်္ဂဝသေနာတိ ပဟာတဗ္ဗပဋိပက္ခအင်္ဂဝသေန။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာတိ ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓံ၊ သော ဧဝ အန္တော ပရိယောသာနဘာဝတော၊ တသ္မိံ သာဓေတဗ္ဗေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ၊ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝသေန ပဝတ္တတ္တာတိ အတ္ထော။ ကိလေသေဟိ နိဿဋတာ၊ အပဂမော စ နိဗ္ဗာနဿ တေဟိ ဝိဝိတ္တတ္တာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဒူရေ ဌိတတ္တာ’’တိ။

၁၆။ ဓမ္မဓာတူတိ ဓမ္မာနံ သဘာဝေါ၊ အတ္ထတော စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါတိ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဒ္ဓါ သဝါသနာနံ သဗ္ဗေသံ ကိလေသာနံ ပဇဟနတော။ ဧဝဉှိ သဗ္ဗညုတာ၊ ဒသဗလဉာဏာဒယော စာတိ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဘဂဝတာ အဓိဂတာ အဟေသုံ။ အရဟတ္တံ ဓမ္မဓာတူတိ ကေစိ။ သဗ္ဗညုတဉာဏန္တိ အပရေ။ ဒွီဟိ ပဒေဟီတိ ဒွီဟိ ဝါကျေဟိ။ အာဗဒ္ဓန္တိ ပဋိဗဒ္ဓံ တံမူလကတ္တာ ဥပရိဒေသနာယ။ ဒေဝစာရိကကောလာဟလန္တိ အတ္တနော ဒေဝလောကေ စာရိကာယံ သုဒ္ဓါဝါသဒေဝါနံ ကုတူဟလပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေန္တော သုတ္တန္တပရိယောသာနေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၉၁) ဝိစာရေဿတိ၊ အတ္ထတော ဝိဘာဝေဿတီတိ ယောဇနာ။ အယံ ဒေသနာတိ ‘‘ဣတော သော ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄) ဝိတ္ထာရတော ပဝတ္တိတဒေသနမာဟ။ နိဒါနကဏ္ဍေတိအာဒိတော ဒေသိတံ ဥဒ္ဒေသဒေသနမာဟ။ သာ ဟိ ဣမိဿာ ဒေသနာယ နိဒါနဋ္ဌာနိယတ္တာ တထာ ဝုတ္တာ။

ဗောဓိသတ္တဓမ္မတာဝဏ္ဏနာ

၁၇။ ‘‘ဝိပဿီတိ ¶ တဿ နာမ’’န္တိ ဝတွာ တဿ အနွတ္ထတံ ဒဿေတုံ ‘‘တဉ္စ ခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိဝိဓေ အတ္ထေတိ တိရောဟိတဝိဒူရဒေသဂတာဒိကေ နီလာဒိဝသေန ¶ နာနာဝိဓေ၊ တဒညေ စ ဣန္ဒြိယဂေါစရဘူတေ တေ စ ယထူပဂတေ၊ ဝေါဟာရဝိနိစ္ဆယေ စာတိ နာနာဝိဓေ အတ္ထေ။ ပဿနကုသလတာယာတိ ဒဿနေ နိပုဏဘာဝေန။ ယာထာဝတော ¶ ဉေယျံ ဗုဇ္ဈတီတိ ဗောဓိ၊ သော ဧဝ သတ္တယောဂတော ဗောဓိသတ္တောတိ အာဟ ‘‘ပဏ္ဍိတသတ္တော ဗုဇ္ဈနကသတ္တော’’တိ။ သုစိန္တိတစိန္တိတာဒိနာ ပန ပဏ္ဍိတဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ယဒါ စ ပနာနေန မဟာဘိနီဟာရော ကတော၊ တတော ပဋ္ဌာယ မဟာဗောဓိယံ ဧကန္တနိန္နတ္တာ ဗောဓိမှိ သတ္တော ဗောဓိသတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဗောဓိသင်္ခါတေသူ’’တိအာဒိ။ မဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနဉှိ သဗ္ဗညုတဉာဏံ၊ သဗ္ဗညုတဉာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ မဂ္ဂဉာဏံ ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သတော သမ္ပဇာနော’’တိ ဣမိနာ စတုတ္ထာယ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယာ ဩက္ကမီတိ ဒဿေတိ။ စတဿော ဟိ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယော ဣဓေကစ္စော ဂဗ္ဘော မာတုကုစ္ဆိယံ ဩက္ကမနေ၊ ဌာနေ၊ နိက္ခမနေတိ တီသု ဌာနေသု အသမ္ပဇာနော ဟောတိ၊ ဧကစ္စော ပဌမေ ဌာနေ သမ္ပဇာနော၊ န ဣတရေသု၊ ဧကစ္စော ပဌမေ၊ ဒုတိယေ စ ဌာနေ သမ္ပဇာနော၊ န တတိယေ၊ ဧကစ္စော တီသုပိ ဌာနေသု သမ္ပဇာနော ဟောတိ။ တတ္ထ ပဌမာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ လောကိယမဟာဇနဿ ဝသေန ဝုတ္တာ၊ ဒုတိယာ အသီတိမဟာသာဝကာနံ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁ ဝင်္ဂီသတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရော) ဝသေန၊ တတိယာ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဝသေန။ တေ ကိရ ကမ္မဇဝါတေဟိ ဥဒ္ဓံပါဒါ အဓောသိရာ အနေကသတပေါရိသေ ပပါတေ ဝိယ ယောနိမုခေ ခိတ္တာ တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေန ဟတ္ထီ ဝိယ သမ္ဗာဓေန ယောနိမုခေန နိက္ခမန္တာ မဟန္တံ ဒုက္ခံ ပါပုဏန္တိ၊ တေန နေသံ ‘‘မယံ နိက္ခမာမာ’’တိ သမ္ပဇညံ န ဟောတိ။ စတုတ္ထာ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ဝသေန။ တေ ဟိ မာတုကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တာပိ ပဇာနန္တိ၊ တတ္ထ ဝသန္တာပိ ပဇာနန္တိ၊ နိက္ခမနကာလေပိ ပဇာနန္တိ။ န ဟိ တေ ကမ္မဇဝါတာ ဥဒ္ဓံပါဒေ အဓောသိရေ ကတွာ ခိပိတုံ သက္ကောန္တိ၊ ဒွေ ဟတ္ထေ ပသာရိတွာ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဌိတကာဝ နိက္ခမန္တီတိ။ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဉ္စမဟာဝိလောကနဉာဏေဟိ စေဝ ‘‘ဣဒါနိ စဝါမီ’’တိ စုတိပရိစ္ဆိန္ဒနဉာဏေန စ အပရဘာဂေ ‘‘ဣဓ မယာ ပဋိသန္ဓိ ဂဟိတာ’’တိ ပဋိသန္ဓိပရိစ္ဆိန္ဒနဉာဏေန စ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဇာနိတွာ။

ပဉ္စန္နံ ¶ မဟာပရိစ္စာဂါနံ၊ ဉာတတ္ထစရိယာဒီနဉ္စ သတိပိ ပါရမိယာ ပရိယာပန္နဘာဝေ သမ္ဘာရဝိသေသဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝိသုံ ဂဟဏံ။ တတ္ထ အင်္ဂပရိစ္စာဂေါ၊ နယနပရိစ္စာဂေါ၊ အတ္တပရိစ္စာဂေါ၊ ရဇ္ဇပရိစ္စာဂေါ၊ ပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂေါတိ ဣမေ ¶ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂါ။ တတ္ထာပိ ကာမံ အင်္ဂပရိစ္စာဂါဒယောပိ ဒါနပါရမီယေဝ၊ တထာပိ ပရိစ္စာဂဝိသေသဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စေဝ သုဒုက္ကရဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စ ¶ မဟာပရိစ္စာဂါနံ ဝိသုံ ဂဟဏံ။ တတော ဧဝ စ အင်္ဂပရိစ္စာဂတောပိ ဝိသုံ နယနပရိစ္စာဂဂ္ဂဟဏံ၊ ပရိစ္စာဂဘာဝသာမညေပိ ရဇ္ဇပရိစ္စာဂပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂဂ္ဂဟဏဉ္စ ကတံ။ ဉာတီနံ အတ္ထစရိယာ ဉာတတ္ထစရိယာ၊ သာ စ ခေါ ကရုဏာယနဝသေန။ တထာ သတ္တလောကဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထာနံ ဝသေန ဟိတစရိယာ လောကတ္ထစရိယာ။ ကမ္မဿကတာဉာဏဝသေန၊ အနဝဇ္ဇကမ္မာယတနသိပ္ပာယတနဝိဇ္ဇာဌာနဝသေန၊ ခန္ဓာယတနာဒိဝသေန၊ လက္ခဏတ္တယာဒိတီရဏဝသေန စ အတ္တနော၊ ပရေသဉ္စ တတ္ထ သတိပဋ္ဌာနေန ဉာဏစာရော ဗုဒ္ဓစရိယာ၊ သာ ပနတ္ထတော ပညာပါရမီယေဝ၊ ဉာဏသမ္ဘာရဝိသေသတာဒဿနတ္ထံ ပန ဝိသုံ ဂဟဏံ။ ဗုဒ္ဓစရိယာနန္တိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသေန ပုဗ္ဗယောဂပုဗ္ဗစရိယာဓမ္မက္ခာနာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတ္ထ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တသင်္ခါတာယ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယ သဒ္ဓိံ အဘိညာသမာပတ္တိနိပ္ဖာဒနံ ပုဗ္ဗယောဂေါ။ ဒါနာဒီသုယေဝ သာတိသယပဋိပတ္တိ ပုဗ္ဗစရိယာ။ ‘‘ယာဝ စရိယာပိဋကေ သင်္ဂဟိတာ အဘိနီဟာရော ပုဗ္ဗယောဂေါ၊ ကာယာဒိဝိဝေကဝသေန ဧကစရိယာ ပုဗ္ဗစရိယာ’’တိ ကေစိ။ ဒါနာဒီနဉ္စေဝ အပ္ပိစ္ဆတာဒီနဉ္စ သံသာရနိဗ္ဗာနေသု အာဒီနဝါနိသံသာနဉ္စ ဝိဘာဝနဝသေန၊ သတ္တာနံ ဗောဓိတ္တယေ ပတိဋ္ဌာပနပရိပါစနဝသေန ¶ စ ပဝတ္တကထာ ဓမ္မက္ခာနံ။ ကောဋိံ ပတွာတိ ပရံ ပရိယန္တံ ပရမုက္ကံသံ ပါပုဏိတွာ။ သတ္တမဟာဒါနာနီတိ အဋ္ဌဝဿိကကာလေ ‘‘ဟဒယမံသာဒီနိပိ ယာစကာနံ ဒဒေယျ’’န္တိ အဇ္ဈာသယံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဒိန္နဒါနံ၊ မင်္ဂလဟတ္ထိဒါနံ၊ ဂမနကာလေ ဒိန္နံ သတ္တသတ္တကမဟာဒါနံ၊ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေန ဒိန္နံ အဿဒါနံ၊ ရထဒါနံ၊ ပုတ္တဒါနံ၊ ဘရိယာဒါနန္တိ ဣမာနိ သတ္တ မဟာဒါနာနိ (စရိယာ။ ၇၉) ဒတွာ။

‘‘ဣဒါနေဝ မေ မရဏံ ဟောတူ’’တိ အဓိမုစ္စိတွာ ကာလကရဏံ အဓိမုတ္တိကာလကိရိယာ၊ တံ ဗောဓိသတ္တာနံယေဝ၊ န အညေသံ။ ဗောဓိသတ္တာ ကိရ ဒီဃာယုကဒေဝလောကေ ဌိတာ ‘‘ဣဓ ဌိတဿ မေ ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏံ န သမ္ဘဝတီ’’တိ ကတွာ တတ္ထ ဝါသတော နိဗ္ဗိန္ဒမာနသာ ဟောန္တိ၊ တဒါ ဝိမာနံ ပဝိသိတွာ အက္ခီနိ နိမီလေတွာ ‘‘ဣတော ဥဒ္ဓံ မေ ဇီဝိတံ နပ္ပဝတ္တတူ’’တိ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာယ နိသီဒန္တိ၊ စိတ္တာဓိဋ္ဌာနသမနန္တရမေဝ မရဏံ ဟောတိ။ ပါရမီဓမ္မာနဉှိ ¶ ဥက္ကံသပ္ပဝတ္တိယာ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အဘိညာသမာပတ္တီဟိ သန္တာနဿ ဝိသေသိတတ္တာ အတ္တသိနေဟဿ တနုဘာဝေန၊ သတ္တေသု စ မဟာကရုဏာယ ဥဠာရဘာဝေန အဓိဋ္ဌာနဿ တိက္ခဝိသဒဘာဝါပတ္တိယာ ဗောဓိသတ္တာနံ အဓိပ္ပာယာ သမိဇ္ဈန္တိ။ စိတ္တေ၊ ဝိယ ကမ္မေသု စ နေသံ ဝသီဘာဝေါ၊ တသ္မာ ယတ္ထ ဥပပန္နာနံ ပါရမိယော သမ္မဒေဝ ပရိဗြူဟန္တိ။ ဝုတ္တနယေန ကာလံ ကတွာ တတ္ထ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ တထာ ဟိ အမှာကံ မဟာသတ္တော ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပေ နာနာဇာတီသု အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ အပ္ပကမေဝ ကာလံ တတ္ထ ဌတွာ တတော စဝိတွာ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ပါရမီသမ္ဘရဏပသုတော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဗောဓိသတ္တာနံယေဝ၊ န ¶ အညေသ’’န္တိ။ ‘‘ဧကေနအတ္တဘာဝေန အန္တရေန ပါရမီနံ သဗ္ဗသော ပူရိတတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ပယောဇနာဘာဝတော တတ္ထ ဌတွာ အဓိမုတ္တိကာလကိရိယာ ¶ နာမ နာဟောသီတိ ဒဿေတိ။ အပိ စ တတ္ထ ယာဝတာယုကဋ္ဌာနံ စရိမဘဝေ အနေကမဟာနိဓိသမုဋ္ဌာနပုဗ္ဗိကာယ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိသဒိသာယ မဟာသမ္ပတ္တိယာ နိဗ္ဗတ္တိ ဝိယ၊ ဗုဒ္ဓဘူတဿ အသဒိသဒါနာဒိဝသေန အနညသာဓာရဏလာဘုပ္ပတ္တိ ဝိယ စ ‘‘ဣတော ပရံ မဟာပုရိသဿ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိအနုဘဝနံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဥဿာဟဇာတဿ ပုညသမ္ဘာရဿ ဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အယဉှေတ္ထ ဓမ္မတာ။

မနုဿဂဏနာဝသေန၊ န ဒေဝဂဏနာဝသေန။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနီတိ စုတိယာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ။ အမိလာယိတွာတိ ဧတ္ထ အမိလာတဂ္ဂဟဏေနေဝ တာသံ မာလာနံ ဝဏ္ဏသမ္ပဒါယပိ ဂန္ဓသမ္ပဒါယပိ သောဘာသမ္ပဒါယပိ အဝိနာသော ဒဿိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဗာဟိရဗ္ဘန္တရာနံ ရဇောဇလ္လာနံ လေပဿပိ အဘာဝတော ဒေဝါနံ သရီရဂတာနိ ဝတ္ထာနိ သဗ္ဗကာလံ ပရိသုဒ္ဓပ္ပဘဿရာနေဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝတ္ထေသုပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။ နေဝ သီတံ န ဥဏှန္တိ ယဿ သီတဿ ပဋိကာရဝသေန အဓိကံ သေဝိယမာနံ ဥဏှံ၊ သယမေဝ ဝါ ခရတရံ ဟုတွာ အဘိဘဝန္တံ သရီရေ သေဒံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ တာဒိသံ နေဝ သီတံ၊ န ဥဏှံ ဟောတိ။ တသ္မိံ ကာလေတိ ယထာဝုတ္တမရဏာသန္နကာလေ။ ဗိန္ဒုဗိန္ဒုဝသေနာတိ ဆိန္နသုတ္တာယ အာမုတ္တမုတ္တာဝလိယာ နိပတန္တာ မုတ္တဂုဠိကာ ဝိယ ဗိန္ဒု ဗိန္ဒု ဟုတွာ။ သေဒါတိ သေဒဓာရာ မုစ္စန္တိ။ ဒန္တာနံ ခဏ္ဍိတဘာဝေါ ခဏ္ဍိစ္စံ။ ကေသာနံ ပလိတဘာဝေါ ပါလိစ္စံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝလိတ္တစတံ သင်္ဂဏှာတိ။ ကိလန္တရူပေါ အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ၊ န ပန ခဏ္ဍိစ္စပါလိစ္စာဒီတိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ ဥက္ကဏ္ဌိတာတိ အနဘိရတိ။ သာ နတ္ထိ ¶ ဥပရူပရိ ဥဠာရဥဠာရာနမေဝ ဘောဂါနံ ဝိသေသတော ဒုဝိဇာနနာနံ ဥပတိဋ္ဌဟနတော။ နိဿသန္တီတိ ဥဏှံ နိဿသန္တိ။ ဝိဇမ္ဘန္တီတိ အနဘိရတိဝသေန ဝိဇမ္ဘနံ ကရောန္တိ။

ပဏ္ဍိတာ ဧဝါတိ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နာ ဧဝ ဒေဝတာ။ ယထာ ဒေဝတာ သမ္ပတိဇာတာ ‘‘ကီဒိသေန ပုညကမ္မေန ဣဓ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဣမိနာ နာမ ပုညကမ္မေန ဣဓ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ ဇာနန္တိ၊ ဧဝံ အတီတဘဝေ အတ္တနာ ကတံ၊ အညဒါပိ ဝါ ဧကစ္စံ ပုညကမ္မံ ဇာနန္တိယေဝ မဟာပုညာတိ အာဟ ‘‘ယေ မဟာပုညာ’’တိအာဒိ။

န ပညာယန္တိ စိရတရကာလတ္တာ ပရမာယုနော။ အနိယျာနိကန္တိ န နိယျာနာဝဟံ သတ္တာနံ အဘာဇနဘာဝတော။ သတ္တာ န ပရမာယုနော ဟောန္တိ နာမ ပါပုဿန္နတာယာတိ အာဟ ‘‘တဒါ ဟိ သတ္တာ ဥဿန္နကိလေသာ ဟောန္တီ’’တိ။ ဧတ္ထာဟ – ကသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မနုဿလောကေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န ဒေဝဗြဟ္မလောကေသူတိ? ဒေဝလောကေ တာဝ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ ဗြဟ္မစရိယဝါသဿ အနောကာသဘာဝတော၊ တထာ အနစ္ဆရိယဘာဝတော ¶ ။ အစ္ဆရိယဓမ္မာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော၊ တေသံ သာ အစ္ဆရိယဓမ္မတာ ဒေဝတ္တဘာဝေ ဌိတာနံ န ပါကဋာ ဟောတိ ယထာ မနုဿဘူတာနံ၊ ဒေဝဘူတေ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဒိဿမာနံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒေဝါနုဘာဝတော လောကော ဒဟတိ၊ န ဗုဒ္ဓါနုဘာဝတော၊ တထာ သတိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ၊ ဣဿရဂုတ္တဂ္ဂါဟံ န ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဒေဝတ္တဘာဝဿ စ စိရကာလာဓိဋ္ဌာနတော ဧကစ္စသဿတဝါဒတော န ပရိမုစ္စတိ။ ဗြဟ္မလောကေ နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သတ္တာနံ တာဒိသဂ္ဂါဟဝိနိမောစနတ္ထဉှိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော မနုဿသုဂတိယံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န ဒေဝသုဂတိယံ။ မနုဿသုဂတိယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ ဩပပါတိကာ န ဟောန္တိ၊ သတိ စ ဩပပါတိကူပပတ္တိယံ ဝုတ္တဒေါသာနတိဝတ္တနတော၊ ဓမ္မဝေနေယျာနံ ဓမ္မတန္တိယာ ဌပနဿ ¶ ဝိယ ဓာတုဝေနေယျာနံ ဓာတူနံ ဌပနဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စ။ န ဟိ ဩပပါတိကာနံ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဥဒ္ဓံ သရီရဓာတုယော တိဋ္ဌန္တိ။ မနုဿလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ မဟာဗောဓိသတ္တာ စရိမဘဝေ မနုဿဘာဝဿ ပါကဋဘာဝကရဏာယ ပန ဒါရပရိဂ္ဂဟမ္ပိ ကရောန္တာ ယာဝ ပုတ္တမုခဒဿနာ အဂါရမဇ္ဈေ တိဋ္ဌန္တိ၊ ပရိပါကဂတသီလနေက္ခမ္မပညာဒိပါရမိကာပိ န အဘိနိက္ခမန္တီတိ။ ကိံ ဝါ ဧတာယ ¶ ကာရဏစိန္တာယ ‘‘သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏာ၊ ယဒိဒံ မနုဿဘူတာနံယေဝ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနာ၊ န ဒေဝဘူတာန’’န္တိ။ အယမေတ္ထ ဓမ္မတာ။ တထာ ဟိ တဒတ္ထော မဟာဘိနီဟာရောပိ မနုဿဘူတာနံယေဝ ဣဇ္ဈတိ၊ န ဒေဝဘူတာနံ။

ကသ္မာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဇမ္ဗုဒီပေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န သေသဒီပေသု? ကေစိ တာဝ အာဟု ‘‘ယသ္မာ ပထဝိယာ နာဘိဘူတာ၊ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝသဟိတာ အစလဋ္ဌာနဘူတာ ဗောဓိမဏ္ဍဘူမိ ဇမ္ဗုဒီပေ ဧဝ၊ တသ္မာ ဇမ္ဗုဒီပေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ၊ တထာ ‘‘ဣတရေသမ္ပိ အဝိဇဟိတဋ္ဌာနာနံ တတ္ထေဝ လဗ္ဘနတော’’တိ။ အယံ ပနေတ္ထ အမှာကံ ခန္တိ – ယသ္မာ ပုရိမဗုဒ္ဓါနံ၊ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉ္စ နိဗ္ဗတ္တိယာ သာဝကဗောဓိသတ္တာနံ သာဝကဗောဓိယာ အဘိနီဟာရော၊ သာဝကပါရမိယာ သမ္ဘရဏံ၊ ပရိပါစနဉ္စ ဗုဒ္ဓခေတ္တဘူတေ ဣမသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဇမ္ဗုဒီပေ ဧဝ ဣဇ္ဈတိ၊ န အညတ္ထ။ ဝေနေယျာနံ ဝိနယနတ္ထော စ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါတိ အဂ္ဂသာဝကမဟာသာဝကာဒိ ဝေနေယျဝိသေသာပေက္ခာယ ဧတသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပေ ဧဝ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ န သေသဒီပေသု။ အယဉ္စ နယော သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏောတိ။ တေသံ ဥတ္တမပုရိသာနံ တတ္ထေဝ ဥပ္ပတ္တိ သမ္ပတ္တိစက္ကာနံ ဝိယ အညမညူပနိဿယတော အပရာပရံ ¶ ဝတ္တတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဧတေနေဝ ဣမံ စက္ကဝါဠံ မဇ္ဈေ ကတွာ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ စက္ကဝါဠာနံ ဒသသဟဿဿေဝ ခေတ္တဘာဝေါ ဒီပိတော ဣတော အညဿ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဿ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ အနုပလဗ္ဘနတော။ တေနာဟ ‘‘တီသု ဒီပေသု ဗုဒ္ဓါ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ ဒီပံ ပဿီ’’တိ။ ဣမိနာ နယေန ဒေသနိယာမေပိ ကာရဏံ နီဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ¶ စ ခတ္တိယကုလံ လောကသမ္မတံ ဗြာဟ္မဏာနမ္ပိ ပူဇနီယဘာဝတော။ ‘‘ရာဇာ ပိတာ ဘဝိဿတီ’’တိ ကုလံ ပဿိ ပိတုဝသေန ကုလဿ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗတော။

‘‘ဒသန္နံ မာသာနံ ဥပရိ သတ္တ ဒိဝသာနီ’’တိ ပဿိ၊ တေန အတ္တနော အန္တရာယာဘာဝံ အညာသိ၊ တဿာ စ တုသိတဘဝေ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိပစ္စနုဘဝနံ။

တာ ဒေဝတာတိ ဒသသဟဿိစက္ကဝါဠဒေဝတာ။ ကထံ ပန တာ ဒေဝတာ တဒါ ဗောဓိသတ္တဿ ပူရိတပါရမိဘာဝံ၊ ကထံ စဿ ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဇာနန္တီတိ? မဟေသက္ခာနံ ¶ ဒေဝတာနံ ဝသေန၊ ယေဘုယျေန စ တာ ဒေဝတာ အဘိသမယဘာဂိနော။ တထာ ဟိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒါနသံဝိဘာဂေ အနေကဝါရံ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာသန္နိပါတော အဟောသိ။

‘‘စဝါမီ’’တိ ဇာနာတိ စုတိအာသန္နဇဝနေဟိ ဉာဏသဟိတေဟိ စုတိယာ ဥပဋ္ဌိတဘာဝဿ ပဋိသံဝိဒိတတ္တာ။ စုတိစိတ္တံ န ဇာနာတိ စုတိစိတ္တက္ခဏဿ ဣတ္တရဘာဝတော။ တထာ ဟိ တံ စုတူပပါတဉာဏဿပိ အဝိသယောဝ။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ အာဝဇ္ဇနပရိယာယောတိ အာဝဇ္ဇနက္ကမော။ ယသ္မာ ဧကဝါရံ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေန အာရမ္မဏံ နိစ္ဆိနိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ တံ ဧဝါရမ္မဏံ ဒုတိယံ၊ တတိယဉ္စ အာဝဇ္ဇိတွာ နိစ္ဆယတိ။ အာဝဇ္ဇနသီသေန စေတ္ထ ဇဝနဝါရော ဂဟိတော။ တေနာဟ ‘‘ဒုတိယတတိယစိတ္တဝါရေ ဧဝ ဇာနိဿတီ’’တိ။ စုတိယာ ပုရေတရံ ကတိပယစိတ္တဝါရတော ပဋ္ဌာယ ‘‘မရဏံ မေ အာသန္န’’န္တိ ¶ ဇာနနတော ‘‘စုတိက္ခဏေပိ စဝါမီတိ ဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဋိသန္ဓိယာ ပန အပုဗ္ဗဘာဝတော ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ န ဇာနာတိ။ နိကန္တိယာ ဥပ္ပတ္တိတော ပရတော ‘‘အသုကသ္မိံ မေ ဌာနေ ပဋိသန္ဓိ ဂဟိတာ’’တိ ဇာနာတိ။ တသ္မိံ ကာလေတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏကာလေ။ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပတီတိ ဧတ္ထ ကမ္ပနကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဗြဟ္မဇာလဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၄၉) ဝုတ္တမေဝ။ အတ္ထတော ပနေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရတော မဟာပရိနိဗ္ဗာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၁) အာဂမိဿတိ။ မဟာကာရုဏိကာ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော သတ္တာနံ ဟိတသုခဝိဓာနတပ္ပရတာယ ဗဟုလံ သောမနဿိကာဝ ဟောန္တီတိ တေသံ ပဌမမဟာဝိပါကစိတ္တေန ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ အဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၈၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၄။၂၀၀) ဝုတ္တံ။ မဟာသိဝတ္ထေရောပန ယဒိပိ မဟာကာရုဏိကာ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော သတ္တာနံ ဟိတသုခဝိဓာနတပ္ပရာဝ၊ ဝိဝေကဇ္ဈာသယာ ပန ဝိသင်္ခါရနိန္နာ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အဇ္ဈုပေက္ခနဗဟုလာတိ ပဉ္စမမဟာဝိပါကစိတ္တေန ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏမာဟ။

ပုရေ ပုဏ္ဏမာယ သတ္တမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိ ပုဏ္ဏမာယ ပုရေ သတ္တမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ၊ သုက္ကပက္ခေ ¶ နဝမိတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။ သတ္တမေ ဒိဝသေတိ နဝမိတော သတ္တမေ ဒိဝသေ အာသဠှိပုဏ္ဏမာယံ။ ဣဒံ သုပိနန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရံ။ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အနောတတ္တဒဟံ နေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ အထ နေသံ ဒေဝိယော အာဂန္တွာ မနုဿမလဟရဏတ္ထံ နှာပေတွာ’’တိ ¶ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၄။၂၀၀) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နေသံ ဒေဝိယောတိ မဟာရာဇူနံ ဒေဝိယော။ စရိတွာတိ ဂေါစရံ စရိတွာ။

ဟရိတူပလိတ္တာယာတိ ဟရိတေန ဂေါမယေန ကတပရိဘဏ္ဍာယ။ ‘‘သော စ ခေါ ပုရိသဂဗ္ဘော၊ န ဣတ္ထိဂဗ္ဘော၊ ပုတ္တော တေ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ¶ တေ ဗြာဟ္မဏာ အတ္တနော သုပိနသတ္ထနယေန ကထေသုံ။ ‘‘သစေ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿတီ’’တိအာဒိ ပန ဒေဝတာဝိဂ္ဂဟေန တမတ္ထံ ယာထာဝတော ပဝေဒေသုံ။

ဓမ္မတာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဇာတိဓမ္မာနံ ဘိက္ခဝေ သတ္တာန’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၃၁၊ ၃။၃၇၃၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၃၃) ဝိယ ပကတိပရိယာယော၊ ဓမ္မော ဧဝ ဓမ္မတာ ယထာ ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာတိ အာဟ ‘‘အယံ သဘာဝေါ’’တိ၊ အယံ ပကတီတိ အတ္ထော။ သွာယံ သဘာဝေါ အတ္ထတော တထာ နိယတဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘အယံ နိယာမောတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ နိယာမော ပန ဗဟုဝိဓောတိ တေ သဗ္ဗေ အတ္ထုဒ္ဓါရနယေန ဥဒ္ဓရိတွာ ဣဓာဓိပ္ပေတနိယာမမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘နိယာမော စ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကမ္မာနံ နိယာမော ကမ္မနိယာမော။ ဧသ နယော ဥတုနိယာမာဒီသု တီသု။ ဣတရော ပန ဓမ္မော ဧဝ နိယာမော ဓမ္မနိယာမော၊ ဓမ္မတာ။

ကုသလဿ ကမ္မဿ။ နိသေန္တော တိခိဏံ ကရောန္တော။

အရူပါဒိဘူမိဘာဂဝိသေသဝသေန ဥတုဝိသေသဒဿနတော ဥတုဝိသေသေန သိဇ္ဈမာနာနံ ရုက္ခာဒီနံ ပုပ္ဖဖလာဒိဂ္ဂဟဏံ ‘‘တေသု တေသု ဇနပဒေသူ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ကာလေတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝသန္တာဒိကာလေ။

မဓုရတော ဗီဇတော တိတ္တတော ဗီဇတောတိ ယောဇနာ။

၁၈။ ဝတ္တမာနသမီပေ ဝတ္တမာနေ ဝိယ ဝေါဟရိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဩက္ကမတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဩက္ကန္တော ဟောတီတိ အယမေဝတ္ထော’’တိ။ ဧဝံ ဟောတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေနဿ သမ္ပဇာနနာ ဟောတိ။ န ဩက္ကမမာနေ ပဋိသန္ဓိက္ခဏဿ ဒုဝိညေယျတာယ။ ယထာ စ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ န ဇာနာတီ’’တိ။ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠပတ္ထရဏေန ¶ ဝါ အပ္ပမာဏော။ အတိဝိယ သမုဇ္ဇလနဘာဝေန ဥဠာရော ¶ ။ ဒေဝါနုဘာဝန္တိ ဒေဝါနံ ပဘာနုဘာဝံ။ ဒေဝါနဉှိ ပဘံ သော ဩဘာသော ¶ အဘိဘဝတိ၊ န တေသံ အာဓိပစ္စံ။ တေနာဟ ‘‘နိဝတ္ထဝတ္ထဿာ’’တိအာဒိ။

လောကာနံ လောကဓာတူနံ အန္တရော ဝိဝရော လောကန္တရော၊ သော ဧဝ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ‘‘လောကန္တရိကာ’’တိ ဝုတ္တော။ ရုက္ခဂစ္ဆာဒိနာ ကေနစိ န ဟညန္တီတိ အဃာ၊ အသမ္ဗာဓာ။ တေနာဟ ‘‘နိစ္စဝိဝဋာ’’တိ။ အသံဝုတာတိ ဟေဋ္ဌာ၊ ဥပရိ စ ကေနစိ န ပိဟိတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဟေဋ္ဌာပိ အပ္ပတိဋ္ဌာ’’တိ။ တတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန ယထာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကဿ ပိဓာယိကာ ပထဝီ နတ္ထီတိ အသံဝုတာ လောကန္တရိကာ၊ ဧဝံ ဥပရိပိ စက္ကဝါဠေသု ဝိယ ဒေဝဝိမာနာနံ အဘာဝတော အသံဝုတာ အပ္ပတိဋ္ဌာတိ ဒဿေတိ။ အန္ဓကာရော ဧတ္ထ အတ္ထီတိ အန္ဓကာရာ။ စက္ခုဝိညာဏံ န ဇာယတိ အာလောကဿ အဘာဝတော၊ န စက္ခုနော။ တထာ ဟိ ‘‘တေန ဩဘာသေန အညမညံ သဉ္ဇာနန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ဌိတမဇ္ဈနှိကဝေလာယံ ပုဗ္ဗဝိဒေဟဝါသီနံ အတ္ထင်္ဂမနဝသေန ဥပဍ္ဎံ သူရိယမဏ္ဍလံ ပညာယတိ၊ အပရဂေါယာနဝါသီနံ ဥဂ္ဂမနဝသေန၊ ဧဝံ သေသဒီပေသု ပီတိ အာဟ ‘‘ဧကပ္ပဟာရေနေဝ တီသု ဒီပေသု ပညာယန္တီ’’တိ။ ဣတော အညထာ ပန ဒွီသု ဧဝ ဒီပေသု ဧကပ္ပဟာရေန ပညာယန္တီတိ။ ဧကေကာယ ဒိသာယ နဝ နဝ ယောဇနသတသဟဿာနိ အန္ဓကာရဝိဓမနမ္ပိ ဣမိနာဝ နယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဘာယ နပ္ပဟောန္တီတိ အတ္တနော ပဘာယ ဩဘာသိတုံ အနဘိသမ္ဘုနန္တိ။ ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတပ္ပမာဏေ အာကာသေ ဝိစရဏတော ‘‘စက္ကဝါဠပဗ္ဗတဿ ဝေမဇ္ဈေန ဝိစရန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝါဝဋာတိ ¶ ခါဒနတ္ထံ ဂဏှိတုံ ဥပက္ကမန္တာ။ ဝိပရိဝတ္တိတွာတိ ဝိဝတ္တိတွာ။ ဆိဇ္ဇိတွာတိ မုစ္ဆာပတ္တိယာ ဌိတဋ္ဌာနတော မုစ္စိတွာ၊ အင်္ဂပစ္စင်္ဂဆေဒနေန ဝါ ဆိဇ္ဇိတွာ။ အစ္စန္တခါရေတိ အာတပသန္တာပါဘာဝေန အတိသီတဘာဝမေဝ သန္ဓာယ အစ္စန္တခါရတာ ဝုတ္တာ သိယာ။ န ဟိ တံ ကပ္ပသဏ္ဌဟနဥဒကံ သမ္ပတ္တိကရမဟာမေဃဝုဋ္ဌံ ပထဝိသန္ဓာရကံ ကပ္ပဝိနာသကံ ဥဒကံ ဝိယ ခါရံ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ တထာ ဟိ သတိ ပထဝီပိ ဝိလီယေယျ၊ တေသံ ဝါ ပါပကမ္မဗလေန ပေတာနံ ဥဒကဿ ပုဗ္ဗခေဠဘာဝါပတ္တိ ဝိယ တဿ ဥဒကဿ တဒါ ခါရဘာဝါပတ္တိ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အစ္စန္တခါရေ ဥဒကေ’’တိ။

ဧကယာဂုပါနမတ္တမ္ပီတိ ပတ္တာဒိဘာဇနဂတံ ယာဂုံ ဂဠောစိအာဒိဥဒ္ဓရဏိယာ ဂဟေတွာ ပိဝနမတ္တမ္ပိ ကာလံ။ သမန္တတောတိ သဗ္ဗဘာဂတော ဆပ္ပကာရမ္ပိ။

၁၉။ စတုန္နံ ¶ မဟာရာဇာနံ ဝသေနာတိ ဝေဿဝဏာဒိစတုမဟာရာဇဘာဝသာမညေန။

ယထာဝိဟာရန္တိ ¶ ယထာသကံ ဝိဟာရံ။

၂၀။ ပကတိယာတိ အတ္တနော ပကတိယာ ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘သဘာဝေနေဝါ’’တိ။ ပရဿ သန္တိကေ ဂဟဏေန ဝိနာ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ သယမေဝ အဓိဋ္ဌဟိတွာ သီလသမ္ပန္နာ။ ဗောဓိသတ္တမာတာပီတိ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တမာတာပိ။ ကာလဒေဝိလဿာတိ ယထာ ကာလဒေဝိလဿ သန္တိကေ အညဒါ ဂဏှာတိ၊ ဗောဓိသတ္တေ ပန…ပေ… သယမေဝ သီလံ အဂ္ဂဟေသိ၊ တထာ ဝိပဿီဗောဓိသတ္တမာတာပီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၁။ ‘‘မနုဿေသူ’’တိ ဣဒံ ပကတိစာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘မနုဿိတ္ထိယာ နာမ မနုဿပုရိသေသု ပုရိသာဓိပ္ပာယစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တဿ မာတုယာ ပန ဒေဝေသုပိ တာဒိသံ စိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတေဝ။ ယထာ ဗောဓိသတ္တဿ အာနုဘာဝေန ဗောဓိသတ္တမာတု ပုရိသာဓိပ္ပာယစိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ တဿ အာနုဘာဝေနေဝ သာ ကေနစိ ပုရိသေန အနဘိဘဝနီယာတိ အာဟ ‘‘ပါဒါ န ဝဟန္တိ ဒိဗ္ဗသင်္ခလိကာ ဝိယ ဗဇ္ဈန္တီ’’တိ။

၂၂။ ပုဗ္ဗေ ¶ ‘‘ကာမဂုဏူပသံဟိတံ စိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပုန ‘‘ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင်္ဂီဘူတာ ပရိစာရေတီ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ ကထမိဒံ အညမညံ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ’’တိအာဒိ။ ဝတ္ထုပဋိက္ခေပေါတိ အဗြဟ္မစရိယဝတ္ထုပဋိသေဓော။ တေနာဟ ‘‘ပုရိသာဓိပ္ပာယဝသေနာ’’တိ။ အာရမ္မဏပဋိလာဘောတိ ရူပါဒိပဉ္စကာမဂုဏာရမ္မဏဿေဝ ပဋိလာဘော။

၂၃။ ကိလမထောတိ ခေဒေါ၊ ကာယဿ ဂရုဘာဝကထိနဘာဝါဒယောပိ တဿာ တဒါ န ဟောန္တိ ဧဝ။ ‘‘တိရောကုစ္ဆိဂတံ ပဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကဒါ ပဋ္ဌာယ ပဿတီတိ အာဟ ‘‘ကလလာဒိကာလံ အတိက္ကမိတွာ’’တိအာဒိ။ ဒဿနေ ပယောဇနံ သယမေဝ ဝဒတိ။ တဿ အဘာဝတော ကလလာဒိကာလေ န ပဿတိ။ ပုတ္တေန ဒဟရေန မန္ဒေန ဥတ္တာနသေယျကေန သဒ္ဓိံ။ ‘‘ယံ တံ မာတူ’’တိအာဒိ ပကတိစာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ စက္ကဝတ္တိဂဗ္ဘတောပိ ဟိ သဝိသေသံ ဗောဓိသတ္တဂဗ္ဘော ပရိဟာရံ လဘတိ ပုညသမ္ဘာရဿ သာတိသယတ္တာ၊ တသ္မာ ဗောဓိသတ္တမာတာ အတိဝိယ သပ္ပာယာဟာရာစာရာ စ ဟုတွာ သက္ကစ္စံ ပရိဟရတိ။ သုခဝါသတ္ထန္တိ ဗောဓိသတ္တဿ သုခဝါသတ္ထံ။ ပုရတ္ထာဘိမုခေါတိ မာတု ¶ ပုရိမဘာဂါဘိမုခေါ။ ဣဒါနိ တိရောကုစ္ဆိဂတဿ ဒိဿမာနတာယ အဗ္ဘန္တရံ၊ ဗာဟိရဉ္စ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဿာတိ ဒေဝိယာ။ ဝတ္ထုန္တိ ကုစ္ဆိံ။ ဖလိကအဗ္ဘပဋလာဒိနော ဝိယ ဗောဓိသတ္တမာတုကုစ္ဆိတစဿ ပတနုဘာဝေန အာလောကဿ ဝိဗန္ဓာဘာဝတော ယထာ ဗောဓိသတ္တမာတာ ကုစ္ဆိဂတံ ဗောဓိသတ္တံ ပဿတိ၊ ကိံ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တောပိ မာတရံ၊ အညဉ္စ ပုရတော ဌိတံ ရူပဂတံ ပဿတိ၊ နောတိ အာဟ ‘‘ဗောဓိသတ္တော ပနာ’’တိအာဒိ။ ကသ္မာ ¶ ပန သတိ စက္ခုမှိ၊ အာလောကေ စ န ပဿတီတိ အာဟ ‘‘န ဟိ အန္တောကုစ္ဆိယံ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ အဿာသပဿာသာ ဝိယ ဟိ တတ္ထ စက္ခုဝိညာဏမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ တဇ္ဇဿ သမန္နာဟာရဿ အဘာဝတော။

၂၄။ ယထာ ¶ အညာ ဣတ္ထိယော ဝိဇာတပ္ပစ္စယာ တာဒိသေန ရောဂေန အဘိဘူတာပိ ဟုတွာ မရန္တိ၊ ဗောဓိသတ္တမာတု ပန ဗောဓိသတ္တေ ကုစ္ဆိဂတေ တဿ ဝိဇာယနနိမိတ္တံ၊ န ကောစိ ရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကေဝလံ အာယုပရိက္ခယေနေဝ ကာလံ ကရောတိ၊ သွာယမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော ဧဝ။ ‘‘ဗောဓိသတ္တေန ဝသိတဋ္ဌာနဉှီ’’တိအာဒိ တဿ ကာရဏဝစနံ။ အညေသံ အပရိဘောဂန္တိ အညေဟိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ပရိဘောဂယောဂျန္တိ အတ္ထော။ တထာ သတိ ဗောဓိသတ္တပိတု အညာယ အဂ္ဂမဟေသိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တထာပိ ဗောဓိသတ္တမာတရိ ဓရန္တိယာ အယုဇ္ဇမာနကန္တိ အာဟ ‘‘န စ သက္ကာ’’တိအာဒိ။ အပနေတွာတိ အဂ္ဂမဟေသိဌာနတော နီဟရိတွာ။ အတ္တနိ ဆန္ဒရာဂဝသေနေဝ ဗဟိဒ္ဓါ အာရမ္မဏပရိယေသနာတိ ဝိသယိနိသာရာဂေါ သတ္တာနံ ဝိသယေသု သာရာဂဿ ဗလဝကာရဏန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သတ္တာနံ အတ္တဘာဝေ ဆန္ဒရာဂေါ ဗလဝါ ဟောတီ’’တိ။ အနုရက္ခိတုံ န သက္ကောတီတိ သမ္မာ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ နာနုယုဉ္ဇတိ။ တေန ဂဗ္ဘော ဗဟွာဗာဓော ဟောတိ။ ဝတ္ထု ဝိသဒံ ဟောတီတိ ဂဗ္ဘာသယော ဝိသုဒ္ဓါ ဟောတိ။ မာတု မဇ္ဈိမဝယဿ တတိယကောဋ္ဌာသေ ဗောဓိသတ္တဂဗ္ဘောက္ကမနမ္ပိ တဿာ အာယုပရိမာဏဝိလောကနေနေဝ သင်္ဂဟိတံ ဝယောဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဝိကာရဿ ပရိဝဇ္ဇနတော။ ဣတ္ထိသဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဝိကာရော ပန ဗောဓိသတ္တဿ အာနုဘာဝေနေဝ ဝူပသမတိ။

၂၅။ သတ္တမာသဇာတောတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော သတ္တမေ မာသေ ဇာတော။ သော သီတုဏှက္ခမော န ဟောတိ အတိဝိယ သုခုမာလတာယ။ အဋ္ဌမာသဇာတော ¶ ကာမံ သတ္တမာသဇာတတော ဗုဒ္ဓိဝယဝါ၊ ဧကစ္စေ ပန စမ္မပဒေသာ ဝုဒ္ဓိံ ပါပုဏန္တာ ဃဋ္ဋနံ န သဟန္တိ၊ တေန သော န ဇီဝတိ။ ‘‘သတ္တမာသဇာတဿ ပန န တာဝ တေ ဇာတာ’’တိ ဝဒန္တိ။

၂၇။ ဒေဝါ ¶ ပဌမံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တီတိ ‘‘လောကနာထံ မဟာပုရိသံ သယမေဝ ပဌမံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာ’’တိ သဉ္ဇာတဂါရဝဗဟုမာနာ အတ္တနော ပီတိံ ပဝေဒေန္တာ ခီဏာသဝါ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာနော အာဒိတော ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ။ သူတိဝေသန္တိ သူတိဇဂ္ဂနဓာတိဝေသံ။ ဧကေတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ မစ္ဆက္ခိသဒိသံ ဆဝိဝသေန။ အဋ္ဌာသိ န နိသီဒိ၊ န နိပဇ္ဇိ ဝါ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဌိတာဝ ဗောဓိသတ္တံ ဗောဓိသတ္တမာတာ ဝိဇာယတီ’’တိ။ နိဒ္ဒုက္ခတာယ ဌိတာ ဧဝ ဟုတွာ ဝိဇာယတိ။ ဒုက္ခဿ ဟိ ဗလဝဘာဝတော တံ ဒုက္ခံ အသဟမာနာ အညာ ဣတ္ထိယော နိသိန္နာ ဝါ နိပန္နာ ဝါ ဝိဇာယန္တိ။

၂၈။ အဇိနပ္ပဝေဏိယာတိ ¶ အဇိနစမ္မေဟိ သိဗ္ဗိတွာ ကတပဝေဏိယာ။ မဟာတေဇောတိ မဟာနုဘာဝေါ။ မဟာယသောတိ မဟာပရိဝါရော၊ ဝိပုလကိတ္တိဃောသော စ။

၂၉။ ဘဂ္ဂဝိဘဂ္ဂါတိ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနတော နိက္ခမနေန ဝိဘာဝိတတ္တာ ဘဂ္ဂါ၊ ဝိဘဂ္ဂါ ဝိယ စ ဟုတွာ၊ တေန နေသံ အဝိသဒဘာဝမေဝ ဒဿေတိ။ အလဂ္ဂေါ ဟုတွာတိ ဂဗ္ဘာသယေ၊ ယောနိပဒေသေ စ ကတ္ထစိ အလဂ္ဂေါ အသတ္တော ဟုတွာ၊ ယတော ‘‘ဓမကရဏတော ဥဒကနိက္ခမနသဒိသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥဒကေနာတိ ဂဗ္ဘာသယဂတေန ဥဒကေန။ အမက္ခိတောဝ နိက္ခမတိ သမ္မက္ခိတဿ တာဒိသဿ ဥဒကသေမှာဒိကဿေဝ တတ္ထ အဘာဝတော။ ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ ပုညာနုဘာဝတော ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ တံ ဌာနံ ပုဗ္ဗေပိ ဝိသုဒ္ဓံ ဝိသေသတော ပရမသုဂန္ဓဂန္ဓကုဋိ ဝိယ စန္ဒနဂန္ဓံ ဝါယန္တံ တိဋ္ဌတိ။

ဥဒကဝဋ္ဋိယောတိ ဥဒကက္ခန္ဓာ။

၃၁။ မုဟုတ္တဇာတောတိ မုဟုတ္တေန ဇာတော ဟုတွာ မုဟုတ္တမတ္တောဝ။ အနုဓာရိယမာနေတိ ¶ အနုကူလဝသေန နီယမာနေ။ အာဂတာနေဝါတိ တံ ဌာနံ ဥပဂတာနိ ဧဝ။ အနေကသာခန္တိ ရတနမယာနေကသတပတိဋ္ဌာနဟီရကံ။ သဟဿမဏ္ဍလန္တိ တေသံ ဥပရိဋ္ဌိတံ အနေကသဟဿမဏ္ဍလဟီရကံ။ မရူတိ ဒေဝါ။ န ခေါ ပန ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ပဒဝီတိဟာရတော ပဂေဝ ဒိသာဝိလောကနဿ ¶ ကတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘မဟာသတ္တော ဟီ’’တိအာဒိ။ ဧကင်္ဂဏာနီတိ ဝိဝဋဘာဝေန ဝိဟာရင်္ဂဏပရိဝေဏင်္ဂဏာနိ ဝိယ ဧကင်္ဂဏသဒိသာနိ အဟေသုံ။ သဒိသောပိ နတ္ထီတိ တုမှာကံ ဣဒံ ဝိလောကနံ ဝိသိဋ္ဌေ ပဿိတုံ ‘‘ဣဓ တုမှေဟိ သဒိသောပိ နတ္ထိ၊ ကုတော ဥတ္တရိတရော’’တိ အာဟံသု။ အဂ္ဂေါတိ ပဓာနော၊ ကေန ပနဿ ပဓာနတာတိ အာဟ ‘‘ဂုဏေဟီ’’တိ။ ပဌမ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ပဓာနပရိယာယော။ ဗောဓိသတ္တဿ ပန ပဓာနတာ အနညသာဓာရဏာတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗပဌမော’’တိ၊ သဗ္ဗပဓာနောတိ အတ္ထော။ ဧတဿေဝါတိ အဂ္ဂသဒ္ဒဿေဝ။ ဧတ္ထ စ မဟေသက္ခာ တာဝ ဒေဝါ တထာ စ ဝဒန္တိ၊ ဣတရေ ပန ကထန္တိ? မဟာသတ္တဿ အာနုဘာဝဒဿနာဒိနာ။ မဟေသက္ခာနဉှိ ဒေဝါနံ မဟာသတ္တဿ အာနုဘာဝေါ ဝိယ တေန သဒိသာနမ္ပိ အာနုဘာဝေါ ပစ္စက္ခော အဟောသီတိ၊ ဣတရေ ပန တေသံ ဝစနံ သုတွာ သဒ္ဒဟန္တာ အနုမိနန္တာ တထာ အာဟံသု။ ပရိပါကဂတပုဗ္ဗဟေတုသံသိဒ္ဓါယ ဓမ္မတာယ စောဒိယမာနော ဣမသ္မိံ…ပေ… ဗျာကာသိ။

ဇာတမတ္တဿေဝ ဗောဓိသတ္တဿ ဌာနာဒီနိ ယေသံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတာနီတိ တေ နိဒ္ဓါရေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာနံ စတုရိဒ္ဓိပါဒပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဣဒ္ဓိပါဒဝသေန လောကုတ္တရဓမ္မေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝသမိဇ္ဈနတော။ ဥတ္တရာဘိမုခဘာဝေါ ¶ လောကဿ ¶ ဥတ္တရဏဝသေန ဂမနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ တေန ဟိ ဘဂဝါ သဒေဝကဿ လောကဿ အဘိဘူတော၊ ကေနစိ အနဘိဘူတော အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘မဟာဇနံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အဘိဘဝိတွာ ဂမနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။ တထာ သတ္တပဒဂမနံ သတ္တပဒဗောဇ္ဈင်္ဂသမ္ပန္နအရိယမဂ္ဂဂမနဿ။ သုဝိသုဒ္ဓသေတစ္ဆတ္တဓာရဏံ သုဝိသုဒ္ဓဝိမုတ္တိဆတ္တဓာရဏဿ။ ပဉ္စရာဇကကုဓဘဏ္ဍသမာယောဂေါ ပဉ္စဝိဓဝိမုတ္တိဂုဏသမာယောဂဿ။ အနာဝဋဒိသာနုဝိလောကနံ အနာဝဋဉာဏတာယ။ ‘‘အဂ္ဂေါဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ အဆမ္ဘိတဝါစာဘာသနံ ကေနစိ အဝိဗန္ဓနီယတာယ အပ္ပဝတ္တိယဿ သဒ္ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဿ။ ‘‘အယမန္တိမာ ဇာတီ’’တိ အာယတိံ ဇာတိယာ အဘာဝကိတ္တနာ အနုပါဒိ…ပေ… ပုဗ္ဗနိမိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ တဿ တဿ အနာဂတေ လဒ္ဓဗ္ဗဝိသေသဿ တံ တံ နိမိတ္တံ အဗျဘိစာရီတိ ကတွာ။ န အာဂတောတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ၊ အညတ္ထ စ ဝက္ခမာနာယ အနုပုဗ္ဗိယာ န အာဂတော။ အာဟရိတွာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ၊ အဋ္ဌကထာသု စ အာဂတနယေန အာဟရိတွာ ဒီပေတဗ္ဗော။

‘‘ဒသသဟဿိလောကဓာတု ¶ ကမ္ပီ’’တိ ဣဒံ သတိပိ ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတတ္တေ ဝက္ခမာနာနံ အစ္ဆရိယာနံ မူလဘူတံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ အညမ္ပိ ဧဝရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တန္တိဗဒ္ဓါ ဝီဏာ စမ္မဗဒ္ဓါ ဘေရိယောတိ ပဉ္စင်္ဂိကတူရိယဿ နိဒဿနမတ္တံ၊ စ-သဒ္ဒေန ဝါ ဣတရေသမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အန္ဒုဗန္ဓနာဒီနိ တင်္ခဏေ ဧဝ ဆဇ္ဇိတွာ ပုန ပါကတိကာနေဝ ဟောန္တိ၊ တထာ ဇစ္စန္ဓာဒီနံ စက္ခုသောတာဒီနိ တထာရူပကမ္မပစ္စယာ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တာဝဒေဝ ဝိဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဆိဇ္ဇိံသူတိ စ ပါဒေသု ဗန္ဓဋ္ဌာနေသု ဆိဇ္ဇိံသု။ ဝိဂစ္ဆိံသူတိ ဝူပသမိံသု။ အာကာသဋ္ဌကရတနာနိ နာမ တံတံဝိမာနဂတမဏိရတနာဒီနိ။ သကတေဇောဘာသိတာနီတိ ¶ အတိဝိယ သမုဇ္ဇလာယ အတ္တနော ပဘာယ ဩဘာသိတာနိ အဟေသုံ။ နပ္ပဝတ္တီတိ န သန္နိပါတော။ န ဝါယီတိ ခရော ဝါတော န ဝါယိ။ မုဒုသုခေါ ပန သတ္တာနံ သုခါဝဟော ဝါယိ။ ပထဝိဂတာ အဟေသုံ ဥစ္စဋ္ဌာနေ ဌာတုံ အဝိသဟန္တာ။ ဥတုသမ္ပန္နောတိ အနုဏှာသီတတာသင်္ခါတေန ဥတုနာ သမ္ပန္နော။ အပ္ဖောဋနံ ဝုစ္စတိ ဘုဇဟတ္ထသင်္ဃဋ္ဋနသဒ္ဒေါ၊ အတ္ထတော ပန ဝါမဟတ္ထံ ဥရေ ဌပေတွာ ဒက္ခိဏေန ပုထုပါဏိနာ ဟတ္ထတာဠနေန သဒ္ဒကရဏံ။ မုခေန ဥဿေဠနံ သဒ္ဒဿ မုဉ္စနံ သေဠနံ။ ဧကဒ္ဓဇမာလာ အဟောသိ နိရန္တရံ ဓဇမာလာသမောဓာနဂတာယ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတာနိ ဧဝ၊ အထ ခေါ အညာနိပိ ‘‘ဝိစိတ္တပုပ္ဖသုဂန္ဓပုပ္ဖဝဿဒေဝေါပဝဿိ သူရိယေ ဒိဿမာနေ ဧဝ တာရကာ ဩဘာသိံသု၊ အစ္ဆံ ဝိပ္ပသန္နံ ဥဒကံ ပထဝိတော ဥဗ္ဘိဇ္ဇိ၊ ဗိလာသယာ စ တိရစ္ဆာနာ အာသယတော နိက္ခမိံသု၊ ရာဂဒေါသမောဟာပိ တနု ဘဝိံသု၊ ပထဝိယံ ရဇော ဝူပသမိ၊ အနိဋ္ဌဂန္ဓော ဝိဂစ္ဆိ၊ ဒိဗ္ဗဂန္ဓော ဝါယိ၊ ရူပိနော ဒေဝါ သရူပေနေဝ မနုဿာနံ အာပါထံ အဂမံသု၊ သတ္တာနံ စုတူပပါတာ နာဟေသု’’န္တိ ဧဝမာဒီနိ ¶ ယာနိ မဟာဘိနီဟာရသမယေ ဥပ္ပန္နာနိ ဒွတ္တိံသပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ၊ တာနိ အနဝသေသတော တဒါ အဟေသုန္တိ။

တတြာပီတိ တေသုပိ ပထဝိကမ္ပာဒီသု ဧဝံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ကေဝလံ သမ္ပတိဇာတဿ ဌာနာဒီသု ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ သဗ္ဗညုတညာဏပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ သဗ္ဗဿ ဉေယျဿ၊ တိတ္ထကရမတဿ စ စာလနတော။ ကေနစိ အနုဿာဟိတာနံယေဝ ဣမသ္မိံယေဝ ဧကစက္ကဝါဠေ သန္နိပါတော ကေနစိ အနုဿာဟိတာနံယေဝ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ¶ သန္နိပတိတွာ ဓမ္မပဋိဂ္ဂဏှနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ပဌမံ ဒေဝတာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဒိဗ္ဗဝိဟာရပဋိလာဘဿ၊ ပစ္ဆာ မနုဿာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ တတ္ထေဝ ဌာနဿ နိစ္စလသဘာဝတော ¶ အာနေဉ္ဇဝိဟာရပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဝီဏာနံ သယံ ဝဇ္ဇနံ ပရူပဒေသေန ဝိနာ သယမေဝ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဘေရီနံ ဝဇ္ဇနံ စက္ကဝါဠပရိယန္တာယ ပရိသာယ ပဝေဒနသမတ္ထဿ ဓမ္မဘေရိယာ အနုသာဝနဿ အမတဒုန္ဒုဘိဃောသနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ အန္ဒုဗန္ဓနာဒီနံ ဆေဒေါ မာနဝိနိဗန္ဓဘေဒနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ မဟာဇနဿ ရောဂဝိဂမော တဿေဝ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခရောဂဝိဂမဘူတဿ သစ္စပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ‘‘မဟာဇနဿာ’’တိ ပဒံ ‘‘မဟာဇနဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုပဋိလာဘဿ၊ မဟာဇနဿ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုပဋိလာဘဿာ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ တတ္ထ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝနာဝသေန သာတိသယဉာဏဇဝသမ္ပတ္တိသိဒ္ဓီတိ အာဟ ‘‘ပီဌသပ္ပီနံ ဇဝသမ္ပဒါ စတုရိဒ္ဓိပါဒပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။ သုပဋ္ဋနသမ္ပာပုဏနံ စတုပဋိသမ္ဘိဒါဓိဂမဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ အတ္ထာဒိအနုရူပံ အတ္ထာဒီသု သမ္ပဋိပတ္တိဘာဝတော။ ရတနာနံ သကတေဇောဘာသိတတ္တံ ယံ လောကဿ ဓမ္မောဘာသံ ဒဿေဿတိ၊ တေန တဿ သကတေဇောဘာသိတတ္တဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။

စတုဗြဟ္မဝိဟာရပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ တဿ သဗ္ဗသော ဝေရဝူပသမနတော။ ဧကာဒသအဂ္ဂိနိဗ္ဗာပနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဒုန္နိဗ္ဗာပနနိဗ္ဗာနဘာဝတော။ ဉာဏာလောကာဒဿနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ အနာလောကေ အာလောကဒဿနဘာဝတော။ နိဗ္ဗာနရသေနာတိ ကိလေသာနံ နိဗ္ဗာယနရသေန။ ဧကရသဘာဝဿာတိ သာသနဿ သဗ္ဗတ္ထ ဧကရသဘာဝဿ၊ တဉ္စ ခေါ အမဓုရဿ ¶ လောကဿ သဗ္ဗသော မဓုရဘာဝါပါဒနေန။ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတဘိန္ဒနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ သဗ္ဗသော ဒိဋ္ဌိဂတဝါတာပနယနဝသေန။ အာကာသာဒိအပ္ပတိဋ္ဌဝိသမစဉ္စလဋ္ဌာနံ ပဟာယ သကုဏာနံ ပထဝိဂမနံ တာဒိသံ မိစ္ဆာဂါဟံ ပဟာယ သတ္တာနံ ပါဏေဟိ ရတနတ္တယသရဏဂမနဿ ပုဗ္ဗနိတ္တံ။ ဗဟုဇနကန္တတာယာတိ စန္ဒဿ ဝိယ ဗဟုဇနဿ ကန္တတာယ။ သူရိယဿ ဥဏှသီတဝိဝဇ္ဇိတဥတုသုခတာ ပရိဠာဟဝိဝဇ္ဇိတကာယိကစေတသိကသုခပ္ပတ္တိယာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဒေဝတာနံ အပ္ဖောဋနာဒီဟိ ကီဠနံ ပမောဒုပ္ပတ္တိ ဘဝန္တဂမနေန၊ ဓမ္မသဘာဝဗောဓနေန စ ဥဒါနဝသေန ပမောဒဝိဘာဝနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဓမ္မဝေဂဝဿနဿာတိ ဒေသနာဉာဏဝေဂေန ဓမ္မာမတဿ ဝဿနဿ ¶ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ကာယဂတာသတိဝသေန လဒ္ဓံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂဖလသုခါနုဘဝေါ ကာယဂတာသတိအမတပဋိလာဘော၊ တဿ ပန ကာယဿာပိ အတပ္ပကသုခါဝဟတ္တာ ခုဒါပိပါသာပီဠနာဘာဝေါ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဝုတ္တော ¶ ။ အဋ္ဌကထာယံပန ခုဒံ၊ ပိပါသဉ္စ ဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနံ ဘေဒေါ ဝိသေသသာမညဝိဘာဂေန၊ ဂေါဗလီဗဒ္ဒဉာယေန စ ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘သယမေဝါ’’တိ ပဒံ ‘‘အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂဒွါရဝိဝရဏဿာ’’တိ ဧတ္ထာပိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဘရိတဘာဝဿာတိ ပရိပုဏ္ဏဘာဝဿ။ ‘‘အရိယဒ္ဓဇမာလာမာလိတာယာတိ ကာသာယဒ္ဓဇမာလာဝန္တတာယာ’’တိ ကေစိ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ ပန အရိယမဂ္ဂဗောဇ္ဈင်္ဂဒ္ဓဇမာလာဟိ မာလိဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ယံ ပနေတ္ထ အနုဒ္ဓဋံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧတ္ထာတိ ‘‘သမ္ပတိဇာတော’’တိအာဒိနာ အာဂတေ ဣမသ္မိံ ဝါရေ။ ဝိဿဇ္ဇိတောဝ၊ တသ္မာ အမှေဟိ ဣဓ အပုဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တဒါ ¶ ပထဝိယံ ဂစ္ဆန္တောပိ မဟာသတ္တော အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ မဟာဇနဿ တထာ ဥပဋ္ဌာသီတိ အယမေတ္ထ နိယတိ ဓမ္မနိယာမော ဗောဓိသတ္တာနံ ဓမ္မတာ တိ ဣဒံ နိယတိဝါဒဝသေန ကထနံ။ ပုဗ္ဗေ ပုရိမဇာတီသု တာဒိသဿ ပုညသမ္ဘာရကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ မဟာဇနဿ တထာ ဥပဋ္ဌာသီတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေကတကမ္မဝါဒဝသေန ကထနံ။ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဥပရိ ဤသနသီလတာယ ယထာသကံ ကမ္မမေဝ ဣဿရော နာမ၊ တဿ နိမ္မာနံ အတ္တနော ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တနံ မဟာပုရိသောပိ သဒေဝကံ လောကံ အဘိဘဝိတုံ သမတ္ထေန ဥဠာရေန ပုညကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တိတော၊ တေန ဣဿရေန နိမ္မိတော နာမ၊ တဿ စာယံ နိမ္မာနဝိသေသော၊ ယဒိဒံ မဟာနုဘာဝတာ၊ ယာယ မဟာဇနဿ တထာ ဥပဋ္ဌာသီတိ ဣဒံ ဣဿရနိမ္မာနဝသေန ကထနံ။ ဧဝံ တံ တံ ဗဟုလံ ဝတွာ ကိံ ဣမာယ ပရိယာယကထာယာတိ အဝသာနေ ဥဇုကမေဝ ဗျာကရိ။ သမ္ပတိဇာတော ပထဝိယံ ကထံ ပဒသာ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ အာကာသေန မညေ ဂစ္ဆတီတိ ပရိကပ္ပနဝသေန အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ အဟောသိ။ သီဃတရံ ပန သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂတတ္တာ ဒိဿမာနရူပေါပိ မဟာဇနဿ အဒိဿမာနော ဝိယ အဟောသိ။ အစေလကဘာဝေါ၊ ခုဒ္ဒကသရီရတာ စ တာဒိသဿ ဣရိယာပထဿ န အနုစ္ဆဝိကာတိ ကမ္မာနုဘာဝသဉ္ဇနိတပါဋိဟာရိယဝသေန အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဝိယ၊ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဝိယ စ မဟာဇနဿ ဥပဋ္ဌာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟာသတ္တဿ ပုညာနုဘာဝေန တဒါ တထာ ဥပဋ္ဌာနမတ္တမေဝေတန္တိ။ ပစ္ဆာ ဗာလဒါရကောဝ အဟောသိ၊ န တာဒိသောတိ။ ဗုဒ္ဓဘာဝါနုစ္ဆဝိကဿ ဗောဓိသတ္တာနုဘာဝဿ ယာထာဝတော ပဝေဒိတတ္တာ ပရိသာ စဿ ဗျာကရဏေန ဗုဒ္ဓေန ဝိယ…ပေ… အတ္တမနာ အဟောသိ။

သဗ္ဗဓမ္မတာတိ ¶ ¶ သဗ္ဗာ သောဠသဝိဓာပိ ယထာဝုတ္တာ ဓမ္မတာ ¶ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနံ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ပုညဉာဏသမ္ဘာရဒဿနေန နေသံ ဧကသဒိသတ္တာ။

ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၃၃။ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေတိ ဒဟရဿ နိပဇ္ဇနယောဂျတာဝသေန ပဋိသံဟဋဒုကူလသုခုမေ။ ‘‘ခတ္တိယော ဗြာဟ္မဏော’’တိ ဧဝမာဒိ ဇာတိ။ ‘‘ကောဏ္ဍညော ဂေါတမော’’တိ ဧဝမာဒိ ဂေါတ္တံ။ ‘‘ပေါဏိကာ စိက္ခလ္လိကာ သာကိယာ ကောဠိယာ’’တိ ဧဝမာဒိ ကုလပဒေသော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ရူပိဿရိယပရိဝါရာဒိသဗ္ဗသမ္ပတ္တိယော သင်္ဂဏှာတိ။ မဟန္တဿာတိ ဝိပုလဿ၊ ဥဠာရဿာတိ အတ္ထော။ နိပ္ဖတ္တိယောတိ သိဒ္ဓိယော။ ဂန္တဗ္ဗဂတိယာတိ ဂတိ-သဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနတမာဟ။ ဥပပဇ္ဇနဝသေန ဟိ သုစရိတဒုစ္စရိတေဟိ ဂန္တဗ္ဗာတိ ဂတိယော၊ ဥပပတ္တိဘဝဝိသေသော။ ဂစ္ဆတိ ယထာရုစိ ပဝတ္တတီတိ ဂတိ၊ အဇ္ဈာသယော။ ပဋိသရဏေတိ ပရာယဏေ အဝဿယေ။ သဗ္ဗသင်္ခတဝိသံယုတ္တဿ ဟိ အရဟတော နိဗ္ဗာနမေဝ တံပဋိသရဏံ။ တျာဟန္တိ တေ အဟံ။

ဒသဝိဓေ ကုသလဓမ္မေ၊ အဂရဟိတေ စ ရာဇဓမ္မေ (ဇာ။ ၂ မဟာမံသဇာတကေ ဝိတ္ထာရော) နိယုတ္တောတိ ဓမ္မိကော။ တေန စ ဓမ္မေန သကလံ လောကံ ရဉ္ဇေတီတိ ဓမ္မရာဇာ။ ယသ္မာ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မေန ဉာယေန ရဇ္ဇံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ န အဓမ္မေန၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မေန လဒ္ဓရဇ္ဇတ္တာ ဓမ္မရာဇာ’’တိ။ စတူသု ဒိသာသု သမုဒ္ဒပရိယောသာနတာယ စတုရန္တာ နာမ တတ္ထ တတ္ထ ဒီပေ မဟာပထဝီတိ အာဟ ‘‘ပုရတ္ထိမ…ပေ… ဣဿရော’’တိ။ ဝိဇိတာဝီတိ ဝိဇေတဗ္ဗဿ ဝိဇိတဝါ၊ ကာမကောဓာဒိကဿ အဗ္ဘန္တရဿ၊ ပဋိရာဇဘူတဿ ဗာဟိရဿ စ အရိဂဏဿ ဝိဇယိ၊ ဝိဇေတွာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ ကာမံ စက္ကဝတ္တိနော ကေနစိ ယုဒ္ဓံ နာမ နတ္ထိ၊ ယုဒ္ဓေန ပန သာဓေတဗ္ဗဿ ဝိဇယဿ သိဒ္ဓိယာ ‘‘ဝိဇိတသင်္ဂါမော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇနပဒေါဝ စတုဗ္ဗိဓအစ္ဆရိယဓမ္မာဒိသမန္နာဂတေ အသ္မိံ ရာဇိနိ ထာဝရိယံ ကေနစိ အသံဟာရိယံ ဒဠှံ ဘတ္တဘာဝံ ပတ္တော၊ ဇနပဒေ ¶ ဝါ အတ္တနော ဓမ္မိကာယ ပဋိပတ္တိယာ ထာဝရိယံ ထိရဘာဝံ ပတ္တောတိ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော။ မနုဿာနံ ဥရေ သတ္ထံ ဌပေတွာ ဣစ္ဆိတဓနဟရဏာဒိနာ ပရသာဟသကာရိတာယ သာဟသိကာ။

ရတိဇနနဋ္ဌေနာတိ အတပ္ပကပီတိသောမနဿုပ္ပာဒနေန။ သဒ္ဒတ္ထတော ပန ရမေတီတိ ရတနံ။ ‘‘အဟော မနောဟရ’’န္တိ စိတ္တေ ကတ္တဗ္ဗတာယ စိတ္တီကတံ ¶ ။ ‘‘သွာယံ စိတ္တီကာရော တဿ ပူဇနီယတာယာ’’တိ စိတ္တီကတန္တိ ပူဇနီယန္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ မဟန္တံ ဝိပုလံ အပရိမိတံ မူလံ အဂ္ဃတီတိ မဟဂ္ဃံ။ နတ္ထိ ဧတဿ တုလာ ဥပမာတိ အတုလံ၊ အသဒိသံ။ ကဒါစိ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဒုက္ခေန လဒ္ဓဗ္ဗတ္တာ ¶ ဒုလ္လဘဒဿနံ။ အနောမေဟိ ဥဠာရဂုဏေဟေဝ သတ္တေဟိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော အနောမသတ္တပရိဘောဂံ။ ဣဒါနိ နေသံ စိတ္တီကတာဒိအတ္ထာနံ သဝိသေသံ စက္ကရတနေ လဗ္ဘမာနတံ ဒဿေတွာ ဣတရေသုပိ တေ အတိဒိသိတုံ ‘‘စက္ကရတနဿ စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အညံ ဒေဝဋ္ဌာနံ နာမ န ဟောတိ ရညော အနညသာဓာရဏိဿရိယာဒိသမ္ပတ္တိပဋိလာဘဟေတုတော၊ သတ္တာနဉ္စ ယထိစ္ဆိတတ္ထပဋိလာဘဟေတုတော။ အဂ္ဃော နတ္ထိ အတိဝိယ ဥဠာရသမုဇ္ဇလသတ္တရတနမယတ္တာ၊ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတမဟာနုဘာဝတာယ စ။ ယဒဂ္ဂေန မဟဂ္ဃံ၊ တဒဂ္ဂေန အတုလံ။ သတ္တာနံ ပါပဇိဂုစ္ဆနေန ဝိဂတကာဠကော ပုညပသုတတာယ မဏ္ဍဘူတော ယာဒိသော ကာလော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါရဟော၊ တာဒိသေ ဧဝ စက္ကဝတ္တီနမ္ပိ သမ္ဘဝေါတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ စ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဥပမာဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ၊ ဥပမောပမေယျာနဉ္စ န အစ္စန္တမေဝ သဒိသတာ။ တသ္မာ ယထာ ဗုဒ္ဓါ ကဒါစိ ကရဟစိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န တထာ စက္ကဝတ္တိနော၊ ဧဝံ သန္တေပိ စက္ကဝတ္တိဝတ္တပရိပူရဏဿာပိ ဒုက္ကရဘာဝတောပိ ဒုလ္လဘုပ္ပာဒါယေဝါတိ ¶ ၊ ဣမိနာ ဒုလ္လဘုပ္ပာဒတာသာမညေန တေသံ ဒုလ္လဘဒဿနတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကာမံ စက္ကရတနာနုဘာဝေန သိဇ္ဈမာနော ဂုဏော စက္ကဝတ္တိပရိဝါရသာဓာရဏော၊ တထာပိ ‘‘စက္ကဝတ္တီ ဧဝ နံ သာမိဘာဝေန ဝိသဝိတာယ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ တဒတ္ထံ ဥပ္ပဇ္ဇနတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တဒေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ယထာဝုတ္တာနံ ပဉ္စန္နံ၊ ဆန္နမ္ပိ ဝါ အတ္ထာနံ ဣတရရတနေသုပိ လဗ္ဘနတော ‘‘ဧဝံ သေသာနိပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထိအဿ-ပရိဏာယကရတနေဟိ အဇိတဝိဇယတော၊ စက္ကရတနေန စ ပရိဝါရဘာဝေန၊ သေသေဟိ ပရိဘောဂူပကရဏဘာဝေန သမန္နာဂတော။ ဟတ္ထိအဿမဏိဣတ္ထိရတနေဟိ ပရိဘောဂူပကရဏဘာဝေန သေသေဟိ ပရိဝါရဘာဝေနာတိ ယောဇနာ။

စတုန္နံ မဟာဒီပါနံ သိရိဝိဘဝန္တိ တတ္ထ လဒ္ဓံ သိရိသမ္ပတ္တိဉ္စေဝ ဘောဂသမ္ပတ္တိဉ္စ။ တာဒိသမေဝါတိ ‘‘ပုရေဘတ္တမေဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာနုဘာဝမေဝ။ ယောဇနပ္ပမာဏံ ပဒေသံ ဗျာပနေန ယောဇနပ္ပမာဏံ အန္ဓကာရံ။ အတိဒီဃတာဒိဆဗ္ဗိဓဒေါသပရိဝဇ္ဇိတံ။

သူရာတိ သတ္တိဝန္တော၊ နိဗ္ဘယာတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘီရုကာ’’တိ။ အင်္ဂန္တိ ကာရဏံ။ ယေန ကာရဏေန ‘‘ဝီရာ’’တိ ဝုစ္စေယျုံ၊ တံ ဝီရင်္ဂံ။ တေနာဟ ‘‘ဝီရိယဿေတံ ¶ နာမ’’န္တိ။ ယာဝ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတာ စက္ကဿ ဝတ္တနတော ‘‘စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ သီမံ ကတွာ ဌိတသမုဒ္ဒပရိယန္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဒဏ္ဍေနာ’’တိ ဣမိနာဝ ဓနဒဏ္ဍဿ၊ သရီရဒဏ္ဍဿ စ အကရဏံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အသတ္ထေနာ’’တိ ဣမိနာ ပန သေနာယ ယုဇ္ဈနဿာတိ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ကတာပရာဓေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တပ္ပကာရန္တိ သာဂရပရိယန္တံ။

‘‘ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ၊ တဏှာယနဋ္ဌေန တဏှာ’’တိ ပဝတ္တိအာကာရဘေဒေန ¶ လောဘော ဧဝ ဒွိဓာ ဝုတ္တော ¶ ။ တထာ ဟိဿ ဒွိဓာပိ ဆဒနဋ္ဌော ဧကန္တိကော။ ယထာဟ ‘‘အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ ရာဂေါ သဟတေ နရ’’န္တိ၊ (နေတ္တိ။ ၁၁၊ ၂၇) ‘‘တဏှာဆဒနဆာဒိတာ’’တိ (ဥဒါ။ ၆၄) စ။ ဣမိနာ နယေန ဒေါသာဒီနမ္ပိ ဆဒနဋ္ဌော ဝတ္တဗ္ဗော။ ကိလေသဂ္ဂဟဏေန ဝိစိကိစ္ဆာဒယော သေသကိလေသာ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ တေ သဗ္ဗေ ပါပဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သတ္တသန္တာနံ ဆာဒေတွာ ပရိယောနန္ဓိတွာ တိဋ္ဌန္တိ ကုသလပ္ပဝတ္တိံ နိဝါရေန္တိ၊ တသ္မာ တေ ‘‘ဆဒနာ၊ ဆဒါ’’တိ စ ဝုတ္တာ။ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒါတိ စ ဩ-ကာရဿ အာ-ကာရံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော။

၃၅။ တာသန္တိ ဒွိန္နမ္ပိ နိပ္ဖတ္တီနံ။ နိမိတ္တဘူတာနီတိ ဉာပကကာရဏဘူတာနိ။ တထာ ဟိ လက္ခီယတိ မဟာပုရိသဘာဝေါ ဧတေဟီတိ လက္ခဏာနိ။ ဌာနဂမနာဒီသု ဘူမိယံ သုဋ္ဌု သမံ ပတိဋ္ဌိတာ ပါဒါ ဧတဿာတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒေါ။ တံ ပနဿ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတံ ဗျတိရေကမုခေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဂ္ဂတလန္တိ အဂ္ဂပါဒတလံ။ ပဏှီတိ ပဏှိတလံ။ ပဿန္တိ ပါဒတလဿ ဒွီသု ပဿေသု ဧကေကံ၊ ဥဘယမေဝ ဝါ ပရိယန္တံ ပဿံ။ ‘‘အဿ ပနာ’’တိအာဒိ အနွယတော အတ္ထဝိဘာဝနံ။ သုဝဏ္ဏပါဒုကတလမိဝ ဥဇုကံ နိက္ခိပိယမာနံ။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝါတိ ဧကက္ခဏေယေဝ။ သကလံ ပါဒတလံ ဘူမိံ ဖုသတိ နိက္ခိပနေ။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သကလံ ပါဒတလံ ဘူမိတော ဥဋ္ဌဟတီတိ ယောဇနာ။ တသ္မာ အယံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒေါတိ နိဂမနံ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ အနုပုဗ္ဗနိန္နာဒိအစ္ဆရိယဗ္ဘုတံ ¶ နိဿန္ဒဖလံ၊ တံ ပရတော လက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၂၀၁) အာဝိဘဝိဿတီတိ။

နာဘိ ဒိဿတီတိ လက္ခဏစက္ကဿ နာဘိ ပရိမဏ္ဍလသဏ္ဌာနာ သုပရိဗျတ္တာ ဟုတွာ ဒိဿတိ၊ လဗ္ဘတီတိ အဓိပ္ပာယော။ နာဘိပရိစ္ဆိန္နာတိ တဿံ နာဘိယံ ပရိစ္ဆိန္နာ ပရိစ္ဆေဒဝသေန ဌိတာ။ နာဘိမုခပရိက္ခေပပဋ္ဋောတိ ပကတိစက္ကဿ ¶ အက္ခဗ္ဘာဟတပရိဟရဏတ္ထံ နာဘိမုခေ ဌပေတဗ္ဗံ ပရိက္ခေပပဋ္ဋော၊ တပ္ပဋိစ္ဆန္နော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ နေမိမဏိကာတိ နေမိယံ အာဝလိဘာဝေန ဌိတမဏိကာလေခါ။ သမ္ဗဟုလဝါရောတိ ဗဟုဝိဓလေခင်္ဂဝိဘာဝနဝါရော။ သတ္တီတိ အာဝုဓသတ္တိ။ သိရိဝစ္ဆောတိ သိရိအင်္ဂါ။ နန္ဒီတိ ဒက္ခိဏာဝတ္တံ။ သောဝတ္တိကောတိ သောဝတ္တိအင်္ဂေါ။ ဝဋံသကောတိ အာဝေဠံ။ ဝဍ္ဎမာနကန္တိ ပုရိမဟာဒီသု ဒီပင်္ကံ။ မောရဟတ္ထကောတိ မောရပိဉ္ဆကလာပေါ၊ မောရပိဉ္ဆပဋိသိဗ္ဗိတော ဝါ ဗီဇနီဝိသေသော။ ဝါဠဗီဇနီတိ စာမရိဝါလံ။ သိဒ္ဓတ္ထာဒိ ပုဏ္ဏဃဋပုဏ္ဏပါတိယော။ ‘‘စက္ကဝါဠော’’တိ ဝတွာ တဿ ပဓာနာဝယဝေ ဒဿေတုံ ‘‘ဟိမဝါ သိနေရု…ပေ… သဟဿာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘စက္ကဝတ္တိရညော ပရိသံ ဥပါဒါယာ’’တိ ဣဒံ ဟတ္ထိရတနာဒီနမ္ပိ တတ္ထ လဗ္ဘမာနဘာဝဒဿနံ။ သဗ္ဗောတိသတ္တိအာဒိကော ယထာဝုတ္တော အင်္ဂဝိသေသော စက္ကလက္ခဏဿေဝ ပရိဝါရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘အာယတပဏှီ’’တိ ¶ ဣဒံ အညေသံ ပဏှိတော ဒီဃတံ သန္ဓာယ ¶ ဝုတ္တံ၊ န ပန အတိဒီဃတန္တိ အာဟ ‘‘ပရိပုဏ္ဏပဏှီ’’တိ။ ယထာ ပန ပဏှိလက္ခဏံ ပရိပုဏ္ဏံ နာမ ဟောတိ၊ တံ ဗျတိရေကမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာရဂ္ဂေနာတိ မဏ္ဍလာယ သိခါယ။ ဝဋ္ဋေတွာတိ ယထာ သုဝဋ္ဋံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝဋ္ဋေတွာ။ ရတ္တကမ္ဗလဂေဏ္ဍုကသဒိသာတိ ရတ္တကမ္ဗလမယဂေဏ္ဍုကသဒိသာ။

‘‘မက္ကဋဿေဝါ’’တိ ဒီဃဘာဝံ၊ သမတဉ္စ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ နိယျာသတေလေနာတိ ဆတ္တိရိတနိယျာသာဒိနိယျာသသမ္မိဿေန တေလေန၊ ယံ ‘‘သုရဘိနိယျာသ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ နိယျာသတေလဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဟရိတာလဝဋ္ဋိယာ ဃနသိနိဒ္ဓဘာဝဒဿနတ္ထံ။

ယထာ သတက္ခတ္တုံ ဝိဟတံ ကပ္ပာသပဋလံ သပ္ပိမဏ္ဍေ ဩသာရိတံ အတိဝိယ မုဒု ဟောတိ၊ ဧဝံ မဟာပုရိသဿ ဟတ္ထပါဒါတိ ဒဿေန္တော ‘‘သပ္ပိမဏ္ဍေ’’တိအာဒိမာဟ။ တလုနာတိ သုခုမာလာ။

စမ္မေနာတိ အင်္ဂုလန္တရဝေဌိတစမ္မေန။ ပဋိဗဒ္ဓအင်္ဂုလန္တရောတိ ဧကတော သမ္ဗဒ္ဓအင်္ဂုလန္တရော န ဟောတိ။ ဧကပ္ပမာဏာတိ ဒီဃတော သမာနပ္ပမာဏာ။ ယဝလက္ခဏန္တိ အဗ္ဘန္တရတော အင်္ဂုလိပဗ္ဗေ ဌိတံ ယဝလက္ခဏံ။ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာတိ တံတံပဗ္ဗာနံ သမာနဒေသတာယ အင်္ဂုလီနံ ပသာရိတကာလေပိ အညမညံ ဝိဇ္ဈိတာနိ ဝိယ ဖုသိတွာ တိဋ္ဌန္တိ။

သင်္ခါ ¶ ဝုစ္စန္တိ ဂေါပ္ဖကာ၊ ဥဒ္ဓံ သင်္ခါ ဧတေသန္တိ ဥဿင်္ခါ၊ ပါဒါ။ ပိဋ္ဌိပါဒေတိ ပိဋ္ဌိပါဒသမီပေ။ တေနာတိ ပိဋ္ဌိပါဒေ ဌိတဂေါပ္ဖကဘာဝေန ဗဒ္ဓါ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ တယိဒံ ‘‘တေနာ’’တိ ပဒံ ဥပရိပဒဒွယေပိ ယောဇေတဗ္ဗံ ¶ ‘‘တေန ဗဒ္ဓဘာဝေန န ယထာသုခံ ပရိဝဋ္ဋန္တိ၊ တေန ယထာသုခံ နပရိဝဋ္ဋနေန ဂစ္ဆန္တာနံ ပါဒတလာနိပိ န ဒိဿန္တီ’’တိ။ ဥပရီတိ ပိဋ္ဌိပါဒတော ဒွိတိအင်္ဂုလိမတ္တံ ဥဒ္ဓံ၊ ‘‘စတုရင်္ဂုလမတ္တ’’န္တိ စ ဝဒန္တိ။ နိဂူဠှာနိ စ ဟောန္တိ၊ န အညေသံ ဝိယ ပညာယမာနာနိ။ တေနာတိ ဂေါပ္ဖကာနံ ဥပရိ ပတိဋ္ဌိတဘာဝေန။ အဿာတိ မဟာပုရိသဿ။ သတိပိ ဒေသန္တရပ္ပဝတ္တိယံ နိစ္စလောတိ ဒဿနတ္ထံ နာဘိဂ္ဂဟဏံ။ ‘‘အဓောကာယောဝ ဣဉ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ ပုရိမပဒဿ ကာရဏဝစနံ။ ယသ္မာ အဓောကာယောဝ ဣဉ္ဇတိ၊ တသ္မာ နာဘိတော…ပေ… နိစ္စလော ဟောတိ။ ‘‘သုခေန ပါဒါ ပရိဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဣဒံ ပန ပုရိမဿ၊ ပစ္ဆိမဿ စ ကာရဏဝစနံ။ ယသ္မာ သုခေန ပါဒါ ပရိဝဋ္ဋန္တိ၊ တသ္မာ အဓောကာယောဝ ဣဉ္ဇတိ၊ ယသ္မာ သုခေန ပါဒါ ပရိဝဋ္ဋန္တိ၊ တသ္မာ ပုရတောပိ…ပေ… ပစ္ဆတောယေဝါတိ။

ယသ္မာ ဧဏိမိဂဿ သမန္တတော ဧကသဒိသမံသာ အနုက္ကမေန ဥဒ္ဓံ ထူလာ ဇင်္ဃာ ဟောန္တိ၊ တထာ ¶ မဟာပုရိသဿာပိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဏိမိဂသဒိသဇင်္ဃော’’တိ။ ပရိပုဏ္ဏဇင်္ဃောတိ သမန္တတော မံသူပစယေန ပရိပုဏ္ဏဇင်္ဃော။ တေနာဟ ‘‘န ဧကတော’’တိအာဒိ။

ဧတေနာတိ ‘‘အနောနမန္တော’’တိအာဒိဝစနေန၊ ဇာဏုဖာသုဘာဝဒီပနေနာတိ အတ္ထော။ အဝသေသဇနာတိ ဣမိနာ လက္ခဏေန ရဟိတဇနာ။ ခုဇ္ဇာ ဝါ ဟောန္တိ ဟေဋ္ဌိမကာယတော ဥပရိမကာယဿ ရဿတာယ၊ ဝါမနာ ဝါ ဥပရိမကာယတော ဟေဋ္ဌိမကာယဿ ရဿတာယ၊ ဧတေန ဌပေတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ၊ စက္ကဝတ္တိနဉ္စ ဣတရေ သတ္တာ ခုဇ္ဇပက္ခိကာ၊ ဝါမနပက္ခိကာ စာတိ ဒဿေတိ။

ကာမံ သဗ္ဗာပိ ပဒုမကဏ္ဏိကာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ၊ ကဉ္စနပဒုမကဏ္ဏိကာ ပန ပဘဿရဘာဝေန တတော သာတိသယာတိ ¶ အာဟ ‘‘သုဝဏ္ဏပဒုမကဏ္ဏိကသဒိသေဟီ’’တိ။ ဩဟိတန္တိ သမောဟိတံ အန္တောဂဓံ။ တထာဘူတံ ပန တံ တေန ဆန္နံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ။

သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဇာတိဟိင်္ဂုလကေနာ’’တိအာဒိ၊ သွာယမတ္ထော အာဝုတ္တိဉာယေန စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သရီရပရိယာယော ဣဓ ဝဏ္ဏ-သဒ္ဒေါတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဌမဝိကပ္ပံ ဝတွာ ¶ တထာရူပါယ ပန ရုဠှိယာ အဘာဝံ မနသိ ကတွာ ဝဏ္ဏဓာတုပရိယာယမေဝ ဝဏ္ဏ-သဒ္ဒံ ဂဟေတွာ ဒုတိယဝိကပ္ပော ဝုတ္တော။ တသ္မာ ပဒဒွယေနာပိ သုနိဒ္ဓန္တသုဝဏ္ဏသဒိသဆဝိဝဏ္ဏောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ရဇောတိ သုခုမရဇော။ ဇလ္လန္တိ မလီနဘာဝါဝဟော ရေဏုသဉ္စယော။ တေနာဟ ‘‘မလံ ဝါ’’တိ။ ယဒိ ဝိဝတ္တတိ၊ ကထံ နှာနာဒီနီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထဓောဝနာဒီနီ’’တိအာဒိ။

အာဝဋ္ဋပရိယောသာနေတိ ပဒက္ခိဏာဝဋ္ဋနဝသေန ပဝတ္တဿ အာဝဋ္ဋဿ အန္တေ။

ဗြဟ္မုနော သရီရံ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ အနောနမိတွာ ဥဇုကမေဝ ဥဂ္ဂတန္တိ အာဟ ‘‘ဗြဟ္မာ ဝိယ ဥဇုဂတ္တော’’တိ။ သာ ပနာယံ ဥဇုဂတ္တတာ အဝယဝေသု ဗုဒ္ဓိပ္ပတ္တေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ န ဒဟရကာလေတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဂ္ဂတဒီဃသရီရော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဣတရေသူတိ ‘‘ခန္ဓဇာဏူသူ’’တိ ဣမေသု ဒွီသု ဌာနေသု နမန္တာ ပုရတော နမန္တီတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ပဿဝင်္ကာတိ ဒက္ခိဏပဿေန ဝါ ဝါမပဿေန ဝါ ဝင်္ကာ။ သူလသဒိသာတိ ပေါတ္ထကရူပကရဏေ ဌပိတသူလပါဒသဒိသာ။

ဟတ္ထပိဋ္ဌိအာဒိဝသေန သတ္တ သရီရာဝယဝါ ဥဿဒါ ဥပစိတမံသာ ဧတဿာတိ သတ္တုဿဒေါ။ အဋ္ဌိကောဋိယော ¶ ပညာယန္တီတိ ယောဇနာ။ နိဂူဠှသိရာဇာလေဟီတိ လက္ခဏဝစနမေတန္တိ တေန နိဂူဠှအဋ္ဌိကောဋီဟီတိပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ။ ဟတ္ထပိဋ္ဌာဒီဟီတိ ¶ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အံသကူဋခန္ဓကူဋာနံ သင်္ဂဟေ သိဒ္ဓေ တံ ဧကဒေသေန ဒဿေန္တော ‘‘ဝဋ္ဋေတွာ…ပေ… ခန္ဓေနာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သိလာရူပကံ ဝိယာ’’တိအာဒိနာ ဝါ နိဂူဠှအံသကူဋတာပိ ဝိဘာဝိတာ ယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သီဟဿ ပုဗ္ဗဒ္ဓံ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓံ၊ ပရိပုဏ္ဏာဝယဝတာယ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓံ ဝိယ သကလော ကာယော အဿာတိ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓကာယော။ တေနာဟ ‘‘သီဟဿ ပုဗ္ဗဒ္ဓကာယော ဝိယ သဗ္ဗော ကာယော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ။ သီဟဿေဝါတိ သီဟဿ ဝိယ။ ဒုဿဏ္ဌိတဝိသဏ္ဌိတော န ဟောတီတိ ဒုဋ္ဌု သဏ္ဌိတော၊ ဝိရူပသဏ္ဌိတော စ န ဟောတိ၊ တေသံ တေသံ အဝယဝါနံ အယုတ္တဘာဝေန၊ ဝိရူပဘာဝေန စ သဏ္ဌိတိ ဥပဂတော န ဟောတီတိ အတ္ထော။ သဏ္ဌန္တီတိ သဏ္ဌဟန္တိ။ ဒီဃေဟီတိ အင်္ဂုလိနာသာဒီဟိ။ ရဿေဟီတိ ဂီဝါဒီဟိ။ ထူလေဟီတိ ဦရုဗာဟုအာဒီဟိ ¶ ။ ကိသေဟီတိ ကေသလောမမဇ္ဈာဒီဟိ။ ပုထုလေဟီတိ အက္ခိဟတ္ထတလာဒီဟိ။ ဝဋ္ဋေဟီတိ ဇင်္ဃဟတ္ထာဒီဟိ။

သတပုညလက္ခဏတာယ နာနာစိတ္တေန ပုညစိတ္တေန စိတ္တိတော သဉ္ဇာတစိတ္တဘာဝေါ ‘‘ဤဒိသော ဧဝ ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မကာယဿ အဓိဋ္ဌာနံ ဘဝိတုံ ယုတ္တော’’တိ ဒသပါရမီဟိ သဇ္ဇိတော အဘိသင်္ခတော၊ ‘‘ဒါနစိတ္တေန ပုညစိတ္တေနာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ဒါနဝသေန၊ သီလာဒိဝသေန စ ပဝတ္တပုညစိတ္တေနာတိ အတ္ထော။

ဒွိန္နံ ကောဋ္ဋာနံ အန္တရန္တိ ဒွိန္နံ ပိဋ္ဌိဗာဟာနံ ဝေမဇ္ဈံ ပိဋ္ဌိမဇ္ဈဿ ဥပရိဘာဂေါ။ စိတံ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အနိန္နဘာဝေန စိတံ၊ ဒွီဟိ ကောဋ္ဋေဟိ သမတလတာယ ပရိပုဏ္ဏံ။ ဥဂ္ဂမ္မာတိ ဥဂ္ဂန္တွာ၊ အနိန္နံ သမတလံ ဟုတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘သုဝဏ္ဏဖလကံ ဝိယာ’’တိ။

နိဂြောဓော ဝိယ ပရိမဏ္ဍလောတိ ပရိမဏ္ဍလနိဂြောဓော ဝိယ ¶ ပရိမဏ္ဍလော၊ ‘‘နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလပရိမဏ္ဍလော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကဿ ပရိမဏ္ဍလ-သဒ္ဒဿ လောပံ ကတွာ ‘‘နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလော’’တိ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘သမက္ခန္ဓသာခေါ နိဂြောဓော’’တိအာဒိ။ န ဟိ သဗ္ဗော နိဂြောဓော ပရိမဏ္ဍလောတိ၊ ပရိမဏ္ဍလသဒ္ဒသန္နိဓာနေန ဝါ ပရိမဏ္ဍလောဝ နိဂြောဓော ဂယှတီတိ ဧကဿ ပရိမဏ္ဍလသဒ္ဒဿ လောပေန ဝိနာပိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘နိဂြောဓော ဝိယ ပရိမဏ္ဍလော’’တိ။ ယာဝတကော အဿာတိ ယာဝတကွဿ ဩ-ကာရဿ ဝ-ကာရာဒေသံ ကတွာ။

သမဝဋ္ဋိတက္ခန္ဓောတိ သမံ သုဝဋ္ဋိတက္ခန္ဓော။ ကောဉ္စာ ဝိယ ဒီဃဂလာ၊ ဗကာ ဝိယ ဝင်္ကဂလာ ¶ ၊ ဝရာဟာ ဝိယ ပုထုလဂလာတိ ယောဇနာ။ သုဝဏ္ဏာဠိင်္ဂသဒိသောတိ သုဝဏ္ဏမယခုဒ္ဒကမုဒိင်္ဂသဒိသော။

ရသဂ္ဂသဂ္ဂီတိ မဓုရာဒိဘေဒံ ရသံ ဂသန္တိ အန္တော ပဝေသန္တီတိ ရသဂ္ဂသာ ရသဂ္ဂသာနံ အဂ္ဂါ ရသဂ္ဂသဂ္ဂါ၊ တာ ဧတဿ သန္တီတိ ရသဂ္ဂသဂ္ဂီ။ တေနာတိ ဩဇာယ အဖရဏေန ဟီနဓာတုကတ္တာ တေ ဗဟွာဗာဓာ ဟောန္တိ။

ဟနူတိ သန္နိဿယဒန္တာဓာရဿ သမညာ၊ တံ ဘဂဝတော သီဟဿ ဟနု ဝိယ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ သီဟဟနု။ တတ္ထ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါနံ ရူပကာယဿ၊ ဓမ္မကာယဿ စ ဥပမာ နာမ ဟီနူပမာဝ၊ နတ္ထိ သမာနူပမာ၊ ကုတော အဓိကူပမာ၊ တသ္မာ အယမ္ပိ ဟီနူပမာတိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ မဟာပုရိသဿ ဟေဋ္ဌိမာနုရူပဝသေနေဝ ဥပရိမမ္ပိ သဏ္ဌိတံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ¶ ‘‘ဒွေပိ ပရိပုဏ္ဏာနီ’’တိ၊ တဉ္စ ခေါ န သဗ္ဗသော ပရိမဏ္ဍလတာယ၊ အထ ခေါ တိဘာဂါဝသေသမဏ္ဍလတာယာတိ အာဟ ‘‘ဒွါဒသိယာ ပက္ခဿ စန္ဒသဒိသာနီ’’တိ။ သလ္လက္ခေတွာတိ အတ္တနော လက္ခဏသတ္ထာနုသာရေန ¶ ဥပဓာရေတွာ။ ဒန္တာနံ ဥစ္စနီစတာ အဗ္ဘန္တရဗာဟိရပဿဝသေနပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န အဂ္ဂဝသေနေဝ။ တေနာဟ ‘‘အယပဋ္ဋကေန ဆိန္နသင်္ခပဋလံ ဝိယာ’’တိ။ အယပဋ္ဋကန္တိ ကကစံ အဓိပ္ပေတံ။ သမာ ဘဝိဿန္တိ၊ န ဝိသမာ၊ သမသဏ္ဌာနာတိ အတ္ထော။

သာတိသယံ မုဒုဒီဃပုထုလတာဒိပ္ပကာရဂုဏာ ဟုတွာ ဘူတာ ဇာတာတိ ပဘူတာ၊ ဘ-ကာရဿ ဟ-ကာရံ ကတွာ ပဟူတာ ဇိဝှာ ဧတဿာတိ ပဟူတဇိဝှော။

ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဝတ္တသရတာယ ဆိန္နဿရာပိ။ အနေကာကာရတာယ ဘိန္နဿရာပိ။ ကာကဿ ဝိယ အမနုညသရတာယ ကာကဿရာပိ။ အပလိဗုဒ္ဓတ္တာတိ အနုပဒ္ဒုတဝတ္ထုကတ္တာ၊ ဝတ္ထူတိ စ အက္ခရုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတောတိ ဧတ္ထ အင်္ဂါနိ ပရတော အာဂမိဿန္တိ။ မဉ္ဇုဃောသောတိ မဓုရဿရော။

အဘိနီလနေတ္တောတိ အဓိကနီလနေတ္တော၊ အဓိကတာ စ သာတိသယံ နီလဘာဝေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န နေတ္တနီလဘာဝဿေဝ အဓိကဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘န သကလနီလနေတ္တော’’တိအာဒိ။ ပီတလောဟိတဝဏ္ဏာ သေတမဏ္ဍလဂတရာဇိဝသေန။ နီလသေတကာဠဝဏ္ဏာ ပန တံတံမဏ္ဍလဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘စက္ခုဘဏ္ဍန္တိ အက္ခိဒလ’’န္တိ ကေစိ။ ‘‘အက္ခိဒလဝဋုမ’’န္တိ အညေ။ အက္ခိဒလေဟိ ပန ¶ သဒ္ဓိံ အက္ခိဗိမ္ဗန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ဝိနိဂ္ဂတဂမ္ဘီရဇောတနာပိ ယုတ္တာ ဟောတိ။ ‘‘အဓိပ္ပေတ’’န္တိ ဣမိနာ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဧကဒေသေန သမုဒါယုပလက္ခဏဉာယေနာတိ ဒဿေတိ။ ယသ္မာ ပခုမ-သဒ္ဒေါ လောကေ အက္ခိဒလလောမေသု နိရုဠှော၊ တေနေဝါဟ ‘‘မုဒုသိနိဒ္ဓနီလသုခုမပခုမာစိတာနိ အက္ခီနီ’’တိ။

ကိဉ္စာပိ ဥဏ္ဏာ-သဒ္ဒေါ လောကေ အဝိသေသတော လောမပရိယာယော၊ ဣဓ ပန လောမဝိသေသဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ဥဏ္ဏာ လောမ’’န္တိ။ နလာဋဝေမဇ္ဈေ ¶ ဇာတာတိ နလာဋမဇ္ဈဂတာ ဇာတာ။ ဩဒါတတာယ ဥပမာ၊ န မုဒုတာယ ¶ ။ ဥဏ္ဏာ ဟိ တတောပိ သာတိသယံ မုဒုတရာ။ တေနာဟ‘‘သပ္ပိ မဏ္ဍေ’’တိအာဒိ။ ရဇတပုဗ္ဗုဠကန္တိ ရဇတမယတာရကမာဟ။

ဒွေ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ ဝုတ္တန္တိ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါ၊ စက္ကဝတ္တိနော စ ပရိပုဏ္ဏနလာဋတာယ၊ ပရိပုဏ္ဏသီသဗိမ္ဗတာယ စ ‘‘ဥဏှီသသီသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဒွေ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ ‘‘ဥဏှီသသီသော’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ တံ အတ္ထဒွယံ မဟာပုရိသေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတန္တိ ‘‘မဟာပုရိသဿ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဏှတမတာယ၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏတာယ၊ ပဘဿရတာယ၊ ပရိပုဏ္ဏတာယ စ ရညော ဗန္ဓဥဏှီသပဋ္ဋော ဝိယ ဝိရောစတိ။ ကပိသီသာတိ ဒွိဓာဘူတသီသာ။ ဖလသီသာတိ ဖလိတသီသာ။ အဋ္ဌိသီသာတိ မံသဿ အဘာဝတော အတိဝိယ အဋ္ဌိတာယ၊ ပတနုဘာဝတော ဝါ တစောနဒ္ဓအဋ္ဌိမတ္တသီသာ။ တုမ္ဗသီသာတိ လာဗုသဒိသသီသာ။ ပဗ္ဘာရသီသာတိ ပိဋ္ဌိဘာဂေန ဩလမ္ဗမာနသီသာ။ ပုရိမနယေနာတိ ပရိပုဏ္ဏနလာဋတာပက္ခေန။ ဥဏှီသဝေဌိတသီသော ဝိယာတိ ဥဏှီသပဋ္ဋေန ဝေဌိတသီသပဒေသော ဝိယ။ ဥဏှီသံ ဝိယာတိ ဆေကေန သိပ္ပိနာ ဝိရစိတဥဏှီသမဏ္ဍလံ ဝိယ။

ဝိပဿီသမညာဝဏ္ဏနာ

၃၇။ တဿ ဝိတ္ထာရောတိ တဿ လက္ခဏပရိဂ္ဂဏှနေ နေမိတ္တကာနံ သန္တပ္ပနဿ ဝိတ္ထာရော ဝိတ္ထာရကထာ။ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိယံ နိမိတ္တဘူတ သုပိနပဋိဂ္ဂါဟကသန္တပ္ပနေ ဝုတ္တောယေဝ။ နိဒ္ဒေါသေနာတိ ခါရိကလောဏိကာဒိဒေါသရဟိတေန။ ဓာတိယောတိ ထညပါယိကာ ဓာတိယော။ တာ ဟိ ဓာပေန္တိ ထညံ ပါယေန္တီတိ ဓာတိယော။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘သဋ္ဌိ’’န္တိ ပဒံ ဥပသံဟရတိ ¶ ၊ သေသာပီတိ နှာပိကာ၊ ဓာရိကာ၊ ပရိဟာရိကာတိ ဣမာ တိဝိဓာ။ တာပိ ဒဟန္တိ ဝိဒဟန္တိ နှာနံ ဒဟန္တိ ဓာရေန္တီတိ ‘‘ဓာတိယော’’ တွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ဓာရဏံ ဥရသာ၊ ဦရုနာ၊ ဟတ္ထေဟိ ဝါ သုစိရံ ဝေလံ သန္ဓာရဏံ။ ပရိဟရဏံ ¶ အညဿ အင်္ကတော အတ္တနော အင်္ကံ၊ အညဿ ဗာဟုတော အတ္တနော ဗာဟုံ ဥပသံဟရန္တေဟိ ဟရဏံ သမ္ပာပနံ။

၃၈။ မဉ္ဇုဿရောတိ သဏှဿရော။ ယော ဟိ သဏှော၊ သော ခရော န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အခရဿရော’’တိ။ ဝဂ္ဂုဿရောတိ မနောရမ္မဿရော၊ မနောရမ္မတာ စဿ စာတုရိယနေ ပုညယောဂတောတိ အာဟ ‘‘ဆေကနိပုဏဿရော’’တိ။ မဓုရဿရောတိ သောတသုခဿရော၊ သောတသုခတာ စဿ အတိဝိယ ဣဋ္ဌဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘သာတဿရော’’တိ။ ပေမနီယဿရောတိ ¶ ပိယာယိတဗ္ဗဿရော၊ ပိယာယိတဗ္ဗတာ စဿ သုဏန္တာနံ အတ္တနိ ဘတ္တိသမုပ္ပာဒနေနာတိ အာဟ ‘‘ပေမဇနကဿရော’’တိ။ ကရဝီကဿရောတိ။ ကရဝီကသဒ္ဒေါ ယေသံ သတ္တာနံ သောတပထံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ တေ အတ္တနော သရသမ္ပတ္တိယာ ပကတိံ ဇဟာပေတွာ အဝသေ ကရောန္တော အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတိ၊ ဧဝံ မဓုရောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတြိဒ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ကရဝီကသကုဏေ’’တိအာဒိ တဿ သဘာဝကထနံ။ လဠိတန္တိ ပီတိဝေဂသမုဋ္ဌိတံ လီဠံ။ ဆဍ္ဍေတွာတိ ‘‘သင်္ခရဏမ္ပိ မဓုရသဒ္ဒသဝနန္တရာယကရ’’န္တိ တိဏာနိ အပနေတွာ။ အနိက္ခိပိတွာတိ ဘူမိယံ အနိက္ခိပိတွာ အာကာသဂတမေဝ ကတွာ။ အနုဗဒ္ဓမိဂါ ဝါဠမိဂေဟိ။ တတော မရဏဘယံ ဟိတွာ။ ပက္ခေ ပသာရေတွာတိ ပက္ခေ ယထာပသာရိတေ ကတွာ အပတန္တာ တိဋ္ဌန္တိ။

သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရံ ဝိဿဇ္ဇေသိ ယောဇနပ္ပမာဏေ အာကာသေ အတ္တနော အာဏာယ ပဝတ္တနတော။ တေနာဟ ‘‘သော ရာဇာဏာယာ’’တိအာဒိ။ လဠိံသူတိ လဠိတံ ကာတုံ အာရဘိံသု။ တံ ပီတိန္တိ ¶ တံ ဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏံ ပီတိံ တေနေဝ နီဟာရေန ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တံ ပီတိံ အဝိဇဟိတွာ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသာ ထေရာနံ သန္တိကေ လဒ္ဓဓမ္မဿဝနသပ္ပာယာ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ ပရိပက္ကဉာဏတာယ သတ္တဟိ…ပေ… ပတိဋ္ဌာသိ။ သတ္တသတမတ္တေန ဩရောဓဇနေန သဒ္ဓိံ ပဒသာဝ ထေရာနံ သန္တိကံ ဥပဂတတ္တာ ‘‘သတ္တဟိ ဇင်္ဃသတေဟိ သဒ္ဓိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတောတိ ကရဝီကသဒ္ဒတော။ သတဘာဂေန…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော အနေကကပ္ပကောဋိသတသမ္ဘူတပုညသမ္ဘာရသမုဒါဂတဝတ္ထုသမ္ပတ္တိဘာဝတော။

၃၉။ ကမ္မဝိပါကဇန္တိ သာတိသယသုစရိတကမ္မနိဗ္ဗတ္တံ ပိတ္တသေမှရုဟိရာဒီဟိ အပလိဗုဒ္ဓံ ဒူရေပိ အာရမ္မဏံ သမ္ပဋိစ္ဆနသမတ္ထံ ကမ္မဝိပါကေန သဟဇာတံ၊ ကမ္မဿ ဝါ ဝိပါကဘာဝေန ဇာတံ ပသာဒစက္ခု။ ဒုဝိဓဉှိ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ကမ္မမယံ၊ ဘာဝနာမယန္တိ။ တတြိဒံ ကမ္မမယန္တိ အာဟ ‘‘န ဘာဝနာမယ’’န္တိ။ ဘာဝနာမယံ ပန ဗောဓိမူလေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ အယံ ‘‘သော’’တိ သလ္လက္ခဏံ ကာမံ မနောဝိညာဏေန ဟောတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေန ပန တဿ တထာ ဝိဘာဝိတတ္တာ မနောဝိညာဏဿ တတ္ထ တထာပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘ယေန နိမိတ္တံ…ပေ… သက္ကောတီ’’တိ။

၄၀။ ဝစနတ္ထောတိ ¶ ¶ သဒ္ဒတ္ထော။ နိမီလနန္တိ နိမီလနဒဿနံ နဝိသုဒ္ဓံ၊ တထာ စ အက္ခီနိ အဝိဝဋာနိ နိမီလဒဿနဿ န ဝိသုဒ္ဓိဘာဝတော။ တဗ္ဗိပရိယာယတော ပန ဒဿနံ ဝိသုဒ္ဓံ၊ ဝိဝဋဉ္စာတိ အာဟ ‘‘အန္တရန္တရာ’’တိအာဒိ။

၄၁။ နီ-ဣတိ – ဇာနနတ္ထံ ဓာတုံ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘ပနယတိ ဇာနာတီ’’တိ။ ယတော ဝုတ္တံ ‘‘အနိမိတ္တာ န နာယရေ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၇၄၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၀)၊ ‘‘ဝိဒူဘိ ¶ နေယျံ နရဝရဿာ’’တိ (နေတ္တိ။ သင်္ဂဟဝါရ) စ။ နီ-ဣတိ ပန ပဝတ္တနတ္ထံ ဓာတုံ ဂဟေတွာ ‘‘နယတိ ပဝတ္တေတီ’’တိ။ အပ္ပမတ္တော အဟောသိ တေသု တေသု ကိစ္စကရဏီယေသု။

၄၂။ ဝဿာဝါသော ဝဿံ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ တသ္မာ ဝဿံ၊ ဝဿေ ဝါ၊ သန္နိဝါသဖာသုတာယ အရဟတီတိ ဝဿိကော၊ ပါသာဒေါ။ မာသာ ပန ဝဿေ ဥတုမှိ ဘဝါတိ ဝဿိကာ။ ဣတရေသူတိ ဟေမန္တိကံ ဂိမှိကန္တိ ဣမေသု။ ဧသေဝ နယောတိ ဥတ္တရပဒလောပေန နိဒ္ဒေသံ အတိဒိသတိ။

နာတိဥစ္စော ဟောတိ နာတိနီစောတိ ဂိမှိကော ဝိယ ဥစ္စော၊ ဟေမန္တိကော ဝိယ နီစော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ တဒုဘယဝေမဇ္ဈလက္ခဏတာယ နာတိဥစ္စော ဟောတိ၊ နာတိနီစော။ အဿာတိ ပါသာဒဿ။ နာတိဗဟူနီတိ ဂိမှိကဿ ဝိယ န အတိဗဟူနိ။ နာတိတနူနီတိ ဟေမန္တိကဿ ဝိယ န ခုဒ္ဒကာနိ၊ တနုတရဇာလာနိ စ။ မိဿကာနေဝါတိ ဟေမန္တိကေ ဝိယ န ဥဏှနိယာနေဝ၊ ဂိမှိကေ ဝိယ စ န သီတနိယာနေဝ၊ အထ ခေါ ဥဘယမိဿကာနေဝ။ တနုကာနီတိ န ပုထုလာနိ။ ဥဏှပ္ပဝေသနတ္ထာယာတိ သူရိယသန္တာပါနုပ္ပဝေသာယ။ ဘိတ္တိနိယူဟာနီတိ ဒက္ခိဏပဿေ ဘိတ္တီသု နိယူဟာနိ။ သိနိဒ္ဓန္တိ သိနေဟဝန္တံ၊ သိနိဒ္ဓဂ္ဂဟဏေနေဝ စဿ ဂရုကတာပိ ဝုတ္တာ ဧဝ။ ကဋုကသန္နိဿိတန္တိ တိကဋုကာဒိကဋုကဒြဗ္ဗူပသဉှိတံ။ ဥဒကယန္တာနီတိ ဥဒကဓာရာဝိဿန္ဒယန္တာနိ။ ယထာ ဇလယန္တာနိ၊ ဧဝံ ဟိမယန္တာနိပိ တတ္ထ ကရောန္တိ ဧဝ။ တသ္မာ ဟေမန္တေ ဝိယ ဟိမာနိ ပတန္တာနိယေဝ ဟောန္တီတိ စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိပီတိ ¶ သဗ္ဗာနိ ပဋိကိရိယာနှာနဘောဇနကီဠာသဉ္စရဏာဒိဋ္ဌာနာနိပိ၊ န နိဝါသဋ္ဌာနာနိယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဒေါဝါရိကာပီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ရာဇာ ကိရာ’’တိအာဒိ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဇိဏ္ဏပုရိသဝဏ္ဏနာ

၄၄။ ဂေါပါနသိဝင်္ကန္တိ ¶ ¶ ဝင်္ကဂေါပါနသီ ဝိယ။ ဝင်္ကာနဉှိ ဝင်္ကဘာဝဿ နိဒဿနတ္ထံ အဝင်္ကဂေါပါနသီပိ ဂယှတိ။ အာဘောဂ္ဂဝင်္ကန္တိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အဗ္ဘုဂ္ဂတာယ ကုဋိလသရီရတာယ ဝင်္ကံ။ တေနာဟ ‘‘ခန္ဓေ’’တိအာဒိ။ ဒဏ္ဍပရံ ဒဏ္ဍဂ္ဂဟဏပရံ အယနံ ဂမနံ ဧတဿာတိ ဒဏ္ဍပရာယနံ၊ ဒဏ္ဍော ဝါ ပရံ အာယနံ ဂမနကာရဏံ ဧတဿာတိ ဒဏ္ဍပရာယနံ။ ဌာနာဒီသု ဒဏ္ဍော ဂတိ အဝဿယော ဧတဿ တေန ဝိနာ အပ္ပဝတ္တနတောတိ ဒဏ္ဍဂတိကံ၊ ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ဝါ ဂတိ၊ ဒဏ္ဍော ဂတိ ဂမနကာရဏံ ဧတဿာတိ ဒဏ္ဍဂတိကံ။ ဒဏ္ဍပဋိသရဏန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဇရာတုရန္တိ ဇရာယ ကိလန္တံ အဿဝသံ။ ယဒါ ရထော ပုရတော ဟောတီတိ ဒွေဓာပထေ သမ္ပတ္တေ ပုရတော ဂစ္ဆန္တေ ဗလကာယေ တတ္ထ ဧကံ သဏ္ဌာနံ အာရုဠှော မဇ္ဈေ ဂစ္ဆန္တော ဗောဓိသတ္တေန အာရုဠှော ရထော ဣတရံ သဏ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော ယဒါ ပုရတော ဟောတိ။ ပစ္ဆာ ဗလကာယောတိ တဒါ ပစ္ဆာ ဟောတိ သဗ္ဗော ဗလကာယော။ တာဒိသေ ဩကာသေတိ တာဒိသေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ မဂ္ဂပ္ပဒေသေ။ တံ ပုရိသန္တိ တံ ဇိဏ္ဏပုရိသံ။ သုဒ္ဓါဝါသာတိ သိဒ္ဓတ္ထာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတွာ သုဒ္ဓါဝါသဘူမိယံ နိဗ္ဗတ္တဗြဟ္မာနော။ တေ ဟိ တဒါ တတ္ထ တိဋ္ဌန္တိ။ ‘‘ကိံ ¶ ပနေသော ဇိဏ္ဏော နာမာ’’တိ ဧသော တယာ ဝုစ္စမာနော ကိံ အတ္ထတော၊ တံ မေ နိဒ္ဓါရေတွာ ကထေဟီတိ ဒဿေတိ။ အနိဒ္ဓါရိတသရူပတ္တာ ဟိ တဿ အတ္တနော ဗောဓိသတ္တော လိင်္ဂသဗ္ဗနာမေန တံ ဝဒန္တော ‘‘ကိ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ယထာ ကိံ တေ ဇာတ’’န္တိ ဒွယမေဝ ဟိ လောကေ ယေဘုယျတော ဇာယတိ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ၊ တထာပိ တံ လိင်္ဂသဗ္ဗနာမေန ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိအာဒိ တဿ အနိဒ္ဓါရိတသရူပတံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။

‘‘တေန ဟီ’’တိအာဒိ ‘‘အယဉ္စ ဇိဏ္ဏဘာဝေါ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ မယှမ္ပိ ဥပရိ အာပတ္တိတော ဧဝါ’’တိ မဟာသတ္တဿ သံဝိဇ္ဇနာကာရဝိဘာဝနံ။ ရထံ သာရေတီတိ သာရထိ။ ကီဠာဝိဟာရတ္ထံ ဥယျုတ္တာ ယန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တိ ဧတန္တိ ဥယျာနံ။ အလန္တိ ပဋိက္ခေပဝစနံ။ နာမာတိ ဂရဟဏေ နိပါတော ‘‘ကထဉှိနာမာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၃၉၊ ၄၂၊ ၈၇၊ ၈၈၊ ၉၀၊ ၁၆၆၊ ၁၇၀၊ ပါစိ။ ၁၊ ၁၃၊ ၃၆) ဝိယ။ ဇာတိယာ အာဒီနဝဒဿနတ္ထံ တံမူလဿ ဥမ္မူလနံ ဝိယ ဟောတီတိ၊ တဿ စ အဝဿိတဘာဝတော ‘‘ဇာတိယာ မူလံ ¶ ခဏန္တော နိသီဒီ’’တိ အာဟ။ သိဒ္ဓေ ဟိ ကာရဏေ ဖလံ သိဒ္ဓမေဝ ဟောတီတိ။ ပီဠံ ဇနေတွာ အန္တောတုဒနဝသေန သဗ္ဗပဌမံ ဟဒယံ အနုပဝိဿ ဌိတတ္တာ ပဌမေန သလ္လေန ဟဒယေ ဝိဒ္ဓါ ဝိယ နိသီဒီတိ ယောဇနာ။

ဗျာဓိပုရိသဝဏ္ဏနာ

၄၇။ ပုဗ္ဗေ ¶ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသာ ကိရာ’’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေနေဝ နယေန။ အာဗာဓိကန္တိ အာဗာဓဝန္တံ။ ဒုက္ခိတန္တိ သဉ္ဇာတဒုက္ခံ။ အဇာတန္တိ အဇာတဘာဝေါ၊ နိဗ္ဗာနံ ဝါ။

ကာလကတပုရိသဝဏ္ဏနာ

၅၀။ ဘန္တနေတ္တကုပ္ပလာဒိ ဝိဝိဓံ ကတွာ လာတဗ္ဗတော ဝိလာတော၊ ဝယှံ၊ သိဝိကာ စာတိ အာဟ ‘‘ဝိလာတန္တိ သိဝိက’’န္တိ။ သိဝိကာယ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗတ္တာ မဟာသတ္တော စိတကပဉ္ဇရံ ‘‘သိဝိက’’န္တိ အာဟ။ ဣတော ပဋိဂတန္တိ ဣတော ဘဝတော အပဂတံ ¶ ။ ကတကာလန္တိ ပရိယောသာပိတဇီဝနကာလံ။ တေနာဟ ‘‘ယတ္တက’’န္တိအာဒိ။

ပဗ္ဗဇိတဝဏ္ဏနာ

၅၃။ ဓမ္မံ စရတီတိ ဓမ္မစရဏော၊ တဿ ဘာဝေါ ဓမ္မစရဏဘာဝေါတိ ဓမ္မစရိယမေဝ ဝဒတိ။ ဧဝံ ဧကေကဿ ပဒဿာတိ ယထာ ‘‘သာဓုဓမ္မစရိယာတိ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ယောဇနာ၊ ဧဝံ ‘‘သာဓုသမစရိယာတိ ပဗ္ဗဇိတော’’တိအာဒိနာ ဧကေကဿ ပဒဿ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗာနီတိ ‘‘သာဓုဓမ္မစရိယာ’’တိအာဒီသု အာဂတာနိ သဗ္ဗာနိ ဓမ္မသမကုသလပုညပဒါနိ။ ဒသကုသလကမ္မပထဝေဝစနာနီတိ ဒါနာဒီနိ ဒသကုသလဓမ္မပရိယာယပဒါနိ။

ဗောဓိသတ္တပဗ္ဗဇ္ဇာဝဏ္ဏနာ

၅၄။ ပဗ္ဗဇိတဿ ဓမ္မိံ ကထံ သုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အညဉ္စ သင်္ဂီတိအနာရုဠှံ တေန တဒါ ဝုတ္တံ ဓမ္မိံ ကထန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝံသောဝါ’’တိ ပဒတ္တယေန ဓမ္မတာ ဧသာတိ ဒဿေတိ။ စိရဿံ စိရဿံ ပဿန္တိ ဒီဃာယုကဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟူနံ ဝဿာနံ…ပေ… အစ္စယေနာ’’တိ။ တေနေဝါတိ န စိရဿံ ဒိဋ္ဌဘာဝေနေဝ။ အစိရကာလန္တရိကမေဝ ပုဗ္ဗကာလကိရိယံ ဒဿေန္တော ‘‘ဇိဏ္ဏဉ္စ ဒိသွာ…ပေ… ပဗ္ဗဇိတဉ္စ ဒိသွာ၊ တသ္မာ အဟံ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇာ’’တိ အာဟ ¶ ယထာ ‘‘နှတွာ ဝတ္ထံ ပရိဒဟိတွာ ဂန္ဓံ ဝိလိမ္ပိတွာ မာလံ ပိဠန္ဓိတွာ ဘုတ္တော’’တိ။

မဟာဇနကာယအနုပဗ္ဗဇ္ဇာဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ‘‘ကသ္မာ ¶ ပနေတ္ထာ’’တိအာဒိနာ တေသံ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ မဟာသတ္တေ သံဘတ္တတံ၊ သံဝေဂဗဟုလတဉ္စ ဒဿေတိ၊ ယတော သုတဋ္ဌာနေယေဝ ဌတွာ ဉာတိမိတ္တာဒီသု ကိဉ္စိ အနာမန္တေတွာ မတ္တဝရဝါရဏော ဝိယ အယောမယဗန္ဓနံ ဃနဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂစ္ဆိံသု။

စတ္တာရော မာသေ စာရိကံ စရိ န တာဝ ဉာဏဿ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ။

ယဒါ ပန ဉာဏံ ပရိပါကံ ဂတံ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘အယံ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗေဝ ဣမေ ပဗ္ဗဇိတာ မမ ဂမနံ ¶ ဇာနိဿန္တိ၊ ဇာနန္တာ စ မံ အနုဗန္ဓိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ သန္နိသီဝေသူတိ သန္နိသိန္နေသု။ သဏတေဝါတိ သဏတိ ဝိယ သဒ္ဒံ ကရောတိ ဝိယ။

အဝိဝေကာရာမာနန္တိ အနဘိရတိဝိဝေကာနံ။ အယံ ကာလောတိ အယံ တေသံ ပဗ္ဗဇိတာနံ မမ ဂမနဿ အဇာနနကာလော။ နိက္ခမိတွာတိ ပဏ္ဏသာလာယ နိဂ္ဂန္တွာ၊ မဟာဘိနိက္ခမနံ ပန ပဂေဝ နိက္ခန္တော။ ပါရမိတာနုဘာဝေန ဥဋ္ဌိတံ ဥပရိ ဒေဝတာဟိ ဒိဗ္ဗပစ္စတ္ထရဏေဟိ သုပညတ္တမ္ပိ မဟာသတ္တဿ ပုညာနုဘာဝေန သိဒ္ဓတ္တာ တေန ပညတ္တံ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပလ္လင်္ကံ ပညပေတွာ’’တိ။ ‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ၊ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတူ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၄၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၂၊ ၂၃၇၊ အ။ နိ။ ၂။၅၊ ၈။၁၃၊ မဟာနိ။ ၁၇၊ ၁၉၆) နယပ္ပဝတ္တံ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ။ ဝူပကာသန္တိ ဝိဝေကဝါသံ။

အညေနေဝါတိ ယတ္ထ မဟာပုရိသော တဒါ ဝိဟရတိ၊ တတော အညေနေဝ ဒိသာဘာဂေန။ ကာမံ ဗောဓိမဏ္ဍော ဇမ္ဗုဒီပဿ မဇ္ဈေ နာဘိဋ္ဌာနိယော၊ တဒါ ပန ဗြဟာရညေ ဝိဝိတ္တေ ယောဂီနံ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပော ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တဒညော ပန ဇမ္ဗုဒီပပ္ပဒေသော ယေဘုယျေန ဗဟုဇနော အာကိဏ္ဏမနုဿော ဣဒ္ဓါ ဖီတော အဟောသိ။ တေန တေ တံ တံ ဇနပဒဒေသံ ဥဒ္ဒိဿ ဂတာ ‘‘အန္တော ဇမ္ဗုဒီပါဘိမုခါ စာရိကံ ပက္ကန္တာ’’တိ ဝုတ္တာ အန္တော ဇမ္ဗုဒီပါဘိမုခါ၊ န ဟိမဝန္တာဒိပဗ္ဗတာဘိမုခါတိ အတ္ထော။

ဗောဓိသတ္တအဘိနိဝေသဝဏ္ဏနာ

၅၇။ ကာမံ ¶ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ သတ္တသတ္တာဟာနိ တတ္ထေဝ ဝသိ၊ သဗ္ဗပဌမံ ပန ဝိသာခပုဏ္ဏမံ ¶ သန္ဓာယ ‘‘ဧကရတ္တိဝါသံ ဥပဂတဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ရဟောဂတဿာတိ ရဟော ဇနဝိဝိတ္တံ ဌာနံ ဥပဂတဿ၊ တေန ဂဏသင်္ဂဏိကာဘာဝေန မဟာသတ္တဿ ကာယဝိဝေကမာဟ။ ပဋိသလ္လီနဿာတိ ¶ နာနာရမ္မဏစာရတော စိတ္တဿ နိဝတ္တိယာ ပတိ သမ္မဒေဝ နိလီနဿ တတ္ထ အဝိသဋစိတ္တဿ၊ တေန စိတ္တသင်္ဂဏိကာဘာဝေနဿ ပုဗ္ဗဘာဂိယံ စိတ္တဝိဝေကမာဟ။ ဒုက္ခန္တိ ဇာတိအာဒိမူလကံ ဒုက္ခံ။ ကာမံ စုတူပပါတာပိ ဇာတိမရဏာနိ ဧဝ၊ မရဏဇာတိယောဝ ‘‘ဇာယတိ မီယတီ’’တိ ပန ဝတွာ ‘‘စဝတိ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနံ န ဧကဘဝပရိယာပန္နာနံ နေသံ ဂဟဏံ၊ အထ ခေါ နာနာဘဝပရိယာပန္နာနံ ဧကဇ္ဈံ ဂဟဏန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဒံ ဒွယံ…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။ ကသ္မာ ပန လောကဿ ကိစ္ဆာပတ္တိပရိဝိတက္ကနေ ‘‘ဇရာမရဏဿာ’’တိ ဇရာမရဏဝသေန နိယမနံ ကတန္တိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ။ ဇရာမရဏမေဝ ဥပဋ္ဌာတိ အာဒိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ အဘိနိဝိဋ္ဌဿာတိ အာရဒ္ဓဿ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမုခေန ဝိပဿနာရမ္ဘေ တဿ ဇရာမရဏတော ပဋ္ဌာယ အဘိနိဝေသော အဂ္ဂတော ယာဝ မူလံ ဩတရဏံ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ဘဝဂ္ဂတော ဩတရန္တဿ ဝိယာ’’တိ။

ဥပါယမနသိကာရာတိ ဥပါယေန မနသိကရဏတော မနသိကာရဿ ပဝတ္တနတော။ ဣဒါနိ တံ ဥပါယမနသိကာရပရိယာယံ ယောနိသောမနသိကာရံ သရူပတော၊ ပဝတ္တိအာကာရတော စ ဒဿေတုံ ‘‘အနိစ္စာဒီနိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယောနိသောမနသိကာရော နာမ ဟောတီတိ ယာထာဝတော မနသိကာရဘာဝတော။ အနိစ္စာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒုက္ခာနတ္တအသုဘာဒီနံ ဂဟဏံ။ အယန္တိ ‘‘ဧတဒဟောသီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ‘‘ကိမှိ နု ခေါ သတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော မနသိကာရော။ တေသံ အညတရောတိ တေသု အနိစ္စာဒိမနသိကာရေသု အညတရော ဧကော။ ကော ပန သောတိ? အနိစ္စမနသိကာရောဝ၊ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဝသေန ပဝတ္တတ္တာ’’တိ။ ယဉှိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ စဝတိ စ၊ တံ အနိစ္စံ ဥဒယဝယပရိစ္ဆိန္နတ္တာ အဒ္ဓုဝန္တိ ကတွာ။ တဿ ပန တဗ္ဘာဝဒဿနံ ယာထာဝမနသိကာရတာယ ယောနိသောမနသိကာရော ¶ ။ ဣတော ယောနိသောမနသိကာရာတိ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနန္တိ တဿ ဣမိနာ ‘‘ဥပါယမနသိကာရေနာ’’တိ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနေန အတ္ထမာဟ။ သမာဂမော အဟောသီတိ ¶ ယာထာဝတော ပဋိဝိဇ္ဈနဝသေန သင်္ဂမော အဟောသိ။ ကိံ ပန တန္တိ ကိံ ပန တံ ဇရာမရဏကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဇာတီ’’တိ။ ‘‘ဇာတိယာ ခေါ’’တိအာဒီသု အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ကိမှိ နု ခေါ သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတိ၊ ကိံ ပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဇရာမရဏကာရဏံ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ ဗောဓိသတ္တဿ ‘‘ယသ္မိံ သတိ ယံ ဟောတိ၊ အသတိ စ န ဟောတိ၊ တံ တဿ ကာရဏ’’န္တိ ဧဝံ အဗျဘိစာရိကာရဏပရိဂ္ဂဏှနေ ‘‘ဇာတိယာ ခေါ သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတိ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ယာ ဇရာမရဏဿ ကာရဏပရိဂ္ဂါဟိကာ ပညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိယာ သမာဂမော အဟောသီတိ။ သဗ္ဗပဒါနီတိ ‘‘ကိမှိ နု ခေါ သတိ ဇာတိ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အာဂတာနိ ဇာတိအာဒီနိ ဝိညာဏပရိယောသာနာနိ နဝ ပဒါနိ။

ဒွါဒသပဒိကေ ¶ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ဣဓ ယာနိ ဒွေ ပဒါနိ အဂ္ဂဟိတာနိ၊ တေသံ အဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတုကာမော တေသံ ဂဟေတဗ္ဗာကာရံ တာဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပစ္စက္ခဘူတံ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝံ ပဌမံ ဂဟေတွာ တဒနန္တရံ အနာဂတံ ‘‘ဒုတိယ’’န္တိ ဂဟဏေ အတီတော တတိယော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာ ဟိ အတီတော ဘဝေါ’’တိ။ နနု စေတ္ထ အနာဂတဿာပိ ဘဝဿ ဂဟဏံ န သမ္ဘဝတိ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန အဘိနိဝေသဿ ဇောတိတတ္တာတိ? သစ္စမေတံ၊ ကာရဏေ ပန ဂဟိတေ ဖလံ ဂဟိတမေဝ ဟောတီတိ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အပိ စေတ္ထ အနာဂတောပိ အဒ္ဓါ အတ္ထတော သင်္ဂဟိတော ဧဝ၊ ယတော ပရတော ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိအာဒိနာ အနာဂတဒ္ဓသင်္ဂဟိကာ ဒေသနာ ပဝတ္တာ။ တေဟီတိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရေဟိ အာရမ္မဏဘူတေဟိ။ န ဃဋိယတိ န သမ္ဗဇ္ဈတိ။ မဟာပုရိသော ဟိ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌောတိ အဃဋနေ ကာရဏမာဟ။ အဒိဋ္ဌေဟီတိ အနဝဗုဒ္ဓေဟိ၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ စေတံ ကရဏဝစနံ။ သတိ အနုဗောဓေ ပဋိဝေဓေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘န ¶ သက္ကာ ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတု’’န္တိ။ ဣမိနာတိ မဟာသတ္တေန။ တေတိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ။ ဘဝဥပါဒါနတဏှာဝသေနေဝါတိ ဘဝဥပါဒါနတဏှာဒဿနဝသေနေဝ။ ဒိဋ္ဌာ တံသဘာဝတံသဟဂတေဟိ တေဟိ သမာနယောဂက္ခမတ္တာ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၇၀) ကထိတာဝ၊ တသ္မာ န ဣဓ ကထေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၈။ ပစ္စယတောတိ ဟေတုတော၊ သင်္ခါရတောတိ အတ္ထော။ ‘‘ကိမှိ နု ခေါ သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဟိ ဟေတုပရမ္ပရာဝသေန ဖလပရမ္ပရာယ ဝုစ္စမာနာယ ¶ ‘‘ကိမှိ နု ခေါ သတိ ဝိညာဏံ ဟောတီ’’တိ ဝိစာရဏာယ ‘‘သင်္ခါရေ ခေါ သတိ ဝိညာဏံ ဟောတီ’’တိ ဝိညာဏဿ ဝိသေသကာရဏဘူတေ သင်္ခါရေ အဂ္ဂဟိတေ တတော ဝိညာဏံ ပဋိနိဝတ္တတိ နာမ၊ န သဗ္ဗပစ္စယတော။ တေနေဝါဟ ‘‘နာမရူပေ ခေါ သတိ ဝိညာဏံ ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၅၈)၊ နာမမ္ပိ စေတ္ထ သဟဇာတာဒိဝသေနေဝ ပစ္စယဘူတံ အဓိပ္ပေတံ၊ န ကမ္မူပနိဿယဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန အဘိနိဝိသဿ ဇောတိတတ္တာ။ အာရမ္မဏတောတိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရသင်္ခါတအာရမ္မဏတော၊ အတီတဘဝသင်္ခါတအာရမ္မဏတော ဝါ။ အတီတဒ္ဓပရိယာပန္နာ ဟိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ။ ယတော ပဋိနိဝတ္တမာနံ ဝိညာဏံ အတီတဘဝတောပိ ပဋိနိဝတ္တတိ နာမ။ ဥဘယမ္ပီတိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏမ္ပိ ဝိပဿနာဝိညာဏမ္ပိ။ နာမရူပံ နာတိက္ကမတီတိ ပစ္စယဘူတံ၊ အာရမ္မဏဘူတဉ္စ နာမရူပံ နာတိက္ကမတိ တေန ဝိနာ အဝတ္တနတော။ တေနာဟ ‘‘နာမရူပတော ပရံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ။

ဝိညာဏေ နာမရူပဿ ပစ္စယေ ဟောန္တေတိ ဝိညာဏေ နာမဿ၊ ရူပဿ၊ နာမရူပဿ စ ပစ္စယေ ဟောန္တေ။ နာမရူပေ စ ဝိညာဏဿ ပစ္စယေ ဟောန္တေတိ တထာ နာမေ၊ ရူပေ၊ နာမရူပေ စ ဝိညာဏဿ ¶ ပစ္စယေ ဟောန္တေတိ စတုဝေါကာရဧကဝေါကာရပဉ္စဝေါကာရဘဝဝသေန ယထာရဟံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဒွီသုပိ အညမညပစ္စယေသု ဟောန္တေသူတိ ပန ပဉ္စဝေါကာရဘဝဝသေနေဝ။ ဧတ္တကေနာတိ ဧဝံ ဝိညာဏ နာမရူပါနံ ¶ အညမညံ ဥပတ္ထမ္ဘနဝသေန ပဝတ္တိယာ။ ဇာယေထ ဝါ…ပေ… ဥပပဇ္ဇေထ ဝါတိ ‘‘သတ္တော ဇာယတိ…ပေ… ဥပပဇ္ဇတိ ဝါ’’တိ သမညာ ဟောတိ ဝိညာဏနာမရူပဝိနိမုတ္တဿ သတ္တပညတ္တိယာ ဥပါဒါနဘူတဿ ဓမ္မဿ အဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ဣတော ဟီ’’တိအာဒိ။ ဧတဒေဝါတိ ဝိညာဏံ၊ နာမရူပန္တိ ဧတံ ဒွယမေဝ။

ပဉ္စ ပဒါနီတိ ‘‘ဇာယေထ ဝါ’’တိအာဒီနိ ပဉ္စ ပဒါနိ။ နနု တတ္ထ ပဌမတတိယေဟိ စတုတ္ထပဉ္စမာနိ အတ္ထတော အဘိန္နာနီတိ အာဟ ‘‘သဒ္ဓိံ အပရာပရံ စုတိပဋိသန္ဓီဟီ’’တိ။ ပုန တံ ဧတ္တာဝတာတိ ဝုတ္တမတ္ထန္တိ ယော ‘‘ဧတ္တာဝတာ’’တိ ပဒေန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တော၊ တမေဝ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ‘‘ယဒိဒ’’န္တိအာဒိနာ နိယျာတေန္တော နိဒဿေန္တော ပုန ဝတွာ။ အနုလောမပစ္စယာကာရဝသေနာတိ ပစ္စယဓမ္မဒဿနပုဗ္ဗကံ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဒဿနဝသေန။ ပစ္စယဓမ္မာနဉှိ အတ္တနော ပစ္စယုပ္ပန္နဿ ¶ ပစ္စယဘာဝေါ ဣဒပ္ပစ္စယတာ ပစ္စယာကာရော၊ သော စ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော။ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ အနုလောမနတော အနုလောမပစ္စယာကာရော။ ဇာတိအာဒိကံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ စိတ္တေန သမိဟိတေန ကတံ သမူဟဝသေန ဂဟေတွာ ပါဠိယံ ‘‘ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဇာတိ…ပေ… ဒုက္ခရာသိဿာ’’တိ။

၅၉။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အနေကဝါရံ သမုဒယဒဿနဝသေန ဝိညာဏဿ ပဝတ္တတ္တာ ‘‘သမုဒယော သမုဒယော’’တိ အာမေဍိတဝစနံ အဝေါစ။ အထ ဝါ ‘‘ဧဝံ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ဣဒံ န ကေဝလံ နိဗ္ဗတ္တိနိဒဿနပဒံ၊ အထ ခေါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒ-သဒ္ဒေါ ဝိယ သမုပ္ပာဒမုခေန ဣဓ သမုဒယ-သဒ္ဒေါ နိဗ္ဗတ္တိမုခေန ပစ္စယတ္တံ ဝဒတိ။ ဝိညာဏာဒယော ဘဝန္တာ ဣဓ ပစ္စယဓမ္မာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေ သာမညရူပေန ဗျာပနိစ္ဆာဝသေန ဂဏှန္တော ‘‘သမုဒယော သမုဒယော’’တိ အာဟ၊ ဧဝဉ္စ ကတွာ ယံ ဝက္ခတိ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ¶ ဣဒံ ဟောတီတိ ပစ္စယသဉ္ဇာနနမတ္တံ ကထိတ’’န္တိ၊ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၉) တံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ဥဒယဒဿနပညာ ဝေသာ’’တိ ဣဒံ ကထန္တိ? နာယံ ဒေါသော ပစ္စယတော ဥဒယဒဿနမုခေန နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏဒဿနဿ သမ္ဘဝတော။ ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခူတိ သမုဒယဿ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဘာဝေန စက္ခု ဝိယာတိ စက္ခု။ ဉာတကရဏဋ္ဌေနာတိ ယထာ သမုဒယော သမ္မဒေဝ ဉာတော ဟောတိ အဝဗုဒ္ဓါ၊ ဧဝံ ကရဏဋ္ဌေန။ ပဇာနနဋ္ဌေနာတိ ‘‘ဝိညာဏာဒိတံတံပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ ဧတဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ပကာရတော ဇာနနဋ္ဌေန။ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဥပ္ပန္နဋ္ဌေနာတိ အနိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ပုဗ္ဗေ ဥဒယဒဿနပညာယ ပဋိပက္ခဓမ္မေ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ‘‘အယံ သမုဒယော’’တိ ပစ္စယတော၊ ခဏတော စ၊ သရူပတော ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ¶ ဥပ္ပန္နဘာဝေန၊ နိဗ္ဗိဇ္ဈနဋ္ဌေန ပဋိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩဘာသဋ္ဌေနာတိ သမုဒယသဘာဝပဋိစ္ဆာဒနကဿ မောဟန္ဓကာရဿ စ ကိလေသန္ဓကာရဿ စ ဝိဓမနဝသေန အဝဘာသကဘာဝေန။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပဋိပါဋိယာ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စက္ခုံ ဥဒပါဒီတိ ပါဠိယံ ပဒုဒ္ဓါရော။ ကထံ ဥဒပါဒီတိ စေတိ အာဟ ‘‘ဒဿနဋ္ဌေနာ’’တိ။ ‘‘သမုဒယဿ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဘာဝေနာတိ ဝုတ္တော ဝါယမတ္ထော။ ဣမိနာ နယေန သေသပဒေသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စက္ခုဓမ္မောတိ စက္ခူတိ ပါဠိဓမ္မော။ ဒဿနဋ္ဌော အတ္ထောတိ ဒဿနသဘာဝေါ တေန ¶ ပကာသေတဗ္ဗော အတ္ထော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္တကေဟိ ပဒေဟီတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ။ ‘‘ကိံ ကထိတ’’န္တိ ပိဏ္ဍတ္ထံ ပုစ္ဆတိ။ ပစ္စယသဉ္ဇာနနမတ္တန္တိ ဝိညာဏာဒီနံ ပစ္စယဓမ္မာနံ နာမရူပါဒိပစ္စယုပ္ပန္နဿ ပစ္စယသဘာဝသဉ္ဇာနနမတ္တံ ကထိတံ အဝိသေသတော ပစ္စယသဘာဝသလ္လက္ခဏဿ ဇောတိတတ္တာ။ သင်္ခါရာနံ သမ္မဒေဝ ¶ ဥဒယဒဿနဿ ဇောတိတတ္တာ ‘‘ဝီထိပဋိပန္နာ တရုဏဝိပဿနာ ကထိတာ’’တိ စ ဝုတ္တံ။

၆၁။ အတ္တနာ အဓိဂတတ္တာ အာသန္နပစ္စက္ခတာယ ‘‘အယ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ အရိယမဂ္ဂါဒီနံ မဂ္ဂနဋ္ဌေန မဂ္ဂေါတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာ ဟေသာ။ တေနာဟ ‘‘ဗောဓာယာ’’တိ။ ဗောဓပဒဿ ဘာဝသာဓနတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘စတုသစ္စဗုဇ္ဈနတ္ထာယာ’’တိ။ ပရိညာပဟာနဘာဝနာဘိသမယာ ယာဝဒေဝ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယတ္ထာ နိဗ္ဗာနာဓိဂမတ္ထတ္တာ ဗြဟ္မစရိယဝါသဿာတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိဗ္ဗာနဗုဇ္ဈနတ္ထာယ ဧဝ ဝါ’’တိ။ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၁၅၊ ၂၁၇၊ ဓ။ ပ။ ၂၀၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဗုဇ္ဈတီတိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဧကပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ တေန ဗောဓ-သဒ္ဒဿ ကတ္တုသာဓနတ္တမာဟ။ ပစ္စတ္တပဒေဟီတိ ပဌမာဝိဘတ္တိဒီပကေဟိ ပဒေဟိ။ နိဗ္ဗာနမေဝ ကထိတံ ဝိညာဏာဒိ နိရုဇ္ဈတိ ဧတ္ထာတိ ကတွာ။ အနိဗ္ဗတ္တိနိရောဓန္တိ သဗ္ဗသော ပစ္စယနိရောဓေန အနုပ္ပာဒနိရောဓံ အစ္စန္တနိရောဓံ။

၆၂။ သဗ္ဗေဟေဝ ဧတေဟိ ပဒေဟီတိ ‘‘စက္ခူ’’တိအာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ။ နိရောဓသဉ္ဇာနနမတ္တမေဝါတိ ‘‘နိရောဓော နိရောဓောတိ ခေါ’’တိအာဒိနာ နိရောဓဿ သဉ္ဇာနနမတ္တမေဝ ကထိတံ ပုဗ္ဗာရမ္ဘဘာဝတော၊ န တဿ ပဋိဝိဇ္ဈနဝသေန ပစ္စက္ခတော ဒဿနံ အရိယမဂ္ဂဿ အနဓိဂတတ္တာ။ သင်္ခါရာနံ သမ္မဒေဝ နိရောဓဒဿနံ နာမ သိခါပ္ပတ္တာယ ဝိပဿနာယ ဝသေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ဗလဝဝိပဿနာ ကထိတာ’’တိ စ ဝုတ္တံ။

၆၃။ ဝိဒိတွာတိ ¶ ပုဗ္ဗဘာဂိယေန ဉာဏေန ဇာနိတွာ။ တတော အပရဘာဂေတိ ဝုတ္တနယေန ပစ္စယနိရောဓဇာနနတော ပစ္ဆာဘာဂေ။ ဥပါဒါနဿ ပစ္စယဘူတေသူတိ စတုဗ္ဗိဓဿပိ ဥပါဒါနဿ အာရမ္မဏပစ္စယာဒိနာ ပစ္စယဘူတေသု၊ ဥပါဒါနိယေသူတိ အတ္ထော ¶ ။ ဝဟန္တောတိ ပဝတ္တေန္တော။ ဣဒန္တိ ‘‘အပရေန သမယေနာ’’တိအာဒိ ဝစနံ။ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ ‘‘ယာယ ပဋိပတ္တိယာ သဗ္ဗေပိ မဟာဗောဓိသတ္တာ စရိမဘဝေ ဗောဓာယ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ ဝိပဿနာယ မဟာဗောဓိသတ္တေန တထေဝ ပဋိပန္န’’န္တိ ကထေတုကမျတာဝသေန ပုစ္ဆာဝစနံ။ တေနာဟ ¶ ‘‘သဗ္ဗေယေဝ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပုတ္တဿ ဇာတဒိဝသေ မဟာဘိနိက္ခမနံ၊ ပဓာနာနုယောဂေါ စ ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဣတရံ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာဝသေန။ တတ္ထာပိ စိရကာလပရိဘာဝနာယ လဒ္ဓါသေဝနာယ မဟာကရုဏာယ သဉ္စောဒိတမာနသတ္တာ ‘‘ကိစ္ဆံ ဝတာယံ လောကော အာပန္နော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၅၇၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၊ ၁၀) သံသာရဒုက္ခတော မောစေတုံ ဣစ္ဆိတဿ သတ္တလောကဿ ကိစ္ဆာပတ္တိဒဿနမုခေန ဇရာမရဏတော ပဋ္ဌာယ ပစ္စယာကာရသမ္မသနမ္ပိ ဓမ္မတာဝ။ တထာ အတ္တာဓီနတာယ၊ ကေနစိ အနုပခတတ္တာ၊ အသေစနကသုခဝိဟာရတာယ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကတာယ စ အာနာပါနကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂေါ။ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အဘိနိဝိသိတွာတိ ဝိညာဏနာမရူပါဒိပရိယာယေန ဂဟိတေသု ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဝိပဿနာဘိနိဝေသဝသေန အဘိနိဝိသိတွာ ပဋိပတ္တိံ အာရဘိတွာ။ အနုက္ကမန္တိ အနု အနု ဂါမိတဗ္ဗတော ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ‘‘အနုက္ကမ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ အနုပုဗ္ဗပဋိပတ္တိံ။ ကတွာတိ ပဋိပဇ္ဇိတွာ။

ဣတိ ရူပန္တိ ဧတ္ထ ဒုတိယော ဣတိ-သဒ္ဒေါ နိဒဿနတ္ထော၊ တေန ပဌမော ဣတိ-သဒ္ဒေါ သရူပဿ၊ ပရိမာဏဿ စ ဗောဓကော အနေကတ္ထတ္တာ နိပါတာနံ၊အာဝုတ္တိအာဒိဝသေန ဝါယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အန္တောဂဓာဝဓာရဏဉ္စ ဝါကျံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒံ ရူပံ၊ ဧတ္တကံ ရူပံ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ ရူပံ နတ္ထီ’’တိအာဒိမာဟ ¶ ။ တတ္ထ ‘‘ရုပ္ပနသဘာဝ’’န္တိ ဣမိနာ သာမညတော ရူပဿ သဘာဝေါ ဒဿိတော၊ ‘‘ဘူတုပါဒါယဘေဒ’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသတော၊ တဒုဘယေနပိ ‘‘ဣဒံ ရူပ’’န္တိ ပဒဿ အတ္ထော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တတ္ထ လက္ခဏံ နာမ တဿ တဿ ရူပဝိသေသဿ အနညသာဓာရဏော သဘာဝေါ။ ရသော တဿေဝ အတ္တနော ဖလံ ပတိ ပစ္စယဘာဝေါ။ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ တဿ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ယာထာဝတော ဉာဏဿ ဂေါစရဘာဝေါ။ ပဒဋ္ဌာနံ အာသန္နကာရဏံ၊ တေနဿ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာ ဒဿိတာ။ ‘‘အနဝသေသရူပပရိဂ္ဂဟော’’တိ ဣမိနာ ပန ‘‘ဧတ္တကံ ရူပံ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ’’ ရူပံ နတ္ထီတိ ပဒဒွယဿာပိ အတ္ထော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ရူပဿ သဗ္ဗသော ပရိယာဒါနဝသေန နိယာမနတော။ ‘‘ဣတိ ရူပဿ သမုဒယော’’တိ ဧတ္ထ ပန ဣတိ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဣတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ သပ္ပဋိဘယော ဗာလော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၂၄၊ အ။ နိ။ ၃။၁) ဝိယ ပကာရတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဣတီတိ ဧဝ’’န္တိ။

အဝိဇ္ဇာသမုဒယာတိ ¶ အဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပာဒါ၊ အတ္ထိဘာဝါတိ အတ္ထော။ နိရောဓနိရောဓီ ဟိ ဥပ္ပာဒေါ အတ္ထိဘာဝဝါစကောပိ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပုရိမဘဝသိဒ္ဓါယ ¶ အဝိဇ္ဇာယ သတိ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ရူပသမုဒယော၊ ရူပဿ ဥပ္ပာဒေါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘တဏှာသမုဒယာ’’တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာဟာရသမုဒယာတိ ဧတ္ထ ပန ပဝတ္တိပစ္စယေသု ကဗဠီကာရာဟာရဿ ဗလဝတာယ သော ဧဝ ဂဟိတော။ တသ္မိံ ပန ဂဟိတေ ပဝတ္တိပစ္စယတာသာမညေန ဥတုစိတ္တာနိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တီတိ စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပဿ ပစ္စယတော ဥဒယဒဿနံ ဝိဘာဝိတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏ’’န္တိအာဒိနာ ကာလဝသေန ဥဒယဒဿနမာဟ။ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏန္တိ ရူပဿ ဥပ္ပာဒသင်္ခါတံ သင်္ခတလက္ခဏံ။ ပဿန္တောပီတိ န ကေဝလံ ပစ္စယသမုဒယမေဝ၊ အထ ခေါ ခဏတော ဥဒယံ ပဿန္တောပိ။ အဒ္ဓါဝသေန ဟိ ပဌမံ ဥဒယံ ပဿိတွာ ဌိတော ပုန သန္တတိဝသေန ဒိသွာ အနုက္ကမေန ခဏဝသေန ပဿတိ။ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ရူပနိရောဓောတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ¶ အဝိဇ္ဇာယ အနုပ္ပာဒနိရောဓတော အနာဂတဿ ရူပဿ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတိ ပစ္စယာဘာဝေ အဘာဝတော။ တဏှာနိရောဓာ ကမ္မနိရောဓောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အာဟာရနိရောဓာတိ ပဝတ္တိပစ္စယဿ ကဗဠီကာရာဟာရဿ အဘာဝေန။ ရူပနိရောဓောတိ တံသမုဋ္ဌာနရူပဿ အဘာဝေါ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ‘‘ဝိပရိဏာမလက္ခဏ’’န္တိ ဘင်္ဂကာလဝသေန ဟေတံ ဝယဒဿနံ၊ တသ္မာ တံ အဒ္ဓါဝသေန ပဌမံ ပဿိတွာ ပုန သန္တတိဝသေန ဒိသွာ အနုက္ကမေန ခဏဝသေန ပဿတိ။ အယဉ္စ နယော ပါကတိကဝိပဿကဝသေန ဝုတ္တော၊ ဗောဓိသတ္တာနံ ပနေတံ နတ္ထိ။ ဧသ နယော ဥဒယဒဿနေပိ။

‘‘ဣတိ ဝေဒနာ’’တိအာဒီသုပိ ဟေဋ္ဌာ ရူပေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘အယံ ဝေဒနာ၊ ဧတ္တကာ ဝေဒနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဝေဒယိတ…ပေ… သဘာဝန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဝေဒယိတသဘာဝံ…ပေ… ဝိဇာနနသဘာဝ’’န္တိ ပစ္စေကံ သဘာဝ- သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဝေဒယိတသဘာဝန္တိ အနုဘဝနသဘာဝံ။ သဉ္ဇာနနသဘာဝန္တိ ‘‘နီလံ ပီတ’’န္တိအာဒိနာ အာရမ္မဏဿ သလ္လက္ခဏသဘာဝံ။ အဘိသင်္ခရဏသဘာဝန္တိ အာယူဟနသဘာဝံ။ ဝိဇာနနသဘာဝန္တိ အာရမ္မဏဿ ဥပလဒ္ဓိသဘာဝံ။ သုခါဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒုက္ခသောမနဿဒေါမနဿုပေက္ခာဝေဒနာနံ သင်္ဂဟော ရူပသညာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဒ္ဒသညာဒီနံ၊ ဖဿာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန စေတနာ ဝိတက္ကာဒီနံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဗ္ဗေသံ လောကိယဝိညာဏာနံ သင်္ဂဟော။ ယထာ စ ဝိညာဏေ၊ ဧသ နယော ဝေဒနာဒီသုပိ။ တေသန္တိ ¶ ‘‘သမုဒယော’’တိ ဝုတ္တဓမ္မာနံ။ တီသု ခန္ဓေသူတိ ဝေဒနာသညာသင်္ခါရက္ခန္ဓေသု။ ‘‘ဖုဋ္ဌော ဝေဒေတိ၊ ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတိ၊ ဖုဋ္ဌော စေတေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၉၃) ဝစနတော ¶ ‘‘ဖဿသမုဒယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘နာမရူပပစ္စယာပိ ဝိညာဏ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၂၄၆၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၉၇) ဝစနတော ဝိညာဏက္ခန္ဓေ ‘‘နာမရူပသမုဒယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေသံ ယေဝါတိ ¶ တီသု ခန္ဓေသု ‘‘ဖဿဿ ဝိညာဏက္ခန္ဓေ နာမရူပဿာ’’တိ ဖဿနာမရူပါနံယေဝ ဝသေန အတ္ထင်္ဂမပဒမ္ပိ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ အဝိဇ္ဇာဒယော ပန ရူပေ ဝုတ္တသဒိသာ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

သမပညာသလက္ခဏဝသေနာတိ ပစ္စယတော ဝီသတိ ခဏတော ပဉ္စာတိ ပဉ္စဝီသတိယာ ဥဒယလက္ခဏာနံ၊ ပစ္စယတော ဝီသတိ ခဏတော ပဉ္စာတိ ပဉ္စဝီသတိယာ ဧဝ ဝယလက္ခဏာနံ စာတိ သမပညာသာယ ဥဒယဝယလက္ခဏာနံ ဝသေန။ တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥဒယော လက္ခီယတိ ဧတေဟီတိ လက္ခဏာနီတိ ဝုစ္စန္တိ အဝိဇ္ဇာဒိသမုဒယောတိ၊ တထာ တေသံ အနုပ္ပာဒနိရောဓော လက္ခီယတိ ဧတေဟီတိ လက္ခဏာနီတိ ဝုစ္စန္တိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ အစ္စန္တနိရောဓော။ နိဗ္ဗတ္တိဝိပရိဏာမလက္ခဏာနိ ပန သင်္ခတလက္ခဏမေဝါတိ။ ဧဝံ ဧတာနိ သမပညာသလက္ခဏာနိ သရူပတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ယထာနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတေတိ ယထာဝုတ္တဥဒယဗ္ဗယဉာဏေ တိက္ခေ သူရေ ပသန္နေ ဟုတွာ ဝဟန္တေ တတော ပရံ ဝတ္တဗ္ဗာနံ ဘင်္ဂဉာဏာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိပဋိပါဋိယာ ဗုဒ္ဓိပ္ပတ္တေ ပရမုက္ကံသဂတေ ဝိပဿနာဉာဏေ။ ပဂေဝ ဟိ ဆတ္တိံသကောဋိသတသဟဿမုခေန ပဝတ္တေန သဗ္ဗညုတညာဏာနုစ္ဆဝိကေန မဟာဝဇိရဉာဏသင်္ခါတေန သမ္မသနဉာဏေန သမ္ဘတာနုဘာဝံ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တံ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိဉာဏံ အပရိမိတကာလေ သမ္ဘတာယ ပညာပါရမိယာ အာနုဘာဝေန ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တံ အနုက္ကမေန ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဘာဝံ ဥပဂန္တွာ ယဒါ အရိယမဂ္ဂေန ဃဋေတိ၊ တဒါ အရိယမဂ္ဂစိတ္တံ သဗ္ဗကိလေသေဟိ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ ဝိမုစ္စတိ ¶ ၊ ဝိမုစ္စန္တဉ္စ တထာ ဝိမုစ္စတိ၊ ယထာ သဗ္ဗဉေယျာဝရဏပ္ပဟာနံ ဟောတိ။ ယံ ကိလေသာနံ ‘‘သဝါသနပ္ပဟာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တယိဒံ ပဟာနံ အတ္ထတော အနုပ္ပတ္တိနိရောဓောတိ အာဟ ‘‘အနုပ္ပာဒနိရောဓေနာ’’တိ။ အာသဝသင်္ခါတေဟိ ကိလေသေဟီတိ ဘဝတော အာဘဝဂ္ဂံ၊ ဓမ္မတော အာဂေါတြဘုံ သဝနတော ပဝတ္တနတော အာသဝသညိတေဟိ ရာဂေါ၊ ဒိဋ္ဌိ၊ မောဟောတိ ဣမေဟိ ကိလေသေဟိ။ လက္ခဏဝစနဉ္စေတံ၊ ပါဠိယံ ယဒိဒံ ‘‘အာသဝေဟီ’’တိ၊ တဒေကဋ္ဌတာယ ပန သဗ္ဗေဟိပိ ¶ ကိလေသေဟိ သဗ္ဗေဟိပိ ပါပဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ အဂ္ဂဟေတွာတိ တေသံ ကိလေသာနံ လေသမတ္တမ္ပိ အဂ္ဂဟေတွာ။

မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိမုစ္စတိ နာမ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသေဟိ ဖလက္ခဏေ ဝိမုတ္တံ နာမ။ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝါ ဝိမုတ္တဉ္စေဝ ဝိမုစ္စတိ စာတိ ဥပရိမဂ္ဂက္ခဏေ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဝဇ္ဈေဟိ ဝိမုတ္တဉ္စေဝ ယထာသကံ ပဟာတဗ္ဗေဟိ ဝိမုစ္စတိ စ။ ဖလက္ခဏေ ဝိမုတ္တမေဝါတိ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ဖလက္ခဏေ ဝိမုတ္တမေဝ၊ န ဝိမုစ္စတိ နာမ။

သဗ္ဗဗန္ဓနာတိ ဩရမ္ဘာဂိယုဒ္ဓမ္ဘာဂိယသင်္ဂဟိတာ သဗ္ဗသ္မာပိ ဘဝသညောဇနာ၊ ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသေသတော ပကာရေဟိ မုတ္တော။ သုဝိကသိတစိတ္တသန္တာနောတိ သာတိသယံ ဉာဏရသ္မိသမ္ဖဿေန သုဋ္ဌု သမ္မဒေဝ ¶ သမ္ဖုလ္လစိတ္တသန္တာနော။ ‘‘စတ္တာရိ မဂ္ဂဉာဏာနီ’’တိအာဒိ ယေဟိ ဉာဏေဟိ သုဝိကသိတစိတ္တသန္တာနော၊ တေသံ ဧကဒေသေန ဒဿနံ။ နိပ္ပဒေသတော ဒဿနံ ပန ပရတော အာဂမိဿတိ၊ တသ္မာ တတ္ထေဝ တာနိ ဝိဘဇိဿာမ။ သကလေ စ ဗုဒ္ဓဂုဏေတိ အတီတံသေ အပ္ပဋိဟတဉာဏာဒိကေ သဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓဂုဏေ။ ယဒါ ဟိ လောကနာထော အဂ္ဂမဂ္ဂံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ တဒါ သဗ္ဗေ ဂုဏေ ဟတ္ထဂတေ ကရောတိ နာမ။ တတော ပရံ ‘‘ဟတ္ထဂတေ ကတွာ ဌိတော’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော’’တိ ဝတွာ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပတာပရိဒီပနံ ဥဒါနံ ဒဿေတုံ ‘‘အနေကဇာတိသံသာရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဒိတော ဒွိန္နံ ဂါထာနမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဗြဟ္မဇာလနိဒါနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တော ဧဝ။ ပရတော ¶ ပန အယောဃနဟတဿာတိ အယော ဟညတိ ဧတေနာတိ အယောဃနံ၊ ကမ္မာရာနံ အယောကူဋံ၊ အယောမုဋ္ဌိ စ၊ တေန အယောဃနေန ဟတဿ ပဟတဿ။ ဧဝ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ နိပါတမတ္တံ။ ဇလတော ဇာတဝေဒသောတိ ဇလယမာနဿ အဂ္ဂိဿ၊ အနာဒရေ ဝါ ဧတံ သာမိဝစနံ။ အနုပုဗ္ဗူပသန္တဿာတိ အနုက္ကမေန ဥပသန္တဿ ဝိက္ခမ္ဘန္တဿ နိရုဒ္ဓဿ။ ယထာ န ဉာယတေ ဂတီတိ ယထာ တဿ ဂတိ န ဉာယတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အယောမုဋ္ဌိကူဋာဒိနာ ပဟတတ္တာ အယောဃနေန ဟတဿ ပဟတဿ အယောဂတဿ၊ ကံသဘာဇနာဒိဂတဿ ဝါ ဇလမာနဿ အဂ္ဂိဿ အနုက္ကမေန ဥပသန္တဿ ဒသသု ဒိသာသု န ကတ္ထစိ ဂတိ ပညာယတိ ပစ္စယနိရောဓေန အပ္ပဋိသန္ဓိကနိရုဒ္ဓတ္တာတိ။ ဧဝံ သမ္မာဝိမုတ္တာနန္တိ သမ္မာ ဟေတုနာ ဉာယေန တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ¶ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ အရိယမဂ္ဂေန စတူဟိပိ ဥပါဒါနေဟိ၊ အာသဝေဟိ စ မုတ္တတ္တာ သမ္မာ ဝိမုတ္တာနံ၊ တတော ဧဝ ကာမဗန္ဓနသင်္ခါတံ ကာမောဃဘဝေါဃာဒိဘေဒံ အဝသိဋ္ဌဩဃဉ္စ တရိတွာ ဌိတတ္တာ ကာမဗန္ဓောဃတာရီနံ သုဋ္ဌု ပဋိပဿမ္ဘိတသဗ္ဗကိလေသဝိပ္ဖန္ဒိတတ္တာ ကိလေသာဘိသင်္ခါရဝါတေဟိ အကမ္ပနီယတာယ အစလံ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ သင်္ခါရူပသမံ သုခံ ပတ္တာနံ အဓိဂတာနံ ခီဏာသဝါနံ ဂတိ ဒေဝမနုဿာဒိဘေဒါသု ဂတီသု ‘‘အယံ နာမာ’’တိ ပညာပေတဗ္ဗတာယ အဘာဝတော ပညာပေတုံ နတ္ထိ န ဥပလဗ္ဘတိ၊ ယထာဝုတ္တဇာတဝေဒေါ ဝိယ အပညတ္တိကဘာဝမေဝ တေ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ မနသိ ကရောန္တောတိ ‘‘ဧဝံ အနေကဇာတိသံသာရ’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃) အတ္တနော ကတကိစ္စတ္တံ မနသိ ကရောန္တော ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နောဝ ဝိရောစိတ္ထာတိ ယောဇနာ။

ဒုတိယဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗြဟ္မယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄။ ယန္နူနာတိ ¶ ¶ ပရိဝိတက္ကနတ္ထေ နိပါတော၊ အဟန္တိ ဘဂဝါ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတီတိ အာဟ ‘‘ယဒိ ပနာဟ’’န္တိ။ ‘‘အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ’’တိအာဒိ ယထာ အမှာကံ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒနာဒိဝသေန သတ္တသု သတ္တာဟေသု ပဋိပဇ္ဇိ၊ တတော ပရဉ္စ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာပစ္စဝေက္ခဏာဒိဝသေန၊ ဧဝမေဝ သဗ္ဗေပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ပဋိပဇ္ဇိံသု၊ တေ စ သတ္တာဟာဒယော တထေဝ ဝဝတ္ထပီယန္တီတိ အယံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မတာ။ တသ္မာ ဝိပဿီ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ တထာ ပဋိပဇ္ဇီတိ ဒဿေတုံ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ‘‘အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ’’တိ ဣဒံ သတ္တမသတ္တာဟတော ပရံ၊ သတ္တာဟတော ဩရိမေ စ ပဝတ္တာယ ပဋိပတ္တိယာ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ပလ္လင်္ကသတ္တာဟဿ ဝိယ အဋ္ဌမဿ နာမ သတ္တာဟဿ ဝဝတ္ထိတဿ လဗ္ဘမာနတ္တာ။ အနန္တရောတိ ‘‘အဓိဂတော ခေါ မျာယံ ဓမ္မော’’တိအာဒိကော ဝိတက္ကော (ဒီ။ နိ။ ၂။၆၇၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၁၊ ၂။၃၃၇၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၇၂၊ မဟာဝ။ ၇၊ ၈)။

ပဋိဝိဒ္ဓါတိ သယမ္ဘုဉာဏေန ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ ပဋိမုခံ ပဋိဝိဇ္ဈနဝသေန ပဝတ္တော၊ ယထာဘူတံ အဝဗုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဓမ္မောတိ စတုသစ္စဓမ္မော တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ ¶ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗဓမ္မဿ အဘာဝတော။ ဂမ္ဘီရောတိ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ မကသတုဏ္ဍသူစိယာ အညတြ သမုပစိတပရိပက္ကဉာဏသမ္ဘာရေဟိ အညေသံ ဉာဏေန အလဗ္ဘနေယျပ္ပတိဋ္ဌော။ တေနာဟ ‘‘ဥတ္တာနဘာဝပဋိက္ခေပဝစနမေတ’’န္တိ။ အလဗ္ဘနေယျပ္ပတိဋ္ဌော ဩဂါဟိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ သရူပတော ဝိသေသတော စ ပဿိတုံ န သက္ကာတိ အာဟ ‘‘ဂမ္ဘီရတ္တာဝ ဒုဒ္ဒသော’’တိ။ ဒုက္ခေန ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ကိစ္ဆေန ကေနစိ ကဒါစိဒေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယံ ပန ဒဋ္ဌုမေဝ န သက္ကာ၊ တဿ ဩဂါဟေတွာ အနု အနု ဗုဇ္ဈနေ ကထာ ဧဝ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဒုဒ္ဒသတ္တာဝ ဒုရနုဗောဓော’’တိ။ ဒုက္ခေန အဝဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော အဝဗောဓဿ ဒုက္ကရဘာဝတော။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ‘‘တံ ကိံ မညထ ဘိက္ခဝေ ဒုက္ကရတရံ ဝါ ဒုရဘိသမ္ဘဝတရံ ဝါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၁၅) သုတ္တပဒံ ¶ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သန္တာရမ္မဏတာယ ဝါ သန္တော။ နိဗ္ဗုတသဗ္ဗပရိဠာဟတာယ နိဗ္ဗုတော။ ပဓာနဘာဝံ နီတောတိ ဝါ ပဏီတော။ အတိတ္တိကရဋ္ဌေန အတပ္ပကော သာဒုရသဘောဇနံ ဝိယ။ ဧတ္ထ စ နိရောဓသစ္စံ သန္တံ အာရမ္မဏန္တိ သန္တာရမ္မဏံ၊ မဂ္ဂသစ္စံ သန္တံ၊ သန္တာရမ္မဏဉ္စာတိ သန္တာရမ္မဏံ အနုပသန္တသဘာဝါနံ ကိလေသာနံ၊ သင်္ခါရာနဉ္စ အဘာဝတော သန္တော နိဗ္ဗုတသဗ္ဗပရိဠာဟတ္တာ နိဗ္ဗုတော၊ သန္တပဏီတဘာဝေနေဝ တဒတ္ထာယ အသေစနကတာယ အတပ္ပကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ ဒွယံ လောကုတ္တရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဥတ္တမဉာဏဿ ဝိသယတ္တာ န တက္ကေန အဝစရိတဗ္ဗော၊ တတော ဧဝ နိပုဏဉာဏဂေါစရတာယ၊ သဏှသုခုမသဘာဝတ္တာ စ နိပုဏော။ ဗာလာနံ အဝိသယတ္တာ ပဏ္ဍိတေဟိ ဧဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယော။ အာလီယန္တိ အဘိရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန ¶ သေဝီယန္တီတိ အာလယာ၊ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ အာလယန္တိ အဘိရမဏဝသေန သေဝန္တီတိ အာလယာ၊ တဏှာဝိစရိတာနိ။ အာလယရတာတိ အာလယနိရတာ။ သုဋ္ဌု မုဒိတာ အတိဝိယ မုဒိတာ အနုက္ကဏ္ဌနတော။ ရမတီတိ ရတိံ ဝိန္ဒတိ ကီဠတိ လဠတိ။ ဣမေ သတ္တာ ယထာ ကာမဂုဏေ၊ ဧဝံ ရာဂမ္ပိ အဿာဒေန္တိ အဘိနန္ဒန္တိ ယေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒုဝိဓမ္ပီ’’တိအာဒိ။

ဌာနံ သန္ဓာယာတိ ဌာန-သဒ္ဒံ သန္ဓာယ။ အတ္ထတော ပန ‘‘ဌာန’’န္တိ စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဧဝ အဓိပ္ပေတော။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ဌာနံ၊ သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယဘူတာ အဝိဇ္ဇာဒယော။ ဣမေသံ သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယာတိ ဣဒပ္ပစ္စယာ၊ အဝိဇ္ဇာဒယောဝ။ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ ယထာ ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာ ¶ ၊ ဣဒပ္ပစ္စယာနံ ဝါ အဝိဇ္ဇာဒီနံ အတ္တနော ဖလံ ပဋိစ္စ ပစ္စယဘာဝေါ ¶ ဥပ္ပာဒနသမတ္ထတာ ဣဒပ္ပစ္စယတာ၊ တေန ပရမတ္ထပစ္စယလက္ခဏော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ ပဋိစ္စ သမုပ္ပဇ္ဇတိ ဖလံ ဧတသ္မာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ ပဒဒွယေနာပိ ဓမ္မာနံ ပစ္စယဋ္ဌော ဧဝ ဝိဘာဝိတော။ တေနာဟ ‘‘သင်္ခါရာဒိပစ္စယာနံ အဝိဇ္ဇာဒီနမေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၇၀) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒိ သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထာဒိပဒါဘိဓေယျံ သဗ္ဗံ၊ အတ္ထတော နိဗ္ဗာနမေဝ။ ဣဒါနိ တဿ နိဗ္ဗာနဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ယသ္မာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ အာဂမ္မာတိ ပဋိစ္စ အရိယမဂ္ဂဿ အာရမ္မဏပစ္စယဟေတု။ သမ္မန္တီတိ အပ္ပဋိသန္ဓိကူပသမဝသေန သမ္မန္တိ။ တထာ သန္တာ စ သဝိသေသံ ဥပသန္တာ နာမ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝူပသမ္မန္တီ’’တိ၊ ဧတေန သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ သမ္မန္တိ ဧတ္ထာတိ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော၊ နိဗ္ဗာနန္တိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိသံယုတ္တေ ဟိ နိဗ္ဗာနေ သဗ္ဗသင်္ခါရဝူပသမပရိယာယော ဉာယာဂတော ယေဝါတိ။ သေသေပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပဓီယတိ ဧတ္ထ ဒုက္ခန္တိ ဥပဓိ၊ ခန္ဓာဒယော။ ပဋိနိဿဋ္ဌာတိ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပရိစ္စတ္တာ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗာ တဏှာတိ အဋ္ဌသတပ္ပဘေဒါ သဗ္ဗာပိ တဏှာ။ သဗ္ဗေ ကိလေသရာဂါတိ ကာမရာဂရူပရာဂါဒိဘေဒါ သဗ္ဗေပိ ကိလေသဘူတာ ရာဂါ၊ သဗ္ဗေပိ ဝါ ကိလေသာ ဣဓ ကိလေသရာဂါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န လောဘဝိသေသာ ဧဝ စိတ္တဿ ဝိပရီတဘာဝါပါဒနတော။ ယထာဟ ‘‘ရတ္တမ္ပိ စိတ္တံ ဝိပရိဏတံ၊ ဒုဋ္ဌမ္ပိ စိတ္တံ ဝိပရိဏတံ၊ မူဠှမ္ပိ စိတ္တံ ဝိပရိဏတ’’န္တိ (ပါရာ။ ၂၇၁) ဝိရဇ္ဇန္တီတိ ¶ အတ္တနော သဘာဝံ ဝိဇဟန္တိ။ သဗ္ဗံ ဒုက္ခန္တိ ဇရာမရဏာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ။ ဘဝေန ဘဝန္တိ တေန တေန ဘဝေန ဘဝန္တရံ။ ဘဝနိကန္တိဘာဝေန သံသိဗ္ဗတိ၊ ဖလေန ဝါ သဒ္ဓိံ ကမ္မံ သတဏှဿေဝ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝဘာဝတော။ တတော ဝါနတော နိက္ခန္တံ တတ္ထ တဿ သဗ္ဗသော အဘာဝတော။ စိရနိသဇ္ဇာစိရဘာသနေဟိ ပိဋ္ဌိအာဂိလာယနတာလုဂလသောသာဒိဝသေန ကာယကိလမထော စေဝ ကာယဝိဟေသာ ¶ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ စ ခေါ ဒေသနာယ အတ္ထံ အဇာနန္တာနံ၊ အပ္ပဋိပဇ္ဇန္တာနဉ္စ ဝသေန၊ ဇာနန္တာနံ၊ ပန ပဋိပဇ္ဇန္တာနဉ္စ ဒေသနာယ ကာယပရိဿမောပိ သတ္ထု အပရိဿမောဝ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘န စ မံ ဓမ္မာဓိကရဏံ ဝိဟေသေသီ’’တိ (ဥဒါ။ ၁၀)။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ယာ အဇာနန္တာနံ ဒေသနာ နာမ၊ သော မမ ကိလမထော အဿာ’’တိ။ ဥဘယန္တိ စိတ္တကိလမထော၊ စိတ္တဝိဟေသာ ¶ စာတိ ဥဘယံ ပေတံ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ၊ ဗောဓိမူလေယေဝ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။

၆၅။ အနုဗြူဟနံ သမ္ပိဏ္ဍနံ။ သောတိ ‘‘အပိဿူ’’တိ နိပါတော။ ဝိပဿိန္တိ ပဋိ-သဒ္ဒယောဂေန သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဝိပဿိဿာ’’တိ။ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ အစ္ဆရိယာ ဝါ အနစ္ဆရိယာ။ ဝုဒ္ဓိအတ္ထောပိ ဟိ အကာရော ဟောတိ ယထာ‘‘အသေက္ခာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာယ ၁၁)။ ကပ္ပာနံ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ သတသဟဿဉ္စ သဒေဝကဿ လောကဿ ဓမ္မသံဝိဘာဂကရဏတ္ထမေဝ ပါရမိယော ¶ ပူရေတွာ ဣဒါနိ သမဓိဂတဓမ္မရာဇဿ တတ္ထ အပ္ပောဿုက္ကတာပတ္တိဒီပနတာ၊ ဂါထာတ္ထဿ အစ္ဆရိယတာ၊ တဿ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တိ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အတ္ထဒွါရေန ဟိ ဂါထာနံ အနစ္ဆရိယတာ။ ဂေါစရာ အဟေသုန္တိ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ဥပဋ္ဌာနဉ္စ ဝိတက္ကေတဗ္ဗတာဝါတိ အာဟ ‘‘ပရိဝိတက္ကယိတဗ္ဗတံ ပါပုဏိံသူ’’တိ။

ယဒိ သုခါပဋိပဒါဝ ကထံ ကိစ္ဆတာတိ အာဟ ‘‘ပါရမီပူရဏကာလေ’’တိအာဒိ။ ဧဝမာဒီနိ ဒုပ္ပရိစ္စဇာနိ ဒေန္တဿ။ ဟ-ဣတိ ဝါ ဗျတ္တန္တိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော၊ ‘‘ဧကံသတ္ထေ’’တိ ကေစိ။ ဟ ဗျတ္တံ၊ ဧကံသေန ဝါ အလံ နိပ္ပယောဇနံ ဧဝံ ကိစ္ဆေန အဓိဂတဿ ဓမ္မဿ ဒေသေတုန္တိ ယောဇနာ။ ဟလန္တိ ‘‘အလ’’န္တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထံ ပဒံ ‘‘ဟလန္တိ ဝဒါမီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၇၂) ဝိယ။ ရာဂဒေါသဖုဋ္ဌေဟီတိ ဖုဋ္ဌဝိသေန ဝိယ သပ္ပေန ရာဂေန၊ ဒေါသေန စ သမ္ဖုဋ္ဌေဟိ အဘိဘူတေဟိ။ ရာဂဒေါသာနုဂတေဟီတိ ရာဂဒေါသေဟိ အနုဗန္ဓေဟိ။

နိစ္စာဒီနန္တိ နိစ္စဂ္ဂါဟာဒီနံ။ ဧဝံ ဂတန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ အနိစ္စာဒိအာကာရေန ပဝတ္တံ။ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မ’’န္တိ ဣဒံ အနိစ္စာဒီသု၊ သစ္စေသု စ ယထာလာဘဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂတန္တိ ဝါ ဧဝံ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ အဘိနိဝိသိတွာ မယာ၊ အညေဟိ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ ဂတံ၊ ဉာတံ ပဋိဝိဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ကာမရာဂေန၊ ဘဝရာဂေန စ ရတ္တာ နီဝရဏေဟိ နိဝုတစိတ္တတာယ၊ ဒိဋ္ဌိရာဂေန ရတ္တာ ဝိပရီတာဘိနိဝေသေန န ဒက္ခန္တိ ယာထာဝတော ဣမံ ဓမ္မံ နပ္ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တိ။ ဧဝံ ဂါဟာပေတုန္တိ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ သဘာဝေန ယာထာဝတော ဓမ္မေ ¶ ဇာနာပေတုံ။ ရာဂဒေါသပရေတတာပိ နေသံ သမ္မူဠှဘာဝေနေဝါတိ အာဟ ‘‘တမောခန္ဓေန အာဝုဋာ’’တိ။

ဓမ္မဒေသနာယ ¶ အပ္ပောဿုက္ကတာပတ္တိယာ ကာရဏံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိနာ သယမေဝ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တတ္ထ ယထာယံ ဣဒါနိ ဓမ္မဒေသနာယ ¶ အပ္ပောဿုက္ကတာပတ္တိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏဓမ္မတာဝသေန၊ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနံ အာဒိတော ‘‘ကိံ မေ အညာတဝေသေနာ’’တိအာဒိနာ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၉၉) မဟာဘိနီဟာရေ အတ္တနော စိတ္တဿ သမုဿာဟနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏဓမ္မတာ ဝါတိ အာဟ ‘‘ကိံ မေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အညာတဝေသေနာတိ သဒေဝကံ လောကံ ဥန္နာဒေန္တော ဗုဒ္ဓါ အဟုတွာ ကေဝလံ ဗုဒ္ဓါနံ သာဝကဘာဝူပဂမနဝသေန အညာတရူပေန။ တိဝိဓံ ကာရဏံ အပ္ပောဿုက္ကတာပတ္တိယာ ပဋိပက္ခဿ ဗလဝဘာဝေါ၊ ဓမ္မဿ ပရမဂမ္ဘီရတာ၊ တတ္ထ စ ဘဂဝတော သာတိသယံ ဂါရဝန္တိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တဿ ဟီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ပဋိပက္ခာ နာမ ရာဂါဒယော ကိလေသာ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အန္တရာယကရတ္တာ။ တေသံ ဗလဝဘာဝတော စိရပရိဘာဝနာယ သတ္တသန္တာနတော ဒုဗ္ဗိသောဓိယတာယ တေ သတ္တေ မတ္တဟတ္ထိနော ဝိယ ဒုဗ္ဗလံ ပုရိသံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အနယဗျသနံ အာပါဒေန္တာ အနေကသတယောဇနာယာမဝိတ္ထာရံ သုနိစိတံ ဃနသန္နိဝေသံ ကဏ္ဋကဒုဂ္ဂမ္ပိ အဓိသေန္တိ။ ဒူရပ္ပဘေဒ ဒုစ္ဆေဇ္ဇတာဟိ ဒုဗ္ဗိသောဓိယတံ ပန ဒဿေတုံ ‘‘အထဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စ အန္တော အာမဋ္ဌတာယ ကဉ္ဇိကပုဏ္ဏလာဗု စိရပရိဝါသိကတာယ တက္ကဘရိတစာဋိ သ္နေဟတိန္တဒုဗ္ဗလဘာဝေန ဝသာတေလပီတပိလောတိကာ၊ တေလမိဿိတတာယ အဉ္ဇနမက္ခိတဟတ္ထာ ဒုဗ္ဗိသောဓနီယာ ဝုတ္တာ။ ဟီနူပမာ ¶ စေတာ ရူပပ္ပဗန္ဓဘာဝတော၊ အစိရကာလိကတ္တာ စ မလီနတာယ၊ ကိလေသသံကိလေသော ဧဝ ပန ဒုဗ္ဗိသောဓနီယတရော အနာဒိကာလိကတ္တာ၊ အနုသယိတတ္တာ စ။ တေနာဟ ‘‘အတိသံကိလိဋ္ဌာ’’တိ။ ယထာ စ ဒုဗ္ဗိသောဓနီယတာယ ဧဝံ ဂမ္ဘီရဒုဒ္ဒသဒုရနုဗောဓာနမ္ပိ ဝုတ္တဥပမာ ဟီနူပမာဝ။

ဂမ္ဘီရောပိ ဓမ္မော ပဋိပက္ခဝိဓမနေန သုပါကဋော ဘဝေယျ၊ ပဋိပက္ခဝိဓမနံ ပန သမ္မာပဋိပတ္တိပဋိဗဒ္ဓံ၊ သာ သဒ္ဓမ္မသဝနာဓီနာ၊ တံ သတ္ထရိ၊ ဓမ္မေ စ ပသာဒါယတ္တံ။ သော ဝိသေသတော လောကေ သမ္ဘာဝနီယဿ ဂရုကာတဗ္ဗဿ အဘိပတ္ထနာဟေတုကောတိ ပနာဠိကာယ သတ္တာနံ ဓမ္မသမ္ပဋိပတ္တိယာ ဗြဟ္မယာစနာဒိနိမိတ္တန္တိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။

၆၆။ ‘‘အညတရော’’တိ အပ္ပညာတော ဝိယ ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ပါကဋော ပညာတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဇေဋ္ဌကမဟာဗြဟ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာဗြဟ္မဘဝနေ ဇေဋ္ဌကမဟာဗြဟ္မာ။ သော ဟိ သက္ကော ဝိယ ¶ ကာမဒေဝလောကေ၊ ဗြဟ္မလောကေ စ ပါကဋော ပညာတော။ ဥပက္ကိလေသဘူတံ အပ္ပံ ရာဂါဒိရဇံ ဧတဿာတိ အပ္ပရဇံ၊ အပ္ပရဇံ အက္ခိ ပညာစက္ခု ယေသံ တေ တံသဘာဝါတိ ကတွာ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ပညာမယေ’’တိအာဒိမာဟ။ အပ္ပံ ရာဂါဒိရဇံ ယေသံ တေ တံသဘာဝါ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဿဝနတာတိ ‘‘သယံ ¶ အဘိညာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၈၊ ၄၀၅၊ မ။ နိ။ ၁။၁၅၄၊ ၄၄၄) ဝိယ ကရဏေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အဿဝနတာယာ’’တိ။ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေနာတိ ဒါနာဒိဒသဝိဓဝိမုတ္တိပရိပါစနီယပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ဝသေန။ တေနာဟ ‘‘ကတာဓိကာရာ’’တိအာဒိ။ ပပဉ္စသူဒနိယံ ပန ‘‘ဒွါဒသပုညကိရိယဝသေနာ’’တိ ¶ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၈၂) ဝုတ္တံ၊ တံ ဒါနာဒီသု သရဏဂမနပရဟိတပရိဏာမနဒွယ ပက္ခိပနဝသေန ဝုတ္တံ။

၆၉။ ဂရုဋ္ဌာနိယေသု ဂါရဝဝသေန ဂရုကရပတ္ထနာ အဇ္ဈေသနာ၊ သာပိ အတ္ထတော ပတ္ထနာ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယာစန’’န္တိ။ ပဒေသဝိသယဉာဏဒဿနံ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ အာဝေဏိကဘာဝတော ဣဒံ ဉာဏဒွယံ ‘‘ဗုဒ္ဓစက္ခူ’’တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဣမေသဉှိ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ဗုဒ္ဓစက္ခူတိ နာမ’’န္တိ။ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂဉာဏာနန္တိ ဟေဋ္ဌိမာနံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂဉာဏာနံ ‘‘ဓမ္မစက္ခူ’’တိ နာမံ၊ စတုသစ္စဓမ္မဒဿနန္တိ ကတွာ ဒဿနမတ္တဘာဝတော။ ယတော တာနိ ဉာဏာနိ ဝိဇ္ဇူပမာဘာဝေန ဝုတ္တာနိ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏံ ပန ဉာဏကိစ္စဿ သိခါပ္ပတ္တိယာ ဒဿနမတ္တံ န ဟောတီတိ ‘‘ဓမ္မစက္ခူ’’တိ န ဝုစ္စတီတိ။ ယတော တံ ဝဇိရူပမာဘာဝေန ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ယသ္မာ မန္ဒကိလေသာ ‘‘အပ္ပရဇက္ခာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ဗဟလကိလေသာ ‘‘မဟာရဇက္ခာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဋိပက္ခဝိဓမနသမတ္ထတာယ တိက္ခာနိ သူရာနိ ဝိသဒါနိ၊ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန မုဒူနိ။ သဒ္ဓါဒယော အာကာရာတိ သဒ္ဒဟနာဒိပ္ပကာရေ ဝဒတိ။ သုန္ဒရာတိ ကလျာဏာ။ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ပန ‘‘ယေသံ အာသယာဒယော ကောဋ္ဌာသာ သုန္ဒရာ၊ တေ သွာကာရာ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၁၄) ဝုတ္တံ၊ တံ ဣမာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာယ အညဒတ္ထု သံသန္ဒတိ ¶ သမေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယတော သဒ္ဓါသမ္ပဒါဒိဝသေန အဇ္ဈာသယဿ သုန္ဒရတာတိ၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော အသုန္ဒရတာတိ။ ကာရဏံ နာမ ပစ္စယာကာရော၊ သစ္စာနိ ဝါ။ ပရလောကန္တိ သမ္ပရာယံ။ တံ ဒုက္ခာဝဟံ ဝဇ္ဇံ ဝိယ ဘယတော ပဿိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရလောကဉ္စေဝ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ပဿန္တီ’’တိ။ သမ္ပတ္တိဘဝတော ဝါ အညတ္တာ ဝိပတ္တိဘဝေါ ‘‘ပရလောကော’’တိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရ…ပေ… ပဿန္တီ’’တိ။

အယံ ¶ ပနေတ္ထ ပါဠီတိ ဧတ္ထ ‘‘အပ္ပရဇက္ခာ’’ဒိပဒါနံ အတ္ထဝိဘာဝနေ အယံ တဿ တထာဘာဝသာဓကပါဠိ။ သဒ္ဓါဒီနဉှိ ဝိမုတ္တိပရိပါစကဓမ္မာနံ ဗလဝဘာဝေါ တပ္ပဋိပက္ခာနံ ပါပဓမ္မာနံ ဒုဗ္ဗလဘာဝေနေဝ ဟောတိ၊ တေသဉ္စ ဗလဝဘာဝေါ သဒ္ဓါဒီနံ ဒုဗ္ဗလဘာဝေနာတိ ဝိမုတ္တိပရိပါစကဓမ္မာနံ သဝိသေသံ အတ္ထိတာနတ္ထိတာဝသေန ‘‘အပ္ပရဇက္ခာ မဟာရဇက္ခာ’’တိ အာဒယော ပါဠိယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၁) ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတာ။ ဣတိ သဒ္ဓါဒီနံ ဝသေန ပဉ္စ အပ္ပရဇက္ခာ၊ အသဒ္ဓိယာဒီနံ ဝသေန ပဉ္စ မဟာရဇက္ခာ။ ဧဝံ တိက္ခိန္ဒြိယမုဒိန္ဒြိယာဒယောတိ ဝိဘာဝိတာ ပညာသ ပုဂ္ဂလာ။ သဒ္ဓါဒီနံ ပန အန္တရဘေဒေန အနေကဘေဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခန္ဓာဒယော ဧဝ ¶ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကော၊ သမ္ပတ္တိဘဝဘူတော လောကော သမ္ပတ္တိဘဝလောကော၊ သုဂတိသင်္ခါတော ဥပပတ္တိဘဝေါ၊ သမ္ပတ္တိ သမ္ဘဝတိ ဧတေနာတိ သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝလောကော သုဂတိသံဝတ္တနိယော ကမ္မဘဝေါ။ ဒုဂ္ဂတိသင်္ခါတဥပပတ္တိဘဝဒုဂ္ဂတိသံဝတ္တနိယကမ္မဘဝါ ဝိပတ္တိဘဝလောကဝိပတ္တိသမ္ဘဝလောကာ။

ပုန ဧကကဒုကာဒိဝသေန လောကံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကော လောကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဟာရာဒယော ဟိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဧကော လောကော သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၃၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၇၊ ၂၈၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၂၊ ၁၁၂၊ ၂၀၈) ယာယံ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ကထာယ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာ ဝုတ္တာ၊ တာယ သဗ္ဗော သင်္ခါရလောကော ဧကော ဧကဝိဓော ပကာရန္တရဿာဘာဝတော။ ‘‘ဒွေ လောကာ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာ ¶ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာမဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ နိဗ္ဗာနဿ အဂ္ဂဟဏံ တဿ အလောကသဘာဝတ္တာ။ နနု စ ‘‘အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ဧတ္ထ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာယ မဂ္ဂဖလာနမ္ပိ လောကတာ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ ပရိညေယျာနံ ဒုက္ခသစ္စဓမ္မာနံ ‘‘ဣဓ လောကော’’တိ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အထ ဝါ န လုဇ္ဇတိ န ပလုဇ္ဇတီတိ ယော ဂဟိတော၊ တထာ န ဟောတိ၊ သော လောကောတိ တံဂဟဏရဟိတာနံ လောကုတ္တရာနံ နတ္ထိ လောကတာ။ ဥပါဒါနာနံ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ။ အနုရောဓာဒိဝတ္ထုဘူတာ လာဘာဒယော အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ။ ဒသာယတနာနီတိ ဒသ ရူပါယတနာနိ ဝိဝဋ္ဋဇ္ဈာသယဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တဿ စ သဗ္ဗံ တေဘူမကကမ္မံ ဂရဟိတဗ္ဗံ၊ ဝဇ္ဇိတဗ္ဗဉ္စ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရာ ဝဇ္ဇံ၊ သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မာ ဝဇ္ဇ’’န္တိ။ ယေသံ ¶ ပုဂ္ဂလာနံ သဒ္ဓါဒယော မန္ဒာ၊ တေ ဣဓ ‘‘အဿဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ။ န ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဒ္ဓါဒီနံ အဘာဝတောတိ အပ္ပရဇက္ခဒုကာဒီသု ပဉ္စသု ဒုကေသု ဧကေကသ္မိံ ဒသ ဒသ ကတွာ ‘‘ပညာသာယ အာကာရေဟိ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ အနွယတော၊ ဗျတိရေကတော စ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပရောပရိယတ္တံ ဇာနာတီတိ ကတွာ တထာ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ အပ္ပရဇက္ခာဒိဝသေန အာဝဇ္ဇန္တဿ ဘဂဝတော တေ သတ္တာ ပုဉ္ဇပုဉ္ဇာဝ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ န ဧကေကာ။

ဥပ္ပလာနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ဥပ္ပလိနီ၊ ဂစ္ဆောပိ ဇလာသယောပိ၊ ဣဓ ပန ဇလာသယော အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပလဝနေ’’တိ။ ယာနိ ဥဒကဿ အန္တော နိမုဂ္ဂါနေဝ ဟုတွာ ပုသန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ၊ တာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီ။ ဒီပိတာနီတိ အဋ္ဌကထာယံ ပကာသိတာနိ၊ ဣဓေဝ ဝါ ‘‘အညာနိပီ’’တိအာဒိနာ ဒီပိတာနိ။ ဥဂ္ဃဋိတညူတိ ဥဂ္ဃဋနံ နာမ ဉာဏုဂ္ဃဋနံ၊ ဉာဏေ ဥဂ္ဃဋိတမတ္တေ ဧဝ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ဝိပဉ္စိတံ ¶ ဝိတ္ထာရမေဝမတ္ထံ ဇာနာတီတိ ဝိပဉ္စိတညူ။ ဥဒ္ဒေသာဒီဟိ နေတဗ္ဗောတိ နေယျော။ သဟ ဥဒါဟဋဝေလာယာတိ ဥဒါဟာရေ ဓမ္မဿ ဥဒ္ဒေသေ ဥဒါဟဋမတ္တေ ဧဝ။ ဓမ္မာဘိသမယောတိ စတုသစ္စဓမ္မဿ ဉာဏေန သဒ္ဓိံ အဘိသမယော။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိနာ ¶ နယေန သင်္ခိတ္တေန မာတိကာယ ဒီပိယမာနာယ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိတုံ သမတ္ထော ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ သင်္ခိတ္တေန မာတိကံ ဌပေတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထေ ဝိဘဇိယမာနေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုံ သမတ္ထော ‘‘ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥဒ္ဒေသတောတိ ဥဒ္ဒေသဟေတု၊ ဥဒ္ဒိသန္တဿ၊ ဥဒ္ဒိသာပေန္တဿ ဝါတိ အတ္ထော။ ပရိပုစ္ဆတောတိ အတ္ထံ ပရိပုစ္ဆန္တဿ။ အနုပုဗ္ဗေန ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတီတိ အနုက္ကမေန အရဟတ္တပ္ပတ္တော ဟောတိ။ န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတီတိ တေန အတ္တဘာဝေန မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ အန္တမသော ဈာနံ ဝါ ဝိပဿနံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမောတိ အယံ ပုဂ္ဂလော ဗျဉ္ဇနပဒမေဝ ပရမံ အဿာတိ ‘‘ပဒပရမော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ယေတိ ယေ ဒုဝိဓေ ပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဝိဘင်္ဂေ ကမ္မာဝရဏေနာတိ ပဉ္စဝိဓေန အာနန္တရိယကမ္မေန။ ဝိပါကာဝရဏေနာတိ အဟေတုကပဋိသန္ဓိယာ။ ယသ္မာ ဒုဟေတုကာနမ္ပိ အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိပိ ¶ ‘‘ဝိပါကာဝရဏမေဝါ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကိလေသာဝရဏေနာတိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ။ အဿဒ္ဓါတိ ဗုဒ္ဓါဒီသု သဒ္ဓါ ရဟိတာ။ အစ္ဆန္ဒိကာတိ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒရဟိတာ၊ ဥတ္တရကုရုကာ မနုဿာ အစ္ဆန္ဒိကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။ ဒုပ္ပညာတိ ဘဝင်္ဂပညာယ ပရိဟီနာ၊ ဘဝင်္ဂပညာယ ပန ပရိပုဏ္ဏာယပိ ယဿ ဘဝင်္ဂံ လောကုတ္တရဿ ပစ္စယော န ဟောတိ၊ သောပိ ဒုပ္ပညော ဧဝ နာမ။ အဘဗ္ဗာ နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တန္တိ ¶ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တနိယာမသင်္ခါတံ အရိယမဂ္ဂံ ဩက္ကမိတုံ အဓိဂန္တုံ အဘဗ္ဗာ။ ‘‘န ကမ္မာဝရဏေနာ’’တိအာဒီနိ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

‘‘ရာဂစရိတာ’’တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရမတ္ထဒီပနိယံ [ပရမတ္ထမဉ္ဇူသာယံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယန္တိ ဘဝိတဗ္ဗံ –

‘‘သာ ဧသာ ပရမတ္ထာနံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ယထာရဟံ၊

နိဓာနတော ပရမတ္ထ-မဉ္ဇူသာ နာမ နာမတော’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂမဟာဋီကာယ နိဂမနေ သယမေဝ ဝုတ္တတ္တာ)] ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊

၇၀။ အာရဗ္ဘာတိ အတ္တနော အဓိပ္ပေတဿ အတ္ထဿ ဘဂဝတော ဇာနာပနံ ဥဒ္ဒိဿာတိ အတ္ထော။ သေလော ပဗ္ဗတော ဥစ္စော ဟောတိ ထိရော စ၊ န ပံသုပဗ္ဗတော၊ မိဿကပဗ္ဗတော ဝါတိ အာဟ ‘‘သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနီ’’တိ။ ဓမ္မမယံ ပါသာဒန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မမာဟ။ သော ဟိ ပဗ္ဗတသဒိသော စ ဟောတိ သဗ္ဗဓမ္မေ အတိက္ကမ္မ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန ပါသာဒသဒိသော စ၊ ပညာပရိယာယော ဝါ ဣဓ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ¶ ။ သာ ဟိ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန ပါသာဒေါတိ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၆) နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ တထာ စာဟ –

‘‘ပညာပါသာဒမာရုယှ၊ အသောကော သောကိနိံ ပဇံ၊

ပဗ္ဗတဋ္ဌောဝ ဘူမဋ္ဌေ၊ ဓီရော ဗာလေ အဝေက္ခတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈)၊

‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒီသု ယထာ ပဗ္ဗတေ ဌတွာ ရတ္တန္ဓကာရေ ဟေဋ္ဌာ ဩလောကေန္တဿ ပုရိသဿ ခေတ္တေ ကေဒါရပါဠိကုဋိယော၊ တတ္ထ သယိတမနုဿာ စ န ပညာယန္တိ အနုဇ္ဇလဘာဝတော။ ကုဋိကာသု ပန အဂ္ဂိဇာလာ ပညာယတိ ဥဇ္ဇလဘာဝတော ဧဝံ ဓမ္မပါသာဒမာရုယှ သတ္တလောကံ ဩလောကယတော ဘဂဝတော ဉာဏဿ အာပါထံ နာဂစ္ဆန္တိ အကတကလျာဏာ သတ္တာ ဉာဏဂ္ဂိနာ အနုဇ္ဇလဘာဝတော၊ အနုဠာရဘာဝတော စ ရတ္တိံ ခိတ္တာ သရာ ¶ ဝိယ ဟောန္တိ။ ကတကလျာဏာ ပန ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာ ဒူရေ ဌိတာပိ ဘဂဝတော ဉာဏဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ ပရိပက္ကဉာဏဂ္ဂိတာယ ¶ သမုဇ္ဇလဘာဝတော၊ ဥဠာရသန္တာနတာယ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတော ဝိယ စာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဥဋ္ဌေဟီတိ တွံ ဓမ္မဒေသနာယ အပ္ပောဿုက္ကတာသင်္ခါတသင်္ကောစာပတ္တိတော ကိလာသုဘာဝတော ဥဋ္ဌဟ။ ဝီရိယဝန္တတာယာတိ သာတိသယ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဝန္တတာယ။ ဝီရဿ ဟိ ဘာဝေါ၊ ကမ္မံ ဝါ ဝီရိယံ။ ကိလေသမာရဿ ဝိယ မစ္စုမာရဿပိ အာယတိံ အသမ္ဘဝတော ‘‘မစ္စုကိလေသမာရာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဘိသင်္ခါရမာရဝိဇယဿ အဂ္ဂဟဏံ ကိလေသမာရဝိဇယေနေဝ တဗ္ဗိဇယဿ ဇောတိတဘာဝတော။ ဝါဟနသမတ္ထတာယာတိ သံသာရမဟာကန္တာရတော နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ ခေမပ္ပဒေသံ သမ္ပာပနသမတ္ထတာယ။

၇၁။ ‘‘အပါရုတံ တေသံ အမတဿ ဒွါရ’’န္တိ ကေစိ ပဌန္တိ။ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရံ ပဝိသနမဂ္ဂေါ ဝိဝရိတွာ ဌပိတော မဟာကရုဏူပနိဿယေန သယမ္ဘုဉာဏေန အဓိဂတတ္တာ။ သဒ္ဓံ ပမုဉ္စန္တူတိ သဒ္ဓံ ပဝေဒေန္တု၊ အတ္တနော သဒ္ဒဟနာကာရံ ဥပဋ္ဌာပေန္တူတိ အတ္ထော။ သုခေန အကိစ္ဆေန ပဝတ္တနီယတာယ သုပ္ပဝတ္တိတံ။ န ဘာသိံ န ဘာသိဿာမီတိ စိန္တေသိ။

အဂ္ဂသာဝကယုဂဝဏ္ဏနာ

၇၃။ သလ္လပိတွာတိ ‘‘ဝိပ္ပသန္နာနိ ခေါ တေ အာဝုသော ဣန္ဒြိယာနီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၆၀) အာလာပသလ္လာပံ ကတွာ။ တဉှိဿ အပရဘာဂေ သတ္ထု သန္တိကံ ဥပသင်္ကမနဿ ပစ္စယော အဟောသိ။

၇၅-၆။ အနုပုဗ္ဗိံ ¶ ကထန္တိ အနုပုဗ္ဗိယာ အနုပုဗ္ဗံ ကထေတဗ္ဗံ ကထံ။ ကာ ပန သာတိ? ဒါနာဒိကထာ။ တတ္ထ ဒါနကထာ တာဝ ပစုရဇနေသု ပဝတ္တိယာ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ၊ သုကရတ္တာ၊ သီလေ ပတိဋ္ဌာနဿ ဥပါယဘာဝတော စ အာဒိတော ကထိတာ။ ပရိစ္စာဂသီလော ဟိ ပုဂ္ဂလော ပရိဂ္ဂဟဝတ္ထူသု ¶ နိဿင်္ဂဘာဝတော သုခေနေဝ သီလာနိ သမာဒိယတိ၊ တတ္ထ စ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။ သီလေန ဒါယကပဋိဂ္ဂါဟကဝိသုဒ္ဓိတော ပရာနုဂ္ဂဟံ ဝတွာ ပရပီဠာနိဝတ္တိဝစနတော၊ ကိရိယဓမ္မံ ဝတွာ အကိရိယဓမ္မဝစနတော၊ ဘောဂသမ္ပတ္တိဟေတုံ ¶ ဝတွာ ဘဝသမ္ပတ္တိဟေတုဝစနတော စ ဒါနကထာနန္တရံ သီလကထာ ကထိတာ၊ တဉ္စေ ဒါနသီလံ ဝဋ္ဋနိဿိတံ၊ အယံ ဘဝသမ္ပတ္တိ တဿ ဖလန္တိ ဒဿနတ္ထံ၊ ဣမေဟိ စ ဒါနသီလမယေဟိ ပဏီတပဏီတတရာဒိဘေဒဘိန္နေဟိ ပုညကိရိယဝတ္ထူဟိ ဧတာ စာတုမဟာရာဇိကာဒီသု ပဏီတပဏီတတရာဒိဘေဒဘိန္နာ အပရိမေယျာ ဒိဗ္ဗဘောဂဘဝသမ္ပတ္တိယော ဟောန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ တဒနန္တရံ သဂ္ဂကထံ။ ဝတွာ အယံ သဂ္ဂေါ ရာဂါဒီဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌော၊ သဗ္ဗဒါ အနုပက္ကိလိဋ္ဌော အရိယမဂ္ဂေါတိ ဒဿနတ္ထံ သဂ္ဂါနန္တရံ မဂ္ဂကထာ ကထေတဗ္ဗာ။ မဂ္ဂဉ္စ ကထေန္တေန တဒဓိဂမုပါယဒဿနတ္ထံ သဂ္ဂပရိယာပန္နာပိ၊ ပဂေဝ ဣတရေ သဗ္ဗေပိ ကာမာ နာမ ဗဟွာဒီနဝါ၊ အနိစ္စာ အဓုဝါ၊ ဝိပရိဏာမဓမ္မာတိ ကာမာနံ အာဒီနဝေါ၊ ဟီနာ၊ ဂမ္မာ၊ ပေါထုဇ္ဇနိကာ၊ အနရိယာ၊ အနတ္ထသဉှိတာတိ တေသံ ဩကာရော လာမကဘာဝေါ၊ သဗ္ဗေပိ ဘဝါ ကိလေသာနံ ဝတ္ထုဘူတာတိ တတ္ထ သံကိလေသော၊ သဗ္ဗသော ကိလေသဝိပ္ပမုတ္တံ နိဗ္ဗာနန္တိ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသော စ ကထေတဗ္ဗောတိ အယမတ္ထော မဂ္ဂန္တီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေန အာဒိအတ္ထဇောတကေန ဗောဓိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သုခါနံ နိဒါနန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ၊ သမ္ပရာယိကာနံ၊ နိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တာနဉ္စာတိ သဗ္ဗေသမ္ပိ သုခါနံ ကာရဏံ။ ယဉှိ ကိဉ္စိ လောကေ ဘောဂသုခံ နာမ၊ တံ သဗ္ဗံ ဒါနနိဒါနန္တိ ပါကဋော ယမတ္ထော။ ယံ ပန တံ ¶ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တံ သုခံ၊ တဿာပိ ဒါနံ ဥပနိဿယပစ္စယော ဟောတိယေဝ။ သမ္ပတ္တီနံ မူလန္တိ ယာ ဣမာ လောကေ ပဒေသရဇ္ဇံ သိရိဿရိယံ သတ္တရတနသမုဇ္ဇလစက္ကဝတ္တိသမ္ပဒါတိ ဧဝံပဘေဒါ မာနုသိကာ သမ္ပတ္တိယော၊ ယာ စ စာတုမဟာရာဇိကစာတုမဟာရာဇာဒိဘေဒါ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယော၊ ယာ ဝါ ပနညာပိ သမ္ပတ္တိယော၊ တာသံ သဗ္ဗာသံ ဣဒံ ဒါနံ နာမ မူလံ ကာရဏံ။ ဘောဂါနန္တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန ‘‘ဘောဂေါ’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ မနာပိယရူပါဒီနံ၊ တန္နိဿယာနဉ္စ ဥပဘောဂသုခါနံ။ အဝဿယဋ္ဌေန ပတိဋ္ဌာ။ ဝိသမဂတဿာတိ ဗျသနပ္ပတ္တဿ။ တာဏန္တိ ရက္ခာ တတော ပရိပါလနတော။ လေဏန္တိ ဗျသနေဟိ ပရိပါစိယမာနဿ ဩလီယနပဒေသော။ ဂတီတိ ဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနံ။ ပရာယဏန္တိ ပဋိသရဏံ။ အဝဿယောတိ ဝိနိပတိတုံ အဒေန္တော နိဿယော။ အာရမ္မဏန္တိ ဩလုဗ္ဘာရမ္မဏံ။

ရတနမယသီဟာသနသဒိသန္တိ သဗ္ဗရတနမယသတ္တင်္ဂမဟာသီဟာသနသဒိသံ မဟဂ္ဃံ ဟုတွာ သဗ္ဗသော ဝိနိပတိတုံ ¶ အပ္ပဒါနတော။ မဟာပထဝိသဒိသံ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ¶ ပတိဋ္ဌာယ လဘာပနတော။ အာလမ္ဗနရဇ္ဇုသဒိသန္တိ ယထာ ဒုဗ္ဗလဿ ပုရိသဿ အာလမ္ဗနရဇ္ဇု ဥတ္တိဋ္ဌတော၊ တိဋ္ဌတော စ ဥပတ္ထမ္ဘော၊ ဧဝံ ဒါနံ သတ္တာနံ သမ္ပတ္တိဘဝေ ဥပ္ပတ္တိယာ၊ ဌိတိယာ စ ပစ္စယဘာဝတော။ ဒုက္ခနိတ္ထရဏဋ္ဌေနာတိ ဒုဂ္ဂတိဒုက္ခနိတ္ထရဏဋ္ဌေန။ သမဿာသနဋ္ဌေနာတိ ¶ လောဘမစ္ဆရိယာဒိပဋိသတ္တုပဒ္ဒဝတော သမ္မဒေဝ အဿာသနဋ္ဌေန။ ဘယပရိတ္တာဏဋ္ဌေနာတိ ဒါလိဒ္ဒိယဘယတော ပရိပါလနဋ္ဌေန။ မစ္ဆေရမလာဒီဟီတိ မစ္ဆေရလောဘဒေါသဣဿာဝိစိကိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အာဒိစိတ္တမလေဟိ။ အနုပလိတ္တဋ္ဌေနာတိ အနုပက္ကိလိဋ္ဌတာယ။ တေသန္တိ မစ္ဆေရမလာဒိကစဝရာနံ။ ဧတေဟိ ဧဝ ဒုရာသဒဋ္ဌေန။ အသန္တာသနဋ္ဌေနာတိ အနဘိဘဝနီယတာယ သန္တာသာဘာဝေန။ ယော ဟိ ဒါယကော ဒါနပတိ၊ သော သမ္ပတိပိ ကုတောစိ န ဘာယတိ၊ ပဂေဝ အာယတိံ။ ဓမ္မသီသေန ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော။ ဗလဝန္တဋ္ဌေနာတိ မဟာဗလဝတာယ။ ဒါယကော ဟိ ဒါနပတိ သမ္ပတိ ပက္ခဗလေန ဗလဝါ ဟောတိ၊ အာယတိံ ပန ကာယဗလာဒီဟိပိ။ အဘိမင်္ဂလသမ္မတဋ္ဌေနာတိ ‘‘ဝဍ္ဎိကာရဏ’’န္တိ အဘိသမ္မတဘာဝေန။ ဝိပတ္တိဘဝတော သမ္ပတ္တိဘဝူပနယနံ ခေမန္တဘူမိသမ္ပာပနံ၊ ဘဝသင်္ဂါမတော ယောဂက္ခေမသမ္ပာပနဉ္စ ခေမန္တဘူမိသမ္ပာပနဋ္ဌော။

ဣဒါနိ ဒါနံ ဝဋ္ဋဂတာ ဥက္ကံသပ္ပတ္တာ သမ္ပတ္တိယော ဝိယ ဝိဝဋ္ဋဂတာပိ တာ သမ္ပာဒေတီတိ ဗောဓိစရိယဘာဝေနပိ ဒါနဂုဏေ ဒဿေတုံ ‘‘ဒါနဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သက္ကမာရဗြဟ္မသမ္ပတ္တိယော အတ္တဟိတာယ ဧဝ၊ စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိ ပန အတ္တဟိတာယ၊ ပရဟိတာယ စာတိ ဒဿေတုံ သာ တာသံ ပရတော ဝုတ္တာ၊ ဧတာ လောကိယာ၊ ဣမာ ပန လောကုတ္တရာတိ ဒဿေတုံ တတော ပရံ ‘‘သာဝကပါရမီဉာဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌတရုက္ကဋ္ဌတမာတိ ဒဿေတုံ ကမေန ဉာဏတ္တယံ ဝုတ္တံ။ တေသံ ပန ဒါနဿ ပစ္စယဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော ဧဝ။ ဧတေနေဝဿ ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိယာပိ ပစ္စယဘာဝေါ ဒီပိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒါနဉ္စ နာမ ဒက္ခိဏေယျေသု ဟိတဇ္ဈာသယေန ဝါ ပူဇနဇ္ဈာသယေန ဝါ အတ္တနော သန္တကဿ ပရေသံ ပရိစ္စဇနံ၊ တသ္မာ ဒါယကော သတ္တေသု ဧကန္တဟိတဇ္ဈာသယော ပုရိသပုဂ္ဂလော၊ သော ‘‘ပရေသံ ဟိံသတိ၊ ပရေသံ ဝါ သန္တကံ ဟရတီ’’တိ အဋ္ဌာနမေတန္တိ အာဟ ‘‘ဒါနံ ဒဒန္တော သီလံ သမာဒါတုံ သက္ကောတီ’’တိ။ သီလသဒိသော အလင်္ကာရော နတ္ထီတိ အကိတ္တိမံ ဟုတွာ သဗ္ဗကာလံ သောဘာဝိသေသာဝဟတ္တာ။ သီလပုပ္ဖသဒိသံ ပုပ္ဖံ နတ္ထီတိ ဧတ္ထာပိ ¶ ဧသေဝ နယော။ သီလဂန္ဓသဒိသော ဂန္ဓော နတ္ထီတိ ဧတ္ထ ‘‘စန္ဒနံ ¶ တဂရံ ဝါပီ’’တိအာဒိကာ (ဓ။ ပ။ ၅၅) ဂါထာ၊ ‘‘ဂန္ဓော ဣသီနံ စိရဒိက္ခိတာနံ၊ ကာယာ စုတော ဂစ္ဆတိ မာလုတေနာ’’တိအာဒိကာ (ဇာ။ ၂။၁၇။၅၅) စ ဝတ္တဗ္ဗာ ¶ ။ သီလဉှိ သတ္တာနံ အာဘရဏဉ္စေဝ အလင်္ကာရော စ ဂန္ဓဝိလေပနဉ္စ ပရဿ ဒဿနီယဘာဝါဝဟဉ္စ။ တေနာဟ ‘‘သီလာလင်္ကာရေန ဟီ’’တိအာဒိ။

‘‘အယံ သဂ္ဂေါ လဗ္ဘတီ’’တိ ဣဒံ မဇ္ဈိမေဟိ ဆန္ဒာဒီဟိ အာရဒ္ဓံ သီလံ သန္ဓာယာဟ။ တေနာဟ သက္ကော ဒေဝရာဇာ –

‘‘ဟီနေန ဗြဟ္မစရိယေန၊ ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတိ၊

မဇ္ဈိမေန စ ဒေဝတ္တံ၊ ဥတ္တမေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၂၉)၊

ဣဋ္ဌောတိ သုခေါ၊ ကန္တောတိ ကမနီယော၊ မနာပေါတိ မနဝဍ္ဎနကော၊ တံ ပနဿ ဣဋ္ဌာဒိဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘နိစ္စမေတ္ထ ကီဠာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိစ္စန္တိ သဗ္ဗကာလံ ကီဠာတိ ကာမူပသံဟိတာ သုခဝိဟာရာ။ သမ္ပတ္တိယောတိ ဘောဂသမ္ပတ္တိယော။ ဒိဗ္ဗန္တိ ဒိဗ္ဗဘဝံ ဒေဝလောကပရိယာပန္နံ။ သုခန္တိ ကာယိကံ၊ စေတသိကဉ္စ သုခံ။ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိန္တိ ဒိဗ္ဗဘဝံ အာယုသမ္ပတ္တိံ၊ ဝဏ္ဏယသဣဿရိယသမ္ပတ္တိံ၊ ရူပါဒိသမ္ပတ္တိဉ္စ။ ဧဝမာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ယာမာဒီဟိ အနုဘဝိတဗ္ဗံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ဝဒတိ။

အပ္ပဿာဒါတိ နိရဿာဒါ ပဏ္ဍိတေဟိ ယထာဘူတံ ပဿန္တေဟိ တတ္ထ အဿာဒေတဗ္ဗတာဘာဝတော။ ဗဟုဒုက္ခာတိ မဟာဒုက္ခာ သမ္ပတိ၊ အာယတိဉ္စ ဝိပုလဒုက္ခာနုဗန္ဓတ္တာ။ ဗဟုပါယာသာတိ အနေကဝိဓပရိဿယာ။ ဧတ္ထာတိ ကာမေသု။ ဘိယျောတိ ဗဟုံ။ ဒေါသောတိ အနိစ္စတာဒိနာ၊ အပ္ပဿာဒတာဒိနာ စ ဒူသိတဘာဝေါ၊ ယတော တေ ဝိညူနံ စိတ္တံ နာရာဓေန္တိ။ အထ ဝါ အာဒီနံ ဝါတိ ပဝတ္တတီတိ အာဒီနဝေါ၊ ပရမကပဏတာ၊ တထာ ¶ စ ကာမာ ယထာဘူတံ ပစ္စဝေက္ခန္တာနံ ပစ္စုပတိဋ္ဌန္တိ။ လာမကဘာဝေါတိ နိဟီနဘာဝေါ အသေဋ္ဌေဟိ သေဝိတဗ္ဗတ္တာ၊ သေဋ္ဌေဟိ န သေဝိတဗ္ဗတ္တာ စ။ သံကိလိဿနန္တိ ဝိဗာဓေတဗ္ဗတာ ဥပတာပေတဗ္ဗတာ။ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသန္တိ ဧတ္ထ ယတ္တကာ ကာမေသု အာဒီနဝါ၊ တပ္ပဋိပက္ခတော တတ္တကာ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသာ။ အပိ စ ‘‘နေက္ခမ္မံ နာမေတံ အသမ္ဗာဓံ အသံကိလိဋ္ဌံ၊ နိက္ခန္တံ ကာမေဟိ၊ နိက္ခန္တံ ကာမသညာယ၊ နိက္ခန္တံ ကာမဝိတက္ကေဟိ၊ နိက္ခန္တံ ကာမပရိဠာဟေဟိ၊ နိက္ခန္တံ ဗျာပါဒတော’’တိအာဒိနာ ¶ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၃။၂၆ မဟာဝဂ္ဂေ) နယေန နေက္ခမ္မေ အာနိသံသေ ပကာသေသိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ၊ ဈာနာဒီသု စ ဂုဏေ ဝိဘာဝေသိ ဝဏ္ဏေသိ။

ဝုတ္တနယန္တိ ဧတ္ထ ယံ အဝုတ္တနယံ ‘‘ကလ္လစိတ္တေ’’တိအာဒိ၊ တတ္ထ ကလ္လစိတ္တေတိ ကမ္မနိယစိတ္တေ၊ ဟေဋ္ဌာ ¶ ပဝတ္တိတဒေသနာယ အဿဒ္ဓိယာဒီနံ စိတ္တဒေါသာနံ ဝိဂတတ္တာ ဥပရိဒေသနာယ ဘာဇနဘာဝူပဂမနေန ကမ္မက္ခမစိတ္တေတိ အတ္ထော။ အဿဒ္ဓိယာဒယော ဟိ ယသ္မာ စိတ္တဿ ရောဂဘူတာ တဒါ တေ ဝိဂတာ၊ တသ္မာ အရောဂစိတ္တေတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌိမာနာဒိကိလေသဝိဂမနေန မုဒုစိတ္တေ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိဝိဂမေန ဝိနီဝရဏစိတ္တေ။ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ဥဠာရပီတိပါမောဇ္ဇယောဂေန ဥဒဂ္ဂစိတ္တေ။ တတ္ထ သဒ္ဓါသမ္ပတ္တိယာ ပသန္နစိတ္တေ။ ယဒါ စ ဘဂဝါ အညာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ ကလ္လစိတ္တေတိ ကာမစ္ဆန္ဒဝိဂမေန အရောဂစိတ္တေ။ မုဒုစိတ္တေတိ ဗျာပါဒဝိဂမေန မေတ္တာဝသေန အကထိနစိတ္တေ။ ဝိနီဝရဏစိတ္တေတိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဝိဂမေန ဝိက္ခေပဿ ဝိဂတတ္တာ တေန အပိဟိတစိတ္တေ။ ဥဒဂ္ဂစိတ္တေတိ ထိနမိဒ္ဓဝိဂမေန ¶ သမ္ပဂ္ဂဟိတဝသေန အလီနစိတ္တေ။ ပသန္နစိတ္တေတိ ဝိစိကိစ္ဆာဝိဂမေန သမ္မာပဋိပတ္တိယံ အဓိမုတ္တစိတ္တေ၊ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘သေယျထာပီ’’တိအာဒိနာ ဥပမာဝသေန နေသံ သံကိလေသပ္ပဟာနံ၊ အရိယမဂ္ဂုပ္ပာဒဉ္စ ဒဿေတိ။ အပဂတကာဠကန္တိ ဝိဂတကာဠကံ။ သမ္မဒေဝါတိ သုဋ္ဌု ဧဝ။ ရဇနန္တိ နီလပီတာဒိရင်္ဂဇာတံ။ ပဋိဂ္ဂဏှေယျာတိ ဂဏှေယျ ပဘဿရံ ဘဝေယျ။ တသ္မိံယေဝ အာသနေတိ တိဿမေဝ နိသဇ္ဇာယံ၊ ဧတေန နေသံ လဟုဝိပဿကတာ၊ တိက္ခပညတာ၊ သုခပဋိပဒါခိပ္ပာဘိညတာ စ ဒဿိတာ ဟောတိ။ ဝိရဇန္တိ အပါယဂမနီယရာဂရဇာဒီနံ ဝိဂမေန ဝိရဇံ။ အနဝသေသဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာမလာပဂမနေန ဝီတမလံ။ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသရဇာဘာဝေန ဝါ ဝိရဇံ။ ပဉ္စဝိဓဒုဿီလျမလာပဂမနေန ဝီတမလံ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဗြဟ္မာယုသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၃၈၃) ဟေဋ္ဌိမာ တယော မဂ္ဂါ ဝုတ္တာ၊ စူဠရာဟုလောဝါဒေ (မ။ နိ။ ၃။၄၁၆) အာသဝက္ခယော၊ ဣဓ ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတော။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ တဿ ဥပ္ပတ္တိအာကာရဒဿနန္တိ။ နနု စ မဂ္ဂဉာဏံ အသင်္ခတဓမ္မာရမ္မဏံ၊ န သင်္ခတဓမ္မာရမ္မဏန္တိ? သစ္စမေတံ။ ယသ္မာ တံ နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကိစ္စဝသေန သဗ္ဗသင်္ခတံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တထာ ဝုတ္တံ။

‘‘သုဒ္ဓံ ဝတ္ထ’’န္တိ နိဒဿိတဥပမာယံ ဣဒံ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝတ္ထံ ဝိယ စိတ္တံ၊ ဝတ္ထဿ အာဂန္တုကမလေဟိ ကိလိဋ္ဌဘာဝေါ ဝိယ စိတ္တဿ ရာဂါဒိမလေဟိ သံကိလိဋ္ဌဘာဝေါ ¶ ၊ ဓောဝနသိလာ ဝိယ အနုပုဗ္ဗိကထာ၊ ဥဒကံ ဝိယ သဒ္ဓါ၊ ဥဒကေ တေမေတွာ ဦသဂေါမယဆာရိကာဘရေဟိ ကာဠကပဒေသေ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝတ္ထဿ ဓောဝနပယောဂေါ ¶ ဝိယ သဒ္ဓါသိနေဟေန တေမေတွာ တေမေတွာ သတိသမာဓိပညာဟိ ဒေါသေ သိထိလီ ကတွာ သုတာဒိဝိဓိနာ စိတ္တဿ သောဓနေ ဝီရိယာရမ္ဘော၊ တေန ပယောဂေန ဝတ္ထေ နာနာကာဠကာပဂမော ဝိယ ဝီရိယာရမ္ဘေန ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနံ၊ ရင်္ဂဇာတံ ဝိယ အရိယမဂ္ဂေါ၊ တေန သုဒ္ဓဿ ဝတ္ထဿ ပဘဿရဘာဝေါ ဝိယ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသဿ စိတ္တဿ မဂ္ဂေန ပရိယောဒပနန္တိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မာ’’တိ ¶ ဝတွာ ဒဿနံ နာမ ဉာဏဒဿနတော အညမ္ပိ အတ္ထီတိ တံ နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ပတ္တဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပတ္တိ စ ဉာဏသမ္ပတ္တိတော အညမ္ပိ ဝိဇ္ဇတီတိ တတော ဝိသေသဒဿနတ္ထံ ‘‘ဝိဒိတဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာ ပန ဝိဒိတဓမ္မတာ ဓမ္မေသု ဧကဒေသေနာပိ ဟောတီတိ နိပ္ပဒေသတော ဝိဒိတဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိယောဂါဠှဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေန နေသံ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓိံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။ မဂ္ဂဉာဏဉှိ ဧကာဘိသမယဝသေန ပရိညာဒိကိစ္စံ သာဓေန္တံ နိပ္ပဒေသတောဝ စတုသစ္စဓမ္မံ သမန္တတော ဩဂါဟန္တံ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

၇၇။ စီဝရဒါနာဒီနီတိ စီဝရာဒိပရိက္ခာရဒါနံ သန္ဓာယာဟ။ ယော ဟိ စီဝရာဒိကေ အဋ္ဌ ပရိက္ခာရေ၊ ပတ္တစီဝရမေဝ ဝါ သောတာပန္နာဒိအရိယဿ၊ ပုထုဇ္ဇနဿေဝ ဝါ သီလသမ္ပန္နဿ ဒတွာ ‘‘ဣဒံ ပရိက္ခာရဒါနံ အနာဂတေ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝါယ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ၊ တဿ စ သတိ အဓိကာရသမ္ပတ္တိယံ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခာရလာဘာယ သံဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝဿသတိကတ္ထေရာ ဝိယ အာကပ္ပသမ္ပန္နာတိ အဓိပ္ပာယော။

သန္ဒဿေသီတိ သုဋ္ဌု ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဒဿေသိ။ ဣဓလောကတ္ထန္တိ ဣဓလောကဘူတံ ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတမတ္ထံ။ ပရလောကတ္ထန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဒဿေသီတိ သာမညလက္ခဏတော၊ သလက္ခဏတော စ ဒဿေသိ။ တေနာဟ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဟုတွာ အဘာဝတော အနိစ္စန္တိ ဒဿေသိ။ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠနတော ဒုက္ခန္တိ ဒဿေသိ။ အဝသဝတ္တနတော အနတ္တာတိ ဒဿေသိ။ ဣမေ ရုပ္ပနာဒိလက္ခဏာ ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓေ ဒဿေသိ။ ဣမေ စက္ခာဒိသဘာဝါ ¶ နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန အဋ္ဌာရသ ဓာတုယောတိ ဒဿေသိ။ ဣမာနိ စက္ခာဒိသဘာဝါနေဝ ဒွါရာရမ္မဏဘူတာနိ ဒွါဒသ အာယတနာနီတိ ဒဿေသိ။ ဣမေ ¶ အဝိဇ္ဇာဒယော ဇရာမရဏပရိယောသာနာ ဒွါဒသ ပစ္စယဓမ္မာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ဒဿေသိ။ ရူပက္ခန္ဓဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ပစ္စယတော စတ္တာရိ၊ ခဏတော ဧကန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ လက္ခဏာနိ ဒဿေသိ။ တထာတိ ဣမိနာ ‘‘ပဉ္စ လက္ခဏာနီ’’တိ ပဒံ အာကဍ္ဎတိ။ ဒဿေန္တောတိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ နိဒဿနတ္ထော၊ ဧဝန္တိ အတ္ထော။ နိရယန္တိ အဋ္ဌမဟာနိရယသောဠသဥဿဒနိရယပ္ပဘေဒံ သဗ္ဗသော နိရယံ ဒဿေသိ။ တိရစ္ဆာနယောနိန္တိ အပဒဒွိပဒစတုပ္ပဒဗဟုပ္ပဒါဒိဘေဒံ မိဂပသုပက္ခိသရီသပါဒိဝိဘာဂံ နာနာဝိဓံ တိရစ္ဆာနလောကံ။ ပေတ္တိဝိသယန္တိ ခုပ္ပိပါသိကဝန္တာသိကပရဒတ္တူပဇီဝိနိဇ္ဈာမတဏှိကာဒိဘေဒဘိန္နံ နာနာဝိဓံ ပေတသတ္တလောကံ။ အသုရကာယန္တိ ကာလကဉ္စိကာသုရနိကာယံ။ ဧဝံ တာဝ ဒုဂ္ဂတိဘူတံ ပရလောကတ္ထံ ဝတွာ ဣဒါနိ သုဂတိဘူတံ ဝတ္တုံ ‘‘တိဏ္ဏံ ကုသလာနံ ဝိပါက’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝေဟပ္ဖလေ သုဘကိဏ္ဏေယေဝ သင်္ဂဟေတွာ အသညီသု၊ အရူပီသု စ သမ္ပတ္တိယာ ဒဿေတဗ္ဗာယ အဘာဝတော ဒုဝိညေယျတာယ ‘‘နဝန္နံ ဗြဟ္မလောကာန’’န္တွေဝ ဝုတ္တံ။

ဂဏှာပေသီတိ ¶ တေ ဓမ္မေ သမာဒိန္နေ ကာရာပေသိ။

သမုတ္တေဇနံ နာမ သမာဒိန္နဓမ္မာနံ ယထာ အနုပကာရကာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ ပဟီယန္တိ စ၊ ဥပကာရကာ ဓမ္မာ ပရိဝဍ္ဎန္တိ၊ ဝိသုဇ္ဈန္တိ စ၊ တထာ နေသံ ဥဿာဟုပ္ပာဒနန္တိ အာဟ ‘‘အဗ္ဘုဿာဟေသီ’’တိ။ ယထာ ပန တံ ဥဿာဟုပ္ပာဒနံ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဓလောကတ္ထဉ္စေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တာသေတွာ တာသေတွာတိ ပရိဗျတ္တဘာဝါပါဒနေန တေဇေတွာ တေဇေတွာ။ အဓိဂတံ ဝိယ ကတွာတိ ယေသံ ကထေတိ၊ တေဟိ တမတ္ထံ ပစ္စက္ခတော အနုဘုယျမာနံ ဝိယ ကတွာ။ ဝေနေယျာနဉှိ ဗုဒ္ဓေဟိ ပကာသိယမာနော ¶ အတ္ထော ပစ္စက္ခတောပိ ပါကဋတရော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ ဧဝံ ထောမီယတိ –

‘‘အာဒိတ္တောပိ အယံ လောကော၊ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂိဘိ၊

န တထာ ယာတိ သံဝေဂံ၊ သမ္မောဟပလိဂုဏ္ဌိတော။

သုတွာဒီနဝသညုတ္တံ၊ ယထာ ဝါစံ မဟေသိနော၊

ပစ္စက္ခတောပိ ဗုဒ္ဓါနံ၊ ဝစနံ သုဋ္ဌု ပါကဋ’’န္တိ။

တေနာဟ ‘‘ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏပဉ္စဝီသတိမဟာဘယပ္ပဘေဒဉှီ’’တိအာဒိ။ ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏာနိ ‘‘ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒန္တီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၇၈) ဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တေ အာဂတနယေန ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပဉ္စဝီသတိမဟာဘယာနိ ‘‘ဇာတိဘယံ ဇရာဘယံ ဗျာဓိဘယံ မရဏဘယ’’န္တိအာဒိနာ (စူဠနိ။ ၁၂၃) တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တေ အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အာဃာတနဘဏ္ဍိကာ အဓိကုဋ္ဋနကဠိင်္ဂရံ၊ ယံ ‘‘အစ္စာဓာန’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။

ပဋိလဒ္ဓဂုဏေန စောဒေသီတိ ‘‘တံတံဂုဏာဓိဂမေန အယမ္ပိ တုမှေဟိ ပဋိလဒ္ဓါ၊ အာနိသံသော အယမ္ပီ’’တိ ပစ္စက္ခတော ဒဿေန္တော ‘‘ကိံ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပံ အတ္ထီ’’တိ စောဒေန္တော ဝိယ အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘မဟာနိသံသံ ကတွာ ကထေသီ’’တိ။

တပ္ပစ္စယဉ္စ ကိလမထန္တိ သင်္ခါရပဝတ္တိဟေတုကံ တသ္မိံ တသ္မိံ သတ္တသန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇနကပရိဿမံ သံဝိဃာတံ ဝိဟေသံ။ ဣဓာတိ ဟေဋ္ဌာ ပဌမမဂ္ဂါဓိဂမတ္ထာယ ကထာယ။ သဗ္ဗသင်္ခါရူပသမဘာဝတော သန္တံ။ အတိတ္တိကရပရမသုခတာယ ပဏီတံ။ သကလသံသာရဗျသနတော တာယနတ္ထေန ¶ တာဏံ။ တတော နိဗ္ဗိန္ဒဟဒယာနံ နိလီယနဋ္ဌာနတာယ လေဏံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂတိပဋိသရဏံ ပရမဿာသောတိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော။

မဟာဇနကာယပဗ္ဗဇ္ဇာဝဏ္ဏနာ

၈၀။ သင်္ဃပ္ပဟောနကာနံ ဘိက္ခူနံ အဘာဝါ ‘‘သင်္ဃဿ အပရိပုဏ္ဏတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဧဝ ဟိ တဒါ အဟေသုံ။

စာရိကာအနုဇာနနဝဏ္ဏနာ

၈၆။ ‘‘ကဒါ ¶ ဥဒပါဒီ’’တိ ပုစ္ဆံ ‘‘သမ္ဗောဓိတော’’တိအာဒိနာ သင်္ခေပတော ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပုန တံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝါ ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပိတု သင်္ဂဟံ ကရောန္တော ဝိဟာသိ သမ္ဗောဓိတော ‘‘သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ သတ္တ မာသေ သတ္တ ဒိဝသေ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော၊ တဉ္စ ခေါ ဝေနေယျာနံ တဒါ အဘာဝတော။ ကိလဉ္ဇေဟိ ဗဟိ ဆာဒါပေတွာ၊ ဝတ္ထေဟိ အန္တော ပဋိစ္ဆာဒါပေတွာ၊ ဥပရိ စ ဝတ္ထေဟိ ဆာဒါပေတွာ၊ တဿ ဟေဋ္ဌာ သုဝဏ္ဏ…ပေ… ဝိတာနံ ကာရာပေတွာ။ မာလာဝစ္ဆကေတိ ပုပ္ဖမာလာဟိ ဝစ္ဆာကာရေန ဝေဌိတေ။ ဂန္ဓန္တရေတိ စာဋိဘရိတဂန္ဓဿ အန္တရေ။ ပုပ္ဖာနီတိ စာဋိအာဒိဘရိတာနိ ဇလဇပုပ္ဖာနိ စေဝ စင်္ကောတကာဒိဘရိတာနိ ထလဇပုပ္ဖာနိ စ။

ကာမဉ္စာယံ ¶ ရာဇာ ဗုဒ္ဓပိတာ၊ တထာပိ ဗုဒ္ဓါ နာမ လောကဂရုနော၊ န တေ ကေနစိ ဝသေ ဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ အထ ခေါ တေ ဧဝ ပရေ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေန္တိ၊ တသ္မာ ရာဇာ ‘‘နာဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒေမီ’’တိ အာဟ။

ဒါနမုခန္တိ ဒါနကရဏူပါယံ၊ ဒါနဝတ္တန္တိ အတ္ထော။ န ဒါနိ မေ အနုညာတာတိ ဣဒါနိ မေ ဒါနံ န အနုညာတာ၊ နော န အနုဇာနန္တီတိ အတ္ထော။

ပရိတဿနဇီဝိတန္တိ ဒုက္ခဇီဝိကာ ဒါလိဒ္ဒိယန္တိ အတ္ထော။

သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ ပဟောသီတိ ဘဂဝတော အဋ္ဌသဋ္ဌိ စ ဘိက္ခုသတသဟဿာနံ ဘာဂတော ဒါတုံ ပဟောသိ၊ န သဗ္ဗေသံ ပရိယတ္တဘာဝေန။ တေနာဟ ‘‘သေနာပတိပိ အတ္တနော ဒေယျဓမ္မံ အဒါသီ’’တိ။ ဇေဋ္ဌိကဋ္ဌာနေတိ ဇေဋ္ဌိကဒေဝိဋ္ဌာနေ။

တထေဝ ¶ ကတွာတိ စရပုရိသေ ဌပေတွာ။ သုစိန္တိ သုဒ္ဓံ။ ပဏီတန္တိ ဥဠာရံ၊ ဘာဝနပုံသကဉ္စေတံ ‘‘ဧကမန္တ’’န္တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၂) ဝိယ။ ဘဉ္ဇိတွာတိ မဒ္ဒိတွာ၊ ပီဠေတွာတိ ¶ အတ္ထော။ ဇာတိသပ္ပိခီရာဒီဟိယေဝါတိ အန္တောဇာတသပ္ပိခီရာဒီဟိယေဝ၊ အမှာကမေဝ ဂါဝိအာဒိတော ဂဟိတသပ္ပိအာဒီဟိယေဝါတိ အတ္ထော။

၉၀။ ပရာပဝါဒံ၊ ပရာပကာရံ၊ သီတုဏှာဒိဘေဒဉ္စ ဂုဏာပရာဓံ ခမတိ သဟတိ အဓိဝါသေတီတိ ခန္တိ။ သာ ပန ယသ္မာ သီလာဒီနံ ပဋိပက္ခဓမ္မေ သဝိသေသံ တပတိ သန္တပတိ ဝိဓမတီတိ ပရမံ ဥတ္တမံ တပေါ။ တေနာဟ ‘‘အဓိဝါသနခန္တိ နာမ ပရမံ တပေါ’’တိ။ ‘‘အဓိဝါသနခန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိတော ဝိသေသေတိ။ တိတိက္ခနံ ခမနံ တိတိက္ခာ။အက္ခရစိန္တကာ ဟိ ခမာယံ တိတိက္ခာ-သဒ္ဒံ ဝဏ္ဏေန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ခန္တိယာ ဧဝ ဝေဝစန’’န္တိအာဒိ။ သဗ္ဗာကာရေနာတိ သန္တပဏီတနိပုဏသိဝခေမာဒိနာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန။ သော ပဗ္ဗဇိတော နာမ န ဟောတိ ပဗ္ဗာဇိတဗ္ဗဓမ္မဿ အပဗ္ဗာဇနတော။ တဿေဝ တတိယပဒဿ ဝေဝစနံ အနတ္ထန္တရတ္တာ။

‘‘န ဟီ’’တိအာဒိနာ တံ ဧဝတ္ထံ ဝိဝရတိ။ ဥတ္တမတ္ထေန ပရမန္တိ ဝုစ္စတိ ပရ-သဒ္ဒဿ သေဋ္ဌဝါစကတ္တာ၊ ‘‘ပုဂ္ဂလပရောပရညူ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၇။၆၈၊ နေတ္တိ။ ၁၁၈) ဝိယ။ ပရန္တိ အညံ။ ဣဒါနိ ပရ-သဒ္ဒံ အညပရိယာယမေဝ ဂဟေတွာ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မလဿာတိ ပါပမလဿ။ အပဗ္ဗာဇိတတ္တာတိ အနီဟဋတ္တာ အနိရာကတတ္တာ ¶ ။ သမိတတ္တာတိ နိရောဓိတတ္တာ တေသံ ပါပဓမ္မာနံ။ ‘‘သမိတတ္တာ ဟိ ပါပါနံ သမဏောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။

အပိစ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တော ပါတိမောက္ခကထာယ စ သီလပဓာနတ္တာ သီလဿ စ ဝိသေသတော ဒေါသော ပဋိပက္ခောတိ ¶ တဿ နိဂ္ဂဏှနဝိဓိံ ဒဿေတုံ အာဒိတော ‘‘ခန္တီ ပရမံ တပေါ’’တိ အာဟ၊ တေန အနိဋ္ဌဿ ပဋိဟနနူပါယော ဝုတ္တော၊ တိတိက္ခာဂဟဏေန ပန ဣဋ္ဌဿ၊ တဒုဘယေနပိ ဥပ္ပန္နံ ရတိံ အဘိဘုယျ ဝိဟရတီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတောတိ။ တဏှာဝါနဿ ဝူပသမနတော နိဗ္ဗာနံ ပရမံ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓါ။ တတ္ထ ခန္တိဂ္ဂဟဏေန ပယောဂဝိပတ္တိယာ အဘာဝေါ ဒဿိတော၊ တိတိက္ခာဂဟဏေန အာသယဝိပတ္တိယာ အဘာဝေါ။ တထာ ခန္တိဂ္ဂဟဏေန ပရာပရာဓသဟတာ၊ တိတိက္ခာဂဟဏေန ပရေသု အနပရဇ္ဈနာ ဒဿိတာ။ ဧဝံ ကာရဏမုခေန အနွယတော ပါတိမောက္ခံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဗျတိရေကတော တံ ဒဿေတုံ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တေန ယထာ သတ္တာနံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနံ၊ ပါဏိလေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ ဝိဗာဓနဉ္စ ‘‘ပရူပဃာတော၊ ပရဝိဟေဌန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ တေသံ မူလသာပတေယျာဝဟရဏံ၊ ဒါရပရာမသနံ၊ ဝိသံဝါဒနံ၊ အညမညဘေဒနံ၊ ဖရုသဝစနေန မမ္မဃဋ္ဋနံ၊ နိရတ္ထကဝိပ္ပလာပေါ ¶ ၊ ပရသန္တကဂိဇ္ဈနံ၊ ဥစ္ဆေဒဝိန္ဒနံ၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသနဉ္စဥပဃာတော၊ ဝိဟေဌနဉ္စ ဟောတီတိ ယဿ ကဿစိ အကုသလဿ ကမ္မပထဿ၊ ကမ္မဿ စ ကရဏေန ပဗ္ဗဇိတော၊ သမဏော စ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

သဗ္ဗာကုသလဿာတိ သဗ္ဗဿာပိ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒသင်္ဂဟိတဿ သာဝဇ္ဇဓမ္မဿ။ ကရဏံ နာမ တဿ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပာဒနန္တိ တပ္ပဋိက္ခေပတော အကရဏံ ‘‘အနုပ္ပာဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကုသလဿာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ ဝက္ခမာနတ္တာ အရိယမဂ္ဂဓမ္မေ၊ တေသဉ္စ သမ္ဘာရဘူတေ တေဘူမကကုသလဓမ္မေ သမ္ဗောဓေတီတိ အာဟ ‘‘စတုဘူမကကုသလဿာ’’တိ။ ဥပသမ္ပဒါတိ ဥပသမ္ပာဒနံ၊ တံ ပန တဿ သမဓိဂမောတိ အာဟ ‘‘ပဋိလာဘော’’တိ။ စိတ္တဇောတနန္တိ စိတ္တဿ ပဘဿရဘာဝကရဏံ သဗ္ဗသော ပရိသောဓနံ။ ယသ္မာ ¶ အဂ္ဂမဂ္ဂသမင်္ဂိနော စိတ္တံ သဗ္ဗသော ပရိယောဒပီယတိ နာမ၊ အဂ္ဂဖလက္ခဏေ ပန ပရိယောဒပိတံ ဟောတိ ပုန ပရိယောဒပေတဗ္ဗတာယ အဘာဝတော၊ ဣတိ ပရိနိဋ္ဌိတပရိယောဒပနတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တံ ပန အရဟတ္တေန ဟောတီ’’တိ။ သဗ္ဗပါပံ ပဟာယ တဒင်္ဂါဒိဝသေနေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သီလသံဝရေနာ’’တိ ဟိ ဣမိနာ တေဘူမကဿာပိ သင်္ဂဟေ ဣတရပ္ပဟာနာနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဟောတီတိ၊ ဧဝဉ္စ ကတွာ သဗ္ဗဂ္ဂဟဏံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ ¶ ။ သမထဝိပဿနာဟီတိ လောကိယလောကုတ္တရာဟိ သမထဝိပဿနာဟိ။ သမ္ပာဒေတွာတိ နိပ္ဖာဒေတွာ။ သမ္ပာဒနဉ္စေတ္ထ ဟေတုဘူတာဟိ ဖလဘူတဿ သဟဇာတာဟိပိ၊ ပဂေဝ ပုရိမသိဒ္ဓါဟီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကဿစီတိ ဟီနာဒီသု ကဿစိ သတ္တဿ ကဿစိ ဥပဝါဒဿ၊ တေန ဒဝကမျတာယပိ ဥပဝဒနံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဥပဃာတဿ အကရဏန္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ကဿစီ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ကာယေနာတိ စ နိဒဿနမတ္တမေတံ မနသာပိ ပရေသံ အနတ္ထစိန္တနာဒိဝသေန ဥပဃာတကရဏဿ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗတ္တာ။ ကာယေနာတိ ဝါ ဧတ္ထ အရူပကာယဿာပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န စောပနကာယကရဇကာယာနမေဝ။ ပ အတိမောက္ခန္တိ ပကာရတော အတိဝိယ သီလေသု မုချဘူတံ။ ‘‘အတိပမောက္ခ’’န္တိ တမေဝ ပဒံ ဥပသဂ္ဂဗျတ္တယေန ဝဒတိ။ ဧဝံ ဘေဒတော ပဒဝဏ္ဏနံ ကတွာ တတွတော ဝဒတိ ‘‘ဥတ္တမသီလ’’န္တိ။ ‘‘ပါတိ ဝါ’’တိအာဒိနာ ပါလနတော ရက္ခဏတော အတိဝိယ မောက္ခနတော အတိဝိယ မောစနတော ပါတိမောက္ခန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ပါပါ အတိ မောက္ခေတီတိ အတိမောက္ခော’’တိ နိမိတ္တဿ ကတ္တုဘာဝေန ဥပစရိတဗ္ဗတော။ ယော ဝါ နန္တိ ယော ဝါ ပုဂ္ဂလော နံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ပါတိ ¶ သမာဒိယိတွာ အဝိကောပေန္တော ရက္ခတိ၊ တံ ‘‘ပါတီ’’တိ လဒ္ဓနာမံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေ ဌိတံ မောက္ခေတီတိ ပါတိမောက္ခန္တိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန ပါတိမောက္ခပဒဿ အတ္ထော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၁။၁၄) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

မတ္တညုတာတိ ¶ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ သာ ပန ဝိသေသတော ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဝသေန ဂဟေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂဝသေန ပမာဏညုတာ’’တိ။ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလဝသေနာပိ ဂယှမာနေ ‘‘ပရိယေသနဝိဿဇ္ဇနဝသေနာ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သင်္ဃဋ္ဋနဝိရဟိတန္တိ ဇနသင်္ဃဋ္ဋနဝိရဟိတံ၊ နိရဇနသမ္ဗာဓံ ဝိဝိတ္တန္တိ အတ္ထော။ စတုပစ္စယသန္တောသော ဒီပိတော ပစ္စယသန္တောသတာသာမညေန ဣတရဒွယဿာပိ လက္ခဏဟာရနယေန ဇောတိတဘာဝတော။ ‘‘အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသိဘာဝါယာ’’တိ ဣမိနာ ပယောဇနဒဿနဝသေန ယဒတ္ထံ ဝိဝိတ္တသေနာသနသေဝနံ ဣစ္ဆိတံ၊ သော အဓိစိတ္တာနုယောဂေါ ဝုတ္တော။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စေတ္ထ ဝိပဿနာယ ပါဒကဘူတာ အဓိပ္ပေတာ၊ န ယာ ကာစီတိ သကလဿာပိ အဓိစိတ္တာနုယောဂဿ ဇောတိတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒေဝတာရောစနဝဏ္ဏနာ

၉၁။ ဧတ္တာဝတာတိ ¶ ဧတ္တကေန သုတ္တပဒေသေန။ တတ္ထာပိ စ ဣမိနာ…ပေ… ကထနေန သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝံ ပကာသေတွာတိ ယောဇနာ။ စ-သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကတ္ထော၊ တေန ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနတ္ထံ ဥလ္လင်္ဂေတိ။ ဧကမိဒါဟန္တိ ဧကံ အဟံ။ ဣဒံ-သဒ္ဒေါ နိပါတမတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဘိက္ခဝေ သမယ’’န္တိ ဧဝမာဒိ ပါဌော သင်္ဂဟိတော။ အဟံ ဘိက္ခဝေ ဧကံ သမယန္တိ ဧဝံ ပေတ္ထ ပဒယောဇနာ။

သုဘဂဝနေတိ သုဘဂတ္တာ သုဘဂံ၊ သုန္ဒရသိရိကတ္တာ ¶ ၊ သုန္ဒရကာမတ္တာ ဝါတိ အတ္ထော။ သုဘဂဉှိ တံ သိရိသမ္ပတ္တိယာ၊ သုန္ဒရေ စေတ္ထ ကာမေ မနုဿာ ပတ္ထေန္တိ။ ဗဟုဇနကန္တတာယပိ တံ သုဘဂံ။ ဝနယတီတိ ဝနံ၊ အတ္တသမ္ပတ္တိယာ အတ္တနိ သိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ ဝနုတေ ဣတိ ဝါ ဝနံ၊ အတ္တသမ္ပတ္တိယာ ဧဝ ‘‘မံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ သတ္တေ ယာစတိ ဝိယာတိ အတ္ထော။ သုဘဂဉ္စ တံ ဝနဉ္စာတိ သုဘဂဝနံ၊ တသ္မိံ သုဘဂဝနေ။ အဋ္ဌကထာယံပန ကိံ ဣမိနာ ပပဉ္စေနာတိ ‘‘ဧဝံ နာမကေ ဝနေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာမံ သာလရုက္ခောပိ ‘‘သာလော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ယော ကောစိ ရုက္ခောပိ ဝနပ္ပတိ ဇေဋ္ဌကရုက္ခောပိ။ ဣဓ ပန ပစ္ဆိမော ဧဝ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဝနပ္ပတိဇေဋ္ဌကဿ မူလေ’’တိ။ မူလသမုဂ္ဃာတဝသေနာတိ အနုသယသမုစ္ဆိန္ဒနဝသေန။

န ဝိဟာယန္တီတိ အကုပ္ပဓမ္မတာယ န ဝိဇဟန္တိ။ ‘‘န ကဉ္စိ သတ္တံ တပန္တီတိ အတပ္ပာ’’တိ ဣဒံ တေသု တဿာ သမညာယ နိရုဠှတာယ ဝုတ္တံ၊ အညထာ သဗ္ဗေပိ သုဒ္ဓါဝါသာ န ကဉ္စိ သတ္တံ တပန္တီတိ အတပ္ပာ နာမ သိယုံ။ ‘‘န ဝိဟာယန္တီ’’တိအာဒိနိဗ္ဗစနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သုန္ဒရဒဿနာတိ ဒဿနီယာတိ အယမတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘိရူပါ’’တိအာဒိ။ သုန္ဒရမေတေသံ ဒဿနန္တိ ¶ သောဘနမေတေသံ စက္ခုနာ ဒဿနံ၊ ဝိညာဏေန ဒဿနံ ပီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေ ဟေဝ…ပေ… ဇေဋ္ဌာ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ တတော ဝိသိဋ္ဌာနံ အဘာဝတော။

သတ္တန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝသေနာတိ သတ္တန္နံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ အပဒါနဝသေန။ အဝိဟေဟိ အဇ္ဈိဋ္ဌေန ဧကေန အဝိဟာဗြဟ္မုနာ ကထိတာ တေဟိ သဗ္ဗေဟိ ကထိတာ နာမ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘တထာ အဝိဟေဟီ’’တိ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဒေဝတာ မံ ဧတဒဝေါစု’’န္တိ။ ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘အနေကာနိ ဒေဝတာသတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ ¶ ပစ္ဆာ အတ္တနော သာသနေ ¶ ဝိသေသံ အဓိဂန္တွာ တတ္ထ ဥပ္ပန္နာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ အနုသန္ဓိဒွယမ္ပီတိ ဓမ္မဓာတုပဒါနုသန္ဓိ၊ ဒေဝတာရောစနပဒါနုသန္ဓီတိ ဒုဝိဓံ အနုသန္ဓိံ။ နိယျာတေန္တောတိ နိဂမေန္တော။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

မဟာပဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၂။ မဟာနိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိဒါနဝဏ္ဏနာ

၉၅။ ဇနပဒိနောတိ ¶ ¶ ¶ ဇနပဒဝန္တော၊ ဇနပဒဿ ဝါ ဣဿရသာမိနော ရာဇကုမာရာ ဂေါတ္တဝသေန ကုရူ နာမ။ တေသံ နိဝါသော ယဒိ ဧကော ဇနပဒေါ၊ ကထံ ဗဟုဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ရုဠှိသဒ္ဒေနာ’’တိ။ အက္ခရစိန္တကာ ဟိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ယုတ္တေ ဝိယ ဤဒိသလိင်္ဂဝစနာနိ ဣစ္ဆန္တိ။ အယမေတ္ထ ရုဠှိ ယထာ အညတ္ထာပိ ‘‘အင်္ဂေသု ဝိဟရတိ၊ မလ္လေသု ဝိဟရတီ’’တိ စ။ တဗ္ဗိသေသနေပိ ဇနပဒသဒ္ဒေ ဇာတိသဒ္ဒေ ဧကဝစနမေဝ။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ပနာတိ ပန-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတနော၊ တေန ‘‘ပုထုအတ္ထဝိသယတာယ ဧဝေတံ ပုထုဝစန’’န္တိ ‘‘ဗဟုကေ ပနာ’’တိအာဒိနာ ဝက္ခမာနံ ဝိသေသံ ဇောတေတိ။ သုတွာတိ မန္ဓာတုမဟာရာဇဿ အာနုဘာဝဒဿနာနုသာရေန ပရမ္ပရာနုဂတံ ကထံ သုတွာ။ အနုသံယာယန္တေနာတိ အနုဝိစရန္တေန။ ဧတေသံ ဌာနန္တိ စန္ဒိမသူရိယမုခေန စာတုမဟာရာဇိကဘဝနမာဟ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထ အဂမာသီ’’တိအာဒိ။ သောတိ မန္ဓာတုမဟာရာဇာ။ တန္တိ စာတုမဟာရာဇိကရဇ္ဇံ။ ဂဟေတွာတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ။ ပုန ပုစ္ဆိ ပရိဏာယကရတနံ။

ဒေါဝါရိကဘူမိယံ တိဋ္ဌန္တိ သုဓမ္မာယ ဒေဝသဘာယ၊ ဒေဝပုရဿ စ စတူသု ဒွါရေသု အာရက္ခာယ အဓိဂတတ္တာ။ ‘‘ဒိဗ္ဗရုက္ခသဟဿပဋိမဏ္ဍိတ’’န္တိ ¶ ဣဒံ ‘‘စိတ္တလတာဝန’’န္တိအာဒီသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာသီတိ ဘဿိတွာ ပထဝိယာ အာသန္နဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ န ဟိ စက္ကရတနံ ဘူမိယံ ပတတိ၊ တထာဌိတဉ္စ နစိရဿေဝ အန္တရဓာယိ တေနတ္တဘာဝေန စက္ကဝတ္တိဣဿရိယဿ အဘာဝတော။ ‘‘စိရတရံ ကာလံ ဌတွာ’’တိ အပရေ။ ရာဇာ ဧကကောဝ အဂမာသိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန။ မနုဿဘာဝေါတိ မနုဿဂန္ဓသရီရနိဿန္ဒာဒိမနုဿဘာဝေါ။ ပါတုရဟောသီတိ ဒေဝလောကေ ပဝတ္တိဝိပါကဒါယိနော အပရာပရိယာယ ဝေဒနီယဿ ကမ္မဿ ကတောကာသတ္တာ သဗ္ဗဒါ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကတာ မာလာမိလာယနာဒိ ဒိဗ္ဗဘာဝေါ ပါတုရဟောသိ။ တဒါ မနုဿာနံ အသင်္ခေယျာယုကတာယ ¶ သက္ကရဇ္ဇံ ကာရေတွာ။ ‘‘ကိံ မေ ဣမိနာ ဥပဒ္ဓရဇ္ဇေနာ’’တိ အတြိစ္ဆတာယ အတိတ္တောဝ။ မနုဿလောကေ ဥတုနော ကက္ခဠတာယ ဝါတာတပေန ဖုဋ္ဌဂတ္တော ကာလမကာသိ။

အဝယဝေသု ¶ သိဒ္ဓါ ဝိသေသော သမုဒါယဿ ဝိသေသကော ဟောတီတိ ဧကမ္ပိ ရဋ္ဌံ ဗဟုဝစနေန ဝေါဟရိယတိ။

ဒ-ကာရေန အတ္ထံ ဝဏ္ဏယန္တိ နိရုတ္တိနယေန။ ကမ္မာသောတိ ကမ္မာသပါဒေါ ဝုစ္စတိ ဥတ္တရပဒလောပေန ယထာ ‘‘ရူပဘဝေါ ရူပ’’န္တိ။ ကထံ ပန သော ‘‘ကမ္မာသပါဒေါ’’တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘တဿ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ဒမိတောတိ ဧတ္ထ ကီဒိသံ ဒမနံ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ပေါရိသာဒဘာဝတော ပဋိသေဓိတော’’တိ။ ‘‘ဣမေ ပန ထေရာတိ မဇ္ဈိမဘာဏကာ’’တိ ကေစိ။ အပရေ ပန ‘‘အဋ္ဌကထာစရိယာ’’တိ၊ ‘‘ဒီဃဘာဏကာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥဘယထာပိ စူဠကမ္မာသဒမ္မံ သန္ဓာယ တထာ ဝဒန္တိ။ ယက္ခိနိပုတ္တော ဟိ ကမ္မာသပါဒေါ အလီနသတ္တုကုမာရကာလေ (စရိယာ။ ၂။၇၅) ဗောဓိသတ္တေန တတ္ထ ဒမိတော။ သုတသောမကာလေ (ဇာ။ ၂။၂၁။၃၇၁) ပန ဗာရာဏသိရာဇာ ပေါရိသာဒဘာဝပဋိသေဓနေန ယတ္ထ ဒမိတော၊ တံ မဟာကမ္မာသဒမ္မံ နာမ။ ‘‘ပုတ္တော’’တိ ဝတွာ ‘‘အတြဇော’’တိ ဝစနံ ဩရသပုတ္တဘာဝဒဿနတ္ထံ။

ယေဟိ အာဝသိတပ္ပဒေသော ‘‘ကုရုရဋ္ဌ’’န္တိ နာမံ လဘိ၊ တေ ဥတ္တရကုရုတော အာဂတမနုဿာ တတ္ထ ရက္ခိတနိယာမေနေဝ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခိံသု။ တေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိယာ ပစ္ဆိမဇနတာတိ သော ဒေသဓမ္မဝသေန အဝိစ္ဆေဒတော ပဝတ္တမာနော ကုရုဝတ္တဓမ္မောတိ ¶ ပညာယိတ္ထ။ အယဉ္စ အတ္ထော ကုရုဓမ္မဇာတကေန ဒီပေတဗ္ဗော။ သော အပရဘာဂေ ပဌမံ ယတ္ထ သံကိလိဋ္ဌော ဇာတော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ကုရုရဋ္ဌဝါသီန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ဘဂဝတော ဝသနောကာသဘူတော ကောစိ ဝိဟာရော န ဟောတိ၊ တတ္ထ ကေဝလံ ဂေါစရဂါမကိတ္တနံ နိဒါနကထာယ ပကတိ ယထာ တံ သက္ကေသု ဝိဟရတိ ဒေဝဒဟံ နာမ သကျာနံ နိဂမောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အဝသနောကာသတော’’တိအာဒိမာဟ။

‘‘အာယသ္မာ’’တိ ဝါ ‘‘ဒေဝါနံ ပိယာ’’တိ ဝါ ‘‘တတြ ဘဝ’’န္တိ ဝါ ပိယသမုဒါဟာရော ဧသောတိ အာဟ ‘‘အာယသ္မာတိ ပိယဝစနမေတ’’န္တိ။ တယိဒံ ပိယဝစနံ ဂရုဂါရဝဝသေန ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဂါရဝဝစနမေတ’’န္တိ။

အတိဒူရအစ္စာသန္နဝဇ္ဇနေန နာတိဒူရနာစ္စာသန္နံ နာမ ဂဟိတံ၊ တံ ပန အဝကံသတော ဥဘိန္နံ ပသာရိတဟတ္ထာနံ ¶ သင်္ဃဋ္ဋနေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စက္ခုနာ စက္ခုံ အာဟစ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တေနာပိ အဂါရဝမေဝ ကတံ ဟောတိ။ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာတိ ပရိဝတ္တနဝသေန ဂီဝံ ပသာရေတွာ။

ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယာတိ ¶ ကုလာနုဒ္ဒယတာဝသေန ကုလာနံ အနုဂ္ဂဏှနတ္ထာယ သဟဿဘဏ္ဍိကံ နိက္ခိပန္တော ဝိယ ဘိက္ခပဋိဂ္ဂဏှနေန တေသံ မဟတော ပုညာဘိသန္ဒဿ ဇနနေန။ ပဋိသမ္မဇ္ဇိတွာတိ အန္တေဝါသိကေဟိ သမ္မဇ္ဇနဋ္ဌာနံ သက္ကစ္စကာရိတာယ ပုန သမ္မဇ္ဇိတွာ။ တိက္ခတ္တုန္တိ ‘‘အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အန္တ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တစတုရာကာရူပသဉှိတေ တယော ဝါရေ၊ တေနဿ ဒွါဒသက္ခတ္တုံ သမ္မသိတဘာဝမာဟ။

အမှာကံ ဘဂဝတော ဂမ္ဘီရဘာဝေနေဝ ကထိတတ္တာ သေသဗုဒ္ဓေဟိပိ ဧဝမေဝ ကထိတောတိ ဓမ္မနွယေ ဌတွာ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ…ပေ… ကထိတော’’တိ။ သာလိန္ဒန္တိ သပရိဘဏ္ဍံ။ ‘‘သိနေရုံ ဥက္ခိပန္တော ဝိယာ’’တိ ¶ ဣမိနာ တာဒိသာယ ဒေသနာယ သုဒုက္ကရဘာဝမာဟ။ သုတ္တမေဝ ‘‘သုတ္တန္တကထ’’န္တိ အာဟ ဓမ္မက္ခန္ဓဘာဝတော။ ယထာ ဝိနယပဏ္ဏတ္တိဘူမန္တရသမယန္တရာနံ ဝိဇာနနံ အနညသာဓာရဏံ သဗ္ဗညုတဉာဏဿေဝ ဝိသယော၊ ဧဝံ အန္တဒွယဝိနိမုတ္တဿ ကာရကဝေဒကရဟိတဿ ပစ္စယာကာရဿ ဝိဘဇနံ ပီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဗုဒ္ဓါနဉှီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဌာနာနီတိ ကာရဏာနိ။ ဂဇ္ဇိတံ မဟန္တံ ဟောတီတိ တံ ဒေသေတဗ္ဗဿေဝ အနေကဝိဓတာယ၊ ဒုဝိညေယျတာယ စ နာနာနယေဟိ ပဝတ္တမာနံ ဒေသနာဂဇ္ဇိတံ မဟန္တံ ဝိပုလံ၊ ဗဟုဘေဒဉ္စ ဟောတိ။ ဉာဏံ အနုပဝိသတီတိ တတော ဧဝ ဒေသနာဉာဏံ ဒေသေတဗ္ဗဓမ္မေ ဝိဘာဂသော ကုရုမာနံ အနု အနု ပဝိသတိ၊ တေန အနုပဝိဿ ဌိတံ ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ မဟန္တဘာဝေါ ပညာယတီတိ ဧဝံဝိဓဿ နာမ ဓမ္မဿ ဒေသကံ၊ ပဋိဝေဓကဉ္စာတိ ဗုဒ္ဓါနံ ဒေသနာဉာဏဿ၊ ပဋိဝေဓဉာဏဿ စ ဥဠာရဘာဝေါ ပါကဋော ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ‘‘သဗ္ဗံ ဝစီကမ္မံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တ’’န္တိ (မဟာနိ။ ၆၉၊ ၁၆၉၊ စူဠနိ။ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅၊ နေတ္တိ။ ၁၄) ဝစနတော သဗ္ဗာပိ ဘဂဝတော ဒေသနာ ဉာဏရဟိတာ နတ္ထိ၊ သီဟသမာနဝုတ္တိတာယ သဗ္ဗတ္ထ သမာနပ္ပဝတ္တိ။ ဒေသေတဗ္ဗဝသေန ပန ဒေသနာ ဝိသေသတော ဉာဏေန အနုပဝိဋ္ဌာ၊ ဂမ္ဘီရတရာ စ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကထံ ပန ဝိနယပညတ္တိံ ပတွာ ဒေသနာ တိလက္ခဏဗ္ဘာဟတာ သုညတပဋိသံယုတ္တာ ဟောတီတိ? တတ္ထာပိ သန္နိသိန္နပရိသာယ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ပဝတ္တမာနာ ဒေသနာ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စတာဒိဝိဘာဝနံ၊ သဗ္ဗဓမ္မာနံ အတ္တတ္တနိယတာဘာဝပ္ပကာသနဉ္စ ဟောတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အနေကပရိယာယေန ¶ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ’’တိအာဒိ။

အာပဇ္ဇာတိ ¶ ပတွာ ယထာ ဉာဏကောဉ္စနာဒံ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဧဝံ ပါပုဏိတွာ။

ပမာဏာတိက္ကမေတိ ¶ အပရိမာဏတ္ထေ ‘‘ယာဝဉ္စိဒံ တေန ဘဂဝတာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄) ဝိယ။ အပရိမေယျဘာဝဇောတနော ဟိ အယံ ယာဝ-သဒ္ဒေါ။ တေနာဟ ‘‘အတိဂမ္ဘီရော အတ္ထော’’တိ။ အဝဘာသတီတိ ဉာယတိ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဉာဏဿ တထာ ဥပဋ္ဌာနဉှိ သန္ဓာယ ‘‘ဒိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နနု ဧသ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဧကန္တဂမ္ဘီရောဝ၊ တတ္ထ ကသ္မာ ဂမ္ဘီရာဝဘာသတာ ဇောတိတာတိ? သစ္စမေတံ၊ ဧကန္တဂမ္ဘီရတာဒဿနတ္ထမေဝ ပနဿ ဂမ္ဘီရာဝဘာသဂ္ဂဟဏံ။ တသ္မာ အညတ္ထ လဗ္ဘမာနံ စတုကောဋိကံ ဗျတိရေကမုခေန နိဒဿေတွာ တံ ဧဝဿ ဧကန္တဂမ္ဘီရတံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဧကဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတံ နတ္ထီတိ အဂမ္ဘီရော၊ အဂမ္ဘီရာဝဘာသော စာတိ ဧတံ ဒွယံ နတ္ထိ၊ တေန ယထာဒဿိတေ စတုကောဋိကေ ပစ္ဆိမာ ဧက ကောဋိ လဗ္ဘတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘အယဉှီ’’တိအာဒိ။

ယေဟိ ဂမ္ဘီရဘာဝေဟိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ‘‘ဂမ္ဘီရော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တေ စတူဟိ ဥပမာဟိ ဥလ္လိင်္ဂေန္တော ‘‘ဘဝဂ္ဂဂ္ဂဟဏာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယထာ ဘဝဂ္ဂံ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဂဟေတုံ န သက္ကာ ဒူရဘာဝတော၊ ဧဝံ သင်္ခါရာဒီနံ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော ပါကတိကဉာဏေန ဂဟေတုံ န သက္ကာ။ ယထာ သိနေရုံ ဘိန္ဒိတွာ မိဉ္ဇံ ပဗ္ဗတရသံ ပါကတိကပုရိသေန နီဟရိတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဂတေ ဓမ္မတ္ထာဒိကေ ပါကတိကဉာဏေန ဘိန္ဒိတွာ ဝိဘဇ္ဇ ပဋိဝိဇ္ဈနဝသေန ဇာနိတုံ န သက္ကာ။ ယထာ မဟာသမုဒ္ဒံ ပါကတိကပုရိသဿ ဗာဟုဒွယေန ပဓာရိတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ ဝေပုလ္လဋ္ဌေန မဟာသမုဒ္ဒသဒိသံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပါကတိကဉာဏေန ဒေသနာဝသေန ပဓာရိတုံ န သက္ကာ။ ယထာ မဟာပထဝိံ ပရိဝတ္တေတွာ ¶ ပါကတိကပုရိသဿ ပထဝေါဇံ ဂဟေတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ ‘‘ဣတ္ထံ အဝိဇ္ဇာဒယော သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယာ ဟောန္တီ’’တိ တေသံ ပစ္စယဘာဝေါ ပါကတိကဉာဏေန နီဟရိတွာ ဂဟေတုံ န သက္ကာတိ။ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓဂမ္ဘီရတာဝသေန စတဿော ဥပမာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ပါကတိကဉာဏဝသေန စာယမတ္ထယောဇနာ ကတာ ဒိဋ္ဌသစ္စာနံ တတ္ထ ပဋိဝေဓသဘာဝတော၊ တထာပိ ယသ္မာ သာဝကာနံ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉ္စ တတ္ထ သပ္ပဒေသမေဝ ဉာဏံ၊ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ နိပ္ပဒေသံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓဝိသယံ ပဉှ’’န္တိအာဒိ။

ဥဿာဒေန္တောတိ ¶ ပညာယ ဥက္ကံသေန္တော၊ ဥဂ္ဂဏှန္တောတိ အတ္ထော။ အပသာဒေန္တောတိ နိဗ္ဘစ္ဆန္တော၊ နိဂ္ဂဏှန္တောတိ အတ္ထော။

ဥဿာဒနာဝဏ္ဏနာ

တေနာတိ မဟာပညာဘာဝေန။ တတ္ထာတိ ထေရဿ သတိပိ ဥတ္တာနဘာဝေ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿအညေသံ ¶ ဂမ္ဘီရဘာဝေ။ သုဘောဇနရသပုဋ္ဌဿာတိ သုန္ဒရေန ဘောဇနရသေန ပေါသိတဿ။ ကတယောဂဿာတိ နိဗဒ္ဓပယောဂေန ကတပရိစယဿ။ မလ္လပါသာဏန္တိ မလ္လေဟိ မဟဗ္ဗလေဟေဝ ဥက္ခိပိတဗ္ဗပါသာဏံ။ ကုဟိံ ဣမဿ ဘာရိယဋ္ဌာနန္တိ ကသ္မိံ ပဿေ ဣမဿ ပါသာဏဿ ဂရုတရပ္ပဒေသောတိ တဿ သလ္လဟုကဘာဝံ ဒီပေန္တော ဝဒတိ။

တိမိရပိင်္ဂလေနေဝ ဒီပေန္တိ တဿ မဟာဝိပ္ဖာရဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘တဿ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ပက္ကုထတီတိ ပက္ကုထန္တံ ဝိယ ပရိဝတ္တတိ ပရိတော ဝိဝတ္တတိ။ လက္ခဏဝစနဉှေတံ။ ပိဋ္ဌိယံ သကလိနပဒကာပိဋ္ဌံ။ ကာယူပပန္နဿာတိ မဟတာ ကာယေန ဥပေတဿ၊ မဟာကာယဿာတိ အတ္ထော။

ပိဉ္ဆဝဋ္ဋီတိ ပိဉ္ဆကလာပေါ။ သုပဏ္ဏဝါတန္တိ နာဂဂ္ဂဟဏာဒီသု ပက္ခပပ္ဖောဋနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဝါတံ။

ပုဗ္ဗူပနိဿယသမ္ပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ

‘‘ပုဗ္ဗူပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ’’တိအာဒိနာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌကာရဏာနိ ဝိတ္ထာရတော ဝိဝရိတုံ ‘‘ဣတော ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣတောတိ ဣတော ကပ္ပတော ¶ ။ သတသဟဿိမေတိ သတသဟဿမေ။ ဟံသာဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ ဇာတနဂရံ။ ဓုရပတ္တာနီတိ ဗာဟိရပတ္တာနိ၊ ယာနိ ဒီဃတမာနိ။

ကနိဋ္ဌဘာတာတိ ဝေမာတိကဘာတာ ကနိဋ္ဌော ယထာ အမှာကံ ဘဂဝတော နန္ဒတ္ထေရော။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ သဟောဒရာ ဘာတရော နာမ န ဟောန္တိ။ ကထံ ဇေဋ္ဌာ တာဝ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကနိဋ္ဌာနံ ပန အသမ္ဘဝေါ ဧဝ။ ဘောဂန္တိ ဝိဘဝံ။ ဥပသန္တောတိ စောရဇနိတသင်္ခေါဘဝူပသမေန ဥပသန္တော ဇနပဒေါ။

ဒွေ သာဋကေ နိဝါသေတွာတိ သာဋကဒွယမေဝ အတ္တနော ကာယပရိဟာရိကံ ကတွာ ဣတရံ သဗ္ဗသမ္ဘာရံ အတ္တတော မောစေတွာ။

ပတ္တဂ္ဂဟဏတ္ထန္တိ အန္တောပက္ခိတ္တဥဏှဘောဇနတ္တာ အပရာပရံ ဟတ္ထေ ပရိဝတ္တေန္တဿ ပတ္တဂ္ဂဟဏတ္ထံ။ ဥတ္တရိသာဋကန္တိ အတ္တနော ဥတ္တရိသာဋကံ။ ဧတာနိ ¶ ပါကဋဋ္ဌာနာနီတိ ဧတာနိ ယထာဝုတ္တာနိ ဘဂဝတော ဒေသနာယ ပါကဋာနိ ထေရဿ ပုညကရဏဋ္ဌာနာနိ။

ပဋိသန္ဓိံ ¶ ဂဟေတွာတိ အမှာကံ မဟာဗောဓိသတ္တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ဧဝ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ။

တိတ္ထဝါသာဒိဝဏ္ဏနာ

ဥဂ္ဂဟဏံ ပါဠိယာ ဥဂ္ဂဏှနံ။ သဝနံ အတ္ထသဝနံ။ ပရိပုစ္ဆနံ ဂဏ္ဌိဋ္ဌာနေသု အတ္ထပရိပုစ္ဆနံ။ ဓာရဏံ ပါဠိယာပိ ပါဠိအတ္ထဿပိ စိတ္တေ ဌပနံ။ သဗ္ဗဉ္စေတံ ဣဓ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သောတာပန္နာနဉ္စ…ပေ။။။ ဥပဋ္ဌာတိတတ္ထ သမ္မောဟဝိဒ္ဓံသနေန ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၉၈၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၆၊ စူဠနိ။ ၄၊ ၇၊ ၈) အတ္တပစ္စက္ခဝသေန ဥပဋ္ဌာနတော။ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေါတိ သဟ ပစ္စယေန နာမရူပဿ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ အဝဗောဓော။

ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဂမ္ဘီရတာဝဏ္ဏနာ

‘‘အတ္ထဂမ္ဘီရတာယာ’’တိအာဒိနာ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ¶ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌောတိ ဇာတိပစ္စယတော သမ္ဘူတံ ဟုတွာ သဟိတဿ အတ္တနော ပစ္စယာနုရူပဿ ဇရာမရဏဿ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ အာဂတဘာဝေါ၊ အနုပဝတ္တတ္ထောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သမ္ဘူတဋ္ဌော စ သမုဒါဂတဋ္ဌော စ သမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော။ ‘‘န ဇာတိတော ဇရာမရဏံ န ဟောတိ၊’’ န စ ဇာတိံ ဝိနာ ‘‘အညတော ဟောတီ’’တိ ဟိ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတဋ္ဌော ဝုတ္တော၊ ဣတ္ထဉ္စ ဇာတိတော သမုဒါဂစ္ဆတီတိ ဇာတိပစ္စယသမုဒါဂတဋ္ဌော၊ ယာ ယာ ဇာတိ ယထာ ယထာ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တဒနုရူပပါတုဘာဝေါတိ အတ္ထော။ သော အနုပစိတကုသလသမ္ဘာရာနံ ဉာဏဿ တတ္ထ အပ္ပတိဋ္ဌတာယ အဂါဓဋ္ဌေန ဂမ္ဘီရော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယဋ္ဌောတိ ယေနာကာရေန ယဒဝတ္ထာ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတိ။ ယေန ဟိ ပဝတ္တိအာကာရေန၊ ယာယ စ အဝတ္ထာယ အဝတ္ထိတာ အဝိဇ္ဇာ တေသံ တေသံ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တဒုဘယဿပိ ဒုရဝဗောဓနီယတော အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ နဝဟိ အာကာရေဟိ ပစ္စယဋ္ဌော ¶ အနုပစိတကုသလသမ္ဘာရာနံ ဉာဏဿ တတ္ထ အပ္ပတိဋ္ဌတာယ အဂါဓဋ္ဌေန ဂမ္ဘီရော။ ဧသ နယော သေသပဒေသုပိ။

ကတ္ထစိ ¶ အနုလောမတော ဒေသီယတိ၊ ကတ္ထစိ ပဋိလောမတောတိ ဣဓ ပန ပစ္စယုပ္ပာဒါ ပစ္စယုပ္ပန္နုပ္ပာဒသင်္ခါတော အနုလောမော၊ ပစ္စယနိရောဓာ ပစ္စယုပ္ပန္နနိရောဓသင်္ခါတော စ ပဋိလောမော အဓိပ္ပေတော။ အာဒိတော ပန ပဋ္ဌာယ အန္တဂမနံ အနုလောမော၊ အန္တတော စ အာဒိဂမနံ ပဋိလောမောတိ အဓိပ္ပေတော။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အနုလောမဒေသနာယ၊ အန္တတော ပဋ္ဌာယ ပဋိလောမဒေသနာယ စ တိသန္ဓိ စတုသင်္ခေပေါ။ ‘‘ဣမေ ဘိက္ခဝေ စတ္တာရော အာဟာရာ ကိံ နိဒါနာ’’တိအာဒိကာယ (သံ။ နိ။ ၂။၁၁) စ ဝေမဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ပဋိလောမဒေသနာယ၊ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိအာဒိကာယ (သံ။ နိ။ ၂။၄၃၊ ၄၅) အနုလောမဒေသနာယ စ ဒွိသန္ဓိ တိသင်္ခေပေါ။ ‘‘သံယောဇနိယေသု ¶ ဘိက္ခဝေ ဓမ္မေသု အဿာဒါနုပဿိနော ဝိဟရတော တဏှာ ပဝဍ္ဎတိ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါန’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၅၃၊ ၅၇) ဧကသန္ဓိ ဒွိသင်္ခေပေါ။ ဧကင်္ဂေါ ဟိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသိတော။ လဗ္ဘတေဝ ဟိ သော ‘‘တတြ ဘိက္ခဝေ သုတဝါ အရိယသာဝကော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံယေဝ သာဓုကံ ယောနိသော မနသိ ကရောတိ ‘ဣတိ ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ…ပေ… နိရုဇ္ဈတီ’တိ။ သုခဝေဒနိယံ ဘိက္ခဝေ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခဝေဒနာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၂) ဣမဿ သုတ္တဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ တေန တေန ကာရဏေန တထာ တထာ ပဝတ္တေတဗ္ဗတ္တာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသနာယ ဂမ္ဘီရော။ တေနာဟ ‘‘အယံ ဒေသနာဂမ္ဘီရတာ’’တိ။ န ဟိ တတ္ထ သဗ္ဗညုတဉာဏတော အညံ ဉာဏံ ပတိဋ္ဌံ လဘတိ။

‘‘အဝိဇ္ဇာယ ပနာ’’တိအာဒီသု ဇာနနလက္ခဏဿ ဉာဏဿ ပဋိပက္ခဘူတော အဝိဇ္ဇာယ အညာဏဋ္ဌော။ အာရမ္မဏဿ ပစ္စက္ခကရဏေန ဒဿနဘူတဿ ပဋိပက္ခဘူတော အဒဿနဋ္ဌော။ ယေနေသာ အတ္တနော သဘာဝေန ဒုက္ခာဒီနံ ယာထာဝသရသံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဒေတိ ဆာဒေတွာ ပရိယောနန္ဓိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ သော တဿာ သစ္စာသမ္ပဋိဝေဓဋ္ဌော။ အဘိသင်္ခရဏံ သံဝိဓာနံ၊ ပကပ္ပနန္တိ အတ္ထော။ အာယူဟနံ သမ္ပိဏ္ဍနံ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ အတ္တနော ကိစ္စာနုရူပတာယ ရာသီကရဏန္တိ အတ္ထော။ အပုညာဘိသင်္ခါရေကဒေသော သရာဂေါ။ အညော ဝိရာဂေါ။ ရာဂဿ ဝါ အပ္ပဋိပက္ခဘာဝတော ရာဂပ္ပဝဍ္ဎကော၊ ရာဂုပ္ပတ္တိပစ္စယော ¶ စ သဗ္ဗောပိ အပုညာဘိသင်္ခါရော သရာဂေါ။ ဣတရော တဗ္ဗိဒူရဘာဝတော ဝိရာဂေါ။ ‘‘ဒီဃရတ္တံ ဟေတံ ဘိက္ခဝေ အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ အဇ္ဈောသိတံ မမာယိတံ ပရာမဋ္ဌံ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’တိ’’ (သံ။ နိ။ ၂။၆၁) အတ္တပရာမာသဿ ¶ ဝိညာဏံ ဝိသေသတော ဝတ္ထု ဝုတ္တန္တိ ဝိညာဏဿ သုညတဋ္ဌော ဂမ္ဘီရော။ အတ္တာ ဝိဇာနာတိ သံသရတီတိ သဗျာပါရတာသင်္ကန္တိအဘိနိဝေသဗလဝတာယ အဗျာပါရအသင်္ကန္တိပဋိသန္ဓိပါတုဘာဝဋ္ဌာ စ ဂမ္ဘီရာ။ နာမရူပဿ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဧကတောဝ ဥပ္ပာဒေါ ဧကုပ္ပာဒေါ၊ ပဝတ္တိယံ ဝိသုံ ဝိသုံ ယထာရဟံ ဧကုပ္ပာဒေါ။ နာမဿ ရူပေန၊ ရူပဿ စ နာမေန အသမ္ပယောဂတော ဝိနိဗ္ဘောဂေါ နာမဿ နာမေန ¶ ၊ ရူပဿ စ ရူပေန ဧကစ္စဿ ဧကစ္စေန အဝိနိဗ္ဘောဂေါ (နာမဿ နာမေန အဝိနိဗ္ဘောဂေါ ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၂၄၂) ယောဇေတဗ္ဗော။ ဧကုပ္ပာဒေကနိရောဓေဟိ အဝိနိဗ္ဘောဂေ အဓိပ္ပေတေ သော ရူပဿ စ ဧကကလာပပဝတ္တိနော ရူပေန လဗ္ဘတီတိ။ အထ ဝါ ဧကစတုဝေါကာရဘဝေသု နာမရူပါနံ အသဟဝတ္တနတော အညမညံ ဝိနိဗ္ဘောဂေါ၊ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ သဟဝတ္တနတော အဝိနိဗ္ဘောဂေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

နာမဿ အာရမ္မဏာဘိမုခံ နမနံ နမနဋ္ဌော။ ရူပဿ ဝိရောဓိပစ္စယသမဝါယေ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိ ရုပ္ပနဋ္ဌော။ ဣန္ဒြိယပစ္စယဘာဝေါ အဓိပတိယဋ္ဌော။ ‘‘လောကောပေသော၊ ဒွါရာပေသာ၊ ခေတ္တံ ပေတ’’န္တိ ဝုတ္တလောကာဒိအတ္ထော စက္ခာဒီသု ပဉ္စသု ယောဇေတဗ္ဗော။ မနာယတနဿ ပန လုဇ္ဇနတော၊ မနောသမ္ဖဿာဒီနံ ဒွါရခေတ္တဘာဝတော စ ဧတေ အတ္ထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာပါထဂတာနံ ရူပါဒီနံ ပကာသနယောဂျတာလက္ခဏံ ဩဘာသနံ စက္ခာဒီနံ ဝိသယိဘာဝေါ၊ မနာယတနဿ ဝိဇာနနံ။ သင်္ဃဋ္ဋနဋ္ဌော ဝိသေသတော စက္ခုသမ္ဖဿာဒီနံ ပဉ္စန္နံ၊ ဣတရေ ဆန္နမ္ပိ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဖုသနဉ္စ ဖဿဿ သဘာဝေါ။ သင်္ဃဋ္ဋနံ ရသော၊ ဣတရေ ဥပဋ္ဌာနာကာရာ။ အာရမ္မဏရသာနုဘဝနဋ္ဌော ရသဝသေန ဝုတ္တော၊ ဝေဒယိတဋ္ဌော လက္ခဏဝသေန။ သုခဒုက္ခမ အဇ္ဈတ္တဘာဝေါ ¶ ယထာက္ကမံ တိဿန္နံ ဝေဒနာနံ သဘာဝဝသေန ဝုတ္တော။ ‘‘အတ္တာ ဝေဒယတီ’’တိ အဘိနိဝေသဿ ဗလဝဘာဝတော နိဇ္ဇီဝဋ္ဌော ဝေဒနာယ ဂမ္ဘီရော။ နိဇ္ဇီဝါယ ဝါ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတံ နိဇ္ဇီဝဝေဒယိတံ၊ သော ဧဝ အတ္ထောတိ နိဇ္ဇီဝဝေဒယိတဋ္ဌော။

သပ္ပီတိကတဏှာယ ¶ အဘိနန္ဒိတဋ္ဌော။ ဗလဝတရတဏှာယ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌာပနံ အဇ္ဈောသာနဋ္ဌော။ ဣတရေ ပန ဇေဋ္ဌဘာဝဩသာရဏသမုဒ္ဒဒုရတိက္ကမအပါရိပူရိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာဒါနဂ္ဂဟဏာဘိနိဝေသဋ္ဌာ စတုန္နမ္ပိ ဥပါဒါနာနံ သမာနာ၊ ပရာမာသဋ္ဌော ဒိဋ္ဌုပါဒါနာဒီနမေဝ၊ တထာ ဒုရတိက္ကမဋ္ဌော။ ‘‘ဒိဋ္ဌိကန္တာရော’’တိ (ဓ။ သ။ ၃၉၂) ဟိ ဝစနတော ဒိဋ္ဌီနံ ဒုရတိက္ကမတာ။ ဒဠှဂ္ဂဟဏတ္တာ ဝါ စတုန္နမ္ပိ ဒုရတိက္ကမဋ္ဌော ယောဇေတဗ္ဗော။ ယောနိဂတိဌိတိနိဝါသေသုခိပနန္တိ သမာသေ ဘုမ္မဝစနဿ အလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ တေန အာယူဟနာဘိသင်္ခရဏပဒါနံ သမာသော ဟောတိ။ ယထာ တထာ ဇာယနံ ဇာတိအတ္ထော။ တဿာ ပန သန္နိပါတတော ဇာယနံ သဉ္ဇာတိအတ္ထော။ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမိတွာ ဝိယ ဇာယနံ ဩက္ကန္တိအတ္ထော။ သော ဇာတိတော နိဗ္ဗတ္တနံ နိဗ္ဗတ္တိအတ္ထော။ ကေဝလံ ပါတုဘဝနံ ပါတုဘာဝဋ္ဌော။

ဇရာမရဏင်္ဂံ မရဏပ္ပဓာနန္တိ တဿ မရဏဋ္ဌာ ဧဝ ခယာဒယော ဂမ္ဘီရာတိ ဒဿိတာ။ ဥပ္ပန္နဥပ္ပန္နာနဉှိ နဝနဝါနံ ခယေန ကမေန ခဏ္ဍိစ္စာဒိပရိပက္ကပဝတ္တိယံ လောကေ ဇရာဝေါဟာရောတိ ¶ ။ ခယဋ္ဌော ဝါ ဇရာယ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နဝဘာဝါပဂမော ဟိ ‘‘ခယော’’တိ ¶ ဝတ္တုံ ယုတ္တောတိ ဝိပရိဏာမဋ္ဌော ဒွိန္နမ္ပိ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗော၊ သန္တတိဝသေန ဝါ ဇရာယ ခယဝယဘာဝါ၊ သမ္မုတိခဏိကဝသေန မရဏဿ ဘေဒဝိပရိဏာမဋ္ဌာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ အဝိဇ္ဇာဒီနံ သဘာဝေါ ပဋိဝိဇ္ဈီယတီတိ ပဋိဝေဓော။ ဝုတ္တဉှေတံ နိဒါနကထာယံ ‘‘တေသံ တေသံ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တဓမ္မာနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော သလက္ခဏသင်္ခါတော အဝိပရီတသဘာဝေါ ပဋိဝေဓော’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ အဘိ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) သော ဟိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ သဘာဝေါ မဂ္ဂဉာဏေနေဝ အသမ္မောဟပဋိဝေဓဝသေန ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗတော အညာဏဿ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌတာယ အဂါဓဋ္ဌေန ဂမ္ဘီရော။ သာ သဗ္ဗာပီတိ သာ ယထာဝုတ္တာ သင်္ခေပတော စတုဗ္ဗိဓာ ဝိတ္ထာရတော အနေကပ္ပဘေဒါ သဗ္ဗာပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဂမ္ဘီရတာ ထေရဿ ဥတ္တာနကာ ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ။ ဥဒါဟု အညေသမ္ပီတိ ‘‘မယှံ တာဝ ဧသ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဥတ္တာနကော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ကိံ နု ခေါ အညေသမ္ပိ ဧဝံ ဥတ္တာနကော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ မာ ဧဝံ အဝစ မယာဝ ဒိန္နနယေ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနဝိဓိမှိ ဌတွာ။

အပသာဒနာဝဏ္ဏနာ

ဩဠာရိကန္တိ ¶ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမသမတ္ထတာဝသေန ထူလံ။ ကာမံ ကာမရာဂပဋိဃာယေဝ အတ္ထတော ကာမရာဂပဋိဃသံယောဇနာနိ၊ ကာမရာဂပဋိဃာနုသယာ စ၊ တထာပိ အညောယေဝ သံယောဇနဋ္ဌော ဗန္ဓနဘာဝတော၊ အညော အနုသယနဋ္ဌော အပ္ပဟီနဘာဝေန သန္တာနေ ထာမဂမနန္တိ ကတွာ၊ ဣတိ ကိစ္စဝိသေသဝိသိဋ္ဌဘေဒေ ဂဟေတွာ ‘‘စတ္တာရော ကိလေသေ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ ဧသေဝ နယော ဣတရေသုပိ။ အဏုသဟဂတေတိ အဏုသဘာဝံ ဥပဂတေ။ တဗ္ဘာဝတ္ထော ဟိ အယံ သဟဂတ-သဒ္ဒေါ ‘‘နန္ဒိရာဂသဟဂတာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ မ။ နိ။ ၁။၉၁၊ ၁၃၃၊ ၄၆၀၊ ၃။၃၇၄၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၄၊ ဝိဘ။ ၂၀၃၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၃၄၊ ၂။၃၀) ဝိယ။

ယထာ ဥပရိမဂ္ဂါဓိဂမနဝသေန သစ္စသမ္ပဋိဝေဓော ¶ ပစ္စယာကာရပဋိဝေဓဝသေန၊ ဧဝံ သာဝကဗောဓိပစ္စေကဗောဓိသမ္မာသမ္ဗောဓိအဓိဂမနဝသေနပိ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓော ပစ္စယာကာရပဋိဝေဓဝသေနေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ကသ္မာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗထာဝါတိ သဗ္ဗပ္ပကာရေနေဝ ကိဉ္စိပိ ပကာရံ အသေသေတွာတိ အတ္ထော။ ယေ ကတာဘိနီဟာရာနံ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ဝီရိယဿ ဥက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမမုဒုတာဝသေန ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏေ ကာလဘေဒါ ဣစ္ဆိတာ၊ တေ ဒဿေန္တော ‘‘စတ္တာရိ၊ အဋ္ဌ၊ သောဠသ ဝါ အသင်္ချေယျာနီ’’တိ အာဟ၊ သွာယမတ္ထော စရိယာပိဋကဝဏ္ဏနာယ ဂဟေတဗ္ဗော။ သာဝကော ပဒေသဉာဏေ ¶ ဌိတောတိ သာဝကော ဟုတွာ သေက္ခဘာဝတော တတ္ထာပိ ပဒေသဉာဏေ ဌိတော။ ဗုဒ္ဓါနံ ကထာယ ‘‘တံ တထာဂတော အဘိသမေတီ’’တိအာဒိကာယ ပစ္စနီကံ ဟောတိ။ အနညသာဓာရဏဿ ဟိ ဝသေန ဗုဒ္ဓါနံ သီဟနာဒေါ၊ န အညသာဓာရဏဿ။

‘‘ဝါယမန္တဿေဝါ’’တိ ဣမိနာ ဝိသေသတော ဉာဏသမ္ဘာရသမ္ဘရဏံ ပညာပါရမိတာပူရဏံ ဝဒတိ။ တဿ စ သဗ္ဗမ္ပိ ပုညံ ဥပနိဿယော။

‘‘ဧသ ဒေဝမနုဿာနံ၊ သဗ္ဗကာမဒဒေါ နိဓိ၊

ယံ ယဒေဝါဘိပတ္ထေန္တိ၊ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီ’’တိ။ (ခု။ ပါ။ ၈။၁၀) –

ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပုညသမ္ဘာရော ယာဝဒေဝ ဉာဏသမ္ဘာရတ္ထော သမ္မာသမ္ဗောဓိသမဓိဂမသမတ္ထတ္တာတိ အာဟ ‘‘ပစ္စယာကာရံ ¶ …ပေ… နတ္ထီ’’တိ။ ဣဒါနိ ပစ္စယာကာရပဋိဝေဓဿေဝ ဝါ မဟာနုဘာဝတာဒဿနမုခေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿေဝ ပရမဂမ္ဘီရတံ ဒဿေတုံ ‘‘အဝိဇ္ဇာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နဝဟိ အာကာရေဟီတိ ဥပ္ပာဒါဒီဟိ နဝဟိ အာကာရေဟိ။ အဝိဇ္ဇာ ဟိ သင်္ခါရာနံ ဥပ္ပာဒေါ ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ပဝတ္တံ ဟုတွာ နိမိတ္တံ၊ အာယူဟနံ၊ သံယောဂေါ၊ ပလိဗောဓော၊ သမုဒယော၊ ဟေတု၊ ပစ္စယော ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဧဝံ သင်္ခါရာဒယော ဝိညာဏာဒီနံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ‘‘ကထံ ¶ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ? အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိ စ ပဝတ္တဋ္ဌိတိ စ နိမိတ္တဋ္ဌိတိ စ အာယူဟနဋ္ဌိတိ စ သညောဂဋ္ဌိတိ စ ပလိဗောဓဋ္ဌိတိ စ သမုဒယဋ္ဌိတိ စ ဟေတုဋ္ဌိတိ စ ပစ္စယဋ္ဌိတိ စ ဣမေဟိ နဝဟာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ ပစ္စယသမုပ္ပန္နာ’’တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၅)။

တတ္ထ နဝဟာကာရေဟီတိ နဝဟိ ပစ္စယဘာဝူပဂမနာကာရေဟိ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတသ္မာ ဖလန္တိ ဥပ္ပာဒေါ၊ ဖလုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏဘာဝေါ။ သတိ စ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ နာသတိ၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ဥပ္ပာဒေါ ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ။ တထာ အဝိဇ္ဇာယ သတိ သင်္ခါရာ ပဝတ္တန္တိ၊ နီယန္တိ စ။ ယထာ စ ဘဝါဒီသု ခိပန္တိ၊ ဧဝံ တေသံ အဝိဇ္ဇာ ပစ္စယော ဟောတိ။ တထာ အာယူဟန္တိ ဖလုပ္ပတ္တိယာ ဃဋေန္တိ၊ သံယုဇ္ဇန္တိ အတ္တနော ဖလေန။ ယသ္မိံ သန္တာနေ သယံ ဥပ္ပန္နာ၊ တံ ပလိဗုန္ဓန္တိ။ ပစ္စယန္တရသမဝါယေ ဥဒယန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဟိနောတိ စ သင်္ခါရာနံ ကာရဏဘာဝံ ဂစ္ဆတိ။ ပဋိစ္စ အဝိဇ္ဇံ သင်္ခါရာ အယန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ကာရဏဘာဝူပဂမနဝိသေသာ ဥပ္ပာဒါဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ တထာ သင်္ခါရာဒီနံ ဝိညာဏာဒီသု ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိအာဒီသုပိ။ တိဋ္ဌတိ ဧတေနာတိ ဌိတိ၊ ကာရဏံ။ ဥပ္ပာဒေါ ဧဝ ဌိတိ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိ ¶ ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ‘‘ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ဣဓ လောကနာထေန တဒါ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဿ အာရဒ္ဓဘာဝဒဿနံ။ သော စ အာရမ္ဘော ဉာယာရုဠှော ‘‘ယထာ စ ပုရိမေဟိ မဟာဗောဓိသတ္တေဟိ ဗောဓိမူလေ ပဝတ္တိတော၊ တထေဝ စ ပဝတ္တိတော’’တိ။ အစ္ဆရိယဝေဂါဘိဟတာ ဒသသဟဿိလောကဓာတု သင်္ကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဒိဋ္ဌမတ္တေဝါ’’တိအာဒိမာဟ။

ဧတဿ ဓမ္မဿာတိ ဧတဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသညိတဿ ¶ ဓမ္မဿ။ သော ပန ယသ္မာ အတ္ထတော ဟေတုပဘဝါနံ ဟေတု။ တေနာဟ ‘‘ဧတဿ ပစ္စယဓမ္မဿာ’’တိ၊ ဇာတိအာဒီနံ ဇရာမရဏာဒိပစ္စယတာယာတိ အတ္ထော။ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေါ၊ တဿ စ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော န ပဌမာဘိနိဝေသမတ္တေန ဟောတိ ¶ ၊ အထ ခေါ တတ္ထ အပရာပရံ ဉာဏုပ္ပတ္တိသညိတေန အနု အနု ဗုဇ္ဈနေန၊ တဒုဘယာဘာဝံ ပန ဒဿေန္တော ‘‘ဉာတပရိညာဝသေန အနနုဗုဇ္ဈနာ’’တိ အာဟ။ နိစ္စသညာဒီနံ ပဇဟနဝသေန ဝတ္တမာနာ ဝိပဿနာ ဓမ္မေ စ ပဋိဝိဇ္ဈန္တီ ဧဝ နာမ ဟောတိ ပဋိပက္ခဝိက္ခမ္ဘနေန တိက္ခဝိသဒဘာဝါပတ္တိတော၊ တဒဓိဋ္ဌာနဘူတာ စ တီရဏပရိညာ၊ အရိယမဂ္ဂေါ စ ပရိညာပဟာနာဘိသမယဝသေန ပဝတ္တိယာ တီရဏပဟာနပရိညာသင်္ဂဟော စာတိ တဒုဘယပဋိဝေဓာဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘တီရဏ…ပေ… အပ္ပဋိဝိဇ္ဈနာ’’တိ အာဟ။ တန္တံ ဝုစ္စတိ ဝတ္ထဝီနနတ္ထံ တန္တဝါယေဟိ ဒဏ္ဍကေ အာသဉ္ဇိတွာ ပသာရိတသုတ္တပဋ္ဋီ တနီယတီတိ ကတွာ။ တံ ပန သုတ္တသန္တာနာကုလတာယ နိဒဿနဘာဝေန အာကုလမေဝ ဂဟိတန္တိ အာဟ ‘‘တန္တံ ဝိယ အာကုလကဇာတာ’’တိ။ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမာနေတုန္တိ ပုဗ္ဗေန ပရံ သမံ ကတွာ အာနေတုံ၊ အဝိသမံ ဥဇုံ ကာတုန္တိ အတ္ထော။ တန္တမေဝ ဝါ အာကုလံ တန္တာကုလံ၊ တန္တာကုလံ ဝိယ ဇာတာ ဘူတာတိ တန္တာကုလဇာတာ။ မဇ္ဈိမံ ပဋိပဒံ အနုပဂန္တွာ အန္တဒွယပတနေန ပစ္စယာကာရေ ခလိတာ အာကုလာ ဗျာကုလာ ဟောန္တိ။ တေနေဝ အန္တဒွယပတနေန တံတံဒိဋ္ဌိဂါဟဝသေန ပရိဗ္ဘမန္တာ ဥဇုကံ ဓမ္မဋ္ဌိတိ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ န ဇာနန္တိ။ တေနာဟ ‘‘န သက္ကောန္တိ တံ ပစ္စယာကာရံ ဥဇုံ ကာတု’’န္တိ။ ဒွေ ဗောဓိသတ္တေတိ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တမဟာဗောဓိသတ္တေ။ အတ္တနော ဓမ္မတာယာတိ အတ္တနော သဘာဝေန၊ ပရောပဒေသေန ဝိနာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ တတ္ထ ဂုဠကဇာတန္တိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ဇာတဂုဠကမ္ပိ ဂဏ္ဌီတိ ¶ သုတ္တဂဏ္ဌိ။ တတော ဧဝ ဂဏ္ဌိဗဒ္ဓံ ဗဒ္ဓဂဏ္ဌိကံ။ ပစ္စယေသု ပက္ခလိတွာတိ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တာဒိသဘာဝေသု ပစ္စယဓမ္မေသု နိစ္စာဒိဂ္ဂါဟဝသေန ပက္ခလိတွာ။ ပစ္စယေ ဥဇုံ ကာတုံ အသက္ကောန္တာတိ တဿေဝ နိစ္စာဒိဂ္ဂါဟဿ အဝိဿဇ္ဇနတော ပစ္စယဓမ္မနိမိတ္တံ အတ္တနော ဒဿနံ ဥဇုံ ကာတုံ အသက္ကောန္တာ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသကာယဂန္ထဝသေန ဂဏ္ဌိကဇာတာ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဒွါသဋ္ဌိ…ပေ… ဂဏ္ဌိဗဒ္ဓါ’’တိ။ ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ သဿတဒိဋ္ဌိအာဒိဒိဋ္ဌိယော နိဿိတာ အလ္လီနာ။

ဝိနနတော ¶ ‘‘ကုလာ’’တိ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန လဒ္ဓနာမဿ တန္တဝါယဿ ဂဏ္ဌိကံ နာမ အာကုလဘာဝေန အဂ္ဂတော ဝါ မူလတော ဝါ ဒုဝိညေယျာယေဝ ခလိတတန္တသုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ကုလာဂဏ္ဌိကံ ဝုစ္စတိ ပေသကာရကဉ္ဇိယသုတ္တ’’န္တိ။ သကုဏိကာတိ ကုလာဝကသကုဏိကာ။ သာ ဟိ ရုက္ခသာခါသု ဩလမ္ဗနကုလာဝကာ ¶ ဟောတိ။ တဉှိ သာ ကုလာဝကံ တတော တတော တိဏဟီရာဒိကေ အာနေတွာ တထာ ဝိနန္ဓတိ၊ ယထာ တေသံ ပေသကာရကဉ္ဇိယသုတ္တံ ဝိယ အဂ္ဂေန ဝါ အဂ္ဂံ မူလေန ဝါ မူလံ သမာနေတုံ ဝိဝေစေတုံ ဝါ န သက္ကာ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ။ တဒုဘယမ္ပီတိ ‘‘ကုလာဂဏ္ဌိက’’န္တိ ဝုတ္တံ ကဉ္ဇိယသုတ္တံ၊ ကုလာဝကဉ္စ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ‘‘ဧဝမေဝ သတ္တာ’’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ။

ကာမံ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇတိဏာနိ ယထာဇာတာနိပိ ဒီဃဘာဝေန ပတိတွာ အရညဋ္ဌာနေ အညမညံ ဝိနန္ဓိတွာ အာကုလဗျာကုလာနိ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ တာနိ ပန န တထာ ¶ ဒုဗ္ဗိဝေစိယာနိ၊ ယထာ ရဇ္ဇုဘူတာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ တာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

အပါယာတိ အဝဍ္ဎိတာ၊ သုခေန၊ သုခဟေတုနာ ဝါ ဝိရဟိတာတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခဿ ဂတိဘာဝတောတိ အာပါယိကဿ ဒုက္ခဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော။ သုခသမုဿယတောတိ အဗ္ဘုဒယတော။ ဝိနိပတိတတ္တာတိ ဝိရူပံ နိပတိတတ္တာ ယထာ တေနတ္တဘာဝေန သုခသမုဿယော န ဟောတိ၊ ဧဝံ နိပတိတတ္တာ။ ဣတရောတိ သံသာရော။ နနု ‘‘အပါယ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တောပိ သံသာရော ဧဝါတိ? သစ္စမေတံ၊ နိရယာဒီနံ ပန အဓိမတ္တဒုက္ခဘာဝဒဿနတ္ထံ အပါယာဒိဂ္ဂဟဏံ။ ဂေါဗလီဗဒ္ဒဉာယေနာယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋီတိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဟေတုဖလဘာဝေန အပရာပရံ ပဝတ္တိ။ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ဝတ္တမာနာတိ အဝိစ္ဆေဒေန ပဝတ္တမာနာ။ တံ သဗ္ဗမ္ပီတိ တံ ‘‘အပါယ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ အပါယဒုက္ခဉ္စေဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခဉ္စ။ ‘‘မဟာသမုဒ္ဒေ ဝါတုက္ခိတ္တနာဝါ ဝိယာ’’တိ ဣဒံ ပရိဗ္ဘမဋ္ဌာနဿ မဟန္တဒဿနတ္ထဉ္စေဝ ပရိဗ္ဘမနဿ အနဝဋ္ဌိတတာဒဿနတ္ထဉ္စ ‘‘ဥပမာယ။ ယန္တေသု ယုတ္တဂေါဏော ဝိယာ’’တိ ဣဒံ ပန အဝသဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စေဝ ဒုပ္ပမောက္ခဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝဏ္ဏနာ

ဣမိနာ တာဝါတိ ဧတ္ထ တာဝ-သဒ္ဒေါ ကမတ္ထော၊ တေန ‘‘တန္တာကုလကဇာတာ’’တိ ပဒဿ အနုသန္ဓိ ပရတော အာဝိဘဝိဿတီတိ ဒီပေတိ။ အတ္ထိ ဣဒပ္ပစ္စယာတိ ဧတ္ထ အယံ ပစ္စယောတိ ဣဒပ္ပစ္စယော၊ တသ္မာ ဣဒပ္ပစ္စယာ၊ ဣမသ္မာ ပစ္စယာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဣမသ္မာ နာမ ပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ¶ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော အတ္ထိ နု ခေါ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယောတိ။ တေနာဟ ¶ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ…ပေ… ဘဝေယျာ’’တိ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ကိံ ပစ္စယာ ဇရာမရဏံ? ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဥပရိ ဇာတိသဒ္ဒပစ္စယသဒ္ဒသမာနာဓိကရဏေန ¶ ကိံ-သဒ္ဒေန ဣဒံ-သဒ္ဒဿ သမာနာဓိကရဏတာဒဿနတော ကမ္မဓာရယသမာသတာ ဣဒပ္ပစ္စယသဒ္ဒဿ ယုဇ္ဇတိ။ န ဟေတ္ထ ‘‘ဣမဿ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ’’တိ ဇရာမရဏဿ၊ အညဿ ဝါ ပစ္စယတော ဇရာမရဏသမ္ဘဝပုစ္ဆာ သမ္ဘဝတိ ဝိညာတဘာဝတော၊ အသမ္ဘဝတော စ၊ ဇရာမရဏဿ ပန ပစ္စယပုစ္ဆာ သမ္ဘဝတိ။ ပစ္စယသဒ္ဒသမာနာဓိကရဏတာယဉ္စ ဣဒံ-သဒ္ဒဿ ‘‘ဣမသ္မာ ပစ္စယာ’’တိ ပစ္စယပုစ္ဆာ ယုဇ္ဇတိ။

သာ ပန သမာနာဓိကရဏတာ ယဒိပိ အညပဒတ္ထသမာသေပိ လဗ္ဘတိ၊ အညပဒတ္ထဝစနိစ္ဆာဘာဝတော ပနေတ္ထ ကမ္မဓာရယသမာသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာမိဝစနသမာသပက္ခေ ပန နတ္ထေဝ သမာနာဓိကရဏတာသမ္ဘဝေါတိ။ နနု စ ‘‘ဣဒပ္ပစ္စယတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ ဧတ္ထ ဣဒပ္ပစ္စယ-သဒ္ဒေါ သာမိဝစနသမာသော ဣစ္ဆိတောတိ? သစ္စံ ဣစ္ဆိတော ဥဇုကမေဝ တတ္ထ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝစနိစ္ဆာတိ ကတွာ၊ ဣဓ ပန ကေဝလံ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယပရိပုစ္ဆာ အဓိပ္ပေတာ၊ တသ္မာ ယထာ တတ္ထ ဣဒံ-သဒ္ဒဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိသေသနတာ၊ ဣဓ စ ‘‘ပုစ္ဆိတဗ္ဗပစ္စယတ္ထတာ သမ္ဘဝတိ၊ တထာ တတ္ထ၊ ဣဓ စ သမာသကပ္ပနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ ပန တတ္ထ ကမ္မဓာရယသမာသော န ဣစ္ဆိတောတိ? ဟေတုပ္ပဘဝါနံ ဟေတု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ဣမဿ အတ္ထဿ ကမ္မဓာရယသမာသေ အသမ္ဘဝတောတိ ဣမဿ၊ အတ္တနော ပစ္စယာနုရူပဿ အနုရူပေါ ပစ္စယော ဣဒပ္ပစ္စယောတိ ဧတဿ စ အတ္ထဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ ယော ပနေတ္ထ ဣဒံ-သဒ္ဒေန ဂဟိတော အတ္ထော၊ သော ‘‘အတ္ထိ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဇရာမရဏဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတောတိ ဣဒံ-သဒ္ဒေါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒတော ပရိစ္စဇနတော အညဿ အသမ္ဘဝတော ပစ္စယေ ¶ အဝတိဋ္ဌတိ၊ တေနေတ္ထ ကမ္မဓာရယသမာသော။ တတ္ထ ပန ဣဒံ-သဒ္ဒဿ တတော ပရိစ္စဇနကာရဏံ နတ္ထီတိ သာမိဝစနသမာသော ဧဝ ဣစ္ဆိတော။ အဋ္ဌကထာယံပန ယသ္မာ ဇရာမရဏာဒီနံ ပစ္စယပုစ္ဆာမုခေနာယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒေသနာ အာရဒ္ဓါ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ စ နာမ အတ္ထတော ဟေတုပ္ပဘဝါနံ ဟေတူတိ ဝုတ္တော ဝါယမတ္ထော၊ တသ္မာ ‘‘ဣမဿ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယော’’တိ ဧဝမတ္ထဝဏ္ဏနာ ကတာ။

ပဏ္ဍိတေနာတိ ဧကံသဗျာကရဏီယာဒိပဉှာဝိသေသဇာနနသမတ္ထာယ ပညာယ သမန္နာဂတေန။ တမေဝ ဟိဿ ပဏ္ဍိစ္စံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ ယာဒိသဿ ဇီဝဿ ဒိဋ္ဌိဂတိကော သရီရတော အနညတ္တံ ပုစ္ဆတိ ‘‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’’န္တိ၊ သော ဧဝံ ပရမတ္ထတော နုပလဗ္ဘတိ၊ ကထံ တဿ ဝဉ္ဈာတနယဿ ဝိယ ဒီဃရဿတာ သရီရတော အညတာ ဝါ အနညတာ ဝါ ဗျာကာတဗ္ဗာ သိယာ၊ တသ္မာဿ ပဉှဿ ဌပနီယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တုဏှီဘာဝေါ နာမေသ ပုစ္ဆတော အနာဒရော ဝိဟေသာ ¶ ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘အဗျာကတမေတ’’န္တိ ပကာရန္တရမာဟ။ ဧဝံ အဗျာကရဏကာရဏံ ဉာတုကာမဿ ကထေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ကထိတေ စ ဇာနန္တဿ ပမာဒေါပိ ဧဝံ သိယာ၊ ကထနဝိဓိ ပန ‘‘ယာဒိသဿာ’’တိအာဒိနာ ဒဿိတော ဧဝ။ ဧဝံ အပ္ပဋိပဇ္ဇိတွာတိ ဧဝံ ဌပနီယပဉှေ ဝိယ တုဏှီဘာဝါဒိံ အနာပဇ္ဇိတွာ ဧဝ။ ‘‘အပ္ပဋိပဇ္ဇိတွာ’’တိ ဝစနံ နိဒဿနမတ္တမေတံ။ ‘‘ကိံ သဗ္ဗံ အနိစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ သင်္ခတံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆသိ၊ ဥဒါဟု အသင်္ခတ’’န္တိ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ဗျာကာတဗ္ဗံ ဟောတိ ‘‘ကိံ ခန္ဓပဉ္စကံ ပရိညေယျ’’န္တိ ပုဋ္ဌေ ‘‘အတ္ထိ တတ္ထ ပရိညေယျံ၊ အတ္ထိ န ပရိညေယျ’’န္တိ ဝိဘဇ္ဇ ဗျာကာတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဧဝံ အပ္ပဋိပဇ္ဇိတွာတိ စ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဣစ္ဆိတောတိ။ ပုဗ္ဗေ ယဿ ပစ္စယဿ အတ္ထိတာမတ္တံ ¶ စောဒိတန္တိ အတ္ထိတာမတ္တံ ဝိဿဇ္ဇိတံ။ ပုစ္ဆာသဘာဂေန ဟိ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ။ ဣဒါနိ တဿေဝ သရူပပုစ္ဆာ ကရီယတီတိ ‘‘ပုန ကိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓာပိ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။

‘‘ဧသ နယော သဗ္ဗပဒေသူ’’တိ အတိဒေသဝသေန ဥဿုက္ကံ ကတွာ ‘‘နာမရူပပစ္စယာ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ အပဝါဒေါ အာရဒ္ဓါ။ ယသ္မာ ဒဿေတုကာမော၊ တသ္မာ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ ဆန္နံ ဝိပါကသမ္ဖဿာနံယေဝ ဂဟဏံ ဟောတိ ဝိညာဏာဒိ ဝေဒနာပရိယောသာနာ ဝိပါကဝိဓီတိ ကတွာ အနေကေသု သုတ္တပဒေသု၊ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ ဥဒါ။ ၁) အဘိဓမ္မေ (ဝိဘ။ ၂၂၅) စ ယေဘုယျေန တေသံယေဝ ဂဟဏဿ နိရုဠှတ္တာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ။ စ-သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကတ္ထော၊ တေနေတ္ထ ‘‘ဂဟိတမ္ပီ’’တိအာဒိနာ ဝုစ္စမာနံယေဝ ဝိသေသံ ဇောတေတိ။ ပစ္စယဘာဝေါ နာမ ပစ္စယုပ္ပန္နာပေက္ခော တေန ဝိနာ တဿ အသမ္ဘဝတော။ တသ္မာ သဠာယတနပ္ပစ္စယာတိ ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဣမိနာ ပဒေနာတိ ယောဇနာ။ အဝယဝေန ဝါ သမုဒါယောပလက္ခဏမေတံ ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ’’တိ၊ တသ္မာ ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဣမိနာ ပဒေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂဟိတမ္ပီတိ ဆဗ္ဗိဓံ ဝိပါကဖဿမ္ပိ။ အဂ္ဂဟိတမ္ပီတိ အဝိပါကဖဿမ္ပိ ကုသလာကုသလကိရိယာဖဿမ္ပိ။ ပစ္စယုပ္ပန္နဝိသေသံ ဒဿေတုကာမောတိ ¶ ယောဇနာ။ န စေတ္ထ ပစ္စယုပ္ပန္နောဝ ဥပါဒိန္နော ဣစ္ဆိတော၊ အထ ခေါ ပစ္စယောပိ ဥပါဒိန္နော ဣစ္ဆိတောတိ အဇ္ဈတ္တိကာယတနဿေဝ သဠာယတနဂ္ဂဟဏေန ဂဟဏန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘သဠာယတနတော…ပေ… ဒဿေတုကာမော’’တိ။ န ဟိ ဖဿဿ စက္ခာဒိသဠာယတနမေဝ ပစ္စယော၊ အထ ခေါ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ ၄၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၄၊ ၄၅၊ ၂။၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅၊ ၄၆၇) ဝစနတော ရူပါယတနာဒိရူပဉ္စ စက္ခုဝိညာဏာဒိနာမဉ္စ ပစ္စယော၊ တသ္မာ ဣမံ စက္ခာဒိသဠာယတနတော အတိရိတ္တံ ¶ အာဝဇ္ဇနာဒိ ဝိယ သာဓာရဏံ အဟုတွာ၊ တဿ တဿ ဖဿဿ သာဓာရဏတာယ အညံ ဝိသေသပစ္စယံ ပိ-သဒ္ဒေန အဝိသိဋ္ဌံ သာဓာရဏပစ္စယံ ပိဒဿေတုကာမော ဘဂဝါ၊ ‘‘နာမရူပပစ္စယာ ¶ ဖဿော’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေပိ ဣမမေဝ ပစ္စယံ သန္ဓာယ ‘‘နာမရူပပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဝုတ္တန္တိ တဒဋ္ဌကထာယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၃) ‘‘ပစ္စယဝိသေသဒဿနတ္ထဉ္စေဝ မဟာနိဒါနဒေသနာသင်္ဂဟတ္ထဉ္စာ’’တိ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ကတာ။ ပစ္စယာနန္တိ ဇာတိအာဒီနံ ပစ္စယဓမ္မာနံ။ နိဒါနံ ကထိတန္တိ ဇရာမရဏာဒိကဿ နိဒါနတ္တံ ကထိတံ ဧကံသိကော ပစ္စယဘာဝေါ ကထိတော။ တဉှိ တေသံ ပစ္စယဘာဝေ အဗျဘိစာရီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣတိ ခေါ ပနေတ’’န္တိအာဒိနာ ဥပရိ ဒေသနာ ပဝတ္တာ။ နိဇ္ဇဋေတိ နိဇ္ဇာလကေ။ နိဂ္ဂုမ္ဗေတိ နိက္ခေပေ။ ပဒဒွယေနာပိ အာကုလာဘာဝမေဝ ဒဿေတိ၊ တသ္မာ အနာကုလံ အဗျာကုလံ မဟန္တံ ပစ္စယနိဒါနမေတ္ထ ကထိတန္တိ မဟာနိဒါနံ သုတ္တံ အညထာဘာဝဿ အဘာဝတော။

၉၈။ တေသံ တေသံ ပစ္စယာနန္တိ တေသံ တေသံ ဇာတိအာဒီနံ ပစ္စယာနံ။ ယသ္မာ ပစ္စယဘာဝေါ နာမ တေဟိ တေဟိ ပစ္စယေဟိ အနူနာဓိကေဟေဝ တဿ တဿ ဖလဿ သမ္ဘဝတော တထော တစ္ဆော၊ တပ္ပကာရော ဝါ သာမဂ္ဂိဥပဂတေသု ပစ္စယေသု မုဟုတ္တမ္ပိ တထော နိဗ္ဗတ္တနဓမ္မာနံ အသမ္ဘဝါဘာဝတော။ အဝိတထော အဝိသံဝါဒနကော ဝိသံဝါဒနာကာရဝိရဟိတော အညဓမ္မပစ္စယေဟိ အညဓမ္မာနုပ္ပတ္တိတော။ ‘‘အနညထာ’’တိ ဝုစ္စတိ အညထာဘာဝဿ အဘာဝတော။ တသ္မာ ‘‘တထံ အဝိတထံ အနညထံ ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပရိယာယတိ ¶ အတ္တနော ဖလံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝတ္တတီတိ ပရိယာယော၊ ဟေတူတိ အာဟ ‘‘ပရိယာယေနာတိ ကာရဏေနာ’’တိ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗန္တိ ဒေဝတ္တာဒိနာ ¶ သဗ္ဗဘာဝေန သဗ္ဗာ ဇာတိ။ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗန္တိ တတ္ထာပိ စာတုမဟာရာဇိကာဒိသဗ္ဗာကာရေန သဗ္ဗာ၊ နိပါတဒွယမေတံ၊ နိပါတဉ္စ အဗျယံ၊ တဉ္စ သဗ္ဗလိင်္ဂဝိဘတ္တိဝစနေသု ဧကာကာရမေဝ ဟောတီတိ ပါဠိယံ ‘‘သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထဝစနေ ပန တဿ တဿ ဇာတိသဒ္ဒါပေက္ခာယ ဣတ္ထိအတ္ထဝုတ္တိတံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗာကာရေန သဗ္ဗာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာဝ နယေနာတိ ဣမိနာ ဇာတိဝါရေ ဝုတ္တေနေဝ နယေန။ ဒေဝါဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂန္ဓဗ္ဗယက္ခာဒိကေ ပါဠိယံ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၈) အာဂတေ၊ တဒန္တရဘေဒေ စ သင်္ဂဏှာတိ။

ဣဓ နိက္ခိတ္တအတ္ထဝိဘဇနတ္ထေတိ ဣမသ္မိံ ‘‘ကဿစိ ကိမှိစီ’’တိ အနိယမတော ဥဒ္ဒေသဝသေန ဝုတ္တတ္ထဿ နိဒ္ဒိသနတ္ထေ ဇောတေတဗ္ဗေ နိပါတော၊ တဒတ္ထဇောတနံ နိပါတပဒန္တိ အတ္ထော။ တဿာတိ တဿ ပဒဿ။ တေတိ ဓမ္မဒေသနာယ သမ္ပဒါနဘူတံ ထေရံ ဝဒတိ။ သေယျထိဒန္တိ ဝါ တေ ကတမေတိ စေတိ အတ္ထော။ ယေ ဟိ ‘‘ကဿစီ’’တိ၊ ‘‘ကိမှိစီ’’တိ စ အနိယမတော ဝုတ္တော အတ္ထော၊ တေ ကတမေတိ။ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ ဟေသာ။ ဒေဝဘာဝါယာတိ ဒေဝဘာဝတ္ထံ။ ခန္ဓဇာတီတိ ခန္ဓပါတုဘာဝေါ၊ ယထာ ခန္ဓေသု ဥပ္ပန္နေသု ‘‘ဒေဝါ’’တိ သမညာ ဟောတိ၊ တထာ တေသံ ဥပ္ပာဒေါတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ယာယာ’’တိ အာဟ။ သဗ္ဗပဒေသူတိ ‘‘ဂန္ဓဗ္ဗာနံ ဂန္ဓဗ္ဗတ္ထာယာ’’တိအာဒီသု သဗ္ဗေသု ဇာတိနိဒ္ဒေသပဒေသု ¶ ၊ ဘဝါဒိပဒေသု စ။ ယေန ဟိ နယေန သစေ ဟိ ဇာတီတိ အယမတ္ထယောဇနာ ကတာ၊ ဇာတိနိဒ္ဒေသပဒေသောဝ ‘‘ဘဝေါ’’တိအာဒိနာ ဘဝါဒိပဒေသုပိ သော ကာတဗ္ဗောတိ။ ဒေဝါတိ ဥပပတ္တိဒေဝါ စာတုမဟာရာဇိကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ဒိဗ္ဗန္တိ ကာမဂုဏာဒီဟိ ကီဠန္တိ လဠန္တိ ဝိဟရန္တိ ဇောတန္တီတိ ကတွာ။ ဂန္ဓံ အဗ္ဗန္တိ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ ဂန္ဓဗ္ဗာ၊ ဓတရဋ္ဌဿ ¶ မဟာရာဇဿ ပရိဝါရဘူတာ။ ယဇန္တိ ဝေဿဝဏသက္ကာဒိကေ ပူဇေန္တီတိ ယက္ခာ၊ တေန တေန ဝါ ပဏိဓိကမ္မာဒိနာ ယဇိတဗ္ဗာ ပူဇေတဗ္ဗာတိ ယက္ခာ၊ ဝေဿဝဏဿ မဟာရာဇဿ ပရိဝါရဘူတာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အမနုဿာ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ။ ဘူတာတိ ကုမ္ဘဏ္ဍာ၊ ဝိရူဠှကဿ မဟာရာဇဿ ပရိဝါရဘူတာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယေ ကေစိ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌိပက္ခာ ဘမရတုပ္ပဠာဒယော။ စမ္မပက္ခာ ဇတုသိင်္ဂါလာဒယော။ လောမပက္ခာ ဟံသမောရာဒယော။ သရီသပါ အဟိဝိစ္ဆိကသတပဒိအာဒယော။

‘‘တေသံ ¶ တေသ’’န္တိ ဣဒံ န ယေဝါပနကနိဒ္ဒေသော ဝိယ အဝုတ္တသင်္ဂဟတ္ထံ ဝစနံ၊ အထ ခေါ အယေဝါပနကနိဒ္ဒေသော ဝိယ ဝုတ္တသင်္ဂဟတ္ထန္တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေနေဝ စ အာမေဍိတတ္ထော သင်္ဂယှတီတိ အာဟ ‘‘တေသံ တေသံ ဒေဝဂန္ဓဗ္ဗာဒီန’’န္တိ။ တဒတ္တာယာတိ တံဘာဝါယ၊ ယထာရူပေသု ခန္ဓေသု ပဝတ္တမာနေသု ‘‘ဒေဝါ ဂန္ဓဗ္ဗာ’’တိ လောကသမညာ ဟောတိ၊ တထာရူပတာယာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဒေဝဂန္ဓဗ္ဗာဒိဘာဝါယာ’’တိ။ ‘‘နိရောဓော၊ ဝိဂမော’’တိ စ ပဋိလဒ္ဓတ္တာလာဘဿ ဘာဝေါ ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန အစ္စန္တာဘာဝေါ အဓိပ္ပေတော ‘‘သဗ္ဗသော ဇာတိယာ အသတီ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဇာတိနိရောဓာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာတိ အာဟ ‘‘အဘာဝါတိ အတ္ထော’’တိ။

ဖလတ္ထာယ ဟိနောတီတိ ယထာ ဖလံ တတော နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ဧဝံ ဟိနောတိ ပဝတ္တတိ၊ တဿ ဟေတုဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဂဏှထ နန္တိ ‘‘ဣဒံ မေ ဖလံ၊ ဂဏှထ န’’န္တိ ဧဝံ အပ္ပေတိ ဝိယ နိယျာတေတိ ဝိယ။ ‘‘ဧသ နယော’’တိ အဝိသေသံ အတိဒိသိတွာ ဝိသေသမတ္တဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နနု စာယံ ဇာတိ ပရိနိပ္ဖန္နာ၊ သင်္ခတဘာဝါ စ န ဟောတိ ဝိကာရဘာဝတော၊ တထာ ဇရာမရဏံ၊ တဿ ကထံ သာ ဟေတု ဟောတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ¶ ‘‘ဇရာမရဏဿ ဟီ’’တိအာဒိ။ တဗ္ဘာဝေ ဘာဝေါ၊ တဒဘာဝေ စ အဘာဝေါ ဇရာမရဏဿ ဇာတိယာ ဥပနိဿယတာ။

၉၉။ ဩကာသပရိဂ္ဂဟောတိ ပဝတ္တိဋ္ဌာနပရိဂ္ဂဟော။ ဥပပတ္တိဘဝေ ယုဇ္ဇတိ ဥပပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ယထာဝုတ္တဋ္ဌာနတော အညတ္ထ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ ဣဓ ပနာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ‘‘ကာမဘဝေါ’’တိအာဒိနာ အာဂတေ ဣမသ္မိံ ဌာနေ။ ကမ္မဘဝေ ယုဇ္ဇတိ ကာမဘဝါဒိဇောတနာ ဝိသေသတော တဿ ဇာတိယာ ပစ္စယဘာဝတောတိ။ တေနာဟ ‘‘သော ဟိ ဇာတိယာ ဥပနိဿယကောဋိယာဝ ပစ္စယော’’တိ။ နနု စ ဥပပတ္တိဘဝေါပိ ¶ ဇာတိယာ ဥပနိဿယဝသေန ပစ္စယော ဟောတီတိ? သစ္စံ ဟောတိ၊ သော ပန န တထာ ပဓာနဘူတော၊ ကမ္မဘဝေါ ပန ပဓာနဘူတော ပစ္စယော ဇနကဘာဝတောတိ။ ‘‘သော ဟိ ဇာတိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ကာမဘဝူပဂံ ကမ္မံ ကာမဘဝေါ။ ဧသ နယော ရူပါရူပဘဝေသုပိ။ ဩကာသပရိဂ္ဂဟောဝ ကတော‘‘ကိမှိစီ’’တိ ဣမိနာ သတ္တပရိဂ္ဂဟဿ ကတတ္တာ။

၁၀၀။ တိဏ္ဏမ္ပိ ကမ္မဘဝါနန္တိ ကာမကမ္မဘဝါဒီနံ တိဏ္ဏမ္ပိ ကမ္မဘဝါနံ။ တိဏ္ဏဉ္စ ဥပပတ္တိဘဝါနန္တိ ကာမုပပတ္တိဘဝါဒီနံ တိဏ္ဏဉ္စ ဥပပတ္တိဘဝါနံ။ တထာ ¶ သေသာနိပီတိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနာဒီနိ သေသုပါဒါနာနိပိ တိဏ္ဏမ္ပိ ကမ္မဘဝါနံ၊ တိဏ္ဏဉ္စ ဥပပတ္တိဘဝါနံ ပစ္စယောတိ အတ္ထော။ ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန။ ဒွါဒသ ကမ္မဘဝါ ဒွါဒသ ဥပပတ္တိဘဝါတိ စတုဝီသတိဘဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယသ္မာ ကမ္မဘဝဿ ပစ္စယဘာဝမုခေနေဝ ဥပါဒါနံ ဥပပတ္တိဘဝဿ ပစ္စယော နာမ ဟောတိ၊ န အညထာ၊ တသ္မာ ဥပါဒါနံ ကမ္မဘဝဿ ဥဇုကမေဝ ပစ္စယဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘နိပ္ပရိယာယေနေတ္ထ ဒွါဒသ ကမ္မဘဝါ လဗ္ဘန္တီ’’တိ။ တေသန္တိ ကမ္မဘဝါနံ။ သဟဇာတကောဋိယာတိ အကုသလဿ ကမ္မဘဝဿ သဟဇာတံ ဥပါဒါနံ သဟဇာတကောဋိယာ၊ ဣတရံ အနန္တရူပနိဿယာဒိဝသေန ဥပနိဿယကောဋိယာ၊ ကုသလဿ ကမ္မဘဝဿ ပန ¶ ဥပနိဿယကောဋိယာဝ ပစ္စယော။ ဧတ္ထ စ ယထာ အညမညနိဿယသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတာဒိပစ္စယာနံ သဟဇာတပစ္စယေန ဧကသင်္ဂဟတံ ဒဿေတုံ ‘‘သဟဇာတကောဋိယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ အာရမ္မဏူပနိဿယအနန္တရူပနိဿယပကတူပနိဿယာနံ ဧကဇ္ဈံ ဂဟဏဝသေန ‘‘ဥပနိဿယကောဋိယာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၀၁။ ဥပါဒါနဿာတိ ဧတ္ထ ကာမုပါဒါနဿ တဏှာ ဥပနိဿယကောဋိယာဝ ပစ္စယော၊ သေသုပါဒါနာနံ သဟဇာတကောဋိယာပိ ဥပနိဿယကောဋိယာပိ ဝိညာဏာဒိ စ ဝေဒနာပရိယောသာနာ ဝိပါကဝိဓီတိ ကတွာ။

၁၀၂။ ယဒိဒံ ဝေဒနာတိ ဧတ္ထ ဝိပါကဝေဒနာတိ တမေဝ တာဝ ဥပနိဿယကောဋိယာ ပစ္စယော ဣတရကောဋိယာ အသမ္ဘဝတော။ အညာတိ ကုသလာကုသလကိရိယဝေဒနာ။ အညထာပီတိ သဟဇာတကောဋိယာပိ။

၁၀၃။ ဧတ္တာဝတာတိ ဇရာမရဏာဒီနံ ပစ္စယပရမ္ပရာဒဿနဝသေန ပဝတ္တာယ ဧတ္တကာယ ဒေသနာယ။ ပုရိမတဏှန္တိ ပုရိမဘဝသိဒ္ဓံ တဏှံ။ ‘‘ဧသ ပစ္စယော တဏှာယ၊ ယဒိဒံ ဝေဒနာ’’တိ ဝတွာ တဒနန္တရံ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာတိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဝေဒနာယ ပစ္စယဘူတဿ ဖဿဿ ဥဒ္ဓရဏံ အညေသု သုတ္တေသု အာဂတနယေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဒေသနာမဂ္ဂေါ ¶ ၊ တံ ပန အနောတရိတွာ သမုဒါစာရတဏှာဒဿနမုခေနေဝ တဏှာမူလကဓမ္မေ ဒေသေန္တော အာစိဏ္ဏဒေသနာမဂ္ဂတော ဩက္ကမန္တော ဝိယ၊ တဉ္စ ဒေသနံ ပဿတော အပ္ပဝတ္တန္တိ ပသယှ ဗလက္ကာရေန ဒေသေန္တော ဝိယ စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဣဒါနီ’’တိအာဒိ။ ဒွေ တဏှာတိ ဣဓာဓိပ္ပေတတဏှာ ဧဝ ¶ ဒွိဓာ ဘိန္ဒန္တော အာဟ။ ဧသနတဏှာတိ ဘောဂါနံ ပရိယေသနဝသေန ပဝတ္တတဏှာ။ ဧသိတတဏှာတိ ပရိယိဋ္ဌေသု ဘောဂေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနတဏှာ။ သမုဒါစာရတဏှာယာတိ ပရိယုဋ္ဌာနဝသေန ပဝတ္တတဏှာယ။ ဒုဝိဓာပေသာ ဝေဒနံ ပဋိစ္စ တဏှာ ¶ နာမ ဝေဒနာပစ္စယာ စ အပ္ပဋိလဒ္ဓါနံ ဘောဂါနံ ပဋိလာဘာယ ပရိယေသနာ၊ လဒ္ဓေသု စ တေသုပါတဗျတာပတ္တိအာဒိ ဟောတီတိ။

ပရိတဿနဝသေန ပရိယေသတိ ဧတာယာတိ ပရိယေသနာ။ အာသယတော၊ ပယောဂတော စ ပရိယေသနာ တထာပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါ။ တေနာဟ ‘‘တဏှာယ သတိ ဟောတီ’’တိ။ ရူပါဒိအာရမ္မဏပဋိလာဘောတိ သဝတ္ထုကာနံ ရူပါဒိအာရမ္မဏာနံ ဂဝေသနဝသေန၊ ပဝတ္တိယံ ပန အပရိယိဋ္ဌံယေဝ လဗ္ဘတိ၊ တမ္ပိ အတ္ထတော ပရိယေသနာယ လဒ္ဓမေဝ နာမ တထာရူပဿ ကမ္မဿ ပုဗ္ဗေကတတ္တာ ဧဝ လဗ္ဘနတော။ တေနာဟ ‘‘သော ဟိ ပရိယေသနာယ သတိ ဟောတီ’’တိ။ သုခဝိနိစ္ဆယန္တိ သုခံ ဝိသေသတော နိစ္ဆိနောတီတိ သုခဝိနိစ္ဆယော၊ သုခံ သဘာဝတော၊ သမုဒယတော၊ အတ္ထင်္ဂမနတော၊ နိဿရဏတော စ ယာထာဝတော ဇာနိတွာ ပဝတ္တဉာဏံ၊ တံ သုခဝိနိစ္ဆယံ။ ဇညာတိ ဇာနေယျ။ ‘‘သုဘသုခ’’န္တိအာဒိကံ အာရမ္မဏေ အဘူတာကာရံ ဝိဝိဓံ နိန္နဘာဝေန နိစ္ဆိနောတိ အာရောပေတီတိ ဝိနိစ္ဆယော။ အဿာဒါနုပဿနတဏှာဒိဋ္ဌိယာပိ ဧဝမေဝ ဝိနိစ္ဆယဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဝိတက္ကောယေဝ အာဂတောတိ ယောဇနာ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေတိ သက္ကပဉှသုတ္တေ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅၈) တတ္ထ ဟိ ‘‘ဆန္ဒော ခေါ၊ ဒေဝါနံ ဣန္ဒ၊ ဝိတက္ကနိဒါနော’’တိ အာဂတံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ မဟာနိဒါနသုတ္တေ။ ‘‘ဝိတက္ကေနေဝ ဝိနိစ္ဆိနာတီ’’တိ ဧတေန ‘‘ဝိနိစ္ဆီယတိ ဧတေနာတိ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ ဝိနိစ္ဆယ-သဒ္ဒဿ ကရဏသာဓနမာဟ။ ‘‘ဧတ္တက’’န္တိအာဒိ ဝိနိစ္ဆယနာကာရဒဿနံ။

ဆန္ဒနဋ္ဌေန ဆန္ဒော၊ ဧဝံ ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ၊ သွာယံ အနာသေဝနတာယ မန္ဒော ဟုတွာ ပဝတ္တော ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဒုဗ္ဗလရာဂဿာဓိဝစန’’န္တိ။ အဇ္ဈောသာနန္တိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန အဘိနိဝိသနံ။ ‘‘မယှံ ¶ ဣဒ’’န္တိ ဟိ တဏှာဂါဟော ယေဘုယျေန အတ္တဂ္ဂါဟသန္နိဿယောဝ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အဟံ မမ’’န္တိ၊ ‘‘ဗလဝသန္နိဋ္ဌာန’’န္တိ စ တေသံ ဂါဟာနံ ထိရဘာဝပ္ပတ္တိမာဟ။ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ပရိဂ္ဂဟကရဏန္တိ ‘‘အဟံ မမ’’န္တိ ဗလဝသန္နိဋ္ဌာနဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌဿ ¶ အတ္တတ္တနိယဂ္ဂါဟဝတ္ထုနော အညာသာဓာရဏံ ဝိယ ကတွာ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဌာနံ၊ တထာပဝတ္တော လောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒေါ။ အတ္တနာ ပရိဂ္ဂဟိတဿ ဝတ္ထုနော ယဿ ဝသေန ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝဿ အသဟမာနော ¶ ဟောတိ ပုဂ္ဂလော၊ သော ဓမ္မော အသဟနတာ။ ဧဝံ ဝစနတ္ထံ ဝဒန္တိ နိရုတ္တိနယေန။ သဒ္ဒလက္ခဏေ ပန ယဿ ဓမ္မဿ ဝသေန မစ္ဆရိယယောဂတော ပုဂ္ဂလော မစ္ဆရော၊ တဿ ဘာဝေါ၊ ကမ္မံ ဝါ မစ္ဆရိယံ၊ မစ္ဆေရော ဓမ္မော။ မစ္ဆရိယဿ ဗလဝဘာဝတော အာဒရေန ရက္ခဏံ အာရက္ခောတိ အာဟ ‘‘ဒွါရ…ပေ… သုဋ္ဌု ရက္ခဏ’’န္တိ။ အတ္တနော ဖလံ ကရောတီတိ ကရဏံ၊ ယံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ၊ အဓိကံ ကရဏန္တိ အဓိကရဏံ၊ ဝိသေသကာရဏံ။ ဝိသေသကာရဏဉ္စ ဘောဂါနံ အာရက္ခဒဏ္ဍာဒါနာဒိအနတ္ထသမ္ဘဝဿာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အာရက္ခာဓိကရဏ’’န္တိအာဒိ။ ပရနိသေဓနတ္ထန္တိ မာရဏာဒိနာ ပရေသံ ဝိဗာဓနတ္ထံ။ အာဒီယတိ ဧတေနာတိ အာဒါနံ၊ ဒဏ္ဍဿ အာဒါနံ ဒဏ္ဍာဒါနံ၊ အဘိဘဝိတွာ ပရဝိဟေဌနစိတ္တုပ္ပာဒေါ။ သတ္ထာဒါနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဟတ္ထပရာမာသာဒိဝသေန ကာယေန ကာတဗ္ဗကလဟော ကာယကလဟော။ မမ္မဃဋ္ဋနာဒိဝသေန ဝါစာယ ကာတဗ္ဗကလဟော ဝါစာကလဟော။ ဝိရုဇ္ဈနဝသေန ဝိရူပံ ဂဏှာတိ ဧတေနာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဝိရုဒ္ဓံ ဝဒတိ ဧတေနာတိ ဝိဝါဒေါ။ တုဝံ တုဝန္တိ အဂါရဝဝစနသဟစရဏတော တုဝံ တုဝံ၊ သဗ္ဗေတေ တထာပဝတ္တာ ဒေါသသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အနေကေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၀၄)။

၁၁၂။ ဒေသနံ နိဝတ္တေသီတိ ‘‘တဏှံ ပဋိစ္စ ပရိယေသနာ’’တိအာဒိနာ အနုလောမနယေန ပဝတ္တိတံ ဒေသနံ ပဋိလောမနယေန ¶ ပုန ‘‘အာရက္ခာဓိကရဏ’’န္တိ အာရဘန္တော နိဝတ္တေသိ။ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဝသေနာတိ အာရမ္မဏဘူတာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ဧတဿ အတ္ထီတိ ပဉ္စကာမဂုဏိကော၊ တတ္ထ ရဉ္ဇနဝသေန အဘိရမဏဝသေန ပဝတ္တရာဂေါ၊ တဿ ဝသေန ဥပ္ပန္နာ ရဉ္ဇနဝသေန တဏှာယနဝသေန ပဝတ္တာ ရူပါဒိတဏှာဝ ကာမေသု တဏှာတိ ကာမတဏှာ။ ဘဝတိ အတ္ထိ သဗ္ဗကာလံ တိဋ္ဌတီတိ ပဝတ္တာ ဘဝဒိဋ္ဌိ ဥတ္တရပဒလောပေန ဘဝေါ၊ တံသဟဂတာ တဏှာ ဘဝတဏှာ။ ဝိဘဝတိ ဝိနဿတိ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီတိ ပဝတ္တာ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိ ဝိဘဝေါ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ တံသဟဂတာ တဏှာ ဝိဘဝတဏှာတိ အာဟ ‘‘သဿတဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိ။ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာတိ ¶ ‘‘ဧသ ပစ္စယော ဥပါဒါနဿ၊ ယဒိဒံ တဏှာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၀၁) ဧဝံ ဝုတ္တာ ဝဋ္ဋမူလတဏှာ စ ‘‘တဏှံ ပဋိစ္စ ပရိယေသနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၀၃) ဧဝံ ဝုတ္တာ သမုဒါစာရတဏှာ စာတိ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ။ ဝဋ္ဋမူလသမုဒါစာရဝသေနာတိ ဝဋ္ဋမူလဝသေန စေဝ သမုဒါစာရဝသေန စ။ ဒွီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟီတိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ။ ဒွီဟိ အဝယဝေဟိ သမောသရန္တိ နိဗ္ဗတ္တနဝသေန သမံ ဝတ္တန္တိ ဣတောတိ သမောသရဏံ၊ ပစ္စယော၊ ဧကံ သမောသရဏံ ဧတာသန္တိ ဧကသမောသရဏာ။ ကေန ပန ဧကသမောသရဏာတိ အာဟ ‘‘ဝေဒနာယာ’’တိ။ ဒွေပိ ဟိ တဏှာ ဝေဒနာပစ္စယာ ဧဝါတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝေဒနာပစ္စယေန ဧကပစ္စယာ’’တိ။ တတော တတော ဩသရိတွာ အာဂန္တွာ သမဝသနဋ္ဌာနံ ဩသရဏ သမောသရဏံ။ ဝေဒနာယ ¶ သမံ သဟ ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဩသရဏကပဝတ္တနကာ ဝေဒနာ သမောသရဏာတိ အာဟ ‘‘ဣဒံ သဟဇာတသမောသရဏံ နာမာ’’တိ။

၁၁၃။ သဗ္ဗေတိ ဥပ္ပတ္တိဒွါရဝသေန ဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တာ သဝိပါကဖဿာ ဧဝ ဝိညာဏာဒိ ဝေဒနာပရိယောသာနာ ဝိပါကဝိထီတိ ¶ ကတွာ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာ နာမ ဝဋ္ဋကထာတိ အာဟ ‘‘ဌပေတွာ စတ္တာရော လောကုတ္တရဝိပါကဖဿေ’’တိ။ ဗဟုဓာတိ ဗဟုပ္ပကာရေန။ အယဉှိ ပဉ္စဒွါရေ စက္ခုပသာဒါဒိဝတ္ထုကာနံ ပဉ္စန္နံ ဝေဒနာနံ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိကော ဖဿော သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကအာဟာရသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန အဋ္ဌဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ သေသာနံ ပန ဧကေကသ္မိံ ဒွါရေ သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏတဒါရမ္မဏဝသေန ပဝတ္တာနံ ကာမာဝစရဝိပါကဝေဒနာနံ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိကော ဖဿော ဥပနိဿယဝသေန ဧကဓာဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ မနောဒွါရေပိ တဒါရမ္မဏဝသေန ပဝတ္တာနံ ကာမာဝစရဝိပါကဝေဒနာနံ သဟဇာတမနောသမ္ဖဿော တထေဝ အဋ္ဌဓာ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တထာ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိဝသေန ပဝတ္တာနံ တေဘူမကဝိပါကဝေဒနာနံ။ ယာ ပန တာ မနောဒွါရေ တဒါရမ္မဏဝသေန ပဝတ္တာ ကာမာဝစရဝေဒနာ၊ တာသံ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနသမ္ပယုတ္တော မနောသမ္ဖဿော ဥပနိဿယဝသေန ဧကဓာဝ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဧဝံ ဖဿော ဗဟုဓာ ဝေဒနာယ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၁၄။ ဝေဒနာဒီနန္တိ ဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏာနံ။ အသဒိသဘာဝါတိ အနုဘဝနသဉ္ဇာနနာဘိသင်္ခရဏဝိဇာနနဘာဝါ။ တေ ဟိ အညမညဝိဓုရေန ဝေဒယိတာဒိရူပေန အာကိရိယန္တိ ပညာယန္တီတိ အာကာရာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေယေဝါတိ ¶ ဝေဒနာဒီနံ တေ ဧဝ ဝေဒယိတာဒိအာကာရာ။ သာဓုကံ ဒဿိယမာနာတိ သက္ကစ္စံ ပစ္စက္ခတော ဝိယ ပကာသိယမာနာ။ တံ တံ လီနမတ္ထံ ဂမေန္တီတိ ‘‘အရူပဋ္ဌော အာရမ္မဏာဘိမုခနမနဋ္ဌော’’တိ ဧဝမာဒိကံ တံ တံ လီနံ အပါကဋမတ္ထံ ဂမေန္တိ ဉာပေန္တီတိ လိင်္ဂါနိ။ တဿ တဿ သဉ္ဇာနနဟေတုတောတိ တဿ တဿ အရူပဋ္ဌာဒိကဿ သလ္လက္ခဏဿ ကာရဏတ္တာ။ နိမီယန္တိ အနုမီယန္တိ ဧတေဟီတိ နိမိတ္တာနိ။ တထာ တထာ အရူပဘာဝါဒိပ္ပကာရေန၊ ဝေဒယိတာဒိပ္ပကာရေန စ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတော ကထေတဗ္ဗတော ဥဒ္ဒေသာ။ တသ္မာတိ ‘‘အသဒိသဘာဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ကာရဏဘာဝေန ပစ္စာမသတိ။ ယသ္မာ ဝေဒနာဒီနံ အညမညအသဒိသဘာဝါ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန အာကာရာဒယော၊ တသ္မာ အယံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနော ဧတ္ထ ပါဠိပဒေ အတ္ထော။

နာမသမူဟဿာတိ အာရမ္မဏာဘိမုခံ နမနဋ္ဌေန ‘‘နာမ’’န္တိ လဒ္ဓသမညဿ ¶ ဝေဒနာဒိစတုက္ခန္ဓသင်္ခါတဿ အရူပဓမ္မပုဉ္ဇဿ။ ပညတ္တီတိ ‘‘နာမကာယော အရူပကလာပေါ အရူပိနော ¶ ခန္ဓာ’’တိအာဒိကာ ပညာပနာ ဟောတိ။ စေတနာပဓာနတ္တာ သင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မာနံ ‘‘သင်္ခါရာနံ စေတနာကာရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ သင်္ခါရက္ခန္ဓဝိဘဇနေ ‘‘ယာ စေတနာ သဉ္စေတနာ သဉ္စေတယိတတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၂၄၉ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ) စေတနာဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ အသတီတိ အသန္တေသု။ ဝစနဝိပလ္လာသေန ဟိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ စတ္တာရော ခန္ဓေ ဝတ္ထုံ ကတွာတိ ဝေဒနာ သညာ စိတ္တံ စေတနာဒယောတိ ဣမေ စတုက္ခန္ဓသညိတေ နိဿယပစ္စယဘူတေ ဓမ္မေ ဝတ္ထုံ ကတွာ။ အယဉ္စ နယော ပဉ္စဒွါရေပိ သမ္ဘဝတီတိ ‘‘မနောဒွါရေ’’တိ ဝိသေသိတံ။ အဓိဝစနသမ္ဖဿဝေဝစနောတိ အဓိဝစနမုခေန ပညတ္တိမုခေန ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဓိဝစနသမ္ဖဿော’’တိ လဒ္ဓနာမော။ သောတိ မနောသမ္ဖဿော။ ပဉ္စဝေါကာရေ စ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ လဗ္ဘနတော ရူပကာယေ ပညာယတေဝ၊ အယံ ပန နယော ဣဓ န ဣစ္ဆိတော ဝေဒနာဒိပဋိက္ခေပဝသေန အသမ္ဘဝပရိယာယဿ ဇောတိတတ္တာတိ ‘‘ပဉ္စပသာဒေ ဝတ္ထုံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ န ဟိ ဝေဒနာသန္နိဿယေန ဝိနာ ပဉ္စပသာဒေ ဝတ္ထုံ ကတွာ မနောသမ္ဖဿဿ သမ္ဘဝေါ အတ္ထိ။ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေ အသတိ အနုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတော ဖလဿ ဥပ္ပတ္တိ နာမ ကဒါစိပိ နတ္ထီတိ ဣမမတ္ထံ ယထာဓိဂတဿ အတ္ထဿ နိဒဿနဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘အမ္ဗရုက္ခေ’’တိအာဒိမာဟ ¶ ။ ရူပကာယတောတိ ကေဝလံ ရူပကာယတော။ တဿာတိ မနောသမ္ဖဿဿ။

ဝိရောဓိပစ္စယသန္နိပါတေ ဝိဘူတတရာ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိ၊ တသ္မိံ ဝါ သတိ အတ္တနော သန္တာနေ ဝိဇ္ဇမာနဿေဝ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝေါ ရုပ္ပနာကာရော။ သော ဧဝ ရုပ္ပနာကာရော ဝတ္ထုသပ္ပဋိဃာဒိကံ တံ တံ လီနမတ္ထံ ဂမေတီတိ လိင်္ဂံ။ တဿ တဿ သဉ္ဇာနနဟေတုတော နိမိတ္တံ။ တထာ တထာ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတော ဥဒ္ဒေသောတိ ဧဝမေတ္ထ အာကာရာဒယော အတ္ထတော ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝတ္ထာရမ္မဏာနံ အညမညပဋိဟနနံ ပဋိဃော၊ တတော ပဋိဃတော ဇာတော ပဋိဃသမ္ဖဿော။ တေနာဟ ‘‘သပ္ပဋိဃ’’န္တိအာဒိ။ နာမကာယတောတိ ကေဝလံ နာမကာယတော။ တဿာတိ ပဋိဃသမ္ဖဿဿ။ သေသံ ပဌမပဉှေ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဥဘယဝသေနာတိ နာမကာယော ရူပကာယောတိ ဥဘယသန္နိဿယဿ အဓိဝစနသမ္ဖဿော ပဋိဃသမ္ဖဿောတိ ဥဘယသမ္ဖဿဿ ဝသေန။

ဝိသုံ ဝိသုံ ပစ္စယံ ဒဿေတွာတိ ဗျတိရေကမုခေန ပစ္စေကံ နာမကာယရူပကာယသညိတံ ပစ္စယံ ဒဿေတွာ။ တေသန္တိ ဖဿာနံ။ အဝိသေသတောတိ ဝိသေသံ အကတွာ သာမညတော။ ဒဿေတုန္တိ ဗျတိရေကမုခေနေဝ ဒဿေတုံ။ ဧသေဝ ဟေတူတိ ဧသ ဆသုပိ ဒွါရေသု ပဝတ္တော နာမရူပသင်္ခါတော ဟေတု ယထာရဟံ ဒွိန္နမ္ပိ ဖဿာနံ။ ဣဒါနိ တံ ယထာရဟံ ပဝတ္တိံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခုဒွါရာဒီသု ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သမ္ပယုတ္တကာ ¶ ခန္ဓာတိ ဖဿေန သမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာဒယော ခန္ဓာ။ အာဝဇ္ဇနဿာပိ သမ္ပယုတ္တက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေနေဝေတ္ထ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ တဒဝိနာဘာဝတော။ ပရတော မနောသမ္ဖဿေပိ ဧသေဝ နယော။ ပဉ္စဝိဓောပီတိ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိဝသေန ပဉ္စဝိဓောပိ။ သော ဖဿောတိ ပဋိဃသမ္ဖဿော။ ဗဟုဓာတိ ဗဟုပ္ပကာရေန။ တထာ ဟိ ဝိပါကနာမံ ဝိပါကဿ အနေကဘေဒဿ မနောသမ္ဖဿဿ သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန သတ္တဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ယံ ပနေတ္ထ အာဟာရကိစ္စံ၊ တံ အာဟာရပစ္စယဝသေန။ ယံ ဣန္ဒြိယကိစ္စံ၊ တံ ဣန္ဒြိယပစ္စယဝသေန ပစ္စယော ဟောတိ။ အဝိပါကံ ပန နာမံ အဝိပါကဿ မနောသမ္ဖဿဿ ဌပေတွာ ဝိပါကပစ္စယံ ဣတရေသံ ဝသေန ပစ္စယော ဟောတိ။ ရူပံ ပန စက္ခာယတနာဒိဘေဒံ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိကဿ ပဉ္စဝိဓဿ ဖဿဿ နိဿယပုရေဇာတဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန ¶ ¶ ဆဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ရူပါယတနာဒိဘေဒံ တဿ ပဉ္စဝိဓဿ အာရမ္မဏပုရေဇာတအတ္ထိအဝိဂတဝသေန စတုဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ မနောသမ္ဖဿဿ ပန တာနိ ရူပါယတနာဒီနိ၊ ဓမ္မာရမ္မဏဉ္စ တထာ စ အာရမ္မဏပစ္စယမတ္တေနေဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဝတ္ထုရူပံ ပန မနောသမ္ဖဿဿ နိဿယပုရေဇာတဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန ပဉ္စဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဧဝံ နာမရူပံ အဿ ဖဿဿ ဗဟုဓာ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၁၅။ ပဌမုပ္ပတ္တိယံ ဝိညာဏံ နာမရူပဿ ဝိသေသပစ္စယောတိ ဣမမတ္ထံ ဗျတိရေကမုခေန ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘မာတုကုစ္ဆိမှိ န ဩက္ကမိဿထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂဗ္ဘသေယျကပဋိသန္ဓိ ဟိ ဗာဟိရတော မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမန္တဿ ဝိယ ဟောန္တီပိ အတ္ထတော ယထာပစ္စယံ ခန္ဓာနံ တတ္ထ ပဌမုပ္ပတ္တိယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ပဝိသိတွာ…ပေ… န ဝတ္တိဿထာ’’တိ။ သုဒ္ဓန္တိ ကေဝလံ ဝိညာဏေန အမိဿိတံ ဝိရဟိတံ။ ‘‘အဝသေသ’’န္တိ ဣဒံ နာမာပေက္ခံ၊ တသ္မာ အဝသေသံ နာမရူပန္တိ ဣမံ ဝိညာဏံ ဌပေတွာ အဝသေသံ နာမရူပံ ဝါတိ အတ္ထော။ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဩက္ကန္တန္တိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန၊ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမန္တဿ ဝါ ပဌမာဝယဝဘာဝေန ဩတိဏ္ဏံ။ ဝေါက္ကမိဿထာတိ သန္တတိဝိစ္ဆေဒံ ဝိနာသံ ဥပဂမိဿထ၊ တံ ပန မရဏံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘စုတိဝသေနာ’’တိ။ အဿာတိ ဝိညာဏဿ၊ တဉ္စ ခေါ ဝိညာဏသာမညဝသေန ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တဿေဝ စိတ္တဿ နိရောဓေနာ’’တိ၊ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿေဝ နိရောဓေနာတိ အတ္ထော။ တတောတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တတော။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ၊ တတော ဒုတိယတတိယစိတ္တာနံ ဝါ နိရောဓေန စုတိ န ဟောတီတိ ဝုတ္တမတ္ထံ ယုတ္တိတော ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတသ္မိံ အန္တရေတိ ဧတသ္မိံ သောဠသစိတ္တက္ခဏေ ကာလေ။ အန္တရာယော နတ္ထီတိ ဧတ္ထ ဒါရကဿ တာဝ မရဏန္တရာယော မာ ဟောတု တဒါ စုတိစိတ္တဿ အသမ္ဘဝတော၊ မာတု ပန ကထံ တဒါ မရဏန္တရာယာဘာဝေါတိ? တံ တံ ကာလံ အနတိက္ကမိတွာ ¶ တဒန္တရေယေဝ ¶ စဝနဓမ္မာယ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏဿေဝ အသမ္ဘဝတော။ တေနာဟ ‘‘အယဉှိ အနောကာသော နာမာ’’တိ၊ စုတိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဒ္ဓိံ သမုဋ္ဌိတရူပါနီတိ ဩက္ကန္တိက္ခဏေ ဥပ္ပန္နကမ္မဇရူပါနိ ဝဒတိ။ တာနိ ဟိ နိပ္ပရိယာယတော ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဒ္ဓိံ သမုဋ္ဌိတရူပါနိ နာမ၊ န ဥတုသမုဋ္ဌာနာနိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒတော ပစ္ဆာ သမုဋ္ဌိတတ္တာ။ စိတ္တဇာဟာရဇာနံ ¶ ပန တဒါ အသမ္ဘဝေါ ဧဝ။ ယာနိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဒ္ဓိံ သမုဋ္ဌိတရူပါနိ၊ တာနိ တိဝိဓာနိ တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတာနိ၊ ဌိတိက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတာနိ၊ ဘင်္ဂက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတာနီတိ။ တေသု ဥပ္ပာဒက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတာနိ သတ္တရသမဿ ဘဝင်္ဂဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ဌိတိက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတာနိ ဌိတိက္ခဏေ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ဘင်္ဂက္ခဏေ သမုဋ္ဌိတာနိ ဘင်္ဂက္ခဏေ နိရုဇ္ဈန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ဘဉ္ဇမာနော ဓမ္မော ဘဉ္ဇမာနဿ ဓမ္မဿ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ဥပ္ပာဒေ၊ ပန ဌိတိယဉ္စ န န သက္ကာတိ ‘‘သတ္တရသမဿ ဘဝင်္ဂဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ၊ ဌိတိက္ခဏေ စ ဓရန္တာနံ ဝသေန တဿ ပစ္စယမ္ပိ ဒါတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ရူပကာယူပတ္ထမ္ဘိတဿေဝ ဟိ နာမကာယဿ ပဉ္စဝေါကာရေ ပဝတ္တီတိ။ တေဟိ ရူပဓမ္မေဟိ တဿ စိတ္တဿ ဗလဝတရံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သတ္တရသမဿ…ပေ… ပဝတ္တိ ပဝတ္တတီ’’တိ။ ပဝေဏီ ဃဋိယတီတိ အဋ္ဌစတ္တာလီသကမ္မဇဿ ¶ ရူပပဝေဏီ သမ္ဗန္ဓာ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။ ပဌမဉှိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ၊ တတော ယာဝ သောဠသမံ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ၊ တေသု ဧကေကဿ ဥပ္ပာဒဌိတိဘင်္ဂဝသေန တယော တယော ခဏာ။ တတ္ထ ဧကေကဿ စိတ္တဿ တီသု တီသု ခဏေသု သမတိံသ သမတိံသ ကမ္မဇရူပါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဣတိ သောဠသတိကာ အဋ္ဌစတ္တာလီသံ ဟောန္တိ။ ဧသ နယော တတော ပရေသုပိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌစတ္တာလီသကမ္မဇဿ ရူပပဝေဏီ သမ္ဗန္ဓာ ဟုတွာ ပဝတ္တတီ’’တိ။ သစေ ပန န သက္ကောန္တီတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဒ္ဓိံ သမုဋ္ဌိတရူပါနိ သတ္တရသမဿ ဘဝင်္ဂဿ ပစ္စယံ ဒါတုံ သစေ န သက္ကောန္တိ။ ယဒိ ဟိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တတော သတ္တရသမံ စုတိစိတ္တံ သိယာ၊ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဌိတိဘင်္ဂက္ခဏေသုပိ ကမ္မဇရူပံ န ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ပဂေဝ ဘဝင်္ဂစိတ္တက္ခဏေသု။ တထာ သတိ နတ္ထေဝ တဿ စိတ္တဿ ပစ္စယလာဘောတိ ပဝတ္တိ နပ္ပဝတ္တတိ၊ ပဝေဏီ န ဃဋိယတေဝ၊ အညဒတ္ထု ဝိစ္ဆိဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝေါက္ကမတိတိ နာမ ဟောတီ’’တိအာဒိ။

ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထံပကာရတာယ။ ယာဒိသော ဂဗ္ဘသေယျကဿ အတ္တဘာဝေါ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တဿ စ ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနူနာ ဧဝ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ ပရိပုဏ္ဏပဉ္စက္ခန္ဓဘာဝါယာ’’တိ။ ဥပစ္ဆိဇ္ဇိဿထာတိ သန္တာနဝိစ္ဆေဒေန ဝိစ္ဆိန္ဒေယျ။ သုဒ္ဓံ နာမရူပမေဝါတိ ဝိညာဏဝိရဟိတံ ကေဝလံ နာမရူပမေဝ။ အဝယဝါနံ ပါရိပူရိ ဝုဍ္ဎိ။ ထိရဘာဝပ္ပတ္တိ ဝိရူဠှိ။ မဟလ္လကဘာဝပ္ပတ္တိ ဝေပုလ္လံ။ တာနိ ¶ စ ယထာက္ကမံ ပဌမာဒိဝယဝသေန ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဌမဝယဝသေနာ’’တိအာဒိ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော၊ တေန ဝဿသဟဿဒွယာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝိညာဏမေဝါတိ ¶ နိယမဝစနံ၊ ဣတော ဗာဟိရကပ္ပိတဿ အတ္တနော၊ ဣဿရာဒီနဉ္စ ပဋိက္ခေပပဒံ၊ န အဝိဇ္ဇာဒိဖဿာဒိပဋိက္ခေပပဒံ ပဋိယောဂီနိဝတ္တနပဒတ္တာ အဝဓာရဏဿ။ တေနာဟ ‘‘ဧသေဝ ဟေတူ’’တိအာဒိ။ အယဉ္စ နယော ဟေဋ္ဌာပိ သဗ္ဗပဒေသု ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဣဒါနိ ဝိညာဏမေဝ နာမရူပဿ ပဓာနကာရဏန္တိ ဣမမတ္ထံ ဩပမ္မဝသေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပစ္စေကံ ဝိယ သမုဒိတဿာပိ နာမရူပဿ ဝိညာဏေန ဝိနာ အတ္တကိစ္စာသမတ္ထတံ ဒဿေတုံ ‘‘တွံ နာမရူပံ နာမာ’’တိ ဧကဇ္ဈံ ဂဟဏံ။ ပုရေစာရိကေတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမေဝ။ ဝိညာဏဉှိ ¶ သဟဇာတဓမ္မာနံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၊ နေတ္တိ။ ၉၀၊ ၉၂၊ ပေဋကော။ ၁၃၊ ၈၃) ဗဟုဓာတိ အနေကပ္ပကာရေန ပစ္စယော ဟောတိ။

ကထံ? ဝိပါကနာမဿ ဟိ ပဋိသန္ဓိယံ အညံ ဝါ ဝိညာဏံ သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကအာဟာရဣန္ဒြိယသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ နဝဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဝတ္ထုရူပဿ ပဋိသန္ဓိယံ သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကအာဟာရဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ နဝဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဌပေတွာ ပန ဝတ္ထုရူပံ သေသရူပဿ ဣမေသု နဝသု အညမညပစ္စယံ အပနေတွာ သေသေဟိ အဋ္ဌဟိ ပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောတိ။ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ပန အသညသတ္တရူပဿ၊ ပဉ္စဝေါကာရေ ဝါ ကမ္မဇဿ သုတ္တန္တိကပရိယာယတော ဥပနိဿယဝသေန ဧကဓာဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ အဝသေသဉှိ ပဌမဘဝင်္ဂတော ပဘုတိ သဗ္ဗမ္ပိ ဝိညာဏံ တဿ နာမရူပဿ ယထာရဟံ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန ပစ္စယနယေ ဒဿိယမာနေ သဗ္ဗာပိ မဟာပကရဏကထာ အာနေတဗ္ဗာ ဟောတီတိ န ဝိတ္ထာရိတာ။ ကထံ ပနေတံ ပစ္စေတဗ္ဗံ ‘‘ပဋိသန္ဓိနာမရူပံ ဝိညာဏပစ္စယာ ဟောတီ’’တိ? သုတ္တတော၊ ယုတ္တိတော စ။ ပါဠိယဉှိ ‘‘စိတ္တာနုပရိဝတ္တိနော ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ မာတိကာ ၆၂) နယေန ဗဟုဓာ ဝေဒနာဒီနံ ဝိညာဏပစ္စယတာ အာဂတာ။ ယုတ္တိတော ပန ဣဓ စိတ္တဇေန ရူပေန ဒိဋ္ဌေန အဒိဋ္ဌဿာပိ ရူပဿ ဝိညာဏံ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝိညာယတိ။ စိတ္တေဟိ ပသန္နေ၊ အပ္ပသန္နေ ဝါ တဒနုရူပါနိ ရူပါနိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ ဒိဋ္ဌာနိ၊ ဒိဋ္ဌေန စ အဒိဋ္ဌဿ အနုမာနံ ဟောတီတိ။ ဣမိနာ ဣဓ ‘‘ဒိဋ္ဌေန စိတ္တဇရူပေန အဒိဋ္ဌဿာပိ ပဋိသန္ဓိရူပဿ ဝိညာဏံ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ ပစ္စေတဗ္ဗမေတံ ¶ ။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနဿာပိ ဟိ ရူပဿ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿ ဝိယ ဝိညာဏပစ္စယတာ ပဋ္ဌာနေ အာဂတာတိ။

၁၁၆။ ဣဓ ¶ ¶ သမုဒယ-သဒ္ဒေါ သမုဒါယ-သဒ္ဒေါ ဝိယ သမူဟပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဒုက္ခရာသိသမ္ဘဝေါ’’တိ။ ဧကကောတိ အသဟာယော ရာဇပရိသာရဟိတော။ ပဿေယျာမ တေ ရာဇဘာဝံ အမှေဟိ ဝိနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာရဟံ ပရိသံ ရဉ္ဇေတီတိ ဟိ ရာဇာ။ အတ္ထတောတိ အတ္ထသိဒ္ဓိတော အဝဒန္တမ္ပိ ဝဒတိ ဝိယ။ ‘‘ဟဒယဝတ္ထု’’န္တိ ဣမိနာဝ တန္နိဿယောပိ ဂဟိတော ဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာနန္တရိယဘာဝတော နိဿယနိဿယောပိ ‘‘နိဿယော’’ တွေဝ ဝုစ္စတီတိ။ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ နာမ ဘဝေယျာသိ၊ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပဿေယျာမာ’’တိအာဒိ။ ဗဟုဓာတိ အနေကဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကထံ? နာမံ တာဝ ပဋိသန္ဓိယံ သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ သတ္တဓာ ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ။ ကိဉ္စိ ပနေတ္ထ ဟေတုပစ္စယေန၊ ကိဉ္စိ အာဟာရပစ္စယေနာတိ ဧဝံ အညထာပိ ပစ္စယော ဟောတိ။ အဝိပါကံ ပန နာမံ ယထာဝုတ္တေသု ပစ္စယေသု ဌပေတွာ ဝိပါကပစ္စယံ ဣတရေဟိ ဆဟိ ပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကိဉ္စိ ပနေတ္ထ ဟေတုပစ္စယေန၊ ကိဉ္စိ အာဟာရပစ္စယေနာတိ အညထာပိ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တဉ္စ ခေါ ပဝတ္တိယံယေဝ၊ န ပဋိသန္ဓိယံ။ ရူပတော ပန ဟဒယဝတ္ထု ပဋိသန္ဓိယံ ဝိညာဏဿ သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိ အဝိဂတပစ္စယေဟိ ဆဓာဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ ပဝတ္တိယံ ပန သဟဇာတအညမညပစ္စယဝဇ္ဇိတေဟိ ပဉ္စဟိ ပုရေဇာတပစ္စယေန သဟ တေဟေဝ ပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောတိ။ စက္ခာယတနာဒိဘေဒံ ပန ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ရူပံ ယထာက္ကမံ စက္ခုဝိညာဏာဒိဘေဒဿ ဝိညာဏဿ နိဿယပုရေဇာတဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဧဝံ နာမရူပံ ဝိညာဏဿ ဗဟုဓာ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယွာယမနုက္ကမေန ဝိညာဏဿ နာမရူပံ၊ ပဋိသန္ဓိနာမရူပဿ ¶ ၊ စ ဝိညာဏံ ပတိ ပစ္စယဘာဝေါ၊ သော ကဒါစိ ဝိညာဏဿ သာတိသယော၊ ကဒါစိ နာမရူပဿ၊ ကဒါစိ ဥဘိန္နံ သဒိသောတိ တိဝိဓောပိ သော ‘‘ဧတ္တာဝတာ’’တိ ပဒေန ဧကဇ္ဈံ ဂဟိတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိညာဏေ…ပေ… ပဝတ္တေသူ’’တိ ဝတွာ ပုန ယမိဒမ္ပိ ဝိညာဏံ နာမရူပသညိတာနံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ အညမညနိဿယေန ပဝတ္တာနံ ဧတ္တကေန သဗ္ဗာ သံသာရဝဋ္ဋပ္ပဝတ္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတ္တကေန…ပေ… ပဋိသန္ဓိယော’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဧတ္တကေနာတိ ဧတ္တကေနေဝ၊ န ဣတော အညေန ကေနစိ ကာရကဝေဒကသဘာဝေန အတ္တနာ၊ ဣဿရာဒိနာ ဝါတိ အတ္ထော။ အန္တောဂဓာဝဓာရဏဉှေတံ ပဒံ။

ဝစနမတ္တမေဝ ¶ အဓိကိစ္စာတိ ဒါသာဒီသု သိရိဝဍ္ဎကာဒိ-သဒ္ဒါ ဝိယ အတထတ္တာ ဝစနမတ္တမေဝ အဓိကာရံ ကတွာ ပဝတ္တဿ။ တေနာဟ ‘‘အတ္ထံ အဒိသွာ’’တိ။ ဝေါဟာရဿာတိ ဝေါဟရဏမတ္တဿ။ ပထောတိ ပဝတ္တိမဂ္ဂေါ ပဝတ္တိယာ ဝိသယော။ ယသ္မာ သရဏကိရိယာဝသေန ပုဂ္ဂလော ‘‘သတော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သမ္ပဇာနနကိရိယာဝသေန ‘‘သမ္ပဇာနော’’တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ကာရဏာပဒေသဝသေနာ’’တိ။ ကာရဏံ ¶ နိဒ္ဓါရေတွာ ဥတ္တိ နိရုတ္တီတိ။ ဧကမေဝ အတ္ထံ ‘‘ပဏ္ဍိတော’’တိအာဒိနာ ပကာရတော ဉာပနတော ‘‘ပညတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သော ဧဝ ဟိ ‘‘ပဏ္ဍိတော’’တိ စ ‘‘ဗျတ္တော’’တိ စ ‘‘မေဓာဝီ’’တိ စ ပညာပီယတီတိ။ ပဏ္ဍိစ္စပ္ပကာရတော ပန ပဏ္ဍိတော၊ ဝေယျတ္တိယပ္ပကာရတော ဗျတ္တောတိ ပညာပီယတီတိ ဧဝံ ပကာရတော ပညာပနတော ပညတ္တိ။ ယသ္မာ ဣဓ အဓိဝစနနိရုတ္တိပညတ္တိပဒါနိ သမာနတ္ထာနိ။ သဗ္ဗဉ္စ ဝစနံ အဓိဝစနာဒိဘာဝံ ဘဇတိ၊ တသ္မာ ကေသုစိ ဝစနဝိသေသေသု ဝိသေသေန ပဝတ္တေဟိ အဓိဝစနာဒိသဒ္ဒေဟိ သဗ္ဗာနိ ဝစနာနိ ပညတ္တိအတ္ထပ္ပကာသနသာမညေန ဝုတ္တာနီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန အယမတ္ထယောဇနာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အထ ဝါ အဓိ-သဒ္ဒေါ ဥပရိဘာဝေ၊ ဥပရိ ဝစနံ အဓိဝစနံ။ ကဿ ဥပရိ? ပကာသေတဗ္ဗဿ အတ္ထဿာတိ ပါကဋော ယမတ္ထော။ အဓီနံ ဝါ ဝစနံ အဓိဝစနံ။ ကေန အဓီနံ? အတ္ထေန။ တထာ တံတံအတ္ထပ္ပကာသေန ¶ နိစ္ဆိတံ၊ နိယတံ ဝါ ဝစနံ နိရုတ္တိ။ ပထဝီဓာတုပုရိသာဒိတံတံပကာရေန ဉာပနတော ပညတ္တီတိ ဧဝံ အဓိဝစနာဒိပဒါနံ သဗ္ဗဝစနေသု ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အညထာ သိရိဝဍ္ဎကဓနဝဍ္ဎကပ္ပကာရာနမေဝ နိရုတ္တိတာ၊ ‘‘ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော’’တိ ဧဝံ ပကာရာနမေဝ ဧကမေဝ အတ္ထံ တေန တေန ပကာရေန ဉာပေန္တာနံ ပညတ္တိတာ စ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ ဧဝံ တီဟိပိ နာမေဟိ ဝုတ္တဿ ဝေါဟာရဿ ပဝတ္တိမဂ္ဂေါပိ သဟ ဝိညာဏေန နာမရူပန္တိ ဧတ္တာဝတာဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ဣတီ’’တိအာဒိ။ ပညာယ အဝစရိတဗ္ဗန္တိ ပညာယ ပဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ ဉေယျန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဇာနိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဝဋ္ဋန္တိ ကိလေသဝဋ္ဋံ၊ ကမ္မဝဋ္ဋံ၊ ဝိပါကဝဋ္ဋန္တိ တိဝိဓမ္ပိ ဝဋ္ဋံ။ ဝတ္တတီတိ ပဝတ္တတိ။ တယိဒံ ‘‘ဇာယေထာ’’တိအာဒိနာ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ နိဂမနဝသေန ဝုတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဣတ္ထီတိပုရိသာတိအာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နာမပညတ္တတ္ထာယာတိ ခန္ဓာဒိဖဿာဒိသတ္တာဒိဣတ္ထာဒိနာမဿ ပညာပနတ္ထာယ။ ဝတ္ထုပိ ဧတ္တာဝတာဝ။ တေနာဟ ‘‘ခန္ဓပဉ္စကမ္ပိ ဧတ္တာဝတာဝ ပညာယတီ’’တိ။ ဧတ္တာဝတာ ဧတ္တကေန၊ သဟ ဝိညာဏေန နာမရူပပ္ပဝတ္တိယာတိ အတ္ထော။

အတ္တပညတ္တိဝဏ္ဏနာ

၁၁၇။ အနုသန္ဓိယတိ ¶ ဧတေနာတိ အနုသန္ဓိ၊ ဟေဋ္ဌာ အာဂတဒေသနာယ အနုသန္ဓာနဝသေန ပဝတ္တာ ဥပရိဒေသနာ၊ သာ ပဌမပဒဿ ဒဿိတာ၊ ဣဒါနိ ဒုတိယပဒဿ ဒဿေတဗ္ဗာတိ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတိ ဘဂဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ရူပိန္တိ ရူပဝန္တံ။ ပရိတ္တန္တိ န ဝိပုလံ၊ အပ္ပကန္တိ အတ္ထော။ ယသ္မာ အတ္တာ နာမ ကောစိ ပရမတ္ထတော နတ္ထိ။ ကေဝလံ ပန ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ ပရိကပ္ပိတမတ္တံ ¶ ၊ တသ္မာ ယတ္ထ နေသံ အတ္တသညာ၊ ယထာ စဿ ရူပိဘာဝါဒိပရိကပ္ပနာ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ယော’’တိအာဒိမာဟ။ ရူပိံ ပရိတ္တန္တိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌိတကသိဏရူပဝသေန ရူပိံ၊ တဿ အဝဍ္ဎိတဘာဝေန ပရိတ္တံ။ ပညပေတိ နီလကသိဏာဒိဝသေန နာနာကသိဏလာဘီ။ တန္တိ အတ္တာနံ ¶ ။ အနန္တန္တိ ကသိဏနိမိတ္တဿ အပ္ပမာဏတာယ ပရိစ္ဆေဒဿ အနုပဋ္ဌာနတော အန္တရဟိတံ။ ဥဂ္ဃာဋေတွာတိ ဘာဝနာယ အပနေတွာ။ နိမိတ္တဖုဋ္ဌောကာသန္တိ တေန ကသိဏနိမိတ္တေန ဖုဋ္ဌပ္ပဒေသံ။ တေသူတိ စတူသု အရူပက္ခန္ဓေသု။ ဝိညာဏမတ္တမေဝါတိ ‘‘ဝိညာဏမယော အတ္တာ’’တိ ဧဝံဝါဒီ။

၁၁၈။ ‘‘ဧတရဟီ’’တိ သာဝဓာရဏမိဒံ ပဒန္တိ တဒတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒါနေဝါ’’တိ ဝတွာ အဝဓာရဏေန နိဝတ္တိတမတ္ထံ အာဟ ‘‘န ဣတော ပရ’’န္တိ။ တတ္ထ တတ္ထေဝ သတ္တာ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီတိ ဥစ္ဆေဒဝါဒီ၊ တေနာဟ ‘‘ဥစ္ဆေဒဝသေနေတံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဘာဝိန္တိ သဗ္ဗံ သဒါ ဘာဝိံ အဝိနဿနကံ။ တေနာဟ ‘‘သဿတဝသေနေတံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ အတထာသဘာဝန္တိ ယထာ ပရဝါဒီ ဝဒန္တိ၊ န တထာ သဘာဝံ။ တထဘာဝါယာတိ ဥစ္ဆေဒဘာဝါယ ဝါ သဿတဘာဝါယ ဝါ။ အနိယမဝစနဉှေတံ ဝုတ္တံ သာမညဇောတနာဝသေန။ သမ္ပာဒေဿာမီတိ တထဘာဝံ အဿ သမ္ပန္နံ ကတွာ ဒဿယိဿာမိ၊ ပတိဋ္ဌာပေဿာမီတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘သဿတဝါဒဉ္စ ဇာနာပေတွာ’’တိအာဒိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၁၈) ဣမိနာတိ ‘‘အတထံ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝစနေန၊ အနုစ္ဆေဒသဘာဝမ္ပိ သမာနံ သဿတဝါဒိနော မတိဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥပကပ္ပေဿာမီတိ ဥပေစ္စ သမတ္ထယိဿာမိ။

ဧဝံ သမာနန္တိ ဧဝံ ဘူတံ သမာနံ။ ရူပကသိဏဇ္ဈာနံ ရူပံ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ အဓိဂမနဝသေန တံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ရူပီတိ အာဟ ‘‘ရူပိန္တိ ရူပကသိဏလာဘိ’’န္တိ။ ပရိတ္တတ္တာနုဒိဋ္ဌီတိ ဧတ္ထ ရူပီ-သဒ္ဒေါပိအာဝုတ္တိအာဒိနယေန အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ရူပီဘာဝမ္ပိ ဟိ သော ဒိဋ္ဌိဂတိကော ပရိတ္တဘာဝံ ဝိယ ¶ အတ္တနော အဘိနိဝိဿ ဌိတောတိ။ အရူပိန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ပတ္တပလာသဗဟုလဂစ္ဆသင်္ခေပေန ဃနဂဟနဇဋာဝိတာနာ ¶ နာတိဒီဃသန္တာနာ ဝလ္လိ၊ တဗ္ဗိပရီတာ လတာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပ္ပဟီနဋ္ဌေနာတိ မဂ္ဂေန အသမုစ္ဆိန္နဘာဝေန။ ကာရဏလာဘေ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟတာ အနုသယနဋ္ဌော။

အရူပကသိဏံ နာမ ကသိဏုဂ္ဃာဋိံ အာကာသံ၊ န ပရိစ္ဆိန္နာကာသကသိဏံ။ ‘‘ဥဘယမ္ပိ အရူပကသိဏမေဝါ’’တိ ကေစိ။ အရူပက္ခန္ဓဂေါစရံ ဝါတိ ဝေဒနာဒယော အရူပက္ခန္ဓာ ‘‘အတ္တာ’’တိ အဘိနိဝေသဿ ဂေါစရော ဧတဿာတိ အရူပက္ခန္ဓဂေါစရော၊ ဒိဋ္ဌိဂတိကော၊ တံ အရူပက္ခန္ဓဂေါစရံ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တဝိကပ္ပတ္ထော။ သဒ္ဒယောဇနာ ပန အရူပံ အရူပက္ခန္ဓာ ဂေါစရဘူတာ ဧတဿ အတ္ထီတိ အရူပီ၊ တံ အရူပိံ။ လာဘိနော စတ္တာရောတိ ရူပကသိဏာဒိလာဘဝသေန တံ တံ ဒိဋ္ဌိဝါဒံ သယမေဝ ပရိကပ္ပေတွာ ¶ တံ အာဒါယ ပဂ္ဂယှ ပညာပနကာ စတ္တာရော ဒိဋ္ဌိဂတိကာ။ တေသံ အန္တေဝါသိကာတိ တေသံ လာဘီနံ ဝါဒံ ပစ္စက္ခတော၊ ပရမ္ပရာယ စ ဥဂ္ဂဟေတွာ တထေဝ နံ ခမိတွာ ရောစေတွာ ပညာပနကာ စတ္တာရော။ တက္ကိကာ စတ္တာရောတိ ကသိဏဇ္ဈာနဿ အလာဘိနော ကေဝလံ တက္ကနဝသေနေဝ ယထာဝုတ္တေ စတ္တာရော ဒိဋ္ဌိဝါဒေ သယမေဝ အဘိနိဝိဿ ပဂ္ဂယှ ဌိတာ စတ္တာရော။ တေသံ အန္တေဝါသိကာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

နအတ္တပညတ္တိဝဏ္ဏနာ

၁၁၉။ အာရဒ္ဓဝိပဿကောပီတိ သမ္ပရာယိကဝိပဿကောပိ၊ တေန ဗလဝဝိပဿနာယ ဌိတံ ပုဂ္ဂလံ ဒဿေတိ။ န ပညပေတိ ဧဝ အဗဟုဿုတော ပီတိ အဓိပ္ပာယော။ တာဒိသော ဟိ ဝိပဿနာယ အာနုဘာဝေါ။ သာသနိကောပိ ဈာနာဘိညာလာဘီ ‘‘န ပညပေတီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ သော ဣဓ န ဥဒ္ဓဋော။ ဣဒါနိ နေသံ အပညာပနေ ကာရဏံ ဒဿေတိ ‘‘ဧတေသဉှီ’’တိအာဒိနာ။ ဣစ္စေဝ ဉာဏံ ဟောတိ၊ န ဝိပရီတဂ္ဂါဟော တဿ ကာရဏဿ ဒူရသမုဿာရိတတ္တာ။ အရူပက္ခန္ဓာ ဣစ္စေဝ ဉာဏံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

အတ္တသမနုပဿနာဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ ဒိဋ္ဌိဝသေန သမနုပဿိတွာ၊ န ဉာဏဝသေန။ သာ စ သမနုပဿနာ အတ္ထတော ဒိဋ္ဌိဒဿနဝသေန။

‘‘ဝေဒနံ ¶ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိ ဧဝံ ¶ အာဂတာ ဝေဒနာက္ခန္ဓဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ။ ဣဋ္ဌာဒိဘေဒံ အာရမ္မဏံ န ပဋိသံဝေဒေတီတိ အပ္ပဋိသံဝေဒနောတိ ဝေဒကဘာဝပဋိက္ခေပမုခေန သဉ္ဇာနနာဒိဘာဝေါပိ ပဋိက္ခိတ္တော ဟောတိ တဒဝိနာဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ဣမိနာ ရူပက္ခန္ဓဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ကထိတာ’’တိ။ ‘‘အတ္တာ မေ ဝေဒိယတီ’’တိ ဣမိနာ အပ္ပဋိသံဝေဒနတ္တံ ပဋိက္ခိပတိ။ တေနာဟ ‘‘နောပိ အပ္ပဋိသံဝေဒနော’’တိ။ ‘‘ဝေဒနာဓမ္မော’’တိ ပန ဣမိနာ ‘‘ဝေဒနာ မေ အတ္တာ’’တိ ဣမံ ဝါဒံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဝေဒနာသင်္ခါတော ဓမ္မော ဧတဿ အတ္ထီတိ ဟိ ဝေဒနာဓမ္မောတိ ဝေဒနာယ သမန္နာဂတဘာဝံ တဿ ပဋိဇာနာတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧတဿ စ ဝေဒနာဓမ္မော အဝိပ္ပယုတ္တသဘာဝေါ’’တိ။ သညာသင်္ခါရဝိညာဏက္ခန္ဓဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ကထိတာတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဝေဒနာသမ္ပယုတ္တတ္တာ ဝေဒိယတီ’’တိ တံသမ္ပယောဂတော တံကိစ္စကတမာဟ ယထာ စေတနာယောဂတော စေတနော ပုရိသောတိ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ တံ သာရမ္မဏဓမ္မာနံ အာရမ္မဏာနုဘဝနံ လဗ္ဘတေဝ၊ တဉ္စ ခေါ ဧကဒေသတော ဖုဋ္ဌတာမတ္တတော ¶ ၊ ဝေဒနာယ ပန ဝိဿဝိတာယ သာမိဘာဝေန အာရမ္မဏရသာနုဘဝနန္တိ။ တဿာ ဝသေန သညာဒယောပိ တံသမ္ပယုတ္တတ္တာ ‘‘ဝေဒိယတီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌသာလိနိယံ ‘‘အာရမ္မဏရသာနုဘဝနဋ္ဌာနံ ပတွာ သေသသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဧကဒေသမတ္တကမေဝ အနုဘဝန္တီ’’တိ၊ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ဓမ္မုဒ္ဒေသကထာ) ရာဇသူဒနိဒဿနေန ဝါယမတ္ထော တတ္ထ ဝိဘာဝိတော ဧဝ။ ဧတဿာတိ သညာဒိက္ခန္ဓတ္တယဿ။ ‘‘အဝိပ္ပယုတ္တသဘာဝေါ’’တိ ဣမိနာ အဝိသံယောဂဇနိတံ ကဉ္စိ ဝိသေသံ ဌာနံ ဒီပေတိ။

၁၂၂။ တတ္ထာတိ တေသု ဝါရေသု။ တီသု ဒိဋ္ဌိဂတိကေသူတိ ‘‘ဝေဒနာ မေ အတ္တာ’’တိ၊ ‘‘အပ္ပဋိသံဝေဒနော မေ အတ္တာ’’တိ၊ ‘‘ဝေဒနာဓမ္မော မေ အတ္တာ’’တိ စ ဧဝံဝါဒေသု ¶ တီသု ဒိဋ္ဌိဂတိကေသု။ တိဿန္နံ ဝေဒနာနံ ဘိန္နသဘာဝတ္တာ သုခံ ဝေဒနံ ‘‘အတ္တာ’’တိ သမနုပဿတော ဒုက္ခံ၊ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ ဝေဒနံ ‘‘အတ္တာ’’တိ သမနုပဿနာ န ယုတ္တာ။ ဧဝံ သေသဒွယေ ပီတိ အာဟ ‘‘ယော ယော ယံ ယံ ဝေဒနံ အတ္တာတိ သမနုပဿတီ’’တိ။

၁၂၃။ ‘‘ဟုတွာ အဘာဝတော’’တိ ဣမိနာ ဥဒယဗ္ဗယဝန္တတာယ အနိစ္စာတိ ဒဿေတိ၊ ‘‘တေဟိ တေဟီ’’တိအာဒိနာ အနေကကာရဏသင်္ခတတ္တာ သင်္ခတာတိ။ တံ တံ ပစ္စယန္တိ ‘‘ဣန္ဒြိယံ၊ အာရမ္မဏံ၊ ဝိညာဏံ၊ သုခ၊ ဝေဒနီယော ဖဿော’’တိ ¶ ဧဝံ အာဒိကံ တံ တံ အတ္တနော ကာရဏံ ပဋိစ္စ နိဿာယ သမ္မာ သဿတာဒိဘာဝဿ၊ ဥစ္ဆေဒါဒိဘာဝဿ စ အဘာဝေန ဉာယေန သမကာရဏေန သဒိသကာရဏေန အနုရူပကာရဏေန ဥပ္ပန္နာ။ ခယသဘာဝါတိ ခယဓမ္မာ၊ ဝယသဘာဝါတိ ဝယဓမ္မာ ဝိရဇ္ဇနသဘာဝါတိ ဝိရာဂဓမ္မာ၊ နိရုဇ္ဈနသဘာဝါတိ နိရောဓဓမ္မာ၊ စတူဟိပိ ပဒေဟိ ဝေဒနာယ ဘင်္ဂဘာဝမေဝ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ခယောတိ…ပေ… ခယဓမ္မာတိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဝိဂတောတိ သဘာဝဝိဂမေန ဝိဂတော။ ဧကဿေဝါတိ ဧကဿေဝ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ။ တီသုပိ ကာလေသူတိ တိဿန္နံ ဝေဒနာနံ ပဝတ္တိကာလေသု။ ဧသော မေ အတ္တာတိ ‘‘ဧသော သုခဝေဒနာသဘာဝေါ၊ ဒုက္ခအဒုက္ခမသုခဝေဒနာသဘာဝေါ မေ အတ္တာ’’တိ ကိံ ပန ဟောတီ၊ ဧကဿေဝ ဘိန္နသဘာဝတံ အနုမ္မတ္တကော ကထံ ပစ္စေတီတိ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆတိ။ ဣတရော ဧဝမ္ပိ တဿ န ဟောတိ ယေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကိံ ပန န ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝိသေသေနာတိ သုခါဒိဝိဘာဂေန။ သုခဉ္စ ဒုက္ခဉ္စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေန အဒုက္ခမသုခံ သင်္ဂဏှာတိ၊ သုခသင်္ဂဟမေဝ ဝါ တေန ကတံ သန္တသုခုမဘာဝတော။ အဝိသေသေနာတိ အဝိဘာဂေန ဝေဒနာသာမညေန။ ဝေါကိဏ္ဏန္တိ သုခါဒိဘေဒေန ဝေါမိဿကံ။ တံ တိဝိဓမ္ပိ ဝေဒနံ ဧသ ¶ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ အတ္တာတိ သမနုပဿတိ။ ဧကက္ခဏေ စ ဗဟူနံ ဝေဒနာနံ ဥပ္ပာဒေါ အာပဇ္ဇတိ အဝိသေသေန ဝေဒနာသဘာဝတ္တာ။ အတ္တနော ဟိ တသ္မိံ ¶ သတိ သဒါ သဗ္ဗဝေဒနာပဝတ္တိပ္ပသင်္ဂတော ဒိဋ္ဌိဂတိကော အဂတိယာ ဧကက္ခဏေပိ ဗဟူနမ္ပိ ဝေဒနာနံ ဥပ္ပတ္တိံ ပဋိဇာနေယျာတိ တဿ အဝသရံ အဒေန္တော ‘‘န ဧကက္ခဏေ ဗဟူနံ ဝေဒနာနံ ဥပ္ပတ္တိ အတ္ထီ’’တိ အာဟ၊ ပစ္စက္ခဝိရုဒ္ဓမေတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေန ပေတံ နက္ခမတီတိ ဧတေန ဝိရုဒ္ဓတ္တသာဓနေနပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အတ္တနော အဘာဝေနပိ ပဏ္ဍိတာနံ န ရုစ္စတိ၊ ဧတံ ဒဿနံ ဓီရာ နက္ခမန္တီတိ အတ္ထော။

၁၂၄။ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓေပိ ရူပပ္ပဗန္ဓေ ဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရဝသေန ကာစိ ကိရိယာ နာမ လဗ္ဘတီတိ သုဒ္ဓရူပက္ခန္ဓေပိ ယတ္ထ ကဒါစိ ဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရော လဗ္ဘတိ၊ တမေဝ နိဒဿနဘာဝေန ဂဏှန္တော ‘‘တာလဝဏ္ဋေ ဝါ ဝါတပါနေ ဝါ’’တိ အာဟ။ ဝေဒနာဓမ္မေသူတိ ဝေဒနာဓမ္မဝန္တေသု။ ‘‘အဟမသ္မီ’’တိ ဣမိနာ တယောပိ ခန္ဓေ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ အဟံကာရဿ ဥပ္ပဇ္ဇနာကာရော ဝုတ္တောတိ။ ‘‘အယမဟမသ္မီ’’တိ ပန ဣမိနာ တတ္ထ ဧကံ ဧကံ ဂဟေတွာ အဟံကာရဿ ဥပ္ပဇ္ဇနာကာရော ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ဧကဓမ္မောပီ’’တိအာဒိ ¶ ။ တန္တိ ‘‘အဟမသ္မီ’’တိ အဟံကာရုပ္ပတ္တိံ။ သာ ဟိ စတုက္ခန္ဓနိရောဓေန အနုပလဗ္ဘမာနသန္နိဿယာ သသဝိသာဏတိခိဏတာ ဝိယ န ဘဝေယျာဝါတိ။

ဧတ္တာဝတာတိ ‘‘ကိတ္တာဝတာ စ အာနန္ဒာ’’တိအာဒိနာ ‘‘တန္တာကုလကဇာတာ’’တိ ပဒဿ အနုသန္ဓိဒဿနဝသေန ပဝတ္တေန ဧတ္တကေန ဒေသနာဓမ္မေန။ ကာမံ ဟေဋ္ဌာပိ ဝဋ္ဋကထာဝ ကထိတာ၊ ဣဓ ပန ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဝဋ္ဋတော သီသုက္ခိပနာသမတ္ထတာဝိဘာဝနဝသေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ မဟာသာဝဇ္ဇဘာဝဒီပနိယကထာ ပကာသိတာတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝဋ္ဋကထာ ကထိတာ’’တိ အာဟ။ နနု ဝဋ္ဋမူလံ အဝိဇ္ဇာ တဏှာ၊ တာ အနာမသိတွာ တတော အညထာ ကသ္မာ ဣဓ ဝဋ္ဋကထာ ကထိတာတိ အာဟ ‘‘ဘဂဝါ ¶ ဟီ’’တိအာဒိ။ အဝိဇ္ဇာသီသေနာတိ အဝိဇ္ဇံ ဥတ္တမင်္ဂံ ကတွာ၊ အဝိဇ္ဇာမုခေနာတိ အတ္ထော။ ကောဋိ န ပညာယတီတိ ‘‘အသုကဿ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ စက္ကဝတ္တိနော ဝါ ကာလေ အဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ၊ န တတော ပုဗ္ဗေ အတ္ထီ’’တိ အဝိဇ္ဇာယ အာဒိ မရိယာဒါ အပ္ပဋိဟတဿ မမ သဗ္ဗညုတညာဏဿာပိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဧဝါတိ အတ္ထော။ အယံ ပစ္စယော ဣဒပ္ပစ္စယော၊ တသ္မာ ဣဒပ္ပစ္စယာ၊ ဣမသ္မာ အာသဝါဒိကာရဏာတိ အတ္ထော။ ဘဝတဏှာယာတိ ဘဝသံယောဇနဘူတာယ တဏှာယ။ ဘဝဒိဋ္ဌိယာတိ သဿတဒိဋ္ဌိယာ။ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ ဥပပဇ္ဇန္တော’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဣတော ဧတ္ထ ဧတ္တော ဣဓာ’’တိ ဧဝံ အပရိယန္တံ အပရာပရုပ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘မဟာသမုဒ္ဒေ’’တိအာဒိ။

၁၂၆။ ပစ္စယာကာရမူဠှဿာတိ ဘူတကထနမေတံ၊ န ဝိသေသနံ။ သဗ္ဗောပိ ဟိ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ပစ္စယာကာရမူဠှော ဧဝါတိ။ ဝိဝဋ္ဋံ ကထေန္တောတိ ဝဋ္ဋတော ဝိနိမုတ္တတ္တာ ဝိဝဋ္ဋံ၊ ဝိမောက္ခော၊ တံ ကထေန္တော ¶ ။ ကာရကဿာတိ သတ္ထုဩဝါဒကာရကဿ၊ သမ္မာပဋိပဇ္ဇန္တဿာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သတိပဋ္ဌာနဝိဟာရိနော’’တိ။ သော ဟိ ဝေဒနာနုပဿနာယ၊ ဓမ္မာနုပဿနာယ စ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ‘‘နေဝ ဝေဒနံ အတ္တာနံ သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝရူပေါ ဟီ’’တိအာဒိ။ သဗ္ဗဓမ္မေသူတိ သဗ္ဗေသု တေဘူမကဓမ္မေသု။ တေ ဟိ သမ္မသနီယာ။ န အညန္တိ ဝေဒနာယ အညံ သညာဒိဓမ္မံ အတ္တာနံ န သမနုပဿတီတိ။ ‘‘ခန္ဓလောကာဒယော’’တိ ရူပါဒိဓမ္မာ ဧဝ ဝုစ္စန္တိ၊ တေသံ သမူဟောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပါဒီသု ဓမ္မေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ဥပါဒိယတိ ဒိဋ္ဌိတဏှာဂါဟဝသေန။ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၄။၁၀၈၊ မဟာနိ။ ၂၁၊ ၁၇၈၊ ဓ။ သ။ ၁၁၂၁၊ ဝိဘ။ ၈၃၂၊ ၈၆၆) ပဝတ္တမာနမညနာပိ ¶ တဏှာဒိဋ္ဌိမညနာ ဝိယ ပရိတဿနရူပါ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘တဏှာဒိဋ္ဌိမာနပရိတဿနာယပီ’’တိ။

သာ ဧဝံ ဒိဋ္ဌီတိ သာ အရဟတော ဧဝံပကာရာ ဒိဋ္ဌီတိ ယော ဝဒေယျ ¶ ၊ တဒကလ္လံ၊ တံ န ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဧဝမဿ ဒိဋ္ဌီတိ ဧတ္ထာပိ ဧဝံပကာရာ အဿ အရဟတော ဒိဋ္ဌီတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတီတိ ယော ဝဒေယျ ‘‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ ဣတိဿ ဒိဋ္ဌီ’’တိ၊ တဿ စေ ဝစနံ တထေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘အရဟာ န ကိဉ္စိ ဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ ဘဝေယျ ဇာနတော တထာ ဒိဋ္ဌိယာ အဘာဝတော။ တေနေဝါတိ တထာ ဝတ္တုမယုတ္တတ္တာ ဧဝ။ စတုန္နမ္ပိ နယာနန္တိ ‘‘ဟောတိ တထာဂတော’’တိအာဒိနာ အာဂတာနံ စတုန္နံ ဝါရာနံ။ အာဒိတော တီသု ဝါရေသု သင်္ခိပိတွာ ပရိယောသာနဝါရေ ဝိတ္ထာရိတတ္တာ ‘‘အဝသာနေ ‘တံ ကိဿ ဟေတူ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဒိတော တီသု ဝါရေသု တထေဝ ဒေသနာ ပဝတ္တာ၊ ယထာ ပရိယောသာနဝါရေ၊ ပါဠိ ပန သင်္ခိတ္တာ’’တိ ကေစိ။

ဝေါဟာရောတိ ‘‘သတ္တော ဣတ္ထီ ပုရိသော’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘ခန္ဓာအာယတနာနီ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘ဖဿော ဝေဒနာ’’တိအာဒိနာ စ ဝေါဟာရိတဗ္ဗဝေါဟာရော။ တဿ ပန ဝေါဟာရဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ နာမ သင်္ခေပတော ဣမေ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ခန္ဓာ အာယတနာနိ ဓာတုယော’’တိ။ ယသ္မာ နိဗ္ဗာနံ ပုဗ္ဗဘာဂေ သင်္ခါရာနံ နိရောဓဘာဝေနေဝ ပညာပိယတိ စ၊ တသ္မာ တဿာပိ ခန္ဓမုခေန အဝစရိတဗ္ဗတာ လဗ္ဘတီတိ ‘‘ပညာယ အဝစရိတဗ္ဗံ ခန္ဓပဉ္စက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ သသညိမှိ သမနကေ လောကဉ္စ ပညပေမိ လောကသမုဒယဉ္စ လောကနိရောဓဉ္စ လောကနိရောဓဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၀၇၊ အ။ နိ။ ၄။၄၅) ပညာဝစရန္တိ ဝါ တေဘူမကဓမ္မာနမေတံ ဂဟဏန္တိ ‘‘ခန္ဓပဉ္စက’’န္တွေဝ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ‘‘ယာဝတာ ပညာ’’တိ ဧတ္ထာပိ လောကိယပညာယ ဧဝ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝဋ္ဋကထာ ဟေသာတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ယာဝတာ ဝဋ္ဋံ ဝဋ္ဋတိ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘တန္တာကုလကပဒဿေဝ အနုသန္ဓိ ဒဿိတော’’တိ။ ယသ္မာ ဘဂဝါ ဒိဋ္ဌိသီသေနေတ္ထ ဝဋ္ဋကထံ ကထေတွာ ယထာနုသန္ဓိနာပိ ဝဋ္ဋကထံ ကထေသိ၊ တသ္မာ ‘‘တန္တာကုလကပဒဿေဝ ¶ ¶ အနုသန္ဓိ ဒဿိတော’’တိ သာဝဓာရဏံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာ ပနေတ္ထ ယာဝဒေဝ တဿ ဂမ္ဘီရဘာဝဝိဘာဝနတ္ထာယ ဝိတ္ထာရိတာ၊ ဝိဝဋ္ဋကထာပိ သမာနာ ဣဓ ပစ္စာမဋ္ဌာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သတ္တဝိညာဏဋ္ဌိတိဝဏ္ဏနာ

၁၂၇။ ဂစ္ဆန္တော ¶ ဂစ္ဆန္တောတိ သမထပဋိပတ္တိယံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော ဟုတွာ ဝိပဿနာဂမနေန၊ မဂ္ဂဂမနေန စ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တော။ ဥဘောဟိ ဘာဂေဟိ မုစ္စနတော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ သော ‘‘ဧဝံ အသမနုပဿန္တော’’တိ ဝုတ္တော ဝိပဿနာယာနိကောတိ ကတွာ ‘‘ယော စ န သမနုပဿတီတိ ဝုတ္တော သော ယသ္မာ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တော ပညာဝိမုတ္တော နာမ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနန္တိ ‘‘ကိတ္တာဝတာ စ၊ အာနန္ဒ၊ အတ္တာနံ န ပညပေန္တော န ပညာပေတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၁၉)၊ ‘‘ယတော ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု နေဝ ဝေဒနံ အတ္တာနံ သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၂၅ အာဒယော) စ ဟေဋ္ဌာ ပါဠိယံ အာဂတာနံ ဒွိန္နံ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူနံ။ နိဂမနန္တိ နိဿရဏံ။ နာမန္တိ ပညာဝိမုတ္တာဒိနာမံ။

ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တာတိ နာနတ္တကာယနာနတ္တသညိတာဝိသေသဝိသိဋ္ဌပဋိသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တာ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ တံတံသတ္တနိကာယံ ပတိ နိဿယတော ဟိ နာနတ္တကာယာဒိတာ တံပရိယာပန္နပဋိသန္ဓိသမုဒါဂတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ တဒဘိနိဗ္ဗတ္တကကမ္မဘဝဿ တထာ အာယူဟိတတ္တာ။ စတဿော အာဂမိဿန္တီတိ ရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရက္ခန္ဓဝသေန စတဿော ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော အာဂမိဿန္တိ ‘‘ရူပုပါယံ ဝါ အာဝုသော ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၁)။ ဝိညာဏပတိဋ္ဌာနဿာတိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ ဧတရဟိ ¶ ပတိဋ္ဌာနကာရဏဿ။ အတ္ထတော ဝုတ္တဝိသေသဝိသိဋ္ဌာ ပဉ္စဝေါကာရေ ရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊ စတုဝေါကာရေ ဝေဒနာဒယော တယော ခန္ဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သတ္တာဝါသဘာဝံ ဥပါဒါယ ‘‘ဒွေ စ အာယတနာနီတိ ဒွေ နိဝါသဋ္ဌာနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နိဝါသဋ္ဌာနပရိယာယောပိ အာယတနသဒ္ဒေါ ဟောတိ ယထာ ‘‘ဒေဝါယတနဒွယ’’န္တိ။ သဗ္ဗန္တိ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ အာယတနဒွယန္တိ သကလံ။ တသ္မာ ဂဟိတံ တတ္ထ ဧကမေဝ အဂ္ဂဟေတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိယာဒါနံ အနဝသေသဂ္ဂဟဏံ န ဂစ္ဆတိ ဝဋ္ဋံ ဝိညာဏဋ္ဌိတိအာယတနဒွယာနံ အညမညအန္တောဂဓတ္တာ။

နိဒဿနတ္ထေ နိပါတော၊ တသ္မာ သေယျထာပိ မနုဿာတိ ယထာ မနုဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိသေသော ဟောတိယေဝ သတိပိ ဗာဟိရဿ ကာရကဿ အဘေဒေ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဘိန္နတ္တာ။ နာနတ္တံ ကာယေ ဧတေသံ၊ နာနတ္တော ¶ ဝါ ကာယော ဧတေသန္တိ နာနတ္တကာယာ၊ ဣမိနာ နယေန သေသပဒေသုပိ ¶ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နေသန္တိ မနုဿာနံ။ နာနတ္တာ သညာ ဧတေသံ အတ္ထီတိ နာနတ္တသညိနော။ သုခသမုဿယတော ဝိနိပါတော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဝိနိပါတိကာ သတိပိ ဒေဝဘာဝေ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော၊ အပါယေသု ဝါ ဂတော နတ္ထိ နိပါတော ဧတေသန္တိ ဝိနိပါတိကာ။ တေနာဟ ‘‘စတုအပါယဝိနိမုတ္တာ’’တိ။ ဓမ္မပဒန္တိ သတိပဋ္ဌာနာဒိဓမ္မကောဋ္ဌာသံ။ ဝိဇာနိယာတိ သုတမယေန တာဝ ဉာဏေန ဝိဇာနိတွာ။ တဒနုသာရေန ယောနိသောမနသိကာရံ ပရိဗြူဟန္တော သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒိကံ သမ္မာပဋိပတ္တိံ အပိ ပဋိပဇ္ဇေမ။ သာ စ ပဋိပတ္တိ ဟိတာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိသကလဟိတာယ အမှာကံ သိယာ။ ဣဒါနိ တတ္ထ သီလပဋိပတ္တိံ တာဝ ဝိဘာဂေန ဒဿေန္တော ‘‘ပါဏေသု စာ’’တိ ဂါထမာဟ။

ဗြဟ္မကာယေ ပဌမဇ္ဈာနနိဗ္ဗတ္တေ ဗြဟ္မသမူဟေ၊ ဗြဟ္မနိကာယေ ဝါ ဘဝါတိ ဗြဟ္မကာယိကာ။ မဟာဗြဟ္မုနော ပရိသာယ ဘဝါတိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ တဿ ပရိစာရကဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ။ မဟာဗြဟ္မုနော ပုရောဟိတဋ္ဌာနေ ဌိတာတိ ဗြဟ္မပုရောဟိတာ ¶ ။ အာယုဝဏ္ဏာဒီဟိ မဟန္တော ဗြဟ္မာနောတိ မဟာဗြဟ္မုနော။ သတိပိ တေသံ တိဝိဓာနမ္ပိ ပဌမေန ဈာနေန အဘိနိဗ္ဗတ္တဘာဝေ ဈာနဿ ပန ပဝတ္တိဘေဒေန အယံ ဝိသေသောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိတ္တေနာတိ ဟီနေန၊ သာ စဿ ဟီနတာ ဆန္ဒာဒီနံ ဟီနတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ပဋိလဒ္ဓမတ္တံ ဝါ ဟီနံ။ ကပ္ပဿာတိ အသင်္ချေယျကပ္ပဿ။ ဟီနပဏီတာနံ မဇ္ဈေ ဘဝတ္တာ မဇ္ဈိမေန၊ သာ စဿ မဇ္ဈိမတာ ဆန္ဒာဒီနံ မဇ္ဈိမတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ပဋိလဘိတွာ နာတိသုဘာဝိတံ ဝါ မဇ္ဈိမံ။ ဥပဍ္ဎကပ္ပောတိ အသင်္ချေယျကပ္ပဿ ဥပဍ္ဎကပ္ပော။ ဝိပ္ဖာရိကတရောတိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇေဟိ ပမာဏတော ဝိပုလတရော၊ သဘာဝတော ဥဠာရတရော စ ဟောတိ။ သဘာဝေနပိ ဟိ ဥဠာရတရောဝ၊ တံ ပနေတ္ထ အပ္ပမာဏံ။ တထာ ဟိ ပရိတ္တာဘာဒီနံ၊ ပရိတ္တသုဘာဒီနဉ္စ ကာယေ သတိပိ သဘာဝဝေမတ္တေ ဧကတ္တဝသေနေဝ ဝဝတ္ထာပီယတီတိ ‘‘ဧကတ္တကာယာ’’ တွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ပဏီတေနာတိ ဥက္ကဋ္ဌေန၊ သာ စဿ ဥက္ကဋ္ဌတာ ဆန္ဒာဒီနံ ဥက္ကဋ္ဌတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သုဘာဝိတံ ဝါ သမ္မဒေဝ ဝသိဘာဝံ ပါပိတံ ပဏီတံ ပဓာနဘာဝံ နီတန္တိ ကတွာ၊ ဣဓာပိ ကပ္ပော အသင်္ချေယျကပ္ပဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော ပရိပုဏ္ဏဿ မဟာကပ္ပဿ အသမ္ဘဝတော။ ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ တေတိ ‘‘ဗြဟ္မကာယိကာ’’တိ ဝုတ္တာ တိဝိဓာပိ ဗြဟ္မာနော။ သညာယ ဧကတ္တာတိ တိဟေတုကဘာဝေန သညာယ ဧကတ္တသဘာဝတ္တာ ¶ ။ န ဟိ တဿာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန အညောပိ ကောစိ ဘေဒေါ အတ္ထိ။

ဧဝန္တိ ဣမိနာ နာနတ္တကာယဧကတ္တသညိနောတိ ဒဿေတိ။

ဒဏ္ဍဥက္ကာယာတိ ဒဏ္ဍဒီပိကာယ။ သရတီတိ ဓာဝတိ ဝိယ။ ဝိဿရတီတိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏာ ဝိယ ဓာဝတိ ¶ ။ ဒွေ ကပ္ပာတိ ဒွေ မဟာကပ္ပာ။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ။ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေန အာဘဿရဂ္ဂဟဏေနေဝ သဗ္ဗေပိ တေ ပရိတ္တာဘာ၊ အပ္ပမာဏာဘာပိ ဂဟိတာ။

သောဘနာ ပဘာ သုဘာ၊ သုဘာယ ကိဏ္ဏာ သုဘာကိဏ္ဏာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ အာ-ကာရဿ ရဿတ္တံ၊ အန္တိမ-ဏ-ကာရဿ ဟ-ကာရဉ္စ ကတွာ ‘‘သုဘကိဏှာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာယံပန နိစ္စလာယ ဧကဂ္ဃနာယ ပဘာယ သုဘောတိ ပရိယာယဝစနန္တိ ¶ ‘‘သုဘေန ဩကိဏ္ဏာ ဝိကိဏ္ဏာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဧတ္ထာပိ အန္တိမ-ဏ-ကာရဿ ဟ-ကာရကရဏံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗမေဝ။ န ဆိဇ္ဇိတွာ ဆိဇ္ဇိတွာ ပဘာ ဂစ္ဆတိ ဧကဂ္ဃနတ္တာ။ စတုတ္ထဝိညာဏဋ္ဌိတိမေဝ ဘဇန္တိ ကာယဿ၊ သညာယ စ ဧကရူပတ္တာ။ ဝိပုလသန္တသုခါယုဝဏ္ဏာဒိဖလတ္တာ ဝေဟပ္ဖလာ။ ဧတ္ထာတိ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယံ။

ဝိဝဋ္ဋပက္ခေ ဌိတာ နပုနရာဝတ္တနတော။ ‘‘န သဗ္ဗကာလိကာ’’တိ ဝတွာ တမေဝ အသဗ္ဗကာလိကတ္တံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကပ္ပသတသဟဿမ္ပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သောဠသကပ္ပသဟဿစ္စယေန ဥပ္ပန္နာနံ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာနံ ပရိနိဗ္ဗာယနတော၊ အညေသဉ္စ တတ္ထ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ သုညံ တံ ဌာနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သုဒ္ဓါဝါသာ န သဗ္ဗကာလိကာ၊ ခန္ဓာဝါရဋ္ဌာနသဒိသာ ဟောန္တိ သုဒ္ဓါဝါသဘူမိယော။ ဣမိနာ သုတ္တေန သုဒ္ဓါဝါသာနံ သတ္တာဝါသဘာဝဒီပနေနေဝ ဝိညာဏဋ္ဌိတိဘာဝေါ ဒီပိတော၊ တသ္မာ သုဒ္ဓါဝါသာပိ သတ္တသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု စတုတ္ထဝိညာဏဋ္ဌိတိံ နဝသု သတ္တာဝါသေသု စတုတ္ထသတ္တာဝါသံယေဝ ဘဇန္တိ။

သုခုမတ္တာတိ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမဘာဝပ္ပတ္တတ္တာ။ ပရိဗျတ္တဝိညာဏကိစ္စာဘာဝတော နေဝ ဝိညာဏံ၊ သဗ္ဗသော အဝိညာဏံ န ဟောတီတိ နာဝိညာဏံ၊ တသ္မာ ပရိပ္ဖုဋဝိညာဏကိစ္စဝန္တီသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု အဝတွာ။

၁၂၈။ တဉ္စ ဝိညာဏဋ္ဌိတိန္တိ ပဌမံ ဝိညာဏဋ္ဌိတိံ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သရူပတော၊ မနုဿာဒိဝိဘာဂတော၊ သင်္ခေပတော၊ ‘‘နာမဉ္စ ရူပဉ္စာ’’တိ ဘေဒတော ¶ စ ပဇာနာတိ။ တဿာ သမုဒယဉ္စာတိ တဿာ ပဌမာယ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ ပဉ္စဝီသတိဝိဓံ သမုဒယဉ္စ ပဇာနာတိ။ အတ္ထင်္ဂမေပိ ဧသေဝ နယော။ အဿာဒေတဗ္ဗတော၊ အဿာဒတော စ အဿာဒံ။ အယံ အနိစ္စာဒိဘာဝေါ အာဒီနဝေါ။ ဆန္ဒရာဂေါ ဝိနီယတိ ဧတေန၊ ဧတ္ထ ဝါတိ ဆန္ဒရာဂဝိနယော၊ သဟ မဂ္ဂေန နိဗ္ဗာနံ။ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ မာနဒိဋ္ဌီနံ ဝသေနာဟန္တိ ဝါ၊ တဏှာဝသေန မမန္တိ ဝါ အဘိနန္ဒနာပိ မာနဿ ပရိတဿနာ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု သေသေသု အဋ္ဌသုပိ ဝါရေသု ¶ ။ တတ္ထာတိ ဥပရိ တီသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု ဒုတိယာယတနေသု။ တတ္ထ ဟိ ရူပံ နတ္ထိ။ ပုန တတ္ထာတိ ပဌမာယတနေ။ တတ္ထ ဟိ ဧကော ရူပက္ခန္ဓောဝ။ ဧတ္ထာတိ ¶ စ တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ ရူပဿ ကမ္မသမုဋ္ဌာနတ္တာ အာဟာရဝသေန ယောဇနာ န သမ္ဘဝတိ။

ယတော ခေါတိ ဧတ္ထ တော-သဒ္ဒေါ ဒါ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ကာလဝစနော ‘‘ယတော ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၂၁) ဝိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယဒါ ခေါ’’တိ။ အဂ္ဂဟေတွာတိ ကဉ္စိပိ သင်္ခါရံ ‘‘ဧတံ မမာ’’တိအာဒိနာ အဂ္ဂဟေတွာ။ ပညာဝိမုတ္တောတိ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ အနဓိဂတတ္တာ သာတိသယဿ သမာဓိဗလဿ အဘာဝတော ပညာဗလေနေဝ ဝိမုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ အသစ္ဆိကတွာ ပညာဗလေနေဝါ’’တိအာဒိ။ အပ္ပဝတ္တိန္တိ အာယတိံ အပ္ပဝတ္တိံ ကတွာ။ ပဇာနန္တော ဝိမုတ္တောတိ ဝါ ပညာဝိမုတ္တော၊ ပဌမဇ္ဈာနဖဿေန ဝိနာ ပရိဇာနနာဒိပ္ပကာရေဟိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဇာနန္တော ပဋိဝိဇ္ဈန္တော တေသံ ကိစ္စာနံ မတ္ထကပ္ပတ္တိယာ နိဋ္ဌိတကိစ္စတာယ ဝိသေသေန မုတ္တောတိ ဝိမုတ္တော။ သော ပညာဝိမုတ္တော။ သုက္ခဝိပဿကောတိ သမထဘာဝနာသိနေဟာဘာဝေန သုက္ခာ လူခါ၊ အသိနိဒ္ဓါ ဝါ ဝိပဿနာ ဧတဿာတိ သုက္ခဝိပဿကော။ ဌတွာတိ ပါဒကကရဏဝသေန ဌတွာ။ အညတရသ္မိန္တိ စ အညတရအညတရသ္မိံ၊ ဧကေကသ္မိန္တိ အတ္ထော။ ဧဝဉှိဿ ပဉ္စဝိဓတာ သိယာ။ ‘‘န ဟေဝ ခေါ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတီ’’တိ ဣမိနာ သာတိသယဿ သမာဓိဗလဿ အဘာဝေါ ဒီပိတော။ ‘‘ပညာယ စဿ ဒိသွာ’’တိအာဒိနာ သာတိသယဿ ပညာဗလဿ ဘာဝေါ။ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ န အာသဝါ ပညာယ ပဿန္တိ၊ ဒဿနကာရဏာ ပန ပရိက္ခီဏာ ‘‘ဒိသွာ ပရိက္ခီဏာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဒဿနာယတ္တပရိက္ခယတ္တာ ဧဝ ဟိ ဒဿနံ အာသဝါနံ ခယဿ ပုရိမကိရိယာ ဟောတိ။

အဋ္ဌဝိမောက္ခဝဏ္ဏနာ

၁၂၉။ ဧကဿ ¶ ဘိက္ခုနောတိ သတ္တသု အရိယပုဂ္ဂလေသု ဧကဿ ဘိက္ခုနော။ ဝိညာဏဋ္ဌိတိအာဒိနာ ပရိဇာနနာဒိဝသပ္ပ ဝတ္တနိဂ္ဂမနဉ္စ ¶ ပညာဝိမုတ္တနာမဉ္စ။ ဣတရဿာတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တဿ။ ဣမေ သန္ဓာယ ဟိ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဒွိန္နံ ဘိက္ခူန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကေနဋ္ဌေနာတိ ကေန သဘာဝေန။ သဘာဝေါ ဟိ ဉာဏေန ယာထာဝတော အရဏီယတော ဉာတဗ္ဗတော ‘‘အတ္ထော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သော ဧဝ တ္ထ-ကာရဿ ဋ္ဌ-ကာရံ ကတွာ ‘‘အဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တော။ အဓိမုစ္စနဋ္ဌေနာတိ အဓိကံ သဝိသေသံ မုစ္စနဋ္ဌေန၊ ဧတေန သတိပိ သဗ္ဗဿာပိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနဿ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဋိပက္ခတော ဝိမုတ္တဘာဝေ ယေန ဘာဝနာဝိသေသေန တံ ဈာနံ သာတိသယံ ပဋိပက္ခတော ဝိမုစ္စိတွာ ပဝတ္တတိ၊ သော ဘာဝနာဝိသေသော ဒီပိတော။ ဘဝတိ ဟိ သမာနဇာတိယုတ္တောပိ ဘာဝနာဝိသေသေန ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသော၊ ယထာ တံ သဒ္ဓါဝိမုတ္တတာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ။ တထာ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တတာယ ¶ ၊ ဧဝံ အနိဂ္ဂဟိတဘာဝေန နိရာသင်္ကတာယ အဘိရတိဝသေန သုဋ္ဌု အဓိမုစ္စနဋ္ဌေနပိ ဝိမောက္ခော။ တေနာဟ ‘‘အာရမ္မဏေ စာ’’တိအာဒိ။ အယံ ပနတ္ထောတိ အယံ အဓိမုစ္စနဋ္ဌော ပစ္ဆိမေ ဝိမောက္ခေ နိရောဓေ နတ္ထိ၊ ကေဝလော ဝိမုတ္တဋ္ဌော ဧဝ တတ္ထ လဗ္ဘတိ၊ တံ သယမေဝ ပရတော ဝက္ခတိ။

ရူပီတိ ယေနာယံ သသန္တတိပရိယာပန္နေန ရူပေန သမန္နာဂတော၊ တံ ယဿ ဈာနဿ ဟေတုဘာဝေန ဝိသိဋ္ဌံ ရူပံ ဟောတိ၊ ယေန ဝိသိဋ္ဌေန ရူပေန ‘‘ရူပီ’’တိ ဝုစ္စေယျ ရူပီ-သဒ္ဒဿ အတိသယတ္ထဒီပနတော၊ တဒေဝ သသန္တတိပရိယာပန္နရူပဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ ဈာနံ ဣဓ ပရမတ္ထတော ရူပီဘာဝသာဓကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘အဇ္ဈတ္တ’’န္တိအာဒိ။ ရူပဇ္ဈာနံ ရူပံ ဥတ္တရပဒလောပေန။ ရူပါနီတိ ပနေတ္ထ ပုရိမပဒလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နီလကသိဏာဒိရူပါနီ’’တိ။ ရူပေ ကသိဏရူပေ သညာ ရူပသညာ၊ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ ရူပသညီ၊ သညာသီသေန ဈာနံ ဝဒတိ။ တပ္ပဋိက္ခေပေန ¶ အရူပသညီ။ တေနာဟ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ န ရူပသညီ’’တိအာဒိ။

‘‘အန္တော အပ္ပနာယံ သုဘန္တိ အာဘောဂေါ နတ္ထီ’’တိ ဣမိနာ ပုဗ္ဗာဘောဂဝသေန တထာ အဓိမုတ္တိ သိယာတိ ဒဿေတိ။ ဧဝဉှေတ္ထ တထာဝတ္တဗ္ဗတာပတ္တိစောဒနာ သမတ္ထိတာ ဟောတိ။ ယသ္မာ သုဝိသုဒ္ဓေသု နီလာဒီသု ဝဏ္ဏကသိဏေသု တတ္ထ ကတာဓိကာရာနံ အဘိရတိဝသေန သုဋ္ဌု အဓိမုစ္စနဋ္ဌော သမ္ဘဝတိ ¶ ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ တထာ တတိယော ဝိမောက္ခော သံဝဏ္ဏိတော၊ ယသ္မာ ပန မေတ္တာဝသေန ပဝတ္တမာနာ ဘာဝနာ သတ္တေ အပ္ပဋိကူလတော ဒဟန္တိ တေသု တတော အဓိမုစ္စိတွာဝ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ (ပဋိ။ မ။ ၂၁၂) ‘‘ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနာ သုဘဝိမောက္ခော’’တိ ဝုတ္တာ၊ တယိဒံ ဥဘယမ္ပိ တေန တေန ပရိယာယေန ဝုတ္တတ္တာ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သဗ္ဗသောတိ အနဝသေသတော။ န ဟိ စတုန္နံ အရူပက္ခန္ဓာနံ ဧကဒေသောပိ တတ္ထ အဝဿိဿတိ။ ဝိသုဒ္ဓတ္တာတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလေ နိရောဓိတတ္တာ။ ဥတ္တမော ဝိမောက္ခော နာမ အရိယေဟေဝ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော၊ အရိယဖလပရိယောသာနတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိဘာဝတော စ။

၁၃၀။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယာတိ ပဌမသမာပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ။ ယာဝ ပရိယောသာနာ သမာပတ္တိ၊ တာဝ။ အဋ္ဌတွာတိ ကတ္ထစိ သမာပတ္တိယံ အဋ္ဌိတော ဧဝ၊ နိရန္တရမေဝ ပဋိပါဋိယာ၊ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ စ သမာပဇ္ဇတေဝါတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဣတော စိတော စ သဉ္စရဏဝသေန ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဣစ္ဆတိ သမာပဇ္ဇိတုံ။ တတ္ထ ‘‘သမာပဇ္ဇတိ ပဝိသတီ’’တိ သမာပတ္တိသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော တံ တံ ပဝိဋ္ဌော ဝိယ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

ဒွီဟိ ¶ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တောတိ အရူပဇ္ဈာနေန ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန၊ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒဝိမောက္ခေနာတိ ဒွီဟိ ဝိမုစ္စနဘာဂေဟိ၊ အရူပသမာပတ္တိယာ ရူပကာယတော၊ မဂ္ဂေန နာမကာယတောတိ ဒွီဟိ ဝိမုစ္စိတဗ္ဗဘာဂေဟိ စ ဝိမုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘အရူပသမာပတ္တိယာ’’တိအာဒိ ¶ ။ ဝိမုတ္တောတိ ဟိ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တော၊ ဝိမုစ္စန္တော စ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆိန္ဒနေဟိ ကာယဒွယတော ဝိမုတ္တောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဂါထာယ စ အာကိဉ္စညာယတနလာဘိနော ဥပသိဝဗြာဟ္မဏဿ ဘဂဝတာ ‘‘နာမကာယာ ဝိမုတ္တော’’တိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော မုနိ အက္ခာတော။ တတ္ထ အတ္ထံ ပလေတီတိ အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ။ န ဥပေတိ သင်္ခန္တိ ‘‘အသုကံ နာမ ဒိသံ ဂတော’’တိ ဝေါဟာရံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ မုနိ နာမကာယာ ဝိမုတ္တောတိ ဧဝံ အရူပံ ဥပပန္နော သေက္ခမုနိ ပကတိယာ ပုဗ္ဗေဝ ရူပကာယာ ဝိမုတ္တော၊ တတ္ထ စ စတုတ္ထမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ နာမကာယဿ ပရိညာတတ္တာ ပုန နာမကာယာပိ ဝိမုတ္တော။ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ခီဏာသဝေါ ဟုတွာ အနုပါဒါယ ပရိနိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ ¶ အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခံ၊ ‘‘ခတ္တိယော ဗြာဟ္မဏော’’တိ ဧဝံ အာဒိကံ သမညံ န ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။

‘‘အညတရတော ဝုဋ္ဌာယာ’’တိ ဣဒံ ကိံ အာကာသာနဉ္စာယတနာဒီသု အညတရလာဘီဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဥဒါဟု သဗ္ဗာရုပ္ပလာဘီဝသေနာတိ ယထိစ္ဆသိ၊ တထာ ဟောတု၊ ယဒိ သဗ္ဗာရုပ္ပလာဘီဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ကောစိ ဝိရောဓော။ အထ တတ္ထ အညတရလာဘီဝသေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘ယတော ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဣမေ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ အနုလောမမ္ပိ သမာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိဝစနေန ဝိရုဇ္ဈေယျာတိ? ယသ္မာ အရူပါဝစရဇ္ဈာနေသု ဧကဿာပိ လာဘီ ‘‘အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘီ’’ တွေဝ ဝုစ္စတိ အဋ္ဌဝိမောက္ခေ ဧကဒေသဿာပိ တံနာမဒါနသမတ္ထတာသမ္ဘဝတော။ အယဉှိ အဋ္ဌဝိမောက္ခသမညာ သမုဒါယေ ဝိယ တဒေကဒေသေပိ နိရုဠှာပတ္တိသမညာ ဝိယာတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနာဒီသု အညတရတော ဝုဋ္ဌာယာ’’တိ။ ‘‘ပဉ္စဝိဓော ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ဆဗ္ဗိဓတံပိဿ ကေစိ ပရိကပ္ပေန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ၊ နိစ္ဆိတောဝါယံ ပဉှော ပုဗ္ဗာစရိယေဟီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ကေစိ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကေစီတိ ဥတ္တရဝိဟာရဝါသိနော၊ သာရသမာသာစရိယာ စ။ တေ ဟိ ‘‘ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ ¶ ဥဘယဘာဂဝိမုတ္တော သမာဓိဝိပဿနာတော’’တိ ဝတွာ ရူပါဝစရသမာဓိနာပိ သမာဓိပရိပန္ထတော ဝိမုတ္တိံ မညန္တိ။ ဧဝံ ရူပဇ္ဈာနဘာဂေန၊ အရူပဇ္ဈာနဘာဂေန စ ဥဘတော ဝိမုတ္တောတိ ပါယသမာနော။ ‘‘တာဒိသမေဝါ’’တိ ဣမိနာ ယာဒိသံ အရူပါဝစရဇ္ဈာနံ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနေ၊ တာဒိသံ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ ပီတိ ဣမမတ္ထံ ဥလ္လင်္ဂေတိ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။

ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တပဉှောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တဿ ဆဗ္ဗိဓတံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နပဉှော။ ဝဏ္ဏနံ နိဿာယာတိ တဿ ပဒဿ အတ္ထဝစနံ နိဿာယ။ စိရေနာတိ ထေရဿ အပရဘာဂေ စိရေန ကာလေန။ ဝိနိစ္ဆယန္တိ ¶ သံသယဆေဒကံ သန္နိဋ္ဌာနံ ပတ္တော။ တံ ပဉှန္တိ တမတ္ထံ။ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတော ဟိ အတ္ထော ပဉှော။ န ကေနစိ သုတပုဗ္ဗန္တိ ကေနစိ ကိဉ္စိ န သုတပုဗ္ဗံ၊ ဣဒံ အတ္ထဇာတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကိဉ္စာပိ ဥပေက္ခာသဟဂတံ၊ ကိဉ္စာပိ ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေတီတိ ပစ္စေကံ ကိဉ္စာပိ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ သမုဒါစရတီတိ ပဝတ္တတိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဣမေ ဟီ’’တိအာဒိနာ၊ တေန ရူပါဝစရဘာဝနတော အာရုပ္ပဘာဝနာ သဝိသေသံ ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေတိ ရူပဝိရာဂဘာဝနာဘာဝတော ¶ ၊ ဥပရိဘာဝနာဘာဝတော စာတိ ဒဿေတီတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဋ္ဌကထာယံ အာရုပ္ပဘာဝနာနိဒ္ဒေသေ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘တဿေဝံ တသ္မိံ နိမိတ္တေ ပုနပ္ပုနံ စိတ္တံ စာရေန္တဿ နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘန္တိ သတိ သန္တိဋ္ဌတီ’’တိအာဒိ၊ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၈၁) တံ သမတ္ထတံ ဟောတီတိ။ ဣဒံ သုတ္တန္တိ ပုဂ္ဂလပညတ္တိပါဌမာဟ (ပု။ ပ။ နိဒ္ဒေသ ၂၇)။ သဗ္ဗဉှိ ဗုဒ္ဓဝစနံ အတ္ထသူစနာဒိအတ္ထေန သုတ္တန္တိ ဝုတ္တော ဝါယမတ္ထော။ ယံ ပန တတ္ထ ¶ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ အနုလောမာဒိတော သမာပဇ္ဇနေန သာတိသယံ သန္တာနဿ အဘိသင်္ခတတ္တာ၊ အဋ္ဌမဉ္စ ဥတ္တမံ ဝိမောက္ခံ ပဒဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေန ဥဘတောဘာဂဝိမုစ္စနတော စ ဣမာယ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တိယာ သဗ္ဗသေဋ္ဌတာ ဝေဒိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

မဟာနိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၃။ မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၁။ ပူဇနီယဘာဝတော ¶ ¶ ၊ ¶ ဗုဒ္ဓသမ္ပဒဉ္စ ပဟာယ ပဝတ္တတာ မဟန္တဉ္စ တံ ပရိနိဗ္ဗာနဉ္စာတိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ၊ သဝါသနပ္ပဟာနတော မဟန္တံ ကိလေသက္ခယံ နိဿာယ ပဝတ္တံ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိပိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ၊ မဟတာ ကာလေန မဟတာ ဝါ ဂုဏရာသိနာ သာဓိတံ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိပိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ၊ မဟန္တဘာဝါယ၊ ဓာတူနံ ဗဟုဘာဝါယ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိပိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ၊ မဟတော လောကတော နိဿဋံ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိပိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ၊ သဗ္ဗလောကာသာဓာရဏတ္တာ ဗုဒ္ဓါနံ သီလာဒိဂုဏေဟိ မဟတော ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနန္တိပိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ၊ မဟတိ သာသနေ ပတိဋ္ဌိတေ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိပိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနံ ဝုစ္စတိ၊ တပ္ပဋိသံယုတ္တံ သုတ္တံ မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တံ။ ဂိဇ္ဈာ ဧတ္ထ ဝသန္တီတိ ဂိဇ္ဈံ၊ ဂိဇ္ဈံ ကူဋံ ဧတဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋော၊ ဂိဇ္ဈံ ဝိယ ဝါ ဂိဇ္ဈံ၊ ကူဋံ၊ တံ ဧတဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋော၊ ပဗ္ဗတော၊ တသ္မိံ ဂိဇ္ဈကူဋေ။ တေနာဟ ‘‘ဂိဇ္ဈာ’’တိအာဒိ။ အဘိယာတုကာမောတိ ဧတ္ထ အဘိ-သဒ္ဒေါ အဘိဘဝနတ္ထော၊ ‘‘အဘိဝိဇာနာတူ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၄၊ ၃။၈၅၊ မ။ နိ။ ၃။၂၅၆) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘အဘိဘဝနတ္ထာယ ယာတုကာမော’’တိ။ ဝဇ္ဇိရာဇာနောတိ ‘‘ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ ဣမေ’’တိအာဒိတော ပဝတ္တံ ဝစနံ ဥပါဒါယ ‘‘ဝဇ္ဇီ’’တိ လဒ္ဓနာမာ ရာဇာနော၊ ဝဇ္ဇီရဋ္ဌဿ ဝါ ရာဇာနော ဝဇ္ဇိရာဇာနော။ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌဿ ပန ဝဇ္ဇိသမညာ တန္နိဝါသိရာဇကုမာရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရာဇိဒ္ဓိယာတိ ရာဇဘာဝါနုဂတေန သဘာဝေန။ သော ပန သဘာဝေါ နေသံ ¶ ဂဏရာဇူနံ မိထော သာမဂ္ဂိယာ လောကေ ပါကဋော၊ စိရဋ္ဌာယီ စ အဟောသီတိ ‘‘သမဂ္ဂဘာဝံ ကထေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနု အနု တံသမင်္ဂိနော ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ အနုဘာဝေါ၊ အနုဘာဝေါ ဧဝ အာနုဘာဝေါ၊ ပတာပေါ၊ သော ပန နေသံ ပတာပေါ ဟတ္ထိအဿာဒိဝါဟနသမ္ပတ္တိယာ၊ တတ္ထ စ သုသိက္ခိတဘာဝေန လောကေ ပါကဋော ဇာတောတိ ‘‘ဧတေန…ပေ… ကထေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တာဠစ္ဆိဂ္ဂလေနာတိ ကုဉ္စိကာဆိဒ္ဒေန။ အသနန္တိ သရံ။ အတိပါတယိဿန္တီတိ အတိက္ကာမေန္တိ။ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခန္တိ ပေါင်္ခဿ အနုပေါင်္ခံ၊ ပုရိမသရဿ ပေါင်္ခပဒါနုဂတပေါင်္ခံ ဣတရံ သရံ ကတွာတိ အတ္ထော။ အဝိရာဓိတန္တိ အဝိရဇ္ဈိတံ။ ဥစ္ဆိန္ဒိဿာမီတိ ဥမ္မူလနဝသေန ကုလသန္တတိံ ဆိန္ဒိဿာမိ။ အယနံ ¶ ဝဍ္ဎနံ အယော၊ တပ္ပဋိက္ခေပေန အနယောတိ အာဟ ‘‘အဝဍ္ဎိယာ ဧတံ နာမ’’န္တိ။ ဝိက္ခိပတီတိ ဝိဒူရတော ခိပတိ၊ အပနေတီတိ အတ္ထော။

ဂင်္ဂါယန္တိ ¶ ဂင်္ဂါသမီပေ။ ပဋ္ဋနဂါမန္တိ သကဋပဋ္ဋနဂါမံ။ အာဏာတိ အာဏာ ဝတ္တတိ။ အဍ္ဎယောဇနန္တိ စ တသ္မိံ ပဋ္ဋနေ အဍ္ဎယောဇနဋ္ဌာနဝါသိနော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတြာတိ တသ္မိံ ပဋ္ဋနေ။ ဗလဝါဃာတဇာတောတိ ဥပ္ပန္နဗလဝကောဓော။

မေတိ မယှံ။ ဂတေနာတိ ဂမနေန။

ရာဇအပရိဟာနိယဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၁၃၄။ သီတံ ဝါ ဥဏှံ ဝါ နတ္ထိ၊ တာယံ ဝေလာယံ ပုညာနုဘာဝေန ဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗကာလံ သမသီတုဏှာဝ ဥတု ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ တထာ ဝုတ္တံ။ အဘိဏှံ သန္နိပါတာတိ နိစ္စသန္နိပါတာ၊ တံ ပန နိစ္စသန္နိပါတတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒိဝသဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သန္နိပါတဗဟုလာတိ ပစုရသန္နိပါတာ။ ဝေါသာနန္တိ သင်္ကောစံ။ ‘‘ယာဝကီဝ’’န္တိ ဧကမေဝေတံ ပဒံ အနိယမတော ပရိမာဏဝါစီ၊ ကာလော စေတ္ထ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ယတ္တကံ ကာလ’’န္တိ။ ‘‘ဝုဒ္ဓိယေဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမတ္ထံ ဗျတိရေကမုခေန ¶ ဒဿေတုံ ‘‘အဘိဏှံ အသန္နိပတန္တာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာကုလာတိ ခုဘိတာ၊ န ပသန္နာ။ ဘိဇ္ဇိတွာတိ ဝဂ္ဂဗန္ဓတော ဝိဘဇ္ဇ ဝိသုံ ဝိသုံ ဟုတွာ။

သန္နိပါတဘေရိယာတိ သန္နိပါတာရောစနဘေရိယာ။ အဍ္ဎဘုတ္တာ ဝါတိ သာမိဘုတ္တာ စ။ ဩသီဒမာနေတိ ဟာယမာနေ။

ပုဗ္ဗေ အကတန္တိ ပုဗ္ဗေ အနိဗ္ဗတ္တံ။ သုင်္ကန္တိ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ ပဗ္ဗတခဏ္ဍ နဒီတိတ္ထဂါမဒွါရာဒီသု ရာဇပုရိသာနံ ဒါတဗ္ဗဘာဂံ။ ဗလိန္တိ နိပ္ဖန္နသဿာဒိတော ဆဘာဂံ၊ သတ္တဘာဂန္တိအာဒိနာ လဒ္ဓကရံ။ ဒဏ္ဍန္တိ ဒသဝီသတိကဟာပဏာဒိကံ အပရာဓာနုရူပံ ဂဟေတဗ္ဗဓနဒဏ္ဍံ။ ဝဇ္ဇိဓမ္မန္တိ ဝဇ္ဇိရာဇဓမ္မံ။ ဣဒါနိ အပညတ္တပညာပနာဒီသု တပ္ပဋိက္ခေပ အာဒီနဝါနိသံသေ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘တေသံ အပညတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပါရိစရိယက္ခမာတိ ဥပဋ္ဌာနက္ခမာ။

ကုလဘောဂဣဿရိယာဒိဝသေန မဟတီ မတ္တာ ပမာဏံ ဧတေသန္တိ မဟာမတ္တာ၊ နီတိသတ္ထဝိဟိတေ ဝိနိစ္ဆယေ ¶ ဌပိတာ မဟာမတ္တာ ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တာ၊ တေသံ။ ဒေန္တီတိ နိယျာတေန္တိ။ သစေ စောရောတိ ဧဝံသညိနော သစေ ဟောန္တိ။ ပါပဘီရုတာယ အတ္တနာ ကိဉ္စိ အဝတွာ။ ဒဏ္ဍနီတိသညိတေ ဝေါဟာရေ နိယုတ္တာတိ ဝေါဟာရိကာ၊ ယေ ‘‘ဓမ္မဋ္ဌာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သုတ္တဓရာ နီတိသုတ္တဓရာ ¶ ၊ ဤဒိသေ ဝေါဟာရဝိနိစ္ဆယေ နိယမေတွာ ဌပိတာ။ ပရမ္ပရာဘတေသု အဋ္ဌသု ကုလေသု ဇာတာ အဂတိဂမနဝိရတာ အဋ္ဌမဟလ္လကပုရိသာ အဋ္ဌကုလိကာ။

သက္ကာရန္တိ ဥပကာရံ။ ဂရုဘာဝံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာတိ ‘‘ဣမေ အမှာကံ ဂရုနော’’တိ တတ္ထ ဂရုဘာဝံ ပတိ ပတိ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ မာနေန္တီတိ သမ္မာနေန္တိ၊ တံ ပန သမ္မာနနံ တေသု နေသံ အတ္တမနတာပုဗ္ဗကန္တိ အာဟ ‘‘မနေန ပိယာယန္တီ’’တိ။ နိပစ္စကာရန္တိ ပဏိပါတံ။ ဒဿေန္တီတိ ‘‘ဣမေ အမှာကံ ပိတာမဟာ ¶ ၊ မာတာမဟာ’’တိအာဒိနာ နီစစိတ္တာ ဟုတွာ ဂရုစိတ္တာကာရံ ဒဿေန္တိ။ သန္ဓာရေတုန္တိ သမ္ဗန္ဓံ အဝိစ္ဆိန္နံ ကတွာ ဃဋေတုံ။

ပသယှာကာရဿာတိ ဗလက္ကာရဿ။ ကာမံ ဝုဒ္ဓိယာ ပူဇနီယတာယ ‘‘ဝုဒ္ဓိဟာနိယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ အတ္ထော ပန ဝုတ္တာနုက္ကမေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗော၊ ပါဠိယံ ဝါ ယသ္မာ ‘‘ဝုဒ္ဓိယေဝ ပါဋိကင်္ခါ၊ နော ပရိဟာနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တဒနုက္ကမေန ‘‘ဝုဒ္ဓိဟာနိယော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိပစ္စိတုံ အလဒ္ဓါကာသေ ပါပကမ္မေ၊ တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကေ ဝါ အနဝသရောဝ ဒေဝတောပသဂ္ဂေါ၊ တသ္မိံ ပန လဒ္ဓါကာသေ သိယာ ဒေဝတောပသဂ္ဂဿ အဝသရောတိ အာဟ ‘‘အနုပ္ပန္နံ…ပေ… ဝဍ္ဎေန္တီ’’တိ။ ဧတေနေဝ အနုပ္ပန္နံ သုခန္တိ ဧတ္ထာပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ဗလကာယဿ ဒိဂုဏတိဂုဏတာဒဿနံ၊ ပဋိဘယဘာဝဒဿန’’န္တိ ဧဝံ အာဒိနာ ဒေဝတာနံ သင်္ဂါမသီသေ သဟာယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အနိစ္ဆိတန္တိ အနိဋ္ဌံ။ အာဝရဏတောတိ နိသေဓနတော။ ယဿ ဓမ္မတော အနပေတာ ဓမ္မိယာတိ ဣဓ ‘‘ဓမ္မိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ မိဂသူကရာဒိဃာတာယ သုနခါဒီနံ ကဍ္ဎိတွာ ဝနစရဏံ ဝါဇော၊ မိဂဝါ၊ တတ္ထ နိယုတ္တာ၊ တေ ဝါ ဝါဇေန္တိ နေန္တီတိ ဝါဇိကာ၊ မိဂဝဓစာရိနော။ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆတိ။ ကာယိကဝါစသိကပယောဂေန ဟိ သာ လောကေ ပါကဋာ ပကာသဘူတာတိ။

၁၃၅။ ဒေဝါယတနဘာဝေန စိတတ္တာ၊ လောကဿ စိတ္တီကာရဋ္ဌာနတ္တာ စ စေတိယံ အဟောသိ။

ကာမံကာရဝသေန ကိဉ္စိပိ န ကရဏီယာတိ အကရဏီယာ။ ကာမံကာရော ပန ဟတ္ထဂတကရဏဝသေနာတိ ¶ အာဟ ‘‘အဂ္ဂဟေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော’’တိ။ အဘိမုခယုဒ္ဓေနာတိ အဘိမုခံ ဥဇုကမေဝ သင်္ဂါမကရဏေန။ ဥပလာပနံ ¶ သာမံ ဒါနဉ္စာတိ ဒဿေတုံ ‘‘အလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘေဒေါပိ ဣဓ ဥပါယော ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘အညတြ မိထုဘေဒါယာ’’တိ။ ယုဒ္ဓဿ ပန အနုပါယတာ ¶ ပဂေဝ ပကာသိတာ။ ဣဒန္တိ ‘‘အညတြ ဥပလာပနာယ၊ အညတြ မိထုဘေဒါ’’တိ စ ဣဒံ ဝစနံ။ ကထာယ နယံ လဘိတွာတိ ‘‘ယာဝကီဝဉ္စ…ပေ… နော ပရိဟာနီ’’တိ ဣမာယ ဘဂဝတော ကထာယ နယံ ဥပါယံ လဘိတွာ။

အနုကမ္ပာယာတိ ဝဇ္ဇိရာဇေသု အနုဂ္ဂဟေန။ အဿာတိ ဘဂဝတော။

ကထန္တိ ဝဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိံ ကာတဗ္ဗယုဒ္ဓကထံ။ ဥဇုံ ကရိဿာမီတိ ပဋိရာဇာနော အာနေတွာ ပါကာရပရိခါနံ အညထာဘာဝါပါဒနေန ဥဇုဘာဝံ ကရိဿာမိ။

ပတိဋ္ဌိတဂုဏောတိ ပတိဋ္ဌိတာစရိယဂုဏော။ ဣဿရာ သန္နိပတန္တု၊ မယံ အနိဿရာ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ကိံ ကရိဿာမာတိ လိစ္ဆဝိနော န သန္နိပတိံသူတိ ယောဇနာ။ သူရာ သန္နိပတန္တူတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ဗလဘေရိန္တိ ယုဒ္ဓါယ ဗလကာယဿ ဥဋ္ဌာနဘေရိံ။

ဘိက္ခုအပရိဟာနိယဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၁၃၆။ အပရိဟာနာယ ဟိတာတိ အပရိဟာနိယာ၊ န ပရိဟာယန္တိ ဧတေဟီတိ ဝါ အပရိဟာနိယာ၊ တေ ပန ယသ္မာ အပရိဟာနိယာ ကာရကာ နာမ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အပရိဟာနိကရေ’’တိ။ ယသ္မာ ပန တေ ပရိဟာနိကရာနံ ဥဇုပဋိပက္ခဘူတာ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ဝုဒ္ဓိဟေတုဘူတေ’’တိ။ ယသ္မာ ဘဂဝတော ဒေသနာ ဥပရူပရိ ဉာဏာလောကံ ပသာဒေန္တီ သတ္တာနံ ဟဒယန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ၊ ပကာသေတဗ္ဗေ စ အတ္ထေ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ သုဋ္ဌုတရံ ပါကဋေ ကတွာ ဒဿေတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘စန္ဒသဟဿံ…ပေ… ကထယိဿာမီ’’တိ။

ယသ္မာ ဘဂဝါ ‘‘တဿ ဗြာဟ္မဏဿ သမ္မုခါ ဝဇ္ဇီနံ အဘိဏှသန္နိပါတာဒိပဋိပတ္တိံ ကထေန္တောယေဝ အယံ အပရိဟာနိယကထာ အနိယျာနိကာ ဝဋ္ဋနိဿိတာ၊ မယှံ ပန သာသနေ တထာရူပီ ကထာ ကထေတဗ္ဗာ၊ သာ ဟောတိ နိယျာနိကာ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတာ၊ ယာယ သာသနံ မယှံ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပရမ္ပိ ¶ အဒ္ဓနိယံ အဿ စိရဋ္ဌိတိက’’န္တိ စိန္တေသိ၊ တသ္မာ ဘိက္ခူ သန္နိပါတာပေတွာ တေသံ အပရိဟာနိယေ ဓမ္မေ ဒေသေန္တော တေနေဝ နိယာမေန ဒေသေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣဒံ ဝဇ္ဇိသတ္တကေ ဝုတ္တသဒိသမေဝါ’’တိ။ ဧဝံ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ¶ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေန္တော ‘‘ဣဓာပိ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘တတော’’တိအာဒိ ¶ ဒိသာသု အာဂတသာသနေ ဝုတ္တံ တံ ကထနံ။ ဝိဟာရသီမာ အာကုလာ ယသ္မာ၊ တသ္မာ ဥပေါသထပဝါရဏာ ဌိတာ။

ဩလီယမာနကောတိ ပါဠိတော၊ အတ္ထတော စ ဝိနဿမာနော။ ဥက္ခိပါပေန္တာတိ ပဂုဏဘာဝကရဏေန၊ အတ္ထသံဝဏ္ဏနေန စ ပဂ္ဂဏှန္တာ။

သာဝတ္ထိယံ ဘိက္ခူ ဝိယ ပါစိတ္တိယံ ဒေသာပေတဗ္ဗောတိ (ပါရာ။ ၅၆၅ ဝိတ္ထာရဝတ္ထု)။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဝိယ ဒသဝတ္ထုဒီပနေန (စူဠဝ။ ၄၄၆ ဝိတ္ထာရဝတ္ထု)။ ‘‘ဂိဟိဂတာနီတိ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဂိဟီသု ဂတာနိ၊ တေဟိ ဉာတာနိ ဂိဟိဂတာနိ။ ဓူမကာလော ဧတဿာတိ ဓူမကာလိကံ စိတကဓူမဝူပသမတော ပရံ အပ္ပဝတ္တနတော။

ထိရဘာဝပ္ပတ္တာတိ သာသနေ ထိရဘာဝံ အနိဝတ္တိတဘာဝံ ဥပဂတာ။ ထေရကာရကေဟီတိ ထေရဘာဝသာဓကေဟိ သီလာဒိဂုဏေဟိ အသေက္ခဓမ္မေဟိ။ ဗဟူ ရတ္တိယောတိ ပဗ္ဗဇိတာ ဟုတွာ ဗဟူ ရတ္တိယော ဇာနန္တိ။ သီလာဒိဂုဏေသု ပတိဋ္ဌာပနမေဝ သာသနေ ပရိဏာယကတာတိ အာဟ ‘‘တီသု သိက္ခာသု ပဝတ္တေန္တီ’’တိ။

ဩဝါဒံ န ဒေန္တိ အဘာဇနဘာဝတော။ ပဝေဏီကထန္တိ အာစရိယပရမ္ပရာဘတံ သမ္မာပဋိပတ္တိဒီပနံ ဓမ္မကထံ။ သာရဘူတံ ဓမ္မပရိယာယန္တိ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဖလသမ္ပာပနေန သာရဘူတံ ဗောဇ္ဈင်္ဂကောသလ္လအနုတ္တရသီတီဘာဝအဓိစိတ္တသုတ္တာဒိဓမ္မတန္တိံ။

ပုနဗ္ဘဝဒါနံ ပုနဗ္ဘဝေါ ဥတ္တရပဒလောပေန။ ဣတရေတိ ယေ န ပစ္စယဝသိကာ န အာမိသစက္ခုကာ၊ တေ န ဂစ္ဆန္တိ တဏှာယ ဝသံ။

အာရညကေသူတိ အရညဘာဂေသု အရညပရိယာပန္နေသု။ နနု ယတ္ထ ကတ္ထစိပိ တဏှာ သာဝဇ္ဇာ ဧဝါတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဂါမန္တသေနာသနေသု ဟီ’’တိအာဒိ၊ တေန ‘‘အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တသိနေဟာဒယော ဝိယ အာရညကေသု သေနာသနေသု သာလယတာ သေဝိတဗ္ဗပက္ခိယာ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။

အတ္တနာဝါတိ ¶ ¶ သယမေဝ၊ တေန ပရေဟိ အနုဿာဟိတာနံ သရသေနေဝ အနာဂတာနံ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ အာဂမနံ၊ အာဂတာနဉ္စ ဖာသုဝိဟာရံ ပစ္စာသိသန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဣမိနာ နီဟာရေနာတိ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ။ အဂ္ဂဟိတဓမ္မဂ္ဂဟဏန္တိ ¶ အဂ္ဂဟိတဿ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ ဥဂ္ဂဟဏံ။ ဂဟိတသဇ္ဈာယကရဏန္တိ ဥဂ္ဂဟိတဿ သုဋ္ဌု အတ္ထစိန္တနံ။ စိန္တနတ္ထော ဟိ သဇ္ဈာယသဒ္ဒေါ။

ဧန္တီတိ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ နိသီဒန္တိ အာသနပညာပနာဒိနာ။

၁၃၇။ အာရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန ကမ္မံ အာရာမော။ ကမ္မေ ရတာ၊ န ဂန္ထဓုရေ၊ ဝါသဓုရေ ဝါတိ ကမ္မရတာ၊ အနုယုတ္တာတိ တပ္ပရဘာဝေန ပုနပ္ပုနံ ပသုတာ။ ဣတိ ကာတဗ္ဗကမ္မန္တိ တံ တံ ဘိက္ခူနံ ကာတဗ္ဗံ ဥစ္စာဝစကမ္မံ စီဝရဝိစာရဏာဒိ။ တေနာဟ ‘‘သေယျထိဒ’’န္တိအာဒိ။ ဥပတ္ထမ္ဘနန္တိ ဒုပဋ္ဋတိပဋ္ဋာဒိကရဏံ။ တဉှိ ပဌမပဋလာဒီနံ ဥပတ္ထမ္ဘနကာရဏတ္တာ တထာ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ အယံ ကမ္မရာမတာ ပဋိက္ခိတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဧကစ္စော ဟီ’’တိအာဒိ။

ကရောန္တော ယေဝါတိ ယထာဝုတ္တတိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တောယေဝ။ အတိရစ္ဆာနကထာဘာဝေပိ တဿ တတ္ထ တပ္ပရဘာဝဒဿနတ္ထံ အဝဓာရဏဝစနံ။ ပရိယန္တကာရီတိ သပရိယန္တံ ကတွာ ဝတ္တာ။ ‘‘ပရိယန္တဝတိံ ဝါစံ ဘာသိတာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၉၊ ၁၉၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပဘဿော ဝါတိ ပရိမိတကထောယေဝ ဧကန္တေန ကထေတဗ္ဗဿေဝ ကထနတော။ သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ အရိယော တုဏှီဘာဝေါ။

နိဒ္ဒါယတိယေဝါတိ ¶ နိဒ္ဒေါက္ကမနေ အနာဒီနဝဒဿီ နိဒ္ဒါယတိယေဝ။ ဣရိယာပထပရိဝတ္တနာဒိနာ န နံ ဝိနောဒေတိ။

ဧဝံ သံသဋ္ဌော ဝါတိ ဝုတ္တနယေန ဂဏသင်္ဂဏိကာယ သံသဋ္ဌော ဧဝ ဝိဟရတိ။

ဒုဿီလာ ပါပိစ္ဆာ နာမာတိ သယံ နိဿီလာ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနိစ္ဆာယ သမန္နာဂတတ္တာ ပါပါ လာမကာ ဣစ္ဆာ ဧတေသန္တိ ပါပိစ္ဆာ။

ပါပပုဂ္ဂလေဟိ မေတ္တိကရဏတော ပါပမိတ္တာ။ တေဟိ သဒါ သဟ ပဝတ္တနေန ပါပသဟာယာ။ တတ္ထ နိန္နတာဒိနာ တဒဓိမုတ္တတာယ ပါပသမ္ပဝင်္ကာ။

၁၃၈။ သဒ္ဓါ ဧတေသံ အတ္ထီတိ သဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘သဒ္ဓါသမ္ပန္နာ’’တိ။ အာဂမနီယပဋိပဒါယ အာဂတသဒ္ဓါ ¶ အာဂမနီယသဒ္ဓါ၊ သာ သာတိသယာ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပရောပဒေသေန ဝိနာ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုံ အဝိပရီတတော ဩဂါဟေတွာ ¶ အဓိမုစ္စနတောတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ဟောတီ’’တိ။ သစ္စပဋိဝေဓတော အာဂတသဒ္ဓါ အဓိဂမသဒ္ဓါ သုရဗန္ဓာဒီနံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၁၈၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိဝတ္ထု၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄၃) ဝိယ။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ ဗုဒ္ဓါဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇနကပသာဒေါ ပသာဒသဒ္ဓါ မဟာကပ္ပိနရာဇာဒီနံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၃၁၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဝတ္ထု၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ၊ ဝိတ္ထာရော) ဝိယ။ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ဩက္ကန္တိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ သဒ္ဒဟနဝသေန ကပ္ပနံ ဩကပ္ပနံ။ ဒုဝိဓာပီတိ ပသာဒသဒ္ဓါပိ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါပိ။ တတ္ထ ပသာဒသဒ္ဓါ အပရနေယျရူပါ ဟောတိ သဝနမတ္တေန ပသီဒနတော။ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုံ ဩဂါဟေတွာ အနုပဝိသိတွာ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ပစ္စက္ခံ ကရောန္တီ ဝိယ ပဝတ္တတိ။ တေနာဟ ‘‘သဒ္ဓါဓိမုတ္တော ဝက္ကလိတ္ထေရသဒိသော ဟောတီ’’တိ။ တဿ ဟီတိ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါယ သမန္နာဂတဿ။ ဟိရီ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဟိရိ၊ ဟိရိ မနော ဧတေသန္တိ ဟိရိမနာတိ အာဟ ‘‘ပါပ…ပေ… စိတ္တာ’’တိ။ ပါပတော ဩတ္တပ္ပေန္တိ ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တိ ဘာယန္တီတိ ဩတ္တပ္ပီ။

ဗဟု သုတံ သုတ္တဂေယျာဒိ ဧတေနာတိ ဗဟုဿုတော၊ သုတဂ္ဂဟဏံ စေတ္ထ နိဒဿနမတ္တံ ဓာရဏပရိစယပရိပုစ္ဆာနုပေက္ခနဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနာနံ ¶ ပေတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ။ သဝနမူလကတ္တာ ဝါ တေသမ္ပိ တဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အတ္ထကာမေန ပရိယာပုဏိတဗ္ဗတော၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိပုရိသတ္ထသိဒ္ဓိယာ ပရိယတ္တဘာဝတော စ ပရိယတ္တိ၊ တီဏိ ပိဋကာနိ။ သစ္စပ္ပဋိဝေဓော သစ္စာနံ ပဋိဝိဇ္ဈနံ။ တဒပိ ဗာဟုသစ္စံ ယထာဝုတ္တဗာဟုသစ္စကိစ္စနိပ္ဖတ္တိတော။ ပရိယတ္တိ အဓိပ္ပေတာ သစ္စပဋိဝေဓာဝဟေန ဗာဟုသစ္စေန ဗဟုဿုတဘာဝဿ ဣဓ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ သောတိ ပရိယတ္တိဗဟုဿုတော။ စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ ပဉ္စမဿ ပကာရဿ အဘာဝတော။ သဗ္ဗတ္ထကဗဟုဿုတောတိ နိဿယမုစ္စနကဗဟုဿုတာဒယော ဝိယ ပဒေသိကော အဟုတွာ ပိဋကတ္တယေ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဗာဟုသစ္စသဗ္ဘာဝတော သဗ္ဗဿ အတ္ထဿ ကာယနတော ကထနတော သဗ္ဗတ္ထကဗဟုဿုတော။ တေ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မာနံ မူလဘူတေ ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝတော။

အာရဒ္ဓန္တိ ပဂ္ဂဟိတံ။ တံ ပန ဒုဝိဓမ္ပိ ဝီရိယာရမ္ဘဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကကာတိ ဧကာကိနော၊ ဝူပကဋ္ဌဝိဟာရိနောတိ အတ္ထော။

ပုစ္ဆိတွာတိ ¶ ပရတော ပုစ္ဆိတွာ။ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတုန္တိ ‘‘တွံ အသုကနာမော’’တိ ဝတွာ တေဟိ ‘‘အာမာ’’တိ ပဋိဇာနာပေတုန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ စိရကတာဒိအနုဿရဏသမတ္ထသတိနေပက္ကာနံ အပ္ပကသိရေနေဝ ¶ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဧဝရူပေ ဘိက္ခူ သန္ဓာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ။

၁၃၉။ ဗုဇ္ဈတိ ဧတာယာတိ ‘‘ဗောဓီ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ အင်္ဂေါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပသတ္ထော၊ သုန္ဒရော ဝါ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏောတိ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မာနံ အသုဘဒုက္ခာနိစ္စာနတ္တဘာဝသလ္လက္ခဏသင်္ခါတံ အာရမ္မဏေ ဥပဋ္ဌာနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏော။ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ပီဠနာဒိပ္ပကာရတော ဝိစယော ဥပပရိက္ခာ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ပဝိစယလက္ခဏော။ အနုပ္ပန္နာ ကုသလာနုပ္ပာဒနာဒိဝသေန စိတ္တဿ ¶ ပဂ္ဂဟော ပဂ္ဂဏှနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ပဂ္ဂဟလက္ခဏော။ ဖရဏံ ဝိပ္ဖာရိကတာ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ဖရဏလက္ခဏော။ ဥပသမော ကာယစိတ္တပရိဠာဟာနံ ဝူပသမနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ဥပသမလက္ခဏော။ အဝိက္ခေပေါ ဝိက္ခေပဝိဒ္ဓံသနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ အဝိက္ခေပလက္ခဏော။ လီနုဒ္ဓစ္စရဟိတေ အဓိစိတ္တေ ပဝတ္တမာနေ ပဂ္ဂဟနိဂ္ဂဟသမ္ပဟံသနေသု အဗျာဝဋတ္တာ အဇ္ဈုပေက္ခနံ ပဋိသင်္ခါနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ပဋိသင်္ခါနလက္ခဏော။

စတူဟိ ကာရဏေဟီတိ သတိသမ္ပဇညံ၊ မုဋ္ဌဿတိပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ၊ ဥပဋ္ဌိတဿတိပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ။ ဆဟိ ကာရဏေဟီတိ ပရိပုစ္ဆကတာ၊ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ၊ ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနာ၊ ဒုပ္ပညပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ၊ ပညဝန္တပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ ဆဟိ ကာရဏေဟိ။ မဟာသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ ပန ‘‘သတ္တဟိ ကာရဏေဟီ’’ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၈) ဝက္ခတိ၊ တံ ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယာပစ္စဝေက္ခဏာတိ ဣမံ ကာရဏံ ပက္ခိပိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နဝဟိ ကာရဏေဟီတိ အပါယဘယပစ္စဝေက္ခဏာ၊ ဂမနဝီထိပစ္စဝေက္ခဏာ၊ ပိဏ္ဍပါတဿ အပစာယနတာ၊ ဒါယဇ္ဇမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ၊ သတ္ထုမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ၊ သဗြဟ္မစာရီမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ၊ ကုသီတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ၊ အာရဒ္ဓဝီရိယပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ နဝဟိ ကာရဏေဟိ။ မဟာသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၈) ပန ¶ အာနိသံသဒဿာဝိတာ၊ ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာတိ ဣမေဟိ သဒ္ဓိံ ‘‘ဧကာဒသာ’’တိ ဝက္ခတိ။ ဒသဟိ ကာရဏေဟီတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ၊ ဓမ္မာနုဿတိ၊ သင်္ဃသီလစာဂဒေဝတာဥပသမာနုဿတိ၊ လူခပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ၊ သိနိဒ္ဓပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ ဒသဟိ။ မဟာသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၈) ပန ပသာဒနိယသုတ္တန္တပစ္စဝေက္ခဏာယ သဒ္ဓိံ ‘‘ဧကာဒသာ’’တိ ဝက္ခတိ။ သတ္တဟိ ကာရဏေဟီတိ ပဏီတဘောဇနသေဝနတာ ¶ ၊ ဥတုသုခသေဝနတာ၊ ဣရိယာပထသုခသေဝနတာ၊ မဇ္ဈတ္တပယောဂတာ၊ သာရဒ္ဓကာယပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနတာ ¶ ၊ ပဿဒ္ဓကာယပုဂ္ဂလသေဝနတာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ။ ဒသဟိ ကာရဏေဟီတိ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ၊ ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနာ၊ နိမိတ္တကုသလတာ၊ သမယေ စိတ္တဿ ပဂ္ဂဟဏံ၊ သမယေ စိတ္တဿ နိဂ္ဂဟဏံ၊ သမယေ စိတ္တဿ သမ္ပဟံသနံ၊ သမယေ စိတ္တဿ အဇ္ဈုပေက္ခနံ၊ အသမာဟိတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနံ၊ သမာဟိတပုဂ္ဂလသေဝနံ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ ဒသဟိ ကာရဏေဟိ။ မဟာသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၈) ပန ‘‘ဈာနဝိမောက္ခပစ္စဝေက္ခဏာ’’တိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ‘‘ဧကာဒသဟီ’’တိ ဝက္ခတိ။ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟီတိ သတ္တမဇ္ဈတ္တတာ၊ သင်္ခါရမဇ္ဈတ္တတာ၊ သတ္တသင်္ခါရကေလာယနပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ၊ သတ္တသင်္ခါရမဇ္ဈတ္တပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ မဟာသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၈) အာဂမိဿတိ။ ကာမံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ နာမ နိပ္ပရိယာယတော အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဧဝ နိယျာနိကဘာဝတော။ သုတ္တန္တဒေသနာ နာမ ပရိယာယကထာတိ ‘‘ဣမိနာ ဝိပဿနာ…ပေ… ကထေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၄၀။ တေဘူမကေ သင်္ခါရေ ‘‘အနိစ္စာ’’တိ အနုပဿတိ ဧတာယာတိ အနိစ္စာနုပဿနာ၊ တထာ ပဝတ္တာ ဝိပဿနာ၊ သာ ပန ယသ္မာ အတ္တနာ သဟဂတသညာယ ဘာဝိတာယ ဝိဘာဝိတာ ဧဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အနိစ္စာနုပဿနာယ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပန္နသညာ’’တိ။ သညာသီသေန ဝါယံ ဝိပဿနာယ ဧဝ နိဒ္ဒေသော။ အနတ္တသညာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ လောကိယဝိပဿနာပိ ဟောန္တိ၊ ယသ္မာ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ တာ ပဝတ္တန္တီတိ။ လောကိယဝိပဿနာပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန မိဿကာပေတ္ထ သန္တီတိ အတ္ထတော အာပန္နန္တိ အတ္ထာပတ္တိသိဒ္ဓမတ္ထံ နိဒ္ဓါရေတွာ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဝိရာဂေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဂတဝသေနာတိ တထာ အာဂတပါဠိဝသေန ‘‘ဝိရာဂေါ နိရောဓော’’တိ ဟိ တတ္ထ ¶ နိဗ္ဗာနံ ဝုတ္တန္တိ ဣဓ ¶ ‘‘ဝိရာဂသညာ၊ နိရောဓသညာ’’တိ ဝုတ္တသညာ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာပိ သိယုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ လောကုတ္တရာပိ ဟောန္တီ’’တိ။

၁၄၁။ မေတ္တာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေတ္တံ၊ စိတ္တံ။ တံသမုဋ္ဌာနံ ကာယကမ္မံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ။ ဧသ နယော သေသဒွယေပိ။ ဣမာနိပိ မေတ္တာကာယကမ္မာဒီနိ ဘိက္ခူနံ ဝသေန အာဂတာနိ တေသံ သေဋ္ဌပရိသဘာဝတော။ ယထာ ပန ဘိက္ခူသုပိ လဗ္ဘန္တိ၊ ဧဝံ ဂိဟီသုပိ လဗ္ဘန္တိ စတုပရိသသာဓာရဏတ္တာတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘိက္ခူနဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာမံ အာဒိဗြဟ္မစရိယကဓမ္မဿဝနေနပိ မေတ္တာကာယကမ္မာနိ လဗ္ဘန္တိ၊ နိပ္ပရိယာယတော ပန စာရိတ္တဓမ္မဿဝနေန အယမတ္ထော ဣစ္ဆိတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘အာဘိသမာစာရိကဓမ္မပူရဏ’’န္တိ အာဟ။ တေပိဋကမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိပုစ္ဆနအတ္ထကထနဝသေန ပဝတ္တိယမာနံ ဟိတဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တိတဗ္ဗတော။

အာဝီတိ ¶ ပကာသံ၊ ပကာသဘာဝေါ စေတ္ထ ယံ ဥဒ္ဒိဿ တံ ကာယကမ္မံ ကရီယတိ၊ တဿ သမ္မုခဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘သမ္မုခါ’’တိ။ ရဟောတိ အပ္ပကာသံ၊ အပ္ပကာသတာ စ ယံ ဥဒ္ဒိဿ တံ ကာယကမ္မံ ကရီယတိ၊ တဿ ပစ္စက္ခာဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ပရမ္မုခါ’’တိ။ သဟာယဘာဝဂမနံ တေသံ ပုရတော။ ဥဘယေဟီတိ နဝကေဟိ၊ ထေရေဟိ စ။

ပဂ္ဂယှာတိ ပဂ္ဂဏှိတွာ ဥစ္စံ ကတွာ။

ကာမံ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓါနံ နယနာနံ ဥမ္မီလနာ၊ ပသန္နေန မုခေန ဩလောကနဉ္စ မေတ္တံ ကာယကမ္မမေဝ၊ ယဿ ပန စိတ္တဿ ဝသေန နယနာနံ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓတာ၊ မုခဿ စ ပသန္နတာ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမာ’’တိ။

လာဘသဒ္ဒေါ ကမ္မသာဓနော ‘‘လာဘာဝတ၊ လာဘော လဒ္ဓါ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ သော စေတ္ထ ‘‘ဓမ္မလဒ္ဓါ’’တိ ဝစနတော အတီတကာလိကောတိ အာဟ ‘‘စီဝရာဒယော လဒ္ဓပစ္စယာ’’တိ။ ဓမ္မတော ¶ အာဂတာတိ ဓမ္မိကာ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မလဒ္ဓါ’’တိ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ကုဟနာဒီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တေန ဝိဘဇနပုဗ္ဗကံ ကာယေန ဝိဘဇနန္တိ မူလမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ စိတ္တေန ဝိဘဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တေန စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေနပိ ပဋိဝိဘာဂေါ န ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ အပ္ပဋိဝိဘတ္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ အပ္ပဋိဝိဘတ္တံ ဝါ လာဘံ ဘုဉ္ဇတီတိ ကမ္မနိဒ္ဒေသော ဧဝ။

တံ ¶ တံ နေဝ ဂိဟီနံ ဒေတိ အတ္တနော အာဇီဝသောဓနတ္ထံ။ န အတ္တနာ ဘုဉ္ဇတီတိ အတ္တနာဝ န ပရိဘုဉ္ဇတိ ‘‘မယှံ အသာဓာရဏဘောဂိတာ မာ ဟောတူ’’တိ။ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှန္တော စ…ပေ… ပဿတီ’’တိ ဣမိနာ တဿ လာဘဿ တီသုပိ ကာလေသု သာဓာရဏတော ဌပနံ ဒဿိတံ။ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှန္တော စ သင်္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူ’’တိ ဣမိနာ ပဋိဂ္ဂဟဏကာလော ဒဿိတော၊ ‘‘ဂဟေတွာ…ပေ… ပဿတီ’’တိ ဣမိနာ ပဋိဂ္ဂဟိတကာလော၊ တဒုဘယံ ပန တာဒိသေန ပုဗ္ဗာဘောဂေန ဝိနာ န ဟောတီတိ အတ္ထသိဒ္ဓါ ပုရိမကာလော။ တယိဒံ ပဋိဂ္ဂဟဏတော ပုဗ္ဗေ ဝဿ ဟောတိ ‘‘သင်္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ။ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ ဟောတိ ‘‘သင်္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဟောတိ ‘‘သင်္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ မယာ’’တိ ဧဝံ တိလက္ခဏသမ္ပန္နံ ကတွာ လဒ္ဓလာဘံ ဩသာနလက္ခဏံ အဝိကောပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော သာဓာရဏဘောဂီ၊ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ စ ဟောတိ။

ဣမံ ပန သာရဏီယဓမ္မန္တိ ဣမံ စတုတ္ထံ သရိတဗ္ဗယုတ္တဓမ္မံ။ န ဟိ…ပေ… ဂဏှန္တိ၊ တသ္မာ ¶ သာဓာရဏဘောဂိတာ ဧဝ ဒုဿီလဿ နတ္ထီတိ အာရမ္ဘောပိ တာဝ န သမ္ဘဝတိ၊ ကုတော ပူရဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ပရိသုဒ္ဓသီလော’’တိ ဣမိနာ လာဘဿ ဓမ္မိကဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝတ္တံ အခဏ္ဍေန္တော’’တိ ဣမိနာ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂိတံ၊ သာဓာရဏဘောဂိတဉ္စ ဒဿေတိ။ သတိ ပန တဒုဘယေ သာရဏီယဓမ္မော ပူရိတော ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပူရေတီ’’တိ။ ‘‘ဩဒိဿကံ ¶ ကတွာ’’တိ ဧတေန အနောဒိဿကံ ကတွာ ပိတုနော၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီနံ ဝါ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒေန္တဿ သာရဏီယဓမ္မောယေဝ ဟောတီတိ။ သာရဏီယဓမ္မော ပနဿ န ဟောတီတိ ပဋိဇဂ္ဂနဋ္ဌာနေ ဩဒိဿကံ ကတွာ ဒိန္နတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ပလိဗောဓဇဂ္ဂနံ နာမ ဟောတီ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သာရဏီယဓမ္မပူရကဿ ဩဒိဿကဒါနံ န ဝဋ္ဋတီတိ? နော န ဝဋ္ဋတိ ယုတ္တဋ္ဌာနေတိ ဒဿေန္တော ‘‘တေန ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဂိလာနာဒီနံ ဩဒိဿကံ ကတွာ ဒါနံ အပ္ပဋိဝိဘာဂပက္ခိကံ ‘‘အသုကဿ န ဒဿာမီ’’တိ ပဋိက္ခေပဿ အဘာဝတော။ ဗျတိရေကပ္ပဓာနော ဟိ ပဋိဝိဘာဂေါ။ တေနာဟ ‘‘အဝသေသ’’န္တိအာဒိ။ အဒါတုမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ၊ တဉ္စ ခေါ ကရုဏာယနဝသေန၊ န ဝတ္တပူရဏဝသေန။

သုသိက္ခိတာယာတိ သာရဏီယဓမ္မပူရဏဝိဓိမှိ သုဋ္ဌု သိက္ခိတာယ၊ သုကုသလာယာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တဿာ ကောသလ္လံ ဒဿေတုံ ‘‘သုသိက္ခိတာယ ဟီ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒွါဒသဟိ ဝဿေဟိ ပူရတိ၊ န တတော ဩရ’’န္တိ ဣမိနာ တဿ ဒုပ္ပူရဏံ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ သော မဟပ္ဖလော မဟာနိသံသော၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေဟိပိ တာဝ ဂရုတရေဟိ ဖလာနိသံသေဟိ စ အနုဂတော။ တံသမင်္ဂီ စ ပုဂ္ဂလော ဝိသေသလာဘီ အရိယပုဂ္ဂလော ဝိယ လောကေ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မသမန္နာဂတော ဟောတိ။ တထာ ဟိ သော ဒုပ္ပဇဟံ ဒါနမယဿ၊ သီလမယဿ စ ပုညဿ ပဋိပက္ခဓမ္မံ သုဒူရေ ဝိက္ခမ္ဘိတံ ကတွာ သုဝိသုဒ္ဓေန စေတသာ လောကေ ပါကဋော ပညာတော ဟုတွာ ဝိဟရတိ၊ တဿိမမတ္ထံ ဗျတိရေကတော၊ အနွယတော စ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဣဒါနိ ယေ သမ္ပရာယိကေ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေ စ အာနိသံသေ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နေဝ ဣဿာ၊ န မစ္ဆရိယံ ဟောတိ စိရကာလဘာဝနာယ ဝိဓုတဘာဝတော။ မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ ပရိစ္စာဂသီလတာယ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဒဒံ ပိယော ဟောတိ ဘဇန္တိ နံ ဗဟူ’’တိအာဒိ ¶ (အ။ နိ။ ၅။၃၄)။ သုလဘပစ္စယော ဟောတိ ဒါနဝသေန ဥဠာရဇ္ဈာသယာနံ ပစ္စယလာဘဿ ဣဓာနိသံသဘာဝတော ဒါနဿ။ ပတ္တဂတံ အဿ ဒိယျမာနံ န ခီယတိ ပတ္တဂတဝသေန ဒွါဒသဝဿိကဿ မဟာပတ္တဿ အဝိစ္ဆေဒေန ပူရိတတ္တာ။ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ လဘတိ ဒေဝသိကံ ဒက္ခိဏေယျာနံ အဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ ဒါနဿ ဒိန္နတ္တာ။ ဘယေဝါ…ပေ… အာပဇ္ဇန္တိ ဒေယျပဋိဂ္ဂါဟကဝိကပ္ပံ ¶ အကတွာ အတ္တနိ နိရပေက္ခစိတ္တေန စိရကာလံ ဒါနပူရတာယ ပသာဒိတစိတ္တတ္တာ။

တတြာတိ တေသု အာနိသံသေသု ဝိဘာဝေတဗ္ဗေသု။ ဣမာနိ တံ ဒီပနာနိ ဝတ္ထူနိ ကာရဏာနိ။ အလဘန္တာပီတိ အမဟာပုညတာယ န လာဘိနော သမာနာပိ။ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂသဘာဂန္တိ သဘာဂံ တဗ္ဘာဂိယံ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂံ ဇာနန္တိ။

အနုတ္တရိမနုဿဓမ္မတ္တာ၊ ထေရာနံ သံသယဝိနောဒနတ္ထဉ္စ ‘‘သာရဏီယဓမ္မော မေ ဘန္တေ ပူရိတော’’တိ အာဟ။ တထာ ဟိ ဒုတိယဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ထေရေန အတ္တာ ပကာသိတော။ မနုဿာနံ ပိယတာယ၊ သုလဘပစ္စယတာယပိ ဣဒံ ဝတ္ထုမေဝ။ ပတ္တဂတာခီယနဿ ပန ဝိသေသံ ဝိဘာဝနတော ‘‘ဣဒံ တာဝ…ပေ… ဧတ္ထ ဝတ္ထု’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဂိရိဘဏ္ဍမဟာပူဇာယာတိ ¶ စေတိယဂိရိမှိ သကလလင်္ကာဒီပေ၊ ယောဇနပ္ပမာဏေ သမုဒ္ဒေ စ နာဝါသင်္ဃာဋာဒိကေ ဌပေတွာ ဒီပပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ ကရိယမာနမဟာပူဇာယံ။ ပရိယာယေနပီတိ လေသေနပိ။ အနုစ္ဆဝိကန္တိ သာရဏီယဓမ္မပူရဏတောပိ ဣဒံ ယထာဘူတပ္ပဝေဒနံ တုမှာကံ အနုစ္ဆဝိကန္တိ အတ္ထော။

အနာရောစေတွာဝ ပလာယိံသု စောရဘယေန။ ‘‘အတ္တနော ဒုဇ္ဇီဝိကာယာ’’တိ စ ဝဒန္တိ။

ဝဋ္ဋိဿတီတိ ကပ္ပိဿတိ။ ထေရီ သာရဏီယဓမ္မပူရိကာ အဟောသိ၊ ထေရဿ ပန သီလတေဇေနေဝ ဒေဝတာ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိ။

နတ္ထိ ¶ ဧတေသံ ခဏ္ဍန္တိ အခဏ္ဍာနိ။ တံ ပန နေသံ ခဏ္ဍံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥပသမ္ပန္နသီလာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေန အာဒိ အန္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘သတ္တသူ’’တိအာဒိ။ အနုပသမ္ပန္နသီလာနံ ပန သမာဒါနက္ကမေနပိ အာဒိ အန္တာ လဗ္ဘန္တိ။ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယာတိ ဝတ္ထန္တေ၊ ဒသန္တေ ဝါ ဆိန္နဝတ္ထံ ဝိယ၊ ဝိသဒိသူဒါဟရဏံ စေတံ ‘‘အခဏ္ဍာနီ’’တိ ဣမဿ အဓိဂတတ္တာ။ ဧဝံ သေသာနိပိ ဥဒါဟရဏာနိ။ ခဏ္ဍိတဘိန္နတာ ခဏ္ဍံ၊ တံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ခဏ္ဍံ၊ သီလံ။ ‘‘ဆိဒ္ဒ’’န္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝေမဇ္ဈေ ဘိန္နံ ဝိနိဝိဇ္ဈနဝသေန ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ဂါဝီ ဝိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗလရဟိတာနိ အသဗလာနိ။ တထာ အကမ္မာသာနိ။ သီလဿ တဏှာဒါသဗျတော မောစနံ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယဘာဝါပါဒနံ။ ယသ္မာ စ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော သေရီ သယံဝသီ ဘုဇိဿော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာပိ ဘုဇိဿာနိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘုဇိဿဘာဝကာရဏတော ¶ ဘုဇိဿာနီ’’တိ။ သုပရိသုဒ္ဓဘာဝေန ပါသံသတ္တာ ဝိညုပသတ္ထာနိ။ ဣမိနာဟံ သီလေန ဒေဝေါ ဝါ ဘဝေယျံ၊ ဒေဝညတရော ဝါ၊ တတ္ထ ‘‘နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတော’’တိ၊ ‘‘သီလေန သုဒ္ဓီ’’တိ စ ဧဝံ အာဒိနာ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌတ္တာ။ ‘‘အယံ တေ သီလေသု ဒေါသော’’တိ စတူသုပိ ဝိပတ္တီသု ယာယ ကာယစိ ဝိပတ္တိယာ ဒဿနေန ပရာမဋ္ဌုံ အနုဒ္ဓံသေတုံ။ သမာဓိသံဝတ္တနပ္ပယောဇနာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ။

သမာနဘာဝူပဂတသီလာတိ သီလသမ္ပတ္တိယာ သမာနဘာဝံ ဥပဂတသီလာ သဘာဂဝုတ္တိကာ။ ကာမံ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ နာနတ္တံ န သိယာ၊ တံ ¶ ပန န ဧကန္တိကံ၊ ဣဒံ ဧကန္တိကံ နိယတဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘နတ္ထိ မဂ္ဂသီလေ နာနတ္တ’’န္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တန္တိ မဂ္ဂသီလံ သန္ဓာယ ဧတံ ‘‘ယာနိ တာနိ သီလာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ယာယန္တိ ယာ အယံ မယှဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ ပစ္စက္ခဘူတာ ¶ ။ ဒိဋ္ဌီတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ နိဒ္ဒေါသာတိ နိဓုတဒေါသာ၊ သမုစ္ဆိန္နရာဂါဒိပါပဓမ္မာတိ အတ္ထော။ နိယျာတီတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိဿရတိ နိဂစ္ဆတိ။ သယံ နိယျန္တဿေဝ ဟိ ‘‘တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာပေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယာ သတ္ထု အနုသိဋ္ဌိ၊ တံ ကရောတီတိ တက္ကရော၊ တဿ၊ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇနကဿာတိ အတ္ထော။ သမာနဒိဋ္ဌိဘာဝန္တိ သဒိသဒိဋ္ဌိဘာဝံ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓေန အဘိန္နဒိဋ္ဌိဘာဝံ။ ဝုဒ္ဓိယေဝါတိ အရိယဝိနယေ ဂုဏေဟိ ဝုဍ္ဎိယေဝ၊ နော ပရိဟာနီတိ အယံ အပရိဟာနိယဓမ္မဒေသနာ အတ္တနောပိ သာသနဿ အဒ္ဓနိယတံ အာကင်္ခန္တေန ဘဂဝတာ ဣဓ ဒေသိတာ။

၁၄၂။ အာသန္နပရိနိဗ္ဗာနတ္တာတိ ကတိပယမာသာဓိကေန သံဝစ္ဆရမတ္တေန ပရိနိဗ္ဗာနံ ဘဝိဿတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဧတံယေဝါတိ ‘‘ဣတိ သီလ’’န္တိအာဒိကံယေဝ ဣတိ သီလန္တိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပကာရတ္ထော၊ ပရိမာဏတ္ထော စ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သီလံ ဧတ္တကံ သီလ’’န္တိ။ ဧဝံ သီလန္တိ ဧဝံ ပဘေဒံ သီလံ။ ဧတ္တကန္တိ ဧတံ ပရမံ၊ န ဣတော ဘိယျော။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလန္တိ မဂ္ဂဿ သမ္ဘာရဘူတံ လောကိယစတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ စိတ္တေကဂ္ဂတာ သမာဓီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မိံ သီလေ ဌတွာတိ ယသ္မိံ လောကုတ္တရကုသလဿ ပဒဋ္ဌာနဘူတေ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ အာဇီဝေါ သုပရိသုဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၃၁၊ ကထာ။ ၈၇၄) ဧဝံ ဝုတ္တသီလေ ပတိဋ္ဌာယ။ ဧသောတိ မဂ္ဂဖလသမာဓိ။ ပရိဘာဝိတောတိ တေန သီလေန သဗ္ဗသော ဘာဝိတော သမ္ဘာဝိတော။ မဟပ္ဖလော ဟောတိ မဟာနိသံသောတိ မဂ္ဂသမာဓိ တာဝ သာမညဖလေဟိ မဟပ္ဖလော၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခဝူပသမေန မဟာနိသံသော။ ဣတရော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနေန မဟပ္ဖလော၊ နိဗ္ဗုတိသုခုပ္ပတ္တိယာ မဟာနိသံသော။ ယမှိ သမာဓိမှိ ¶ ဌတွာတိ ယသ္မိံ လောကုတ္တရကုသလဿ ¶ ပဒဋ္ဌာနဘူတေ ပါဒကဇ္ဈာနသမာဓိမှိ စေဝ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိသမာဓိမှိ စ ဌတွာ။ သာတိ မဂ္ဂဖလပညာ။ တေန ပရိဘာဝိတာတိ တေန ယထာဝုတ္တသမာဓိနာ သဗ္ဗသော ဘာဝိတာ ပရိဘာဝိတာ။ မဟပ္ဖလမဟာနိသံသတာ သမာဓိမှိ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိ စ တေ ဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဈာနင်္ဂပ္ပဘေဒဟေတုတာယ မဟပ္ဖလာ သတ္တဒက္ခိဏေယျပုဂ္ဂလဝိဘာဂဟေတုတာယ ¶ မဟာနိသံသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာယ ပညာယ ဌတွာတိ ယာယံ ဝိပဿနာပညာယံ၊ သမာဓိဝိပဿနာပညာယံ ဝါ ဌတွာ။ သမထယာနိကဿ ဟိ သမာဓိသဟဂတာပိ ပညာ မဂ္ဂါဓိဂမာယ ဝိသေသပစ္စယော ဟောတိယေဝ။ သမ္မဒေဝါတိ သုဋ္ဌုယေဝ ယထာ အာသဝါနံ လေသောပိ နာဝသိဿတိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗသော အာသဝေဟိ ဝိမုစ္စတိ။ အဂ္ဂမဂ္ဂက္ခဏဉှိ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

၁၄၃။ လောကိယတ္ထသဒ္ဒါနံ ဝိယ အဘိရန္တ-သဒ္ဒဿ သိဒ္ဓိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အဘိရန္တံ အဘိရတံ အဘိရတီတိ ဟိ အတ္ထတော ဧကံ။ အဘိရန္တ-သဒ္ဒေါ စာယံ အဘိရုစိပရိယာယော၊ န အဿာဒပရိယာယော။ အဿာဒဝသေန ဟိ ကတ္ထစိ ဝသန္တဿ အဿာဒဝတ္ထုဝိဂမေန သိယာ တဿ တတ္ထ အနဘိရတိ၊ ယဒိဒံ ခီဏာသဝါနံ နတ္ထိ၊ ပဂေဝ ဗုဒ္ဓါနန္တိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ…ပေ… နတ္ထီ’’တိ။ အဘိရတိဝသေန ကတ္ထစိ ဝသိတွာ တဒဘာဝတော အညတ္ထ ဂမနံ နာမ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ။ ဝေနေယျဝိနယနတ္ထံ ပန ကတ္ထစိ ဝသိတွာ တသ္မိံ သိဒ္ဓေ ဝေနေယျဝိနယနတ္ထမေဝ တတော အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တိ၊ အယမေတ္ထ ယထာရုစိ။ အာယာမာတိ ဧတ္ထ အာ-သဒ္ဒေါ ‘‘အာဂစ္ဆာ’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဧဟိ ယာမာ’’တိ။ အယာမာတိ ပန ပါဌေ အ-ကာရော နိပါတမတ္တံ။ သန္တိကာဝစရတ္တာ ထေရံ အာလပတိ၊ န ပန တဒါ သတ္ထု သန္တိကေ ဝသန္တာနံ ဘိက္ခူနံ အဘာဝတော။ အပရိစ္ဆိန္နဂဏနော ဟိ တဒါ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဘိက္ခုသင်္ဃော ¶ ။ တေနာဟ ‘‘မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိ’’န္တိ။ အမ္ဗလဋ္ဌိကာဂမနန္တိ အမ္ဗလဋ္ဌိကာဂမနပဋိသံယုတ္တပါဌမာဟ။ ပါဋလိဂမနေတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဥတ္တာနမေဝ အနန္တရံ၊ ဟေဋ္ဌာ စ သံဝဏ္ဏိတရူပတ္တာ။

သာရိပုတ္တသီဟနာဒဝဏ္ဏနာ

၁၄၅။ ‘‘အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော’’တိအာဒိ ပါဌဇာတံ။ သမ္ပသာဒနီယေတိ သမ္ပသာဒနီယသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၄၁) ဝိတ္ထာရိတံ ပေါရာဏဋ္ဌကထာယံ၊ တသ္မာ မယမ္ပိ တတ္ထေဝ နံ အတ္ထတော ဝိတ္ထာရယိဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဒုဿီလအာဒီနဝဝဏ္ဏနာ

၁၄၈။ အာဂန္တွာ ¶ ဝသန္တိ ဧတ္ထ အာဂန္တုကာတိ အာဝသထော၊ တဒေဝ အဂါရန္တိ အာဟ ‘‘အာဝသထာဂါရန္တိ အာဂန္တုကာနံ အာဝသထဂေဟ’’န္တိ။ ဒွိန္နံ ¶ ရာဇူနန္တိ လိစ္ဆဝိရာဇမဂဓရာဇူနံ။ သဟာယကာတိ သေဝကာ။ ကုလာနီတိ ကုဋုမ္ဗိကေ။ သန္ထတန္တိ သန္ထရိ၊ သဗ္ဗံ သန္ထရိ သဗ္ဗသန္ထရိ၊ တံ သဗ္ဗသန္ထရိံ။ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော စာယံ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ သဗ္ဗံ သန္ထတံ ဟောတိ၊ ဧဝ’’န္တိ။

၁၄၉။ ဒုဿီလောတိ ဧတ္ထ ဒု-သဒ္ဒေါ အဘာဝတ္ထော ‘‘ဒုပ္ပညော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၄၉၊ အ။ နိ။ ၅။၁၀) ဝိယ၊ န ဂရဟတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အသီလော နိဿီလော’’တိ။ ဘိန္နသံဝရောတိ ဧတ္ထ ယော သမာဒိန္နသီလော ကေနစိ ကာရဏေန သီလဘေဒံ ပတ္တော၊ သော တာဝ ဘိန္နသံဝရော ဟောတိ။ ယော ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အသမာဒိန္နသီလော အာစာရဟီနော၊ သော ကထံ ဘိန္နသံဝရော နာမ ဟောတီတိ? သောပိ သာဓုသမာစာရဿ ပရိဟာနိယဿ ဘေဒိတတ္တာ ဘိန္နသံဝရော ဧဝ နာမ။ ဝိဿဋ္ဌသံဝရော သံဝရရဟိတောတိ ဟိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တံ တံ သိပ္ပဋ္ဌာနံ။ မာဃာတကာလေတိ ‘‘မာ ဃာတေထ ပါဏိနော’’တိ ဧဝံ မာဃာတာတိ ဃောသနံ ဃောသိတဒိဝသေ။

အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ။

အဇ္ဈာသယေန မင်္ကု ဟောတိယေဝ ဝိပ္ပဋိသာရိဘာဝတော။

တဿာတိ ¶ ဒုဿီလဿ။ သမာဒါယ ပဝတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ ကတကာရဏံ။ အာပါထံ အာဂစ္ဆတီတိ တံ မနသော ဥပဋ္ဌာတိ။ ဥမ္မီလေတွာ ဣဓလောကန္တိ ဥမ္မီလနကာလေ အတ္တနော ပုတ္တဒါရာဒိဒဿနဝသေန ဣဓ လောကံ ပဿတိ။ နိမီလေတွာ ပရလောကန္တိ နိမီလနကာလေ ဂတိနိမိတ္တုပဋ္ဌာနဝသေန ပရလောကံ ပဿတိ။ တေနာဟ ‘‘စတ္တာရော အပါယာ’’တိအာဒိ။ ပဉ္စမပဒန္တိ ‘‘ကာယဿ ဘေဒါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော ပဉ္စမော အာဒီနဝကောဋ္ဌာသော။

သီလဝန္တအာနိသံသဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေနာတိ ဝုတ္တာယ အာဒီနဝကထာယ ဝိပရိယာယေန။ ‘‘အပ္ပမတ္တော တံ တံ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိံ ¶ ယထာကာလံ သမ္ပာဒေတုံ သက္ကောတီ’’တိအာဒိနာ ‘‘ပါသံသံ သီလမဿ အတ္ထီတိ သီလဝါ။ သီလသမ္ပန္နောတိ သီလေန သမန္နာဂတော။ သမ္ပန္နသီလော’’တိ ဧဝမာဒိကံ ပန အတ္ထဝစနံ သုကရန္တိ အနာမဋ္ဌံ။

၁၅၁။ ပါဠိမုတ္တကာယာတိ ¶ သင်္ဂီတိအနာရုဠှာယ ဓမ္မိကထာယ။ တတ္ထေဝါတိ အာဝသထာဂါရေ ဧဝ။

ပါဋလိပုတ္တနဂရမာပနဝဏ္ဏနာ

၁၅၂။ ဣဿရိယမတ္တာယာတိ ဣဿရိယပ္ပမာဏေန၊ ဣဿရိယေန စေဝ ဝိတ္တူပကရဏေန စာတိ ဧဝံ ဝါ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပဘောဂူပကရဏာနိပိ ဟိ လောကေ ‘‘မတ္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပါဋလိဂါမံ နဂရံ ကတွာတိ ပုဗ္ဗေ ‘‘ပါဋလိဂါမော’’တိ လဒ္ဓနာမံ ဌာနံ ဣဒါနိ နဂရံ ကတွာ။ မာပေန္တီတိ ပတိဋ္ဌာပေန္တိ။ အာယမုခပစ္ဆိန္ဒနတ္ထန္တိ အာယဒွါရာနံ ဥပစ္ဆေဒနာယ။ ‘‘သဟဿသေဝါ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ သဟဿသော ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘ဧကေကဝဂ္ဂဝသေန သဟဿံ သဟဿံ ဟုတွာ’’တိ။ ဃရဝတ္ထူနီတိ ဃရပတိဋ္ဌာပနဋ္ဌာနာနိ။ စိတ္တာနိ နမန္တီတိ တံတံဒေဝတာနုဘာဝေန တတ္ထ တတ္ထေဝ စိတ္တာနိ နမန္တိ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာပါဌကာနံ၊ ယတ္ထ ယတ္ထ တာဟိ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဟိတာနိ။ သိပ္ပာနုဘာဝေနာတိ သိပ္ပာနုဂတဝိဇ္ဇာနုဘာဝေန။ နာဂဂ္ဂါဟောတိ နာဂါနံ နိဝါသပ္ပရိဂ္ဂဟော။ သေသဒွယေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပါသာဏောတိ အပ္ပလက္ခဏပါသာဏော။ ခါဏုကောတိ ယော ကောစိ ခါဏုကော ¶ ။ သိပ္ပံ ဇပ္ပိတွာ တာဒိသံ သာရမ္ဘဋ္ဌာနံ ပရိဟရိတွာ အနာရမ္ဘေ ဌာနေ တာဟိ ဝတ္ထုပရိဂ္ဂါဟိကာဟိ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ မန္တယမာနာ ဝိယ တံတံဂေဟာနိ မာပေန္တိ ဥပဒေသဒါနဝသေန။ နေသန္တိ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာပါဌကာနံ၊ သဗ္ဗာသံ ဒေဝတာနံ။ မင်္ဂလံ ဝဍ္ဎာပေဿန္တီတိ မင်္ဂလံ ဗြူဟေဿန္တိ။ ပဏ္ဍိတဒဿနာဒီနိ ဟိ ဥတ္တမမင်္ဂလာနိ။ တေနာဟ ‘‘အထ မယ’’န္တိအာဒိ။

သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ အဝယဝဓမ္မေန သမုဒါယဿ အပဒိသိတဗ္ဗတော ယထာ ‘‘အလင်္ကတော ဒေဝဒတ္တော’’တိ။

အရိယကမနုဿာနန္တိ အရိယဒေသဝါသိမနုဿာနံ။ ရာသိဝသေနေဝါတိ ‘‘သဟဿံ သတသဟဿ’’န္တိအာဒိနာ ရာသိဝသေနေဝ၊ အပ္ပကဿ ပန ဘဏ္ဍဿ ကယဝိက္ကယော အညတ္ထာပိ လဗ္ဘတေဝါတိ ‘‘ရာသိဝသေနေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝါဏိဇာယ ပထော ပဝတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ဝဏိပ္ပထောတိ ပုရိမဝိကပ္ပေ အတ္ထော ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ဝါဏိဇာနံ ပထော ပဝတ္တိဋ္ဌာနန္တိ၊ ဝဏိပ္ပထောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ¶ ‘‘ဝါဏိဇာနံ ဝသနဋ္ဌာန’’န္တိ အာဟ။ ဘဏ္ဍပုဋေ ဘိန္ဒန္တိ မောစေန္တိ ဧတ္ထာတိ ပုဋဘေဒနန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဘဏ္ဍပုဋေ…ပေ… ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

စ-ကာရတ္ထော ¶ သမုစ္စယတ္ထော ဝါ-သဒ္ဒေါ။

၁၅၃။ ကာဠကဏ္ဏီ သတ္တာတိ အတ္တနာ ကဏှဓမ္မဗဟုလတာယ ပရေသဉ္စ ကဏှဝိပါကာနတ္ထနိဗ္ဗတ္တိနိမိတ္တတာယ ‘‘ကာဠကဏ္ဏီ’’တိ လဒ္ဓနာမာ ပရူပဒ္ဒဝကရာ အပ္ပေသက္ခသတ္တာ။ တန္တိ ဘဂဝန္တံ။ ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ ပုဗ္ဗဏှေ ဧကံ သမယံ။ ဂါမပ္ပဝိသနနီဟာရေနာတိ ဂါမပ္ပဝေသန နိဝသနာကာရေန။ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ကတွာတိ စီဝရံ ပါရုပိတွာ၊ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။

ဧတ္ထာတိ ¶ ဧတသ္မိံ ဝါ သကပ္ပိတပ္ပဒေသေ။ သညတေတိ သမ္မဒေဝ သညတေ သုသံဝုတကာယဝါစာစိတ္တေ။

ပတ္တိံ ဒဒေယျာတိ အတ္တနာ ပသုတံ ပုညံ တာသံ ဒေဝတာနံ အနုပ္ပဒဇ္ဇေယျ။ ‘‘ပူဇိတာ’’တိအာဒီသု တဒေဝ ပတ္တိဒါနံ ပူဇာ၊ အနာဂတေ ဧဝ ဥပဒ္ဒဝေ အာရက္ခသံဝိဓာနံ ပဋိပူဇာ။ ‘‘ယေဘုယျေန ဉာတိမနုဿာ ဉာတိပေတာနံ ပတ္တိဒါနာဒိနာ ပူဇနမာနနာဒီနိ ကရောန္တိ ဣမေ ပန အညာတကာပိ သမာနာ တထာ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ နေသံ သက္ကစ္စံ အာရက္ခာ သံဝိဓာတဗ္ဗာ’’တိ အညမညံ သမ္ပဝါရေတွာ ဒေဝတာ တတ္ထ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမေ’’တိအာဒိမာဟ။ ဗလိကမ္မကရဏံ မာနနံ၊ သမ္ပတိ ဥပ္ပန္နပရိဿယဟရဏံ ပဋိမာနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သုန္ဒရာနိ ပဿတီတိ သုန္ဒရာနိ ဣဋ္ဌာနိ ဧဝ ပဿတိ၊ န အနိဋ္ဌာနိ။

၁၅၄။ အာဏိယော ကောဋ္ဋေတွာတိ လဟုကေ ဒါရုဒဏ္ဍေ ဂဟေတွာ ကဝါဋဖလကေ ဝိယ အညမညံ သမ္ဗန္ဓေ ကာတုံ အာဏိယော ကောဋ္ဋေတွာ။ နာဝါသင်္ခေပေန ကတံ ဥဠုမ္ပံ၊ ဝေဠုနဠာဒိကေ သင်္ဃရိတွာ ဝလ္လိအာဒီဟိ ကလာပဝသေန ဗန္ဓိတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကုလ္လံ။

ဥဒကဋ္ဌာနဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ယထာဝုတ္တဿ ယဿ ကဿစိ ဥဒကဋ္ဌာနဿ ဧတံ ‘‘အဏ္ဏဝ’’န္တိ အဓိဝစနံ၊ သမုဒ္ဒဿေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ သရန္တိ ဣဓ နဒီ အဓိပ္ပေတာ သရတိ သန္ဒတီတိ ¶ ကတွာ။ ဂမ္ဘီရဝိတ္ထတန္တိ အဂါဓဋ္ဌေန ဂမ္ဘီရံ၊ သကလလောကတ္တယဗျာပိတာယ ဝိတ္ထတံ။ ဝိသဇ္ဇာတိ အနာသဇ္ဇ အပ္ပတွာ။ ပလ္လလာနိ တေသံ အတရဏတော။ ဝိနာယေဝ ကုလ္လေနာတိ ဤဒိသံ ဥဒကံ ကုလ္လေန ဤဒိသေန ဝိနာ ဧဝ တိဏ္ဏာ မေဓာဝိနော ဇနာ၊ တဏှာသရံ ပန အရိယမဂ္ဂသင်္ခါတံ သေတုံ ကတွာ နိတ္တိဏ္ဏာတိ ယောဇနာ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရိယသစ္စကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၅။ မဟာပနာဒဿ ¶ ¶ ရညော။ ပါသာဒကောဋိယံ ကတဂါမောတိ ပါသာဒဿ ပတိတထုပိကာယ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ နိဝိဋ္ဌဂါမော။ အရိယဘာဝကရာနန္တိ ယေ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ၊ တေသံ အရိယဘာဝကရာနံ နိမိတ္တဿ ကတ္တုဘာဝူပစာရဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ တစ္ဆာဝိပလ္လာသဘူတဘာဝေန သစ္စာနံ။ အနုဗောဓော ပုဗ္ဗဘာဂိယံ ဉာဏံ၊ ပဋိဝေဓော မဂ္ဂဉာဏေန အဘိသမယော၊ တတ္ထ ယသ္မာ အနုဗောဓပုဗ္ဗကော ပဋိဝေဓော အနုဗောဓေန ဝိနာ န ဟောတိ၊ အနုဗောဓောပိ ဧကစ္စော ပဋိဝေဓေန သမ္ဗန္ဓော၊ တဒုဘယာဘာဝဟေတုကဉ္စ ဝဋ္ဋေဝ သံသရဏံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ပါဠိယံ ‘‘အနနုဗောဓာ…ပေ… တုမှာကဉ္စာ’’တိ။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဘဝတော ဘဝန္တရူပဂမနံ သန္ဓာဝနံ၊ အပရာပရံ စဝနုပပဇ္ဇနဝသေန သဉ္စရဏံ သံသရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဘဝတော’’တိအာဒိ။ သန္ဓာဝိတသံသရိတပဒါနံ ကမ္မသာဓနတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘မယာ စ တုမှေဟိ စာ’’တိ ပဌမဝိကပ္ပေ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ဘာဝသာဓနတံ ဟဒယေ ကတွာ ‘‘မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စာ’’တိ ယထာရုတဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ နယနသမတ္ထာတိ ပါပနသမတ္ထာ၊ ဒီဃရဇ္ဇုနာ ဗဒ္ဓသကုဏံ ဝိယ ရဇ္ဇုဟတ္ထော ပုရိသော ဒေသန္တရံ တဏှာရဇ္ဇုနာ ဗဒ္ဓံ သတ္တသန္တာနံ အဘိသင်္ခါရော ဘဝန္တရံ နေတိ ဧတာယာတိ ဘဝနေတ္တိ၊ တဏှာ၊ သာ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန သုဋ္ဌု ဟတာ ဆိန္နာတိ ဘဝနေတ္တိသမူဟတာ။

အနာဝတ္တိဓမ္မသမ္ဗောဓိပရာယဏဝဏ္ဏနာ

၁၅၆။ ဒွေ ဂါမာ ‘‘နာတိကာ’’တိ ဧဝံ လဒ္ဓနာမော၊ ဉ-ကာရဿ စာယံ န-ကာရာဒေသေန နိဒ္ဒေသော ‘‘အနိမိတ္တာ န နာယရေ’’တိအာဒီသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၇၄၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၃၄) ဝိယ။ တေနာဟ ‘‘ဉာတိဂါမကေ’’တိ ¶ ။ ဂိဉ္ဇကာ ဝုစ္စန္တိ ဣဋ္ဌကာ၊ ဂိဉ္ဇကာဟိ ဧဝ ကတော အာဝသထောတိ ဂိဉ္ဇကာဝသထော ¶ ။ သော ကိရ အာဝါသော ယထာ သုဓာပရိကမ္မေန သမ္ပယောဇနံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ဣဋ္ဌကာဟိ ဧဝ စိနိတွာ ဆာဒေတွာ ကတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣဋ္ဌကာမယေ အာဝသထေ’’တိ။ တုလာဒဏ္ဍကဝါဋဖလကာနိ ပန ဒါရုမယာနေဝ။

၁၅၇။ ဩရံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု၊ ပစ္စယဘာဝေန တံ ဩရံ ဘဇန္တီတိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ၊ ဩရမ္ဘာဂဿ ဝါ ဟိတာနိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ။ တေနာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌာဘာဂိယာန’’န္တိအာဒိ။ တီဟိ မဂ္ဂေဟီတိ ဟေဋ္ဌိမေဟိ တီဟိ မဂ္ဂေဟိ။ တေဟိ ¶ ပဟာတဗ္ဗတာယ ဟိ နေသံ သံယောဇနာနံ ဩရမ္ဘာဂိယတာ။ ဩရမ္ဘဉ္ဇိယာနိ ဝါ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ ဝုတ္တာနိ နိရုတ္တိနယေန။ ဣဒါနိ ဗျတိရေကမုခေန နေသံ ဩရမ္ဘာဂိယဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိက္ခမ္ဘိတာနိ သမတ္ထတာဝိဃာတေန ပုထုဇ္ဇနာနံ၊ သမုစ္ဆိန္နာနိ သဗ္ဗသော အဘာဝေန အရိယာနံ ရူပါရူပဘဝူပပတ္တိယာ ဝိဗန္ဓာယ န ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဝိက္ခမ္ဘိတာနိ အသမုစ္ဆိန္နာနီ’’တိ။ နိဗ္ဗတ္တဝသေနာတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန။ ဂန္တုံ န ဒေန္တိ မဟဂ္ဂတဂါမိကမ္မာယူဟနဿ ဝိနိဗန္ဓနတော။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒီနိ တီဏိ သံယောဇနာနိ ကာမစ္ဆန္ဒဗျာပါဒါ ဝိယ မဟဂ္ဂတူပပတ္တိယာ အဝိနိဗန္ဓဘူတာနိပိ ကာမဘဝူပပတ္တိယာ ဝိသေသပစ္စယတ္တာ တတ္ထ မဟဂ္ဂတဘဝေ နိဗ္ဗတ္တမ္ပိ တန္နိဗ္ဗတ္တိဟေတုကမ္မပရိက္ခယေ ကာမဘဝူပပတ္တိပစ္စယတာယ မဟဂ္ဂတဘဝတော အာနေတွာ ပုန ဣဓေဝ ကာမဘဝေ ဧဝ နိဗ္ဗတ္တာပေန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗာနိပိ ပဉ္စပိ သံယောဇနာနိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ ဧဝ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန အနာဂမနသဘာဝါတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန တသ္မာ လောကာ ဣဓ န အာဂမနသဘာဝါ။ ဗုဒ္ဓဒဿနထေရဒဿနဓမ္မဿဝနာနံ ပနတ္ထာယဿ အာဂမနံ အနိဝါရိတံ။

ကဒါစိ ကရဟစိ ဥပ္ပတ္တိယာ သဝိရဠာကာရတာ ¶ ပရိယုဋ္ဌာနမန္ဒတာယ အဗဟလတာတိ ဒွေဓာပိ တနုဘာဝေါ။ အဘိဏှန္တိ ဗဟုသော။ ဗဟလဗဟလာတိ တိဗ္ဗတိဗ္ဗာ။ ယတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တံ သန္တာနံ မဒ္ဒန္တာ၊ ဖရန္တာ၊ သာဓေန္တာ၊ အန္ဓကာရံ ကရောန္တာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဒွီဟိ ပန မဂ္ဂေဟိ ပဟီနတ္တာ တနုကတနုကာ မန္ဒမန္ဒာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ‘‘ပုတ္တဓီတရော ဟောန္တီ’’တိ ဣဒံ အကာရဏံ။ တထာ ဟိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂပရာမသနမတ္တေနပိ တေ ဟောန္တိ။ ဣဒန္တိ ‘‘ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ။ ဘဝတနုကဝသေနာတိ အပ္ပကဘဝဝသေန။ တန္တိ မဟာသိဝတ္ထေရဿ ဝစနံ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေ ဘဝါ အရိယာနံ လဗ္ဘန္တိ၊ တေ ပရိပုဏ္ဏလက္ခဏဘဝါ ဧဝ။ ယေ န လဗ္ဘန္တိ၊ တတ္ထ ကီဒိသံ တံ ဘဝတနုကံ၊ တသ္မာ ဥဘယထာပိ ဘဝတနုကဿ အသမ္ဘဝေါ ဧဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘သောတာပန္နဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌမေ ဘဝေ ဘဝတနုကံ နတ္ထိ အဋ္ဌမဿေဝ ဘဝဿ သဗ္ဗဿေဝ အဘာဝတော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ကာမာဝစရလောကံ ¶ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဣတရဿ လောကဿ ဝသေန တထာ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ ယော ဟိ သကဒါဂါမီ ဒေဝမနုဿလောကေသု ဝေါမိဿကဝသေန နိဗ္ဗတ္တတိ၊ သောပိ ကာမဘဝဝသေနေဝ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ ဘဂဝတာ စ ကာမလောကေ ဌတွာ ‘‘သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ’’တိ ¶ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ’’တိ စ ဣမိနာ ပဉ္စသု သကဒါဂါမီသု စတ္တာရော ဝဇ္ဇေတွာ ဧကောဝ ဂဟိတော။ ဧကစ္စော ဟိ ဣဓ သကဒါဂါမိဖလံ ပတွာ ဣဓေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဧကစ္စော ဣဓ ပတွာ ဒေဝလောကေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဧကစ္စော ဒေဝလောကေ ပတွာ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဧကစ္စော ဒေဝလောကေ ပတွာ ဣဓူပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဣမေ စတ္တာရော ဣဓ န လဗ္ဘန္တိ။ ယော ပန ဣဓ ပတွာ ဒေဝလောကေ ယာဝတာယုကံ ဝသိတွာ ပုန ဣဓူပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဣမံ လောကန္တိ ကာမဘဝေါ အဓိပ္ပေတောတိ ဣမမတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိနာ အညံယေဝ စတုက္ကံ ဒဿိတံ။

စတူသု ¶ …ပေ… သဘာဝေါတိ အတ္ထော အပါယဂမနီယာနံ ပါပဓမ္မာနံ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာ။ ဓမ္မနိယာမေနာတိ မဂ္ဂဓမ္မနိယာမေန။ နိယတော ဥပရိမဂ္ဂါဓိဂမဿ အဝဿံဘာဝိဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’တိ။

ဓမ္မာဒါသဓမ္မပရိယာယဝဏ္ဏနာ

၁၅၈။ တေသံ တေသံ ဉာဏဂတိန္တိ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ‘‘အသုကော သောတာပန္နော၊ အသုကော သကဒါဂါမီ’’တိအာဒိနာ တံတံဉာဏာဓိဂမနံ။ ဉာဏူပပတ္တိံ ဉာဏာဘိသမ္ပရာယန္တိ တတော ပရမ္ပိ ‘‘နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော၊ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီ’’တိအာဒိနာ စ ဉာဏသဟိတံ ဥပ္ပတ္တိပစ္စယဘာဝံ။ ဩလောကေန္တဿ ဉာဏစက္ခုနာ ပေက္ခန္တဿ ကာယကိလမထောဝ၊ န တေန ကာစိ ဝေနေယျာနံ အတ္ထသိဒ္ဓီတိ အဓိပ္ပာယော။ စိတ္တဝိဟေသာတိ စိတ္တခေဒေါ၊ သာ ကိလေသူပသံဟိတတ္တာ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ။ အာဒီယတိ အာလောကီယတိ အတ္တာ ဧတေနာတိ အာဒါသံ၊ ဓမ္မဘူတံ အာဒါသံ ဓမ္မာဒါသံ၊ အရိယမဂ္ဂဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ၊ တေန အရိယသာဝကာ စတူသု အရိယသစ္စေသု ဝိဒ္ဓသ္တသမ္မောဟတ္တာ အတ္တာနမ္ပိ ယာထာဝတော ဉတွာ ယာထာဝတော ဗျာကရေယျ၊ တပ္ပကာသနတော ပန ဓမ္မပရိယာယဿ သုတ္တဿ ဓမ္မာဒါသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယေန ဓမ္မာဒါသေနာတိ ဣဓ ပန မဂ္ဂဓမ္မမေဝ ဝဒတိ။

အဝေစ္စ ယာထာဝတော ဇာနိတွာ တန္နိမိတ္တဥပ္ပန္နပသာဒေါ အဝေစ္စပသာဒေါ၊ မဂ္ဂါဓိဂမေန ဥပ္ပန္နပသာဒေါ ¶ ၊ သော ပန ယသ္မာ ပါသာဏပဗ္ဗတော ဝိယ နိစ္စလော၊ န စ ကေနစိ ကာရဏေန ဝိဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အစလေန အစ္စုတေနာ’’တိ။

‘‘ပဉ္စသီလာနီ’’တိ ¶ ဂဟဋ္ဌဝသေနေတံ ဝုတ္တံ တေဟိ ဧကန္တပရိဟရဏီယတော။ အရိယာနံ ပန သဗ္ဗာနိ သီလာနိ ကန္တာနေဝ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗောပိ ပနေတ္ထ သံဝရော လဗ္ဘတိယေဝါ’’တိ။

သဗ္ဗေသန္တိ ¶ သဗ္ဗေသံ အရိယာနံ။ သိက္ခာပဒါဝိရောဓေနာတိ ယထာ ဘူတရောစနာပတ္တိ န ဟောတိ၊ ဧဝံ။ ယုတ္တဋ္ဌာနေတိ ကာတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ။

အမ္ဗပါလီဂဏိကာဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၆၁။ တဒါ ကိရ ဝေသာလီ ဣဒ္ဓါ ဖီတာ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ အဟောသိ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တာ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေန ဝေသာလိယာ သမ္ပန္နဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ တသ္မိံ ကိရ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပဉ္စသတမတ္တာ ဘိက္ခူ နဝါ အစိရပဗ္ဗဇိတာ အဟေသုံ ဩသန္နဝီရိယာ စ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘တတ္ထ ကိရ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ဩသန္နဝီရိယာ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၆၅)။ သတိပစ္စုပဋ္ဌာနတ္ထန္တိ တေသံ သတိပစ္စုပဋ္ဌာပနတ္ထံ။ သရတီတိ ကာယာဒိကေ ယထာသဘာဝတော ဉာဏသမ္ပယုတ္တာယ သတိယာ အနုဿရတိ ဥပဓာရေတိ။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမံ ပကာရေဟိ ဇာနာတိ အဝဗုဇ္ဈတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ပရတော သတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၆) အာဂမိဿတိ။

သဗ္ဗသင်္ဂါဟကန္တိ သရီရဂတဿ စေဝ ဝတ္ထာလင်္ကာရဂတဿ စာတိ သဗ္ဗဿ နီလဘာဝဿ သင်္ဂါဟကံ ဝစနံ။ တဿေဝါတိ နီလာတိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ဝုတ္တအတ္ထဿေဝ။ ဝိဘာဂဒဿနန္တိ ပဘေဒဒဿနံ။ ယထာ တေ လိစ္ဆဝိရာဇာနော အပီတာဒိဝဏ္ဏာ ဧဝ ကေစိ ဝိလေပနဝသေန ပီတာဒိဝဏ္ဏာ ခါယိံသု၊ ဧဝံ အနီလာဒိဝဏ္ဏာ ဧဝ ကေစိ ဝိလေပနဝသေန နီလာဒိဝဏ္ဏာ ခါယိံသူတိ ဝုတ္တံ ‘‘န တေသံ ပကတိဝဏ္ဏော နီလော’’တိအာဒိ။ နီလော မဏိ ဧတေသူတိ နီလမဏိ၊ ဣန္ဒနီလမဟာနီလာဒိနီလရတနဝိနဒ္ဓါ အလင်္ကာရာ။ တေ ကိရ သုဝဏ္ဏဝိရစိတေ ဟိ မဏိဩဘာသေဟိ ဧကနီလာ ဝိယ ခါယန္တိ။ နီလမဏိခစိတာတိ နီလရတနပရိက္ခိတ္တာ။ နီလဝတ္ထပရိက္ခိတ္တာတိ နီလဝတ္ထနီလကမ္ပလပရိက္ခေပါ။ နီလဝမ္မိကေဟီတိ နီလကဃဋပရိက္ခိတ္တေဟိ။ သဗ္ဗပဒေသူတိ ‘‘ပီတာ ဟောန္တီ’’တိအာဒိသဗ္ဗပဒေသု။ ပရိဝဋ္ဋေသီတိ ¶ ပဋိဃဋ္ဋေသိ။ အာဟရန္တိ ဣမသ္မာ ရာဇပုရိသာ ဗလိန္တိ အာဟာရော၊ တပ္ပတ္တဇနပဒေါတိ အာဟ ‘‘သာဟာရန္တိ သဇနပဒ’’န္တိ။ အင်္ဂုလိဖောဋောပိ အင်္ဂုလိယာ စာလနဝသေနေဝ ¶ ¶ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အင်္ဂုလိံ စာလေသု’’န္တိ။ အမ္ဗကာယာတိ မာတုဂါမေန။ ဥပစာရဝစနံ ဟေတံ ဣတ္ထီသု၊ ယဒိဒံ ‘‘အမ္ဗကာ မာတုဂါမော ဇနနိကာ’’တိ။

အဝလောကေထာတိ အပဝတ္တိတွာ ဩလောကနံ ဩလောကေထ။ တံ ပန အပဝတ္တိတွာ ဩလောကနံ အနု အနု ဒဿနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ပဿထာ’’တိ။ ဥပနေထာတိ ‘‘ယထာယံ လိစ္ဆဝိရာဇပရိသာ သောဘာတိသယေန ယုတ္တာ၊ ဧဝံ တာဝတိံသပရိသာ’’တိ ဥပနယံ ကရောထ။ တေနာဟ ‘‘တာဝတိံသေဟိ သမကေ ကတွာ ပဿထာ’’တိ။

‘‘ဥပသံဟရထ ဘိက္ခဝေ လိစ္ဆဝိပရိသံ တာဝတိံသသဒိသ’’န္တိ နယိဒံ နိမိတ္တဂ္ဂါဟေ နိယောဇနံ၊ ကေဝလံ ပန ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိသဒိသာ ဧတေသံ ရာဇူနံ ဣဿရိယသမ္ပတ္တီတိ အနုပုဗ္ဗိကထာယ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိကထနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေသု ပန ဘိက္ခူသု ဧကစ္စာနံ တတ္ထ နိမိတ္တဂ္ဂါဟောပိ သိယာ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘နိမိတ္တဂ္ဂါဟေ ဥယျောဇေတီ’’တိ။ ဟိတကာမတာယ တေသံ ဘိက္ခူနံ ယထာ အာယသ္မတော နန္ဒဿ ဟိတကာမတာယ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိဒဿနံ။ တေနာဟ ‘‘တတြ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ဩသန္နဝီရိယာတိ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ အဝသန္နဝီရိယာ၊ ဩဿဋ္ဌဝီရိယာ ဝါတိ အတ္ထော။ အနိစ္စလက္ခဏဝိဘာဝနတ္ထန္တိ တေသံ ရာဇူနံ ဝသေန ဘိက္ခူနံ အနိစ္စလက္ခဏဝိဘူတဘာဝတ္ထံ။

ဝေဠုဝဂါမဝဿူပဂမနဝဏ္ဏနာ

၁၆၃။ သမီပေ ဝေဠုဝဂါမောတိ ပုဗ္ဗဏှံ ဝါ သာယနှံ ဝါ ဂန္တွာ နိဝတ္တနယောဂျေ အာသန္နဋ္ဌာနေ နိဝိဋ္ဌာ ပရိဝါရဂါမော။ သင်္ဂမ္မာတိ သမ္မာ ဂန္တွာ။ အဿာတိ ဘဂဝတော။

၁၆၄။ ဖရုသောတိ ကက္ခဠော၊ ဂရုတရောတိ အတ္ထော။ ဝိသဘာဂရောဂေါတိ ¶ ဓာတုဝိသဘာဂတာယ သမုဋ္ဌိတော ဗဟလတရရောဂေါ၊ န အာဗာဓမတ္တံ။ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ဝေဒနာနံ ခဏိကတံ၊ ဒုက္ခတံ၊ အတ္တသုညတဉ္စ ယာထာဝတော ဉာဏေန ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ပရိတုလေတွာ။ အဓိဝါသေသီတိ တာ အဘိဘဝန္တော ယထာပရိမဒ္ဒိတာကာရသလ္လက္ခဏေန အတ္တနိ အာရောပေတွာ ဝါသေသိ၊ န တာဟိ အဘိဘုယျမာနော။ တေနာဟ ‘‘အဝိဟညမာနော’’တိအာဒိ။ အဒုက္ခိယမာနောတိ စေတောဒုက္ခဝသေန အဒုက္ခိယမာနော ¶ ၊ ကာယဒုက္ခံ ပန ‘‘နတ္ထီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ အသတိ ဟိ တသ္မိံ အဓိဝါသနာယ ဧဝ အသမ္ဘဝေါတိ။ အနာမန္တေတွာတိ အနာလပိတွာ။ အနပလောကေတွာတိ အဝိဿဇ္ဇိတွာ။ တေနာဟ ‘‘ဩဝါဒါနုသာသနိံ အဒတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ပုဗ္ဗဘာဂဝီရိယေနာတိ ဖလသမာပတ္တိယာ ပရိကမ္မဝီရိယေန။ ဖလသမာပတ္တိဝီရိယေနာတိ ဖလသမာပတ္တိသမ္ပယုတ္တဝီရိယေန။ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ ¶ ဝိနောဒေတွာ။ ယထာ နာမ ပုပ္ဖနသမယေ စမ္ပကာဒိရုက္ခေ ဝေခေ ဒိန္နေ ယာဝ သော ဝေခေါ နာပနီယတိ၊ တာဝဿ ပုပ္ဖနသမတ္ထတာ ဝိက္ခမ္ဘိတာ ဝိနောဒိတာ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ယထာဝုတ္တဝီရိယဝေခဒါနေန တာ ဝေဒနာ သတ္ထု သရီရေ ယထာပရိစ္ဆိန္နံ ကာလံ ဝိက္ခမ္ဘိတာ ဝိနောဒိတာ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ ဝိနောဒေတွာ’’တိ။ ဇီဝိတမ္ပိ ဇီဝိတသင်္ခါရော ကမ္မုနာ သင်္ခရီယတီတိ ကတွာ။ ဆိဇ္ဇမာနံ ဝိရောဓိပစ္စယသမာယောဂေန ပယောဂသမ္ပတ္တိယာ ဃဋေတွာ ဌပီယတိ။ အဓိဋ္ဌာယာတိ အဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘ဒသမာသေ မာ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇီ’’တိ။ တံ ပန ‘‘အဓိဋ္ဌာနံ၊ ပဝတ္တန’’န္တိ စ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပဝတ္တေတွာ’’တိ။

ခဏိကသမာပတ္တီတိ တာဒိသံ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရံ အကတွာ ဌာနသော သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗသမာပတ္တိ။ ပုန သရီရံ ဝေဒနာ အဇ္ဈောတ္ထရတိ သဝိသေသပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ အကတတ္တာ။ ရူပသတ္တကအရူပသတ္တကာနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာသု ¶ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၂။၇၀၆၊ ၇၁၇) ဝိတ္ထာရိတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သုဋ္ဌု ဝိက္ခမ္ဘေတိ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ သာတိသယတ္တာ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပဗျူဠှောတိ အပနီတော။ စုဒ္ဒသဟာကာရေဟိ သန္နေတွာတိ တေသံယေဝ ရူပသတ္တကအရူပသတ္တကာနံ ဝသေန စုဒ္ဒသဟိ ပကာရေဟိ ဝိပဿနာစိတ္တံ၊ သကလမေဝ ဝါ အတ္တဘာဝံ ဝိသဘာဂရောဂသဉ္ဇနိတလူခဘာဝနိရောဂကရဏာယ သိနေဟေတွာ န ဥပ္ပဇ္ဇိယေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သာတိသယသမာပတ္တိဝေဂေန သုဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ။

ဂိလာနော ဟုတွာ ပုန ဝုဋ္ဌိတောတိ ပုဗ္ဗေ ဂိလာနော ဟုတွာ ပုန တတော ဂိလာနဘာဝတော ဝုဋ္ဌိတော။ မဓုရကဘာဝေါ နာမ သရီရဿ ထမ္ဘိတတ္တံ၊ တံ ပန ဂရုဘာဝပုဗ္ဗကန္တိ အာဟ ‘‘သဉ္ဇာတဂရုဘာဝေါ သဉ္ဇာတထဒ္ဓဘာဝေါ’’တိ။ ‘‘နာနာကာရတော န ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဒိသာသမ္မောဟောပိ မေ အဟောသိ ¶ သောကဗလေနာတိ ဒဿေတိ။ သတိပဋ္ဌာနာဒိဓမ္မာတိ ကာယာနုပဿနာဒယော အနုပဿနာဓမ္မာ ပုဗ္ဗေ ဝိဘူတာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တာပိ ဣဒါနိ မယှံ ပါကဋာ န ဟောန္တိ။

၁၆၅။ အဗ္ဘန္တရံ ကရောတိ နာမ အတ္တနိယေဝ ဌပနတော။ ပုဂ္ဂလံ အဗ္ဘန္တရံ ကရောတိ နာမ သမာနတ္တတာဝသေန ဓမ္မေန ပုဗ္ဗေ တဿ သင်္ဂဏှတော။ ဒဟရကာလေတိ အတ္တနော ဒဟရကာလေ။ ကဿစိ အကထေတွာတိ ကဿစိ အတ္တနော အန္တေဝါသိကဿ ဥပနိဂူဟဘူတံ ဂန္ထံ အကထေတွာ။ မုဋ္ဌိံ ကတွာတိ မုဋ္ဌိဂတံ ဝိယ ရဟသိဘူတံ ကတွာ။ ယသ္မိံ ဝါ နဋ္ဌေ သဗ္ဗော တံမူလကော ဓမ္မော ဝိနဿတိ၊ သော အာဒိတော မူလဘူတော ဓမ္မော၊ မုဿတိ ဝိနဿတိ ဓမ္မော ဧတေန နဋ္ဌေနာတိ မုဋ္ဌိ၊ တံ တထာရူပံ မုဋ္ဌိံ ကတွာ ပရိဟရိတွာ ဌပိတံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

အဟမေဝါတိ ¶ အဝဓာရဏံ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဟရဏဿ အညသာဓာရဏိစ္ဆာဒဿနတ္ထံ၊ အဝဓာရဏေန ပန ဝိနာ ‘‘အဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃ’’န္တိအာဒိ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဟရဏေ အဟံကာရမမံကာရာဘာဝဒဿနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗဋ္ဌေနာတိ ‘‘သတ္ထာ’’တိ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗဋ္ဌေန။ မာ ဝါ ¶ အဟေသုံ ဘိက္ခူတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘မာ ဝါ အဟောသီ’’တိ ဝါ ပါဌော။ ဧဝံ န ဟောတီတိ ‘‘အဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿာမီ’’တိအာဒိ အာကာရေန စိတ္တပ္ပဝတ္တိ န ဟောတိ။ ‘‘ပစ္ဆိမဝယအနုပ္ပတ္တဘာဝဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ ဝယော ဝိယ ဗုဒ္ဓကိစ္စမ္ပိ ပရိယောသိတကမ္မန္တိ ဒီပေတိ။ သကဋဿ ဗာဟပ္ပဒေသေ ဒဠှီဘာဝါယ ဝေဌဒါနံ ဗာဟဗန္ဓော။ စက္ကနေမိသန္ဓီနံ ဒဠှီဘာဝါယ ဝေဌဒါနံ စက္ကဗန္ဓော။

တမတ္ထန္တိ ဝေဌမိဿကေန မညေတိ ဝုတ္တမတ္ထံ။ ရူပါဒယော ဧဝ ဓမ္မာ သဝိဂ္ဂဟော ဝိယ ဥပဋ္ဌာနတော ရူပနိမိတ္တာဒယော၊ တေသံ ရူပနိမိတ္တာဒီနံ။ လောကိယာနံ ဝေဒနာနန္တိ ယာသံ နိရောဓနေန ဖလသမာပတ္တိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ တာသံ နိရောဓာ ဖာသု ဟောတိ၊ တထာ ဗာဠှဝေဒနာဘိတုန္နသရီရဿာပိ။ တဒတ္ထာယာတိ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရတ္ထာယ။ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ အာပေါ ဂတော ဧတ္ထာတိ ဒီပေါ၊ ဩဃေန ပရိဂတော ဟုတွာ အနဇ္ဈောတ္ထဋော ဘူမိဘာဂေါ၊ ဣဓ ပန စတူဟိပိ ဩဃေဟိ၊ သံသာရမဟောဃေနေဝ ဝါ အနဇ္ဈောတ္ထဋော အတ္တာ ‘‘ဒီပေါ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘မဟာသမုဒ္ဒဂတာ’’တိအာဒိ။ အတ္တဿရဏာတိ အတ္တပ္ပဋိသရဏာ။ အတ္တဂတိကာ ဝါတိ အတ္တပရာယဏာဝ ¶ ။ မာ အညဂတိကာတိ အညံ ကိဉ္စိ ဂတိံ ပဋိသရဏံ ပရာယဏံ မာ စိန္တယိတ္ထ။ ကသ္မာ? အတ္တာ နာမေတ္ထ ပရမတ္ထတော ဓမ္မော အဗ္ဘန္တရဋ္ဌေန၊ သော ဧဝံ သမ္ပာဒိတော တုမှာကံ ဒီပံ တာဏံ ဂတိ ပရာယဏန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မဒီပါ’’တိအာဒိ။ တထာ စာဟ ‘‘အတ္တာ ဟိ အတ္တနော နာထော၊ ကော ဟိ နာထော ပရော သိယာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၆၀၊ ၃၈၀) ဥပဒေသမတ္တမေဝ ¶ ဟိ ပရသ္မိံ ပဋိဗဒ္ဓံ၊ အညာ သဗ္ဗာ သမ္ပတ္တိ ပုရိသဿ အတ္တာဓီနာ ဧဝ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘တုမှေဟိ ကိစ္စံ အာတပ္ပံ၊ အက္ခာတာရော တထာဂတာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၇၆)။ တမဂ္ဂေတိ တမယောဂဿ အဂ္ဂေ တဿ အတိက္ကန္တာဘာဝတော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣမေ အဂ္ဂတမာ’’တိအာဒိ။ မမာတိ မမ သာသနေ။ သဗ္ဗေပိ တေ စတုသတိပဋ္ဌာနဂေါစရာ ဝါတိ စတုဗ္ဗိဓံ သတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေတွာ ဗြူဟေတွာ တဒေဝ ဂေါစရံ အတ္တနော ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဌိတာ ဧဝ ဘိက္ခူ အဂ္ဂေ ဘဝိဿန္တိ။

ဒုတိယဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိမိတ္တောဘာသကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၆။ အနေကဝါရံ ¶ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ၊ တသ္မာ ဣမံ ဝေသာလိပ္ပဝေသနံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကဒါ ပါဝိသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ အာဂမနတော ပဋ္ဌာယ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘဂဝါ ကိရာ’’တိအာဒိမာဟ။ အာဂတမဂ္ဂေနေဝါတိ ပုဗ္ဗေ ယာဝ ဝေဠုဝဂါမကာ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ ပဋိနိဝတ္တေန္တော။ ယထာပရိစ္ဆေဒေနာတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလေန။ တတောတိ ဖလသမာပတ္တိတော။ အယန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရော။ ဒိဝါဋ္ဌာနောလောကနာဒိ ပရိနိဗ္ဗာနဿ ဧကန္တိကဘာဝဒဿနံ။ ဩဿဋ္ဌောတိ ဝိဿဋ္ဌော အာယုသင်္ခါရော ‘‘သတ္တာဟမေဝ မယာ ဇီဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌဘာတိကာနန္တိ သဗ္ဗေဝ သဗြဟ္မစာရိနော သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ပဋိပါဒေဿာမီတိ မဂ္ဂပဋိပတ္တိယာ နိယောဇေဿာမိ။ မဏိဖလကေတိ မဏိခစိတေ ပမုခေ အတ္ထတဖလကေ။ တံ ပဌမံ ¶ ဒဿနန္တိ ယံ ဝေဠုဝနေ ပရိဗ္ဗာဇကရူပေန အာဂတဿ သိဒ္ဓံ ဒဿနံ၊ တံ ပဌမဒဿနံ။ ယံ ဝါ အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော ဝစနံ သဒ္ဒဟန္တေန တဒါ အဘိနီဟာရကာလေ ပစ္စက္ခတော ¶ ဝိယ တုမှာကံ ဒဿနံ သိဒ္ဓံ၊ တံ ပဌမဒဿနံ။ ပစ္စာဂမနစာရိကန္တိ ပစ္စာဂမနတ္ထံ စာရိကံ။

သတ္တာဟန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ထေရဿ ဇာတောဝရကဂေဟံ ကိရ ဣတရဂေဟတော ဝိဝေကဋ္ဌံ၊ ဝိဝဋင်္ဂဏဉ္စ၊ တသ္မာ ဒေဝဗြဟ္မာနံ ဥပသင်္ကမနယောဂျန္တိ ‘‘ဇာတောဝရကံ ပဋိဇဂ္ဂထာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သောတိ ဥပရေဝတော။ တံ ပဝတ္တိန္တိ တတ္ထ ဝသိတုကာမတာယ ဝုတ္တံ တံ။

‘‘ဇာနန္တာပိ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၆၊ ၁၆၅) ဣမိနာ နီဟာရေန ထေရော ‘‘ကေ တုမှေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တွံ စတူဟိ မဟာရာဇေဟိ မဟန္တတရော’’တိ ပုဋ္ဌော အတ္တနော မဟတ္တံ သတ္ထု ဥပရိ ပက္ခိပန္တော ‘‘အာရာမိကသဒိသာ ဧတေ ဥပါသိကေ အမှာကံ သတ္ထုနော’’တိ အာဟ။ သာဝကသမ္ပတ္တိကိတ္တနမ္ပိ ဟိ အတ္ထတော သတ္ထု သမ္ပတ္တိံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။

သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယာတိ ထေရဿ ဒေသနာနုဘာဝေန၊ အတ္တနော စ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏဿ ပရိပက္ကတ္တာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိတွာ။

အယန္တိ ¶ ယထာဝုတ္တာ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဝေသာလိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသီ’’တိ ဧတသ္မိံ ဝေသာလီပဝေသေ။ အနုပုဗ္ဗီကထာတိ အနုပုဗ္ဗဒီပနီ ကထာ။

၁၆၇။ ဥဒေနယက္ခဿ စေတိယဋ္ဌာနေတိ ဥဒေနဿ နာမ ယက္ခဿ အာယတနဘာဝေန ဣဋ္ဌကာဟိ စိတေ မဟာဇနဿ စိတ္တီကတဋ္ဌာနေ။ ကတဝိဟာရောတိ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ကတဝိဟာရော။ ဝုစ္စတီတိ ပုရိမဝေါဟာရေန ‘‘ဥဒေနစေတိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဂေါတမကာဒီသုပီတိ ‘‘ဂေါတမကစေတိယ’’န္တိ ဧဝံ အာဒီသုပိ။ ဧသေဝ နယောတိ စေတိယဋ္ဌာနေ ကတဝိဟာရဘာဝံ အတိဒိသတိ။ ဝဍ္ဎိတာတိ ¶ ဘာဝနာပါရိပူရိဝသေန ပရိဗြူဟိတာ။ ပုနပ္ပုနံ ကတာတိ ဘာဝနာယ ဗဟုလီကရဏေန အပရာပရံ ပဝတ္တိတာ။ ယုတ္တယာနံ ဝိယ ကတာတိ ယထာ ယုတ္တံ အာဇညယာနံ ဆေကေန သာရထိနာ အဓိဋ္ဌိတံ ယထာရုစိ ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ယထာရုစိပဝတ္တိရဟတံ ဂမိတာ။ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ ဝတ္ထု ဝိယ ကတာတိ သဗ္ဗသော ဥပက္ကိလေသဝိသောဓနေန ဣဒ္ဓိဝိသယတာယ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော သုဝိသောဓိတပရိဿယဝတ္ထု ဝိယ ကတာ။ အဓိဋ္ဌိတာတိ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝတော သုဘာဝိတဘာဝေန တံတံအဓိဋ္ဌာနယောဂျတာယ ဌပိတာ ¶ ။ သမန္တတော စိတာတိ သဗ္ဗဘာဂေန ဘာဝနုပစယံ ဂမိတာ။ တေနာဟ ‘‘သုဝဍ္ဎိတာ’’တိ။ သုဋ္ဌု သမာရဒ္ဓါတိ ဣဒ္ဓိဘာဝနာယ သိခါပ္ပတ္တိယာ သမ္မဒေဝ သံသေဝိတာ။

အနိယမေနာတိ ‘‘ယဿ ကဿစီ’’တိ အနိယမဝစနေန။ နိယမေတွာတိ ‘‘တထာဂတဿာ’’တိ သရူပဒဿနေန နိယမေတွာ။ အာယုပ္ပမာဏန္တိ ပရမာယုပ္ပမာဏံ ဝဒတိ၊ တဿေဝ ဂဟဏေ ကာရဏံ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၀၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၄၀) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟာသိဝတ္ထေရော ပန ‘‘မဟာဗောဓိသတ္တာနံ စရိမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဒါယိနော ကမ္မဿ အသင်္ချေယျာယုကတာသံဝတ္တနသမတ္ထတံ ဟဒယေ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓါနံ အာယုသင်္ခါရဿ ပရိဿယဝိက္ခမ္ဘနသမတ္ထတာ ပါဠိယံ အာဂတာ ဧဝါတိ ဣမံ ဘဒ္ဒကပ္ပမေဝ တိဋ္ဌေယျာ’’တိ အဝေါစ။ ‘‘ခဏ္ဍိစ္စာဒီဟိ အဘိဘုယျတီ’’တိ ဧတေန ယထာ ဣဒ္ဓိဗလေန ဇရာယ န ပဋိဃာတော၊ ဧဝံ တေန မရဏဿပိ န ပဋိဃာတောတိ အတ္ထတော အာပန္နမေဝါတိ။ ‘‘ကွ သရော ခိတ္တော၊ ကွ စ နိပတိတော’’တိ အညထာ ဝုဋ္ဌိတေနာပိ ထေရဝါဒေန အဋ္ဌကထာဝစနမေဝ သမတ္ထိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ¶ ။ တေနာဟ ‘‘သော န ရုစ္စတိ…ပေ… နိယမိတ’’န္တိ။

ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောတိ ယထာ ကိဉ္စိ အတ္ထာနတ္ထံ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ အဘိဘူတစိတ္တော။ သော ပန အဘိဘဝေါ မဟတာ ဥဒကောဃေန အပ္ပကဿ ဥဒကဿ အဇ္ဈောတ္ထရဏံ ဝိယ အဟောသီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဇ္ဈောတ္ထဋစိတ္တော’’တိ။ အညောပီတိ ထေရတော၊ အရိယေဟိ ဝါ အညောပိ ယော ကောစိ ပုထုဇ္ဇနော။ ပုထုဇ္ဇနဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ယထာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသော မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော ကိဉ္စိ ¶ အတ္ထံ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ထေရော ဘဂဝတာ ကတံ နိမိတ္တောဘာသံ သဗ္ဗသော န သလ္လက္ခေသီတိ ဒဿနတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘မာရော ဟီ’’တိအာဒိ။ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာတိ အသုဘေ ‘‘သုဘ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော၊ စိတ္တဝိပလ္လာသော၊ ဒုက္ခေ ‘‘သုခ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော၊ စိတ္တဝိပလ္လာသောတိ ဣမေ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ။ တေနာတိ ယဒိပိ ဣတရေ အဋ္ဌ ဝိပလ္လာသာ ပဟီနာ၊ တထာပိ ယထာဝုတ္တာနံ စတုန္နံ ဝိပလ္လာသာနံ အပ္ပဟီနဘာဝေန။ အဿာတိ ထေရဿ။ မဒ္ဒတီတိ ဖုသနမတ္တေန မဒ္ဒန္တော ဝိယ ဟောတိ၊ အညထာ တေန မဒ္ဒိတေ သတ္တာနံ မရဏမေဝ သိယာ။ ကိံ သက္ခိဿတိ၊ န သက္ခိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကသ္မာ ¶ န သက္ခိဿတိ၊ နနု ဧသ အဂ္ဂသာဝကဿ ကုစ္ဆိံ ပဝိဋ္ဌောတိ? သစ္စံ ပဝိဋ္ဌော၊ တဉ္စ ခေါ အတ္တနော အာနုဘာဝဒဿနတ္ထံ၊ န ဝိဗာဓနာဓိပ္ပာယေန။ ဝိဗာဓနာဓိပ္ပာယေန ပန ဣဓ ‘‘ကိံ သက္ခိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟဒယမဒ္ဒနဿ အဓိဂတတ္တာ။ နိမိတ္တောဘာသန္တိ ဧတ္ထ ‘‘တိဋ္ဌတု ဘဂဝါ ကပ္ပ’’န္တိ သကလကပ္ပံ အဝဋ္ဌာနယာစနာယ ‘‘ယဿ ကဿစိ အာနန္ဒ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ’’တိအာဒိနာ အညာပဒေသေန အတ္တနော စတုရိဒ္ဓိပါဒဘာဝနာနုဘာဝေန ကပ္ပံ အဝဋ္ဌာနသမတ္ထတာဝသေန သညုပ္ပာဒနံ နိမိတ္တံ၊ တထာ ပန ပရိယာယံ မုဉ္စိတွာ ဥဇုကံယေဝ အတ္တနော အဓိပ္ပာယဝိဘာဝနံ ဩဘာသော။ ဇာနန္တောယေဝ ဝါတိ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတဘာဝံ ဇာနန္တော ဧဝ။ အတ္တနော အပရာဓဟေတုတော ¶ သတ္တာနံ သောကော တနုကော ဟောတိ၊ န ဗလဝါတိ အာဟ ‘‘ဒေါသာရောပနေန သောကတနုကရဏတ္ထ’’န္တိ။ ကိံ ပန ထေရော မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တကာလေ ပဝတ္တိံ ပစ္ဆာ ဇာနာတီတိ? န ဇာနာတိ သဘာဝေန၊ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ပန အနုဇာနာတိ။

မာရယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၈။ အနတ္ထေ နိယောဇေန္တော ဂုဏမာရဏေန မာရေတိ၊ ဝိရာဂဝိဗန္ဓနေန ဝါ ဇာတိနိမိတ္တတာယ တတ္ထ တတ္ထ ဇာတံ ဇာတံ မာရေန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘မာရေတီတိ မာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ အတိဝိယ ပါပတာယ ပါပိမာ။ ကဏှဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ကဏှော။ ဝိရာဂါဒိဂုဏာနံ အန္တကရဏတော အန္တကော။ သတ္တာနံ အနတ္ထာဝဟပဋိပတ္တိံ န မုစ္စတီတိ နမုစိ။ အတ္တနော မာရပါသေန ပမတ္တေ ဗန္ဓတိ၊ ပမတ္တာ ဝါ ဗန္ဓူ ဧတဿာတိ ပမတ္တဗန္ဓု။ သတ္တမသတ္တာဟတော ပရံ သတ္တ အဟာနိ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ’’တိ န ပန ပလ္လင်္ကသတ္တာဟာဒိ ဝိယ နိယတကိစ္စဿ အဋ္ဌမသတ္တာဟဿ နာမ လဗ္ဘနတော။ သတ္တမသတ္တာဟဿ ဟိ ပရတော အဇပါလနိဂြောဓမူလေ မဟာဗြဟ္မုနော၊ သက္ကဿ စ ဒေဝရညော ပဋိညာတဓမ္မဒေသနံ ဘဂဝန္တံ ဉတွာ ‘‘ဣဒါနိ သတ္တေ ဓမ္မဒေသနာယ မမ ဝိသယံ အတိက္ကမာပေဿတီ’’တိ သဉ္ဇာတဒေါမနဿော ဟုတွာ ဌိတော စိန္တေသိ ‘‘ဟန္ဒ ဒါနာဟံ နံ ဥပါယေန ပရိနိဗ္ဗာပေဿာမိ၊ ဧဝမဿ မနောရထော အညထတ္တံ ဂမိဿတိ၊ မမ စ မနောရထော ဣဇ္ဈိဿတီ’’တိ ¶ ။ ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံ အန္တံ ဌိတော ‘‘ပရိနိဗ္ဗာတု ဒါနိ ဘန္တေ ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ ပရိနိဗ္ဗာနံ ယာစိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အဇ္ဇာတိ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနဒိဝသံ သန္ဓာယာဟ။ ဘဂဝါ စဿ အဘိသန္ဓိံ ဇာနန္တောပိ ¶ တံ အနာဝိကတွာ ပရိနိဗ္ဗာနဿ အကာလဘာဝမေဝ ပကာသေန္တော ယာစနံ ပဋိက္ခိပိ။ တေနာဟ ‘‘န တာဝါဟ’’န္တိအာဒိ။

မဂ္ဂဝသေန ဝိယတ္တာတိ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓဝေယျတ္တိယေန ဗျတ္တာ။ တထေဝ ဝိနီတာတိ မဂ္ဂဝသေန ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒဝိနယနေန ဝိနီတာ။ တထာ ဝိသာရဒါတိ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေနေဝ သတ္ထုသာသနေ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တိယာ ဝိသာရဒါ ¶ ၊ သာရဇ္ဇကရာနံ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဒိပါပဓမ္မာနံ ဝိဂမေန ဝိသာရဒဘာဝံ ပတ္တာတိ အတ္ထော။ ယဿ သုတဿ ဝသေန ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိဿရဏံ သမ္ဘဝတိ၊ တံ ဣဓ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ‘‘သုတ’’န္တိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘တေပိဋကဝသေနာ’’တိ။ တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ သမူဟော တေပိဋကံ၊ တီဏိ ဝါ ပိဋကာနိ တိပိဋကံ၊ တိပိဋကမေဝ တေပိဋကံ၊ တဿ ဝသေန။ တမေဝါတိ ယံ တံ တေပိဋကံ သောတဗ္ဗဘာဝေန ‘‘သုတ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တမေဝ။ ဓမ္မန္တိ ပရိယတ္တိဓမ္မံ။ ဓာရေန္တီတိ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသံ ဝိယ အဝိနဿန္တံ ကတွာ သုပ္ပဂုဏသုပ္ပဝတ္တိဘာဝေန ဓာရေန္တိ ဟဒယေ ဌပေန္တိ။ ဣတိ ပရိယတ္တိဓမ္မဝသေန ဗဟုဿုတဓမ္မဓရဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဋိဝေဓဓမ္မဝသေနပိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အရိယဓမ္မဿာတိ မဂ္ဂဖလဓမ္မဿ၊ နဝဝိဓဿာပိ ဝါ လောကုတ္တရဓမ္မဿ။ အနုဓမ္မဘူတန္တိ အဓိဂမာယ အနုရူပဓမ္မဘူတံ။ အနုစ္ဆဝိကပဋိပဒန္တိ စ တမေဝ ဝိပဿနာဓမ္မမာဟ၊ ဆဗ္ဗိဓာ ဝိသုဒ္ဓိယော ဝါ။ အနုဓမ္မန္တိ တဿာ ယထာဝုတ္တပဋိပဒါယ အနုရူပံ အဘိသလ္လေခိတံ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဓမ္မံ။ စရဏသီလာတိ သမာဒါယ ပဝတ္တနသီလာ။ အနု မဂ္ဂဖလဓမ္မော ဧတိဿာတိ ဝါ အနုဓမ္မာ၊ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ၊ တဿာ စရဏသီလာ။ အတ္တနော အာစရိယဝါဒန္တိ အတ္တနော အာစရိယဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝါဒံ။ သဒေဝကဿ လောကဿ အာစာရသိက္ခာပနေန အာစရိယော၊ ဘဂဝါ။ တဿ ဝါဒေါ၊ စတုသစ္စဒေသနာ။

အာစိက္ခိဿန္တီတိ အာဒိတော ကထေဿန္တိ၊ အတ္တနာ ဥဂ္ဂဟိတနိယာမေန ပရေ ဥဂ္ဂဏှာပေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဒေသေဿန္တီတိ ဝါစေဿန္တိ၊ ပါဠိံ သမ္မာ ပဗောဓေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ပညာပေဿန္တီတိ ပဇာနာပေဿန္တိ၊ သင်္ကာပေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ပဋ္ဌပေဿန္တီတိ ပကာရေဟိ ဌပေဿန္တိ၊ ပကာသေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဝိဝရိဿန္တီတိ ဝိဝဋံ ကရိဿန္တိ။ ဝိဘဇိဿန္တီတိ ဝိဘတ္တံ ကရိဿန္တိ။ ဥတ္တာနိံ ကရိဿန္တီတိ ¶ အနုတ္တာနံ ဂမ္ဘီရံ ဥတ္တာနံ ပါကဋံ ကရိဿန္တိ။ သဟ ဓမ္မေနာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ကာရဏပရိယာယော ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု ¶ (ဝိဘ။ ၂၇၀) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘သဟေတုကေန သကာရဏေန ဝစနေနာ’’တိ။ သပ္ပာဋိဟာရိယန္တိ သနိဿရဏံ ¶ ၊ ယထာ ပရဝါဒံ ဘဉ္ဇိတွာ သကဝါဒေါ ပတိဋ္ဌဟတိ၊ ဧဝံ ဟေတုဒါဟရဏေဟိ ယထာဓိဂတမတ္ထံ သမ္ပာဒေတွာ ဓမ္မံ ကထေဿန္တိ။ တေနာဟ ‘‘နိယျာနိကံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေဿန္တီ’’တိ၊ နဝဝိဓံ လောကုတ္တရဓမ္မံ ပဗောဓေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပညာပေဿန္တီ’’တိအာဒီဟိ ဆဟိ ပဒေဟိ ဆ အတ္ထပဒါနိ ဒဿိတာနိ၊ အာဒိတော ပန ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဆ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ။ ဧတ္တာဝတာ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သံဝဏ္ဏနာနယေန သင်္ဂဟေတွာ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ နေတ္တိယံ ‘‘ဒွါဒသပဒါနိ သုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဗျဉ္ဇနဉ္စ အတ္ထော စာ’’တိ (နေတ္တိ။ သင်္ခါရေ)။

သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတန္တိ အဓိသီလသိက္ခာဒိသိက္ခတ္တယသင်္ဂဟဏံ။ သကလံ သာသနဗြဟ္မစရိယန္တိ အနဝသေသံ သတ္ထုသာသနဘူတံ သေဋ္ဌစရိယံ။ သမိဒ္ဓန္တိ သမ္မဒေဝ ဝဍ္ဎိတံ။ ဈာနဿာဒဝသေနာတိ တေဟိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သမဓိဂတဈာနသုခဝသေန။ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တန္တိ ဥဠာရပဏီတဘာဝဂမနေန သဗ္ဗသော ပရိဝုဒ္ဓိံ ဥပဂတံ။ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လံ ဝိယ အဘိညာသမ္ပတ္တိဝသေန အဘိညာသမ္ပဒါဟိ သာသနာဘိဝုဒ္ဓိယာ မတ္ထကပ္ပတ္တိတော။ ပတိဋ္ဌိတဝသေနာတိ ပတိဋ္ဌာနဝသေန၊ ပတိဋ္ဌပ္ပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ပဋိဝေဓဝသေန ဗဟုနော ဇနဿ ဟိတန္တိ ဗာဟုဇညံ။ တေနာဟ ‘‘ဗဟုဇနာဘိသမယဝသေနာ’’တိ။ ပုထု ပုထုလံ ဘူတံ ဇာတံ၊ ပုထု ဝါ ပုထုတ္တံ ဘူတံ ပတ္တန္တိ ¶ ပုထုဘူတံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗာကာရ…ပေ… ပတ္တ’’န္တိ။ သုဋ္ဌု ပကာသိတန္တိ သုဋ္ဌု သမ္မဒေဝ အာဒိကလျာဏာဒိဘာဝေန ပဝေဒိတံ။

အာယုသင်္ခါရဩဿဇ္ဇနဝဏ္ဏနာ

၁၆၉။ သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာတိ အယံ ကာယာဒိဝိဘာဂေါ အတ္တဘာဝသညိတော ဒုက္ခဘာရော မယာ ဧတ္တကံ ကာလံ ဝဟိတော၊ ဣဒါနိ ပန န ဝဟိတဗ္ဗော၊ ဧတဿ အဝဟနတ္ထံ စိရတရံ ကာလံ အရိယမဂ္ဂသမ္ဘာရော သမ္ဘတော၊ သွာယံ အရိယမဂ္ဂေါ ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ ယတော ဣမေ ကာယာဒယော အသုဘာဒိတော သမ္မဒေဝ ပရိညာတာ၊ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သမ္မာသတိံ ယထာတထံ ဝိသယေ သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတံ ကတွာ။ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ယသ္မာ ဣမဿ အတ္တဘာဝသညိတဿ ဒုက္ခဘာရဿ ဝဟနေ ပယောဇနဘူတံ အတ္တဟိတံ တာဝ မဟာဗောဓိမူလေ ဧဝ ပရိသမာပိတံ၊ ပရဟိတံ ပန ဗုဒ္ဓဝေနေယျဝိနယနံ ပရိသမာပိတဗ္ဗံ၊ တံ ¶ ဣဒါနိ မာသတ္တယေနေဝ ပရိသမာပနံ ပါပုဏိဿတိ၊ တသ္မာ အဘာသိ ‘‘ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ သဗ္ဗဘာဂေန နိစ္ဆယံ ကတွာ။ အာယုသင်္ခါရံ ဝိဿဇ္ဇီတိ အာယုနော ဇီဝိတဿ အဘိသင်္ခါရကံ ဖလသမာပတ္တိဓမ္မံ ‘‘န သမာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇိ တံဝိဿဇ္ဇနေနေဝ တေန အဘိသင်္ခရိယမာနံ ဇီဝိတသင်္ခါရံ ‘‘နပ္ပဝတ္တေဿာမီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇိ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ဌာနမဟန္တတာယပိ ပဝတ္တိအာကာရမဟန္တတာယပိ မဟန္တော ပထဝီကမ္ပော။ တတ္ထ ဌာနမဟန္တတာယ ဘူမိစာလဿ မဟတ္တံ ဒဿေတုံ ¶ ‘‘တဒါ ကိရ…ပေ… ကမ္ပိတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာ ပန ဇာတိက္ခေတ္တဘူတာ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧဝ၊ န ယာ ကာစိ၊ ယာ မဟာဘိနီဟာရမဟာဇာတိအာဒီသုပိ ကမ္ပိတ္ထ။ တဒါပိ တတ္တိကာယ ဧဝ ကမ္ပနေ ကိံ ကာရဏံ ¶ ? ဇာတိက္ခေတ္တဘာဝေန တဿေဝ အာဒိတော ပရိဂ္ဂဟဿ ကတတ္တာ။ ပရိဂ္ဂဟကရဏံ စဿ ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ပုရိမဗုဒ္ဓါနမ္ပိ တာဝတကမေဝ ဇာတိက္ခေတ္တံ အဟောသိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒသသဟဿီ လောကဓာတူ၊ နိဿဒ္ဒါ ဟောန္တိ နိရာကုလာ…ပေ… မဟာသမုဒ္ဒေါ အာဘုဇတိ၊ ဒသသဟဿီ ပကမ္ပတီ’’တိ စ အာဒိ (ဗု။ ဝံ။ ၈၄-၉၁)။ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ဆပ္ပကာရပဝေဓနေန အဝီတရာဂေ ဘိံသေတီတိ ဘိံသနော၊ သော ဧဝ ဘိံသနကောတိ အာဟ ‘‘ဘယဇနကော’’တိ။ ဒေဝဘေရိယောတိ ဒေဝဒုန္ဒုဘိသဒ္ဒဿ ပရိယာယဝစနမတ္တံ။ န စေတ္ထ ကာစိ ဘေရီ ‘‘ဒေဝဒုန္ဒုဘီ’’တိ အဓိပ္ပေတာ၊ အထ ခေါ ဥပ္ပာတဘာဝေန လဗ္ဘမာနော အာကာသဂတော နိဂ္ဃောသသဒ္ဒေါ။ တေနာဟ ‘‘ဒေဝေါ’’တိအာဒိ။ ဒေဝေါတိ မေဃော။ တဿ ဟိ အစ္ဆဘာဝေန အာကာသဿ ဝဿာဘာဝေန သုက္ခဂဇ္ဇိတသညိတေ သဒ္ဒေ နိစ္ဆရန္တေ ဒေဝဒုန္ဒုဘိသမညာ။ တေနာဟ ‘‘ဒေဝေါ သုက္ခဂဇ္ဇိတံ ဂဇ္ဇီ’’တိ။

ပီတိဝေဂဝိဿဋ္ဌန္တိ ‘‘ဧဝံ စိရတရံ ကာလံ ဝဟိတော အယံ အတ္တဘာဝသညိတော ဒုက္ခဘာရော၊ ဣဒါနိ န စိရဿေဝ နိက္ခိပိဿတီ’’တိ သဉ္ဇာတသောမနဿော ဘဂဝါ သဘာဝေနေဝ ပီတိဝေဂဝိဿဋ္ဌံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ ဧဝံ ပန ဥဒါနေန္တေန အယမ္ပိ အတ္ထော သာဓိတော ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တုလီယတီတိ တုလန္တိ တုလ-သဒ္ဒေါ ကမ္မသာဓနောတိ ဒဿေတုံ ‘‘တုလိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပာနုဘာဝတာယ ပရိစ္ဆိန္နံ။ တထာ ဟိ တံ ပရိတော ခဏ္ဍိတဘာဝေန ‘‘ပရိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိပက္ခဝိက္ခမ္ဘနတော ဒီဃသန္တာနတာယ၊ ဝိပုလဖလတာယ ¶ စ န တုလံ န ပရိစ္ဆိန္နံ။ ယေဟိ ကာရဏေဟိ ပုဗ္ဗေ အဝိသေသတော မဟဂ္ဂတံ ‘‘အတုလ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တာနိ ကာရဏာနိ ¶ ရူပါဝစရတော အာရုပ္ပဿ သာတိသယာနိ ဝိဇ္ဇန္တီတိ ‘‘အရူပါဝစရံ အတုလ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣတရဉ္စ ‘‘တုလ’’န္တိ၊ အပ္ပဝိပါကံ တီသုပိ ကမ္မေသု ယံ တနုဝိပါကံ ဟီနံ၊ တံ တုလံ။ ဗဟုဝိပါကန္တိ ယံ မဟာဝိပါကံ ပဏီတံ၊ တံ အတုလံ။ ယံ ပနေတ္ထ မဇ္ဈိမံ၊ တံ ဟီနံ၊ ဥက္ကဋ္ဌန္တိ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဒွီသု ဘာဂေသု ပက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ဟီနတ္တိကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ အပ္ပဗဟုဝိပါကတံ နိဒ္ဓါရေတွာ တဿ ဝသေန တုလာတုလဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္ဘဝတိ ဧတသ္မာတိ သမ္ဘဝေါတိ အာဟ ‘‘သမ္ဘဝဿ ဟေတုဘူတ’’န္တိ။ နိယကဇ္ဈတ္တရတောတိ သသန္တာနဓမ္မေသု ဝိပဿနာဝသေန၊ ဂေါစရာသေဝနာယ စ နိရတော။ သဝိပါကံ သမာနံ ပဝတ္တိဝိပါကမတ္တဒါယိကမ္မံ သဝိပါကဋ္ဌေန သမ္ဘဝံ။ န စ တံ ကာမာဒိဘဝါဘိသင်္ခါရကန္တိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘သမ္ဘဝ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ဘဝသင်္ခါရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဩဿဇ္ဇီတိ အရိယမဂ္ဂေန အဝဿဇ္ဇိ ¶ ။ ကဝစံ ဝိယ အတ္တဘာဝံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတံ အတ္တနိ သမ္ဘူတတ္တာ အတ္တသမ္ဘဝံ ကိလေသဉ္စ အဘိန္ဒီတိ ကိလေသဘေဒသဟဘာဝိကမ္မောဿဇ္ဇနံ ဒဿေန္တော တဒုဘယဿ ကာရဏံ အဝေါစ ‘‘အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော’’တိ။

တီရေန္တောတိ ‘‘ဥပ္ပာဒေါ ဘယံ၊ အနုပ္ပာဒေါ ခေမ’’န္တိအာဒိနာ ဝီမံသန္တော။ ‘‘တုလေန္တော တီရေန္တော’’တိအာဒိနာ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိ အာဒိံ ဝတွာ ဘဝသင်္ခါရဿ အဝဿဇ္ဇနာကာရံ သရူပတော ဒဿေသိ။ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိနာ ပန ဥဒါနဝဏ္ဏနာယံ အာဒိတော ဝုတ္တမတ္ထံ နိဂမနဝသေန ဒဿေသိ။

မဟာဘူမိစာလဝဏ္ဏနာ

၁၇၁။ ယန္တိ ကရဏေ ဝါ အဓိကရဏေ ဝါ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အဓိပ္ပာယေန အာဟ ‘‘ယေန သမယေန၊ ယသ္မိံ ဝါ သမယေ’’တိ။ ဥက္ခေပကဝါတာတိ ¶ ဥဒကသန္ဓာရကဝါတံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဌိတဋ္ဌာနတော ခေပကဝါတာ။ ‘‘သဋ္ဌိ…ပေ… ဗဟလ’’န္တိ ဣဒံ တဿ ဝါတဿ ဥဗ္ဗေဓပ္ပမာဏမေဝ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ၊ အာယာမဝိတ္ထာရတော ပန ဒသသဟဿစက္ကဝါဠပ္ပမာဏမ္ပိ ဥဒကသန္ဓာရကဝါတံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိယေဝ။ အာကာသေတိ ပုဗ္ဗေ ဝါတေန ပတိဋ္ဌိတောကာသေ။ ပုန ဝါတောတိ ဥက္ခေပကဝါတေ တထာကတွာ ဝိဂတေ ဥဒကသန္ဓာရကဝါတော ပုန အာဗန္ဓိတွာ ¶ ဂဏှာတိ ယထာ တံ ဥဒကံ န ဘဿတိ၊ ဧဝံ ဥတ္ထမ္ဘေန္တံ အာဗန္ဓနဝိတာနဝသေန ဗန္ဓိတွာ ဂဏှာတိ။ တတော ဥဒကံ ဥဂ္ဂစ္ဆတီတိ တတော အာဗန္ဓိတွာ ဂဟဏတော တေန ဝါတေန ဥတ္ထမ္ဘိတံ ဥဒကံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ ဥပရိ ဂစ္ဆတိ။ ဟောတိယေဝါတိ အန္တရန္တရာ ဟောတိယေဝ။ ဗဟလဘာဝေနာတိ မဟာပထဝိယာ မဟန္တဘာဝေန။ သကလာ ဟိ မဟာပထဝီ တဒါ ဩဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ စ၊ တသ္မာ ကမ္ပနံ န ပညာယတိ။

ဣဇ္ဈနဿာတိ ဣစ္ဆိတတ္ထသိဇ္ဈနဿ။ အနုဘဝိတဗ္ဗဿဣဿရိယသမ္ပတ္တိအာဒိကဿ။ ပရိတ္တာတိ ပဋိလဒ္ဓမတ္တာ နာတိသုဘာဝိတာ။ တထာ စ ဘာဝနာ ဗလဝတီ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒုဗ္ဗလာ’’တိ။ သညာသီသေန ဟိ ဘာဝနာ ဝုတ္တာ။ အပ္ပမာဏာတိ ပဂုဏာ သုဘာဝိတာ။ သာ ဟိ ထိရာ ဒဠှတရာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဗလဝါ’’တိ။ ‘‘ပရိတ္တာ ပထဝီသညာ၊ အပ္ပမာဏာ အာပေါသညာ’’တိ ဒေသနာမတ္တမေဝ၊ အာပေါသညာယ ပန သုဘာဝိတာယ ပထဝီကမ္ပော သုခေနေဝ ဣဇ္ဈတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သံဝေဇေန္တော ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ ပမတ္တံ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ။ ဝီမံသန္တော ဝါ တာဝဒေဝ သမဓိဂတံ အတ္တနော ဣဒ္ဓိဗလံ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ပါသာဒကမ္ပနံ ပါကဋန္တိ တံ အနာမသိတွာ သင်္ဃရက္ခိတသာမဏေရဿ ပါသာဒကမ္ပနံ ဒဿေတုံ ‘‘သော ကိရာယသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပူတိမိဿော ¶ ဂန္ဓော ဧတဿာတိ ပူတိဂန္ဓော၊ တေန ပူတိဂန္ဓေနေဝ ¶ အဓိဂတမာတုကုစ္ဆိသမ္ဘဝံ ဝိယ ဂန္ဓေနေဝ သီသေန၊ အတိဝိယ ဒါရကော ဧဝါတိ အတ္ထော။

အာစရိယန္တိ အာစရိယူပဒေသံ။ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရော နာမ ဣဒ္ဓိဝိဓပ္ပဋိပက္ခာဒီဘာဝေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ သော စ ဥပါယေ ကောသလ္လဿ အတ္တနာ န သမ္မာ ဥဂ္ဂဟိတတ္တာ န တာဝ သိက္ခိတောတိ အာဟ ‘‘အသိက္ခိတွာဝ ယုဒ္ဓံ ပဝိဋ္ဌောသီ’’တိ။ ‘‘ပိလဝန္တ’’န္တိ ဣမိနာ သကလမေဝ ပါသာဒဝတ္ထုံ ဥဒကံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗပါသာဒေါဝ တတ္ထ ပိလဝတီတိ ဒဿေတိ။ အဓိဋ္ဌာနက္ကမံ ပန ဥပမာယ ဒဿေန္တော ‘‘တာတ…ပေ… ဇာနာဟီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ကပလ္လကပူဝန္တိ အာသိတ္တကပူဝံ၊ တံ ပစန္တာ ကပါလေ ပဌမံ ကိဉ္စိ ပိဋ္ဌံ ဌပေတွာ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎေတွာ အန္တန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒန္တိ ပူဝံ သမန္တတော ပရိစ္ဆိန္နံ ကတွာ ဌပေန္တိ၊ ဧဝံ ‘‘အာပေါကသိဏဝသေန ‘ပါသာဒေန ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ဥဒကံ ဟောတူ’တိ အဓိဋ္ဌဟန္တော သမန္တတော ပါသာဒဿ ယာဝ ပရိယန္တာ ယထာ ဥဒကံ ဟောတိ၊ တထာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဥပမာယ ဥပဒိသတိ။

မဟာပဒါနေ ¶ ဝုတ္တမေဝါတိ ‘‘ဓမ္မတာ ဧသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒါ ဗောဓိသတ္တော တုသိတာ ကာယာ စဝိတွာ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈) ဝတွာ ‘‘အယဉ္စ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု သင်္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈)၊ တထာ ‘‘ဓမ္မတာ ဧသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒါ ဗောဓိသတ္တော မာတုကုစ္ဆိမှာ နိက္ခမတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၀) ဝတွာ ‘‘အယဉ္စ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု သင်္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၂) စ ¶ မဟာဗောဓိသတ္တဿ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိယံ၊ အဘိဇာတိယဉ္စ ဓမ္မတာဝသေန မဟာပဒါနေပထဝီကမ္ပဿ ဝုတ္တတ္တာ ဣတရေသုပိ စတူသု ဌာနေသု ပထဝီကမ္ပော ဓမ္မတာဝသေနေဝါတိ မဟာပဒါနေအတ္ထတော ဝုတ္တံ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣဒါနိ နေသံ ပထဝီကမ္ပနံ ကာရဏတော၊ ပဝတ္တိအာကာရတော စ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣတိ ဣမေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓာတုကောပေနာတိ ဥက္ခေပကဓာတုသင်္ခါတာယ ဝါယောဓာတုယာ ပကောပေန။ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေနာတိ ဉာဏိဒ္ဓိယာ ဝါ ကမ္မဝိပါကဇိဒ္ဓိယာ ဝါ ပဘာဝေန၊ တေဇေနာတိ အတ္ထော။ ပုညတေဇေနာတိ ပုညာနုဘာဝေန၊ မဟာဗောဓိသတ္တဿ ပုညဗလေနာတိ အတ္ထော။ ဉာဏတေဇေနာတိ ပဋိဝေဓဉာဏာနုဘာဝေန။ သာဓုကာရဒါနဝသေနာတိ ယထာ အနညသာဓာရဏေန ပဋိဝေဓဉာဏာနုဘာဝေန အဘိဟတာ မဟာပထဝီ အဘိသမ္ဗောဓိယံ အကမ္ပိတ္ထ၊ ဧဝံ အနညသာဓာရဏေန ဒေသနာဉာဏာနုဘာဝေန အဘိဟတာ မဟာပထဝီ အကမ္ပိတ္ထ၊ တံ ပနဿာ သာဓုကာရဒါနံ ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘သာဓုကာရဒါနဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ယေန ¶ ပန ဘဂဝါ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနပဋိမဏ္ဍိတဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏ- (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၊ ၃။၁၉၈၊ မ။ နိ။ ၂။၃၈၅) ဝိစိတြရူပကာယော သဗ္ဗာကာရပရိသုဒ္ဓသီလက္ခန္ဓာဒိဂုဏရတနသမိဒ္ဓိဓမ္မကာယော ပုညမဟတ္တထာမမဟတ္တယသမဟအာဣဒ္ဓိမဟတ္တပညာမဟတ္တာနံ ပရမုက္ကံသဂတော အသမော အသမသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အတ္တနော အတ္တဘာဝသညိတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ကပ္ပံ ဝါ ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ ဌပေတုံ သမတ္ထောပိ သင်္ခတဓမ္မံ ပဋိဇိဂုစ္ဆနာကာရပ္ပဝတ္တေန ဉာဏဝိသေသေန တိဏာယပိ အမညမာနော အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနဝိဓိနာ နိရပေက္ခော ဩဿဇ္ဇိ။ တဒနုဘာဝါဘိဟတာ မဟာပထဝီ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနေ အကမ္ပိတ္ထ၊ တံ ပနဿာ ကာရုညသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာရုညသဘာဝေနာ’’တိ ¶ ။ ယသ္မာ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသင်္ချာ သမာပတ္တိယော ¶ သမာပဇ္ဇိ အန္တရန္တရာ ဖလသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေန၊ တဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ သာတိသယံ တိက္ခံ သူရံ ဝိပဿနာဉာဏဉ္စ ပဝတ္တေသိ၊ ‘‘ယဒတ္ထဉ္စ မယာ ဧဝံ သုစိရကာလံ အနညသာဓာရဏော ပရမုက္ကံသဂတော ဉာဏသမ္ဘာရော သမ္ဘတော၊ အနုတ္တရော စ ဝိမောက္ခော သမဓိဂတော၊ တဿ ဝတ မေ သိခါပ္ပတ္တဖလဘူတာ အစ္စန္တနိဋ္ဌာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု အဇ္ဇ သမိဇ္ဈတီ’’တိ ဘိယျော အတိဝိယ သောမနဿပ္ပတ္တဿ ဘဂဝတော ပီတိဝိပ္ဖာရာဒိဂုဏဝိပုလတရာနုဘာဝေါ ပရေဟိ အသာဓာရဏဉာဏာတိသယော ဥဒပါဒိ၊ ယဿ သမာပတ္တိဗလသမုပဗြူဟိတဿ ဉာဏာတိသယဿ အာနုဘာဝံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေမေ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမသမဝိပါကာ’’တိအာဒိ (ဥဒါ။ ၇၅)၊ တသ္မာ တဿ အာနုဘာဝေန သမဘိဟတာ မဟာပထဝီ အကမ္ပိတ္ထ။ တံ ပနဿာ တဿံ ဝေလာယံ အာရောဒနာကာရပ္ပတ္တိ ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘အဋ္ဌမော အာရောဒနေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ အယံ ပနတ္ထောတိ ‘‘သာဓုကာရဒါနဝသေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော အတ္ထော။ ပထဝီဒေဝတာယ ဝသေနာတိ ဧတ္ထ သမုဒ္ဒဒေဝတာ ဝိယ မဟာပထဝိယာ အဓိဒေဝတာ ကိရ နာမ အတ္ထိ။ တာဒိသေ ကာရဏေ သတိ တဿာ စိတ္တဝသေန အယံ မဟာပထဝီ သင်္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတိ၊ ယထာ ဝါတဝလာဟကဒေဝတာနံ စိတ္တဝသေန ဝါတာ ဝါယန္တိ၊ သီတုဏှအဗ္ဘဝဿဝလာဟကဒေဝတာနံ စိတ္တဝသေန သီတာဒယော ဘဝန္တိ။ တထာ ဟိ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ အဘိသမ္ဗောဓိအတ္ထံ ဗောဓိရုက္ခမူလေ နိသိန္နဿ လောကနာထဿ အန္တရာယကရဏတ္ထံ ဥပဋ္ဌိတံ မာရဗလံ ဝိဓမိတုံ –

‘‘အစေတနာယံ ¶ ပထဝီ၊ အဝိညာယ သုခံ ဒုခံ၊

သာပိ ဒါနဗလာ မယှံ၊ သတ္တက္ခတ္တုံ ပကမ္ပထာ’’တိ။ (စရိယာ။ ၁။၁၂၄) –

ဝစနသမနန္တရံ ¶ မဟာပထဝီ ဘိဇ္ဇိတွာ သပရိသံ မာရံ ပရိဝတ္တေသိ။ ဧတန္တိ သာဓုကာရဒါနာဒိ။ ယဒိပိ နတ္ထိ အစေတနတ္တာ၊ ဓမ္မတာဝသေန ပန ဝုတ္တနယေန သိယာတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဓမ္မတာ ပန အတ္ထတော ဓမ္မသဘာဝေါ၊ သော ပုညဓမ္မဿ ဝါ ဉာဏဓမ္မဿ ဝါ အာနုဘာဝသဘာဝေါတိ။ တယိဒံ သဗ္ဗံ ဝိစာရိတမေဝ၊ ဧဝဉ္စ ကတွာ –

‘‘ဣမေ ¶ ဓမ္မေ သမ္မသတော၊ သဘာဝသရသလက္ခဏေ၊

ဓမ္မတေဇေန ဝသုဓာ၊ ဒသသဟဿီ ပကမ္ပထာ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁။၁၆၆)၊

အာဒိ ဝစနဉ္စ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။

နိဒ္ဒိဋ္ဌနိဒဿနန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ အတ္ထဿ နိယျာတနံ၊ နိဂမနန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာတိ ပထဝီကမ္ပာဒိဥပ္ပာဒဇနနေန စေဝ ပထဝီကမ္ပဿ ဘဂဝတော ဟေတုနိဒဿနေန စ။ ‘‘အဒ္ဓါ အဇ္ဇ ဘဂဝတာ အာယုသင်္ခါရော ဩဿဋ္ဌော’’တိ သလ္လက္ခေသိ ပါရိသေသဉာယေန။ ဧဝဉှိ တဒါ ထေရော တမတ္ထံ ဝီမံသေယျ နာယံ ဘူမိကမ္ပော ဓာတုပ္ပကောပဟေတုကော တဿ အပညာယမာနရူပတ္တာ၊ ဗာဟိရကောပိ ဣသိ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ ဗုဒ္ဓကာလေ နတ္ထိ၊ သာသနိကောပိ သတ္ထု အနာရောစေတွာ ဧဝံ ကရောန္တော နာမ နတ္ထိ၊ သေသာနံ ပဉ္စန္နံ ဣဒါနိ အသမ္ဘဝေါ၊ ဧဝံ ဘူမိကမ္ပော စာယံ မဟာဘိံသနကော သလောမဟံသော အဟောသိ၊ တသ္မာ ပါရိသေသတော အာဟ ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝတာ အာယုသင်္ခါရော ဩဿဋ္ဌောတိ သလ္လက္ခေသီ’’တိ။

အဋ္ဌပရိသဝဏ္ဏနာ

၁၇၂။ ဩကာသံ အဒတွာတိ ‘‘တိဋ္ဌတု ဘန္တေ ဘဂဝါ ကပ္ပ’’န္တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၇၈) နယပ္ပဝတ္တာယ ထေရဿ အာယာစနာယ အဝသရံ အဒတွာ။ အညာနိပိ အဋ္ဌကာနိ သမ္ပိဏ္ဍေန္တော ဟေတုအဋ္ဌကတော အညာနိ ပရိသာဘိဘာယတနဝိမောက္ခဝသေန ¶ တီဏိ အဋ္ဌကာနိ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အဋ္ဌ ခေါ ဣမာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ သောကုပ္ပတ္တိံ ပရိဟရန္တော ဝိက္ခေပံ ကရောန္တော’’တိ ကေစိ သဟသာ ဘဏိတေ ဗလဝသောကော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ။

သမာဂန္တဗ္ဗတော၊ သမာဂစ္ဆတီတိ ဝါ သမာဂမော၊ ပရိသာ။ ဗိမ္ဗိသာရပမုခေါ သမာဂမော ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမော။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဗိမ္ဗိသာရ…ပေ… သမာဂမာဒိသဒိသံ ခတ္တိယပရိသန္တိ ယောဇနာ။ အညေသု စက္ကဝါဠေသုပိ လဗ္ဘတေယေဝ သတ္ထု ခတ္တိယပရိသာဒိဥပသင်္ကမနံ။ အာဒိတော တေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္ထု ဘာသနံ အာလာပေါ။ ကထနပဋိကထနံ သလ္လာပေါ။ ဓမ္မုပသဉှိတာ ပုစ္ဆာ ပဋိပုစ္ဆာ ¶ ဓမ္မသာကစ္ဆာ။ သဏ္ဌာနံ ပဋိစ္စ ကထနံ သဏ္ဌာနပရိယာယတ္တာ ¶ ဝဏ္ဏ-သဒ္ဒဿ ‘‘မဟန္တံ ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၈) ဝိယ။ ‘‘တေသ’’န္တိ ပဒံ ဥဘယပဒါပေက္ခံ ‘‘တေသမ္ပိ လက္ခဏသဏ္ဌာနံ ဝိယ သတ္ထု သရီရသဏ္ဌာနံ၊ တေသံ ကေဝလံ ပညာယတိ ဧဝါ’’တိ။ နာပိ အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလော ဘဂဝါ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဆိန္နဿရာတိ ဒွိဓာဘူတဿရာ။ ဂဂ္ဂရဿရာတိ ဇဇ္ဇရိတဿရာ။ ဘာသန္တရန္တိ တေသံ သတ္တာနံ ဘာသတော အညံ ဘာသံ။ ဝီမံသာတိ စိန္တနာ။ ‘‘ကိမတ္ထံ…ပေ… ဒေသေတီ’’တိ ဣဒံ နနု အတ္တာနံ ဇာနာပေတွာ ဓမ္မေ ကထိတေ တေသံ သာတိသယော ပသာဒေါ ဟောတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ? ယေသံ အတ္တာနံ အဇာနာပေတွာဝ ဓမ္မေ ကထိတေ ပသာဒေါ ဟောတိ၊ န ဇာနာပေတွာ၊ တာဒိသေ သန္ဓာယ သတ္ထာ တထာ ကရောတိ။ တတ္ထ ပယောဇနမာဟ ‘‘ဝါသနတ္ထာယာ’’တိ။ ဧဝံ သုတောပီတိ ဧဝံ အဝိညာတဒေသကော အဝိညာတာဂမနောပိ သုတော ဓမ္မော အတ္တနော ဓမ္မသုဓမ္မတာယေဝ အနာဂတေ ပစ္စယော ဟောတိ သုဏန္တဿ။

‘‘အာနန္ဒာ’’တိအာဒိကော သင်္ဂီတိအနာရုဠှော ပါဠိဓမ္မော ဧဝ တထာ ဒဿိတော။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု။

အဋ္ဌအဘိဘာယတနဝဏ္ဏနာ

၁၇၃။ အဘိဘဝတီတိ ¶ အဘိဘု၊ ပရိကမ္မံ၊ ဉာဏံ ဝါ။ အဘိဘု အာယတနံ ဧတဿာတိ အဘိဘာယတနံ၊ ဈာနံ။ အဘိဘဝိတဗ္ဗံ ဝါ အာရမ္မဏသင်္ခါတံ အာယတနံ ဧတဿာတိ အဘိဘာယတနံ။ အာရမ္မဏာဘိဘဝနတော အဘိဘု စ တံ အာယတနဉ္စ ယောဂိနော သုခဝိသေသာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော၊ မနာယတနဓမ္မာယတနဘာဝတော ဝါတိပိ သသမ္ပယုတ္တံ ဈာနံ အဘိဘာယတနံ။ တေနာဟ ‘‘အဘိဘဝနကာရဏာနီ’’တိအာဒိ။ တာနိ ဟီတိ အဘိဘာယတနသညိတာနိ ဈာနာနိ။ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဉာဏုတ္တရိယတာယာ’’တိ ဣဒံ ဥဘယတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကထံ? ပဋိပက္ခဘာဝေန ပစ္စနီကဓမ္မေ အဘိဘဝန္တိ ပုဂ္ဂလဿ ဉာဏုတ္တရိယတာယ အာရမ္မဏာနိ အဘိဘဝန္တိ။ ဉာဏဗလေနေဝ ဟိ အာရမ္မဏာဘိဘဝနံ ဝိယ ပဋိပက္ခာဘိဘဝေါ ပီတိ။

ပရိကမ္မဝသေန အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ၊ န အပ္ပနာဝသေန။ န ဟိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တာရမ္မဏာ အပ္ပနာ အဇ္ဈတ္တဝိသယာ သမ္ဘဝတိ၊ တံ ပန အဇ္ဈတ္တပရိကမ္မဝသေန လဒ္ဓံ ¶ ကသိဏနိမိတ္တံ အဝိသုဒ္ဓမေဝ ဟောတိ၊ န ဗဟိဒ္ဓါပရိကမ္မဝသေန လဒ္ဓံ ဝိယ ဝိသုဒ္ဓံ။

ပရိတ္တာနီတိ ¶ ယထာလဒ္ဓါနိ သုပ္ပသရာဝမတ္တာနိ။ တေနာဟ ‘‘အဝဍ္ဎိတာနီ’’တိ။ ပရိတ္တဝသေနေဝါတိ ဝဏ္ဏဝသေန အာဘောဂေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ပရိတ္တဝသေနေဝ ဣဒံ အဘိဘာယတနံ ဝုတ္တံ။ ပရိတ္တတာ ဟေတ္ထ အဘိဘဝနဿ ကာရဏံ။ ဝဏ္ဏာဘောဂေ သတိပိ အသတိပိ အဘိဘာယတနဘာဝနာ နာမ တိက္ခပညဿေဝ သမ္ဘဝတိ၊ န ဣတရဿာတိ အာဟ ‘‘ဉာဏုတ္တရိကော ပုဂ္ဂလော’’တိ။ အဘိဘဝိတွာ သမာပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ အဘိဘဝနံ၊ သမာပဇ္ဇနဉ္စ ဥပစာရဇ္ဈာနာဓိဂမသမနန္တရမေဝ အပ္ပနာဈာနုပ္ပာဒနန္တိ အာဟ ‘‘သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝေတ္ထ အပ္ပနံ ပါပေတီ’’တိ။ သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနာတိ စ အပ္ပနာပရိဝါသာဘာဝဿ လက္ခဏံ ဝစနမေတံ။ ယော ‘‘ခိပ္ပာဘိညော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တတောပိ ဉာဏုတ္တရဿေဝ အဘိဘာယတနဘာဝနာ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ နိမိတ္တေ။ အပ္ပနံ ပါပေတီတိ ဘာဝနံ အပ္ပနံ နေတိ။

ဧတ္ထ ¶ စ ကေစိ ‘‘ဥပ္ပန္နေ ဥပစာရဇ္ဈာနေ တံ အာရဗ္ဘ ယေ ဟေဋ္ဌိမန္တေန ဒွေ တယော ဇဝနဝါရာ ပဝတ္တန္တိ၊ တေ ဥပစာရဇ္ဈာနပက္ခိကာ ဧဝ၊ တဒနန္တရဉ္စ ဘဝင်္ဂပရိဝါသေန၊ ဥပစာရာသေဝနာယ စ ဝိနာ အပ္ပနာ ဟောတိ၊ သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝ အပ္ပနံ ပါပေတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ။ န ဟိ ပရိဝါသိတပရိကမ္မေန အပ္ပနာဝါရော ဣစ္ဆိတော၊ နာပိ မဟဂ္ဂတပ္ပမာဏဇ္ဈာနေသု ဝိယ ဥပစာရဇ္ဈာနေ ဧကန္တတော ပစ္စဝေက္ခဏာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ ဥပစာရဇ္ဈာနာဓိဂမနတော ပရံ ကတိပယဘဝင်္ဂစိတ္တာဝသာနေ အပ္ပနံ ပါပုဏန္တော ‘‘သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝေတ္ထ အပ္ပနံ ပါပေတီ’’တိ ဝုတ္တော။ သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝါတိ စ အဓိပ္ပာယိကမိဒံ ဝစနံ၊ န နီတတ္ထံ၊ အဓိပ္ပာယော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န အန္တောသမာပတ္တိယံ တဒါ တထာရူပဿ အာဘောဂဿ အသမ္ဘဝတော။ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ အာဘောဂေါ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာယဝသေန ဈာနက္ခဏေ ပဝတ္တံ အဘိဘဝနာကာရံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣမိနာ တဿ ပုဗ္ဗာဘောဂေါ ကထိတော’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၄) ဝုတ္တံ။ အန္တောသမာပတ္တိယံ တထာ အာဘောဂါဘာဝေ ကသ္မာ ‘‘ဈာနသညာယပီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အဘိဘဝန…ပေ… အတ္ထီ’’တိ။

ဝဍ္ဎိတပ္ပမာဏာနီတိ ¶ ဝိပုလပ္ပမာဏာနီတိ အတ္ထော၊ န ဧကင်္ဂုလဒွင်္ဂုလာဒိဝသေန ဝဍ္ဎိံ ပါပိတာနီတိ တထာ ဝဍ္ဎနဿေဝေတ္ထ အသမ္ဘဝတော။ တေနာဟ ‘‘မဟန္တာနီ’’တိ။ ဘတ္တဝဍ္ဎိတကန္တိ ဘုဉ္ဇနဘာဇနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိန္နဘတ္တံ၊ ဧကာသနေ ပုရိသေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဘတ္တတော ဥပဍ္ဎဘတ္တန္တိ အတ္ထော။

ရူပေ သညာ ရူပသညာ၊ သာ အဿ အတ္ထီတိ ရူပသညီ၊ န ရူပသညီ အရူပသညီ၊ သညာသီသေန ဈာနံ ဝဒတိ။ ရူပသညာယ အနုပ္ပာဒနံ ဧဝေတ္ထ အလာဘိတာ။

ဗဟိဒ္ဓါဝ ¶ ¶ ဥပ္ပန္နန္တိ ဗဟိဒ္ဓါ ဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ဥပ္ပန္နံ။ အဘိဓမ္မေ ပန ‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ…ပေ… အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၂၂၀) ဧဝံ စတုန္နံ အဘိဘာယတနာနံ အာဂတတ္တာ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၄) ‘‘ကသ္မာ ပန ‘ယထာ သုတ္တန္တေ အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနီတိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ အဝတွာ ဣဓ စတူသုပိ အဘိဘာယတနေသု အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညိတာဝ ဝုတ္တာ’တိ စောဒနံ ကတွာ ‘အဇ္ဈတ္တရူပါနံ အနဘိဘဝနီယတော’တိ ကာရဏံ ဝတွာ၊ တတ္ထ ဝါ ဟိ ဣဓ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနေဝ အဘိဘဝိတဗ္ဗာနိ၊ တသ္မာ တာနိ နိယမတော ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ တတြာပိ ဣဓာပိ ဝုတ္တာနိ။ ‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ’တိ ဣဒံ ပန သတ္ထု ဒေသနာဝိလာသမတ္တမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ၊ သဟိတာနိ စ သဗ္ဗာနိ ပရိတ္တာနိ ‘‘ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ၊ တထာ အပ္ပမာဏာနိ ‘‘အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ။ အတ္ထိ ဟိ သော ပရိယာယော ပရိတ္တာနိ အဘိဘုယျ တာနိ စေ ကဒါစိ ဝဏ္ဏဝသေန အာဘုဇိတာနိ ဟောန္တိ၊ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ အဘိဘုယျာတိ။ ပရိယာယကထာ ဟိ သုတ္တန္တဒေသနာတိ။ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၂၂၂) ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ ဝိသုံ ဝုတ္တာနိ၊ တထာ သဟိတာနိ။ အတ္ထိ ဟိ ဥဘယတ္ထ အဘိဘဝနဝိသေသောတိ။ တထာ ဣဓ ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝိမောက္ခာနမ္ပိ အဘိဘဝနပရိယာယော အတ္ထီတိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ’’တိအာဒိနာ ပဌမဒုတိယအဘိဘာယတနေသု ပဌမဝိမောက္ခော၊ တတိယစတုတ္ထအဘိဘာယတနေသု ဒုတိယဝိမောက္ခော၊ ဝဏ္ဏာဘိဘာယတနေသု တတိယဝိမောက္ခော စ အဘိဘဝနပ္ပဝတ္တိတော သင်္ဂဟိတော။ အဘိဓမ္မေ ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝိမောက္ခာဘိဘာယတနာနိ အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ ဝိမောက္ခေ ဝဇ္ဇေတွာ အဘိဘာယတနာနိ ကထိတာနိ ¶ ၊ သဗ္ဗာနိ စ ဝိမောက္ခကိစ္စာနိ ဈာနာနိ ဝိမောက္ခဒေသနာယံ ဝုတ္တာနိ။ တဒေတံ ¶ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ’’တိ အာဂတဿ အဘိဘာယတနဒွယဿ အဘိဓမ္မေ အဘိဘာယတနေသု အဝစနတော ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီနဉ္စ သဗ္ဗဝိမောက္ခကိစ္စသာဓာရဏဝစနဘာဝတော ဝဝတ္ထာနံ ကတန္တိ ဝိညာယတိ။ ‘‘အဇ္ဈတ္တရူပါနံ အနဘိဘဝနီယတော’’တိ ဣဒံ ကတ္ထစိပိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ အဝတွာ သဗ္ဗတ္ထ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ၊ တဿ ကာရဏဝစနံ၊ တေန ယံ အညဟေတုကံ၊ တံ တေန ဟေတုနာ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဒေသနာဝိလာသဟေတုကံ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညိတာယ ဧဝ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၂၂၃) ဝစနံ၊ န တဿ အညံ ကာရဏံ မဂ္ဂိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ အဇ္ဈတ္တရူပါနံ အနဘိဘဝနီယတာ စ တေသံ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနံ ဝိယ အဘူတတ္တာ။ ဒေသနာဝိလာသော စ ယထာဝုတ္တဝဝတ္ထာနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသေန ဝိဇ္ဇမာနပရိယာယကထာဘာဝတော။ ‘‘သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ ဧတေနေဝ သိဒ္ဓတ္တာ န နီလာဒိ အဘိဘာယတနာနိ ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ စေ? တံ န၊ နီလာဒီသု ကတာဓိကာရာနံ နီလာဒိဘာဝဿေဝ အဘိဘဝနကာရဏတ္တာ။ န ဟိ တေသံ ပရိသုဒ္ဓါပရိသုဒ္ဓဝဏ္ဏာနံ ¶ ပရိတ္တတာ၊ အပ္ပမာဏတာ ဝါ အဘိဘဝနကာရဏံ၊ အထ ခေါ နီလာဒိဘာဝေါ ဧဝါတိ။ ဧတေသု စ ပရိတ္တာဒိကသိဏရူပေသု ယံ ယံ စရိတဿ ဣမာနိ အဘိဘာယတနာနိ ဣဇ္ဈန္တိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမေသု ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေနာတိ သကလနီလဝဏ္ဏနီလနိဒဿနနီလနိဘာသာနံ သာဓာရဏဝသေန။ ဝဏ္ဏဝသေနာတိ သဘာဝဝဏ္ဏဝသေန။ နိဒဿနဝသေနာတိ ပဿိတဗ္ဗတာဝသေန စက္ခုဝိညာဏာဒိဝိညာဏဝီထိယာ ဂဟေတဗ္ဗတာဝသေန။ ဩဘာသဝသေနာတိ သပ္ပဘာသတာယ အဝဘာသနဝသေန။ ဥမာပုပ္ဖန္တိ အတသိပုပ္ဖံ။ နီလမေဝ ဟောတိ ဝဏ္ဏသင်္ကရာဘာဝတော။ ဗာရာဏသိသမ္ဘဝန္တိ ဗာရာဏသိယံ သမုဋ္ဌိတံ။

ဧကစ္စဿ ဣတော ဗာဟိရကဿ အပ္ပမာဏံ အတိဝိတ္ထာရိတံ ကသိဏနိမိတ္တံ ¶ ဩလောကေန္တဿ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣဒံ သကလံ လောကံ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂဏှာတီ’’တိ၊ တထာဂတဿ ပန တာဒိသံ ဘယံ ဝါ သာရဇ္ဇံ ဝါ နတ္ထီတိ အဘီတဘာဝဒဿနတ္ထမေဝ အာနီတာနိ။

အဋ္ဌဝိမောက္ခဝဏ္ဏနာ

၁၇၄။ ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ ¶ ဟေဋ္ဌာ အတ္ထတော ဝိဘတ္တတ္တာ။ ဧကစ္စဿ ဝိမောက္ခောတိ ဃောသောပိ ဘယာဝဟော ဝဋ္ဋာဘိရတဘာဝတော၊ တထာဂတဿ ပန ဝိမောက္ခေ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတောပိ တံ နတ္ထီတိ အဘီတဘာဝဒဿနတ္ထမေဝ အာနီတာနိ။

အာနန္ဒယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၇၈။ ဗောဓီတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ တဉှိ ‘‘စတုမဂ္ဂဉာဏပဋိဝေဓ’’န္တွေဝ ဝုတ္တံ သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပဋိဝေဓဿ တံမူလကတ္တာ။ ဧဝံ ဝုတ္တဘာဝန္တိ ‘‘အာကင်္ခမာနော အာနန္ဒ တထာဂတော ကပ္ပံ ဝါ တိဋ္ဌေယျာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၆၆) ဧဝံ ဝုတ္တဘာဝံ။

၁၇၉။ တမ္ပိ ဩဠာရိကနိမိတ္တံ ကတံ တဿ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစေတသော န ပဋိဝိဒ္ဓံ န သလ္လက္ခိတံ။

၁၈၃။ အာဒိကေဟီတိ ဧဝမာဒီဟိ မိတ္တာမစ္စသုဟဇ္ဇာဟိ။ ပိယာယိတဗ္ဗတော ပိယေဟိ။ မနဝဍ္ဎနတော ¶ မနာပေဟိ။ ဇာတိယာတိ ဇာတိအနုရူပဂမနေန။ နာနာဘာဝေါ ဝိသုံဘာဝေါ အသမ္ဗဒ္ဓဘာဝေါ။ မရဏေန ဝိနာဘာဝေါတိ စုတိယာ တေနတ္တဘာဝေန အပုနရာဝတ္တနတော ဝိပ္ပယောဂေါ။ ဘဝေန အညထာဘာဝေါတိ ဘဝန္တရဂ္ဂဟဏေန ပုရိမာကာရတော အညာကာရတာ ‘‘ကာမာဝစရသတ္တော ရူပါဝစရော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ၊ တတ္ထာပိ ‘‘မနုဿော ဒေဝေါ ဟောတီ’’တိအာဒိနာပိ ယောဇေတဗ္ဗော။ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ ကုတော ကုဟိံ ကိသ္မိံ နာမ ဌာနေ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ခန္ဓပ္ပဝတ္တေ ‘‘ယံ တံ ဇာတံ…ပေ… မာ ပလုဇ္ဇီ’’တိ လဒ္ဓုံ သက္ကာ။ န သက္ကာ ဧဝ တာဒိသဿ ကာရဏဿ အဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ ဧဝံ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မံ တထာဂတဿာပိ သရီရံ၊ ကိမင်္ဂံ ပန အညေသန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ပစ္စာဝမိဿတီ’’တိ နေတံ ဌာနံ ¶ ဝိဇ္ဇတိ သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အာယုသင်္ခါရာနံ ဩဿဋ္ဌတ္တာ၊ ဗုဒ္ဓကိစ္စဿ စ ပရိယောသာပိတတ္တာ။ န ဟေတ္ထ မာသတ္တယတော ပရံ ဗုဒ္ဓဝေနေယျာ လဗ္ဘန္တီတိ။

၁၈၄။ သာသနဿ စိရဋ္ဌိတိ နာမ သသမ္ဘာရေဟိ အရိယမဂ္ဂဓမ္မေဟိ ကေဝလေဟီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗံ လောကိယလောကုတ္တရဝသေနေဝ ကထိတ’’န္တိ လောကိယာဟိ ¶ သီလသမာဓိပညာဟိ ဝိနာ လောကုတ္တရဓမ္မသမဓိဂမဿ အသမ္ဘဝတော။

တတိယဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နာဂါပလောကိတဝဏ္ဏနာ

၁၈၆။ နာဂါပလောကိတန္တိ နာဂဿ ဝိယ အပလောကိတံ၊ ဟတ္ထိနာဂဿ အပလောကနသဒိသံ အပလောကနန္တိ အတ္ထော။ အာဟစ္စာတိ ဖုသိတွာ။ အင်္ကုသကလဂ္ဂါနိ ဝိယာတိ အင်္ကုသကာနိ ဝိယ အညမညသ္မိံ လဂ္ဂါနိ အာသတ္တာနိ ဟုတွာ ဌိတာနိ။ ဧကာဗဒ္ဓါနီတိ အညမညံ ဧကတော အာဗဒ္ဓါနိ။ တသ္မာတိ ဂီဝဋ္ဌီနံ ဧကဂ္ဃနာနံ ဝိယ ဧကာဗဒ္ဓဘာဝေန၊ န ကေဝလံ ဂီဝဋ္ဌီနံယေဝ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ဗုဒ္ဓါနံ ဌပေတွာ ဗာဟုသန္ဓိအာဒိကာ ဒွါဒသ မဟာသန္ဓိယော၊ အင်္ဂုလိသန္ဓိယော စ ဣတရသန္ဓီသု ဧကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာ ဌိတာနိ၊ ယတော နေသံ ပကတိဟတ္ထီနံ ကောဋိသဟဿဗလပ္ပမာဏံ ကာယဗလံ ဟောတိ။ ဝေသာလိနဂရာဘိမုခံ အကာသိ ကဏ္ဋကပရိဝတ္တနေ ဝိယ ကပိလနဂရာဘိမုခံ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ တံ နာဂါပလောကိတံ နာမ ဇာတံ? တဒဇ္ဈာသယံ ဥပါဒါယ။ ဘဂဝါ ¶ ဟိ နာဂါပလောကိတဝသေနေဝ အပလောကေတုကာမော ဇာတော၊ ပုညာနုဘာဝေန ပနဿ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ပရိဝတ္တိ၊ တေန တံ ‘‘နာဂါပလောကိတံ’’ တွေဝ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဣဒံ ပစ္ဆိမကံ အာနန္ဒ တထာဂတဿ ¶ ဝေသာလိယာ ဒဿန’’န္တိ နယိဒံ ဝေသာလိယာ အပလောကနဿ ကာရဏဝစနံ အနေကန္တိကတ္တာ၊ ဘူတကထနမတ္တံ ပနေတံ။ မဂ္ဂသောဓနဝသေန တံ ဒဿေတွာ အညဒေဝေတ္ထ အပလောကနကာရဏံ ဒဿေတုကာမော ‘‘နနု စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ တံ သဗ္ဗံ ပစ္ဆိမဒဿနမေဝ အနုက္ကမေန ကုသိနာရံ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာတုကာမတာယ တတော တတော နိက္ခန္တတ္တာ။ ‘‘အနစ္ဆရိယတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ယထာဝုတ္တံ အနေကန္တိကတ္တံ ပရိဟရတိ၊ တယိဒံ သောဓနမတ္တံ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ အဝိပရီတံ ကာရဏန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ဘဂဝါ သာပေက္ခော ဝေသာလိံ အပလောကေသိ၊ ‘‘ဣဒံ ပန မေ ဂမနံ အပုနရာဂမန’’န္တိ ဒဿနမုခေန ဗဟုဇနဟိတာယ ဗဟုဇနသုခါယ လောကာနုကမ္ပာယ အပလောကေသိ။ တေနာဟ ‘‘အပိစ ဝေသာလိရာဇာနော’’တိအာဒိ။

အန္တကရောတိ ¶ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခဿ သကသန္တာနေ၊ ပရသန္တာနေ စ ဝိနာသကရော အဘာဝကရော။ ဗုဒ္ဓစက္ခုဓမ္မစက္ခုဒိဗ္ဗစက္ခုမံသစက္ခုသမန္တစက္ခုသင်္ခါတေဟိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ။ သဝါသနာနံ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ သာတိသယံ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။

စတုမဟာပဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၈၇။ မဟာဩကာသေတိ မဟန္တေ ဩကာသေ။ မဟန္တာနိ ဓမ္မဿ ပတိဋ္ဌာပနဋ္ဌာနာနိ။ ယေသု ပတိဋ္ဌာပိတော ဓမ္မော နိစ္ဆီယတိ အသန္ဒေဟတော၊ ကာနိ ပန တာနိ? အာဂမနဝိသိဋ္ဌာနိ သုတ္တောတရဏာဒီနိ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ အပဒိသန္တီတိ အပဒေသာ၊ ‘‘သမ္မုခါ မေတံ အာဝုသော ဘဂဝတော သုတ’’န္တိအာဒိနာ ကေနစိ အာဘတဿ ‘‘ဓမ္မော’’တိ ဝိနိစ္ဆိနနေ ကာရဏံ။ ကိံ ပန တန္တိ? တဿ ယထာဘတဿ သုတ္တောတရဏာဒိ ဧဝ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ စတ္တာရောတိ? ယသ္မာ ဓမ္မဿ ဒွေ သမ္ပရာယာ သတ္ထာ၊ သာဝကာ စ၊ တေသု စ သာဝကာ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလဝသေန တိဝိဓာ ¶ ၊ ဧဝံ ‘‘တုမှာကံ မယာ ယံ ဓမ္မော ပဋိဂ္ဂဟိတော’’တိ အပဒိသိတဗ္ဗာနံ ဘေဒေန စတ္တာရော။ တေနာဟ ‘‘သမ္မုခါ မေ တံ အာဝုသော ဘဂဝတော သုတ’’န္တိအာဒိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ နေတ္တိယံ ‘‘စတ္တာရော မဟာပဒေသာ ဗုဒ္ဓါပဒေသော သင်္ဃာပဒေသော သမ္ဗဟုလတ္ထေရာပဒေသော ဧကတ္ထေရာပဒေသော။ ဣမေ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ’’တိ (နေတ္တိ။ ၁၈) ဗုဒ္ဓါ အပဒေသော ဧတဿာတိ ဗုဒ္ဓါပဒေသော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တေနာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါဒယော…ပေ… မဟာကာရဏာနီ’’တိ။

၁၈၈။ နေဝ ¶ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗန္တိ န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဂန္ထဿ သမ္ပဋိစ္ဆနံ နာမ သဝနန္တိ အာဟ ‘‘န သောတဗ္ဗ’’န္တိ။ ပဒဗျဉ္ဇနာနီတိ ပဒါနိ စ ဗျဉ္ဇနာနိ စ၊ အတ္ထပဒါနိ၊ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ စာတိ အတ္ထော။ ပဇ္ဇတိ အတ္ထော ဧတေဟီတိ ပဒါနိ၊ အက္ခရာဒီနိ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ။ ပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ပဒါနိ၊ သင်္ကာသနာဒီနိ အတ္ထပဒါနိ။ အဋ္ဌကထာယံပန ‘‘‘ပဒသင်္ခါတာနိ ဗျဉ္ဇနာနီ’တိ ဗျဉ္ဇနပဒါနေဝ ဝုတ္တာနီ’’တိ ကေစိ၊ တံ န၊ အတ္ထံ ဗျဉ္ဇေန္တီတိ ဗျဉ္ဇနာနိ၊ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ၊ တေဟိ ဗျဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဗျဉ္ဇနာနိ၊ အတ္ထပဒါနီတိ ဥဘယသင်္ဂဟတော။ ဣမသ္မိံ ဌာနေတိ တေနာဘတသုတ္တဿ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ။ ပါဠိ ဝုတ္တာတိ ကေဝလော ပါဠိဓမ္မော ပဝတ္တော။ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ ပါဠိယာ အတ္ထော ပဝတ္တော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ အနုသန္ဓိ ကထိတောတိ ယထာရဒ္ဓဒေသနာယ၊ ဥပရိ ဒေသနာယ စ အနုသန္ဓာနံ ကထိတံ သမ္ဗန္ဓော ကထိတော ¶ ။ ပုဗ္ဗာပရံ ကထိတန္တိ ပုဗ္ဗေနာပရံ အဝိရုဇ္ဈနဉ္စေဝ ဝိသေသာဓာနဉ္စ ကထိတံ ပကာသိတံ။ ဧဝံ ပါဠိဓမ္မာဒီနိ သမ္မဒေဝ သလ္လက္ခေတွာ ဂဟဏံ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘သုဋ္ဌု ဂဟေတွာ’’တိ။ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနီတိ ¶ ဉာဏေန သုတ္တေ ဩဂါဟေတွာ တာရေတဗ္ဗာနိ၊ တံ ပန ဩဂါဟေတွာ တရဏံ တတ္ထ ဩတရဏံ အနုပ္ပဝေသနံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနီ’’တိ။ သံသန္ဒေတွာ ဒဿနံ သန္ဒဿနန္တိ အာဟ ‘‘ဝိနယေ သံသန္ဒေတဗ္ဗာနီ’’တိ။

ကိံ ပန တံ သုတ္တံ၊ ကော ဝါ ဝိနယောတိ ဝိစာရဏာယ အာစရိယာနံ မတိဘေဒမုခေန တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိနယောတိ ဝိဘင်္ဂပါဌမာဟ။ သော ဟိ မာတိကာသညိတဿ သုတ္တဿ အတ္ထသူစနတော ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။ ဝိဝိဓနယတ္တာ၊ ဝိသိဋ္ဌနယတ္တာ စ ဝိနယော၊ ခန္ဓကပါဌော။ ဧဝန္တိ ဧဝံ သုတ္တဝိနယေသု ပရိဂ္ဂယှမာနေသု ဝိနယပိဋကမ္ပိ န ပရိယာဒီယတိ ပရိဝါရပါဠိယာ အသင်္ဂဟိတတ္တာ။ သုတ္တန္တာဘိဓမ္မပိဋကာနိ ဝါ သုတ္တံ အတ္ထသူစနာဒိအတ္ထသမ္ဘဝတော။ ဧဝမ္ပီတိ ‘‘သုတ္တန္တာဘိဓမ္မပိဋကာနိ သုတ္တံ၊ ဝိနယပိဋကံ ဝိနယော’’တိ ဧဝံ သုတ္တဝိနယဝိဘာဂေ ဝုစ္စမာနေပိ။ န တာဝ ပရိယာဒီယန္တီတိ န တာဝ အနဝသေသတော ပရိဂ္ဂယှန္တိ၊ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘အသုတ္တနာမကဉှီ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဣမံ နာမံ အနာရောပေတွာ သင်္ဂီတမ္ပိ ဇာတကာဒိဗုဒ္ဓဝစနံ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေန တီဏိ ပိဋကာနိ န ပရိယာဒိဏ္ဏာနီတိ။ သုတ္တနိပါတဥဒါနဣတိဝုတ္တကာဒီနိ ဒီဃနိကာယာဒယော ဝိယ သုတ္တနာမံ အာရောပေတွာ အသင်္ဂီတာနီတိ အဓိပ္ပာယေ ပနေတ္ထ ဇာတကာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တာနိပိ ဂဟိတာနိ။ ဗုဒ္ဓဝံသစရိယာပိဋကာနံ ပနေတ္ထ အဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ မဂ္ဂိတဗ္ဗံ၊ ကိံ ဝါ တေန မဂ္ဂနေန? သဗ္ဗောပါယံ ဝဏ္ဏနာနယော ထေရဝါဒံ ဒဿနမုခေန ပဋိက္ခိတ္တော ဧဝါတိ။

အတ္ထီတိ ကိံ အတ္ထိ၊ အသုတ္တနာမကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ နတ္ထိ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ နိဒါနဝဏ္ဏနာယံ ¶ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ) အမှေဟိ ဝုတ္တံ ¶ ‘‘သုတ္တန္တိ သာမညဝိဓိ၊ ဝိသေသဝိဓယော ပရေ’’တိ။ တံ သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘သုတ္တန္တိ ဝိနယော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ သံဝဏ္ဏနာနယံ ‘‘နာယမတ္ထော ဣဓာဓိပ္ပေတော’’တိ ပဋိသောဓေတွာ။ ဝိနေတိ ဧတေန ကိလေသေတိ ဝိနယော၊ ကိလေသဝိနယနူပါယော၊ သော ဧဝ စ နံ ကရောတီတိ ကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဝိနယော ပန ကာရဏ’’န္တိ။

ဓမ္မေတိ ¶ ပရိယတ္တိဓမ္မေ။ သရာဂါယာတိ သရာဂဘာဝါယ ကာမရာဂဘဝရာဂပရိဗြူဟနာယ။ သညောဂါယာတိ ဘဝသံယောဇနာယ။ အာစယာယာတိ ဝဋ္ဋဿ ဝဍ္ဎနတ္ထာယ။ မဟိစ္ဆတာယာတိ မဟိစ္ဆဘာဝါယ။ အသန္တုဋ္ဌိယာတိ အသန္တုဋ္ဌိဘာဝါယ။ သင်္ဂဏိကာယာတိ ကိလေသသင်္ဂဏဂဏသင်္ဂဏဝိဟာရာယ။ ကောသဇ္ဇာယာတိ ကုသီတဘာဝါယ။ ဒုဗ္ဘရတာယာတိ ဒုပ္ပောသတာယ။ ဝိရာဂါယာတိ သကလဝဋ္ဋတော ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ။ ဝိသညောဂါယာတိ ကာမဘဝါဒီဟိ ဝိသံယုဇ္ဇနတ္ထာယ။ အပစယာယာတိ သဗ္ဗဿာပိ ဝဋ္ဋဿ အပစယနာယ၊ နိဗ္ဗာနာယာတိ အတ္ထော။ အပ္ပိစ္ဆတာယာတိ ပစ္စယပ္ပိစ္ဆတာဒိဝသေန သဗ္ဗသော ဣစ္ဆာပဂမာယ။ သန္တုဋ္ဌိယာတိ ဒွါဒသဝိဓသန္တုဋ္ဌိဘာဝါယ။ ပဝိဝေကာယာတိ ပဝိဝိတ္တဘာဝါယ၊ ကာယဝိဝေကာဒိတဒင်္ဂဝိဝေကာဒိဝိဝေကသိဒ္ဓိယာ။ ဝီရိယာရမ္ဘာယာတိ ကာယိကဿ စေဝ၊ စေတသိကဿ စ ဝီရိယဿ ပဂ္ဂဟဏတ္ထာယ။ သုဘရတာယာတိ သုခပေါသနတ္ထာယ။ ဧဝံ ယော ပရိယတ္တိဓမ္မော ဥဂ္ဂဟဏဓာရဏပရိပုစ္ဆာမနသိကာရဝသေန ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇန္တဿ သရာဂါဒိဘာဝပရိဝဇ္ဇနဿ ကာရဏံ ဟုတွာ ဝိရာဂါဒိဘာဝါယ သံဝတ္တတိ၊ ဧကံသတော ဧသော ဓမ္မော။ ဧသော ဝိနယော၊ သမ္မဒေဝ ¶ အပါယာဒီသု အပတနဝသေန ဓာရဏတော၊ ကိလေသာနံ ဝိနယနတော၊ သတ္ထု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဩဝါဒါနုသိဋ္ဌိဘာဝတော ဧတံ သတ္ထုသာသနန္တိ ဓာရေယျာသိ ဇာနေယျာသိ၊ အဝဗုဇ္ဈေယျာသီတိ အတ္ထော။ စတုသစ္စဿ သူစနံ သုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သုတ္တေတိ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ’’တိ။ တေပိဋကဉှိ ဗုဒ္ဓဝစနံ သစ္စဝိနိမုတ္တံ နတ္ထိ။ ရာဂါဒိဝိနယနကာရဏံ တထာဂတေန သုတ္တပဒေန ပကာသိတန္တိ အာဟ ‘‘ဝိနယေတိ ဧတသ္မိံ ရာဂါဒိဝိနယကာရဏေ’’တိ။

သုတ္တေ ဩသရဏဉ္စေတ္ထ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ပရိယာပန္နတာဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န အညထာတိ အာဟ ‘‘သုတ္တပဋိပါဋိယာ ကတ္ထစိ အနာဂန္တွာ’’တိ။ ဆလ္လိံ ဥဋ္ဌပေတွာတိ အရောဂဿ မဟတော ရုက္ခဿ တိဋ္ဌတော ဥပက္ကမေန ဆလ္လိယာ သကလိကာယ၊ ပပဋိကာယ ဝါ ဥဋ္ဌပနံ ဝိယ အရောဂဿ သာသနဓမ္မဿ တိဋ္ဌတော ဗျဉ္ဇနမတ္တေန တပ္ပရိယာပန္နံ ဝိယ ဟုတွာ ဆလ္လိသဒိသံ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓတာဒိဒေါသံ ဥဋ္ဌပေတွာ ပရိဒီပေတွာ၊ တာဒိသာနိ ပန ဧကံသတော ဂုဠှဝေဿန္တရာဒိပရိယာပန္နာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဂုဠှဝေဿန္တရ…ပေ…ပညာယန္တီတိ အတ္ထော’’တိ ¶ ။ ရာဂါဒိဝိနယေတိ ရာဂါဒီနံ ဝိနယနတ္ထေ။ တဒါကာရတာယ န ပညာယမာနာနိ န ဒိဿမာနာနိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗာနိ ဝဇ္ဇိတဗ္ဗာနိ န ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗဝါရေသု။

ဣမသ္မိံ ¶ ပန ဌာနေတိ ဣမသ္မိံ မဟာပဒေသနိဒ္ဒေသဋ္ဌာနေ။ ‘‘သုတ္တေ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမ္ပိ အဝုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ပကိဏ္ဏကကထာယ မာတိကံ ဥဒ္ဒိသတိ။ ဉာတုံ ¶ ဣစ္ဆိတော အတ္ထော ပဉှော၊ တဿ ဝိဿဇ္ဇနာနိ ပဉှာဗျာကရဏာနိ၊ အတ္ထသူစနာဒိအတ္ထေန သုတ္တံ၊ ပါဠိ၊ တံ သုတ္တံ အနုလောမေတိ အနုကူလေတီတိ သုတ္တာနုလောမံ၊ မဟာပဒေသော။ အာစရိယာ ဝဒန္တိ သံဝဏ္ဏေန္တိ ပါဠိံ ဧတေနာတိ အာစရိယဝါဒေါ အဋ္ဌကထာ။ တဿ တဿ ထေရဿ အတ္တနော ဧဝ မတိ အဓိပ္ပာယောတိ အတ္တနောမတိ။ ဓမ္မဝိနိစ္ဆယေ ပတ္တေတိ ဓမ္မေ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗေ ဥပဋ္ဌိတေ။ ဣမေတိ အနန္တရံ ဝုတ္တာ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ။ ပမီယတိ ဓမ္မော ပရိစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနိစ္ဆီယတိ ဧတေနာတိ ပမာဏံ။ တေနာဟ ‘‘ယံ ဧတ္ထ သမေတီ’’တိအာဒိ။ ဣတရန္တိ မဟာပဒေသေသု အသမေန္တံ။ ပုန ဣတရန္တိ အကပ္ပိယံ အနုလောမေန္တံ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟန္တံ သန္ဓာယာဟ။

ဧကံသေနေဝ ဗျာကာတဗ္ဗော ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ ဧကံသဗျာကရဏီယော။ ဝိဘဇ္ဇာတိ ပုစ္ဆိတမတ္ထံ အဝဓာရဏာဒိဘေဒေန ဝိဘဇိတွာ။ ပဋိပုစ္ဆာတိ ပုစ္ဆန္တံ ပုဂ္ဂလံ ပဋိပုစ္ဆိတွာ။ ဌပနီယောတိ တိဓာပိ အဝိဿဇ္ဇနီယတ္တာ ဌပနီယော ဗျာကရဏံ အကတွာ ဌပေတဗ္ဗော။ ‘‘စက္ခုံ အနိစ္စ’’န္တိ ပဉှေ ဥတ္တရပဒါဝဓာရဏံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကံသေနေဝ ဗျာကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ နိစ္စတာယ လေသဿာပိ တတ္ထ အဘာဝတော။ ပုရိမပဒါဝဓာရဏေ ပန ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယတာ စက္ခုသောတေသု ဝိသေသတ္ထသာမညတ္ထာနံ အသာဓာရဏဘာဝတော။ ဒွိန္နံ တေသံ သဒိသတာစောဒနာ ပဋိပုစ္ဆနမုခေနေဝ ဗျာကရဏီယာ ပဋိက္ခေပဝသေန၊ အနုညာတဝသေန စ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗတောတိ အာဟ ‘‘ယထာ စက္ခု၊ တထာ သောတံ…ပေ… အယံ ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယော ပဉှော’’တိ။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဇီဝသရီရာနံ အနညတာပဉှော။ ယဿ ယေန အနညတာစောဒိတာ၊ သော ဧဝ ပရမတ္ထတော ¶ နုပလဗ္ဘတီတိ ဝဉ္ဈာတနယဿ မတ္တေယျတာကိတ္တနသဒိသောတိ အဗျာကာတဗ္ဗတာယ ဌပနီယော ဝုတ္တောတိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဉှဗျာကရဏာနိ ပမာဏံ တေနေဝ နယေန တေသံ ပဉှာနံ ဗျာကာတဗ္ဗတော။

ဝိနယမဟာပဒေသော ကပ္ပိယာနုလောမဝိဓာနတော နိပ္ပရိယာယတော အနုလောမကပ္ပိယံ နာမ၊ မဟာပဒေသဘာဝေန ပန တံသဒိသတာယ သုတ္တန္တမဟာပဒေသေသုပိ ‘‘အနုလောမကပ္ပိယ’’န္တိ အယံ အဋ္ဌကထာဝေါဟာရော။ ယဒိပိ တတ္ထ တတ္ထ ဘဂဝတာ ပဝတ္တိတပကိဏ္ဏကဒေသနာဝ အဋ္ဌကထာ၊ သာ ပန ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ ပဌမံ တီဏိ ပိဋကာနိ သင်္ဂါယိတွာ တဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာနုရူပေနေဝ ¶ ဝါစနာမဂ္ဂံ အာရောပိတတ္တာ ‘‘အာစရိယဝါဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ သံဝဏ္ဏေန္တိ ပါဠိံ ဧတေနာတိ။ တေနာဟ ¶ ‘‘အာစရိယဝါဒေါ နာမ အဋ္ဌကထာ’’တိ။ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှော ဧဝ စ ဗုဒ္ဓဝစနဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဘူတော ကထာမဂ္ဂေါ မဟိန္ဒတ္ထေရေန တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ အာဘတော ပစ္ဆာ တမ္ဗပဏ္ဏိယေဟိ မဟာထေရေဟိ သီဟဠဘာသာယ ဌပိတော နိကာယန္တရလဒ္ဓိသင်္ကရပရိဟရဏတ္ထံ။ အတ္တနောမတိ နာမ ထေရဝါဒေါ။ နယဂ္ဂါဟေနာတိ သုတ္တာဒိတော လဗ္ဘမာနနယဂ္ဂဟဏေန။ အနုဗုဒ္ဓိယာတိ သုတ္တာဒီနိယေဝ အနုဂတဗုဒ္ဓိယာ။ အတ္တနော ပဋိဘာနန္တိ အတ္တနော ဧဝ တဿ အတ္ထဿ ဝုတ္တနယေန ဥပဋ္ဌာနံ၊ ယထာဥပဋ္ဌိတာ အတ္ထာ ဧဝ တထာ ဝုတ္တာ။ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယထာ သုတ္တေန သံသန္ဒတိ၊ ဧဝံ မဟာပဒေသတော အတ္ထာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ပမာဒပါဌဝသေန အာစရိယဝါဒဿ ကဒါစိ ပါဠိယာ အသံသန္ဒနာပိ သိယာ၊ သော န ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာစရိယဝါဒေါပိ သုတ္တေန သမေန္တောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ ပုဂ္ဂလဿ သယံ ပဋိဘာနဘာဝတော။ တထာ စ သာပိ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ကီဒိသီ? သုတ္တေန သမေန္တာ ယေဝါတိ ယောဇနာ။ တာသူတိ တီသု သင်္ဂီတီသု။ ‘‘အာဂတမေဝ ပမာဏ’’န္တိ ဣမိနာ မဟာကဿပါဒီဟိ သင်္ဂီတမေဝ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ တဒညဿ ¶ သုတ္တဘာဝမေဝ ပဋိက္ခိပတိ။ တဒတ္ထာ ဧဝ ဟိ တိဿော သင်္ဂီတိယော။ တတ္ထာတိ ဂါရယှသုတ္တေ။ န စေဝ သုတ္တေ ဩသရန္တိ၊ န စ ဝိနယေ သန္ဒိဿန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ တဿ အသုတ္တဘာဝတော တေန ‘‘အနုလောမကပ္ပိယံ သုတ္တေန သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဧဝတ္ထံ နိဂမနဝသေန နိဒဿေတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘န ဣတရ’’န္တိ ဝစနံ တတ္ထ တတ္ထ ဂဟိတာဝဓာရဏဖလဒဿနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကမ္မာရပုတ္တစုန္ဒဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၈၉။ သူကရမဒ္ဒဝန္တိ ဝနဝရာဟဿ မုဒုမံသံ။ ယသ္မာ စုန္ဒော အရိယသာဝကော သောတာပန္နော၊ အညေ စ ဘဂဝတော၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ အာဟာရံ ပဋိယာဒေန္တာ အနဝဇ္ဇမေဝ ပဋိယာဒေန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဝတ္တမံသ’’န္တိ။ တံ ကိရာတိ ‘‘နာတိတရုဏဿာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝိသေသံ။ တထာ ဟိ တံ ‘‘မုဒု စေဝ သိနိဒ္ဓဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မုဒုမံသဘာဝတော ဟိ အဘိသင်္ခရဏဝိသေသေန စ ‘‘မဒ္ဒဝ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဩဇံ ပက္ခိပိံသု ‘‘အယံ ဘဂဝတော ပစ္ဆိမကော အာဟာရော’’တိ ပုညဝိသေသာပေက္ခာယ၊ တံ ပန တထာပက္ခိတ္တဒိဗ္ဗောဇတာယ ဂရုတရံ ဇာတံ။

အညေ ¶ ယံ ဒုဇ္ဇီရံ၊ တံ အဇာနန္တာ ‘‘ကဿစိ အဒတွာ ဝိနာသိတ’’န္တိ ဥပဝဒေယျုန္တိ ပရူပဝါဒမောစနတ္ထံ ဘဂဝါ ‘‘နာဟံ တ’’န္တိအာဒိနာ သီဟနာဒံ နဒတိ။

၁၉၀။ ကထံ ပနာယံ သီဟနာဒေါ နနု တံ ဘဂဝတောပိ သမ္မာပရိဏာမံ န ဂတန္တိ? နယိဒံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ယသ္မာ ‘‘သမ္မဒေဝ တံ ဘဂဝတော ပရိဏာမံ ဂတ’’န္တိ ဝတ္တုံ အရဟတိ တပ္ပစ္စယာ ဥပ္ပန္နဿ ¶ ဝိကာရဿ အဘာဝတော၊ အညပစ္စယဿ စ ဝိကာရဿ မုဒုဘာဝံ အာပါဒိတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘န ပန ဘုတ္တပ္ပစ္စယာ’’တိအာဒိ။ န ဟိ ဘဂဝါ၊ အညေ ဝါ ပန ခီဏာသဝါ နဝဝေဒနုပ္ပာဒနဝသေန အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတမေဝ ကတွာ အာဟာရဿ ဥပဘုဉ္ဇနတော။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ပါဠိယံ ‘‘ဘတ္တံ ဘုတ္တာဝိဿ ခရော အာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ? တံ ဘောဇနုတ္တရကာလံ ¶ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဝုတ္တံ။ ‘‘န ပန ဘုတ္တပစ္စယာ’’တိ ဝုတ္တော ဝါယမတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ။ ကတုပစိတဿ လဒ္ဓါကာသဿ ကမ္မဿ ဝသေန ဗလဝတိပိ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ ဂရုသိနိဒ္ဓဘောဇနပ္ပစ္စယာ ဝေဒနာနိဂ္ဂဟော ဇာတော၊ တေနာဟ ‘‘ယဒိ ဟီ’’တိအာဒိ။ ပတ္ထိတဋ္ဌာနေတိ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနေ၊ ဣစ္ဆာ စဿ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝိနေတဗ္ဗဝေနေယျာပေက္ခာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဂါထာယမ္ပိ ‘‘သုတ’’န္တိ ဣမိနာ သုတမတ္တံ၊ ပရေသံ ဝစနမတ္တမေတံ၊ န ပန ဘောဇနပ္ပစ္စယာ အာဗာဓံ ဖုသိ ဓီရောတိ ဒဿေတိ။

ပါနီယာဟရဏဝဏ္ဏနာ

၁၉၁။ ပသန္နဘာဝေန ဥဒကဿ အစ္ဆဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အစ္ဆောဒကာတိ ပသန္နောဒကာ’’တိ။ သာဒုရသတ္တာ သာတတာတိ အာဟ ‘‘မဓုရောဒကာ’’တိ။ တနုကမေဝ သလိလံ ဝိသေသတော သီတလံ၊ န ဗဟလန္တိ အာဟ ‘‘တနုသီတလသလိလာ’’တိ။ နိက္ကဒ္ဒမာတိ သေတဘာဝဿ ကာရဏမာဟ။ ပင်္ကစိက္ခလ္လာဒိဝသေန ဟိ ဥဒကဿ ဝိဝဏ္ဏတာ၊ သဘာဝတော ပန တံ သေတဝဏ္ဏံ ဧဝါတိ။

ပုက္ကုသမလ္လပုတ္တဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၉၂။ ဓုရဝါတေတိ ပဋိမုခဝါတေ။ ဒီဃပိင်္ဂလောတိ ဒီဃော ဟုတွာ ပိင်္ဂလစက္ခုကော။ ပိင်္ဂလက္ခိကော ဟိ သော ‘‘အာဠာရော’’တိ ပညာယိတ္ထ။ ဧဝရူပန္တိ ဒက္ခတိ ကရိဿတိ ဘဝိဿတီတိ ဤဒိသံ။ ဤဒိသေသူတိ ယတြ ယံစာတိ ဧဝရူပနိပါတသဒ္ဒယုတ္တဋ္ဌာနေသု။

၁၉၃။ ဝိစရန္တိယော ¶ မေဃဂဗ္ဘတော နိစ္ဆရန္တိယော ဝိယ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိစ္ဆရန္တီသူတိ ဝိစရန္တီသူ’’တိ။ နဝဝိဓာယာတိ နဝပ္ပကာရာယ။ နဝသု ဟိ ပကာရေသု ဧကဝိဓာပိ အသနိ တပ္ပရိယာပန္နတာယ ‘‘နဝဝိဓာ’’ တွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဤဒိသီ ဟိ ဧသာ ရုဠှိ အဋ္ဌဝိမောက္ခပတ္တိပိ သမညာ ဝိယ။ အသညံ ကရောတိ၊ ယော တဿာ သဒ္ဒေန ¶ ၊ တေဇသာ စ အဇ္ဈောတ္ထဋော။ ဧကံ စက္ကန္တိ ဧကံ မဏ္ဍလံ။ သင်္ကာရံ တီရေန္တီ ပရိစ္ဆိဇ္ဇန္တီ ဝိယ ဒဿေတီတိ သတေရာ။ ဂဂ္ဂရာယမာနာတိ ဂဂ္ဂရာတိသဒ္ဒံ ကရောန္တီ၊ အနုရဝဒဿနဉှေတံ။ ကပိသီသာတိ ကပိသီသာကာရဝတီ။ မစ္ဆဝိလောလိကာတိ ¶ ဥဒကေ ပရိပ္ဖန္ဒမာနမစ္ဆော ဝိယ ဝိလုဠိတာကာရာ။ ကုက္ကုဋသဒိသာတိ ပသာရိတပက္ခကုက္ကုဋာကာရာ။ နင်္ဂလဿ ကဿနကာလေ ကဿကာနံ ဟတ္ထေန ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနေ မဏိကာ ဟောတိ၊ တံ ဥပါဒါယ နင်္ဂလံ ‘‘ဒဏ္ဍမဏိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ဒဏ္ဍမဏိကာကာရာ ဒဏ္ဍမဏိကာ။ တေနာဟ ‘‘နင်္ဂလသဒိသာ’’တိ။ ဒေဝေ ဝဿန္တေပိ သဇောတိဘူတတာယ ဥဒကေန အတေမေတဗ္ဗတော မဟာသနိ ‘‘သုက္ခာသနီ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ပတိတဋ္ဌာနံ သမုဂ္ဃာဋေတီ’’တိ။

ဘုသာဂါရကေတိ ဘုသမယေ အဂါရကေ။ တတ္ထ ကိရ မဟန္တံ ပလာလပုဉ္ဇံ အဗ္ဘန္တရတော ပလာလံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ သာလာသဒိသံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဝသနယောဂ္ဂဋ္ဌာနံ ကတံ၊ တဒါ ဘဂဝါ တတ္ထ ဝသိ၊ တံ ပန ခလမဏ္ဍလံ သာလာသဒိသန္တိ အာဟ ‘‘ခလသာလာယ’’န္တိ။ ဧတ္ထာတိ ဟေတုမှိ ဘုမ္မဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဧတသ္မိံ ကာရဏေ’’တိ၊ အသနိပါတေန ဆန္နံ ဇနာနံ ဟတကာရဏေတိ အတ္ထော။ သော တွံ ဘန္တေတိ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

၁၉၄။ သိင်္ဂီ နာမ ကိရ ဥတ္တမံ အတိဝိယ ပဘဿရံ ဗုဒ္ဓါနံ ဆဝိဝဏ္ဏောဘာသံ ဒေဝလောကတော အာဂတသုဝဏ္ဏံ။ တေနေဝါဟ ‘‘သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏဝဏ္ဏ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ပန ထေရော တံ ဂဏှီ’’တိ သယမေဝ ပုစ္ဆံ သမုဋ္ဌာပေတွာ တတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တေနေဝ ကာရဏေနာတိ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနဿ မတ္ထကပ္ပတ္တိ၊ ပရေသံ ¶ ဝစနောကာသပစ္ဆေဒနံ၊ တေန ဝတ္ထေန သတ္ထု ပူဇနံ၊ သတ္ထု အဇ္ဈာသယာနုဝတ္တနန္တိ ဣမိနာ တေနေဝ ယထာဝုတ္တေန စတုဗ္ဗိဓေန ကာရဏေန။

၁၉၅။ ထေရော စ တာဝဒေဝ တံ သိင်္ဂီဝဏ္ဏံ မဋ္ဌဒုဿံ ဘဂဝတော ဥပနာမေသိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှတု မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ ဣမံ မဋ္ဌဒုဿံ၊ တံ မမဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ ပဋိဂ္ဂဟေသိ ဘဂဝါ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာဝ နံ ပရိဘုဉ္ဇိ ¶ ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘဂဝါပိ တတော ဧကံ နိဝါသေသိ၊ ဧကံ ပါရုပီ’’တိ။ တာဝဒေဝ ကိရ တံ ဘိက္ခူ ဩဝဋ္ဋိကရဏမတ္တေန တုန္နကမ္မံ နိဋ္ဌာပေတွာ ထေရဿ ဥပနေသုံ၊ ထေရော ဘဂဝတော ဥပနာမေသိ။ ဟတစ္စိကံ ဝိယာတိ ပဋိဟတပ္ပဘံ၊ ဝိယ-သဒ္ဒေါ နိပါတမတ္တံ။ ဘဂဝတော ဟိ သရီရပ္ပဘာဟိ အဘိဘုယျမာနာ တဿ ဝတ္ထယုဂဿ ပဘဿရတာ နာဟောသိ။ အန္တန္တေနေဝါတိ အန္တော အန္တော ဧဝ၊ အဗ္ဘန္တရတော ဧဝါတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဗဟိပနဿ ပဘာ နတ္ထီ’’တိ။

‘‘ပသန္နရူပံ သမုဋ္ဌာပေတီ’’တိ ဧတေနေတဿ အာဟာရဿ ဘုတ္တပ္ပစ္စယာ န သော ရောဂေါတိ အယမတ္ထော ဒီပိတော။ ဒွီသု ကာလေသု ဧဝံ ဟောတိ ဒွိန္နံ နိဗ္ဗာနဓာတူနံ သမဓိဂမသမယဘာဝတော။ ဥပဝတ္တနေ အန္တရေန ယမကသာလာနန္တိ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ ပရတော အာဂမိဿတိ။

၁၉၆။ သဗ္ဗံ ¶ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏမေဝ အဟောသိ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓါယ ပဘဿရာယ ဧကဂ္ဃနာယ ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘာယ နိရန္တရံ အဘိဘူတတ္တာ။

ဓမ္မေတိ ပရိယတ္တိဓမ္မေ။ ပဝတ္တာတိ ပါဝစနဘာဝေန ဒေသေတာ။ ပုရတောဝ နိသီဒိ ဩဝါဒပ္ပဋိကရဏဘာဝတော။

၁၉၇။ ဒါနာနိသံသသင်္ခါတာ ¶ လာဘာတိ ဝဏ္ဏဒါနဗလဒါနာဒိဘေဒါ ဒါနဿ အာနိသံသသညိတာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ၊ သမ္ပရာယိကာ စ လာဘာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ တေ အလာဘာတိ တေ သဗ္ဗေ တုယှံ အလာဘာ၊ လာဘာ ဧဝ န ဟောန္တိ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပစ္စက္ခဘူတေ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဘဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ။ သမ္ပရေတဗ္ဗတော ပေစ္စ ဂန္တဗ္ဗတော ‘‘သမ္ပရာယော’’တိ လဒ္ဓနာမေ ပရလောကေ ဘဝါ သမ္ပရာယိကာ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ စ သမ္ပရာယိကာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာ။ ဒါနာနိသံသသင်္ခါတာ လာဘာတိ ဒါနာနိသံသဘူတာ လာဘာ။ သဗ္ဗထာ သမမေဝ ဟုတွာ သမံ ဖလံ ဧတေသံ န ဧကဒေသေနာတိ သမသမဖလာ။ ပိဏ္ဍပါတာတိ တဗ္ဗိသယံ ဒါနမယံ ပုညမာဟ။

ယဒိ ခေတ္တဝသေန နေသံ သမဖလတာ အဓိပ္ပေတာ၊ သတိပိ ဧကသန္တာနဘာဝေ ပုထုဇ္ဇနအရဟန္တဘာဝသိဒ္ဓံ နနု တေသံ ခေတ္တံ ဝိသိဋ္ဌန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘နနု စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပရိနိဗ္ဗာနသမတာယာတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနဘာဝေန ပရိနိဗ္ဗာနသမတာယ။ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ ဧတေန ¶ ယထာ ပဏီတပိဏ္ဍပါတပရိဘောဂူပတ္ထမ္ဘိတရူပကာယသန္နိဿယော ဓမ္မကာယော သုခေနေဝ ကိလေသေ ပရိစ္စဇိ၊ ဘောဇနသပ္ပာယသံသိဒ္ဓိယာ ဧဝံ သုခေနေဝ ခန္ဓေ ပရိစ္စဇီတိ ဧဝံ ကိလေသပရိစ္စာဂဿ၊ ခန္ဓပရိစ္စာဂဿ စ သုခသိဒ္ဓိနိမိတ္တတာယ ဥဘိန္နံ ပိဏ္ဍပါတာနံ သမဖလတာ ဇောတိတာ။ ‘‘ပိဏ္ဍပါတသီသေန စ ပိဏ္ဍပါတဒါနံ ဇောတိတ’’န္တိ ဝုတ္တော ဝါယမတ္ထော။ ယထာ ဟိ သုဇာတာယ ‘‘ဣမံ အာဟာရံ နိဿာယ မယှံ ဒေဝတာယ ဝဏ္ဏသုခဗလာဒိဂုဏာ သမ္မဒေဝ သမ္ပဇ္ဇေယျု’’န္တိ ဥဠာရော အဇ္ဈာသယော တဒါ အဟောသိ၊ ဧဝံ စုန္ဒဿပိ ကမ္မာရပုတ္တဿ ‘‘ဣမံ အာဟာရံ နိဿာယ ဘဂဝတော ဝဏ္ဏသုခဗလာဒိဂုဏာ သမ္မဒေဝ သမ္ပဇ္ဇေယျု’’န္တိ ဥဠာရော အဇ္ဈာသယောတိ ဧဝမ္ပိ နေသံ ဥဘိန္နံ သမဖလတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သတိပိ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသမာပတ္တီနံ ဒေဝသိကံ ဝဠဉ္ဇနသမာပတ္တိဘာဝေ ယထာ ပန အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနဒိဝသေ အဘိနဝဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေန္တော ရူပသတ္တကာဒိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၂။၇၀၇ ဝိတ္ထာရော) ဝသေန စုဒ္ဒသဟာကာရေဟိ ¶ သန္နေတွာ မဟာဝိပဿနာမုခေန တာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိ၊ ဧဝံ ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေပိ သဗ္ဗာ တာ သမာပဇ္ဇီတိ ဧဝံ သမာပတ္တိသမတာယပိ တေသံ သမဖလတာ။ စုန္ဒဿ တာဝ အနုဿရဏံ ဥဠာရတရံ ဟောတု ဘဂဝတော ဒိန္နဘာဝေန အညထတ္တာဘာဝတော၊ သုဇာတာယ ပန ¶ ကထံ ဒေဝတာယ ဒိန္နန္တိ? ဧဝံသညိဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘သုဇာတာ စာ’’တိအာဒိ။ အပရဘာဂေတိ အဘိသမ္ဗောဓိတော အပရဘာဂေ။ ပုန အပရဘာဂေတိ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပရတော။ ဓမ္မသီသန္တိ ဓမ္မာနံ မတ္ထကဘူတံ နိဗ္ဗာနံ။ မေ ဂဟိတန္တိ မမ ဝသေန ဂဟိတံ။ တေနာဟ ‘‘မယှံ ကိရာ’’တိအာဒိ။

အဓိပတိဘာဝေါ အာဓိပတေယျန္တိ အာဟ ‘‘ဇေဋ္ဌဘာဝသံဝတ္တနိယက’’န္တိ။

သံဝရေတိ သီလသံဝရေ။ ဝေရန္တိ ပါဏာတိပါတာဒိပဉ္စဝိဓံ ဝေရံ။ တဉှိ ဝေရိဓမ္မဘာဝတော၊ ဝေရဟေတုတာယ စ ‘‘ဝေရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ကောသလ္လံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ၊ တေန ယုတ္တော ကုသလောတိ အာဟ ‘‘ကုသလော ပန ဉာဏသမ္ပန္နော’’တိ။ ဉာဏသမ္ပဒါ နာမ ဉာဏပါရိပူရီ၊ သာ စ အဂ္ဂမဂ္ဂဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂေါ စ နိရဝသေသတော ကိလေသေ ပဇဟတီတိ အာဟ ‘‘အရိယမဂ္ဂေန…ပေ… ဇဟာတီ’’တိ။ ဣမံ ပါပကံ ဇဟိတွာတိ ဒါနေန တာဝ လောဘမစ္ဆရိယာဒိပါပကံ၊ သီလေန ပါဏာတိပါတာဒိပါပကံ ဇဟိတွာ တဒင်္ဂဝသေန ပဟာယ တတော သမထဝိပဿနာဓမ္မေဟိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန၊ တတော မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ သမုစ္ဆေဒဝသေန အနဝသေသံ ပါပကံ ပဟာယ။ တထာ ¶ ပဟီနတ္တာ ဧဝ ရာဂါဒီနံ ခယာ ကိလေသနိဗ္ဗာနေန သဗ္ဗသော ကိလေသဝူပသမေန နိဗ္ဗုတော ပရိနိဗ္ဗုတောတိ သဥပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဒေသနာယ ကူဋံ ဂဏှန္တော ‘‘ဣတိ စုန္ဒဿ…ပေ… သမ္ပဿမာနော ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ။

စတုတ္ထဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ယမကသာလဝဏ္ဏနာ

၁၉၈။ ဧဝံ ¶ တံ ကုသိနာရာယံ ဟောတီတိ ယထာ အနုရာဓပုရဿ ထူပါရာမော ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဒိသာယံ၊ ဧဝံ တံ ဥယျာနံ ကုသိနာရာယ ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဒိသာယံ ဟောတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ နဂရံ ပဝိသိတုကာမာ ဥယျာနတော ဥပေစ္စ ဝတ္တန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတေနာတိ ‘‘ဥပဝတ္တန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ သာလပန္တိဘာဝေန ဌိတံ သာလဝနံ။ အန္တရေနာတိ ဝေမဇ္ဈေ။ တဿ ကိရ မဉ္စကဿာတိ တတ္ထ ပညပိယမာနဿ တဿ မဉ္စကဿ။ တတြာပိ…ပေ… ဧကော ပါဒဘာဂဿ၊ တသ္မာ ‘‘အန္တရေန ယမကသာလာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သံသိဗ္ဗိတွာတိ အညမညအာသတ္တဝိဋပသာခတာယ သံသိဗ္ဗိတွာ ဝိယ။ ‘‘ဌိတသာခါ’’တိပိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ။ ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘ဥတ္တရသီသကံ မဉ္စကံ ¶ ပညပေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပစ္ဆိမဒဿနံ ဒဋ္ဌုံ အာဂတာနံ ဒေဝတာနံ ဒဋ္ဌုံ ယောဂျတာဝသေန ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဥတ္တရဒိသာဝိလောကနမုခံ ပုဗ္ဗဒိသာသီသကံ ကတွာ မဉ္စကံ ပညပေဟီတိ အတ္ထော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ။

ဧတေ နာဂါနမုတ္တမာတိ ဧတေ ဂေါတ္တတော ဂေါစရိအာဒိနာမကာ ဟတ္ထိနာဂေသု ဗလေန သေဋ္ဌတမာ။ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၈) ပန ကေစိ ဟတ္ထိနော ဣတော အညထာ အာဂတာ၊ သော ပန နေသံ နာမမတ္တကတော ဘေဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပရိဘုတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ…ပေ… ပရိက္ခယံ ဂတံ၊ ‘‘န ပန ပရိဘုတ္တပ္ပစ္စယာ’’တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စင်္ဂဝါရေတိ ဦမိယံ။ ကတောကာသဿ ကမ္မဿ ဝသေန ယထာသမုဋ္ဌိတော ရောဂေါ အာရောဂျံ အဘိမဒ္ဒတီတိ ကတွာ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ဘဂဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ¶ ကပ္ပံ၊ ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ ဌာတုံ သမတ္ထော ဧဝ၊ တတ္တကံ ကာလံ ¶ ဌာနေ ပယောဇနာဘာဝတော အာယုသင်္ခါရေ ဩဿဇ္ဇိတွာ တာဒိသဿ ကမ္မဿ ဩကာသံ အဒါသိ၊ တသ္မာ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိယာ’’တိပိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိယေဝ။

ကုသလံ ကာတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ ‘‘ဧဝံ မဟပ္ဖလံ၊ ဧဝံ မဟာနိသံသံ၊ မဟာနုဘာဝဉ္စ တံ ကုသလ’’န္တိ။

ဧကဿာပိ သတ္တဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဝူပသမော ဗုဒ္ဓါနံ ဂရုတရော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ အတိဒုလ္လဘဘာဝတော၊ တသ္မာ ‘‘အပရမ္ပိ ပဿတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ သွာယမတ္ထော မာဂဏ္ဍိယသုတ္တေန (သု။ နိ။ ၈၄၁) ဒီပေတဗ္ဗော။

တတိယံ ပန ကာရဏံ သတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကအနတ္ထပရိဟရဏန္တိ တံ ဒဿေန္တော ပုန ‘‘အပရမ္ပိ ပဿတီ’’တိအာဒိမာဟ။

သီဟသေယျန္တိ။ ဧတ္ထ သယနံ သေယျာ၊ သီဟဿ ဝိယ သေယျာ သီဟသေယျာ၊ တံ သီဟသေယျံ။ အထ ဝါ သီဟသေယျန္တိ သေဋ္ဌသေယျံ၊ ယဒိဒံ အတ္ထဒွယံ ပရတော အာဂမိဿတိ။

‘‘ဝါမေန ပဿေန သေန္တီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ ကာမဘောဂိသေယျာ၊ ဒက္ခိဏပဿေန သယာနော နာမ နတ္ထိ ဒက္ခိဏဟတ္ထဿ သရီရဂ္ဂဟဏာဒိယောဂက္ခမတော၊ ပုရိသဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။

ဧကေန ¶ ပဿေန သယိတုံ န သက္ကောန္တိ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိတော။

အယံ သီဟသေယျာတိ အယံ ဧဝံ ဝုတ္တာ သီဟသေယျာ။ ‘‘တေဇုဿဒတ္တာ’’တိ ဣမိနာ သီဟဿ အဘီရုဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဘီရုကာ ဟိ သေသမိဂါ အတ္တနော အာသယံ ပဝိသိတွာ သန္တာသပုဗ္ဗကံ ယထာ တထာ သယန္တိ၊ သီဟော ပန အဘီရုဘာဝတော သတောကာရီ ဘိက္ခု ဝိယ သတိံ ဥပဋ္ဌာပေတွာဝ သယတိ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမပါဒေ’’တိအာဒိ။ ဒက္ခိဏေ ပုရိမပါဒေ ဝါမဿ ပုရိမပါဒဿ ဌပနဝသေန ဒွေ ပုရိမပါဒေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတွာ။ ပစ္ဆိမပါဒေတိ ဒွေ ပစ္ဆိမပါဒေ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣဓာပိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ပါဒဋ္ဌပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဌိတောကာသသလ္လက္ခဏံ အဘီရုဘာဝေနေဝ။ ‘‘သီသံ ပန ဥက္ခိပိတွာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ သီဟကိရိယာ အနုတြာသပဗုဇ္ဈနံ ¶ ဝိယ အဘီရုဘာဝသိဒ္ဓါ ဓမ္မတာဝသေနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သီဟဝိဇမ္ဘိတဝိဇမ္ဘနံ အတိဝေလံ ဧကာကာရေန ဌပိတာနံ သရီရာဝယဝါနံ ဂမနာဒိကိရိယာသု ယောဂျဘာဝါပါဒနတ္ထံ။ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒနဒနံ အပ္ပေသက္ခမိဂဇာတပရိဟရဏတ္ထံ။

သေတိ ¶ အဗျာဝဋဘာဝေန ပဝတ္တတိ ဧတ္ထာတိ သေယျာ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနမေဝ သေယျာ စတုတ္ထဇ္ဈာနသေယျာ။ ကိံ ပန တံ စတုတ္ထဇ္ဈာနန္တိ? အာနာပါနစတုတ္ထဇ္ဈာနံ၊ တတော ဟိ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဘဂဝါ အနုက္ကမေန အဂ္ဂမဂ္ဂံ အဓိဂန္တွာ တထာဂတော ဇာတောတိ။ ‘‘တယိဒံ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ၊ န သေယျာ၊ တထာပိ ယသ္မာ ‘စတုတ္ထဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ သမနန္တရာ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာယီ’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၉) ဝက္ခတိ၊ တသ္မာ လောကိယစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ဧဝ တထာဂတသေယျာ’’တိ ကေစိ၊ ဧဝံ သတိ ပရိနိဗ္ဗာနကာလိကာဝ တထာဂတသေယျာတိ အာပဇ္ဇတိ၊ န စ ဘဂဝါ လောကိယစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပဇ္ဇနဗဟုလော ဝိဟာသိ။ အဂ္ဂဖလဝသေန ပဝတ္တံ ပနေတ္ထ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယထာ သတ္တာနံ နိဒ္ဒုပဂမနလက္ခဏာ သေယျာ ဘဝင်္ဂစိတ္တဝသေန ဟောတိ၊ သာ စ နေသံ ပဌမဇာတိသမနွယာ ယေဘုယျဝုတ္တိကာ၊ ဧဝံ ဘဂဝတော အရိယဇာတိသမနွယံ ယေဘုယျဝုတ္တိကံ အဂ္ဂဖလဘူတံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ‘‘တထာဂတသေယျာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သီဟသေယျာ နာမ သေဋ္ဌသေယျာတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တမသေယျာ’’တိ။

နတ္ထိ ဧတိဿာ ဥဋ္ဌာနန္တိ အနုဋ္ဌာနာ၊ သေယျာ၊ တံ အနုဋ္ဌာနသေယျံ။ ‘‘ဣတော ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ မနသိကာရဿ အဘာဝတော ‘‘ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ အနုဋ္ဌာနသေယျုပဂမနေ။ ကာယဝသေန အနုဋ္ဌာနံ၊ န စိတ္တဝသေန၊ စိတ္တဝသေန စ အနုဋ္ဌာနံ နာမ နိဒ္ဒုပဂမနန္တိ ¶ တဒဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘နိဒ္ဒါဝသေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂဿာတိ နိဒ္ဒုပဂမနလက္ခဏဿ ဘဝင်္ဂဿ။

သဗ္ဗပါလိဖုလ္လာတိ ¶ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဝိကသနဝသေန ဖုလ္လာ၊ န ဧကဒေသဝိကသနဝသေန။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗေ သမန္တတော ပုပ္ဖိတာ’’တိ။ ဧကစ္ဆန္နာတိ သမ္ဖုလ္လပုပ္ဖေဟိ ဧကာကာရေန သဗ္ဗတ္ထေဝ ဆာဒိတာ။ ဥလ္လောကပဒုမာနီတိ ဟေဋ္ဌာ ဩလောကေန္တာနိ ဝိယ တိဋ္ဌနပဒုမာနိ။ မောရပိဉ္ဆကလာပေါ ဝိယ ပဉ္စဝဏ္ဏပုပ္ဖသဉ္ဆာဒိတတ္တာ။

နန္ဒပေါက္ခရဏီသမ္ဘဝါနီတိ နန္ဒပေါက္ခရဏီတီရသမ္ဘဝါနိ။ မဟာတုမ္ဗမတ္တန္တိ အာဠှကမတ္တံ။ ပဝိဋ္ဌာနီတိ ခိတ္တာနိ။ သရီရမေဝ ဩကိရန္တီတိ သရီရမေဝ အဇ္ဈောကိရန္တိ။

ဒေဝတာနံ ¶ ဥပကပ္ပနစန္ဒနစုဏ္ဏာနီတိ သဋ္ဌိပိ ပညာသမ္ပိ ယောဇနာနိ ဝါယနကသေတဝဏ္ဏစန္ဒနစုဏ္ဏာနိ။ ဒိဗ္ဗဂန္ဓဇာလစုဏ္ဏာနီတိ ဒိဗ္ဗဂန္ဓဒိဗ္ဗစုဏ္ဏာနိ။ ဟရိတာလအဉ္ဇနစုဏ္ဏာဒီနိပိ ဒိဗ္ဗာနိ ပရမသုဂန္ဓာနိ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေနေဝါဟ ‘‘သဗ္ဗဒိဗ္ဗဂန္ဓဝါသဝိကတိယော’’တိ။

ဧကစက္ကဝါဠေ သန္နိပတိတွာ အန္တလိက္ခေ ဝဇ္ဇန္တိ မဟာဘိနိက္ခမနကာလေ ဝိယ။

တာတိ ဒေဝတာ။ ဂန္ထမာနာ ဝါတိ မာလံ ရစန္တိယော ဧဝ။ အပရိနိဋ္ဌိတာ ဝါတိ ယထာဓိပ္ပာယံ ပရိယောသိတာ ဧဝ။ ဟတ္ထေန ဟတ္ထန္တိ အတ္တနော ဟတ္ထေန ပရဿ ဟတ္ထံ။ ဂီဝါယ ဂီဝန္တိ ကဏ္ဌဂါဟဝသေန အတ္တနော ဂီဝါယ ပရဿ ဂီဝံ။ ဂဟေတွာတိ အာမသိတွာ။ မဟာယသော မဟာယသောတိ အာမေဍိတဝသေန အညမညံ အာလာပဝစနံ။

၁၉၉။ မဟန္တံ ဥဿာဟန္တိ တထာဂတဿ ပူဇာသက္ကာရဝသေန ပဝတ္တိယမာနံ မဟန္တံ ဥဿာဟံ ဒိသွာ။

သာယေဝ ¶ ပန ပဋိပဒါတိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ ဧဝ။ အနုစ္ဆဝိကတ္တာတိ အဓိဂန္တဗ္ဗဿ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မဿ အနုရူပတ္တာ။

သီလန္တိ စာရိတ္တသီလမာဟ။ အာစာရပညတ္တီတိ စာရိတ္တသီလံ။ ယာဝ ဂေါတြဘုတောတိ ယာဝ ဂေါတြဘုဉာဏံ၊ တာဝ ပဝတ္တေတဗ္ဗာ သမထဝိပဿနာ သမ္မာပဋိပဒါ။ ဣဒါနိ တံ သမ္မာပဋိပဒံ ဗျတိရေကတော၊ အနွယတော စ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇိနကာဠသုတ္တန္တိ ဇိနမဟာဝဍ္ဎကိနာ ဌပိတံ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗဓမ္မသန္ဒဿနကာဠသုတ္တံ သိက္ခာပဒမရိယာဒံ၊ ဥပါသကောပါသိကာဝါရေသု ¶ ‘‘ဂန္ဓပူဇံ မာလာပူဇံ ကရောတီ’’တိ ဝစနံ စာရိတ္တသီလပက္ခေ ဌပေတွာ ကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တေန ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနမ္ပိ တထာကရဏံ အနုညာတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အယဉှီတိ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ဥပဝါဏတ္ထေရဝဏ္ဏနာ

၂၀၀။ အပနေသီတိ ဌိတပ္ပဒေသတော ယထာ အပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမကာသိ၊ န ပန နိဗ္ဘစ္ဆိ။ တေနာဟ ‘‘အာနန္ဒော’’တိအာဒိ။ ဝုတ္တသဒိသာ ဝါတိ သမစိတ္တပရိယာယဒေသနာယံ (အ။ နိ။ ၂။၃၇) ဝုတ္တသဒိသာ ဧဝ။ အာဝါရေန္တောတိ ဆာဒေန္တော။

ယသ္မာ ¶ ကဿပဿဗုဒ္ဓဿ စေတိယေ အာရက္ခဒေဝတာ အဟောသိ၊ တသ္မာ ထေရောဝ တေဇုဿဒေါ၊ န အညေ အရဟန္တောတိ အာနေတွာ ယောဇနာ။

ဣဒါနိ အာဂမနတော ပဋ္ဌာယ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ဝိပဿိမှိ ကိရ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ‘‘စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝတာ’’တိ ဣဒံ ဂေါဗလီဗဒ္ဒဉာယေန ဂဟေတဗ္ဗံ ဘုမ္မဒေဝတာဒီနမ္ပိ တပ္ပရိယာပန္နတ္တာ။ တေသံ မနုဿာနံ။

တတ္ထာတိ ကဿပဿ ဘဂဝတော စေတိယေ။

၂၀၁။ အဓိဝါသေန္တီတိ ရောစေန္တိ။

ဆိန္နပါတော ဝိယ ဆိန္နပါတော၊ တံ ဆိန္နပါတံ၊ ¶ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ယံ။ အာဝဋ္ဋန္တီတိ အဘိမုခဘာဝေန ဝဋ္ဋန္တိ။ ယတ္ထ ပတိတာ၊ တတော ကတိပယရတနဋ္ဌာနံ ဝဋ္ဋနဝသေနေဝ ဂန္တွာ ပုန ယထာပတိတမေဝ ဌာနံ ဝဋ္ဋနဝသေန အာဂစ္ဆန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အာဝဋ္ဋန္တိယော ပတိတဋ္ဌာနမေဝ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ဝိဝဋ္ဋန္တီတိ ယတ္ထ ပတိတာ၊ တတော ဝိနိဝဋ္ဋန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပတိတဋ္ဌာနတော ပရဘာဂံ ဝဋ္ဋမာနာ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ပုရတော ဝဋ္ဋနံ အာဝဋ္ဋနံ၊ ဣတရံ တိဝိဓမ္ပိ ဝိဝဋ္ဋနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒေဝတာ ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ ဥဒကံ ဝိယ ဩသီဒနတော။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ ပကတိပထဝိယံ။ ဒေဝတာ ဩသီဒန္တိ ဓာတူနံ သဏှသုခုမာလဘာဝတော။ ပထဝိယံ ¶ ပထဝိံ မာပေသုန္တိ ပကတိပထဝိယံ အတ္တနော သရီရံ ဓာရေတုံ သမတ္ထံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန ပထဝိံ မာပေသုံ။

ကာမံ ဒေါမနဿေ အသတိပိ ဧကစ္စော ရာဂေါ ဟောတိယေဝ၊ ရာဂေ ပန အသတိ ဒေါမနဿဿ အသမ္ဘဝေါ ဧဝါတိ တဒေကဋ္ဌဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ဝီတရာဂါတိ ပဟီနဒေါမနဿာ’’တိ။ သိလာထမ္ဘသဒိသာ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု နိဗ္ဗိကာရတာယ။

စတုသံဝေဇနီယဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ

၂၀၂။ အပါရဂင်္ဂါယာတိ ဂင်္ဂါယ ဩရမ္ဘာဂေ။ ‘‘သင်္ကာရဆဍ္ဍကသမ္မဇ္ဇနိယော ဂဟေတွာ’’တိအာဒိ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဝတ္တကရဏာကာရဒဿနံ။ ‘‘ဧဝံ ဒွီသု ကာလေသူ’’တိအာဒိ နိဒဿနတ္ထံ ပစ္စာမသနံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ အဓိဂတံ။

ကမ္မသာဓနော ¶ သမ္ဘာဝနတ္ထော ဘာဝနီယ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘မနသာ ဘာဝိတေ သမ္ဘာဝိတေ’’တိ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ဘာဝနံ၊ ဝဍ္ဎနဉ္စ ပဋိပက္ခပဟာနတောတိ အာဟ ‘‘ယေ ဝါ’’တိအာဒိ။

ဗုဒ္ဓါဒီသု တီသု ဝတ္ထူသု ပသန္နစိတ္တဿ၊ န ကမ္မဖလသဒ္ဓါမတ္တေန။ သာ စဿ သဒ္ဓါသမ္ပဒါ ဧဝံ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဖလေန ဟေတုံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝတ္တသမ္ပန္နဿာ’’တိ အာဟ။ သံဝေဂေါ နာမ သဟောတ္တပ္ပဉာဏံ၊ အဘိဇာတိဋ္ဌာနာဒီနိပိ တဿ ဥပ္ပတ္တိဟေတူနိ ဘဝန္တီတိ အာဟ ‘‘သံဝေဂဇနကာနီ’’တိ။

စေတိယပူဇနတ္ထံ စာရိကာ စေတိယစာရိကာ။ သဂ္ဂေ ပတိဋ္ဌဟိဿန္တိယေဝ ဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏာယ ကုသလစေတနာယ သဂ္ဂသံဝတ္တနိယဘာဝတော။

အာနန္ဒပုစ္ဆာကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၃။ ဧတ္ထာတိ မာတုဂါမေ။ အယံ ဥတ္တမာ ပဋိပတ္တိ၊ ယဒိဒံ အဒဿနံ၊ ဒဿနမူလကတ္တာ တပ္ပစ္စယာနံ သဗ္ဗာနတ္ထာနံ။ လောဘောတိ ကာမရာဂေါ။ စိတ္တစလနာ ပဋိပတ္တိအန္တရာယကရော စိတ္တက္ခောဘော။ မုရုမုရာပေတွာတိ သအဋ္ဌိကံ ကတွာ ခါဒနေ အနုရဝဒဿနံ။ အပရိမိတံ ကာလံ ဒုက္ခာနုဘဝနံ အပရိစ္ဆိန္နဒုက္ခာနုဘဝနံ။ ဝိဿာသောတိ ဝိသင်္ဂေါ ဃဋ္ဋနာဘာဝေါ။ ဩတာရောတိ တတ္ထ စိတ္တဿ ¶ အနုပ္ပဝေသော။ အသိဟတ္ထေန ဝေရီပုရိသေန၊ ပိသာစေနာပိ ခါဒိတုကာမေန။ အာသီဒေတိ အက္ကမနာဒိဝသေန ဗာဓေယျ။ အဿာတိ မာတုဂါမဿ။ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ကတ္တဗ္ဗကမ္မန္တိ အာမိသပဋိဂ္ဂဟဏာဒိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ကာတဗ္ဗံ ကမ္မံ။ သတီတိ ဝါ ကာယဂတာသတိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ။

၂၀၄။ အတန္တိဗဒ္ဓါတိ အဘာရဝဟာ။ ပေသိတစိတ္တာတိ နိဗ္ဗာနံ ပတိ ပေသိတစိတ္တာ။

၂၀၅။ ဝိဟတေနာတိ ကပ္ပာသဝိဟနနဓနုနာ ပဗ္ဗဇဋာနံ ဝိဇဋနဝသေန ဟတေန။ တေနာဟ ‘‘သုပေါထိတေနာ’’တိ၊ အသင်္ကရဏဝသေန သုဋ္ဌု ပေါထိတေနာတိ အတ္ထော၊ ဒဿနီယသံဝေဇနီယဋ္ဌာနကိတ္တနေန စ ဝသနဋ္ဌာနံ ကထိတံ။

အာနန္ဒအစ္ဆရိယဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၂၀၇။ ထေရံ အဒိသွာ အာမန္တေသီတိ တတ္ထ အဒိသွာ အာဝဇ္ဇန္တော ထေရဿ ဌိတဋ္ဌာနံ၊ ပဝတ္တိဉ္စ ဉတွာ အာမန္တေသိ။

ကာယကမ္မဿ ¶ ¶ ဟိတဘာဝေါ ဟိတဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တိတတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဟိတဝုဒ္ဓိယာ ကတေနာ’’တိ။ သုခဘာဝေါ ကာယိကဒုက္ခာဘာဝေါ၊ စေတသိကသုခဘာဝေါ စေတသိကသုခသမုဋ္ဌိတတ္တာ စာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သုခသောမနဿေနေဝ ကတေနာ’’တိ။ အာဝိရဟောဝိဘာဂတော အဒွယဘာဝတော အဒွယေနာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သတ္ထု ခေတ္တဘာဝသမ္ပတ္တိယာ၊ ထေရဿ အဇ္ဈာသယသမ္ပတ္တိယာ စ ‘‘ဧတ္တကမိဒ’’န္တိ ပမာဏံ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ပမာဏဝိရဟိတတ္တာ တဿ ကမ္မဿာတိ အာဟ ‘‘စက္ကဝါဠမ္ပီ’’တိအာဒိ။

ဧဝံ ပဝတ္တိတေနာတိ ဧဝံ ဩဒိဿကမေတ္တာဘာဝနာယ ဝသေန ပဝတ္တိတေန။ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယဘူတံ ကတံ ဥပစိတံ ပုညံ ဧတေနာတိ ကတပုညော၊ အရဟတ္တာဓိဂမာယ ကတာဓိကာရောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အဘိနီဟာရသမ္ပန္နောသီတိ ဒဿေတီ’’တိ။

၂၀၈။ ကတ္ထစိ သင်္ကုစိတံ ဟုတွာ ဌိတံ မဟာပထဝိံ ပတ္ထရန္တော ဝိယ၊ ပဋိသံဟဋံ ဟုတွာ ဌိတံ အာကာသံ ဝိတ္ထာရေန္တော ဝိယ၊ စတုသဋ္ဌာဓိကယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓံ စက္ကဝါဠဂိရိံ အဓော ဩသာရေန္တော ဝိယ၊ အဋ္ဌသဋ္ဌာဓိကသဟဿယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓံ သိနေရုံ ဥက္ခိပေန္တော ဝိယ၊ သတယောဇနာယာမဝိတ္ထာရံ မဟာဇမ္ဗုံ ခန္ဓေ ဂဟေတွာ စာလေန္တော ဝိယာတိ ပဉ္စ ဟိ ဥပမာ ဟိ ထေရဿ ဂုဏကထာ ¶ မဟန္တဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စေဝ အညေသံ ဒုက္ကဋဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စ အာဂတာဝ။ ဧတေနေဝ စာတိ စ-သဒ္ဒေန ‘‘အဟံ ဧတရဟိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄)၊ ‘‘သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁၊ မဟာဝ။ ၁၁၊ ကထာ။ ၄၀၅၊ မိ။ ပ။ ၅။၁၁) စ ဧဝံ အာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဗျတ္တောတိ ¶ ခန္ဓကောသလ္လာဒိသင်္ခါတေန ဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတော။ မေဓာဝီတိ မေဓာသင်္ခါတာယ သမ္မာဘာဝိတာယ ပညာယ သမန္နာဂတော။

၂၀၉။ ပဋိသန္ထာရဓမ္မန္တိ ပကတိစာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဥပဂတာနံ ပန ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝသေန စေဝ စိတ္တရုစိဝသေန စ ယထာကာလံ ဓမ္မံ ဒေသေတိယေဝ၊ ဥပါသကောပါသိကာနံ ပန ဥပနိသိန္နကထာဝသေန။

မဟာသုဒဿနသုတ္တဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၂၁၀။ ခုဒ္ဒက-သဒ္ဒေါ ¶ ပတိရူပဝါစီ၊ က-သဒ္ဒေါ အပ္ပတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ခုဒ္ဒကနဂရကေတိ နဂရပတိရူပကေ သမ္ဗာဓေ ခုဒ္ဒကနဂရကေ’’တိ။ ဓုပရဝိသာလသဏ္ဌာနတာယ တံ ‘‘ဥဇ္ဇင်္ဂလနဂရက’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝိသမနဂရကေ’’တိ။ အညေသံ မဟာနဂရာနံ ဧကဒေသပ္ပမာဏတာယ သာခါသဒိသေ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ခုဒ္ဒကနဂရကေ’’တိ ဣမိနာ တဿ နဂရဿ အပ္ပကဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ‘‘ဥဇ္ဇင်္ဂလနဂရကေ’’တိ ဣမိနာ ဘူမိဝိပတ္တိယာ နိဟီနဘာဝေါ၊ ‘‘သာခါနဂရကေ’’တိ ဣမိနာ အပ္ပဓာနဘာဝေါ။ သာရပ္ပတ္တာတိ ဝိဘဝသာရာဒိနာ သာရမဟတ္တံ ပတ္တာ။

ကဟာပဏသကဋန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဒွိကုမ္ဘံ သကဋံ။ ကုမ္ဘော ပန ဒသမ္ဗဏော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဒွေ ပဝိသန္တီတိ ဒွေ ကဟာပဏသကဋာနိ ဒွေ အာယဝသေန ပဝိသန္တိ။

သုဘိက္ခာတိ သုလဘာဟာရာ၊ သုန္ဒရာဟာရာ စ။ တေနာဟ ‘‘ခဇ္ဇဘောဇ္ဇသမ္ပန္နာ’’တိ။ သဒ္ဒံ ကရောန္တေတိ ရဝသာရိနာ တုဋ္ဌဘာဝေန ကောဉ္စနာဒံ ကရောန္တေ။ အဝိဝိတ္တာတိ အသုညာ၊ ကဒါစိ ရထော ပဌမံ ဂစ္ဆတိ၊ တံ အညော အနုဗန္ဓန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ကဒါစိ ဒုတိယံ ဝုတ္တရထော ပဌမံ ဂစ္ဆတိ၊ ဣတရော တံ အနုဗန္ဓတိ ဧဝံ အညမညံ အနုဗန္ဓမာနာ။ ဧတ္ထာတိ ကုသာဝတီနဂရေ။ တဿ မဟန္တဘာဝတော စေဝ ဣဒ္ဓါဒိဘာဝတော စ နိစ္စံ ပယောဇိတာနေဝ ဘေရိအာဒီနိ တူရိယာနိ၊ သမ္မ ¶ သမ္မာတိ ဝါ အညမညံ ပိယာလာပသဒ္ဒေါ သမ္မ-သဒ္ဒေါ။ ကံသတာဠာဒိသဗ္ဗတာဠာဝစရသဒ္ဒေါ တာဠ-သဒ္ဒေါ၊ ကူဋဘေရိ-သဒ္ဒေါ ကုမ္ဘထူဏသဒ္ဒေါ။

ဧဝရူပါ ¶ သဒ္ဒါ ဟောန္တိ ကစဝရာကိဏ္ဏဝီထိတာယ၊ အရညေ ကန္ဒမူလပဏ္ဏာဒိဂ္ဂဟဏာယ၊ တတ္ထ ဒုက္ခဇီဝိကတာယ စာတိ ယထာက္ကမံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣဓ န ဧဝံ အဟောသိ ဒေဝလောကေ ဝိယ သဗ္ဗသော ပရိပုဏ္ဏသမ္ပတ္တိကတာယ။

မဟန္တံ ကောလာဟလန္တိ သဒ္ဓါသမ္ပန္နာနံ ဒေဝတာနံ၊ ဥပါသကာနဉ္စ ဝသေန ပုရတော ပုရတော မဟတီ ဥဂ္ဃောသနာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ကတဿ ဝိဟာရဿ အဘာဝတော၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ မဟန္တဘာဝတော တေ အာဂန္တွာ…ပေ… ပေသေသိ။ ပေသေန္တော စ ‘‘ကထဉှိ နာမ ဘဂဝါ ပစ္ဆိမေ ကာလေ အတ္တနော ပဝတ္တိံ အမှာကံ နာရောစေသိ၊ နေသံ ဒေါမနဿံ မာ အဟောသီ’’တိ ‘‘အဇ္ဇ ခေါ ဝါသေဋ္ဌာ’’တိအာဒိနာ သာသနံ ပေသေသိ။

မလ္လာနံ ဝန္ဒနာဝဏ္ဏနာ

၂၁၁။ အဃံ ¶ ဒုက္ခံ အာဝေန္တိ ပကာသေန္တီတိ အဃာဝိနော၊ ပါကဋီဘူတဒုက္ခာတိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပန္နဒုက္ခာ’’တိ။ ဉာတိသာလောဟိတဘာဝေန ကုလံ ပရိဝတ္တတိ ဧတ္ထာတိ ကုလပရိဝတ္တံ။ တံ တံကုလီနဘာဂေန ဌိတော သတ္တနိကာယော ‘‘ကုလပရိဝတ္တသော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ကုလပရိဝတ္တ’’န္တိ။ တေ ပန တံတံကုလပရိဝတ္တပရိစ္ဆိန္နာ မလ္လရာဇာနော တသ္မိံ နဂရေ ဝီထိအာဒိသဘာဂေန ဝသန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝီထိသဘာဂေန စေဝ ရစ္ဆာသဘာဂေန စာ’’တိ။

သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၂၁၂။ ကင်္ခါ ဧဝ ကင်္ခါဓမ္မော။ ဧကတော ဝါတိ ဘူမိံ အဝိဘဇိတွာ သာဓာရဏတောဝ။ ဗီဇတော စ အဂ္ဂံ ဂဟေတွာ အာဟာရံ သမ္ပာဒေတွာ ဒါနံ ဗီဇဂ္ဂံ။ ဂဗ္ဘကာလေတိ ဂဗ္ဘဓာရဏတော ပရံ ခီရဂ္ဂဟဏကာလေ။ တေနာဟ ‘‘ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ခီရံ နိဟရိတွာ’’တိအာဒိ။ ပုထုကကာလေတိ သဿာနံ နာတိပက္ကေ ပုထုကယောဂျဖလကာလေ။ လာယနဂ္ဂန္တိ ပက္ကဿ သဿဿ လဝနေ လဝနာရမ္ဘေ ဒါနံ အဒါသိ။ လုနဿ ¶ သဿဿ ဝေဏိဝသေန ဗန္ဓိတွာ ဌပနံ ဝေဏိကရဏံ။ တဿ အာရမ္ဘေ ဒါနံ ဝေဏဂ္ဂံ။ ဝေဏိယော ပန ဧကတော ကတွာ ရာသိကရဏံ ကလာပေါ။ တတ္ထ အဂ္ဂဒါနံ ကလာပဂ္ဂံ။ ကလာပတော နီဟရိတွာ မဒ္ဒနေ အဂ္ဂဒါနံ ခလဂ္ဂံ။ မဒ္ဒိတံ ဩဖုဏိတွာ ဓညဿ ရာသိကရဏေ အဂ္ဂဒါနံ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ။ ဓညဿ ခလတော ကောဋ္ဌေ ပက္ခိပနေ အဂ္ဂဒါနံ ကောဋ္ဌဂ္ဂံ။ ဥဒ္ဓရိတွာတိ ကောဋ္ဌတော ဥဒ္ဓရိတွာ။

‘‘နဝ ¶ အဂ္ဂဒါနာနိ အဒါသီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ကထံ နု ခေါ အဟံ သတ္ထု သန္တိကေ အဂ္ဂတောဝ မုစ္စေယျ’’န္တိ အဂ္ဂဂ္ဂဒါနဝသေန ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယဿ ကုသလဿ ကတူပစိတတ္တာ၊ ဉာဏဿ စ တထာ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ အဂ္ဂဓမ္မဒေသနာယ တဿ ဘာဇနဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဣမံ အဂ္ဂဓမ္မံ တဿ ဒေသေဿာမီ’’တိအာဒိ။ ဩဟီယိတွာ သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇိတွာ။

၂၁၃။ အညာတုကာမောဝ န သန္ဒိဋ္ဌိံ ပရာမာသီ။ အဗ္ဘညိံသူတိ သန္ဒေဟဇာတဿ ပုစ္ဆာဝစနန္တိ ကတွာ ဇာနိံသူတိ အတ္ထမာဟ။ တေနာဟ ပါဠိယံ ‘‘သဗ္ဗေဝ န အဗ္ဘညိံသူ’’တိ။ နေသန္တိ ပူရဏာဒီနံ။ သာ ပဋိညာတိ ‘‘ကရောတော ခေါ မဟာရာဇ ကာရယတော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ပဋိညာတာ၊ သဗ္ဗညုပဋိညာ ¶ ဧဝ ဝါ။ နိယျာနိကာတိ သပ္ပာဋိဟာရိယာ၊ တေသံ ဝါ သိဒ္ဓန္တသင်္ခါတာ ပဋိညာ ဝဋ္ဋတော နိဿရဏဋ္ဌေန နိယျာနိကာတိ။ သာသနဿ သမ္ပတ္တိယာ တေသံ သဗ္ဗညုတံ၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော စ အသဗ္ဗညုတံ ဂစ္ဆတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။ အတ္ထာဘာဝတောတိ သုဘဒ္ဒဿ သာဓေတဗ္ဗအတ္ထာဘာဝတော။ ဩကာသာဘာဝတောတိ တထာ ဝိတ္ထာရိတံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ အဝသရာဘာဝတော။ ဣဒါနိ တမေဝ ဩကာသာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဌမယာမသ္မိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၂၁၄။ ယေသံ ¶ သမဏဘာဝကရာနံ ဓမ္မာနံ သမ္ပာဒနေန သမဏော၊ တေ ပန ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန အရိယမဂ္ဂဓမ္မာတိ စတုမဂ္ဂသံသိဒ္ဓိယာ ပါဠိယံ စတ္တာရော သမဏာ ဝုတ္တာတိ တေ ဗာဟိရသမယေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပဌမော သောတာပန္နသမဏော’’တိအာဒိမာဟ။ ပုရိမဒေသနာယာတိ ‘‘ယသ္မိဉ္စ ခေါ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဓမ္မဝိနယေ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာယ ဒေသနာယ။ ဗျတိရေကတော၊ အနွယတော စ အဓိပ္ပေတော အတ္ထော ဝိဘာဝီယတီတိ ပဌမနယောပေတ္ထ ‘‘ပုရိမဒေသနာယာ’’တိ ပဒေန သင်္ဂဟိတော ဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အတ္တနော သာသနံ နိယမေန္တော အာဟ ‘‘ဣမသ္မိံ ခေါ’’တိ ယောဇနာ။ အာရဒ္ဓဝိပဿကေဟီတိ သမာဓိကမ္မိကဝိပဿကေဟိ၊ သိခါပ္ပတ္တဝိပဿကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပဋ္ဌပိတဝိပဿနေ။ အပရေ ပန ‘‘ဗာဟိရကသမယေ ဝိပဿနာရမ္ဘဿ ဂန္ထောပိ နတ္ထေဝါတိ အဝိသေသဝစနမေတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အဓိဂတဋ္ဌာနန္တိ အဓိဂတဿ ကာရဏံ၊ တဒတ္ထံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒန္တိ အတ္ထော၊ ယေန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အဓိဂတော၊ န ဥပရိမဂ္ဂေါ၊ သော သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ဌိတော အကုပ္ပဓမ္မတာယ တဿ၊ တတ္ထ ဝါ သိဒ္ဓိတော ဌိတပုဗ္ဗော ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌော သောတာပန္နော၊ န သေသအရိယာ ဘူမန္တရုပ္ပတ္တိတော။ သောတာပန္နော ဟိ အတ္တနာ အဓိဂတဋ္ဌာနံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ အညဿ ကထေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌံ ကရေယျ၊ န အဋ္ဌမကော အသမ္ဘဝတော။ ဧသ နယော သေသမဂ္ဂဋ္ဌေသူတိ ဧတ္ထာပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဂုဏံ ကမ္မဋ္ဌာနန္တိ အတ္တနော ပဂုဏံ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ဧတေနေဝ ‘‘အဝိသေသဝစန’’န္တိ ဝါဒေါ ပဋိက္ခိတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သဗ္ဗညုတညာဏံ ¶ အဓိပ္ပေတံ။ တဉှိ သဗ္ဗဉေယျဓမ္မာဝဗောဓနေ ‘‘ကုသလံ ဆေကံ နိပုဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ တတ္ထ ¶ အသင်္ဂအပ္ပဋိဟတံ ပဝတ္တတီတိ ကတွာ။ သမဓိကာနိ ¶ ဧကေန ဝဿေန။ ဉာယန္တိ ဧတေန စတုသစ္စဓမ္မံ ယာထာဝတော ပဋိဝိဇ္ဈန္တီတိ ဉာယော၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါတိ အာဟ ‘‘အရိယမဂ္ဂဓမ္မဿာ’’တိ။ ပဒိဿတိ ဧတေန အရိယမဂ္ဂေါ ပစ္စက္ခတော ဒိဿတီတိ ပဒေသော၊ ဝိပဿနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဒေသေ ဝိပဿနာမဂ္ဂေ’’တိ။ သမဏောပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ ‘‘ပဒေသဝတ္တီ’’တိ ဧတ္ထာပိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ပဒေသဝတ္တိ…ပေ… နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

၂၁၅။ သောတိ တထာဝုတ္တော အန္တေဝါသီ။ တေနာတိ အာစရိယေန။ အတ္တနော ဌာနေ ဌပိတော ဟောတိ ပရပဗ္ဗာဇနာဒီသု နိယုတ္တတ္တာ။

သက္ခိသာဝကောတိ ပစ္စက္ခသာဝကော၊ သမ္မုခသာဝကောတိ အတ္ထော။ ဘဂဝတိ ဓရမာနေတိ ဓရမာနဿ ဘဂဝတော သန္တိကေ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗောပိ သောတိ သဗ္ဗော သော တိဝိဓောပိ။ အယံ ပန အရဟတ္တံ ပတ္တော၊ တသ္မာ ပရိပုဏ္ဏဂတာယ မတ္ထကပ္ပတ္တော ပစ္ဆိမော သက္ခိသာဝကောတိ။

ပဉ္စမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တထာဂတပစ္ဆိမဝါစာဝဏ္ဏနာ

၂၁၆။ တန္တိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဩဝါဒကင်္ဂံ ဒဿေတုံ…ပေ… ဝုတ္တံ ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ သုတ္တာဘိဓမ္မသင်္ဂဟိတဿ ဓမ္မဿ အတိသဇ္ဇနံ သမ္ဗောဓနံ ဒေသနာ၊ တဿေဝ ပကာရတော ဉာပနံ ဝေနေယျသန္တာနေ ဌပနံ ပညာပနန္တိ ‘‘ဓမ္မောပိ ဒေသိတော စေဝ ¶ ပညတ္တော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဝိနယတန္တိသင်္ဂဟိတဿ ကာယဝါစာနံ ဝိနယနတော ‘‘ဝိနယော’’တိ လဒ္ဓါဓိဝစနဿ အတ္ထဿ အတိသဇ္ဇနံ သမ္ဗောဓနံ ဒေသနာ၊ တဿေဝ ပကာရတော ဉာပနံ အသင်္ကရတော ဌပနံ ပညာပနန္တိ ‘‘ဝိနယောပိ ဒေသိတော စေဝ ပညတ္တော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဓိသီလသိက္ခာနိဒ္ဒေသဘာဝေန သာသနဿ မူလဘူတတ္တာ ဝိနယော ပဌမံ သိက္ခိတဗ္ဗောတိ တံ တာဝ အယမုဒ္ဒေသံ သရူပတော ဒဿေန္တော ‘‘မယာ ဟိ ဝေါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သတ္တာပတ္တိက္ခန္ဓဝသေနာတိ သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အဝီတိက္ကမနီယတာဝသေန ¶ ။ သတ္ထုကိစ္စံ သာဓေဿတိ ‘‘ဣဒံ ဝေါ ကတ္တဗ္ဗံ၊ ဣဒံ ဝေါ န ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗဿ ဝိဘာဂေန အနုသာသနတော။

တေန ¶ တေနာကာရေနာတိ တေန တေန ဝေနေယျာနံ အဇ္ဈာသယာနုရူပေန ပကာရေန။ ဣမေ ဓမ္မေတိ ဣမေ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ။ တပ္ပဓာနတ္တာ သုတ္တန္တဒေသနာယ ‘‘သုတ္တန္တပိဋကံ ဒေသိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သတ္ထုကိစ္စံ သာဓေဿတိ တံတံစရိယာနုရူပံ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အနုသာသနတော။ ကုသလာကုသလာဗျာကတဝသေန နဝ ဟေတူ။ ‘‘သတ္တ ဖဿာ’’တိအာဒိ သတ္တဝိညာဏဓာတုသမ္ပယောဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ဓမ္မာနုလောမေ တိကပဋ္ဌာနာဒယော ဆ၊ တထာ ဓမ္မပစ္စနီယေ၊ ဓမ္မာနုလောမပစ္စနီယေ၊ ဓမ္မပစ္စနီယာနုလောမေတိ စတုဝီသတိ သမန္တပဋ္ဌာနာနိ ဧတဿာတိ စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနံ၊ တံ ပန ပစ္စယာနုလောမာဒိဝသေန ဝိဘဇိယမာနံ အပရိမာဏနယံ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘အနန္တနယမဟာပဋ္ဌာနပဋိမဏ္ဍိတ’’န္တိ။ သတ္ထုကိစ္စံ သာဓေဿတီတိ ခန္ဓာဒိဝိဘာဂေန ဉာယမာနံ စတုသစ္စသမ္ဗောဓာဝဟတ္တာ သတ္ထာရာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ကာတဗ္ဗကိစ္စံ နိပ္ဖာဒေဿတိ။

ဩဝဒိဿန္တိ အနုသာသိဿန္တိ ဩဝါဒါနုသာသနီကိစ္စနိပ္ဖာဒနတော။

စာရိတ္တန္တိ သမုဒါစာရာ၊ နဝေသု ပိယာလာပံ ဝုဍ္ဎေသု ¶ ဂါရဝါလာပန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဘန္တေတိ ဝါ အာယသ္မာတိ ဝါ’’တိ။ ဂါရဝဝစနံ ဟေတံ ယဒိဒံ ဘန္တေတိ ဝါ အာယသ္မာတိ ဝါ၊ လောကေ ပန ‘‘တတြ ဘဝ’’န္တိ၊ ‘‘ဒေဝါနံ ပိယာ’’တိ စ ဂါရဝဝစနမေဝ။

‘‘အာကင်္ခမာနော သမူဟနတူ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န အာကင်္ခမာနော န သမူဟနတူ’’တိပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိကပ္ပဝစနေနေဝ ဌပေသီ’’တိ။ ဗလန္တိ ဉာဏဗလံ။ ယဒိ အသမူဟနနံ ဒိဋ္ဌံ၊ တဒေဝ စ ဣစ္ဆိတံ၊ အထ ကသ္မာ ဘဂဝါ ‘‘အာကင်္ခမာနော သမူဟနတူ’’တိ အဝေါစာတိ? တထာရူပပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေန။ သန္တိ ဟိ ကေစိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ သမာဒါယ သံဝတ္တိတုံ အနိစ္ဆန္တာ၊ တေသံ တထာ အဝုစ္စမာနေ ဘဂဝတိ ဝိဃာတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တံ တေသံ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ၊ တထာ ပန ဝုတ္တေ တေသံ ဝိဃာတော န ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘‘အမှာကံ ဧဝါယံ ဒေါသော၊ ယတော အမှေသု ဧဝ ကေစိ သမူဟနနံ န ဣစ္ဆန္တီ’’တိ။ ကေစိ ‘‘သကလဿ ပန သာသနဿ သင်္ဃာယတ္တဘာဝကရဏတ္ထံ တထာ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ယဉ္စ ကိဉ္စိ သတ္ထာရာ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ တံ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဇီဝိတံ ဝိယ ရက္ခန္တိ။ တထာ ဟိ တေ ‘‘ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ အာကင်္ခမာနော သင်္ဃော သမူဟနတူ’’တိ ¶ ဝုတ္တေပိ န သမူဟနိံသု၊ အညဒတ္ထု ‘‘ပုရတော ဝိယ တဿ အစ္စယေပိ ရက္ခိံသု ဧဝါ’’တိ သတ္ထုသာသနဿ ¶ ၊ သင်္ဃဿ စ မဟန္တဘာဝဒဿနတ္ထမ္ပိ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ အာယသ္မာ အာနန္ဒော၊ အညေပိ ဝါ ဘိက္ခူ ‘‘ကတမံ ပန ဘန္တေ ခုဒ္ဒကံ၊ ကတမံ အနုခုဒ္ဒက’’န္တိ န ပုစ္ဆိံသု သမူဟနဇ္ဈာသယဿေဝ အဘာဝတော။

န တံ ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ‘‘နာဂသေနတ္ထေရော ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကံ ဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ တံ နေသံ ဝစနံ ဣမိနာ ဝုတ္တာကာရေန န ဂဟေတဗ္ဗံ အဓိပ္ပာယဿ အဝိဒိတတ္တာ။ ဣဒါနိ တံ အဓိပ္ပာယံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘နာဂသေနတ္ထေရော ¶ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ နာဂသေနတ္ထေရော (မိလိန္ဒပဉှေ အဘေဇ္ဇဝဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရော) ပရေသံ ဝါဒပထောပစ္ဆေဒနတ္ထံ သင်္ဂီတိကာလေ ဓမ္မသင်္ဂါဟကမဟာထေရေဟိ ဂဟိတကောဋ္ဌာသေသု စ အန္တိမကောဋ္ဌာသမေဝ ဂဟေတွာ မိလိန္ဒရာဇာနံ ပညာပေသိ။ မဟာကဿပတ္ထေရော ပန ဧကသိက္ခာပဒမ္ပိ အသမူဟနိတုကာမတာယ တထာ ကမ္မဝါစံ သာဝေတိ၊ တသ္မာ တံ တေသံ ဝစနံ တထာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

၂၁၇။ ဒွေဠှကန္တိ ဒွိဓာဂါဟော၊ အနေကံသဂ္ဂါဟောတိ အတ္ထော။ ဝိမတီတိ သံသယာပတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိနိစ္ဆိတုံ အသမတ္ထတာ’’တိ။ တံ ဝေါ ဝဒါမီတိ တံ သံသယဝန္တံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝေါ တုမှေ ဝဒါမိ။

နိက္ကင်္ခဘာဝပစ္စက္ခကရဏဉာဏံ ယေဝါတိ ဗုဒ္ဓါဒီသု တေသံ ဘိက္ခူနံ နိက္ကင်္ခဘာဝဿ ပစ္စက္ခကာရိယာဘာဝတော တမတ္ထံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတံ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ။

၂၁၈။ အပ္ပမဇ္ဇနံ အပ္ပမာဒေါ၊ သော ပန အတ္ထတော ဉာဏူပသဉှိတာ သတိ။ ယသ္မာ တတ္ထ သတိယာ ဗျာပါရော သာတိသယော၊ တသ္မာ ‘‘သတိအဝိပ္ပဝါသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပမာဒပဒေယေဝ ပက္ခိပိတွာ အဒါသိ တံ အတ္ထတော၊ တဿ သကလဿ ဗုဒ္ဓဝစနဿ သင်္ဂဏှနတော စ။

ပရိနိဗ္ဗုတကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၉။ ဈာနာဒီသု၊ စိတ္တေ စ ပရမုက္ကံသဂတဝသီဘာဝတာယ ‘‘ဧတ္တကေ ကာလေ ဧတ္တကာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ သမာပတ္တိ သမာပဇ္ဇနံ ‘‘ပရိနိဗ္ဗာနပရိကမ္မ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ထေရောတိ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော။

အယမ္ပိ ¶ စာတိ ယထာဝုတ္တပဉ္စသဋ္ဌိယာ ဈာနာနံ သမာပန္နဘာဝကထာပိ သင်္ခေပကထာ ဧဝ၊ ကသ္မာ ¶ ? ယသ္မာ ဘဂဝါ တဒါပိ ဒေဝသိကံ ဝဠဉ္ဇနသမာပတ္တိယော သဗ္ဗာပိ အပရိဟာပေတွာ သမာပဇ္ဇိ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘နိဗ္ဗာနပုရံ ပဝိသန္တော’’တိအာဒိမာဟ။

ဣမာနိ ဒွေပိ သမနန္တရာနေဝ ပစ္စဝေက္ခဏာယပိ ယေဘုယျေနာနန္တရိယကတာယ ဈာနပက္ခိကဘာဝတော၊ ယသ္မာ ¶ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ သဗ္ဗပစ္ဆိမံ၊ တတော ဘဝတော စဝနတော ‘‘စုတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ န ကေဝလံ အယမေဝ ဘဂဝါ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗေပိ သတ္တာ ဘဝင်္ဂစိတ္တေနေဝ စဝန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၂၂၀။ ပဋိဘာဂပုဂ္ဂလဝိရဟိတောတိ သီလာဒိဂုဏေဟိ အသဒိသတာယ သဒိသပုဂ္ဂလရဟိတော။

၂၂၁။ သင်္ခါရာ ဝူပသမန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝူပသမောတိ ဧဝံသင်္ခါတံ ဉာတံ ကထိတံ နိဗ္ဗာနံ။

၂၂၂။ ယန္တိ ပစ္စတ္တေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ယော ကာလံ အကရီ’’တိ။

သုဝိကသိတေနေဝါတိ ပီတိသောမနဿယောဂတော သုဋ္ဌု ဝိကသိတေန မုဒိတေန။ ဝေဒနံ အဓိဝါသေသိ အဘာဝသမုဒယော ကတော သုဋ္ဌု ပရိညာတတ္တာ။ အနာဝရဏဝိမောက္ခော သဗ္ဗသော နိဗ္ဗုတဘာဝတော။

၂၂၃။ အာကရောန္တိ အတ္တနော ဖလာနိ သမာနာကာရေ ကရောန္တီတိ အာကာရာ၊ ကာရဏာနိ။ သဗ္ဗာကာရဝရူပေတေတိ သဗ္ဗေဟိ အာကာရဝရေဟိ ဥတ္တမကာရဏေဟိ သီလာဒိဂုဏေဟိ သမန္နာဂတေတိ အတ္ထော။

၂၂၅။ ကထံဘူတာတိ ကီဒိသာဘူတာ။

စုလ္လကဒ္ဓါနန္တိ ပရိတ္တံ ကာလံ ဒွတ္တိနာဍိကာမတ္တံ ဝေလံ။

ဗုဒ္ဓသရီရပူဇာဝဏ္ဏနာ

၂၂၇။ ကံသတာဠာဒိ တာဠံ အဝစရတိ ဧတ္ထာတိ ‘‘တာဠာဝစရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ အာတတာဒိတူရိယဘဏ္ဍံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗံ တူရိယဘဏ္ဍ’’န္တိ။

ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေနေဝါတိ ¶ ¶ အညေန ဒိသာဘာဂေန အနာဟရိတွာ ယမကသာလာနံ ဌာနတော ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေနေဝ၊ တတောပိ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂံ ဟရိတွာ နေတွာ။

ဇေတဝနသဒိသေတိ သာဝတ္ထိယာ ဇေတဝနသဒိသေ ဌာနေ၊ ‘‘ဇေတဝနသဒိသေ ဌာနေ’’တိပိ ပါဌော။

၂၂၈။ ပသာဓနမင်္ဂလသာလာယာတိ ¶ အဘိသေကကာလေ အလင်္ကရဏမင်္ဂလသာလာယ။

၂၂၉။ ဒေဝဒါနိယောတိ တဿ စောရဿ နာမံ။

မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၂၃၁။ ပါဝါယာတိ ပါဝါ နဂရတော။ အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဇာနနဿ အနာဝဇ္ဇိတတ္တာ သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနံ အဇာနန္တော ‘‘ဒသဗလံ ပဿိဿာမီ’’တိ ထေရော စိန္တေသိ၊ သတ္ထု သရီရေ ဝါ သတ္ထုသညံ ဥပ္ပာဒေန္တော တထာ စိန္တေသိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အထ ဘဂဝန္တံ ဥက္ခိပိတွာ’’တိ။ ‘‘ဓုဝံ ပရိနိဗ္ဗုတော ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေသိ ပါရိသေသဉာယေန။ ဇာနန္တောပိ ထေရော အာဇီဝကံ ပုစ္ဆိယေဝ၊ ပုစ္ဆနေ ပန ကာရဏံ သယမေဝ ပကာသေတုံ ‘‘ကိံ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

အဇ္ဇ သတ္တာဟပရိနိဗ္ဗုတောတိ အဇ္ဇ ဒိဝသတော ပဋိလောမတော သတ္တမေ အဟနိ ပရိနိဗ္ဗုတော။

၂၃၂။ နာဠိယာ ဝါပကေနာတိ နာဠိယာ စေဝ ထဝိကာယ စ။

မဉ္ဇုကေတိ မဉ္ဇုဘာဏိနေ မဓုရဿရေ။ ပဋိဘာနေယျကေတိ ပဋိဘာနဝန္တေ။ ဘုဉ္ဇိတွာ ပါတဗ္ဗယာဂူတိ ပဌမံ ဘုဉ္ဇိတွာ ပိဝိတဗ္ဗယာဂု။

တဿာတိ သုဘဒ္ဒဿ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတဿ။

အာရာဓိတသာသနေတိ သမာဟိတသာသနေ။ အလန္တိ သမတ္ထော။ ပါပေါတိ ပါပပုဂ္ဂလော။ ဩသက္ကာပေတုန္တိ ဟာပေတုံ အန္တရဓာပေတုံ။

ပဉှဝါရာတိ ပဉှာ ဝိယ ဝိဿဇ္ဇနာနိ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ¶ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ၊ (ဓ။ သ။ ၁။၁) ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒိနာ ¶ ¶ (ဓ။ သ။ ၁။၂၅၁) စ ပဝတ္တာနိ ဧကံ ဒွေ ဘူမန္တရာနိ။ မူလေ နဋ္ဌေ ပိသာစသဒိသာ ဘဝိဿာမာတိ ယထာ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထော ပိသာစော တဿ သာခါပရိဝါရေ နဋ္ဌေ ခန္ဓံ နိဿာယ ဝသတိ၊ ခန္ဓေ နဋ္ဌေ မူလံ နိဿာယ ဝသတိ၊ မူလေ ပန နဋ္ဌေ အနိဿယောဝ ဟောတိ၊ တထာ ဘဝိဿာမာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ မူလေ နဋ္ဌေတိ ပိသာစေန ကိရ ရုက္ခဂစ္ဆာဒီနံ ကဉ္စိဒေဝ မူလံ ဆိန္ဒိတွာ အတ္တနော ပုတ္တဿ ဒိန္နံ၊ ယာဝ တံ တဿ ဟတ္ထတော န ဝိဂစ္ဆတိ၊ တာဝ သော တံ ပဒေသံ အဒိဿမာနရူပေါ ဝိစရတိ။ ယဒါ ပန တသ္မိံ ကေနစိ အစ္ဆိန္နဘာဝေန ဝါ သတိဝိပ္ပဝါသဝသေန ဝါ နဋ္ဌေ မနုဿာနမ္ပိ ဒိဿမာနရူပေါ ဝိစရတိ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘မူလေ နဋ္ဌေ ပိသာစသဒိသာ ဘဝိဿာမာ’’တိ။

မံ ကာယသက္ခိံ ကတွာတိ တံ ပဋိပဒံ ကာယေန သစ္ဆိကတဝန္တံ တသ္မာ တဿာ ဒေသနာယ သက္ခိဘူတံ မံ ကတွာ။ ပဋိစ္ဆာပေသိ တံ ပဋိစ္ဆာပနံ ကဿပသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗံ။

၂၃၃။ စန္ဒနဃဋိကာဗာဟုလ္လတော စန္ဒနစိတကာ။

တံ သုတွာတိ တံ အာယသ္မတာ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရေန ဝုတ္တံ ဒေဝတာနံ အဓိပ္ပာယံ သုတွာ။

၂၃၄။ ဒသိကတန္တံ ဝါတိ ပလိဝေဌိတအဟတကာသိကဝတ္ထာနံ ဒသဌာနေန တန္တုမတ္တမ္ပိ ဝါ။ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဝါတိ စန္ဒနာဒိစိတကဒါရုက္ခန္ဓံ ဝါ။

၂၃၅။ သမုဒါယေသု ပဝတ္တဝေါဟာရာနံ အဝယဝေသု ဒိဿနတော သရီရဿ အဝယဝဘူတာနိ အဋ္ဌီနိ ‘‘သရီရာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။

န ဝိပ္ပကိရိံသူတိ သရူပေနေဝ ဌိတာတိ အတ္ထော။ ‘‘သေသာ ဝိပ္ပကိရိံသူ’’တိ ဝတွာ ယထာ ပန တာ ဝိပ္ပကိဏ္ဏာ အဟေသုံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဥဒကဓာရာ နိက္ခမိတွာ နိဗ္ဗာပေသုန္တိ ဒေဝတာနုဘာဝေန။ ဧဝံ မဟတိယော ဗဟူ ဥဒကဓာရာ ကိမတ္ထာယာတိ အာဟ ¶ ‘‘ဘဂဝတော စိတကော မဟန္တော’’တိ။ မဟာ ဟိ သော ဝီသရတနသတိကော။ အဋ္ဌဒန္တကေဟီတိ နင်္ဂလေဟိ အဋ္ဌေဝ ဟိ နေသံ ဒန္တသဒိသာနိ ပေါတ္ထာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌဒန္တကာနီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဓမ္မကထာဝ ¶ ¶ ပမာဏန္တိ အတိဝိယ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဘာဝတော ပဿန္တာနံ၊ သုဏန္တာနဉ္စ သာတိသယံ ပသာဒါဝဟဘာဝတော၊ သဝိသေသံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝဒီပနတော။ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ဟိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဧဝရူပေါ အာနုဘာဝေါတိ တံ ပဝတ္တိံ ကထေန္တာနံ ဓမ္မကထိကာနံ အတ္တနော ဉာဏဗလာနုရူပံ ပဝတ္တိယမာနာ ဓမ္မကထာ ဧဝေတ္ထ ပမာဏံ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ မဟာဝိသယတ္တာ၊ တသ္မာ ဝဏ္ဏနာဘူမိ နာမေသာတိ အဓိပ္ပာယော။ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓပရိဘဏ္ဍံ ကာရေတွာတိ တဂရကုင်္ကုမယဝနပုပ္ဖတမာလပတ္တာနိ ပိသိတွာ ကတဂန္ဓေန ပရိဘဏ္ဍံ ကာရေတွာ။ ခစိတွာတိ တတ္ထ တတ္ထ ဩလမ္ဗနဝသေန ရစေတွာ၊ ဂန္ဓဝတ္ထူနိ ဂဟေတွာ ဂန္ထိတမာလာ ဂန္ဓဒါမာနိ ရတနာဝဠိယော ရတနဒါမာနိ။ ဗဟိကိလဉ္ဇပရိက္ခေပဿ၊ အန္တောသာဏိပရိက္ခေပဿ ကရဏေန သာဏိကိလဉ္ဇပရိက္ခေပံ ကာရေတွာ။ ဝါတဂ္ဂါဟိနိယော ပဋာကာ ဝါတပဋာကာ။ သရဘရူပပါဒကော ပလ္လင်္ကော သရဘမယပလ္လင်္ကော၊ တသ္မိံ သရဘမယပလ္လင်္ကေ။

သတ္တိဟတ္ထာ ပုရိသာ သတ္တိယော တံသဟစရဏတော ယထာ ‘‘ကုန္တာ ပစရန္တီ’’တိ၊ တေဟိ သမန္တတော ရက္ခာပနံ ပဉ္စကရဏန္တိ အာဟ ‘‘သတ္တိဟတ္ထေဟိ ပုရိသေဟိ ပရိက္ခိပါပေတွာ’’တိ။ ဓနူဟီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သန္နာဟဂဝစ္ဆိကံ ဝိယ ကတွာ နိရန္တရာဝဋ္ဌိတအာရက္ခသန္နာဟေန ဂဝစ္ဆိဇာလံ ဝိယ ကတွာ။

သာဓုကီဠိတန္တိ ¶ သပရဟိတံ သာဓနဋ္ဌေန သာဓူ၊ တေသံ ကီဠိတံ ဥဠာရပုညပသဝနတော၊ သမ္ပရာယိကတ္ထာဝိရောဓိကံ ကီဠာဝိဟာရန္တိ အတ္ထော။

သရီရဓာတုဝိဘဇနဝဏ္ဏနာ

၂၃၆။ ဣမိနာဝ နိယာမေနာတိ ယေန နီဟာရေန မဟာတလေ နိသိန္နော ကဉ္စိ ပရိဟာရံ အကတွာ ကေဝလံ ဣမိနာ နိယာမေနေဝ။ သုပိနကောတိ ဒုဿုပိနကော။ ဒုကူလဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာတိ ဒွေ ဒုကူလဝတ္ထာနိ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ နိဝါသေတွာ။ ဧဝဉှိ တာနိ သောကသမပ္ပိတဿာပိ အဘဿိတွာ တိဋ္ဌန္တိ။

အဘိသေကသိဉ္စကောတိ ရဇ္ဇာဘိသေကေ အဘိသေကမင်္ဂလသိဉ္စကော ဥတ္တမမင်္ဂလဘာဝတော။ ဝိသညီ ဇာတော ယထာ တံ ဘဂဝတော ဂုဏဝိသေသာမတရသညုတာယ အဝဋ္ဌိတပေမော ပေါထုဇ္ဇနိကသဒ္ဓါယ ပတိဋ္ဌိတပသာဒေါ ကတူပကာရတာယ သဉ္ဇနိတစိတ္တမဒ္ဒဝေါ။

သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗိသကဝဏ္ဏန္တိ ¶ ¶ သုဝိရစိတ အပဿေနသဒိသံ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ပါဝေယျကာ ပါဠိယံ သဗ္ဗပစ္ဆတော ဂဟိတာ၊ ကိံ တေ ကုသိနာရာယ အာသန္နတရာပိ သဗ္ဗပစ္ဆတော ဥဋ္ဌိတာ? အာမ၊ သဗ္ဗပစ္ဆတော ဥဋ္ဌိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ပါဝေယျကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဓာတုပါသနတ္ထန္တိ သတ္ထု ဓာတူနံ ပယိရုပါသနာယ။ နေသံ ပက္ခာ အဟေသုံ ‘‘ဉာယေန တေသံ သန္တကာ ဓာတုယော’’တိ။

၂၃၇။ ဒေါဏဂဇ္ဇိတံ နာမ အဝေါစ သတ္ထု အဝတ္ထတ္တယူပသံဟိတံ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိ ဘဂဝါ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တော ဒေါဏော ဗြာဟ္မဏော ယာဝ မေ ပဒဝဠဉ္ဇံ ပဿတိ၊ တာဝ မာ ဝိဂစ္ဆတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာယ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ ဒေါဏောပိ ခေါ ¶ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဣမာနိ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿ ပဒါနီ’’တိ သလ္လက္ခေန္တော ပဒါနုသာရေန သတ္ထု သန္တိကံ ဥပဂစ္ဆိ၊ သတ္ထာပိဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ တေနပိ သော ဘဂဝတိ နိဝိဋ္ဌသဒ္ဓါ အဟောသိ။ ဧတဒဝေါစ၊ ကိံ အဝေါစာတိ အာဟ ‘‘သုဏန္တု…ပေ… အဝေါစာ’’တိ။

ကာယေန ဧကသန္နိပါတာ ဝါစာယ ဧကဝစနာ အဘိန္နဝစနာ ဧဝံ သမဂ္ဂါ ဟောထ။ တဿ ပနိဒံ ကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘သမ္မောဒမာနာ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တေနာပိ အညမညံ သမ္မောဒမာနာ ဟောထာ’’တိ။

၂၃၈။ တတော တတော သမာဂတသင်္ဃာနန္တိ တတော တတော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနတော သမာဂန္တွာ သန္နိပတိတဘာဝေန သမာဂတသင်္ဃာနံ။ တထာ သမာပတိတသမူဟဘာဝေန သမာဂတဂဏာနံ။ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနေန ပဋိဿုဏိတွာ။

ဓာတုထူပပူဇာဝဏ္ဏနာ

၂၃၉။ ယက္ခဂ္ဂါဟော ဒေဝတာဝေသော။ ခိပိတကံ ဓာတုက္ခောဘံ ဥပ္ပာဒေတွာ ခိပိတကရောဂေါ။ အရောစကော အာဟာရဿ အရုစ္စနရောဂေါ။

သတ္တမဒိဝသေတိ ¶ သတ္တဝဿသတ္တမာသတော ပရတော သတ္တမေ ဒိဝသေ။ ဗလာနုရူပေနာတိ ဝိဘဝဗလာနုရူပေန။

ပစ္ဆာ သင်္ဂီတိကာရကာတိ ဒုတိယံ တတိယံ သင်္ဂီတိကာရကာ။ ဓာတူနံ အန္တရာယံ ဒိသွာတိ တတ္ထ တတ္ထ စေတိယေ ယထာပတိဋ္ဌာပိတဘာဝေနေဝ ဌိတာနံ ¶ ဓာတူနံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ ဝသေန အန္တရာယံ ဒိသွာ၊ မဟာဓာတုနိဓာနေန သမ္မဒေဝ ရက္ခိတာနံ အနာဂတေ အသောကေန ဓမ္မရညာ တတော ဥဒ္ဓရိတွာ ဝိတ္ထာရိတဘာဝေ ကတေ သဒေဝကဿ လောကဿ ဟိတသုခါဝဟဘာဝဉ္စ ဒိသွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိစရဏမတ္တမေဝါတိ ဂဟေတွာ ပရိစရိတဗ္ဗဓာတုမတ္တမေဝ။ ရာဇူနံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ၊ န စေတိယေသု။ တထာ ဟိ ပစ္ဆာ အသောကမဟာရာဇာ စေတိယေသု ဓာတူနံ န လဘတိ။

ပုရိမံ ¶ ပုရိမံ ကတဿ ဂဏှနယောဂျံ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ကာရေန္တော အဋ္ဌ အဋ္ဌ ဟရိစန္ဒနာဒိမယေ ကရဏ္ဍေ စ ထူပေ စ ကာရေသိ။ လောဟိတစန္ဒနမယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ မဏိကရဏ္ဍေသူတိ လောဟိတင်္ကမသာရဂလ္လဖလိကမယေ ဌပေတွာ အဝသေသမဏိဝိစိတ္တကေသု ကရဏ္ဍေသု။

ထူပါရာမစေတိယပ္ပမာဏန္တိ ဒေဝါနံပိယတိဿမဟာရာဇေန ကာရိတစေတိယပ္ပမာဏံ။

မာလာ မာ မိလာယန္တူတိ ‘‘ယာဝ အသောကော ဓမ္မရာဇာ ဗဟိ စေတိယာနိ ကာရေတုံ ဣတော ဓာတုယော ဥဒ္ဓရိဿတိ၊ တာဝ မာလာ မာ မိလာယန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ။ အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုယန္တိ အဂ္ဂဠာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုယံ။ ကုဉ္စိကမုဒ္ဒိကန္တိ ဒွါရဝိဝရဏတ္ထံ ကုဉ္စိကဉ္စေဝ မုဒ္ဒိကဉ္စ။

ဝါဠသင်္ဃာတယန္တန္တိ ကုက္ကုလံ ပဋိဘယဒဿနံ အညမညပဋိဗဒ္ဓဂမနာဒိတာယ သင်္ဃာဋိတရူပကယန္တံ ယောဇေသိ။ တေနာဟ ‘‘ကဋ္ဌရူပကာနီ’’တိအာဒိ။ အာဏိယာ ဗန္ဓိတွာတိ အနေကကဋ္ဌရူပဝိစိတ္တယန္တံ အတ္တနော ဒေဝါနုဘာဝေန ဧကာယ ဧဝ အာဏိယာ ဗန္ဓိတွာ ဝိဿကမ္မော ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။ ‘‘သမန္တတော’’တိအာဒိ ပန တသ္မိံ ဓာတုနိဒါနေ အဇာတသတ္တုနော ကိစ္စဝိသေသာနုဋ္ဌာနဒဿနံ။

‘‘အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ဓာတုနိဓာန’’န္တိ ရညာ ပုစ္ဆိတေ ‘‘တသ္မိံ သန္နိပါတေ ဝိသေသလာဘိနော နာဟေသု’’န္တိ ကေစိ။ ‘‘အတ္တာနံ နိဂူဟိတွာ တဿ ဝုဍ္ဎတရဿ ဝစနံ နိဿာယ ဝီမံသန္တော ဇာနိဿတီတိ န ကထေသု’’န္တိ အပရေ။ ယက္ခဒါသကေတိ ဥပဟာရာဒိဝိဓိနာ ဒေဝတာဝေသနကေ ဘူတာဝိဂ္ဂါဟကေ။

ဣမံ ¶ ¶ ပဒန္တိ ‘‘ဧဝမေတံ ဘူတပုဗ္ဗ’’န္တိ ဒုတိယသင်္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတံ ဣမံ ပဒံ။ မဟာဓာတုနိဓာနမ္ပိ တဿ အတ္ထံ ကတွာ တတိယသင်္ဂီတိကာရာပိ ဌပယိံသု။

မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၄။ မဟာသုဒဿနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ကုသာဝတီရာဇဓာနီဝဏ္ဏနာ

၂၄၂။ သောဝဏ္ဏမယာတိ ¶ ¶ ¶ သုဝဏ္ဏမယာ။ အယံ ပါကာရောတိ သဗ္ဗရတနမယော ပါကာရော။ တယော တယောတိ အန္တော စ တယော၊ ဗဟိ စ တယောတိ တယော တယော။

ဧသိကတ္ထမ္ဘော ဣန္ဒခီလော နဂရသောဘနော အလင်္ကာရတ္ထမ္ဘော။ အင်္ဂီယတိ ဉာယတိ ပုထုလဘာဝေါ ဧတေနာတိ အင်္ဂံ၊ ပရိက္ခေပေါ။ တိပေါရိသံ အင်္ဂံ ဧတိဿာတိ တိပေါရိသင်္ဂါ။ တေနာဟ ‘‘တေနာ’’တိအာဒိ။ တေန ပဉ္စဟတ္ထပ္ပမာဏေန တိပေါရိသေန။ ပဏ္ဏဖလေသုပီတိ သဗ္ဗရတနမယာနံ တာလာနံ ပဏ္ဏဖလေသုပိ။ ဧသေဝ နယောတိ ‘‘ပဏ္ဏေသု ဧကံ ပတ္တကံ သောဝဏ္ဏမယံ၊ ဧကံ ရူပိယမယံ။ ဖလေသုပိ ဧကော လေခါဘာဝေါ သောဝဏ္ဏမယော၊ ဧကော ရူပိယမယော’’တိအာဒိကော အယမတ္ထော အတိဒိဋ္ဌော။ ပါကာရန္တရေတိ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ပါကာရာနံ အန္တရေ။ ဧကေကာ ဟုတွာ ဌိတာ တာလပန္တိ။

ဆေကောတိ ပဋု သုဝိသဒေါ၊ သော စဿ ပဋုဘာဝေါ မနောသာရောတိ အာဟ ‘‘သုန္ဒရော’’တိ။ ရဉ္ဇေတုန္တိ ရာဂံ ဥပ္ပာဒေတုံ။ ခမတေဝါတိ ရောစတေဝ။ န ဗီဘစ္ဆေတီတိ န တဇ္ဇေတိ၊ သောတသုခဘာဝတော ပိယာယိတဗ္ဗော စ ဟောတိ။ ကုမ္ဘထုဏဒဒ္ဒရိကာဒိ ဧကတလံ တူရိယံ။ ဥဘယတလံ ပါကဋမေဝ။ သဗ္ဗတော ပရိယောနဒ္ဓံ စတုရဿအမ္ဗဏကံ၊ ပဏဝါဒိ စ။ ဝံသာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ခါဒိကံ သင်္ဂဏှာတိ။ သုမုစ္ဆိတဿာတိ သုဋ္ဌု ပရိယတ္တဿ။ ပမာဏေတိ နာတိဒဠှနာတိသိထိလတာသင်္ခါတေ မဇ္ဈိမေ မုစ္ဆနပ္ပမာဏေ ¶ ။ ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ စာလေတွာတိ ဟတ္ထလယပါဒလယေ သဇ္ဇေတွာ။ နစ္စန္တာတိ သာခါနစ္စံ နစ္စန္တာ။

စက္ကရတနဝဏ္ဏနာ

၂၄၃။ ဥပေါသထံ ¶ ဝုစ္စတိ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ သဗ္ဗဒိဝသေသု ဂဟဋ္ဌေဟိ ရက္ခိတဗ္ဗသီလံ၊ သမာဒါနဝသေန တံ တဿ အတ္ထီတိ ဥပေါသထိကော၊ တဿ ဥပေါသထိကဿ။ တေနာဟ ‘‘သမာဒိန္နဥပေါသထင်္ဂဿာ’’တိ။ တဒါတိ တသ္မိံ ¶ ကာလေ။ ကသ္မိံ ပန ကာလေတိ? ယသ္မိံ ကာလေ စက္ကဝတ္တိဘာဝသံဝတ္တနိယဒါနသီလာဒိပုညသမ္ဘာရသမုဒါဂမသမ္ပန္နော ပူရိတစက္ကဝတ္တိဝတ္တော ကာလဒီပဒေသဝိသေသပစ္စာဇာတိယာ စေဝ ကုလရူပဘောဂါဓိပတေယျာဒိဂုဏဝိသေသသမ္ပတ္တိယာ စ တဒနုရူပေ အတ္တဘာဝေ ဌိတော ဟောတိ၊ တသ္မိံ ကာလေ။ တာဒိသေ ဟိ ကာလေ စက္ကဝတ္တိဘာဝီ ပုရိသဝိသေသော ယထာဝုတ္တဂုဏသမန္နာဂတော ရာဇာ ခတ္တိယော မုဒ္ဓါဝသိတ္တော ဝိသုဒ္ဓသီလော အနုပေါသထံ သတသဟဿဝိဿဇ္ဇနာဒိနာ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ န ယဒါ စက္ကရတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ ဧဝ။ ဣမေ စ ဝိသေသာ သဗ္ဗစက္ကဝတ္တီနံ သာဓာရဏဝသေန ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ပါတောဝ…ပေ… ဓမ္မတာ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တာနံ ပန စက္ကဝတ္တိဘာဝါဝဟဂုဏာပိ စက္ကဝတ္တိဂုဏာပိ သာတိသယာဝ ဟောန္တိ။

ဝုတ္တပ္ပကာရပုညကမ္မပစ္စယန္တိ စက္ကဝတ္တိဘာဝါဝဟဒါနဒမသံယမာဒိပုညကမ္မဟေတုကံ။ နီလမဏိသင်္ဃာတသဒိသန္တိ ဣန္ဒနီလမဏိသဉ္စယသမာနံ။ ဒိဗ္ဗာနုဘာဝယုတ္တတ္တာတိ ဒဿနေယျတာ၊ မနုညဃောသတာ၊ အာကာသဂါမိတာ၊ ဩဘာသဝိဿဇ္ဇနာ၊ အပ္ပဋိဃာတတာ၊ ရညော ဣစ္ဆိတတ္ထနိပ္ဖတ္တိကာရဏတာတိ ဧဝမာဒီဟိ ဒိဗ္ဗသဒိသေဟိ အာနုဘာဝေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ၊ ဧတေန ဒိဗ္ဗံ ဝိယာတိ ဒိဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ န ဟိ တံ ဒေဝလောကပရိယာပန္နံ။ သဟဿံ အရာ ဧတဿာတိ ဝါ သဟဿာရံ။ သဗ္ဗေဟိ အာကာရေဟီတိ သဗ္ဗေဟိ သုန္ဒရေဟိ ပရိပုဏ္ဏာဝယဝေ လက္ခဏသမ္ပန္နေ စက္ကေ ဣစ္ဆိတဗ္ဗေဟိ အာကာရေဟိ။ ပရိပူရန္တိ ပရိပုဏ္ဏံ၊ သာ စဿာ ပါရိပူရိံ ဣဒါနေဝ ဝိတ္ထာရေဿတိ။

ပနာဠီတိ ဆိဒ္ဒံ။ သုဒ္ဓသိနိဒ္ဓဒန္တပန္တိယာ နိဗ္ဗိဝရာယာတိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ တဿာ ပန ပနာဠိယာ သမန္တတော ပဿဿ ရဇတမယတ္တာ သာရရဇတမယာ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ စဿ စက္ကဿ ရထစက္ကဿ ဝိယ အန္တောဘာဝေါ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဘောသုပိ ဗာဟိရန္တေသူ’’တိ။ ကတပရိက္ခေပါ ဟောတိ ပနာဠီတိ ယောဇနာ။ နာဘိပနာဠိပရိက္ခေပပဋ္ဋေသူတိ နာဘိပရိက္ခေပပဋ္ဋေ စေဝ နာဘိယာ ပနာဠိပရိက္ခေပပဋ္ဋေ စ။

တေသန္တိ အရာနံ။ ဃဋကာ နာမ အလင်္ကာရဘူတာ ခုဒ္ဒကပုဏ္ဏဃဋာ။ တထာ မဏိကာ နာမ မုတ္တာဝဠိကာ။ ပရိစ္ဆေဒလေခါ တဿ တဿ ပရိစ္ဆေဒဒဿနဝသေန ဌိတာ ပရိစ္ဆိန္နလေခါ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ¶ မာလာကမ္မာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ သုဝိဘတ္တာနေဝါတိ အညမညံ အသံကိဏ္ဏတ္တာ သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တာနိ။

‘‘သုရတ္တာ’’တိအာဒီသု ¶ သုရတ္တဂ္ဂဟဏေန မဟာနာမဝဏ္ဏတံ ပဋိက္ခိပတိ၊ သုဒ္ဓဂ္ဂဟဏေန သံင်္ကိလိဋ္ဌတံ၊ သိနိဒ္ဓဂ္ဂဟဏေန လူခတံ။ ကာမံ တဿ စက္ကရတနဿ နေမိမဏ္ဍလံ အသန္ဓိကမေဝ နိဗ္ဗတ္တံ၊ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ပန ကေဝလံ ပဝါဠဝဏ္ဏေန စ သောဘတီတိ ပကတိစက္ကဿ သန္ဓိယုတ္တဋ္ဌာနေ သုရတ္တသုဝဏ္ဏပဋ္ဋာဒိမယာဟိ ဝဋ္ဋပရိစ္ဆေဒလေခါဟိ ပညာယမာနာဟိ သသန္ဓိကာ ဝိယ ဒိဿန္တီတိ အာဟ ‘‘သန္ဓီသု ပနဿာ’’တိအာဒိ။

နေမိမဏ္ဍလပိဋ္ဌိယန္တိ နေမိမဏ္ဍလဿ ပိဋ္ဌိပဒေသေ။ အာကာသစာရိဘာဝတော ဟိဿ တတ္ထ ဝါတဂ္ဂါဟီ ပဝါဠဒဏ္ဍော ဟောတိ။ ဒသန္နံ ဒသန္နံ အရာနံ အန္တရေတိ ဒသန္နံ ဒသန္နံ အရာနံ အန္တရေ သမီပေ ပဒေသေ။ ဆိဒ္ဒမဏ္ဍလခစိတောတိ မဏ္ဍလသဏ္ဌာနဆိဒ္ဒဝိစိတ္တော။ သုကုသလသမန္နာဟတဿာတိ သုဋ္ဌု ကုသလေန သိပ္ပိနာ ပဟတဿ၊ ဝါဒိတဿာတိ အတ္ထော။ ဝဂ္ဂူတိ မနောရမော။ ရဇနီယောတိ သုဏန္တာနံ ရာဂုပ္ပာဒကော။ ကမနီယောတိ ကန္တော။ သမောသရိတကုသုမဒါမာတိ ဩလမ္ဗိတသုဂန္ဓကုသုမဒါမာ။ နေမိပရိက္ခေပဿာတိ ¶ နေမိပရိယန္တပရိက္ခေပဿ။ နာဘိပနာဠိယာ ဒွိန္နံ ပဿာနံ ဝသေန ‘‘ဒွိန္နမ္ပိ နာဘိပနာဠီန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧကာ ဧဝ ဟိ သာ ပနာဠိ။ ယေဟီတိ ယေဟိ ဒွီဟိ မုခေဟိ။ ပုန ယေဟီတိ ယေဟိ မုတ္တကလာပေဟိ။

ဩဓာပယမာနန္တိ သောတုံ အဝဟိတာနိ ကုရုမာနံ။

စန္ဒော ပုရတော စက္ကရတနံ ပစ္ဆာတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗာပရိယေန ပုဗ္ဗာပရဘာဝေန။

အန္တေပုရဿာတိ အနုရာဓပုရေ ရညော အန္တေပုရဿ။ ဥတ္တရသီဟပဉ္ဇရသဒိသေတိ တဒါ ရညော ပါသာဒေ တာဒိသဿ ဥတ္တရဒိသာယ သီဟပဉ္ဇရဿ လဗ္ဘမာနတ္တာ ဝုတ္တံ။ သုခေန သက္ကာတိ ကိဉ္စိ အနာရုဟိတွာ၊ သရီရဉ္စ အနုလ္လင်္ဃိတွာ ယထာဌိတေနေဝ ဟတ္ထေန ပုပ္ဖမုဋ္ဌိယော ခိပိတွာ သုခေန သက္ကာ ဟောတိ ပူဇေတုံ။

နာနာဝိရာဂရတနပ္ပဘာသမုဇ္ဇလန္တိ နာနာဝိဓဝိစိတ္တဝဏ္ဏရတနောဘာသပဘဿရံ။ အာကာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပဝတ္တေတိ အာဂန္တွာ ဌိတဋ္ဌာနတော ဥပရိ အာကာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပဝတ္တေ။

၂၄၄။ ရာဇာယုတ္တာတိ ¶ ရညော ကိစ္စေ အာယုတ္တကပုရိသာ။

သိနေရုံ ¶ ဝါမပဿေန ကတွာ တဿ ဓုရတရံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘ဝါမပဿေန သိနေရုံ ပဟာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိနိဗ္ဗေဓေနာတိ တိရိယံ ဝိနိဝိဇ္ဈနဝသေန။ သန္နိဝေသက္ခမောတိ ခန္ဓာဝါရသန္နိဝေသယောဂျော။ သုလဘာဟာရုပကရဏောတိ သုခေနေဝ လဒ္ဓဗ္ဗဓညဂေါရသဒါရုတိဏာဒိဘောဇနသာဓနော။

ပရစက္ကန္တိ ပရဿ ရညော သေနာ၊ အာဏာ ဝါ။

အာဂမနနန္ဒနောတိ အာဂမနေန နန္ဒိဇနနော။ ဂမနေန သောစေတီတိ ဂမနသောစနော။ ဥပကပ္ပေထာတိ ဥပရူပရိ ကပ္ပေထ၊ သံဝိဒဟထ ဥပနေထာတိ အတ္ထော။ ဥပပရိက္ခိတွာတိ ဟေတုတောပိ သဘာဝတောပိ ဖလတောပိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာဒိအာဒီနဝတောပိ ¶ ဝီမံသိတွာ။ ဝိဘာဝေန္တိ ပညာယ အတ္ထံ ဝိဘူတံ ကရောန္တီတိ ဝိဘာဝိနော၊ ပညဝန္တော။ အနုယန္တာတိ အနုဝတ္တကာ၊ အနုဝတ္တကဘာဝေနေဝ၊ ပန ရညော စ မဟာနုဘာဝေန တေ ဇိဂုစ္ဆနဝသေန ပါပတော အနောရမန္တာပိ ဧကစ္စေ ဩတ္တပ္ပဝသေန ဩရမန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဩဂစ္ဆမာနန္တိ ဩသီဒန္တံ။ ယောဇနမတ္တန္တိ ဝိတ္ထာရတော ယောဇနမတ္တံ ပဒေသံ။ ဂမ္ဘီရဘာဝေန ပန ယထာ ဘူမိ ဒိဿတိ၊ ဧဝံ ဩဂစ္ဆတိ။ တေနာဟ ‘‘မဟာသမုဒ္ဒတလ’’န္တိအာဒိ။ အန္တေ စက္ကရတနံ ဥဒကေန သေနာယ အနဇ္ဈောတ္ထရဏတ္ထံ။ ပုရတ္ထိမော မဟာသမုဒ္ဒေါ ပရိယန္တော ဧတဿာတိ ပုရတ္ထိမမဟာသမုဒ္ဒပရိယန္တော၊ တံ ပုရတ္ထိမမဟာသမုဒ္ဒပရိယန္တံ၊ ပုရတ္ထိမမဟာသမုဒ္ဒံ ပရိယန္တံ ကတွာတိ အတ္ထော။

စာတုရန္တာယာတိ စတုသမုဒ္ဒန္တာယ၊ ပုရတ္ထိမဒိသာဒိစတုကောဋ္ဌာသန္တာယ ဝါ။ သောဘယမာနံ ဝိယာတိ ဝိယ-သဒ္ဒေါ နိပါတမတ္တံ။ အတ္တနော အစ္ဆရိယဂုဏေဟိ သောဘန္တမေဝ ဟိ တံ တိဋ္ဌတိ။ ပါဠိယမ္ပိ ဟိ ‘‘ဥပသောဘယမာနံ’’ တွေဝ ဝုတ္တံ။

ဟတ္ထိရတနဝဏ္ဏနာ

၂၄၆။ ဟရိစန္ဒနာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အာဂမနံ စိန္တေထာတိ ¶ ဝဒန္တိ စက္ကဝတ္တိဝတ္တဿ ပူရိတတာယ ပရိစိတတ္တာ။ ကာဠတိလကာဒီနံ အဘာဝေန ဝိသုဒ္ဓသေတသရီရော။ သတ္တပတိဋ္ဌောတိ ဘူမိဖုသနကေဟိ ဝါလဓိ၊ ဝရင်္ဂံ၊ ဟတ္ထောတိ ဣမေဟိ စ တီဟိ၊ စတူဟိ ပါဒေဟိ စာတိ ¶ သတ္တဟိ အဝယဝေဟိ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ သတ္တပတိဋ္ဌော။ သဗ္ဗကနိဋ္ဌောတိ သဗ္ဗေဟိ ဆဒ္ဒန္တကုလဟတ္ထီဟိ ဟီနော။ ဥပေါသထကုလာ သဗ္ဗဇေဋ္ဌောတိ ဥပေါသထကုလတော အာဂစ္ဆန္တော တတ္ထ သဗ္ဗပ္ပဓာနော အာဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘မဟာဒါနံ ဒတွာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန နယေန။ စက္ကဝတ္တီနံ၊ စက္ကဝတ္တိပုတ္တာနဉ္စ စက္ကဝတ္တိံ ဥဒ္ဒိဿ စိန္တယန္တာနံ အာဂစ္ဆတိ။ အပနေတွာတိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန အပနေတွာ။ ဂန္ဓမေဝ ဟိ တဿ ဣတရေ ဟတ္ထီ န သဟန္တိ။

ဃရဓေနုဝစ္ဆကော ဝိယာတိ ဃရေ ပရိစိတဓေနုယာ တတ္ထေဝ ¶ ဇာတသံဝဒ္ဓဝစ္ဆကော ဝိယ။ သကလပထဝိန္တိ သကလံ ဇမ္ဗုဒီပသညိတံ ပထဝိံ။

အဿရတနဝဏ္ဏနာ

၂၄၇။ သိန္ဓဝကုလတောတိ သိန္ဓဝဿာဇာနီယကုလတော။

မဏိရတနဝဏ္ဏနာ

၂၄၈။ သကဋနာဘိသမပရိဏာဟန္တိ ပရိဏာဟတော မဟာသကဋဿ နာဘိယာ သမပ္ပမာဏံ။ ဥဘောသု အန္တေသူတိ ဟေဋ္ဌာ၊ ဥပရိ စာတိ ဒွီသု အန္တေသု။ ကဏ္ဏိကပရိယန္တတောတိ ဒွိန္နံ ကဉ္စနပဒုမာနံ ကဏ္ဏိကာယ ပရိယန္တတော။ မုတ္တာဇာလကေ ဌပေတွာတိ သုဝိသုဒ္ဓေ မုတ္တမယေ ဇာလကေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ။ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာ ဝိယာတိ အရုဏုဂ္ဂမနသီသေန သူရိယဥဒယက္ခဏံ ဥပလက္ခေတိ။

ဣတ္ထိရတနဝဏ္ဏနာ

၂၄၉။ ‘‘ဣတ္ထိရတနံ ပါတုဘဝတီ’’တိ ဝတွာ ကုတဿာ ပါတုဘာဝေါတိ ဒဿေတုံ ‘‘မဒ္ဒရာဇကုလတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မဒ္ဒရဋ္ဌံ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပေ အဘိရူပါနံ ဣတ္ထီနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ။ တထာ ဟိ ‘‘သိဉ္စယမဟာရာဇဿ ဒေဝီ၊ ဝေဿန္တရမဟာရာဇဿ ဒေဝီ၊ ဘဒ္ဒကာပိလာနီ’’တိ ဧဝမာဒိ ဣတ္ထိရတနံ မဒ္ဒရဋ္ဌေ ဧဝ ဥပ္ပန္နံ။ ပုညာနုဘာဝေနာတိ စက္ကဝတ္တိရညော ပုညတေဇေန။

သဏ္ဌာနပါရိပူရိယာတိ ဟတ္ထပါဒါဒိသရီရာဝယဝါနံ သုသဏ္ဌိတာယ။ အဝယဝပါရိပူရိယာ ဟိ သမုဒါယပါရိပူရိသိဒ္ဓိ ¶ ။ ရူပန္တိ သရီရံ ‘‘ရူပံ တွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၀၆) ဝိယ။ ဒဿနီယာတိ သုရူပဘာဝေန ပဿိတဗ္ဗယုတ္တာ။ တေနာဟ ¶ ‘‘ဒိဿမာနာဝါ’’တိအာဒိ။ သောမနဿဝသေန စိတ္တံ ပသာဒေတိ ယောနိသော စိန္တေန္တာနံ ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ ဝသေန။ ပသာဒါဝဟတ္တာတိ ကာရဏဝစနေန ယထာ ပါသာဒိကတာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာသိဒ္ဓိ ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ ဒဿနီယတာယ ပါသာဒိကတာသိဒ္ဓိ၊ အဘိရူပတာယ စ ဒဿနီယတာသိဒ္ဓိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ နယံ ဒဿေတိ။ ပဋိလောမတော ဝါ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ ¶ ပါသာဒိကတာသိဒ္ဓိ၊ ပါသာဒိကတာယ ဒဿနီယတာသိဒ္ဓိ၊ ဒဿနီယတာယ အဘိရူပတာသိဒ္ဓိ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သရီရသမ္ပတ္တိဝသေန အဘိရူပတာဒိကေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သရီရေ ဒေါသာဘာဝဝသေနပိ တေ ဒဿေတုံ ‘‘အဘိရူပါ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ ပမာဏယုတ္တာ၊ ဧဝံ အာရောဟပရိဏာဟယောဂတော စ ပါသာဒိကာ နာတိဒီဃတာဒယော၊ ဧဝံ မနုဿာနံ ဒိဗ္ဗရူပတာသမ္ပတ္တိပီတိ ‘‘အပ္ပတ္တာ ဒိဗ္ဗဝဏ္ဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အာရောဟသမ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဥဗ္ဗေဓေန ပါသာဒိကဘာဝတော။ ပရိဏာဟသမ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ကိသထူလဒေါသာဘာဝတော။ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဝိဝဏ္ဏတာဘာဝတော။ ကာယဝိပတ္တိယာတိ သရီရဒေါသဿ။ သတဝါရဝိဟတဿာတိ သတ္တက္ခတ္တုံ ဝိဟတဿ၊ ‘‘သတဝါရဝိဟတဿာ’’တိ စ ဣဒံ ကပ္ပာသပိစုဝသေန ဝုတ္တံ၊ တူလပိစုနော ပန ဝိဟနနမေဝ နတ္ထိ။ ကုင်္ကုမတဂရတုရုက္ခယဝနပုပ္ဖာနိ စတုဇ္ဇာတိ။ ‘‘တမာလတဂရတုရုက္ခယဝနပုပ္ဖာနီ’’တိ အပရေ။

အဂ္ဂိဒဍ္ဎာ ဝိယာတိ အာသနဂတေန အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ ဝိယ။ ပဌမမေဝါတိ ရာဇာနံ ဒိသွာပိ ကိစ္စန္တရပ္ပသုတာ အဟုတွာ ကိစ္စန္တရတော ပဌမမေဝ၊ ဒဿနသမကာလံ ဧဝါတိ အတ္ထော။ ရညော နိသဇ္ဇာယ ပစ္ဆာ နိပါတနံ နိသီဒနံ သီလံ ဧတိဿာတိ ပစ္ဆာနိပါတိနီ။ တံ တံ အတ္တနာ ရညော ကာတဗ္ဗကိစ္စံ ‘‘ကိံ ကရောမီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတာယ ကိံ ကရဏံ ပဋိသာဝေတီတိ ကိံကာရပဋိဿာဝိနီ။

မာတုဂါမော နာမ ယေဘုယျေန သဌဇာတိကော၊ ဣတ္ထိရတနဿ ပန တံ နတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သွာဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဂုဏာတိ ရူပဂုဏာ စေဝ အာစာရဂုဏာ စ။ ပုရိမကမ္မာနုဘာဝေနာတိ ကတဿ ပုရိမကမ္မဿာနုဘာဝေန ဣတ္ထိရတနဿ ¶ တဗ္ဘာဝသံဝတ္တနိယဿ ပုရိမကမ္မဿ အာနုဘာဝေန။ စက္ကဝတ္တိနောပိ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိသံဝတ္တနိယံ ပုညကမ္မံ တာဒိသဿ ဖလဝိသေသဿ ဥပနိဿယော ဟောတိယေဝ။ တေနာဟ ‘‘စက္ကဝတ္တိနော ¶ ပုညံ ဥပနိဿာယာ’’တိ၊ ဧတေန သေသေသုပိ သဝိညာဏကရတနေသု အတ္တနော ¶ ကမ္မဝသေန နိဗ္ဗတ္တေသုပိ တေသံ တေသံ ဝိသေသာနံ တဒုပနိဿယတာ ဝိဘာဝိတာ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပုဗ္ဗေ ဧကဒေသဝသေန လဗ္ဘမာနာ ပါရိပူရီ ရညော စက္ကဝတ္တိဘာဝူပဂမနတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာ ဇာတာ။

ဂဟပတိရတနဝဏ္ဏနာ

၂၅၀။ ပကတိယာ ဝါတိ သဘာဝေနေဝ စက္ကရတနပါတုဘာဝတော ပုဗ္ဗေပိ။ ယာဒိသံ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ပုညဗလံ နိဿာယ ယထာဝုတ္တာ စက္ကရတနာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တိ၊ တာဒိသံ ဧတဿ ပုညဗလံ နိဿာယ ဂဟပတိရတနဿ ကမ္မဝိပါကဇံ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ အာဟ ‘‘စက္ကရတနာနုဘာဝသဟိတ’’န္တိ။ ကာရဏဿ ဟိ ဧကသန္တတိပတိတတာယ၊ ဖလဿ စ သမာနကာလိကတာယ တထာဝစနံ။

ပရိဏာယကရတနဝဏ္ဏနာ

၂၅၁။ ‘‘အယံ ဓမ္မော၊ အယံ အဓမ္မော’’တိအာဒိနာ ကမ္မဿကတာဝဗောဓနသင်္ခါတဿ ပဏ္ဍိတဘာဝဿ အတ္ထိတာယ ပဏ္ဍိတော။ ဗာဟုသစ္စဗျတ္တိယာ ဗျတ္တော။ သဘာဝသိဒ္ဓါယ မေဓာသင်္ခါတာယ ပကတိပညာယ အတ္ထိတာယ မေဓာဝီ။ အတ္တနော ယာထာဝဗုဒ္ဓမတ္ထံ ပရေသံ ဝိဘာဝေတုံ ပကာသေတုံ သမတ္ထတာယ ဝိဘာဝီ။ ဝဝတ္ထပေတုန္တိ နိစ္ဆိတုံ။

စတုဣဒ္ဓိသမန္နာဂတဝဏ္ဏနာ

၂၅၂။ ဝိပစ္စနံ ဝိပါကော၊ ဝိပါကော ဧဝ ဝေပါကော ယထာ ‘‘ဝိကတမေဝ ဝေကတ’’န္တိ။ သမံ နာတိသီတနာစ္စုဏှတာယ အဝိသမံ ဘုတ္တဿ ဝေပါကော ဧတိဿာ အတ္ထီတိ သမဝေပါကိနီ၊ တာယ သမဝေပါကိနိယာ။

ဓမ္မပါသာဒပေါက္ခရဏိဝဏ္ဏနာ

၂၅၃။ ဇနရာသိံ ကာရေတွာ တေန ဇနရာသိနာ ခဏိတွာ န မာပေသိ။ ကိဉ္စရဟီတိ အာဟ ‘‘ရညော ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကာရဏံ ပရတော အာဂမိဿတိ။ ဧကာယ ဝေဒိကာယ ပရိက္ခိတ္တာ ပေါက္ခရဏိယော ¶ ။ ပရိဝေဏပရိစ္ဆေဒပရိယန္တေတိ ဧတ္ထ ပရိဝေဏံ နာမ သမန္တတော ဝိဝဋင်္ဂဏဘူတံ ပေါက္ခရဏိယာ ¶ တီရံ၊ တဿ ပရိစ္ဆေဒဘူတေ ပရိယန္တေ ဧကာယ ဝေဒိကာယ ¶ ပရိက္ခိတ္တာ ပေါက္ခရဏိယော။ ဧတဒဟောသီတိ ဧတံ ‘‘ယံနူနာဟံ ဣမာသု ပေါက္ခရဏီသူ’’တိအာဒိကံ အဟောသီတိ။ သဗ္ဗောတုကန္တိ သဗ္ဗေသု ဥတူသု ပုပ္ဖနကံ။ နာနာဝဏ္ဏဥပ္ပလဗီဇာဒီနီတိ ရတ္တနီလာဒိနာနာဝဏ္ဏပုပ္ဖေန ပုပ္ဖနကဥပ္ပလဗီဇာဒီနိ။ ဇလဇထလဇမာလန္တိ ဇလဇထလဇပုပ္ဖမာလံ။

၂၅၄။ ပရိစာရဝသေနာတိ တင်္ခဏိကပရိစာရဝသေန၊ ဣဒဉ္စ ပဌမံ ပဋ္ဌပိတနိယာမေနေဝ ဝုတ္တံ၊ ပစ္ဆာ ပန ယာနသယနာဒီနိ ဝိယ ဣတ္ထိယောပိ အတ္ထိကာနံ ပရိစ္စတ္တာ ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘ဣတ္ထီဟိပီ’’တိအာဒိ။ ပရိစ္စာဂဝသေနာတိ နိရပေက္ခပရိစ္စာဂဝသေန။ ဒီယတီတိ ဒါနံ၊ ဒေယျဝတ္ထု။ တံ အဂ္ဂီယတိ နိဿဇ္ဇီယတိ ဧတ္ထာတိ ဒါနဂ္ဂံ၊ ပရိဝေသနဋ္ဌာနံ။ တာဒိသာနိ အတ္ထီတိ ယာဒိသာနိ ရညော ဒါနဂ္ဂေ ခေါမသုခုမာဒီနိ ဝတ္ထာနိ၊ တာဒိသာနိ ယေသံ အတ္တနော သန္တကာနိ သန္တိ။ ဩဟာယာတိ ပဟာယ တတ္ထေဝ ဌပေတွာ။ အတ္ထော အတ္ထိ ယေသံ တေတိ အတ္ထိကာ။ ဧဝံ အနတ္ထိကာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၂၅၅။ ကလဟသဒ္ဒေါပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဒါနာဓိပ္ပာယေန ဂေဟတော နီဟတံ ပုန ဂေဟံ ပဝေသေတုံ န ယုတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ သမုစ္စေတိ။ တေနာဟ ‘‘န ခေါ ဧတံ အမှာကံ ပတိရူပ’’န္တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၅၅)။

၂၅၇။ ဥဏှီသမတ္ထကေတိ သိခါပရိယန္တမတ္ထကေ။ ပရိစ္ဆေဒမတ္ထကေတိ ပါသာဒင်္ဂဏပရိစ္ဆေဒဿ မတ္ထကေ။

၂၅၈။ ဟရတီတိ အတိဝိယ ပဘဿရဘာဝေန စက္ခူနိ ပဋိဟရန္တံ ဒုဒ္ဒိက္ခတာယ ဒိဋ္ဌိယော ဟရတိ အပနေန္တံ ¶ ဝိယ ဟောတိ။ တံ ပန ဟရဏံ နေသံ ပရိပ္ဖန္ဒနေနာတိ အာဟ ‘‘ဖန္ဒာပေတီ’’တိ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဈာနသမ္ပတ္တိဝဏ္ဏနာ

၂၆၀။ မဟတိယာ ဣဒ္ဓိယာတိ မဟန္တေန ဣစ္ဆိတတ္ထသမိဇ္ဈနေန။ တေသံယေဝ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတတ္ထာနံ။ ‘‘အနုဘဝိတဗ္ဗာန’’န္တိ ¶ ဣမိနာ အာနုဘာဝ-သဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနတံ ဒဿေတိ။ ပုဗ္ဗေ သမ္ပန္နံ ကတွာ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂဿ ကတဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘သမ္ပတ္တိပရိစ္စာဂဿာ’’တိ အာဟ။ အတ္တာနံ ဒမေတိ ဧတေနာတိ ဒမော။

ဗောဓိသတ္တပုဗ္ဗယောဂဝဏ္ဏနာ

အဿာတိ ¶ မဟာသုဒဿနရညော။ ဧကော ထေရောတိ အပ္ပညာတော နာမဂေါတ္တတော အညတရော ပုထုဇ္ဇနော ထေရော။ ထေရံ ဒိသွာတိ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ဒိသွာ။ ကဋ္ဌတ္ထရဏန္တိ ကဋ္ဌမယံ အတ္ထရဏံ၊ ဒါရုဖလကန္တိ အတ္ထော။

ပရိဘောဂဘာဇနန္တိ ပါနီယပရိဘောဇနီယာဒိပရိဘောဂယောဂျံ ဘာဇနံ။ အာရကဏ္ဋကန္တိ သူစိဝိဇ္ဈနကကဏ္ဋကံ။ ပိပ္ဖလိကန္တိ ခုဒ္ဒကသတ္ထကံ။ ဥဒကတုမ္ဗကန္တိ ကုဏ္ဍိကံ။

ကူဋာဂါရဒွါရေယေဝ နိဝတ္တေသီတိ ကူဋာဂါရံ ပဝိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ တေသံ မိစ္ဆာဝိတက္ကာနံ ပဝတ္တိယာ ဩကာသံ နာဒါသိ။

၂၆၁။ ကသိဏမေဝ ပညာယတိ မဟာပုရိသဿ တတ္ထ တတ္ထ ကတာဓိကာရတ္တာ၊ တေသဉ္စ ပဒေသာနံ သုပရိကမ္မကတကသိဏသဒိသတ္တာ။

၂၆၂။ စတ္တာရိ ဈာနာနီတိ စတ္တာရိ ကသိဏဇ္ဈာနာနိ။ ကသိဏဇ္ဈာနပ္ပမညာနံယေဝ ဝစနံ တာသံ တဒါ အာဒရဂါရဝဝသေန နိဗ္ဗတ္တိတတ္တာ။ မဟာဗောဓိသတ္တာနဉှိ အရူပဇ္ဈာနေသု ¶ အာဒရော နတ္ထိ၊ အဘိညာပဒဋ္ဌာနတံ ပန သန္ဓာယ တာနိပိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ တသ္မာ မဟာသတ္တော တာပသပရိဗ္ဗာဇကကာလေ ယတ္တကေ လောကိယဂုဏေ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ တဒါ နိဗ္ဗတ္တေသိယေဝ။ တေနာဟ ‘‘မဟာပုရိသော ပနာ’’တိအာဒိ။

စတုရာသီတိနဂရသဟဿာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၆၃။ အဘိဟရိတဗ္ဗဘတ္တန္တိ ဥပနေတဗ္ဗဘတ္တံ။

၂၆၄။ နိဗဒ္ဓဝတ္တန္တိ ပုဗ္ဗေ ဥပနိဗဒ္ဓံ ပါကဝတ္တံ။

သုဘဒ္ဒါဒေဝိဥပသင်္ကမနဝဏ္ဏနာ

၂၆၅။ အာဝဋ္ဋေတွာတိ ¶ အတိဝိသိတွာ။ ယံ ယံ ရညော ဣစ္ဆိတံ ဒါနူပကရဏဉ္စေဝ ဘောဂူပကရဏဉ္စ၊ တဿ တဿ တထေဝ သမိဒ္ဓဘာဝံ ဝိတ္ထဝတိ။

၂၆၆။ သစေ ပန ရာဇာ ဇီဝိတေ ဆန္ဒံ ဇနေယျ၊ ဣတော ပရမ္ပိ စိရံ ကာလံ တိဋ္ဌေယျ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါတိ ဧဝံ မဟဇ္ဈာသယာ ဒေဝီ ဘောဂေသု၊ ဇီဝိတေ စ ရာဇာနံ သာပေက္ခံ ကာတုံ ဝါယမိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မာ ¶ ဟေဝ ခေါ ရာဇာ’’တိအာဒိ။ တေနေဝါဟ ‘‘တဿ ကာလင်္ကိရိယံ အနိစ္ဆမာနာ’’တိအာဒိ။ ဆန္ဒံ ဇနေဟီတိ ဧတ္ထ ဆန္ဒ-သဒ္ဒေါ တဏှာပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ပေမံ ဥပ္ပာဒေဟီ’’တိ။ အပေက္ခတိ အာရမ္မဏံ ဧတာယ န ဝိဿဇ္ဇေတီတိ အပေက္ခာ၊ တဏှာ။

၂၆၇။ ဂရဟိတာတိ ဧတ္ထ ကေဟိ ဂရဟိတာ၊ ကသ္မာ စ ဂရဟိတာတိ အန္တောလီနံ စောဒနံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓေဟီ’’တိအာဒိမာဟ၊ တေန ဝိညုဂရဟိတတ္တာ၊ ဒုဂ္ဂတိသံဝတ္တနိယတော စ သာပေက္ခကာလကိရိယာ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။

၂၆၈။ ဧကမန္တံ ဂန္တွာတိ ရညော စက္ခုပထံ ဝိဇဟိတွာ။

ဗြဟ္မလောကူပဂမနဝဏ္ဏနာ

၂၆၉။ သောဏဿာတိ ကောဠိဝီသဿ သောဏဿ။ ဧကာ ဘတ္တပါတီတိ ဧကံ ဘတ္တဝဍ္ဎိတကံ။ တာဒိသံ ဘတ္တန္တိ တထာရူပံ ဂရုံ မဓုရံ သိနိဒ္ဓံ ဘတ္တံ။ ဘုတ္တာနန္တိ ဘုတ္တဝန္တာနံ။

၂၇၁။ ဒါသမနုဿာတိ ဒါသာ စေဝ အာယုတ္တကမနုဿာ စ။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တာယ ရညော မဟာသုဒဿနဿ ဘောဂသမ္ပတ္တိယာ ကမ္မသရိက္ခတံ ဥဒ္ဓရန္တော ‘‘ဧတာနိ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

၂၇၂။ အာဒိတော ¶ ပဋ္ဌာယာတိ သမုဒါဂမနတော ပဋ္ဌာယ။ ယတ္ထ တံ ပုညံ အာယူဟိတံ၊ ယတော သာ သမ္ပတ္တိ နိဗ္ဗတ္တာ၊ တတော တတိယတ္တဘာဝတော ပဘုတိ။ မဟာသုဒဿနဿ ဇာတကဒေသနာ ဟိ တဒါ သမုဒါဂမနတော ပဋ္ဌာယ ဘဂဝတာ ဒေသိတာတိ။ ပံသွာဂါရကီဠံ ဝိယာတိ ယထာ နာမ ဒါရကာ ပံသူဟိ ဝါပိဂေဟဘောဇနာဒီနိ ¶ ဒဿေန္တာ ယထာရုစိ ကီဠိတွာ ဂမနကာလေ သဗ္ဗံ တံ ဝိဓံသေန္တာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ မဟာသုဒဿနကာလေ အတ္တနာ အနုဘူတံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိသဒိသံ အစိန္တေယျာနုဘာဝသမ္ပတ္တိံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတွာ ပုန အတ္တနော ဒေသနံ အာဒီနဝနိဿရဏဒဿနဝသေန ဝိဝဋ္ဋာဘိမုခံ ဝိပရိဝတ္တေန္တော ‘‘သဗ္ဗာ သာ သမ္ပတ္တိ အနိစ္စတာယ ဝိပရိဏတာ ဝိဓံသိတာ’’တိ ဒဿေန္တော ‘‘ပဿာနန္ဒာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝိပရိဏတာတိ ဝိပရိဏာမံ သဘာဝဝိဂမံ ဂတာ။ တေနာဟ ‘‘ပကတိဝိဇဟနေနာ’’တိအာဒိ။ ပကတီတိ သဘာဝဓမ္မာနံ ဥဒယဝယပရိစ္ဆိန္နော ¶ ကက္ခဠဖုသနာဒိသဘာဝေါ၊ သော ဘင်္ဂက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ ဇဟိတော၊ ပရိစ္စဇန္တော သဗ္ဗသော နတ္ထေဝ။ တေနာဟ ‘‘နိဗ္ဗုတပဒီပေါ ဝိယ အပညတ္တိကဘာဝံ ဂတာ’’တိ။

ဧတ္တာဝတာတိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပဝတ္တေန ဧတ္တကေန ဒေသနာမဂ္ဂေန။ အနေကာနိ ဝဿကောဋိသတသဟဿာနိယေဝ ဥဗ္ဗေဓော ဧတိဿာတိ အနေကဝဿကောဋိသတသဟဿုဗ္ဗေဓာ။ အနိစ္စလက္ခဏံ အာဒါယာတိ တံ သမ္ပတ္တိဂတံ အနိစ္စလက္ခဏံ ဒေသနာယ ဂဟေတွာ ဝိဘာဝေတွာ။ ယထာ နိဿေဏိမုစ္စနေ တာဒိသံ သတဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ ရုက္ခံ ပကတိပုရိသေန အာရောဟိတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ အနိစ္စတာဝိဘာဝနေန တဿာ သမ္ပတ္တိယာ အပေက္ခာနိဿေဏိမုစ္စနေ ¶ ကေနစိ အာရောဟိတုံ န သက္ကာတိ အာဟ ‘‘အနိစ္စလက္ခဏံ အာဒါယ နိဿေဏိံ မုဉ္စန္တော ဝိယာ’’တိ။ တေနေဝါတိ ယထာဝုတ္တကာရဏေနေဝ၊ အာဒိတော သာတိသယံ ကာမေသု အဿာဒံ ဒဿေတွာပိ ဥပရိ နေသံ ‘‘ပဿာနန္ဒာ’’တိအာဒိနာ အာဒီနဝံ၊ ဩကာရံ၊ သံကိလေသံ၊ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသဉ္စ ဝိဘာဝေတွာ ဒေသနာယ နိဋ္ဌာပိတတ္တာ။ ပုဗ္ဗေတိ အတီတကာလေ။ ဝသဘရာဇာတိ ဝသဘနာမကော သီဟဠမဟာရာဇာ။

ဥဒကပုပ္ဖုဠာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန တိဏဂ္ဂေ ဥဿာဝဗိန္ဒုအာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။

မဟာသုဒဿနဿ ပနာတိ ပန-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတနော၊ တေန မဟာသုဒဿနမဟာရာဇာ ဈာနာဘိညာသမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေသိ၊ တဒဂ္ဂေန ပရိသုဒ္ဓေ စ သမဏဘာဝေ ပတိဋ္ဌိတော၊ ယတော ဝိဓုယ ဧဝ ကာမဝိတက္ကာဒိသမဏဘာဝသံကိလေသံ သုညာဂါရံ ပါဝိသိ၊ ဧဝံဘူတဿာပိ တဿ ကာလံ ကိရိယတော သတ္တမေ ဒိဝသေ သဗ္ဗာ စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိ အန္တရဟိတာ၊ န တတော ပရံ၊ အဟော အစ္ဆရိယမနုဿော အနညသာဓာရဏဂုဏဝိသေသောတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒဿေတိ။

အနာရုဠှန္တိ ‘‘ရာဇာ ကိရ ပုဗ္ဗေ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တီ’’တိအာဒိနာ၊ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၆၀) ‘‘ပုန ထေရံ အာမန္တေသီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၇၂) စ ဝုတ္တမတ္ထံ ¶ သန္ဓာယာဟ။ သော ဟိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သင်္ဂီတိံ အနာရုဠှော၊ အညတ္ထ ပန အာဂတော ဣမိဿာ ဒေသနာယ ပိဋ္ဌိဝတ္တကဘာဝေန။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော န ဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျံ ဧဝါတိ။

မဟာသုဒဿနသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၅။ ဇနဝသဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နာတိကိယာဒိဗျာကရဏဝဏ္ဏနာ

၂၇၃-၂၇၅။ ‘‘ပရိတော’’တိ ¶ ¶ ¶ ပဒံ ယထာ သမန္တတ္ထဝါစကော၊ ဧဝံ သမီပတ္ထဝါစကောပိ ဟောတီတိ သမန္တာ သာမန္တာတိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ အာမေဍိတေန ပန သမန္တတ္ထော ဇောတိတော။ ယဿ ပန သာမန္တာ ဇနပဒေသု ‘‘နာတိကေ ဝိဟရတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ နာတိကဿာတိ ဝိညာတော ယမတ္ထော။ ယဿ ပရိတော ဇနပဒေသု ဗျာကရောတိ၊ တတ္ထ ပရိစာရကာရကာနံ ဗျာကရဏံ အဝုတ္တသိဒ္ဓံ၊ နိဒဿနဝသေန ဝါ တဿ ဝက္ခမာနတ္တာ ‘‘ပရိတော ပရိတော ဇနပဒေသု’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ပရိစာရကေတိ ဥပါသကေ။ တေနာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃာနံ ပရိစာရကေ’’တိ။ ဥပပတ္တီသူတိ နိဗ္ဗတ္တီသု။ ဉာဏဂတိပုညာနံ ဥပပတ္တီသူတိ ဧတ္ထ ဉာဏဂတူပပတ္တိ နာမ တဿ တဿ မဂ္ဂဉာဏဂမနဿ နိဗ္ဗတ္တိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ ပရိက္ခယာ’’တိအာဒိ။ ပုညူပပတ္တိ နာမ တံတံဒေဝနိကာယူပပတ္တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ‘‘ဝဇ္ဇိမလ္လေသူ’’တိအာဒိကေ သဗ္ဗတ္ထ စတူသုပိ ပဒေသု။ ပုရိမေသူတိ ပါဠိယံ ဝုတ္တေ သန္ဓာယာဟ။ ဒသသုယေဝါတိ တေသု ဧဝ ဒသသု ဇနပဒေသု။ ပရိစာရကေ ဗျာကရောတိ ဗျကာတဗ္ဗာနံ ဗဟူနံ တတ္ထ လဗ္ဘနတော။ နာတိကေ ဘဝါ နာတိကိယာ။

နိဋ္ဌင်္ဂတာတိ နိဋ္ဌံ နိစ္ဆယံ ဥပဂတာ။

အာနန္ဒပရိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇၆။ ယသ္မာ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိ နာမ ဓမ္မသုဓမ္မတာယ၊ ဓမ္မသုဓမ္မတာ စ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာယ၊ တသ္မာ ‘‘အဟော ဓမ္မော၊ အဟော သင်္ဃော’’တိ ဓမ္မသင်္ဃဂုဏကိတ္တနာပိ အတ္ထတော ဗုဒ္ဓဂုဏကိတ္တနာ ဧဝ ဟောတီတိ ‘‘ဘဂဝန္တံ ¶ ကိတ္တယမာနရူပါ’’တိ ပဒဿ ‘‘အဟော ဓမ္မော’’တိအာဒိနာပိ အတ္ထော ဝုတ္တော။

၂၇၈။ ဉာဏဂတီတိ ¶ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ’’တိအာဒိနာ အာဂတံ ပဟာတဗ္ဗပဟာနဝသေန ပဝတ္တံ မဂ္ဂဉာဏဂမနံ။ ယသ္မာ တဿာ ဧဝ ဉာဏဂတိယာ ဝသေန တဿ တဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ ဩပပါတိကတာဒိဝိသေသော၊ တသ္မာ တံ တာဒိသံ တဿ အဘိသမ္ပရာယံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဉာဏာဘိသမ္ပရာယမေဝါ’’တိ။

၂၇၉။ ဥပသန္တံ ¶ ပတိ သမ္မတိ အာလောကီယတီတိ ဥပသန္တပတိသော။ ဥပသန္တဒဿနော ဥပသန္တဥဿန္နော။ ဘာတိရိဝါတိ ဧတ္ထ ရ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ ဣဝ-သဒ္ဒေါ ဘုသတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အတိဝိယ ဘာတီ’’တိ။

ဇနဝသဘယက္ခဝဏ္ဏနာ

၂၈၀။ ဇေဋ္ဌကဘာဝေန ဇနေ ဝသဘသဒိသောတိ ဇနဝသဘောတိ အဿ ဒေဝပုတ္တဿ နာမံ အဟောသိ။

ဣတော ဒေဝလောကာ စဝိတွာ သတ္တက္ခတ္တုံ မနုဿလောကေ ရာဇဘူတဿ။ မနုဿလောကာ စဝိတွာ သတ္တက္ခတ္တုံ ဒေဝဘူတဿ။ ဧတ္ထေဝါတိ ဧတသ္မိံယေဝ စာတုမဟာရာဇိကဘဝေ၊ ဧတ္ထာပိ ဝေဿဝဏဿ သဟဗျတာဝသေန။

၂၈၁။ အာသိသနံ အာသာ၊ ပတ္ထနာ။ အာသာသီသေန စေတ္ထ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒံ ဝဒတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘သကဒါဂါမိမဂ္ဂတ္ထာယာ’’တိအာဒိ။ ယဒဂ္ဂေတိ ဧတ္ထ အဂ္ဂ-သဒ္ဒေါ အာဒိပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘တံ ဒိဝသံ အာဒိံ ကတွာ’’တိ။ ‘‘ပုရိမံ…ပေ… အဝိနိပါတော’’တိ ဣဒံ ယထာ တတ္တကံ ကာလံ သုဂတိတော သုဂတူပပတ္တိယေဝ ¶ အဟောသိ၊ တထာ ကတူပစိတကုသလကမ္မတ္တာ။ ဖုဿဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ကာလတော ပဘုတိ ဟိ သမ္ဘတဝိဝဋ္ဋူပနိဿယကုသလသမ္ဘာရော ဧသ ဒေဝပုတ္တော။ အနစ္ဆရိယန္တိ အနု အနု အစ္ဆရိယံ။ တေနာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ အစ္ဆရိယမေဝါ’’တိ။ သယံပရိသာယာတိ သကာယ ပရိသာယ။ ဘဂဝတော ဒိဋ္ဌသဒိသမေဝါတိ အာဝဇ္ဇနသမနန္တရံ ယထာ တေ ဘဂဝတော စတုဝီသတိသတသဟဿမတ္တာ သတ္တာ ဉာဏဂတိတော ဒိဋ္ဌာ၊ ဧဝံ တုမှေဟိ ဒိဋ္ဌသဒိသမေဝ။ ဝေဿဝဏဿ သမ္မုခါ သုတံ မယာတိ ဝဒတိ။

ဒေဝသဘာဝဏ္ဏနာ

၂၈၂။ ဝဿူပနာယိကသင်္ဂဟတ္ထန္တိ ¶ ဝဿူပနာယိကာယ အာရက္ခာသံဝိဓာနဝသေန ဘိက္ခူနံ သင်္ဂဟဏတ္ထံ ‘‘ဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ ဧဝံ သုခေန သမဏဓမ္မံ ကရောန္တီ’’တိ၊ ပဝါရဏသင်္ဂဟော ပနဿ ပဝါရေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တာနံ ဘိက္ခူနံ အန္တရာမဂ္ဂေ ပရိဿယပရိဟရဏတ္ထံ။ ဓမ္မဿဝနတ္ထံ ဒူရဋ္ဌာနံ ¶ ဂစ္ဆန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အတ္တနာပိ အာဂန္တွာ ဓမ္မဿဝနတ္ထံ သန္နိပတိယေဝ။ ဧတ္ထေတ္ထာတိ ဧတ္ထ ဧတ္ထ အယျာနံ ဝသနဋ္ဌာနေ။

တဒါပီတိ ‘‘ပုရိမာနိ ဘန္တေ ဒိဝသာနီ’’တိ ဝုတ္တကာလေပိ။ ဧတေနေဝ ကာရဏေနာတိ ဝဿူပနာယိကနိမိတ္တမေဝ။ တေနာဟ ပါဠိယံ ‘‘တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ ဝဿူပနာယိကာယာ’’တိအာဒိ။ အာသနေပိ နိသဇ္ဇာယ သုဓမ္မာယ ဒေဝသဘာယ ပဌမံ ဒေဝေသု တာဝတိံသေသု နိသိန္နေသု တဿာ စတူသု ဒွါရေသု စတ္တာရော မဟာရာဇာနော နိသီဒန္တိ၊ ဣဒံ နေသံ အာသနေ နိသဇ္ဇာယ စာရိတ္တံ ဟောတိ။

ယေနတ္ထေနာတိ ယေန ကိစ္စေန ယေန ပယောဇနေန။ အာရက္ခတ္ထန္တိ အာရက္ခဘူတမတ္ထံ။ ဝုတ္တံ ဝစနံ ဧတေသန္တိ ဝုတ္တဝစနာ၊ မဟာရာဇာနော။

၂၈၃။ အတိက္ကမိတွာတိ အဘိဘဝိတွာ။

သနင်္ကုမာရကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၄။ အဘိသမ္ဘဝိတုံ အဓိဂန္တုံ အသက္ကုဏေယျော အနဘိသမ္ဘဝနီယော။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပတ္တဗ္ဗော’’တိအာဒိ။ စက္ခုယေဝ ပထော ရူပဒဿနဿ မဂ္ဂေါ ဥပါယောတိ စက္ခုပထော၊ တသ္မိံ စက္ခုပထသ္မိန္တိ အာဟ ‘‘စက္ခုပသာဒေ’’တိ၊ စက္ခုဿ ဂေါစရယောဂ္ဂေါ ဝါ စက္ခုပထောတိ အာဟ ‘‘အာပါထေ ဝါ’’တိ။ နာဘိဘဝတီတိ န အဘိဘဝတိ၊ ဂေါစရဘာဝံ ¶ န ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဟေဋ္ဌာ ဟေဋ္ဌာတိ တာဝတိံသတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ ဟေဋ္ဌာ၊ န စာတုမဟာရာဇိကတော ပဋ္ဌာယ၊ နာပိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇတော ပဋ္ဌာယ။ ‘‘စာတုမဟာရာဇိကာ ဟိ တာဝတိံသာနံ ယထာ ဇာတိရူပါနိ ပဿိတုံ သက္ကောန္တိ၊ တထာ ဗြဟ္မာနော ဟေဋ္ဌိမာ ဥပရိမာန’’န္တိ ကေစိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ န ဟိ ဟေဋ္ဌိမာ ဗြဟ္မာနော ဥပရိမာနံ မူလပဋိသန္ဓိရူပံ ပဿိတုံ သက္ကောန္တိ၊ မာပိတမေဝ ပဿိတုံ သက္ကောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သုဏန္တောဝ ¶ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမီတိ ဂတိယော ဥပဓာရေန္တော ဗဟိ ဝိသဋဝိတက္ကဝိစ္ဆေဒေန သင်္ကောစံ အာပန္နစိတ္တတာယ။ မယှံ အယျကဿာတိ ဘဂဝန္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ပဉ္စ သိခါ ဧတဿာတိ ပဉ္စသိခေါ၊ ပဉ္စသိခေါ ဝိယ ပဉ္စသိခေါတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စသိခဂန္ဓဗ္ဗသဒိသော’’တိ။ မမာယန္တီတိ ပိယာယန္တိ။

၂၈၅။ သုမုတ္တောတိ ¶ သရဒေါသေဟိ သုဋ္ဌု မုတ္တော။ ယေဟိ ပိတ္တသေမှာဒီဟိ ပလိဗုဒ္ဓတ္တာ သရော အဝိဿဋ္ဌော သိယာ၊ တဒဘာဝတော ဝိဿဋ္ဌောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပလိဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ဝိညာပေတီတိ ဝိညေယျော၊ အန္တောဂဓဟေတုအတ္ထော ကတ္တုသာဓနော ဧသ ဝိညေယျသဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘အတ္ထဝိညာပနော’’တိ။ သရဿ မဓုရတာ နာမ မဒ္ဒဝန္တိ အာဟ ‘‘မဓုရော မုဒူ’’တိ။ သဝနံ အရဟတီတိ သဝနီယော။ သဝနာရဟတာယ စ အာပါထသုခတာယာတိ အာဟ ‘‘ကဏ္ဏသုခေါ’’တိ။ ဗိန္ဒူတိ ပိဏ္ဍိတော။ အာကောဋိတဘိန္နကံသသဒ္ဒေါ ဝိယ အနေကာဝယဝေါ အဟုတွာ နိရဝယဝေါ၊ ဧကဘာဝေါတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဧကဂ္ဃနော’’တိ၊ ဧတေနေဝဿ အဝိသာရိတာ သံဝဏ္ဏိတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဂမ္ဘီရုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ စဿ ဂမ္ဘီရတာတိ အာဟ ‘‘နာဘိမူလတော’’တိအာဒိ။ ဧဝံ သမုဋ္ဌိတောတိ ဇီဝှာဒိပ္ပဟာရမတ္တသမုဋ္ဌိတော။ အမဓုရော စ ဟောတိ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနာနံ ပရိလဟုဘာဝတော။ န စ ဒူရံ သာဝေတိ ဝီရဘာဝါဘာဝတော။ နိန္နာဒီ သုဝိပုလဘာဝတော သဝိသေသံ နိန္နာဒေါ၊ ပါသံသနိန္နာဒေါ ဝါ။ တေနာဟ ‘‘မဟာမေဃ…ပေ… ယုတ္တော’’တိ။

ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမန္တိ ဒုတိယံ၊ စတုတ္ထံ၊ ဆဋ္ဌံ၊ အဋ္ဌမဉ္စ ပဒံ။ ပုရိမဿ ပုရိမဿာတိ ယထာက္ကမံ ပဌမဿ၊ တတိယဿ၊ ပဉ္စမဿ၊ သတ္တမဿ စ။ အတ္ထောယေဝါတိ အတ္ထနိဒ္ဒေသော ဧဝ။ ဝိဿဋ္ဌတာ ဟိဿ ဝိညေယျတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ မဉ္ဇုဘာဝေါ သဝနီယတာယ၊ ဗိန္ဒုဘာဝေါ အဝိသာရိတာယ၊ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ နိန္နာဒိတာယာတိ။ ယထာပရိသန္တိ ဧတ္ထ ယထာ-သဒ္ဒေါ ပရိမာဏဝါစီ၊ န ပကာရာဒိဝါစီတိ အာဟ ‘‘ယတ္တကာ ¶ ပရိသာ’’တိ၊ တေန ပရိသပ္ပမာဏံ ဧဝဿ သရော နိစ္ဆရတိ၊ အယမဿ ဓမ္မတာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘တတ္တကမေဝါ’’တိအာဒိ။

‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိ ‘‘ယာဝဉ္စ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဟေတုကိတ္တနဝသေန သမတ္ထနံ သရဏေသု နေသံ နိစ္စသေဝနေန၊ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပနေန ဆကာမသဂ္ဂသမ္ပတ္တိအနုပ္ပာဒနတော။ တေနာဟ ‘‘ယေ ဟိ ကေစိ…ပေ… ဝဒတီ’’တိ။ နိဗ္ဗေမတိကဂဟိတသရဏေတိ မဂ္ဂေနာဂတသရဏဂမနေ။ တေ ဟိ သဗ္ဗသော သမုဂ္ဃာတိတဝိစိကိစ္ဆတာယ ရတနတ္တယေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတာယေဝ၊ ပေါထုဇ္ဇနိကသဒ္ဓါယ ဝသေန ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဂုဏေ ဩဂါဟေတွာ ¶ ဇာနန္တိ၊ အပရနေယျဗုဒ္ဓိနော တေ ပရိယာယတော နိဗ္ဗေမတိကဂဟိတသရဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝဂဏန္တိ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝသမူဟံ။ တုကာ ¶ ဝုစ္စတိ ခီရိဏီ ယာ တုကာတိပိ ဝုစ္စတိ။ တဿာ စုဏ္ဏံ တုကာပိဋ္ဌံ။ တံ ကောဋ္ဋေတွာ ပက္ခိတ္တံ ဃနံ နိရန္တရစိတံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။

ဘာဝိတဣဒ္ဓိပါဒဝဏ္ဏနာ

၂၈၇။ သုပညတ္တာတိ သုဋ္ဌု ပကာရေဟိ ဉာပိတာ ဗောဓိတာ၊ အသင်္ကရတော ဝါ ဌပိတာ၊ တံ ပန ဗောဓနံ၊ အသင်္ကရတော ဌပနဉ္စ အတ္ထတော ဒေသနာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘သုကထိတာ’’တိ။ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေနာတိ သမိဇ္ဈနဋ္ဌေန၊ နိပ္ပဇ္ဇနဿ ကာရဏဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဣဒ္ဓိယာ အဓိဂမုပါယောတိ အတ္ထော။ တေန ဟိ ယသ္မာ ဥပရူပရိ ဝိသေသသင်္ခါတံ ဣဒ္ဓိံ ပဇ္ဇန္တိ ပါပုဏန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ပါဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိ၊ သမိဇ္ဈတိ နိပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ ဧဝံ တာဝ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ’’တိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒ္ဓိပဟောနကတာယာတိ ဣဒ္ဓိယာ နိပ္ဖာဒနေ သမတ္ထဘာဝါယ။ ဣဒ္ဓိဝိသဝိတာယာတိ ဣဒ္ဓိယာ နိပ္ဖာဒနေ ယောဂျဘာဝါယ။ အနေကတ္ထတ္တာ ဟိ ဓာတူနံ ယောဂျတ္ထော ဝိ-ပုဗ္ဗော ¶ သု-သဒ္ဒေါ၊ ဝိသဝနံ ဝါ ပဇ္ဇနံ ဝိသဝိတာ၊ တတ္ထ ကာမကာရိတာ ဝိသဝိတာ။ တေနာဟ ‘‘ပုနပ္ပုန’’န္တိအာဒိ။ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနတာယာတိ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိယာ ဝိဝိဓရူပကရဏာယ။ တေနာဟ ‘‘နာနပ္ပကာရတော ကတွာ ဒဿနတ္ထာယာ’’တိ။

‘‘ဆန္ဒဉ္စ ဘိက္ခု အဓိပတိံ ကရိတွာ လဘတိ သမာဓိံ၊ လဘတိ စိတ္တဿေကဂ္ဂတံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဆန္ဒသမာဓီ’’တိ (ဝိဘ။ ၄၃၂) ဣမာယ ပါဠိယာ ဆန္ဒာဓိပတိ သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓီတိ အဓိပတိသဒ္ဒလောပံ ကတွာ သမာသော ဝုတ္တောတိ ဝိညာယတိ၊ အဓိပတိသဒ္ဒတ္ထဒဿနဝသေန ပန ‘‘ဆန္ဒဟေတုကော၊ ဆန္ဒာဓိကော ဝါ သမာဓိ ဆန္ဒသသမာဓီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဓာနဘူတာတိ ဝီရိယဘူတာ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ သင်္ခတသင်္ခါရာဒိနိဝတ္တနတ္ထဉှိ ပဓာနဂ္ဂဟဏန္တိ။ အထ ဝါ တံ တံ ဝိသေသံ သင်္ခရောတီတိ သင်္ခါရော၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဝီရိယံ။ တတ္ထ စတုကိစ္စသာဓကတော အညဿ နိဝတ္တနတ္ထံ ပဓာနဂ္ဂဟဏန္တိ ပဓာနဘူတာ သေဋ္ဌဘူတာတိ အတ္ထော။ စတုဗ္ဗိဓဿ ပန ဝီရိယဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ ဝိသုံ သမာသယောဇနဝသေန ယော ပုဗ္ဗေ ဣဒ္ဓိပါဒတ္ထော ပါဒဿ ဥပါယတ္ထတံ၊ ကောဋ္ဌာသတ္ထတဉ္စ ဂဟေတွာ ယထာယောဂဝသေန ဣဓ ¶ ဝုတ္တော၊ သော ဝက္ခမာနာနံ ပဋိလာဘပုဗ္ဗဘာဂါနံ ကတ္တုကရဏိဒ္ဓိဘာဝံ၊ ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယေ ဝါ ဝုတ္တေဟိ ဆန္ဒာဒီဟိ ဣဒ္ဓိပါဒေဟိ သာဓေတဗ္ဗာယ ဣဒ္ဓိယာ ကတ္တိဒ္ဓိဘာဝံ၊ ဆန္ဒာဒီနဉ္စ ကရဏိဒ္ဓိဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ‘‘ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓီ’’တိ ဧတ္ထ ကတ္တုအတ္ထော၊ ကရဏတ္ထော စ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ¶ ဝုတ္တောတိ ကတ္တုအတ္ထံ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘နိပ္ဖတ္တိပရိယာယေန ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝါ’’တိ ဝတွာ ဣတရံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဇ္ဈန္တိ ¶ ဧတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝုတ္တန္တိ ကတ္ထ ဝုတ္တံ? ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်္ဂပါဌေ။ (ဝိဘ။ ၄၃၄) တထာဘူတဿာတိ တေနာကာရေန ဘူတဿ၊ တေ ဆန္ဒာဒိဓမ္မေ ပဋိလဘိတွာ ဌိတဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိအာဒီဟိ ဆန္ဒာဒယော အန္တောကတွာ စတ္တာရောပိ ခန္ဓာ ကထိတာ။ သေသေသူတိ သေသိဒ္ဓိပါဒေသု။

ဝီရိယိဒ္ဓိပါဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဝီရိယသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတ’’န္တိ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝီရိယံ အာဂတံ။ တတ္ထ ပုရိမံ သမာဓိဝိသေသနံ ‘‘ဝီရိယာဓိပတိ သမာဓိ ဝီရိယသမာဓီ’’တိ၊ ဒုတိယံ သမန္နာဂမင်္ဂဒဿနံ။ ဒွေယေဝ ဟိ သဗ္ဗတ္ထ သမန္နာဂမင်္ဂါနိ၊ သမာဓိ၊ ပဓာနသင်္ခါရော စ။ ဆန္ဒာဒယော ဟိ သမာဓိဝိသေသနာနိ၊ ပဓာနသင်္ခါရော ပန ပဓာနဝစနေနေဝ ဝိသေသိတော၊ န ဆန္ဒာဒီဟီတိ န ဣဓ ဝီရိယာဓိပတိတာ ပဓာနသင်္ခါရဿ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ဝီရိယဉ္စ သမာဓိံ ဝိသေသေတွာ ဌိတမေဝ၊ သမန္နာဂမင်္ဂဝသေန ပန ပဓာနသင်္ခါရဝစနေန ဝုတ္တန္တိ နာပိ ဒွီဟိ ဝီရိယေဟိ သမန္နာဂမော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ဆန္ဒာဒီဟိ ဝိသိဋ္ဌော သမာဓိ၊ တထာဝိသိဋ္ဌေနေဝ စ တေန သမ္ပယုတ္တော ပဓာနသင်္ခါရော၊ သေသဓမ္မာ စ၊ တသ္မာ သမာဓိဝိသေသနာနံ ဝသေန စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဝုတ္တာ၊ ဝိသေသနဘာဝေါ စ ဆန္ဒာဒီနံ တံတံအဝဿယဒဿနဝသေန ဟောတီတိ ‘‘ဆန္ဒသမာဓိ…ပေ… ဣဒ္ဓိပါဒ’’န္တိ ဧတ္ထ နိဿယတ္ထေပိ ပါဒ-သဒ္ဒေ ဥပါယတ္ထေန ဆန္ဒာဒီနံ ဣဒ္ဓိပါဒတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ တေနေဝ ဟိ အဘိဓမ္မေ ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယေ (ဝိဘ။ ၄၅၆) ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ’’တိအာဒိနာ ဆန္ဒာဒီနမေဝ ဣဒ္ဓိပါဒတာ ဝုတ္တာ။ ပဉှပုစ္ဆကေ (ဝိဘ။ ၄၅၇ အာဒယော) ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဣဓ ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓီ’’တိအာဒိနာ ¶ စ ဥဒ္ဒေသံ ကတွာပိ ပုန ဆန္ဒာဒီနံယေဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝိဘတ္တော။ ဥပါယိဒ္ဓိပါဒဒဿနတ္ထမေဝ ဟိ နိဿယိဒ္ဓိပါဒဒဿနံ ကတံ၊ အညထာ စတုဗ္ဗိဓတာ န သိယာတိ။ အယမေတ္ထ ပါဠိဝသေန အတ္ထဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒါနိ ပဋိလာဘပုဗ္ဗဘာဂါနံ ဝသေန ဣဒ္ဓိပါဒေ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဣဓ ဣဒ္ဓိပါဒကထာ သင်္ခေပေနေဝ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဝိတ္ထာရေန ပန…ပေ… ဝုတ္တာ’’တိ။

ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ တေသု ဟိ ဧကစ္စေ ‘‘ဣဒ္ဓိ နာမ အနိပ္ဖန္နာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧကစ္စေ ‘‘ဣဒ္ဓိပါဒေါ ပန အနိပ္ဖန္နော’’တိ ဝဒန္တိ၊ အနိပ္ဖန္နောတိ စ ပရမတ္ထတော အသိဒ္ဓါ၊ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ အာဘတောတိ အဘိဓမ္မပါဌတော (ဝိဘ။ ၄၅၈) ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၈၇) အာနီတော ပုရိမနယတော အညေနာကာရေန ဒေသနာယ ပဝတ္တတ္တာ။ ဆန္ဒော ဧဝ ဣဒ္ဓိပါဒေါ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ဣမေ ပနာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတာ ဣဒ္ဓိပါဒါ ¶ ။ ရဋ္ဌပါလတ္ထေရော (မ။ နိ။ ၂။၂၉၃၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၁၀၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၂။ရဋ္ဌပါလတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရော) ‘‘ဆန္ဒေ သတိ ကထံ နာနုဇာနိဿန္တီ’’တိ သတ္တာဟံ ဘတ္တာနိ အဘုဉ္ဇိတွာ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဆန္ဒမေဝ အဝဿာယ လောကုတ္တရံ ဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသီတိ အာဟ ‘‘ရဋ္ဌပါလတ္ထေရော…ပေ… နိဗ္ဗတ္တေသီ’’တိ။ သောဏတ္ထေရော (မဟာဝ။ ၂၄၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၅၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ တေရသနိပါတ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၂။သောဏကောဋိဝီသတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရော) ဘာဝနမနုယုတ္တော အာရဒ္ဓဝီရိယော ပရမသုခုမာလော ပါဒေသု ဖောဋေသု ဇာတေသုပိ ဝီရိယံ နပ္ပဋိပဿမ္ဘေသီတိ အာဟ ‘‘သောဏတ္ထေရော ဝီရိယံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ။ သမ္ဘူတတ္ထေရော (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။သမ္မူတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရော) ‘‘စိတ္တဝတော ကိံ နာမ န သိဇ္ဈတီ’’တိ စိတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ဘာဝနံ အာရာဓေသီတိ အာဟ ‘‘သမ္ဘူတတ္ထေရော စိတ္တံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ။ မောဃတ္ထေရော ဝီမံသံ အဝဿယိ၊ တသ္မာ တဿ ဘဂဝါ ‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၁၂၅၊ ဗု။ ဝံ။ ၅၄။၃၅၃၊ မဟာ။ နိ။ ၁၈၆၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာ ၁၄၄၊ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသေ ၈၈၊ နေတ္တိ။ ၅၊ ပေဋကော။ ၂၂၊ ၃၁) သုညတာကထံ ကထေသိ၊ ပညာနိဿိတမာနနိဂ္ဂဟတ္ထံ၊ ပညာယ ပရိဂ္ဂဟတ္ထဉ္စ ဒွိက္ခတ္တုံ ပုစ္ဆိတော သမာနော ပဉှံ ¶ ကထေသိ။ တေနာဟ ‘‘အာယသ္မာ မောဃရာဇာ ဝီမံသံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ။

ပုနပ္ပုနံ ဆန္ဒုပ္ပာဒနံ ပေသနံ ဝိယ ဟောတီတိ ဆန္ဒဿ ဥပဋ္ဌာနသဒိသတာ ဝုတ္တာ။

ပရက္ကမေနာတိ ပရက္ကမသီသေန သူရဘာဝံ ဝဒတိ။ ထာမဘာဝတော စ ဝီရိယဿ သူရဘာဝသဒိသတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

စိန္တနပ္ပဓာနတ္တာ စိတ္တဿ မန္တသံဝိဓာနသဒိသတာ ဝုတ္တာ။

ဇာတိသမ္ပတ္တိ ¶ နာမ ဝိသိဋ္ဌဇာတိတာ။ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မေသု စ ပညာ သေဋ္ဌာ’’တိ ဝီမံသာယ ဇာတိသမ္ပတ္တိသဒိသတာ ဝုတ္တာ။ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၄၃၃) ပန စိတ္တိဒ္ဓိပါဒဿ ဇာတိသမ္ပတ္တိသဒိသတာ၊ ဝီမံသိဒ္ဓိပါဒဿ မန္တဗလသဒိသတာ စ ယောဇိတာ။

အနေကံ ဝိဟိတံ ဝိဓံ ဧတဿာတိ အနေကဝိဟိတန္တိ အာဟ ‘‘အနေကဝိဓ’’န္တိ။ ဝိဓ-သဒ္ဒေါ ကောဋ္ဌာသပရိယာယော ‘‘ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၅၁) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ဣဒ္ဓိဝိဓန္တိ ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသ’’န္တိ။

တိဝိဓဩကာသာဓိဂမဝဏ္ဏနာ

၂၈၈။ ‘‘သုခဿာ’’တိ ¶ ဣဒံ တိဏ္ဏမ္ပိ သုခါနံ သာဓာရဏဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဈာနသုခဿ မဂ္ဂသုခဿ ဖလသုခဿာ’’တိ။ နာနပ္ပနာပတ္တတာယ ပန အပ္ပဓာနတ္တာ ဥပစာရဇ္ဈာနသုခဿ၊ ဝိပဿနာသုခဿ စေတ္ထ အဂ္ဂဟဏံ။ ပုရိမေသု တာဝ ဒွီသု ဩကာသာဓိဂမေသု တီဏိပိ သုခါနိ လဗ္ဘန္တိ၊ တတိယေ ပန ကထန္တိ? တတ္ထ ကာမံ တီဏိ န လဗ္ဘန္တိ၊ ဒွေ ပန လဗ္ဘန္တိယေဝ။ ယထာလာဘဝသေန ဟေတံ ဝုတ္တံ။ ‘‘သက္ခရကထလမ္ပိ မစ္ဆဂုမ္ဗမ္ပိ စရန္တမ္ပိ တိဋ္ဌန္တမ္ပီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၉၊ မ။ နိ။ ၁။၄၃၃၊ ၂။၂၅၉၊ အ။ နိ။ ၁။၄၅၊ ၄၆) ဝိယ။ သံသဋ္ဌောတိ သံသဂ္ဂံ ဥပဂတော သမင်္ဂီဘူတော၊ သော ပန တေဟိ သမန္နာဂတစိတ္တောပိ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္ပယုတ္တစိတ္တော’’တိ။ အရိယဓမ္မန္တိ အရိယဘာဝကရံ ဓမ္မံ။ ဥပါယတောတိ ဝိဓိတော။ ပထတောတိ မဂ္ဂတော။ ကာရဏတောတိ ဟေတုတော။ ယေန ဟိ ဝိဓိနာ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိ ဟောတိ၊ သော ¶ ဥပေတိ ဧတေနာတိ ဥပါယော၊ သော တဒဓိဂမဿ မဂ္ဂဘာဝတော ပထော၊ တဿ ကရဏတော ကာရဏန္တိ စ ဝုစ္စတိ။

‘‘အနိစ္စန္တိအာဒိဝသေန မနသိ ကရောတီ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ယောနိသော မနသိကာရော နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥပါယမနသိကာရောတိ ကုသလဓမ္မပ္ပဝတ္တိယာ ကာရဏဘူတော မနသိကာရော။ ပထမနသိကာရောတိ တဿ ဧဝ မဂ္ဂဘူတော မနသိကာရော။ အနိစ္စေတိ အာဒိအန္တဝန္တတာယ၊ အနစ္စန္တိကတာယ စ အနိစ္စေ တေဘူမကေ သင်္ခါရေ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ မနသိကာရောတိ ယောဇနာ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ အယံ ပန ဝိသေသော တသ္မိံယေဝ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠနတာယ ဒုက္ခနတော၊ ဒုက္ခမတော စ ဒုက္ခေ၊ အဝသဝတ္တနတ္ထေန၊ အနတ္တသဘာဝတာယ စ အနတ္တနိ၊ အသုစိသဘာဝတာယ ¶ အသုဘေ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဟိ တေဘူမကံ သင်္ခတံ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏတော ‘‘အသုဘ’’န္တွေဝ ဝတ္တုံ အရဟတိ။ သစ္စာနုလောမိကေန ဝါတိ သစ္စာဘိသမယဿ အနုလောမနဝသေန။ ‘‘စိတ္တဿ အာဝဋ္ဋနာ’’တိအာဒိနာ အာဝဇ္ဇနာယ ပစ္စယဘူတာ တတော ပုရိမုပ္ပန္နာ မနောဒွါရိကာ ကုသလဇဝနပ္ပဝတ္တိ ဖလဝေါဟာရေနေဝ တထာ ဝုတ္တာ။ တဿာ ဟိ ဝသေန သာ ကုသလုပ္ပတ္တိယာ ဥပနိဿယော ဟောတီတိ။ အာဝဇ္ဇနာ ဟိ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ အာဝဋ္ဋေတီတိ စိတ္တဿ အာဝဋ္ဋနာ၊ အနု အနု အာဝဋ္ဋေတီတိ အနွာဝဋ္ဋနာ။ ဘဝင်္ဂါရမ္မဏတော အညံ အာဘုဇတီတိ အာဘောဂေါ။ သမန္နာဟရတီတိ သမန္နာဟာရော။ တဒေဝါရမ္မဏံ အတ္တာနံ အနုဗန္ဓိတွာ အနုဗန္ဓိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ မနသိ ကရောတိ ဌပေတီတိ မနသိကာရော။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ဥပါယမနသိကာရလက္ခဏော ယောနိသောမနသိကာရော နာမ ဝုစ္စတိ၊ ယဿ ဝသေန ပုဂ္ဂလော ဒုက္ခာဒီနိ သစ္စာနိ အာဝဇ္ဇိတုံ သက္ကောတိ။

အသံသဋ္ဌောတိ ¶ န သံသဋ္ဌော ကာမာဒီဟိ ဝိဝိတ္တော ဝိနာဘူတော။ ကာမာဒိဝိသံသဂ္ဂဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခံ နာမ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခန္တိ ¶ အာဟ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနသုခ’’န္တိ။ ကာမံ ပဌမဇ္ဈာနသုခမ္ပိ သောမနဿမေဝ၊ သုတ္တေသု ပန တံ ကာယိကသုခဿာပိ ပစ္စယဘာဝတော ဝိသေသတော ‘‘သုခ’’န္တွေဝ ဝုစ္စတီတိ ဣဓာပိ ဈာနဘူတံ သောမနဿံ သုခန္တိ၊ ဣတရံ သောမနဿံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သုခါ’’တိ။ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဈာနသုခပစ္စယာ’’တိ။ အပရာပရံ သောမနဿန္တိ ဈာနာဓိဂမဟေတု ပစ္စဝေက္ခဏာဒိဝသေန ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကသောမနဿံ။

ပမောဒနံ ပမုဒေါ၊ တရုဏပီတိ၊ တတော ပမုဒါ။ ‘‘ပါမောဇ္ဇံ ပီတတ္ထာယာ’’တိအာဒီသု တရုဏပီတိ ‘‘ပါမောဇ္ဇ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန ပကဋ္ဌော မုဒေါ ပမုဒေါ ပါမောဇ္ဇန္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ တဉ္စ သောမနဿရဟိတံ နတ္ထီတိ အဝိနာဘာဝိတာယ ‘‘ဗလဝတရံ ပီတိသောမနဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဈာနဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကတံ သန္ဓာယ ‘‘ပဉ္စ နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဈာနံ ပန တဒေကဋ္ဌေ သဗ္ဗေပိ ကိလေသေ၊ သဗ္ဗေပိ အကုသလေ ဓမ္မေ ဝိက္ခမ္ဘေတိယေဝ၊ အတ္တနော ဩကာသံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ ပဋိပက္ခဓမ္မေဟိ အနဘိဘဝနီယတော။ တသ္မာတိ ဩကာသဂ္ဂဟဏတော၊ လဒ္ဓါကာသတာယာတိ အတ္ထော။ မဂ္ဂဖလသုခါဓိဂမာယ ဩကာသဘာဝတော ဝါ ဩကာသော၊ အဿ အဓိဂမော ဩကာသာဓိဂမော။ ပုရိမပက္ခေ ပန ဩကာသံ အဝသရံ အဓိဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ဩကာသာဓိဂမော။

ရူပသဘာဝတာယ ¶ ၊ ဧကန္တရူပါဓီနဝုတ္တိတာယ၊ သဝိပ္ဖာရိကတာယ စ အာနာပါနဝိတက္ကဝိစာရာနံ ထူလဘာဝံ အနုဇာနန္တော ‘‘ကာယဝစီသင်္ခါရာ တာဝ ဩဠာရိကာ ဟောန္တူ’’တိ အာဟ။ တဗ္ဗိဓုရတာယ ပန ဧကစ္စာနံ ဝေဒနာသညာနံ ထူလတံ အနနုဇာနန္တော ‘‘စိတ္တသင်္ခါရာ ကထံ ဩဠာရိကာ’’တိ အာဟ။ ဣတရော ‘‘အပ္ပဟီနတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝတွာ ‘‘ကာယသင်္ခါရာ ဟီ’’တိအာဒိနာ တမတ္ထံ ဝိဝရတိ။ တေတိ စိတ္တသင်္ခါရာ။ အပ္ပဟီနာ သင်္ခါရာ လဗ္ဘမာနသင်္ခါရနိမိတ္တတာယ ‘‘ဩဠာရိကာ’’တိ ဝတ္တုံ အရဟန္တိ၊ ပဟီနာ ပန တဒဘာဝတော ‘‘သုခုမာ’’တိ အာဟ ‘‘ပဟီနေ ဥပါဒါယ ¶ အပ္ပဟီနတ္တာ ဩဠာရိကာ နာမ ဇာတာ’’တိ။ ပါဠိယံ ‘‘ကာယသင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သုခန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိသုခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘စိတ္တသင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ’’တိ ပန ဝုတ္တတ္တာ ‘‘နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝစီသင်္ခါရပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ကာယသင်္ခါရပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာဝ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒုတိယ…ပေ… ဝိသုံ န ဝုတ္တာနီ’’တိ။ ပါဠိယံ ပန အတ္ထတော သိဒ္ဓါပိ သုပါကဋဘာဝေန ဝိဘာဝေတုံ သရူပတော ဂဏှာတိ။ န ဟိ အရိယဝိနယေ အတ္ထာပတ္တိဝိဘာဝနာ အဘိဓမ္မဒေသနာယ ပကတီတိ။ ယထာ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနဉ္စ ပဌမဿ ဈာနဿ အဓိဂမာယ ဥပါယော၊ ဧဝံ သုခဒုက္ခဝိက္ခမ္ဘနံ စတုတ္ထဿ ¶ ဈာနဿ အဓိဂမာယ ဥပါယောတိ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သုခံ ဒုက္ခံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

အဝိဇ္ဇာရာဂါဒီဟိ သဟ ဝဇ္ဇေဟီတိ သာဝဇ္ဇံ၊ အကုသလံ၊ တဒဘာဝတော အနဝဇ္ဇံ ကုသလံ။ အတ္တနော ဟိတသုခံ အာကင်္ခန္တေန သေဝနီယတော သေဝိတဗ္ဗံ၊ ကုသလံ၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော န သေဝိတဗ္ဗံ၊ အကုသလံ။ လာမကဘာဝေန ဟီနံ၊ အကုသလံ၊ သေဋ္ဌဘာဝေန ပဏီတံ၊ ကုသလန္တိ သာဝဇ္ဇဒုကာဒယော တယောပိ ဒုကာ ယထာရဟံ ဧတေသံ ကုသလာကုသလကမ္မပထာနံ ဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗန္တိ ယထာဝုတ္တံ သဗ္ဗံ စတူဟိ ဒုကေဟိ သင်္ဂဟိတံ ဓမ္မဇာတံ။ ယထာရဟံ ကဏှဉ္စ သုက္ကဉ္စ ပဋိဒွန္ဒိဘာဝတော၊ သပ္ပဋိဘာဂဉ္စ အပ္ပဋိဘာဂဉ္စ အဒွယဘာဝတော။ ဝဋ္ဋပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ သမ္မဒေဝ ပဋိဝိဇ္ဈနတော။ တတော ဧဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သုခန္တိ ဧဝံ ကမ္မပထမုခေန တေဘူမကဓမ္မေ သမ္မသိတွာ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟန္တဿ ယံ အရဟတ္တမဂ္ဂသုခဉ္စေဝ အရဟတ္တဖလသုခဉ္စ၊ တံ ဣဓ ‘‘သုခ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ အန္တောဂဓာ ဧဝ နာနန္တရိယဘာဝတော။

အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏဝသေနာတိ ¶ ¶ ပါဠိယံ အာဂတာနံ အဋ္ဌတိံသာယ ကမ္မဋ္ဌာနာနံ ဝသေန။ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗာ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝသေန အာဂတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိနာ တမေဝ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထနံ နယတော ဒဿေတိ။ ‘‘စတုဝီသတိယာ ဌာနေသူ’’တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ မဟာပရိနိဗ္ဗာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁၉) ဝုတ္တမေဝ။ ‘‘နိရောဓသမာပတ္တိံ ပါပေတွာ’’တိ ဣမိနာ အရူပဇ္ဈာနာနိပိ ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ တေဟိ ဝိနာ နိရောဓသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနဿ အသမ္ဘဝတော၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနသဘာဝတ္တာ စ တေသံ။ ဒသ ဥပစာရဇ္ဈာနာနီတိ ဌပေတွာ ကာယဂတာသတိံ အာနာပါနဉ္စ အဋ္ဌ အနုဿတိယော၊ သညာဝဝတ္ထာနဉ္စာတိ ဒသ ဥပစာရဇ္ဈာနာနိ။ အဓိသီလံ နာမ သမာဓိသံဝတ္တနိယန္တိ တဿ ဟေဋ္ဌိမန္တေန ပဌမဇ္ဈာနံ ပရိယောသာနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အဓိသီလသိက္ခာ ပဌမံ ဩကာသာဓိဂမံ ဘဇတီ’’တိ။ အဓိစိတ္တံ နာမ စတုတ္ထဇ္ဈာနနိဋ္ဌံ တဒန္တောဂဓတ္တာ အရူပဇ္ဈာနာနံ၊ တပ္ပရိယောသာနတ္တာ ဖလဇ္ဈာနာနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အဓိစိတ္တသိက္ခာ ဒုတိယ’’န္တိ။ မတ္ထကပ္ပတ္တာ အဓိပညာသိက္ခာ နာမ အဂ္ဂမဂ္ဂဝိဇ္ဇာတိ အာဟ ‘‘အဓိပညာသိက္ခာ တတိယ’’န္တိ။ သိက္ခတ္တယဝသေန တယော ဩကာသာဓိဂမေ နီဟရန္တေန ယထာရဟံ တံတံသုတ္တဝသေနပိ နီဟရိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘သာမညဖလေပီ’’တိအာဒိမာဟ။

ယဒဂ္ဂေန စ တိဿော သိက္ခာ ယထာက္ကမံ တယော ဩကာသာဓိဂမေ ဘဇန္တိ၊ တဒဂ္ဂေန တပ္ပဓာနတ္တာ ယထာက္ကမံ တီဏိ ပိဋကာနိ တေ ဘဇန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တီသု ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တီဏိ ¶ ပိဋကာနိ ဝိဘဇိတွာတိ တိဏ္ဏံ ဩကာသာဓိဂမာနံ ဝသေန ယထာနုပုဗ္ဗံ တီဏိ ပိဋကာနိ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတုံ လဘိဿာမာတိ။ သမောဓာနေတွာတိ သမာယောဇေတွာ တတ္ထ ဝုတ္တမတ္ထံ ဣမဿ သုတ္တဿ အတ္ထဘာဝေန သမာနေတွာ။ ဒုက္ကထိတန္တိ အသမ္ဗန္ဓကထနေန၊ အတိပပဉ္စကထနေန ဝါ ဒုဋ္ဌု ကထိတန္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ တထာကထနဿေဝ သုကထနဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘တေပိဋကံ…ပေ… သုကထိတံ ဟောတီ’’တိ။

စတုသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ

၂၈၉။ န ကေဝလံ အဘိဓမ္မပရိယာယေနေဝ ကုသလဋ္ဌော ဂဟေတဗ္ဗော၊ အထ ခေါ ဗာဟိတိကပရိယာယေန ပီတိ အာဟ ‘‘ဖလကုသလဿ စာ’’တိ။ ခေမဋ္ဌေနာတိ စတူဟိပိ ယောဂေဟိ အနုပဒ္ဒဝဘာဝေန ¶ ။ သမ္မာ သမာဟိတောတိ သမထဝသေန ¶ စေဝ ဝိပဿနာဝသေန စ သုဋ္ဌု သမာဟိတော။ ဧကဂ္ဂစိတ္တောတိ ဝိက္ခေပဿ ဒူရသမုဿာရိတတ္တာ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပတ္တစိတ္တော။ အတ္တနော ကာယတောတိ အဇ္ဈတ္တံ ကာယေ ကာယာနုပဿနာဝသေန သမ္မာ သမာဟိတစိတ္တော သမာနော ‘‘သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၊ ၅။၁၀၇၁၊ ၁၀၇၂၊ နေတ္တိ။ ၄၀၊ မိ။ ပ။ ၁။၁၄) ဝစနတော။ တတ္ထ ဉာဏဒဿနံ နိဗ္ဗတ္တေန္တော တတော ဗဟိဒ္ဓါ ပရဿ ကာယေပိ ဉာဏဒဿနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ တေနာဟ ‘‘ပရဿ ကာယာဘိမုခံ ဉာဏံ ပေသေတီ’’တိ။ သမ္မာ ဝိပ္ပသီဒတီတိ သမ္မာ သမာဓာနပစ္စယေန အဘိပ္ပသာဒေန ဉာဏူပသဉှိတေန အဇ္ဈတ္တံ ကာယံ ဩကပ္ပေတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု။ သတိ ကထိတာတိ ယောဇနာ။ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ အနုပဿနာဉာဏဒဿနာနံ တဒုဘယသာဓာရဏဘာဝတော။

သတ္တသမာဓိပရိက္ခာရဝဏ္ဏနာ

၂၉၀။ ဧတ္ထာတိ ဣမိဿာ ကထာယ။ ဈာနက္ခဿ ဝီရိယစက္ကဿ အရိယမဂ္ဂရထဿ သီလံ ဝိဘူသနဘာဝေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အလင်္ကာရော ပရိက္ခာရော နာမာ’’တိ။ သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟီတိ နဂရံ ပရိဝါရေတွာ ရက္ခဏကေဟိ ကတပရိက္ခေပေါ၊ ပရိခါ၊ ဥဒ္ဒါပေါ၊ ပါကာရော၊ ဧသိကာ၊ ပလိဃာ၊ ပါကာရပက္ခဏ္ဍိလန္တိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ။ သမ္ဘရီယတိ ဖလံ ဧတေနာတိ သမ္ဘာရော၊ ကာရဏံ။ ဘေသဇ္ဇဉှိ ဗျာဓိဝူပသမနေန ဇီဝိတဿ ကာရဏံ။ ပရိဝါရပရိက္ခာရဝသေနာတိ ပရိဝါရသင်္ခါတပရိက္ခာရဝသေန။ ပရိက္ခာရော ဟိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာဒယော မဂ္ဂဓမ္မာ သမ္မာသမာဓိဿ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝေန ပရိကရဏတော အဘိသင်္ခရဏတော။ ဥပေစ္စ နိဿီယတီတိ ဥပနိသာ၊ သဟ ဥပနိသာယာတိ သဥပနိသောတိ ¶ အာဟ ‘‘သဥပနိဿယော’’တိ၊ သဟကာရီကာရဏဘူတော ဓမ္မသမူဟော ဣဓ ‘‘ဥပနိဿယော’’တိ ¶ အဓိပ္ပေတော။ သမ္မာ ပသတ္ထာ သုန္ဒရာ ဒိဋ္ဌိ ဧတဿာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ပုဂ္ဂလော၊ တဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ။ သော ပန ယသ္မာ ပတိဋ္ဌိတသမ္မာဒိဋ္ဌိကော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိယံ ဌိတဿာ’’တိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဟောတီတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဒုက္ခာဒီသု ပရိဇာနနာဒိကိစ္စံ သာဓေန္တိယာ ကာမဝိတက္ကာဒိကေ သမုဂ္ဃာဋေန္တော သမ္မာသင်္ကပ္ပော ယထာ အတ္တနော ကိစ္စသာဓနေ ပဟောတိ၊ တထာ ပဝတ္တိံ ပနဿ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဝတ္တတီ’’တိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပဒေသူတိ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ သမ္မာဝါစာ ပဟောတီ’’တိအာဒီသု သေသပဒေသု ယထာဝုတ္တမတ္ထံ အတိဒိသတိ။

ဧတ္ထ ¶ စ ယသ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိဂမာယ ပဋိပန္နဿ ယောဂိနော ဗဟူပကာရာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ တထာ ဟိ သာ ‘‘ပညာပဇ္ဇောတော၊ ပညာသတ္ထ’’န္တိ စ ဝုတ္တာ။ တာယ ဟိ သော အဝိဇ္ဇန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ ကိလေသစောရေ ဃာတေန္တော ခေမေန နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ၊ တသ္မာ အရိယမဂ္ဂကထာယံ သမ္မာဒိဋ္ဌိ အာဒိတော ဂယှတိ၊ ဣဓ ပန ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနဒေသနာယ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန သမ္မာဒိဋ္ဌိပုဂ္ဂလော နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒိဝသေန သမ္မဒေဝ သင်္ကပ္ပေတိ၊ န မိစ္ဆာကာမသင်္ကပ္ပာဒိဝသေန၊ တသ္မာ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဟောတိ။ ယသ္မာ စ သမ္မာသင်္ကပ္ပော သမ္မာဝါစာယ ဥပကာရကော။ ယထာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ ခေါ ဂဟပတိ ဝိတက္ကေတွာ ဝိစာရေတွာ ပစ္ဆာ ဝါစံ ဘိန္ဒတီ’’တိ၊ (သံ။ နိ။ ၂။၃၄၈) တသ္မာ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ သမ္မာဝါစာ ပဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရိဿာမာ’’တိ ဟိ ပဌမံ ဝါစာယ သံဝိဒဟိတွာ ယေဘုယျေန တေ တေ ကမ္မန္တာ သမ္မာ ပယောဇီယန္တိ၊ တသ္မာ ဝါစာ ကာယကမ္မဿ ဥပကာရိကာတိ သမ္မာဝါစဿ သမ္မာကမ္မန္တော ပဟောတိ။ ယသ္မာ ပန စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ၊ တိဝိဓဉ္စ ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဥဘယံ သုစရိတံ ပူရေန္တဿေဝ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပူရတိ၊ န ဣတရဿ ¶ ၊ တသ္မာ သမ္မာဝါစဿ သမ္မာကမ္မန္တဿ စ သမ္မာအာဇီဝေါ ပဟောတိ။ ဝိသုဒ္ဓိဒိဋ္ဌိသမုဒါဂတသမ္မာအာဇီဝဿ ယောနိသော ပဓာနဿ သမ္ဘဝတော သမ္မာအာဇီဝဿ သမ္မာဝါယာမော ပဟောတိ။ ယောနိသော ပဒဟန္တဿ ကာယာဒီသု စတူသု ဝတ္ထူသု သတိ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတီတိ သမ္မာဝါယာမဿ သမ္မာသတိ ပဟောတိ။ ယသ္မာ ဧဝံ သူပဋ္ဌိတာ သတိ သမာဓိဿ ဥပကာရာနုပကာရာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမန္နေသိတွာ ပဟောတိ ဧကတ္တာရမ္မဏေ စိတ္တံ သမာဓာတုံ၊ တသ္မာ သမ္မာသတိဿ သမ္မာသမာဓိ ပဟောတီတိ။ အယဉ္စ နယော ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာက္ခဏိကာနံ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ဝသေန ဝုတ္တော၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ တဿ တဿ သဟဇာတာဒိဝသေန ဝုတ္တော ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဟောတီ’’တိအာဒီနံ ပဒါနမတ္ထော ယုတ္တော၊ အယမေဝ စ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘အယံ ပနတ္ထော’’တိအာဒိ။

မဂ္ဂဉာဏေတိ မဂ္ဂပရိယာပန္နဉာဏေ ဌိတဿ တံသမင်္ဂိနော။ မဂ္ဂပညာ ဟိ စတုန္နံ သစ္စာနံ သမ္မာဒဿနဋ္ဌေန ‘‘မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ သာ ဧဝ နေသံ ယာထာဝတော ဇာနနတော ပဋိဝိဇ္ဈနတော ဣဓ ¶ ‘‘မဂ္ဂဉာဏ’’န္တိပိ ဝုတ္တာ။ မဂ္ဂဝိမုတ္တီတိ မဂ္ဂေန ကိလေသာနံ ဝိမုစ္စနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနမေဝ။ ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဧဝ ¶ ‘‘ဖလသမ္မာဉာဏ’’န္တိ ပရိယာယေန ဝုတ္တံ၊ ပရိယာယဝစနဉ္စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဖလဝိမုတ္တိ ပန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အမတဿ ဒွါရာတိ အရိယမဂ္ဂမာဟ။ သော ပန ဝိနာ စ အာစရိယမုဋ္ဌိနာ အနန္တရံ အဗာဟိရံ ကရိတွာ ယာဝဒေဝ မနုဿေဟိ သုပ္ပကာသိတတ္တာ ဝိဝဋော။ ဓမ္မဝိနီတာတိ အရိယဓမ္မေ ဝိနီတာ။ သော ပနေတ္ထ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒဝိနယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘သမ္မာနိယျာနေန နိယျာတာ’’တိ။

အတ္ထီတိ ပုထုတ္ထဝိသယံ နိပါတပဒံ ‘‘အတ္ထိ ¶ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၇၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၀၊ ၃။၁၅၄၊ သံ။ နိ။ ၄။၁၂၇၊ အ။ နိ။ ၆။၂၉၊ ၁၀။၆၀၊ ဝိဘ။ ၃၅၆၊ ခု။ ပါ။ ၂။၁။ဒွတ္တိံသအာကာရ၊ နေတ္တိ။ ၄၇) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘အနာဂါမိနော စ အတ္ထီ’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အတ္ထိ စေဝေတ္ထ သကဒါဂါမိနော’’တိ။ ဗဟိဒ္ဓါ သံယောဇနပစ္စယော နိဗ္ဗတ္တိဟေတုဘူတော ပုညဘာဂေါ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ပုညဘာဂါ၊ အတိသယဝိသိဋ္ဌော စေတ္ထ အတ္ထိအတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဩတ္တပ္ပမာနောတိ ဥတ္တသန္တော ဘာယန္တော။ န ပန နတ္ထိ၊ အတ္ထိ ဧဝါတိ ဒီပေတိ။

၂၉၁။ အဿာတိ ဝေဿဝဏဿ။ လဒ္ဓိ ပန န အတ္ထိ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စတ္တာ။ ‘‘အဘိသမယေ ဝိသေသော နတ္ထီ’’တိ ဧတေန သဗ္ဗေပိ သဗ္ဗညုဂုဏာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ သဒိသာ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။

၂၉၂။ ကာရဏဿ ဧကရူပတ္တာ ဣမာနိ ပန ပဒါနီတိ န ကေဝလံ ‘‘တယိဒံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိအာဒီနိ ပဒါနိ၊ အထ ခေါ ‘‘ဣမမတ္ထံ ဇနဝသဘော ယက္ခော’’တိအာဒီနိ ပဒါနိ ပီတိ။

ဇနဝသဘသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၆။ မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၉၃။ ပဉ္စကုဏ္ဍလိကောတိ ¶ ¶ ¶ ဝိဿဋ္ဌပဉ္စဝေဏိကော။ စတုမဂ္ဂဋ္ဌာနေသူတိ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂတဋ္ဌာနေသု။ တတ္ထ ဟိ ကတာ သာလာဒယော စတူဟိ ဒိသာဟိ အာဂတမနုဿာနံ ဥပဘောဂက္ခမာ ဟောန္တိ။ ‘‘ဧဝရူပါနီ’’တိ ဣမိနာ ရုက္ခမူလသောဓနာဒီနိ စေဝ ယထာသတ္တိ အန္နဒါနာဒီနိ စ ပုညာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓသဒိသော အတ္တဘာဝေါ ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပေါ အဟောသီ’’တိ ပါဌော။ သကဋသဟဿမတ္တန္တိ ဝါဟသဟဿမတ္တံ၊ ဝါဟော ပန ဝီသတိ ခါရီ၊ ခါရီ သောဠသဒေါဏမတ္တာ၊ ဒေါဏံ သောဠသ နာဠိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကုမ္ဘံ ဒသမ္ဗဏာနိ။ ‘‘သဟဿနာဠိယော’’တိ ကေစိ။ ရတ္တသုဝဏ္ဏကဏ္ဏိကန္တိ ရတ္တသုဝဏ္ဏမယံ ဝဋံသကံ။

ယသ္မာ မဇ္ဈိမယာမေ ဧဝ ဒေဝတာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတုံ အဝသရံ လဘန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ဧကကောဋ္ဌာသံ အတီတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတိက္ကန္တဝဏ္ဏောတိ အတိဝိယ ကမနီယရူပေါ၊ ကေဝလကပ္ပန္တိ ဝါ မနံ ဦနံ အဝသေသံ၊ ဤသကံ အသမတ္တန္တိ အတ္ထော ဘဂဝတော ဟိ သမီပဋ္ဌာနံ မုဉ္စိတွာ သဗ္ဗော ဂိဇ္ဈကူဋဝိဟာရော တေန ဩဘာသိတော။ တေနာဟ ‘‘စန္ဒိမာ ဝိယာ’’တိအာဒိ။

ဒေဝသဘာဝဏ္ဏနာ

၂၉၄။ ရတနမတ္တကဏ္ဏိကရုက္ခနိဿန္ဒေနာတိ ရတနပ္ပမာဏရုက္ခမယကူဋဒါနပုညနိဿန္ဒေန၊ တဿ ဝါ ပုညဿ နိဿန္ဒဖလဘာဝေန။ နိဗ္ဗတ္တသဘာယန္တိ သမုဋ္ဌိတဥပဋ္ဌာနသာလာယံ။ မဏိမယာတိ ပဒုမရာဂါဒိမဏိမယာ။ အာဏိယောတိ ထမ္ဘတုလာသင်္ဃာဋကာဒီသု ဝါဠရူပါဒိသင်္ဃာဋနကအာဏိယော။

ဂန္ဓဗ္ဗရာဇာတိ ဂန္ဓဗ္ဗကာယိကာနံ ဒေဝတာနံ ရာဇာ။ ယေ ¶ တာဝတိံသာနံ အာသန္နဝါသိနော စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ၊ တေ ပုရတော ကရောန္တော ‘‘ဒွီသု ဒေဝလောကေသု ဒေဝတာ ပုရတော ကတွာ နိသိန္နော’’တိ ဝုတ္တော။ သေသေသုပိ တီသု ဌာနေသု ဧသေဝ နယော။

နာဂရာဇာတိ ¶ နာဂါနံ အဓိပတိ၊ န ပန သယံ နာဂဇာတိကော။

အာသတိ နိသီဒတိ ဧတ္ထာတိ အာသနံ၊ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘နိသီဒိတုံ ဩကာသော’’တိ။ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိ ပဒံ နိပါတမတ္တံ၊ ဧတ္ထာတိ ဝါ ဧတသ္မိံ ပါဌေ။ အတ္ထုဒ္ဓါရနယေန ¶ ဝတ္တဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ စတုဗ္ဗိဓမေဝ။ တာဝတိံသာ၊ ဧကစ္စေ စ စာတုမဟာရာဇိကာ ယထာလဒ္ဓါယ သမ္ပတ္တိယာ ထာဝရဘာဝါယ၊ အာယတိံ သောဓနာယ စ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခန္တိ၊ တေ တဿ ဝိသောဓနတ္ထံ ပဝါရဏာသင်္ဂဟံ ကရောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မဟာပဝါရဏာယာ’’တိအာဒိ။

ဝဿသဟဿန္တိ မနုဿဂဏနာယ ဝဿသဟဿံ။

ပန္နပလာသောတိ ပတိတပတ္တော။ ခါရကဇာတောတိ ဇာတခုဒ္ဒကမကုဠော။ ယေ ဟိ နီလပတ္တကာ အတိဝိယ ခုဒ္ဒကာ မကုဠာ၊ တေ ‘‘ခါရကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဇာလကဇာတောတိ တေဟိယေဝ ခုဒ္ဒကမကုဠေဟိ ဇာတဇာလကော သဗ္ဗသော ဇာလော ဝိယ ဇာတော။ ကေစိ ပန ‘‘ဇာလကဇာတောတိ ဧကဇာလော ဝိယ ဇာတော’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ပါရိဆတ္တကော ကိရ ခါရကဂ္ဂဟဏကာလေ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ပလ္လဝိကော ဟောတိ၊ တေ စဿ ပလ္လဝါ ပဘဿရပဝါဠဝဏ္ဏသမုဇ္ဇလာ ဟောန္တိ၊ တေန သော သဗ္ဗသော သမုဇ္ဇလန္တော တိဋ္ဌတိ။ ကုဋုမလကဇာတောတိ သဉ္ဇာတမဟာမကုဠော။ ကောရကဇာတောတိ သဉ္ဇာတသူစိဘေဒေါ သမ္ပတိ ဝိကသမာနာဝတ္ထော။ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လောတိ သဗ္ဗသော ဖုလ္လိတဝိကသိတော။

ကန္တနကဝါတောတိ ဒေဝါနံ ပုညကမ္မပစ္စယာ ပုပ္ဖာနံ ဆိန္ဒနကဝါတော။ ကန္တတီတိ ဆိန္ဒတိ။ သမ္ပဋိစ္ဆနကဝါတောတိ ဆိန္နာနံ ဆိန္နာနံ ပုပ္ဖာနံ သမ္ပဋိဂ္ဂဏှနကဝါတော ¶ ။ နစ္စန္တောတိ နာနာဝိဓဘတ္တိံ သန္နိဝေသဝသေန နစ္စနံ ကရောန္တော။ အညတရဒေဝတာနန္တိ နာမဂေါတ္တဝသေန အပ္ပညာတဒေဝတာနံ။

ရေဏုဝဋ္ဋီတိ ရေဏုသင်္ဃာတော။ ကဏ္ဏိကံ အာဟစ္စာတိ သုဓမ္မာယ ကူဋံ အာဟန္တွာ။

အဋ္ဌ ဒိဝသေတိ ပဉ္စမိယာ သဒ္ဓိံ ပက္ခေ စတ္တာရော ဒိဝသေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယထာဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု ဒိဝသေသု ဓမ္မဿဝနံ နိဗဒ္ဓံ တဒါ ပဝတ္တတီတိ တတော အညဒါ ကာရိတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အကာလဓမ္မဿဝနံ ကာရိတ’’န္တိ။ စေတိယေ ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ ကာတဗ္ဗဝေဒိကာ ဆတ္တဝေဒိကာ။ စေတိယံ ပရိက္ခိပိတွာ ပဒက္ခိဏကရဏဋ္ဌာနံ အန္တောကတွာ ကာတဗ္ဗဝေဒိကာ ပုဋဝေဒိကာ။ စေတိယဿ ကုစ္ဆိံ ပရိက္ခိပိတွာ ¶ တံ သမ္ဗန္ဓမေဝ ကတွာ ကာတဗ္ဗဝေဒိကာ ကုစ္ဆိဝေဒိကာ။ သီဟရူပပါဒကံ အာသနံ သီဟာသနံ။ ဥဘောသု ပဿေသု သီဟရူပယုတ္တံ သောပါနံ သီဟသောပါနံ။

အတ္တမနာ ¶ ဟောန္တိ အနိယာမနကဘာဝတော။ တေနေဝါဟ ‘‘မဟာပုညေ ပုရက္ခတွာ’’တိအာဒိ။ ပဝါရဏာသင်္ဂဟတ္ထာယ သန္နိပတိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ‘‘တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ ပဝါရဏာယ ပုဏ္ဏာယ ပုဏ္ဏမာယ ရတ္တိယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၉၄) ဝစနတော။

၂၉၅။ နဝဟိ ကာရဏေဟီတိ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟ’’န္တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၅၇၊ ၂၅၅) ဝုတ္တေဟိ အရဟတ္တာဒီဟိ နဝဟိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝဒီပနေဟိ ကာရဏေဟိ။ ဓမ္မဿ စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထောတိ တေန သမ္ပိဏ္ဍိတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဥဇုပ္ပဋိပန္နတာဒိဘေဒံ သင်္ဃဿ စ သုပ္ပဋိပတ္တိ’’န္တိ အာဟ။

အဋ္ဌယထာဘုစ္စဝဏ္ဏနာ

၂၉၆။ ယထာ အနန္တမေဝ အာနဉ္စံ၊ ဘိသက္ကမေဝ ဘေသဇ္ဇံ ¶ ၊ ဧဝံ ယထာဘူတာ ဧဝ ယထာဘုစ္စာတိ ပါဠိယံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယထာဘုစ္စေတိ ယထာဘူတေ’’တိ။ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗတော ကိတ္တေတဗ္ဗတော ဝဏ္ဏာ၊ ဂုဏာ။ ကထံ ပဋိပန္နောတိ ဟေတုအဝတ္ထာယံ၊ ဖလအဝတ္ထာယံ၊ သတ္တာနံ ဥပကာရာ ဝတ္ထာယန္တိ တီသုပိ အဝတ္ထာသု လောကနာထဿ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပတ္တိယာ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ တထာ ဟိ နံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ သင်္ခေပေနေဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဘိနီဟရမာနောတိ အဘိနီဟာရံ ကရောန္တော။ ယံ ပနေတ္ထ မဟာဘိနီဟာရေ၊ ပါရမီသု စ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဗြဟ္မဇာလဋီကာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၇) ဝုတ္တံ ဧဝါတိ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ခန္တိဝါဒိတာပသကာလေ’’တိအာဒိ (ဇာ။ ၁။ခန္တီဝါဒီဇာတက) ဟေတုအဝတ္ထာယမေဝ အနညသာဓာရဏာယ သုဒုက္ကရာယ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပတ္တိယာ ဝိဘာဝနံ။ ယထာဓိပ္ပေတံ ဟိတသုခံ ယာယ ကိရိယာယ ဝိနာ န ဣဇ္ဈတိ၊ သာပိ တဒတ္ထာ ဧဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘တုသိတပုရေ ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌန္တောပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနာဒိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၃၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၃၀) ပန နိဗ္ဗတ္တိတာ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပတ္တိ။ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနမ္ပိ ‘‘ဧတ္တကံ ကာလံ တိဋ္ဌာမီ’’တိ ပဝတ္တိယာ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပတ္တိ။ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာနဝသေန ဗဟုဇနဟိတာယ ¶ ပဋိပတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘ယာဝဿာ’’တိအာဒိ။ သေသပဒါနီတိ ‘‘ဗဟုဇနသုခါယာ’’တိအာဒီနိ ပဒါနိ။ ပစ္ဆိမန္တိ ‘‘အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ ¶ ပဒတ္တယံ။ ပုရိမဿာတိ တတော ပုရိမဿ ပဒတ္တယဿ။ အတ္ထောတိ အတ္ထနိဒ္ဒေသော။

ယဒိပိ အတီတေနင်္ဂေန သမန္နာဂတာ သတ္ထာရော အဟေသုံ၊ တေပိ ပန ဗုဒ္ဓါ ဧဝါတိ အတ္ထတော အမှာကံ သတ္ထာ အနညောတိ အာဟ ‘‘အတီတေပိ ဗုဒ္ဓတော အညံ န သမနုပဿာမာ’’တိ။ ယထာ စ အတီတေ၊ ဧဝံ အနာဂတေ စာတိ အယမတ္ထော နယတော လဗ္ဘတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အနာဂတေပိ န သမနုပဿာမာ’’တိ။ သက္ကော ပန ဒေဝရာဇာ တမတ္ထံ အတ္ထာပန္နမေဝ ကတွာ ‘‘န ပနေတရဟိ’’ ဣစ္စေဝါဟ။ ကိံ သက္ကော ကထေတီတိ ဝိစာရေတွာတိ ‘‘နေဝ အတီတံသေ သမနုပဿမာ’တိ ¶ ဝဒန္တော သက္ကော ကိံ ကထေတီ’’တိ ဝိစာရဏံ သမုဋ္ဌပေတွာ။ ယသ္မာ အတီတေ ဗုဒ္ဓါ အဟေသုံ၊ အနာဂတေ ဘဝိဿန္တီတိ နာယမတ္ထော သက္ကေန ဒေဝရာဇေန ပရိညာတော၊ တေ ပန ဗုဒ္ဓသာမညေန အမှာကံ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ဧတရဟိ အညဿ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝတော တထာ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတရဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သွာက္ခာတာဒီနီတိ သွာက္ခာတပဒါဒီနိ။ ကုသလာဒီနီတိ ‘‘ဣဒံ ကုသလ’’န္တိအာဒီနိ ပဒါနိ။

ဂင်္ဂါယမုနာနံ အသမာဂမဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ဘိန္နဝဏ္ဏံ ဟောန္တမ္ပိ သမာဂမဋ္ဌာနေ အဘိန္နဝဏ္ဏံ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဝဏ္ဏေနပိ သံသန္ဒတိ သမေတီ’’တိ။ တတ္ထ ကိရ ဂင်္ဂေါဒကသဒိသမေဝ ယမုနောဒကံ။ ယထာ နိဗ္ဗာနံ ကေနစိ ကိလေသေန အနုပက္ကိလိဋ္ဌတာယ ပရိသုဒ္ဓံ၊ ဧဝံ နိဗ္ဗာနဂါမိနိပဋိပဒါပိ ကေနစိ ကိလေသေန အနုပက္ကိလိဋ္ဌတာယ ပရိသုဒ္ဓါဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ယေန ပရိသုဒ္ဓတ္ထေန နိဗ္ဗာနဿ၊ နိဗ္ဗာနဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ စ အာကာသူပမတာ၊ သော ကေနစိ အနုပလေပေါ၊ အနုပက္ကိလေသော စာတိ အာဟ ‘‘အာကာသမ္ပိ အလဂ္ဂံ ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ နိဒဿနေန ဝိဘူတံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘စန္ဒိမသူရိယာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သံသန္ဒတိ ယုဇ္ဇတိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတာပဋိပဇ္ဇနေဟိ အညမညာနုစ္ဆဝိကတာယ။

ပဋိပဒါယ ဌိတာနန္တိ ပဋိပဒံ မဂ္ဂပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇမာနာနံ။ ဝုသိတဝတန္တိ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝုသိတဝန္တာနံ ဧတေသံ။ လဒ္ဓသဟာယောတိ ဧတာသံ ပဋိပဒါနံ ဝသေန လဒ္ဓသဟာယော။ တတ္ထ တတ္ထ သာဝကေဟိ သတ္ထု ကာတဗ္ဗကိစ္စေ။ ဣဒံ ပန ‘‘အဒုတိယော’’တိအာဒိ သုတ္တန္တရေ အာဂတဝစနံ အညေဟိ အသဒိသဋ္ဌေန ဝုတ္တံ၊ န ယထာဝုတ္တသဟာယာဘာဝတော။ အပနုဇ္ဇာတိ အပနီယ ဝိဝဇ္ဇေတွာ။ ‘‘အပနုဇ္ဇာ’’တိ စ အန္တောဂဓာဝဓာရဏံ ¶ ဣဒံ ဝစနံ ဧကန္တိကတ္တာ တဿ အပနောဒဿာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အပနုဇ္ဇေဝါ’’တိ။

လဗ္ဘတီတိ ¶ ¶ လာဘော၊ သော ပန ဥက္ကံသဂတိဝိဇာနနေန သာတိသယော၊ ဝိပုလော ဧဝ စ ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘မဟာလာဘော ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ဥဿန္နပုညနိဿန္ဒသမုပ္ပန္နောတိ ယထာဝုတ္တကာလံ သမ္ဘတသုဝိပုလဥဠာရတရပုညာဘိသန္ဒတော နိဗ္ဗတ္တော။‘‘ဣမေ နိဗ္ဗတ္တာ၊ ဣတော ပရံ မယှံ ဩကာသော နတ္ထီ’’တိ ဥဿာဟဇာတော ဝိယ ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎမာနော ဥဒပါဒိ။ သဗ္ဗဒိသာသု ဟိ ယမကမဟာမေဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ မဟာမေဃံ ဝိယ သဗ္ဗပါရမိယော ‘‘ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒဿာမာ’’တိ သမ္ပိဏ္ဍိတာ ဝိယ ဘဂဝတော ဣဒံ လာဘသက္ကာရသိလောကံ နိဗ္ဗတ္တယိံသု၊ တတော အန္နပါနဝတ္ထယာနမာလာဂန္ဓဝိလေပနာဒိဟတ္ထာ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏာဒယော ဥပဂန္တွာ ‘‘ကဟံ ဗုဒ္ဓါ၊ ကဟံ ဘဂဝါ၊ ကဟံ ဒေဝဒေဝေါ၊ ကဟံ နရာသဘော၊ ကဟံ ပုရိသသီဟော’’တိ ဘဂဝန္တံ ပရိယေသန္တိ၊ သကဋသတေဟိပိ ပစ္စယေ အာဟရိတွာ ဩကာသံ အလဘမာနာ သမန္တာ ဂါဝုတပ္ပမာဏမ္ပိ သကဋဓုရေန သကဋဓုရံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌန္တိ စေဝ အနုဗန္ဓန္တိ စ အန္ဓကဝိန္ဒဗြာဟ္မဏာဒယော ဝိယ။ သဗ္ဗံ ခန္ဓကေ၊ တေသု တေသု စ သုတ္တေသု အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘လာဘသက္ကာရော မဟောဃော ဝိယာ’’တိအာဒိ။

ပဋိပါဋိဘတ္တန္တိ ဗဟူသု ‘‘ဒါနံ ဒဿာမာ’’တိ အာဟဋပဋိပါဋိကာယ ဥဋ္ဌိတေသု အနုပဋိပါဋိယာ ဒါတဗ္ဗ ဘတ္တံ။

မတ္ထကံ ပတ္တော အနညသာဓာရဏတ္တာ တဿ ဒါနဿ။ ဥပါယံ အာစိက္ခိ နာဂရာနံ အသက္ကုဏေယျရူပေန ဒါနံ ဒါပေတုံ။ သာလကလျာဏိရုက္ခာ ရာဇပရိဂ္ဂဟာ အညေဟိ အသာဓာရဏာ၊ တသ္မာ တေသံ ပဒရေဟိ မဏ္ဍပေါ ကာရိတော၊ ဟတ္ထိနော စ ရာဇဘဏ္ဍဘူတာ နာဂရေဟိ န သက္ကာ လဒ္ဓုန္တိ တေဟိ ဆတ္တံ ဓာရာပိတံ၊ တထာ ခတ္တိယဓီတာဟိ ဝေယျာဝစ္စံ ကာရိတံ။ ‘‘ပဉ္စ အာသနသတာနီ’’တိ ဣဒံ သာလကလျာဏိမဏ္ဍပေ ပညတ္တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တတော ဗဟိ ပန ဗဟူနိ ပညတ္တာနိ အဟေသုံ ¶ ။ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓံ ပိသတိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ ပူဇနတ္ထဉ္စေဝ ပတ္တဿ ဥဗ္ဗဋနတ္ထဉ္စ။ ဥဒကန္တိ ပတ္တဓောဝနဥဒကံ။ အနဂ္ဃာနိ အဟေသုံ အနဂ္ဃရတနာဘိသင်္ခတတ္တာ။

သတ္တဓာ မုဒ္ဓါ ဖလိဿတိ အနာဒရကာရဏာဒိနာ။ ကာဠံ ဩလောကေဿာမီတိ ကာဠံ ဧဝံ အနုပေက္ခိဿာမိ၊ တဿ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ အနတ္ထံ ပရိဟရိဿာမီတိ အတ္ထော။

ကဒရိယာတိ ¶ ထဒ္ဓမစ္ဆရိနော ပုညကမ္မဝိမုခါ။ ဒေဝလောကံ န ဝဇန္တိ ပုညဿ အကတတ္တာ၊ မစ္ဆရိဘာဝေန စ ပါပဿ ပသုတတ္တာ။ ဗာလာတိ ဒုစ္စိန္တိတစိန္တနာဒိနာ ဗာလလက္ခဏယုတ္တာ။ နပ္ပသံသန္တိ ဒါနံ ပသံသိတုမ္ပိ န ဝိသဟန္တိ။ ဓီရောတိ ဓီတိသမ္ပန္နော ဥဠာရပညော ပရေဟိ ကတံ ဒါနံ ¶ အနုမောဒမာနောပိ၊ တေနေဝ ဒါနာနုမောဒနေနေဝ။ သုခီ ပရတ္ထာတိ ပရလောကေ ကာယိကစေတသိကသုခသမင်္ဂီ ဟောတိ။

ဝရရောဇော နာမ တသ္မိံ ကာလေ ဧကော ခတ္တိယော၊ တဿ ဝရရောဇဿ။ အနဝဇ္ဇ…ပေ… ဖလေယျ အဘူတဝါဒိဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ အတိရေကပဒသဟဿေန တိံသာဓိကေန အဍ္ဎတေယျဂါထာသတေန ဝဏ္ဏမေဝ ကထေသိ ရူပပ္ပသန္နတာယ စ။

ယာဝ မညေ ခတ္တိယာတိ ဧတ္ထ ယာဝါတိ အဝဓိပရိစ္ဆေဒဝစနံ၊ အညေတိ နိပါတမတ္တံ၊ ယာဝ ခတ္တိယာ ခတ္တိယေ အဝဓိံ ကတွာ သဗ္ဗေ ဒေဝမနုဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ’’တိအာဒိ။ မဒပမတ္တောတိ လာဘသက္ကာရသိလောကမဒေန ပမတ္တော စေဝ တဒနွယေန ပမာဒေန ပမတ္တော စ ဟုတွာ။

တဒနွယမေဝါတိ တဒနုဂတမေဝ။ ဝါစာ…ပေ… သမေတီတိ ဝစီကမ္မကာယကမ္မာနိ အညမညံ အဝိရုဒ္ဓါနိ၊ အညဒတ္ထု သံသန္ဒန္တိ။ အဇာ ဧဝ မိဂါတိ အဇာမိဂါ၊ တေ အဇာမိဂေ။

တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော သဗ္ဗသော အတိက္ကန္တဝိစိကိစ္ဆာကန္တာရော ¶ ။ နနု စ သဗ္ဗေပိ သောတာပန္နာ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆာ၊ ဝိဂတကထံကထာ စ? သစ္စမေတံ၊ ဣဒံ ပန န တာဒိသံ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗသ္မိံ ဉေယျဓမ္မေ သဗ္ဗာကာရာဝဗောဓသင်္ခါတသန္နိဋ္ဌာနဝသေန သဗ္ဗသော နိရာကတံ သန္ဓာယာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာ ဟီ’’တိ အာဒိမာဟ။ ဥဿန္နုဿန္နတ္တာတိ ပရောပရဘာဝတော၊ အယဉ္စ အတ္ထော ဘဂဝတော အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏဗလေနပိ ဣဇ္ဈတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဝိဂတကထံကထော သဗ္ဗဒဿာဝိဘာဝတော။ သဗ္ဗေသံ ပရမတ္ထဓမ္မာနံ သစ္စာဘိသမယဝသေန ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝေါဟာရဝသေနာ’’တိ ဝါ နာမဂေါတ္တာဒိဝသေနာတိ အတ္ထော။

ပရိယောသိတသင်္ကပ္ပောတိ သဗ္ဗသော နိဋ္ဌိတမနောရထော။ နနု စ အရိယမဂ္ဂေန ပရိယောသိတသင်္ကပ္ပတာ နာမ သောဠသကိစ္စသိဒ္ဓိယာ ကတကရဏီယဘာဝေန၊ န သဗ္ဗဉေယျဓမ္မာဝဗောဓေနာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ ¶ အနနုဿုတေသူ’’တိအာဒိ။ သာဝကာနံ သာဝကပါရမိဉာဏံ ဝိယ၊ ဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ ဝိယ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗညုတညာဏံ စတုသစ္စာဘိသမ္ဗောဓပုဗ္ဗကမေဝါတိ။ အနနုဿုတေသူတိ န အနုဿုတေသု။ သာမန္တိ သယမေဝ။ ပဒဒွယေနာပိ ပရတော ဃောသေန ဝိနာတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထာတိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓော စ အဂ္ဂမဂ္ဂဝသေနာတိ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဗလေသု စ ဝသီဘာဝန္တိ ဒသန္နံ ဗလဉာဏာနံ ယထာရုစိ ပဝတ္တိ။ ဇာတတ္တာ ဇာတာတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဝဒတိ။

၂၉၇။ တတ္ထ တတ္ထ ရာဇဓာနိအာဒိကေ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသန္တော။ တီသု မဏ္ဍလေသု ယထာကာလံ စာရိကံ စရန္တော။

၂၉၈။ အဿာတိ ဖလဿ။ တန္တိ ကာရဏံ။ ဒွိန္နမ္ပိ ဧကတော ဥပ္ပတ္တိယာ ကာရဏံ နတ္ထိ၊ ပဂေဝ တိဏ္ဏံ၊ စတုန္နံ ဝါတိ။ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ ‘‘ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ’’တိ ဝုတ္တလောကဓာတုယာ ¶ ပမာဏပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ။

ယာဝတာတိ ယတ္တကေန ဌာနေန။ ပရိဟရန္တီတိ သိနေရုံ ပရိက္ခိပန္တာ ပရိဝတ္တန္တိ။ ဒိသာတိ ဒိသာသု၊ ဘုမ္မတ္ထေ ဧတံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ဘန္တိ ဒိဗ္ဗန္တိ။ ဝိရောစနာတိ ဩဘာသန္တာ၊ ဝိရောစနာ ဝါ သောဘမာနာ စန္ဒိမသူရိယာ ဘန္တိ၊ တတော ဧဝ ဒိသာ စ ဘန္တိ။ တာဝ သဟဿဓာတိ တတ္တကော သဟဿလောကော။

ဧတ္တကန္တိ ဣမံ စက္ကဝါဠံ မဇ္ဈေ ကတွာ ဣမိနာဝ သဒ္ဓိံ စက္ကဝါဠံ ဒသသဟဿံ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ မဟာပဒါနဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တမေဝ။ န ပညာယတီတိ တီသု ပိဋကေသု အနာဂတတ္တာ။

သနင်္ကုမာရကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၀။ ဝဏ္ဏေနာတိ ရူပသမ္ပတ္တိယာ။ သုဝိညေယျတ္တာ တံ အနာမသိတွာ ယသသဒ္ဒဿေဝ အတ္ထမာဟ။ အလင်္ကာရပရိဝါရေနာတိ အလင်္ကာရေန စ ပရိဝါရေန စ။ ပုညသိရိယာတိ ပုညိဒ္ဓိယာ။

၃၀၁။ သမ္ပသာဒနေတိ သမ္ပသာဒဇနနေ။ သံပုဗ္ဗော ခါ-သဒ္ဒေါ ဇာနနတ္ထော ‘‘သင်္ခါယေတံ ပဋိသေဝတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၆၈) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ဇာနိတွာ မောဒါမာ’’တိ။

ဂေါဝိန္ဒဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၃၀၄။ ယာဝ ¶ ဒီဃရတ္တန္တိ ယာဝ ပရိမာဏတော၊ အပရိမိတကာလပရိဒီပနမေတန္တိ အာဟ ‘‘ဧတ္တကန္တိ…ပေ… အတိစိရရတ္တ’’န္တိ။ မဟာပညောဝ သော ဘဂဝါတိ တေန ဗြဟ္မုနာ အနုမတိပုစ္ဆာဝသေန ¶ ဒေဝါနံ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘မဟာပညောဝ သော ဘဂဝါ။ နောတိ ကထံ တုမှေ မညထာ’’တိ အာဟ။ သယမေဝေတံ ပဉှံ ဗျာကာတုကာမော ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ ဘော’’တိ အာဒိံ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ ပန ဗျာကရောန္တေန အတ္ထတော အယမ္ပိ အတ္ထော ဝုတ္တော နာမ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အနစ္ဆရိယမေတ’’န္တိ အာဒိမာဟ။ တိဏ္ဏံ မာရာနန္တိ ¶ ကိလေသာဘိသင်္ခါရဒေဝပုတ္တမာရာနံ။ ‘‘အနစ္ဆရိယမေတ’’န္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ နိဂမနဝသေန ‘‘ကိမေတ္ထ အစ္ဆရိယ’’န္တိ ပုနပိ ဝုတ္တံ။

ရညော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကအတ္ထာနံ ပုရော ဓာနတော ပုရေ ပုရေ သံဝိဓာနတော ပုရောဟိတောတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗကိစ္စာနိ အနုသာသနပုရောဟိတော’’တိ။ ဂေါဝိန္ဒိယာဘိသေကေနာတိ ဂေါဝိန္ဒဿ ဌာနေ ဌပနာဘိသေကေန။ တံ ကိရ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကုလပရမ္ပရာဂတံ ဌာနန္တရံ။ ဇောတိတတ္တာတိ အာဝုဓာနံ ဇောတိတတ္တာ။ ပါလနသမတ္ထတာယာတိ ရညော၊ အပရိမိတဿ စ သတ္တကာယဿ အနတ္ထတော ပရိပါလနသမတ္ထတာယ။

သမ္မာ ဝေါဿဇ္ဇိတွာတိ သုဋ္ဌု တဿေဝါဂါရဝဘာဝေန ဝိဿဇ္ဇိတွာ နိယျာတေတွာ။ တံ တမတ္ထံ ကိစ္စံ ပဿတီတိ အတ္ထဒသော။

၃၀၅။ ဘဝနံ ဝဍ္ဎနံ ဘဝေါ၊ ဘဝတိ ဧတေနာတိ ဝါ ဘဝေါ၊ ဝဍ္ဎိကာရဏံ သန္ဓိဝသေန မ-ကာရာဂမော၊ ဩ-ကာရဿ စ အ-ကာရာဒေသံ ကတွာ ‘‘ဘဝမတ္ထူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘဝန္တံ ဇောတိပါလန္တိ ပန သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဘောတော’’တိ။ မာ ပစ္စဗျာဟာသီတိ မာ ပဋိက္ခိပီတိ အတ္ထော။ သော ပန ပဋိက္ခေပေါ ပဋိဝစနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မာ ပဋိဗျာဟာသီ’’တိ။ အဘိသမ္ဘောသီတိ ကမ္မန္တာနံ သံဝိဓာနေ သမတ္ထော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သံဝိဒဟိတွာ’’တိ။ ဘဝါဘဝံ၊ ပညဉ္စ ဝိန္ဒိ ပဋိလဘီတိ ဂေါဝိန္ဒော၊ မဟန္တော ဂေါဝိန္ဒော မဟာဂေါဝိန္ဒော။ ‘‘ဂေါ’’တိ ဟိ ပညာယေတံ အဓိဝစနံ ဂစ္ဆတိ အတ္ထေ ဗုဇ္ဈတီတိ။

ရဇ္ဇသံဝိဘဇနဝဏ္ဏနာ

၃၀၆။ ဧကပိတိကာ ¶ ဝေမာတုကာ ကနိဋ္ဌဘာတရော။ အယံ အဘိသိတ္တောတိ အယံ ရေဏု ရာဇကုမာရော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ အဘိသိတ္တော။ ရာဇကာရကာတိ ရာဇပုတ္တံ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေတာရော။

၃၀၇။ မဒေန္တီတိ ¶ မဒနီယာတိ ကတ္တုသာဓနတံ ဒဿေန္တော ‘‘မဒကရာ’’တိ အာဟ။ မဒကရဏံ ပန ပမာဒဿ ဝိသေသကာရဏန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ပမာဒကရာ’’တိ။

၃၀၈။ ရေဏုဿ ¶ ရဇ္ဇသမီပေ ဒသဂါဝုတမတ္တဝိတ္ထတာနိ ဟုတွာ အပရဘာဂေ တိယောဇနသတံ ဝိတ္ထတတ္တာ သဗ္ဗာနိ ဆ ရဇ္ဇာနိ သကဋမုခါနိ ပဋ္ဌပေသိ။ ဝိတာနသဒိသံ စတုရဿဘာဝတော။

၃၁၀။ သဟာတိ ဂါထာယ ပဒပရိပူရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘တေနေဝ သဟာ’’တိ အာဟ။ သဟာတိ ဝါ အဝိနာဘာဝတ္ထေ နိပါတော၊ သော သဟ အာသုံ သတ္တ ဘာရဓာတိ ယောဇေတဗ္ဗော၊ တေန တေ ဒေသန္တရေ ဝသန္တာ ဝိစိတ္တေန သဟဘာဝိနော အဝိနာဘာဝိနောတိ ဒီပေတိ။ ရဇ္ဇဘာရံ ဓာရေန္တိ အတ္တနိ အာရောပေန္တိ ဝဟန္တီတိ ဘာရဓာ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကိတ္တိသဒ္ဒအဗ္ဘုဂ္ဂမနဝဏ္ဏနာ

၃၁၁။ အနုပုရောဟိတေ ဌပေသီတိ အနုပုရောဟိတေ ကတွာ ဌပေသိ၊ အနုပုရောဟိတေ ဝါ ဌာနေ ဌပေသိ။ တိသဝနံ ကရောန္တေ သန္ဓာယ ‘‘ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒွီသု သန္ဓီသု သဝနံ ကရောန္တေ သန္ဓာယ ‘‘သာယံ၊ ပါတော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတော ပဋ္ဌာယာတိ ဝတစရိယံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ နှာတကာလတော ပဘုတိ။

၃၁၂။ အဘိဥဂ္ဂစ္ဆီတိ ဥဋ္ဌဟိ ဥဒပါဒိ။ အစိန္တေတွာတိ ‘‘ကထံ ခေါ အဟံ ဗြဟ္မုနာ သဒ္ဓိံ မန္တေယျ’’န္တိ အစိန္တေတွာ ဧဝံ စိတ္တမ္ပိ အနုပ္ပာဒေတွာ။ တေန သမာဂမနဿေဝ အဘာဝတော အမန္တေတွာ။ တံ ဒိသွာတိ တံ ကရုဏာဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနံ ဗြဟ္မဒဿနူပါယံ ဒိသွာ ဉာဏစက္ခုနာ။

၃၁၃။ ဧဝန္တိ ¶ ဧဝံ ရညော အာရောစေတွာ ပဋိသလ္လာနံ ဥပဂတေ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ဆန္နံ ခတ္တိယာနံ၊ သတ္တန္နံ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ¶ ၊ သတ္တန္နံ နာဋကသတာနံ၊ စတ္တာရီသာယ စ ဘရိယာနံ အာပုစ္ဆနဝါရေသု။

၃၁၆။ သာဒိသိယောတိ ဇာတိယာ သာဒိသိယောတိ အာဟ ‘‘သမဝဏ္ဏာ သမဇာတိကာ’’တိ။

၃၁၇။ သန္ထာဂါရန္တိ ဈာနမနသိကာရေန ဗဟိ ဝိသဋဝိတက္ကဝူပသမနေန စိတ္တဿ သန္ထမ္ဘနံ ¶ အဂါရံ၊ ဈာနသာလန္တိ အတ္ထော။ ဂဟိတာဝါတိ ဘာဝနာနုယောဂေန မဟာသတ္တေန အတ္တနော စိတ္တသန္တာနေ ဥပ္ပာဒနဝသေန ဂဟိတာ ဧဝ။ နတ္ထိ ဈာနေနေဝ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ။ ဝိသေသတော ဟိဿ ကရုဏာယ ဘာဝိတတ္တာ အနဘိရတိ ဥက္ကဏ္ဌနာ နတ္ထိ၊ မေတ္တာယ ဘာဝိတတ္တာ ဘယပရိတဿနာ နတ္ထိ။ ဥက္ကဏ္ဌနာတိ ပန ဗြဟ္မဒဿနေ ဥဿုက္ကံ၊ ပရိတဿနာတိ တဒဘိပတ္ထနာတိ အာဟ ‘‘ဗြဟ္မုနော ပနာ’’တိအာဒိ။

ဗြဟ္မုနာသာကစ္ဆာဝဏ္ဏနာ

၃၁၈။ စိတ္တုတြာသောတိ စိတ္တဿ ဥတြာသနမတ္တံ။ ကထန္တိ သတ္တနိကာယနိဝါသဋ္ဌာနနာမဂေါတ္တာဒီနံ ဝသေန ကေန ပကာရေန။ တေနာဟ ‘‘ကိ’’န္တိအာဒိ။

သောတိ ယေ တေ ပနကနသနန္တဗန္ဓသတနသနင်္ကုမာရကာလနာမကာ လောကေ ပါကဋာ ပညာတာ ဗြဟ္မာနော၊ တေသု သနင်္ကုမာရော နာမာဟန္တိ ဒဿေတိ။

အဂ္ဃန္တိ ဂရုဋ္ဌာနိယာနံ ဒါတဗ္ဗံအာဟာရံ။ မဓုသာကန္တိ မဓုရာဟာရံ၊ ယံ ကိဉ္စိ အတိထိနော ဒါတဗ္ဗံ အာဟာရံ ဥပစာရဝသေန ဧဝံ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘မဓုသာကံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ပုစ္ဆာမာတိ နိမန္တနဝသေန ပုစ္ဆာမ။

၃၁၉။ မဟာသတ္တော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဌိတောပိ တေသု ‘‘ဗြဟ္မသဟဗျတာယ မဂ္ဂေါ’’တိ အနိဗ္ဗေမတိကတာယ ‘‘ကင်္ခီ’’တိ အဝေါစ။ ကေစိ ပန ‘‘တပေါကမ္မေန ပရိက္ခီဏသရီရတာယ၊ ဗြဟ္မသမာဂမေန ဘယာဒိသမုပ္ပတ္တိယာ စ ပဋိလဒ္ဓမတ္တေဟိ ဗြဟ္မဝိဟာရေဟိ ပရိဟီနော အဟောသိ၊ တသ္မာ အဝိက္ခမ္ဘိတဝိစိကိစ္ဆတာယ ‘ကင်္ခီ’တိ အဝေါစာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပရဿ ဝေဒိယာ ဝိဒိတာ ပရဝေဒိယာ၊ တေ ပန တဿ ပါကဋာ ဝိဘူတာတိ အာဟ ‘‘ပရဿ ¶ ပါကဋေသု ပရဝေဒိယေသူ’’တိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ပရေန သယံ အဘိသင်္ခတတ္တာ’’တိ။ မမာတိ ¶ ကမ္မံ မမံကာရော၊ မမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒံ မမ…ပေ… တဏှ’’န္တိ။ ‘‘မမ’’န္တိ ကရောတိ ဧတေနာတိ ဟိ မမံကာရော၊ တထာပဝတ္တာ တဏှာ။ မနုဇေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ၊ န ဝိသယေတိ အာဟ ‘‘မနုဇေသု ယော ကောစီ’’တိ။ ‘‘ဧကောဒိဘူတော’’တိ ပဒဿ ဘာဝတ္ထံ တာဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကီဘူတော’’တိ ဝတွာ ပုန တံ ဝိဝရန္တော ‘‘ဧကော တိဋ္ဌန္တော ဧကော နိသီဒန္တော’’တိ အာဟ။ တာဒိသောတိ ဧကော ဟုတွာ ပဝတ္တနကော။ ဘူတောတိ ဇာတော။ ဈာနေ အဓိမုတ္တိ နာမ တသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တိတေ၊ အနိဗ္ဗတ္တိတေ ကုတော အဓိမုတ္တီတိ အာဟ ‘‘ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာတိ အတ္ထော’’တိ။ ဝိဿဂန္ဓော နာမ ကောဓာဒိကိလေသပရိဘာဝနာတိ တေသံ ဝိက္ခမ္ဘနေန ¶ ဝိဿဂန္ဓဝိရဟိတော။ ဧတေသု ဓမ္မေသူတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာနံ ဝိဝေကဝါသကရုဏာဗြဟ္မဝိဟာရာဒိဓမ္မေသု။

၃၂၀။ အဝိဒွါတိ န ဝိဒိတဝါ။ အာဝရိတာတိ ကုသလာနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာနံ ဥပ္ပတ္တိနိဝါရဏေန အာဝရိတာ။ ပူတိကာတိ ဗျာပန္နစိတ္တတာဒိနာ ပူတိဘူတာ။ ကိလေသဝသေန ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဝိဿဂန္ဓံ ဝါယတိ။ နိရယာဒိအပါယေသု နိဗ္ဗတ္တနသီလတာယ အာပါယိကာတိ အာဟ ‘‘အပါယူပဂါ’’တိ။ စောရာဒီဟိ ဥပဒ္ဒုတဿ ပဝိသိတုကာမဿ ပါကာရကဝါဋပရိခါဒီဟိ ဝိယ နဂရံ ကောဓာဒီဟိ နိဝုတော ပိဟိတော ဗြဟ္မလောကော အဿာတိ နိဝုတဗြဟ္မလောကော။ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကေနာဝဋာ’’တိ ဝဒန္တော။

မုသာဝါဒေါဝ မောသဝဇ္ဇံ ယထာ ဘိသက္ကမေဝ ဘေသဇ္ဇံ။ ကုဇ္ဈနံ ဒုဿနံ။ ဒိဋ္ဌာဒီသု အဒိဋ္ဌာဒိဝါဒိတာဝသေန ပရေသံ ဝိသံဝါဒနံ ပရဝိသံဝါဒနံ။ သဒိသံ ပတိရူပံ ဒဿေတွာ ပလောဘနံ သဒိသံ ဒဿေတွာ ဝဉ္စနံ။ မိတ္တာနံ ဝိဟိံသနံ မေတ္တိဘေဒေါ မိတ္တဒုဗ္ဘနံ။ ဒဠှမစ္ဆရိတာ ထဒ္ဓမစ္ဆရိယံ။ အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနံ နိဟီနတံ၊ သဒိသတံ ဝါ အတိက္ကမိတွာ မညနံ။ ပရေသံ သမ္ပတ္တိယာ အသဟနံ ခီယနံ။ အတ္တသမ္ပတ္တိယာ နိဂူဟနဝသေန၊ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝါသဟနဝသေန စ ဝိဝိဓာ ဣစ္ဆာ ရုစိ ဧတဿာတိ ဝိဝိစ္ဆာ။ ကဒရိယတာယ ¶ မုဒုကံ မစ္ဆရိယံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ သကသန္တကေ၊ ပရသန္တကေ၊ ဟီနာတိကေ စာတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အာရမ္မဏေ။ လုဗ္ဘနံ အာရမ္မဏဿ ဂဟဏံ အဘိဂိဇ္ဈနံ။ မဇ္ဇနံ သေယျာဒိဝသေန မဒနံ သမ္ပဂ္ဂဟော။ မုယှနံ အာရမ္မဏဿ အနဝဗောဓော။ ဧတေသူတိ ဧတေသု ယထာဝုတ္တေသု ကောဓာဒီသု သတ္တသန္တာနဿ ကိလိဿနတော ဝိဗာဓနတော၊ ဥပတာပနတော စ ကိလေသသညိတေသု ပါပဓမ္မေသု။ ယုတ္တာ ပယုတ္တာ သမ္ပယုတ္တာ အဝိရဟိတာ။

ဧတ္ထ ¶ စာယံ ဗြဟ္မာ မဟာသတ္တေန အာမဂန္ဓေ သုပုဋ္ဌော အတ္တနော ယထာဥပဋ္ဌိတေ ပါပဓမ္မေ စုဒ္ဒသဟိ ပဒေဟိ ဝိဘဇိတွာ ကထေသိ၊ တေ ပန တာဒိသံ ပဝတ္တိဝိသေသံ ဥပါဒါယ ဝုတ္တာပိ ကေစိ ပုန ဝုတ္တာ၊ အာမဂန္ဓသုတ္တေ (သု။ နိ။ ၂၄၂) ပန ဝုတ္တာပိ ကေစိ ဣဓ သဗ္ဗသော န ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ သန္တေပိ လက္ခဏဟာရနယေန၊ တဒေကဋ္ဌတာယ ဝါ တေသံ ပေတ္ထ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ ပန သုတ္တ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အာမဂန္ဓသုတ္တေန ဒီပေတွာတိ ဣဓ သရူပတော အဝုတ္တေ အာမဂန္ဓေပိ ဝုတ္တေဟိ ဧကလက္ခဏတာဒိနာ အာမဂန္ဓသုတ္တေန ပကာသေတွာ ကထေတဗ္ဗံ တတ္ထ နေသံ သရူပတော ကထိတတ္တာ။ အာမဂန္ဓသုတ္တမ္ပိ ဣမိနာ ဒီပေတဗ္ဗံ ဣဓ ဝုတ္တာနမ္ပိ ကေသဉ္စိ အာမဂန္ဓာနံ တတ္ထ အဝုတ္တဘာဝတော။ ယသ္မာ အာမဂန္ဓသုတ္တေ ဝုတ္တာပိ အာမဂန္ဓာ အတ္ထတော ဣဓ သင်္ဂဟံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ဣဓ ဝုတ္တေ ပရိဟရဏဝသေန ဒဿေန္တေန ယသ္မာ စေတ္ထ ကေစိ အဘိဓမ္မနယေန အကိလေသသဘာဝါပိ သတ္တသန္တာနဿ ¶ ဝိဗာဓနဋ္ဌေန ‘‘ကိလေသာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘စုဒ္ဒသသု ကိလေသေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။

နိမ္မာဒံ မိလာပနံ ခေပနန္တိ အာဟ ‘‘နိမ္မာဒေတဗ္ဗာ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ။ ဗုဒ္ဓတန္တီတိ ဗုဒ္ဓဘာဝီနံ ပဝေဏီ၊ ဗုဒ္ဓဘာဝိနောပိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ ယထာ ‘‘အဂမာ ရာဇဂဟံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ မဟာပုရိသဿ ဒဠှီကမ္မံ ကတွာတိ မဟာပုရိသဿ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿာမဟ’’န္တိ ¶ ပဝတ္တစိတ္တုပ္ပာဒဿ ဒဠှီကမ္မံ ကတွာ။

ရေဏုရာဇအာမန္တနာဝဏ္ဏနာ

၃၂၁။ မမ မနံ ဟရိတွာတိ မမ စိတ္တံ အပနေတွာ တဿ ဝသေန အဝတ္တိတွာ။

ဧကီဘာဝံ ဥပဂန္တွာ ဝုတ္ထဿာတိ ကာယဝိဝေကပရိဗြူဟနေန ဧကီဘာဝံ ဥပဂန္တွာ တပေါကမ္မဝသေန ဝုတ္ထဿ။ ကုသပတ္တေဟိ ပရိတ္ထတောတိ ဗရိဟိသေဟိ ဝေဒိယာ သမန္တတော သန္ထရိတော။ အကာစောတိ ဝဏော ဝဏသဒိသခဏ္ဍိစ္စဝိရဟိတော။ တေနာဟ ‘‘အကက္ကသော’’တိ။

ဆခတ္တိယအာမန္တနာဝဏ္ဏနာ

၃၂၂။ သိက္ခေယျာမာတိ သိက္ခာပေယျာမ၊ သိက္ခာပနဉ္စေတ္ထ အတ္ထိဘာဝါပါဒနန္တိ အာဟ ‘‘ဥပလာပေယျာမာ’’တိ။

၃၂၃။ ယဿ ¶ ဝီရိယာရမ္ဘဿ၊ ခန္တိဗလဿ စ အဘာဝေန ပဗ္ဗဇိတာနံ သမဏဓမ္မော ပရိပုဏ္ဏော၊ ပရိသုဒ္ဓါ စ န ဟောတိ၊ တေသု ဝီရိယာရမ္ဘခန္တိဗလေသု တေ တေ နိယောဇေတုံ ‘‘အာရမ္ဘဝှော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ကရုဏာဈာနမဂ္ဂေါတိ ကရုဏာဈာနသင်္ခါတော မဂ္ဂေါ။ ဥဇုမဂ္ဂေါတိ ဗြဟ္မလောကဂမနေ ဥဇုဘူတော မဂ္ဂေါ။ အနုတ္တရောတိ သေဋ္ဌော ဗြဟ္မဝိဟာရသဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ဥတ္တမမဂ္ဂေါ နာမာ’’တိ။ သဗ္ဘိ ရက္ခိတော သာဓူဟိ ယထာ ပရိဟာနိ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ပဋိပက္ခဒူရီကရဏေန ရက္ခိတော ဂေါပိတော။ ‘‘သဒ္ဓမ္မော သဗ္ဘိ ဝက္ခိတော’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ၊ တေသံ သပရဟိတသာဓနေန သာဓူဟိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ကထိတော ပဝေဒိတောတိ အတ္ထော။

တင်္ခဏဝိဒ္ဓံသနဓမ္မန္တိ ¶ ယသ္မိံ ခဏေ ဝိရောဓိဓမ္မသမာယောဂေါ၊ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဝိနဿနသဘာဝံ၊ ယော ဝါ သော ဂမနဿာဒါနံ ဒေဝပုတ္တာနံ ဟေဋ္ဌုပရိယေန ပဋိမုခံ ဓာဝန္တာနံ သိရသိ၊ ပါဒေ စ ဗဒ္ဓခုရဓာရာသမာဂမနတောပိ သီဃတရတာယ အတိဣတ္တရော ပဝတ္တိက္ခဏော၊ တေနေဝ ဝိနဿနသဘာဝံ။ တဿ ဇီဝိတဿ။ ဂတိန္တိ နိဋ္ဌံ။ မန္တာယန္တိ မန္တေယျန္တိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မန္တေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ကရဏတ္ထေ ဝါ ဘုမ္မန္တိ ‘‘မန္တာယ’’န္တိ ဣဒံ ဘုမ္မံ ကရဏတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ယထာ ‘‘ဉာတာယ’’န္တိ။ သဗ္ဗပလိဗောဓေတိ သဗ္ဗေပိ ကုသလကိရိယာယ ဝိဗန္ဓေ ဥပရောဓေ။

ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာဒီနံ အာမန္တနာဝဏ္ဏနာ

၃၂၄။ အပ္ပေသက္ခာတိ အပ္ပာနုဘာဝါတိ အာဟ ‘‘ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ။

စက္ကဝတ္တိ ရာဇာ ဝိယ သမ္ဘာဝိတော။

မဟာဂေါဝိန္ဒပဗ္ဗဇ္ဇာဝဏ္ဏနာ

၃၂၈။ သမာပတ္တီနံ အာဇာနနံ နာမ အတ္တပစ္စက္ခတာ၊ သစ္ဆိကိရိယာတိ အာဟ ‘‘န သက္ခိံသု နိဗ္ဗတ္တေတု’’န္တိ။

၃၂၉။ ဣမိနာတိ ‘‘သရာမဟ’’န္တိ ဣမိနာ ပဒေန။ ‘‘သရာမဟ’’န္တိ ဟိ ဝဒန္တေန ဘဂဝတော မဟာဗြဟ္မုနာ ကထိတံ ‘‘တထေဝ တ’’န္တိ ဘဂဝတာ ပဋိညာတမေဝ ဇာတန္တိ။ န ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနကထာယ အဘာဝတော။ အသတိ ပန ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါနံ အသမ္ဘဝေါ ဧဝါတိ အာဟ ¶ ‘‘န ဝိရာဂါယာ’’တိအာဒိ။ ဧကန္တမေဝ ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ အနေကာကာရဝေါကာရဝဋ္ဋေ အာဒီနဝဝိဘာဝနတော။

‘‘နိဗ္ဗိဒါယာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဝိပဿနာ ဝုတ္တာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဝဝတ္ထာနကထာတိ ဝိပဿနာမဂ္ဂနိဗ္ဗာနာနံ တံတံပဒေဟိ ဝဝတ္ထပေတွာ ကထာ။ အယမေတ္ထ နိပ္ပရိယာယကထာတိ အာဟ ‘‘ပရိယာယေန ပနာ’’တိအာဒိ။

၃၃၀။ ပရိပူရေတုန္တိ ဘာဝနာပါရိပူရိဝသေန ပရိပုဏ္ဏေ ကာတုံ၊ နိဗ္ဗတ္တေတုန္တိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မစရိယစိဏ္ဏကုလပုတ္တာနန္တိ ¶ စိဏ္ဏမဂ္ဂဗြဟ္မစရိယာနံ ကုလပုတ္တာနန္တိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။

အဘိနန္ဒနံ နာမ သမ္ပဋိစ္ဆနံ ‘‘အဘိနန္ဒန္တိ အာဂတ’’န္တိအာဒီသု ¶ ဝိယ၊ တဉ္စေတ္ထ အတ္ထတော စိတ္တဿ အတ္တမနတာတိ အာဟ ‘‘စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆန္တော အဘိနန္ဒိတွာ’’တိ။ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ ဝါစာယ သမ္ပဟံသနာ အနုမောဒနာတိ အာဟ ‘‘ဝါစာယ သမ္ပဟံသမာနော အနုမောဒိတွာ’’တိ။

မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၇။ မဟာသမယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိဒါနဝဏ္ဏနာ

၃၃၁။ ဥဒါနန္တိ ¶ ¶ ¶ ရညာ ဩက္ကာကေန ဇာတိသမ္ဘေဒပရိဟာရနိမိတ္တံ ပဝတ္တိတံ ဥဒါနံ ပဋိစ္စ။ ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရုဠှိသဒ္ဒေန ‘‘သက္ကာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ဧတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ မဟာနိဒါနဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အရောပိတေတိ ကေနစိ အရောပိတေ။

အာဝရဏေနာတိ သေတုနာ။ ဗန္ဓာပေတွာတိ ပံသုပလာသပါသာဏမတ္တိကာခဏ္ဍာဒီဟိ အာဠိံ ထိရံ ကာရာပေတွာ။

‘‘ဇာတိံ ဃဋ္ဋေတွာ ကလဟံ ဝဍ္ဎယိံသူ’’တိ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘ကောလိယကမ္မကရာ ဝဒန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တီဏိ ဇာတကာနီတိ ဖန္ဒနဇာတကပထဝီဥန္ဒြိယဇာတကလဋုကိကဇာတကာနိ ဒွေ ဇာတကာနီတိ ရုက္ခဓမ္မ ဝဋ္ဋကဇာတကာနိ။

တေနာတိ ဘဂဝတာ။ ကလဟကာရဏဘာဝေါတိ ကလဟကာရဏဿ အတ္ထိဘာဝေါ။

အဋ္ဌာနေတိ အကာရဏေ။ ဝေရံ ကတွာတိ ဝိရောဓံ ဥပ္ပာဒေတွာ။ ‘‘ကုဌာရိဟတ္ထော ပုရိသော’’တိအာဒိနာ ဖန္ဒနဇာတကံ ကထေသိ။ ‘‘ဒုဒ္ဒုဘာယတိ ဘဒ္ဒန္တေ’’တိအာဒိနာ ပထဝီဥန္ဒြိယဇာတကံ ကထေသိ။ ‘‘ဝန္ဒာမိ တံ ကုဉ္ဇရာ’’တိအာဒိနာ လဋုကိကဇာတကံ ကထေသိ။

‘‘သာဓူ ¶ သမ္ဗဟုလာ ဉာတီ၊ အပိ ရုက္ခာ အရညဇာ၊

ဝါတော ဝဟတိ ဧကဋ္ဌံ၊ ဗြဟန္တမ္ပိ ဝနပ္ပတိ’’န္တိ။ –

အာဒိနာ ရုက္ခဓမ္မဇာတကံ ကထေသိ။

‘‘သမ္မောဒမာနာ ¶ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဇာလံ အာဒါယ ပက္ခိနော၊

ယဒါ တေ ဝိဝဒိဿန္တိ၊ တဒါ ဧဟိန္တိ မေ ဝသ’’န္တိ။ –

အာဒိနာ ဝဋ္ဋကဇာတကံ ကထေသိ။

‘‘အတ္တဒဏ္ဍာ ¶ ဘယံ ဇာတံ၊ ဇနံ ပဿထ မေဓဂံ၊

သံဝေဂံ ကိတ္တယိဿာမိ၊ ယထာ သံဝိဇိတံ မယာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁။၉၄၁)၊

အာဒိနာ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တံ ကထေသိ။

တံတံပလောဘနကိရိယာ ကာယဝါစာဟိ ပရက္ကမန္တိယော ‘‘ဥက္ကဏ္ဌန္တူ’’တိ သာသနံ ပေသေန္တိ။

ကုဏာလဒဟေတိ ကုဏာလဒဟတီရေ ပတိဋ္ဌာယ။ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ကထေသိ (ဇာ။ ၂။ကုဏာလဇာတက) ‘‘အနုက္ကမေန ကုဏာလသကုဏရာဇဿ ပုစ္ဆနပ္ပသင်္ဂေန ကုဏာလဇာတကံ ကထေဿာမီ’’တိ။ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေသိ ဣတ္ထီနံ ဒေါသဒဿနမုခေန ကာမာနံ အာဒီနဝေါကာရသံကိလေသဝိဘာဝနေန။

ကောသဇ္ဇံ ဝိဓမိတွာ ပုရိသထာမပရိဗြူဟနေန ‘‘ဥတ္တမပုရိသသဒိသေဟိ နော ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဥပ္ပန္နစိတ္တာ။

အဝိဿဋ္ဌကမ္မန္တာတိ အရတိဝိနောဒနတော ပဋ္ဌာယ အဝိဿဋ္ဌသမဏကမ္မန္တာ၊ အပရိစတ္တကမ္မဋ္ဌာနာတိ အတ္ထော။ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဘဂဝါ စိန္တေသီတိ ယောဇနာ။

ပဒုမိနိယန္တိ ပဒုမဿရေ။ ဝိကသိံသု ဂုဏဂဏဝိဗောဓေန။ ‘‘အယံ ဣမဿ…ပေ… န ကထေသီ’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗေပိ တေ ဘိက္ခူ တာဝဒေဝ ပဋိပါဋိယာ အာဂတတ္တာ အညမညဿ လဇ္ဇမာနာ ¶ အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓဝိသေသံ ဘဂဝတော နာရောစေသုန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ခီဏာသဝါန’’န္တိအာဒိနာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ။

ဩသီဒမတ္တေတိ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဥပဂတမတ္တေ။ အရိယမဏ္ဍလေတိ အရိယသမူဟေ။ ပါစီနယုဂန္ဓရပရိက္ခေပတောတိ ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတဿ ပါစီနပရိက္ခေပတော၊ န ဗာဟိရကေဟိ ဥစ္စမာနဥဒယပဗ္ဗတတော။ ရာမဏေယျကဒဿနတ္ထန္တိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ ဝိသေသတော ရမဏီယဿ လောကဿ ရမဏီယဘာဝဒဿနတ္ထံ။ ဥလ္လင်္ဃိတွာတိ ¶ ဥဋ္ဌဟိတွာ။ ဧဝရူပေ ခဏေ လယေ မုဟုတ္တေတိ ယထာဝုတ္တေ စန္ဒမဏ္ဍလဿ ဥဋ္ဌိတက္ခဏေ ဥဋ္ဌိတဝေလာယံ ဥဋ္ဌိတမုဟုတ္တေတိ ဥပရူပရိ ကာလဿ ဝဍ္ဎိတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

တထာ ¶ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဇာတိအာဒိဝသေန ဘဂဝတော အနုရူပပရိဝါရိတံ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာ’’တိ အာဒိမာဟ။

သမာပန္နဒေဝတာတိ အာသန္နဋ္ဌာနေ ဈာနသမာပတ္တိ သမာပန္နဒေဝတာ။ စလိံသူတိ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ကောသမတ္တံ ဌာနံ သဒ္ဒန္တရံ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ကိရ အာဒိတော တေသဋ္ဌိမတ္တာနိ နဂရသဟဿာနိ ဥပ္ပန္နာနိ၊ တထာ ဒုတိယံ၊ တထာ တတိယံ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တိက္ခတ္တုံ တေသဋ္ဌိယာ နဂရသဟဿေသူ’’တိ။ တေ ပန သမ္ပိဏ္ဍေတွာ သတသဟဿတော ပရံ အသီတိသဟဿာနိ၊ နဝသဟဿာနိ စ ဟောန္တိ။ နဝနဝုတိယာ ဒေါဏမုခသတသဟဿေသူတိ နဝသတသဟဿာဓိကေသု နဝုတိသတသဟဿေသု ဒေါဏမုခေသု။ ဒေါဏမုခန္တိ စ မဟာနဂရဿ အာယုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတံ ပါဒနဂရံ ဝုစ္စတိ။ ဆန္နဝုတိယာ ပဋ္ဋနကောဋိသတသဟဿေသူတိ ဆကောဋိအဓိကနဝုတိကောဋိသတသဟဿပဋ္ဋနေသု။ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပါဒီသု ဆပဏ္ဏာသာယ ရတနာကရေသု။ ဧဝံ ပန နဂရဒေါဏိမုခပဋ္ဋနရတနာကရာဒိဝိဘာဂေန ကထနံ တံတံအဓိဝတ္ထာယ ဝသန္တီနံ ဒေဝတာနံ ဗဟုဘာဝဒဿနတ္ထံ။ ယဒိ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု ဒေဝတာ သန္နိပတိတာ၊ အထ ကသ္မာ ပါဠိယံ ‘‘ဒသဟိ စ လောကဓာတူဟီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒသသဟဿ…ပေ… အဓိပ္ပေတာ’’တိ၊ တေန သဟဿိလောကဓာတု ဣဓ ‘‘ဧကာ လောကဓာတူ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

လောဟပါသာဒေတိ အာဒိတော ကတေ လောဟပါသာဒေ။ ဗြဟ္မလောကေတိ ဟေဋ္ဌိမေ ဗြဟ္မလောကေ။ ယဒိ တာ ဒေဝတာ ဧဝံ နိရန္တရာ၊ ပစ္ဆာ အာဂတာနံ ဩကာသော ဧဝ န ဘဝေယျာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယထာ ခေါ ပနာ’’တိအာဒိ။ သုဒ္ဓါဝါသကာယံ ဥပပန္နာ သုဒ္ဓါဝါသကာယိကာ၊ တာသံ ပန ယသ္မာ သုဒ္ဓါဝါသဘူမိ နိဝါသဋ္ဌာနံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသဝါသီန’’န္တိ။ အာဝါသာတိ အာဝါသနဋ္ဌာနဘူတာ ¶ ¶ ၊ ဒေဝတာ ပန ဩရမ္ဘာဂိယာနံ၊ ဣတရေသဉ္စ သံယောဇနာနံ သမုစ္ဆိန္ဒနေန သုဒ္ဓါ အာဝါသော ဧတေသန္တိ သုဒ္ဓါဝါသာ။

၃၃၂။ ပုရတ္ထိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဩတရိ အညတ္ထ ဩကာသံ အလဘမာနော။ ဧဝံ သေသာပိ။ ဗုဒ္ဓါနံ အဘိမုခမဂ္ဂေါ ဗုဒ္ဓဝီထိ။ ယာဝ စက္ကဝါဠာ ဩတ္ထရိတုံ ဩဝရိတုံ န သက္ကာ။ ပဟဋဗုဒ္ဓဝီထိယာဝါတိ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမန္တေဟိ တေဟိ ဒေဝဗြဟ္မေဟိ ဝဠဉ္ဇိတဝီထိယာဝ။ သမိတိ သင်္ဂတိ သန္နိပါတော သမယော၊ မဟန္တော သမယော မဟာသမယောတိ အာဟ ‘‘မဟာသမူဟော’’တိ ¶ ။ ပဝဒ္ဓံ ဝနံ ပဝနန္တိ အာဟ ‘‘ဝနသဏ္ဍော’’တိ။ ဒေဝဃဋာတိ ဒေဝသမူဟာ။

သမာဒဟံသူတိ သမာဒဟိတံ လောကုတ္တရသမာဓိနာ သုဋ္ဌု အပ္ပိတံ အကံသု၊ ယထာသမာဟိတံ ပန သမာဓိနာ ယောဇိတံ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သမာဓိနာ ယောဇေသု’’န္တိ။ သဗ္ဗေသံ ဂေါမုတ္တဝင်္ကာဒီနံ ဒူရသမူဟနိတတ္တာ သဗ္ဗေ…ပေ… အကရိံသု။ နယတိ အဿေ ဧတေဟီတိ နေတ္တာနိ၊ ယောတ္တာနိ။ အဝီထိပဋိပန္နာနံ အဿာနံ ဝီထိပဋိပါဒနံ ရသ္မိဂ္ဂဟဏေန ပဟောတီတိ ‘‘သဗ္ဗယောတ္တာနိ ဂဟေတွာ အစောဒေန္တော’’တိ ဝတွာ တံ ပန အစောဒနံ အဝါရဏံ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘အစောဒေန္တော အဝါရေန္တော’’တိ။

ယထာ ခီလံ ဘိတ္တိယံ ဝါ ဘူမိယံ ဝါ အာကောဋိတံ ဒုန္နီဟရဏံ၊ ယထာ စ ပလိဃံ နဂရပ္ပဝေသနိဝါရဏံ၊ ယထာ စ ဣန္ဒခီလံ ဂမ္ဘီရနေမိ သုနိခါတံ ဒုန္နီဟရဏံ၊ ဧဝံ ရာဂါဒယော သတ္တသန္တာနတော ဒုန္နီဟရဏာ၊ နိဗ္ဗာနနဂရပ္ပဝေသနိဝါရဏာ စာတိ တေ ‘‘ခီလံ၊ ပလိဃံ၊ ဣန္ဒခီလ’’န္တိ စ ဝုတ္တာ။ တဏှာဧဇာယ အဘာဝေန အနေဇာ ပရမသန္တုဋ္ဌဘာဝေန စာတုဒ္ဒိသတ္တာ အပ္ပဋိဟတစာရိကံ စရန္တိ။

ဂတာသေတိ ဂတာ ဧဝ၊ န ပန ဂမိဿန္တိ ပရိနိဋ္ဌိတသရဏဂမနတ္တာတိ ¶ ။ လောကုတ္တရသရဏဂမနံ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘နိဗ္ဗေမတိကသရဏဂမနေန ဂတာ’’တိ။ တေ ဟိ နိယမေန အပါယဘူမိံ န ဂမိဿန္တိ၊ ဒေဝကာယဉ္စ ပရိပူရေဿန္တိ။ ယေ ပန လောကိယေန သရဏဂမနေန ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာသေ၊ န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိံ၊ သတိ စ ပစ္စယန္တရသမဝါယေ ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒေဝကာယံ ပရိပူရေဿန္တီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ဒေဝတာသန္နိပါတဝဏ္ဏနာ

၃၃၃။ ဧတေသန္တိ ¶ ဒေဝတာသန္နိပါတာနံ။ ဣဒါနီတိ ဣမသ္မိံ ကာလေ။ ဗုဒ္ဓါနန္တိ အညေသံ ဗုဒ္ဓါနံ အဘာဝါ။ စိတ္တကလ္လတာ စိတ္တမဒ္ဒဝံ။

ကိံ ပန ဘဂဝတာဝ မဟန္တေ ဒေဝတာသမာဂမေ တေသံ နာမဂေါတ္တံ ကထေတုံ သက္ကာတိ? အာမ သက္ကာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ မဟန္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌန္တိ ရူပါယတနမာဟ၊ သုတန္တိ သဒ္ဒါယတနံ၊ မုတန္တိ သမ္ပတ္တဂ္ဂါဟိဣန္ဒြိယဝိသယံ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ၊ ဝိညာတန္တိ ဝုတ္တာဝသေသံ သဗ္ဗံ ¶ ဉေယျံ၊ ပတ္တန္တိ ပရိယေသိတွာ၊ အပရိယေသိတွာ ဝါ သမ္ပတ္တံ၊ ပရိယေသိတန္တိ ပတ္တံ၊ အပ္ပတ္တံ ဝါ ပရိယိဋ္ဌံ။ အနုဝိစရိတံ မနသာတိ ကေဝလံ မနသာ အာလောစိတံ။ ကတ္ထစိ နီလာဒိဝသေန ဝိဘတ္တရူပါရမ္မဏေတိ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၆၁၅) ‘‘နီလံ ပီတက’’န္တိအာဒိနာ ဝိဘတ္တေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ရူပါရမ္မဏေ ကိဉ္စိ ရူပါရမ္မဏံ ဝါ န အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ဘေရိသဒ္ဒါဒိဝသေနာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ယန္တိ ယံ အာရမ္မဏံ။ ဧတေသန္တိ ဗုဒ္ဓါနံ။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပါဠိယာ သမတ္ထေတုံ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဒါ ဇာနနကိရိယာယ အပရိယောသိတဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘ဇာနာမီ’’တိ ဝတွာ ယသ္မာ ယံ ကိဉ္စိ နေယျံ နာမ၊ သဗ္ဗံ တံ ဘဂဝတာ အညာတံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘တမဟံ အဗ္ဘညာသိ’’န္တိ။

န ဩလောကေန္တိ ပယောဇနာဘာဝတော။ ဝိပရီတာ ‘‘န ကမ္မာဝရဏေန သမန္နာဂတာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာ။ ‘‘ယဿ မင်္ဂလာ သမူဟတာ’’တိ (သု။ နိ။ ၃၆၂) အာရဘိတွာ ‘‘ရာဂံ ¶ ဝိနယေထ မာနုသေသု ဒိဗ္ဗေသု ကာမေသု စာ’’တိအာဒိနာ (သု။ နိ။ ၃၆၃) စ ရာဂနိဂ္ဂဟကထာဗာဟုလ္လတော သမ္မာပရိဗ္ဗာဇနီယသုတ္တံ ရာဂစရိတာနံ သပ္ပာယံ၊ ‘‘ပိယမပ္ပိယဘူတာ ကလဟ ဝိဝါဒါ ပရိဒေဝသောကာ သဟမစ္ဆရာ စာ’’တိအာဒိနာ (သု။ နိ။ ၈၆၉၊ မဟာနိ။ ၉၈) ကလဟာဒယော ယတော ဒေါသတော သမုဋ္ဌဟန္တိ၊ သော စ ဒေါသော ယတော ပိယဘာဝတော၊ သော စ ပိယဘာဝေါ ယတော ဆန္ဒတော သမုဋ္ဌဟန္တိ၊ ဣတိ ဖလတော၊ ကာရဏပရမ္ပရတော စ ဒေါသေ အာဒီနဝဝိဘာဝနဗာဟုလ္လတော ကလဟဝိဝါဒသုတ္တံ (သု။ နိ။ ၈၆၉၊ မဟာနိ။ ၉၈) ဒေါသစရိတာနံ သပ္ပာယံ –

‘‘အပ္ပဉှိ ဧတံ န အလံ သမာယ၊

ဒုဝေ ဝိဝါဒဿ ဖလာနိ ဗြူမိ၊

ဧတမ္ပိ ¶ ဒိသွာ န ဝိဝါဒယေထ၊

ခေမာဘိပဿံ အဝိဝါဒဘူမိ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၉၀၂၊ မဟာနိ။ ၁၃၁) –

အာဒိနာ နယေန သမ္မောဟဝိဓမနတော၊ ပညာပရိဗြူဟနတော စ မဟာဗျူဟသုတ္တံ မောဟစရိတာနံ သပ္ပာယံ –

‘‘ပရဿ ¶ စေ ဓမ္မံ အနာနုဇာနံ၊

ဗာလော၊ မဂေါ ဟောတိ နိဟီနပညော၊

သဗ္ဗေဝ ဗာလာ သုနိဟီနပညာ၊

သဗ္ဗေဝိမေ ဒိဋ္ဌိပရိဗ္ဗသာနာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၈၈၆၊ မဟာနိ။ ၁၁၅) –

အာဒိနာ နယေန သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသိတာပနယနမုခေန သဝိသယေသု ဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏေသု ဝိသဋဝိတက္ကဝိစ္ဆိန္ဒနဝသေန ပဝတ္တတ္တာ စူဠဗျူဟသုတ္တံ ဝိတက္ကစရိတာနံ သပ္ပာယံ –

‘‘မူလံ ¶ ပပဉ္စသင်္ခါယ (ဣတိ ဘဂဝါ)၊

မန္တာ အသ္မီတိ သဗ္ဗံ ဥပရုန္ဓေ၊

ယာ ကာစိ တဏှာ အဇ္ဈတ္တံ၊

တာသံ ဝိနယာ သဒါ သတော သိက္ခေ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၉၂၂၊ မဟာနိ။ ၁၅၁) –

ပပဉ္စသင်္ခါယ မူလံ အဝိဇ္ဇာဒိကိလေသဇာတံ အသ္မီတိ ပဝတ္တမာနဉ္စာတိ သဗ္ဗံ မန္တာ ပညာယ ဥပရုန္ဓေယျ။ ယာ ကာစိ အဇ္ဈတ္တံ ရူပတဏှာဒိဘေဒါ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တာသံ ဝိနယာ ဝူပသမာယ သဒါ သတော ဥပဋ္ဌိတဿတိ ဟုတွာ သိက္ခေယျာတိ ဧဝမာဒိ ဥပဒေသဿ သဒ္ဓါဝ ဘာဇနံ။ တဿ ဟိ သော အတ္ထာဝဟောတိ တုဝဋ္ဋကသုတ္တံ သဒ္ဓါစရိတာနံ သပ္ပာယံ –

‘‘ဝီတတဏှော ပုရာ ဘေဒါ (ဣတိ ဘဂဝါ)၊

ပုဗ္ဗမန္တမနိဿိတော၊

ဝေမဇ္ဈေ ¶ နုပသင်္ခေယျော၊

တဿ နတ္ထိ ပုရက္ခတ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၈၅၅၊ မဟာနိ။ ၈၄) –

ယော သရီရဘေဒတော ပုဗ္ဗေဝ ပဟီနတဏှော၊ တတော ဧဝ အတီတဒ္ဓသညိတံ ပုရိမကောဋ္ဌာသံ တဏှာနိဿယေန အနိဿိတော၊ ဝေမဇ္ဈေ ပစ္စုပ္ပန္နေပိ အဒ္ဓနိ ‘‘ရတ္တော’’တိအာဒိနာ ဥပသင်္ခါတဗ္ဗော၊ တဿ အရဟတော တဏှာဒိဋ္ဌိပုရက္ခာရာနံ အဘာဝါ အနာဂတေ အဒ္ဓနိ ကိဉ္စိ ပုရက္ခတံ နတ္ထီတိ အာဒိနာ ဧဝံ ဂမ္ဘီရကထာဗာဟုလ္လတော ပူရာဘေဒသုတ္တံ (သု။ နိ။ ၈၅၅၊ မဟာနိ။ ၈၄) ဗုဒ္ဓိစရိတာနံ သပ္ပာယန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အထ နေသံ သပ္ပာယံ …ပေ… ဝဝတ္ထပေတွာ’’တိ။ မနသာကာသီတိ ဧဝံ စရိယာယ ဝသေန မနသိ ကတွာ ပုန တံ သဒိသံ အတ္တနော ¶ ဒေသနာနိက္ခေပယောဂျတာဝသေန မနသိ အကာသိ။ အတ္တဇ္ဈာသယေန နု ခေါ ဇာနေယျာတိ ပရဇ္ဈာသယာဒိံ အနပေက္ခိတွာ မယှံယေဝ အဇ္ဈာသယေန အာရဒ္ဓ ဒေသနံ ¶ ဇာနေယျ နု ခေါ။ ပရဇ္ဈာသယေနာတိ သန္နိပတိတာယ ပရိသာယ ကဿစိ အဇ္ဈာသယေန။ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကေနာတိ ဣဓ သမုဋ္ဌိတအဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ။ ပုစ္ဆာဝသေနာတိ ကဿစိ ပုစ္ဆန္တဿ ပုစ္ဆာဝသေန။ အာရဒ္ဓဒေသနံ ဇာနေယျာတိ။ ‘‘သစေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘဝေယျာ’’တိ ဣဒံ ဣမေသံ သုတ္တာနံ ဒေသနာယ ပုစ္ဆာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဘာရိယာ၊ အဝိသယာ စာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သောပိ န သက္ကုဏေယျာ’’တိ။

ဧတ္ထ စ ယသ္မာ န အနုမတိပုစ္ဆာ၊ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ ဝါ ယုတ္တာ၊ အထ ခေါ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနပုစ္ဆာသဒိသီ ဝါ ဝိမတိစ္ဆေဒနပုစ္ဆာသဒိသီ ဝါ ပုစ္ဆာ ယုတ္တာ၊ တာဝ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေန ပဝတ္တိတာ နာမ ဟောန္တိ၊ န ယထာဓမ္မဝသေန၊ တတ္ထ ယဒိ ဘဂဝါ တထာ သယမေဝ ပုစ္ဆိတွာ သယမေဝ ဝိဿဇ္ဇေယျ၊ သုဏန္တီနံ ဒေဝတာနံ သမ္မောဟော ဘဝေယျ ‘‘ကိံ နာမေတံ ဘဂဝါ ပဌမံ ဧဝမာဟ၊ ပုနပိ ဧဝမာဟာ’’တိ၊ အန္ဓကာရံ ပဝိဋ္ဌာ ဝိယ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ ပေတာ ဒေဝတာ န သက္ခိဿန္တိ ပဋိဝိဇ္ဈိတု’’န္တိ။ ယထာဓမ္မဒေသနာယံ ပန ကထေတုကမျတာဝသေန ပုစ္ဆနေန သမ္မောဟော ဟောတီတိ။ သူရိယော ဥဂ္ဂတောတိ အာဟ ဒေဝသင်္ဃော အာသန္နတရဘာဝေန ဩဘာသဿ ဝိပုလဥဠာရဘာဝတော။ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာတိ သုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁၊ မ။ နိ။ ၃။၁၂၉၊ အ။ နိ။ ၁။၂၇၇၊ ဝိဘ။ ၈၀၉၊ နေတ္တိ။ ၅၇၊ မိ။ ပ။ ၅။၁။၁) အာဂတနယေန သဗ္ဗတ္ထေဝ ပန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ န ဟောန္တေဝ။ တေနေဝါဟ – ‘‘အနန္တာသု…ပေ… အဒ္ဒသာ’’တိ။

ဂါထာယံ ပုစ္ဆာမီတိ နိမ္မိတဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိတုံ ဩကာသံ ကာရာပေသိ။ မုနိန္တိ ဗုဒ္ဓမုနိံ ¶ ။ ပဟူတပညန္တိ မဟာပညံ။ တိဏ္ဏန္တိ စတုရောဃတိဏ္ဏံ။ ပါရင်္ဂတန္တိ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တံ၊ သဗ္ဗဿ ဝါ ဉေယျဿ ပါရံ ပရိယန္တံ ဂတံ။ ပရိနိဗ္ဗုတံ သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဝသေန။ ဌိတတ္တန္တိ အဝဋ္ဌိတစိတ္တံ လောကဓမ္မေဟိ အကမ္ပနေယျတာယ။ နိက္ခမ္မ ဃရာ ပနုဇ္ဇ ကာမေတိ ဝတ္ထုကာမေ ပနူဒိတွာ ဃရာဝါသာ နိက္ခမ္မ။ ကထံ ဘိက္ခု သမ္မာ သော လောကေ ပရိဗ္ဗဇေယျာတိ သော ဘိက္ခု ကထံ သမ္မာ ပရိဗ္ဗဇေယျ ဂစ္ဆေယျ ဝိဟရေယျ၊ အနုပလိတ္တော ဟုတွာ လောကံ အတိက္ကမေယျာတိ အတ္ထော။

၃၃၄။ သိလောကံ ¶ အနုကဿာမီတိ ¶ ဧတ္ထ သိလောကော နာမ ပါဒသမုဒယော၊ ဣသီဟိ ဝုစ္စမာနာ ဂါထာတိပိ ဝုစ္စတိ။ ပါဒေါဝ နိယတဝဏ္ဏာနုပုဗ္ဗိကာနံ ပဒါနံ သမူဟော၊ တံ သိလောကံ အနုကဿာမိ ပဝတ္တယိဿာမီတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အက္ခရ…ပေ… ပဝတ္တယိဿာမီ’’တိ။ ယတ္ထာတိ အဓိကရဏေ ဘုမ္မံ။ အာမေဍိတလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ယေသု ယေသု ဌာနေသူ’’တိ။ ဘုမ္မာတိ ဘူမိပဋိဗဒ္ဓနိဝါသာ။ တံ တံ နိဿိတာ တံ တံ ဌာနံ နိဿိတဝန္တော နိဿာယ ဝသမာနာ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ သိလောကံ အနုကဿာမီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ယေ သိတာ ဂိရိဂဗ္ဘရ’’န္တိ ဣမိနာ တေသံ ဝိဝေကဝါသံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ပဟိတတ္တာ သမာဟိတာ’’တိ ဣမိနာ ဘာဝနာဘိယောဂံ။

ဗဟုဇနာ ပဉ္စသတသင်္ချတ္တာ။ ပဋိပက္ခာဘိဘဝနတော၊ တေဇုဿဒတာယ စ သီဟာ ဝိယ ပဝိဝိတ္တတာယ နိလီနာ။ ဧကတ္တန္တိ ဧကီဘာဝံ။ ဩဒါတစိတ္တာ ဟုတွာ သုဒ္ဓါတိ အရဟတ္တမဂ္ဂါဓိဂမေန ပရိယောဒါတစိတ္တာ ဟုတွာ သုဒ္ဓါ၊ န ကေဝလံ သရီရသုဒ္ဓိယာဝ။ ဝိပ္ပသန္နာတိ အရိယမဂ္ဂပ္ပသာဒေန ဝိသေသတော ပသန္နာ။ စိတ္တဿ အာဝိလဘာဝကရာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝေန အနာဝိလာ။

ဘိက္ခူ ဇာနိတွာတိ ဘိန္နကိလေသေ ဘိက္ခူ ‘‘ဣမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဧတေ ဒေဝကာယေ ပဿန္တီတိ ဇာနိတွာ။ သဝနန္တေ ဇာတတ္တာတိ ဓမ္မဿဝနပရိယောသာနေ အရိယဇာတိယာ ဇာတတ္တာ။ ဣဒံ သဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ‘‘ဘိယျော ပဉ္စသတေ’’တိအာဒိကံ သဗ္ဗံ။

တဒတ္ထာယ ဝီရိယံ ကရိံသူတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာဘိနီဟာရဝသေန ဝီရိယံ ဥဿာဟံ အကံသု။ တေနာဟ ‘‘န တံ တေဟီ’’တိအာဒိ။ သတ္တရိန္တိ တ-ကာရဿ ရ-ကာရာဒေသံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ သတ္တတိန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သဟဿ’’န္တိ ပန အနုဝတ္တတိ၊ သတ္တတိယောဂေန ဗဟုဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘ဧကေ သဟဿံ။ ဧကေ သတ္တတိသဟဿာနီ’’တိ။

အနန္တန္တိ အန္တရဟိတံ၊ တံ ပန အတိဝိယ မဟန္တံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိပုလ’’န္တိ။

အဝေက္ခိတွာတိ ¶ ¶ ဉာဏစက္ခုနာ ဝိသုံ ဝိသုံ အဝေက္ခိတွာ ‘‘ဝဝတ္ထိတွာနာ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ သော ဧဝတ္ထော။ တံ အဝေက္ခနံ နိစ္ဆယကရဏံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝဝတ္ထပေတွာ’’တိ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဂါထာသု တတိယဂါထာယ ပစ္ဆိမဒ္ဓံ၊ စတုတ္ထဂါထာယ ပုရိမဒ္ဓဉ္စ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဂါထမေဝါ’’တိ။

ဝိဇာနနမ္ပိ ¶ ဒဿနံ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ပဿထ ဩလောကေထာ’’တိ။ ဝါစာယတပဝတ္တိတဘာဝတော ‘‘အနုပဋိပါဋိယာဝ ကိတ္တယိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။

၃၃၅။ သတ္တ သဟဿာနိ သင်္ခါယာတိ သတ္တ သဟဿာ။ ယက္ခာယေဝါတိ ယက္ခဇာတိကာ ဧဝ။ အာနုဘာဝသမ္ပန္နာတိ မဟေသက္ခာ။ ဣဒ္ဓိမန္တောတိ ဝါ မဟာနုဘာဝါ။ ဇုတိမန္တောတိ မဟပ္ပဘာ။ ဝဏ္ဏဝန္တောတိ အတိက္ကန္တဝဏ္ဏာ။ ယသဿိနောတိ မဟာပရိဝါရာ စေဝ ပတ္ထဋကိတ္တိသဒ္ဒါ စ။ သမိတိ-သဒ္ဒေါ သမီပတ္ထောတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဘိက္ခူနံ သန္တိက’’န္တိ။

ဟေမဝတပဗ္ဗတေတိ ဟိမဝတော သမီပေ ဌိတပဗ္ဗတေ။

ဧတေ သဗ္ဗေပီတိ ဧတေ သတ္တသဟဿာ ကာပိလဝတ္ထဝါ၊ ဆသဟဿာ ဟေမဝတာ၊ တိသဟဿာ သာတာဂိရာတိ ယထာဝုတ္တာ သဗ္ဗေပိ သောဠသသဟဿာ။

ရာဇဂဟနဂရေတိ ရာဇဂဟနဂရဿ သမီပေ။ တန္တိ ကုမ္ဘီရံ။

၃၃၆။ ကာမံ ပါစီနဒိသံ ပသာသတိ၊ တထာပိ စတူသုပိ ဒိသာသု သပရိဝါရဒီပေသု စတူသုပိ မဟာဒီပေသု ဂန္ဓဗ္ဗာနံ ဇေဋ္ဌကော၊ ကထံ? သဗ္ဗေ တေ တဿ ဝသေ ဝတ္တန္တိ။ ကုမ္ဘဏ္ဍာနံ အဓိပတီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တဿာပိ ဝိရုဠှဿ။ တာဒိသာယေဝါတိ ဓတရဋ္ဌဿ ပုတ္တသဒိသာ ဧဝ ပုထုတ္ထတော၊ နာမတော၊ ဗလတော၊ ဣဒ္ဓိအာဒိဝိသေသတော စ။

သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေနာတိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယာ ပစ္စေကံ စတ္တာရော ¶ စတ္တာရော မဟာရာဇာနောတိ တေသံ သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဏှနဝသေန။ တေနာဟ ‘‘အယဉ္စေတ္ထာ’’တိအာဒိ။

စတုရော ဒိသာတိ စတူသု ဒိသာသု။ စတုရော ဒိသာ ဇလမာနာ သမုဇ္ဇလန္တာ ဩဘာသေန္တာ။ ယဒိ ¶ ဧဝံ မဟတိယာ ပရိသာယ အာဂတာနံ ကထံ ကာပိလဝတ္ထဝေ ဝနေ ဌိတာတိ အာဟ ‘‘တေ ပနာ’’တိအာဒိ။

၃၃၇။ တေသံ မဟာရာဇာနံ ဒါသာတိ ယောဇနာ။ မာယာယ ယုတ္တာ၊ တသ္မာ မာယာဝိနော။ ဝဉ္စနံ ဧတေသု အတ္ထိ၊ ဝဉ္စနေ ဝါ နိယုတ္တာတိ ဝဉ္စနိကာ။ ကေရာဋိယသာဌေယျေနာတိ နိဟီနသဌေန ကမ္မေန။ မာယာ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ¶ မာယာ၊ တေ စ ပရေသံ ဝဉ္စနတ္ထံ ယေန မာယာကရဏေန ‘‘မာယာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘မာယာကာရကာ’’တိ အာဟ။

ဧတ္တကာ ဒါသာတိ ဧတ္တကာ ကုဋေဏ္ဍုအာဒိကာ နိဃဏ္ဍုပရိယောသာနာ အဋ္ဌမဟာရာဇာနံ ဒါသာ။

ဒေဝရာဇာနောတိ ဒေဝါ ဟုတွာ တံတံဒေဝကာယဿ ရာဇာနော။ စိတ္တော စ သေနော စ စိတ္တသေနော စာတိ တယော ဧတေ ဒေဝပုတ္တာ ပါဠိယံ ဧကသေသနယေန ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘စိတ္တော စာ’’တိအာဒိ။

ဘိက္ခုသင်္ဃော သမိတော သန္နိပတိတော ဧတ္ထာတိ ဘိက္ခုသင်္ဃသမိတိ၊ ဣမံ ဝနံ။

၃၃၈။ နာဂသဒဟဝါသိကာတိ နာဂသဒဟနိဝါသိနော။ တတ္ထေကော ကိရ နာဂရာဇာ၊ စိရကာလံ ဝသတော တဿ ပရိသာ မဟတီ ပရမ္ပရာဂတာ အတ္ထိ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တစ္ဆကနာဂပရိသာယာ’’တိ။

ယမုနဝါသိနောတိ ယမုနာယံ ဝသနကနာဂါ။ နာဂဝေါဟာရေနာတိ ဟတ္ထိနာဂဝေါဟာရေန။

ဝုတ္တပ္ပကာရေတိ ကမ္ဗလဿတရေ ဌပေတွာ ဣတရေ ဝုတ္တပ္ပကာရနာဂါ။ လောဘာဘိဘူတာတိ အာဟာရလောဘေန အဘိဘူတာ။ ဒိဗ္ဗာနုဘာဝတာတိ ဒိဗ္ဗာနုဘာဝတော၊ ဒိဗ္ဗာနုဘာဝဟေတု ဝါ ဒိဗ္ဗာ။ ‘‘စိတြသုပဏ္ဏာ’’တိ နာမံ ဝိစိတြသုန္ဒရပတ္တဝန္တတာယ။

ဥပဝှယန္တာတိ ¶ ဥပေစ္စ ကထေန္တာ။ ကာကောလူကအဟိနကုလာဒယော ဝိယ အညမညံ ဇာတိသမုဒါဂတဝေရာပိ သမာနာ မိတ္တာ ဝိယ…ပေ… ဟဋ္ဌတုဋ္ဌစိတ္တာ အညမညသ္မိန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဗုဒ္ဓံယေဝ တေ သရဏံ ဂတာ ‘‘ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေနေဝ မယံ အညမညသ္မိံ မေတ္တိံ ပဋိလဘိမှာ’’တိ။

၃၃၉။ ဘာတရောတိ မေထုနဘာတရော။ တေနာဟ ‘‘သုဇာယ အသုရကညာယ ကာရဏာ’’တိ။

တေသူတိ ¶ အသုရေသု။ ကာလကဉ္စာတိ ဧဝံ နာမာ။ မဟာဘိသ္မာတိ ဘိံသနကမဟာသရီရာ။ အဘဗ္ဗာတိ သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမိတုံ န ဘဗ္ဗာ အစ္ဆန္ဒိကတ္တာ တာဒိသဿ ဆန္ဒဿေဝ အဘာဝတော။

ဗလိနော ¶ မဟာအသုရဿ အဗ္ဘတီတတ္တာ တဿ ပုတ္တေ ဧဝ ကိတ္တေန္တော ဘဂဝါ ‘‘သတဉ္စ ဗလိပုတ္တာန’’န္တိ အာဒိမာဟ။ သော ကိရ သုခုမံ အတ္တဘာဝံ မာပေတွာ ဥပဂစ္ဆိ။

၃၄၀။ ကမ္မံ ကတွာတိ ပရိကမ္မံ ကတွာ။ နိဗ္ဗတ္တာတိ ဥပစာရဇ္ဈာနေန နိဗ္ဗတ္တာ။ အပ္ပနာဈာနေန ပန နိဗ္ဗတ္တာ ဗြဟ္မာနော ဟောန္တိ၊ တေ ပရတော ဝက္ခတိ ‘‘သုဗြဟ္မာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၄၁)၊ အယဉ္စ ကာမာဝစရဒေဝတာ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘မေတ္တာကရုဏာကာယိကာတိ မေတ္တာဈာနေ စ ကရုဏာဈာနေ စ ပရိကမ္မံ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တဒေဝါ’’တိ။ မေတ္တာဈာနေ ကရုဏာဈာနေတိ မေတ္တာဈာနနိမိတ္တံ ကရုဏာဈာနနိမိတ္တံ၊ တဒတ္ထန္တိ အတ္ထော။

တေ အာပေါဒေဝါဒယော ယထာသကံ ဝဂ္ဂဝသေန ဌိတတ္တာ ဒသဓာ ဌိတာ။ ယာဝ ကရုဏာကာယိကာ ဒသ ဒေဝကာယာ။ နာနတ္တဝဏ္ဏာတိ နာနာသဘာဝဝဏ္ဏဝန္တော။

ဝေဏ္ဍုဒေဝတာတိ ဝေဏ္ဍု နာမ ဒေဝတာ၊ ဧဝံ သဟလိ ဒေဝတာ။ အသမဒေဝတာ၊ ယမကဒေဝတာတိ ‘‘ဒွေ အယနိယော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တပ္ပမုခါ ဒွေ ဒေဝနိကာယာတိ။ စန္ဒဿူပနိသာ ဒေဝါ စန္ဒဿ ဥပနိဿယတော ဝတ္တမာနာ တဿ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ပဿတော စ ဓာဝနကဒေဝါ။ တေနာဟ ‘‘စန္ဒနိဿိတကာ ဒေဝါ’’တိ။ သူရိယဿူပနိသာ၊ နက္ခတ္တနိဿိတာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ကေဝလံ ဝါတဝါယနဟေတဝေါ ဒေဝတာ ဝါတဝလာဟကာ။ တထာ ကေဝလံ အဗ္ဘပဋလသဉ္စရဏဟေတဝေါ အဗ္ဘဝလာဟကာ။ ဥဏှပ္ပဝတ္တိဟေတဝေါ ¶ ဥဏှဝလာဟကာ။ ဝဿဝလာဟကာ ပန ပဇ္ဇုန္နသဒိသာတိ။ တေ ဣဓ န ဝုတ္တာ။ ဝသုဒေဝတာ နာမ ဧကော ဒေဝနိကာယော၊ တေသံ ပုဗ္ဗင်္ဂမတ္တာ ဝါသဝေါ၊ သက္ကော။

ဒသေတေတိ ဧတေ ဝေဏ္ဍုဒေဝတာဒယော ဝါသဝပရိယောသာနာ ဒသ ဒေဝကာယာ။

ဣမာနီတိ ‘‘ဇလမဂ္ဂီ’’တိ စ ‘‘သိခါရိဝါ’’တိ စ ဣမာနိ တေသံ နာမာနိ။ ကေစိ ပန မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော ‘‘ဇလာ’’တိ စ ‘‘အဂ္ဂီ’’တိ စ ‘‘သိခါရိဝါ’’တိ စ ဣမာနိ တေသံ နာမာနီတိ ဝဒန္တိ။ ဧတေတိ တေသု ဧဝ ‘‘အရိဋ္ဌကာ၊ ရောဇာ’’တိ စ ဝုတ္တဒေဝေသု ဧကစ္စေ၊ဥမာပုပ္ဖနိဘာသိနော ¶ ဝဏ္ဏတော ဥမာပုပ္ဖသဒိသာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ အညထာ ဧကာဒသ ဒေဝကာယာ သိယုံ။

ဒသေတေတိ ¶ ဧတေ ဒသ သဟဘူဒေဝါဒယော ဝါသဝနေသိပရိယောသာနာ ဒသ ဒေဝကာယာ။ တေနေဝ နိကာယဘေဒဝသေန ဒသဓာဝ အာဂတာ။

‘‘သမာနာ’’တိအာဒိ တေသံ ဒေဝါနံ နိကာယသမုဒါယဂတံ နာမံ။ ဧဝံ သေသာနမ္ပိ။

ဒသေတေတိ ဧတေ သမာနာဒိကာ မဟာပါရဂပရိယောသာနာ ဒသ ဒေဝကာယာ။ တေနေဝ နိကာယဘေဒေန ဒသဓာ အာဂတာ။

သုက္ကာဒယော တယော ဒေဝကာယာ။ ပါမောက္ခဒေဝါတိ ပမုခါ ပဓာနဘူတာ ဒေဝါ။

ဒိသာတိ ဒိသာသု။ ဒေဝေါတိ မေဃော။ ဒသေတေတိ ဧတေ သုက္ကာဒယော ပဇ္ဇုန္နပရိယောသာနာ ဒသ ဒေဝကာယာ၊ တေ ဒေဝနိကာယဘေဒေန ဒသဓာ အာဂတာ။

ဒသေတေတိ ဧတေ ခေမိယာဒယော ပရနိမ္မိတပရိယောသာနာ ဒသ ဒေဝကာယာ၊ တေ ဒေဝနိကာယဘေဒေန ဒသဓာဝ အာဂတာ။ တတ္ထ ‘‘ခေမိယာ၊ ကဋ္ဌကာဒယော စ ပဉ္စာပိ သဒေဝကာယာ တာဝတိံသကာယိကာ’’တိ ဝဒန္တိ။ နာမနွယေနာတိ ¶ နာမာနုဂမေန ‘‘အာပေါဒေဝတာ’’တိအာဒိနာမသဘာဂေန။ တေနေဝါဟ ‘‘နာမဘာဂေန နာမကောဋ္ဌာသေနာ’’တိ။ သဗ္ဗာ ဒေဝတာတိ ဒသသဟဿိလောကဓာတူသု သဗ္ဗာပိ ဒေဝတာ။ နိဒ္ဒိသတိ တံတံနာမသဘာဂေန ဧကဇ္ဈံ ကတွာ။

ပဝုတ္ထာတိ ပဝါသံ ဂတာ ဝိယ အပေတာတိ အာဟ ‘‘ဝိဂတာ’’တိ။ ပဝုတ္ထာ ဝါ ပကာရတော ဝုတ္ထာ ဝုသိတာ၊ တေန ဇာတိ ဝုသိတဗ္ဗာ အဿာတိ ပဝုဋ္ဌဇာတိ။ ကာဠကဘာဝါ သံကိလေသဓမ္မာ၊ သဗ္ဗသော တဒဘာဝတော ကာဠကဘာဝါတီတံ ဒသဗလံ။ လဉ္စနာဘာဝေန ဝါ အသိတာတိဂေါ ကာဠကဘာဝါတီတာယ သိရိယာ စန္ဒော၊ တာဒိသံ စန္ဒံ ဝိယ သိရိယာ ဝိရောစမာနံ။

၃၄၁။ ဧကော ဗြဟ္မာတိ သဂါထကဝဂ္ဂေ (သံ။ နိ။ ၁။၉၈) အာဂတော သုဗြဟ္မဒေဝပုတ္တော။ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဟေဋ္ဌိမေသု ပတိဋ္ဌိတာ အရိယဗြဟ္မာနော၊ န ¶ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာနော။ တိဿမဟာဗြဟ္မာ ပုထုဇ္ဇနော၊ ယော အပရဘာဂေ မနုဿေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ဇာတော။

သဟဿံ ¶ ဗြဟ္မလောကာနန္တိ ဗြဟ္မလောကော ဧတေသန္တိ ဗြဟ္မလောကာ၊ ဗြဟ္မာနော၊ တေသံ ဗြဟ္မလောကာနံ သဟဿံ သတ္တလောကပရိယာယော စာယံ လောကသဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘မဟာဗြဟ္မာနံ သဟဿံ အာဂတ’’န္တိ။ အနန္တရဂါထာယံ ‘‘အာဂတာ’’တိ ဝုတ္တပဒမေဝ အတ္ထဝသေန ဝဒတိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဗြဟ္မသဟဿေ။ အညေ ဗြဟ္မေတိ တဒညေ ဗြဟ္မာနော။ အဘိဘဝိတွာ တိဋ္ဌတိ ဝဏ္ဏေန၊ ယသသာ အာယုနာ စ။

ဣဿရာတိ တေနေဝ ဝသပဝတ္တနေန သေသဗြဟ္မာနံ အဓိပတိနော။

၃၄၂။ ကာဠကဓမ္မသမန္နာဂတော ကာဠကဿ ပါပိမဿ မာရဿ ဗာလဘာဝံ ပဿထ၊ ယော အတ္တနော အဝိသယေ နိရတ္ထကံ ပရက္ကမိတုံ ဝါယမတိ။

ဝီတရာဂဘာဝါဝဟဿ ဓမ္မဿဝနဿ အန္တရာယကရဏေန ¶ အဝီတရာဂါ ရာဂေန ဗဒ္ဓါ ဧဝ နာမ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရာဂေန ဗဒ္ဓံ ဟောတူ’’တိ။

ဘယာနကံ သရဉ္စ ကတွာတိ ဘေရဝံ မဟန္တံ သဒ္ဒံ သမုဋ္ဌပေတွာ။

ဣဒါနိ တံ သဒ္ဒံ ဥပမာယ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာ’’တိ အာဒိမာဟ။ ကဉ္စီတိ တသ္မိံ သမာဂမေ ကဉ္စိ ဒေဝတံ၊ မာနုသကံ ဝါ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော အသယံဝသေ သယဉ္စ န အတ္တနော ဝသေ ဌိတော။ တေနာဟ ‘‘အသယံဝသီ’’တိအာဒိ။

၃၄၃။ ‘‘ဝီတရာဂေဟီ’’တိ ဒေသနာသီသမေတံ။ သဗ္ဗာယပိ ဟိ တတ္ထ သမာဂတပရိသာယ မာရသေနာ အပက္ကန္တာဝ။ နေသံ လောမမ္ပိ ဣဉ္ဇယုံ တေသံ လောမမတ္တမ္ပိ န စာလေသုံ၊ ကုတော အန္တရာယကရဏံ။ ဣတိ ယတ္တကာ တတ္ထ ဝိသေသံ အဓိဂစ္ဆိံသု၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အန္တရာယာကရဏဝသေန အတ္ထော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော၊ ဝီတရာဂဂ္ဂဟဏေန ဝါ သရာဂဝီတရာဂဝိဘာဝိနော စ တတ္ထ သင်္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မာရော ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတော။ ကထဉှိ နာမ တာဝ ဃောရတရံ မဟတိံ ဝိဘိံသကံ မယိ ကရောန္တေပိ သဗ္ဗေ ပိမေ နိဗ္ဗိကာရာ သမာဟိတာ ဧဝ။ ကသ္မာ? ဝိဇိတာဝိနော ဣမေ ဥတ္တမပုရိသာတိ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗေ’’တိအာဒိ။ ယာဒိသော အရိယာနံ ဓမ္မနိဿိတော ¶ ပမောဒေါ၊ န ကဒါစိ တာဒိသော အနရိယာနံ ဟောတီတိ ‘‘သာသနေ ဘူတေဟိ အရိယေဟိ’’ ဣစ္စေတံ ဝုတ္တံ။ ဝိ-သဒ္ဒေန ဝိနာ ကေဝလောပိ သုတ-သဒ္ဒေါ ဝိချာတတ္ထဝစနော ဟောတိ ‘‘သုတဓမ္မဿာ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၅၊ ဥဒါ။ ၁၁) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ဇနေ ဝိဿုတာ’’တိ။

ဒူရေတိ ¶ ဒူရေ ပဒေသေ။ ဒဟရဿ အန္တရာယံ ပရိဟရန္တီ ‘‘န သက္ကာ ဘန္တေ သကလံ ကာယံ ဒဿေတု’’န္တိ အဝေါစာတိ။

မဟာသမယသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၈။ သက္ကပဉှသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိဒါနဝဏ္ဏနာ

၃၄၄။ အမ္ဗသဏ္ဍာနံ ¶ ¶ ¶ အဒူရဘဝတ္တာ ဧကောပိ သော ဗြာဟ္မဏဂါမော ‘‘အမ္ဗသဏ္ဍာ’’တွေဝ ဗဟုဝစနဝသေန ဝုစ္စတိ၊ ယထာ ‘‘ဝရဏာ နဂရ’’န္တိ။ ဝေဒိ ဧဝ ဝေဒိကော၊ ဝေဒိကော ဧဝ ဝေဒိယော က-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာ၊ တသ္မိံ ဝေဒိယကေ။ တေနာဟ ‘‘မဏိဝေဒိကာသဒိသေနာ’’တိအာဒိ၊ ဣန္ဒနီလာဒိမဏိမယဝေဒိကာသဒိသေနာတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေပီတိ လေဏကရဏတော ပုဗ္ဗေ၊ ဂုဟာရူပေန ဌိတာ၊ ဒွါရေ ဣန္ဒသာလရုက္ခဝတီ စ၊ တသ္မာ ‘‘ဣန္ဒသာလဂုဟာ’’တိ ဝုတ္တာ ပုရိမဝေါဟာရေန။

ဥဿုက္ကံ ဝုစ္စတိ အဘိရုစိ၊ တံ ပန ဗုဒ္ဓဒဿနကာမတာဝသေန၊ တထာ ဥဿာဟနဝသေန စ ပဝတ္တိယာ ‘‘ဓမ္မိကော ဥဿာဟော’’တိ ဝုတ္တံ။ သက္ကေန သဒိသော…ပေ… နတ္ထီတိ။ ယထာဟ ‘‘အပ္ပမာဒေန မဃဝါ၊ ဒေဝါနံ သေဋ္ဌတံ ဂတော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၀)။ ပရိတ္တကေနာတိ အပရာပရံ ဗဟုံ ပုညကမ္မံ အကတွာ အပ္ပမတ္တကေနေဝ ပုညကမ္မေန။

သက္ကောပိ ကာမံ မဟာပုညကတဘီရုတ္တာနော ဟောတိ၊ သာတိသယာယ ပန ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ ဝိယောဂဟေတုကေန သောကေန ဒိဂုဏိတေန မရဏဘယေန ¶ သံတဇ္ဇိတော ဇာတော။ တေနာဟ ‘‘သက္ကော ပန မရဏဘယာဘိဘူတော အဟောသီ’’တိ။

ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒေဝတာနံ ဒဿနံ နာမ ပဋိဝိဇ္ဈနသဒိသန္တိ အာဟ ‘‘ပဋိဝိဇ္ဈီ’’တိ။ ပါဋိယေက္ကော ဝေါဟာရောတိ အာဝေဏိကော ပိယသမုဒါဟာရော။ မရိသနိယသမ္ပတ္တိကာတိ မာရိသာ။ တေသဉှိ သမ္ပတ္တိယော မဟာနုဘာဝတာယ သဟန္တိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ အညေ အယောနိသောမနသိကာရတာယ စေဝ အပ္ပဟုကာယ စ န သဟန္တိယေဝ၊ သာ ပန နေသံ မရိသနိယသမ္ပတ္တိကတာ ဒုက္ခဝိရဟိတာယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိဒ္ဒုက္ခာတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ဧကကော ဝါတိ ဒေဝပရိသာယ ဝိနာ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ မာတလိအာဒယော ¶ ပန တာဒိသာ သဟာယာ တဒါပိ အဟေသုံယေဝ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘အပိ စာယံ အာယသ္မတော စက္ကနေမိသဒ္ဒေန တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌိတော’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၅၂)။ ဩကာသံ နာကာသိ ¶ သက္ကဿ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမေန္တော၊ အညေသဉ္စ ဗဟူနံ ဒေဝါနံ ဓမ္မာဘိသမယံ ဥပပရိက္ခမာနော။ သောတိ သက္ကော။

ဧဝန္တိ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနေ နိပါတောတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ ဟောတူ’’တိအာဒိ။ ဘဒ္ဒံတဝါတိ ပန သက္ကံ ဥဒ္ဒိဿ နေသံ အာသိ ဝါဒေါ။

၃၄၅။ ဝလ္လဘော…ပေ… ဓမ္မံ သုဏာတီတိ အယမတ္ထော ဂေါဝိန္ဒသုတ္တာဒီဟိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၉၄) ဒီပေတဗ္ဗော။ ဣမိနာ ကတောကာသေတိ ဣမိနာ ပဉ္စသိခေန ကတောကာသေ ဘဂဝတိ။

အနုစရိယန္တိ အနုစရဏဘာဝံ၊ တံ ပနဿ အနုစရဏံ နာမ သဒ္ဓိံ ဂမနမေဝါတိ အာဟ ‘‘သဟစရဏံ ဧကတော ဂမန’’န္တိ။

သောဝဏ္ဏမယန္တိ ¶ သုဝဏ္ဏမယံ။ ပေါက္ခရန္တိ ဝီဏာယ ဒေါဏိမာဟ။ ဒဏ္ဍောတိ ဝီဏဒဏ္ဍော။ ဝေဌကာတိ တန္တီနံ ဗန္ဓနာယ စေဝ ဥပ္ပီဠနာယ စ ဓမေတဗ္ဗာ ဝေဌကာ။ ပတ္တကန္တိ ပေါက္ခရံ။ သမပညာသမုစ္ဆနာ မုစ္ဆေတွာတိ ယထာ သမပညာသမုစ္ဆနာ ကမတော တတ္ထ သံမုစ္ဆနံ ကာတုံ သက္ကာ၊ ဧဝံ တံ သဇ္ဇေတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘သမပညာသမုစ္ဆနာ သံမုစ္ဆေတွာ’’တိ စ ဣဒံ ဒေဝလောကေ နိယတံ ဝီဏာဝါဒနဝိဓိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မနုဿလောကေ ပန ဧကဝီသတိ မုစ္ဆနာ။ တေနေဝါဟ ဝီဏောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ –

‘‘သတ္တ သရာ တယော ဂါမာ၊ မုစ္ဆနာ ဧကဝီသတိ၊

တာနာ စေကူနပညာသ၊ ဣစ္စေတေ သရမဏ္ဍလာ’’တိ။ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅၅၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၃။၂၄၃)၊

တတ္ထ ဆဇ္ဇော၊ ဥသဘော၊ ဂန္ဓာရော၊ မဇ္ဈိမော၊ ပဉ္စမော၊ ဓေဝတော၊ နိသာဒေါတိ ဧတေ သတ္တ သရာ။ ဆဇ္ဇဂါမော၊ မဇ္ဈိမဂါမော၊ သာဓာရဏဂါမောတိ တယော ဂါမာ၊ သရသမူဟာတိ အတ္ထော။ မနုဿလောကေ ဝါဒနဝိဓိနာ ဧကေကဿေဝ စ သရဿ ဝသေန တယော တယော မုစ္ဆနာ ကတွာ ဧကဝီသတိ မုစ္ဆနာ။ ဧကေကဿေဝ စ သရဿ သတ္တ သတ္တ တာနဘေဒါ၊ ယတော သရဿ မန္ဒတရဝဝတ္ထာနံ ဟောတိ၊ တေ ဧကူနပညာသ တာနဝိသေသာတိ၊ တိဿော ဒုဝေ စတဿော၊ စတဿော တိဿော ဒုဝေ စတဿောတိ ဒွါဝီသတိ သုတိဘေဒါ ¶ ဣစ္ဆိတာ၊ အယံ ပန ဧကေကဿ သရဿ ဝသေန သတ္တ သတ္တ မုစ္ဆနာ၊ အန္တရသရဿ စ ဧကာတိ သမပညာသာယ မုစ္ဆနာနံ ယောဂျဘာဝေန ဝီဏံ ဝဇ္ဇေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သမပညာသ ¶ မုစ္ဆနာ သံမုစ္ဆေတွာ’’တိ။ သေသဒေဝေ ဇာနာပေန္တော သက္ကဿ ဂမနကာလန္တိ ယောဇနာ။

၃၄၆။ အတိရိဝါတိ ရ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ အတီဝ အတိဝိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပကတိ ¶ …ပေ… အဂမာသိ မရဏဘယသံတဇ္ဇိတတ္တာ တရမာနရူပေါ။ တေနေဝါဟ ‘‘နနု စာ’’တိအာဒိ။

၃၄၇။ ဗုဒ္ဓါ နာမ မဟာကာရုဏိကာ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ ဟိတသုခတ္ထာယ ဧဝ ဥပ္ပန္နာ၊ တေ ကထံ အတ္ထိကေဟိ ဒုရုပသင်္ကမာတိ အာဟ ‘‘အဟံ သရာဂေါ’’တိအာဒိ။ တဒန္တရံ ပဋိသလ္လီနာတိ ယေန အန္တရေန ယေန ခဏေန ဥပသင်္ကမေယျ၊ တဒန္တရံ ပဋိသလ္လီနာ ဈာနံ သမာပန္နာ။ တဒန္တရ-သဒ္ဒေါ ဝါ ‘‘ဧတရဟီ’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘သမ္ပတိ ပဋိသလ္လီနာ ဝါ’’တိ။

ပဉ္စသိခဂီတဂါထာဝဏ္ဏနာ

၃၄၈။ သာဝေသီတိ ယထာဓိပ္ပေတမုစ္ဆနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဝီဏံ ဝါဒေန္တော တံတံဌာနုပ္ပတ္တိယာ ပါကဋီဘူတမန္ဒတာဝဝတ္ထံ ဒဿေန္တော သုမဓုရကောမလမဓုပါနမတ္တမဓုကာရဝိရုတာပဟာသိနိလက္ခဏော ပသန္နဘာနီ သမရဝံ တန္တိဿရံ သာဝေသိ။

‘‘သကျပုတ္တောဝ ဈာနေန၊ ဧကောဒိ နိပကော သတော၊

အမတံ မုနိ ဇိဂီသာနော…။

ယထာပိ မုနိ နန္ဒေယျ၊ ပတွာ သမ္ဗောဓိံ ဥတ္တမ’’န္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၄၈)၊

စ ဧဝံ ဗုဒ္ဓူပသဉှိတာ။ ဗုဒ္ဓူပသဉှိတာ ပန ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မသရီရံ အာရဗ္ဘ နိဿယံ ကတွာ ပဝတ္တိတာတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မော အရဟတာံ ဣဝါ’’တိ။ ဓမ္မူပသဉှိတာ၊ အရဟတ္တူပသဉှိတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သူရိယသမာနသရီရာတိ သူရိယသမာနပ္ပဘာသရီရာ။ တေနာဟ ‘‘တဿာ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ တိမ္ဗရုနော ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝရာဇဿ သူရိယဝစ္ဆ သာ ¶ အင်္ကေ ဇာတာ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ယံ တိမ္ဗရုံ ဒေဝရာဇာနံ ¶ နိဿာယ တွံ ဇာတာ’’တိ။ ကလျာဏင်္ဂတာယ ‘‘ကလျာဏီ’’တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗင်္ဂသောဘနာ’’တိ။

ရာဂါဝေသဝသေန ¶ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ ဂါထာ ဣဒါနိပိ တမေဝ အာရဗ္ဘ ပုရတော ဌိတံ ဝိယ အာလပန္တော ဝဒတိ။

ထနုဒရန္တိ ပယောဓရဉ္စ ဥဒရဉ္စ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ထနဝေမဇ္ဈံ ဥဒရဉ္စာ’’တိ။

ကိဉ္စိ ကာရဏန္တိ ကိဉ္စိ ပီဠံ။

ပကတိံ ဇဟိတွာ ဌိတံ အဘိရတ္တဘာဝေန။

ဝါမူရူတိ ရုစိရဦရူ။ တေနာဟ ‘‘ဝါမာကာရေနာ’’တိအာဒိ။ ဝါမဝိကသိတရုစိရသုန္ဒရာဘိရူပစာရုသဒ္ဒါ ဟိ ဧကတ္ထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ န တိခိဏန္တိ န တိက္ခံ န လူခံ န ကက္ခဠံ။ မန္ဒန္တိ မုဒု သိနိဒ္ဓံ။

အနေကဘာဝေါတိ အနေကသဘာဝေါ၊ သော ပန ဗဟုဝိဓော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနေကဝိဓော ဇာတော’’တိ။ အနေကဘာဂေါတိ အနေကကောဋ္ဌာသော။

တယာ သဒ္ဓိံ ဝိပစ္စတန္တိ တယာ သဟိတံယေဝ မေ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတု၊ တယာ သဟေဝ တဿ ကမ္မဿ ဖလံ အနုဘဝေယျန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တယာ သဒ္ဓိမေဝါတိ ယထာ စက္ကဝတ္တိသံဝတ္တနိယကမ္မံ တဿ နိဿန္ဒဖလဘူတေန ဣတ္ထိရတနေန သဒ္ဓိံယေဝ ဝိပါကံ ဒေတိ၊ ဧဝံ တံ မေ ကမ္မံ တယာ သဒ္ဓိံယေဝ မယှံ ဝိပါကံ ဒေတု။

ဧကောဒီတိ ဧကောဒိဘာဝံ ဂတော၊ သမာဟိတောတိ အတ္ထော။ ဇိဂီသာနောတိ ဇိဂီသမာနော ဟောတိ။ တထာဘူတောဝ ဇိဂီသတိ နာမာတိ တထာ ပဌမဝိကပ္ပော ဝုတ္တော။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ‘‘ဝိစရတီ’’တိ ကိရိယာပဒံ အာဟရိတွာ အတ္ထော ဝုတ္တော။

နန္ဒေယျန္တိ သမာဂမံ ပတ္ထေန္တော ဝဒတိ အတိသဿိရိကရူပသောဘာယ။

၃၄၉။ သံသန္ဒတီတိ ¶ ¶ သမေတိ၊ ယာယ မုစ္ဆနာယ၊ ယေန စ အာကာရေန တန္တိဿရော ပဝတ္တော၊ တံ မုစ္ဆနံ အနတိဝတ္တေန္တော၊ တေနေဝ စ အာကာရေန ဂီတဿရောပိ ပဝတ္တောတိ အတ္ထော။ ယေန အဇ္ဈာသယေန ဘဂဝါ ပဉ္စသိခဿ ဂန္ဓဗ္ဗေ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ၊ ယဒတ္ထဉ္စ ကထေသိ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကသ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။ နတ္ထိ ဗောဓိမူလေ ဧဝ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။ ဥပေက္ခကော ဘဂဝါ အနုပလိတ္တဘာဝတော။ သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ ဆန္ဒရာဂတော၊ သဗ္ဗသ္မာ ¶ စ ကိလေသာ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ပဉ္စသိခဿ ဂန္ဓဗ္ဗေ ဝဏ္ဏံ ကထေသီတိ အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။

ဂန္ထိတာတိ သန္ဒဟိတာ၊ တာ ပန နိရန္တရံ ကထိယမာနာ ရာသိကတာ ဝိယ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ပိဏ္ဍိတာ’’တိ။ ဝေါဟာရဝစနန္တိ ဘဂဝတော၊ ဘိက္ခူနဉ္စ ပုရတော ဝတ္တဗ္ဗံ ဥပစာရဝစနံ။

ဥပနစ္စန္တိယာတိ ဥပဂန္တွာ နစ္စန္တိယာ။

သက္ကူပသင်္ကမနဝဏ္ဏနာ

၃၅၀။ ‘‘ကဒါ သံယူဠှာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ပဋိသမ္မောဒတိ။ ဝိပ္ပကာရမ္ပိ ဒဿေယျာတိ အဍ္ဎကတာဘိနယဝသေန နစ္စမ္ပိ ဒဿေယျ။

၃၅၁။ ‘‘အဘိဝဒိတော သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော’’တိအာဒီနံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေနာ’’တိအာဒီနံ (ပါရာ။ ၁၆၊ ၂၄) ဝိယ သင်္ဂီတိကာရဝစနဘာဝေ သံသယော နတ္ထိ၊ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန တထာဂတာ’’တိ ဣဓ ပန သိယာ သံသယောတိ ‘‘ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ဌပိတဝစန’’န္တိ ဝတွာ ဣတရဿာပိ တထာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗမေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝုဍ္ဎိဝစနေန ဝုတ္တောတိ ‘‘သုခီ ဟောတု ပဉ္စသိခ သက္ကော ဒေဝါနံ ဣန္ဒော’’တိ အာသီသဝါဒံ ဝုတ္တော။ ‘‘ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’’တိ ဝဒန္တော အဘိဝါဒေတိ နာမ ‘‘သုခီ ဟောတူ’’တိ အာသီသဝါဒဿ ဝဒါပနတော။ တထာ ပန အာသီသဝါဒံ ဝဒန္တော အဘိဝဒတိ နာမ သဗ္ဗကာလံ တထေဝ တိဋ္ဌနတော။

ဥရုံ ¶ ဝေပုလ္လံ ဒဿတိ ဒက္ခတီတိ ဥရုန္ဒာ ဝိဘတ္တိအလောပေန။ ဝိဝဋာ အင်္ဂဏဋ္ဌာနံ။ ယော ပကတိယာ ဂုဟာယံ အန္ဓကာရော၊ သော အန္တရဟိတောတိ ယော တဿံ ဂုဟာယံ သတ္ထု သမန္တတော အသီတိဟတ္ထတော အယံ ပါကတိကော အန္ဓကာရော၊ သော ဒေဝါနံ ဝတ္ထာဘရဏသရီရောဘာသေဟိ အန္တရဟိတော၊ အာလောကော သမ္ပဇ္ဇိ။ အသီတိဟတ္ထေ ပန ဗုဒ္ဓါလောကေနေဝ အန္ဓကာရော အန္တရဟိတော၊ န စ သမတ္ထော ဒေဝါနံ ဩဘာသော ဗုဒ္ဓါနံ အဘိဘဝိတုံ။

၃၅၂။ စိရပ္ပဋိကာဟန္တိ ¶ စိရပ္ပဘုတိကော အဟံ။ အဍ္ဍကရဏံ နာမ နတ္ထိ အဝိဝါဒါဓိကရဏဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ။ ကီဠာဒီနိပီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဓမ္မဿဝနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

သလဠမယဂန္ဓကုဋိယန္တိ ¶ သလဠရုက္ခေဟိ ရညာ ပသေနဒိနာ ကာရိတဂန္ဓကုဋိယံ။ တေနဿာတိ တေန ဖလဒွယာဓိဂမေန ပဟီနဩဠာရိကကာမရာဂတာယ အဿာ ဘူဇတိယာ ဒေဝလောကေ အဘိရတိယေဝ နတ္ထိ။ စက္ကနေမိသဒ္ဒေန တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယံ အဇာနန္တာ ‘‘အာရမ္မဏဿ အဓိမတ္တတာယ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဇာတ’’န္တိ မညေယျုန္တိ တံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘သမာပန္နော သဒ္ဒံ သုဏာတီတိ နော ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ အာဟ။ သတိ စ အာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနာယံ ဂဟဏေနပိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘သုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဣတရော ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿ သဒ္ဒေါ ကဏ္ဋကော’’တိ ဝစနမတ္တံ နိဿာယ သဗ္ဗဿာပိ ဈာနဿ သဒ္ဒေါ ကဏ္ဋကောတိ အဓိပ္ပာယေန ပဋိက္ခေပံ အသဟန္တော ‘‘နနု ဘဂဝါ…ပေ… ¶ ဘဏတီ’’တိ ဣမမေဝ သုတ္တပဒံ ဥဒ္ဓရိ။ တတ္ထ ယထာ ဒေါသဒဿနပဋိပက္ခဘာဝနာဝသေန ပဋိဃသညာနံ သုပ္ပဟီနတ္တာ မဟတာပိ သဒ္ဒေန အရူပသမာပတ္တိတော န ဝုဋ္ဌာနံ၊ ဧဝံ ‘‘ဥပ္ပာဒေါ ဘယံ၊ အနုပ္ပာဒေါ ခေမ’’န္တိအာဒိနာ သမ္မဒေဝ ဒေါသဒဿနပဋိပက္ခဘာဝနာဝသေန သဗ္ဗာသမ္ပိ လောကိယသညာနံ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သမတိက္ကန္တတ္တာ အာရမ္မဏာဓိဂမတာယ န ကဒါစိ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ။ တထာ ပန န သုပ္ပဟီနတ္တာ ပဋိဃသညာနံ သဗ္ဗရူပသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ပဌမဇ္ဈာနံ ပန အပ္ပကမ္ပိ သဒ္ဒံ န သဟတီတိ တံသမာပန္နဿ ‘‘သဒ္ဒေါ ကဏ္ဋကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန ပဋိဃသညာနံ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ မဟတာပိ သဒ္ဒေန အရူပသမာပတ္တိတော န ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ပဂေဝ မဂ္ဂဖလသမာပတ္တိတော။ တေနာဟ ‘‘စက္ကနေမိသဒ္ဒေနာ’’တိအာဒိ။ စက္ကနေမိသဒ္ဒေနာတိ စ နယိဒံ ကရဏဝစနံ ဟေတုမှိ၊ ကရဏေ ဝါ အထ ခေါ သဟယောဂေ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဂေါပကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၃၅၃။ ပရိပူရကာရိနီတိ ပရိပုဏ္ဏာနိ၊ ပရိသုဒ္ဓါနိ စ ကတွာ ရက္ခိတဝတီ။ ‘‘ဣတ္ထိတ္တ’’န္တိအာဒိ တတ္ထ ဝိရဇ္ဇနာကာရဒဿနံ။ ဓိတ္ထိဘာဝံဣတ္ထိဘာဝဿ ဓိက္ကာရော ဟေတူတိ အတ္ထော။ အလန္တိ ပဋိက္ခေပဝစနံ၊ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဝိရာဇေတီတိ ဇိဂုစ္ဆတိ။ ဧတာ သမ္ပတ္တိယောတိ စက္ကဝတ္တိသိရိအာဒိကာ ဧတာ ယထာဝုတ္တသမ္ပတ္တိယော။ တသ္မာ ပုဗ္ဗပရိစယေန ဥပဋ္ဌိတနိကန္တိဝသေန။ ဥပဋ္ဌာနသာလန္တိ သုဓမ္မဒေဝသဘံ။

သောတိ ¶ ¶ ¶ ဂေါပကဒေဝပုတ္တော။ ဝဋ္ဋေတွာ ဝဋ္ဋေတွာတိ တောမရာဒိံ ဝတ္တေန္တေန ဝိယ စောဒနဝစနံ ပရိဝဋ္ဋေတွာ ပရိဝဋ္ဋေတွာ။ ဂါဠှံ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာတိ ဂါဠှတရံ ဃဋ္ဋေတဗ္ဗာ။

ကုတော မုခါတိ ကုတော ပဝတ္တဉာဏမုခါ။ တေနာဟ ‘‘အညဝိဟိတကာ’’တိ။ ကတပုညေတိ သမ္မာ ကတပုညေ ဓမ္မေ။

ဒါယောတိ လာဘော။ သော ဟိ ဒီယတိ တေဟိ ဒါတဗ္ဗတ္တာ ဒါယော၊ ယေသံ ဒီယတိ၊ တေဟိ လဒ္ဓတ္တာ လာဘောတိ စ ဝုစ္စတိ။ သင်္ခါရေ…ပေ… ပတိဋ္ဌဟိံသု ကတာဓိကာရတ္တာ။ တတ္ထ တာဝတိံသဘဝနေ ဌိတာနံယေဝ နိဗ္ဗတ္တော ယထာ သက္ကဿ ဣန္ဒသာလဂုဟာယံ ဌိတဿေဝ သက္ကတ္တဘာဝေါ။

နိကန္တိံ တသ္မိံ ဂန္ဓဗ္ဗကာယေ အာလယံ သမုစ္ဆိန္ဒိတုံ န သက္ကောန္တော။

၃၅၄။ အတ္တနာဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အတ္တနာဝ အဓိဂန္တွာ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ပရပ္ပစ္စယိကေန။ တုမှေဟိ ဝုစ္စမာနာနီတိ ကေဝလံ တုမှေဟိ ဝုစ္စမာနာနိ။

ဝိယာယာမာတိ ဝိဿဋ္ဌံ ဝီရိယံ သန္တာနေ ပဝတ္တေမ။ ပကတိယာတိ ရူပါဝစရဘာဝေန၊ ‘‘အနုဿရ’’န္တိ ဝါ ပါဌော။

ကာမရာဂေါ ဧဝ ‘‘ဆန္ဒော ရာဂေါ ဆန္ဒရာဂေါ’’တိအာဒိ ပဝတ္တိဘေဒေန သံယောဇနဋ္ဌေန ‘‘ကာမရာဂသံယောဇနာနီ’’တိ၊ ယောဂဂန္ထာဒိပဝတ္တိအာကာရဘေဒေန ‘‘ကာမဗန္ဓနာနီ’’တိ စ ဝုတ္တော။ ပါပိမယောဂါနီတိ ဧတ္ထ ပန သေသယောဂဂန္ထာနမ္ပိ ဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒုဝိဓာနန္တိ ¶ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမဝသေန ဒုဝိဓာနံ။

‘‘ဧတ္ထ ကိံ၊ တတ္ထ ကိ’’န္တိ စ ပဒဒွယေ ကိန္တိ နိပါတမတ္တံ။ စာတုဒ္ဒိသဘာဝေတိ တေသံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ စတုဒ္ဒိသယောဂျဘာဝေ အပ္ပဋိဟဋဘာဝေ။ ဗုဒ္ဓရတနဉှိ မဟာကာရုဏိကတာယ၊ အနာဝရဏဉာဏတာယ၊ ပရမသန္တုဋ္ဌတာယ စ စာတုဒ္ဒိသံ၊ ဓမ္မရတနံ သွာက္ခာတတာယ၊ သင်္ဃရတနံ သုပ္ပဋိပန္နတာယ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗဒိသာသု အသဇ္ဇမာနော’’တိ။

မဇ္ဈိမဿ ပဌမဇ္ဈာနဿ အဓိဂတတ္တာ တာဝဒေဝ ကာယံ ဗြဟ္မပုရောဟိတံ အဓိဂန္တွာ တာဝဒေဝ ပုရိမံ ¶ ဈာနသတိံ ပဋိလဘိတွာ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနသမုစ္ဆိန္ဒနေန မဂ္ဂဖလဝိသေသံ အနာဂါမိဖလသင်္ခါတံ ဝိသေသံ အဇ္ဈဂံသု အဓိဂစ္ဆိံသု။ ကေစိ ပန ‘‘ကာမာဝစရတ္တဘာဝေန ¶ မဂ္ဂဖလာနိ အဓိဂစ္ဆိံသူတိ အဓိပ္ပာယေန ပဉ္စမဿ ဈာနဿ အနဓိဂတတ္တာ သုဒ္ဓါဝါသေသု န ဥပ္ပဇ္ဇိံသု၊ ပဌမဇ္ဈာနလာဘိတာယ ပန ဗြဟ္မပုရောဟိတေသု နိဗ္ဗတ္တိံသူ’’တိ ဝဒန္တိ။

မဃမာဏဝဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၃၅၅။ ဝိသုဒ္ဓါတိ ဝိသုဒ္ဓအဇ္ဈာသယော၊ ဥပနိဿယသမ္ပန္နောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂါမကမ္မကရဏဋ္ဌာနန္တိ ဂါမိကာနံ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ ဝဒတိ။ တာဝတကေနေဝါတိ အတ္တနာ သောဓိတဋ္ဌာနေဝ အညဿ အာဂန္တွာ အဝဋ္ဌာနေနေဝ။ သတိံ ပဋိလဘိတွာတိ ‘‘အဟော မယာ ကတကမ္မံ သဖလံ ဇာတ’’န္တိ ယောနိသော စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ။

ပါသာဏေတိ မဂ္ဂမဇ္ဈေ ဥစ္စတရဘာဝေန ဌိတပါသာဏေ။ ဥစ္စာလေတွာတိ ဥဒ္ဓရိတွာ။ ဧတဿ သဂ္ဂဿ ဂမနမဂ္ဂန္တိ ဧတဿ စန္ဒာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတဿ သဂ္ဂဿ ဂမနမဂ္ဂံ ပုညကမ္မံ။

သုဂတိဝသေန လဒ္ဓဗ္ဗံ၊ ကဟာပဏဉ္စာတိ ကဟာပဏံ၊ ဒဏ္ဍဝသေန လဒ္ဓဗ္ဗံ ဗလိ ဒဏ္ဍဗလိ။ ဂဟပတိကာ ¶ ကိံ ကရိဿန္တီတိ ဂဟပတိကာ နာမ အဋဝိကာ ဝိယ ဝိသမနိဿိတာ၊ တေ န ကဉ္စိ အနတ္ထံ ကရိဿန္တိ၊ ဧဝံ တယာ ဇာနမာနေန ကသ္မာ မယှံ န ကထိတန္တိ ယဒိပိ ပုဗ္ဗေ န ကထိတံ၊ ဧတရဟိ ပန ဘယေန ကထိတံ၊ မာ မယှံ ဒေါသံ ကရေယျာထ၊ အာရောစိတကာလတော ပဋ္ဌာယ န မယှံ ဒေါသောတိ ဝဒတိ။

နိဗဒ္ဓန္တိ ဧကန္တိကံ။

ပိသုဏေသီတိ ပိသုဏကမ္မမကာသိ၊ တုမှာကံ အန္တရေ မယှံ ပေသုညံ ဥပသံဟရတီတိ အတ္ထော။ ပုန အဟရဏီယံ ဗြဟ္မဒေယျံ ကတွာ။ မယှမ္ပီတိ မယှမ္ပိ အတ္ထာယ မံ ဥဒ္ဒိဿ ပုညကမ္မံ ကရောထ။ နီလုပ္ပလံ နာမ ဝိကသမာနံ ဥဒကတော ဥဂ္ဂန္တွာဝ ဝိကသတိ၊ ဧဝံ အဟုတွာ အန္တောဥဒကေ ပုပ္ဖိတံ နီလုပ္ပလံ ဝိယ။ အမှာကံ ပနိဒံ ပုညကမ္မံ ဘဝန္တရူပပတ္တိယာ ဝိနာ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒေတီတိ ယောဇနာ။ စိန္တာမတ္တကမ္ပီတိ ဒေါမနဿဝသေန စိန္တာမတ္တကမ္ပိ။

ပဂေဝါတိ ¶ ကာလဿေဝ၊ အတိဝိယ ပါတောတိ အတ္ထော။ ကဏ္ဏိကူပဂန္တိ ကဏ္ဏိကယောဂျံ။ တစ္ဆေတွာ မဋ္ဌံ ကတွာ ကဏ္ဏိကာယ ကတ္တဗ္ဗံ သဗ္ဗံ နိဋ္ဌပေတွာ။ တထာ ဟိ သာ ဝတ္ထေန ဝေဌေတွာ ဌပိတာ။

စယဗန္ဓနံ ¶ သာလာယ အဓိဋ္ဌာနသဇ္ဇနံ။ ကဏ္ဏိကမဉ္စဗန္ဓနံ ကဏ္ဏိကာရောဟနကာလေ အာရုဟိတွာ အဝဋ္ဌာနအဋ္ဋကရဏံ။

ယဿ အတ္ထတေ ဖလကေ ယဿ ဖလကေ အတ္ထတေတိ ယောဇနာ။

အဝိဒူရေတိ သာလာယ၊ ကောဝိဠာရရုက္ခဿ စ အဝိဒူရေ။ သဗ္ဗဇေဋ္ဌိကာတိ သဗ္ဗာသံ တဿ ဘရိယာနံ ဇေဋ္ဌိကာ သုဇာတာ။

တဿေဝါတိ သက္ကဿေဝ။ သန္တိကေတိ သမီပေ သန္တိကာဝစရာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ။ ဓဇေန သဒ္ဓိံ သဟဿယောဇနိကော ပါသာဒေါ။

ကက္ကဋကဝိဇ္ဈနသူလသဒိသန္တိ ¶ ကက္ကဋကေ ဂဏှိတုံ တဿ ဗိလပရိယန္တဿ ဝိဇ္ဈနသူစိသဒိသံ။

မစ္ဆရူပေနာတိ မတမစ္ဆရူပေန။ ဩသရတီတိ ပိလဝန္တော ဂစ္ဆတိ။ တဿာပိ ဗကသကုဏိကာယ ပဉ္စ ဝဿသတာနိ အာယု အဟောသိ ဒေဝနေရယိကာနံ ဝိယ မနုဿပေတတိရစ္ဆာနာနံ အာယုနော အပရိစ္ဆိန္နတ္တာ။

ဥက္ကုဋ္ဌိမကာသီတိ ဥစ္စာသဒ္ဒမကာသိ။

ပုဗ္ဗသန္နိဝါသေနာတိ ပုရိမဇာတီသု စိရသန္နိဝါသေန။ ဧဝဉှိ ဧကစ္စာနံ ဒိဋ္ဌမတ္တေနပိ သိနေဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ပုဗ္ဗေဝ သန္နိဝါသေန၊ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ၊

ဧဝံ တံ ဇာယတေ ပေမံ၊ ဥပ္ပလံဝ ယထောဒကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၇၄)၊

အဝသေသေသူတိ ¶ အသုရေ၊ သက္ကံ ဌပေတွာ ဒွီသု ဒေဝလောကေသု ဒေဝေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

အတ္ထနိဿိတန္တိ အတ္တနော၊ ပရေသဉ္စ အတ္ထမေဝ ဟိတမေဝ နိဿိတံ၊ တံ ပန ဟိတံ သုခဿ နိဒါနန္တိ အာဟ ‘‘ကာရဏနိဿိတ’’န္တိ။

ပဉှဝေယျာကရဏဝဏ္ဏနာ

၃၅၇။ ကိံသံယောဇနာတိ ကီဒိသသံယောဇနာ။ သတ္တေ အနတ္ထေ သံယောဇေန္တိ ဗန္ဓန္တီတိ သံယောဇနာနီတိ အာဟ ‘‘ကိံဗန္ဓနာ၊ ကေန ဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ’’တိ။ ပုထုကာယာတိ ဗဟူ သတ္တကာယာတိ အာဟ ‘‘ဗဟူ ဇနာ’’တိ။ ဝေရံ ဝုစ္စတိ ဒေါသောတိ အာဟ ‘‘အဝေရာတိ အပ္ပဋိဃာ’’တိ။ အာဝုဓေန ¶ သရီရေ ဒဏ္ဍော အာဝုဓဒဏ္ဍော၊ ဓနဿ ဒါပနတ္ထေန ဒဏ္ဍော ဓနဒဏ္ဍော၊ တဒုဘယာကရဏေန တတော ဝိနိမုတ္တော အဒဏ္ဍော၊ သမ္ပတ္တိဟရဏတော၊ သဟ အနတ္ထုပ္ပတ္တိတော စ သပတ္တော၊ ပဋိသတ္တူတိ အာဟ ‘‘အသပတ္တာတိ အပစ္စတ္ထိကာ’’တိ။ ဗျာပဇ္ဈံ ¶ ဝုစ္စတိ စိတ္တဒုက္ခံ၊ တဗ္ဗိရဟိတာ အဗျာပဇ္ဈာတိ အာဟ ‘‘ဝိဂတဒေါမနဿာ’’တိ။ ပုဗ္ဗေ ‘‘အဝေရာ’’တိ ပဒေန သမ္ဗဒ္ဓါဃာတကာဘာဝေါ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပဋိဃာ’’တိ။ ‘‘အဝေရိနော’’တိ ပန ဣမိနာပိ ကောပမတ္တဿပိ အနုပ္ပာဒနံ။ တေနာဟ ‘‘ကတ္ထစိ ကောပံ န ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိ။ ‘‘ဝိဟရေမူ’’တိ စ ပဒံ ပုရိမပဒေဟိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘အဝေရာ ဝိဟရေမူ’’တိအာဒိနာ။ အယဉ္စ အဝေရာဒိဘာဝေါ သံဝိဘာဂေန ပါကဋော ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အစ္ဆရာယာ’’တိ အာဒိံ ဝတွာ ‘‘ဣတိ စေ နေသံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တုပ္ပတ္တိ ဒဠှတရာပိ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒါနံ ဒတွာ၊ ပူဇံ ကတွာ စ ပတ္ထယန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတိ စေတိ စေ-သဒ္ဒေါ အနွယသံသဂ္ဂေန ပရိကပ္ပေတီတိ အာဟ ‘‘ဧဝဉ္စ နေသ’’န္တိ။

ယာယ ကာယစိ ပရေသံ သမ္ပတ္တိယာ ခီယနံ ဥသူယနံ အသဟနံ လက္ခဏံ ဧတိဿာတိ ပရသမ္ပတ္တိခီယနလက္ခဏာ၊ ယဒဂ္ဂေန အတ္တသမ္ပတ္တိယာ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝံ အသဟနလက္ခဏံ၊ တဒဂ္ဂေနဿ ‘‘နိဂူဟနလက္ခဏ’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တထာ ဟိဿ ပေါရာဏာ ‘‘မာ ဣဒံ အစ္ဆရိယံ အညေသံ ဟောတု၊ မယှမေဝ ဟောတူတိ မစ္ဆရိယ’’န္တိ နိဗ္ဗစနံ ဝဒန္တိ။ အဘိဓမ္မေ ‘‘ယာ ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု ဣဿာ ဣဿာယနာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၁၂၆) နိက္ခေပကဏ္ဍေ၊ ‘‘ယာ ဧတေသု ပရေသံ လာဘာဒီသု ကိံ ဣမိနာ ဣမေသ’’န္တိအာဒိနာ တံသံဝဏ္ဏနာယဉ္စ ဝုတ္တာနေဝ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ အဓိပ္ပာယော။

ယသ္မာ ပန ဣဿာမစ္ဆရိယာနိ ဗဟွာဒီနဝါနိ၊ တေသံ ဝိဘာဝနာ လောကဿ ဗဟုကာရာ ¶ ၊ တသ္မာ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ ¶ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၂၅) ဝိဘာဝိတာနမ္ပိ တေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေပိ သမ္ပရာယိကေ ပိအာဒီနဝေ ဒဿေန္တော ‘‘အာဝါသမစ္ဆရိယေန ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ဣဿာမစ္ဆရိယေသု၊ ဧတေသု ဝါ အာဝါသမစ္ဆရိယာဒီသု ပဉ္စသု မစ္ဆရိယေသု။ သင်္ကာရံ သီသေန ဥက္ခိပိတွာဝ ဝိစရတိ ¶ တတ္ထ လဂ္ဂစိတ္တတာယ၊ နိဟီနဇ္ဈာသယတာယ စ။ မမာတိ မယာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ လောဟိတမ္ပိ မုခတော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ စိတ္တဝိဃာတေန သံတတ္တဟဒယတာယ။ ကုစ္ဆိဝိရေစနမ္ပိ ဟောတိ အတိဇလဂ္ဂိနော။ အညော ဝိဘဝပဋိဝေဓဓမ္မော အရိယာနံယေဝ ဟောတိ၊ တေ စ တံ န မစ္ဆရာယန္တိ မစ္ဆရိယဿ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာ။ ပဋိဝေဓဓမ္မေ မစ္ဆရိယဿ အသမ္ဘဝေါ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ပရိယတ္တိဓမ္မမစ္ဆရိယေန စာ’’တိ။ ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယေန ဒုဗ္ဗဏ္ဏော၊ ဓမ္မမစ္ဆရိယေန ဧဠမူဂေါ ဒုပ္ပညော ဟောတိ။

‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ပဉ္စန္နံ မစ္ဆရိယာနံ ဝသေန ကမ္မသရိက္ခကဝိပါကဒဿနံ။ အာဝါသမစ္ဆရိယေန လောဟဂေဟေ ပစ္စတိ ပရေသံ အာဝါသပစ္စယဟိတသုခနိသေဓနတော။ ကုလမစ္ဆရိယေန အပ္ပလာဘော ဟောတိ ပရေဟိ ကုလေသု လဒ္ဓဗ္ဗလာဘနိသေဓနတော၊ အပ္ပလာဘောတိ စ အလာဘောတိ အတ္ထော။ လာဘမစ္ဆရိယေန ဂူထနိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ လာဘဟေတု ပရေဟိ လဒ္ဓဗ္ဗဿ အဿာဒနိသေဓနတော။ သဗ္ဗထာပိ နိရဿာဒေါ ဟိ ဂူထနိရယော။ ဝဏ္ဏော နာမ န ဟောတီတိ သရီရဝဏ္ဏော၊ ဂုဏဝဏ္ဏောတိ ဒုဝိဓောပိ ဝဏ္ဏော နာမမတ္တေနပိ န ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တမာနော ဝိရူပေါ ဧဝ ဟောတိ။ သမ္ပတ္တိနိဂူဟနသဘာဝေန မစ္ဆရိယေန ဝိရူပိတေ သန္တာနေ ယေဘုယျေန ဂုဏာ ပတိဋ္ဌမေဝ န လဘန္တိ၊ ယေ စ ပတိဋ္ဌဟေယျုံ၊ တေသမ္ပိ ဝသေနဿ ဝဏ္ဏော န ဘဝေယျ။ တေ ဟိ တဿ လောကေ ရတ္တိံ ခိတ္တာ သရာ ဝိယ န ပညာယန္တိ။ ဓမ္မမစ္ဆရိယေန ကုက္ကုဠနိရယေ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ¶ ပဟီယတိ အပါယဂမနီယဘာဝတော။ ဝေရာဒီဟိ န ပရိမုစ္စန္တိယေဝ တပ္ပရိမုစ္စနာယ ဣစ္ဆာယ အပ္ပတ္တဗ္ဗတ္တာ ဇာတိအာဒိဓမ္မာနံ သတ္တာနံ ဇာတိအာဒီဟိ ဝိယ။

တိဏ္ဏာ မေတ္ထ ကင်္ခါတိ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ ဧတသ္မိံ ပဉှေတိ ဧတသ္မိံ ‘‘ကိံသံယောဇနာ နု ခေါ’’တိ ဧဝံ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတေ အတ္ထေ။ တုမှာကံ ဝစနံ သုတွာတိ ‘‘ဣဿာမစ္ဆရိယသံယောဇနာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ တုမှာကံ ဝိဿဇ္ဇနဝစနံ သုတွာ။ ကင်္ခါ တိဏ္ဏာတိ ယထာပုစ္ဆိတေ အတ္ထေ သံသယော တရိတော ဝိဂတော ဒေသနာနုဿရဏမတ္တေန၊ န သမုစ္ဆေဒဝသေနာတိ အာဟ ‘‘န မဂ္ဂဝသေနာ’’တိအာဒိ။ အယမ္ပိ ကထံကထာ ဝိဂတာတိ ကင်္ခါယ ဝိဂတတ္တာ ဧဝ တဿာ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသဘူတာ ‘‘ဣဒံ ကထ ဣဒံ ကထ’’န္တိ အယမ္ပိ ကထံကထာ ဝိဂတာ အပဂတာ။

၃၅၈။ နိဒါနာဒီနိ ¶ မဟာနိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၉၅) ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ပိယာနံ ¶ အတ္တနော ပရိဂ္ဂဟဘူတာနံ သတ္တသင်္ခါရာနံ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝါသဟနဝသေန၊ နိဂူဟနဝသေန စ ပဝတ္တနတော ပိယသတ္တသင်္ခါရနိဒါနံ မစ္ဆရိယံ၊ အပ္ပိယာနံ ပရိဂ္ဂဟဘူတာနံ သတ္တာနံ၊ သင်္ခါရာနဉ္စ အသဟနဝသေန ပဝတ္တိယာ အပ္ပိယသတ္တသင်္ခါရနိဒါနာ ဣဿာ။ ယဉှိ ကိဉ္စိ အပ္ပိယသမ္ဗန္ဓံ ဘဒ္ဒကမ္ပိ တံ ကောဓနဿ အပ္ပိယမေဝါတိ။ ဥဘယန္တိ မစ္ဆရိယံ၊ ဣဿာ စာတိ ဥဘယံ။ ဥဘယနိဒါနန္တိ ပိယနိဒါနဉ္စေဝ အပ္ပိယနိဒါနဉ္စ။ ပိယာတိ ဣဋ္ဌာ။ ကေဠာယိတာတိ ဓနာယိတာ။ မမာယိတာတိ မမတ္တံ ကတွာ ပရိဂ္ဂဟိတာ။ ဣဿံ ကရောတီတိ ‘‘ကိံ ဣမဿ ဣမိနာ’’တိ တဿ ပိယသတ္တလာဘာသဟနဝသေန ဥဿူယတိ၊ တမေဝ ပိယသတ္တံ ယာစိတော။ အဟော ဝတဿာတိ သာဓု ဝတ အဿ။ ‘‘ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဧဝရူပံ ပိယဝတ္ထု န ဘဝေယျာ’’တိ ဣဿံ ကရောတိ ဥသူယံ ဥပ္ပာဒေတိ။ မမာယန္တာတိ ကေဠာယန္တာ။ အပ္ပိယေတိ အပ္ပိယေ သတ္တေ တေသံ သတာပတော။ အဿာတိ ပုဂ္ဂလဿ၊ ယေန တေ လဒ္ဓါ။ တေတိ ¶ သတ္တသင်္ခါရာ၊ သစေပိ အမနာပါ ဟောန္တိ အပ္ပိယေဟိ သမုဒါဂတတ္တာ။ ဝိပရီတဝုတ္တိတာယာတိ အယာထာဝဂါဟိတာယ။ ကော အညော ဧဝရူပဿ လာဘီတိ တေန အတ္တာနံ သမ္ဘာဝေန္တော ဣဿံ ဝါ ကရောတိ။ အညဿ တာဒိသံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ ‘‘အဟော ဝတဿ ဧဝရူပံ န ဘဝေယျာ’’တိ ဣဿံ ဝါ ကရောတိ၊ အယဉ္စ နယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ န ဂဟိတော။