📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဒီဃနိကာယေ

ပါထိကဝဂ္ဂဋီကာ

၁။ ပါထိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

သုနက္ခတ္တဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁။ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာတိ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဝသေန ဟေဋ္ဌာ အဂ္ဂဟိတတာယ အပုဗ္ဗဿ အဘိနဝဿ ပဒဿ ဝဏ္ဏနာ အတ္ထဝိဘာဝနာ။ ‘‘ဟိတွာ ပုနပ္ပုနာဂတမတ္ထ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာ) ဟိ ဝုတ္တံ။ မလ္လေသူတိ ဧတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဆာယူဒကသမ္ပန္နေ ဝနသဏ္ဍေ ဝိဟရတီတိ အနုပိယသာမန္တာ ကတဿ ဝိဟာရဿ အဘာဝတော။ ယဒိ န တာဝ ပဝိဋ္ဌော၊ ကသ္မာ ‘‘ပါဝိသီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ပဝိသိဿာမီ’’တိအာဒိ၊ တေန အဝဿံ ဘာဝိနိ ဘူတေ ဝိယ ဥပစာရာ ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ယထာ ကိ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဧတန္တိ ဧတံ ‘‘အတိပ္ပဂေါ ခေါ’’တိအာဒိကံ စိန္တနံ အဟောသိ။ အတိဝိယ ပဂေါ ခေါတိ အတိဝိယ ပါတောဝ။ ဆန္နကောပီနတာယ၊ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇုပဂမေန စ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကံ၊ န နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကံ။

၂။ ယသ္မာ ဘဂဝတော ဥစ္စာကုလပ္ပသုတတံ၊ မဟာဘိနိက္ခမနနိက္ခန္တတံ၊ အနညသာဓာရဏဒုက္ကရစရဏံ၊ ဝိဝေကဝါသံ၊ လောကသမ္ဘာဝိတတံ၊ ဩဝါဒါနုသာသနီဟိ လောကဿ ဗဟုပကာရတံ၊ ပရပ္ပဝါဒမဒ္ဒနံ၊ မဟိဒ္ဓိကတံ၊ မဟာနုဘာဝတန္တိ ဧဝမာဒိကံ တံတံအတ္တပစ္စက္ခဂုဏဝိသေသံ နိဿာယ ယေဘုယျေန အညတိတ္ထိယာပိ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ အာဒရဂါရဝဗဟုမာနံ ဒဿေန္တိယေဝ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ မာနထဒ္ဓတံ အကတွာ’’တိအာဒိ။ လောကသမုဒါစာရဝသေနာတိ လောကောပစာရဝသေန။ စိရဿန္တိ စိရကာလေန။ အာဒီနိ ဝဒန္တိ ဥပစာရဝသေန။ တဿာတိ ဘဂ္ဂဝဂေါတ္တဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ။ ဂိဟိသဟာယောတိ ဂိဟိကာလတော ပဋ္ဌာယ သဟာယော။ ပစ္စက္ခာတောတိ ယေနာကာရေန ပစ္စက္ခာနာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၃။ ဥဒ္ဒိဿာတိ သတ္ထုကာရဘာဝေန ဥဒ္ဒိဿာတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယောတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘဂဝါ မေ’’တိအာဒိမာဟ။ ယဒါ သုနက္ခတ္တဿ ‘‘ဘဂဝန္တံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ၊ ဝါစာ ဘိန္နာ၊ တဒါ ဧဝဿ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ကောစိ သမ္ဗန္ဓော နတ္ထိ အသကျပုတ္တိယဘာဝတော သာသနတော ပရိဗာဟိရတ္တာ။ အယံ တာဝေတ္ထ သာသနယုတ္တိ၊ သာ ပနာယံ ဌပေတွာ သာသနယုတ္တိကောဝိဒေ အညေသံ န သမ္မဒေဝ ဝိသယောတိ ဘဂဝါ သဗ္ဗသာဓာရဏဝသေနဿ အတ္တနာ သမ္ဗန္ဓာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိ နူ’’တိ အာဒိံ ဝတွာ သုနက္ခတ္တံ ‘‘ကော သန္တော ကံ ပစ္စာစိက္ခသီ’’တိ အာဟ။ ယသ္မာ မုခါဂတောယံ သမ္ဗန္ဓော၊ န ပူဇာဂတာဒိကော၊ ယော စ ယာစကယာစိတဗ္ဗတာဝသေန ဟောတိ၊ တဒုဘယဉ္စေတ္ထ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ သုနက္ခတ္တံ ‘‘ကော သန္တော ကံ ပစ္စာစိက္ခသီ’’တိ အဝေါစ၊ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ယာစကော ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာစိတကော ဝါ ယာစကံ ပစ္စာစိက္ခေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တွံ ပန နေဝ ယာစကော ‘‘အဟံ ဘန္တေ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ မမ သန္တိကံ အနုပဂတတ္တာ။ န ယာစိတကော ‘‘ဧဟိ တွံ သုနက္ခတ္တ မမံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟရာဟီ’’တိ ဧဝံ မယာ အပတ္ထိတတ္တာ။

ကော သမာနောတိ ယာစကယာစိတကေသု ကော နာမ ဟောန္တော။ ကန္တိ ယာစကယာစိတကေသု ဧဝ ကံ နာမ ဟောန္တံ မံ ပစ္စာစိက္ခသိ။ တုစ္ဆပုရိသာတိ ဈာနမဂ္ဂါဒိဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေသု ကဿစိပိ အဘာဝါ ရိတ္တပုရိသာ။ နနု စာယံ သုနက္ခတ္တော လောကိယဇ္ဈာနာနိ၊ ဧကစ္စာဘိညဉ္စ ဥပ္ပာဒေသီတိ? ကိဉ္စာပိ ဥပ္ပာဒေသိ၊ တတော ပန ဘဂဝတိ အာဃာတုပ္ပာဒနေန သဟေဝ ပရိဟီနော အဟောသိ။ အပရာဓော နာမ သုပ္ပဋိပတ္တိယာ ဝိရဇ္ဈနဟေတုဘူတော ကိလေသုပ္ပာဒေါတိ အာဟ ‘‘ယတ္တကော တေ အပရာဓော၊ တတ္တကော ဒေါသော’’တိ။ ယာဝဉ္စာတိ အဝဓိပရိစ္ဆေဒဘာဝဒဿနံ ‘‘ယာဝဉ္စ တေန ဘဂဝတာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၃) ဝိယ။ တေတိ တယာ။ ဣဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ အပရဒ္ဓန္တိ အပရဇ္ဈိတံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ပစ္စာစိက္ခာမိဒါနာဟံ ဘန္တေ ဘဂဝန္တ’’န္တိအာဒီနိ ဝဒန္တေန တုစ္ဆပုရိသ တယာ ယာဝဉ္စိဒံ အပရဒ္ဓံ၊ န တဿ အပရာဓဿ ပမာဏံ အတ္ထီတိ။

၄။ မနုဿဓမ္မာတိ ဘာဝနာနုယောဂေန ဝိနာ မနုဿေဟိ အနုဋ္ဌာတဗ္ဗဓမ္မာ။ သော ဟိ မနုဿာနံ စိတ္တာဓိဋ္ဌာနမတ္တေန ဣဇ္ဈနတော တေသံ သမ္ဘာဝိတဓမ္မော ဝိယ ဌိတော တထာ ဝုတ္တော၊ မနုဿဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ တေသု ဗဟုလံ ပဝတ္တနတော။ ဣဒ္ဓိဘူတံ ပါဋိဟာရိယံ၊ န အာဒေသနာနုသာသနီပါဋိဟာရိယန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကတေတိ ပဝတ္တိတေ။ နိယျာတီတိ နိဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိဂ္ဂမနဝသေန ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မေ ဟိ နိဂ္ဂစ္ဆန္တေ တံသမင်္ဂိပုဂ္ဂလော ‘‘နိဂ္ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန နိ-သဒ္ဒေါ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ၊ ယာတိ ဣစ္စေဝ အတ္ထောတိ ဒဿေတုံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ တတြာတိ ပဓာနဘာဝေန ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဘုမ္မဝသေန ပဋိနိဒ္ဒေသောတိ တသ္မိံ ဓမ္မေ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ နိယျန္တေတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တသ္မိံ…ပေ… သံဝတ္တမာနေ’’တိ။

၅။ အဂ္ဂန္တိ ဉာယတီတိ အဂ္ဂညံ။ လောကပညတ္တိန္တိ လောကဿ ပညာပနံ။ လောကဿ အဂ္ဂန္တိ လောကုပ္ပတ္တိသမယေ ‘‘ဣဒံ နာမ လောကဿ အဂ္ဂ’’န္တိ ဧဝံ ဇာနိတဗ္ဗံ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ။ အဂ္ဂမရိယာဒန္တိ အာဒိမရိယာဒံ။

၆။ ဧတ္တကံ ဝိပ္ပလပိတွာတိ ‘‘န ဒါနာဟံ ဘန္တေ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟရိဿာမီ’’တိ၊ ‘‘န ဟိ ပန မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ကရောတီ’’တိ၊ ‘‘န ဟိ ပန မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ အဂ္ဂညံ ပညပေတီ’’တိ စ ဧတ္တကံ ဝိပ္ပလပိတွာ။ ဣဒံ ကိရ သော ဘဂဝါ သတ္ထုကိစ္စံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ၊ အဂ္ဂညပညာပနဉ္စ ကာတုံ န သက္ကောတီတိ ပကာသေန္တော ကထေသိ။ တေနာဟ ‘‘သုနက္ခတ္တော ကိရာ’’တိအာဒိ။ ဥတ္တရဝစနဝသေန ပတိဋ္ဌာဘာဝတော အပ္ပတိဋ္ဌော။ တတော ဧဝ နိရဝေါ နိဿဒ္ဒေါ။

အာဒီနဝဒဿနတ္ထန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဿ အာဒီနဝဿ ဒဿနတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘သယမေဝ ဂရဟံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။ သမ္ပရာယိကာ ပန အာဒီနဝါ အနေကဝိဓာ၊ တေ ဒဿေန္တော သုနက္ခတ္တော န သဒ္ဒဟေယျာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဿေဝ ဂဟဏံ။ အနေကကာရဏေနာတိ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟ’’န္တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၅၇၊ ၂၅၅) အနေကဝိဓေန ဝဏ္ဏကာရဏေန။ ဧဝံ မေ အဝဏ္ဏော န ဘဝိဿတီတိ အဇ္ဈာသယေန အတ္တနော ဗာလတာယ ဝဏ္ဏာရဟာနံ အဝဏ္ဏံ ကထေတွာ။ ဧဝံ ဘဂဝါ မက္ခိဘာဝေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ပုန တဿ ကထနေ ကာရဏံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဣတိ ခေါ တေ’’တိအာဒိမာဟာတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ သုနက္ခတ္တဿ အပ္ပကောပိ ဝစနောကာသော န ဘဝိဿတီတိ။ အပက္ကမီတိ အတ္တနာ ယထာဌိတာ ဝုဋ္ဌာယ အပသက္ကိ။ အပက္ကန္တော သာသနတော ဘဋ္ဌော။ တေနာဟ ‘‘စုတော’’တိ။ ဧဝမေဝါတိ အပက္ကမန္တော စ န ယထာ တထာ အပက္ကမိ၊ ယထာ ပန ကာယဿ ဘေဒါ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တေယျ၊ ဧဝမေဝ အပက္ကမိ။

ကောရခတ္တိယဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၇။ ဒွီဟိ ပဒေဟီတိ ဒွီဟိ ဝါကျေဟိ အာရဒ္ဓံ ဗျတိရေကဝသေန တဒုဘယတ္ထနိဒ္ဒေသဝသေန ဥပရိဒေသနာယ ပဝတ္တတ္တာ။ အနုသန္ဓိဒဿနဝသေနာတိ ယထာနုသန္ဓိသင်္ခါတအနုသန္ဓိဒဿနဝသေန။

ဧကံ သမယန္တိ စ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဧကသ္မိံ သမယေ’’တိ စ။ ထူလူ နာမ ဇနပဒေါတိ ဇနပဒီနံ ရာဇကုမာရာနံ ဝသေန တထာလဒ္ဓနာမော။ ကုက္ကုရဝတံ သမာဒါနဝသေန ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ ကုက္ကုရဝတိကောတိ အာဟ ‘‘သမာဒိန္နကုက္ကုရဝတော’’တိ။ အညမ္ပီတိ ‘‘စတုက္ကောဏ္ဍိကဿေဝ ဝိစရဏံ၊ တထာ ကတွာဝ ခါဒနံ၊ ဘုဉ္ဇနံ၊ ဝါမပါဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ မုတ္တဿ ဝိဿဇ္ဇန’’န္တိ ဧဝမာဒိကံ အညမ္ပိ သုနခေဟိ ကာတဗ္ဗကိရိယံ။ စတူဟိ သရီရာဝယဝေဟိ ကုဏ္ဍနံ ဂမနံ စတုက္ကောဏ္ဍော၊ သော ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ စတုက္ကောဏ္ဍိကော။ သော ပန ယသ္မာ စတူဟိ သရီရာဝယဝေဟိ သင်္ဃဋ္ဋိတဂမနော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘စတုသင်္ဃဋ္ဋိတော’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒွေ ဇဏ္ဏူနီ’’တိအာဒိ။ ဘက္ခသန္တိ ဝါ ဘက္ခိတဗ္ဗံ၊ အသိတဗ္ဗဉ္စ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယ’’န္တိ။ ကာမံ ခါဒနဉ္စ နာမ မုခေန ကာတဗ္ဗံ၊ ဟတ္ထေန ပန တတ္ထ ဥပနာမနံ နိဝါရေတုံ အဝဓာရဏံ ကတန္တိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထေန အပရာမသိတွာ’’တိ၊ အဂ္ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။ သုန္ဒရရူပေါတိ သုန္ဒရဘာဝေါ။ ဝတာတိ ပတ္ထနတ္ထေ နိပါတော ‘‘အဟော ဝတာဟံ လာဘီ အဿ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ ‘‘သမဏေန နာမ ဧဝရူပေန ဘဝိတဗ္ဗံ အဟော ဝတာဟံ ဧဒိသော ဘဝေယျ’’န္တိ ဧဝံ တဿ ပတ္ထနာ အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ ကိရာ’’တိအာဒိ။

ဂရဟတ္ထေ အပိ-ကာရော ‘‘အပိ သိဉ္စေ ပလဏ္ဍက’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ အရဟန္တေ စ ဗုဒ္ဓေ၊ ဗုဒ္ဓသာဝကေ ‘‘အရဟန္တော ခီဏာသဝါ န ဟောန္တီ’’တိ ဧဝံ တဿ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပန္နာ။ ယထာဟ မဟာသီဟနာဒသုတ္တေ ‘‘နတ္ထိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၆)။ သတ္တမံ ဒိဝသန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ အလသကေနာတိ အဇီရဏေန အာမရောဂေန။

အဋ္ဌိတစမတ္တတာယ ပုရာဏပဏ္ဏသဒိသော။ ဗီရဏတ္ထမ္ဗကန္တိ ဗီရဏဂစ္ဆာ။

မတ္တာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မတ္တံ၊ ဘောဇနမတ္တဝန္တန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပမာဏယုတ္တ’’န္တိ။ မန္တာ မန္တာတိ မန္တာယ မန္တာယ။

၈။ ဧကဒွီဟိကာယ ဂဏနာယ။ နိရာဟာရောဝ အဟောသိ ဘဂဝတော ဝစနံ အညထာ ကာတုကာမော၊ တထာဘူတောပိ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဥပဋ္ဌာကေန ဥပနီတံ ဘက္ခသံ ဒိသွာ ‘‘ဓီ’’တိ ဥပဋ္ဌာပေတုံ အသက္ကောန္တော ဘောဇနတဏှာယ အာကဍ္ဎိယမာနဟဒယော တံ ကုစ္ဆိပူရံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ ကာလမကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထဿာ’’တိအာဒိ။ သစေပိ…ပေ… စိန္တေယျာတိ ယဒိ ဧသော အစေလော ‘‘ဓီ’’တိ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ‘‘အဇ္ဇပိ အဟံ န ဘုဉ္ဇေယျ’’န္တိ စိန္တေယျ၊ တထာစိန္တနေ သတိပိ ဒေဝတာဝိဂ္ဂဟေန တံ ဒိဝသံ…ပေ… ကရေယျ။ ကသ္မာ? အဒွေဇ္ဈဝစနာ ဟိ တထာဂတာ၊ န တေသံ ဝစနံ ဝိတထံ ဟောတိ။

ဂတဂတဋ္ဌာနံ အင်္ဂဏမေဝ ဟောတီတိ တေဟိ တံ ကဍ္ဎိတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ ဂတဂတပ္ပဒေသော ဥတ္တရကသာမန္တာ ဝိဝဋင်္ဂဏမေဝ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ တေတိ တိတ္ထိယာ။ သုသာနံယေဝ ဂန္တွာတိ ‘‘ဗီရဏတ္ထမ္ဗကံ အတိက္ကမိဿာမာ’’တိ ဂစ္ဆန္တာပိ အနေကဝါရံ တံ အနုသံယာယိတွာ ပုနပိ တံယေဝ သုသာနံ ဥပဂန္တွာ။

၉။ ဣဒန္တိ ဣဒံ မတသရီရံ။ ‘‘တမေဝ ဝါ သရီရံ ကထာပေသီတိ တံ သရီရံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌိတပေတေန ကထာပေသီ’’တိ ကေစိ။ ကောရခတ္တိယံ ဝါ အသုရယောနိတော အာနေတွာ ကထာပေတု အညံ ဝါ ပေတံ၊ ကော ဧတ္ထ ဝိသေသော။ ‘‘အစိန္တေယျော ဟိ ဗုဒ္ဓဝိသယော’’တိ ပန ဝစနတော တဒေဝ သရီရံ သုနက္ခတ္တေန ပဟတမတ္တံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဥဋ္ဌာယ တမတ္ထံ ဉာပေသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုရိမောယေဝ ပန အတ္ထော အဋ္ဌကထာသု ဝိနိစ္ဆိတော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနတော’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀)။

၁၀။ ဝိပါကန္တိ ဖလံ၊ အတ္ထနိဗ္ဗတ္တီတိ အတ္ထော။

သမာနေတဗ္ဗာနီတိ သမ္မာ အာနေတဗ္ဗာနိ၊ သရူပတော အာနေတွာ ဒဿေတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ ပါဋိဟာရိယာနံ ပဌမာဒိတာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာနုပုဗ္ဗိယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ပရစိတ္တဝိဘာဝနံ၊ အာယုပရိစ္ဆေဒဝိဘာဝနံ၊ ဗျာဓိဝိဘာဝနံ၊ ဂတိဝိဘာဝနံ၊ သရီရနိက္ခေပဝိဘာဝနံ၊ သုနက္ခတ္တေန သဒ္ဓိံ ကထာဝိဘာဝနဉ္စာတိ ဆ ပါဋိဟာရိယာနီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယဒိ သုနက္ခတ္တဿ စိတ္တဝိဘာဝနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘သတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ တဿ ဘာဝိအဝဏ္ဏဝိဘာဝနာယ သဒ္ဓိံ။ အထ အစေလဿ မရဏစိတ္တဝိဘာဝနံ၊ တံ ‘‘သတ္တမံ ဒိဝသံ ကာလံ ကရိဿတီ’’တိ ဣမိနာ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အစေလကဠာရမဋ္ဋကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၁။ နိက္ခန္တဒန္တမဋ္ဋကောတိ နိက္ခန္တဒန္တော မဋ္ဋကော။ သော ကိရ အစေလကဘာဝတော ပုဗ္ဗေ မဋ္ဋကိတော ဟုတွာ ဝိစရိ ဝိဝရဒန္တော စ၊ တေန နံ ‘‘ကောရမဋ္ဋကော’’တိ သဉ္ဇာနန္တိ။ ယံ ကိဉ္စိ တဿ ဒေန္တော ‘‘သာဓုရူပေါ အယံ သမဏော’’တိ သမ္ဘာဝေန္တော အဂ္ဂံ သေဋ္ဌံယေဝ ဒေန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘လာဘဂ္ဂံ ပတ္တော၊ အဂ္ဂလာဘံ ပတ္တော’’တိ။ ဗဟူ အစေလကာ တံ ပရိဝါရေတွာ ဝိစရန္တိ၊ ဂဟဋ္ဌာ စ တံ ဗဟူ အဍ္ဎာ ဝိဘဝသမ္ပန္နာ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပယိရုပါသန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယသဂ္ဂံ အဂ္ဂပရိဝါရံ ပတ္တော’’တိ။ ဝတာနိယေဝ ပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ပဒါနိ။ အညမညံ အသင်္ကရတော ဝတကောဋ္ဌာသာ ဝါ။ သမတ္တာနီတိ သမံ အတ္တနိ ဂဟိတာနိ။ ပုရတ္ထိမေနာတိ ဧန-သဒ္ဒသမ္ဗန္ဓေန ‘‘ဝေသာလိ’’န္တိ ဥပယောဂဝစနံ၊ အဝိဒူရတ္ထေ စ ဧန-သဒ္ဒေါ ပဉ္စမျန္တောတိ အာဟ ‘‘ဝေသာလိတော အဝိဒူရေ’’တိ။

၁၂။ သာသနေ ပရိစယဝသေန တိလက္ခဏာဟတံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ န သမ္ပာယာသီတိ နာဝဗုဇ္ဈိ န သမ္ပာဒေသိ။ တေနာဟ ‘‘သမ္မာ ဉာဏဂတိယာ’’တိအာဒိ။ သမ္ပာယနံ ဝါ သမ္ပာဒနံ။ ပဉှံ ပုဋ္ဌဿ စ သမ္ပာဒနံ နာမ သမ္မဒေဝ ကထနန္တိ တဒဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ကောပဝသေန တဿ အက္ခီနိ ကမ္ပနဘာဝံ အာပဇ္ဇိံသူတိ အာဟ ‘‘ကမ္ပနက္ခီနိပိ ပရိဝတ္တေတွာ’’တိ။ ကောပန္တိ ကောဓံ၊ သော ပန စိတ္တဿ ပကုပ္ပနဝသေန ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ကုပ္ပနာကာရ’’န္တိ။ ဒေါသန္တိ အာဃာတံ၊ သော ပန အာရမ္မဏေ ဒုဿနဝသေန ပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘ဒုဿနာကာရ’’န္တိ။ အတုဋ္ဌာကာရန္တိ တုဋ္ဌိယာ ပီတိယာ ပဋိပက္ခဘူတပ္ပဝတ္တိအာကာရံ။ ကာယဝစီဝိကာရေဟိ ပါကဋမကာသိ။ မာ ဝတ နောတိ ဧတ္ထ မာတိ ပဋိက္ခေပေါ၊ နောတိ မယှန္တိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဟော ဝတ မေ န ဘဝေယျာ’’တိ။ မံ ဝတ နောတိ ဧတ္ထ ပန နောတိ သံသယေတိ အာဟ ‘‘အဟောသိ ဝတ နု မမာ’’တိ။

၁၄။ ပရိပုဗ္ဗော ဒဟိတ-သဒ္ဒေါ ဝတ္ထနိဝါသနံ ဝဒတီတိ အာဟ ‘‘ပရိဒဟိတော နိဝတ္ထဝတ္ထော’’တိ။ ယသနိမိတ္တကတာယ လာဘဿ ယသပရိဟာနိယာဝ လာဘပရိဟာနိ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ ပါဠိယံ ‘‘ယသာ နိဟီနော’’တိ ဝုတ္တံ။

အစေလပါထိကပုတ္တဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၅။ ‘‘အဟံ သဗ္ဗံ ဇာနာမီ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဝဒတိ ပဋိဇာနာတီတိ ဉာဏဝါဒေါ၊ တေန မယာ ဉာဏဝါဒေန သဒ္ဓိံ။ အတိက္ကမ္မ ဂစ္ဆတောတိ ဥပဍ္ဎဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နံ ပဒေသံ အတိက္ကမိတွာ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ကာတုံ ဂစ္ဆတော။ ကိံ ပနာယံ အစေလော ပါထိကပုတ္တော အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာတီတိ? နော န ဇာနာတိ။ ယဒိ ဧဝံ၊ ကသ္မာ သုက္ခဂဇ္ဇိတံ ဂဇ္ဇီတိ? ‘‘ဧဝါဟံ လောကေ ပါသံသော ဘဝိဿာမီ’’တိ ကောဟညေ ကတွာ သုက္ခဂဇ္ဇိတံ ဂဇ္ဇိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နဂရဝါသိနော’’တိအာဒိ။ ပဋ္ဌပေတွာတိ ယုဂဂ္ဂါဟံ အာရဘိတွာ။

၁၆။ ဟီနဇ္ဈာသယတ္တာ…ပေ… ဥဒပါဒိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဟီနာဓိမုတ္တိကာ သတ္တာ ဟီနာဓိမုတ္တိကေ ဧဝ သတ္တေ သေဝန္တိ ဘဇန္တိ ပယိရုပါသန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၉၈)။

ယသ္မာ တထာဝုတ္တာ ဝါစာ တထာရူပစိတ္တဟေတုကာ၊ တဉ္စ စိတ္တံ တထာရူပဒိဋ္ဌိစိတ္တဟေတုကံ၊ တသ္မာ ‘‘တံ ဝါစံ အပ္ပဟာယာ’’တိ ဝတွာ ယထာ တဿာ အပ္ပဟာနံ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘တံ စိတ္တံ အပ္ပဟာယာ’’တိ အာဟ၊ တဿ စ ယထာ အပ္ပဟာနံ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ဒိဋ္ဌိံ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာ’’တိ အဝေါစ။ ယသ္မာ ဝါ တထာရူပါ ဝါစာ မဟာသာဝဇ္ဇာ၊ စိတ္တံ တတော မဟာသာဝဇ္ဇတရံ တံသမုဋ္ဌာပကဘာဝတော၊ ဒိဋ္ဌိ ပန တတော မဟာသာဝဇ္ဇတမာ တဒုဘယဿ မူလဘာဝတော၊ တသ္မာ တေသံ မဟာသာဝဇ္ဇတာယ ဣမံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ အယံ အနုက္ကမော ဌပိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေသံ ပန ယထာ ပဟာနံ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အဟ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘နာဟံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝဒန္တောတိ သာဌေယျေန ဝိနာ ဥဇုကမေဝ ‘‘အဟံ ဗုဒ္ဓါ န ဟောမီ’’တိ ဝဒန္တော။ စိတ္တဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိပတေယျာတိ ဧတ္ထ ဝိ-သဒ္ဒေါ ပဌမေ ဝိကပ္ပေ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ၊ ဒုတိယေ ပန ဝိသရဏတ္ထောတိ အာဟ ‘‘သတ္တဓာ ဝါ ပန ဖလေယျာ’’တိ။

၁၇။ ဧကံသေနာတိ ဧကန္တေန၊ ဧကန္တိကံ ပန ဝစနပရိယာယဝိနိမုတ္တံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နိပ္ပရိယာယေနာ’’တိ။ ဩဓာရိတာတိ အဝဓာရိတာ နိယမေတွာ ဘာသိတာ။ ဝိဂတရူပေနာတိ အပဂတသဘာဝေန။ တေနာဟ ‘‘ဝိဂစ္ဆိတသဘာဝေနာ’’တိ၊ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန အပနီတသကဘာဝေန။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနော’’တိအာဒိ။

၁၈။ ဒွယံ ဂစ္ဆတီတိ ဒွယဂါမိနီ။ ကီဒိသံ ဒွယန္တိ အာဟ ‘‘သရူပေနာ’’တိအာဒိ။ အယဉှိ သော ဂဏ္ဍဿုပရိဖောဋ္ဌဗ္ဗာဒေါသံ။

၁၉။ အဇိတဿ လိစ္ဆဝိသေနာပတိဿ မဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော အာဂန္တွာ အစေလဿ ပါထိကပုတ္တဿ သန္တိကေ ပရောဒနံ။ အဘာဝါတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ပါဋိဟာရိယကရဏဿ အဘာဝါ။ ဘဂဝါ ပန သန္နိပတိတပရိသာယံ ပသာဒဇနနတ္ထံ တဒနုရူပံ ပါဋိဟာရိယမကာသိယေဝ။ ယထာဟ ‘‘တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ’’တိအာဒိ။

ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀။ နိစယနံ ဓနဓညာနံ သဉ္စယနံ နိစယော၊ တတ္ထ နိယုတ္တာတိ နေစယိကာ၊ ဂဟပတိ ဧဝ နေစယိကာ ဂဟပတိနေစယိကာ။ ဧတ္တကာနိ ဇင်္ဃသဟဿာနီတိ ပရိမာဏာဘာဝတော သဟဿေဟိပိ အပရိမာဏဂဏနာ။ တေနေဝါတိ ဣမဿ ဝသေန သန္နိပတိတာယ ဧဝံ မဟတိယာ ပရိသာယ ဗန္ဓနမောက္ခံ ကာတုံ လဗ္ဘတိ၊ ဧတေနေဝ ကာရဏေန။

၂၁။ စိတ္တုတြာသဘယန္တိ စိတ္တဿ ဥတြာသနာကာရေန ပဝတ္တဘယံ၊ န ဉာဏဘယံ၊ နာပိ ‘‘ဘာယတိ ဧတသ္မာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ အာရမ္မဏဘယံ။ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ တေနေဝ စိတ္တုတြာသဘယေန သကလသရီရဿ ဆမ္ဘိတဘာဝေါ။ လောမဟံသောတိ တေနေဝ ဘယေန၊ တေန စ ဆမ္ဘိတတ္တေန သကလသရီရေ လောမာနံ ဟဋ္ဌဘာဝေါ၊ သော ပန တေသံ ဘိတ္တိယံ နာဂဒန္တာနံ ဝိယ ဥဒ္ဓံမုခတာတိ အာဟ ‘‘လောမာနံ ဥဒ္ဓဂ္ဂဘာဝေါ’’တိ။ အန္တန္တေန အာဝိဇ္ဈိတွာတိ အတ္တနော နိသီဒနတ္ထံ နိဂူဠှဋ္ဌာနံ ဥပပရိက္ခန္တော ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ ပရိယန္တေန အနုသံယာယိတွာ၊ ကဿစိဒေဝ သုနက္ခတ္တဿ ဝါ သုနက္ခတ္တသဒိသဿ ဝါ သဗ္ဗညုပဋိညံ အပ္ပဟာယ သတ္ထု သမ္မုခီဘာဝေ သတ္တဓာ တဿ မုဒ္ဓါဖလနံ ဓမ္မတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မာ နဿတု ဗာလော’’တိအာဒိ။

၂၂။ သံသပ္ပတီတိ တတ္ထေဝ ပါသာဏဖလကေ ဗာလဒါရကော ဝိယ ဥဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော အဝသီဒနဝသေန ဣတော စိတော စ သံသပ္ပတိ။ တေနာဟ ‘‘ဩသီဒတီ’’တိ။ တတ္ထေဝ သဉ္စရတီတိ တသ္မိံယေဝ ပါသာဏေ အာနိသဒုပဋ္ဌိနော သဉ္စလနံ နိသဇ္ဇဝသေနေဝ သဉ္စရတိ၊ န ဥဋ္ဌာယ ပဒသာ။

၂၃။ ဝိနဋ္ဌရူပေါတိ သမ္ဘာဝနာယ ဝိနာသေန၊ လာဘဿ ဝိနာသေန စ ဝိနဋ္ဌသဘာဝေါ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၅။ ဂေါယုတ္တေဟီတိ ဗလဝန္တဗလီဗဒ္ဒယောဇိတေဟိ။

၂၆။ တဿာတိ ဇာလိယဿ။ အယဉှိ မဏ္ဍိသေန ပရိဗ္ဗာဇကေန သဒ္ဓိံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုဏိ၊ တတော ပုရေတရံ ဘဂဝတော ဂုဏာနံ အဇာနနကာလေ အယံ ပဝတ္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘တိဋ္ဌတု တာဝ ပါဋိဟာရိယံ…ပေ… ပရာဇယော ဘဝိဿတီ’’တိ။

၂၇။ တိဏသီဟောတိ တိဏသဒိသဟရိတဝဏ္ဏော သီဟော။ ကာဠသီဟောတိ ကာဠဝဏ္ဏော သီဟော။ ပဏ္ဍုသီဟောတိ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏော သီဟော။ ကေသရသီဟောတိ ကေသရဝန္တော သေတဝဏ္ဏော၊ လောဟိတဝဏ္ဏော ဝါ သီဟော။ မိဂရညောတိ ဧတ္ထ မိဂ-သဒ္ဒေါ ကိဉ္စာပိ ပသဒကုရုင်္ဂါဒီသု ကေသုစိဒေဝ စတုပ္ပဒေသု နိရုဠှော၊ ဣဓ ပန သဗ္ဗသာဓာရဏဝသေနာတိ ဒဿေန္တော ‘‘မိဂရညောတိ သဗ္ဗစတုပ္ပဒါနံ ရညော’’တိ ဝုတ္တံ။ အာဂန္တွာ သေတိ ဧတ္ထာတိ အာသယော၊ နိဝါသနဋ္ဌာနံ။ သီဟနာဒန္တိ ပရိဿယာနံ သဟနတော၊ ပဋိပက္ခဿ စ ဟနနတော ‘‘သီဟော’’တိ လဒ္ဓနာမဿ မိဂါဓိပဿ ဃောသံ၊ သော ပန တေန ယသ္မာ ကုတောစိပိ အဘီတဘာဝေန ပဝတ္တီယတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အဘီတနာဒ’’န္တိ။ တတ္ထ တတ္ထ တာသု တာသု ဒိသာသု ဂန္တွာ စရိတဗ္ဗတာယ ဘက္ခိတဗ္ဗတာယ ဂေါစရော ဃာသောတိ အာဟ ‘‘ဂေါစရာယာတိ အာဟာရတ္ထာယာ’’တိ။ ဝရံ ဝရန္တိ မိဂသင်္ဃေ မိဂသမူဟေ မုဒုမံသတာယ ဝရံ ဝရံ မဟိံသဝနဝရာဟာဒိံ ဝဓိတွာတိ ယောဇနာ။ တေနာဟ ‘‘ထူလံ ထူလ’’န္တိ။ ဝရဝရဘာဝေန ဟိ တဿ ဝရဘာဝေါ ဣစ္ဆိတော။ သူရဘာဝံ သန္နိဿိတံ သူရဘာဝသန္နိဿိတံ၊ တေန။ သူရဘာဝေနာပိ ဟိ ‘‘ကိံ ဣမေ ပါဏကေ ဒုဗ္ဗလေ ဟန္တွာ’’တိ အပ္ပထာမေသု ပါဏေသု ကာရုညံ ဥပတိဋ္ဌတိ။

၂၈။ ဝိဃာသောတိ ပရဿ ဘက္ခိတသေသတာယ ဝိရူပေါ ဃာသော ဝိဃာသော၊ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ။ တေနာဟ ‘‘ဘက္ခိတာတိရိတ္တမံသ’’န္တိ၊ တသ္မိံ ဝိဃာသေ၊ ဝိဃာသနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ အသ္မိမာနဒေါသေနာတိ အသ္မိမာနဒေါသဟေတု၊ အဟံကာရနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ သော ပနဿ အသ္မိမာနော ယထာ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတြာယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘သေဂါလကံယေဝါ’’တိပိ ပါဌော၊ ယထာဝုတ္တောဝ အတ္ထော။ ဘေရဏ္ဍကံယေဝါတိ ဘေရဏ္ဍသကုဏရဝသဒိသံယေဝ၊ ဘေရဏ္ဍော နာမ ဧကော ပက္ခီ ဒွိမုခေါ၊ တဿ ကိရ သဒ္ဒေါ အတိဝိယ ဝိရူပေါ အမနာပေါ။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပိယအမနာပသဒ္ဒမေဝါ’’တိ။ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ဝိသေသတော သုဋ္ဌု ဂတာတိ သုဂတာ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တေ အပဒါယန္တိ သောဓေန္တိ သတ္တသန္တာနံ ဧတေဟီတိ သုဂတာပဒါနာနိ၊ တိဿော သိက္ခာ။ ယသ္မာ တာဟိ တေ ‘‘သုဂတာ’’တိ လက္ခီယန္တိ၊ တာ စ တေသံ ဩဝါဒဘူတာ၊ တသ္မာ ‘‘သုဂတလက္ခဏေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ တာ သုဂတဿ လက္ခဏဘူတာ၊ သာသနဘူတာ စ၊ ကထံ ပနေသ ပါထိကပုတ္တော တတ္ထ တာသု သိက္ခာသု ဇီဝတိ၊ ကော တဿ တာဟိ သမ္ဗန္ဓောတိ အာဟ ‘‘ဧတဿ ဟီ’’တိအာဒိ။ သမ္ဗုဒ္ဓါနံ ဒေမာတိ ဒေန္တီတိ ဗုဒ္ဓသညာယ ဒေန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေန ဧသ…ပေ… ဇီဝတိ နာမ န သုဂတနွယအဇ္ဈုပဂမနတော။ ‘‘တထာဂတေ’’တိအာဒိ ဧကတ္တေ ပုထုဝစနန္တိ အာဟ ‘‘တထာဂတ’’န္တိအာဒိ။ ဗဟုဝစနံ ဧဝ ဂရုသ္မိံ ဧကသ္မိမ္ပိ ဗဟုဝစနပ္ပယောဂတော ဧကဝစနံ ဝိယ ဝုတ္တံ ဝစနဝိပလ္လာသေန။

၂၉။ သမေက္ခိတွာတိ သမံ ကတွာ မိစ္ဆာဒဿနေန အပေက္ခိတွာ၊ တံ ပန အပေက္ခနံ တထာ မညနမေဝါတိ အာဟ ‘‘မညိတွာ’’တိ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ သမေက္ခနမ္ပိ မညနံ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘အမညီတိ ပုန အမညိတ္ထာ’’တိ၊ တေန အပရာပရံ တဿ မညနပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ။ ဘေရဏ္ဍကရဝံ ကောသတိ ဝိက္ကောသတီတိ ကောတ္ထု။

၃၀။ တေ တေ ပါဏေ ဗျာပါဒေန္တော ဃသတီတိ ဗျဂ္ဃောတိ ဣမိနာ နိဗ္ဗစနေန ‘‘ဗျဂ္ဃော’’တိ မိဂရာဇဿပိ သိယာ နာမန္တိ အာဟ ‘‘ဗျဂ္ဃောတိ မညတီတိ သီဟောဟမသ္မီတိ မညတီ’’တိ။ ယဒိပိ ယထာဝုတ္တနိဗ္ဗစနဝသေန သီဟောပိ ‘‘ဗျဂ္ဃော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ၊ ဗျဂ္ဃ-သဒ္ဒေါ ပန မိဂရာဇေ ဧဝ နိရုဠှောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သီဟေန ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။

၃၁။ သီဟေန ဝိစရိတဝနေ သံဝဍ္ဎတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘မဟာဝနေ သုညဝနေ ဝိဝဍ္ဎော’’တိ။

၃၄။ ကိလေသဗန္ဓနာတိ တဏှာဗန္ဓနတော။ တဏှာဗန္ဓနဉှိ ထိရံ ဒဠှဗန္ဓနံ ဒုမ္မောစနီယံ။ ယထာဟ –

‘‘သာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု၊

ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ၊

ဧတံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊

ဩဟာရိနံ သိထိလံ ဒုပ္ပမုဉ္စ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၄၆၊ ဇာ။ ၁။၂။၁၀၂)၊

ကိလေသဗန္ဓနာတိ ဝါ ဒသဝိဓသံယောဇနတော။ မဟာဝိဒုဂ္ဂံ နာမ စတ္တာရော ဩဃာ မဟန္တံ ဇလဝိဒုဂ္ဂံ ဝိယ အနုပစိတကုသလသမ္ဘာရေဟိ ဒုဂ္ဂမဋ္ဌေန။

အဂ္ဂညပညတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆။ ဣမဿ ပဒဿ။ ဣဒံ နာမ လောကဿ အဂ္ဂန္တိ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ တံ အဂ္ဂညံ၊ သော ပန လောကဿ ဥပ္ပတ္တိက္ကမော ပဝတ္တိ ပဝေဏီ စာတိ အာဟ ‘‘လောကုပ္ပတ္တိစရိယဝံသ’’န္တိ။ သမ္မာသမ္ဗောဓိတော ဥတ္တရိတရံ နာမ ကိဉ္စိ နတ္ထိ ပဇာနိတဗ္ဗေသု၊ တံ ပန ကောဋိံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ယာဝ သဗ္ဗညုတညာဏာ ပဇာနာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မမ ပဇာနနာ’’တိ အဿာဒေန္တော တဏှာဝသေန၊ ‘‘အဟံ ပဇာနာမီ’’တိ အဘိနိဝိသန္တော ဒိဋ္ဌိဝသေန၊ ‘‘သုဋ္ဌု ပဇာနာမိ သမ္မာ ပဇာနာမီ’’တိ ပဂ္ဂဏှန္တော မာနဝသေန န ပရာမသာမီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပစ္စတ္တညေဝါ’’တိ ပဒံ ‘‘နိဗ္ဗုတိ ဝိဒိတာ’’တိ ပဒဒွယေနာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘ပစ္စတ္တံယေဝ ဥပ္ပာဒိတာ နိဗ္ဗုတိ စ ပစ္စတ္တံယေဝ ဝိဒိတာ’’တိ၊ သယမ္ဘုဉာဏေန နိဗ္ဗတ္တိတာ နိဗ္ဗုတိ သယမေဝ ဝိဒိတာတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ပစ္စတ္တ’’န္တိ ပဒံ ဝိဝိဓဝိဘတ္တိကံ ဟုတွာ အာဝုတ္တိနယေန အာဝတ္တတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္တနာယေဝ အတ္တနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝိဒိတနိဗ္ဗာနာတိ အပ္ပဋိလဒ္ဓနိဗ္ဗာနာ မိစ္ဆာပဋိပန္နတ္တာ။ ပဇာနနမ္ပိ ဟိ တဒဓိဂမဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတိ ဣဋ္ဌဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ အယော၊ သုခံ။ တပ္ပဋိက္ခေပေန အနယော၊ ဒုက္ခံ။ တဒေဝ ဟိတသုခဿ ဗျသနတော ဗျသနံ။

၃၇။ တံ ဒဿေန္တောတိ ဘဂဝါပိ ‘‘အညတိတ္ထိယော တတ္ထ သာရသညီ’’တိ တံ ဒဿေန္တော။ အာဓိပစ္စဘာဝေနာတိ အာဓိပစ္စသဘာဝေန။ ယဿ အာစရိယဝါဒဿ ဝသေန ပုရိသော ‘‘အာစရိယော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သော အာစရိယဝါဒေါ အာစရိယဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘အာစရိယဘာဝံ အာစရိယဝါဒ’’န္တိ။ ဧတ္ထာတိ အာစရိယဝါဒေ။ ဣတိ ကတွာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန။ သောတိ အာစရိယဝါဒေါ။ ‘‘အဂ္ဂညံ’’ တွေဝ ဝုတ္တော အဂ္ဂညဝိသယတ္တာ။ ကေန ဝိဟိတန္တိ ကေန ပကာရေန ဝိဟိတံ။ တေနာဟ ‘‘ကေန ဝိဟိတံ ကိန္တိ ဝိဟိတ’’န္တိ။ ဗြဟ္မဇာလေတိ ဗြဟ္မဇာလသံဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၈)။ တတ္ထ ဟိ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တဝိဓိံ ဣဓ အတိဒိသတိ၊ ပါဠိ ပန တတ္ထ စေဝ ဣဓ စ ဧကသဒိသာ ဝါတိ။

၄၁။ ခိဍ္ဍာ ပဒေါသိကာ မူလဘူတာ ဧတ္ထ သန္တီတိ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကံ၊ အာစရိယကံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ခိဍ္ဍာပဒေါသိကမူလက’’န္တိ။ မနောပဒေါသိကန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

၄၇။ ယေန ဝစနေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ၊ တဿ အဝိဇ္ဇမာနတာ နာမ အတ္ထဝသေနေဝါတိ အာဟ ‘‘အသံဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌေနာ’’တိ။ တုစ္ဆာ၊ မုသာတိ စ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘တုစ္ဆေန၊ မုသာဝါဒေနာ’’တိ။ ဝစနဿ အန္တောသာရံ နာမ အဝိပရီတော အတ္ထောတိ တဒဘာဝေနာဟ ‘‘အန္တောသာရဝိရဟိတေနာ’’တိ။ အဘိအာစိက္ခန္တီတိ အဘိဘဝိတွာ ဃဋ္ဋေန္တာ ကထေန္တိ၊ အက္ကောသန္တီတိ အတ္ထော။ ဝိပရီတသညောတိ အယာထာဝသညော။ သုဘံ ဝိမောက္ခန္တိ ‘‘သုဘ’’န္တိ ဝုတ္တဝိမောက္ခံ။ ဝဏ္ဏကသိဏန္တိ သုနီလကသုပီတကာဒိဝဏ္ဏကသိဏံ။ သဗ္ဗန္တိ ယံ သုဘံ၊ အသုဘဉ္စ ဝဏ္ဏကသိဏံ၊ တဉ္စ သဗ္ဗံ။ န အသုဘန္တိ အသုဘမ္ပိ ‘‘အသုဘ’’န္တိ တသ္မိံ သမယေ န သဉ္ဇာနာတိ၊ အထ ခေါ ‘‘သုဘံ’’ တွေဝ သဉ္ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ဝိပရီတာ အယာထာဝဂါဟိတာယ၊ အယာထာဝဝါဒိတာယ စ။

၄၈။ ယသ္မာ သော ပရိဗ္ဗာဇကော အဝိဿဋ္ဌမိစ္ဆာဂါဟိတာယ သမ္မာ အပ္ပဋိပဇ္ဇိတုကာမော သမ္မာပဋိပန္နံ ဝိယ မံ သမဏော ဂေါတမော၊ ဘိက္ခဝေါ စ သဉ္ဇာနန္တူတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတု’’န္တိအာဒိမာဟ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘မယာ ဧတဿ…ပေ… ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မမ္မန္တိ မမ္မပ္ပဒေသံ ပီဠာဇနနဋ္ဌာနံ။ သုဋ္ဌူတိ သက္ကစ္စံ။ ယထာ န ဝိနဿတိ၊ ဧဝံ အနုရက္ခ။

ဝါသနာယာတိ ကိလေသက္ခယာဝဟာယ ပဋိပတ္တိယာ ဝါသနာယ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

ပါထိကသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၂။ ဥဒုမ္ဗရိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိဂြောဓပရိဗ္ဗာဇကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၄၉။ ဥဒုမ္ဗရိကာယာတိ သမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဥဒုမ္ဗရိကာယ ဒေဝိယာ သန္တကေ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေ’’တိ။ ‘‘ဥဒုမ္ဗရိကာယ’’န္တိ ဝါ ပါဌော၊ တထာ သတိ အဓိကရဏေ ဧတံ ဘုမ္မံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော ဥဒုမ္ဗရိကာယ ရညော ဒေဝိယာ နိဗ္ဗတ္တိတော အာရာမော ဥဒုမ္ဗရိကာ၊ တဿံ ဥဒုမ္ဗရိကာယံ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒုမ္ဗရိကာယ ဒေဝိယာ သန္တကေ’’တိ။ တာယ ဟိ နိဗ္ဗတ္တိတော တဿာ သန္တကော။ ဝရဏာဒိပါဌဝသေန စေတ္ထ နိဗ္ဗတ္တတ္ထဗောဓကဿ သဒ္ဒဿ အဒဿနံ။ သန္ဓာနောတိ ဘိန္နာနမ္ပိ တေသံ သန္ဓာပနေန ‘‘သန္ဓာနော’’တိ ဧဝံ လဒ္ဓနာမော။ သံဝဏ္ဏိတောတိ ပသံသိတော။ ဣရိယတီတိ ပဝတ္တတိ။ အရိယေန ဉာဏေနာတိ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယေန လောကုတ္တရေန ဉာဏေန။ အရိယာယ ဝိမုတ္တိယာတိ သုဝိသုဒ္ဓါယ လောကုတ္တရဖလဝိမုတ္တိယာ။

ဒိဝါ-သဒ္ဒေါ ဒိန-သဒ္ဒေါ ဝိယ ဒိဝသပရိယာယော၊ တဿ ဝိသေသနဘာဝေန ဝုစ္စမာနော ဒိဝါ-သဒ္ဒေါ သဝိသေသံ ဒိဝသဘာဂံ ဒီပေတီတိ အာဟ ‘‘ဒိဝသဿ ဒိဝါ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ သမာပန္နဿ စိတ္တံ နာနာရမ္မဏတော ပဋိသံဟတံ ဟောတိ၊ ဈာနသမင်္ဂီ စ ပဝိဝေကူပဂမနေန သင်္ဂဏိကာဘာဝတော ဧကာကိယာယ နိလီနော ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘တတော တတော…ပေ… ဂတော’’တိ။ မနော ဘဝန္တိ မနသော ဝိဝဋ္ဋနိဿိတံ ဝဍ္ဎိံ အာဝဟန္တီတိ မနောဘာဝနိယာတိ အာဟ ‘‘မနဝဍ္ဎကာန’’န္တိအာဒိ။ ဥန္နမတိ န သင်္ကုစတိ၊ အလီနဉ္စ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၅၁။ ယာဝတာတိ ယာဝန္တောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ယတ္တကာ’’တိ။ တေသန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ နိဒ္ဓါရဏဉ္စ ကေနစိ ဝိသေသေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ယေဟိ စ ဂုဏဝိသေသေဟိ သမန္နာဂတာ ဘဂဝတော သာဝကာ ဥပါသကာ ရာဇဂဟေ ပဋိဝသန္တိ၊ အယဉ္စ တေဟိ သမန္နာဂတောတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒီပေတုံ ‘‘တေသံ အဗ္ဘန္တရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဘဂဝတော ကိရာ’’တိအာဒိ။

၅၂။ တေသန္တိ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ။ ကထာယာတိ တိရစ္ဆာနကထာယ။ ဒဿနေနာတိ ဒိဋ္ဌိဒဿနေန။ အာကပ္ပေနာတိ ဝေသေန။ ကုတ္တေနာတိ ကိရိယာယ။ အာစာရေနာတိ အညမညသ္မိံ အာစရိတဗ္ဗအာစာရေန။ ဝိဟာရေနာတိ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဝိဟရိတဗ္ဗဝိဟရဏေန။ ဣရိယာပထေနာတိ ဌာနာဒိဣရိယာပထေန။ အညာကာရတာယ အညတိတ္ထေ နိယုတ္တာတိ အညတိတ္ထိယာ။ သင်္ဂန္တွာ သမာဂန္တွာ ရာသီ ဟုတွာ ပရေဟိ နိသိန္နဋ္ဌာနေ။ အရညာနိ စ တာနိ ဝနပတ္ထာနိ စာတိ အရညဝနပတ္ထာနိ။ တတ္ထ ယံ အရညကင်္ဂနိပ္ဖာဒကံ အာရညကာနံ၊ တံ ‘‘အရည’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝနပတ္ထန္တိ ဂါမန္တံ အတိက္ကမိတွာ မနုဿာနံ အနုပစာရဋ္ဌာနံ၊ ယတ္ထ န ကသီယတိ န ဝပ္ပီယတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဒူရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိ ‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဝနသဏ္ဍာနမေတံ သေနာသနာနံ၊ ဝနပတ္ထန္တိ ဘီသနကာနမေတံ၊ ဝနပတ္ထန္တိ သလောမဟံသာနမေတံ၊ ဝနပတ္ထန္တိ ပရိယန္တာနမေတံ ဝနပတ္ထန္တိ န မနုဿူပစာရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၃၁)။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဂါမူပစာရတော မုတ္တာနီ’’တိအာဒိ။ ပန္တာနီတိ ပရိယန္တာနိ အတိဒူရာနိ။ တေနာဟ ‘‘ဒူရတရာနီ’’တိအာဒိ။ ဝိဟာရူပစာရေနာတိ ဝိဟာရဿ ဥပစာရပ္ပဒေသေန။ အဒ္ဓိကဇနဿာတိ မဂ္ဂဂါမိနော ဇနဿ။ မန္ဒသဒ္ဒါနီတိ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါဘာဝတော တနုသဒ္ဒါနိ။ မနုဿေဟိ သမာဂမ္မ ဧကဇ္ဈံ ပဝတ္တိတသဒ္ဒေါ နိဂ္ဃောသော၊ တဿ ယသ္မာ အတ္ထော ဒုဗ္ဗိဘာဝိတော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အဝိဘာဝိတတ္ထေန နိဂ္ဃောသေနာ’’တိ။ ဝိဂတဝါတာနီတိ ဝိဂတသဒ္ဒါနိ။ ‘‘ရဟဿ ကရဏဿ ယုတ္တာနီ’’တိ ဣမိနာပိ တေသံ ဌာနာနံ အရညလက္ခဏယုတ္တတံ၊ ဇနဝိဝိတ္တတံ၊ ဝနဝိဝိတ္တမေဝ စ ဝိဘာဝေတိ၊ တထာ ‘‘ဧကီဘာဝဿ အနုရူပါနီ’’တိ ဣမိနာ။

၅၃။ ကေနာတိ ဟေတုမှိ၊ သဟယောဂေ စ ကရဏဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ကေန ကာရဏေန ကေန ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိ’’န္တိ။ ဧကောပိ ဟိ ဝိဘတ္တိနိဒ္ဒေသော အနေကတ္ထဝိဘာဝနော ဟောတိ၊ တထာ တဒ္ဓိတတ္ထပဒသမာဟာရေတိ။

သံသန္ဒနန္တိ အာလာပသလ္လာပဝသေန ကထာသံသန္ဒနံ။ ဉာဏဗျတ္တဘာဝန္တိ ဗျတ္တဉာဏဘာဝံ၊ သော ပန ပရဿ ဝစနေ ဥတ္တရဒါနဝသေန၊ ပရေန ဝါ ဝုတ္တဥတ္တရေ ပစ္စုတ္တရဒါနဝသေန သိယာတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တရပစ္စုတ္တရနယေနာ’’တိ။ ယော ဟိ ပရဿ ဝစနံ တိပုက္ခလေန နယေန ရူပေတိ၊ တထာ ပရဿ ရူပနဝစနံ ဇာတိဘာဝံ အာပါဒေတိ၊ တဿ တာဒိသံ ဝစနသဘာဝံ ဉာဏဝေယျတ္တိယံ ဝိဘာဝေတိ ပါကဋံ ကရောတီတိ။ သုညာဂါရေသု နဋ္ဌာတိ သုညာဂါရေသု နိဝါသေသု နဋ္ဌာ ဝိနဋ္ဌာ အဘာဝံ ဂတာ။ နာဿ ပညာ နဿေယျ တေဟိ တေဟိ ကတပုစ္ဆနပဋိပုစ္ဆနနိမိတ္တံ နာနာပဋိဘာနုပ္ပတ္တိယာ ဝိသာရမာပန္နံ ပုစ္ဆိတံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ အသမတ္ထတာယ။ ဩရောဓေယျာမာတိ နိရုဿာဟံ ဝိယ ကရောန္တာ အဝရောဓေယျာမ၊ တံ ပရဿ ဩရောဓနံ ဝါဒဇာလေန ဝိနန္ဓနံ ဝိယ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိနန္ဓေယျာမာ’’တိ။ တဒတ္ထံ တေန တုစ္ဆကုမ္ဘိနိဒဿနံ ကတံ၊ တံ ဗျတိရေကမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘ပူရိတဃဋော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဗလံ ဒီပေန္တောတိ အဘူတမေဝ အတ္တနော ဉာဏဗလံ ပကာသေန္တော။ အသမ္ဘိန္နန္တိ ဇာတိသမ္ဘေဒါဘာဝေန အသမ္ဘိန္နံ။ အညဇာတိသမ္ဘေဒေ သတိ အဿတရဿ အဿဿ ဇာတဘာဝေါ ဝိယ သီဟဿပိ သီဟထာမာဘာဝေါ သိယာတိ အာဟ ‘‘အသမ္ဘိန္နကေသရသီဟ’’န္တိ။ ဌာနသော ဝါတိ တင်္ခဏေ ဧဝ။

၅၄။ ‘‘သုမာဂဓာ နာမ နဒီ’’တိ ကေစိ၊ တံ မိစ္ဆာတိ ဒဿေန္တော ‘‘သုမာဂဓာ နာမ ပေါက္ခရဏီ’’တိ ဝတွာ တဿာ ပေါက္ခရဏိဘာဝဿ သုတ္တန္တရေ အာဂတတံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿာ တီရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မောရာနံ နိဝါပေါ ဧတ္ထာတိ မောရနိဝါပေါ။ ဗျဓိကရဏာနမ္ပိ ဟိ ပဒါနံ ဗာဟိရတ္ထသမာသော ဟောတိယေဝ ယထာ ‘‘ဥရသိလောမော’’တိ။ အထ ဝါ နိဝုတ္ထံ ဧတ္ထာတိ နိဝါပေါ၊ မောရာနံ နိဝါပေါ မောရနိဝါပေါ၊ မောရာနံ နိဝါပဒိန္နဋ္ဌာနံ။ တေနာဟ ‘‘ယတ္ထ မောရာန’’န္တိအာဒိ။ ယသ္မာ နိဂြောဓော တပေါဇိဂုစ္ဆဝါဒေါ၊ သာသနေ စ ဘိက္ခူ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ ဝဇ္ဇေတွာ ဘာဝနာနုယောဂေန ပရမဿာသပ္ပတ္တေ ဝိဟရန္တေ ပဿတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကထံ နု ခေါ သမဏော ဂေါတမော ကာယကိလမထေန ဝိနာဝ သာဝကေ ဝိနေတီ’’တိ သဉ္ဇာတသန္ဒေဟော ‘‘ကော နာမ သော’’တိအာဒိနာ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ။ အဿသတိ အနုသင်္ကိတပရိသင်္ကိတော ဟောတိ ဧတေနာတိ အဿာသော၊ ပီတိသောမနဿန္တိ အာဟ ‘‘အဿာသပ္ပတ္တာတိ တုဋ္ဌိပ္ပတ္တာ သောမနဿပ္ပတ္တာ’’တိ။ အဓိကော သေဋ္ဌော အာသယော နိဿယော အဇ္ဈာသယောတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တမနိဿယဘူတ’’န္တိ။ အာဒိဘူတံ ပုရာတနံ သေဋ္ဌစရိယံ အာဒိဗြဟ္မစရိယံ၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ တထာ ဟေသ သဗ္ဗဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကေဟိ တေနေဝ အာကာရေန အဓိဂတော။ တေနာဟ ‘‘ပုရာဏ…ပေ… အရိယမဂ္ဂ’’န္တိ။ တထာ ဟိ တံ ဘဂဝါ ‘‘အဒ္ဒသ ပုရာဏံ မဂ္ဂံ ပုရာဏမဉ္ဇသ’’န္တိ အဝေါစ။ ပူရေတွာ ဘာဝနာပါရိပူရိဝသေန။ ‘‘ပူရေတွာ’’တိ ဝါ ဣဒံ ‘‘အဇ္ဈာသယံ အာဒိဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဧတ္ထ ပါဌသေသောတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အဇ္ဈာသယံ အာဒိဗြဟ္မစရိယံ ပဋိဇာနန္တိ အဿာသပ္ပတ္တာ’’တိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ ယောဇနာ။

တပေါဇိဂုစ္ဆာဝါဒဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ပကတာ ဟုတွာ ဝိစ္ဆိန္နာ ဝိပ္ပကတာတိ အာဟ ‘‘အနိဋ္ဌိတာဝ ဟုတွာ ဌိတာ’’တိ။

၅၆။ ဝီရိယေန ပါပဇိဂုစ္ဆနဝါဒေါတိ လူခပဋိပတ္တိသာဓနေန ဝီရိယေန အတ္တတဏှာဝိနောဒနဝသေန ပါပကဿ ဇိဂုစ္ဆနဝါဒေါ။ ဇိဂုစ္ဆတီတိ ဇိဂုစ္ဆော၊ တဗ္ဘာဝေါ ဇေဂုစ္ဆံ၊ အဓိကံ ဇေဂုစ္ဆံ အဓိဇေဂုစ္ဆံ၊ အတိဝိယ ပါပဇိဂုစ္ဆနံ၊ တသ္မိံ အဓိဇေဂုစ္ဆေ။ ကာယဒဠှီဗဟုလံ တပတီတိ တပေါ၊ အတ္တကိလမထာနုယောဂဝသေန ပဝတ္တံ ဝီရိယံ၊ တေန ကာယဒဠှီဗဟုလတာနိမိတ္တဿ ပါပဿ ဇိဂုစ္ဆနံ၊ ဝိရဇ္ဇနမ္ပိ တပေါဇိဂုစ္ဆာတိ အာဟ ‘‘ဝီရိယေန ပါပဇိဂုစ္ဆာ’’တိ။ ဃာသစ္ဆာဒနသေနာသနတဏှာဝိနောဒနမုခေန အတ္တသ္နေဟဝိရဇ္ဇနန္တိ အတ္ထော။ ဥပရိ ဝုစ္စမာနေသု နာနာကာရေသု အစေလကာဒိဝတေသု ဧကဇ္ဈံ သမာဒိန္နာနံ ပရိသောဓနမေဝေတ္ထ ပါရိပူရဏံ၊ န သဗ္ဗေသံ အနဝသေသတော သမာဒါနံ တဿ အသမ္ဘဝတောတိ အာဟ ‘‘ပရိပုဏ္ဏာတိ ပရိသုဒ္ဓါ’’တိ။ ပရိသောဓနဉ္စ နေသံ သကသမယသိဒ္ဓေန နယေန ပဋိပဇ္ဇနမေဝ။ ဝိပရိယာယေန အပရိသုဒ္ဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၅၇။ ‘‘ဧကံ ပဉှမ္ပိ န ကထေတီ’’တိ ပဌမံ အတ္တနာ ပုစ္ဆိတပဉှဿ အကထိတတ္တာ ဝုတ္တံ။

တပနိဿိတကောတိ အတ္တကိလမထာနုယောဂသင်္ခါတံ တပံ နိဿာယ သမာဒါယ ဝတ္တနကော။ သီဟနာဒေတိ သီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ။ ယသ္မာ တတ္ထ ဝိတ္ထာရိတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ၊ တသ္မာ တဿာ အတ္ထပ္ပကာသနာယ ဝုတ္တနယေနပိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဥပက္ကိလေသဝဏ္ဏနာ

၅၈။ ‘‘သမ္မာ အာဒိယတီ’’တိ ဝတွာ သမ္မာ အာဒိယနဉ္စဿ ဒဠှဂ္ဂါဟော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဒဠှံ ဂဏှာတီ’’တိ။ ‘‘သာသနာဝစရေနာပိ ဒီပေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကစ္စော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တေန ဓုတင်္ဂဓရတာမတ္တေန အတ္တမနတာ၊ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပတာ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ဥပက္ကိလေသောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ၊ န ယထာဝုတ္တတပသမာဒါနဓုတင်္ဂဓရတာနံ သတိပိ အနိယျာနိကတ္တေ သဒိသတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘ဒုဝိဓဿာပီတိ ‘အတ္တမနော ဟောတိ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော’တိ စ ဧဝံ ဥပက္ကိလေသဘေဒေန ဝုတ္တဿ ဒုဝိဓဿာပိ တပဿိနော’’တိ ကေစိ။ ယသ္မာ ပန အဋ္ဌကထာယံ သာသနိကဝသေနာပိ အတ္ထော ဒီပိတော၊ တသ္မာ ဗာဟိရကဿ၊ သာသနိကဿ စာတိ ဧဝံ ဒုဝိဓဿာပိ တပဿိနောတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ စေဝ ဟိ ဥပရိပိ အတ္ထဝဏ္ဏနံ ဝက္ခတီတိ။ ဧတ္တာဝတာတိ ယဒိဒံ ‘‘ကော အညော မယာ သဒိသော’’တိ ဧဝံ အတိမာနဿ၊ အနိဋ္ဌိတကိစ္စဿေဝ စ ‘‘အလမေတ္တာဝတာ’’တိ ဧဝံ အတိမာနဿ စ ဥပ္ပာဒနံ၊ ဧတ္တာဝတာ။

ဥက္ကံသတီတိ ဥက္ကဋ္ဌံ ကရောတိ။ ဥက္ခိပတီတိ အညေသံ ဥပရိ ခိပတိ၊ ပဂ္ဂဏှာတီတိ အတ္ထော။ ပရံ သံဟာရေတီတိ ပရံ သံဟရံ နိဟီနံ ကရောတိ။ အဝက္ခိပတီတိ အဓော ခိပတိ၊ အဝမညတီတိ အတ္ထော။

မာနမဒကရဏေနာတိ မာနသင်္ခါတဿ မဒဿ ကရဏေန ဥပ္ပာဒနေန။ မုစ္ဆိတော ဟောတီတိ မုစ္ဆာပန္နော ဟောတိ၊ သာ ပန မုစ္ဆာပတ္တိ အဘိဇ္ဈာသီလဗ္ဗတပရာမာသကာယဂန္ထေဟိ ဂဓိတစိတ္တတာ၊ တတ္ထ စ အတိလဂ္ဂဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘ဂဓိတော အဇ္ဈောသန္နော’’တိ။ ပမဇ္ဇနဉ္စေတ္ထ ပမဇ္ဇနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပမာဒမာပဇ္ဇတီ’’တိ။ ကေဝလံ ဓုတင်္ဂသုဒ္ဓိကော ဟုတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနနုယုဉ္ဇန္တော တာယ ဧဝ ဓုတင်္ဂသုဒ္ဓိကတာယ အတ္တုက္ကံသနာဒိဝသေန ပဝတ္တေယျာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သာသနေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဓုတင်္ဂမေဝ…ပေ… ပစ္စေတီ’’တိ။

၅၉။ တေယေဝ ပစ္စယာ။ သုဋ္ဌု ကတွာ ပဋိသင်္ခရိတွာ လဒ္ဓါတိ အာဒရဂါရဝယောဂေန သက္ကစ္စံ အဘိသင်္ခရိတွာ ဒါနဝသေန ဥပနယဝသေန လဒ္ဓါ။ ဝဏ္ဏဘဏနန္တိ ဂုဏကိတ္တနံ။ အဿာတိ တပဿိနော။

၆၀။ ဝေါဒါသန္တိ ဗျာသနံ၊ ဝိဘဇ္ဇနန္တိ အတ္ထော။ တံ ပနေတ္ထ ဝိဘဇ္ဇနံ ဒွိဓာ ဣစ္ဆိတန္တိ အာဟ ‘‘ဒွေဘာဂံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ ဒွေ ဘာဂေ ကရောတိ ရုစ္စနာရုစ္စနဝသေန။ ဂေဓဇာတောတိ သဉ္ဇာတဂေဓော။ မုစ္ဆနံ နာမ သတိဝိပ္ပဝါသေနေဝ ဟောတိ၊ န သတိယာ သတီတိ အာဟ ‘‘သမုဋ္ဌဿတီ’’တိ။ အာဒီနဝမတ္တမ္ပီတိ ဂဓိတာဒိဘာဝေန ပရိဘောဂေ အာဒီနဝမတ္တမ္ပိ န ပဿတိ။ မတ္တညုတာတိ ပရိဘောဂေ မတ္တညုတာ။ ပစ္စဝေက္ခဏပရိဘောဂမတ္တမ္ပီတိ ပစ္စဝေက္ခဏမတ္တေန ပရိဘောဂမ္ပိ ဧကဝါရံ ပစ္စဝေက္ခိတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇနမ္ပိ န ကရောတိ။

၆၁။ ဝိစက္ကသဏ္ဌာနာတိ ဝိပုလတမစက္ကသဏ္ဌာနာ။ သဗ္ဗဿ ဘုဉ္ဇနတော အယောကူဋသဒိသာ ဒန္တာ ဧဝ ဒန္တကူဋံ။ အပသာဒေတီတိ ပသာဒေတိ။ အစေလကာဒိဝသေနာတိ အစေလကဝတာဒိဝသေန။ လူခါဇီဝိန္တိ သလ္လေခပဋိပတ္တိယာ လူခဇီဝိကံ။

၆၂။ တပံ ကရောတီတိ ဘာဝနာမနသိကာရလက္ခဏံ တပံ စရတိ စရန္တော ဝိယ ဟောတိ။ စင်္ကမံ ဩတရတိ ဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇန္တော ဝိယ။ ဝိဟာရင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇတိ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ပူရေန္တော ဝိယ။

‘‘အာဒဿယမာနော’’တိ ဝါ ပါဌော။

ကိဉ္စိ ဝဇ္ဇန္တိ ကိဉ္စိ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ ဒေါသံ။ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ ဝိပရီတဒဿနံ။ အရုစ္စမာနန္တိ အတ္တနော သိဒ္ဓန္တေ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝေန အရုစ္စမာနံ။ ရုစ္စတိ မေတိ ‘‘ကပ္ပတိ မေ’’တိ ဝဒတိ။ အနုဇာနိတဗ္ဗန္တိ တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝေန ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ အနုဇာနိတဗ္ဗံ။ သဝနမနောဟာရိတာယ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ အနုမောဒိတဗ္ဗံ။

၆၃။ ကုဇ္ဈနသီလတာယ ကောဓနော။ ဝုတ္တလက္ခဏော ဥပနာဟော ဧတဿ အတ္ထီတိ ဥပနာဟီ။ ဧဝံဘူတော စ တံသမင်္ဂီ ဟောတီတိ ‘‘သမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ။

အယံ ပန ဝိသေသော – ဣဿတိ ဥသူယတီတိ ဥဿုကီ။ သဌနံ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနံ သဌော၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ သဌော။ သန္တဒေါသပဋိစ္ဆာဒနသဘာဝါ မာယာ၊ မာယာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မာယာဝီ။ ဂရုဋ္ဌာနိယာနမ္ပိ ပဏိပါတာကရဏလက္ခဏံ ထမ္ဘနံ ထဒ္ဓံ၊ တမေတ္ထ အတ္ထီတိ ထဒ္ဓါ။ ဂုဏေဟိ သမာနံ၊ အဓိကဉ္စ အတိက္ကမိတွာ နိဟီနံ ကတွာ မညနသီလတာယ အတိမာနီ။ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနတ္ထိကတာသင်္ခါတာ ပါပါ လာမကာ ဣစ္ဆာ ဧတဿာတိ ပါပိစ္ဆော။ မိစ္ဆာ ဝိပရီတာ ဒိဋ္ဌိ ဧတဿာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော။ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ၊ မောဃမည’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁၈၇၊ ၂၀၂၊ ၄၂၇၊ ၃။၂၇၊ ၂၉၊ ဥဒါ။ ၅၅၊ မဟာနိ။ ၂၀၊ နေတ္တိ။ ၅၈) ဧဝံ အတ္တနာ အတ္တာဘိနိဝိဋ္ဌတာယ သတာ ဒိဋ္ဌိ သန္ဒိဋ္ဌိ၊ တမေဝ ပရာမသတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသီ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သယံ ဒိဋ္ဌိ သန္ဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝတ္ထုဝသေန အတ္ထော ဝုတ္တော။ အာ ဗာဠှံ ဝိယ ဓီယတီတိ အာဓာနန္တိ အာဟ ‘‘ဒဠှံ သုဋ္ဌု ဌပိတ’’န္တိ။ ယထာဂဟိတံ ဂါဟံ ပဋိနိဿဇ္ဇနသီလော ပဋိနိဿဂ္ဂီ၊ တပ္ပဋိက္ခေပေန ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီ။ ပဋိသေဓတ္ထော ဟိ အယံ ဒု-သဒ္ဒေါ ယထာ ‘‘ဒုပ္ပညော၊ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၉) ဒုဿီလော’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၂၁၃၊ ၁၀။၇၅၊ ပါရာ။ ၁၉၅၊ ဓ။ ပ။ ၃၀၈) စ။

ပရိသုဒ္ဓပပဋိကပ္ပတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄။ ဣဓ နိဂြောဓ တပဿီတိ ယထာနုက္ကန္တံ ပုရိမပါဠိံ နိဂမနဝသေန ဧကဒေသေန ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ။ ဂဟိတလဒ္ဓိန္တိ ‘‘အစေလကာဒိဘာဝေါ သေယျော၊ တေန စ သံသာရသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ဂဟိတလဒ္ဓိံ။ ရက္ခိတံ တပန္တိ တာယ လဒ္ဓိယာ သမာဒိယိတွာ ရက္ခိတံ အစေလကဝတာဒိတပံ။ ‘‘သဗ္ဗမေဝ သံကိလိဋ္ဌ’’န္တိ ဣမိနာ ယံ ဝက္ခတိ ပရိသုဒ္ဓပါဠိဝဏ္ဏနာယံ ‘‘လူခတပဿိနော စေဝ ဓုတင်္ဂဓရဿ စ ဝသေန ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၆၄)၊ တဿ ပရိကပ္ပိတရူပဿ လူခဿ တပဿိနောတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ပရိသုဒ္ဓပါဠိဒဿနတ္ထ’’န္တိ စ ဣမိနာ တိတ္ထိယာနံ ဝသေန ပါဠိ ယေဝေတ္ထ လဗ္ဘတိ၊ န ပန တဒတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တဝိပက္ခဝသေနာတိ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ပဋိပက္ခဝသေန၊ ပဋိက္ခေပဝသေနာတိ အတ္ထော။ တသ္မိံ ဌာနေတိ ဟေတုအတ္ထေ ဘုမ္မန္တိ တဿ ဟေတုအတ္ထေန ကရဏဝစနေန အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ သော တေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဥတ္တရိ ဝါယမမာနောတိ ယထာသမာဒိန္နေဟိ ဓုတဓမ္မေဟိ အပရိတုဋ္ဌော၊ အပရိယောသိတသင်္ကပ္ပော စ ဟုတွာ ဥပရိ ဘာဝနာနုယောဂဝသေန သမ္မာဝါယာမံ ကရောန္တော။

၆၉။ ဣတော ပရန္တိ ဣတော ယထာဝုတ္တနယတော ပရံ။ အဂ္ဂဘာဝံ ဝါ သာရဘာဝံ ဝါတိ တပေါဇိဂုစ္ဆာယ အဂ္ဂဘာဝံ ဝါ သာရဘာဝံ ဝါ အဇာနန္တော။ ‘‘အယမေဝဿ အဂ္ဂဘာဝေါ သာရဘာဝေါ’’တိ မညမာနော ‘‘အဂ္ဂပ္ပတ္တာ၊ သာရပ္ပတ္တာ စာ’’တိ အာဟ။

ပရိသုဒ္ဓတစပ္ပတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၇၀။ ယမနံ သံယမနံ ယာမော၊ ဟိံသာဒီနံ အကရဏဝသေန စတုဗ္ဗိဓော ယာမောဝ စာတုယာမော၊ သော ဧဝ သံဝရော၊ တေန သံဝုတော ဂုတ္တသဗ္ဗဒွါရော စာတုယာမသံဝရသံဝုတော။ တေနာဟ ‘‘စတုဗ္ဗိဓေန သံဝရေန ပိဟိတော’’တိ။ အတိပါတနံ ဟိံသနန္တိ အာဟ ‘‘ပါဏံ န ဟနတီ’’တိ။ လောဘစိတ္တေန ဘာဝိတံ သမ္ဘာဝိတန္တိ ကတွာ ဘာဝိတံ နာမ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ အယဉ္စ တေသု တေသံယေဝ သမုဒါစာရော မဂ္ဂေါဋ္ဌာပကံ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘တေသံ သညာယာ’’တိ။

ဧတန္တိ အဘိဟရဏံ၊ ဟီနာယ အနာဝတ္တနဉ္စ။ တေနာဟ ‘‘သော အဘိဟရတီတိ အာဒိလက္ခဏ’’န္တိ။ အဘိဟရတီတိ အဘိဗုဒ္ဓိံ နေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎေတီ’’တိ။ စက္ကဝတ္တိနာပိ ပဗ္ဗဇိတဿ အဘိဝါဒနာဒိ ကရီယတေဝါတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သေဋ္ဌာ ဂုဏဝိသေသယောဂတော၊ ဒေါသဝိရဟိတတော စ၊ ယတော သာ ပဏ္ဍိတပညတ္တာ ဝုတ္တာ။ ဂိဟိဘာဝေါ ပန နိဟီနော တဒုဘယာဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ဟီနာယ ဂိဟိဘာဝတ္ထာယာ’’တိ။

၇၁။ တစပ္ပတ္တာတိ တစံ ပတ္တာ၊ တစသဒိသာ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၇၄။ တိတ္ထိယာနံ ဝသေနာတိ တိတ္ထိယာနံ သမယဝသေန။ နေသန္တိ တိတ္ထိယာနံ။ တန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ။ သီလသမ္ပဒါတိ သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နံ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ တစသာရသမ္ပတ္တိတောတိ တစတပေါဇိဂုစ္ဆာယာသာရသမ္ပတ္တိတော။ ဝိသေသဘာဝန္တိ ဝိသေသသဘာဝံ။

အစေလကပါဠိမတ္တမ္ပီတိ အစေလကပါဠိအာဂတတ္ထမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ တသ္မာ မယံ အနဿာမ ဝိနဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ အ-ကာရော ဝါ နိပါတမတ္တံ၊ နဿာမာတိ ဝိနဿာမ။ ကုတော ပရိသုဒ္ဓပါဠီတိ ကုတော ဧဝ အမှေသု ပရိသုဒ္ဓပါဠိအာဂတပဋိပတ္တိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သုတိဝသေနာပီတိ သောတပထာဂမနမတ္တေနာပိ န ဇာနာမ။

နိဂြောဓဿပဇ္ဈာယနဝဏ္ဏနာ

၇၅။ အဿာတိ သန္ဓာနဿ ဂဟပတိဿ။ ကက္ခဠန္တိ ဖရုသံ။ ဒုရာသဒဝစနန္တိ အဝတ္တဗ္ဗဝစနံ။ ယသ္မာ ဖရုသဝစနံ ယံ ဥဒ္ဒိဿ ပယုတ္တံ၊ တသ္မိံ ခမာပိတေ ခမာပကဿ ပဋိပါကတိကံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘အယံ မယီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၇၆။ ဗောဓတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ န အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝဃောသနတ္ထာယ။ ဝါဒတ္ထာယာတိ ပရဝါဒဘဉ္ဇနဝါဒတ္ထာယ။ ရာဂါဒိသမနတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ န အန္တေဝါသိကမျတာယ။ ဩဃနိတ္ထရဏတ္ထာယာတိ စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ သဗ္ဗသော ဩရပါရာတိဏ္ဏမာဝဟတ္တာ ဒေသနာယ။ သဗ္ဗကိလေသပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ကိလေသာနံ လေသေနပိ ဒေသနာယ အပရာမဋ္ဌဘာဝတော။

ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနာဒိဝဏ္ဏနာ

၇၇။ ဣဒံ သဗ္ဗမ္ပီတိ သတ္တဝဿတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ‘‘သတ္တာဟ’’န္တိ ပဒံ၊ ဣဒံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝစနံ။ အသဌော ပန အမာယာဝီ ဥဇုဇာတိကော တိက္ခပညော ဥဂ္ဃဋိတညူတိ အဓိပ္ပာယော။ သော ဟိ တံမုဟုတ္တေနေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တုံ သက္ခိဿတီတိ။ ဝင်္ကဝင်္ကောတိ ကာယဝင်္ကာဒီဟိပိ ဝင်္ကေဟိ ဝင်္ကော ဇိမှော ကုဋိလော။ ‘‘သဌံ ပနာဟံ အနုသာသိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ န ဣဒံ ဘဂဝါ ကိလာသုဘာဝေနေဝ ဝဒတိ၊ အထ ခေါ တဿ အဘာဇနဘာဝေနေဝ။

၇၈။ ပကတိယာ အာစရိယောတိ ယော ဧဝ တုမှာကံ ဣတော ပုဗ္ဗေ ပကတိယာ အာစရိယော အဟောသိ၊ သော ဧဝ ဣဒါနိပိ ပုဗ္ဗာစိဏ္ဏဝသေန အာစရိယော ဟောတု၊ န မယံ တုမှေ အန္တေဝါသိကေ ကာတုကာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ န မယံ တုမှာကံ ဥဒ္ဒေသေန အတ္ထိကာ၊ ဓမ္မတန္တိ မေဝ ပန တုမှေ ဉာပေတုကာမမှာတိ အဓိပ္ပာယော။ အာဇီဝတောတိ ဇီဝိကာယ ဝုတ္တိတော။ အကုသလာတိ ကောဋ္ဌာသံ ပတ္တာတိ အကုသလာတိ တံ တံ ကောဋ္ဌာသတံယေဝ ဥပဂတာ။ ကိလေသဒရထသမ္ပယုတ္တာတိ ကိလေသဒရထသဟိတာ တံသမ္ဗန္ဓနတော။ ဇာတိဇရာမရဏာနံ ဟိတာတိ ဇာတိဇရာမရဏိယာ။ သံကိလေသော ဧတ္ထ အတ္ထိ၊ သံကိလေသေ ဝါ နိယုတ္တာတိ သံကိလေသိကာ။ ဝေါဒါနံ ဝုစ္စတိ ဝိသုဒ္ဓိ၊ တဿ ပစ္စယဘူတတ္တာ ဝေါဒါနိယာ။ တထာဘူတာ စေတေ ဝေါဒါပေန္တီတိ အာဟ ‘‘သတ္တေ ဝေါဒါပေန္တီ’’တိ။ သိခါပ္ပတ္တာ ပညာယ ပါရိပူရိဝေပုလ္လတာ မဂ္ဂဖလဝသေနေဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂပညာ…ပေ… ဝေပုလ္လတ’’န္တိ။ ဥဘောပိ ဝါ ဧတာနိ ပါရိပူရိဝေပုလ္လာနိ။ ယာ ဟိ တဿ ပါရိပူရီ၊ သာ ဧဝ ဝေပုလ္လတာတိ။ တတောတိ သံကိလေသဓမ္မပ္ပဟာနဝေါဒါနဓမ္မာဘိဗုဒ္ဓိဟေတု။

၇၉။ ‘‘ယထာ မာရေနာ’’တိ နယိဒံ နိဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ တထာဘာဝကထနမေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘မာရော ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထာတိ မာရေန တေသံ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပတ္တိတော ပစ္ဆာ အညာသီတိ ယောဇနာ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ပဂေဝ န အညာသီတိ? အနာဝဇ္ဇိတတ္တာ။ မာရံ ပဋိဗာဟိတွာတိ မာရေန တေသု ကတံ ပရိယုဋ္ဌာနံ ဝိဓမေတွာ၊ န တေသံ သတိ ပယောဇနေ ဗုဒ္ဓါနံ ဒုက္ကရံ။ သောတိ မဂ္ဂဖလုပ္ပတ္တိဟေတု။ တေသံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ။

ဖုဋ္ဌာတိ ပရိယုဋ္ဌာနဝသေန ဖုဋ္ဌာ။ ယတြာတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မန္တိ အာဟ ‘‘ယေသူ’’တိ။ အညာဏတ္ထန္တိ အာဇာနနတ္ထံ၊ ဥပသဂ္ဂမတ္တဉ္စေတ္ထ အာ-ကာရောတိ အာဟ ‘‘ဇာနနတ္ထ’’န္တိ၊ ဝီမံသနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ စိတ္တံ နုပ္ပန္နန္တိ ‘‘ဇာနာမ တာဝဿ ဓမ္မ’’န္တိ အာဇာနနတ္ထံ ‘‘ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမာ’’တိ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ဧကဝါရမ္ပိ တေသံ စိတ္တံ နုပ္ပန္နံ။ သတ္တာဟော ပန ဝုစ္စမာနော ဧတေသံ ကိံ ကရိဿတီတိ ယောဇနာ။ သတ္တာဟံ ပူရေတုန္တိ သတ္တာဟံ ဗြဟ္မစရိယံ ပူရေတုံ၊ ဗြဟ္မစရိယဝသေန ဝါ သတ္တာဟံ ပူရေတုန္တိ အတ္ထော။ ပရဝါဒဘိန္ဒနန္တိ ပရဝါဒမဒ္ဒနံ။ သကဝါဒသမုဿာပနန္တိ သကဝါဒပဂ္ဂဏှနံ။ ဝါသနာယာတိ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓဝါသနာယ။ နေသန္တိ စ ပကရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ တဒညေသမ္ပိ ဟိ ဘဂဝတော သမ္မုခါ၊ ပရမ္ပရာယ စ ဒေဝမနုဿာနံ သုဏန္တာနံ ဝါသနာယ ပစ္စယော ဧဝါတိ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော န ဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

ဥဒုမ္ဗရိကသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၃။ စက္ကဝတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

အတ္တဒီပသရဏတာဝဏ္ဏနာ

၈၀။ ဥတ္တာနံ ဝုစ္စတိ ပါကဋံ၊ တပ္ပဋိက္ခေပေန အနုတ္တာနံ အပါကဋံ၊ ပဋိစ္ဆန္နံ၊ အပစုရံ၊ ဒုဝိညေယျဉ္စ။ အနုတ္တာနာနံ ပဒါနံ ဝဏ္ဏနာ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ။ ဥတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာယ ပယောဇနာဘာဝတော အနုတ္တာနဂ္ဂဟဏံ။ ‘‘မာတုလာ’’တိ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန လဒ္ဓနာမော ဧကော ရုက္ခော၊ တဿာ အာသန္နပ္ပဒေသေ မာပိတတ္တာ နဂရမ္ပိ ‘‘မာတုလာ’’ တွေဝ ပညာယိတ္ထ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မာတုလာယန္တိ ဧဝံ နာမကေ နဂရေ’’တိ။ အဝိဒူရေတိ တဿ နဂရဿ အဝိဒူရေ။

ကာမဉ္စေတ္ထ သုတ္တေ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇာ ဒဠှနေမိ နာမ အဟောသီ’’တိအာဒိနာ အတီတဝံသဒီပိကာ ကထာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အာဂတာ၊ ‘‘အဍ္ဎတေယျဝဿသတာယုကာနံ မနုဿာနံ ဝဿသတာယုကာ ပုတ္တာ ဘဝိဿန္တီ’’တိအာဒိနာ ပန သဝိသေသံ အနာဂတတ္ထပဋိသံယုတ္တာ ကထာ အာဂတာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အနာဂတဝံသဒီပိကာယ သုတ္တန္တကထာယာ’’တိ။ အနာဂတတ္ထဒီပနဉှိ အစ္ဆရိယံ၊ တတ္ထာပိ အနာဂတဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပဋိပတ္တိကိတ္တနံ အစ္ဆရိယတမံ။ သမာဂမေနာတိ သန္နိပါတေန။

‘‘ဘတ္တဂ္ဂံ အမနာပ’’န္တိအာဒိ ကေဝလံ တေသံ ပရိဝိတက္ကမတ္တံ။ အမနာပန္တိ အမနုညံ။ ဗုဒ္ဓေသု ကတော အပ္ပကောပိ အပရာဓော အပ္ပကော ကာရော ဝိယ ဂရုတရဝိပါကောတိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓေဟိ သဒ္ဓိံ…ပေ… သဒိသံ ဟောတီ’’တိ။ တတြာတိ တသ္မိံ မာတုလနဂရဿ သမီပေ၊ တဿံ ဝါ ပရိသာယံ။

အတ္တဒီပါတိ ဧတ္ထ ကာမံ ယော ပရော န ဟောတိ၊ သော အတ္တာတိ သသန္တာနော ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဟိတသုခေသိဘာဝေန ပန အတ္တနိဗ္ဗိသေသတ္တာ ဓမ္မော ဣဓ ‘‘အတ္တာ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘အတ္တာ နာမ လောကိယလောကုတ္တရော ဓမ္မော’’တိ။ ဒွိဓာ အာပေါ ဂတော ဧတ္ထာတိ ဒီပေါ၊ ဩဃေန အနဇ္ဈောတ္ထတော ဘူမိဘာဂေါ။ ဣဓ ပန ကာမောဃာဒီဟိ အနဇ္ဈောတ္ထရဏီယတ္တာ ဒီပေါ ဝိယာတိ ဒီပေါ၊ အတ္တာ ဒီပေါ ပတိဋ္ဌာ ဧတေသန္တိ အတ္တဒီပါ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တာနံ ဒီပ’’န္တိအာဒိ။ ဒီပဘာဝေါ စေတ္ထ ပဋိသရဏတာတိ အာဟ ‘‘ဣဒံ တဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ။ အညသရဏပဋိက္ခေပဝစနန္တိ အညသရဏဘာဝပဋိက္ခေပဝစနံ။ ဣဒဉှိ န အညံ သရဏံ ကတွာ ဝိဟရဏဿေဝ ပဋိက္ခေပဝစနံ၊ အထ ခေါ အညဿ သရဏသဘာဝဿေဝ ပဋိက္ခေပဝစနံ တပ္ပဋိက္ခေပေ စ တေန ဣတရဿာပိ ပဋိက္ခေပသိဒ္ဓိတော။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ သုတ္တန္တရေန သာဓေတုံ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိ။ ယဒိ ဧတ္ထ ပါကတိကော အတ္တာ ဣစ္ဆိတော၊ ကထံ တဿ ဒီပသရဏဘာဝေါ၊ တသ္မာ အဓိပ္ပာယိကော ဧတ္ထ အတ္တာ ဘဝေယျာတိ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကော ပနေတ္ထ အတ္တာ နာမာ’’တိ။ ဣတရော ယထာဓိပ္ပေတံ အတ္တာနံ ဒဿေန္တော ‘‘လောကိယလောကုတ္တရော ဓမ္မော’’တိ။ ဒုတိယဝါရောပိ ပဌမဝါရဿေဝ ပရိယာယဘာဝေန ဒေသိတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဂေါစရေတိ ဘိက္ခူနံ ဂေါစရဋ္ဌာနဘူတေ။ တေနာဟ ‘‘စရိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ’’တိ။ သကေတိ ကထံ ပနာယံ ဘိက္ခူနံ သကောတိ အာဟ ‘‘ပေတ္တိကေ ဝိသယေ’’တိ။ ပိတိတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတော အာဂတတ္တာ ‘‘အယံ တုမှာကံ ဂေါစရော’’တိ တေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ပေတ္တိကေ ဝိသယေတိ။ စရန္တန္တိ သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အယမေဝတ္ထော’’တိ၊ စရန္တာနန္တိ စ အတ္ထော၊ တေနာယံ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသေနပိ ဝစနဝိပလ္လာသေနပီတိ ဒဿေတိ။ ကိလေသမာရဿ ဩတာရာလာဘေနေဝ ဣတရမာရာနမ္ပိ ဩတာရာလာဘော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပနတ္ထောတိ ဂေါစရေ စရဏံ သန္ဓာယာဟ၊ ဝတ္ထု ပန ဗျတိရေကမုခေန အာဂတံ။

သကုဏေ ဟန္တီတိ သကုဏဂ္ဃိ၊ မဟာသေနသကုဏော။ အဇ္ဈပ္ပတ္တာတိ အဘိဘဝနဝသေန ပတ္တာ ဥပဂတာ။ န မျာယန္တိ မေ အယံ သကုဏဂ္ဃိ နာလံ အဘဝိဿ။ နင်္ဂလကဋ္ဌကရဏန္တိ နင်္ဂလေန ကသိတပ္ပဒေသော။ လေဍ္ဍုဋ္ဌာနန္တိ လေဍ္ဍူနံ ဥဋ္ဌပိတဋ္ဌာနံ။ သကေ ဗလေတိ အတ္တနော ဗလဟေတု။ အပတ္ထဒ္ဓါတိ အဝဂါဠှတ္ထမ္ဘာ သဉ္ဇာတတ္ထမ္ဘာ။ အဿရမာနာတိ အဝှာယန္တီ။

မဟန္တံ လေဍ္ဍုန္တိ နင်္ဂလေန ဘိန္နဋ္ဌာနေ သုက္ခတာယ တိခိဏသိင်္ဂအယောဃနသဒိသံ မဟန္တံ လေဍ္ဍုံ။ အဘိရုဟိတွာတိ တဿ အဓောဘာဂေန အတ္တနာ ပဝိသိတွာ နိလီနယောဂ္ဂပ္ပဒေသံ သလ္လက္ခေတွာ တဿုပရိ စင်္ကမန္တော အဿရမာနော အဋ္ဌာသိ။ ‘‘ဧဟိ ခေါ’’တိအာဒိ တဿ အဿရမာနာကာရဒဿနံ။ သန္နယှာတိ ဝါတဂ္ဂဟဏဝသေန ဥဘော ပက္ခေ သမံ ဌပေတွာ။ ပစ္စုပါဒီတိ ပါဝိသိ။ တတ္ထေဝါတိ ယတ္ထ ပုဗ္ဗေ လာပေါ ဌိတော၊ တတ္ထေဝ လေဍ္ဍုမှိ။ ဥရန္တိ အတ္တနော ဥရပ္ပဒေသံ။ ပစ္စတာဠေသီတိ ပတိ အတာဠေသိ သာရမ္ဘဝသေန ဝေဂေန ဂန္တွာ ပဟရဏတော ဝိဓာရေန္တီ ပတာဠေသိ။ အာရမ္မဏန္တိ ပစ္စယံ။ ‘‘အဝသရ’’န္တိ ကေစိ။

‘‘ကုသလာန’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တာယ ဒေသနာယ ကော အနုသန္ဓိ? ယထာအနုသန္ဓိ ဧဝ။ အာဒိတော ဟိ ‘‘အတ္တဒီပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟရထာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀) ယေဝ အတ္တဓမ္မပရိယာယေန လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မာ ဂဟိတာ၊ တေ ယေဝေတ္ထ ကုသလဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာတိ။ အနဝဇ္ဇလက္ခဏာနန္တိ အဝဇ္ဇပဋိပက္ခသဘာဝါနံ။ ‘‘အဝဇ္ဇရဟိတသဘာဝါန’’န္တိ ကေစိ။ တတ္ထ ပုရိမေ အတ္ထဝိကပ္ပေ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ ဧဝ ဂဟိတာ၊ ဒုတိယေ ပန ဝိပါကဓမ္မာပိ။ ယဒိ ဧဝံ၊ ကထံ တေသံ သမာဒါယ ဝတ္တနန္တိ? န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘ဝိပါကဓမ္မာ သီလာဒိ ဝိယ သမာဒါယ ဝတ္တိတဗ္ဗာ’’တိ။ သမာဒါနန္တိ ပန အတ္တနော သန္တာနေ သမ္မာ အာဒါနံ ပစ္စယဝသေန ပဝတ္တိ ယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိပါကဓမ္မာ ဟိ ပစ္စယဝိသေသေဟိ သတ္တသန္တာနေ သမ္မဒေဝ အာဟိတာ အာယုအာဒိသမ္ပတ္တိဝိသေသဘူတာ ဥပရူပရိကုသလဝိသေသုပ္ပတ္တိယာ ဥပနိဿယာ ဟောန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ဧတ္ထ ပုညန္တိ ဥတ္တရပဒလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ပုညဖလံ ဝဍ္ဎတီ’’တိ။ ပုညဖလန္တိ စ ဧကဒေသသရူပေကသေသေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုညဉ္စ ပုညဖလဉ္စ ပုညဖလ’’န္တိ အာဟ ‘‘ဥပရူပရိ ပုညမ္ပိ ပုညဝိပါကောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘မာတာပိတူန’’န္တိအာဒိ နိဒဿနမတ္တံ၊ တသ္မာ အညမ္ပိ ဧဝရူပံ ဟေတူပနိဿယံ ကုသလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သိနေဟဝသေနာတိ ဥပနိဿယဘူတဿ သိနေဟဿ ဝသေန၊ န သမ္ပယုတ္တဿ။ န ဟိ သိနေဟသမ္ပယုတ္တံ နာမ ကုသလံ အတ္ထိ။ မုဒုမဒ္ဒဝစိတ္တန္တိ မေတ္တာဝသေန အတိဝိယ မဒ္ဒဝန္တံ စိတ္တံ။ ယထာ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ဝဋ္ဋဂါမိကုသလံ ဒဿေတုံ ‘‘မာတာပိတူနံ …ပေ… မုဒုမဒ္ဒဝစိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ မတ္ထကပ္ပတ္တမေဝ ဝိဝဋ္ဋဂါမိကုသလံ ဒဿေတုံ ‘‘စတ္တာရော သတိ…ပေ… ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဒညေပိ ပန ဒါနသီလာဒိဓမ္မာ ဝဋ္ဋဿ ဥပနိဿယဘူတာ ဝဋ္ဋဂါမိကုသလံ ဝိဝဋ္ဋဿ ဥပနိဿယဘူတာ ဝိဝဋ္ဋဂါမိကုသလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပရိယောသာနန္တိ ဖလဝိသေသာဝဟတာယ ဖလဒါယ ကောဋိ သိခါပ္ပတ္တိ၊ ဒေဝလောကေ စ ပဝတ္တိသိရိဝိဘဝေါတိ ပရိယောသာနံ ‘‘မနုဿလောကေ’’တိ ဝိသေသိတံ၊ မနုဿလောကဝသေနေဝ စာယံ ဒေသနာ အာဂတာတိ။ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိ ပရိယောသာနန္တိ ယောဇနာ။ ဝိဝဋ္ဋဂါမိကုသလဿ ဝိပါကံ သုတ္တပရိယောသာနေ ဒဿိဿတိ ‘‘အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ခေါ နာမ ရာဇာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၀၈)။

ဒဠှနေမိစက္ကဝတ္တိရာဇကထာဝဏ္ဏနာ

၈၁။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ‘‘ကုသလာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာန’’န္တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၁၀) သုတ္တဒေသနာယ အာရဒ္ဓဋ္ဌာနေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋဂါမိဘာဝေန သာဓာရဏေ ကုသလဂ္ဂဟဏေ။ တတ္ထ ဝဋ္ဋဂါမိကုသလာနုသန္ဓိဝသေန ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ ဘိက္ခဝေ’’တိ ဒေသနံ အာရဘိ၊ အာရဘန္တော စ ဒေသိယမာနမတ္တံ။ ဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ဘိက္ခူနံ သင်္ခေပတော ဧဝံ ဒီပေတွာ အာရဘီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ပဌမံ တထာ အဒီပေန္တောပိ ဘဂဝါ အတ္ထတော ဒီပေတိ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

၈၂။ ဤသကမ္ပီတိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ။ အဝသက္ကိတန္တိ ဩဂတဘဋ္ဌံ။ နေမိအဘိမုခန္တိ နေမိပ္ပဒေသဿ သမ္မုခါ။ ဗန္ဓိံသု စက္ကရတနဿ ဩသက္ကိတာနောသက္ကိတဘာဝံ ဇာနိတုံ။ တဒေတန္တိ ယထာဝုတ္တဋ္ဌာနာ စဝနံ။ အတိဗလဝဒေါသေတိ ရညော ဗလဝတိ အနတ္ထေ ဥပဋ္ဌိတေ သတိ။

အပ္ပမတ္တောတိ ရညော အာဏာယ ပမာဒံ အကရောန္တော။

ဧကသမုဒ္ဒပရိယန္တမေဝါတိ ဇမ္ဗုဒီပမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သော ဥတ္တရတော အဿကဏ္ဏပဗ္ဗတေန ပရိစ္ဆိန္နံ ဟုတွာ အတ္တာနံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတဧကသမုဒ္ဒပရိယန္တော။ ပုညိဒ္ဓိဝသေနာတိ စက္ကဝတ္တိဘာဝါဝဟာယ ပုညိဒ္ဓိယာ ဝသေန။

၈၃။ ဧဝံ ကတွာတိ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ။ သုကတံ ကမ္မန္တိ ဒသကုသလကမ္မပထမေဝ ဝဒတိ။

‘‘ဒသဝိဓံ၊ ဒွါဒသဝိဓ’’န္တိ စ ဝုတ္တဝိဘာဂေါ ပရတော အာဂမိဿတိ။ ပူရေန္တေနေဝါတိ ပူရေတွာ ဌိတေနေဝ။ နိဒ္ဒေါသေတိ စက္ကဝတ္တိဝတ္တဿ ပဋိပက္ခဘူတာနံ ဒေါသာနံ အပဂမနေ နိဒ္ဒေါသေ။ စက္ကဝတ္တီနံ ဝတ္တေတိ စက္ကဝတ္တိရာဇူဟိ ဝတ္တိတဗ္ဗဝတ္တေ။ ဘာဝိနိ ဘူတေ ဝိယ ဟိ ဥပစာရော ယထာ ‘‘အဂမာ ရာဇဂဟံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ (သု။ နိ။ ၄၁၀)။ အဓိဂတစက္ကဝတ္တိဘာဝါပိ ဟိ တေ တတ္ထ ဝတ္တန္တေဝါတိ တထာ ဝုတ္တံ။

စက္ကဝတ္တိအရိယဝတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၄။ အညထာ ဝတ္တိတုံ အဒေန္တော သော ဓမ္မော အဓိဋ္ဌာနံ ဧတဿာတိ တဒဓိဋ္ဌာနံ၊ တေန တဒဓိဋ္ဌာနေန စေတသာ။ သက္ကရောန္တောတိ အာဒရကိရိယာဝသေန ကရောန္တော။ တေနာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။ ဂရုံ ကရောန္တောတိ ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဂရုကရဏဝသေန ဂရုံ ကရောန္တော။ တေနေဝါဟ ‘‘တသ္မိံ ဂါရဝုပ္ပတ္တိယာ’’တိ။ မာနေန္တောတိ သမ္ဘာဝနာဝသေန မနေန ပိယာယန္တော။ တေနာဟ ‘‘တမေဝါ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ ပူဇယတော အပစာယတော ဧဝဉ္စ ယထာဝုတ္တသက္ကာရာဒိသမ္ဘဝေါတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ အပဒိသိတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဓမ္မာဓိပတိဘူတော အာဂတဘာဝေနာ’’တိ ဣမိနာ ယထာဝုတ္တဓမ္မဿ ဇေဋ္ဌကဘာဝေန ပုရိမပုရိမတရအတ္တဘာဝေသု သက္ကစ္စ သမုပစိတဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဓမ္မဝသေနေဝ သဗ္ဗကိရိယာနံ ကရဏေနာ’’တိ ဧတေန ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ယထာဝုတ္တဓမ္မနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဘာဝံ ဒဿေတိ။ အဿာတိ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိယာ။ ပရံ ရက္ခန္တော အညံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအနတ္ထတော ရက္ခန္တော တေနေဝ ပရတ္ထသာဓနေန ခန္တိအာဒိဂုဏေန အတ္တာနံ တတော ဧဝ ရက္ခတိ။ မေတ္တစိတ္တတာတိ မေတ္တစိတ္တတာယ။ နိဝါသနပါရုပနဂေဟာဒီနံ သီတုဏှာဒိပဋိဗာဟနေန အာဝရဏံ။ အန္တော ဇနသ္မိန္တိ အဗ္ဘန္တရဘူတေ ပုတ္တဒါရာဒိဇနေ။

‘‘သီလသံဝရေ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’’တိ ဣမိနာ ရက္ခံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ဝတ္ထဂန္ဓမာလာဒီနိ ဒေဟီ’’တိ ဣမိနာ အာဝရဏံ၊ ဣတရေန ဂုတ္တိံ။ ဘတ္တဝေတနသမ္ပဒါနေနပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန သီလသံဝရေ ပတိဋ္ဌာပနာဒီနိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဧသေဝ နယော ဣတော ပရေသုပိ ပိ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏေသု။ နိဂမော နိဝါသော ဧတေသန္တိ နေဂမာ၊ ဧဝံ ဇာနပဒါတိ အာဟ ‘‘နိဂမဝါသိနော’’တိအာဒိ။

နဝဝိဓာ မာနမဒါတိ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၄။၁၀၈၊ ဓ။ သ။ ၁၁၂၁၊ ဝိဘ။ ၈၆၆၊ မဟာနိ။ ၂၁၊ ၁၇၈) နယပ္ပဝတ္တိယာ နဝဝိဓာ မာနသင်္ခါတာ မဒါ။ မာနော ဧဝ ဟေတ္ထ ပမဇ္ဇနာကာရေန ပဝတ္တိယာ မာနမဒေါ။ သောဘနေ ကာယိကဝါစသိကကမ္မေ ရတောတိ သူရတော ဥ-ကာရဿ ဒီဃံ ကတွာ၊ တဿ ဘာဝေါ သောရစ္စံ၊ ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော၊ သဗ္ဗံ ဝါ ကာယဝစီသုစရိတံ။ သုဋ္ဌု ဩရတောတိ သောရတော၊ တဿ ဘာဝေါ သောရစ္စံ၊ ယထာဝုတ္တမေဝ သုစရိတံ။ ရာဂါဒီနန္တိ ရာဂဒေါသမောဟမာနာဒီနံ။ ဒမနာဒီဟီတိ ဒမနသမနပရိနိဗ္ဗာပနေဟိ။ ဧကမတ္တာနန္တိ ဧကံ စိတ္တံ၊ ဧကစ္စံ အတ္တနော စိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ရာဂါဒီနဉှိ ပုဗ္ဗဘာဂိယံ ဒမနာဒိပစ္စေကံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ န မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိယ ဧကဇ္ဈံ ပဋိသင်္ခါနမုခေန ပဇဟနတော။ ဧကမတ္တာနန္တိ ဝါ ဝိဝေကဝသေန ဧကံ ဧကာကိနံ အတ္တာနံ။ ကာလေ ကာလေတိ တေသံ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗေ ကာလေ ကာလေ။

ဣဓ ဌတွာတိ ‘‘ဣဒံ ခေါ၊ တာတ၊ တ’’န္တိ ဧဝံ နိဂမနဝသေန ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ဌတွာ။ ဝတ္တန္တိ အရိယစက္ကဝတ္တိဝတ္တံ။ သမာနေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဒသဝိဓံ၊ ဒွါဒသဝိဓ’’န္တိ စ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဂဏနာယ စ သမာနံ ကာတဗ္ဗံ အနူနံ အနဓိကံ ကတွာ ဒဿေတဗ္ဗံ။ အဓမ္မရာဂဿာတိ အယုတ္တဋ္ဌာနေ ရာဂဿ။ ဝိသမလောဘဿာတိ ယုတ္တဋ္ဌာနေပိ အတိဝိယ ဗလဝဘာဝေန ပဝတ္တလောဘဿ။

စက္ကရတနပါတုဘာဝဝဏ္ဏနာ

၈၅။ ဝတ္တမာနဿာတိ ပရိပုဏ္ဏေ စက္ကဝတ္တိဝတ္တေ ဝတ္တမာနဿ၊ နော အပရိပုဏ္ဏေတိ အာဟ ‘‘ပူရေတွာ ဝတ္တမာနဿာ’’တိ။ ကိတ္တာဝတာ ပနဿ ပါရိပူရီ ဟောတီတိ? တတ္ထ ‘‘ကတာဓိကာရဿ တာဝ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ဒွါဒသဟိပိ သံဝစ္ဆရေဟိ ပူရတိ၊ ပဉ္စဝီသတိယာ၊ ပညာသာယ ဝါ သံဝစ္ဆရေဟိ။ အယဉ္စ ဘေဒေါ ဓမ္မစ္ဆန္ဒဿပိ တိက္ခမဇ္ဈမုဒုတာဝသေန၊ ဣတရဿ တတော ဘိယျောပီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဒုတိယာဒိစက္ကဝတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၉၀။ အတ္တနော မတိယာတိ ပရမ္ပရာဂတံ ပုရာဏံ တန္တိံ ပဝေဏိံ လင်္ဃိတွာ အတ္တနော ဣစ္ဆိတာကာရေန။ တေနာဟ ‘‘ပေါရာဏက’’န္တိအာဒိ။

န ပဗ္ဗန္တီတိ သမိဒ္ဓိယာ န ပူရေန္တိ၊ ဖီတာ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘န ဝဍ္ဎန္တီ’’တိ။ တထာ စာဟ ‘‘ကတ္ထစိ သုညာ ဟောန္တီ’’တိ။ တတ္ထ တတ္ထ ရာဇကိစ္စေ ရညာ အမာ သဟ ဝတ္တန္တီတိ အမစ္စာ၊ ယေဟိ ဝိနာ ရာဇကိစ္စံ နပ္ပဝတ္တတိ။ ပရမ္ပရာဂတာ ဟုတွာ ရညော ပရိသာယ ဘဝါတိ ပါရိသဇ္ဇာ။ တေနာဟ ‘‘ပရိသာဝစရာ’’တိ။ တသ္မိံ ဌာနန္တရေ ဌပိတာ ဟုတွာ ရညော အာယံ၊ ဝယဉ္စ ယာထာဝတော ဂဏေန္တီတိ ဂဏကာ။ ဇာတိကုလသုတာစာရာဒိဝသေန ပုထုတ္တံ ဂတတ္တာ မဟတီ မတ္တာ ဧတေသန္တိ မဟာမတ္တာ၊ တေ ပန မဟာနုဘာဝါ အမစ္စာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘မဟာအမစ္စာ’’တိ။ ယေ ရညော ဟတ္ထာနီကာဒီသု အဝဋ္ဌိတာ၊ တေ အနီကဋ္ဌာတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထိအာစရိယာဒယော’’တိ။ မန္တံ ပညံ အသိတာ ဟုတွာ ဇီဝန္တီတိ မန္တဿာဇီဝိနော၊ မတိသဇီဝါတိ အတ္ထော၊ ယေ တတ္ထ တတ္ထ ရာဇကိစ္စေ ဥပဒေသဒါယိနော။ တေနာဟ ‘‘မန္တာ ဝုစ္စတိ ပညာ’’တိအာဒိ။

အာယုဝဏ္ဏာဒိပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ

၉၁။ ဗလဝလောဘတ္တာတိ ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ ဣဒါနိ ဒလိဒ္ဒမနုဿာ နာမ ဗဟူ၊ တေသံ သဗ္ဗေသံ ဓနေ အနုပ္ပဒိယမာနေ မယှံ ကောသဿ ပရိက္ခယော ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နဗလဝလောဘတ္တာ။ ဥပရူပရိဘူမီသူတိ ဆကာမသဂ္ဂသင်္ခါတာသု ဥပရူပရိကာမဘူမီသု။ ကမ္မဿ ဖလံ အဂ္ဂံ နာမ၊ တံ ပနေတ္ထ ဥဒ္ဓဂါမီတိ အာဟ ‘‘ဥဒ္ဓံ အဂ္ဂံ အဿာ’’တိ။ သဂ္ဂေ နိယုတ္တာ၊ သဂ္ဂပ္ပယောဇနာတိ ဝါ သောဝဂ္ဂိကာ။ ဒသန္နံ ဝိသေသာနန္တိ ဒိဗ္ဗအာယုဝဏ္ဏယသသုခအာဓိပတေယျာနဉ္စေဝ ဒိဗ္ဗရူပါဒီနဉ္စ ဖလဝိသေသာနံ။ ဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ သကော အတ္တဘာဝဝဏ္ဏော ဂဟိတော၊ ရူပဂ္ဂဟဏေန ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါရမ္မဏံ။

၉၂။ သုဋ္ဌု နိသိဒ္ဓန္တိ ယထာယံ ဣမိနာ အတ္တဘာဝေန အဒိန္နံ အာဒါတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ သမ္မဒေဝ တတော နိသေဓိတံ ကတွာ။ မူလဟတန္တိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနေန မူလေ ဧဝ ဟတံ။

၉၆။ ရာဂဝသေန စရဏံ စရိတ္တံ၊ စရိတ္တမေဝ စာရိတ္တံ၊ မေထုနန္တိ အဓိပ္ပာယော၊ တံ ပန ‘‘ပရေသံ ဒါရေသူ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘မိစ္ဆာစာရ’’န္တိ အာဟ။

၁၀၀။ ပစ္စနီကဒိဋ္ဌီတိ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိကာယ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၁၊ ၂။၉၄၊ ဝိဘ။ ၇၉၃) သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပဋိပက္ခဘူတာ ဒိဋ္ဌိ။

၁၀၁။ မာတုစ္ဆာဒိကာ ဥပရိ သယမေဝ ဝက္ခတိ။ အတိဗလဝလောဘောတိ အတိဝိယ ဗလဝါ ဗဟလကိလေသော၊ ယေန အကာလေ၊ အဒေသေ စ ပဝတ္တတိ။ မိစ္ဆာဓမ္မောတိ မိစ္ဆာ ဝိပရီတော အဝိသဘာဂဝတ္ထုကော လောဘဓမ္မော။ တေနာဟ ‘‘ပုရိသာန’’န္တိအာဒိ။

တဿ ဘာဝေါတိ ယေန မေတ္တာကရုဏာပုဗ္ဗင်္ဂမေန စိတ္တေန ပုဂ္ဂလော ‘‘မတ္တေယျော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သော တဿ ယထာဝုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေါ၊ တံသမုဋ္ဌာနာ စ ကိရိယာ မတ္တေယျတာ။ တေနာဟ ‘‘မာတရိ သမ္မာ ပဋိပတ္တိယာ ဧတံ နာမ’’န္တိ။ ယာ သမ္မာ ပဇ္ဇိတဗ္ဗေ သမ္မာ အပ္ပဋိပတ္တိ၊ သောပိ ဒေါသော အဂါရဝကိရိယာဒိဘာဝတော။ ဝိပ္ပဋိပတ္တိယံ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘တဿာ အဘာဝေါ စေဝ တပ္ပဋိပက္ခတာ စ အမတ္တေယျတာ’’တိ။ ကုလေ ဇေဋ္ဌာနန္တိ အတ္တနော ကုလေ ဝုဒ္ဓါနံ မဟာပိတုစူဠပိတုဇေဋ္ဌကဘာတိကာဒီနံ။

ဒသဝဿာယုကသမယဝဏ္ဏနာ

၁၀၃။ ‘‘ယ’’န္တိ ဣမိနာ သမယော အာမဋ္ဌော၊ ဘုမ္မတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ’’တိ။ အလံ ပတိနောတိ အလံပတေယျာ။ တဿာ ပရိယတ္တတာ ဘရိယာဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘ဒါတုံ ယုတ္တာ’’တိ။ အဂ္ဂရသာနီတိ မဓုရဘာဝေန၊ ဘေသဇ္ဇဘာဝေန စ အဂ္ဂဘူတရသာနိ။

ဒိပ္ပိဿန္တီတိ ပဋိပက္ခဘာဝေန သမုဇ္ဇလိဿန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ကုသလန္တိပိ န ဘဝိဿတီ’’တိ။ အဟော ပုရိသောတိ မာတာဒီသုပိ ဤဒိသော၊ အညေသံ ကေသံ ကိံ ဝိဿဇ္ဇေဿတိ၊ အဟော တေဇဝပုရိသောတိ။

ဂေဟေ မာတုဂါမံ ဝိယာတိ အတ္တနော ဂေဟေ ဒါသိဘရိယာဘူတမာတုဂါမံ ဝိယ။ မိဿီဘာဝန္တိ မာတာဒီသု ဘရိယာယ ဝိယ စာရိတ္တသင်္ကရံ။

ဗလဝကောပေါတိ ဟန္တုကာမတာဝသေန ဥပ္ပတ္တိယာ ဗလဝကောပေါ။ အာဃာတေတီတိ အာဟနတိ၊ အတ္တနော ကက္ခဠဖရုသဘာဝေန စိတ္တံ ဝိဗာဓတီတိ အတ္ထော။ နိဿယဒဟနရသော ဟိ ဒေါသော။ ဗျာပါဒေတီတိ ဝိနာသေတိ၊ မနောပဒူသနတော မနဿ ပကောပနတော။ တိဗ္ဗန္တိ တိက္ခံ၊ သာ ပနဿ တိက္ခတာ သရီရေ အဝဟန္တေပိ သိနေဟဝတ္ထုံ လင်္ဃိတွာပိ ပဝတ္တိယာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ပိယမာနဿပီ’’တိအာဒိ။

၁၀၄။ ကပ္ပဝိနာသော ကပ္ပော ဥတ္တရပဒလောပေန၊ အန္တရာဝ ကပ္ပော အန္တရကပ္ပော။ တဏှာဒိဘေဒေါ ကပ္ပော ဧတဿ အတ္ထီတိ ကပ္ပော၊ သတ္တလောကောတိ အာဟ ‘‘အန္တရာဝ လောကဝိနာသော’’တိ။ သွာယံ အန္တရကပ္ပော ကတိဝိဓော၊ ကထဉ္စဿ သမ္ဘဝေါ၊ ကိံ ဂတိကောတိ အန္တောဂဓံ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အန္တရကပ္ပော စ နာမာ’’တိအာဒိ။ လောဘုဿဒါယာတိ လောဘာဓိကာယ ပဇာယ ဝတ္တမာနာယ။

ဧဝံ စိန္တယိံသူတိ ပုဗ္ဗေ ယထာနုဿဝါနုဿရဏေန၊ အတ္တနော စ အာယုဝိသေသဿ လဘနတော။ ဂုမ္ဗလတာဒီဟိ ဂဟနံ ဌာနန္တိ ဂုမ္ဗလတာဒီဟိ သဉ္ဆန္နတာယ ဂဟနဘူတံ ဌာနံ။ ရုက္ခေဟိ ဂဟနန္တိ ရုက္ခေဟိ နိရန္တရနိစိတေဟိ ဂဟနဘူတံ။ နဒီဝိဒုဂ္ဂန္တိ ဆိန္နတဋာဟိ နဒီဟိ ဩရတော၊ ပါရတော စ ဝိဒုဂ္ဂံ။ တေနာဟ ‘‘နဒီန’’န္တိအာဒိ။ ပဗ္ဗတေဟိ ဝိသမံ ပဗ္ဗတန္တရံ။ ပဗ္ဗတေသု ဝါ ဆိန္နတဋေသု ဒုရာရောဟံ ဝိသမဋ္ဌာနံ။ သဘာဂေတိ ဇီဝနဝသေန သမာနဘာဂေ သဒိသေ ကရိဿန္တိ။

အာယုဝဏ္ဏာဒိဝဍ္ဎနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၅။ အာယတန္တိ ဝါ ဒီဃံ စိရကာလိကံ။ မရဏဝသေန ဟိ ဉာတိက္ခယော အာယတော အပုနရာဝတ္တနတော၊ န ရာဇဘယာဒိနာ ဥက္ကမနဝသေန ပုနရာဝတ္တိယာပိ တဿ လဗ္ဘနတော။ ဩသက္ကေယျာမာတိ ဩရမေယျာမ။ ဝိရမဏမ္ပိ အတ္ထတော ပဇဟနမေဝ ပရိစ္စဇနဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ပဇဟေယျာမာတိ အတ္ထော’’တိ။ သီလဂဗ္ဘေ ဝဍ္ဎိတတ္တာတိ မာတု၊ ပိတု စ သီလဝန္တတာယ တဒဝယဝဘူတေ ဂဗ္ဘေ ဝဍ္ဎိ ‘‘သီလဂဗ္ဘေ ဝဍ္ဎိတာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဧတေန ဥတုအာဟာရဿ ဝိယ တဒညဿာပိ ဗာဟိရဿ ပစ္စယဿ ဝသေန သတ္တသန္တာနဿ ဝိသေသာဓာနံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဗြဟ္မဇာလဋီကာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၇) ဝုတ္တမေဝ။ ခေတ္တဝိသုဒ္ဓိယာတိ အဓိဋ္ဌာနဘူတဝတ္ထုဝိသုဒ္ဓိယာ။ နနု စ တံ ဝိသေသာဓာနံ ဇာယမာနံ ရူပသန္တတိယာ ဧဝ ဘဝေယျာတိ? သစ္စမေတံ၊ ရူပသန္တတိယာ ပန တထာ အာဟိတဝိသေသာယ အရူပသန္တတိပိ လဒ္ဓူပကာရာ ဧဝ ဟောတိ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိဘာဝတော။ ယထာ ကဗဠီကာရာဟာရေန ဥပတ္ထမ္ဘိတေ ရူပကာယေ သဗ္ဗောပိ အတ္တဘာဝေါ အနုဂ္ဂဟိတော ဧဝ နာမ ဟောတိ၊ ယထာ ပန ရညော စက္ကဝတ္တိနော ပုညဝိသေသံ ဥပနိဿာယ တဿ ဣတ္ထိရတနာဒီနံ အနညသာဓာရဏာ တေ တေ ဝိသေသာ သမ္ဘဝန္တိ တဗ္ဘာဝေ ဘာဝတော၊ တဒဘာဝေ စ အဘာဝတော၊ ဧဝမေဝ တသ္မိံ ကာလေ မာတာပိတူနံ ယထာဝုတ္တပုညဝိသေသံ ဥပနိဿာယ တေသံ ပုတ္တာနံ ဇာယမာနာနံ ဒီဃာယုကတာ ခေတ္တဝိသုဒ္ဓိယာဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ သံဝေဂဓမ္မဆန္ဒာဒိသမုပဗြူဟိတာယ တဒါ တေသံ ကုသလစေတနာယ တထာ ဥဠာရဘာဝေန သမုပ္ပဇ္ဇနတော။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ မနုဿလောကေ၊ တတ္ထာတိ ယထာဝုတ္တံ ကုသလဓမ္မံ သမာဒါယ ဝတ္တမာနေ သတ္တနိကာယေ။ တတ္ထေဝါတိ တသ္မိံယေဝ သတ္တနိကာယေ။ ‘‘အတ္တနောဝ သီလသမ္ပတ္တိယာ’’တိ ဝုတ္တံ သသန္တတိပရိယာပန္နဿ ဓမ္မဿ တတ္ထ ဝိသေသပ္ပစ္စယဘာဝတော။ ခေတ္တဝိသုဒ္ဓိပိ ပန ဣဓာပိ ပဋိက္ခိပိတုံ န သက္ကာ။

ကောဋ္ဌာသာတိ စတ္တာရီသဝဿာယုကာတိအာဒယော အသီတိဝဿသဟဿာယုကပရိယောသာနာ ဧကာဒသ ကောဋ္ဌာသာ။ အဒိန္နာဒါနာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိကာပရိယောသာနာနံ ဒသန္နံ ပါပကောဋ္ဌာသာနံ ဂဟဏံ။

သင်္ခရာဇဥပ္ပတ္တိဝဏ္ဏနာ

၁၀၆။ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇနကတဏှာတိ ဧဝံ ဝစီဘေဒံ ပါပနဝသေန ပဝတ္တာ ဘုဉ္ဇိတုကာမတာ။ အနသနန္တိ ကာယိကကိရိယာအသမတ္ထတာဟေတုဘူတော သရီရသင်္ကောစော။ တေနာဟ ‘‘အဝိပ္ဖာရိကဘာဝေါ’’တိအာဒိ။ ဃနနိဝါသတန္တိ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီနံ ဃနနိဝိဋ္ဌတံ အညမညဿ နာတိဒူရဝတ္တိတံ။ နိရန္တရပူရိတောတိ နိရန္တရံ ဝိယ ပုဏ္ဏော တတြုပဂါနံ သတ္တာနံ ဗဟုဘာဝတော။

မေတ္တေယျဗုဒ္ဓုပ္ပာဒဝဏ္ဏနာ

၁၀၇။ ကိဉ္စာပိ ပုဗ္ဗေ ဝဍ္ဎမာနကဝသေန ဒေသနာ အာဂတံ၊ ဣဒံ ပန န ဝဍ္ဎမာနကဝသေန ဝုတ္တံ။ ကသ္မာတိ စေ အာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ သတ္တာနံ ဝဍ္ဎမာနာယုကကာလေ ဗုဒ္ဓါ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ သံသာရေ သံဝေဂဿ ဒုဗ္ဗိဘာဝနီယတ္တာ။ တတော ဝဿသတသဟဿတော ဩရမေဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒကာလော။

၁၀၈။ သမုဿိတဋ္ဌေန ယူပေါ ဝိယာတိ ယူပေါ၊ ယူပန္တိ ဧတ္ထ သတ္တာ အနေကဘူမိကူဋာဂါရောဝရကာဒိဝန္တတာယာတိ ယူပေါ၊ ပါသာဒေါ။ ရညော ဟေတုဘူတေနာတိ ဟေတုအတ္ထေ ကရဏဝစနန္တိဒဿေတိဥဿာဟသမ္ပတ္တိအာဒိနာ။ မဟတာ ရာဇာနုဘာဝေန၊ မဟတာ စ ကိတ္တိသဒ္ဒေန သမန္နာဂတတ္တာ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ မဟာဇနဿ ရဉ္ဇနတော မဟာပနာဒေါ နာမ ရာဇာ ဇာတော။ ဇာတကေတိ မဟာပနာဒဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၃။၄၀ မဟာပနာဒဇာတကေ)။

ပနာဒေါ နာမ သော ရာဇာတိ ‘‘အတီတေ ပနာဒေါ နာမ သော ရာဇာ အဿောသီ’’တိ အတ္တဘာဝန္တရတာယ အတ္တာနံ ပရံ ဝိယ နိဒ္ဒိသတိ။ အာယသ္မာ ဟိ ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရော အတ္တနာ အဇ္ဈာဝုတ္ထပုဗ္ဗံ သုဝဏ္ဏပါသာဒံ ဒဿေတွာ ဧဝမာဟ။ ယဿ ယူပေါ သုဝဏ္ဏယောတိ ယဿ ရညော အယံ ယူပေါ ပါသာဒေါ သုဝဏ္ဏယော သုဝဏ္ဏမယော။ တိရိယံ သောဠသုဗ္ဗေဓောတိ ဝိတ္ထာရတော သောဠသသရပါတပ္ပမာဏော၊ သော ပန အဍ္ဎယောဇနပ္ပမာဏော ဟောတိ။ ဥဗ္ဘမာဟု သဟဿဓာတိ ဥဗ္ဘံ ဥစ္စဘာဝံ အဿ ပါသာဒဿ သဟဿဓာ သဟဿကဏ္ဍပ္ပမာဏံ အာဟု၊ သော ပန ယောဇနတော ပဉ္စဝီသတိယောဇနပ္ပမာဏော ဟောတိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ဂါထာသုခတ္ထံ ‘‘အာဟူ’’တိ ဒီဃံ ကတံ၊ အဟု အဟောသီတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။

သဟဿကဏ္ဍောတိ သဟဿဘူမိကော၊ ‘‘သဟဿခဏ္ဍော’’ တိပိ ပါဌော၊ သော ဧဝ အတ္ထော။ သတဂေဏ္ဍူတိ အနေကသတနိယူဟကော။ ဓဇာလူတိ တတ္ထ တတ္ထ နိယူဟသိခရာဒီသု ပတိဋ္ဌပိတေဟိ သတ္တိဓဇဝီရင်္ဂဓဇာဒီဟိ ဓဇေဟိ သမ္ပန္နော။ ဟရိတာမယောတိ စာမီကရသုဝဏ္ဏမယော။ ကေစိ ပန ဟရိတာမယောတိ ‘‘ဟရိတမဏိပရိက္ခဋော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဂန္ဓဗ္ဗာတိ နဋာ။ ဆသဟဿာနိ သတ္တဓာတိ ဆမတ္တာနိ ဂန္ဓဗ္ဗသဟဿာနိ သတ္တဓာ တဿ ပါသာဒဿ သတ္တသု ဌာနေသု ရညော အဘိရမာပနတ္ထံ နစ္စိံသူတိ အတ္ထော။ တေ ဧဝံ နစ္စန္တာပိ ကိရ ရာဇာနံ ဟာသေတုံ နာသက္ခိံသု။ အထ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒေဝနဋံ ပေသေတွာ သမဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ တဒါ ရာဇာ ဟသီတိ။

ကောဋိဂါမော နာမ မာပိတော။ ဝတ္ထူတိ ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရဿ ဝတ္ထု။ တံ ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာယံ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာယ) ဝိတ္ထာရတော အာဂတမေဝ။ ဣတရဿာတိ နဠကာရဒေဝပုတ္တဿ။ အာနုဘာဝါတိ ပုညာနုဘာဝနိမိတ္တံ။

ဒါနဝသေန ဒတွာတိ တံ ပါသာဒံ အတ္တနော ပရိဂ္ဂဟဘာဝဝိယောဇနေန ဒါနမုခေ နိယောဇေတွာ။ ဝိဿဇ္ဇေတွာတိ စိတ္တေနေဝ ပရိစ္စဇနဝသေန ဒတွာ ပုန ဒက္ခိဏေယျာနံ သန္တကဘာဝကရဏေန နိရပေက္ခပရိစ္စာဂဝသေန ဝိဿဇ္ဇေတွာ။ ဧတ္တကေနာတိ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ ဘိက္ခဝေ’’တိ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿတီ’’တိ ပဒံ ဧတ္တကေန ဒေသနာမဂ္ဂေန။

ဘိက္ခုနော အာယုဝဏ္ဏာဒိဝဍ္ဎနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၀။ ဣဒံ ဘိက္ခုနော အာယုသ္မိန္တိ အာယုသ္မိံ သာဓေတဗ္ဗေ ဣဒံ ဘိက္ခုနော ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ စိရဇီဝိတာယ ဟေတုဘာဝတောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ အာယုကာရဏ’’န္တိ။

သမ္ပန္နသီလဿ အဝိပ္ပဋိသာရပါမောဇ္ဇပီတိပဿဒ္ဓိသုခသမာဓိယထာဘူတဉာဏာဒိသမ္ဘဝတော တံသမုဋ္ဌာနပဏီတရူပေဟိ ကာယဿ ဖုဋတ္တာ သရီရေ ဝဏ္ဏဓာတု ဝိပ္ပသန္နာ ဟောတိ၊ ကလျာဏော စ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘သီလဝတော ဟီ’’တိအာဒိ။

ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခါဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ၊ အပီတိဇံ ကာယသုခံ၊ သတိပါရိသုဒ္ဓိဇံ ဥပေက္ခာသုခဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။

အပ္ပဋိက္ကူလတာဝဟောတိ အပ္ပမာဏာနံ သတ္တာနံ၊ အတ္တနော စ တေသု အပ္ပဋိက္ကူလဘာဝတော။ ဟိတူပသံဟာရာဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ သဗ္ဗဒိသာသု ဖရဏအပ္ပမာဏဝသေန သဗ္ဗဒိသာသု ဝိပ္ဖာရိကတာ။

‘‘အရဟတ္တဖလသင်္ခါတံ ဗလ’’န္တိ ဝုတ္တံ တဿ အကုပ္ပဓမ္မတာယ ကေနစိ အနဘိဘဝနီယဘာဝတော။

‘‘လောကေ’’တိ ဣဒံ ယထာ ‘‘ဧကဗလမ္ပီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓီယတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဒုပ္ပသဟံ ဒုရဘိသမ္ဘဝ’’န္တိ ဣမေဟိပိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ လောကပရိယာပန္နေဟေဝ ဟိ ဓမ္မေဟိ တေသံ ဗလဿ ဒုပ္ပသဟတာ၊ ဒုရဘိသမ္ဘဝတာ၊ န လောကုတ္တရေဟီတိ။ ဧတ္ထေဝါတိ ဧတသ္မိံ အရဟတ္တဖလေ ဧဝ၊ တဒတ္ထန္တိ အတ္ထော။

လောကုတ္တရပုညမ္ပီတိ လောကုတ္တရပုညမ္ပိ ပုညဖလမ္ပိ။ ယာဝ အာသဝက္ခယာ ပဝဍ္ဎတိ ဝိဝဋ္ဋဂါမိကုသလဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတူတိ ယောဇနာ။ အမတပါနံ ပိဝိံသု ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဖလသမဓိဂမဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

စက္ကဝတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၄။ အဂ္ဂညသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ဝါသေဋ္ဌဘာရဒွါဇဝဏ္ဏနာ

၁၁၁။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ပုဗ္ဗာရာမေ၊ မိဂါရမာတုပါသာဒေ’’တိ ဧတသ္မိံ ပဒဒွယေ။ ကောယံ ပုဗ္ဗာရာမော၊ ကထဉ္စ ပုဗ္ဗာရာမော၊ ကာ စ မိဂါရမာတာ၊ ကထဉ္စဿာ ပါသာဒေါ အဟောသီတိ ဧတသ္မိံ အန္တောလီနေ အနုယောဂေ။ အယံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာ အနုပုဗ္ဗိကထာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သင်္ခေပေနေဝ အနုပုဗ္ဗိကထာ။ ပဒုမုတ္တရံ ဘဂဝန္တံ ဧကံ ဥပါသိကံ အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကဋ္ဌာနေ ဌပေန္တိံ ဒိသွာန တတ္ထ သဉ္ဇာတဂါရဝဗဟုမာနာ တမေဝတ္ထံ ပုရက္ခတွာ ဘဂဝန္တံ နိမန္တေတွာ။ မေဏ္ဍကပုတ္တဿာတိ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိပုတ္တဿ။ သောတာပန္နာ အဟောသိ တထာ ကတာဓိကာရတ္တာ။

မာတုဋ္ဌာနေ ဌပေသိ အတ္တနော သီလာစာရသမ္ပတ္တိယာ ဂရုဋ္ဌာနိယတ္တာ။ ဥပယောဂန္တိ တတ္ထ တတ္ထ အပ္ပေတဗ္ဗဋ္ဌာနေ အပ္ပနာဝသေန ဝိနိယောဂံ အဂမံသု။ အညေဟိ စ ဝေဠုရိယလောဟိတင်္ကမသာရဂလ္လာဒီဟိ။ ဘဿတီတိ ဩတရတိ။ သုဒ္ဓပါသာဒေါဝ န သောဘတီတိ ကေဝလော ဧကပါသာဒေါ ဧဝ ဝိဟာရော န သောဘတိ။ နိယူဟာနိ ဗဟူနိ နီဟရိတွာ ကတ္တဗ္ဗသေနာသနာနိ ‘‘ဒုဝဍ္ဎဂေဟာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ မဇ္ဈေ ဂဗ္ဘော သမန္တတော အနုပရိယာယတောတိ ဧဝံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝဍ္ဎေတွာ ကတသေနာသနာနိ ဒုဝဍ္ဎဂေဟာနိ။ စူဠပါသာဒါတိ ခုဒ္ဒကပါသာဒါ။

ဥတ္တရဒေဝီဝိဟာရော နာမ နဂရဿ ပါစီနဒွါရသမီပေ ကတဝိဟာရော။

တိတ္ထိယလိင်္ဂဿ အဂ္ဂဟိတတ္တာ နေဝ တိတ္ထိယပရိဝါသံ ဝသန္တိ။ အနုပသမ္ပန္နဘာဝတော အာပတ္တိယာ အာပန္နာယ အဘာဝတော န အာပတ္တိပရိဝါသံ ဝသန္တိ။ ဘိက္ခုဘာဝန္တိ ဥပသမ္ပဒံ။ တေဝိဇ္ဇသုတ္တန္တိ ဣမသ္မိံ ဒီဃနိကာယေ တေဝိဇ္ဇသုတ္တံ သုတွာ။

၁၁၃။ အနုဝတ္တမာနာ စင်္ကမိံသု အနနုစင်္ကမနေ ယထာဓိပ္ပေတဿ အတ္ထဿ ပုစ္ဆနာဒီနံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ တေသန္တိ တေသံ ဒွိန္နံ။ တေနာဟ ‘‘ပဏ္ဍိတတရော’’တိ။ အတ္ထာတိ ဘဝတ္ထ။ ကုလသမ္ပန္နာတိ သမ္ပန္နကုလာ ဥဒိတောဒိတေ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဥပ္ပန္နာ။ ဗြာဟ္မဏကုလာတိ ကေနစိ ပါရိဇုညေန အနုပဒ္ဒုတာ ဧဝ ဗြာဟ္မဏကုလာ။ တေနာဟ ‘‘ဘောဂါဒိသမ္ပန္န’’န္တိအာဒိ။ ဣမေ ဗြာဟ္မဏာ ဥစ္စာ ဟုတွာ ‘‘ဣမံ ဝသလံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိံသူ’’တိအာဒိနာ ဇာတိအာဒီနိ ဃဋ္ဋေန္တာ အက္ကောသန္တိ။ ပရိဘာသန္တီတိ ပရိဘဝိတွာ ဘာသန္တိ။ အတ္တနော အနုရူပါယာတိ အတ္တနော အဇ္ဈာသယဿ အနုရူပါယ။ အန္တရန္တရာ ဝိစ္ဆိဇ္ဇ ပဝတ္တိယမာနာ ပရိဘာသာ ပရိပုဏ္ဏာ နာမ န ဟောတိ ခဏ္ဍဘာဝတော၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော ပရိပုဏ္ဏာ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အန္တရာ’’တိအာဒိ။

အပ္ပတိဋ္ဌတာယာတိ အပဿယရဟိတတ္တာ။ ဝိဘိန္နောတိ ဝိနဋ္ဌော။

ဣတရေ တယော ဝဏ္ဏာတိ ခတ္တိယာဒယော ဝဏ္ဏာ ဟီနာ။ နနု ခတ္တိယာဝ သေဋ္ဌာ ဝဏ္ဏာ ယထာ ဗုဒ္ဓါ ဧတရဟိ ခတ္တိယကုလေ ဧဝ ဥပ္ပန္နာတိ? သစ္စမေတံ၊ တေ ပန အတ္တနော မိစ္ဆာဘိမာနေန၊ မိစ္ဆာဂါဟေန စ ‘‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ ဝစနမတ္တံ။ ‘‘သုဇ္ဈန္တီတိ သုဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ န နိန္ဒံ ဂရဟံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သုဇ္ဈန္တိ ဝါ သံသာရတော သုဇ္ဈန္တိ၊ န သေသာ ဝဏ္ဏာ အသုက္ကဇာတိကတ္တာ၊ မန္တဇ္ဈေနာဘာဝတော စာတိ။ ဗြဟ္မုနော မုခတော ဇာတာ ဝေဒဝစနတော ဇာတာတိ မုခတော ဇာတာ။ တတော ဧဝ ဗြဟ္မုနော မဟာဗြဟ္မုနော ဝေဒဝစနတော ဝိဇာတာတိ ဗြဟ္မဇာ။ တေန ဒုဝိဓေနာပိ နိမ္မိတာတိ ဗြဟ္မနိမ္မိတာ။ ဝေဒဝေဒင်္ဂါဒိဗြဟ္မဒါယဇ္ဇံ အရဟန္တီတိ ဗြဟ္မဒါယာဒါ။ မုဏ္ဍကေ သမဏကေတိ ဧတ္ထ က-ကာရော ဂရဟာယန္တိ အာဟ ‘‘နိန္ဒန္တာ ဇိဂုစ္ဆန္တာ ဝဒန္တီ’’တိ။ ဣဗ္ဘေတိ သုဒ္ဒေ၊ တေ ပန ဃရဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ နိဟီနတရာတိ အာဟ ‘‘ဂဟပတိကေ’’တိ။ ကဏှေတိ ကဏှဇာတိကေ။ ဗန္ဓနဋ္ဌေန ဗန္ဓု၊ ကဿ ပန ဗန္ဓူတိ အာဟ ‘‘မာရဿ ဗန္ဓုဘူတေ’’တိ။ ပါဒါပစ္စေတိ ပါဒတော ဇာတာပစ္စေ။ အယံ ကိရ ဗြာဟ္မဏာနံ လဒ္ဓိ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ ဗြဟ္မုနော မုခတော ဇာတာ၊ ခတ္တိယာ ဥရတော၊ ဦရူဟိ ဝေဿာ၊ ပါဒတော သုဒ္ဒါ’’တိ။

၁၁၄။ ယသ္မာ ပဌမကပ္ပိကကာလေ စတုဝဏ္ဏဝဝတ္ထာနံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗေဝ သတ္တာ ဧကသဒိသာ၊ အပရဘာဂေ ပန တေသံ ပယောဂဘေဒဝသေန အဟောသိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပေါရာဏံ…ပေ… အဇာနန္တာ’’တိ။ လဒ္ဓိဘိန္ဒနတ္ထာယာတိ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာယ လဒ္ဓိယာ ဝိနိဝေဌနတ္ထံ။ ပုတ္တပ္ပဋိလာဘတ္ထာယာတိ ‘‘ဧဝံ မယံ ပေတ္တိကံ ဣဏံ သောဓေဿာမာ’’တိ လဒ္ဓိယံ ဌတွာ ပုတ္တပ္ပဋိလာဘာယ။ အယဉှေတ္ထ ဓမ္မိကာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ အဇ္ဈာသယော။ သဉ္ဇာတပုပ္ဖာတိ ရဇဿလာ။ ဣတ္ထီနဉှိ ကုမာရိဘာဝပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ပစ္ဆိမဝယတော ဩရံ အသတိ ဝိဗန္ဓေ အဋ္ဌမေ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ ဂဗ္ဘာသယသညိတေ တတိယေ အာဝတ္တေ ကတိပယာ လောဟိတပီဠကာ သဏ္ဌဟိတွာ အဂ္ဂဟိတပုပ္ဖာ ဧဝ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ တတော လောဟိတံ ပဂ္ဃရတိ၊ တတ္ထ ဥတုသမညာ၊ ပုပ္ဖသမညာ စ။ နေသန္တိ ဗြာဟ္မဏာနံ။ သစ္စဝစနံ သိယာတိ ‘‘ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ’’တိအာဒိဝစနံ သစ္စံ ယဒိ သိယာ၊ ဗြာဟ္မဏီနံ…ပေ… မုခံ ဘဝေယျ၊ န စေတံ အတ္ထိ။

စတုဝဏ္ဏသုဒ္ဓိဝဏ္ဏနာ

၁၁၅။ မုခစ္ဆေဒကဝါဒန္တိ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ မဟာဗြဟ္မုနော မုခတော ဇာတာ’’တိ ဝါဒဿ ဆေဒကဝါဒံ။ အရိယဘာဝေ အသမတ္ထာတိ အနရိယဘာဝါဝဟာ။ ပကတိကာဠကာတိ သဘာဝေနေဝ န သုဒ္ဓါ။ ကဏှောတိ ကိလိဋ္ဌော ဥပတာပကော။ တေနာဟ ‘‘ဒုက္ခောတိ အတ္ထော’’တိ။

သုက္ကဘာဝေါ နာမ ပရိသုဒ္ဓတာတိ အာဟ ‘‘နိက္ကိလေသဘာဝေန ပဏ္ဍရာ’’တိ။ သုက္ကောတိ န ကိလိဋ္ဌော အနုပတာပကောတိ ဝုတ္တံ ‘‘သုခေါတိ အတ္ထော’’တိ။

၁၁၆။ ဥဘယဝေါကိဏ္ဏေတိ ဝစနဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဥဘယေသု ဝေါကိဏ္ဏေသူ’’တိ။ မိဿီဘူတေသူတိ ‘‘ကဒါစိ ကဏှာ ဓမ္မာ၊ ကဒါစိ သုက္ကာ ဓမ္မာ’’တိ ဧဝံ ဧကသ္မိံ သန္တာနေ၊ ဧကသ္မိံယေဝ စ အတ္တဘာဝေ ပဝတ္တိယာ မိဿီဘူတေသု၊ န ပန ဧကဇ္ဈံ ပဝတ္တိယာ။ ဧတ္ထာတိ အနန္တရဝုတ္တဓမ္မာဝ အနွာဓိဋ္ဌာတိ အာဟ ‘‘ကဏှသုက္ကဓမ္မေသူ’’တိ။ ယသ္မာ စ တေ ဗြာဟ္မဏာ န စေဝ တေ ဓမ္မေ အတိက္ကန္တာ၊ ယာယ စ ပဋိပဒါယ အတိက္ကမေယျုံ၊ သာပိ တေသံ ပဋိပဒါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝတ္တမာနာပီ’’တိ။ နာနုဇာနန္တိ အယထာဘုစ္စဝါဒဘာဝတော။ အနုဇာနနဉ္စ နာမ အဗ္ဘနုမောဒနန္တိ တဒဘာဝံ ဒဿေန္တေန ‘‘နာနုမောဒန္တိ၊ န ပသံသန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ တေသန္တိ ပန သမ္ဗန္ဓေပိ ဝါ သာမိဝစနံ။ တေ စ ဗြာဟ္မဏာ န ဧဝရူပါ န ဧဒိသာ၊ ယာဒိသော အရဟာ ဧကဒေသေနာပိ တေန တေသံ သဒိသတာဘာဝတော၊ တသ္မာ တေန ကာရဏေန နေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ‘‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော’’တိ ဝါဒံ ဝိညူ ယထာဘူတဝါဒိနော ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ နာနုဇာနန္တိ။

အာရကတ္တာဒီဟီတိ ဧတ္ထ ကိလေသာနံ အာရကတ္တာ ပဟီနဘာဝတော ဒူရတ္တာ အရဟံ၊ ကိလေသာရီနံ ဟတတ္တာ အရဟံ၊ သံသာရစက္ကဿ အရာနံ ဟတတ္တာ အရဟံ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ အရဟံ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝေန အရဟန္တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၅ အာဒယော)၊ တံ သံဝဏ္ဏနာသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၁။၁၂၄) စ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာသဝါနံ ခီဏတ္တာတိ စတုန္နမ္ပိ အာသဝါနံ အနဝသေသတော ပဟီနတ္တာ။ ဗြဟ္မစရိယဝါသန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝါသံ။ တဿ ဝါသဿ ပရိယောသိတတ္တာ ဝုတ္ထဝါသော၊ ဒသန္နမ္ပိ ဝါ အရိယဝါသာနံ ဝုတ္ထတ္တာ ဝုတ္ထဝါသော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဒသယိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယာဝါသာ၊ ယဒရိယာ အာဝသိံသု ဝါ အာဝသန္တိ ဝါ အာဝသိဿန္တိ ဝါ။ ကတမေ ဒသ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဧကာရက္ခော စတုရာပဿေနော ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော သမဝယသဌေသနော အနာဝိလသင်္ကပ္ပော ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော သုဝိမုတ္တစိတ္တော သုဝိမုတ္တပညော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒသ အရိယာဝါသာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၉)။

ဝုဿတီတိ ဝါ ဝုသိတံ၊ အရိယမဂ္ဂေါ၊ အရိယဖလဉ္စ၊ တံ ဧတဿ အတ္ထီတိ အတိသယဝစနိစ္ဆာဝသေန အရဟာ ‘‘ဝုသိတဝါ’’တိ ဝုတ္တော။ ကရဏီယံ နာမ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာ ဒုက္ခဿန္တံ ကာတုကာမေဟိ ဧကန္တတော ကတ္တဗ္ဗတ္တာ၊ တံ ပန ယသ္မာ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပစ္စေကံ စတူသု သစ္စေသု ကာတဗ္ဗံ ကတံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘စတူဟိ…ပေ… ကတကရဏီယော’’တိ။ ဩသီဒါပနဋ္ဌေန ဘာရာ ဝိယာတိ ဘာရာ၊ ကိလေသာ၊ ခန္ဓာ စ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ဘာရာ ဟဝေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၂၂) ဩဟာရိတောတိ အပနီတော။ သကော အတ္ထော သဒတ္ထောတိ ဧတ္ထ ဒ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ ကာမံ ဒိဋ္ဌိအာဒယောပိ သံယောဇနာနိ ဧဝ၊ တထာပိ တဏှာယ ဘဝသံယောဇနဋ္ဌော သာတိသယော။ ယထာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ သတ္တာနံ တဏှာသံယောဇနာန’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂၅၊ ၁၂၆၊ ၁၂၇၊ ၁၃၂၊ ၁၃၄၊ ၁၃၆၊ ၁၄၂၊ ၃။၅။၅၂၀၊ ကထာ။ ၇၅) တတော သာ ဧဝ သုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ မ။ နိ။ ၁။၉၃၊ ၁၃၃၊ ၃။၃၇၃၊ သံ။ နိ။ ၃။၁၀၈၁၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၃၄ အာဒယော) သမုဒယသစ္စဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဝသံယောဇနံ ဝုစ္စတိ တဏှာ’’တိ။ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တောတိ သမ္မာ အညာယ ဇာနနဘူတာယ အဂ္ဂမဂ္ဂပညာယ သမ္မာ ယထာဘူတံ ယံ ယထာ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ တံ တထာ ဇာနိတွာ ဝိမုတ္တော။ ဣမသ္မိံ လောကေတိ ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ။ ဣဓတ္တဘာဝေတိ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ၊ ပရတ္တဘာဝေတိ ပရသ္မိံ အတ္တဘာဝေ၊ ဣဓလောကေ၊ ပရလောကေ စာတိ အတ္ထော။

၁၁၇။ အန္တရဝိရဟိတာတိ ဝိဘာဂဝိရဟိတာ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနော ကုလေန သဒိသာ’’တိ။ အနုယန္တီတိ အနုယန္တာ၊ အနုယန္တာ ဧဝ အာနုယန္တာ၊ အနုဝတ္တကာ။ တေနာဟ ‘‘ဝသဝတ္တိနော’’တိ။

၁၁၈။ နိဝိဋ္ဌာတိ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုသ္မိံ အနုပဝိသနဝသေန နိဝိဋ္ဌာ။ တတော ဧဝ တသ္မိံ အဓိကံ နိဝိသနတော အဘိနိဝိဋ္ဌာ။ အစလဋ္ဌိတာတိ အစလဘာဝေ ဌိတာ။

ယန္တိ ယံ ကထေတဗ္ဗဓမ္မံ အနုပဓာရေတွာ၊ တဒတ္ထဉ္စ အပ္ပစ္စက္ခံ ကတွာ ကထနံ၊ ဧတံ အဋ္ဌာနံ အကာရဏံ တဿ ဗောဓိမူလေယေဝ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။ ဝိစ္ဆိန္ဒဇနနတ္ထန္တိ ရတနတ္တယသဒ္ဓါယ ဝိစ္ဆိန္ဒဿ ဥပ္ပာဒနတ္ထံ၊ အညထတ္တာယာတိ အတ္ထော။ သောတိ မာရော။ မုသာဝါဒံ ကာတုံ နာသက္ခီတိ အာဂတဖလဿ အရိယသာဝကဿ ပုရတော မုသာ ဝတ္တုံ န ဝိသဟိ၊ တသ္မာ အာမ မာရောသ္မီတိ ပဋိဇာနိ။ သိလာပထဝိယန္တိ ရတနမယသိလာပထဝိယံ။ သိနေရုံ ကိရ ပရိဝါရေတွာ ဌိတော ဘူမိပ္ပဒေသော သတ္တရတနမယော၊ ‘‘သုဝဏ္ဏမယော’’တိ ကေစိ၊ သာ ဝိတ္ထာရတော၊ ဥဗ္ဗေဓတော အနေကယောဇနသဟဿပရိမာဏာ အတိဝိယ နိစ္စလာ။ ကိံ တွံ ဧတ္ထာတိ ကိံ ကာရဏာ တွံ ဧတ္ထ။ ‘‘ဌိတော’’တိ အစ္ဆရံ ပဟရိ။ ဌာတုံ အသက္ကောန္တောတိ အရိယသာဝကဿ ပုရတော ဌာတုံ အသက္ကောန္တော။ အယဉှိ အရိယဓမ္မာဓိဂမဿ အာနုဘာဝေါ၊ ယံ မာရောပိ နာမ မဟာနုဘာဝေါ ဥဇုကံ ပဋိပ္ပရိတုံ န သက္ကောတိ။

မဂ္ဂေါ ဧဝ မူလံ မဂ္ဂမူလံ၊ တဿ။ သဉ္ဇာတတ္တာ ဥပ္ပန္နတ္တာ။ တေန မဂ္ဂမူလေန ပတိဋ္ဌိတသန္တာနေ လဒ္ဓပတိဋ္ဌာ။ ဘဂဝတော ဒေသနာဓမ္မံ နိဿာယ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော ‘‘ဘဂဝန္တံ နိဿာယ အရိယဘူမိယံ ဇာတော’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ဥရေ ဝသိတွာ’’တိ ဣဒံ ဓမ္မဃောသဿ ဥရတော သမုဋ္ဌာနတာယ ဝုတ္တံ။ ဥရေ ဝါယာမဇနိတာဘိဇာတိတာယ ဝါ ဩရသော။ မုခတော ဇာတေန ဇာတော ‘‘မုခတော ဇာတော’’တိ ဝုတ္တော။ ကာရဏကာရဏေပိ ဟိ ကာရဏေ ဝိယ ဝေါဟာရော ဟောတိ ‘‘တိဏေဟိ ဘတ္တံ သိဒ္ဓ’’န္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝိမောက္ခမုခဿ ဝသေန ဇာတတ္တာ မုခတော ဇာတော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရိမေနတ္ထေန ယောနိဇော၊ သေဒဇော၊ မုခဇောတိ တီသု သမ္ဗန္ဓေသု မုခဇေန သမ္ဗန္ဓေန ဘဂဝတော ပုတ္တဘာဝေါ ဝိဘာဝိတော။ အတ္ထဒွယေနာပိ ဓမ္မဇဘာဝေါယေဝ ဒီပိတော။ အရိယဓမ္မပ္ပတ္တိတော လဒ္ဓဝိသေသော ဟုတွာ ပဝတ္တော တဒုတ္တရကာလိကော ခန္ဓသန္တာနော ‘‘အရိယဓမ္မတော ဇာတော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အရိယဓမ္မံ ဝါ မဂ္ဂဖလံ နိဿာယ၊ ဥပနိဿာယ စ ဇာတော သဗ္ဗောပိ ဓမ္မပ္ပဗန္ဓော ‘‘အရိယဓမ္မတော ဇာတော’’တိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေသံ ပန အရိယဓမ္မာနံ အပရိယောသိတကိစ္စတာယ အရိယဘာဝေန အဘိနိဗ္ဗတ္တိမတ္တံ ဥပါဒါယ ‘‘အရိယဓမ္မတော ဇာတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရိယောသိတကိစ္စတာယ တထာ နိဗ္ဗတ္တိပါရိပူရိံ ဥပါဒါယ ‘‘နိမ္မိတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယတော ‘‘ဓမ္မဇော ဓမ္မနိမ္မိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘နဝလောကုတ္တရဓမ္မဒါယံ အာဒိယတီတိ ဓမ္မဒါယာဒေါ’’ တိပိ ပါဌော။ အဿာတိ ‘‘ဘဂဝတောမှိပုတ္တော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဿ ဝါကျဿ။ အတ္ထံ ဒဿေန္တောတိ ဘာဝတ္ထံ ပကာသေန္တော။ တထာဂတဿ အနညသာဓာရဏသီလာဒိဓမ္မက္ခန္ဓဿ သမူဟနိဝေသဝသေန ဓမ္မကာယတာယ န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ သတ္ထုဋ္ဌာနိယဿ ပန ဓမ္မကာယတံ ဒဿေတုံ ‘‘ကသ္မာ တထာဂတော ဓမ္မကာယောတိ ဝုတ္တော’’တိ သယမေဝ ပုစ္ဆံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ‘‘တထာဂတော ဟီ’’တိအာဒိနာ တမတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ဟဒယေန စိန္တေတွာတိ ‘‘ဣမံ ဓမ္မံ ဣမဿ ဒေသေဿာမီ’’တိ တဿ ဥပဂတဿ ဝေနေယျဇနဿ ဗောဓနတ္ထံ စိတ္တေန စိန္တေတွာ။ ဝါစာယ အဘိနီဟရီတိ သဒ္ဓမ္မဒေသနာဝါစာယ ကရဝီကရုတမဉ္ဇုနာ ဗြဟ္မဿရေန ဝေနေယျသန္တာနာဘိမုခံ တဒဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဟိတမတ္ထံ နီဟရိ ဥပနေသိ။ တေနာတိ တေန ကာရဏေန ဧဝံသဒ္ဓမ္မာဓိမုတ္တိဘာဝေန။ အဿာတိ တထာဂတဿ။ ဓမ္မမယတ္တာတိ ဓမ္မဘူတတ္တာ။ ဣဓာဓိပ္ပေတဓမ္မော သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မဘူတောတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မကာယတ္တာ ဧဝ ဗြဟ္မကာယော’’တိ။ သဗ္ဗသော အဓမ္မံ ပဇဟိတွာ အနဝသေသတော ဓမ္မော ဧဝ ဘူတောတိ ဓမ္မဘူတော။ တထာရူပေါ စ ယသ္မာ သဘာဝတော ဓမ္မော ဧဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မသဘာဝေါ’’တိ။

၁၁၉။ သေဋ္ဌစ္ဆေဒကဝါဒန္တိ ‘‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၁၆) ဧဝံ ဝုတ္တသေဋ္ဌဘာဝစ္ဆေဒကဝါဒံ။ အပရေနပိ နယေနာတိ ယထာဝုတ္တသေဋ္ဌစ္ဆေဒကဝါဒတော အပရေနပိ ပေါရာဏကလောကုပ္ပတ္တိဒဿနနယေန။ သေဋ္ဌစ္ဆေဒ…ပေ… ဒဿေတုန္တိ သောပိ ဟိ ‘‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော၊ ဟီနာ အညေ ဝဏ္ဏာ’’တိ၊ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ဗြဟ္မဇာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၁၄) စ ဧဝံ ပဝတ္တာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဝိနိဝေဌနော ဇာတိဗြာဟ္မဏာနံ သေဋ္ဌဘာဝဿ ဆေဒနတော သေဋ္ဌစ္ဆေဒနဝါဒေါ နာမ ဟောတီတိ ဒဿေတုန္တိ အတ္ထော။

ဣတ္ထဘာဝန္တိ ဣမံ ပကာရတံ မနုဿဘာဝံ။ သာမညဇောတနာ ဟိ ဝိသေသေ အဝတိဋ္ဌတိ၊ ပကရဏဝသေန ဝါ အယမတ္ထော အဝစ္ဆိန္နော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မနေနေဝ နိဗ္ဗတ္တာတိ ဗာဟိရပစ္စယေန ဝိနာ ကေဝလံ ဥပစာရဈာနမနသာဝ နိဗ္ဗတ္တာ။ ယာယ ဥပစာရဇ္ဈာနစေတနာယ တေ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာ၊ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနာဒိနာ ဥဠာရော တဿာ ပဝတ္တိဝိသေသော၊ တသ္မာ ဈာနဖလကပ္ပော တဿာ ဖလဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘ဗြဟ္မလောကေ ဝိယာ’’တိအာဒိ။ ‘‘သယံပဘာ’’တိ ပဒါနံ တတ္ထ သူရိယာလောကာဒီဟိ ဝိနာ အန္ဓကာရံ ဝိဓမန္တာ သယမေဝ ပဘာသန္တီတိ သယံပဘာ၊ အန္တလိက္ခေ အာကာသေ စရန္တီတိ အန္တလိက္ခစရာ၊ တဒညကာမာဝစရသတ္တာနံ ဝိယ သရီရဿ ဝိစရဏဋ္ဌာနဿ အသုဘတာဘာဝတော သုဘံ၊ သုဘေဝ တိဋ္ဌန္တီတိ သုဘဋ္ဌာယိနောတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ရသပထဝိပါတုဘာဝဝဏ္ဏနာ

၁၂၀။ သဗ္ဗံ စက္ကဝါဠန္တိ အနဝသေသံ ကောဋိသတသဟဿံ စက္ကဝါဠံ။ သမတနီတိ သဉ္ဆာဒေန္တီ ဝိပ္ဖရိ၊ သာ ပန တသ္မိံ ဥဒကေ ပတိဋ္ဌိတာ အဟောသီတိ အာဟ ‘‘ပတိဋ္ဌဟီ’’တိ။ ဝဏ္ဏေန သမ္ပန္နာတိ သမ္ပန္နဝဏ္ဏာ။ မက္ခိကဏ္ဍကရဟိတန္တိ မက္ခိကာဟိ စ တာသံ အဏ္ဍကေဟိ စ ရဟိတံ။

အတီတာနန္တရေပိ ကပ္ပေ လောလောယေဝ။ ကသ္မာ? ဧဝံ စိရပရိစိတလောလတာဝသေန သဗ္ဗပဌမံ တထာ အကာသီတိ ဒဿေတိ။ ကိမေဝိဒန္တိ ‘‘ဝဏ္ဏတော၊ ဂန္ဓတော စ တာဝ ဉာတံ၊ ရသတော ပန ကိမေဝိဒံ ဘဝိဿတီ’’တိ သံသယဇာတော ဝဒတိ။ တိဋ္ဌတီတိ အဋ္ဌာသိ။

စန္ဒိမသူရိယာဒိပါတုဘာဝဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ အာလုပ္ပကာရကန္တိ ဧတ္ထ အာလောပပရိယာယော အာလုပ္ပ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘အာလောပံ ကတွာ’’တိ။ ပစ္စက္ခဘူတာနမ္ပိ စန္ဒိမသူရိယာနံ ပဝတ္တိယံ လောကိယာနံ သမ္မောဟော ဟောတိ၊ တံ ဝိဓမိတုံ ‘‘ကော ပန တေသ’’န္တိအာဒိနာ အဋ္ဌ ပဉှာဝိဿဇ္ဇနာနိ ဂဟိတာနိ။ တတ္ထ တေသန္တိ စန္ဒိမသူရိယာနံ။ ကသ္မိန္တိ ကသ္မိံ ဌာနေ။ ‘‘ကော ဥပရီ’’တိ ဧတေနေဝ ကော ဟေဋ္ဌာတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တောယေဝ။ တထာ ‘‘ကော သီဃံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာ ကော သဏိကံ ဂစ္ဆတီတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဝုတ္တောယေဝ။ ဝီထိယောတိ ဂမနဝီထိယော။ ဧကတောတိ ဧကသ္မိံ ခဏေ ပါတုဘဝန္တိ။ သူရိယမဏ္ဍလေ ပန အတ္ထင်္ဂတေ စန္ဒမဏ္ဍလံ ပညာယိတ္ထ။ ဆန္ဒံ ဉတွာ ဝါတိ ရုစိံ ဉတွာ ဝိယ။

ဥဘယန္တိ အန္တော၊ ဗဟိ စ။

ဥဇုကန္တိ အာယာမတော၊ ဝိတ္ထာရတော၊ ဥဗ္ဗေဓတော စ။ ပရိမဏ္ဍလတောတိ ပရိက္ခေပတော။

ဥဇုကံ သဏိကံ ဂစ္ဆတိ အမာဝါသိယံ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တော ဒိဝသေ ဒိဝသေ ထောကံ ထောကံ ဩဟီယန္တော ပုဏ္ဏမာသိယံ ဥပဍ္ဎမဂ္ဂမေဝ ဩဟီယနတော။ တိရိယံ သီဃံ ဂစ္ဆတိ ဧကသ္မိမ္ပိ မာသေ ကဒါစိ ဒက္ခိဏတော၊ ကဒါစိ ဥတ္တရတော ဒဿနတော။ ‘‘ဒွီသု ပဿေသူ’’တိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ စန္ဒဿ ပုရတော၊ ပစ္ဆတော၊ သမဉ္စ တာရကာ ဂစ္ဆန္တိယေဝ။ အတ္တနော ဌာနန္တိ အတ္တနော ဂမနဋ္ဌာနံ။ န ဝိဇဟန္တိ အတ္တနော ဝီထိယာဝ ဂစ္ဆနတော။ သူရိယဿ ဥဇုကံ ဂမနဿ သီဃတာ စန္ဒဿ ဂမနံ ဥပါဒါယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တိရိယံ ဂမနံ ဒက္ခိဏဒိသတော ဥတ္တရဒိသာယ၊ ဥတ္တရဒိသတော စ ဒက္ခိဏဒိသာယ ဂမနံ ဒန္ဓံ ဆဟိ ဆဟိ မာသေဟိ ဣဇ္ဈနတော။ သောတိ သူရိယော။ ကာဠပက္ခဥပေါသထတောတိ ကာဠပက္ခေ ဥပေါသထေ စန္ဒေန သဟေဝ ဂန္တွာ တတော ပရံ။ ပါဋိပဒဒိဝသေတိ သုက္ကပက္ခပါဋိပဒဒိဝသေ။ ဩဟာယ ဂစ္ဆတိ အတ္တနော သီဃဂါမိတာယ၊ တဿ စ ဒန္ဓဂါမိတာယ။ လေခါ ဝိယ ပညာယတိ ပစ္ဆိမဒိသာယံ။ ယာဝ ဥပေါသထဒိဝသာတိ ယာဝ သုက္ကပက္ခဥပေါသထဒိဝသာ။ ‘‘စန္ဒော အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတွာ’’တိ ဣဒံ ဥပရိဘာဂတော ပတိတသူရိယာလောကတာယ ဟေဋ္ဌတော ပဝတ္တာယ သူရိယဿ ဒူရဘာဝေန ဒိဝသေ ဒိဝသေ အနုက္ကမေန ပရိဟာယမာနာယ အတ္တနော ဆာယာယ ဝသေန အနုက္ကမေန စန္ဒမဏ္ဍလပ္ပဒေသဿ ဝဍ္ဎမာနဿ ဝိယ ဒိဿမာနတာယ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတွာ ဝိယ။ ဥပေါသထဒိဝသေ ပုဏ္ဏမာယံ ပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ၊ ပရိပုဏ္ဏမဏ္ဍလော ဟုတွာ ဒိဿတီတိ အတ္ထော။ ဓာဝိတွာ ဂဏှာတိ စန္ဒဿ ဒန္ဓဂတိတာယ၊ အတ္တနော စ သီဃဂတိတာယ။ အနုက္ကမေန ဟာယိတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတွာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပန ဆာယာယ ဟာယမာနတာယ မဏ္ဍလံ ဝဍ္ဎမာနံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဣဓ ဆာယာယ ဝဍ္ဎမာနတာယ မဏ္ဍလံ ဟာယမာနံ ဝိယ ဒိဿတိ။

ယာယ ဝီထိယာ သူရိယေ ဂစ္ဆန္တေ ဝဿဝလာဟကာ ဒေဝပုတ္တာ သူရိယာဘိတာပသန္တတ္တာ အတ္တနော ဝိမာနတော န နိက္ခမန္တိ၊ ကီဠာပသုတာ ဟုတွာ န ဝိစရန္တိ၊ တဒါ ကိရ သူရိယဿ ဝိမာနံ ပကတိမဂ္ဂတော အဓော ဩတရိတွာ ဝိစရတိ၊ တဿ ဩရုယှ စရဏေနေဝ စန္ဒဝိမာနမ္ပိ အဓော ဩရုယှ စရတိ တဂ္ဂတိကတ္တာ၊ တသ္မာ သာ ဝီထိ ဥဒကာဘာဝေန အဇာနုရူပတာယ ‘‘အဇဝီထီ’’တိ သမညံ ဂတာ။ ယာယ ပန ဝီထိယာ သူရိယေ ဂစ္ဆန္တေ ဝဿဝလာဟကာ ဒေဝပုတ္တာ သူရိယာဘိတာပါဘာဝတော အဘိဏှံ အတ္တနော ဝိမာနတော ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ကီဠာပသုတာ ဣတော စိတော စ ဝိစရန္တိ၊ တဒါ ကိရ သူရိယဝိမာနံ ပကတိမဂ္ဂတော ဥဒ္ဓံ အာရုဟိတွာ ဝိစရတိ၊ တဿ ဥဒ္ဓံ အာရုယှ စရဏေနေဝ စန္ဒဝိမာနမ္ပိ ဥဒ္ဓံ အာရုယှ စရတိ တဂ္ဂတိကတ္တာ၊ တဂ္ဂတိကတာ စ သမာနဂတိနာ ဝါတမဏ္ဍလေန ဝိမာနဿ ဖေလ္လိတဗ္ဗတ္တာ၊ တသ္မာ သာ ဝီထိ ဥဒကဗဟုဘာဝေန နာဂါနုရူပတာယ ‘‘နာဂဝီထီ’’တိ သမညံ ဂတာ။ ယဒါ သူရိယော ဥဒ္ဓမနာရုဟန္တော၊ အဓော စ အနောတရန္တော ပကတိမဂ္ဂေနေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တဒါ ဝဿဝလာဟကာ ယထာကာလံ၊ ယထာရုစိ စ ဝိမာနတော နိက္ခမိတွာ သုခေန ဝိစရန္တိ၊ တေန ကာလေန ကာလံ ဝဿနတော လောကေ ဥတုသမတာ ဟောတိ၊ တာယ ဥတုသမတာယ ဟေတုဘူတာယ သာ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဂတိ ဂဝါနုရူပတာယ ‘‘ဂေါဝီထီ’’တိ သမညံ ဂတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဇဝီထီ’’တိအာဒိ။

ဧဝံ ‘‘ကတိ နေသံ ဝီထိယော’’တိ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘‘ကထံ ဝိစရန္တီ’’တိ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ‘‘စန္ဒိမသူရိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သိနေရုတော ဗဟိ နိက္ခမန္တီတိ သိနေရုသမီပေန တံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တာ တတော ဂမနဝီထိတော ဗဟိ အတ္တနော တိရိယဂမနေန စက္ကဝါဠာဘိမုခါ နိက္ခမန္တိ။ အန္တော ဝိစရန္တီတိ ဧဝံ ဆ မာသေ ခဏေ ခဏေ သိနေရုတော အပသက္ကနဝသေန တတော နိက္ခမိတွာ စက္ကဝါဠသမီပံ ပတ္တာ၊ တတောပိ ဆ မာသေ ခဏေ ခဏေ အပသက္ကနဝသေန နိက္ခမိတွာ သိနေရုသမီပံ ပါပုဏန္တာ အန္တော ဝိစရန္တိ။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ သင်္ခေပေန ဝုတ္တံ ဝိဝရိတုံ ‘‘တေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သိနေရုဿ၊ စက္ကဝါဠဿ စ ယံ ဌာနံ ဝေမဇ္ဈံ၊ တဿ၊ သိနေရုဿ စ ယံ ဌာနံ ဝေမဇ္ဈံ၊ တေန ဂစ္ဆန္တာ ‘‘သိနေရုသမီပေန ဝိစရန္တီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ န သိနေရုဿ အဂ္ဂါဠိန္ဒအလ္လီနာ။ စက္ကဝါဠသမီပေန စရိတွာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ မဇ္ဈေနာတိ သိနေရုဿ၊ စက္ကဝါဠဿ စ ဥဇုကံ ဝေမဇ္ဈေန မဂ္ဂေန။ စိတြမာသေ မဇ္ဈေနာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ဧကပ္ပဟာရေနာတိ ဧကဝေလာယ၊ ဧကေနေဝ ဝါ အတ္တနော ဧကပ္ပဟာရေန။ မဇ္ဈနှိကောတိ ဌိတမဇ္ဈနှိကော ကာလော ဟောတိ။ တဒါ ဟိ သူရိယမဏ္ဍလံ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တံ ဟုတွာပိ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ဌိတဿ ဥပဍ္ဎမေဝ ဒိဿတိ၊ ဥတ္တရကုရူသု ဌိတဿ ဩဂစ္ဆန္တံ ဟုတွာ။ ဧဝဉှိ ဧကဝေလာယမေဝ တီသု ဒီပေသု အာလောကကရဏံ။

ယေသု ကတ္တိကာဒိနက္ခတ္တသမညာ၊ တာနိပိ တာရကရူပါနိ ယေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘သေသတာရကရူပါနိ စာ’’တိ၊ နက္ခတ္တသညိတတာရကရူပတော အဝသိဋ္ဌတာရကရူပါနီတိ အတ္ထော။ ဥဘယာနိပိ တာနိ ဒေဝတာနံ ဝသနကဝိမာနာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ရာ-သဒ္ဒေါ တိယတိ ဆိဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ရတ္တိ၊ သတ္တာနံ သဒ္ဒဿ ဝူပသမနကာလောတိ အတ္ထော။ ဒိဗ္ဗန္တိ သတ္တာ ကီဠန္တိ ဇောတန္တိ ဧတ္ထာတိ ဒိဝါ။ သတ္တာနံ အာယုံ မိနန္တော ဝိယ သိယတိ အန္တံ ကရောတီတိ မာသော။ တံ တံ ကိရိယံ အရတိ ဝတ္တေတီတိ ဥတု။ တံ တံ သတ္တံ၊ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိဉ္စ သင်္ဂမ္မ ဝဒန္တော ဝိယ သရတိ ဝတ္တေတီတိ သံဝစ္ဆရော။

၁၂၂။ ဝိဝဇ္ဇနံ ဝိဝဇ္ဇော၊ သော ဧဝ ဝေဝဇ္ဇံ၊ ဝဏ္ဏဿ ဝေဝဇ္ဇံ ဝဏ္ဏဝေဝဇ္ဇံ၊ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိယာ ဝိဂမော၊ တဿ ပန အတ္ထိတာ ‘‘ဝဏ္ဏဝေဝဇ္ဇတာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဝိဝဇ္ဇဘာဝေါ’’တိ။ တေသန္တိ ဝဏ္ဏဝန္တာနံ သတ္တာနံ။ အတိမာနပ္ပစ္စယာတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏဝမ္ဘနဝသေန အတိက္ကမ္မ အတ္တနော ဝဏ္ဏံ ပဋိစ္စ မာနပစ္စယာ၊ မာနသမ္ပဂ္ဂဏှနနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ သာတိသယော ရသော ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ရသာတိ လဒ္ဓမာနာယ၊ အနုဘာသိံသူတိ အနုရောဓဝသေန ဘာသိံသု။ လောကုပ္ပတ္တိဝံသကထန္တိ လောကုပ္ပတ္တိဝံသဇံ ပဝေဏီကထံ၊ အာဒိကာလေ ဥပ္ပန္နံ ပဝေဏီအာဂတကထန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အနုပတန္တီ’’တိပိ ပါဌော၊ သော ဧဝတ္ထော။

ဘူမိပပ္ပဋကပါတုဘာဝါဒိဝဏ္ဏနာ

၁၂၃။ ဧဒိသော ဟုတွာတိ အဟိစ္ဆတ္တကသဒိသော ဟုတွာ။

၁၂၄။ ပဒါလတာတိ ‘‘ပဒါ’’တိ ဧဝံနာမာ ဧကာ လတာ၊ သာ ပန ယသ္မာ သမ္ပန္နဝဏ္ဏဂန္ဓရသာ၊ တသ္မာ ‘‘ဘဒ္ဒလတာ’’တိ ဝုတ္တာ။ နာဠိကာတိ နာဠိဝလ္လိ။ အဟာယီတိ နဿိ။

၁၂၅။ အကဋ္ဌပါကောတိ အကဋ္ဌေယေဝ ဌာနေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပစ္စနကော၊ နီဝါရော ဝိယ သဉ္ဇာတော ဟုတွာ နိပ္ပဇ္ဇနကောတိ အတ္ထော။ ကဏော ‘‘ကုဏ္ဍက’’န္တိ စ ဝုစ္စတိ။ ထုသန္တိ တဏ္ဍုလံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတတ္တစော၊ တဒဘာဝတော ‘‘အကဏော၊ အထုသော’’တိ သာလိ ဝုတ္တော။ ‘‘ပဋိဝိရူဠှ’’န္တိ ဣဒံ ပက္ကဘာဝဿ ကာရဏဝစနံ။ ပဋိဝိရူဠှတော ဟိ တံ ပက္ကန္တိ။ ယသ္မိံ ဌာနေ သာယံ ပက္ကော သာလိ ဂဟိတော၊ တဒေဝ ဌာနံ ဒုတိယဒိဝသေ ပါတော ပက္ကေန သာလိနာ ပရိပုဏ္ဏံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘သာယံ ဂဟိတဋ္ဌာနံ ပါတော ပက္ကံ ဟောတီ’’တိအာဒိ။ အလာယိတန္တိ လာယိတဋ္ဌာနမ္ပိ တေသံ ကမ္မပ္ပစ္စယာ အလာယိတမေဝ ဟုတွာ အနူနံ ပရိပုဏ္ဏမေဝ ပညာယတိ၊ န ကေဝလံ ပညာယနမေဝ၊ အထ ခေါ တထာဘူတမေဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။

ဣတ္ထိပုရိသလိင်္ဂါဒိပါတုဘာဝဝဏ္ဏနာ

၁၂၆။ ‘‘မနုဿကာလေ’’တိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတာနံယေဝ တတ္ထ ဣဒါနိ နိကန္တိဝသေန ဥပ္ပတ္တိ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ဒေဝတာနမ္ပိ ပုရိမဇာတိယံ ဣတ္ထိဘာဝေ ဌိတာနံ တတ္ထ ဝိရာဂါဒိပုရိသတ္တပ္ပစ္စယေ အသတိ တဒါ ဣတ္ထိလိင်္ဂမေဝ ပါတုဘဝတိ။ ပုရိသတ္တပစ္စယေတိ ‘‘အတ္တနောပိ အနိဿရတာ၊ သဗ္ဗကာလံ ပရာယတ္တဝုတ္တိတာ၊ ရဇဿလတာ ဝဉ္စတာ၊ ဂဗ္ဘဓာရဏံ၊ ပဌမာယ ပကတိယာ နိဟီနပကတိတာ၊ သူရဝီရတာဘာဝေါ၊ ‘အပ္ပကာ ဇနာ’တိ ‘ဟီဠေတဗ္ဗတာ’တိ ဧဝမာဒိ အာဒီနဝပစ္စဝေက္ခဏပုဗ္ဗကမ္ပိ ဣတ္ထိဘာဝေ ‘အလံ ဣတ္ထိဘာဝေန၊ န ဟိ ဣတ္ထိဘာဝေ ဌတွာ စက္ကဝတ္တိသိရိံ၊ န သက္ကမာရဗြဟ္မသိရိယော ပစ္စနုဘဝိတုံ၊ န ပစ္စေကဗောဓိံ၊ န သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဓိဂန္တုံ သက္ကာ’တိ ဧဝံ ဣတ္ထိဘာဝဝိရဇ္ဇနံ၊ ‘ယထာဝုတ္တအာဒီနဝဝိရဟတော ဥတ္တမပကတိဘာဝတော သမ္ပဒမိဒံ ပုရိသတ္တံ နာမ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ၊ ဧတ္ထ ဌတွာ သက္ကာ ဧတာ သမ္ပတ္တိယော သမ္ပာပုဏိတု’န္တိ ဧဝံ ပုရိသတ္တဘာဝေ သမ္ဘာဝနာပုဗ္ဗကံ ပတ္ထနာဌပနံ၊ ‘တတ္ထ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရစိတ္တတာ’တိ’’ ဧဝမာဒိကေ ပုရိသဘာဝဿ ပစ္စယဘူတေ ဓမ္မေ။ ပူရေတွာ ဝဍ္ဎေတွာ။ ပစ္စက္ခံ ဘူတံ၊ သဒိသဉ္စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ၊ သမ္ပရာယိကဉ္စ သုဝိပုလံ အနတ္ထံ အစိန္တေတွာ ပုရိသဿ ကာမေသု မိစ္ဆာစရဏံ ကေဝလံ ဣတ္ထိယံ အာသာပတ္တိ ဖလေနေဝါတိ အာသာအာပတ္တိ ဣတ္ထိဘာဝါဝဟာပိ ဟောတိယေဝ။ တန္နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဘာဝေန တန္နိကန္တိယာ နိမိတ္တဘာဝါပတ္တိတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပုရိသော ဣတ္ထတ္တဘာဝံ လဘန္တော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရံ နိဿာယ လဘတီ’’တိ။ တဒါတိ ယထာဝုတ္တေ ပဌမကပ္ပိကကာလေ။ ပကတိယာတိ သဘာဝေန။ မာတုဂါမဿာတိ ပုရိမတ္တဘာဝေ မာတုဂါမဘူတဿ။ ပုရိသဿာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ပကတိယာ’’တိ ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဥပနိဇ္ဈာယတန္တိ ဥပေစ္စ နိဇ္ဈာယန္တာနံ။ ယထာ အညမညသ္မိံ သာရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ သာပေက္ခဘာဝေန ဩလောကေန္တာနံ။ ရာဂပရိဠာဟောတိ ရာဂဇော ပရိဠာဟော။

နိဗ္ဗုယှမာနာယာတိ ပရိဏတာ ဟုတွာ နိယျမာနာယ။

မေထုနဓမ္မသမာစာရဝဏ္ဏနာ

၁၂၇။ ဂေါမယပိဏ္ဍမတ္တမ္ပိ နာလတ္ထာတိ သမ္မဒေဝ ဝိဝါဟကမ္မံ နာလတ္ထာတိ အဓိပ္ပာယေန ဝဒန္တိ။ ပါတဗျတန္တိ တသ္မိံ အသဒ္ဓမ္မေ ကိလေသကာမေန ပိဝိတဗ္ဗတံ ကိဉ္စိ ပိဝိတဗ္ဗဝတ္ထုံ ပိဝန္တာ ဝိယ အတိဝိယ တောသေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇိံသု၊ ပါတဗျတန္တိ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇနကတံ အာပဇ္ဇိံသု ဥပဂစ္ဆိံသု။ ပရိဘောဂတ္ထော ဟိ အယံ ပါ-သဒ္ဒေါ၊ ကတ္တုသာဓနော စ တဗျ-သဒ္ဒေါ၊ ယထာရုစိ ပရိဘုဉ္ဇိံသူတိ အတ္ထော။

သန္နိဓိကာရကန္တိ သန္နိဓိကာရံ၊ က-ကာရော ပဒဝဍ္ဎနမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သန္နိဓိံ ကတွာ’’တိ။ အပဒါနန္တိ အဝခဏ္ဍနံ။ ဧကေကသ္မိံ ဌာနေတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ဝဟိတံ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ဧကေကသ္မိံ ဌာနေ။ ဂုမ္ဗဂုမ္ဗာတိ ပုဉ္ဇပုဉ္ဇာ။

သာလိဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ

၁၂၈။ သီမံ ဌပေယျာမာတိ ‘‘အယံ ဘူမိဘာဂေါ အသုကဿ၊ အယံ ဘူမိဘာဂေါ အသုကဿာ’’တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆေဒံ ကရေယျာမ။ တံ အဂ္ဂံ ကတွာတိ တံ အာဒိံ ကတွာ။

မဟာသမ္မတရာဇဝဏ္ဏနာ

၁၃၀။ ပကာသေတဗ္ဗန္တိ ဒေါသဝသေန ပကာသေတဗ္ဗံ။ ခိပိတဗ္ဗန္တိ ခေပံ ကာတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ဟာရေတဗ္ဗ’’န္တိ၊ သတ္တနိကာယတော နီဟရိတဗ္ဗံ။

နေသန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။

၁၃၁။ အက္ခရန္တိ နိရုတ္တိံ။ သာ ဟိ မဟာဇနေန သမ္မတောတိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝတ္တဗ္ဗတော နိရုတ္တိ၊ တသ္မိံယေဝ နိရူဠှဘာဝတော၊ အညတ္ထ အသဉ္စရဏတော အက္ခရန္တိ စ ဝုစ္စတိ၊ တထာ သင်္ခါတဗ္ဗတော သင်္ခါ၊ သမညာယတီတိ သမညာ၊ ပညာပနတော ပညတ္တိ၊ ဝေါဟရဏတော ဝေါဟာရော။ ဥပ္ပန္နောတိ ပဝတ္တော။ န ကေဝလံ အက္ခရမေဝါတိ န ကေဝလံ သမညာကရဏမေဝ။ ခေတ္တသာမိနောတိ တံ တံ ဘူမိဘာဂံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဌိတသတ္တာ။ တီဟိ သင်္ခေဟီတိ တိဝိဓကိရိယာဘိသင်္ခတေဟိ တီဟိ သင်္ခေဟိ ခတ္တိယာဒီဟိ တီဟိ ဝဏ္ဏေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတေဟိ။ ‘‘ခတ္တိယာနုယန္တဗြာဟ္မဏဂဟပတိကနေဂမဇာနပဒေဟိ တီဟိ ဂဟပတီဟိ ပရိဂ္ဂဟိတေဟီ’’တိ စ ဝဒန္တိ။ အဂ္ဂန္တိ ဉာတေနာတိ အဂ္ဂံ ကုလန္တိ ဉာတေန။ ခတ္တိယကုလဉှိ လောကေ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ။ ယထာဟ ‘‘ခတ္တိယော သေဋ္ဌော ဇနေတသ္မိံ၊ ယေ ဂေါတ္တပဋိသာရိနော’’တိ၊ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၇၇၊ ၃။၁၄၀၊ မ။ နိ။ ၂။၃၀၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၈၂၊ ၂၄၅) အဘေဒေါပစာရေန ပန အက္ခရဿ ခတ္တိယသဒ္ဒဿပိ သေဋ္ဌတာတိ ပါဠိယံ ‘‘အဂ္ဂညေန အက္ခရေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ အဘေဒေါပစာရေန ဝိနာ ဧဝ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အဂ္ဂေ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဗြာဟ္မဏမဏ္ဍလာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၃၂။ ယေန အနာရမ္ဘဘာဝေန ဗာဟိတာကုသလာ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တမေဝ တာဝ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘ဝီတင်္ဂါရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ တဒတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ပစိတွာ’’တိအာဒိမာဟ။ တမေနန္တိ ဝစနဝိပလ္လာသေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘တေ ဧတေ’’တိ။ အဘိသင်္ခရောန္တာတိ စိတ္တမန္တဘာဝေန အညမညံ အဘိဝိသိဋ္ဌေ ကရောန္တာ၊ ဗြာဟ္မဏာကပ္ပဘာဝေန သင်္ခရောန္တာ စ။ ဝါစေန္တာတိ ပရေသံ ကထေန္တာ၊ ယေ တထာ ဂန္ထေ ကာတုံ န ဇာနန္တိ။ အစ္ဆန္တီတိ အာသန္တိ၊ ဥပဝိသန္တီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဝသန္တီ’’တိ။ အစ္ဆေန္တီတိ ကာလံ ခေပေန္တိ။ ဟီနသမ္မတံ ဈာနဘာဝနာနုယောဂံ ဆဍ္ဍေတွာ ဂန္ထေ ပသုတတာဒီပနတော။ သေဋ္ဌသမ္မတံ ဇာတံ ‘‘ဝေဒဓရာ သောတ္တိယာ သုဗြာဟ္မဏာတိ ဧဝံ သေဋ္ဌသမ္မတံ ဇာတံ။

၁၃၃။ မေထုနဓမ္မံ သမာဒိယိတွာတိ ဇာယာပတိကဘာဝေန ဒွယံ ဒွယံ နိဝါသံ အဇ္ဈုပဂန္တွာ။ ဝါဏိဇကမ္မာဒိကေတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကသိကမ္မာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

၁၃၄။ လုဒ္ဒါစာရကမ္မခုဒ္ဒါစာရကမ္မုနာတိ ပရဝိဟေဌနာဒိလုဒ္ဒါစာရကမ္မုနာ၊ နဠကာရဒါရုကမ္မာဒိခုဒ္ဒါစာရကမ္မုနာ စ။ သုဒ္ဒန္တိ ဧတ္ထ သု-ဣတိ သီဃတ္ထေ နိပါတော။ ဒါ-ဣတိ ဂရဟဏတ္ထေတိ အာဟ ‘‘သုဒ္ဒံ သုဒ္ဒံ လဟုံ လဟုံ ကုစ္ဆိတံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။

၁၃၅။ အဟူတိ ကာလဝိပလ္လာသဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဟောတိ ခေါ’’တိ အာဟ။ ဣမိနာတိ ‘‘ဣမေဟိ ခေါ၊ ဝါသေဋ္ဌ၊ စတူဟိ မဏ္ဍလေဟိ သမဏမဏ္ဍလဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန။ ဣမံ ဒဿေတီတိ သမဏမဏ္ဍလံ နာမ…ပေ… သုဒ္ဓိံ ပါပုဏန္တီတိ ဣမံ အတ္ထဇာတံ ဒဿေတိ။ ယဒိ ဣမေဟိ…ပေ… အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တေ ဣမာနေဝ စတ္တာရိ မဏ္ဍလာနိ ပဓာနာနိ၊ သမဏမဏ္ဍလံ အပ္ပဓာနံ တတော အဘိနိဗ္ဗတ္တတ္တာတိ? နယိဒမေဝန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမဏမဏ္ဍလံ အနုဝတ္တန္တိ ဂုဏေဟိ ဝိသိဋ္ဌဘာဝတော။ ဂုဏော ဟိ ဝိညူနံ အနုဝတ္တနဟေတု၊ န ကောလပုတ္တိယံ၊ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာ၊ ဝါက္ကရဏမတ္တံ ဝါ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မေနေဝ အနုဝတ္တန္တိ၊ နော အဓမ္မေနာ’’တိ။ သော ဓမ္မော စ လောကုတ္တရောဝ အဓိပ္ပေတော၊ ယေန သံသာရတော ဝိသုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ သမဏမဏ္ဍလန္တိ စ သာသနိကမေဝ သမဏဂဏံ ဝဒတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘သမဏမဏ္ဍလဉှီ’’တိအာဒိ။

ဒုစ္စရိတာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၃၆။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန သမာဒိန္နကမ္မံ နာမ ‘‘ကော အနုဗန္ဓိတဗ္ဗော။ အဇောတဂ္ဂိသောဋ္ဌိမိသော’’တိအာဒိနာ ယညဝိဓာနာဒိဝသေန ပဝတ္တိတံ ဟိံသာဒိပါပကမ္မံ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မဿာတိ ‘‘ဧသ သဒ္ဓါဓိဂတော ဒေဝယာနော၊ ယေန ယန္တိ ပုတ္တိနော ဝိသောကာ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တိတဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသဟဂတကမ္မဿ။ သမာဒါနံ တဿ တထာ ပဝတ္တနံ၊ တဿာ ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ ဥပဂမနံ။

၁၃၇။ ဒွယကာရီတိ ကုသလာကုသလဒွယဿ ကတ္တာ။ တယိဒံ ဒွယံ ယသ္မာ ဧကဇ္ဈံ နပ္ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ကာလေနာ’’တိအာဒိ။ ဧကက္ခဏေ ဥဘယဝိပါကဒါနဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ ဧကသ္မိံ ခဏေ စိတ္တဒွယူပသဉှိတာယ သတ္တသန္တတိယာ အဘာဝတော။ ယထာ ပန ဒွယကာရိနော သုခဒုက္ခပဋိသံဝေဒိတာ သမ္ဘဝတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေန ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံဘူတောတိ ဝိကလာဝယဝေါ။ ဒွေပိဟိ ကုသလာကုသလကမ္မာနိ ကတူပစိတာနိ သဘာဝတော ဗလဝန္တာနေဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ မရဏကာလေ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေသု အကုသလံ ဗလဝတရံ ဟောတိ ပစ္စယလာဘတော။ နိကန္တိအာဒယော ဟိ ပစ္စယဝိသေသာ အကုသလဿေဝ သဘာဂါ၊ န ကုသလဿ၊ တသ္မာ ကတူပစိတဘာဝေန သမာနဗလေသုပိ ကုသလာကုသလေသု ပစ္စယလာဘေန ဝိပစ္စိတုံ လဒ္ဓါကာသတာယ ကုသလတော အကုသလံ ဗလဝတရံ ဟောတီတိ၊ တထာဘူတမ္ပိ တံ ယထာ ဝိပါကဒါနေ လဒ္ဓါကာသဿ ကုသလဿာပိ အဝသရော ဟောတိ၊ တထာ လဒ္ဓပစ္စယံ ပဋိသန္ဓိဒါနာဘိမုခံ ကုသလံ ပဋိဗာဟိတွာ ပဋိသန္ဓိံ ဒေန္တံ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တာပေတီတိ။ ‘‘အကုသလံ ဗလဝတရံ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘အကုသလံ စေ ဗလဝတရံ ဟောတိ၊ တံ ကုသလံ ပဋိဗာဟိတွာ’’တိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထံ ဝတွာ တေသု ကုသလံ စေ ဗလဝတရံ ဟောတိ၊ တဉ္စ အကုသလံ ပဋိဗာဟိတွာ မနုဿယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တာပေတိ၊ အကုသလံ ပဝတ္တိဝေဒနီယံ ဟောတိ၊ အထ နံ တံ ကာဏမ္ပိ ကရောတိ ခုဇ္ဇမ္ပိ ပီဌသပ္ပိမ္ပိ ကုစ္ဆိရောဂါဒီဟိ ဝါ ဥပဒ္ဒုတံ။ ဧဝံ သော ပဝတ္တိယံ နာနပ္ပကာရံ ဒုက္ခံ ပစ္စနုဘဝတီတိ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဟောတီ’’တိ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဝုတ္တကာလေ ဝါ ကာရေန သမာနဗလေသု ကုသလာကုသလကမ္မေသု ဥပဋ္ဌဟန္တေသု မရဏဿ အာသန္နဝေလာယံ ယဒိ ဗလဝတရာနိ ကုသလဇဝနာနိ ဇဝန္တိ၊ ယထာဥပဋ္ဌိတံ အကုသလံ ပဋိဗာဟိတွာ ကုသလံ ဝုတ္တနယေန ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ။ အထ ဗလဝတရာနိ အကုသလဇဝနာနိ ဇဝန္တိ၊ ယထာဥပဋ္ဌိတံ ကုသလံ ပဋိဗာဟိတွာ အကုသလံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဥဘိန္နံ ကမ္မာနံ သမာနဗလဝဘာဝတော၊ ပစ္စယန္တရသာပေက္ခတော စာတိ၊ သဗ္ဗံ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဗောဓိပက္ခိယဘာဝနာဝဏ္ဏနာ

၁၃၈။ ဗောဓိ ဝုစ္စတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ၊ သဘာဝတော၊ တံသဘာဝတော စ တဿာ ပက္ခေ ဘဝါတိ ဗောဓိပက္ခိယာ၊ သတိဝီရိယာဒယော ဓမ္မာ၊ တေသံ ဗောဓိပက္ခိယာနံ။ ပဋိပါဋိယာတိ ဗောဓိပက္ခိယဒေသနာပဋိပါဋိယာ။ ဘာဝနံ အနုဂန္တွာတိ အနုက္ကမေန ပဝတ္တံ ဘာဝနံ ပတွာ။ တေနာဟ ‘‘ပဋိပဇ္ဇိတွာ’’တိ။ သဥပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဝသေန ခီဏာသဝဿ သေဋ္ဌဘာဝံ လောကဿ ပါကဋံ ကတွာ ဒဿေတုံ သက္ကာ၊ န ဣတရာယ သဗ္ဗသော အပညတ္တိဘာဝူပဂမနေ တဿ အဒဿနတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိနိဗ္ဗာတီတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတီ’’တိ။ ဝိနိဝတ္တေတွာတိ တတော စတုဝဏ္ဏတော နီဟရိတွာ။

၁၄၀။ တမေဝတ္ထန္တိ ‘‘ခီဏာသဝေါဝ ဒေဝမနုဿေသု သေဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ။

သေဋ္ဌစ္ဆေဒကဝါဒမေဝါတိ ဇာတိဗြာဟ္မဏာနံ သေဋ္ဌဘာဝသမုစ္ဆေဒကမေဝ ကထံ။ ဒဿေတွာ ဘာသိတွာ။ သုတ္တန္တံ ဝိနိဝတ္တေတွာတိ ပုဗ္ဗေ လောကိယဓမ္မသန္ဒဿနဝသေန ပဝတ္တံ အဂ္ဂညသုတ္တံ ‘‘သတ္တန္နံ ဗောဓိပက္ခိယာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနမနွာယာ’’တိအာဒိနာ တတော ဝိနိဝတ္တေတွာ နီဟရိတွာ တေန အသံသဋ္ဌံ ကတွာ။ အာဝဇ္ဇန္တာတိ သမန္နာဟရန္တာ။ အနုမဇ္ဇန္တာတိ ပုဗ္ဗေနာပရံ အတ္ထတော ဝိစရန္တာတိ။

အဂ္ဂညသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၅။ သမ္ပသာဒနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

သာရိပုတ္တသီဟနာဒဝဏ္ဏနာ

၁၄၁။ ပါဝါရေန္တိ သဉ္ဆာဒေန္တိ သရီရံ ဧတေနာတိ ပါဝါရော၊ ဝတ္ထံ။ ပါဝရဏံ ဝါ ပါဝါရော၊ ‘‘ဝတ္ထံ ဒုဿ’’န္တိ ပရိယာယသဒ္ဒါ ဧတေတိ ဒုဿမေဝ ပါဝါရော၊ သော ဧတဿ ဗဟုဝိဓော အနေကကောဋိပ္ပဘေဒေါ ဘဏ္ဍဘူတော အတ္ထီတိ ဒုဿပါဝါရိကော။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ဒဟရကာလေ ဒုဿပါဝါရဘဏ္ဍမေဝ ဗဟုံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝါဏိဇ္ဇံ အကာသိ၊ တေန နံ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနေ ဌိတမ္ပိ ‘‘ပါဝါရိကော’’ တွေဝ သဉ္ဇာနန္တိ။ ဘဂဝတီတိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ ပကာရတ္ထော ဝါ၊ တေန ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရေန ဝုတ္တဝစနံ သဗ္ဗံ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ အဝေါစာ’’တိ တထာဝစနေ ကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သောမနဿပဝေဒနတ္ထ’’န္တိ ကသ္မာ ပယောဇနံ ဝိဿဇ္ဇိတံ၊ တယိဒံ အမ္ဗံ ပုဋ္ဌဿ လဗုဇံ ဗျာကရဏသဒိသန္တိ? နယိဒမေဝံ စိန္တေတဗ္ဗံ။ ယာ ဟိဿ ထေရဿ တဒါ ဘဂဝတိ သောမနဿုပ္ပတ္တိ၊ သာ နိဒ္ဓါရိတရူပါ ကာရဏဘာဝေန စောဒိတာ၊ တသ္မာ ဧဝံ အဝေါစာတိ၊ သာ ဧဝ စ ယသ္မာ နိဒ္ဓါရိတရူပါ ပဝေဒနဝသေန ဘဂဝတော သမ္မုခါ တထာဝစနံ ပယောဇေတိ၊ တသ္မာ ‘‘အတ္တနော ဥပ္ပန္နသောမနဿပဝေဒနတ္ထ’’န္တိ ပယောဇနဘာဝေန ဝိဿဇ္ဇိတံ။

တတြာတိ တသ္မိံ သောမနဿပဝေဒနေ။ ဝိဟာရေ နိဝါသပရိဝတ္တနဝသေန သုနိဝတ္ထနိဝါသနော။ အာဘုဇိတွာတိ အာဗန္ဓိတွာ။

သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘အဟော သန္တော ဝတာယံ အရိယဝိဟာရော’’တိ သမာပတ္တိသုခပစ္စဝေက္ခဏမုခေန အတ္တနော ဂုဏေ အနုဿရိတုံ အာရဒ္ဓါ၊ အာရဘိတွာ စ နေသံ တံ တံ သာမညဝိသေသဝိဘာဂဝသေန အနုဿရိ။ တထာ ဟိ ‘‘သမာဓီ’’တိ သာမညတော ဂဟိတဿေဝ ‘‘ပဌမံ ဈာန’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသဝိဘာဂေါ၊ ‘‘ပညာ’’တိ သာမညတော စ ဂဟိတဿေဝ ‘‘ဝိပဿနာဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသဝိဘာဂေါ ဥဒ္ဓဋော။ ‘‘လောကိယာဘိညာသု ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿေဝ ဂဟဏံ ထေရဿ ဣတရေဟိ သာတိသယန္တိ ဒဿေတု’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏမ္ပိ ပန ‘‘ကပ္ပသတသဟဿာဓိကဿာ’’တိအာဒိနာ ကိစ္စဝသေန ဒဿိတမေဝ၊ လက္ခဏဟာရဝသေန ဝါ ဣတရေသံ ပေတ္ထ ဂဟိတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အတ္ထပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ အတ္ထေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ။ တထာ ဓမ္မပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ ဓမ္မေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။ နိရုတ္တိပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ နိရုတ္တိယံ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ။ ပဋိဘာနပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာန ကရဏသမတ္ထံ ပဋိဘာနေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ၊ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၂၈) တံ သံဝဏ္ဏနာသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၂။၄၂၈) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာဝကဝိသယေ ပရမုက္ကံသဂတံ ဉာဏံ သာဝကပါရမိဉာဏံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဝိယ သဗ္ဗဉေယျဓမ္မေသု။ တဿာပိ ဟိ ဝိသုံ ပရိကမ္မံ နာမ နတ္ထိ၊ သာဝကပါရမိယာ ပန သမ္မဒေဝ ပရိပူရိတတ္တာ အဂ္ဂမဂ္ဂသမဓိဂမေနေဝဿ သမဓိဂမော ဟောတိ။ သဗ္ဗညုတညာဏဿေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ယာဝ နိသိန္နပလ္လင်္ကာ အနုဿရတောတိ ယောဇနာ။

ဘဂဝတော သီလံ နိဿာယ ဂုဏေ အနုဿရိတုမာရဒ္ဓါတိ ယောဇနာ။ ယသ္မာ ဂုဏာနံ ဗဟုဘာဝတော နေသံ ဧကဇ္ဈံ အာပါထာဂမနံ နတ္ထိ၊ သတိ စ တသ္မိံ အနိရူပိတရူပေနေဝ အနုဿရဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ထေရော သဝိသယေ ဌတွာ တေ အနုပဒံ သရူပတော အနုဿရိ၊ အနုဿရန္တော စ သဗ္ဗပဌမံ သီလံ အနုဿရိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘဂဝတော သီလံ နိဿာယာ’’တိ အာဟ၊ သီလံ အာရဗ္ဘာတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မာ စေတ္ထ ထေရော ဧကေကဝသေန ဘဂဝတော ဂုဏေ အနုဿရိတွာ တတော ပရံ စတုက္ကပဉ္စကာဒိဝသေန အနုဿရိ၊ တသ္မာ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ’’တိ ဝတွာ တတော ပရံ ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာသာမညေန ဣန္ဒြိယေသု ဝတ္တဗ္ဗေသု တာနိ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘စတ္တာရော မဂ္ဂေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ မဟာသီဟနာဒသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၂) အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စတ္တာရော အရိယဝံသာ အရိယဝံသသုတ္တေ (အ။ နိ။ ၄။၂၈) အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဓာနိယင်္ဂါဒယော သင်္ဂီတိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၇) ဒသုတ္တရသုတ္တေသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၅) အာဂမိဿန္တိ။ ဆ သာရဏီယ ဓမ္မာ ပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၄၁) အာဂတာ ဧဝ။ သုခံ သုပနာဒယော (အ။ နိ။ ၁၁။၁၅၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၂၂) ဧကာဒသ မေတ္တာနိသံသာ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စ’’န္တိအာဒိနာ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၅၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) စတူသု အရိယသစ္စေသု တိပရိဝတ္တဝသေန အာဂတာ ဒွါဒသ ဓမ္မစက္ကာကာရာ။ မဂ္ဂဖလေသု ပဝတ္တာနိ အဋ္ဌ ဉာဏာနိ၊ ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ စာတိ စုဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓဉာဏာနိ။ ပဉ္စဒသ ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယာ ဓမ္မာ မေဃိယသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၁) ဂဟေတဗ္ဗာ၊ သောဠသဝိဓာ အာနာပါနဿတိ အာနာပါနဿတိသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၁၄၈)၊ အဋ္ဌာရသ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ (မဟာနိ။ ၆၉၊ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅) ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ –

အတီတံသေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ၊ အနာဂတံသေ၊ ပစ္စုပ္ပန္နံသေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ။ ဣမေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ၊ သဗ္ဗံ ဝစီကမ္မံ၊ သဗ္ဗံ မနောကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ ဣမေဟိ ဆဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နတ္ထိ ဆန္ဒဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဓမ္မဒေသနာယ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဝီရိယဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ သမာဓိဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ပညာယ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဝိမုတ္တိယာ ဟာနိ။ ဣမေဟိ ဒွါဒသဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နတ္ထိ ဒဝါ၊ နတ္ထိ ရဝါ၊ နတ္ထိ အပ္ဖုဋ္ဌံ၊ နတ္ထိ ဝေဂါယိတတ္တံ၊ နတ္ထိ အဗျာဝဋမနော၊ နတ္ထိ အပ္ပဋိသင်္ခါနုပေက္ခာတိ။

တတ္ထ ‘‘နတ္ထိ ဒဝါတိ ခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယေန ကိရိယာ နတ္ထိ။ နတ္ထိ ရဝါတိ သဟသာ ကိရိယာ နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သဟသာ ပန ကိရိယာ ဒဝါ၊ ‘‘အညံ ကရိဿာမီ’’တိ အညဿ ကရဏံ ရဝါ။ နတ္ထိ အပ္ဖုဋန္တိ ဉာဏေန အဖုသိတံ နတ္ထိ။ နတ္ထိ ဝေဂါယိတတ္တန္တိ တုရိတကိရိယာ နတ္ထိ။ နတ္ထိ အဗျာဝဋမနောတိ နိရတ္ထကစိတ္တသမုဒါစာရော နတ္ထိ။ နတ္ထိ အပ္ပဋိသင်္ခါနုပေက္ခာတိ အညာဏုပေက္ခာ နတ္ထိ။ ကေစိ ပန ‘‘နတ္ထိ ဓမ္မဒေသနာယ ဟာနီ’’တိ အပဌိတွာ ‘‘နတ္ထိ ဆန္ဒဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဝီရိယဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ သတိယာ [သတ္တိယာ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ)] ဟာနီ’’တိ ပဌန္တိ။

ဇရာမရဏာဒီသု ဧကာဒသသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု ပစ္စေကံ စတုသစ္စယောဇနာဝသေန ပဝတ္တာနိ စတုစတ္တာလီသ ဉာဏာနိယေဝ (သံ။ နိ။ ၂။၃၃) သုခဝိသေသာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဉာဏဝတ္ထူနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ယတော ခေါ ဘိက္ခဝေ အရိယသာဝကော ဧဝံ ဇရာမရဏံ ပဇာနာတိ၊ ဧဝံ ဇရာမရဏသမုဒယံ ပဇာနာတိ၊ ဧဝံ ဇရာမရဏနိရောဓံ ပဇာနာတိ၊ ဧဝံ ဇရာမရဏနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၃)။

ဇရာမရဏသမုဒယောတိ စေတ္ထ ဇာတိ အဓိပ္ပေတာ။ သေသပဒေသု ဘဝါဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေသု ဖဿာဒယော ပရောပဏ္ဏာသ ကုသလဓမ္မာ။

‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဉာဏံ၊ ‘‘အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဉာဏံ၊ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဉာဏံ၊ ‘‘အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဉာဏံ၊ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဉာဏံ၊ ‘‘အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဉာဏံ။ ‘‘ယမ္ပိ ဣဒံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ တမ္ပိ ခယဓမ္မံ ဝယဓမ္မံ ဝိရာဂဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဉာဏန္တိ ဧဝံ ဇရာမရဏာဒီသု ဧကာဒသသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု ပစ္စေကံ သတ္တ သတ္တ ကတွာ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏဝတ္ထူနိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၄) ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ယမ္ပီတိ ဆဗ္ဗိဓမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဝိပဿနာရမ္မဏဘာဝေန ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ဆပိ ဉာဏာနိ သင်္ခိပိတွာ ဝုတ္တံ ဉာဏံ။ ‘‘ခယဓမ္မ’’န္တိအာဒိနာ ပန ပကာရေန ပဝတ္တဉာဏဿ ဒဿနံ၊ ဝိပဿနာဒဿနတော ဝိပဿနာ ပဋိဝိပဿနာဒဿနမတ္တမေဝါတိ န တံ ‘‘အင်္ဂ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ပါဠိယံ (သံ။ နိ။ ၂။၃၄) ပန သဗ္ဗတ္ထ ဉာဏဝသေန အင်္ဂါနံ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘နိရောဓဓမ္မန္တိ ဉာဏ’’န္တိ ဣတိ-သဒ္ဒေန ပကာသေတွာ ဝုတ္တံ ဝိပဿနာဉာဏံ သတ္တမံ ဉာဏန္တိ အယမတ္ထော ဒိဿတိ။ န ဟိ ယမ္ပိ ဣဒံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ တမ္ပိ ဉာဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော ဟောတိ ဉာဏဂ္ဂဟဏေန ဧတသ္မိံ ဉာဏဘာဝဒဿနဿ အနဓိပ္ပေတတ္တာ၊ ‘‘ခယဓမ္မံ…ပေ… နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဧတေသံ သမ္ဗန္ဓဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ စာတိ။ စတုဝီသတိ…ပေ… ဝဇိရဉာဏန္တိ ဧတ္ထ ကေစိ တာဝ အာဟု ‘‘ဘဂဝါ ဒေဝသိကံ ဒွါဒသကောဋိသတသဟဿက္ခတ္တုံ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ ဒွါဒသကောဋိသတသဟဿက္ခတ္တုမေဝ စ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တာသံ ပုရေစရံ၊ သဟဝစရဉ္စ ဉာဏံ ပဋိပက္ခေဟိ အဘေဇ္ဇတံ၊ မဟတ္တဉ္စ ဥပါဒါယ မဟာဝဇိရဉာဏံ နာမ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘တထာဂတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒွေ ဝိတက္ကာ ဗဟုလံ သမုဒါစရန္တိ – ခေမော စ ဝိတက္ကော၊ ပဝိဝေကော စ ဝိတက္ကော’တိ (ဣတိဝု။ ၃၈)။

ခေမဝိတက္ကော ဟိ ဘဂဝတော မဟာကရုဏာသမာပတ္တိံ ပူရေတွာ ဌိတော၊ ပဝိဝေကဝိတက္ကော အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဘဝင်္ဂပရိဝါသော လဟုကော၊ မတ္ထကပ္ပတ္တော သမာပတ္တီသု ဝသီဘာဝေါ၊ တသ္မာ သမာပဇ္ဇနဝုဋ္ဌာနာနိ ကတိပယစိတ္တက္ခဏေဟေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။ ပဉ္စ ရူပါဝစရသမာပတ္တိယော စတဿော အရူပသမာပတ္တိယော အပ္ပမညာသမာပတ္တိယာ သဒ္ဓိံ ဒသ၊ နိရောဓသမာပတ္တိ၊ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိ စာတိ ဒွါဒသေတာ သမာပတ္တိယော ဘဂဝါ ပစ္စေကံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ကောဋိသတသဟဿက္ခတ္တုံ ပုရေဘတ္တံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တထာ ပစ္ဆာဘတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗသမာပတ္တိသဉ္စာရိတဉာဏံ မဟာဝဇိရဉာဏံ နာမာ’’တိ ကေစိ။

အပရေ ပန ‘‘ယံ တံ ဘဂဝတာ အဘိသမ္ဗောဓိဒိဝသေ ပစ္ဆိမယာမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမုခေန ပဋိလောမနယေန ဇရာမရဏတော ပဋ္ဌာယ ဉာဏံ ဩတာရေတွာ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနံ အာရဘန္တေန ယထာ နာမ ပုရိသော သုဝိဒုဂ္ဂံ မဟာဂဟနံ မဟာဝနံ ဆိန္ဒန္တော အန္တရန္တရာ နိသာနသိလာယံ ဖရသုံ သုနိသိတံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ နိသာနသိလာသဒိသိယော သမာပတ္တိယော အန္တရန္တရာ သမာပဇ္ဇိတွာ ဉာဏဿ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝံ သမ္ပာဒေတုံ အနုလောမပဋိလောမတော ပစ္စေကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂဝသေန သမ္မသန္တော ဒိဝသေ ဒိဝသေ လက္ခကောဋိလက္ခကောဋိဖလသမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘စတုဝီသတိ…ပေ… မဟာဝဇိရဉာဏံ နိဿာယာ’တိ’’။ နနု ဘဂဝတော သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေ ပရိကမ္မေ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ? နယိဒံ ဧကန္တိကံ။ တထာ ဟိ ဝေဒနာပဋိပ္ပဏာမနာဒီသု သဝိသေသံ ပရိကမ္မပုဗ္ဗင်္ဂမေန သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိ။ အပရေ ပန ‘‘လောကိယသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေ ပရိကမ္မေန ပယောဇနံ နတ္ထိ။ လောကုတ္တရသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေ တဇ္ဇံ ပရိကမ္မံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

‘‘အပရမ္ပရာ’’တိ ပဒံ ယေသံ ဒေသနာယ အတ္ထိ၊ တေ အပရမ္ပရိယာဝ။ ကုသလပညတ္တိယန္တိ ကုသလဓမ္မာနံ ပညာပနေ။ အနုတ္တရောတိ ဥတ္တမော။ ဥပနိဿယေ ဌတွာတိ ဉာဏူပနိဿယေ ဌတွာ ယာဒိသော ပုဗ္ဗူပနိဿယော ပုဗ္ဗယောဂေါ၊ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာယ။ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ ပဋိပက္ခဝိဂမေန ဉာဏဿ ဝိယ သဒ္ဓါယပိ တိက္ခဝိသဒဘာဝါပတ္တိတော။ အဝသေသအရဟန္တေဟီတိ ပကတိသာဝကေဟိ။ အသီတိ မဟာထေရာ ပရမတ္ထဒီပနိယံ ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာယံ နာမတော ဥဒ္ဓဋာ။ စတ္တာရော မဟာထေရာတိ မဟာကဿပအနုရုဒ္ဓမဟာကစ္စာနမဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရာ။ တေသုပိ အဂ္ဂသာဝကေသု သာရိပုတ္တတ္ထေရော ပညာယ ဝိသိဋ္ဌဘာဝတော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရတောပိ ဧကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တိက္ခဝိသဒဉာဏော အဘိနီဟာရမဟန္တတာယ သမ္ဘတဉာဏသမ္ဘာရတ္တာ။ သတိပိ ပစ္စေကဗောဓိယာ အဝိသေသေသု ဗဟူသု ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတေသု ပုဗ္ဗယောဂဝသေန လောကိယေ ဝိသယေ သိယာ ကဿစိ ဉာဏဿ ဝိသိဋ္ဌတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတီ’’တိ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာ အာဂတဒေသနာသောတဝသေန ဝုတ္တံ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟတ္တံ ပစ္စက္ခတောဝ ပဿန္တိ၊ န သဒ္ဒဟနဝသေန။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘သေယျထာပိ နာမာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနောတိ ဂမ္ဘီရော ဝါ ဥတ္တာနော ဝါတိ ဇာနနတ္ထံ။ ‘‘ဧဝမေဝါ’’တိအာဒိ ယထာဒဿိတာယ ဥပမာယ ဥပမေယျေန သံသန္ဒနံ။ ဗုဒ္ဓဂုဏေသု အပ္ပမတ္တဝိသယမ္ပိ လောကိယမဟာဇနဿ ဉာဏံ အပဝတ္တိတရူပေနေဝ ပဝတ္တတိ အနဝတ္တိတသဘာဝတ္တာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဗျာမ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ တတ္ထ ဉာတဥဒကံ ဝိယာတိ ပမာဏတော ဉာတဥဒကံ ဝိယ။ အရိယာနံ ပန တတ္ထ အတ္တနော ဝိသယေ ပဝတ္တနကဉာဏံ ပဝတ္တိတရူပေနေဝ ပဝတ္တတိ အတ္တနော ပဋိဝေဓာနုရူပံ၊ အဘိနီဟာရာနုရူပဉ္စ အဝတ္တိတသဘာဝတ္တာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဒသဗျာမယောတ္တေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စာနမ္ပိ ပဋိပက္ခဝိဓမနပုဗ္ဗယောဂဝိသေသဝသေန ဉာဏံ သာတိသယံ၊ မဟာနုဘာဝဉ္စ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ သောတာပန္နဉာဏဿ ဒသဗျာမဥဒကံ ဩပမ္မဘာဝေန ဒဿေတွာ တတော ပရေသံ ဒသုတ္တရဒိဂုဏဒသဂုဏအသီတိဂုဏဝိသိဋ္ဌံ ဥဒကံ ဩပမ္မံ ကတွာ ဒဿိတံ။ နနု ဧဝံ သန္တေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပရိမိတပရိစ္ဆိန္နာ၊ ထေရေန စ တေ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဉာတာတိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ယထာ သော ပုရိသော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သော ပုရိသောတိ သော စတုရာသီတိဗျာမသဟဿပ္ပမာဏေန ယောတ္တေန စတုရာသီတိဗျာမသဟဿဋ္ဌာနေ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ မိနိတွာ ဌိတော ပုရိသော။ သော ဟိ ထေရဿ ဥပမာဘာဝေန ဂဟိတော။ ဓမ္မနွယေနာတိ အနုမာနဉာဏေန။ တဉှိ သိဒ္ဓံ ဓမ္မံ အနုဂန္တွာ ပဝတ္တနတော ‘‘ဓမ္မနွယော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တထာ အနွယဝသေန အတ္ထဿ ဗုဇ္ဈနတော အနွယဗုဒ္ဓိ၊ အနုမေယျံ အနုမိနောတီတိ အနုမာနံ၊ နိဒဿနေ ဒိဋ္ဌနယေန အနုမေယျံ ဂဏှာတီတိ ‘‘နယဂ္ဂါဟော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မနွယေနာ’’တိအာဒိ။ သွာယံ ဓမ္မနွယော န ယဿ ကဿစိ ဟောတိ၊ အထ ခေါ တထာရူပဿ အဂ္ဂသာဝကဿေဝါတိ အာဟ ‘‘သာဝကပါရမိဉာဏေ ဌတွာ’’တိ။ ယဒိ ထေရော ဗုဒ္ဓဂုဏေ ဧကဒေသတော ပစ္စက္ခေ ကတွာ တဒညေ နယဂ္ဂါဟေန ဂဏှိ၊ နနု ဧဝံ သန္တေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပရိမိတပရိစ္ဆိန္နာ အာပန္နာတိ? နယိဒံ ဧဝန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘အနန္တာ အပရိမာဏာ’’တိ။

‘‘သဒ္ဒဟတီ’’တိ ဝတွာ ပုန တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ထေရေန ဟိ…ပေ… ဗဟုတရာ’’တိ အာဟ။ ကထံ ပနာယမတ္ထော ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဧဝံ အဓိပ္ပာယဘေဒကံ ဥပမာယ သညာပေတုံ ‘‘ယထာ ကထံ ဝိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပမာယမိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၇) ဣတော နဝ ဣတော နဝါတိ ဣတော မဇ္ဈဋ္ဌာနတော ယာဝ ဒက္ခိဏတီရာ နဝ ဣတော မဇ္ဈဋ္ဌာနတော ယာဝ ဥတ္တရတီရာ နဝ။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သုတ္တေန သမတ္ထေတုံ ‘‘ဗုဒ္ဓါပီ’’တိ ဂါထမာဟ။

ယမကယုဂဠမဟာနဒီမဟောဃော ဝိယာတိ ဒွိန္နံ ဧကတော သမာဂတတ္တာ ယုဂဠဘူတာနံ မဟာနဒီနံ မဟောဃော ဝိယ။

အနုစ္ဆဝိကံ ကတွာတိ ယောယံ မမ ပသာဒေါ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အာရဗ္ဘ ဩဂါဠှော ဟုတွာ ဥပ္ပန္နော၊ တံ အနုစ္ဆဝိကံ အနုရူပံ ကတွာ။ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ အညော ကောစိ န သက္ခိဿတိ ယာထာဝတော အနဝဗုဇ္ဈနတော။ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောတိ တဿ ဟေတုတော၊ ပစ္စယတော၊ သဘာဝတော၊ ကိစ္စတော၊ ဖလတော သမ္မဒေဝ ပဋိဝိဇ္ဈနတော။ ပူရတ္တန္တိ ပုဏ္ဏဘာဝေါ။ ပဂ္ဃရဏကာလေတိ ဝိကိရဏကာလေ၊ ပတနကာလေတိ အတ္ထော။ ‘‘ပသန္နော’’တိ ဣမိနာ ပသာဒဿ ဝတ္တမာနတာ ဒီပိတာတိ ‘‘ဥပ္ပန္နသဒ္ဓါ’’တိ ဣမိနာပိ သဒ္ဓါယ ပစ္စုပ္ပန္နတာ ပကာသိတာတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သဒ္ဒဟာမီတိ အတ္ထော’’တိ။ အဘိညာယတီတိ အဘိညော၊ အဓိကော အဘိညော ဘိယျောဘိညော၊ သော ဧဝ အတိသယဝစနိစ္ဆာဝသေန ‘‘ဘိယျောဘိညတရော’’တိ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဘိယျတရော အဘိညာတော’’တိ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန အဘိဇာနာတီတိ အဘိညာ၊ အဘိဝိသိဋ္ဌာ ပညာ၊ ဘိယျော အဘိညာ ဧတဿာတိ ဘိယျောဘိညော၊ သော ဧဝ အတိသယဝစနိစ္ဆာဝသေန ဘိယျောဘိညတရော၊ သွာယမဿ အတိသယော အဘိညာယ ဘိယျောဘာဝကတောတိ အာဟ ‘‘ဘိယျတရာဘိညော ဝါ’’တိ။ သမ္ဗုဇ္ဈတိ ဧတာယာတိ သမ္ဗောဓိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏဉ္စ။ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနဉှိ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏံ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏံ သမ္ဗောဓိ နာမ။ တတ္ထ ပဓာနဝသေန တဒတ္ထဒဿနေ ပဌမဝိကပ္ပော၊ ပဒဋ္ဌာနဝသေန ဒုတိယဝိကပ္ပော။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဿေဝ ဂဟဏံ၊ နနု ဟေဋ္ဌိမာနိပိ ဘဂဝတော မဂ္ဂဉာဏာနိ သဝါသနမေဝ ယထာသကံ ပဋိပက္ခဝိဓမနဝသေန ပဝတ္တာနိ။ သဝါသနပ္ပဟာနဉှိ ဉေယျာဝရဏပ္ပဟာနန္တိ? သစ္စမေတံ၊ တံ ပန အပရိပုဏ္ဏံ ပဋိပက္ခဝိဓမနဿ ဝိပ္ပကတဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေ ဝါ’’တိ။ အဂ္ဂမဂ္ဂဝသေန စေတ္ထ အရိယာနံ ဗောဓိတ္တယပါရိပူရီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိပ္ပဒေသာတိ အနဝသေသာ။ ဂဟိတာ ဟောန္တီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဂဟိတေန အဓိဂတေန ဂဟိတာ အဓိဂတာ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗန္တိ တေဟိ အဓိဂန္တဗ္ဗံ။ တေနာတိ သမ္ဗောဓိနာ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနေန အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန။

၁၄၂။ ခါဒနီယာနံ ဥဠာရတာ သာတရသာနုဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘မဓုရေ အာဂစ္ဆတီ’’တိ။ ပသံသာယ ဥဠာရတာ ဝိသိဋ္ဌဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘သေဋ္ဌေ’’တိ၊ ဩဘာသဿ ဥဠာရတာ မဟန္တဘာဝေနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိပုလေ’’တိ။ ဥသဘဿ အယန္တိ အာသဘီ၊ ဣဓ ပန အာသဘီ ဝိယာတိ အာသဘီ။ တေနာဟ ‘‘ဥသဘဿ ဝါစာသဒိသီ’’တိ။ ယေန ပန ဂုဏေနဿာ တံသဒိသတာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အစလာ အသမ္ပဝေဓီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယတော ကုတောစိ အနုဿဝနံ အနုဿဝေါ။ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေသု ကတပရိစယာနံ အာစရိယာနံ တံ တမတ္ထံ ဝိညာပေန္တီ ပဝေဏီ အာစရိယပရမ္ပရာ။ ကေဝလံ အတ္တနော မတိယာ ‘‘ဣတိကိရ ဧဝံကိရာ’’တိ ပရိကပ္ပနာ ဣတိကိရ။ ပိဋကဿ ဂန္ထဿ သမ္ပဒါနတော သယံ သမ္ပဒါနဘာဝေန ဂဟဏံ ပိဋကသမ္ပဒါနံ။ ယထာသုတာနံ အတ္ထာနံ အာကာရဿ ပရိဝိတက္ကနံ အာကာရပရိဝိတက္ကော။ တထေဝ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ဒိဋ္ဌိယာ နိဇ္ဈာနက္ခမနံ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ။ အာဂမာဓိဂမေဟိ ဝိနာ တက္ကမဂ္ဂံ နိဿာယ တက္ကနံ တက္ကော။ အနုမာနဝိဓိံ နိဿာယ နယဂ္ဂါဟော။ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ဌတွာ ဘဂဝတော အယံ ထေရဿ စောဒနာ၊ ထေရဿ စ သော အဝိသယော၊ တသ္မာ ‘‘ပစ္စက္ခတော ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သီဟနာဒေါ ဝိယာတိ သီဟနာဒေါ၊ တံသဒိသတာ စဿ သေဋ္ဌဘာဝေန၊ သော စေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သီဟနာဒေါ’’တိအာဒိမာဟ။ နေဝ ဒန္ဓာယန္တေနာတိ န မန္ဒာယန္တေန။ န ဘဂ္ဂရာယန္တေနာတိ အပရိသင်္ကန္တေန။

အနုယောဂဒါပနတ္ထန္တိ အနုယောဂံ သောဓာပေတုံ။ ဝိမဒ္ဒက္ခမဉှိ သီဟနာဒံ နဒန္တော အတ္ထတော တတ္ထ အနုယောဂံ သောဓေတိ နာမ။ အနုယုဉ္ဇန္တော စ နံ သောဓာပေတိ နာမ။ ဒါတုန္တိ သောဓေတုံ။ ကေစိ ‘‘ဒါနတ္ထ’’န္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တဒယုတ္တံ။ န ဟိ ယော သီဟနာဒံ နဒတိ၊ သော ဧဝ တတ္ထ အနုယောဂံ ဒေတီတိ ယုဇ္ဇတိ။ နိဃံသနန္တိ ဝိမဒ္ဒနံ။ ဓမမာနန္တိ တာပယမာနံ၊ တာပနဉ္စေတ္ထ ဂဂ္ဂရိယာ ဓမာပနသီသေန ဝဒတိ။ သဗ္ဗေ တေတိ သဗ္ဗေ တေ အတီတေ နိရုဒ္ဓေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ၊ တေနေတံ ဒဿေတိ – ယေ တေ အဟေသုံ အတီတံ အဒ္ဓါနံ တဝ အဘိနီဟာရတော ဩရံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေသံ တာဝ သာဝကဉာဏဂေါစရေ ဓမ္မေ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တော မာရာဒယော ဝိယ ဗုဒ္ဓါနံ လောကိယစိတ္တစာရံ တွံ ဇာနေယျာသိ။ ယေ ပန တေ အဗ္ဘတီတာ တတော ပရတော ဆိန္နဝဋုမာ ဆိန္နပပဉ္စာ ပရိယာဒိဏ္ဏဝဋ္ဋာ သဗ္ဗဒုက္ခဝီတိဝတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ သာဝကဉာဏဿ အဝိသယဘူတေ ဓမ္မေ ကထံ ဇာနိဿသီတိ။

အနာဂတဗုဒ္ဓါနံ ပနာတိ ပန-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတနော၊ တေန အတီတေသု တာဝ ခန္ဓာနံ ဘူတပုဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ သိယာ ဉာဏဿ သဝိသယေ ဂတိ၊ အနာဂတေသု ပန သဗ္ဗသော အသဉ္ဇာတေသု ကထန္တိ ဣမမတ္ထံ ဇောတေတိ။ တေနာဟ ‘‘အနာဂတာပီ’’တိအာဒိ။ ‘‘စိတ္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိဒိတာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု အတီတာနာဂတေ သတ္တာဟေ ဧဝ ပဝတ္တံ စိတ္တံ စေတောပရိယဉာဏဿ ဝိသယော၊ န တတော ပရန္တိ? နယိဒံ စေတောပရိယဉာဏကိစ္စဝသေန ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ပုဗ္ဗေနိဝါသအနာဂတံသဉာဏဝသေန ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ နာယံ ဒေါသော။

ဝိဒိတဋ္ဌာနေ န ကရောတိ သိက္ခာပဒေနေဝ တာဒိသဿ ပဋိက္ခေပဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ သေတုဃာတတော စ။ ကထံ ပန ထေရော ဒွယသမ္ဘဝေ ပဋိက္ခေပမေဝ အကာသိ၊ န ဝိဘဇ္ဇ ဗျာကာသီတိ အာဟ ‘‘ထေရော ကိရာ’’တိအာဒိ။ ပါရံ ပရိယန္တံ မိနောတီတိ ပါရမီ၊ သာ ဧဝ ဉာဏန္တိ ပါရမိဉာဏံ၊ သာဝကာနံ ပါရမိဉာဏံ သာဝကပါရမိဉာဏံ၊ တသ္မိံ။ သာဝကာနံ ဥက္ကံသပရိယန္တဂတေ ဇာနနေ နာယံ အနုယောဂေါ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗညုတညာဏေ သဗ္ဗညုတာယ ဇာနနေ။ ကေစိ ပန ‘‘သာဝကပါရမိဉာဏေတိ သာဝကပါရမိဉာဏဝိသယေ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ တထာ သေသပဒေသုပိ။ သီလ ။။ပေ… သမတ္ထန္တိ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိသင်္ခါတကာရဏာနံ ဇာနနသမတ္ထံ။ ဗုဒ္ဓသီလာဒယော ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဗုဒ္ဓကိစ္စဿ၊ ပရေဟိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဇာနနဿ စ ကာရဏံ။

၁၄၃။ အနုမာနဉာဏံ ဝိယ သံသယပိဋ္ဌိကံ အဟုတွာ ‘‘ဣဒမိဒ’’န္တိ ယထာသဘာဝတော ဉေယျံ ဓာရေတိ နိစ္ဆိနောတီတိ ဓမ္မော၊ ပစ္စက္ခဉာဏန္တိ အာဟ ‘‘ဓမ္မဿ ပစ္စက္ခတော ဉာဏဿာ’’တိ။ အနုဧတီတိ အနွယောတိ အာဟ ‘‘အနုယောဂံ အနုဂန္တွာ’’တိ။ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓဉှိ အတ္ထံ အနုဂန္တွာ အနုမာနဉာဏဿ ပဝတ္တိ ဒိဋ္ဌေန အဒိဋ္ဌဿ အနုမာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိဒိတေ ဝေဒကမ္ပိ ဉာဏံ အတ္ထတော ဝိဒိတမေဝ ဟောတီတိ ‘‘အနုမာနဉာဏံ နယဂ္ဂါဟော ဝိဒိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိဒိတောတိ ဝိဒ္ဓါ ပဋိလဒ္ဓါ၊ အဓိဂတောတိ အတ္ထော။ အပ္ပမာဏောတိ အပရိမာဏော မဟာဝိသယတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘အပရိယန္တော’’တိ။ တေနာတိ အပရိယန္တတ္တာ၊ တေန ဝါ အပရိယန္တေန ဉာဏေန၊ ဧတေနေဝ ထေရော ယံ ယံ အနုမေယျမတ္ထံ ဉာတုကာမော ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထဿ အသင်္ဂမပ္ပဋိဟဋအနုမာနဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘သော ဣမိနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဣမိနာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန။ ပါကာရဿ ထိရဘာဝံ ဥဒ္ဓမုဒ္ဓံ အာပေတီတိ ဥဒ္ဓါပံ၊ ပါကာရမူလံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပါကာရဒွါရဗန္ဓပရိခါဒီနံ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပစ္စန္တေ ဘဝံ ပစ္စန္တိမံ။ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကဋ္ဌာနိယံ ကတွာ ထေရော အတ္တာနံ ဒဿေတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကဒွါရန္တိ ကသ္မာ အာဟာ’’တိ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ယဿာ ပညာယ ဝသေန ပုရိသော ‘‘ပဏ္ဍိတော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပဏ္ဍိစ္စန္တိ အာဟ ‘‘ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော’’တိ။ တံတံဣတိကတ္တဗ္ဗတာသု ဆေကဘာဝေါ ဗျတ္တဘာဝေါ ဝေယျတ္တိယံ။ မေဓတိ သမ္မောသံ ဟိံသတိ ဝိဓမတီတိ မေဓာ၊ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေဓာဝီ။ ဌာနေ ဌာနေ ဥပ္ပတ္တိ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိကာ၊ ဌာနသော ဥပ္ပဇ္ဇနကပညာ။ အနုပရိယာယန္တိ ဧတေနာတိ အနုပရိယာယော၊ သော ဧဝ ပထောတိ အနုပရိယာယပထော၊ ပရိတော ပါကာရဿ အနုသံယာယနမဂ္ဂေါ။ ပါကာရဘာဂါ သန္ဓာတဗ္ဗာ ဧတ္ထာတိ ပါကာရသန္ဓိ၊ ပါကာရဿ ဖုလ္လိတပ္ပဒေသော။ သော ပန ဟေဋ္ဌိမန္တေန ဒွိန္နမ္ပိ ဣဋ္ဌကာနံ ဝိဂမေန ဧဝံ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဒွိန္နံ ဣဋ္ဌကာနံ အပဂတဋ္ဌာန’’န္တိ။ ဆိန္နဋ္ဌာနန္တိ ဆိန္နဘိန္နပ္ပဒေသော၊ ဆိန္နဋ္ဌာနံ ဝါ။ တဉှိ ‘‘ဝိဝရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ကိလိဋ္ဌန္တိ မလီနံ။ ဥပတာပေန္တီတိ ကိလေသပရိဠာဟေန သန္တာပေန္တိ။ ဝိဗာဓေန္တီတိ ပီဠေန္တိ။ ဥပ္ပန္နာယ ပညာယ နီဝရဏေဟိ န ကိဉ္စိ ကာတုံ သက္ကာတိ အာဟ ‘‘အနုပ္ပန္နာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တီ’’တိ။ တသ္မာတိ ပစ္စယူပဃာတေန ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနတော။ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုဋ္ဌု ဌပိတစိတ္တာတိ စတုဗ္ဗိဓာယပိ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ သမ္မဒေဝ ဌပိတစိတ္တာ။ ယထာသဘာဝေန ဘာဝေတွာတိ အဝိပရီတသဘာဝေန ယထာ ပဋိပက္ခာ သမုစ္ဆိဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ ဘာဝေတွာ။

ပုရိမနယေ သတိပဋ္ဌာနာနိ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ စ မိဿကာ အဓိပ္ပေတာတိ တတော အညထာ ဝတ္တုံ ‘‘အပိစေတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မိဿကာတိ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန မိဿကာ။ ‘‘စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ’’တိအာဒိတော ဝုတ္တတ္တာ သတိပဋ္ဌာနေ ဝိပဿနာတိ ဂဟေတွာ ‘‘သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ မဂ္ဂပရိယာပန္နာနံယေဝ စ နေသံ နိပ္ပရိယာယဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝတော၊ တေသု စ သဗ္ဗသော အဓိဂတေသု လောကနာထေန သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ အဓိဂတမေဝ ဟောတီတိ ‘‘ဗောဇ္ဈင်္ဂေ မဂ္ဂေါ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စာတိ ဂဟိတေ သုန္ဒရော ပဉှော ဘဝေယျာ’’တိ မဟာသိဝတ္ထေရော အာဟ၊ န ပနေဝံ ဂဟိတံ ပေါရာဏေဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရပရာမသနံ။ ထေရောတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော။

တတ္ထာတိ တေသု ပစ္စန္တနဂရာဒီသု။ နဂရံ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ တဒတ္ထိကေဟိ ဥပဂန္တဗ္ဗတော၊ ဥပဂတာနဉ္စ ပရိဿယရဟိတသုခါဓိဂမနဋ္ဌာနတော။ ပါကာရော ဝိယ သီလံ တဒုပဂတာနံ ပရိတော အာရက္ခဘာဝတော။ ပရိယာယပထော ဝိယ ဟိရီ သီလပါကာရဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ပရိယာယပထောတိ ခေါ ဘိက္ခု ဟိရိယာ ဧတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ဒွါရံ ဝိယ အရိယမဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနနဂရပ္ပဝေသနအဉ္ဇသဘာဝတော။ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကော ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိ နိဗ္ဗာနနဂရပဝိဋ္ဌပဝိသနကာနံ သတ္တာနံ သလ္လက္ခဏတော။ ဒိန္နောတိ ဒါပိတော၊ သောဓိတောတိ အတ္ထော။

၁၄၄။ နိပ္ဖတ္တိဒဿနတ္ထန္တိ သိဒ္ဓိဒဿနတ္ထံ၊ အဓိဂမဒဿနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ပဉ္စနဝုတိပါသဏ္ဍေ’’တိ ဣဒံ ယသ္မာ ထေရော ပရိဗ္ဗာဇကော ဟုတွာ တတော ပုဗ္ဗေဝ နိဗ္ဗာနပရိယေသနံ စရမာနော တေ တေ ပါသဏ္ဍိနော ဥပသင်္ကမိတွာ နိဗ္ဗာနံ ပုစ္ဆိ၊ တေ နာဿ စိတ္တံ အာရာဓေသုံ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေ ပန ပါသဏ္ဍာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ ဧဝ။ တတ္ထေဝါတိ တဿယေဝ ဘာဂိနေယျဿ ဒေသိယမာနာယ ဒေသနာယ။ ပရဿ ဝဍ္ဎိတံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိယ သာဝကပါရမိဉာဏံ ဟတ္ထဂတံ အကာသိ အဓိဂစ္ဆိ။ ဥတ္တရုတ္တရန္တိ ဟေဋ္ဌိမဿ ဟေဋ္ဌိမဿ ဥတ္တရဏတော အတိက္ကမနတော ဥတ္တရုတ္တရံ၊ တတော ဧဝ ပဓာနဘာဝံ ပါပိတတာယ ပဏီတပဏီတံ။ ဥတ္တရုတ္တရန္တိ ဝါ ဥပရူပရိ။ ပဏီတပဏီတန္တိ ပဏီတတရံ၊ ပဏီတတမဉ္စာတိ အတ္ထော။ ကဏှန္တိ ကာဠကံ သံကိလေသဓမ္မံ။ သုက္ကန္တိ ဩဒါတံ ဝေါဒါနဓမ္မံ။ သဝိပက္ခံ ကတွာတိ ပဟာတဗ္ဗပဟာယကဘာဝဒဿနဝသေန ယထာက္ကမံ ဥဘယံ သဝိပက္ခံ ကတွာ။ ‘‘အယံ ကဏှဓမ္မော၊ ဣမဿ အယံ ပဟာယကော’’တိ ဧဝံ ကဏှံ ပဋိဗာဟိတွာ ဒေသနာဝသေန နီဟရိတွာ သုက္ကံ၊ ‘‘အယံ သုက္ကဓမ္မော၊ ဣမိနာ အယံ ပဟာတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ သုက္ကံ ပဋိဗာဟိတွာ ကဏှံ။ သဥဿာဟန္တိ ဖလုပ္ပာဒနသမတ္ထတာဝသေန သဗျာပါရံ။ တေနာဟ ‘‘သဝိပါက’’န္တိ။ ဝိပါကဓမ္မန္တိ အတ္ထော။

တသ္မိံ ဒေသိတေ ဓမ္မေတိ တသ္မိံ ဝုတ္တနယေန ဘဂဝါ တုမှေဟိ ဒေသိတေ ဓမ္မေ ဧကစ္စံ ဓမ္မံ နာမ သာဝကပါရမိဉာဏံ ဇာနိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ။ တံဇာနနေ ဟိ ဝုတ္တေ စတုသစ္စဓမ္မဇာနနံ အဝုတ္တသိဒ္ဓန္တိ။ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မေသူ’’တိ ဣဒံ ပေါရာဏဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာကာရဒဿနံ။ ဝိပက္ခော ပန ပရတော အာဂမိဿတိ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ အဂမ’’န္တိ ဧတသ္မိံ ပဒေ။ ထေရသလ္လာပေါတိ ထေရာနံ သလ္လာပသဒိသော ဝိနိစ္ဆယဝါဒေါ။ ကာဠဝလ္လဝါသီတိ ကာဠဝလ္လဝိဟာရဝါသီ။ ဣဒါနီတိ ဧတရဟိ ‘‘ဣဒါဟံ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနကာလေ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေတိ ‘‘ဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ အဂမ’’န္တိ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ၊ ဣမသ္မိံ ဝါ နိဋ္ဌာနကာရဏဘူတေ ယောနိသော ပရိဝိတက္ကနေ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဗုဒ္ဓဂုဏေသု နိဋ္ဌင်္ဂတော’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု သာဝကပါရမိဉာဏသမဓိဂတကာလေ ဧဝ ထေရော ဗုဒ္ဓဂုဏေသု နိဋ္ဌင်္ဂတောတိ? သစ္စမေတံ၊ ဣဒါနိ ပန တံ ပါကဋံ ဇာတန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗန္တိ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မေသူ’’တိအာဒိ သုမတ္ထေရေန ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ။ အရဟတ္တေ နိဋ္ဌင်္ဂတောတိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အနုယောဂပရိဟာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဒိပိ ဓမ္မသေနာပတိ ‘‘သာဝကပါရမိဉာဏံ မယာ သမဓိဂတ’’န္တိ ဣတော ပုဗ္ဗေပိ ဇာနာတိယေဝ၊ ဣဒါနိ ပန အသင်္ချေယျာပရိမေယျဘေဒေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ နယဂ္ဂါဟဝသေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ကိစ္စသိဒ္ဓိယာ တသ္မိံ ဉာဏေ နိဋ္ဌင်္ဂတော အဟောသီတိ ဒဿေန္တော ‘‘မဟာသိဝတ္ထေရော…ပေ… ဓမ္မေသူတိ သာဝကပါရမိဉာဏေ နိဋ္ဌင်္ဂတော’’တိ အဝေါစ။

ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပန နယတော အာဂတာ၊ တေ နယဂ္ဂါဟတော ယာထာဝတော ဇာနန္တော သာဝကပါရမိဉာဏေ တထာဇာနနဝသေန နိဋ္ဌင်္ဂတတ္တာ သာဝကပါရမိဉာဏမေဝ တဿ အပရာပရုပ္ပတ္တိဝသေန၊ တေန တေန ဘာဝေတဗ္ဗကိစ္စဗဟုတာဝသေန စ ‘‘ဓမ္မေသူ’’တိ ပုထုဝစနေန ဝုတ္တံ။ အနန္တာပရိမေယျာနံ အနညဝိသယာနံ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ နယတော ပရိဂ္ဂဏှနေန ထေရဿ သာတိသယော ဘဂဝတိ ပသာဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ဘိယျောသောမတ္တာယာ’’တိအာဒိ။ ‘‘သုဋ္ဌု အက္ခာတော’’တိ ဝတွာ တံ ဧဝဿ သုဋ္ဌု အက္ခာတတံ ဒဿေတုံ ‘‘နိယျာနိကော မဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သွာက္ခာတတာ ဟိ ဓမ္မဿ ယဒတ္ထံ ဒေသိတော၊ တဒတ္ထသာဓနေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဖလတ္ထာယ နိယျာတီတိ အနန္တရဝိပါကတ္တာ၊ အတ္တနော ဥပ္ပတ္တိသမနန္တရမေဝ ဖလနိပ္ဖာဒနဝသေန ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဝဋ္ဋစာရကတော နိယျာတီတိ ဝါ နိယျာနိကော၊ နိယျာနသီလောတိ ဝါ။ ရာဂဒေါသမောဟနိမ္မဒနသမတ္ထောတိ ဣဓာပိ ‘‘ပသန္နောသ္မိ ဘဂဝတီတိ ဒဿေတီ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ဝင်္ကာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဇိမှကုဋိလေ၊ အညေ စ ပဋိပတ္တိဒေါသေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဘဂဝါ တုမှာကံ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာ ဝိယ ဓမ္မသုဓမ္မတာ၊ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိ စ ဓမ္မေသု နိဋ္ဌင်္ဂမနေန သာဝကပါရမိဉာဏေ နိဋ္ဌင်္ဂတတ္တာ မယှံ သုဋ္ဌု ဝိဘူတာ သုပါကဋာ ဇာတာတိ ဒဿေန္တော ထေရော ‘‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော၊ သုပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃောတိ ပသီဒိ’’န္တိ အဝေါစ။

ကုသလဓမ္မဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၅။ အနုတ္တရဘာဝေါတိ သေဋ္ဌဘာဝေါ။ အနုတ္တရော ဘဂဝါ ယေန ဂုဏေန၊ သော အနုတ္တရဘာဝေါ၊ တံ အနုတ္တရိယံ။ ယသ္မာ တဿာပိ ဂုဏဿ ကိဉ္စိ ဥတ္တရိတရံ နတ္ထိ ဧဝ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သာ တုမှာကံ ဒေသနာ အနုတ္တရာတိ ဝဒတီ’’တိ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ကုသလဓမ္မနိမိတ္တံ။ နိမိတ္တတ္ထေ ဟိ ဧတံ ဘုမ္မံ၊ တသ္မာ ကုသလဓမ္မဒေသနာဟေတုပိ ဘဂဝါဝ အနုတ္တရောတိ အတ္ထော။ ဘူမိံ ဒဿေန္တောတိ ဝိသယံ ဒဿေန္တော။ ကုသလဓမ္မဒေသနာယ ဟိ ကုသလာ ဓမ္မာ ဝိသယော။ ဝုတ္တပဒေတိ ‘‘ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဝါကျေ၊ ဧဝံ ဝါ ဝုတ္တဓမ္မကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘ပဉ္စဓာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ဆေကဋ္ဌေနပိ ကုသလံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ကုသလော တွံ ရထဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါန’’န္တိအာဒီသူတိ (မ။ နိ။ ၂။၈၇)? သစ္စမေတံ၊ သော ပန ဆေကဋ္ဌော ကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေနေဝ သင်္ဂဟိတောတိ ဝိသုံ န ဂဟိတော။ ‘‘ကစ္စိ နု ဘောတော ကုသလံ၊ ကစ္စိ ဘောတော အနာမယ’’န္တိ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၄၆၊ ၂။၂၂။၂၀၀၈) ဇာတကေ အာဂတတ္တာ ‘‘ဇာတကပရိယာယံ ပတွာ အာရောဂျဋ္ဌေန ကုသလံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဂဟပတယော၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါ’’တိအာဒီသု သုတ္တပဒေသေသု ‘‘ကုသလာ’’တိ ဝုတ္တဓမ္မာ ဧဝ ‘‘အနဝဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘သုတ္တန္တပရိယာယံ ပတွာ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကုသလံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ အဘိဓမ္မေ ‘‘ကောသလ္လ’’န္တိ ပညာ အာဂတာတိ ယောနိသောမနသိကာရဟေတုကဿ ကုသလဿ ကောသလ္လသမ္မူတဋ္ဌော၊ ဒရထာဘာဝဒီပနတော နိဒ္ဒရထဋ္ဌော၊ ‘‘ကုသလဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ’’တိ ဝတွာ ဣဋ္ဌဝိပါကနိဒ္ဒိသနတော သုခဝိပါကဋ္ဌော စ အဘိဓမ္မနယသိဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘အဘိဓမ္မ…ပေ… ဝိပါကဋ္ဌေနာ’’တိ။ ဗာဟိတိကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၃၅၈) ဘဂဝတော ကာယသမာစာရာဒိကေ ဝဏ္ဏေန္တေန ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကေန ‘‘ယော ခေါ မဟာရာဇ ကာယသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’တိ ကုသလော ကာယသမာစာရော ရညော ပသေနဒိဿ ဝုတ္တော။ န ဟိ ဘဂဝတော သုခဝိပါကကမ္မံ အတ္ထီတိ သဗ္ဗသာဝဇ္ဇရဟိတာ ကာယသမာစာရာဒယော ‘‘ကုသလာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဣဓ ပန ‘‘ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ‘‘ကုသလာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တေ စ သမထဝိပဿနာ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဧကန္တေန သုခဝိပါကာ ဧဝါတိ အဝဇ္ဇရဟိတတာမတ္တံ ဥပါဒါယ အနဝဇ္ဇတ္ထော ကုသလ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘ဣမသ္မိံ ပန…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ဖလသတိပဋ္ဌာနံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတ’’န္တိ ဣဒဉ္စ ဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ သဝိပါကဿေဝ ဂဟဏန္တိ ကတွာ။

‘‘စုဒ္ဒသဝိဓေနာ’’တိအာဒိ သတိပဋ္ဌာနေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၆၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၉) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဂ္ဂဟဋ္ဌေနာတိ ကုသလပက္ခဿ ပဂ္ဂဏှနသဘာဝေန။ ကိစ္စဝသေနာတိ အနုပ္ပန္နာကုသလာနုပ္ပာဒနာဒိကိစ္စဝသေန။ တတော ဧဝ စဿ စတုဗ္ဗိဓတာ။ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေနာတိ နိပ္ပဇ္ဇနသဘာဝေန။ ဆန္ဒာဒယော ဧဝ ဣဒ္ဓိပါဒေသု ဝိသိဋ္ဌသဘာဝါ၊ ဣတရေ အဝိသိဋ္ဌာ၊ တေသမ္ပိ ဝိသေသော ဆန္ဒာဒိကတောတိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒာဒိဝသေန နာနာသဘာဝါ’’တိ။

အဓိမောက္ခာဒိသဘာဝဝသေနာတိ ပသာဒါဓိမောက္ခာဒိသလက္ခဏဝသေန။ ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌေနာတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဥပတ္ထမ္ဘနကဘာဝေန။ အကမ္ပိယဋ္ဌေနာတိ ပဋိပက္ခေဟိ အကမ္ပိယသဘာဝေန။ သလက္ခဏေနာတိ အဓိမောက္ခာဒိသဘာဝေန။ နိယျာနဋ္ဌေနာတိ သံကိလေသပက္ခတော၊ ဝဋ္ဋစာရကတော စ နိဂ္ဂမနဋ္ဌေန။ ဥပဋ္ဌာနာဒိနာတိ ဥပဋ္ဌာနဓမ္မဝိစယပဂ္ဂဟသမ္ပိယာယနပဿမ္ဘနသမာဓာနအဇ္ဈုပေက္ခနသင်္ခါတေန အတ္တနော သဘာဝေန။ ဟေတုဋ္ဌေနာတိ နိဗ္ဗာနဿ သမ္ပာပကဟေတုဘာဝေန။ ဒဿနာဒိနာတိ ဒဿနာဘိနိရောပနပရိဂ္ဂဟသမုဋ္ဌာပနဝေါဒါပနပဂ္ဂဟုပဋ္ဌာနသမာဓာနသင်္ခါတေန အတ္တနော သဘာဝေန။

သာသနဿ ပရိယောသာနဒဿနတ္ထန္တိ သာသနံ နာမ နိပ္ပရိယာယတော သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ။ တတ္ထ ယေ သမထဝိပဿနာသဟဂတာ၊ တေ သာသနဿ အာဒိ၊ မဂ္ဂပရိယာပန္နာ မဇ္ဈေ၊ ဖလဘူတာ ပရိယောသာနံ၊ တံဒဿနတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘သာသနဿ ဟီ’’တိအာဒိ။

ပုန ဧတဒါနုတ္တရိယံ ဘန္တေတိ ယထာရဒ္ဓါယ ဒေသနာယ နိဂမနံ။ ဝုတ္တဿေဝ အတ္ထဿ ပုန ဝစနဉှိ နိဂမနံ ဝုတ္တံ။ တံ ဒေသနန္တိ တံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဒေသနာပ္ပကာရံ၊ ဒေသနာဝိဓိံ၊ ဒေသေတဗ္ဗဉ္စ၊ သကလံ ဝါ သမ္ပုဏ္ဏံ အနဝသေသံ အဘိဇာနာတိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဇာနာတိ၊ အသေသံ အဘိဇာနနတော ဧဝ ဥတ္တရိ ဥပရိ အဘိညေယျံ နတ္ထိ။ ဣတောတိ ဘဂဝတာ အဘိညာတတော။ အညော ပရမတ္ထဝသေန ဓမ္မော ဝါ ပညတ္တိဝသေန ပုဂ္ဂလော ဝါ အယံ နာမ ယံ ဘဂဝါ န ဇာနာတီတိ ဣဒံ နတ္ထိ န ဥပလဗ္ဘတိ သဗ္ဗဿေဝ သမ္မဒေဝ တုမှေဟိ အဘိညာတတ္တာ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသု အဘိဇာနနေ၊ ဒေသနာယဉ္စ ဘဂဝတော ဥတ္တရိတရော နတ္ထိ။

အာယတနပဏ္ဏတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၆။ အာယတနပညာပနာသူတိ စက္ခာဒီနံ၊ ရူပါဒီနဉ္စ အာယတနာနံ သမ္ဗောဓနေသု၊ တေသံ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝိဘာဂတော၊ သဘာဂဝိဘာဂတော၊ သမုဒယတော၊ အတ္ထင်္ဂမတော၊ အာဟာရတော၊ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏတော စ ဒေသနာယန္တိ အတ္ထော။

ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၇။ ဂဗ္ဘောက္ကမနေသူတိ ဂဗ္ဘဘာဝေန မာတုကုစ္ဆိယံ အဝက္ကမနေသု အနုပ္ပဝေသေသု၊ ဂဗ္ဘေ ဝါ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ အဝက္ကမနေသု။ ပဝိသတီတိ ပစ္စယဝသေန တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တေန္တော ပဝိသန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဌာတီတိ သန္တာနဋ္ဌိတိယာ ပဝတ္တတိ၊ တထာဘူတော စ တတ္ထ ဝသန္တော ဝိယ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝသတီ’’တိ။ ပကတိလောကိယမနုဿာနံ ပဌမာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တီတိ ပစုရမနုဿာနံ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဒေသနာဝသေန ဣဓ ပဌမာ။ ‘‘ဒုတိယာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တီ’’တိအာဒီသုပိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အလမေဝါတိ ယုတ္တမေဝ။

ခိပိတုံ န သက္ကောန္တီတိ တထာ ဝါတာနံ အနုပ္ပဇ္ဇနမေဝ ဝဒတိ။ သေသန္တိ ပုန ‘‘ဧတဒါနုတ္တရိယ’’တိအာဒိ ပါဌပ္ပဒေသံ ဝဒတိ။

အာဒေသနဝိဓာဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၈။ ပရဿ စိတ္တံ အာဒိသတိ ဧတေဟီတိ အာဒေသနာနိ၊ ယထာဥပဋ္ဌိတနိမိတ္တာဒီနိ၊ တာနိ ဧဝ အညမညဿ အသံကိဏ္ဏရူပေန ဌိတတ္တာ အာဒေသနဝိဓာ၊ အာဒေသနာဘာဂါ၊ တာသု အာဒေသနဝိဓာသု။ တေနာဟ ‘‘အာဒေသနကောဋ္ဌာသေသူ’’တိ။ အာဂတနိမိတ္တေနာတိ ယဿ အာဒိသတိ၊ တဿ၊ အတ္တနော စ ဥပဂတနိမိတ္တေန၊ နိမိတ္တပ္ပတ္တဿ လာဘာလာဘာဒိအာဒိသနဝိဓိဒဿနဿ ပဝတ္တတ္တာ ‘‘ဣဒံ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘ဧဝမ္ပိ တေ မနော’’တိအာဒိနာ ပရဿ စိတ္တာဒိသနမေဝ အာဂတံ၊ တံ နိဒဿနမတ္တံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ‘‘ဣဒံ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝုတ္တဿေဝ အတ္ထဿ ဝိဘာဝနဝသေန ဝတ္ထု အာဂတံ။ ဂတနိမိတ္တံ နာမ ဂမနနိမိတ္တံ။ ဌိတနိမိတ္တံ နာမ အတ္တနော သမီပေ ဌာနနိမိတ္တံ၊ ပရဿ ဂမနဝသေန၊ ဌာနဝသေန စ ဂဟေတဗ္ဗနိမိတ္တံ။ မနုဿာနံ ပရစိတ္တဝိဒူနံ၊ ဣတရေသမ္ပိ ဝါ သဝနဝသေန ပရဿ စိတ္တံ ဉတွာ ကထေန္တာနံ သဒ္ဒံ သုတွာ။ ယက္ခပိသာစာဒီနန္တိ ဟိင်္ကာရယက္ခာနဉ္စေဝ ကဏ္ဏပိသာစာဒိပိသာစာနံ၊ ကုမ္ဘဏ္ဍနာဂါဒီနဉ္စ။

ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရဝသေနာတိ ဝိပ္ဖာရိကဘာဝေန ပဝတ္တဝိတက္ကဿ ဝသေန။ ဥပ္ပန္နန္တိ တတော သမုဋ္ဌိတံ။ ဝိပ္ပလပန္တာနန္တိ ကဿစိ အတ္ထဿ အဗောဓနတော ဝိရူပံ၊ ဝိဝိဓံ ဝါ ပလပန္တာနံ။ သုတ္တပမတ္တာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝေဒနာဋ္ဋခိတ္တစိတ္တာဒီနံ သင်္ဂဟော။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒံ ဝက္ခာမိ၊ ဧဝံ ဝက္ခာမီတိ ဝိတက္ကယတော ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒေါ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (အဘိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဝစီကမ္မဒွါရကထာပိ) အာဂတတ္တာ ဇာဂရန္တာနံ ပကတိယံ ဌိတာနံ အဝိပ္ပလပန္တာနံ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒေါ ကဒါစိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝိညာယတိ၊ ယော လောကေ ‘‘မန္တဇပ္ပော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အသောတဝိညေယျတာ ဝုတ္တာ။ တာဒိသဉှိ သန္ဓာယ ဝိညတ္တိသဟဇမေဝ ‘‘ဇိဝှာတာလုစလနာဒိကရဝိတက္ကသမုဋ္ဌိတံ သုခုမသဒ္ဒံ ဒိဗ္ဗသောတေန သုတွာ အာဒိသတီတိ သုတ္တေ ဝုတ္တ’’န္တိ (ဓ။ သ။ မူလဋီ။ ဝစီကမ္မဒွါရကထာဝဏ္ဏနာ) အာနန္ဒာစရိယော အဝေါစ။ ဝုတ္တလက္ခဏော ဧဝ ပန နာတိသုခုမော အတ္တနော၊ အစ္စာသန္နပ္ပဒေသေ ဌိတဿ စ မံသသောတဿာပိ အာပါထံ ဂစ္ဆတီတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ တဿာတိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ။ တဿ ဝသေနာတိ တဿ ဝိတက္ကဿ ဝသေန။ ဧဝံ အယမ္ပိ အာဒေသနဝိဓာ စေတောပရိယဉာဏဝသေနေဝ အာဂတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေစိ ပန ‘‘တဿ ဝသေနာတိ တဿ သဒ္ဒဿ ဝသေနာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တံ အယုတ္တံ။ န ဟိ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏေန တံသမုဋ္ဌာပကစိတ္တံ ဂယှတိ၊ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏာနုသာရေနပိ တဒတ္ထဿေဝ ဂဟဏံ ဟောတိ၊ န စိတ္တဿ။ ဧတေနေဝ ယဒေကေ ‘‘ယံ ဝိတက္ကယတောတိ ယမတ္ထံ ဝိတက္ကယတော’’တိ ဝတွာ ‘‘တဿ ဝသေနာတိ တဿ အတ္ထဿ ဝသေနာ’’တိ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ တမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တံ။

မနသာ သင်္ခရီယန္တီတိ မနောသင်္ခါရာ၊ ဝေဒနာသညာ။ ပဏိဟိတာတိ ပုရိမပရိဗန္ဓဝိနယေန ပဓာနဘာဝေန နိဟိတာ ဌပိတာ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တသင်္ခါရာ သုဋ္ဌပိတာ’’တိ။ ဝိတက္ကဿ ဝိတက္ကနံ နာမ ဥပ္ပာဒနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပဝတ္တေဿတီ’’တိ။ ‘‘ပဇာနာတီ’’တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပဒသမ္ဗန္ဓဒဿနဝသေန အာနေတိ။ အာဂမနေနာတိ ဈာနဿ အာဂမနဋ္ဌာနဝသေန။ ပုဗ္ဗဘာဂေနာတိ မဂ္ဂဿ သဗ္ဗပုဗ္ဗဘာဂေန ဝိပဿနာရမ္ဘေန။ ဥဘယံ ပေတံ ယော သယံ ဈာနလာဘီ၊ အဓိဂတမဂ္ဂေါ စ အညံ တဒတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဣမိနာ နီဟာရေန ပဋိပဇ္ဇန္တော အဒ္ဓါ ဈာနံ လဘိဿတိ၊ မဂ္ဂံ အဓိဂမိဿတီ’’တိ အဘိညာယ ဝိနာ အနုမာနဝသေန ဇာနာတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အာဂမနေန ဇာနာတိ နာမာ’’တိအာဒိ။ အနန္တရာတိ ဝုဋ္ဌိတကာလံ သန္ဓာယာဟ။ တဒါ ဟိ ပဝတ္တဝိတက္ကပဇာနနေနေဝ ဈာနဿ ဟာနဘာဂိယတာဒိဝိသေသပဇာနနံ။

ကိံ ပနိဒံ စေတောပရိယဉာဏံ ပရဿ စိတ္တံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဇာနန္တံ ဣဒ္ဓိစိတ္တဘာဝတော အဝိသေသတော သဗ္ဗေသမ္ပိ စိတ္တံ ဇာနာတီတိ? နောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ န အရိယာနန္တိ ယေန စိတ္တေန တေ အရိယာ နာမ ဇာတာ၊ တံ လောကုတ္တရစိတ္တံ န ဇာနာတိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ပုထုဇ္ဇနော သဗ္ဗေသမ္ပိ အရိယာနံ လောကုတ္တရစိတ္တံ န ဇာနာတိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ၊ ဧဝံ အရိယောပိ ဟေဋ္ဌိမော ဥပရိမဿ လောကုတ္တရစိတ္တံ န ဇာနာတိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဧဝ။ ယထာ ပန ဥပရိမော ဟေဋ္ဌိမံ ဖလသမာပတ္တိံ န သမာပဇ္ဇတိ၊ ကိံ ဧဝံ သော တဿ လောကုတ္တရစိတ္တံ န ဇာနာတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဥပရိမော ပန ဟေဋ္ဌိမဿ ဇာနာတီ’’တိ၊ ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဥပရိမော ဟေဋ္ဌိမံ န သမာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘တေသဉှီ’’တိအာဒိ။ တေသန္တိ အရိယာနံ။ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ သမာပတ္တိ ဘူမန္တရပ္ပတ္တိယာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကပ္ပာ။ တေနာဟ ‘‘တတြုပပတ္တိယေဝ ဟောတီ’’တိ၊ န ဥပရိဘူမိပတ္တိ။ နိမိတ္တာဒိဝသေန ဉာတဿ ကဒါစိ ဗျဘိစာရောပိ သိယာ၊ န ပန အဘိညာဉာဏေန ဉာတဿာတိ အာဟ ‘‘စေတော…ပေ… နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘တံ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ သေသံ နာမ။

ဒဿနသမာပတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၉။ ဗြဟ္မဇာလေတိ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ။ ဥတ္တရပဒလောပေန ဟေသ နိဒ္ဒေသော။ အာတပ္ပန္တိ ဝီရိယံ အာတပ္ပတိ ကောသဇ္ဇံ သဗ္ဗမ္ပိ သံကိလေသပက္ခန္တိ။ ကုသလဝီရိယဿေဝ ဟေတ္ထ ဂဟဏံ အပ္ပမာဒါဒိပဒန္တရသန္နိဓာနတော။ ပဒဟိတဗ္ဗတောတိ ပဒဟနတော၊ ဘာဝနံ ဥဒ္ဒိဿ ဝါယမနတောတိ အတ္ထော။ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗတောတိ အနုယုဉ္ဇနတော။ ဤဒိသာနံ ပဒါနံ ဗဟုလံကတ္တုဝိသယတာယ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အာတပ္ပပဒဿ ဝိယ ဣတရေသမ္ပိ ကတ္တုသာဓနတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပဋိပတ္တိယံ နပ္ပမဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ အပ္ပမာဒေါ၊ သတိအဝိပ္ပဝါသော။ သမ္မာ မနသိ ကရောတိ ဧတေနာတိ သမ္မာမနသိကာရော၊ တထာပဝတ္တော ကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေါ။ ဘာဝနာနုယောဂမေဝ တထာ ဝဒတိ။ ဒေသနာက္ကမေန ပဌမာ၊ ဒဿနသမာပတ္တိ နာမ ကရဇကာယေ ပဋိက္ကူလာကာရဿ သမ္မဒေဝ ဒဿနဝသေန ပဝတ္တသမာပတ္တိဘာဝတော။ နိပ္ပရိယာယေနေဝါတိ ဝုတ္တလက္ခဏဒဿနသမာပတ္တိသန္နိဿယတ္တာ၊ ဒဿနမဂ္ဂဖလဘာဝတော စ ပဌမသာမညဖလံ ပရိယာယေန ဝိနာ ဒဿနသမာပတ္တိ။

အတိက္ကမ္မ ဆဝိမံသလောဟိတံ အဋ္ဌိံ ပစ္စဝေက္ခတီတိ တာနိ အပစ္စဝေက္ခိတွာ အဋ္ဌိမေဝ ပစ္စဝေက္ခတိ။ အဋ္ဌိအာရမ္မဏာ ဒိဗ္ဗစက္ခုပါဒကဇ္ဈာနသမာပတ္တီတိ ဝုတ္တနယေန အဋ္ဌိအာရမ္မဏာ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဓိဋ္ဌာနာ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိ။ ယော ဟိ ဘိက္ခု အာလောကကသိဏေ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တံ ပါဒကံ ကတွာ အဓိဂတဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏော ဟုတွာ သဝိညာဏကေ ကာယေ အဋ္ဌိံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထ ပဋိက္ကူလမနသိကာရဝသေန ပဌမံ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တဿာယံ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌိ အဋ္ဌီ’’တိအာဒိ။ ယော ပနေတ္ထ ပါဠိယံ ဒွတ္တိံသာကာရမနသိကာရော ဝုတ္တော၊ သော မဂ္ဂသောဓနဝသေန ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဝါ ကတပရိစယဿ သုခေနေဝ ဝုတ္တနယာ အဋ္ဌိပစ္စဝေက္ခဏာ သမိဇ္ဈတီတိ။ တေနေဝေတ္ထ ‘‘ဣမံ စေဝါ’’တိ ‘‘အတိက္ကမ္မ စာ’’တိ စ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော ဝုတ္တော။ တံ ဈာနန္တိ ယထာဝုတ္တံ ပဌမဇ္ဈာနံ။ အယန္တိ အယံ သကဒါဂါမိဖလသမာပတ္တိ။ သာတိသယံ စတုသစ္စဒဿနာဂမနတော ပရိယာယေန ဝိနာ မုချာ ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ ယာဝ တတိယမဂ္ဂါ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ခီဏာသဝဿ ဝသေန စတုတ္ထာ ဒဿနသမာပတ္တိ ကထိတာ’’တိ။

ပါဠိယံ ပုရိသဿ စာတိ စ-သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကေ၊ တေန ယထာဝုတ္တသမာပတ္တိဒွယတော ဝုစ္စမာနံယေဝ ဣမဿ ဝိသေသံ ဇောတေတိ။ အဝိစ္ဆေဒေန ပဝတ္တိယာ သောတသဒိသတာယ ဝိညာဏမေဝ ဝိညာဏသောတံ၊ တဒေတံ ဝိညာဏံ ပုရိမတော အနန္တရပစ္စယံ လဘိတွာ ပစ္ဆိမဿ အနန္တရပစ္စယော ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ အယံ အဿ သောတာဂတတာယ သောတသဒိသတာ၊ တသ္မာ ပဇာနိတဗ္ဗဘာဝေန ဝုတ္တံ ဧကမေဝ စေတ္ထ ဝိညာဏံ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝိညာဏသောတန္တိ ဝိညာဏမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒွီဟိပိ ဘာဂေဟီတိ ဩရဘာဂပရဘာဂေဟိ။ ဣဓလောကော ဟိဿ ဩရဘာဂေါ၊ ပရလောကော ပရဘာဂေါ ဒွိန္နမ္ပိ ဝသေနေတံ သမ္ဗန္ဓန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဣဓလောကေ ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိအာဒိ။ ဝိညာဏဿ ခဏေ ခဏေ ဘိဇ္ဇန္တဿ ကာမံ နတ္ထိ ကဿစိ ပတိဋ္ဌိတတာ၊ တဏှာဝသေန ပန တံ ‘‘ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒရာဂဝသေနာ’’တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကဗဠီကာရေ စေ ဘိက္ခဝေ အာဟာရေ အတ္ထိ ရာဂေါ၊ အတ္ထိ နန္ဒီ၊ အတ္ထိ တဏှာ၊ ပတိဋ္ဌိတံ တတ္ထ ဝိညာဏံ ဝိရုဠှံ။ ယတ္ထ ပတိဋ္ဌိတံ ဝိညာဏံ ဝိရုဠှံ…ပေ… အတ္ထိ တတ္ထ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၄၊ ကထာ။ ၂၉၆၊ မဟာနိ။ ၇)။

ကမ္မန္တိ ကုသလာကုသလကမ္မံ၊ ဥပယောဂဝစနမေတံ။ ကမ္မတော ဥပဂစ္ဆန္တန္တိ ကမ္မဘာဝေန ဥပဂစ္ဆန္တံ၊ ဝိညာဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဉှိ ယေန ကမ္မုနာ သဟဂတံ၊ အညဒတ္ထု တဗ္ဘာဝမေဝ ဥပဂတံ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။ ဣဓလောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ ဣဓ ကတူပစိတကမ္မဘာဝူပဂမနတော။ ကမ္မဘဝံ အာကဍ္ဎန္တန္တိ ကမ္မဝိညာဏံ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တကမ္မံ ဇဝါပေတွာ ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တနေန တဒဘိမုခံ အာကဍ္ဎန္တံ။ တေနေဝ ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တနသာမတ္ထိယေန ပရလောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ အတ္တနော ဖလဿ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာပနေန။ ကေစိ ပန ‘‘အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ပရတော ဝိပါကံ ဒါတုံ အသမတ္ထံ ဣဓလောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ၊ ဒါတုံ သမတ္ထံ ပန ပရလောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ‘‘ဥဘယတော အဗ္ဗောစ္ဆိန္န’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ယဉ္စ တေဟိ ‘‘ပရလောကေ ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဣဓလောကေပိ ပတိဋ္ဌိတမေဝ။ န ဟိ တဿ ဣဓလောကေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝေန ဝိနာ ပရလောကေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝေါ သမ္ဘဝတိ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ စေတောပရိယဉာဏန္တိ သေက္ခာနံ၊ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ စေတသော ပရိစ္ဆိန္ဒနကဉာဏံ။ ကထိတံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗဿ စေတသော ဆန္ဒရာဂဝသေန ပတိဋ္ဌိတဘာဝဇောတနတော။

စတုတ္ထာယ ဒဿနသမာပတ္တိယာ တတိယဒဿနသမာပတ္တိယံ ဝုတ္တပ္ပဋိက္ခေပေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပုရိမာနံ ဒွိန္နံ သမာပတ္တီနံ ပုဗ္ဗေ သမထဝသေန အတ္ထဿ ဝုတ္တတ္တာ ဣဒါနိ ဝိပဿနာဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိစ္စလမေဝ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ အပနေတဗ္ဗတော။ အတ္ထန္တရတ္ထတာယ ဒဿိယမာနာယ ပဒံ စလိတံ နာမ ဟောတိ။ အပရော နယောတိ ဧတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနဿ ပဌမဒဿနသမာပတ္တိဘာဝေ အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ။ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဒုတိယာတိ ဧတ္ထ ပန ‘‘အဋ္ဌိကဝဏ္ဏကသိဏဝသေန ပဋိလဒ္ဓဒုတိယဇ္ဈာနံ ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တတိယဇ္ဈာနမ္ပိ တထေဝ ပဋိလဒ္ဓံ။ ဒဿနသမာပတ္တိဘာဝေါ ပန ယော ဘိက္ခု အာလောကကသိဏေ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တံ ပါဒကံ ကတွာ အဓိဂတဒိဗ္ဗစက္ခုကော ဟုတွာ သဝိညာဏကေ အဋ္ဌိံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထ ဝဏ္ဏကသိဏဝသေန ဟေဋ္ဌိမာနိ တီဏိ ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တဿ။ တတိယဇ္ဈာနံ တတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ အဓိဋ္ဌာနဘူတဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿ ဝသေန။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ စတုတ္ထာတိ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တံ ပါဒကံ ကတွာ အဓိဂတဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿ တံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ စတုတ္ထာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ ဣဓာပိ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ စေတသော ပရိစ္ဆိန္ဒနေန တတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ၊ အရဟတော စိတ္တဿ ပရိစ္ဆိန္ဒနေန စတုတ္ထာ ဒဿနသမာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှေသာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပါဠိယာ သံသန္ဒေယျ။ ‘‘ပဌမမဂ္ဂေါ’’တိအာဒီသု အဋ္ဌိအာရမ္မဏပဌမဇ္ဈာနပါဒကော ပဌမမဂ္ဂေါ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ အဋ္ဌိအာရမ္မဏဒုတိယဇ္ဈာနပါဒကော ဒုတိယမဂ္ဂေါ ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ ပရစိတ္တဉာဏသဟဂတာ စတုတ္ထဇ္ဈာနပါဒကာ တတိယစတုတ္ထမဂ္ဂါ တတိယစတုတ္ထဒဿနသမာပတ္တိယောတိ။ ပုရိသဿ ဝိညာဏပဇာနနံ ပနေတ္ထ အသမ္မောဟဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တီသူတိ ပုဂ္ဂလာနံ ပညာပနေသု။ ဂုဏဝိသေသဝသေန အညမညံ အသင်္ကရတော ဌပနေသု။ လောကဝေါဟာရဝသေနာတိ လောကသမ္မုတိဝသေန။ လောကဝေါဟာရော ဟေသ၊ ယဒိဒံ ‘‘သတ္တော ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ။ ရူပါဒီသု သတ္တဝိသတ္တတာယ သတ္တော။ တဿ တဿ သတ္တနိကာယဿ ပူရဏတော ဂလနတော၊ မရဏဝသေန ပတနတော စ ပုဂ္ဂလော။ သန္တတိယာ နယနတော နရော။ အတ္တဘာဝဿ ပေါသနတော ပေါသော။ ဧဝံ ပညာပေတဗ္ဗာသု ဝေါဟရိတဗ္ဗာသု။ ‘‘သဗ္ဗမေတံ ပုဂ္ဂလော’’တိ ဣမိဿာ သာဓာရဏပညတ္တိယာ ဝိဘာဝနဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဣဓာဓိပ္ပေတအသာဓာရဏပညတ္တိယာ၊ တသ္မာ လောကပညတ္တီသူတိ သတ္တလောကဂတပညတ္တီသု။ အနုတ္တရော ဟောတိ အနညသာဓာရဏတ္တာ တဿ ပညာပနဿ။

ဒွီဟိ ဘာဂေဟီတိ ကာရဏေ၊ နိဿက္ကေ စေတံ ပုထုဝစနံ၊ အာဝုတ္တိအာဒိဝသေန စာယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အရူပသမာပတ္တိယာ’’တိအာဒိ၊ ဧတေန ‘‘သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန၊ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရဝါဒေါ၊ ‘‘နာမကာယတော၊ ရူပကာယတော စ ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော တိပိဋကမဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရဝါဒေါ၊ ‘‘သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန ဧကဝါရံ ဝိမုတ္တောဝ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒဝိမောက္ခေန ဧကဝါရံ ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရဝါဒေါ စာတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏမ္ပိ ထေရဝါဒါနံ ဧကဇ္ဈံ သင်္ဂဟော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိမုတ္တောတိ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တော၊ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒနေဟိ ဝါ ကာယဒွယတော ဝိမုတ္တောတိ အတ္ထော။ အရူပသမာပတ္တီနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ အရဟတ္တပ္ပတ္တအနာဂါမိနောတိ ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ အရဟတ္တပ္ပတ္တော အနာဂါမီ နာမ ဟောတိ။ ပါဠီတိ ပုဂ္ဂလပညတ္တိပါဠိ။ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာတိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သဟဇာတနာမကာယေန ပဋိလဘိတွာ။ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ ဝိပဿနာပညာယ သင်္ခါရဂတံ၊ မဂ္ဂပညာယ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပဿိတွာ စတ္တာရောပိ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ ဒိသွာတိ ဒဿနဟေတု။ န ဟိ အာသဝေ ပညာယ ပဿန္တိ၊ ဒဿနကာရဏာ ပန ပရိက္ခီဏာ ‘‘ဒိသွာ ပရိက္ခီဏာ’’တိ ဝုတ္တာ ဒဿနာယတ္တပရိက္ခီဏတ္တာ။ ဧဝဉှိ ဒဿနံ အာသဝါနံ ခယဿ ပုရိမကိရိယာဘာဝေန ဝုတ္တံ။

ပညာယ ဝိသေသတော မုတ္တောတိ ပညာဝိမုတ္တော အနဝသေသတော အာသဝါနံ ပရိက္ခီဏတ္တာ။ အဋ္ဌဝိမောက္ခပဋိက္ခေပဝသေနေဝ၊ န တဒေကဒေသဘူတရူပဇ္ဈာနပဋိက္ခေပဝသေန။ ဧဝဉှိ အရူပဇ္ဈာနေကဒေသာဘာဝေပိ အဋ္ဌဝိမောက္ခပဋိက္ခေပေါ န ဟောတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ အရူပါဝစရဇ္ဈာနေသု ဟိ ဧကသ္မိမ္ပိ သတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောယေဝ နာမ ဟောတိ၊ န ပညာဝိမုတ္တောတိ။

ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဖုဋ္ဌာနံ အန္တော ဖုဋ္ဌန္တော၊ ဖုဋ္ဌာနံ အရူပဇ္ဈာနာနံ အနန္တရော ကာလောတိ အဓိပ္ပာယော၊ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ၊ ဖုဋ္ဌာနန္တရကာလမေဝ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ၊ သစ္ဆိကတော သစ္ဆိကရဏူပါယေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘သော ဈာနဖဿ’’န္တိအာဒိ။ ဧကစ္စေ အာသဝါတိ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂတ္တယဝဇ္ဈာ အာသဝါ။ ယော ဟိ အရူပဇ္ဈာနေန ရူပကာယတော၊ နာမကာယေကဒေသတော စ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တော၊ တေန နိရောဓသင်္ခါတော ဝိမောက္ခော အာလောစိတော ပကာသိတော ဝိယ ဟောတိ၊ န ပန ကာယေန သစ္ဆိကတော။ နိရောဓံ ပန အာရမ္မဏံ ကတွာ ဧကစ္စေသု အာသဝေသု ခေပိတေသု တေန သစ္ဆိကတော ဟောတိ၊ တသ္မာ သော သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ နိရောဓံ ယထာလောစိတံ နာမကာယေန သစ္ဆိကရောတီတိ ကာယသက္ခီတိ ဝုစ္စတိ၊ န တု ဝိမုတ္တောတိ ဧကစ္စာနံ အာသဝါနံ အပရိက္ခီဏတ္တာ။

ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တောတိ ဒဿနသင်္ခါတဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဿ အနန္တရံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒိဋ္ဌတ္တာ ပတ္တော’’တိပိ ပါဌော၊ တေန စတုသစ္စဒဿနသင်္ခါတာယ ဒိဋ္ဌိယာ နိရောဓဿ ပတ္တတံ ဒီပေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒုက္ခာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိ။ ပဌမဖလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂမဂ္ဂါ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဧသောပိ ကာယသက္ခီ ဝိယ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတီ’’တိ။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ၊ ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ၊ န ဣတော ဥဒ္ဓံ ဒုက္ခ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယသ္မာ ဣဒံ ယာထာဝသရသတော ပဇာနာတိ၊ ပဇာနန္တော စ ဌပေတွာ တဏှံ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ ‘‘ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိ ပဇာနာတိ။ တဏှံ ပန ဣဒံ ဒုက္ခံ ဣတော သမုဒေတိ၊ တသ္မာ ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယသ္မာ ဣဒံ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ နိဗ္ဗာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ ဝူပသမန္တိ အပ္ပဝတ္တိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ တံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ အရိယော ပန အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ တံ ဒုက္ခနိရောဓံ ဂစ္ဆတိ၊ တေန တံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧတ္တာဝတာ နာနက္ခဏေ သစ္စဝဝတ္ထာနံ ဒဿိတံ။ ဣဒါနိ တံ ဧကက္ခဏေ ဒဿေတုံ ‘‘တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထာဂတပ္ပဝေဒိတာတိ တထာဂတေန ဗောဓိမဏ္ဍေ ပဋိဝိဒ္ဓါ ဝိဒိတာ ပါကဋာ ကတာ။ ဓမ္မာတိ စတုသစ္စဓမ္မာ။ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တီတိ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ဝေါစရိတာတိ သုစရိတာ၊ တေသု တေန ပညာ သုဋ္ဌု စရာပိတာတိ အတ္ထော။ အယန္တိ အယံ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ‘‘ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော’’တိ ဝုစ္စတိ။

သဒ္ဓါယ ဝိမုတ္တောတိ သဒ္ဒဟနဝသေန ဝိမုတ္တော၊ ဧတေန သဗ္ဗထာ အဝိမုတ္တဿပိ သဒ္ဓါမတ္တေန ဝိမုတ္တဘာဝံ ဒဿေတိ။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တောတိ ဝါ သဒ္ဓါယ အဓိမုတ္တောတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ကာယသက္ခိမှိ ဝုတ္တနယေနေဝ။ နော စ ခေါ ယထာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿာတိ ယထာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ၊ န ဧဝံ သဒ္ဓါယ ဝိမုတ္တဿာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန နေသံ ကိလေသပ္ပဟာနေ နာနတ္တံ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ အထ ကသ္မာ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တံ န ပါပုဏာတီတိ? အာဂမနီယနာနတ္တေန။ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဟိ အာဂမနမှိ ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော အပ္ပဒုက္ခေန၊ အကိလမန္တော စ သက္ကောတိ ဝိက္ခမ္ဘေတုံ၊ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဒုက္ခေန ကိလမန္တော ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ တသ္မာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တံ န ပါပုဏာတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧတေသု ဟီ’’တိအာဒိ။

အာရမ္မဏံ ယာထာဝတော ဓာရေတိ အဝဓာရေတီတိ ဓမ္မော၊ ပညာ။ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမန္တိ ပညာပဓာနံ။ ပညံ ဝါဟေတီတိ ပညာဝါဟီ၊ ပညံ သာတိသယံ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ ပညာ ဝါ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝါဟေတိ၊ နိဗ္ဗာနာဘိမုခံ ဂမေတီတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓါနုသာရိနိဒ္ဒေသေပိ ဧသေဝ နယော။

တသ္မာတိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၇၀၊ ၇၇၆) ဝုတ္တတ္တာ၊ တတော ဧဝ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ၊ တံ သံဝဏ္ဏနာသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၂။၇၇၆) ဝုတ္တနယေနေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဓာနဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၅၁။ ပဒဟနဝသေနာတိ ဘာဝနာနုယောဂဝသေန။ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ပဓာနာတိ ဝုတ္တာ ဝိဝေကနိဿိတာဒိဘာဝေန ပဒဟိတဗ္ဗတော ဘာဝေတဗ္ဗတော။

ပဋိပဒါဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၅၂။ ဒုက္ခေန ကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿာတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ အာဂမနကာလေ ကိစ္ဆေန ဒုက္ခေန သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကိလမန္တဿ ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ လောကုတ္တရသမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။ ဒန္ဓံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တဿာတိ ဝိက္ခမ္ဘိတေသု ကိလေသေသု ဝိပဿနာပရိဝါသေ စိရံ ဝသိတွာ တံ လောကုတ္တရသမာဓိသင်္ခါတံ ဌာနံ ဒန္ဓံ သဏိကံ အဘိဇာနန္တဿ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿ၊ သစ္ဆိကရောန္တဿ ပါပုဏန္တဿာတိ အတ္ထော။ အယံ ဝုစ္စတီတိ ယာ ဧသာ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနပဋိပဒါယ ဒုက္ခတ္တာ၊ ဝိပဿနာပရိဝါသပညာယ စ ဒန္ဓတ္တာ မဂ္ဂကာလေ ဧကစိတ္တက္ခဏေ ဥပ္ပန္နာပိ ပညာ အာဂမနဝသေန ‘‘ဒုက္ခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥပရိ တီသု ပဒေသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘဿသမာစာရာဒိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၅၃။ ဘဿသမာစာရေတိ ဝစီသမာစာရေ။ ဌိတောတိ ယထာရဒ္ဓံ တံ အဝိစ္ဆေဒဝသေန ကထေန္တော။ တေနာဟ ‘‘ကထာမဂ္ဂံ အနုပစ္ဆိန္ဒိတွာ ကထေန္တော’’တိ။ မုသာဝါဒူပသဉှိတန္တိ အန္တရန္တရာ ပဝတ္တေန မုသာဝါဒေန ဥပသံဟိတံ။ ဝိဘူတိ ဝုစ္စတိ ဝိသုံဘာဝေါ၊ တတ္ထ နိယုတ္တန္တိ ဝေဘူတိကံ၊ တဒေဝ ဝေဘူတိယံ၊ ပေသုညံ။ တေနာဟ ‘‘ဘေဒကရဝါစ’’န္တိ။ ကရဏုတ္တရိယလက္ခဏတော သာရမ္ဘတော ဇာတာတိ သာရမ္ဘဇာ။ တဿာ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနတ္ထံ ‘‘တွံ ဒုဿီလော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗဟိဒ္ဓါကထာ အမနာပါ၊ မနာပါပိ ပရဿ စိတ္တဝိဃာတာဝဟတ္တာ ကရဏုတ္တရိယပက္ခိယမေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘တုယှ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဝိက္ခေပကထာပဝတ္တန္တိ ဝိက္ခေပကထာဝသေန ပဝတ္တံ။ ဇယပုရေက္ခာရော ဟုတွာတိ အတ္တနော ဇယံ ပုရက္ခတွာ။ ယံ ကိဉ္စိ န ဘာသတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘မန္တာ’’တိ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ မန္တနံ ဇာနနန္တိ ကတွာ။ ‘‘မန္တာ’’တိ ဣဒံ ‘‘မန္တေတွာ’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထံ နိပါတပဒန္တိ အာဟ ‘‘ဥပပရိက္ခိတွာ’’တိ။ ယုတ္တကထမေဝါတိ အတ္တနော၊ သုဏန္တဿ စ ယုတ္တရူပမေဝ ကထံ။ ဟဒယေ နိဒဟိတဗ္ဗယုတ္တန္တိ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ၊ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ အတ္ထဝေဒါဒိပဋိလာဘနိမိတ္တတ္တာ စိတ္တေ ဌပေတဗ္ဗံ၊ ဝိမုတ္တာယတနဘာဝေန မနသိ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာပိ ဝါစာ အကာလေ ဘာသိတာ အဘာဇနေ ဘာသိတာ ဝိယ န အတ္ထာဝဟာတိ အာဟ ‘‘ယုတ္တပတ္တကာလေနာ’’တိ။ အယဉ္စ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတာ သုဘာသိတဝါစာ သစ္စသမ္ဗောဓာဝဟာဒိတာယ သတ္တာနံ မဟိဒ္ဓိကာ မဟာနိသံသာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ဘာသိတာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သီလာစာရေတိ သီလေ စ အာစာရေ စ ပရိသုဒ္ဓသီလေ စေဝ ပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရေ စ။ ဌိတောတိ ပတိဋ္ဌဟန္တော။ သစ္စံ ဧတဿ အတ္ထီတိ သစ္စောတိ အာဟ ‘‘သစ္စကထော’’တိ။ ဧသ နယော သဒ္ဓါတိ ဧတ္ထာပိ။ တေနာဟ ‘‘သဒ္ဓါသမ္ပန္နော’’တိ။ ‘‘နနု စ ဟေဋ္ဌာ သစ္စံ ကထိတမေဝါ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? ဟေဋ္ဌာ ဟိ ဝစီသမာစာရံ ကထေန္တေန သစ္စံ ကထိတံ၊ ပဋိပက္ခပဋိက္ခေပဝသေန ဣဓ သီလံ ကထေန္တေန တံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဒဿေတုံ သစ္စံ သရူပေနေဝ ကထိတံ။ ‘‘ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ကထာယ အာရဗ္ဘန္တရဉ္စေတံ၊ တထာပိ သစ္စံ ဝတွာ အနန္တရမေဝ သစ္စဿ ကထနံ ပုနရုတ္တံ ဟောတီတိ ပရဿ စောဒနာဝသရော မာ ဟောတူ’’တိ တတ္ထ ပရိဟာရံ ဒါတုကာမော ‘‘ဣဓ ကသ္မာ ပုန ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ ဟေဋ္ဌာ ဝါစာသစ္စံ ကထိတံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ သုဘာသိတဝါစံ ဒဿေန္တေန။ အန္တမသော…ပေ… ဒဿေတုံ ဣဓ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ သီလံ သုပရိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ‘‘ဧဝံ ပရိတ္တကံ ခေါ၊ ရာဟုလ၊ တေသံ သာမညံ၊ ယေသံ နတ္ထိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ လဇ္ဇာ’’တိအာဒိ နယပ္ပဝတ္တံ ရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ ဒဿေတဗ္ဗံ။

ဂုတ္တာ သတိကဝါဋေန ပိဒဟိတာ ဒွါရာ ဧတေနာတိ ဂုတ္တဒွါရောတိ အာဟ ‘‘ဆသု ဣန္ဒြိယေသူ’’တိအာဒိ။ ပရိယေသနပဋိဂ္ဂဏှနပရိဘောဂဝိဿဇ္ဇနဝသေန ဘောဇနေ မတ္တံ ဇာနာတီတိ ဘောဇနေ မတ္တညူ။ သမန္တိ အဝိသမံ။ သမစာရိတာ ဟိ ကာယဝိသမာဒီနိ ပဟာယ ကာယသမာဒိပူရဏံ။ နိသဇ္ဇာယာတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ တေန ‘‘အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဘာဝနာယ စိတ္တပရိသောဓနဉှိ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ၊ န နိဒ္ဒါဝိနောဒနမတ္တံ။ နိတ္တန္ဒီတိ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓါ။ သာ ပန နိတ္တန္ဒိတာ ကာယာလသိယဝိဂမနေ ပါကဋာ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာယာလသိယဝိရဟိတော’’တိ။ ‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယော’’တိ ဣမိနာ ဒုဝိဓောပိ ဝီရိယာရမ္ဘော ဂဟိတောတိ တံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကာယိကဝီရိယေနာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သင်္ဂမ္မ ဂဏဝိဟာရော သဟဝါသော သင်္ဂဏိကာ၊ သာ ပန ကိလေသေဟိပိ ဧဝံ ဟောတီတိ တတော ဝိသေသေတုံ ‘‘ဂဏသင်္ဂဏိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဂဏေန သင်္ဂဏိကံ ဂဏသင်္ဂဏိကန္တိ။ အာရမ္ဘဝတ္ထုဝသေနာတိ အနဓိဂတဝိသေသာဓိဂမကာရဏဝသေန ဧကဝိဟာရီ၊ န ကေဝလံ ဧကီဘာဝဝသေန။ ကိလေသသင်္ဂဏိကန္တိ ကိလေသသဟိတစိတ္တတံ။ ယထာ တထာတိ ဝိပဿနာဝသေန၊ ပဋိသင်္ခါနဝသေန ဝါ။ သမထဝသေန အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ။ ဝိပဿနာဝသေန လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။

ကလျာဏပဋိဘာနောတိ သုန္ဒရပဋိဘာနော၊ သာ ပနဿ ပဋိဘာနသမ္ပဒါ ဝစနစာတုရိယသဟိတာဝ ဣစ္ဆိတာတိ အာဟ ‘‘ဝါက္ကရဏ…ပေ… သမ္ပန္နော စာ’’တိ။ ‘‘ပဋိဘာန’’န္တိ ဟိ ဉာဏမ္ပိ ဝုစ္စတိ ဉာဏဿ ဥပဋ္ဌိတဝစနမ္ပိ။ တတ္ထ အတ္ထယုတ္တံ ကာရဏယုတ္တံ ပဋိဘာနမဿာတိ ယုတ္တပဋိဘာနော။ ပုစ္ဆိတာနန္တရမေဝ သီဃံ ဗျာကာတုံ အသမတ္ထတာယ နော မုတ္တပဋိဘာနံ အဿာတိ နော မုတ္တပဋိဘာနော။ ဣဓ ပန ဝိကိဏ္ဏဝါစော မုတ္တပဋိဘာနော အဓိပ္ပေတောတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘သီလသမာစာရသ္မိဉှိ ဌိတဘိက္ခု မုတ္တပဋိဘာနော န ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂမနသမတ္ထာယာတိ အဿုတံ ဓမ္မံ ဂမေတုံ သမတ္ထာယ။ ဓာရဏသမတ္ထာယာတိ သာတိသယံ သတိဝီရိယသဟိတတာယ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဓာရေတုံ သမတ္ထာယ။ မုနနတော အနုမိနနတော မုတီတိ အနုမာန ပညာယ နာမံ။ တီဟိ ပဒေဟီတိ ‘‘ဂတိမာ ဓိတိမာ မုတိမာ’’တိ တီဟိ ပဒေဟိ။ ဟေဋ္ဌာတိ ဟေဋ္ဌာ ‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယော’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ။ ဣဓာတိ ‘‘ဓိတိမာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ။ ဝီရိယမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဂုဏဘူတံ ဂဟိတန္တိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ ဟေဋ္ဌာတိ ‘‘ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တော၊ ဈာယီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိပဿနာပညာ ကထိတာ။ ဣဓာတိ ‘‘ဓိတိမာ မုတိမာ’’တိ ဧတ္ထ ဗုဒ္ဓဝစနဂဏှနပညာ ကထိတာ ကရဏပုဗ္ဗာပရကောသလ္လပညာဒီပနတော။ ကိလေသကာမောပိ ဝတ္ထုကာမော ဝိယ ယထာပဝတ္တော အဿာဒီယတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု အဂိဒ္ဓါ’’တိ။

အနုသာသနဝိဓာဒေသနာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၅၄။ အတ္တနော ဥပါယမနသိကာရေနာတိ အတ္တနိ သမ္ဘူတေန ပထမနသိကာရေန ဘာဝနာမနသိကာရေန။ ပဋိပဇ္ဇမာနောတိ ဝိသုဒ္ဓိံ ပဋိပဇ္ဇမာနော။

၁၅၅။ ကိလေသဝိမုတ္တိဉာဏေတိ ကိလေသပ္ပဟာနဇာနနေ။

၁၅၆။ ပရိယာဒိယမာနောတိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဏှန္တောတိ အတ္ထော။ သုဒ္ဓက္ခန္ဓေယေဝ အနုဿရတိ နာမဂေါတ္တံ ပရိယာဒိယိတုံ အသက္ကောန္တော။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ဧကော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သက္ကောတိ ပရိယာဒိယိတုံ။ အသက္ကောန္တဿ ဝသေန ဂဟိတံ၊ ‘‘အမုတြာသိံ ဧဝံနာမော’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အသက္ကောန္တဿာတိ စ အာရောဟနေ အသက္ကောန္တဿ၊ ဩရောဟနေ ပန ဉာဏဿ ထိရဘူတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘သုဒ္ဓက္ခန္ဓေယေဝ အနုဿရန္တော’’တိအာဒိ။ ဧတန္တိ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓံ။ န သလ္လက္ခေသိ ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသေန ကုဏ္ဌဉာဏတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိဂတိကတ္တာ’’တိ။ ဌာနန္တိ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ အဝဋ္ဌာနံ။ နိယမောတိ ဝါဒနိယမော ပဋိနိယတဝါဒတာ။ တေနာဟ ‘‘ဣမံ ဂဟေတွာ’’တိအာဒိ။

၁၅၇။ ပိဏ္ဍဂဏနာယာတိ ‘‘ဧကံ ဒွေ’’တိအာဒိနာ အဂဏေတွာ သင်္ကလနပဒုပ္ပာဒနာဒိနာ ပိဏ္ဍနဝသေန ဂဏနာယ။ အစ္ဆိဒ္ဒကဝသေနာတိ အဝိစ္ဆိန္ဒကဂဏနာဝသေန ဂဏနာ ကမဂဏနံ မုဉ္စိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ ဧတ္တကာနိ ပဏ္ဏာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣမသ္မိံ ဇလာသယေ ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကာနီ’’တိ ဝါ ဧဝံ ဂဏေတဗ္ဗဿ ဧကဇ္ဈမ္ပိ ပိဏ္ဍေတွာ ဂဏနာ။ ကမဂဏနာ ဟိ အန္တရန္တရာ ဝိစ္ဆိဇ္ဇ ပဝတ္တိယာ ပစ္ဆိန္ဒိကာ။ သာ ပနေသာ ဂဏနာ သဝနန္တရံ အနပေက္ခိတွာ မနသာဝ ဂဏေတဗ္ဗတော ‘‘မနောဂဏနာ’’တိပိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘မနောဂဏနာယာ’’တိ။ ပိဏ္ဍဂဏနမေဝ ဒဿေတိ၊ န ဝိဘာဂဂဏနံ။ သင်္ခါတုံ န သက္ကာ အညေဟိ အသင်္ချေယျာဘာဝတော။ ပညာပါရမိယာ ပူရိတဘာဝံ ဒဿေန္တော ဣတရာသံ ပူရဏေန ဝိနာ တဿာ ပူရဏံ နတ္ထီတိ ‘‘ဒသန္နံ ပါရမီနံ ပူရိတတ္တာ’’တိ အာဟ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏဿ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ’’တိ။ ဧတ္တကန္တိ ဒဿေထာတိ ဒီပေတိ ထေရော။ ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနုဿရတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ တဿ အနုဿရဏမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န အာယုနော ဝဿာဒိဂဏနာယ ပရိစ္ဆိန္ဒနံ တဿ အဝိသယဘာဝတော။

၁၅၈။ တုမှာကံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ယေဝ အနုတ္တရာ အနညသာဓာရဏတ္တာ။ ဣဒါနိ တဿာ ဒေသနာယ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏဿ ဝိယ ဝိဘာဂါဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အတီတဗုဒ္ဓါပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာပိ ကာရဏေနာတိ အနုတ္တရဘာဝေန၊ အညေဟိ ဗုဒ္ဓေဟိ ဧကသဒိသဘာဝေန စ။

၁၅၉။ အာသဝါနံ အာရမ္မဏဘာဝူပဂမနေန သာသဝါ။ ဥပေစ္စ အာဓီယန္တီတိ ဥပါဓီ၊ ဒေါသာရောပနာနိ၊ သဟ ဥပါဓီဟီတိ သဥပါဓိကာ။ အနရိယိဒ္ဓိယဉှိ အတ္တနော စိတ္တဒေါသေန ဧကစ္စေ ဥပါရမ္ဘံ ဒဒန္တိ၊ သွာယမတ္ထော ကေဝဋ္ဋသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော။ နော ‘‘အရိယာ’’တိ ဝုစ္စတိ သာသဝဘာဝတော။ နိဒ္ဒေါသေဟိ ခီဏာသဝေဟိ ပဝတ္တေတဗ္ဗတော နိဒ္ဒေါသာ ဒေါသေဟိ သဟ အပ္ပဝတ္တနတော။ တတော ဧဝ အနုပါရမ္ဘာ။ အရိယာနံ ဣဒ္ဓီတိ အရိယိဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။

အပ္ပဋိက္ကူလသညီတိ ဣဋ္ဌသညီ ဣဋ္ဌာကာရေန ပဝတ္တစိတ္တော။ ပဋိက္ကူလေတိ အမနုညေ အနိဋ္ဌေ။ ဓာတုသညန္တိ ‘‘ဓာတုယော’’တိ သညံ။ ဥပသံဟရတီတိ ဥပနေတိ ပဝတ္တေတိ။ အနိဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ အနိဋ္ဌေ သတ္တသညိတေ အာရမ္မဏေ။ မေတ္တာယ ဝါ ဖရတီတိ မေတ္တံ ဟိတေသိတံ ဥပသံဟရန္တော သဗ္ဗတ္ထကမေဝ တံ တတ္ထ ဖရတိ။ ဓာတုတော ဝါ ဥပသံဟရတီတိ ဓမ္မသဘာဝစိန္တနေန ဓာတုသော၊ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဓာတုမနသိကာရံ ဝါ တတ္ထ ပဝတ္တေတိ။ အပ္ပဋိက္ကူလေ သတ္တေ ဉာတိမိတ္တာဒိကေ ယာထာဝတော ဓမ္မသဘာဝစိန္တနေန အနိစ္စသညာယ ဝိသဘာဂဘူတေ ‘‘ကေသာဒိ အသုစိကောဋ္ဌာသမေဝါ’’တိ အသုဘသညံ ဖရတိ အသုဘမနသိကာရံ ပဝတ္တေတိ။ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယာတိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဆဠာရမ္မဏာပါထေ ပရိသုဒ္ဓပကတိဘာဝါဝိဇဟနလက္ခဏာယ ဆသု ဒွါရေသု ပဝတ္တနတော ‘‘ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယာ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ။

တံ ဒေသနန္တိ တံ ဒွီသု ဣဒ္ဓိဝိဓာသု ဒေသနပ္ပကာရံ ဒေသနာဝိဓိံ။ အသေသံ သကလန္တိ အသေသံ နိရဝသေသံ သမ္ပုဏ္ဏံ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဇာနာတိ။ အသေသံ အဘိဇာနတော တတော ဥတ္တရိ အဘိညေယျံ နတ္ထိ။ ဣတောတိ ဘဂဝတော အဘိညာတတော။ အညော ပရမတ္ထဝသေန ဓမ္မော ဝါ ပညတ္တိဝသေန ပုဂ္ဂလော ဝါ အယံ နာမ ယံ ဘဂဝါ န ဇာနာတီတိ ဣဒံ နတ္ထိ န ဥပလဗ္ဘတိ သဗ္ဗဿေဝ သမ္မဒေဝ တုမှေဟိ အဘိညာတတ္တာ။ ဒွီသု ဣဒ္ဓိဝိဓာသု အဘိဇာနနေ၊ ဒေသနာယဉ္စ ဘဂဝတော ဥတ္တရိတရော နတ္ထိ။ ဣမိနာပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ န ကေဝလံ ဝုတ္တတ္ထသမုစ္စယတ္ထော၊ အထ ခေါ အဝုတ္တတ္ထသမုစ္စယတ္ထောပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယံ တံ ဘန္တေတိအာဒိနာပိ ဟိ ဘဂဝတော ဂုဏဒဿနံ တဿေဝ ပသာဒဿ ကာရဏဝိဘာဝနံ။

အညထာသတ္ထုဂုဏဒဿနာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆၀။ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဧတဒါနုတ္တရိယံ ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တဗုဒ္ဓဂုဏာ ဒဿိတာ၊ တတော အညော ဧဝါယံ ပကာရော ‘‘ယံ တံ ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ အာရဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘အပရေနာပိ အာကာရေနာ’’တိ။ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ သဒ္ဒဟနတော ဝိသေသတော သဒ္ဓါ ကုလပုတ္တာ နာမ ဗောဓိသတ္တာ၊ မဟာဗောဓိသတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေ ဟိ မဟာဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ မဟာဗောဓိယံ သတ္တာ အာသတ္တာ လဂ္ဂါ နိယတဘာဝူပဂမနေန ကေနစိ အသံဟာရိယဘာဝတော။ ယတော နေသံ န ကထဉ္စိ တတ္ထ သဒ္ဓါယ အညထတ္တံ ဟောတိ၊ ဧတေနေဝ တေသံ ကမ္မဖလံ သဒ္ဓါယပိ အညထတ္တာဘာဝေါ ဒီပိတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အတိသယဝစနိစ္ဆာဝသေန၊ ‘‘အနုပ္ပတ္တံ တံ ဘဂဝတာ’’တိ သဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနေန စ ဝိသိဋ္ဌဝိသယံ ‘‘သဒ္ဓေန ကုလပုတ္တေနာ’’တိ ဣဒံ ပဒံ၊ တသ္မာ။ လောကုတ္တရဓမ္မသမဓိဂမမူလကတ္တာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏသမဓိဂမဿ ‘‘နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယေနာ’’တိအာဒီသု သမာသပဒေသု ‘‘ဝီရိယံ ထာမော’’တိအာဒီနိ အဝယဝပဒါနိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပရက္ကမပဒံ သင်္ဂဏှာတိ၊ န ဓောရယှပဒံ။ န ဟိ တံ ဝီရိယဝေဝစနံ၊ အထ ခေါ ဝီရိယဝန္တဝါစကံ။ ဓုရာယ နိယုတ္တောတိ ဟိ ဓောရယှော။ တေနာဟ ‘‘တံ ဓုရံ ဝဟနသမတ္ထေန မဟာပုရိသေနာ’’တိ။ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယေနာတိ အသိထိလဝီရိယေန။ ထိရဝီရိယေနာတိ ဥဿောဠှီဘာဝူပဂမနေန ထိရဘာဝပ္ပတ္တဝီရိယေန။ အသမဓုရေဟီတိ အနညသာဓာရဏဓုရေဟိ။ ပရေသံ အသယှသဟနာ ဟိ လောကနာထာ။ တံ သဗ္ဗံ အစိန္တေယျာပရိမေယျဘေဒံ ဗုဒ္ဓါနံ ဂုဏဇာတံ။ ပါရမိတာ၊ ဗုဒ္ဓဂုဏာ၊ ဝေနေယျသတ္တာတိ ယသ္မာ ဣဒံ တယံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ သမာနမေဝ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘အတီတာနာဂတ…ပေ… ဦနော နတ္ထီ’’တိ။

ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂန္တိ ကာမသုခေ အလ္လီနာ ဟုတွာ အနုယုဉ္ဇနံ။ ကော ဇာနာတိ ပရလောကံ ‘‘အတ္ထီ’’တိ၊ ဧတ္ထ ‘‘ကော ဧကဝိသယောယံ ဣန္ဒြိယဂေါစရော’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဟုတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ သုခေါတိ ဣဋ္ဌော သုခါဝဟော။ ပရိဗ္ဗာဇိကာယာတိ တာပသပရိဗ္ဗာဇိကာယ တရုဏိယာ။ မုဒုကာယာတိ သုခုမာလာယ။ လောမသာယာတိ တရုဏမုဒုလောမဝတိယာ။ မောဠိဗန္ဓာဟီတိ မောဠိံ ကတွာ ဗန္ဓကေသာဟိ။ ပရိစာရေန္တီတိ အတ္တနော ပါရိစာရိကံ ကရောန္တိ၊ ဣန္ဒြိယာနိ ဝါ တတ္ထ ပရိတော စာရေန္တိ။ လာမကန္တိ ပဋိကိလိဋ္ဌံ။ ဂါမဝါသီနံ ဗာလာနံ ဓမ္မံ။ ပုထုဇ္ဇနာနမိဒန္တိ ပေါထုဇ္ဇနိကံ။ ယထာ ပန တံ ‘‘ပုထုဇ္ဇနာနမိဒ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုထုဇ္ဇနေဟိ သေဝိတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ အနရိယေဟိ သေဝိတဗ္ဗန္တိ ဝါ အနရိယံ။ ယသ္မာ ပန နိဒ္ဒေါသတ္ထော အရိယတ္ထော၊ တသ္မာ ‘‘အနရိယန္တိ န နိဒ္ဒေါသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အနတ္ထသံယုတ္တန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာဒိဝိဝိဓဝိပုလာနတ္ထသဉှိတံ။ အတ္တကိလမထာနုယောဂန္တိ အတ္တနော ကိလမထဿ ခေဒနဿ အနုယုဉ္ဇနံ။ ဒုက္ခံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဒုက္ခံ။ ဒုက္ခမနံ ဧတဿာတိ ဒုက္ခမံ။

အာဘိစေတသိကာနန္တိ အဘိစေတော ဝုစ္စတိ အဘိက္ကန္တံ ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ၊ အဓိစိတ္တံ ဝါ၊ တသ္မိံ အဘိစေတသိ ဇာတာနီတိ အာဘိစေတသိကာနိ၊ အဘိစေတောသန္နိဿိတာနိ ဝါ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ သုခဝိဟာရာနံ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မော ဝုစ္စတိ ပစ္စက္ခော အတ္တဘာဝေါ၊ တတ္ထ သုခဝိဟာရဘူတာနန္တိ အတ္ထော၊ ရူပါဝစရဈာနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တာနိ ဟိ အပ္ပေတွာ နိသိန္နာ ဈာယိနော ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ အသံကိလိဋ္ဌံ နေက္ခမ္မသုခံ ဝိန္ဒန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ။ ကထိတာ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော’’တိ သပ္ပီတိကတ္တာ၊ လောကုတ္တရဝိပါကသုခုမသဉှိတတ္တာ စ။ သဟ မဂ္ဂေန ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနံ ကထိတံ ‘‘စတ္တာရောမေ စုန္ဒ သုခလ္လိကာနုယောဂါ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၄) စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တီတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ ဖလသမာပတ္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဘာဝေန ကထိတာ။ စတ္တာရိ ရူပါဝစရာနိ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဇ္ဈာနာနီ’’တိ ကထိတာနီတိ အတ္ထော။ နိကာမလာဘီတိ နိကာမေန လာဘီ အတ္တနော ဣစ္ဆာဝသေန လာဘီ။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ယထာကာမလာဘီ’’တိ။ အဒုက္ခလာဘီတိ သုခေနေဝ ပစ္စနီကဓမ္မာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ သမာပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထော။ အကသိရလာဘီတိ အကသိရာနံ ဝိပုလာနံ လာဘီ၊ ယထာပရိစ္ဆေဒေနေဝ ဝုဋ္ဌာတုံ သမတ္ထော။ ဧကစ္စော ဟိ လာဘီယေဝ ဟောတိ၊ န ပန သက္ကောတိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပဇ္ဇိတုံ။ ဧကစ္စော တထာ သမာပဇ္ဇိတုံ သက္ကောတိ၊ ပါရိဗန္ဓကေ ပန ကိစ္ဆေန ဝိက္ခမ္ဘေတိ။ ဧကစ္စော တထာ စ သမာပဇ္ဇတိ၊ ပါရိဗန္ဓကေ စ အကိစ္ဆေနေဝ ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ န သက္ကောတိ နာဠိကယန္တံ ဝိယ ယထာပရိစ္ဆေဒေ ဝုဋ္ဌာတုံ။ ဘဂဝါ ပန သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နပါရိဗန္ဓကတ္တာ ဝသိဘာဝဿ သမ္မဒေဝ သမဓိဂတတ္တာ သဗ္ဗမေတံ သမ္မဒေဝ သက္ကောတိ။

အနုယောဂဒါနပ္ပကာရဝဏ္ဏနာ

၁၆၁။ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယာတိ ဣမာယ လောကဓာတုယာ သဒ္ဓိံ ဣမံ လောကဓာတုံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာယ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယာ။ ဇာတိခေတ္တဘာဝေန ဟိ တံ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္တကာယ ဧဝ ဇာတိခေတ္တဘာဝေါ ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ပရိဂ္ဂဟဝသေနာ’’တိ ကေစိ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ တတ္တကံ ဧဝ ဇာတိခေတ္တံ။ ‘‘တန္နိဝါသီနံယေဝ စ ဒေဝါနံ ဓမ္မာဘိသမယော’’တိ ဝဒန္တိ။ ပကမ္ပနဒေဝတူပသင်္ကမနာဒိနာ ဇာတစက္ကဝါဠေန သမာနယောဂက္ခမဋ္ဌာနံ ဇာတိခေတ္တံ။ သရသေနေဝ အာဏာပဝတ္တနဋ္ဌာနံ အာဏာခေတ္တံ။ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ ဝိသယဘူတံ ဌာနံ ဝိသယခေတ္တံ။ ဩက္ကမနာဒီနံ ဆန္နမေဝ ဂဟဏံ နိဒဿနမတ္တံ မဟာဘိနီဟာရာဒိကာလေပိ တဿ ပကမ္ပနလဗ္ဘနတော။ အာဏာခေတ္တံ နာမ၊ ယံ ဧကစ္စံ သံဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဝဋ္ဋတိ စ။ အာဏာ ဝတ္တတိ တန္နိဝါသိဒေဝတာနံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆနေန၊ တဉ္စ ခေါ ကေဝလံ ဗုဒ္ဓါနံ အာနုဘာဝေနေဝ၊ န အဓိပ္ပာယဝသေန။ ‘‘ယာဝတာ ပန အာကင်္ခေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၁) ဝစနတော တတော ပရမ္ပိ အာဏာ ပဝတ္တေယျေဝ။

နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထီတိ ‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁၊ မဟာဝ။ ၁၁၊ ကထာ။ ၄၀၅) ဣမိဿာ လောကဓာတုယာ ဌတွာ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ၊ ဣမသ္မိံယေဝ သုတ္တေ ‘‘ကိံ ပနာဝုသော၊ သာရိပုတ္တ၊ အတ္ထေတရဟိ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဘဂဝတာ သမသမော သမ္ဗောဓိယ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁) ဧဝံ ပုဋ္ဌော ‘‘အဟံ ဘန္တေ နောတိ ဝဒေယျ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁) ဝတွာ တဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော၊ ယံ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဒွေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁၊ မ။ နိ။ ၃။၁၂၉၊ အ။ နိ။ ၁။၂၇၇၊ နေတ္တိ။ ၅၇၊ မိ။ ပ။ ၅။၁။၁) ဣမံ သုတ္တံ ဒဿေန္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာ စ ဗုဒ္ဓခေတ္တဘူတံ ဣမံ လောကဓာတုံ ဌပေတွာ အညတ္ထ အနုပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧကတောတိ သဟ၊ ဧကသ္မိံ ကာလေတိ အတ္ထော။ သော ပန ကာလော ကထံ ပရိစ္ဆိန္နောတိ? စရိမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ’’တိအာဒိမာဟ။ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယာတိ ပဋိလောမက္ကမေန ဝဒတိ။ ခေတ္တပရိဂ္ဂဟော ကတောဝ ဟောတိ ‘‘ဣဒံ ဗုဒ္ဓါနံ ဇာတိခေတ္တ’’န္တိ။ ကေန ပန ပရိဂ္ဂဟော ကတော? ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ဗောဓိသတ္တေန။ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဋ္ဌာယာတိ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဋ္ဌာယ။ ဧတ္ထန္တရေတိ စရိမဘဝေ ဗောဓိသတ္တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ၊ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ပရိစ္ဆိန္နေ ဧတသ္မိံ အန္တရေ။

တိပိဋကအန္တရဓာနကထာဝဏ္ဏနာ

‘‘န နိဝါရိတာ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘တီဏိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနေန သာသနဿ ဩသက္ကိတတ္တာ အပရဿ ဥပ္ပတ္တိ လဒ္ဓါဝသရာ ဟောတိ။ ပဋိပဒါတိ ပဋိဝေဓာဝဟာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ။

‘‘ပရိယတ္တိ ပမာဏ’’န္တိ ဝတွာ တမတ္ထံ ဗောဓိသတ္တံ နိဒဿနံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တယိဒံ ဟီနံ နိဒဿနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိယျာနိကဓမ္မဿ ဟိ ဌိတိံ ဒဿေန္တော အနိယျာနိကဓမ္မံ နိဒဿေတိ။

မာတိကာယ အန္တရဟိတာယာတိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ (ပါရာ။ ၃၉၊ ၄၄၊ ပါစိ။ ၄၅) နယပ္ပဝတ္တာယ သိက္ခာပဒပါဠိမာတိကာယ အန္တရဟိတာယ။ နိဒါနုဒ္ဒေသသင်္ခါတေ ပါတိမောက္ခေ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါကမ္မေသု စ သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ ယထာ ဝါ ပါတိမောက္ခေ ဓရန္တေ ဧဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ စ၊ ဧဝံ သတိ ဧဝ တဒုဘယေ ပါတိမောက္ခံ တဒုဘယာဘာဝေ ပါတိမောက္ခာဘာဝတော။ တသ္မာ တယိဒံ တယံ သာသနဿ ဌိတိဟေတူတိ အာဟ ‘‘ပါတိမောက္ခပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါသု ဌိတာသု သာသနံ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ ယသ္မာ ဝါ ဥပသမ္ပဒါဓီနံ ပါတိမောက္ခံ အနုပသမ္ပန္နဿ အနိစ္ဆိတတ္တာ၊ ဥပသမ္ပဒါ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာဓီနာ၊ တသ္မာ ပါတိမောက္ခေ၊ တံ သိဒ္ဓိယာ သိဒ္ဓါသု ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါသု စ သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ ဩသက္ကိတံ နာမာတိ ပစ္ဆိမကပဋိဝေဓသီလဘေဒဒွယံ ဧကတော ကတွာ တတော ပရံ ဝိနဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ၊ ပစ္ဆိမကပဋိဝေဓတော ပရံ ပဋိဝေဓသာသနံ၊ ပစ္ဆိမကသီလဘေဒတော ပရံ ပဋိပတ္တိသာသနံ ဝိနဋ္ဌံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။

သာသနအန္တရဟိတဝဏ္ဏနာ

ဧတေန ကာမံ ‘‘သာသနဋ္ဌိတိယာ ပရိယတ္တိ ပမာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ပရိယတ္တိ ပန ပဋိပတ္တိဟေတုကာတိ ပဋိပတ္တိယာ အသတိ သာ အပ္ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ ပဋိဝေဓော ဝိယ၊ တသ္မာ ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနံ သာသနောသက္ကနဿ ဝိသေသကာရဏန္တိ ဒဿေတွာ တယိဒံ သာသနောသက္ကနံ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနောသာနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တီဏိ ပရိနိဗ္ဗာနာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓာတူနံ သန္နိပါတနာဒိ ဗုဒ္ဓါနံ အဓိဋ္ဌာနေနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တာတိ ရသ္မိယော။ ကာရုညန္တိ ပရိဒေဝနကာရုညံ။ ဇမ္ဗုဒီပေ၊ ဒီပန္တရေသု၊ ဒေဝနာဂဗြဟ္မလောကေသု စ ဝိပ္ပကိရိတွာ ဌိတာနံ ဓာတူနံ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကဋ္ဌာနေ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပါတနံ၊ ရသ္မိဝိဿဇ္ဇနံ၊ တတ္ထ တေဇောဓာတုယာ ဥဋ္ဌာနံ၊ ဧကဇာလိဘာဝေါ စာတိ သဗ္ဗမေတံ သတ္ထု အဓိဋ္ဌာနဝသေနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အနစ္ဆရိယတ္တာတိ ဒွီသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု အစ္ဆရိယတ္တာဘာဝဒေါသတောတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓါ နာမ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဧကသဒိသာတိ တေသံ ဒေသနာပိ ဧကရသာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဒေသနာယ စ ဝိသေသာဘာဝတော’’တိ၊ ဧတေန စ အနစ္ဆရိယတ္တမေဝ သာဓေတိ။ ‘‘ဝိဝါဒဘာဝတော’’တိ ဧတေန ဝိဝါဒါဘာဝတ္ထံ ဒွေ ဧကတော န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေတိ။

တတ္ထာတိ မိလိန္ဒပဉှေ (မိ။ ပ။ ၅။၁။၁)။ ဧကုဒ္ဒေသောတိ ဧကော ဧကဝိဓော အဘိန္နော ဥဒ္ဒေသော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဧကံ ဧဝ ဗုဒ္ဓံ ဓာရေတီတိ ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ၊ ဧတေန ဧဝံသဘာဝါ ဧတေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ၊ ယေန ဒုတိယံ ဗုဒ္ဓဂုဏံ ဓာရေတုံ အသမတ္ထာ အယံ လောကဓာတူတိ ဒဿေတိ။ ပစ္စယဝိသေသနိပ္ဖန္နာနဉှိ ဓမ္မာနံ သဘာဝဝိသေသော န သက္ကာ နိဝါရေတုန္တိ။ ‘‘န ဓာရေယျာ’’တိ ဝတွာ တမေဝ အဓာရဏံ ပရိယာယေဟိ ပကာသေန္တော ‘‘စလေယျာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စလေယျာတိ ပရိပ္ဖန္ဒေယျ။ ကမ္ပေယျာတိ ပဝေဓေယျ။ နမေယျာတိ ဧကပဿေန နတာ ဘဝေယျ။ ဩဏမေယျာတိ ဩသီဒေယျ။ ဝိနမေယျာတိ ဝိဝိဓာ ဣတော စိတော စ နမေယျ။ ဝိကိရေယျာတိ ဝါတေန ဘုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိပ္ပကိရေယျ။ ဝိဓမေယျာတိ ဝိနဿေယျ။ ဝိဒ္ဓံသေယျာတိ သဗ္ဗသော ဝိဒ္ဓသ္တာ ဘဝေယျ။ တထာဘူတာ စ န ကတ္ထစိ တိဋ္ဌေယျာတိ အာဟ ‘‘န ဌာနံ ဥပဂစ္ဆေယျာ’’တိ။

ဣဒါနိ တတ္ထ နိဒဿနံ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာ မဟာရာဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမုပါဒိကာတိ သမံ ဥဒ္ဓံ ပဇ္ဇတိ ပဝတ္တတီတိ သမုပါဒိကာ၊ ဥဒကဿ ဥပရိ သမံဂါမိနီတိ အတ္ထော။ ဝဏ္ဏေနာတိ သဏ္ဌာနေန။ ပမာဏေနာတိ အာရောဟေန။ ကိသထူလေနာတိ ကိသထူလဘာဝေန၊ ပရိဏာဟေနာတိ အတ္ထော။ ဒွိန္နမ္ပီတိ ဒွေပိ၊ ဒွိန္နမ္ပိ ဝါ သရီရဘာရံ။

ဆာဒေန္တန္တိ ရောစေန္တံ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေန္တံ။ တန္ဒီကတောတိ တေန ဘောဇနေန တန္ဒီဘူတော။ အနောဏမိတဒဏ္ဍဇာတောတိ ယာဝဒတ္ထဘောဇနေန ဩဏမိတုံ အသမတ္ထတာယ အနောဏမိတဒဏ္ဍော ဝိယ ဇာတော။ သကိံ ဘုတ္တောဝါတိ ဧကံ ဝဍ္ဎိတကံ ဘုတ္တမတ္တောဝ မရေယျာတိ။ အတိဓမ္မဘာရေနာတိ ဓမ္မေန နာမ ပထဝီ တိဋ္ဌေယျ၊ သကိံ တေနေဝ စလတိ ဝိနဿတီတိ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆတိ။ ပုန ထေရော ရတနံ နာမ လောကေ ကုဋုမ္ဗံ သန္ဓာရေန္တံ၊ အဘိမတဉ္စ လောကေန၊ တံ အတ္တနော ဂရုသဘာဝတာယ သကဋဘင်္ဂဿ ကာရဏံ အတိဘာရဘူတံ ဒိဋ္ဌမေဝံ ဓမ္မော စ ဟိတသုခဝိသေသေဟိ တံသမင်္ဂိနံ ဓာရေန္တော၊ အဘိမတော စ ဝိညူနံ ဂမ္ဘီရပ္ပမေယျဘာဝေန ဂရုသဘာဝတ္တာ အတိဘာရဘူတော ပထဝိစလနဿ ကာရဏံ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဓ မဟာရာဇ ဒွေ သကဋာ’’တိအာဒိမာဟ၊ ဧတေနေဝ တထာဂတဿ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနာဒိကာလေ ပထဝိကမ္ပနကာရဏံ သံဝဏ္ဏိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကဿာတိ ဧကသ္မာ၊ ဧကဿ ဝါ သကဋဿ ရတနံ တသ္မာ သကဋတော ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။

ဩသာရိတန္တိ ဥစ္စာရိတံ၊ ကထိတန္တိ အတ္ထော။

အဂ္ဂေါတိ သဗ္ဗသတ္တေဟိ အဂ္ဂေါ။

သဘာဝပကတိကာတိ သဘာဝဘူတာ အကိတ္တိမာ ပကတိကာ။ ကာရဏမဟန္တတ္တာတိ ကာရဏာနံ မဟန္တတာယ၊ မဟန္တေဟိ ဗုဒ္ဓကရဓမ္မေဟိ ပါရမိသင်္ခါတေဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ နိဗ္ဗတ္တိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပထဝိအာဒီနိ မဟန္တာနိ ဝတ္ထူနိ၊ မဟန္တာ စ သက္ကဘာဝါဒယော အတ္တနော အတ္တနော ဝိသယေ ဧကေကာဝ၊ ဧဝံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ မဟန္တော အတ္တနော ဝိသယေ ဧကော ဧဝ။ ကော စ တဿ ဝိသယော? ဗုဒ္ဓဘူမိ၊ ယာဝတကံ ဝါ ဉေယျမေဝံ ‘‘အာကာသော ဝိယ အနန္တဝိသယော ဘဂဝါ ဧကော ဧဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တော ‘‘ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ’’တိ ဝုတ္တလောကဓာတုတော အညေသုပိ စက္ကဝါဠေသု အပရဿ ဗုဒ္ဓဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။

‘‘သမ္မုခါ မေတ’’န္တိအာဒိနာ ပဝတ္တိတံ အတ္တနော ဗျာကရဏံ အဝိပရီတတ္ထတာယ သတ္ထရိ ပသာဒုပ္ပာဒနေန သမ္မာပဋိပဇ္ဇမာနဿ အနုက္ကမေန လောကုတ္တရဓမ္မာဝဟမ္ပိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မဿ…ပေ… ပဋိပဒ’’န္တိ။ ဝါဒဿ အနုပတနံ အနုပ္ပဝတ္တိ ဝါဒါနုပါတောတိ အာဟ ‘‘ဝါဒေါယေဝါ’’တိ။

အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဝဏ္ဏနာ

၁၆၂။ ဥဒါယီတိ နာမံ၊ မဟာသရီရတာယ ပန ထေရော မဟာဥဒါယီတိ ပညာယိတ္ထ၊ ယဿ ဝသေန ဝိနယေ နိသီဒနဿ ဒသာ အနုညာတာ။ ပဉ္စဝဏ္ဏာတိ ခုဒ္ဒိကာဒိဘေဒတော ပဉ္စပ္ပကာရာ။ ပီတိသမုဋ္ဌာနေဟိ ပဏီတရူပေဟိ အတိဗျာပိတဒေဟော ‘‘နိရန္တရံ ပီတိယာ ဖုဋသရီရော’’တိ ဝုတ္တော၊ တတော ဧဝဿာ ပရိယာယတော ဖရဏလက္ခဏမ္ပိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပ-သဒ္ဒေါ ‘‘အပ္ပကသိရေနေဝါ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၀၁၊ ၅။၁၅၈၊ အ။ နိ။ ၇။၇၁) ဝိယ ဣဓ အဘာဝတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အပ္ပိစ္ဆတာတိ နိတ္တဏှတာ’’တိ။ တီဟာကာရေဟီတိ ယထာလာဘယထာဗလယထာသာရုပ္ပပ္ပကာရေဟိ။

န န ကထေတိ ကထေတိယေဝ။ စီဝရာဒိဟေတုန္တိ စီဝရုပ္ပာဒါဒိဟေတုဘူတံ ပယုတ္တကထံ န ကထေတိ။ ဝေနေယျဝသေနာတိ ဝိနေတဗ္ဗပုဂ္ဂလဝသေန။ ကထေတိ ‘‘ဧဝမယံ ဝိနယံ ဥပဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗာဘိဘူ သဗ္ဗဝိဒူဟမသ္မီ’’တိအာဒိကာ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁၊ မဟာဝ။ ၁၁၊ ကထာ။ ၄၀၅၊ ဓ။ ပ။ ၃၅၃) ဂါထာပိ ‘‘ဒသဗလသမန္နာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော’’တိအာဒိကာ (သံ။ နိ။ ၂။၂၁၊ ၂၂) သုတ္တန္တာပိ။

၁၆၃။ အဘိက္ခဏန္တိ အဘိဏှံ။ နိဂ္ဂါထကတ္တာ၊ ပုစ္ဆနဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တိတတ္တာ စ ‘‘ဝေယျာကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ သဗ္ဗံ သုဝိညေယျံ ဧဝါတိ။

သမ္ပသာဒနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၆။ ပါသာဒိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တကာလင်္ကိရိယဝဏ္ဏနာ

၁၆၄။ လက္ခဿ သရဝေဓံ အဝိရဇ္ဈိတွာန ဝိဇ္ဈနဝိဓိံ ဇာနန္တီတိ ဝေဓညာ။ တေနာဟ ‘‘ဓနုမှိ ကတသိက္ခာ’’တိ။ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဟဏတ္ထာယာတိ ဓနုသိပ္ပာဒိသိပ္ပဿ ဥဂ္ဂဟဏတ္ထာယ။ မဇ္ဈိမေန ပမာဏေန သရပါတယောဂျတာဝသေန ကတတ္တာ ဒီဃပါသာဒေါ။

သမ္ပတိ ကာလံ ကတောတိ အစိရကာလံ ကတော။ ဒွေဓိကဇာတာတိ ဇာတဒွေဓိကာ သဉ္ဇာတဘေဒါ။ ဒွေဇ္ဈဇာတာတိ ဒုဝိဓဘာဝပ္ပတ္တာ။ ဘဏ္ဍန္တိ ပရိဘာသန္တိ ဧတေနာတိ ဘဏ္ဍနံ၊ ဝိရုဒ္ဓစိတ္တံ။ တန္တိ ဘဏ္ဍနံ။ ‘‘ဣဒံ နဟာနာဒိ န ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ပညတ္တဝတ္တံ ပဏ္ဏတ္တိ။ ဓမ္မဝိနယန္တိ ပါဝစနံ သိဒ္ဓန္တံ။ ဝိဇ္ဈန္တာ မုခသတ္တီဟိ။ သဟိတံ မေတိ မယှံ ဝစနံ သဟိတံ သိလိဋ္ဌံ ပုဗ္ဗာပရသမ္ဗန္ဓံ အတ္ထယုတ္တံ ကာရဏယုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အတ္ထသံဟိတ’’န္တိ။ အဓိစိဏ္ဏန္တိ အာစိဏ္ဏံ။ ဝိပရာဝတ္တန္တိ ဝိရောဓဒဿနဝသေန ပရာဝတ္တိတံ၊ ပရာဝတ္တံ ဒူသိတန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘စိရကာလဝသေန ပဂုဏံ၊ တံ မမ ဝါဒံ အာဂမ္မ နိဝတ္တ’’န္တိ။ ပရိယေသမာနော ဝိစရ တတ္ထ ဂန္တွာ သိက္ခာတိ အတ္ထော။ သစေ သက္ကောသိ၊ ဣဒါနိယေဝ မယာ ဝေဌိတံ ဒေါသံ နိဗ္ဗေဌေဟိ။ မရဏမေဝါတိ အညမညဃာတနဝသေန မရဏမေဝ။ နာဋပုတ္တဿ ဣမေတိ နာဋပုတ္တိယာ၊ တေ ပန တဿ သိဿာတိ အာဟ ‘‘အန္တေဝါသိကေသူ’’တိ။ ပုရိမပဋိပတ္တိတော ပဋိနိဝတ္တနံ ပဋိဝါနံ၊ တံ ရူပံ သဘာဝေါ ဧတေသန္တိ ပဋိဝါနရူပါ။ တေနာဟ ‘‘နိဝတ္တနသဘာဝါ’’တိ။ ကထနံ အတ္ထဿ အာစိက္ခနံ။ ပဝေဒနံ ဟေတုဒါဟရဏာနိ အာဟရိတွာ ဗောဓနံ။ တေနာဟ ‘‘ဒုပ္ပဝေဒိတေတိ ဒုဝိညာပိတေ’’တိ။ န ဥပသမာယ သံဝတ္တတီတိ အနုပသမသံဝတ္တနံ၊ တဒေဝ အနုပသမသံဝတ္တနိကံ၊ တသ္မိံ။ သမုဿိတံ ဟုတွာ ပတိဋ္ဌာဟေတုဘာဝတော ထူပံ၊ ပတိဋ္ဌာတိ အာဟ ‘‘ဘိန္နထူပေတိ ဘိန္နပတိဋ္ဌေ’’တိ၊ ထူပေါတိ ဝါ ဓမ္မဿ နိယျာနဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော အညေ ဓမ္မေ အဘိဘုယျ သမုဿိတဋ္ဌေန၊ သော နိဂဏ္ဌဿ သမယေ။ ကေဟိစိ အဘိန္နသမ္မတောပိ ဘိန္နော ဝိနဋ္ဌော ဧဝ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝတောတိ သော ဘိန္နထူပေါ၊ သော ဧဝ နိယျာနဘာဝေါ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော မုစ္စိတုကာမာနံ ပဋိသရဏံ၊ တမေတ္ထ နတ္ထီတိ အပ္ပဋိသရဏော၊ တသ္မိံ ဘိန္နထူပေ အပ္ပဋိသရဏေတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အာစရိယပ္ပမာဏန္တိ အာစရိယမုဋ္ဌိ ဟုတွာ ပမာဏဘူတံ။ နာနာနီဟာရေနာတိ နာနာကာရေန။

၁၆၅။ တထေဝ သမုဒါစရိံသု ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ။ သာမာကာနန္တိ သာမာကဓညာနံ။

‘‘ယေနဿ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ ဝတွာ ယထာဿ အာယသ္မတော စုန္ဒဿ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကော ဥပဇ္ဈာယော အဟောသိ၊ တံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေတုံ ‘‘ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓကာလေတိ ဘူတကထနမေတံ၊ န ဝိသေသနံ။ သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနတော ပုရေတရမေဝ ဟိ ဓမ္မသေနာပတိ ပရိနိဗ္ဗုတော။

ဓမ္မရတနပူဇာဝဏ္ဏနာ

သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အဒါသီတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ကတွာ အဒါသိ။

ကထာယ မူလန္တိ ဘဂဝတော သန္တိကာ လဘိတဗ္ဗဓမ္မကထာယ ကာရဏံ။ သမုဋ္ဌာပေတီတိ ဥဋ္ဌာပေတိ၊ ဒါလိဒ္ဒိယပင်္ကတော ဥဒ္ဓရတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သန္ဓမန္တိ သမ္မဒေဝ ဓမန္တော။ ဧကေကသ္မိံ ပဟာရေယေဝ တယော တယော ဝါရေ ကတွာ ဒိဝါ နဝဝါရေ ရတ္တိံ နဝဝါရေ။ ဥပဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနဝသေန၊ ပဉှာပုစ္ဆနာဒိဝသေန ပန အန္တရန္တရာပိ ဂစ္ဆတေဝ၊ ဂစ္ဆန္တော စ ဒိဝသဿ…ပေ… ဂစ္ဆတိ။ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတဿ အတ္ထဿ ဥဒ္ဓရဏဘာဝတော ပဉှောဝ ပဉှုဒ္ဓါရော၊ တံ ဂဟေတွာဝ ဂစ္ဆတိ အတ္တနော မဟာပညတာယ၊ သတ္ထု စ ဓမ္မဒေသနာယံ အကိလာသုဘာဝတော။

အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတဓမ္မဝိနယဝဏ္ဏနာ

၁၆၆။ အာရောစိတေပိ တသ္မိံ အတ္ထေ။ သာမိကော ဟောတိ၊ တဿ သာမိကဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သောဝ တဿာ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ဇာနာတီ’’တိ အာဟ။ ဧဝန္တိ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနံ။ စုန္ဒတ္ထေရေန ဟိ အာနီတံ ကထာပါဘတံ ဘဂဝါ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ‘‘ဧဝ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ဒုရက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ သာဝကာနံ ဒွေဓိကာဒိဘာဝေန ဝိဟရဏကိရိယာပရာမသနဉှေတံ။

ယသ္မာ …ပေ… ပါကဋံ ဟောတိ ဗျတိရေကမုခေန စ နေယျဿ အတ္ထဿ ဝိဘူတဘာဝါပတ္တိတော။ အထ ဝါ ယသ္မာ…ပေ… ပါကဋံ ဟောတိ ဒေါသေသု အာဒီနဝဒဿနေန တပ္ပဋိပက္ခေသု ဂုဏေသု အာနိသံသဿ ဝိဘူတဘာဝါပတ္တိတော။ ဝေါက္ကမ္မာတိ အပသက္ကေတွာ။ အာမေဍိတလောပေန စာယံ နိဒ္ဒေသော၊ ဝေါက္ကမ္မ ဝေါက္ကမ္မာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ တေန တဿ ဝေါက္ကမနဿ အန္တရန္တရာတိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘န နိရန္တရ’’န္တိအာဒိ။ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိအာဒယောတိ တေန သတ္ထာရာ ဝုတ္တမုတ္တိဓမ္မဿ အနုဓမ္မံ အပ္ပဋိပဇ္ဇနာဒယော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပါဠိယံ အာဂတာ အသာမီစိပဋိပဒါဒယော စ သင်္ဂယှန္တိ။ မနုဿတ္တမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဝိစာရဏပညာယ အသမ္ဘဝေါ၊ ဒေါသေသု အနဘိနိဝေသိတာ၊ အသန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသိတာ’’တိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘တထာ ဧဝ’’န္တိ ပဒေဟိ ယထာက္ကမံ ပကာရဿ ကာမံ တိရောက္ခတာ၊ ပစ္စက္ခတာ ဝုစ္စတိ၊ တထာပိ ယထာ ‘‘တထာ ပဋိပဇ္ဇတူ’’တိ ပဒေန ပဋိပဇ္ဇနာကာရော နိယမေတွာ ဝိဟိတော၊ တထာ ‘‘ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတူ’’တိ ဣမိနာပီတိ ဣဒံ တဿ အတ္ထဒဿနဘာဝေန ဝုတ္တံ။ သမာဒပိတတ္တာ မိစ္ဆာပဋိပဒါယ အပုညံ ပသဝတိ။

၁၆၇။ ဉာယတိ မုတ္တိဓမ္မော ဧတေနာတိ ဉာယော၊ တေန သတ္ထာရာ ဝုတ္တော ဓမ္မာနုဓမ္မော၊ တံ ပဋိပန္နောတိ ဉာယပ္ပဋိပန္နော၊ သော ပန ယသ္မာ တဿ မုတ္တိဓမ္မဿ အဓိဂမေ ကာရဏသမ္မတော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ကာရဏပ္ပဋိပန္နော’’တိ။ နိပ္ဖာဒေဿတီတိ သာဓေဿတိ၊ သိဒ္ဓိံ ဂမိဿတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တကန္တိ သမ္ပတိ၊ အာယတိဉ္စ ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တကံ။ ဝီရိယံ ကရောတိ မိစ္ဆာပဋိပန္နတ္တာ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတဓမ္မဝိနယာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆၈။ နိယျာတီတိ ဝတ္တတိ၊ သံဝတ္တတီတိ ဝါ အတ္ထော။

၁၇၀။ ဣဓ သာဝကဿ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ဧကန္တိကအပဿယဒဿနတ္ထံ သတ္ထု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတာ၊ ဓမ္မဿ စ သွာက္ခာတတာ ကိတ္တိတာတိ ‘‘သမ္မာပဋိပန္နဿ ကုလပုတ္တဿ ပသံသံ ဒဿေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ ဣမိဿာ ဒေသနာယ သံကိလေသဘာဂိယဘာဝေန ဥဋ္ဌိတာယ ဝေါဒါနဘာဂိယဘာဝေန ယထာနုသန္ဓိနာ ပဝတ္တိ ဒီပိတာ ဟောတိ။ အဗောဓိတတ္ထာတိ အပ္ပဝေဒိတတ္ထာ၊ ပရမတ္ထံ စတုတ္ထသစ္စပဋိဝေဓံ အပါပိတာတိ အတ္ထော။ ပါဠိယံ ‘‘အဿာ’’တိ ပဒံ ‘‘သာဝကာ သဒ္ဓမ္မေ’’တိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘အဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာဝကာ၊ အဿ သဒ္ဓမ္မေ’’တိ။ သဗ္ဗသင်္ဂဟပဒေဟိ ကတန္တိ သဗ္ဗဿ သာသနတ္ထဿ သင်္ဂဏှနပဒေဟိ ဧကဇ္ဈံ ကတံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကံ ကတံ န ဟောတီတိ အတ္ထော’’တိ။ ပုဗ္ဗေနာပရံ သမ္ဗန္ဓတ္ထဘာဝေန သင်္ဂဟေတဗ္ဗတာယ ဝါ သင်္ဂဟာနိ ပဒါနိ ကတာနိ ဧတဿာတိ သင်္ဂဟပဒကတံ၊ ဗြဟ္မစရိယံ။ တပ္ပဋိက္ခေပေန န စ သင်္ဂဟပဒကတန္တိ ယောဇနာ။ ရာဂါဒိပဋိပက္ခဟရဏံ၊ ယထာနုသိဋ္ဌံ ဝါ ပဋိပဇ္ဇမာနာနံ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော ပဋိဟရဏံ နိဗ္ဗာနပါပနံ ပဋိဟာရော၊ သော ဧဝ အာ-ကာရဿ ဣ-ကာရံ ကတွာ ပဋိဟိရော၊ ပဋိဟိရော ဧဝ ပါဋိဟိရော၊ သဟ ပါဋိဟိရေနာတိ သပ္ပာဋိဟိရံ၊ တထာ သုပ္ပဝေဒိတတာယ သပ္ပာဋိဟိရံ ကတန္တိ သပ္ပာဋိဟိရကတံ။ တာဒိသံ ပန ဝဋ္ဋတော နိယျာနေ နိယုတ္တံ၊ နိယျာနပ္ပယောဇနဉ္စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နိယျာနိက’’န္တိ။ ဒေဝလောကတောတိ ဒေဝလောကတော ပဋ္ဌာယ ရူပီဒေဝနိကာယတော ပဘုတိ။ သုပ္ပကာသိတန္တိ သုဋ္ဌု ပကာသိတံ။ ယာဝ ဒေဝမနုဿေဟီတိ ဝါ ယာဝ ဒေဝမနုဿေဟိ ယတ္တကာ ဒေဝါ မနုဿာ စ၊ တာဝ တေ သဗ္ဗေ အဘိဗျာပေတွာ သုပ္ပကာသိတံ။ အနုတာပါယ ဟောတီတိ အနုတပ္ပော၊ သော ပန အနုတာပံ ကရောန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အနုတာပကရော ဟောတီ’’တိ။

၁၇၂။ ထိရောတိ ဌိတဓမ္မော ကေနစိ အသံဟာရိယော၊ အသေက္ခာ သီလက္ခန္ဓာဒယော ထေရကာရကာ ဓမ္မာ။

၁၇၃။ ယောဂေဟိ ခေမတ္တာတိ ယောဂေဟိ အနုပဒ္ဒုတတ္တာ။ သဒ္ဓမ္မဿာတိ အဿ သဒ္ဓမ္မဿ။ အဿာတိ စ အဿ သတ္ထုနော။

၁၇၄။ ဥပါသကာ ဗြဟ္မစာရိနော နာမ ဝိသေသတော အနာဂါမိနော။ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနောပိ တာဒိသာ တထာ ဝုစ္စန္တီတိ ‘‘ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသမာနာ အရိယသာဝကာ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။

၁၇၆။ သဗ္ဗကာရဏသမ္ပန္နန္တိ ယတ္တကေဟိ ကာရဏေဟိ သမ္ပန္နံ နာမ ဟောတိ၊ တေဟိ သဗ္ဗေဟိ ကာရဏေဟိ သမ္ပန္နံ သမ္ပတ္တံ ဥပဂတံ ပရိပုဏ္ဏံ၊ သမန္နာဂတံ ဝါ။ ဣမမေဝ ဓမ္မန္တိ ဣမမေဝ သာသနဓမ္မံ။

ဥဒကေန ပဒေသညုနာ အတ္တနော ပညာဝေယျတ္တိယတံ ဒဿေတုံ အနိယျာနိကေ အတ္ထေ ပယုတ္တံ ပဟေဠိကသဒိသံ ဝစနံ၊ ဘဂဝတာ အတ္တနော သဗ္ဗညုတာယ နိယျာနိကေ အတ္ထေ ယောဇေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဒကော သုဒ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သော ကိရာ’’တိအာဒိမာဟ။

သင်္ဂါယိတဗ္ဗဓမ္မာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၇၇။ သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မာတိ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ လဗ္ဘမာနာနံ ဂတိဝသေန သင်္ဂမ္မ ဌာနန္တရတော ပက္ကောသနေန သမာဂတာနံ ဝသေန သမာဂမ္မ။ တေနာဟ ‘‘သင်္ဂန္တွာ သမာဂန္တွာ’’တိ။ အတ္ထေန အတ္ထန္တိ ပဒန္တရေ အာဂတအတ္ထေန သဟ တတ္ထ တတ္ထ အာဂတမတ္ထံ။ ဗျဉ္ဇနေန ဗျဉ္ဇနန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သမာနေန္တေဟီတိ သမာနံ ကရောန္တေဟိ၊ ဩပမ္မံ ဝါ အာနေန္တေဟိ။ သင်္ဂါယိတဗ္ဗန္တိ သမ္မဒေဝ ဂါယိတဗ္ဗံ ကထေတဗ္ဗံ၊ တံ ပန သင်္ဂါယနံ ဝါစနာမဂ္ဂေါတိ အာဟ ‘‘ဝါစေတဗ္ဗ’’န္တိ။

၁၇၈။ တဿ ဝါ ဘာသိတေတိ တဿ ဘိက္ခုနော ဘာသိတေ အတ္ထေ စေဝ ဗျဉ္ဇနေ စ။ အတ္ထမိစ္ဆာဂဟဏရောပနာနိ ယထာ ဟောန္တိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏံ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဂဏှာတိ၊ န သတိယေဝ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ။ ‘‘သတိပဋ္ဌာနာနီ’’တိ ဗျဉ္ဇနံ ရောပေတိ တသ္မိံ အတ္ထေ၊ န ‘‘သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။ ဥပပန္နတရာနီတိ ယုတ္တတရာနိ။ အလ္လီနတရာနီတိ သိလိဋ္ဌတရာနိ။ ယာ စေဝါတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ ဝိဘတ္တိလောပေန ဝါ။ ပုန ယာ စေဝါတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေနေဝ နိဒ္ဒေသော။ နေဝ ဥဿာဒေတဗ္ဗောတိ န ဥက္ကံသေတဗ္ဗော ဝိရဇ္ဈိတွာ ဝုတ္တတ္တာ။ န အပသာဒေတဗ္ဗောတိ န သန္တဇ္ဇေတဗ္ဗော ဝိဝါဒပရိဟရဏတ္ထံ။ ဓာရဏတ္ထန္တိ ဥပဓာရဏတ္ထံ သလ္လက္ခဏတ္ထံ။

၁၈၁။ အတ္ထေန ဥပေတန္တိ အဝိပရီတေန အတ္ထေန ဥပေတံ တံ ‘‘အယမေတ္ထ အတ္ထော’’တိ ဥပေစ္စ ပဋိဇာနိတွာ ဌိတံ။ တထာရူပေါ စ တဿ ဗုဇ္ဈိတာ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အတ္ထဿ ဝိညာတာရ’’န္တိ။ ဧဝမေတံ ဘိက္ခုံ ပသံသထာတိ ဝုတ္တနယေန ဓမ္မဘာဏကံ အမုံ ဘိက္ခုံ ‘‘ဧဝံ လာဘာ နော အာဝုသော’’တိအာဒိအာကာရေန ပသံသထ။ ဣဒါနိဿ ပသံသဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧသော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧသာတိ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ သတ္ထုကိစ္စကရဏတော၊ တတ္ထ စဿ သမ္မဒေဝ အဝဋ္ဌိတဘာဝတော ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ ဧသာ’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘လာဘာ နော’’တိအာဒိနာ စဿ ဘိက္ခူနံ ပိယဂရုဘာဝံ ဝိဘာဝေန္တော သတ္ထာ တံ အတ္တနော ဌာနေ ဌပေသီတိ ဝုတ္တော။

ပစ္စယာနုညာတကာရဏာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၈၂။ တတောပိ ဥတ္တရိတရန္တိ ယာ ပုဗ္ဗေ သမ္မာပဋိပန္နဿ ဘိက္ခုနော ပသံသနဝသေန ‘‘ဣဓ ပန စုန္ဒ သတ္ထာ စ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၇၊ ၁၆၉) ပဝတ္တိတဒေသနာယ ဥပရိ ‘‘ဣဓ စုန္ဒ သတ္ထာ စ လောကေ ဥဒပါဒီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၇၀၊ ၁၇၁) ဒေသနာ ဝဍ္ဎိတာ။ တတောပိ ဥတ္တရိတရံ သဝိသေသံ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေန္တော ‘‘ပစ္စယဟေတူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပစ္စယဟေတူတိ ပစ္စယသံဝတ္တနဟေတု။ ဥပ္ပဇ္ဇနကာ အာသဝါတိ ပစ္စယာနံ ပရိယေသနဟေတု စေဝ ပရိဘောဂဟေတု စ ဥပ္ပဇ္ဇနကာ ကာမာသဝါဒယော။ တေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော မိစ္ဆာအာဇီဝံ ပဟာယ သမ္မာအာဇီဝေန ဇီဝိတံ ကပ္ပေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၈) ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပဋိသေဝတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈) စ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ဥပဒိသန္တော ဘဂဝါ ပဋိဃာတာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ နာမ။ ‘‘ယော တုမှေသု ပါဠိယာ အတ္ထဗျဉ္ဇနာနိ မိစ္ဆာ ဂဏှာတိ၊ သော နေဝ ဥဿာဒေတဗ္ဗော၊ န အပသာဒေတဗ္ဗော၊ သာဓုကံ သညာပေတဗ္ဗော တဿေဝ အတ္ထဿ နိသန္တိယာ’’တိ ဧဝံ ပရိယတ္တိဓမ္မေ မိစ္ဆာပဋိပန္နေ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ဘိက္ခူ နိယောဇေန္တော ဘဂဝါ ဘဏ္ဍနဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇနကာနံ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ နာမ။ ယထာ တေ န ပဝိသန္တီတိ တေ အာသဝါ အတ္တနော စိတ္တသန္တာနံ ယထာ န ဩတရန္တိ။ မူလဃာတေန ပဋိဟနနာယာတိ ယထာ မူလဃာတော ဟောတိ၊ ဧဝံ မူလဃာတဝသေန ပဇဟနာယ။ တန္တိ စီဝရံ။ ယထာ စီဝရံ ဣဒမတ္ထိကတမေဝ ဥပါဒါယ အနုညာတံ၊ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာဒယောပိ။

သုခလ္လိကာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ

၁၈၃။ သုခိတန္တိ သဉ္ဇာတသုခံ။ ပီဏိတန္တိ ဓာတံ သုဟိတံ။ တထာဘူတော ပန ယသ္မာ ထူလသရီရော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ထူလံ ကရောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၈၆။ နဌိတသဘာဝါတိ အနဝဋ္ဌိတသဘာဝါ၊ ဧဝရူပါယ ကထာယ အနဝဋ္ဌာနဘာဝတော သဘာဝေါပိ တေသံ အနဝဋ္ဌိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ဇိဝှာ နော အတ္ထီ’’တိအာဒိ။ ကာမံ ‘‘ပဉ္စဟိ စက္ခူဟီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ပန စတ္တာရိ စက္ခူနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗညုတညာဏဉှိ သမန္တစက္ခူတိ။ တဿ ဝါ ဉေယျဓမ္မေသု ဇာနနဝသေန ပဝတ္တိံ ဥပါဒါယ ‘‘ဇာနတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထာမလကံ ဝိယ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဝသေန ပဝတ္တိံ ဥပါဒါယ ‘‘ပဿတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နေမံ ဝုစ္စတိ ထမ္ဘာဒီဟိ အနုပဝိဋ္ဌဘူမိပ္ပေဒေသောတိ အာဟ ‘‘ဂမ္ဘီရဘူမိံ အနုပဝိဋ္ဌော’’တိ။ သုဋ္ဌု နိခါတောတိ ဘူမိံ နိခနိတွာ သမ္မဒေဝ ဌပိတော။ တသ္မိန္တိ ခီဏာသဝေ။ အနဇ္ဈာစာရော အစလော အသမ္ပဝေဓီ၊ ယသ္မာ အဇ္ဈာစာရော သေတုဃာတော ခီဏာသဝါနံ။ သောတာပန္နာဒယောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂဟိတေသု အနာဂါမိနော တာဝ နဝသုပိ ဌာနေသု ခီဏာသဝါ ဝိယ အဘဗ္ဗာ၊ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော ပန ‘‘တတိယပဉ္စမဋ္ဌာနေသု အဘဗ္ဗာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ဣတရေသု သတ္တသု ဌာနေသု အဘဗ္ဗာဝ။

ပဉှဗျာကရဏဝဏ္ဏနာ

၁၈၇။ ဂိဟိဗျဉ္ဇနေနာတိ ဂိဟိလိင်္ဂေန။ ခီဏာသဝေါ ပန ဂိဟိဗျဉ္ဇနေန အရဟတ္တံ ပတ္တောပိ န တိဋ္ဌတိ ဝိဝေကဋ္ဌာနဿ အဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တဿ ဝသေနာတိ ဘုမ္မဒေဝတ္တဘာဝေ ဌတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တဿ ဝသေန။ အယံ ပဉှောတိ ‘‘အဘဗ္ဗော သော နဝ ဌာနာနိ အဇ္ဈာစရိတု’’န္တိ အယံ ပဉှော အာဂတော ဣတရဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ၊ ပရိနိဗ္ဗာနေန ဝါ အဘဗ္ဗတာယ အဝုတ္တသိဒ္ဓတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ဘိက္ခုဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘ဘိန္နဒေါသတ္တာ’’တိအာဒိ။ အပရိစ္ဆေဒန္တိ အပရိယန္တံ၊ တယိဒံ သုဝိပုလန္တိ အာဟ ‘‘မဟန္တ’’န္တိ။ ဉေယျဿ ဟိ ဝိပုလတာယ ဉာဏဿ ဝိပုလတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဧတေန ‘‘အပရိစ္ဆေဒ’’န္တိ ဝုစ္စမာနမ္ပိ ဉေယျံ သတ္ထု ဉာဏဿ ဝသေန ပရိစ္ဆေဒမေဝါတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဉာဏပရိယန္တိကံ နေယျ’’န္တိ (မဟာနိ။ ၆၉၊ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅) အနာဂတေ အပညာပနန္တိ အနာဂတေ ဝိသယေ ဉာဏဿ အပညာပနံ။ ‘‘ပစ္စက္ခံ ဝိယ ကတွာ’’တိ ကသ္မာ ဝိယ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ နနု ဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗမ္ပိ ဉာဏံ အတ္တနော ဝိသယံ ပစ္စက္ခမေဝ ကတွာ ပဝတ္တတိ ဧကပ္ပမာဏဘာဝတောတိ? သစ္စမေတံ၊ ‘‘အက္ခ’’န္တိ ပန စက္ခာဒိဣန္ဒြိယံ ဝုစ္စတိ၊ တံ အက္ခံ ပတိ ဝတ္တတီတိ စက္ခာဒိနိဿိတံ ဝိညာဏံ၊ တဿ စ အာရမ္မဏံ ‘‘ပစ္စက္ခ’’န္တိ လောကေ နိရုဠှမေတန္တိ တံ နိဒဿနံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ပစ္စက္ခံ ဝိယ ကတွာ’’တိ အဝေါစ၊ န ပန ဘဂဝတော ဉာဏဿ အပ္ပစ္စက္ခာကာရေန ပဝတ္တနတော။ တထာ ဟိ ဝဒန္တိ –

‘‘အာဝိဘူတံ ပကာသနံ၊ အနုပဒ္ဒုတစေတသံ၊

အတီတာနာဂတေ ဉာဏံ၊ ပစ္စက္ခာနံ ဝသိဿတီ’’တိ။

အညတ္ထ ဝိဟိတကေနာတိ အညသ္မိံ ဝိသယေ ပဝတ္တိတေန။ သင်္ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ သမံ ကတွာ ကထယိတဗ္ဗံ၊ ကထနံ ပန ပညာပနံ နာမ ဟောတီတိ ပညာပေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ တာဒိသန္တိ သတတံ သမိတံ ပဝတ္တကံ။ ဉာဏံ နာမ နတ္ထီတိ အာဝဇ္ဇနေန ဝိနာ ဉာဏုပ္ပတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော။ ဧကာကာရေန စ ဉာဏေ ပဝတ္တမာနေ နာနာကာရဿ ဝိသယဿ အဝဗောဓော န သိယာ။ အထာပိ သိယာ၊ အနိရုပိတရူပေနေဝ အဝဗောဓော သိယာ၊ တေန စ ဉာဏံ ဉေယျံ အညာတသဒိသမေဝ သိယာ။ န ဟိ ‘‘ဣဒံ တ’’န္တိ ဝိဝေကေန အနဝဗုဒ္ဓါ အတ္ထော ဉာတော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘စရတော စ တိဋ္ဌတော စာ’’တိအာဒိ ဗာလလာပနမတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ယထရိဝ ဗာလာ အဗျတ္တာ၊ ဧဝံ မညန္တီ’’တိ။

သတိံ အနုဿရတီတိ သတာနုသာရိ၊ သတိယာနုဝတ္တနဝသေန ပဝတ္တဉာဏံ။ တေနာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိသမ္ပယုတ္တက’’န္တိ။ ဉာဏံ ပေသေသီတိ ဉာဏံ ပဝတ္တေသိ။ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဉေယျာဝရဏဿ သုပ္ပဟီနတ္တာ အပ္ပဋိဟတံ အနိဝါရိတံ ဉာဏံ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတိစ္စေဝ အတ္ထော။ ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိ (စူဠနိ။ ၂၁၁) ဝစနတော စတုမဂ္ဂဉာဏံ ဗောဓိ၊ တတော တဿ အဓိဂတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ‘‘ဗောဓိဇံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဗောဓိဇံ ဗောဓိမူလေ ဇာတံ စတုမဂ္ဂဉာဏံ၊ တဉ္စ ခေါ အနာဂတံ အာရဗ္ဘ ဥဒ္ဒိဿ တဿ အပ္ပဝတ္တိအတ္ထံ တထာဂတဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ တဿ ဥပ္ပန္နတ္တာ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘာဝတော။ ကထံ တထာဂတော အနာဂတမဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ အတီရကံ ဉာဏဒဿနံ ပညာပေတီတိ? အတီတဿ ပန အဒ္ဓုနော မဟန္တတာယ အတီရကံ ဉာဏဒဿနံ တတ္ထ ပညာပေတီတိ ကော ဧတ္ထ ဝိရောဓော။ တိတ္ထိယာ ပန ဣမမတ္ထံ ယာထာဝတော အဇာနန္တာ – ‘‘တယိဒံ ကိံ သု၊ တယိဒံ ကထံသူ’’တိ အတ္တနော အညာဏမေဝ ပါကဋံ ကရောန္တိ။ တသ္မာ ဘဂဝတာ သသန္တတိပရိယာပန္နဓမ္မပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘အညဝိဟိတကံ ဉာဏဒဿန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣတရံ ပန သန္ဓာယ ဝုစ္စမာနေ သတိ တထာရူပေ ပယောဇနေ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ အတီရကမေဝ ဉာဏဒဿနံ ပညာပေယျ ဘဂဝါတိ အနတ္ထသံဟိတန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘န ဣဓလောကတ္ထံ ဝါ ပရလောကတ္ထံ ဝါ နိဿိတ’’န္တိ။ ယံ ပန သတ္တာနံ အနတ္ထာဝဟတ္တာ အနတ္ထသံဟိတံ၊ တတ္ထ သေတုဃာတော တထာဂတဿ။ ‘‘ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏသဒိသ’’န္တိ ဣမိနာ တဿာ ကထာယ ယေဘုယျေန အဘူတတ္ထတံ ဒီပေတိ။ သဟေတုကန္တိ ဉာပကေန ဟေတုနာ သဟေတုကံ။ သော ပန ဟေတု ယေန နိဒဿနေန သာဓီယတိ၊ တံ တဿ ကာရဏန္တိ တေန သကာရဏံ ကတွာ။ ယထာ ဟိ ပဋိညာတတ္ထသာဓနတော ဟေတု၊ ဧဝံ သာဓကံ နိဒဿနန္တိ။ ယုတ္တပတ္တကာလေယေဝါတိ ယုတ္တာနံ ပတ္တကာလေ ဧဝ။ ယေ ဟိ ဝေနေယျာ တဿာ ကထာယ ယုတ္တာ အနုစ္ဆဝိကာ၊ တေသံယေဝ ယောဇနေ သန္ဓာယ ဝါ ကထာယ ပတ္တော ဥပကာရာဝဟော ကာလော၊ တဒါ ဧဝ ကထေတီတိ အတ္ထော။

၁၈၈။ ‘‘တထာ တထေဝ ဂဒနတော’’တိ ဣမိနာ ‘‘တထာဂတော’’တိ အာမေဍိတလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ ဒဿေတိ။ တထာ တထေဝါတိ စ ဓမ္မအတ္ထသဘာဝါနုရူပံ၊ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပဉ္စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒိဋ္ဌန္တိ ရူပါယတနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗတော၊ တေန ယံ ဒိဋ္ဌံ၊ ယံ ဒိဿတိ၊ ယံ ဒက္ခတိ၊ ယံ သတိ သမဝါယေ ပဿေယျံ၊ တံ သဗ္ဗံ ‘‘ဒိဋ္ဌံ’’ တွေဝ ဂဟိတံ ကာလဝိသေသဿ အနာမဋ္ဌဘာဝတော။ ‘‘သုတ’’န္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သုတန္တိ သဒ္ဒါယတနံ သောတဗ္ဗတော။ မုတန္တိ သနိဿယေန ဃာနာဒိဣန္ဒြိယေန သယံ ပတွာ ပါပုဏိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ပတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော’’တိ။ ဝိညာတန္တိ ဝိဇာနိတဗ္ဗံ၊ တံ ပန ဒိဋ္ဌာဒိဝိနိမုတ္တံ ဝိညေယျန္တိ အာဟ ‘‘သုခဒုက္ခာဒိဓမ္မာယတန’’န္တိ။ ပတ္တန္တိ ယထာ တထာ ပတ္တံ၊ ဟတ္ထဂတံ အဓိဂတန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပရိယေသိတွာ ဝါ အပရိယေသိတွာ ဝါ’’တိ။ ပရိယေသိတန္တိ ပတ္တိယာမတ္ထံ ပရိယိဋ္ဌံ၊ တံ ပန ပတ္တံ ဝါ သိယာ အပ္ပတ္တံ ဝါ ဥဘယထာပိ ပရိယေသိတမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပတ္တံ ဝါ အပ္ပတ္တံ ဝါ’’တိ။ ပဒဒွယေနာပိ ဒွိပ္ပကာရမ္ပိ ပတ္တံ၊ ဒွိပ္ပကာရမ္ပိ ပရိယေသိတံ၊ တေန တေန ပကာရေန တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓန္တိ ဒဿေတိ။ စိတ္တေန အနုသဉ္စရိတန္တိ စောပနံ အပါပေတွာ စိတ္တေနေဝ အနုသံစရိတံ၊ ပရိဝိတက္ကိတန္တိ အတ္ထော။ ပီတကန္တိ အာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန လောဟိတကဩဒါတာဒိ သဗ္ဗံ ရူပါရမ္မဏဝိဘာဂံ သင်္ဂဏှာတိ။ သုမနောတိ ရာဂဝသေန၊ လောဘဝသေန၊ သဒ္ဓါဒိဝသေန ဝါ သုမနော။ ဒုမ္မနောတိ ဗျာပါဒဝိတက္ကဝသေန၊ ဝိဟိံသာဝိတက္ကဝသေန ဝါ ဒုမ္မနော။ မဇ္ဈတ္တောတိ အညာဏဝသေန ဝါ ဉာဏဝသေန ဝါ မဇ္ဈတ္တော။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ တတ္ထ တတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ခသဒ္ဒေါ ပဏဝသဒ္ဒေါ၊ ပတ္တဂန္ဓော ပုပ္ဖဂန္ဓော၊ ပတ္တရသော ဖလရသော၊ ဥပါဒိန္နံ အနုပါဒိန္နံ၊ မဇ္ဈတ္တဝေဒနာ ကုသလကမ္မံ အကုသလကမ္မန္တိ ဧဝံ အာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အပ္ပတ္တန္တိ ဉာဏေန အသမ္ပတ္တံ၊ အဝိဒိတန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဉာဏေန အသစ္ဆိကတ’’န္တိ။ တထေဝ ဂတတ္တာတိ တထေဝ ဉာတတ္တာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ။ ဂတ-သဒ္ဒေန ဧကတ္ထံ ဗုဒ္ဓိအတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဂတိအတ္ထာ ဟိ ဓာတဝေါ ဗုဒ္ဓိအတ္ထာ ဘဝန္တီ’’တိ အက္ခရစိန္တကာ။

အဗျာကတဋ္ဌာနာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၈၉။ ‘‘အသမတံ ကထေတွာ’’တိ ဝတွာ သမောပိ နာမ ကောစိ နတ္ထိ၊ ကုတော ဥတ္တရိတရောတိ ဒဿေတုံ ‘‘အနုတ္တရတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သာ ပနာယံ အသမတာ၊ အနုတ္တရတာ စ သဗ္ဗညုတံ ပူရေတွာ ဌိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗညုတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သာ သဗ္ဗညုတာ သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တိဘာဝေန လောကေ ပါကဋာ ဇာတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဓမ္မရာဇဘာဝံ ကထေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ သဗ္ဗညုဘာဝေန စ သတ္ထာ ဣမေသု ဒိဋ္ဌိဂတဝိပလ္လာသေသု ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒါနီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သီဟနာဒန္တိ အဘီတနာဒံ သေဋ္ဌနာဒံ။ သေဋ္ဌနာဒေါ ဟေသ၊ ယဒိဒံ ဌပနီယဿ ပဉှဿ ဌပနီယဘာဝဒဿနံ။ ဌပနီယတာ စဿ ပါဠိအာရုဠှာ ဧဝ ‘‘န ဟေတ’’န္တိအာဒိနာ။ ယထာ ဥပစိတကမ္မကိလေသေန ဣတ္ထတ္တံ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ တထာ နံ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ သတ္တော။ တထာ ဟိ သော ရူပါဒီသု သတ္တော ဝိသတ္တောတိ ကတွာ ‘‘သတ္တော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ဣတ္ထတ္တန္တိ စ ပဋိလဒ္ဓတ္တာ တထာ ပစ္စက္ခဘူတော အတ္တဘာဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘အတ္ထသံဟိတံ န ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဥဘယတ္ထ ဝိဓုရတာဒဿနေန နိရတ္ထကဝိပ္ပလာပတံ တဿ ဝါဒဿ ဝိဘာဝေတိ၊ ဥဘယလောကတ္ထဝိဓုရမ္ပိ သမာနံ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတ’’န္တိ ကောစိ အာသင်္ကေယျာတိ တဒါသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘န စ ဓမ္မသံဟိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘နဝလောကုတ္တရဓမ္မနိဿိတံ န ဟောတီ’’တိ။ ယဒိပိ တံ န ဝိဝဋ္ဋောဂတံ ဟောတိ၊ ဝိဝဋ္ဋဿ ပန အဓိဋ္ဌာနဘူတံ နု ခေါတိ ကောစိ အာသင်္ကေယျာတိ တဒါသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘န အာဒိဗြဟ္မစရိယက’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၉၀။ ကာမံ တဏှာပိ ဒုက္ခသဘာဝတ္တာ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ဗျာကာတဗ္ဗာ၊ ပဘဝဘာဝေန ပန သာ တတော ဝိသုံ ကာတဗ္ဗာတိ ‘‘တဏှံ ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တဿေဝ ဒုက္ခဿ ပဘာဝိကာ’’တိအာဒိ။ နနု စ အဝိဇ္ဇာဒယောပိ ဒုက္ခဿ သမုဒယောတိ? သစ္စံ သမုဒယော၊ တဿာ ပန ကမ္မဿ ဝိစိတ္တဘာဝဟေတုတော၊ ဒုက္ခုပ္ပာဒနေ ဝိသေသပစ္စယဘာဝတော စ သာတိသယော သမုဒယဋ္ဌောတိ သာ ဧဝ သုတ္တေသု တထာ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘တဏှာ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ဗျာကတ’’န္တိ။ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တီတိ ဒုက္ခသမုဒယာနံ အပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ။ ‘‘ဒုက္ခပရိဇာနနော’’တိအာဒိ မဂ္ဂကိစ္စဒဿနံ၊ တေန မဂ္ဂဿ ဘာဝနတ္ထောပိ အတ္ထတော ဒဿိတောဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ဘာဝနာဘိသမယေန ဝိနာ ပရိညာဘိသမယာဒယော သမ္ဘဝန္တီတိ။ သစ္စဝဝတ္ထာပနံ အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိဘာဝတော အသမ္မောဟကလျာဏကိတ္တိသဒ္ဒါဒိနိမိတ္တတာယ ယထာ သာတိသယံ ဣဓလောကတ္ထာဝဟံ၊ ဧဝံ ယာဝ ဉာဏဿ တိက္ခဝိသဒဘာဝပ္ပတ္တိယာ အဘာဝေန နဝလောကုတ္တရဓမ္မသမ္ပာပကံ န ဟောတိ၊ တာဝ တတ္ထ တတ္ထ သမ္ပတ္တိဘဝေ အဗ္ဘုဒယသမ္ပတ္တိ အနုဂတမေဝ သိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧတံ ဣဓလောကပရလောကတ္ထနိဿိတ’’န္တိ။ နဝလောကုတ္တရဓမ္မနိဿိတန္တိ နဝဝိဓမ္ပိ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဿာယ ပဝတ္တံ တဒဓိဂမူပါယဘာဝတော။ ယသ္မာ သစ္စသမ္ဗောဓံ ဥဒ္ဒိဿ သာသနဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ၊ န အညဒတ္ထံ၊ တသ္မာ ဧတံ သစ္စဝဝတ္ထာပနံ ‘‘အာဒိပဓာန’’န္တိ ဝုတ္တံ ပဌမတရံ စိတ္တေ အာဒါတဗ္ဗတော။

ပုဗ္ဗန္တသဟဂတဒိဋ္ဌိနိဿယဝဏ္ဏနာ

၁၉၁။ တံ မယာ ဗျာကတမေဝါတိ တံ မယာ တထာ ဗျာကတမေဝ၊ ဗျာကာတဗ္ဗံ နာမ မယာ အဗျာကတံ နတ္ထီတိ ဗျာကရဏာဝေကလ္လေန အတ္တနော ဓမ္မသုဓမ္မတာယ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတံ ဝိဘာဝေတိ။ တေနာဟ ‘‘သီဟနာဒံ နဒန္တော’’တိ။ ပုရိမုပ္ပန္နာ ဒိဋ္ဌိယော အပရာပရုပ္ပန္နာနံ ဒိဋ္ဌီနံ အဝဿယာ ဟောန္တီတိ ‘‘ဒိဋ္ဌိယောဝ ဒိဋ္ဌိနိဿယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကာတိ ဒိဋ္ဌိဂတိယော၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပဝတ္တိယောတိ အတ္ထော။ ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စန္တိ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စံ အမောဃံ အဝိပရီတံ။ အညေသံ ဝစနံ မောဃန္တိ ‘‘အသဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဧဝမာဒိကံ အညေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဝစနံ မောဃံ တုစ္ဆံ၊ မိစ္ဆာတိ အတ္ထော။ န သယံ ကာတဗ္ဗောတိ အသယံကာရောတိ အာဟ ‘‘အသယံကတော’’တိ၊ ယာဒိစ္ဆိကတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၉၂။ အတ္ထိ ခေါတိ ဧတ္ထ ခေါ-သဒ္ဒေါ ပုစ္ဆာယံ၊ အတ္ထိ နူတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အတ္ထိ ခေါ ဣဒံ အာဝုသော ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ။ အာဝုသော ယံ တုမှေဟိ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဒမတ္ထိ ခေါ ဣဒံ ဝါစာမတ္တံ၊ နော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝါစာဝတ္ထုမတ္တတော တဿ ယံ ခေါ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃံ အည’’န္တိ၊ တံ တေသံ နာနုဇာနာမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော စ ယောဇနာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဗြဟ္မဇာလဋီကာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၃၀) ဝုတ္တမေဝ။ ဒိဋ္ဌိပညတ္တိယာတိ ဒိဋ္ဌိယာ ပညာပနေ ‘‘ဧဝံ ဧသာ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပန္နာ’’တိ တဿာ ဒိဋ္ဌိယာ သမုဒယတော၊ အတ္ထင်္ဂမတော၊ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏတော စ ယာထာဝတော ပညာပနေ။ အဝိပရီတဝုတ္တိယာ သမေန ဉာဏေန သမံ ကဉ္စိ နေဝ သမနုပဿာမိ။ အဓိပညတ္တီတိ အဘိညေယျဓမ္မပညာပနာ။ ယံ အဇာနန္တာ ဗာဟိရကာ ဒိဋ္ဌိပညတ္တိယေဝ အလ္လီနာတိ တဉ္စ ပညတ္တိတော အဇာနန္တာ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယာယံ ‘‘ဒိဋ္ဌိပညတ္တိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တာ ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဂတိကေဟိ ဧဝံ ဂဟိတတာယ ဝိဘာဝနာ၊ တတ္ထ စ ဘဂဝတော ဥတ္တရိတရော နာမ ကောစိ နတ္ထိ၊ သွာယမတ္ထော ဗြဟ္မဇာလေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၀) ဝိဘာဝိတော ဧဝ။ ‘‘အဓိပညတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ ပန ဝိဘာဝိယမာနာ လောကဿ နိဗ္ဗိဒါဟေတုဘာဝေန ဗဟုလီကာရာတိ တဿာ ဝသေန ဘဂဝါ အနုတ္တရဘာဝံ ပဝေဒေန္တော ‘နေဝ အတ္တနာ သမသမံ သမနုပဿာမီ’တိ သီဟနာဒံ နဒီ’’တိ ကေစိ။ အဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၉၂) ပန ‘‘ယဉ္စ ဝုတ္တံ ‘ပညတ္တိယာ’တိ ယဉ္စ ‘အဓိပညတ္တီ’တိ၊ ဥဘယမေတံ အတ္ထတော ဧက’’န္တိ ‘‘ဣဓ ပန ပညတ္တိယာတိ ဧတ္ထာပိ ပညတ္တိ စေဝ အဓိပညတ္တိ စ အဓိပ္ပေတာ၊ အဓိပညတ္တီတိ ဧတ္ထာပီ’’တိ စ ဝုတ္တာ၊ ဥဘယဿပိ ဝသေနေတ္ထ ဘဂဝါ သီဟနာဒံ နဒီတိ ဝိညာယတိ။ ဥဘယံ ပေတံ အတ္ထတော ဧကန္တိ စ ပညတ္တိဘာဝသာမညံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဘေဒါဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ဘေဒတော ဟီ’’တိအာဒိ။ ခန္ဓပညတ္တီတိ ခန္ဓာနံ ‘‘ခန္ဓာ’’တိ ပညာပနာ ဒဿနာ ပကာသနာ ဌပနာ နိက္ခိပနာ။ ‘‘အာစိက္ခတိ ဒဿေတိ ပညာပေတိ ပဋ္ဌပေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ ၉၇) အာဂတဋ္ဌာနေ ဟိ ပညာပနာ ဒဿနာ ပကာသနာ ပညတ္တိ နာမ၊ ‘‘သုပညတ္တံ မဉ္စပီဌ’’န္တိ (ပါရာ။ ၂၆၉) အာဂတဋ္ဌာနေ ဌပနာ နိက္ခိပနာ ပညတ္တိ နာမ၊ ဣဓ ဥဘယမ္ပိ ယုဇ္ဇတိ။

ဒိဋ္ဌိနိဿယပ္ပဟာနဝဏ္ဏနာ

၁၉၆။ ပဇဟနတ္ထန္တိ အစ္စန္တာယ ပဋိနိဿဇ္ဇနတ္ထံ။ ယသ္မာ တေန ပဇဟနေန သဗ္ဗေ ဒိဋ္ဌိနိဿယာ သမ္မဒေဝ အတိက္ကန္တာ ဟောန္တိ ဝီတိက္ကန္တာ၊ တသ္မာ ‘‘သမတိက္ကမာယာတိ တဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ အဝေါစ။ န ကေဝလံ သတိပဋ္ဌာနာ ကထိတမတ္တာ၊ အထ ခေါ ဝေနေယျသန္တာနေ ပတိဋ္ဌာပိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒေသိတာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပညတ္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒေသိတာတိ ကထိတာ။ ပညတ္တာတိ ဌပိတာ’’တိ။ ဣဒါနိ သတိပဋ္ဌာနဒေသနာယ ဒိဋ္ဌိနိဿယာနံ ဧကန္တိကံ ပဟာနာဝဟဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယာတိ ဣမိနာ တေသံ ဘာဝနာယ ဧဝ နေသံ ပဟာနံ၊ ဒေသနာ ပန တဒုပနိဿယဘာဝတော တထာ ဝုတ္တာတိ ဒဿေတိ။ သေသံ သဗ္ဗံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

ပါသာဒိကသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၇။ လက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၁၉၉။ အဘိနီဟာရာဒိဂုဏမဟတ္တေန မဟန္တော ပုရိသောတိ မဟာပုရိသော၊ သော လက္ခီယတိ ဧတေဟီတိ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ။ တံ မဟာပုရိသံ ဗျဉ္ဇယန္တိ ပကာသေန္တီတိ မဟာပုရိသဗျဉ္ဇနာနိ။ မဟာပုရိသော နိမီယတိ အနုမီယတိ ဧတေဟီတိ မဟာပုရိသနိမိတ္တာနိ။ တေနာဟ ‘‘အယံ…ပေ… ကာရဏာနီ’’တိ။

၂၀၀။ ဓာရေန္တီတိ လက္ခဏပါဌံ ဓာရေန္တိ၊ တေန လက္ခဏာနိ တေ သရူပတော ဇာနန္တိ၊ န ပန သမုဋ္ဌာနတောတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘နော စ ခေါ’’တိအာဒိ၊ တေန အနညသာဓာရဏမေတံ၊ ယဒိဒံ မဟာပုရိသလက္ခဏာနံ ကာရဏဝိဘာဝနန္တိ ဒဿေတိ။ ကသ္မာ အာဟာတိ ယထာဝုတ္တဿ သုတ္တဿ သမုဋ္ဌာနကာရဏံ ပုစ္ဆတိ၊ အာစရိယော ‘‘အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ အနုရူပတ္တာ’’တိ ဝတွာ တမေဝဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘သာ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လောတိ သဗ္ဗသော သမန္တတော ဝိကသိတပုပ္ဖော။ ဝိကသနမေဝ ဟိ ပုပ္ဖဿ နိပ္ဖတ္တိ။ ပါရိစ္ဆတ္တကော ဝိယာတိ အနုဿဝလဒ္ဓမတ္တံ ဂဟေတွာ ဝဒန္တိ။ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ လဗ္ဘတိ၊ နိဗ္ဗတ္တတီတိ အတ္ထော။

ယေန ကမ္မေနာတိ ယေန ကုသလကမ္မုနာ။ ယံ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ယံ ယံ လက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တံ။ ဒဿနတ္ထန္တိ တဿ တဿ ကုသလကမ္မဿ သရူပတော၊ ကိစ္စတော၊ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသတော၊ ပစ္စယတော၊ ဖလဝိသေသတော စ ဒဿနတ္ထံ၊ ဧတေနေဝ ပဋိပါဋိယာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနံ လက္ခဏာနံ အသမုဒ္ဒေသကာရဏဝိဘာဝနာယ ကာရဏံ ဒီပိတံ ဟောတိ သမာနကာရဏာနံ လက္ခဏာနံ ဧကဇ္ဈံ ကာရဏဒဿနဝသေနဿ ပဝတ္တတ္တာ။ ဧဝမာဟာတိ ‘‘ဗာဟိရကာပိ ဣသယော ဓာရေန္တီ’’တိအာဒိနာ ဣမိနာ ဣမိနာ ပကာရေန အာဟ။

သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၀၁။ ‘‘ပုရိမံ ဇာတိန္တိ ပုရိမာယံ ဇာတိယံ၊ ဘုမ္မတ္ထေ ဧတံ ဥပယောဂဝစန’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓသန္တာနေ ဌိတော’’တိ ဝစနတော အစ္စန္တသံယောဂေ ဝါ ဥပယောဂဝစနံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ ဇာတိယံ မဟာသတ္တော ပုညကမ္မံ ကာတုံ အာရဘတိ၊ အာရဘတော ပဋ္ဌာယ အစ္စန္တမေဝ တတ္ထ ပုညကမ္မပ္ပသုတော ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒဠှသမာဒါနော’’တိအာဒိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာ ‘‘ဇာတီ’’တိ ဝုတ္တာ ခန္ဓဝိနိမုတ္တာယ ဇာတိယာ အဘာဝတော၊ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏဿ စ ဝိကာရဿ ဣဓ အနုပယုဇ္ဇနတော။ ဇာတဝသေနာတိ ဇာယနဝသေန။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာ’’တိ ဣမံ ပဒံ ဥပသံဟရတိ။ ဘဝနဝသေနာတိ ပစ္စယတော နိဗ္ဗတ္တနဝသေန။ နိဝုတ္ထဝသေနာတိ နိဝုသိတတာဝသေန။ အာလယဋ္ဌေနာတိ အာဝသိတဘာဝေန။ နိဝါသတ္ထော ဟိ နိကေတတ္ထော။

တတ္ထာတိ ဒေဝလောကာဒိမှိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဧကစ္စံ တိရစ္ဆာနယောနိံ သင်္ဂဏှာတိ။ န သုကရန္တိ ဒေဝဂတိယာ ဧကန္တသုခတာယ၊ ဒုဂ္ဂတိယာ ဧကန္တဒုက္ခတာယ၊ ဒုက္ခဗဟုလတာယ စ ပုညကိရိယာယ ဩကာသော န သုလဘရူပေါ ပစ္စယသမဝါယဿ ဒုလ္လဘဘာဝတော၊ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ စ သာ ဥဠာရာ၊ ဝိပုလာ စ န ဟောတီတိ ဂတိဝသေနာပိ ခေတ္တဝိသေသတာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတေ ဒါနံ ဒတွာ သတဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ၊ ပုထုဇ္ဇနဒုဿီလေ ဒါနံ ဒတွာ သဟဿဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၉) ဝစနတော။ မနုဿဂတိယာ ပန သုခဗဟုလတာယ ပုညကိရိယာယ ဩကာသော သုလဘရူပေါ ပစ္စယသမဝါယဿ စ ယေဘုယျေန သုလဘဘာဝတော။ ယဉ္စ တတ္ထ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တမ္ပိ ဝိသေသတော ပုညကိရိယာယ ဥပနိဿယော ဟောတိ၊ ဒုက္ခူပနိသာ သဒ္ဓါတိ။ ယထာ ဟိ အယောဃနေန သတ္ထကေ နိပ္ဖာဒိယမာနေ တဿ ဧကန္တတော အဂ္ဂိမှိ တာပနံ၊ ဥဒကေန ဝါ တေမနံ ဆေဒနကိရိယာသမတ္ထတာယ န ဝိသေသပစ္စယော၊ တာပေတွာ ပန သမာနယောဂတော ဥဒကတေမနံ တဿာ ဝိသေသပစ္စယော၊ ဧဝမေဝ သတ္တသန္တာနဿ ဧကန္တဒုက္ခသမင်္ဂိတာ ဒုက္ခဗဟုလတာ ဧကန္တသုခသမင်္ဂိတာ သုခဗဟုလတာ စ ပုညကိရိယာသမတ္ထတာယ န ဝိသေသပစ္စယော၊ သတိ ပန သမာနယောဂတော ဒုက္ခသန္တာပနေ၊ သုခုမဗြူဟနေ စ လဒ္ဓူပနိဿယာ ပုညကိရိယာ သမတ္ထတာယ သမ္ဘဝတိ၊ တထာ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ပုညကိရိယာ မဟာဇုတိကာ မဟာဝိပ္ဖာရာ ပဋိပက္ခစ္ဆေဒနသမတ္ထာ ဟောတိ။ တသ္မာ မနုဿဘာဝေါ ပုညကိရိယာယ ဝိသေသပစ္စယော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထ န သုကရံ၊ မနုဿဘူတဿေဝ သုကရ’’န္တိ။

အထ ‘‘မနုဿဘူတဿာ’’တိ ဧတ္ထ ကော ဝစနတ္ထော? ‘‘မနဿ ဥဿန္နတာယ မနုဿာတိ၊ သူရဘာဝသတိမန္တတာဗြဟ္မစရိယယောဂျတာဒိဂုဏဝသေန ဥပစိတမနကာ ဥက္ကဋ္ဌဂုဏစိတ္တာတိ အတ္ထော။ ကေ ပန တေ? ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော သတ္တဝိသေသာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘တီဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနေဟိ ဇမ္ဗုဒီပကာ မနုဿာ ဥတ္တရကုရုကေ စ မနုဿေ အဓိဂ္ဂဏှန္တိ ဒေဝေ စ တာဝတိံသေ။ ကတမေဟိ တီဟိ? သူရာ သတိမန္တော ဣဓ ဗြဟ္မစရိယဝါသော’တိ (အ။ နိ။ ၉။၂၁၊ ကထာ။ ၂၇၁)။

တထာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ အဂ္ဂသာဝကာ၊ မဟာသာဝကာ၊ စက္ကဝတ္တိနော၊ အညေ စ မဟာနုဘာဝါ သတ္တာ တတ္ထေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တေ ဟိ သမာနရူပါဒိတာယ ပန သဒ္ဓိံ ပရိတ္တဒီပဝါသီဟိ ဣတရမဟာဒီပဝါသိနောပိ မနုဿာ တွေဝ ပညာယိံသူ’’တိ ကေစိ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ ‘‘လောဘာဒီဟိ၊ အလောဘာဒီဟိ စ သဟိတဿ မနဿ ဥဿန္နတာယ မနုဿာ။ ယေ ဟိ သတ္တာ မနုဿဇာတိကာ၊ တေသု ဝိသေသတော လောဘာဒယော၊ အလောဘာဒယော စ ဥဿန္နာ၊ တေ လောဘာဒိဥဿန္နတာယ အပါယမဂ္ဂံ၊ အလောဘာဒိဥဿန္နတာယ သုဂတိမဂ္ဂံ၊ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂဉ္စ ပရိပူရေန္တိ၊ တသ္မာ လောဘာဒီဟိ၊ အလောဘာဒီဟိ စ သဟိတဿ မနဿ ဥဿန္နတာယ ပရိတ္တဒီပဝါသီဟိ သဒ္ဓိံ စတုဒီပဝါသိနော သတ္တဝိသေသာ မနုဿာတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ လောကိယာ ပန ‘‘မနုနော အပစ္စဘာဝေန မနုဿာ’’တိ ဝဒန္တိ။ မနု နာမ ပဌမကပ္ပိကော လောကမရိယာဒါယ အာဒိဘူတော သတ္တာနံ ဟိတာဟိတဝိဓာယကော ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗတာသု နိယောဇနတာဝသေန ပိတုဋ္ဌာနိယော၊ ယော သာသနေ ‘‘မဟာသမ္မတော’’တိ ဝုစ္စတိ အမှာကံ မဟာဗောဓိသတ္တော၊ ပစ္စက္ခတော၊ ပရမ္ပရာ စ တဿ ဩဝါဒါနုသာသနိယံ ဌိတာ သတ္တာ ပုတ္တသဒိသတာယ ‘‘မနုဿာ၊ မာနုသာ’’တိ စ ဝုစ္စန္တိ။ တတော ဧဝ ဟိ တေ ‘‘မာနဝါ၊ မနုဇာ’’တိ စ ဝေါဟရီယန္တိ။ မနုဿဘူတဿာတိ မနုဿေသု ဘူတဿ ဇာတဿ၊ မနုဿဘာဝံ ဝါ ပတ္တဿာတိ အတ္ထော။ အယဉ္စ နယော လောကိယမဟာဇနဿ ဝသေန ဝုတ္တော။ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပန သန္တာနဿ မဟာဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ကုသလဓမ္မပဋိပတ္တိယံ သမ္မဒေဝ အဘိသင်္ခတတ္တာ တေသံ သုဂတိယံ၊ အတ္တနော ဥပ္ပဇ္ဇနဒုဂ္ဂတိယဉ္စ နိဗ္ဗတ္တာနံ ကုသလကမ္မံ ဂရုတရမေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘အကာရဏံ ဝါ ဧတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဧဝရူပေ အတ္တဘာဝေတိ ဟတ္ထိအာဒိအတ္တဘာဝေ။ ဌိတေန ကတကမ္မံ န သက္ကာ သုခေန ဒီပေတုံ လောကေ အပ္ပညာတရူပတ္တာ။ သုခေန ဒီပေတုံ ‘‘အသုကသ္မိံ ဒေသေ အသုကသ္မိံ နဂရေ အသုကော နာမ ရာဇာ၊ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ ဣမံ ကုသလကမ္မံ အကာသီ’’တိ ဧဝံ သုဝိညာပယဘာဝတော။ ထိရဂ္ဂဟဏောတိ အသိထိလဂ္ဂါဟီ ထာမပ္ပတ္တဂ္ဂဟဏော။ နိစ္စလဂ္ဂဟဏောတိ အစဉ္စလဂ္ဂါဟီ တတ္ထ ကေနစိပိ အသံဟာရိယော။ ပဋိကုဋတီတိ သံကုဋတိ၊ ဇိဂုစ္ဆနဝသေန ဝိဝဋ္ဋတိ ဝါ။ ပသာရိယတီတိ ဝိတ္ထတံ ဟောတိ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏာတိ။

တဝေသော မဟာသမုဒ္ဒသဒိသောတိ ဧသော ဥဒကောဃော တေဝ မဟာသမုဒ္ဒသဒိသော။

ဒီယတိ ဧတေနာတိ ဒါနံ၊ ပရိစ္စာဂစေတနာ။ ဒိယျနဝသေနာတိ ဒေယျဓမ္မဿ ပရိယတ္တံ ကတွာ ပရိစ္စဇနဝသေန ဒါနံ။ သံဝိဘာဂကရဏဝသေနာတိ တဿေဝ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ပရဿ သံဝိဘဇနဝသေန သံဝိဘာဂေါ၊ တထာပဝတ္တာ စေတနာ။ သီလသမာဒါနေတိ သီလဿ သမ္မဒေဝ အာဒါနေ၊ ဂဟဏေ ပဝတ္တနေတိ အတ္ထော။ တံ ပဝတ္တိကာလေန ဒဿေန္တော ‘‘ပူရဏကာလေ’’တိ အာဟ။ မာတု ဟိတော မတ္တေယျော၊ ယဿ ပန ဓမ္မဿ ဝသေန သော ‘‘မတ္တေယျော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သော မတ္တေယျတာတိ အာဟ ‘‘မာတု ကာတဗ္ဗဝတ္တေ’’တိ။ ဧသေဝ နယော ‘‘ပေတ္တေယျတာယာ’’တိအာဒီသု။ အညတရညတရေသူတိ အညမညဝိသိဋ္ဌေသု အညေသု၊ တေ ပန ကုသလဘာဝေန ဝုတ္တာ ကုသလာတိ အာဟ ‘‘ဧဝရူပေသူ’’တိ။ အဓိကုသလေသူတိ အဘိဝိသိဋ္ဌေသု ကုသလေသု၊ သာ ပန အဘိဝိသိဋ္ဌတာ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဟောတိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဥက္ကံသဂတံ အဓိကုသလံ၊ တဒုက္ကံသနယေန ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္ထိ ကုသလာ၊ အတ္ထိ အဓိကုသလာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နနု ပညာပါရမိသင်္ဂဟဉာဏသမ္ဘာရဘူတာ ကုသလာ ဓမ္မာ နိပ္ပရိယာယေန သဗ္ဗညုတညာဏပဋိလာဘပစ္စယာ ကုသလာ နာမ၊ ဣမေ ပန မဟာပုရိသလက္ခဏနိဗ္ဗတ္တကာ ပုညသမ္ဘာရဘူတာ ကသ္မာ တထာ ဝုတ္တာတိ? သဗ္ဗေသမ္ပိ မဟာဗောဓိသတ္တသန္တာနဂတာနံ ပါရမိဓမ္မာနံ သဗ္ဗညုတညာဏပဋိလာဘပစ္စယဘာဝတော။ မဟာဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဟိ မဟာပုရိသော ယံ ကိဉ္စိ ပုညံ ကရောတိ၊ သဗ္ဗံ တံ သမ္မာသမ္ဗောဓိသမဓိဂမာယေဝ ပရိဏာမေတိ။ တထာ ဟိ သသမ္ဘာရာဗျာသော၊ ဒီဃကာလာဗျာသော၊ နိရန္တရာဗျာသော၊ သက္ကစ္စာဗျာသောတိ စတ္တာရော အဗျာသာ စတုရဓိဋ္ဌာနပရိပူရိတသမ္ဗန္ဓာ အနုပုဗ္ဗေန မဟာဗောဓိဋ္ဌာနာ သမ္ပဇ္ဇန္တိ။

သကိမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန အနေကဝါရမ္ပိ ကတံ ဝိဇာတိယေန အန္တရိတံ သင်္ဂဏှာတိ။ အဘိဏှကရဏေနာတိ ဗဟုလီကာရေန။ ဥပစိတန္တိ ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎိတံ။ ပိဏ္ဍီကတန္တိ ပိဏ္ဍသော ကတံ။ ရာသီကတန္တိ ရာသိဘာဝေန ကတံ။ အနေကက္ခတ္တုဉှိ ပဝတ္တိယမာနံ ကုသလကမ္မံ သန္တာနေ တထာလဒ္ဓပရိဘာဝနံ ပိဏ္ဍီဘူတံ ဝိယ၊ ရာသီဘူတံ ဝိယ စ ဟောတိ။ ဝိပါကံ ပတိ သံဟစ္စကာရိဘာဝတ္တာ စက္ကဝါဠံ အတိသမ္ဗာဓံ ဘဝဂ္ဂံ အတိနီစံ၊ သစေ ပနေ တံ ရူပံ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိပုလတ္တာတိ မဟန္တတ္တာ။ ယသ္မာ ပန တံ ကမ္မံ မေတ္တာကရုဏာသတိသမ္ပဇညာဟိ ပရိဂ္ဂဟိတတာယ ဒုရသမုဿာရိတံ ပမာဏကရဏဓမ္မန္တိ ပမာဏရဟိတတာယ ‘‘အပ္ပမာဏ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ၊ တသ္မာ ‘‘အပ္ပမာဏတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။

အဓိဘဝတီတိ ဖလဿ ဥဠာရဘာဝေန အဘိဘုယျ တိဋ္ဌတိ။ အတ္ထတော ပဏီတပဏီတာနံ ဘောဂါနံ ပဋိလာဘော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘အတိရေကံ လဘတီ’’တိ။ အဓိဂစ္ဆတီတိ ဝိန္ဒတိ၊ နိဗ္ဗတ္တမာနောဝ တေန သမန္နာဂတော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧကဒေသေန အဖုသိတွာ သဗ္ဗပ္ပဒေသေဟိ ဖုသနတော သဗ္ဗပ္ပဒေသေဟိ ဖုသန္တိယော ဧတေသံ ပါဒတလာနံ သန္တီတိ ‘‘သဗ္ဗာဝန္တေဟိ ပါဒတလေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ နိက္ခိပနေ သဗ္ဗေ ပါဒတလပ္ပဒေသာ သံဟစ္စကာရိနော အနိန္နတာယ သမဘာဝတော၊ ဧဝံ ဥဒ္ဓရဏေပီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သမံ ဖုသတိ၊ သမံ ဥဒ္ဓရတီ’’တိ။ ဣဒါနိ ဣမဿ မဟာပုရိသလက္ခဏဿ သမဓိဂမေန လဒ္ဓဗ္ဗနိဿန္ဒဖလဝိဘာဝနမုခေန အာနုဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘သစေပိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နရကန္တိ အာဝါဋံ။ အန္တော ပဝိသတိ သမဘာဝါပတ္တိယာ။ ‘‘စက္ကလက္ခဏေန ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗဋ္ဌာန’’န္တိ ဣဒံ ယံ ဘူမိပ္ပဒေသံ ပါဒတလံ ဖုသတိ၊ တတ္ထ စက္ကလက္ခဏမ္ပိ ဖုသနဝသေန ပတိဋ္ဌာတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တဿ ပန တထာ ပတိဋ္ဌာနံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာယ ဧဝါတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာယ အာနုဘာဝကိတ္တနေ ‘‘လက္ခဏန္တရာနယနံ ကိမတ္ထိယ’’န္တိ န စိန္တေတဗ္ဗံ။ သီလတေဇေနာတိ သီလပ္ပဘာဝေန။ ပုညတေဇေနာတိ ကုသလပ္ပဘာဝေန။ ဓမ္မတေဇေနာတိ ဉာဏပ္ပဘာဝေန။ တီဟိပိ ပဒေဟိ ဘဂဝတော ဗုဒ္ဓဘူတဿ ဓမ္မာ ဂဟိတာ၊ ‘‘ဒသန္နံ ပါရမီန’’န္တိ ဣမိနာ ဗုဒ္ဓကရဓမ္မာ ဂဟိတာ။

၂၀၂။ မဟာသမုဒ္ဒေါဝ သီမာ သဗ္ဗဘူမိဿရဘာဝတော။ ‘‘အခိလမနိမိတ္တမကဏ္ဋက’’န္တိ တီဟိပိ ပဒေဟိ ထေယျာဘာဝေါဝ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘နိစ္စောရ’’န္တိအာဒိ။ ခရသမ္ဖဿဋ္ဌေနာတိ ဃဋ္ဋနေန ဒုက္ခသမ္ဖဿဘာဝေန ခိလာတိ။ ဥပဒ္ဒဝပစ္စယဋ္ဌေနာတိ အနတ္ထဟေတုတာယ နိမိတ္တာတိ။ ‘‘အခိလ’’န္တိအာဒိနာ ဧကစာရီဟိ စောရာဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ‘‘နိရဗ္ဗုဒ’’န္တိ ဣမိနာ ပန ဂဏဗန္ဓဝသေန ဝိစရဏစောရာဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဂုမ္ဗံ ဂုမ္ဗံ ဟုတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဝိက္ခမ္ဘနီယောတိ န ဝိဗန္ဓနီယော ကေနစိ အပ္ပဋိဗာဟနီယော ဌာနတော အနိက္ကဍ္ဎနီယော။ ပဋိပက္ခံ အနိဋ္ဌံ အတ္ထေတီတိ ပစ္စတ္ထိကော၊ ဧတေန ပါကဋဘာဝေန ဝိရောဓံ အကရောန္တော ဝေရိပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော။ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ အမိတ္တော ပစ္စာမိတ္တော၊ ဧတေန ပါကဋဘာဝေန ဝိရောဓံ ကရောန္တော ဝေရိပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော။ ဝိက္ခမ္ဘေတုံ နာသက္ခိံသု၊ အညဒတ္ထု သယမေဝ ဝိဃာတဗျသနံ ပါပုဏိံသု စေဝ သာဝကတ္တဉ္စ ပဝေဒေသုံ။

‘‘ကမ္မ’’န္တိအာဒီသု ကမ္မံ နာမ ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဥဒ္ဒိဿ ကတူပစိတော လက္ခဏသံဝတ္တနိယော ပုညသမ္ဘာရော။ တေနာဟ ‘‘သတသဟဿကပ္ပာဓိကာနီ’’တိအာဒိ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ တဿေဝ ပုညသမ္ဘာရဿ ကရဏကာလေ ကေနစိ အကမ္ပနီယဿ ဒဠှာဝတ္ထိတဘာဝဿ အနုစ္ဆဝိကော သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာသင်္ခါတဿ လက္ခဏဿ ပရေဟိ အဝိက္ခမ္ဘနီယတာယ ဉာပကနိမိတ္တဘာဝေါ၊ သွာယံ နိမိတ္တဘာဝေါ တဿေဝ လက္ခဏဿာတိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ…ပေ… မဟာပုရိသလက္ခဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဌာနဂမနေသု ပါဒါနံ ဒဠှာဝတ္ထိတဘာဝေါ လက္ခဏံ နာမ။ ပါဒါနံ ဘူမိယံ သမံ နိက္ခိပနံ၊ ပါဒတလာနံ သဗ္ဗဘာဂေဟိ ဖုသနံ၊ သမမေဝ ဥဒ္ဓရဏံ၊ တသ္မာ သုဋ္ဌု သမံ သဗ္ဗဘာဂေဟိ ပတိဋ္ဌိတာ ပါဒါ ဧတဿာတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒေါ၊ တဿ ဘာဝေါ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာတိ ဝုစ္စတိ လက္ခဏံ။ သုဋ္ဌု သမံ ဘူမိယာ ဖုသနေနေဝ ဟိ နေသံ တတ္ထ ဒဠှာဝတ္ထိတဘာဝေါ သိဒ္ဓါ၊ ယံ ‘‘ကမ္မသရိက္ခက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ လက္ခဏာနိသံသောတိ လက္ခဏပဋိလာဘဿ ဥဒြယော၊ လက္ခဏသံဝတ္တနိယဿ ကမ္မဿ အာနိသံသဖလန္တိ အတ္ထော။ နိဿန္ဒဖလံ ပန ဟေဋ္ဌာ ဘာဝိတမေဝ။

၂၀၃။ ကမ္မာဒိဘေဒေတိ ကမ္မကမ္မသရိက္ခကလက္ခဏ လက္ခဏာနိသံသဝိသညိတေ ဝိဘာဂေ။ ဂါထာဗန္ဓံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အတ္ထော ပန အပုဗ္ဗံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပေါရာဏကတ္ထေရာတိ အဋ္ဌကထာစရိယာ။ ဝဏ္ဏနာဂါထာတိ ထောမနာဂါထာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဂဟေတွာ ထောမနာဝသေန ပဝတ္တတ္တာ။ အပရဘာဂေ ထေရာ နာမ ပါဠိံ၊ အဋ္ဌကထဉ္စ ပေါတ္ထကာရောပနဝသေန သမာဂတာ မဟာထေရာ၊ ယေ သာဋ္ဌကထံ ပိဋကတ္တယံ ပေါတ္ထကာရုဠှံ ကတွာ သဒ္ဓမ္မံ အဒ္ဓနိယစိရဋ္ဌိတိကံ အကံသု။ ဧကပဒိကောတိ ‘‘ဒဠှသမာဒါနော အဟောသီ’’တိအာဒိပါဌေ ဧကေကပဒဂါဟီ။ အတ္ထုဒ္ဓါရောတိ တဒတ္ထဿ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဥဒ္ဓရဏတော အတ္ထုဒ္ဓါရဘူတော၊ တယိဒံ ပါဠိယံ အာဂတပဒါနိ ဂဟေတွာ ဂါထာဗန္ဓဝသေန တဒတ္ထဝိစာရဏဘာဝဒဿနံ၊ န ပန ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကေန ဌပိတဘာဝပဋိက္ခိပနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကုသလဓမ္မာနံ ဝစီသစ္စဿ ဗဟုကာရတံ၊ တပ္ပဋိပက္ခဿ စ မုသာဝါဒဿ မဟာသာဝဇ္ဇတံ ဒဿေတုံ အနန္တရမေဝ ကုသလကမ္မပထဓမ္မေ ဝဒန္တောပိ တတော ဝစီသစ္စံ နီဟရိတွာ ကထေတိ သစ္စေတိ ဝါ သန္နိဓာနေဝ ‘‘ဓမ္မေ’’တိ ဝုစ္စမာနာ ကုသလကမ္မပထဓမ္မာ ဧဝ ယုတ္တာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မေတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မေ’’တိ။ ဂေါဗလီဗဒ္ဒဉာယေန ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣန္ဒြိယဒမနေတိ ဣန္ဒြိယသံဝရေ။ ကုသလကမ္မပထဂ္ဃဏေနဿ ဝါရိတ္တသီလမေဝ ဂဟိတန္တိ ဣတရမ္ပိ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေတုံ သံယမဿေဝ ဂဟဏံ ကတန္တိ ‘‘သံယမေတိ သီလသံယမေ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုစိ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ယဿ ဓမ္မဿ ဝသေန၊ တံ သောစေယျံ၊ ကာယသုစရိတာဒိ။ ဧတဿေဝ ဟိ ဝိဘာဂဿ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ပုန ဝုတ္တံ၊ မနောသောစေယျဂ္ဂဟဏေန ဝါ ဈာနာဒိဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာနမ္ပိ သင်္ဂဏှနတ္ထံ သောစေယျဂ္ဂဟဏံ။ အာလယဘူတန္တိ သမထဝိပဿနာနံ အဓိဋ္ဌာနဘူတံ။ ဥပေါသထကမ္မန္တိ ဥပေါသထဒိဝသေ သမာဒိယိတွာ သမာစရိတဗ္ဗံ ပုညကမ္မံ ဥပေါသထော သဟစရဏဉာယေန။ ‘‘အဝိဟိံသာယာတိ သတ္တာနံ အဝိဟေဌနာယာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပန သီလဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတံ။ တသ္မာ အဝိဟိံသာယာတိ ကရုဏာယာတိ အတ္ထော။ အဝိဟိံသာဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ အပ္ပမညာသာမညေန စတ္တာရောပိ ဗြဟ္မဝိဟာရာ ဥပစာရာဝတ္ထာ ဂဟိတာ လက္ခဏဟာရနယေန။ သကလန္တိ အနဝသေသံ ပရိပုဏ္ဏံ။ ဧဝမေတ္ထ ကာမာဝစရတ္တဘာဝပရိယာပန္နတ္တာ လက္ခဏဿ တံသံဝတ္တနိကကာမာဝစရကုသလဓမ္မာ ဧဝ ပါရမိတာသင်္ဂဟပုညသမ္ဘာရဘူတကာယသုစရိတာဒီဟိ ဒွါဒသဓာ ဝိဘတ္တာ ဧဝ။ ဂါထာယံ ‘‘သစ္စေ’’တိအာဒိနာ ဒသဓာ သင်္ဂယှ ဒဿိတာ။ ဧသ နယော သေသလက္ခဏေပိ။

အံနုဘီတိ ဂါထာသုခတ္ထံ အကာရံ သာနုနာသိကံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဗျဉ္ဇနာနိ လက္ခဏာနိ အာစိက္ခန္တီတိ ဝေယဉ္ဇနိကာ။ ဝိက္ခမ္ဘေတဗ္ဗန္တိ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗံ တဿာတိ မဟာပုရိသဿ၊ တဿ ဝါ မဟာပုရိသလက္ခဏဿ။ လက္ခဏသီသေန စေတ္ထ တံသံဝတ္တနိကပုညသမ္ဘာရော ဝုစ္စတိ။

ပါဒတလစက္ကလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၀၄။ ဘယံ နာမ ဘီတိ၊ တံ ပန ဥဗ္ဗိဇ္ဇနာကာရေန၊ ဥတ္တသနာကာရေန စ ပဝတ္တိယာ ဒုဝိဓန္တိ အာဟ ‘‘ဥဗ္ဗေဂဘယဉ္စေဝ ဥတ္တာသဘယဉ္စာ’’တိ။ တဒုဘယမ္ပိ ဘယံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပနူဒိတာတိ ယထာ စောရာဒယော ဝိလုပ္ပနဗန္ဓနာဒီနိ ပရဿ န ကရောန္တိ၊ ကတဉ္စ ပစ္စာဟရဏာဒိနာ ပဋိပါကတိကံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ယထာ စ စဏ္ဍဟတ္ထိအာဒယော ဒူရတော ပရိဝဇ္ဇိတာ ဟောန္တိ၊ အပရိဝဇ္ဇိတေ တဿ ယထာ ဌာနေ ဌိတေဟိ အဘိဘဝေါ န ဟောတိ၊ ဧဝံ အပနူဒိတာ။ အတိဝါဟေတီတိ အတိက္ကာမေတိ။ တံ ဌာနန္တိ တံ သာသင်္ကဋ္ဌာနံ။ အသက္ကောန္တာနန္တိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ အသက္ကောန္တေတိ အတ္ထော။ အသက္ကောန္တာနန္တိ ဝါ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ သဟ ပရိဝါရေနာတိ သပရိဝါရံ။ တတ္ထ ကိဉ္စိ ဒေယျဓမ္မံ ဒေန္တော ယဒါ တဿ ပရိဝါရဘာဝေန အညမ္ပိ ဒေယျဓမ္မံ ဒေတိ၊ ဧဝံ တဿ တံ ဒါနမယံ ပုညံ သပရိဝါရံ နာမ ဟောတိ။

တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ အန္န’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ ဒေယျဓမ္မံ တဿ အန္နဒါနဿ ပရိဝါရော၊ ဧဝံ တဿ သက္ကစ္စကရဏံ ပီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ခေါ’’တိအာဒိမာဟ။ ယာဂုဘတ္တံ ဒတွာဝ အဒါသီတိ ယောဇနာ။ ဧသ နယော ဣတော ပရတောပိ။ သုတ္တံ ဝဋ္ဋေတီတိ စီဝရဿ သိဗ္ဗနသုတ္တကံ ဒုဝဋ္ဋတိဝဋ္ဋာဒိဝသေန ဝဋ္ဋိတံ အကာသိ။ ရဇနန္တိ အလ္လိအာဒိရဇနဝတ္ထုံ။ ပဏ္ဍုပလာသန္တိ ရဇနုပဂမေဝ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏံ ပလာသံ။

ဟေဋ္ဌိမာနီတိ အန္နာဒီနိ စတ္တာရိ။ နိသဒဂ္ဂဟဏေနေဝ နိသဒပေါတောပိ ဂဟိတော။ စီနပိဋ္ဌံ သိန္ဓုရကစုဏ္ဏံ။ ကောဇဝန္တိ ဥဒ္ဒလောမိဧကန္တလောမိအာဒိကောဇဝတ္ထရဏ။ သုဝိဘတ္တအန္တရာနီတိ သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တအန္တရာနိ၊ ဧတေန စက္ကာဝယဝဋ္ဌာနာနံ သုပရိစ္ဆိန္နတံ ဒဿေတိ။

လဒ္ဓါဘိသေကာ ခတ္တိယာ အတ္တနော ဝိဇိတေ ဝိသဝိတာယ ဗြာဟ္မဏာဒိကေ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ ရဉ္ဇေတုံ သက္ကောန္တိ၊ န ဣတရာတိ အာဟ ‘‘ရာဇာနောတိ အဘိသိတ္တာ’’တိ။ ရာဇတော ယထာလဒ္ဓဂါမနိဂမာဒိံ ဣဿရဝတာယ ဘုဉ္ဇန္တီတိ ဘောဇကာ၊ တာဒိသော ဘောဂေါ ဧတေသံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဝါ နိယုတ္တာတိ ဘောဂိကာ၊ တေ ဧဝ ‘‘ဘောဂိယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ သပရိဝါရံ ဒါနန္တိ ဝုတ္တနယေန သပရိဝါရဒါနံ။ ဇာနာတူတိ ‘‘သဒေဝကော လောကော ဇာနာတူ’’တိ ဣမိနာ ဝိယ အဓိပ္ပာယေန နိဗ္ဗတ္တံ စက္ကလက္ခဏန္တိ လက္ခဏဿေဝ ကမ္မသရိက္ခတာ ဒဿိတာ။ ဧဝံ သတိ တိကမေဝ သိယာ၊ န စတုက္ကံ၊ တသ္မာ စက္ကလက္ခဏဿ မဟာပရိဝါရတာယ ဉာပကနိမိတ္တဘာဝေါ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ။ တေနေဝါဟ ‘‘သပရိဝါရံ…ပေ… ဇာနာတူတိ နိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဒီဃာယုကတာယ တံ နိမိတ္တ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၀၇) စ ဝက္ခတိ၊ တထာ ‘‘တံ လက္ခဏံ ဘဝတိ တဒတ္ထဇောတက’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၂၁) စ။ နိဿန္ဒဖလံ ပန ပဋိပက္ခာဘိဘဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ဂါထာယံ ‘‘သတ္တုမဒ္ဒနော’’တိ။

၂၀၅။ ဧတန္တိ ဧတံ ဂါထာဗန္ဓဘူတံ ဝစနံ၊ တံ ပနတ္ထတော ဂါထာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဣမာ တဒတ္ထပရိဒီပနာ ဂါထာ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။

ပုရတ္ထာတိ ဝါ ‘‘ပုရေ’’တိ ဝုတ္တတောပိ ပုဗ္ဗေ။ ယသ္မာ မဟာပုရိသော န အတီတာယ ဧကဇာတိယံ၊ နာပိ ကတိပယဇာတီသု၊ အထ ခေါ ပုရိမပုရိမတရာသု တထာဝ ပဋိပန္နော၊ တသ္မာ တတ္ထ ပဋိပတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုရေ ပုရတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမိဿာပိ ဇာတိယံ အတီတကာလဝသေန ‘‘ပုရေပုရတ္ထာ’’တိ ဝတ္တုံ လဗ္ဘာတိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘ပုရိမာသု ဇာတီသူ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဣမိဿာ’’တိအာဒိ။ ကေစိ ‘‘ဣမိဿာ ဇာတိယာ ပုဗ္ဗေ တုသိတဒေဝလောကေ ကတကမ္မပဋိက္ခေပဝစန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ တတ္ထ တာဒိသဿ ကတကမ္မဿ အဘာဝတော။ အပနူဒနောတိ အပနေတာ။ အဓိမုတ္တောတိ ယုတ္တပယုတ္တော။

ပုညကမ္မေနာတိ ဒါနာဒိပုညကမ္မေန။ ဧဝံ သန္တေတိ သတမတ္တေန ပုညကမ္မေန ဧကေကံ လက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တေယျ၊ ဧဝံ သတိ။ န ရောစယိံသူတိ ကေဝလံ သတမတ္တေန ပုညကမ္မေန လက္ခဏနိဗ္ဗတ္တိံ န ရောစယိံသု အဋ္ဌကထာစရိယာ။ ကထံ ပန ရောစယိံသူတိ အာဟ ‘‘အနန္တေသု ပနာ’’တိအာဒိ။ ဧကေကံ ကမ္မန္တိ ဧကေကံ ဒါနာဒိပုဗ္ဗကမ္မံ။ ဧကေကံ သတဂုဏံ ကတွာတိ အနန္တာသု လောကဓာတူသု ယတ္တကာ သတ္တာ၊ တေဟိ သဗ္ဗေဟိ ပစ္စေကံ သတက္ခတ္တုံ ကတာနိ ဒါနာဒိပုညကမ္မာနိ ယတ္တကာနိ၊ တတော ဧကေကံ ပုညကမ္မံ မဟာသတ္တေန သတဂုဏံ ကတံ ‘‘သတ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ ဣဓ သတ-သဒ္ဒေါ ဗဟုဘာဝပရိယာယော၊ န သင်္ချာဝစနောတိ ဒဿေတိ ‘‘သတဂ္ဃိ သတံ ဒေဝမနုဿာ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ သတပုညလက္ခဏောတိ ဣမမတ္ထံ ရောစယိံသူ’’တိ။

အာယတပဏှိတာဒိတိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၀၆။ သရသစုတိ နာမ ဇာတဿ သတ္တဿ ယာဝဇီဝံ ဇီဝိတွာ ပကတိယာ မရဏံ။ အာကဍ္ဎဇိယဿ ဓနုဒဏ္ဍဿ ဝိယ ပါဒါနံ အန္တောမုခံ ကုဋိလတာယ အန္တောဝင်္ကပါဒတာ။ ဗဟိမုခံ ကုဋိလတာယ ဗဟိဝင်္ကပါဒတာ။ ပါဒတလဿ မဇ္ဈေ ဦနတာယ ဥက္ကုဋိကပါဒတာ။ အဂ္ဂပါဒေန ခဉ္ဇနကာ အဂ္ဂကောဏ္ဍာ။ ပဏှိပ္ပဒေသေန ခဉ္ဇနကာ ပဏှိကောဏ္ဍာ။ ဥန္နတကာယေနာတိ အနောနတဘာဝေန သမုဿိတသရီရေန။ မုဋ္ဌိကတဟတ္ထာတိ အာဝုဓာဒီနံ ဂဟဏတ္ထံ ကတမုဋ္ဌိဟတ္ထာ။ ဖဏဟတ္ထကာတိ အညမညံ သံသဋ္ဌင်္ဂုလိဟတ္ထာ။ ဣဒမေတ္ထ ကမ္မသရိက္ခကန္တိ ဣဒံ ဣမေသံ တိဏ္ဏမ္ပိ လက္ခဏာနံ တထာဂတဿ ဒီဃာယုကတာယ ဉာပကနိမိတ္တဘာဝေါ ဧတ္ထ အာယတပဏှိတာ၊ ဒီဃင်္ဂုလိတာ ဗြဟ္မုဇုဂတ္တတာတိ ဧတသ္မိံ လက္ခဏတ္တယေ ကမ္မသရိက္ခကတ္တံ။ နိဿန္ဒဖလံ ပန အနန္တရာယတာဒိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၀၇။ ဘာယိတဗ္ဗဝတ္ထုနိမိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ ဘယံ အတ္တသိနေဟဟေတုကံ ပဟီနသိနေဟဿ တဒဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ယထာ မယှံ မရဏတော ဘယံ မမ ဇီဝိတံ ပိယ’’န္တိ။ သုစိဏ္ဏေနာတိ သုဋ္ဌု ကတူပစိတေန သုစရိတကမ္မုနာ။

စဝိတွာတိ သဂ္ဂတော စဝိတွာ။ ‘‘သုဇာတဂတ္တော သုဘုဇော’’တိ အာဒယော သရီရာဝယဝဂုဏာ ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ အဝိနာဘာဝိနောတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တာ။ စိရယပနာယာတိ အတ္တဘာဝဿ စိရကာလံ ပဝတ္တနာယ။ တေနာဟ ‘‘ဒီဃာယုကဘာဝါယာ’’တိ။ တတောတိ စက္ကဝတ္တီ ဟုတွာ ယာပနတော။ ဝသိပ္ပတ္တောတိ ဈာနာဒီသု ဝသီဘာဝဉ္စေဝ စေတောဝသိဘာဝဉ္စ ပတ္တော ဟုတွာ၊ ကထံ ဣဒ္ဓိဘာဝနာယ ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝနာယာတိ အတ္ထော။ ယာပေတိ စိရတရန္တိ ယောဇနာ။

သတ္တုဿဒတာလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၀၈။ ရသော ဇာတော ဧတေသန္တိ ရသိတာနိ၊ မဟာရသာနိ။ တေနာဟ ‘‘ရသသမ္ပန္နာန’’န္တိ။ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကာဒီနီတိ ပူပသက္ခလိမောဒကာဒီနိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပန ကဒလိဖလာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပိဋ္ဌံ ပက္ခိပိတွာ ပစိတဗ္ဗပါယသံ ပိဋ္ဌပါယသံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန တထာရူပဘောဇ္ဇယာဂုအာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

ဣဓ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ သတ္တုဿဒတာလက္ခဏဿ ပဏီတလာဘိတာယ ဉာပကနိမိတ္တဘာဝေါ။ ဣမိနာ နယေန တတ္ထ တတ္ထ လက္ခဏေ ကမ္မသရိက္ခကံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၀၉။ ဥတ္တမော အဂ္ဂရသဒါယကောတိ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဥတ္တမော လောကနာထော အဂ္ဂါနံ ပဏီတာနံ ရသာနံ ဒါယကော။ ဥတ္တမာနံ အဂ္ဂရသာနန္တိ ပဏီတေသုပိ ပဏီတရသာနံ။ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇာဒိဇောတကန္တိ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇာဒိလာဘဇောတကံ။ လာဘသံဝတ္တနိကဿ ကမ္မဿ ဖလံ ‘‘လာဘသံဝတ္တနိက’’န္တိ ကာရဏူပစာရေန ဝဒတိ။ တဒတ္ထဇောတကန္တိ ဝါ တဿ ပဏီတဘောဇနဒါယကတ္တသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ ဇောတကံ။ တဒါဓိဂစ္ဆတီတိ ဧတ္ထ အာ-ကာရော နိပါတမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘တံ အဓိဂစ္ဆတီ’’တိ။ လာဘိရုတ္တမန္တိ ရ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။

ကရစရဏာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၁၀။ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရံ ပတ္တစီဝရာဒိံ ဂိဟိပရိက္ခာရံ ဝတ္ထာဝုဓယာနသယနာဒိံ။

သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗံ ဥပကာရံ။ မက္ခေတွာ နာသေတိ မက္ခိဘာဝေ ဌတွာ။ တေလေန ဝိယ မက္ခေတီတိ သတဓောတတေလေန မက္ခေတိ ဝိယ။ အတ္ထသံဝဍ္ဎနကထာယာတိ ဟိတာဝဟကထာယ။ ကထာဂဟဏဉ္စေတ္ထ နိဒဿနမတ္တံ။ ပရေသံ ဟိတာဝဟော ကာယပယောဂေါပိ အတ္ထစရိယာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝစီပယောဂဝသေနေဝ အတ္ထစရိယာ ဝုတ္တာ။

သမာနတ္တတာယာတိ သဒိသဘာဝေ သမာနဋ္ဌာနေ ဌပနေန၊ တံ ပနဿ သမာနဋ္ဌာနေ ဌပနံ အတ္တသဒိသတာကရဏံ၊ သုခေန ဧကသမ္ဘောဂတာ၊ အတ္တနော သုခုပ္ပတ္တိယံ၊ တဿ စ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယံ တေန အတ္တနော ဧကသမ္ဘောဂတာတိ အာဟ ‘‘သမာနသုခဒုက္ခဘာဝေနာ’’တိ။ သာ စ သမာနသုခဒုက္ခတာ ဧကတော နိသဇ္ဇာဒိနာ ပါကဋာ ဟောတီတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကာသနေ’’တိအာဒိမာဟ။ န ဟိ သက္ကာ ဧကပရိဘောဂေါ ကာတုံ ဇာတိယာ ဟီနတ္တာ။ တထာ အကရိယမာနေ စ သော ကုဇ္ဈတိ ဘောဂေန အဓိကတ္တာ၊ တသ္မာ ဒုဿင်္ဂဟော။ န ဟိ သော ဧကပရိဘောဂံ ဣစ္ဆတိ ဇာတိယာ ဟီနဘာဝတော။ န အကရိယမာနေ စ ကုဇ္ဈတိ ဘောဂေန ဟီနဘာဝတော။ ဥဘောဟီတိ ဇာတိဘောဂေဟိ။ သဒိသောပိ သုသင်္ဂဟော ဧကသဒိသဘာဝေနေဝ ဣတရေန သဟ ဧကပရိဘောဂဿ ပစ္စာသီသာယ၊ အကရဏေ စ တဿ ကုဇ္ဈနဿာဘာဝတော။ အဒီယမာနေပိ ကိသ္မိဉ္စိ အာမိသေ အကရိယမာနေပိ သင်္ဂဟေ။ န ပါပကေန စိတ္တေန ပဿတိ ပေသလဘာဝတော။ တတော ဧဝ ပရိဘောဂေါပိ…ပေ… ဟောတိ။ ဧဝရူပန္တိ ဂိဟီ စေ၊ ဥဘောဟိ သဒိသံ၊ ပဗ္ဗဇိတော စေ၊ သီလဝန္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။

သုသင်္ဂဟိတာဝ ဟောန္တီတိ သုဋ္ဌု သင်္ဂဟိတာ ဧဝ ဟောန္တိ ဒဠှဘတ္တိဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘န ဘိဇ္ဇန္တီ’’တိ။

ဒါနာဒိသင်္ဂဟကမ္မန္တိ ဒါနာဒိဘေဒံ ပရသင်္ဂဏှနဝသေန ပဝတ္တံ ကုသလကမ္မံ။

၂၁၁။ အနဝညာတေန အပရိဘူတေန သမ္ဘာဝိတေန။ ပမောဒေါ ဝုစ္စတိ ဟာသော၊ န အပ္ပမောဒေနာတိ ဧတ္ထ ပဋိသေဓဒွယေန သော ဧဝ ဝုတ္တော။ သော စ ဩဒဂျသဘာဝတ္တာ န ဒီနော ဓမ္မူပသဉှိတတ္တာ န ဂဗ္ဘယုတ္တောတိ အာဟ ‘‘န ဒီနေန န ဂဗ္ဘိတေနာတိ အတ္ထော’’တိ။ သတ္တာနံ အဂဏှနဂုဏေနာတိ ယောဇနာ။

အတိရုစိရန္တိ အတိဝိယ ရုစိရကတံ၊ တံ ပန ပဿန္တာနံ ပသာဒါဝဟန္တိ အာဟ ‘‘သုပါသာဒိက’’န္တိ။ သုဋ္ဌု ဆေကန္တိ အတိဝိယ သုန္ဒရံ။ ဝိဓာတဗ္ဗောတိ ဝိဓာတုံ သန္ဒိသိတုံ သက္ကုဏေယျော။ ပိယံ ဝဒတီတိ ပိယဝဒူ ယထာ ‘‘သဗ္ဗဝိဒူ’’တိ။ သုခမေဝ သုခတာ၊ တံ သုခတံ။ ဓမ္မဉ္စ အနုဓမ္မဉ္စာတိ လောကုတ္တရဓမ္မဉ္စေဝ တဿ အနုရူပပုဗ္ဗဘာဂဓမ္မဉ္စ။

ဥဿင်္ခပါဒါဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၁၂။ ‘‘အတ္ထူပသံဟိတ’’န္တိ ဣမိနာ ဝဋ္ဋနိဿိတာ ဓမ္မကထာ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဣဓလောကပရလောကတ္ထနိဿိတ’’န္တိ။ ‘‘ဓမ္မူပသံဟိတ’’န္တိ ဣမိနာ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတာ၊ တသ္မာ ဒသကုသလကမ္မပထာ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိဒံသေသီတိ သန္ဒဿေသိ တေ ဓမ္မေ ပစ္စက္ခေ ကတွာ ပကာသေသိ။ နိဒံသနကထန္တိ ပါကဋကရဏကထံ။ ဇေဋ္ဌဋ္ဌေန အဂ္ဂေါ၊ ပါသံသဋ္ဌေန သေဋ္ဌော၊ ပမုခဋ္ဌေန ပါမောက္ခော၊ ပဓာနဋ္ဌေန ဥတ္တမော၊ ဟိတသုခတ္ထိကေဟိ ပကာရတော ဝရဏီယတော ရဇနီယတော ပဝရောတိ ဧဝံ အတ္ထဝိသေသဝါစီနမ္ပိ ‘‘အဂ္ဂေါ’’တိအာဒီနံ ပဒါနံ ဘာဝတ္ထဿ ဘေဒါဘာဝတော ‘‘သဗ္ဗာနိ အညမညဝေဝစနာနီ’’တိ အာဟ။

ဥဒ္ဓင်္ဂမနီယာတိ သုဏန္တာနံ ဥပရူပရိ ဝိသေသံ ဂမေန္တီတိ ဥဒ္ဓင်္ဂမနီယာ။ သင်္ခါယ အဓော ပိဋ္ဌိပါဒသမီပေ ဧဝ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ အဓောသင်္ခါ ပါဒါ ဧတဿာတိ အဓောသင်္ခပါဒေါ။ သင်္ခါတိ စ ဂေါပ္ဖကာနမိဒံ နာမံ။

၂၁၃။ ဓမ္မဒါနယညန္တိ ဓမ္မဒါနသင်္ခါတံ ယညံ။

သုဋ္ဌု သဏ္ဌိတာတိ သမ္မဒေဝ သဏ္ဌိတာ။ ပိဋ္ဌိပါဒဿ ဥပရိ ပကတိအင်္ဂုလေန စတုရင်္ဂုလေ ဇင်္ဃာပဒေသေ နိဂူဠှာ အပညာယမာနရူပါ ဟုတွာ ဌိတာတိ အတ္ထော။

ဧဏိဇင်္ဃလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၁၄။ သိပ္ပန္တိ သိက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌေန ‘‘သိပ္ပ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ သတ္တာနံ ဇီဝိကာဟေတုဘူတံ အာဇီဝဝိဓိံ။ ဇီဝိကတ္ထံ၊ သတ္တာနံ ဥပကာရတ္ထဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ၊ မန္တသတ္ထာဒိ။ စရန္တိ တေန သုဂတိံ၊ သုခဉ္စ ဂစ္ဆန္တီတိ စရဏံ။ ကမ္မဿကတာဉာဏံ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ကမ္မန္တိ ကမ္မဿကတာဇာနနပညာ’’တိ။ တာနိ စေဝါတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဟတ္ထိအာဒီနိ စေဝ။ သတ္တ ရတနာနီတိ မုတ္တာဒီနိ သတ္တ ရတနာနိ။ စ-သဒ္ဒေန ရညော ဥပဘောဂဘူတာနံ ဝတ္ထသေယျာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ရညော အနုစ္ဆဝိကာနီတိ ရညော ပရိဘုဉ္ဇနယောဂျာနိ။ သဗ္ဗေသန္တိ ‘‘ရာဇာရဟာနီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာနံ သဗ္ဗေသံယေဝ ဧကဇ္ဈံ ဂဟဏံ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိသာ နာမ ဩဓိသော အနောဓိသော စ သမိတပါပါ၊ တထတ္ထာယ ပဋိပန္နာ စ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သမဏာနံ ကောဋ္ဌာသဘူတာ စတဿော ပရိသာ’’တိ။

သိပ္ပာဒိဝါစနန္တိ သိပ္ပာနံ သိက္ခာပနံ။ ပါဠိယမ္ပိ ဟိ ‘‘ဝါစေတာ’’တိ ဝါစနသီသေန သိက္ခာပနံ ဒဿိတံ။ ဥက္ကုဋိကာသနန္တိ တံတံဝေယျာဝစ္စကရဏေန ဥက္ကုဋိကဿ နိသဇ္ဇာ။ ပယောဇနဝသေန ဂေဟတော ဂေဟံ ဂါမတော ဂါမံ ဇင်္ဃာယော ကိလမေတွာ ပေသနံ ဇင်္ဃပေသနိကာ။ လိခိတွာ ပါတိတံ ဝိယ ဟောတိ အပရိပုဏ္ဏဘာဝတော။ အနုပုဗ္ဗဥဂ္ဂတဝဋ္ဋိတန္တိ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဇာဏုပ္ပဒေသာ မံသူပစယဿ အနုက္ကမေန သမန္တတော ဝဍ္ဎိတတ္တာ အနုပုဗ္ဗေန ဥဂ္ဂတံ ဟုတွာ သုဝဋ္ဋိတံ။ ဧဏိဇင်္ဃလက္ခဏန္တိ သဏ္ဌာနမတ္တေန ဧဏိမိဂဇင်္ဃာသဒိသဇင်္ဃလက္ခဏံ။

၂၁၅။ ‘‘ယတုပဃာတာယာ’’တိ ဧတ္ထ တ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ အနုနာသိကလောပေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ယ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမာ သုခုမတ္တစောတ္ထတာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စောဒကေန ‘‘ကိံ ပန အညေန ကမ္မေန အညံ လက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတီ’’တိ စောဒိတော၊ အာစရိယော ‘‘န နိဗ္ဗတ္တတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ယဒိ ဧဝံ ဣဓ ကသ္မာ လက္ခဏန္တရံ ကထိတ’’န္တိ အန္တောလီနမေဝ စောဒနံ ပရိဟရန္တော ‘‘ယံ ပန နိဗ္ဗတ္တတီတိ…ပေ… ဣဓ ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ ယံ ပန နိဗ္ဗတ္တတီတိ ယံ လက္ခဏံ ဝုစ္စမာနလက္ခဏနိဗ္ဗတ္တကေန ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တံ အနုဗျဉ္ဇနံ ဟောတီတိ တံ လက္ခဏံ ဝုစ္စမာနဿ လက္ခဏဿ အနုကူလလက္ခဏံ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ တေန ကာရဏေန ဣဓ ဧဏိဇင်္ဃလက္ခဏကထနေ ‘‘ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမာ သုခုမတ္တစောတ္ထတာ’’တိ လက္ခဏန္တရံ ဝုတ္တံ။

သုခုမစ္ဆဝိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၁၆။ သမိတပါပဋ္ဌေန သမဏံ၊ န ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တေန။ ဗာဟိတပါပဋ္ဌေန ဗြာဟ္မဏံ၊ န ဇာတိမတ္တေန။

မဟန္တာနံ အတ္ထာနံ ပရိဂ္ဂဏှနတော မဟတီ ပညာ ဧတဿာတိ မဟာပညော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယောတိ အာဟ ‘‘မဟာပညာဒီဟိ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော’’တိ။ နာနတ္တန္တိ ယာဟိ မဟာပညာဒီဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ဘဂဝါ ‘‘မဟာပညော’’တိအာဒိနာ ကိတ္တီယတိ၊ တာသံ မဟာပညာဒီနံ ဣဒံ နာနတ္တံ အယံ ဝေမတ္တတာ။

ယဿ ကဿစိ ဝိသေသတော အရူပဓမ္မဿ မဟတ္တံ နာမ ကိစ္စသိဒ္ဓိယာ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ တဒဿာ ကိစ္စသိဒ္ဓိယာ ဒဿေန္တော ‘‘မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဟေတုမဟန္တတာယ၊ ပစ္စယမဟန္တတာယ၊ နိဿယမဟန္တတာယ၊ ပဘေဒမဟန္တတာယ၊ ကိစ္စမဟန္တတာယ၊ ဖလမဟန္တတာယ၊ အာနိသံသမဟန္တတာယ စ သီလက္ခန္ဓဿ မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဟေတု အလောဘာဒယော။ ပစ္စယော ဟိရောတ္တပ္ပသဒ္ဓါသတိဝီရိယာဒယော။ နိဿယော သာဝကဗောဓိပစ္စေကဗောဓိသမ္မာသမ္ဗောဓိနိယတတာ၊ တံသမင်္ဂိနော စ ပုရိသဝိသေသာ။ ပဘေဒေါ စာရိတ္တဝါရိတ္တာဒိဝိဘာဂေါ။ ကိစ္စံ တဒင်္ဂါဒိဝသေန ပဋိပက္ခဝိဓမနံ။ အာနိသံသော ပိယမနာပတာဒိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ၊ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၆) အာကင်္ခေယျသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၆၅) စ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိနာ နယေန သမာဓိက္ခန္ဓာဒီနမ္ပိ မဟန္တတာ ယထာရဟံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဌာနာဌာနာနံ ပန မဟာဝိသယတာယ၊ သာ ဗဟုဓာတုကသုတ္တေ အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိဟာရသမာပတ္တိယော သမာဓိက္ခန္ဓနိဒ္ဓါရဏနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အရိယသစ္စာနံ သကလသာသနသင်္ဂဟတော၊ သော သစ္စဝိဘင်္ဂ- (ဝိဘ။ ၁၈၉) တံသံဝဏ္ဏနာသု (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၉) အာဂတနယေန၊ သတိပဋ္ဌာနာ ဒီနံ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂါဒီသု၊ (ဝိဘ။ ၃၅၅) တံသံဝဏ္ဏနာသု (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၅) စ အာဂတနယေန၊ သာမညဖလာနံ မဟတော ဟိတဿ၊ မဟတော သုခဿ၊ မဟတော အတ္ထဿ၊ မဟတော ယောဂက္ခေမဿ နိဗ္ဗတ္တိဘာဝတော၊ သန္တပဏီတနိပုဏအတက္ကာဝစရပဏ္ဍိတဝေဒနီယဘာဝတော စ၊ အဘိညာနံ မဟာသမ္ဘာရတော၊ မဟာဝိသယတော၊ မဟာကိစ္စတော၊ မဟာနုဘာဝတော၊ မဟာနိဗ္ဗတ္တိတော စ၊ နိဗ္ဗာနဿ မဒနိမ္မဒနာဒိမဟတ္တသိဒ္ဓိတော မဟန္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပုထုပညာတိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – နာနာခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ‘‘အယံ ရူပက္ခန္ဓော နာမ…ပေ… အယံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော နာမာ’’တိ ဧဝံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နာနာကရဏံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ တေသုပိ ‘‘ဧကဝိဓေန ရူပက္ခန္ဓော၊ ဧကာဒသဝိဓေန ရူပက္ခန္ဓော။ ဧကဝိဓေန ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ ဗဟုဝိဓေန ဝေဒနာက္ခန္ဓော။ ဧကဝိဓေန သညာက္ခန္ဓော။ ဧကဝိဓေန သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ ဧကဝိဓေန ဝိညာဏက္ခန္ဓော၊ ဗဟုဝိဓေန ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ ဧဝံ ဧကေကဿ ခန္ဓဿ အတီတာဒိဘေဒဝသေနာပိ နာနာကရဏံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ တထာ ‘‘ဣဒံ စက္ခာယတနံ နာမ…ပေ။။။ဣဒံ ဓမ္မာယတနံ နာမ။ တတ္ထ ဒသာယတနာ ကာမာဝစရာ၊ ဒွေ စတုဘူမကာ’’တိ ဧဝံ အာယတနာနံ နာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ နာနာဓာတူသူတိ ‘‘အယံ စက္ခုဓာတု နာမ…ပေ… အယံ မနောဝိညာဏဓာတု နာမ။ တတ္ထ သောဠသ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ၊ ဒွေ ဓာတုယော စတုဘူမိကာ’’တိ ဧဝံ နာနာဓာတူသု ဉာဏံ ပဝတ္တတိ၊ တယိဒံ ဥပါဒိန္နကဓာတုဝသေန ဝုတ္တံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ဟိ ဒွိန္နဉ္စ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဥပါဒိန္နကဓာတူသု ဧဝံ နာနာကရဏံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ၊ တဉ္စ ခေါ ဧကဒေသတောဝ၊ န နိပ္ပဒေသတော။ အနုပါဒိန္နကဓာတူနံ ပန လက္ခဏာဒိမတ္တမေဝ ဇာနန္တိ၊ န နာနာကရဏံ။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနမေဝ ပန ‘‘ဣမာယ နာမဓာတုယာ ဥဿန္နတ္တာ ဣမဿ ရုက္ခဿ ခန္ဓော သေတော၊ ဣမဿ ကာဠော၊ ဣမဿ မဋ္ဌော၊ ဣမဿ ဗဟလတ္တစော၊ ဣမဿ တနုတစော။ ဣမဿ ပတ္တံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ဧဝရူပံ။ ဣမဿ ပုပ္ဖံ နီလံ၊ ဣမဿ ပီတကံ၊ လောဟိတကံ၊ ဩဒါတံ၊ သုဂန္ဓံ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓံ။ ဖလံ ခုဒ္ဒကံ၊ မဟန္တံ၊ ဒီဃံ၊ ဝဋ္ဋံ၊ သုသဏ္ဌာနံ၊ ဒုဿဏ္ဌာနံ၊ မဋ္ဌံ၊ ဖရုသံ၊ သုဂန္ဓံ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓံ၊ မဓုရံ၊ တိတ္တကံ၊ အမ္ဗိလံ၊ ကဋုကံ၊ ကသာဝံ။ ကဏ္ဋကော တိခိဏော၊ အတိခိဏော၊ ဥဇုကော၊ ကုဋိလော၊ ကဏှော၊ နီလော၊ ဩဒါတော ဟောတီ’’တိ ဓာတုနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။

နာနာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေသူတိ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဘေဒတော စ နာနာပဘေဒေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု။ အဝိဇ္ဇာဒိအင်္ဂါနိ ဟိ ပစ္စေကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသညိတာနိ။ တေနာဟ သင်္ခါရပိဋကေ ‘‘ဒွါဒသ ပစ္စယာ ဒွါဒသ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါ’’တိ။ နာနာသုညတမနုပလဗ္ဘေသူတိ နာနာသဘာဝေသု နိစ္စသာရာဒိဝိရဟိတေသု သုညတဘာဝေသု တတော ဧဝ ဣတ္ထိပုရိသအတ္တတ္တနိယာဒိဝသေန အနုပလဗ္ဘနသဘာဝေသု ပကာရေသု။ မ-ကာရော ဟေတ္ထ ပဒသန္ဓိကရော။ နာနာအတ္ထေသူတိ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါယ ဝိသယဘူတေသု ပစ္စယုပ္ပန္နာဒိဝသေန နာနာဝိဓေသု အတ္ထေသု။ ဓမ္မေသူတိ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါယ ဝိသယဘူတေသု ပစ္စယာဒိဝသေန နာနာဝိဓေသု ဓမ္မေသု။ နိရုတ္တီသူတိ တေသံယေဝ အတ္ထဓမ္မာနံ နိဒ္ဓါရဏဝစနသင်္ခါတေသု နာနာနိရုတ္တီသု။ ပဋိဘာနေသူတိ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဒီသု ဝိသယဘူတေသု ‘‘ဣမာနိ ဉာဏာနိ ဣဒမတ္ထဇောတကာနီ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၂၆၊ ၇၂၉၊ ၇၃၁၊ ၇၃၂၊ ၇၃၄၊ ၇၃၆၊ ၇၃၉) တထာ တထာ ပဋိဘာနတော ဥပတိဋ္ဌနတော ‘‘ပဋိဘာနာနီ’’တိ လဒ္ဓနာမေသု နာနာဉာဏေသု။ ‘‘ပုထုနာနာသီလက္ခန္ဓေသူ’’တိအာဒီသု သီလဿ ပုထုတ္တံ ဝုတ္တမေဝ၊ ဣတရေသံ ပန ဝုတ္တနယာနုသာရေန သုဝိညေယျတ္တာ ပါကဋမေဝ။ ယံ ပန အဘိန္နံ ဧကမေဝ နိဗ္ဗာနံ၊ တတ္ထ ဥပစာရဝသေန ပုထုတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ပုထုဇ္ဇနသာဓာရဏေ ဓမ္မေ သမတိက္ကမ္မာ’’တိ၊ တေနဿ မဒနိမ္မဒနာဒိပရိယာယေန ပုထုတ္တံ ပရိဒီပိတံ ဟောတိ။

ဧဝံ ဝိသယဝသေန ပညာယ မဟတ္တံ၊ ပုထုတ္တံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန ဟာသဘာဝံ၊ ပဝတ္တိအာကာရဝသေန ဇဝနဘာဝံ၊ ကိစ္စဝသေန တိက္ခာဒိဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ကတမာ ဟာသပညာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟာသဗဟုလောတိ ပီတိဗဟုလော။ သေသပဒါနိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ သီလံ ပရိပူရေတီတိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ ဟုတွာ ဌပေတွာ ဣန္ဒြိယသံဝရံ တဿ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ အနဝသေသသီလံ ပရိပူရေတိ။ ပီတိသောမနဿသဟဂတာ ဟိ ပညာ အဘိရတိဝသေန အာရမ္မဏေ ဖုလ္လိတဝိကသိတာ ဝိယ ပဝတ္တတိ၊ န ဧဝံ ဥပေက္ခာသဟဂတာ။ ပုန သီလက္ခန္ဓန္တိ အရိယသီလက္ခန္ဓမာဟ။ ‘‘သမာဓိက္ခန္ဓ’’န္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

သဗ္ဗံ တံ ရူပံ အနိစ္စတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ယာ ရူပဓမ္မေ ‘‘အနိစ္စာ’’တိ သီဃဝေဂေန ပဝတ္တတိ၊ ပဋိပက္ခဒူရဘာဝေန ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ သာတိသယတ္တာ ဣန္ဒေန ဝိဿဋ္ဌဝဇိရံ ဝိယ လက္ခဏံ အဝိရဇ္ဈန္တီ အဒန္ဓာယန္တီ ရူပက္ခန္ဓေ အနိစ္စလက္ခဏံ ဝေဂသာ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ သာ ဇဝနပညာ နာမာတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာဝသေန ဇဝနပညံ ဒဿေတွာ ဗလဝဝိပဿနာဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ရူပ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ခယဋ္ဌေနာတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇနတော ခယသဘာဝတ္တာ။ ဘယဋ္ဌေနာတိ ဘယာနကဘာဝတော။ အသာရကဋ္ဌေနာတိ အသာရကဘာဝတော အတ္တသာရဝိရဟတော၊ နိစ္စသာရာဒိဝိရဟတော စ။ တုလယိတွာတိ တုလနဘူတာယ ဝိပဿနာပညာယ တုလေတွာ။ တီရယိတွာတိ တာယ ဧဝ တီရဏဘူတာယ တီရယိတွာ။ ဝိဘာဝယိတွာတိ ယာထာဝတော ပကာသေတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ။ ဝိဘူတံ ကတွာတိ ပါကဋံ ကတွာ။ ရူပနိရောဓေတိ ရူပက္ခန္ဓနိရောဓဟေတုဘူတေ နိဗ္ဗာနေ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဘာဝေန။ ဣဒါနိ သိခါပ္ပတ္တဝိပဿနာဝသေန ဇဝနပညံ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘ရူပ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာဝသေနာ’’တိ ကေစိ။

ဉာဏဿ တိက္ခဘာဝေါ နာမ သဝိသေသံ ပဋိပက္ခပဟာနေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ ‘‘ခိပ္ပံ ကိလေသေ ဆိန္ဒတီတိ တိက္ခပညာ’’တိ ဝတွာ တေ ပန ကိလေသေ ဝိဘာဂေန ဒဿေန္တော ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္က’’န္တိအာဒိမာဟ။ တိက္ခပညော ခိပ္ပာဘိညော ဟောတိ၊ ပဋိပဒါ စဿ န စလတီတိ အာဟ ‘‘ဧကသ္မိံ အာသနေ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ…ပေ… အဓိဂတာ ဟောန္တီ’’တိအာဒိ။

‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ၊ သင်္ခတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ ခယဓမ္မာ ဝယဓမ္မာ ဝိရာဂဓမ္မာ နိရောဓဓမ္မာ’’တိ ယာထာဝတော ဒဿနေန သစ္စပ္ပဋိဝေဓော ဣဇ္ဈတိ၊ န အညထာတိ ကာရဏမုခေန နိဗ္ဗေဓိကပညံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဥဗ္ဗေဂဗဟုလော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥဗ္ဗေဂဗဟုလောတိ ဝုတ္တနယေန သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အဘိဏှပဝတ္တသံဝေဂေါ။ ဥတ္တာသဗဟုလောတိ ဉာဏုတ္တာသဝသေန သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဗဟုသော ဥတြာသမာနသော၊ ဧတေန အာဒီနဝါနုပဿနမာဟ။ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌနဗဟုလော’’တိ ပန ဣမိနာ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနမာဟ၊ ‘‘အရတိဗဟုလော’’တိအာဒိနာ တဿာ ဧဝ အပရာပရုပ္ပတ္တိံ။ ဗဟိမုခေါတိ သဗ္ဗသင်္ခါရတော ဗဟိဘူတံ နိဗ္ဗာနံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တဉာဏမုခေါ၊ တထာ ဝါ ပဝတ္တိတဝိမောက္ခမုခေါ။ နိဗ္ဗိဇ္ဈနံ နိဗ္ဗေဓော၊ သော ဧတိဿာ အတ္ထိ၊ နိဗ္ဗိဇ္ဈတီတိ ဝါ နိဗ္ဗေဓိကာ၊ သာ ဧဝ ပညာ နိဗ္ဗေဓိကပညာ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ၊ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ စ သုဝိညေယျမေဝ။

၂၁၇။ ပဗ္ဗဇိတံ ဥပါသိတာတိ ဧတ္ထ ယာဒိသံ ပဗ္ဗဇိတံ ဥပါသတော ပညာပဋိလာဘော ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဏ္ဍိတံ ပဗ္ဗဇိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥပါသနဉ္စေတ္ထ ဥပဋ္ဌာနဝသေန ဣစ္ဆိတံ၊ န ဥပနိသီဒနမတ္တေနာတိ အာဟ ‘‘ပယိရုပါသိတာ’’တိ။ အတ္ထန္တိ ဟိတံ။ အဗ္ဘန္တရံ ကရိတွာတိ အဗ္ဘန္တရဂတံ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘အတ္ထယုတ္တ’’န္တိ။ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော စာယံ၊ ဟိတူပသဉှိတံ ကတွာတိ အတ္ထော။ အန္တရ-သဒ္ဒေါ ဝါ စိတ္တပရိယာယော ‘‘ယဿန္တရတော န သန္တိ ကောပါ’’တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၂၀) ဝိယ။ တသ္မာ အတ္ထန္တရောတိ ဟိတဇ္ဈာသယောတိ အတ္ထော။

ပဋိလာဘတ္ထာယ ဂတေနာတိ ပဋိလာဘတ္ထာယ ပဝတ္တေန၊ ပဋိလာဘသံဝတ္တနိယေနာတိ အတ္ထော။ ဥပ္ပာဒေ စ နိမိတ္တေ စ ဆေကာတိ ဥပ္ပာဒဝိဓိမှိ စေဝ နိမိတ္တဝိဓိမှိ စ ကုသလာ။ ဥပ္ပာဒနိမိတ္တကောဝိဒတာသီသေန စေတ္ထ လက္ခဏကောသလ္လမေဝ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ သေသလက္ခဏာနံ နိဗ္ဗတ္တိယာ ဗုဒ္ဓါနံ၊ စက္ကဝတ္တီနဉ္စ ဥပ္ပာဒေါ အနုမီယတိ၊ ယာနိ တေဟိ လဒ္ဓဗ္ဗအာနိသံသာနိ နိမိတ္တာနိ၊ တသ္မိံ ဥပ္ပာဒေ စ နိမိတ္တေ စ အနုမိနနာဒိဝသေန ဆေကာ နိပုဏာတိ အတ္ထော။ ဉတွာ ပဿိဿတီတိ ဉာဏေန ဇာနိတွာ ပဿိဿတိ၊ န စက္ခုဝိညာဏေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

အတ္ထာနုသာသနီသူတိ အတ္ထာနံ ဟိတာနံ အနုသာသနီသု။ ယသ္မာ အနတ္ထပဋိဝဇ္ဇနပုဗ္ဗိကာ သတ္တာနံ အတ္ထပဋိပတ္တိ၊ တသ္မာ အနတ္ထောပိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဇာနိတဗ္ဗော စာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္ထာနတ္ထံ ပရိဂ္ဂါဟကာနိ ဉာဏာနီ’’တိ၊ ယတော ‘‘အာယုပါယကောသလ္လံ ဝိယ အပါယကောသလ္လမ္ပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၁၈။ ပဋိသင်္ခါနဗလေန ကောဓဝိနယေန အက္ကောဓနော၊ န ဘာဝနာဗလေနာတိ ဒဿေတုံ ‘‘န အနာဂါမိမဂ္ဂေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ အက္ကောဓဝသိကတ္တာတိ ဧဝံ မဃမာဏဝေါ ဝိယ န ကောဓဝသံ ဂတတ္တာ။ နာဘိသဇ္ဇီတိ ကုဇ္ဈနဝသေနေဝ န အဘိသဇ္ဇိ။ ယဉှိ ကောဓဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတေ အာရမ္မဏေ ဥပနာဟဿ ပစ္စယဘူတံ ကုဇ္ဈနဝသေန အဘိသဇ္ဇနံ၊ တံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ န လုဗ္ဘနဝသေန။ တေနာဟ ‘‘ကုဋိလကဏ္ဋကော ဝိယာ’’တိအာဒိ။ သော ဟိ ယတ္ထ လဂ္ဂတိ၊ တံ ခေါဘေန္တော ဧဝ လဂ္ဂတိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ မမ္မဋ္ဌာနေ။ မမ္မန္တိ ဖုဋ္ဌမတ္တေပိ ရုဇ္ဇနဋ္ဌာနံ။ ပုဗ္ဗုပ္ပတ္တိကောတိ ပဌမုပ္ပန္နော။ တတော ဗလဝတရော ဗျာပါဒေါ လဒ္ဓါသေဝနတာယ စိတ္တဿ ဗျာပဇ္ဇနတော။ တတော ဗလဝတရာ ပတိတ္ထိယနာတိ သာတိသယံ လဒ္ဓါသေဝနတာယ တတော ဗျာပါဒါဝတ္ထာယပိ ဗလဝတရာ ပတိတ္ထိယနာ ပစ္စတ္ထိကဘာဝေန ထာမပ္ပတ္တိတော။

သုခုမတ္ထရဏာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဏီတဘောဇနီယာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ဘောဇနဒါနဿပိ ဝဏ္ဏသမ္ပဒါနိမိတ္တဘာဝတော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဘောဇနံ ဘိက္ခဝေ ဒဒမာနော ဒါယကော ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ…ပေ… အာယုံ ဒေတိ၊ ဝဏ္ဏံ ဒေတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၃၇) တထာ စ ဝက္ခတိ ‘‘အာမိသဒါနေန ဝါ’’တိ။

၂၁၉။ တိ အဒါသိ။ ဒေဝေါတိ မေဃော၊ ပဇ္ဇုန္နော ဧဝ ဝါ။ ဝရတရောတိ ဥတ္တမတရော။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝိသဒိသာဝတ္ထာဒိ ဘာဝတော န ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ အပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဂိဟိဘာဝေါ။ အစ္ဆာဒေန္တိ ကောပီနံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ ဧတေဟီတိ အစ္ဆာဒနာနိ၊ နိဝါသနာနိ၊ တေသံ အစ္ဆာဒနာနဉ္စေဝ သေသ ဝတ္ထာနဉ္စ ကောဇဝါဒိ ဥတ္တမပါဝုရဏာနဉ္စ။ ဝိနာသောတိ ကတဿ ကမ္မဿ အဝိပစ္စိတွာ ဝိနာသော။

ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၂၀။ သမာနေတာတိ သမ္မဒေဝ အာနေတာ သမာဂမေတာ။ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတေန သက္ကာ ကာတုံ ဗဟုဘတိကဿေဝ ဣဇ္ဈနတော။ ကတ္တာ နာမ နတ္ထီတိ ဝဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တီတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော၊ ကရောန္တိ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနကမ္မန္တိ ဝါ။ နနု ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနကမ္မံ နာမ သာဝဇ္ဇန္တိ? သစ္စံ သာဝဇ္ဇံ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တေန ပဋိစ္ဆာဒေန္တဿ၊ ဣဒံ ပန အသံကိလိဋ္ဌစိတ္တေန ပရဿ ဥပ္ပဇ္ဇနကအနတ္ထံ ပရိဟရဏဝသေန ပဝတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ ‘‘ဉာတိသင်္ဂဟံ ကရောန္တေနာ’’တိ ဧတေန ဉာတတ္ထစရိယာဝသေန တံ ကမ္မံ ပဝတ္တတီတိ ဒဿေတိ။

၂၂၁။ အမိတ္တတာပနာတိ အမိတ္တာနံ တပနသီလာ၊ အမိတ္တတာပနံ ဟောတု ဝါ မာ ဝါ ဧဝံသဘာဝါတိ အတ္ထော။ န ဟိ စက္ကဝတ္တိနော ပုတ္တာနံ အမိတ္တာ နာမ ကေစိ ဟောန္တိ၊ ယေ တေ ဘဝေယျုံ၊ စက္ကာနုဘာဝေနေဝ သဗ္ဗေပိ ခတ္တိယာဒယော အနုဝတ္တကာ တေသံ ဘဝန္တိ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပရိမဏ္ဍလာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၂၂။ သမန္တိ သမာနံ။ တေန တေန လောကေ ဝိညာတဂုဏေန သမံ သမာနံ ဇာနာတိ၊ ယတော တတ္ထ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိနာဝ ဣတရသ္မိံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ သယံ ဇာနာတီတိ အပရနေယျော ဟုတွာ သယမေဝ ဇာနာတိ။ ပုရိသံ ဇာနာတီတိ ဝါ ‘‘အယံ သေဋ္ဌော၊ အယံ မဇ္ဈိမော၊ အယံ နိဟီနော’’တိ တံ တံ ပုရိသံ ယာထာဝတော ဇာနာတိ။ ပုရိသဝိသေသံ ဇာနာတီတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ပုရိသေ ဝိဇ္ဇမာနံ ဝိသေသံ ဇာနာတိ၊ ယတော တတ္ထ တတ္ထ အနုရူပဒါနပဒါနာဒိပဋိပတ္တိယာ ယုတ္တပတ္တကာရီ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အယမိဒမရဟတီ’’တိအာဒိ။

သမ္ပတ္တိပဋိလာဘဋ္ဌေနာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိသမ္ပတ္တီနံ ပဋိလာဘာပနဋ္ဌေန။ သမသင်္ဂဟကမ္မန္တိ သမံ ဇာနိတွာ တဒနုရူပံ တဿ တဿ သင်္ဂဏှနကမ္မံ။

၂၂၃။ တုလယိတွာတိ တီရယိတွာ။ ပဋိဝိစိနိတွာတိ ဝီမံသိတွာ။ နိပုဏယောဂတော နိပုဏာ၊ အတိဝိယ နိပုဏာ အတိနိပုဏာ၊ သာ ပန တေသံ နိပုဏတာ သဏှသုခုမာ ပညာတိ အာဟ ‘‘သုခုမပညာ’’တိ။

သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓကာယာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၂၄။ ခေမကာမောတိ အနုပဒ္ဒဝကာမော။ ကမ္မဿကတာဉာဏံ သတ္တာနံ ဝဍ္ဎိအာဝဟံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိဝိဓာယကန္တိ အာဟ ‘‘ပညာယာတိ ကမ္မဿကတာပညာယာ’’တိ။

သမန္တပရိပူရာနီတိ သမန္တတော သဗ္ဗဘာဂေဟိ ပရိပုဏ္ဏာနိ။ တတော ဧဝ အဟီနာနိ အနူနာနိ။ ဓနာဒီဟီတိ ဓနဓညာဒီဟိ။

၂၂၅။ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုံ ဩက္ကန္ဒိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ သဒ္ဒဟနသဒ္ဓါ။ သာ ဧဝ ပသာဒနီယဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ အဘိပ္ပသီဒနဝသေန ပဝတ္တိယာ ပသာဒသဒ္ဓါ။ ပရိယတ္တိသဝနေနာတိ သတ္တာနံ ဟိတသုခါဝဟာယ ပရိယတ္တိယာ သဝနေန။ ဓာရဏပရိစယာဒီနံ တံမူလကတ္တာ တထာ ဝုတ္တံ။ ဧတေသန္တိ သဒ္ဓါဒီနံ။ သဟ ဟာနဓမ္မေနာတိ သဟာနဓမ္မော၊ န သဟာနဓမ္မောတိ အသဟာနဓမ္မော၊ တဿ ဘာဝေါ အသဟာနဓမ္မတာ၊ တံ အသဟာနဓမ္မတံ၊ အပရိဟာနိယသဘာဝန္တိ အတ္ထော။

ရသဂ္ဂသဂ္ဂိတာလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၂၆။ တိလဖလမတ္တမ္ပိ ဘောဇနံ။ သဗ္ဗတ္ထ ဖရတီတိ သဗ္ဗာ ရသာဟရဏိယော အနုဿရန္တံ သဘာဝေန သဗ္ဗသ္မိံ ကာယေ ဖရတိ။ သမာ ဟုတွာ ဝဟန္တီတိ အဝိသမာ ဥဇုကာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ။

အာရောဂျကရဏကမ္မန္တိ အရောဂဘာဝကရံ သတ္တာနံ အဝိဟေဌနကမ္မံ။ မဓုရာဒိဘေဒံ ရသံ ဂသတိ ဟရတိ ဧတေဟိ၊ သယမေဝ ဝါ တံ ဂသန္တိ ဂိလန္တိ အန္တော ပဝေသေန္တီတိ ရသဂ္ဂသာ၊ ရသဂ္ဂသာနံ အဂ္ဂါ ရသဂ္ဂသဂ္ဂါ၊ တေ ဧတ္ထ သန္တီတိ ရသဂ္ဂသဂ္ဂီ၊ တဒေဝ လက္ခဏံ။ ဘဝတိ ဟိ အဘိန္နေပိ ဝတ္ထုသ္မိံ တဂ္ဂတဝိသေသာဝဗောဓနတ္ထံ ဘိန္နံ ဝိယ ကတွာ ဝေါဟာရော ယထာ ‘‘သိလာပုတ္တကဿ သရီရ’’န္တိ။ ရသဂ္ဂသဂ္ဂိတာသင်္ခါတံ ဝါ လက္ခဏံ ရသဂ္ဂသဂ္ဂိလက္ခဏံ။

၂၂၇။ ဝဓ-သဒ္ဒေါ ‘‘အတ္တာနံ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ ရောဒတီ’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၈၇၉) ဗာဓနတ္ထောပိ ဟောတီတိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘မာရဏဝဓေနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ မာရဏသင်္ခါတေန ဝဓေနာတိ အတ္ထော။ ဗာဓနတ္ထော ဧဝ ဝါ ဝဓ-သဒ္ဒေါ၊ မာရဏေန၊ ဗာဓနေန စာတိ အတ္ထော။ ဥဗ္ဗာဓနာယာတိ ဗန္ဓနာဂါရေ ပက္ခိပိတွာ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ ဗာဓနေန။ တေနာဟ ‘‘ဗန္ဓနာဂါရပ္ပဝေသနေနာ’’တိ။

အဘိနီလနေတ္တာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၂၈။ ဝိသဋန္တိ ကုဇ္ဈနဝသေန ဝိနိသဋံ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘ကက္ကဋကော ဝိယာ’’တိအာဒိ။ ဝိသာစီတိ ဝိရူပံ သာစိတကံ၊ ဝိဇိမှန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဝင်္ကက္ခိကောဋိယာ’’တိ၊ ကုဋိလအက္ခိကောဋိပါတေနာတိ အတ္ထော။ ဝိစေယျ ပေက္ခိတာတိ ဥဇုကံ အနောလောကေတွာ ဒိဋ္ဌိပါတံ ဝိစာရေတွာ ဩလောကေတွာ။ တေနာဟ ‘‘ယော ကုဇ္ဈိတွာ’’တိအာဒိ။ ပရောတိ ကုဇ္ဈိတော။ န ဩလောကေတိ တံ သမ္မုခါ ဂစ္ဆန္တံ ကုဇ္ဈိတွာ န ဩလောကေတိ၊ ပရမ္မုခါ။ ဝိတေယျာတိ ဝိရူပံ တိရိယံ၊ ဝိညူနံ ဩလောကနက္ကမံ ဝီတိက္ကမိတွာတိ အတ္ထော။ ဇိမှံ အနောလောကေတွာ ဥဇုကံ ဩလောကနံ နာမ ကုဋိလဘာဝကရာနံ ပါပဓမ္မာနံ အဘာဇနဥဇုကတစိတ္တတဿေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဥဇုမနော ဟုတွာ ဥဇုံ ပေက္ခိတာ’’တိ။ ယထာ စ ဥဇုံ ပေက္ခိတာ ဟောတီတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ပသဋန္တိ ဥမ္မီလနဝသေန သမ္မဒေဝ ပတ္ထဋံ။ ဝိပုလံ ဝိတ္ထတန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပိယံ ပိယာယိတဗ္ဗံ ဒဿနံ ဩလောကနံ ဧတဿာတိ ပိယဒဿနော။

ကာဏောတိ အက္ခီနိ နိမ္မီလေတွာ ပေက္ခနကော။ ကာကက္ခီတိ ကေကရက္ခော။ ဝင်္ကက္ခီတိ ဇိမှပေက္ခနကော။ အာဝိလက္ခီတိ အာကုလဒိဋ္ဌိပါတော။ နီလပီတလောဟိတသေတကာဠဝဏ္ဏာနံ ဝသေန ပဉ္စဝဏ္ဏော။ တတ္ထ ပီတလောဟိတဝဏ္ဏာ သေတမဏ္ဍလဂတရာဇိဝသေန၊ နီလသေတကာဠဝဏ္ဏာ ပန တံတံမဏ္ဍလဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ပသာဒေါတိ ပန တေသံ ဝဏ္ဏာနံ ပသန္နာကာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ကေစိ။ ပဉ္စဝဏ္ဏော ပသာဒေါတိ ပန ယထာဝုတ္တပဉ္စဝဏ္ဏပရိဝါရော၊ တေဟိ ဝါ ပဋိမဏ္ဍိတော ပသာဒေါတိ အတ္ထော။ နေတ္တသမ္ပတ္တိကရာနီတိ ‘‘ပဉ္စဝဏ္ဏပသာဒတာ တိရောဟိတဝိဒူရဂတဒဿနသမတ္ထတာ’’တိ ဧဝမာဒိ စက္ခုသမ္ပဒါယ ကာရဏာနိ။ လက္ခဏသတ္ထေ ယုတ္တာတိ လက္ခဏသတ္ထေ အာယုတ္တာ သုကုသလာ။

ဥဏှီသသီသလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၃၀။ ပုဗ္ဗင်္ဂမောတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ နာမ ပမုခတာ၊ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌကဘာဝေါ ဗဟုဇနဿ အနုဝတ္တနီယတာတိ အာဟ ‘‘ဂဏဇေဋ္ဌကော’’တိအာဒိ။

ပုဗ္ဗင်္ဂမတာတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမဿ ကမ္မံ။ ယဿ ဟိ ကာယသုစရိတာဒိကမ္မဿ ဝသေန မဟာပုရိသော ဗဟုဇနဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမော အဟောသိ၊ တဒဿ ကမ္မံ ‘‘ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ’’တိ အဓိပ္ပေတံ၊ န ပုဗ္ဗင်္ဂမဘာဝေါ။ တေနာဟ ‘‘ဣဓ ကမ္မံ နာမ ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ’’တိ။ ပီတိပါမောဇ္ဇေန ပရိပုဏ္ဏသီသောတိ ပီတိယာ၊ ပါမောဇ္ဇေန စ သမ္ပုဏ္ဏပညာသီသော ဗဟုလံ သောမနဿသဟဂတဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တသမင်္ဂီ ဧဝ ဟုတွာ ဝိစရတိ။ မဟာပုရိသောတိ မဟာပုရိသဇာတိကော။

၂၃၁။ ဗဟုဇနန္တိ သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဗဟုဇနဿာ’’တိ။ ပရိဘုဉ္ဇနဋ္ဌေန ပဋိဘောဂေါ၊ ဥပယောဂဝတ္ထု ပဋိဘောဂေါ၊ တဿ ဟိတာတိ ပဋိဘောဂိယာ။ ဒေသကာလံ ဉတွာ တဒုပကရဏူပဋ္ဌာနာဒိ ဝေယျာဝစ္စကရာ သတ္တာ။ အဘိဟရန္တီတိ ဗျာဟရန္တိ။ တဿ တဿ ဝေယျာဝစ္စဿ ပဋိဟရဏတော ပဝတ္တနကရဏတော ပဋိဟာရော၊ ဝေယျာဝစ္စကရော၊ တဿ ဘာဝေါ ပဋိဟာရကန္တိ အာဟ ‘‘ဝေယျာဝစ္စကရဘာဝ’’န္တိ။ ဝိသဝနံ ဝိသဝေါ၊ ကာမကာရော ဝသိတာ၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ ဝိသဝီတိ အာဟ ‘‘စိဏ္ဏဝသီ’’တိ။

ဧကေကလောမတာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၃၂။ ဥပဝတ္တတီတိ အနုကူလဘာဝံ ဥပေစ္စ ဝတ္တတိ။ တေနာဟ ‘‘အဇ္ဈာသယံ အနုဝတ္တတီ’’တိ။

ဧကေကလောမလက္ခဏန္တိ ဧကေကသ္မိံ လောမကူပေ ဧကေကလောမတာလက္ခဏံ။ ဧကေကေဟိ လောမေဟီတိ အညေသံ သရီရေ ဧကေကသ္မိမ္ပိ လောမကူပေ အနေကာနိပိ လောမာနိ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ န တထာဂတဿ။ တေဟိ ပုန ပစ္စေကံ လောမကူပေသု ဧကေကေဟေဝ ဥပ္ပန္နေဟိ ကုဏ္ဍလာဝတ္တေဟိ ပဒက္ခိဏာဝတ္တကဇာတေဟိ နိစိတံ ဝိယ သရီရံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကေကလောမူပစိတင်္ဂဝါ’’တိ။

စတ္တာလီသာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၃၄။ အဘိန္ဒိတဗ္ဗပရိသောတိ ပရေဟိ ကေနစိ သင်္ဂဟေန သင်္ဂဟေတွာ၊ ယုတ္တိကာရဏံ ဒဿေတွာ ဝါ န ဘိန္ဒိတဗ္ဗပရိသော။

အပိသုဏဝါစာယာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ ပေသုညဿ ပဋိပက္ခဘူတံ ကုသလကမ္မံ။ ပိသုဏာ ဝါစာ ဧတဿာတိ ပိသုဏဝါစော၊ တဿ ပိသုဏဝါစဿ ပုဂ္ဂလဿ။ အပရိပုဏ္ဏာတိ စတ္တာရီသတော ဦနဘာဝေန န ပရိပုဏ္ဏာ။ ဝိရဠာတိ သဝိဝရာ။

ပဟူတဇိဝှာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၃၆။ အာဒေယျဝါစောတိ အာဒရဂါရဝဝသေန အာဒါတဗ္ဗဝစနော။ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ဂဟေတဗ္ဗဝစနော သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတသာသနော။

ဗဒ္ဓဇိဝှာတိ ယထာ သုခေန ပရိဝတ္တတိ၊ ဧဝံ သိရာဒီဟိ ပလိဗုဒ္ဓဇိဝှာ။ ဂူဠှဇိဝှာတိ ရသဗဟလတာယ ဂူဠှဂဏ္ဍသဒိသဇိဝှာ။ ဒွိဇိဝှာတိ အဂ္ဂေ ကပ္ပဘာဝေန ဒွိဓာဘူတဇိဝှာ။ မမ္မနာတိ အပ္ပရိပ္ပုဋတလာပါ။ ခရဖရုသကက္ကသာဒိဝသေန သဒ္ဒေါ ဘိဇ္ဇတိ ဘိန္နကာရော ဟောတိ။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဝတ္တဿရတာယ ဆိန္နဿရာ ဝါ။ အနေကာကာရတာယ ဘိန္နဿရာ ဝါ။ ကာကဿ ဝိယ အမနုညဿရတာယ ကာကဿရာ ဝါ။ မဓုရောတိ ဣဋ္ဌေ၊ ကမ္မဖလေန ဝတ္ထုနော သုဝိသုဒ္ဓတ္တာ။ ပေမနီယောတိ ပီတိသဉ္ဇနနော၊ ပိယာယိတဗ္ဗော ဝါ။

၂၃၇။ အက္ကောသယုတ္တတ္တာတိ အက္ကောသုပသဉှိတတ္တာ အက္ကောသဝတ္ထုသဟိတတ္တာ။ အာဗာဓကရိန္တိ ဃဋ္ဋနဝသေန ပရေသံ ပီဠာဝဟံ။ ဗဟုနော ဇနဿ အဝမဒ္ဒနတော၊ ပမဒ္ဒါဘာဝကရဏတော ဝါ ဗဟုဇနပ္ပမဒ္ဒနံ။ အဗာဠှန္တိ ဝါ ဧတ္ထ အ-ကာရော ဝုဒ္ဓိအတ္ထော ‘‘အသေက္ခာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၁) ဝိယ၊ တသ္မာ အတိဝိယ ဗာဠှံ ဖရုသံ ဂိရန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ဘဏီတိ စေတ္ထ ‘‘န အဘဏိ န ဘဏီ’’တိ သရလောပေန နိဒ္ဒေသော။ သုသံဟိတန္တိ သုဋ္ဌု သံဟိတံ။ ကေန ပန သုဋ္ဌု သံဟိတံ? ‘‘မဓုရ’’န္တိ အနန္တရမေဝ ဝုတ္တတ္တာ မဓုရတာယာတိ ဝိညာယတိ၊ ကာ ပနဿ မဓုရတာတိ အာဟ ‘‘သုဋ္ဌု ပေမသံဟိတ’’န္တိ။ ဥပယောဂပုထုတ္တဝိသယော ယံ ဝါစာ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘ဝါစာယော’’တိ၊ သာ စဿာ ဥပယောဂပုထုတ္တဝိသယတာ ‘‘ဟဒယဂါမိနိယော’’တိ ပဒေန သမာနာဓိကရဏတာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘ကဏ္ဏသုခ’’န္တိ ပါဌေ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသောယန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝေဒယထာတိ ကာလဝိပလ္လာသေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ဝေဒယိတ္ထာ’’တိ။ ဗြဟ္မဿရတန္တိ သေဋ္ဌဿရတံ၊ ဗြဟ္မုနော သရသဒိသဿရတံ ဝါ။ ဗဟူနံ ဗဟုန္တိ ဗဟူနံ ဇနာနံ ဗဟုံ သုဘဏိတန္တိ ယောဇနာ။

သီဟဟနုလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၃၈။ အပ္ပဓံသိကောတိ အပ္ပဓံသိယော။ ယ-ကာရဿ ဟိ က-ကာရံ ကတွာ အယံ နိဒ္ဒေသော ယထာ ‘‘နိယျာနိကာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၉၇) ဂုဏတောတိ အတ္တနာ အဓိဂတဂုဏတော။ ဌာနတောတိ ယထာဌိတဋ္ဌာနန္တရတော။

ပလာပကထာယာတိ သမ္ဖပ္ပလာပကထာယ။ အန္တောပဝိဋ္ဌဟနုကာ ဧကတော၊ ဥဘတော ဝါ သံကုစိတဝိသုကာ။ ဝင်္ကဟနုကာ ဧကပဿေန ကုဋိလဝိသုကာ။ ပဗ္ဘာရဟနုကာ ပုရတော ဩလမ္ဗမာနဝိသုကာ။

၂၃၉။ ဝိကိဏ္ဏဝစနာ နာမ သမ္ဖပ္ပလာပိနော၊ တပ္ပဋိက္ခေပေန အဝိကိဏ္ဏဝစနာ မဟာဗောဓိသတ္တာ။ ဝါစာ ဧဝ တဒတ္ထာဓိဂမုပါယတာယ ‘‘ဗျာပ္ပထော’’တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘အဝိကိဏ္ဏ…ပေ… ဝစနပထော အဿာ’’တိ။ ‘‘ဒွီဟိ ဒွီဟီ’’တိ နယိဒံ အာမေဍိတဝစနံ အသမာနာဓိကရဏတော၊ အထ ခေါ ဒွီဟိ ဒိဂုဏတာဒဿနန္တိ အာဟ ‘‘ဒွီဟိ ဒွီဟီတိ စတူဟီ’’တိ။ တသ္မာ ‘‘ဒွိဒုဂမာ’’တိ စတုဂမာ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘စတုပ္ပဒါန’’န္တိ။ တထာသဘာဝေါတိ ယထာဿ ဝုတ္တနယေန ကေနစိ အပ္ပဓံသိယတာ ဟောတိ ဂုဏေဟိ၊ တထာသဘာဝေါ။

သမဒန္တာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၂၄၀။ ဝိသုဒ္ဓသီလာစာရတာယ ပရိသုဒ္ဓါ သမန္တတော သဗ္ဗထာ ဝါ သုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလာ ပရိဝါရာ ဧတဿာတိ ပရိသုဒ္ဓပရိဝါရော။

၂၄၁။ ပဟာသီတိ တဒင်္ဂဝသေန၊ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန စ ပရိစ္စဇိ။ တိဒိဝံ တာဝတိံသဘဝနံ ပုရံ နဂရံ ဧတေသန္တိ တိဒိဝပုရာ၊ တာဝတိံသဒေဝါ၊ တေသံ ဝရော တိဒိဝပုရဝရော၊ ဣန္ဒော။ တေန တိဒိဝပုရဝရေန။ တေနာဟ ‘‘သက္ကေနာ’’တိ။ လပန္တိ ကထေန္တိ ဧတေနာတိ လပနံ၊ မုခန္တိ အာဟ ‘‘လပနဇန္တိ မုခဇ’’န္တိ။ သုဋ္ဌု ဓဝလတာယ သုက္ကာ၊ ဤသကမ္ပိ အသံကိလိဋ္ဌတာယ သုစိ။ သုန္ဒရသဏ္ဌာနတာယ သုဋ္ဌု ဘာဝနတော၊ ဝိပဿနတော စ သောဘနာ။ ကာမံ ဇနာနံ မနုဿာနံ နိဝါသနဋ္ဌာနာဒိဘာဝေန ပတိဋ္ဌာဘူတော ဒေသဝိသေသော ‘‘ဇနပဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန သပရိဝါရစတုမဟာဒီပသညိတော သဗ္ဗော ပဒေသော တထာ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘စက္ကဝါဠပရိစ္ဆိန္နော ဇနပဒေါ’’တိ။ နနု စ ယထာဝုတ္တော ပဒေသော သမုဒ္ဒပရိစ္ဆိန္နော၊ န စက္ကဝါဠပဗ္ဗတပရိစ္ဆိန္နောတိ? သော ပဒေသော စက္ကဝါဠပရိစ္ဆိန္နောပိ ဟောတီတိ တထာ ဝုတ္တံ။ ယေ ဝါ သမုဒ္ဒနိဿိတာ၊ စက္ကဝါဠပါဒနိဿိတာ စ သတ္တာ၊ တေသံ တေ တေ ပဒေသာ ပတိဋ္ဌာတိ တေပိ သင်္ဂဏှန္တော ‘‘စက္ကဝါဠပရိစ္ဆိန္နော’’တိ အဝေါစ။ စက္ကဝါဠပရိစ္ဆိန္နောတိ စ စက္ကဝါဠေန ပရိစ္ဆိန္နောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တဿာတိ တဿ စက္ကဝတ္တိနော။ ပုန တဿာတိ တဿ ဇနပဒဿ။ ဗဟုဇန သုခန္တိ ဧတ္ထ ပစ္စတ္တဗဟုဝစနလောပေန ဗဟုဇနဂ္ဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘ဗဟုဇနာ’’တိ။ ယထာ ပန တေ ဟိတသုခံ စရန္တိ၊ တံ ဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘သမာနသုခဒုက္ခာ ဟုတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိဂတပါပေါတိ သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္ဒနေန ဝိနိဒ္ဓုတပါပဓမ္မော။ ဒရထော ဝုစ္စတိ ကာယိကော၊ စေတသိကော စ ပရိဠာဟော။ တတ္ထ စေတသိကပရိဠာဟော ‘‘ဝိဂတပါပေါ’’တိ ဣမိနာဝ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဝိဂတကာယိကဒရထကိလမထော’’တိ။ ရာဂါဒယော ယသ္မိံ သန္တာနေ ဥပ္ပန္နာ၊ တဿ မလီနဘာဝကရဏေန မလာ။ ကစဝရဘာဝေန ခိလာ။ သတ္တာနံ မဟာနတ္ထကရတ္တာ ဝိသေသတော ဒေါသော ကလီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒေါသကလီနဉ္စာ’’တိ။ ပနူဒေဟီတိ သမုစ္ဆိန္ဒနဝသေန သသန္တာနတော နီဟာရကေဟိ၊ ပဇဟနကေဟီတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧတ္ထ စ ယသ္မာ သဗ္ဗေသမ္ပိ လက္ခဏာနံ မဟာပုရိသသန္တာနဂတပုညသမ္ဘာရဟေတုကဘာဝေန သဗ္ဗံယေဝ တံ ပုညကမ္မံ သဗ္ဗဿ လက္ခဏဿ ကာရဏံ ဝိသိဋ္ဌရူပတ္တာ ဖလဿ။ န ဟိ အဘိန္နရူပကာရဏံ ဘိန္နသဘာဝဿ ဖလဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သက္ကောတိ၊ တသ္မာ ယဿ ယဿ လက္ခဏဿ ယံ ယံ ပုညကမ္မံ ဝိသေသကာရဏံ၊ တံ တံ ဝိဘာဂေန ဒဿေန္တီ အယံ ဒေသနာ ပဝတ္တာ။ တတ္ထ ယထာ ယာဒိသံ ကာယသုစရိတာဒိပုညကမ္မံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာယ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တာဒိသမေဝ ‘‘ဥဏှီသသီသတာယ’’ ကာရဏန္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ ဒဠှသမာဒါနတာဝိသိဋ္ဌဿ တဿ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာယ ကာရဏဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ၊ ဣတရဿ စ ပုဗ္ဗင်္ဂမတာဝိသိဋ္ဌဿ ဝုတ္တတ္တာ၊ ဧဝံ ယာဒိသံ အာယတပဏှိတာယ ကာရဏံ၊ န တာဒိသမေဝ ဒီဃင်္ဂုလိတာယ၊ ဗြဟ္မုဇုဂတ္တတာယ စ ကာရဏံ ဝိသိဋ္ဌရူပတ္တာ ဖလဿ။ န ဟိ အဘိန္နရူပကာရဏံ ဘိန္နသဘာဝဿ ဖလဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သက္ကောတိ။ တတ္ထ ယထာ ဧကေနေဝ ကမ္မုနာ စက္ခာဒိနာနိန္ဒြိယုပ္ပတ္တိယံ အဝတ္ထာဘေဒတော၊ သာမတ္ထိယဘေဒတော ဝါ ကမ္မဘေဒေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ န ဟိ ယဒဝတ္ထံ ကမ္မံ စက္ခုဿ ကာရဏံ၊ တဒဝတ္ထမေဝ သောတာဒီနံ ကာရဏံ ဟောတိ အဘိန္နသာမတ္ထိယံ ဝါ၊ တသ္မာ ပဉ္စာယတနိကတ္တဘာဝပတ္ထနာဘူတာ ပုရိမနိပ္ဖန္နာ ကာမတဏှာ ပစ္စယဝသေန ဝိသိဋ္ဌသဘာဝါ ကမ္မဿ ဝိသိဋ္ဌသဘာဝဖလနိဗ္ဗတ္တနသမတ္ထတာသာဓနဝသေန ပစ္စယော ဟောတီတိ ဧကမ္ပိ အနေကဝိဓဖလနိဗ္ဗတ္တနသမတ္ထတာဝသေန အနေကရူပတံ အာပန္နံ ဝိယ ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘ဧကမ္ပိ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိဝသေန ပဝတ္တံ ကုသလကမ္မံ အာယတပဏှိတာဒီနံ တိဏ္ဏမ္ပိ လက္ခဏာနံ နိဗ္ဗတ္တကံ ဟောတီ’’တိ ဝုစ္စမာနေပိ န ကောစိ ဝိရောဓော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သော တဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ…ပေ… ဣမာနိ တီဏိ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတီ’’တိ နာနာကမ္မုနာ ပန တေသံ နိဗ္ဗတ္တိယံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ ပါဠိယံ ပန ‘‘တဿ ကမ္မဿာ’’တိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော သာမညဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ သတပုညလက္ခဏဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ‘‘ဣမာနိ ဒွေ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတီ’’တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယောတိ။

လက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၈။ သိင်္ဂါလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိဒါနဝဏ္ဏနာ

၂၄၂။ ပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တန္တိ ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ဂေါပုရဋ္ဋာလကယုတ္တန္တိ ဒွါရပါသာဒေန စေဝ တတ္ထ တတ္ထ ပါကာရမတ္ထကေ ပတိဋ္ဌာပိတအဋ္ဋာလကေဟိ စ ယုတ္တံ။ ဝေဠူဟိ ပရိက္ခိတ္တတ္တာ၊ အဗ္ဘန္တရေ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂရုက္ခသဉ္ဆန္နတ္တာ စ နီလောဘာသံ။ ဆာယူဒကသမ္ပတ္တိယာ၊ ဘူမိဘာဂသမ္ပတ္တိယာ စ မနောရမံ။

ကာဠကဝေသေနာတိ ကလန္ဒကရူပေန။ နိဝါပန္တိ ဘောဇနံ။ တန္တိ ဥယျာနံ။

‘‘ခေါ ပနာ’’တိ ဝစနာလင်္ကာရမတ္တမေတန္တိ တေန သမယေနာတိ အတ္ထဝစနံ ယုတ္တံ။ ဂဟပတိ မဟာသာလောတိ ဂဟပတိဘူတော မဟာသာရော၊ ရ-ကာရဿ လ-ကာရံ ကတွာ အယံ နိဒ္ဒေသော။ ဝိဘဝသမ္ပတ္တိယာ မဟာသာရပ္ပတ္တော ကုဋုမ္ဗိကော။ ‘‘ပုတ္တော ပနဿ အဿဒ္ဓါ’’တိအာဒိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော ယံ သုတ္တနိက္ခေပေါတိ တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ဒဿေတုံ အာရဒ္ဓံ။ ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ အဘာဝေန အဿဒ္ဓါ။ ရတနတ္တယေ ပသာဒါဘာဝေန အပ္ပသန္နော။ ဧဝမာဟာတိ ဧဝံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရေန ဝဒတိ။

ယာဝဇီဝံ အနုဿရဏီယာ ဟောတိ ဟိတေသိတာယ ဝုတ္တာ ပစ္ဆိမာ ဝါစာတိ အဓိပ္ပာယေန။ ပုထုဒိသာတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒိသာ၊ တာ ပန အနေကာတိ အာဟ ‘‘ဗဟုဒိသာ’’တိ။

၂၄၃။ ‘‘န တာဝ ပဝိဋ္ဌော’’တိအာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ န ဣဒါနေဝါတိ န ဣမာယ ဧဝ ဝေလာယ။ ကိံ စရဟီတိ အာဟ ‘‘ပစ္စူသသမယေပီ’’တိအာဒိ။ ဂိဟိဝိနယန္တိ ဂိဟီနံ ဂဟဋ္ဌာနံ ဝိနယတန္တိဘူတံ ‘‘ဂိဟိနာ ဧဝံ ဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ ဂဟဋ္ဌာစာရဿ ဂဟဋ္ဌဝတ္တဿ အနဝသေသတော ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သဝိသေသံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ။ တထေဝါတိ ယထာ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ဒိဋ္ဌံ၊ တထေဝ ပဿိ။ နမဿတိ ဝတ္တဝသေန ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဂဟေတွာ ဌိတတ္တာ။

ဆဒိသာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၄၄။ ဝစနံ သုတွာဝ စိန္တေသိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန အတ္တသမ္မာပဏိဓာနနိမိတ္တေန ပုညဗလေန စ စောဒိယမာနော။ န ကိရ တာ ဧတာတိ တာ ဆ ဒိသာ ဧတာ ဣဒါနိ မယာ နမဿိယမာနာ ပုရတ္ထိမာဒိကာ န ဟောန္တိ ကိရာတိ။ နိပါတမတ္တန္တိ အနတ္ထကဘာဝံ တဿ ဝဒတိ။ ပုစ္ဆာပဒန္တိ ပုစ္ဆာဝစနံ။

ဘဂဝါ ဂဟပတိပုတ္တေန နမဿိတဗ္ဗာ ဆ ဒိသာ ပုစ္ဆိတော ဒေသနာကုသလတာယ အာဒိတော ဧဝ တာ အကထေတွာ တဿ တာဝ ပဋိပတ္တိယာ နံ ဘာဇနဘူတံ ကာတုံ ဝဇ္ဇနီယဝဇ္ဇနတ္ထဉ္စေဝ သေဝိတဗ္ဗသေဝနတ္ထဉ္စ ဩဝါဒံ ဒေန္တော ‘‘ယတော ခေါ ဂဟပတိပုတ္တာ’’တိအာဒိနာ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ကမ္မကိလေသာတိ ကမ္မဘူတာ သံကိလေသာ။ ကိလိဿန္တီတိ ကိလိဋ္ဌာ မလီနာ ဝိယ ဌိတာ၊ ဥပတာပိတာ စ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ကိလိဿနနိမိတ္တတ္တာ။ ယဒိပိ သုရာပါနံ ပဉ္စဝေရဘာဝေန ဥပါသကေဟိ ပရိဝဇ္ဇနီယံ၊ တဿ ပန အပါယမုခဘာဝေန ပရတော ဝတ္တုကာမတာယ ပါဏာတိပါတာဒိကေ ဧဝ သန္ဓာယ ‘‘စတ္တာရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘ပဉ္စာ’’တိ။ ‘‘ဝိသုံ အကမ္မပထဘာဝတော စာ’’တိ အပရေ။ ‘‘သုရာပါနမ္ပိ ‘သုရာမေရယပါနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသေဝိတံ ဘာဝိတံ ဗဟုလီကတံ နိရယသံဝတ္တနိက’န္တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၈။၄၀) ဝစနတော ဝိသုံ ကမ္မပထဘာဝေန အာဂတံ။ တထာ ဟိ တံ ဒုစ္စရိတကမ္မံ ဟုတွာ ဒုဂ္ဂတိဂါမိပိဋ္ဌိဝတ္တကဘာဝေန နိယတ’’န္တိ ကေစိ၊ တေသံ မတေန ဧကာဒသ ကမ္မပထာ သိယုံ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တေသွေဝ ကမ္မပထေသု ဥပကာရကတ္တသဘာဂတ္တဝသေန အနုပ္ပဝေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ‘‘ဝိသုံ အကမ္မပထဘာဝတော စာ’’တိ သုဝုတ္တမေတံ။ သုရာပါနဿ ဘောဂါပါယမုခဘာဝေန ဝတ္တုကာမတာယ ‘‘စတ္တာရော’’ တွေဝ အဝေါစ။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ဌာနံ၊ ဟေတူတိ အာဟ ‘‘ဌာနေဟီတိ ကာရဏေဟီ’’တိ။ အပေန္တိ အပဂစ္ဆန္တိ၊ အပေတိ ဝါ ဧတေဟီတိ အပါယာ၊ အပါယာနံ၊ အပါယာ ဧဝ ဝါ မုခါနိ ဒွါရာနီတိ အပါယမုခါနိ။ ဝိနာသမုခါနီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ကိဉ္စာပိ ‘‘အရိယသာဝကဿာ’’တိ ပုဗ္ဗေ သာဓာရဏတော ဝုတ္တံ၊ ဝိသေသတော ပန ပဌမာယ ဘူမိယံ ဌိတဿေဝ ဝက္ခမာနနယော ယုဇ္ဇတီတိ ‘‘သောတိ သော သောတာပန္နော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပါပက-သဒ္ဒေါ နိဟီနပရိယာယောတိ ‘‘လာမကေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပါယဒုက္ခံ၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခဉ္စ ပါပေန္တီတိ ဝါ ပါပကာ၊ တေဟိ ပါပကေဟိ။ ဆ ဒိသာ ပဋိစ္ဆာဒေန္တောတိ တေန တေန ဘာဂေန ဒိဿန္တီတိ ‘‘ဒိသာ’’တိ သညိတေ ဆ ဘာဂေ သတ္တေ ယထာ တေဟိ သဒ္ဓိံ အတ္တနော ဆိဒ္ဒံ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တော ပဋိသန္ဓာရေန္တော။ ဝိဇိနနတ္ထာယာတိ အဘိဘဝနတ္ထာယ။ ယော ဟိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ၊ သမ္ပရာယိကဉ္စ အနတ္ထံ ပရိဝဇ္ဇနဝသေန အဘိဘဝတိ၊ တတော ဧဝ တဒုဘယတ္ထံ သမ္ပာဒေတိ၊ သော ဥဘယလောကဝိဇယာယ ပဋိပန္နော နာမ ဟောတိ ပစ္စတ္ထိကနိဂ္ဂဏှနတော၊ သကတ္ထသမ္ပာဒနတော စ။ တေနာဟ ‘‘အယဉ္စေဝ လောကော’’တိအာဒိ။ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ပဉ္စ ဝေရာနိ ဝေရပ္ပသဝနတော။ အာရဒ္ဓါ ဟောတီတိ သံသာဓိတော ဟောတိ၊ တယိဒံ သံသာဓနံ ကိတ္တိသဒ္ဒေန ဣဓ သတ္တာနံ စိတ္တတောသနေန၊ ဝေရာဘာဝါပါဒနေန စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပရိတောသိတော စေဝ နိပ္ဖာဒိတော စာ’’တိ။ ပုန ပဉ္စ ဝေရာနီတိ ပဉ္စ ဝေရဖလာနိ ဥတ္တရပဒလောပေန။

ကတမဿာတိ ကတမေ အဿ။ ကိလေသသမ္ပယုတ္တတ္တာ ကိလေသောတိ တံယောဂတော တံသဒိသံ ဝဒတိ ယထာ ‘‘ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ၊ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၆၊ မ။ နိ။ ၁။၂၇၁၊ ၂၈၇၊ ၂၉၇၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၅၂၊ အ။ နိ။ ၄။၁၂၃၊ ၅။၂၈၊ ပါရာ။ ၁၁၊ ဓ။ သ။ ၄၉၉၊ ဝိဘ။ ၅၀၈) နီလံ ဝတ္ထ’’န္တိ စ။ သမ္ပယုတ္တတာ စေတ္ထ တဒေကဋ္ဌတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န ဧကုပ္ပာဒါဒိတာယ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပါဏာတိပါတကမ္မဿ ဒိဋ္ဌိမာနလောဘာဒီဟိပိ ကိလိဋ္ဌတာ သိဒ္ဓါ ဟောတိ၊ မိစ္ဆာစာရဿ ဒေါသာဒီဟိ ကိလိဋ္ဌတာ။ တေနာဟ ‘‘သံကိလေသောယေဝါ’’တိအာဒိ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တအတ္ထဝသေန ပန သမ္မုခေနပိ နေသံ ကိလေသပရိယာယော လဗ္ဘတေဝ။ ဧတဒတ္ထပရိဒီပကမေဝါတိ ယော ‘‘ပါဏာတိပါတော ခေါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော၊ ဧတဿ အတ္ထဿ ပရိဒီပကမေဝ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ပုန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဂါထာဗန္ဓ’’န္တိ၊ တဿ အတ္ထဿ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဘဂဝါ ဂါထာဗန္ဓံ အဝေါစာတိ အဓိပ္ပာယော။

စတုဌာနာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၄၆။ ‘‘ပါပကမ္မံ ကရောတီ’’တိ ကသ္မာ အယံ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသော ပဝတ္တောတိ အန္တောလီနစောဒနံ သန္ဓာယ ‘‘ဣဒံ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုက္ကပက္ခဝသေန ဟိ ဥဒ္ဒေသော ကတော၊ ကဏှပက္ခဝသေန စ နိဒ္ဒေသော အာရဒ္ဓါ။ ကာရကေတိ ပါပကမ္မဿ ကာရကေ။ အကာရကော ပါကဋော ဟောတိ ယထာ ပဋိပဇ္ဇန္တော ပါပံ ကရောတိ နာမ၊ တထာ အပ္ပဋိပဇ္ဇနတော။ သံကိလေသဓမ္မဝိဝဇ္ဇနပုဗ္ဗကံ ဝေါဒါနဓမ္မပဋိပတ္တိအာစိက္ခနံ ဣဓ ဒေသနာကောသလ္လံ။ ပဌမတရံ ကာရကံ ဒဿေန္တော အာဟ ယထာ ‘‘ဝါမံ မုဉ္စ ဒက္ခိဏံ ဂဏှာ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၈) တထာ ဟိ ဘဂဝါ အဋ္ဌတိံသ မင်္ဂလာနိ ဒဿေန္တော ‘‘အသေဝနာ စ ဗာလာန’’န္တိ (ခု။ ပါ။ ၅။၃၊ သု။ နိ။ ၂၆၂) ဝတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတာနဉ္စ သေဝနာ’’တိ (ခု။ ပါ။ ၅။၃၊ သု။ နိ။ ၂၆၂) အဝေါစ။ ဆန္ဒာဂတိန္တိ ဧတ္ထ သန္ဓိဝသေန သရလောပေါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဆန္ဒေန ပေမေန အဂတိ’’န္တိ။ ဆန္ဒာတိ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒေနာ’’တိ။ ဆန္ဒ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ တဏှာပရိယာယော၊ န ကုသလစ္ဆန္ဒာဒိပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ပေမေနာ’’တိ။ ပရပဒေသူတိ ‘‘ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆန္တော’’တိအာဒီသု ဝါကျေသု။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဒေါသေန ကောပေနာ’’တိ ဧဝမာဒိ အတ္ထဝစနံ အတိဒိသတိ။ မိတ္တောတိ ဒဠှမိတ္တော၊ သမ္ဘတ္တောတိ အတ္ထော။ သန္ဒိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌမတ္တသဟာယော။ ပကတိဝေရဝသေနာတိ ပကတိယာ ဥပ္ပန္နဝေရဝသေန၊ စိရကာလာနုဗန္ဓဝိရောဓဝသေနာတိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘တင်္ခဏုပ္ပန္နကောဓဝသေန ဝါ’’တိ။ ယံ ဝါ တံ ဝါ အယုတ္တံ အကာရဏံ ဝတွာ။ ဝိသမေ စောရာဒိကေ၊ ဝိသမာနိ ဝါ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ သမာဒါယ ဝတ္တနေန နိဿိတော ဝိသမနိဿိတော။

ဆန္ဒာဂတိအာဒီနိ န ဂစ္ဆတိ မဂ္ဂေနေဝ စတုန္နမ္ပိ အဂတိဂမနာနံ ပဟီနတ္တာ၊ အဂတိဂမနာနီတိ စ တထာပဝတ္တာ အပါယဂမနီယာ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ အဂတိ ဂစ္ဆတိ ဧတေဟီတိ။

ယဿတိ တေန ကိတ္တီယတီတိ ယသော၊ ထုတိဃောသော။ ယဿတိ တေန ပုရေစရာနုစရဘာဝေန ပရိဝါရီယတီတိ ယသော၊ ပရိဝါရောတိ အာဟ ‘‘ကိတ္တိယသောပိ ပရိဝါရယသောပီ’’တိ။ ပရိဟာယတီတိ ပုဗ္ဗေ ယော စ ယာဝတကေ လဗ္ဘတိ၊ တတော ပရိတော ဟာယတိ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆတိ။

ဆအပါယမုခါဒိဝဏ္ဏနာ

၂၄၇။ ပူဝေ ဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ တဇ္ဇံ ဥဒကံ ဒတွာ မဒ္ဒိတွာ ကတာ ပူဝသုရာ။ ဧဝံ သေသသုရာပိ။ ကိဏ္ဏာတိ ပန တဿာ သုရာယ ဗီဇံ ဝုစ္စတိ၊ ယေ ‘‘သုရာမောဒကာ’’ တိပိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေ ပက္ခိပိတွာ ကတာ ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာ။ ဟရီတကီသာသပါဒိနာနာသမ္ဘာရေဟိ သံယောဇိတာ သမ္ဘာရသံယုတ္တာ။ မဓုကတာလနာဠိကေရာဒိပုပ္ဖရသော စိရပါရိဝါသိကော ပုပ္ဖာသဝေါ။ ပနသာဒိဖလရသော ဖလာသဝေါ။ မုဒ္ဒိကာရသော မဓွာသဝေါ။ ဥစ္ဆုရသော ဂုဠာသဝေါ။ ဟရီတကာမလကကဋုကဘဏ္ဍာဒိနာနာသမ္ဘာရာနံ ရသော စိရပါရိဝါသိကော သမ္ဘာရသံယုတ္တော။ တံ သဗ္ဗမ္ပီတိ တံ သဗ္ဗံ ဒသဝိဓမ္ပိ။ မဒကရဏဝသေန မဇ္ဇံ ပိဝန္တံ မဒယတီတိ ကတွာ။ သုရာမေရယမဇ္ဇေ ပမာဒဋ္ဌာနံ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ။ အနု အနု ယောဂေါတိ ပုနပ္ပုနံ တံသမင်္ဂိတာ။ တေနာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ကရဏ’’န္တိ၊ အပရာပရံ ပဝတ္တနန္တိ အတ္ထော။ ဥပ္ပန္နာ စေဝ ဘောဂါ ပရိဟာယန္တိ ပါနဗျသနေန ဗျသနကရဏတော။ အနုပ္ပန္နာ စ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ ပမတ္တဿ ကမ္မန္တေသု ဉာယကရဏာဘာဝတော။ ဘောဂါနန္တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန ‘‘ဘောဂါ’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ ကာမဂုဏာနံ။ အပါယမုခ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော ဧဝ။ အဝေလာယာတိ အယုတ္တဝေလာယ။ ယဒါ ဝိစရတော အတ္ထရက္ခာဒယော န ဟောန္တိ။ ဝိသိခါသု စရိယာတိ ရစ္ဆာသု ဝိစရဏံ။

သမဇ္ဇာ ဝုစ္စတိ မဟော၊ ယတ္ထ နစ္စာနိပိ ပယောဇီယန္တိ၊ တေသံ ဒဿနာဒိအတ္ထံ တတ္ထ အဘိရတိဝသေန စရဏံ ဥပဂမနံ သမဇ္ဇာဘိစရဏံ။ နစ္စာဒိဒဿနဝသေနာတိ နစ္စာဒီနံ ဒဿနာဒိဝသေနာတိ အာဒိသဒ္ဒလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဒဿနေန ဝါ သဝနမ္ပိ ဂဟိတံ ဝိရူပေကသေသနယေန။ အာလောစနသဘာဝတာယ ဝါ ပဉ္စဝိညာဏာနံ သဝနကိရိယာယပိ ဒဿနသင်္ခေပသမ္ဘဝတော ‘‘ဒဿနဝသေန’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ဣဓ စိတ္တာလသိယတာ အကာရဏန္တိ ‘‘ကာယာလသိယတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယုတ္တပ္ပယုတ္တတာတိ တပ္ပသုတတာ အတိရေကတရတာယ။

သုရာမေရယဿ ဆအာဒီနဝါဒိဝဏ္ဏနာ

၂၄၈။ သယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ သန္ဒိဋ္ဌံ။ သန္ဒိဋ္ဌမေဝ သန္ဒိဋ္ဌိကံ၊ ဓနဇာနိသဒ္ဒါပေက္ခာယ ပန ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန နိဒ္ဒေသော၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဣဓလောကဘာဝိနီ’’တိ။ သမံ၊ သမ္မာ ပဿိတဗ္ဗာတိ ဝါ သန္ဒိဋ္ဌိကာ၊ ပါနသမကာလဘာဝိနီတိ အတ္ထော။ ကလဟပ္ပဝဍ္ဎနီ မိတ္တဿ ကလဟေ အနာဒီနဝဒဿိဘာဝတော။ ခေတ္တံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော။ အာယတနန္တိ ဝါ ကာရဏံ၊ အာကရော ဝါတိ အတ္ထော။ ပရလောကေ အကိတ္တိံ ပါပုဏန္တိ အကိတ္တိသံဝတ္တနိယဿ ကမ္မဿ ပသဝနတော။ ကောပီနံ ဝါ ပါကဋဘာဝေန အကတ္တဗ္ဗရဟဿကမ္မံ။ သုရာမဒမတ္တာ စ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ ကတံ တာဒိသံ ကမ္မံ အမတ္တကာလေ ဆာဒေန္တာ ဝိစရိတွာ မတ္တကာလေ ပစ္စတ္ထိကာနမ္ပိ ဝိဝရန္တိ ပါကဋံ ကရောန္တိ၊ တေန တေသံ သာ သုရာ တဿ ကောပီနဿ နိဒံသနတော ‘‘ကောပီနနိဒံသနီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကမ္မဿကတာပညန္တိ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ လောကိယံ ပညံ ဒုဗ္ဗလံ ကရောတိယေဝါ’’တိ ဟိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ တထာ ဟိ ဗျတိရေကမုခေန တမတ္ထံ ပတိဋ္ဌပေတုံ ‘‘မဂ္ဂပညံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အန္တောမုခမေဝ န ပဝိသတီ’’တိ ဣမိနာ သုရာယ မဂ္ဂပညာဒုဗ္ဗလကရဏဿ ဒုရသမုဿာရိတဘာဝမာဟ။ နနု စေဝံ သုရာယ တဿာ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ သာမတ္ထိယဝိဃာတော အစောဒိတော ဟောတိ အရိယာနံ အနုပ္ပယောဂဿေဝ စောဒိတတ္တာတိ? နယိဒံ ဧဝံ ဥပယောဂေါပိ နာမ သဒါ တေသံ နတ္ထိ၊ ကုတော ကိစ္စကရဏန္တိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဝုတ္တတ္တာ။ အထ ပန အဋ္ဌာနပရိကပ္ပဝသေနဿာ ကဒါစိ သိယာ ဥပယောဂေါ၊ တထာပိ သော တဿာ ဒုဗ္ဗလိယံ ဤသကမ္ပိ ကာတုံ နာလမေဝ သမ္မဒေဝ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝေန သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘မဂ္ဂပညံ ပန ဒုဗ္ဗလံ ကာတုံ န သက္ကောတီ’’တိ။ မဂ္ဂသီသေန စေတ္ထ အရိယာနံ သဗ္ဗဿာပိ လောကိယလောကုတ္တရာယ ပညာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝါပါဒါနေ အသမတ္ထတာ ဒဿိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဇ္ဇတိ ဧတေန ဖလန္တိ ပဒံ၊ ကာရဏံ။

၂၄၉။ အတ္တာပိဿ အကာလစာရိဿ အဂုတ္တော သရသတော အရက္ခိတော ဥပက္ကမတောပိ ပရိဝဇ္ဇနီယာနံ အပရိဝဇ္ဇနတော။ တေနာဟ ‘‘အဝေလာယ စရန္တော ဟီ’’တိအာဒိ။ ကဏ္ဋကာဒီနိပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန သောဗ္ဘာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝေရိနောပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန စောရာဒိကာ သင်္ဂယှန္တိ။ ပုတ္တဒါရာတိ ဧတ္ထ ပုတ္တဂ္ဂဟဏေန ပုတ္တီပိ ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘ပုတ္တဓီတရော’’တိ။ ဗဟိ ပတ္ထနန္တိ ကာမပတ္ထနာဝသေန အန္တောဂေဟဿိတတော နိဗဒ္ဓဝတ္ထုတော ဗဟိဒ္ဓါ ပတ္ထနံ ကတွာ။ အညေဟိ ကတပါပကမ္မေသူတိ ပရေဟိ ကတာသု ပါပကိရိယာသု။ သင်္ကိတဗ္ဗော ဟောတိ အကာလေ တတ္ထ တတ္ထ စရဏတော။ ရုဟတိ ယသ္မိံ ပဒေသေ စောရိကာ ပဝတ္တာ၊ တတ္ထ ပရေဟိ ဒိဋ္ဌတ္တာ။ ဝတ္တုံ န သက္ကာတိ ‘‘ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ၊ ဧတ္တကံ ဒေါမနဿ’’န္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝတ္တုံ န သက္ကာ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝိကာလစာရိမှိ ပုဂ္ဂလေ အာဟရိတဗ္ဗံ တဿ ဥပရိ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ကထံ? အညသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ တထာရူပေ အာသင်္ကိတဗ္ဗေ အသတိ။ ဣတီတိ ဧဝံ။ သောတိ ဝိကာလစာရီ။ ပုရက္ခတော ပုရတော အတ္တနော ဥပရိ အာသင်္ကန္တေ ကတွာ စရတိ။

၂၅၀။ နဋနာဋကာဒိနစ္စန္တိ နဋေဟိ နာဋကေဟိ နစ္စိတဗ္ဗနာဋကာဒိနစ္စဝိဓိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဝသိဋ္ဌံ သဗ္ဗံ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တတ္ထဿ ဂမနေန ယထာ အနုပ္ပန္နာနံ ဘောဂါနံ အနုပ္ပာဒေါ၊ ဥပ္ပန္နာနဉ္စ ဝိနာသော ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂီတန္တိ သရဂတံ၊ ပကရဏဂတံ၊ တာဠဂတံ၊ အပဓာနဂတန္တိ ဂန္ဓဗ္ဗသတ္ထဝိဟိတံ အညမ္ပိ သဗ္ဗံ ဂီတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝါဒိတန္တိ ဝီဏာဝေဏုမုဒိင်္ဂါဒိဝါဒနံ။ အက္ခာနန္တိ ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏာဒိအက္ခာနံ။ ပါဏိဿရန္တိ ကံသတာဠံ၊ ‘‘ပါဏိတာဠ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ကုမ္ဘထူနန္တိ စတုရဿအမ္ဗဏကတာဠံ။ ‘‘ကုဋဘေရိသဒ္ဒေါ’’တိ ကေစိ။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ ‘‘ကသ္မိံ ဌာနေ’’တိအာဒိနာ နစ္စေ ဝုတ္တမတ္ထံ ဂီတာဒီသု အတိဒိသတိ။

၂၅၁။ ဇယန္တိ ဇူတံ ဇိနန္တော။ ဝေရန္တိ ဇိတေန ကီဠကပုရိသေန ဇယနိမိတ္တံ အတ္တနော ဥပရိ ဝေရံ ဝိရောဓံ ပသဝတိ ဥပ္ပာဒေတိ။ တဉှိဿ ဝေရပသဝနံ ဒဿေတုံ ‘‘ဇိတံ မယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇိနောတိ ဇူတပရာဇယာပန္နာယ ဓနဇာနိယာ ဇိနော။ တေနာဟ ‘‘အညေန ဇိတော သမာနော’’တိအာဒိ။ ဝိတ္တံ အနုသောစတီတိ တံ ဇိနံ ဝိတ္တံ ဥဒ္ဒိဿ အနုတ္ထုနတိ။ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေတိ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ အဋ္ဋဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ။ သက္ခိပုဋ္ဌဿာတိ သက္ခိဘာဝေန ပုဋ္ဌဿ။ အက္ခသောဏ္ဍောတိ အက္ခဓုတ္တော။ ဇူတကရောတိ ဇူတပမာဒဋ္ဌာနာနုယုတ္တော။ တွမ္ပိ နာမ ကုလပုတ္တောတိ ကုလပုတ္တော နာမ တွံ၊ န မယံ တယိ ကောလပုတ္တိယံ ဣဒါနိ ပဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဆိန္နဘိန္နကောတိ ဆိန္နဘိန္နဟိရောတ္တပ္ပော၊ အဟိရိကော အနောတ္တပ္ပီတိ အတ္ထော။ တဿ ကာရဏာတိ တဿ အတ္ထာယ။

အနိစ္ဆိတောတိ န ဣစ္ဆိတော။ ပေါသိတဗ္ဗာ ဘဝိဿတိ ဇူတပရာဇယေန သဗ္ဗကာလံ ရိတ္တတုစ္ဆဘာဝတော။

ပါပမိတ္တတာယ ဆအာဒီနဝါဒိဝဏ္ဏနာ

၂၅၂။ အက္ခဓုတ္တာတိ အက္ခေသု ဓုတ္တာ၊ အက္ခနိမိတ္တံ အတ္ထဝိနာသကာ။ ဣတ္ထိသောဏ္ဍာတိ ဣတ္ထီသု သောဏ္ဍာ၊ ဣတ္ထိသမ္ဘောဂနိမိတ္တံ အာတပ္ပနကာ။ တထာ ဘတ္တသောဏ္ဍာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပိပါသာတိ ဥပရူပရိ သုရာပိပါသာ။ တေနာဟ ‘‘ပါနသောဏ္ဍာ’’တိ။ နေကတိကာဒယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ ဧဝ။ မေတ္တိဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ မိတ္တာ ဟောန္တိ။ တသ္မာတိ ပါပမိတ္တတာယ။

၂၅၃။ ကမ္မန္တန္တိ ကမ္မံ၊ ယထာ သုတ္တံယေဝ သုတ္တန္တော၊ ဧဝံ ကမ္မံယေဝ ကမ္မန္တော၊ တံ ကာတုံ ဂစ္ဆာမာတိ ဝုတ္တော။ ကမ္မံ ဝါ အန္တော နိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ ဧတ္ထာတိ ကမ္မန္တော၊ ကမ္မကရဏဋ္ဌာနံ၊ တံ ဂစ္ဆာမာတိ ဝုတ္တော။

ပန္နသခါတိ သုရံ ပါတုံ ပန္နေ ပဋိပဇ္ဇန္တေ ဧဝ သခါတိ ပန္နသခါ။ တေနာဟ ‘‘အယမေဝတ္ထော’’တိ။ ‘‘သမ္မိယသမ္မိယော’’တိ ဝစနမေတ္ထ အတ္ထီတိ သမ္မိယသမ္မိယော။ တေနာဟ ‘‘သမ္မသမ္မာတိ ဝဒန္တော’’တိ။ သဟာယော ဟောတီတိ သဟာယော ဝိယ ဟောတိ။ ဩတာရမေဝ ဂဝေသတီတိ ရန္ဓမေဝ ပရိယေသတိ အနတ္ထမဿ ကာတုကာမော။ ဝေရပ္ပသဝေါတိ ပရေဟိ အတ္တနိ ဝေရဿ ပသဝနံ အနုပဝတ္တနံ။ တေနာဟ ‘‘ဝေရဗဟုလတာ’’တိ။ ပရေသံ ကရိယမာနော အနတ္ထော ဧတ္ထ အတ္ထီတိ အနတ္ထော၊ တဗ္ဘာဝေါ အနတ္ထတာတိ အာဟ ‘‘အနတ္ထကာရိတာ’’တိ။ ယော ဟိ ပရေသံ အနတ္ထံ ကရောတိ၊ သော အတ္ထတော အတ္တနော အနတ္ထကာရော နာမ၊ တသ္မာ အနတ္ထတာတိ ဥဘယာနတ္ထကာရိတာ။ အရိယော ဝုစ္စတိ သတ္တော၊ ကုစ္ဆိတော အရိယော ကဒရိယော။ ယဿ ဓမ္မဿ ဝသေန သော ‘‘ကဒရိယော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သော ဓမ္မော ကဒရိယတာ၊ မစ္ဆရိယံ။ တံ ပန ဒုဗ္ဗိသဇ္ဇနီယဘာဝေ ဌိတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သုဋ္ဌု ကဒရိယတာ ထဒ္ဓမစ္ဆရိယဘာ’’ဝေါတိ။ အဝိပဏ္ဏသဘာဝတော ဥဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော စ ဣဏံ ဂဏှန္တော သံသီဒန္တောဝ ဣဏံ ဝိဂါဟတိ နာမ။ သူရိယေ အနုဂ္ဂတေ ဧဝ ကမ္မန္တေ အနာရဘန္တော ရတ္တိံ အနုဋ္ဌာနသီလော။

အတ္ထာတိ ဓနာနိ။ အတိက္ကမန္တီတိ အပဂစ္ဆန္တိ။ အထ ဝါ အတ္ထာတိ ကိစ္စာနိ။ အတိက္ကမန္တီတိ အတိက္ကန္တကာလာနိ ဟောန္တိ၊ တေသံ အတိက္ကမောပိ အတ္ထတော ဓနာနမေဝ အတိက္ကမော။ ဣမိနာ ကထာမဂ္ဂေနာတိ ဣမိနာ ‘‘ယတော ခေါ ဂဟပတိပုတ္တာ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၄၄) နယပ္ပဝတ္တေန ကထာသင်္ခါတေန ဟိတာဓိဂမူပါယေန။ ဧတ္တကံ ကမ္မန္တိ စတ္တာရော ကမ္မကိလေသာ၊ စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ၊ ဆ ဘောဂါနံ အပါယမုခါနီတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ စုဒ္ဒသဝိဓံ ပါပကမ္မံ။

မိတ္တပတိရူပကဝဏ္ဏနာ

၂၅၄။ အနတ္ထောတိ ‘‘ဘောဂဇာနိ၊ အာယသကျံ၊ ပရိသမဇ္ဈေ မင်္ကုဘာဝေါ၊ သမ္မူဠှမရဏ’’န္တိ ဧဝံ အာဒိကော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော ‘‘ဒုဂ္ဂတိပရိကိလေသော၊ သုဂတိယဉ္စ အပ္ပာယုကတာ၊ ဗဟွာဗာဓတာ၊ အတိဒလိဒ္ဒတာ၊ အပ္ပန္နပါနတာ’’တိ ဧဝံ အာဒိကော စ အနတ္ထော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယာနိ ကာနိစိ ဘယာနီတိ အတ္တာနုဝါဒဘယပရာနုဝါဒဘယဒဏ္ဍဘယာဒီနိ လောကေ လဗ္ဘမာနာနိ ယာနိ ကာနိစိ ဘယာနိ။ ဥပဒ္ဒဝါတိ အန္တရာယာ။ ဥပသဂ္ဂါတိ သရီရေန သံသဋ္ဌာနိ ဝိယ ဥပရူပရိ ဥပ္ပဇ္ဇနကာနိ ဗျသနာနိ။ အညဒတ္ထူတိ ဧကန္တေနာတိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော ‘‘အညဒတ္ထုဒသော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၂) ဝိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကံသေနာ’’တိ။ ယံ ကိဉ္စိ ဂဟဏယောဂျံ ဟရတိယေဝ ဂဏှာတိယေဝ။ ဝါစာ ဧဝ ပရမာ ဧတဿ ကမ္မန္တိ ဝစီပရမော။ တေနာဟ ‘‘ဝစနမတ္တေနေဝါ’’တိအာဒိ။ အနုပ္ပိယန္တိ တက္ကနံ၊ ယံ ဝါ ‘‘ရုစီ’’တိ ဝုစ္စတိ ယေဟိ သုရာပါနာဒီဟိ ဘောဂါ အပေန္တိ ဝိဂစ္ဆန္တိ၊ တေသု တေသံ အပါယေသု ဗျသနဟေတူသု သဟာယော ဟောတိ။

၂၅၅။ ဟာရကောယေဝ ဟောတိ၊ န ဒါယကော၊ တမဿ ဧကံသတော ဟာရကဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သဟာယဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယံ ကိဉ္စိ အပ္ပကန္တိ ပုပ္ဖဖလာဒိ ယံ ကိဉ္စိ ပရိတ္တံ ဝတ္ထုံ ဒတွာ၊ ဗဟုံ ပတ္ထေတိ ဗဟုံ မဟဂ္ဃံ ဝတ္ထယုဂါဒိံ ပစ္စာသီသတိ။ ဒါသော ဝိယ ဟုတွာ မိတ္တဿ တံ တံ ကိစ္စံ ကရောန္တော ကထံ အမိတ္တော နာမ ဇာတောတိ အာဟ ‘‘အယ’’န္တိအာဒိ။ ယဿ ကိစ္စံ ကရောတိ အနတ္ထပရိဟာရတ္ထံ၊ အတ္တနော မိတ္တဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စ၊ တံ သေဝတိ။ အတ္ထကာရဏာတိ ဝဍ္ဎိနိမိတ္တံ၊ အယမေတေသံ ဘေဒေါ။

၂၅၆။ ပရေတိ ပရဒိဝသေ။ န အာဂတော သီတိ အာဂတော နာဟောသိ။ ခီဏန္တိ တာဒိသဿ၊ အသုကဿ စ ဒိန္နတ္တာ။ သဿသင်္ဂဟေတိ သဿတော ကာတဗ္ဗဓညသင်္ဂဟေ ကတေ။

၂၅၇။ ‘‘ဒါနာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု သမ္မ ကရောမာ’’တိ အနုဇာနာတီတိ ဣမမတ္ထံ ‘‘ကလျာဏေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ အတိဒိသတိ။ နနု ဧဝံ အနုဇာနန္တော အယံ မိတ္တော ဧဝ၊ န အမိတ္တော မိတ္တပတိရူပကောတိ? အနုပ္ပိယဘာဏီဒဿနမတ္တမေတံ။ သဟာယေန ဝါ ဒေသကာလံ၊ တသ္မိံ ဝါ ကတေ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝိရောဓာဒိံ အသလ္လက္ခေတွာ ‘‘ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တေ ယော တံ ဇာနန္တော ဧဝ ‘‘သာဓု သမ္မ ကရောမာ’’တိ အနုပ္ပိယံ ဘဏတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကလျာဏံ ပိဿ အနုဇာနာတီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကလျာဏေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။

၂၅၉။ မိတ္တပတိရူပကာ ဧတေ မိတ္တာတိ ဧဝံ ဇာနိတွာ။

သုဟဒမိတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၆၀။ သုန္ဒရဟဒယာတိ ပေမဿ အတ္ထိဝသေန ဘဒ္ဒစိတ္တာ။

၂၆၁။ ပမတ္တံ ရက္ခတီတိ ဧတ္ထ ပမာဒဝသေန ကိဉ္စိ အယုတ္တေ ကတေ တာဒိသေ ကာလေ ရက္ခဏံ ‘‘ဘီတဿ သရဏံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာဝ တံ ဂဟိတန္တိ တတော အညမေဝ ပမတ္တဿ ရက္ခဏဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘မဇ္ဇံ ပိဝိတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂေဟေ အာရက္ခံ အသံဝိဟိတဿ ဗဟိဂမနမ္ပိ ပမာဒပက္ခိကမေဝါတိ ‘‘သဟာယော ဗဟိဂတော ဝါ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘယံ ဟရန္တောတိ ဘယံ ပဋိဗာဟန္တော။ ဘောဂဟေတုတာယ ဖလူပစာရေန ဓနံ ‘‘ဘောဂ’’န္တိ ဝဒတိ။ ကိစ္စကရဏီယေတိ ခုဒ္ဒကေ၊ မဟန္တေ စ ကာတဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နေ။

၂၆၂။ နိဂူဟိတုံ ယုတ္တကထန္တိ နိဂူဟိတုံ ဆာဒေတုံ ယုတ္တကထံ၊ နိဂူဟိတုံ ဝါ ယုတ္တာ ကထာ ဧတဿာတိ နိဂူဟိတုံ ယုတ္တကထံ၊ အတ္တနော ကမ္မံ။ ရက္ခတီတိ အနာဝိကရောန္တော ဆာဒေတိ။ ဇီဝိတမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ကိမင်္ဂံ ပန အညံ ပရိဂ္ဂဟိတဝတ္ထုန္တိ ဒဿေတိ။

၂၆၃။ ပဿန္တေသု ပဿန္တေသူတိ အာမေဍိတဝစနေန နိဝါရိယမာနဿ ပါပဿ ပုနပ္ပုနံ ကရဏံ ဒီပေတိ။ ပုနပ္ပုနံ ကရောန္တော ဟိ ပါပတော ဝိသေသေန နိဝါရေတဗ္ဗော ဟောတိ။ သရဏေသူတိ သရဏေသု ဝတ္တဿု အဘိန္နာနိ ကတွာ ပဋိပဇ္ဇ၊ သရဏေသု ဝါ ဥပါသကဘာဝေန ဝတ္တဿု။ နိပုဏန္တိ သဏှံ။ ကာရဏန္တိ ကမ္မဿကတာဒိဘေဒယုတ္တံ။ ဣဒံ ကမ္မန္တိ ဣမံ ဒါနာဒိဘေဒံ ကုသလကမ္မံ။ ‘‘ကမ္မ’’န္တိ သာဓာရဏတော ဝုတ္တဿာပိ တဿ ‘‘သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ ပဒန္တရသန္နိဓာနေန သဒ္ဓါဟိရောတ္တပ္ပာလောဘာဒိဂုဏဓမ္မသမင်္ဂိတာ ဝိယ ကုသလဘာဝေါ ဇောတိတော ဟောတိ။ သဒ္ဓါဒယော ဟိ ဓမ္မာ သဂ္ဂဂါမိမဂ္ဂေါ။ ယထာဟ –

‘‘သဒ္ဓါ ဟိရိယံ ကုသလဉ္စ ဒါနံ၊

ဓမ္မာ ဧတေ သပ္ပုရိသာနုယာတာ၊

ဧတဉှိ မဂ္ဂံ ဒိဝိယံ ဝဒန္တိ၊

ဧတေန ဟိ ဂစ္ဆတိ ဒေဝလောက’’န္တိ။ (အ။ နိ။ ၈။၃၂)၊

၂၆၄။ ဘဝနံ သမ္ပတ္တိဝဍ္ဎနံ ဘဝေါတိ အတ္ထော၊ တပ္ပဋိက္ခေပေန အဘဝေါတိ အာဟ ‘‘အဘဝေန အဝုဍ္ဎိယာ’’တိ။ ပါရိဇုညန္တိ ဇာနိ။ အနတ္တမနော ဟောတီတိ အတ္တမနော န ဟောတိ အနုကမ္ပကဘာဝတော။ အညဒတ္ထု တံ အဘဝံ အတ္တနိ အာပတိတံ ဝိယ မညတိ။ ဣဒါနိ တံ ဘဝံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘တထာရူပ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိရူပေါတိ ဗီဘစ္ဆော။ န ပါသာဒိကောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ သုဇာတောတိ သုန္ဒရဇာတိကော ဇာတိသမ္ပန္နော။

၂၆၅။ ဇလန္တိ ဇလန္တော။ အဂ္ဂီဝါတိ အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဝိယ။ ဘာသတီတိ ဝိရောစတိ။ ယသ္မာဿ ဘဂဝတာ သဝိသေသံ ဝိရောစနံ လောကေ ပါကဋဘာဝဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘ဇလံ အဂ္ဂီဝ ဘာသတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ယဒါ အဂ္ဂိ သဝိသေသံ ဝိရောစတိ၊ ယတ္ထ စ ဌိတော ဒူရေ ဌိတာနမ္ပိ ပညာယတိ၊ တံ ဒဿနာဒိဝသေန တမတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ရတ္တိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဘမရဿေဝ ဣရီယတော’’တိ ဧတေနေဝဿ ဘောဂသံဟရဏံ ဓမ္မိကံ ဉာယောပေတန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘အတ္တာနမ္ပီ’’တိအာဒိမာဟ။ ရာသိံ ကရောန္တဿာတိ ယထာဿ ဓနဓညာဒိဘောဂဇာတံ သမ္ပိဏ္ဍိတံ ရာသိဘူတံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဣရီယတော အာယူဟန္တဿ စ။ စက္ကပ္ပမာဏန္တိ ရထစက္ကပ္ပမာဏံ။ နိစယန္တိ ဝုဍ္ဎိံ ပရိဝုဍ္ဎိံ။ ‘‘ဘောဂါ သန္နိစယံ ယန္တီ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ။

သမာဟတွာတိ သံဟရိတွာ။ အလံ-သဒ္ဒေါ ‘‘အလမေဝ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ၊ အလံ ဝိရဇ္ဇိတု’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၇၂၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၂၄၊ ၁၂၉၊ ၁၃၄၊ ၁၄၃) ယုတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ ဇောတေတိ၊ ‘‘အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၂၈) ပရိယတ္တန္တိ။ ယော ဝေဌိတတ္တောတိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၂၁၇) ဝိယ အတ္တ-သဒ္ဒေါ သဘာဝပရိယာယောတိ တံ သဗ္ဗံ ဒဿေန္တော ‘‘ယုတ္တသဘာဝေါ’’တိအာဒိမာဟ။ သဏ္ဌပေတုန္တိ သမ္မာ ဌပေတုံ၊ သမ္မဒေဝ ပဝတ္တေတုန္တိ အတ္ထော။

ဧဝံ ဝိဘဇန္တောတိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန အတ္တနော ဓနံ စတုဓာ ဝိဘဇန္တော ဝိဘဇနဟေတု မိတ္တာနိ ဂန္ထတိ သောဠသ ကလျာဏမိတ္တာနိ မေတ္တာယ အဇီရာပနေန ပဗန္ဓတိ။ တေနာဟ ‘‘အဘေဇ္ဇမာနာနိ ဌပေတီ’’တိ။ ကထံ ပန ဝုတ္တနယေန စတုဓာ ဘောဂါနံ ဝိဘဇနေန မိတ္တာနိ ဂန္ထတီတိ အာဟ ‘‘ယဿ ဟီ’’တိအာဒိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဒဒံ မိတ္တာနိ ဂန္ထတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆)။ ဘုဉ္ဇေယျာတိ ဥပဘုဉ္ဇေယျ၊ ဥပယုဉ္ဇေယျ စာတိ အတ္ထော။ သမဏဗြာဟ္မဏကပဏဒ္ဓိကာဒီနံ ဒါနဝသေန စေဝ အဓိဝတ္ထဒေဝတာဒီနံ ပေတဗလိဝသေန၊ နှာပိတာဒီနံ ဝေတနဝသေန စ ဝိနိယောဂေါပိ ဥပယောဂေါ ဧဝ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ဣမေသု ပနာ’’တိအာဒိ အာယော နာမ ဟေဋ္ဌိမန္တေန ဝယတော စတုဂ္ဂုဏော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ အညထာ ဝယော အဝိစ္ဆေဒဝသေန န သန္တာနေယျ၊ နိဓေယျ၊ ဘာဇေယျ စ အသမ္ဘတေတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွီဟိ ကမ္မံ ပယောဇယေ’’တိ။ နိဓေတွာတိ နိဒဟိတွာ၊ ဘူမိဂတံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ရာဇာဒိဝသေနာတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဂ္ဂိဥဒကစောရဒုဗ္ဘိက္ခာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ နှာပိတာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကုလာလရဇကာဒီနံ သင်္ဂဟော။

ဆဒ္ဒိသာပဋိစ္ဆာဒနကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ

၂၆၆။ စတူဟိ ကာရဏေဟီတိ န ဆန္ဒဂမနာဒီဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ။ အကုသလံ ပဟာယာတိ ‘‘စတ္တာရော ကမ္မကိလေသာ’’တိ ဝုတ္တံ အကုသလဉ္စေဝ အဂတိဂမနာကုသလဉ္စ ပဇဟိတွာ။ ဆဟိ ကာရဏေဟီတိ သုရာပါနာဒီသု အာဒီနဝဒဿနသင်္ခါတေဟိ ဆဟိ ကာရဏေဟိ။ သုရာပါနာနုယောဂါဒိဘေဒံ ဆဗ္ဗိဓံ ဘောဂါနံ အပါယမုခံ ဝိနာသမုခံ ဝဇ္ဇေတွာ။ သောဠသ မိတ္တာနီတိ ဥပကာရာဒိဝသေန စတ္တာရော၊ ပမတ္တရက္ခဏာဒိကိစ္စဝိသေသဝသေန ပစ္စေကံ စတ္တာရော စတ္တာရော ကတွာ သောဠသဝိဓေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တော ဘဇန္တော။ သတ္ထဝါဏိဇ္ဇာဒိမိစ္ဆာဇီဝံ ပဟာယ ဉာယေနေဝ ဝတ္တနတော ဓမ္မိကေန အာဇီဝေန ဇီဝတိ။ နမဿိတဗ္ဗာတိ ဥပကာရဝသေန၊ ဂုဏဝသေန စ နမဿိတဗ္ဗာ သဗ္ဗဒါ နတေန ဟုတွာ ဝတ္တိတဗ္ဗာ။ ဒိသာ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော ဧဝ။ အာဂမနဘယန္တိ တတ္ထ သမ္မာ အပ္ပဋိပတ္တိယာ၊ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိယာ စ ဥပ္ပဇ္ဇနကအနတ္ထော။ သော ဟိ ဘာယန္တိ ဧတသ္မာတိ ‘‘ဘယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယေန ကာရဏေန မာတာပိတုအာဒယော ပုရတ္ထိမာဒိဘာဝေန အပဒိဋ္ဌာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုဗ္ဗုပကာရိတာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တေန အတ္ထသရိက္ခတာယ နေသံ ပုရတ္ထိမာဒိဘာဝေါတိ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ မာတာပိတရော ပုတ္တာနံ ပုရတ္ထိမဘာဝေန တာဝ ဥပကာရိဘာဝေန ဒိဿနတော၊ အပဒိဿနတော စ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ။ အာစရိယာ အန္တေဝါသိကဿ ဒက္ခိဏဘာဝေန၊ ဟိတာဟိတံ ပတိကုသလဘာဝေန ဒက္ခိဏာရဟတာယ စ ဝုတ္တနယေန ဒက္ခိဏာ ဒိသာ။ ဣမိနာ နယေန ‘‘ပစ္ဆိမာ ဒိသာ’’တိအာဒီသု ယထာရဟံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဃရာဝါသဿ ဒုက္ခဗဟုလတာယ တေ တေ စ ကိစ္စဝိသေသာ ယထာဥပ္ပတိတဒုက္ခနိတ္ထရဏတ္ထာတိ ဝုတ္တံ ‘‘တေ တေ ဒုက္ခဝိသေသေ ဥတ္တရတီ’’တိ။ ယသ္မာ ဒါသကမ္မကရာ သာမိကဿ ပါဒါနံ ပယိရုပါသနဝသေန စေဝ တဒနုစ္ဆဝိကကိစ္စသာဓနဝသေန စ ယေဘုယျေန သန္တိကာဝစရာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပါဒမူလေ ပတိဋ္ဌာနဝသေနာ’’တိ။ ဂုဏေဟီတိ ဥပရိဘာဝါဝဟေဟိ ဂုဏေဟိ။ ဥပရိ ဌိတဘာဝေနာတိ သဂ္ဂမဂ္ဂေ မောက္ခမဂ္ဂေ စ ပတိဋ္ဌိတဘာဝေန။

၂၆၇။ ဘတောတိ ပေါသိတော၊ တံ ပန ဘရဏံ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ သုခပစ္စယူပဟရဏေန ဒုက္ခပစ္စယာပဟရဏေန စ တေဟိ ပဝတ္တိတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ထညံ ပါယေတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇဂ္ဂိတောတိ ပဋိဇဂ္ဂိတော။ တေတိ မာတာပိတရော။

မာတာပိတူနံ သန္တကံ ခေတ္တာဒိံ အဝိနာသေတွာ ရက္ခိတံ တေသံ ပရမ္ပရာယ ဌိတိယာ ကာရဏံ ဟောတီတိ ‘‘တံ ရက္ခန္တော ကုလဝံသံ သဏ္ဌပေတိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဓမ္မိကဝံသတောတိ ‘‘ကုလပ္ပဒေသာဒိနာ အတ္တနာ သဒိသံ ဧကံ ပုရိသံ ဃဋေတွာ ဝါ ဂီဝါယံ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ ဗန္ဓမဏိယံ ဝါ ဟာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အာဒိနာ ပဝတ္တအဓမ္မိကပဝေဏိတော။ ဟာရေတွာတိ အပနေတွာ တံ ဂါဟံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ။ မာတာပိတရော တတော ဂါဟတော ဝိဝေစနေနေဝ ဟိ အာယတိံ တေသံ ပရမ္ပရာဟာရိကာ သိယာ။ ဓမ္မိကဝံသေတိ ဟိံသာဒိဝိရတိယာ ဓမ္မိကေ ဝံသေ ဓမ္မိကာယ ပဝေဏိယံ။ ဌပေန္တောတိ ပတိဋ္ဌပေန္တော။ သလာကဘတ္တာဒီနိ အနုပစ္ဆိန္ဒိတွာတိ သလာကဘတ္တဒါနာဒီနိ အဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ။

ဒါယဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာမီတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဒါယပဋိလာဘဿ ယောဂျဘာဝေန ဝတ္တမာနောယေဝ ဒါယဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇတိ နာမ၊ န ဣတရော၊ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘မာတာပိတရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒါရကေတိ ပုတ္တေ။ ဝိနိစ္ဆယံ ပတွာတိ ‘‘ပုတ္တဿ စဇဝိဿဇ္ဇန’’န္တိ ဧဝံ အာဂတံ ဝိနိစ္ဆယံ အာဂမ္မ။ ဒါယဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာမီတိ ဝုတ္တန္တိ ‘‘ဒါယဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာမီ’’ တိ ဣဒံ စတုတ္ထံ ဝတ္တနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ တေသန္တိ မာတာပိတူနံ။ တတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိ မတဒိဝသတော တတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ။

ပါပတော နိဝါရဏံ နာမ အနာဂတဝိသယံ။ သမ္ပတ္တဝတ္ထုတောပိ ဟိ နိဝါရဏံ ဝီတိက္ကမေ အနာဂတေ ဧဝ သိယာ၊ န ဝတ္တမာနေ။ နိဗ္ဗတ္တိတာ ပန ပါပကိရိယာ ဂရဟဏမတ္တပဋိကာရာတိ အာဟ ‘‘ကတမ္ပိ ဂရဟန္တီ’’တိ။ နိဝေသေန္တီတိ ပတိဋ္ဌပေန္တိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရာ မာတာပိတရော အနဝဇ္ဇမေဝ သိပ္ပံ သိက္ခာပေန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘မုဒ္ဒါဂဏနာဒိသိပ္ပ’’န္တိ။ ရူပါဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘောဂပရိဝါရာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အနုရူပေနာတိ အနုစ္ဆဝိကေန။

နိစ္စဘူတော သမယော အဘိဏှကရဏကာလော။ အဘိဏှတ္ထော ဟိ အယံ နိစ္စ-သဒ္ဒေါ ‘‘နိစ္စပဟံသိတော နိစ္စပဟဋ္ဌော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ယုတ္တပတ္တကာလော ဧဝ သမယော ကာလသမယော။ ‘‘ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယာ’’တိ ဣမိနာဿ နိစ္စမေဝ ဒါနေ တေသံ ယုတ္တပယုတ္တတံ ဒဿေတိ။ သိခါဌပနံ ဒါရကကာလေ။ အာဝါဟဝိဝါဟံ ပုတ္တဓီတူနံ ယောဗ္ဗနပ္ပတ္တကာလေ။

တံ ဘယံ ယထာ နာဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ ပိဟိတာ ဟောတိ ‘‘ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ’’တိ ဝိဘတ္တိံ ပရိဏာမေတွာ ယောဇနာ။ ယထာ ပန တံ ဘယံ အာဂစ္ဆေယျ၊ ယထာ စ နာဂစ္ဆေယျ၊ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိပ္ပဋိပန္နာတိ ‘‘ဘတော နေ ဘရိဿာမီ’’တိအာဒိနာ ဥတ္တသမ္မာပဋိပတ္တိယာ အကာရဏေန စေဝ တပ္ပဋိပက္ခမိစ္ဆာပဋိပတ္တိယာ အကရဏေန စ ဝိပ္ပဋိပန္နာ ပုတ္တာ အဿု။ ဧတံ ဘယန္တိ ဧတံ ‘‘မာတာပိတူနံ အပ္ပတိရူပါတိ ဝိညူနံ ဂရဟိတဗ္ဗတာဘယံ၊ ပရဝါဒဘယ’’န္တိ ဧဝမာဒိ အာဂစ္ဆေယျ ပုတ္တေသု။ ပုတ္တာနံ နာနုရူပါတိ ဧတ္ထ ‘‘ပုတ္တာန’’န္တိ ပဒံ ဧတံ ဘယံ ပုတ္တာနံ အာဂစ္ဆေယျာတိ ဧဝံ ဣဓာပိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တာဒိသာနဉှိ မာတာပိတူနံ ပုတ္တာနံ ဩဝါဒါနုသာသနိယော ဒါတုံ သမတ္ထကာလတော ပဋ္ဌာယ တာ တေသံ ဒါတဗ္ဗာ ဧဝါတိ ကတွာ တထာ ဝုတ္တံ။ ပုတ္တာနဉှိ ဝသေနာယံ ဒေသနာ အနာဂတာ သမ္မာပဋိပန္နေသု ဥဘောသု အတ္တနော၊ မာတာပိတူနဉ္စ ဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကတာယ သဗ္ဗံ ဘယံ န ဟောတိ သမ္မာပဋိပန္နတ္တာ။ ဧဝံ ပဋိပန္နတ္တာ ဧဝ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ တတ္ထ ကာတဗ္ဗပဋိသန္ထာရဿ သမ္မဒေဝ ကတတ္တာ။ ခေမာတိ အနုပဒ္ဒဝါ။ ယထာဝုတ္တသမ္မာပဋိပတ္တိယာ အကရဏေန ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇနကဥပဒ္ဒဝါ ကရဏေန န ဟောန္တီတိ။

‘‘န ခေါ တေ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော သင်္ဂီတိအနာရုဠှော ဘဂဝတာ တဒါ တဿ ဝုတ္တော ပရမ္ပရာဂတော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ဘဂဝါ သိင်္ဂါလကံ ဧတဒဝေါစာ’’တိ။ အယဉှီတိ ဧတ္ထ ဟိ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ။ တထာ ဟိ ‘‘နော အညာ’’တိ အညဒိသံ နိဝတ္တေတိ။

၂၆၈။ အာစရိယံ ဒူရတောဝ ဒိသွာ ဥဋ္ဌာနဝစနေနေဝ တဿ ပစ္စုဂ္ဂမနာဒိသာမီစိကိရိယာ အဝုတ္တသိဒ္ဓါတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဥပဋ္ဌာနေနာတိ ပယိရုပါသနေန။ တိက္ခတ္တုံဥပဋ္ဌာနဂမနေနာတိ ပါတော၊ မဇ္ဈနှိကေ၊ သာယန္တိ တီသု ကာလေသု ဥပဋ္ဌာနတ္ထံ ဥပဂမနေန။ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပန ဥပဂမနံ ဥပဋ္ဌာနန္တောဂဓံ ပယောဇနဝသေန ဂမနဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘သိပ္ပုဂ္ဂဟဏ…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ သောတုံ ဣစ္ဆာ သုဿူသာ၊ သာ ပန အာစရိယေ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခေ စ အာဒရဂါရဝပုဗ္ဗိကာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ ‘‘အဒ္ဓါ ဣမိနာ သိပ္ပေန သိက္ခိတေန ဧဝရူပံဂုဏံ ပဋိလဘိဿာမီ’’တိ။ တထာဘူတဉ္စ တံ သဝနံ သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သဒ္ဒဟိတွာ သဝနေနာ’’တိ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဗျတိရေကဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘အသဒ္ဒဟိတွာ…ပေ… နာဓိဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တဿတ္ထော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယံ သန္ဓာယ ‘‘အဝသေသခုဒ္ဒကပါရိစရိယာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝိဘဇနံ အနဝသေသတော ဒဿေတုံ ‘‘အန္တေဝါသိကေန ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပစ္စုပဋ္ဌာနာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာသနပညာပနံ ဗီဇနန္တိ ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အန္တေဝါသိကဝတ္တန္တိ အန္တေဝါသိကေန အာစရိယမှိ သမ္မာဝတ္တိတဗ္ဗဝတ္တံ။ သိပ္ပပဋိဂ္ဂဟဏေနာတိ သိပ္ပဂန္ထဿ သက္ကစ္စံ ဥဂ္ဂဟဏေန။ တဿ ဟိ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂဟဏေန တဒနုသာရေနဿ ပယောဂေါပိ သမ္မဒေဝ ဥဂ္ဂဟိတော ဟောတီတိ။ တေနာဟ ‘‘ထောကံ ဂဟေတွာ’’တိအာဒိ။

သုဝိနီတံ ဝိနေန္တီတိ ဣဓ အာစာရဝိနယော အဓိပ္ပေတော။ သိပ္ပသ္မိံ ပန သိက္ခာပနဝိနယော ‘‘သုဂ္ဂဟိတံ ဂါဟာပေန္တီ’’တိ ဣမိနာဝ သင်္ဂဟိတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ တေ နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ အာစရိယာ ဟိ နာမ အန္တေဝါသိကေ န ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေ ဧဝ ဝိနေန္တိ၊ အထ ခေါ သမ္ပရာယိကေပီတိ အာဟ ‘‘ပါပမိတ္တာ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ’’တိ။ သိပ္ပဂန္ထဿ ဥဂ္ဂဏှနံ နာမ ယာဝဒေဝ ပယောဂသမ္ပာဒနတ္ထန္တိ အာဟ ‘‘ပယောဂံ ဒဿေတွာ ဂဏှာပေန္တီ’’တိ။ မိတ္တာမစ္စေသူတိ အတ္တနော မိတ္တာမစ္စေသု။ ပဋိယာဒေန္တီတိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ နံ မမတ္တဝသေန ပဋိယာဒေန္တိ။ ‘‘အယံ အမှာကံ အန္တေဝါသိကော’’တိအာဒိနာ ဟိ အတ္တနော ပရိဂ္ဂဟိတဒဿနမုခေန စေဝ ‘‘ဗဟုဿုတော’’တိအာဒိနာ တဿ ဂုဏပရိဂ္ဂဏှနမုခေ စ တံ တေသံ ပဋိယာဒေန္တိ။ သဗ္ဗဒိသာသု ရက္ခံ ကရောန္တိ စာတုဒ္ဒိသဘာဝသမ္ပာဒနေနဿ သဗ္ဗတ္ထ သုခဇီဝိဘာဝသာဓနတော။ တေနာဟ ‘‘ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ဟီ’’တိအာဒိ။ သတ္တာနဉှိ ဒုဝိဓာ သရီရရက္ခာ အဗ္ဘန္တရပရိဿယပဋိဃာတေန၊ ဗာဟိရပရိဿယပဋိဃာတေန စ။ တတ္ထ အဗ္ဘန္တရပရိဿယော ခုပ္ပိပါသာဒိဘေဒေါ၊ သော လာဘသိဒ္ဓိယာ ပဋိဟညတိ တာယ တဇ္ဇာပရိဟာရသံဝိဓာနတော။ ဗာဟိရပရိဿယော စောရအမနုဿာဒိဟေတုကော၊ သော ဝိဇ္ဇာသိဒ္ဓိယာ ပဋိဟညတိ တာယ တဇ္ဇာပရိဟာရသံဝိဓာနတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယံ ယံ ဒိသ’’န္တိအာဒိ။

ပုဗ္ဗေ ‘‘ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ဟီ’’တိအာဒိနာ သိပ္ပသိက္ခာပနေနေဝ လာဘုပ္ပတ္တိယာ ဒိသာသု ပရိတ္တာဏကရဏံ ဒဿိတံ၊ ဣဒါနိ ‘‘ယံ ဝါ သော’’တိအာဒိနာ တဿ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပဿ နိပ္ဖတ္တိဝသေန ဂုဏကိတ္တနမုခေန ပဂ္ဂဏှနေနပိ လာဘုပ္ပတ္တိယာတိ အယမေတေသံ ဝိကပ္ပာနံ ဘေဒေါ။ သေသန္တိ ‘‘ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတီ’’တိအာဒိကံ ပါဠိအာဂတံ၊ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ’’တိအာဒိကံ အဋ္ဌကထာဂတဉ္စ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဒုတိယဒိသာဝါရေ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ပုဗ္ဗေ ပဌမဒိသာဝါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ။

၂၆၉။ သမ္မာနနာ နာမ သမ္ဘာဝနာ၊ သာ ပန အတ္ထစရိယာလက္ခဏာ စ ဒါနလက္ခဏာ စ စတုတ္ထပဉ္စမဋ္ဌာနေဟေဝ သင်္ဂဟိတာတိ ပိယဝစနလက္ခဏံ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သမ္ဘာဝိတကထာကထနေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိဂတမာနနာ ဝိမာနနာ၊ န ဝိမာနနာ အဝိမာနနာ၊ ဝိမာနနာယ အကရဏံ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ဒါသကမ္မကရာဒယော’’တိအာဒိ။ သာမိကေန ဟိ ဝိမာနိတာနံ ဣတ္ထီနံ သဗ္ဗော ပရိဇနော ဝိမာနေတိယေဝ။ ပရိစရန္တောတိ ဣန္ဒြိယာနိ ပရိစရန္တော။ တံ အတိစရတိ နာမ တံ အတ္တနော ဂိဟိနိံ အတိမညိတွာ အဂဏေတွာ ဝတ္တနတော။ ဣဿရိယဝေါဿဂ္ဂေနာတိ ဧတ္ထ ယာဒိသော ဣဿရိယဝေါဿဂ္ဂေါ ဂိဟိနိယာ အနုစ္ဆဝိကော၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘတ္တဂေဟေ ဝိဿဋ္ဌေ’’တိ အာဟ။ ဂေဟေ ဧဝ ဌတွာ ဝိစာရေတဗ္ဗမ္ပိ ဟိ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ ကုလိတ္ထိယာ ဘာရော န ဟောတိ၊ သာမိကဿေဝ ဘာရော၊ တတော အာဂတသာပတေယျံ ပန တာယ သုဂုတ္တံ ကတွာ ဌပေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ‘‘သဗ္ဗံ ဣဿရိယံ ဝိဿဋ္ဌံ နာမ ဟောတီ’’တိ ဧတာ မညန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတ္ထိယော နာမ ပုတ္တလာဘေန ဝိယ မဟဂ္ဃဝိပုလာလင်္ကာရလာဘေနပိ န သန္တုဿန္တေဝါတိ တာသံ တောသနံ အလင်္ကာရဒါနန္တိ အာဟ ‘‘အတ္တနော ဝိဘဝါနုရူပေနာ’’တိ။

ကုလိတ္ထိယာ သံဝိဟိတဗ္ဗကမ္မန္တာ နာမ အာဟာရသမ္ပာဒနဝိစာရပ္ပကာရာတိ အာဟ ‘‘ယာဂုဘတ္တပစနကာလာဒီနီ’’တိအာဒိ။ သမ္မာနနာဒီဟိ ယထာရဟံ ပိယဝစနေဟိ စေဝ ဘောဇနဒါနာဒီဟိ စ ပဟေဏကပေသနာဒီဟိ အညတော၊ တတ္ထေဝ ဝါ ဥပ္ပန္နဿ ပဏ္ဏာကာရဿ ဆဏဒိဝသာဒီသု ပေသေတဗ္ဗပိယဘဏ္ဍေဟိ စ သင်္ဂဟိတပရိဇနာ။ ဂေဟသာမိနိယာ အန္တောဂေဟဇနော နိစ္စံ သင်္ဂဟိတော ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဓ ပရိဇနော နာမ…ပေ… ဉာတိဇနော’’တိ။ အာဘတဓနန္တိ ဗာဟိရတော အန္တောဂေဟံ ပဝေသိတဓနံ။ ဂိဟိနိယာ နာမ ပဌမံ အာဟာရသမ္ပာဒနေ ကောသလ္လံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ တတ္ထ စ ယုတ္တပယုတ္တတာ၊ တတော သာမိကဿ ဣတ္ထိဇနာယတ္တေသု ကိစ္စာကိစ္စေသု၊ တတော ပုတ္တာနံ ပရိဇနဿ ကာတဗ္ဗကိစ္စေသူတိ အာဟ ‘‘ယာဂုဘတ္တသမ္ပာဒနာဒီသူ’’တိအာဒိ။ ‘‘နိက္ကောသဇ္ဇာ’’တိ ဝတွာ တမေဝ နိက္ကောသဇ္ဇတံ ဗျတိရေကတော၊ အနွယတော စ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ တတိယဒိသာဝါရေ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ပဌမဒိသာဝါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ဣတိ ဘဂဝါ ‘‘ပစ္ဆိမာ ဒိသာ ပုတ္တဒါရာ’’တိ ဥဒ္ဒိသိတွာပိ ဒါရဝသေနေဝ ပစ္ဆိမံ ဒိသံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ န ပုတ္တဝသေန။ ကသ္မာ? ပုတ္တာ ဟိ ဒါရကကာလေ အတ္တနော မာတု အနုဂ္ဂဏှနေနေဝ အနုဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တိ အနုကမ္ပိတာ၊ ဝိညုတံ ပတ္တကာလေ ပန ယထာ တေပိ တဒါ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ၊ သွာယံ ဝိဓိ ‘‘ပါပါ နိဝါရေန္တီ’’တိအာဒိနာ ပဌမဒိသာဝါရေ ဒဿိတော ဧဝါတိ ကိံ ပုန ဝိဿဇ္ဇနေနာတိ။ ဒါနာဒိသင်္ဂဟဝတ္ထူသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝါတိ။

၂၇၀။ စတ္တာရိပိ ဌာနာနိ လင်္ဃိတွာ ပဉ္စမမေဝ ဌာနံ ဝိဝရိတုံ ‘‘အဝိသံဝါဒနတာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဿ ယဿ နာမံ ဂဏှာတီတိ သဟာယော အတ္ထိကဘာဝေန ယဿ ယဿ ဝတ္ထုနော နာမံ ကထေတိ။ အဝိသံဝါဒေတွာတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓံ အဝိသံဝါဒနံ ဝါစာယ၊ ပယောဂေန စာတိ တံ ဒုဝိဓမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒမ္ပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒါနေနာ’’တိ စ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဣတရသင်္ဂဟဝတ္ထုဝသေနပိ အဝိသံဝါဒေတွာ သင်္ဂဏှနဿ လဗ္ဘနတော၊ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတော စ။ အပရာ ပစ္ဆိမာ ပဇာ အပရပဇာ၊ အပရာပရံ ဥပ္ပန္နာ ဝါ ပဇာ အပရပဇာ။ ပဋိပူဇနာ နာမ မမာယနာ၊ သက္ကာရကိရိယာ စာတိ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘ကေလာယန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မမာယန္တီတိ မမတ္တံ ကရောန္တိ။

၂၇၁။ ယထာဗလံ ကမ္မန္တသံဝိဓာနေနာတိ ဒါသကမ္မကရာနံ ယထာဗလံ ဗလာနုရူပံ တေသံ တေသံ ကမ္မန္တာနံ သံဝိဒဟနေန ဝိစာရဏေန၊ ကာရာပနေနာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဒဟရေဟီ’’တိအာဒိ။ ဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနေနာတိ တဿ တဿ ဒါသကမ္မကရဿ အနုရူပံ ဘတ္တဿ၊ ဝေတနဿ စ ပဒါနေန။ တေနေဝါဟ ‘‘အယံ ခုဒ္ဒကပုတ္တော’’တိအာဒိ။ ဘေသဇ္ဇာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သပ္ပာယာဟာရဝသနဋ္ဌာနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ သာတဘာဝေါ ဧဝ ရသာနံ အစ္ဆရိယတာတိ အာဟ ‘‘အစ္ဆရိယေ မဓုရရသေ’’တိ။ တေသန္တိ ဒါသကမ္မကရာနံ။ ဝေါဿဇ္ဇနေနာတိ ကမ္မကရဏတော ဝိဿဇ္ဇနေန။ ဝေလံ ဉတွာတိ ‘‘ပဟာရာဝသေသော၊ ဥပဍ္ဎပဟာရာဝသေသော ဝါ ဒိဝသော’’တိ ဝေလံ ဇာနိတွာ။ ယော ကောစိ မဟုဿဝေါ ဆဏော နာမ။ ကတ္တိကုဿဝေါ၊ ဖဂ္ဂုဏုဿဝေါတိ ဧဝံ နက္ခတ္တသလ္လက္ခိတော မဟုဿဝေါ နက္ခတ္တံ။ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယိတာ၊ ပစ္ဆာနိပါတိတာ စ မဟာသုဒဿနေ ဝုတ္တာ ဧဝါတိ ဣဓ အနာမဋ္ဌာ။

ဒိန္နာဒါယိနောတိ ပုဗ္ဗပဒါဝဓာရဏဝသေန သာဝဓာရဏဝစနန္တိ အဝဓာရဏေန နိဝတ္တိတံ ဒဿေတုံ ‘‘စောရိကာယ ကိဉ္စိ အဂ္ဂဟေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သာမိကေဟိ ဒိန္နဿေဝ အာဒါယိနော’’တိ။ န မယံ ကိဉ္စိ လဘာမာတိ အနုဇ္ဈာယိတွာတိ ပဋိသေဓဒွယေန တေဟိ လဒ္ဓဗ္ဗဿ လာဘံ ဒဿေတိ။ ‘‘ကိံ ဧတဿ ကမ္မေန ကတေနာတိ အနုဇ္ဈာယိတွာ’’တိ ဣဒံ တုဋ္ဌဟဒယတာယ ကာရဏဒဿနံ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝတော။ တုဋ္ဌဟဒယတာဒဿနမ္ပိ ကမ္မဿ သုကတကာရိတာယ ကာရဏဒဿနံ။ ကိတ္တိ ဧဝ ဝဏ္ဏော ကိတ္တိဝဏ္ဏော၊ တံ ကိတ္တိဝဏ္ဏံ ဂုဏကထံ ဟရန္တိ၊ တံ တံ ဒိသံ ဥပါဟရန္တီတိ ကိတ္တိဝဏ္ဏဟရာ။ တထာ တထာ ကိတ္တေတဗ္ဗတော ဟိ ကိတ္တိ၊ ဂုဏော၊ တေသံ ဝဏ္ဏနံ ကထနံ ဝဏ္ဏော။ တေနာဟ ‘‘ဂုဏကထာဟာရကာ’’တိ။

၂၇၂။ ကာရဏဘူတာ မေတ္တာ ဧတေသံ အတ္ထီတိ မေတ္တာနိ၊ ကာယကမ္မာဒီနိ။ ယာနိ ပန တာနိ ယထာ ယထာ စ သမ္ဘဝန္တိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိဟာရဂမန’’န္တိအာဒီသု ‘‘မေတ္တစိတ္တံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ’’တိ ပဒံ အာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အနာဝဋဒွါရတာယာတိ ဧတ္ထ ဒွါရံ နာမ အလောဘဇ္ဈာသယတာ ဒါနဿ မုခဘာဝတော။ တဿ သတော ဒေယျဓမ္မဿ ဒါတုကာမတာ အနာဝဋတာ ဧဝဉှိ ဃရမာဝသန္တော ကုလပုတ္တော ဂေဟဒွါရေ ပိဟိတေပိ အနာဝဋဒွါရော ဧဝ၊ အညထာ အပိဟိတေပိ ဃရဒွါရေ အာဝဋဒွါရော ဧဝါတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ဝိဝရိတွာပိ ဝသန္တောတိ ဝစနသေသော။ ပိဒဟိတွာပီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘သီလဝန္တေသူ’’တိ ဣဒံ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဒက္ခိဏဝိသုဒ္ဓိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကရုဏာခေတ္တေပိ ဒါနေန အနာဝဋဒွါရတာ ဧဝ။ ‘‘သန္တညေဝါ’’တိ ဣမိနာ အသန္တံ နတ္ထိဝစနံ ပုစ္ဆိတပဋိဝစနံ ဝိယ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ ဧဝါတိ ဒဿေတိ ဝိညူနံ အတ္ထိကာနံ စိတ္တမဒ္ဒဝကရဏတော။ ‘‘ပုရေဘတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗက’’န္တိ ဣဒံ ယာဝကာလိကေ ဧဝ အာမိသဘာဝဿ နိရုဠှတာယ ဝုတ္တံ။

‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ’’တိ ဣဒံ တေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ အဇ္ဈာသယသမ္ပတ္တိဒဿနံ ပက္ခပါတာဘာဝဒီပနတော၊ ဩဓိသော ဖရဏာယပိ မေတ္တာဘာဝနာယ လဗ္ဘနတော။ ယာယ ကုသလာဘိဝဍ္ဎိအာကင်္ခါယ တေသံ ဥပဋ္ဌာကာနံ၊ တထာ နေသံ ဂေဟပဝိသနံ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပဝိသန္တာပိ ကလျာဏေန စေတသာ အနုကမ္ပန္တိ နာမာ’’တိ။ သုတဿ ပရိယောဒါပနံ နာမ တဿ ယာထာဝတော အတ္ထံ ဝိဘာဝေတွာ ဝိစိကိစ္ဆာတမဝိဓမနေန ဝိသောဓနန္တိ အာဟ ‘‘အတ္ထံ ကထေတွာ ကင်္ခံ ဝိနောဒေန္တီ’’တိ။ သဝနံ နာမ ဓမ္မဿ ယာဝဒေဝ သမ္မာပဋိပဇ္ဇနာယ အသတိ တသ္မိံ တဿ နိရတ္ထကဘာဝတော၊ တသ္မာ သုတဿ ပရိယောဒါပနံ နာမ သမ္မာပဋိပဇ္ဇာပနန္တိ အာဟ ‘‘တထတ္တာယ ဝါ ပဋိပဇ္ဇာပေန္တီ’’တိ။

၂၇၃။ အလမတ္တောတိ သမတ္ထသဘာဝေါ၊ သော စ အတ္ထတော သမတ္ထော ဧဝါတိ ‘‘အဂါရံ အဇ္ဈာဝသနသမတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိသာနမဿနဋ္ဌာနေတိ ယထာဝုတ္တဒိသာနံ ပစ္စုပဋ္ဌာနသညိတေ နမဿနကာရဏေ။ ပဏ္ဍိတော ဟုတွာ ကုသလော ဆေကော လဘတေ ယသန္တိ ယောဇနာ။ သဏှဂုဏယောဂတော သဏှော၊ သဏှဂုဏောတိ ပနေတ္ထ သုခုမနိပုဏပညာ၊ မုဒုဝါစာတိ ဒဿေန္တော ‘‘သုခုမ…ပေ… ဘဏနေန ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိသာနမဿနဋ္ဌာနေနာတိ ယေန ဉာဏေန ယထာဝုတ္တာ ဆ ဒိသာ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇန္တော နမဿတိ နာမ၊ တံ ဉာဏံ ဒိသာနမဿနဋ္ဌာနံ၊ တေန ပဋိဘာနဝါ။ တေန ဟိ တံတံကိစ္စယုတ္တပတ္တဝသေန ပဋိပဇ္ဇန္တော ဣဓ ‘‘ပဋိဘာနဝါ’’တိ ဝုတ္တော။ နိဝါတဝုတ္တီတိ ပဏိပါတသီလော။ အတ္ထဒ္ဓါတိ န ထဒ္ဓါ ထမ္ဘရဟိတောတိ စိတ္တဿ ဥဒ္ဓုမာတလက္ခဏေန ထမ္ဘိတဘာဝေန ဝိရဟိတော။ ဥဋ္ဌာနဝီရိယသမ္ပန္နောတိ ကာယိကေန ဝီရိယေန သမန္နာဂတော။ နိရန္တရကရဏဝသေနာတိ အာရဒ္ဓဿ ကမ္မဿ သတတကာရိတာဝသေန။ ဌာနုပ္ပတ္တိယာ ပညာယာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထကိစ္စေ ဥပဋ္ဌိတေ ဌာနသော တင်္ခဏေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနကပညာယ။

သင်္ဂဟကရောတိ ယထာရဟံ သတ္တာနံ သင်္ဂဏှနကော။ မိတ္တကရောတိ မိတ္တဘာဝကရော၊ သော ပန အတ္ထတော မိတ္တေ ပရိယေသနကော နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘မိတ္တဂဝေသနော’’တိ။ ယထာဝုတ္တံ ဝဒံ ဝစနံ ဇာနာတီတိ ဝဒညူတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗကာရိနာ ဝုတ္တဝစနံ ဇာနာတီ’’တိ။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ သင်္ခေပေန ဝုတ္တံ ဝိတ္ထာရဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘သဟာယကဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေ ယထာပဝတ္တာယ ဝါစာယ ဇာနနေ ဝဒညုတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အာကာရသလ္လက္ခဏေန အပ္ပဝတ္တာယ ဝါစာယ ဇာနနေပိ ဝဒညုတံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယေန ယေန ဝါ ပနာ’’တိအာဒိနာ ဝစနီယတ္ထတံ ဝဒညူ-သဒ္ဒဿ ဒဿေတိ။ နေတာတိ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ပစ္စက္ခတော ပါပေတာ။ တေနာဟ ‘‘တံ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ပညာယ နေတာ’’တိ။ နေတိ တံ တမတ္ထန္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ပုနပ္ပုနံ နေတီတိ အနု အနု နေတိ၊ တံ တမတ္ထန္တိ အာနေတွာ ယောဇနာ။

တသ္မိံ တသ္မိန္တိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဒါနာဒီဟိ သင်္ဂဟေဟိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗေ ပုဂ္ဂလေ။ အာဏိယာတိ အက္ခသီသဂတာယ အာဏိယာ။ ယာယတောတိ ဂစ္ဆတော။ ပုတ္တကာရဏာတိ ပုတ္တနိမိတ္တံ။ ပုတ္တဟေတုကဉှိ ပုတ္တေန ကတ္တဗ္ဗံ မာနံ ဝါ ပူဇံ ဝါ။

ဥပယောဂဝစနေတိ ဥပယောဂတ္ထေ။ ဝုစ္စတီတိ ဝစနံ၊ အတ္ထော။ ဥပယောဂဝစနေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ။ ပစ္စတ္တန္တိ ပစ္စတ္တဝစနံ။ သမ္မာ ပေက္ခန္တီတိ သမ္မဒေဝ ကာတဗ္ဗေ ပေက္ခန္တိ။ ပသံသနီယာတိ ပသံသိတဗ္ဗာ။ ဘဝန္တိ ဧတေ သင်္ဂဟေတဗ္ဗေ တတ္ထ ပုဂ္ဂလေ ယထာရဟံ ပဝတ္တေန္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၇၄။ ‘‘ဣတိ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ နိဂမနံ။ ယာ ဒိသာတိ ယာ မာတာပိတုအာဒိလက္ခဏာ ပုရတ္ထိမာဒိဒိသာ။ နမဿာတိ နမဿေယျာသီတိ အတ္ထော ‘‘ယထာ ကထံ ပနာ’’တိအာဒိကာယ ဂဟပတိပုတ္တဿ ပုစ္ဆာယ ဝသေန ဒေသနာယ အာရဒ္ဓတ္တာ ‘‘ပုစ္ဆာယ ဌတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အကထိတံ နတ္ထိ ဂိဟီဟိ ကတ္တဗ္ဗကမ္မေ အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိယာ အနဝသေသတော ကထိတတ္တာ။ မာတာပိတုအာဒီသု ဟိ တေဟိ စ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗပဋိပတ္တိယာ နိရဝသေသတော ကထနေနေဝ ရာဇာဒီသုပိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိ အတ္ထတော ကထိတော ဧဝ ဟောတီတိ။ ဂိဟိနော ဝိနီယန္တိ၊ ဝိနယံ ဥပေန္တိ ဧတေနာတိ ဂိဟိဝိနယော။ ယထာနုသိဋ္ဌန္တိ ယထာ ဣဓ သတ္ထာရာ အနုသိဋ္ဌံ ဂိဟိစာရိတ္တံ၊ တထာ တေန ပကာရေန တံ အဝိရာဓေတွာ။ ပဋိပဇ္ဇမာနဿ ဝုဒ္ဓိယေဝ ပါဋိကင်္ခါတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ ဝုဒ္ဓိယေဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ အဝဿမ္ဘာဝိနီတိ။

သိင်္ဂါလသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၉။ အာဋာနာဋိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၇၅။ ‘‘စတုဒ္ဒိသံ ရက္ခံ ဌပေတွာ’’တိ ဣဒံ ဒွီသု ဌာနေသု စတူသု ဒိသာသု ဌပိတံ ရက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘အသုရသေနာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ဟိ အဓိကာရေ၊ အတ္တနော ရက္ခာယ စ အပ္ပမဇ္ဇနေန တေသံ ဣဒံ ဒွီသု ဌာနေသု စတူသု ဒိသာသု အာရက္ခဋ္ဌပနံ။ ယဉှိ တံ အသုရသေနာယ ပဋိသေဓနတ္ထံ ဒေဝပုရေ စတူသု ဒိသာသု သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ အာရက္ခဋ္ဌပနံ၊ တံ အတ္တနော အဓိကာရေ အပ္ပမဇ္ဇနံ။ ယံ ပန နေသံ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဥပသင်္ကမနေ စတူသု ဒိသာသု အာရက္ခဋ္ဌပနံ၊ တံ အတ္တနော ကတာ ရက္ခာယ အပ္ပမဇ္ဇနံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အသုရသေနာယ နိဝါရဏတ္ထ’’န္တိအာဒိ။ ပါဠိယံ စတုဒ္ဒိသန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ ဘုမ္မဝသေန တဒတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘စတူသု ဒိသာသူ’’တိ အာဟ။ အာရက္ခံ ဌပေတွာတိ ဝေဿဝဏာဒယော စတ္တာရော မဟာရာဇာနော အတ္တနာ အတ္တနာ ရက္ခိတဗ္ဗဒိသာသု အာရက္ခံ ဌပေတွာ ဂုတ္တိံ သမ္မဒေဝ ဝိဒဟိတွာ။ ဗလဂုမ္ဗံ ဌပေတွာတိ ယက္ခသေနာဒိသေနာဗလသမူဟံ ဌပေတွာ။ ဩဝရဏံ ဌပေတွာတိ ပဋိပက္ခနိသေဓနသမတ္ထံ အာဝရဏံ ဌပေတွာ။ ဣတိ တီဟိ ပဒေဟိ ယထာက္ကမံ ပစ္စေကံ ဒေဝနဂရဒွါရဿ အန္တော၊ ဒွါရသမီပေ၊ ဒွါရတော ဗဟိ၊ ဒိသာရက္ခာဝသနောတိ တိဝိဓာယ ရက္ခာယ ဌပိတဘာဝေါ ဝါ ဒီပိတော။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ သက္ကဿ…ပေ… ကတွာ’’တိ။ သတ္တ ဗုဒ္ဓေ အာရဗ္ဘာတိ ဧတ္ထ သတ္တေဝ ဗုဒ္ဓေ အာရဗ္ဘ ပရိဗန္ဓနကာရဏံ မဟာပဒါနဋီကာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၁၂) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မအာဏန္တိ ဓမ္မမယံ အာဏံ၊ သတ္ထု ဓမ္မစက္ကန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ပရိသတော ဗာဟိရဘာဝေါ၊ အသမ္ဘောဂေါ’’တိ ဧဝမာဒိံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝိဝဇ္ဇနကရဏံ ကရိဿာမာတိ။ သာဝနန္တိ စတုန္နမ္ပိ ပရိသာနံ တိက္ခတ္တုံ ပရိဝါရေန အနုသာဝနံ၊ ယထာ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အသုရသေနာယ နိဝါရဏတ္ထံ စတူသု ဒိသာသု အာရက္ခံ ဌပါပေတိ၊ ဧဝံ မဟာရာဇာနောပိ တာဒိသေ ကိစ္စဝိသေသေ အတ္တနော အာရက္ခံ ဌပေန္တိ။ ဣမေသမ္ပိ ဟိ တတော သာသင်္ကံ သပ္ပဋိဘယန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနောပီ’’တိအာဒိ။

အဘိက္ကန္တာတိ အတိက္ကန္တာ၊ ဝိဂတာတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ခယေ ဒိဿတီ’’တိ။ တေနေဝ ဟိ ‘‘နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော’’တိ အနန္တရံ ဝုတ္တံ။ အဘိက္ကန္တတရောတိ အတိဝိယ ကန္တတရော။ တာဒိသော စ သုန္ဒရော ဘဒ္ဒကော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သုန္ဒရေ ဒိဿတီ’’တိ။

ကောတိ ဒေဝနာဂယက္ခဂန္ဓဗ္ဗာဒီသု ကော ကတမော။ မေတိ မမ။ ပါဒါနီတိ ပါဒေ။ ဣဒ္ဓိယာတိ ဣမာယ ဧဝရူပါယ ဒေဝိဒ္ဓိယာ။ ‘‘ယသသာ’’တိ ဣမိနာ ဧဒိသေန ပရိဝါရေန၊ ပရိစ္ဆေဒေန စ။ ဇလန္တိ ဝိဇ္ဇောတမာနော။ အဘိက္ကန္တေနာတိ အတိဝိယ ကန္တေန ကမနီယေန အဘိရူပေန။ ဝဏ္ဏေနာတိ သရီရဝဏ္ဏနိဘာယ။ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာတိ ဒသပိ ဒိသာ ပဘာသေန္တော စန္ဒော ဝိယ၊ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကာလောကံ ကရောန္တောတိ ဂါထာယ အတ္ထော။ အဘိရူပေတိ ဥဠာရရူပေ သမ္ပန္နရူပေ။ အဗ္ဘနုမောဒနေတိ သမ္ပဟံသနေ။ ဣဓ ပနာတိ ‘‘အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ’’တိ ဧတသ္မိံ ပဒေ။ တေနာတိ ခယပရိယာယတ္တာ။

ရူပါယတနာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အက္ခရာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ သုဝဏ္ဏစ္ဆဝီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဆဝိယ’’န္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅၊ ၃။၂၀၀၊ ၂၁၈၊ မ။ နိ။ ၂။၃၈၆) သညူဠှာတိ သင်္ဂန္ထိတာ။ ဝဏ္ဏာတိ ဂုဏဝဏ္ဏနာတိ အာဟ ‘‘ထုတိယ’’န္တိ၊ ထောမနာယန္တိ အတ္ထော။ ကုလဝဂ္ဂေတိ ခတ္တိယာဒိကုလကောဋ္ဌာသေ။ တတ္ထ ‘‘အစ္ဆော ဝိပ္ပသန္နော’’တိအာဒိနာ ဝဏ္ဏိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဝဏ္ဏော၊ ဆဝိ။ ဝဏ္ဏနဋ္ဌေန ဝဏ္ဏော၊ ထုတိ။ အဘိတ္ထဝနဋ္ဌေန ဝဏ္ဏော၊ ထုတိ၊ အညမညံ အသင်္ကရတော ဝဏ္ဏိတဗ္ဗတော ဌပေတဗ္ဗတော ဝဏ္ဏော၊ ခတ္တိယာဒိကုလဝဂ္ဂေါ။ ဝဏ္ဏီယတိ ဉာပီယတိ ဧတေနာတိ ဝဏ္ဏော၊ ဉာပကံ ကာရဏံ။ ဝဏ္ဏနတော ထူလရဿာဒိဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနတော ဝဏ္ဏော၊ သဏ္ဌာနံ။ ‘‘မဟန္တံ ခုဒ္ဒကံ၊ မဇ္ဈိမ’’န္တိ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗတော ပမာဏေတဗ္ဗတော ဝဏ္ဏော၊ ပမာဏံ။ ဝဏ္ဏီယတိ စက္ခုနာ ဝိဝရီယတီတိ ဝဏ္ဏော၊ ရူပါယတနန္တိ ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထေ ဝဏ္ဏ-သဒ္ဒဿ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သောတိ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ။ ဆဝိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ရူပါယတနေ ဂယှမာနဿ ဆဝိမုခေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗတော။ ‘‘ဆဝိဂတာ ပန ဝဏ္ဏဓာတု ဧဝ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ ဧတ္ထ ဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာ’’တိ အပရေ။

ကေဝလပရိပုဏ္ဏန္တိ ဧကဒေသမ္ပိ အသေသေတွာ နိရဝသေသတောဝ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အနဝသေသတာ အတ္ထော’’တိ။ ကေဝလကပ္ပာတိ ကပ္ပ-သဒ္ဒေါ နိပါတော ပဒပူရဏမတ္တံ၊ ကေဝလံ ဣစ္စေဝ အတ္ထော။ ကေဝလ-သဒ္ဒေါ ဗဟုလဝါစီတိ အာဟ ‘‘ယေဘုယျတာ အတ္ထော’’တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဤသကံ အသမတ္တာ ကေဝလကပ္ပာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သတိ အနဝသေသတ္ထော ဧဝ ကေဝလ-သဒ္ဒတ္ထော သိယာ၊ အနတ္ထန္တရေန ပန ကပ္ပ-သဒ္ဒေန ပဒဝဍ္ဎနံ ကတံ ကေဝလမေဝ ကေဝလကပ္ပန္တိ။ အထ ဝါ ကပ္ပနီယတာ၊ ပညာပေတဗ္ဗတာ ကေဝလကပ္ပာ။ အဗျာမိဿတာ ဝိဇာတိယေန အသင်္ကရာ သုဒ္ဓတာ။ အနတိရေကတာ တံပရမတာ ဝိသေသာဘာဝေါ။ ကေဝလကပ္ပန္တိ ကေဝလံ ဒဠှံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ကေဝလံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ သဗ္ဗသင်္ခတဝိဝိတ္တတ္တာ။ တံ ဧတဿ အဓိဂတံ အတ္ထီတိ ကေဝလီ၊ သစ္ဆိကတနိရောဓော ခီဏာသဝေါ။

ကပ္ပ-သဒ္ဒေါ ပနာယံ သ-ဥပသဂ္ဂေါ၊ အနုပသဂ္ဂေါ စာတိ အဓိပ္ပာယေန ဩကပ္ပနိယပဒေ လဗ္ဘမာနံ ကပ္ပနိယသဒ္ဒမတ္တံ နိဒဿေတိ၊ အညထာ ကပ္ပ-သဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရေ ဩကပ္ပနိယပဒံ အနိဒဿနမေဝ သိယာ။ သမဏကပ္ပေဟီတိ ဝိနယက္ကမသိဒ္ဓေဟိ သမဏဝေါဟာရေဟိ။ နိစ္စကပ္ပန္တိ နိစ္စကာလံ။ ပညတ္တီတိ နာမဉှေတံ တဿ အာယသ္မတော၊ ယဒိဒံ ကပ္ပောတိ။ ကပ္ပိတကေသမဿူတိ ကတ္တရိယာ ဆေဒိတကေသမဿု။ ဒွင်္ဂုလကပ္ပောတိ မဇ္ဈနှိကဝေလာယ ဝီတိက္ကန္တာယ ဒွင်္ဂုလတာဝိကပ္ပော။ လေသောတိ အပဒေသော။ အနဝသေသံ ဖရိတုံ သမတ္ထဿ ဩဘာသဿ ကေနစိ ကာရဏေန ဧကဒေသဖရဏမ္ပိ သိယာ၊ အယံ ပန သဗ္ဗသောဝ ဖရီတိ ဒဿေတုံ သမန္တတ္ထော ကပ္ပ-သဒ္ဒေါ ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘အနဝသေသံ သမန္တတော’’တိ။

ယသ္မာ ဒေဝတာနံ သရီရပ္ပဘာ ဒွါဒသယောဇနမတ္တံ ဌာနံ၊ တတော ဘိယျောပိ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တထာ ဝတ္ထာဘရဏာဒီဟိ သမုဋ္ဌိတာ ပဘာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘စန္ဒိမာ ဝိယ၊ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကံ ပဇ္ဇောတံ ကရိတွာ’’တိ။ ကသ္မာ ဧတေ မဟာရာဇာနော ဘဂဝတော သန္တိကေ နိသီဒိံသု? နနု ယေဘုယျေန ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဥပဂတာ ဌတွာဝ ကထေတဗ္ဗံ ကထေန္တာ ဂစ္ဆန္တီတိ? သစ္စမေတံ၊ ဣဓ ပန နိသီဒနေ ကာရဏံ အတ္ထိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒေဝတာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒံ ပရိတ္တံ နာမ သတ္တဗုဒ္ဓပဋိသံယုတ္တံ ဂရု၊ တသ္မာ န အမှေဟိ ဌတွာ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေတွာ ပရိတ္တဂါရဝဝသေန နိသီဒိံသု။

၂၇၆။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဝေဿဝဏော ဧဝ ကထေသိ၊ န ဣတရေသု ယော ကောစီတိ? တတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိဿာသိကော အဘိဏှံ ဥပသင်္ကမနေန။ ဗျတ္တောတိ ဝိသာရဒေါ၊ တဉ္စဿ ဝေယျတ္တိယံ သုဋ္ဌု သိက္ခိတဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘သုသိက္ခိတော’’တိ။ မနုဿေသု ဝိယ ဟိ ဒေဝေသုပိ ကောစိဒေဝ ပုရိမဇာတိပရိစယေန သုသိက္ခိတော ဟောတိ၊ တတြာပိ ကောစိဒေဝ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဝတ္တုံ သမတ္ထော ပရိပုဏ္ဏပဒဗျဉ္ဇနာယ ပေါရိယာ ဝါစာယ သမန္နာဂတော။ ‘‘မဟေသက္ခာ’’တိ ဣမဿ အတ္ထဝစနံ ‘‘အာနုဘာဝသမ္ပန္နာ’’တိ၊ မဟေသက္ခာတိ ဝါ မဟာပရိဝါရာတိ အတ္ထော။ ပါဏာတိပါတေ အာဒီနဝဒဿနေနေဝ တံ ဝိပရိယာယတော တတော ဝေရမဏိယံ အာနိသံသော ပါကဋော ဟောတီတိ ‘‘အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ တေသု သေနာသနေသူတိ ယာနိ ‘‘အရညဝနပ္ပတ္ထာနီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၃၄-၄၅) ဝုတ္တာနိ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနဘူတာနိ အရညာယတနာနိ၊ တေသု ဘိက္ခူဟိ သယိတဗ္ဗတော၊ အာသိတဗ္ဗတော စ သေနာသနသညိတေသု။ နိဗဒ္ဓဝါသိနောတိ ရုက္ခပဗ္ဗတပဋိဗဒ္ဓေသု ဝိမာနေသု နိစ္စဝါသိတာယ နိဗဒ္ဓဝါသိနော။ ဗဒ္ဓတ္တာတိ ဂါထာဘာဝေန ဂန္ထိတတ္တာ သမ္ဗန္ဓိတတ္တာ။

‘‘ဥဂ္ဂဏှာတု ဘန္တေ ဘဂဝါ’’တိ အတ္တနာ ဝုစ္စမာနံ ပရိတ္တံ ဘဂဝန္တံ ဥဂ္ဂဏှာပေတုကာမော ဝေဿဝဏော အဝေါစာတိ အဓိပ္ပာယေန စောဒကော ‘‘ကိံ ပန ဘဂဝတော အပ္ပစ္စက္ခဓမ္မော နာမ အတ္ထီ’’တိ စောဒေသိ။ အာစရိယော သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတဉာဏစာရဿ ဘဂဝတော န ကိဉ္စိ အပ္ပစ္စက္ခန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥဂ္ဂဏှာတု ဘန္တေ ဘဂဝါ’’တိ ဝဒတော ဝေဿဝဏဿ အဓိပ္ပာယံ ဝိဝရန္တော ‘‘ဩကာသကရဏတ္ထ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ယထာ ဟိ ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ၊ ဗြဟ္မုနော စ သနင်္ကုမာရဿ သမ္မုခါ အတ္တနော ယထာသုတံ ဓမ္မံ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဥပဂန္တွာ ပဝေဒေတိ၊ ဧဝမယမ္ပိ မဟာရာဇာ ဣတရေဟိ သဒ္ဓိံ အာဋာနာဋနဂရေ ဂါထာဝသေန ဗန္ဓိတံ ပရိတ္တံ ဘဂဝတော ပဝေဒေတုံ ဩကာသံ ကာရေန္တော ‘‘ဥဂ္ဂဏှာတု ဘန္တေ ဘဂဝါ’’တိ အာဟ၊ န နံ တဿ ပရိယာပုဏနေ နိယောဇေန္တော။ တသ္မာ ဥဂ္ဂဏှာတူတိ ယထိဒံ ပရိတ္တံ မယာ ပဝေဒိတမတ္တမေဝ ဟုတွာ စတုန္နံ ပရိသာနံ စိရကာလံ ဟိတာဝဟံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဥဒ္ဓံ အာရက္ခာယ ဂဏှာတု၊ သမ္ပဋိစ္ဆတူတိ အတ္ထော။ သတ္ထု ကထိတေတိ သတ္ထု အာရောစိတေ၊ စတုန္နံ ပရိသာနံ သတ္ထု ကထနေ ဝါတိ အတ္ထော။ သုခဝိဟာရာယာတိ ယက္ခာဒီဟိ အဝိဟိံသာယ လဒ္ဓဗ္ဗသုခဝိဟာရာယ။

၂၇၇။ သတ္တပိ ဗုဒ္ဓါ စက္ခုမန္တော ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမဘာဝေ ဝိသေသာဘာဝတော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ စက္ခုမဘာဝေါ ဝိယ သဗ္ဗဘူတာနုကမ္ပိတာဒယော သဗ္ဗေပိ ဝိသေသာ သတ္တန္နမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ သာဓာရဏာ၊ တသ္မာ၊ ဂုဏနေမိတ္တကာနေဝ ဝါ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါနံ နာမာနိ နာမ၊ န လိင်္ဂိကာဝတ္ထိကယာဒိစ္ဆကာနိ၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါနံ ဂုဏဝိသေသဒီပနာနိ ‘‘စက္ခုမန္တဿာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၇) ဝုတ္တာနိ ဧတာနိ ဧကေကဿ သတ္တ သတ္တ နာမာနိ ဟောန္တိ။ တေသံ နာမာနံ သာဓာရဏဘာဝံ အတ္ထဝသေန ယောဇေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗေပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗဘူတာနုကမ္ပိနောတိ အနညသာဓာရဏမဟာကရုဏာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ အနုကမ္ပိကာ။ နှာတကိလေသတ္တာတိ အဋ္ဌင်္ဂိကေန အရိယမဂ္ဂဇလေန သပရသန္တာနေသု နိရဝသေသတော ဓောတကိလေသမလတ္တာ။ မာရသေနာပမဒ္ဒိနောတိ သပရိဝါရေ ပဉ္စပိ မာရေ ပမဒ္ဒိတဝန္တော။ ဝုသိတဝန္တောတိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝါသံ၊ ဒသဝိဓံ အရိယဝါသဉ္စ ဝုသိတဝန္တော။ ဝုသိတဝန္တတာယ ဧဝ ဗာဟိတပါပတာ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ ‘‘ဗြာဟ္မဏဿာ’’တိ ပဒံ အနာမဋ္ဌံ။ ဝိမုတ္တာတိ အနညသာဓာရဏာနံ ပဉ္စန္နမ္ပိ ဝိမုတ္တီနံ ဝသေန နိရဝသေသတော မုတ္တာ။ အင်္ဂတောတိ သရီရင်္ဂတော၊ ဉာဏင်္ဂတော စ၊ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏ- (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၊ ၃။၂၀၀၊ မ။ နိ။ ၂။၃၈၅) အသီတိအနုဗျဉ္ဇနေဟိ နိက္ခမနပ္ပဘာ၊ ဗျာမပ္ပဘာ၊ ကေတုမာလာဥဏှီသပ္ပဘာ စ သရီရင်္ဂတော နိက္ခမနကရသ္မိယော၊ ယမကမဟာပါဋိဟာရိယာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇနကပ္ပဘာ ဉာဏင်္ဂတော နိက္ခမနကရသ္မိယော။ န ဧတာနေဝ ‘‘စက္ခုမာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၇) ဝုတ္တာနိ သတ္တ နာမာနိ၊ အထ ခေါ အညာနိပိ ဗဟူနိ အပရိမိတာနိ နာမာနိ။ ကထန္တိ အာဟ ‘‘အသင်္ချေယျာနိ နာမာနိ သဂုဏေန မဟေသိနောတိ ဝုတ္တ’’န္တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၁၃၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၅၃၊ ပဋိ။ အဋ္ဌ။ ၇၆)။ ကေန ဝုတ္တံ? ဓမ္မသေနာပတိနာ။

ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဝေဿဝဏော ဧတာနေဝ ဂဏှီတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော ပါကဋနာမဝသေနာ’’တိ။ ခီဏာသဝါ ဇနာတိ အဓိပ္ပေတာ။ တေ ဟိ ကမ္မကိလေသေဟိ ဇာတာပိ ဧဝံ န ပုန ဇာယိဿန္တီတိ ဣမိနာ အတ္ထေန ဇနာ။ ယထာဟ ‘‘ယော စ ကာလဃသော ဘူတော’’တိ (ဇာ။ ၁။၂။၁၉၀) ဒေသနာသီသမတ္တန္တိ နိဒဿနမတ္တန္တိ အတ္ထော၊ အဝယဝေန ဝါ သမုဒါယုပလက္ခဏမေတံ။ သတိ စ ပိသုဏဝါစပ္ပဟာနေ ဖရုသဝါစာ ပဟီနာဝ ဟောတိ၊ ပဂေဝ စ မုသာဝါဒေါတိ ‘‘အပိသုဏာ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တာ။ မဟတ္တာတိ မဟာ အတ္တာ သဘာဝေါ ဧတေသန္တိ မဟတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘မဟန္တဘာဝံ ပတ္တာ’’တိ။ မဟန္တာတိ ဝါ မဟာ အန္တာ၊ ပရိနိဗ္ဗာနပရိယောသာနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မဟန္တေဟိ ဝါ သီလာဒီဟိ သမန္နာဂတာ။ အယံ တာဝ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေန အတ္ထော။ ဣတရေသံ ပန မတေန ဗုဒ္ဓါဒီဟိ အရိယေဟိ မဟနီယတော ပူဇနီယတော မဟံ နာမ နိဗ္ဗာနံ၊ မဟမန္တော ဧတေသန္တိ မဟန္တာ၊ နိဗ္ဗာနဒိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ နိဿာရဒါတိ သာရဇ္ဇရဟိတာ၊ နိဗ္ဘယာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဝိဂတလောမဟံသာ’’တိ။

ဟိတန္တိ ဟိတစိတ္တံ၊ သတ္တာနံ ဟိတေသီတိ အတ္ထော။ ယထာဘူတံ ဝိပဿိသုန္တိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေသု သမုဒယာဒိတော ယာထာဝတော ဝိဝိဓေနာကာရေန ပဿိံသု။ ‘‘ယေ စာပီ’’တိ ပုဗ္ဗေ ပစ္စတ္တဗဟုဝစနေန အနိယမတော ဝုတ္တေ တေသမ္ပီတိ အတ္ထံ သမ္ပဒါနဗဟုဝစနဝသေန နိယမေတွာ ‘‘နမတ္ထူ’’တိ စ ပဒံ အာနေတွာ ယောဇေတိ ယံ တံ-သဒ္ဒါနံ အဗျဘိစာရိတသမ္ဗန္ဓဘာဝတော။ ဝိပဿိံသု နမဿန္တီတိ ဝါ ယောဇနာ။ ပဌမဂါထာယာတိ ‘‘ယေ စာပိ နိဗ္ဗုတာ လောကေ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဂါထာယ။ ဒုတိယဂါထာယာတိ တဒန္တရဂါထာယ။ တတ္ထ ဒေသနာမုခမတ္တန္တိ ဣတရေသမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ နာမဂ္ဂဟဏေ ပတ္တေ ဣမဿေဝ ဘဂဝတော နာမဂ္ဂဟဏံ တထာ ဒေသနာယ မုခမတ္တံ၊ တသ္မာ တေပိ အတ္ထတော ဂဟိတာ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အယမ္ပိ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အယန္တိ အယံ ဂါထာ။ ပုရိမယောဇနာယံ တဿာတိ ဝိသေသိတဗ္ဗတာယ အဘာဝတော ‘‘ယန္တိ နိပါတမတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန ‘‘တဿ နမတ္ထူ’’တိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓဿ စ ဣစ္ဆိတတ္တာ ‘‘ယ’’န္တိ နာမပဒံ ဥပယောဂေကဝစနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ နမဿန္တိ ဂေါတမ’’န္တိ အာဟ။

၂၇၈။ ‘‘ယတော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ သူရိယော’’တိအာဒိကံ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ယံ ယေ ယက္ခာဒယော သတ္ထု ဓမ္မအာဏံ၊ အတ္တနော စ ရာဇာဏံ နာဒိယန္တိ၊ တေသံ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ နိဂ္ဂဟံ ကရိဿာမာ’’တိ သာဝနံ ကာတုကာမာ တတ္ထ တတ္ထ ဒွိသဟဿပရိတ္တဒီပပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု အတ္တနော အာဏာယ ဝတ္တာနံ အတ္တနော ပုတ္တာနံ၊ အဋ္ဌဝီသတိယာ ယက္ခသေနာပတိအာဒီနဉ္စ သတ္ထရိ ပသာဒဂါရဝဗဟုမာနဉ္စ ပဝေဒေတွာ နိဂ္ဂဟာရဟာနံ သန္တဇ္ဇနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ‘‘ယတော ဥဂ္ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု ‘‘ယတော ဌာနတော ဥဒေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ကုတော ပန ဌာနတော ဥဒေတီတိ ဝုစ္စတိ? ပုဗ္ဗဝိဒေဟဝါသီနံ တာဝ မဇ္ဈနှိကဋ္ဌာနေ ဌိတော ဇမ္ဗုဒီပဝါသီနံ ဥဒေတီတိ ဝုစ္စတိ၊ ဥတ္တရကုရုကာနံ ပန ဩဂ္ဂစ္ဆတီတိ ဣမိနာ နယေန သေသဒီပေသုပိ သူရိယဿ ဥဂ္ဂစ္ဆနောဂ္ဂစ္ဆနပရိယာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယဉ္စ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ အဂ္ဂညသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၂၁) ပကာသိတော ဧဝ။ အဒိတိယာ ပုတ္တောတိ လောကသမုဒါစာရဝသေန ဝုတ္တံ။ လောကိယာ ဟိ ဒေဝေ အဒိတိယာ ပုတ္တာ၊ အသုရေ အတိထိယာ ပုတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ အာဒိပ္ပနတော ပန အာဒိစ္စော၊ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ တီသု ဒီပေသု အာလောကဝိဒံသနေန သမုဇ္ဇလနတောတိ အတ္ထော။ မဏ္ဍလီတိ ဧတ္ထ ဤ-ကာရော ဘုသတ္ထောတိ အာဟ ‘‘မဟန္တံ မဏ္ဍလံ အဿာတိ မဏ္ဍလီ’’တိ။ မဟန္တံ ဟိဿ ဝိမာနမဏ္ဍလံ ပညာသယောဇနာယာမဝိတ္ထာရတော။ ‘‘သံဝရီပိ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဣမိနာဝ ဒိဝသောပိ ဇာယတီတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ရတ္တိ အန္တရဓာယတီတိ သိနေရုပစ္ဆာယာလက္ခဏဿ အန္ဓကာရဿ ဝိဂစ္ဆနတော။

ဥဒကရဟဒေါတိ ဇလဓိ။ ‘‘တသ္မိံ ဌာနေ’’တိ ဣဒံ ပုရတ္ထိမသမုဒ္ဒဿ ဥပရိဘာဂေန သူရိယဿ ဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဇမ္ဗုဒီပေ ဌိတာနံ ပုရတ္ထိမသမုဒ္ဒတော သူရိယော ဥဂ္ဂစ္ဆန္တော ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ။ တေနာဟ ‘‘ယတော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ သူရိယော’’တိ။ သမုဒ္ဒနဋ္ဌေန အတ္တနိ ပတိတဿ သမ္မဒေဝ၊ သဗ္ဗသော စ ဥန္ဒနဋ္ဌေန ကိလေဒနဋ္ဌေန သမုဒ္ဒေါ။ သမုဒ္ဒေါ ဟိ ကိလေဒနဋ္ဌော ရဟဒေါ။ သာရိတောဒကောတိ အနေကာနိ ယောဇနသဟဿာနိ ဝိတ္ထိဏ္ဏောဒကော၊ သရိတာ နဒိယော ဥဒကေ ဧတဿာတိ ဝါ သရိတောဒကော။

သိနေရုပဗ္ဗတရာဇာ စက္ကဝါဠဿ ဝေမဇ္ဈေ ဌိတော၊ တံ ပဓာနံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဣတောတိ သိနေရုတော’’တိ ဝတွာ တထာ ပန ဒိသာဝဝတ္ထာနံ အနဝဋ္ဌိတန္တိ ‘‘တေသံ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေသန္တိ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ။ နိသိန္နဋ္ဌာနံ အာဋာနာဋနဂရံ။ တတ္ထ ဟိ နိသိန္နာ တေ ဣမံ ပရိတ္တံ ဗန္ဓိံသု။ တေသံ နိသိန္နဋ္ဌာနတောတိ ဝါ သတ္ထု သန္တိကေ တေသံ နိသိန္နဋ္ဌာနတော။ ဥဘယထာပိ သူရိယဿ ဥဒယဋ္ဌာနာ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ နာမ ဟောတိ။ ပုရိမပက္ခံယေဝေတ္ထ ဝဏ္ဏေန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣတော သာ ပုရိမာ ဒိသာ’’တိ။ သူရိယော၊ ပန စန္ဒနက္ခတ္တာဒယော စ သိနေရုံ ဒက္ခိဏတော၊ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတဉ္စ ဝါမတော ကတွာ ပရိဝတ္တေန္တိ။ ယတ္ထ စ နေသံ ဥဂ္ဂမနံ ပညာယတိ၊ သာ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ။ ယတ္ထ ဩက္ကမနံ ပညာယတိ၊ သာ ပစ္ဆိမာ ဒိသာ။ ဒက္ခိဏပဿေ ဥတ္တရာ ဒိသာ၊ ဝါမပဿေ ဒက္ခိဏာ ဒိသာတိ စတုမဟာဒီပဝါသီနံ ပစ္စေကံ သိနေရု ဥတ္တရာဒိသာယမေဝ၊ တသ္မာ အနဝဋ္ဌိတာ ဒိသာဝဝတ္ထာတိ အာဟ ‘‘ဣတိ နံ အာစိက္ခတိ ဇနော’’တိ။ ယံ ဒိသန္တိ ယံ ပုရတ္ထိမဒိသံ ယသဿီတိ မဟာပရိဝါရော။ ကောဋိသတသဟဿပရိမာဏာ ဟိ ဒေဝတာ အဘိဏှံ ပရိဝါရေန္တိ။ စန္ဒနနာဂရုက္ခာဒီသု ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတိသုဂန္ဓာနံ အဗ္ဗနတော၊ တေဟိ ဒိတ္တဘာဝူပဂမနတော ‘‘ဂန္ဓဗ္ဗာ’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝါနံ အဓိပတိ ဘာဝတော။ မေ သုတန္တိ ဧတ္ထ မေတိ နိပါတမတ္တံ။ သုတန္တိ ဝိဿုတန္တိ အတ္ထော။ အယဉှေတ္ထ ယောဇနာ – တဿ ဓတရဋ္ဌမဟာရာဇဿ ပုတ္တာပိ ဗဟဝေါ။ ကိတ္တကာ? အသီတိ၊ ဒသ ဧကော စ။ ဧကနာမာ။ ကထံ? ဣန္ဒနာမာ။ ‘‘မဟပ္ဖလာ’’တိ စ သုတံ ဝိဿုတမေတံ လောကေတိ။

အာဒိစ္စော ဂေါတမဂေါတ္တော၊ ဘဂဝါပိ ဂေါတမဂေါတ္တော၊ အာဒိစ္စေန သမာနဂေါတ္တတာယ အာဒိစ္စော ဗန္ဓု ဧတဿာတိပိ အာဒိစ္စဗန္ဓု၊ အာဒိစ္စဿ ဝါ ဗန္ဓူတိ အာဒိစ္စဗန္ဓု၊ တံ အာဒိစ္စဗန္ဓုနံ။ အနဝဇ္ဇေနာတိ အဝဇ္ဇပဋိပက္ခေန ဗြဟ္မဝိဟာရေန။ သမေက္ခသိ ဩဓိသော၊ အနောဓိသော စ ဖရဏေန ဩလောကေသိအာသယာနုသယစရိယာဓိမုတ္တိအာဒိဝိဘာဂါဝဗောဓဝသေန။ ဝတွာ ဝန္ဒန္တီတိ ‘‘လောကဿ အနုကမ္ပကော’’တိ ကိတ္တေတွာ ဝန္ဒန္တိ။ သုတံ နေတန္တိ သုတံ နနူတိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ နု-သဒ္ဒေါ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန နောကာရောယန္တိ အဓိပ္ပာယေန အမှေဟီတိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဧတန္တိ ဧတံ တထာ ပရိကိတ္တေတွာ အမနုဿာနံ ဒေဝတာနံ ဝန္ဒနံ။ ဝဒန္တိ ဓတရဋ္ဌမဟာရာဇဿ ပုတ္တာ။

၂၇၉။ ယေန ပေတာ ပဝုစ္စန္တီတိ ဧတ္ထ ဝစနသေသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ယထာရုတဝသေနေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယေန ဒိသာဘာဂေန နီဟရီယန္တူတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ အာဟ။ ဍယှန္တု ဝါတိ ပေတေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဆိဇ္ဇန္တု ဝါ ဟတ္ထပါဒါဒိကေ ပိသုဏာ ပိဋ္ဌိမံသိကာ။ ဟညန္တု ပါဏာတိပါတိနောတိအာဒိကာ။ ပဝုစ္စန္တီတိ ဝါ သမုစ္စန္တိ၊ ‘‘အလံ တေသ’’န္တိ သမာစိနီယန္တီတိ အတ္ထော။ ဧဝဉှိ ဝစနသေသေန ဝိနာ ဧဝ အတ္ထော သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ ရဟဿင်္ဂန္တိ ဗီဇံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၂၈၀။ ယသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ သူရိယော အတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ယတော ဌာနတော ဥဒေတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၈၁။ ယေန ဒိသာဘာဂေန ဥတ္တရကုရု ရမ္မော အဝဋ္ဌိတော၊ ဣတော သာ ဥတ္တရာ ဒိသာတိ ယောဇနာ။ မဟာနေရူတိ မဟန္တော၊ မဟနီယော စ နေရုသင်္ခါတော ပဗ္ဗတော။ တေနာဟ ‘‘မဟာသိနေရု ပဗ္ဗတရာဇာ’’တိ။ ရဇတမယံ။ တထာ ဟိ တဿ ပဘာယ အဇ္ဈောတ္ထတံ တဿံ ဒိသာယံ သမုဒ္ဒေါဒကံ ခီရံ ဝိယ ပညာယတိ။ မဏိမယန္တိ ဣန္ဒနီလမယံ။ တထာ ဟိ ဒက္ခိဏဒိသာယ သမုဒ္ဒေါဒကံ ယေဘုယျေန နီလဝဏ္ဏံ ဟုတွာ ပညာယတိ၊ တထာ အာကာသံ။ မနုဿာ ဇာယန္တိ။ ကထံ ဇာယန္တိ? အမမာ အပရိဂ္ဂဟာတိ ယောဇနာ။ မမတ္တဝိရဟိတာတိ ‘‘ဣဒံ မမ ဣဒံ မမာ’’တိ မမင်္ကာရဝိရဟိတာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယဒိ တေသံ ‘‘အယံ မယှံ ဘရိယာ’’တိ ပရိဂ္ဂဟော နတ္ထိ၊ ‘‘အယံ မေ မာတာ၊ အယံ ဘဂိနီ’’တိ ဧဝရူပါ ဣဓ ဝိယ မရိယာဒါပိ န သိယာ မာတုအာဒိဘာဝဿ အဇာနနတောတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘မာတရံ ဝါ’’တိအာဒိ။ ဆန္ဒရာဂေါ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဓမ္မတာသိဒ္ဓဿ သီလဿ အာနုဘာဝေန ပုတ္တေ ဒိဋ္ဌမတ္တေ ဧဝ မာတု ထနတော ထညံ ပဂ္ဃရတိ၊ တေန သညာဏေန နေသံ မာတရိ ပုတ္တဿ မာတုသညာ၊ မာတု စ ပုတ္တေ ပုတ္တသညာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ’’တိ ကေစိ။

နင်္ဂလာတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘နင်္ဂလာနိပီ’’တိ။ အကဋ္ဌေတိ အကသိတေ အကတကသိကမ္မေ။

တဏ္ဍုလာဝ တဿ ဖလန္တိ သတ္တာနံ ပုညာနုဘာဝဟေတုကာ ထုသာဒိအဘာဝေန တဏ္ဍုလာ ဧဝ တဿ သာလိဿ ဖလံ။ တုဏ္ဍိကိရန္တိ ပစနဘာဇနဿ နာမန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥက္ခလိယ’’န္တိ။ အာကိရိတွာတိ တဏ္ဍုလာနိ ပက္ခိပိတွာ။ နိဒ္ဓူမင်္ဂါရေနာတိ ဓူမင်္ဂါရရဟိတေန ကေဝလေန အဂ္ဂိနာ။ ဇောတိကပါသာဏတော အဂ္ဂိမှိ ဥဋ္ဌဟန္တေ ကုတော ဓူမင်္ဂါရာနံ သမ္ဘဝေါ။ ဘောဇနန္တိ ဩဒနမေဝါဓိပ္ပေတန္တိ ‘‘ဘောဇနမေဝါ’’တိ အဝဓာရဏံ ကတွာ တေန နိဝတ္တေတဗ္ဗံ ဒဿေန္တော ‘‘အညော သူပေါ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ န ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ယဒိ ဧဝံ ရသဝိသေသယုတ္တော တေသံ အာဟာရော န ဟောတီတိ? နောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဘုဉ္ဇန္တာနံ…ပေ… ရသော ဟောတီ’’တိ အာဟ။ မစ္ဆရိယစိတ္တံ နာမ န ဟောတီတိ ဓမ္မတာသိဒ္ဓဿ သီလဿ အာနုဘာဝေန။ တထာ ဟိ တေ ကတ္ထစိပိ အမမာ ပရိဂ္ဂဟာဝ ဟုတွာ ဝသန္တိ။

အပိစ တတ္ထ ဥတ္တရကုရုကာနံ ပုညာနုဘာဝသိဒ္ဓါ အယမ္ပိ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော – တတ္ထ ကိရ တေသု တေသု ပဒေသေသု ဃနစိတပတ္တသဉ္ဆန္နသာခါပသာခါ ကူဋာဂါရူပမာ မနောရမာ ရုက္ခာ တေသံ မနုဿာနံ နိဝေသနကိစ္စံ သာဓေန္တိ၊ ယတ္ထ သုခံ နိဝသန္တိ၊ အညေပိ တတ္ထ ရုက္ခာ သုဇာတာ သဗ္ဗဒါပိ ပုပ္ဖိတဂ္ဂါ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဇလာသယာပိ ဝိကသိတကမလကုဝလယပုဏ္ဍရီကသောဂန္ဓိကာဒိပုပ္ဖသဉ္ဆန္နာ သဗ္ဗကာလံ ပရမသုဂန္ဓံ သမန္တတော ပဝါယန္တာ တိဋ္ဌန္တိ။ သရီရမ္ပိ တေသံ အတိဒီဃတာဒိဒေါသရဟိတံ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပန္နံ ဇရာယ အနဘိဘူတတ္တာ ဝလိပလိတာဒိဒေါသရဟိတံ ယာဝတာယုကံ အပရိက္ခီဏဇဝဗလပရက္ကမသောဘမေဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ အနုဋ္ဌာနဖလူပဇီဝိတာယ န စ နေသံ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိဝသေန၊ အာဟာရပရိယေဋ္ဌိဝသေန ဒုက္ခံ အတ္ထိ၊ တတော ဧဝ န ဒါသဒါသိကမ္မကရာဒိပရိဂ္ဂဟော အတ္ထိ၊ န စ တတ္ထ သီတုဏှဍံသမကသဝါတာတပသရီသပဝါဠာဒိပရိဿယော အတ္ထိ။ ယထာ နာမေတ္ထ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ပစ္စူသဝေလာယံ သမသီတုဏှဥတု ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ သဗ္ဗကာလံ သမသီတုဏှောဝ ဥတု ဟောတိ၊ န စ တေသံ ကောစိ ဥပဃာတော၊ ဝိဟေသာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အကဋ္ဌပါကိမမေဝ သာလိံ အကဏံ အထုသံ သုဂန္ဓံ တဏ္ဍုလဖလံ ပရိဘုဉ္ဇန္တာနံ နေသံ ကုဋ္ဌံ၊ ဂဏ္ဍော၊ ကိလာသော၊ သောသော၊ ကာသော၊ သာသော၊ အပမာရော၊ ဇရောတိ ဧဝမာဒိကော န ကောစိ ရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ န တေ ခုဇ္ဇာ ဝါ ဝါမနကာ ဝါ ကာဏာ ဝါ ကုဏီ ဝါ ခဉ္ဇာ ဝါ ပက္ခဟတာ ဝါ ဝိကလင်္ဂါ ဝါ ဝိကလိန္ဒြိယာ ဝါ ဟောန္တိ။ ဣတ္ထိယောပိ တတ္ထ နာတိဒီဃာ နာတိရဿာ နာတိကိသာ နာတိထူလာ နာတိကာဠာ နာစ္စောဒါတာ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တရူပါ ဟောန္တိ။ တထာ ဟိ ဒီဃင်္ဂုလီ တမ္ဗနခီ လမ္ဗတ္ထနာ တနုမဇ္ဈာ ပုဏ္ဏစန္ဒမုခီ ဝိသာလက္ခီ မုဒုဂတ္တာ သံဟိတူရူ ဩဒါတဒန္တာ ဂမ္ဘီရနာဘီ တနုဇင်္ဃာ ဒီဃနီလဝေလ္လိတကေသီ ပုထုလသုသောဏီ နာတိလောမာနာလောမာ သုဘဂါ ဥတုသုခသမ္ဖဿာ သဏှာ သခိလသမ္ဘာသာ နာနာဘရဏဝိဘူသိတာ ဝိစရန္တိ။ သဗ္ဗဒါ ဟိ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ ဟောန္တိ။ ပုရိသာ စ ပဉ္စဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ၊ န ပုတ္တဒါရေသု ရဇ္ဇန္တိ။ အယံ တတ္ထ ဓမ္မတာ။

သတ္တာဟိကမေဝ စ တတ္ထ ဣတ္ထိပုရိသာ ကာမရတိယာ ဝိဟရန္တိ၊ တတော ဝီတရာဂါ ယထာသကံ ဂစ္ဆန္တိ။ န တတ္ထ ဣဓ ဝိယ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ၊ ဂဗ္ဘပရိဟရဏမူလကံ၊ ဝိဇာယနမူလကံ ဝါ ဒုက္ခံ ဟောတိ။ ရတ္တကဉ္စုကတော ကဉ္စနပဋိမာ ဝိယ ဒါရကာ မာတုကုစ္ဆိတော အမက္ခိတာ ဧဝ သေမှာဒိနာ သုခေနေဝ နိက္ခမန္တိ၊ အယံ တတ္ထ ဓမ္မတာ။

မာတာ ပန ပုတ္တံ ဝါ ဓီတရံ ဝါ ဝိဇာယိတွာ တေသံ ဝိစရဏပ္ပဒေသေ ဌပေတွာ အနပေက္ခာ ယထာရုစိ ဂစ္ဆတိ။ တေသံ တတ္ထ သယိတာနံ ယေ ပဿန္တိ ပုရိသာ၊ ဣတ္ထိယော ဝါ၊ တေ အတ္တနော အင်္ဂုလိယော ဥပနာမေန္တိ၊ တေသံ ကမ္မဗလေန တတော ခီရံ ပဝတ္တတိ၊ တေန ဒါရကာ ယာပေန္တိ။ ဧဝံ ပန ဝဍ္ဎန္တာ ကတိပယဒိဝသေဟေဝ လဒ္ဓဗလာ ဟုတွာ ဒါရိကာ ဣတ္ထိယော ဥပဂစ္ဆန္တိ၊ ဒါရကာ ပုရိသေ။ ကပ္ပရုက္ခတော ဧဝ စ တေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝတ္ထာဘရဏာနိ နိပ္ပဇ္ဇန္တိ။ နာနာဝိရာဂဝဏ္ဏဝိစိတ္တာနိ ဟိ သုခုမာနိ မုဒုသုခသမ္ဖဿာနိ ဝတ္ထာနိ တတ္ထ တတ္ထ ကပ္ပရုက္ခေသု ဩလမ္ဗန္တာနိ ဣဋ္ဌန္တိ။ နာနာဝိဓရံသိဇာလသမုဇ္ဇလဝိဝိဓဝဏ္ဏရတနဝိနဒ္ဓါနိ အနေကဝိဓမာလာကမ္မလတာကမ္မဘိတ္တိကမ္မဝိစိတ္တာနိ သီသူပဂဂီဝူပဂဟတ္ထူပဂကဋူပဂပါဒူပဂါနိ သောဝဏ္ဏမယာနိ အာဘရဏာနိ စ ကပ္ပရုက္ခတော ဩလမ္ဗန္တိ။ တထာ ဝီဏာမုဒိင်္ဂပဏဝသမ္မတာဠသင်္ခဝံသဝေတာဠပရိဝါနိဝလ္လကီပဘုတိကာ တူရိယဘဏ္ဍာပိ တတော တတော ဩလမ္ဗန္တိ။ တတ္ထ စ ဗဟူ ဖလရုက္ခာ ကုမ္ဘမတ္တာနိ ဖလာနိ ဖလန္တိ မဓုရရသာနိ၊ ယာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တေ သတ္တာဟမ္ပိ ခုပ္ပိပါသာဟိ န ဗာဓီယန္တိ။ နဇ္ဇောပိ တတ္ထ သုဝိသုဒ္ဓဇလာ သုပတိတ္ထာ ရမဏီယာ အကဒ္ဒမာ ဝါလုကတလာ နာတိသီတာ နာစ္စုဏှာ သုရဘိဂန္ဓီဟိ ဇလဇပုပ္ဖေဟိ သဉ္ဆန္နာ သဗ္ဗကာလံ သုရဘိံ ဝါယန္တိယော သန္ဒန္တိ။ န တတ္ထ ကဏ္ဋကတိဏကက္ခဠဂစ္ဆလတာ ဟောန္တိ၊ အကဏ္ဋကာ ပုပ္ဖဖလသမ္ပန္နာ ဧဝ ဟောန္တိ။ စန္ဒနနာဂရုက္ခာ သယမေဝ ရသံ ပဂ္ဃရန္တိ။ နှာယိတုကာမာ စ နဒီတိတ္ထေ ဧကဇ္ဈံ ဝတ္ထာဘရဏာနိ ဌပေတွာ နဒိံ ဩတရိတွာ နှတွာ ဥတ္တိဏ္ဏုတ္တိဏ္ဏာ ဥပရိဋ္ဌိမံ ဝတ္ထာဘရဏံ ဂဏှန္တိ၊ န တေသံ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဣဒံ မမ၊ ဣဒံ ပရဿာ’’တိ၊ တတော ဧဝ န တေသံ ကောစိ ဝိဂ္ဂဟော ဝါ ဝိဝါဒေါ ဝါ။ သတ္တာဟိကာ ဧဝ စ နေသံ ကာမရတိကီဠာ ဟောတိ၊ တတော ဝီတရာဂါ ဝိယ ဝိစရန္တိ။ ယတ္ထ စ ရုက္ခေ သယိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ တတ္ထေဝ သယနံ ဥပလဘန္တိ။ မတေ စ သတ္တေ ဒိသွာ န ရောဒန္တိ၊ န သောစန္တိ၊ တဉ္စ မဏ္ဍယိတွာ နိက္ခိပန္တိ။ တာဝဒေဝ စ နေသံ တထာရူပါ သကုဏာ ဥပဂန္တွာ မတံ ဒီပန္တရံ နေန္တိ။ တသ္မာ သုသာနံ ဝါ အသုစိဋ္ဌာနံ ဝါ တတ္ထ နတ္ထိ။ န စ တတော မတာ နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ ပေတ္တိဝိသယံ ဝါ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ ‘‘ဓမ္မတာသိဒ္ဓဿ ပဉ္စသီလဿ အာနုဘာဝေန တေ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဝဿသဟဿမေဝ စ နေသံ သဗ္ဗကာလံ အာယုပ္ပမာဏံ။ သဗ္ဗမေတံ တေသံ ပဉ္စသီလံ ဝိယ ဓမ္မတာသိဒ္ဓံ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဥတ္တရကုရုဒီပေ။

ဧကခုရံ ကတွာတိ အနေကသဖမ္ပိ ဧကသဖံ ဝိယ ကတွာ၊ အဿံ ဝိယ ကတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဂါဝိ’’န္တိ ဝတွာ ပုန ‘‘ပသု’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂါဝိတော ဣတရော သဗ္ဗော စတုပ္ပဒေါ ဣဓ ‘‘ပသူ’’တိ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဌပေတွာ ဂါဝိ’’န္တိ။

တဿာတိ ဂဗ္ဘိနိတ္ထိယာ။ ပိဋ္ဌိ ဩနမိတုံ သဟတီတိ ကုစ္ဆိယာ ဂရုဘာရတာယ တေသံ အာရုဠှကာလေ ပိဋ္ဌိ ဩနမတိ၊ တေသံ နိသဇ္ဇံ သဟတိ ပလ္လင်္ကေ နိသိန္နာ ဝိယ ဟောန္တိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကေတိ ကမ္မပထသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကေ။ ဧတ္ထာတိ ဇမ္ဗုဒီပေ။ ဧတ္ထ ဟိ ဇနပဒဝေါဟာရော၊ န ဥတ္တရကုရုမှိ။ တထာ ဟိ ‘‘ပစ္စန္တိမမိလက္ခုဝါသိကေ’’တိ စ ဝုတ္တံ။

တဿ ရညောတိ ဝေဿဝဏမဟာရာဇဿ။ ဣတိ သော အတ္တာနမေဝ ပရံ ဝိယ ကတွာ ဝဒတိ။ ဧသေဝ နယော ပရတောပိ။ ဗဟုဝိဓံ နာနာရတနဝိစိတ္တံ နာနာသဏ္ဌာနံ ရထာဒိ ဒိဗ္ဗယာနံ ဥပဋ္ဌိတမေဝ ဟောတိ သုဒန္တဝါဟနယုတ္တံ၊ န နေသံ ယာနာနံ ဥပဋ္ဌာပနေ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ အတ္ထိ။ ဧတာနီတိ ဟတ္ထိယာနာဒီနိ။ နေသန္တိ ဝေဿဝဏပရိစာရိကာနံ။ ကပ္ပိတာနိ ဟုတွာ ဥဋ္ဌိတာနိ အာရုဟိတုံ ဥပကပ္ပနယာနာနိ။ နိပန္နာပိ နိသိန္နာပိ ဝိစရန္တိ စန္ဒိမသူရိယာ ဝိယ ယထာသကံ ဝိမာနေသု။

နဂရာ အဟူတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘နဂရာနိ ဘဝိံသူတိ အတ္ထော’’တိ။ အာဋာနာဋာ နာမာတိ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန လဒ္ဓနာမံ နဂရံ အာသိ။

တသ္မိံ ဌတွာတိ တသ္မိံ ပဒေသေ ပရကုသိဋနာဋာနာမကေ နဂရေ ဌတွာ။ တတော ဥဇုံ ဥတ္တရဒိသာယံ။ ဧတဿာတိ ကသိဝန္တနဂရဿ။ အပရဘာဂေ အပရကောဋ္ဌာသေ၊ ပရတော ဣစ္စေဝ အတ္ထော။

ကုဝေရောတိ တဿ ပုရိမဇာတိသမုဒါဂတံ နာမန္တိ တေနေဝ ပသင်္ဂေန ယေနာယံ သမ္ပတ္တိ အဓိဂတာ၊ တဒဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ အာစိက္ခိတုံ ‘‘အယံ ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥစ္ဆုဝပ္ပန္တိ ဥစ္ဆုသဿံ။ အဝသေသသာလာဟီတိ အဝသေသယန္တသာလာဟိ၊ နိဿက္ကဝစနဉ္စေတံ။ တတ္ထေဝါတိ ပုညတ္ထံ ဒိန္နသာလာယမေဝ။

ပဋိဧသန္တောတိ ပတိ ပတိ အတ္ထေ ဧသန္တော ဝီမံသန္တော။ န ကေဝလံ တေ ဝီမံသန္တိ ဧဝ၊ အထ ခေါ တမတ္ထံ ပတိဋ္ဌာပေန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္ထေ ဥပပရိက္ခမာနာ အနုသာသမာနာ’’တိ။ ယက္ခရဋ္ဌိကာတိ ယက္ခရဋ္ဌာဓိပတိနော။ ယက္ခာ စ ဝေဿဝဏဿ ရညော နိဝေသနဒွါရေ နိယုတ္တာ စာတိ ယက္ခဒေါဝါရိကာ၊ တေသံ ယက္ခဒေါဝါရိကာနံ။

ယသ္မာ ဓရဏီပေါရက္ခဏိတော ပုရာဏောဒကံ ဘဿယန္တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုဋ္ဌိ ဟုတွာ နိက္ခမတိ၊ တသ္မာ တံ တတော ဂဟေတွာ မေဃေဟိ ပဝုဋ္ဌံ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယတော ပေါက္ခရဏိတော ဥဒကံ ဂဟေတွာ မေဃာ ပဝဿန္တီ’’တိ။ ယတောတိ ယတော ဓရဏီပေါက္ခရဏိတော။ သဘာတိ ယက္ခာနံ ဥပဋ္ဌာနသဘာ။

တသ္မိံ ဌာနေတိ တဿာ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေ ယက္ခာနံ ဝသနဝနေ။ သဒါ ဖလိတာတိ နိစ္စကာလံ သဉ္ဇာတဖလာ။ နိစ္စပုပ္ဖိတာတိ နိစ္စံ သဉ္ဇာတပုပ္ဖာ။ နာနာဒိဇဂဏာယုတာတိ နာနာဝိဓေဟိ ဒိဇဂဏေဟိ ယုတ္တာ။ တေဟိ ပန သကုဏသင်္ဃေဟိ ဣတော စိတော စ သမ္ပတန္တေဟိ ပရိဗ္ဘမန္တေဟိ ယသ္မာ သာ ပေါက္ခရဏီ အာကုလာ ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိဝိဓပက္ခိသင်္ဃသမာကုလာ’’တိ။ ကောဉ္စသကုဏေဟီတိ သာရသသကုန္တေဟိ။

‘‘ဧဝံ ဝိရဝန္တာန’’န္တိ ဣမိနာ တထာ ဝဿိတဝသေန ‘‘ဇီဝဉ္ဇီဝကာ’’တိ အယံ တေသံ သမညာတိ ဒဿေတိ။ ဥဋ္ဌဝစိတ္တကာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ ဝဿမာနာ’’တိ။ ပေါက္ခရသာတကာတိ ပေါက္ခရသဏ္ဌာနတာယ ‘‘ပေါက္ခရသာတကာ’’တိ ဧဝံ လဒ္ဓနာမာ။

သဗ္ဗကာလံ သောဘတီတိ သဗ္ဗဥတူသု သောဘတိ၊ န တဿာ ဟေမန္တာဒိဝသေန သောဘာဝိရတော အတ္ထိ။ ဧဝံဘူတာ စ နိစ္စံ ပုပ္ဖိတဇလဇထလဇပုပ္ဖတာယ၊ ဖလဘာရဘရိတရုက္ခပရိဝါရိတတာယ၊ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတသလိလတာယ စ နိရန္တရံ သောဘတိ။

၂၈၂။ ပရိကမ္မန္တိ ပုဗ္ဗုပစာရံ။ ပရိသောဓေတွာတိ ဧကက္ခရဿာပိ အဝိရာဓနဝသေန အာစရိယသန္တိကေ သဗ္ဗံ သောဓေတွာ။ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂဟိတာတိ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာယ ပေါရိယာ ဝါစာယ ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂဠာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနီယာ သမ္မဒေဝ ဥဂ္ဂဟိတာ။ တထာ ဟိ ‘‘အတ္ထဉ္စ ဗျဉ္ဇနဉ္စ ပရိသောဓေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထံ ဇာနတော ဧဝ ဟိ ဗျဉ္ဇနံ ပရိသုဇ္ဈတိ၊ နော အဇာနတော။ ပဒဗျဉ္ဇနာနီတိ ပဒဉ္စေဝ ဗျဉ္ဇနဉ္စ အဟာပေတွာ။ ဧဝဉှိ ပရိပုဏ္ဏာ နာမ ဟောတီတိ။ ဝိသံဝါဒေတွာတိ အညထာ ကတွာ။ တေဇဝန္တံ န ဟောတိ ဝိရဇ္ဈနတော စေဝ ဝိမှယတ္ထဘာဝတော စ။ သဗ္ဗသောတိ အနဝသေသတော အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနတော။ တေဇဝန္တံ ဟောတီတိ သဘာဝနိရုတ္တိံ အဝိရာဓေတွာ သုပ္ပဝတ္တိဘာဝေန သာဓနတော။ ဧဝံ ပယောဂဝိပတ္တိံ ပဟာယ ပယောဂသမ္ပတ္တိယာ သတိ ပရိတ္တဿ အတ္ထသာဓကတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဇ္ဈာသယဝိပတ္တိံ ပဟာယ အဇ္ဈာသယသမ္ပတ္တိယာ အတ္ထသာဓကတံ ဒဿေတုံ ‘‘လာဘဟေတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ပရိတ္တဘဏနံ သတ္တာနံ အနတ္ထပဋိဗာဟနဟေတူတိ တဿ ဉာဏကရုဏာပုဗ္ဗကတာ နိဿရဏပက္ခော။ မေတ္တံ ပုရေစာရိကံ ကတွာတိ မေတ္တာမနသိကာရေန သတ္တေသု ဟိတဖရဏံ ပုရက္ခတွာ။

‘‘ဝတ္ထုံ ဝါ’’တိအာဒိ ပုဗ္ဗေ စတုပရိသမဇ္ဈေ ကတာယ သာဓနာယ ဘဂဝတော ပဝေဒနံ။ ဃရဝတ္ထုန္တိ ဝသနဂေဟံ။ နိဗဒ္ဓဝါသန္တိ ပရဂေဟေပိ နေဝါသိကဘာဝေန ဝါသံ န လဘေယျ၊ ယံ ပန မဟာရာဇာနံ၊ ယက္ခသေနာပတီနဉ္စ အဇာနန္တာနံယေဝ ကဒါစိ ဝသိတွာ ဂမနံ၊ တံ အပ္ပမာဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သမိတိန္တိ ယက္ခာဒိသမာဂမံ။ ကာမံ ပါဠိယံ ‘‘န မေ သော’’တိ အာဂတံ၊ ဣတရေသမ္ပိ ပန မဟာရာဇာနမတ္တနာ ဧကဇ္ဈာသယတာယ တေသမ္ပိ အဇ္ဈာသယံ ဟဒယေ ဌပေတွာ ဝေဿဝဏော တထာ အဝေါစ။ ကညံ အနု အနု ဝဟိတုံ အယုတ္တော အနာဝယှော၊ သဗ္ဗကာလံ ကညံ လဒ္ဓုံ အယုတ္တောတိ အတ္ထော၊ တံ အနာဝယှံ။ တေနာဟ ‘‘န အာဝါဟယုတ္တ’’န္တိ။ န ဝိဝယှန္တိ အဝိဝယှံ၊ ကညံ ဂဟေတုမယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘န ဝိဝါဟယုတ္တ’’န္တိ။ အာဟိတော အဟံမာနော ဧတ္ထာတိ အတ္တာ၊ အတ္တဘာဝေါ။ အတ္တာ ဝိသယဘူတော ဧတာသံ အတ္ထီတိ အတ္တာ၊ ပရိဘာသာ၊ တာဟိ။ ပရိယတ္တံ ကတွာ ဝစနေန ပရိပုဏ္ဏာဟိ။ ယထာ ယက္ခာ အက္ကောသိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ ပဝတ္တာ အက္ကောသာ ယက္ခအက္ကောသာ နာမ၊ တေဟိ။ တေ ပန ‘‘ကဠာရက္ခိ ကဠာရဒန္တာ ကာဠဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝံ အာဒယော။

ဝိရုဒ္ဓါတိ ဝိရုဇ္ဈနကာ ပရေဟိ ဝိရောဓိနော။ ရဘသာတိ သာရမ္ဘကာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ကရဏုတ္တရိယာ’’တိ။ ရဘသာတိ ဝါ သာဟသိကာ။ သာမိနော မနသော အဿဝါတိ မနဿာ၊ ကိင်္ကရာ။ ယေ ဟိ ‘‘ကိံ ကရောမိ ဘဒ္ဒန္တေ’’တိ သာမိကဿ ဝသေ ဝတ္တန္တိ၊ တေ ဧဝံ ဝုစ္စန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယက္ခသေနာပတီနံ ယေ မနဿာ၊ တေသ’’န္တိ။ အာဏာယ အဝရောဓိတုပစာရာ အဝရုဒ္ဓါ၊ တေ ပန အာဏာဝတော ပစ္စတ္ထိကာ နာမ ဟောန္တီတိ ‘‘ပစ္စာမိတ္တာ ဝေရိနော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဇ္ဈာပေတဗ္ဗန္တိ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ စိန္တာပေတဗ္ဗံ၊ တံ ပန ဥဇ္ဈာပနံ တေသံ နီစကိရိယာယ ဇာနာပနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဇာနာပေတဗ္ဗာ’’တိ။

ပရိတ္တပရိကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

ပရိတ္တဿ ပရိကမ္မံ ကထေတဗ္ဗန္တိ အာဋာနာဋိယပရိတ္တဿ ပရိကမ္မံ ပုဗ္ဗုပစာရဋ္ဌာနိယံ မေတ္တသုတ္တာဒိ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ တံ လဒ္ဓါသေဝနံ ဟုတွာ တေဇဝန္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ပဌမမေဝ ဟီ’’တိအာဒိ။ ပိဋ္ဌံ ဝါ မံသံ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော၊ တေန မစ္ဆဃတသူပါဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဩတာရံ လဘန္တိ အတ္တနာ ပိယာယိတဗ္ဗအာဟာရဝသေန ပိယာယိတဗ္ဗဋ္ဌာနဝသေန စ။ ‘‘ပရိတ္တ…ပေ… နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာဝ ပရိတ္တကာရကဿ ဘိက္ခုနော ပရိသုဒ္ဓိပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။

‘‘ပရိတ္တကာရကော…ပေ… သမ္ပရိဝါရိတေနာ’’တိ ဣဒံ ပရိတ္တကရဏေ ဗာဟိရရက္ခာသံဝိဓာနံ။ ‘‘မေတ္တစိတ္တံ …ပေ… ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ အဗ္ဘန္တရရက္ခာ ဥဘယတော ရက္ခာသံဝိဓာနံ။ ဧဝဉှိ အမနုဿာ ပရိတ္တကရဏဿ အန္တရာယံ ကာတုံ န ဝိသဟန္တိ။ မင်္ဂလကထာ ဝတ္တဗ္ဗာ ပုဗ္ဗုပစာရဝသေန။ သဗ္ဗသန္နိပါတောတိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ၊ တသ္မိံ ဝါ ဂါမခေတ္တေ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ သန္နိပါတော။ ဃောသေတဗ္ဗော၊‘‘စေတိယင်္ဂဏေ သဗ္ဗေဟိ သန္နိပတိတဗ္ဗ’’န္တိ။ အနာဂန္တုံ နာမ န လဗ္ဘတိ အမနုဿေန ဗုဒ္ဓါဏာဘယေန၊ ရာဇာဏာဘယေန စ။ ဂဟိတကာပဒေသေန အမနုဿောဝ ပုစ္ဆိတော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အမနုဿဂ္ဂဟိတကော ‘တွံ ကော နာမာ’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ။ မာလာဂန္ဓာဒီသု ပူဇနတ္ထံ ဝိနိယုဉ္ဇိယမာနေသု။ ပတ္တီတိ တုယှံ ပတ္တိဒါနံ။ ပိဏ္ဍပါတေ ပတ္တီတိ ပိဏ္ဍပါတေ ဒိယျမာနေ ပတ္တိဒါနံ။ ဒေဝတာနန္တိ ယက္ခသေနာပတီနံ။ ပရိတ္တံ ဘဏိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘မေတ္တစိတ္တံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ’’တိ စ ‘‘မင်္ဂလကထာ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ စ ‘‘ဝိဟာရဿ ဥပဝနေ’’တိ ဧဝမာဒိ စ သဗ္ဗံ ဂိဟီနံ ပရိတ္တကရဏေ ဝုတ္တံ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗမေဝ။

သရီရေ အဓိမုစ္စတီတိ သရီရံ အနုပဝိသိတွာ ဝိယ အာဝိသန္တော ယထာ ဂဟိတကဿ ဝသေန န ဝတ္တတိ၊ အတ္တနော ဧဝ ဝသေန ဝတ္တတိ၊ ဧဝံ အဓိမုစ္စတိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ တိဋ္ဌတိ။ တေနာဟ ‘‘အာဝိသတီတိ တဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ။ လဂ္ဂတီတိ တတ္ထေဝ လဂ္ဂေါ အလ္လီနော ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘န အပေတီ’’တိ။ ရောဂံ ဝဍ္ဎေန္တောတိ ဓာတူနံ သမဘာဝေန ဝတ္တိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန ဥပ္ပန္နံ ရောဂံ ဝဍ္ဎေန္တော။ ဓာတူနံ ဝိသမဘာဝါပတ္တိယာ စ အာဟာရဿ စ အရုစ္စနေန ဂဟိတကဿ သရီရေ လောဟိတံ သုဿတိ၊ မံသံ မိလာယတိ၊ တံ ပနဿ ယက္ခော ဓာတုက္ခောဘနိမိတ္တတာယ ကရောန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပမံသလောဟိတံ ကရောန္တော’’တိ။

၂၈၃။ တေသံ နာမာနိ ဣန္ဒာဒိနာမဘာဝေန ဝေါဟရိတဗ္ဗတော။ တတောတိ တတော အာရောစနတော ပရံ။ တေတိ ယက္ခသေနာပတယော။ ဩကာသော န ဘဝိဿတီတိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနိယော၊ ဥပါသကဥပါသိကာယော ဝိဟေဌေတုံ အဝသရော န ဘဝိဿတိ သမ္မဒေဝ အာရက္ခာယ ဝိဟိတတ္တာတိ။

အာဋာနာဋိယသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၁၀။ သင်္ဂီတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၉၆။ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေတိ ဗုဒ္ဓခေတ္တဘူတေ ဒသသဟဿပရိမာဏေ စက္ကဝါဠေ။ တတ္ထ ဟိ ဣမသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဒေဝမနုဿာယေဝ ကတာဓိကာရာ၊ ဣတရေသု ဒေဝါ ဝိသေသဘာဂိနော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ ဉာဏဇာလံ ပတ္ထရိတွာ’’တိ။ ဉာဏဇာလပတ္ထရဏန္တိ စ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ အာသယာဒိဝိဘာဝနဝသေန ဉာဏဿ ပဝတ္တနမေဝ။ တေနာဟ ‘‘လောကံ ဝေါလောကယမာနော’’တိ၊ သတ္တလောကံ ဗျဝလောကယမာနော အာသယာနုသယစရိတာဓိမုတ္တိအာဒိကေ ဝိသေသတော ဩဂါဟေတွာ ပဿန္တောတိ အတ္ထော။ မင်္ဂလံ ဘဏာပေဿန္တိ ‘‘တံ တေသံ အာယတိံ ဝိသေသာဓိဂမဿ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနံ ဟုတွာ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿာ’’တိ။ တီဟိ ပိဋကေဟိ သမ္မသိတွာတိ တိပိဋကတော ဧကကဒုကာဒိနာ သင်္ဂဟေတဗ္ဗဿ သင်္ဂဏှနဝသေန သမ္မသိတွာ ဝီမံသိတွာ။ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတာ အတ္ထာ ပဉှာ၊ တေ ပန ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဧကကာဒိဝသေန အာဂတာ သဟဿံ၊ စုဒ္ဒသ စာတိ အာဟ ‘‘စုဒ္ဒသပဉှာဓိကေန ပဉှသဟဿေန ပဋိမဏ္ဍေတွာ’’တိ။ ဧဝမိဓ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဒဿိတေ ပဉှေ ပရတော သုတ္တပရိယောသာနေ ‘‘ဧကကဝသေန ဒွေ ပဉှာ ကထိတာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၄၉) ဝိဘာဂေန ပရိဂဏေတွာ သယမေဝ ဒဿေဿတိ။

ဥဗ္ဘတကနဝသန္ဓာဂါရဝဏ္ဏနာ

၂၉၇။ ဥစ္စာဓိဋ္ဌာနတာယ တံ သန္ဓာဂါရံ ဘူမိတော ဥဗ္ဘတံ ဝိယာတိ ‘‘ဥဗ္ဘတက’’န္တိ နာမံ လဘတိ။ တေနာဟ ‘‘ဥစ္စတ္တာ ဝါ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ သန္ဓာဂါရသာလာတိ ဧကာ မဟာသာလာ။ ဥယျောဂကရဏာဒီသု ဟိ ရာဇာနော တတ္ထ ဌတွာ ‘‘ဧတ္တကာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တု၊ ဧတ္တကာ ပစ္ဆာ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ နိသီဒိတွာ သန္ဓံ ကရောန္တိ မရိယာဒံ ဗန္ဓန္တိ၊ တသ္မာ တံ ဌာနံ ‘‘သန္ဓာဂါရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဥယျောဂဋ္ဌာနတော စ အာဂန္တွာ ယာဝ ဂေဟံ ဂေါမယပရိဘဏ္ဍာဒိဝသေန ပဋိဇဂ္ဂနံ ကရောန္တိ၊ တာဝ ဧကံ ဒွေ ဒိဝသေ တေ ရာဇာနော တတ္ထ သန္ထမ္ဘန္တီတိပိ သန္ဓာဂါရံ၊ တေသံ ရာဇူနံ သဟ အတ္ထာနုသာသနအဂါရန္တိပိ သန္ဓာဂါရန္တိ။ ယသ္မာ ဝါ တေ တတ္ထ သန္နိပတိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ ကသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣမသ္မိံ ကာလေဝပိတု’’န္တိအာဒိနာ ဃရာဝါသကိစ္စံ သန္ဓရန္တိ၊ တသ္မာ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ ဃရာဝါသံ တတ္ထ သန္ဓရန္တီတိပိ သန္ဓာဂါရံ၊ သာ ဧဝ သာလာတိ သန္ဓာဂါရသာလာ။ ဒေဝတာတိ ဃရဒေဝတာ။ နိဝါသဝသေန အနဇ္ဈာဝုတ္ထတ္တာ ‘‘ကေနစိ ဝါ မနုဿဘူတေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကမ္မကရဏဝသေန ပန မနုဿာ တတ္ထ နိသဇ္ဇာဒီနိ ကပ္ပေသုမေဝ။ ‘‘သယမေဝ ပန သတ္ထု ဣဓာဂမနံ အမှာကံ ပုညဝသေနေဝ၊ အဟော မယံ ပုညဝန္တော’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဧဝံ သမ္မာ စိန္တေသုန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘အမှေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။

၂၉၈။ အဋ္ဋကာတိ စိတ္တကမ္မကရဏတ္ထံ ဗဒ္ဓါ မဉ္စကာ။ မုတ္တမတ္တာတိ တာဝဒေဝ သန္ဓာဂါရေ နဝကမ္မဿ နိဋ္ဌာပိတဘာဝမာဟ၊ တေန‘‘အစိရကာရိတ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ။ အရညံ အာရာမော အာရမိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဧတေသန္တိ အရညာရာမာ။ သန္ထရဏံ သန္ထရိ၊ သဗ္ဗော သကလော သန္ထရိ ဧတ္ထာတိ သဗ္ဗသန္ထရိ၊ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသောယံ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ သဗ္ဗံ သန္ထတံ ဟောတိ၊ ဧဝ’’န္တိ။

၂၉၉။ သမန္တပါသာဒိကောတိ သမန္တတော သဗ္ဗဘာဂေန ပသာဒါဝဟော စာတုရိယသော။ ‘‘အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ ဂဏှာတီ’’တိ ဣဒံ ဗုဒ္ဓါနံ ကာယပ္ပဘာယ ပကတိယာ အသီတိဟတ္ထေ ဌာနေ အဘိဗျာပနတော ဝုတ္တံ။ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန ပန အနန္တံ အပရိမာဏံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇောတတေဝ။ နီလပီတလောဟိတောဒါတမဉ္ဇဋ္ဌပဘဿရဝသေန ဆဗ္ဗဏ္ဏာ။ သဗ္ဗေ ဒိသာဘာဂါတိ သရီရပ္ပဘာယ ဗာဟုလ္လတော ဝုတ္တံ။

အဗ္ဘမဟိကာဒီဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ သုညံ န သောဘတိ၊ တာရကာစိတံ ပန အန္တလိက္ခံ တာသံ ပဘာဟိ သမန္တတော ဝိဇ္ဇောတမာနံ ဝိရောစတီတိ အာဟ ‘‘သမုဂ္ဂတတာရကံ ဝိယ ဂဂနတလ’’န္တိ။ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လောတိ မူလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သာခဂ္ဂါ ဖုလ္လော။ ‘‘ပဋိပါဋိယာဌပိတာန’’န္တိအာဒိ ပရိကပ္ပူပမာ။ တထာ ဟိ ဝိယ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ သိရိယာ သိရိံ အဘိဘဝမာနံ ဝိယာတိ အတ္တနော သောဘာယ တေသံ သောဘန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဘိက္ခူပိ သဗ္ဗေဝါ’’တိ ဣဒံ နေသံ ‘‘အပ္ပိစ္ဆာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဂုဏေသု လောကိယဂုဏာနံ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ န ဟိ တေ သဗ္ဗေဝ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိနော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သုတ္တန္တံ အာဝဇ္ဇေတွာ…ပေ… အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿန္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၂၉၆)။ တသ္မာ ယေ တတ္ထ အရိယာ၊ တေ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပဒါနံ ဝသေန ဗောဓိတာ ဟောန္တိ။ ယေ ပန ပုထုဇ္ဇနာ၊ တေ လောကိယဂုဏဒီပကေဟိ ပဒေဟီတိ န တထာ ဟေဋ္ဌာ ‘‘အသီတိမဟာထေရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေ အရဟတ္တဘာဂိနော ဂဟိတာ။

ရူပကာယဿ အသီတိအနုဗျဉ္ဇန-ပဋိမဏ္ဍိတ-ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏကာယပ္ပဘာဗျာမပ္ပဘာကေတုမာလာဝိစိတ္တတာဝ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၊ ၃။၂၀၀၊ မ။ နိ။ ၂။၃၈၅) ဗုဒ္ဓဝေသော။ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တဿ ဘဂဝတော ကာယဿ အာလောကိတဝိလောကိတာဒီသု ပရမုက္ကံသဂတော ဗုဒ္ဓါဝေဏိကော အစ္စန္တုပသမော ဗုဒ္ဓဝိလာသော။ အဿန္တိ တဿံ။

သန္ဓာဂါရာနုမောဒနပဋိသံယုတ္တာတိ ‘‘သီတံ ဥဏှံ ပဋိဟန္တီ’’တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၂၉၅၊ ၃၁၅) နယေန သန္ဓာဂါရဂုဏူပသဉှိတာ သန္ဓာဂါရကရဏပုညာနိသံသဘာဝိနီ။ ပကိဏ္ဏကကထာတိ သင်္ဂီတိအနာရုဠှာ သုဏန္တာနံ အဇ္ဈာသယာနုရူပတာယ ဝိဝိဓဝိပုလဟေတူပမာသမာလင်္ကတာ နာနာနယဝိစိတ္တာ ဝိတ္ထာရကထာ။ တေနာဟ ‘‘တဒါ ဟီ’’တိအာဒိ။ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယ နိရုပက္ကိလေသတာယ သုဝိသုဒ္ဓေန၊ ဝိပုလောဒါရတာယ အပရိမေယျေန စ အတ္ထေန သုဏန္တာနံ ကာယစိတ္တပရိဠာဟဝူပသမနတော။ ပထဝေါဇံ အာကဍ္ဎန္တော ဝိယ အညေသံ သုဒုက္ကရတာယ၊ မဟာသာရတာယ ဝါ အတ္ထဿ။ မဟာဇမ္ဗုံ မတ္ထကေ ဂဟေတွာ စာလေန္တော ဝိယ စာလနပစ္စယဋ္ဌာနဝသေန ပုဗ္ဗေနာပရံ အနုသန္ဓာနတော။ ယောဇနိယ…ပေ… ပါယမာနော ဝိယ ဒေသနံ စတုသစ္စယန္တေ ပက္ခိပိတွာ အတ္ထဝေဒဓမ္မဝေဒဿေဝ လဘာပနေန သာတမဓုရဓမ္မာမတရသူပသံဟရဏတော။ မဓုဂဏ္ဍန္တိ မဓုပဋလံ။

၃၀၀။ ‘‘တုဏှီဘူတံ တုဏှီဘူတ’’န္တိ ဗျာပနိစ္ဆာယံ ဣဒံ အာမေဍိတဝစနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ ယန္ဒိသ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနုဝိလောကေတွာတိ ဧတ္ထ အနု-သဒ္ဒေါ ‘‘ပရီ’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထော၊ ဝိလောကနဉ္စေတ္ထ သတ္ထု စက္ခုဒွယေနပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ‘‘မံသစက္ခုနာ…ပေ… တတော တတော ဝိလောကေတွာ’’တိ သင်္ခေပတော ဝတွာ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘မံသစက္ခုနာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထေန ကုစ္ဆိတံ ကတံ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ ကုကတမေဝ ကုက္ကုစ္စန္တိ ကတွာ။ ဧဝံ ပါဒကုက္ကုစ္စံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိစ္စလာ နိသီဒိံသု အတ္တနော သုဝိနီတဘာဝေန၊ ဗုဒ္ဓဂါရဝေန စ။ ‘‘အာလောကံ ပန ဝဍ္ဎယိတွာ’’တိအာဒိ ကဒါစိ ဘဂဝါ ဧဝမ္ပိ ကရောတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ။ န ဟိ သတ္ထု သာဝကာနံ ဝိယ ဧဝံ ပယောဂသမ္ပာဒနီယမေတံ ဉာဏံ။ တိရောဟိတဝိဒူရဝတ္တနိပိ ရူပဂတေ မံသစက္ခုနော ပဝတ္တိယာ ဣစ္ဆိတတ္တာ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ အရဟတ္တုပဂံ အရဟတ္တပဒဋ္ဌာနံ။ စက္ခုတလေသု နိမိတ္တံ ဌပေတွာတိ ဘာဝနာနုယောဂသမ္ပတ္တိယာ သဗ္ဗေသံ တေသံ ဘိက္ခူနံ စက္ခုတလေသု လဗ္ဘမာနံ သန္တိန္ဒြိယဝိဂတထိနမိဒ္ဓတာကာရသင်္ခါတံ နိမိတ္တံ အတ္တနော ဟဒယေ ဌပေတွာ သလ္လက္ခေတွာ။ ကသ္မာ အာဂိလာယတိ ကောဋိသတသဟဿဟတ္ထိနာဂါနံ ဗလံ ဓာရေန္တဿာတိ စောဒကဿ အဓိပ္ပာယော။ အာစရိယော ဧသ သင်္ခါရာနံ သဘာဝေါ၊ ယဒိဒံ အနိစ္စတာ။ ယေ ပန အနိစ္စာ၊ တေ ဧကန္တေနေဝ ဥဒယဝယပဋိပီဠိတတာယ ဒုက္ခာ ဧဝ၊ ဒုက္ခသဘာဝေသု တေသု သတ္ထု ကာယေ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ အယံ ပစ္စယောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝတော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပိဋ္ဌိဝါတော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သော စ ခေါ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မပစ္စယာ။ သွာယမတ္ထော ပရမတ္ထဒီပနိယံ ဥဒါနဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘိန္နနိဂဏ္ဌဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၃၀၁။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ ပါသာဒိကသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၆၄)။

၃၀၂။ သွာချာတံ ဓမ္မံ ဒေသေတုကာမောတိ သွာချာတံ ကတွာ ဓမ္မံ ကထေတုကာမော၊ သတ္ထာရာ ဝါ သွာချာတံ ဓမ္မံ သယံ ဘိက္ခူနံ ကထေတုကာမော။ သတ္ထာရာ ဒေသိတဓမ္မမေဝ ဟိ တတော တတော ဂဟေတွာ သာဝကာ သဗြဟ္မစာရီနံ ကထေန္တိ။

ဧကကဝဏ္ဏနာ

၃၀၃။ သမဂ္ဂေဟိ ဘာသိတဗ္ဗန္တိ အညမညံ သမဂ္ဂေဟိ ဟုတွာ ဘာသိတဗ္ဗံ၊ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗဉ္စေဝ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗဉ္စာတိ အတ္ထော။ ယထာ ပန သမဂ္ဂေဟိ သင်္ဂါယနံ ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကဝစနေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကဝစနေဟီတိ ဝိရောဓာဘာဝေန သမာနဝစနေဟိ။ တေနာဟ ‘‘အဝိရုဒ္ဓဝစနေဟီ’’တိအာဒိ။ သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေတုကာမောတိ ယသ္မိံ ဓမ္မေ သင်္ဂါယနေ သာမဂ္ဂိရသာနုဘဝနံ ဣစ္ဆိတံ ဒေသနာကုသလတာယ၊ တတ္ထ ဧကကဒုကတိကာဒိဝသေန ဗဟုဓာ သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေတုကာမော။ သဗ္ဗေ သတ္တာတိ အနဝသေသာ သတ္တာ၊ တေ ပန ဘဝဘေဒတော သင်္ခေပေနေဝ ဘိန္ဒိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ကာမဘဝါဒီသူ’’တိအာဒိမာဟ။ ဗျဓိကရဏာနမ္ပိ ဗာဟိရတ္ထသမာသော ဟောတိ ယထာ ‘‘ဥရသိလောမော’’တိ အာဟ ‘‘အာဟာရတော ဌိတိ ဧတေသန္တိ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ။ တိဋ္ဌတိ ဧတေနာတိ ဌိတိ၊ အာဟာရော ဌိတိ ဧတေသန္တိ အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ သမာသဝိဂ္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ ပစ္စယဋ္ဌိတိကာ၊ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိကာတိ အတ္ထော။ ပစ္စယတ္ထော ဟေတ္ထ အာဟာရ-သဒ္ဒေါ ‘‘အယံ အာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒဿဥပ္ပာဒါယာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၁၈၃၊ ၂၃၂) ဝိယ။ ဧဝဉှိ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ’’တိ ဣမိနာ အသညသတ္တာပိ ပရိဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ သာ ပနာယံ အာဟာရဋ္ဌိတိကတာ နိပ္ပရိယာယတော သင်္ခါရဓမ္မော၊ န သတ္တဓမ္မော။ တေနေဝါဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ အာဂတဋ္ဌာနေ သင်္ခါရလောကော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၃၆၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၊ စူဠနိ။ အဋ္ဌ။ ၆၅၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၆) ယဒိ ဧဝံ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ’’တိ ဣဒံ ကထန္တိ? ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာ ဒေသနာတိ နာယံ ဒေါသော။ ယထာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဧကဓမ္မေ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော သမ္မာ ဝိရဇ္ဇမာနော သမ္မာ ဝိမုစ္စမာနော သမ္မာ ပရိယန္တဒဿာဝီ သမ္မတ္တံ အဘိသမေစ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ၊ ကတမသ္မိံ ဧကဓမ္မေ? သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၇) ဧကော ဓမ္မောတိ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ယွာယံ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ကထာယ သဗ္ဗေသံ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာယ အာဟာရပရိယာယေန သာမညတော ပစ္စယဓမ္မော ဝုတ္တော၊ အယံ အာဟာရော နာမ ဧကော ဓမ္မော။ ယာထာဝတော ဉတွာတိ ယထာသဘာဝတော အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတွာ။ သမ္မဒက္ခာတောတိ တေနေဝ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါကာရေန သမ္မဒေဝ ဒေသိတော။

စောဒကော ဝုတ္တမ္ပိ အတ္ထံ ယာထာဝတော အပ္ပဋိပဇ္ဇမာနော နေယျတ္ထံ သုတ္တပဒံ နီတတ္ထတော ဒဟန္တော ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ’’တိ ဝစနမတ္တေ ဌတွာ ‘‘နနု စာ’’တိအာဒိနာ စောဒေတိ။ အာစရိယော အဝိပရီတံ တတ္ထ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ပဝေဒေန္တော ‘‘န ဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘တေသဉှိ ဈာနံ အာဟာရော ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဈာနန္တိ ဧကဝေါကာရဘဝါဝဟံ သညာယ ဝိရဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တံ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘အနာဟာရာ’’တိ ဝစနံ အသညဘဝေ စတုန္နံ အာဟာရာနံ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပစ္စယာဟာရဿ အဘာဝတော။ ‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိ ဣဒံ သာသနေ ယေသု ဓမ္မေသု ဝိသေသတော အာဟာရ-သဒ္ဒေါ နိရုဠှော၊ ‘‘အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ဧတ္ထ ယဒိ တေ ဧဝ ဂယှန္တိ၊ အဗျာပိတဒေါသော အာပန္နော။ အထ သဗ္ဗောပိ ပစ္စယဓမ္မော အာဟာရောတိ အဓိပ္ပေတော၊ ဣမာယ အာဟာရပါဠိယာ ဝိရောဓော အာပန္နောတိ ဒဿေတုံ အာရဒ္ဓံ။ ‘‘န ဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ ယေနာဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ၊ တံ ဝိဝရန္တော ‘‘ဧတသ္မိဉှိ သုတ္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ ကဗဠီကာရာဟာရာဒီနံ ဩဇဋ္ဌမကရူပါဟရဏာဒိ နိပ္ပရိယာယေန အာဟာရဘာဝေါ။ ယထာ ဟိ ကဗဠီကာရာဟာရော ဩဇဋ္ဌမကရူပါဟရဏေန ရူပကာယံ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ၊ ဧဝံ ဖဿာဒယော စ ဝေဒနာဒိအာဟရဏေန နာမကာယံ ဥပတ္ထမ္ဘေန္တိ၊ တသ္မာ သတိပိ ဇနကဘာဝေ ဥပတ္ထမ္ဘကဘာဝေါ ဩဇာဒီသု သာတိသယော လဗ္ဘမာနော မုချော အာဟာရဋ္ဌောတိ တေ ဧဝ နိပ္ပရိယာယေန အာဟာရလက္ခဏာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သင်္ဂီတိသုတ္တေ။ ပရိယာယေန ပစ္စယော အာဟာရောတိ ဝုတ္တော သဗ္ဗော ပစ္စယော ဓမ္မော အတ္တနော ဖလံ အာဟရတီတိ ဣမံ ပရိယာယံ လဘတီတိ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မာနဉှီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ သဗ္ဗေသံ သင်္ခတဓမ္မာနံ။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သုတ္တေန (အ။ နိ။ ၁၀။၆၁) သမတ္ထေတုံ ‘‘တေနေဝါဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယန္တိ ပစ္စယာဟာရော။

နိပ္ပရိယာယာဟာရောပိ ဂဟိတောဝ ဟောတိ၊ ယာဝတာ သောပိ ပစ္စယဘာဝေနေဝ ဇနကော၊ ဥပတ္ထမ္ဘကော စ ဟုတွာ တံ တံ ဖလံ အာဟရတီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတီတိ။ တတ္ထာတိ ပရိယာယာဟာရော၊ နိပ္ပရိယာယာဟာရောတိ ဒွီသု အာဟာရေသု။ အသညဘဝေ ယဒိပိ နိပ္ပရိယာယာဟာရော န လဗ္ဘတိ၊ ပစ္စယာဟာရော ပန လဗ္ဘတိ ပရိယာယာဟာရလက္ခဏော။ ဣဒါနိ ဣမမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေတုံ ‘‘အနုပ္ပန္နေ ဟိ ဗုဒ္ဓေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တိတ္ထကရမတနိဿိတာနံ ဈာနဘာဝနာယ အသိဇ္ဈနတော ‘‘အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာသနိကာ တာဒိသံ ဈာနံ န နိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ ‘‘တိတ္ထာယတနေ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တိတ္ထိယာ ဟိ ဥပတ္တိဝိသေသေ ဝိမုတ္တိသညိနော၊ အညာဝိရာဂါဝိရာဂေသု အာဒီနဝါနိသံသဒဿိနော ဝါ ဟုတွာ အသညသမာပတ္တိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အက္ခဏဘူမိယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န သာသနိကာ။ ဝါယောကသိဏေ ပရိကမ္မံ ကတွာတိ ဝါယောကသိဏေ ပဌမာဒီနိ တီဏိ ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တတိယဇ္ဈာနေ စိဏ္ဏဝသီ ဟုတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ စတုတ္ထဇ္ဈာနာဓိဂမာယ ပရိကမ္မံ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ’’တိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဝါယောကသိဏေယေဝ ပရိကမ္မံ ဝုတ္တန္တိ? ယဒေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဗြဟ္မဇာလဋီကာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၄၁) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဓီတိ ဇိဂုစ္ဆနတ္ထေ နိပါတော၊ တသ္မာ ဓီ စိတ္တန္တိ စိတ္တံ ဇိဂုစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။ ဓိဗ္ဗတေတံ စိတ္တန္တိ ဧတံ မမ စိတ္တံ ဇိဂုစ္ဆိတံ ဝတ ဟောတု။ ဝတာတိ သမ္ဘာဝနေ၊ တေန ဇိဂုစ္ဆံ သမ္ဘာဝေန္တော ဝဒတိ။ နာမာတိ စ သမ္ဘာဝနေ ဧဝ၊ တေန စိတ္တဿ အဘာဝံ သမ္ဘာဝေတိ။ စိတ္တဿ ဘာဝါဘာဝေသု အာဒီနဝါနိသံသေ ဒဿေတုံ ‘‘စိတ္တဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ခန္တိံ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေတွာတိ ‘‘စိတ္တဿ အဘာဝေါ ဧဝ သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ ဣမံ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိံ၊ တတ္ထ စ အဘိရုစိံ ဥပ္ပာဒေတွာ။

တထာ ဘာဝိတဿ ဈာနဿ ဌိတိဘာဂိယဘာဝပ္ပတ္တိယာ အပရိဟီနဇ္ဈာနဿ တိတ္ထာယတနေ ပဗ္ဗဇိတဿေဝ တထာ ဈာနဘာဝနာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မနုဿလောကေ’’တိ။ ပဏိဟိတော အဟောသီတိ မရဏဿ အာသန္နကာလေ ဌပိတော အဟောသိ။ ယဒိ ဌာနာဒိနာ အာကာရေန နိဗ္ဗတ္တေယျ၊ ကမ္မဗလေန ယာဝ ဘေဒါ တေနေဝါကာရေန တိဋ္ဌေယျ ဝါတိ အာဟ ‘‘သော တေန ဣရိယာပထေနာ’’တိအာဒိ။

ဧဝ ရူပါနမ္ပီတိ ဧဝံ အစေတနာနမ္ပိ။ ပိ-သဒ္ဒေန ပဂေဝ သစေတနာနန္တိ ဒဿေတိ။ ကထံ ပန အစေတနာနံ နေသံ ပစ္စယာဟာရဿ ဥပကပ္ပနန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယ တတ္ထ နိဒဿနံ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာ’’တိအာဒိမာဟ။

ယေ ဥဋ္ဌာနဝီရိယေနေဝ ဒိဝသံ ဝီတိနာမေတွာ တဿ နိဿန္ဒဖလမတ္တံ ကိဉ္စိဒေဝ လဘိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တိ၊ တေ ဥဋ္ဌာနဖလူပဇီဝိနော။ ယေ ပန အတ္တနော ပုညဖလမေဝ ဥပဇီဝေန္တိ၊ တေ ပုညဖလူပဇီဝိနော။ နေရယိကာနံ ပန နေဝ ဥဋ္ဌာနဝီရိယဝသေန ဇီဝိကာကပ္ပနံ၊ ပုညဖလဿ ပန လေသောပိ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယေ ပန တေ နေရယိကာ…ပေ… န ပုညဖလူပဇီဝီတိ ဝုတ္တာ’’တိ။ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ အာဟရဏေန မနောသဉ္စေတနာဟာရောတိ ဝုတ္တာ၊ န ယဿ ကဿစိ ဖလဿာတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ကိံ ပဉ္စ အာဟာရာ အတ္ထီ’’တိ စောဒေတိ။ အာစရိယော နိပ္ပရိယာယာဟာရေ အဓိပ္ပေတေ သိယာ တဝ စောဒနာယာဝသရော၊ သာ ပန ဧတ္ထ အနဝသရာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပဉ္စ န ပဉ္စာတိ ဣဒံ န ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ပရိယာယာဟာရဿေဝ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပေတဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘နနု ပစ္စယော အာဟာရောတိ ဝုတ္တမေတ’’န္တိ အာဟ။ တသ္မာတိ ယဿ ကဿစိ ပစ္စယဿ ‘‘အာဟာရော’’တိ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ ဣဒါနိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါဠိယာ သမတ္ထေန္တော ‘‘ယံ သန္ဓာယာ’’တိအာဒိမာဟ။

မုချာဟာရဝသေနပိ နေရယိကာနံ အာဟာရဋ္ဌိတိကတံ ဒဿေတုံ ‘‘ကဗဠီကာရံ အာဟာရံ…ပေ… သာဓေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ နေရယိကာ သုခပဋိသံဝေဒိနောပိ ဟောန္တီတိ? နောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ခေဠောပိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တယောတိ တယော အရူပါဟာရာ ကဗဠီကာရာဟာရဿ အဘာဝတော။ အဝသေသာနန္တိ အသညသတ္တေဟိ အဝသေသာနံ။ ကာမဘဝါဒီသု နိဗ္ဗတ္တသတ္တာနံ ပစ္စယာဟာရော ဟိ သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏောတိ။ ဧတံ ပဉှန္တိ ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော’’တိ ဧဝံ စောဒိတမေတံ ပဉှံ။ ကထေတွာတိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ။

‘‘တတ္ထ တတ္ထ…ပေ… ဒုက္ခံ ဟောတီ’’တိ ဧတေန ယထာ ဣဓ ပဌမဿ ပဉှဿ နိယျာတနံ၊ ဒုတိယဿ ဥဒ္ဓရဏံ န ကတံ၊ ဧဝံ ဣမိနာ ဧဝ အဓိပ္ပာယေန ဣတော ပရေသု ဒုကတိကာဒိပဉှေသု တတ္ထ တတ္ထ အာဒိပရိယောသာနေသု ဧဝ ဥဒ္ဓရဏနိယျာတနာနိ ကတွာ သေသေသု န ကတန္တိ ဒဿေတိ။ ပဋိစ္စ ဧတသ္မာ ဖလံ ဧတီတိ ပစ္စယော၊ ကာရဏံ၊ တဒေဝ အတ္တနော ဖလံ သင်္ခရောတီတိ သင်္ခါရောတိ အာဟ ‘‘ဣမသ္မိမ္ပိ…ပေ… သင်္ခါရောတိ ဝုတ္တော’’တိ။ အာဟာရပစ္စယောတိ အာဟရဏဋ္ဌဝိသိဋ္ဌော ပစ္စယော။ အာဟရဏဉ္စေတ္ထ ဥပ္ပာဒကတ္တပ္ပဓာနံ၊ သင်္ခရဏံ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တပ္ပဓာနန္တိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ တေနာဟ ‘‘အယမေတ္ထ ဟေဋ္ဌိမတော ဝိသေသော’’တိ။ နိပ္ပရိယာယာဟာရေ ဂဟိတေ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ’’တိ ဝုတ္တေပိ အသညသတ္တာ န ဂဟိတာ ဧဝ ဘဝိဿန္တီတိ ပဒေသဝိသယော သဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ ဟောတိ ယထာ ‘‘သဗ္ဗေ တသန္တိဒဏ္ဍဿာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၃၀)။ န ဟေတ္ထ ခီဏာသဝါဒီနံ ဂဟဏံ ဟောတိ။ ပါကဋော ဘဝေယျ ဝိသေသသာမညဿ ဝိသယတ္တာ ပဉှာနံ။ နော စ ဂဏှိံသု အဋ္ဌကထာစရိယာ။ ဓမ္မော နာမ နတ္ထိ သင်္ခတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဓ ဒုတိယပဉှေ ‘‘သင်္ခါရော’’တိ ပစ္စယော ဧဝ ကထိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။

ယဒါ သမ္မာသမ္ဗောဓိသမဓိဂတော၊ တဒါ ဧဝ သဗ္ဗဉေယျံ သစ္ဆိကတံ ဇာတန္တိ အာဟ ‘‘မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ နိသီဒိတွာ’’တိ။ သယန္တိ သာမံယေဝ။ အဒ္ဓနိယန္တိ အဒ္ဓါနက္ခမံ စိရကာလာဝဋ္ဌာယိ ပါရမ္ပရိယဝသေန။ တေနာဟ ‘‘ဧကေန ဟီ’’တိအာဒိ။ ပရမ္ပရကထာနိယမေနာတိ ပရမ္ပရကထာကထနနိယမေန၊ နိယမိတတ္ထဗျဉ္ဇနာနုပုဗ္ဗိယာ ကထာယာတိ အတ္ထော။ ဧကကဝသေနာတိ ဧကံ ဧကံ ပရိမာဏံ ဧတဿာတိ ဧကကော၊ ပဉှော။ တဿ ဧကကဿ ဝသေန။ ဧကကံ နိဋ္ဌိတံ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ အဓိပ္ပာယောတိ။

ဧကကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုကဝဏ္ဏနာ

၃၀၄။ စတ္တာရော ခန္ဓာတိ တေသံ တာဝ နာမနဋ္ဌေန နာမဘာဝံ ပဌမံ ဝတွာ ပစ္ဆာ နိဗ္ဗာနဿ ဝတ္တုကာမော အာဟ။ တဿာပိ ဟိ တထာ နာမဘာဝံ ပရတော ဝက္ခတိ။ ‘‘နာမံ ကရောတိ နာမယတီ’’တိ ဧတ္ထ ယံ နာမကရဏံ၊ တံ နာမန္တိ အာဟ ‘‘နာမနဋ္ဌေနာတိ နာမကရဏဋ္ဌေနာ’’တိ၊ အတ္တနောဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉှိ သာတိသယမိဒံ တေသံ နာမကရဏံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနော နာမံ ကရောန္တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဗျတိရေကမုခေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယဿ နာမဿ ကရဏေနေဝ တေ ‘‘နာမ’’န္တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တံ သာမညနာမံ၊ ကိတ္တိမနာမံ၊ ဂုဏနာမံ ဝါ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဩပပါတိကနာမန္တိ ပုရိမာနိ တီဏိ နာမာနိ ဥဒါဟရဏဝသေန ဒဿေတွာ ‘‘န ဧဝံ ဝေဒနာဒီန’’န္တိ တေ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣတရနာမမေဝ နာမကရဏဋ္ဌေန နာမန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဝေဒနာဒယော ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘မဟာပထဝိအာဒယော’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ပထဝိအာပါဒယော ဣဓ နာမန္တိ အနဓိပ္ပေတာ၊ ရူပန္တိ ပန အဓိပ္ပေတာတိ? သစ္စမေတံ၊ ဖဿဝေဒနာဒီနံ ဝိယ ပန ပထဝိအာဒီနံ ဩပပါတိကနာမတာသာမညေန ‘‘ပထဝိအာဒယော ဝိယာ’’တိ နိဒဿနံ ကတံ၊ န အရူပဓမ္မာ ဝိယ ရူပဓမ္မာနံ နာမသဘာဝတ္တာ။ ဖဿဝေဒနာဒီနဉှိ အရူပဓမ္မာနံ သဗ္ဗဒါပိ ဖဿာဒိနာမကတ္တာ၊ ပထဝိအာဒီနံ ကေသကုမ္ဘာဒိနာမန္တရာပတ္တိ ဝိယ နာမန္တရာနာပဇ္ဇနတော စ သဒါ အတ္တနာဝ ကတနာမတာယ စတုက္ခန္ဓနိဗ္ဗာနာနိ နာမကရဏဋ္ဌေန နာမံ။ အထ ဝါ အဓိဝစနသမ္ဖဿော ဝိယ အဓိဝစနနာမမန္တရေန ယေ အနုပစိတသမ္ဘာရာနံ ဂဟဏံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ နာမာယတ္တဂ္ဂဟဏာ နာမံ။ ရူပံ ပန ဝိနာပိ နာမသာဓနံ အတ္တနော ရုပ္ပနသဘာဝေန ဂဟဏံ ဥပယာတီတိ ရူပံ။ တေနာဟ ‘‘တေသု ဥပ္ပန္နေသူ’’တိအာဒိ။ ဣဓာပိ ‘‘ယထာပထဝိယာ’’တိအာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော နိဒဿနဝသေန အာဂတတ္တာ။ ‘‘အတီတေပီ’’တိအာဒိနာ ဝေဒနာဒီသု နာမသညာ နိရုဠှာ၊ အနာဒိကာလိကာ စာတိ ဒဿေတိ။

ဣတိ အတီတာဒိဝိဘာဂဝန္တာနမ္ပိ ဝေဒနာဒီနံ နာမကရဏဋ္ဌေန နာမဘာဝေါ ဧကန္တိကော၊ တဗ္ဗိဘာဂရဟိတေ ပန ဧကသဘာဝေ နိစ္စေ နိဗ္ဗာနေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပန…ပေ… နာမနဋ္ဌေန နာမ’’န္တိ အာဟ။ နာမနဋ္ဌေနာတိ နာမကရဏဋ္ဌေန။ နမန္တီတိ ဧကန္တတော သာရမ္မဏတ္တာ တန္နိန္နာ ဟောန္တိ၊ တေဟိ ဝိနာ နပ္ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗန္တိ ခန္ဓစတုက္ကံ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ ယသ္မိံ အာရမ္မဏေယေဝ ဝေဒနာက္ခန္ဓော ပဝတ္တတိ၊ တံသမ္ပယုတ္တတာယ သညာက္ခန္ဓာဒယောပိ တတ္ထ ပဝတ္တန္တီတိ သော နေ တတ္ထ နာမေန္တော ဝိယ ဟောတိ ဝိနာ အပ္ပဝတ္တနတော။ ဧသ နယော သညာက္ခန္ဓာဒီသုပီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အာရမ္မဏေ အညမညံ နာမေန္တီ’’တိ။ အနဝဇ္ဇဓမ္မေ မဂ္ဂဖလာဒိကေ။ ကာမံ ကေသုစိ ရူပဓမ္မေသုပိ အာရမ္မဏာဓိပတိဘာဝေါ လဗ္ဘတေဝ၊ နိဗ္ဗာနေ ပနေသ သာတိသယော တဿ အစ္စန္တသန္တပဏီတတာကပ္ပဘာဝတောတိ တဒေဝ အာရမ္မဏာဓိပတိပစ္စယတာယ ‘‘အတ္တနိ နာမေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ အရိယာ သကလမ္ပိ ဒိဝသဘာဂံ တံ အာရဗ္ဘ ဝီတိနာမေန္တာပိ တိတ္တိံ န ဂစ္ဆန္တိ။

‘‘ရုပ္ပနဋ္ဌေနာ’’တိ ဧတေန ရုပ္ပတီတိ ရူပန္တိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ သီတာဒိဝိရောဓိပစ္စယသန္နိပါတေ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိ ရုပ္ပနံ။ နနု စ အရူပဓမ္မာနမ္ပိ ဝိရောဓိပစ္စယသမာဂမေ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိ လဗ္ဘတီတိ? သစ္စံ လဗ္ဘတိ၊ န ပန ဝိဘူတတရံ။ ဝိဘူတတရဉှေတ္ထ ရုပ္ပနံ အဓိပ္ပေတံ သီတာဒိဂ္ဂဟဏတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ရုပ္ပတီတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ တသ္မာ ‘ရူပ’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ကေန ရုပ္ပတိ? သီတေနပိ ရုပ္ပတိ၊ ဥဏှေနပိ ရုပ္ပတီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉)။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ဗြဟ္မလောကေ ရူပသမညာတိ? တတ္ထာပိ တံသဘာဝါနတိဝတ္တနတော ဟောတိယေဝ ရူပသမညာ။ အနုဂ္ဂါဟကပစ္စယဝသေန ဝါ ဝိသဒိသပစ္စယသန္နိပါတေတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ယော အတ္တနော သန္တာနေ ဝိဇ္ဇမာနဿယေဝ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝေါ၊ တံ ရုပ္ပန’’န္တိ အညေ။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ရူပယတိ ဝိကာရမာပါဒေတီတိ ရူပံ။ ‘‘သင်္ဃဋ္ဋနေန ဝိကာရာပတ္တိယံ ရုပ္ပန-သဒ္ဒေါ နိရုဠှော’’တိ ကေစိ။ ဧတသ္မိံ ပက္ခေ အရူပဓမ္မေသု ရူပသမညာယ ပသင်္ဂေါ ဧဝ နတ္ထိ သင်္ဃဋ္ဋနာဘာဝတော။ ‘‘ပဋိဃတော ရုပ္ပန’’န္တိ အပရေ။ ‘‘တဿာတိ ရူပဿာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ နာမရူပဿာတိ ပန ယုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ရူပဿ၊ ဧဝံ နာမဿာပိ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိဝသေန၊ မဒနိမ္မဒနာဒိဝသေန စ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၅၆) ဝုတ္တာ ဧဝါတိ။ ဣတိ အယံ ဒုကော ကုသလတ္တိကေန သင်္ဂဟိတေ သဘာဝဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပဝတ္တောတိ။

အဝိဇ္ဇာတိ အဝိန္ဒိယံ ‘‘အတ္တာ၊ ဇီဝေါ၊ ဣတ္ထီ၊ ပုရိသော’’တိ ဧဝမာဒိကံ ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ဝိန္ဒိယံ ‘‘ဒုက္ခံ၊ သမုဒယော’’တိ ဧဝမာဒိကံ န ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဓမ္မဇာတံ အဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာ။ အန္တရဟိတေ သံသာရေ သတ္တေ ဇဝါပေတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ အတ္ထတော ပန သာ ဒုက္ခာဒီနံ စတုန္နံ သစ္စာနံ သဘာဝစ္ဆာဒကော သမ္မောဟော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒုက္ခာဒီသု အညာဏ’’န္တိ။ ဘဝပတ္ထနာ နာမ ကာမဘဝါဒီနံ ပတ္ထနာဝသေန ပဝတ္တတဏှာ။ တေနာဟ ‘‘ယော ဘဝေသု ဘဝစ္ဆန္ဒော’’တိအာဒိ။ ဣတိ ‘‘အယံ ဒုကော ဝဋ္ဋမူလသမုဒါစာရဒဿနတ္ထံ ဂဟိတော။

ဘဝဒိဋ္ဌီတိ ခန္ဓပဉ္စကံ ‘‘အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဂါဟေတွာ တံ ‘‘ဘဝိဿတီ’’တိ ဂဏှနဝသေန နိဝိဋ္ဌာ သဿတဒိဋ္ဌီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဘဝေါ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ။ ဘဝိဿတီတိ ဘဝေါ၊ တိဋ္ဌတိ သဗ္ဗကာလံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ သဿတန္တိ သဿတဘာဝေါ။ ဝိဘဝဒိဋ္ဌီတိ ခန္ဓပဉ္စကမေဝ ‘‘အတ္တာ’’တိ စ ‘‘လောကော’’တိ စ ဂဟေတွာ တံ ‘‘န ဘဝိဿတီ’’တိ ဂဏှနဝသေန နိဝိဋ္ဌာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဝိဘဝေါ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ။ ဝိဘဝိဿတိ ဝိနဿတိ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီတိ ဝိဘဝေါ၊ ဥစ္ဆေဒေါ။

ယံ န ဟိရီယတီတိ ယေန ဓမ္မေန တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မသမူဟော၊ ပုဂ္ဂလော ဝါ န ဟိရီယတိ န လဇ္ဇတိ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသံ ဝါ ကတွာ ယော ဓမ္မောတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဟိရီယိတဗ္ဗေနာတိ ဥပယောဂတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ ဟိရီယိတဗ္ဗယုတ္တကံ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဓမ္မံ န ဇိဂုစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ နိလ္လဇ္ဇတာတိ ပါပဿ အဇိဂုစ္ဆနာ။ ယံ န ဩတ္တပ္ပတီတိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဩတ္တပ္ပိတဗ္ဗေနာတိ ပန ဟေတုအတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ ဩတ္တပ္ပိတဗ္ဗယုတ္တကေန ဩတ္တပ္ပဿ ဟေတုဘူတေန ကာယဒုစ္စရိတာဒိနာတိ အတ္ထော။ ဟိရီယိတဗ္ဗေနာတိ ဧတ္ထာပိ ဝါ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဘာယနကအာကာရောတိ ပါပတော အနုတ္တာသနာကာရော။

‘‘ယံ ဟိရီယတီ’’တိအာဒီသု အနန္တရဒုကေ ဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိယကဇ္ဈတ္တံ ဇာတိအာဒိသမုဋ္ဌာနံ ဧတိဿာတိ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ။ နိယကဇ္ဈတ္တတော ဗဟိဘာဝတော ဗဟိဒ္ဓါ ပရသန္တာနေ သမုဋ္ဌာနံ ဧတိဿာတိ ဗဟိဒ္ဓါ သမုဋ္ဌာနာ။ အတ္တာ ဧဝ အဓိပတိ အတ္တာဓိပတိ၊ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနတ္တာ ဧဝ အတ္တာဓိပတိတော အာဂမနတော အတ္တာဓိပတေယျာ။ လောကာဓိပတေယျန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာတိ ပါပတော ဇိဂုစ္ဆနရူပေန အဝဋ္ဌိတာ။ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတန္တိ တတော ဥတ္တာသနရူပေန အဝဋ္ဌိတံ။ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာဒိတာ စ ဟိရောတ္တပ္ပာနံ တတ္ထ တတ္ထ ပါကဋဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ န ပန တေသံ ကဒါစိပိ အညမညဝိပ္ပယောဂတော။ န ဟိ လဇ္ဇနံ နိဗ္ဘယံ၊ ပါပဘယံ ဝါ အလဇ္ဇနံ အတ္ထီတိ။

ဒုက္ခန္တိ ကိစ္ဆံ၊ အနိဋ္ဌန္တိ ဝါ အတ္ထော။ ဝိပ္ပဋိကူလဂါဟိမှီတိ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိယာ ဝိလောမဂါဟကေ။ တဿာ ဧဝ ဝိပစ္စနီကံ ဒုပ္ပဋိပတ္တိ သာတံ ဣဋ္ဌံ ဧတဿာတိ ဝိပစ္စနီကသာတော၊ တသ္မိံ ဝိပစ္စနီကသာတေ။ ဧဝံဘူတော စ ဩဝါဒဘူတေ သာသနက္ကမေ ဩဝါဒကေ စ အာဒရဘာဝရဟိတော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနာဒရေ’’တိ။ တဿ ကမ္မန္တိ တဿ ဒုဗ္ဗစဿ ပုဂ္ဂလဿ အနာဒရိယဝသေန ပဝတ္တစေတနာ ဒေါဝစဿံ။ တဿ ဘာဝေါတိ တဿ ယထာဝုတ္တဿ ဒေါဝစဿဿ အတ္ထိဘာဝေါ ဒေါဝစဿတာ၊ အတ္ထတော ဒေါဝစဿမေဝ။ တေနေဝါဟ ‘‘သာ အတ္ထတော သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဟောတီ’’တိ။ စေတနာပ္ပဓာနတာယ ဟိ သင်္ခါရက္ခန္ဓဿ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဧတေနာကာရေနာတိ အပ္ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိတာကာရေန။ အဿဒ္ဓိယဒုဿီလျာဒိပါပဓမ္မယောဂတော ပုဂ္ဂလာ ပါပါ နာမ ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ တေ ပုဂ္ဂလာ အဿဒ္ဓါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာယ စေတနာယ ပုဂ္ဂလော ပါပသမ္ပဝင်္ကော နာမ ဟောတိ၊ သာ စေတနာ ပါပမိတ္တတာ၊ စတ္တာရောပိ ဝါ အရူပိနော ခန္ဓာ တဒါကာရပ္ပဝတ္တာ ပါပမိတ္တတာတိ ဒဿေန္တော ‘‘သာပိ အတ္ထတော ဒေါဝစဿတာ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိ အာဟ။

‘‘သုခံ ဝစော ဧတသ္မိံ ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိမှိ အနုလောမသာတေ သာဒရေ ပုဂ္ဂလေတိ သုဗ္ဗစောတိအာဒိနာ၊ ‘‘ကလျာဏာ သဒ္ဓါဒယော ပုဂ္ဂလာ ဧတဿ မိတ္တာတိ ကလျာဏမိတ္တော’’တိအာဒိနာ စ အနန္တရဒုကဿ အတ္ထော ဣစ္ဆိတောတိ အာဟ သောဝစဿတာ…ပေ… ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ ဥဘောတိ သောဝစဿတာ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ စ။ တေသံ ခန္ဓာနံ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသာ ‘‘သောဝစဿတာ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ’’တိ စ ဝုစ္စန္တိ၊ တေ လောကိယာပိ ဟောန္တိ လောကုတ္တရာပီတိ အာဟ ‘‘လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ’’တိ။

ဝတ္ထုဘေဒါဒိနာ အနေကဘေဒဘိန္နာ တံတံဇာတိဝသေန ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ရာသိတော ဂယှမာနာ အာပတ္တိယောဝ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ။ တာ ပန အန္တရာပတ္တီနံ အဂ္ဂဟဏေ ပဉ္စပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တိယော၊ တာသံ ပန ဂဟဏေ သတ္တပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တိယော။ ‘‘ဣမာ အာပတ္တိယော၊ ဧတ္တကာ အာပတ္တိယော၊ ဧဝဉ္စ တေသံ အာပဇ္ဇနံ ဟောတီ’’တိ ဇာနနပညာ အာပတ္တိကုသလတာတိ အာဟ ‘‘ယာ တာသ’’န္တိအာဒိ။ တာသံ အာပတ္တီနန္တိ တာသု အာပတ္တီသု။ တတ္ထ ယံ သမ္ဘိန္နဝတ္ထုကာသု ဝိယ ဌိတာသု၊ ဒုဝိညေယျဝိဘာဂါသု စ အာပတ္တီသု အသင်္ကရတော ဝဝတ္ထာန၊ အယံ ဝိသေသတော အာပတ္တိကုသလတာတိ ဒဿေတုံ ဒုတိယံ အာပတ္တိဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ သဟ ကမ္မဝါစာယာတိ ကမ္မဝါစာယ သဟေဝ။ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာပနပယောဂတာယ ကမ္မဘူတာ ဝါစာ ကမ္မဝါစာ၊ တထာဘူတာ အနုသာဝနဝါစာ စေဝ ‘‘ပဿိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တဝါစာ စ။ တာယ ကမ္မဝါစာယ သဒ္ဓိံ သမကာလမေဝ ‘‘ဣမာယ ကမ္မဝါစာယ ဣတော အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဟောန္တဉ္စ ပဌမေ ဝါ တတိယေ ဝါ အနုသာဝနေယျကာရပ္ပတ္တေ၊ ‘သံဝရိဿာမီ’တိ ဝါ ပဒေ ပရိယောသိတေ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ တံ တံ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒပရိဇာနနပညာ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကုသလတာ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ စ ယထာပန္နာယ အာပတ္တိယာ ယထာ တထာ အနန္တရာယတာပါဒနံ၊ ဧဝံ ဝုဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏေနေဝ ဒေသနာယပိ သင်္ဂဟော သိဒ္ဓါ ဟောတိ။

‘‘ဣတော ပုဗ္ဗေ ပရိကမ္မံ ပဝတ္တံ၊ ဣတော ပရံ ဘဝင်္ဂ မဇ္ဈေ သမာပတ္တီ’’တိ ဧဝံ သမာပတ္တီနံ အပ္ပနာပရိစ္ဆေဒဇာနနပညာ သမာပတ္တိကုသလတာ။ ဝုဋ္ဌာနေ ကုသလဘာဝေါ ဝုဋ္ဌာနကုသလတာ၊ ပဂေဝ ဝုဋ္ဌာန ပရိစ္ဆေဒကရံ ဉာဏံ။ တေနာဟ ‘‘ယထာပရိစ္ဆိန္နသမယဝသေနေဝါ’’တိအာဒိ။ ဝုဋ္ဌာနသမတ္ထာတိ ဝုဋ္ဌာပနေ သမတ္ထာ။

‘‘ဓာတုကုသလတာ’’တိ ဧတ္ထ ပထဝီဓာတုအာဒယော၊ သုခဓာတုအာဒယော၊ ကာမဓာတုအာဒယော စ ဓာတုယော ဧတာသွေဝ အန္တောဂဓာတိ ဧတာသု ကောသလ္လေ ဒဿိတေ တာသုပိ ကောသလ္လံ ဒဿိတမေဝ ဟောတီတိ ‘‘အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော စက္ခုဓာတု…ပေ… မနောဝိညာဏဓာတူ’’တိ ဝတွာ ‘‘အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ သဘာဝပရိစ္ဆေဒကာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဘာဝပရိစ္ဆေဒကာတိ ယထာဘူတသဘာဝါဝဗောဓိနီ။ ‘‘သဝနပညာ ဓာရဏပညာ’’တိအာဒိနာ ပစ္စေကံ ပညာ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဓာတူနံ သဝနဓာရဏပညာ သုတမယာ၊ ဣတရာ ဘာဝနာမယာ။ တတ္ထာပိ သမ္မသနပညာ လောကိယာ။ ဝိပဿနာ ပညာ ဟိ သာ၊ ဣတရာ လောကုတ္တရာ။ လက္ခဏာဒိဝသေန၊ အနိစ္စာဒိဝသေန စ မနသိကရဏံ မနသိကာရော၊ တတ္ထ ကောသလ္လံ မနသိကာရကုသလတာ။ တံ ပန အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဝသေန တိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သမ္မသနပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏပညာ’’တိ အာဟ။ သမ္မသနပညာ ဟိ တဿာ အာဒိ၊ ပဋိဝေဓပညာ မဇ္ဈေ၊ ပစ္စဝေက္ခဏပညာ ပရိယောသာနံ။

အာယတနာနံ ဂန္ထတော စ အတ္ထတော စ ဥဂ္ဂဏှနဝသေန တေသံ ဓာတုလက္ခဏာဒိဝိဘာဂဿ ဇာနနပညာ ဥဂ္ဂဟဇာနနပညာ။ သမ္မသနပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏဝိဓိနော ဇာနနပညာ မနသိကာရဇာနနပညာ။ ယသ္မာ အာယတနာနိပိ အတ္ထတော ဓာတုယောဝ မနသိကာရော စ ဥဂ္ဂဏှနာဒိဝသေန တေသမေဝ မနသိကာရဝိဓိ၊ တသ္မာ ဓာတုကုသလတာဒိကာ တိဿောပိ ကုသလတာ ဧကဒေသေ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဝနံ ဝိယ ဥဂ္ဂဏှနပစ္စဝေက္ခဏာနိပိ ပရိတ္တဉာဏကတ္တုကာနီတိ အာဟ ‘‘သဝန ဥဂ္ဂဟဏပစ္စဝေက္ခဏာ လောကိယာ’’တိ။ အရိယမဂ္ဂက္ခဏေ သမ္မသနမနသိကာရာနံ နိပ္ဖတ္တိ ပရိနိဋ္ဌာနန္တိ တေသံ လောကုတ္တရတာပရိယာယောပိ လဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္မသနမနသိကာရာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ’’တိ။ ပစ္စယဓမ္မာနံ ဟေတုအာဒီနံ အတ္တနော ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ဟေတုပစ္စယာဒိဘာဝေန ပစ္စယဘာဝေါ ပစ္စယာကာရော၊ သော ပန အဝိဇ္ဇာဒီနံ ဒွါဒသန္နံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂါနံ ဝသေန ဒွါဒသဝိဓောတိ အာဟ ‘‘ဒွါဒသန္နံ ပစ္စယာကာရာန’’န္တိ။ ဥဂ္ဂဟာဒိဝသေနာတိ ဥဂ္ဂဟမနသိကာရသဝနသမ္မသနပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏဝသေန။

ဌာနဉ္စေဝ တိဋ္ဌတိ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ကာရဏဉ္စ ဟေတုပစ္စယဘာဝေန ကရဏတော နိပ္ဖာဒနတော။ တေသံ သောတဝိညာဏာဒီနံ။ ဧတသ္မိံ ဒုကေ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေ ဓမ္မာ ယဿ ဓမ္မဿ ကာရဏဘာဝတော ဌာနံ၊ တေဝ ဓမ္မာ တံဝိဓုရဿ ဓမ္မဿ အကာရဏဘာဝတော အဋ္ဌာနန္တိ ပဌမနယေ ဖလဘေဒေန တဿေဝ ဓမ္မဿ ဌာနာဋ္ဌာနတာ ဒီပိတာ၊ ဒုတိယနယေ ပန အဘိန္နေပိ ဖလေ ပစ္စယဓမ္မဘေဒေန တေသံ ဌာနာဋ္ဌာနတာ ဒီပိတာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ န ဟိ ကဒါစိ အရိယာ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါ နိစ္စဂ္ဂါဟဿ ကာရဏံ ဟောတိ၊ အကိရိယတာ ပန သိယာ တဿ ကာရဏန္တိ။

ဥဇုနော ဘာဝေါ အဇ္ဇဝံ၊ အဇိမှတာ အကုဋိလတာ အဝင်္ကတာတိ အတ္ထောတိ တမတ္ထံ အနဇ္ဇဝပဋိက္ခေပမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘ဂေါမုတ္တဝင်္ကတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သွာယံ အနဇ္ဇဝေါ ဘိက္ခူနံ ယေဘုယျေန အနေသနာယ၊ အဂေါစရစာရိတာယ စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧကစ္စော ဟိ…ပေ… စရတီ’’တိ။ အယံ ဂေါမုတ္တဝင်္ကတာ နာမ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ ပဋိပတ္တိယာ ဝင်္ကဘာဝတော။ ပုရိမသဒိသောတိ ပဌမံ ဝုတ္တဘိက္ခုသဒိသော။ စန္ဒဝင်္ကတာ နာမ ပဋိပတ္တိယာ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ ဝင်္ကဘာဝါပတ္တိတော။ နင်္ဂလကောဋိဝင်္ကတာ နာမ ပရိယောသာနေ ဝင်္ကဘာဝါပတ္တိတော။ ဣဒံ အဇ္ဇဝံ နာမ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဥဇုဘာဝသိဒ္ဓိတော။ အဇ္ဇဝတာတိ အာကာရနိဒ္ဒေသော၊ ယေနာကာရေနဿ အဇ္ဇဝေါ ပဝတ္တတိ၊ တဒါကာရနိဒ္ဒေသောတိ အတ္ထော။ လဇ္ဇတီတိ လဇ္ဇီ၊ ဟိရိမာ၊ တဿ ဘာဝေါ လဇ္ဇဝံ၊ ဟိရီတိ အတ္ထော။ လဇ္ဇာ ဧတဿ အတ္ထီတိ လဇ္ဇီ ယထာ ‘‘မာလီ၊ မာယီ’’တိ စ၊ တဿ ဘာဝေါ လဇ္ဇီဘာဝေါ၊ သာ ဧဝ လဇ္ဇာ။

ပရာပရာဓာဒီနံ အဓိဝါသနက္ခမံ အဓိဝါသနခန္တိ။ သုစိသီလတာ သောရစ္စံ။ သာ ဟိ သောဘနကမ္မရတတာ၊ သုဋ္ဌု ဝါ ပါပတော ဩရတဘာဝေါ ဝိရတတာ သောရစ္စံ။ တေနာဟ ‘‘သုရတဘာဝေါ’’တိ။

‘‘နာမဉ္စ ရူပဉ္စာ’’တိအာဒီသု အယံ အပရော နယော – နာမကရဏဋ္ဌေနာတိ အညံ အနပေက္ခိတွာ သယမေဝ အတ္တနော နာမကရဏသဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ယဉှိ ပရဿ နာမံ ကရောတိ၊ တဿ စ တဒပေက္ခတ္တာ အညာပေက္ခံ နာမကရဏန္တိ နာမကရဏသဘာဝတာ န ဟောတိ၊ တသ္မာ မဟာဇနဿ ဉာတီနံ၊ ဂုဏာနဉ္စ သာမညနာမာဒိကာရကာနံ နာမဘာဝေါ နာပဇ္ဇတိ။ ယဿ စ အညေဟိ နာမံ ကရီယတိ၊ တဿ စ နာမကရဏသဘာဝတာ နတ္ထီတိ၊ နတ္ထိယေဝ နာမဘာဝေါ။ ဝေဒနာဒီနံ ပန သဘာဝသိဒ္ဓတ္တာ ဝေဒနာဒိနာမဿ နာမကရဏသဘာဝတော နာမတာ ဝုတ္တာ။ ပထဝီအာဒိ နိဒဿနေန နာမဿ သဘာဝသိဒ္ဓတံယေဝ နိဒဿေတိ၊ န နာမဘာဝသာမညံ၊ နိရုဠှတ္တာ ပန နာမ-သဒ္ဒေါ အရူပဓမ္မေသု ဧဝ ဝတ္တတိ၊ န ပထဝီအာဒီသူတိ န တေသံ နာမဘာဝေါ။ န ဟိ ပထဝီအာဒိနာမံ ဝိဇဟိတွာ ကေသာဒိနာမေဟိ ရူပဓမ္မာနံ ဝိယ ဝေဒနာဒိနာမံ ဝိဇဟိတွာ အညေန နာမေန အရူပဓမ္မာနံ ဝေါဟရိတဗ္ဗေန ပိဏ္ဍာကာရေန ပဝတ္တိ အတ္ထီတိ။

အထ ဝါ ရူပဓမ္မာ စက္ခာဒယော ရူပါဒယော စ၊ တေသံ ပကာသကပကာသိတဗ္ဗဘာဝတော ဝိနာပိ နာမေန ပါကဋာ ဟောန္တိ၊ န ဧဝံ အရူပဓမ္မာတိ တေ အဓိဝစနသမ္ဖဿော ဝိယ နာမာယတ္တဂ္ဂဟဏီယဘာဝေန ‘‘နာမ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ပဋိဃသမ္ဖဿော စ န စက္ခာဒီနိ ဝိယ နာမေန ဝိနာ ပါကဋောတိ ‘‘နာမ’’န္တိ ဝုတ္တော၊ အရူပတာယ ဝါ အညနာမသဘာဂတ္တာ သင်္ဂဟိတောယံ၊ အညဖဿသဘာဂတ္တာ ဝါ။ ဝစနတ္ထောပိ ဟိ ရူပယတီတိ ရူပံ၊ နာမယတီတိ နာမန္တိ ဣဓ ပစ္ဆိမပုရိမာနံ သမ္ဘဝတိ။ ရူပယတီတိ ဝိနာပိ နာမေန အတ္တာနံ ပကာသေတီတိ အတ္ထော။ နာမယတီတိ နာမေန ဝိနာ အပါကဋဘာဝတော အတ္တနော ပကာသကံ နာမံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ အာရမ္မဏာဓိပတိပစ္စယတာယာတိ သတိပိ ရူပဿ အာရမ္မဏာဓိပတိပစ္စယဘာဝေ န တံ ပရမဿာသဘူတံ နိဗ္ဗာနံ ဝိယ သာတိသယံ နာမနဘာဝေန ပစ္စယောတိ နိဗ္ဗာနမေဝ ‘‘နာမ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

‘‘အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏှာ စာ’’တိ အယံ ဒုကော သတ္တာနံ ဝဋ္ဋမူလသမုဒါစာရဒဿနတ္ထော။ သမုဒါစရတီတိ ဟိ သမုဒါစာရော၊ ဝဋ္ဋမူလမေဝ သမုဒါစာရော ဝဋ္ဋမူလသမုဒါစာရော၊ ဝဋ္ဋမူလဒဿနေန ဝါ ဝဋ္ဋမူလာနံ ပဝတ္တိ ဒဿိတာ ဟောတီတိ ဝဋ္ဋမူလာနံ သမုဒါစာရော ဝဋ္ဋမူလသမုဒါစာရော၊ တံဒဿနတ္ထောတိ အတ္ထော။

ဧကေကသ္မိဉ္စ ‘‘အတ္တာ’’တိ စ ‘‘လောကော’’တိ စ ဂဟဏဝိသေသံ ဥပါဒါယ ‘‘အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧကံ ဝါ ခန္ဓံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာ အညံ အတ္တနော ဥပဘောဂဘူတံ ‘‘လောကော’’တိ ဂဏှန္တဿ၊ အတ္တနော အတ္တာနံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာ ပရဿ အတ္တာနံ ‘‘လောကော’’တိ ဂဏှန္တဿ ဝါ ဝသေန ‘‘အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။

သဟ သိက္ခိတဗ္ဗော ဓမ္မော သဟဓမ္မော၊ တတ္ထ ဘဝံ သဟဓမ္မိကံ၊ တသ္မိံ သဟဓမ္မိကေ။ ဒေါဝစဿ-သဒ္ဒတော အာယ-သဒ္ဒံ အနညတ္တံ ကတွာ ‘‘ဒေါဝစဿာယ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဒေါဝစဿဿ ဝါ အယနံ ပဝတ္တိ ဒေါဝစဿာယံ။ အာသေဝန္တဿာပိ အနုသိက္ခနာ အဇ္ဈာသယေန ဘဇနာတိ အာဟ ‘‘သေဝနာ…ပေ… ဘဇနာ’’တိ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန ဘတ္တိ သမ္ဘတ္တိ။

သဟ ကမ္မဝါစာယာတိ အဗ္ဘာနတိဏဝတ္ထာရကကမ္မဝါစာယ၊ ‘‘အဟံ ဘန္တေ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒိကာယ စ သဟေဝ။ သဟေဝ ဟိ ကမ္မဝါစာယ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနဉ္စ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ‘‘ပညတ္တိလက္ခဏာယ အာပတ္တိယာ ဝါ ကာရဏံ ဝီတိက္ကမလက္ခဏံ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ ဝါ၊ ဝုဋ္ဌာနဿ ကာရဏံ ကမ္မဝါစာ’’တိ ကာရဏေန သဟ ဖလဿ ဇာနနဝသေန ‘‘သဟ ကမ္မဝါစာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။‘‘သဟ ကမ္မဝါစာယာ’’တိ။ ဣမိနာ နယေန သဟ ပရိကမ္မေနာတိ ဧတ္ထာပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဓာတုဝိသယာ သဗ္ဗာပိ ပညာ ဓာတုကုသလတာ။ တဒေကဒေသာ မနသိကာရကုသလတာတိ အဓိပ္ပာယေန ပုရိမပဒေပိ သမ္မသနပဋိဝေဓပညာ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ ပန နိပ္ပရိယာယတော ဝိပဿနာဒိပညာ ဧဝ မနသိကာရကောသလ္လံ၊ တသ္မာ ‘‘တာသံယေဝ ဓာတူနံ သမ္မသနပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏပညာ’’တိ ဝုတ္တံ။

အာယတနဝိသယာ သဗ္ဗာပိ ပညာ အာယတနကုသလတာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ ဥဂ္ဂဟမနသိကာရဇာနနပညာ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒွီသုပိ ဝါ ပဒေသု ဝါစုဂ္ဂတာယ အာယတနပါဠိယာ၊ ဓာတုပါဠိယာ စ မနသိကရဏံ မနသိကာရော။ တထာ ဥဂ္ဂဏှန္တီ၊ မနသိ ကရောန္တီ၊ တဒတ္ထံ သုဏန္တီ၊ ဂန္ထတော စ အတ္ထတော စ ဓာရေန္တီ၊ ‘‘ဣဒံ စက္ခာယတနံ နာမ၊ အယံ စက္ခုဓာတု နာမာ’’တိအာဒိနာ သဘာဝတော၊ ဂဏနတော စ ပရိစ္ဆေဒံ ဇာနန္တီ စ ပညာ ဥဂ္ဂဟပညာဒိကာ ဝုတ္တာ။ မနသိကာရပဒေ ပန စတုဗ္ဗိဓာပိ ပညာ ဥဂ္ဂဟောတိ တတော ပဝတ္တော အနိစ္စာဒိမနသိကာရော ‘‘ဥဂ္ဂဟမနသိကာရော’’တိ ဝုတ္တော။ တဿ ဇာနနံ ပဝတ္တနမေဝ၊ ‘‘ယထာ ပဝတ္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟံ၊ ဧဝမေဝ ပဝတ္တော ဥဂ္ဂဟော’’တိ ဇာနနံ ဥဂ္ဂဟဇာနနံ။ ‘‘မနသိကာရော ဧဝံ ပဝတ္တေတဗ္ဗော၊ ဧဝဉ္စ ပဝတ္တော’’တိ ဇာနနံ မနသိကာရဇာနနံ။ တဒုဘယမ္ပိ ‘‘မနသိကာရကောသလ္လ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥဂ္ဂဟောပိ ဟိ မနသိကာရသမ္ပယောဂတော မနသိကာရနိရုတ္တိံ လဒ္ဓုံ အရဟတိ။ ယော စ မနသိကာတဗ္ဗော၊ ယော စ မနသိကရဏူပါယော၊ သဗ္ဗော သော ‘‘မနသိကာရော’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တတ္ထ ကောသလ္လံ မနသိကာရကုသလတာတိ။ သမ္မသနံ ပညာ၊ သာ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ အနိစ္စာဒိသမ္မသနကိစ္စံ သာဓေတိ နိစ္စသညာဒိပဇဟနတော။ မနသိကာရော သမ္မသနသမ္ပယုတ္တော၊ သော တတ္ထေဝ အနိစ္စာဒိမနသိကာရကိစ္စံ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တော သာဓေတီတိ အာဟ ‘‘သမ္မသနမနသိကာရာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာ ပစ္စယေနိဒံ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာဒီနံ သင်္ခါရာဒိပစ္စယုပ္ပန္နဿ ပစ္စယဘာဝဇာနနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလတာ။

အဓိဝါသနံ ခမနံ။ တဉှိ ပရေသံ ဒုက္ကဋံ ဒုရုတ္တဉ္စ ပဋိဝိရောဓာကရဏေန အတ္တနော ဥပရိ အာရောပေတွာ ဝါသနံ ‘‘အဓိဝါသန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အစဏ္ဍိက္ကန္တိ အကုဇ္ဈနံ။ ဒေါမနဿဝသေန ပရေသံ အက္ခီသု အဿူနံ အနုပ္ပာဒနာ အနဿုရောပေါ။ အတ္တမနတာတိ သကမနတာ။ စိတ္တဿ အဗျာပန္နော သကော မနောဘာဝေါ အတ္တမနတာ။ စိတ္တန္တိ ဝါ စိတ္တပ္ပဗန္ဓံ ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ တဿ အန္တရာ ဥပ္ပန္နေန ပီတိသဟဂတမနေန သကမနတာ။ အတ္တမနော ဝါ ပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဘာဝေါ အတ္တမနတာ၊ သာ န သတ္တဿာတိ ပုဂ္ဂလဒိဋ္ဌိနိဝါရဏတ္ထံ ‘‘စိတ္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဓိဝါသနလက္ခဏာ ခန္တိ အဓိဝါသနခန္တိ။ သုစိသီလတာ သောရစ္စံ။ သာ ဟိ သောဘနကမ္မရတတာ။ သုဋ္ဌု ပါပတော ဩရတဘာဝေါ ဝိရတတာ သောရစ္စံ။ တေနာဟ ‘‘သုရတဘာဝေါ’’တိ။

သခိလော ဝုစ္စတိ သဏှဝါစော၊ တဿ ဘာဝေါ သာခလျံ၊ သဏှဝါစတာ။ တံ ပန ဗျတိရေကမုခေန ဝိဘာဝေန္တီ ယာ ပါဠိ ပဝတ္တာ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ကတမံ သာခလျ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဏ္ဍကာတိ သဒေါသဝဏေ ရုက္ခေ နိယျာသပိဏ္ဍိယော၊ အဟိစ္ဆတ္တကာဒီနိ ဝါ ဥဋ္ဌိတာနိ ‘‘အဏ္ဍကာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဖေဂ္ဂုရုက္ခဿ ပန ကုထိတဿ အဏ္ဍာနိ ဝိယ ဥဋ္ဌိတာ စုဏ္ဏပိဏ္ဍိယော၊ ဂဏ္ဌိယော ဝါ အဏ္ဍကာ။ ဣဓ ပန ဗျာပဇ္ဇနကက္ကသာဒိဘာဝတော အဏ္ဍကပကတိဘာဝေန ဝါစာ ‘‘အဏ္ဍကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ပဒုမနာဠံ ဝိယ သောတံ ဃံသယမာနာ ပဝိသန္တီ ကက္ကသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကောဓေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ တဿ ပရိဝါရဘူတာ ကောဓသာမန္တာ။ ပုရေ သံဝဒ္ဓနာရီ ပေါရီ၊ သာ ဝိယ သုကုမာရာ မုဒုကာ ဝါစာ ပေါရီ ဝိယာတိ ပေါရီ။ တတ္ထာတိ ‘‘ဘာသိတာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တာယ ကိရိယာယာတိပိ ယောဇနာ သမ္ဘဝတိ၊ တတ္ထ ဝါစာယာတိ ဝါ။ ‘‘သဏှဝါစတာ’’တိအာဒိနာ တံ ဝါစံ ပဝတ္တယမာနံ စေတနံ ဒဿေတိ။ သမ္မောဒကဿ ပုဂ္ဂလဿ မုဒုကဘာဝေါ မဒ္ဒဝံ သမ္မောဒကမုဒုကဘာဝေါ။ အာမိသေန အလဗ္ဘမာနေန၊ တထာ ဓမ္မေန စာတိ ဒွီဟိ ဆိဒ္ဒေါ။ အာမိသဿ၊ ဓမ္မဿ စ အလာဘေန အတ္တနော ပရဿ စ အန္တရေ သမ္ဘဝန္တဿ ဟိ ဆိဒ္ဒဿ ဝိဝရဿ ဘေဒဿ ပဋိသန္ထရဏံ ပိဒဟနံ သင်္ဂဏှနံ ပဋိသန္ထာရော။ တံ သရူပတော၊ ပဋိပတ္တိတော စ ပါဠိဒဿနမုခေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အဘိဓမ္မေပီ’’တိအာဒိမာဟ။ အဂ္ဂံ အဂ္ဂဟေတွာတိ အဂ္ဂံ အတ္တနော အဂ္ဂဟေတွာ။ ဥဒ္ဒေသဒါနန္တိ ပါဠိယာ၊ အဋ္ဌကထာယ စ ဥဒ္ဒိသနံ။ ပါဠိဝဏ္ဏနာတိ ပါဠိယာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။ ဓမ္မကထာကထနန္တိ သရဘညသရဘဏနာဒိဝသေန ဓမ္မကထနံ။

ကရုဏာတိ ကရုဏာဗြဟ္မဝိဟာရမာဟ။ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါတိ တဿ ပုဗ္ဗဘာဂဥပစာရဇ္ဈာနံ ဝဒတိ။ ပါဠိပဒေ ပန ယာ ကာစိ ကရုဏာ ‘‘ကရုဏာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ကရုဏာစေတောဝိမုတ္တီတိ ပန အပ္ပနာပ္ပတ္တာဝ။ မေတ္တာယပိ ဧသေဝ နယော။ သုစိ-သဒ္ဒတော ဘာဝေ ယျ-ကာရံ၊ ဣ-ကာရဿ စ ဧ-ကာရာဒေသံ ကတွာ အယံ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘သောစေယျန္တိ သုစိဘာဝေါ’’တိ။ ဟောတု တာဝ သုစိဘာဝေါ သောစေယျံ၊ တဿ ပန မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂတာ ကထန္တိ အာဟ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိ။

မုဋ္ဌာ သတိ ဧတဿာတိ မုဋ္ဌဿတိ၊ တဿ ဘာဝေါ မုဋ္ဌဿစ္စံ၊ သတိပဋိပက္ခော ဓမ္မော၊ န သတိယာ အဘာဝမတ္တံ။ ယသ္မာ ပဋိပက္ခေ သတိ တဿ ဝသေန သတိဝိဂတာ ဝိပ္ပဝုတ္ထာ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သတိဝိပ္ပဝါသော’’တိ။ ‘‘အဿတီ’’တိအာဒီသု အ-ကာရော ပဋိပက္ခေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န သတ္တပဋိသေဓေ။ ဥဒကေ လာဗု ဝိယ ယေန စိတ္တံ အာရမ္မဏေ ပိလဝန္တာ ဝိယ တိဋ္ဌတိ၊ န ဩဂါဟတိ၊ သာ ပိလာပနတာ။ ယေန ဂဟိတမ္ပိ အာရမ္မဏံ သမ္မုဿတိ န သရတိ၊ သာ သမ္မုဿနတာ။ ယထာ ဝိဇ္ဇာပဋိပက္ခာ အဝိဇ္ဇာ ဝိဇ္ဇာယ ပဟာတဗ္ဗတော၊ ဧဝံ သမ္ပဇညပဋိပက္ခံ အသမ္ပဇညံ၊ အဝိဇ္ဇာယေဝ။

ဣန္ဒြိယသံဝရဘေဒေါတိ ဣန္ဒြိယသံဝရဝိနာသော။ အပ္ပဋိသင်္ခါတိ အပစ္စဝေက္ခိတွာ အယောနိသော စ အာဟာရပရိဘောဂေ အာဒီနဝါနိသံသေ အဝီမံသိတွာ။

အပ္ပဋိသင်္ခါယာတိ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာသု အပ္ပစ္စဝေက္ခဏာယ နာမံ။ အညာဏံ အပ္ပဋိသင်္ခါတ နိမိတ္တံ။ အကမ္ပနဉာဏန္တိ တာယ အနဘိဘဝနီယံ ဉာဏံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏဉ္စေဝ ပစ္စဝေက္ခဏာယ မုဒ္ဓဘူတံ လောကုတ္တရဉာဏဉ္စ။ နိပ္ပရိယာယတော မဂ္ဂဘာဝနာ ဘာဝနာ နာမ၊ ယာ စ တဒတ္ထာ၊ တဒုဘယဉ္စ ဘာဝေန္တဿေဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ န ဘာဝိတဘာဝနဿာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘာဝေန္တဿ ဥပ္ပန္နံ ဗလ’’န္တိ။ တေနာဟ ‘‘ယာ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာသေဝနာ ဘာဝနာ ဗဟုလီကမ္မ’’န္တိ။

ကာမံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ထိရဘာဝေါပိ ဗလဋ္ဌော ဧဝ၊ ပဋိပက္ခေဟိ ပန အကမ္ပနီယတာ သာတိသယံ ဗလဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဿတိယာ အကမ္ပနဝသေနာ’’တိ။ ပစ္စနီကဓမ္မသမနတော သမထော သမာဓိ။ အနိစ္စာဒိနာ ဝိဝိဓေနာကာရေန ဒဿနတော ဝိပဿနာ ပညာ။ တံ အာကာရံ ဂဟေတွာတိ သမာဓာနာကာရံ ဂဟေတွာ။ ယေနာကာရေန ပုဗ္ဗေ အလီနံ အနုဒ္ဓတံ မဇ္ဈိမံ ဘာဝနာဝီထိပဋိပန္နံ ဟုတွာ စိတ္တံ သမာဟိတံ ဟောတိ၊ တံ အာကာရံ ဂဟေတွာ သလ္လက္ခေတွာ။ နိမိတ္တဝသေနာတိ ကာရဏဝသေန။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ ပဂ္ဂဟောဝ တံ အာကာရံ ဂဟေတွာ ပုန ပဝတ္တေတဗ္ဗဿ ပဂ္ဂါဟဿ နိမိတ္တဝသေန ပဂ္ဂါဟနိမိတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိသတိ၊ တဿတ္ထော သမထေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဂ္ဂါဟော ဝီရိယံ ကောသဇ္ဇပက္ခတော စိတ္တဿ ပတိတုံ အဒတွာ ပဂ္ဂဏှနတော။ အဝိက္ခေပေါ ဧကဂ္ဂတာ ဝိက္ခေပဿ ဥဒ္ဓစ္စဿ ပဋိပက္ခဘာဝတော။ ပဋိသင်္ခါနကိစ္စနိဗ္ဗတ္တိဘာဝတော လောကုတ္တရဓမ္မာနံ ပဋိသင်္ခါနဗလဘာဝေါ၊ တထာ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တာကာရသလ္လက္ခဏဝသေန သမထပဂ္ဂါဟာနံ ဥပရိ ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော သမထနိမိတ္တဒုကဿပိ မိဿကတာ ဝုတ္တာ။

ယထာသမာဒိန္နဿ သီလဿ ဘေဒကရော ဝီတိက္ကမော။ သီလဝိနာသကော အသံဝရော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိဝိနာသိကာတိ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၁၊ ၂။၉၄၊ ဝိဘ။ ၇၉၃) နယပ္ပဝတ္တာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဒူသိကာ။

သီလဿ သမ္ပာဒနံ နာမ သဗ္ဗဘာဂတော တဿ အနူနတာပါဒနန္တိ အာဟ ‘‘သမ္ပာဒနတော ပရိပူရဏတော’’တိ။ ပါရိပူရတ္ထော ဟိ သမ္ပဒါ-သဒ္ဒေါတိ။ မာနသိကသီလံ နာမ သီလဝိသောဓနဝသေန အဘိဇ္ဈာဒိပ္ပဟာနံ။ ဒိဋ္ဌိပါရိပူရိဘူတံ ဉာဏန္တိ အတ္ထိကဒိဋ္ဌိအာဒိသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပါရိပူရိဘာဝေန ပဝတ္တံ ဉာဏံ။

ဝိသုဒ္ဓိံ ပါပေတုံ သမတ္ထန္တိ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိအာဒိဥပရိဝိသုဒ္ဓိယာ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထံ။ သုဝိသုဒ္ဓမေဝ ဟိ သီလံ တဿာ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ။ ဝိသုဒ္ဓိံ ပါပေတုံ သမတ္ထံ ဒဿနန္တိ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိံ၊ ပရမတ္ထဝိသုဒ္ဓိနိဗ္ဗာနဉ္စ ပါပေတုံ ဥပနေတုံ သမတ္ထံ ကမ္မဿကတာဉာဏာဒိသမ္မာဒဿနံ။ တေနာဟ ‘‘အဘိဓမ္မေ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣဒံ အကုသလံ ကမ္မံ နော သကံ၊ ဣဒံ ပန ကမ္မံ သက’’န္တိ ဧဝံ ဗျတိရေကတော အနွယတော စ ကမ္မဿကတာဇာနနဉာဏံ ကမ္မဿကတာဉာဏံ။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ပရေန ကတမ္ပီ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ ယထာ ပရေန ကတံ၊ ဧဝံ အတ္တနာ ကတမ္ပိ သကကမ္မံ နာမ န ဟောတီတိ။ အတ္တနာ ဝါ ဥဿာဟိတေန ပရေန ကတံပီတိ ဧဝံ ဝါ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဉှိ တံ ပရဿ ဥဿာဟနဝသေန ကတံ၊ တမ္ပိ သကကမ္မံ နာမ ဟောတီတိ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ အတ္ထဘဉ္ဇနတောတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိသဗ္ဗအတ္ထဝိနာသနတော။ အတ္ထဇနနတောတိ ဣဓလောကတ္ထပရလောကတ္ထပရမတ္ထာနံ ဥပ္ပာဒနတော။ အာရဗ္ဘကာလေ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’’တိ ပဝတ္တမ္ပိ ဝစီသစ္စဉ္စ လက္ခဏာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဝိပဿနာဉာဏံ အနုလောမေတိ တတ္ထေဝ ပဋိဝိဇ္ဈနတော။ ပရမတ္ထသစ္စဉ္စ နိဗ္ဗာနံ န ဝိလောမေတိ န ဝိရောဓေတိ ဧကန္တေနေဝ သမ္ပာပနတော။

ဉာဏဒဿနန္တိ ဉာဏဘူတံ ဒဿနံ၊ တေန မဂ္ဂံ ဝဒတိ။ တံသမ္ပယုတ္တမေဝ ဝီရိယန္တိ ပဌမမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တံ ဝီရိယမာဟ။ သဗ္ဗာပိ မဂ္ဂပညာ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယမေဝ စ နယော အဘိဓမ္မပါဠိယာ (ဓ။ သ။ ၅၅၀) သမေတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အဘိဓမ္မေ ပနာ’’တိ အာဒိံ အဝေါစ။

ယသ္မာ သံဝေဂေါ နာမ သဟောတ္တပ္ပဉာဏံ၊ တသ္မာ သံဝေဂဝတ္ထုံ ဘယတော ဘာယိတဗ္ဗတော ဒဿနဝသေန ပဝတ္တဉာဏံ။ တေနာဟ ‘‘ဇာတိဘယ’’န္တိအာဒိ။ ဘာယန္တိ ဧတသ္မာတိ ဘယံ၊ ဇာတိ ဧဝ ဘယံ ဇာတိဘယံ။ သံဝေဇနီယန္တိ သံဝိဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဘာယိတဗ္ဗံ ဥတ္တာသိတဗ္ဗံ။ ဌာနန္တိ ကာရဏံ၊ ဝတ္ထူတိ အတ္ထော။ သံဝေဂဇာတဿာတိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂဿ။ ဥပါယပဓာနန္တိ ဥပါယေန ပဝတ္တေတဗ္ဗံ ဝီရိယံ။

ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ သီလာဒီနံ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ။ ဘာဝနာယာတိ ဥပ္ပာဒနေန ဝဍ္ဎနေန စ။ အသန္တုဋ္ဌဿာတိ ‘‘အလံ ဧတ္တာဝတာ၊ ကထံ ဧတ္တာဝတာ’’တိ သင်္ကောစာပတ္တိဝသေန န သန္တုဋ္ဌဿ။ ဘိယျောကမျတာတိ ဘိယျော ဘိယျော ဥပ္ပာဒနိစ္ဆာ။ ဝေါသာနန္တိ သင်္ကောစံ အသမတ္ထန္တိ။ တုဿနံ တုဋ္ဌိ သန္တုဋ္ဌိ၊ နတ္ထိ ဧတဿ သန္တုဋ္ဌီတိ အသန္တုဋ္ဌိ၊ တဿ ဘာဝေါ အသန္တုဋ္ဌိတာ။ ဝီရိယပ္ပဝါဟေ ဝတ္တမာနေ အန္တရာ ဧဝ ပဋိဂမနံ နိဝတ္တနံ ပဋိဝါနံ၊ တံ တဿ အတ္ထီတိ ပဋိဝါနီ၊ န ပဋိဝါနီ အပ္ပဋိဝါနီ၊ တဿ ဘာဝေါ အပ္ပဋိဝါနိတာ။ သက္ကစ္စကိရိယတာတိ ကုသလာနံ ကရဏေ သက္ကစ္စကိရိယတာ အာဒရကိရိယတာ။ သာတစ္စကိရိယတာတိ သတတမေဝ ကရဏံ။ အဋ္ဌိတကိရိယတာတိ အန္တရာ အဋ္ဌပေတွာ ခဏ္ဍံ အကတွာ ကရဏံ။ အနောလီနဝုတ္တိတာတိ န လီနပ္ပဝတ္တိတာ။ အနိက္ခိတ္တဆန္ဒတာတိ ကုသလစ္ဆန္ဒဿ အနိက္ခိပနံ။ အနိက္ခိတ္တဓုရတာတိ ကုသလကရဏေ ဝီရိယဓုရဿ အနိက္ခိပနံ။ အာသေဝနာတိ အာဒရေန သေဝနာ။ ဘာဝနာတိ ဝဍ္ဎနာ ဗြူဟနာ။ ဗဟုလီကမ္မန္တိ ပုနပ္ပုနံ ကရဏံ။

တိဿော ဝိဇ္ဇာတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ အာသဝက္ခယဉာဏန္တိ ဣမာ တိဿော ဝိဇ္ဇာ။ ပဋိပက္ခဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာဒီနံ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန ဝိသိဋ္ဌာ မုတ္တီတိ ဝိမုတ္တိ။ သွာယံ ဝိသေသော ပဋိပက္ခဝိဂမနေန၊ ပဋိယောဂိဝိဂမနေန စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယေန ဝိသေသေန သမာပတ္တိယော ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ သုဋ္ဌု မုတ္တာ၊ တတော နိရာသင်္ကတာယ အာရမ္မဏေ စ အဘိရတာ၊ တံ ဝိသေသံ ဥပါဒါယ တာ အဓိကံ မုစ္စနတော၊ အာရမ္မဏေ အဓိမုစ္စနတော စ အဓိမုတ္တိယော နာမာတိ ဝုတ္တံ ‘‘စိတ္တဿ စ အဓိမုတ္တီ’’တိ။ မုတ္တတ္တာတိ သဗ္ဗသင်္ခါရေဟိ ဝိသေသေန နိဿဋတ္တာ ဝိမုတ္တိ။

ခယေ ဉာဏန္တိ သမုစ္ဆေဒဝသေန ကိလေသေ ခေပေတီတိ ခယော၊ အရိယမဂ္ဂေါ၊ တပ္ပရိယာပန္နံ ဉာဏံ ခယေ ဉာဏံ။ ပဋိသန္ဓိဝသေနာတိ ကိလေသာနံ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈာနံ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂေ ခန္ဓသန္တာနေ ပုန သန္ဒဟနဝသေန။ အနုပ္ပာဒဘူတေတိ တံတံဖလေ။ အနုပ္ပာဒပရိယောသာနေတိ အနုပ္ပာဒကရော မဂ္ဂေါ အနုပ္ပာဒေါ၊ တဿ ပရိယောသာနေ၊ ကိလေသာနံ ဝါ အနုပ္ပဇ္ဇနသင်္ခါတေ ပရိယောသာနေ၊ ဘင်္ဂေတိ အတ္ထောတိ။

ဒုကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တိကဝဏ္ဏနာ

၃၀၅။ ဓမ္မတော အညော ကတ္တာ နတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ကတ္တုသာဓနဝသေန ‘‘လုဗ္ဘတီတိ လောဘော’’တိ ဝုတ္တံ။ လုဗ္ဘတိ တေန၊ လုဗ္ဘနမတ္တမေတန္တိ ကရဏဘာဝသာဓနဝသေနပိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတေဝ။ ဒုဿတိ မုယှတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အကုသလဉ္စ တံ အကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန ဧကန္တာကုသလဘာဝတော မူလဉ္စ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝသာဓနတော၊ န အကုသလဘာဝသာဓနတော။ န ဟိ မူလကတော အကုသလာနံ အကုသလဘာဝေါ၊ ကုသလာဒီနဉ္စ ကုသလာဒိဘာဝေါ။ တထာ သတိ မောမူဟစိတ္တဒွယေ မောဟဿ အကုသလဘာဝေါ န သိယာ။ တေသန္တိ လောဘာဒီနံ။ ‘‘န လုဗ္ဘတီတိ အလောဘော’’တိအာဒိနာ ပဋိပက္ခနယေန။

ဒုဋ္ဌု စရိတာနီတိ ပစ္စယတော၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မတော၊ ပဝတ္တိအာကာရတော စ န သုဋ္ဌု အသမ္မာ ပဝတ္တိတာနိ။ ဝိရူပါနီတိ ဗီဘစ္ဆာနိ သမ္ပတိ၊ အာယတိဉ္စ အနိဋ္ဌရူပတ္တာ။ ကာယေနာတိ ကာယဒွါရေန ကရဏဘူတေန။ ကာယတောတိ ကာယဒွါရတော။ ‘‘သုဋ္ဌု စရိတာနီ’’တိအာဒီသု ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဿ သိက္ခာပဒဿ ဝီတိက္ကမေ ကာယသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ တံ ကာယဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒံ။ အဝီတိက္ကမော ကာယသုစရိတန္တိ ဝါရိတ္တသီလဿ ဝသေန ဝဒတိ၊ စာရိတ္တသီလဿပိ ဝါ၊ ယဿ အကရဏေ အာပတ္တိ ဟောတိ။ ဝစီဒုစ္စရိတသုစရိတနိဒ္ဓါရဏမ္ပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥဘယတ္ထ ပညတ္တဿာတိ ကာယဒွါရေ၊ ဝစီဒွါရေ စ ပညတ္တဿ။ သိက္ခာပဒဿ ဝီတိက္ကမောဝ မနောဒုစ္စရိတံ မနောဒွါရေ ပညတ္တဿ သိက္ခာပဒဿ အဘာဝတော၊ တယိဒံ ဒွါရဒွယေ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာယ အာပတ္တိယာ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဝီတိက္ကမောတိ ယထာဝုတ္တာယ အာပတ္တိယာ အဝီတိက္ကမော မနောသုစရိတံ။ ‘‘သဗ္ဗဿာပိ သိက္ခာပဒဿ အဝီတိက္ကမော မနောသုစရိတ’’န္တိ ကေစိ။ တဒုဘယဉှိ စာရိတ္တသီလံ ဥဒ္ဒိဿပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ၊ တဿ အဝီတိက္ကမော သိယာ ကာယသုစရိတံ၊ သိယာ ဝစီသုစရိတန္တိ။

ပါဏော အတိပါတီယတိ ဧတာယာတိ ပါဏာတိပါတော၊ တထာပဝတ္တာ စေတနာ၊ ဧဝံ အဒိန္နာဒါနာဒယောပီတိ အာဟ ‘‘ပါဏာတိပါတာဒယော ပန တိဿော စေတနာ’’တိ။ ဝစီဒွါရေပိ ဥပ္ပန္နာ ကာယဒုစ္စရိတံ ဒွါရန္တရေ ဥပ္ပန္နဿာပိ ကမ္မဿ သနာမာပရိစ္စာဂတော ယေဘုယျဝုတ္တိယာ၊ တဗ္ဗဟုလဝုတ္တိယာ စ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ –

‘‘ဒွါရေ စရန္တိ ကမ္မာနိ၊ န ဒွါရာ ဒွါရစာရိနော၊

တသ္မာ ဒွါရေဟိ ကမ္မာနိ၊ အညမညံ ဝဝတ္ထိတာ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ကာမာဝစရကုသလဒွါရကထာ)၊

ဝစီဒုစ္စရိတံ ကာယဒွါရေပိ ဝစီဒွါရေပိ ဥပ္ပန္နာတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ စေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာတိ မနောကမ္မဘူတာယ စေတနာယ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ။ ကာယဝစီကမ္မဘူတာယ ပန စေတနာယ သမ္ပယုတ္တာ အဘိဇ္ဈာဒယော တံ တံ ပက္ခိကာ ဝါ ဟောန္တိ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဝါတိ။ စေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ မနောသုစရိတန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တိဝိဓဿ ဒုစ္စရိတဿ အကရဏဝသေန ပဝတ္တာ တိဿော စေတနာပိ ဝိရတိယောပိ ကာယသုစရိတံ ကာယိကဿ ဝီတိက္ကမဿ အကရဏဝသေန ပဝတ္တနတော၊ ကာယေန ပန သိက္ခာပဒါနံ သမာဒိယနေ သီလဿ ကာယသုစရိတဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ဧသေဝ နယော ဝစီသုစရိတေ။

ကာမပဋိသံယုတ္တောတိ ဧတ္ထ ဒွေ ကာမာ ဝတ္ထုကာမော စ ကိလေသကာမော စ။ တတ္ထ ဝတ္ထုကာမပက္ခေ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ကာမေဟိ ပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ကာမဝိတက္ကော။ ကိလေသကာမပက္ခေ ပန သမ္ပယောဂဝသေန ကာမေန ပဋိသံယုတ္တောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော’’တိအာဒီသု သမ္ပယောဂဝသေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗျာပါဒဝတ္ထုပဋိသံယုတ္တောပိ ဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တောတိ ဂယှမာနေ ဥဘယထာပိ ယောဇနာ လဗ္ဘတေဝ။ ဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိဟိံသန္တိ ဧတာယ သတ္တေ၊ ဝိဟိံသနံ ဝါ ဧသာ သတ္တာနန္တိ ဝိဟိံသာ၊ တာယ ပဋိသံယုတ္တော ဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တောတိ ဧဝံ သဒ္ဒတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပ္ပိယေ အမနာပေ သင်္ခါရေ အာရဗ္ဘ ဗျာပါဒဝိတက္ကပ္ပဝတ္တိ အဋ္ဌာနာဃာတဝသေန ဒီပေတဗ္ဗာ။ ဗျာပါဒဝိတက္ကဿ အဝဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘ယာဝ ဝိနာသနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိနာသနံ ပန ပါဏာတိပါတော ဧဝါတိ။ ‘‘သင်္ခါရော’’ ဟိ ဒုက္ခာပေတဗ္ဗော နာမ နတ္ထီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ယေ ‘‘ဒုက္ခာပေတဗ္ဗာ’’တိ ဣစ္ဆိတာ သတ္တသညိတာ၊ တေပိ အတ္ထတော သင်္ခါရာ ဧဝါတိ? သစ္စမေတံ၊ ယေ ပန ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓါ သဝိညာဏကတာယ ဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဝိဟိံသာဝိတက္ကဿ ဝိသယာ ဣစ္ဆိတာ သတ္တသညိတာ။ ယေ ပန န ဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ ဝုတ္တလက္ခဏာယောဂတော၊ တေ သန္ဓာယ ‘‘ဝိဟိံသာဝိတက္ကော သင်္ခါရေသု နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယထာ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမေ သတ္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

နေက္ခမ္မံ ဝုစ္စတိ လောဘတော နိက္ခန္တတ္တာ အလောဘော၊ နီဝရဏေဟိ နိက္ခန္တတ္တာပိ ပဌမဇ္ဈာနံ၊ သဗ္ဗာကုသလေဟိ နိက္ခန္တတ္တာ သဗ္ဗော ကုသလော ဓမ္မော၊ သဗ္ဗသင်္ခတေဟိ ပန နိက္ခန္တတ္တာ၊ နိဗ္ဗာနံ။ ဥပနိဿယတော၊ သမ္ပယောဂတော၊ အာရမ္မဏကရဏတော စ နေက္ခမ္မေန ပဋိသံယုတ္တောတိ နေက္ခမ္မပဋိသံယုတ္တော။ နေက္ခမ္မဝိတက္ကော သမ္မာသင်္ကပ္ပော။ ဣဒါနိ တံ ဘူမိဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘သော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အသုဘပုဗ္ဗဘာဂေတိ အသုဘဇ္ဈာနဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ။ အသုဘဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ကာမဝိတက္ကဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဒဿနတ္ထံ ကတံ။ ကာမဝိတက္ကပဋိပက္ခော ဟိ နေက္ခမ္မဝိတက္ကောတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဥပရိဝိတက္ကဒွယဿ ဘူမိံ ဒဿေန္တေန သပုဗ္ဗဘာဂါနိ မေတ္တာကရုဏာဈာနာဒီနိ ဥဒ္ဓဋာနိ။ အသုဘဇ္ဈာနေတိ အသုဘာရမ္မဏေ ပဌမဇ္ဈာနေ။ အဝယဝေ ဟိ သမုဒါယဝေါဟာရံ ကတွာ နိဒ္ဒိသတိ ယထာ ‘‘ရုက္ခေ သာခါ’’တိ။ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာတိ နိဒဿနမတ္တံ။ တံ ဈာနံ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂဖလကာလေပိ ဟိ သော လောကုတ္တရောတိ။ ဗျာပါဒဿ ပဋိပက္ခော၊ ကိဉ္စိပိ န ဗျာပါဒေတိ ဧတေနာတိ ဝါ အဗျာပါဒေါ၊ မေတ္တာ၊ တာယ ပဋိသံယုတ္တော အဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော။ မေတ္တာဈာနေတိ မေတ္တာဘာဝနာဝသေန အဓိဂတေ ပဌမဇ္ဈာနေ။ ကရုဏာဈာနေတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိဟိံသာယ ပဋိပက္ခော၊ န ဝိဟိံသန္တိ ဝါ ဧတာယ သတ္တေတိ အဝိဟိံသာ၊ ကရုဏာ။

နနု စ အလောဘာဒေါသာနံ အညမညာဝိရဟတော တေသံ ဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကာနံ ဣမေသံ နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒီနံ အညမညံ အသင်္ကရဏတော ဝဝတ္ထာနံ န ဟောတီတိ? နောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယဒါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အလောဘော သီသံ ဟောတီတိ အလောဘော ပဓာနော ဟောတိ။ နိယမိတပရိဏတသမုဒါစာရာဒိဝသေန ယဒါ အလောဘပ္ပဓာနော နေက္ခမ္မဂရုကော စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဟောတိ၊ တဒါ လဒ္ဓါဝသရော နေက္ခမ္မဝိတက္ကော ပတိဋ္ဌဟတိ။ တံသမ္ပယုတ္တဿ ပန အဒေါသလက္ခဏဿ အဗျာပါဒဿ ဝသေန ယော တဿေဝ အဗျာပါဒဝိတက္ကဘာဝေါ သမ္ဘဝေယျ၊ သတိ စ အဗျာပါဒဝိတက္ကဘာဝေ ကဿစိပိ အဝိဟေဌနဇာတိကတာယ အဝိဟိံသာဝိတက္ကဘာဝေါ စ သမ္ဘဝေယျ၊ တေ ဣတရေ ဒွေ။ တဒနွယိကာတိ တဿေဝ နေက္ခမ္မဝိတက္ကဿ အနုဂါမိနော၊ သရူပတော အဒိဿနတော ‘‘တသ္မိံ သတိ ဟောန္တိ၊ အသတိ န ဟောန္တီ’’တိ တဒနုမာနနေယျာ ဘဝန္တိ။ သေသဒွယေပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘ကာမပဋိသံယုတ္တော သင်္ကပ္ပော ကာမသင်္ကပ္ပော’’တိအာဒိနာ ဝိတက္ကတ္တိကေ ဝုတ္တနယေနေဝ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၈၈) ဝေဒိတဗ္ဗော အတ္ထတော အဘိန္နတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ပုန ဒေသနာ ကတာတိ? တထာ ဒေသနာယ ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဒေသနာမတ္တမေဝေတံ။

ကာမဝိတက္ကာဒီနံ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇနာကာရော ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘တာသု ဒွေ သတ္တေသုပိ သင်္ခါရေသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘တံသမ္ပယုတ္တာယေဝ ဟိ ဧတာ’’တိ။ တထေဝါတိ ယထာ နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒီနံ ‘‘အသုဘပုဗ္ဗဘာဂေ ကာမာဝစရော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ကာမာဝစရာဒိဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ တထေဝ တာသမ္ပိ နေက္ခမ္မသညာဒီနမ္ပိ ကာမာဝစရာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကာမပဋိသံယုတ္တောတိ သမ္ပယောဂဝသေန ကာမေန ပဋိသံယုတ္တော။ တက္ကနဝသေန တက္ကော။ ဝိသေသတော တက္ကနဝသေန ဝိတက္ကော။ သင်္ကပ္ပနပရိကပ္ပနဝသေန သင်္ကပ္ပော။ အညေသုပိ ကာမပဋိသံယုတ္တေသု ဓမ္မေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ဝိတက္ကေ ဧဝ ကာမောပပဒေါ ဓာတု-သဒ္ဒေါ နိရုဠှော ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိတက္ကဿ ကာမသင်္ကပ္ပပ္ပဝတ္တိယာ သာတိသယတ္တာ။ ဧသ နယော ဗျာပါဒဓာတုအာဒီသု။ သဗ္ဗေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ ကာမဓာတူ ဟီနဇ္ဈာသယေဟိ ကာမိတဗ္ဗဓာတုဘာဝတော ကိလေသကာမဿ အာရမ္မဏသဘာဝတ္တာတိ အတ္ထော။ ဝိဟေဌေတီတိ ဝိဗာဓတိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ယထာဝုတ္တေ ကာမဓာတုတ္တိကေ။ သဗ္ဗာကုသလသင်္ဂါဟိကာယ ကာမဓာတုယာ ဣတရာ ဒွေ သင်္ဂဟေတွာ ကထနံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ ကထာ။ တိဿော ဓာတုယော အညမညံ အသင်္ကရတော ကထာ အသမ္ဘိန္နာ။ ဣတရာ ဒွေ ဂဟိတာဝ ဟောန္တီတိ ဣတရာ ဒွေ ဓာတုယော ဂဟိတာ ဧဝ ဟောန္တိ သဗ္ဗေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ ကာမဓာတူ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သာမညဇောတနာယ သဝိသယဿ အတိဗျာပနေန။ တတောတိ ဣတရဓာတုဒွယသင်္ဂါဟိကာယ ကာမဓာတုယာ။ နီဟရိတွာတိ နိဒ္ဓါရေတွာ။ ဒဿေတီတိ ဧဝံ ဘဂဝါ ဒဿေတီတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗျာပါဒဓာတုံ…ပေ… ကထေသိ။ ကသ္မာ? ပဂေဝ အပဝါဒါ အဘိနိဝိသန္တိ၊ တတော ပရံ ဥဿဂ္ဂေါ ပဝတ္တတိ၊ ဌပေတွာ ဝါ အပဝါဒဝိသယံ တံ ပရိဟရန္တောဝ ဥဿဂ္ဂေါ ပဝတ္တတီတိ၊ ဉာယော ဟေသ လောကေ နိရုဠှောတိ။

ဒွေ ကထာတိ ‘‘သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ၊ အသမ္ဘိန္နာ စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅) အနန္တရတ္တိကေ ဝုတ္တာ ဒွေ ကထာ။ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန အာနေတွာ ကထနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တအတ္ထော ဣဓာပိ အာဟရိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘နေက္ခမ္မဓာတုယာ ဂဟိတာယ ဣတရာ ဒွေ ဂဟိတာဝ ဟောန္တီ’’တိအာဒိနာ။

သုညတဋ္ဌေနာတိ အတ္တသုညတာယ။ ကာမဘဝေါ ကာမော ဥတ္တရပဒလောပေန သုညတဋ္ဌေန ဓာတု စာတိ ကာမဓာတု။ ဗြဟ္မလောကန္တိ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိသညိတံ ဗြဟ္မလောကံ။ ဓာတုယာ အာဂတဋ္ဌာနမှီတိ ‘‘ကာမဓာတု ရူပဓာတူ’’တိအာဒိနာ ဓာတုဂ္ဂဟဏေ ကတေ။ ဘဝေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာတိ ‘‘ကာမဘဝေါ ရူပဘဝေါ’’တိအာဒိနာ ဘဝဝသေန တဒတ္ထော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ န ယာယ ကာယစိ ဓာတုယာ ဝသေန။ ယဒဂ္ဂေန စ ဓာတုယာ အာဂတဋ္ဌာနေ ဘဝေန ပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော၊ တဒဂ္ဂေန ဘဝဿ အာဂတဋ္ဌာနေ ဓာတုယာ ပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော ဘဝဝသေန ဓာတုယာ ပရိစ္ဆိဇ္ဇနတော။ နိရုဇ္ဈတိ ကိလေသဝဋ္ဋမေတ္ထာတိ နိရောဓော၊ သာ ဧဝ သုညတဋ္ဌေန ဓာတူတိ နိရောဓဓာတု၊ နိဗ္ဗာနံ။ နိရုဒ္ဓေ စ ကိလေသဝဋ္ဋေ ကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋာ နိရုဒ္ဓါ ဧဝ ဟောန္တိ။

ဟီနဓာတုတ္တိကော အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၄) ဟီနတ္တိကေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဟီနာ ဓာတူတိ ဒွါဒသ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ’’တိ။ တေ ဟိ လာမကဋ္ဌေန ဟီနဓာတု။ ဟီနပဏီတာနံ မဇ္ဈေ ဘဝါတိ မဇ္ဈိမဓာတု၊ အဝသေသာ တေဘူမကဓမ္မာ။ ဥတ္တမဋ္ဌေန အတပ္ပကဋ္ဌေန စ ပဏီတဓာတု၊ နဝလောကုတ္တရဓမ္မာ။

ပဉ္စကာမဂုဏာ ဝိသယဘူတာ ဧတဿ သန္တီတိ ပဉ္စကာမဂုဏိကော၊ ကာမရာဂေါ။ ရူပါရူပဘဝေသူတိ ရူပါရူပူပပတ္တိဘဝေသု ယထာဓိဂတေသု။ အနဓိဂတေသု ပန သော ပတ္ထနာ နာမ န ဟောတီတိ ဘဝဝသေန ပတ္ထနာတိ ဣမိနာဝ ဂဟိတော။ ဈာနနိကန္တီတိ ရူပါရူပဇ္ဈာနေသု နိကန္တိ။ ဘဝဝသေန ပတ္ထနာတိ ဘဝေသု ပတ္ထနာတိ။ ဧဝံ စတူဟိပိ ပဒေဟိ ယထာက္ကမံ မဟဂ္ဂတူပပတ္တိဘဝဝိသယာ၊ မဟဂ္ဂတကမ္မဘဝဝိသယာ၊ ဘဝဒိဋ္ဌိသဟဂတာ၊ ဘဝပတ္ထနာဘူတာ စ တဏှာ ‘‘ဘဝတဏှာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိ ဝိဘဝေါ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ ဝိဘဝသဟဂတာ တဏှာ ဝိဘဝတဏှာ။ ရူပါဒိပဉ္စဝတ္ထု ကာမဝိသယာ ဗလဝရာဂဘူတာ တဏှာ ကာမတဏှာတိ ပဌမနယော၊ ‘‘သဗ္ဗေပိ တေဘူမကဓမ္မာ ကာမနီယဋ္ဌေန ကာမာ’’တိ (မဟာနိ။ ၁) ဝစနတော တေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တာ သဗ္ဗာပိ တဏှာ ကာမတဏှာတိ ဒုတိယနယောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

အဘိဓမ္မေ ပနာတိ ပန-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတနော၊ တေန ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂတော အညောပိ ကာမာဝစရဓမ္မဝိသယော လောဘော အဘိဓမ္မေ (ဝိဘ။ ၉၁၅) ‘‘ကာမတဏှာ’’တိ အာဂတောတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဇောတေတိ။ တိကန္တရမ္ပိ သမာနံ တဏှံယေဝ နိဿာယ ပဝတ္တိတဒေသနာနန္တရတာယ တံ ‘‘ဝါရော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ ‘‘ဣမိနာ ဝါရေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ ဝါရေနာတိ ဣမိနာ ပရိယာယေနာတိ အတ္ထော။ ရဇနီယဋ္ဌေနာတိ ကာမနီယဋ္ဌေန။ ပရိယာဒိယိတွာတိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ။ တတောတိ ကာမတဏှာယ။ နီဟရိတွာတိ နိဒ္ဓါရေတွာ။ ဣတရာ ဒွေ တဏှာတိ ရူပတဏှံ၊ အရူပတဏှဉ္စ ဒဿေတိ။ ဧတေန ‘‘ကာမတဏှာ’’တိ သာဓာရဏဝစနမေတံ သဗ္ဗဿပိ လောဘဿ၊ တဿ ပန ‘‘ရူပတဏှာ အရူပတဏှာ’’တိ ဝိသေသဝစနံ ယထာ ကာမဂုဏိကရာဂေါ ရူပရာဂေါ အရူပရာဂေါတိ ဒဿေတိ။ နိရောဓတဏှာတိ ဘဝနိရောဓေ ဘဝသမုစ္ဆေဒေ တဏှာ။ ယသ္မာ ဟိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ မနုဿတ္တဘာဝေ၊ ကာမာဝစရဒေဝတ္တဘာဝေ၊ ရူပါဝစရအရူပါဝစရတ္တဘာဝေ ဌိတဿ အတ္တနော သမ္မာ သမုစ္ဆေဒေါ ဟောတီတိ ဘဝနိရောဓံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ တံသဟဂတာပိ တဏှာ တမေဝ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတီတိ။

ဝဋ္ဋသ္မိန္တိ တိဝိဓေပိ ဝဋ္ဋေ။ ယထာ တေ ဟိ နိဿရိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန ကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋေ တံသမင်္ဂိသတ္တံ တေသံ ပရာပရုပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယဘာဝေန သံယောဇေန္တိ၊ ဧဝံ ကိလေသဝဋ္ဋေပီတိ။ သတီတိ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနေ။ ရူပါဒိဘေဒေတိ ရူပဝေဒနာဒိဝိဘာဂေ။ ကာယေတိ ခန္ဓသမူဟေ။ ဝိဇ္ဇမာနာတိ သတီ ပရမတ္ထတော ဥပလဗ္ဘမာနာ။ ဒိဋ္ဌိယာ ပရိကပ္ပိတော ဟိ အတ္တာဒိ ပရမတ္ထတော နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌိ ပန အယံ အတ္ထေဝါတိ။ ဝိစိနန္တောတိ ဓမ္မသဘာဝံ ဝီမံသန္တော။ ကိစ္ဆတီတိ ကိလမတိ။ ပရာမသတီတိ ပရတော အာမသတိ။ ‘‘သီလေန သုဒ္ဓိ၊ ဝတေန သုဒ္ဓီ’’တိ ဂဏှန္တော ဟိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂံ အတိက္ကမိတွာ တဿ ပရတော အာမသတိ နာမ။ ဝီသတိဝတ္ထုကာ ဒိဋ္ဌီတိ ရူပါဒိ-ဓမ္မေ၊ ပစ္စေကံ တေ ဝါ နိဿိတံ၊ တေသံ ဝါ နိဿယဘူတံ၊ သာမိဘူတံ ဝါ ကတွာ ပရိကပ္ပနဝသေန ပဝတ္တိယာ ဝီသတိဝတ္ထုကာ အတ္တဒိဋ္ဌိ ဝီသတိ။ ဝိမတီတိ ဓမ္မေသု သမ္မာ၊ မိစ္ဆာ ဝါ မနနာဘာဝတော သံသယိတဋ္ဌေန အမတိ၊ အပ္ပဋိပဇ္ဇနန္တိ အတ္ထော။ ဝိပရိယာသဂ္ဂါဟောတိ အသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ‘‘သုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ’’တိ ဝိပရီတဂ္ဂါဟော။

စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌေနာတိ စိရပရိဝုတ္ထတာယ ပုရာဏဘာဝေန။ အာသဝနဋ္ဌေနာတိ သန္ဒနဋ္ဌေန၊ ပဝတ္တနဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ သဝတီတိ ပဝတ္တတိ။ အဝဓိအတ္ထော အာ-ကာရော၊ အဝဓိ စ မရိယာဒါဘိဝိဓိဘေဒတော ဒုဝိဓော။ တတ္ထ မရိယာဒေါ ကိရိယံ ဗဟိ ကတွာ ပဝတ္တတိ ယထာ ‘‘အာ ပါဋလိပုတ္တာ ဝုဋ္ဌော ဒေဝေါ’’တိ။ အဘိဝိဓိ ကိရိယံ ဗျာပေတွာ ပဝတ္တတိ ယထာ ‘‘အာ ဘဝဂ္ဂါ ဘဂဝတော ယသော ပဝတ္တော’’တိ။ အဘိဝိဓိအတ္ထော အယံ အာ-ကာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကတ္ထစိ ဒွေ အာသဝါ အာဂတာတိ ဝိနယပါဠိံ (ပါရာ။ ၃၉) သန္ဓာယာဟ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ၊ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၉) ဒွိဓာ အာသဝါ အာဂတာတိ။ ကတ္ထစီတိ တိကနိပါတေ အာသဝသုတ္တေ၊ (ဣတိဝု။ ၅၆၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၆၃) အညေသု စ သဠာယတနသုတ္တာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၃၂၁)။ သဠာယတနသုတ္တေသုပိ ဟိ ‘‘တယောမေ အာဝုသော အာသဝါ ကာမာသဝေါ ဘဝါသဝေါ အဝိဇ္ဇာသဝေါ’’တိ တယော ဧဝ အာဂတာတိ။ နိရယံ ဂမေန္တီတိ နိရယဂါမိနီယာ။ ယသ္မာ ဣဓ သာသဝံ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ အာသဝပရိယာယေန ဒေသိတံ၊ တသ္မာ ပဉ္စဂတိသံဝတ္တနီယဘာဝေန အာသဝါ အာဂတာ။ ဣမသ္မိံ သင်္ဂီတိသုတ္တေ တယော အာဂတာတိ။ ဧတ္ထ ယသ္မာ အညေသု စ အာ ဘဝဂ္ဂံ အာ ဂေါတြဘုံ ပဝတ္တန္တေသု မာနာဒီသု ဝိဇ္ဇမာနေသု အတ္တတ္တနိယာဒိဂ္ဂါဟဝသေန၊ အဘိဗျာပနမဒကရဏဝသေန အာသဝသဒိသတာ စ ဧတေသံယေဝ၊ န အညေသံ၊ တသ္မာ ဧတေသွေဝ အာသဝ-သဒ္ဒေါ နိရုဠှော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န စေတ္ထ ‘‘ဒိဋ္ဌာသဝေါ နာဂတော’’တိ စိန္တေတဗ္ဗံ ဘဝတဏှာယ၊ ဘဝဒိဋ္ဌိယာပိ ဘဝါသဝဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတတ္တာ။ ကာမာသဝေါ နာမ ကာမနဋ္ဌေန၊ အာသဝနဋ္ဌေန စ။ ဝုတ္တာယေဝ အတ္ထတော နိန္နာနာကရဏတော။

ကာမေ ဧသတိ ဂဝေသတိ ဧတာယာတိ ကာမေသနာ၊ ကာမာနံ အဘိပတ္ထနာဝသေန၊ ပရိယေဋ္ဌိဝသေန၊ ပရိဘုဉ္ဇနဝသေန ဝါ ပဝတ္တရာဂေါ။ ဘဝေသနာ ပန ဘဝပတ္ထနာ၊ ဘဝါဘိရတိဘဝဇ္ဈောသာနဝသေန ပဝတ္တရာဂေါ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကသမ္မတဿာတိ အညတိတ္ထိယေဟိ ပရိကပ္ပိတဿ၊ သမ္ဘာဝိတဿ စ။ ဗြဟ္မစရိယဿာတိ တပေါပက္ကမဿ။ တဒေကဋ္ဌန္တိ တာဟိ ရာဂဒိဋ္ဌီဟိ သဟဇေကဋ္ဌံ။ ကမ္မန္တိ အကုသလကမ္မံ။ တမ္ပိ ဟိ ကာမာဒိကေ နိဗ္ဗတ္တနာဓိဋ္ဌာနာဒိဝသေန ပဝတ္တံ ‘‘ဧသတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌီတိ နိဒဿနမတ္တမေတံ။ ယာ ကာစိ ပန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ တပေါပက္ကမဟေတုကာ ဗြဟ္မစရိယေသနာ ဧဝ။

အာကာရသဏ္ဌာနန္တိ ဝိသိဋ္ဌာကာရာဝဋ္ဌာနံ ကထံဝိဓန္တိ ဟိ ကေန ပကာရေန သဏ္ဌိတံ၊ သမဝဋ္ဌိတန္တိ အတ္ထော။ သဒ္ဒတ္ထတော ပန ဝိဒဟနံ ဝိသိဋ္ဌာကာရေန အဝဋ္ဌာနံ ဝိဓာ၊ ဝိဓီယတိ ဝိသဒိသာကာရေန ဌပီယတီတိ ဝိဓာ၊ ကောဋ္ဌာသော။ ဝိဒဟနတော ဟီနာဒိဝသေန ဝိဝိဓေနာကာရေန ဒဟနတော ဥပဓာရဏတော ဝိဓာ၊ မာနောဝ။ သေယျသဒိသဟီနာနံ ဝသေနာတိ သေယျသဒိသဟီနဘာဝါနံ ယာထာဝါ’ ယာထာဝဘူတာနံ ဝသေန။ တယော မာနာ ဝုတ္တာ သေယျဿေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနကာ။ ဧသ နယော သဒိသဟီနေသုပိ။ တေနာဟ ‘‘အယဉှိ မာနော’’တိအာဒိ။ ဣဒါနိ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌေ နဝဝိဓေပိ မာနေ ဝတ္ထုဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရာဇူနဉ္စေဝ ပဗ္ဗဇိတာနဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကသ္မာ? တေ ဝိသေသတော အတ္တာနံ သေယျတော ဒဟန္တီတိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေန္တော ‘‘ရာဇာ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီတိ ကော-သဒ္ဒေါ ပဋိက္ခေပတ္ထော၊ အညော သဒိသော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေသံယေဝါတိ ရာဇူနံ၊ ပဗ္ဗဇိတာနဉ္စ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သေဋ္ဌဝတ္ထုကတ္တာ တဿ။ ‘‘ဟီနောဟမသ္မီ’’တိ မာနေပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘ကော မယာ သဒိသော အညော ရာဇပုရိသော အတ္ထီ’’တိ ဝါ ‘‘မယှံ အညေဟိ သဒ္ဓိံ ကိံ နာနာကရဏ’’န္တိ ဝါ ‘‘အမစ္စော တိ နာမာမေဝ…ပေ… နာမာဟ’’န္တိ ဝါတိ သဒိသဿ သေယျမာနာဒီနံ တိဏ္ဏံ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနံ။

ဒါသာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘတိက ကမ္မကရာဒီနံ ပရာဓီနဝုတ္တိကာနံ ဂဟဏံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝါ ဂဟိတေ ဧဝ ‘‘ပုက္ကုသစဏ္ဍာလာဒယောပီ’’တိ သယမေဝ ဒဿေတိ။ နနု စ မာနော နာမာယံ သံပဂ္ဂဟရသော၊ သော ကထံ ဩမာနေ သမ္ဘဝတီတိ? သောပိ အဝကရဏမုခေန ဝိဓာနဝတ္ထုနာ ပဂ္ဂဏှနဝသေနေဝ ပဝတ္တတီတိ နာယံ ဝိရောဓော။ တေနေဝါဟ ‘‘ကိံ ဒါသော နာမ အဟန္တိ ဧတေ မာနေ ကရောတီ’’တိ။ တထာ ဟိဿ ယာထာဝမာနတာ ဝုတ္တာ။

ယာထာဝမာနာ ဘဝနိကန္တိ ဝိယ၊ အတ္တဒိဋ္ဌိ ဝိယ စ န မဟာသာဝဇ္ဇာ၊ တသ္မာ တေ န အပါယဂမနီယာ။ ယထာဘူတဝတ္ထုကတာယ ဟိ တေ ယာထာဝမာနာ။ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈာ’’တိ စ တဿ အနဝသေသပ္ပဟာယိတာယ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယတတိယမဂ္ဂေဟိ စ တေ ယထာက္ကမံ ပဟီယန္တိ၊ ယေ ဩဠာရိကတရာ၊ ဩဠာရိကတမာ စ။ မာနော ဟိ ‘‘အဟံ အသ္မီ’’တိ ပဝတ္တိယာ ဥပရိမဂ္ဂေသု သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုဝိပစ္စနီကော ဟုတွာ ပဟီယတိ။ အယာထာဝမာနာ နာမ အယထာဘူတဝတ္ထုကတာယ၊ တေနေဝ တေ မဟာသာဝဇ္ဇဘာဝေန ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈာ ဝုတ္တာ။

အတတိ သတတံ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ အဒ္ဓါ၊ ကာလောတိ အာဟ ‘‘တယော အဒ္ဓါတိ တယော ကာလာ’’တိ။ သုတ္တန္တပရိယာယေနာတိ ဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၈၃) အာဂတနယေန။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ယော စာဝုသော မနော၊ ယေ စ ဓမ္မာ၊ ဥဘယမေတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ၊ တသ္မိံ စေ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဆန္ဒရာဂပဋိဗဒ္ဓံ ဟောတိ ဝိညာဏံ၊ ဆန္ဒရာဂပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝိညာဏဿ တဒဘိနန္ဒတိ၊ တဒဘိနန္ဒန္တော ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၈၄) အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နံ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ပဋိသန္ဓိတော ပုဗ္ဗေ’’တိအာဒိ။ တဒန္တရန္တိ တေသံ စုတိပဋိသန္ဓီနံ ဝေမဇ္ဈံ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါ၊ ယော ပုဗ္ဗန္တာပရန္တာနံ ဝေမဇ္ဈတာယ ‘‘ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ ကင်္ခတိ၊ (ဓ။ သ။ ၁၁၂၃) ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ အညာဏ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၇၊ ၁၁၀၆၊ ၁၁၂၈) ဧဝမာဒီသု ‘‘ပုဗ္ဗန္တာပရန္တော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ဘင်္ဂေါ ဓမ္မော အတီတံသေန သင်္ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘ဘင်္ဂတော ဥဒ္ဓံ အတီတော အဒ္ဓါ နာမာ’’တိ။ တထာ အနုပ္ပန္နော ဓမ္မော အနာဂတံသေန သင်္ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပာဒတော ပုဗ္ဗေ အနာဂတော အဒ္ဓါ နာမာ’’တိ။ ခဏတ္တယေတိ ဥပ္ပာဒေါ၊ ဌိတိ၊ ဘင်္ဂေါတိ တီသု ခဏေသု။ ယဒါ ဟိ ဓမ္မော ဟေတုပစ္စယဿ သမဝါယေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယဒါ စ ဝေတိ၊ ဣတိ ဒွီသုပိ ခဏေသု ဌိတိက္ခဏေ ဝိယ ပစ္စုပ္ပန္နောတိ။ ဓမ္မာနဉှိ ပါကဘာဝူပါဓိကံ ပတ္တဗ္ဗံ ဥဒယော၊ ဝိဒ္ဓံသဘာဝူပါဓိကံ ဝယော၊ တဒုဘယဝေမဇ္ဈံ ဌိတိ။ ယဒိ ဧဝံ အဒ္ဓါ နာမာယံ ဓမ္မော ဧဝ အာပန္နောတိ? န ဓမ္မော၊ ဓမ္မဿ ပန အဝတ္ထာဘေဒေါ၊ တဉ္စ ဥပါဒါယ လောကေ ကာလသမညာတိ ဒဿေတုံ ‘‘အတီတာဒိဘေဒေါ စ နာမ အယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ တေနေဝ ဝေါဟာရေနာတိ တံ တံ အဝတ္ထာဝိသေသံ ဥပါဒါယ ဓမ္မော ‘‘အတီတော အနာဂတော ပစ္စုပ္ပန္နော’’တိ ယေန ဝေါဟာရေန ဝေါဟရီယတိ၊ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိမတ္တတာယ ဟိ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနောပိ ကာလော တဿေဝ ဓမ္မဿ ပဝတ္တိအဝတ္ထာဝိသေသံ ဥပါဒါယ တေနေဝ ဝေါဟာရေန ‘‘အတီတော အဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော။

အန္တ-သဒ္ဒေါ လောကေ ပရိယောသာနေ၊ ကောဋိယံ နိရုဠှောတိ တဒတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အန္တောယေဝ အန္တော’’တိ အာဟ၊ ကောဋိ အန္တောတိ အတ္ထော။ ပရဘာဂေါတိ ပါရိမန္တော။ အမတိ ဂစ္ဆတိ ဘဝပ္ပဗန္ဓော နိဋ္ဌာနံ ဧတ္ထာတိ အန္တော၊ ကောဋိ။ အမနံ နိဋ္ဌာနဂမနန္တိ အန္တော၊ ဩသာနံ။ သော ပန ‘‘ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၉၃၊ သံ။ နိ။ ၂။၅၁) ဝုတ္တတ္တာ ဒုက္ခဏ္ဏဝဿ ပါရိမန္တောတိ အာဟ ‘‘ပရဘာဂေါ’’တိ။ အမ္မတိ ပရိဘုယျတိ ဟီဠီယတီတိ အန္တော၊ လာမကော။ အမ္မတိ ဘာဂသော ဉာယတီတိ အန္တော၊ အံသောတိ အာဟ ‘‘ကောဋ္ဌာသော အန္တော’’တိ။ သန္တော ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနော ကာယော ဓမ္မသမူဟောတိ သက္ကာယော၊ ခန္ဓာ၊ တေ ပန အရိယသစ္စဘူတာ ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ’’တိ။ ပုရိမတဏှာတိ ယေသံ နိဗ္ဗတ္တိကာ၊ တန္နိဗ္ဗတ္တိတော ပဂေဝ သိဒ္ဓါ တဏှာ။ အပ္ပဝတ္တိဘူတန္တိ နပ္ပဝတ္တတိ တဒုဘယံ ဧတ္ထာတိ တေသံ အပ္ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘူတံ။ ယဒိ ‘‘သက္ကာယော အန္တော’’တိအာဒိနာ အညမညံ ဝိဘတ္တိတာယ ဒုက္ခသစ္စာဒယော ဂဟိတာ၊ အထ ကသ္မာ မဂ္ဂေါ န ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂေါ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဥပါယတ္တာတိ ဥပါယဘာဝတော၊ သမ္ပာပကဟေတုဘာဝတောတိ အတ္ထော။

ယဒိ ပန ဟေတုမန္တဂ္ဂဟဏေနေဝ ဟေတု ဂဟိတော ဟောတိ၊ နနု ဧဝံ သက္ကာယဂ္ဂဟဏေနေဝ တဿ ဟေတုဘူတော သက္ကာယသမုဒယော ဂဟိတော ဟောတီတိ? တဿ ဂဟဏေ သင်္ခတဒုကော ဝိယ၊ သပ္ပစ္စယဒုကော ဝိယ စ ဒုကောဝါယံ အာပဇ္ဇတိ၊ န တိကော။ ယထာ ပန သက္ကာယံ ဂဟေတွာ သက္ကာယသမုဒယောပိ ဂဟိတော၊ ဧဝံ သက္ကာယနိရောဓံ ဂဟေတွာ သက္ကာယနိရောဓုပါယော ဂယှေယျ၊ ဧဝံ သတိ စတုက္ကော အယံ အာပဇ္ဇေယျ၊ န တိကော၊ တသ္မာ ဟေတုမန္တဂ္ဂဟဏေန ဟေတုဂ္ဂဟဏံ န စိန္တေတဗ္ဗံ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ယုတ္တော သိယာ – ဣဓ သက္ကာယသက္ကာယသမုဒယာ အနာဒိကာလိကာ၊ အသတိ မဂ္ဂဘာဝနာယံ ပစ္စယာနုပရမေန အပရိယန္တာ စ၊ နိဗ္ဗာနံ ပန အပ္ပစ္စယတ္တာ အတ္တနော နိစ္စတာယ ဧဝ သဗ္ဗဒါဘာဝီတိ အနာဒိကာလိကော၊ အပရိယန္တော စ။ ဣတိ ဣမာနိ တီဏိ သစ္စာနိ မဟာထေရော ဣမာယ သဘာဂတာယ ‘‘တယော အန္တာ’’တိ တိကံ ကတွာ ဒဿေတိ။ အရိယမဂ္ဂေါ ပန ကဒါစိ ကရဟစိ လဗ္ဘမာနော န တထာတိ တဿ အတိဝိယ ဒုလ္လဘပါတုဘာဝတံ ဒီပေတုံ တိကတော ဗဟိကတောတိ အယမေတ္ထ အတ္တနောမတိ။

ဒုက္ခတာတိ ဒုက္ခဘာဝေါ၊ ဒုက္ခံယေဝ ဝါ ယထာ ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာ။ ဒုက္ခ-သဒ္ဒေါ စာယံ အဒုက္ခသဘာဝေသုပိ သုခုပေက္ခာသု ကဉ္စိ အနိဋ္ဌတာဝိသေသံ ဥပါဒါယ ပဝတ္တတီတိ တတော နိဝတ္တေန္တော သဘာဝဒုက္ခဝါစိနာ ဧကေန ဒုက္ခ-သဒ္ဒေန ဝိသေသေတွာ ‘‘ဒုက္ခဒုက္ခတာ’’တိ အာဟ။ ဘဝတိ ဟိ ဧကန္တတော တံသဘာဝေပိ အတ္ထေ အညဿ ဓမ္မဿ ယေန ကေနစိ သဒိသတာလေသေန ဗျဘိစာရာသင်္ကာတိ ဝိသေသိတဗ္ဗတာ ယထာ ‘‘ရူပရူပံ တိလတေလ’’န္တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ပကိဏ္ဏကထာ) စ။ သင်္ခါရဘာဝေနာတိ သင်္ခတဘာဝေန။ ပစ္စယေဟိ သင်္ခရီယန္တီတိ သင်္ခါရာ၊ အဒုက္ခမသုခဝေဒနာ။ သင်္ခရိယမာနတ္တာ ဧဝ ဟိ အသာရကတာယ ပရိဒုဗ္ဗလဘာဝေန ဘင်္ဂဘင်္ဂါဘိမုခက္ခဏေသု ဝိယ အတ္တလာဘက္ခဏေပိ ဝိဗာဓပ္ပတ္တာ ဧဝ ဟုတွာ သင်္ခါရာ ပဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘သင်္ခတတ္တာ ဥပ္ပာဒဇရာဘင်္ဂပီဠိတာ’’တိ။ တသ္မာတိ ယထာဝုတ္တကာရဏတော။ အညဒုက္ခသဘာဝဝိရဟတောတိ ဒုက္ခဒုက္ခတာဝိပရိဏာမဒုက္ခတာသင်္ခါတဿ အညဿ ဒုက္ခသဘာဝဿ အဘာဝတော။ ဝိပရိဏာမေတိ ပရိဏာမေ၊ ဝိဂမေတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ပပဉ္စသူဒနိယံ ‘‘ဝိပရိဏာမဒုက္ခာတိ နတ္ထိဘာဝေါ ဒုက္ခ’’န္တိ။ အပရိညာတဝတ္ထုကာနဉှိ သုခဝေဒနုပရမော ဒုက္ခတော ဥပဋ္ဌာတိ၊ သွာယမတ္ထော ပိယဝိပ္ပယောဂေန ဒီပေတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘သုခဿ ဟီ’’တိအာဒိ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယော ပဒေသနိဿိတော ဝေဒနာဝိသေသမတ္တဝိသယတ္တာတိ အနဝသေသတော သင်္ခါရဒုက္ခတံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိ ဒုတိယနယော ဝုတ္တော။ နနု စ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၇၈) ဝစနတော သုခဒုက္ခဝေဒနာနမ္ပိ သင်္ခါရဒုက္ခတာ အာပန္နာတိ? သစ္စမေတံ၊ သာ ပန သာမညဇောတနာအပဝါဒဘူတေန ဣတရဒုက္ခတာဝစနေန နိဝတ္တီယတီတိ နာယံ ဝိရောဓော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဌပေတွာ ဒုက္ခဝေဒနံ သုခဝေဒနဉ္စာ’’တိ။

မိစ္ဆာသဘာဝေါတိ ‘‘ဟိတသုခါဝဟော မေ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ အာသီသိတောပိ တထာ အဘာဝတော၊ အသုဘာဒီသုယေဝ ‘‘သုဘ’’န္တိအာဒိဝိပရီတပ္ပဝတ္တိတော စ မိစ္ဆာသဘာဝေါ၊ မုသာသဘာဝေါတိ အတ္ထော။ မာတုဃာတကာဒီသု ပဝတ္တမာနာပိ ဟိ ဟိတသုခံ ဣစ္ဆန္တာဝ ပဝတ္တန္တီတိ တေ ဓမ္မာ ‘‘ဟိတသုခါဝဟာ မေ ဘဝိဿန္တီ’’တိ အာသီသိတာ ဟောန္တိ။ တထာ အသုဘာသုခါနိစ္စာနတ္တေသု သုဘာဒိဝိပရိယာသဒဠှတာယ အာနန္တရိယကမ္မနိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌီသု ပဝတ္တိ ဟောတီတိ တေ ဓမ္မာ အသုဘာဒီသု သုဘာဒိဝိပရီတပ္ပဝတ္တိကာ ဟောန္တိ။ ဝိပါကဒါနေ သတိ ခန္ဓဘေဒါနန္တရမေဝ ဝိပါကဒါနတော နိယတော၊ မိစ္ဆတ္တော စ သော နိယတော စာတိ မိစ္ဆတ္တနိယတော။ အနေကေသု အာနန္တရိယေသု ကတေသု ယံ တတ္ထ ဗလဝံ၊ တံ ဝိပစ္စတိ၊ န ဣတရာနီတိ ဧကန္တဝိပါကဇနကတာယ နိယတတာ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ‘‘ဝိပါကဒါနေ သတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ခန္ဓဘေဒါနန္တရန္တိ စုတိအနန္တရန္တိ အတ္ထော။ စုတိ ဟိ မရဏနိဒ္ဒေသေ ‘‘ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၉၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၂၃၊ ၃။၃၇၃၊ ဝိဘ။ ၁၉၃) ဝုတ္တာ၊ ဧတေန ဝစနေန သတိ ဖလဒါနေ စုတိအနန္တရော ဧဝ ဧတေသံ ဖလကာလော၊ န အညောတိ ဖလကာလနိယမေန နိယတတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ၊ န ဖလဒါနနိယမေနာတိ နိယတဖလကာလာနံ အညေသမ္ပိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာနံ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာနမ္ပိ နိယတတာ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာနံ ပစ္စယန္တရဝိကလတာဒီဟိ အဝိပစ္စမာနာနမ္ပိ အတ္တနော သဘာဝေန ဝိပါကဓမ္မတာ ဝိယ ဗလဝတာ အာနန္တရိယေန ဝိပါကေ ဒိန္နေ အဝိပစ္စမာနာနမ္ပိ အာနန္တရိယာနံ ဖလဒါနေ နိယတသဘာဝါ၊ အာနန္တရိယသဘာဝါ စ ပဝတ္တီတိ အတ္တနော သဘာဝေန ဖလဒါနနိယမေနေဝ နိယတတာ၊ အာနန္တရိယတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဝဿဉ္စ နိယတသဘာဝါ၊ အာနန္တရိယသဘာဝါ စ တေသံ ပဝတ္တီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗမေတံ အညဿ ဗလဝတော အာနန္တရိယဿ အဘာဝေ စုတိအနန္တရံ ဧကန္တေန ဖလဒါနတော။

နနု ဧဝံ အညေသမ္ပိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာနံ အညသ္မိံ ဝိပါကဒါယကေ အသတိ စုတိအနန္တရမေဝ ဧကန္တေန ဖလဒါနတော အာနန္တရိယသဘာဝါ၊ နိယတသဘာဝါ စ ပဝတ္တိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ အသမာနဇာတိကေန စေတောပဏိဓိဝသေန၊ ဥပဃာတကေန စ နိဝတ္တေတဗ္ဗဝိပါကတ္တာ အနန္တရေကန္တဖလဒါယကတ္တာဘာဝါ၊ န ပန အာနန္တရိယာနံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနိ ဝိယ အသမာနဇာတိကံ ဖလနိဝတ္တကံ အတ္ထိ သဗ္ဗာနန္တရိယာနံ အဝီစိဖလတ္တာ၊ န စ ဟေဋ္ဌူပပတ္တိံ ဣစ္ဆတော သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိယ ဥပရူပပတ္တိဇနကကမ္မဗလံ အာနန္တရိယဗလံ နိဝတ္တေတုံ သမတ္ထော စေတောပဏိဓိ အတ္ထိ အနိစ္ဆန္တဿေဝ အဝီစိပါတနတော၊ န စ အာနန္တရိယုပဃာတကံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ အတ္ထိ။ တသ္မာ တေသံယေဝ အနန္တရေကန္တဝိပါကဇနကသဘာဝါ ပဝတ္တီတိ။ အနေကာနိ စ အာနန္တရိယာနိ ကတာနိ ဧကန္တေ ဝိပါကေ နိယတတ္တာ ဥပရတာဝိပစ္စနသဘာဝါသင်္ကတ္တာ နိစ္ဆိတာနိ သဘာဝတော နိယတာနေဝ။ စုတိအနန္တရံ ပန ဖလံ အနန္တရံ နာမ၊ တသ္မိံ အနန္တရေ နိယုတ္တာနိ၊ တန္နိဗ္ဗတ္တနေန အနန္တရကရဏသီလာနိ အနန္တရပယောဇနာနိ စာတိ သဘာဝတော အာနန္တရိယာနေဝ စ ဟောန္တိ။ တေသု ပန သမာနသဘာဝေသု ဧကေန ဝိပါကေ ဒိန္နေ ဣတရာနိ အတ္တနာ ကာတဗ္ဗကိစ္စဿ တေနေဝ ကတတ္တာ န ဒုတိယံ တတိယဉ္စ ပဋိသန္ဓိံ ကရောန္တိ၊ န သမတ္ထတာဝိဃာတတ္တာတိ နတ္ထိ တေသံ နိယတာနန္တရိယတာနိဝတ္တီတိ။ န ဟိ သမာနသဘာဝံ သမာနသဘာဝဿ သမတ္ထတံ ဝိဟနတီတိ။ ဧကဿ ပန အညာနိပိ ဥပတ္ထမ္ဘကာနိ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနီတိ။ သမ္မာသဘာဝေတိ သစ္စသဘာဝေ။ နိယတော ဧကန္တိကော အနန္တရမေဝ ဖလဒါနေနာတိ သမ္မတ္တနိယမတော။ န နိယတောတိ ဥဘယထာပိ န နိယတော။ အဝသေသာနံ ဓမ္မာနန္တိ ကိလေသာနန္တရိယကမ္မနိယျာနိကဓမ္မေဟိ အညေသံ ဓမ္မာနံ။

တမန္ဓကာရောတိ တမော အန္ဓကာရောတိ ပဒဝိဘာဂေါ။ အဝိဇ္ဇာ တမော နာမ အာရမ္မဏဿ ဆာဒနဋ္ဌေန။ တေနေဝါဟ ‘‘တမော ဝိဟတော၊ အာလောကော ဥပ္ပန္နော (မ။ နိ။ ၁။၃၈၅၊ ပါရာ။ ၁၂)၊ တမောက္ခန္ဓော ပဒါလိတော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၆၄) စ အာဒိ။ အဝိဇ္ဇာသီသေန ဝိစိကိစ္ဆာ ဝုတ္တာ မဟတာ သမ္မောဟေန သဗ္ဗကာလံ အဝိယုဇ္ဇနတော။ အာဂမ္မာတိ ပတွာ။ ကင်္ခတီတိ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ကင်္ခံ ဥပ္ပာဒေတိ သံသယံ အာပဇ္ဇတိ။ အဓိမုစ္စိတုံ န သက္ကောတီတိ ပသာဒါဓိမောက္ခဝသေန အဓိမုစ္စိတုံ န သက္ကောတိ။ တေနာဟ ‘‘န သမ္ပသီဒတီ’’တိ။ ယာဝတ္တကဉှိ ယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဝိစိကိစ္ဆာ န ဝိဂစ္ဆတိ၊ တာဝ တတ္ထ သဒ္ဓါဓိမောက္ခော အနဝသရောဝ။ န ကေဝလံ သဒ္ဓါဓိမောက္ခော၊ နိစ္ဆယာဓိမောက္ခောပိ တတ္ထ န ပတိဋ္ဌဟတိ ဧဝ။

န ရက္ခိတဗ္ဗာနီတိ ‘‘ဣမာနိ မယာ ရက္ခိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဧဝံ ကတ္ထစိ ရက္ခာကိစ္စံ နတ္ထိ ပရတော ရက္ခိတဗ္ဗဿေဝ အဘာဝတော။ သတိယာ ဧဝ ရက္ခိတာနီတိ မုဋ္ဌဿစ္စဿ ဗောဓိမူလေ ဧဝ သဝါသနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ သတိယာ ရက္ခိတဗ္ဗာနိ နာမ သဗ္ဗဒါပိ ရက္ခိတာနိ ဧဝ။ နတ္ထိ တထာဂတဿ ကာယဒုစ္စရိတန္တိ တထာဂတဿ ကာယဒုစ္စရိတံ နာမ နတ္ထေဝ၊ ယတော သုပရိသုဒ္ဓါ ကာယသမာစာရော ဘဂဝတော။ နော အပရိသုဒ္ဓါ၊ ပရိသုဒ္ဓါ ဧဝ အပရိသုဒ္ဓိဟေတူနံ ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ။ တထာပိ ဝိနယေ အပကတညုတာဝသေန သိယာ တေသံ အပါရိသုဒ္ဓိလေသော၊ န ဘဂဝတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘န ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိဟာရကာရံ အာပတ္တိန္တိ ဧကဝစနဝသေန ‘‘အာပတ္တိယော’’တိ ဧတ္ထ အာပတ္တိ-သဒ္ဒံ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဘိဓေယျာနုရူပဉှိ လိင်္ဂဝစနာနိ ဟောန္တိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ‘‘မနောဒွါရေ’’တိ ဣဒံ တဿာ အာပတ္တိယာ အကိရိယသမုဋ္ဌာနတာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ မနောဒွါရေ ပညတ္တာ အာပတ္တိ အတ္ထီတိ။ သဥပါရမ္ဘဝသေနာတိ သဝတ္တဗ္ဗတာဝသေန၊ န ပန ဒုစ္စရိတလက္ခဏာပတ္တိဝသေန၊ ယတော နံ ဘဂဝါ ပဋိက္ခိပတိ။ ယထာ အာယသ္မတော မဟာကပ္ပိနဿာပိ ‘‘ဂစ္ဆေယျံ ဝါဟံ ဥပေါသထံ၊ န ဝါ ဂစ္ဆေယျံ။ ဂစ္ဆေယျံ ဝါဟံ သင်္ဃကမ္မံ၊ န ဝါ ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၇) ပရိဝိတက္ကိတံ။ မနောဒုစ္စရိတန္တိ မနောဒွါရိကံ အပ္ပသတ္ထံ စရိတံ။ သတ္ထာရာ အပ္ပသတ္ထတာယ ဟိ တံ ဒုစ္စရိတံ နာမ ဇာတံ၊ န သဘာဝတော။

ယသ္မာ မဟာကာရုဏိကော ဘဂဝါ သဒေဝကဿ လောကဿ ဟိတသုခါယ ဧဝ ပဋိပဇ္ဇမာနော အစ္စန္တဝိဝေကဇ္ဈာသယတာယ တဗ္ဗိဓုရံ ဓမ္မသေနာပတိနော စိတ္တုပ္ပာဒံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘န ခေါ တေ…ပေ… ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗ’’န္တိ အဝေါစ၊ တသ္မာ သော ထေရဿ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဘဂဝတော န ပါသံသောတိ ကတွာ မနောဒုစ္စရိတံ နာမ ဇာတော၊ တဿ စ ပဋိက္ခေပေါ ဥပါရမ္ဘောတိ အာဟ ‘‘တသ္မိံ မနောဒုစ္စရိတေ ဥပါရမ္ဘံ အာရောပေန္တော’’တိ။ ဘဂဝတော ပန ဧတ္တကမ္ပိ နတ္ထိ၊ ယတော ပဝါရဏာသုတ္တေ ‘‘ဟန္ဒ ဒါနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဝါရေမိ ဝေါ၊ န စ မေ ကိဉ္စိ ဂရဟထ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၅) ဝုတ္တော ဘိက္ခုသင်္ဃော ‘‘န ခေါ မယံ ဘန္တေ ဘဂဝတော ကိဉ္စိ ဂရဟာမ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ’’တိ သတ္ထု ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာဒိကံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ အယဉှိ လောကနာထဿ ဒုစ္စရိတာဘာဝေါ ဗောဓိသတ္တဘူမိယမ္ပိ စရိယာစိရာနုဂတော အဟောသိ၊ ပဂေဝ ဗုဒ္ဓဘူမိယန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘အနစ္ဆရိယဉ္စေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဓမ္မာ ဂုဏာ၊ န အညေသန္တိ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ။ တထာ ဟိ တေ ဗုဒ္ဓါနံ အာဝေဏိကဓမ္မာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ‘‘နတ္ထိ တထာဂတဿ ကာယဒုစ္စရိတ’’န္တိအာဒိနာ ကာယဝစီမနောဒုစ္စရိတာဘာဝဝစနံ ယထာဓိကာရံ ကာယကမ္မာဒီနံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိတာယ လဒ္ဓဂုဏကိတ္တနံ၊ န အာဝေဏိကဓမ္မန္တရဒဿနံ။ သဗ္ဗသ္မိဉှိ ကာယကမ္မာဒိကေ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိနိ ကုတော ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ သမ္ဘဝေါ။ ‘‘ဗုဒ္ဓဿ အပ္ပဋိဟတဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တာနိ သဗ္ဗညုတညာဏတော ဝိသုံယေဝ တီဏိ ဉာဏာနိ စတုယောနိပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒကဉာဏာနိ ဝိယာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧကံယေဝ ဟုတွာ တီသု ကာလေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏံ နာမ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ။ နတ္ထိ ဆန္ဒဿ ဟာနီတိ သတ္တေသု ဟိတဆန္ဒဿ ဟာနိ နတ္ထိ။ နတ္ထိ ဝီရိယဿ ဟာနီတိ ခေမပဝိဝေကဝိတက္ကာနုဂတဿ ဝီရိယဿ ဟာနိ နတ္ထိ။ ‘‘နတ္ထိ ဒဝါတိ ခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယေန ကိရိယာ နတ္ထိ။ နတ္ထိ ရဝါတိ သဟသာ ကိရိယာ နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ သဟသာ ပန ကိရိယာ ဒဝါ ‘‘အညံ ကရိဿာမီ’’တိ အညကရဏံ ရဝါ။ ခလိတန္တိ ဝိရဇ္ဈနံ ဉာဏေန အပ္ဖုဋံ။ သဟသာတိ ဝေဂါယိတတ္တံ တုရိတကိရိယာ။ အဗျာဝဋော မနောတိ နိရတ္ထကော စိတ္တသမုဒါစာရော။ အကုသလစိတ္တန္တိ အညာဏုပေက္ခမာဟ၊ အယဉ္စ ဒီဃဘာဏကာနံ ပါဌော အာကုလော ဝိယ။ အယံ ပန ပါဌော အနာကုလော –

အတီတံသေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတဉာဏံ၊ အနာဂတံသေ၊ ပစ္စုပ္ပန္နံသေ။ ဣမေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ၊ သဗ္ဗံ ဝစီကမ္မံ၊ သဗ္ဗံ မနောကမ္မံ။ ဣမေဟိ ဆဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နတ္ထိ ဆန္ဒဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဓမ္မဒေသနာယ၊ နတ္ထိ ဝီရိယဿ၊ နတ္ထိ သမာဓိဿ၊ နတ္ထိ ပညာယ၊ နတ္ထိ ဝိမုတ္တိယာ။ ဣမေဟိ ဒွါဒသဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နတ္ထိ ဒဝါ၊ နတ္ထိ ရဝါ၊ နတ္ထိ အပ္ဖုဋံ၊ နတ္ထိ ဝေဂါယိတတ္တံ၊ နတ္ထိ အဗျာဝဋမနော၊ နတ္ထိ အပ္ပဋိသင်္ခါနုပေက္ခာတိ။

တတ္ထ အပ္ပဋိသင်္ခါနုပေက္ခာတိ အညာဏုပေက္ခာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဧတ္ထ စ တထာဂတဿ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိံ ကာယဝစီမနောသမာစာရပါရိသုဒ္ဓိယာဝ သင်္ဂဟေတွာ သမာစာရတ္တယဝသေန မဟာထေရေန တိကော ဒေသိတော။

ကိဉ္စနာတိ ကိဉ္စိက္ခာ။ ဣမေ ပန ရာဂါဒယော ပလိဗုန္ဓနဋ္ဌေန ကိဉ္စနာ ဝိယာတိ ကိဉ္စနာ။ တေနာဟ ‘‘ကိဉ္စနာတိ ပလိဗောဓာ’’တိ။

အနုဒဟနဋ္ဌေနာတိ အနု အနု ဒဟနဋ္ဌေန။ ရာဂါဒယော အရူပဓမ္မာ ဣတ္တရက္ခဏာ ကထံ အနုဒဟန္တီတိ အာသင်္ကံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘တတ္ထ ဝတ္ထူနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနီတိ ဝစနသေသော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ရာဂါဒီနံ အနုဒဟနဋ္ဌေ။ ဝတ္ထူနီတိ သာသနေ၊ လောကေ စ ပါကဋတ္တာ ပစ္စက္ခဘူတာနိ ကာရဏာနိ။ ရာဂေါ ဥပ္ပန္နော တိခိဏကရော ဟုတွာ။ တသ္မာ တံသမုဋ္ဌာနာ တေဇောဓာတု အတိဝိယ တိခိဏဘာဝေန သဒ္ဓိံ အတ္တနာ သဟဇာတဓမ္မေဟိ ဟဒယပ္ပဒေသံ ဈာပေသိ ယထာ တံ ဗာဟိရာ တေဇောဓာတု သနိဿယံ။ တေန သာ ဘိက္ခုနီ သုပတော ဝိယ ဗျာဓိ ဈာယိတွာ မတာ။ တေနာဟ ‘‘တေနေဝ ဈာယိတွာ ကာလမကာသီ’’တိ။ ဒေါသဿ နိဿယာနံ ဒဟနတာ ပါကဋာ ဧဝါတိ ဣတရံ ဒဿေတုံ ‘‘မောဟဝသေန ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတိဝတ္တိတွာတိ အတိက္ကမိတွာ။

ကာမံ အာဟုနေယျဂ္ဂိအာဒယော တယော အဂ္ဂီ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဣစ္ဆိတာ သန္တိ၊ တေ ပန တေဟိ ဣစ္ဆိတမတ္တာ၊ န သတ္တာနံ တာဒိသာ အတ္ထသာဓကာ။ ယေ ပန သတ္တာနံ အတ္ထသာဓကာ၊ တေ ဒဿေတုံ ‘‘အာဟုနံ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဒရေန ဟုနနံ ပူဇနံ အာဟုနန္တိ သက္ကာရော ‘‘အာဟုန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ အာဟုနံ အရဟန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အာဟုနေယျာတိ ဘိက္ခဝေ မာတာပိတူနမေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၁၀၆)။ ယဒဂ္ဂေန စ တေ ပုတ္တာနံ ဗဟုကာရတာယ အာဟုနေယျာတိ တေသု သမ္မာပဋိပတ္တိ နေသံ ဟိတသုခါဝဟာ၊ တဒဂ္ဂေန တေသု မိစ္ဆာပဋိပတ္တိ အဟိတဒုက္ခာဝဟာတိ အာဟ ‘‘တေသု…ပေ… နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ။ သွာယမတ္ထောတိ ယော မာတာပိတူနံ အတ္တနော ဥပရိ ဝိပ္ပဋိပန္နာနံ ပုတ္တာနံ အနုဒဟနဿ ပစ္စယဘာဝေန အနုဒဟနဋ္ဌော၊ သော အယမတ္ထော။ မိတ္တဝိန္ဒကဝတ္ထုနာတိ မိတ္တဝိန္ဒကဿ နာမ မာတရိ ဝိပ္ပဋိပန္နဿ ပုရိသဿ တာယ ဧဝ ဝိပ္ပဋိပတ္တိယာ စိရတရံ ကာလံ အာပါယိကဒုက္ခာနုဘဝနဒီပနေန ဝတ္ထုနာ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣဒါနိ တမတ္ထံ ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ ပဝတ္တံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘မိတ္တဝိန္ဒကော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓနလောဘေန၊ န ဓမ္မစ္ဆန္ဒေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ အကုတောဘယံ ကေနစိ အနုဋ္ဌာပနီယတာယ။ နိဝါရေသိ သမုဒ္ဒပယာတာ နာမ ဗဟွန္တရာယာတိ အဓိပ္ပာယေန။ အန္တရံ ကတွာတိ အတိက္ကမနဝသေန ဒွိန္နံ ပါဒါနံ အန္တရေ ကတွာ။

နာဝါ အဋ္ဌာသိ တဿ ပါပကမ္မဗလေန ဝါတဿ အဝါယနတော။ ဧကဒိဝသံ ရက္ခိတဥပေါသထကမ္မာနုဘာဝေန သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော။ ယထာ ပုရိမာဟိ ပရတော မာ အဂမာသီတိ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ အပရာပရာဟိပီတိ အာဟ ‘‘တာဟိ ‘ပရတော ပရတော မာ အဂမာသီ’တိ ဝုစ္စမာနော’’တိ။ ခုရစက္ကဓရန္တိ ခုရဓာရူပမစက္ကဓရံ ဧကံ ပုရိသံ။ ဥပဋ္ဌာသိ ပါပကမ္မဿ ဗလေန။

စတုဗ္ဘီတိ စတူဟိ အစ္ဆရာသဒိသီဟိ ဝိမာနပေတီဟိ၊ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာတိ ဝစနသေသော။ အဋ္ဌဇ္ဈဂမာတိ ရူပါဒိကာမဂုဏေဟိ တတော ဝိသိဋ္ဌတရာ အဋ္ဌ ဝိမာနပေတိယော အဓိဂစ္ဆိ။ အတြိစ္ဆန္တိ အတြိစ္ဆာသင်္ခါတေန အတိလောဘေန သမန္နာဂတတ္တာ အတြ အတြ ကာမဂုဏေ ဣစ္ဆန္တော။ စက္ကန္တိ ခုရစက္ကံ။ အာသဒေါတိ အနတ္ထာဝဟဘာဝေန အာသာဒေတိ။

သောတိ ဂေဟသာမိကော ဘတ္တာ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ အနုဒဟနဿ ပစ္စယတာယ။

အတိစာရိနီတိ သာမိကံ အတိက္ကမိတွာ စာရိနီ မိစ္ဆာစာရိနီ။ ရတ္တိံ ဒုက္ခန္တိ အတ္တနော ပါပကမ္မာနုဘာဝသမုပဋ္ဌိတေန သုနခေန ခါဒိတဗ္ဗတာဒုက္ခံ။ ဝဉ္စေတွာတိ တံ အဇာနာပေတွာဝ ကာရဏဋ္ဌာနဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဋပဋန္တီတိ ပဋပဋာ ကတွာ။ အနုရဝဒဿနဉှေတံ။ မုဋ္ဌိယောဂေါ ကိရာယံ တဿ သုနခန္တရဓာနဿ၊ ယဒိဒံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဘူမိယံ နိဋ္ဌုဘိတွာ ပါဒေန ဃံသနံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သော တထာ အကာသိ။ သုနခါ အန္တရဓာယိံသူ’’တိ။

ဒက္ခိဏာတိ စတ္တာရော ပစ္စယာ ဒိယျမာနာ ဒက္ခန္တိ ဧတေဟိ ဟိတသုခါနီတိ။ တံ ဒက္ခိဏံ အရဟတီတိ ဒက္ခိဏေယျော၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော။ ရေဝတီဝတ္ထု ဝိမာနဝတ္ထုပေတဝတ္ထူသု (ဝိ။ ဝ။ ၈၆၁ အာဒယော) တေသံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (ဝိ။ ဝ။ ၉၇၇-၉၈၀၊ ပေ။ ဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၁၄-၇၃၆) အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘တိဝိဓေန ရူပသင်္ဂဟော’’တိ ဧတ္ထ နနု သင်္ဂဟော ဧကဝိဓောဝ၊ သော ကသ္မာ ‘‘စတုဗ္ဗိဓော’’တိ ဝုတ္တောတိ? ‘‘သင်္ဂဟော’’တိ အတ္ထံ အဝတွာ အနိဒ္ဓါရိတတ္ထဿ သဒ္ဒဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘တိဝိဓေန ရူပသင်္ဂဟော’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ရူပကဏ္ဍ-တိကေ) ပဒေသု သင်္ဂဟ-သဒ္ဒေါ တာဝ အတ္တနော အတ္ထဝသေန စတုဗ္ဗိဓောတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ အတ္ထောပိ ဝါ အနိဒ္ဓါရိတဝိသေသော သာမညေန ဂဟေတဗ္ဗတံ ပတ္တော ‘‘တိဝိဓေန ရူပသင်္ဂဟော’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ရူပကဏ္ဍ-တိကေ) ‘‘သင်္ဂဟော’’တိ ဝုတ္တောတိ န ကောစိ ဒေါသော။ နိဒ္ဓါရိတေ ဟိ ဝိသေသေ တဿ ဧကဝိဓတာ သိယာ၊ န တတော ပုဗ္ဗေတိ။ ‘‘ဇာတိသင်္ဂဟော’’တိ ဝုတ္တေပိ ဇာတိ-သဒ္ဒဿ သာပေက္ခသဒ္ဒတ္တာ အတ္တနော ဇာတိယာ သင်္ဂဟောတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတေဝ သမ္ဗန္ဓာရဟဿ အညဿ အဝုတ္တတ္တာ ယထာ ‘‘မာတာပိတု ဥပဋ္ဌာန’’န္တိ (ခု။ ပါ။ ၅။၆၊ သု။ နိ။ ၂၆၅)။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ အပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဇာတိသင်္ဂဟော’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ သမာနဇာတိကာနံ သင်္ဂဟော၊ သမာနဇာတိယာ ဝါ သင်္ဂဟော သဇာတိသင်္ဂဟော။ သဉ္ဇာယတိ ဧတ္ထာတိ သဉ္ဇာတိ၊ သဉ္ဇာတိယာ သင်္ဂဟော သဉ္ဇာတိသင်္ဂဟော၊ သဉ္ဇာတိဒေသေန သင်္ဂဟောတိ အတ္ထော။ ကိရိယာယ ဧဝရူပါယ သင်္ဂဟော ကိရိယာသင်္ဂဟော။ ရူပက္ခန္ဓဂဏနန္တိ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော’’တိ ဂဏနံ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ ရုပ္ပနသဘာဝတ္တာ။ တီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ရူပဂဏနာတိ ဝက္ခမာနေဟိ တီဟိ ဘာဂေဟိ ရူပဿ သင်္ဂဟော၊ ဂဏေတဗ္ဗတာတိ အတ္ထော။

ရူပါယတနံ နိပဿတိ ပစ္စက္ခတော ဝိဇာနာတီတိ နိဒဿနံ၊ စက္ခုဝိညာဏံ၊ နိဒဿတီတိ ဝါ နိဒဿနံ၊ ဒဋ္ဌဗ္ဗဘာဝေါ၊ စက္ခုဝိညာဏဿ ဂေါစရဘာဝေါ၊ တဿ စ ရူပါယတနတော အနညတ္တေပိ အညေဟိ ဓမ္မေဟိ ရူပါယတနံ ဝိသေသေတုံ အညံ ဝိယ ကတွာ ‘‘သဟ နိဒဿနေနာတိ သနိဒဿန’’န္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မသဘာဝသာမညေန ဟိ ဧကီဘူတေသု ဓမ္မေသု ယော နာနတ္တကရော သဘာဝေါ၊ သော အညော ဝိယ ကတွာ ဥပစရိတုံ ယုတ္တော။ ဧဝဉှိ အတ္ထဝိသေသာဝဗောဓော ဟောတီတိ။ စက္ခုပဋိဟနနသမတ္ထတောတိ စက္ခုနော ဃဋ္ဋနသမတ္ထတာယ။ ဃဋ္ဋနံ ဝိယ စ ဃဋ္ဋနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒုတိယေန အတ္ထဝိကပ္ပေန ဒဋ္ဌဗ္ဗဘာဝသင်္ခါတံ နာဿ နိဒဿနန္တိ အနိဒဿနန္တိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ဒသန္နံ အာယတနာနံ ယထာရဟံ သယံ၊ နိဿယဝသေန စ သမ္ပတ္တာနံ၊ အသမ္ပတ္တာနဉ္စ ပဋိမုခဘာဝေါ အညမညပတနံ ပဋိဟနနံ၊ ယေန ဗျာပါရာဒိဝိကာရပစ္စယန္တရသန္နိဓာနေ စက္ခာဒီနံ ဝိသယေသု ဝိကာရုပ္ပတ္တိ။ တတ္ထ ဗျာပါရော စက္ခာဒီနံ သဝိသယေသု အာဝိစ္ဆန္နံ၊ ရူပါဒီနံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌတာ၊ တတ္ထ စ စိတ္တဿ အာဘုဇနန္တိ ဣမေ အာဒိသဒ္ဒသင်္ဂဟိတာ။ တေဟိ ဝိကာရပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယန္တရဗျာပါရတော အညန္တိ ကတွာ အနုဂ္ဂဟူပဃာတော ဝိကာရော။ ဥပနိဿယော ပန အပ္ပဓာနဿ ပစ္စယော ဣဓ ဂဟိတော။ ကာရဏကာရဏမ္ပိ ကာရဏမေဝါတိ ဂယှမာနေ သိယာ တဿာပိ သင်္ဂဟောတိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရန္တိ ‘‘စက္ခုဝိညာဏသင်္ခါတ’’န္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရံ။ နာဿ ပဋိဃောတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဝုတ္တပ္ပကာရ’’န္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ အဝသေသံ သောဠသဝိဓံ သုခုမရူပံ။

သင်္ခရောန္တီတိ သမ္ပိဏ္ဍေန္တိ။ စေတနာ ဟိ အာယူဟနရသတာယ ယထာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ယထာသကံ ကိစ္စေသု သံဝိဒဟန္တီ ဝိယ အဘိသန္ဒဟန္တီ ဝတ္တမာနာ တေနေဝ ကိစ္စဝိသေသေန တေ သမ္ပိဏ္ဍေန္တီ ဝိယ ဟောတိ၊ ဧဝံ အတ္တနော ဝိပါကဓမ္မေပိ ပစ္စယသမဝါယေ သင်္ခရောန္တီ သမ္ပိဏ္ဍေန္တီ ဝိယ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘သဟဇာတ…ပေ… ရာသီ ကရောန္တီ’’တိ။ အဘိသင်္ခရောတီတိ အဘိဝိသိဋ္ဌံ ကတွာ သင်္ခရောတိ။ ပုညာဘိသင်္ခါရော ဟိ အတ္တနော ဖလံ ဣတရဿ ဖလတော အတိဝိယ ဝိသိဋ္ဌံ ဘိန္နံ ကတွာ သင်္ခရောတိ ပစ္စယတော၊ သဘာဝတော၊ ပဝတ္တိအာကာရတော စ သယံ ဣတရေဟိ ဝိသိဋ္ဌသဘာဝတ္တာ။ ဧသ နယော ဣတရေဟိပိ။ ပုဇ္ဇဘဝဖလနိဗ္ဗတ္တနတော၊ အတ္တနော သန္တာနဿ ပုနနတော စ ပုညော။

မဟာစိတ္တစေတနာနန္တိ အသင်္ချေယျာယုနိပ္ဖာဒနာဒိမဟာနုဘာဝတာယ မဟာစိတ္တေသု ပဝတ္တစေတနာနံ။ အဋ္ဌေဝ စေတနာ ဟောန္တိ၊ ယာ ကာမာဝစရာ ကုသလာ။ ‘‘တေရသပီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ‘‘နဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ ဘာဝနာ ဉာဏရဟိတာ ယုတ္တာတိ အနုယောဂံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ။ ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောန္တဿာတိ ကသိဏေသု ဈာနပရိကမ္မံ ကရောန္တဿ။ ‘‘ပထဝီ ပထဝီ’’တိအာဒိ ဘာဝနာ ဟိ ကသိဏပရိကမ္မံ။ တဿ ဟိ ပရိကမ္မဿ သုပဂုဏဘာဝတော အနုယုတ္တဿ တတ္ထ အာဒရာကရဏေန သိယာ ဉာဏရဟိတစိတ္တံ။ ဈာနပစ္စဝေက္ခဏာယပိ ဧသေဝ နယော။ ကေစိ မဏ္ဍလကရဏမ္ပိ ဘာဝနံ ဘဇာပေန္တိ။

ဒါနဝသေန ပဝတ္တစိတ္တစေတသိကဓမ္မာ ဒါနံ၊ တတ္ထ ဗျာပါရဘူတာ အာယူဟနစေတနာ ဒါနံ အာရဗ္ဘ၊ ဒါနဉ္စ အဓိကိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တာ။ ဧဝံ ဣတရေသုပိ။ အယံ သင်္ခေပဒေသနာတိ အယံ ပုညာဘိသင်္ခါရေ သင်္ခေပတော အတ္ထဒေသနာ၊ အတ္ထဝဏ္ဏနာတိ အတ္ထော။

သောမနဿစိတ္တေနာတိ အနုမောဒနာပဝတ္တိဒဿနမတ္တမေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပေက္ခာသဟဂတေနာပိ ဟိ အနုဿရတိ ဧဝါတိ။ ကာမံ နိစ္စသီလံ၊ ဥပေါသထသီလံ၊ နိယမသီလမ္ပိ သီလမေဝ၊ ပရိပုဏ္ဏံ ပန သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နံ သီလံ ဒဿေတုံ ‘‘သီလပူရဏတ္ထာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နယဒဿနံ ဝါ ဧတံ၊ တသ္မာ ‘‘နိစ္စသီလံ၊ ဥပေါသထသီလံ၊ နိယမသီလံ သမာဒိယိဿာမီ’’တိ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တဿ၊ သမာဒိယိတွာ သမာဒိန္နသီလေ စ တသ္မိံ၊ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ အာဝဇ္ဇန္တဿ၊ တံ သီလံ သောဓေန္တဿ စ ပဝတ္တာ စေတနာ သီလမယာတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပုဗ္ဗေ သမထဝသေန ဘာဝနာနယော ဂဟိတောတိ ဣဒါနိ သမ္မသနနယေန တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ဝုတ္တေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနိစ္စတောတိ အနိစ္စဘာဝတော။ ဒုက္ခတော၊ အနတ္တတောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ ယေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ နာမရူပဘာဝေန ပရိဂ္ဂဟိတာ၊ တေ ယသ္မာ ဒွါရာရမ္မဏေဟိ သဒ္ဓိံ ဒွါရပ္ပဝတ္တဓမ္မဝသေန ဝိဘာဂံ လဘန္တိ၊ တသ္မာ ဒွါရဆက္ကာဒိဝသေန ဆ ဆက္ကာ ဂဟိတာ။ ယသ္မာ ပန လက္ခဏေသု အနတ္တလက္ခဏံ ဒုဗ္ဗိဘာဝံ၊ တသ္မာ တဿ ဝိဘာဝနာယ ဆ ဓာတုယော ဂဟိတာ။ တတော ယေသု ကသိဏေသု ဣတော ဗာဟိရကာနံ အတ္တာဘိနိဝေသော၊ တာနိ ဣမေသံ ဈာနာနံ အာရမ္မဏဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနာကာရမတ္တာနိ၊ ဣမာနိ ပန တာနိ ဈာနာနီတိ ဒဿနတ္ထံ ဒသ ကသိဏာနိ ဂဟိတာနိ။ တတော ဒုက္ခာနုပဿနာယ ပရိဝါရဘာဝေန ပဋိက္ကူလာကာရဝသေန ဒွတ္တိံသ ကောဋ္ဌာသာ ဂဟိတာ။ ပုဗ္ဗေ ခန္ဓဝသေန သင်္ခေပတော ဣမေ ဓမ္မာ ဂဟိတာ၊ ဣဒါနိ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရနယေန စ မနသိ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿနတ္ထံ ဒွါဒသာယတနာနိ၊ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော စ ဂဟိတာ။ တေသု ဣမေ ဓမ္မာ သတိပိ သုညာနိရီဟအဗျာပါရဘာဝေ ဓမ္မသဘာဝတော အာဓိပစ္စဘာဝေန ပဝတ္တန္တီတိ အနတ္တဘာဝဝိဘာဝနတ္ထံ ဣန္ဒြိယာနိ ဂဟိတာနိ။ ဧဝံ အနေကဘေဒဘိန္နာပိ ဣမေ ဓမ္မာ ဘူမိတ္တယပရိယာပန္နတာယ တိဝိဓာဝ ဟောန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ တိဿော ဓာတုယော ဂဟိတာ။ ဧတ္တာဝတာ နိမိတ္တံ ဒဿေတွာ ပဝတ္တံ ဒဿေတုံ ကာမဘဝါဒယော နဝ ဘဝါ ဂဟိတာ။ ဧတ္တကေ အဘိညေယျဝိသေသေ ပဝတ္တမနသိကာရကောသလ္လေန သဏှသုခုမေသု နိဗ္ဗတ္တိတမဟဂ္ဂတဓမ္မေသု မနသိကာရော ပဝတ္တေတဗ္ဗောတိ ဒဿနတ္ထံ ဈာနအပ္ပမညာရူပါနိ ဂဟိတာနိ။ တတ္ထ ဈာနာနိ နာမ ဝုတ္တာဝသေသာရမ္မဏာနိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ။ ပုန ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဝိဘာဂတော ဣမေ ဓမ္မာ ဝိဘဇ္ဇ မနသိကာတဗ္ဗာတိ ဒဿနတ္ထံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂါနိ ဂဟိတာနိ။ ပစ္စယာကာရမနသိကာရော ဟိ သုခေန၊ သုဋ္ဌုတရဉ္စ လက္ခဏတ္တယံ ဝိဘာဝေတိ၊ တသ္မာ သော ပစ္ဆတော ဂဟိတော။ ဧဝံ ဧတေ သမ္မသနီယဘာဝေန ဂဟိတာ ခန္ဓာဒိဝသေန ကောဋ္ဌာသတော ပဉ္စဝီသတိဝိဓာ၊ ပဘေဒတော ပန အတီတာဒိဘေဒံ အနာမသိတွာ ဂယှမာနာ ဒွီဟိ ဦနာနိ ဒွေသတာနိ ဟောန္တိ။ ဣဒံ တာဝေတ္ထ ပါဠိဝဝတ္ထာနံ၊ အတ္ထဝိစာရံ ပန ဣစ္ဆန္တေဟိ ပရမတ္ထမဉ္ဇူသာယံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

န ပုညောတိ အပုညော။ တဿ ပုည-သဒ္ဒေ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သန္တာနဿ ဣဉ္ဇနဟေတူနံ နီဝရဏာဒီနံ သုဝိက္ခမ္ဘနတော ရူပတဏှာသင်္ခါတဿ ဣဉ္ဇိတဿ အဘာဝတော အနိဉ္ဇံ၊ အနိဉ္ဇမေဝ ‘‘အာနေဉ္ဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ရူပါရမ္မဏံ ရူပနိမိတ္တာရမ္မဏံ သဗ္ဗမ္ပိ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိပ္ပရိယာယေန ‘‘အာနေဉ္ဇ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

စတ္တာရော မဂ္ဂဋ္ဌာ၊ ဟေဋ္ဌိမာ တယော ဖလဋ္ဌာတိ ဧဝံ သတ္တဝိဓော။ တိဿော သိက္ခာတိ အဓိသီလာဒိကာ တိဿော သိက္ခာ။ တာသု ဇာတောတိ ဝါ သေက္ခော၊ အရိယပုဂ္ဂလော ဟိ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာယမာနော သိက္ခာသု ဇာယတိ၊ န ယောနိယံ။ သိက္ခနသီလောတိ ဝါ သေက္ခော။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဝါ ကထာယ သေက္ခဿ အယန္တိ အညာသာဓာရဏမဂ္ဂဖလတ္တယဓမ္မာ သေက္ခပရိယာယေန ဝုတ္တာ။ အသေက္ခောတိ စ ယတ္ထ သေက္ခဘာဝါသင်္ကာ အတ္ထိ၊ တတ္ထာယံ ပဋိသေဓောတိ လောကိယနိဗ္ဗာနေသု အသေက္ခဘာဝနာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သီလသမာဓိပညာသင်္ခါတာ ဟိ သိက္ခာ အတ္တနော ပဋိပက္ခကိလေသေဟိဝိပ္ပမုတ္တာ ပရိသုဒ္ဓါ ဥပက္ကိလေသာနံ အာရမ္မဏဘာဝမ္ပိ အနုပဂမနတော ဧတာ ‘‘သိက္ခာ’’တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တာ အဋ္ဌသုပိ မဂ္ဂဖလေသု ဝိဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ စတုမဂ္ဂဟေဋ္ဌိမဖလတ္တယသမင်္ဂိနော ဝိယ အရဟတ္တဖလသမင်္ဂီပိ တာသု သိက္ခာသု ဇာတောတိ စ တံသမင်္ဂိနော အရဟတော ဣတရေသံ ဝိယ သေက္ခတ္တေ သတိ သေက္ခဿ အယန္တိ စ သိက္ခာ သီလံ ဧတဿာတိ စ ‘‘သေက္ခော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာတိ တန္နိဝတ္တနတ္ထံ အသေက္ခောတိ ယထာဝုတ္တသေက္ခဘာဝပဋိသေဓော ကတော။ အရဟတ္တဖလေ ဟိ ပဝတ္တမာနာ သိက္ခာ ပရိနိဋ္ဌိတသိက္ခာကိစ္စတ္တာ န သိက္ခာကိစ္စံ ကရောန္တိ၊ ကေဝလံ သိက္ခာဖလဘာဝေနေဝ ပဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ န တာ သိက္ခာဝစနံ အရဟန္တိ၊ နာပိ တံသမင်္ဂီ သေက္ခဝစနံ၊ န စ ‘‘သိက္ခနသီလော၊ သိက္ခာသု ဇာတော’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။ ဟေဋ္ဌိမဖလေသု ပန သိက္ခာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဝိပဿနာဒီနံ ဥပနိဿယဘာဝတော သိက္ခာကိစ္စံ ကရောန္တီတိ သိက္ခာဝစနံ အရဟန္တိ၊ တံသမင်္ဂိနော စ သေက္ခဝစနံ၊ ‘‘သိက္ခနသီလာ၊ သိက္ခာသု ဇာတာ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟန္တိ။

‘‘သိက္ခတီတိ သေက္ခော’’တိ စ အပရိယောသိတသိက္ခော ဒဿိတောတိ။ အနန္တရမေဝ ‘‘ခီဏာသဝေါ’’တိ အာဒိံ ဝတွာ ‘‘န သိက္ခတီတိ အသေက္ခော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပရိယောသိတသိက္ခော ဒဿိတော၊ န သိက္ခာရဟိတော တဿ တတိယပုဂ္ဂလဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ။ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တသိက္ခော ဝါ အသေက္ခောတိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ သေက္ခဓမ္မေသု ဧဝ ဌိတဿ ကဿစိ အရိယဿ အသေက္ခဘာဝါပတ္တီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဓမ္မာ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ၊ ယထာဝုတ္တေဟိ စ အတ္ထေဟိ သေက္ခောတိ ကတွာ တံသမင်္ဂိနော အဂ္ဂမဂ္ဂဋ္ဌဿ အသေက္ခဘာဝေါ အာပန္နောတိ? န တံသဒိသေသု တဗ္ဗောဟာရတော။ အရဟတ္တမဂ္ဂတော ဟိ နိန္နာနာကရဏံ အရဟတ္တဖလံ ဌပေတွာ ပရိညာဒိကိစ္စကရဏံ၊ ဝိပါကဘာဝဉ္စ၊ တသ္မာ တေ ဧဝ သေက္ခဓမ္မာ ‘‘အဂ္ဂဖလဓမ္မဘာဝံ အာပန္နာ’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ကုသလသုခတော စ ဝိပါကသုခံ သန္တတရတာယ ပဏီတတရန္တိ၊ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ စ တေ ဓမ္မာ ဟောန္တီတိ တံသမင်္ဂီ ‘‘အသေက္ခော’’တိ ဝုစ္စတီတိ။

ဇာတိမဟလ္လကောတိ ဇာတိယာ ဝုဍ္ဎတရော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော။ သော ဟိ ရတ္တညုတာယ ယေဘုယျေန ဇာတိဓမ္မကုလဓမ္မပဒေသု ထာဝရိယပ္ပတ္တိယာ ဇာတိထေရော နာမ။ ထေရကရဏာ ဓမ္မာတိ သာသနေ ထိရဘာဝကရာ ဂုဏာ ပဋိပက္ခနိမ္မဒနကာ။ ထေရောတိ ဝက္ခမာနေသု ဓမ္မေသု ထိရဘာဝပ္ပတ္တော။ သီလဝါတိ ပါသံသေန သာတိသယေန သီလေန သမန္နာဂတော၊ သီလသမ္ပန္နောတိ အတ္ထော၊ ဧတေန ဒုဿီလျသင်္ခါတဿ ဗာလျဿ အဘာဝမာဟ။ သုတ္တဂေယျာဒိ ဗဟု သုတံ ဧတေနာတိ ဗဟုဿုတော၊ ဧတေနာဿ သုတဝိရဟသင်္ခါတဿ ဗာလျဿ အဘာဝံ၊ ပဋိသင်္ခါနဗလေန စ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဝဒတိ။ ‘‘စတုန္နံ ဈာနာနံ လာဘီ’’တိ ဣမိနာ နီဝရဏာဒိသင်္ခါတဿ ဗာလျဿ အဘာဝံ၊ ဘာဝနာဗလေန စ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ကထေတိ။ ‘‘အာသဝါနံ ခယာ’’တိအာဒိနာ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါတဿ ဗာလျဿ သဗ္ဗသော အဘာဝံ၊ ခီဏာသဝတ္ထေရဘာဝေန ပတိဋ္ဌိတဘာဝဉ္စဿ ဒဿေတိ။ န စေတ္ထ သမုဒါယေ ဝါကျပရိသမာပနံ၊ အထ ခေါ ပစ္စေကံ ဝါကျပရိသမာပနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေသု ဓမ္မေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ ထေရနာမကော ဝါ ‘‘ထေရော’’တိ ဧဝံ နာမကော ဝါ။

အနုဂ္ဂဟဝသေန၊ ပူဇာဝသေန ဝါ အတ္တနော သန္တကံ ပရဿ ဒီယတိ ဧတေနာတိ ဒါနံ၊ ပရိစ္စာဂစေတနာ။ ဒါနမေဝ ဒါနမယံ။ ပဒပူရဏမတ္တံ မယ-သဒ္ဒေါ။ ပုညဉ္စ တံ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန ကိရိယာ စ ကမ္မဘာဝတောတိ ပုညကိရိယာ။ ပရေသံ ပိယမနာပတာသေဝနီယတာဒီနံ အာနိသံသာနံ။ ပုဗ္ဗေ…ပေ… ဝသေနေဝါတိ သင်္ခါရတ္တိကေ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅) ဝုတ္တဒါနမယသီလမယဘာဝနာမယစေတနာဝသေနေဝ။ ဣမာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ပုညကိရိယဝတ္ထူသု။ ကာယေန ကရောန္တဿာတိ အတ္တနော ကာယေန ပရိစ္စာဂပယောဂံ ပဝတ္တေန္တဿ။ တဒတ္ထန္တိ ဒါနတ္ထံ။ ‘‘ဣမံ ဒေယျဓမ္မံ ဒေဟီ’’တိ ဝါစံ နိစ္ဆာရေန္တဿ။ ဒါနပါရမိံ အာဝဇ္ဇေတွာ ဝါတိ ယထာ ကေဝလံ ‘‘အန္နဒါနာဒီနိ ဒေမီ’’တိ ဒါနကာလေ တံ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဟောတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဣမံ ဒါနမယံ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ဒါနပါရမိံ အာဝဇ္ဇေတွာ ဒါနကာလေပိ ဒါနသီသေနေဝ ပဝတ္တိတတ္တာ။ ဝတ္တသီသေ ဌတွာတိ ‘‘ဧတံ ဒါနံ နာမ မယှံ ကုလဝံသော ကုလတန္တိ ကုလပဝေဏီ ကုလစာရိတ္တ’’န္တိ စာရိတ္တသီလေ ဌတွာ ဒဒတော စာရိတ္တသီလမယံ။ ယထာ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂဝသေန ပဝတ္တမာနာပိ ဒါနစေတနာ ဝတ္တသီသေ ဌတွာ ဒဒတော သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဟောတိ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ၊ အပရဘာဂစေတနာယ စ တထာ ပဝတ္တတ္တာ၊ ဧဝံ ဒေယျဓမ္မေ ခယတော၊ ဝယတော သမ္မသနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဒဒတော ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဟောတိ ပုဗ္ဗဘာဂစေတနာယ၊ ဒေယျဓမ္မေ အပရဘာဂစေတနာယ စ တထာ ပဝတ္တတ္တာ။

အပစီတိစေတနာ အပစိတိသဟဂတံ အပစီယတိ ဧတာယာတိ ယထာ နန္ဒီရာဂေါ ဧဝ နန္ဒီရာဂသဟဂတာ၊ ယထာဝုတ္တာယ ဝါ အပစိတိယာ သဟဂတံ သဟပဝတ္တန္တိ အပစိတိသဟဂတံ။ အပစာယနဝသေန ပဝတ္တံ ပုညကိရိယဝတ္ထု။ ဝယသာ ဂုဏေဟိ စ ဝုဍ္ဎတရာနံ ဝတ္တပဋိပတ္တီသု ဗျာဝဋော ဟောတိ ယာယ စေတနာယ၊ သာ ဝေယျာဝစ္စံ၊ ဝေယျာဝစ္စမေဝ ဝေယျာဝစ္စသဟဂတံ။ ဝေယျာဝစ္စသင်္ခါတာယ ဝါ ဝတ္တပဋိပတ္တိယာ သမုဋ္ဌာပနဝသေနေဝ သဟဂတံ ပဝတ္တန္တိ ဝေယျာဝစ္စသဟဂတံ၊ တထာပဝတ္တံ ပုညကိရိယဝတ္ထု။ အတ္တနော သန္တာနေ ပတ္တံ ပုညံ အနုပ္ပဒီယတိ ဧတေနာတိ ပတ္တာနုပ္ပဒါနံ။ တထာ ပရေန အနုပ္ပဒိန္နတာယ ပတ္တံ အဗ္ဘနုမောဒတိ ဧတေနာတိ ပတ္တဗ္ဘနုမောဒနံ။ အနနုပ္ပဒိန္နံ ပန ကေဝလံ အဗ္ဘနုမောဒီယတိ ဧတေနာတိ အဗ္ဘနုမောဒနံ။ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဧတာယာတိ ဒေသနာ၊ ဒေသနာဝ ဒေသနာမယံ။ သုဏာတိ ဧတေနာတိ သဝနံ၊ သဝနမေဝ သဝနမယံ။ ဒိဋ္ဌိယာ ဉာဏဿ ဥဇုဂမနံ ဒိဋ္ဌိဇုဂတံ။ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘ပုညကိရိယဝတ္ထူ’’တိ ပဒံ အပေက္ခိတွာ နပုံသကလိင်္ဂတာ။

ပူဇာဝသေန သာမီစိကိရိယာ အပစာယနံ အပစိတိ။ ဝယသာ ဂုဏေဟိ စ ဇေဋ္ဌာနံ ဂိလာနာနဉ္စ တံတံကိစ္စကရဏံ ဝေယျာဝစ္စံ။ အယမေတေသံ ဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒတွာ သဗ္ဗသတ္တာနန္တိ စ ဧကဒေသတော ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသော၊ ယံ ကိဉ္စိ ဒေယျဓမ္မံ ဒတွာ၊ ပုညံ ဝါ ကတွာ ‘‘ကတိပယာနံ၊ ဧကဿေဝ ဝါ ပတ္တိ ဟောတူ’’တိ ပရိဏာမနမ္ပိ ပတ္တာနုပ္ပဒါနမေဝ။ တံ န မဟပ္ဖလံ တဏှာယ ပရာမဋ္ဌတ္တာ။ ပရေသံ ဒေသေတိ ဟိတဖရဏေန မုဒုစိတ္တေနာတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဧဝန္တိ ဧဝံ ဣမံ ဓမ္မံ သုတွာ ဗဟုဿုတော ဟုတွာ ပရေ ဓမ္မဒေသနာယ အနုဂ္ဂဏှိဿာမီတိ ဟိတဖရဏေန မုဒုစိတ္တေန ဓမ္မံ သုဏာတိ။ ဧဝဉှိဿ သဝနံ အတ္တနော၊ ပရေသဉ္စ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ပစ္စယဘာဝတော မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတီတိ။ သဗ္ဗေသန္တိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဒသန္နံ ပုညကိရိယဝတ္ထူနံ။ နိယမလက္ခဏန္တိ မဟပ္ဖလဘာဝဿ နိယာမကသဘာဝံ။ ဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုဘာဝေနေဝါတိ ‘‘အတ္ထိ၊ နတ္ထီ’’တိ အန္တဒွယဿ ဒုရသမုဿာရိတတာယ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၂။၉၄၊ ၃။၁၃၆၊ ဝိဘ။ ၇၉၃) နယပ္ပဝတ္တာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုကမေဝ ပဝတ္တိယာ။ ဒါနာဒီသု ဟိ ယံ ကိဉ္စိ ဣမာယ ဧဝ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပရိသောဓိတံ မဟာဇုတိကံ မဟာဝိပ္ဖာရံ ဘဝတိ။

ပုရိမေဟေဝ တီဟီတိ ပါဠိယံ အာဂတေဟေဝ တီဟိ။ သီလမယေ ပုညကိရိယဝတ္ထုမှိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ စာရိတ္တသီလဘာဝတော။ ဒါနမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ ဒါနသဘာဝတ္တာ၊ ဒါနဝိသယတ္တာ စ။ ကာမံ ဒေသနာ ဓမ္မဒါနသဘာဝတော ဒါနမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တာ၊ ကုသလဓမ္မာသေဝနဘာဝတော ပန ဝိမုတ္တာယတနသီသေ ဌတွာ ပဝတ္တိတာ ဝိယ သဝနေန သဒ္ဓိံ ဘာဝနာမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒိဋ္ဌိဇုဂတံ ဘာဝနာမယေ’’တိ ကေစိ။ ဒိဋ္ဌိဇုဂတေ ဧဝ စ အတ္တနာ ကတဿ ပုညဿ အနုဿရဏံ၊ တဿ စ ပရေသံ အတ္ထာယ ပရိဏာမနံ၊ ဂုဏပသံသာ၊ အညေဟိ ကရိယမာနာယ ပုညကိရိယာယ၊ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ စ အနုမောဒနံ သရဏဂမနန္တိ ဧဝံ အာဒယော ပုညဝိသေသာ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မဝသေနေဝ တေသံ ဣဇ္ဈနတော။

ပရဿ ပဋိပတ္တိယာ သောဓနတ္ထော အနုယောဂေါ စောဒနာ၊ သာ ယာနိ နိဿာယ ပဝတ္တတိ၊ တာနိ စောဒနာဝတ္ထူနိ ဒိဋ္ဌသုတပရိသင်္ကိတာနိ။ တေနာဟ ‘‘စောဒနာကာရဏာနီ’’တိ။ ဒိဋ္ဌေနာတိ စ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနံ၊ ဒိဋ္ဌေန ဟေတုနာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန တံ ဒိဋ္ဌန္တိ အာဟ ‘‘ဝီတိက္ကမ’’န္တိ။ ဒိသွာတိ စ ဒဿနဟေတူတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော ယထာ ‘‘ပညာယ စဿ ဒိသွာ’’တိ။ ‘‘သုတေနာ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရဿာတိ ပရတော၊ ပရဿ ဝါ ဝစနံ သုတွာ။ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတေနာတိ ဒိဋ္ဌာနုဂတေန ပရိသင်္ကိတေန၊ တထာ ပရိသင်္ကိတေန ဝါ ဝီတိက္ကမေန။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ စောဒေတိ ဝတ္ထုသန္ဒဿနေန ဝါ သံဝါသပ္ပဋိက္ခေပေန ဝါ သာမီစိပ္ပဋိက္ခေပေန ဝါ။ ဣမသ္မိံ ပန အတ္ထေ ဝိတ္ထာရိယမာနေ အတိပ္ပပဉ္စော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ’’တိ။ ဝိတ္ထာရံ ပန ဣစ္ဆန္တာနံ တဿ အဓိဂမုပါယံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိတ္ထာရော ပန…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။

ကာမူပပတ္တိယောတိ ကာမေဟိ ဥပပန္နတာ၊ သမန္နာဂတတာတိ အတ္ထော။ သမန္နာဂမော စ တေသံ ပဋိသေဝနံ၊ သမဓိဂမော စာတိ အာဟ ‘‘ကာမူပသေဝနာ ကာမပဋိလာဘာ ဝါ’’တိ။ ပစ္စုပဋ္ဌိတကာမာတိ ဒုတိယတတိယရာသီနံ ဝိယ သယံ၊ ပရေဟိ စ အနိမ္မိတာ။ ဥဋ္ဌာနကမ္မဖလူပဇီဝိဘာဝတော ပန တဒုဘယဝသေန ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ကာမာ ဧတေသန္တိ ပစ္စုပဋ္ဌိတကာမာ။ တေ ပန တေသံ ယေဘုယျေန နိဗဒ္ဓါနိ ဟောန္တီတိ ‘‘နိဗဒ္ဓကာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ စတုဒေဝလောကဝါသိနောတိ စာတုမဟာရာဇိကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ တုသိတာ ဒေဝါ။ ဝိနိပါတိကာတိ အာပါယိကာ။ ပရနိမ္မိတာ ကာမာ ဧတေသန္တိ ပရနိမ္မိတကာမာ။

ပကတိသေဝနဝသေနာတိ အနုမာနတော ဇာနနံ ဝဒတိ၊ န ပစ္စက္ခတော။ ဝသံ ဝတ္တေန္တီတိ ယထာရုစိ ပါတဗျတံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ‘‘မေထုနံ ပဋိသေဝန္တီ’’တိ ဣဒံ ပန ကေစိဝါဒပဋိသေဓနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ကေစိ ပနာ’’တိအာဒိ။ တေ ‘‘ယာမာနံ အညမညံ အာလိင်္ဂိတမတ္တေန၊ တုသိတာနံ ဟတ္ထာမသနမတ္တေန၊ နိမ္မာနရတီနံ ဟသိတမတ္တေန၊ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဩလောကိတမတ္တေန ကာမကိစ္စံ ဣဇ္ဈတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဣတရေသံ ဒွိန္နံ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိယာ ဝါ’’တိ ဝဒန္တိ တာဒိသဿ ကာမေသု ဝိရဇ္ဇနဿ တေသု အဘာဝတော၊ ကာမာနဉ္စ ဥတ္တရုတ္တရိ ပဏီတပဏီတတရပဏီတတမဘာဝတော။ ကေဝလံ ပန နိဿန္ဒာဘာဝေါ တေသံ ဝတ္တဗ္ဗော။ ကာမကိစ္စန္တိ တင်္ခဏိကပရိဠာဟူပသမာဝဟံ ဖဿသုခံ။ ကာမာတိ ကာမူပဘောဂါ။ ပါကတိကာ ဧဝါတိ ဟေဋ္ဌိမေဟိ ဧကသဒိသာ ဧဝ။ ဧကသင်္ခါတန္တိ ဧကရူပံ သမာနရူပန္တိ၊ သမညာတံ သမာနဘာဝန္တိ ဝါ အတ္ထော။

သုခပဋိလာဘာတိ သုခသမဓိဂမာ။ ဟေဋ္ဌာတိ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိတော ဟေဋ္ဌာ မနုဿေသု၊ ဒေဝေသု ဝါ။ ပဌမဇ္ဈာနသုခန္တိ ကုသလပဌမဇ္ဈာနံ။ ဘူမိဝသေနပိ ဟေဋ္ဌုပရိဘာဝေါ လဗ္ဘတေဝ ဗြဟ္မကာယိကေသု၊ ဗြဟ္မပုရောဟိတေသု ဝါ ကုသလဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မပုရောဟိတေသု၊ မဟာဗြဟ္မေသု ဝါ ဝိပါကသုခါနုဘဝနဿ လဗ္ဘနတော။ ဧတ္ထ စ ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနဘူမိဝသေန ဒုတိယတတိယသုခူပပတ္တီနံ ဝုစ္စမာနတ္တာ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိဝသေနေဝ ပဌမဇ္ဈာနသုခူပပတ္တိ ဝုတ္တာ။ တိန္တာတိ တေမိတာ၊ ဈာနသုခေန စေဝ ဈာနသမုဋ္ဌာနပဏီတရူပဖုဋ္ဌကာယေန စ ပဏီတာ ဝိတ္တာတိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘သမန္တတော တိန္တာ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ ကုသလသုခတော ဝိပါကသုခံ သန္တတရတာယ ပဏီတတရံ ဗဟုလဉ္စ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဒမ္ပိ ဝိပါကဇ္ဈာနသုခံ ဧဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ တေသန္တိ အာဘဿရာနံ။ သပ္ပီတိကဿ သုခဿ အတိဝိယ ဥဠာရဘာဝတော တေန အဇ္ဈောတ္ထတစိတ္တာနံ ဘဝလောဘော မဟာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သန္တမေဝါတိ ဝိတက္ကဝိစာရသင်္ခေါဘပီတိဥဗ္ဗိလာဝိဝိဂမေန အတိဝိယ ဥပသန္တံယေဝ။ တထာ သန္တဘာဝေနေဝ ဟိ တံ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ပဓာနဘာဝံ နီတတာယ ‘‘ပဏီတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ‘‘ပဏီတမေဝါ’’တိ။ အတပ္ပကေန သုခပါရမိပ္ပတ္တေန သုခေန သံယုတ္တာယ တုသာယ ပီတိယာ ဣတာ ပဝတ္တာတိ တုသိတာ။ ယသ္မာ တေ တတော ဥတ္တရိ သုခဿ အဘာဝတော ဧဝ န ပတ္ထေန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘တတော…ပေ… သန္တုဋ္ဌာ ဟုတွာ’’တိ။ တတိယဇ္ဈာနသုခန္တိ တတိယဇ္ဈာနဝိပါကသုခံ။

သတ္တ အရိယပညာတိ အဋ္ဌမကတော ပဋ္ဌာယ သတ္တန္နံ အရိယာနံ တေသံ တေသံ အာဝေဏိကပညာ။ ဌပေတွာ လောကုတ္တရံ ပညံ အဝသေသာ ပညာ နာမ။ သဗ္ဗာပိ တေဘူမိကာ ပညာ ‘‘သေက္ခာ’’တိပိ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ‘‘အသေက္ခာ’’တိပိ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ နေဝသေက္ခာနာသေက္ခာ၊ ပုထုဇ္ဇနပညာ။

ယောဂဝိဟိတေသူတိ ပညာဝိဟိတေသု ပညာပရိဏာမိတေသု ဥပါယပညာယ သမ္ပာဒိတေသု။ ကမ္မာယတနေသူတိ ဧတ္ထ ကမ္မမေဝ ကမ္မာယတနံ၊ ကမ္မဉ္စ တံ အာယတနဉ္စ အာဇီဝါဒီနန္တိ ဝါ ကမ္မာယတနံ။ ဧသ နယော သိပ္ပာယတနေသုပိ။ တတ္ထ စ ဒုဝိဓံ ကမ္မံ ဟီနဉ္စ ဝဍ္ဎကိကမ္မာဒိ၊ ဥက္ကဋ္ဌဉ္စ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိ။ သိပ္ပမ္ပိ ဒုဝိဓံ ဟီနဉ္စ နဠကာရသိပ္ပာဒိ၊ ဥက္ကဋ္ဌဉ္စ မုဒ္ဒဂဏနာဒိ။ ဝိဇ္ဇာဝ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနံ၊ တံ ဓမ္မိကမေဝ နာဂမဏ္ဍလပရိတ္တဖုဓမနကမန္တသဒိသံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တာနိ ပနေတာနိ ဧကစ္စေ ပဏ္ဍိတာ ဗောဓိသတ္တသဒိသာ မနုဿာနံ ဖာသုဝိဟာရံ အာကင်္ခန္တာ နေဝ အညေဟိ ကရိယမာနာနိ ပဿန္တိ၊ န ဝါ ကတာနိ ဥဂ္ဂဏှန္တိ။ န ကရောန္တာနံ သုဏန္တိ၊ အထ ခေါ အတ္တနော ဓမ္မတာယ စိန္တာယ ကရောန္တိ။ ပညဝန္တေဟိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ စိန္တာယ ကတာနိပိ အညေဟိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ကရောန္တေဟိ ကတသဒိသာနေဝ ဟောန္တိ။ ကမ္မဿကတန္တိ ‘‘ဣဒံ ကမ္မံ သတ္တာနံ သကံ၊ ဣဒံ နော သက’’န္တိ ဧဝံ ဇာနနဉာဏံ။ သစ္စာနုလောမိကန္တိ ဝိပဿနာဉာဏံ။ တဉှိ သစ္စပဋိဝေဓဿ အနုလောမနတော ‘‘သစ္စာနုလောမိက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒါနိဿ ပဝတ္တနာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပံ အနိစ္စန္တိ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေန အနိယမတ္ထေန ဒုက္ခာနတ္တလက္ခဏာနိပိ ဂဟိတာနေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ နာနန္တရိယကဘာဝတော။ ယဉှိ အနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာတိ [(သိဇ္ဈနတော) အဓိကပါဌော ဝိယ ဒိဿတိ]။ ယံ ဧဝရူပန္တိ ယံ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ နိဒ္ဒိဋ္ဌသဘာဝံ။ ‘‘အနုလောမိကံ ခန္တိ’’န္တိအာဒီနိ ပညာဝေဝစနာနိ။ သာ ဟိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနံ ကမ္မာယတနာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ကာရဏာနံ အပစ္စနီကဒဿနေန အနုလောမနတော၊ တထာ သတ္တာနံ ဟိတစရိယာယ မဂ္ဂသစ္စဿ၊ ပရမတ္ထသစ္စဿ စ နိဗ္ဗာနဿ အဝိလောမနတော အနုလောမေတီတိ စ အနုလောမိကာ။ သဗ္ဗာနိပိ ဧတာနိ ကာရဏာနိ ခမတိ သဟတိ ဒဋ္ဌုံ သက္ကောတီတိ ခန္တိ။ ပဿတီတိ ဒိဋ္ဌိ။ ရောစေတီတိ ရုစိ။ မုနာတီတိ မုတိ။ ပေက္ခတီတိ ပေက္ခာ။ တေ စ ကမ္မာယတနာဒယော ဓမ္မာ နိဇ္ဈာယမာနာ ဧတာယ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ။ ပရတော အသုတွာ ပဋိလဘတီတိ အညဿ ဥပဒေသဝစနံ အသုတွာ သယမေဝ စိန္တေန္တော ပဋိလဘတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ စိန္တာမယာ ပညာ နာမ ဝုစ္စတိ။ သာ ပနေသာ အဘိညာတာနံ ဗောဓိသတ္တာနမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထာပိ သစ္စာနုလောမိကဉာဏံ ဒွိန္နမေဝ ဗောဓိသတ္တာနံ အန္တိမဘဝိကာနံ၊ သေသပညာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပူရိတပါရမီနံ မဟာပညာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

ပရတော သုတွာ ပဋိလဘတီတိ ကမ္မာယတနာဒီနိ ပရေန ကရိယမာနာနိ၊ ပရေန ကတာနိ ဝါ ဒိသွာပိ ပရဿ ကထယမာနဿ ဝစနံ သုတွာပိ အာစရိယသန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာပိ ပဋိလဒ္ဓါ သဗ္ဗာ ပရတော သုတွာ ပဋိလဒ္ဓနာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမာပန္နဿာတိ သမာပတ္တိသမင်္ဂိဿ၊ နိဒဿနမတ္တမေတံ။ ဝိပဿနာမဂ္ဂပညာ ဟိ ဣဓ ‘‘ဘာဝနာပညာ’’တိ ဝိသေသတော ဣစ္ဆိတာတိ။

အာဝုဓံ နာမ ပဋိပက္ခဝိမထနတ္ထံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ရာဂါဒိသဒိသော စ ပဋိပက္ခော နတ္ထိ၊ တဿ စ ဝိမထနံ ဗုဒ္ဓဝစနမေဝါတိ ‘‘သုတမေဝ အာဝုဓ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘တံ အတ္ထတော တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစန’’န္တိ အာဟ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘တံ ဟီ’’တိ အာဒိံ ဝတွာ ‘‘သုတာဝုဓော’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၇။၆၇) သုတ္တပဒေန သမတ္ထေတိ။ တတ္ထ အကုသလံ ပဇဟတီတိ တဒင်္ဂါဒိဝသေန အကုသလံ ပရိစ္စဇတိ။ ကုသလံ ဘာဝေတီတိ သမထဝိပဿနာဒိကုသလံ ဓမ္မံ ဥပ္ပာဒေတိ ဝဍ္ဎေတိ စ။ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတီတိ တေန အကုသလပ္ပဟာနေန၊ တာယ စ ကုသလဘာဝနာယ ရာဂါဒိသံကိလေသတော ဝိသုဒ္ဓံ အတ္တဘာဝံ ပဝတ္တေတိ။

ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနန္တိ ဂဏသင်္ဂဏိကံ ဝဇ္ဇေတွာ တတော အပကဍ္ဎိတကာယာနံ။ သွာယံ ကာယဝိဝေကော န ကေဝလံ ဧကာကီဘာဝေါ၊ အထ ခေါ ပဌမဇ္ဈာနာဒိ နေက္ခမ္မယောဂတောတိ အာဟ ‘‘နေက္ခမ္မာဘိရတာန’’န္တိ။ စိတ္တဝိဝေကောတိ ကိလေသသင်္ဂဏိကံ ပဟာယ တတော စိတ္တဿ ဝိဝိတ္တတာ။ သာ ပန ဈာနဝိမောက္ခာဒီနံ ဝသေန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာန’’န္တိ။ ဥပဓိဝိဝေကောတိ နိဗ္ဗာနံ။ တဒဓိဂမေန ဟိ ပုဂ္ဂလဿ နိရုပဓိတာ။ တေနာဟ ‘‘နိရုပဓီနံ ပုဂ္ဂလာန’’န္တိ၊ ဝိသင်္ခါရဂတာနံ အဓိဂတနိဗ္ဗာနာနံ၊ ဖလသမာပတ္တိသမင်္ဂီနဉ္စာတိ အတ္ထော။ သုတမ္ပိ အဝဿယဋ္ဌေနေဝ အာဝုဓံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အယမ္ပီ’’တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘တဉှိ နိဿာယာ’’တိ။ ကာမဉ္စေတ္ထ သုတပဝိဝေကာပိ ပညာဝသေနေဝ ယထာဓိပ္ပေတအာဝုဓတ္တသာဓကာ၊ ပညာ ပန သုတေန၊ ဧကစ္စပဝိဝေကေန ဝါ ဝိနာပိ ဣဓာဓိပ္ပေတအာဝုဓတ္တသာဓနီတိ တတော ပညာ သာမတ္ထိယဒဿနတ္ထံ ဝိသုံ အာဝုဓဘာဝေန ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ယဿ သာ အတ္ထိ၊ သော န ကုတောစီ’’တိအာဒိ။

နာညာတံ အဝိဒိတံ ဓမ္မန္တိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရဝဋ္ဋေ န အညာတံ အဝိဒိတံ အမတဓမ္မံ၊ စတုသစ္စဓမ္မမေဝ ဝါ ဇာနိဿာမီတိ ပဋိပန္နဿ ဣမိနာ ပုဗ္ဗာဘောဂေန ဥပ္ပန္နံ ဣန္ဒြိယံ။ ယံ ပါဠိယံ သင်္ဂဟဝါရေ ‘‘နဝ ဣန္ဒြိယာနိ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပုဗ္ဗာဘောဂသိဒ္ဓံ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသံ ဒီပေတုံ ဝုတ္တံ၊ အတ္ထတော ပန မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဧဝ သာတိ အာဟ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ အညိန္ဒြိယန္တိ အာဇာနနကဣန္ဒြိယံ၊ ပဌမမဂ္ဂေန ဉာတမရိယာဒံ အနတိက္ကမိတွာ တေသံယေဝ တေန မဂ္ဂေန ဉာတာနံ စတုသစ္စဓမ္မာနံ ဇာနနကဣန္ဒြိယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အညာဘူတံ အာဇာနနဘူတံ ဣန္ဒြိယ’’န္တိ။ အာဇာနာတီတိ အညော၊ အညဿ ဘူတံ၊ အာဇာနနဝသေန ဝါ ဘူတန္တိ အညဘူတံ။ အညာတာဝီသူတိ ဇာနိတဗ္ဗံ စတုအရိယသစ္စံ အာဇာနိတွာ ဌိတေသု။ တေနာဟ ‘‘ဇာနနကိစ္စပရိယောသာနပ္ပတ္တေသူ’’တိ၊ ပရိညာဒိဘေဒဿ ဇာနနကိစ္စဿ ပရိနိဋ္ဌာနပ္ပတ္တေသု။

မံသစက္ခု စက္ခုပသာဒေါတိ မံသစက္ခု နာမ စတဿော ဓာတုယော၊ ဝဏ္ဏော၊ ဂန္ဓော၊ ရသော၊ ဩဇာ၊ သမ္ဘဝေါ၊ သဏ္ဌာနံ၊ ဇီဝိတံ၊ ဘာဝေါ၊ ကာယပ္ပသာဒေါ၊ စက္ခုပသာဒေါတိ ဧဝံ စုဒ္ဒသသမ္ဘာရော မံသပိဏ္ဍော။

ကသိဏာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ တတ္ထ ရူပဒဿနတော ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခု အာလောကနိဿိတံ ဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုပညာဝိနိမုတ္တာ ဧဝ လောကိယပညာ ပညာစက္ခူတိ အယမတ္ထော အဝုတ္တသိဒ္ဓါ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပညာစက္ခု လောကိယလောကုတ္တရပညာ’’တိ။

အဓိကံ ဝိသိဋ္ဌံ သီလန္တိ အဓိသီလံ။ သိက္ခိတဗ္ဗတောတိ အာသေဝိတဗ္ဗတော။ အဓိသီလံ နာမ အနဝသေသကာယိကဝါစသိကသံဝရဘာဝတော၊ မဂ္ဂသီလဿ ပဒဋ္ဌာနဘာဝတော စ။ အဓိစိတ္တံ မဂ္ဂသမာဓိဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော။ အဓိပညာ မဂ္ဂပညာယ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော။ ဣဒါနိ နေသံ အဓိသီလာဒိဘာဝံ ကာရဏေန ပဋိပါဒေတုံ ‘‘အနုပ္ပန္နေပိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနုပ္ပန္နေတိ အပ္ပဝတ္တေ။ အဓိသီလမေဝ နိဗ္ဗာနာဓိဂမဿ ပစ္စယဘာဝတော။ သမာပန္နာတိ ဧတ္ထ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပတ္ထယန္တေနာ’’တိ ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

‘‘ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ၊ ပါပကာရီ စ ပါပကံ၊

အနုဘောတိ ဒွယမ္ပေတုံ၊ အနုဗန္ဓဉှိ ကာရက’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၅၆)၊

ဧဝံ အတီတေ၊ အနာဂတေ စ ဝဋ္ဋမူလကဒုက္ခသလ္လက္ခဏဝသေန သံဝေဂဝတ္ထုတာယ ဝိမုတ္တိအာကင်္ခါယ ပစ္စယဘူတာ ကမ္မဿကတာပညာ အဓိပညာ’’တိ ဝဒန္တိ။ လောကိယသီလာဒီနံ အဓိသီလာဒိဘာဝေါ ပရိယာယေနာတိ နိပ္ပရိယာယမေဝ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ပဉ္စဒွါရိကကာယောတိ ပဉ္စဒွါရေသု ကာယော ဖဿာဒိဓမ္မသမူဟော။ ကာယော စ သော ဘာဝိတဘာဝေန ဘာဝနာ စာတိ ကာယဘာဝနာ နာမ။ ယသ္မာ ခီဏာသဝါနံ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမနေန သဗ္ဗသံကိလေသာ ပဟီနာတိ ပဟီနကာလတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗသော အာသေဝနာဘာဝတော နတ္ထိ တေသံ ဘာဝိနိယာပိ စက္ခုသောတဝိညေယျာ ဓမ္မာ၊ ပဂေဝ ကာဠကာ၊ တသ္မာ ပဉ္စဒွါရိကကာယော သုဘာဝိတော ဧဝ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ခီဏာသဝဿ ဟိ…ပေ… သုဘာဝိတော ဟောတီ’’တိ။ န အညေသံ ဝိယ ဒုဗ္ဗလာ ဒုဗ္ဗလဘာဝကရာနံ ကိလေသာနံ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာ။

ဝိပဿနာ ဒဿနာနုတ္တရိယံ အနိစ္စာနုပဿနာဒိဝသေန သင်္ခါရာနံ သမ္မဒေဝ ဒဿနတော။ မဂ္ဂေါ ပဋိပဒါနုတ္တရိယံ တဒုတ္တရိပဋိပဒါယ အဘာဝတော။ ဖလံ ဝိမုတ္တာနုတ္တရိယံ အကုပ္ပဘာဝတော။ ဖလံ ဝါ ဒဿနာနုတ္တရိယံ ဒိဝသမ္ပိ နိဗ္ဗာနံ ပစ္စက္ခတော ဒိသွာ ပဝတ္တနတော။ နိဗ္ဗာနံ ဝိမုတ္တာနုတ္တရိယံ သဗ္ဗသင်္ခတဝိနိဿဋတ္တာ။ ဒဿန-သဒ္ဒံ ကမ္မသာဓနံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗာနဿ ဒဿနာနုတ္တရိယတာ ဝုတ္တာတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတော ဥတ္တရဉှိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ နာမ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ နတ္ထိ ဣတော ဥတ္တရန္တိ အနုတ္တရံ၊ အနုတ္တရမေဝ အနုတ္တရိယန္တိ အာဟ ‘‘ဥတ္တမံ ဇေဋ္ဌက’’န္တိ။

သေသောတိ ဝုတ္တာဝသေသော ပဉ္စကနယေန၊ စတုက္ကနယေန စ တိဝိဓော သမာဓိ၊ ဣမိနာ ဧဝ စ သမာဓိတ္တယာပဒေသေန သုတ္တန္တေသုပိ ပဉ္စကနယော အာဂတော ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရမတ္ထမဉ္ဇူသာယံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၁။၃၈) ဝုတ္တမေဝ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာဂစ္ဆတိ နာမံ ဧတသ္မာတိ အာဂမနံ၊ တတော အာဂမနတော။ သဂုဏတောတိ သရသတော။ အာရမ္မဏတောတိ အာရမ္မဏဓမ္မတော။ အနတ္တတော အဘိနိဝိသိတွာတိ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနတ္တာ’’တိ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ။ အနတ္တတော ဒိသွာတိ ပဌမံ သင်္ခါရာနံ ‘‘အနတ္တာ’’တိ အနတ္တလက္ခဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ။ အနတ္တတော ဝုဋ္ဌာတီတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာယ အနတ္တာကာရတော ပဝတ္တာယ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနံ ပါပုဏာတိ။ အသုညတတ္တကာရကာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝါတိ အတ္တာဘိနိဝေသပစ္စယာနံ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌာနံ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတော ဝိပဿနာ သုညတာ နာမ အတ္တသုညတာယ ယာထာဝတော ဂဟဏတော။ နနု ဧဝံ ဝိပဿနာယ သဂုဏတော သုညတာ၊ န အာဂမနတောတိ နိပ္ပရိယာယတော နတ္ထီတိ? သစ္စမေတံ နာမလာဘေ၊ န ပန နာမဒါနေတိ နာယံ ဒေါသော။ အထ ဝါ သုတ္တန္တကထာ နာမ ပရိယာယကထာ၊ န အဘိဓမ္မကထာ ဝိယ နိပ္ပရိယာယာတိ ဘိယျောပိ န ကောစိ ဒေါသော။

ယသ္မာ သဂုဏတော၊ အာရမ္မဏတော စ နာမလာဘေ သင်္ကရော ဟောတိ ဧကဿေဝ နာမန္တရလာဘသမ္ဘဝတော။ အာဂမနတော ပန နာမလာဘေ သင်္ကရော နတ္ထိ နာမန္တရလာဘာဘာဝတော၊ အသမ္ဘဝတော စ၊ တသ္မာ ‘‘အပရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိမိတ္တကာရကကိလေသာဘာဝါတိ နိစ္စနိမိတ္တာဒိဂ္ဂါဟကပစ္စယာနံ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတော။ ကာမဉ္စာယံ ဝိပဿနာ နိစ္စနိမိတ္တာဒိံ ဥဂ္ဃာဋေန္တီ ပဝတ္တတိ၊ သင်္ခါရနိမိတ္တဿ ပန အဝိဿဇ္ဇနတော န နိပ္ပရိယာယတော အနိမိတ္တနာမံ လဘတီတိ။ ပရိယာယေန ပနေတံ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ နိပ္ပရိယာယဒေသနတ္တာ အဘိဓမ္မေ မဂ္ဂဿ အနိမိတ္တနာမံ ဥဒ္ဓဋံ။ သုတ္တေ စ –

‘‘အနိမိတ္တဉ္စ ဘာဝေဟိ၊ မာနာနုသယမုဇ္ဇဟ၊

တတော မာနာဘိသမယာ၊ ဥပသန္တော စရိဿသီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၃၄၄၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၁၂)၊

အနိမိတ္တပရိယာယော အာဂတော။ ပဏိဓိကာရကကိလေသာဘာဝါတိ သုခပဏိဓိအာဒိပစ္စယာနံ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတော။

ရာဂါဒီဟိ သုညတ္တာတိ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဇဟနတော ရာဂါဒီဟိ ဝိဝိတ္တတ္တာ။ ရာဂါဒယော ဧဝ ရာဂနိမိတ္တာဒီနိ။ ပုရိမုပ္ပန္နာ ဟိ ရာဂါဒယော ပရတော ဥပ္ပဇ္ဇနကရာဂါဒီနံ ကာရဏံ ဟောတိ။ ရာဂါဒယော ဧဝ တထာ ပဏိဓာနဿ ပစ္စယဘာဝတော ရာဂပဏိဓိအာဒယော။ နိဗ္ဗာနံ ဝိသင်္ခါရဘာဝေနေဝ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိနိဿဋတ္တာ ရာဂါဒီဟိ သုညံ၊ ရာဂါဒိနိမိတ္တပဏိဓိဝိရဟိတဉ္စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ သင်္ခါရုပေက္ခာ သာနုလောမာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ၊ သာ သုညတော ဝိပဿန္တီ ‘‘သုညတာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဒုက္ခတော ပဿန္တီ တဏှာပဏိဓိသောသနတော ‘‘အပ္ပဏိဟိတာ’’တိ။ သာ မဂ္ဂါဓိဂမာယ အာဂမနပဋိပဒါဌာနေ ဌတွာ မဂ္ဂဿ ‘‘သုညတံ အနိမိတ္တံ အပ္ပဏိဟိတ’’န္တိ နာမံ ဒေတိ။ အာဂမနတော စ နာမေ လဒ္ဓေ သဂုဏတော စ အာရမ္မဏတော စ နာမံ သိဒ္ဓမေဝ ဟောတိ၊ န ပန သဂုဏာရမ္မဏေဟိ နာမလာဘေ သဗ္ဗတ္ထ အာဂမနတော နာမံ သိဒ္ဓံ ဟောတီတိ ပရိပုဏ္ဏနာမသိဒ္ဓိဟေတုတ္တာ၊ ‘‘သဂုဏာရမ္မဏေဟိ သဗ္ဗေသမ္ပိ နာမတ္တယယောဂေါ၊ န အာဂမနတော’’တိ ဝဝတ္ထာနကရတ္တာ စ နိပ္ပရိယာယတော အာဂမနတောဝ နာမလာဘော ပဓာနံ၊ န ဣတရေဟိ၊ ပရိယာယတော ပန တိဓာ နာမလာဘော ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တိဝိဓာ ကထာ’’တိအာဒိနာ အယံ ဝိစာရော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သုစိဘာဝေါတိ ကိလေသာသုစိဝိဂမေန သုဒ္ဓဘာဝေါ အသံကိလိဋ္ဌဘာဝေါ။ တေနာဟ ‘‘တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။

မုနိနော ဧတာနီတိ မောနေယျာနိ။ ယေဟိ ဓမ္မေဟိ ဥဘယဟိတမုနနတော မုနိ နာမ ဟောတိ၊ တေ ဧဝံ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘မုနိဘာဝကရာ မောနေယျပဋိပဒါ ဓမ္မာ’’တိ။ တတ္ထ ယသ္မာ ကာယေန အကတ္တဗ္ဗဿ အကရဏံ၊ ကတ္တဗ္ဗဿ စ ကရဏံ၊ ‘‘အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၇၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၀၊ ၃။၁၅၃၊ အ။ နိ။ ၆။၂၉၊ ၁၀။၆၀၊ ဝိဘ။ ၃၅၆၊ ခု။ ပါ။ ၃။၁၊ နေတ္တိ။ ၄၇) ကာယသင်္ခါတဿ အာရမ္မဏဿ ဇာနနံ၊ ကာယဿ စ သမုဒယတော အတ္ထင်္ဂမတော အဿာဒတော အာဒီနဝတော နိဿရဏတော စ ယာထာဝတော ပရိဇာနနံ၊ တထာ ပရိဇာနနဝသေန ပဝတ္တော ဝိပဿနာမဂ္ဂေါ၊ တေန စ ကာယေ ဆန္ဒရာဂဿ ပဇဟနံ၊ ကာယသင်္ခါရံ နိရောဓေတွာ ပတ္တဗ္ဗသမာပတ္တိ စာတိ သဗ္ဗေ ဧတေ ကာယမုခေန ပဝတ္တာ မောနေယျပဋိပဒါ ဓမ္မာ ကာယမောနေယျံ နာမ။ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘တိဝိဓကာယဒုစ္စရိတဿ ပဟာန’’န္တိအာဒိနာ ပါဠိ အာဂတာ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ စောပနဝါစဉ္စေဝ သဒ္ဒဝါစဉ္စ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ ပညာ ဝါစာရမ္မဏေ ဉာဏံ။ တဿ ဝါစာယ သမုဒယာဒိတော ပရိဇာနနံ ဝါစာပရိညာ။ ဧကာသီတိဝိဓံ လောကိယစိတ္တံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တဉာဏံ မနာရမ္မဏေ ဉာဏံ။ တဿ သမုဒယာဒိတော ပရိဇာနနံ မနောပရိညာတိ အယမေဝ ဝိသေသော။

အယန္တိ ဣတော သမ္ပတ္တိယောတိ အာယော၊ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အဘိဗုဒ္ဓီတိ အာဟ ‘‘အာယောတိ ဝုဍ္ဎီ’’တိ။ အပေန္တိ သမ္ပတ္တိယော ဧတေနာတိ အပါယော၊ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဟာနီတိ အာဟ ‘‘အပါယောတိ အဝုဍ္ဎီ’’တိ။ တဿ တဿာတိ အာယဿ စ အပါယဿ စ။ ကာရဏံ ဥပါယော ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတိ ဧတေန အာယော၊ အပါယော စာတိ။ တတ္ထ ဒုဝိဓာ ဝုဍ္ဎိ အနတ္ထဟာနိတော၊ အတ္ထုပ္ပတ္တိတော စ၊ တထာ အဝုဍ္ဎိ အတ္ထဟာနိတော၊ အနတ္ထုပ္ပတ္တိတော စ။ တေသံ ပဇာနနာတိ တေသံ အာယာပါယသညိတာနံ ယထာဝုတ္တပ္ပဘေဒါနံ ဝုဍ္ဎိအဝုဍ္ဎီနံ ယာထာဝတော ပဇာနနာ။ ကောသလ္လံ ကုသလတာ နိပုဏတာ။ တဒုဘယမ္ပိ ပါဠိဝသေနေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ယာ ဣမေသံ အကုသလဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိနိရောဓေသု၊ ကုသလဓမ္မာနဉ္စ ဥပ္ပတ္တိဘိယျောဘာဝေသု ပညာ၊ ဣဒံ အာယကောသလ္လံ နာမ ဝုစ္စတိ။ ဣဒါနိ အပါယကောသလ္လမ္ပိ ပါဠိဝသေနေဝ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ယာ ဣမေသံ ကုသလဓမ္မာနံ အနုပ္ပဇ္ဇနနိရုဇ္ဈနေသု၊ အကုသလဓမ္မာနဉ္စ ဥပ္ပတ္တိဘိယျောဘာဝေသု ပညာ၊ ဣဒံ အပါယကောသလ္လံ နာမ ဝုစ္စတီတိ။ ဧတ္ထာဟအာယကောသလ္လံ တာဝ ပညာ ဟောတု၊ အပါယကောသလ္လံ ကထံ ပညာ နာမ ဇာတာတိ ဧဝံ မညတိ ‘‘အပါယုပ္ပာဒနသမတ္ထတာ အပါယကောသလ္လံ နာမာ’’တိ၊ တံ ပန တဿ မတိမတ္တံ။ ပညဝါ ဧဝ ဟိ ‘‘မယှံ ဧဝံ မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ အနုပ္ပန္နာ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ ဝဍ္ဎန္တီ’’တိ ပဇာနာတိ၊ သော ဧဝံ ဉတွာ အနုပ္ပန္နေ အကုသလေ ဓမ္မေ န ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နေ ပဇဟတိ။ အနုပ္ပန္နေ ကုသလေ ဓမ္မေ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နေ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ပါပေတိ။ ဧဝံ အပါယကောသလ္လမ္ပိ ပညာ ဧဝါတိ။ သဗ္ဗာပီတိ အာယကောသလ္လပက္ခိကာပိ အပါယကောသလ္လပက္ခိကာပိ။ တတြုပါယာတိ တတြ တတြ ကရဏီယေ ဥပါယဘူတာ။

တဿ တိကိစ္ဆနတ္ထန္တိ အစ္စာယိကဿ ကိစ္စဿ၊ ဘယဿ ဝါ ပရိဟရဏတ္ထံ ဌာနုပ္ပတ္တိယကာရဏဇာနနဝသေနေဝါတိ ဌာနေ တင်္ခဏေ ဧဝ ဥပ္ပတ္တိ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိကံ၊ ဌာနသော ဥပ္ပဇ္ဇနကကာရဏံ၊ တဿ ဇာနနဝသေနေဝ။

မဇ္ဇနာကာရဝသေန ပဝတ္တမာနာတိ အတ္တနော ဝတ္ထုနော မဒနီယတာယ မဒဿ အာပဇ္ဇနာကာရေန ပဝတ္တမာနာ ဥဏ္ဏတိယော။ နိရောဂေါတိ အရောဂေါ။ မာနကရဏန္တိ မာနဿ ဥပ္ပာဒနံ။ ယောဗ္ဗနေ ဌတွာတိ ယောဗ္ဗနေ ပတိဋ္ဌာယ၊ ယောဗ္ဗနံ အပဿာယာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဇီဝိတံ နာမ မရဏပဘင်္ဂုရံ ဒုက္ခာနုဗန္ဓဉ္စ၊ တဒုဘယံ အနောလောကေတွာ၊ ပဗန္ဓဋ္ဌိတိပစ္စယာ သုလဘတဉ္စ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကမဒေါ ဇီဝိတမဒေါတိ ဒဿေတုံ ‘‘စိရံ ဇီဝိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အဓိပတိ ဝုစ္စတိ ဇေဋ္ဌကော၊ ဣဿရောတိ အတ္ထော။ တတော အဓိပတိတော အာဂတံ အာဓိပတေယျံ။ ကိံ တံ? ပါပဿ အကရဏံ။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္တကောမှီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သီလာဒယော လောကိယာ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တသ္မာ ဝိမုတ္တိယာတိ လောကိယဝိမုတ္တိယာ။ ဇေဋ္ဌကန္တိ ဣဿရံ၊ ဂရုန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ အတ္တာနံ၊ ဓမ္မဉ္စ အဓိပတိံ ကတွာ ပါပဿ အကရဏံ ဟိရိယာ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လောကံ အဓိပတိံ ကတွာ အကရဏံ ဩတ္တပ္ပဿ ဝသေန။

ကထာဝတ္ထူနီတိ ကထာယ ပဝတ္တိဋ္ဌာနာနိ။ ယသ္မာ တေဟိ ဝိနာ ကထာ နပ္ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကထာကာရဏာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဒ္ဓါန-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော ဧဝ၊ သော ပနတ္ထတော ဓမ္မပ္ပဝတ္တိမတ္တံ။ ဓမ္မာ စေတ္ထ ခန္ဓာ ဧဝ၊ တဗ္ဗိနိမုတ္တာ စ တေသံ ဂတိ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘အတီတံ ဓမ္မံ၊ အတီတက္ခန္ဓေတိ အတ္ထော’’တိ။ အယဉ္စ အဒ္ဓါ နာမ ဒိသာဒိ ဝိယ အတ္ထတော ဓမ္မပ္ပဝတ္တိံ ဥပါဒါယ ပညတ္တိမတ္တံ၊ န ဥပါဒါ န ဘူတဓမ္မောတိ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘တမဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေနာ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသန္တိ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓေ။ တမန္တိ မောဟတမံ။ ဝိဇ္ဈတီတိ ဝိဟနတိ၊ ပဇဟတီတိ အတ္ထော။ တေနေဝ စ ပဋိစ္ဆာဒကတမဝိဇ္ဈနေန ပုဗ္ဗေနိဝါသဉ္စ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကရောတီတိ ဝိဇ္ဇာတိ။ တန္တိ စုတူပပါတံ။

ဥပပတ္တိဒေဝဝိသေသဘာဝါဝဟော ဝိဟာရောတိ ကတွာ ဒိဗ္ဗော ဝိဟာရော။ နနု ဧဝံ အညမညာနမ္ပိ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ? န တာသံ သတ္တေသု ဟိတူပသံဟာရာဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ သဝိသေသံ နိဒ္ဒေါသဋ္ဌေန၊ သေဋ္ဌဋ္ဌေန စ ဗြဟ္မဝိဟာရသမညာယ နိရုဠှဘာဝတော။ သုဝိသုဒ္ဓိတော ပဋိပက္ခသမုစ္ဆိန္ဒနဝသေန အရဏီယတော ပတ္တဗ္ဗတော၊ အရိယဘာဝပ္ပတ္တိယာ ဝါ အနန္တရံ အရိယော။ အရိယာနံ အယန္တိ ဝါ အရိယော ဝိဟာရော။

သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

တိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၀၆။ ပုဗ္ဗေတိ ဟေဋ္ဌာ မဟာသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ။

ယော ဆန္ဒောတိ ယော ဆန္ဒိယနဝသေန ဆန္ဒော။ ဆန္ဒိကတာတိ ဆန္ဒဘာဝေါ၊ ဆန္ဒိကရဏာကာရော ဝါ။ ကတ္တုကမျတာတိ ကတ္တုကာမတာ။ ကုသလောတိ ဆေကော ကောသလ္လသမ္ဘူတော။ ဓမ္မစ္ဆန္ဒောတိ သဘာဝစ္ဆန္ဒော။ အယဉှိ ဆန္ဒော နာမ တဏှာဆန္ဒော၊ ဒိဋ္ဌိဆန္ဒော၊ ဝီရိယဆန္ဒော၊ ဓမ္မစ္ဆန္ဒောတိ ဗဟုဝိဓော။ ဣဓ ကတ္တုကမျတာကုသလဓမ္မစ္ဆန္ဒော အဓိပ္ပေတော။ ဆန္ဒံ ဇနေတီတိ တံ ဆန္ဒံ ဥပ္ပာဒေတိ။ တံ ပဝတ္တေန္တော ဟိ ဇနေတိ နာမ။ ဝါယာမံ ကရောတီတိ ပယောဂံ ပရက္ကမံ ကရောတိ။ ဝီရိယံ အာရဘတီတိ ကာယိကစေတသိကဝီရိယံ ပဝတ္တေတိ။ စိတ္တံ ဥပတ္ထမ္ဘေတီတိ တေနေဝ သဟဇာတဝီရိယေန စိတ္တံ ဥက္ခိပတိ။ ပဒဟတီတိ ပဓာနံ ဝီရိယံ ကရောတိ။ ပဋိပါဋိယာ ပနေတာနိ ပဒါနိ ဥပ္ပာဒနာသေဝနာဘာဝနာဗဟုလီကမ္မသာတစ္စကိရိယာဟိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဝိတ္ထာရံ ပရိဟရန္တော ‘‘အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ’’တိအာဒိမာဟ။

ဆန္ဒံ နိဿာယာတိ ‘‘ဆန္ဒဝတော စေတောသမာဓိ ဟောတိ၊ မယှံ ဧဝံ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ဆန္ဒံ နိဿာယ ဆန္ဒံ ဓုရံ ဇေဋ္ဌကံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ပဝတ္တော သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓိ။ ပဓာနဘူတာတိ ပဓာနဇာတာ၊ ပဓာနဘာဝံ ဝါ ပတ္တာ။ သင်္ခါရာတိ စတုကိစ္စသာဓကံ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယံ ဝဒတိ။ တေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ယထာဝုတ္တသမာဓိဝီရိယေဟိ ဥပေတံ သမ္ပယုတ္တံ။ ဣဒ္ဓိယာ ပါဒန္တိ နိပ္ဖတ္တိပရိယာယေန ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန၊ ဣဇ္ဈန္တိ ဧတာယ သတ္တာ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဣမိနာ ဝါ ပရိယာယေန ‘‘ဣဒ္ဓီ’’တိ သင်္ချံ ဂတာနံ ဥပစာရဇ္ဈာနာဒိကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာနံ ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရာနံ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပါဒဘူတံ။ ယသ္မာ ပုရိမာ ဣဒ္ဓိ ပစ္ဆိမာယ ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါ ပါဒကံ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဣဒ္ဓိဘူတံ ဝါ ပါဒ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ သေသေသုပီတိ ဒုတိယဣဒ္ဓိပါဒါဒီသု။ ကာမဉ္စေတ္ထ ဇနဝသဘသုတ္တေပိ ဣဒ္ဓိပါဒဝိစာရော အာဂတော၊ သောပိ သင်္ခေပတော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဝိတ္ထာရော ပန…ပေ… ဒီပိတော’’တိ။

၃၀၇။ ဒိဋ္ဌဓမ္မော ဝုစ္စတိ ပစ္စက္ခဘူတော အတ္တဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ’’တိ။ သုခဝိဟာရတ္ထာယာတိ နိက္ကိလေသတာယ နိရာမိသေန သုခေန ဝိဟရဏတ္ထာယ။ ဖလသမာပတ္တိဈာနာနီတိ စတ္တာရိပိ ဖလသမာပတ္တိဈာနာနိ။ အပရဘာဂေတိ အာသဝက္ခယာဓိဂမတော အပရဘာဂေ။ နိဗ္ဗတ္တိတဇ္ဈာနာနီတိ အဓိဂတရူပါရူပဇ္ဈာနာနိ။

သူရိယစန္ဒပဇ္ဇောတမဏိအာဒီနန္တိ ပဇ္ဇောတဂ္ဂဟဏေန ပဒီပံ ဝဒတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥက္ကာဝိဇ္ဇုလတာဒီနံ သင်္ဂဟော။ အာလောကောတိ မနသိ ကရောတီတိ သူရိယစန္ဒာလောကာဒိံ ဒိဝါ၊ ရတ္တိဉ္စ ဥပလဒ္ဓံ ယထာလဒ္ဓဝသေနေဝ မနသိ ကရောတိ စိတ္တေ ဌပေတိ။ တထာဝ နံ မနသိ ကရောတိ၊ ယထာဿ သုဘာဝိတာလောကကသိဏဿ ဝိယ ကသိဏာလောကော ယဒိစ္ဆကံ ယာဝဒိစ္ဆကံ။ သော အာလောကော ရတ္တိယံ ဥပတိဋ္ဌတိ၊ ယေန တတ္ထ ဒိဝါသညံ ဌပေတိ ဒိဝါ ဝိယ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓါ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိ’’န္တိ။ ယထာ ရတ္တိံ အာလောကော ဒိဋ္ဌောတိ ယထာ ရတ္တိယာ စန္ဒာလောကာဒိအာလောကော ဒိဋ္ဌော ဥပလဒ္ဓါ။ ဧဝမေဝ ဒိဝါ မနသိ ကရောတီတိ ရတ္တိံ ဒိဋ္ဌာကာရေနေဝ ဒိဝါ တံ အာလောကံ မနသိ ကရောတိ စိတ္တေ ဌပေတိ။ အပိဟိတေနာတိ ထိနမိဒ္ဓပိဓာနေန န ပိဟိတေန။ အနဒ္ဓေနာတိ အသဉ္ဆာဒိတေန။ သဩဘာသန္တိ သဉာဏောဘာသံ။ ထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနအာလောကောပိ ဝါ ဟောတု ကသိဏာလောကောပိ ဝါ ပရိကမ္မာလောကောပိ ဝါ၊ ဥပက္ကိလေသာလောကော ဝိယ သဗ္ဗာယံ အာလောကော ဉာဏသမုဋ္ဌာနော ဝါတိ။ ဉာဏဒဿနပဋိလာဘတ္ထာယာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏပဋိလာဘတ္ထာယ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဉှိ ရူပဂတဿ ဒိဗ္ဗဿ၊ ဣတရဿ စ ဒဿနဋ္ဌေန ဣဓ ‘‘ဉာဏဒဿန’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ‘‘အာလောကသညံ မနသိ ကရောတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တအာလောကော ထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနအာလောကော။ ပရိကမ္မအာလောကောတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာယ ပရိကမ္မကရဏဝသေန ပဝတ္တိတအာလောကော။ တတ္ထ ပုရိမဿ ဝသေန ‘‘ခီဏာသဝဿာ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။ တဿ ဟိ ထိနမိဒ္ဓံ သုပ္ပဟီနံ ဟောတိ၊ န အညေသံ။ ဒုတိယဿ ဝသေန ‘‘တသ္မိံ ဝါ အာဂတေပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တသ္မိန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေ။ အာဂတေပီတိ ပဋိလဒ္ဓေပိ။ အနာဂတေပီတိ အပ္ပဋိလဒ္ဓေပိ။ ယသ္မာ တထာရူပဿ ပါဒကဇ္ဈာနဿေဝ ဝသေန ပရိကမ္မအာလောကဿ သမ္ဘဝေါ၊ ယတော တံ ပရိသုဒ္ဓပရိယောဒါတတာဒိဂုဏဝိသေသုပသံဟိတံ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ပါဒက…ပေ… ဘာဝေတီတိ ဝုတ္တ’’န္တိ။

သတ္တဋ္ဌာနိကဿာတိ ‘‘အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၄၊ ၂။၆၉၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၂) ဝုတ္တဿ သတ္တဋ္ဌာနိကဿ။ သတိပိ သေက္ခာနံ ပရိညာတဘာဝေ ဧကန္တတော ပရိညာတဝတ္ထုကာ နာမ အရဟန္တော ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ခီဏာသဝဿ ဝတ္ထု ဝိဒိတံ ဟောတီ’’တိအာဒိ။ ဝတ္ထာရမ္မဏဝိဒိတတာယာတိ ဝတ္ထုနော၊ အာရမ္မဏဿ စ ယာထာဝတော ဝိဒိတဘာဝေန။ ယထာ ဟိ သပ္ပပရိယေသနံ စရန္တေန တဿ အာသယေ ဝိဒိတေ သောပိ ဝိဒိတော ဧဝ စ ဟောတိ မန္တာဂဒဗလေန တဿ ဂဟဏဿ သုကရတ္တာ၊ ဧဝံ ဝေဒနာယ အာသယဘူတေ ဝတ္ထုမှိ၊ အာရမ္မဏေ စ ဝိဒိတေ အာဒိကမ္မိကဿပိ ဝေဒနာ ဝိဒိတာ ဧဝ ဟောတိ သလက္ခဏတော၊ သာမညလက္ခဏတော စ တဿာ ဂဟဏဿ သုကရတ္တာ၊ ပဂေဝ ပရိညာတဝတ္ထုကဿ ခီဏာသဝဿ။ တဿ ဟိ ဥပ္ပာဒက္ခဏေပိ ဌိတိက္ခဏေပိ ဘင်္ဂက္ခဏေပိ ဝေဒနာ ဝိဒိတာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒိ။ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ၊ ယဒိဒံ ပါဠိယံ ဝေဒနာသညာဝိတက္ကဂ္ဂဟဏန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘န ကေဝလ’’န္တိအာဒိမာဟ၊ တေန အဝသေသတော သဗ္ဗဓမ္မာနမ္ပိ ဥပ္ပာဒါဒိတော ဝိဒိတဘာဝံ ဒဿေတိ။

ဣဒါနိ န ကေဝလံ ခဏတော ဧဝ၊ အထ ခေါ ပစ္စယတောပိ အနိစ္စာဒိတောပိ န ကေဝလံ ခီဏာသဝါနံယေဝ ဝသေန၊ အထ ခေါ ဧကစ္စာနံ သေက္ခာနမ္ပိ ဝသေန ဝေဒနာဒီနံ ဝိဒိတဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာသမုဒယာတိ အဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပာဒါ၊ အတ္ထိဘာဝါတိ အတ္ထော။ နိရောဓဝိရောဓီ ဟိ ဥပ္ပာဒေါ အတ္ထိဘာဝဝါစကောပိ ဟောတီတိ တသ္မာ ပုရိမဘဝသိဒ္ဓါယ အဝိဇ္ဇာယ သတိ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ဝေဒနာယ ဥပ္ပာဒေါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာဒီဟိ အတီတကာလိကာဒီဟိ တေသံ သဟကာရဏဘူတာနိ ဥပ္ပာဒါဒီနိပိ ဂဟိတာနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝေဒနာယ ပဝတ္တိပစ္စယေသု ဖဿဿ ဗလဝဘာဝတော သော ဧဝ ဂဟိတော ‘‘ဖဿသမုဒယာ’’တိ။ တသ္မိံ ပန ဂဟိတေ ပဝတ္တိပစ္စယတာသာမညေန ဝတ္ထာရမ္မဏာဒီနိပိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တီတိ သဗ္ဗဿာပိ ဝေဒနာယ အနဝသေသတော ပစ္စယတော ဥဒယဒဿနံ ဝိဘာဝိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏ’’န္တိအာဒိနာ ခဏဝသေန ဥဒယဒဿနမာဟ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတသ္မာတိ ဥပ္ပာဒေါ၊ ဥပ္ပဇ္ဇနံ ဥပ္ပာဒေါတိ ပစ္စယလက္ခဏံ၊ ခဏလက္ခဏဉ္စ ဥဘယံ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘ဧဝံ ဝေဒနာယ ဥပ္ပာဒေါ ဝိဒိတော ဟောတီ’’တိ။

အနိစ္စတော မနသိ ကရောတောတိ ဝေဒနာ နာမာယံ အနစ္စန္တိကတာယ အာဒိအန္တဝတီ ဥဒယဗ္ဗယပရိစ္ဆိန္နာ ခဏဘင်္ဂုရာ တာဝကာလိကာ၊ တသ္မာ ‘‘အနိစ္စာ’’တိ အနိစ္စတော မနသိ ကရောတော။ တဿာ ခယတော၊ ဝယတော စ ဥပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဒုက္ခတော မနသိ ကရောတောတိ အနိစ္စတ္တာ ဧဝ ဝေဒနာ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠိတတာယ၊ ဒုက္ခမတာယ၊ ဒုက္ခဝတ္ထုတာယ စ ‘‘ဒုက္ခာ’’တိ မနသိ ကရောတော ဘယတော ဘာယိတဗ္ဗတော တဿာ ဥပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ဟောတီတိ။ တထာ အနိစ္စတ္တာ၊ ဒုက္ခတ္တာ ဧဝ စ ဝေဒနာ အတ္တရဟိတာ အသာရာ နိဿာရာ အဝသဝတ္တိနီ တုစ္ဆာတိ ဝေဒနံ အနတ္တတော မနသိ ကရောတော သုညတော ရိတ္တတော အသာမိကတော ဥပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ဟောတိ။ ‘‘ခယတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝ အတ္ထဿ နိဂမနံ။ တသ္မာ ဝေဒနံ ခယတော ဘယတော သုညတော ဇာနာတီတိ အတ္ထဝသေန ဝိဘတ္တိပရိဏာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓောတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇာယ အနုပ္ပာဒနိရောဓတော ဝေဒနာယ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတိ ပစ္စယာဘာဝေ အဘာဝတော။ သေသံ သမုဒယဝါရေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓ သမာဓိဘာဝနာတိ သိခါပ္ပတ္တာ အရိယာနံ ဝိပဿနာသမာဓိဘာဝနာ။ တဿာ ပါဒကဘူတာ ဈာနသမာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝုတ္တနယမေဝ မဟာပဒါနေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၆၂)။

၃၀၈။ ပမာဏံ အဂ္ဂဟေတွာတိ အသုဘဘာဝနာ ဝိယ ပဒေသံ အဂ္ဂဟေတွာ။ ဧကသ္မိမ္ပိ သတ္တေ ပမာဏာဂ္ဂဟဏေန အနဝသေသဖရဏေန။ နတ္ထိ ဧတာသံ ဂဟေတဗ္ဗံ ပမာဏန္တိ ဟိ အပ္ပမာဏာ၊ အပ္ပမာဏာ ဧဝ အပ္ပမညာ။

အပဿယိတဗ္ဗဋ္ဌေန အပဿေနာနိ၊ ဣဓ ဘိက္ခု ယာနိ အပဿာယ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခိတုံ သမတ္ထော ဟောတိ၊ တေသမေဝ အဓိဝစနံ။ တာနိ ပနေတာနိ ပစ္စယာနံ သင်္ခါယ သေဝိတာ အဓိဝါသနက္ခန္တိ၊ ဝဇ္ဇနီယဝဇ္ဇနံ၊ ဝိနောဒေတဗ္ဗဝိနောဒနဉ္စ။ တေနာဟ ‘‘သင်္ခါယေကံ အဓိဝါသေတီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သမ္မဒေဝ ခါယတိ ဥပဋ္ဌာတိ ပဋိဘာတီတိ သင်္ခါ၊ ဉာဏန္တိ အာဟ ‘‘သင်္ခါယာတိ ဉာဏေနာ’’တိ။ သင်္ခါယ သေဝိတာ နာမ ယံ သေဝတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ တဿ သေဝနာတိ အာဟ ‘‘သေဝိတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ သေဝတီ’’တိ။ အဓိဝါသနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အန္တော ပဝိသိတုန္တိ အဗ္ဘန္တရေ အတ္တနော စိတ္တေ ပဝတ္တိတုံ န ဒေတိ။

အရိယဝံသစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၀၉။ ဝံသ-သဒ္ဒေါ ‘‘ပိဋ္ဌိဝံသံ အတိက္ကမိတွာ နိသီဒတီ’’တိအာဒီသု ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ဂေါပါနသီနံ သန္ဓာနဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗဒဏ္ဍကေ အာဂတော။

‘‘ဝံသော ဝိသာလောဝ ယထာ ဝိသတ္တော၊

ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ၊

ဝံသေ ကဠီရောဝ အသဇ္ဇမာနော၊

ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော’’တိအာဒီသု။ (အပ။ ၁။၁။၉၄)၊

အကဏ္ဍကေ။ ‘‘ဘေရိသဒ္ဒေါ မုဒိင်္ဂသဒ္ဒေါ ဝံသသဒ္ဒေါ ကံသတာဠသဒ္ဒေါ’’တိအာဒီသု တူရိယဝိသေသေ၊ ယော ‘‘ဝေဏူ’’ တိပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အဘိန္နေန ပိဋ္ဌိဝံသေန မတော ဟတ္ထီ’’တိအာဒီသု ဟတ္ထိအာဒီနံ ပိဋ္ဌိဝေမဇ္ဈေ ပဒေသေ။ ‘‘ကုလဝံသံ ဌပေဿာမီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၇) ကုလဝံသေ။ ‘‘ဝံသာနုရက္ခကော ပဝေဏီပါလကော’’တိအာဒီသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၂) ဂုဏာနုပုဗ္ဗိယံ ဂုဏာနံ ပဗန္ဓပ္ပဝတ္တိယံ။ ဣဓ ပန စတုပစ္စယသန္တောသဘာဝနာရာမတာသင်္ခါတဂုဏာနံ ပဗန္ဓေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တဿ ပန ဝံသဿ ကုလနွယံ၊ ဂုဏနွယဉ္စ နိဒဿနဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ခတ္တိယဝံသောတိ ခတ္တိယကုလနွယော။ ဧသေဝ နယော သေသပဒေသုပိ။ သမဏဝံသော ပန သမဏတန္တိ သမဏပဝေဏီ။ မူလဂန္ဓာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ယထာ သာရဂန္ဓာဒီနံ သင်္ဂဟော၊ ဧဝမေတ္ထ ဂေါရသာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုတိယေန ပန အာဒိ-သဒ္ဒေန ကာသိကဝတ္ထသပ္ပိမဏ္ဍာဒီနံ။ အရိယ-သဒ္ဒေါ အမိလက္ခူသုပိ မနုဿေသု ဝတ္တတိ၊ ယေသံ ပန နိဝါသနဋ္ဌာနံ ‘‘အရိယံ အာယတန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ ‘‘ယာဝတာ၊ အာနန္ဒ၊ အရိယံ အာယတန’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၅၂၊ ဥဒါ။ ၇၆) လောကိယသာဓုဇနေသုပိ ‘‘ယေ ဟိ ဝေါ အရိယာ ပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မန္တာ…ပေ… တေသံ အဟံ အညတရော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၅)။ ဣဓ ပန ယေ ‘‘အာရကာ ကိလေသေဟီ’’တိအာဒိနာ လဒ္ဓနိဗ္ဗစနာ ပဋိဝိဒ္ဓအရိယသစ္စာ၊ တေ ဧဝ အဓိပ္ပေတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ကေ ပန တေ အရိယာ’’တိ ပုစ္ဆံ ကတွာ ‘‘အရိယာ ဝုစ္စန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ယေ မဟာပဏိဓာနကပ္ပတော ပဋ္ဌာယ ယာဝါယံ ကပ္ပော၊ ဧတ္ထန္တရေ ဥပ္ပန္နာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေ တာဝ သရူပတော ဒဿေတွာ တဒညေပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ၊ ဗုဒ္ဓသာဝကေ စ သင်္ဂဟေတွာ အနဝသေသတော အရိယေ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယာဝ သာသနံ န အန္တရဓာယတိ၊ တာဝ သတ္ထာ ဓရတိ ဧဝ နာမာတိ ဣမမေဝ ဘဂဝန္တံ၊ ယေ စေတရဟိ ဗုဒ္ဓသာဝကာ၊ တေ စ သန္ဓာယ ပစ္စုပ္ပန္နဂ္ဂဟဏံ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝါ ကာလေ တေ တေ ပစ္စုပ္ပန္နာတိ စေ၊ အတီတာနာဂတဂ္ဂဟဏံ န ကတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဣဒါနိ ယထာ ဘဂဝါ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေဿာမိ၊ ယဒိဒံ ဆဆက္ကာနီ’’တိ ဆက္ကဒေသနာယ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၀) အဋ္ဌဟိ ပဒေဟိ ဝဏ္ဏံ အဘာသိ၊ ဧဝံ မဟာအရိယဝံသဒေသနာယ အရိယာနံ ဝံသာနံ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယဝံသာ အဂ္ဂညာ ရတ္တညာ ဝံသညာ ပေါရာဏာ အသံကိဏ္ဏာ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာ န သင်္ကီယန္တိ န သင်္ကီယိဿန္တိ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၈) ယေဟိ နဝဟိ ပဒေဟိ ဝဏ္ဏံ အဘာသိ၊ တာနိ တာဝ အာနေတွာ ထောမနာဝသေနေဝ ဝဏ္ဏေန္တော ‘‘တေ ခေါ ပနေတေ’’တိအာဒိမာဟ။ အဂ္ဂါတိ ဇာနိတဗ္ဗာ သဗ္ဗဝံသေဟိ သေဋ္ဌဘာဝတော၊ သေဋ္ဌဘာဝသာဓနတော စ။ ဒီဃရတ္တံ ပဝတ္တာတိ ဇာနိတဗ္ဗာ ရတ္တညူဟိ၊ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ တေဟိ စ တထာ အနုဋ္ဌိတတ္တာ။ ဝံသာတိ ဇာနိတဗ္ဗာ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အရိယာနံ ဝံသာတိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ ပေါရာဏာတိ ပုရာတနာ။ န အဓုနုပ္ပတ္တိကာတိ န အဓုနာတနာ။ အသံကိဏ္ဏာတိ န ခိတ္တာ န ဆဍ္ဍိတာ။ တေနာဟ ‘‘အနပနီတာ’’တိ။ န အပနီတပုဗ္ဗာတိ န ဆဍ္ဍိတပုဗ္ဗာ တိဿန္နံ သိက္ခာနံ ပရိပူရဏူပါယဘာဝတော န ပရိစတ္တပုဗ္ဗာ။ တတော ဧဝ ဣဒါနိပိ န အပနီယန္တိ၊ အနာဂတေပိ န အပနီယိဿန္တိ။ ယေ ဓမ္မသဘာဝဿ ဝိဇာနနေဝ ဝိညူ သမိတပါပသမဏာ စေဝ ဗာဟိတပါပဗြာဟ္မဏာ စ၊ တေဟိ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာ အပ္ပဋိက္ခိတ္တာ။ ယေ ဟိ န ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗာ၊ တေ အနိန္ဒိတဗ္ဗာ အဂရဟိတဗ္ဗာ။ အပရိစ္စဇိတဗ္ဗတာယ အပ္ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ ဟောန္တီတိ။

သန္တုဋ္ဌောတိ ဧတ္ထ ယထာဓိပ္ပေတသန္တောသမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘ပစ္စယသန္တောသဝသေန သန္တုဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဈာနဝိပဿနာဒိဝသေနပိ ဣဓ ဘိက္ခုနော သန္တုဋ္ဌတာ ဟောတီတိ။ ဣတရီတရေနာတိ ဣတရေန ဣတရေန။ ဣတရ-သဒ္ဒေါယံ အနိယမဝစနော၊ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုစ္စမာနော ယံကိဉ္စိ-သဒ္ဒေဟိ သမာနတ္ထော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယေန ကေနစီ’’တိ။ သွာယံ အနိယမဝါစိတာယ ဧဝ ယထာ ထူလာဒီနံ အညတရဝစနော၊ ဧဝံ ယထာလဒ္ဓါဒီနမ္ပိ အညတရဝစနောတိ တတ္ထ ဒုတိယပက္ခဿေဝ ဣဓ ဣစ္ဆိတဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ခေါ’’တိအာဒိမာဟ။ နနု စ ယထာလဒ္ဓါဒယောပိ ထူလာဒယော ဧဝ? သစ္စမေတံ၊ တထာပိ အတ္ထိ ဝိသေသော။ ယော ဟိ ယထာလဒ္ဓေသု ထူလာဒီသု သန္တောသော၊ သော ယထာလာဘသန္တောသော ဧဝ၊ န ဣတရော။ န ဟိ သော ပစ္စယမတ္တသန္နိဿယော ဣစ္ဆိတော၊ အထ ခေါ အတ္တနော ကာယဗလသာရုပ္ပဘာဝသန္နိဿယောပိ။ ထူလဒုကာဒယော စ တယောပိ စီဝရေ လဗ္ဘန္တိ။ မဇ္ဈိမော စတုပစ္စယသာဓာရဏော၊ ပစ္ဆိမော ပန စီဝရေ၊ သေနာသနေ စ လဗ္ဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဣမေ တယော သန္တောသေ’’တိ ဣဒံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ဝုတ္တံ။ ယေ ဟိ ပရတော ဂိလာနပစ္စယံ ပိဏ္ဍပါတေ ဧဝ ပက္ခိပိတွာ စီဝရေ ဝီသတိ၊ ပိဏ္ဍပါတေ ပန္နရသ၊ သေနာသနေ ပန္နရသာတိ သမပဏ္ဏာသသန္တောသာ ဝုစ္စန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ယထာရဟံ ဣမေသု ဧဝ တီသု သန္တောသေသု သင်္ဂဟံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆန္တီတိ။

စီဝရံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဣဒံ နာမ စီဝရံ ကပ္ပိယ’’န္တိ ဇာတိတော စီဝရံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ စီဝရက္ခေတ္တန္တိ စီဝရဿ ဥပ္ပတ္တိက္ခေတ္တံ။ ပံသုကူလန္တိ ပံသုကူလစီဝရံ၊ ပံသုကူလလက္ခဏပ္ပတ္တံ စီဝရံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ စီဝရသန္တောသောတိ စီဝရေ လဗ္ဘမာနော သဗ္ဗော သန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော။ စီဝရပဋိသံယုတ္တာနိ ဓုတင်္ဂါနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ၊ ယာနိ တောသန္တော စီဝရသန္တောသေန သမ္မဒေဝ သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ။ ခေါမကပ္ပာသိကကောသေယျကမ္ဗလသာဏဘင်္ဂါနိ ခေါမာဒီနိ။ တတ္ထ ခေါမံ နာမ ခေါမသုတ္တေဟိ ဝါယိတံ ခေါမပဋစီဝရံ၊ တထာ သေသာနိပိ။ သာဏန္တိ သာဏဝါကသုတ္တေဟိ ကတစီဝရံ။ ဘင်္ဂန္တိ ပန ခေါမသုတ္တာဒီနိ သဗ္ဗာနိ ဧကစ္စာနိ ဝေါမိဿေတွာ ကတစီဝရံ။ ‘‘ဘင်္ဂမ္ပိ ဝါကမယမေဝါ’’တိ ကေစိ။ ဆာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ယဒိ ဧဝံ ဣတော အညာ ဝတ္ထဇာတိ နတ္ထီတိ? နော နတ္ထိ၊ သာ ပန ဧတေသံ အနုလောမာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုကူလာဒီနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဋ္ဋုဏ္ဏံ၊ သောမာရပဋ္ဋံ၊ စီနပဋ္ဋံ၊ ဣဒ္ဓိဇံ၊ ဒေဝဒိန္နန္တိ ဧတေသံ သင်္ဂဟော။ တတ္ထ ဒုကူလံ သာဏဿ အနုလောမံ ဝါကမယတ္တာ။ ပဋ္ဋုဏ္ဏဒေသေ သဉ္ဇာတဝတ္ထံ ပဋ္ဋုဏ္ဏံ။ ‘‘ပဋ္ဋုဏ္ဏံ ကောသေယျဝိသေသော’’တိ ဟိ အမရကောသေ ဝုတ္တံ။ သောမာရဒေသေ၊ စီနဒေသေ စ ဇာတဝတ္ထာနိ သောမာရစီနပဋ္ဋာနိ။ ပဋ္ဋုဏ္ဏာဒီနိ တီဏိ ကောသေယျဿ အနုလောမာနိ ပါဏကေဟိ ကတသုတ္တမယတ္တာ။ ဣဒ္ဓိဇံ ဧဟိဘိက္ခူနံ ပုညိဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တံ စီဝရံ၊ တံ ခေါမာဒီနံ အညတရံ ဟောတီတိ တေသမေဝ အနုလောမဉ္စ။ ဒေဝတာဟိ ဒိန္နံ စီဝရံ ဒေဝဒိန္နံ၊ တံ ကပ္ပရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တံ ဇာလိနိယာ ဒေဝကညာယ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဒိန္နဝတ္ထသဒိသံ၊ တမ္ပိ ခေါမာဒီနံယေဝ အနုလောမံ ဟောတိ တေသု အညတရဘာဝတော။ ဣမာနီတိ အန္တောဂဓာဝဓာရဏဝစနံ၊ ဣမာနိ ဧဝါတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ပရိဘောဂယောဂျတာယ ကပ္ပိယစီဝရာနိ။

ဣဒါနိ အဝဓာရဏေန နိဝတ္တိတာနိ ဧကဒေသေန ဒဿေတုံ ‘‘ကုသစီရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကုသတိဏေဟိ၊ အညေဟိ ဝါ တာဒိသေဟိ တိဏေဟိ ကတစီဝရံ ကုသစီရံ။ ပေါတကီဝါကာဒီဟိ ဝါကေဟိ ကတစီဝရံ ဝါကစီရံ။ စတုက္ကောဏေဟိ၊ တိကောဏေဟိ ဝါ ဖလကေဟိ ကတစီဝရံ ဖလကစီရံ။ မနုဿာနံ ကေသေဟိ ကတကမ္ဗလံ ကေသကမ္ဗလံ။ စာမရီဝါလအဿဝါလာဒီဟိ ကတံ ဝါလကမ္ဗလံ။ မကစိတန္တူဟိ ဝါယိတော ပေါတ္ထကော။ စမ္မန္တိ မိဂစမ္မာဒိ ယံ ကိဉ္စိ စမ္မံ။ ဥလူကပက္ခေဟိ ဂန္ထေတွာ ကတစီဝရံ ဥလူကပက္ခံ။ ဘုဇတစာဒိမယံ ရုက္ခဒုဿံ၊ တိရီဋကန္တိ အတ္ထော။ သုခုမတရာဟိ လတာဝါကေဟိ ဝါယိတံ လတာဒုဿံ။ ဧရကဝါကေဟိ ကတံ ဧရကဒုဿံ။ တထာ ကဒလိဒုဿံ။ သုခုမေဟိ ဝေဠုဝိလီဝေဟိ ကတံ ဝေဠုဒုဿံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝက္ကလာဒီနံ သင်္ဂဟော။ အကပ္ပိယစီဝရာနိ တိတ္ထိယဒ္ဓဇဘာဝတော။

အဋ္ဌန္နဉ္စ မာတိကာနံ ဝသေနာတိ ‘‘သီမာယ ဒေတိ၊ ကတိကာယ ဒေတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၇၉) အာဂတာနံ အဋ္ဌန္နံ စီဝရုပ္ပတ္တိမာတိကာနံ ဝသေန။ စီဝရာနံ ပဋိလာဘက္ခေတ္တဒဿနတ္ထဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘အဋ္ဌိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတိကာ’’တိအာဒိနာ မာတိကာ ဌပိတာ။ မာတိကာတိ ဟိ မာတရော စီဝရုပ္ပတ္တိဇနိကာတိ။ သောသာနိကန္တိ သုသာနေ ပတိတကံ။ ပါပဏိကန္တိ အာပဏဒွါရေ ပတိတကံ။ ရထိယန္တိ ပုညတ္ထိကေဟိ ဝါတပါနန္တရေန ရထိကာယ ဆဍ္ဍိတစောဠကံ။ သင်္ကာရကူဋကန္တိ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍိတစောဠကံ။ သိနာနန္တိ နှာနစောဠံ၊ ယံ ဘူတဝေဇ္ဇေဟိ သီသံ နှာပေတွာ ‘‘ကာဠကဏ္ဏီစောဠက’’န္တိ ဆဍ္ဍေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ တိတ္ထန္တိ တိတ္ထစောဠကံ သိနာနတိတ္ထေ ဆဍ္ဍိတပိလောတိကာ။ အဂ္ဂိဒဍ္ဎန္တိ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎပ္ပဒေသံ။ တဉှိ မနုဿာ ဆဍ္ဍေန္တိ။ ဂေါခါယိတကာဒီနိ ပါကဋာနေဝ။ တာနိပိ ဟိ မနုဿာ ဆဍ္ဍေန္တိ။

ဓဇံ ဥဿာပေတွာတိ နာဝံ အာရောဟန္တေဟိ ဝါ ယုဒ္ဓံ ပဝိသန္တေဟိ ဝါ ဓဇယဋ္ဌိံ ဥဿာပေတွာ တတ္ထ ဗဒ္ဓံ ပါရုတစီဝရံ၊ တေဟိ ဆဍ္ဍိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။

သာဒကဘိက္ခုနာတိ ဂဟပတိစီဝရဿ သာဒိယနဘိက္ခုနာ။ ဧကမာသမတ္တန္တိ စီဝရမာသသညိတံ ဧကမာသမတ္တံ။ ဝိတက္ကေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န တတော ပရန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သဗ္ဗဿာပိ ဟိ တဏှာနိဂ္ဂဟတ္ထာယ သာသနေ ပဋိပတ္တီတိ။ ပံသုကူလိကော အဒ္ဓမာသေနေဝ ကရောတီတိ အပရပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ပဋိလာဘဿ။ ဣတရဿ ပန ပရပဋိဗဒ္ဓတ္တာ မာသမတ္တံ အနုညာတံ။ ဣတိ မာသဒ္ဓ…ပေ… ဝိတက္ကသန္တောသော ဝိတက္ကနဿ ပရိမိတကာလိကတ္တာ။

မဟာထေရံ တတ္ထ အတ္တနော သဟာယံ ဣစ္ဆန္တောပိ ဂရုဂါရဝေန ဂါမဒွါရံ ‘‘ဘန္တေ ဂမိဿာမိ’’ ဣစ္စေဝမာဟ။ မဟာထေရောပိဿ အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ ‘‘အဟံ ပါဝုသော ဂမိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဝိတက္ကဿ အဝသရော မာ ဟောတူ’’တိ ပဉှံ ပုစ္ဆမာနော ဂါမံ ပါဝိသိ။ ဥစ္စာရပလိဗုဒ္ဓါတိ ဥစ္စာရေန ပီဠိတော။ တဒါ ဘဂဝတော ဒုက္ကရကိရိယာနုဿရဏမုခေန တထာဂတေ ဥပ္ပန္နပီတိသောမနဿဝေဂဿ ဗလဝဘာဝေန ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ တသ္မိံယေဝ…ပေ… တီဏိ ဖလာနိ ပတ္တော။

‘‘ကတ္ထ လဘိဿာမီ’’တိ စိန္တနာပိ လာဘာသာပုဗ္ဗိကာတိ တထာ ‘‘အစိန္တေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘သုန္ဒရံ လဘိဿာမိ၊ မနာပံ လဘိဿာမီ’’တိ ဧဝမာဒိစိန္တနာယ ကာ နာမ ကထာ။ ကထံ ပန ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ ဂမန’’န္တိ၊ တေန စီဝရံ ပဋိစ္စ ကိဉ္စိပိ န စိန္တေတဗ္ဗံ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။

အပေသလော အပ္ပတိရူပါယပိ ပရိယေသနာယ ပစ္စယော ဘဝေယျာတိ ‘‘ပေသလံ ဘိက္ခုံ ဂဟေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။

အာဟရိယမာနန္တိ သုသာနာဒီသု ပတိတကံ ဝတ္ထံ ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ ပံသုကူလပရိယေသနံ စရန္တီ’’တိ ဉတွာ ကေနစိ ပုရိသေန တတော အာနီယမာနံ။

ဧဝံ လဒ္ဓံ ဂဏှန္တဿာပီတိ ဧဝံ ပဋိလာဘသန္တောသံ အကောပေတွာဝ လဒ္ဓံ ဂဏှန္တဿာပိ။ အတ္တနော ပဟောနကမတ္တေနေဝါတိ ယထာလဒ္ဓါနံ ပံသုကူလဝတ္ထာနံ ဧကပဋ္ဋဒုပဋ္ဋာနံ အတ္ထာယ အတ္တနော ပဟောနကပမာဏေနေဝ၊ အဝဓာရဏေန ဥပရိပစ္စာသံ နိဝတ္တေတိ။

ဂါမေ ဘိက္ခာယ အာဟိဏ္ဍန္တေန သပဒါနစာရိနာ ဝိယ ဒွါရပဋိပါဋိယာ စရဏံ လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနံ နာမ စီဝရလောလုပ္ပဿ ဒူရသမုဿာရိတတ္တာ။

ယာပေတုန္တိ အတ္တဘာဝံ ပဝတ္တေတုံ။

ဓောဝနုပဂေနာတိ ဓောဝနယောဂ္ဂေန။

ပဏ္ဏာနီတိ အမ္ဗဇမ္ဗာဒိပဏ္ဏာနိ။

အကောပေတွာတိ သန္တောသံ အကောပေတွာ။ ပဟောနကနီဟာရေနေဝါတိ အန္တရဝါသကာဒီသု ယံ ကာတုကာမော၊ တဿ ပဟောနကနိယာမေနေဝ ယထာလဒ္ဓံ ထူလသုခုမာဒိံ ဂဟေတွာ ကရဏံ။

တိမဏ္ဍလပဋိစ္ဆာဒနမတ္တဿေဝါတိ ‘‘နိဝါသနံ စေ နာဘိမဏ္ဍလံ၊ ဇာဏုမဏ္ဍလံ၊ ဣတရံ စေ ဂလဝါဋမဏ္ဍလံ၊ ဇာဏုမဏ္ဍလ’’န္တိ ဧဝံ တိမဏ္ဍလပဋိစ္ဆာဒနမတ္တဿေဝ ကရဏံ၊ တံ ပန အတ္ထတော တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ ဟေဋ္ဌိမန္တေန ဝုတ္တပရိမာဏမေဝ ဟောတိ။

အဝိစာရေတွာတိ န ဝိစာရေတွာ။

ကုသိဗန္ဓနကာလေတိ မဏ္ဍလာနိ ယောဇေတွာ သိဗ္ဗနကာလေ။ သတ္တဝါရေတိ သတ္တသိဗ္ဗနဝါရေ။

ကပ္ပဗိန္ဒုအပဒေသေန ကဿစိ ဝိကာရဿ အကရဏံ ကပ္ပသန္တောသော။

သီတပဋိဃာတာဒိ အတ္ထာပတ္တိတော သိဇ္ဈတီတိ မုချမေဝ စီဝရပရိဘောဂေ ပယောဇနံ ဒဿေတုံ ‘‘ဟိရိကောပီနပဋိစ္ဆာဒနမတ္တဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ယာဝဒေဝ ဟိရိကောပီနပဋိစ္ဆာဒနတ္ထ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၆၈၊ မဟာနိ။ ၁၆၂)။

ဝဋ္ဋတိ၊ န တာဝတာ သန္တောသော ကုပ္ပတိ သမ္ဘာရာနံ၊ ဒက္ခိဏေယျာနဉ္စ အလာဘတော။

သာရဏီယဓမ္မေ ဌတွာတိ သီလဝန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သာဓာရဏတော ပရိဘောဂေ ဌတွာ။

‘‘ဣတီ’’တိအာဒိနာ ပဌမဿ အရိယဝံသဿ ပံသုကူလိကင်္ဂတေစီဝရိကင်္ဂါနံ၊ တေသဉ္စ တဿ ပစ္စယတံ ဒဿေန္တော ဣတိ ဣမေ ဓမ္မာ အညမညဿ သမုဋ္ဌာပကာ၊ ဥပတ္ထမ္ဘကာ စာတိ ဒီပေတိ။ ဧသ နယော ဣတော ပရတောပိ။

‘‘သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဝဏ္ဏဝါဒီ’’တိ ဧတ္ထ စတုက္ကောဋိကံ သမ္ဘဝတိ၊ တတ္ထ စတုတ္ထောယေဝ ပက္ခော သတ္ထာရာ ဝဏ္ဏိတော ထောမိတောတိ မဟာထေရေန တထာ ဒေသနာ ကတာ။ ဧကော သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ၊ သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ န ကထေတိ သေယျထာပိ ထေရော နာလကော (သုတ္တနိပါတေ နာလကသုတ္တေ ဝိတ္ထာရော) ဧကော န သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ၊ သန္တောသဿ ဝဏ္ဏဝါဒီ သေယျထာပိ ဥပနန္ဒော သကျပုတ္တော (ပါရာ။ ၅၁၅၊ ၅၂၇၊ ၅၃၂၊ ၅၃၇ ဝါကျခန္ဓေသု ဝိတ္ထာရော)။ ဧကော နေဝ သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ၊ န သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ သေယျထာပိ ထေရော လာဠုဒါယီ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။ဥဒါယိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) ဧကော သန္တုဋ္ဌော စေဝ ဟောတိ၊ သန္တောသဿ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ သေယျထာပိ ထေရော မဟာကဿပေါ။

အနေသနန္တိ အယုတ္တံ ဧသနံ။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပတိရူပ’’န္တိ၊ သာသနေ ဌိတာနံ န ပတိရူပံ အသာရုပ္ပံ အယောဂျံ။ ကောဟညံ ကရောန္တောတိ စီဝရုပ္ပာဒနိမိတ္တံ ပရေသံ ကုဟနံ ဝိမှာပနံ ကရောန္တော။ ဥတ္တသတီတိ တဏှာသန္တာသေန ဥပရူပရိ တသတိ။ ပရိတသတီတိ ပရိတော တသတိ။ ယထာ သဗ္ဗေ ကာယဝစီပယောဂါ တဒတ္ထာ ဧဝ ဇာယန္တိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗဘာဂေဟိ တသတိ။ ဂဓိတံ ဝုစ္စတိ ဂဒ္ဓါ၊ သော စေတ္ထ အဘိဇ္ဈာလက္ခဏော အဓိပ္ပေတော။ ဂဓိတံ ဧတဿ နတ္ထီတိ အဂဓိတောတိ အာဟ ‘‘အဂဓိတော…ပေ… လောဘဂိဒ္ဓါ’’တိ။ မုစ္ဆန္တိ တဏှာဝသေန မုယှနံ၊ တဿ ဝါ သမုဿယံ အဓိဂတံ။ အနာပန္နော အနုပဂတော။ အနောတ္ထတောတိ အနဇ္ဈောတ္ထတော။ အပရိယောနဒ္ဓါတိ တဏှာဆဒနေန အစ္ဆာဒိတော။ အာဒီနဝံ ပဿမာနောတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ၊ သမ္ပရာယိကဉ္စ ဒေါသံ ပဿန္တော။ ဂဓိတပရိဘောဂတော နိဿရတိ ဧတေနာတိ နိဿရဏံ၊ ဣဒမတ္ထိကတာ၊ တံ ပဇာနာတီတိ နိဿရဏပညော။ တေနာဟ ‘‘ယာဝဒေဝ…ပေ… ပဇာနန္တော’’တိ။

နေဝတ္တာနုက္ကံသေတီတိ အတ္တာနံ နေဝ ဥက္ကံသေတိ န ဥက္ခိပတိ န ဥက္ကဋ္ဌတော ဒဟတိ။ ‘‘အဟ’’န္တိအာဒိ ဥက္ကံသနာကာရဒဿနံ။ န ဝမ္ဘေတီတိ န ဟီဠယတိ နိဟီနတော န ဒဟတိ။ တသ္မိံ စီဝရသန္တောသေတိ တသ္မိံ ယထာဝုတ္တေ ဝီသတိဝိဓေ စီဝရသန္တောသေ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ဝုတ္တပ္ပကာရသန္တောသဂ္ဂဟဏေန စီဝရဟေတု အနေသနာပဇ္ဇနာဒိပိ ဂဟိတမေဝ တသ္မိံ သတိ တဿ ဘာဝတော၊ အသတိ စ အဘာဝတော၊ ဝဏ္ဏဝါဒိတာနတ္တုက္ကံသနာ ပရဝမ္ဘနာနိ ပန ဂဟိတာနိ န ဟောန္တီတိ ‘‘ဝဏ္ဏဝါဒိတာဒီသု ဝါ’’တိ ဝိကပ္ပော ဝုတ္တော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဒက္ခော’’တိအာဒိ ယေသံ ဓမ္မာနံ ဝသေနဿ ယထာဝုတ္တသန္တောသာဒိ ဣဇ္ဈတိ၊ တံ ဒဿနံ။ တတ္ထ ‘‘ဒက္ခော’’တိ ဣမိနာ တေသံ သမုဋ္ဌာပနပညံ ဒဿေတိ၊ ‘‘အနလသော’’တိ ဣမိနာ ပဂ္ဂဏှနဝီရိယံ၊ ‘‘သမ္ပဇာနော’’တိ ဣမိနာ ပါဋိဟာရိယပညံ ‘‘ပဋိဿတော’’တိ ဣမိနာ တတ္ထ အသမ္မောသဝုတ္တိံ ဒဿေတိ။

ပိဏ္ဍပါတော ဇာနိတဗ္ဗောတိ ပဘေဒတော ပိဏ္ဍပါတော ဇာနိတဗ္ဗော။ ပိဏ္ဍပါတက္ခေတ္တန္တိ ပိဏ္ဍပါတဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ။ ပိဏ္ဍပါတသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗောတိ ပိဏ္ဍပါတေ သန္တောသော ပဘေဒတော ဇာနိတဗ္ဗော။ ဣဓ ဘေသဇ္ဇမ္ပိ ပိဏ္ဍပါတဂတိကမေဝ။ အာဟရိတဗ္ဗတော ဟိ သပ္ပိအာဒီနမ္ပိ ဂဟဏံ ကတံ။

ပိဏ္ဍပါတက္ခေတ္တံ ပိဏ္ဍပါတဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ။ ခေတ္တံ ဝိယ ခေတ္တံ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထ၊ ဧတေနာတိ စ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ။ သင်္ဃတော ဝါ ဟိ ဘိက္ခုနော ပိဏ္ဍပါတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥဒ္ဒေသာဒိဝသေန ဝါ။ တတ္ထ သကလဿ သင်္ဃဿ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သင်္ဃဘတ္တံ။ ကတိပယေ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဥဒ္ဒေသေန ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ။ နိမန္တေတွာ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ နိမန္တနံ။ သလာကဒါနဝသေန ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ။ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကဒိဝသံ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ပက္ခိကံ။ ဥပေါသထေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဥပေါသထိကံ။ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ပါဋိပဒိကံ။ အာဂန္တုကာနံ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ အာဂန္တုကဘတ္တံ။ ဓုရဂေဟေ ဧဝ ဌပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဓုရဘတ္တံ။ ကုဋိံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ကုဋိဘတ္တံ။ ဂါမဝါသီအာဒီဟိ ဝါရေန ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဝါရဘတ္တံ။ ဝိဟာရံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဝိဟာရဘတ္တံ။ သေသာနိ ပါကဋာနေဝ။

ဝိတက္ကေတိ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ အဟံ အဇ္ဇ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ ထေရေန ဝုတ္တေ ‘‘အသုကဂါမေ ဘန္တေ’’တိ ကာမမေတံ ပဋိဝစနဒါနံ၊ ယေန ပန စိတ္တေန ‘‘စိန္တေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဧတ္တကံ စိန္တေတွာ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယာတိ ဝိတက္ကမာဠကေ ဌတွာ ဝိတက္ကိတကာလတော ပဋ္ဌာယ။ ‘‘တတော ပရံ ဝိတက္ကေန္တော အရိယဝံသာ စုတော ဟောတီ’’တိ ဣဒံ တိဏ္ဏမ္ပိ အရိယဝံသိကာနံ ဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ဧကစာရိကဿေဝ။ သဗ္ဗောပိ ဟိ အရိယဝံသိကော ဧကဝါရမေဝ ဝိတက္ကေတုံ လဘတိ၊ န တတော ပရံ။ ပရိဗာဟိရောတိ အရိယဝံသိကဘာဝတော ဗဟိဘူတော။ သွာယံ ဝိတက္ကသန္တောသော ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရေန န ကုပ္ပတိ၊ ဝိသုဇ္ဈတိ စ။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တေနေဝါဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ။

ဂဟေတဗ္ဗမေဝါတိ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော ဧဝ-သဒ္ဒေါ။ ယာပနမတ္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ပိဏ္ဍပါတပဋိဂ္ဂဟဏေ။ အပ္ပန္တိ အတ္တနော ယာပနပမာဏတောပိ အပ္ပံ။ ဂဟေတဗ္ဗံ ဒါယကဿ စိတ္တာရာဓနတ္ထံ။ ပမာဏေနေဝါတိ အတ္တနော ယာပနပ္ပမာဏေနေဝ အပ္ပံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏသ္မိဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မက္ခေတီတိ ဝိဒ္ဓံသေတိ အပနေတိ။ ဝိနိပါတေတီတိ ဝိနာသေတိ အဋ္ဌာနဝိနိယောဂေန။ သာသနန္တိ သတ္ထု သာသနံ အနုသိဋ္ဌိံ။ န ကရောတိ နပ္ပဋိပဇ္ဇတိ။

သပဒါနစာရိနော ဝိယ ဒွါရပဋိပါဋိယာ စရဏံ လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသောတိ အာဟ ‘‘ဒွါရပဋိပါဋိယာ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ။

ဟရာပေတွာတိ အဓိကံ အပနေတွာ။

အာဟာရဂေဓတော နိဿရတိ ဧတေနာတိ နိဿရဏံ။ ဇိဃစ္ဆာယ ပဋိဝိနောဒနတ္ထံ ကထာ၊ ကာယဿဌိတိအာဒိပယောဇနံ ပန အတ္ထာပတ္တိတော အာဂတံ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဇိဃစ္ဆာယ…ပေ… သန္တောသော နာမာ’’တိ။

နိဒဟိတွာ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ တဒဟုပီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတရတ္ထာ ပန သိက္ခာပဒေနေဝ ဝါရိတံ။ သာရဏီယဓမ္မေ ဌိတေနာတိ သီလဝန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သာဓာရဏဘောဂိဘာဝေ ဌိတေန။

သေနာသနေနာတိ သယနေန၊ အာသနေန စ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ မဉ္စာဒိကေ၊ ဝိဟာရာဒိကေ စ သေတိ၊ တံ သေနံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ပီဌာဒိကေ အာသတိ၊ တံ အာသနံ။ တဒုဘယံ ဧကတော ကတွာ ‘‘သေနာသန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘မဉ္စော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ မဉ္စော မသာရကာဒိ၊ တထာ ပီဌံ။ မဉ္စဘိသိ၊ ပီဌဘိသီတိ ဒုဝိဓာ ဘိသိ။ ဝိဟာရော ပါကာရပရိစ္ဆိန္နော သကလော အာဝါသော။ ‘‘ဒီဃမုခပါသာဒေါ’’တိ ကေစိ။ အဍ္ဎယောဂေါတိ ဒီဃပါသာဒေါ။ ‘‘ဧကပဿစ္ဆဒနကသေနာသန’’န္တိ ကေစိ။ ပါသာဒေါတိ စတုရဿပါသာဒေါ။ ‘‘အာယတစတုရဿပါသာဒေါ’’တိ ကေစိ။ ဟမ္မိယံ မုဏ္ဍစ္ဆဒနပါသာဒေါ။ ဂုဟာတိ ကေဝလာ ပဗ္ဗတဂုဟာ။ လေဏံ ဒွါရဗန္ဓံ။ အဋ္ဋော ဗဟလဘိတ္တိကံ ဂေဟံ၊ ယဿ ဂေါပါနသိယော အဂ္ဂဟေတွာ ဣဋ္ဌကာဟိ ဧဝ ဆဒနံ ဟောတိ။ ‘‘အဋ္ဋာလကာကာရေန ကရိယတီ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ မာဠော ဧကကူဋသင်္ဂဟိတော အနေကကောဏော ပတိဿယဝိသေသော ‘‘ဝဋ္ဋာကာရေန ကတသေနာသန’’န္တိ ကေစိ။

ပိဏ္ဍပါတေ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘သာဒကော ဘိက္ခု ‘အဇ္ဇ ကတ္ထ ဝသိဿာမီ’တိ ဝိတက္ကေတီ’’တိအာဒိနာ ယထာရဟံ ပိဏ္ဍပါတေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ‘‘တတော ပရံ ဝိတက္ကေန္တော အရိယဝံသာ စုတော ဟောတိ ပရိဗာဟိရော’’တိ၊ ‘‘သေနာသနံ ဂဝေသန္တေနာပိ’ကုဟိံ လဘိဿာမီ’တိ အစိန္တေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ စ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ပစ္စယသန္တောသံ ဒဿေန္တေန မဟာထေရေန ဂိလာနပစ္စယသန္တောသော န ဂဟိတောတိ? န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဂိလာနပစ္စယော ပန ပိဏ္ဍပါတေ ဧဝ ပဝိဋ္ဌော’’တိ အာဟ၊ အာဟရိတဗ္ဗတာသာမညေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယဒိ ဧဝံ တတ္ထ ပိဏ္ဍပါတေ ဝိယ ဝိတက္ကသန္တောသာဒယောပိ ပန္နရသ သန္တောသာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ? နောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ နနု စေတ္ထ ဒွါဒသေဝ ဓုတင်္ဂါနိ ဝိနိယောဂံ ဂတာနိ၊ ဧကံ ပန နေသဇ္ဇိကင်္ဂံ န ကတ္ထစိ ဝိနိယုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘နေသဇ္ဇိကင်္ဂံ ဘာဝနာရာမအရိယဝံသံ ဘဇတီ’’တိ။ အယဉ္စ အတ္ထော အဋ္ဌကထာရုဠှော ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

‘‘ပထဝိံ ပတ္ထရမာနော ဝိယာ’’တိအာဒိ အရိယဝံသဒေသနာယ သုဒုက္ကရဘာဝဒဿနံ မဟာဝိသယတာယ တဿာ ဒေသနာယ။ ယသ္မာ နယသဟဿပဋိမဏ္ဍိတာ ဟောတိ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမာယ ဝိတ္ထာရတော ပဝတ္တိယမာနာ ဒေသနာ ယထာ တံ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ၊ အယဉ္စ ဘာဝနာရာမအရိယဝံသကထာ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမာယ ဝိတ္ထာရတော ပဝတ္တိယမာနာ ဧဝံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဟဿနယပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ…ပေ… ဒေသနံ အာရဘီ’’တိ။ ပဋိပက္ခဝိဓမနတော အဘိမုခဘာဝေန ရမဏံ အာရမဏံ အာရာမောတိ အာဟ ‘‘အဘိရတီတိ အတ္ထော’’တိ။ ဗျဓိကရဏာနမ္ပိ ပဒါနံ ဝသေန ဘဝတိ ဗာဟိရတ္ထသမာသော ယထာ ‘‘ဥရသိလောမော၊ ကဏ္ဌေကာဠောတိ အာဟ ‘‘ပဟာနေ အာရာမော အဿာတိ ပဟာနာရာမော’’တိ။ အာရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဝါ အာရာမော၊ ပဟာနံ အာရာမော အဿာတိ ပဟာနာရာမောတိ ဧဝမေတ္ထ သမာသယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ပဇဟန္တော ရမတီ’’တိ ဧတေန ပဟာနာရာမသဒ္ဒါနံ ကတ္တုသာဓနတံ၊ ကမ္မဓာရယသမာသဉ္စ ဒဿေတိ။ ‘‘ဘာဝေန္တော ရမတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဘာဝနာရာမောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ကာမံ ‘‘နေသဇ္ဇိကင်္ဂံ ဘာဝနာရာမအရိယဝံသံ ဘဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ ဘာဝနာနုယောဂဿ အနုစ္ဆဝိကတ္တာ၊ နေသဇ္ဇိကင်္ဂဝသေန ပန နေသဇ္ဇိကဿ ဘိက္ခုနော ဧကစ္စာဟိ အာပတ္တီဟိ အနာပတ္တိဘာဝေါတိ တမ္ပိ သင်္ဂဏှန္တော ‘‘တေရသန္နံ ဓုတင်္ဂါန’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ဝိနယံ ပတွာ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣစ္ဆိတတ္တာ သလ္လေခဿ အပရိစ္စဇနဝသေန ပဋိပတ္တိ နာမ ဝိနယေ ဌိတဿေဝါတိ အာဟ ‘‘တေရသန္နံ…ပေ… ကထိတံ ဟောတီ’’တိ။ ကာမံ သုတ္တာဘိဓမ္မပိဋကေသုပိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၇။၁၉၄၊ ဝိဘ။ ၅၀၈) တတ္ထ တတ္ထ သီလကထာ အာဂတာ ဧဝ၊ ယေဟိ ပန ဂုဏေဟိ သီလဿ ဝေါဒါနံ ဟောတိ၊ တေသု ကထိတေသု ယထာ သီလကထာဗာဟုလ္လံ ဝိနယပိဋကံ ကထိတံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဘာဝနာကထာဗာဟုလ္လံ သုတ္တန္တပိဋကံ၊ အဘိဓမ္မပိဋကဉ္စ စတုတ္ထေန အရိယဝံသေန ကထိတမေဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘာဝနာရာမေန အဝသေသံ ပိဋကဒွယံ ကထိတံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘သော နေက္ခမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတီ’’တိ နေက္ခမ္မပဒံ အာဒိံ ကတွာ တတ္ထ ဒေသနာယ ပဝတ္တတ္တာ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝါ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဓမ္မာနံ ယထာသကံပဋိပက္ခတော နိက္ခမနေန နေက္ခမ္မသညိတာနံ တတ္ထ အာဂတတ္တာ သော ပါဌော ‘‘နေက္ခမ္မပါဠီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘နေက္ခမ္မပါဠိယာ ကထေတဗ္ဗော’’တိ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သဗ္ဗေပိ ကုသလာ ဓမ္မာ နေက္ခမ္မန္တိ ပဝုစ္စရေ’’တိ (ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၁၀၉)။ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တ ပရိယာယေနာတိ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တဓမ္မေန၊ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တေ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၀) အာဂတနယေနာတိ ဝါ အတ္ထော။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။

သောတိ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဘိက္ခု။ နေက္ခမ္မန္တိ ကာမေဟိ နိက္ခန္တဘာဝတော နေက္ခမ္မသညိတံ ပဌမဇ္ဈာနူပစာရံ။ ‘‘သော အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၅၀၈၊ ၅၃၈) အာဂတာ ပဌမဇ္ဈာနဿ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာတိ ဣဓာဓိပ္ပေတာ၊ တသ္မာ ‘‘အဗျာပါဒ’’န္တိအာဒီသုပိ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဗြဟ္မဇာလဋီကာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဥပါယာသာနဉှိ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ၊ အဋ္ဌာရသန္နံ မဟာဝိပဿနာနံ၊ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနဉ္စ ဝသေနေတ္ထ ဒေသနာ ပဝတ္တာတိ။

‘‘ဧကံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ၊ ဧကံ ဓမ္မံ ပဇဟန္တော ရမတီ’’တိ စ န ဣဒံ ဒသုတ္တရသုတ္တေ အာဂတနိယာမေန ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ပန ‘‘ဧကော ဓမ္မော ဘာဝေတဗ္ဗော၊ ဧကော ဓမ္မော ပဟာတဗ္ဗော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၁) စ ဒေသနာ အာဂတာ။ ဧဝံ သန္တေပိ ယသ္မာ အတ္ထတော ဘေဒေါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ နေက္ခမ္မပါဠိယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၄၊ ၃။၄၁) အာဂတနီဟာရေနေဝ ‘‘ဧကံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ၊ ဧကံ ဓမ္မံ ပဇဟန္တော ရမတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော သေသဝါရေသုပိ။ ယသ္မာ စာယံ အရိယဝံသဒေသနာ နာမ သတ္ထု ပညတ္တာဝ သတ္ထာရာ ဟိ ဒေသိတံ ဒေသနံ အာယသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော သင်္ဂါယနဝသေန ဣဓာနေသိ၊ တသ္မာ မဟာအရိယဝံသသုတ္တေ သတ္ထုဒေသနာနီဟာရေန နိဂမနံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဧသေဝ နယော ဣတော ပရေသု သတိပဋ္ဌာနပရိယာယအဘိဓမ္မနိဒ္ဒေသပရိယာယေသုပိ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ကာယာနုပဿနာဝသေနေဝ သင်္ခိပိတွာ ယောဇနာ ကတာ၊ ဧကဝီသတိယာ ပန ဌာနာနံ ဝသေန ဝိတ္ထာရတော ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘အနိစ္စတော’’ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၂။၆၉၈) တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာသု ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၁၀။ သံဝရာဒီနံ သာဓနဝသေန ပဒဟတိ ဧတ္ထ၊ ဧတေဟီတိ စ ပဓာနာနိ။ ဥတ္တမဝီရိယာနီတိ သေဋ္ဌဝီရိယာနိ ဝိသိဋ္ဌဿ အတ္ထဿ သာဓနတော။ သံဝရန္တဿ ဥပ္ပန္နဝီရိယန္တိ ယထာ အဘိဇ္ဈာဒယော န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ သတိယာ ဥပဋ္ဌာပနေ စက္ခာဒီနံ ပိဒဟနေ အနလသဿ ဥပ္ပန္နဝီရိယံ။ ပဇဟန္တဿာတိ ဝိနောဒေန္တဿ။ ဥပ္ပန္နဝီရိယန္တိ တဿေဝ ပဇဟနဿ သာဓနဝသေန ပဝတ္တဝီရိယံ။ ဘာဝေန္တဿ ဥပ္ပန္နဝီရိယန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သမာဓိနိမိတ္တန္တိ သမာဓိ ဧဝ။ ပုရိမုပ္ပန္နသမာဓိ ဟိ ပရတော ဥပ္ပဇ္ဇနကသမာဓိပဝိဝေကဿ ကာရဏံ ဟောတီတိ ‘‘သမာဓိနိမိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဥပဓိဝိဝေကတ္တာတိ ခန္ဓူပဓိအာဒိဥပဓီဟိ ဝိဝိတ္တတ္တာ ဝိနိဿဋတ္တာ။ တံ အာဂမ္မာတိ တံ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂေန အဓိဂမဟေတု။ ရာဂါဒယော ဝိရဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ၊ ဧတေနာတိ ဝါ ဝိရာဂေါ။ ဧဝံ နိရောဓောပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယသ္မာ ဣဓ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ မိဿကဝသေန ဣစ္ဆိတာ၊ တသ္မာ ‘‘အာရမ္မဏဝသေန အဓိဂန္တဗ္ဗဝသေန ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဓိဂန္တဗ္ဗဝသေနာတိ တံနိန္နတာဝသေန။ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိန္တိ ဝေါဿဇ္ဇနဝသေန ပရိဏာမိတံ ပရိစ္စဇနဝသေန စေဝ ပက္ခန္ဒနဝသေန စ ပရိဏမနသီလံ။ တေနာဟ ‘‘ဒွေ ဝေါဿဂ္ဂါ’’တိအာဒိ။ ခန္ဓာနံ ပရိစ္စဇနံ နာမ တပ္ပဋိဗဒ္ဓကိလေသပ္ပဟာနဝသေနာတိ ယေနာကာရေန ဝိပဿနာ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ တေနေဝါကာရေန တံနိမိတ္တကေ၊ ခန္ဓေ စ ‘‘ပဇဟတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ အာဟ ‘‘ဝိပဿနာ…ပေ… ပရိစ္စဇတီ’’တိ။ ယသ္မာ ဝိပဿနာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဘာဝံ ပါပုဏန္တီ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဘာဝေန ဧကံသတော နိဗ္ဗာနံ ‘‘ပက္ခန္ဒတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ၊ မဂ္ဂေါ စ သမုစ္ဆေဒဝသေန ကိလေသေ၊ ခန္ဓေ စ ပရိစ္စဇတိ၊ တသ္မာ ယထာက္ကမံ ဝိပဿနာမဂ္ဂါနံ ဝသေန ပက္ခန္ဒနပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂါပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝေါဿဂ္ဂတ္ထာယာတိ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂတ္ထာယ စေဝ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂတ္ထာယ စ။ ပရိဏမတီတိ ပရိပစ္စတိ။ တံ ပရိဏမနံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဘာဝပ္ပတ္တိယာ စေဝ အရိယမဂ္ဂဘာဝပ္ပတ္တိယာ စ ဣစ္ဆိတန္တိ အာဟ ‘‘ဝိပဿနာဘာဝဉ္စေဝ မဂ္ဂဘာဝဉ္စ ပါပုဏာတီ’’တိ။ သေသပဒေသူတိ ‘‘ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒီသု သေသသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂကောဋ္ဌာသေသု။

ဘဒ္ဒကန္တိ အဘဒ္ဒကာနံ နီဝရဏာဒိပါပဓမ္မာနံ ဝိက္ခမ္ဘနေန ရာဂဝိဓမနေန ဧကန္တဟိတတ္တာ၊ ဒုလ္လဘတ္တာ စ ဘဒ္ဒကံ သုန္ဒရံ။ န ဟိ အညံ သမာဓိနိမိတ္တံ ဧဝံဒုလ္လဘံ၊ ရာဂဿ စ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘူတံ အတ္ထိ။ အနုရက္ခတီတိ ဧတ္ထ အနုရက္ခနာ နာမ အဓိဂတသမာဓိတော ယထာ န ပရိဟာနိ ဟောတိ၊ ဧဝံ ပဋိပတ္တိ၊ သာ ပန တပ္ပဋိပက္ခဝိဓမနေနာတိ အာဟ ‘‘သမာဓီ’’တိအာဒိ။ အဋ္ဌိကသညာဒိကာတိ အဋ္ဌိကဇ္ဈာနာဒိကာ။ သညာသီသေန ဟိ ဈာနံ ဝဒတိ။

ဧကပဋိဝေဓဝသေန စတုသစ္စဓမ္မေ ဉာဏန္တိ စတူသု အရိယသစ္စေသု ဧကာဘိသမယဝသေန ပဝတ္တဉာဏံ၊ မဂ္ဂဉာဏန္တိ အတ္ထော။ စတုသစ္စန္တောဂဓတ္တာ စတုသစ္စဗ္ဘန္တရေ နိရောဓဓမ္မေ နိဗ္ဗာနေ ဉာဏံ၊ တေန ဖလဉာဏံ ဝဒတိ။ ယသ္မာ မဂ္ဂါနန္တရဿ ဖလဿ မဂ္ဂါနုဂုဏာ ပဝတ္တိ၊ ယတော တံသမုဒယပက္ခိယေသု ဓမ္မေသု ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနဝသေန ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ နိရောဓသစ္စေပိ ယော မဂ္ဂဿ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယော၊ တဒနုဂုဏာ ပဝတ္တီတိ ဖလဉာဏဿေဝ ဓမ္မေ ဉာဏတာ ဝုတ္တာ၊ န ယဿ ကဿစိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏဿ ဉာဏဿ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ စ မဂ္ဂပညာ တာဝ စတုသစ္စဓမ္မဿ ပဋိဝိဇ္ဈနတော ဓမ္မေဉာဏံ နာမ ဟောတု၊ ဖလပညာ ပန ကထန္တိ စောဒနာ သောဓိတာ ဟောတိ နိရောဓဓမ္မံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တနတော။ ဒုဝိဓာပိ ဟိ ပညာ အပရပ္ပစ္စယတာယ အတ္တပစ္စက္ခတော အရိယသစ္စဓမ္မေ ကိစ္စတော စ အာရမ္မဏတော စ ပဝတ္တတ္တာ ‘‘ဓမ္မေဉာဏ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အရိယသစ္စေသု ဟိ အယံ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ တေသံ အဝိပရီတသဘာဝတ္တာ၊ သင်္ခတပ္ပဝရော ဝါ အရိယမဂ္ဂေါ၊ တဿ စ ဖလဓမ္မော။ တတ္ထ ပညာ တံသဟဂတာ ဓမ္မေဉာဏံ။

အနွယေဉာဏန္တိ အနုဂမနဉာဏံ။ ပစ္စက္ခတော ဒိသွာတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ မဂ္ဂဉာဏေန ပစ္စက္ခတော ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ။ ယထာ ဣဒါနီတိ ယထာ ဧတရဟိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခသစ္စံ၊ ဧဝံ အတီတေပိ အနာဂတေပိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခသစ္စမေဝါတိ စ သရိက္ခဋ္ဌေန ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော သမုဒယသစ္စေ၊ မဂ္ဂသစ္စေ စ။ အယမေဝါတိ အဝဓာရဏေ။ နိရောဓသစ္စေ ပန သရိက္ခဋ္ဌော နတ္ထိ တဿ နိစ္စတ္တာ၊ ဧကသဘာဝတ္တာ စ။ ဧဝံ တဿ ဉာဏဿ အနုဂတိယံ ဉာဏန္တိ တဿ ဓမ္မေဉာဏဿ ‘‘ဧဝံ အတီတေပီ’’တိအာဒိနာ အနုဂတိယံ အနုဂမနေ အနွယေ ဉာဏံ။ ဣဒံ အနွယေ ဉာဏန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပါဠိယာ ဝိဘာဝေတိ။ သောတိ ဓမ္မဉာဏံ ပတွာ ဌိတော ဘိက္ခု။ ဣမိနာ ဓမ္မေနာတိ ဓမ္မဂေါစရတ္တာ ဂေါစရဝေါဟာရေန ‘‘ဓမ္မော’’တိ ဝုတ္တေနမဂ္ဂဉာဏေန၊ ဥပယောဂတ္ထေ ဝါ ကရဏဝစနံ၊ ဣမိနာ ဓမ္မေန ဉာတေနာတိ ဣမံ စတုသစ္စဓမ္မံ ဉာဏေန ဇာနိတွာ ဌိတေန မဂ္ဂဉာဏေနာတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌေနာတိ ဒဿနေန သစ္စဓမ္မံ ပဿိတွာ ဌိတေန။ ပတ္တေနာတိ သစ္စာနံ ပတွာ ဌိတေန။ ဝိဒိတေနာတိ သစ္စာနိ ဝိဒိတွာ ဌိတေန။ ပရိယောဂါဠှေနာတိ စတုသစ္စဓမ္မံ ပရိယောဂါဟေတွာ ဌိတေနာတိ ဧဝံ တာဝေတ္ထ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၆) အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဒုဝိဓမ္ပိ ပန မဂ္ဂဖလဉာဏံ ဓမ္မေဉာဏံ။ ပစ္စဝေက္ခဏာယ စ မူလံ၊ ကာရဏဉ္စ နယနယနဿာတိ ဒုဝိဓေနာပိ တေန ဓမ္မေနာတိ န န ယုဇ္ဇတိ။ တထာ စတုသစ္စဓမ္မဿ ဉာတတ္တာ၊ မဂ္ဂဖလသင်္ခါတဿ ဝါ ဓမ္မဿ သစ္စပဋိဝေဓသမ္ပယောဂံ ဂတတ္တာ နယနယနံ ဟောတီတိ တေန ဣမိနာ ဓမ္မေန ဉာဏဝိသယဘာဝေန၊ ဉာဏသမ္ပယောဂေန ဝါ ဉာတေနာတိ စ အတ္ထော န န ယုဇ္ဇတီတိ။ အတီတာနာဂတေ နယံ နေတီတိ အတီတေ၊ အနာဂတေ စ နယံ နေတိ ဟရတိ ပေသေတိ။ ဣဒံ ပန န မဂ္ဂဉာဏဿ ကိစ္စံ၊ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏကိစ္စံ၊ သတ္ထာရာ ပန မဂ္ဂဉာဏံ အတီတာနာဂတေ နယနယနသဒိသံ ကတံ မဂ္ဂမူလကတ္တာ။ ဘာဝိတမဂ္ဂဿ ဟိ ပစ္စဝေက္ခဏာ နာမ ဟောတိ။ နယိဒံ အညံ ဉာဏုပ္ပာဒနံ နယနယနံ၊ ဉာဏဿေဝ ပန ပဝတ္တိဝိသေသောတိ။

ပရေသံ စေတသော ပရိတော အယနံ ပရိစ္ဆိန္ဒနံ ပရိယော၊ တသ္မိံ ပရိယေ။ တေနာဟ ‘‘ပရေသံ စိတ္တပရိစ္ဆေဒေ’’တိ။ အဝသေသံ သမ္မုတိမှိဉာဏံ နာမ ‘‘ဉာဏ’’န္တိ သမ္မတတ္တာ။ ဝစနတ္ထတော ပန သမ္မုတိမှိ ဉာဏန္တိ သမ္မုတိမှိဉာဏံ။ ဓမ္မေဉာဏာဒီနံ ဝိယ ဟိ သာတိသယဿ ပဋိဝေဓကိစ္စဿ အဘာဝါ ဝိသယောဘာသနသင်္ခါတဇာနနသာမညေန ‘‘ဉာဏ’’န္တိ သမ္မတေသု အန္တောဂဓန္တိ အတ္ထော။ သမ္မုတိဝသေန ဝါ ပဝတ္တံ သမ္မုတိမှိဉာဏံ သမ္မုတိဒွါရေန အတ္ထဿ ဂဟဏတော။ အဝသေသံ ဝါ ဣတရဉာဏတ္တယဝိသဘာဂံ ဉာဏံ တဗ္ဗိသဘာဂသာမညေန သမ္မုတိမှိဉာဏမှိ ပဝိဋ္ဌတ္တာ သမ္မုတိမှိဉာဏံ နာမ ဟောတီတိ။

ကာမံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏာဒီနိ ဒုက္ခဉာဏာဒီနိယေဝ၊ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ပနေဝမာဟ ‘‘အရဟတ္တံ ပါပေတွာ’’တိ။ ဝဋ္ဋတော နိဂ္ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ နိဂ္ဂမနံ၊ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ။ ပုရိမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ဝဋ္ဋံ ပဝတ္တိပဝတ္တိဟေတုဘာဝတော။ ဣတရာနိ ပန ဒွေ ဝိဝဋ္ဋံ နိဝတ္တိနိဝတ္တိဟေတုဘာဝတော။ အဘိနိဝေသောတိ ဝိပဿနာဘိနိဝေသော ဟောတိ လောကိယဿ ဉာဏဿ ဝိသဘာဂူပဂမနတော။ နော ဝိဝဋ္ဋေတိ ဝိဝဋ္ဋေ အဘိနိဝေသော နော ဟောတိ အဝိသယဘာဝတော။ ပရိယတ္တီတိ ကမ္မဋ္ဌာနတန္တိ။ ဥဂ္ဂဟေတွာတိ ဝါစုဂ္ဂတံ ကတွာ။ ဥဂ္ဂဟေတွာတိ ဝါ ပါဠိတော၊ အတ္ထတော စ ယထာရဟံ သဝနဓာရဏပရိပုစ္ဆနမနသာနုပေက္ခနာဒိဝသေန စိတ္တေန ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ ဂဏှိတွာ။ ကမ္မံ ကရောတီတိ နာမရူပပရိဂ္ဂဟာဒိက္ကမေန ယောဂကမ္မံ ကရောတိ။

ယဒိ ပုရိမေသု ဒွီသု ဧဝ ဝိပဿနာဘိနိဝေသော၊ တေသု ဧဝ ဥဂ္ဂဟာဒိ၊ ကထမိဒံ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ ဇာတန္တိ အာဟ ‘‘ဒွီသူ’’တိအာဒိ။ ကာမံ ပစ္ဆိမာနိပိ ဒွေ သစ္စာနိ အဘိညေယျာနိ၊ ပရိညေယျတာ ပန တတ္ထ နတ္ထီတိ န ဝိပဿနာဗျာပါရော။ ကေဝလံ ပန အနုဿဝမတ္တေ ဌတွာ အစ္စန္တပဏီတဘာဝတော ဣဋ္ဌံ၊ အာတပ္ပကနိရာမိသပီတိသဉ္ဇနနတော ကန္တံ၊ ဥပရူပရိ အဘိရုစိဇနနေန မနဿ ဝဍ္ဎနတော မနာပန္တိ မနသိကာရံ ပဝတ္တေတိ။ တေနာဟ ‘‘နိရောဓသစ္စံ နာမာ’’တိအာဒိ။ ဒွီသု သစ္စေသူတိ ဒွီသု သစ္စေသု ဝိသယဘူတေသု၊ တာနိ စ ဥဒ္ဒိဿ အသမ္မောဟပဋိဝေဓဝသေန ပဝတ္တမာနော ဟိ မဂ္ဂေါ တေ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တော နာမ ဟောတီတိ။ တီဏိ ဒုက္ခသမုဒယမဂ္ဂသစ္စာနိ။ ကိစ္စဝသေနာတိ အသမ္မုယှနဝသေန။ ဧကန္တိ နိရောဓသစ္စံ။ အာရမ္မဏဝသေနာတိ အာရမ္မဏကရဏဝသေနပိ အသမ္မုယှနကိစ္စဝသေနပိ တတ္ထ ပဋိဝေဓော လဗ္ဘတေဝ။ ဒွေ သစ္စာနီတိ ဒုက္ခသမုဒယသစ္စာနိ။ ဒုဒ္ဒသတ္တာတိ ဒဋ္ဌုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ ဩဠာရိကာ ဟိ ဒုက္ခသမုဒယာ၊ တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ အာဟာရာဒီသု စ အဘိလာသော ပါကဋော။ ပီဠနာဒိအာယူဟနာဒိဝသေနပိ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ၊ ဣဒံ အဿ ကာရဏ’’န္တိ ယာထာဝတော ဉာဏေန ဩဂါဟိတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ တာနိ ဂမ္ဘီရာနိ။ ဒွေတိ နိရောဓမဂ္ဂသစ္စာနိ။ တာနိ သဏှသုခုမဘာဝတော သဘာဝေနေဝ ဂမ္ဘီရတာယ ယာထာဝတော ဉာဏေန ဒုရောဂါဟတ္တာ ‘‘ဒုဒ္ဒသာနီ’’တိ။

သောတာပတ္တိယင်္ဂါဒိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၁၁။ သောတော နာမ အရိယသောတော ပုရိမပဒလောပေန၊ တဿ အာဒိတော သဗ္ဗပဌမံ ပဇ္ဇနံ သောတာပတ္တိ၊ ပဌမမဂ္ဂပဋိလာဘော။ တဿ အင်္ဂါနိ အဓိဂမူပါယဘူတာနိ ကာရဏာနိ သောတာပတ္တိယင်္ဂါနိ။ တေနာဟ ‘‘သောတာ…ပေ… အတ္ထော’’တိ။ သန္တကာယကမ္မာဒိတာယ သန္တဓမ္မသမန္နာဂမတော၊ သန္တဓမ္မပဝေဒနတော စ သန္တော ပုရိသာတိ သပ္ပုရိသာ။ တတ္ထ ယေသံ ဝသေန စတုသစ္စသမ္ပဋိဝေဓာဝဟံ သဒ္ဓမ္မဿဝနံ လဗ္ဘတိ၊ တေ ဧဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓါဒီနံ သပ္ပုရိသာန’’န္တိ အာဟ။ သန္တော သတံ ဝါ ဓမ္မောတိ သဒ္ဓမ္မော။ သော ဟိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ အပါယဒုက္ခေ၊ သံသာရဒုက္ခေ စ အပတန္တေ ဓာရေတီတိ ဧဝမာဒိ ဂုဏာတိသယယောဂဝသေန သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော၊ ပသတ္ထော၊ သုန္ဒရော ဝါ ဓမ္မော၊ သတံ ဝါ အရိယာနံ ဓမ္မော၊ တေသံ ဝါ တဗ္ဘာဝသာဓကော ဓမ္မောတိ သဒ္ဓမ္မော၊ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတီ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၅။၇၃) ဝုတ္တာ ပရိယတ္တိ။ သာ ပန မဟာဝိသယတာယ န သဗ္ဗာ သဗ္ဗဿ ဝိသေသာဝဟာတိ တဿ တဿ အနုစ္ဆဝိကမေဝ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သပ္ပာယဿ တေပိဋကဓမ္မဿ သဝန’’န္တိ။ ယောနိသောမနသိကာရော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော ဧဝ။ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိယာတိ ဝိပဿနာနုယောဂဿ။

အဝေစ္စပ္ပသာဒေနာတိ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓဝသေန ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဂုဏေ ဉတွာ ဥပ္ပန္နပ္ပသာဒေန၊ သော ပန ပသာဒေါ ဒေဝါဒီသု ကေနစိပိ အကမ္ပိယတာယ နိစ္စလောတိ အာဟ ‘‘အစလပ္ပသာဒေနာ’’တိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ စတုက္ကတ္တယေ အာဟာရစတုက္ကေ။ လူခပဏီတဝတ္ထုဝသေနာတိ ဩဒနကုမ္မာသာဒိကဿ လူခဿ စေဝ ပဏီတဿ စ ဝတ္ထုနော ဝသေန။ သာ ပနာယံ အာဟာရဿ ဩဠာရိကသုခုမတာ ‘‘ကုမ္ဘိလာနံ အာဟာရံ ဥပါဒါယ မောရာနံ အာဟာရော သုခုမော’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၁) အဋ္ဌကထာယံ ဝိတ္ထာရတော အာဂတာ ဧဝ။

အာရမ္မဏဋ္ဌိတိဝသေနာတိ အာရမ္မဏသင်္ခါတဿ ပဝတ္တိပစ္စယဋ္ဌာနဿ ဝသေန။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဌိတိ၊ အာရမ္မဏမေဝ ဌိတိ အာရမ္မဏဋ္ဌိတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ရူပါရမ္မဏ’’န္တိအာဒိ။ အာရမ္မဏတ္ထော စေတ္ထ ဥပတ္ထမ္ဘနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ဝိသယလက္ခဏောဝ။ ဥပတ္ထမ္ဘနဘူတံ ရူပံ ဥပေတီတိ ရူပူပါယံ။ တေနာဟ ‘‘ရူပံ ဥပဂတံ ဟုတွာ’’တိအာဒိ။ ရူပက္ခန္ဓံ နိဿာယ တိဋ္ဌတိ တေန ဝိနာ အပ္ပဝတ္တနတော။ တန္တိ ရူပက္ခန္ဓံ နိဿာယ ဌာနပ္ပဝတ္တနံ။ ဧတန္တိ ‘‘ရူပူပါယ’’န္တိ ဧတံ ဝစနံ။ ရူပက္ခန္ဓော ဂေါစရော ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ပစ္စယော ဧတဿာတိ ရူပက္ခန္ဓဂေါစရံ ရူပံ သဟကာရီကာရဏဘာဝေန ပတိဋ္ဌာ ဧတဿာတိ ရူပပ္ပတိဋ္ဌံ။ ဣတိ တီဟိ ပဒေဟိ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ပတိ ရူပက္ခန္ဓဿ သဟကာရီကာရဏဘာဝေါယေဝေတ္ထ ဝုတ္တော။ ဥပသိတ္တံ ဝိယ ဥပသိတ္တံ၊ ယထာ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဥပသိတ္တံ သိနေဟိတံ ဩဒနံ ရုစိတံ၊ ပရိဏာမယောဂျဉ္စ၊ ဧဝံ နန္ဒိယာ ဥပသိတ္တံ သိနေဟိတံ ကမ္မဝိညာဏံ အဘိရုစိတံ ဟုတွာ ဝိပါကယောဂျံ ဟောတီတိ။ ဣတရန္တိ ဒေါသသဟဂတာဒိအကုသလံ၊ ကုသလဉ္စ ဥပနိဿယကောဋိယာ ဥပသိတ္တံ ဟုတွာတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ပဝတ္တမာနန္တိ ဧဝံ ရူပူပါယန္တိ ဒေသနာဘာဝေန ပဝတ္တမာနံ။ ဝိပါကဓမ္မတာယ ဝုဒ္ဓိံ…ပေ… အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထာပိ နိပ္ပရိယာယဖလနိဗ္ဗတ္တနဝသေန ဝုဒ္ဓိံ၊ ပရိယာယဖလနိဗ္ဗတ္တနဝသေန ဝိရုဠှိံ၊ နိဿန္ဒဖလနိဗ္ဗတ္တနဝသေန ဝေပုလ္လံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဖလနိဗ္ဗတ္တနေန ဝါ ဝုဒ္ဓိံ၊ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဖလနိဗ္ဗတ္တနဝသေန ဝိရုဠှိံ၊ အပရာပရိယာယဖလနိဗ္ဗတ္တနဝသေန ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ဧကန္တတော ဝေဒနုပါယာဒိဝသေန ပတ္တိ နာမ အရူပဘဝေ ယေဝါတိ အာဟ ‘‘ဣမေဟိ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပါဠိယံ ကတံ ဝါ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏဉ္စ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ‘‘ရူပူပါယ’’န္တိအာဒိနာ ယထာ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ ဥပနိဿယဘူတာ ရူပါဒယော ဂယှန္တိ၊ ဧဝံ တေန နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗာပိ တေ ဂယှန္တီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘စတုက္ကဝသေန…ပေ… န ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ ဝိပါကောပိ ဟိ ဓမ္မော ဝိပါကဓမ္မဝိညာဏံ ဥပဂတံ နာမ ဟောတိ တထာ နန္ဒိယာ ဥပသိတ္တတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘နန္ဒူပသေစန’’န္တိ။ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ သိင်္ဂါလသုတ္တေ။

ဘဝတိ ဧတေန အာရောဂျန္တိ ဘဝေါ၊ ဂိလာနပစ္စယော။ ပရိဝုဒ္ဓါ ဘဝေါ အဘဝေါ။ ဝုဒ္ဓိအတ္ထော ဟိ အယံ အကာရော ယထာ ‘‘သံဝရာသံဝရော၊ (ပါရာ။ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) ဖလာဖလံ’’တိ စ။ တေလမဓုဖာဏိတာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သပ္ပိနဝနီတာနံ ဂဟဏံ၊ တေလာဒီနံ ဂဟဏဉ္စေတ္ထ နိဒဿနမတ္တံ။ သဗ္ဗဿာပိ ဂိလာနပစ္စယဿ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အထ ဝါ ဘဝါဘဝေါတိ ခုဒ္ဒကော စေဝ မဟန္တော စ ဥပပတ္တိဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ဣမေသံ ပနာ’’တိအာဒိဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ဘဝူပပတ္တိပဟာနတ္ထော ဟိ ဝိသေသတော စတုတ္ထအရိယဝံသော။ တဏှုပ္ပာဒါနန္တိ တဏှုပ္ပတ္တီနံ၊ စီဝရာဒိဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇနကတဏှာနန္တိ အတ္ထော။ ပဓာနကရဏကာလေတိ ဘာဝနာနုယောဂက္ခဏေ။ သီတာဒီနိ န ခမတီတိ ဘာဝနာယ ပုဗ္ဗဘာဂကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ခမတီတိ သဟတိ အဘိဘဝတိ။ ဝိတက္ကသမနန္တိ နိဒဿနမတ္တံ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကိလေသာနံ သမနဝသေန ပဝတ္တာ ပဋိပဒါ။

သမာဓိဈာနာဒိဘေဒေါ ဓမ္မော ပဇ္ဇတိ ပဋိပဇ္ဇီယတိ ဧတေနာတိ ဓမ္မပဒံ။ အနဘိဇ္ဈာဝ ဓမ္မပဒံ အနဘိဇ္ဈာဓမ္မပဒံ။ အယံ တာဝ အလောဘပက္ခေ နယော၊ ဣတရပက္ခေ ပန အနဘိဇ္ဈာပဓာနော ဓမ္မကောဋ္ဌာသော အနဘိဇ္ဈာဓမ္မပဒံ။ အကောပေါတိ အဒေါသော၊ မေတ္တာတိ အတ္ထော။ သုပ္ပဋ္ဌိတသတီတိ ကာယာဒီသု သမ္မဒေဝ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ။ သတိသီသေနာတိ သတိပဓာနမုခေန။ သမာဓိပဓာနတ္တာ ဈာနာနံ ‘‘သမာပတ္တိ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာမံ သဝိညာဏကအသုဘေပိ ဈာနဘာဝနာ အလောဘပ္ပဓာနာ ဟောတိ ကာယဿ ဇိဂုစ္ဆနေန၊ ပဋိက္ကူလာကာရဂ္ဂဟဏဝသေန စ ပဝတ္တနတော၊ သတ္တဝိဓဥဂ္ဂဟကောသလ္လာဒိဝသေန ပနဿာ ပဝတ္တိ သတိပဓာနာတိ တတိယဓမ္မပဒေနေဝ နံ သင်္ဂဏှိတုကာမော ‘‘ဒသ အသုဘဝသေန ဝါ’’တိ အာဟ။ ဟိတူပသံဟာရာဒိဝသေန ပဝတ္တနတော ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနာ ဗျာပါဒဝိရောဓိနီ အဗျာပါဒပ္ပဓာနာတိ အာဟ ‘‘စတုဗြဟ္မ…ပေ… ဓမ္မပဒ’’န္တိ။ တတ္ထ အဓိဂတာနိ ဈာနာဒီနီတိ ယောဇနာ။ ဂမနာဒိတော အာဟာရဿ ပဋိက္ကူလဘာဝသလ္လက္ခဏံ သညာယ ထိရဘာဝေနေဝ ဟောတိ တဿာ ထိရသညာပဒဋ္ဌာနတ္တာတိ အာဟာရေ ပဋိက္ကူလသညာပိ တတိယဓမ္မပဒေ ဧဝ သင်္ဂဟံ ဂတာ။ အာရုပ္ပသမာဓိအဘိညာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ကသိဏဘာဝနာ၊ သတ္တဝိဓဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိပါရိပူရိဟေတုတော အာနာပါနေသု ပဌမအာနာပါနဘာဝနာ ဝိသေသတော သမာဓိပဓာနာတိ သာ စတုတ္ထဓမ္မပဒေန သင်္ဂဟိတာ။ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနဝသေန အဓိဂတာနိပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာနိ သိယုံ၊ ပညာပဓာနတာယ ပန န သင်္ဂဟိတာနိ။

ဓမ္မသမာဒါနေသု ပဌမံ အစေလကပဋိပဒါ ဧတရဟိ စ ဒုက္ခဘာဝတော၊ အနာဂတေပိ အပါယဒုက္ခဝဋ္ဋဒုက္ခာဝဟတော။ အစေလကပဋိပဒါတိ စ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကာနမ္ပိ ဥဘယဒုက္ခာဝဟပဋိပတ္တိဒဿနတော။ ဒုတိယံ…ပေ… ဗြဟ္မစရိယစရဏံ ဧတရဟိ သတိပိ ဒုက္ခေ အာယတိံ သုခါဝဟတ္တာ။ ကာမေသု ပါတဗျတာ ယထာကာမံ ကာမပရိဘောဂေါ။ အလဘမာနဿာပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ကော ပန ဝါဒေါ လဘမာနဿာတိ ဒဿေတိ။

ဒုဿီလျာဒိပါပဓမ္မာနံ ခမ္ဘနံ ပဋိဗန္ဓနံ ခန္ဓဋ္ဌော၊ သော ပန သီလာဒိ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဂုဏဋ္ဌော ခန္ဓဋ္ဌော’’တိ။ ဂုဏဝိသယတာယ ခန္ဓ-သဒ္ဒဿ ဂုဏတ္ထတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓောတိ ပဋိပက္ခတော သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တာ ဂုဏဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ၊ န အဝိမုတ္တာ၊ နာပိ ဝိမုစ္စမာနာတိ တေဟိ သဟ ဒေသနံ အာရုဠှာ သီလက္ခန္ဓာဒယောပိ တယောတိ အာဟ ‘‘ဖလသီလံ အဓိပ္ပေတံ၊ စတူသုပိ ဌာနေသု ဖလမေဝ ဝုတ္တ’’န္တိ စ။ ဧတေနေဝ စေတ္ထ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓောတိ ဖလပရိယာပန္နာ သမ္မာသင်္ကပ္ပဝါယာမသတိယော အဓိပ္ပေတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ တတ္ထ ထိရဘာဝေန ပဝတ္တနတော၊ ဧတေနေဝ အဟိရိကအနောတ္တပ္ပာနမ္ပိ သဝိသယေ ဗလဋ္ဌော သိဒ္ဓါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ဟိ တေသံ ပဋိပက္ခေဟိ အကမ္ပိယဋ္ဌော ဧကန္တိကော။ ဟိရောတ္တပ္ပာနဉှိ အကမ္ပိယဋ္ဌော သာတိသယော ကုသလဓမ္မာနံ မဟာဗလဘာဝတော၊ အကုသလာနဉ္စ ဒုဗ္ဗလဘာဝတော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အဗလာ နံ ဗလီယန္တိ၊ မဒ္ဒန္တေ နံ ပရိဿယာ’’တိ (သု။ နိ။ ၇၇၆၊ မဟာနိ။ ၅၊ နေတ္တိ။ ပဋိနိဒ္ဒေသဝါရေ ၅) ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မဝသေနာယံ ဒေသနာတိ ‘‘သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

အဓီတိ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ၊ န ‘‘အဓိစိတ္တ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၈၅) ဝိယ အဓိကာရာဒိအတ္ထံ။ ကရဏာဓိကရဏဘာဝသာဓနဝသေန အဓိဋ္ဌာန-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘တေန ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တေန အဓိဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌန္တိ အတ္တနော သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ဂုဏာဓိကာ ပုရိသာ၊ တေ ဧဝ တတ္ထ အဓိဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌန္တိ သမ္မာပတ္တိယာ၊ ဌာနမေဝ အဓိဋ္ဌာနမေဝ သမ္မာပဋိပတ္တိယန္တိ ယောဇနာ။ ပဌမေန အဓိဋ္ဌာနေန။ အဂ္ဂဖလပညာတိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသောယံ။ ကိလေသူပသမောတိ ကိလေသာနံ အစ္စန္တဝူပသမော။ ပဌမေန နယေန အဓိဋ္ဌာနာနိ ဧကဒေသတောဝ ဂဟိတာနိ၊ န နိပ္ပဒေသတောတိ နိပ္ပဒေသတောဝ တာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ပဌမေန စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဒိံ ကတွာ’’တိ ဧတေန ဈာနာဘိညာပညဉ္စေဝ မဂ္ဂပညဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝစီသစ္စံ အာဒိံ ကတွာတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိရတိသစ္စံ သင်္ဂဏှာတိ။ တတိယေန အာဒိ-သဒ္ဒေန ကိလေသာနံ ဝီတိက္ကမပရိစ္စာဂံ၊ ပရိယုဋ္ဌာနပရိစ္စာဂံ၊ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂေဟိ အနုသယပရိစ္စာဂဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘိတေ ကိလေသေ’’တိ ဧတေန သမာပတ္တီဟိ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝူပသမံ ဝတွာ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂေဟိ ကာတဗ္ဗံ တေသံ သမုစ္ဆေဒဝသေန ဝူပသမံ သင်္ဂဏှာတိ။ အရဟတ္တဖလပညာ ကထိတာ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသတောဝ၊ အညထာ ဝစီသစ္စာဒီနမ္ပိ ဂဟဏံ သိယာ။ နိဗ္ဗာနဉ္စ အသမ္မောသဓမ္မတာယ ဥတ္တမဋ္ဌေန သစ္စံ၊ သဗ္ဗသံကိလေသပရိစ္စာဂနိမိတ္တတာယ စာဂေါ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရူပသမဘာဝတော ဥပသမောတိ စ ဝိသေသတော ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ ထေရဿ အဓိပ္ပာယော။ ပကဋ္ဌဇာနနဖလတာယ ပညာ၊ အနဝသေသတော ကိလေသာနဉ္စဇန္တေ စ ဝူပသန္တေ စ ဥပ္ပန္နတ္တာ စာဂေါ၊ ဥပသမောတိ စ ဝိသေသတော အဂ္ဂဖလဉာဏံ ဝုစ္စတီတိ ထေရော အာဟ ‘‘သေသေဟိ အရဟတ္တဖလပညာ ကထိတာ’’တိ။

ပဉှဗျာကရဏာဒိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၁၂။ ကာဠကန္တိ မလီနံ၊ စိတ္တဿ အပဘဿရဘာဝကရဏန္တိ အတ္ထော။ တံ ပနေတ္ထ ကမ္မပထပ္ပတ္တမေဝ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ဒသအကုသလကမ္မပထကမ္မ’’န္တိ။ ကဏှာဘိဇာတိဟေတုတော ဝါ ကဏှံ။ တေနာဟ ‘‘ကဏှဝိပါက’’န္တိ။ အပါယူပတ္တိ၊ မနုဿေသု စ ဒေါဘဂ္ဂိယံ ကဏှဝိပါကော။ အယံ တဿ တမဘာဝေါ ဝုတ္တော။ နိဗ္ဗတ္တနတောတိ နိဗ္ဗတ္တာပနတော။ ပဏ္ဍရန္တိ ဩဒါတံ၊ စိတ္တဿ ပဘဿရဘာဝကရဏန္တိ အတ္ထော။ သုက္ကာဘိဇာတိဟေတုတော ဝါ သုက္ကံ။ တေနာဟ ‘‘သုက္ကဝိပါက’’န္တိ။ သဂ္ဂူပပတ္တိ၊ မနုဿေသု သောဘဂ္ဂိယဉ္စ သုက္ကဝိပါကော။ အယံ တဿ ဇောတိဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ပန ‘‘သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တနတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ နိဗ္ဗတ္တာပနတောတိ အတ္ထော။ မိဿကကမ္မန္တိ ကာလေန ကဏှံ၊ ကာလေန သုက္ကန္တိ ဧဝံ မိဿကဝသေန ကတကမ္မံ။ ‘‘သုခဒုက္ခဝိပါက’’န္တိ ဝတွာ တတ္ထ သုခဒုက္ခာနံ ပဝတ္တိအာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘မိဿကကမ္မဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကမ္မဿ ကဏှသုက္ကသမညာ ကဏှသုက္ကာဘိဇာတိဟေတုတာယာတိ အပစယဂါမိတာယ တဒုဘယဝိဒ္ဓံသကဿ ကမ္မက္ခယကရကမ္မဿ ဣဓ သုက္ကပရိယာယောပိ န ဣစ္ဆိတောတိ အာဟ ‘‘ဥဘယ…ပေ… အယမေတ္ထ အတ္ထော’’တိ။ တတ္ထ ဥဘယဝိပါကဿာတိ ယထာဓိဂတဿ ဥဘယဝိပါကဿ။ သမ္ပတ္တိဘဝပရိယာပန္နော ဟိ ဝိပါကော ဣဓ ‘‘သုက္ကဝိပါကော’’တိ အဓိပ္ပေတော၊ န အစ္စန္တပရိသုဒ္ဓါ အရိယဖလဝိပါကော။

ပုဗ္ဗေနိဝါသော သတ္တာနံ စုတူပပါတော စ ပစ္စက္ခကရဏေန သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ၊ ဣတရေ ပဋိလာဘေန အသမ္မောဟပဋိဝေဓဝသေန ပစ္စက္ခကရဏေန စ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။ နနု စ ပစ္စဝေက္ခဏာပေတ္ထ ပစ္စက္ခတော ပဝတ္တတီတိ? သစ္စံ ပစ္စက္ခတော ပဝတ္တတိ သရူပဒဿနတော၊ န ပန ပစ္စက္ခကရဏဝသေန ပဝတ္တတိ ပစ္စက္ခကာရီနံ ပိဋ္ဌိဝတ္တနတော။ တေနာဟ ‘‘ကာယေနာ’’တိအာဒိ။

ဩဟနန္တီတိ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ ဟနန္တိ ဂမေန္တိ။ တထာဘူတာ စ အဓော သီဒေန္တိ နာမာတိ အာဟ ‘‘ဩသီဒါပေန္တီ’’တိ။ ကာမနဋ္ဌေန ကာမော စ သော ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန ဩဃော စာတိ၊ ကာမေသု ဩဃောတိ ဝါ ကာမောဃော။ ဘဝေါဃော နာမ ဘဝရာဂေါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပါရူပဘဝေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပဌမော ဥပပတ္တိဘဝေသု ရာဂေါ၊ ဒုတိယော ကမ္မဘဝေသု၊ တတိယော ဘဝဒိဋ္ဌိသဟဂတော။ ယထာ ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ၊ ဧဝံ ဩဟနဋ္ဌေန ‘‘ဩဃော’’တိ ဝုတ္တော။

ယောဇေန္တီတိ ကမ္မံ ဝိပါကေန၊ ဘဝါဒိံ ဘဝန္တရာဒီဟိ ဒုက္ခေ သတ္တေ ယောဇေန္တိ ဃဋ္ဋေန္တီတိ ယောဂါ။ ဩဃာ ဝိယ ဝေဒိတဗ္ဗာ အတ္ထတော ကာမယောဂါဒိဘာဝတော။

ဝိသံယောဇေန္တီတိ ပဋိပန္နံ ပုဂ္ဂလံ ကာမယောဂါဒိတော ဝိယောဇေန္တိ။ သံကိလေသကရဏံ ယောဇနံ ယောဂေါ၊ ဂန္ထိကရဏံ (ဂန္ထကရဏံ ဓ။ သ။ မူလဋီ။ ၂၀-၂၅)၊ သင်္ခလိကစက္ကလိကာနံ ဝိယ ပဋိဗဒ္ဓတာကရဏံ ဝါ ဂန္ထနံ ဂန္ထော၊ အယံ ဧတေသံ ဝိသေသော။ ပလိဗုန္ဓတီတိ နိဿရိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန န မုဉ္စေတိ ဝိဗန္ဓတိ။ ဣဒမေဝါတိ အတ္တနော ယထာဥပဋ္ဌိတံ သဿတဝါဒါဒိကံ ဝဒတိ။ သစ္စန္တိ ဘူတံ။

ဘုသံ၊ ဒဠှဉ္စ အာရမ္မဏံ အာဒီယတိ ဧတေဟီတိ ဥပါဒါနာနိ။ ယံ ပန တေသံ တထာဂဟဏံ၊ တမ္ပိ အတ္ထတော အာဒါနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဥပါဒါနာနီတိ အာဒါနဂ္ဂဟဏာနီ’’တိ။ ဂဟဏဋ္ဌေနာတိ ကာမနဝသေန ဒဠှံ ဂဟဏဋ္ဌေန။ ပုန ဂဟဏဋ္ဌေနာတိ မိစ္ဆာဘိနိဝိသနဝသေန ဒဠှံ ဂဟဏဋ္ဌေန။ ဣမိနာတိ ဣမိနာ သီလဝတာဒိနာ။ သုဒ္ဓီတိ သံသာရသုဒ္ဓိ။ ဧတေနာတိ ဧတေန ဒိဋ္ဌိဂါဟေန။ ‘‘အတ္တာ’’တိ ပညာပေန္တော ဝဒတိ စေဝ အဘိနိဝေသနဝသေန ဥပါဒိယတိ စ။

ယဝန္တိ တာဟိ သတ္တာ အမိဿိတာပိ သမာနဇာတိတာယ မိဿိတာ ဝိယ ဟောန္တီတိ ယောနိယော၊ တာ ပန အတ္ထတော အဏ္ဍာဒိဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဝိသိဋ္ဌာ ခန္ဓာနံ ဘာဂသော ပဝတ္တိဝိသေသာတိ အာဟ ‘‘ယောနိယောတိ ကောဋ္ဌာသာ’’တိ။ သယနသ္မိန္တိ ပုပ္ဖသန္ထရာဒိသယနသ္မိံ။ တတ္ထ ဝါ တေ သယိတာ ဇာယန္တီတိ သယနဂ္ဂဟဏံ။ တယိဒံ မနုဿာနံ၊ ဘုမ္မဒေဝါနဉ္စ ဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပူတိမစ္ဆာဒီသု ကိမယော နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဥပပတိတာ ဝိယာတိ ဥပပဇ္ဇဝသေန ပတိတာ ဝိယ။ ဗာဟိရပစ္စယနိရပေက္ခတာယ ဝါ ဥပပတနေ သာဓုကာရိနော ဩပပါတိနော၊ တေ ဧဝ ဣဓ ‘‘ဩပပါတိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဒေဝမနုဿေသူတိ ဧတ္ထ ယေ ဒေဝေ သန္ဓာယ ဒေဝဂ္ဂဟဏံ၊ တေ ဒဿေန္တော ‘‘ဘုမ္မဒေဝေသူ’’တိ အာဟ။

အတ္တနော သတိသမ္မောသေန အာဟာရပ္ပယောဂေန မရဏတော ‘‘ပဌမော ခိဍ္ဍာပဒေါသိကဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ပရဿ စ မနောပဒေါသဝသေန မရဏတော ‘‘တတိယော မနောပဒေါသိကဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နေဝ အတ္တသဉ္စေတနာယ မရန္တိ၊ န ပရသဉ္စေတနာယ ကေဝလံ ပုညက္ခယေနေဝ မရဏတော၊ တသ္မာ စတုတ္ထော…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓါဒိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၁၃။ ဒါနသင်္ခါတာ ဒက္ခိဏာ၊ န ဒေယျဓမ္မသင်္ခါတာ။ ဝိသုဇ္ဈနာ မဟာဇုတိကတာ၊ သာ ပန မဟာဖလတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘မဟပ္ဖလာ ဟောန္တီ’’တိ။

အနရိယာနန္တိ အသာဓူနံ။ တေ ပန နိဟီနာစာရာ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘လာမကာန’’န္တိ။ ဝေါဟာရာတိ သဗ္ဗောဟာရာ အဘိလာပါ ဝါ၊ အတ္ထတော တထာပဝတ္တာ စေတနာ။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ။

အတ္တန္တပါဒိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၁၄။ တေသု အစေလကောတိ နိဒဿနမတ္တံ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကာနမ္ပိ အတ္တကိလမထံ အနုယုတ္တာနံ လဗ္ဘနတော။

န သီလာဒိသမ္ပန္နောတိ သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ အပရိပုဏ္ဏော။

တမောတိ အပ္ပကာသဘာဝေန တမောဘူတော။ တေနာဟ ‘‘အန္ဓကာရဘူတော’’တိ၊ အန္ဓကာရံ ဝိယ ဘူတော ဇာတော အပ္ပကာသဘာဝေန၊ အန္ဓကာရတ္တံ ဝါ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ တမမေဝါတိ ဝုတ္တလက္ခဏံ တမမေဝ။ ပရံ ပရတော အယနံ ဂတိ နိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ‘‘နီစေ…ပေ… နိဗ္ဗတ္တိတွာ’’တိ ဧတေန တဿ တမဘာဝံ ဒဿေတိ၊ ‘‘တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ ပရိပူရေတီ’’တိ ဧတေန တမပရာယနဘာဝံ အပ္ပကာသဘာဝါပတ္တိတော။ တထာဝိဓော ဟုတွာတိ နီစေ…ပေ… နိဗ္ဗတ္တေတွာ။ ‘‘တီဏိ သုစရိတာနိ ပရိပူရေတီ’’တိ ဧတေန တဿ ဇောတိပရာယနဘာဝံ ဒဿေတိ ပကာသဘာဝါပတ္တိတော။ ဣတရဒွယေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

မ-ကာရော ပဒသန္ဓိမတ္တံ ‘‘အညမည’’န္တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၆၀၅) ဝိယ။ စတူဟိ ဝါတေဟီတိ စတူဟိ ဒိသာဟိ ဥဋ္ဌိတဝါတေဟိ။ ပရပ္ပဝါဒေဟီတိ ပရေသံ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ ဝါဒေဟိ။ ‘‘အကမ္ပိယော’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘အစလသဒ္ဓါယာ’’တိ၊ မဂ္ဂေနာဂတသဒ္ဓါယ။ ပတနုဘူတတ္တာတိ ဧတ္ထ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ ပတနုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော အဓိစ္စုပ္ပတ္တိယာ၊ ပရိယုဋ္ဌာနမန္ဒတာယ စ။ သကဒါဂါမိဿ ဟိ ဝဋ္ဋာနုသာရိမဟာဇနဿ ဝိယ ကိလေသာ အဘိဏှံ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကဒါစိ ကရဟစိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ စ ဝဋ္ဋာနုသာရိမဟာဇနဿ ဝိယ မဒ္ဒန္တာ အဘိဘဝန္တာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဒွီဟိ ပန မဂ္ဂေဟိ ပဟီနတ္တာ မန္ဒာ မန္ဒာ တနုကာကာရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဣတိ ကိလေသာနံ ပတနုဘာဝေန ဂုဏသောဘာယ ဂုဏသောရစ္စေန သကဒါဂါမီ သမဏပဒုမော နာမ။ ရာဂဒေါသာနံ အဘာဝါတိ ဂုဏဝိကာသဝိဗန္ဓာနံ သဗ္ဗသော ရာဂဒေါသာနံ အဘာဝေန။ ခိပ္ပမေဝ ပုပ္ဖိဿတီတိ အဂ္ဂမဂ္ဂဝိကသနေန နစိရဿေဝ အနဝသေသဂုဏသောဘာပါရိပူရိယာ ပုပ္ဖိဿတိ။ တသ္မာ အနာဂါမီ သမဏပုဏ္ဍရီကော နာမ။ ‘‘ပုဏ္ဍရီက’’န္တိ ဟိ ရတ္တကမလံ ဝုစ္စတိ။ တံ ကိရ လဟုံ ပုပ္ဖိဿတိ။ ‘ပဒုမ’န္တိ သေတကမလံ၊ တံ စိရေန ပုပ္ဖိဿတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဂန္ထကာရကိလေသာနန္တိ စိတ္တဿ ဗဒ္ဓဘာဝကရာနံ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယကိလေသာနံ သဗ္ဗသော အဘာဝါ သမဏသုခုမာလော နာမ သမဏဘာဝေန ပရမသုခုမာလဘာဝပ္ပတ္တိတော။

စတုက္ကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ။

ပဉ္စကဝဏ္ဏနာ

၃၁၅။ သစ္စေသု ဝိယ အရိယသစ္စာနိ ခန္ဓေသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ အန္တောဂဓာတိ ခန္ဓေသု လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ ဣတရေသု တဒဘာဝတော ‘‘ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ လောကိယာ ဝါ’’တိ အာဟ။

ဂန္တဗ္ဗာတိ ဥပပဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ ယထာ ဟိ ကမ္မဘဝေါ ပရမတ္ထတော အသတိပိ ကာရကေ ပစ္စယသာမဂ္ဂိယာ သိဒ္ဓါ ‘‘တံသမင်္ဂိနာ သန္တာနလက္ခဏေန သတ္တေန ကတော’’တိ ဝေါဟရီယတိ၊ ဧဝံ ဥပပတ္တိဘဝလက္ခဏာ ဂတိယော ပရမတ္ထတော အသတိပိ ဂမကေ တံတံကမ္မဝသေန ယေဟိ တာနိ ကမ္မာနိ ‘‘ကတာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေဟိ ‘‘ဂန္တဗ္ဗာ’’တိ ဝေါဟရီယန္တိ။ ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ဗြူဟန္တော ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အယော၊ သုခံ။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အယောတိ နိရယော။ တတော ဧဝ အဿာဒေတဗ္ဗမေတ္ထ နတ္ထီတိ ‘‘နိရဿာဒေါ’’တိ အာဟ။ အဝီစိအာဒိဩကာသေပိ နိရယသဒ္ဒေါ နိရုဠှောတိ အာဟ ‘‘သဟောကာသေန ခန္ဓာ ကထိတာ’’တိ။ သူရိယဝိမာနာဒိ ဩကာသဝိသေသေပိ လောကေ ဒေဝ-သဒ္ဒေါ နိရုဠှောတိ အာဟ ‘‘စတုတ္ထေ ဩကာသောပီ’’တိ။

အာဝါသေတိ ဝိသယေ ဘုမ္မံ။ ပေတော ဝါ အဇဂရော ဝါ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တတိ လဂ္ဂစိတ္တတာယ၊ ဟီနဇ္ဈာသယတာယ စ။ တေဟိ တေဟိ ကာရဏေဟိ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ယထာ အညေ န လဘန္တိ၊ ဧဝံ ကရောတိ အတ္တနော ဝိသမနိဿိတတာယ၊ ဗလဝနိဿိတတာယ စ။ ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယေန အတ္တနော ဧဝ ဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏေတိ၊ ပရေသံ ဝဏ္ဏော ‘‘ကိံ ဝဏ္ဏော ဧသော’’တိ တံ တံ ဒေါသံ ဝဒတိ။ ပဋိဝေဓဓမ္မော အရိယာနံယေဝ ဟောတိ၊ တေ စ တံ န မစ္ဆရာယန္တိ မစ္ဆရိယဿ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာတိ တဿ အသမ္ဘဝေါ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ပရိယတ္တိဓမ္မေ’’တိအာဒိ။ ‘‘အယံ ဣမံ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အညထာ အတ္ထံ ဝိပရိဝတ္တေတွာ နဿေဿတီ’’တိ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန န ဒေတိ။ ‘‘အယံ ဣမံ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓတော ဥန္နဠော အဝူပသန္တစိတ္တော အပုညံ ပသဝိဿတီ’’တိ ပုဂ္ဂလာနုဂ္ဂဟေန န ဒေတိ။ န တံ အဒါနံ မစ္ဆရိယံ မစ္ဆရိယလက္ခဏဿေဝ အဘာဝတော။

စိတ္တံ နိဝါရေန္တီတိ ဈာနာဒိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကံ ကုသလစိတ္တံ နိသေဓေန္တိ တထာဿ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တိ။ နီဝရဏပ္ပတ္တောတိ နီဝရဏာဝတ္ထော။ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈော’’တိ ဧတေန ဘဝရာဂါနုသယဿပိ နီဝရဏဘာဝံ အနုဇာနာတိ၊ တံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ကိမေတ္ထ ဝိစာရေတဗ္ဗံ? ‘‘အာရုပ္ပေ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ပဋိစ္စ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏ’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။နီဝရဏဂေါစ္ဆကေ ၈) အာဒိဝစနတော န ယိဒံ ‘‘ပရိယာယေန ဝုတ္တ’’န္တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ တေဘူမကဓမ္မာနံ ကာမနီယဋ္ဌေန ကာမဘာဝတော ဘဝရာဂဿပိ ကာမစ္ဆန္ဒဘာဝဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ တသ္မာ ‘‘ကာမစ္ဆန္ဒော နီဝရဏပ္ပတ္တော’’တိ ဘဝရာဂါနုသယမာဟ။ သော ဟိ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈော။ ‘‘ယာ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တဿ အကလျတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၆၂) အာဒိဝစနတော ထိနံ စိတ္တဂေလညံ။ တထာ ‘‘ယာ တသ္မိံ သမယေ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၄၄) အာဒိဝစနတော မိဒ္ဓံ ခန္ဓတ္တယဂေလညံ။ ဧတ္ထ စ စိတ္တဂေလညေန စိတ္တဿေဝ အကလျတာ၊ ခန္ဓတ္တယဂေလညေန ပန ရူပကာယဿပိ ထိနမိဒ္ဓဿ နိဒ္ဒါဟေတုတ္တာ။ တထာ ဥဒ္ဓစ္စန္တိ ဥဒ္ဓစ္စဿ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈတံ ဥပသံဟရတိ တထာ-သဒ္ဒေန၊ န ဥဘယတံ။ န ဟိ တဿ တာဒိသီ ဥဘယတာ အတ္ထိ။ ယံ ပန ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘ပုထုဇ္ဇနသန္တာနဝုတ္တိ သေက္ခသန္တာနဝုတ္တီ’’တိ၊ တံ ဣဓ အနုပယောဂိ သေက္ခသန္တာနဝုတ္တိနော ဧဝ စေတ္ထ အဓိပ္ပေတတ္တာ။

တေဟီတိ သံယောဇနေဟိ။ ‘‘ဩရမ္ဘာဂိယာနိ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနီ’’တိ ဝိသေသံ အနာမသိတွာ ‘‘သံယောဇနာနီ’’တိ သာဓာရဏတော ပဒုဒ္ဓါရော ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနစတုက္ကာနုစ္ဆဝိကတာဝသေန၊ ကဿစိပိ ကိလေသဿ အဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ ကထဉ္စိပိ အဝိနိပါတေယျတာမုတ္တော ကာမဘဝေါ အဇ္ဈတ္တဂ္ဂဟဏဿ ဝိသေသပစ္စယတ္တာ ဣမေသံ သတ္တာနံ အဗ္ဘန္တရဋ္ဌေန အန္တော နာမ။ ရူပါရူပဘဝေါ တဗ္ဗိပရိယာယတော ဗဟိ နာမ။ တထာ ဟိ ယဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ၊ သော အဇ္ဈတ္တသံယောဇနော ဝုတ္တော၊ ယဿ တာနိ ပဟီနာနိ၊ သော ဗဟိဒ္ဓါသံယောဇနော၊ တသ္မာ အန္တော အသမုစ္ဆိန္နဗန္ဓနတာယ၊ ဗဟိ စ ပဝတ္တမာနဘဝင်္ဂသန္တာနတာယ အန္တောဗဒ္ဓါ ဗဟိသယိတာ နာမ။ နိရန္တရပ္ပဝတ္တဘဝင်္ဂသန္တာနဝသေန ဟိ သယိတဝေါဟာရော။ ကာမံ နေသံ ဗဟိဗန္ဓနမ္ပိ အသမုစ္ဆိန္နံ၊ အန္တောဗန္ဓနဿ ပန ထူလတာယ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တေသဉှိ ကာမဘဝေ ဗန္ဓန’’န္တိ။ ဣမိနာ နယေန သေသဒွယေပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အသမုစ္ဆိန္နေသု စ ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနိယေသု လဒ္ဓပ္ပစ္စယေသု ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ အဂဏနူပဂါနိ ဟောန္တီတိ။ အရိယာနံယေဝ ဝသေနေတ္ထ စတုက္ကဿ ဥဒ္ဓဋတ္တာ လဗ္ဘမာနာပိ ပုထုဇ္ဇနာ န ဥဒ္ဓဋာ။

သိက္ခာကောဋ္ဌာသောတိ သိက္ခိတဗ္ဗဘာဂေါ။ ပဇ္ဇတိ သိက္ခာ ဧတေနာတိ သိက္ခာပဒံ၊ သိက္ခာယ အဓိဂမုပါယောတိ။ အာဂတာယေဝ၊ တသ္မာ တတ္ထ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

အဘဗ္ဗဋ္ဌာနာဒိပဉ္စကဝဏ္ဏနာ

၃၁၆။ ဒေသနာသီသမေဝါတိ ဒေသနာပဒေသော ဧဝ၊ တသ္မာ သောတာပန္နာဒယောပိ အဘဗ္ဗာ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ တထာ ဒေသနာတိ အာဟ ‘‘ပုထုဇ္ဇနခီဏာသဝါန’’န္တိအာဒိ။

ဉာတိဗျသနေ ယေသံ ဉာတီနံ ဝိနာသော၊ တေသံ ဟိတသုခံ ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ တသ္မာ ဗျသတီတိ ဗျသနံ။ ဘောဂဗျသနေပိ ဧသေဝ နယော။ ရောဂဗျသနာဒီသု ပန ‘‘ယဿ ရောဂေါ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ နေဝ အကုသလာနိ အသံကိလိဋ္ဌသဘာဝတ္တာ။ န တိလက္ခဏာဟတာနိ အဘာဝဓမ္မတ္တာ။ ဣတရံ ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယတော အကုသလံ၊ တိလက္ခဏာဟတဉ္စ။

ဂုဏေဟိ သမိဒ္ဓဘာဝါ သမ္ပဒါ။

ဝတ္ထုသန္ဒဿနာတိ ယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ တဿ အာပတ္တိ၊ တဿ သရူပတော ဒဿနာ။ အာပတ္တိသန္ဒဿနာတိ ယံ အာပတ္တိံ သော အာပန္နော၊ တဿာ ဒဿနာ။ သံဝါသပဋိက္ခေပေါတိ ဥပေါသထပဝါရဏာဒိသံဝါသဿ ပဋိက္ခိပနံ အကရဏံ။ သာမီစိပဋိက္ခေပေါ အဘိဝါဒနာဒိသာမီစိကိရိယာယ အကရဏံ။ စောဒယမာနေနာတိ စောဒေန္တေန။ စုဒိတကဿ ကာလောတိ စုဒိတကဿ ပုဂ္ဂလဿ စောဒေတဗ္ဗကာလော။ ပုဂ္ဂလန္တိ စောဒေတဗ္ဗံ ပုဂ္ဂလံ။ ဥပပရိက္ခိတွာတိ ‘‘အယံ စုဒိတကလက္ခဏေ တိဋ္ဌတိ၊ န တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝီမံသိတွာ။ အယသံ အာရောပေတိ ‘‘ဣမေ မံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တာ အနယဗျသနံ အာပါဒေန္တီ’’တိ ဘိက္ခူနံ အယသံ ဥပ္ပာဒေတိ။

ပဓာနိယင်္ဂပဉ္စကဝဏ္ဏနာ

၃၁၇။ ပဒဟတီတိ ပဒဟနော၊ ဘာဝနံ အနုယုတ္တော ယောဂီ၊ တဿ ဘာဝေါ ဘာဝနာနုယောဂေါ ပဒဟနဘာဝေါ။ ပဓာနံ အဿ အတ္ထီတိ ပဓာနိကော၊ က-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာ ‘‘ပဓာနိယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ အာဂတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တသာဝကဗောဓိသတ္တာနမ္ပိ ပဏိဓာနတော ပဘုတိ အာဂတာ သဒ္ဓါ အာဂမနသဒ္ဓါ ဧဝ၊ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ပန ‘‘သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဓိဂမတော သမုဒါဂတတ္တာ အဂ္ဂမဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တာပိ အဓိဂမနသဒ္ဓါ နာမ၊ ယာ သောတာပန္နဿ အင်္ဂဘာဝေန ဝုတ္တာ။ အစလဘာဝေနာတိ ပဋိပက္ခေန အနဘိဘဝနီယတ္တာ နိစ္စလဘာဝေန။ ဩကပ္ပနန္တိ ဩက္ကန္တိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ အဓိမုစ္စနံ။ ပသာဒုပ္ပတ္တိ ပသာဒနီယေ ဝတ္ထုသ္မိံ ပသီဒနမေဝ။ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓန္တိ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဒ္ဓံ၊ ယထာ တေန ပဋိဝေဓေန သဗ္ဗညုတညာဏံ ဟတ္ထဂတံ အဟောသိ၊ တထာ ပဋိဝိဒ္ဓံ။ ယဿ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာယ သဒ္ဓါ အစလာ အသမ္ပဝေဓီ၊ တဿ ဓမ္မသုဓမ္မတာယ၊ သင်္ဃသုပ္ပဋိပန္နတာယ စ သဒ္ဓါ န တထာတိ အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓေ ပသန္နော၊ ဓမ္မေ သော ပသန္နော၊ သင်္ဃေ သော ပသန္နော’’တိအာဒိ။ ပဓာနဝီရိယံ ဣဇ္ဈတိ ‘‘အဒ္ဓါ ဣမာယ ပဋိပဒါယ ဇရာမရဏတော မုစ္စိဿာမီ’’တိ သက္ကစ္စံ ပဒဟနတော။

အပ္ပ-သဒ္ဒေါ အဘာဝတ္ထော ‘‘အပ္ပ-သဒ္ဒဿ…ပေ… ခေါ ပနာ’’တိအာဒီသု ဝိယာတိ အာဟ ‘‘အရောဂေါ’’တိ။ သမဝေပါကိနိယာတိ ယထာဘုတ္တံ အာဟာရံ သမာကာရေနေဝ ပစ္စနသီလာယ။ ဒဠှံ ကတွာ ပစ္စန္တီ ဟိ ဂဟဏီ ဃောရဘာဝေန ပိတ္တဝိကာရာဒိဝသေန ရောဂံ ဇနေတိ၊ သိထိလံ ကတွာ ပစ္စန္တီ မန္ဒဘာဝေန ဝါတဝိကာရာဒိဝသေန။ တေနာဟ ‘‘နာတိသီတာယ နာစ္စုဏှာယာ’’တိ။ ဂဟဏီတေဇဿ မန္ဒတိက္ခတာဝသေန သတ္တာနံ ယထာက္ကမံ သီတုဏှသဟဂတာတိ အာဟ ‘‘အတိသီတဂဟဏိကော’’တိအာဒိ။ ယာထာဝတော အစ္စယဒေသနာ အတ္တနော အာဝိကရဏံ နာမာတိ အာဟ ‘‘ယထာဘူတံ အတ္တနော အဂုဏံ ပကာသေတာ’’တိ။ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာတိ သင်္ခါရာနံ ဥဒယံ၊ ဝယဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိယာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဥဒယဉ္စာ’’တိအာဒိ။ ပရိသုဒ္ဓါယာတိ နိရုပက္ကိလေသာယ။ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာယာတိ တဒင်္ဂဝသေန အဝသေသံ ပဇဟိတုံ သမတ္ထာယ။ တဿ တဿ ဒုက္ခဿ ခယဂါမိနိယာတိ ယံ ဒုက္ခံ ဣမသ္မိံ ဉာဏေ အနဓိဂတေ ပဝတ္တာရဟံ၊ အဓိဂတေ န ပဝတ္တတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တထာ ဟေသ ယောဂါဝစရော ‘‘စူဠသောတာပန္နော’’တိ ဝုစ္စတိ။

သုဒ္ဓါဝါသာဒိပဉ္စကဝဏ္ဏနာ

၃၁၈။ ‘‘သုဒ္ဓါ အာဝသိံသူ’’တိအာဒိနာ အဒ္ဓတ္တယေပိ တေသံ သုဒ္ဓါဝါသပရိယာယော အဗျဘိစာရီတိ ဒဿေတိ။ ကိလေသမလရဟိတာတိ နာမကာယပရိသုဒ္ဓိံ ဝဒန္တော ဧဝ ရူပကာယပရိသုဒ္ဓိမ္ပိ အတ္ထတော ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘အနာဂါမိခီဏာသဝါ’’တိ။

အာယုနော မဇ္ဈန္တိ အဝိဟာဒီသု ယတ္ထ ယတ္ထ ဥပ္ပန္နော၊ တတ္ထ တတ္ထ အာယုနော မဇ္ဈံ အနတိက္ကမိတွာ။ အန္တရာ ဝါတိ တဿ အန္တရာဝ ဩရမေဝ။ မဇ္ဈံ ဥပဟစ္စာတိ အာယုနော မဇ္ဈံ အတိစ္စ။ တေနာဟ ‘‘အတိက္ကမိတွာ’’တိ။ အပ္ပယောဂေနာတိ အနုဿဟနေန။ အကိလမန္တောတိ အကိလန္တော။ သုခေနာတိ အကိစ္ဆေန။ ဥဒ္ဓံ ဝါဟိဘာဝေန ဥဒ္ဓံ အဿ တဏှာသောတံ၊ ဝဋ္ဋသောတဉ္စာတိ ဥဒ္ဓံသောတော၊ ဥဒ္ဓံ ဝါ ဂန္တွာ ပဋိလဘိတဗ္ဗတော ဥဒ္ဓံ အဿ မဂ္ဂသောတန္တိ ဥဒ္ဓံသောတော။ အကနိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတီတိ အကနိဋ္ဌဂါမီ။ သောဓေတွာတိ တတ္ထ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇန္တော တေ တေ ဒေဝလောကေ သောဓေန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘စတ္တာရော ဒေဝလောကေ သောဓေတွာ’’တိ။ တတ္ထ တတ္ထ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပုန အနုပ္ပဇ္ဇနာရဟဘာဝေနေဝ တတောပိ ဂစ္ဆန္တော ဒေဝူပပတ္တိဘဝသညိတေ အတ္တနော ခန္ဓလောကေ ဘဝရာဂမလံ ဝိသောဓေတွာ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ။ အယဉှိ အဝိဟေသု ကပ္ပသဟဿံ ဝသန္တော အရဟတ္တံ ပတ္တုံ အသက္ကုဏိတွာ အတပ္ပံ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထာပိ ဒွေ ကပ္ပသဟဿာနိ ဝသန္တော အရဟတ္တံ ပတ္တုံ အသက္ကုဏိတွာ သုဒဿံ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထာပိ စတ္တာရိကပ္ပသဟဿာနိ ဝသန္တော အရဟတ္တံ ပတ္တုံ အသက္ကုဏိတွာ သုဒဿိံ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထာပိ အဋ္ဌကပ္ပသဟဿာနိ ဝသန္တော အရဟတ္တံ ပတ္တုံ အသက္ကုဏိတွာ အကနိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထ ဝသန္တော အဂ္ဂမဂ္ဂံ အဓိဂစ္ဆတိ။

စေတောခိလပဉ္စကဝဏ္ဏနာ

၃၁၉။ စေတောခိလာ နာမ အတ္ထတော ဝိစိကိစ္ဆာ ကောဓော စ၊ တေ ပန ယသ္မိံ သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တဿ ခရဘာဝေါ ကက္ခဠဘာဝေါ ဟုတွာ ဥပတိဋ္ဌန္တိ၊ ပဂေဝ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တစိတ္တဿာတိ အာဟ ‘‘စိတ္တဿ ထဒ္ဓဘာဝေါ’’တိ။ ယထာ လက္ခဏပါရိပူရိယာ ဂဟိတာယ သဗ္ဗာ သတ္ထုရူပကာယသိရီ ဂဟိတာဝ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗညုတာယ သဗ္ဗာ ဓမ္မကာယသိရီ’’ ဂဟိတာ ဧဝ နာမ ဟောတီတိ တဒုဘယဝတ္ထုကမေဝ ကင်္ခံ ဒဿေန္တော ‘‘သရီရေ ကင်္ခမာနော’’တိအာဒိမာဟ။ အာတပတိ ကိလေသေတိ အာတပ္ပံ၊ သမ္မာဝါယာမောတိ အာဟ ‘‘အာတပ္ပာယာတိ ဝီရိယကရဏတ္ထာယာ’’တိ။ ပုနပ္ပုနံ ယောဂါယာတိ ဘာဝနံ ပုနပ္ပုနံ ယုဉ္ဇနာယ။ သတတကိရိယာယာတိ ဘာဝနာယ နိရန္တရပ္ပယောဂါယ။ ‘‘ပဋိဝေဓဓမ္မေ ကင်္ခမာနော’’တိ ဧတ္ထ ကထံ လောကုတ္တရဓမ္မေ ကင်္ခါ ပဝတ္တတီတိ? န အာရမ္မဏကရဏဝသေန၊ အနုဿဝါကာရပရိဝိတက္ကလဒ္ဓေ ပရိကပ္ပိတရူပေ ကင်္ခါ ပဝတ္တတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိပဿနာ…ပေ… ဝဒန္တိ၊ တံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီတိ ကင်္ခတီ’’တိ။ သိက္ခာတိ စေတ္ထ ပုဗ္ဗဘာဂသိက္ခာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ကာမဉ္စေတ္ထ ဝိသေသုပ္ပတ္တိယာ မဟာသာဝဇ္ဇတာယ စေဝ သံဝါသနိမိတ္တဃဋ္ဋနာဟေတု အဘိဏှုပ္ပတ္တိကတာယ စ ‘သဗြဟ္မစာရီသူ’တိ ကောပဿ ဝိသယော ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တော၊ တတော အညတ္ထာပိ ပန ကောပေါ ‘န စေတောခိလော’တိ န သက္ကာ ဝိညာတု’’န္တိ ကေစိ။ ယဒိ ဧဝံ ဝိစိကိစ္ဆာယပိ အယံ နယော အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ယထာရုတဝသေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

စေတသောဝိနိဗန္ဓာဒိပဉ္စကဝဏ္ဏနာ

၃၂၀။ ပဝတ္တိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန ကုသလစိတ္တံ ဝိနိဗန္ဓန္တီတိ စေတသောဝိနိဗန္ဓာ။ တံ ပန ဝိနိဗန္ဓန္တာ မုဋ္ဌိဂါဟံ ဂဏှန္တီ ဝိယ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘စိတ္တံ ဗန္ဓိတွာ’’တိအာဒိ။ ကာမဂိဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော ဝတ္ထုကာမေ ဝိယ ကိလေသကာမေပိ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝတ္ထုကာမေပိ ကိလေသကာမေပီ’’တိ။ အတ္တနော ကာယေတိ အတ္တနော ကရဇကာယေ၊ အတ္တဘာဝေ ဝါ။ ဗဟိဒ္ဓါရူပေတိ ပရေသံ ကာယေ၊ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပေ စ။ ဥဒရံ အဝဒိဟတိ ဥပစိနောတိ ပရိပူရေတီတိ ဥဒရာဝဒေဟကံ။ သေယျသုခန္တိ သေယျာယ သယနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခံ။ သံပရိဝတ္တကန္တိ သံပရိဝတ္တေတွာ။ ပဏိဓာယာတိ တဏှာဝသေန ပဏိဒဟိတွာ။ ဣတိ ပဉ္စဝိဓောပိ လောဘဝိသေသော ဧဝ စေတောဝိနိဗန္ဓော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

လောကိယာနေဝ ကထိတာနိ ရူပိန္ဒြိယာနံယေဝ ကထိတတ္တာ။ ပဌမဒုတိယစတုတ္ထာနိ လောကိယာနိ ပရိတ္တဘူမကတ္တာ။ တတိယပဉ္စမာနိ ကာမရူပဂ္ဂဘူမိကတ္တာ၊ ကာမရူပါရူပဂ္ဂဘူမိကတ္တာ စ။ လောကိယလောကုတ္တရာနိ ကထိတာနီတိ အာနေတွာ ယောဇနာ။ ‘‘သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဖလဝသေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

နိဿရဏိယပဉ္စကဝဏ္ဏနာ

၃၂၁။ နိဿရန္တီတိ နိဿရဏီယာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ရဿံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော။ ကတ္တရိ ဟေသ အနီယ-သဒ္ဒေါ ယထာ ‘‘နိယျာနိကာ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘နိဿဋာ’’တိ။ ကုတော ပန နိဿဋာတိ? ယထာသကံ ပဋိပက္ခတော။ နိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန ဓာတုယောတိ အာဟ ‘‘အတ္တသုညသဘာဝါ’’တိ။ အတ္ထတော ပန ဓမ္မဓာတုမနောဝိညာဏဓာတုဝိသေသာ။ တာဒိသဿ ဘိက္ခုနော ကိလေသဝသေန ကာမေသု မနသိကာရော နာမ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဝီမံသနတ္ထ’’န္တိ။ ‘‘နေက္ခမ္မနိဿိတံ ဣဒါနိ မေ စိတ္တံ၊ ကိံ နု ခေါ ကာမဝိတက္ကောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝီမံသန္တဿာတိ အတ္ထော။ ပက္ခန္ဒနံ နာမ အနုပ္ပဝေသော၊ သော ပန တတ္ထ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘န ပဝိသတီ’’တိ။ ပသာဒံ နာမ အဘိရုစိသန္တိဋ္ဌာနံ၊ ဝိမုစ္စနံ အဓိမုစ္စနန္တိ တံ သဗ္ဗံ ပက္ခိပန္တော ဝဒတိ ‘‘ပသာဒံ နာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ။ ဧဝံဘူတံ ပနဿ စိတ္တံ တတ္ထ ကထံ တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘ယထာ ပနာ’’တိအာဒိ။ တန္တိ ပဌမဇ္ဈာနံ။ အဿာတိ ဘိက္ခုနော။ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတီတိ ပရိကမ္မစိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဈာနစိတ္တံ ဧကဋ္ဌဝသေန ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဝဒတိ။ ဂေါစရေ ဂတတ္တာတိ အတ္တနော အာရမ္မဏေ ဧဝ ပဝတ္တတ္တာ။ အဟာနဘာဂိယတ္တာတိ ဌိတိဘာဂိယတ္တာ၊ ဝိသေသဘာဂိယတ္တာ ဝါ။ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တန္တိ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိယာ သမ္မဒေဝ ဝိမုတ္တံ။ စိတ္တဿ ကာယဿ စ ဟနနတော ဝိဃာတော၊ ဒုက္ခံ။ ပရိဒဟနတော ပရိဠာဟော၊ ကာမဒရထော။ န ဝေဒယတိ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ နိဿရန္တိ တတောတိ နိဿရဏံ။ ကေ နိဿရန္တိ? ကာမာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ကာမာနန္တိ ကတ္တရိ သာမိဝစနံ သုဋ္ဌု ယုဇ္ဇတိ။ ယဒဂ္ဂေန ကာမာ တတော ‘‘နိဿဋာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တဒဂ္ဂေန ဈာနမ္ပိ ကာမတော ‘‘နိဿဋ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာမေဟိ နိဿဋတ္တာ’’တိ။ ဧဝံ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ကာမနိဿရဏံ ဝတွာ ဣဒါနိ သမုစ္ဆေဒဝသေန အစ္စန္တတောဝ နိဿရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သေသပဒေသူတိ သေသကောဋ္ဌာသေသု။ အယံ ပန ဝိသေသောတိ ဝိသေသံ ဝဒန္တေန ‘‘တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ’’တိအာဒိကော အဝိသေသောတိ ဝတွာ ဒုတိယတတိယဝါရေသု သဗ္ဗသော အနာမဋ္ဌော၊ စတုတ္ထဝါရေ ပန အယမ္ပိ ဝိသေသောတိ ဒဿေတုံ ‘‘အစ္စန္တနိဿရဏေ စေတ္ထ အရဟတ္တဖလံ ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ယသ္မာ အရူပဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂံ အဓိဂန္တွာ အရဟတ္တေ ဌိတဿ စိတ္တံ သဗ္ဗသော ရူပေဟိ နိဿဋံ နာမ ဟောတိ။ တဿ ဟိ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဝီမံသနတ္ထံ ရူပါဘိမုခံ စိတ္တံ ပေသေန္တဿ ဣဒမက္ခာတန္တိ သမထယာနိကာနံ ဝသေန ဟေဋ္ဌာ စတ္တာရော ဝါရာ ကထိတာ၊ ဣဒံ ပန သုက္ခဝိပဿကဿ ဝသေနာတိ အာဟ ‘‘သုဒ္ဓသင်္ခါရေ’’တိအာဒိ။ ပုန သက္ကာယော နတ္ထီတိ ဥပ္ပန္နန္တိ ဣဒါနိ မေ သက္ကာယပ္ပဗန္ဓော နတ္ထီတိ ဝီမံသန္တဿ ဥပ္ပန္နံ။

ဝိမုတ္တာယတနပဉ္စကဝဏ္ဏနာ

၃၂၂။ ဝိမုတ္တိယာ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော ဝိမုစ္စနဿ အာယတနာနိ ကာရဏာနိ ဝိမုတ္တာယတနာနီတိ အာဟ ‘‘ဝိမုစ္စနကာရဏာနီ’’တိ။ ပါဠိအတ္ထံ ဇာနန္တဿာတိ ‘‘ဣဓ သီလံ အာဂတံ၊ ဣဓ သမာဓိ၊ ဣဓ ပညာ’’တိအာဒိနာ တံ တံ ပါဠိအတ္ထံ ယာထာဝတော ဇာနန္တဿ။ ပါဠိံ ဇာနန္တဿာတိ တဒတ္ထဇောတနံ ပါဠိံ ယာထာဝတော ဥပဓာရေန္တဿ။ တရုဏပီတီတိ သဉ္ဇာတမတ္တာ မုဒုကာ ပီတိ ဇာယတိ။ ကထံ ဇာယတိ? ယထာဒေသိတဓမ္မံ ဥပဓာရေန္တဿ တဒနုစ္ဆဝိကမေဝ အတ္တနော ကာယဝစီမနောသမာစာရံ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ သောမနဿပ္ပတ္တဿ ပမောဒလက္ခဏံ ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ။ တုဋ္ဌာကာရဘူတာ ဗလဝပီတီတိ ပုရိမုပ္ပန္နာယ ပီတိယာ ဝသေန လဒ္ဓါသေဝနတ္တာ အတိဝိယ တုဋ္ဌာကာရဘူတာ ကာယစိတ္တဒရထပဿမ္ဘနသမတ္ထာယ ပဿဒ္ဓိယာ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထာ ဗလပ္ပတ္တာ ပီတိ ဇာယတိ။ ယသ္မာ နာမကာယေ ပဿဒ္ဓေ ရူပကာယောပိ ပဿဒ္ဓါ ဧဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘နာမကာယော ပဋိပဿမ္ဘတိ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ သုခံ ပဋိလဘတီတိ ဝက္ခမာနဿ စိတ္တသမာဓာနဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထံ စေတသိကံ နိရာမိသံ သုခံ ပဋိလဘတိ ဝိန္ဒတိ။ ‘‘သမာဓိယတီ’’တိ ဧတ္ထ န ယော ကောစိ သမာဓိ အဓိပ္ပေတော၊ အထ ခေါ အနုတ္တရသမာဓီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အရဟတ္တ ဖလသမာဓိနာ သမာဓိယတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အယဉှီ’’တိအာဒိ တဿာ ဒေသနာယ တာဒိသဿ ပုဂ္ဂလဿ ယထာဝုတ္တသမာဓိပဋိလာဘဿ ကာရဏဘာဝဝိဘာဝနံ။ တဿ ဝိမုတ္တာယတနဘာဝေါ။ ဩသက္ကိတုန္တိ နယိတုံ။ သမာဓိယေဝ သမာဓိနိမိတ္တန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနပါဠိအာရုဠှော သမာဓိယေဝ ပရတော ဥပ္ပဇ္ဇနကဘာဝနာသမာဓိဿ ကာရဏဘာဝတော သမာဓိနိမိတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အာစရိယသန္တိကေ’’တိအာဒိ။

ဝိမုတ္တိ ဝုစ္စတိ အရဟတ္တံ သဗ္ဗသော ကိလေသေဟိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တီတိ ကတွာ။ ပရိပါစေန္တီတိ သာဓေန္တိ နိပ္ဖာဒေန္တိ။ အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏေ နိဿယပစ္စယဘူတေ ဥပ္ပန္နသညာ၊ တေန ဉာဏေန သဟဂတာတိ အတ္ထော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၁။၃၇၊ ၃၀၆) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဉ္စကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဆက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၂၃။ အတ္တာနံ အဓိ အဇ္ဈတ္တာ၊ အဓိ-သဒ္ဒေါ သမာသဝိသယေ အဓိကာရတ္ထံ၊ ပဝတ္တိအတ္ထဉ္စ ဂဟေတွာ ပဝတ္တတီတိ အတ္တာနံ အဓိကိစ္စ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တာ အဇ္ဈတ္တာ၊ အဇ္ဈတ္တေသု ဘဝါနိ အဇ္ဈတ္တိကာနီတိ နိယကဇ္ဈတ္တေသုပိ အဗ္ဘန္တရာနိ စက္ခာဒီနိ ဝုစ္စန္တိ၊ တာနိ ပန ယေန အဇ္ဈတ္တဘာဝေန ‘‘အဇ္ဈတ္တိကာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တမတ္ထံ ပါကဋံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အဇ္ဈတ္တိကာနီ’’တိ အာဟ။ သဒ္ဒတ္ထတော ပန အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တာနိယေဝ အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တိကာနိ ယထာ ‘‘ဝေနယိကော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ အ။ နိ။ ၈။၁၁၊ ပါရာ။ ၈) ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတော အဇ္ဈတ္တတောတိ တတော အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တတော၊ ယာနိ အဇ္ဈတ္တိကာနိ ဝုတ္တာနိ။ အဇ္ဈတ္တိကာနဉှိ ပဋိယောဂီနိ ဗာဟိရာနိ အဇ္ဈတ္တဓမ္မာနံ ဝိယ ဗဟိဒ္ဓါဓမ္မာ။ ‘‘အဇ္ဈတ္တိကာနီ’’တိ ဟိ သပရသန္တာနိကာနိ စက္ခာဒီနိ ဝုစ္စန္တိ၊ တထာ ရူပါဒီနိ ‘‘ဗာဟိရာနီ’’တိ။ အဇ္ဈတ္တာနိ ပန သသန္တာနိကာ ဧဝ စက္ခုရူပါဒယော၊ တတော အညေဝ ဗဟိဒ္ဓါတိ။ ‘‘ဝိညာဏသမူဟာ’’တိ ဧတ္ထ ယဒိပိ တေသံ ဝိညာဏာနံ သမောဓာနံ နတ္ထိ ဘိန္နကာလိကတ္တာ၊ စိတ္တေန ပန ဧကဇ္ဈံ အဘိသံယူဟနဝသေန သမူဟတာ ဝုတ္တာ ယထာ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိ။ စက္ခုပသာဒနိဿိတန္တိ စက္ခုပသာဒံ နိဿာယ ပစ္စယံ လဘိတွာ ဥပ္ပန္နံ ကုသလာကုသလဝိပါကဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏတာသာမညေန ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ စက္ခုသန္နိဿိတော သမ္ဖဿော၊ န စက္ခုဒွါရိကော။ ဣမေ ဒသ သမ္ဖဿေတိ ဣမေ ပသာဒဝတ္ထုကေ ဒသ ဝိပါကသမ္ဖဿေ ဌပေတွာ။ ဧတေနေဝ နယေနာတိ ဧတေန ဖဿေ ဝုတ္တေနေဝ နယေန။ တဏှာဆက္ကေ တဏှံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာပိ တဏှာ ဓမ္မတဏှာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပ္ပဋိဿယောတိ အပ္ပဋိဿဝေါ၊ ဝ-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော။ ဂရုနာ ကိသ္မိဉ္စိ ဝုတ္တေ ဂါရဝဝသေန ပဋိဿဝနံ ပဋိဿဝေါ၊ ပဋိဿဝဘူတံ၊ တံသဘာဂဉ္စ ယံ ကိဉ္စိ ဂါရဝံ၊ နတ္ထိ ဧတသ္မိံ ပဋိဿဝေါတိ အပ္ပဋိဿဝေါ၊ ဂါရဝရဟိတော။ တေနာဟ ‘‘အနီစဝုတ္တီ’’တိ။ ယထာ စေတိယံ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ သတ္ထု ကတသဒိသံ၊ ဧဝံ စေတိယဿ ပုရတော ကတံ သတ္ထု ပုရတော ကတသဒိသံ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတေ ပနာ’’တိအာဒိ။ သက္ကစ္စံ န ဂစ္ဆတီတိ အာဒရံ ဂါရဝံ ဥပ္ပာဒေတွာ န ဥပသင်္ကမတိ။ ယထာ သိက္ခာယ ဧကဒေသေ ကောပိတေ၊ အဂါရဝေ စ ကတေ သဗ္ဗာ သိက္ခာ ကုပ္ပတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ စ အဂါရဝံ ကတံ နာမ ဟောတိ သမုဒါယတော သံဝရသမာဒါနံ အဝယဝတော ဘေဒေါတိ။ ဧဝံ ဧကဘိက္ခုသ္မိံပိ…ပေ… အဂါရဝေါ ကတောဝ ဟောတိ။ အနာဒရိယမတ္တေနပိ သိက္ခာယ အပရိပူရိယေဝါတိ အာဟ ‘‘အပူရယမာနောဝ သိက္ခာယ အဂါရဝေါ နာမာ’’တိ။ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ သမ္မာပဋိပတ္တိ။ ဒုဝိဓန္တိ ဓမ္မာမိသဝသေန ဒုဝိဓံ။

သောမနဿူပဝိစာရာတိ သောမနဿသဟဂတာ ဝိစာရာ အဓိပ္ပေတာ၊ ဥပသဒ္ဒေါ စ နိပါတမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သောမနဿသမ္ပယုတ္တာ ဝိစာရာ’’တိ။ တထာ ဟိဿ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၈) ‘‘စာရော ဝိစာရော…ပေ… ဥပဝိစာရော’’တိ နိဒ္ဒေသော ပဝတ္တော။ သောမနဿကာရဏဘူတန္တိ သဘာဝတော၊ သင်္ကပ္ပတောပိ သောမနဿဿ ဥပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယဘူတံ။ ကာမံ ပရိတ္တဘူမကာ ဝိတက္ကဝိစာရာ အညမညမဝိယောဂိနော၊ ကိရိယာဘေဒတော ပန ပဌမာဘိနိပါတတာယ ဝိတက္ကဿ ဗျာပါရော သာတိသယော။ တတော ပရံ ဝိစာရဿာတိ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဝိတက္ကေတွာ’’တိ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာဝသေန ဝတွာ ‘‘ဝိစာရေန ပရိစ္ဆိန္ဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ လဒ္ဓပုဗ္ဗာသေဝနဿ ဝိစာရဿ ဗျာပါရော ပညာ ဝိယ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဝိစာရော ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဋိပက္ခော’’တိ ပေဋကေ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒိဋ္ဌိသာမညဂတော’’တိ ဧတ္ထ ယာယ ဒိဋ္ဌိယာ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိသာမညံ ဂတော ဝုတ္တော၊ သာ ပဌမမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ ကောသမ္ဗကသုတ္တေ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ကောသမ္ဗကသုတ္တေ ပဌမမဂ္ဂေါ ကထိတော’’တိ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ။ စတူသုပိ မဂ္ဂေသု သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ ကထိတာ’’တိ။

ဝိဝါဒမူလဆက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၂၅။ ကောဓနောတိ ကုဇ္ဈနသီလော။ ယသ္မာ သော အပ္ပဟီနကောဓတာယ ဝိဂတကောဓနော နာမ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကောဓေန သမန္နာဂတော’’တိ အာဟ။ ဥပနာဟော ဧတဿ အတ္ထိ၊ ဥပနယှနသီလောတိ ဝါ ဥပနာဟီ။ ဝိဝါဒေါ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ယေဘုယျေန ပဌမံ ဒွိန္နံ ဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ ဝိဝါဒေါ’’တိ။ သော ပန ယထာ ဗဟူနံ အနတ္ထာဝဟော ဟောတိ၊ တံ နိဒဿနမုခေန ဒဿေန္တော ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အဗ္ဘန္တရပရိသာယာတိ ပရိသဗ္ဘန္တရေ။

ပရဂုဏမက္ခနာယ ပဝတ္တောပိ အတ္တနော ကာရကံ ဂူထေန ပဟရန္တံ ဂူထော ဝိယ ပဌမတရံ မက္ခေတီတိ မက္ခော၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ မက္ခီ။ ပလာသတီတိ ပလာသော၊ ပရဿ ဂုဏေ ဍံသိတွာ ဝိယ အပနေတီတိ အတ္ထော၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ ပလာသီ။ ပလာသီ ပုဂ္ဂလော ဟိ ဒုတိယဿ ဓုရံ န ဒေတိ၊ သမံ ပသာရေတွာ တိဋ္ဌတိ။ တေနာဟ ‘‘ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏေန ပလာသေန သမန္နာဂတော’’တိ။ ‘‘ဣဿုကီ’’တိအာဒီနံ ပဒါနမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယျောဝ။ ကမ္မပထပ္ပတ္တာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဝသေနေတ္ထ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘နတ္ထိကဝါဒီ အဟေတုကဝါဒီ အကိရိယဝါဒီ’’တိ။

နိဿရဏိယဆက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၂၆။ ဟာပေတွာတိ ကုသလစိတ္တံ ပရိဟာပေတွာ ပဝတ္တိတုမေဝ အပ္ပဒါနဝသေန။ အဘူတံ ဗျာကရဏံ ဗျာကရောတိ ‘‘မေတ္တာ ဟိ ခေါ မေ စေတောဝိမုတ္တိ ဘာဝိတာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၆။၁၃) အတ္တနိ အဝိဇ္ဇမာနံ ဂုဏဗျာဟာရံ ဗျာဟရတိ။ စေတောဝိမုတ္တိ-သဒ္ဒံ အပေက္ခိတွာ ‘‘နိဿဋာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုန ဗျာပါဒေါ နတ္ထီတိ ဣဒါနိ မမ ဗျာပါဒေါ နာမ နတ္ထိ သဗ္ဗသော နတ္ထီတိ ဉတွာ။

‘‘အနိမိတ္တာ’’တိ ဝတွာ ယေသံ နိမိတ္တာနံ အဘာဝေန အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိယာ အနိမိတ္တတာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ရာဂဿ နိမိတ္တံ၊ ရာဂေါ ဧဝ ဝါ နိမိတ္တန္တိ ရာဂနိမိတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒေါသနိမိတ္တာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ရူပဝေဒနာဒိသင်္ခါရနိမိတ္တံ ရူပနိမိတ္တာဒိ။ တေသညေဝ နိစ္စာဒိဝသေန ဥပဋ္ဌာနံ နိစ္စနိမိတ္တာဒိ။ တယိဒံ နိမိတ္တံ ယသ္မာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အရဟတ္တဖလေ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သာ ဟိ…ပေ… အနိမိတ္တာတိ ဝုတ္တာ’’တိ။ နိမိတ္တံ အနုသရတီတိ တံ နိမိတ္တံ အနုဂစ္ဆတိ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတိ။

အသ္မိမာနောတိ ‘‘အသ္မီ’’တိ ပဝတ္တော အတ္တဝိသယော မာနော။ အယံ နာမ အဟံ အသ္မီတိ ရူပလက္ခဏော၊ ဝေဒနာဒီသု ဝါ အညတရလက္ခဏော အယံ နာမ အတ္တာ အဟံ အသ္မိ။ ‘‘အသ္မီ’’တိ မာနော သမုဂ္ဃာဋီယတိ ဧတေနာတိ အသ္မိမာနသမုဂ္ဃာတော၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ ပုန အသ္မိမာနော နတ္ထီတိ တဿ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနံ ကိတ္တေန္တော သမုဂ္ဃာတတ္တမေဝ ဝိဘာဝေတိ။

အနုတ္တရိယာဒိဆက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၂၇။ နတ္ထိ ဧတေသံ ဥတ္တရာနိ ဝိသိဋ္ဌာနီတိ အနုတ္တရာနိ၊ အနုတ္တရာနိ ဧဝ အနုတ္တရိယာနိ ယထာ အနန္တမေဝ အာနန္တရိယန္တိ အာဟ ‘‘အနုတ္တရိယာနီတိ အနုတ္တရာနီ’’တိ။ ဒဿနာနုတ္တရိယံ နာမ အနုတ္တရဖလဝိသေသာဝဟတ္တာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သတ္တဝိဓအရိယဓနလာဘောတိ သတ္တဝိဓသဒ္ဓါဒိလောကုတ္တရဓနလာဘော။ သိက္ခတ္တယပူရဏန္တိ အဓိသီလသိက္ခာဒီနံ တိဿန္နံ သိက္ခာနံ ပရိပူရဏံ။ တတ္ထ ပရိပူရဏံ နိပ္ပရိယာယတော အသေက္ခာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနတော ပဋ္ဌာယ ဟိ သတ္တ သေက္ခာ တိဿော သိက္ခာ ပူရေန္တိ နာမ၊ အရဟာ ပန ပရိပုဏ္ဏသိက္ခောတိ။ ဣတိ ဣမာနိ အနုတ္တရိယာနိ လောကိယလောကုတ္တရာနိ ကထိတာနိ။

အနုဿတိယော ဧဝ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာဒိဟိတသုခါနံ ကာရဏဘာဝတော ဌာနာနီတိ အနုဿတိဋ္ဌာနာနိ။ ဧဝံ အနုဿရတောတိ ယထာ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဝိသေသာဓိဂမဿ ဌာနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၅၇၊ ၂၅၅) ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရန္တဿ။ ဥပစာရကမ္မဋ္ဌာနန္တိ ပစ္စက္ခတော ဥပစာရဇ္ဈာနာဝဟံ ကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ပရမ္ပရာယ ပန ယာဝ အရဟတ္တာ လောကိယလောကုတ္တရဝိသေသာဝဟံ။

သတတဝိဟာရဆက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၂၈။ နိစ္စဝိဟာရာတိ သဗ္ဗဒါ ပဝတ္တနကဝိဟာရာ။ ဌပေတွာ ဟိ သမာပတ္တိဝေလံ၊ ဘဝင်္ဂဝေလဉ္စ ခီဏာသဝါ ဣမိနာဝ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဝိဟာရေန သဗ္ဗကာလံ ဝိဟရန္တိ။ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ နိဿယဝေါဟာရေန ဝုတ္တံ။ သသမ္ဘာရကထာ ဟေသာ ယထာ ‘‘ဓနုနာ ဝိဇ္ဈတီ’’တိ။ တသ္မာ နိဿယသီသေန နိဿိတဿ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘စက္ခုဝိညာဏေန ဒိသွာ’’တိ။ ဣဋ္ဌေ အရဇ္ဇန္တောတိ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ ရာဂံ အနုပ္ပာဒေန္တော မဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။ နေဝ သုမနော ဟောတိ ဂေဟသိတပေမဝသေနပိ။ န ဒုမ္မနော ပသာဒညထတ္တဝသေနပိ။ အသမပေက္ခနေတိ ဣဋ္ဌေပိ အနိဋ္ဌေပိ မဇ္ဈတ္တေပိ အာရမ္မဏေ န သမံ န သမ္မာ အယောနိသော ဂဟဏေ။ ယော အခီဏာသဝါနံ မောဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ အနုပ္ပာဒေန္တော မဂ္ဂေနေဝ တဿ သမုဂ္ဃာဋိတတ္တာ။ ဉာဏုပေက္ခာဝသေနေဝ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ မဇ္ဈတ္တော။ အယဉ္စဿ ပဋိပတ္တိဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ၊ ပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ ဝါတိ အာဟ ‘‘သတိယာ’’တိအာဒိ။ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာတိ ဆသု ဒွါရေသု ပဝတ္တာ သတိသမ္ပဇညဿ ဝသေန ဆာဝယဝါ ဥပေက္ခာ။ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ တေဟိ ဝိနာ သမ္ပဇာနတာယ အသမ္ဘဝတော။ မဟာစိတ္တာနီတိ အဋ္ဌပိ မဟာကိရိယစိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ။ သတတဝိဟာရာတိ ဉာဏုပ္ပတ္တိပစ္စယရဟိတကာလေပိ ပဝတ္တိဘေဒနတော။ ဒသ စိတ္တာနီတိ အဋ္ဌ မဟာကိရိယစိတ္တာနိ ဟသိတုပ္ပာဒဝေါဋ္ဌဗ္ဗနစိတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ ဒသ စိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ။ အရဇ္ဇနာဒုဿနဝသေန ပဝတ္တိ တေသမ္ပိ သာဓာရဏာတိ။‘‘ဥပေက္ခကော ဝိဟရတီ’’တိ ဝစနတော ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဝသေန အာဂတာနံ ဣမေသံ သတတဝိဟာရာနံ ‘‘သောမနဿံ ကထံ လဗ္ဘတီ’’တိ စောဒေတွာ ‘‘အာသေဝနတော လဗ္ဘတီ’’တိ သယမေဝ ပရိဟရတီတိ။ ကိဉ္စာပိ ခီဏာသဝေါ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေပိ အာရမ္မဏေ မဇ္ဈတ္တေ ဝိယ ဗဟုလံ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ အတ္တနော ပရိသုဒ္ဓပကတိဘာဝါဝိဇဟနတော၊ ကဒါစိ ပန တထာ စေတောဘိသင်္ခါရာဘာဝေ ယံ တံ သဘာဝတော ဣဋ္ဌံ အာရမ္မဏံ၊ တတ္ထ ယာထာဝသဘာဝဂ္ဂဟဏဝသေနပိ အရဟတော စိတ္တံ သောမနဿသဟဂတံ ဟုတွာ ပဝတ္တတေဝ၊ တဉ္စ ခေါ ပုဗ္ဗာသေဝနဝသေန။ တေနာဟ ‘‘အာသေဝနတော လဗ္ဘတီ’’တိ။

အဘိဇာတိဆက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၂၉။ ‘‘အဘိဇာတိယော’’တိ ဧတ္ထ အဘိ-သဒ္ဒေါ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ၊ န အတ္ထဝိသေသဇောတကောတိ အာဟ ‘‘ဇာတိယော’’တိ။ အဘိဇာယတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဇာယတီတိ စ အန္တောဂဓဟေတုအတ္ထပဒံ၊ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ ဇာတိယာ၊ တံနိဗ္ဗတ္တကကမ္မာနဉ္စ ကဏှသုက္ကပရိယာယတာယ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝသေန ကိလေသာနံ နိဗ္ဗာပနတော နိဗ္ဗာနံ သစေ ကဏှံ ဘဝေယျ ယထာ တံ ဒသဝိဓံ ဒုဿီလျကမ္မံ။ သစေ သုက္ကံ ဘဝေယျ ယထာ တံ ဒါနသီလာဒိကုသလကမ္မံ။ ဒွိန္နမ္ပိ ကဏှသုက္ကဝိပါကာနံ။ အရဟတ္တံ အဓိပ္ပေတံ ‘‘အဘိဇာယတီ’’တိ ဝစနတော။ တံ ကိလေသနိဗ္ဗာနန္တေ ဇာတတ္တာ နိဗ္ဗာနံ ယထာ ရာဂါဒီနံ ခယန္တေ ဇာတတ္တာ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယောတိ။

နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဆက္ကဝဏ္ဏနာ

နိဗ္ဗေဓော ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂဉာဏေန နိဗ္ဗိဇ္ဈိတဗ္ဗဋ္ဌေန၊ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ နိရောဓာနုပဿနာဉာဏေတိ နိရောဓာနုပဿနာဉာဏေ နိဿယပစ္စယဘူတေ ဥပ္ပန္နာ သညာ၊ တေန သဟဂတာတိ အတ္ထော။

ဆက္ကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သတ္တကဝဏ္ဏနာ

၃၃၀။ သမ္ပတ္တိပဋိလာဘဋ္ဌေနာတိ သီလသမ္ပတ္တိအာဒီနံ သမ္မာသမ္ဗောဓိပရိယောသာနာနံ သမ္ပတ္တီနံ ပဋိလာဘာပနဋ္ဌေန၊ သမ္ပတ္တီနံ ဝါ ပဋိလာဘော သမ္ပတ္တိပဋိလာဘော၊ တဿ ကာရဏံ သမ္ပတ္တိပဋိလာဘဋ္ဌော၊ တေန သမ္ပတ္တိပဋိလာဘဋ္ဌေန။ တေနေဝါဟ ‘‘သမ္ပတ္တီနံ ပဋိလာဘကာရဏတော’’တိ။ သဒ္ဓါဝ ဥဘယဟိတတ္ထိကေဟိ ဓနာယိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဓနံ သဒ္ဓါဓနံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ဓနေသု။ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ သဗ္ဗေသံ ပဋိလာဘကာရဏဘာဝတော၊ တေသဉ္စ သံကိလေသဝိသောဓနေန မဟာဇုတိကမဟာဝိပ္ဖာရဘာဝါပါဒနတော။ တေနာဟ ‘‘ပညာယ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပညာယ ဌတွာတိ ကမ္မဿကတာပညာယ ပတိဋ္ဌာယ သုစရိတာဒီနိ ပူရေတွာ သဂ္ဂူပဂါ ဟောန္တိ။ တတ္ထ စေဝ ပါရမိတာ ပညာယ စ ဌတွာ သာဝကပါရမိဉာဏာဒီနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ။

သမာဓိံ ပရိက္ခရောန္တိ အဘိသင်္ခရောန္တီတိ သမာဓိပရိက္ခာရာ၊ သမာဓိဿ သမ္ဘာရဘူတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော။ ဣဓ ပန သဟကာရီကာရဏဘူတာ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘သမာဓိပရိဝါရာ’’တိ။

အသတံ အသာဓူနံ ဓမ္မာ တေသံ အသာဓုဘာဝသာဓနတော။ အသန္တာတိ အသုန္ဒရာ ဂါရယှာ။ တေနာဟ ‘‘လာမကာ’’တိ။ ‘‘ဝိပဿကဿေဝ ကထိတာ’’တိ ဝတွာ တဿ ဝိပဿနာနိဗ္ဗတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘‘တေသုပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတုန္နမ္ပိ ဟိ သစ္စာနံ ဝိသေသေန ဒဿနတော မဂ္ဂပညာ သာတိသယံ ‘‘ဝိပဿနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တံသမင်္ဂီ စ အရိယော ဝိပဿနကောတိ။

သပ္ပုရိသာနံ ဓမ္မာတိ သပ္ပုရိသာနံယေဝ ဓမ္မာ၊ န အသပ္ပုရိသာနံ။ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိယာ ဧဝ ဟိ ဓမ္မညုအာဒိဘာဝေါ၊ န ပါဠိဓမ္မပဌနာဒိမတ္တေန။ ဘာသိတဿာတိ သုတ္တဂေယျာဒိဘာသိတဿ စေဝ တဒညဿ စ အတ္တတ္ထပရတ္ထဗောဓကဿ ပဒဿ။ အတ္ထကုသလတာဝသေန အတ္ထံ ဇာနာတီတိ အတ္ထညူ။ အတ္တာနံ ဇာနာတီတိ ယာထာဝတော အတ္တနော ပမာဏဇာနနဝသေန အတ္တာနံ ဇာနာတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂမတ္တညုတာဟိ ဧဝ ပရိယေသနဝိဿဇ္ဇနမတ္တညုတာပိ ဗောဓိတာ ဟောန္တီတိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂေသု’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ တာ အနဝဇ္ဇာ ဟောန္တီတိ။ ယောဂဿ အဓိဂမာယာတိ ဘာဝနာယ အနုယုဉ္ဇနဿ။ အတိသမ္ဗာဓန္တိ အတိခုဒ္ဒကံ အတိက္ခပညဿ တာဝတာ ကာလေန တီရေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ အဋ္ဌဝိဓံ ပရိသန္တိ ခတ္တိယပရိသာဒိကံ အဋ္ဌဝိဓံ ပရိသံ။ ဘိက္ခုပရိသာဒိကံ စတုဗ္ဗိဓံ ခတ္တိယပရိသာဒိကံ မနုဿပရိသံယေဝ ပုန စတုဗ္ဗိဓံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌဝိဓံ ဝဒန္တိ အပရေ။ ‘‘ဣမံ မေ သေဝန္တဿ အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ တသ္မာ သေဝိတဗ္ဗော၊ ဝိပရိယာယတော တဒညော အသေဝိတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗံ ပုဂ္ဂလံ ဇာနာတီတိ ပုဂ္ဂလညူ။ ဧဝံ တေသံ ပုဂ္ဂလာနမ္ပိ ဗောဓနံ ဥက္ကဋ္ဌံ၊ နိဟီနံ ဝါ ဇာနာတိ နာမ။

၃၃၁။ ‘‘နိဒ္ဒသဝတ္ထူနီ’’တိ။ ‘‘အာဒိ-သဒ္ဒလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသော’’တိ အာဟ ‘‘နိဒ္ဒသာဒိဝတ္ထူနီ’’တိ။ နတ္ထိ ဒါနိ ဣမဿ ဒသာတိ နိဒ္ဒသော။ ပဉှောတိ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတော အတ္ထော။ ပုန ဒသဝဿော န ဟောတီတိ တေသံ မတိမတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘သော ကိရာ’’တိ ကိရသဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ။ ‘‘နိဒ္ဒသော’’တိ စေတံ ဒေသနာမတ္တံ၊ တဿ နိဗ္ဗီသာဒိဘာဝဿ ဝိယ နိန္နဝါဒိဘာဝဿ စ ဣစ္ဆိတတ္တာတိ ဒဿေတုံ ‘‘န ကေဝလဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂါမေ ဝိစရန္တောတိ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ ဝိစရန္တော။

န ဣဒံ တိတ္ထိယာနံ အဓိဝစနံ တေသု တန္နိမိတ္တဿ အဘာဝါ။ သာသနေပိ သေက္ခဿာပိ န ဣဒံ အဓိဝစနံ၊ ကိမင်္ဂံ ပန ပုထုဇ္ဇနဿ။ ယဿ ပနေတံ အဓိဝစနံ၊ ယေန စ ကာရဏေန၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ခီဏာသဝဿေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပဋိသန္ဓိကဘာဝေါ ဟိဿ ပစ္စက္ခတော ကာရဏံ။ ပရမ္ပရာယ ဣတရာနိ၊ ယာနိ ပါဠိယံ အာဂတာနိ။

သိက္ခာယ သမ္မဒေဝ အာဒါနံ သိက္ခာသမာဒါနံ၊ တံ ပနဿာ ပါရိပူရိယာ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘သိက္ခတ္တယပူရဏေ’’တိ။ သိက္ခာယ ဝါ သမ္မဒေဝ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ရက္ခဏံ သိက္ခာသမာဒါနံ၊ တဉ္စ အတ္ထတော ပူရဏေ ပရိစ္ဆိန္နံ အရက္ခဏေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝတော၊ ရက္ခဏေ စ ပရိပူရဏတော။ ဗဟလစ္ဆန္ဒောတိ ဒဠှစ္ဆန္ဒော။ အာယတိန္တိ အနန္တရာနာဂတဒိဝသာဒိကာလော အဓိပ္ပေတော၊ န အနာဂတဘဝေါတိ အာဟ ‘‘အနာဂတေ ပုနဒိဝသာဒီသုပီ’’တိ။ သိက္ခံ ပရိပူရေန္တဿ တတ္ထ နိဝိဋ္ဌအတ္ထိတာ အဝိဂတပေမတာ၊ တေဘူမကဓမ္မာနံ အနိစ္စာဒိဝသေန သမ္မဒေဝ နိဇ္ဈာနံ ဓမ္မနိသာမနာတိ အာဟ ‘‘ဝိပဿနာယေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ တဏှာဝိနယနေတိ ဝိရာဂါနုပဿနာဒိဝိပဿနာဉာဏာနုဘာဝသိဒ္ဓေ တဏှာဝိက္ခမ္ဘနေ။ ဧကီဘာဝေတိ ဂဏသင်္ဂဏိကာကိလေသသင်္ဂဏိကာဝိဂမသိဒ္ဓေ ဝိဝေကဘာဝေ။ ဝီရိယာရမ္ဘေတိ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဿ ပဂ္ဂဏှနေ၊ တံ ပန သဗ္ဗသော ဝီရိယဿ ပရိဗြူဟနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကာယိကစေတသိကဿ ဝီရိယဿ ပူရဏေ’’တိ။ သတိယဉ္စေဝ နေပက္ကဘာဝေ စာတိ သတောကာရိတာယ စေဝ သမ္ပဇာနကာရိတာယ စ။ သတိသမ္ပဇညဗလေနေဝ ဝီရိယာရမ္ဘော ဣဇ္ဈတိ။ ဒိဋ္ဌိပဋိဝေဓေတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပဋိဝိဇ္ဈနေ။ တေနာဟ ‘‘မဂ္ဂဒဿနေ’’တိ။ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓေ ဟိ ဣဇ္ဈမာနေ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ သိဒ္ဓါ ဧဝ ဟောတိ။

အသုဘာနုပဿနာဉာဏေတိ ဒသဝိဓဿ၊ ဧကာဒသဝိဓဿာပိ ဝါ အသုဘဿ အနုပဿနာဝသေန ပဝတ္တဉာဏေ။ ဣဒဉှိ ဒုက္ခာနုပဿနာယ ပရိစယဉာဏံ။ အာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏေတိ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စဒုက္ခဝိပရိဏာမတာသံသူစိတဿ အာဒီနဝဿ အနုပဿနာဝသေန ပဝတ္တဉာဏေ။ အပ္ပဟီနဋ္ဌေနာတိ မဂ္ဂေန အသမုစ္ဆိန္နဘာဝေန။ အနုသေန္တီတိ သန္တာနေ အနု အနု သယန္တိ။ ကာရဏလာဘေ ဟိ သတိ ဥပ္ပန္နာရဟာ ကိလေသာ သန္တာနေ အနု အနု သယိတာ ဝိယ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေ တဒဝတ္ထာ ‘‘အနုသယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ထာမဂတောတိ ထာမပ္ပတ္တော။ ထာမဂမနဉ္စ အညေဟိ အသာဓာရဏော ကာမရာဂါဒီနမေဝ အာဝေဏိကော သဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဘိဓမ္မေ ‘‘ထာမဂတာနုသယံ ပဇဟတီ’’တိ။ ကာမရာဂေါ ဧဝ အနုသယော ကာမရာဂါနုသယော။ ယေ ပန ‘‘ကာမရာဂဿ အနုသယော ကာမရာဂါနုသယော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ။ န ဟိ ကာမရာဂဝိနိမုတ္တော ကာမရာဂါနုသယော နာမ ကောစိ အတ္ထိ။ ယဒိ ‘‘တဿ ဗီဇ’’န္တိ ဝဒေယျုံ၊ တမ္ပိ တဗ္ဗိနိမုတ္တံ ပရမတ္ထတော န ဥပလဗ္ဘတေဝါတိ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။

အဓိကရဏသမထသတ္တကဝဏ္ဏနာ

အဓိကရီယန္တိ ဧတ္ထာတိ အဓိကရဏာနိ။ ကေ အဓိကရီယန္တိ? သမထာ။ ကထံ အဓိကရီယန္တီတိ? သမနဝသေန၊ တသ္မာ တေ တေသံ သမနဝသေန ပဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘အဓိကရဏာနိ သမေန္တီ’’တိအာဒိ။ ဥပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပန္နာနန္တိ ဥဋ္ဌိတာနံ ဥဋ္ဌိတာနံ။ သမထတ္ထန္တိ သမနတ္ထံ။

‘‘အဋ္ဌာရသဟိ ဝတ္ထူဟီ’’တိ လက္ခဏဝစနမေတံ ယထာ ‘‘ယဒိ မေ ဗျာဓီ ဒါဟေယျုံ ဒါတဗ္ဗမိဒမောသဓ’’န္တိ၊ တသ္မာ တေသု အညတရညတရေန ဝိဝဒန္တာ ‘‘အဋ္ဌာရသဟိ ဝတ္ထူဟိ ဝိဝဒန္တီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဥပဝဒနာတိ အက္ကောသော။ စောဒနာတိ အနုယောဂေါ။

အဓိကရဏဿ သမ္မုခါဝ ဝိနယနတော သမ္မုခါဝိနယော။ သန္နိပတိတပရိသာယ ဓမ္မဝါဒီနံ ယေဘုယျတာယ ယေဘုယျသိကကမ္မဿ ကရဏံ ယေဘုယျသိကာ။ အယန္တိ အယံ ယထာဝုတ္တာ စတုဗ္ဗိဓာ သမ္မုခတာ သမ္မုခါဝိနယော နာမ။

သင်္ဃသာမဂ္ဂိဝသေန သမ္မုခီဘာဝေါ၊ န ယထာ တထာ ကာရကပုဂ္ဂလာနံ သမ္မုခါတာ။ ဘူတတာတိ တစ္ဆတာ။ သစ္စပရိယာယော ဟိ ဣဓ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဓမ္မဝါဒီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၉၊ ၁၉၄) ဝိယ။ ဝိနေတိ ဧတေနာတိ ဝိနယော၊ တဿ တဿ အဓိကရဏဿ ဝူပသမနာယ ဘဂဝတာ ဝုတ္တဝိဓိ၊ တဿ ဝိနယဿ သမ္မုခတာ ဝိနယသမ္မုခတာ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ တံ…ပေ… သမ္မုခတာ’’တိ။ ယေနာတိ ယေန ပုဂ္ဂလေန။ ဝိဝါဒဝတ္ထုသင်္ခါတေ အတ္ထေ ပစ္စတ္ထိကာ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာ။ သင်္ဃသမ္မုခတာ ပရိဟာယတိ သမ္မတပုဂ္ဂလေဟေဝ ဝူပသမနတော။

နန္တိ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ။ ‘‘န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ။ ဂုဠှကာဒီသု အလဇ္ဇုဿန္နာယ ပရိသာယ ဂုဠှကော သလာကဂ္ဂါဟော ကာတဗ္ဗော လဇ္ဇုဿန္နာယ ဝိဝဋကော၊ ဗာလုဿန္နာယ သကဏ္ဏဇပ္ပကော။ ယဿာ ကိရိယာယ ဓမ္မဝါဒိနော ဗဟုတရာ၊ သာ ယေဘုယျသိကာတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မဝါဒီနံ ယေဘုယျတာယာ’’တိအာဒိ။

‘‘စတူဟိ သမထေဟိ သမ္မတီ’’တိ ဣဒံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပန ဒွီဟိ ဒွီဟိ ဧဝ ဝူပသမနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆိတန္တိ သစေ အာပတ္တိ နတ္ထိ၊ ဥဘော ခမာပေတွာ၊ အထ အတ္ထိ၊ အာပတ္တိံ ဒဿေတွာ ရောပနဝသေန ဝိနိစ္ဆိတံ။ ပဋိကမ္မံ ပန အာပတ္တာဓိကရဏသမထေ ပရတော အာဂမိဿတိ။

န သမဏသာရုပ္ပံ အဿာမဏကံ၊ သမဏေဟိ အကတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မိံ။ အဇ္ဈာစာရေ ဝီတိက္ကမေ သတိ။

ပဋိစရတောတိ ပဋိစ္ဆာဒေန္တဿ။ ပါပုဿန္နတာယ ပါပိယော၊ ပုဂ္ဂလော၊ တဿ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ တဿ ပါပိယသိကံ။ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ ဝူပသမော နတ္ထိ ပဋိညာယ တထာရူပါယ၊ ခန္တိယာ ဝါ ဝိနာ အဝူပသမနတော။

ဧတ္ထာတိ အာပတ္တိဒေသနာယ။ ပဋိညာတေ အာပန္နဘာဝါဒိကေ ကရဏံ ကိရိယာ ‘‘အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ၊ ပရိဝါသဒါနာဒိဝသေန စ ပဝတ္တံ ဝစီကမ္မံ ပဋိညာတကရဏံ။

ယထာနုရူပန္တိ ‘‘ဒွီဟိ သမထေဟိ စတူဟိ တီဟိ ဧကေနာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန ယထာနုရူပံ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ၊ ဣမသ္မိံ ဝါ သမထဝိစာရေ။ ဝိနိစ္ဆယနယောတိ ဝိနိစ္ဆယေ နယမတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဝိတ္ထာရော ပနာ’’တိအာဒိ။ သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝိနယဋ္ဌကထာယ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၄-၁၈၇) ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

သတ္တကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ ဒုတိယဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ။

အဋ္ဌကဝဏ္ဏနာ

၃၃၃။ အယာထာဝါတိ န ယာထာဝါ။ အနိယျာနိကတာယ မိစ္ဆာသဘာဝါ။ ဝိပရီတဝုတ္တိကတာယ ယာထာဝါ။ နိယျာနိကတာယ သမ္မာသဘာဝါ အဝိပရီတဝုတ္တိကာ။

၃၃၄။ ကုစ္ဆိတံ သီဒတီတိ ကုသီတော ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ။ ယဿ ဓမ္မဿ ဝသေန ပုဂ္ဂလော ‘‘ကုသီတော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သော ကုသီတဘာဝေါ ဣဓ ကုသီတ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော။ ဝိနာပိ ဟိ ဘာဝဇောတနံ သဒ္ဒံ ဘာဝတ္ထော ဝိညာယတိ ယထာ ‘‘ပဋဿ သုက္က’’န္တိ၊ တသ္မာ ကုသီတဘာဝဝတ္ထူနီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ကောသဇ္ဇကာရဏာနီတိ အတ္ထော’’တိ။ ကမ္မံ နာမ သမဏသာရုပ္ပံ ဤဒိသန္တိ အာဟ ‘‘စီဝရဝိစာရဏာဒီ’’တိ။ ဝီရိယန္တိ ပဓာနဝီရိယံ၊ တံ ပန စင်္ကမနဝသေန ကရဏေ ‘‘ကာယိက’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတီတိ အာဟ ‘‘ဒုဝိဓမ္ပီ’’တိ။ ပတ္တိယာတိ ပါပုဏနတ္ထံ။ ဩသီဒနန္တိ ဘာဝနာနုယောဂေ သင်္ကောစော။ မာသေဟိ အာစိတံ နိစိတံ ဝိယာတိ မာသာစိတံ၊ တံ မညေ။ ယသ္မာ မာသာ တိန္တာဝိသေသေန ဂရုကာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ယထာ တိန္တမာသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝုဋ္ဌိတော ဟောတိ ဂိလာနဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၃၅။ တေသန္တိ အာရမ္ဘဝတ္ထူနံ။ ဣမိနာဝ နယေနာတိ ဣမိနာ ကုသီတဝတ္ထူသု ဝုတ္တေနေဝ နယေန။ ‘‘ဒုဝိဓမ္ပိ ဝီရိယံ အာရဘတီ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘ဣဒံ ပဌမန္တိ ဣဒံ ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမီတိ ဧဝံ ဘာဝနာယ အဗ္ဘုဿဟနံ ပဌမံ အာရမ္ဘဝတ္ထူ’’တိအာဒိနာ စ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ တထာ ပဌမံ ပဝတ္တံ အဗ္ဘုဿဟနဉှိ ဥပရိ ဝီရိယာရမ္ဘဿ ကာရဏံ ဟောတိ။ အနုရူပပစ္စဝေက္ခဏာသဟိတာနိ ဟိ အဗ္ဘုဿဟနာနိ၊ တမ္မူလကာနိ ဝါ ပစ္စဝေက္ခဏာနိ အဋ္ဌ အာရမ္ဘဝတ္ထူနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၃၃၆။ အာသဇ္ဇာတိ ယဿ ဒေတိ၊ တဿ အာမောဒနဟေတု တေန သမာဂမနိမိတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္ထ အာသာဒနံ ဒါနကာရဏံ နာမာ’’တိ။ ဘယာတိ ဘယဟေတု။ နနု ဘယံ နာမ လဒ္ဓုကာမတာ ရာဂါဒယော ဝိယ စေတနာယ အဝိသုဒ္ဓိကရံ၊ တံ ကသ္မာ ဣဓ ဂဟိတန္တိ? န ဣဒံ တာဒိသံ စောရဘယာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဒါသိ မေတိ ယံ ပုဗ္ဗေ ကတံ ဥပကာရံ စိန္တေတွာ ဒီယတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒဿတိ မေတိ ပစ္စုပကာရာသီသာယ ယံ ဒီယတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သာဟု ဒါနန္တိ ‘‘ဒါနံ နာမေတံ ပဏ္ဍိတပညတ္တ’’န္တိ သာဓုသမာစာရေ ဌတွာ ဒေတိ။ အလင်္ကာရတ္ထန္တိ ဥပသောဘနတ္ထံ။ ပရိဝါရတ္ထန္တိ ပရိက္ခာရတ္ထံ။ ဒါနဉှိ ဒတွာ တံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပါမောဇ္ဇပီတိသောမနဿာဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ လောဘဒေါသဣဿာမစ္ဆေရာဒယော ဝိဒူရီ ဘဝန္တိ။ ဣဒါနိ ဒါနံ အနုကူလဓမ္မပရိဗြူဟနေန၊ ပစ္စနီကဓမ္မဝိဒူရီဘာဝကရဏေန စ ဘာဝနာစိတ္တဿ ဥပသောဘနာယ စ ပရိက္ခာရာယ စ ဟောတီတိ ‘‘အလင်္ကာရတ္ထံ၊ ပရိဝါရတ္ထဉ္စ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဒါနဉှိ စိတ္တံ မုဒုကံ ကရောတီ’’တိအာဒိ။ မုဒုစိတ္တော ဟောတိ လဒ္ဓါ ဒါယကေ ‘‘ဣမိနာ မယှံ သင်္ဂဟော ကတော’’တိ၊ ဒါတာပိ လဒ္ဓရိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥဘိန္နမ္ပိ စိတ္တံ မုဒုကံ ကရောတီ’’တိ။

အဒန္တဒမနန္တိ အဒန္တာ အနဿဝါပိဿ ဒါနေန ဒန္တာ အဿဝါ ဟောန္တိ ဝသေ ဝတ္တန္တိ။ အဒါနံ ဒန္တဒူသကန္တိ အဒါနံ ပန ပုဗ္ဗေ ဒန္တာနံ အဿဝါနမ္ပိ ဝိဃာတုပ္ပာဒနေန စိတ္တံ ဒူသေတိ။ ဥန္နမန္တိ ဒါယကာ၊ ပိယံဝဒါ စ ပရေသံ ဂရုစိတ္တီကာရဋ္ဌာနတာယ။ နမန္တိ ပဋိဂ္ဂါဟကာ ဒါနေန၊ ပိယဝါစာယ လဒ္ဓသင်္ဂဟာ သင်္ဂါဟကာနံ။

စိတ္တာလင်္ကာရဒါနမေဝ ဥတ္တမံ အနုပက္ကိလိဋ္ဌတာယ၊ သုပရိသုဒ္ဓတာယ၊ ဂုဏဝိသေသပစ္စယတာယ စ။

၃၃၇။ ဒါနပစ္စယာတိ ဒါနကာရဏာ၊ ဒါနမယပုညဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာတိ အတ္ထော။ ဥပပတ္တိယောတိ မနုဿေသု၊ ဒေဝေသု စ နိဗ္ဗတ္တိယော။ ဌပေတီတိ ဧကဝါရမေဝ အနုပ္ပဇ္ဇိတွာ ယထာ ဥပရူပရိ တေနေဝါကာရေန ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ဌပေတိ။ တဒေဝ စသ အဓိဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘တဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ။ ဝဍ္ဎေတီတိ ဗြူဟေတိ၊ န ဟာပေတိ။ ဝိမုတ္တန္တိ အဓိမုတ္တံ၊ နိန္နံ ပေါဏံ ပဗ္ဘာရန္တိ အတ္ထော။ ဝိမုတ္တန္တိ ဝါ ဝိသိဋ္ဌံ။ နိပ္ပရိယာယတော ဥတ္တရိ နာမ ပဏီတံ မဇ္ဈေပိ ဟီနမဇ္ဈိမဝိဘာဂဿ လဗ္ဘနတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥတ္တရိ အဘာဝိတန္တိ တတော ဥပရိ မဂ္ဂဖလတ္ထာယ အဘာဝိတ’’န္တိ။ သံဝတ္တတိ တထာ ပဏိဟိတံ ဒါနမယစိတ္တံ။ ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘တဉ္စ ခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ တတြူပပတ္တိယာ ဝိဗန္ဓကာရဒုဿီလျာဘာဝဒဿနပရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န ဒါနမယဿ ပုညဿ ကေဝလဿ တံသံဝတ္တနတာဒဿနပရန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သမုစ္ဆိန္နရာဂဿာတိ သမုစ္ဆိန္နကာမရာဂဿ။ တဿ ဟိ သိယာ ဗြဟ္မလောကေ ဥပပတ္တိ၊ န သမုစ္ဆိန္နဘဝရာဂဿ။ ဝီတရာဂဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ကာမေသု ဝီတရာဂတာ အဓိပ္ပေတာ၊ ယာယ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိ သိယာ။ တေနာဟ ‘‘ဒါနမတ္တေနေဝါ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ ဒါနံ တတ္ထ ကိံ အတ္ထိယန္တိ အာဟ ‘‘ဒါနံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဒါနေန မုဒုစိတ္တောတိ ဗဒ္ဓါဃာတေ ဝေရီပုဂ္ဂလေပိ အတ္တနော ဒါနသမ္ပဋိစ္ဆနေန မုဒုဘူတစိတ္တော။

ပရိသီဒတိ ပရိတော ဣတော စိတော စ သမာဂစ္ဆတီတိ ပရိသာ၊ သမူဟော။

လောကဿ ဓမ္မာတိ သတ္တလောကဿ အဝဿမ္ဘာဝီ ဓမ္မာ။ တေနာဟ ‘‘ဧတေဟိ မုတ္တော နာမ နတ္ထီ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ တေ လောကဓမ္မာ အပရာပရံ ကဒါစိ လောကံ အနုပတန္တိ၊ ကဒါစိ တေ လောကော၊ တသ္မာ တဉ္စေတ္ထ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အဋ္ဌိမေ’’တိ သုတ္တပဒံ (အ။ နိ။ ၈။၆) အာဟရိ။ ဃာသစ္ဆာဒနာဒီနံ လဒ္ဓိ လာဘော၊ တာနိ ဧဝ ဝါ လဒ္ဓဗ္ဗတော လာဘော။ တဒဘာဝေါ အလာဘော။ လာဘဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ တဗ္ဗိသယော အနုရောဓော ဂဟိတော၊ အလာဘဂ္ဂဟဏေန ဝိရောဓော။ ယသ္မာ လောဟိတေ သတိ တဒုပဃာတဝသေန ပုဗ္ဗော ဝိယ အနုရောဓေ သတိ ဝိရောဓော လဒ္ဓါဝသရော ဧဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘လာဘေ အာဂတေ အလာဘော အာဂတော ဧဝါ’’တိ။ ဧသ နယော ယသာဒီသုပိ။

အဋ္ဌကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နဝကဝဏ္ဏနာ

၃၄၀။ ဝသတိ တတ္ထ ဖလံ တန္နိမိတ္တကတာယ ပဝတ္တတီတိ ဝတ္ထု၊ ကာရဏန္တိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အာဃာတဝတ္ထူနီတိ အာဃာတကာရဏာနီ’’တိ။ ကောပေါ နာမာယံ ယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န တတ္ထ ဧကဝါရမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အထ ခေါ ပုနပိ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဗန္ဓတီ’’တိ။ အထ ဝါ ယော ပစ္စယဝိသေသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အာဃာတော သဝိသယေ ဗဒ္ဓါ ဝိယ န ဝိဂစ္ဆတိ၊ ပုနပိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျေဝ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အာဃာတံ ဗန္ဓတီ’’တိ။ တံ ပနဿ ပစ္စယဝသေန နိဗ္ဗတ္တနံ ဥပ္ပာဒနမေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကရောတိ ဥပ္ပာဒေတီ’’တိ။

တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ ဧတ္ထ တန္တိ ကိရိယာပရာမသနံ၊ ပဒဇ္ဈာဟာရေန စ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တံ အနတ္ထစရဏံ မာ အဟောသီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကေန ကာရဏေန လဒ္ဓဗ္ဗံ နိရတ္ထကဘာဝတော။ ကမ္မဿကာ ဟိ သတ္တာ၊ တေ ကဿ ရုစိယာ ဒုက္ခိတာ၊ သုခိတာ ဝါ ဘဝန္တိ၊ တသ္မာ ကေဝလံ တသ္မိံ မယှံ ကုဇ္ဈနမတ္တံ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ တံ ကောပကရဏမေတ္ထ ပုဂ္ဂလေ ကုတော လဗ္ဘာ ပရမတ္ထတော ကုဇ္ဈိတဗ္ဗဿ၊ ကုဇ္ဈနကဿ စ အဘာဝတော။ သင်္ခါရမတ္တဉှေတံ၊ ယဒိဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ။ ယံ ‘‘သတ္တော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တေ သင်္ခါရာ ဣတ္တရကာလာ ခဏိကာ၊ ကဿ ကော ကုဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ လာဘာ နာမ ကေ သိယုံ အညတြ အနုပ္ပတ္တိတော။

၃၄၁။ သတ္တာ အာဝသန္တိ ဧတေသူတိ သတ္တာဝါသာ။ နာနတ္တကာယာ နာနတ္တသညီ အာဒိဘေဒါ သတ္တနိကာယာ။ ယသ္မာ တေ တေ သတ္တနိကာယာ တပ္ပရိယာပန္နာနံ သတ္တာနံ တာယ ဧဝ တပ္ပရိယာပန္နတာယ အာဓာရော ဝိယ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟန္တိ သမုဒါယာဓာရတာယ အဝယဝဿ ယထာ ‘‘ရုက္ခေ သာခါ’’တိ၊ တသ္မာ ‘‘သတ္တာနံ အာဝါသာ၊ ဝသနဋ္ဌာနာနီတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓါဝါသာပိ သတ္တာဝါသောဝ ‘‘န သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာဝါသော သုလဘရူပေါ၊ ယော မယာ အနာဝုတ္ထပုဗ္ဗော ဣမိနာ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ အညတြ သုဒ္ဓါဝါသေဟိ ဒေဝေဟီ’’တိ ဝစနတော။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဣဓ န ဂဟိတာတိ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘အသဗ္ဗကာလိကတ္တာ’’တိအာဒိ။ ဝေဟပ္ဖလော ပန စတုတ္ထံယေဝ သတ္တာဝါသံ ဘဇတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၄၂။ ဩပသမိကောတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ဥပသမာဝဟော၊ တံ ပန ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ကိလေသေသု ဥပသန္တေသု ဥပသမတိ၊ န အညထာ၊ တသ္မာ ‘‘ကိလေသူပသမကရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တက္ကရံ သမ္ဗောဓံ ဂမေတီတိ သမ္ဗောဓဂါမီ။

ယသ္မိံ ဒေဝနိကာယေ ဓမ္မဒေသနာ န ဝိယုဇ္ဇတိ သဝနဿေဝ အဘာဝတော၊ သော ပါဠိယံ ‘‘ဒီဃာယုကော ဒေဝနိကာယော’’တိ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘အသညဘဝံ ဝါ အရူပဘဝံ ဝါ’’တိ။

၃၄၃။ အနုပုဗ္ဗတော ဝိဟရိတဗ္ဗာတိ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရာ။ အနုပဋိပါဋိယာတိ အနုက္ကမေန။ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဟာရာတိ သမာပဇ္ဇိတွာ သမင်္ဂိနော ဟုတွာ ဝိဟရိတဗ္ဗဝိဟာရာ။

၃၄၄။ အနုပုဗ္ဗနိရောဓာတိ အနုပုဗ္ဗေန အနုက္ကမေန ပဝတ္တေတဗ္ဗနိရောဓာ။ တေနာဟ ‘‘အနုပဋိပါဋိယာ နိရောဓာ’’တိ။

နဝကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒသကဝဏ္ဏနာ

၃၄၅။ ယေဟိ သီလာဒီဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဓမ္မသရဏတာယ ဓမ္မေနေဝ နာထတိ ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ နာထောတိ ဝုစ္စတိ၊ တေ တဿ နာထဘာဝကရာ ဓမ္မာ ‘‘နာထကရဏာ’’တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘သနာထာ…ပေ… ပတိဋ္ဌာကရာ ဓမ္မာ’’တိ။ တတ္ထ အတ္တနော ပတိဋ္ဌာကရာတိ ယဿ နာထဘာဝကရာ၊ တဿ အတ္တနော ပတိဋ္ဌာဝိဓာယိနော။ အပ္ပတိဋ္ဌော အနာထော၊ သပ္ပတိဋ္ဌော သနာထောတိ ပတိဋ္ဌတ္ထော နာထတ္ထော။

ကလျာဏဂုဏယောဂတော ကလျာဏာတိ ဒဿေန္တော ‘‘သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နာ’’တိ အာဟ။ မိဇ္ဇနလက္ခဏာ မိတ္တာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မိတ္တော၊ သော ဝုတ္တနယေန ကလျာဏော အဿ အတ္ထီတိ တဿ အတ္ထိတာမတ္တံ ကလျာဏမိတ္တပဒေန ဝုတ္တံ။ အဿ တေန သဗ္ဗကာလံ အဝိဇဟိတဝါသောတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ကလျာဏသဟာယော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘တေဝဿာ’’တိအာဒိ။ တေဝဿာတိ တေ ဧဝ ကလျာဏမိတ္တာ အဿ ဘိက္ခုနော။ သဟ အယနတောတိ သဟ ဝတ္တနတော။ အသမောဓာနေ စိတ္တေန၊ သမောဓာနေ ပန စိတ္တေန စေဝ ကာယေန စ သမ္ပဝင်္ကော။

သုခံ ဝစော ဧတသ္မိံ အနုကူလဂါဟိမှိ အာဒရဂါရဝဝတိ ပုဂ္ဂလေတိ သုဝစော။ တေနာဟ ‘‘သုခေန ဝတ္တဗ္ဗော’’တိအာဒိ။ ခမောတိ ခန္တာ၊ တမေဝဿ ခမဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဂါဠှေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝါမတောတိ မိစ္ဆာ၊ အယောနိသော ဝါ ဂဏှာတိ။ ပဋိပ္ဖရတီတိ ပဋာဏိကဘာဝေန တိဋ္ဌတိ။ ပဒက္ခိဏံ ဂဏှာတီတိ သမ္မာ ယောနိသော ဝါ ဂဏှာတိ။

ဥစ္စာဝစာနီတိ ဝိပုလခုဒ္ဒကာနိ။ တတြုပဂမနီယာတိ တတြ တတြ မဟန္တေ၊ ခုဒ္ဒကေ စ ကမ္မေ သာဓနဝသေန ဥပါယေန ဥပဂစ္ဆန္တိယာ၊ တဿ တဿ ကမ္မဿ နိပ္ဖာဒနေန သမတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ တတြုပါယာယာတိ ဝါ တတြ တတြ ကမ္မေ သာဓေတဗ္ဗေ ဥပါယဘူတာယ။

ဓမ္မေ အဿ ကာမောတိ ဓမ္မကာမောတိ ဗျဓိကရဏာနံပိ ဗာဟိရတ္ထော သမာသော ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ကာမေတဗ္ဗတော ဝါ ပိယာယိတဗ္ဗတော ကာမော၊ ဓမ္မော၊ ဓမ္မော ကာမော အဿာတိ ဓမ္မကာမော။ ဓမ္မောတိ ပရိယတ္တိဓမ္မော အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပိယာယတီတိ အတ္ထော’’တိ။ သမုဒါဟရဏံ ကထနံ သမုဒါဟာရော၊ ပိယော သမုဒါဟာရော ဧတဿာတိ ပိယသမုဒါဟာရော။ သယဉ္စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေန ‘‘သက္ကစ္စ’’န္တိ ပဒံ အနုကဍ္ဎတိ၊ တေန သယဉ္စ သက္ကစ္စံ ဒေသေတုကာမော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ အဘိဓမ္မော သတ္တပ္ပကရဏာနိ အဓိကော အဘိဝိသိဋ္ဌော စ ပရိယတ္တိဓမ္မောတိ ကတွာ။ ဝိနယော ဥဘတောဝိဘင်္ဂါ ဝိနယနတော ကာယဝါစာနံ။ အဘိဝိနယော ခန္ဓကပရိဝါရာ ဝိသေသတော အာဘိသမာစာရိကဓမ္မကိတ္တနတော။ အာဘိသမာစာရိကဓမ္မပါရိပူရိဝသေနေဝ ဟိ အာဒိဗြဟ္မစရိယကဓမ္မပါရိပူရီ။ ဓမ္မော ဧဝ ပိဋကဒွယဿာပိ ပရိယတ္တိဓမ္မဘာဝတော။ မဂ္ဂဖလာနိ အဘိဓမ္မော နိဗ္ဗာနဓမ္မဿ အဘိမုခေါတိ ကတွာ။ ကိလေသဝူပသမကာရဏံ ပုဗ္ဗဘာဂိယာ တိဿော သိက္ခာ သင်္ခေပတော ဝိဝဋ္ဋနိဿိတော သမထော ဝိပဿနာ စ။ ဗဟုလပါမောဇ္ဇောတိ ဗလဝပါမောဇ္ဇော။

ကာရဏတ္ထေတိ နိမိတ္တတ္ထေ။ ကုသလဓမ္မနိမိတ္တံ ဟိဿ ဝီရိယာရမ္ဘော။ တေနာဟ ‘‘တေသံ အဓိဂမတ္ထာယာ’’တိ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဝါ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေ ဘုမ္မံ ယထာ ‘‘စေတသော အဝူပသမေ အယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။

၃၄၆။ သကလဋ္ဌေနာတိ နိဿေသဋ္ဌေန၊ အနဝသေသဖရဏဝသေန စေတ္ထ သကလဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အသုဘနိမိတ္တာဒီသု ဝိယ ဧကဒေသေ အဋ္ဌတွာ အနဝသေသတော ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ တဒါရမ္မဏာနံ ဓမ္မာနန္တိ တံ ကသိဏံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တနကဓမ္မာနံ။ ခေတ္တဋ္ဌေနာတိ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝေန။ ယထာ ခေတ္တံ သဿာနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎိဋ္ဌာနဉ္စ၊ ဧဝမေတံ ဈာနံ တံသမ္ပယုတ္တာနံ ဓမ္မာနန္တိ၊ ယောဂိနော ဝါ သုခဝိသေသာနံ ကာရဏဘာဝေန။ ‘‘ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ’’ တိ ဣဒံ ဥဒ္ဓံ အဓောတိ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဧဝ ဟိ သဗ္ဗတ္ထ ကသိဏံ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ။ တေန တေန ဝါ ကာရဏေနာတိ တေန တေန ဥပရိအာဒီသု ကသိဏဝဍ္ဎနကာရဏေန။ ယထာ ကိန္တိ အာဟ ‘‘အာလောကမိဝ ရူပဒဿနကာမော’’တိ။ ယထာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဥဒ္ဓံ စေ ရူပံ ဒဋ္ဌုကာမော၊ ဥဒ္ဓံ အာလောကံ ပသာရေတိ၊ အဓော စေ အဓော၊ သမန္တတော စေ ရူပံ ဒဋ္ဌုကာမော သမန္တတော အာလောကံ ပသာရေတိ၊ ဧဝမယံ ကသိဏန္တိ အတ္ထော။

ဧကဿာတိ ပထဝီကသိဏာဒီသု ဧကေကဿ။ အညဘာဝါနုပဂမနတ္ထန္တိ အညကသိဏဘာဝါနုပဂမနဒီပနတ္ထံ၊ အညဿ ဝါ ကသိဏဘာဝါနုပဂမနဒီပနတ္ထံ၊ န ဟိ အညေန ပသာရိတကသိဏံ တတော အညေန ပသာရိတကသိဏဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမ္ပိ နေသံ အညကသိဏသမ္ဘေဒါဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န အညံ ပထဝီအာဒိ။ န ဟိ ဥဒကေ ဌိတဋ္ဌာနေ သသမ္ဘာရပထဝီ အတ္ထိ။ အညော ကသိဏသမ္ဘေဒေါတိ အာပေါကသိဏာဒိနာ သင်္ကရော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု သေသကသိဏေသု။ ဧကဒေသေ အဋ္ဌတွာ အနဝသေသဖရဏံ ပမာဏဿ အဂ္ဂဟဏတော အပ္ပမာဏံ။ တေနေဝ ဟိ နေသံ ကသိဏသမညာ။ တထာ စာဟ ‘‘တဉှီ’’တိအာဒိ။ စေတသာ ဖရန္တောတိ ဘာဝနာစိတ္တေန အာရမ္မဏံ ကရောန္တော။ ဘာဝနာစိတ္တဉှိ ကသိဏံ ပရိတ္တံ ဝါ ဝိပုလံ ဝါ သကလမေဝ မနသိ ကရောတိ၊ န ဧကဒေသံ။

ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသေ ပဝတ္တဝိညာဏံ ဖရဏအပ္ပမာဏဝသေန ‘‘ဝိညာဏကသိဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ တံ ‘‘ဝိညာဏဉ္စ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ကသိဏဝသေနာတိ ယထာဥဂ္ဃာဋိတကသိဏဝသေန။ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသေ ဥဒ္ဓံအဓောတိရိယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယတ္တကဉှိ ဌာနံ ကသိဏံ ပသာရိတံ၊ တတ္တကံ အာကာသဘာဝနာဝသေန အာကာသော ဟောတီတိ၊ ဧဝံ ယတ္တကံ ဌာနံ အာကာသံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌိတံ၊ တတ္တကံ သကလမေဝ ဖရိတွာ ဝိညာဏဿ ပဝတ္တနတော အာဂမနဝသေန ဝိညာဏကသိဏေပိ ဥဒ္ဓံအဓောတိရိယတာ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ကသိဏုဂ္ဃာဋိံ အာကာသဝသေန တတ္ထ ပဝတ္တဝိညာဏေ ဥဒ္ဓံအဓောတိရိယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။

အကုသလကမ္မပထဒသကဝဏ္ဏနာ

၃၄၇။ ပထဘူတတ္တာတိ တေသံ ပဝတ္တနုပါယတ္တာ မဂ္ဂဘူတတ္တာ။ မေထုနသမာစာရေသူတိ သဒါရသန္တောသပရဒါရဂမနဝသေန ဒုဝိဓေသု မေထုနသမာစာရေသု။ တေပိ ဟိ ကာမေတဗ္ဗတော ကာမာ နာမ။ မေထုနဝတ္ထူသူတိ မေထုနဿ ဝတ္ထူသု တေသု သတ္တေသု။ မိစ္ဆာစာရောတိ ဂါရယှာစာရော။ ဂါရယှတာ စဿ ဧကန္တနိဟီနတာယ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဧကန္တနိန္ဒိတော လာမကာစာရော’’တိ။ အသဒ္ဓမ္မာဓိပ္ပာယေနာတိ အသဒ္ဓမ္မသေဝနာဓိပ္ပာယေန။

သဂေါတ္တေဟိ ရက္ခိတာ ဂေါတ္တရက္ခိတာ။ သဟဓမ္မိကေဟိ ရက္ခိတာ ဓမ္မရက္ခိတာ။ သဿာမိကာ သာရက္ခာ။ ယဿာ ဂမနေ ရညာ ဒဏ္ဍော ဌပိတော၊ သာ သပရိဒဏ္ဍာ။ ဘရိယာဘာဝတ္ထံ ဓနေန ကီတာ ဓနက္ကီတာ။ ဆန္ဒေန ဝသန္တီ ဆန္ဒဝါသိနီ။ ဘောဂတ္ထံ ဝသန္တီ ဘောဂဝါသိနီ။ ပဋတ္ထံ ဝသန္တီ ပဋဝါသိနီ။ ဥဒကပတ္တံ အာမသိတွာ ဂဟိတာ ဩဒပတ္တကိနီ။ စုမ္ဗဋံ အပနေတွာ ဂဟိတာ ဩဘတစုမ္ဗဋာ။ ကရမရာနီတာ ဓဇာဟဋာ။ တင်္ခဏိကာ မုဟုတ္တိကာ။ အဘိဘဝိတွာ ဝီတိက္ကမေ မိစ္ဆာစာရော မဟာသာဝဇ္ဇော၊ န တထာ ဒွိန္နံ သမာနစ္ဆန္ဒတာယ။ ‘‘အဘိဘဝိတွာ ဝီတိက္ကမနေ သတိပိ မဂ္ဂေနမဂ္ဂပဋိပတ္တိအဓိဝါသနေ ပုရိမုပ္ပန္နသေဝနာဘိသန္ဓိပယောဂါဘာဝတော မိစ္ဆာစာရော န ဟောတိ အဘိဘုယျမာနဿာ’’တိ ဝဒန္တိ။ သေဝနစိတ္တေ သတိ ပယောဂါဘာဝေါ အပ္ပမာဏံ ယေဘုယျေန ဣတ္ထိယာ သေဝနပယောဂဿ အဘာဝတော။ တသ္မိံ အသတိ ပုရေတရံ သေဝနစိတ္တဿ ဥပဋ္ဌာပနေပိ တဿာ မိစ္ဆာစာရော န သိယာ၊ တထာ ပုရိသဿပိ သေဝနပယောဂါဘာဝေတိ။ တသ္မာ အတ္တနော ရုစိယာ ပဝတ္တိတဿ ဝသေန တယော ဗလက္ကာရေန ပဝတ္တိတဿ ဝသေန တယောတိ သဗ္ဗေပိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ‘‘စတ္တာရော သမ္ဘာရာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝိသေသဝါစိနော ဓာတုသဒ္ဒါတိ ‘‘အဘိဇ္ဈာယတီ’’တိ ပဒဿ ‘‘ပရဘဏ္ဍာဘိမုခီ’’တိအာဒိနာ အတ္ထော ဝုတ္တော။ တတ္ထ တန္နိန္နတာယာတိ တသ္မိံ ပရဘဏ္ဍေ လုဗ္ဘနဝသေန နိန္နတာယာတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဘိပုဗ္ဗော ဝါ ဈာ-သဒ္ဒေါ လုဗ္ဘနေ နိရုဠှော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝိသေသဝါစိနော ဧဝ ဓာတုသဒ္ဒါ။ အဒိန္နာဒါနဿ အပ္ပသာဝဇ္ဇမဟာသာဝဇ္ဇတာ ဗြဟ္မဇာလဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ စူဠသီလဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘အဒိန္နာဒါနံ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ မဟာသာဝဇ္ဇာ စာ’’တိ။ တသ္မာ ‘‘ယဿ ဘဏ္ဍံ အဘိဇ္ဈာယတိ၊ တဿ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇတာ၊ မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇတာ’’တိအာဒိနာ အပ္ပသာဝဇ္ဇမဟာသာဝဇ္ဇဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္တနော ပရိဏာမနံ စိတ္တေနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဟိတသုခံ ဗျာပါဒယတီတိ ယော နံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တဿ ယံ ပတိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တဿ တဿ သတိ သမဝါယေ ဟိတသုခံ ဝိနာသေတိ။ ဖရုသဝါစာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇမဟာသာဝဇ္ဇတာ ဗြဟ္မဇာလဝဏ္ဏနာယံ ဝိဘာဝိတာတိ အာဟ ‘‘ဖရုသဝါစာ ဝိယာ’’တိအာဒိ။ တသ္မာ ‘‘ယံ ပတိ စိတ္တံ ဗျာပါဒေတိ၊ တဿ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော’’တိအာဒိနာ တဒုဘယဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘အဟော ဝတာ’’တိ ဣမိနာ ပရဿ အစ္စန္တာယ ဝိနာသစိန္တနံ ဒီပေတိ။ ဧဝဉှိ ဿ ဒါရုဏပ္ပဝတ္တိယာ ကမ္မပထပ္ပဝတ္တိ။

ယထာဘုစ္စဂဟဏာဘာဝေနာတိ ယာထာဝဂဟဏဿ အဘာဝေန အနိစ္စာဒိသဘာဝဿ နိစ္စာဒိတော ဂဟဏေန။ မိစ္ဆာ ပဿတီတိ ဝိတထံ ပဿတိ။ ‘‘သမ္ဖပ္ပလာပေါ ဝိယာ’’တိ ဣမိနာ အာသေဝနဿ မန္ဒတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇတံ၊ မဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇတံ ဒဿေတိ။ ဂဟိတာကာရဝိပရီတတာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတာကာရဝိပရီတဘာဝေါ။ ဝတ္ထုနောတိ တဿ အယထာဘူတသဘာဝမာဟ။ တထာဘာဝေနာတိ ဂဟိတာကာရေနေဝ ဝိပရီတာကာရေနေဝ။ တဿ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ၊ တဿ ဝါ ဝတ္ထုနော ဥပဋ္ဌာနံ၊ ‘‘ဧဝမေတံ န ဣတော အညထာ’’တိ။

ဓမ္မတောတိ သဘာဝတော။ ကောဋ္ဌာသတောတိ ဖဿပဉ္စမကာဒီသု စိတ္တင်္ဂကောဋ္ဌာသေသု ယေ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ၊ တတောတိ အတ္ထော။

စေတနာဓမ္မာတိ စေတနာသဘာဝါ။

‘‘ပဋိပါဋိယာ သတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ နနု စေတနာ အဘိဓမ္မေ ကမ္မပထေသု န ဝုတ္တာတိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တန္နံ ကမ္မပထဘာဝေါ န ယုတ္တောတိ? န၊ အဝစနဿ အညဟေတုကတ္တာ။ န ဟိ တတ္ထ စေတနာယ အကမ္မပထပ္ပတ္တတ္တာ (ဓ။ သ။ မူလဋီ။ အကုသလကမ္မပထကထာဝဏ္ဏနာ) ကမ္မပထရာသိမှိ အဝစနံ၊ ကဒါစိ ပန ကမ္မပထော ဟောတိ၊ န သဗ္ဗဒါတိ ကမ္မပထဘာဝဿ အနိယတတ္တာ အဝစနံ။ ယဒါ ပန ကမ္မပထော ဟောတိ၊ တဒါ ကမ္မပထရာသိသင်္ဂဟော န နိဝါရိတော။

ဧတ္ထာဟ – ယဒိ စေတနာယ သဗ္ဗဒါ ကမ္မပထဘာဝါဘာဝတော အနိယတော ကမ္မပထဘာဝေါတိ ကမ္မပထရာသိမှိ အဝစနံ၊ နနု အဘိဇ္ဈာဒီနမ္ပိ ကမ္မပထဘာဝံ အပ္ပတ္တာနံ အတ္ထိတာယ အနိယတော ကမ္မပထဘာဝေါတိ တေသမ္ပိ ကမ္မပထရာသိမှိ အဝစနံ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ ကမ္မပထတာတံသဘာဂတာ ဟိ တေသံ တတ္ထ ဝုတ္တတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ စေတနာပိ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာတိ? သစ္စမေတံ၊ သာ ပန ပါဏာတိပါတာဒိကာဝါတိ ပါကဋော တဿာ ကမ္မပထဘာဝေါတိ န ဝုတ္တံ သိယာ။ စေတနာယ ဟိ ‘‘စေတနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ ဝဒါမိ (အ။ နိ။ ၆။၆၃၊ ကထာ။ ၅၃၉)၊ တိဝိဓာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယသဉ္စေတနာ အကုသလံ ကာယကမ္မ’’န္တိ (ကထာ။ ၅၃၉) ဝစနတော ကမ္မဘာဝေါ ပါကဋော၊ ကမ္မံယေဝ စ သုဂတိဒုဂ္ဂတီနံ၊ တဒုပ္ပဇ္ဇနသုခဒုက္ခာနဉ္စ ပထဘာဝေန ပဝတ္တံ ‘‘ကမ္မပထော’’တိ ဝုစ္စတီတိ ပါကဋော တဿာ ကမ္မပထဘာဝေါ။ အဘိဇ္ဈာဒီနံ ပန စေတနာသမီဟနဘာဝေန သုစရိတဒုစ္စရိတဘာဝေါ၊ စေတနာဇနိတဘာဝေန [စေတနာဇနိတတံဗန္ဓတိဘာဝေန (ဓ။ သ။ အနုဋီ။ အကုသလကမ္မပထာဝဏ္ဏနာ)] သုဂတိဒုဂ္ဂတိတဒုပ္ပဇ္ဇနသုခဒုက္ခာနံ ပထဘာဝေါ စာတိ န တထာ ပါကဋော ကမ္မပထဘာဝေါတိ တေ ဧဝ တေန သဘာဝေန ဒဿေတုံ အဘိဓမ္မေ စေတနာ ကမ္မပထဘာဝေ န ဝုတ္တာ၊ အတထာဇာတိယတ္တာ ဝါ စေတနာ တေဟိ သဒ္ဓိံ န ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မူလံ ပတွာတိ မူလဒေသနံ ပတွာ၊ မူလသဘာဝေသု ဓမ္မေသု ဒေသိယမာနေသူတိ အတ္ထော။

‘‘အဒိန္နာဒါနံ သတ္တာရမ္မဏ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ပဉ္စသိက္ခာပဒါ ပရိတ္တာရမ္မဏာ ဧဝါ’’တိ ဣမာယ ပဉှပုစ္ဆကပါဠိယာ (ဝိဘ။ ၇၁၅) ဝိရုဇ္ဈတိ။ ယဉှိ ပါဏာတိပါတာဒိဒုဿီလျဿ အာရမ္မဏံ၊ တဒေဝ တံဝေရမဏိယာ အာရမ္မဏံ။ ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထုတော ဧဝ ဟိ ဝိရတီတိ။ သတ္တာရမ္မဏန္တိ ဝါ သတ္တသင်္ခါတသင်္ခါရာရမ္မဏံ၊ တမေဝ ဥပါဒါယ ဝုတ္တန္တိ န ကောစိ ဝိရောဓော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ‘‘ယာနိ သိက္ခာပဒါနိ ဧတ္ထ ‘သတ္တာရမ္မဏာနီ’တိ ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ ယသ္မာ သတ္တောတိ သင်္ခံ ဂတေ သင်္ခါရေယေဝ အာရမ္မဏံ ကရောန္တီ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၁၄) ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ။ ဝိသဘာဂဝတ္ထုနော ‘‘ဣတ္ထီ ပုရိသော’’တိ ဂဟေတဗ္ဗတော ‘‘သတ္တာရမ္မဏော’’တိ ဧကေ။ ‘‘ဧကော ဒိဋ္ဌော၊ ဒွေ သုတာ’’တိအာဒိနာ သမ္ဖပ္ပလာပေန ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဝသေန။ တထာ အဘိဇ္ဈာတိ ဧတ္ထ တထာ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဝသေနာ’’ တိဒမ္ပိ ဥပသံဟရတိ၊ န သတ္တသင်္ခါရာရမ္မဏတမေဝ ဒဿနာဒိဝသေန အဘိဇ္ဈာယနတော။ ‘‘နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၇၁) ပဝတ္တမာနာပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ တေဘူမကဓမ္မဝိသယာ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယေနဿာ သင်္ခါရာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ ကထံ ပန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သဗ္ဗေ တေဘူမကဓမ္မာ အာရမ္မဏံ ဟောတီတိ? သာဓာရဏတော။ ‘‘နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၇၁၊ မ။ နိ။ ၂။၉၄) ပဝတ္တမာနာယ အတ္ထတော ရူပါရူပါဝစရဓမ္မာပိ ဂဟိတာ ဧဝ ဟောန္တီတိ။

သုခဗဟုလတာယ ရာဇာနော ဟသမာနာပိ ‘‘ဃာတေထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဟာသော ပန နေသံ အတ္တဝူပသမာဒိအညဝိသယောတိ အာဟ ‘‘သန္နိဋ္ဌာပက…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ မဇ္ဈတ္တဝေဒနော န ဟောတိ၊ သုခဝေဒနောဝ ဧတ္ထ သမ္ဘဝတီတိ။ မုသာဝါဒေါ လောဘသမုဋ္ဌာနော သုခဝေဒနော ဝါ သိယာ မဇ္ဈတ္တဝေဒနော ဝါ၊ ဒေါသသမုဋ္ဌာနော ဒုက္ခဝေဒနော ဝါတိ မုသာဝါဒေါ တိဝေဒနော။ ဣမိနာ နယေန သေသေသုပိ ယထာရဟံ ဝေဒနာဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒေါသမောဟဝသေန ဒွိမူလကောတိ သမ္ပယုတ္တမူလမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဿ ဟိ မူလဋ္ဌေန ဥပကာရကဘာဝေါ။ နိဒါနမူလေ ပန ဂယှမာနေ ‘‘လောဘမောဟဝသေနပီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ အာမိသကိဉ္ဇက္ခဟေတုပိ ပါဏံ ဟနန္တိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘လောဘော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယာ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၃။၃၄)။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ကုသလကမ္မပထဒသကဝဏ္ဏနာ

ပါဏာတိပါတာ …ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗာနိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကဝသေနေတ္ထ ကုသလကမ္မပထာနံ ဒေသိတတ္တာ။ ဝေရဟေတုတာယ ဝေရသညိတံ ပါဏာတိပါတာဒိပါပဓမ္မံ မဏတိ ‘‘မယိ ဣဓ ဌိတာယ ကထံ အာဂစ္ဆသီ’’တိ တဇ္ဇန္တီ ဝိယ နီဟရတီတိ ဝေရမဏီ၊ ဝိရမတိ ဧတာယာတိ ဝါ ‘‘ဝိရမဏီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ နိရုတ္တိနယေန ‘‘ဝေရမဏီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမာဒါနဝသေန ဥပ္ပန္နာ ဝိရတိ သမာဒါနဝိရတိ။ အသမာဒိန္နသီလဿ သမ္ပတ္တတော ယထာဥပဋ္ဌိတဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထုတော ဝိရတိ သမ္ပတ္တဝိရတိ။ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္ဒနဝသေန ပဝတ္တာ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဝိရတိ သမုစ္ဆေဒဝိရတိ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ပါဠိယံ ဝိရတိယေဝ အာဂတာ၊ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၇၀၃) ပန စေတနာပိ အာဟရိတွာ ဒဿိတာတိ တဒုဘယမ္ပိ ဂဏှန္တော ‘‘စေတနာပိ ဝတ္တန္တိ ဝိရတိယောပီ’’တိ အာဟ။ အနဘိဇ္ဈာ ဟိ မူလံ ပတွာတိ ကမ္မပထကောဋ္ဌာသေ ‘‘အနဘိဇ္ဈာ’’တိ ဝုတ္တဓမ္မော မူလတော အလောဘော ကုသလမူလံ ဟောတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။

ဒုဿီလျာရမ္မဏာ တဒါရမ္မဏဇီဝိတိန္ဒြိယာဒိအာရမ္မဏာ ကထံ ဒုဿီလျာနိ ပဇဟန္တီတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဇဟန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရမဏဝသေနေဝ ပဝတ္တနတော။ အထ တဒါရမ္မဏဘာဝေ၊ န သော တာနိ ပဇဟတိ။ န ဟိ တဒေဝ အာရဗ္ဘ တံ ပဇဟိတုံ သက္ကာ တတော အဝိနိဿဋဘာဝတော။

အနဘိဇ္ဈာ…ပေ… ဝိရမန္တဿာတိ အဘိဇ္ဈံ ပဇဟန္တဿာတိ အတ္ထော။ န ဟိ မနောဒုစ္စရိတတော ဝိရတိ အတ္ထိ အနဘိဇ္ဈာဒီဟေဝ တပ္ပဟာနသိဒ္ဓိတော။

အရိယဝါသဒသကဝဏ္ဏနာ

၃၄၈။ အရိယာနမေဝ ဝါသာတိ အရိယဝါသာ အနရိယာနံ တာဒိသာနံ အသမ္ဘဝတော။ အရိယာတိ စေတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ခီဏာသဝါ ဂဟိတာ၊ တေ စ ယသ္မာ တေဟိ သဗ္ဗကာလံ အဝိရဟိတဝါသာ ဧဝ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အရိယာ ဧဝ ဝသိံသု ဝသန္တိ ဝသိဿန္တီ’’တိ။ တတ္ထ ဝသိံသူတိ နိဿာယ ဝသိံသု။ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနတ္တာဒယော ဟိ အရိယာနံ အပဿယာ။ တေသု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟာနပစ္စေကသစ္စပနောဒနဧသနာသမဝယဝိဿဇ္ဇနာနိ ‘‘သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတိ၊ အဓိဝါသေတိ၊ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ ဝိနောဒေတီ’’တိ ဝုတ္တေသု အပဿေနေသု ဝိနောဒနဉ္စ မဂ္ဂကိစ္စာနေဝ၊ ဣတရေ မဂ္ဂေနေဝ သမိဇ္ဈန္တိ။

ဉာဏာဒယောတိ ဉာဏဉ္စေဝ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စ။ တေနာဟ ‘‘ဉာဏန္တိ ဝုတ္တေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

အာရက္ခကိစ္စံ သာဓေတိ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တတ္တာ။ ‘‘စရတော’’တိအာဒိနာ နိစ္စသမာဒါနံ ဒဿေတိ၊ တံ ဝိက္ခေပါဘာဝေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဗ္ဗဇ္ဇုပဂတာတိ ယံ ကိဉ္စိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတာ၊ န သမိတပါပါ။ ဘောဝါဒိနောတိ ဇာတိမတ္တဗြာဟ္မဏေ ဝဒတိ။ ပါဋေက္ကသစ္စာနီတိ တေဟိ တေဟိ ဒိဋ္ဌိဂတိကေဟိ ပါဋိယေက္ကံ ဂဟိတာနိ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၇၊ ၂၀၃၊ ၄၂၇၊ ၃။၂၇၊ ဥဒါ။ ၅၅၊ နေတ္တိ။ ၅၉) အဘိနိဝိဋ္ဌာနိ ဒိဋ္ဌိသစ္စာဒီနိ။ ဒိဋ္ဌိဂတာနိပိ ဟိ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၇၊ ၂၀၂၊ ၄၂၇၊ ၃။၂၇၊ ၂၉၊ နေတ္တိ။ ၅၉) ဂဟဏံ ဥပါဒါယ ‘‘သစ္စာနီ’’တိ ဝေါဟရီယန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒမေဝါ’’တိအာဒိ။ နီဟဋာနီတိ အတ္တနော သန္တာနတော နီဟရိတာနိ အပနီတာနိ။ ဂဟိတဂ္ဂဟဏဿာတိ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမတော ပုဗ္ဗေ ဂဟိတဿ ဒိဋ္ဌိဂါဟဿ။ ဝိဿဋ္ဌဘာဝဝေဝစနာနီတိ အရိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ပရိစ္စာဂဘာဝဿ အဓိဝစနာနိ။

နတ္ထိ ဧတာသံ ဝယော ဝေကလျန္တိ အဝယာတိ အာဟ ‘‘အနူနာ’’တိ၊ အနဝသေသာတိ အတ္ထော။ ဧသနာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တကာမေသနာဒယော။

မဂ္ဂဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိ ကထိတာ ရာဂါဒီနံ ပဟီနဘာဝဒီပနတော။

ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဖလံ ကထိတန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏမုခေန အရိယဖလံ ကထိတံ။ အဓိဂတေ ဟိ အဂ္ဂဖလေ သဗ္ဗသော ရာဂါဒီနံ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ ပဇာနာတိ၊ တဉ္စ ပဇာနနံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏန္တိ။

အသေက္ခဓမ္မဒသကဝဏ္ဏနာ

ဖလဉ္စ တေ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စာတိ ဖလသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ၊ အရိယဖလသဘာဝါ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာတိ အတ္ထော။ ဖလသမ္ပယုတ္တဓမ္မာတိ ဖလဓမ္မာ စေဝ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒွီသုပိ ဌာနေသု ပညာဝ ကထိတာ သမ္မာ ဒဿနဋ္ဌေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ သမ္မာ ဇာနနဋ္ဌေန သမ္မာဉာဏန္တိ စ။ အတ္ထိ ဟိ ဒဿနဇာနနာနံ သဝိသယေ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသော၊ သွာယံ ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတော ဧဝ။ ဖလသမာပတ္တိဓမ္မာတိ ဖလသမာပတ္တိယံ ဓမ္မာ၊ ဖလသမာပတ္တိသဟဂတဓမ္မာတိ အတ္ထော။ အရိယဖလသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ဟိ သဗ္ဗသော ပဋိပက္ခတော ဝိမုတ္တတံ ဥပါဒါယ ‘‘ဝိမုတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘန္တိ။ ကေနစိ ပန ယထာ အသေက္ခာ ဖလပညာ ဒဿနကိစ္စံ ဥပါဒါယ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဇာနနကိစ္စံ ဥပါဒါယ ‘‘သမ္မာဉာဏ’’န္တိပိ ဝုတ္တာ ဧဝ၊ ဧဝံ အရိယဖလသမာဓိ သမာဒါနဋ္ဌံ ဥပါဒါယ ‘‘သမ္မာသမာဓီ’’တိ ဝုတ္တော၊ ဝိမုစ္စနဋ္ဌံ ဥပါဒါယ ‘‘သမ္မာဝိမုတ္တီ’’ တိပိ ဝုတ္တော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိ’’န္တိ ဒုတိယဝိမုတ္တိဂ္ဂဟဏဉ္စ သမတ္ထိတံ ဟောတီတိ။

ဒသကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉှသမောဓာနဝဏ္ဏနာ

သမောဓာနေတဗ္ဗာတိ သမာဟရိတဗ္ဗာ။

၃၄၉။ ဩကပ္ပနာတိ ဗလဝသဒ္ဓါ။ အာယတိံ ဘိက္ခူနံ အဝိဝါဒဟေတုဘူတံ တတ္ထ တတ္ထ ဘဂဝတာ ဒေသိတာနံ အတ္ထာနံ သင်္ဂါယနံ သင်္ဂီတိ၊ တဿ စ ကာရဏံ အယံ သုတ္တဒေသနာ တထာ ပဝတ္တတ္တာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သင်္ဂီတိပရိယာယန္တိ သာမဂ္ဂိယာ ကာရဏ’’န္တိ။ သမနုညော သတ္ထာ အဟောသိ ‘‘ပဋိဘာတု တ၊ံ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မိံ ကထာ’’တိ ဥဿာဟေတွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ သုဏန္တော၊ သာ ပနေတ္ထ ဘဂဝတော သမနုညတာ ‘‘သာဓု၊ သာဓူ’’တိ အနုမောဒနေန ပါကဋာ ဇာတာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အနုမောဒနေန သမနုညော အဟောသီ’’တိ။ ဇိနဘာသိတော နာမ ဇာတော၊ န သာဝကဘာသိတော။ ယထာ ဟိ ရာဇယုတ္တေဟိ လိခိတပဏ္ဏံ ယာဝ ရာဇမုဒ္ဒိကာယ န လဉ္ဇိတံ ဟောတိ၊ န တာဝ ‘‘ရာဇပဏ္ဏ’’န္တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ လဉ္ဇိတမတ္တံ ပန ရာဇပဏ္ဏံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ‘‘သာဓု၊ သာဓု သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိ အနုမောဒနဝစနသံသူစိတာယ သမနုညာသင်္ခါတာယ ဇိနဝစနမုဒ္ဒါယ လဉ္ဇိတတ္တာ အယံ သုတ္တန္တော ဇိနဘာသိတော နာမ ဇာတော အာဟစ္စဝစနော။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော န ဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

သင်္ဂီတိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

၁၁။ ဒသုတ္တရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅၀။ အာဝုသော ဘိက္ခဝေတိ သာဝကာနံ အာလပနန္တိ သာဝကာနံ အာမန္တနဝသေန အာလပနသမုဒါစာရော၊ န ကေဝလံ ‘‘ဘိက္ခဝေ’’တိ၊ သော ပန ဗုဒ္ဓါနံ အာလပနံ။ တေနာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဟီ’’တိအာဒိ။ သတ္ထုသမုဒါစာရဝသေန အသမုဒါစာရော ဧဝေတ္ထ သတ္ထု ဥစ္စဋ္ဌာနေ ဌပနံ။ သမ္ပတိ အာဂတတ္တာ ကတ္ထစိ န နိဗဒ္ဓါ ဝါသော ဧတေသန္တိ အနိဗဒ္ဓဝါသာ၊ အန္တေဝါသိကာ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ သပ္ပာယသေနာသနံ ဂဝေသန္တာ ယံ ကိဉ္စိ ဒိသံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဒိသာဂမနီယာ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ဗုဒ္ဓကာလေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အသုဘကမ္မဋ္ဌာနန္တိ ဧကာဒသဝိဓံ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ။ တတ္ထာပိ ပုဂ္ဂလဝေမတ္တတံ ဉတွာ တဒနုရူပံ တဒနုရူပမေဝ ဒေတိ။ မောဟစရိတဿပိ ကာမံ အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ သပ္ပာယံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာယ ပန ဘာဇနဘူတံ ကာတုံ သမ္မောဟဝိဂမာယ ပဌမံ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဓမ္မဿဝနဓမ္မသာကစ္ဆာသု နိယောဇေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ‘‘မောဟစရိတဿ…ပေ… အာစိက္ခတီ’’တိ။ သဒ္ဓါစရိတဿ ဝိသေသတော ပုရိမာ ဆ အနုဿတိယော သပ္ပာယာ၊ တာသံ ပန အနုယုဉ္ဇနေ အယံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပသာဒနီယသုတ္တန္တေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဉာဏစရိတဿာတိ ဗုဒ္ဓိစရိတဿ၊ တဿ ပန မရဏဿတိ၊ ဥပသမာနုဿတိ၊ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနံ၊ အာဟာရေပဋိကူလသညာ ဝိသေသတော သပ္ပာယာ၊ တေသံ ပန ဥပကာရဓမ္မဒဿနတ္ထံ ‘‘အနိစ္စတာဒိ…ပေ… ကထေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထေဝါတိ သတ္ထု သန္တိကေ ဧဝ။ တေမာသိကံ ပဋိပဒန္တိ တီဟိ မာသေဟိ သန္နိဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ ပဋိပဒံ။

ဣမေ ဘိက္ခူတိ ဣမိဿာ ဓမ္မဒေသနာယ ဘာဇနဘူတာ ဘိက္ခူ။ ‘‘ဧဝံ အာဂန္တွာ ဂစ္ဆန္တေ ပန ဘိက္ခူ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဗုဒ္ဓကာလေ’’တိအာဒိနာ တဒုဒ္ဒေသိကဝသေန ဝုတ္တဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ’’တိ အနန္တရံ ဝုတ္တဘိက္ခူ။ တေနာဟ ‘‘ပေသေတီ’’တိ။ အပလောကေထာတိ အာပုစ္ဆထ။ ‘‘ပဏ္ဍိတာ’’တိအာဒိ သေဝနဘဇနေသု ကာရဏဝစနံ။ ‘‘သောတာပတ္တိဖလေ ဝိနေတီ’’တိအာဒိ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ အာယသ္မာ ဟိ ဓမ္မသေနာပတိ ဘိက္ခူ ယေဘုယျေန သောတာပတ္တိဖလံ ပါပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတိ ‘‘ဧဝမေတေ နိယတာ သမ္ဗောဓိပရာယဏာ’’တိ။ အာယသ္မာ ပန မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ‘‘သဗ္ဗာပိ ဘဝူပပတ္တိ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗာဝါ’’တိ ဘိက္ခူ ယေဘုယျေန ဥတ္တမတ္ထံယေဝ ပါပေတိ။

သာဝကေဟိ ဝိနေတုံ သက္ကုဏေယျာ သာဝကဝေနေယျာ နာမ န သာဝကေဟေဝ ဝိနေတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သာဝကဝေနေယျာ နာမာ’’တိအာဒိ။ ဒသဓာ မာတိကံ ဌပေတွာတိ ဧကကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဒသကာ ဒသဓာ ဒသဓာ မာတိကံ ဌပေတွာ ဝိဘတ္တောတိ ဒသုတ္တရော။ ဒသုတ္တရော ဂတောတိပိ ဒသုတ္တရောတိ ဧကကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဒသကာ ဒသဟိ ဥတ္တရော အဓိကော ဟုတွာ ဂတော ပဝတ္တောတိပိ ဒသုတ္တရော။ ဧကေကသ္မိံ ပဗ္ဗေတိ ဧကကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဒသကာ ဒသသု ပဗ္ဗေသု ဧကေကသ္မိံ ပဗ္ဗေ။ ဒသ ဒသ ပဉှာတိ ‘‘ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော အပ္ပမာဒေါ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိအာဒိနာ ဒသ ဒသ ပဉှာ။ ဝိသေသိတာတိ ဝိဿဇ္ဇိတာ။ ဒသုတ္တရံ ပဝက္ခာမီတိ ဒေသိယမာနံ ဒေသနံ နာမကိတ္တနမုခေန ပဋိဇာနာတိ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ။ ပဝက္ခာမီတိ ပကာရေဟိ ဝက္ခာမိ။ တထာ ဟေတ္ထ ပညာသာဓိကာနံ ပဉ္စန္နံ ပဉှသတာနံ ဝသေန ဒေသနာ ပဝတ္တာ။ ဓမ္မန္တိ ဣဓ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ပရိယတ္တိပရိယာယော ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၇၃) ဝိယ။ သုတ္တလက္ခဏော စာယံ ဓမ္မောတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မန္တိ သုတ္တ’’န္တိ။ သွာယံ ဓမ္မော ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနဿ နိဗ္ဗာနာဝဟော။ တတော ဧဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခသမုစ္ဆေဒါယ ဟောတိ၊ သ စာယမဿ အာနုဘာဝေါ သဗ္ဗေသံ ခန္ဓာနံ ပမောစနုပါယဘာဝတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိယာ’’တိအာဒိ။

ဥစ္စံ ကရောန္တောတိ ဥဒဂ္ဂံ ဥဠာရံ ပဏီတံ ကတွာ ဒဿေန္တော၊ ပဂ္ဂဏှန္တောတိ အတ္ထော။ ပေမံ ဇနေန္တောတိ ဘတ္တိံ ဥပ္ပာဒေန္တော။ ဣဒဉ္စ ဒေသနာယ ပဂ္ဂဏှနံ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ အာစိဏ္ဏံ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကာယနော’’တိအာဒိမာဟ။

ဧကဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၃၅၁။ (က) ကာရ-သဒ္ဒေါ ဥပ-သဒ္ဒေန ဝိနာပိ ဥပကာရတ္ထံ ဝဒတိ၊ ‘‘ဗဟုကာရာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာပိတရော ပုတ္တာန’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၂။၃၄) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ဗဟုကာရောတိ ဗဟူပကာရော’’တိ။

(ခ) ဝဍ္ဎနေ ဝုတ္တေ နာနန္တရိယတာယ ဥပ္ပာဒနံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ ‘‘ဘာဝေတဗ္ဗောတိ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တော။ ဥပ္ပာဒနပုဗ္ဗိကာ ဟိ ဝဍ္ဎနာတိ။ နနု စ ‘‘ဧကော ဓမ္မော ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ ဥပ္ပာဒနံ ပေတ္ထ ဝိသုံ ဂဟိတံ ဧဝါတိ? အညဝိသယတ္တာ တဿ နာယံ ဝိရောဓော။ တထာ ဟိ ‘‘ဧကော ဓမ္မော ပရိညေယျော’’တိ တီဟိပိ ပရိညာဟိ ပရိညေယျတံ ဝတွာပိ ‘‘ဧကော ဓမ္မော ပဟာတဗ္ဗော’’တိ ပဟာတဗ္ဗတာ ဝုတ္တာ။

(ဂ) တီဟိ ပရိညာဟီတိ ဉာတတီရဏပဟာနပရိညာဟိ။

(ဃ) ပဟာနာနုပဿနာယာတိ ပဇဟနဝသေန ပဝတ္တာယ အနုပဿနာယ။ မိဿကဝသေန စေတံ အနုပဿနာဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

(င) သီလသမ္ပဒါဒီနံ ပရိဟာနာဝဟော ပရိဟာနာယ သံဝတ္တနကော။

(စ) ဈာနာဒိဝိသေသံ ဂမေတီတိ ဝိသေသဂါမီ။

(ဆ) ဒုပ္ပစ္စက္ခကရောတိ အနုပစိတဉာဏသမ္ဘာရေဟိ ပစ္စက္ခံ ကာတုံ အသက္ကုဏေယျော။

(ဈ) အဘိဇာနိတဗ္ဗောတိ အဘိမုခံ ဉာဏေန ဇာနိတဗ္ဗော။

သဗ္ဗတ္ထ မာတိကာသူတိ ဒုကာဒိဝသေန ဝုတ္တာသု သဗ္ဗာသု မာတိကာသု။ ဧတ္ထ စ အာယသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိ တေ ဘိက္ခူ ဘာဝနာယ နိယောဇေတွာ ဥတ္တမတ္ထေ ပတိဋ္ဌာပေတုကာမော ပဌမံ တာဝ ဘာဝနာယ ဥပကာရဓမ္မံ ဥဒ္ဒေသဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘ဧကော ဓမ္မော ဗဟုကာရော’’တိ ဝတွာ တေန ဥပကာရကေန ဥပကတ္တဗ္ဗံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကော ဓမ္မော ဘာဝေတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ အယဉ္စ ဘာဝနာ ဝိပဿနာဝသေန ဣစ္ဆိတာတိ အာဟ ‘‘ဧကော ဓမ္မော ပရိညေယျော’’တိ။ ပရိညာ စ နာမ ယာဝဒေဝ ပဟာတဗ္ဗပဇဟနတ္ထာတိ အာဟ ‘‘ဧကော ဓမ္မော ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။ ပဇဟန္တေန စ ဟာနဘာဂိယံ နီဟရိတွာ ဝိသေသဘာဂိယေ အဝဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဧကော ဓမ္မော ဟာနဘာဂိယော၊ ဧကော ဓမ္မော ဝိသေသဘာဂိယော’’တိ။ ဝိသေသဘာဂိယေ အဝဋ္ဌာနဉ္စ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနေန၊ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈပဋိဝိဇ္ဈနဉ္စေ ဣဇ္ဈတိ၊ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗနိပ္ဖာဒနံ သိဒ္ဓမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧကော ဓမ္မော ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈော၊ ဧကော ဓမ္မော ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ။ တယိဒံ ဒွယံ အဘိညေယျာဒိဇာနနေန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧကော ဓမ္မော အဘိညေယျော’’တိ။ အဘိညေယျဉ္စေ အဘိညာတံ၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကတမေဝ ဟောတီတိ။ ဧတ္တာဝတာ စ နိဋ္ဌိတကိစ္စောဝ ဟောတိ၊ နာဿ ဥတ္တရိ ကိဉ္စိ ကရဏီယန္တိ ဧဝံ တာဝ မဟာထေရော ဧကကဝသေန တေသံ ဘိက္ခူနံ ပဋိပတ္တိဝိဓိံ ဥဒ္ဒိသန္တော ဣမာနိ ဒသ ပဒါနိ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဥဒ္ဒိသိ။

(က) ဧဝံ အနိယမတော ဥဒ္ဒိဋ္ဌဓမ္မေ သရူပတော နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ ဒေသနံ အာရဘိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣတိ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော’’တိအာဒိ။ ဧသ နယော ဒုကာဒီသု။ ဝေဠုကာရောတိ ဝေနော။ သော ဟိ ဝေဠုဝိကာရေဟိ ကိလဉ္ဇာဒိကရဏေန ‘‘ဝေဠုကာရော’’တိ ဝုတ္တော။ အန္တော၊ ဗဟိ စ သဗ္ဗဂတဂဏ္ဌိံ နီဟရဏေန နိဂ္ဂဏ္ဌိံ ကတွာ။ ဧကေကကောဋ္ဌာသေတိ ဧကကာဒီသု ဒသသု ကောဋ္ဌာသေသု ဧကေကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ။

သဗ္ဗတ္ထကံ ဥပကာရကန္တိ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ သမ္မာ ပဋိပတ္တိယာ ဥပကာရဝန္တံ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘အယဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိပဿနာဂဗ္ဘံ ဂဏှာပနေတိ ယထာ ဥပရိ ဝိပဿနာ ပရိပစ္စတိ တိက္ခာ ဝိသဒါ ဟုတွာ မဂ္ဂေန ဃဋေတိ၊ ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာဝဍ္ဎနေ။ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဒီသူတိ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဒီသု နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေသု၊ တေသံ သမ္ဘာရသမ္ဘရဏန္တိ အတ္ထော။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ။ ဌာနာဋ္ဌာနေသူတိ ဌာနေ၊ အဋ္ဌာနေ စ ဇာနိတဗ္ဗေ။ မဟာဝိဟာရသမာပတ္တိယန္တိ မဟတိယံ ဈာနာဒိဝိဟာရသမာပတ္တိယံ။ ဝိပဿနာဉာဏာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မနောမယိဒ္ဓိ အာဒိကာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ အဋ္ဌသု ဝိဇ္ဇာသူတိ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၇၉) အာဂတနယာသု အဋ္ဌသု ဝိဇ္ဇာသု။

တေနေဝ ဘဂဝါ ထောမေတီတိ ယောဇနာ။ နန္တိ အပ္ပမာဒံ။

ထာမသမ္ပန္နေနာတိ ဉာဏဗလသမန္နာဂတေန။ ဒီပေတွာတိ ‘‘ဧဝမ္ပိ အပ္ပမာဒေါ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမ္ပာဒနေ ဗဟုပကာရော’’တိ ပကာသေတွာ။ ယံ ကိဉ္စိ အနဝဇ္ဇပက္ခိကမတ္ထံ အပ္ပမာဒေ ပက္ခိပိတွာ ကထေတုံ ယုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

(ခ) ကာယဂတာသတီတိ ရဿံ အကတွာ နိဒ္ဒေသော၊ နိဒ္ဒေသေန ဝါ ဧတံ သမာသပဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘အဋ္ဌိကာနိ ပုဉ္ဇကိတာနိ တေရောဝဿိကာနိ…ပေ… ပူတီနိ စုဏ္ဏိကဇာတာနီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၉) ဧဝံ ပဝတ္တမနသိကာရော ‘‘စုဏ္ဏိကမနသိကာရော’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ ‘‘စုဏ္ဏိကဣရိယာပထေသု ပဝတ္တမနသိကာရော’’တိ။ ဧတ္ထ ဥပ္ပန္နသတိယာတိ ဧတသ္မိံ ယထာဝုတ္တေ ဧကူနတိံသဝိဓေ ဌာနေ ဥပ္ပန္နာယ သတိယာ။ သုခသမ္ပယုတ္တာတိ နိပ္ပရိယာယတော သုခသမ္ပယုတ္တာ၊ ပရိယာယတော ပန စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ဥပေက္ခာပိ ‘‘သုခ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ သန္တသဘာဝတ္တာ။

(ဂ) ပစ္စယဘူတော အာရမ္မဏာဒိဝိသယောပိ အာရမ္မဏဘာဝေန ဝဏော ဝိယ အာသဝေ ပဂ္ဃရတိ၊ သော သမ္ပယောဂသမ္ဘဝါဘာဝေပိ သဟ အာသဝေဟီတိ သာသဝေါ။ တထာ ဥပါဒါနာနံ ဟိတောတိ ဥပါဒါနိယော။ ဣတရထာ ပန ပစ္စယဘာဝေန ဝိဓိ ပဋိက္ခေပေါ။

(ဃ) အသ္မီတိ မာနောတိ ‘‘အသ္မီ’’တိ ပဝတ္တော မာနော။

(စ) ဝိပရိယာယေနာတိ ‘‘အနိစ္စေ အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တော ပထမနသိကာရော။

(ဆ) ဣဓ ပန ဝိပဿနာနန္တရော မဂ္ဂေါ ‘‘အာနန္တရိကော စေတောသမာဓီ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ကသ္မာ? ဝိပဿနာယ အနန္တရတ္တာ၊ အတ္တနော ဝါ ပဝတ္တိယာ အနန္တရံ ဖလဒါယကတ္တာ။ သဒ္ဒတ္ထတော ပန အနန္တရံ ဖလံ အနန္တရံ၊ တသ္မိံ အနန္တရေ နိယုတ္တာ၊ တံ ဝါ အရဟတိ၊ အနန္တရပယောဇနောတိ ဝါ အာနန္တရိကော။

(ဇ) ဖလန္တိ ဖလပညာ။ ပစ္စဝေက္ခဏပညာ အဓိပ္ပေတာ အကုပ္ပာရမ္မဏတာယ။

(ဈ) အတ္တနော ဖလံ အာဟရတီတိ အာဟာရော၊ ပစ္စယောတိ အာဟ ‘‘အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ ပစ္စယဋ္ဌိတိကာ’’တိ။ အယံ ဧကော ဓမ္မောတိ အယံ ပစ္စယသင်္ခါတော ဧကော ဓမ္မောတိ ပစ္စယတာသမညေန ဧကံ ကတွာ ဝဒတိ။ ဉာတပရိညာယ အဘိညာယာတိ ဉာတပရိညာသင်္ခါတာယ အဘိညာယ။

(ဉ) အကုပ္ပာ စေတောဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ အကုပ္ပဘာဝေန ဥက္ကံသဂတတ္တာ။ အညထာ သဗ္ဗာပိ ဖလသမာပတ္တိယော အကုပ္ပာ ဧဝ ပဋိပက္ခေဟိ အကောပနီယတ္တာ။

အဘိညာယာတိ ‘‘အဘိညေယျော’’တိ ဧတ္ထ လဒ္ဓအဘိညာယ။ ပရိညာယာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပဟာတဗ္ဗသစ္ဆိကာတဗ္ဗေဟီတိ ပဟာတဗ္ဗသစ္ဆိကာတဗ္ဗပဒေဟိ။ ပဟာနပရိညာဝ ကထိတာ ပဟာနသစ္ဆိကိရိယာနံ ဧကာဝါရတာယ ပရိညာယ သဟေဝ ဣဇ္ဈနတော။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗောတိ ဝိသေသတော ဖလံ ကထိတံ။ ဧကသ္မိံယေဝ သတ္တမေ ဧဝ ပဒေ လဗ္ဘတိ။ ဖလံ ပန အနေကေသုပိ ပဒေသု လဗ္ဘတိ ပဌမဋ္ဌမနဝမဒသမေသု လဗ္ဘနတော။ ယသ္မာ တံ နိပ္ပရိယာယတော ဒသမေ ဧဝ လဗ္ဘတိ၊ ဣတရေသု ပရိယာယတော တသ္မာ ‘‘လဗ္ဘတိ ဧဝါ’’တိ သာသင်္ကံ ဝဒတိ။

သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနာတိ ယေန ဗဟုကာရာဒိသဘာဝေန ဒေသိတာ၊ တေန သဘာဝေန ပရမတ္ထတော ဥပလဗ္ဘမာနာ။ ယာထာဝါတိ အဝိပရီတာ။ တထာသဘာဝါတိ တံသဘာဝါ။ န တထာ န ဟောန္တီတိ အဝိတထတ္တာ တထာဝ ဟောန္တိ။ တတော ဧဝ ဝုတ္တပ္ပကာရတော အညထာ န ဟောန္တီတိ ပဉ္စဟိပိ ပဒေဟိ တေသံ ဓမ္မာနံ ယထာဘူတမေဝ ဝဒတိ။ သမ္မာတိ ဉာယေန။ ယံ ပန ဉာတံ၊ တံ ဟေတုယုတ္တံ ကာရဏယုတ္တမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဟေတုနာ ကာရဏေနာ’’တိ။ ဩကပ္ပနံ ဇနေသီတိ ဇိနဝစနဘာဝေန အဘိပ္ပသာဒံ ဥပ္ပာဒေသိ။

ဧကဓမ္မဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒွေဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၃၅၂။ (က) ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’ တိ ဣဒံ ‘‘သီလပူရဏာဒီသူ’’တိ ဧတေန သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘သီလပူရဏာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပမာဒေါ ဝိယ ဥပကာရကာ’’တိ ဧတေန သတိသမ္ပဇညာနမ္ပိ အပ္ပမာဒဿ ဝိယ သဗ္ဗတ္ထ ဥပကာရကတာ ပကာသိတာ ဟောတိ အတ္ထတော နာတိဝိလက္ခဏတ္တာ တတော တေသံ။ သတိအဝိပ္ပဝါသော ဟိ အပ္ပမာဒေါ၊ သော စ အတ္ထတော သဗ္ဗတ္ထ အဝိဇဟိတာ သတိ ဧဝ၊ သာ စ ခေါ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ဣတရာယ တထာရူပသမတ္ထတာဘာဝတော။

(ခ) တေသံ ပဉ္စသတမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိဝသေန ဒေသိတတ္တာ ပုဗ္ဗဘာဂါ ကထိတာ။

(ဆ) အယောနိသောမနသိကာရော သံကိလေသဿ မူလကာရဏဘာဝေန ပဝတ္တော ဟေတု၊ ပရိဗြူဟနဘာဝေန ပဝတ္တော ပစ္စယော။ ယောနိသောမနသိကာရေပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာ စ သတ္တာနံ သံကိလေသာယ၊ ဝိသုဒ္ဓိယာ စ ပစ္စယဘူတာ အယောနိသောမနသိကာရော၊ ယောနိသောမနသိကာရောတိ ‘‘ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ’’တိ ဧတ္ထ နီဟရိတွာ ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ ဣမေဟိ ဓမ္မာ နီဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘တထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အသုဘဇ္ဈာနာဒယော စတ္တာရော ဝိသံယောဂါ နာမ ကာမယောဂါဒိပဋိပက္ခဘာဝတော။ ‘‘ဧဝံ ပဘေဒါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘အဝိဇ္ဇာဘာဂိနော ဓမ္မာ၊ ဝိဇ္ဇာဘာဂိနော ဓမ္မာ၊ ကဏှာ ဓမ္မာ၊ သုက္ကာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၁၊ ၁၀၄) ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

(ဈ) ပစ္စယေဟိ သမေစ္စ သမ္ဘုယျ ကတတ္တာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ သင်္ခတာ ဓာတု။ ကေနစိ အနဘိသင်္ခတတ္တာ နိဗ္ဗာနံ အသင်္ခတာ ဓာတု။

(ဉ) တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဝိဇ္ဇနဋ္ဌေန၊ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန စ ဝိဇ္ဇာ။ ဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလံ ပဋိပက္ခတော သဗ္ဗသော ဝိမုတ္တတ္တာ။

အဘိညာဒီနီတိ အဘိညာပညာဒီနိ။ ဧကကသဒိသာနေဝ ပုရိမဝါရေ ဝိယ ဝိဘဇ္ဇ ကထေတဗ္ဗတော။ မဂ္ဂေါ ကထိတောတိ ဧတ္ထ ‘‘မဂ္ဂေါဝ ကထိတော’’တိ ဧဝမတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘မဂ္ဂေါ ကထိတောဝါ’’တိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော ‘‘အနုပ္ပာဒေ ဉာဏ’’န္တိ ဣမိနာ ဖလဿ ဂဟိတတ္တာ။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗပဒေ ဖလံ ကထိတန္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဖလမေဝ ကထိတ’’န္တိ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဖလံ ကထိတမေဝါ’’တိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော ဝိဇ္ဇာဂ္ဂဟဏေန တဒညဿ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု။

ဒွေဓမ္မဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တယောဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၃၅၃။ (ဆ) သောတိ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ။ သဗ္ဗသော ကာမာနံ နိဿရဏံ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဇဟနတော။ အာရုပ္ပေ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ နာမ အရူပဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပန္နော အဂ္ဂမဂ္ဂေါ။ ပုန ဥပ္ပတ္တိနိဝါရဏတောတိ ရူပါနံ ဥပ္ပတ္တိယာ သဗ္ဗသော နိဝါရဏတော။ နိရုဇ္ဈန္တိ သင်္ခါရာ ဧတေနာတိ နိရောဓော၊ အဂ္ဂမဂ္ဂေါ။ တေန ဟိ ကိလေသဝဋ္ဋေ နိရောဓိတေ ဣတရမ္ပိ ဝဋ္ဋဒွယံ နိရောဓိတမေဝ ဟောတိ။ တဿ ပန နိရောဓဿ ပရိယောသာနတ္တာ အဂ္ဂဖလံ ‘‘နိရောဓော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘အရဟတ္တဖလံ နိရောဓောတိ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ ‘‘အရဟတ္တဖလေန ဟိ နိဗ္ဗာနေ ဒိဋ္ဌေ’’ တိ ဣဒံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန နိဗ္ဗာနဒဿနဿာယံ နိဗ္ဗတ္တီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘အရဟတ္တသင်္ခါတနိရောဓဿ ပစ္စယတ္တာ’’ တိ ဣဒမ္ပိ ဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။

(ဇ) အတီတံ သာရမ္မဏန္တိ အတီတကောဋ္ဌာသာရမ္မဏံ ဉာဏံ၊ အတီတာ ခန္ဓာယတနဓာတုယော အာရဗ္ဘ ပဝတ္တနကဉာဏန္တိ အတ္ထော။ ‘‘မဂ္ဂေါ ကထိတောဝါ’’တိ အဝဓာရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တထာ ‘‘သစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ဖလံ ကထိတမေဝါ’’တိ။

(ဉ) အာသဝါနံ ခယေ ဉာဏန္တိ စ အာသဝါနံ ခယန္တေ ဉာဏန္တိ အဓိပ္ပာယော၊ အညထာ မဂ္ဂေါ ကထိတော သိယာ။

တယောဓမ္မဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၃၅၄။ (က) ဒါရုမယံ စက္ကံ ဒါရုစက္ကံ၊ တထာ ရတနစက္ကံ။ အာဏဋ္ဌေန ဓမ္မော ဧဝ ဓမ္မစက္ကံ။ ဣရိယာပထာနံ အပရာပရပ္ပဝတ္တိတော ဣရိယာပထစက္ကံ၊ တထာ သမ္ပတ္တိစက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အနုစ္ဆဝိကေ ဒေသေတိ ပုညကိရိယာယ၊ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အနုရူပဒေသေ။ သေဝနံ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမနံ။ ဘဇနံ ဘတ္တိဝသေန ပယိရုပါသနံ။ အတ္တနော သမ္မာ ဌပနန္တိ အတ္တနော စိတ္တသန္တာနဿ ယောနိသော ဌပနံ သဒ္ဓါဒီသု နိဝေသနန္တိ အာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ ဣဒမေဝေတ္ထ ပမာဏန္တိ ဣဒမေဝ ပုဗ္ဗေကတပုညတာသင်္ခါတံ သမ္ပတ္တိစက္ကမေတ္ထ ဧတေသု သမ္ပတ္တိစက္ကေသု ပမာဏဘူတံ ဣတရေသံ ကာရဏဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ယေန ဟီ’’တိအာဒိ။ သော ဧဝ စ ကတပုညော ပုဂ္ဂလော အတ္တာနံ သမ္မာ ဌပေတိ အကတပုညဿ တဒဘာဝတော။ ပဌမော လောကိယောဝ၊ တတ္ထာပိ ကာမာဝစရောဝ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ဒသုတ္တရသုတ္တေ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ လောကိယာဝါတိ မဂ္ဂဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တနကာ လောကိယာ ဧဝ။ တတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။

(စ) ကာမယောဂဝိသံယောဂေါ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ၊ ဒိဋ္ဌိယောဂဝိသံယောဂေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ၊ ဣတရေ ဒွေ အရဟတ္တမဂ္ဂေါတိ ဧဝံ အနာဂါမိမဂ္ဂါဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

(ဆ) ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘိန္တိ ယွာယံ အပ္ပဂုဏဿ ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီ၊ တံ။ ကာမသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တီတိ တတော ဝုဋ္ဌိတံ အာရမ္မဏဝသေန ကာမသဟဂတာ ဟုတွာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ စောဒေန္တိ တုဒေန္တိ။ တဿ ကာမာနုပက္ခန္ဒာနံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန သော ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ ဟာယတိ ပရိဟာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဟာနဘာဂိယော သမာဓီ’’တိ ဝုတ္တော။ တဒနုဓမ္မတာတိ တဒနုရူပသဘာဝေါ။ ‘‘သတိ သန္တိဋ္ဌတီ’’တိ ဣဒံ မိစ္ဆာသတိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယဿ ဟိ ပဌမဇ္ဈာနာနုရူပသဘာဝါ ပဌမဇ္ဈာနံ သန္တတော ပဏီတတော ဒိသွာ အဿာဒယမာနာ အပေက္ခမာနာ အဘိနန္ဒမာနာ နိကန္တိ ဟောတိ၊ တဿ နိကန္တိဝသေန သော ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ နေဝ ဟာယတိ၊ န ဝဍ္ဎတိ၊ ဌိတိကောဋ္ဌာသိကော ဟောတိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဌိတိဘာဂိယော သမာဓီ’’တိ။

အဝိတက္ကသဟဂတာတိ အဝိတက္ကံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ သန္တတော ပဏီတတော မနသိ ကရောတော အာရမ္မဏဝသေန အဝိတက္ကသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ။ သမုဒါစရန္တီတိ ပဂုဏပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌိတံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဓိဂမတ္ထာယ စောဒေန္တိ တုဒေန္တိ၊ တဿ ဥပရိ ဒုတိယဇ္ဈာနုပက္ခန္ဒာနံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန သော ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ ဝိသေသဘူတဿ ဒုတိယဇ္ဈာနဿ ဥပ္ပတ္တိပဒဋ္ဌာနတာယ ‘‘ဝိသေသဘာဂိယော သမာဓီ’’တိ ဝုတ္တော။ နိဗ္ဗိဒါသဟဂတာတိ တမေဝ ပဌမဇ္ဈာနလာဘိံ ဈာနတော ဝုဋ္ဌိတံ နိဗ္ဗိဒါသင်္ခါတေန ဝိပဿနာဉာဏေန သဟဂတာ။ ဝိပဿနာဉာဏဉှိ ဈာနင်္ဂေသု ပဘေဒေန ဥပဋ္ဌဟန္တေသု နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဥက္ကဏ္ဌတိ၊ တသ္မာ ‘‘နိဗ္ဗိဒါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သမုဒါစရန္တီတိ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကရဏတ္ထာယ စောဒေန္တိ တုဒေန္တိ။ ဝိရာဂူပသဉှိတောတိ ဝိရာဂသင်္ခါတေန နိဗ္ဗာနေန ဥပသဉှိတော။ ဝိပဿနာဉာဏဉှိ ‘‘သက္ကာ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဝိရာဂံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကာတု’’န္တိ ပဝတ္တိတော ‘‘ဝိရာဂူပသဉှိတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံသမ္ပယုတ္တာ သညာမနသိကာရာပိ ဝိရာဂူပသဉှိတာ ဧဝ နာမ။ တဿ တေသံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန သော ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓဿ ပဒဋ္ဌာနတာယ ‘‘နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော သမာဓီ’’တိ ဝုတ္တော။ သဗ္ဗသမာပတ္တိယောတိ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိကာ သဗ္ဗာ သမာပတ္တိယော။ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဟာနဘာဂိယာဒိအတ္ထော တာဝ ဝိတ္ထာရေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗော။

မဂ္ဂေါ ကထိတော စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ဥဒ္ဓဋတ္တာ။ ဖလံ ကထိတံ သရူပေနေဝ။

စတုဓမ္မဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၃၅၅။ (ခ) ‘‘ပဉ္စင်္ဂိကော သမ္မာသမာဓီ’’တိ သမာဓိအင်္ဂဘာဝေန ပညာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ပီတိဖရဏတာဒိဝစနေန ဟိ တမေဝ ဝိဘဇတိ။ တေနာဟ ‘‘ပီတိံ ဖရမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ။‘‘သော ဣမမေဝ ကာယံ ဝိဝေကဇေန ပီတိသုခေန အဘိသန္ဒေတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၄၂၇) နယေန ပီတိယာ၊ သုခဿ စ ဖရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သရာဂဝိရာဂတာဒိဝိဘာဂဒဿနဝသေန ပရေသံ စေတော ဖရမာနာ။ အာလောကဖရဏေတိ ကသိဏာလောကဿ ဖရဏေ သတိ တေနေဝ အာလောကေန ဖရိတပ္ပဒေသေ။ တဿ သမာဓိဿ ရူပဒဿနပစ္စယတ္တာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏနိမိတ္တံ။

ပီတိဖရဏတာ သုခဖရဏတာတိ အာရမ္မဏေ ဌတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဥပ္ပာဒနတော တာ ‘‘ပါဒါ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ စေတောဖရဏတာ အာလောကဖရဏတာတိ တံတံကိစ္စသာဓနတော တာ ‘‘ဟတ္ထာ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာဓာနဿ သရီရဘာဝတော ‘‘မဇ္ဈိမကာယော ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပစ္စဝေက္ခဏနိမိတ္တံ ဥတ္တမင်္ဂဘာဝတော ‘‘သီသံ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

(ဇ) သဗ္ဗသော ကိလေသဒုက္ခဒရထပရိဠာဟာနံ ဝိဂတတ္တာ လောကိယသမာဓိဿ သာတိသယမေတ္ထ သုခန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေ သုခတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ’’တိ။ ပုရိမဿ ပုရိမဿ ဝသေန ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ လဒ္ဓါသေဝနတာယ သန္တတရပဏီတတရဘာဝပ္ပတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပုရိမော ပုရိမော…ပေ… သုခဝိပါကော’’တိ။

ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာတိ ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနေန လဒ္ဓတ္တာ။ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘာဝန္တိ ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဘာဝံ။ လဒ္ဓတ္တာ ပတ္တတ္တာ တဗ္ဘာဝံ ဥပဂတတ္တာ။ လောကိယသမာဓိဿ ပစ္စနီကာနိ နီဝရဏပဌမဇ္ဈာနနိကန္တိအာဒီနိ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ၊ အညေ ကိလေသာ ဝါရေတဗ္ဗာ၊ ဣမဿ ပန အရဟတ္တသမာဓိဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓသဗ္ဗကိလေသတ္တာ န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဝါရေတဗ္ဗဉ္စ အတ္ထီတိ မဂ္ဂါနန္တရံ သမာပတ္တိက္ခဏေ စ အပ္ပယောဂေန အဓိဂတတ္တာ၊ ဌပိတတ္တာ စ အပရိဟာနဝသေန ဝါ ဌပိတတ္တာ နသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိဝါဝဋော။ ‘‘သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တတ္တာ’’တိ ဧတေန အပ္ပဝတ္တမာနာယပိ သတိယာ သတိဗဟုလတာယ သတော ဧဝ နာမာတိ ဒဿေတိ၊ ‘‘ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေနာ’’တိ ဧတေန ပရိစ္ဆိန္ဒနသတိယာ သတောတိ ဒဿေတိ။ သေသေသု ဉာဏင်္ဂေသု။ ပဉ္စဉာဏိကောတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တသမာဓိမုခေန ပဉ္စ ဉာဏာနေဝ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ စ။

မဂ္ဂေါ ကထိတော ဣန္ဒြိယသီသေန သမ္မာဝါယာမာဒီနံ ကထိတတ္တာ။ ဖလံ ကထိတံ အသေက္ခာနံ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ကထိတတ္တာ။

ပဉ္စဓမ္မဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဆဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၃၅၆။ မဂ္ဂေါ ကထိတောတိ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

သတ္တဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၃၅၇။ (ဉ) ဟေတုနာတိ အာဒိအန္တဝန္တတော၊ အနစ္စန္တိကတော၊ တာဝကာလိကတော၊ နိစ္စပဋိက္ခေပတောတိ ဧဝံ အာဒိနာ ဟေတုနာ။ နယေနာတိ ‘‘ယထာ ဣမေ သင်္ခါရာ ဧတရဟိ၊ ဧဝံ အတီတေ၊ အနာဂတေ စ အနိစ္စာ သင်္ခတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ ခယဓမ္မာ ဝယဓမ္မာ ဝိရာဂဓမ္မာ နိရောဓဓမ္မာ’’တိ အတီတာနာဂတေသု နယနနယေန။ ကာမံ ခီဏာသဝဿ သဗ္ဗေသံ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စတာဒိ သုဒိဋ္ဌာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ တံ ပန အသမ္မောဟနဝသေန ကိစ္စတော၊ ဝိပဿနာယ ပန အာရမ္မဏကရဏဝသေနာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိပဿနာဉာဏေန သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တီ’’တိ။ ကိလေသဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ပရိဠာဟော ဝတ္ထုကာမသန္နိဿယော၊ ဝတ္ထုကာမာဝဿယော စာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေပိ သပရိဠာဟဋ္ဌေန အင်္ဂါရကာသု ဝိယာ’’တိ။ နိန္နဿေဝါတိ [နိန္နဿ (အဋ္ဌကထာယံ)] နိန္နဘာဝဿေဝ။ အန္တော ဝုစ္စတိ လာမကဋ္ဌေန တဏှာ။ ဗျန္တံ ဝိဂတန္တံ ဘူတန္တိ ဗျန္တီဘူတန္တိ အာဟ ‘‘နိရတိဘူတံ၊ [နိယတိဘူတံ (အဋ္ဌကထာယံ) ဝိဂတန္တိဘူတံ (?)] နိတ္တဏှန္တိ အတ္ထော’’တိ။ ဣဓ သတ္တကေ။ ဘာဝေတဗ္ဗပဒေ မဂ္ဂေါ ကထိတော ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဝုတ္တတ္တာ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၃၅၈။ (က) အာဒိဗြဟ္မစရိယိကာယာတိ အာဒိဗြဟ္မစရိယာ ဧဝ အာဒိဗြဟ္မစရိယိကာ ယထာ ‘‘ဝိနယော ဧဝ ဝေနယိကော’’တိ၊ တဿာ အာဒိဗြဟ္မစရိယိကာယ။ ကာ ပန သာတိ အာဟ ‘‘ပညာယာ’’တိ။ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟဿာတိ အဓိသီလသိက္ခာဒိသိက္ခတ္တယသင်္ဂဟဿ။ ဥပစာရဇ္ဈာနသဟဂတာ တရုဏသမထပညာဝ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဝသေန ပဝတ္တာ တရုဏဝိပဿနာပညာ [တရုဏသမထဝိပဿနာပညာ (အဋ္ဌကထာယံ)]။ အာဒိဘူတာယာတိ ပဌမာဝယဝဘူတာယ၊ ဒေသနာဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ ဥပ္ပတ္တိကာလေ ပန နတ္ထိ မဂ္ဂဓမ္မာနံ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနတာ ဧကစိတ္တုပ္ပာဒပရိယာပန္နတ္တာ ဧကဇ္ဈံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ ပေမန္တိ ဒဠှဘတ္တိ၊ တံ ပန ဝလ္လဘဝသေန ပဝတ္တမာနံ ဂေဟသိတသဒိသံ ဟောတီတိ ‘‘ဂေဟသိတပေမ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဂရုကရဏဝသေန ပဝတ္တိယာ ဂရု စိတ္တံ ဧတဿာတိ ဂရုစိတ္တော၊ တဿ ဘာဝေါ ဂရုစိတ္တဘာဝေါ၊ ဂရုမှိ ဂရုကာရော။ ‘‘ကိလေသာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဩဝါဒါနုသာသနိံ လဘတီ’’တိ။ ဂရူနဉှိ သန္တိကေ ဩဝါဒါနုသာသနိံ လဘိတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တဿ ကိလေသာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။

(ဆ) ပေတာတိ ပေတမဟိဒ္ဓိကာ။ အသုရာနန္တိ ဒေဝါသုရာနံ။ ပေတာသုရာ ပန ပေတာ ဧဝါတိ တေသံ ပေတေဟိ သင်္ဂဟော အဝုတ္တသိဒ္ဓါဝ။ အာဝါဟနံ ဂစ္ဆန္တီတိ သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂမုခေန ပေတေဟေဝ အသုရာနံ သင်္ဂဟဏေ ကာရဏံ ဒဿေတိ။

(ဇ) အပ္ပိစ္ဆဿာတိ နိဣစ္ဆဿ။ အဘာဝတ္ထော ဟေတ္ထ အပ္ပ-သဒ္ဒေါ ‘‘အပ္ပဍံသမကသဝါတာတပါ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၁၀။၁၁) ဝိယ။ ပစ္စယေသု အပ္ပိစ္ဆော ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆော၊ စီဝရာဒိပစ္စယေသု ဣစ္ဆာရဟိတော။ အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆောတိ ဈာနာဒိအဓိဂမဝိဘာဝနေ ဣစ္ဆာရဟိတော။ ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆောတိ ပရိယတ္တိယံ ဗာဟုသစ္စဝိဘာဝနေ ဣစ္ဆာရဟိတော။ ဓုတင်္ဂအပ္ပိစ္ဆောတိ ဓုတင်္ဂေသု အပ္ပိစ္ဆော ဓုတင်္ဂဝိဘာဝေန ဣစ္ဆာရဟိတော။ သန္တဂုဏနိဂူဟနေနာတိ အတ္တနိ သံဝိဇ္ဇမာနာနံ ဈာနာဒိဂုဏာနဉ္စေဝ ဗာဟုသစ္စဂုဏဿ စ ဓုတင်္ဂဂုဏဿ စ နိဂူဟနေန ဆာဒနေန။ သမ္ပဇ္ဇတီတိ နိပ္ပဇ္ဇတိ သိဇ္ဈတိ။ နော မဟိစ္ဆဿာတိ မဟတိယာ ဣစ္ဆာယ သမန္နာဂတဿ၊ ဣစ္ဆံ ဝါ မဟန္တဿ နော သမ္ပဇ္ဇတိ အနုဓမ္မဿာပိ အနိစ္ဆနတော။

ပဝိဝိတ္တဿာတိ ပကာရေဟိ ဝိဝိတ္တဿ။ တေနာဟ ‘‘ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကေဟိ ဝိဝိတ္တဿာ’’တိ။ ‘‘အဋ္ဌအာရမ္ဘဝတ္ထုဝသေနာ’’တိ ဧတေန ဘာဝနာဘိယောဂဝသေန ဧကီဘာဝေါဝ ဣဓ ‘‘ကာယဝိဝေကော’’တိ အဓိပ္ပေတော၊ န ဂဏသင်္ဂဏိကာဘာဝမတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ကမ္မန္တိ ယောဂကမ္မံ။

သတ္တေဟိ ကိလေသေဟိ စ သင်္ဂဏနံ သမောဓာနံ သင်္ဂဏိကာ၊ သာ အာရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန အာရာမော ဧတဿာတိ သင်္ဂဏိကာရာမော၊ တဿ။ တေနာဟ ‘‘ဂဏသင်္ဂဏိကာယ စေဝါ’’တိအာဒိ။ အာရဒ္ဓဝီရိယဿာတိ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယဿ၊ တဉ္စ ခေါ ဥပဓိဝိဝေကေ နိန္နတာဝသေန ‘‘အယံ ဓမ္မော’’တိ ဝစနတော။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ။ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿိတံယေဝ ဟိ သမာဓာနံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ တထာ ပညာပိ။ ကမ္မဿကတာပညာယ ဟိ ပတိဋ္ဌတော ကမ္မဝသေန ‘‘ဘဝေသု နာနပ္ပကာရော အနတ္ထော’’တိ ဇာနန္တော ကမ္မက္ခယကရဉာဏံ အဘိပတ္ထေတိ၊ တဒတ္ထဉ္စ ဥဿာဟံ ကရောတိ။ မာနာဒယော သတ္တသန္တာနံ သံသာရေ ပပဉ္စေန္တိ ဝိတ္ထာရေန္တီတိ ပပဉ္စာတိ အာဟ ‘‘နိပ္ပပဉ္စဿာတိ ဝိဂတမာနတဏှာဒိဋ္ဌိပပဉ္စဿာ’’တိ။

မဂ္ဂေါ ကထိတော သရူပေနေဝ။

နဝဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၃၅၉။ (ခ) ဝိသုဒ္ဓိန္တိ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိံ၊ အစ္စန္တဝိသုဒ္ဓိမေဝ ဝါ။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလန္တိ ပါတိမောက္ခသံဝရာဒိနိရုပက္ကိလိဋ္ဌတာယ စတုဗ္ဗိဓပရိသုဒ္ဓိဝန္တံ သီလံ။ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂန္တိ ပုဂ္ဂလဿ ပရိသုဒ္ဓိယာ ပဓာနဘူတံ အင်္ဂံ။ တေနာဟ ‘‘ပရိသုဒ္ဓဘာဝဿ ပဓာနင်္ဂ’’န္တိ။ သမထဿ ဝိသုဒ္ဓိဘာဝေါ ဝေါဒါနံ ပဂုဏဘာဝေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ အာဟ ‘‘အဋ္ဌ ပဂုဏသမာပတ္တိယော’’တိ။ ဝိဂတုပက္ကိလေသဉှိ ‘‘ပဂုဏ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဗ္ဘတိ၊ န သဥပက္ကိလေသံ ဟာနဘာဂိယာဒိဘာဝပ္ပတ္တိတော။ သတ္တဒိဋ္ဌိမလဝိသုဒ္ဓိတော နာမရူပပရိစ္ဆေဒေါ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ။ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော အဒ္ဓတ္တယကင်္ခါမလဝိဓမနတော ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိ။ ယသ္မာ နာမရူပံ နာမ သပ္ပစ္စယမေဝ၊ တသ္မာ တံ ပရိဂ္ဂဏှန္တေန အတ္ထတော တဿ သပ္ပစ္စယတာပိ ပရိဂ္ဂဟိတာ ဧဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓီတိ သပ္ပစ္စယံ နာမရူပဒဿန’’န္တိ။ ယသ္မာ ပန နာမရူပဿ ပစ္စယံ ပရိဂ္ဂဏှန္တေန တီသု အဒ္ဓါသု ကင်္ခါမလဝိတရဏပစ္စယာကာရာဝဗောဓဝသေနေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပစ္စယာကာရဉာဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ ယထာ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိ ‘‘ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ မဂ္ဂါမဂ္ဂေ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂါမဂ္ဂေ ဝဝတ္ထပေတွာ ဌိတဉာဏံ။ ဉာဏန္တိ ဣဓ တရုဏဝိပဿနာ ကထိတာ တေသံ ဘိက္ခူနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ‘‘ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝိပဿနာယ ဝုစ္စမာနတ္တာ။ ယဒိ ‘‘ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ အဓိပ္ပေတာ၊ ‘‘ပညာ’’တိ စ အရဟတ္တဖလပညာ၊ မဂ္ဂေါ ပန ကထန္တိ? မဂ္ဂေါ ဗဟုကာရပဒေ ဝိရာဂဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတော။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဣဓ ဗဟုကာရပဒေ မဂ္ဂေါ ကထိတော’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၅၉)။

(ဆ) စက္ခာဒိဓာတုနာနတ္တန္တိ စက္ခာဒိရူပါဒိစက္ခုဝိညာဏာဒိဓာတူနံ ဝေမတ္တတံ နိဿာယ။ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိနာနတ္တန္တိ စက္ခုသမ္ဖဿသောတသမ္ဖဿဃာနသမ္ဖဿာဒိသမ္ဖဿဝိဘာဂံ။ သညာနာနတ္တန္တိ ဧတ္ထ ရူပသညာဒိသညာနာနတ္တမ္ပိ လဗ္ဘတေဝ၊ တံ ပန ကာမသညာဒိဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂယှတိ။ ကာမသညာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဗျာပါဒသညာဒီနံ ဂဟဏံ။ သညာနိဒါနတ္တာ ပပဉ္စသင်္ခါနံ ‘‘သညာနာနတ္တံ ပဋိစ္စ သင်္ကပ္ပနာနတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ယံ သင်္ကပ္ပေတိ၊ တံ ပပဉ္စေတီ’’တိ ဝစနတော ‘‘သင်္ကပ္ပနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဆန္ဒနာနတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဆန္ဒနာနတ္တန္တိ စ တဏှာဆန္ဒဿ နာနတ္တံ။ ရူပပရိဠာဟောတိ ရူပဝိသယော ရူပါဘိပတ္ထနာဝသေန ပဝတ္တော ကိလေသပရိဠာဟော။ သဒ္ဒပရိဠာဟောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ကိလေသော ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အပ္ပတ္တေပိ အာရမ္မဏေ ပတ္တော ဝိယ ပရိဠာဟောဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာဘူတဿ ပန ကိလေသဆန္ဒဿ ဝသေန ရူပါဒိပရိယေသနာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပရိဠာဟနာနတ္တတာယ ရူပပရိယေသနာဒိနာနတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ တထာ ပရိယေသန္တဿ သစေ တံ ရူပါဒိ လဗ္ဘေယျ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပရိယေသနာဒိနာနတ္တတာယ ရူပပဋိလာဘာဒိနာနတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

(ဇ) မရဏာနုပဿနာဉာဏေတိ မရဏဿ အနုပဿနာဝသေန ပဝတ္တဉာဏေ၊ မရဏာနုဿတိသဟဂတပညာယာတိ အတ္ထော။ အာဟာရံ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿာတိ ဂမနာဒိဝသေန အာဟာရံ ပဋိက္ကူလတော ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ။ ဥက္ကဏ္ဌန္တဿာတိ နိဗ္ဗိန္ဒန္တဿ ကတ္ထစိပိ အသဇ္ဇန္တဿ။

ဒသဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၃၆၀။ (ဈ) နိဇ္ဇရကာရဏာနီတိ ပဇဟနကာရဏာနိ။ ဣမသ္မိံ အဘိညာပဒေ မဂ္ဂေါ ကထီယတီတိ ကတွာ ‘‘အယံ ဟေဋ္ဌာ။။ပေ… ပုန ဂဟိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ဣဓ အဘိညာပဒေ မဂ္ဂေါ ကထိတော’’ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၆၀) ကိဉ္စာပိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ယထာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဝိပဿနာယ နိဇ္ဇိဏ္ဏာပိ န သမုစ္ဆိန္နာတိ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဒဿနတ္ထံ ပုန ဂဟိတာ၊ ဧဝံ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာဒယောပိ ဝိပဿနာယ ပဟီနာပိ အသမုစ္ဆိန္နတာယ ဣဓ ပုန ဂဟိတာတိ အယမတ္ထော ‘‘မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော’’တိအာဒီသု သဗ္ဗပဒေသု ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ ‘‘ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု နယော နေတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ။

ဧတ္ထ စာတိ ‘‘သမ္မာဝိမုတ္တိပစ္စယာ စ အနေကေ ကုသလာ ဓမ္မာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဧတသ္မိံ ပါဠိပဒေ။ ဧတ္ထ စ သမုစ္ဆေဒဝသေန၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝသေန စ ပဋိပက္ခဓမ္မာ သမ္မဒေဝ ဝိမုစ္စနံ သမ္မာဝိမုတ္တိ၊ တပ္ပစ္စယာ စ မဂ္ဂဖလေသု အဋ္ဌ ဣန္ဒြိယာနိ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာနိပိ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဥဒ္ဓဋာနိ။ မဂ္ဂဝသေန ဟိ ဖလေသု ဘာဝနာ ပါရိပူရီ နာမာတိ။ အဘိနန္ဒနဋ္ဌေနာတိ အတိဝိယ သိနေဟနဋ္ဌေနိဒဉှိ။ သောမနဿိန္ဒြိယံ ဥက္ကံသဂတသာတသဘာဝံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ သိနေဟန္တံ တေမေန္တံ ဝိယ ပဝတ္တတိ။ ပဝတ္တသန္တတိအာဓိပတေယျဋ္ဌေနာတိ ဝိပါကသန္တာနဿ ဇီဝနေ အဓိပတိဘာဝေန။ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝ အတ္ထဿ နိဂမနံ။

အဒ္ဓေန သဟ ဆဋ္ဌာနိ ပဉှသတာနိ၊ ပညာသာဓိကာနိ သဟ ပဉှသတာနီတိ အတ္ထော။

ဧတ္ထ စ အာယသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိ ‘‘ဒသသု နာထကရဏဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာယ ဒသကသိဏာယတနာနိ ဘာဝေန္တော ဒသအာယတနမုခေန ပရိညံ ပဋ္ဌပေတွာ ပရိညေယျဓမ္မေ ပရိဇာနန္တော ဒသမိစ္ဆတ္တေ၊ ဒသအကုသလကမ္မပထေ စ ပဟာယ ဒသကုသလကမ္မပထေသု စ အဝဋ္ဌိတော ဒသသု အရိယာဝါသေသု အာဝသိတုကာမော ဒသသညာ ဥပ္ပာဒေန္တော ဒသနိဇ္ဇရဝတ္ထူနိ အဘိညာယ ဒသအသေက္ခဓမ္မေ အဓိဂစ္ဆတီ’’တိ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဩဝါဒံ မတ္ထကံ ပါပေန္တော ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။ ပမောဒဝသေန ပဋိဂ္ဂဏှနံ အဘိနန္ဒနန္တိ အာဟ ‘‘သာဓု သာဓူတိ အဘိနန္ဒန္တာ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိံသူ’’တိ။ တာယ အတ္တမနတာယာတိ တာယ ယထာဒေသိတဒေသနာဂတာယ ပဟဋ္ဌစိတ္တတာယ၊ တတ္ထ ယထာလဒ္ဓအတ္ထဝေဒဓမ္မဝေဒေဟီတိ အတ္ထော။ ဣမမေဝ သုတ္တံ အာဝဇ္ဇမာနာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ တတ္ထ တတ္ထ အာဂတေ အဘိညေယျာဒိဘေဒေ ဓမ္မေ အဘိဇာနနာဒိဝသေန သမန္နာဟရန္တာ။ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ…ပေ… ပတိဋ္ဌဟိံသူတိ အတ္တနော ဥပနိဿယသမ္ပန္နတာယ၊ ထေရဿ စ ဒေသနာနုဘာဝေန ယထာရဒ္ဓံ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကေတွာ ပဋိသမ္ဘိဒါပရိဝါရာယ အဘိညာယ သဏ္ဌဟိံသူတိ။

သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဒသုတ္တရသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

နိဋ္ဌိတာ စ ပါထိကဝဂ္ဂဋ္ဌကထာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

ပါထိကဝဂ္ဂဋီကာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

ထေရာနံ မဟာကဿပါဒီနံ ဝံသော ပဝေဏီ အနွယော ဧတဿာတိ ထေရဝံသနွယော၊ တေန၊ စတုမဟာနိကာယေသု ထေရိယေနာတိ အတ္ထော။

ဒသဗလဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဂုဏဂဏာနံ ပရိဒီပနတော ဒသဗလဂုဏဂဏပရိဒီပနဿ။ အယဉှိ အာဂမော ဗြဟ္မဇာလာဒီသု၊ မဟာပဒါနာဒီသု၊ သမ္ပသာဒနီယာဒီသု စ တတ္ထ တတ္ထ ဝိသေသတော ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ပကာသနဝသေန ပဝတ္တောတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အာဒိတော ‘‘သဒ္ဓါဝဟဂုဏဿာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာ)။

မဟာဋ္ဌကထာယ သာရန္တိ ဒီဃနိကာယမဟာအဋ္ဌကထာယံ အတ္ထသာရံ။

ဧကူနသဋ္ဌိမတ္တောတိ ထောကံ ဦနဘာဝတော မတ္တ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ။

မူလကဋ္ဌကထာသာရန္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဒီဃနိကာယမဟာအဋ္ဌကထာသာရမေဝ ပုန နိဂမနဝသေန ဝဒတိ။ အထ ဝါ မူလကဋ္ဌကထာသာရန္တိ ပေါရာဏဋ္ဌကထာသု အတ္ထသာရံ၊ တေနေတံ ဒဿေတိ ‘‘ဒီဃနိကာယမဟာအဋ္ဌကထာယံ အတ္ထသာရံ အာဒါယ ဣမံ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိံ ကရောန္တော သေသမဟာနိကာယာနမ္ပိ မူလကဋ္ဌကထာသု ဣဓ ဝိနိယောဂက္ခမံ အတ္ထသာရံ အာဒါယယေဝ အကာသိ’’န္တိ။

‘‘မဟာဝိဟာရဝါသီန’’န္တိ [မဟာဝိဟာရေ နိဝါသိနံ (အဋ္ဌကထာယံ)] စ ဣဒံ ပုရိမပစ္ဆိမပဒေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ‘‘မဟာဝိဟာရဝါသီနံ သမယံ ပကာသယန္တိံ၊ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ မူလကဋ္ဌကထာသာရံ အာဒါယာ’’တိ စ။ တေန ပုညေန။ ဟောတု သဗ္ဗော သုခီ လောကောတိ ကာမာဝစရာဒိဝိဘာဂေါ သဗ္ဗောပိ သတ္တလောကော ယထာရဟံ ဗောဓိတ္တယာဓိဂမနဝသေန သမ္ပတ္တေန နိဗ္ဗာနသုခေန သုခိတော ဟောတူတိ သဒေဝကဿ လောကဿ အစ္စန္တသုခါဓိဂမာယ အတ္တနော ပုညံ ပရိဏာမေတိ။

ပရိမာဏတော သာဓိကဋ္ဌဝီသသဟဿနဝုတိဘာဏဝါရာ နိဋ္ဌိတာတိ။ ပရိမာဏတော သာဓိကဋ္ဌဝီသသဟဿမတ္တဂန္ထေန ဒီဃနိကာယဋီကာ ရစိတာစရိယဓမ္မပါလေန။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌာဒိစောရေဟိ၊ သီလာဒိဓနသဉ္စယံ၊

ရက္ခဏတ္ထာယ သက္ကစ္စံ၊ မဉ္ဇူသံ ဝိယ ကာရိတန္တိ။ (ဧတ္ထန္တရေ ပါဌော ပစ္ဆာ လိခိတော)

နိဋ္ဌိတာ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။

ဒီဃနိကာယဋီကာ နိဋ္ဌိတာ။