📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

မဇ္ဈိမနိကာယေ

မူလပဏ္ဏာသ-အဋ္ဌကထာ

(ဒုတိယော ဘာဂေါ)

၃။ ဩပမ္မဝဂ္ဂေါ

၁။ ကကစူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၂၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ကကစူပမသုတ္တံ။ တတ္ထ မောဠိယဖဂ္ဂုနောတိ မောဠီတိ စူဠာ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –

‘‘ဆေတွာန မောဠိံ ဝရဂန္ဓဝါသိတံ၊

ဝေဟာယသံ ဥက္ခိပိ သကျပုင်္ဂဝေါ၊

ရတနစင်္ကောဋဝရေန ဝါသဝေါ၊

သဟဿနေတ္တော သိရသာ ပဋိဂ္ဂဟီ’’တိ။

သာ တဿ ဂိဟိကာလေ မဟတီ အဟောသိ၊ တေနဿ မောဠိယဖဂ္ဂုနောတိ သင်္ခါ ဥဒပါဒိ။ ပဗ္ဗဇိတမ္ပိ နံ တေနေဝ နာမေန သဉ္ဇာနန္တိ။ အတိဝေလန္တိ ဝေလံ အတိက္ကမိတွာ။ တတ္ထ ကာလဝေလာ၊ သီမဝေလာ၊ သီလဝေလာတိ တိဝိဓာ ဝေလာ။ ‘‘တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ (ဓမ္မပဒေ ဝဂ္ဂါနမုဒ္ဒါနံ၊ ဂါထာနမုဒ္ဒါနံ၊ မဟာဝ။ ၁-၃) အယံ ကာလဝေလာ နာမ။ ‘‘ဌိတဓမ္မော ဝေလံ နာတိဝတ္တတီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၄၊ ဥဒါ။ ၄၅၊ အ။ နိ။ ၈။၁၉) အယံ သီမဝေလာ နာမ။ ‘‘ဝေလာအနတိက္ကမော သေတုဃာတော’’တိ (ဓ။ သ။ ၂၉၉-၃၀၁) စ၊ ‘‘ဝေလာ စေသာ အဝီတိက္ကမနဋ္ဌေနာ’’တိ စ၊ အယံ သီလဝေလာ နာမ။ တံ တိဝိဓမ္ပိ သော အတိက္ကမိယေဝ။ ဘိက္ခုနိယော ဟိ ဩဝဒိတုံ ကာလော နာမ အတ္ထိ၊ သော အတ္ထင်္ဂတေပိ သူရိယေ ဩဝဒန္တော တံ ကာလဝေလမ္ပိ အတိက္ကမိ။ ဘိက္ခုနီနံ ဩဝါဒေ ပမာဏံ နာမ အတ္ထိ သီမာ မရိယာဒါ။ သော ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစာဟိ ဩဝဒန္တော တံ သီမဝေလမ္ပိ အတိက္ကမိ။ ကထေန္တော ပန ဒဝသဟဂတံ ကတွာ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိပဟောနကံ ကထေတိ၊ ဧဝံ သီလဝေလမ္ပိ အတိက္ကမိ။

သံသဋ္ဌောတိ မိဿီဘူတော သမာနသုခဒုက္ခော ဟုတွာ။ သမ္မုခါတိ ပုရတော။ အဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ တာ ပန ပစနကောဋ္ဋနာဒီနိ ကရောန္တိယော ဒိသွာ နတ္ထိ ဣမာသံ အနာပတ္တိ နာမ၊ ဣမာ ဘိက္ခုနိယော အနာစာရာ ဒုဗ္ဗစာ ပဂဗ္ဘာတိ အဂုဏံ ကထေတိ။ အဓိကရဏမ္ပိ ကရောတီတိ ဣမေသံ ဘိက္ခူနံ ဣမာ ဘိက္ခုနိယော ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ အက္ခီနိ ဒယှန္တိ၊ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ပုပ္ဖပူဇာ ဝါ အာသနဓောဝနပရိဘဏ္ဍကရဏာဒီနိ ဝါ ဣမာသံ ဝသေန ဝတ္တန္တိ။ ကုလဓီတရော ဧတာ လဇ္ဇိနိယော၊ တုမှေ ဣမာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝဒထ၊ အယံ နာမ တုမှာကံ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ဝိနယဓရာနံ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ဝိနိစ္ဆယံ မေ ဒေထာတိ အဓိကရဏံ အာကဍ္ဎတိ။

မောဠိယဖဂ္ဂုနဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ နတ္ထိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော အနာပတ္တိ နာမ။ နိစ္စကာလံ ဣမဿ ပရိဝေဏဒွါရံ အသုညံ ဘိက္ခုနီဟီတိ အဂုဏံ ကထေတိ။ အဓိကရဏမ္ပိ ကရောန္တီတိ ဣမေသံ ဘိက္ခူနံ မောဠိယဖဂ္ဂုနတ္ထေရဿ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ အက္ခီနိ ဒယှန္တိ။ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ အညေသံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဩလောကေတုမ္ပိ န သက္ကာ။ ဝိဟာရံ အာဂတဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒံ ဝါ ပဋိသန္ထာရံ ဝါ ဥဒ္ဒေသပဒံ ဝါ ထေရမေဝ နိဿာယ လဘန္တိ၊ ကုလပုတ္တကော လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော၊ ဧဝရူပံ နာမ တုမှေ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝဒထ၊ ဧထ ဝိနယဓရာနံ သန္တိကေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒေထာတိ အဓိကရဏံ အာကဍ္ဎန္တိ။

သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ နေဝ ပိယကမျတာယ န ဘေဒါဓိပ္ပာယေန၊ အတ္ထကာမတာယ အဝေါစ။ ဧကံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုဿ ဧဝံ သံသဋ္ဌဿ ဝိဟရတော အယသော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ သော သာသနဿာပိ အဝဏ္ဏောယေဝ။ အညေန ပန ကထိတော အယံ န ဩရမိဿတိ၊ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဩဝဒိတော ဩရမိဿတီ’’တိ တဿ အတ္ထကာမတာယ ဘဂဝန္တံ ဧတံ၊ ‘‘အာယသ္မာ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

၂၂၃။ အာမန္တေဟီတိ ဇာနာပေဟိ။ အာမန္တေတီတိ ပက္ကောသတိ။

၂၂၄။ သဒ္ဓါတိ သဒ္ဓါယ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ တွံ ကုလပုတ္တော စေဝ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော စ၊ ယသ္မာ ဝါ တေ ဧတာဟိ သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌဿ ဝိဟရတော ယေ တာ အက္ကောသိဿန္တိ ဝါ၊ ပဟရိဿန္တိ ဝါ၊ တေသု ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ သံသဂ္ဂေ ပဟီနေ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တသ္မာ။ တတြာတိ တသ္မိံ အဝဏ္ဏဘာသနေ။ ဂေဟသိတာတိ ပဉ္စကာမဂုဏနိဿိတာ။ ဆန္ဒာတိ တဏှာဆန္ဒာပိ ပဋိဃဆန္ဒာပိ။ ဝိပရိဏတန္တိ ရတ္တမ္ပိ စိတ္တံ ဝိပရိဏတံ။ ဒုဋ္ဌမ္ပိ၊ မူဠှမ္ပိ စိတ္တံ ဝိပရိဏတံ။ ဣဓ ပန တဏှာဆန္ဒဝသေန ရတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိဃဆန္ဒဝသေန ဒုဋ္ဌမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဟိတာနုကမ္ပီတိ ဟိတေန အနုကမ္ပမာနော ဟိတေန ဖရမာနော။ န ဒေါသန္တရောတိ န ဒေါသစိတ္တော ဘဝိဿာမိ။

၂၂၅။ အထ ခေါ ဘဂဝါတိ ကသ္မာ အာရဘိ? ဖဂ္ဂုနဿ ကိရ ဧတ္တကံ ဩဝါဒံ သုတွာပိ၊ ‘‘ဘိက္ခုနိသံသဂ္ဂတော ဩရမိဿာမိ ဝိရမိဿာမီ’’တိ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပန္နံ၊ ဘဂဝတာ ပန သဒ္ဓိံ ပဋာဏီ ဝိယ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ အဋ္ဌာသိ၊ အထဿ ဘဂဝတော ယထာ နာမ ဇိဃစ္ဆိတဿ ဘောဇနေ၊ ပိပါသိတဿ ပါနီယေ၊ သီတေန ဖုဋ္ဌဿ ဥဏှေ ဒုက္ခိတဿ သုခေ ပတ္ထနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမေဝ ဣမံ ဒုဗ္ဗစံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ပဌမဗောဓိယံ သုဗ္ဗစာ ဘိက္ခူ အာပါထံ အာဂမိံသု။ အထ တေသံ ဝဏ္ဏံ ကထေတုကာမော ဟုတွာ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

တတ္ထ အာရာဓယိံသူတိ ဂဏှိံသု ပူရယိံသု။ ဧကံ သမယန္တိ ဧကသ္မိံ သမယေ။ ဧကာသနဘောဇနန္တိ ဧကံ ပုရေဘတ္တဘောဇနံ။ သူရိယုဂ္ဂမနတော ဟိ ယာဝ မဇ္ဈနှိကာ သတ္တက္ခတ္တုံ ဘုတ္တဘောဇနမ္ပိ ဣဓ ဧကာသနဘောဇနန္တေဝ အဓိပ္ပေတံ။ အပ္ပာဗာဓတန္တိ နိရာဗာဓတံ။ အပ္ပာတင်္ကတန္တိ နိဒ္ဒုက္ခတံ။ လဟုဋ္ဌာနန္တိ သရီရဿ သလ္လဟုကံ ဥဋ္ဌာနံ။ ဗလန္တိ ကာယဗလံ။ ဖာသုဝိဟာရန္တိ ကာယဿ သုခဝိဟာရံ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ? ဒိဝါ ဝိကာလဘောဇနံ ပဇဟာပိတကာလော ကထိတော။ ဘဒ္ဒါလိသုတ္တေ ပန ရတ္တိံ ဝိကာလဘောဇနံ ပဇဟာပိတကာလော ကထိတော။ ဣမာနိ ဟိ ဒွေ ဘောဇနာနိ ဘဂဝါ န ဧကပ္ပဟာရေန ပဇဟာပေသိ။ ကသ္မာ? ဣမာနေဝ ဟိ ဒွေ ဘောဇနာနိ ဝဋ္ဋေ သတ္တာနံ အာစိဏ္ဏာနိ။ သန္တိ ကုလပုတ္တာ သုခုမာလာ၊ တေ ဧကတော ဒွေပိ ဘောဇနာနိ ပဇဟန္တာ ကိလမန္တိ။ တသ္မာ ဧကတော အပဇဟာပေတွာ ဧကသ္မိံ ကာလေ ဒိဝါ ဝိကာလဘောဇနံ၊ ဧကသ္မိံ ရတ္တိံ ဝိကာလဘောဇနန္တိ ဝိသုံ ပဇဟာပေသိ။ တေသု ဣဓ ဒိဝါ ဝိကာလဘောဇနံ ပဇဟာပိတကာလော ကထိတော။ တတ္ထ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါ န ဘယံ ဒဿေတွာ တဇ္ဇေတွာ ပဇဟာပေန္တိ၊ အာနိသံသံ ပန ဒဿေတွာ ပဇဟာပေန္တိ၊ ဧဝဉှိ သတ္တာ သုခေန ပဇဟန္တိ။ တသ္မာ အာနိသံသံ ဒဿေန္တော ဣမေ ပဉ္စ ဂုဏေ ဒဿေသိ။ အနုသာသနီ ကရဏီယာတိ ပုနပ္ပုနံ သာသနေ ကတ္တဗ္ဗံ နာဟောသိ။ ‘‘ဣဒံ ကရောထ၊ ဣဒံ မာ ကရောထာ’’တိ သတုပ္ပာဒကရဏီယမတ္တမေဝ အဟောသိ။ တာဝတ္တကေနေဝ တေ ကတ္တဗ္ဗံ အကံသု၊ ပဟာတဗ္ဗံ ပဇဟိံသု၊ ပဌမဗောဓိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဗ္ဗစာ ဘိက္ခူ အဟေသုံ အဿဝါ ဩဝါဒပဋိကရာတိ။

ဣဒါနိ နေသံ သုဗ္ဗစဘာဝဒီပိကံ ဥပမံ အာဟရန္တော သေယျထာပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုဘူမိယန္တိ သမဘူမိယံ။ ‘‘သုဘူမျံ သုခေတ္တေ ဝိဟတခါဏုကေ ဗီဇာနိ ပတိဋ္ဌပေယျာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၃၈) ဧတ္ထ ပန မဏ္ဍဘူမိ သုဘူမီတိ အာဂတာ။ စတုမဟာပထေတိ ဒွိန္နံ မဟာမဂ္ဂါနံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂတဋ္ဌာနေ။ အာဇညရထောတိ ဝိနီတအဿရထော။ ဩဓသ္တပတောဒေါတိ ယထာ ရထံ အဘိရုဟိတွာ ဌိတေန သက္ကာ ဟောတိ ဂဏှိတုံ၊ ဧဝံ အာလမ္ဗနံ နိဿာယ တိရိယတော ဌပိတပတောဒေါ။ ယောဂ္ဂါစရိယောတိ အဿာစရိယော။ သွေဝ အဿဒမ္မေ သာရေတီတိ အဿဒမ္မသာရထိ။ ယေနိစ္ဆကန္တိ ယေန ယေန မဂ္ဂေန ဣစ္ဆတိ။ ယဒိစ္ဆကန္တိ ယံ ယံ ဂတိံ ဣစ္ဆတိ။ သာရေယျာတိ ဥဇုကံ ပုရတော ပေသေယျ။ ပစ္စာသာရေယျာတိ ပဋိနိဝတ္တေယျ။

ဧဝမေဝ ခေါတိ ယထာ ဟိ သော ယောဂ္ဂါစရိယော ယေန ယေန မဂ္ဂေန ဂမနံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ တံ အဿာ အာရုဠှာဝ ဟောန္တိ။ ယာယ ယာယ စ ဂတိယာ ဣစ္ဆတိ၊ သာ သာ ဂတိ ဂဟိတာဝ ဟောတိ။ ရထံ ပေသေတွာ အဿာ နေဝ ဝါရေတဗ္ဗာ န ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာ ဟောန္တိ။ ကေဝလံ တေသံ သမေ ဘူမိဘာဂေ ခုရေသု နိမိတ္တံ ဌပေတွာ ဂမနမေဝ ပဿိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဧဝံ မယှမ္ပိ တေသု ဘိက္ခူသု ပုနပ္ပုနံ ဝတ္တဗ္ဗံ နာဟောသိ။ ဣဒံ ကရောထ ဣဒံ မာ ကရောထာတိ သတုပ္ပာဒနမတ္တမေဝ ကတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ တေဟိပိ တာဝဒေဝ ကတ္တဗ္ဗံ ကတမေဝ ဟောတိ၊ အကတ္တဗ္ဗံ ဇဟိတမေဝ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သုဗ္ဗစာ ယုတ္တယာနပဋိဘာဂါ ဟုတွာ သတုပ္ပာဒနမတ္တေနေဝ ပဇဟိံသု၊ တသ္မာ တုမှေပိ ပဇဟထာတိ အတ္ထော။ ဧလဏ္ဍေဟီတိ ဧလဏ္ဍာ ကိရ သာလဒူသနာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဝိသောဓေယျာတိ ဧလဏ္ဍေ စေဝ အညာ စ ဝလ္လိယော ဆိန္ဒိတွာ ဗဟိ နီဟရဏေန သောဓေယျ။ သုဇာတာတိ သုသဏ္ဌိတာ။ သမ္မာ ပရိဟရေယျာတိ မရိယာဒံ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကာသိဉ္စနေနပိ ကာလေနကာလံ မူလမူလေ ခဏနေနပိ ဝလ္လိဂုမ္ဗာဒိစ္ဆေဒနေနပိ ကိပိလ္လပူဋကဟရဏေနပိ မက္ကဋကဇာလသုက္ခဒဏ္ဍကဟရဏေနပိ သမ္မာ ဝဍ္ဎေတွာ ပေါသေယျ။ ဝုဒ္ဓိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။

၂၂၆။ ဣဒါနိ အက္ခန္တိယာ ဒေါသံ ဒဿေန္တော ဘူတပုဗ္ဗန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝေဒေဟိကာတိ ဝိဒေဟရဋ္ဌဝါသိကဿ ဓီတာ။ အထ ဝါ ဝေဒေါတိ ပညာ ဝုစ္စတိ၊ ဝေဒေန ဤဟတိ ဣရိယတီတိ ဝေဒေဟိကာ၊ ပဏ္ဍိတာတိ အတ္ထော။ ဂဟပတာနီတိ ဃရသာမိနီ။ ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ကိတ္တိဃောသော။ သောရတာတိ သောရစ္စေန သမန္နာဂတာ။ နိဝါတာတိ နိဝါတဝုတ္တိ။ ဥပသန္တာတိ နိဗ္ဗုတာ။ ဒက္ခာတိ ဘတ္တပစနသယနတ္ထရဏဒီပုဇ္ဇလနာဒိကမ္မေသု ဆေကာ။ အနလသာတိ ဥဋ္ဌာဟိကာ၊ သုသံဝိဟိတကမ္မန္တာတိ သုဋ္ဌု သံဝိဟိတကမ္မန္တာ။ ဧကာ အနလသာ ဟောတိ၊ ယံ ယံ ပန ဘာဇနံ ဂဏှာတိ၊ တံ တံ ဘိန္ဒတိ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ဝါ ကရောတိ၊ အယံ န တာဒိသာတိ ဒဿေတိ။

ဒိဝါ ဥဋ္ဌာသီတိ ပါတောဝ ကတ္တဗ္ဗာနိ ဓေနုဒုဟနာဒိကမ္မာနိ အကတွာ ဥဿူရေ ဥဋ္ဌိတာ။ ဟေ ဇေ ကာဠီတိ အရေ ကာဠိ။ ကိံ ဇေ ဒိဝါ ဥဋ္ဌာသီတိ ကိံ တေ ကိဉ္စိ အဖာသုကံ အတ္ထိ၊ ကိံ ဒိဝါ ဥဋ္ဌာသီတိ? နော ဝတ ရေ ကိဉ္စီတိ အရေ ယဒိ တေ န ကိဉ္စိ အဖာသုကံ အတ္ထိ၊ နေဝ သီသံ ရုဇ္ဈတိ၊ န ပိဋ္ဌိ၊ အထ ကသ္မာ ပါပိ ဒါသိ ဒိဝါ ဥဋ္ဌာသီတိ ကုပိတာ အနတ္တမနာ ဘာကုဋိမကာသိ။ ဒိဝါတရံ ဥဋ္ဌာသီတိ ပုနဒိဝသေ ဥဿူရတရံ ဥဋ္ဌာသိ။ အနတ္တမနဝါစန္တိ အရေ ပါပိ ဒါသိ အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာသိ၊ ကိံ အဂ္ဂိံ သီတောတိ မညသိ၊ ဣဒါနိ တံ သိက္ခာပေဿာမီတိအာဒီနိ ဝဒမာနာ ကုပိတဝစနံ နိစ္ဆာရေသိ။

ပဋိဝိသကာနန္တိ သာမန္တဂေဟဝါသီနံ။ ဥဇ္ဈာပေသီတိ အဝဇာနာပေသိ။ စဏ္ဍီတိ အသောရတာ ကိဗ္ဗိသာ။ ဣတိ ယတ္တကာ ဂုဏာ၊ တတော ဒိဂုဏာ ဒေါသာ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု။ ဂုဏာ နာမ သဏိကံ သဏိကံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဒေါသာ ဧကဒိဝသေနေဝ ပတ္ထဋာ ဟောန္တိ။ သောရတသောရတောတိ အတိဝိယ သောရတော၊ သောတာပန္နော နု ခေါ၊ သကဒါဂါမီ အနာဂါမီ အရဟာ နု ခေါတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဖုသန္တီတိ ဖုသန္တာ ဃဋ္ဋေန္တာ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ။

အထ ဘိက္ခု သောရတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အထ အဓိဝါသနက္ခန္တိယံ ဌိတော ဘိက္ခု သောရတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော စီဝရ…ပေ… ပရိက္ခာရဟေတူတိ ယော ဧတာနိ စီဝရာဒီနိ ပဏီတပဏီတာနိ လဘန္တော ပါဒပရိကမ္မပိဋ္ဌိပရိကမ္မာဒီနိ ဧကဝစနေနေဝ ကရောတိ။ အလဘမာနောတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ လဘတိ၊ ဧဝံ အလဘန္တော။ ဓမ္မညေဝ သက္ကရောန္တောတိ ဓမ္မံယေဝ သက္ကာရံ သုကတကာရံ ကရောန္တော။ ဂရုံ ကရောန္တောတိ ဂရုဘာရိယံ ကရောန္တော။ မာနေန္တောတိ မနေန ပိယံ ကရောန္တော။ ပူဇေန္တောတိ ပစ္စယပူဇာယ ပူဇေန္တော။ အပစာယမာနောတိ ဓမ္မံယေဝ အပစာယမာနော အပစိတိံ နီစဝုတ္တိံ ဒဿေန္တော။

၂၂၇။ ဧဝံ အက္ခန္တိယာ ဒေါသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေ အဓိဝါသေန္တိ၊ တေ ဧဝံ အဓိဝါသေန္တီတိ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဒဿေန္တော ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာလေနာတိ ယုတ္တပတ္တကာလေန။ ဘူတေနာတိ သတာ ဝိဇ္ဇမာနေန။ သဏှေနာတိ သမ္မဋ္ဌေန။ အတ္ထသဉှိတေနာတိ အတ္ထနိဿိတေန ကာရဏနိဿိတေန။ အကာလေနာတိအာဒီနိ တေသံယေဝ ပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ မေတ္တစိတ္တာတိ ဥပ္ပန္နမေတ္တစိတ္တာ ဟုတွာ။ ဒေါသန္တရာတိ ဒုဋ္ဌစိတ္တာ၊ အဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပန္နဒေါသာ ဟုတွာ။ တတြာတိ တေသု ဝစနပထေသု။ ဖရိတွာတိ အဓိမုစ္စိတွာ။ တဒါရမ္မဏဉ္စာတိ ကထံ တဒါရမ္မဏံ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ကရောတိ? ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတံ ပုဂ္ဂလံ မေတ္တစိတ္တဿ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပုန တဿေဝ မေတ္တစိတ္တဿ အဝသေသသတ္တေ အာရမ္မဏံ ကရောန္တော သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ တဒါရမ္မဏံ ကရောတိ နာမ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော။ တဒါရမ္မဏဉ္စာတိ တဿေဝ မေတ္တစိတ္တဿ အာရမ္မဏံ ကတွာ။ သဗ္ဗာဝန္တန္တိ သဗ္ဗသတ္တဝန္တံ။ လောကန္တိ သတ္တလောကံ။ ဝိပုလေနာတိ အနေကသတ္တာရမ္မဏေန။ မဟဂ္ဂတေနာတိ မဟဂ္ဂတဘူမိကေန။ အပ္ပမာဏေနာတိ သုဘာဝိတေန။ အဝေရေနာတိ နိဒ္ဒေါသေန။ အဗျာဗဇ္ဈေနာတိ နိဒ္ဒုက္ခေန။ ဖရိတွာ ဝိဟရိဿာမာတိ ဧဝရူပေန မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ တဉ္စ ပုဂ္ဂလံ သဗ္ဗဉ္စ လောကံ တဿ စိတ္တဿ အာရမ္မဏံ ကတွာ အဓိမုစ္စိတွာ ဝိဟရိဿာမ။

၂၂၈။ ဣဒါနိ တဒတ္ထဒီပိကံ ဥပမံ အာဟရန္တော သေယျထာပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပထဝိန္တိ နိပ္ပထဝိံ ကရိဿာမီတိ အတ္ထော။ တတြ တတြာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ။ ဝိကိရေယျာတိ ပစ္ဆိယာ ပံသုံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဗီဇာနိ ဝိယ ဝိကိရေယျ။ ဩဋ္ဌုဘေယျာတိ ခေဠံ ပါတေယျ။ အပထဝိံ ကရေယျာတိ ဧဝံ ကာယေန စ ဝါစာယ စ ပယောဂံ ကတွာပိ သက္ကုဏေယျ အပထဝိံ ကာတုန္တိ? ဂမ္ဘီရာတိ ဗဟလတ္တေန ဒွိယောဇနသတသဟဿာနိ စတ္တာရိ စ နဟုတာနိ ဂမ္ဘီရာ။ အပ္ပမေယျာတိ တိရိယံ ပန အပရိစ္ဆိန္နာ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ပထဝီ ဝိယ ဟိ မေတ္တစိတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကုဒါလပိဋကံ ဂဟေတွာ အာဂတပုရိသော ဝိယ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော။ ယထာ သော ကုဒါလပိဋကေန မဟာပထဝိံ အပထဝိံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဝေါ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော မေတ္တစိတ္တဿ အညထတ္တံ ကာတုံ န သက္ခိဿတီတိ။

၂၂၉။ ဒုတိယဥပမာယံ ဟလိဒ္ဒိန္တိ ယံကိဉ္စိ ပီတကဝဏ္ဏံ။ နီလန္တိ ကံသနီလံ ဝါ ပလာသနီလံ ဝါ။ အရူပီတိ အရူပေါ။ နနု စ၊ ဒွိန္နံ ကဋ္ဌာနံ ဝါ ဒွိန္နံ ရုက္ခာနံ ဝါ ဒွိန္နံ သေယျာနံ ဝါ ဒွိန္နံ သေလာနံ ဝါ အန္တရံ ပရိစ္ဆိန္နာကာသရူပန္တိ အာဂတံ၊ ကသ္မာ ဣဓ အရူပီတိ ဝုတ္တောတိ? သနိဒဿနဘာဝပဋိက္ခေပတော။ တေနေဝါဟ ‘‘အနိဒဿနော’’တိ။ တသ္မိဉှိ ရူပံ လိခိတုံ၊ ရူပပါတုဘာဝံ ဒဿေတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ ‘‘အရူပီ’’တိ ဝုတ္တော။ အနိဒဿနောတိ ဒဿနဿ စက္ခုဝိညာဏဿ အနာပါထော။ ဥပမာသံသန္ဒနေ ပနေတ္ထ အာကာသော ဝိယ မေတ္တစိတ္တံ။ တုလိကပဉ္စမာ စတ္တာရော ရင်္ဂဇာတာ ဝိယ ပဉ္စ ဝစနပထာ၊ တုလိကပဉ္စမေ ရင်္ဂေ ဂဟေတွာ အာဂတပုရိသော ဝိယ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော။ ယထာ သော တုလိကပဉ္စမေဟိ ရင်္ဂေဟိ အာကာသေ ရူပပါတုဘာဝံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဝေါ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော မေတ္တစိတ္တဿ အညထတ္တံ ကတွာ ဒေါသုပ္ပတ္တိံ ဒဿေတုံ န သက္ခိဿတီတိ။

၂၃၀။ တတိယဥပမာယံ အာဒိတ္တန္တိ ပဇ္ဇလိတံ။ ဂမ္ဘီရာ အပ္ပမေယျာတိ ဣမိဿာ ဂင်္ဂါယ ဂမ္ဘီရဋ္ဌာနံ ဂါဝုတမ္ပိ အတ္ထိ၊ အဍ္ဎယောဇနမ္ပိ၊ ယောဇနမ္ပိ။ ပုထုလံ ပနဿာ ဧဝရူပံယေဝ၊ ဒီဃတော ပန ပဉ္စယောဇနသတာနိ။ သာ ကထံ ဂမ္ဘီရာ အပ္ပမေယျာတိ? ဧတေန ပယောဂေန ပရိဝတ္တေတွာ ဥဒ္ဓနေ ဥဒကံ ဝိယ တာပေတုံ အသက္ကုဏေယျတော။ ဌိတောဒကံ ပန ကေနစိ ဥပါယေန အင်္ဂုလမတ္တံ ဝါ အဍ္ဎင်္ဂုလမတ္တံ ဝါ ဧဝံ တာပေတုံ သက္ကာ ဘဝေယျ၊ အယံ ပန န သက္ကာ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဥပမာသံသန္ဒနေ ပနေတ္ထ ဂင်္ဂါ ဝိယ မေတ္တစိတ္တံ၊ တိဏုက္ကံ အာဒါယ အာဂတပုရိသော ဝိယ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော။ ယထာ သော အာဒိတ္တာယ တိဏုက္ကာယ ဂင်္ဂံ တာပေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဝေါ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော မေတ္တစိတ္တဿ အညထတ္တံ ကာတုံ န သက္ခိဿတီတိ။

၂၃၁။ စတုတ္ထဥပမာယံ ဗိဠာရဘသ္တာတိ ဗိဠာရစမ္မပသိဗ္ဗကာ။ သုမဒ္ဒိတာတိ သုဋ္ဌု မဒ္ဒိတာ။ သုပရိမဒ္ဒိတာတိ အန္တော စ ဗဟိ စ သမန္တတော သုပရိမဒ္ဒိတာ။ တူလိနီတိ သိမ္ဗလိတူလလတာတူလသမာနာ။ ဆိန္နသဿရာတိ ဆိန္နသဿရသဒ္ဒါ။ ဆိန္နဘဗ္ဘရာတိ ဆိန္နဘဗ္ဘရသဒ္ဒါ။ ဥပမာသံသန္ဒနေ ပနေတ္ထ ဗိဠာရဘသ္တာ ဝိယ မေတ္တစိတ္တံ၊ ကဋ္ဌကဌလံ အာဒါယ အာဂတပုရိသော ဝိယ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော။ ယထာ သော ကဋ္ဌေန ဝါ ကဌလေန ဝါ ဗိဠာရဘသ္တံ သရသရံ ဘရဘရံ သဒ္ဒံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဝေါ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော မေတ္တစိတ္တဿ အညထတ္တံ ကတွာ ဒေါသာနုဂတဘာဝံ ကာတုံ န သက္ခိဿတီတိ။

၂၃၂။ ဩစရကာတိ အဝစရကာ ဟေဋ္ဌာစရကာ၊ နီစကမ္မကာရကာတိ အတ္ထော။ ယော မနော ပဒူသေယျာတိ ယော ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ မနော ပဒူသေယျ၊ တံ ကကစေန ဩကန္တနံ နာဓိဝါသေယျ။ န မေ သော တေန သာသနကရောတိ သော တေန အနဓိဝါသနေန မယှံ ဩဝါဒကရော န ဟောတိ။ အာပတ္တိ ပနေတ္ထ နတ္ထိ။

၂၃၃။ အဏုံ ဝါ ထူလံ ဝါတိ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ ဝါ မဟာသာဝဇ္ဇံ ဝါ။ ယံ တုမှေ နာဓိဝါသေယျာထာတိ ယော တုမှေဟိ အဓိဝါသေတဗ္ဗော န ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ နော ဟေတံ၊ ဘန္တေတိ၊ ဘန္တေ၊ အနဓိဝါသေတဗ္ဗံ နာမ ဝစနပထံ န ပဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာတိ ဣတိ ဘဂဝါ အရဟတ္တေန ကူဋံ ဂဏှန္တော ယထာနုသန္ဓိနာ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ကကစူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အလဂဒ္ဒူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃၄။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ အလဂဒ္ဒူပမသုတ္တံ။ တတ္ထ ဂဒ္ဓေ ဗာဓယိံသူတိ ဂဒ္ဓဗာဓိနော၊ ဂဒ္ဓဗာဓိနော ပုဗ္ဗပုရိသာ အဿာတိ ဂဒ္ဓဗာဓိပုဗ္ဗော၊ တဿ ဂဒ္ဓဗာဓိပုဗ္ဗဿ၊ ဂိဇ္ဈဃာတကကုလပ္ပသုတဿာတိ အတ္ထော။ သဂ္ဂမောက္ခာနံ အန္တရာယံ ကရောန္တီတိ အန္တရာယိကာ။ တေ ကမ္မကိလေသဝိပါကဥပဝါဒအာဏာဝီတိက္ကမဝသေန ပဉ္စဝိဓာ။ တတ္ထ ပဉ္စာနန္တရိယဓမ္မာ ကမ္မန္တရာယိကာ နာမ။ တထာ ဘိက္ခုနီဒူသကကမ္မံ၊ တံ ပန မောက္ခဿေဝ အန္တရာယံ ကရောတိ၊ န သဂ္ဂဿ။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ ကိလေသန္တရာယိကာ နာမ။ ပဏ္ဍကတိရစ္ဆာနဂတဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ ပဋိသန္ဓိဓမ္မာ ဝိပါကန္တရာယိကာ နာမ။ အရိယူပဝါဒဓမ္မာ ဥပဝါဒန္တရာယိကာ နာမ၊ တေ ပန ယာဝ အရိယေ န ခမာပေန္တိ၊ တာဝဒေဝ၊ န တတော ပရံ။ သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တာ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာဏာဝီတိက္ကမန္တရာယိကာ နာမ။ တေပိ ယာဝ ဘိက္ခုဘာဝံ ဝါ ပဋိဇာနာတိ၊ န ဝုဋ္ဌာတိ ဝါ၊ န ဒေသေတိ ဝါ၊ တာဝဒေဝ၊ န တတော ပရံ။

တတြာယံ ဘိက္ခု ဗဟုဿုတော ဓမ္မကထိကော သေသန္တရာယိကေ ဇာနာတိ၊ ဝိနယေ ပန အကောဝိဒတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမန္တရာယိကေ န ဇာနာတိ၊ တသ္မာ ရဟောဂတော ဧဝံ စိန္တေသိ – ဣမေ အာဂါရိကာ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ သောတာပန္နာပိ သကဒါဂါမိနောပိ အနာဂါမိနောပိ ဟောန္တိ။ ဘိက္ခူပိ မနာပိကာနိ စက္ခုဝိညေယျာနိ ရူပါနိ ပဿန္တိ…ပေ… ကာယဝိညေယျေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ဖုသန္တိ၊ မုဒုကာနိ အတ္ထရဏပါဝုရဏာဒီနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဧတံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ ဣတ္ထီနံယေဝ ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာ န ဝဋ္ဋန္တိ? ဧတေပိ ဝဋ္ဋန္တီတိ။ ဧဝံ ရသေန ရသံ သံသန္ဒေတွာ သစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂဉ္စ နိစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂဉ္စ ဧကံ ကတွာ ထူလဝါကေဟိ သဒ္ဓိံ အတိသုခုမသုတ္တံ ဥပနေန္တော ဝိယ၊ သာသပေန သဒ္ဓိံ သိနေရုံ ဥပသံဟရန္တော ဝိယ၊ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပာဒေတွာ၊ ‘‘ကိံ ဘဂဝတာ မဟာသမုဒ္ဒံ ဗန္ဓန္တေန ဝိယ မဟတာ ဥဿာဟေန ပဌမပါရာဇိကံ ပညတ္တံ၊ နတ္ထိ ဧတ္ထ ဒေါသော’’တိ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈန္တော ဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ ပဋိဗာဟန္တော အရိယမဂ္ဂေ ခါဏုကဏ္ဋကာဒီနိ ပက္ခိပန္တော မေထုနဓမ္မေ ဒေါသော နတ္ထီတိ ဇိနဿ အာဏာစက္ကေ ပဟာရံ အဒါသိ။ တေနာဟ – ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမီ’’တိအာဒိ။

ဧဝံ ဗျာ ခေါတိ ဧဝံ ဝိယ ခေါ။ သမနုယုဉ္ဇန္တီတိအာဒီသု ကိံ လဒ္ဓိကော တွံ၊ လဒ္ဓိံ ဝဒေဟီတိ ပုစ္ဆမာနာ သမနုယုဉ္ဇန္တိ နာမ။ ဒိဋ္ဌိံ ပတိဋ္ဌာပေန္တာ သမနုဂ္ဂါဟန္တိ နာမ။ ကေန ကာရဏေန ဧဝံ ဝဒသီတိ ကာရဏံ ပုစ္ဆန္တာ သမနုဘာသန္တိ နာမ။ အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာတိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၄၂-၄၈) အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ အပ္ပဿာဒဋ္ဌေန။ မံသပေသူပမာ ဗဟုသာဓာရဏဋ္ဌေန။ တိဏုက္ကူပမာ အနုဒဟနဋ္ဌေန။ အင်္ဂါရကာသူပမာ မဟာဘိတာပနဋ္ဌေန။ သုပိနကူပမာ ဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ ယာစိတကူပမာ တာဝကာလိကဋ္ဌေန။ ရုက္ခဖလူပမာ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂပလိဘဉ္ဇနဋ္ဌေန။ အသိသူနူပမာ အဓိကုဋ္ဋနဋ္ဌေန။ သတ္တိသူလူပမာ ဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန။ သပ္ပသိရူပမာ သာသင်္ကသပ္ပဋိဘယဋ္ဌေန။ ထာမသာတိ ဒိဋ္ဌိထာမေန။ ပရာမာသာတိ ဒိဋ္ဌိပရာမာသေန။ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတီတိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဝေါဟရတိ ဒီပေတိ ဝါ။

၂၃၅။ ယတော ခေါ တေ ဘိက္ခူတိ ယဒါ တေ ဘိက္ခူ။ ဧဝံ ဗျာ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာတိ ဣဒံ ဧသ အတ္တနော အဇ္ဈာသယေန နတ္ထီတိ ဝတ္တုကာမောပိ ဘဂဝတော အာနုဘာဝေန သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ကိရ သမ္မုခါ ဒွေ ကထာ ကထေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။

၂၃၆။ ကဿ ခေါ နာမ တွံ မောဃပုရိသာတိ တွံ မောဃပုရိသ ကဿ ခတ္တိယဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ ဝေဿဿ ဝါ သုဒ္ဒဿ ဝါ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ ဒေဝဿ ဝါ မနုဿဿ ဝါ မယာ ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ အယံ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ အရိဋ္ဌော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘ဘဂဝါ မံ မောဃပုရိသောတိ ဝဒတိ၊ န ခေါ ပန မောဃပုရိသာတိ ဝုတ္တမတ္တကေန မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော န ဟောတိ။ ဥပသေနမ္ပိ ဟိ ဝင်္ဂန္တပုတ္တံ၊ ‘အတိလဟုံ ခေါ တွံ၊ မောဃပုရိသ၊ ဗာဟုလ္လာယ အာဝတ္တော’တိ (မဟာဝ။ ၇၅) ဘဂဝါ မောဃပုရိသဝါဒေန ဩဝဒိ။ ထေရော အပရဘာဂေ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ဆ အဘိညာ သစ္ဆာကာသိ။ အဟမ္ပိ တထာရူပံ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏှိတွာ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ ဗန္ဓနာ ပဝုတ္တဿ ပဏ္ဍုပလာသဿ ဝိယ အဝိရုဠှိဘာဝံ ဒဿေန္တော ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

ဥသ္မီကတောပီတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေ ကိန္တိ မညထ၊ အယံ အရိဋ္ဌော ဧဝံလဒ္ဓိကော သဗ္ဗညုတညာဏေန ပဋိဝိရုဇ္ဈိတွာ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ ပဋိဗာဟိတွာ တထာဂတဿ အာဏာစက္ကေ ပဟာရံ ဒဒမာနော အပိ နု ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဥသ္မီကတောပိ? ယထာ နိဗ္ဗုတေပိ မဟန္တေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓေ ခဇ္ဇုပနကမတ္တာပိ အဂ္ဂိပပဋိကာ ဟောတိယေဝ၊ ယံ နိဿာယ ပုန မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဘဝေယျ။ ကိံ နု ခေါ ဧဝံ ဣမဿ အပ္ပမတ္တိကာပိ ဉာဏုသ္မာ အတ္ထိ၊ ယံ နိဿာယ ဝါယမန္တော မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေယျာတိ? နော ဟေတံ၊ ဘန္တေတိ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝံလဒ္ဓိကဿ ကုတော ဧဝရူပါ ဉာဏုသ္မာတိ? မဂ္ဂဖလာနံ ပစ္စယသမတ္ထာယ ဉာဏုသ္မာယ ဥသ္မီကတဘာဝံ ပဋိက္ခိပန္တာ ဝဒန္တိ။ မင်္ကုဘူတောတိ နိတ္တေဇဘူတော။ ပတ္တက္ခန္ဓောတိ ပတိတက္ခန္ဓော။ အပ္ပဋိဘာနောတိ ကိဉ္စိ ပဋိဘာနံ အပဿန္တော ဘိန္နပဋိဘာနော ဧဝရူပမ္ပိ နာမ နိယျာနိကသာသနံ လဘိတွာ အဝိရုဠှိဓမ္မော ကိရမှိ သမုဂ္ဃာတိတပစ္စယော ဇာတောတိ အတ္တနော အဘဗ္ဗတံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ဘူမိံ ခဏမာနော နိသီဒိ။

ပညာယိဿသိ ခေါတိ အယမ္ပိ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ အရိဋ္ဌော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘ဘဂဝါ မယှံ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော ပစ္ဆိန္နောတိ ဝဒတိ၊ န ခေါ ပန ဗုဒ္ဓါ သဥပနိဿယာနံယေဝ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ၊ အနုပနိဿယာနမ္ပိ ဒေသေန္တိ၊ အဟံ သတ္ထု သန္တိကာ သုဂတောဝါဒံ လဘိတွာ အတ္တနော သမ္ပတ္တူပဂံ ကုသလံ ကရိဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ ဩဝါဒံ ပဋိပဿမ္ဘေန္တော ‘‘ပညာယိဿသီ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော၊ တွံယေဝ၊ မောဃပုရိသ၊ ဣမိနာ ပါပကေန ဒိဋ္ဌိဂတေန နိရယာဒီသု ပညာယိဿသိ၊ မမ သန္တိကာ တုယှံ သုဂတောဝါဒေါ နာမ နတ္ထိ၊ န မေ တယာ အတ္ထော၊ ဣဓာဟံ ဘိက္ခူ ပဋိပုစ္ဆိဿာမီတိ။

၂၃၇။ အထ ခေါ ဘဂဝါတိ အယမ္ပိ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ ဣမသ္မိဉှိ ဌာနေ ဘဂဝါ ပရိသံ သောဓေတိ၊ အရိဋ္ဌံ ဂဏတော နိဿာရေတိ။ သစေ ဟိ ပရိသဂတာနံ ကဿစိ ဧဝံ ဘဝေယျ – ‘‘အယံ အရိဋ္ဌော ဘဂဝတာ အကထိတံ ကထေတုံ ကိံ သက္ခိဿတိ၊ ကစ္စိ နု ခေါ ပရိသမဇ္ဈေ ဘဂဝတာ ကထာယ သမာရဒ္ဓါယ သဟသာ ကထိတ’’န္တိ။ ဧဝံ ကထိတံ ပန န အရိဋ္ဌောဝ သုဏာတိ၊ အညေနပိ သုတံ ဘဝိဿတိ။ အထာပိဿ သိယာ ‘‘ယထာ သတ္ထာ အရိဋ္ဌံ နိဂ္ဂဏှာတိ၊ မမ္ပိ ဧဝံ နိဂ္ဂဏှေယျာတိ သုတွာပိ တုဏှီဘာဝံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ။ ‘‘တံ သဗ္ဗံ န ကရိဿန္တီ’’တိ။ မယာပိ န ကထိတံ၊ အညေန သုတမ္ပိ နတ္ထီတိ ‘‘တုမှေပိမေ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိနာ ပရိသာယ လဒ္ဓိံ သောဓေတိ။ ပရိသာယ ပန လဒ္ဓိသောဓနေနေဝ အရိဋ္ဌော ဂဏတော နိဿာရိတော နာမ ဟောတိ။

ဣဒါနိ အရိဋ္ဌဿ လဒ္ဓိံ ပကာသေန္တော သော ဝတ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အညတြေဝ ကာမေဟီတိအာဒီသု ယော သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ‘‘တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ ဧဝံလဒ္ဓိကော၊ သော ဝတ ကိလေသကာမေဟိ စေဝ ကိလေသကာမသမ္ပယုတ္တေဟိ သညာဝိတက္ကေဟိ စ အညတြ၊ ဧတေ ဓမ္မေ ပဟာယ၊ ဝိနာ ဧတေဟိ ဓမ္မေဟိ၊ ဝတ္ထုကာမေ ပဋိသေဝိဿတိ၊ မေထုနသမာစာရံ သမာစရိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ကာရဏံ နာမ နတ္ထိ၊ အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသောတိ။

၂၃၈။ ဧဝံ ဘဂဝါ အယံ အရိဋ္ဌော ယထာ နာမ ရဇကော သုဂန္ဓာနိပိ ဒုဂ္ဂန္ဓာနိပိ ဇိဏ္ဏာနိပိ နဝါနိပိ သုဒ္ဓါနိပိ အသုဒ္ဓါနိပိ ဝတ္ထာနိ ဧကတော ဘဏ္ဍိကံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ဘိက္ခူနံ နိစ္ဆန္ဒရာဂပဏီတစီဝရာဒိပရိဘောဂဉ္စ အနိဗဒ္ဓသီလာနံ ဂဟဋ္ဌာနံ အန္တရာယကရံ သစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂဉ္စ နိဗဒ္ဓသီလာနံ ဘိက္ခူနံ အာဝရဏကရံ သစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂဉ္စ သဗ္ဗံ ဧကသဒိသံ ကရောတီတိ အရိဋ္ဌဿ လဒ္ဓိံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ ဒုဂ္ဂဟိတာယ ပရိယတ္တိယာ ဒေါသံ ဒဿေန္တော ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရိယာပုဏန္တီတိ ဥဂ္ဂဏှန္တိ။ သုတ္တန္တိအာဒီသု ဥဘတောဝိဘင်္ဂနိဒ္ဒေသခန္ဓကပရိဝါရာ၊ သုတ္တနိပါတေ မင်္ဂလသုတ္တရတနသုတ္တနာလကသုအာတုဝဋ္ဋကသုတ္တာနိ၊ အညမ္ပိ စ သုတ္တနာမကံ တထာဂတဝစနံ သုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗမ္ပိ သဂါထကံ သုတ္တံ ဂေယျန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဝိသေသေန သံယုတ္တကေ သကလောပိ သဂါထာဝဂ္ဂေါ။ သကလံ အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ နိဂ္ဂါထကံ သုတ္တံ၊ ယဉ္စ အညမ္ပိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ အသင်္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ တံ ဝေယျာကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မပဒံ၊ ထေရဂါထာ၊ ထေရိဂါထာ၊ သုတ္တနိပါတေ နောသုတ္တနာမိကာ သုဒ္ဓိကဂါထာ စ ဂါထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သောမနဿဉာဏမယိကဂါထာပဋိသံယုတ္တာ ဒွေအသီတိသုတ္တန္တာ ဥဒါနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ (ဣတိဝု။ ၁၊၂) ဒသုတ္တရသတသုတ္တန္တာ ဣတိဝုတ္တကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပဏ္ဏကဇာတကာဒီနိ ပဏ္ဏာသာဓိကာနိ ပဉ္စဇာတကသတာနိ ဇာတကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ (အ။ နိ။ ၄။၁၂၉) သဗ္ဗေပိ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မပ္ပဋိသံယုတ္တာ သုတ္တန္တာ အဗ္ဘုတဓမ္မန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စူဠဝေဒလ္လမဟာဝေဒလ္လသမ္မာဒိဋ္ဌိသက္ကပဉှသင်္ခါရဘာဇနိယမဟာပုဏ္ဏမသုတ္တာဒယော သဗ္ဗေပိ ဝေဒဉ္စ တုဋ္ဌိဉ္စ လဒ္ဓါ လဒ္ဓါ ပုစ္ဆိတသုတ္တန္တာ ဝေဒလ္လန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အတ္ထံ န ဥပပရိက္ခန္တီတိ အတ္ထတ္ထံ ကာရဏတ္ထံ န ပဿန္တိ န ပရိဂ္ဂဏှန္တိ။ အနုပပရိက္ခတန္တိ အနုပပရိက္ခန္တာနံ။ န နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ န ဥပဋ္ဌဟန္တိ န အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သီလံ သမာဓိ ဝိပဿနာ မဂ္ဂေါ ဖလံ ဝဋ္ဋံ ဝိဝဋ္ဋံ ကထိတန္တိ ဧဝံ ဇာနိတုံ န သက္ကာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ တေ ဥပါရမ္ဘာနိသံသာ စေဝါတိ တေ ပရေသံ ဝါဒေ ဒေါသာရောပနာနိသံသာ ဟုတွာ ပရိယာပုဏန္တီတိ အတ္ထော။ ဣတိဝါဒပ္ပမောက္ခာနိသံသာ စာတိ ဧဝံ ဝါဒပမောက္ခာနိသံသာ၊ ပရေဟိ သကဝါဒေ ဒေါသေ အာရောပိတေ တံ ဒေါသံ ဧဝံ မောစေဿာမာတိ ဣမိနာဝ ကာရဏေန ပရိယာပုဏန္တီတိ အတ္ထော။ တဉ္စဿ အတ္ထံ နာနုဘောန္တီတိ ယဿ စ မဂ္ဂဿ ဝါ ဖလဿ ဝါ အတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ၊ တဉ္စဿ ဓမ္မဿ အတ္ထံ ဧတေ ဒုဂ္ဂဟိတဂ္ဂါဟိနော နာနုဘောန္တိ။ အပိစ ပရဿ ဝါဒေ ဥပါရမ္ဘံ အာရောပေတုံ အတ္တနော ဝါဒံ မောစေတုံ အသက္ကောန္တာပိ တဉ္စ အတ္ထံ နာနုဘောန္တိယေဝ။

၂၃၉။ အလဂဒ္ဒတ္ထိကောတိ အာသိဝိသအတ္ထိကော။ ဂဒေါတိ ဟိ ဝိသဿ နာမံ၊ တံ တဿ အလံ ပရိပုဏ္ဏံ အတ္ထီတိ အလဂဒ္ဒေါ။ ဘောဂေတိ သရီရေ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စေ ကုလပုတ္တာ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တီတိ နိတ္ထရဏပရိယတ္တိဝသေန ဥဂ္ဂဏှန္တိ။ တိဿော ဟိ ပရိယတ္တိယော အလဂဒ္ဒပရိယတ္တိ နိတ္ထရဏပရိယတ္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တီတိ။

တတ္ထ ယော ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဧဝံ စီဝရာဒီနိ ဝါ လဘိဿာမိ၊ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဝါ မံ ဇာနိဿန္တီတိ လာဘသက္ကာရဟေတု ပရိယာပုဏာတိ၊ တဿ သာ ပရိယတ္တိ အလဂဒ္ဒပရိယတ္တိ နာမ။ ဧဝံ ပရိယာပုဏတော ဟိ ဗုဒ္ဓဝစနံ အပရိယာပုဏိတွာ နိဒ္ဒေါက္ကမနံ ဝရတရံ။

ယော ပန ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ သီလဿ အာဂတဋ္ဌာနေ သီလံ ပူရေတွာ သမာဓိဿ အာဂတဋ္ဌာနေ သမာဓိဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတွာ ဝိပဿနာယ အာဂတဋ္ဌာနေ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ မဂ္ဂဖလာနံ အာဂတဋ္ဌာနေ မဂ္ဂံ ဘာဝေဿာမိ ဖလံ သစ္ဆိကရိဿာမီတိ ဥဂ္ဂဏှာတိ၊ တဿ သာ ပရိယတ္တိ နိတ္ထရဏပရိယတ္တိ နာမ ဟောတိ။

ခီဏာသဝဿ ပန ပရိယတ္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တိ နာမ။ တဿ ဟိ အပရိညာတံ အပ္ပဟီနံ အဘာဝိတံ အသစ္ဆိကတံ ဝါ နတ္ထိ။ သော ဟိ ပရိညာတက္ခန္ဓော ပဟီနကိလေသော ဘာဝိတမဂ္ဂေါ သစ္ဆိကတဖလော၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိယာပုဏန္တော တန္တိဓာရကော ပဝေဏိပါလကော ဝံသာနုရက္ခကောဝ ဟုတွာ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ဣတိဿ သာ ပရိယတ္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တိ နာမ ဟောတိ။

ယော ပန ပုထုဇ္ဇနော ဆာတဘယာဒီသု ဂန္ထဓရေသု ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တေသု သယံ ဘိက္ခာစာရေန အကိလမမာနော အတိမဓုရံ ဗုဒ္ဓဝစနံ မာ နဿတု၊ တန္တိံ ဓာရေဿာမိ၊ ဝံသံ ဌပေဿာမိ၊ ပဝေဏိံ ပါလေဿာမီတိ ပရိယာပုဏာတိ၊ တဿ ပရိယတ္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တိ ဟောတိ၊ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? န အတ္တနော ဌာနေ ဌတွာ ပရိယာပုတတ္တာ။ ပုထုဇ္ဇနဿ ဟိ ပရိယတ္တိ နာမ အလဂဒ္ဒါ ဝါ ဟောတိ နိတ္ထရဏာ ဝါ၊ သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ နိတ္ထရဏာဝ၊ ခီဏာသဝဿ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တိယေဝ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ နိတ္ထရဏပရိယတ္တိ အဓိပ္ပေတာ။

နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ သီလာဒီနံ အာဂတဋ္ဌာနေသု ဣဓ သီလံ ကထိတံ၊ ဣဓ သမာဓိ၊ ဣဓ ဝိပဿနာ၊ ဣဓ မဂ္ဂေါ၊ ဣဓ ဖလံ၊ ဣဓ ဝဋ္ဋံ၊ ဣဓ ဝိဝဋ္ဋန္တိ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ။ တဉ္စဿ အတ္ထံ အနုဘောန္တီတိ ယေသံ မဂ္ဂဖလာနံ အတ္ထာယ ပရိယာပုဏန္တိ။ သုဂ္ဂဟိတပရိယတ္တိံ နိဿာယ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ဖလံ သစ္ဆိကရောန္တာ တဉ္စဿ ဓမ္မဿ အတ္ထံ အနုဘဝန္တိ။ ပရဝါဒေ ဥပါရမ္ဘံ အာရောပေတုံ သက္ကောန္တာပိ သကဝါဒေ အာရောပိတံ ဒေါသံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ မောစေတုံ သက္ကောန္တာပိ အနုဘောန္တိယေဝ။ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီတိ သီလာဒီနံ အာဂတဋ္ဌာနေ သီလာဒီနိ ပူရေန္တာနမ္ပိ၊ ပရေသံ ဝါဒေ သဟဓမ္မေန ဥပါရမ္ဘံ အာရောပေန္တာနမ္ပိ၊ သကဝါဒတော ဒေါသံ ဟရန္တာနမ္ပိ၊ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိသမဇ္ဈေ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဓမ္မဒေသနာယ ပသန္နေဟိ ဥပနီတေ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တာနမ္ပိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။

ဧဝံ သုဂ္ဂဟိတေ ဗုဒ္ဓဝစနေ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တတ္ထေဝ နိယောဇေန္တော တသ္မာ တိဟ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဒုဂ္ဂဟိတပရိယတ္တိ ဒုဂ္ဂဟိတအလဂဒ္ဒေါ ဝိယ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တတိ၊ သုဂ္ဂဟိတပရိယတ္တိ သုဂ္ဂဟိတအလဂဒ္ဒေါ ဝိယ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ တထာ နံ ဓာရေယျာထာတိ တထေဝ နံ ဓာရေယျာထ၊ တေနေဝ အတ္ထေန ဂဏှေယျာထ။ ယေ ဝါ ပနာဿု ဝိယတ္တာ ဘိက္ခူတိ ယေ ဝါ ပန အညေ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနမဟာကဿပမဟာကစ္စာနာဒိကာ ဗျတ္တာ ပဏ္ဍိတာ ဘိက္ခူ အဿု၊ တေ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ အရိဋ္ဌေန ဝိယ ပန မမ သာသနေ န ကလလံ ဝါ ကစဝရံ ဝါ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ။

၂၄၀။ ကုလ္လူပမန္တိ ကုလ္လသဒိသံ။ နိတ္ထရဏတ္ထာယာတိ စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထာယ။ ဥဒကဏ္ဏဝန္တိ ယဉှိ ဥဒကံ ဂမ္ဘီရံ န ပုထုလံ။ ပုထုလံ ဝါ ပန န ဂမ္ဘီရံ၊ န တံ အဏ္ဏဝေါတိ ဝုစ္စတိ။ ယံ ပန ဂမ္ဘီရဉ္စေဝ ပုထုလဉ္စ၊ တံ အဏ္ဏဝေါတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ မဟန္တံ ဥဒကဏ္ဏဝန္တိ မဟန္တံ ပုထုလံ ဂမ္ဘီရံ ဥဒကန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ သာသင်္ကံ နာမ ယတ္ထ စောရာနံ နိဝုတ္ထောကာသော ဒိဿတိ။ ဌိတောကာသော၊ နိသိန္နောကာသော၊ နိပန္နောကာသော ဒိဿတိ။ သပ္ပဋိဘယံ နာမ ယတ္ထ စောရေဟိ မနုဿာ ဟတာ ဒိဿန္တိ၊ ဝိလုတ္တာ ဒိဿန္တိ၊ အာကောဋိတာ ဒိဿန္တိ။ ဥတ္တရသေတူတိ ဥဒကဏ္ဏဝဿ ဥပရိ ဗဒ္ဓါ သေတု။ ကုလ္လံ ဗန္ဓိတွာတိ ကုလ္လော နာမ တရဏတ္ထာယ ကလာပံ ကတွာ ဗဒ္ဓါ။ ပတ္ထရိတွာ ဗဒ္ဓါ ပန ပဒရစာဋိအာဒယော ဥဠုမ္ပောတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဥစ္စာရေတွာတိ ဌပေတွာ။ ကိစ္စကာရီတိ ပတ္တကာရီ ယုတ္တကာရီ၊ ပတိရူပကာရီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာပိ ဝေါ ပဟာတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မာတိ သမထဝိပဿနာ။ ဘဂဝါ ဟိ သမထေပိ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟာပေသိ၊ ဝိပဿနာယပိ။ သမထေ ဆန္ဒရာဂံ ကတ္ထ ပဇဟာပေသိ? ‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဥဒါယိ၊ နေဝသညာနာသညာယတနဿပိ ပဟာနံ ဝဒါမိ၊ ပဿသိ နော တွံ၊ ဥဒါယိ၊ တံ သံယောဇနံ အဏုံ ဝါ ထူလံ ဝါ၊ ယဿာဟံ နော ပဟာနံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၅၆) ဧတ္ထ သမထေ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟာပေသိ။ ‘‘ဣမံ စေ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဋ္ဌိံ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဧဝံ ပရိယောဒါတံ န အလ္လီယေထ န ကေလာယေထ န ဓနာယေထာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၁) ဧတ္ထ ဝိပဿနာယ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟာပေသိ။ ဣဓ ပန ဥဘယတ္ထ ပဇဟာပေန္တော ‘‘ဓမ္မာပိ ဝေါ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ပဂေဝ အဓမ္မာ’’တိ အာဟ။

တတြာယံ အဓိပ္ပာယော – ဘိက္ခဝေ၊ အဟံ ဧဝရူပေသု သန္တပ္ပဏီတေသု ဓမ္မေသု ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ဝဒါမိ၊ ကိံ ပန ဣမသ္မိံ အသဒ္ဓမ္မေ ဂါမဓမ္မေ ဝသလဓမ္မေ ဒုဋ္ဌုလ္လေ ဩဒကန္တိကေ၊ ယတ္ထ အယံ အရိဋ္ဌော မောဃပုရိသော နိဒ္ဒေါသသညီ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂံ နာလံ အန္တရာယာယာတိ ဝဒတိ။ အရိဋ္ဌေန ဝိယ န တုမှေဟိ မယှံ သာသနေ ကလလံ ဝါ ကစဝရံ ဝါ ပက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမိနာပိ ဩဝါဒေန အရိဋ္ဌံယေဝ နိဂ္ဂဏှာတိ။

၂၄၁။ ဣဒါနိ ယော ပဉ္စသု ခန္ဓေသု တိဝိဓဂ္ဂါဟဝသေန အဟံ မမန္တိ ဂဏှာတိ၊ သော မယှံ သာသနေ အယံ အရိဋ္ဌော ဝိယ ကလလံ ကစဝရံ ပက္ခိပတီတိ ဒဿေန္တော ဆယိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာနီတိ ဒိဋ္ဌိပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ အာရမ္မဏမ္ပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ ပစ္စယောပိ။ ရူပံ ဧတံ မမာတိအာဒီသု ဧတံ မမာတိ တဏှာဂ္ဂါဟော။ ဧသောဟမသ္မီတိ မာနဂ္ဂါဟော။ ဧသော မေ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟော။ ဧဝံ ရူပါရမ္မဏာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိယော ကထိတာ ဟောန္တိ။ ရူပံ ပန အတ္တာတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒိဋ္ဌံ ရူပါယတနံ၊ သုတံ သဒ္ဒါယတနံ၊ မုတံ ဂန္ဓာယတနံ ရသာယတနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ၊ တဉှိ ပတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော မုတန္တိ ဝုတ္တံ။ အဝသေသာနိ သတ္တာယတနာနိ ဝိညာတံ နာမ။ ပတ္တန္တိ ပရိယေသိတွာ ဝါ အပရိယေသိတွာ ဝါ ပတ္တံ။ ပရိယေသိတန္တိ ပတ္တံ ဝါ အပ္ပတ္တံ ဝါ ပရိယေသိတံ။ အနုဝိစရိတံ မနသာတိ စိတ္တေန အနုသဉ္စရိတံ။ လောကသ္မိဉှိ ပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ၊ ပရိယေသိတွာ နောပတ္တမ္ပိ။ အပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ၊ အပရိယေသိတွာ နောပတ္တမ္ပိ။ တတ္ထ ပရိယေသိတွာ ပတ္တံ ပတ္တံ နာမ။ ပရိယေသိတွာ နောပတ္တံ ပရိယေသိတံ နာမ။ အပရိယေသိတွာ ပတ္တဉ္စ၊ အပရိယေသိတွာ နောပတ္တဉ္စ မနသာနုဝိစရိတံ နာမ။

အထ ဝါ ပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ အပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ ပတ္တဋ္ဌေန ပတ္တံ နာမ။ ပရိယေသိတွာ နောပတ္တံ ပရိယေသိတံ နာမ။ အပရိယေသိတွာ နောပတ္တံ မနသာနုဝိစရိတံ နာမ။ သဗ္ဗံ ဝါ ဧတံ မနသာ အနုဝိစရိတတ္တာ မနသာနုဝိစရိတံ နာမ။ ဣမိနာ ဝိညာဏာရမ္မဏာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိယော ကထိတာ၊ ဒေသနာဝိလာသေန ဟေဋ္ဌာ ဒိဋ္ဌာဒိအာရမ္မဏဝသေန ဝိညာဏံ ဒဿိတံ။ ယမ္ပိ တံ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနန္တိ ယမ္ပိ ဧတံ သော လောကောတိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တံ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ။

သော လောကော သော အတ္တာတိ ယာ ဧသာ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ လောကော စ အတ္တာ စာတိ ဂဏှာတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သော ပေစ္စ ဘဝိဿာမီတိ သော အဟံ ပရလောကံ ဂန္တွာ နိစ္စော ဘဝိဿာမိ၊ ဓုဝေါ သဿတော အဝိပရိဏာမဓမ္မော ဘဝိဿာမိ၊ သိနေရုမဟာပထဝီမဟာသမုဒ္ဒါဒီဟိ သဿတီဟိ သမံ တထေဝ ဌဿာမိ။ တမ္ပိ ဧတံ မမာတိ တမ္ပိ ဒဿနံ ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာတိ သမနုပဿတိ။ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌာရမ္မဏာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိယော ကထိတာ။ ဝိပဿနာယ ပဋိဝိပဿနာကာလေ ဝိယ ပစ္ဆိမဒိဋ္ဌိယာ ပုရိမဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏကာလေ ဧဝံ ဟောတိ။

သုက္ကပက္ခေ ရူပံ နေတံ မမာတိ ရူပေ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟာ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သမနုပဿတီတိ ဣမဿ ပန ပဒဿ တဏှာသမနုပဿနာ မာနသမနုပဿနာ ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ ဉာဏသမနုပဿနာတိ စတဿော သမနုပဿနာတိ အတ္ထော။ တာ ကဏှပက္ခေ တိဿန္နံ သမနုပဿနာနံ၊ သုက္ကပက္ခေ ဉာဏသမနုပဿနာယ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အသတိ န ပရိတဿတီတိ အဝိဇ္ဇမာနေ ဘယပရိတဿနာယ တဏှာပရိတဿနာယ ဝါ န ပရိတဿတိ။ ဣမိနာ ဘဂဝါ အဇ္ဈတ္တက္ခန္ဓဝိနာသေ အပရိတဿမာနံ ခီဏာသဝံ ဒဿေန္တော ဒေသနံ မတ္ထကံ ပါပေသိ။

၂၄၂။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခူတိ ဧဝံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တေ အညတရော အနုသန္ဓိကုသလော ဘိက္ခု – ‘‘ဘဂဝတာ အဇ္ဈတ္တက္ခန္ဓဝိနာသေ အပရိတဿန္တံ ခီဏာသဝံ ဒဿေတွာ ဒေသနာ နိဋ္ဌာပိတာ၊ အဇ္ဈတ္တံ အပရိတဿန္တေ ခေါ ပန သတိ အဇ္ဈတ္တံ ပရိတဿကေန ဗဟိဒ္ဓါ ပရိက္ခာရဝိနာသေ ပရိတဿကေန အပရိတဿကေန စာပိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အယံ ပဉှော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ စိန္တေတွာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ။ ဗဟိဒ္ဓါ အသတီတိ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိက္ခာရဝိနာသေ။ အဟု ဝတ မေတိ အဟောသိ ဝတ မေ ဘဒ္ဒကံ ယာနံ ဝါဟနံ ဟိရညံ သုဝဏ္ဏန္တိ အတ္ထော။ တံ ဝတ မေ နတ္ထီတိ တံ ဝတ ဣဒါနိ မယှံ နတ္ထိ၊ ရာဇူဟိ ဝါ စောရေဟိ ဝါ ဟဋံ၊ အဂ္ဂိနာ ဝါ ဒဍ္ဎံ၊ ဥဒကေန ဝါ ဝုဠှံ၊ ပရိဘောဂေန ဝါ ဇိဏ္ဏံ။ သိယာ ဝတ မေတိ ဘဝေယျ ဝတ မယှံ ယာနံ ဝါဟနံ ဟိရညံ သုဝဏ္ဏံ သာလိ ဝီဟိ ယဝေါ ဂေါဓုမော။ တံ ဝတာဟံ န လဘာမီတိ တမဟံ အလဘမာနော တဒနုစ္ဆဝိကံ ကမ္မံ အကတွာ နိသိန္နတ္တာ ဣဒါနိ န လဘာမီတိ သောစတိ၊ အယံ အဂါရိယသောစနာ၊ အနဂါရိယဿ ပတ္တစီဝရာဒီနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပရိတဿနာဝါရေ န ဧဝံ ဟောတီတိ ယေဟိ ကိလေသေဟိ ဧဝံ ဘဝေယျ၊ တေသံ ပဟီနတ္တာ န ဧဝံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာဓိဋ္ဌာနပရိယုဋ္ဌာနာဘိနိဝေသာနုသယာနန္တိ ဒိဋ္ဌီနဉ္စ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာနဉ္စ ဒိဋ္ဌာဓိဋ္ဌာနာနဉ္စ ဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌာနာနဉ္စ အဘိနိဝေသာနုသယာနဉ္စ။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထာယာတိ နိဗ္ဗာနတ္ထာယ။ နိဗ္ဗာနဉှိ အာဂမ္မ သဗ္ဗသင်္ခါရာဣဉ္ဇိတာနိ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရစလနာနိ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ သမ္မန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ၊ တသ္မာ တံ၊ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တဒေဝ စ အာဂမ္မ ခန္ဓူပဓိ ကိလေသူပဓိ အဘိသင်္ခါရူပဓိ၊ ပဉ္စကာမဂုဏူပဓီတိ ဣမေ ဥပဓယော ပဋိနိဿဇ္ဇိယန္တိ၊ တဏှာ ခီယတိ ဝိရဇ္ဇတိ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ တံ၊ ‘‘သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော’’တိ ဝုစ္စတိ။ နိဗ္ဗာနာယာတိ အယံ ပနဿ သရူပနိဒ္ဒေသော၊ ဣတိ သဗ္ဗေဟေဝ ဣမေဟိ ပဒေဟိ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿာတိ အယမတ္ထော ဒီပိတော။ တဿေဝံ ဟောတီတိ တဿ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဥစ္ဆိဇ္ဇိဿာမိ နာမဿု၊ ဝိနဿိဿာမိ နာမဿု၊ နာဿု နာမ ဘဝိဿာမီတိ ဧဝံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဟိ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သုညတာပဋိသံယုတ္တံ ကတွာ ဒေသိယမာနံ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘တာသော ဟေသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ နော စဿံ၊ နော စ မေ သိယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၅)။

၂၄၃။ ဧတ္တာဝတာ ဗဟိဒ္ဓါပရိက္ခာရဝိနာသေ တဿနကဿ စ နောတဿနကဿ စ အဇ္ဈတ္တက္ခန္ဓဝိနာသေ တဿနကဿ စ နောတဿနကဿ စာတိ ဣမေသံ ဝသေန စတုက္ကောဋိကာ သုညတာ ကထိတာ။ ဣဒါနိ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိက္ခာရံ ပရိဂ္ဂဟံ နာမ ကတွာ၊ ဝီသတိဝတ္ထုကံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ နာမ ကတွာ၊ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပမုခါ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဒိဋ္ဌိနိဿယံ နာမ ကတွာ တိကောဋိကံ သုညတံ ဒဿေတုံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဂ္ဂဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရိဂ္ဂဟန္တိ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိက္ခာရံ။ ပရိဂ္ဂဏှေယျာထာတိ ယထာ ဝိညူ မနုဿော ပရိဂ္ဂဏှေယျ။ အဟမ္ပိ ခေါ တံ၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေပိ န ပဿထ၊ အဟမ္ပိ န ပဿာမိ၊ ဣတိ ဧဝရူပေါ ပရိဂ္ဂဟော နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၄၄။ ဧဝံ တိကောဋိကံ သုညတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဇ္ဈတ္တက္ခန္ဓေ အတ္တာတိ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိက္ခာရေ အတ္တနိယန္တိ ကတွာ ဒွိကောဋိကံ ဒဿေန္တော အတ္တနိ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အယံ သင်္ခေပတ္ထော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တနိ ဝါ သတိ ဣဒံ မေ ပရိက္ခာရဇာတံ အတ္တနိယန္တိ အဿ၊ အတ္တနိယေဝ ဝါ ပရိက္ခာရေ သတိ အယံ မေ အတ္တာ ဣမဿ ပရိက္ခာရဿ သာမီတိ၊ ဧဝံ အဟန္တိ။ သတိ မမာတိ၊ မမာတိ သတိ အဟန္တိ ယုတ္တံ ဘဝေယျ။ သစ္စတောတိ ဘူတတော၊ ထေတတောတိ တထတော ထိရတော ဝါ။

ဣဒါနိ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဧဝံ တိပရိဝဋ္ဋဝသေန အဂ္ဂဏှန္တော အယံ အရိဋ္ဌော ဝိယ မယှံ သာသနေ ကလလံ ကစဝရံ ပက္ခိပတီတိ ဒဿေန္တော တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနိစ္စံ၊ ဘန္တေတိ၊ ဘန္တေ၊ ယသ္မာ ဟုတွာ န ဟောတိ၊ တသ္မာ အနိစ္စံ။ ဥပ္ပာဒဝယဝတ္တိတော ဝိပရိဏာမတာဝကာလိကနိစ္စပဋိက္ခေပဋ္ဌေန ဝါတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနိစ္စံ။ ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေတိ၊ ဘန္တေ၊ ပဋိပီဠနာကာရေန ဒုက္ခံ၊ သန္တာပဒုက္ခမဒုက္ခဝတ္ထုကသုခပဋိက္ခေပဋ္ဌေန ဝါတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဒုက္ခံ။ ဝိပရိဏာမဓမ္မန္တိ ဘဝသင်္ကန္တိဥပဂမနသဘာဝံ ပကတိဘာဝဝိဇဟနသဘာဝံ။ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာတိ ယုတ္တံ နု ခေါ တံ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟာနံ ဝသေန အဟံ မမာတိ ဧဝံ ဂဟေတုံ။ နော ဟေတံ၊ ဘန္တေတိ ဣမိနာ တေ ဘိက္ခူ အဝသဝတ္တနာကာရေန ရူပံ၊ ဘန္တေ၊ အနတ္တာတိ ပဋိဇာနန္တိ။ သုညအဿာမိကအနိဿရအတ္တပဋိက္ခေပဋ္ဌေန ဝါတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနတ္တာ။

ဘဂဝါ ဟိ ကတ္ထစိ အနိစ္စဝသေန အနတ္တတ္တံ ဒဿေတိ၊ ကတ္ထစိ ဒုက္ခဝသေန၊ ကတ္ထစိ ဥဘယဝသေန။ ‘‘စက္ခု အတ္တာတိ ယော ဝဒေယျ၊ တံ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ စက္ခုဿ ဥပ္ပာဒေါပိ ဝယောပိ ပညာယတိ။ ယဿ ခေါ ပန ဥပ္ပာဒေါပိ ဝယောပိ ပညာယတိ၊ အတ္တာ မေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စ ဝေတိ စာတိ ဣစ္စဿ ဧဝမာဂတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ န ဥပပဇ္ဇတိ စက္ခု အတ္တာတိ ယော ဝဒေယျ၊ ဣတိ စက္ခု အနတ္တာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၂) ဣမသ္မိဉှိ ဆဆက္ကသုတ္တေ အနိစ္စဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေတိ။ ‘‘ရူပဉ္စ ဟိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တေယျ၊ လဗ္ဘေထ စ ရူပေ ‘ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတု၊ ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီ’တိ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ အနတ္တာ၊ တသ္မာ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တတိ၊ န စ လဗ္ဘတိ ရူပေ ‘ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတု၊ ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီ’’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၊ သံ။ နိ။ ၃။၅၉) ဣမသ္မိံ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တေ ဒုက္ခဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေတိ။ ‘‘ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ၊ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၆) ဣမသ္မိံ အရဟတ္တသုတ္တေ ဥဘယဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေတိ။ ကသ္မာ? အနိစ္စံ ဒုက္ခဉ္စ ပါကဋံ။ အနတ္တာတိ န ပါကဋံ။

ပရိဘောဂဘာဇနာဒီသု ဟိ ဘိန္နေသု အဟော အနိစ္စန္တိ ဝဒန္တိ၊ အဟော အနတ္တာတိ ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ သရီရေ ဂဏ္ဍပိဠကာဒီသု ဝါ ဥဋ္ဌိတာသု ကဏ္ဋကေန ဝါ ဝိဒ္ဓါ အဟော ဒုက္ခန္တိ ဝဒန္တိ၊ အဟော အနတ္တာတိ ပန ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ဣဒဉှိ အနတ္တလက္ခဏံ နာမ အဝိဘူတံ ဒုဒ္ဒသံ ဒုပ္ပညာပနံ။ တေန တံ ဘဂဝါ အနိစ္စဝသေန ဝါ ဒုက္ခဝသေန ဝါ ဥဘယဝသေန ဝါ ဒဿေတိ။ တယိဒံ ဣမသ္မိမ္ပိ တေပရိဝဋ္ဋေ အနိစ္စဒုက္ခဝသေနေဝ ဒဿိတံ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တသ္မာ တိဟ၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယသ္မာ ဧတရဟိ အညဒါပိ ရူပံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ယံကိဉ္စိ ရူပန္တိအာဒီနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။

၂၄၅။ နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ ဥက္ကဏ္ဌတိ။ ဧတ္ထ စ နိဗ္ဗိဒါတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဝိပဿနာ အဓိပ္ပေတာ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဝိပဿနာယ ဟိ ဗဟူနိ နာမာနိ။ ဧသာ ဟိ ကတ္ထစိ သညဂ္ဂန္တိ ဝုတ္တာ။ ကတ္ထစိ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ။ ကတ္ထစိ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂန္တိ။ ကတ္ထစိ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ။ ကတ္ထစိ တမ္မယတာပရိယာဒါနန္တိ။ ကတ္ထစိ တီဟိ နာမေဟိ။ ကတ္ထစိ ဒွီဟီတိ။

တတ္ထ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တေ တာဝ ‘‘သညာ ခေါ၊ ပေါဋ္ဌပါဒ၊ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္ဆာ ဉာဏ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၁၆) ဧဝံ သညဂ္ဂန္တိ ဝုတ္တာ။ သုသိမသုတ္တေ ‘‘ပုဗ္ဗေ ခေါ၊ သုသိမ၊ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ ပစ္ဆာ နိဗ္ဗာနေ ဉာဏ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၇၀) ဧဝံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ဝုတ္တာ။ ဒသုတ္တရသုတ္တေ ‘‘ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၉) ဧဝံ ပါရိသုဒ္ဓိပဒါနိယင်္ဂန္တိ ဝုတ္တာ။ ရထဝိနီတေ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓတ္ထံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၅၇) ဧဝံ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ ဝုတ္တာ။ သဠာယတနဝိဘင်္ဂေ ‘‘အတမ္မယတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿာယ အတမ္မယတံ အာဂမ္မ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ၊ တံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ၊ တံ နိဿာယ တံ အာဂမ္မ ဧဝမေတိဿာ ပဟာနံ ဟောတိ၊ ဧဝမေတိဿာ သမတိက္ကမော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၀) ဧဝံ တမ္မယတာပရိယာဒါနန္တိ ဝုတ္တာ။ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ‘‘ယာ စ မုဉ္စိတုကမျတာ၊ ယာ စ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာ၊ ယာ စ သင်္ခါရုပေက္ခာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၄) ဧဝံ တီဟိ နာမေဟိ ဝုတ္တာ။ ပဋ္ဌာနေ ‘‘အနုလောမံ ဂေါတြဘုဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော၊ အနုလောမံ ဝေါဒါနဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၇) ဧဝံ ဒွီဟိ နာမေဟိ ဝုတ္တာ။ ဣမသ္မိံ ပန အလဂဒ္ဒသုတ္တေ နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ နိဗ္ဗိဒါနာမေန အာဂတာ။

နိဗ္ဗိဒါ ဝိရဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ဝိရာဂေါတိ မဂ္ဂေါ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတီတိ ဧတ္ထ ဝိရာဂေန မဂ္ဂေန ဝိမုစ္စတီတိ ဖလံ ကထိတံ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတီတိ ဣဓ ပစ္စဝေက္ခဏာ ကထိတာ။

ဧဝံ ဝိမုတ္တစိတ္တံ မဟာခီဏာသဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿ ယထာဘူတေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ နာမံ ဂဏှန္တော အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ အဝိဇ္ဇာတိ ဝဋ္ဋမူလိကာ အဝိဇ္ဇာ။ အယဉှိ ဒုရုက္ခိပနဋ္ဌေန ပလိဃောတိ ဝုစ္စတိ။ တေနေသ တဿ ဥက္ခိတ္တတ္တာ ဥက္ခိတ္တပလိဃောတိ ဝုတ္တော။ တာလာဝတ္ထုကတာတိ သီသစ္ဆိန္နတာလော ဝိယ ကတာ၊ သမူလံ ဝါ တာလံ ဥဒ္ဓရိတွာ တာလဿ ဝတ္ထု ဝိယ ကတာ၊ ယထာ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ပုန သော တာလော န ပညာယတိ၊ ဧဝံ ပုန အပညတ္တိဘာဝံ နီတာတိ အတ္ထော။ ပေါနောဗ္ဘဝိကောတိ ပုနဗ္ဘဝဒါယကော။ ဇာတိသံသာရောတိအာဒီသု ဇာယနဝသေန စေဝ သံသရဏဝသေန စ ဧဝံ လဒ္ဓနာမာနံ ပုနဗ္ဘဝခန္ဓာနံ ပစ္စယော ကမ္မာဘိသင်္ခါရော။ သော ဟိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိကရဏဝသေန ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတတ္တာ ပရိက္ခာတိ ဝုစ္စတိ၊ တေနေသ တဿာ သံကိဏ္ဏတ္တာ ဝိကိဏ္ဏတ္တာ သံကိဏ္ဏပရိက္ခောတိ ဝုတ္တော။ တဏှာတိ ဝဋ္ဋမူလိကာ တဏှာ။ အယဉှိ ဂမ္ဘီရာနုဂတဋ္ဌေန ဧသိကာတိ ဝုစ္စတိ။ တေနေသ တဿာ အဗ္ဗူဠှတ္တာ လုဉ္စိတွာ ဆဍ္ဍိတတ္တာ အဗ္ဗူဠှေသိကောတိ ဝုတ္တော။ ဩရမ္ဘာဂိယာနီတိ ဩရံ ဘဇနကာနိ ကာမဘဝေ ဥပပတ္တိပစ္စယာနိ။ ဧတာနိ ဟိ ကဝါဋံ ဝိယ နဂရဒွါရံ စိတ္တံ ပိဒဟိတွာ ဌိတတ္တာ အဂ္ဂဠာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေနေသ တေသံ နိရာကတတ္တာ ဘိန္နတ္တာ နိရဂ္ဂဠောတိ ဝုတ္တော။ အရိယောတိ နိက္ကိလေသော ပရိသုဒ္ဓါ။ ပန္နဒ္ဓဇောတိ ပတိတမာနဒ္ဓဇော။ ပန္နဘာရောတိ ခန္ဓဘာရကိလေသဘာရအဘိသင်္ခါရဘာရပဉ္စကာမဂုဏဘာရာ ပန္နာ ဩရောဟိတာ အဿာတိ ပန္နဘာရော။ အပိစ ဣဓ မာနဘာရဿေဝ ဩရောပိတတ္တာ ပန္နဘာရောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဝိသံယုတ္တောတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ စ ဝိသံယုတ္တော။ ဣဓ ပန မာနသံယောဂေနေဝ ဝိသံယုတ္တတ္တာ ဝိသံယုတ္တောတိ အဓိပ္ပေတော။ အသ္မိမာနောတိ ရူပေ အသ္မီတိ မာနော၊ ဝေဒနာယ… သညာယ… သင်္ခါရေသု… ဝိညာဏေ အသ္မီတိ မာနော။

ဧတ္တာဝတာ ဘဂဝတာ မဂ္ဂေန ကိလေသေ ခေပေတွာ နိရောဓသယနဝရဂတဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ ဝိဟရတော ခီဏာသဝဿ ကာလော ဒဿိတော။ ယထာ ဟိ ဒွေ နဂရာနိ ဧကံ စောရနဂရံ၊ ဧကံ ခေမနဂရံ။ အထ ဧကဿ မဟာယောဓဿ ဧဝံ ဘဝေယျ – ‘‘ယာဝိမံ စောရနဂရံ တိဋ္ဌတိ၊ တာဝ ခေမနဂရံ ဘယတော န မုစ္စတိ၊ စောရနဂရံ အနဂရံ ကရိဿာမီ’’တိ သန္နာဟံ ကတွာ ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ စောရနဂရံ ဥပသင်္ကမိတွာ နဂရဒွါရေ ဥဿာပိတေ ဧသိကတ္ထမ္ဘေ ခဂ္ဂေန ဆိန္ဒိတွာ သဒွါရဗာဟကံ ကဝါဋံ ဆိန္ဒိတွာ ပလိဃံ ဥက္ခိပိတွာ ပါကာရံ ဘိန္ဒန္တော ပရိက္ခံ သံကိရိတွာ နဂရသောဘနတ္ထာယ ဥဿိတေ ဓဇေ ပါတေတွာ နဂရံ အဂ္ဂိနာ ဈာပေတွာ ခေမနဂရံ ပဝိသိတွာ ပါသာဒံ အဘိရုယှ ဉာတိဂဏပရိဝုတော သုရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ဧဝံ စောရနဂရံ ဝိယ သက္ကာယော၊ ခေမနဂရံ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ၊ မဟာယောဓော ဝိယ ယောဂါဝစရော။ တဿေဝံ ဟောတိ၊ ‘‘ယာဝ သက္ကာယဝဋ္ဋံ ဝတ္တတိ၊ တာဝ ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏအဋ္ဌနဝုတိရောဂပဉ္စဝီသတိမဟာဘယေဟိ ပရိမုစ္စနံ နတ္ထီ’’တိ။ သော မဟာယောဓော ဝိယ သန္နာဟံ သီလသန္နာဟံ ကတွာ၊ ပညာခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ခဂ္ဂေန ဧသိကတ္ထမ္ဘေ ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန တဏှေသိကံ လုဉ္စိတွာ၊ သော ယောဓော သဒွါရဗာဟကံ နဂရကဝါဋံ ဝိယ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသံယောဇနဂ္ဂဠံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ၊ သော ယောဓော ပလိဃံ ဝိယ၊ အဝိဇ္ဇာပလိဃံ ဥက္ခိပိတွာ၊ သော ယောဓော ပါကာရံ ဘိန္ဒန္တော ပရိက္ခံ ဝိယ ကမ္မာဘိသင်္ခါရံ ဘိန္ဒန္တော ဇာတိသံသာရပရိက္ခံ သံကိရိတွာ၊ သော ယောဓော နဂရသောဘနတ္ထာယ ဥဿာပိတေ ဓဇေ ဝိယ မာနဒ္ဓဇေ ပါတေတွာ သက္ကာယနဂရံ ဈာပေတွာ၊ သော ယောဓော ခေမနဂရေ ဥပရိပါသာဒေ သုရသဘောဇနံ ဝိယ ကိလေသနိဗ္ဗာနံ နဂရံ ပဝိသိတွာ အမတနိရောဓာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ အနုဘဝမာနော ကာလံ ဝီတိနာမေတိ။

၂၄၆။ ဣဒါနိ ဧဝံ ဝိမုတ္တစိတ္တဿ ခီဏာသဝဿ ပရေဟိ အနဓိဂမနီယဝိညာဏတံ ဒဿေန္တော ဧဝံ ဝိမုတ္တစိတ္တံ ခေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနွေသန္တိ အနွေသန္တာ ဂဝေသန္တာ။ ဣဒံ နိဿိတန္တိ ဣဒံ နာမ နိဿိတံ။ တထာဂတဿာတိ ဧတ္ထ သတ္တောပိ တထာဂတောတိ အဓိပ္ပေတော၊ ဥတ္တမပုဂ္ဂလော ခီဏာသဝေါပိ။ အနနုဝိဇ္ဇောတိ အသံဝိဇ္ဇမာနော ဝါ အဝိန္ဒေယျော ဝါ။ တထာဂတောတိ ဟိ သတ္တေ ဂဟိတေ အသံဝိဇ္ဇမာနောတိ အတ္ထော ဝဋ္ဋတိ၊ ခီဏာသဝေ ဂဟိတေ အဝိန္ဒေယျောတိ အတ္ထော ဝဋ္ဋတိ။

တတ္ထ ပုရိမနယေ အယမဓိပ္ပာယော – ဘိက္ခဝေ၊ အဟံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဓရမာနကံယေဝ ခီဏာသဝံ တထာဂတော သတ္တော ပုဂ္ဂလောတိ န ပညပေမိ။ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ပန ပရိနိဗ္ဗုတံ ခီဏာသဝံ သတ္တောတိ ဝါ ပုဂ္ဂလောတိ ဝါ ကိံ ပညပေဿာမိ? အနနုဝိဇ္ဇော တထာဂတော။ န ဟိ ပရမတ္ထတော သတ္တော နာမ ကောစိ အတ္ထိ၊ တဿ အဝိဇ္ဇမာနဿ ဣဒံ နိဿိတံ ဝိညာဏန္တိ အနွေသန္တာပိ ကိံ အဓိဂစ္ဆိဿန္တိ? ကထံ ပဋိလဘိဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဒုတိယနယေ အယမဓိပ္ပာယော – ဘိက္ခဝေ၊ အဟံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဓရမာနကံယေဝ ခီဏာသဝံ ဝိညာဏဝသေန ဣန္ဒာဒီဟိ အဝိန္ဒိယံ ဝဒါမိ။ န ဟိ သဣန္ဒာ ဒေဝါ သဗြဟ္မကာ သပဇာပတိကာ အနွေသန္တာပိ ခီဏာသဝဿ ဝိပဿနာစိတ္တံ ဝါ မဂ္ဂစိတ္တံ ဝါ ဖလစိတ္တံ ဝါ၊ ဣဒံ နာမ အာရမ္မဏံ နိဿာယ ဝတ္တတီတိ ဇာနိတုံ သက္ကောန္တိ။ တေ အပ္ပဋိသန္ဓိကဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ကိံ ဇာနိဿန္တီတိ?

အသတာတိ အသန္တေန။ တုစ္ဆာတိ တုစ္ဆကေန။ မုသာတိ မုသာဝါဒေန။ အဘူတေနာတိ ယံ နတ္ထိ၊ တေန။ အဗ္ဘာစိက္ခန္တီတိ အဘိအာစိက္ခန္တိ၊ အဘိဘဝိတွာ ဝဒန္တိ။ ဝေနယိကောတိ ဝိနယတိ ဝိနာသေတီတိ ဝိနယော၊ သော ဧဝ ဝေနယိကော၊ သတ္တဝိနာသကောတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ စာဟံ န၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေန ဝါကာရေန အဟံ န သတ္တဝိနာသကော။ ယထာ စာဟံ န ဝဒါမီတိ ယေန ဝါ ကာရဏေန အဟံ သတ္တဝိနာသံ န ပညပေမိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာဟံ န သတ္တဝိနာသကော၊ ယထာ စ န သတ္တဝိနာသံ ပညပေမိ၊ တထာ မံ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ‘‘ဝေနယိကော သမဏော ဂေါတမော’’တိ ဝဒန္တာ သတ္တဝိနာသကော သမဏော ဂေါတမောတိ စ၊ ‘‘သတော သတ္တဿ ဥစ္ဆေဒံ ဝိနာသံ ဝိဘဝံ ပညပေတီ’’တိ ဝဒန္တာ သတ္တဝိနာသံ ပညပေတီတိ စ အသတာ တုစ္ဆာ မုသာ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တီတိ။

ပုဗ္ဗေ စာတိ ပုဗ္ဗေ မဟာဗောဓိမဏ္ဍမှိယေဝ စ။ ဧတရဟိ စာတိ ဧတရဟိ ဓမ္မဒေသနာယဉ္စ။ ဒုက္ခဉ္စေဝ ပညပေမိ၊ ဒုက္ခဿ စ နိရောဓန္တိ ဓမ္မစက္ကံ အပ္ပဝတ္တေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝိဟရန္တောပိ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တောပိ စတုသစ္စမေဝ ပညပေမီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ဟိ ဒုက္ခဂ္ဂဟဏေန တဿ မူလဘူတော သမုဒယော၊ နိရောဓဂ္ဂဟဏေန တံသမ္ပာပကော မဂ္ဂေါ ဂဟိတောဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတြ စေတိ တသ္မိံ စတုသစ္စပ္ပကာသနေ။ ပရေတိ သစ္စာနိ အာဇာနိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အသမတ္ထပုဂ္ဂလာ။ အက္ကောသန္တီတိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တိ။ ပရိဘာသန္တီတိ ဝါစာယ ပရိဘာသန္တိ။ ရောသေန္တိ ဝိဟေသေန္တီတိ ရောသေဿာမ ဝိဟေသေဿာမာတိ အဓိပ္ပာယေန ဃဋ္ဋေန္တိ ဒုက္ခာပေန္တိ။ တတြာတိ တေသု အက္ကောသာဒီသု၊ တေသု ဝါ ပရပုဂ္ဂလေသု။ အာဃာတောတိ ကောပေါ။ အပ္ပစ္စယောတိ ဒေါမနဿံ။ အနဘိရဒ္ဓီတိ အတုဋ္ဌိ။

တတြ စေတိ စတုသစ္စပ္ပကာသနေယေဝ။ ပရေတိ စတုသစ္စပ္ပကာသနံ အာဇာနိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထပုဂ္ဂလာ။ အာနန္ဒောတိ အာနန္ဒပီတိ။ ဥပ္ပိလာဝိတတ္တန္တိ ဥပ္ပိလာပနပီတိ။ တတြ စေတိ စတုသစ္စပ္ပကာသနမှိယေဝ။ တတြာတိ သက္ကာရာဒီသု။ ယံ ခေါ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ ပရိညာတန္တိ ဣဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ ပုဗ္ဗေ ဗောဓိမဏ္ဍေ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိညာတံ။ တတ္ထမေတိ တသ္မိံ ခန္ဓပဉ္စကေ ဣမေ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? တတြာပိ တထာဂတဿ ဣမေ သက္ကာရာ မယိ ကရီယန္တီတိ ဝါ အဟံ ဧတေ အနုဘဝါမီတိ ဝါ န ဟောတိ။ ပုဗ္ဗေ ပရိညာတက္ခန္ဓပဉ္စကံယေဝ ဧတေ သက္ကာရေ အနုဘောတီတိ ဧတ္တကမေဝ ဟောတီတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အသမတ္ထာ တထာဂတမ္ပိ အက္ကောသန္တိ၊ တသ္မာ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၄၇။ တသ္မာ တိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ န တုမှာကန္တိ ယသ္မာ အတ္တနိယေပိ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ယံ န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထာတိ အတ္ထော။ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရေယျာတိ ယထာ ယထာ ဣစ္ဆေယျ တထာ တထာ ကရေယျ။ န ဟိ နော ဧတံ၊ ဘန္တေ၊ အတ္တာ ဝါတိ၊ ဘန္တေ၊ ဧတံ တိဏကဋ္ဌသာခါပလာသံ အမှာကံ နေဝ အတ္တာ န အမှာကံ ရူပံ န ဝိညာဏန္တိ ဝဒန္တိ။ အတ္တနိယံ ဝါတိ အမှာကံ စီဝရာဒိပရိက္ခာရောပိ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ န တုမှာကံ တံ ပဇဟထာတိ ဘဂဝါ၊ ခန္ဓပဉ္စကံယေဝ န တုမှာကန္တိ ဒဿေတွာ ပဇဟာပေတိ၊ တဉ္စ ခေါ န ဥပ္ပာဋေတွာ၊ လုဉ္စိတွာ ဝါ။ ဆန္ဒရာဂဝိနယေန ပနေတံ ပဇဟာပေတိ။

၂၄၈။ ဧဝံ သွာက္ခာတောတိ ဧတ္ထ တိပရိဝဋ္ဋတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဣမံ ဌာနံ အာဟရိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိလောမေန ပေမမတ္တကေန သဂ္ဂပရာယဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဣမံ ဌာနံ အာဟရိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သွာက္ခာတောတိ သုကထိတော။ သုကထိတတ္တာ ဧဝ ဥတ္တာနော ဝိဝဋော ပကာသိတော။ ဆိန္နပိလောတိကောတိ ပိလောတိကာ ဝုစ္စတိ ဆိန္နံ ဘိန္နံ တတ္ထ တတ္ထ သိဗ္ဗိတံ ဂဏ္ဌိကတံ ဇိဏ္ဏံ ဝတ္ထံ၊ တံ ယဿ နတ္ထိ၊ အဋ္ဌဟတ္ထံ ဝါ နဝဟတ္ထံ ဝါ အဟတသာဋကံ နိဝတ္ထော၊ သော ဆိန္နပိလောတိကော နာမ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော တာဒိသော၊ န ဟေတ္ထ ကောဟညာဒိဝသေန ဆိန္နဘိန္နသိဗ္ဗိတဂဏ္ဌိကတဘာဝေါ အတ္ထိ။ အပိစ ကစဝရော ပိလောတိကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိဉ္စ သာသနေ သမဏကစဝရံ နာမ ပတိဋ္ဌာတုံ န လဘတိ။ တေနေဝါဟ –

‘‘ကာရဏ္ဍဝံ နိဒ္ဓမထ၊ ကသမ္ဗုဉ္စာပကဿထ၊

တတော ပလာပေ ဝါဟေထ၊ အဿမဏေ သမဏမာနိနေ။

နိဒ္ဓမိတွာန ပါပိစ္ဆေ၊ ပါပအာစာရဂေါစရေ၊

သုဒ္ဓါ သုဒ္ဓေဟိ သံဝါသံ၊ ကပ္ပယဝှော ပတိဿတာ၊

တတော သမဂ္ဂါ နိပကာ၊ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿထာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၂၈၃-၂၈၅)၊

ဣတိ သမဏကစဝရဿ ဆိန္နတ္တာပိ အယံ ဓမ္မော ဆိန္နပိလောတိကော နာမ ဟောတိ။ ဝဋ္ဋံ တေသံ နတ္ထိ ပညာပနာယာတိ တေသံ ဝဋ္ဋံ အပညတ္တိဘာဝံ ဂတံ နိပ္ပညတ္တိကံ ဇာတံ။ ဧဝရူပေါ မဟာခီဏာသဝေါ ဧဝံ သွာက္ခာတေ သာသနေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာ စ ခီဏာသဝေါ၊ ဧဝံ အနာဂါမိအာဒယောပိ။

တတ္ထ ဓမ္မာနုသာရိနော သဒ္ဓါနုသာရိနောတိ ဣမေ ဒွေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ? ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နဿ ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ၊ ပညာဝါဟိံ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ။ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ၊ ဖလေ ဌိတော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ? ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နဿ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ၊ သဒ္ဓါဝါဟိံ သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ။ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နော ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ၊ ဖလေ ဌိတော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော’’တိ (ပု။ ပ။ ၃၀)။ ယေသံ မယိ သဒ္ဓါမတ္တံ ပေမမတ္တန္တိ ဣမိနာ ယေသံ အညော အရိယဓမ္မော နတ္ထိ၊ တထာဂတေ ပန သဒ္ဓါမတ္တံ ပေမမတ္တမေဝ ဟောတိ။ တေ ဝိပဿကပုဂ္ဂလာ အဓိပ္ပေတာ။ ဝိပဿကဘိက္ခူနဉှိ ဧဝံ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နိသိန္နာနံ ဒသဗလေ ဧကာ သဒ္ဓါ ဧကံ ပေမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တာယ သဒ္ဓါယ တေန ပေမေန ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ သဂ္ဂေ ဌပိတာ ဝိယ ဟောန္တိ၊ နိယတဂတိကာ ကိရ ဧတေ။ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ပန ဧဝရူပံ ဘိက္ခုံ စူဠသောတာပန္နောတိ ဝဒန္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

အလဂဒ္ဒူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဝမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄၉။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဝမ္မိကသုတ္တံ။ တတ္ထ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနမေတံ။ ကုမာရကဿပေါတိ တဿ နာမံ။ ကုမာရကာလေ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ပန ဘဂဝတာ၊ ‘‘ကဿပံ ပက္ကောသထ၊ ဣဒံ ဖလံ ဝါ ခါဒနီယံ ဝါ ကဿပဿ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ကတရဿ ကဿပဿာတိ ကုမာရကဿပဿာတိ ဧဝံ ဂဟိတနာမတ္တာ တတော ပဋ္ဌာယ ဝုဍ္ဎကာလေပိ ‘‘ကုမာရကဿပေါ’’ တွေဝ ဝုစ္စတိ။ အပိစ ရညာ ပေါသာဝနိကပုတ္တတ္တာပိ တံ ‘‘ကုမာရကဿပေါ’’တိ သဉ္ဇာနိံသု။ အယံ ပနဿ ပုဗ္ဗယောဂတော ပဋ္ဌာယ အာဝိဘာဝကထာ –

ထေရော ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ သေဋ္ဌိပုတ္တော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ဘဂဝန္တံ စိတြကထိံ ဧကံ အတ္တနော သာဝကံ ဌာနန္တရေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ဘဂဝတော သတ္တာဟံ ဒါနံ ဒတွာ၊ ‘‘အဟမ္ပိ ဘဂဝါ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ အယံ ထေရော ဝိယ စိတြကထီ သာဝကော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ကတွာ ပုညာနိ ကရောန္တော ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နာသက္ခိ။

တဒါ ကိရ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဩသက္ကန္တေ ပဉ္စ ဘိက္ခူ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ ပဗ္ဗတံ အဘိရုယှ သမဏဓမ္မံ အကံသု။ သင်္ဃတ္ထေရော တတိယဒိဝသေ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ အနုထေရော စတုတ္ထဒိဝသေ အနာဂါမီ အဟောသိ။ ဣတရေ တယော ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေသံ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တာနံ ဧကော တက္ကသိလာယံ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပုက္ကုသာတိ နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတွာ ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆန္တော ကုမ္ဘကာရသာလာယံ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အနာဂါမိဖလံ ပတ္တော။ ဧကော ဧကသ္မိံ သမုဒ္ဒပဋ္ဋနေ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နာဝံ အာရုယှ ဘိန္နနာဝေါ ဒါရုစီရာနိ နိဝါသေတွာ လာဘသမ္ပတ္တိံ ပတ္တော၊ ‘‘အဟံ အရဟာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ၊ ‘‘န တွံ အရဟာ၊ ဂစ္ဆ သတ္ထာရံ ပဉှံ ပုစ္ဆာ’’တိ အတ္ထကာမာယ ဒေဝတာယ စောဒိတော တထာ ကတွာ အရဟတ္တဖလံ ပတ္တော။

ဧကော ရာဇဂဟေ ဧကိဿာ ကုလဒါရိကာယ ကုစ္ဆိမှိ ဥပ္ပန္နော။ သာ စ ပဌမံ မာတာပိတရော ယာစိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနာ ကုလဃရံ ဂတာ ဂဗ္ဘသဏ္ဌိတမ္ပိ အဇာနန္တီ သာမိကံ အာရာဓေတွာ တေန အနုညာတာ ဘိက္ခုနီသု ပဗ္ဗဇိတာ။ တဿာ ဂဗ္ဘိနိနိမိတ္တံ ဒိသွာ ဘိက္ခုနိယော ဒေဝဒတ္တံ ပုစ္ဆိံသု၊ သော ‘‘အဿမဏီ’’တိ အာဟ။ ဒသဗလံ ပုစ္ဆိံသု၊ သတ္ထာ ဥပါလိတ္ထေရံ ပဋိစ္ဆာပေသိ။ ထေရော သာဝတ္ထိနဂရဝါသီနိ ကုလာနိ ဝိသာခဉ္စ ဥပါသိကံ ပက္ကောသာပေတွာ သောဓေန္တော၊ – ‘‘ပုရေ လဒ္ဓါ ဂဗ္ဘော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အရောဂါ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘သုဝိနိစ္ဆိတံ အဓိကရဏ’’န္တိ ထေရဿ သာဓုကာရံ အဒါသိ။ သာ ဘိက္ခုနီ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ တံ ဂဟေတွာ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပေါသာပေသိ။ ‘‘ကဿပေါ’’တိ စဿ နာမံ ကတွာ အပရဘာဂေ အလင်္ကရိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဣတိ ရညော ပေါသာဝနိကပုတ္တတ္တာပိ တံ ‘‘ကုမာရကဿပေါ’’တိ သဉ္ဇာနိံသူတိ။

အန္ဓဝနေတိ ဧဝံနာမကေ ဝနေ။ တံ ကိရ ဝနံ ဒွိန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ ကာလေ အဝိဇဟိတနာမံ အန္ဓဝနံတွေဝ ပညာယတိ။ တတြာယံ ပညတ္တိဝိဘာဝနာ – အပ္ပာယုကဗုဒ္ဓါနဉှိ သရီရဓာတု န ဧကဂ္ဃနာ ဟောတိ။ အဓိဋ္ဌာနာနုဘာဝေန ဝိပ္ပကိရိယတိ။ တေနေဝ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ၊ – ‘‘အဟံ န စိရဋ္ဌိတိကော၊ အပ္ပကေဟိ သတ္တေဟိ အဟံ ဒိဋ္ဌော၊ ယေဟိ န ဒိဋ္ဌော၊ တေဝ ဗဟုတရာ၊ တေ မေ ဓာတုယော အာဒါယ တတ္ထ တတ္ထ ပူဇေန္တာ သဂ္ဂပရာယဏာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ၊ ‘‘အတ္တနော သရီရံ ဝိပ္ပကိရိယတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓါနံ ပန သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ ဧကဂ္ဃနံ ဓာတုသရီရံ တိဋ္ဌတိ။

ကဿပဿာပိ ဘဂဝတော တထေဝ အဋ္ဌာသိ။ တတော မဟာဇနာ သန္နိပတိတွာ၊ ‘‘ဓာတုယော ဧကဂ္ဃနာ န သက္ကာ ဝိယောဇေတုံ၊ ကိံ ကရိဿာမာ’’တိ သမ္မန္တယိတွာ ဧကဂ္ဃနမေဝ စေတိယံ ကရိဿာမ၊ ကိတ္တကံ ပန ဟောတု တန္တိ အာဟံသု။ ဧကေ သတ္တယောဇနိယန္တိ အာဟံသု။ ဧတံ အတိမဟန္တံ၊ အနာဂတေ ဇဂ္ဂိတုံ န သက္ကာ၊ ဆယောဇနံ ဟောတု၊ ပဉ္စယောဇနံ… စတုယောဇနံ… တိယောဇနံ… ဒွိယောဇနံ… ဧကယောဇနံ ဟောတူတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဣဋ္ဌကာ ကီဒိသာ ဟောန္တူတိ ဗာဟိရန္တေ ဣဋ္ဌကာ ရတ္တသုဝဏ္ဏမယာ ဧကဂ္ဃနာ သတသဟဿဂ္ဃနိကာ ဟောန္တု၊ အဗ္ဘန္တရိမန္တေ ပညာသသဟဿဂ္ဃနိကာ။ ဟရိတာလမနောသိလာဟိ မတ္တိကာကိစ္စံ ကယိရတု၊ တေလေန ဥဒကကိစ္စန္တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ စတ္တာရိ မုခါနိ စတုဓာ ဝိဘဇိံသု။ ရာဇာ ဧကံ မုခံ ဂဏှိ၊ ရာဇပုတ္တော ပထဝိန္ဒရကုမာရော ဧကံ၊ အမစ္စာနံ ဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ သေနာပတိ ဧကံ၊ ဇနပဒါနံ ဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ သေဋ္ဌိ ဧကံ။

တတ္ထ ဓနသမ္ပန္နတာယ ရာဇာပိ သုဝဏ္ဏံ နီဟရာပေတွာ အတ္တနာ ဂဟိတမုခေ ကမ္မံ အာရဘိ၊ ဥပရာဇာပိ၊ သေနာပတိပိ။ သေဋ္ဌိနာ ဂဟိတမုခေ ပန ကမ္မံ ဩလီယတိ။ တတော ယသောရတော နာမ ဧကော ဥပါသကော တေပိဋကော ဘာဏကော အနာဂါမီ အရိယသာဝကော၊ သော ကမ္မံ ဩလီယတီတိ ဉတွာ ပဉ္စ သကဋသတာနိ ယောဇာပေတွာ ဇနပဒံ ဂန္တွာ ‘‘ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝီသတိဝဿသဟဿာနိ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗုတော။ တဿ ယောဇနိကံ ရတနစေတိယံ ကယိရတိ၊ ယော ယံ ဒါတုံ ဥဿဟတိ သုဝဏ္ဏံ ဝါ ဟိရညံ ဝါ သတ္တရတနံ ဝါ ဟရိတာလံ ဝါ မနောသိလံ ဝါ၊ သော တံ ဒေတူ’’တိ သမာဒပေသိ။ မနုဿာ အတ္တနော အတ္တနော ထာမေန ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒီနိ အဒံသု။ အသက္ကောန္တာ တေလတဏ္ဍုလာဒီနိ ဒေန္တိယေဝ။ ဥပါသကော တေလတဏ္ဍုလာဒီနိ ကမ္မကာရာနံ ဘတ္တဝေတနတ္ထံ ပဟိဏာတိ၊ အဝသေသေဟိ သုဝဏ္ဏံ စေတာပေတွာ ပဟိဏာတိ၊ ဧဝံ သကလဇမ္ဗုဒီပံ အစရိ။

စေတိယေ ကမ္မံ နိဋ္ဌိတန္တိ စေတိယဋ္ဌာနတော ပဏ္ဏံ ပဟိဏိံသု – ‘‘နိဋ္ဌိတံ ကမ္မံ အာစရိယော အာဂန္တွာ စေတိယံ ဝန္ဒတူ’’တိ။ သောပိ ပဏ္ဏံ ပဟိဏိ – ‘‘မယာ သကလဇမ္ဗုဒီပေါ သမာဒပိတော၊ ယံ အတ္ထိ၊ တံ ဂဟေတွာ ကမ္မံ နိဋ္ဌာပေန္တူ’’တိ။ ဒွေပိ ပဏ္ဏာနိ အန္တရာမဂ္ဂေ သမာဂမိံသု။ အာစရိယဿ ပဏ္ဏတော ပန စေတိယဋ္ဌာနတော ပဏ္ဏံ ပဌမတရံ အာစရိယဿ ဟတ္ထံ အဂမာသိ။ သော ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမီတိ ဧကကောဝ နိက္ခမိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ အဋဝိယံ ပဉ္စ စောရသတာနိ ဥဋ္ဌဟိံသု။ တတြေကစ္စေ တံ ဒိသွာ ဣမိနာ သကလဇမ္ဗုဒီပတော ဟိရညသုဝဏ္ဏံ သမ္ပိဏ္ဍိတံ၊ နိဓိကုမ္ဘီ နော ပဝဋ္ဋမာနာ အာဂတာတိ အဝသေသာနံ အာရောစေတွာ တံ အဂ္ဂဟေသုံ။ ကသ္မာ တာတာ၊ မံ ဂဏှထာတိ? တယာ သကလဇမ္ဗုဒီပတော သဗ္ဗံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ သမ္ပိဏ္ဍိတံ၊ အမှာကမ္ပိ ထောကံ ထောကံ ဒေဟီတိ။ ကိံ တုမှေ န ဇာနာထ၊ ကဿပေါ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ တဿ ယောဇနိကံ ရတနစေတိယံ ကယိရတိ၊ တဒတ္ထာယ မယာ သမာဒပိတံ၊ နော အတ္တနော အတ္ထာယ။ တံ တံ လဒ္ဓလဒ္ဓဋ္ဌာနတော တတ္ထေဝ ပေသိတံ၊ မယှံ ပန နိဝတ္ထသာဋကမတ္တံ ဌပေတွာ အညံ ဝိတ္တံ ကာကဏိကမ္ပိ နတ္ထီတိ။

ဧကေ၊ ‘‘ဧဝမေတံ ဝိဿဇေထ အာစရိယ’’န္တိ အာဟံသု။ ဧကေ၊ ‘‘အယံ ရာဇပူဇိတော အမစ္စပူဇိတော၊ အမှေသု ကဉ္စိဒေဝ နဂရဝီထိယံ ဒိသွာ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီနံ အာရောစေတွာ အနယဝျသနံ ပါပုဏာပေယျာ’’တိ အာဟံသု။ ဥပါသကော၊ ‘‘တာတာ၊ နာဟံ ဧဝံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တဉ္စ ခေါ တေသု ကာရုညေန၊ န အတ္တနော ဇီဝိတနိကန္တိယာ။ အထ တေသု ဂဟေတဗ္ဗော ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ ဝိဝဒန္တေသု ဂဟေတဗ္ဗောတိ လဒ္ဓိကာ ဧဝ ဗဟုတရာ ဟုတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပယိံသု။

တေသံ ဗလဝဂုဏေ အရိယသာဝကေ အပရာဓေန နိဗ္ဗုတဒီပသိခါ ဝိယ အက္ခီနိ အန္တရဓာယိံသု။ တေ၊ ‘‘ကဟံ ဘော စက္ခု၊ ကဟံ ဘော စက္ခူ’’တိ ဝိပ္ပလပန္တာ ဧကစ္စေ ဉာတကေဟိ ဂေဟံ နီတာ။ ဧကစ္စေ နောဉာတကာ အနာထာတိ တတ္ထေဝ အဋဝိယံ ရုက္ခမူလေ ပဏ္ဏသာလာယံ ဝသိံသု။ အဋဝိံ အာဂတမနုဿာ ကာရုညေန တေသံ တဏ္ဍုလံ ဝါ ပုဋဘတ္တံ ဝါ ပရိဗ္ဗယံ ဝါ ဒေန္တိ။ ဒါရုပဏ္ဏာဒီနံ အတ္ထာယ ဂန္တွာ အာဂတာ မနုဿာ ကုဟိံ ဂတတ္ထာတိ ဝုတ္တေ အန္ဓဝနံ ဂတမှာတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဒွိန္နမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ ကာလေ တံ ဝနံ အန္ဓဝနံတွေဝ ပညာယတိ။ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ပနေတံ ဆဍ္ဍိတဇနပဒေ အဋဝိ အဟောသိ။ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ သာဝတ္ထိယာ အဝိဒူရေ ဇေတဝနဿ ပိဋ္ဌိဘာဂေ ပဝိဝေကကာမာနံ ကုလပုတ္တာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဓာနဃရံ အဟောသိ၊ တတ္ထ အာယသ္မာ ကုမာရကဿပေါ တေန သမယေန သေခပဋိပဒံ ပူရယမာနော ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အန္ဓဝနေ ဝိဟရတီ’’တိ။

အညတရာ ဒေဝတာတိ နာမဂေါတ္တဝသေန အပါကဋာ ဧကာ ဒေဝတာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဘိဇာနာတိ နော၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ အဟုဉာတညတရဿ မဟေသက္ခဿ သံခိတ္တေန တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိံ ဘာသိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၆၅) ဧတ္ထ ပန အဘိညာတော သက္ကောပိ ဒေဝရာဇာ အညတရောတိ ဝုတ္တော။ ဒေဝတာတိ စ ဣဒံ ဒေဝါနမ္ပိ ဒေဝဓီတာနမ္ပိ သာဓာရဏဝစနံ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဒေဝေါ အဓိပ္ပေတော။ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ဧတ္ထ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘနုမောဒနာဒီသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ – ‘‘အဘိက္ကန္တာ၊ ဘန္တေ၊ ရတ္တိ၊ နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော၊ စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ ဥဒ္ဒိသတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၂၀) ခယေ ဒိဿတိ။ ‘‘အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၀၀) ဧဝမာဒီသု သုန္ဒရေ။

‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၇) –

ဧဝမာဒီသု အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပါရာ။ ၁၅) အဗ္ဘနုမောဒနေ။ ဣဓ ပန ခယေ။ တေန အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ပရိက္ခီဏာယ ရတ္တိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထာယံ ဒေဝပုတ္တော မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ အာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ ဣဓ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ အဘိရူပေ။ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ပန ဆဝိ-ထုတိ-ကုလဝဂ္ဂကာရဏ-သဏ္ဌာနပမာဏရူပါယတနာဒီသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ၊ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောသိ ဘဂဝါ’’တိ ဧဝမာဒီသု ဆဝိယာ။ ‘‘ကဒါ သညူဠှာ ပန တေ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၇၇) ဧဝမာဒီသု ထုတိယံ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၁၅) ကုလဝဂ္ဂေ။ ‘‘အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန၊ ဂန္ဓထေနောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၄) ကာရဏေ။ ‘‘မဟန္တံ ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၈) သဏ္ဌာနေ။ ‘‘တယော ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပါရာ။ ၆၀၂) ပမာဏေ။ ‘‘ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ရူပါယတနေ။ သော ဣဓ ဆဝိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ အဘိရူပဆဝိဣဋ္ဌဝဏ္ဏာ၊ မနာပဝဏ္ဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒေဝတာ ဟိ မနုဿလောကံ အာဂစ္ဆမာနာ ပကတိဝဏ္ဏံ ပကတိဣဒ္ဓိံ ပဇဟိတွာ ဩဠာရိကံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ အတိရေကဝဏ္ဏံ အတိရေကဣဒ္ဓိံ မာပေတွာ နဋသမဇ္ဇာဒီနိ ဂစ္ဆန္တာ မနုဿာ ဝိယ အဘိသင်္ခတေန ကာယေန အာဂစ္ဆန္တိ။ အယမ္ပိ ဒေဝပုတ္တော တထေဝ အာဂတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ’’တိ။

ကေဝလကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလသဒ္ဒေါ အနဝသေသ-ယေဘူယျ-အဗျာမိဿာနတိရေကဒဠှတ္ထ-ဝိသံယောဂါဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ၊ ‘‘ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၁) ဧဝမာဒီသု အနဝသေသတ္တမတ္ထော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပာ စ အင်္ဂမဂဓာ ပဟူတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ အာဒါယ ဥပသင်္ကမိဿန္တီ’’တိ ဧဝမာဒီသု ယေဘုယျတာ။ ‘‘ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၂၅) ဧဝမာဒီသု အဗျာမိဿတာ။ ‘‘ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကံ နူန အယမာယသ္မာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၄) ဧဝမာဒီသု အနတိရေကတာ။ ‘‘အာယသ္မတော အနုရုဒ္ဓဿ ဗာဟိယော နာမ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ကေဝလကပ္ပံ သင်္ဃဘေဒါယ ဌိတော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၃) ဧဝမာဒီသု ဒဠှတ္ထတာ။ ‘‘ကေဝလီ ဝုသိတဝါ ဥတ္တမပုရိသောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၇) ဧဝမာဒီသု ဝိသံယောဂေါ။ ဣဓ ပနဿ အနဝသေသတ္တမတ္ထောတိ အဓိပ္ပေတော။

ကပ္ပသဒ္ဒေါ ပနာယံ အဘိသဒ္ဒဟန-ဝေါဟာရ-ကာလ-ပညတ္တိ- ဆေဒန-ဝိကပ္ပ-လေသ-သမန္တဘာဝါဒိ-အနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ၊ ‘‘ဩကပ္ပနိယမေတံ ဘောတော ဂေါတမဿ၊ ယထာ တံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ဧဝမာဒီသု အဘိသဒ္ဒဟနမတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၀) ဧဝမာဒီသု ဝေါဟာရော။ ‘‘ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ကာလော။ ‘‘ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပော’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၂၄) ဧဝမာဒီသု ပညတ္တိ။ ‘‘အလင်္ကတာ ကပ္ပိတကေသမဿူ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၆၅) ဧဝမာဒီသု ဆေဒနံ။ ‘‘ကပ္ပတိ ဒွင်္ဂုလကပ္ပော’’တိ (စူဠဝ။ ၄၄၆) ဧဝမာဒီသု ဝိကပ္ပော။ ‘‘အတ္ထိ ကပ္ပော နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ (အ။ နိ။ ၈။၈၀) ဧဝမာဒီသု လေသော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပံ ဝေဠုဝနံ ဩဘာသေတွာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၉၄) ဧဝမာဒီသု သမန္တဘာဝေါ။ ဣဓ ပနဿ သမန္တဘာဝေါ အတ္ထော အဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ ကေဝလကပ္ပံ အန္ဓဝနန္တိ ဧတ္ထ အနဝသေသံ သမန္တတော အန္ဓဝနန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဩဘာသေတွာတိ ဝတ္ထာလင်္ကာရသရီရသမုဋ္ဌိတာယ အာဘာယ ဖရိတွာ၊ စန္ဒိမာ ဝိယ စ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကပဇ္ဇောတံ ကရိတွာတိ အတ္ထော။ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသီတိ ဧကသ္မိံ အန္တေ၊ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ အဋ္ဌာသိ။ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ‘‘ဘိက္ခု ဘိက္ခူ’’တိအာဒိဝစနမဝေါစ။ ကသ္မာ ပနာယံ အဝန္ဒိတွာ သမဏဝေါဟာရေနေဝ ကထေတီတိ? သမဏသညာသမုဒါစာရေနေဝ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အယံ အန္တရာ ကာမာဝစရေ ဝသိ။ အဟံ ပန အသ္မိ တတော ကာလတော ပဋ္ဌာယ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ သမဏသညာဝဿ သမုဒါစရတိ၊ တသ္မာ အဝန္ဒိတွာ သမဏဝေါဟာရေနေဝ ကထေတိ။ ပုဗ္ဗသဟာယော ကိရေသော ဒေဝပုတ္တော ထေရဿ။ ကုတော ပဋ္ဌာယာတိ? ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ။ ယော ဟိ ပုဗ္ဗယောဂေ အာဂတေသု ပဉ္စသု သဟာယေသု အနုထေရော စတုတ္ထဒိဝသေ အနာဂါမီ အဟောသီတိ ဝုတ္တော၊ အယံ သော။ တဒါ ကိရ တေသု သင်္ဃတ္ထေရဿ အရဟတ္တေနေဝ သဒ္ဓိံ အဘိညာ အာဂမိံသု။ သော၊ ‘‘မယှံ ကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တ’’န္တိ ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတွာ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတွာ ဥတ္တရကုရုတော ပိဏ္ဍပါတံ အာဒါယ အာဂန္တွာ၊ ‘‘ဣမံ၊ အာဝုသော၊ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိတွာ အပ္ပမတ္တာ သမဏဓမ္မံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ ဣတရေ အာဟံသု – ‘‘န၊ အာဝုသော၊ အမှာကံ ဧဝံ ကတိကာ အတ္ထိ – ‘ယော ပဌမံ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရတိ၊ တေနာဘတံ ဘုဉ္ဇိတွာ သေသေဟိ သမဏဓမ္မော ကာတဗ္ဗော’တိ။ တုမှေ အတ္တနော ဥပနိဿယေန ကိစ္စံ မတ္ထကံ ပါပယိတ္ထ။ မယမ္ပိ သစေ နော ဥပနိဿယော ဘဝိဿတိ၊ ကိစ္စံ မတ္ထကံ ပါပေဿာမ။ ပပဉ္စော ဧသ အမှာကံ၊ ဂစ္ဆထ တုမှေ’’တိ။ သော ယထာဖာသုကံ ဂန္တွာ အာယုပရိယောသာနေ ပရိနိဗ္ဗာယိ။

ပုနဒိဝသေ အနုထေရော အနာဂါမိဖလံ သစ္ဆကာသိ၊ တဿ အဘိညာယော အာဂမိံသု။ သောပိ တထေဝ ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိတွာ တေဟိ ပဋိက္ခိတ္တော ယထာဖာသုကံ ဂန္တွာ အာယုပရိယောသာနေ သုဒ္ဓါဝါသေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော သုဒ္ဓါဝါသေ ဌတွာ တေ သဟာယေ ဩလောကေန္တော၊ ဧကော တဒါဝ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ဧကော အဓုနာ ဘဂဝတော သန္တိကေ အရိယဘူမိံ ပတ္တော၊ ဧကော လာဘသက္ကာရံ နိဿာယ၊ ‘‘အဟံ အရဟာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနေ ဝသတီတိ ဒိသွာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘န တွံ အရဟာ၊ န အရဟတ္တမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော၊ ဂစ္ဆ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုဏာဟီ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ သောပိ အန္တရဃရေ ဘဂဝန္တံ ဩဝါဒံ ယာစိတွာ၊ ‘‘တသ္မာ တိဟ တေ ဗာဟိယ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဟောတူ’’တိ (ဥဒါ။ ၁၀) ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဩဝဒိတော အရိယဘူမိံ သမ္ပာပုဏိ။

တတော အညော ဧကော အတ္ထိ၊ သော ကုဟိန္တိ ဩလောကေန္တော အန္ဓဝနေ သေက္ခပဋိပဒံ ပူရယမာနော ဝိဟရတီတိ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘သဟာယကဿ သန္တိကေ ဂမိဿာမီတိ၊ ဂစ္ဆန္တေန ပန တုစ္ဆဟတ္ထေန အဂန္တွာ ကိဉ္စိ ပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သဟာယော ခေါ ပန မေ နိရာမိသော ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဝသန္တော မယာ အာကာသေ ဌတွာ ဒိန္နံ ပိဏ္ဍပါတမ္ပိ အပရိဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ အကာသိ၊ ဣဒါနိ အာမိသပဏ္ဏာကာရံ ကိံ ဂဏှိဿတိ? ဓမ္မပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဗြဟ္မလောကေ ဌိတောဝ ရတနာဝဠိံ ဂန္ထေန္တော ဝိယ ပန္နရသ ပဉှေ ဝိဘဇိတွာ တံ ဓမ္မပဏ္ဏာကာရံ အာဒါယ အာဂန္တွာ သဟာယဿ အဝိဒူရေ ဌတွာ အတ္တနော သမဏသညာသမုဒါစာရဝသေန တံ အနဘိဝါဒေတွာဝ၊ ‘‘ဘိက္ခု ဘိက္ခူ’’တိ အာလပိတွာ အယံ ဝမ္မိကောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တုရိတာလပနဝသေန ဘိက္ခု ဘိက္ခူတိ အာမေဍိတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ဝါ ဧကနေဝ တိလကေန နလာဋံ န သောဘတိ၊ တံ ပရိဝါရေတွာ အညေသုပိ ဒိန္နေသု ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတံ ဝိယ သောဘတိ၊ ဧဝံ ဧကေနေဝ ပဒေန ဝစနံ န သောဘတိ၊ ပရိဝါရိကပဒေန သဒ္ဓိံ ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတံ ဝိယ သောဘတီတိ တံ ပရိဝါရိကပဒဝသေန ဝစနံ ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတံ ဝိယ ကရောန္တောပိ ဧဝမာဟ။

အယံ ဝမ္မိကောတိ ပုရတော ဌိတော ဝမ္မိကော နာမ နတ္ထိ၊ ဒေသနာဝသေန ပန ပုရတော ဌိတံ ဒဿေန္တော ဝိယ အယန္တိ အာဟ။ လင်္ဂိန္တိ သတ္ထံ အာဒါယ ခဏန္တော ပလိဃံ အဒ္ဒသ။ ဥက္ခိပ လင်္ဂိံ အဘိက္ခဏ သုမေဓာတိ တာတ၊ ပဏ္ဍိတ၊ လင်္ဂီ နာမ ရတ္တိံ ဓူမာယတိ ဒိဝါ ပဇ္ဇလတိ။ ဥက္ခိပေတ ပရံ ပရတော ခဏာတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥဒ္ဓုမာယိကန္တိ မဏ္ဍူကံ။ စင်္ကဝါရန္တိ ခါရပရိဿာဝနံ။ ကုမ္မန္တိ ကစ္ဆပံ။ အသိသူနန္တိ မံသစ္ဆေဒကံ အသိဉ္စေဝ အဓိကုဋ္ဋနဉ္စ။ မံသပေသိန္တိ နိသဒပေါတပ္ပမာဏံ အလ္လမံသပိဏ္ဍံ။ နာဂန္တိ သုမနပုပ္ဖကလာပသဒိသံ မဟာဖဏံ တိဝိဓသောဝတ္ထိကပရိက္ခိတ္တံ အဟိနာဂံ အဒ္ဒသ။ မာ နာဂံ ဃဋ္ဋေသီတိ ဒဏ္ဍကကောဋိယာ ဝါ ဝလ္လိကောဋိယာ ဝါ ပံသုစုဏ္ဏံ ဝါ ပန ခိပမာနော မာ နာဂံ ဃဋ္ဋယိ။ နမော ကရောဟိ နာဂဿာတိ ဥပရိဝါတတော အပဂမ္မ သုဒ္ဓဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ နာဂဿ နမက္ကာရံ ကရောဟိ။ နာဂေန အဓိသယိတံ ဓနံ နာမ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ ခါဒတော န ခီယတိ၊ နာဂေါ တေ အဓိသယိတံ ဓနံ ဒဿတိ၊ တသ္မာ နမော ကရောဟိ နာဂဿာတိ။ ဣတော ဝါ ပန သုတွာတိ ယထာ ဒုက္ခက္ခန္ဓေ ဣတောတိ သာသနေ နိဿကံ၊ န တထာ ဣဓ။ ဣဓ ပန ဒေဝပုတ္တေ နိဿက္ကံ၊ တသ္မာ ဣတော ဝါ ပနာတိ မမ ဝါ ပန သန္တိကာ သုတွာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

၂၅၁။ စာတုမ္မဟာဘူတိကဿာတိ စတုမဟာဘူတမယဿ။ ကာယဿေတံ အဓိဝစနန္တိ သရီရဿ နာမံ။ ယထေဝ ဟိ ဗာဟိရကော ဝမ္မိကော၊ ဝမတီတိ ဝန္တကောတိ ဝန္တုဿယောတိ ဝန္တသိနေဟသမ္ဗန္ဓောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဝမ္မိကောတိ ဝုစ္စတိ။ သော ဟိ အဟိမင်္ဂုသဥန္ဒူရဃရဂေါဠိကာဒယော နာနပ္ပကာရေ ပါဏကေ ဝမတီတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝန္တကောတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝမိတွာ မုခတုဏ္ဍကေန ဥက္ခိတ္တပံသုစုဏ္ဏေန ကဋိပ္ပမာဏေနပိ ပေါရိသပ္ပမာဏေနပိ ဥဿိတောတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝန္တခေဠသိနေဟေန အာဗဒ္ဓတာယ သတ္တသတ္တာဟံ ဒေဝေ ဝဿန္တေပိ န ဝိပ္ပကိရိယတိ၊ နိဒါဃေပိ တတော ပံသုမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ တသ္မိံ မုဋ္ဌိနာ ပီဠိယမာနေ သိနေဟော နိက္ခမတိ၊ ဧဝံ ဝန္တသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓါတိ ဝမ္မိကော။ ဧဝမယံ ကာယောပိ၊ ‘‘အက္ခိမှာ အက္ခိဂူထကော’’တိအာဒိနာ နယေန နာနပ္ပကာရကံ အသုစိကလိမလံ ဝမတီတိ ဝမ္မိကော။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝါ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ နိကန္တိပရိယာဒါနေန အတ္တဘာဝံ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာတိ အရိယေဟိ ဝန္တကောတိပိ ဝမ္မိကော။ ယေဟိ စာယံ တီဟိ အဋ္ဌိသတေဟိ ဥဿိတော နှာရုသမ္ဗဒ္ဓါ မံသာဝလေပနော အလ္လစမ္မပရိယောနဒ္ဓါ ဆဝိရဉ္ဇိတော သတ္တေ ဝဉ္စေတိ၊ တံ သဗ္ဗံ အရိယေဟိ ဝန္တမေဝါတိ ဝန္တုဿယောတိပိ ဝမ္မိကော။ ‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသံ၊ စိတ္တမဿ ဝိဓာဝတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅) ဧဝံ တဏှာယ ဇနိတတ္တာ အရိယေဟိ ဝန္တေနေဝ တဏှာသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓါ အယန္တိ ဝန္တသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓါတိပိ ဝမ္မိကော။ ယထာ စ ဝမ္မိကဿ အန္တော နာနပ္ပကာရာ ပါဏကာ တတ္ထေဝ ဇာယန္တိ၊ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တိ၊ ဂိလာနာ သယန္တိ၊ မတာ ပတန္တိ။ ဣတိ သော တေသံ သူတိဃရံ ဝစ္စကုဋိ ဂိလာနသာလာ သုသာနဉ္စ ဟောတိ။ ဧဝံ ခတ္တိယမဟာသာလာဒီနမ္ပိ ကာယော အယံ ဂေါပိတရက္ခိတော မဏ္ဍိတပ္ပသာဓိတော မဟာနုဘာဝါနံ ကာယောတိ အစိန္တေတွာ ဆဝိနိဿိတာ ပါဏာ စမ္မနိဿိတာ ပါဏာ မံသနိဿိတာ ပါဏာ နှာရုနိဿိတာ ပါဏာ အဋ္ဌိနိဿိတာ ပါဏာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇနိဿိတာ ပါဏာတိ ဧဝံ ကုလဂဏနာယ အသီတိမတ္တာနိ ကိမိကုလသဟဿာနိ အန္တောကာယသ္မိံယေဝ ဇာယန္တိ၊ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တိ၊ ဂေလညေန အာတုရိတာနိ သယန္တိ၊ မတာနိ ပတန္တိ၊ ဣတိ အယမ္ပိ တေသံ ပါဏာနံ သူတိဃရံ ဝစ္စကုဋိ ဂိလာနသာလာ သုသာနဉ္စ ဟောတီတိ ‘‘ဝမ္မိကော’’ တွေဝ သင်္ခံ ဂတော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဝမ္မိကောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဣမဿ စာတုမဟာဘူတိကဿ ကာယဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။

မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝဿာတိ မာတိတော စ ပိတိတော စ နိဗ္ဗတ္တေန မာတာပေတ္တိကေန သုက္ကသောဏိတေန သမ္ဘူတဿ။ ဩဒနကုမ္မာသူပစယဿာတိ ဩဒနေန စေဝ ကုမ္မာသေန စ ဥပစိတဿ ဝဍ္ဎိတဿ။ အနိစ္စုစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မဿာတိ ဧတ္ထ အယံ ကာယော ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စဓမ္မော။ ဒုဂ္ဂန္ဓဝိဃာတတ္ထာယ တနုဝိလေပနေန ဥစ္ဆာဒနဓမ္မော။ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါဗာဓဝိနောဒနတ္ထာယ ခုဒ္ဒကသမ္ဗာဟနေန ပရိမဒ္ဒနဓမ္မော။ ဒဟရကာလေ ဝါ ဦရူသု သယာပေတွာ ဂဗ္ဘဝါသေန ဒုဿဏ္ဌိတာနံ တေသံ တေသံ အင်္ဂါနံ သဏ္ဌာနသမ္ပာဒနတ္ထံ အဉ္ဆနပီဠနာဒိဝသေန ပရိမဒ္ဒနဓမ္မော။ ဧဝံ ပရိဟရတောပိ စ ဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မော ဘိဇ္ဇတိ စေဝ ဝိကိရတိ စ၊ ဧဝံ သဘာဝေါတိ အတ္ထော။ တတ္ထ မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝဩဒနကုမ္မာသူပစယဥစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနပဒေဟိ သမုဒယော ကထိတော၊ အနိစ္စဘေဒဝိဒ္ဓံသနပဒေဟိ အတ္ထင်္ဂမော။ ဧဝံ သတ္တဟိပိ ပဒေဟိ စာတုမဟာဘူတိကဿ ကာယဿ ဥစ္စာဝစဘာဝေါ ဝဍ္ဎိပရိဟာနိ သမုဒယတ္ထင်္ဂမော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒိဝါ ကမ္မန္တေတိ ဒိဝါ ကတ္တဗ္ဗကမ္မန္တေ။ ဓူမာယနာတိ ဧတ္ထ အယံ ဓူမသဒ္ဒေါ ကောဓေ တဏှာယ ဝိတက္ကေ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဓမ္မဒေသနာယ ပကတိဓူမေတိ ဣမေသု အတ္ထေသု ဝတ္တတိ။ ‘‘ကောဓော ဓူမော ဘသ္မနိမောသဝဇ္ဇ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၆၅) ဧတ္ထ ဟိ ကောဓေ ဝတ္တတိ။ ‘‘ဣစ္ဆာဓူမာယိတာ သတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ တဏှာယ။ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝတော အဝိဒူရေ ဓူမာယန္တော နိသိန္နော ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိတက္ကေ။

‘‘ပင်္ကော စ ကာမာ ပလိပေါ စ ကာမာ၊

ဘယဉ္စ မေတံ တိမူလံ ပဝုတ္တံ၊

ရဇော စ ဓူမော စ မယာ ပကာသိတာ၊

ဟိတွာ တုဝံ ပဗ္ဗဇ ဗြဟ္မဒတ္တာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၆။၁၄) –

ဧတ္ထ ပဉ္စကာမဂုဏေသု။ ‘‘ဓူမံ ကတ္တာ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၄၉) ဧတ္ထ ဓမ္မဒေသနာယ။ ‘‘ဓဇော ရထဿ ပညာဏံ၊ ဓူမော ပညာဏမဂ္ဂိနော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၇၂) ဧတ္ထ ပကတိဓူမေ။ ဣဓ ပနာယံ ဝိတက္ကေ အဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘အယံ ရတ္တိံ ဓူမာယနာ’’တိ။

တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနန္တိ တထာဂတော ဟိ သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗြာဟ္မဏော နာမ။ ယထာဟ – ‘‘သတ္တန္နံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗြာဟ္မဏော။ ကတမေသံ သတ္တန္နံ? ရာဂေါ ဗာဟိတော ဟောတိ၊ ဒေါသော… မောဟော… မာနော… သက္ကာယဒိဋ္ဌိ… ဝိစိကိစ္ဆာ… သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဗာဟိတော ဟောတိ။ ဣမေသံ ဘိက္ခု သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗြာဟ္မဏော’’တိ (စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂၈)။ သုမေဓောတိ သုန္ဒရပညော။ သေက္ခဿာတိ ဧတ္ထ သိက္ခတီတိ သေက္ခော။ ယထာဟ – ‘‘သိက္ခတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ တသ္မာ သေက္ခောတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ သိက္ခတိ? အဓိသီလမ္ပိ သိက္ခတိ၊ အဓိစိတ္တမ္ပိ သိက္ခတိ၊ အဓိပညမ္ပိ သိက္ခတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၆)။

ပညာယ အဓိဝစနန္တိ လောကိယလောကုတ္တရာယ ပညာယ ဧတံ အဓိဝစနံ၊ န အာဝုဓသတ္ထဿ။ ဝီရိယာရမ္ဘဿာတိ ကာယိကစေတသိကဝီရိယဿ။ တံ ပညာဂတိကမေဝ ဟောတိ။ လောကိယာယ ပညာယ လောကိယံ၊ လောကုတ္တရာယ ပညာယ လောကုတ္တရံ။ ဧတ္ထ ပနာယံ အတ္ထဒီပနာ –

ဧကော ကိရ ဇာနပဒေါ ဗြာဟ္မဏော ပါတောဝ မာဏဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ဂါမတော နိက္ခမ္မ ဒိဝသံ အရညေ မန္တေ ဝါစေတွာ သာယံ ဂါမံ အာဂစ္ဆတိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ စ ဧကော ဝမ္မိကော အတ္ထိ။ သော ရတ္တိံ ဓူမာယတိ၊ ဒိဝါ ပဇ္ဇလတိ။ ဗြာဟ္မဏော အန္တေဝါသိံ သုမေဓံ မာဏဝံ အာဟ – ‘‘တာတ၊ အယံ ဝမ္မိကော ရတ္တိံ ဓူမာယတိ၊ ဒိဝါ ပဇ္ဇလတိ၊ ဝိကာရမဿ ပဿိဿာမ၊ ဘိန္ဒိတွာ နံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ခိပါဟီ’’တိ။ သော သာဓူတိ ကုဒါလံ ဂဟေတွာ သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ တထာ အကာသိ။ တတြ အာစရိယဗြာဟ္မဏော ဝိယ ဘဂဝါ။ သုမေဓမာဏဝကော ဝိယ သေက္ခော ဘိက္ခု။ ဝမ္မိကော ဝိယ ကာယော။ ‘‘တာတ၊ အယံ ဝမ္မိကော ရတ္တိံ ဓူမာယတိ၊ ဒိဝါ ပဇ္ဇလတိ၊ ဝိကာရမဿ ပဿိဿာမ၊ ဘိန္ဒိတွာ နံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ခိပါဟီ’’တိ ဗြာဟ္မဏေန ဝုတ္တကာလော ဝိယ၊ ‘‘ဘိက္ခု စာတုမဟာဘူတိကံ ကာယံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ပရိဂ္ဂဏှာဟီ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တကာလော။ တဿ သာဓူတိ ကုဒါလံ ဂဟေတွာ တထာကရဏံ ဝိယ သေက္ခဿ ဘိက္ခုနော၊ ‘‘ယော ဝီသတိယာ ကောဋ္ဌာသေသု ထဒ္ဓဘာဝေါ၊ အယံ ပထဝီဓာတု။ ယော ဒွါဒသသု ကောဋ္ဌာသေသု အာဗန္ဓနဘာဝေါ၊ အယံ အာပေါဓာတု။ ယော စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ပရိပါစနဘာဝေါ၊ အယံ တေဇောဓာတု။ ယော ဆသု ကောဋ္ဌာသေသု ဝိတ္ထမ္ဘနဘာဝေါ၊ အယံ ဝါယောဓာတူ’’တိ ဧဝံ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနဝသေန ကာယပရိဂ္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

လင်္ဂီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခူတိ ကသ္မာ ဘဂဝါ အဝိဇ္ဇံ လင်္ဂီတိ ကတွာ ဒဿေသီတိ? ယထာ ဟိ နဂရဿ ဒွါရံ ပိဓာယ ပလိဃေ ယောဇိတေ မဟာဇနဿ ဂမနံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ယေ နဂရဿ အန္တော၊ တေ အန္တောယေဝ ဟောန္တိ။ ယေ ဗဟိ၊ တေ ဗဟိယေဝ။ ဧဝမေဝ ယဿ ဉာဏမုခေ အဝိဇ္ဇာလင်္ဂီ ပတတိ၊ တဿ နိဗ္ဗာနသမ္ပာပကံ ဉာဏဂမနံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇံ လင်္ဂီတိ ကတွာ ဒဿေသိ။ ပဇဟ အဝိဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝသေန အဝိဇ္ဇာပဟာနံ ကထိတံ။

ဥဒ္ဓုမာယိကာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓုမာယိကမဏ္ဍူကော နာမ နော မဟန္တော၊ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏော ဟောတိ၊ ပုရာဏပဏ္ဏန္တရေ ဝါ ဂစ္ဆန္တရေ ဝါ ဝလ္လိအန္တရေ ဝါ ဝသတိ။ သော ဒဏ္ဍကောဋိယာ ဝါ ဝလ္လိကောဋိယာ ဝါ ပံသုစုဏ္ဏကေန ဝါ ဃဋ္ဋိတော အာယမိတွာ မဟန္တော ပရိမဏ္ဍလော ဗေလုဝပက္ကပ္ပမာဏော ဟုတွာ စတ္တာရော ပါဒေ အာကာသဂတေ ကတွာ ပစ္ဆိန္နဂမနော ဟုတွာ အမိတ္တဝသံ ယာတိ၊ ကာကကုလလာဒိဘတ္တမေဝ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ အယံ ကောဓော ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တော စိတ္တာဝိလမတ္တကောဝ ဟောတိ။ တသ္မိံ ခဏေ အနိဂ္ဂဟိတော ဝဍ္ဎိတွာ မုခဝိကုလနံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော ဟနုသဉ္စောပနံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော ဖရုသဝါစာနိစ္ဆာရဏံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော ဒိသာဝိလောကနံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော အာကဍ္ဎနပရိကဍ္ဎနံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော ပါဏိနာ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍသတ္ထပရာမသနံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော ဒဏ္ဍသတ္ထာဘိနိပါတံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော ပရဃာတနမ္ပိ အတ္တဃာတနမ္ပိ ပါပေတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘ယတော အယံ ကောဓော ပရံ ဃာတေတွာ အတ္တာနံ ဃာတေတိ၊ ဧတ္တာဝတာယံ ကောဓော ပရမုဿဒဂတော ဟောတိ ပရမဝေပုလ္လပ္ပတ္တော’’တိ။ တတ္ထ ယထာ ဥဒ္ဓုမာယိကာယ စတူသု ပါဒေသု အာကာသဂတေသု ဂမနံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ဥဒ္ဓုမာယိကာ အမိတ္တဝသံ ဂန္တွာ ကာကာဒိဘတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ကောဓသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ၊ အမိတ္တဝသံ ယာတိ၊ သဗ္ဗေသံ မာရာနံ ယထာကာမကရဏီယော ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဥဒ္ဓုမာယိကာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ကောဓူပါယာသဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ တတ္ထ ဗလဝပ္ပတ္တော ကောဓောဝ ကောဓူပါယာသော။ ပဇဟ ကောဓူပါယာသန္တိ ဧတ္ထ ပဋိသင်္ခါနပ္ပဟာနံ ကထိတံ။

ဒွိဓာပထောတိ ဧတ္ထ၊ ယထာ ပုရိသော သဓနော သဘောဂေါ ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဒွေဓာပထံ ပတွာ၊ ‘‘ဣမိနာ နု ခေါ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဣမိနာ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ နိစ္ဆေတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထေဝ တိဋ္ဌတိ၊ အထ နံ စောရာ ဥဋ္ဌဟိတွာ အနယဗျသနံ ပါပေန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ နိသိန္နော ဘိက္ခု ဗုဒ္ဓါဒီသု ကင်္ခါယ ဥပ္ပန္နာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ၊ အထ နံ ကိလေသမာရာဒယော သဗ္ဗေ မာရာ အနယဗျသနံ ပါပေန္တိ၊ ဣတိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဒွေဓာပထသမာ ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဒွိဓာပထောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဝိစိကိစ္ဆာယေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ ဝိစိကိစ္ဆန္တိ ဧတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝသေန ဝိစိကိစ္ဆာပဟာနံ ကထိတံ။

စင်္ဂဝါရန္တိ ဧတ္ထ၊ ယထာ ရဇကေဟိ ခါရပရိဿာဝနမှိ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တေ ဧကော ဥဒကဃဋော ဒွေပိ ဒသပိ ဝီသတိပိ ဃဋသတမ္ပိ ပဂ္ဃရတိယေဝ၊ ပသဋမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ န တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ နီဝရဏသမင်္ဂိနော ပုဂ္ဂလဿ အဗ္ဘန္တရေ ကုသလဓမ္မော န တိဋ္ဌတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘စင်္ဂဝါရန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ပဉ္စန္နေတံ နီဝရဏာနံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ ပဉ္စနီဝရဏေတိ ဧတ္ထ ဝိက္ခမ္ဘနတဒင်္ဂဝသေန နီဝရဏပ္ပဟာနံ ကထိတံ။

ကုမ္မောတိ ဧတ္ထ၊ ယထာ ကစ္ဆပဿ စတ္တာရော ပါဒါ သီသန္တိ ပဉ္စေဝ အင်္ဂါနိ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ သဗ္ဗေပိ သင်္ခတာ ဓမ္မာ ဂယှမာနာ ပဉ္စေဝ ခန္ဓာ ဘဝန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ကုမ္မောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ပဉ္စန္နေတံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေတိ ဧတ္ထ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ကထိတံ။

အသိသူနာတိ ဧတ္ထ၊ ယထာ သူနာယ ဥပရိ မံသံ ဌပေတွာ အသိနာ ကောဋ္ဋေန္တိ၊ ဧဝမိမေ သတ္တာ ဝတ္ထုကာမတ္ထာယ ကိလေသကာမေဟိ ဃာတယမာနာ ဝတ္ထုကာမာနံ ဥပရိ ကတွာ ကိလေသကာမေဟိ ကန္တိတာ ကောဋ္ဋိတာ စ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘အသိသူနာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ပဉ္စန္နေတံ ကာမဂုဏာနံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ ပဉ္စ ကာမဂုဏေတိ ဧတ္ထ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ကထိတံ။

မံသပေသီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ အယံ မံသပေသိ နာမ ဗဟုဇနပတ္ထိတာ ခတ္တိယာဒယော မနုဿာပိ နံ ပတ္ထေန္တိ ကာကာဒယော တိရစ္ဆာနာပိ။ ဣမေ ဟိ သတ္တာ အဝိဇ္ဇာယ သမ္မတ္တာ နန္ဒိရာဂံ ဥပဂမ္မ ဝဋ္ဋံ ဝဍ္ဎေန္တိ။ ယထာ ဝါ မံသပေသိ ဌပိတဌပိတဋ္ဌာနေ လဂ္ဂတိ၊ ဧဝမိမေ သတ္တာ နန္ဒိရာဂဗဒ္ဓါ ဝဋ္ဋေ လဂ္ဂန္တိ၊ ဒုက္ခံ ပတွာပိ န ဥက္ကဏ္ဌန္တိ၊ ဣတိ နန္ဒိရာဂေါ မံသပေသိသဒိသော ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘မံသပေသီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ နန္ဒိရာဂဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ နန္ဒီရာဂန္တိ ဧတ္ထ စတုတ္ထမဂ္ဂေန နန္ဒီရာဂပ္ပဟာနံ ကထိတံ။

နာဂေါတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ခီဏာသဝဿေတံ ဘိက္ခုနော အဓိဝစနန္တိ ဧတ္ထ ယေနတ္ထေန ခီဏာသဝေါ နာဂေါတိ ဝုစ္စတိ၊ သော အနင်္ဂဏသုတ္တေ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၃) ပကာသိတော ဧဝ။ နမော ကရောဟိ နာဂဿာတိ ခီဏာသဝဿ ဗုဒ္ဓနာဂဿ၊ ‘‘ဗုဒ္ဓါ သော ဘဂဝါ ဗောဓာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဒန္တော သော ဘဂဝါ ဒမထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ သန္တော သော ဘဂဝါ သမထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တိဏ္ဏော သော ဘဂဝါ တရဏာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ပရိနိဗ္ဗုတော သော ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၆၁) ဧဝံ နမက္ကာရံ ကရောဟီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဣတိ ဣဒံ သုတ္တံ ထေရဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ ထေရောပိ ဣဒမေဝ သုတ္တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ အယမေတဿ အတ္ထောတိ အယံ ဧတဿ ပဉှဿ အတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝါ ရတနရာသိမှိ မဏိကူဋံ ဂဏှန္တော ဝိယ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဝမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ရထဝိနီတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ရထဝိနီတသုတ္တံ။ တတ္ထ ရာဇဂဟေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ၊ တဉှိ မန္ဓာတုမဟာဂေါဝိန္ဒာဒီဟိ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ရာဇဂဟန္တိ ဝုစ္စတိ။ အညေပေတ္ထ ပကာရေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ကိံ တေဟိ? နာမမေတံ တဿ နဂရဿ။ တံ ပနေတံ ဗုဒ္ဓကာလေ စ စက္ကဝတ္တိကာလေ စ နဂရံ ဟောတိ၊ သေသကာလေ သုညံ ဟောတိ ယက္ခပရိဂ္ဂဟိတံ၊ တေသံ ဝသန္တဝနံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေတိ ဝေဠုဝနန္တိ တဿ ဥယျာနဿ နာမံ၊ တံ ကိရ ဝေဠူဟိ ပရိက္ခိတ္တံ အဟောသိ အဋ္ဌာရသဟတ္ထေန စ ပါကာရေန၊ ဂေါပုရဋ္ဋာလကယုတ္တံ နီလောဘာသံ မနောရမံ၊ တေန ဝေဠုဝနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကလန္ဒကာနဉ္စေတ္ထ နိဝါပံ အဒံသု၊ တေန ကလန္ဒကနိဝါပေါတိ ဝုစ္စတိ။

ပုဗ္ဗေ ကိရ အညတရော ရာဇာ တတ္ထ ဥယျာနကီဠနတ္ထံ အာဂတော သုရာမဒေန မတ္တော ဒိဝါသေယျံ ဥပဂတော သုပိ။ ပရိဇနောပိဿ၊ ‘‘သုတ္တော ရာဇာ’’တိ ပုပ္ဖဖလာဒီဟိ ပလောဘိယမာနော ဣတော စိတော စ ပက္ကာမိ၊ အထ သုရာဂန္ဓေန အညတရသ္မာ သုသိရရုက္ခာ ကဏှသပ္ပော နိက္ခမိတွာ ရညာဘိမုခေါ အာဂစ္ဆတိ။ တံ ဒိသွာ ရုက္ခဒေဝတာ၊ ‘‘ရညော ဇီဝိတံ ဒမ္မီ’’တိ ကာဠကဝေသေန အာဂန္တွာ ကဏ္ဏမူလေ သဒ္ဒမကာသိ။ ရာဇာ ပဋိဗုဇ္ဈိ၊ ကဏှသပ္ပော နိဝတ္တော။ သော တံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဣမာယ မမ ဇီဝိတံ ဒိန္န’’န္တိ ကာဠကာနံ တတ္ထ နိဝါပံ ပဋ္ဌပေသိ၊ အဘယဃောသနဉ္စ ဃောသာပေသိ။ တသ္မာ တံ တတော ပဘုတိ ကလန္ဒကနိဝါပန္တိ သင်္ချံ ဂတံ။ ကလန္ဒကာတိ ကာဠကာနံ နာမံ။

ဇာတိဘူမိကာတိ ဇာတိဘူမိဝါသိနော။ တတ္ထ ဇာတိဘူမီတိ ဇာတဋ္ဌာနံ။ တံ ခေါ ပနေတံ နေဝ ကောသလမဟာရာဇာဒီနံ န စင်္ကီဗြာဟမဏာဒီနံ န သက္ကသုယာမသန္တုသိတာဒီနံ န အသီတိမဟာသာဝကာဒီနံ န အညေသံ သတ္တာနံ ဇာတဋ္ဌာနံ ‘‘ဇာတိဘူမီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပန ဇာတဒိဝသေ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ဧကဒ္ဓဇမာလာဝိပ္ပကိဏ္ဏကုသုမဝါသစုဏ္ဏဂန္ဓသုဂန္ဓာ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လမိဝ နန္ဒနဝနံ ဝိရောစမာနာ ပဒုမိနိပဏ္ဏေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ အကမ္ပိတ္ထ၊ ဇစ္စန္ဓာဒီနဉ္စ ရူပဒဿနာဒီနိ အနေကာနိ ပါဋိဟာရိယာနိ ပဝတ္တိံသု၊ တဿ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တဿ ဇာတဋ္ဌာနသာကိယဇနပဒေါ ကပိလဝတ္ထာဟာရော၊ သာ ‘‘ဇာတိဘူမီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဓမ္မဂရုဘာဝဝဏ္ဏနာ

ဝဿံဝုဋ္ဌာတိ တေမာသံ ဝဿံဝုဋ္ဌာ ပဝါရိတပဝါရဏာ ဟုတွာ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစာတိ ‘‘ကစ္စိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမနီယ’’န္တိအာဒီဟိ ဝစနေဟိ အာဂန္တုကပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧတံ၊ ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိဝစနမဝေါစ။ တေ ကိရ ဘိက္ခု၊ – ‘‘ကစ္စိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမနီယံ ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိတ္ထ အပ္ပကိလမထေန အဒ္ဓါနံ အာဂတာ၊ န စ ပိဏ္ဍကေန ကိလမိတ္ထ၊ ကုတော စ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ပဋိသန္ထာရဝသေန ပုစ္ဆိတာ – ‘‘ဘဂဝါ သာကိယဇနပဒေ ကပိလဝတ္ထာဟာရတော ဇာတိဘူမိတော အာဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟံသု။ အထ ဘဂဝါ နေဝ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ၊ န သက္ကောဒနဿ၊ န သုက္ကောဒနဿ၊ န ဓောတောဒနဿ၊ န အမိတောဒနဿ၊ န အမိတ္တာယ ဒေဝိယာ၊ န မဟာပဇာပတိယာ၊ န သကလဿ သာကိယမဏ္ဍလဿ အာရောဂျံ ပုစ္ဆိ။ အထ ခေါ အတ္တနာ စ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိံ ပရဉ္စ တတ္ထ သမာဒပေတာရံ ပဋိပတ္တိသမ္ပန္နံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆန္တော ဣဒံ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ သုဒ္ဓါဒနာဒီနံ အာရောဂျံ အပုစ္ဆိတွာ ဧဝရူပံ ဘိက္ခုမေဝ ပုစ္ဆတိ? ပိယတာယ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ပဋိပန္နကာ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပါသကာ ဥပါသိကာယော စ ပိယာ ဟောန္တိ မနာပါ။ ကိံ ကာရဏာ? ဓမ္မဂရုတာယ။ ဓမ္မဂရုနော ဟိ တထာဂတာ၊ သော စ နေသံ ဓမ္မဂရုဘာဝေါ၊ ‘‘ဒုက္ခံ ခေါ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ၊ အပ္ပတိဿော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၁) ဣမိနာ အဇပါလနိဂြောဓမူလေ ဥပ္ပန္နဇ္ဈာသယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မဂရုတာယေဝ ဟိ ဘဂဝါ မဟာကဿပတ္ထေရဿ အဘိနိက္ခမနဒိဝသေ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရောန္တော တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ အဂမာသိ။ အတိရေကတိယောဇနသတံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဂင်္ဂါတီရေ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မဟာကပ္ပိနံ သပရိသံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌပေသိ။ ဧကသ္မိံ ပစ္ဆာဘတ္တေ ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ ကုမ္ဘကာရဿ နိဝေသနေ တိယာမရတ္တိံ ဓမ္မကထံ ကတွာ ပုက္ကုသာတိကုလပုတ္တံ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌပေသိ။ ဝီသယောဇနသတံ ဂန္တွာ ဝနဝါသိသာမဏေရဿ အနုဂ္ဂဟံ အကာသိ။ သဋ္ဌိယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ခဒိရဝနိယတ္ထေရဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော ပါစီနဝံသဒါယေ နိသိန္နော မဟာပုရိသဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတီတိ ဉတွာ တတ္ထ အာကာသေန ဂန္တွာ ထေရဿ ပုရတော ဩရုယှ သာဓုကာရမဒါသိ။ ကောဋိကဏ္ဏသောဏတ္ထေရဿ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ သေနာသနံ ပညပါပေတွာ ပစ္စူသကာလေ ဓမ္မဒေသနံ အဇ္ဈေသိတွာ သရဘညပရိယောသာနေ သာဓုကာရမဒါသိ။ တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ တိဏ္ဏံ ကုလပုတ္တာနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနေ သာမဂ္ဂိရသာနိသံသံ ကထေသိ။ ကဿပေါပိ ဘဂဝါ – ‘‘အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော အရိယသာဝကော အယ’’န္တိ ဝိဿာသံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ နိဝေသနံ ဂန္တွာ သဟတ္ထာ အာမိသံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိ။

အမှာကံယေဝ ဘဂဝါ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ဇေတဝနတော ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော စာရိကံ နိက္ခမိ။ ကောသလမဟာရာဇအနာထပိဏ္ဍိကာဒယော နိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိံသု။ အနာထပိဏ္ဍိကော ဃရံ အာဂန္တွာ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော နိသီဒိ။ အထ နံ ပုဏ္ဏာ နာမ ဒါသီ ဒေါမနဿပ္ပတ္တောသိ သာမီတိ အာဟ။ ‘‘အာမ ဇေ၊ သတ္ထာရံ နိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိံ၊ အထ မေ ဣမံ တေမာသံ ဓမ္မံ ဝါ သောတုံ၊ ယထာဓိပ္ပာယံ ဝါ ဒါနံ ဒါတုံ န လဘိဿာမီ’’တိ စိန္တာ ဥပ္ပန္နာတိ။ အဟမ္ပိ သာမိ သတ္ထာရံ နိဝတ္တေဿာမီတိ။ သစေ နိဝတ္တေတုံ သက္ကောသိ၊ ဘုဇိဿာယေဝ တွန္တိ။ သာ ဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘နိဝတ္တထ ဘဂဝါ’’တိ အာဟ။ ပုဏ္ဏေ တွံ ပရပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကာ ကိံ မေ ကရိဿသီတိ။ ဘဂဝါ မယှံ ဒေယျဓမ္မော နတ္ထီတိ တုမှေပိ ဇာနာထ၊ တုမှာကံ နိဝတ္တနပစ္စယာ ပနာဟံ တီသု သရဏေသု ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌဟိဿာမီတိ။ ဘဂဝါ သာဓု သာဓု ပုဏ္ဏေတိ သာဓုကာရံ ကတွာ နိဝတ္တေတွာ ဇေတဝနမေဝ ပဝိဋ္ဌော။ အယံ ကထာ ပါကဋာ အဟောသိ။ သေဋ္ဌိ သုတွာ ပုဏ္ဏာယ ကိရ ဘဂဝါ နိဝတ္တိတောတိ တံ ဘုဇိဿံ ကတွာ ဓီတုဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ ပဗ္ဗဇိ၊ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိ။ အထဿာ သတ္ထာ အာရဒ္ဓဝိပဿကဘာဝံ ဉတွာ ဣမံ ဩဘာသဂါထံ ဝိဿဇ္ဇေသိ –

‘‘ပုဏ္ဏေ ပူရေသိ သဒ္ဓမ္မံ၊ စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ၊

ပရိပုဏ္ဏာယ ပညာယ၊ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿသီ’’တိ။ (ထေရီဂါ။ ၃)၊

ဂါထာပရိယောသာနေ အရဟတ္တံ ပတွာ အဘိညာတာ သာဝိကာ အဟောသီတိ။ ဧဝံ ဓမ္မဂရုနော တထာဂတာ။

နန္ဒကတ္ထေရေ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေပိ ဘဂဝါ အနဟာတောဝ ဂန္တွာ တိယာမရတ္တိံ ဌိတကောဝ ဓမ္မကထံ သုတွာ ဒေသနာပရိယောသာနေ သာဓုကာရမဒါသိ။ ထေရော အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ကာယ ဝေလာယ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တယာ သုတ္တန္တေ အာရဒ္ဓမတ္တေတိ။ ဒုက္ကရံ ကရိတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓသုခုမာလာ တုမှေတိ။ သစေ တွံ၊ နန္ဒ၊ ကပ္ပံ ဒေသေတုံ သက္ကုဏေယျာသိ၊ ကပ္ပမတ္တမ္ပာဟံ ဌိတကောဝ သုဏေယျန္တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။ ဧဝံ ဓမ္မဂရုနော တထာဂတာ။ တေသံ ဓမ္မဂရုတာယ ပဋိပန္နကာ ပိယာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ပဋိပန္နကေ ပုစ္ဆိ။ ပဋိပန္နကော စ နာမ အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော နော အတ္တဟိတာယ၊ နော အတ္တဟိတာယ စ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ စ၊ အတ္တဟိတာယ စ ပဋိပန္နော ပရဟိတာယ စာတိ စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။

တတ္ထ ယော သယံ ဒသန္နံ ကထာဝတ္ထူနံ လာဘီ ဟောတိ၊ ပရံ တတ္ထ န ဩဝဒတိ န အနုသာသတိ အာယသ္မာ ဗာကုလော ဝိယ။ အယံ အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နာမ နော ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော၊ ဧဝရူပံ ဘိက္ခုံ ဘဂဝါ န ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? န မယှံ သာသနဿ ဝဍ္ဎိပက္ခေ ဌိတောတိ။

ယော ပန ဒသန္နံ ကထာဝတ္ထူနံ အလာဘီ၊ ပရံ တေဟိ ဩဝဒတိ တေန ကတဝတ္တသာဒိယနတ္ထံ ဥပနန္ဒော သကျပုတ္တော ဝိယ၊ အယံ ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော နာမ နော အတ္တဟိတာယ၊ ဧဝရူပမ္ပိ န ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? အဿ တဏှာ မဟာပစ္ဆိ ဝိယ အပ္ပဟီနာတိ။

ယော အတ္တနာပိ ဒသန္နံ ကထာဝတ္ထူနံ အလာဘီ၊ ပရမ္ပိ တေဟိ န ဩဝဒတိ၊ လာဠုဒါယီ ဝိယ၊ အယံ နေဝ အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော န ပရဟိတာယ၊ ဧဝရူပမ္ပိ န ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? အဿ အန္တော ကိလေသာ ဖရသုဆေဇ္ဇာ ဝိယ မဟန္တာတိ။

ယော ပန သယံ ဒသန္နံ ကထာဝတ္ထူနံ လာဘီ၊ ပရမ္ပိ တေဟိ ဩဝဒတိ၊ အယံ အတ္တဟိတာယ စေဝ ပရဟိတာယ စ ပဋိပန္နော နာမ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနမဟာကဿပါဒယော အသီတိမဟာထေရာ ဝိယ၊ ဧဝရူပံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? မယှံ သာသနဿ ဝုဍ္ဎိပက္ခေ ဌိတောတိ။ ဣဓာပိ ဧဝရူပမေဝ ပုစ္ဆန္တော – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။

ဧဝံ ဘဂဝတာ ပုဋ္ဌာနံ ပန တေသံ ဘိက္ခူနံ ဘဂဝါ အတ္တနော ဇာတိဘူမိယံ ဥဘယဟိတာယ ပဋိပန္နံ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆတိ၊ ကော နု ခေါ တတ္ထ ဧဝရူပေါတိ န အညမညံ စိန္တနာ ဝါ သမန္တနာ ဝါ အဟောသိ။ ကသ္မာ? အာယသ္မာ ဟိ မန္တာဏိပုတ္တော တသ္မိံ ဇနပဒေ အာကာသမဇ္ဈေ ဌိတော စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ပါကဋော ပညာတော။ တသ္မာ တေ ဘိက္ခူ မေဃသဒ္ဒံ သုတွာ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတမောရဃဋာ ဝိယ ဃနသဇ္ဈာယံ ကာတုံ၊ အာရဒ္ဓဘိက္ခူ ဝိယ စ အတ္တနော အာစရိယံ ပုဏ္ဏတ္ထေရံ ဘဂဝတော အာရောစေန္တာ ထေရဿ စ ဂုဏံ ဘာသိတုံ အပ္ပဟောန္တေဟိ မုခေဟိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ပုဏ္ဏော နာမ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာတိအာဒိမာဟံသု။ တတ္ထ ပုဏ္ဏောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ မန္တာဏိယာ ပန သော ပုတ္တော၊ တသ္မာ မန္တာဏိပုတ္တောတိ ဝုစ္စတိ။ သမ္ဘာဝိတောတိ ဂုဏသမ္ဘာဝနာယ သမ္ဘာဝိတော။

အပ္ပိစ္ဆတာဒိဝဏ္ဏနာ

အပ္ပိစ္ဆောတိ ဣစ္ဆာဝိရဟိတော နိဣစ္ဆော နိတ္တဏှော။ ဧတ္ထ ဟိ ဗျဉ္ဇနံ သာဝသေသံ ဝိယ၊ အတ္ထော ပန နိရဝသေသော။ န ဟိ တဿ အန္တော အဏုမတ္တာပိ ပါပိကာ ဣစ္ဆာ နာမ အတ္ထိ။ ခီဏာသဝေါ ဟေသ သဗ္ဗသော ပဟီနတဏှော။ အပိစေတ္ထ အတြိစ္ဆတာ ပါပိစ္ဆတာ မဟိစ္ဆတာ အပ္ပိစ္ဆတာတိ အယံ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ သကလာဘေ အတိတ္တဿ ပရလာဘေ ပတ္ထနာ အတြိစ္ဆတာ နာမ။ တာယ သမန္နာဂတဿ ဧကဘာဇေန ပက္ကပူဝေါပိ အတ္တနော ပတ္တေ ပတိတော န သုပက္ကော ဝိယ ခုဒ္ဒကော ဝိယ စ ခါယတိ။ သွေဝ ပရဿ ပတ္တေ ပက္ခိတ္တော သုပက္ကော ဝိယ မဟန္တော ဝိယ စ ခါယတိ။ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနတာ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ အမတ္တညုတာ ပါပိစ္ဆတာ နာမ၊ သာ၊ ‘‘ဣဓေကစ္စော အဿဒ္ဓါ သမာနော သဒ္ဓါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိအာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ အာဂတာယေဝ၊ တာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ကောဟညေ ပတိဋ္ဌာတိ။ သန္တဂုဏသမ္ဘာဝနာ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ အမတ္တညုတာ မဟိစ္ဆတာ နာမ။ သာပိ၊ ‘‘ဣဓေကစ္စော သဒ္ဓါ သမာနော သဒ္ဓါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိ ဣစ္ဆတိ၊ သီလဝါ သမာနော သီလဝါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၅၁) ဣမိနာ နယေန အာဂတာယေဝ၊ တာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဒုဿန္တပ္ပယော ဟောတိ၊ ဝိဇာတမာတာပိဿ စိတ္တံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘အဂ္ဂိက္ခန္ဓော သမုဒ္ဒေါ စ၊ မဟိစ္ဆော စာပိ ပုဂ္ဂလော၊

သကဋေန ပစ္စယံ ဒေတု၊ တယောပေတေ အတပ္ပယာ’’တိ။

သန္တဂုဏနိဂူဟနတာ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ မတ္တညုတာ အပ္ပိစ္ဆတာ နာမ၊ တာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဂုဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမတာယ၊ ‘‘သဒ္ဓါ သမာနော သဒ္ဓါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိ န ဣစ္ဆတိ။ သီလဝါ၊ ပဝိဝိတ္တော၊ ဗဟုဿုတော၊ အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ သမာဓိသမ္ပန္နော၊ ပညဝါ၊ ခီဏာသဝေါ သမာနော ခီဏာသဝေါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ န ဣစ္ဆတိ၊ သေယျထာပိ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရော။

ထေရော ကိရ မဟာခီဏာသဝေါ အဟောသိ၊ ပတ္တစီဝရံ ပနဿ ပါဒမတ္တမေဝ အဂ္ဃတိ၊ သော အသောကဿ ဓမ္မရညော ဝိဟာရမဟဒိဝသေ သင်္ဃတ္ထေရော အဟောသိ။ အထဿ အတိလူခဘာဝံ ဒိသွာ မနုဿာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ထောကံ ဗဟိ ဟောထာ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော၊ ‘‘မာဒိသေ ခီဏာသဝေ ရညော သင်္ဂဟံ အကရောန္တေ အညော ကော ကရိဿတီ’’တိ ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ သင်္ဃတ္ထေရဿ ဥက္ခိတ္တပိဏ္ဍံ ဂဏှန္တောယေဝ ဥမ္မုဇ္ဇိ။ ဧဝံ ခီဏာသဝေါ သမာနော၊ ‘‘ခီဏာသဝေါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ န ဣစ္ဆတိ။ ဧဝံ အပ္ပိစ္ဆော ပန ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နံ လာဘံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ လာဘံ ထာဝရံ ကရောတိ၊ ဒါယကာနံ စိတ္တံ အာရာဓေတိ၊ ယထာ ယထာ ဟိ သော အတ္တနော အပ္ပိစ္ဆတာယ အပ္ပံ ဂဏှာတိ၊ တထာ တထာ တဿ ဝတ္တေ ပသန္နာ မနုဿာ ဗဟူ ဒေန္တိ။

အပရောပိ စတုဗ္ဗိဓော အပ္ပိစ္ဆော – ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆော ဓုတင်္ဂအပ္ပိစ္ဆော ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆောတိ။ တတ္ထ စတူသု ပစ္စယေသု အပ္ပိစ္ဆော ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆော နာမ၊ သော ဒါယကဿ ဝသံ ဇာနာတိ၊ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသံ ဇာနာတိ၊ အတ္တနော ထာမံ ဇာနာတိ။ ယဒိ ဟိ ဒေယျဓမ္မော ဗဟု ဟောတိ၊ ဒါယကော အပ္ပံ ဒါတုကာမော၊ ဒါယကဿ ဝသေန အပ္ပံ ဂဏှာတိ။ ဒေယျဓမ္မော အပ္ပော၊ ဒါယကော ဗဟုံ ဒါတုကာမော၊ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသေန အပ္ပံ ဂဏှာတိ။ ဒေယျဓမ္မောပိ ဗဟု၊ ဒါယကောပိ ဗဟုံ ဒါတုကာမော၊ အတ္တနော ထာမံ ဉတွာ ပမာဏေနေဝ ဂဏှာတိ။

ဓုတင်္ဂသမာဒါနဿ အတ္တနိ အတ္ထိဘာဝံ နဇာနာပေတုကာမော ဓုတင်္ဂအပ္ပိစ္ဆော နာမ။ တဿ ဝိဘာဝနတ္ထံ ဣမာနိ ဝတ္ထူနိ – သောသာနိကမဟာသုမနတ္ထေရော ကိရ သဋ္ဌိ ဝဿာနိ သုသာနေ ဝသိ၊ အညော ဧကဘိက္ခုပိ န အညာသိ၊ တေနေဝါဟ –

‘‘သုသာနေ သဋ္ဌိ ဝဿာနိ၊ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ ဝသာမဟံ၊

ဒုတိယော မံ န ဇာနေယျ၊ အဟော သောသာနိကုတ္တမော’’တိ။

စေတိယပဗ္ဗတေ ဒွေဘာတိယတ္ထေရာ ဝသိံသု။ တေသု ကနိဋ္ဌော ဥပဋ္ဌာကေန ပေသိတာ ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကာ ဂဟေတွာ ဇေဋ္ဌဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ပရိဘောဂံ၊ ဘန္တေ၊ ကရောထာတိ။ ထေရဿ စ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ မုခံ ဝိက္ခာလနကာလော အဟောသိ။ သော အလံ၊ အာဝုသောတိ အာဟ။ ကစ္စိ၊ ဘန္တေ၊ ဧကာသနိကတ္ထာတိ။ အာဟရာဝုသော၊ ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကာတိ ပညာသ ဝဿာနိ ဧကာသနိကော သမာနောပိ ဓုတင်္ဂံ နိဂူဟမာနော ပရိဘောဂံ ကတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ပုန ဓုတင်္ဂံ အဓိဋ္ဌာယ ဂတော။

ယော ပန သာကေတကတိဿတ္ထေရော ဝိယ ဗဟုဿုတဘာဝံ ဇာနာပေတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အယံ ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော နာမ။ ထေရော ကိရ ခဏော နတ္ထီတိ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာသု ဩကာသံ အကရောန္တော မရဏက္ခယံ၊ ဘန္တေ၊ လဘိဿထာတိ စောဒိတော ဂဏံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကဏိကာရဝါလိကသမုဒ္ဒဝိဟာရံ ဂတော။ တတ္ထ အန္တောဝဿံ ထေရနဝမဇ္ဈိမာနံ ဥပကာရော ဟုတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဥပေါသထဒိဝသေ ဓမ္မကထာယ ဇနတံ ခေါဘေတွာ ဂတော။

ယော ပန သောတာပန္နာဒီသု အညတရော ဟုတွာ သောတာပန္နာဒိဘာဝံ ဇာနာပေတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အယံ အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆော နာမ၊ တယော ကုလပုတ္တာ ဝိယ ဃဋိကာရကုမ္ဘကာရော ဝိယ စ။

အာယသ္မာ ပန ပုဏ္ဏော အတြိစ္ဆတံ ပါပိစ္ဆတံ မဟိစ္ဆတဉ္စ ပဟာယ သဗ္ဗသော ဣစ္ဆာပဋိပက္ခဘူတာယ အလောဘသင်္ခါတာယ ပရိသုဒ္ဓါယ အပ္ပိစ္ဆတာယ သမန္နာဂတတ္တာ အပ္ပိစ္ဆော နာမ အဟောသိ။ ဘိက္ခူနမ္ပိ၊ ‘‘အာဝုသော၊ အတြိစ္ဆတာ ပါပိစ္ဆတာ မဟိစ္ဆတာတိ ဣမေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ တေသု အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ဧဝရူပံ အပ္ပိစ္ဆတံ သမာဒါယ ဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အပ္ပိစ္ဆကထံ ကထေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနာ စ အပ္ပိစ္ဆော အပ္ပိစ္ဆကထဉ္စ ဘိက္ခူနံ ကတ္တာ’’တိ။

ဒွါဒသဝိဓသန္တောသဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ အတ္တနာ စ သန္တုဋ္ဌောတိအာဒီသု ဝိသေသတ္ထမေဝ ဒီပယိဿာမ။ ယောဇနာ ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သန္တုဋ္ဌောတိ ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသေန သမန္နာဂတော။ သော ပနေသ သန္တောသော ဒွါဒသဝိဓော ဟောတိ။ သေယျထိဒံ၊ စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော ယထာဗလသန္တောသော ယထသာရုပ္ပသန္တောသောတိ တိဝိဓော၊ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာဒီသု။ တဿာယံ ပဘေဒသံဝဏ္ဏနာ။

ဣဓ ဘိက္ခု စီဝရံ လဘတိ သုန္ဒရံ ဝါ အသုန္ဒရံ ဝါ။ သော တေနေဝ ယာပေတိ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ၊ အယမဿ စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ယော ပကတိဒုဗ္ဗလော ဝါ ဟောတိ အာဗာဓဇရာဘိဘူတော ဝါ၊ ဂရုစီဝရံ ပါရုပန္တော ကိလမတိ၊ သော သဘာဂေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ တံ ပရိဝတ္တေတွာ လဟုကေန ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ စီဝရေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ပဏီတပစ္စယလာဘီ ဟောတိ၊ သော ပဋ္ဋစီဝရာဒီနံ အညတရံ မဟဂ္ဃစီဝရံ ဗဟူနိ ဝါ ပန စီဝရာနိ လဘိတွာ ဣဒံ ထေရာနံ စိရပဗ္ဗဇိတာနံ ဣဒံ ဗဟုဿုတာနံ အနုရူပံ၊ ဣဒံ ဂိလာနာနံ ဣဒံ အပ္ပလာဘာနံ ဟောတူတိ ဒတွာ တေသံ ပုရာဏစီဝရံ ဝါ သင်္ကာရကူဋာဒိတော ဝါ နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတွာ တေဟိ သင်္ဃာဋိံ ကတွာ ဓာရေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ စီဝရေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ၊ သော တေနေဝ ယာပေတိ၊ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ၊ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ၊ ယေနဿ ပရိဘုတ္တေန အဖာသု ဟောတိ၊ သော သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော တံ ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော သပ္ပာယဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ဗဟုံ ပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ၊ သော တံ စီဝရံ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘိဂိလာနာနံ ဒတွာ တေသံ ဝါ သေသကံ ပိဏ္ဍာယ ဝါ စရိတွာ မိဿကာဟာရံ ဘုဉ္ဇန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု သေနာသနံ လဘတိ မနာပံ ဝါ အမနာပံ ဝါ၊ သော တေန နေဝ သောမနဿံ န ပဋိဃံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အန္တမသော တိဏသန္ထာရကေနာပိ ယထာလဒ္ဓေနေဝ တုဿတိ၊ အယမဿ သေနာသနေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ သေနာသနံ လဘတိ၊ ယတ္ထဿ ဝသတော အဖာသု ဟောတိ၊ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ သန္တကေ သပ္ပာယသေနာသနေ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ သေနာသနေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော မဟာပုညော လေဏမဏ္ဍပကူဋာဂါရာဒီနိ ဗဟူနိ ပဏီတသေနာသနာနိ လဘတိ၊ သော တာနိ စီဝရာဒီနိ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘိဂိလာနာနံ ဒတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။ ယောပိ၊ ‘‘ဥတ္တမသေနာသနံ နာမ ပမာဒဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ နိသိန္နဿ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ၊ နိဒ္ဒါဘိဘူတဿ ပုန ပဋိဗုဇ္ဈတော ပါပဝိတက္ကာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ပဋိသဉ္စိက္ခိတွာ တာဒိသံ သေနာသနံ ပတ္တမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ သော တံ ပဋိက္ခိပိတွာ အဗ္ဘောကာသရုက္ခမူလာဒီသု ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမ္ပိဿ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ဘေသဇ္ဇံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ၊ သော ယံ လဘတိ၊ တေနေဝ သန္တုဿတိ၊ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ၊ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန တေလေန အတ္ထိကော ဖာဏိတံ လဘတိ၊ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော တေလံ ဂဟေတွာ အညဒေဝ ဝါ ပရိယေသိတွာ တေဟိ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော မဟာပုညော ဗဟုံ တေလမဓုဖာဏိတာဒိပဏီတဘေသဇ္ဇံ လဘတိ၊ သော တံ စီဝရံ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘိဂိလာနာနံ ဒတွာ တေသံ အာဘတကေန ယေန ကေနစိ ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ ယော ပန ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ မုတ္တဟရီတကံ ဌပေတွာ ဧကသ္မိံ စတုမဓုရံ၊ ‘‘ဂဏှ၊ ဘန္တေ၊ ယဒိစ္ဆသီ’’တိ ဝုစ္စမာနော သစဿ တေသု အညတရေနပိ ရောဂေါ ဝူပသမ္မတိ၊ အထ မုတ္တဟရီတကံ နာမ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝဏ္ဏိတန္တိ စတုမဓုရံ ပဋိက္ခိပိတွာ မုတ္တဟရီတကေနေဝ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တော ပရမသန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣမေသံ ပန ပစ္စေကံ ပစ္စယေသု တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ သန္တောသာနံ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောဝ အဂ္ဂေါ။ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော ဧကေကသ္မိံ ပစ္စယေ ဣမေဟိ တီဟိ သန္တောသေဟိ သန္တုဋ္ဌော အဟောသိ။ သန္တုဋ္ဌိကထဉ္စာတိ ဘိက္ခူနမ္ပိ စ ဣမံ သန္တုဋ္ဌိကထံ ကတ္တာဝ အဟောသိ။

တိဝိဓပဝိဝေကဝဏ္ဏနာ

ပဝိဝိတ္တောတိ ကာယပဝိဝေကော စိတ္တပဝိဝေကော ဥပဓိပဝိဝေကောတိ ဣမေဟိ တီဟိ ပဝိဝေကေဟိ သမန္နာဂတော။ တတ္ထ ဧကော ဂစ္ဆတိ၊ ဧကော တိဋ္ဌတိ၊ ဧကော နိသီဒတိ၊ ဧကော သေယျံ ကပ္ပေတိ၊ ဧကော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ၊ ဧကော ပဋိက္ကမတိ၊ ဧကော စင်္ကမမဓိဋ္ဌာတိ၊ ဧကော စရတိ၊ ဧကော ဝိဟရတီတိ အယံ ကာယပဝိဝေကော နာမ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပန စိတ္တပဝိဝေကော နာမ။ နိဗ္ဗာနံ ဥပဓိပဝိဝေကော နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘ကာယပဝိဝေကော စ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ။ စိတ္တပဝိဝေကော စ ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ။ ဥပဓိဝိဝေကော စ နိရုပဓီနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိသင်္ခါရဂတာန’’န္တိ (မဟာနိ။ ၅၇)။ ပဝိဝေကကထန္တိ ဘိက္ခူနမ္ပိ စ ဣမံ ပဝိဝေကကထံ ကတ္တာ။

ပဉ္စဝိဓသံသဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

အသံသဋ္ဌောတိ ပဉ္စဝိဓေန သံသဂ္ဂေန ဝိရဟိတော။ သဝနသံသဂ္ဂေါ ဒဿနသံသဂ္ဂေါ သမုလ္လပနသံသဂ္ဂေါ သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂေါ ကာယသံသဂ္ဂေါတိ ပဉ္စဝိဓော သံသဂ္ဂေါ။ တေသု ဣဓ ဘိက္ခု သုဏာတိ၊ ‘‘အသုကသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ကုမာရိကာ ဝါ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ’’တိ။ သော တံ သုတွာ သံသီဒတိ ဝိသီဒတိ န သက္ကောတိ ဗြဟ္မစရိယံ သန္ဓာရေတုံ၊ သိက္ခာဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ ဟီနာယာဝတ္တတီတိ ဧဝံ ပရေဟိ ဝါ ကထီယမာနံ ရူပါဒိသမ္ပတ္တိံ အတ္တနာ ဝါ ဟသိတလပိတဂီတသဒ္ဒံ သုဏန္တဿ သောတဝိညာဏဝီထိဝသေန ဥပ္ပန္နော ရာဂေါ သဝနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ သော အနိတ္ထိဂန္ဓပစ္စေကဗောဓိသတ္တဿ စ ပဉ္စဂ္ဂဠလေဏဝါသီတိဿဒဟရဿ စ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော –

ဒဟရော ကိရ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဂိရိဂါမဝါသိကမ္မာရဓီတာယ ပဉ္စဟိ ကုမာရီဟိ သဒ္ဓိံ ပဒုမသရံ ဂန္တွာ နှတွာ ပဒုမာနိ စ ပိလန္ဓိတွာ မဓုရဿရေန ဂါယန္တိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ ကာမရာဂေန ဝိဒ္ဓါ ဝိသေသာ ပရိဟာယိတွာ အနယဗျသနံ ပါပုဏိ။ ဣဓ ဘိက္ခု န ဟေဝ ခေါ သုဏာတိ၊ အပိစ ခေါ သာမံ ပဿတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ကုမာရိံ ဝါ အဘိရူပံ ဒဿနီယံ ပါသာဒိကံ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတံ။ သော တံ ဒိသွာ သံသီဒတိ ဝိသီဒတိ န သက္ကောတိ ဗြဟ္မစရိယံ သန္ဓာရေတုံ၊ သိက္ခာဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ ဟီနာယာဝတ္တတီတိ ဧဝံ ဝိသဘာဂရူပံ ဩလောကေန္တဿ ပန စက္ခုဝိညာဏဝီထိဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ ဒဿနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ သော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော –

ဧကော ကိရ ဒဟရော ကာလဒီဃဝါပိဒွါရဝိဟာရံ ဥဒ္ဒေသတ္ထာယ ဂတော။ အာစရိယော တဿ အန္တရာယံ ဒိသွာ ဩကာသံ န ကရောတိ။ သော ပုနပ္ပုန္နံ အနုဗန္ဓတိ။ အာစရိယော သစေ အန္တောဂါမေ န စရိဿသိ။ ဒဿာမိ တေ ဥဒ္ဒေသန္တိ အာဟ။ သော သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဥဒ္ဒေသေ နိဋ္ဌိတေ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တော အာစရိယော မေ ဣမသ္မိံ ဂါမေ စရိတုံ န ဒေတိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏန္တိ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဂါမံ ပါဝိသိ၊ ဧကာ ကုလဓီတာ ပီတကဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ ဂေဟေ ဌိတာ ဒဟရံ ဒိသွာ သဉ္ဇာတရာဂါ ဥဠုင်္ကေန ယာဂုံ အာဟရိတွာ တဿ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ နိဝတ္တိတွာ မဉ္စကေ နိပဇ္ဇိ။ အထ နံ မာတာပိတရော ကိံ အမ္မာတိ ပုစ္ဆိံသု၊ ဒွါရေန ဂတံ ဒဟရံ လဘမာနာ ဇီဝိဿာမိ၊ အလဘမာနာ မရိဿာမီတိ။ မာတာပိတရော ဝေဂေန ဂန္တွာ ဂါမဒွါရေ ဒဟရံ ပတွာ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘နိဝတ္တထ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခံ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟံသု။ ဒဟရော အလံ ဂစ္ဆာမီတိ။ တေ၊ ‘‘ဣဒံ နာမ၊ ဘန္တေ၊ ကာရဏ’’န္တိ ယာစိတွာ – ‘‘အမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဂေဟေ ဧတ္တကံ နာမ ဓနံ အတ္ထိ၊ ဧကာယေဝ နော ဓီတာ၊ တွံ နော ဇေဋ္ဌပုတ္တဋ္ဌာနေ ဌဿသိ၊ သုခေန သက္ကာ ဇီဝိတု’’န္တိ အာဟံသု။ ဒဟရော၊ ‘‘န မယှံ ဣမိနာ ပလိဗောဓေန အတ္ထော’’တိ အနာဒိယိတွာဝ ပက္ကန္တော။

မာတာပိတရော ဂန္တွာ၊ ‘‘အမ္မ၊ နာသက္ခိမှာ ဒဟရံ နိဝတ္တေတုံ၊ ယံ အညံ သာမိကံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ လဘိဿသိ၊ ဥဋ္ဌေဟိ ခါဒ စ ပိဝ စာ’’တိ အာဟံသု။ သာ အနိစ္ဆန္တီ သတ္တာဟံ နိရာဟာရာ ဟုတွာ ကာလမကာသိ။ မာတာပိတရော တဿာ သရီရကိစ္စံ ကတွာ တံ ပီတကဝတ္ထံ ဓုရဝိဟာရေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အဒံသု၊ ဘိက္ခူ ဝတ္ထံ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကတွာ ဘာဇယိံသု။ ဧကော မဟလ္လကော အတ္တနော ကောဋ္ဌာသံ ဂဟေတွာ ကလျာဏီဝိဟာရံ အာဂတော။ သောပိ ဒဟရော စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမီတိ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိ။ မဟလ္လကော တံ ဝတ္ထခဏ္ဍံ ဂဟေတွာ၊ ‘‘ဣမိနာ မေ ပရိဿာဝနံ ဝိစာရေထာ’’တိ ဒဟရံ အဝေါစ။ ဒဟရော မဟာထေရ ‘‘ကုဟိံ လဒ္ဓ’’န္တိ အာဟ။ သော သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ ကထေသိ။ သော တံ သုတွာဝ၊ ‘‘ဧဝရူပါယ နာမ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ နာလတ္ထ’’န္တိ ရာဂဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎော တတ္ထေဝ ကာလမကာသိ။

အညမညံ အာလာပသလ္လာပဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ ပန သမုလ္လပနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခုနိယာ သန္တကံ၊ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ဘိက္ခုဿ သန္တကံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂကရဏဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂေါ နာမ။ သော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – မရိစဝဋ္ဋိဝိဟာရမဟေ ကိရ ဘိက္ခူနံ သတသဟဿံ ဘိက္ခုနီနံ နဝုတိသဟဿာနိ ဧဝ အဟေသုံ။ ဧကော သာမဏေရော ဥဏှယာဂုံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော သကိံ စီဝရကဏ္ဏေ ဌပေသိ၊ သကိံ ဘူမိယံ။ ဧကာ သာမဏေရီ ဒိသွာ ဧတ္ထ ပတ္တံ ဌပေတွာ ယာဟီတိ ထာလကံ အဒါသိ။ တေ အပရဘာဂေ ဧကသ္မိံ ဘယေ ဥပ္ပန္နေ ပရသမုဒ္ဒံ အဂမံသု။ တေသု ဘိက္ခုနီ ပုရေတရံ အဂမာသိ။ သာ၊ ‘‘ဧကော ကိရ သီဟဠဘိက္ခု အာဂတော’’တိ သုတွာ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ နိသိန္နာ၊ – ‘‘ဘန္တေ၊ မရိစဝဋ္ဋိဝိဟာရမဟကာလေ တုမှေ ကတိဝဿာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တဒါဟံ သတ္တဝဿိကသာမဏေရော။ တွံ ပန ကတိဝဿာတိ? အဟံ သတ္တဝဿိကသာမဏေရီယေဝ ဧကဿ သာမဏေရဿ ဥဏှယာဂုံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ပတ္တဌပနတ္ထံ ထာလကမဒါသိန္တိ။ ထေရော၊ ‘‘အဟံ သော’’တိ ဝတွာ ထာလကံ နီဟရိတွာ ဒဿေသိ။ တေ ဧတ္တကေနေဝ သံသဂ္ဂေန ဗြဟ္မစရိယံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တာ ဒွေပိ သဋ္ဌိဝဿကာလေ ဝိဗ္ဘမိံသု။

ဟတ္ထဂါဟာဒိဝသေန ပန ဥပ္ပန္နရာဂေါ ကာယသံသဂ္ဂေါ နာမ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – မဟာစေတိယင်္ဂဏေ ကိရ ဒဟရဘိက္ခူ သဇ္ဈာယံ ဂဏှန္တိ။ တေသံ ပိဋ္ဌိပဿေ ဒဟရဘိက္ခုနိယော ဓမ္မံ သုဏန္တိ။ တတြေကော ဒဟရော ဟတ္ထံ ပသာရေန္တော ဧကိဿာ ဒဟရဘိက္ခုနိယာ ကာယံ ဆုပိ။ သာ တံ ဟတ္ထံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဥရသ္မိံ ဌပေသိ၊ ဧတ္တကေန သံသဂ္ဂေန ဒွေပိ ဝိဗ္ဘမိတွာ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္တာ။

ဂါဟဂါဟကာဒိဝဏ္ဏနာ

ဣမေသု ပန ပဉ္စသု သံသဂ္ဂေသု ဘိက္ခုနော ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သဝနဒဿနသမုလ္လပနသမ္ဘောဂကာယပရာမာသာ နိစ္စမ္ပိ ဟောန္တိယေဝ၊ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ ဌပေတွာ ကာယသံသဂ္ဂံ သေသာ ကာလေန ကာလံ ဟောန္တိ၊ တထာ ဥပါသကဥပါသိကာဟိ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗေပိ ကာလေန ကာလံ ဟောန္တိ။ တေသု ဟိ ကိလေသုပ္ပတ္တိတော စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗံ။ ဧကော ဟိ ဘိက္ခု ဂါဟဂါဟကော ဟောတိ၊ ဧကော ဂါဟမုတ္တကော၊ ဧကော မုတ္တဂါဟကော၊ ဧကော မုတ္တမုတ္တကော။

တတ္ထ ယံ ဘိက္ခုံ မနုဿာပိ အာမိသေန ဥပလာပေတွာ ဂဟဏဝသေန ဥပသင်္ကမန္တိ၊ ဘိက္ခုပိ ပုပ္ဖဖလာဒီဟိ ဥပလာပေတွာ ဂဟဏဝသေန ဥပသင်္ကမတိ၊ အယံ ဂါဟဂါဟကော နာမ။ ယံ ပန မနုဿာ ဝုတ္တနယေန ဥပသင်္ကမန္တိ၊ ဘိက္ခု ဒက္ခိဏေယျဝသေန ဥပသင်္ကမတိ၊ အယံ ဂါဟမုတ္တကော နာမ။ ယဿ မနုဿာ ဒက္ခိဏေယျဝသေန စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒေန္တိ၊ ဘိက္ခု ပုပ္ဖဖလာဒီဟိ ဥပလာပေတွာ ဂဟဏဝသေန ဥပသင်္ကမတိ၊ အယံ မုတ္တဂါဟကော နာမ။ ယဿ မနုဿာပိ ဒက္ခိဏေယျဝသေန စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒေန္တိ၊ ဘိက္ခုပိ စူဠပိဏ္ဍပါတိယတိဿတ္ထေရော ဝိယ ဒက္ခိဏေယျဝသေန ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အယံ မုတ္တမုတ္တကော နာမ။

ထေရံ ကိရ ဧကာ ဥပါသိကာ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဥပဋ္ဌဟိ။ ဧကဒိဝသံ တသ္မိံ ဂါမေ အဂ္ဂိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂေဟာနိ ဈာပေသိ။ အညေသံ ကုလူပကဘိက္ခူ အာဂန္တွာ – ‘‘ကိံ ဥပါသိကေ၊ အပိ ကိဉ္စိ ဘဏ္ဍကံ အရောဂံ ကာတုံ အသက္ခိတ္ထာ’’တိ ပဋိသန္ထာရံ အကံသု။ မနုဿာ၊ ‘‘အမှာကံ မာတု ကုလူပကတ္ထေရော ဘုဉ္ဇနဝေလာယမေဝ အာဂမိဿတီ’’တိ အာဟံသု။ ထေရောပိ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခာစာရဝေလံ သလ္လက္ခေတွာဝ အာဂတော။ ဥပါသိကာ ကောဋ္ဌစ္ဆာယာယ နိသီဒါပေတွာ ဘိက္ခံ သမ္ပာဒေတွာ အဒါသိ။ ထေရေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ပက္ကန္တေ မနုဿာ အာဟံသု – ‘‘အမှာကံ မာတု ကုလူပကတ္ထေရော ဘုဉ္ဇနဝေလာယမေဝ အာဂတော’’တိ။ ဥပါသိကာ၊ ‘‘တုမှာကံ ကုလူပကာ တုမှာကံယေဝ အနုစ္ဆဝိကာ၊ မယှံ ထေရော မယှေဝ အနုစ္ဆဝိကော’’တိ အာဟ။ အာယသ္မာ ပန မန္တာဏိပုတ္တော ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ သံသဂ္ဂေဟိ စတူဟိပိ ပရိသာဟိ သဒ္ဓိံ အသံသဋ္ဌော ဂါဟမုတ္တကော စေဝ မုတ္တမုတ္တကော စ အဟောသိ။ ယထာ စ သယံ အသံသဋ္ဌော၊ ဧဝံ ဘိက္ခူနမ္ပိ တံ အသံသဂ္ဂကထံ ကတ္တာ အဟောသိ။

အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယော၊ ပရိပုဏ္ဏကာယိကစေတသိကဝီရိယောတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ဘိက္ခု ဂမနေ ဥပ္ပန္နကိလေသံ ဌာနံ ပါပုဏိတုံ န ဒေတိ၊ ဌာနေ ဥပ္ပန္နကိလေသံ နိသဇ္ဇံ၊ နိသဇ္ဇာယ ဥပ္ပန္နကိလေသံ သယနံ ပါပုဏိတုံ န ဒေတိ၊ မန္တေန ကဏှသပ္ပံ ဥပ္ပီဠေတွာ ဂဏှန္တော ဝိယ၊ အမိတ္တံ ဂီဝါယ အက္ကမန္တော ဝိယ စ ဝိစရတိ၊ အယံ အာရဒ္ဓဝီရိယော နာမ။ ထေရော စ တာဒိသော အဟောသိ။ ဘိက္ခူနမ္ပိ တထေဝ ဝီရိယာရမ္ဘကထံ ကတ္တာ အဟောသိ။

သီလသမ္ပန္နောတိအာဒီသု သီလန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ သမာဓီတိ ဝိပဿနာပါဒကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ ပညာတိ လောကိယလောကုတ္တရဉာဏံ။ ဝိမုတ္တီတိ အရိယဖလံ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနန္တိ ဧကူနဝီသတိဝိဓံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ထေရော သယမ္ပိ သီလာဒီဟိ သမ္ပန္နော အဟောသိ ဘိက္ခူနမ္ပိ သီလာဒိကထံ ကတ္တာ။ သွာယံ ဒသဟိ ကထာဝတ္ထူဟိ ဩဝဒတီတိ ဩဝါဒကော။ ယထာ ပန ဧကော ဩဝဒတိယေဝ၊ သုခုမံ အတ္ထံ ပရိဝတ္တေတွာ ဇာနာပေတုံ န သက္ကောတိ။ န ဧဝံ ထေရော။ ထေရော ပန တာနိ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ ဝိညာပေတီတိ ဝိညာပကော။ ဧကော ဝိညာပေတုံ သက္ကောတိ၊ ကာရဏံ ဒဿေတုံ န သက္ကောတိ။ ထေရော ကာရဏမ္ပိ သန္ဒဿေတီတိ သန္ဒဿကော။ ဧကော ဝိဇ္ဇမာနံ ကာရဏံ ဒဿေတိ၊ ဂါဟေတုံ ပန န သက္ကောတိ။ ထေရော ဂါဟေတုမ္ပိ သက္ကောတီတိ သမာဒပကော။ ဧဝံ သမာဒပေတွာ ပန တေသု ကထာဝတ္ထူသု ဥဿာဟဇနနဝသေန ဘိက္ခူ သမုတ္တေဇေတီတိ သမုတ္တေဇကော။ ဥဿာဟဇာတေ ဝဏ္ဏံ ဝတွာ သမ္ပဟံသေတီတိ သမ္ပဟံသကော။

ပဉ္စလာဘဝဏ္ဏနာ

၂၅၃။ သုလဒ္ဓလာဘာတိ အညေသမ္ပိ မနုဿတ္တဘာဝပဗ္ဗဇ္ဇာဒိဂုဏလာဘာ နာမ ဟောန္တိ။ အာယသ္မတော ပန ပုဏ္ဏဿ သုလဒ္ဓလာဘာ ဧတေ၊ ယဿ သတ္ထု သမ္မုခါ ဧဝံ ဝဏ္ဏော အဗ္ဘုဂ္ဂတောတိ အတ္ထော။ အပိစ အပဏ္ဍိတေဟိ ဝဏ္ဏကထနံ နာမ န တထာ လာဘော၊ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝဏ္ဏကထနံ ပန လာဘော။ ဂိဟီ ဟိ ဝါ ဝဏ္ဏကထနံ န တထာ လာဘော၊ ဂိဟီ ဟိ ‘‘ဝဏ္ဏံ ကထေဿာမီ’’တိ၊ ‘‘အမှာကံ အယျော သဏှော သခိလော သုခသမ္ဘာသော၊ ဝိဟာရံ အာဂတာနံ ယာဂုဘတ္တဖာဏိတာဒီဟိ သင်္ဂဟံ ကရောတီ’’တိ ကထေန္တော အဝဏ္ဏမေဝ ကထေတိ။ ‘‘အဝဏ္ဏံ ကထေဿာမီ’’တိ ‘‘အယံ ထေရော မန္ဒမန္ဒော ဝိယ အဗလဗလော ဝိယ ဘာကုဋိကဘာကုဋိကော ဝိယ နတ္ထိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော’’တိ ကထေန္တော ဝဏ္ဏမေဝ ကထေတိ။ သဗြဟ္မစာရီဟိပိ သတ္ထု ပရမ္မုခါ ဝဏ္ဏကထနံ န တထာ လာဘော၊ သတ္ထု သမ္မုခါ ပန အတိလာဘောတိ ဣမမ္ပိ အတ္ထဝသံ ပဋိစ္စ ‘‘သုလဒ္ဓလာဘာ’’တိ အာဟ။ အနုမဿ အနုမဿာတိ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ အနုပဝိသိတွာ အနုပဝိသိတွာ။ တဉ္စ သတ္ထာ အဗ္ဘနုမောဒတီတိ တဉ္စဿ ဝဏ္ဏံ ဧဝမေတံ အပ္ပိစ္ဆော စ သော ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌော စ သော ဘိက္ခူတိ အနုမောဒတိ။ ဣတိ ဝိညူဟိ ဝဏ္ဏဘာသနံ ဧကော လာဘော၊ သဗြဟ္မစာရီဟိ ဧကော၊ သတ္ထု သမ္မုခါ ဧကော၊ အနုမဿ အနုမဿ ဧကော၊ သတ္ထာရာ အဗ္ဘနုမောဒနံ ဧကောတိ ဣမေ ပဉ္စ လာဘေ သန္ဓာယ ‘‘သုလဒ္ဓလာဘာ’’တိ အာဟ။ ကဒါစီတိ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ကာလေ။ ကရဟစီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အပ္ပေဝ နာမ သိယာ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါတိ အပိ နာမ ကောစိ ကထာသမုဒါစာရောပိ ဘဝေယျ။ ထေရေန ကိရ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော နေဝ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ နဿ ဓမ္မကထာ သုတပုဗ္ဗာ။ ဣတိ သော တဿ ဒဿနမ္ပိ ဓမ္မကထမ္ပိ ပတ္ထယမာနော ဧဝမာဟ။

စာရိကာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၅၄။ ယထာဘိရန္တန္တိ ယထာအဇ္ဈာသယံ ဝိဟရိတွာ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသန္တာနံ ဆာယူဒကာဒိဝိပတ္တိံ ဝါ အပ္ဖာသုကသေနာသနံ ဝါ၊ မနုဿာနံ အဿဒ္ဓါဒိဘာဝံ ဝါ အာဂမ္မ အနဘိရတိ နာမ နတ္ထိ။ တေသံ သမ္ပတ္တိယာ ‘‘ဣဓ ဖာသု ဝိဟရာမာ’’တိ အဘိရမိတွာ စိရဝိဟာရောပိ နတ္ထိ။ ယတ္ထ ပန တထာဂတေ ဝိဟရန္တေ သတ္တာ သရဏေသု ဝါ ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ သီလာနိ ဝါ သမာဒိယန္တိ၊ ပဗ္ဗဇန္တိ ဝါ၊ တတော သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒီနံ ဝါ ပန တေသံ ဥပနိဿယော ဟောတိ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓါ သတ္တေ တာသု သမ္ပတ္တီသု ပတိဋ္ဌာပနအဇ္ဈာသယေန ဝသန္တိ၊ တာသံ အဘာဝေ ပက္ကမန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယထာအဇ္ဈာသယံ ဝိဟရိတွာ’’တိ။ စာရိကံ စရမာနောတိ အဒ္ဓါနဂမနံ ဂစ္ဆန္တော။ စာရိကာ စ နာမေသာ ဘဂဝတော ဒုဝိဓာ ဟောတိ တုရိတစာရိကာ စ၊ အတုရိတစာရိကာ စ။

တတ္ထ ဒူရေပိ ဗောဓနေယျပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ တဿ ဗောဓနတ္ထာယ သဟသာ ဂမနံ တုရိတစာရိကာ နာမ။ သာ မဟာကဿပပစ္စုဂ္ဂမနာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဘဂဝါ ဟိ မဟာကဿပံ ပစ္စုဂ္ဂစ္ဆန္တော မုဟုတ္တေန တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ အဂမာသိ၊ အာဠဝကဿတ္ထာယ တိံသယောဇနံ၊ တထာ အင်္ဂုလိမာလဿ။ ပုက္ကုသာတိဿ ပန ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနံ၊ မဟာကပ္ပိနဿ ဝီသယောဇနသတံ၊ ခဒိရဝနိယဿတ္ထာယ သတ္တ ယောဇနသတာနိ အဂမာသိ၊ ဓမ္မသေနာပတိနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဝနဝါသီတိဿသာမဏေရဿ တိဂါဝုတာဓိကံ ဝီသယောဇနသတံ။

ဧကဒိဝသံ ကိရ ထေရော၊ ‘‘တိဿသာမဏေရဿ သန္တိကံ၊ ဘန္တေ၊ ဂစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ၊ ‘‘အဟမ္ပိ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာနန္ဒ၊ ဝီသတိသဟဿာနံ ဆဠဘိညာနံ အာရောစေဟိ – ‘ဘဂဝါ ဝနဝါသီတိဿသာမဏေရဿ သန္တိကံ ဂမိဿတီ’’’တိ။ တတော ဒုတိယဒိဝသေ ဝီသတိသဟဿခီဏာသဝပရိဝုတော အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဝီသယောဇနသတမတ္ထကေ တဿ ဂေါစရဂါမဒွါရေ ဩတရိတွာ စီဝရံ ပါရုပိ။ ကမ္မန္တံ ဂစ္ဆမာနာ မနုဿာ ဒိသွာ၊ ‘‘သတ္ထာ၊ ဘော၊ အာဂတော၊ မာ ကမ္မန္တံ အဂမိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ အာသနာနိ ပညပေတွာ ယာဂုံ ဒတွာ ပါနဝတ္တံ ကရောန္တာ၊ ‘‘ကုဟိံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဒဟရဘိက္ခူ ပုစ္ဆိံသု။ ဥပါသကာ၊ န ဘဂဝါ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ ဣဓေဝ တိဿသာမဏေရဿ ဒဿနတ္ထာယ အာဂတောတိ။ တေ ‘‘အမှာကံ ကိရ ကုလူပကတ္ထေရဿ ဒဿနတ္ထာယ သတ္ထာ အာဂတော၊ နော ဝတ နော ထေရော ဩရမတ္တကော’’တိ သောမနဿဇာတာ အဟေသုံ။

အထ ဘဂဝတော ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ သာမဏေရော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ‘‘ဥပါသကာ မဟာ ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထဿ တေ၊ ‘‘သတ္ထာ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတော’’တိ အာရောစေသုံ၊ သော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပိဏ္ဍပါတေန အာပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ တဿ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ၊ ‘‘အလံ၊ တိဿ၊ နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တကိစ္စ’’န္တိ အာဟ။ တတော ဥပဇ္ဈာယံ အာပုစ္ဆိတွာ အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ ဘတ္တကိစ္စမကာသိ။ အထဿ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ သတ္ထာ မင်္ဂလံ ဝတွာ နိက္ခမိတွာ ဂါမဒွါရေ ဌတွာ၊ ‘‘ကတရော တေ၊ တိဿ၊ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂမနမဂ္ဂေါ’’တိ အာဟ။ ‘‘အယံ ဘဂဝါ’’တိ။ မဂ္ဂံ ဒေသယမာနော ပုရတော ယာဟိ တိဿာတိ။ ဘဂဝါ ကိရ သဒေဝကဿ လောကဿ မဂ္ဂဒေသကော သမာနောပိ ‘‘သကလတိဂါဝုတေ မဂ္ဂေ သာမဏေရံ ဒဋ္ဌုံ လစ္ဆာမီ’’တိ တံ မဂ္ဂဒေသကမကာသိ။

သော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဘဂဝတော ဝတ္တမကာသိ။ အထ နံ ဘဂဝါ၊ ‘‘ကတရော တေ၊ တိဿ၊ စင်္ကမော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ သာမဏေရဿ နိသီဒနပါသာဏေ နိသီဒိတွာ၊ ‘‘တိဿ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သုခံ ဝသသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော အာဟ – ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ မေ ဌာနေ ဝသန္တဿ သီဟဗျဂ္ဃဟတ္ထိမိဂမောရာဒီနံ သဒ္ဒံ သုဏတော အရညသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာယ သုခံ ဝသာမီ’’တိ။ အထ နံ ဘဂဝါ၊ ‘‘တိဿ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေဟိ၊ ဗုဒ္ဓဒါယဇ္ဇံ တေ ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာ သန္နိပတိတေ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဥပသမ္ပာဒေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသီတိ။ အယံ တုရိတစာရိကာ နာမ။

ယံ ပန ဂါမနိဂမပဋိပါဋိယာ ဒေဝသိကံ ယောဇနဍ္ဎယောဇနဝသေန ပိဏ္ဍပါတစရိယာဒီဟိ လောကံ အနုဂ္ဂဏှန္တဿ ဂမနံ၊ အယံ အတုရိတစာရိကာ နာမ။ ဣမံ ပန စာရိကံ စရန္တော ဘဂဝါ မဟာမဏ္ဍလံ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလံ အန္တိမမဏ္ဍလန္တိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ မဏ္ဍလာနံ အညတရသ္မိံ စရတိ။ တတ္ထ မဟာမဏ္ဍလံ နဝယောဇနသတိကံ၊ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလံ ဆယောဇနသတိကံ၊ အန္တိမမဏ္ဍလံ တိယောဇနသတိကံ။ ယဒါ မဟာမဏ္ဍလေ စာရိကံ စရိတုကာမော ဟောတိ၊ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရေတွာ ပါဋိပဒဒိဝသေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော နိက္ခမတိ။ သမန္တာ ယောဇနသတံ ဧကကောလာဟလံ အဟောသိ၊ ပုရိမံ ပုရိမံ အာဂတာ နိမန္တေတုံ လဘန္တိ၊ ဣတရေသု ဒွီသု မဏ္ဍလေသု သက္ကာရော မဟာမဏ္ဍလေ ဩသရတိ။ တတြ ဘဂဝါ တေသု တေသု ဂါမနိဂမေသု ဧကာဟံ ဒွီဟံ ဝသန္တော မဟာဇနံ အာမိသပဋိဂ္ဂဟေန အနုဂ္ဂဏှန္တော ဓမ္မဒါနေန စဿ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿိတံ ကုသလံ ဝဍ္ဎေန္တော နဝဟိ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေတိ။

သစေ ပန အန္တောဝဿေ ဘိက္ခူနံ သမထဝိပဿနာ တရုဏာ ဟောတိ၊ မဟာပဝါရဏာယ အပဝါရေတွာ ပဝါရဏာသင်္ဂဟံ ဒတွာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယ ပဝါရေတွာ မိဂသိရဿ ပဌမဒိဝသေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော နိက္ခမိတွာ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလံ ဩသရတိ။ အညေနပိ ကာရဏေန မဇ္ဈိမမဏ္ဍလေ စာရိကံ စရိတုကာမော စတုမာသံ ဝသိတွာဝ နိက္ခမတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣတရေသု ဒွီသု မဏ္ဍလေသု သက္ကာရော မဇ္ဈိမမဏ္ဍလေ ဩသရတိ။ ဘဂဝါ ပုရိမနယေနေဝ လောကံ အနုဂ္ဂဏှန္တော အဋ္ဌဟိ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေတိ။

သစေ ပန စတုမာသံ ဝုဋ္ဌဝဿဿာပိ ဘဂဝတော ဝေနေယျသတ္တာ အပရိပက္ကိန္ဒြိယာ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဣန္ဒြိယပရိပါကံ အာဂမယမာနော အပရမ္ပိ ဧကံ မာသံ ဝါ ဒွိတိစတုမာသံ ဝါ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော နိက္ခမတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣတရေသု ဒွီသု မဏ္ဍလေသု သက္ကာရော အန္တောမဏ္ဍလေ ဩသရတိ။ ဘဂဝါ ပုရိမနယေနေဝ လောကံ အနုဂ္ဂဏှန္တော သတ္တဟိ ဝါ ဆဟိ ဝါ ပဉ္စဟိ ဝါ စတူဟိ ဝါ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေတိ။ ဣတိ ဣမေသု တီသု မဏ္ဍလေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ စာရိကံ စရန္တော န စီဝရာဒိဟေတု စရတိ။ အထ ခေါ ယေ ဒုဂ္ဂတာ ဗာလာ ဇိဏ္ဏာ ဗျာဓိတာ၊ တေ ကဒါ တထာဂတံ အာဂန္တွာ ပဿိဿန္တိ? မယိ ပန စာရိကံ စရန္တေ မဟာဇနော တထာဂတဒဿနံ လဘိဿတိ၊ တတ္ထ ကေစိ စိတ္တာနိ ပသာဒေဿန္တိ၊ ကေစိ မာလာဒီဟိ ပူဇေဿန္တိ၊ ကေစိ ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဒဿန္တိ၊ ကေစိ မိစ္ဆာဒဿနံ ပဟာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ ဘဝိဿန္တိ၊ တံ တေသံ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာတိ ဧဝံ လောကာနုကမ္ပာယ စာရိကံ စရတိ။

အပိစ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ – ဇင်္ဃာဝိဟာရဝသေန သရီရဖာသုကတ္ထာယ၊ အတ္ထုပ္ပတ္တိကာလံ အဘိကင်္ခနတ္ထာယ၊ ဘိခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညာပနတ္ထာယ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပရိပါကဂတိန္ဒြိယေ ဗောဓနေယျသတ္တေ ဗောဓနတ္ထာယာတိ။ အပရေဟိပိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ – ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆိဿန္တီတိ ဝါ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆိဿန္တီတိ ဝါ၊ သင်္ဃံ သရဏံ ဂစ္ဆိဿန္တီတိ ဝါ၊ မဟတာ ဓမ္မဝဿေန စတဿော ပရိသာ သန္တပ္ပေဿာမီတိ ဝါတိ။ အပရေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ – ပါဏာတိပါတာ ဝိရမိဿန္တီတိ ဝါ၊ အဒိန္နာဒါနာ… ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ… မုသာဝါဒါ… သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝိရမိဿန္တီတိ ဝါတိ။ အပရေဟိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ – ပဌမဇ္ဈာနံ ပဋိလဘိဿန္တီတိ ဝါ၊ ဒုတိယံ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ပဋိလဘိဿန္တီတိ ဝါတိ။ အပရေဟိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ – သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ အဓိဂမိဿန္တီတိ ဝါ၊ သောတာပတ္တိဖလံ…ပေ… အရဟတ္တဖလံ သစ္ဆိကရိဿန္တီတိ ဝါတိ။ အယံ အတုရိတစာရိကာ၊ သာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ သာ ပနေသာ ဒုဝိဓာ ဟောတိ နိဗဒ္ဓစာရိကာ၊ အနိဗဒ္ဓစာရိကာ စ။ တတ္ထ ယံ ဧကဿေဝ ဗောဓနေယျသတ္တဿ အတ္ထာယ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ နိဗဒ္ဓစာရိကာ နာမ။ ယံ ပန ဂါမနိဂမနဂရပဋိပါဋိဝသေန စရတိ၊ အယံ အနိဗဒ္ဓစာရိကာ နာမ။ ဧသာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။

သေနာသနံ သံသာမေတွာတိ သေနာသနံ ပဋိသာမေတွာ။ တံ ပန ပဋိသာမေန္တော ထေရော န စူဠပတ္တမဟာပတ္တ-စူဠထာလကမဟာထာလက-ပဋ္ဋုဏ္ဏစီဝရ-ဒုကူလစီဝရာဒီနံ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ သပ္ပိတေလာဒီနံ ဝါ ပန ဃဋေ ပူရာပေတွာ ဂဗ္ဘေ နိဒဟိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ ကုဉ္စိကမုဒ္ဒိကာဒီနိ ယောဇာပေသိ။ ‘‘သစေ န ဟောတိ ဘိက္ခု ဝါ သာမဏေရော ဝါ အာရာမိကော ဝါ ဥပါသကော ဝါ၊ စတူသု ပါသာဏေသု မဉ္စေ မဉ္စံ အာရောပေတွာ ပီဌေ ပီဌံ အာရောပေတွာ စီဝရဝံသေ ဝါ စီဝရရဇ္ဇုယာ ဝါ ဥပရိ ပုဉ္ဇံ ကတွာ ဒွါရဝါတပါနံ ထကေတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၆၁) ဝစနတော ပန နေဝါသိကံ ဘိက္ခုံ အာပုစ္ဆနမတ္တကေနေဝ ပဋိသာမေသိ။

ယေန သာဝတ္ထိ တေန စာရိကံ ပက္ကာမီတိ သတ္ထု ဒဿနကာမော ဟုတွာ ယေန ဒိသာဘာဂေန သာဝတ္ထိ တေန ပက္ကာမိ။ ပက္ကမန္တော စ န သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ အာရောစာပေတွာ သပ္ပိတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ ဂါဟာပေတွာ ပက္ကန္တော။ ယူထံ ပဟာယ နိက္ခန္တော ပန မတ္တဟတ္ထီ ဝိယ၊ အသဟာယကိစ္စော သီဟော ဝိယ၊ ပတ္တစီဝရမတ္တံ အာဒါယ ဧကကောဝ ပက္ကာမိ။ ကသ္မာ ပနေသ ပဉ္စသတေဟိ အတ္တနော အန္တေဝါသိကေဟိ သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟံ အဂန္တွာ ဣဒါနိ နိက္ခန္တောတိ? ရာဇဂဟံ ကပိလဝတ္ထုတော ဒူရံ သဋ္ဌိယောဇနာနိ၊ သာဝတ္ထိ ပန ပဉ္စဒသ။ သတ္ထာ ရာဇဂဟတော ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနံ အာဂန္တွာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ၊ ဣဒါနိ အာသန္နော ဇာတောတိ သုတွာ နိက္ခမီတိ အကာရဏမေတံ။ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တော ဟိ ဧသ ယောဇနသဟဿမ္ပိ ဂစ္ဆေယျ၊ တဒါ ပန ကာယဝိဝေကော န သက္ကာ လဒ္ဓုန္တိ။ ဗဟူဟိ သဒ္ဓိံ ဂမနကာလေ ဟိ ဧကသ္မိံ ဂစ္ဆာမာတိ ဝဒန္တေ ဧကော ဣဓေဝ ဝသာမာတိ ဝဒတိ။ ဧကသ္မိံ ဝသာမာတိ ဝဒန္တေ ဧကော ဂစ္ဆာမာတိ ဝဒတိ။ တသ္မာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒိတုံ ဝါ ဖာသုကသေနာသနေ ကာယဝိဝေကံ လဒ္ဓုံ ဝါ န သက္ကာ ဟောတိ၊ ဧကကဿ ပန တံ သဗ္ဗံ သုလဘံ ဟောတီတိ တဒါ အဂန္တွာ ဣဒါနိ ပက္ကာမိ။

စာရိကံ စရမာနောတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ အယံ စာရိကာ နာမ မဟာဇနသင်္ဂဟတ္ထံ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ လဗ္ဘတိ၊ ဗုဒ္ဓေ ဥပါဒါယ ပန ရုဠှီသဒ္ဒေန သာဝကာနမ္ပိ ဝုစ္စတိ ကိလဉ္ဇာဒီဟိ ကတံ ဗီဇနမ္ပိ တာလဝဏ္ဋံ ဝိယ။ ယေန ဘဂဝါတိ သာဝတ္ထိယာ အဝိဒူရေ ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝါ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ဝါ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ မက္ခေတွာ ပါနီယံ ဝါ ပါနကံ ဝါ ပိဝိတွာ ထောကံ ဝိဿမိတွာ သတ္ထာရံ ပဿိဿာမီတိ စိတ္တမ္ပိ အနုပ္ပာဒေတွာ ဥဇုကံ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏမေဝ အဂမာသိ။ ထေရဿ ဟိ သတ္ထာရံ ဒဋ္ဌုကာမဿ အညေန ဘိက္ခုနာ ကိစ္စံ နတ္ထိ။ တသ္မာ ရာဟုလံ ဝါ အာနန္ဒံ ဝါ ဂဟေတွာ ဩကာသံ ကာရေတွာ သတ္ထာရံ ပဿိဿာမီတိ ဧဝမ္ပိ စိတ္တံ န ဥပ္ပာဒေသိ။

ထေရော ဟိ သယမေဝ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဝလ္လဘော ရညော သင်္ဂါမဝိဇယမဟာယောဓော ဝိယ။ ယထာ ဟိ တာဒိသဿ ယောဓဿ ရာဇာနံ ဒဋ္ဌုကာမဿ အညံ သေဝိတွာ ဒဿနကမ္မံ နာမ နတ္ထိ၊ ဝလ္လဘတာယ သယမေဝ ပဿတိ။ ဧဝံ ထေရောပိ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဝလ္လဘော၊ တဿ အညံ သေဝိတွာ သတ္ထုဒဿနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ပါဒပုဉ္ဆနမှိ ပုဉ္ဆိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ ဘဂဝါပိ ‘‘ပစ္စူသကာလေယေဝ မန္တာဏိပုတ္တော အာဂမိဿတီ’’တိ အဒ္ဒသ။ တသ္မာ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ သူစိဃဋိကံ အဒတွာဝ ဒရထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ဥဋ္ဌာယ နိသီဒိ။ ထေရော ကဝါဋံ ပဏာမေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ ဘဂဝါ ဓမ္မိံ ကထံ ကထေန္တော စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၅ အာဒယော) တိဏ္ဏံ ကုလပုတ္တာနံ သာမဂ္ဂိရသာနိသံသံ ကထေသိ၊ သေက္ခသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၂၂ အာဒယော) အာဝသထာနိသံသံ၊ ဃဋိကာရသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၂၈၂ အာဒယော) သတိပဋိလာဘိကံ ပုဗ္ဗေနိဝါသပ္ပဋိသံယုတ္တကထံ၊ ရဋ္ဌပါလသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၄) စတ္တာရော ဓမ္မုဒ္ဒေသေ၊ သေလသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၆ အာဒယော) ပါနကာနိသံသကထံ၊ ဥပက္ကိလေသသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၂၃၆ အာဒယော) ဘဂုတ္ထေရဿ ဓမ္မကထံ ကထေန္တော ဧကီဘာဝေ အာနိသံသံ ကထေသိ။ ဣမသ္မိံ ပန ရထဝိနီတေ အာယသ္မတော ပုဏ္ဏဿ ကထေန္တော ဒသကထာဝတ္ထုနိဿယံ အနန္တနယံ နာမ ဒဿေသိ ပုဏ္ဏ၊ အယမ္ပိ အပ္ပိစ္ဆကထာယေဝ သန္တောသကထာယေဝါတိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တဿ သာဝကဿ ဝေလန္တေ ဌတွာ မဟာသမုဒ္ဒေ ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယ အဟောသိ။

ယေန အန္ဓဝနန္တိ တဒါ ကိရ ပစ္ဆာဘတ္တေ ဇေတဝနံ အာကိဏ္ဏံ ဟောတိ၊ ဗဟူ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏာဒယော ဇေတဝနံ ဩသရန္တိ၊ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ခန္ဓာဝါရဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတိ၊ န သက္ကာ ပဝိဝေကံ လဘိတုံ။ အန္ဓဝနံ ပန ပဓာနဃရသဒိသံ ပဝိဝိတ္တံ၊ တသ္မာ ယေနန္ဓဝနံ တေနုပသင်္ကမိ။ ကသ္မာ ပန မဟာထေရေ န အဒ္ဒသ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘သာယနှသမယေ အာဂန္တွာ မဟာထေရေ ဒိသွာ ပုန ဒသဗလံ ပဿိဿာမိ၊ ဧဝံ မဟာထေရာနံ ဧကံ ဥပဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတိ၊ သတ္ထု ဒွေ ဘဝိဿန္တိ၊ တတော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ မမ ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂမိဿာမီ’’တိ။

သတ္တဝိသုဒ္ဓိပဉှဝဏ္ဏနာ

၂၅၆။ အဘိဏှံ ကိတ္တယမာနော အဟောသီတိ ပုနပ္ပုနံ ဝဏ္ဏံ ကိတ္တယမာနော ဝိဟာသိ။ ထေရော ကိရ တတော ပဋ္ဌာယ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သင်္ဃမဇ္ဈေ ‘‘ပုဏ္ဏော ကိရ နာမ မန္တာဏိပုတ္တော စတူဟိ ပရိသာဟိ သဒ္ဓိံ အသံသဋ္ဌော၊ သော ဒသဗလဿ ဒဿနတ္ထာယ အာဂမိဿတိ၊ ကစ္စိ နု ခေါ မံ အဒိသွာဝ ဂမိဿတီ’’တိ ထေရနဝမဇ္ဈိမာနံ သတိကရဏတ္ထံ အာယသ္မတော ပုဏ္ဏဿ ဂုဏံ ဘာသတိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘မဟလ္လကဘိက္ခူ နာမ န သဗ္ဗကာလံ အန္တောဝိဟာရေ ဟောန္တိ၊ ဂုဏကထာယ ပနဿ ကထိတာယ ယော စ နံ ဘိက္ခုံ ပဿိဿတိ၊ သော အာဂန္တွာ အာရောစေဿတီ’’တိ။ အထာယံ ထေရဿေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော တံ အာယသ္မန္တံ မန္တာဏိပုတ္တံ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသန္တံ အဒ္ဒသ။ ကထံ ပန နံ ဧသ အညာသီတိ? ပုဏ္ဏ၊ ပုဏ္ဏာတိ ဝတွာ ကထေန္တဿ ဘဂဝတော ဓမ္မကထာယ အညာသိ – ‘‘အယံ သော ထေရော၊ ယဿ မေ ဥပဇ္ဈာယော အဘိဏှံ ကိတ္တယမာနော ဟောတီ’’တိ။ ဣတိ သော အာဂန္တွာ ထေရဿ အာရောစေသိ။ နိသီဒနံ အာဒါယာတိ နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတိ အဝါယိမံ။ ထေရော ပန စမ္မခဏ္ဍံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတောတိ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော။ သီသာနုလောကီတိ ယော ဥန္နတဋ္ဌာနေ ပိဋ္ဌိံ ပဿန္တော နိန္နဋ္ဌာနေ သီသံ ပဿန္တော ဂစ္ဆတိ၊ အယမ္ပိ သီသာနုလောကီတိ ဝုစ္စတိ။ တာဒိသော ဟုတွာ အနုဗန္ဓိ။ ထေရော ဟိ ကိဉ္စာပိ သံယတပဒသဒ္ဒတာယ အစ္စာသန္နော ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တောပိ ပဒသဒ္ဒေန န ဗာဓတိ၊ ‘‘နာယံ သမ္မောဒနကာလော’’တိ ဉတွာ ပန န အစ္စာသန္နော၊ အန္ဓဝနံ နာမ မဟန္တံ၊ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိလီနံ အပဿန္တေန၊ အာဝုသော ပုဏ္ဏ၊ ပုဏ္ဏာတိ အဖာသုကသဒ္ဒေါ ကာတဗ္ဗော ဟောတီတိ နိသိန္နဋ္ဌာနဇာနနတ္ထံ နာတိဒူရေ ဟုတွာ သီသာနုလောကီ အဂမာသိ။ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒီတိ ဒိဝါဝိဟာရတ္ထာယ နိသီဒိ။

တတ္ထ အာယသ္မာပိ ပုဏ္ဏော ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏဇစ္စော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသမာပန္နော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ ကပ္ပသတသဟဿံ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ ဧကမသင်္ချေယျံ။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တော မဟာခီဏာသဝေါ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ။ ဣတိ ဧကံ ကနကဂုဟံ ပဝိဋ္ဌာ ဒွေ သီဟာ ဝိယ၊ ဧကံ ဝိဇမ္ဘနဘူမိံ ဩတိဏ္ဏာ ဒွေ ဗျဂ္ဃာ ဝိယ၊ ဧကံ သုပုပ္ဖိတသာလဝနံ ပဝိဋ္ဌာ ဒွေ ဆဒ္ဒန္တနာဂရာဇာနော ဝိယ၊ ဧကံ သိမ္ဗလိဝနံ ပဝိဋ္ဌာ ဒွေ သုပဏ္ဏရာဇာနော ဝိယ၊ ဧကံ နရဝါဟနယာနံ အဘိရုဠှာ ဒွေ ဝေဿဝဏာ ဝိယ၊ ဧကံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလံ အဘိနိသိန္နာ ဒွေ သက္ကာ ဝိယ၊ ဧကဝိမာနဗ္ဘန္တရဂတာ ဒွေ ဟာရိတမဟာဗြဟ္မာနော ဝိယ စ တေ ဒွေပိ ဗြာဟ္မဏဇစ္စာ ဒွေပိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ဒွေပိ သမာပတ္တိလာဘိနော ဒွေပိ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နာ ဒွေပိ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တာ မဟာခီဏာသဝါ ဧကံ ဝနသဏ္ဍံ အနုပဝိဋ္ဌာ တံ ဝနဋ္ဌာနံ သောဘယိံသု။

ဘဂဝတိ နော၊ အာဝုသော၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီတိ၊ အာဝုသော၊ ကိံ အမှာကံ ဘဂဝတော သန္တိကေ အာယသ္မတာ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီတိ? ဣဒံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တဿ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဇာနန္တောပိ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ပုရိမကထာယ ဟိ အပ္ပတိဋ္ဌိတာယ ပစ္ဆိမကထာ န ဇာယတိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော အနုဇာနန္တော ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ အာဟ။ အထဿ ပဉှဝိဿဇ္ဇနံ သောတုကာမော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ‘‘ကိံ နု ခေါ အာဝုသော သီလဝိသုဒ္ဓတ္ထံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ပုစ္ဆိ။ တာသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာ။ အာယသ္မာ ပန ပုဏ္ဏော ယသ္မာ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာဒီသု ဌိတဿာပိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော မတ္ထကံ န ပါပုဏာတိ၊ တသ္မာ၊ ‘‘နော ဟိဒံ၊ အာဝုသော’’တိ သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပိ။

ကိမတ္ထံ စရဟာဝုသောတိ ယဒိ သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒီနံ အတ္ထာယ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝုဿတိ၊ အထ ကိမတ္ထံ ဝုဿတီတိ ပုစ္ဆိ။ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထံ ခေါ၊ အာဝုသောတိ ဧတ္ထ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနံ နာမ အပ္ပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနံ။ ဒွေဓာ ဥပါဒါနာနိ ဂဟဏူပါဒါနဉ္စ ပစ္စယူပါဒါနဉ္စ။ ဂဟဏူပါဒါနံ နာမ ကာမုပါဒါနာဒိကံ စတုဗ္ဗိဓံ၊ ပစ္စယူပါဒါနံ နာမ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ ဧဝံ ဝုတ္တပစ္စယာ။ တတ္ထ ဂဟဏူပါဒါနဝါဒိနော အာစရိယာ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနန္တိ စတူသု ဥပါဒါနေသု အညတရေနာပိ ကဉ္စိ ဓမ္မံ အဂ္ဂဟေတွာ ပဝတ္တံ အရဟတ္တဖလံ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ကထေန္တိ။ တဉှိ န စ ဥပါဒါနသမ္ပယုတ္တံ ဟုတွာ ကဉ္စိ ဓမ္မံ ဥပါဒိယတိ၊ ကိလေသာနဉ္စ ပရိနိဗ္ဗုတန္တေ ဇာတတ္တာ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပစ္စယူပါဒါနဝါဒိနော ပန အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနန္တိ အပ္ပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနံ။ ပစ္စယဝသေန အနုပ္ပန္နံ အသင်္ခတံ အမတဓာတုမေဝ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ကထေန္တိ။ အယံ အန္တော၊ အယံ ကောဋိ၊ အယံ နိဋ္ဌာ။ အပ္ပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနံ ပတ္တဿ ဟိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော မတ္ထကံ ပတ္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ထေရော ‘‘အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထ’’န္တိ အာဟ။ အထ နံ အနုယုဉ္ဇန္တော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ သီလဝိသုဒ္ဓိ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာန’’န္တိ ပုန ပုစ္ဆံ အာရဘိ။

၂၅၈။ ထေရောပိ သဗ္ဗပရိဝတ္တေသု တထေဝ ပဋိက္ခိပိတွာ ပရိယောသာနေ ဒေါသံ ဒဿေန္တော သီလဝိသုဒ္ဓိံ စေ၊ အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပညပေယျာတိ ယဒိ ပညပေယျ။ သဥပါဒါနံယေဝ သမာနံ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနံ ပညပေယျာတိ သင်္ဂဟဏဓမ္မမေဝ နိဂ္ဂဟဏဓမ္မံ သပ္ပစ္စယဓမ္မမေဝ အပ္ပစ္စယဓမ္မံ သင်္ခတဓမ္မမေဝ အသင်္ခတဓမ္မန္တိ ပညပေယျာတိ အတ္ထော။ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယံ ပန သပ္ပစ္စယဓမ္မမေဝ အပ္ပစ္စယဓမ္မံ သင်္ခတဓမ္မမေဝ အသင်္ခတဓမ္မန္တိ ပညပေယျာတိ အယမေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုထုဇ္ဇနော ဟိ၊ အာဝုသောတိ ဧတ္ထ ဝဋ္ဋာနုဂတော လောကိယဗာလပုထုဇ္ဇနော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သော ဟိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလမတ္တဿာပိ အဘာဝတော သဗ္ဗသော အညတြ ဣမေဟိ ဓမ္မေဟိ။ တေန ဟီတိ ယေန ကာရဏေန ဧကစ္စေ ပဏ္ဍိတာ ဥပမာယ အတ္ထံ ဇာနန္တိ၊ တေန ကာရဏေန ဥပမံ တေ ကရိဿာမီတိ အတ္ထော။

သတ္တရထဝိနီတဝဏ္ဏနာ

၂၅၉။ သတ္တ ရထဝိနီတာနီတိ ဝိနီတအဿာဇာနိယယုတ္တေ သတ္တ ရထေ။ ယာဝဒေဝ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓတ္ထာတိ၊ အာဝုသော၊ အယံ သီလဝိသုဒ္ဓိ နာမ၊ ယာဝဒေဝ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓတ္ထာ။ စိတ္တဝိသုဒ္ဓတ္ထာတိ နိဿက္ကဝစနမေတံ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော၊ ယာဝဒေဝ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိသင်္ခါတာ အတ္ထာ၊ တာဝ အယံ သီလဝိသုဒ္ဓိ နာမ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ ယာ ပန အယံ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ၊ ဧသာ သီလဝိသုဒ္ဓိယာ အတ္ထော၊ အယံ ကောဋိ၊ ဣဒံ ပရိယောသာနံ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိယံ ဌိတဿ ဟိ သီလဝိသုဒ္ဓိကိစ္စံ ကတံ နာမ ဟောတီတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပဒေသု။

ဣဒံ ပနေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဝိယ ဟိ ဇရာမရဏဘီရုကော ယောဂါဝစရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သာဝတ္ထိနဂရံ ဝိယ သက္ကာယနဂရံ၊ သာကေတနဂရံ ဝိယ နိဗ္ဗာနနဂရံ၊ ရညော သာကေတေ ဝဍ္ဎိအာဝဟဿ သီဃံ ဂန္တွာ ပါပုဏိတဗ္ဗဿ အစ္စာယိကဿ ကိစ္စဿ ဥပ္ပာဒကာလော ဝိယ ယောဂိနော အနဘိသမေတာနံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အဘိသမယကိစ္စဿ ဥပ္ပာဒကာလော။ သတ္တ ရထဝိနီတာနိ ဝိယ သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော၊ ပဌမံ ရထဝိနီတံ အာရုဠှကာလော ဝိယ သီလဝိသုဒ္ဓိယံ ဌိတကာလော၊ ပဌမရထဝိနီတာဒီဟိ ဒုတိယာဒီနိ အာရုဠှကာလော ဝိယ သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒီဟိ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိအာဒီသု ဌိတကာလော။ သတ္တမေန ရထဝိနီတေန သာကေတေ အန္တေပုရဒွါရေ ဩရုယှ ဥပရိပါသာဒေ ဉာတိမိတ္တဂဏပရိဝုတဿ သုရသဘောဇနပရိဘောဂကာလော ဝိယ ယောဂိနော ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယာ သဗ္ဗကိလေသေ ခေပေတွာ ဓမ္မဝရပါသာဒံ အာရုယှ ပရောပဏ္ဏာသကုသလဓမ္မပရိဝါရဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိရောဓသယနေ နိသိန္နဿ လောကုတ္တရသုခါနုဘဝနကာလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣတိ အာယသ္မန္တံ ပုဏ္ဏံ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိံ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရော သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ပုစ္ဆိ။ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တော ပန ဓမ္မသေနာပတိ ကိံ ဇာနိတွာ ပုစ္ဆိ၊ ဥဒါဟု အဇာနိတွာ? တိတ္ထကုသလော ဝါ ပန ဟုတွာ ဝိသယသ္မိံ ပုစ္ဆိ၊ ဥဒါဟု အတိတ္ထကုသလော ဟုတွာ အဝိသယသ္မိံ? ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ စ ကိံ ဇာနိတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ ဥဒါဟု အဇာနိတွာ? တိတ္ထကုသလော ဝါ ပန ဟုတွာ ဝိသယသ္မိံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ ဥဒါဟု အတိတ္ထကုသလော ဟုတွာ အဝိသယေတိ? ဇာနိတွာ တိတ္ထကုသလော ဟုတွာ ဝိသယေ ပုစ္ဆီတိ ဟိ ဝဒမာနော ဓမ္မသေနာပတိံယေဝ ဝဒေယျ။ ဇာနိတွာ တိတ္ထကုသလော ဟုတွာ ဝိသယေ ဝိဿဇ္ဇေသီတိ ဝဒမာနော ပုဏ္ဏတ္ထေရံယေဝ ဝဒေယျ။ ယဉှိ ဝိသုဒ္ဓီသု သံခိတ္တံ၊ တံ ကထာဝတ္ထူသု ဝိတ္ထိဏ္ဏံ။ ယံ ကထာဝတ္ထူသု သံခိတ္တံ၊ တံ ဝိသုဒ္ဓီသု ဝိတ္ထိဏ္ဏံ။ တဒမိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝိသုဒ္ဓီသု ဟိ ဧကာ သီလဝိသုဒ္ဓိ စတ္တာရိ ကထာဝတ္ထူနိ ဟုတွာ အာဂတာ အပ္ပိစ္ဆကထာ သန္တုဋ္ဌိကထာ အသံသဂ္ဂကထာ၊ သီလကထာတိ။ ဧကာ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ တီဏိ ကထာဝတ္ထူနိ ဟုတွာ အာဂတာ – ပဝိဝေကကထာ၊ ဝီရိယာရမ္ဘကထာ၊ သမာဓိကထာတိ၊ ဧဝံ တာဝ ယံ ဝိသုဒ္ဓီသု သံခိတ္တံ၊ တံ ကထာဝတ္ထူသု ဝိတ္ထိဏ္ဏံ။ ကထာဝတ္ထူသု ပန ဧကာ ပညာကထာ ပဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိယော ဟုတွာ အာဂတာ – ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ၊ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိ၊ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ၊ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ၊ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ၊ ဧဝံ ယံ ကထာဝတ္ထူသု သံခိတ္တံ၊ တံ ဝိသုဒ္ဓီသု ဝိတ္ထိဏ္ဏံ။ တသ္မာ သာရိပုတ္တတ္ထေရော သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ပုစ္ဆန္တော န အညံ ပုစ္ဆိ၊ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိယေဝ ပုစ္ဆိ။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တော န အညံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိယေဝ ဝိဿဇ္ဇေသီတိ။ ဣတိ ဥဘောပေတေ ဇာနိတွာ တိတ္ထကုသလာ ဟုတွာ ဝိသယေဝ ပဉှံ ပုစ္ဆိံသု စေဝ ဝိဿဇ္ဇေသုံ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၆၀။ ကော နာမော အာယသ္မာတိ န ထေရော တဿ နာမံ န ဇာနာတိ။ ဇာနန္တောယေဝ ပန သမ္မောဒိတုံ လဘိဿာမီတိ ပုစ္ဆိ။ ကထဉ္စ ပနာယသ္မန္တန္တိ ဣဒံ ပန ထေရော သမ္မောဒမာနော အာဟ။ မန္တာဏိပုတ္တောတိ မန္တာဏိယာ ဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော။ ယထာ တန္တိ ဧတ္ထ တန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ယထာ သုတဝတာ သာဝကေန ဗျာကာတဗ္ဗာ၊ ဧဝမေဝ ဗျာကတာတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။ အနုမဿ အနုမဿာတိ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ ဩဂါဟေတွာ အနုပဝိသိတွာ။ စေလဏ္ဍုပကေနာတိ ဧတ္ထ စေလံ ဝုစ္စတိ ဝတ္ထံ၊ အဏ္ဍုပကံ စုမ္ဗဋကံ။ ဝတ္ထစုမ္ဗဋကံ သီသေ ကတွာ အာယသ္မန္တံ တတ္ထ နိသီဒါပေတွာ ပရိဟရန္တာပိ သဗြဟ္မစာရီ ဒဿနာယ လဘေယျုံ၊ ဧဝံ လဒ္ဓဒဿနမ္ပိ တေသံ လာဘာယေဝါတိ အဋ္ဌာနပရိကပ္ပေန အဘိဏှဒဿနဿ ဥပါယံ ဒဿေသိ။ ဧဝံ အပရိဟရန္တေန ဟိ ပဉှံ ဝါ ပုစ္ဆိတုကာမေန ဓမ္မံ ဝါ သောတုကာမေန ‘‘ထေရော ကတ္ထ ဌိတော ကတ္ထ နိသိန္နော’’တိ ပရိယေသန္တေန စရိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဧဝံ ပရိဟရန္တာ ပန ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေယေဝ သီသတော ဩရောပေတွာ မဟာရဟေ အာသနေ နိသီဒါပေတွာ သက္ကာ ဟောန္တိ ပဉှံ ဝါ ပုစ္ဆိတုံ ဓမ္မံ ဝါ သောတုံ။ ဣတိ အဋ္ဌာနပရိကပ္ပေန အဘိဏှဒဿနဿ ဥပါယံ ဒဿေသိ။

သာရိပုတ္တောတိ စ ပန မန္တိ သာရိယာ ဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တောတိ စ ပန ဧဝံ မံ သဗြဟ္မစာရီ ဇာနန္တိ။ သတ္ထုကပ္ပေနာတိ သတ္ထုသဒိသေန။ ဣတိ ဧကပဒေနေဝ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော သာရိပုတ္တတ္ထေရံ စန္ဒမဏ္ဍလံ အာဟစ္စ ဌပေန္တော ဝိယ ဥက္ခိပိ။ ထေရဿ ဟိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဧကန္တဓမ္မကထိကဘာဝေါ ပါကဋော အဟောသိ။ အမစ္စဉှိ ပုရောဟိတံ မဟန္တောတိ ဝဒမာနော ရာဇသဒိသောတိ ဝဒေယျ၊ ဂေါဏံ ဟတ္ထိပ္ပမာဏောတိ၊ ဝါပိံ သမုဒ္ဒပ္ပမာဏောတိ၊ အာလောကံ စန္ဒိမသူရိယာလောကပ္ပမာဏောတိ၊ ဣတော ပရံ ဧတေသံ မဟန္တဘာဝကထာ နာမ နတ္ထိ။ သာဝကမ္ပိ မဟာတိ ဝဒန္တော သတ္ထုပဋိဘာဂေါတိ ဝဒေယျ၊ ဣတော ပရံ တဿ မဟန္တဘာဝကထာ နာမ နတ္ထိ။ ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏော ဧကပဒေနေဝ ထေရံ စန္ဒမဏ္ဍလံ အာဟစ္စ ဌပေန္တော ဝိယ ဥက္ခိပိ။

ဧတ္တကမ္ပိ နော နပ္ပဋိဘာသေယျာတိ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တဿ အပ္ပဋိဘာနံ နာမ နတ္ထိ။ ယာ ပနာယံ ဥပမာ အာဟဋာ၊ တံ န အာဟရေယျာမ၊ အတ္ထမေဝ ကထေယျာမ။ ဥပမာ ဟိ အဇာနန္တာနံ အာဟရီယတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဣဒမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ဥပမာ နာမ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ သန္တိကေ အာဟရီယတိ၊ ထေရံ ပနေသ အပစာယမာနော ဧဝမာဟာတိ။

အနုမဿ အနုမဿ ပုစ္ဆိတာတိ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ ဩဂါဟေတွာ ဩဂါဟေတွာ ပုစ္ဆိတာ။ ကိံ ပန ပဉှဿ ပုစ္ဆနံ ဘာရိယံ၊ ဥဒါဟု ဝိဿဇ္ဇနန္တိ? ဥဂ္ဂဟေတွာ ပုစ္ဆနံ နော ဘာရိယံ၊ ဝိဿဇ္ဇနံ ပန ဘာရိယံ။ သဟေတုကံ ဝါ သကာရဏံ ကတွာ ပုစ္ဆနမ္ပိ ဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ ဘာရိယမေဝ။ သမနုမောဒိံသူတိ သမစိတ္တာ ဟုတွာ အနုမောဒိံသု။ ဣတိ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနာ နိဋ္ဌိတာတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ရထဝိနီတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ နိဝါပသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၆၁။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ နိဝါပသုတ္တံ။ တတ္ထ နေဝါပိကောတိ ယော မိဂါနံ ဂဟဏတ္ထာယ အရညေ တိဏဗီဇာနိ ဝပတိ ‘‘ဣဒံ တိဏံ ခါဒိတုံ အာဂတေ မိဂေ သုခံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ နိဝါပန္တိ ဝပ္ပံ။ နိဝုတ္တန္တိ ဝပိတံ။ မိဂဇာတာတိ မိဂဃဋာ။ အနုပခဇ္ဇာတိ အနုပဝိသိတွာ။ မုစ္ဆိတာတိ တဏှာမုစ္ဆနာယ မုစ္ဆိတာ၊ တဏှာယ ဟဒယံ ပဝိသိတွာ မုစ္ဆနာကာရံ ပါပိတာတိ အတ္ထော။ မဒံ အာပဇ္ဇိဿန္တီတိ မာနမဒံ အာပဇ္ဇိဿန္တိ။ ပမာဒန္တိ ဝိဿဋ္ဌသတိဘာဝံ။ ယထာကာမကရဏီယာ ဘဝိဿန္တီတိ ယထာ ဣစ္ဆိဿာမ၊ တထာ ကာတဗ္ဗာ ဘဝိဿန္တိ။ ဣမသ္မိံ နိဝါပေတိ ဣမသ္မိံ နိဝါပဋ္ဌာနေ။ ဧကံ ကိရ နိဝါပတိဏံ နာမ အတ္ထိ နိဒါဃဘဒ္ဒကံ၊ တံ ယထာ ယထာ နိဒါဃော ဟောတိ၊ တထာ တထာ နီဝါရဝနံ ဝိယ မေဃမာလာ ဝိယ စ ဧကဂ္ဃနံ ဟောတိ၊ တံ လုဒ္ဒကာ ဧကသ္မိံ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနေ ကသိတွာ ဝပိတွာ ဝတိံ ကတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ ရက္ခန္တိ။ အထ ယဒါ မဟာနိဒါဃေ သဗ္ဗတိဏာနိ သုက္ခာနိ ဟောန္တိ၊ ဇိဝှာတေမနမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ ဒုလ္လဘံ ဟောတိ၊ တဒါ မိဂဇာတာ သုက္ခတိဏာနိ စေဝ ပုရာဏပဏ္ဏာနိ စ ခါဒန္တာ ကမ္ပမာနာ ဝိယ ဝိစရန္တာ နိဝါပတိဏဿ ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ဝဓဗန္ဓနာဒီနိ အဂဏယိတွာ ဝတိံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တာ ပဝိသန္တိ။ တေသဉှိ နိဝါပတိဏံ အတိဝိယ ပိယံ ဟောတိ မနာပံ။ နေဝါပိကော တေ ဒိသွာ ဒွေ တီဏိ ဒိဝသာနိ ပမတ္တော ဝိယ ဟောတိ၊ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ တိဋ္ဌတိ။ အန္တောနိဝါပဋ္ဌာနေ တဟိံ တဟိံ ဥဒကအာဝါဋကာပိ ဟောန္တိ၊ မိဂါ ဝိဝဋဒွါရေန ပဝိသိတွာ ခါဒိတမတ္တကံ ပိဝိတမတ္တကမေဝ ကတွာ ပက္ကမန္တိ၊ ပုနဒိဝသေ ကိဉ္စိ န ကရောန္တီတိ ကဏ္ဏေ စာလယမာနာ ခါဒိတွာ ပိဝိတွာ အတရမာနာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ပုနဒိဝသေ ကောစိ ကိဉ္စိ ကတ္တာ နတ္ထီတိ ယာဝဒတ္ထံ ခါဒိတွာ ပိဝိတွာ မဏ္ဍလဂုမ္ဗံ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇန္တိ။ လုဒ္ဒကာ တေသံ ပမတ္တဘာဝံ ဇာနိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ သမ္ပရိဝါရေတွာ ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ကောဋ္ဋေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ တေ တသ္မိံ နိဝါပေ နေဝါပိကဿ ယထာကာမကရဏီယာ ဘဝန္တိ။

၂၆၂။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေသု မိဂဇာတေသု။ ပဌမာ မိဂဇာတာတိ၊ မိဂဇာတာ ပဌမဒုတိယာ နာမ နတ္ထိ။ ဘဂဝါ ပန အာဂတပဋိပါဋိဝသေန ကပ္ပေတွာ ပဌမာ၊ ဒုတိယာ၊ တတိယာ၊ စတုတ္ထာတိ နာမံ အာရောပေတွာ ဒဿေသိ။ ဣဒ္ဓါနုဘာဝါတိ ယထာကာမံ ကတ္တဗ္ဗဘာဝတော၊ ဝသီဘာဝေါယေဝ ဟိ ဧတ္ထ ဣဒ္ဓီတိ စ အာနုဘာဝေါတိ စ အဓိပ္ပေတော။

၂၆၃။ ဘယဘောဂါတိ ဘယေန ဘောဂတော။ ဗလဝီရိယန္တိ အပရာပရံ သဉ္စရဏဝါယောဓာတု၊ သာ ပရိဟာယီတိ အတ္ထော။

၂၆၄။ ဥပနိဿာယ အာသယံ ကပ္ပေယျာမာတိ အန္တော နိပဇ္ဇိတွာ ခါဒန္တာနမ္ပိ ဘယမေဝ၊ ဗာဟိရတော အာဂန္တွာ ခါဒန္တာနမ္ပိ ဘယမေဝ၊ မယံ ပန အမုံ နိဝါပဋ္ဌာနံ နိဿာယ ဧကမန္တေ အာသယံ ကပ္ပေယျာမာတိ စိန္တယိံသု။ ဥပနိဿာယ အာသယံ ကပ္ပယိံသူတိ လုဒ္ဒကာ နာမ န သဗ္ဗကာလံ အပ္ပမတ္တာ ဟောန္တိ။ မယံ တတ္ထ တတ္ထ မဏ္ဍလဂုမ္ဗေသု စေဝ ဝတိပါဒေသု စ နိပဇ္ဇိတွာ ဧတေသု မုခဓောဝနတ္ထံ ဝါ အာဟာရကိစ္စကရဏတ္ထံ ဝါ ပက္ကန္တေသု နိဝါပဝတ္ထုံ ပဝိသိတွာ ခါဒိတမတ္တံ ကတွာ အမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသိဿာမာတိ နိဝါပဝတ္ထုံ ဥပနိဿာယ ဂဟနေသု ဂုမ္ဗဝတိပါဒါဒီသု အာသယံ ကပ္ပယိံသု။ ဘုဉ္ဇိံသူတိ ဝုတ္တနယေန လုဒ္ဒကာနံ ပမာဒကာလံ ဉတွာ သီဃံ သီဃံ ပဝိသိတွာ ဘုဉ္ဇိံသု။ ကေတဗိနောတိ သိက္ခိတကေရာဋိကာ။ ဣဒ္ဓိမန္တာတိ ဣဒ္ဓိမန္တော ဝိယ။ ပရဇနာတိ ယက္ခာ။ ဣမေ န မိဂဇာတာတိ။ အာဂတိံ ဝါ ဂတိံ ဝါတိ ဣမိနာ နာမ ဌာနေန အာဂစ္ဆန္တိ၊ အမုတြ ဂစ္ဆန္တီတိ ဣဒံ နေသံ န ဇာနာမ။ ဒဏ္ဍဝါကရာဟီတိ ဒဏ္ဍဝါကရဇာလေဟိ။ သမန္တာ သပ္ပဒေသံ အနုပရိဝါရေသုန္တိ အတိမာယာဝိနော ဧတေ၊ န ဒူရံ ဂမိဿန္တိ၊ သန္တိကေယေဝ နိပန္နာ ဘဝိဿန္တီတိ နိဝါပက္ခေတ္တဿ သမန္တာ သပ္ပဒေသံ မဟန္တံ ဩကာသံ အနုပရိဝါရေသုံ။ အဒ္ဒသံသူတိ ဧဝံ ပရိဝါရေတွာ ဝါကရဇာလံ သမန္တတော စာလေတွာ ဩလောကေန္တာ အဒ္ဒသံသု။ ယတ္ထ တေတိ ယသ္မိံ ဌာနေ တေ ဂါဟံ အဂမံသု၊ တံ ဌာနံ အဒ္ဒသံသူတိ အတ္ထော။

၂၆၅။ ယံနူန မယံ ယတ္ထ အဂတီတိ တေ ကိရ ဧဝံ စိန္တယိံသု – ‘‘အန္တော နိပဇ္ဇိတွာ အန္တော ခါဒန္တာနမ္ပိ ဘယမေဝ၊ ဗာဟိရတော အာဂန္တွာ ခါဒန္တာနမ္ပိ သန္တိကေ ဝသိတွာ ခါဒန္တာနမ္ပိ ဘယမေဝ၊ တေပိ ဟိ ဝါကရဇာလေန ပရိက္ခိပိတွာ ဂဟိတာယေဝါ’’တိ၊ တေန တေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယံနူန မယံ ယတ္ထ နေဝါပိကဿ စ နေဝါပိကပရိသာယ စ အဂတိ အဝိသယော၊ တတ္ထ တတ္ထ သေယျံ ကပ္ပေယျာမာ’’တိ။ အညေ ဃဋ္ဋေဿန္တီတိ တတော တတော ဒူရတရဝါသိနော အညေ ဃဋ္ဋေဿန္တိ။ တေ ဃဋ္ဋိတာ အညေတိ တေပိ ဃဋ္ဋိတာ အညေ တတော ဒူရတရဝါသိနော ဃဋ္ဋေဿန္တိ။ ဧဝံ ဣမံ နိဝါပံ နိဝုတ္တံ သဗ္ဗသော မိဂဇာတာ ပရိမုစ္စိဿန္တီတိ ဧဝံ ဣမံ အမှေဟိ နိဝုတ္တံ နိဝါပံ သဗ္ဗေ မိဂဃဋာ မိဂသင်္ဃာ ဝိဿဇ္ဇေဿန္တိ ပရိစ္စဇိဿန္တိ။ အဇ္ဈုပေက္ခေယျာမာတိ တေသံ ဂဟဏေ အဗျာဝဋာ ဘဝေယျာမာတိ၊ ယထာ တထာ အာဂစ္ဆန္တေသု ဟိ တရုဏပေါတကော ဝါ မဟလ္လကော ဝါ ဒုဗ္ဗလော ဝါ ယူထပရိဟီနော ဝါ သက္ကာ ဟောန္တိ လဒ္ဓုံ၊ အနာဂစ္ဆန္တေသု ကိဉ္စိ နတ္ထိ။ အဇ္ဈုပေက္ခိံသု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧဝံ စိန္တေတွာ အဗျာဝဋာဝ အဟေသုံ။

၂၆၇။ အမုံ နိဝါပံ နိဝုတ္တံ မာရဿ အမူနိ စ လောကာမိသာနီတိ ဧတ္ထ နိဝါပေါတိ ဝါ လောကာမိသာနီတိ ဝါ ဝဋ္ဋာမိသဘူတာနံ ပဉ္စန္နံ ကာမဂုဏာနမေတံ အဓိဝစနံ။ မာရော န စ ဗီဇာနိ ဝိယ ကာမဂုဏေ ဝပေန္တော အာဟိဏ္ဍတိ၊ ကာမဂုဏဂိဒ္ဓါနံ ပန ဥပရိ ဝသံ ဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ကာမဂုဏာ မာရဿ နိဝါပါ နာမ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အမုံ နိဝါပံ နိဝုတ္တံ မာရဿာ’’တိ။ န ပရိမုစ္စိံသု မာရဿ ဣဒ္ဓါနုဘာဝါတိ မာရဿ ဝသံ ဂတာ အဟေသုံ၊ ယထာကာမကရဏီယာ။ အယံ သပုတ္တဘရိယပဗ္ဗဇ္ဇာယ အာဂတဥပမာ။

၂၆၈။ စေတောဝိမုတ္တိ ပရိဟာယီတိ ဧတ္ထ စေတောဝိမုတ္တိ နာမ အရညေ ဝသိဿာမာတိ ဥပ္ပန္နအဇ္ဈာသယော၊ သော ပရိဟာယီတိ အတ္ထော။ တထူပမေ အဟံ ဣမေ ဒုတိယေတိ အယံ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥပမာ။ ဗြာဟ္မဏာ ဟိ အဋ္ဌစတ္တာလီသဝဿာနိ ကောမာရဗြဟ္မစရိယံ စရိတွာ ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒဘယေန ပဝေဏိံ ဃဋယိဿာမာတိ ဓနံ ပရိယေသိတွာ ဘရိယံ ဂဟေတွာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တာ ဧကသ္မိံ ပုတ္တေ ဇာတေ ‘‘အမှာကံ ပုတ္တော ဇာတော ဝဋ္ဋံ န ဥစ္ဆိန္နံ ပဝေဏိ ဃဋိတာ’’တိ ပုန နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇန္တိ ဝါ တမေဝ ဝါ သ’ကလတ္တဝါသံ ဝသန္တိ။

၂၆၉။ ဧဝဉှိ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယာပိ သမဏဗြာဟ္မဏာ န ပရိမုစ္စိံသူတိ ပုရိမာ ဝိယ တေပိ မာရဿ ဣဒ္ဓါနုဘာဝါ န မုစ္စိံသု၊ ယထာကာမကရဏီယာဝ အဟေသုံ။ ကိံ ပန တေ အကံသူတိ? ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော ဩသရိတွာ တေသု တေသု အာရာမဥယျာနဋ္ဌာနေသု အဿမံ မာပေတွာ နိဝသန္တာ ကုလဒါရကေ ဟတ္ထိအဿရထသိပ္ပာဒီနိ နာနပ္ပကာရာနိ သိပ္ပာနိ သိက္ခာပေသုံ။ ဣတိ တေ ဝါကရဇာလေန တတိယာ မိဂဇာတာ ဝိယ မာရဿ ပါပိမတော ဒိဋ္ဌိဇာလေန ပရိက္ခိပိတွာ ယထာကာမကရဏီယာ အဟေသုံ။

၂၇၀။ တထူပမေ အဟံ ဣမေ စတုတ္ထေတိ အယံ ဣမဿ သာသနဿ ဥပမာ အာဟဋာ။

၂၇၁။ အန္ဓမကာသိ မာရန္တိ န မာရဿ အက္ခီနိ ဘိန္ဒိ။ ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပန္နဿ ပန ဘိက္ခုနော ဣမံ နာမ အာရမ္မဏံ နိဿာယ စိတ္တံ ဝတ္တတီတိ မာရော ပဿိတုံ န သက္ကောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အန္ဓမကာသိ မာရ’’န္တိ။ အပဒံ ဝဓိတွာ မာရစက္ခုန္တိ တေနေဝ ပရိယာယေန ယထာ မာရဿ စက္ခု အပဒံ ဟောတိ နိပ္ပဒံ၊ အပ္ပတိဋ္ဌံ၊ နိရာရမ္မဏံ၊ ဧဝံ ဝဓိတွာတိ အတ္ထော။ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတောတိ တေနေဝ ပရိယာယေန မာရဿ ပါပိမတော အဒဿနံ ဂတော။ န ဟိ သော အတ္တနော မံသစက္ခုနာ တဿ ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပန္နဿ ဘိက္ခုနော ဉာဏသရီရံ ဒဋ္ဌုံ သက္ကောတိ။ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ မဂ္ဂပညာယ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဒိသွာ စတ္တာရော အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ တိဏ္ဏော လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ လောကေ သတ္တဝိသတ္တဘာဝေန ဝိသတ္တိကာတိ ဧဝံ သင်္ခံ ဂတံ။ အထ ဝါ ‘‘ဝိသတ္တိကာတိ ကေနဋ္ဌေန ဝိသတ္တိကာ? ဝိသတာတိ ဝိသတ္တိကာ ဝိသဋာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိပုလာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသာလာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသမာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသက္ကတီတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသံ ဟရတီတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသံဝါဒိကာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသမူလာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသဖလာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသပရိဘောဂါတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသာလာ ဝါ ပန သာ တဏှာ ရူပေ သဒ္ဒေ ဂန္ဓေ ရသေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ’’တိ (မဟာနိ။ ၃၊ စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂၂၊ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၄) ဝိသတ္တိကာ။ ဧဝံ ဝိသတ္တိကာတိ သင်္ခံ ဂတံ တဏှံ တိဏ္ဏော နိတ္တိဏ္ဏော ဥတ္တိဏ္ဏော။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘တိဏ္ဏော လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

နိဝါပသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပါသရာသိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၇၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ပါသရာသိသုတ္တံ။ တတ္ထ သာဓု မယံ၊ အာဝုသောတိ အာယာစန္တာ ဘဏန္တိ။ ဧတေ ကိရ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ဇနပဒဝါသိနော ‘‘ဒသဗလံ ပဿိဿာမာ’’တိ သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တာ။ သတ္ထုဒဿနံ ပန ဧတေဟိ လဒ္ဓံ၊ ဓမ္မိံ ကထံ န တာဝ သုဏန္တိ။ တေ သတ္ထုဂါရဝေန ‘‘အမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မကထံ ကထေထာ’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကောန္တိ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ဂရူ ဟောန္တိ၊ ဧကစာရိကော သီဟော မိဂရာဇာ ဝိယ၊ ပဘိန္နကုဉ္ဇရော ဝိယ၊ ဖဏကတအာသီဝိသော ဝိယ၊ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဝိယ စ ဒုရာသဒါ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘အာသီဝိသော ယထာ ဃောရော၊ မိဂရာဇာဝ ကေသရီ၊

နာဂေါဝ ကုဉ္ဇရော ဒန္တီ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါ ဒုရာသဒါ’’တိ။

ဧဝံ ဒုရာသဒံ သတ္ထာရံ တေ ဘိက္ခူ သယံ ယာစိတုံ အသက္ကောန္တာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ယာစမာနာ ‘‘သာဓု မယံ၊ အာဝုသော’’တိ အာဟံသု။

အပ္ပေဝ နာမာတိ အပိ နာမ လဘေယျာထ။ ကသ္မာ ပန ထေရော တေ ဘိက္ခူ ‘‘ရမ္မကဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဿမံ ဥပသင်္ကမေယျာထာ’’တိ အာဟ? ပါကဋကိရိယတာယ။ ဒသဗလဿ ဟိ ကိရိယာ ထေရဿ ပါကဋာ ဟောတိ၊ ဇာနာတိ ထေရော၊ ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝသိတွာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကရိဿတိ၊ အဇ္ဇ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝသိတွာ ဇေတဝနေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကရိဿတိ၊ အဇ္ဇ ဧကကောဝ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိဿတိ၊ အဇ္ဇ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဣမသ္မိံ ကာလေ ဇနပဒစာရိကံ နိက္ခမိဿတီ’’တိ။ ကိံ ပနဿ ဧဝံ ဇာနနတ္ထံ စေတောပရိယဉာဏံ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ အနုမာနဗုဒ္ဓိယာ ပန ကတကိရိယာယ နယဂ္ဂါဟေန ဇာနာတိ။ ယဉှိ ဒိဝသံ ဘဂဝါ ဇေတဝနေ ဝသိတွာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကာတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ သေနာသနပရိက္ခာရဘဏ္ဍာနံ ပဋိသာမနာကာရံ ဒဿေတိ၊ ထေရော သမ္မဇ္ဇနိသင်္ကာရဆဍ္ဍနကာဒီနိ ပဋိသာမေတိ။ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝသိတွာ ဇေတဝနံ ဒိဝါဝိဟာရာယ အာဂမနကာလေပိ ဧသေဝ နယော။

ယဒါ ပန ဧကကော ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒတိ။ ထေရော ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ ဗောဓနေယျဗန္ဓဝံ ဒိသွာ နိသိန္နော’’တိ တာယ သညာယ ဉတွာ ‘‘အဇ္ဇ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝါ ဧကကော ပဝိသိတုကာမော၊ တုမှေ ဘိက္ခာစာရသဇ္ဇာ ဟောထာ’’တိ ဘိက္ခူနံ သညံ ဒေတိ။ ယဒါ ပန ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော ပဝိသိတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ ဂန္ဓကုဋိဒွါရံ ဥပဍ္ဎပိဒဟိတံ ကတွာ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒတိ၊ ထေရော တာယ သညာယ ဉတွာ ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဘိက္ခူနံ သညံ ဒေတိ။ ယဒါ ဇနပဒစာရိကံ နိက္ခမိတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ ဧကံ ဒွေ အာလောပေ အတိရေကံ ဘုဉ္ဇတိ၊ သဗ္ဗကာလံ စင်္ကမနဉ္စာရုယှ အပရာပရံ စင်္ကမတိ၊ ထေရော တာယ သညာယ ဉတွာ ‘‘ဘဂဝါ၊ အာဝုသော၊ ဇနပဒစာရိကံ စရိတုကာမော၊ တုမှာကံ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောထာ’’တိ ဘိက္ခူနံ သညံ ဒေတိ။

ဘဂဝါ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိ ဝဿာနိ အနိဗဒ္ဓဝါသော အဟောသိ၊ ပစ္ဆာ ပဉ္စဝီသတိ ဝဿာနိ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ သာဝတ္ထိံယေဝ ဥပနိဿာယ ဝသန္တော ဧကဒိဝသေ ဒွေ ဌာနာနိ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ဇေတဝနေ ရတ္တိံ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဒက္ခိဏဒွါရေန သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကရောတိ။ ပုဗ္ဗာရာမေ ရတ္တိံ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ပါစီနဒွါရေန သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဇေတဝနေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကရောတိ။ ကသ္မာ? ဒွိန္နံ ကုလာနံ အနုကမ္ပာယ။ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတေန ဟိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ဝိယ အညေန ကေနစိ၊ မာတုဂါမတ္တဘာဝေ ဌိတာယ စ ဝိသာခါယ ဝိယ အညာယ ဣတ္ထိယာ တထာဂတံ ဥဒ္ဒိဿ ဓနပရိစ္စာဂေါ ကတော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ တေသံ အနုကမ္ပာယ ဧကဒိဝသေ ဣမာနိ ဒွေ ဌာနာနိ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ဇေတဝနေ ဝသိ၊ တသ္မာ ထေရော – ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ သာယနှကာလေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စနတ္ထာယ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကံ ဂမိဿတိ၊ အထာဟံ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ဌိတံ ဘဂဝန္တံ ယာစိတွာ ရမ္မကဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဿမံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမိ။ ဧဝမိမေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သမ္မုခါ လဘိဿန္တိ ဓမ္မကထံ သဝနာယာ’’တိ စိန္တေတွာ တေ ဘိက္ခူ ဧဝမာဟ။

မိဂါရမာတုပါသာဒေါတိ ဝိသာခါယ ပါသာဒေါ။ သာ ဟိ မိဂါရေန သေဋ္ဌိနာ မာတုဋ္ဌာနေ ဌပိတတ္တာ မိဂါရမာတာတိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ တသ္မိံ ကိရ ပါသာဒေ ဒွိန္နံ မဟာသာဝကာနံ သိရိဂဗ္ဘာနံ မဇ္ဈေ ဘဂဝတော သိရိဂဗ္ဘော အဟောသိ။ ထေရော ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ အန္တောဂဗ္ဘံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မာလာကစဝရံ နီဟရိတွာ မဉ္စပီဌံ ပညပေတွာ သတ္ထု သညံ အဒါသိ။ သတ္ထာ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သတော သမ္ပဇာနော သီဟသေယျံ ဥပဂမ္မ ဒရထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ဥဋ္ဌာယ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒိတွာ သာယနှသမယေ တတော ဝုဋ္ဌာသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော’’တိ။

ပရိသိဉ္စိတုန္တိ ယော ဟိ စုဏ္ဏမတ္တိကာဒီဟိ ဂတ္တာနိ ဥဗ္ဗဋ္ဋေန္တော မလ္လကမုဋ္ဌာဒီဟိ ဝါ ဃံသန္တော နှာယတိ၊ သော နှာယတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယော တထာ အကတွာ ပကတိယာဝ နှာယတိ၊ သော ပရိသိဉ္စတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဘဂဝတောပိ သရီရေ တထာ ဟရိတဗ္ဗံ ရဇောဇလ္လံ နာမ န ဥပလိမ္ပတိ၊ ဥတုဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပန ဘဂဝါ ကေဝလံ ဥဒကံ ဩတရတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတု’’န္တိ။ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကောတိ ပါစီနကောဋ္ဌကော။

သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဝိဟာရော ကဒါစိ မဟာ ဟောတိ ကဒါစိ ခုဒ္ဒကော။ တထာ ဟိ သော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ယောဇနိကော အဟောသိ၊ သိခိဿ တိဂါဝုတော၊ ဝေဿဘုဿ အဍ္ဎယောဇနိကော၊ ကကုသန္ဓဿ ဂါဝုတပ္ပမာဏော၊ ကောဏာဂမနဿ အဍ္ဎဂါဝုတပ္ပမာဏော၊ ကဿပဿ ဝီသတိဥသဘပ္ပမာဏော၊ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ အဋ္ဌကရီသပ္ပမာဏော ဇာတော။ တမ္ပိ နဂရံ တဿ ဝိဟာရဿ ကဒါစိ ပါစီနတော ဟောတိ၊ ကဒါစိ ဒက္ခိဏတော၊ ကဒါစိ ပစ္ဆိမတော၊ ကဒါစိ ဥတ္တရတော။ ဇေတဝနေ ဂန္ဓကုဋိယံ ပန စတုန္နံ မဉ္စပါဒါနံ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ အစလမေဝ။

စတ္တာရိ ဟိ အစလစေတိယဋ္ဌာနာနိ နာမ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကဋ္ဌာနံ ဣသိပတနေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနံ သင်္ကဿနဂရဒွါရေ ဒေဝေါရောဟဏကာလေ သောပါနဿ ပတိဋ္ဌဋ္ဌာနံ မဉ္စပါဒဋ္ဌာနန္တိ။ အယံ ပန ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော ကဿပဒသဗလဿ ဝီသတိဥသဘဝိဟာရကာလေ ပါစီနဒွါရေ ကောဋ္ဌကော အဟောသိ။ သော ဣဒါနိပိ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကောတွေဝ ပညာယတိ။ ကဿပဒသဗလဿ ကာလေ အစိရဝတီ နဂရံ ပရိက္ခိပိတွာ သန္ဒမာနာ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကံ ပတွာ ဥဒကေန ဘိန္ဒိတွာ မဟန္တံ ဥဒကရဟဒံ မာပေသိ သမတိတ္ထံ အနုပုဗ္ဗဂမ္ဘီရံ။ တတ္ထ ဧကံ ရညော နှာနတိတ္ထံ၊ ဧကံ နာဂရာနံ၊ ဧကံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ၊ ဧကံ ဗုဒ္ဓါနန္တိ ဧဝံ ပါဋိယေက္ကာနိ နှာနတိတ္ထာနိ ဟောန္တိ ရမဏီယာနိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏရဇတပဋ္ဋသဒိသဝါလိကာနိ။ ဣတိ ဘဂဝါ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ ယေန အယံ ဧဝရူပေါ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော တေနုပသင်္ကမိ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။ အထာယသ္မာ အာနန္ဒော ဥဒကသာဋိကံ ဥပနေသိ။ ဘဂဝါ ရတ္တဒုပဋ္ဋံ အပနေတွာ ဥဒကသာဋိကံ နိဝါသေသိ။ ထေရော ဒုပဋ္ဋေန သဒ္ဓိံ မဟာစီဝရံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတမကာသိ။ ဘဂဝါ ဥဒကံ ဩတရိ။ သဟောတရဏေနေဝဿ ဥဒကေ မစ္ဆကစ္ဆပါ သဗ္ဗေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ အဟေသုံ။ ယန္တနာလိကာဟိ သုဝဏ္ဏရသဓာရာနိသိဉ္စမာနကာလော ဝိယ သုဝဏ္ဏပဋပသာရဏကာလော ဝိယ စ အဟောသိ။ အထ ဘဂဝတော နှာနဝတ္တံ ဒဿေတွာ နှတွာ ပစ္စုတ္တိဏ္ဏဿ ထေရော ရတ္တဒုပဋ္ဋံ ဥပနေသိ။ ဘဂဝါ တံ နိဝါသေတွာ ဝိဇ္ဇုလတာသဒိသံ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ မဟာစီဝရံ အန္တန္တေန သံဟရိတွာ ပဒုမဂဗ္ဘသဒိသံ ကတွာ ဥပနီတံ ဒွီသု ကဏ္ဏေသု ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသီ’’တိ။

ဧဝံ ဌိတဿ ပန ဘဂဝတော သရီရံ ဝိကသိတကမလုပ္ပလသရံ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လံ ပါရိစ္ဆတ္တကံ တာရာမရီစိဝိကသိတံ စ ဂဂနတလံ သိရိယာ အဝဟသမာနံ ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခေပဝိလာသိနီ စဿ ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏမာလာ ဂန္ထေတွာ ဌပိတာ ဒွတ္တိံသစန္ဒမာလာ ဝိယ၊ ဒွတ္တိံသသူရိယမာလာ ဝိယ၊ ပဋိပါဋိယာ ဌပိတာ ဒွတ္တိံသစက္ကဝတ္တိ ဒွတ္တိံသဒေဝရာဇာ ဒွတ္တိံသမဟာဗြဟ္မာနော ဝိယ စ အတိဝိယ ဝိရောစိတ္ထ၊ ဝဏ္ဏဘူမိနာမေသာ။ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ဗုဒ္ဓါနံ သရီရဝဏ္ဏံ ဝါ ဂုဏဝဏ္ဏံ ဝါ စုဏ္ဏိယပဒေဟိ ဝါ ဂါထာဟိ ဝါ အတ္ထဉ္စ ဥပမာယော စ ကာရဏာနိ စ အာဟရိတွာ ပဋိဗလေန ဓမ္မကထိကေန ပူရေတွာ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ဓမ္မကထိကဿ ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၇၃။ ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနောတိ ပကတိဘာဝံ ဂမယမာနော နိရုဒကာနိ ကုရုမာနော၊ သုက္ခာပယမာနောတိ အတ္ထော။ သောဒကေန ဂတ္တေန စီဝရံ ပါရုပန္တဿ ဟိ စီဝရေ ကဏ္ဏိကာ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ ပရိက္ခာရဘဏ္ဍံ ဒုဿတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန သရီရေ ရဇောဇလ္လံ န ဥပလိမ္ပတိ၊ ပဒုမပတ္တေ ပက္ခိတ္တဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ဥဒကံ ဝိနိဝတ္တေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ သိက္ခာဂါရဝတာယ ဘဂဝါ၊ ‘‘ပဗ္ဗဇိတဝတ္တံ နာမေတ’’န္တိ မဟာစီဝရံ ဥဘောသု ကဏ္ဏေသု ဂဟေတွာ ပုရတော ကာယံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘ဘဂဝါ မဟာစီဝရံ ပါရုပိတွာ မိဂါရမာတုပါသာဒံ အာရဗ္ဘ ဂမနာဘိဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဒုန္နိဝတ္တိယော ဘဝိဿတိ၊ ဗုဒ္ဓါနဉှိ အဓိပ္ပာယကောပနံ နာမ ဧကစာရိကသီဟဿ ဂဟဏတ္ထံ ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယ၊ ပဘိန္နဝရဝါရဏဿ သောဏ္ဍာယ ပရာမသနံ ဝိယ၊ ဥဂ္ဂတေဇဿ အာသီဝိသဿ ဂီဝါယ ဂဟဏံ ဝိယ စ ဘာရိယံ ဟောတိ။ ဣဓေဝ ရမ္မကဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဿမဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ တတ္ထ ဂမနတ္ထာယ ဘဂဝန္တံ ယာစိဿာမီ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော…ပေ… အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။

တတ္ထ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာတိ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဓမ္မိံ ကထံ သောဿာမာတိ တံ အဿမံ ဂတာနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ၊ တေသု ကာရုညံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ ဒသသု ပါရမိတာသု အညတရာယ ပါရမိယာ စေဝ မဟာဘိနိက္ခမနဿ စ ဝဏ္ဏံ ကထယမာနာ သန္နိသိန္နာ ဟောန္တိ။ အာဂမယမာနောတိ ဩလောကယမာနော။ အဟံ ဗုဒ္ဓါတိ သဟသာ အပ္ပဝိသိတွာ ယာဝ သာ ကထာ နိဋ္ဌာတိ၊ တာဝ အဋ္ဌာသီတိ အတ္ထော။ အဂ္ဂဠံ အာကောဋေသီတိ အဂ္ဂနခေန ကဝါဋေ သညံ အဒါသိ။ ဝိဝရိံသူတိ သောတံ ဩဒဟိတွာဝ နိသိန္နတ္တာ တင်္ခဏံယေဝ အာဂန္တွာ ဝိဝရိံသု။

ပညတ္တေ အာသနေတိ ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရ ယတ္ထ ယတ္ထ ဧကောပိ ဘိက္ခု ဝိဟရတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညတ္တမေဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ဘဂဝါ ကိရ အတ္တနော သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဝိဟရန္တေ မနသိ ကရောတိ ‘‘အသုကော မယှံ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂတော၊ သက္ခိဿတိ နု ခေါ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နော ဝါ’’တိ။ အထ နံ ပဿတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အကုသလဝိတက္ကေ ဝိတက္ကယမာနံ၊ တတော ‘‘ကထဉှိ နာမ မာဒိသဿ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိဟရန္တံ ဣမံ ကုလပုတ္တံ အကုသလဝိတက္ကာ အဘိဘဝိတွာ အနမတဂ္ဂေ ဝဋ္ဋဒုက္ခေ သံသာရေဿန္တီ’’တိ တဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ တတ္ထေဝ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ တံ ကုလပုတ္တံ ဩဝဒိတွာ အာကာသံ ဥပ္ပတိတွာ ပုန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ။ အထေဝံ ဩဝဒိယမာနာ တေ ဘိက္ခူ စိန္တယိံသု – ‘‘သတ္ထာ အမှာကံ မနံ ဇာနိတွာ အာဂန္တွာ အမှာကံ သမီပေ ဌိတံယေဝ အတ္တာနံ ဒဿေတိ၊ တသ္မိံ ခဏေ၊ ‘ဘန္တေ၊ ဣဓ နိသီဒထ၊ ဣဓ နိသီဒထာ’တိ အာသနပရိယေသနံ နာမ ဘာရော’’တိ။ တေ အာသနံ ပညပေတွာဝ ဝိဟရန္တိ။ ယဿ ပီဌံ အတ္ထိ၊ သော တံ ပညပေတိ။ ယဿ နတ္ထိ၊ သော မဉ္စံ ဝါ ဖလကံ ဝါ ကဋ္ဌံ ဝါ ပါသာဏံ ဝါ ဝါလိကပုဉ္ဇံ ဝါ ပညပေတိ။ တံ အလဘမာနာ ပုရာဏပဏ္ဏာနိပိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ တတ္ထ ပံသုကူလံ ပတ္ထရိတွာ ဌပေန္တိ။ ဣဓ ပန ပကတိပညတ္တမေဝ အာသနံ အဟောသိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒီ’’တိ။

ကာယ နုတ္ထာတိ ကတမာယ နု ကထာယ သန္နိသိန္နာ ဘဝထာတိ အတ္ထော။ ‘‘ကာယ နေတ္ထာ’’တိပိ ပါဠိ၊ တဿာ ကတမာယ နု ဧတ္ထာတိ အတ္ထော။ ‘‘ကာယ နောတ္ထာ’’တိပိ ပါဠိ၊ တဿာပိ ပုရိမောယေဝ အတ္ထော။ အန္တရာ ကထာတိ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနံ အန္တရာ အညာ ဧကာ ကထာ။ ဝိပ္ပကတာတိ မမ အာဂမနပစ္စယာ အပရိနိဋ္ဌိတာ သိခံ အပ္ပတ္တာ။ အထ ဘဂဝါ အနုပ္ပတ္တောတိ အထ ဧတသ္မိံ ကာလေ ဘဂဝါ အာဂတော။ ဓမ္မီ ဝါ ကထာတိ ဒသကထာဝတ္ထုနိဿိတာ ဝါ ဓမ္မီ ကထာ။ အရိယော ဝါ တုဏှီဘာဝေါတိ ဧတ္ထ ပန ဒုတိယဇ္ဈာနမ္ပိ အရိယော တုဏှီဘာဝေါ မူလကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ။ တသ္မာ တံ ဈာနံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နောပိ၊ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ နိသိန္နောပိ ဘိက္ခု အရိယေန တုဏှီဘာဝေန နိသိန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၇၄။ ဒွေမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိယေသနာတိ ကော အနုသန္ဓိ? တေ ဘိက္ခူ သမ္မုခါ ဓမ္မိံ ကထံ သောဿာမာတိ ထေရဿ ဘာရံ အကံသု၊ ထေရော တေသံ အဿမဂမနမကာသိ။ တေ တတ္ထ နိသီဒိတွာ အတိရစ္ဆာနကထိကာ ဟုတွာ ဓမ္မိယာ ကထာယ နိသီဒိံသု။ အထ ဘဂဝါ ‘‘အယံ တုမှာကံ ပရိယေသနာ အရိယပရိယေသနာ နာမာ’’တိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနရိယပရိယေသနာတိ ဧတ္ထ ယထာ မဂ္ဂကုသလော ပုရိသော ပဌမံ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ အပါယမဂ္ဂံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝါမံ မုဉ္စိတွာ ဒက္ခိဏံ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ ဒေသနာကုသလတာယ ပဌမံ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ အနရိယပရိယေသနံ အာစိက္ခိတွာ ပစ္ဆာ ဣတရံ အာစိက္ခိဿာမီတိ ဥဒ္ဒေသာနုက္ကမံ ဘိန္ဒိတွာ ဧဝမာဟ။ ဇာတိဓမ္မောတိ ဇာယနသဘာဝေါ။ ဇရာဓမ္မောတိ ဇီရဏသဘာဝေါ။ ဗျာဓိဓမ္မောတိ ဗျာဓိသဘာဝေါ။ မရဏဓမ္မောတိ မရဏသဘာဝေါ။ သောကဓမ္မောတိ သောစနကသဘာဝေါ။ သံကိလေသဓမ္မောတိ သံကိလိဿနသဘာဝေါ။

ပုတ္တဘရိယန္တိ ပုတ္တာ စ ဘရိယာ စ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဇာတရူပရဇတန္တိ ဧတ္ထ ပန ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ ရဇတန္တိ ယံကိဉ္စိ ဝေါဟာရူပဂံ လောဟမာသကာဒိ။ ဇာတိဓမ္မာ ဟေတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပဓယောတိ ဧတေ ပဉ္စကာမဂုဏူပဓယော နာမ ဟောန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဇာတိဓမ္မာတိ ဒဿေတိ။ ဗျာဓိဓမ္မဝါရာဒီသု ဇာတရူပရဇတံ န ဂဟိတံ၊ န ဟေတဿ သီသရောဂါဒယော ဗျာဓယော နာမ ဟောန္တိ၊ န သတ္တာနံ ဝိယ စုတိသင်္ခါတံ မရဏံ၊ န သောကော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယာဒီဟိ ပန သံကိလေသေဟိ သံကိလိဿတီတိ သံကိလေသဓမ္မဝါရေ ဂဟိတံ။ တထာ ဥတုသမုဋ္ဌာနတ္တာ ဇာတိဓမ္မဝါရေ။ မလံ ဂဟေတွာ ဇီရဏတော ဇရာဓမ္မဝါရေ စ။

၂၇၅။ အယံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယာ ပရိယေသနာတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အယံ နိဒ္ဒေါသတာယပိ အရိယေဟိ ပရိယေသိတဗ္ဗတာယပိ အရိယပရိယေသနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂၇၆။ အဟမ္ပိ သုဒံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ကသ္မာ အာရဘိ? မူလတော ပဋ္ဌာယ မဟာဘိနိက္ခမနံ ဒဿေတုံ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ အဟမ္ပိ ပုဗ္ဗေ အနရိယပရိယေသနံ ပရိယေသိံ။ သွာဟံ တံ ပဟာယ အရိယပရိယေသနံ ပရိယေသိတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော။ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာပိ အနရိယပရိယေသနံ ပရိယေသိံသု။ တေ တံ ပဟာယ အရိယပရိယေသနံ ပရိယေသိတွာ ခီဏာသဝဘူမိံ ပတ္တာ။ တုမှေပိ မမ စေဝ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနဉ္စ မဂ္ဂံ အာရုဠှာ။ အရိယပရိယေသနာ တုမှာကံ ပရိယေသနာ’’တိ မူလတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော မဟာဘိနိက္ခမနံ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

၂၇၇။ တတ္ထ ဒဟရောဝ သမာနောတိ တရုဏောဝ သမာနော။ သုသုကာဠကေသောတိ သုဋ္ဌု ကာဠကေသော၊ အဉ္ဇနဝဏ္ဏကေသောဝ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဘဒြေနာတိ ဘဒ္ဒကေန။ ပဌမေန ဝယသာတိ တိဏ္ဏံ ဝယာနံ ပဌမဝယေန။ အကာမကာနန္တိ အနိစ္ဆမာနာနံ၊ အနာဒရတ္ထေ သာမိဝစနံ။ အဿူနိ မုခေ ဧတေသန္တိ အဿုမုခါ၊ တေသံ အဿုမုခါနံ၊ အဿုကိလိန္နမုခါနန္တိ အတ္ထော။ ရုဒန္တာနန္တိ ကန္ဒိတွာ ရောဒမာနာနံ။ ကိံ ကုသလဂဝေသီတိ ကိံ ကုသလန္တိ ဂဝေသမာနော။ အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒန္တိ ဥတ္တမံ သန္တိသင်္ခါတံ ဝရပဒံ၊ နိဗ္ဗာနံ ပရိယေသမာနောတိ အတ္ထော။ ယေန အာဠာရော ကာလာမောတိ ဧတ္ထ အာဠာရောတိ တဿ နာမံ၊ ဒီဃပိင်္ဂလော ကိရေသော။ တေနဿ အာဠာရောတိ နာမံ အဟောသိ။ ကာလာမောတိ ဂေါတ္တံ။ ဝိဟရတာယသ္မာတိ ဝိဟရတု အာယသ္မာ။ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသောတိ ယသ္မိံ ဓမ္မေ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော။ သကံ အာစရိယကန္တိ အတ္တနော အာစရိယသမယံ။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာတိ ပဋိလဘိတွာ ဝိဟရေယျ။ ဧတ္တာဝတာ တေန ဩကာသော ကတော ဟောတိ။ တံ ဓမ္မန္တိ တံ တေသံ သမယံ တန္တိံ။ ပရိယာပုဏိန္တိ သုတွာဝ ဥဂ္ဂဏှိံ။

ဩဋ္ဌပဟတမတ္တေနာတိ တေန ဝုတ္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဩဋ္ဌပဟရဏမတ္တေန၊ အပရာပရံ ကတွာ ဩဋ္ဌသဉ္စရဏမတ္တကေနာတိ အတ္ထော။ လပိတလာပနမတ္တေနာတိ တေန လပိတဿ ပဋိလာပနမတ္တကေန။ ဉာဏဝါဒန္တိ ဇာနာမီတိ ဝါဒံ။ ထေရဝါဒန္တိ ထိရဘာဝဝါဒံ၊ ထေရော အဟမေတ္ထာတိ ဧတံ ဝစနံ။ အဟဉ္စေဝ အညေ စာတိ န ကေဝလံ အဟံ၊ အညေပိ ဗဟူ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကေနာတိ ပညာယ အသစ္ဆိကတွာ သုဒ္ဓေန သဒ္ဓါမတ္တကေနေဝ။ ဗောဓိသတ္တော ကိရ ဝါစာယ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဏှန္တောယေဝ၊ ‘‘န ကာလာမဿ ဝါစာယ ပရိယတ္တိမတ္တမေဝ အသ္မိံ ဓမ္မေ၊ အဒ္ဓါ ဧသ သတ္တန္နံ သမာပတ္တီနံ လာဘီ’’တိ အညာသိ၊ တေနဿ ဧတဒဟောသိ။

အာကိဉ္စညာယတနံ ပဝေဒေသီတိ အာကိဉ္စညာယတနပရိယောသာနာ သတ္တ သမာပတ္တိယော မံ ဇာနာပေသိ။ သဒ္ဓါတိ ဣမာသံ သတ္တန္နံ သမာပတ္တီနံ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ သဒ္ဓါ။ ဝီရိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဒဟေယျန္တိ ပယောဂံ ကရေယျံ။ နစိရဿေဝ တံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိန္တိ ဗောဓိသတ္တော ကိရ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဟေတွာ ကတိပါဟညေဝ သတ္တ သုဝဏ္ဏနိဿေဏိယော ပသာရေန္တော ဝိယ သတ္တ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေသိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။

လာဘာ နော၊ အာဝုသောတိ အနုသူယကော ကိရေသ ကာလာမော။ တသ္မာ ‘‘အယံ အဓုနာဂတော၊ ကိန္တိ ကတွာ ဣမံ ဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသီ’’တိ ဥသူယံ အကတွာ ပသန္နော ပသာဒံ ပဝေဒေန္တော ဧဝမာဟ။ ဥဘောဝ သန္တာ ဣမံ ဂဏံ ပရိဟရာမာတိ ‘‘မဟာ အယံ ဂဏော၊ ဒွေပိ ဇနာ ပရိဟရာမာ’’တိ ဝတွာ ဂဏဿ သညံ အဒါသိ၊ ‘‘အဟမ္ပိ သတ္တန္နံ သမာပတ္တီနံ လာဘီ၊ မဟာပုရိသောပိ သတ္တန္နမေဝ၊ ဧတ္တကာ ဇနာ မဟာပုရိသဿ သန္တိကေ ပရိကမ္မံ ဥဂ္ဂဏှထ၊ ဧတ္တကာ မယှ’’န္တိ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ အဒါသိ။ ဥဠာရာယာတိ ဥတ္တမာယ။ ပူဇာယာတိ ကာလာမဿ ကိရ ဥပဋ္ဌာကာ ဣတ္ထိယောပိ ပုရိသာပိ ဂန္ဓမာလာဒီနိ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တိ။ ကာလာမော – ‘‘ဂစ္ဆထ၊ မဟာပုရိသံ ပူဇေထာ’’တိ ဝဒတိ။ တေ တံ ပူဇေတွာ ယံ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ တေန ကာလာမံ ပူဇေန္တိ။ မဟဂ္ဃာနိ မဉ္စပီဌာနိ အာဟရန္တိ၊ တာနိပိ မဟာပုရိသဿ ဒါပေတွာ ယဒိ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ အတ္တနာ ဂဏှာတိ။ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဝရသေနာသနံ ဗောဓိသတ္တဿ ဇဂ္ဂါပေတွာ သေသကံ အတ္တနာ ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ဥဠာရာယ ပူဇာယ ပူဇေသိ။ နာယံ ဓမ္မော နိဗ္ဗိဒါယာတိအာဒီသု အယံ သတ္တသမာပတ္တိဓမ္မော နေဝ ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ၊ န ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ၊ န ရာဂါဒိနိရောဓတ္ထာယ၊ န ဥပသမတ္ထာယ၊ န အဘိညေယျဓမ္မံ အဘိဇာနနတ္ထာယ၊ န စတုမဂ္ဂသမ္ဗောဓာယ၊ န နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တတီတိ အတ္ထော။

ယာဝဒေဝ အာကိဉ္စညာယတနူပပတ္တိယာတိ ယာဝ သဋ္ဌိကပ္ပသဟဿာယုပရိမာဏေ အာကိဉ္စညာယတနဘဝေ ဥပပတ္တိ၊ တာဝဒေဝ သံဝတ္တတိ၊ န တတော ဥဒ္ဓံ။ ဧဝမယံ ပုနရာဝတ္တနဓမ္မောယေဝ၊ ယဉ္စ ဌာနံ ပါပေတိ၊ တံ ဇာတိဇရာမရဏေဟိ အပရိမုတ္တမေဝ မစ္စုပါသပရိက္ခိတ္တမေဝါတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စ ပန မဟာသတ္တော ယထာ နာမ ဆာတဇ္ဈတ္တပုရိသော မနုညဘောဇနံ လဘိတွာ သမ္ပိယာယမာနောပိ ဘုဉ္ဇိတွာ ပိတ္တဝသေန ဝါ သေမှဝသေန ဝါ မက္ခိကာဝသေန ဝါ ဆဍ္ဍေတွာ ပုန ဧကံ ပိဏ္ဍမ္ပိ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ မနံ န ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဧဝမေဝ ဣမာ သတ္တ သမာပတ္တိယော မဟန္တေန ဥဿာဟေန နိဗ္ဗတ္တေတွာပိ၊ တာသု ဣမံ ပုနရာဝတ္တိကာဒိဘေဒံ အာဒီနဝံ ဒိသွာ၊ ပုန ဣမံ ဓမ္မံ အာဝဇ္ဇိဿာမိ ဝါ သမာပဇ္ဇိဿာမိ ဝါ အဓိဋ္ဌဟိဿာမိ ဝါ ဝုဋ္ဌဟိဿာမိ ဝါ ပစ္စဝေက္ခိဿာမိ ဝါတိ စိတ္တမေဝ န ဥပ္ပာဒေသိ။ အနလင်္ကရိတွာတိ အလံ ဣမိနာ၊ အလံ ဣမိနာတိ ပုနပ္ပုနံ အလင်္ကရိတွာ။ နိဗ္ဗိဇ္ဇာတိ နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ။ အပက္ကမိန္တိ အဂမာသိံ။

၂၇၈။ န ခေါ ရာမော ဣမံ ဓမ္မန္တိ ဣဓာပိ ဗောဓိသတ္တော တံ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဏှန္တောယေဝ အညာသိ – ‘‘နာယံ အဋ္ဌသမာပတ္တိဓမ္မော ဥဒကဿ ဝါစာယ ဥဂ္ဂဟိတမတ္တောဝ၊ အဒ္ဓါ ပနေသ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ’’တိ။ တေနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘န ခေါ ရာမော…ပေ… ဇာနံ ပဿံ ဝိဟာသီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ပုရိမဝါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၇၉။ ယေန ဥရုဝေလာ သေနာနိဂမောတိ ဧတ္ထ ဥရုဝေလာတိ မဟာဝေလာ၊ မဟာဝါလိကရာသီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥရူတိ ဝါလိကာ ဝုစ္စတိ၊ ဝေလာတိ မရိယာဒါ၊ ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အတီတေ ကိရ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဒသသဟဿာ ကုလပုတ္တာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တသ္မိံ ပဒေသေ ဝိဟရန္တာ ဧကဒိဝသံ သန္နိပတိတွာ ကတိကဝတ္တံ အကံသု – ‘‘ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ နာမ ပရေသမ္ပိ ပါကဋာနိ ဟောန္တိ၊ မနောကမ္မံ ပန အပါကဋံ။ တသ္မာ ယော ကာမဝိတက္ကံ ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါ ဝိတက္ကေတိ၊ တဿ အညော စောဒကော နာမ နတ္ထိ၊ သော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ စောဒေတွာ ပတ္တပုဋေန ဝါလိကံ အာဟရိတွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာကိရတု၊ ဣဒမဿ ဒဏ္ဍကမ္မ’’န္တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယော တာဒိသံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ၊ သော တတ္ထ ပတ္တပုဋေန ဝါလိကံ အာကိရတိ၊ ဧဝံ တတ္ထ အနုက္ကမေန မဟာဝါလိကရာသိ ဇာတော။ တတော တံ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ပရိက္ခိပိတွာ စေတိယဋ္ဌာနမကာသိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥရုဝေလာတိ မဟာဝေလာ၊ မဟာဝါလိကရာသီတိ အတ္ထော’’တိ။ တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ဝါ ဥရူတိ ဝါလိကာ ဝုစ္စတိ၊ ဝေလာတိ မရိယာဒါ။ ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။

သေနာနိဂမောတိ သေနာယ နိဂမော။ ပဌမကပ္ပိကာနံ ကိရ တသ္မိံ ဌာနေ သေနာနိဝေသော အဟောသိ၊ တသ္မာ သော ပဒေသော သေနာနိဂမောတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သေနာနိ-ဂါမော’’တိပိ ပါဌော။ သေနာနီ နာမ သုဇာတာယ ပိတာ၊ တဿ ဂါမောတိ အတ္ထော။ တဒဝသရိန္တိ တတ္ထ ဩသရိံ။ ရမဏီယံ ဘူမိဘာဂန္တိ သုပုပ္ဖိတနာနပ္ပကာရဇလဇထလဇပုပ္ဖဝိစိတ္တံ မနောရမ္မံ ဘူမိဘာဂံ။ ပါသာဒိကဉ္စ ဝနသဏ္ဍန္တိ မောရပိဉ္ဆကလာပသဒိသံ ပသာဒဇနနဝနသဏ္ဍဉ္စ အဒ္ဒသံ။ နဒိဉ္စ သန္ဒန္တိန္တိ သန္ဒမာနဉ္စ မဏိက္ခန္ဓသဒိသံ ဝိမလနီလသီတလသလိလံ နေရဉ္ဇရံ နဒိံ အဒ္ဒသံ။ သေတကန္တိ ပရိသုဒ္ဓံ နိက္ကဒ္ဒမံ။ သုပတိတ္ထန္တိ အနုပုဗ္ဗဂမ္ဘီရေဟိ သုန္ဒရေဟိ တိတ္ထေဟိ ဥပေတံ။ ရမဏီယန္တိ ရဇတပဋ္ဋသဒိသံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဝါလိကံ ပဟူတမစ္ဆကစ္ဆပံ အဘိရာမဒဿနံ။ သမန္တာ စ ဂေါစရဂါမန္တိ တဿ ပဒေသဿ သမန္တာ အဝိဒူရေ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ သမ္ပတ္တပဗ္ဗဇိတာနံ သုလဘပိဏ္ဍံ ဂေါစရဂါမဉ္စ အဒ္ဒသံ။ အလံ ဝတာတိ သမတ္ထံ ဝတ။ တတ္ထေဝ နိသီဒိန္တိ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသဇ္ဇံ သန္ဓာယာဟ။ ဥပရိသုတ္တသ္မိဉှိ တတ္ထေဝါတိ ဒုက္ကရကာရိကဋ္ဌာနံ အဓိပ္ပေတံ၊ ဣဓ ပန ဗောဓိပလ္လင်္ကော။ တေနာဟ – ‘‘တတ္ထေဝ နိသီဒိ’’န္တိ။ အလမိဒံ ပဓာနာယာတိ ဣဒံ ဌာနံ ပဓာနတ္ထာယ သမတ္ထန္တိ ဧဝံ စိန္တေတွာ နိသီဒိန္တိ အတ္ထော။

၂၈၀။ အဇ္ဈဂမန္တိ အဓိဂစ္ဆိံ ပဋိလဘိံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနန္တိ သဗ္ဗဓမ္မဒဿနသမတ္ထဉ္စ မေ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဥဒပါဒိ။ အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တီတိ မယှံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ အကုပ္ပတာယ စ အကုပ္ပာရမ္မဏတာယ စ အကုပ္ပာ၊ သာ ဟိ ရာဂါဒီဟိ န ကုပ္ပတီတိ အကုပ္ပတာယပိ အကုပ္ပာ၊ အကုပ္ပံ နိဗ္ဗာနမဿာရမ္မဏန္တိပိ အကုပ္ပာ။ အယမန္တိမာ ဇာတီတိ အယံ သဗ္ဗပစ္ဆိမာ ဇာတိ။ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါတိ ဣဒါနိ မေ ပုန ပဋိသန္ဓိ နာမ နတ္ထီတိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမ္ပိ မေ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒဿေတိ။

၂၈၁။ အဓိဂတောတိ ပဋိဝိဒ္ဓါ။ ဓမ္မောတိ စတုသစ္စဓမ္မော။ ဂမ္ဘီရောတိ ဥတ္တာနဘာဝပဋိက္ခေပဝစနမေတံ။ ဒုဒ္ဒသောတိ ဂမ္ဘီရတ္တာဝ ဒုဒ္ဒသော ဒုက္ခေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န သက္ကာ သုခေန ဒဋ္ဌုံ။ ဒုဒ္ဒသတ္တာဝ ဒုရနုဗောဓော၊ ဒုက္ခေန အဝဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော၊ န သက္ကာ သုခေန အဝဗုဇ္ဈိတုံ။ သန္တောတိ နိဗ္ဗုတော။ ပဏီတောတိ အတပ္ပကော။ ဣဒံ ဒွယံ လောကုတ္တရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတက္ကာဝစရောတိ တက္ကေန အဝစရိတဗ္ဗော ဩဂါဟိတဗ္ဗော န ဟောတိ၊ ဉာဏေနေဝ အဝစရိတဗ္ဗော။ နိပုဏောတိ သဏှော။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယောတိ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာလယရာမာတိ သတ္တာ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု အလ္လီယန္တိ။ တသ္မာ တေ အာလယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ အာလယန္တိ၊ တသ္မာ အာလယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေဟိ အာလယေဟိ ရမန္တီတိ အာလယရာမာ။ အာလယေသု ရတာတိ အာလယရတာ။ အာလယေသု သုဋ္ဌု မုဒိတာတိ အာလယသမ္မုဒိတာ။ ယထေဝ ဟိ သုသဇ္ဇိတံ ပုပ္ဖဖလဘရိတရုက္ခာဒိသမ္ပန္နံ ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌော ရာဇာ တာယ တာယ သမ္ပတ္တိယာ ရမတိ၊ သမ္မုဒိတော အာမောဒိတပမောဒိတော ဟောတိ၊ န ဥက္ကဏ္ဌတိ၊ သာယမ္ပိ နိက္ခမိတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ ဧဝမိမေဟိပိ ကာမာလယတဏှာလယေဟိ သတ္တာ ရမန္တိ၊ သံသာရဝဋ္ဋေ သမ္မုဒိတာ အနုက္ကဏ္ဌိတာ ဝသန္တိ။ တေန နေသံ ဘဂဝါ ဒုဝိဓမ္ပိ အာလယံ ဥယျာနဘူမိံ ဝိယ ဒဿေန္တော ‘‘အာလယရာမာ’’တိအာဒိမာဟ။

ယဒိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘ယံ ဣဒ’’န္တိ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ သန္ဓာယ ‘‘ယော အယ’’န္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ဣမေသံ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ၊ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ၊ ဣဒပ္ပစ္စယတာ စ သာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ စာတိ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ သင်္ခါရာဒိပစ္စယာနမေတံ အဓိဝစနံ။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒိ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ယသ္မာ ဟိ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ သမ္မန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗေ ဥပဓယော ပဋိနိဿဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗာ တဏှာ ခီယန္တိ၊ သဗ္ဗေ ကိလေသရာဂါ ဝိရဇ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ သာ ပနေသာ တဏှာ ဘဝေန ဘဝံ၊ ဖလေန ဝါ သဒ္ဓိံ ကမ္မံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတီတိ ကတွာ ဝါနန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တတော နိက္ခန္တံ ဝါနတောတိ နိဗ္ဗာနံ။ သော မမဿ ကိလမထောတိ ယာ အဇာနန္တာနံ ဒေသနာ နာမ၊ သော မမ ကိလမထော အဿ၊ သာ မမ ဝိဟေသာ အဿာတိ အတ္ထော။ ကာယကိလမထော စေဝ ကာယဝိဟေသာ စ အဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိတ္တေ ပန ဥဘယမ္ပေတံ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ။ အပိဿူတိ အနုဗြူဟနတ္ထေ နိပါတော၊ သော ‘‘န ကေဝလံ ဧတဒဟောသိ၊ ဣမာပိ ဂါထာ ပဋိဘံသူ’’တိ ဒီပေတိ။ မန္တိ မမ။ အနစ္ဆရိယာတိ အနုအစ္ဆရိယာ။ ပဋိဘံသူတိ ပဋိဘာနသင်္ခါတဿ ဉာဏဿ ဂေါစရာ အဟေသုံ၊ ပရိဝိတက္ကယိတဗ္ဗတံ ပါပုဏိံသု။

ကိစ္ဆေနာတိ ဒုက္ခေန၊ န ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ သုခပ္ပဋိပဒါဝ ဟောန္တိ။ ပါရမီပူရဏကာလေ ပန သရာဂသဒေါသသမောဟဿေဝ သတော အာဂတာဂတာနံ ယာစကာနံ၊ အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တံ သီသံ ကန္တိတွာ၊ ဂလလောဟိတံ နီဟရိတွာ၊ သုအဉ္ဇိတာနိ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ၊ ကုလဝံသပ္ပဒီပံ ပုတ္တံ မနာပစာရိနိံ ဘရိယန္တိ ဧဝမာဒီနိ ဒေန္တဿ၊ အညာနိ စ ခန္တိဝါဒိသဒိသေသု အတ္တဘာဝေသု ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇာဒီနိ ပါပုဏန္တဿ အာဂမနိယပဋိပဒံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဟလန္တိ ဧတ္ထ ဟ-ကာရော နိပါတမတ္တော၊ အလန္တိ အတ္ထော။ ပကာသိတုန္တိ ဒေသိတုံ၊ ဧဝံ ကိစ္ဆေန အဓိဂတဿ ဓမ္မဿ အလံ ဒေသိတုံ၊ ပရိယတ္တံ ဒေသိတုံ၊ ကော အတ္ထော ဒေသိတေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရာဂဒေါသပရေတေဟီတိ ရာဂဒေါသပရိဖုဋ္ဌေဟိ ရာဂဒေါသာနုဂတေဟိ ဝါ။

ပဋိသောတဂါမိန္တိ နိစ္စာဒီနံ ပဋိသောတံ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘန္တိ ဧဝံ ဂတံ စတုသစ္စဓမ္မံ။ ရာဂရတ္တာတိ ကာမရာဂေန ဘဝရာဂေန ဒိဋ္ဌိရာဂေန စ ရတ္တာ။ န ဒက္ခန္တီတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘန္တိ ဣမိနာ သဘာဝေန န ပဿိဿန္တိ၊ တေ အပဿန္တေ ကော သက္ခိဿတိ ဧဝံ ဂါဟာပေတုံ။ တမောခန္ဓေန အာဝုဋာတိ အဝိဇ္ဇာရာသိနာ အဇ္ဈောတ္ထတာ။

၂၈၂။ အပ္ပောဿုက္ကတာယာတိ နိရုဿုက္ကဘာဝေန၊ အဒေသေတုကာမတာယာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပနဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ၊ နနု ဧသ မုတ္တော မောစေဿာမိ၊ တိဏ္ဏော တာရေဿာမိ။

‘‘ကိံ မေ အညာတဝေသေန၊ ဓမ္မံ သစ္ဆိကတေနိဓ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ တာရယိဿံ သဒေဝက’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၆) –

ပတ္ထနံ ကတွာ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တောတိ။ သစ္စမေတံ၊ တဒေဝံ ပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေန ပနဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ တဿ ဟိ သဗ္ဗညုတံ ပတွာ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတံ၊ ဓမ္မဿ စ ဂမ္ဘီရတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတာ စ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာ စ သဗ္ဗာကာရေန ပါကဋာ ဇာတာ။ အထဿ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ကဉ္ဇိကပုဏ္ဏာ လာဗု ဝိယ၊ တက္ကဘရိတာ စာဋိ ဝိယ၊ ဝသာတေလပီတပိလောတိကာ ဝိယ၊ အဉ္ဇနမက္ခိတဟတ္ထော ဝိယ စ ကိလေသဘရိတာ အတိသံကိလိဋ္ဌာ ရာဂရတ္တာ ဒေါသဒုဋ္ဌာ မောဟမူဠှာ၊ တေ ကိံ နာမ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ စိန္တယတော ကိလေသဂဟနပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနာပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။

‘‘အယဉ္စ ဓမ္မော ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကက္ခန္ဓော ဝိယ ဂမ္ဘီရော၊ ပဗ္ဗတေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဌပိတော သာသပေါ ဝိယ ဒုဒ္ဒသော၊ သတဓာ ဘိန္နဿ ဝါလဿ ကောဋိယာ ကောဋိပဋိပါဒနံ ဝိယ ဒုရနုဗောဓော။ နနု မယာ ဟိ ဣမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ ဝါယမန္တေန အဒိန္နံ ဒါနံ နာမ နတ္ထိ၊ အရက္ခိတံ သီလံ နာမ နတ္ထိ၊ အပရိပူရိတာ ကာစိ ပါရမီ နာမ နတ္ထိ? တဿ မေ နိရုဿာဟံ ဝိယ မာရဗလံ ဝိဓမန္တဿာပိ ပထဝီ န ကမ္ပိတ္ထ၊ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တဿာပိ န ကမ္ပိတ္ထ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ သောဓေန္တဿာပိ န ကမ္ပိတ္ထ၊ ပစ္ဆိမယာမေ ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿေဝ မေ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထ။ ဣတိ မာဒိသေနာပိ တိက္ခဉာဏေန ကိစ္ဆေနေဝါယံ ဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ တံ လောကိယမဟာဇနာ ကထံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနာပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစ ဗြဟ္မုနာ ယာစိတေ ဒေသေတုကာမတာယပိဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ ဇာနာတိ ဟိ ဘဂဝါ – ‘‘မမ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တေ နမမာနေ မံ မဟာဗြဟ္မာ ဓမ္မဒေသနံ ယာစိဿတိ၊ ဣမေ စ သတ္တာ ဗြဟ္မဂရုကာ၊ တေ ‘သတ္ထာ ကိရ ဓမ္မံ န ဒေသေတုကာမော အဟောသိ၊ အထ နံ မဟာဗြဟ္မာ ယာစိတွာ ဒေသာပေသိ၊ သန္တော ဝတ၊ ဘော၊ ဓမ္မော ပဏီတော ဝတ၊ ဘော၊ ဓမ္မော’တိ မညမာနာ သုဿူသိဿန္တီ’’တိ။ ဣဒမ္ပိဿ ကာရဏံ ပဋိစ္စ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ၊ နော ဓမ္မဒေသနာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဟမ္ပတိဿာတိ သော ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ သဟကော နာမ ထေရော ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ကပ္ပာယုကဗြဟ္မာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော။ တတြ နံ သဟမ္ပတိဗြဟ္မာတိ ပဋိသဉ္ဇာနန္တိ၊ တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ဗြဟ္မုနော သဟမ္ပတိဿာ’’တိ။ နဿတိ ဝတ၊ ဘောတိ သော ကိရ ဣမံ သဒ္ဒံ တထာ နိစ္ဆာရေသိ၊ ယထာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုဗြဟ္မာနော သုတွာ သဗ္ဗေ သန္နိပတိံသု။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယသ္မိံ နာမ လောကေ။ ပုရတော ပါတုရဟောသီတိ တေဟိ ဒသဟိ ဗြဟ္မသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ ပါတုရဟောသိ။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ပညာမယေ အက္ခိမှိ အပ္ပံ ပရိတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟရဇံ ဧတေသံ၊ ဧဝံသဘာဝါတိ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ။ အဿဝနတာတိ အဿဝနတာယ။ ဘဝိဿန္တီတိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ဒသပုညကိရိယဝသေန ကတာဓိကာရာ ပရိပါကဂတပဒုမာနိ ဝိယ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ၊ ဓမ္မဒေသနံယေဝ အာကင်္ခမာနာ စတုပ္ပဒိကဂါထာဝသာနေ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမနာရဟာ န ဧကော၊ န ဒွေ၊ အနေကသတသဟဿာ ဓမ္မဿ အညာတာရော ဘဝိဿန္တီတိ ဒဿေတိ။

ပါတုရဟောသီတိ ပါတုဘဝိ။ သမလေဟိ စိန္တိတောတိ သမလေဟိ ဆဟိ သတ္ထာရေဟိ စိန္တိတော။ တေ ဟိ ပုရေတရံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ကဏ္ဋကေ ပတ္ထရမာနာ ဝိယ၊ ဝိသံ သိဉ္စမာနာ ဝိယ စ သမလံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မံ ဒေသယိံသု။ အပါပုရေတန္တိ ဝိဝရ ဧတံ။ အမတဿ ဒွါရန္တိ အမတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရဘူတံ အရိယမဂ္ဂံ။ သုဏန္တု ဓမ္မံ ဝိမလေနာနုဗုဒ္ဓန္တိ ဣမေ သတ္တာ ရာဂါဒိမလာနံ အဘာဝတော ဝိမလေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အနုဗုဒ္ဓံ စတုသစ္စဓမ္မံ သုဏန္တု တာဝ ဘဂဝါတိ ယာစတိ။

သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတောတိ သေလမယေ ဧကဂ္ဃနေ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ယထာ ဌိတောဝ။ န ဟိ တဿ ဌိတဿ ဒဿနတ္ထံ ဂီဝုက္ခိပနပသာရဏာဒိကိစ္စံ အတ္ထိ။ တထူပမန္တိ တပ္ပဋိဘာဂံ သေလပဗ္ဗတူပမံ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ သေလပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ဌိတောဝ စက္ခုမာ ပုရိသော သမန္တတော ဇနတံ ပဿေယျ၊ တထာ တွမ္ပိ၊ သုမေဓ၊ သုန္ဒရပည-သဗ္ဗညုတညာဏေန သမန္တစက္ခု ဘဂဝါ ဓမ္မမယံ ပါသာဒမာရုယှ သယံ အပေတသောကော သောကာဝတိဏ္ဏံ ဇာတိဇရာဘိဘူတံ ဇနတံ အဝေက္ခဿု ဥပဓာရယ ဥပပရိက္ခ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယထာ ဟိ ပဗ္ဗတပါဒေ သမန္တာ မဟန္တံ ခေတ္တံ ကတွာ တတ္ထ ကေဒါရပါဠီသု ကုဋိကာယော ကတွာ ရတ္တိံ အဂ္ဂိံ ဇာလေယျုံ။ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတဉ္စ အန္ဓကာရံ အဿ၊ အထ တဿ ပဗ္ဗတဿ မတ္ထကေ ဌတွာ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ဘူမိံ ဩလောကယတော နေဝ ခေတ္တံ၊ န ကေဒါရပါဠိယော၊ န ကုဋိယော၊ န တတ္ထ သယိတမနုဿာ ပညာယေယျုံ။ ကုဋိကာသု ပန အဂ္ဂိဇာလာမတ္တကမေဝ ပညာယေယျ။ ဧဝံ ဓမ္မပါသာဒံ အာရုယှ သတ္တနိကာယံ ဩလောကယတော တထာဂတဿ၊ ယေ တေ အကတကလျာဏာ သတ္တာ၊ တေ ဧကဝိဟာရေ ဒက္ခိဏဇာဏုပဿေ နိသိန္နာပိ ဗုဒ္ဓစက္ခုဿ အာပါထံ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ သရာ ဝိယ ဟောန္တိ။ ယေ ပန ကတကလျာဏာ ဝေနေယျပုဂ္ဂလာ၊ တေ ဧဝဿ ဒူရေပိ ဌိတာ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သော အဂ္ဂိ ဝိယ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတော ဝိယ စ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသေန္တိ၊ ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော၊

အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၀၄)၊

ဥဋ္ဌေဟီတိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနတ္ထံ စာရိကစရဏံ ယာစန္တော ဘဏတိ။ ဝီရာတိအာဒီသု ဘဂဝါ ဝီရိယဝန္တတာယ ဝီရော။ ဒေဝပုတ္တမစ္စုကိလေသမာရာနံ ဝိဇိတတ္တာ ဝိဇိတသင်္ဂါမော။ ဇာတိကန္တာရာဒိနိတ္ထရဏတ္ထာယ ဝေနေယျသတ္ထဝါဟနသမတ္ထတာယ သတ္ထဝါဟော။ ကာမစ္ဆန္ဒဣဏဿ အဘာဝတော အဏဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၈၃။ အဇ္ဈေသနန္တိ ယာစနံ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန စ အာသယာနုသယဉာဏေန စ။ ဣမေသဉှိ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ဗုဒ္ဓစက္ခူတိ နာမံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿ သမန္တစက္ခူတိ၊ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂဉာဏာနံ ဓမ္မစက္ခူတိ။ အပ္ပရဇက္ခေတိအာဒီသု ယေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပညာစက္ခုမှိ ရာဂါဒိရဇံ အပ္ပံ၊ တေ အပ္ပရဇက္ခာ။ ယေသံ တံ မဟန္တံ၊ တေ မဟာရဇက္ခာ။ ယေသံ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ တိက္ခာနိ၊ တေ တိက္ခိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တာနိ မုဒူနိ၊ တေ မုဒိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တေယေဝ သဒ္ဓါဒယော အာကာရာ သုန္ဒရာ၊ တေ သွာကာရာ။ ယေ ကထိတကာရဏံ သလ္လက္ခေန္တိ၊ သုခေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဝိညာပေတုံ၊ တေ သုဝိညာပယာ။ ယေ ပရလောကဉ္စေဝ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ပဿန္တိ၊ တေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော နာမ။

အယံ ပနေတ္ထ ပါဠိ – ‘‘သဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော အပ္ပရဇက္ခော၊ အဿဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော မဟာရဇက္ခော။ အာရဒ္ဓဝီရိယော…၊ ကုသိတော…၊ ဥပဋ္ဌိတဿတိ…၊ မုဋ္ဌဿတိ…၊ သမာဟိတော…၊ အသမာဟိတော…၊ ပညဝါ…၊ ဒုပ္ပညော ပုဂ္ဂလော မဟာရဇက္ခော။ တထာ သဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော တိက္ခိန္ဒြိယော…ပေ… ပညဝါ ပုဂ္ဂလော ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝီ၊ ဒုပ္ပညော ပုဂ္ဂလော န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝီ။ လောကောတိ ခန္ဓလောကော၊ အာယတနလောကော၊ ဓာတုလောကော၊ သမ္ပတ္တိဘဝလောကော၊ သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝလောကော၊ ဝိပတ္တိဘဝလောကော၊ ဝိပတ္တိသမ္ဘဝလောကော၊ ဧကော လောကော သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ ဒွေ လောကာ – နာမဉ္စ ရူပဉ္စ။ တယော လောကာ – တိဿော ဝေဒနာ။ စတ္တာရော လောကာ – စတ္တာရော အာဟာရာ။ ပဉ္စ လောကာ – ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ဆ လောကာ – ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ။ သတ္တ လောကာ – သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ အဋ္ဌ လောကာ – အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ။ နဝ လောကာ – နဝ သတ္တာဝါသာ။ ဒသ လောကာ – ဒသာယတနာနိ။ ဒွါဒသ လောကာ – ဒွါဒသာယတနာနိ။ အဋ္ဌာရသ လောကာ – အဋ္ဌာရဿ ဓာတုယော။ ဝဇ္ဇန္တိ သဗ္ဗေ ကိလေသာ ဝဇ္ဇာ၊ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတာ ဝဇ္ဇာ၊ သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရာ ဝဇ္ဇာ၊ သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မာ ဝဇ္ဇာ။ ဣတိ ဣမသ္မိဉ္စ လောကေ ဣမသ္မိဉ္စ ဝဇ္ဇေ တိဗ္ဗာ ဘယသညာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောတိ၊ သေယျထာပိ ဥက္ခိတ္တာသိကေ ဝဓကေ။ ဣမေဟိ ပညာသာယ အာကာရေဟိ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဇာနာတိ ပဿတိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဣဒံ တထာဂတဿ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တေ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၂)။

ဥပ္ပလိနိယန္တိ ဥပ္ပလဝနေ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ယာနိ အန္တော နိမုဂ္ဂါနေဝ ပေါသိယန္တိ။ ဥဒကံ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနီတိ ဥဒကံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာနိ။ တတ္ထ ယာနိ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ၊ တာနိ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ အာဂမယမာနာနိ ဌိတာနိ အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ၊ တာနိ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ၊ တာနိ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ဥဒကာ ပန အနုဂ္ဂတာနိ အညာနိပိ သရောဂဥပ္ပလာဒီနိ နာမ အတ္ထိ၊ ယာနိ နေဝ ပုပ္ဖိဿန္တိ၊ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနေဝ ဘဝိဿန္တိ။ တာနိ ပါဠိံ နာရုဠှာနိ။ အာဟရိတွာ ပန ဒီပေတဗ္ဗာနီတိ ဒီပိတာနိ။

ယထေဝ ဟိ တာနိ စတုဗ္ဗိဓာနိ ပုပ္ဖာနိ၊ ဧဝမေဝ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျော ပဒပရမောတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ။ တတ္ထ ‘‘ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သဟ ဥဒါဟဋဝေလာယ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထေ ဝိဘဇိယမာနေ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသတော ပရိပုစ္ဆတော ယောနိသော မနသိကရောတော ကလျာဏမိတ္တေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော အနုပုဗ္ဗေန ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော နေယျော။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုမ္ပိ သုဏတော ဗဟုမ္ပိ ဘဏတော ဗဟုမ္ပိ ဓာရယတော ဗဟုမ္ပိ ဝါစယတော န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမော’’ (ပု။ ပ။ ၁၅၁)။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဥပ္ပလဝနာဒိသဒိသံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော ‘‘အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဝိပဉ္စိတညူ၊ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ နေယျော၊ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိယ ပဒပရမော’’တိ အဒ္ဒသ။ ပဿန္တော စ ‘‘ဧတ္တကာ အပ္ပရဇက္ခာ၊ ဧတ္တကာ မဟာရဇက္ခာ၊ တတြာပိ ဧတ္တကာ ဥဂ္ဃဋိတညူ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗာကာရတောဝ အဒ္ဒသ။

တတ္ထ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ အတ္ထံ သာဓေတိ။ ပဒပရမာနံ အနာဂတေ ဝါသနတ္ထာယ ဟောတိ။ အထ ဘဂဝါ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထာဝဟံ ဓမ္မဒေသနံ ဝိဒိတွာ ဒေသေတုကမျတံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပုန သဗ္ဗေပိ တီသု ဘဝေသု သတ္တေ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗဝသေန ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ ယေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ကတမေ တေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ၊ ယေ တေ သတ္တာ ကမ္မာဝရဏေန သမန္နာဂတာ ကိလေသာဝရဏေန သမန္နာဂတာ ဝိပါကာဝရဏေန သမန္နာဂတာ အဿဒ္ဓါ အစ္ဆန္ဒိကာ ဒုပ္ပညာ အဘဗ္ဗာ နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ၊ ဣမေ တေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ။ ကတမေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ? ယေ တေ သတ္တာ န ကမ္မာဝရဏေန…ပေ… ဣမေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၂၇၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၅)။ တတ္ထ သဗ္ဗေပိ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ပဟာယ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေယေဝ ဉာဏေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဧတ္တကာ ရာဂစရိတာ၊ ဧတ္တကာ ဒေါသမောဟစရိတာ ဝိတက္ကသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိစရိတာ’’တိ ဆ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ၊ ဧဝံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသိဿာမီတိ စိန္တေသိ။

ပစ္စဘာသိန္တိ ပတိအဘာသိံ။ အပါရုတာတိ ဝိဝဋာ။ အမတဿ ဒွါရာတိ အရိယမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ အမတသင်္ခါတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရံ၊ သော မယာ ဝိဝရိတွာ ဌပိတောတိ ဒဿေတိ။ ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓန္တိ သဗ္ဗေ အတ္တနော သဒ္ဓံ ပမုဉ္စန္တု၊ ဝိဿဇ္ဇေန္တု။ ပစ္ဆိမပဒဒွယေ အယမတ္ထော၊ အဟဉှိ အတ္တနော ပဂုဏံ သုပ္ပဝတ္တိတမ္ပိ ဣမံ ပဏီတံ ဥတ္တမံ ဓမ္မံ ကာယဝါစာကိလမထသညီ ဟုတွာ န ဘာသိံ။ ဣဒါနိ ပန သဗ္ဗော ဇနော သဒ္ဓါဘာဇနံ ဥပနေတု၊ ပူရေဿာမိ နေသံ သင်္ကပ္ပန္တိ။

၂၈၄။ တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတဒဟောသီတိ ဧတံ အဟောသိ – ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျန္တိ အယံ ဓမ္မဒေသနာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ဥဒပါဒီတိ အတ္ထော။ ကဒါ ပနေသ ဥဒပါဒီတိ? ဗုဒ္ဓဘူတဿ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – ဗောဓိသတ္တော ကိရ မဟာဘိနိက္ခမနဒိဝသေ ဝိဝဋံ ဣတ္ထာဂါရံ ဒိသွာ သံဝိဂ္ဂဟဒယော၊ ‘‘ကဏ္ဍကံ အာဟရာ’’တိ ဆန္နံ အာမန္တေတွာ ဆန္နသဟာယော အဿရာဇပိဋ္ဌိဂတော နဂရတော နိက္ခမိတွာ ကဏ္ဍကနိဝတ္တနစေတိယဋ္ဌာနံ နာမ ဒဿေတွာ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ အတိက္ကမ္မ အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိတွာ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတေ နိသိန္နော မဂဓိဿရေန ရညာ နာမဂေါတ္တံ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဣမံ ရဇ္ဇံ သမ္ပဋိစ္ဆာဟီ’’တိ ဝုတ္တော၊ ‘‘အလံ မဟာရာဇ၊ န မယှံ ရဇ္ဇေန အတ္ထော၊ အဟံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ လောကဟိတတ္ထာယ ပဓာနံ အနုယုဉ္ဇိတွာ လောကေ ဝိဝဋစ္ဆဒေါ ဘဝိဿာမီတိ နိက္ခန္တော’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘တေန ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ပဌမံ မယှံ ဝိဇိတံ ဩသရေယျာသီ’’တိ ပဋိညံ ဂဟိတော ကာလာမဉ္စ ဥဒကဉ္စ ဥပသင်္ကမိတွာ တေသံ ဓမ္မဒေသနာယ သာရံ အဝိန္ဒန္တော တတော ပက္ကမိတွာ ဥရုဝေဠာယ ဆဗ္ဗဿာနိ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရောန္တောပိ အမတံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အသက္ကောန္တော ဩဠာရိကာဟာရပဋိသေဝနေန ကာယံ သန္တပ္ပေသိ။

တဒါ စ ဥရုဝေလဂါမေ သုဇာတာ နာမ ကုဋုမ္ဗိယဓီတာ ဧကသ္မိံ နိဂြောဓရုက္ခေ ပတ္ထနမကာသိ – ‘‘သစာဟံ သမာနဇာတိကံ ကုလဃရံ ဂန္တွာ ပဌမဂဗ္ဘေ ပုတ္တံ လဘိဿာမိ၊ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ။ တဿာ သာ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈိ။ သာ ဝိသာခပုဏ္ဏမဒိဝသေ ပါတောဝ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီတိ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယေ ဧဝ ပါယသံ ပဋိယာဒေသိ။ တသ္မိံ ပါယသေ ပစ္စမာနေ မဟန္တမဟန္တာ ပုပ္ဖုဠာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋာ ဟုတွာ သဉ္စရန္တိ။ ဧကဖုသိတမ္ပိ ဗဟိ န ဂစ္ဆတိ။ မဟာဗြဟ္မာ ဆတ္တံ ဓာရေသိ။ စတ္တာရော လောကပါလာ ခဂ္ဂဟတ္ထာ အာရက္ခံ ဂဏှိံသု။ သက္ကော အလာတာနိ သမာနေန္တော အဂ္ဂိံ ဇာလေသိ။ ဒေဝတာ စတူသု ဒီပေသု ဩဇံ သံဟရိတွာ တတ္ထ ပက္ခိပိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ဘိက္ခာစာရကာလံ အာဂမယမာနော ပါတောဝ ဂန္တွာ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ ရုက္ခမူလေ သောဓနတ္ထာယ ဂတာ ဓာတီ အာဂန္တွာ သုဇာတာယ အာရောစေသိ – ‘‘ဒေဝတာ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နာ’’တိ။ သုဇာတာ၊ သဗ္ဗံ ပသာဓနံ ပသာဓေတွာ သတသဟဿဂ္ဃနိကေ သုဝဏ္ဏထာလေ ပါယသံ ဝဍ္ဎေတွာ အပရာယ သုဝဏ္ဏပါတိယာ ပိဒဟိတွာ ဥက္ခိပိတွာ ဂတာ မဟာပုရိသံ ဒိသွာ သဟေဝ ပါတိယာ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ယထာ မယှံ မနောရထော နိပ္ဖန္နော၊ ဧဝံ တုမှာကမ္ပိ နိပ္ဖဇ္ဇတူ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။

ဗောဓိသတ္တော နေရဉ္ဇရာယ တီရံ ဂန္တွာ သုဝဏ္ဏထာလံ တီရေ ဌပေတွာ နှတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဧကူနပဏ္ဏာသပိဏ္ဍေ ကရောန္တော ပါယသံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘သစာဟံ အဇ္ဇ ဗုဒ္ဓါ ဘဝါမိ၊ ထာလံ ပဋိသောတံ ဂစ္ဆတူ’’တိ ခိပိ။ ထာလံ ပဋိသောတံ ဂန္တွာ ထောကံ ဌတွာ ကာလနာဂရာဇဿ ဘဝနံ ပဝိသိတွာ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ ထာလာနိ ဥက္ခိပိတွာ အဋ္ဌာသိ။

မဟာသတ္တော ဝနသဏ္ဍေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကတွာ သာယနှသမယေ သောတ္တိယေန ဒိန္နာ အဋ္ဌ တိဏမုဋ္ဌိယော ဂဟေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ အဋ္ဌာသိ။ သော ပဒေသော ပဒုမိနိပတ္တေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ အကမ္ပိတ္ထ။ မဟာသတ္တော၊ ‘‘အယံ မမ ဂုဏံ ဓာရေတုံ န သက္ကောတီ’’တိ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂံ အဂမာသိ၊ သောပိ တထေဝ အကမ္ပိတ္ထ။ ဥတ္တရဒိသာဘာဂံ အဂမာသိ၊ သောပိ တထေဝ အကမ္ပိတ္ထ။ ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂံ အဂမာသိ၊ တတ္ထ ပလ္လင်္ကပ္ပမာဏံ ဌာနံ သုနိခါတဣန္ဒခိလော ဝိယ နိစ္စလမဟောသိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ဣဒံ ဌာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ကိလေသဘဉ္ဇနဝိဒ္ဓံသနဋ္ဌာန’’န္တိ တာနိ တိဏာနိ အဂ္ဂေ ဂဟေတွာ စာလေသိ။ တာနိ စိတ္တကာရေန တူလိကဂ္ဂေန ပရိစ္ဆိန္နာနိ ဝိယ အဟေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော၊ ‘‘ဗောဓိံ အပ္ပတွာ ဣမံ ပလ္လင်္ကံ န ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိ။

တင်္ခဏညေဝ မာရော ဗာဟုသဟဿံ မာပေတွာ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကံ ဂိရိမေခလံ နာမ ဟတ္ထိံ အာရုယှ နဝယောဇနံ မာရဗလံ ဂဟေတွာ အဒ္ဓက္ခိကေန ဩလောကယမာနော ပဗ္ဗတော ဝိယ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော ဥပသင်္ကမိ။ မဟာသတ္တော၊ ‘‘မယှံ ဒသ ပါရမိယော ပူရေန္တဿ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ သက္ခိ နတ္ထိ၊ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ပန မယှံ သတ္တသု ဝါရေသု မဟာပထဝီ သက္ခိ အဟောသိ၊ ဣဒါနိပိ မေ အယမေဝ အစေတနာ ကဋ္ဌကလိင်္ဂရူပမာ မဟာပထဝီ သက္ခီ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေတိ။ မဟာပထဝီ တာဝဒေဝ အယဒဏ္ဍေန ပဟတံ ကံသထာလံ ဝိယ ရဝသတံ ရဝသဟဿံ မုဉ္စမာနာ ဝိရဝိတွာ ပရိဝတ္တမာနာ မာရဗလံ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ မုဉ္စနမကာသိ။ မဟာသတ္တော သူရိယေ ဓရမာနေယေဝ မာရဗလံ ဝိဓမိတွာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေတွာ ပစ္ဆိမယာမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ဉာဏံ ဩတာရေတွာ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ သမ္မသိတွာ အရုဏောဒယေ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ၊ ‘‘မယာ အနေကကပ္ပကောဋိသတသဟဿံ အဒ္ဓါနံ ဣမဿ ပလ္လင်္ကဿ အတ္ထာယ ဝါယာမော ကတော’’တိ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ အထေကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ အညေပိ ဗုဒ္ဓတ္တကရာ ဓမ္မာ အတ္ထီ’’တိ ကင်္ခါ ဥဒပါဒိ။

အထ ဘဂဝါ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဒေဝတာနံ ကင်္ခံ ဉတွာ ကင်္ခါဝိဓမနတ္ထံ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာ တာသံ ကင်္ခံ ဝိဓမိတွာ ပလ္လင်္ကတော ဤသကံ ပါစီနနိဿိတေ ဥတ္တရဒိသာဘာဂေ ဌတွာ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ပူရိတာနံ ပါရမီနံ ဖလာဓိဂမဋ္ဌာနံ ပလ္လင်္ကဉ္စေဝ ဗောဓိရုက္ခဉ္စ အနိမိသေဟိ အက္ခီဟိ ဩလောကယမာနော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ဌာနံ အနိမိသစေတိယံ နာမ ဇာတံ။

အထ ပလ္လင်္ကဿ စ ဌိတဋ္ဌာနဿ စ အန္တရာ ပုရတ္ထိမပစ္ဆိမတော အာယတေ ရတနစင်္ကမေ စင်္ကမန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ဌာနံ ရတနစင်္ကမစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ တတော ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဒေဝတာ ရတနဃရံ မာပယိံသု၊ တတ္ထ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဝိသေသတော စေတ္ထ အနန္တနယသမန္တပဋ္ဌာနံ ဝိစိနန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ဌာနံ ရတနဃရစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ ဧဝံ ဗောဓိသမီပေယေဝ စတ္တာရိ သတ္တာဟာနိ ဝီတိနာမေတွာ ပဉ္စမေ သတ္တာဟေ ဗောဓိရုက္ခမူလာ ယေန အဇပါလနိဂြောဓော တေနုပသင်္ကမိ၊ တတြာပိ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တောယေဝ ဝိမုတ္တိသုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တော နိသီဒိ၊ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော စေတ္ထ ဧဝံ အဘိဓမ္မေ နယမဂ္ဂံ သမ္မသိ – ပဌမံ ဓမ္မသင်္ဂဏီပကရဏံ နာမ၊ တတော ဝိဘင်္ဂပကရဏံ၊ ဓာတုကထာပကရဏံ၊ ပုဂ္ဂလပညတ္တိပကရဏံ၊ ကထာဝတ္ထု နာမ ပကရဏံ၊ ယမကံ နာမ ပကရဏံ၊ တတော မဟာပကရဏံ ပဋ္ဌာနံ နာမာတိ။

တတ္ထဿ သဏှသုခုမပဋ္ဌာနမှိ စိတ္တေ ဩတိဏ္ဏေ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ပီတိယာ ဥပ္ပန္နာယ လောဟိတံ ပသီဒိ၊ လောဟိတေ ပသန္နေ ဆဝိ ပသီဒိ။ ဆဝိယာ ပသန္နာယ ပုရတ္ထိမကာယတော ကူဋာဂါရာဒိပ္ပမာဏာ ရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ အာကာသေ ပက္ခန္ဒဆဒ္ဒန္တနာဂကုလံ ဝိယ ပါစီနဒိသာယ အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ ပက္ခန္ဒာ၊ ပစ္ဆိမကာယတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပစ္ဆိမဒိသာယ၊ ဒက္ခိဏံသကူဋတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒက္ခိဏဒိသာယ၊ ဝါမံသကူဋတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဥတ္တရဒိသာယ အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ ပက္ခန္ဒာ၊ ပါဒတလေဟိ ပဝါဠင်္ကုရဝဏ္ဏာ ရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ မဟာပထဝိံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဥဒကံ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဝါတက္ခန္ဓံ ပဒါလေတွာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒာ၊ သီသတော သမ္ပရိဝတ္တိယမာနံ မဏိဒါမံ ဝိယ နီလဝဏ္ဏာ ရသ္မိဝဋ္ဋိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဆ ဒေဝလောကေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ နဝ ဗြဟ္မလောကေ ဝေဟပ္ဖလေ ပဉ္စ သုဒ္ဓါဝါသေ စ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ စတ္တာရော အာရုပ္ပေ အတိက္ကမ္မ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒာ။ တသ္မိံ ဒိဝသေ အပရိမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အပရိမာဏာ သတ္တာ သဗ္ဗေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ အဟေသုံ။ တံ ဒိဝသဉ္စ ပန ဘဂဝတော သရီရာ နိက္ခန္တာ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာပိ တာ ရသ္မိယော အနန္တာ လောကဓာတုယော ဂစ္ဆန္တိယေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ အဇပါလနိဂြောဓေ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ တတော အပရံ သတ္တာဟံ မုစလိန္ဒေ နိသီဒိ၊ နိသိန္နမတ္တဿေဝ စဿ သကလံ စက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ပူရေန္တော မဟာအကာလမေဃော ဥဒပါဒိ။ ဧဝရူပေါ ကိရ မဟာမေဃော ဒွီသုယေဝ ကာလေသု ဝဿတိ စက္ကဝတ္တိမှိ ဝါ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဝါ။ ဣဓ ဗုဒ္ဓကာလေ ဥဒပါဒိ။ တသ္မိံ ပန ဥပ္ပန္နေ မုစလိန္ဒော နာဂရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ မေဃော သတ္ထရိ မယှံ ဘဝနံ ပဝိဋ္ဌမတ္တေဝ ဥပ္ပန္နော၊ ဝါသာဂါရမဿ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော သတ္တရတနမယံ ပါသာဒံ နိမ္မိနိတုံ သက္ကောန္တောပိ ဧဝံ ကတေ မယှံ မဟပ္ဖလံ န ဘဝိဿတိ၊ ဒသဗလဿ ကာယဝေယျာဝစ္စံ ကရိဿာမီတိ မဟန္တံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ သတ္ထာရံ သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဥပရိ ဖဏံ ဓာရေသိ။ ပရိက္ခေပဿ အန္တော ဩကာသော ဟေဋ္ဌာ လောဟပါသာဒပ္ပမာဏော အဟောသိ။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတေန ဣရိယာပထေန သတ္ထာ ဝိဟရိဿတီတိ နာဂရာဇဿ အဇ္ဈာသယော အဟောသိ။ တသ္မာ ဧဝံ မဟန္တံ ဩကာသံ ပရိက္ခိပိ။ မဇ္ဈေ ရတနပလ္လင်္ကော ပညတ္တော ဟောတိ၊ ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကဝိစိတ္တံ သမောသရိတဂန္ဓဒါမကုသုမဒါမစေလဝိတာနံ အဟောသိ။ စတူသု ကောဏေသု ဂန္ဓတေလေန ဒီပါ ဇလိတာ၊ စတူသု ဒိသာသု ဝိဝရိတွာ စန္ဒနကရဏ္ဍကာ ဌပိတာ။ ဧဝံ ဘဂဝါ တံ သတ္တာဟံ တတ္ထ ဝီတိနာမေတွာ တတော အပရံ သတ္တာဟံ ရာဇာယတနေ နိသီဒိ။

အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန အာဘတံ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စ ဩသဓဟရီတကဉ္စ ခါဒိတွာ မုခံ ဓောဝိတွာ စတူဟိ လောကပါလေဟိ ဥပနီတေ ပစ္စဂ္ဃေ သေလမယေ ပတ္တေ တပုဿဘလ္လိကာနံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပုန ပစ္စာဂန္တွာ အဇပါလနိဂြောဓေ နိသိန္နဿ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏော အယံ ဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။

တတ္ထ ပဏ္ဍိတောတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော။ ဝိယတ္တောတိ ဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတော။ မေဓာဝီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကောတိ သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ နိက္ကိလေသဇာတိကော ဝိသုဒ္ဓသတ္တော။ အာဇာနိဿတီတိ သလ္လက္ခေဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေတိ မယှမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဘဂဝါ ကိရ ဒေဝတာယ ကထိတေနေဝ နိဋ္ဌံ အဂန္တွာ သယမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဩလောကေန္တော ဣတော သတ္တမဒိဝသမတ္ထကေ ကာလံ ကတွာ အာကိဉ္စညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ အဒ္ဒသ။ တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒီ’’တိ။ မဟာဇာနိယောတိ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေ ပတ္တဗ္ဗမဂ္ဂဖလတော ပရိဟီနတ္တာ မဟတီ ဇာနိ အဿာတိ မဟာဇာနိယော။ အက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဂန္တွာ ဒေသိယမာနံ ဓမ္မမ္ပိဿ သောတုံ သောတပ္ပသာဒေါ နတ္ထိ၊ ဣဓ ဓမ္မဒေသနဋ္ဌာနံ အာဂမနပါဒါပိ နတ္ထိ၊ ဧဝံ မဟာဇာနိယော ဇာတောတိ ဒဿေတိ။ အဘိဒေါသကာလင်္ကတောတိ အဍ္ဎရတ္တေ ကာလင်္ကတော။ ဉာဏဉ္စ ပန မေတိ မယှမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဥဒပါဒိ။ ဣဓာပိ ကိရ ဘဂဝါ ဒေဝတာယ ဝစနေန သန္နိဋ္ဌာနံ အကတွာ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဩလောကေန္တော ‘‘ဟိယျော အဍ္ဎရတ္တေ ကာလင်္ကတွာ ဥဒကော ရာမပုတ္တော နေဝသညာနာသညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ အဒ္ဒသ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ သေသံ ပုရိမနယသဒိသမေဝ။ ဗဟုကာရာတိ ဗဟူပကာရာ။ ပဓာနပဟိတတ္တံ ဥပဋ္ဌဟိံသူတိ ပဓာနတ္ထာယ ပေသိတတ္တဘာဝံ ဝသနဋ္ဌာနေ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနေန ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အနုဗန္ဓနေန မုခေါဒကဒန္တကဋ္ဌဒါနာဒိနာ စ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ကေ ပန တေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ နာမ? ယေတေ –

ရာမော ဓဇော လက္ခဏော ဇောတိမန္တိ၊

ယညော သုဘောဇော သုယာမော သုဒတ္တော၊

ဧတေ တဒါ အဋ္ဌ အဟေသုံ ဗြာဟ္မဏာ၊

ဆဠင်္ဂဝါ မန္တံ ဝိယာကရိံသူတိ။

ဗောဓိသတ္တဿ ဇာတကာလေ သုပိနပဋိဂ္ဂါဟကာ စေဝ လက္ခဏပဋိဂ္ဂါဟကာ စ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏာ။ တေသု တယော ဒွေဓာ ဗျာကရိံသု – ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသမာနော ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ၊ ပဗ္ဗဇမာနော ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ပဉ္စ ဗြာဟ္မဏာ ဧကံသဗျာကရဏာ အဟေသုံ – ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂါရေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဗုဒ္ဓါဝ ဟောတီ’’တိ။ တေသု ပုရိမာ တယော ယထာမန္တပဒံ ဂတာ၊ ဣမေ ပန ပဉ္စ မန္တပဒံ အတိက္ကန္တာ။ တေ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ပုဏ္ဏပတ္တံ ဉာတကာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘‘အယံ မဟာပုရိသော အဂါရံ န အဇ္ဈာဝသိဿတိ၊ ဧကန္တေန ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ နိဗ္ဗိတက္ကာ ဗောဓိသတ္တံ ဥဒ္ဒိဿ သမဏပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာ။ တေသံ ပုတ္တာတိပိ ဝဒန္တိ။ တံ အဋ္ဌကထာယ ပဋိက္ခိတ္တံ။

ဧတေ ကိရ ဒဟရကာလေယေဝ ဗဟူ မန္တေ ဇာနိံသု၊ တသ္မာ တေ ဗြာဟ္မဏာ အာစရိယဋ္ဌာနေ ဌပယိံသု။ တေ ပစ္ဆာ အမှေဟိ ပုတ္တဒါရဇဋံ ဆဍ္ဍေတွာ န သက္ကာ ဘဝိဿတိ ပဗ္ဗဇိတုန္တိ ဒဟရကာလေယေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ ရမဏီယာနိ သေနာသနာနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ ဝိစရိံသု။ ကာလေန ကာလံ ပန ‘‘ကိံ၊ ဘော၊ မဟာပုရိသော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ မနုဿာ၊ ‘‘ကုဟိံ တုမှေ မဟာပုရိသံ ပဿိဿထ၊ တီသု ပါသာဒေသု တိဝိဓနာဋကမဇ္ဈေ ဒေဝေါ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေ သုတွာ၊ ‘‘န တာဝ မဟာပုရိသဿ ဉာဏံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတီ’’တိ အပ္ပောဿုက္ကာ ဝိဟရိံသုယေဝ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝါ၊ ‘‘ဗဟုကာရာ ခေါ ဣမေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ’’တိ အာဟ? ကိံ ဥပကာရကာနံယေဝ ဧသ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အနုပကာရကာနံ န ဒေသေတီတိ? နော န ဒေသေတိ။ ပရိစယဝသေန ဟေသ အာဠာရဉ္စေဝ ကာလာမံ ဥဒကဉ္စ ရာမပုတ္တံ ဩလောကေသိ။ ဧတသ္မိံ ပန ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တေ ဌပေတွာ အညာသိကောဏ္ဍညံ ပဌမံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? တထာဝိဓဥပနိဿယတ္တာ။

ပုဗ္ဗေ ကိရ ပုညကရဏကာလေ ဒွေ ဘာတရော အဟေသုံ။ တေ ဧကတောဝ သဿံ အကံသု။ တတ္ထ ဇေဋ္ဌကဿ ‘‘ဧကသ္မိံ သဿေ နဝဝါရေ အဂ္ဂသဿဒါနံ မယာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ အဟောသိ။ သော ဝပ္ပကာလေ ဗီဇဂ္ဂံ နာမ ဒတွာ ဂဗ္ဘကာလေ ကနိဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ မန္တေသိ – ‘‘ဂဗ္ဘကာလေ ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ဒဿာမာ’’တိ။ ကနိဋ္ဌော ‘‘တရုဏသဿံ နာသေတုကာမောသီ’’တိ အာဟ။ ဇေဋ္ဌော ကနိဋ္ဌဿ အနနုဝတ္တနဘာဝံ ဉတွာ ခေတ္တံ ဝိဘဇိတွာ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသတော ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ခီရံ နီဟရိတွာ သပ္ပိဖာဏိတေဟိ ယောဇေတွာ အဒါသိ၊ ပုထုကကာလေ ပုထုကံ ကာရေတွာ အဒါသိ၊ လာယနေ လာယနဂ္ဂံ ဝေဏိကရဏေ ဝေဏဂ္ဂံ ကလာပါဒီသု ကလာပဂ္ဂံ ခဠဂ္ဂံ ဘဏ္ဍဂ္ဂံ ကောဋ္ဌဂ္ဂန္တိ ဧဝံ ဧကသဿေ နဝဝါရေ အဂ္ဂဒါနံ အဒါသိ။ ကနိဋ္ဌော ပနဿ ဥဒ္ဓရိတွာ အဒါသိ၊ တေသု ဇေဋ္ဌော အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရော ဇာတော၊ ကနိဋ္ဌော သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကော။ ဣတိ ဧကသ္မိံ သဿေ နဝန္နံ အဂ္ဂဒါနာနံ ဒိန္နတ္တာ ဌပေတွာ ထေရံ အညော ပဌမံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘ဗဟုကာရာ ခေါ ဣမေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ’’တိ ဣဒံ ပန ဥပကာရာနုဿရဏမတ္တကေနေဝ ဝုတ္တံ။

ဣသိပတနေ မိဂဒါယေတိ တသ္မိံ ကိရ ပဒေသေ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတေ သတ္တာဟံ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေတွာ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အာကာသေန အာဂန္တွာ နိပတန္တိ။ တတ္ထ စီဝရံ ပါရုပိတွာ နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စာ ဂမနကာလေပိ တတောယေဝ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣတိ ဣသယော ဧတ္ထ နိပတန္တိ ဥပ္ပတန္တိ စာတိ တံ ဌာနံ ဣသိပတနန္တိ သင်္ခံ ဂတံ။ မိဂါနံ ပန အဘယတ္ထာယ ဒိန္နတ္တာ မိဂဒါယောတိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ’’တိ။

၂၈၅။ အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိန္တိ ဂယာယ စ ဗောဓိဿ စ ဝိဝရေ တိဂါဝုတန္တရေ ဌာနေ။ ဗောဓိမဏ္ဍတော ဟိ ဂယာ တီဏိ ဂါဝုတာနိ။ ဗာရာဏသီ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ။ ဥပကော ဗောဓိမဏ္ဍဿ စ ဂယာယ စ အန္တရေ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ အန္တရာသဒ္ဒေန ပန ယုတ္တတ္တာ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ဤဒိသေသု စ ဌာနေသု အက္ခရစိန္တကာ ‘‘အန္တရာ ဂါမဉ္စ နဒိဉ္စ ယာတီ’’တိ ဧဝံ ဧကမေဝ အန္တရာသဒ္ဒံ ပယုဇ္ဇန္တိ။ သော ဒုတိယပဒေနပိ ယောဇေတဗ္ဗော ဟောတိ။ အယောဇိယမာနေ ဥပယောဂဝစနံ န ပါပုဏာတိ။ ဣဓ ပန ယောဇေတွာ ဧဝ ဝုတ္တောတိ။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပဋိပန္နန္တိ အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နံ၊ ဒီဃမဂ္ဂပဋိပန္နန္တိ အတ္ထော။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂဂမနသမယဿ ဟိ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘အဒ္ဓယောဇနံ ဂစ္ဆိဿာမီတိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနတော (ပါစိ။ ၂၁၈) အဒ္ဓယောဇနမ္ပိ အဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ ဟောတိ။ ဗောဓိမဏ္ဍတော ပန ဂယာ တိဂါဝုတံ။

သဗ္ဗာဘိဘူတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော။ သဗ္ဗဝိဒူတိ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မံ အဝေဒိံ အညာသိံ။ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနုပလိတ္တောတိ သဗ္ဗေသု တေဘူမကဓမ္မေသု ကိလေသလေပနေန အနုပလိတ္တော။ သဗ္ဗံ ဇဟောတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ ဇဟိတွာ ဌိတော။ တဏှာက္ခယေ ဝိမုတ္တောတိ တဏှာက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏတော ဝိမုတ္တော။ သယံ အဘိညာယာတိ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မံ အတ္တနာဝ ဇာနိတွာ။ ကမုဒ္ဒိသေယျန္တိ ကံ အညံ ‘‘အယံ မေ အာစရိယော’’တိ ဥဒ္ဒိသေယျံ။

န မေ အာစရိယော အတ္ထီတိ လောကုတ္တရဓမ္မေ မယှံ အာစရိယော နာမ နတ္ထိ။ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလောတိ မယှံ ပဋိဘာဂပုဂ္ဂလော နာမ နတ္ထိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ သဟေတုနာ နယေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ သယံ ဗုဒ္ဓါ။ သီတိဘူတောတိ သဗ္ဗကိလေသဂ္ဂိနိဗ္ဗာပနေန သီတိဘူတော။ ကိလေသာနံယေဝ နိဗ္ဗုတတ္တာ နိဗ္ဗုတော။ ကာသိနံ ပုရန္တိ ကာသိရဋ္ဌေ နဂရံ။ အာဟဉ္ဆံ အမတဒုန္ဒုဘိန္တိ ဓမ္မစက္ကပဋိလာဘာယ အမတဘေရိံ ပဟရိဿာမီတိ ဂစ္ဆာမိ။ အရဟသိ အနန္တဇိနောတိ အနန္တဇိနောတိ ဘဝိတုံ ယုတ္တော။ ဟုပေယျ ပါဝုသောတိ၊ အာဝုသော၊ ဧဝမ္ပိ နာမ ဘဝေယျ။ ပက္ကာမီတိ ဝင်္ကဟာရဇနပဒံ နာမ အဂမာသိ။

တတ္ထေကံ မိဂလုဒ္ဒကဂါမကံ နိဿာယ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဇေဋ္ဌကလုဒ္ဒကော တံ ဥပဋ္ဌာသိ။ တသ္မိဉ္စ ဇနပဒေ စဏ္ဍာ မက္ခိကာ ဟောန္တိ။ အထ နံ ဧကာယ စာဋိယာ ဝသာပေသုံ၊ မိဂလုဒ္ဒကော ဒူရေ မိဂဝံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘အမှာကံ အရဟန္တေ မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ ဆာဝံ နာမ ဓီတရံ အာဏာပေတွာ အဂမာသိ သဒ္ဓိံ ပုတ္တဘာတုကေဟိ။ သာ စဿ ဓီတာ ဒဿနီယာ ဟောတိ ကောဋ္ဌာသသမ္ပန္နာ။ ဒုတိယဒိဝသေ ဥပကော ဃရံ အာဂတော တံ ဒါရိကံ သဗ္ဗံ ဥပစာရံ ကတွာ ပရိဝိသိတုံ ဥပဂတံ ဒိသွာ ရာဂေန အဘိဘူတော ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ အသက္ကောန္တော ဘာဇနေန ဘတ္တံ အာဒါယ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဘတ္တံ ဧကမန္တေ နိက္ခိပိတွာ သစေ ဆာဝံ လဘာမိ၊ ဇီဝါမိ၊ နော စေ၊ မရာမီတိ နိရာဟာရော သယိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ မာဂဝိကော အာဂန္တွာ ဓီတရံ ဥပကဿ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘ဧကဒိဝသမေဝ အာဂန္တွာ ပုန နာဂတပုဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ မာဂဝိကော အာဂတဝေသေနေဝ နံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမီတိ တံခဏံယေဝ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အပ္ဖာသုက’’န္တိ ပါဒေ ပရာမသန္တော ပုစ္ဆိ။ ဥပကော နိတ္ထုနန္တော ပရိဝတ္တတိယေဝ။ သော ‘‘ဝဒထ ဘန္တေ၊ ယံ မယာ သက္ကာ ကာတုံ၊ တံ သဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဥပကော၊ ‘‘သစေ ဆာဝံ လဘာမိ၊ ဇီဝါမိ၊ နော စေ၊ ဣဓေဝ မရဏံ သေယျော’’တိ အာဟ။ ဇာနာသိ ပန၊ ဘန္တေ၊ ကိဉ္စိ သိပ္ပန္တိ။ န ဇာနာမီတိ။ န၊ ဘန္တေ၊ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ အဇာနန္တေန သက္ကာ ဃရာဝါသံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ။

သော အာဟ – ‘‘နာဟံ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဇာနာမိ၊ အပိစ တုမှာကံ မံသဟာရကော ဘဝိဿာမိ၊ မံသဉ္စ ဝိက္ကီဏိဿာမီ’’တိ။ မာဂဝိကော၊ ‘‘အမှာကမ္ပိ ဧတဒေဝ ရုစ္စတီ’’တိ ဥတ္တရသာဋကံ ဒတွာ ဃရံ အာနေတွာ ဓီတရံ အဒါသိ။ တေသံ သံဝါသမနွာယ ပုတ္တော ဝိဇာယိ။ သုဘဒ္ဒေါတိဿ နာမံ အကံသု။ ဆာဝါ တဿ ရောဒနကာလေ ‘‘မံသဟာရကဿ ပုတ္တ၊ မိဂလုဒ္ဒကဿ ပုတ္တ မာ ရောဒီ’’တိအာဒီနိ ဝဒမာနာ ပုတ္တတောသနဂီတေန ဥပကံ ဥပ္ပဏ္ဍေသိ။ ဘဒ္ဒေ တွံ မံ အနာထောတိ မညသိ။ အတ္ထိ မေ အနန္တဇိနော နာမ သဟာယော။ တဿာဟံ သန္တိကေ ဂမိဿာမီတိ အာဟ။ ဆာဝါ ဧဝမယံ အဋ္ဋီယတီတိ ဉတွာ ပုနပ္ပုနံ ကထေတိ။ သော ဧကဒိဝသံ အနာရောစေတွာဝ မဇ္ဈိမဒေသာဘိမုခေါ ပက္ကာမိ။

ဘဂဝါ စ တေန သမယေန သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ မဟာဝိဟာရေ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပဋိကစ္စေဝ ဘိက္ခူ အာဏာပေသိ – ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘အနန္တဇိနော’တိ ပုစ္ဆမာနော အာဂစ္ဆတိ၊ တဿ မံ ဒဿေယျာထာ’’တိ။ ဥပကောပိ ခေါ ‘‘ကုဟိံ အနန္တဇိနော ဝသတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အာဂန္တွာ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ဌတွာ ကုဟိံ အနန္တဇိနောတိ ပုစ္ဆိ။ တံ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကံ နယိံသု။ သော ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ – ‘‘သဉ္ဇာနာထ မံ ဘဂဝါ’’တိ အာဟ။ အာမ၊ ဥပက၊ သဉ္ဇာနာမိ၊ ကုဟိံ ပန တွံ ဝသိတ္ထာတိ။ ဝင်္ကဟာရဇနပဒေ၊ ဘန္တေတိ။ ဥပက၊ မဟလ္လကောသိ ဇာတော ပဗ္ဗဇိတုံ သက္ခိဿသီတိ။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ ဘန္တေတိ။ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေတွာ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဒါသိ။ သော ကမ္မဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကရောန္တော အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ကာလံ ကတွာ အဝိဟေသု နိဗ္ဗတ္တော။ နိဗ္ဗတ္တက္ခဏေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။ အဝိဟေသု နိဗ္ဗတ္တမတ္တာ ဟိ သတ္တ ဇနာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ တေသံ သော အညတရော။

ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အဝိဟံ ဥပပန္နာသေ၊ ဝိမုတ္တာ သတ္တ ဘိက္ခဝေါ၊

ရာဂဒေါသပရိက္ခီဏာ၊ တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။

ဥပကော ပလဂဏ္ဍော စ၊ ပုက္ကုသာတိ စ တေ တယော၊

ဘဒ္ဒိယော ခဏ္ဍဒေဝေါ စ၊ ဗဟုရဂ္ဂိ စ သင်္ဂိယော၊

တေ ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒိဗ္ဗယောဂံ ဥပဇ္ဈဂု’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၀၅)၊

၂၈၆။ သဏ္ဌပေသုန္တိ ကတိကံ အကံသု။ ဗာဟုလ္လိကောတိ စီဝရဗာဟုလ္လာဒီနံ အတ္ထာယ ပဋိပန္နော။ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တောတိ ပဓာနတော ဝိဗ္ဘန္တော ဘဋ္ဌော ပရိဟီနော။ အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယာတိ စီဝရာဒီနံ ဗဟုလဘာဝတ္ထာယ အာဝတ္တော။ အပိစ ခေါ အာသနံ ဌပေတဗ္ဗန္တိ အပိစ ခေါ ပနဿ ဥစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တဿ အာသနမတ္တံ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဝဒိံသု။ နာသက္ခိံသူတိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဗုဒ္ဓတေဇသာ အဘိဘူတာ အတ္တနော ကတိကာယ ဌာတုံ နာသက္ခိံသု။ နာမေန စ အာဝုသောဝါဒေန စ သမုဒါစရန္တီတိ ဂေါတမာတိ၊ အာဝုသောတိ စ ဝဒန္တိ။ အာဝုသော ဂေါတမ၊ မယံ ဥရုဝေလာယံ ပဓာနကာလေ တုယှံ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝိစရိမှာ၊ မုခေါဒကံ ဒန္တကဋ္ဌံ အဒမှာ၊ ဝုတ္ထပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိမှာ၊ ပစ္ဆာ ကော တေ ဝတ္တပ္ပဋိပတ္တိမကာသိ၊ ကစ္စိ အမှေသု ပက္ကန္တေသု န စိန္တယိတ္ထာတိ ဧဝရူပိံ ကထံ ကထေန္တီတိ အတ္ထော။ ဣရိယာယာတိ ဒုက္ကရဣရိယာယ။ ပဋိပဒါယာတိ ဒုက္ကရပဋိပတ္တိယာ။ ဒုက္ကရကာရိကာယာတိ ပသတပသတ-မုဂ္ဂယူသာဒိအာဟရကရဏာဒိနာ ဒုက္ကရကရဏေန။ အဘိဇာနာထ မေ နောတိ အဘိဇာနာထ နု မမ။ ဧဝရူပံ ပဘာဝိတမေတန္တိ ဧတံ ဧဝရူပံ ဝါကျဘေဒန္တိ အတ္ထော။ အပိ နု အဟံ ဥရုဝေလာယ ပဓာနေ တုမှာကံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ အနုက္ကဏ္ဌနတ္ထံ ရတ္တိံ ဝါ ဒိဝါ ဝါ အာဂန္တွာ၊ – ‘‘အာဝုသော၊ မာ ဝိတက္ကယိတ္ထ၊ မယှံ ဩဘာသော ဝါ နိမိတ္တံ ဝါ ပညာယတီ’’တိ ဧဝရူပံ ကဉ္စိ ဝစနဘေဒံ အကာသိန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေ ဧကပဒေနေဝ သတိံ လဘိတွာ ဥပ္ပန္နဂါရဝါ၊ ‘‘ဟန္ဒ အဒ္ဓါ ဧသ ဗုဒ္ဓါ ဇာတော’’တိ သဒ္ဒဟိတွာ နော ဟေတံ၊ ဘန္တေတိ အာဟံသု။ အသက္ခိံ ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ သညာပေတုန္တိ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဗုဒ္ဓါ အဟန္တိ ဇာနာပေတုံ အသက္ခိံ။ တဒါ ပန ဘဂဝါ ဥပေါသထဒိဝသေယေဝ အာဂစ္ဆိ။ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဇာနာပေတွာ ကောဏ္ဍညတ္ထေရံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တံ ကထေသိ။ သုတ္တပရိယောသာနေ ထေရော အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သူရိယေ ဓရမာနေယေဝ ဒေသနာ နိဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝါ တတ္ထေဝ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိ။

ဒွေပိ သုဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဩဝဒါမီတိအာဒိ ပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယပိ ဂါမံ အပ္ပဝိသနဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ ဘိက္ခူနံ ကမ္မဋ္ဌာနေသု ဥပ္ပန္နမလဝိသောဓနတ္ထံ ဘဂဝါ အန္တောဝိဟာရေယေဝ အဟောသိ။ ဥပ္ပန္နေ ဥပ္ပန္နေ ကမ္မဋ္ဌာနမလေ တေပိ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆန္တိ။ ဘဂဝါပိ တေသံ နိသိန္နဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ မလံ ဝိနောဒေတိ။ အထ နေသံ ဘဂဝတာ ဧဝံ နီဟဋဘတ္တေန ဩဝဒိယမာနာနံ ဝပ္ပတ္ထေရော ပါဋိပဒဒိဝသေ သောတာပန္နော အဟောသိ။ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော ဒုတိယာယံ၊ မဟာနာမတ္ထေရော တတိယာယံ၊ အဿဇိတ္ထေရော စတုတ္ထိယံ။ ပက္ခဿ ပန ပဉ္စမိယံ သဗ္ဗေဝ တေ ဧကတော သန္နိပါတေတွာ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တံ ကထေသိ၊ သုတ္တပရိယောသာနေ သဗ္ဗေပိ အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တေနာဟ – ‘‘အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မယာ ဧဝံ ဩဝဒိယမာနာ…ပေ… အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ နိဗ္ဗာနံ အဇ္ဈဂမံသု…ပေ… နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။ ဧတ္တကံ ကထာမဂ္ဂံ ဘဂဝါ ယံ ပုဗ္ဗေ အဝစ – ‘‘တုမှေပိ မမဉ္စေဝ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနဉ္စ မဂ္ဂံ အာရုဠှာ၊ အရိယပရိယေသနာ တုမှာကံ ပရိယေသနာ’’တိ ဣမံ ဧကမေဝ အနုသန္ဓိံ ဒဿေန္တော အာဟရိ။

၂၈၇။ ဣဒါနိ ယသ္မာ န အဂါရိယာနံယေဝ ပဉ္စကာမဂုဏပရိယေသနာ ဟောတိ၊ အနဂါရိယာနမ္ပိ စတ္တာရော ပစ္စယေ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တာနံ ပဉ္စကာမဂုဏဝသေန အနရိယပရိယေသနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမဂုဏာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နဝရတ္တေသု ပတ္တစီဝရာဒီသု စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါတိအာဒယော စတ္တာရော ကာမဂုဏာ လဗ္ဘန္တိ။ ရသော ပနေတ္ထ ပရိဘောဂရသော ဟောတိ။ မနုညေ ပိဏ္ဍပါတေ ဘေသဇ္ဇေ စ ပဉ္စပိ လဗ္ဘန္တိ။ သေနာသနမှိ စီဝရေ ဝိယ စတ္တာရော။ ရသော ပန ဧတ္ထာပိ ပရိဘောဂရသောဝ။ ယေ ဟိ ကေစိ၊ ဘိက္ခဝေတိ ကသ္မာ အာရဘိ? ဧဝံ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေ ဧဝံ ဝဒေယျုံ၊ ‘‘ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အနရိယပရိယေသနာ နာမ ကုတော၊ အရိယပရိယေသနာဝ ပဗ္ဗဇိတာန’’န္တိ၊ တေသံ ပဋိသေဓနတ္ထာယ ‘‘ပဗ္ဗဇိတာနမ္ပိ စတူသု ပစ္စယေသု အပ္ပစ္စဝေက္ခဏပရိဘောဂေါ အနရိယပရိယေသနာ ဧဝါ’’တိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဂဓိတာတိ တဏှာဂေဓေန ဂဓိတာ။ မုစ္ဆိတာတိ တဏှာမုစ္ဆာယ မုစ္ဆိတာ။ အဇ္ဈောပန္နာတိ တဏှာယ အဇ္ဈောဂါဠှာ။ အနာဒီနဝဒဿာဝိနောတိ အာဒီနဝံ အပဿန္တာ။ အနိဿရဏပညာတိ နိဿရဏံ ဝုစ္စတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ တေ တေန ဝိရဟိတာ။

ဣဒါနိ တဿတ္ထဿ သာဓကံ ဥပမံ ဒဿေန္တော သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတြေဝံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အာရညကမဂေါ ဝိယ ဟိ သမဏဗြာဟ္မဏာ၊ လုဒ္ဒကေန အရညေ ဌပိတပါသော ဝိယ စတ္တာရော ပစ္စယာ၊ တဿ လုဒ္ဒဿ ပါသရာသိံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ သယနကာလော ဝိယ တေသံ စတ္တာရော ပစ္စယေ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘောဂကာလော။ လုဒ္ဒကေ အာဂစ္ဆန္တေ မဂဿ ယေန ကာမံ အဂမနကာလော ဝိယ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ မာရဿ ယထာကာမကရဏီယကာလော၊ မာရဝသံ ဥပဂတဘာဝေါတိ အတ္ထော။ မဂဿ ပန အဗဒ္ဓဿ ပါသရာသိံ အဓိသယိတကာလော ဝိယ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ စတူသု ပစ္စယေသု ပစ္စဝေက္ခဏပရိဘောဂေါ၊ လုဒ္ဒကေ အာဂစ္ဆန္တေ မဂဿ ယေန ကာမံ ဂမနံ ဝိယ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ မာရဝသံ အနုပဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိဿတ္ထောတိ နိဗ္ဘယော နိရာသင်္ကော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ပါသရာသိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရိယပရိယေသနာတိပိ ဧတဿေဝ နာမံ။

၇။ စူဠဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၈၈။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗသေတေန ဝဠဝါဘိရထေနာတိ၊ ‘‘သေတာ သုဒံ အဿာ ယုတ္တာ ဟောန္တိ သေတာလင်္ကာရာ။ သေတော ရထော သေတာလင်္ကာရော သေတပရိဝါရော၊ သေတာ ရသ္မိယော၊ သေတာ ပတောဒလဋ္ဌိ၊ သေတံ ဆတ္တံ၊ သေတံ ဥဏှီသံ၊ သေတာနိ ဝတ္ထာနိ၊ သေတာ ဥပါဟနာ၊ သေတာယ သုဒံ ဝါလဗီဇနိယာ ဗီဇိယတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄) ဧဝံ ဝုတ္တေန သကလသေတေန စတူဟိ ဝဠဝါဟိ ယုတ္တရထေန။

ရထော စ နာမေသော ဒုဝိဓော ဟောတိ – ယောဓရထော၊ အလင်္ကာရရထောတိ။ တတ္ထ ယောဓရထော စတုရဿသဏ္ဌာနော ဟောတိ နာတိမဟာ၊ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ဝါ ဇနာနံ ဂဟဏသမတ္ထော။ အလင်္ကာရရထော မဟာ ဟောတိ၊ ဒီဃတော ဒီဃော၊ ပုထုလတော ပုထုလော။ တတ္ထ ဆတ္တဂ္ဂါဟကော ဝါလဗီဇနိဂ္ဂါဟကော တာလဝဏ္ဋဂ္ဂါဟကောတိ ဧဝံ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ သုခေန ဌာတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ သက္ကောန္တိ၊ အယမ္ပိ အလင်္ကာရရထောယေဝ။ သော သဗ္ဗော သစက္ကပဉ္ဇရကုဗ္ဗရော ရဇတပရိက္ခိတ္တော အဟောသိ။ ဝဠဝါ ပကတိယာ သေတဝဏ္ဏာဝ။ ပသာဓနမ္ပိ တာဒိသံ ရဇတမယံ အဟောသိ။ ရသ္မိယောပိ ရဇတပနာဠိ သုပရိက္ခိတ္တာ။ ပတောဒလဋ္ဌိပိ ရဇတပရိက္ခိတ္တာ။ ဗြာဟ္မဏောပိ သေတဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ သေတံယေဝ ဥတ္တရာသင်္ဂမကာသိ၊ သေတဝိလေပနံ ဝိလိမ္ပိ၊ သေတမာလံ ပိလန္ဓိ၊ ဒသသု အင်္ဂုလီသု အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာ၊ ကဏ္ဏေသု ကုဏ္ဍလာနီတိ ဧဝမာဒိအလင်္ကာရောပိဿ ရဇတမယောဝ အဟောသိ။ ပရိဝါရဗြာဟ္မဏာပိဿ ဒသသဟဿမတ္တာ တထေဝ သေတဝတ္ထဝိလေပနမာလာလင်္ကာရာ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗသေတေန ဝဠဝါဘိရထေနာ’’တိ။

သာဝတ္ထိယာ နိယျာတီတိ သော ကိရ ဆန္နံ ဆန္နံ မာသာနံ ဧကဝါရံ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောတိ။ ဣတော ဧတ္တကေဟိ ဒိဝသေဟိ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရိဿတီတိ ပုရေတရမေဝ ဃောသနာ ကရီယတိ၊ တံ သုတွာ ယေ နဂရတော န ပက္ကန္တာ၊ တေ န ပက္ကမန္တိ။ ယေ ပက္ကန္တာ၊ တေပိ၊ ‘‘ပုညဝတော သိရိသမ္ပတ္တိံ ပဿိဿာမာ’’တိ အာဂစ္ဆန္တိ။ ယံ ဒိဝသံ ဗြာဟ္မဏော နဂရံ အနုဝိစရတိ၊ တဒါ ပါတောဝ နဂရဝီထိယော သမ္မဇ္ဇိတွာ ဝါလိကံ ဩကိရိတွာ လာဇပဉ္စမေဟိ ပုပ္ဖေဟိ အဘိပ္ပကိရိတွာ ပုဏ္ဏဃဋေ ဌပေတွာ ကဒလိယော စ ဓဇေ စ ဥဿာပေတွာ သကလနဂရံ ဓူပိတဝါသိတံ ကရောန္တိ။ ဗြာဟ္မဏော ပါတောဝ သီသံ နှာယိတွာ ပုရေဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ သေတဝတ္ထာဒီဟိ အတ္တာနံ အလင်္ကရိတွာ ပါသာဒါ ဩရုယှ ရထံ အဘိရုဟတိ။ အထ နံ တေ ဗြာဟ္မဏာ သဗ္ဗသေတဝတ္ထဝိလေပနမာလာလင်္ကာရာ သေတစ္ဆတ္တာနိ ဂဟေတွာ ပရိဝါရေန္တိ၊ တတော မဟာဇနဿ သန္နိပါတနတ္ထံ ပဌမံယေဝ တရုဏဒါရကာနံ ဖလာဖလာနိ ဝိကိရိတွာ တဒနန္တရံ မာသကရူပါနိ၊ တဒနန္တရံ ကဟာပဏေ ဝိကိရန္တိ၊ မဟာဇနာ သန္နိပတန္တိ။ ဥက္ကုဋ္ဌိယော စေဝ စေလုက္ခေပါ စ ပဝတ္တန္တိ။ အထ ဗြာဟ္မဏော မင်္ဂလိကသောဝတ္ထိကာဒီသု မင်္ဂလာနိ စေဝ သုဝတ္ထိယော စ ကရောန္တေသု မဟာသမ္ပတ္တိယာ နဂရံ အနုဝိစရတိ။ ပုညဝန္တာ မနုဿာ ဧကဘူမကာဒိပါသာဒေ အာရုယှ သုကပတ္တသဒိသာနိ ဝါတပါနကဝါဋာနိ ဝိဝရိတွာ ဩလောကေန္တိ။ ဗြာဟ္မဏောပိ အတ္တနော ယသသိရိသမ္ပတ္တိယာ နဂရံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော ဝိယ ဒက္ခိဏဒွါရာဘိမုခေါ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သာဝတ္ထိယာ နိယျာတီ’’တိ။

ဒိဝါ ဒိဝဿာတိ ဒိဝသဿ ဒိဝါ၊ မဇ္ဈနှကာလေတိ အတ္ထော။ ပိလောတိကံ ပရိဗ္ဗာဇကန္တိ ပိလောတိကာတိ ဧဝံ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝေါဟာရဝသေန လဒ္ဓနာမံ ပရိဗ္ဗာဇကံ။ သော ကိရ ပရိဗ္ဗာဇကော ဒဟရော ပဌမဝယေ ဌိတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာကော၊ ပါတောဝ တထာဂတဿ စေဝ မဟာထေရာနဉ္စ ဥပဋ္ဌာနံ ကတွာ တိဒဏ္ဍကုဏ္ဍိကာဒိပရိက္ခာရံ အာဒါယ ဇေတဝနာ နိက္ခမိတွာ နဂရာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ တံ ဧသ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ အဒ္ဒသ။ ဧတဒဝေါစာတိ အနုက္ကမေန သန္တိကံ အာဂတံ သဉ္ဇာနိတွာ ဧတံ၊ ‘‘ဟန္ဒ ကုတော နု ဘဝံ ဝစ္ဆာယနော အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဂေါတ္တံ ကိတ္တေန္တော ဝစနံ အဝေါစ။ ပဏ္ဍိတော မညေတိ ဘဝံ ဝစ္ဆာယနော သမဏံ ဂေါတမံ ပဏ္ဍိတောတိ မညတိ၊ ဥဒါဟု နောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ကော စာဟံ၊ ဘောတိ၊ ဘော၊ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ဇာနနေ အဟံ ကော နာမ? ကော စ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ဇာနိဿာမီတိ ကုတော စာဟံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ဇာနိဿာမိ၊ ကေန ကာရဏေန ဇာနိဿာမီတိ? ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ အတ္တနော အဇာနနဘာဝံ ဒီပေတိ။ သောပိ နူနဿ တာဒိသောဝါတိ ယော သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ဇာနေယျ၊ သောပိ နူန ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော တာဒိသော ဗုဒ္ဓါယေဝ ဘဝေယျ။ သိနေရုံ ဝါ ဟိမဝန္တံ ဝါ ပထဝိံ ဝါ အာကာသံ ဝါ ပမေတုကာမေန တပ္ပမာဏောဝ ဒဏ္ဍော ဝါ ရဇ္ဇု ဝါ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညံ ဇာနန္တေနပိ တဿ ဉာဏသဒိသမေဝ သဗ္ဗညုတညာဏံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ အာဒရဝသေန ပနေတ္ထ အာမေဍိတံ ကတံ။ ဥဠာရာယာတိ ဥတ္တရာယ သေဋ္ဌာယ။ ကော စာဟံ၊ ဘောတိ၊ ဘော၊ အဟံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပသံသနေ ကော နာမ? ကော စ သမဏံ ဂေါတမံ ပသံသိဿာမီတိ ကေန ကာရဏေန ပသံသိဿာမိ? ပသတ္ထပသတ္ထောတိ သဗ္ဗဂုဏာနံ ဥတ္တရိတရေဟိ သဗ္ဗလောကပသတ္ထေဟိ အတ္တနော ဂုဏေဟေဝ ပသတ္ထော၊ န တဿ အညေဟိ ပသံသနကိစ္စံ အတ္ထိ။ ယထာ ဟိ စမ္ပကပုပ္ဖံ ဝါ နီလုပ္ပလံ ဝါ ပဒုမံ ဝါ လောဟိတစန္ဒနံ ဝါ အတ္တနော ဝဏ္ဏဂန္ဓသိရိယာဝ ပါသာဒိကဉ္စေဝ သုဂန္ဓဉ္စ၊ န တဿ အာဂန္တုကေဟိ ဝဏ္ဏဂန္ဓေဟိ ထောမနကိစ္စံ အတ္ထိ။ ယထာ စ မဏိရတနံ ဝါ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဝါ အတ္တနော အာလောကေနေဝ ဩဘာသတိ၊ န တဿ အညေန ဩဘာသနကိစ္စံ အတ္ထိ။ ဧဝံ သမဏော ဂေါတမော သဗ္ဗလောကပသတ္ထေဟိ အတ္တနော ဂုဏေဟေဝ ပသတ္ထော ထောမိတော သဗ္ဗလောကဿ သေဋ္ဌတံ ပါပိတော၊ န တဿ အညေန ပသံသနကိစ္စံ အတ္ထိ။ ပသတ္ထေဟိ ဝါ ပသတ္ထောတိပိ ပသတ္ထပသတ္ထော။

ကေ ပသတ္ထာ နာမ? ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ကာသိကောသလဝါသိကေဟိ ပသတ္ထော၊ ဗိမ္ဗိသာရော အင်္ဂမဂဓဝါသီဟိ။ ဝေသာလိကာ လိစ္ဆဝီ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌဝါသီဟိ ပသတ္ထာ။ ပါဝေယျကာ မလ္လာ၊ ကောသိနာရကာ မလ္လာ၊ အညေပိ တေ တေ ခတ္တိယာ တေဟိ တေဟိ ဇာနပဒေဟိ ပသတ္ထာ။ စင်္ကီအာဒယော ဗြာဟ္မဏာ ဗြာဟ္မဏဂဏေဟိ၊ အနာထပိဏ္ဍိကာဒယော ဥပါသကာ အနေကသတေဟိ ဥပါသကဂဏေဟိ၊ ဝိသာခါဒယော ဥပါသိကာ အနေကသတာဟိ ဥပါသိကာဟိ၊ သကုလုဒါယိအာဒယော ပရိဗ္ဗာဇကာ အနေကေဟိ ပရိဗ္ဗာဇကသတေဟိ၊ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာထေရိအာဒိကာ မဟာသာဝိကာ အနေကေဟိ ဘိက္ခုနိသတေဟိ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရာဒယော မဟာသာဝကာ အနေကသတေဟိ ဘိက္ခူဟိ၊ သက္ကာဒယော ဒေဝါ အနေကသဟဿေဟိ ဒေဝေဟိ၊ မဟာဗြဟ္မာဒယော ဗြဟ္မာနော အနေကသဟဿေဟိ ဗြဟ္မေဟိ ပသတ္ထာ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဒသဗလံ ထောမေန္တိ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ ပသံသန္တီတိ ဘဂဝါ ‘‘ပသတ္ထပသတ္ထော’’တိ ဝုစ္စတိ။

အတ္ထဝသန္တိ အတ္ထာနိသံသံ။ အထဿ ပရိဗ္ဗာဇကော အတ္တနော ပသာဒကာရဏံ အာစိက္ခန္တော သေယျထာပိ၊ ဘော၊ ကုသလော နာဂဝနိကောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နာဂဝနိကောတိ နာဂဝနဝါသိကော အနုဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ပုရိသော။ ပရတော ပန ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ပုရိသော နာဂဝနိကောတိ အာဂတော။ စတ္တာရိ ပဒါနီတိ စတ္တာရိ ဉာဏပဒါနိ ဉာဏဝလဉ္ဇာနိ၊ ဉာဏေန အက္ကန္တဋ္ဌာနာနီတိ အတ္ထော။

၂၈၉။ ခတ္တိယပဏ္ဍိတေတိအာဒီသု ပဏ္ဍိတေတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတေ။ နိပုဏေတိ သဏှေ သုခုမဗုဒ္ဓိနော၊ သုခုမအတ္ထန္တရပဋိဝိဇ္ဈနသမတ္ထေ။ ကတပရပ္ပဝါဒေတိ ဝိညာတပရပ္ပဝါဒေ စေဝ ပရေဟိ သဒ္ဓိံ ကတဝါဒပရိစယေ စ။ ဝါလဝေဓိရူပေတိ ဝါလဝေဓိဓနုဂ္ဂဟသဒိသေ။ တေ ဘိန္ဒန္တာ မညေ စရန္တီတိ ဝါလဝေဓိ ဝိယ ဝါလံ သုခုမာနိပိ ပရေသံ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ အတ္တနော ပညာဂတေန ဘိန္ဒန္တာ ဝိယ စရန္တီတိ အတ္ထော။ ပဉှံ အဘိသင်္ခရောန္တီတိ ဒုပဒမ္ပိ တိပဒမ္ပိ စတုပ္ပဒမ္ပိ ပဉှံ ကရောန္တိ။ ဝါဒံ အာရောပေဿာမာတိ ဒေါသံ အာရောပေဿာမ။ န စေဝ သမဏံ ဂေါတမံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တီတိ၊ ကသ္မာ န ပုစ္ဆန္တိ? ဘဂဝါ ကိရ ပရိသမဇ္ဈေ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ပရိသာယ အဇ္ဈာသယံ ဩလောကေတိ၊ တတော ပဿတိ – ‘‘ဣမေ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာ ဂုဠှံ ရဟဿံ ပဉှံ ဩဝဋ္ဋိကသာရံ ကတွာ အာဂတာ’’တိ။ သော တေဟိ အပုဋ္ဌောယေဝ ဧဝရူပေ ပဉှေ ပုစ္ဆာယ ဧတ္တကာ ဒေါသာ၊ ဝိဿဇ္ဇနေ ဧတ္တကာ၊ အတ္ထေ ပဒေ အက္ခရေ ဧတ္တကာတိ ဣမေ ပဉှေ ပုစ္ဆန္တော ဧဝံ ပုစ္ဆေယျ၊ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇေယျာတိ၊ ဣတိ ဩဝဋ္ဋိကသာရံ ကတွာ အာနီတေ ပဉှေ ဓမ္မကထာယ အန္တရေ ပက္ခိပိတွာ ဝိဒ္ဓံသေတိ။ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာ ‘‘သေယျော ဝတ နော၊ ယေ မယံ ဣမေ ပဉှေ န ပုစ္ဆိမှာ၊ သစေ ဟိ မယံ ပုစ္ဆေယျာမ၊ အပ္ပတိဋ္ဌေဝ နော ကတွာ သမဏော ဂေါတမော ခိပေယျာ’’တိ အတ္တမနာ ဘဝန္တိ။

အပိစ ဗုဒ္ဓါ နာမ ဓမ္မံ ဒေသေန္တာ ပရိသံ မေတ္တာယ ဖရန္တိ၊ မေတ္တာဖရဏေန ဒသဗလေ မဟာဇနဿ စိတ္တံ ပသီဒတိ၊ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ရူပဂ္ဂပ္ပတ္တာ ဟောန္တိ ဒဿနသမ္ပန္နာ မဓုရဿရာ မုဒုဇိဝှာ သုဖုသိတဒန္တာဝရဏာ အမတေန ဟဒယံ သိဉ္စန္တာ ဝိယ ဓမ္မံ ကထေန္တိ။ တတြ နေသံ မေတ္တာဖရဏေန ပသန္နစိတ္တာနံ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘ဧဝရူပံ အဒွေဇ္ဈကထံ အမောဃကထံ နိယျာနိကကထံ ကထေန္တေန ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ န သက္ခိဿာမ ပစ္စနီကဂ္ဂါဟံ ဂဏှိတု’’န္တိ အတ္တနော ပသန္နဘာဝေနေဝ န ပုစ္ဆန္တိ။

အညဒတ္ထူတိ ဧကံသေန။ သာဝကာ သမ္ပဇ္ဇန္တီတိ သရဏဂမနဝသေန သာဝကာ ဟောန္တိ။ တဒနုတ္တရန္တိ တံ အနုတ္တရံ။ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ပရိယောသာနဘူတံ အရဟတ္တဖလံ၊ တဒတ္ထာယ ဟိ တေ ပဗ္ဗဇန္တိ။ မနံ ဝတ၊ ဘော၊ အနဿာမာတိ၊ ဘော၊ သစေ မယံ န ဥပသင်္ကမေယျာမ၊ ဣမိနာ ထောကေန အနုပသင်္ကမနမတ္တေန အပယိရုပါသနမတ္တေနေဝ နဋ္ဌာ ဘဝေယျာမ။ ဥပသင်္ကမနမတ္တကေန ပနမှာ န နဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ဒုတိယပဒံ ပုရိမဿေဝ ဝေဝစနံ။ အဿမဏာဝ သမာနာတိအာဒီသု ပါပါနံ အသမိတတ္တာ အဿမဏာဝ။ အဗာဟိတတ္တာ စ ပန အဗြာဟ္မဏာဝ။ ကိလေသာရီနံ အဟတတ္တာ အနရဟန္တောယေဝ သမာနာတိ အတ္ထော။

၂၉၀။ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဥဒါဟာရံ ဥဒါဟရိ။ ယထာ ဟိ ယံ တေလံ မာနံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝိဿန္ဒိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ အဝသေကောတိ ဝုစ္စတိ၊ ယဉ္စ ဇလံ တဠာကံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ဩဃောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝမေဝ ယံ ပီတိမယံ ဝစနံ ဟဒယံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဓိကံ ဟုတွာ အန္တော အသဏ္ဌဟိတွာ ဗဟိ နိက္ခမတိ၊ တံ ဥဒါနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝရူပံ ပီတိမယံ ဝစနံ နိစ္ဆာရေသီတိ အတ္ထော။ ဟတ္ထိပဒေါပမောတိ ဟတ္ထိပဒံ ဥပမာ အဿ ဓမ္မဿာတိ ဟတ္ထိပဒေါပမော။ သော န ဧတ္တာဝတာ ဝိတ္ထာရေန ပရိပူရော ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ နာဂဝနိကောတိ ဥဂ္ဂဟိတဟတ္ထိသိပ္ပော ဟတ္ထိဝနစာရိကော။ အထ ကသ္မာ ဣဓ ကုသလောတိ န ဝုတ္တောတိ? ပရတော ‘‘ယော ဟောတိ ကုသလော’’တိ ဝိဘာဂဒဿနတော။ ယော ဟိ ကောစိ ပဝိသတိ၊ ယော ပန ကုသလော ဟောတိ၊ သော နေဝ တာဝ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဣဓ ကုသလောတိ အဝတွာ ပရတော ဝုတ္တော။

၂၉၁။ ဝါမနိကာတိ ရဿာ အာယာမတောပိ န ဒီဃာ မဟာကုစ္ဆိဟတ္ထိနိယော။ ဥစ္စာ စ နိသေဝိတန္တိ သတ္တဋ္ဌရတနုဗ္ဗေဓေ ဝဋရုက္ခာဒီနံ ခန္ဓပ္ပဒေသေ ဃံသိတဋ္ဌာနံ။ ဥစ္စာ ကာဠာရိကာတိ ဥစ္စာ စ ယဋ္ဌိသဒိသပါဒါ ဟုတွာ၊ ကာဠာရိကာ စ ဒန္တာနံ ကဠာရတာယ။ တာသံ ကိရ ဧကော ဒန္တော ဥန္နတော ဟောတိ၊ ဧကော ဩနတော။ ဥဘောပိ စ ဝိရဠာ ဟောန္တိ၊ န အာသန္နာ။ ဥစ္စာ စ ဒန္တေဟိ အာရဉ္ဇိတာနီတိ သတ္တဋ္ဌရတနုဗ္ဗေဓေ ဝဋရုက္ခာဒီနံ ခန္ဓပ္ပဒေသေ ဖရသုနာ ပဟတဋ္ဌာနံ ဝိယ ဒါဋ္ဌာဟိ ဆိန္နဋ္ဌာနံ။ ဥစ္စာ ကဏေရုကာ နာမာတိ ဥစ္စာ စ ယဋ္ဌိသဒိသဒီဃပါဒါ ဟုတွာ၊ ကဏေရုကာ စ ဒန္တာနံ ကဏေရုတာယ၊ တာ ကိရ မကုဠဒါဌာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ကဏေရုကာတိ ဝုစ္စန္တိ။ သော နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတီတိ သော နာဂဝနိကော ယဿ ဝတာဟံ နာဂဿ အနုပဒံ အာဂတော၊ အယမေဝ သော၊ န အညော။ ယဉှိ အဟံ ပဌမံ ပဒံ ဒိသွာ ဝါမနိကာနံ ပဒံ ဣဒံ ဘဝိဿတီတိ နိဋ္ဌံ န ဂတော၊ ယမ္ပိ တတော ဩရဘာဂေ ဒိသွာ ကာဠာရိကာနံ ဘဝိဿတိ၊ ကဏေရုကာနံ ဘဝိဿတီတိ နိဋ္ဌံ န ဂတော၊ သဗ္ဗံ တံ ဣမဿေဝ မဟာဟတ္ထိနော ပဒန္တိ မဟာဟတ္ထိံ ဒိသွာဝ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ။

ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – နာဂဝနံ ဝိယ ဟိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ နီဝရဏပ္ပဟာနာ ဓမ္မဒေသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကုသလော နာဂဝနိကော ဝိယ ယောဂါဝစရော၊ မဟာနာဂေါ ဝိယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ မဟန္တံ ဟတ္ထိပဒံ ဝိယ ဈာနာဘိညာ။ နာဂဝနိကဿ တတ္ထ တတ္ထ ဟတ္ထိပဒံ ဒိသွာပိ ဝါမနိကာနံ ပဒံ ဘဝိဿတိ၊ ကာဠာရိကာနံ ကဏေရုကာနံ ပဒံ ဘဝိဿတီတိ အနိဋ္ဌင်္ဂတဘာဝေါ ဝိယ ယောဂိနော၊ ဣမာ ဈာနာဘိညာ နာမ ဗာဟိရကပရိဗ္ဗာဇကာနမ္ပိ သန္တီတိ အနိဋ္ဌင်္ဂတဘာဝေါ။ နာဂဝနိကဿ၊ တတ္ထ တတ္ထ မယာ ဒိဋ္ဌံ ပဒံ ဣမဿေဝ မဟာဟတ္ထိနော၊ န အညဿာတိ မဟာဟတ္ထိံ ဒိသွာ နိဋ္ဌင်္ဂမနံ ဝိယ အရိယသာဝကဿ အရဟတ္တံ ပတွာဝ နိဋ္ဌင်္ဂမနံ။ ဣဒဉ္စ ပန ဩပမ္မသံသန္ဒနံ မတ္ထကေ ဌတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဌာနေ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အနုက္ကမာဂတံ ပန ပါဠိပဒံ ဂဟေတွာ ဣဓေဝ ကတံ။ တတ္ထ ဣဓာတိ ဒေသာပဒေသေ နိပါတော။ သွာယံ ကတ္ထစိ လောကံ ဥပါဒါယ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၇၉)။ ကတ္ထစိ သာသနံ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော၊ ဣဓ ဒုတိယော သမဏော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၁)။ ကတ္ထစိ ဩကာသံ။ ယထာဟ –

‘‘ဣဓေဝ တိဋ္ဌမာနဿ၊ ဒေဝဘူတဿ မေ သတော၊

ပုနရာယု စ မေ လဒ္ဓါ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ မာရိသာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၆၉၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၉၀)၊

ကတ္ထစိ ပဒပူရဏမတ္တမေဝ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘုတ္တာဝီ အဿံ ပဝါရိတော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၀)။ ဣဓ ပန လောကံ ဥပါဒါယ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ဗြာဟ္မဏ ဣမသ္မိံ လောကေ တထာဂတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ…ပေ… ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ။

တတ္ထ တထာဂတသဒ္ဒေါ မူလပရိယာယေ၊ အရဟန္တိအာဒယော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာ။ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ပန လောကောတိ ဩကာသလောကော သတ္တလောကော သင်္ခါရလောကောတိ တိဝိဓော။ ဣဓ ပန သတ္တလောကော အဓိပ္ပေတော။ သတ္တလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ စ တထာဂတော န ဒေဝလောကေ၊ န ဗြဟ္မလောကေ၊ မနုဿလောကေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ မနုဿလောကေပိ န အညသ္မိံ စက္ကဝါဠေ၊ ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝါဠေ။ တတြာပိ န သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု၊ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဂဇင်္ဂလံ နာမ နိဂမော။ တဿာပရေန မဟာသာလော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပုရတ္ထိမဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သလ္လဝတီ နာမ နဒီ၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သေတကဏ္ဏိကံ နာမ နိဂမော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ထူဏံ နာမ ဗြာဟ္မဏဂါမော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥသိရဒ္ဓဇော နာမ ပဗ္ဗတော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္နေ အာယာမတော တိယောဇနသတေ ဝိတ္ထာရတော အဍ္ဎတေယျယောဇနသတေ ပရိက္ခေပတော နဝယောဇနသတေ မဇ္ဈိမပဒေသေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ န ကေဝလဉ္စ တထာဂတောဝ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အဂ္ဂသာဝကာ အသီတိ မဟာထေရာ ဗုဒ္ဓမာတာ ဗုဒ္ဓပိတာ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ အညေ စ သာရပ္ပတ္တာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ဧတ္ထေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တတ္ထ တထာဂတော သုဇာတာယ ဒိန္နမဓုပါယသဘောဇနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ၊ တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။ အရဟတ္တဖလေ ဥပ္ပန္နော နာမ။ မဟာဘိနိက္ခမနတော ဝါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ တုသိတဘဝနတော ဝါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ဝါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ၊ တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။ အရဟတ္တဖလေ ဥပ္ပန္နော နာမ။ ဣဓ သဗ္ဗပဌမံ ဥပ္ပန္နဘာဝံ သန္ဓာယ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ၊ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပန္နော ဟောတီတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။

သော ဣမံ လောကန္တိ သော ဘဂဝါ ဣမံ လောကံ၊ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ နိဒဿေတိ။ သဒေဝကန္တိ သဟ ဒေဝေဟိ သဒေဝကံ။ ဧဝံ သဟ မာရေန သမာရကံ။ သဟ ဗြဟ္မုနာ သဗြဟ္မကံ။ သဟ သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ။ ပဇာတတ္တာ ပဇာ၊ တံ ပဇံ။ သဟ ဒေဝမနုဿေဟိ သဒေဝမနုဿံ။ တတ္ထ သဒေဝကဝစနေန ပဉ္စကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမာရကဝစနေန ဆဋ္ဌကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ။ သဗြဟ္မကဝစနေန ဗြဟ္မကာယိကာဒိဗြဟ္မဂ္ဂဟဏံ။ သဿမဏဗြာဟ္မဏိဝစနေန သာသနဿ ပစ္စတ္ထိပစ္စာမိတ္တသမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏံ သမိတပါပဗာဟိတပါပသမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏဉ္စ။ ပဇာဝစနေန သတ္တလောကဂ္ဂဟဏံ။ သဒေဝမနုဿဝစနေန သမ္မုတိဒေဝအဝသေသမနုဿဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမေတ္ထ တီဟိ ပဒေဟိ ဩကာသလောကေန သဒ္ဓိံ သတ္တလောကော၊ ဒွီဟိ ပဇာဝသေန သတ္တလောကောဝ ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပရော နယော – သဒေဝကဂ္ဂဟဏေန အရူပါဝစရဒေဝလောကော ဂဟိတော။ သမာရကဂ္ဂဟဏေန ဆကာမာဝစရဒေဝလောကော။ သဗြဟ္မကဂ္ဂဟဏေန ရူပီ ဗြဟ္မလောကော။ သဿမဏဗြာဟ္မဏာဒိဂ္ဂဟဏေန စတုပရိသဝသေန သမ္မုတိဒေဝေဟိ ဝါ သဟ မနုဿလောကော အဝသေသသဗ္ဗသတ္တလောကော ဝါ။

အပိစေတ္ထ သဒေဝကဝစနေန ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတော သဗ္ဗဿ လောကဿ သစ္ဆိကတဘာဝမာဟ။ တတော ယေသံ အဟောသိ – ‘‘မာရော မဟာနုဘာဝေါ ဆကာမာဝစရိဿရော ဝသဝတ္တီ။ ကိံ သောပိ ဧတေန သစ္ဆိကတော’’တိ? တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သမာရကန္တိ အာဟ။ ယေသံ ပန အဟောသိ – ‘‘ဗြဟ္မာ မဟာနုဘာဝေါ၊ ဧကင်္ဂုလိယာ ဧကသ္မိံ စက္ကဝါဠသဟဿေ အာလောကံ ဖရတိ၊ ဒွီဟိ…ပေ… ဒသဟိ အင်္ဂုလီဟိ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု အာလောကံ ဖရတိ၊ အနုတ္တရဉ္စ ဈာနသမာပတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ကိံ သောပိ သစ္ဆိကတော’’တိ? တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သဗြဟ္မကန္တိ အာဟ။ တတော ယေ စိန္တေသုံ – ‘‘ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏာ သာသနဿ ပစ္စတ္ထိကာ၊ ကိံ တေပိ သစ္ဆိကတာ’’တိ? တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇန္တိ အာဟ။ ဧဝံ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌာနံ သစ္ဆိကတဘာဝံ ပကာသေတွာ အထ သမ္မုတိဒေဝေ အဝသေသမနုဿေ စ ဥပါဒါယ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေန သေသသတ္တလောကဿ သစ္ဆိကတဘာဝံ ပကာသေန္တော သဒေဝမနုဿန္တိ အာဟ။ အယမေတ္ထ ဘာဝါနုက္ကမော။ ပေါရာဏာ ပနာဟု – သဒေဝကန္တိ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ အဝသေသလောကံ။ သမာရကန္တိ မာရေန သဒ္ဓိံ အဝသေသလောကံ။ သဗြဟ္မကန္တိ ဗြဟ္မေဟိ သဒ္ဓိံ အဝသေသလောကံ။ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ တိဘဝူပဂေ သတ္တေ တီဟာကာရေဟိ တီသု ပဒေသု ပက္ခိပေတွာ ပုန ဒွီဟိ ပဒေဟိ ပရိယာဒိယန္တော ‘‘သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿ’’န္တိ အာဟ။ ဧဝံ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ တေန တေနာကာရေန တေဓာတုကမေဝ ပရိယာဒိန္နန္တိ။

သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတီတိ သယန္တိ သာမံ အပရနေယျော ဟုတွာ။ အဘိညာတိ အဘိညာယ၊ အဓိကေန ဉာဏေန ဉတွာတိ အတ္ထော။ သစ္ဆိကတွာတိ ပစ္စက္ခံ ကတွာ။ ဧတေန အနုမာနာဒိပဋိက္ခေပေါ ကတော ဟောတိ။ ပဝေဒေတီတိ ဗောဓေတိ ဝိညာပေတိ ပကာသေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… ပရိယောသာနကလျာဏန္တိ သော ဘဂဝါ သတ္တေသု ကာရုညတံ ပဋိစ္စ ဟိတွာပိ အနုတ္တရံ ဝိဝေကသုခံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဉ္စ ခေါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဒေသေန္တော အာဒိကလျာဏာဒိပ္ပကာရမေဝ ဒေသေတိ။ အာဒိမှိပိ ကလျာဏံ ဘဒ္ဒကံ အနဝဇ္ဇမေဝ ကတွာ ဒေသေတိ။ မဇ္ဈေပိ… ပရိယောသာနေပိ ကလျာဏံ ဘဒ္ဒကံ အနဝဇ္ဇမေဝ ကတွာ ဒေသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တတ္ထ အတ္ထိ ဒေသနာယ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ၊ အတ္ထိ သာသနဿ။ ဒေသနာယ တာဝ စတုပ္ပဒိကာယပိ ဂါထာယ ပဌမပါဒေါ အာဒိ နာမ၊ တတော ဒွေ မဇ္ဈံ နာမ၊ အန္တေ ဧကော ပရိယောသာနံ နာမ။ ဧကာနုသန္ဓိကဿ သုတ္တဿ နိဒါနမာဒိ၊ ဣဒမဝေါစာတိ ပရိယောသာနံ၊ ဥဘိန္နံ အန္တရာ မဇ္ဈံ။ အနေကာနုသန္ဓိကဿ သုတ္တဿ ပဌမာနုသန္ဓိ အာဒိ၊ အန္တေ အနုသန္ဓိ ပရိယောသာနံ၊ မဇ္ဈေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဗဟူ ဝါ မဇ္ဈမေဝ။ သာသနဿ ပန သီလသမာဓိဝိပဿနာ အာဒိ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ၊ သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ၊ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၆၉)။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ပန အရိယမဂ္ဂေါ မဇ္ဈံ နာမ၊ ဖလဉ္စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပရိယောသာနံ နာမ။ ‘‘ဧတဒတ္ထမိဒံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဗြဟ္မစရိယမေတံ သာရံ၊ ဧတံ ပရိယောသာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၄) ဟိ ဧတ္ထ ဖလံ ပရိယောသာနန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိဗ္ဗာနောဂဓဉှိ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ နိဗ္ဗာနပရာယဏံ နိဗ္ဗာနပရိယောသာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၆) ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ဒေသနာယ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ အဓိပ္ပေတံ။ ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော အာဒိမှိ သီလံ ဒဿေတွာ မဇ္ဈေ မဂ္ဂံ ပရိယောသာနေ နိဗ္ဗာနံ ဒဿေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏ’’န္တိ။ တသ္မာ အညောပိ ဓမ္မကထိကော ဓမ္မံ ကထေန္တော –

‘‘အာဒိမှိ သီလံ ဒဿေယျ၊ မဇ္ဈေ မဂ္ဂံ ဝိဘာဝယေ၊

ပရိယောသာနမှိ နိဗ္ဗာနံ၊ ဧသာ ကထိကသဏ္ဌိတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၉၀)၊

သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနန္တိ ယဿ ဟိ ယာဂုဘတ္တဣတ္ထိပုရိသာဒိဝဏ္ဏနာ နိဿိတာ ဒေသနာ ဟောတိ၊ န သော သာတ္ထံ ဒေသေတိ။ ဘဂဝါ ပန တထာရူပံ ဒေသနံ ပဟာယ စတုသတိပဋ္ဌာနာဒိနိဿိတံ ဒေသနံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ ‘‘သာတ္ထံ ဒေသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပန ဒေသနာ ဧကဗျဉ္ဇနာဒိယုတ္တာ ဝါ သဗ္ဗနိရောဋ္ဌဗျဉ္ဇနာ ဝါ သဗ္ဗဝိဿဋ္ဌသဗ္ဗနိဂ္ဂဟီတဗျဉ္ဇနာ ဝါ၊ တဿ ဒမိဠကိရာသဝရာဒိမိလက္ခူနံ ဘာသာ ဝိယ ဗျဉ္ဇနပါရိပူရိယာ အဘာဝတော အဗျဉ္ဇနာ နာမ ဒေသနာ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန –

‘‘သိထိလံ ဓနိတဉ္စ ဒီဃရဿံ၊ ဂရုကံ လဟုကဉ္စ နိဂ္ဂဟီတံ၊

သမ္ဗန္ဓံ ဝဝတ္ထိတံ ဝိမုတ္တံ၊ ဒသဓာ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ ပဘေဒေါ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၉၀) –

ဧဝံ ဝုတ္တံ ဒသဝိဓံ ဗျဉ္ဇနံ အမက္ခေတွာ ပရိပုဏ္ဏဗျဉ္ဇနမေဝ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ ‘‘သဗျဉ္ဇနံ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ကေဝလပရိပုဏ္ဏန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလန္တိ သကလာဓိဝစနံ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အနူနာဓိကဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သကလပရိပုဏ္ဏမေဝ ဒေသေတိ၊ ဧကဒေသနာပိ အပရိပုဏ္ဏာ နတ္ထီ’’တိ။ ပရိသုဒ္ဓန္တိ နိရုပက္ကိလေသံ။ ယော ဟိ ဣဒံ ဓမ္မဒေသနံ နိဿာယ လာဘံ ဝါ သက္ကာရံ ဝါ လဘိဿာမီတိ ဒေသေတိ၊ တဿ အပရိသုဒ္ဓါ ဒေသနာ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန လောကာမိသနိရပေက္ခော ဟိတဖရဏေန မေတ္တာဘာဝနာယ မုဒုဟဒယော ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတေန စိတ္တေန ဒေသေတိ။ တသ္မာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓံ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သကလသာသနံ။ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… ပရိသုဒ္ဓံ၊ ဧဝံ ဒေသေန္တော စ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ သကလသာသနံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မဘူတံ စရိယံ။ ဗြဟ္မဘူတာနံ ဝါ ဗုဒ္ဓါဒီနံ စရိယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တံ ဓမ္မန္တိ တံ ဝုတ္တပ္ပကာရသမ္ပဒံ ဓမ္မံ။ သုဏာတိ ဂဟပတိ ဝါတိ ကသ္မာ ပဌမံ ဂဟပတိံ နိဒ္ဒိသတီတိ? နိဟတမာနတ္တာ ဥဿန္နတ္တာ စ။ ယေဘုယျေန ဟိ ခတ္တိယကုလတော ပဗ္ဗဇိတာ ဇာတိံ နိဿာယ မာနံ ကရောန္တိ။ ဗြာဟ္မဏကုလာ ပဗ္ဗဇိတာ မန္တေ နိဿာယ မာနံ ကရောန္တိ။ ဟီနဇစ္စကုလာ ပဗ္ဗဇိတာ အတ္တနော ဝိဇာတိတာယ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဂဟပတိဒါရကာ ပန ကစ္ဆေဟိ သေဒံ မုဉ္စန္တေဟိ ပိဋ္ဌိယာ လောဏံ ပုပ္ဖမာနာယ ဘူမိံ ကသိတွာ နိဟတမာနဒပ္ပာ ဟောန္တိ။ တေ ပဗ္ဗဇိတွာ မာနံ ဝါ ဒပ္ပံ ဝါ အကတွာ ယထာဗလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တာ သက္ကောန္တိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာတုံ။ ဣတရေဟိ စ ကုလေဟိ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတာ နာမ န ဗဟုကာ၊ ဂဟပတိကာဝ ဗဟုကာ၊ ဣတိ နိဟတမာနတ္တာ ဥဿန္နတ္တာ စ ပဌမံ ဂဟပတိံ နိဒ္ဒိသတီတိ။

အညတရသ္မိံ ဝါတိ ဣတရေသံ ဝါ ကုလာနံ အညတရသ္မိံ။ ပစ္စာဇာတောတိ ပတိဇာတော။ တထာဂတေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတီတိ ပရိသုဒ္ဓံ ဓမ္မံ သုတွာ ဓမ္မဿာမိမှိ တထာဂတေ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ ဘဂဝါ’’တိ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသောတိ သစေပိ သဋ္ဌိဟတ္ထေ ဃရေ ယောဇနသတန္တရေပိ ဝါ ဒွေ ဇာယမ္ပတိကာ ဝသန္တိ၊ တထာပိ နေသံ သကိဉ္စနသပလိဗောဓဋ္ဌေန ဃရာဝါသော သမ္ဗာဓောယေဝ။ ရဇောပထောတိ ရာဂရဇာဒီနံ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ အာဂမနပထောတိပိ ဝဋ္ဋတိ။ အလဂ္ဂနဋ္ဌေန အဗ္ဘောကာသော ဝိယာတိ အဗ္ဘောကာသော။ ပဗ္ဗဇိတော ဟိ ကူဋာဂါရရတနပါသာဒဒေဝဝိမာနာဒီသု ပိဟိတဒွါရဝါတပါနေသု ပဋိစ္ဆန္နေသု ဝသန္တောပိ နေဝ လဂ္ဂတိ န သဇ္ဇတိ န ဗဇ္ဈတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ။ အပိစ သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော ကုသလကိရိယာယ ဩကာသာဘာဝတော။ ရဇောပထော အသံဝုတသင်္ကာရဋ္ဌာနံ ဝိယ ရဇာနံ ကိလေသရဇာနံ သန္နိပါတဋ္ဌာနတော။ အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ ကုသလကိရိယာယ ယထာသုခံ ဩကာသသဗ္ဘာဝတော။

နယိဒံ သုကရံ…ပေ… ပဗ္ဗဇေယျန္တိ ဧတ္ထ အယံ သင်္ခေပကထာ – ယဒေတံ သိက္ခတ္တယဗြဟ္မစရိယံ ဧကမ္ပိ ဒိဝသံ အခဏ္ဍံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ။ ဧကဒိဝသမ္ပိ စ ကိလေသမလေန အမလိနံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ၊ သင်္ခလိခိတံ လိခိတသင်္ခသဒိသံ ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂံ စရိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ န သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ…ပေ… စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသေ စ မဿုဉ္စ ဩဟာရေတွာ ကာသာယရသပီတတာယ ကာသာယာနိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ပရိဒဟိတွာ အဂါရသ္မာ နိက္ခမိတွာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ အဂါရဿ ဟိတံ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ အဂါရိယန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ နတ္ထိ။ တသ္မာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနဂါရိယာတိ ဉာတဗ္ဗာ၊ တံ အနဂါရိယံ။ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ ပဋိပဇ္ဇေယျံ။ အပ္ပံ ဝါတိ သဟဿတော ဟေဋ္ဌာ ဘောဂက္ခန္ဓော အပ္ပော နာမ ဟောတိ၊ သဟဿတော ပဋ္ဌာယ မဟာ။ အာဗန္ဓနဋ္ဌေန ဉာတိ ဧဝ ပရိဝဋ္ဋော ဉာတိပရိဝဋ္ဋော။ သော ဝီသတိယာ ဟေဋ္ဌာ အပ္ပော ဟောတိ၊ ဝီသတိယာ ပဋ္ဌာယ မဟာ။

၂၉၂။ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နောတိ ယာ ဘိက္ခူနံ အဓိသီလသင်္ခါတာ သိက္ခာ၊ တဉ္စ၊ ယတ္ထ စေတေ သဟ ဇီဝန္တိ ဧကဇီဝိကာ သဘာဂဝုတ္တိနော ဟောန္တိ၊ တံ ဘဂဝတာ ပညတ္တသိက္ခာပဒသင်္ခါတံ သာဇီဝဉ္စ တတ္ထ သိက္ခနဘာဝေန သမာပန္နောတိ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော။ သမာပန္နောတိ သိက္ခံ ပရိပူရေန္တော၊ သာဇီဝဉ္စ အဝီတိက္ကမန္တော ဟုတွာ တဒုဘယံ ဥပဂတောတိ အတ္ထော။ ပါဏာတိပါတံ ပဟာယာတိအာဒီသု ပါဏာတိပါတာဒိကထာ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတာ ဧဝ။ ပဟာယာတိ ဣမံ ပါဏာတိပါတစေတနာသင်္ခါတံ ဒုဿီလျံ ပဇဟိတွာ။ ပဋိဝိရတော ဟောတီတိ ပဟီနကာလတော ပဋ္ဌာယ တတော ဒုဿီလျတော ဩရတော ဝိရတောဝ ဟောတိ။ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထောတိ ပရူပဃာတတ္ထာယ ဒဏ္ဍံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ အာဒါယ အဝတ္တနတော နိက္ခိတ္တဒဏ္ဍော စေဝ နိက္ခိတ္တသတ္ထော စာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဌပေတွာ ဒဏ္ဍံ သဗ္ဗမ္ပိ အဝသေသံ ဥပကရဏံ သတ္တာနံ ဝိဟိံသနဘာဝတော သတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဘိက္ခူ ကတ္တရဒဏ္ဍံ ဝါ ဒန္တကဋ္ဌဝါသိံ ဝါ ပိပ္ဖလကံ ဝါ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တိ၊ န တံ ပရူပဃာတတ္ထာယ။ တသ္မာ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ လဇ္ဇီတိ ပါပဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏာယ လဇ္ဇာယ သမန္နာဂတော။ ဒယာပန္နောတိ ဒယံ မေတ္တစိတ္တတံ အာပန္နော။ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီတိ သဗ္ဗေ ပါဏဘူတေ ဟိတေန အနုကမ္ပကော။ တာယ ဒယာပန္နတာယ သဗ္ဗေသံ ပါဏဘူတာနံ ဟိတစိတ္တကောတိ အတ္ထော။ ဝိဟရတီတိ ဣရိယတိ ပါလေတိ။

ဒိန္နမေဝ အာဒိယတီတိ ဒိန္နာဒါယီ။ စိတ္တေနပိ ဒိန္နမေဝ ပဋိကင်္ခတီတိ ဒိန္နပါဋိကင်္ခီ။ ထေနေတီတိ ထေနော။ န ထေနေန အထေနေန။ အထေနတ္တာယေဝ သုစိဘူတေန။ အတ္တနာတိ အတ္တဘာဝေန၊ အထေနံ သုစိဘူတံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ ဝိဟရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အဗြဟ္မစရိယန္တိ အသေဋ္ဌစရိယံ။ ဗြဟ္မံ သေဋ္ဌံ အာစာရံ စရတီတိ ဗြဟ္မစာရီ။ အာရာစာရီတိ အဗြဟ္မစရိယတော ဒူရစာရီ။ မေထုနာတိ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနဝသေန သဒိသတ္တာ မေထုနကာတိ လဒ္ဓဝေါဟာရေဟိ ပဋိသေဝိတဗ္ဗတော မေထုနာတိ သင်္ခံ ဂတာ အသဒ္ဓမ္မာ။ ဂါမဓမ္မာတိ ဂါမဝါသီနံ ဓမ္မာ။

သစ္စံ ဝဒတီတိ သစ္စဝါဒီ။ သစ္စေန သစ္စံ သန္ဒဟတိ ဃဋေတီတိ သစ္စသန္ဓော၊ န အန္တရန္တရာ မုသာ ဝဒတီတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ပုရိသော ကဒါစိ မုသာ ဝဒတိ၊ ကဒါစိ သစ္စံ၊ တဿ မုသာဝါဒေန အန္တရိတတ္တာ သစ္စံ သစ္စေန န ဃဋီယတိ။ တသ္မာ န သော သစ္စသန္ဓော၊ အယံ ပန န တာဒိသော၊ ဇီဝိတဟေတုပိ မုသာဝါဒံ အဝတွာ သစ္စေန သစ္စံ သန္ဒဟတိယေဝါတိ သစ္စသန္ဓော။ ထေတောတိ ထိရော၊ ထိရကထောတိ အတ္ထော။ ဧကော ဟိ ပုဂ္ဂလော ဟလိဒ္ဒိရာဂေါ ဝိယ၊ ထုသရာသိမှိ နိခါတခါဏု ဝိယ၊ အဿပိဋ္ဌေ ဌပိတကုမ္ဘဏ္ဍမိဝ စ န ထိရကထော ဟောတိ။ ဧကော ပါသာဏလေခါ ဝိယ ဣန္ဒခိလော ဝိယ စ ထိရကထော ဟောတိ၊ အသိနာ သီသေ ဆိဇ္ဇန္တေပိ ဒွေ ကထာ န ကထေတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ထေတော။ ပစ္စယိကောတိ ပတ္တိယာယိတဗ္ဗကော၊ သဒ္ဓါယိကောတိ အတ္ထော။ ဧကစ္စော ဟိ ပုဂ္ဂလော န ပစ္စယိကော ဟောတိ၊ ‘‘ဣဒံ ကေန ဝုတ္တံ၊ အသုကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မာ တဿ ဝစနံ သဒ္ဒဟထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧကော ပစ္စယိကော ဟောတိ၊ ‘‘ဣဒံ ကေန ဝုတ္တံ၊ အသုကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ယဒိ တေန ဝုတ္တံ၊ ဣဒမေဝ ပမာဏံ၊ ဣဒါနိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ဧဝမေဝ ဣဒ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပစ္စယိကော။ အဝိသံဝါဒကော လောကဿာတိ တာယ သစ္စဝါဒိတာယ လောကံ န ဝိသံဝါဒေတီတိ အတ္ထော။

ဣမေသံ ဘေဒါယာတိ ယေသံ ဣတော သုတွာတိ ဝုတ္တာနံ သန္တိကေ သုတံ၊ တေသံ ဘေဒါယ။ ဘိန္နာနံ ဝါ သန္ဓာတာတိ ဒွိန္နမ္ပိ မိတ္တာနံ ဝါ သမာနုပဇ္ဈာယကာဒီနံ ဝါ ကေနစိဒေဝ ကာရဏေန ဘိန္နာနံ ဧကမေကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တုမှာကံ ဤဒိသေ ကုလေ ဇာတာနံ ဧဝံ ဗဟုဿုတာနံ ဣဒံ န ယုတ္တ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ သန္ဓာနံ ကတ္တာ။ အနုပ္ပဒါတာတိ သန္ဓာနာနုပ္ပဒါတာ၊ ဒွေ ဇနေ သမဂ္ဂေ ဒိသွာ၊ ‘‘တုမှာကံ ဧဝရူပေ ကုလေ ဇာတာနံ ဧဝရူပေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာနံ အနုစ္ဆဝိကမေတ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ ဒဠှီကမ္မံ ကတ္တာတိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂေါ အာရာမော အဿာတိ သမဂ္ဂါရာမော။ ယတ္ထ သမဂ္ဂါ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ဝသိတုမ္ပိ န ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ‘‘သမဂ္ဂရာမော’’တိပိ ပါဠိ၊ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော။ သမဂ္ဂရတောတိ သမဂ္ဂေသု ရတော၊ တေ ပဟာယ အညတြ ဂန္တုမ္ပိ န ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂေ ဒိသွာပိ သုတွာပိ နန္ဒတီတိ သမဂ္ဂနန္ဒီ။ သမဂ္ဂကရဏိံ ဝါစံ ဘာသိတာတိ ယာ ဝါစာ သတ္တေ သမဂ္ဂေယေဝ ကရောတိ၊ တံ သာမဂ္ဂိဂုဏပရိဒီပကမေဝ ဝါစံ ဘာသတိ၊ န ဣတရန္တိ။

နေလာတိ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဒေါသော၊ နာဿာ ဧလန္တိ နေလာ၊ နိဒ္ဒေါသာတိ အတ္ထော။ ‘‘နေလင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနေလံ ဝိယ။ ကဏ္ဏသုခါတိ ဗျဉ္ဇနမဓုရတာယ ကဏ္ဏာနံ သုခါ၊ သူစိဝိဇ္ဈနံ ဝိယ ကဏ္ဏသူလံ န ဇနေတိ။ အတ္ထမဓုရတာယ သကလသရီရေ ကောပံ အဇနေတွာ ပေမံ ဇနေတီတိ ပေမနီယာ။ ဟဒယံ ဂစ္ဆတိ၊ အပဋိဟညမာနာ သုခေန စိတ္တံ ပဝိသတီတိ ဟဒယင်္ဂမာ။ ဂုဏပရိပုဏ္ဏတာယ ပုရေ ဘဝါတိ ပေါရီ၊ ပုရေ သံဝဒ္ဓနာရီ ဝိယ သုကုမာရာတိပိ ပေါရီ၊ ပုရဿ ဧသာတိပိ ပေါရီ၊ နဂရဝါသီနံ ကထာတိ အတ္ထော။ နဂရဝါသိနော ဟိ ယုတ္တကထာ ဟောန္တိ၊ ပိတိမတ္တံ ပိတာတိ၊ မာတိမတ္တံ မာတာတိ၊ ဘာတိမတ္တံ ဘာတာတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝရူပီ ကထာ ဗဟုနော ဇနဿ ကန္တာ ဟောတီတိ ဗဟုဇနကန္တာ။ ကန္တဘာဝေနေဝ ဗဟုနော ဇနဿ မနာပါ စိတ္တဝုဒ္ဓိကရာတိ ဗဟုဇနမနာပါ။

ကာလေန ဝဒတီတိ ကာလဝါဒီ၊ ဝတ္တဗ္ဗယုတ္တကာလံ သလ္လက္ခေတွာ ဝဒတီတိ အတ္ထော။ ဘူတံ တစ္ဆံ သဘာဝမေဝ ဝဒတီတိ ဘူတဝါဒီ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထသန္နိဿိတမေဝ ကတွာ ဝဒတီတိ အတ္ထဝါဒီ။ နဝလောကုတ္တရဓမ္မသန္နိဿိတံ ကတွာ ဝဒတီတိ ဓမ္မဝါဒီ။ သံဝရဝိနယပဟာနဝိနယသန္နိဿိတံ ကတွာ ဝဒတီတိ ဝိနယဝါဒီ။ နိဓာနံ ဝုစ္စတိ ဌပနောကာသော၊ နိဓာနမဿာ အတ္ထီတိ နိဓာနဝတီ၊ ဟဒယေ နိဓာတဗ္ဗ ယုတ္တဝါစံ ဘာသိတာတိ အတ္ထော။ ကာလေနာတိ ဧဝရူပိံ ဘာသမာနောပိ စ ‘‘အဟံ နိဓာနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိဿာမီ’’တိ န အကာလေန ဘာသတိ၊ ယုတ္တကာလံ ပန အဝေက္ခိတွာ ဘာသတီတိ အတ္ထော။ သာပဒေသန္တိ သဥပမံ၊ သကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ပရိယန္တဝတိန္တိ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ယထာဿာ ပရိစ္ဆေဒေါ ပညာယတိ၊ ဧဝံ ဘာသတီတိ အတ္ထော။ အတ္ထသံဟိတန္တိ အနေကေဟိပိ နယေဟိ ဝိဘဇန္တေန ပရိယာဒါတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အတ္ထသမ္ပန္နံ၊ ယံ ဝါ သော အတ္ထဝါဒီ အတ္ထံ ဝဒတိ၊ တေန အတ္ထေန သံဟိတတ္တာ အတ္ထသံဟိတံ ဝါစံ ဘာသတိ၊ န အညံ နိက္ခိပိတွာ အညံ ဘာသတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၉၃။ ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာတိ မူလဗီဇံ ခန္ဓဗီဇံ ဖဠုဗီဇံ အဂ္ဂဗီဇံ ဗီဇဗီဇန္တိ ပဉ္စဝိဓဿ ဗီဇဂါမဿ စေဝ ယဿ ကဿစိ နီလတိဏရုက္ခာဒိကဿ ဘူတဂါမဿ စ သမာရမ္ဘာ၊ ဆေဒနဘေဒနပစနာဒိဘာဝေန ဝိကောပနာ ပဋိဝိရတောတိ အတ္ထော။ ဧကဘတ္တိကောတိ ပါတရာသဘတ္တံ သာယမာသဘတ္တန္တိ ဒွေ ဘတ္တာနိ။ တေသု ပါတရာသဘတ္တံ အန္တောမဇ္ဈနှိကေန ပရိစ္ဆိန္နံ၊ ဣတရံ မဇ္ဈနှိကတော ဥဒ္ဓံ အန္တောအရုဏေန။ တသ္မာ အန္တောမဇ္ဈနှိကေ ဒသက္ခတ္တုံ ဘုဉ္ဇမာနောပိ ဧကဘတ္တိကောဝ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဘတ္တိကော’’တိ။ ရတ္တိယာ ဘောဇနံ ရတ္တိ၊ တတော ဥပရတောတိ ရတ္တူပရတော။ အတိက္ကန္တေ မဇ္ဈနှိကေ ယာဝ သူရိယတ္ထံဂမနာ ဘောဇနံ ဝိကာလဘောဇနံ နာမ။ တတော ဝိရတတ္တာ ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ။ သာသနဿ အနနုလောမတ္တာ ဝိသူကံ ပဋာဏီဘူတံ ဒဿနန္တိ ဝိသူကဒဿနံ။ အတ္တနာ နစ္စနနစ္စာပနာဒိဝသေန နစ္စာ စ ဂီတာ စ ဝါဒိတာ စ၊ အန္တမသော မယူရနစ္စနာဒိဝသေနာပိ ပဝတ္တာနံ နစ္စာဒီနံ ဝိသူကဘူတာ ဒဿနာ စာတိ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာ။ နစ္စာဒီနိ ဟိ အတ္တနာ ပယောဇေတုံ ဝါ ပရေဟိ ပယောဇာပေတုံ ဝါ ပယုတ္တာနိ ပဿိတုံ ဝါ နေဝ ဘိက္ခူနံ န ဘိက္ခုနီနံ ဝဋ္ဋန္တိ။ မာလာဒီသု မာလာတိ ယံကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ။ ဂန္ဓန္တိ ယံကိဉ္စိ ဂန္ဓဇာတံ။ ဝိလေပနန္တိ ဆဝိရာဂကရဏံ။ တတ္ထ ပိဠန္ဓန္တော ဓာရေတိ နာမ။ ဦနဋ္ဌာနံ ပူရေန္တော မဏ္ဍေတိ နာမ။ ဂန္ဓဝသေန ဆဝိရာဂဝသေန စ သာဒိယန္တော ဝိဘူသေတိ နာမ။ ဌာနံ ဝုစ္စတိ ကာရဏံ။ တသ္မာ ယာယ ဒုဿီလျစေတနာယ တာနိ မာလာဓာရဏာဒီနိ မဟာဇနော ကရောတိ၊ တတော ပဋိဝိရတောတိ အတ္ထော။

ဥစ္စာသယနံ ဝုစ္စတိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ။ မဟာသယနံ အကပ္ပိယတ္ထရဏံ။ တတော ပဋိဝိရတောတိ အတ္ထော။ ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ ရဇတန္တိ ကဟာပဏော လောဟမာသကော ဇတုမာသကော ဒါရုမာသကောတိ ယေ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တဿ ဥဘယဿပိ ပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော၊ နေဝ နံ ဥဂ္ဂဏှာတိ၊ န ဥဂ္ဂဏှာပေတိ၊ န ဥပနိက္ခိတ္တံ သာဒိယတီတိ အတ္ထော။ အာမကဓညပဋိဂ္ဂဟဏာတိ သာလိဝီဟိယဝဂေါဓူမကင်္ဂုဝရကကုဒြူသကသင်္ခါတဿ သတ္တဝိဓဿာပိ အာမကဓညဿ ပဋိဂ္ဂဟဏာ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတေသံ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ၊ အာမသနမ္ပိ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ အညတြ ဩဒိဿ အနုညာတာ အာမကမံသမစ္ဆာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိ၊ နော အာမသနံ။

ဣတ္ထိကုမာရိကပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ဣတ္ထီတိ ပုရိသန္တရဂတာ၊ ဣတရာ ကုမာရိကာ နာမ။ တာသံ ပဋိဂ္ဂဟဏမ္ပိ အာမသနမ္ပိ အကပ္ပိယမေဝ။ ဒါသိဒါသပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ဒါသိဒါသဝသေနေဝ တေသံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ကပ္ပိယကာရကံ ဒမ္မိ၊ အာရာမိကံ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပန ဝဋ္ဋတိ။ အဇေဠကာဒီသု ခေတ္တဝတ္ထုပရိယောသာနေသု ကပ္ပိယာကပ္ပိယနယော ဝိနယဝသေန ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ခေတ္တံ နာမ ယသ္မိံ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ ရုဟတိ။ ဝတ္ထု နာမ ယသ္မိံ အပရဏ္ဏံ ရုဟတိ။ ယတ္ထ ဝါ ဥဘယမ္ပိ ရုဟတိ၊ တံ ခေတ္တံ။ တဒတ္ထာယ အကတဘူမိဘာဂေါ ဝတ္ထု။ ခေတ္တဝတ္ထုသီသေန စေတ္ထ ဝါပိတဠာကာဒီနိပိ သင်္ဂဟိတာနေဝ။ ဒူတေယျံ ဝုစ္စတိ ဒူတကမ္မံ၊ ဂိဟီနံ ပဏ္ဏံ ဝါ သာသနံ ဝါ ဂဟေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနံ။ ပဟိဏဂမနံ ဝုစ္စတိ ဃရာ ဃရံ ပေသိတဿ ခုဒ္ဒကဂမနံ။ အနုယောဂေါ နာမ တဒုဘယကရဏံ၊ တသ္မာ ဒူတေယျပဟိဏဂမနာနံ အနုယောဂါတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကယဝိက္ကယာတိ ကယာ စ ဝိက္ကယာ စ။ တုလာကူဋာဒီသု ကူဋန္တိ ဝဉ္စနံ။ တတ္ထ တုလာကူဋံ တာဝ ရူပကူဋံ အင်္ဂကူဋံ ဂဟဏကူဋံ ပဋိစ္ဆန္နကူဋန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ရူပကူဋံ နာမ ဒွေ တုလာ သရူပါ ကတွာ ဂဏှန္တော မဟတိယာ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော ခုဒ္ဒိကာယ ဒေတိ။ အင်္ဂကူဋံ နာမ ဂဏှန္တော ပစ္ဆာဘာဂေ ဟတ္ထေန တုလံ အက္ကမတိ၊ ဒဒန္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ။ ဂဟဏကူဋံ နာမ ဂဏှန္တော မူလေ ရဇ္ဇုံ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော အဂ္ဂေ။ ပဋိစ္ဆန္နကူဋံ နာမ တုလံ သုသိရံ ကတွာ အန္တော အယစုဏ္ဏံ ပက္ခိပိတွာ ဂဏှန္တော တံ ပစ္ဆာဘာဂေ ကရောတိ၊ ဒဒန္တော အဂ္ဂဘာဂေ။ ကံသော ဝုစ္စတိ သုဝဏ္ဏပါတိ၊ တာယ ဝဉ္စနံ ကံသကူဋံ။ ကထံ? ဧကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ ကတွာ အညာ ဒွေ တိဿော လောဟပါတိယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ကရောတိ၊ တတော ဇနပဒံ ဂန္တွာ ကိဉ္စိဒေဝ အဒ္ဓကုလံ ပဝိသိတွာ၊ ‘‘သုဝဏ္ဏဘာဇနာနိ ကိဏထာ’’တိ ဝတွာ အဂ္ဃေ ပုစ္ဆိတေ သမဂ္ဃတရံ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ။ တတော တေဟိ ‘‘ကထံ ဣမေသံ သုဝဏ္ဏဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘ဝီမံသိတွာ ဂဏှထာ’’တိ သုဝဏ္ဏပါတိံ ပါသာဏေ ဃံသိတွာ သဗ္ဗာ ပါတိယော ဒတွာ ဂစ္ဆတိ။

မာနကူဋံ နာမ ဟဒယဘေဒသိခါဘေဒရဇ္ဇုဘေဒဝသေန တိဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဟဒယဘေဒေါ သပ္ပိတေလာဒိမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ တာနိ ဟိ ဂဏှန္တော ဟေဋ္ဌာ ဆိဒ္ဒေန မာနေန၊ ‘‘သဏိကံ အာသိဉ္စာ’’တိ ဝတွာ အန္တောဘာဇနေ ဗဟုံ ပဂ္ဃရာပေတွာ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော ဆိဒ္ဒံ ပိဓာယ သီဃံ ပူရေတွာ ဒေတိ။ သိခါဘေဒေါ တိလတဏ္ဍုလာဒိမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ တာနိ ဟိ ဂဏှန္တော သဏိကံ သိခံ ဥဿာပေတွာ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော ဝေဂေန ပူရေတွာ သိခံ ဆိန္ဒန္တော ဒေတိ။ ရဇ္ဇုဘေဒေါ ခေတ္တဝတ္ထုမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ လဉ္ဇံ အလဘန္တာ ဟိ ခေတ္တံ အမဟန္တမ္ပိ မဟန္တံ ကတွာ မိနန္တိ။

ဥက္ကောဋနာဒီသု ဥက္ကောဋနန္တိ သာမိကေ အဿာမိကေ ကာတုံ လဉ္ဇဂ္ဂဟဏံ။ ဝဉ္စနန္တိ တေဟိ တေဟိ ဥပါယေဟိ ပရေသံ ဝဉ္စနံ။ တတြိဒမေကံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ လုဒ္ဒကော မိဂဉ္စ မိဂပေါတကဉ္စ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆတိ။ တမေကော ဓုတ္တော၊ ‘‘ကိံ၊ ဘော၊ မိဂေါ အဂ္ဃတိ၊ ကိံ မိဂပေါတကော’’တိ အာဟ။ ‘‘မိဂေါ ဒွေ ကဟာပဏေ မိဂပေါတကော ဧက’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ကဟာပဏံ ဒတွာ မိဂပေါတကံ ဂဟေတွာ ထောကံ ဂန္တွာ နိဝတ္တော၊ ‘‘န မေ၊ ဘော၊ မိဂပေါတကေန အတ္ထော၊ မိဂံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ တေန ဟိ ‘‘ဒွေ ကဟာပဏေ ဒေဟီ’’တိ။ သော အာဟ – ‘‘နနု တေ၊ ဘော၊ မယာ ပဌမံ ဧကော ကဟာပဏော ဒိန္နော’’တိ။ အာမ ဒိန္နောတိ။ ‘‘ဣမမ္ပိ မိဂပေါတကံ ဂဏှ၊ ဧဝံ သော စ ကဟာပဏော အယဉ္စ ကဟာပဏဂ္ဃနကော မိဂပေါတကောတိ ဒွေ ကဟာပဏာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ သော ကာရဏံ ဝဒတီတိ သလ္လက္ခေတွာ မိဂပေါတကံ ဂဟေတွာ မိဂံ အဒါသီတိ။

နိကတီတိ ယောဂဝသေန ဝါ မာယာဝသေန ဝါ အပါမင်္ဂံ ပါမင်္ဂန္တိ၊ အမဏိံ မဏိန္တိ၊ အသုဝဏ္ဏံ သုဝဏ္ဏန္တိ ကတွာ ပဋိရူပကေန ဝဉ္စနံ။ သာစိယောဂေါတိ ကုဋိလယောဂေါ၊ ဧတေသံယေဝ ဥက္ကောဋနာဒီနမေတံ နာမံ၊ တသ္မာ ဥက္ကောဋနသာစိယောဂေါ ဝဉ္စနသာစိယောဂေါ နိကတိသာစိယောဂေါတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေစိ အညံ ဒဿေတွာ အညဿ ပရိဝတ္တနံ သာစိယောဂေါတိ ဝဒန္တိ။ တံ ပန ဝဉ္စနေနေဝ သင်္ဂဟိတံ။ ဆေဒနာဒီသု ဆေဒနန္တိ ဟတ္ထစ္ဆေဒနာဒိ။ ဝဓောတိ မာရဏံ။ ဗန္ဓောတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနာဒီဟိ ဗန္ဓနံ။ ဝိပရာမောသောတိ ဟိမဝိပရာမောသော ဂုမ္ဗဝိပရာမောသောတိ ဒုဝိဓော။ ယံ ဟိမပါတသမယေ ဟိမေန ပဋိစ္ဆန္နာ ဟုတွာ မဂ္ဂပဋိပန္နံ ဇနံ မုသန္တိ၊ အယံ ဟိမဝိပရာမောသော။ ယံ ဂုမ္ဗာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နာ မုသန္တိ၊ အယံ ဂုမ္ဗဝိပရာမောသော။ အာလောပေါ ဝုစ္စတိ ဂါမနိဂမာဒီနံ ဝိလောပကရဏံ။ သဟသာကာရောတိ သာဟသိကကိရိယာ၊ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ မနုဿာနံ ဥရေ သတ္ထံ ဌပေတွာ ဣစ္ဆိတဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမေတသ္မာ ဆေဒန…ပေ… သဟသာကာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။

၂၉၄။ သော သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ သွာယံ ဘိက္ခု ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေန စတူသု ပစ္စယေသု ဒွါဒသဝိဓေန ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣမိနာ ပန ဒွါဒသဝိဓေန ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသေန သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အဋ္ဌ ပရိက္ခာရာ ဝဋ္ဋန္တိ တီဏိ စီဝရာနိ ပတ္တော ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဝါသိ ဧကာ သူစိ ကာယဗန္ဓနံ ပရိဿာဝနန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ၊ ဝါသိ သူစိ စ ဗန္ဓနံ၊

ပရိဿာဝနေန အဋ္ဌေတေ၊ ယုတ္တယောဂဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။

တေ သဗ္ဗေပိ ကာယပရိဟာရိကာပိ ဟောန္တိ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာပိ။ ကထံ? တိစီဝရံ တာဝ နိဝါသေတွာ ပါရုပိတွာ စ ဝိစရဏကာလေ ကာယံ ပရိဟရတိ ပေါသေတီတိ ကာယပရိဟာရိကံ ဟောတိ၊ စီဝရကဏ္ဏေန ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ ပိဝနကာလေ ခါဒိတဗ္ဗဖလာဖလဂ္ဂဟဏကာလေ စ ကုစ္ဆိံ ပရိဟရတိ ပေါသေတီတိ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကံ ဟောတိ။ ပတ္တောပိ တေန ဥဒကံ ဥဒ္ဓရိတွာ နဟာနကာလေ ကုဋိပရိဘဏ္ဍကရဏကာလေ စ ကာယပရိဟာရိကော ဟောတိ၊ အာဟာရံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇနကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကော ဟောတိ။ ဝါသိပိ တာယ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနကာလေ မဉ္စပီဌာနံ အင်္ဂပါဒစီဝရကုဋိဒဏ္ဍကသဇ္ဇနကာလေ စ ကာယပရိဟာရိကာ ဟောတိ၊ ဥစ္ဆုစ္ဆေဒနနာဠိကေရာဒိတစ္ဆနကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာ။ သူစိပိ စီဝရသိဗ္ဗနကာလေ ကာယပရိဟာရိကာ ဟောတိ၊ ပူဝံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဝိဇ္ဈိတွာ ခါဒနကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာ။ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ဝိစရဏကာလေ ကာယပရိဟာရိကံ၊ ဥစ္ဆုအာဒီနိ ဗန္ဓိတွာ ဂဟဏကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကံ။ ပရိဿာဝနံ တေန ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ နဟာနကာလေ၊ သေနာသနပရိဘဏ္ဍကရဏကာလေ စ ကာယပရိဟာရိကံ၊ ပါနီယပရိဿာဝနကာလေ တေနေဝ တိလတဏ္ဍုလပုထုကာဒီနိ ဂဟေတွာ ခါဒနကာလေ စ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကံ။ အယံ တာဝ အဋ္ဌပရိက္ခာရိကဿ ပရိက္ခာရမတ္တာ။

နဝပရိက္ခာရိကဿ ပန သေယျံ ပဝိသန္တဿ တတြဋ္ဌကပစ္စတ္ထရဏံ ဝါ ကုဉ္စိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဒသပရိက္ခာရိကဿ နိသီဒနံ ဝါ စမ္မခဏ္ဍံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကာဒသပရိက္ခာရိကဿ ကတ္တရယဋ္ဌိ ဝါ တေလနာဠိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွါဒသပရိက္ခာရိကဿ ဆတ္တံ ဝါ ဥပါဟနာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတေသု စ အဋ္ဌပရိက္ခာရိကောဝ သန္တုဋ္ဌော၊ ဣတရေ အသန္တုဋ္ဌာ၊ မဟိစ္ဆာ မဟာဘာရာတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဧတေပိ ဟိ အပ္ပိစ္ဆာဝ သန္တုဋ္ဌာဝ သုဘရာဝ သလ္လဟုကဝုတ္တိနောဝ။ ဘဂဝါ ပန နယိမံ သုတ္တံ တေသံ ဝသေန ကထေသိ၊ အဋ္ဌပရိက္ခာရိကဿ ဝသေန ကထေသိ။ သော ဟိ ခုဒ္ဒကဝါသိဉ္စ သူစိဉ္စ ပရိဿာဝနေ ပက္ခိပိတွာ ပတ္တဿ အန္တော ဌပေတွာ ပတ္တံ အံသကူဋေ လဂ္ဂေတွာ တိစီဝရံ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ကတွာ ယေနိစ္ဆကံ သုခံ ပက္ကမတိ။ ပဋိနိဝတ္တေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ နာမဿ န ဟောတိ၊ ဣတိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော သလ္လဟုကဝုတ္တိတံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ၊ သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေနာတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ကာယပရိဟာရိကေနာတိ ကာယပရိဟရဏမတ္တကေန။ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေနာတိ ကုစ္ဆိပရိဟရဏမတ္တကေန။ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတီတိ တံ အဋ္ဌပရိက္ခာရမတ္တကံ သဗ္ဗံ ဂဟေတွာ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ကတွာဝ ဂစ္ဆတိ၊ ‘‘မမ ဝိဟာရော ပရိဝေဏံ ဥပဋ္ဌာကော’’တိဿ သင်္ဂေါ ဝါ ဗဒ္ဓါ ဝါ န ဟောတိ၊ သော ဇိယာ မုတ္တော သရော ဝိယ၊ ယူထာ အပက္ကန္တော မတ္တဟတ္ထီ ဝိယ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ သေနာသနံ ဝနသဏ္ဍံ ရုက္ခမူလံ ဝနပဗ္ဘာရံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဧကောဝ တိဋ္ဌတိ၊ ဧကောဝ နိသီဒတိ၊ သဗ္ဗိရိယာပထေသု ဧကောဝ အဒုတိယော။

‘‘စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ၊

သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေန၊

ပရိဿယာနံ သဟိတာ အဆမ္ဘီ၊

ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော’’တိ။ (သု။ နိ။ ၄၂)၊

ဧဝံ ဝဏ္ဏိတံ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပတံ အာပဇ္ဇတိ။

ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဥပမာယ သာဓေန္တော သေယျထာပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပက္ခီ သကုဏောတိ ပက္ခယုတ္တော သကုဏော။ ဍေတီတိ ဥပ္ပတတိ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – သကုဏာ နာမ ‘‘အသုကသ္မိံ ပဒေသေ ရုက္ခော ပရိပက္ကဖလော’’တိ ဉတွာ နာနာဒိသာဟိ အာဂန္တွာ နခပက္ခတုဏ္ဍာဒီဟိ တဿ ဖလာနိ ဝိဇ္ဈန္တာ ဝိဓုနန္တာ ခါဒန္တိ။ ‘‘ဣဒံ အဇ္ဇတနာယ ဣဒံ သွာတနာယ ဘဝိဿတီ’’တိ နေသံ န ဟောတိ။ ဖလေ ပန ခီဏေ နေဝ ရုက္ခဿ အာရက္ခံ ဌပေန္တိ၊ န တတ္ထ ပတ္တံ ဝါ နခံ ဝါ တုဏ္ဍံ ဝါ ဌပေန္တိ၊ အထ ခေါ တသ္မိံ ရုက္ခေ အနပေက္ခော ဟုတွာ ယော ယံ ဒိသာဘာဂံ ဣစ္ဆတိ၊ သော တေန သပတ္တဘာရောဝ – ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝ အယံ ဘိက္ခု နိဿင်္ဂေါ နိရပေက္ခောယေဝ ပက္ကမတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သမာဒါယေဝ ပက္ကမတီ’’တိ။ အရိယေနာတိ နိဒ္ဒေါသေန။ အဇ္ဈတ္တန္တိ သကေ အတ္တဘာဝေ။ အနဝဇ္ဇသုခန္တိ နိဒ္ဒေါသသုခံ။

၂၉၅။ သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ သော ဣမိနာ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခု စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ပဿိတွာတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။ အဗျာသေကသုခန္တိ ကိလေသေဟိ အနဝသိတ္တသုခံ၊ အဝိကိဏ္ဏသုခန္တိပိ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒြိယသံဝရသုခဉှိ ဒိဋ္ဌာဒီသု ဒိဋ္ဌမတ္တာဒိဝသေန ပဝတ္တတာယ အဝိကိဏ္ဏံ ဟောတိ။ သော အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေတိ သော မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယာနံ သံဝရေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဣမေသု အဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တာဒီသု သတ္တသု ဌာနေသု သတိသမ္ပဇညဝသေန သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တမေဝ။

၂၉၆။ သော ဣမိနာ စာတိအာဒိနာ ကိံ ဒဿေတိ? အရညဝါသဿ ပစ္စယသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ ယဿ ဟိ ဣမေ စတ္တာရော ပစ္စယာ နတ္ထိ၊ တဿ အရညဝါသော န ဣဇ္ဈတိ၊ တိရစ္ဆာနဂတေဟိ ဝါ ဝနစရကေဟိ ဝါ သဒ္ဓိံ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ၊ အရညေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ၊ ‘‘ကိံ ဧဝရူပဿ ပါပဘိက္ခုနော အရညဝါသေနာ’’တိ ဘေရဝသဒ္ဒံ သာဝေန္တိ၊ ဟတ္ထေဟိ သီသံ ပဟရိတွာ ပလာယနာကာရံ ကရောန္တိ။ ‘‘အသုကော ဘိက္ခု အရညံ ပဝိသိတွာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ပါပကမ္မံ အကာသီ’’တိ အယသော ပတ္ထရတိ။ ယဿ ပနေတေ စတ္တာရော ပစ္စယာ အတ္ထိ၊ တဿ အရညဝါသော ဣဇ္ဈတိ၊ သော ဟိ အတ္တနော သီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ကိဉ္စိ ကာဠကံ ဝါ တိလကံ ဝါ အပဿန္တော ပီတိံ ဥပ္ပာဒေတွာ တံ ခယတော ဝယတော သမ္မသန္တော အရိယဘူမိံ ဩက္ကမတိ၊ အရညေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အတ္တမနာ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ၊ ဣတိဿ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တတေလဗိန္ဒု ဝိယ ယသော ဝိတ္ထာရိကော ဟောတိ။

တတ္ထ ဝိဝိတ္တန္တိ သုညံ အပ္ပသဒ္ဒံ၊ အပ္ပနိဂ္ဃောသန္တိ အတ္ထော။ ဧတဒေဝ ဟိ သန္ဓာယ ဝိဘင်္ဂေ၊ ‘‘ဝိဝိတ္တန္တိ သန္တိကေ စေပိ သေနာသနံ ဟောတိ၊ တဉ္စ အနာကိဏ္ဏံ ဂဟဋ္ဌေဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ၊ တေန တံ ဝိဝိတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၆) ဝုတ္တံ။ သေတိ စေဝ အာသတိ စ ဧတ္ထာတိ သေနာသနံ၊ မဉ္စပီဌာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ တေနာဟ – ‘‘သေနာသနန္တိ မဉ္စောပိ သေနာသနံ၊ ပီဌမ္ပိ ဘိသိပိ ဗိမ္ဗောဟနမ္ပိ၊ ဝိဟာရောပိ အဍ္ဎယောဂေါပိ၊ ပါသာဒေါပိ၊ ဟမ္မိယမ္ပိ၊ ဂုဟာပိ၊ အဋ္ဋောပိ၊ မာဠောပိ၊ လေဏမ္ပိ၊ ဝေဠုဂုမ္ဗောပိ၊ ရုက္ခမူလမ္ပိ၊ မဏ္ဍပေါပိ သေနာသနံ၊ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ သေနာသန’’န္တိ။ အပိစ ‘‘ဝိဟာရော အဍ္ဎယောဂေါ ပါသာဒေါ ဟမ္မိယံ ဂုဟာ’’တိ ဣဒံ ဝိဟာရသေနာသနံ နာမ။ ‘‘မဉ္စော ပီဌံ၊ ဘိသိ ဗိမ္ဗောဟန’’န္တိ ဣဒံ မဉ္စပီဌသေနာသနံ နာမ။ ‘‘စိမိလိကာ၊ စမ္မခဏ္ဍော၊ တိဏသန္ထာရော၊ ပဏ္ဏသန္ထာရော’’တိ ဣဒံ သန္ထတသေနာသနံ နာမ။ ‘‘ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တီ’’တိ ဣဒံ ဩကာသသေနာသနံ နာမာတိ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓံ သေနာသနံ ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ သေနာသနဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတမေဝ။ ဣမဿ ပန သကုဏသဒိသဿ စာတုဒ္ဒိသဿ ဘိက္ခုနော အနုစ္ဆဝိကံ ဒဿေန္တော အရညံ ရုက္ခမူလန္တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ အရညန္တိ ‘‘နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ၊ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ ဣဒံ ဘိက္ခုနီနံ ဝသေန အာဂတံ အရညံ။ ‘‘အာရညကံ နာမ သေနာသနံ ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၅၄) ဣဒံ ပန ဣမဿ ဘိက္ခုနော အနုရူပံ၊ တဿ လက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ။ ရုက္ခမူလန္တိ ယံကိဉ္စိ သန္ဒစ္ဆာယံ ဝိဝိတ္တံ ရက္ခမူလံ။ ပဗ္ဗတန္တိ သေလံ။ တတ္ထ ဟိ ဥဒကသောဏ္ဍီသု ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ သီတာယ ရုက္ခစ္ဆာယာယ နိသိန္နဿ နာနာဒိသာသု ခါယမာနာသု သီတေန ဝါတေန ဝီဇိယမာနဿ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ကန္ဒရန္တိ ကံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ၊ တေန ဒါရိတံ၊ ဥဒကေန ဘိန္နံ ပဗ္ဗတပ္ပဒေသံ၊ ယံ နဒီတုမ္ဗန္တိပိ နဒီကုဉ္ဇန္တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ရဇတပဋ္ဋသဒိသာ ဝါလိကာ ဟောန္တိ၊ မတ္ထကေ မဏိဝိတာနံ ဝိယ ဝနဂဟနံ၊ မဏိက္ခန္ဓသဒိသံ ဥဒကံ သန္ဒတိ။ ဧဝရူပံ ကန္ဒရံ ဩရုယှ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂတ္တာနိ သီတာနိ ကတွာ ဝါလိကံ ဥဿာပေတွာ ပံသုကူလစီဝရံ ပညာပေတွာ နိသိန္နဿ သမဏဓမ္မံ ကရောတော စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ဂိရိဂုဟန္တိ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရာ၊ ဧကသ္မိံယေဝ ဝါ ဥမင်္ဂသဒိသံ မဟာဝိဝရံ။ သုသာနလက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။ ဝနပတ္ထန္တိ အတိက္ကမိတွာ မနုဿာနံ ဥပစာရဋ္ဌာနံ၊ ယတ္ထ န ကသန္တိ န ဝပန္တိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဒူရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၅၃၁)။ အဗ္ဘောကာသန္တိ အစ္ဆန္နံ၊ အာကင်္ခမာနော ပနေတ္ထ စီဝရကုဋိံ ကတွာ ဝသတိ။ ပလာလပုဉ္ဇန္တိ ပလာလရာသိံ။ မဟာပလာလပုဉ္ဇတော ဟိ ပလာလံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ ပဗ္ဘာရလေဏသဒိသေ အာလယေ ကရောန္တိ၊ ဂစ္ဆဂုမ္ဗာဒီနမ္ပိ ဥပရိ ပလာလံ ပက္ခိပိတွာ ဟေဋ္ဌာ နိသိန္နာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ ဘတ္တဿ ပစ္ဆတော။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တောတိ ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနတော ပဋိက္ကန္တော။ ပလ္လင်္ကန္တိ သမန္တတော ဦရုဗဒ္ဓါသနံ။ အာဘုဇိတွာတိ ဗန္ဓိတွာ။ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာတိ ဥပရိမံ သရီရံ ဥဇုကံ ဌပေတွာ အဋ္ဌာရသ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိပါဒေတွာ။ ဧဝဉှိ နိသိန္နဿ စမ္မမံသနဟာရူနိ န ပဏမန္တိ။ အထဿ ယာ တေသံ ပဏမနပစ္စယာ ခဏေ ခဏေ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တာသု အနုပ္ပဇ္ဇမာနာသု စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ပရိပတတိ၊ ဝုဒ္ဓိံ ဖာတိံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံ သတိံ ဌပယိတွာ၊ မုခသမီပေ ဝါ ကတွာတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တံ – ‘‘အယံ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ သူပဋ္ဌိတာ နာသိကဂ္ဂေ ဝါ မုခနိမိတ္တေ ဝါ၊ တေန ဝုစ္စတိ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၃၇)။ အထ ဝါ ‘‘ပရီတိ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော၊ မုခန္တိ နိယျာနတ္ထော၊ သတီတိ ဥပဋ္ဌာနတ္ထော၊ တေန ဝုစ္စတိ ပရိမုခံ သတိ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၄) ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ဝုတ္တနယေနပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတြာယံ သင်္ခေပေါ ‘‘ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနသတိံ ကတွာ’’တိ။

အဘိဇ္ဈံ လောကေတိ ဧတ္ထ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ လောကော၊ တသ္မာ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ရာဂံ ပဟာယ ကာမစ္ဆန္ဒံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေနာတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဟီနတ္တာ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန၊ န စက္ခုဝိညာဏသဒိသေနာတိ အတ္ထော။ အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီတိ အဘိဇ္ဈာတော စိတ္တံ ပရိမောစေတိ။ ယထာ နံ သာ မုဉ္စတိ စေဝ၊ မုဉ္စိတွာ စ န ပုန ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဗျာပါဒပဒေါသံ ပဟာယာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဗျာပဇ္ဇတိ ဣမိနာ စိတ္တံ ပူတိကမ္မာသာဒယော ဝိယ ပုရိမပကတိံ ပဇဟတီတိ ဗျာပါဒေါ။ ဝိကာရာပတ္တိယာ ပဒုဿတိ၊ ပရံ ဝါ ပဒူသေတိ ဝိနာသေတီတိ ပဒေါသော။ ဥဘယမေတံ ကောဓဿေဝါဓိဝစနံ။ ထိနံ စိတ္တဂေလညံ။ မိဒ္ဓံ စေတသိကဂေလညံ။ ထိနဉ္စ မိဒ္ဓဉ္စ ထိနမိဒ္ဓံ။ အာလောကသညီတိ ရတ္တိမ္ပိ ဒိဝါ ဒိဋ္ဌအာလောကသဉ္ဇာနနသမတ္ထတာယ ဝိဂတနီဝရဏာယ ပရိသုဒ္ဓါယ သညာယ သမန္နာဂတော။ သတော သမ္ပဇာနောတိ သတိယာ စ ဉာဏေန စ သမန္နာဂတော။ ဣဒံ ဥဘယံ အာလောကသညာယ ဥပကာရတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓစ္စဉ္စ ကုက္ကုစ္စဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ။ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆောတိ ဝိစိကိစ္ဆံ တရိတွာ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော။ ‘‘ကထမိဒံ ကထမိဒ’’န္တိ ဧဝံ နပ္ပဝတ္တတီတိ အကထံကထီ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ အနဝဇ္ဇေသု ဓမ္မေသု။ ‘‘ဣမေ နု ခေါ ကုသလာ၊ ကထမိမေ ကုသလာ’’တိ ဧဝံ န ဝိစိကိစ္ဆတိ န ကင်္ခတီတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဣမေသု ပန နီဝရဏေသု ဝစနတ္ထလက္ခဏာဒိဘေဒတော ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။

၂၉၇။ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေတိ ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနုပ္ပန္နာယ လောကိယလောကုတ္တရာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ အပိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ ဝါ အဘိညာ ဥစ္ဆိန္ဒိတွာ ပါတေန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တထာဂတပဒံ ဣတိပီတိ ဣဒမ္ပိ တထာဂတဿ ဉာဏပဒံ ဉာဏဝဠဉ္ဇံ ဉာဏေန အက္ကန္တဋ္ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တထာဂတနိသေဝိတန္တိ တထာဂတဿ ဉာဏဖာသုကာယ နိဃံသိတဋ္ဌာနံ။ တထာဂတာရဉ္ဇိတန္တိ တထာဂတဿ ဉာဏဒါဌာယ အာရဉ္ဇိတဋ္ဌာနံ။

၂၉၉။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ယထာသဘာဝံ ပဇာနာတိ။ နတွေဝ တာဝ အရိယသာဝကော နိဋ္ဌံ ဂတော ဟောတီတိ ဣမာ ဈာနာဘိညာ ဗာဟိရကေဟိပိ သာဓာရဏာတိ န တာဝ နိဋ္ဌံ ဂတော ဟောတိ။ မဂ္ဂက္ခဏေပိ အပရိယောသိတကိစ္စတာယ န တာဝ နိဋ္ဌံ ဂတော ဟောတိ။ အပိစ ခေါ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတီတိ အပိစ ခေါ ပန မဂ္ဂက္ခဏေ မဟာဟတ္ထိံ ပဿန္တော နာဂဝနိကော ဝိယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဣမိနာ အာကာရေန တီသု ရတနေသု နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ။ နိဋ္ဌံ ဂတော ဟောတီတိ ဧဝံ မဂ္ဂက္ခဏေ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆန္တော အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ပရိယောသိတသဗ္ဗကိစ္စတာယ သဗ္ဗာကာရေန တီသု ရတနေသု နိဋ္ဌံ ဂတော ဟောတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၀၀။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တံ။ တတ္ထ ဇင်္ဂလာနန္တိ ပထဝီတလစာရီနံ။ ပါဏာနန္တိ သပါဒကပါဏာနံ။ ပဒဇာတာနီတိ ပဒါနိ။ သမောဓာနံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဩဓာနံ ပက္ခေပံ ဂစ္ဆန္တိ။ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ သေဋ္ဌံ အက္ခာယတိ။ ယဒိဒံ မဟန္တတ္တေနာတိ မဟန္တဘာဝေန အဂ္ဂံ အက္ခာယတိ၊ န ဂုဏဝသေနာတိ အတ္ထော။ ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာတိ ယေ ကေစိ လောကိယာ ဝါ လောကုတ္တရာ ဝါ ကုသလာ ဓမ္မာ။ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဧတ္ထ စတုဗ္ဗိဓော သင်္ဂဟော – သဇာတိသင်္ဂဟော၊ သဉ္ဇာတိသင်္ဂဟော၊ ကိရိယသင်္ဂဟော၊ ဂဏနသင်္ဂဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗေ ခတ္တိယာ အာဂစ္ဆန္တု သဗ္ဗေ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဧဝံ သမာနဇာတိဝသေန သင်္ဂဟော သဇာတိသင်္ဂဟော နာမ။ ‘‘သဗ္ဗေ ကောသလကာ သဗ္ဗေ မာဂဓကာ’’တိ ဧဝံ သဉ္ဇာတိဒေသဝသေန သင်္ဂဟော သဉ္ဇာတိသင်္ဂဟော နာမ။ ‘‘သဗ္ဗေ ရထိကာ သဗ္ဗေ ဓနုဂ္ဂဟာ’’တိ ဧဝံ ကိရိယဝသေန သင်္ဂဟော ကိရိယသင်္ဂဟော နာမ။ ‘‘စက္ခာယတနံ ကတမက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ? စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတိ။ ဟဉ္စိ စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတိ၊ တေန ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတ’’န္တိ (ကထာ။ ၄၇၁)၊ အယံ ဂဏနသင်္ဂဟော နာမ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဌာနေ အယမေဝ အဓိပ္ပေတော။

နနု စ ‘‘စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ကတိ ကုသလာ ကတိ အကုသလာ ကတိ အဗျာကတာတိ ပဉှဿ ဝိဿဇ္ဇနေ သမုဒယသစ္စံ အကုသလံ၊ မဂ္ဂသစ္စံ ကုသလံ၊ နိရောဓသစ္စံ အဗျာကတံ၊ ဒုက္ခသစ္စံ သိယာ ကုသလံ၊ သိယာ အကုသလံ၊ သိယာ အဗျာကတ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၂၁၆-၂၁၇) အာဂတတ္တာ စတုဘူမကမ္ပိ ကုသလံ ဒိယဍ္ဎမေဝ သစ္စံ ဘဇတိ။ အထ ကသ္မာ မဟာထေရော စတူသု အရိယသစ္စေသု ဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ အာဟာတိ? သစ္စာနံ အန္တောဂဓတ္တာ။ ယထာ ဟိ ‘‘သာဓိကမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိယဍ္ဎသိက္ခာပဒသတံ အနွဒ္ဓမာသံ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆတိ၊ ယတ္ထ အတ္တကာမာ ကုလပုတ္တာ သိက္ခန္တိ။ တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခာ အဓိသီလသိက္ခာ အဓိစိတ္တသိက္ခာ အဓိပညာသိက္ခာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၈) ဧတ္ထ သာဓိကမိဒံ ဒိယဍ္ဎသိက္ခာပဒသတံ ဧကာ အဓိသီလသိက္ခာဝ ဟောတိ၊ တံ သိက္ခန္တောပိ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခတီတိ ဒဿိတော၊ သိက္ခာနံ အန္တောဂဓတ္တာ။ ယထာ စ ဧကဿ ဟတ္ထိပဒဿ စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ဧကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ ဩတိဏ္ဏာနိပိ ဒွီသု တီသု စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ဩတိဏ္ဏာနိပိ သိင်္ဂါလသသမိဂါဒီနံ ပါဒါနိ ဟတ္ထိပဒေ သမောဓာနံ ဂတာနေဝ ဟောန္တိ။ ဟတ္ထိပဒတော အမုစ္စိတွာ တဿေဝ အန္တောဂဓတ္တာ။ ဧဝမေဝ ဧကသ္မိမ္ပိ ဒွီသုပိ တီသုပိ စတူသုပိ သစ္စေသု ဂဏနံ ဂတာ ဓမ္မာ စတူသု သစ္စေသု ဂဏနံ ဂတာဝ ဟောန္တိ၊ သစ္စာနံ အန္တောဂဓတ္တာတိ ဒိယဍ္ဎသစ္စဂဏနံ ဂတေပိ ကုသလဓမ္မေ ‘‘သဗ္ဗေ တေ စတူသု အရိယသစ္စေသု သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒုက္ခေ အရိယသစ္စေ’’တိအာဒီသု ဥဒ္ဒေသပဒေသု စေဝ ဇာတိပိ ဒုက္ခာတိအာဒီသု နိဒ္ဒေသပဒေသု စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တမေဝ။ ကေဝလံ ပနေတ္ထ ဒေသနာနုက္ကမောဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၀၁။ ယထာ ဟိ ဆေကော ဝိလီဝကာရော သုဇာတံ ဝေဠုံ လဘိတွာ စတုဓာ ဆေတွာ တတော တယော ကောဋ္ဌာသေ ဌပေတွာ ဧကံ ဂဏှိတွာ ပဉ္စဓာ ဘိန္ဒေယျ၊ တတောပိ စတ္တာရော ဌပေတွာ ဧကံ ဂဏှိတွာ ဖာလေန္တော ပဉ္စ ပေသိယော ကရေယျ၊ တတော စတဿော ဌပေတွာ ဧကံ ဂဏှိတွာ ကုစ္ဆိဘာဂံ ပိဋ္ဌိဘာဂန္တိ ဒွိဓာ ဖာလေတွာ ပိဋ္ဌိဘာဂံ ဌပေတွာ ကုစ္ဆိဘာဂံ အာဒါယ တတော သမုဂ္ဂဗီဇနိတာလဝဏ္ဋာဒိနာနပ္ပကာရံ ဝေဠုဝိကတိံ ကရေယျ၊ သော ပိဋ္ဌိဘာဂဉ္စ ဣတရာ စ စတဿော ပေသိယော ဣတရေ စ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဣတရေ စ တယော ကောဋ္ဌာသေ ကမ္မာယ န ဥပနေဿတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧကပ္ပဟာရေန ပန ဥပနေတုံ န သက္ကာ၊ အနုပုဗ္ဗေန ဥပနေဿတိ။ ဧဝမေဝ အယံ မဟာထေရောပိ ဝိလီဝကာရော သုဇာတံ ဝေဠုံ လဘိတွာ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဝိယ၊ ဣမံ မဟန္တံ သုတ္တန္တံ အာရဘိတွာ စတုအရိယသစ္စဝသေန မာတိကံ ဌပေသိ။ ဝိလီဝကာရဿ တယော ကောဋ္ဌာသေ ဌပေတွာ ဧကံ ဂဟေတွာ တဿ ပဉ္စဓာ ကရဏံ ဝိယ ထေရဿ တီဏိ အရိယသစ္စာနိ ဌပေတွာ ဧကံ ဒုက္ခသစ္စံ ဂဟေတွာ ဘာဇေန္တဿ ခန္ဓဝသေန ပဉ္စဓာ ကရဏံ။ တတော ယထာ သော ဝိလီဝကာရော စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဌပေတွာ ဧကံ ဘာဂံ ဂဟေတွာ ပဉ္စဓာ ဖာလေသိ၊ ဧဝံ ထေရော စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓေ ဌပေတွာ ရူပက္ခန္ဓံ ဝိဘဇန္တော စတ္တာရိ စ မဟာဘူတာနိ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ရူပန္တိ ပဉ္စဓာ အကာသိ။ တတော ယထာ သော ဝိလီဝကာရော စတဿော ပေသိယော ဌပေတွာ ဧကံ ဂဟေတွာ ကုစ္ဆိဘာဂံ ပိဋ္ဌိဘာဂန္တိ ဒွိဓာ ဖာလေသိ၊ ဧဝံ ထေရော ဥပါဒါယ ရူပဉ္စ တိဿော စ ဓာတုယော ဌပေတွာ ဧကံ ပထဝီဓာတုံ ဝိဘဇန္တော အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝသေန ဒွိဓာ ဒဿေသိ။ ယထာ သော ဝိလီဝကာရော ပိဋ္ဌိဘာဂံ ဌပေတွာ ကုစ္ဆိဘာဂံ အာဒါယ နာနပ္ပကာရံ ဝိလီဝဝိကတိံ အကာသိ၊ ဧဝံ ထေရော ဗာဟိရံ ပထဝီဓာတုံ ဌပေတွာ အဇ္ဈတ္တိကံ ပထဝီဓာတုံ ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ကတမာ စာဝုသော၊ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူတိအာဒိမာဟ။

ယထာ ပန ဝိလီဝကာရော ပိဋ္ဌိဘာဂဉ္စ ဣတရာ စ စတ္တဿော ပေသိယော ဣတရေ စ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဣတရေ စ တယော ကောဋ္ဌာသေ အနုပုဗ္ဗေန ကမ္မာယ ဥပနေဿတိ၊ န ဟိ သက္ကာ ဧကပ္ပဟာရေန ဥပနေတုံ၊ ဧဝံ ထေရောပိ ဗာဟိရဉ္စ ပထဝီဓာတုံ ဣတရာ စ တိဿော ဓာတုယော ဥပါဒါရူပဉ္စ ဣတရေ စ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓေ ဣတရာနိ စ တီဏိ အရိယသစ္စာနိ အနုပုဗ္ဗေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿေဿတိ၊ န ဟိ သက္ကာ ဧကပ္ပဟာရေန ဒဿေတုံ။ အပိစ ရာဇပုတ္တူပမာယပိ အယံ ကမော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော –

ဧကော ကိရ မဟာရာဇာ၊ တဿ ပရောသဟဿံ ပုတ္တာ။ သော တေသံ ပိဠန္ဓနပရိက္ခာရံ စတူသု ပေဠာသု ဌပေတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ အပ္ပေသိ – ‘‘ဣဒံ တေ၊ တာတ၊ ဘာတိကာနံ ပိဠန္ဓနဘဏ္ဍံ တထာရူပေ ဆဏေ သမ္ပတ္တေ ပိဠန္ဓနံ နော ဒေဟီတိ ယာစန္တာနံ ဒဒေယျာသီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓု ဒေဝါ’’တိ သာရဂဗ္ဘေ ပဋိသာမေသိ၊ တထာရူပေ ဆဏဒိဝသေ ရာဇပုတ္တာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ပိဠန္ဓနံ နော၊ တာတ၊ ဒေထ၊ နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ တာတာ၊ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ ဝေါ ဟတ္ထေ မယာ ပိဠန္ဓနံ ဌပိတံ၊ တံ အာဟရာပေတွာ ပိဠန္ဓထာတိ။ တေ သာဓူတိ ပဋိဿုဏိတွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘တုမှာကံ ကိရ နော ဟတ္ထေ ပိဠန္ဓနဘဏ္ဍံ၊ တံ ဒေထာ’’တိ အာဟံသု။ သော ဧဝံ ကရိဿာမီတိ ဂဗ္ဘံ ဝိဝရိတွာ၊ စတဿော ပေဠာယော နီဟရိတွာ တိဿော ဌပေတွာ ဧကံ ဝိဝရိတွာ၊ တတော ပဉ္စ သမုဂ္ဂေ နီဟရိတွာ စတ္တာရော ဌပေတွာ ဧကံ ဝိဝရိတွာ၊ တတော ပဉ္စသု ကရဏ္ဍေသု နီဟရိတေသု စတ္တာရော ဌပေတွာ ဧကံ ဝိဝရိတွာ ပိဓာနံ ပဿေ ဌပေတွာ တတော ဟတ္ထူပဂပါဒူပဂါဒီနိ နာနပ္ပကာရာနိ ပိဠန္ဓနာနိ နီဟရိတွာ အဒါသိ။ သော ကိဉ္စာပိ ဣတရေဟိ စတူဟိ ကရဏ္ဍေဟိ ဣတရေဟိ စတူဟိ သမုဂ္ဂေဟိ ဣတရာဟိ တီဟိ ပေဠာဟိ န တာဝ ဘာဇေတွာ ဒေတိ၊ အနုပုဗ္ဗေန ပန ဒဿတိ၊ န ဟိ သက္ကာ ဧကပ္ပဟာရေန ဒါတုံ။

တတ္ထ မဟာရာဇာ ဝိယ ဘဂဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာတိ ဘဂဝါ၊ ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော’’တိ (သု။ နိ။ ၅၅၉)။ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ဝိယ သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ယံ ခေါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ၊ ‘ဘဂဝတော ပုတ္တော ဩရသော မုခတော ဇာတော ဓမ္မဇော ဓမ္မနိမ္မိတော ဓမ္မဒါယာဒေါ၊ နော အာမိသဒါယာဒေါ’တိ သာရိပုတ္တမေဝ တံ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ၊ ဘဂဝတော ပုတ္တော…ပေ… နော အာမိသဒါယာဒေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၉၇)။ ပရောသဟဿရာဇပုတ္တာ ဝိယ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ပရောသဟဿံ ဘိက္ခူနံ၊ သုဂတံ ပယိရုပါသတိ၊

ဒေသေန္တံ ဝိရဇံ ဓမ္မံ၊ နိဗ္ဗာနံ အကုတောဘယ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၆)၊

ရညော တေသံ ပုတ္တာနံ ပိဠန္ဓနံ စတူသု ပေဠာသု ပက္ခိပိတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ ဟတ္ထေ ဌပိတကာလော ဝိယ ဘဂဝတော ဓမ္မသေနာပတိဿ ဟတ္ထေ စတုသစ္စပ္ပကာသနာယ ဌပိတကာလော၊ တေနေဝါဟ – ‘‘သာရိပုတ္တော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟောတိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဝိတ္ထာရေန အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတု’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၁)။ တထာရူပေ ခဏေ တေသံ ရာဇပုတ္တာနံ တံ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပိဠန္ဓနံ ယာစနကာလော ဝိယ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဝဿူပနာယိကသမယေ အာဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနာယ ယာစိတကာလော။ ဥပကဋ္ဌာယ ကိရ ဝဿူပနာယိကာယ ဣဒံ သုတ္တံ ဒေသိတံ။ ရညော၊ ‘‘တာတာ၊ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ ဝေါ ဟတ္ထေ မယာ ပိဠန္ဓနံ ဌပိတံ တံ အာဟရာပေတွာ ပိဠန္ဓထာ’’တိ ဝုတ္တကာလော ဝိယ သမ္ဗုဒ္ဓေနာပိ၊ ‘‘သေဝေထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ၊ ဘဇထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ။ ပဏ္ဍိတာ ဘိက္ခူ အနုဂ္ဂါဟကာ သဗြဟ္မစာရီန’’န္တိ ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိနော သန္တိကေ ဘိက္ခူနံ ပေသိတကာလော။

ရာဇပုတ္တေဟိ ရညော ကထံ သုတွာ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပိဠန္ဓနံ ယာစိတကာလော ဝိယ ဘိက္ခူဟိ သတ္ထုကထံ သုတွာ ဓမ္မသေနာပတိံ ဥပသင်္ကမ္မ ဓမ္မဒေသနံ အာယာစိတကာလော။ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ ဂဗ္ဘံ ဝိဝရိတွာ စတဿော ပေဠာယော နီဟရိတွာ ဌပနံ ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိဿ ဣမံ သုတ္တန္တံ အာရဘိတွာ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ဝသေန မာတိကာယ ဌပနံ။ တိဿော ပေဠာယော ဌပေတွာ ဧကံ ဝိဝရိတွာ တတော ပဉ္စသမုဂ္ဂနီဟရဏံ ဝိယ တီဏိ အရိယသစ္စာနိ ဌပေတွာ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ဝိဘဇန္တဿ ပဉ္စက္ခန္ဓဒဿနံ။ စတ္တာရော သမုဂ္ဂေ ဌပေတွာ ဧကံ ဝိဝရိတွာ တတော ပဉ္စကရဏ္ဍနီဟရဏံ ဝိယ စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓေ ဌပေတွာ ဧကံ ရူပက္ခန္ဓံ ဝိဘဇန္တဿ စတုမဟာဘူတဥပါဒါရူပဝသေန ပဉ္စကောဋ္ဌာသဒဿနံ။

၃၀၂။ စတ္တာရော ကရဏ္ဍေ ဌပေတွာ ဧကံ ဝိဝရိတွာ ပိဓာနံ ပဿေ ဌပေတွာ ဟတ္ထူပဂပါဒူပဂါဒိပိဠန္ဓနဒါနံ ဝိယ တီဏိ မဟာဘူတာနိ ဥပါဒါရူပဉ္စ ဌပေတွာ ဧကံ ပထဝီဓာတုံ ဝိဘဇန္တဿ ဗာဟိရံ တာဝ ပိဓာနံ ဝိယ ဌပေတွာ အဇ္ဈတ္တိကာယ ပထဝီဓာတုယာ နာနာသဘာဝတော ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ကတမာ စာဝုသော အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူ’’တိအာဒိဝစနံ။

တဿ ပန ရာဇပုတ္တဿ တေဟိ စတူဟိ ကရဏ္ဍေဟိ စတူဟိ သမုဂ္ဂေဟိ တီဟိ စ ပေဠာဟိ ပစ္ဆာ အနုပုဗ္ဗေန နီဟရိတွာ ပိဠန္ဓနဒါနံ ဝိယ ထေရဿာပိ ဣတရေသဉ္စ တိဏ္ဏံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါရူပါနဉ္စ စတုန္နံ အရူပက္ခန္ဓာနဉ္စ တိဏ္ဏံ အရိယသစ္စာနဉ္စ ပစ္ဆာ အနုပုဗ္ဗေန ဘာဇေတွာ ဒဿနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတံ ‘‘ကတမာ စာဝုသော၊ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တန္တိ ဥဘယမ္ပေတံ နိယကာဓိဝစနမေဝ။ ကက္ခဠန္တိ ထဒ္ဓံ။ ခရိဂတန္တိ ဖရုသံ။ ဥပါဒိန္နန္တိ န ကမ္မသမုဋ္ဌာနမေဝ၊ အဝိသေသေန ပန သရီရဋ္ဌကဿေတံ ဂဟဏံ။ သရီရဋ္ဌကဉှိ ဥပါဒိန္နံ ဝါ ဟောတု၊ အနုပါဒိန္နံ ဝါ၊ အာဒိန္နဂဟိတပရာမဋ္ဌဝသေန သဗ္ဗံ ဥပါဒိန္နမေဝ နာမ။ သေယျထိဒံ – ကေသာ လောမာ…ပေ… ဥဒရိယံ ကရီသန္တိ ဣဒံ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကဿ ကုလပုတ္တဿ အဇ္ဈတ္တိကပထဝီဓာတုဝသေန တာဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဘတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန မနသိကာရံ အာရဘိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ဂဟေတုကာမေန ယံ ကာတဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ မတ္ထလုင်္ဂံ ပန န ဣဓ ပါဠိအာရုဠှံ။ တမ္ပိ အာဟရိတွာ၊ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ဝဝတ္ထပေတွာ၊ ‘‘အယမ္ပိ အစေတနာ အဗျာကတာ သုညာ ထဒ္ဓါ ပထဝီဓာတု ဧဝါ’’တိ မနသိ ကာတဗ္ဗံ။ ယံ ဝါ ပနညမ္ပီတိ ဣဒံ ဣတရေသု တီသု ကောဋ္ဌာသေသု အနုဂတာယ ပထဝီဓာတုယာ ဂဟဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူတိ ယာ စ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု။ ယာ စ ဗာဟိရာတိ ယာ စ ဝိဘင်္ဂေ၊ ‘‘အယော လောဟံ တိပု သီသ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၁၇၃) နယေန အာဂတာ ဗာဟိရာ ပထဝီဓာတု။

ဧတ္တာဝတာ ထေရေန အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု နာနာသဘာဝတော ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ဝိတ္ထာရေန ဒဿိတာ၊ ဗာဟိရာ သင်္ခေပေန။ ကသ္မာ? ယသ္မိဉှိ ဌာနေ သတ္တာနံ အာလယော နိကန္တိ ပတ္ထနာ ပရိယုဋ္ဌာနံ ဂဟဏံ ပရာမာသော ဗလဝါ ဟောတိ၊ တတ္ထ တေသံ အာလယာဒီနံ ဥဒ္ဓရဏတ္ထံ ဗုဒ္ဓါ ဝါ ဗုဒ္ဓသာဝကာ ဝါ ဝိတ္ထာရကထံ ကထေန္တိ။ ယတ္ထ ပန န ဗလဝါ၊ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာဘာဝတော သင်္ခေပေန ကထေန္တိ။ ယထာ ဟိ ကဿကော ခေတ္တံ ကသမာနော ယတ္ထ မူလသန္တာနကာနံ ဗလဝတာယ နင်္ဂလံ လဂ္ဂတိ၊ တတ္ထ ဂေါဏေ ဌပေတွာ ပံသုံ ဝိယူဟိတွာ မူလသန္တာနကာနိ ဆေတွာ ဆေတွာ ဥဒ္ဓရန္တော ဗဟုံ ဝါယာမံ ကရောတိ။ ယတ္ထ တာနိ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ဗလဝံ ပယောဂံ ကတွာ ဂေါဏေ ပိဋ္ဌိယံ ပဟရမာနော ကသတိယေဝ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပထဝီဓာတုရေဝေသာတိ ဒုဝိဓာပေသာ ထဒ္ဓဋ္ဌေန ကက္ခဠဋ္ဌေန ဖရုသဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာ ပထဝီဓာတုယေဝ၊ အာဝုသောတိ အဇ္ဈတ္တိကံ ဗာဟိရာယ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ဒဿေတိ။ ယသ္မာ ဗာဟိရာယ ပထဝီဓာတုယာ အစေတနာဘာဝေါ ပါကဋော၊ န အဇ္ဈတ္တိကာယ၊ တသ္မာ သာ ဗာဟိရာယ သဒ္ဓိံ ဧကသဒိသာ အစေတနာယေဝါတိ ဂဏှန္တဿ သုခပရိဂ္ဂဟော ဟောတိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ဒန္တေန ဂေါဏေန သဒ္ဓိံ ယောဇိတော အဒန္တော ကတိပါဟမေဝ ဝိသူကာယတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ၊ အထ န စိရဿေဝ ဒမထံ ဥပေတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တိကာပိ ဗာဟိရာယ သဒ္ဓိံ ဧကသဒိသာတိ ဂဏှန္တဿ ကတိပါဟမေဝ အစေတနာဘာဝေါ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ အထ န စိရေနေဝဿာ အစေတနာဘာဝေါ ပါကဋော ဟောတိ။ တံ နေတံ မမာတိ တံ ဥဘယမ္ပိ န ဧတံ မမ၊ န ဧသောဟမသ္မိ၊ န ဧသော မေ အတ္တာတိ ဧဝံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာဘူတန္တိ ယထာသဘာဝံ၊ တဉှိ အနိစ္စာဒိသဘာဝံ၊ တသ္မာ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာတိ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

ဟောတိ ခေါ သော၊ အာဝုသောတိ ကသ္မာ အာရဘိ? ဗာဟိရအာပေါဓာတုဝသေန ဗာဟိရာယ ပထဝီဓာတုယာ ဝိနာသံ ဒဿေတွာ တတော ဝိသေသတရေန ဥပါဒိန္နာယ သရီရဋ္ဌကပထဝီဓာတုယာ ဝိနာသဒဿနတ္ထံ။ ပကုပ္ပတီတိ အာပေါသံဝဋ္ဋဝသေန ဝဍ္ဎမာနာ ကုပ္ပတိ။ အန္တရဟိတာ တသ္မိံ သမယေ ဗာဟိရာ ပထဝီဓာတု ဟောတီတိ တသ္မိံ သမယေ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေ ခါရောဒကေန ဝိလီယမာနာ ဥဒကာနုဂတာ ဟုတွာ သဗ္ဗာ ပဗ္ဗတာဒိဝသေန သဏ္ဌိတာ ပထဝီဓာတု အန္တရဟိတာ ဟောတိ။ ဝိလီယိတွာ ဥဒကမေဝ ဟောတိ။ တာဝ မဟလ္လိကာယာတိ တာဝ မဟန္တာယ။

ဒုဝေ သတသဟဿာနိ၊ စတ္တာရိ နဟုတာနိ စ၊

ဧတ္တကံ ဗဟလတ္တေန၊ သင်္ခါတာယံ ဝသုန္ဓရာတိ။ –

ဧဝံ ဗဟလတ္တေနေဝ မဟန္တာယ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠပ္ပမာဏာယ။ အနိစ္စတာတိ ဟုတွာ အဘာဝတာ။ ခယဓမ္မတာတိ ခယံ ဂမနသဘာဝတာ။ ဝယဓမ္မတာတိ ဝယံ ဂမနသဘာဝတာ။ ဝိပရိဏာမဓမ္မတာတိ ပကတိဝိဇဟနသဘာဝတာ၊ ဣတိ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ အနိစ္စလက္ခဏမေဝ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန အနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တံ အနတ္တာတိ တီဏိပိ လက္ခဏာနိ အာဂတာနေဝ ဟောန္တိ။ မတ္တဋ္ဌကဿာတိ ပရိတ္တဋ္ဌိတိကဿ၊ တတ္ထ ဒွီဟာကာရေဟိ ဣမဿ ကာယဿ ပရိတ္တဋ္ဌိတိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဌိတိပရိတ္တတာယ စ သရသပရိတ္တတာယ စ။ အယဉှိ အတီတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိတ္ထ၊ န ဇီဝတိ၊ န ဇီဝိဿတိ။ အနာဂတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိဿတိ၊ န ဇီဝတိ၊ န ဇီဝိတ္ထ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝတိ၊ န ဇီဝိတ္ထ၊ န ဇီဝိဿတီတိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဇီဝိတံ အတ္တဘာဝေါ စ၊ သုခဒုက္ခာ စ ကေဝလာ၊

ဧကစိတ္တသမာယုတ္တာ၊ လဟု သော ဝတ္တတေ ခဏော’’တိ။ –

ဣဒံ ဧတဿေဝ ပရိတ္တဋ္ဌိတိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဌိတိပရိတ္တတာယ ပရိတ္တဋ္ဌိတိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အဿာသပဿာသူပနိဗဒ္ဓါဒိဘာဝေန ပနဿ သရသပရိတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သတ္တာနဉှိ အဿာသူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ၊ ပဿာသူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ၊ အဿာသပဿာသူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ၊ မဟာဘူတူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ၊ ကဗဠီကာရာဟာရူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ၊ ဝိညာဏူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတန္တိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတံ။

တဏှုပါဒိန္နဿာတိ တဏှာယ အာဒိန္နဂဟိတပရာမဋ္ဌဿ အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ အသ္မီတိ ဝါ။ အထ ခွာဿ နောတေဝေတ္ထ ဟောတီတိ အထ ခေါ အဿ ဘိက္ခုနော ဧဝံ တီဏိ လက္ခဏာနိ အာရောပေတွာ ပဿန္တဿ ဧတ္ထ အဇ္ဈတ္တိကာယ ပထဝီဓာတုယာ အဟန္တိ ဝါတိအာဒိ တိဝိဓော တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟော နောတေဝ ဟောတိ၊ န ဟောတိယေဝါတိ အတ္ထော။ ယထာ စ အာပေါဓာတုဝသေန၊ ဧဝံ တေဇောဓာတုဝါယောဓာတုဝသေနပိ ဗာဟိရာယ ပထဝီဓာတုယာ အန္တရဓာနံ ဟောတိ။ ဣဓ ပန ဧကံယေဝ အာဂတံ။ ဣတရာနိပိ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တဉ္စေ၊ အာဝုသောတိ ဣဓ တဿ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကဿ ဘိက္ခုနော သောတဒွါရေ ပရိဂ္ဂဟံ ပဋ္ဌပေန္တော ဗလံ ဒဿေတိ။ အက္ကောသန္တီတိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တိ။ ပရိဘာသန္တီတိ တယာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကတံ၊ ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ တံ ကရိဿာမာတိ ဝါစာယ ပရိဘာသန္တိ။ ရောသေန္တီတိ ဃဋ္ဋေန္တိ။ ဝိဟေသေန္တီတိ ဒုက္ခာပေန္တိ၊ သဗ္ဗံ ဝါစာယ ဃဋ္ဋနမေဝ ဝုတ္တံ။ သော ဧဝန္တိ သော ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကော ဧဝံ သမ္ပဇာနာတိ။ ဥပ္ပန္နာ ခေါ မေ အယန္တိ သမ္ပတိဝတ္တမာနုပ္ပန္နဘာဝေန စ သမုဒါစာရုပ္ပန္နဘာဝေန စ ဥပ္ပန္နာ။ သောတသမ္ဖဿဇာတိ ဥပနိဿယဝသေန သောတသမ္ဖဿတော ဇာတာ သောတဒွါရဇဝနဝေဒနာ၊ ဖဿော အနိစ္စောတိ သောတသမ္ဖဿော ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စောတိ ပဿတိ။ ဝေဒနာဒယောပိ သောတသမ္ဖဿသမ္ပယုတ္တာဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဓာတာရမ္မဏမေဝါတိ ဓာတုသင်္ခါတမေဝ အာရမ္မဏံ။ ပက္ခန္ဒတီတိ ဩတရတိ။ ပသီဒတီတိ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ ပသီဒတိ၊ ဘုမ္မဝစနမေဝ ဝါ ဧတံ။ ဗျဉ္ဇနသန္ဓိဝသေန ‘‘ဓာတာရမ္မဏမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဓာတာရမ္မဏေယေဝါတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ အဓိမုစ္စတီတိ ဓာတုဝသေန ဧဝန္တိ အဓိမောက္ခံ လဘတိ၊ န ရဇ္ဇတိ၊ န ဒုဿတိ။ အယဉှိ သောတဒွါရမှိ အာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ မူလပရိညာအာဂန္တုကတာဝကာလိကဝသေန ပရိဂ္ဂဟံ ကရောတိ၊ တဿ ဝိတ္ထာရကထာ သတိပဋ္ဌာနေ သတိသမ္ပဇညပဗ္ဗေ ဝုတ္တာ။ သာ ပန တတ္ထ စက္ခုဒွါရဝသေန ဝုတ္တာ၊ ဣဓ သောတဒွါရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ကတပရိဂ္ဂဟဿ ဟိ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကဿ ဗလဝဝိပဿကဿ သစေပိ စက္ခုဒွါရာဒီသု အာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ အယောနိသော အာဝဇ္ဇနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ပတွာ ဧကံ ဒွေ ဝါရေ အာသေဝနံ လဘိတွာ စိတ္တံ ဘဝင်္ဂမေဝ ဩတရတိ၊ န ရာဂါဒိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ကောဋိပ္ပတ္တော တိက္ခဝိပဿကော။ အပရဿ ရာဂါဒိဝသေန ဧကံ ဝါရံ ဇဝနံ ဇဝတိ၊ ဇဝနပရိယောသာနေ ပန ရာဂါဒိဝသေန ဧဝံ မေ ဇဝနံ ဇဝိတန္တိ အာဝဇ္ဇတော အာရမ္မဏံ ပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ၊ ပုန ဝါရံ တထာ န ဇဝတိ။ အပရဿ ဧကဝါရံ ဧဝံ အာဝဇ္ဇတော ပုန ဒုတိယဝါရံ ရာဂါဒိဝသေန ဇဝနံ ဇဝတိယေဝ၊ ဒုတိယဝါရာဝသာနေ ပန ဧဝံ မေ ဇဝနံ ဇဝိတန္တိ အာဝဇ္ဇတော အာရမ္မဏံ ပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ၊ တတိယဝါရေ တထာ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧတ္ထ ပန ပဌမော အတိတိက္ခော၊ တတိယော အတိမန္ဒော၊ ဒုတိယဿ ပန ဝသေန ဣမသ္မိံ သုတ္တေ၊ လဋုကိကောပမေ၊ ဣန္ဒြိယဘာဝနေ စ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ သောတဒွါရေ ပရိဂ္ဂဟိတဝသေန ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကဿ ဗလံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကာယဒွါရေ ဒီပေန္တော တဉ္စေ၊ အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ အနိဋ္ဌာရမ္မဏဉှိ ပတွာ ဒွီသု ဝါရေသု ကိလမတိ သောတဒွါရေ စ ကာယဒွါရေ စ။ တသ္မာ ယထာ နာမ ခေတ္တဿာမီ ပုရိသော ကုဒါလံ ဂဟေတွာ ခေတ္တံ အနုသဉ္စရန္တော ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ မတ္တိကပိဏ္ဍံ အဒတွာ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနေသုယေဝ ကုဒါလေန ဘူမိံ ဘိန္ဒိတွာ သတိဏမတ္တိကပိဏ္ဍံ ဒေတိ။ ဧဝမေဝ မဟာထေရော အနာဂတေ သိက္ခာကာမာ ပဓာနကမ္မိကာ ကုလပုတ္တာ ဣမေသု ဒွါရေသု သံဝရံ ပဋ္ဌပေတွာ ခိပ္ပမေဝ ဇာတိဇရာမရဏဿ အန္တံ ကရိဿန္တီတိ ဣမေသုယေဝ ဒွီသု ဒွါရေသု ဂါဠှံ ကတွာ သံဝရံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

တတ္ထ သမုဒါစရန္တီတိ ဥပက္ကမန္တိ။ ပါဏိသမ္ဖဿေနာတိ ပါဏိပ္ပဟာရေန၊ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တထာဘူတောတိ တထာသဘာဝေါ။ ယထာဘူတသ္မိန္တိ ယထာသဘာဝေ။ ကမန္တီတိ ပဝတ္တန္တိ။ ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုဿရတောတိအာဒီသု ဣတိပိ သော ဘဂဝါတိအာဒိနာ နယေန အနုဿရန္တောပိ ဗုဒ္ဓံ အနုဿရတိ၊ ဝုတ္တံ ခေါ ပနေတံ ဘဂဝတာတိ အနုဿရန္တောပိ အနုဿရတိယေဝ။ သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မောတိအာဒိနာ နယေန အနုဿရန္တောပိ ဓမ္မံ အနုဿရတိ၊ ကကစူပမောဝါဒံ အနုဿရန္တောပိ အနုဿရတိယေဝ။ သုပ္ပဋိပန္နောတိအာဒိနာ နယေန အနုဿရန္တောပိ သင်္ဃံ အနုဿရတိ၊ ကကစောကန္တနံ အဓိဝါသယမာနဿ ဘိက္ခုနော ဂုဏံ အနုဿရမာနောပိ အနုဿရတိယေဝ။

ဥပေက္ခာ ကုသလနိဿိတာ န သဏ္ဌာတီတိ ဣဓ ဝိပဿနုပေက္ခာ အဓိပ္ပေတာ။ ဥပေက္ခာ ကုသလနိဿိတာ သဏ္ဌာတီတိ ဣဓ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ၊ သာ ပနေသာ ကိဉ္စာပိ ခီဏာသဝဿ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အာရမ္မဏေသု အရဇ္ဇနာဒိဝသေန ပဝတ္တတိ၊ အယံ ပန ဘိက္ခု ဝီရိယဗလေန ဘာဝနာသိဒ္ဓိယာ အတ္တနော ဝိပဿနံ ခီဏာသဝဿ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဌာနေ ဌပေတီတိ ဝိပဿနာဝ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ နာမ ဇာတာ။

၃၀၃။ အာပေါဓာတုနိဒ္ဒေသေ အာပေါဂတန္တိ သဗ္ဗအာပေသု ဂတံ အလ္လယူသဘာဝလက္ခဏံ။ ပိတ္တံ သေမှန္တိအာဒီသု ပန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဓိံ ဘာဝနာနယေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။ ပကုပ္ပတီတိ ဩဃဝသေန ဝဍ္ဎတိ၊ သမုဒ္ဒတော ဝါ ဥဒကံ ဥတ္တရတိ၊ အယမဿ ပါကတိကော ပကောပေါ၊ အာပေါသံဝဋ္ဋကာလေ ပန ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠံ ဥဒကပူရမေဝ ဟောတိ။ ဩဂစ္ဆန္တီတိ ဟေဋ္ဌာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဥဒ္ဓနေ အာရောပိတဥဒကံ ဝိယ ခယံ ဝိနာသံ ပါပုဏန္တိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၀၄။ တေဇောဓာတုနိဒ္ဒေသေ တေဇောဂတန္တိ သဗ္ဗတေဇေသု ဂတံ ဥဏှတ္တလက္ခဏံ။ တေဇော ဧဝ ဝါ တေဇောဘာဝံ ဂတန္တိ တေဇောဂတံ။ ပုရိမေ အာပေါဂတေပိ ပစ္ဆိမေ ဝါယောဂတေပိ ဧသေဝ နယော။ ယေန စာတိ ယေန တေဇောဂတေန။ တသ္မိံ ကုပ္ပိတေ အယံ ကာယော သန္တပ္ပတိ၊ ဧကာဟိကဇရာဒိဘာဝေန ဥသုမဇာတော ဟောတိ။ ယေန စ ဇီရီယတီတိ ယေန အယံ ကာယော ဇီရတိ၊ ဣန္ဒြိယဝေကလ္လတ္တံ ဗလပရိက္ခယံ ဝလိပလိတာဒိဘာဝဉ္စ ပါပုဏာတိ။ ယေန စ ပရိဍယှတီတိ ယေန ကုပ္ပိတေန အယံ ကာယော ဒယှတိ၊ သော စ ပုဂ္ဂလော ဒယှာမိ ဒယှာမီတိ ကန္ဒန္တော သတဓောတသပ္ပိဂေါသီတစန္ဒနာဒိလေပဉ္စ တာလဝဏ္ဋဝါတဉ္စ ပစ္စာသီသတိ။ ယေန စ အသိတပီတခါယိတသာယိတံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတီတိ ယေန တံ အသိတံ ဝါ ဩဒနာဒိ၊ ပီတံ ဝါ ပါနကာဒိ၊ ခါယိတံ ဝါ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကာဒိ၊ သာယိတံ ဝါ အမ္ဗပက္ကမဓုဖာဏိတာဒိ သမ္မာ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ၊ ရသာဒိဘာဝေန ဝိဝေကံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဓိံ ဘာဝနာနယေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။

ဟရိတန္တန္တိ ဟရိတမေဝ။ အလ္လတိဏာဒိံ အာဂမ္မ နိဗ္ဗာယတီတိ အတ္ထော။ ပန္ထန္တန္တိ မဟာမဂ္ဂမေဝ။ သေလန္တန္တိ ပဗ္ဗတံ။ ဥဒကန္တန္တိ ဥဒကံ။ ရမဏီယံ ဝါ ဘူမိဘာဂန္တိ တိဏဂုမ္ဗာဒိရဟိတံ၊ ဝိဝိတ္တံ အဗ္ဘောကာသံ ဘူမိဘာဂံ။ အနာဟာရာတိ နိရာဟာရာ နိရုပါဒါနာ၊ အယမ္ပိ ပကတိယာဝ တေဇောဝိကာရော ဝုတ္တော၊ တေဇောသံဝဋ္ဋကာလေ ပန ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠံ ဈာပေတွာ ဆာရိကာမတ္တမ္ပိ န တိဋ္ဌတိ။ နှာရုဒဒ္ဒုလေနာတိ စမ္မနိလ္လေခနေန။ အဂ္ဂိံ ဂဝေသန္တီတိ ဧဝရူပံ သုခုမံ ဥပါဒါနံ ဂဟေတွာ အဂ္ဂိံ ပရိယေသန္တိ၊ ယံ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဥသုမံ လဘိတွာ ပဇ္ဇလတိ၊ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၀၅။ ဝါယောဓာတုနိဒ္ဒေသေ ဥဒ္ဓင်္ဂမာ ဝါတာတိ ဥဂ္ဂါရဟိက္ကာရာဒိပဝတ္တကာ ဥဒ္ဓံ အာရောဟနဝါတာ။ အဓောဂမာ ဝါတာတိ ဥစ္စာရပဿာဝါဒိနီဟရဏကာ အဓော ဩရောဟနဝါတာ။ ကုစ္ဆိသယာ ဝါတာတိ အန္တာနံ ဗဟိဝါတာ။ ကောဋ္ဌာသယာ ဝါတာတိ အန္တာနံ အန္တောဝါတာ။ အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရိနောတိ ဓမနီဇာလာနုသာရေန သကလသရီရေ အင်္ဂမင်္ဂါနိ အနုသဋာ သမိဉ္ဇနပသာရဏာဒိနိဗ္ဗတ္တကဝါတာ။ အဿာသောတိ အန္တောပဝိသနနာသိကဝါတော။ ပဿာသောတိ ဗဟိနိက္ခမနနာသိကဝါတော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဓိံ ဘာဝနာနယေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။

ဂါမမ္ပိ ဝဟတီတိ သကလဂါမမ္ပိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကုရုမာနာ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ၊ နိဂမာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ဝါယောသံဝဋ္ဋကာလေ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠဝိဒ္ဓံသနဝသေန ဝါယောဓာတုဝိကာရော ဒဿိတော။ ဝိဓူပနေနာတိ အဂ္ဂိဗီဇနကေန။ ဩဿဝနေတိ ဆဒနဂ္ဂေ၊ တေန ဟိ ဥဒကံ သဝတိ၊ တသ္မာ တံ ‘‘ဩဿဝန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၃၀၆။ သေယျထာပိ၊ အာဝုသောတိ ဣဓ ကိံ ဒဿေတိ? ဟေဋ္ဌာ ကထိတာနံ မဟာဘူတာနံ နိဿတ္တဘာဝံ။ ကဋ္ဌန္တိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရံ။ ဝလ္လိန္တိ အာဗန္ဓနဝလ္လိံ။ တိဏန္တိ ဆဒနတိဏံ။ မတ္တိကန္တိ အနုလေပမတ္တိကံ။ အာကာသော ပရိဝါရိတောတိ ဧတာနိ ကဋ္ဌာဒီနိ အန္တော စ ဗဟိ စ ပရိဝါရေတွာ အာကာသော ဌိတောတိ အတ္ထော။ အဂါရံတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ အဂါရန္တိ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တံ ဟောတိ။ ကဋ္ဌာဒီသု ပန ဝိသုံ ဝိသုံ ရာသိကတေသု ကဋ္ဌရာသိဝလ္လိရာသီတွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧဝမေဝ အဋ္ဌိအာဒီနိ အန္တော စ ဗဟိ စ ပရိဝါရေတွာ ဌိတော အာကာသော၊ တာနေဝ အဋ္ဌိအာဒီနိ ပဋိစ္စ ရူပံတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ၊ သရီရန္တိ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ ကဋ္ဌာဒီနိ ပဋိစ္စ ဂေဟန္တိ သင်္ခံ ဂတံ အဂါရံ ခတ္တိယဂေဟံ ဗြာဟ္မဏဂေဟန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ခတ္တိယသရီရံ ဗြာဟ္မဏသရီရန္တိ ဝုစ္စတိ၊ န ဟေတ္ထ ကောစိ သတ္တော ဝါ ဇီဝေါ ဝါ ဝိဇ္ဇတိ။

အဇ္ဈတ္တိကဉ္စေဝ၊ အာဝုသော၊ စက္ခူတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ဟေဋ္ဌာ ဥပါဒါရူပံ စတ္တာရော စ အရူပိနော ခန္ဓာ တီဏိ စ အရိယသစ္စာနိ န ကထိတာနိ၊ ဣဒါနိ တာနိ ကထေတုံ အယံ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါတိ။ တတ္ထ စက္ခုံ အပရိဘိန္နန္တိ စက္ခုပသာဒေ နိရုဒ္ဓေပိ ဥပဟတေပိ ပိတ္တသေမှလောဟိတေဟိ ပလိဗုဒ္ဓေပိ စက္ခု စက္ခုဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ၊ ပရိဘိန္နမေဝ ဟောတိ၊ စက္ခုဝိညာဏဿ ပန ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထံ အပရိဘိန္နံ နာမ။ ဗာဟိရာ စ ရူပါတိ ဗာဟိရာ စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပါ။ တဇ္ဇော သမန္နာဟာရောတိ တံ စက္ခုဉ္စ ရူပေ စ ပဋိစ္စ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနမနသိကာရော၊ ဘဝင်္ဂါဝဋ္ဋနသမတ္ထံ စက္ခုဒွါရေ ကိရိယမနောဓာတုစိတ္တန္တိ အတ္ထော။ တံ ရူပါနံ အနာပါထဂတတ္တာပိ အညာဝိဟိတဿပိ န ဟောတိ၊ တဇ္ဇဿာတိ တဒနုရူပဿ။ ဝိညာဏဘာဂဿာတိ ဝိညာဏကောဋ္ဌာသဿ။

ယံ တထာဘူတဿာတိအာဒီသု ဒွါရဝသေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ တထာဘူတဿာတိ စက္ခုဝိညာဏေန သဟဘူတဿ၊ စက္ခုဝိညာဏသမင်္ဂိနောတိ အတ္ထော။ ရူပန္တိ စက္ခုဝိညာဏဿ န ရူပဇနကတ္တာ စက္ခုဝိညာဏက္ခဏေ တိသမုဋ္ဌာနရူပံ၊ တဒနန္တရစိတ္တက္ခဏေ စတုသမုဋ္ဌာနမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဂဏနံ ဂစ္ဆတိ။ ဝေဒနာဒယော စက္ခုဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာဝ။ ဝိညာဏမ္ပိ စက္ခုဝိညာဏမေဝ။ ဧတ္ထ စ သင်္ခါရာတိ စေတနာဝ ဝုတ္တာ။ သင်္ဂဟောတိ ဧကတော သင်္ဂဟော။ သန္နိပါတောတိ သမာဂမော။ သမဝါယောတိ ရာသိ။ ယော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပဿတီတိ ယော ပစ္စယေ ပဿတိ။ သော ဓမ္မံ ပဿတီတိ သော ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မေ ပဿတိ၊ ဆန္ဒောတိအာဒိ သဗ္ဗံ တဏှာဝေဝစနမေဝ၊ တဏှာ ဟိ ဆန္ဒကရဏဝသေန ဆန္ဒော။ အာလယကရဏဝသေန အာလယော။ အနုနယကရဏဝသေန အနုနယော။ အဇ္ဈောဂါဟိတွာ ဂိလိတွာ ဂဟနဝသေန အဇ္ဈောသာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနန္တိ နိဗ္ဗာနဿေဝ ဝေဝစနံ၊ ဣတိ တီဏိ သစ္စာနိ ပါဠိယံ အာဂတာနေဝ မဂ္ဂသစ္စံ အာဟရိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ယာ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ဒိဋ္ဌိ သင်္ကပ္ပော ဝါစာ ကမ္မန္တော အာဇီဝေါ ဝါယာမော သတိ သမာဓိ ဘာဝနာပဋိဝေဓော၊ အယံ မဂ္ဂေါတိ။ ဗဟုကတံ ဟောတီတိ ဧတ္တာဝတာပိ ဗဟုံ ဘဂဝတော သာသနံ ကတံ ဟောတိ၊ အဇ္ဈတ္တိကဉ္စေဝ၊ အာဝုသော၊ သောတန္တိအာဒိဝါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

မနောဒွါရေ ပန အဇ္ဈတ္တိကော မနော နာမ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ။ တံ နိရုဒ္ဓမ္ပိ အာဝဇ္ဇနစိတ္တဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ အသမတ္ထံ မန္ဒထာမဂတမေဝ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ပရိဘိန္နံ နာမ ဟောတိ။ အာဝဇ္ဇနဿ ပန ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထံ အပရိဘိန္နံ နာမ။ ဗာဟိရာ စ ဓမ္မာတိ ဓမ္မာရမ္မဏံ။ နေဝ တာဝ တဇ္ဇဿာတိ ဣဒံ ဘဝင်္ဂသမယေနေဝ ကထိတံ။ ဒုတိယဝါရော ပဂုဏဇ္ဈာနပစ္စဝေက္ခဏေန ဝါ၊ ပဂုဏကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရေန ဝါ၊ ပဂုဏဗုဒ္ဓဝစနသဇ္ဈာယကရဏာဒိနာ ဝါ၊ အညဝိဟိတကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ ဣမသ္မိံ ဝါရေ ရူပန္တိ စတုသမုဋ္ဌာနမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ မနောဝိညာဏဉှိ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ ဝေဒနာဒယော မနောဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ၊ ဝိညာဏံ မနောဝိညာဏမေဝ။ သင်္ခါရာ ပနေတ္ထ ဖဿစေတနာဝသေနေဝ ဂဟိတာ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ မဟာထေရော ဟေဋ္ဌာ ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော အာဂန္တွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဌတွာ ဟေဋ္ဌာ ပရိဟီနဒေသနံ သဗ္ဗံ တံတံဒွါရဝသေန ဘာဇေတွာ ဒဿေန္တော ယထာနုသန္ဓိနာဝ သုတ္တန္တံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မဟာသာရောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၀၇။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာသာရောပမသုတ္တံ။ တတ္ထ အစိရပက္ကန္တေတိ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ ရုဟိရုပ္ပာဒကမ္မံ ကတွာ နစိရပက္ကန္တေ သလိင်္ဂေနေဝ ပါဋိယေက္ကေ ဇာတေ။

ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ကုလပုတ္တောတိ ကိဉ္စာပိ အသုကကုလပုတ္တောတိ န နိယာမိတော၊ ဒေဝဒတ္တံယေဝ ပန သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော ဟိ အသမ္ဘိန္နာယ မဟာသမ္မတပဝေဏိယာ ဩက္ကာကဝံသေ ဇာတတ္တာ ဇာတိကုလပုတ္တော။ ဩတိဏ္ဏောတိ ယဿ ဇာတိ အန္တော အနုပဝိဋ္ဌာ၊ သော ဇာတိယာ ဩတိဏ္ဏော နာမ။ ဇရာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ လာဘသက္ကာရာဒီသုပိ လာဘောတိ စတ္တာရော ပစ္စယာ။ သက္ကာရောတိ တေသံယေဝ သုကတဘာဝေါ။ သိလောကောတိ ဝဏ္ဏဘဏနံ။ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဥပ္ပာဒေတိ။ အပညာတာတိ ဒွိန္နံ ဇနာနံ ဌိတဋ္ဌာနေ န ပညာယန္တိ၊ ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ န လဘန္တိ။ အပ္ပေသက္ခာတိ အပ္ပပရိဝါရာ၊ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဂစ္ဆန္တံ န လဘန္တိ။

သာရေန သာရကရဏီယန္တိ ရုက္ခသာရေန ကတ္တဗ္ဗံ အက္ခစက္ကယုဂနင်္ဂလာဒိကံ ယံကိဉ္စိ။ သာခါပလာသံ အဂ္ဂဟေသိ ဗြဟ္မစရိယဿာတိ မဂ္ဂဖလသာရဿ သာသနဗြဟ္မစရိယဿ စတ္တာရော ပစ္စယာ သာခါပလာသံ နာမ၊ တံ အဂ္ဂဟေသိ။ တေန စ ဝေါသာနံ အာပါဒီတိ တေနေဝ စ အလမေတ္တာဝတာ သာရော မေ ပတ္တောတိ ဝေါသာနံ အာပန္နော။

၃၁၀။ ဉာဏဒဿနံ အာရာဓေတီတိ ဒေဝဒတ္တော ပဉ္စာဘိညော၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု စ ပဉ္စန္နံ အဘိညာနံ မတ္ထကေ ဌိတံ၊ တံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ‘‘ဉာဏဒဿန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဇာနံ အပဿံ ဝိဟရန္တီတိ ကိဉ္စိ သုခုမံ ရူပံ အဇာနန္တာ အန္တမသော ပံသုပိသာစကမ္ပိ အပဿန္တာ ဝိဟရန္တိ။

၃၁၁။ အသမယဝိမောက္ခံ အာရာဓေတီတိ၊ ‘‘ကတမော အသမယဝိမောက္ခော? စတ္တာရော စ အရိယမဂ္ဂါ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနိ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ၊ အယံ အသမယဝိမောက္ခော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၃) ဧဝံ ဝုတ္တေ နဝလောကုတ္တရဓမ္မေ အာရာဓေတိ သမ္ပာဒေတိ ပဋိလဘတိ။ လောကိယသမာပတ္တိယော ဟိ အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေယေဝ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ ဝိမုစ္စန္တိ၊ တသ္မာ၊ ‘‘ကတမော သမယဝိမောက္ခော? စတ္တာရိ စ ဈာနာနိ စတဿော စ အရူပါဝစရသမာပတ္တိယော၊ အယံ သမယဝိမောက္ခော’’တိ ဧဝံ သမယဝိမောက္ခောတိ ဝုတ္တာ။ လောကုတ္တရဓမ္မာ ပန ကာလေန ကာလံ ဝိမုစ္စန္တိ၊ သကိံ ဝိမုတ္တာနိ ဟိ မဂ္ဂဖလာနိ ဝိမုတ္တာနေဝ ဟောန္တိ။ နိဗ္ဗာနံ သဗ္ဗကိလေသေဟိ အစ္စန္တံ ဝိမုတ္တမေဝါတိ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ အသမယဝိမောက္ခောတိ ဝုတ္တာ။

အကုပ္ပာ စေတောဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ။ အယမတ္ထော ဧတဿာတိ ဧတဒတ္ထံ၊ အရဟတ္တဖလတ္ထမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ။ အယံ ဧတဿ အတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတံ သာရန္တိ ဧတံ အရဟတ္တဖလံ ဗြဟ္မစရိယဿ သာရံ။ ဧတံ ပရိယောသာနန္တိ ဧတံ အရဟတ္တဖလံ ဗြဟ္မစရိယဿ ပရိယောသာနံ၊ ဧသာ ကောဋိ၊ န ဣတော ပရံ ပတ္တဗ္ဗံ အတ္ထီတိ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာသာရောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ စူဠသာရောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠသာရောပမသုတ္တံ။ တတ္ထ ပိင်္ဂလကောစ္ဆောတိ သော ဗြာဟ္မဏော ပိင်္ဂလဓာတုကော။ ကောစ္ဆောတိ ပနဿ နာမံ၊ တသ္မာ ‘‘ပိင်္ဂလကောစ္ဆော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သင်္ဃိနောတိအာဒီသု ပဗ္ဗဇိတသမူဟသင်္ခါတော သင်္ဃော ဧတေသံ အတ္ထီတိ သင်္ဃိနော။ သွေဝ ဂဏော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဂဏိနော။ အာစာရသိက္ခာပနဝသေန တဿ ဂဏဿ အာစရိယာတိ ဂဏာစရိယာ။ ဉာတာတိ ပညာတာ ပါကဋာ။ ‘‘အပ္ပိစ္ဆာ သန္တုဋ္ဌာ၊ အပ္ပိစ္ဆတာယ ဝတ္ထမ္ပိ န နိဝါသေန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေန သမုဂ္ဂတော ယသော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ယသဿိနော။ တိတ္ထကရာတိ လဒ္ဓိကရာ။ သာဓုသမ္မတာတိ ဣမေ သာဓု သုန္ဒရာ သပ္ပုရိသာတိ ဧဝံ သမ္မတာ။ ဗဟုဇနဿာတိ အဿုတဝတော အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနဿ။ ဣဒါနိ တေ ဒဿေန္တော သေယျထိဒံ ပူရဏောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပူရဏောတိ တဿ သတ္ထုပဋိညဿ နာမံ။ ကဿပေါတိ ဂေါတ္တံ။ သော ကိရ အညတရဿ ကုလဿ ဧကူနဒါသသတံ ပူရယမာနော ဇာတော၊ တေနဿ ‘‘ပူရဏော’’တိ နာမံ အကံသု။ မင်္ဂလဒါသတ္တာ စဿ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝတ္တာ နတ္ထိ၊ အကတံ ဝါ န ကတန္တိ။ ‘‘သော ကိမဟမေတ္ထ ဝသာမီ’’တိ ပလာယိ။ အထဿ စောရာ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆိန္ဒိံသု။ သော ပဏ္ဏေန ဝါ တိဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတုမ္ပိ အဇာနန္တော ဇာတရူပေနေဝ ဧကံ ဂါမံ ပါဝိသိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ၊ ‘‘အယံ သမဏော အရဟာ အပ္ပိစ္ဆော၊ နတ္ထိ ဣမိနာ သဒိသော’’တိ ပူဝဘတ္တာဒီနိ ဂဟေတွာ ဥပသင်္ကမန္တိ။ သော ‘‘မယှံ သာဋကံ အနိဝတ္ထဘာဝေန ဣဒံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ တတော ပဋ္ဌာယ သာဋကံ လဘိတွာပိ န နိဝါသေသိ၊ တဒေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အဂ္ဂဟေသိ။ တဿ သန္တိကေ အညေပိ ပဉ္စသတာ မနုဿာ ပဗ္ဗဇိံသု၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပူရဏော ကဿပေါ’’တိ။

မက္ခလီတိ တဿ နာမံ။ ဂေါသာလာယ ဇာတတ္တာ ဂေါသာလောတိ ဒုတိယံ နာမံ။ တံ ကိရ သကဒ္ဒမာယ ဘူမိယာ တေလဃဋံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တံ၊ ‘‘တာတ၊ မာ ခလီ’’တိ သာမိကော အာဟ။ သော ပမာဒေန ခလိတွာ ပတိတွာ သာမိကဿ ဘယေန ပလာယိတုံ အာရဒ္ဓါ။ သာမိကော ဥပဓာဝိတွာ သာဋကကဏ္ဏေ အဂ္ဂဟေသိ။ သောပိ သာဋကံ ဆဍ္ဍေတွာ အစေလကော ဟုတွာ ပလာယိ၊ သေသံ ပူရဏသဒိသမေဝ။

အဇိတောတိ တဿ နာမံ။ ကေသကမ္ဗလံ ဓာရေတီတိ ကေသကမ္ဗလော။ ဣတိ နာမဒွယံ သံသန္ဒိတွာ ‘‘အဇိတော ကေသကမ္ဗလော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကေသကမ္ဗလော နာမ မနုဿကေသေဟိ ကတကမ္ဗလော၊ တတော ပဋိကိဋ္ဌတရံ ဝတ္ထံ နာမ နတ္ထိ။ ယထာဟ – ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာနိ ကာနိစိ တန္တာဝုတာနံ ဝတ္ထာနံ၊ ကေသကမ္ဗလော တေသံ ပဋိကိဋ္ဌော အက္ခာယတိ၊ ကေသကမ္ဗလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီတေ သီတော ဥဏှေ ဥဏှော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဂ္ဂန္ဓော ဒုက္ခသမ္ဖဿော’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၃၈)။

ပကုဓောတိ တဿ နာမံ။ ကစ္စာယနောတိ ဂေါတ္တံ။ ဣတိ နာမဂေါတ္တံ သံသန္ဒိတွာ၊ ‘‘ပကုဓော ကစ္စာယနော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သီတုဒကပဋိက္ခိတ္တကော ဧသ၊ ဝစ္စံ ကတွာပိ ဥဒကကိစ္စံ န ကရောတိ၊ ဥဏှောဒကံ ဝါ ကဉ္ဇိယံ ဝါ လဘိတွာ ကရောတိ၊ နဒိံ ဝါ မဂ္ဂေါဒကံ ဝါ အတိက္ကမ္မ၊ ‘‘သီလံ မေ ဘိန္န’’န္တိ ဝါလိကထူပံ ကတွာ သီလံ အဓိဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝရူပေါ နိဿိရိကလဒ္ဓိကော ဧသ။

သဉ္ဇယောတိ တဿ နာမံ။ ဗေလဋ္ဌဿ ပုတ္တောတိ ဗေလဋ္ဌပုတ္တော။ အမှာကံ ဂဏ္ဌနကိလေသော ပလိဗုဇ္ဈနကိလေသော နတ္ထိ၊ ကိလေသဂဏ္ဌရဟိတာ မယန္တိ ဧဝံ ဝါဒိတာယ လဒ္ဓနာမဝသေန နိဂဏ္ဌော။ နာဋဿ ပုတ္တောတိ နာဋပုတ္တော။ အဗ္ဘညံသူတိ ယထာ တေသံ ပဋိညာ၊ တထေဝ ဇာနိံသု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သစေ နေသံ သာ ပဋိညာ နိယျာနိကာ သဗ္ဗေ အဗ္ဘညံသု။ နော စေ၊ န အဗ္ဘညံသု။ တသ္မာ ကိံ တေသံ ပဋိညာ နိယျာနိကာ န နိယျာနိကာတိ၊ အယမေတဿ ပဉှဿ အတ္ထော။ အထ ဘဂဝါ နေသံ အနိယျာနိကဘာဝကထနေန အတ္ထာဘာဝတော အလန္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ဥပမာယ အတ္ထံ ပဝေဒေန္တော ဓမ္မမေဝ ဒေသေတုံ၊ ဓမ္မံ၊ တေ ဗြာဟ္မဏ၊ ဒေသေဿာမီတိ အာဟ။

၃၂၀။ တတ္ထ သစ္ဆိကိရိယာယာတိ သစ္ဆိကရဏတ္ထံ။ န ဆန္ဒံ ဇနေတီတိ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒံ န ဇနယတိ။ န ဝါယမတီတိ ဝါယာမံ ပရက္ကမံ န ကရောတိ။ ဩလီနဝုတ္တိကော စ ဟောတီတိ လီနဇ္ဈာသယော ဟောတိ။ သာထလိကောတိ သိထိလဂ္ဂါဟီ၊ သာသနံ သိထိလံ ကတွာ ဂဏှာတိ၊ ဒဠှံ န ဂဏှာတိ။

၃၂၃။ ဣဓ၊ ဗြာဟ္မဏ ဘိက္ခု၊ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ကထံ ဣမေ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဓမ္မာ ဉာဏဒဿနေန ဥတ္တရိတရာ ဇာတာတိ? နိရောဓပါဒကတ္တာ။ ဟေဋ္ဌာ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဓမ္မာ ဟိ ဝိပဿနာပါဒကာ၊ ဣဓ နိရောဓပါဒကာ၊ တသ္မာ ဥတ္တရိတရာ ဇာတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣဒမ္ပိ သုတ္တံ ယထာနုသန္ဓိနာဝ နိဋ္ဌပေသိ။ ဒေသနာဝသာနေ ဗြာဟ္မဏော သရဏေသု ပတိဋ္ဌိတောတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠသာရောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ မဟာယမကဝဂ္ဂေါ

၁။ စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂၅။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ္တံ။ တတ္ထ နာတိကေ ဝိဟရတီတိ နာတိကာ နာမ ဧကံ တဠာကံ နိဿာယ ဒွိန္နံ စူဠပိတိမဟာပိတိပုတ္တာနံ ဒွေ ဂါမာ၊ တေသု ဧကသ္မိံ ဂါမေ။ ဂိဉ္ဇကာဝသထေတိ ဣဋ္ဌကာမယေ အာဝသထေ။ ဧကသ္မိံ ကိရ သမယေ ဘဂဝါ မဟာဇနသင်္ဂဟံ ကရောန္တော ဝဇ္ဇိရဋ္ဌေ စာရိကံ စရမာနော နာတိကံ အနုပ္ပတ္တော။ နာတိကဝါသိနော မနုဿာ ဘဂဝတော မဟာဒါနံ ဒတွာ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပသန္နဟဒယာ၊ ‘‘သတ္ထု ဝသနဋ္ဌာနံ ကရိဿာမာ’’တိ မန္တေတွာ ဣဋ္ဌကာဟေဝ ဘိတ္တိသောပါနတ္ထမ္ဘေ ဝါဠရူပါဒီနိ ဒဿေန္တော ပါသာဒံ ကတွာ သုဓာယ လိမ္ပိတွာ မာလာကမ္မလတာကမ္မာဒီနိ နိဋ္ဌာပေတွာ ဘုမ္မတ္ထရဏမဉ္စပီဌာဒီနိ ပညပေတွာ သတ္ထု နိယျာတေသုံ။ အပရာပရံ ပနေတ္ထ မနုဿာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနမဏ္ဍပစင်္ကမာဒီနိ ကာရယိံသု။ ဣတိ သော ဝိဟာရော မဟာ အဟောသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဂိဉ္ဇကာဝသထေ’’တိ။

ဂေါသိင်္ဂသာလဝနဒါယေတိ တတ္ထ ဧကဿ ဇေဋ္ဌကရုက္ခဿ ခန္ဓတော ဂေါသိင်္ဂသဏ္ဌာနံ ဟုတွာ ဝိဋပံ ဥဋ္ဌဟိ၊ တံ ရုက္ခံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ဝနံ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနန္တိ သင်္ခံ ဂတံ။ ဒါယောတိ အဝိသေသေန အရညဿေတံ နာမံ။ တသ္မာ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနဒါယေတိ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနအရညေတိ အတ္ထော။ ဝိဟရန္တီတိ သာမဂ္ဂိရသံ အနုဘဝမာနာ ဝိဟရန္တိ။ ဣမေသဉှိ ကုလပုတ္တာနံ ဥပရိပဏ္ဏာသကေ ပုထုဇ္ဇနကာလော ကထိတော၊ ဣဓ ခီဏာသဝကာလော။ တဒါ ဟိ တေ လဒ္ဓဿာဒါ လဒ္ဓပတိဋ္ဌာ အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒါ ခီဏာသဝါ ဟုတွာ သာမဂ္ဂိရသံ အနုဘဝမာနာ တတ္ထ ဝိဟရိံသု။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ယေန ဂေါသိင်္ဂသာလဝနဒါယော တေနုပသင်္ကမီတိ ဓမ္မသေနာပတိမဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေသု ဝါ အသီတိမဟာသာဝကေသု ဝါ၊ အန္တမသော ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကအာနန္ဒတ္ထေရမ္ပိ ကဉ္စိ အနာမန္တေတွာ သယမေဝ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ အနီကာ နိဿဋော ဟတ္ထီ ဝိယ၊ ယူထာ နိဿဋော ကာဠသီဟော ဝိယ၊ ဝါတစ္ဆိန္နော ဝလာဟကော ဝိယ ဧကကောဝ ဥပသင်္ကမိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝါ သယံ အဂမာသီတိ? တယော ကုလပုတ္တာ သာမဂ္ဂိရသံ အနုဘဝန္တာ ဝိဟရန္တိ၊ တေသံ ပဂ္ဂဏှနတော၊ ပစ္ဆိမဇနတံ အနုကမ္ပနတော ဓမ္မဂရုဘာဝတော စ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဟံ ဣမေ ကုလပုတ္တေ ပဂ္ဂဏှိတွာ ဥက္ကံသိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဓမ္မံ နေသံ ဒေသေဿာမီ’’တိ။ ဧဝံ တာဝ ပဂ္ဂဏှနတော အဂမာသိ။ အပရမ္ပိဿ အဟောသိ – ‘‘အနာဂတေ ကုလပုတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသန္တာနံ သန္တိကံ သယံ ဂန္တွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဓမ္မံ ကထေတွာ တယော ကုလပုတ္တေ ပဂ္ဂဏှိ၊ ကော နာမ သမဂ္ဂဝါသံ န ဝသေယျာတိ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိတဗ္ဗံ မညမာနာ ခိပ္ပမေဝ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ ဧဝံ ပစ္ဆိမဇနတံ အနုကမ္ပနတောပိ အဂမာသိ။ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ဓမ္မဂရုနော ဟောန္တိ၊ သော စ နေသံ ဓမ္မဂရုဘာဝေါ ရထဝိနီတေ အာဝိကတောဝ။ ဣတိ ဣမသ္မာ ဓမ္မဂရုဘာဝတောပိ ဓမ္မံ ပဂ္ဂဏှိဿာမီတိ အဂမာသိ။

ဒါယပါလောတိ အရညပါလော။ သော တံ အရညံ ယထာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတပ္ပဒေသေန မနုဿာ ပဝိသိတွာ တတ္ထ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ နိယျာသံ ဝါ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရံ ဝါ န ဟရန္တိ၊ ဧဝံ ဝတိယာ ပရိက္ခိတ္တဿ တဿ အရညဿ ယောဇိတေ ဒွါရေ နိသီဒိတွာ တံ အရညံ ရက္ခတိ၊ ပါလေတိ။ တသ္မာ ‘‘ဒါယပါလော’’တိ ဝုတ္တော။ အတ္တကာမရူပါတိ အတ္တနော ဟိတံ ကာမယမာနသဘာဝါ ဟုတွာ ဝိဟရန္တိ။ ယော ဟိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဝေဇ္ဇကမ္မဒူတကမ္မပဟိဏဂမနာဒီနံ ဝသေန ဧကဝီသတိအနေသနာဟိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ၊ အယံ န အတ္တကာမရူပေါ နာမ။ ယော ပန ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဧကဝီသတိအနေသနံ ပဟာယ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ သပ္ပာယဓုတင်္ဂံ အဓိဋ္ဌာယ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု စိတ္တရုစိယံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂါမန္တံ ပဟာယ အရညံ ပဝိသိတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကုရုမာနော ဝိဟရတိ၊ အယံ အတ္တကာမော နာမ။ တေပိ တယော ကုလပုတ္တာ ဧဝရူပါ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္တကာမရူပါ ဝိဟရန္တီ’’တိ။

မာ တေသံ အဖာသုမကာသီတိ တေသံ မာ အဖာသုကံ အကာသီတိ ဘဂဝန္တံ ဝါရေသိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဣမေ ကုလပုတ္တာ သမဂ္ဂါ ဝိဟရန္တိ၊ ဧကစ္စဿ စ ဂတဋ္ဌာနေ ဘဏ္ဍနကလဟဝိဝါဒါ ဝတ္တန္တိ၊ တိခိဏသိင်္ဂေါ စဏ္ဍဂေါဏော ဝိယ ဩဝိဇ္ဈန္တော ဝိစရတိ၊ အထေကမဂ္ဂေန ဒွိန္နံ ဂမနံ န ဟောတိ၊ ကဒါစိ အယမ္ပိ ဧဝံ ကရောန္တော ဣမေသံ ကုလပုတ္တာနံ သမဂ္ဂဝါသံ ဘိန္ဒေယျ။ ပါသာဒိကော စ ပနေသ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော သုရသဂိဒ္ဓါ မညေ၊ ဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဏီတဒါယကာနံ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကာနဉ္စ ဝဏ္ဏကထနာဒီဟိ ဣမေသံ ကုလပုတ္တာနံ အပ္ပမာဒဝိဟာရံ ဘိန္ဒေယျ။ ဝသနဋ္ဌာနာနိ စာပိ ဧတေသံ ကုလပုတ္တာနံ နိဗဒ္ဓါနိ ပရိစ္ဆိန္နာနိ တိဿော စ ပဏ္ဏသာလာ တယော စင်္ကမာ တီဏိ ဒိဝါဋ္ဌာနာနိ တီဏိ မဉ္စပီဌာနိ။ အယံ ပန သမဏော မဟာကာယော ဝုဍ္ဎတရော မညေ ဘဝိဿတိ။ သော အကာလေ ဣမေ ကုလပုတ္တေ သေနာသနာ ဝုဋ္ဌာပေဿတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ ဧတေသံ အဖာသု ဘဝိဿတီ’’တိ။ တံ အနိစ္ဆန္တော၊ ‘‘မာ တေသံ အဖာသုကမကာသီ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဝါရေသိ။

ကိံ ပနေသ ဇာနန္တော ဝါရေသိ၊ အဇာနန္တောတိ? အဇာနန္တော။ ကိဉ္စာပိ ဟိ တထာဂတဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠကမ္ပနာဒီနိ ပါဋိဟာရိယာနိ ပဝတ္တိံသု၊ အရညဝါသိနော ပန ဒုဗ္ဗလမနုဿာ သကမ္မပ္ပသုတာ တာနိ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကောန္တိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ယဒါ အနေကဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရော ဗျာမပ္ပဘာယ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနေဟိ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသိရိယာ စ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒဿေန္တော ဝိစရတိ၊ တဒါ ကော ဧသောတိ အပုစ္ဆိတွာဝ ဇာနိတဗ္ဗော ဟောတိ။ တဒါ ပန ဘဂဝါ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ စီဝရဂဗ္ဘေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဝလာဟကဂဗ္ဘေန ပဋိစ္ဆန္နော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ သယမေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အညာတကဝေသေန အဂမာသိ။ ဣတိ နံ အဇာနန္တောဝ ဒါယပါလော နိဝါရေသိ။

ဧတဒဝေါစာတိ ထေရော ကိရ မာ သမဏာတိ ဒါယပါလဿ ကထံ သုတွာဝ စိန္တေသိ – ‘‘မယံ တယော ဇနာ ဣဓ ဝိဟရာမ၊ အညေ ပဗ္ဗဇိတာ နာမ နတ္ထိ၊ အယဉ္စ ဒါယပါလော ပဗ္ဗဇိတေန ဝိယ သဒ္ဓိံ ကထေတိ၊ ကော နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိဝါဋ္ဌာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဒွါရေ ဌတွာ မဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ ဘဂဝါပိ ထေရဿ သဟ ဒဿနေနေဝ သရီရောဘာသံ မုဉ္စိ၊ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနဝိရာဇိတာ ဗျာမပ္ပဘာ ပသာရိတသုဝဏ္ဏပဋော ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ ထေရော၊ ‘‘အယံ ဒါယပါလော ဖဏကတံ အာသိဝိသံ ဂီဝါယ ဂဟေတုံ ဟတ္ထံ ပသာရေန္တော ဝိယ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ ကထေန္တောဝ န ဇာနာတိ၊ အညတရဘိက္ခုနာ ဝိယ သဒ္ဓိံ ကထေတီ’’တိ နိဝါရေန္တော ဧတံ၊ ‘‘မာ၊ အာဝုသော ဒါယပါလာ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

တေနုပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဘဂဝတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ အကတွာ ဥပသင်္ကမိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘မယံ တယော ဇနာ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသာမ၊ သစာဟံ ဧကကောဝ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရိဿာမိ၊ သမဂ္ဂဝါသော နာမ န ဘဝိဿတီ’’တိ ပိယမိတ္တေ ဂဟေတွာဝ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရိဿာမိ။ ယထာ စ ဘဂဝါ မယှံ ပိယော၊ ဧဝံ သဟာယာနမ္ပိ မေ ပိယောတိ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကာတုကာမော သယံ အကတွာဝ ဥပသင်္ကမိ။ ကေစိ ပန တေသံ ထေရာနံ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ စင်္ကမနကောဋိယာ ဘဂဝတော အာဂမနမဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ထေရော တေသံ သညံ ဒဒမာနောဝ ဂတောတိ။ အဘိက္ကမထာတိ ဣတော အာဂစ္ဆထ။ ပါဒေ ပက္ခာလေသီတိ ဝိကသိတပဒုမသန္နိဘေဟိ ဇာလဟတ္ထေဟိ မဏိဝဏ္ဏံ ဥဒကံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေသု ပိဋ္ဌိပါဒေသု ဥဒကမဘိသိဉ္စိတွာ ပါဒေန ပါဒံ ဃံသန္တော ပက္ခာလေသိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ကာယေ ရဇောဇလ္လံ နာမ န ဥပလိမ္ပတိ၊ ကသ္မာ ပက္ခာလေသီတိ? သရီရဿ ဥတုဂ္ဂဟဏတ္ထံ၊ တေသဉ္စ စိတ္တသမ္ပဟံသနတ္ထံ။ အမှေဟိ အဘိဟဋေန ဥဒကေန ဘဂဝါ ပါဒေ ပက္ခာလေသိ၊ ပရိဘောဂံ အကာသီတိ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဗလဝသောမနဿဝသေန စိတ္တံ ပီဏိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပက္ခာလေသိ။ အာယသ္မန္တံ အနုရုဒ္ဓံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစာတိ သော ကိရ တေသံ ဝုဍ္ဎတရော။

၃၂၆။ တဿ သင်္ဂဟေ ကတေ သေသာနံ ကတောဝ ဟောတီတိ ထေရညေဝ ဧတံ ကစ္စိ ဝေါ အနုရုဒ္ဓါတိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ ကစ္စီတိ ပုစ္ဆနတ္ထေ နိပါတော။ ဝေါတိ သာမိဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကစ္စိ အနုရုဒ္ဓါ တုမှာကံ ခမနီယံ၊ ဣရိယာပထော ဝေါ ခမတိ? ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိ ဝေါ ဇီဝိတံ ယာပေတိ ဃဋိယတိ? ကစ္စိ ပိဏ္ဍကေန န ကိလမထ၊ ကစ္စိ တုမှာကံ သုလဘပိဏ္ဍံ၊ သမ္ပတ္တေ ဝေါ ဒိသွာ မနုဿာ ဥဠုင်္ကယာဂုံ ဝါ ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဝါ ဒါတဗ္ဗံ မညန္တီတိ ဘိက္ခာစာရဝတ္တံ ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? ပစ္စယေန အကိလမန္တေန ဟိ သက္ကာ သမဏဓမ္မော ကာတုံ၊ ဝတ္တမေဝ ဝါ ဧတံ ပဗ္ဗဇိတာနံ။ အထ တေန ပဋိဝစနေ ဒိန္နေ၊ ‘‘အနုရုဒ္ဓါ၊ တုမှေ ရာဇပဗ္ဗဇိတာ မဟာပုညာ၊ မနုဿာ တုမှာကံ အရညေ ဝသန္တာနံ အဒတွာ ကဿ အညဿ ဒါတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ၊ တုမှေ ပန ဧတံ ဘုဉ္ဇိတွာ ကိံ နု ခေါ မိဂပေါတကာ ဝိယ အညမညံ သင်္ဃဋ္ဋေန္တာ ဝိဟရထ၊ ဥဒါဟု သာမဂ္ဂိဘာဝေါ ဝေါ အတ္ထီ’’တိ သာမဂ္ဂိရသံ ပုစ္ဆန္တော၊ ကစ္စိ ပန ဝေါ၊ အနုရုဒ္ဓါ၊ သမဂ္ဂါတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ခီရောဒကီဘူတာတိ ယထာ ခီရဉ္စ ဥဒကဉ္စ အညမညံ သံသန္ဒတိ၊ ဝိသုံ န ဟောတိ၊ ဧကတ္တံ ဝိယ ဥပေတိ၊ ကစ္စိ ဧဝံ သာမဂ္ဂိဝသေန ဧကတ္တူပဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ ဝိဟရထာတိ ပုစ္ဆတိ။ ပိယစက္ခူဟီတိ မေတ္တစိတ္တံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဩလောကနစက္ခူနိ ပိယစက္ခူနိ နာမ။ ကစ္စိ တထာရူပေဟိ စက္ခူဟိ အညမညံ သမ္ပဿန္တာ ဝိဟရထာတိ ပုစ္ဆတိ။ တဂ္ဃာတိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော။ ဧကံသေန မယံ၊ ဘန္တေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာ ကထံ ပနာတိ ဧတ္ထ ယထာတိ နိပါတမတ္တံ။ ကထန္တိ ကာရဏပုစ္ဆာ။ ကထံ ပန တုမှေ ဧဝံ ဝိဟရထ၊ ကေန ကာရဏေန ဝိဟရထ၊ တံ မေ ကာရဏံ ဗြူထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မေတ္တံ ကာယကမ္မန္တိ မေတ္တစိတ္တဝသေန ပဝတ္တံ ကာယကမ္မံ။ အာဝိ စေဝ ရဟော စာတိ သမ္မုခါ စေဝ ပရမ္မုခါ စ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ သမ္မုခါ ကာယဝစီကမ္မာနိ သဟဝါသေ လဗ္ဘန္တိ၊ ဣတရာနိ ဝိပ္ပဝါသေ။ မနောကမ္မံ သဗ္ဗတ္ထ လဗ္ဘတိ။ ယဉှိ သဟဝသန္တေသု ဧကေန မဉ္စပီဌံ ဝါ ဒါရုဘဏ္ဍံ ဝါ မတ္တိကာဘဏ္ဍံ ဝါ ဗဟိ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ တံ ဒိသွာ ကေနိဒံ ဝဠဉ္ဇိတန္တိ အဝညံ အကတွာ အတ္တနာ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ ဝိယ ဂဟေတွာ ပဋိသာမေန္တဿ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗယုတ္တံ ဝါ ပန ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂန္တဿ သမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ဧကသ္မိံ ပက္ကန္တေ တေန ဒုန္နိက္ခိတ္တံ သေနာသနပရိက္ခာရံ တထေဝ နိက္ခိပန္တဿ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗယုတ္တဋ္ဌာနံ ဝါ ပန ပဋိဇဂ္ဂန္တဿ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ သဟဝသန္တဿ ပန တေဟိ သဒ္ဓိံ မဓုရံ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ပဋိသန္ထာရကထံ သာရဏီယကထံ ဓမ္မီကထံ သရဘညံ သာကစ္ဆံ ပဉှပုစ္ဆနံ ပဉှဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဧဝမာဒိကရဏေ သမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ထေရေသု ပန ပက္ကန္တေသု မယှံ ပိယသဟာယော နန္ဒိယတ္ထေရော ကိမိလတ္ထေရော ဧဝံ သီလသမ္ပန္နော၊ ဧဝံ အာစာရသမ္ပန္နောတိအာဒိဂုဏကထနံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ မယှံ ပိယမိတ္တော နန္ဒိယတ္ထေရော ကိမိလတ္ထေရော အဝေရော ဟောတု၊ အဗျာပဇ္ဇော သုခီ ဟောတူတိ ဧဝံ သမန္နာဟရတော ပန သမ္မုခါပိ ပရမ္မုခါပိ မေတ္တံ မနောကမ္မံ ဟောတိယေဝ။

နာနာ ဟိ ခေါ နော၊ ဘန္တေ၊ ကာယာတိ ကာယဉှိ ပိဋ္ဌံ ဝိယ မတ္တိကာ ဝိယ စ ဩမဒ္ဒိတွာ ဧကတော ကာတုံ န သက္ကာ။ ဧကဉ္စ ပန မညေ စိတ္တန္တိ စိတ္တံ ပန နော ဟိတဋ္ဌေန နိရန္တရဋ္ဌေန အဝိဂ္ဂဟဋ္ဌေန သမဂ္ဂဋ္ဌေန ဧကမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ကထံ ပနေတံ သကံ စိတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဣတရေသံ စိတ္တဝသေန ဝတ္တိံသူတိ? ဧကဿ ပတ္တေ မလံ ဥဋ္ဌဟတိ၊ ဧကဿ စီဝရံ ကိလိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ ဧကဿ ပရိဘဏ္ဍကမ္မံ ဟောတိ။ တတ္ထ ယဿ ပတ္တေ မလံ ဥဋ္ဌိတံ၊ တေန မမာဝုသော၊ ပတ္တေ မလံ ဥဋ္ဌိတံ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တေ ဣတရေ မယှံ စီဝရံ ကိလိဋ္ဌံ ဓောဝိတဗ္ဗံ၊ မယှံ ပရိဘဏ္ဍံ ကာတဗ္ဗန္တိ အဝတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဒါရူနိ အာဟရိတွာ ဆိန္ဒိတွာ ပတ္တကဋာဟေ ပရိဘဏ္ဍံ ကတွာ တတော ပရံ စီဝရံ ဝါ ဓောဝန္တိ၊ ပရိဘဏ္ဍံ ဝါ ကရောန္တိ။ မမာဝုသော၊ စီဝရံ ကိလိဋ္ဌံ ဓောဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မမ ပဏ္ဏသာလာ ဥက္လာပါ ပရိဘဏ္ဍံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပဌမတရံ အာရောစိတေပိ ဧသေဝ နယော။

၃၂၇။ သာဓု သာဓု၊ အနုရုဒ္ဓါတိ ဘဂဝါ ဟေဋ္ဌာ န စ မယံ၊ ဘန္တေ၊ ပိဏ္ဍကေန ကိလမိမှာတိ ဝုတ္တေ န သာဓုကာရမဒါသိ။ ကသ္မာ? အယဉှိ ကဗဠီကာရော အာဟာရော နာမ ဣမေသံ သတ္တာနံ အပါယလောကေပိ ဒေဝမနုဿလောကေပိ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏောဝ။ အယံ ပန လောကသန္နိဝါသော ယေဘုယျေန ဝိဝါဒပက္ခန္ဒော၊ အပါယလောကေ ဒေဝမနုဿလောကေပိ ဣမေ သတ္တာ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ ဧဝ၊ ဧတေသံ သာမဂ္ဂိကာလော ဒုလ္လဘော၊ ကဒါစိဒေဝ ဟောတီတိ သမဂ္ဂဝါသဿ ဒုလ္လဘတ္တာ ဣဓ ဘဂဝါ သာဓုကာရမဒါသိ။ ဣဒါနိ တေသံ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ ပုစ္ဆန္တော ကစ္စိ ပန ဝေါ၊ အနုရုဒ္ဓါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ ပစ္စတ္တဝစနံ ဝါ၊ ကစ္စိ တုမှေတိ အတ္ထော။ အမှာကန္တိ အမှေသု တီသု ဇနေသု။ ပိဏ္ဍာယ ပဋိက္ကမတီတိ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္စာဂစ္ဆတိ။ အဝက္ကာရပါတိန္တိ အတိရေကပိဏ္ဍပါတံ အပနေတွာ ဌပနတ္ထာယ ဧကံ သမုဂ္ဂပါတိံ ဓောဝိတွာ ဌပေတိ။

ယော ပစ္ဆာတိ တေ ကိရ ထေရာ န ဧကတောဝ ဘိက္ခာစာရံ ပဝိသန္တိ၊ ဖလသမာပတ္တိရတာ ဟေတေ။ ပါတောဝ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဝတ္တပ္ပဋိပတ္တိံ ပူရေတွာ သေနာသနံ ပဝိသိတွာ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒန္တိ။ တေသု ယော ပဌမတရံ နိသိန္နော အတ္တနော ကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန ပဌမတရံ ဥဋ္ဌာတိ၊ သော ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဋိနိဝတ္တော ဘတ္တကိစ္စဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဇာနာတိ – ‘‘ဒွေ ဘိက္ခူ ပစ္ဆာ၊ အဟံ ပဌမတရံ အာဂတော’’တိ။ အထ ပတ္တံ ပိဒဟိတွာ အာသနပညာပနာဒီနိ ကတွာ ယဒိ ပတ္တေ ပဋိဝိသမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇတိ။ ယဒိ အတိရေကံ ဟောတိ၊ အဝက္ကာရပါတိယံ ပက္ခိပိတွာ ပါတိံ ပိဓာယ ဘုဉ္ဇတိ။ ကတဘတ္တကိစ္စော ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဝေါဒကံ ကတွာ ထဝိကာယ ဩသာပေတွာ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ။ ဒုတိယောပိ အာဂန္တွာဝ ဇာနာတိ – ‘‘ဧကော ပဌမံ အာဂတော၊ ဧကော ပစ္ဆတော’’တိ။ သော သစေ ပတ္တေ ဘတ္တံ ပမာဏမေဝ ဟောတိ၊ ဘုဉ္ဇတိ။ သစေ မန္ဒံ၊ အဝက္ကာရပါတိတော ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇတိ။ သစေ အတိရေကံ ဟောတိ၊ အဝက္ကာရပါတိယံ ပက္ခိပိတွာ ပမာဏမေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ပုရိမတ္ထေရော ဝိယ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ။ တတိယောပိ အာဂန္တွာဝ ဇာနာတိ – ‘‘ဒွေ ပဌမံ အာဂတာ၊ အဟံ ပစ္ဆတော’’တိ။ သောပိ ဒုတိယတ္ထေရော ဝိယ ဘုဉ္ဇိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဝေါဒကံ ကတွာ ထဝိကာယ ဩသာပေတွာ အာသနာနိ ဥက္ခိပိတွာ ပဋိသာမေတိ၊ ပါနီယဃဋေ ဝါ ပရိဘောဇနီယဃဋေ ဝါ အဝသေသံ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတွာ ဃဋေ နိကုဇ္ဇိတွာ အဝက္ကာရပါတိယံ သစေ အဝသေသဘတ္တံ ဟောတိ၊ တံ ဝုတ္တနယေန ဇဟိတွာ ပါတိံ ဓောဝိတွာ ပဋိသာမေတိ၊ ဘတ္တဂ္ဂံ သမ္မဇ္ဇတိ။ တတော ကစဝရံ ဆဍ္ဍေတွာ သမ္မဇ္ဇနိံ ဥက္ခိပိတွာ ဥပစိကာဟိ မုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ။ ဣဒံ ထေရာနံ ဗဟိဝိဟာရေ အရညေ ဘတ္တကိစ္စကရဏဋ္ဌာနေ ဘောဇနသာလာယံ ဝတ္တံ။ ဣဒံ သန္ဓာယ၊ ‘‘ယော ပစ္ဆာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ယော ပဿတီတိအာဒိ ပန နေသံ အန္တောဝိဟာရေ ဝတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဝစ္စဃဋန္တိ အာစမနကုမ္ဘိံ။ ရိတ္တန္တိ ရိတ္တကံ။ တုစ္ဆန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အဝိသယှန္တိ ဥက္ခိပိတုံ အသက္ကုဏေယျံ၊ အတိဘာရိယံ။ ဟတ္ထဝိကာရေနာတိ ဟတ္ထသညာယ။ တေ ကိရ ပါနီယဃဋာဒီသု ယံကိဉ္စိ တုစ္ဆကံ ဂဟေတွာ ပေါက္ခရဏိံ ဂန္တွာ အန္တော စ ဗဟိ စ ဓောဝိတွာ ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ တီရေ ဌပေတွာ အညံ ဘိက္ခုံ ဟတ္ထဝိကာရေန အာမန္တေန္တိ၊ ဩဒိဿ ဝါ အနောဒိဿ ဝါ သဒ္ဒံ န ကရောန္တိ။ ကသ္မာ ဩဒိဿ သဒ္ဒံ န ကရောန္တိ? တံ ဘိက္ခုံ သဒ္ဒေါ ဗာဓေယျာတိ။ ကသ္မာ အနောဒိဿ သဒ္ဒံ န ကရောန္တိ? အနောဒိဿ သဒ္ဒေ ဒိန္နေ၊ ‘‘အဟံ ပုရေ၊ အဟံ ပုရေ’’တိ ဒွေပိ နိက္ခမေယျုံ၊ တတော ဒွီဟိ ကတ္တဗ္ဗကမ္မေ တတိယဿ ကမ္မစ္ဆေဒေါ ဘဝေယျ။ သံယတပဒသဒ္ဒေါ ပန ဟုတွာ အပရဿ ဘိက္ခုနော ဒိဝါဋ္ဌာနသန္တိကံ ဂန္တွာ တေန ဒိဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ဟတ္ထသညံ ကရောတိ၊ တာယ သညာယ ဣတရော အာဂစ္ဆတိ၊ တတော ဒွေ ဇနာ ဟတ္ထေန ဟတ္ထံ သံသိဗ္ဗန္တာ ဒွီသု ဟတ္ထေသု ဌပေတွာ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။ တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ဟတ္ထဝိကာရေန ဒုတိယံ အာမန္တေတွာ ဟတ္ထဝိလင်္ဃကေန ဥပဋ္ဌပေမာ’’တိ။

ပဉ္စာဟိကံ ခေါ ပနာတိ စာတုဒ္ဒသေ ပန္နရသေ အဋ္ဌမိယန္တိ ဣဒံ တာဝ ပကတိဓမ္မဿဝနမေဝ၊ တံ အခဏ္ဍံ ကတွာ ပဉ္စမေ ပဉ္စမေ ဒိဝသေ ဒွေ ထေရာ နာတိဝိကာလေ နှာယိတွာ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ တယောပိ နိသီဒိတွာ တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ အညတရသ္မိံ အညမညံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ၊ အညမညံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ တေသံ ဧဝံ ကရောန္တာနံယေဝ အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္တာဝတာ ထေရေန ဘဂဝတာ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ ပုစ္ဆိတေန ပမာဒဋ္ဌာနေသုယေဝ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ ဝိဿဇ္ဇိတံ ဟောတိ။ အညေသဉှိ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခာစာရံ ပဝိသနကာလော၊ နိက္ခမနကာလော၊ နိဝါသနပရိဝတ္တနံ၊ စီဝရပါရုပနံ၊ အန္တောဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရဏံ ဓမ္မကထနံ၊ အနုမောဒနံ၊ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ ဘတ္တကိစ္စကရဏံ၊ ပတ္တဓောဝနံ၊ ပတ္တဩသာပနံ၊ ပတ္တစီဝရပဋိသာမနန္တိ ပပဉ္စကရဏဋ္ဌာနာနိ ဧတာနိ။ တသ္မာ ထေရော အမှာကံ ဧတ္တကံ ဌာနံ မုဉ္စိတွာ ပမာဒကာလော နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ပမာဒဋ္ဌာနေသုယေဝ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။

၃၂၈။ အထဿ ဘဂဝါ သာဓုကာရံ ဒတွာ ပဌမဇ္ဈာနံ ပုစ္ဆန္တော ပုန အတ္ထိ ပန ဝေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာတိ မနုဿဓမ္မတော ဥတ္တရိ။ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသောတိ အရိယဘာဝကရဏသမတ္ထော ဉာဏဝိသေသော။ ကိဉှိ နော သိယာ၊ ဘန္တေတိ ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ နာဓိဂတော ဘဝိဿတိ၊ အဓိဂတောယေဝါတိ။ ယာဝ ဒေဝါတိ ယာဝ ဧဝ။

၃၂၉။ ဧဝံ ပဌမဇ္ဈာနာဓိဂမေ ဗျာကတေ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနိ ပုစ္ဆန္တော ဧတဿ ပန ဝေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမတိက္ကမာယာတိ သမတိက္ကမတ္ထာယ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာတိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္ထာယ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပစ္ဆိမပဉှေ ပန လောကုတ္တရဉာဏဒဿနဝသေန အဓိဂတံ နိရောဓသမာပတ္တိံ ပုစ္ဆန္တော အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသောတိ အာဟ။ ထေရောပိ ပုစ္ဆာနုရူပေနေဝ ဗျာကာသိ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဝေဒယိတသုခတော အဝေဒယိတသုခံ သန္တတရံ ပဏီတတရံ ဟောတိ၊ တသ္မာ အညံ ဖာသုဝိဟာရံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န သမနုပဿာမာတိ အာဟ။

၃၃၀။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ သာမဂ္ဂိရသာနိသံသပ္ပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ။ သဗ္ဗေပိ တေ စတူသု သစ္စေသု ပရိနိဋ္ဌိတကိစ္စာ၊ တေန တေသံ ပဋိဝေဓတ္ထာယ ကိဉ္စိ ကထေတဗ္ဗံ နတ္ထိ။ သာမဂ္ဂိရသေန ပန အယဉ္စ အယဉ္စ အာနိသံသောတိ သာမဂ္ဂိရသာနိသံသမေဝ နေသံ ဘဂဝါ ကထေသိ။ ဘဂဝန္တံ အနုသံယာယိတွာတိ အနုဂန္တွာ။ တေ ကိရ ဘဂဝတော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ထောကံ အဂမံသု၊ အထ ဘဂဝါ ဝိဟာရဿ ပရိဝေဏပရိယန္တံ ဂတကာလေ၊ ‘‘အာဟရထ မေ ပတ္တစီဝရံ၊ တုမှေ ဣဓေဝ တိဋ္ဌထာ’’တိ ပက္ကာမိ။ တတော ပဋိနိဝတ္တိတွာတိ တတော ဌိတဋ္ဌာနတော နိဝတ္တိတွာ။ ကိံ နု ခေါ မယံ အာယသ္မတောတိ ဘဂဝန္တံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီနိ အဓိဂန္တွာပိ အတ္တနော ဂုဏကထာယ အဋ္ဋိယမာနာ အဓိဂမပ္ပိစ္ဆတာယ အာဟံသု။ ဣမာသဉ္စ ဣမာသဉ္စာတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ လောကိယလောကုတ္တရာနံ။ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတောတိ အဇ္ဇ မေ အာယသ္မန္တော လောကိယသမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေသုံ၊ အဇ္ဇ လောကုတ္တရာယာတိ ဧဝံ စိတ္တေန စိတ္တံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိဒိတံ။ ဒေဝတာပိ မေတိ၊ ဘန္တေ အနုရုဒ္ဓ၊ အဇ္ဇ အယျော နန္ဒိယတ္ထေရော၊ အဇ္ဇ အယျော ကိမိလတ္ထေရော ဣမာယ စ ဣမာယ စ သမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေသီတိ ဧဝမာရောစေသုန္တိ အတ္ထော။ ပဉှာဘိပုဋ္ဌေနာတိ တမ္ပိ မယာ သယံ ဝိဒိတန္တိ ဝါ ဒေဝတာဟိ အာရောစိတန္တိ ဝါ ဧတ္တကေနေဝ မုခံ မေ သဇ္ဇန္တိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေတွာ အပုဋ္ဌေနေဝ မေ န ကထိတံ။ ဘဂဝတာ ပန ပဉှာဘိပုဋ္ဌေန ပဉှံ အဘိပုစ္ဆိတေန သတာ ဗျာကတံ၊ တတြ မေ ကိံ န ရောစထာတိ အာဟ။

၃၃၁။ ဒီဃောတိ ‘‘မဏိ မာဏိဝရော ဒီဃော၊ အထော သေရီသကော သဟာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၉၃) ဧဝံ အာဂတော အဋ္ဌဝီသတိယာ ယက္ခသေနာပတီနံ အဗ္ဘန္တရော ဧကော ဒေဝရာဇာ။ ပရဇနောတိ တဿေဝ ယက္ခဿ နာမံ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ သော ကိရ ဝေဿဝဏေန ပေသိတော ဧတံ ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော ဘဂဝန္တံ သယံ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဂိဉ္ဇကာဝသထတော ဂေါသိင်္ဂသာလဝနဿ အန္တရေ ဒိသွာ ဘဂဝါ အတ္တနာ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနေ တိဏ္ဏံ ကုလပုတ္တာနံ သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ။ အဇ္ဇ မဟတီ ဓမ္မဒေသနာ ဘဝိဿတိ။ မယာပိ တဿာ ဒေသနာယ ဘာဂိနာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဒိဿမာနေန ကာယေန သတ္ထု ပဒါနုပဒိကော ဂန္တွာ အဝိဒူရေ ဌတွာ ဓမ္မံ သုတွာ သတ္ထရိ ဂစ္ဆန္တေပိ န ဂတော၊ – ‘‘ဣမေ ထေရာ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ပန တတ္ထေဝ ဌိတော။ အထ တေ ဒွေ ထေရေ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရံ ပလိဝေဌေန္တေ ဒိသွာ၊ – ‘‘ဣမေ ထေရာ ဘဂဝန္တံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒယော သဗ္ဗဂုဏေ အဓိဂန္တွာပိ ဘဂဝတောဝ မစ္ဆရာယန္တိ၊ န သဟန္တိ၊ အတိဝိယ နိလီယန္တိ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ၊ န ဒါနိ တေသံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ ဒဿာမိ၊ ပထဝိတော ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဧတေသံ ဂုဏေ ပကာသေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။

လာဘာ ဝတ၊ ဘန္တေတိ ယေ၊ ဘန္တေ၊ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌဝါသိနော ဘဂဝန္တဉ္စ ဣမေ စ တယော ကုလပုတ္တေ ပဿိတုံ လဘန္တိ၊ ဝန္ဒိတုံ လဘန္တိ၊ ဒေယျဓမ္မံ ဒါတုံ လဘန္တိ၊ ဓမ္မံ သောတုံ လဘန္တိ၊ တေသံ လာဘာ၊ ဘန္တေ၊ ဝဇ္ဇီနန္တိ အတ္ထော။ သဒ္ဒံ သုတွာတိ သော ကိရ အတ္တနော ယက္ခာနုဘာဝေန မဟန္တံ သဒ္ဒံ ကတွာ သကလံ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော တံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ။ တေန စဿ တေသု ရုက္ခပဗ္ဗတာဒီသု အဓိဝတ္ထာ ဘုမ္မာ ဒေဝတာ သဒ္ဒံ အဿောသုံ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သဒ္ဒံ သုတွာ’’တိ။ အနုဿာဝေသုန္တိ မဟန္တံ သဒ္ဒံ သုတွာ သာဝေသုံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာတိ ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မလောကာ။ တဉ္စေပိ ကုလန္တိ၊ ‘‘အမှာကံ ကုလတော နိက္ခမိတွာ ဣမေ ကုလပုတ္တာ ပဗ္ဗဇိတာ ဧဝံ သီလဝန္တော ဂုဏဝန္တော အာစာရသမ္ပန္နာ ကလျာဏဓမ္မာ’’တိ ဧဝံ တဉ္စေပိ ကုလံ ဧတေ တယော ကုလပုတ္တေ ပသန္နစိတ္တံ အနုဿရေယျာတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတိ ဘဂဝါ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ မဟာဂေါသိင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၃၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာဂေါသိင်္ဂသုတ္တံ။ တတ္ထ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနဒါယေတိ ဣဒံ ဝသနဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အညေသု ဟိ သုတ္တေသု၊ ‘‘သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ’’တိ ဧဝံ ပဌမံ ဂေါစရဂါမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ ဝသနဋ္ဌာနံ ဒဿေတိ။ ဣမသ္မိံ ပန မဟာဂေါသိင်္ဂသုတ္တေ ဘဂဝတော ဂေါစရဂါမော အနိဗန္ဓော၊ ကောစိဒေဝ ဂေါစရဂါမော ဘဝိဿတိ။ တသ္မာ ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ပရိဒီပိတံ။ အရညနိဒါနကံ နာမေတံ သုတ္တန္တိ။ သမ္ဗဟုလေဟီတိ ဗဟုကေဟိ။ အဘိညာတေဟိ အဘိညာတေဟီတိ သဗ္ဗတ္ထ ဝိဿုတေဟိ ပါကဋေဟိ။ ထေရေဟိ သာဝကေဟိ သဒ္ဓိန္တိ ပါတိမောက္ခသံဝရာဒီဟိ ထိရကာရကေဟေဝ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ထေရေဟိ၊ သဝနန္တေ ဇာတတ္တာ သာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော။ ဣဒါနိ တေ ထေရေ သရူပတော ဒဿေန္တော၊ အာယသ္မတာ စ သာရိပုတ္တေနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အတ္တနော သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ ဗုဒ္ဓသာသနေ အဘိညာတော။ စက္ခုမန္တာနံ ဂဂနမဇ္ဈေ ဌိတော သူရိယော ဝိယ စန္ဒော ဝိယ၊ သမုဒ္ဒတီရေ ဌိတာနံ သာဂရော ဝိယ စ ပါကဋော ပညာတော။ န ကေဝလဉ္စဿ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဂုဏဝသေနေဝ မဟန္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဣတော အညေသံ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တံ အနင်္ဂဏသုတ္တံ သမ္မာဒိဋ္ဌိသုတ္တံ သီဟနာဒသုတ္တံ ရထဝိနီတံ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမံ မဟာဝေဒလ္လံ စာတုမသုတ္တံ ဒီဃနခံ အနုပဒသုတ္တံ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗသုတ္တံ သစ္စဝိဘင်္ဂသုတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပါရိသုဒ္ဓိ သမ္ပသာဒနီယံ သင်္ဂီတိသုတ္တံ ဒသုတ္တရသုတ္တံ ပဝါရဏာသုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၅ အာဒယော) သုသိမသုတ္တံ ထေရပဉှသုတ္တံ မဟာနိဒ္ဒေသော ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေါ ထေရသီဟနာဒသုတ္တံ အဘိနိက္ခမနံ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဣမေသမ္ပိ သုတ္တာနံ ဝသေန ထေရဿ မဟန္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတဒဂ္ဂသ္မိဉှိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ မဟာပညာနံ ယဒိဒံ သာရိပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၈-၁၈၉) ဝုတ္တံ။

မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောပိ သီလာဒိဂုဏေဟိ စေဝ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဂုဏေဟိ စ ထေရော ဝိယ အဘိညာတော ပါကဋော မဟာ။ အပိစဿ အနုမာနသုတ္တံ၊ စူဠတဏှာသင်္ခယသုတ္တံ မာရတဇ္ဇနိယသုတ္တံ ပါသာဒကမ္ပနံ သကလံ ဣဒ္ဓိပါဒသံယုတ္တံ နန္ဒောပနန္ဒဒမနံ ယမကပါဋိဟာရိယကာလေ ဒေဝလောကဂမနံ ဝိမာနဝတ္ထု ပေတဝတ္ထု ထေရဿ အဘိနိက္ခမနံ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဣမေသမ္ပိ ဝသေန မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတဒဂ္ဂသ္မိဉှိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၀) ဝုတ္တံ။

မဟာကဿပေါပိ သီလာဒိဂုဏေဟိ စေဝ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဂုဏေဟိ စ ထေရော ဝိယ အဘိညာတော ပါကဋော မဟာ။ အပိစဿ စီဝရပရိဝတ္တနသုတ္တံ ဇိဏ္ဏစီဝရသုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄ အာဒယော) စန္ဒောပမံ သကလံ ကဿပသံယုတ္တံ မဟာအရိယဝံသသုတ္တံ ထေရဿ အဘိနိက္ခမနံ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဣမေသမ္ပိ ဝသေန မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတဒဂ္ဂသ္မိဉှိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓုတဝါဒါနံ ယဒိဒံ မဟာကဿပေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၁) ဝုတ္တံ။

အနုရုဒ္ဓတ္ထေရောပိ သီလာဒိဂုဏေဟိ စေဝ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဂုဏေဟိ စ ထေရော ဝိယ အဘိညာတော ပါကဋော မဟာ။ အပိစဿ စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ္တံ နဠကပါနသုတ္တံ အနုတ္တရိယသုတ္တံ ဥပက္ကိလေသသုတ္တံ အနုရုဒ္ဓသံယုတ္တံ မဟာပုရိသဝိတက္ကသုတ္တံ ထေရဿ အဘိနိက္ခမနံ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဣမေသမ္ပိ ဝသေန မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတဒဂ္ဂသ္မိဉှိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ ယဒိဒံ အနုရုဒ္ဓါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၂) ဝုတ္တံ။

အာယသ္မတာ စ ရေဝတေနာတိ ဧတ္ထ ပန ဒွေ ရေဝတာ ခဒိရဝနိယရေဝတော စ ကင်္ခါရေဝတော စ။ တတ္ထ ခဒိရဝနိယရေဝတော ဓမ္မသေနာပတိတ္ထေရဿ ကနိဋ္ဌဘာတိကော၊ န သော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ‘‘အကပ္ပိယော ဂုဠော၊ အကပ္ပိယာ မုဂ္ဂါ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၇၂) ဧဝံ ကင်္ခါဗဟုလော ပန ထေရော ဣဓ ရေဝတောတိ အဓိပ္ပေတော။ သောပိ သီလာဒိဂုဏေဟိ စေဝ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဂုဏေဟိ စ ထေရော ဝိယ အဘိညာတော ပါကဋော မဟာ။ အပိစဿ အဘိနိက္ခမနေနပိ ဧတဒဂ္ဂေနပိ မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတဒဂ္ဂသ္မိဉှိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဈာယီနံ ယဒိဒံ ကင်္ခါရေဝတော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၀၄) ဝုတ္တံ။

အာနန္ဒတ္ထေရောပိ သီလာဒိဂုဏေဟိ စေဝ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဂုဏေဟိ စ ထေရော ဝိယ အဘိညာတော ပါကဋော မဟာ။ အပိစဿ သေက္ခသုတ္တံ ဗာဟိတိကသုတ္တံ အာနေဉ္ဇသပ္ပာယံ ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနံ ဗဟုဓာတုကံ စူဠသုညတံ မဟာသုညတံ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတသုတ္တံ ဘဒ္ဒေကရတ္တံ မဟာနိဒါနံ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ သုဘသုတ္တံ စူဠနိယလောကဓာတုသုတ္တံ အဘိနိက္ခမနံ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဣမေသမ္ပိ ဝသေန မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတဒဂ္ဂသ္မိဉှိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဿုတာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉-၂၂၃) ဝုတ္တံ။

အညေဟိ စ အဘိညာတေဟိ အဘိညာတေဟီတိ န ကေဝလဉ္စ ဧတေဟေဝ၊ အညေဟိ စ မဟာဂုဏတာယ ပါကဋေဟိ အဘိညာတေဟိ ဗဟူဟိ ထေရေဟိ သာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝါ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနဒါယေ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ အာယသ္မာ ဟိ သာရိပုတ္တော သယံ မဟာပညော အညေပိ ဗဟူ မဟာပညေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ တဒါ ဒသဗလံ ပရိဝါရေတွာ ဝိဟာသိ။ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော သယံ ဣဒ္ဓိမာ၊ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သယံ ဓုတဝါဒေါ၊ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓါ သယံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော၊ အာယသ္မာ ရေဝတော သယံ ဈာနာဘိရတော၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သယံ ဗဟုဿုတော အညေပိ ဗဟူ ဗဟုဿုတေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ တဒါ ဒသဗလံ ပရိဝါရေတွာ ဝိဟာသိ၊ ဧဝံ တဒါ ဧတေ စ အညေ စ အဘိညာတာ မဟာထေရာ တိံသသဟဿမတ္တာ ဘိက္ခူ ဒသဗလံ ပရိဝါရေတွာ ဝိဟရိံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဖလသမာပတ္တိဝိဝေကတော ဝုဋ္ဌိတော။ ယေနာယသ္မာ မဟာကဿပေါ တေနုပသင်္ကမီတိ ထေရော ကိရ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ပစ္ဆိမလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော ဝနန္တေ ကီဠန္တဿ မတ္တခတ္တိယဿ ကဏ္ဏတော ပတမာနံ ကုဏ္ဍလံ ဝိယ၊ သံဟရိတွာ သမုဂ္ဂေ ပက္ခိပမာနံ ရတ္တကမ္ဗလံ ဝိယ၊ မဏိနာဂဒန္တတော ပတမာနံ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ ဝိယ စ အတ္ထံ ဂစ္ဆမာနံ ပရိပုဏ္ဏပဏ္ဏာသယောဇနံ သူရိယမဏ္ဍလံ အဒ္ဒသ။ တဒနန္တရံ ပါစီနလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော နေမိယံ ဂဟေတွာ ပရိဝတ္တယမာနံ ရဇတစက္ကံ ဝိယ၊ ရဇတကူဋတော နိက္ခမန္တံ ခီရဓာရာမဏ္ဍံ ဝိယ၊ သပက္ခေ ပပ္ဖောဋေတွာ ဂဂနတလေ ပက္ခန္ဒမာနံ သေတဟံသံ ဝိယ စ မေဃဝဏ္ဏာယ သမုဒ္ဒကုစ္ဆိတော ဥဂ္ဂန္တွာ ပါစီနစက္ကဝါဠပဗ္ဗတမတ္ထကေ သသလက္ခဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ ဧကူနပဏ္ဏာသယောဇနံ စန္ဒမဏ္ဍလံ အဒ္ဒသ။ တတော သာလဝနံ ဩလောကေသိ။ တသ္မိဉှိ သမယေ သာလရုက္ခာ မူလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂါ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လာ ဒုကူလပါရုတာ ဝိယ၊ မုတ္တာကလာပဝိနဒ္ဓါ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ ဘူမိတလံ ပုပ္ဖသန္ထရပူဇာယ ပဋိမဏ္ဍိတံ ဝိယ၊ တတ္ထ တတ္ထ နိပတန္တေန ပုပ္ဖရေဏုနာ လာခါရသေန သိဉ္စမာနံ ဝိယ စ အဟောသိ။ ဘမရမဓုကရဂဏာ ကုသုမရေဏုမဒမတ္တာ ဥပဂါယမာနာ ဝိယ ဝနန္တရေသု ဝိစရန္တိ။ တဒါ စ ဥပေါသထဒိဝသောဝ ဟောတိ။ အထ ထေရော၊ ‘‘ကာယ နု ခေါ အဇ္ဇ ရတိယာ ဝီတိနာမေဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ၊ အရိယသာဝကာ စ နာမ ပိယဓမ္မဿဝနာ ဟောန္တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဇ္ဇ မယှံ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ ဓမ္မသေနာပတိတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မရတိယာ ဝီတိနာမေဿာမီ’’တိ။ ဂစ္ဆန္တော ပန ဧကကောဝ အဂန္တွာ ‘‘မယှံ ပိယသဟာယံ မဟာကဿပတ္ထေရံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဝုဋ္ဌာယ စမ္မခဏ္ဍံ ပပ္ဖောဋေတွာ ယေနာယသ္မာ မဟာကဿပေါ တေနုပသင်္ကမိ။

ဧဝမာဝုသောတိ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါတိ ထေရောပိ ယသ္မာ ပိယဓမ္မဿဝနောဝ အရိယသာဝကော၊ တသ္မာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ဂစ္ဆာဝုသော၊ တွံ၊ မယှံ သီသံ ဝါ ရုဇ္ဇတိ ပိဋ္ဌိ ဝါတိ ကိဉ္စိ လေသာပဒေသံ အကတွာ တုဋ္ဌဟဒယောဝ၊ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိအာဒိမာဟ။ ပဋိဿုတွာ စ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဝုဋ္ဌာယ စမ္မခဏ္ဍံ ပပ္ဖောဋေတွာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အနုဗန္ဓိ။ တသ္မိံ သမယေ ဒွေ မဟာထေရာ ပဋိပါဋိယာ ဌိတာနိ ဒွေ စန္ဒမဏ္ဍလာနိ ဝိယ၊ ဒွေ သူရိယမဏ္ဍလာနိ ဝိယ၊ ဒွေ ဆဒ္ဒန္တနာဂရာဇာနော ဝိယ၊ ဒွေ သီဟာ ဝိယ၊ ဒွေ ဗျဂ္ဃာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရောပိ တသ္မိံ သမယေ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နော ဒွေ မဟာထေရေ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ပစ္ဆိမလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော သူရိယံ ဝနန္တံ ပဝိသန္တံ ဝိယ၊ ပါစီနလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော စန္ဒံ ဝနန္တတော ဥဂ္ဂစ္ဆန္တံ ဝိယ၊ သာလဝနံ ဩလောကေန္တော သဗ္ဗပါလိဖုလ္လမေဝ သာလဝနဉ္စ ဒိသွာ အဇ္ဇ ဥပေါသထဒိဝသော၊ ဣမေ စ မေ ဇေဋ္ဌဘာတိကာ ဓမ္မသေနာပတိဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တိ၊ မဟန္တေန ဓမ္မဿဝနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အဟမ္ပိ ဓမ္မဿဝနဿ ဘာဂီ ဘဝိဿာမီတိ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဝုဋ္ဌာယ စမ္မခဏ္ဍံ ပပ္ဖောဋေတွာ မဟာထေရာနံ ပဒါနုပဒိကော ဟုတွာ နိက္ခမိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ စ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော အာယသ္မာ စ မဟာကဿပေါ အာယသ္မာ စ အနုရုဒ္ဓါ ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံသူ’’တိ။ ဥပသင်္ကမိံသူတိ။ ပဋိပါဋိယာ ဌိတာ တယော စန္ဒာ ဝိယ၊ သူရိယာ ဝိယ၊ သီဟာ ဝိယ စ ဝိရောစမာနာ ဥပသင်္ကမိံသု။

၃၃၃။ ဧဝံ ဥပသင်္ကမန္တေ ပန တေ မဟာထေရေ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နောယေဝ ဒိသွာ၊ ‘‘အဇ္ဇ မဟန္တံ ဓမ္မဿဝနံ ဘဝိဿတိ၊ မယာပိ တဿ ဘာဂိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န ခေါ ပန ဧကကောဝ ဂမိဿာမိ၊ မယှံ ပိယသဟာယမ္ပိ ရေဝတတ္ထေရံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ သဗ္ဗံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ မဟာကဿပဿ အနုရုဒ္ဓဿ ဥပသင်္ကမနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ တေ ဒွေ ဇနာ ပဋိပါဋိယာ ဌိတာ ဒွေ စန္ဒာ ဝိယ၊ သူရိယာ ဝိယ၊ သီဟာ ဝိယ စ ဝိရောစမာနာ ဥပသင်္ကမိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော’’တိအာဒိ။ ဒိသွာန အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစာတိ ဒူရတောဝ ဒိသွာ အနုက္ကမေန ကထာဥပစာရံ သမ္ပတ္တမေတံ၊ ‘‘ဧတု ခေါ အာယသ္မာ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ ရမဏီယံ၊ အာဝုသောတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓံ ရာမဏေယျကံ ဝနရာမဏေယျကံ ပုဂ္ဂလရာမဏေယျကဉ္စ။ တတ္ထ ဝနံ နာမ နာဂသလဠသာလစမ္ပကာဒီဟိ သဉ္ဆန္နံ ဟောတိ ဗဟလစ္ဆာယံ ပုပ္ဖဖလူပဂံ ဝိဝိဓရုက္ခံ ဥဒကသမ္ပန္နံ ဂါမတော နိဿဋံ၊ ဣဒံ ဝနရာမဏေယျကံ နာမ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ရမဏီယာနိ အရညာနိ၊ ယတ္ထ န ရမတီ ဇနော၊

ဝီတရာဂါ ရမိဿန္တိ၊ န တေ ကာမဂဝေသိနော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၉၉)၊

ဝနံ ပန သစေပိ ဥဇ္ဇင်္ဂလေ ဟောတိ နိရုဒကံ ဝိရလစ္ဆာယံ ကဏ္ဋကသမာကိဏ္ဏံ၊ ဗုဒ္ဓါဒယောပေတ္ထ အရိယာ ဝိဟရန္တိ၊ ဣဒံ ပုဂ္ဂလရာမဏေယျကံ နာမ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊ နိန္နေ ဝါ ယဒိ ဝါ ထလေ၊

ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ဘူမိရာမဏေယျက’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၉၈)၊

ဣဓ ပန တံ ဒုဝိဓမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ တဒါ ဟိ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနံ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လံ ဟောတိ ကုသုမဂန္ဓသုဂန္ဓံ၊ သဒေဝကေ စေတ္ထ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တိံသသဟဿမတ္တေဟိ အဘိညာတဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟရတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ရမဏီယံ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဂေါသိင်္ဂသာလဝန’’န္တိ။

ဒေါသိနာတိ ဒေါသာပဂတာ၊ အဗ္ဘံ မဟိကာ ဓူမော ရဇော ရာဟူတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိရဟိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လာတိ သဗ္ဗတ္ထ ပါလိဖုလ္လာ၊ မူလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂါ အပုပ္ဖိတဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ။ ဒိဗ္ဗာ မညေ ဂန္ဓာ သမ္ပဝန္တီတိ ဒိဗ္ဗာ မန္ဒာရပုပ္ဖကောဝိဠာရပါရိစ္ဆတ္တကစန္ဒနစုဏ္ဏဂန္ဓာ ဝိယ သမန္တာ ပဝါယန္တိ၊ သက္ကသုယာသန္တုသိတနိမ္မာနရတိပရနိမ္မိတမဟာဗြဟ္မာနံ ဩတိဏ္ဏဋ္ဌာနံ ဝိယ ဝါယန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကထံရူပေန၊ အာဝုသော အာနန္ဒာတိ အာနန္ဒတ္ထေရော တေသံ ပဉ္စန္နံ ထေရာနံ သင်္ဃနဝကောဝ။ ကသ္မာ ထေရော တံယေဝ ပဌမံ ပုစ္ဆတီတိ? မမာယိတတ္တာ။ တေ ဟိ ဒွေ ထေရာ အညမညံ မမာယိံသု။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ ‘‘မယာ ကတ္တဗ္ဗံ သတ္ထု ဥပဋ္ဌာနံ ကရောတီ’’တိ အာနန္ဒတ္ထေရံ မမာယိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ဘဂဝတော သာဝကာနံ အဂ္ဂေါတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရံ မမာယိ၊ ကုလဒါရကေ ပဗ္ဗာဇေတွာ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာပေသိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ တထေဝ အကာသိ။ ဧဝံ ဧကမေကေန အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာပိတာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ အဟေသုံ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပဏီတာနိ စီဝရာဒီနိပိ လဘိတွာ ထေရဿေဝ ဒေတိ။

ဧကော ကိရ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓရတနဿ စ သင်္ဃရတနဿ စ ပူဇာ ပညာယတိ၊ ကထံ နု ခေါ ဓမ္မရတနံ ပူဇိတံ နာမ ဟောတီ’’တိ? သော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘သစေသိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဓမ္မရတနံ ပူဇိတုကာမော၊ ဧကံ ဗဟုဿုတံ ပူဇေဟီ’’တိ ဗဟုဿုတံ၊ ဘန္တေ၊ အာစိက္ခထာတိ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုစ္ဆတိ။ သော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဗဟုဿုတံ၊ ဘန္တေ၊ အာစိက္ခထာတိ အာဟ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ဗြာဟ္မဏာတိ။ ဗြာဟ္မဏော ထေရံ သဟဿဂ္ဃနိကေန စီဝရေန ပူဇေသိ။ ထေရော တံ ဂဟေတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဘဂဝါ ‘‘ကုတော၊ အာနန္ဒ၊ လဒ္ဓ’’န္တိ အာဟ။ ဧကေန၊ ဘန္တေ၊ ဗြာဟ္မဏေန ဒိန္နံ၊ ဣဒံ ပနာဟံ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဒါတုကာမောတိ။ ဒေဟိ၊ အာနန္ဒာတိ။ စာရိကံ ပက္ကန္တော၊ ဘန္တေတိ။ အာဂတကာလေ ဒေဟီတိ။ သိက္ခာပဒံ၊ ဘန္တေ၊ ပညတ္တန္တိ။ ကဒါ ပန သာရိပုတ္တော အာဂမိဿတီတိ? ဒသာဟမတ္တေန၊ ဘန္တေတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ အာနန္ဒ၊ ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ နိက္ခိပိတု’’န္တိ (ပါရာ။ ၄၆၁၊ မဟာဝ။ ၃၄၇) သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ တထေဝ ယံကိဉ္စိ မနာပံ လဘတိ၊ တံ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဒေတိ။ ဧဝံ တေ ထေရာ အညမညံ မမာယိံသု၊ ဣတိ မမာယိတတ္တာ ပဌမံ ပုစ္ဆိ။

အပိစ အနုမတိပုစ္ဆာ နာမေသာ ခုဒ္ဒကတော ပဋ္ဌာယ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ ဟောတိ။ တသ္မာ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ပဌမံ အာနန္ဒံ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ အာနန္ဒော အတ္တနော ပဋိဘာနံ ဗျာကရိဿတိ။ တတော ရေဝတံ၊ အနုရုဒ္ဓံ၊ မဟာကဿပံ၊ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ပုစ္ဆိဿာမိ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော အတ္တနော ပဋိဘာနံ ဗျာကရိဿတိ။ တတော ပဉ္စပိ ထေရာ မံ ပုစ္ဆိဿန္တိ၊ အဟမ္ပိ အတ္တနော ပဋိဘာနံ ဗျာကရိဿာမီ’’တိ။ ဧတ္တာဝတာပိ အယံ ဓမ္မဒေသနာ သိခါပ္ပတ္တာ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တာ န ဘဝိဿတိ၊ အထ မယံ သဗ္ဗေပိ ဒသဗလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမ၊ သတ္ထာ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဗျာကရိဿတိ။ ဧတ္တာဝတာ အယံ ဓမ္မဒေသနာ သိခါပ္ပတ္တာ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တာ ဘဝိဿတိ။ ယထာ ဟိ ဇနပဒမှိ ဥပ္ပန္နော အဋ္ဋော ဂါမဘောဇကံ ပါပုဏာတိ၊ တသ္မိံ နိစ္ဆိတုံ အသက္ကောန္တေ ဇနပဒဘောဇကံ ပါပုဏာတိ၊ တသ္မိံ အသက္ကောန္တေ မဟာဝိနိစ္ဆယအမစ္စံ၊ တသ္မိံ အသက္ကောန္တေ သေနာပတိံ၊ တသ္မိံ အသက္ကောန္တေ ဥပရာဇံ၊ တသ္မိံ ဝိနိစ္ဆိတုံ အသက္ကောန္တေ ရာဇာနံ ပါပုဏာတိ၊ ရညာ ဝိနိစ္ဆိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဋော အပရာပရံ န သဉ္စရတိ၊ ရာဇဝစနေနေဝ ဆိဇ္ဇတိ။ ဧဝမေဝံ အဟဉှိ ပဌမံ အာနန္ဒံ ပုစ္ဆိဿာမိ…ပေ… အထ မယံ သဗ္ဗေပိ ဒသဗလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမ၊ သတ္ထာ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဗျာကရိဿတိ။ ဧတ္တာဝတာ အယံ ဓမ္မဒေသနာ သိခါပ္ပတ္တာ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တာ ဘဝိဿတိ။ ဧဝံ အနုမတိပုစ္ဆံ ပုစ္ဆန္တော ထေရော ပဌမံ အာနန္ဒတ္ထေရံ ပုစ္ဆိ။

ဗဟုဿုတော ဟောတီတိ ဗဟု အဿ သုတံ ဟောတိ၊ နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနံ ပါဠိအနုသန္ဓိပုဗ္ဗာပရဝသေန ဥဂ္ဂဟိတံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သုတဓရောတိ သုတဿ အာဓာရဘူတော။ ယဿ ဟိ ဣတော ဂဟိတံ ဣတော ပလာယတိ၊ ဆိဒ္ဒဃဋေ ဥဒကံ ဝိယ န တိဋ္ဌတိ၊ ပရိသမဇ္ဈေ ဧကံ သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ ကထေတုံ ဝါ ဝါစေတုံ ဝါ န သက္ကောတိ၊ အယံ န သုတဓရော နာမ။ ယဿ ပန ဥဂ္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟိတကာလသဒိသမေဝ ဟောတိ၊ ဒသပိ ဝီသတိပိ ဝဿာနိ သဇ္ဈာယံ အကရောန္တဿ န နဿတိ၊ အယံ သုတဓရော နာမ။ သုတသန္နိစယောတိ သုတဿ သန္နိစယဘူတော။ ယထာ ဟိ သုတံ ဟဒယမဉ္ဇူသာယ သန္နိစိတံ သိလာယံ လေခါ ဝိယ၊ သုဝဏ္ဏဃဋေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသာ ဝိယ စ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ သုတသန္နိစယော နာမ။ ဓာတာတိ ဌိတာ ပဂုဏာ။ ဧကစ္စဿ ဟိ ဥဂ္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဓာတံ ပဂုဏံ နိစ္စလိတံ န ဟောတိ၊ အသုကသုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ ကထေဟီတိ ဝုတ္တေ သဇ္ဈာယိတွာ သံသန္ဒိတွာ သမနုဂ္ဂါဟိတွာ ဇာနိဿာမီတိ ဝဒတိ။ ဧကစ္စဿ ဓာတံ ပဂုဏံ ဘဝင်္ဂသောတသဒိသံ ဟောတိ၊ အသုကသုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ ကထေဟီတိ ဝုတ္တေ ဥဒ္ဓရိတွာ တမေဝ ကထေတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဓာတာ’’တိ။

ဝစသာ ပရိစိတာတိ သုတ္တဒသက-ဝဂ္ဂဒသက-ပဏ္ဏာသဒသကာနံ ဝသေန ဝါစာယ သဇ္ဈာယိတာ။ မနသာနုပေက္ခိတာတိ စိတ္တေန အနုပေက္ခိတာ၊ ယဿ ဝါစာယ သဇ္ဈာယိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ မနသာ စိန္တေန္တဿ တတ္ထ တတ္ထ ပါကဋံ ဟောတိ။ မဟာဒီပံ ဇာလေတွာ ဌိတဿ ရူပဂတံ ဝိယ ပညာယတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဝစသာ ပရိစိတာ မနသာနုပေက္ခိတာ’’တိ။ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါတိ အတ္ထတော စ ကာရဏတော စ ပညာယ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ ပရိမဏ္ဍလေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟီတိ ဧတ္ထ ပဒမေဝ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇနတော ပဒဗျဉ္ဇနံ၊ တံ အက္ခရပါရိပူရိံ ကတွာ ဒသဝိဓဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယော အပရိဟာပေတွာ ဝုတ္တံ ပရိမဏ္ဍလံ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝရူပေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟီတိ အတ္ထော။ အပိစ ယော ဘိက္ခု ပရိသတိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ နိက္ခပိတွာ အညံ ဥပါရမ္ဘကရံ သုတ္တံ အာဟရတိ၊ တဿ ဥပမံ ကထေတိ၊ တဒတ္ထံ ဩဟာရေတိ၊ ဧဝမိဒံ ဂဟေတွာ ဧတ္ထ ခိပန္တော ဧကပဿေနေဝ ပရိဟရန္တော ကာလံ ဉတွာ ဝုဋ္ဌဟတိ။ နိက္ခိတ္တသုတ္တံ ပန နိက္ခတ္တမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ တဿ ကထာ အပရိမဏ္ဍလာ နာမ ဟောတိ။ ယော ပန သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ နိက္ခိပိတွာ ဗဟိ ဧကပဒမ္ပိ အဂန္တွာ ပါဠိယာ အနုသန္ဓိဉ္စ ပုဗ္ဗာပရဉ္စ အမက္ခေန္တော အာစရိယေဟိ ဒိန္နနယေ ဌတွာ တုလိကာယ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တော ဝိယ၊ ဂမ္ဘီရမာတိကာယ ဥဒကံ ပေသေန္တော ဝိယ၊ ပဒံ ကောဋ္ဋေန္တော သိန္ဓဝါဇာနီယော ဝိယ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ကထာ ပရိမဏ္ဍလာ နာမ ဟောတိ။ ဧဝရူပိံ ကထံ သန္ဓာယ – ‘‘ပရိမဏ္ဍလေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အနုပ္ပဗန္ဓေဟီတိ ဧတ္ထ ယော ဘိက္ခု ဓမ္မံ ကထေန္တော သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ အာရဘိတွာ အာရဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ တုရိတတုရိတော အရဏိံ မန္ထေန္တော ဝိယ၊ ဥဏှခါဒနီယံ ခါဒန္တော ဝိယ၊ ပါဠိယာ အနုသန္ဓိပုဗ္ဗာပရေသု ဂဟိတံ ဂဟိတမေဝ အဂ္ဂဟိတံ အဂ္ဂဟိတမေဝ စ ကတွာ ပုရာဏပဏ္ဏန္တရေသု စရမာနံ ဂေါဓံ ဥဋ္ဌပေန္တော ဝိယ တတ္ထ တတ္ထ ပဟရန္တော ဩသာပေန္တော ဩဟာယ ဂစ္ဆတိ။ ယောပိ ဓမ္မံ ကထေန္တော ကာလေန သီဃံ ကာလေန ဒန္ဓံ ကာလေန မဟာသဒ္ဒံ ကာလေန ခုဒ္ဒကသဒ္ဒံ ကရောတိ။ ယထာ ပေတဂ္ဂိ ကာလေန ဇလတိ၊ ကာလေန နိဗ္ဗာယတိ၊ ဧဝမေဝ ဣဓ ပေတဂ္ဂိဓမ္မကထိကော နာမ ဟောတိ၊ ပရိသာယ ဥဋ္ဌာတုကာမာယ ပုနပ္ပုနံ အာရဘတိ။ ယောပိ ကထေန္တော တတ္ထ တတ္ထ ဝိတ္ထာယတိ၊ နိတ္ထုနန္တော ကန္ဒန္တော ဝိယ ကထေတိ၊ ဣမေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကထာ အပ္ပဗန္ဓာ နာမ ဟောတိ။ ယော ပန သုတ္တံ အာရဘိတွာ အာစရိယေဟိ ဒိန္နနယေ ဌိတော အစ္ဆိန္နဓာရံ ကတွာ နဒီသောတံ ဝိယ ပဝတ္တေတိ၊ အာကာသဂင်္ဂတော ဘဿမာနံ ဥဒကံ ဝိယ နိရန္တရံ ကထံ ပဝတ္တေတိ၊ တဿ ကထာ အနုပ္ပဗန္ဓာ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အနုပ္ပဗန္ဓေဟီ’’တိ။ အနုသယသမုဂ္ဃာတာယာတိ သတ္တန္နံ အနုသယာနံ သမုဂ္ဃာတတ္ထာယ။ ဧဝရူပေနာတိ ဧဝရူပေန ဗဟုဿုတေန ဘိက္ခုနာ တထာရူပေနေဝ ဘိက္ခုသတေန ဘိက္ခုသဟဿေန ဝါ သင်္ဃာဋိကဏ္ဏေန ဝါ သင်္ဃာဋိကဏ္ဏံ၊ ပလ္လင်္ကေန ဝါ ပလ္လင်္ကံ အာဟစ္စ နိသိန္နေန ဂေါသိင်္ဂသာလဝနံ သောဘေယျ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၃၄။ ပဋိသလ္လာနံ အဿ အာရာမောတိ ပဋိသလ္လာနာရာမော။ ပဋိသလ္လာနေ ရတောတိ ပဋိသလ္လာနရတော။

၃၃၅။ သဟဿံ လောကာနန္တိ သဟဿံ လောကဓာတူနံ။ ဧတ္တကဉှိ ထေရဿ ဓုဝသေဝနံ အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓံ၊ အာကင်္ခမာနော ပန ထေရော အနေကာနိပိ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဝေါလောကေတိယေဝ။ ဥပရိပါသာဒဝရဂတောတိ သတ္တဘူမကဿ ဝါ နဝဘူမကဿ ဝါ ပါသာဒဝရဿ ဥပရိ ဂတော။ သဟဿံ နေမိမဏ္ဍလာနံ ဝေါလောကေယျာတိ ပါသာဒပရိဝေဏေ နာဘိယာ ပတိဋ္ဌိတာနံ နေမိဝဋ္ဋိယာ နေမိဝဋ္ဋိံ အာဟစ္စ ဌိတာနံ နေမိမဏ္ဍလာနံ သဟဿံ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကေယျ၊ တဿ နာဘိယောပိ ပါကဋာ ဟောန္တိ၊ အရာပိ အရန္တရာနိပိ နေမိယောပိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ အာဝုသောတိ၊ အာဝုသော၊ ဧဝံ အယမ္ပိ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော ဘိက္ခု ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ အတိက္ကန္တမာနုသကေန သဟဿံ လောကာနံ ဝေါလောကေတိ။ တဿ ပါသာဒေ ဌိတပုရိသဿ စက္ကနာဘိယော ဝိယ စက္ကဝါဠသဟဿေ သိနေရုသဟဿံ ပါကဋံ ဟောတိ။ အရာ ဝိယ ဒီပါ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ အရန္တရာနိ ဝိယ ဒီပဋ္ဌိတမနုဿာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ နေမိယော ဝိယ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။

၃၃၆။ အာရညိကောတိ သမာဒိဏ္ဏအရညဓုတင်္ဂေါ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

၃၃၇။ နော စ သံသာဒေန္တီတိ န ဩသာဒေန္တိ။ သဟေတုကဉှိ သကာရဏံ ကတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုံ ဝိဿဇ္ဇိတုမ္ပိ အသက္ကောန္တော သံသာဒေတိ နာမ။ ဧဝံ န ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ပဝတ္တိနီ ဟောတီတိ နဒီသောတောဒကံ ဝိယ ပဝတ္တတိ။

၃၃၈။ ယာယ ဝိဟာရသမာပတ္တိယာတိ ယာယ လောကိယာယ ဝိဟာရသမာပတ္တိယာ၊ ယာယ လောကုတ္တရာယ ဝိဟာရသမာပတ္တိယာ။

၃၃၉။ သာဓု သာဓု သာရိပုတ္တာတိ အယံ သာဓုကာရော အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဒိန္နော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ပန သဒ္ဓိံ ဘဂဝါ အာလပတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ယထာ တံ အာနန္ဒောဝါတိ ယထာ အာနန္ဒောဝ သမ္မာ ဗျာကရဏမာနော ဗျာကရေယျ၊ ဧဝံ ဗျာကတံ အာနန္ဒေန အတ္တနော အနုစ္ဆဝိကမေဝ၊ အဇ္ဈာသယာနုရူပမေဝ ဗျာကတန္တိ အတ္ထော။ အာနန္ဒတ္ထေရော ဟိ အတ္တနာပိ ဗဟုဿုတော၊ အဇ္ဈာသယောပိဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သာသနေ သဗြဟ္မစာရီ ဗဟုဿုတာ ဘဝေယျု’’န္တိ။ ကသ္မာ? ဗဟုဿုတဿ ဟိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ၊ ဂရုကလဟုကံ သတေကိစ္ဆာတေကိစ္ဆံ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဗဟုဿုတော ဥဂ္ဂဟိတဗုဒ္ဓဝစနံ အာဝဇ္ဇိတွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သီလံ ကထိတံ၊ ဣမသ္မိံ သမာဓိ၊ ဣမသ္မိံ ဝိပဿနာ၊ ဣမသ္မိံ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနီတိ သီလဿ အာဂတဋ္ဌာနေ သီလံ ပူရေတွာ၊ သမာဓိဿ အာဂတဋ္ဌာနေ သမာဓိံ ပူရေတွာ ဝိပဿနာယ အာဂတဋ္ဌာနေ ဝိပဿနာဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတွာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ဖလံ သစ္ဆိကရောတိ။ တသ္မာ ထေရဿ ဧဝံ အဇ္ဈာသယော ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သဗြဟ္မစာရီ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ စတ္တာရော ဝါ ပဉ္စ ဝါ နိကာယေ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာဝဇ္ဇန္တာ သီလာဒီနံ အာဂတဋ္ဌာနေသု သီလာဒီနိ ပရိပူရေတွာ အနုက္ကမေန မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ သစ္ဆိကရေယျု’’န္တိ။ သေသဝါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

၃၄၀။ အာယသ္မာ ဟိ ရေဝတော ဈာနဇ္ဈာသယော ဈာနာဘိရတော၊ တသ္မာဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သဗြဟ္မစာရီ ဧကိကာ နိသီဒိတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ သစ္ဆိကရေယျု’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။

၃၄၁။ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓါ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော၊ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သဗြဟ္မစာရီ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ အနေကေသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု စဝမာနေ စ ဥပပဇ္ဇမာနေ စ သတ္တေ ဒိသွာ ဝဋ္ဋဘယေန စိတ္တံ သံဝေဇေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ သစ္ဆိကရေယျု’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။

၃၄၂။ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဓုတဝါဒေါ၊ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သဗြဟ္မစာရီ ဓုတဝါဒါ ဟုတွာ ဓုတင်္ဂါနုဘာဝေန ပစ္စယတဏှံ မိလာပေတွာ အပရေပိ နာနပ္ပကာရေ ကိလေသေ ဓုနိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ သစ္ဆိကရေယျု’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။

၃၄၃။ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော သမာဓိပါရမိယာ မတ္ထကံ ပတ္တော၊ သုခုမံ ပန စိတ္တန္တရံ ခန္ဓန္တရံ ဓာတွန္တရံ အာယတနန္တရံ ဈာနောက္ကန္တိကံ အာရမ္မဏောက္ကန္တိကံ အင်္ဂဝဝတ္ထာနံ အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနံ အင်္ဂသင်္ကန္တိ အာရမ္မဏသင်္ကန္တိ ဧကတောဝဍ္ဎနံ ဥဘတောဝဍ္ဎနန္တိ အာဘိဓမ္မိကဓမ္မကထိကဿေဝ ပါကဋံ။ အနာဘိဓမ္မိကော ဟိ ဓမ္မံ ကထေန္တော – ‘‘အယံ သကဝါဒေါ အယံ ပရဝါဒေါ’’တိ န ဇာနာတိ။ သကဝါဒံ ဒီပေဿာမီတိ ပရဝါဒံ ဒီပေတိ၊ ပရဝါဒံ ဒီပေဿာမီတိ သကဝါဒံ ဒီပေတိ၊ ဓမ္မန္တရံ ဝိသံဝါဒေတိ။ အာဘိဓမ္မိကော သကဝါဒံ သကဝါဒနိယာမေနေဝ၊ ပရဝါဒံ ပရဝါဒနိယာမေနေဝ ဒီပေတိ၊ ဓမ္မန္တရံ န ဝိသံဝါဒေတိ။ တသ္မာ ထေရဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သဗြဟ္မစာရီ အာဘိဓမ္မိကာ ဟုတွာ သုခုမေသု ဌာနေသု ဉာဏံ ဩတာရေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ သစ္ဆိကရေယျု’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။

၃၄၄။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ပညာပါရမိယာ မတ္ထကံ ပတ္တော၊ ပညဝါယေဝ စ စိတ္တံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတုံ သက္ကောတိ၊ န ဒုပ္ပညော။ ဒုပ္ပညော ဟိ ဥပ္ပန္နဿ စိတ္တဿ ဝသေ ဝတ္တေတွာ ဣတော စိတော စ ဝိပ္ဖန္ဒိတွာပိ ကတိပါဟေနေဝ ဂိဟိဘာဝံ ပတွာ အနယဗျသနံ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ ထေရဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သဗြဟ္မစာရီ အစိတ္တဝသိကာ ဟုတွာ စိတ္တံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတွာ သဗ္ဗာနဿ ဝိသေဝိတဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ ဘဉ္ဇိတွာ ဤသကမ္ပိ ဗဟိ နိက္ခမိတုံ အဒေန္တာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ သစ္ဆိကရေယျု’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။

၃၄၅။ သဗ္ဗေသံ ဝေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ သုဘာသိတံ ပရိယာယေနာတိ သာရိပုတ္တ၊ ယသ္မာ သင်္ဃာရာမဿ နာမ ဗဟုဿုတဘိက္ခူဟိပိ သောဘနကာရဏံ အတ္ထိ၊ ဈာနာဘိရတေဟိပိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုကေဟိပိ၊ ဓုတဝါဒေဟိပိ၊ အာဘိဓမ္မိကေဟိပိ၊ အစိတ္တဝသိကေဟိပိ သောဘနကာရဏံ အတ္ထိ။ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ဝေါ သုဘာသိတံ ပရိယာယေန၊ တေန တေန ကာရဏေန သုဘာသိတမေဝ၊ နော ဒုဗ္ဘာသိတံ။ အပိစ မမပိ သုဏာထာတိ အပိစ မမပိ ဝစနံ သုဏာထ။ န တာဝါဟံ ဣမံ ပလ္လင်္ကံ ဘိန္ဒိဿာမီတိ န တာဝ အဟံ ဣမံ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌာယ အာဘုဇိတံ ပလ္လင်္ကံ ဘိန္ဒိဿာမိ၊ န မောစေဿာမီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ကိရ ဘဂဝါ ပရိပါကဂတေ ဉာဏေ ရဇ္ဇသိရိံ ပဟာယ ကတာဘိနိက္ခမနော အနုပုဗ္ဗေန ဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌာယ အပရာဇိတပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဒဠှသမာဒါနော ဟုတွာ နိသိန္နော တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ ဘိန္ဒိတွာ ပစ္စူသသမယေ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဥန္နာဒေန္တော သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ တံ အတ္တနော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကံ သန္ဓာယ ဧဝမာဟ။ အပိစ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ အနုကမ္ပမာနောပိ ပဋိပတ္တိသာရံ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ ပဿတိ ဟိ ဘဂဝါ – ‘‘အနာဂတေ ဧဝံ အဇ္ဈာသယာ ကုလပုတ္တာ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခိဿန္တိ၊ ‘ဘဂဝါ မဟာဂေါသိင်္ဂသုတ္တံ ကထေန္တော ဣဓ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခု ပစ္ဆာဘတ္တံ…ပေ… ဧဝရူပေန ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခုနာ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနံ သောဘေယျာတိ အာဟ၊ မယံ ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယံ ဂဏှိဿာမာ’တိ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌာယ ဒဠှသမာဒါနာ ဟုတွာ ‘အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ ဣမံ ပလ္လင်္ကံ န ဘိန္ဒိဿာမာ’တိ သမဏဓမ္မံ ကာတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ၊ တေ ဧဝံ ပဋိပန္နာ ကတိပါဟေနေဝ ဇာတိဇရာမရဏဿ အန္တံ ကရိဿန္တီ’’တိ၊ ဣမံ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ အနုကမ္ပမာနော ပဋိပတ္တိသာရံ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ ဧဝရူပေန ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခုနာ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနံ သောဘေယျာတိ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧဝရူပေန ဘိက္ခုနာ နိပ္ပရိယာယေနေဝ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနံ သောဘေယျာတိ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာဂေါသိင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ မဟာဂေါပါလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၆။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာဂေါပါလကသုတ္တံ။ တတ္ထ တိဿော ကထာ ဧကနာဠိကာ၊ စတုရဿာ၊ နိသိန္နဝတ္တိကာတိ။ တတ္ထ ပါဠိံ ဝတွာ ဧကေကပဒဿ အတ္ထကထနံ ဧကနာဠိကာ နာမ။ အပဏ္ဍိတံ ဂေါပါလကံ ဒဿေတွာ၊ အပဏ္ဍိတံ ဘိက္ခုံ ဒဿေတွာ၊ ပဏ္ဍိတံ ဂေါပါလကံ ဒဿေတွာ၊ ပဏ္ဍိတံ ဘိက္ခုံ ဒဿေတွာတိ စတုက္ကံ ဗန္ဓိတွာ ကထနံ စတုရဿာ နာမ။ အပဏ္ဍိတံ ဂေါပါလကံ ဒဿေတွာ ပရိယောသာနဂမနံ၊ အပဏ္ဍိတံ ဘိက္ခုံ ဒဿေတွာ ပရိယောသာနဂမနံ၊ ပဏ္ဍိတံ ဂေါပါလကံ ဒဿေတွာ ပရိယောသာနဂမနံ၊ ပဏ္ဍိတံ ဘိက္ခုံ ဒဿေတွာ ပရိယောသာနဂမနန္တိ အယံ နိသိန္နဝတ္တိကာ နာမ။ အယံ ဣဓ သဗ္ဗာစရိယာနံ အာစိဏ္ဏာ။

ဧကာဒသဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟီတိ ဧကာဒသဟိ အဂုဏကောဋ္ဌာသေဟိ။ ဂေါဂဏန္တိ ဂေါမဏ္ဍလံ။ ပရိဟရိတုန္တိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိစရိတုံ။ ဖာတိံ ကာတုန္တိ ဝဍ္ဎိံ အာပါဒေတုံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ န ရူပညူ ဟောတီတိ ဂဏနတော ဝါ ဝဏ္ဏတော ဝါ ရူပံ န ဇာနာတိ။ ဂဏနတော န ဇာနာတိ နာမ အတ္တနော ဂုန္နံ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါတိ သင်္ချံ န ဇာနာတိ။ သော ဂါဝီသု ဟဋာသု ဝါ ပလာတာသု ဝါ ဂေါဂဏံ ဂဏေတွာ၊ အဇ္ဇ ဧတ္တိကာ န ဒိဿန္တီတိ ဒွေ တီဏိ ဂါမန္တရာနိ ဝါ အဋဝိံ ဝါ ဝိစရန္တော န ပရိယေသတိ၊ အညေသံ ဂါဝီသု အတ္တနော ဂေါဂဏံ ပဝိဋ္ဌာသုပိ ဂေါဂဏံ ဂဏေတွာ၊ ‘‘ဣမာ ဧတ္တိကာ ဂါဝေါ န အမှာက’’န္တိ ယဋ္ဌိယာ ပေါထေတွာ န နီဟရတိ၊ တဿ နဋ္ဌာ ဂါဝိယော နဋ္ဌာဝ ဟောန္တိ။ ပရဂါဝိယော ဂဟေတွာ ဝိစရန္တံ ဂေါသာမိကာ ဒိသွာ၊ ‘‘အယံ ဧတ္တကံ ကာလံ အမှာကံ ဓေနုံ ဂဏှာတီ’’တိ တဇ္ဇေတွာ အတ္တနော ဂါဝိယော ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ တဿ ဂေါဂဏောပိ ပရိဟာယတိ၊ ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။ ဝဏ္ဏတော န ဇာနာတိ နာမ – ‘‘ဧတ္တိကာ ဂါဝေါ သေတာ၊ ဧတ္တိကာ ရတ္တာ၊ ဧတ္တိကာ ကာဠာ၊ ဧတ္တိကာ ကဗရာ ဧတ္တိကာ နီလာ’’တိ န ဇာနာတိ၊ သော ဂါဝီသု ဟဋာသု ဝါ…ပေ… ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န လက္ခဏကုသလော ဟောတီတိ ဂါဝီနံ သရီရေ ကတံ ဓနုသတ္တိသူလာဒိဘေဒံ လက္ခဏံ န ဇာနာတိ၊ သော ဂါဝီသု ဟဋာသု ဝါ ပလာတာသု ဝါ အဇ္ဇ အသုကလက္ခဏာ စ အသုကလက္ခဏာ စ ဂါဝေါ န ဒိဿန္တိ…ပေ… ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န အာသာဋိကံ ဟာရေတာတိ ဂုန္နံ ခါဏုကဏ္ဋကာဒီဟိ ပဟဋဋ္ဌာနေသု ဝဏော ဟောတိ။ တတ္ထ နီလမက္ခိကာ အဏ္ဍကာနိ ပါတေန္တိ၊ တေသံ အာသာဋိကာတိ နာမ။ တာနိ ဒဏ္ဍေန အပနေတွာ ဘေသဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဗာလော ဂေါပါလကော တထာ န ကရောတိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘န အာသာဋိကံ ဟာရေတာ ဟောတီ’’တိ။ တဿ ဂုန္နံ ဝဏာ ဝဍ္ဎန္တိ၊ ဂမ္ဘီရာ ဟောန္တိ၊ ပါဏကာ ကုစ္ဆိံ ပဝိသန္တိ၊ ဂါဝေါ ဂေလညာဘိဘူတာ နေဝ ယာဝဒတ္ထံ တိဏာနိ ခါဒိတုံ၊ န ပါနီယံ ပါတုံ သက္ကောန္တိ။ တတ္ထ ဂုန္နံ ခီရံ ဆိဇ္ဇတိ၊ ဂေါဏာနံ ဇဝေါ ဟာယတိ၊ ဥဘယေသံ ဇီဝိတန္တရာယော ဟောတိ။ ဧဝမဿ ဂေါဂဏောပိ ပရိဟာယတိ၊ ပဉ္စဂေါရသတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဝဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတာ ဟောတီတိ ဂုန္နံ ဝုတ္တနယေနေဝ သဉ္ဇာတော ဝဏော ဘေသဇ္ဇံ ဒတွာ ဝါကေန ဝါ စီရကေန ဝါ ဗန္ဓိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ဗာလော ဂေါပါလကော တထာ န ကရောတိ၊ အထဿ ဂုန္နံ ဝဏေဟိ ယူသာ ပဂ္ဃရန္တိ၊ တာ အညမညံ နိဃံသေန္တိ၊ တေန အညေသမ္ပိ ဝဏာ ဇာယန္တိ။ ဧဝံ ဂါဝေါ ဂေလညာဘိဘူတာ နေဝ ယာဝဒတ္ထံ တိဏာနိ ခါဒိတုံ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဓူမံ ကတ္တာ ဟောတီတိ အန္တောဝဿေ ဍံသမကသာဒီနံ ဥဿန္နကာလေ ဂေါဂဏေ ဝဇံ ပဝိဋ္ဌေ တတ္ထ တတ္ထ ဓူမော ကာတဗ္ဗော ဟောတိ၊ အပဏ္ဍိတော ဂေါပါလကော တံ န ကရောတိ။ ဂေါဂဏော သဗ္ဗရတ္တိံ ဍံသာဒီဟိ ဥပဒ္ဒုတော နိဒ္ဒံ အလဘိတွာ ပုနဒိဝသေ အရညေ တတ္ထ တတ္ထ ရုက္ခမူလာဒီသု နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယတိ၊ နေဝ ယာဝဒတ္ထံ တိဏာနိ ခါဒိတုံ…ပေ… ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န တိတ္ထံ ဇာနာတီတိ တိတ္ထံ သမန္တိ ဝါ ဝိသမန္တိ ဝါ သဂါဟန္တိ ဝါ နိဂ္ဂါဟန္တိ ဝါ န ဇာနာတိ၊ သော အတိတ္ထေန ဂါဝိယော ဩတာရေတိ။ တာသံ ဝိသမတိတ္ထေ ပါသာဏာဒီနိ အက္ကမန္တီနံ ပါဒါ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ သဂါဟံ ဂမ္ဘီရံ တိတ္ထံ ဩတိဏ္ဏာ ကုမ္ဘီလာဒယော ဂါဟာ ဂဏှန္တိ။ အဇ္ဇ ဧတ္တိကာ ဂါဝေါ နဋ္ဌာ၊ အဇ္ဇ ဧတ္တိကာတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝမဿ ဂေါဂဏောပိ ပရိဟာယတိ၊ ပဉ္စဂေါရသတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ပီတံ ဇာနာတီတိ ပီတမ္ပိ အပီတမ္ပိ န ဇာနာတိ။ ဂေါပါလကေန ဟိ ‘‘ဣမာယ ဂါဝိယာ ပီတံ၊ ဣမာယ န ပီတံ၊ ဣမာယ ပါနီယတိတ္ထေ ဩကာသော လဒ္ဓါ၊ ဣမာယ န လဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ပီတာပီတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အယံ ပန ဒိဝသဘာဂံ အရညေ ဂေါဂဏံ ရက္ခိတွာ ပါနီယံ ပါယေဿာမီတိ နဒိံ ဝါ တဠာကံ ဝါ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ မဟာဥသဘာ စ အနုဥသဘာ စ ဗလဝဂါဝိယော စ ဒုဗ္ဗလာနိ စေဝ မဟလ္လကာနိ စ ဂေါရူပါနိ သိင်္ဂေဟိ ဝါ ဖာသုကာဟိ ဝါ ပဟရိတွာ အတ္တနော ဩကာသံ ကတွာ ဦရုပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ပဝိသိတွာ ယထာကာမံ ပိဝန္တိ။ အဝသေသာ ဩကာသံ အလဘမာနာ တီရေ ဌတွာ ကလလမိဿကံ ဥဒကံ ပိဝန္တိ၊ အပီတာ ဧဝ ဝါ ဟောန္တိ။ အထ နေ ဂေါပါလကော ပိဋ္ဌိယံ ပဟရိတွာ ပုန အရညံ ပဝေသေတိ၊ တတ္ထ အပီတဂါဝိယော ပိပါသာယ သုက္ခမာနာ ယာဝဒတ္ထံ တိဏာနိ ခါဒိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တတ္ထ ဂုန္နံ ခီရံ ဆိဇ္ဇတိ၊ ဂေါဏာနံ ဇဝေါ ဟာယတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဝီထိံ ဇာနာတီတိ ‘‘အယံ မဂ္ဂေါ သမော ခေမော၊ အယံ ဝိသမော သာသင်္ကော သပ္ပဋိဘယော’’တိ န ဇာနာတိ။ သော သမံ ခေမံ မဂ္ဂံ ဝဇ္ဇေတွာ ဂေါဂဏံ ဣတရံ မဂ္ဂံ ပဋိပါဒေတိ၊ တတ္ထ ဂါဝေါ သီဟဗျဂ္ဃာဒီနံ ဂန္ဓေန စောရပရိဿယေန ဝါ အဘိဘူတာ ဘန္တမိဂသပ္ပဋိဘာဂါ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ နေဝ ယာဝဒတ္ထံ တိဏာနိ ခါဒန္တိ၊ န ပါနီယံ ပိဝန္တိ၊ တတ္ထ ဂုန္နံ ခီရံ ဆိဇ္ဇတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဂေါစရကုသလော ဟောတီတိ ဂေါပါလကေန ဟိ ဂေါစရကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပဉ္စာဟိကဝါရော ဝါ သတ္တာဟိကဝါရော ဝါ ဇာနိတဗ္ဗော၊ ဧကဒိသာယ ဂေါဂဏံ စာရေတွာ ပုနဒိဝသေ တတ္ထ န စာရေတဗ္ဗော။ မဟတာ ဟိ ဂေါဂဏေန စိဏ္ဏဋ္ဌာနံ ဘေရိတလံ ဝိယ သုဒ္ဓံ ဟောတိ နိတ္တိဏံ၊ ဥဒကမ္ပိ အာလုဠီယတိ။ တသ္မာ ပဉ္စမေ ဝါ သတ္တမေ ဝါ ဒိဝသေ ပုန တတ္ထ စာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧတ္တကေန ဟိ တိဏမ္ပိ ပဋိဝိရုဟတိ၊ ဥဒကမ္ပိ ပသီဒတိ။ အယံ ပန ဣမံ ပဉ္စာဟိကဝါရံ ဝါ သတ္တာဟိကဝါရံ ဝါ န ဇာနာတိ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ရက္ခိတဋ္ဌာနေယေဝ ရက္ခတိ။ အထဿ ဂေါဂဏော ဟရိတတိဏံ န လဘတိ၊ သုက္ခတိဏံ ခါဒန္တော ကလလမိဿကံ ဥဒကံ ပိဝတိ၊ တတ္ထ ဂုန္နံ ခီရံ ဆိဇ္ဇတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

အနဝသေသဒေါဟီ စ ဟောတီတိ ပဏ္ဍိတဂေါပါလကေန ယာဝ ဝစ္ဆကဿ မံသလောဟိတံ သဏ္ဌာတိ၊ တာဝ ဧကံ ဒွေ ထနေ ဌပေတွာ သာဝသေသဒေါဟိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အယံ ဝစ္ဆကဿ ကိဉ္စိ အနဝသေသေတွာ ဒုဟတိ၊ ခီရပကော ဝစ္ဆော ခီရပိပါသာယ သုက္ခတိ၊ သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ကမ္ပမာနော မာတု ပုရတော ပတိတွာ ကာလင်္ကရောတိ။ မာတာ ပုတ္တကံ ဒိသွာ၊ ‘‘မယှံ ပုတ္တကော အတ္တနော မာတုခီရံ ပါတုမ္ပိ န လဘတီ’’တိ ပုတ္တသောကေန န ယာဝဒတ္ထံ တိဏာနိ ခါဒိတုံ၊ န ပါနီယံ ပါတုံ သက္ကောတိ၊ ထနေသု ခီရံ ဆိဇ္ဇတိ။ ဧဝမဿ ဂေါဂဏောပိ ပရိဟာယတိ၊ ပဉ္စဂေါရသတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

ဂုန္နံ ပိတုဋ္ဌာနံ ကရောန္တီတိ ဂေါပိတရော။ ဂါဝေါ ပရိဏယန္တိ ယထာရုစိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တီတိ ဂေါပရိဏာယကာ။ န အတိရေကပူဇာယာတိ ပဏ္ဍိတော ဟိ ဂေါပါလကော ဧဝရူပေ ဥသဘေ အတိရေကပူဇာယ ပူဇေတိ၊ ပဏီတံ ဂေါဘတ္တံ ဒေတိ၊ ဂန္ဓပဉ္စင်္ဂုလိကေဟိ မဏ္ဍေတိ၊ မာလံ ပိလန္ဓေတိ၊ သိင်္ဂေ သုဝဏ္ဏရဇတကောသကေ စ ဓာရေတိ၊ ရတ္တိံ ဒီပံ ဇာလေတွာ စေလဝိတာနဿ ဟေဋ္ဌာ သယာပေတိ။ အယံ ပန တတော ဧကသက္ကာရမ္ပိ န ကရောတိ၊ ဥသဘာ အတိရေကပူဇံ အလဘမာနာ ဂေါဂဏံ န ရက္ခန္တိ၊ ပရိဿယံ န ဝါရေန္တိ။ ဧဝမဿ ဂေါဂဏော ပရိဟာယတိ၊ ပဉ္စဂေါရသတော ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

၃၄၇။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ န ရူပညူ ဟောတီတိ၊ ‘‘စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တရူပံ ဒွီဟာကာရေဟိ န ဇာနာတိ ဂဏနတော ဝါ သမုဋ္ဌာနတော ဝါ။ ဂဏနတော န ဇာနာတိ နာမ၊ ‘‘စက္ခာယတနံ၊ သောတ-ဃာန-ဇိဝှာ-ကာယာယတနံ၊ ရူပ-သဒ္ဒ-ဂန္ဓ-ရသ-ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ၊ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ ပုရိသိန္ဒြိယံ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ ကာယဝိညတ္တိ၊ ဝစီဝိညတ္တိ၊ အာကာသဓာတု၊ အာပေါဓာတု၊ ရူပဿ လဟုတာ၊ မုဒုတာ၊ ကမ္မညတာ၊ ဥပစယော၊ သန္တတိ၊ ဇရတာ၊ ရူပဿ အနိစ္စတာ၊ ကဗဠီကာရော အာဟာရော’’တိ ဧဝံ ပါဠိယံ အာဂတာ ပဉ္စဝီသတိ ရူပကောဋ္ဌာသာတိ န ဇာနာတိ။ သေယျထာပိ သော ဂေါပါလကော ဂဏနတော ဂုန္နံ ရူပံ န ဇာနာတိ၊ တထူပမော အယံ ဘိက္ခု။ သော ဂဏနတော ရူပံ အဇာနန္တော ရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အရူပံ ဝဝတ္ထပေတွာ ရူပါရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စယံ သလ္လက္ခေတွာ လက္ခဏံ အာရောပေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မတ္ထကံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ။ သော ယထာ တဿ ဂေါပါလကဿ ဂေါဂဏော န ဝဍ္ဎတိ၊ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ သီလသမာဓိဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနေဟိ န ဝဍ္ဎတိ၊ ယထာ စ သော ဂေါပါလကော ပဉ္စဟိ ဂေါရသေဟိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ၊ ဧဝံ အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန၊ အသေက္ခေန သမာဓိ၊ ပညာ၊ ဝိမုတ္တိ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေနာတိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မက္ခန္ဓေဟိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

သမုဋ္ဌာနတော န ဇာနာတိ နာမ၊ ‘‘ဧတ္တကံ ရူပံ ဧကသမုဋ္ဌာနံ၊ ဧတ္တကံ ဒွိသမုဋ္ဌာနံ၊ ဧတ္တကံ တိသမုဋ္ဌာနံ၊ ဧတ္တကံ စတုသမုဋ္ဌာနံ၊ ဧတ္တကံ န ကုတောစိသမုဋ္ဌာတီ’’တိ န ဇာနာတိ။ သေယျထာပိ သော ဂေါပါလကော ဝဏ္ဏတော ဂုန္နံ ရူပံ န ဇာနာတိ၊ တထူပမော အယံ ဘိက္ခု။ သော သမုဋ္ဌာနတော ရူပံ အဇာနန္တော ရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အရူပံ ဝဝတ္ထပေတွာ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န လက္ခဏကုသလော ဟောတီတိ ကမ္မလက္ခဏော ဗာလော၊ ကမ္မလက္ခဏော ပဏ္ဍိတောတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ ပဏ္ဍိတဗာလလက္ခဏန္တိ န ဇာနာတိ။ သော ဧဝံ အဇာနန္တော ဗာလေ ဝဇ္ဇေတွာ ပဏ္ဍိတေ န သေဝတိ၊ ဗာလေ ဝဇ္ဇေတွာ ပဏ္ဍိတေ အသေဝန္တော ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ကုသလာကုသလံ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ ဂရုကလဟုကံ သတေကိစ္ဆအတေကိစ္ဆံ ကာရဏာကာရဏံ န ဇာနာတိ၊ တံ အဇာနန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ။ သော ယထာ တဿ ဂေါပါလကဿ ဂေါဂဏော န ဝဍ္ဎတိ၊ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယထာဝုတ္တေဟိ သီလာဒီဟိ န ဝဍ္ဎတိ၊ ဂေါပါလကော ဝိယ စ ပဉ္စဟိ ဂေါရသေဟိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မက္ခန္ဓေဟိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န အာသာဋိကံ ဟာရေတာ ဟောတီတိ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ ကာမဝိတက္ကာဒိကေ န ဝိနောဒေတိ၊ သော ဣမံ အကုသလဝိတက္ကံ အာသာဋိကံ အဟာရေတွာ ဝိတက္ကဝသိကော ဟုတွာ ဝိစရန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ၊ သော ယထာ တဿ ဂေါပါလကဿ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဝဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတာ ဟောတီတိ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတီတိအာဒိနာ နယေန သဗ္ဗာရမ္မဏေသု နိမိတ္တံ ဂဏှန္တော ယထာ သော ဂေါပါလကော ဝဏံ န ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ ဧဝံ သံဝရံ န သမ္ပာဒေတိ။ သော ဝိဝဋဒွါရော ဝိစရန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဓူမံ ကတ္တာ ဟောတီတိ သော ဂေါပါလကော ဓူမံ ဝိယ ဓမ္မဒေသနာဓူမံ န ကရောတိ၊ ဓမ္မကထံ ဝါ သရဘညံ ဝါ ဥပနိသိန္နကထံ ဝါ အနုမောဒနံ ဝါ န ကရောတိ။ တတော နံ မနုဿာ ဗဟုဿုတော ဂုဏဝါတိ န ဇာနန္တိ၊ တေ ဂုဏာဂုဏံ အဇာနန္တာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သင်္ဂဟံ န ကရောန္တိ။ သော ပစ္စယေဟိ ကိလမမာနော ဗုဒ္ဓဝစနံ သဇ္ဈာယံ ကာတုံ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ပူရေတုံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န တိတ္ထံ ဇာနာတီတိ တိတ္ထဘူတေ ဗဟုဿုတဘိက္ခူ န ဥပသင်္ကမတိ၊ ဥပသင်္ကမန္တော၊ ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဗျဉ္ဇနံ ကထံ ရောပေတဗ္ဗံ၊ ဣမဿ ဘာသိတဿ ကော အတ္ထော၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပါဠိ ကိံ ဝဒေတိ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အတ္ထော ကိံ ဒီပေတီ’’တိ ဧဝံ န ပရိပုစ္ဆတိ န ပရိပဉှတိ၊ န ဇာနာပေတီတိ အတ္ထော။ တဿ တေ ဧဝံ အပရိပုစ္ဆတော အဝိဝဋဉ္စေဝ န ဝိဝရန္တိ၊ ဘာဇေတွာ န ဒဿေန္တိ၊ အနုတ္တာနီကတဉ္စ န ဥတ္တာနီကရောန္တိ၊ အပါကဋံ န ပါကဋံ ကရောန္တိ။ အနေကဝိဟိတေသု စ ကင်္ခါဌာနိယေသု ဓမ္မေသူတိ အနေကဝိဓာသု ကင်္ခါသု ဧကံ ကင်္ခမ္ပိ န ပဋိဝိနောဒေန္တိ။ ကင်္ခါ ဧဝ ဟိ ကင်္ခါဌာနိယာ ဓမ္မာ နာမ။ တတ္ထ ဧကံ ကင်္ခမ္ပိ န နီဟရန္တီတိ အတ္ထော။ သော ဧဝံ ဗဟုဿုတတိတ္ထံ အနုပသင်္ကမိတွာ သကင်္ခေါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ။ ယထာ စ သော ဂေါပါလကော တိတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ဧဝံ အယမ္ပိ ဘိက္ခု ဓမ္မတိတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ အဇာနန္တော အဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အဘိဓမ္မိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ပုစ္ဆတိ၊ ဝိနယဓရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ရူပါရူပပရိစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆတိ။ တေ အဝိသယေ ပုဋ္ဌာ ကထေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ သော အတ္တနာ သကင်္ခေါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ပီတံ ဇာနာတီတိ ယထာ သော ဂေါပါလကော ပီတာပီတံ န ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ဓမ္မူပသဉှိတံ ပါမောဇ္ဇံ န ဇာနာတိ န လဘတိ၊ သဝနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ နိဿာယ အာနိသံသံ န ဝိန္ဒတိ၊ ဓမ္မဿဝနဂ္ဂံ ဂန္တွာ သက္ကစ္စံ န သုဏာတိ၊ နိသိန္နော နိဒ္ဒါယတိ၊ ကထံ ကထေတိ၊ အညဝိဟိတကော ဟောတိ၊ သော သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ အသုဏန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဝီထိံ ဇာနာတီတိ သော ဂေါပါလကော မဂ္ဂါမဂ္ဂံ ဝိယ၊ – ‘‘အယံ လောကိယော အယံ လောကုတ္တရော’’တိ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ယထာဘူတံ န ပဇာနာတိ။ အဇာနန္တော လောကိယမဂ္ဂေ အဘိနိဝိသိတွာ လောကုတ္တရံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဂေါစရကုသလော ဟောတီတိ သော ဂေါပါလကော ပဉ္စာဟိကဝါရေ သတ္တာဟိကဝါရေ ဝိယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ၊ ‘‘ဣမေ လောကိယာ ဣမေ လောကုတ္တရာ’’တိ ယထာဘူတံ န ပဇာနာတိ။ အဇာနန္တော သုခုမဋ္ဌာနေသု အတ္တနော ဉာဏံ စရာပေတွာ လောကိယသတိပဋ္ဌာနေ အဘိနိဝိသိတွာ လောကုတ္တရံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

အနဝသေသဒေါဟီ စ ဟောတီတိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ မတ္တံ အဇာနန္တော အနဝသေသံ ဒုဟတိ။ နိဒ္ဒေသဝါရေ ပနဿ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေန္တီတိ အဘိဟရိတွာ ပဝါရေန္တိ။ ဧတ္ထ ဒွေ အဘိဟာရာ ဝါစာဘိဟာရော စ ပစ္စယာဘိဟာရော စ။ ဝါစာဘိဟာရော နာမ မနုဿာ ဘိက္ခုဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဝဒေယျာထ၊ ဘန္တေ၊ ယေနတ္ထော’’တိ ပဝါရေန္တိ။ ပစ္စယာဘိဟာရော နာမ ဝတ္ထာဒီနိ ဝါ တေလဖာဏိတာဒီနိ ဝါ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဂဏှထ၊ ဘန္တေ၊ ယာဝတကေန အတ္ထော’’တိ ဝဒန္တိ။ တတြ ဘိက္ခု မတ္တံ န ဇာနာတီတိ ဘိက္ခု တေသု ပစ္စယေသု ပမာဏံ န ဇာနာတိ၊ – ‘‘ဒါယကဿ ဝသော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အတ္တနော ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ရထဝိနီတေ ဝုတ္တနယေန ပမာဏယုတ္တံ အဂ္ဂဟေတွာ ယံ အာဟရန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ ဂဏှာတီတိ အတ္ထော။ မနုဿာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော န ပုန အဘိဟရိတွာ ပဝါရေန္တိ။ သော ပစ္စယေဟိ ကိလမန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

တေ န အတိရေကပူဇာယ ပူဇေတာ ဟောတီတိ သော ဂေါပါလကော မဟာဥသဘေ ဝိယ တေ ထေရေ ဘိက္ခူ ဣမာယ အာဝိ စေဝ ရဟော စ မေတ္တာယ ကာယကမ္မာဒိကာယ အတိရေကပူဇာယ န ပူဇေတိ။ တတော ထေရာ၊ – ‘‘ဣမေ အမှေသု ဂရုစိတ္တီကာရံ န ကရောန္တီ’’တိ နဝကေ ဘိက္ခူ ဒွီဟိ သင်္ဂဟေဟိ န သင်္ဂဏှန္တိ၊ န အာမိသသင်္ဂဟေန စီဝရေန ဝါ ပတ္တေန ဝါ ပတ္တပရိယာပန္နေန ဝါ ဝသနဋ္ဌာနေန ဝါ။ ကိလမန္တေ မိလာယန္တေပိ နပ္ပဋိဇဂ္ဂန္တိ။ ပါဠိံ ဝါ အဋ္ဌကထံ ဝါ ဓမ္မကထာဗန္ဓံ ဝါ ဂုယှဂန္ထံ ဝါ န သိက္ခာပေန္တိ။ နဝကာ ထေရာနံ သန္တိကာ သဗ္ဗသော ဣမေ ဒွေ သင်္ဂဟေ အလဘမာနာ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ယထာ တဿ ဂေါပါလကဿ ဂေါဂဏော န ဝဍ္ဎတိ၊ ဧဝံ သီလာဒီနိ န ဝဍ္ဎန္တိ။ ယထာ စ သော ဂေါပါလကော ပဉ္စဟိ ဂေါရသေဟိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ၊ ဧဝံ ပဉ္စဟိ ဓမ္မက္ခန္ဓေဟိ ပရိဗာဟိရာ ဟောန္တိ။ သုက္ကပက္ခော ကဏှပက္ခေ ဝုတ္တဝိပလ္လာသဝသေန ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာဂေါပါလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စူဠဂေါပါလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅၀။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠဂေါပါလကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဥက္ကစေလာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တသ္မိံ ကိရ မာပိယမာနေ ရတ္တိံ ဂင်္ဂါသောတတော မစ္ဆော ထလံ ပတ္တော။ မနုဿာ စေလာနိ တေလပါတိယံ တေမေတွာ ဥက္ကာ ကတွာ မစ္ဆံ ဂဏှိံသု။ နဂရေ နိဋ္ဌိတေ တဿ နာမံ ကရောန္တေ အမှေဟိ နဂရဋ္ဌာနဿ ဂဟိတဒိဝသေ စေလုက္ကာဟိ မစ္ဆော ဂဟိတောတိ ဥက္ကစေလာ-တွေဝဿ နာမံ အကံသု။ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ယသ္မိံ ဌာနေ နိသိန္နဿ သဗ္ဗာ ဂင်္ဂါ ပါကဋာ ဟုတွာ ပညာယတိ၊ တာဒိသေ ဝါလိကုဿဒေ ဂင်္ဂါတိတ္ထေ သာယနှသမယေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော နိသီဒိတွာ မဟာဂင်္ဂံ ပရိပုဏ္ဏံ သန္ဒမာနံ ဩလောကေန္တော၊ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဣမံ ဂင်္ဂံ နိဿာယ ကောစိ ပုဗ္ဗေ ဝဍ္ဎိပရိဟာနိံ ပတ္တော’’တိ အာဝဇ္ဇိတွာ၊ ပုဗ္ဗေ ဧကံ ဗာလဂေါပါလကံ နိဿာယ အနေကသတသဟဿာ ဂေါဂဏာ ဣမိဿာ ဂင်္ဂါယ အာဝဋ္ဋေ ပတိတွာ သမုဒ္ဒမေဝ ပဝိဋ္ဌာ၊ အပရံ ပန ပဏ္ဍိတဂေါပါလကံ နိဿာယ အနေကသတသဟဿဂေါဂဏဿ သောတ္ထိ ဇာတာ ဝဍ္ဎိ ဇာတာ အာရောဂျံ ဇာတန္တိ အဒ္ဒသ။ ဒိသွာ ဣမံ ကာရဏံ နိဿာယ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ စိန္တေတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။

မာဂဓကောတိ မဂဓရဋ္ဌဝါသီ။ ဒုပ္ပညဇာတိကောတိ နိပ္ပညသဘာဝေါ ဒန္ဓော မဟာဇဠော။ အသမဝေက္ခိတွာတိ အသလ္လက္ခေတွာ အနုပဓာရေတွာ။ ပတာရေသီတိ တာရေတုံ အာရဘိ။ ဥတ္တရံ တီရံ သုဝိဒေဟာနန္တိ ဂင်္ဂါယ ဩရိမေ တီရေ မဂဓရဋ္ဌံ၊ ပါရိမေ တီရေ ဝိဒေဟရဋ္ဌံ၊ ဂါဝေါ မဂဓရဋ္ဌတော ဝိဒေဟရဋ္ဌံ နေတွာ ရက္ခိဿာမီတိ ဥတ္တရံ တီရံ ပတာရေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥတ္တရံ တီရံ သုဝိဒေဟာန’’န္တိ။ အာမဏ္ဍလိကံ ကရိတွာတိ မဏ္ဍလိကံ ကတွာ။ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇိံသူတိ အဝဍ္ဎိံ ဝိနာသံ ပါပုဏိံသု၊ မဟာသမုဒ္ဒမေဝ ပဝိသိံသု။ တေန ဟိ ဂေါပါလကေန ဂါဝေါ ဩတာရေန္တေန ဂင်္ဂါယ ဩရိမတီရေ သမတိတ္ထဉ္စ ဝိသမတိတ္ထဉ္စ ဩလောကေတဗ္ဗံ အဿ၊ မဇ္ဈေ ဂင်္ဂါယ ဂုန္နံ ဝိဿမဋ္ဌာနတ္ထံ ဒွေ တီဏိ ဝါလိကတ္ထလာနိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာနိ အဿု။ တထာ ပါရိမတီရေ တီဏိ စတ္တာရိ တိတ္ထာနိ၊ ဣမသ္မာ တိတ္ထာ ဘဋ္ဌာ ဣမံ တိတ္ထံ ဂဏှိဿန္တိ၊ ဣမသ္မာ ဘဋ္ဌာ ဣမန္တိ။ အယံ ပန ဗာလဂေါပါလကော ဩရိမတီရေ ဂုန္နံ ဩတရဏတိတ္ထံ သမံ ဝါ ဝိသမံ ဝါ အနောလောကေတွာဝ မဇ္ဈေ ဂင်္ဂါယ ဂုန္နံ ဝိဿမဋ္ဌာနတ္ထံ ဒွေ တီဏိ ဝါလိကတ္ထလာနိပိ အသလ္လက္ခေတွာဝ ပရတီရေ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဥတ္တရဏတိတ္ထာနိ အသမဝေက္ခိတွာဝ အတိတ္ထေနေဝ ဂါဝေါ ဩတာရေသိ။ အထဿ မဟာဥသဘော ဇဝနသမ္ပန္နတာယ စေဝ ထာမသမ္ပန္နတာယ စ တိရိယံ ဂင်္ဂါယ သောတံ ဆေတွာ ပါရိမံ တီရံ ပတွာ ဆိန္နတဋဉ္စေဝ ကဏ္ဋကဂုမ္ဗဂဟနဉ္စ ဒိသွာ၊ ‘‘ဒုဗ္ဗိနိဝိဋ္ဌမေတ’’န္တိ ဉတွာ ဓုရဂ္ဂ-ပတိဋ္ဌာနောကာသမ္ပိ အလဘိတွာ ပဋိနိဝတ္တိ။ ဂါဝေါ မဟာဥသဘော နိဝတ္တော မယမ္ပိ နိဝတ္တိဿာမာတိ နိဝတ္တာ။ မဟတော ဂေါဂဏဿ နိဝတ္တဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ဆိဇ္ဇိတွာ မဇ္ဈေ ဂင်္ဂါယ အာဝဋ္ဋံ ဥဋ္ဌပေသိ။ ဂေါဂဏော အာဝဋ္ဋံ ပဝိသိတွာ သမုဒ္ဒမေဝ ပတ္တော။ ဧကောပိ ဂေါဏော အရောဂေါ နာမ နာဟောသိ။ တေနာဟ – ‘‘တတ္ထေဝ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇိံသူ’’တိ။

အကုသလာ ဣမဿ လောကဿာတိ ဣဓ လောကေ ခန္ဓဓာတာယတနေသု အကုသလာ အဆေကာ၊ ပရလောကေပိ ဧသေဝ နယော။ မာရဓေယျံ ဝုစ္စတိ တေဘူမကဓမ္မာ။ အမာရဓေယျံ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ။ မစ္စုဓေယျမ္ပိ တေဘူမကဓမ္မာဝ။ အမစ္စုဓေယျံ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ။ တတ္ထ အကုသလာ အဆေကာ။ ဝစနတ္ထတော ပန မာရဿ ဓေယျံ မာရဓေယျံ။ ဓေယျန္တိ ဌာနံ ဝတ္ထု နိဝါသော ဂေါစရော။ မစ္စုဓေယျေပိ ဧသေဝ နယော။ တေသန္တိ တေသံ ဧဝရူပါနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊ ဣမိနာ ဆ သတ္ထာရော ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၃၅၁။ ဧဝံ ကဏှပက္ခံ နိဋ္ဌပေတွာ သုက္ကပက္ခံ ဒဿေန္တော ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗလဝဂါဝေါတိ ဒန္တဂေါဏေ စေဝ ဓေနုယော စ။ ဒမ္မဂါဝေါတိ ဒမေတဗ္ဗဂေါဏေ စေဝ အဝိဇာတဂါဝေါ စ။ ဝစ္ဆတရေတိ ဝစ္ဆဘာဝံ တရိတွာ ဌိတေ ဗလဝဝစ္ဆေ။ ဝစ္ဆကေတိ ဓေနုပကေ တရုဏဝစ္ဆကေ။ ကိသာဗလကေတိ အပ္ပမံသလောဟိတေ မန္ဒထာမေ။ တာဝဒေဝ ဇာတကောတိ တံဒိဝသေ ဇာတကော။ မာတုဂေါရဝကေန ဝုယှမာနောတိ မာတာ ပုရတော ပုရတော ဟုံဟုန္တိ ဂေါရဝံ ကတွာ သညံ ဒဒမာနာ ဥရေန ဥဒကံ ဆိန္ဒမာနာ ဂစ္ဆတိ၊ ဝစ္ဆကော တာယ ဂေါရဝသညာယ ဓေနုယာ ဝါ ဥရေန ဆိန္နောဒကေန ဂစ္ဆမာနော ‘‘မာတုဂေါရဝကေန ဝုယှမာနော’’တိ ဝုစ္စတိ။

၃၅၂။ မာရဿ သောတံ ဆေတွာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန မာရဿ တဏှာသောတံ ဆေတွာ။ ပါရံ ဂတာတိ မဟာဥသဘာ နဒီပါရံ ဝိယ သံသာရပါရံ နိဗ္ဗာနံ ဂတာ။ ပါရံ အဂမံသူတိ မဟာဥသဘာနံ ပါရင်္ဂတက္ခဏေ ဂင်္ဂါယ သောတဿ တယော ကောဋ္ဌာသေ အတိက္ကမ္မ ဌိတာ မဟာဥသဘေ ပါရံ ပတ္တေ ဒိသွာ တေသံ ဂတမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ပါရံ အဂမံသု။ ပါရံ ဂမိဿန္တီတိ စတုမဂ္ဂဝဇ္ဈာနံ ကိလေသာနံ တယော ကောဋ္ဌာသေ ခေပေတွာ ဌိတာ ဣဒါနိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝသေသံ တဏှာသောတံ ဆေတွာ ဗလဝဂါဝေါ ဝိယ နဒီပါရံ သံသာရပါရံ နိဗ္ဗာနံ ဂမိဿန္တီတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မာနုသာရိနော၊ သဒ္ဓါနုသာရိနောတိ ဣမေ ဒွေ ပဌမမဂ္ဂသမင်္ဂိနော။

ဇာနတာတိ သဗ္ဗဓမ္မေ ဇာနန္တေန ဗုဒ္ဓေန။ သုပ္ပကာသိတောတိ သုကထိတော။ ဝိဝဋန္တိ ဝိဝရိတံ။ အမတဒွါရန္တိ အရိယမဂ္ဂေါ။ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာတိ တဒတ္ထာယ ဝိဝဋံ။ ဝိနဠီကတန္တိ ဝိဂတမာနနဠံ ကတံ။ ခေမံ ပတ္ထေထာတိ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒေန အရဟတ္တံ ပတ္ထေထ၊ ကတ္တုကာမာ နိဗ္ဗတ္တေတုကာမာ ဟောထာတိ အတ္ထော။ ‘‘ပတ္တ’တ္ထာ’’တိပိ ပါဌော။ ဧဝရူပံ သတ္ထာရံ လဘိတွာ တုမှေ ပတ္တာယေဝ နာမာတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဘဂဝါ ပန ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠဂေါပါလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စူဠသစ္စကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅၃။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠသစ္စကသုတ္တံ။ တတ္ထ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယန္တိ မဟာဝနံ နာမ သယံဇာတံ အရောပိမံ သပရိစ္ဆေဒံ မဟန္တံ ဝနံ။ ကပိလဝတ္ထုသာမန္တာ ပန မဟာဝနံ ဟိမဝန္တေန သဟ ဧကာဗဒ္ဓံ အပရိစ္ဆေဒံ ဟုတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ အာဟစ္စ ဌိတံ။ ဣဒံ တာဒိသံ န ဟောတိ။ သပရိစ္ဆေဒံ မဟန္တံ ဝနန္တိ မဟာဝနံ။ ကူဋာဂါရသာလာ ပန မဟာဝနံ နိဿာယ ကတေ အာရာမေ ကူဋာဂါရံ အန္တောကတွာ ဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆန္နေန ကတာ သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဂန္ဓကုဋိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သစ္စကော နိဂဏ္ဌပုတ္တောတိ ပုဗ္ဗေ ကိရ ဧကော နိဂဏ္ဌော စ နိဂဏ္ဌီ စ ပဉ္စ ပဉ္စ ဝါဒသတာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ၊ ဝါဒံ အာရောပေဿာမာတိ ဇမ္ဗုဒီပေ ဝိစရန္တာ ဝေသာလိယံ သမာဂတာ။ လိစ္ဆဝိရာဇာနော ဒိသွာ၊ – ‘‘တွံ ကော၊ တွံ ကာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ နိဂဏ္ဌော – ‘‘အဟံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီတိ ဇမ္ဗုဒီပေ ဝိစရာမီ’’တိ အာဟ။ နိဂဏ္ဌီပိ တထာ အာဟ။ လိစ္ဆဝိနော၊ ‘‘ဣဓေဝ အညမညံ ဝါဒံ အာရောပေထာ’’တိ အာဟံသု။ နိဂဏ္ဌီ အတ္တနာ ဥဂ္ဂဟိတာနိ ပဉ္စဝါဒသတာနိ ပုစ္ဆိ၊ နိဂဏ္ဌော ကထေသိ။ နိဂဏ္ဌေန ပုစ္ဆိတေပိ နိဂဏ္ဌီ ကထေသိယေဝ။ ဧကဿပိ န ဇယော၊ န ပရာဇယော၊ ဥဘော သမသမာဝ အဟေသုံ။ လိစ္ဆဝိနော၊ – ‘‘တုမှေ ဥဘောပိ သမသမာ အာဟိဏ္ဍိတွာ ကိံ ကရိဿထ၊ ဣဓေဝ ဝသထာ’’တိ ဂေဟံ ဒတွာ ဗလိံ ပဋ္ဌပေသုံ။ တေသံ သံဝါသမနွာယ စတဿော ဓီတရော ဇာတာ၊ – ဧကာ သစ္စာ နာမ၊ ဧကာ လောလာ နာမ၊ ဧကာ ပဋာစာရာ နာမ၊ ဧကာ အာစာရဝတီ နာမ။ တာပိ ပဏ္ဍိတာဝ အဟေသုံ၊ မာတာပိတူဟိ ဥဂ္ဂဟိတာနိ ပဉ္စ ပဉ္စ ဝါဒသတာနိ ဥဂ္ဂဟေသုံ။ တာ ဝယပတ္တာ မာတာပိတရော အဝေါစုံ – ‘‘အမှာကံ အမ္မာ ကုလေ ဒါရိကာ နာမ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒီနိ ဒတွာ ကုလဃရံ ပေသိတပုဗ္ဗာ နာမ နတ္ထိ။ ယော ပန အဂါရိကော တာသံ ဝါဒံ မဒ္ဒိတုံ သက္ကောတိ၊ တဿ ပါဒပရိစာရိကာ ဟောန္တိ။ ယော ပဗ္ဗဇိတော တာသံ မဒ္ဒိတုံ သက္ကောတိ၊ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇန္တိ။ တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? မယမ္ပိ ဧဝမေဝ ကရိဿာမာတိ။ စတဿောပိ ပရိဗ္ဗာဇိကဝေသံ ဂဟေတွာ၊ ‘‘အယံ ဇမ္ဗုဒီပေါ နာမ ဇမ္ဗုယာ ပညာယတီ’’တိ ဇမ္ဗုသာခံ ဂဟေတွာ စာရိကံ ပက္ကမိံသု။ ယံ ဂါမံ ပါပုဏန္တိ၊ တဿ ဒွါရေ ပံသုပုဉ္ဇေ ဝါ ဝါလိကပုဉ္ဇေ ဝါ ဇမ္ဗုဓဇံ ဌပေတွာ၊ – ‘‘ယော ဝါဒံ အာရောပေတုံ သက္ကောတိ၊ သော ဣမံ မဒ္ဒတူ’’တိ ဝတွာ ဂါမံ ပဝိသန္တိ။ ဧဝံ ဂါမေန ဂါမံ ဝိစရန္တိယော သာဝတ္ထိံ ပါပုဏိတွာ တထေဝ ဂါမဒွါရေ ဇမ္ဗုဓဇံ ဌပေတွာ သမ္ပတ္တမနုဿာနံ အာရောစေတွာ အန္တောနဂရံ ပဝိဋ္ဌာ။

တေန သမယေန ဘဂဝါ သာဝတ္ထိံ နိဿာယ ဇေတဝနေ ဝိဟရတိ။ အထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဂိလာနေ ပုစ္ဆန္တော အဇဂ္ဂိတဋ္ဌာနံ ဇဂ္ဂန္တော အတ္တနော ကိစ္စမဟန္တတာယ အညေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဒိဝါတရံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော ဂါမဒွါရေ ဇမ္ဗုဓဇံ ဒိသွာ၊ – ‘‘ကိမိဒ’’န္တိ ဒါရကေ ပုစ္ဆိ။ တေ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ တေန ဟိ မဒ္ဒထာတိ။ န သက္ကောမ၊ ဘန္တေ၊ ဘာယာမာတိ။ ‘‘ကုမာရာ မာ ဘာယထ၊ ‘ကေန အမှာကံ ဇမ္ဗုဓဇော မဒ္ဒါပိတော’တိ ဝုတ္တေ၊ ဗုဒ္ဓသာဝကေန သာရိပုတ္တတ္ထေရေန မဒ္ဒါပိတော၊ ဝါဒံ အာရောပေတုကာမာ ဇေတဝနေ ထေရဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆထာတိ ဝဒေယျာထာ’’တိ အာဟ။ တေ ထေရဿ ဝစနံ သုတွာ ဇမ္ဗုဓဇံ မဒ္ဒိတွာ ဆဍ္ဍေသုံ။ ထေရော ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဝိဟာရံ ဂတော။ ပရိဗ္ဗာဇိကာပိ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ၊ ‘‘အမှာကံ ဓဇော ကေန မဒ္ဒါပိတော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ဒါရကာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ပုန ဂါမံ ပဝိသိတွာ ဧကေကံ ဝီထိံ ဂဟေတွာ၊ – ‘‘ဗုဒ္ဓသာဝကော ကိရ သာရိပုတ္တော နာမ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဝါဒံ ကရိဿတိ၊ သောတုကာမာ နိက္ခမထာ’’တိ အာရောစေသုံ။ မဟာဇနော နိက္ခမိ၊ တေန သဒ္ဓိံ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ဇေတဝနံ အဂမိံသု။

ထေရော – ‘‘အမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနေ မာတုဂါမဿ အာဂမနံ နာမ အဖာသုက’’န္တိ ဝိဟာရမဇ္ဈေ နိသီဒိ။ ပရိဗ္ဗာဇိကာယော ဂန္တွာ ထေရံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘တုမှေဟိ အမှာကံ ဓဇော မဒ္ဒါပိတော’’တိ? အာမ၊ မယာ မဒ္ဒါပိတောတိ။ မယံ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဝါဒံ ကရိဿာမာတိ။ သာဓု ကရောထ၊ ကဿ ပုစ္ဆာ ကဿ ဝိဿဇ္ဇနံ ဟောတူတိ? ပုစ္ဆာ နာမ အမှာကံ ပတ္တာ၊ တုမှေ ပန မာတုဂါမာ နာမ ပဌမံ ပုစ္ဆထာတိ အာဟ။ တာ စတဿောပိ စတူသု ဒိသာသု ဌတွာ မာတာပိတူနံ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟိတံ ဝါဒသဟဿံ ပုစ္ဆိံသု။ ထေရော ခဂ္ဂေန ကုမုဒနာဠံ ဆိန္ဒန္တော ဝိယ ပုစ္ဆိတံ ပုစ္ဆိတံ နိဇ္ဇဋံ နိဂ္ဂဏ္ဌိံ ကတွာ ကထေသိ၊ ကထေတွာ ပုန ပုစ္ဆထာတိ အာဟ။ ဧတ္တကမေဝ၊ ဘန္တေ၊ မယံ ဇာနာမာတိ။ ထေရော အာဟ – ‘‘တုမှေဟိ ဝါဒသဟဿံ ပုစ္ဆိတံ မယာ ကထိတံ၊ အဟံ ပန ဧကံ ယေဝ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ တံ တုမှေ ကထေထာ’’တိ။ တာ ထေရဿ ဝိသယံ ဒိသွာ၊ ‘‘ပုစ္ဆထ၊ ဘန္တေ၊ ဗျာကရိဿာမာ’’တိ ဝတ္တုံ နာသက္ခိံသု။ ‘‘ဝဒ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနမာနာ ဗျာကရိဿာမာ’’တိ ပုန အာဟံသု။

ထေရော အယံ ပန ကုလပုတ္တေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပဌမံ သိက္ခာပေတဗ္ဗပဉှောတိ ဝတွာ၊ – ‘‘ဧကံ နာမ ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ တာ နေဝ အန္တံ၊ န ကောဋိံ အဒ္ဒသံသု။ ထေရော ကထေထာတိ အာဟ။ န ပဿာမ၊ ဘန္တေတိ။ တုမှေဟိ ဝါဒသဟဿံ ပုစ္ဆိတံ မယာ ကထိတံ၊ မယှံ တုမှေ ဧကံ ပဉှမ္ပိ ကထေတုံ န သက္ကောထ၊ ဧဝံ သန္တေ ကဿ ဇယော ကဿ ပရာဇယောတိ? တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဇယော၊ အမှာကံ ပရာဇယောတိ။ ဣဒါနိ ကိံ ကရိဿထာတိ? တာ မာတာပိတူဟိ ဝုတ္တဝစနံ အာရောစေတွာ၊ ‘‘တုမှာကံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ တုမှေ မာတုဂါမာ နာမ အမှာကံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အမှာကံ ပန သာသနံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုနိဥပဿယံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇထာတိ။ တာ သာဓူတိ ထေရဿ သာသနံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိံသု။ ပဗ္ဗဇိတာ စ ပန အပ္ပမတ္တာ အာတာပိနိယော ဟုတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

အယံ သစ္စကော တာသံ စတုန္နမ္ပိ ကနိဋ္ဌဘာတိကော။ တာဟိ စတူဟိပိ ဥတ္တရိတရပညော၊ မာတာပိတူနမ္ပိ သန္တိကာ ဝါဒသဟဿံ၊ တတော ဗဟုတရဉ္စ ဗာဟိရသမယံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ကတ္ထစိ အဂန္တွာ ရာဇဒါရကေ သိပ္ပံ သိက္ခာပေန္တော တတ္ထေဝ ဝေသာလိယံ ဝသတိ၊ ပညာယ အတိပူရိတတ္တာ ကုစ္ဆိ မေ ဘိဇ္ဇေယျာတိ ဘီတော အယပဋ္ဋေန ကုစ္ဆိံ ပရိက္ခိပိတွာ စရတိ၊ ဣမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သစ္စကော နိဂဏ္ဌပုတ္တော’’တိ။

ဘဿပ္ပဝါဒကောတိ ဘဿံ ဝုစ္စတိ ကထာမဂ္ဂေါ၊ တံ ပဝဒတိ ကထေတီတိ ဘဿပ္ပဝါဒကော။ ပဏ္ဍိတဝါဒေါတိ အဟံ ပဏ္ဍိတောတိ ဧဝံ ဝါဒေါ။ သာဓုသမ္မတော ဗဟုဇနဿာတိ ယံ ယံ နက္ခတ္တစာရေန အာဒိသတိ၊ တံ တံ ယေဘုယျေန တထေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ အယံ သာဓုလဒ္ဓိကော ဘဒ္ဒကောတိ ဧဝံ သမ္မတော မဟာဇနဿ။ ဝါဒေန ဝါဒံ သမာရဒ္ဓါတိ ကထာမဂ္ဂေန ဒေါသံ အာရောပိတော။ အာယသ္မာ အဿဇီတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ အာစရိယော အဿဇိတ္ထေရော။ ဇင်္ဃာဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနောတိ တတော တတော လိစ္ဆဝိရာဇဂေဟတော တံ တံ ဂေဟံ ဂမနတ္ထာယ အနုစင်္ကမမာနော။ ယေနာယသ္မာ အဿဇိ တေနုပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမိ? သမယဇာနနတ္ထံ။

ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဟံ ‘သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’တိ အာဟိဏ္ဍာမိ၊ ‘သမယံ ပနဿ န ဇာနာမီ’တိ န အာရောပေသိံ။ ပရဿ ဟိ သမယံ ဉတွာ အာရောပိတော ဝါဒေါ သွာရောပိတော နာမ ဟောတိ။ အယံ ပန သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကော ပညာယတိ အဿဇိတ္ထေရော၊ သော အတ္တနော သတ္ထု သမယေ ကောဝိဒေါ၊ ဧတာဟံ ပုစ္ဆိတွာ ကထံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’’တိ။ တသ္မာ ဥပသင်္ကမိ။ ဝိနေတီတိ ကထံ ဝိနေတိ၊ ကထံ သိက္ခာပေတီတိ ပုစ္ဆတိ။ ထေရော ပန ယသ္မာ ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တေ ဥပါရမ္ဘဿ ဩကာသော ဟောတိ၊ မဂ္ဂဖလာနိပိ ပရိယာယေန ဒုက္ခန္တိ အာဂတာနိ၊ အယဉ္စ ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တေ ထေရံ ပုစ္ဆေယျ – ‘‘ဘော အဿဇိ၊ ကိမတ္ထံ တုမှေ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ။ တတော ‘‘မဂ္ဂဖလတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ – ‘‘နယိဒံ၊ ဘော အဿဇိ၊ တုမှာကံ သာသနံ နာမ၊ မဟာအာဃာတနံ နာမေတံ၊ နိရယုဿဒေါ နာမေသ၊ နတ္ထိ တုမှာကံ သုခါသာ၊ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ ဒုက္ခမေဝ ဇိရာပေန္တာ အာဟိဏ္ဍထာ’’တိ ဒေါသံ အာရောပေယျ၊ တသ္မာ ပရဝါဒိဿ ပရိယာယကထံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ ဧသ အပ္ပတိဋ္ဌော ဟောတိ၊ ဧဝမဿ နိပ္ပရိယာယကထံ ကထေဿာမီတိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စ’’န္တိ ဣမံ အနိစ္စာနတ္တဝသေနေဝ ကထံ ကထေတိ။ ဒုဿုတန္တိ သောတုံ အယုတ္တံ။

၃၅၄။ သန္ထာဂါရေတိ ရာဇကုလာနံ အတ္ထာနုသာသနသန္ထာဂါရသာလာယံ။ ယေန တေ လိစ္ဆဝီ တေနုပသင်္ကမီတိ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေ သမယံ အဇာနနဘာဝေန သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ န အာရောပေသိံ၊ ဣဒါနိ ပနဿ မဟာသာဝကေန ကထိတံ သမယံ ဇာနာမိ၊ ဣမေ စ မမ အန္တေဝါသိကာ ပဉ္စသတာ လိစ္ဆဝီ သန္နိပတိတာ။ ဧတေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’’တိ တသ္မာ ဥပသင်္ကမိ။ ဉာတညတရေနာတိ ဉာတေသု အဘိညာတေသု ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရေသု အညတရေန။ ပတိဋ္ဌိတန္တိ ယထာ တေန ပတိဋ္ဌိတံ။ သစေ ဧဝံ ပတိဋ္ဌိဿတိ၊ အထ ပန အညဒေဝ ဝက္ခတိ၊ တတြ မယာ ကိံ သက္ကာ ကာတုန္တိ ဣဒါနေဝ ပိဋ္ဌိံ ပရိဝတ္တေန္တော အာဟ။ အာကဍ္ဎေယျာတိ အတ္တနော အဘိမုခံ ကဍ္ဎေယျ။ ပရိကဍ္ဎေယျာတိ ပုရတော ပဋိပဏာမေယျ။ သမ္ပရိကဍ္ဎေယျာတိ ကာလေန အာကဍ္ဎေယျ၊ ကာလေန ပရိကဍ္ဎေယျ။ သောဏ္ဍိကာကိလဉ္ဇန္တိ သုရာဃရေ ပိဋ္ဌကိလဉ္ဇံ။ သောဏ္ဍိကာဓုတ္တောတိ သုရာဓုတ္တော။ ဝါလံ ကဏ္ဏေ ဂဟေတွာတိ သုရာပရိဿာဝနတ္ထဝိကံ ဓောဝိတုကာမော ကသဋနိဓုနနတ္ထံ ဥဘောသု ကဏ္ဏေသု ဂဟေတွာ။ ဩဓုနေယျာတိ အဓောမုခံ ကတွာ ဓုနေယျ။ နိဒ္ဓုနေယျာတိ ဥဒ္ဓံမုခံ ကတွာ ဓုနေယျ။ နိပ္ဖောဋေယျာတိ ပုနပ္ပုနံ ပပ္ဖောဋေယျ။ သာဏဓောဝိကံ နာမာတိ ဧတ္ထ မနုဿာ သာဏသာဋကကရဏတ္ထံ သာဏဝါကေ ဂဟေတွာ မုဋ္ဌိံ မုဋ္ဌိံ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကေ ပက္ခိပန္တိ။ တေ တတိယဒိဝသေ သုဋ္ဌု ကိလိန္နာ ဟောန္တိ။ အထ မနုဿာ အမ္ဗိလယာဂုသုရာဒီနိ အာဒါယ တတ္ထ ဂန္တွာ သာဏမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ၊ ဒက္ခိဏတော ဝါမတော သမ္မုခါ စာတိ တီသု ဖလကေသု သကိံ ဒက္ခိဏဖလကေ၊ သကိံ ဝါမဖလကေ၊ သကိံ သမ္မုခဖလကေ ပဟရန္တာ အမ္ဗိလယာဂုသုရာဒီနိ ဘုဉ္ဇန္တာ ပိဝန္တာ ခါဒန္တာ ဓောဝန္တိ။ မဟန္တာ ကီဠာ ဟောတိ။ ရညော နာဂေါ တံ ကီဠံ ဒိသွာ ဂမ္ဘီရံ ဥဒကံ အနုပဝိသိတွာ သောဏ္ဍာယ ဥဒကံ ဂဟေတွာ သကိံ ကုမ္ဘေ သကိံ ပိဋ္ဌိယံ သကိံ ဥဘောသု ပဿေသု သကိံ အန္တရသတ္ထိယံ ပက္ခိပန္တော ကီဠိတ္ထ။ တဒုပါဒါယ တံ ကီဠိတဇာတံ သာဏဓောဝိကံ နာမ ဝုစ္စတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သာဏဓောဝိကံ နာမ ကီဠိတဇာတံ ကီဠတီ’’တိ။ ကိံ သော ဘဝမာနော သစ္စကော နိဂဏ္ဌပုတ္တော၊ ယော ဘဂဝတော ဝါဒံ အာရောပေဿတီတိ ယော သစ္စကော နိဂဏ္ဌပုတ္တော ဘဂဝတော ဝါဒံ အာရောပေဿတိ၊ သော ကိံ ဘဝမာနော ကိံ ယက္ခော ဘဝမာနော ဥဒါဟု ဣန္ဒော၊ ဥဒါဟု ဗြဟ္မာ ဘဝမာနော ဘဂဝတော ဝါဒံ အာရောပေဿတိ? န ဟိ သက္ကာ ပကတိမနုဿေန ဘဂဝတော ဝါဒံ အာရောပေတုန္တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

၃၅၅။ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ ယသ္မိံ သမယေ သစ္စကော အာရာမံ ပါဝိသိ၊ တသ္မိံ။ ကိသ္မိံ ပန သမယေ ပါဝိသီတိ? မဟာမဇ္ဈနှိကသမယေ။ ကသ္မာ ပန တသ္မိံ သမယေ စင်္ကမန္တီတိ? ပဏီတဘောဇနပစ္စယဿ ထိနမိဒ္ဓဿ ဝိနောဒနတ္ထံ။ ဒိဝါပဓာနိကာ ဝါ တေ။ တာဒိသာနဉှိ ပစ္ဆာဘတ္တံ စင်္ကမိတွာ နှတွာ သရီရံ ဥတုံ ဂဏှာပေတွာ နိသဇ္ဇ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တာနံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ယေန တေ ဘိက္ခူတိ သော ကိရ ကုဟိံ သမဏော ဂေါတမောတိ ပရိဝေဏတော ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတွာ ပဝိသိဿာမီတိ ဝိလောကေန္တော အရညေ ဟတ္ထီ ဝိယ စင်္ကမေ စင်္ကမမာနေ ပံသုကူလိကဘိက္ခူ ဒိသွာ တေသံ သန္တိကံ အဂမာသိ။ တံ သန္ဓာယ၊ ‘‘ယေန တေ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကဟံ နု ခေါ၊ ဘောတိ ကတရသ္မိံ အာဝါသေ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါတိ အတ္ထော။ ဧသ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ဘဂဝါတိ တဒါ ကိရ ဘဂဝါ ပစ္စူသကာလေ မဟာကရုဏာ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ သဗ္ဗညုတညာဏဇာလံ ပတ္ထရိတွာ ဗောဓနေယျသတ္တံ ဩလောကေန္တော အဒ္ဒသ – ‘‘သွေ သစ္စကော နိဂဏ္ဌပုတ္တော မဟတိံ လိစ္ဆဝိပရိသံ ဂဟေတွာ မမ ဝါဒံ အာရောပေတုကာမော အာဂမိဿတီ’’တိ။ တသ္မာ ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော ဝေသာလိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော မဟာပရိသာယ နိသီဒိတုံ သုခဋ္ဌာနေ နိသီဒိဿာမီတိ ဂန္ဓကုဋိံ အပဝိသိတွာ မဟာဝနေ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိ။ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဝတ္တံ ဒဿေတွာ အာဂတာ၊ သစ္စကေန ပုဋ္ဌာ ဒူရေ နိသိန္နံ ဘဂဝန္တံ ဒဿေန္တာ၊ ‘‘ဧသ အဂ္ဂိဝေဿန ဘဂဝါ’’တိ အာဟံသု။

မဟတိယာ လိစ္ဆဝိပရိသာယ သဒ္ဓိန္တိ ဟေဋ္ဌာ ပဉ္စမတ္တေဟိ လိစ္ဆဝိသတေဟိ ပရိဝုတောတိ ဝုတ္တံ။ တေ ဧတဿ အန္တေဝါသိကာယေဝ၊ အန္တောဝေသာလိယံ ပန သစ္စကော ပဉ္စမတ္တာနိ လိစ္ဆဝိရာဇသတာနိ ဂဟေတွာ၊ ‘‘ဝါဒတ္ထိကော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမန္တော’’တိ သုတွာ ဒွိန္နံ ပဏ္ဍိတာနံ ကထာသလ္လာပံ သောဿာမာတိ ယေဘုယျေန မနုဿာ နိက္ခန္တာ၊ ဧဝံ သာ ပရိသာ မဟတီ အပရိစ္ဆိန္နဂဏနာ အဟောသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာတိ ဧတေ ဥဘတောပက္ခိကာ၊ တေ ဧဝံ စိန္တေသုံ – ‘‘သစေ နော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ စောဒေဿန္တိ၊ ‘ကသ္မာ တုမှေ သမဏံ ဂေါတမံ ဝန္ဒိတ္ထာ’တိ၊ တေသံ၊ ‘ကိံ အဉ္ဇလိမတ္တကရဏေနပိ ဝန္ဒိတံ ဟောတီ’တိ ဝက္ခာမ။ သစေ နော သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ စောဒေဿန္တိ၊ ‘ကသ္မာ ဘဂဝန္တံ န ဝန္ဒိတ္ထာ’တိ၊ ‘ကိံ သီသေန ဘူမိံ ပဟရန္တေနေဝ ဝန္ဒိတံ ဟောတိ၊ နနု အဉ္ဇလိကမ္မမ္ပိ ဝန္ဒနာ ဧဝါ’တိ ဝက္ခာမာ’’တိ။ နာမ ဂေါတ္တန္တိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ အဟံ အသုကဿ ပုတ္တော ဒတ္တော နာမ မိတ္တော နာမ ဣဓ အာဂတောတိ ဝဒန္တာ နာမံ သာဝေန္တိ နာမ။ ဘော ဂေါတမ၊ အဟံ ဝါသိဋ္ဌော နာမ ကစ္စာနော နာမ ဣဓ အာဂတောတိ ဝဒန္တာ ဂေါတ္တံ သာဝေန္တိ နာမ။ ဧတေ ကိရ ဒလိဒ္ဒါ ဇိဏ္ဏကုလပုတ္တာ ပရိသမဇ္ဈေ နာမဂေါတ္တဝသေန ပါကဋာ ဘဝိဿာမာတိ ဧဝံ အကံသု။ ယေ ပန တုဏှီဘူတာ နိသီဒိံသု၊ တေ ကေရာဋိကာ စေဝ အန္ဓဗာလာ စ။ တတ္ထ ကေရာဋိကာ၊ ‘‘ဧကံ ဒွေ ကထာသလ္လာပေ ကရောန္တော ဝိဿာသိကော ဟောတိ၊ အထ ဝိဿာသေ သတိ ဧကံ ဒွေ ဘိက္ခာ အဒါတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ တတော အတ္တာနံ မောစေန္တာ တုဏှီ နိသီဒန္တိ။ အန္ဓဗာလာ အညာဏတာယေဝ အဝက္ခိတ္တမတ္တိကာပိဏ္ဍော ဝိယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ တုဏှီဘူတာ နိသီဒန္တိ။

၃၅၆။ ကိဉ္စိဒေဝ ဒေသန္တိ ကဉ္စိ ဩကာသံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ၊ အထဿ ဘဂဝါ ပဉှပုစ္ဆနေ ဥဿာဟံ ဇနေန္တော အာဟ – ပုစ္ဆ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ယဒါကင်္ခသီတိ။ တဿတ္ထော – ‘‘ပုစ္ဆ ယဒိ အာကင်္ခသိ၊ န မေ ပဉှဝိဿဇ္ဇနေ ဘာရော အတ္ထိ’’။ အထ ဝါ ‘‘ပုစ္ဆ ယံ အာကင်္ခသိ၊ သဗ္ဗံ တေ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေသိ အသာဓာရဏံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓအဂ္ဂသာဝမဟာသာဝကေဟိ။ တေ ဟိ ယဒါကင်္ခသီတိ န ဝဒန္တိ၊ သုတွာ ဝေဒိဿာမာတိ ဝဒန္တိ။ ဗုဒ္ဓါ ပန ‘‘ပုစ္ဆာဝုသော၊ ယဒါကင်္ခသီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၇) ဝါ၊ ‘‘ပုစ္ဆ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒါကင်္ခသီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၂) ဝါ၊

‘‘ပုစ္ဆ ဝါသဝ မံ ပဉှံ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ၊

တဿ တဿေဝ ပဉှဿ၊ အဟံ အန္တံ ကရောမိ တေ’’ ဣတိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅၆) ဝါ၊

‘‘တေန ဟိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ သကေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ပုစ္ဆ ယဒါကင်္ခသီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၈၅) ဝါ၊

‘‘ဗာဝရိဿ စ တုယှံ ဝါ၊ သဗ္ဗေသံ သဗ္ဗသံသယံ၊

ကတာဝကာသာ ပုစ္ဆဝှော၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆထာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၃၆) ဝါ၊

‘‘ပုစ္ဆ မံ သဘိယ ပဉှံ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ၊

တဿ တဿေဝ ပဉှဿ၊ အဟံ အန္တံ ကရောမိ တေ’’ ဣတိ။ (သု။ နိ။ ၅၁၇) ဝါ –

တေသံ တေသံ ယက္ခနရိန္ဒဒေဝသမဏဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကာနံ သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေန္တိ။ အနစ္ဆရိယဉ္စေတံ၊ ယံ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓဘူမိံ ပတွာ ဧတံ ပဝါရဏံ ပဝါရေယျ။ ယော ဗောဓိသတ္တဘူမိယံ ပဒေသဉာဏေပိ ဌိတော

‘‘ကောဏ္ဍည ပဉှာနိ ဝိယာကရောဟိ၊

ယာစန္တိ တံ ဣသယော သာဓုရူပါ၊

ကောဏ္ဍည ဧသော မနုဇေသု ဓမ္မော၊

ယံ ဝုဒ္ဓမာဂစ္ဆတိ ဧသ ဘာရော’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၆၀) –

ဧဝံ သက္ကာဒီနံ အတ္ထာယ ဣသီဟိ ယာစိတော

‘‘ကတာဝကာသာ ပုစ္ဆန္တု ဘောန္တော၊

ယံ ကိဉ္စိ ပဉှံ မနသာဘိပတ္ထိတံ၊

အဟဉှိ တံ တံ ဝေါ ဝိယာကရိဿံ၊

ဉတွာ သယံ လောကမိမံ ပရဉ္စာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၆၁)၊

ဧဝံ သရဘင်္ဂကာလေ၊ သမ္ဘဝဇာတကေ စ သကလဇမ္ဗုဒီပံ တိက္ခတ္တုံ ဝိစရိတွာ ပဉှာနံ အန္တကရံ အဒိသွာ သုစိရတေန ဗြာဟ္မဏေန ပဉှံ ပုဋ္ဌော ဩကာသေ ကာရိတေ၊ ဇာတိယာ သတ္တဝဿော ရထိကာယံ ပံသုံ ကီဠန္တော ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ အန္တရဝီထိယံ နိသိန္နောဝ –

‘‘တဂ္ဃ တေ အဟမက္ခိဿံ၊ ယထာပိ ကုသလော တထာ၊

ရာဇာ စ ခေါ တံ ဇာနာတိ၊ ယဒိ ကာဟတိ ဝါ န ဝါ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၆။၁၇၂) –

သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေသိ။

ဧဝံ ဘဂဝတာ သဗ္ဗညုပဝါရဏာယ ပဝါရိတာယ အတ္တမနော ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော၊ ‘‘ကထံ ပန၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိအာဒိမာဟ။

အထဿ ဘဂဝါ၊ ‘‘ပဿထ၊ ဘော၊ အညံ သာဝကေန ကထိတံ၊ အညံ သတ္ထာ ကထေတိ၊ နနု မယာ ပဋိကစ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ ‘သစေ တထာ ပတိဋ္ဌိဿတိ၊ ယထာဿ သာဝကေန ပတိဋ္ဌိတံ၊ ဧဝါဟံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’တိ။ အယံ ပန အညမေဝ ကထေတိ၊ တတ္ထ ကိံ မယာ သက္ကာ ကာတု’’န္တိ ဧဝံ နိဂဏ္ဌဿ ဝစနောကာသော မာ ဟောတူတိ ဟေဋ္ဌာ အဿဇိတ္ထေရေန ကထိတနိယာမေနေဝ ကထေန္တော၊ ဧဝံ ခေါ အဟံ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိအာဒိမာဟ။ ဥပမာ မံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ပဋိဘာတီတိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ မယှံ ဧကာ ဥပမာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ အာဟရာမိ တံ ဥပမန္တိ ဝဒတိ။ ပဋိဘာတု တံ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိ ဥပဋ္ဌာတု တေ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ အာဟရ တံ ဥပမံ ဝိသတ္ထောတိ ဘဂဝါ အဝေါစ။ ဗလကရဏီယာတိ ဗာဟုဗလေန ကတ္တဗ္ဗာ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကာ ကမ္မန္တာ။ ရူပတ္တာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလောတိ ရူပံ အတ္တာ အဿာတိ ရူပတ္တာ၊ ရူပံ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ ဌိတပုဂ္ဂလံ ဒီပေတိ။ ရူပေ ပတိဋ္ဌာယာတိ တသ္မိံ အတ္တာတိ ဂဟိတရူပေ ပတိဋ္ဌဟိတွာ။ ပုညံ ဝါ အပုညံ ဝါ ပသဝတီတိ ကုသလံ ဝါ အကုသလံ ဝါ ပဋိလဘတိ။ ဝေဒနတ္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမိနာ ကိံ ဒီပေတိ? ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဣမေသံ သတ္တာနံ ပထဝီ ဝိယ ပတိဋ္ဌာ၊ တေ ဣမေသု ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ပတိဋ္ဌာယ ကုသလာကုသလကမ္မံ နာမ အာယူဟန္တိ။ တုမှေ ဧဝရူပံ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ အတ္တာနံ ပဋိသေဓေန္တော ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနတ္တာတိ ဒီပေထာတိ အတိဝိယ သကာရဏံ ကတွာ ဥပမံ အာဟရိ။ ဣမိနာ စ နိဂဏ္ဌေန အာဟဋဩပမ္မံ နိယတမေဝ၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓတော အညော တဿ ကထံ ဆိန္ဒိတွာ ဝါဒေ ဒေါသံ ဒါတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ဒုဝိဓာ ဟိ ပုဂ္ဂလာ ဗုဒ္ဓဝေနေယျာ စ သာဝကဝေနေယျာ စ။ သာဝကဝေနေယျေ သာဝကာပိ ဝိနေန္တိ ဗုဒ္ဓါပိ။ ဗုဒ္ဓဝေနေယျေ ပန သာဝကာ ဝိနေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဗုဒ္ဓါဝ ဝိနေန္တိ။ အယမ္ပိ နိဂဏ္ဌော ဗုဒ္ဓဝေနေယျော၊ တသ္မာ ဧတဿ ဝါဒံ ဆိန္ဒိတွာ အညော ဒေါသံ ဒါတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ တေနဿ ဘဂဝါ သယမေဝ ဝါဒေ ဒေါသဒဿနတ္ထံ နနု တွံ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိအာဒိမာဟ။

အထ နိဂဏ္ဌော စိန္တေသိ – ‘‘အတိဝိယ သမဏော ဂေါတမော မမ ဝါဒံ ပတိဋ္ဌပေတိ၊ သစေ ဥပရိ ကောစိ ဒေါသော ဘဝိဿတိ၊ မမံ ဧကကံယေဝ နိဂ္ဂဏှိဿတိ။ ဟန္ဒာဟံ ဣမံ ဝါဒံ မဟာဇနဿာပိ မတ္ထကေ ပက္ခိပါမီ’’တိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ – အဟမ္ပိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဧဝံ ဝဒါမိ ရူပံ မေ အတ္တာ…ပေ… ဝိညာဏံ မေ အတ္တာတိ၊ အယဉ္စ မဟတီ ဇနတာတိ။ ဘဂဝါ ပန နိဂဏ္ဌတော သတဂုဏေနပိ သဟဿဂုဏေနပိ သတသဟဿဂုဏေနပိ ဝါဒီဝရတရော၊ တသ္မာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ နိဂဏ္ဌော အတ္တာနံ မောစေတွာ မဟာဇနဿ မတ္ထကေ ဝါဒံ ပက္ခိပတိ၊ နာဿ အတ္တာနံ မောစေတုံ ဒဿာမိ၊ မဟာဇနတော နိဝတ္တေတွာ ဧကကံယေဝ နံ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ ကိဉှိ တေ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – နာယံ ဇနတာ မမ ဝါဒံ အာရောပေတုံ အာဂတာ၊ တွံယေဝ သကလံ ဝေသာလိံ သံဝဋ္ဋိတွာ မမ ဝါဒံ အာရောပေတုံ အာဂတော၊ တသ္မာ တွံ သကမေဝ ဝါဒံ နိဝေဌေဟိ၊ မာ မဟာဇနဿ မတ္ထကေ ပက္ခိပသီတိ။ သော ပဋိဇာနန္တော အဟဉှိ၊ ဘော ဂေါတမာတိအာဒိမာဟ။

၃၅၇။ ဣတိ ဘဂဝါ နိဂဏ္ဌဿ ဝါဒံ ပတိဋ္ဌပေတွာ၊ တေန ဟိ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိ ပုစ္ဆံ အာရဘိ။ တတ္ထ တေန ဟီတိ ကာရဏတ္ထေ နိပါတော။ ယသ္မာ တွံ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အတ္တတော ပဋိဇာနာသိ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ သကသ္မိံ ဝိဇိတေတိ အတ္တနော ရဋ္ဌေ။ ဃာတေတာယံ ဝါ ဃာတေတုန္တိ ဃာတာရဟံ ဃာတေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဃာတေတုံ။ ဇာပေတာယံ ဝါ ဇာပေတုန္တိ ဓနဇာနိရဟံ ဇာပေတဗ္ဗယုတ္တံ ဇာပေတုံ ဇိဏ္ဏဓနံ ကာတုံ။ ပဗ္ဗာဇေတာယံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုန္တိ သကရဋ္ဌတော ပဗ္ဗာဇနာရဟံ ပဗ္ဗာဇေတုံ၊ နီဟရိတုံ။ ဝတ္တိတုဉ္စ အရဟတီတိ ဝတ္တတိ စေဝ ဝတ္တိတုဉ္စ အရဟတိ။ ဝတ္တိတုံ ယုတ္တောတိ ဒီပေတိ။ ဣတိ နိဂဏ္ဌော အတ္တနော ဝါဒဘေဒနတ္ထံ အာဟဋကာရဏမေဝ အတ္တနော မာရဏတ္ထာယ အာဝုဓံ တိခိဏံ ကရောန္တော ဝိယ ဝိသေသေတွာ ဒီပေတိ၊ ယထာ တံ ဗာလော။ ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတူတိ မမ ရူပံ ဧဝံဝိဓံ ဟောတု၊ ပါသာဒိကံ အဘိရူပံ အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တံ သုဝဏ္ဏတောရဏံ ဝိယ သုသဇ္ဇိတစိတ္တပဋော ဝိယ စ မနာပဒဿနန္တိ။ ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီတိ မမ ရူပံ ဧဝံဝိဓံ မာ ဟောတု၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ ဒုဿဏ္ဌိတံ ဝလိတပလိတံ တိလကသမာကိဏ္ဏန္တိ။

တုဏှီ အဟောသီတိ နိဂဏ္ဌော ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝိရဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ၊ ‘‘သမဏော ဂေါတမော မမ ဝါဒံ ဘိန္ဒနတ္ထာယ ကာရဏံ အာဟရိ၊ အဟံ ဗာလတာယ တမေဝ ဝိသေသေတွာ ဒီပေသိံ၊ ဣဒါနိ နဋ္ဌောမှိ၊ သစေ ဝတ္တတီတိ ဝက္ခာမိ၊ ဣမေ ရာဇာနော ဥဋ္ဌဟိတွာ၊ ‘အဂ္ဂိဝေဿန၊ တွံ မမ ရူပေ ဝသော ဝတ္တတီတိ ဝဒသိ၊ ယဒိ တေ ရူပေ ဝသော ဝတ္တတိ၊ ကသ္မာ တွံ ယထာ ဣမေ လိစ္ဆဝိရာဇာနော တာဝတိံသဒေဝသဒိသေဟိ အတ္တဘာဝေဟိ ဝိရောစန္တိ အဘိရူပါ ပါသာဒိကာ၊ ဧဝံ န ဝိရောစသီ’တိ။ သစေ န ဝတ္တတီတိ ဝက္ခာမိ၊ သမဏော ဂေါတမော ဥဋ္ဌဟိတွာ၊ ‘အဂ္ဂိဝေဿန၊ တွံ ပုဗ္ဗေ ဝတ္တတိ မေ ရူပသ္မိံ ဝသောတိ ဝတွာ ဣဒါနိ ပဋိက္ခိပသီ’တိ ဝါဒံ အာရောပေဿတိ။ ဣတိ ဝတ္တတီတိ ဝုတ္တေပိ ဧကော ဒေါသော၊ န ဝတ္တတီတိ ဝုတ္တေပိ ဧကော ဒေါသော’’တိ တုဏှီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ဘဂဝါ ပုစ္ဆိ၊ ဒုတိယမ္ပိ တုဏှီ အဟောသိ။ ယသ္မာ ပန ယာဝတတိယံ ဘဂဝတာ ပုစ္ဆိတေ အဗျာကရောန္တဿ သတ္တဓာ မုဒ္ဓါ ဖလတိ၊ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ သတ္တာနံယေဝ အတ္ထာယ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမီနံ ပူရိတတ္တာ သတ္တေသု ဗလဝအနုဒ္ဒယာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ယာဝတတိယံ အပုစ္ဆိတွာ အထ ခေါ ဘဂဝါ သစ္စကံ နိဂဏ္ဌပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ဧတံ ‘‘ဗျာကရောဟီ ဒါနီ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

တတ္ထ သဟဓမ္မိကန္တိ သဟေတုကံ သကာရဏံ။ ဝဇိရံ ပါဏိမှိ အဿာတိ ဝဇိရပါဏိ။ ယက္ခောတိ န ယော ဝါ သော ဝါ ယက္ခော၊ သက္ကော ဒေဝရာဇာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာဒိတ္တန္တိ အဂ္ဂိဝဏ္ဏံ။ သမ္ပဇ္ဇလိတန္တိ သုဋ္ဌု ပဇ္ဇလိတံ။ သဇောတိဘူတန္တိ သမန္တတော ဇောတိဘူတံ၊ ဧကဂ္ဂိဇာလဘူတန္တိ အတ္ထော။ ဌိတော ဟောတီတိ မဟန္တံ သီသံ၊ ကန္ဒလမကုလသဒိသာ ဒါဌာ၊ ဘယာနကာနိ အက္ခိနာသာဒီနီတိ ဧဝံ ဝိရူပရူပံ မာပေတွာ ဌိတော။ ကသ္မာ ပနေသ အာဂတောတိ? ဒိဋ္ဌိဝိဿဇ္ဇာပနတ္ထံ။ အပိစ၊ ‘‘အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ဓမ္မံ ဒေသေယျံ၊ ပရေ စ မေ န အာဇာနေယျု’’န္တိ ဧဝံ ဓမ္မဒေသနာယ အပ္ပောဿုက္ကဘာဝံ အာပန္နေ ဘဂဝတိ သက္ကော မဟာဗြဟ္မုနာ သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ၊ ‘‘ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေထ၊ တုမှာကံ အာဏာယ အဝတ္တမာနေ မယံ ဝတ္တာပေဿာမ၊ တုမှာကံ ဓမ္မစက္ကံ ဟောတု၊ အမှာကံ အာဏာစက္က’’န္တိ ပဋိညမကာသိ။ တသ္မာ ‘‘အဇ္ဇ သစ္စကံ တာသေတွာ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇာပေဿာမီ’’တိ အာဂတော။

ဘဂဝါ စေဝ ပဿတိ၊ သစ္စကော စ နိဂဏ္ဌပုတ္တောတိ ယဒိ ဟိ တံ အညေပိ ပဿေယျုံ။ တံ ကာရဏံ အဂရု အဿ၊ ‘‘သမဏော ဂေါတမော သစ္စကံ အတ္တနော ဝါဒေ အနောတရန္တံ ဉတွာ ယက္ခံ အာဝါဟေတွာ ဒဿေသိ၊ တတော သစ္စကော ဘယေန ကထေသီ’’တိ ဝဒေယျုံ။ တသ္မာ ဘဂဝါ စေဝ ပဿတိ သစ္စကော စ။ တဿ တံ ဒိသွာဝ သကလသရီရတော သေဒါ မုစ္စိံသု၊ အန္တောကုစ္ဆိ ဝိပရိဝတ္တမာနာ မဟာရဝံ ရဝိ။ သော ‘‘အညေပိ နု ခေါ ပဿန္တီ’’တိ ဩလောကေန္တော ကဿစိ လောမဟံသမတ္တမ္ပိ န အဒ္ဒသ။ တတော – ‘‘ဣဒံ ဘယံ မမေဝ ဥပ္ပန္နံ။ သစာဟံ ယက္ခောတိ ဝက္ခာမိ၊ ‘ကိံ တုယှမေဝ အက္ခီနိ အတ္ထိ၊ တွမေဝ ယက္ခံ ပဿသိ၊ ပဌမံ ယက္ခံ အဒိသွာ သမဏေန ဂေါတမေန ဝါဒသင်္ဃာဋေ ခိတ္တောဝ ယက္ခံ ပဿသီ’တိ ဝဒေယျု’’န္တိ စိန္တေတွာ – ‘‘န ဒါနိ မေ ဣဓ အညံ ပဋိသရဏံ အတ္ထိ၊ အညတြ သမဏာ ဂေါတမာ’’တိ မညမာနော၊ အထ ခေါ သစ္စကော နိဂဏ္ဌပုတ္တော…ပေ… ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ။ တာဏံ ဂဝေသီတိ တာဏန္တိ ဂဝေသမာနော။ လေဏံ ဂဝေသီတိ လေဏန္တိ ဂဝေသမာနော။ သရဏံ ဂဝေသီတိ သရဏန္တိ ဂဝေသမာနော။ ဧတ္ထ စ တာယတိ ရက္ခတီတိ တာဏံ။ နိလီယန္တိ ဧတ္ထာတိ လေဏံ။ သရတီတိ သရဏံ၊ ဘယံ ဟိံသတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ အတ္ထော။

၃၅၈။ မနသိ ကရိတွာတိ မနမှိ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥပဓာရေတွာ။ ဧဝံ မေ ဝေဒနာ ဟောတူတိ ကုသလာဝ ဟောတု၊ သုခါဝ ဟောတု။ ဧဝံ မေ သညာ ဟောတူတိ ကုသလာဝ ဟောတု၊ သုခါဝ ဟောတု၊ သောမနဿသမ္ပယုတ္တာဝ ဟောတူတိ။ သင်္ခါရဝိညာဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။ မာ အဟောသီတိ ဧတ္ထ ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကလ္လံ နူတိ ယုတ္တံ နု။ သမနုပဿိတုန္တိ ‘‘ဧတံ မမ ဧသောဟမသ္မိ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဧဝံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန ပဿိတုံ။ နော ဟိဒံ၊ ဘော ဂေါတမာတိ န ယုတ္တမေတံ၊ ဘော ဂေါတမ။ ဣတိ ဘဂဝါ ယထာ နာမ ဆေကော အဟိတုဏ္ဍိကော သပ္ပဒဋ္ဌဝိသံ တေနေဝ သပ္ပေန ပုန ဍံသာပေတွာ ဥဗ္ဗာဟေယျ၊ ဧဝံ တဿံယေဝ ပရိသတိ သစ္စကံ နိဂဏ္ဌပုတ္တံ တေနေဝ မုခေန ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာတိ ဝဒါပေသိ။ ဒုက္ခံ အလ္လီနောတိ ဣမံ ပဉ္စက္ခန္ဓဒုက္ခံ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အလ္လီနော။ ဥပဂတော အဇ္ဈောသိတောတိပိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုက္ခံ ဧတံ မမာတိအာဒီသု ပဉ္စက္ခန္ဓဒုက္ခံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန သမနုပဿတီတိ အတ္ထော။ ပရိဇာနေယျာတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ တီရဏပရိညာယ ပရိတော ဇာနေယျ။ ပရိက္ခေပေတွာတိ ခယံ ဝယံ အနုပ္ပာဒံ ဥပနေတွာ။

၃၅၉။ နဝန္တိ တရုဏံ။ အကုက္ကုကဇာတန္တိ ပုပ္ဖဂ္ဂဟဏကာလေ အန္တော အင်္ဂုဋ္ဌပ္ပမာဏော ဧကော ဃနဒဏ္ဍကော နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တေန ဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ ရိတ္တောတိ သုညော အန္တောသာရဝိရဟိတော။ ရိတ္တတ္တာဝ တုစ္ဆော။ အပရဒ္ဓါတိ ပရာဇိတော။ ဘာသိတာ ခေါ ပန တေတိ ဣဒံ ဘဂဝါ တဿ မုခရဘာဝံ ပကာသေတွာ နိဂ္ဂဏှန္တော အာဟ။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ပူရဏာဒယော ဆ သတ္ထာရော ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ တေ ဝိဿဇ္ဇေတုံ န သက္ကောန္တိ။ အထ နေသံ ပရိသမဇ္ဈေ မဟန္တံ ဝိပ္ပကာရံ အာရောပေတွာ ဥဋ္ဌာယ ဇယံ ပဝေဒေန္တော ဂစ္ဆတိ။ သော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓမ္ပိ တထေဝ ဝိဟေဌေဿာမီတိ သညာယ ဥပသင်္ကမိတွာ –

‘‘အမ္ဘော ကော နာမ ယံ ရုက္ခော၊ သိန္နပတ္တော သကဏ္ဋကော၊

ယတ္ထ ဧကပ္ပဟာရေန၊ ဥတ္တမင်္ဂံ ဝိဘိဇ္ဇိတ’’န္တိ။

အယံ ခဒိရံ အာဟစ္စ အသာရကရုက္ခပရိစိတော မုဒုတုဏ္ဍသကုဏော ဝိယ သဗ္ဗညုတညာဏသာရံ အာဟစ္စ ဉာဏတုဏ္ဍဘေဒံ ပတ္တော သဗ္ဗညုတညာဏဿ ထဒ္ဓဘာဝံ အညာသိ။ တဒဿ ပရိသမဇ္ဈေ ပကာသေန္တော ဘာသိတာ ခေါ ပန တေတိအာဒိမာဟ။ နတ္ထိ ဧတရဟီတိ ဥပါဒိန္နကသရီရေ သေဒေါ နာမ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧတရဟိ ပန နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ကာယံ ဝိဝရီတိ န သဗ္ဗံ ကာယံ ဝိဝရိ။ ဗုဒ္ဓါ နာမ ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ ပဋိစ္ဆန္နသရီရာ ပရိသတိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ အထ ဘဂဝါ ဂလဝါဋကသမ္မုခဋ္ဌာနေ စီဝရံ ဂဟေတွာ စတုရင်္ဂုလမတ္တံ ဩတာရေသိ။ ဩတာရိတမတ္တေ ပန တသ္မိံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ရသ္မိယော ပုဉ္ဇပုဉ္ဇာ ဟုတွာ သုဝဏ္ဏဃဋတော ရတ္တသုဝဏ္ဏရသဓာရာ ဝိယ၊ ရတ္တဝဏ္ဏဝလာဟကတော ဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ စ နိက္ခမိတွာ သုဝဏ္ဏမုရဇသဒိသံ မဟာခန္ဓံ ဥတ္တမသိရံ ပဒက္ခိဏံ ကုရုမာနာ အာကာသေ ပက္ခန္ဒိံသု။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဧဝမကာသီတိ? မဟာဇနဿ ကင်္ခါဝိနောဒနတ္ထံ။ မဟာဇနော ဟိ သမဏော ဂေါတမော မယှံ သေဒေါ နတ္ထီတိ ဝဒတိ၊ သစ္စကဿ တာဝ နိဂဏ္ဌပုတ္တဿ ယန္တာရုဠှဿ ဝိယ သေဒါ ပဂ္ဃရန္တိ။ သမဏော ပန ဂေါတမော ဃနဒုပဋ္ဋစီဝရံ ပါရုပိတွာ နိသိန္နော၊ အန္တော သေဒဿ အတ္ထိတာ ဝါ နတ္ထိတာ ဝါ ကထံ သက္ကာ ဉာတုန္တိ ကင်္ခံ ကရေယျ၊ တဿ ကင်္ခါဝိနောဒနတ္ထံ ဧဝမကာသိ။ မင်္ကုဘူတောတိ နိတ္တေဇဘူတော။ ပတ္တက္ခန္ဓောတိ ပတိတက္ခန္ဓော။ အပ္ပဋိဘာနောတိ ဥတ္တရိ အပ္ပဿန္တော။ နိသီဒီတိ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ဘူမိံ ကသမာနော နိသီဒိ။

၃၆၀။ ဒုမ္မုခေါတိ န ဝိရူပမုခေါ၊ အဘိရူပေါ ဟိ သော ပါသာဒိကော။ နာမံ ပနဿ ဧတံ။ အဘဗ္ဗော တံ ပေါက္ခရဏိံ ပုန ဩတရိတုန္တိ သဗ္ဗေသံ အဠာနံ ဘဂ္ဂတ္တာ ပစ္ဆိန္နဂမနော ဩတရိတုံ အဘဗ္ဗော၊ တတ္ထေဝ ကာကကုလလာဒီနံ ဘတ္တံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဝိသူကာယိကာနီတိ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာနိ။ ဝိသေဝိတာနီတိ ဒိဋ္ဌိသဉ္စရိတာနိ။ ဝိပ္ဖန္ဒိတာနီတိ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ။ ယဒိဒံ ဝါဒါဓိပ္ပာယောတိ ဧတ္ထ ယဒိဒန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ဝါဒါဓိပ္ပာယော ဟုတွာ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီတိ အဇ္ဈာသယေန ဥပသင်္ကမိတုံ အဘဗ္ဗော၊ ဓမ္မဿဝနာယ ပန ဥပသင်္ကမေယျာတိ ဒဿေတိ။ ဒုမ္မုခံ လိစ္ဆဝိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစာတိ ကသ္မာ အဝေါစ? ဒုမ္မုခဿ ကိရဿ ဥပမာဟရဏကာလေ သေသ လိစ္ဆဝိကုမာရာပိ စိန္တေသုံ – ‘‘ဣမိနာ နိဂဏ္ဌေန အမှာကံ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏဋ္ဌာနေ စိရံ အဝမာနော ကတော၊ အယံ ဒါနိ အမိတ္တဿ ပိဋ္ဌိံ ပဿိတုံ ကာလော။ မယမ္ပိ ဧကေကံ ဥပမံ အာဟရိတွာ ပါဏိပ္ပဟာရေန ပတိတံ မုဂ္ဂရေန ပေါထေန္တော ဝိယ တထာ နံ ကရိဿာမ၊ ယထာ န ပုန ပရိသမဇ္ဈေ သီသံ ဥက္ခိပိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ၊ တေ ဩပမ္မာနိ ကရိတွာ ဒုမ္မုခဿ ကထာပရိယောသာနံ အာဂမယမာနာ နိသီဒိံသု။ သစ္စကော တေသံ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ၊ ဣမေ သဗ္ဗေဝ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ ဩဋ္ဌေဟိ စလမာနေဟိ ဌိတာ၊ သစေ ပစ္စေကာ ဥပမာ ဟရိတုံ လဘိဿန္တိ၊ ပုန မယာ ပရိသမဇ္ဈေ သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န သက္ကာ ဘဝိဿတိ၊ ဟန္ဒာဟံ ဒုမ္မုခံ အပသာဒေတွာ ယထာ အညဿ ဩကာသော န ဟောတိ၊ ဧဝံ ကထာဝါရံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ သမဏံ ဂေါတမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ တသ္မာ ဧတဒဝေါစ။ တတ္ထ အာဂမေဟီတိ တိဋ္ဌ၊ မာ ပုန ဘဏာဟီတိ အတ္ထော။

၃၆၁။ တိဋ္ဌတေသာ၊ ဘော ဂေါတမာတိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဧသာ အမှာကဉ္စေဝ အညေသဉ္စ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဝါစာ တိဋ္ဌတု။ ဝိလာပံ ဝိလပိတံ မညေတိ ဧတဉှိ ဝစနံ ဝိလပိတံ ဝိယ ဟောတိ၊ ဝိပ္ပလပိတမတ္တံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တိဋ္ဌတေသာတိ ဧတ္ထ ကထာတိ အာဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဝါစာဝိလာပံ ဝိလပိတံ မညေတိ ဧတ္ထ ပနိဒံ ဝါစာနိစ္ဆာရဏံ ဝိလပိတမတ္တံ မညေ ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော ကိတ္တာဝတာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝေသာရဇ္ဇပတ္တောတိ ဉာဏပတ္တော။ အပရပ္ပစ္စယောတိ အပရပ္ပတ္တိယော။ အထဿ ဘဂဝါ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဣဓ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိအာဒိမာဟ၊ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ပဿတီတိ ဝုတ္တတ္တာ သေက္ခဘူမိ ဒဿိတာ။ တသ္မာ ဥတ္တရိ အသေက္ခဘူမိံ ပုစ္ဆန္တော ဒုတိယံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ၊ တမ္ပိဿ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ။ တတ္ထ ဒဿနာနုတ္တရိယေနာတိအာဒီသု ဒဿနာနုတ္တရိယန္တိ လောကိယလောကုတ္တရာ ပညာ။ ပဋိပဒါနုတ္တရိယန္တိ လောကိယလောကုတ္တရာ ပဋိပဒါ။ ဝိမုတ္တာနုတ္တရိယန္တိ လောကိယလောကုတ္တရာ ဝိမုတ္တိ။ သုဒ္ဓလောကုတ္တရမေဝ ဝါ ဂဟေတွာ ဒဿနာနုတ္တရိယန္တိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ပဋိပဒါနုတ္တရိယန္တိ သေသာနိ မဂ္ဂင်္ဂါနိ။ ဝိမုတ္တာနုတ္တရိယန္တိ အဂ္ဂဖလဝိမုတ္တိ။ ခီဏာသဝဿ ဝါ နိဗ္ဗာနဒဿနံ ဒဿနာနုတ္တရိယံ နာမ။ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပဋိပဒါနုတ္တရိယံ။ အဂ္ဂဖလံ ဝိမုတ္တာနုတ္တရိယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗုဒ္ဓါ သော ဘဂဝါတိ သော ဘဂဝါ သယမ္ပိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဗုဒ္ဓါ။ ဗောဓာယာတိ ပရေသမ္ပိ စတုသစ္စဗောဓာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဒန္တောတိအာဒီသု ဒန္တောတိ နိဗ္ဗိသေဝနော။ ဒမထာယာတိ နိဗ္ဗိသေဝနတ္ထာယ။ သန္တောတိ သဗ္ဗကိလေသဝူပသမေန သန္တော။ သမထာယာတိ ကိလေသဝူပသမာယ။ တိဏ္ဏောတိ စတုရောဃတိဏ္ဏော။ တရဏာယာတိ စတုရောဃတရဏာယ။ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။ ပရိနိဗ္ဗာနာယာတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ။

၃၆၂။ ဓံသီတိ ဂုဏဓံသကာ။ ပဂဗ္ဗာတိ ဝါစာပါဂဗ္ဗိယေန သမန္နာဂတာ။ အာသာဒေတဗ္ဗန္တိ ဃဋ္ဋေတဗ္ဗံ။ အာသဇ္ဇာတိ ဃဋ္ဋေတွာ။ နတွေဝ ဘဝန္တံ ဂေါတမန္တိ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ အာသဇ္ဇ ကဿစိ အတ္တနော ဝါဒံ အနုပဟတံ သကလံ အာဒါယ ပက္ကမိတုံ ထာမော နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ န ဟိ ဘဂဝါ ဟတ္ထိအာဒယော ဝိယ ကဿစိ ဇီဝိတန္တရာယံ ကရောတိ။ အယံ ပန နိဂဏ္ဌော ဣမာ တိဿော ဥပမာ န ဘဂဝတော ဥက္ကံသနတ္ထံ အာဟရိ၊ အတ္တုက္ကံသနတ္ထမေဝ အာဟရိ။ ယထာ ဟိ ရာဇာ ကဉ္စိ ပစ္စတ္ထိကံ ဃာတေတွာ ဧဝံ နာမ သူရော ဧဝံ ထာမသမ္ပန္နော ပုရိသော ဘဝိဿတီတိ ပစ္စတ္ထိကံ ထောမေန္တောပိ အတ္တာနမေဝ ထောမေတိ။ ဧဝမေဝ သောပိ သိယာ ဟိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဟတ္ထိံ ပဘိန္နန္တိအာဒီဟိ ဘဂဝန္တံ ဥက္ကံသေန္တောပိ မယမေဝ သူရာ မယံ ပဏ္ဍိတာ မယံ ဗဟုဿုတာယေဝ ဧဝံ ပဘိန္နဟတ္ထိံ ဝိယ၊ ဇလိတအဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဝိယ၊ ဖဏကတအာသီဝိသံ ဝိယ စ ဝါဒတ္ထိကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမိမှာတိ အတ္တာနံယေဝ ဥက္ကံသေတိ။ ဧဝံ အတ္တာနံ ဥက္ကံသေတွာ ဘဂဝန္တံ နိမန္တယမာနော အဓိဝါသေတု မေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဓိဝါသေတူတိ သမ္ပဋိစ္ဆတု။ သွာတနာယာတိ ယံ မေ တုမှေသု ကာရံ ကရောတော သွေ ဘဝိဿတိ ပုညဉ္စ ပီတိပါမောဇ္ဇဉ္စ၊ တဒတ္ထာယ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေနာတိ ဘဂဝါ ကာယင်္ဂံ ဝါ ဝါစင်္ဂံ ဝါ အစောပေတွာ အဗ္ဘန္တရေယေဝ ခန္တိံ ဓာရေန္တော တုဏှီဘာဝေန အဓိဝါသေသိ။ သစ္စကဿ အနုဂ္ဂဟကရဏတ္ထံ မနသာဝ သမ္ပဋိစ္ဆီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၆၃။ ယမဿ ပတိရူပံ မညေယျာထာတိ တေ ကိရ လိစ္ဆဝီ တဿ ပဉ္စထာလိပါကသတာနိ နိစ္စဘတ္တံ အာဟရန္တိ။ တဒေဝ သန္ဓာယ ဧသ သွေ တုမှေ ယံ အဿ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပတိရူပံ ကပ္ပိယန္တိ မညေယျာထ၊ တံ အာဟရေယျာထ၊ သမဏဿ ဟိ ဂေါတမဿ တုမှေ ပရိစာရကာ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ယုတ္တာယုတ္တံ ဇာနာထာတိ ဝဒတိ။ ဘတ္တာဘိဟာရံ အဘိဟရိံသူတိ အဘိဟရိတဗ္ဗံ ဘတ္တံ အဘိဟရိံသု။ ပဏီတေနာတိ ဥတ္တမေန။ သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန။ သန္တပ္ပေတွာတိ သုဋ္ဌု တပ္ပေတွာ၊ ပရိပုဏ္ဏံ သုဟိတံ ယာဝဒတ္ထံ ကတွာ။ သမ္ပဝါရေတွာတိ သုဋ္ဌု ပဝါရေတွာ၊ အလံ အလန္တိ ဟတ္ထသညာယ ပဋိက္ခိပါပေတွာ။ ဘုတ္တာဝိန္တိ ဘုတ္တဝန္တံ။ ဩနီတပတ္တပါဏိန္တိ ပတ္တတော ဩနီတပါဏိံ၊ အပနီတဟတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဩနိတ္တပတ္တပါဏိ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဿတ္ထော၊ ဩနိတ္တံ နာနာဘူတံ ပတ္တံ ပါဏိတော အဿာတိ ဩနိတ္တပတ္တပါဏီ။ တံ ဩနိတ္တပတ္တပါဏိံ၊ ဟတ္ထေ စ ပတ္တဉ္စ ဓောဝိတွာ ဧကမန္တေ ပတ္တံ နိက္ခိပိတွာ နိသိန္နန္တိ အတ္ထော။ ဧကမန္တံ နိသီဒီတိ ဘဂဝန္တံ ဧဝံဘူတံ ဉတွာ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ နိသီဒီတိ အတ္ထော။ ပုညဉ္စာတိ ယံ ဣမသ္မိံ ဒါနေ ပုညံ၊ အာယတိံ ဝိပါကက္ခန္ဓာတိ အတ္ထော။ ပုညမဟီတိ ဝိပါကက္ခန္ဓာနံယေဝ ပရိဝါရော။ တံ ဒါယကာနံ သုခါယ ဟောတူတိ တံ ဣမေသံ လိစ္ဆဝီနံ သုခတ္ထာယ ဟောတု။ ဣဒံ ကိရ သော အဟံ ပဗ္ဗဇိတော နာမ၊ ပဗ္ဗဇိတေန စ န ယုတ္တံ အတ္တနော ဒါနံ နိယျာတေတုန္တိ တေသံ နိယျာတေန္တော ဧဝမာဟ။ အထ ဘဂဝါ ယသ္မာ လိစ္ဆဝီဟိ သစ္စကဿ ဒိန္နံ၊ န ဘဂဝတော။ သစ္စကေန ပန ဘဂဝတော ဒိန္နံ၊ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒီပေန္တော ယံ ခေါ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိအာဒိမာဟ။ ဣတိ ဘဂဝါ နိဂဏ္ဌဿ မတေန ဝိနာယေဝ အတ္တနော ဒိန္နံ ဒက္ခိဏံ နိဂဏ္ဌဿ နိယျာတေသိ၊ သာ စဿ အနာဂတေ ဝါသနာ ဘဝိဿတီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠသစ္စကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မဟာသစ္စကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆၄။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာသစ္စကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကံ သမယန္တိ စ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ စ ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ စ တီဟိ ပဒေဟိ ဧကောဝ သမယော ဝုတ္တော။ ဘိက္ခူနဉှိ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကတွာ မုခံ ဓောဝိတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ကတရံ ဂါမံ ပဝိသိဿာမာတိ ဝိတက္ကမာဠကေ ဌိတကာလော နာမ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ဧဝရူပေ သမယေ ရတ္တဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ပံသုကူလစီဝရံ ဧကံသံ ပါရုပိတွာ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမ္မ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဂန္ဓကုဋိပမုခေ အဋ္ဌာသိ။ တံ သန္ဓာယ၊ – ‘‘ဧကံ သမယန္တိ စ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ စ ပုဗ္ဗဏှသမယ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ပဝိသိတုကာမောတိ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိဿာမီတိ ဧဝံ ကတသန္နိဋ္ဌာနော။ တေနုပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမီတိ? ဝါဒါရောပနဇ္ဈာသယေန။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ပုဗ္ဗေပါဟံ အပဏ္ဍိတတာယ သကလံ ဝေသာလိပရိသံ ဂဟေတွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပရိသမဇ္ဈေ မင်္ကု ဇာတော။ ဣဒါနိ တထာ အကတွာ ဧကကောဝ ဂန္တွာ ဝါဒံ အာရောပေဿာမိ။ ယဒိ သမဏံ ဂေါတမံ ပရာဇေတုံ သက္ခိဿာမိ၊ အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဒီပေတွာ ဇယံ ကရိဿာမိ။ ယဒိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဇယော ဘဝိဿတိ၊ အန္ဓကာရေ နစ္စံ ဝိယ န ကောစိ ဇာနိဿတီ’’တိ နိဒ္ဒါပဉှံ နာမ ဂဟေတွာ ဣမိနာ ဝါဒဇ္ဈာသယေန ဥပသင်္ကမိ။

အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာတိ သစ္စကဿ နိဂဏ္ဌပုတ္တဿ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ။ ထေရဿ ကိရဿ ဧဝံ အဟောသိ – ‘‘ဘဂဝတိ မုဟုတ္တံ နိသိန္နေ ဗုဒ္ဓဒဿနံ ဓမ္မဿဝနဉ္စ လဘိဿတိ။ တဒဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တိဿတီ’’တိ။ တသ္မာ ဘဂဝန္တံ ယာစိတွာ ပံသုကူလစီဝရံ စတုဂ္ဂုဏံ ပညပေတွာ နိသီဒတု ဘဂဝါတိ အာဟ။ ‘‘ကာရဏံ အာနန္ဒော ဝဒတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ ယံ ပန ပဉှံ ဩဝဋ္ဋိကသာရံ ကတွာ အာဒါယ အာဂတော တံ ဌပေတွာ ပဿေန တာဝ ပရိဟရန္တော ဧတံ သန္တိ၊ ဘော ဂေါတမာတိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

၃၆၅။ ဖုသန္တိ ဟိ တေ၊ ဘော ဂေါတမာတိ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သရီရေ ဥပ္ပန္နံ သာရီရိကံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဖုသန္တိ လဘန္တိ၊ အနုဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ ဦရုက္ခမ္ဘောတိ ခမ္ဘကတဦရုဘာဝေါ၊ ဦရုထဒ္ဓတာတိ အတ္ထော။ ဝိမှယတ္ထဝသေန ပနေတ္ထ ဘဝိဿတီတိ အနာဂတဝစနံ ကတံ။ ကာယနွယံ ဟောတီတိ ကာယာနုဂတံ ဟောတိ ကာယဿ ဝသဝတ္တိ။ ကာယဘာဝနာတိ ပန ဝိပဿနာ ဝုစ္စတိ၊ တာယ စိတ္တဝိက္ခေပံ ပါပုဏန္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဣတိ နိဂဏ္ဌော အသန္တံ အဘူတံ ယံ နတ္ထိ၊ တဒေဝါဟ။ စိတ္တဘာဝနာတိပိ သမထော ဝုစ္စတိ၊ သမာဓိယုတ္တဿ စ ပုဂ္ဂလဿ ဦရုက္ခမ္ဘာဒယော နာမ နတ္ထိ၊ ဣတိ နိဂဏ္ဌော ဣဒံ အဘူတမေဝ အာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ – ‘‘ယထေဝ ‘ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ဝတွာ ဦရုက္ခမ္ဘောပိ နာမ ဘဝိဿတီ’တိအာဒီနိ ဝဒတော အနာဂတရူပံ န သမေတိ၊ တထာ အတ္ထောပိ န သမေတိ၊ အသန္တံ အဘူတံ ယံ နတ္ထိ၊ တံ ကထေတီ’’တိ။

နော ကာယဘာဝနန္တိ ပဉ္စာတပတပ္ပနာဒိံ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ သန္ဓာယာဟ။ အယဉှိ တေသံ ကာယဘာဝနာ နာမ။ ကိံ ပန သော ဒိသွာ ဧဝမာဟ? သော ကိရ ဒိဝါဒိဝဿ ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆတိ၊ တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဘိက္ခူ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု ပဋိသလ္လာနံ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ သော တေ ပဋိသလ္လီနေ ဒိသွာ စိတ္တဘာဝနာမတ္တံ ဧတေ အနုယုဉ္ဇန္တိ၊ ကာယဘာဝနာ ပနေတေသံ နတ္ထီတိ မညမာနော ဧဝမာဟ။

၃၆၆။ အထ နံ ဘဂဝါ အနုယုဉ္ဇန္တော ကိန္တိ ပန တေ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ကာယဘာဝနာ သုတာတိ အာဟ။ သော တံ ဝိတ္ထာရေန္တော သေယျထိဒံ၊ နန္ဒော ဝစ္ဆောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နန္ဒောတိ တဿ နာမံ။ ဝစ္ဆောတိ ဂေါတ္တံ။ ကိသောတိ နာမံ။ သံကိစ္စောတိ ဂေါတ္တံ။ မက္ခလိဂေါသာလော ဟေဋ္ဌာ အာဂတောဝ။ ဧတေတိ ဧတေ တယော ဇနာ၊ တေ ကိရ ကိလိဋ္ဌတပါနံ မတ္ထကပတ္တာ အဟေသုံ။ ဥဠာရာနိ ဥဠာရာနီတိ ပဏီတာနိ ပဏီတာနိ။ ဂါဟေန္တိ နာမာတိ ဗလံ ဂဏှာပေန္တိ နာမ။ ဗြူဟေန္တီတိ ဝဍ္ဎေန္တိ။ မေဒေန္တီတိ ဇာတမေဒံ ကရောန္တိ။ ပုရိမံ ပဟာယာတိ ပုရိမံ ဒုက္ကရကာရံ ပဟာယ။ ပစ္ဆာ ဥပစိနန္တီတိ ပစ္ဆာ ဥဠာရခါဒနီယာဒီဟိ သန္တပ္ပေန္တိ၊ ဝဍ္ဎေန္တိ။ အာစယာပစယော ဟောတီတိ ဝဍ္ဎိ စ အဝဍ္ဎိ စ ဟောတိ၊ ဣတိ ဣမဿ ကာယဿ ကာလေန ဝဍ္ဎိ၊ ကာလေန ပရိဟာနီတိ ဝဍ္ဎိပရိဟာနိမတ္တမေဝ ပညာယတိ၊ ကာယဘာဝနာ ပန န ပညာယတီတိ ဒီပေတွာ စိတ္တဘာဝနံ ပုစ္ဆန္တော၊ ‘‘ကိန္တိ ပန တေ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ စိတ္တဘာဝနာ သုတာ’’တိ အာဟ။ န သမ္ပာယာသီတိ သမ္ပာဒေတွာ ကထေတုံ နာသက္ခိ၊ ယထာ တံ ဗာလပုထုဇ္ဇနော။

၃၆၇။ ကုတော ပန တွန္တိ ယော တွံ ဧဝံ ဩဠာရိကံ ဒုဗ္ဗလံ ကာယဘာဝနံ န ဇာနာသိ? သော တွံ ကုတော သဏှံ သုခုမံ စိတ္တဘာဝနံ ဇာနိဿသီတိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ စောဒနာလယတ္ထေရော၊ ‘‘အဗုဒ္ဓဝစနံ နာမေတံ ပဒ’’န္တိ ဗီဇနိံ ဌပေတွာ ပက္ကမိတုံ အာရဘိ။ အထ နံ မဟာသီဝတ္ထေရော အာဟ – ‘‘ဒိဿတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမဿ စာတုမဟာဘူတိကဿ ကာယဿ အာစယောပိ အပစယောပိ အာဒါနမ္ပိ နိက္ခေပနမ္ပီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၂)။ တံ သုတွာ သလ္လက္ခေသိ – ‘‘ဩဠာရိကံ ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ ဥပ္ပန္နဝိပဿနာ ဩဠာရိကာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

၃၆၈။ သုခသာရာဂီတိ သုခသာရာဂေန သမန္နာဂတော။ သုခါယ ဝေဒနာယ နိရောဓာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာတိ န အနန္တရာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သုခဒုက္ခာနဉှိ အနန္တရပစ္စယတာ ပဋ္ဌာနေ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၂။၄၅-၄၆) ပဋိသိဒ္ဓါ။ ယသ္မာ ပန သုခေ အနိရုဒ္ဓေ ဒုက္ခံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဣဓ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတီတိ ခေပေတွာ ဂဏှိတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဥဘတောပက္ခန္တိ သုခံ ဧကံ ပက္ခံ ဒုက္ခံ ဧကံ ပက္ခန္တိ ဧဝံ ဥဘတောပက္ခံ ဟုတွာ။

၃၆၉။ ဥပ္ပန္နာပိ သုခါ ဝေဒနာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ၊ ဘာဝိတတ္တာ ကာယဿ။ ဥပ္ပန္နာပိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ၊ ဘာဝိတတ္တာ စိတ္တဿာတိ ဧတ္ထ ကာယဘာဝနာ ဝိပဿနာ၊ စိတ္တဘာဝနာ သမာဓိ။ ဝိပဿနာ စ သုခဿ ပစ္စနီကာ၊ ဒုက္ခဿ အာသန္နာ။ သမာဓိ ဒုက္ခဿ ပစ္စနီကော၊ သုခဿ အာသန္နော။ ကထံ? ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နိသိန္နဿ ဟိ အဒ္ဓါနေ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ တတ္ထ တတ္ထ အဂ္ဂိဥဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတိ၊ ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ မတ္ထကတော ဥသုမဝဋ္ဋိဥဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတီတိ စိတ္တံ ဟညတိ ဝိဟညတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ။ ဧဝံ တာဝ ဝိပဿနာ သုခဿ ပစ္စနီကာ၊ ဒုက္ခဿ အာသန္နာ။ ဥပ္ပန္နေ ပန ကာယိကေ ဝါ စေတသိကေ ဝါ ဒုက္ခေ တံ ဒုက္ခံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ သမာပတ္တိံ သမာပန္နဿ သမာပတ္တိက္ခဏေ ဒုက္ခံ ဒူရာပဂတံ ဟောတိ၊ အနပ္ပကံ သုခံ ဩက္ကမတိ။ ဧဝံ သမာဓိ ဒုက္ခဿ ပစ္စနီကော၊ သုခဿ အာသန္နော။ ယထာ ဝိပဿနာ သုခဿ ပစ္စနီကာ၊ ဒုက္ခဿ အာသန္နာ၊ န တထာ သမာဓိ။ ယထာ သမာဓိ ဒုက္ခဿ ပစ္စနီကော၊ သုခဿ အာသန္နော၊ န စ တထာ ဝိပဿနာတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပ္ပန္နာပိ သုခါ ဝေဒနာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ၊ ဘာဝိတတ္တာ ကာယဿ။ ဥပ္ပန္နာပိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ၊ ဘာဝိတတ္တာ စိတ္တဿာ’’တိ။

၃၇၀။ အာသဇ္ဇ ဥပနီယာတိ ဂုဏေ ဃဋ္ဋေတွာ စေဝ ဥပနေတွာ စ။ တံ ဝတ မေတိ တံ ဝတ မမ စိတ္တံ။

၃၇၁။ ကိဉှိ နော သိယာ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ကိံ န ဘဝိဿတိ၊ ဘဝိဿတေဝ၊ မာ ဧဝံ သညီ ဟောဟိ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိယေဝ မေ သုခါပိ ဒုက္ခာပိ ဝေဒနာ၊ ဥပ္ပန္နာယ ပနဿာ အဟံ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌာတုံ န ဒေမိ။ ဣဒါနိဿ တမတ္ထံ ပကာသေတုံ ဥပရိ ပသာဒါဝဟံ ဓမ္မဒေသနံ ဒေသေတုကာမော မူလတော ပဋ္ဌာယ မဟာဘိနိက္ခမနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဣဓ မေ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ပုဗ္ဗေဝ သမ္ဗောဓာ…ပေ… တတ္ထေဝ နိသီဒိံ၊ အလမိဒံ ပဓာနာယာတိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ပါသရာသိသုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော၊ တတ္ထ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသဇ္ဇာ၊ ဣဓ ဒုက္ကရကာရိကာ။

၃၇၄။ အလ္လကဋ္ဌန္တိ အလ္လံ ဥဒုမ္ဗရကဋ္ဌံ။ သသ္နေဟန္တိ သခီရံ။ ကာမေဟီတိ ဝတ္ထုကာမေဟိ။ အဝူပကဋ္ဌာတိ အနပဂတာ။ ကာမစ္ဆန္ဒောတိအာဒီသု ကိလေသကာမောဝ ဆန္ဒကရဏဝသေန ဆန္ဒော။ သိနေဟကရဏဝသေန သ္နေဟော။ မုစ္ဆာကရဏဝသေန မုစ္ဆာ။ ပိပါသာကရဏဝသေန ပိပါသာ။ အနုဒဟနဝသေန ပရိဠာဟောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဩပက္ကမိကာတိ ဥပက္ကမနိဗ္ဗတ္တာ။ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယာတိ သဗ္ဗံ လောကုတ္တရမဂ္ဂဝေဝစနမေဝ။

ဣဒံ ပနေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – အလ္လံ သခီရံ ဥဒုမ္ဗရကဋ္ဌံ ဝိယ ဟိ ကိလေသကာမေန ဝတ္ထုကာမတော အနိဿဋပုဂ္ဂလာ။ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တဘာဝေါ ဝိယ ကိလေသကာမေန တိန္တတာ၊ မန္ထနေနာပိ အဂ္ဂိနော အနဘိနိဗ္ဗတ္တနံ ဝိယ ကိလေသကာမေန ဝတ္ထုကာမတော အနိဿဋာနံ ဩပက္ကမိကာဟိ ဝေဒနာဟိ လောကုတ္တရမဂ္ဂဿ အနဓိဂမော။ အမန္ထနေနာပိ အဂ္ဂိနော အနဘိနိဗ္ဗတ္တနံ ဝိယ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိနာပိ ဩပက္ကမိကာဟိ ဝေဒနာဟိ လောကုတ္တရမဂ္ဂဿ အနဓိဂမော။ ဒုတိယဥပမာပိ ဣမိနာဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ ပန ဝိသေသော၊ ပုရိမာ သပုတ္တဘရိယပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥပမာ၊ ပစ္ဆိမာ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကပဗ္ဗဇ္ဇာယ။

၃၇၆။ တတိယဥပမာယ ကောဠာပန္တိ ဆိန္နသိနေဟံ နိရာပံ။ ထလေ နိက္ခိတ္တန္တိ ပဗ္ဗတထလေ ဝါ ဘူမိထလေ ဝါ နိက္ခိတ္တံ။ ဧတ္ထာပိ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – သုက္ခကောဠာပကဋ္ဌံ ဝိယ ဟိ ကိလေသကာမေန ဝတ္ထုကာမတော နိဿဋပုဂ္ဂလာ၊ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တဘာဝေါ ဝိယ ကိလေသကာမေန အတိန္တတာ။ မန္ထနေနာပိ အဂ္ဂိနော အဘိနိဗ္ဗတ္တနံ ဝိယ ကိလေသကာမေန ဝတ္ထုကာမတော နိဿဋာနံ အဗ္ဘောကာသိကနေသဇ္ဇိကာဒိဝသေန ဩပက္ကမိကာဟိပိ ဝေဒနာဟိ လောကုတ္တရမဂ္ဂဿ အဓိဂမော။ အညဿ ရုက္ခဿ သုက္ခသာခါယ သဒ္ဓိံ ဃံသနမတ္တေနေဝ အဂ္ဂိနော အဘိနိဗ္ဗတ္တနံ ဝိယ ဝိနာပိ ဩပက္ကမိကာဟိ ဝေဒနာဟိ သုခါယေဝ ပဋိပဒါယ လောကုတ္တရမဂ္ဂဿ အဓိဂမောတိ။ အယံ ဥပမာ ဘဂဝတာ အတ္တနော အတ္ထာယ အာဟဋာ။

၃၇၇။ ဣဒါနိ အတ္တနော ဒုက္ကရကာရိကံ ဒဿေန္တော၊ တဿ မယှန္တိအာဒိမာဟ။ ကိံ ပန ဘဂဝါ ဒုက္ကရံ အကတွာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိတုံ န သမတ္ထောတိ? ကတွာပိ အကတွာပိ သမတ္ထောဝ။ အထ ကသ္မာ အကာသီတိ? သဒေဝကဿ လောကဿ အတ္တနော ပရက္ကမံ ဒဿေဿာမိ။ သော စ မံ ဝီရိယနိမ္မထနဂုဏော ဟာသေဿတီတိ။ ပါသာဒေ နိသိန္နောယေဝ ဟိ ပဝေဏိအာဂတံ ရဇ္ဇံ လဘိတွာပိ ခတ္တိယော န တထာပမုဒိတော ဟောတိ၊ ယထာ ဗလကာယံ ဂဟေတွာ သင်္ဂါမေ ဒွေ တယော သမ္ပဟာရေ ဒတွာ အမိတ္တမထနံ ကတွာ ပတ္တရဇ္ဇော။ ဧဝံ ပတ္တရဇ္ဇဿ ဟိ ရဇ္ဇသိရိံ အနုဘဝန္တဿ ပရိသံ ဩလောကေတွာ အတ္တနော ပရက္ကမံ အနုဿရိတွာ၊ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ အသုကကမ္မံ ကတွာ အသုကဉ္စ အသုကဉ္စ အမိတ္တံ ဧဝံ ဝိဇ္ဈိတွာ ဧဝံ ပဟရိတွာ ဣမံ ရဇ္ဇသိရိံ ပတ္တောသ္မီ’’တိ စိန္တယတော ဗလဝသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမေဝံ ဘဂဝါပိ သဒေဝကဿ လောကဿ ပရက္ကမံ ဒဿေဿာမိ၊ သော ဟိ မံ ပရက္ကမော အတိဝိယ ဟာသေဿတိ၊ သောမနဿံ ဥပ္ပာဒေဿတီတိ ဒုက္ကရမကာသိ။

အပိစ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ အနုကမ္ပမာနောပိ အကာသိယေဝ၊ ပစ္ဆိမာ ဟိ ဇနတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမိယော ပူရေတွာပိ ပဓာနံ ပဒဟိတွာဝ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပတ္တော၊ ကိမင်္ဂံ ပန မယန္တိ ပဓာနဝီရိယံ ကတ္တဗ္ဗံ မညိဿတိ၊ ဧဝံ သန္တေ ခိပ္ပမေဝ ဇာတိဇရာမရဏဿ အန္တံ ကရိဿတီတိ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ အနုကမ္ပမာနော အကာသိယေဝ။

ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယာတိ ဟေဋ္ဌာဒန္တေ ဥပရိဒန္တံ ဌပေတွာ။ စေတသာ စိတ္တန္တိ ကုသလစိတ္တေန အကုသလစိတ္တံ။ အဘိနိဂ္ဂဏှေယျန္တိ နိဂ္ဂဏှေယျံ။ အဘိနိပ္ပီဠေယျန္တိ နိပ္ပီဠေယျံ။ အဘိသန္တာပေယျန္တိ တာပေတွာ ဝီရိယနိမ္မထနံ ကရေယျံ။ သာရဒ္ဓါတိ သဒရထော။ ပဓာနာဘိတုန္နဿာတိ ပဓာနေန အဘိတုန္နဿ၊ ဝိဒ္ဓဿ သတောတိ အတ္ထော။

၃၇၈။ အပ္ပာဏကန္တိ နိရဿာသကံ။ ကမ္မာရဂဂ္ဂရိယာတိ ကမ္မာရဿ ဂဂ္ဂရနာဠိယာ။ သီသဝေဒနာ ဟောန္တီတိ ကုတောစိ နိက္ခမိတုံ အလဘမာနေဟိ ဝါတေဟိ သမုဋ္ဌာပိတာ ဗလဝတိယော သီသဝေဒနာ ဟောန္တိ။ သီသဝေဌံ ဒဒေယျာတိ သီသဝေဌနံ ဒဒေယျ။ ဒေဝတာတိ ဗောဓိသတ္တဿ စင်္ကမနကောဋိယံ ပဏ္ဏသာလပရိဝေဏသာမန္တာ စ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။

တဒါ ကိရ ဗောဓိသတ္တဿ အဓိမတ္တေ ကာယဒါဟေ ဥပ္ပန္နေ မုစ္ဆာ ဥဒပါဒိ။ သော စင်္ကမေဝ နိသိန္နော ဟုတွာ ပပတိ။ တံ ဒိသွာ ဒေဝတာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဝိဟာရောတွေဝ သော အရဟတော’’တိ၊ ‘‘အရဟန္တော နာမ ဧဝရူပါ ဟောန္တိ မတကသဒိသာ’’တိ လဒ္ဓိယာ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ယာ ဒေဝတာ ‘‘ကာလင်္ကတော’’တိ အာဟံသု၊ တာ ဂန္တွာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ အာရောစေသုံ – ‘‘တုမှာကံ ပုတ္တော ကာလင်္ကတော’’တိ။ မမ ပုတ္တော ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ကာလင်္ကတော၊ နော အဟုတွာတိ? ဗုဒ္ဓါ ဘဝိတုံ နာသက္ခိ၊ ပဓာနဘူမိယံယေဝ ပတိတွာ ကာလင်္ကတောတိ။ နာဟံ သဒ္ဒဟာမိ၊ မမ ပုတ္တဿ ဗောဓိံ အပတွာ ကာလင်္ကိရိယာ နာမ နတ္ထီတိ။

အပရဘာဂေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ကပိလဝတ္ထုံ အနုပ္ပတ္တဿ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဒတွာ အန္တရာဘတ္တသမယေ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ – တုမှာကံ ဘဂဝါ ပဓာနကရဏကာလေ ဒေဝတာ အာဂန္တွာ၊ ‘‘ပုတ္တော တေ၊ မဟာရာဇ၊ ကာလင်္ကတော’’တိ အာဟံသူတိ။ ကိံ သဒ္ဒဟသိ မဟာရာဇာတိ? န ဘဂဝါ သဒ္ဒဟိန္တိ။ ဣဒါနိ၊ မဟာရာဇ၊ သုပိနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ အစ္ဆရိယာနိ ပဿန္တော ကိံ သဒ္ဒဟိဿသိ? အဟမ္ပိ ဗုဒ္ဓါ ဇာတော၊ တွမ္ပိ ဗုဒ္ဓပိတာ ဇာတော၊ ပုဗ္ဗေ ပန မယှံ အပရိပက္ကေ ဉာဏေ ဗောဓိစရိယံ စရန္တဿ ဓမ္မပါလကုမာရကာလေပိ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဂတဿ၊ ‘‘တုမှာကံ ပုတ္တော ဓမ္မပါလကုမာရော ကာလင်္ကတော၊ ဣဒမဿ အဋ္ဌီ’’တိ ဧဠကဋ္ဌိံ အာဟရိတွာ ဒဿေသုံ၊ တဒါပိ တုမှေ၊ ‘‘မမ ပုတ္တဿ အန္တရာမရဏံ နာမ နတ္ထိ၊ နာဟံ သဒ္ဒဟာမီ’’တိ အဝေါစုတ္ထ၊ မဟာရာဇာတိ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဘဂဝါ မဟာဓမ္မပါလဇာတကံ ကထေသိ။

၃၇၉။ မာ ခေါ တွံ မာရိသာတိ သမ္ပိယာယမာနာ အာဟံသု။ ဒေဝတာနံ ကိရာယံ ပိယမနာပဝေါဟာရော၊ ယဒိဒံ မာရိသာတိ။ အဇဇ္ဇိတန္တိ အဘောဇနံ။ ဟလန္တိ ဝဒါမီတိ အလန္တိ ဝဒါမိ၊ အလံ ဣမိနာ ဧဝံ မာ ကရိတ္ထ၊ ယာပေဿာမဟန္တိ ဧဝံ ပဋိသေဓေမီတိ အတ္ထော။

၃၈၀-၁။ မင်္ဂုရစ္ဆဝီတိ မင်္ဂုရမစ္ဆစ္ဆဝိ။ ဧတာဝ ပရမန္တိ တာသမ္ပိ ဝေဒနာနမေတံယေဝ ပရမံ၊ ဥတ္တမံ ပမာဏံ။ ပိတု သက္ကဿ ကမ္မန္တေ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတာတိ ရညော ကိရ ဝပ္ပမင်္ဂလဒိဝသော နာမ ဟောတိ၊ တဒါ အနေကပ္ပကာရံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒေန္တိ။ နဂရဝီထိယော သောဓာပေတွာ ပုဏ္ဏဃဋေ ဌပါပေတွာ ဓဇပဋာကာဒယော ဥဿာပေတွာ သကလနဂရံ ဒေဝဝိမာနံ ဝိယ အလင်္ကရောန္တိ။ သဗ္ဗေ ဒါသကမ္မကရာဒယော အဟတဝတ္ထနိဝတ္ထာ ဂန္ဓမာလာဒိပဋိမဏ္ဍိတာ ရာဇကုလေ သန္နိပတန္တိ။ ရညော ကမ္မန္တေ နင်္ဂလသတသဟဿံ ယောဇီယတိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ဧကေန ဦနံ အဋ္ဌသတံ ယောဇေန္တိ။ သဗ္ဗနင်္ဂလာနိ သဒ္ဓိံ ဗလိဗဒ္ဒရသ္မိယောတ္တေဟိ ဇာဏုဿောဏိဿ ရထော ဝိယ ရဇတပရိက္ခိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ ရညော အာလမ္ဗနနင်္ဂလံ ရတ္တသုဝဏ္ဏပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ။ ဗလိဗဒ္ဒါနံ သိင်္ဂါနိပိ ရသ္မိပတောဒါပိ သုဝဏ္ဏပရိက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ။ ရာဇာ မဟာပရိဝါရေန နိက္ခမန္တော ပုတ္တံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။

ကမ္မန္တဋ္ဌာနေ ဧကော ဇမ္ဗုရုက္ခော ဗဟလပတ္တပလာသော သန္ဒစ္ဆာယော အဟောသိ။ တဿ ဟေဋ္ဌာ ကုမာရဿ သယနံ ပညပေတွာ ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကခစိတံ ဝိတာနံ ဗန္ဓာပေတွာ သာဏိပါကာရေန ပရိက္ခိပါပေတွာ အာရက္ခံ ဌပေတွာ ရာဇာ သဗ္ဗာလင်္ကာရံ အလင်္ကရိတွာ အမစ္စဂဏပရိဝုတော နင်္ဂလကရဏဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ရာဇာ သုဝဏ္ဏနင်္ဂလံ ဂဏှာတိ။ အမစ္စာ ဧကေနူနအဋ္ဌသတရဇတနင်္ဂလာနိ ဂဟေတွာ ဣတော စိတော စ ကသန္တိ။ ရာဇာ ပန ဩရတော ပါရံ ဂစ္ဆတိ၊ ပါရတော ဝါ ဩရံ ဂစ္ဆတိ။ ဧတသ္မိံ ဌာနေ မဟာသမ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ ဗောဓိသတ္တံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ ဓာတိယော ရညော သမ္ပတ္တိံ ပဿိဿာမာတိ အန္တောသာဏိတော ဗဟိ နိက္ခန္တာ။ ဗောဓိသတ္တော ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော ကဉ္စိ အဒိသွာ ဝေဂေန ဥဋ္ဌာယ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ အာနာပါနေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ ဓာတိယော ခဇ္ဇဘောဇ္ဇန္တရေ ဝိစရမာနာ ထောကံ စိရာယိံသု၊ သေသရုက္ခာနံ ဆာယာ နိဝတ္တာ၊ တဿ ပန ရုက္ခဿ ပရိမဏ္ဍလာ ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဓာတိယော အယျပုတ္တော ဧကကောတိ ဝေဂေန သာဏိံ ဥက္ခိပိတွာ အန္တော ပဝိသမာနာ ဗောဓိသတ္တံ သယနေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ တဉ္စ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ဂန္တွာ ရညော အာရောစယိံသု – ‘‘ကုမာရော ဒေဝ၊ ဧဝံ နိသိန္နော အညေသံ ရုက္ခာနံ ဆာယာ နိဝတ္တာ၊ ဇမ္ဗုရုက္ခဿ ပရိမဏ္ဍလာ ဌိတာ’’တိ။ ရာဇာ ဝေဂေနာဂန္တွာ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဣဒံ တေ၊ တာတ၊ ဒုတိယံ ဝန္ဒန’’န္တိ ပုတ္တံ ဝန္ဒိ။ ဣဒမေတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ပိတု သက္ကဿ ကမ္မန္တေ…ပေ… ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတာ’’တိ။ သိယာ နု ခေါ ဧသော မဂ္ဂေါ ဗောဓာယာတိ ဘဝေယျ နု ခေါ ဧတံ အာနာပါနဿတိပဌမဇ္ဈာနံ ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ မဂ္ဂေါတိ။ သတာနုသာရိဝိညာဏန္တိ နယိဒံ ဗောဓာယ မဂ္ဂေါ ဘဝိဿတိ၊ အာနာပါနဿတိပဌမဇ္ဈာနံ ပန ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ ဧကံ ဒွေ ဝါရေ ဥပ္ပန္နသတိယာ အနန္တရံ ဥပ္ပန္နဝိညာဏံ သတာနုသာရိဝိညာဏံ နာမ။ ယံ တံ သုခန္တိ ယံ တံ အာနာပါနဿတိပဌမဇ္ဈာနသုခံ။

၃၈၂။ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောန္တီတိ ပဏ္ဏသာလပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနာဒိဝတ္တကရဏေန ဥပဋ္ဌိတာ ဟောန္တိ။ ဗာဟုလ္လိကောတိ ပစ္စယဗာဟုလ္လိကော။ အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယာတိ ရသဂိဒ္ဓါ ဟုတွာ ပဏီတပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယ အာဝတ္တော။ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမိံသူတိ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ဓမ္မနိယာမေနေဝ ပက္ကန္တာ ဗောဓိသတ္တဿ သမ္ဗောဓိံ ပတ္တကာလေ ကာယဝိဝေကဿ ဩကာသဒါနတ္ထံ ဓမ္မတာယ ဂတာ။ ဂစ္ဆန္တာ စ အညဋ္ဌာနံ အဂန္တွာ ဗာရာဏသိမေဝ အဂမံသု။ ဗောဓိသတ္တော တေသု ဂတေသု အဒ္ဓမာသံ ကာယဝိဝေကံ လဘိတွာ ဗောဓိမဏ္ဍေ အပရာဇိတပလ္လင်္ကေ နိသီဒိတွာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိ။

၃၈၃။ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒိ ဘယဘေရဝေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၈၇။ အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟန္တိ အယံ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ နိဂဏ္ဌော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ဧကံ ပဉှံ ပုစ္ဆိံ။ သမဏော ဂေါတမော ‘အပရာပိ မံ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ အပရာပိ မံ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာ’တိ ပရိယောသာနံ အဒဿေန္တော ကထေတိယေဝ။ ကုပိတော နု ခေါ’’တိ? အထ ဘဂဝါ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ တထာဂတေ အနေကသတာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ကုပိတော သမဏော ဂေါတမောတိ ဧကောပိ ဝတ္တာ နတ္ထိ၊ ပရေသံ ဗောဓနတ္ထာယ ပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထာယ ဧဝ တထာဂတော ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ဒဿေန္တော ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ အာရဗ္ဘာတိ သန္ဓာယ။ ယာဝဒေဝါတိ ပယောဇနဝိဓိ ပရိစ္ဆေဒနိယမနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပရေသံ ဝိညာပနမေဝ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနာယ ပယောဇနံ၊ တသ္မာ န ဧကဿေဝ ဒေသေတိ၊ ယတ္တကာ ဝိညာတာရော အတ္ထိ၊ သဗ္ဗေသံ ဒေသေတီတိ။ တသ္မိံယေဝ ပုရိမသ္မိန္တိ ဣမိနာ ကိံ ဒဿေတီတိ? သစ္စကော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော အဘိရူပေါ ပါသာဒိကော သုဖုသိတံ ဒန္တာဝရဏံ၊ ဇိဝှာ မုဒုကာ၊ မဓုရံ ဝါက္ကရဏံ၊ ပရိသံ ရဉ္ဇေန္တော မညေ ဝိစရတိ၊ အန္တော ပနဿ စိတ္တေကဂ္ဂတာ နတ္ထီ’’တိ။ အထ ဘဂဝါ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ န တထာဂတော ပရိသံ ရဉ္ဇေန္တော ဝိစရတိ၊ စက္ကဝါဠပရိယန္တာယပိ ပရိသာယ တထာဂတော ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အသလ္လီနော အနုပလိတ္တော ဧတ္တကံ ဧကဝိဟာရီ၊ သုညတဖလသမာပတ္တိံ အနုယုတ္တောတိ ဒဿေတုံ ဧဝမာဟ။

အဇ္ဈတ္တမေဝါတိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တမေဝ။ သန္နိသာဒေမီတိ သန္နိသီဒါပေမိ၊ တထာဂတော ဟိ ယသ္မိံ ခဏေ ပရိသာ သာဓုကာရံ ဒေတိ၊ တသ္မိံ ခဏေ ပုဗ္ဗာဘောဂေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ သာဓုကာရသဒ္ဒဿ နိဂ္ဃောသေ အဝိစ္ဆိန္နေယေဝ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဘဝင်္ဂပရိဝါသော လဟုကော ဟောတီတိ အဿာသဝါရေ ပဿာသဝါရေ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တိ။ ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပန္တိ ယေန သုညေန ဖလသမာဓိနာ နိစ္စကာလံ ဝိဟရာမိ၊ တသ္မိံ သမာဓိနိမိတ္တေ စိတ္တံ သဏ္ဌပေမိ သမာဒဟာမီတိ ဒဿေတိ။

ဩကပ္ပနိယမေတန္တိ သဒ္ဒဟနိယမေတံ။ ဧဝံ ဘဂဝတော ဧကဂ္ဂစိတ္တတံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဣဒါနိ အတ္တနော ဩဝဋ္ဋိကသာရံ ကတွာ အာနီတပဉှံ ပုစ္ဆန္တော အဘိဇာနာတိ ခေါ ပန ဘဝံ ဂေါတမော ဒိဝါ သုပိတာတိ အာဟ။ ယထာ ဟိ သုနခေါ နာမ အသမ္ဘိန္နခီရပက္ကပါယသံ သပ္ပိနာ ယောဇေတွာ ဥဒရပူရံ ဘောဇိတောပိ ဂူထံ ဒိသွာ အခါဒိတွာ ဂန္တုံ န သက္ကာ၊ အခါဒမာနော ဃာယိတွာပိ ဂစ္ဆတိ၊ အဃာယိတွာဝ ဂတဿ ကိရဿ သီသံ ရုဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝံ ဣမဿပိ သတ္ထာ အသမ္ဘိန္နခီရပက္ကပါယသသဒိသံ အဘိနိက္ခမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာသဝက္ခယာ ပသာဒနီယံ ဓမ္မဒေသနံ ဒေသေတိ။ ဧတဿ ပန ဧဝရူပံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သတ္ထရိ ပသာဒမတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပန္နံ၊ တသ္မာ ဩဝဋ္ဋိကသာရံ ကတွာ အာနီတပဉှံ အပုစ္ဆိတွာ ဂန္တုံ အသက္ကောန္တော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ ထိနမိဒ္ဓံ သဗ္ဗခီဏာသဝါနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ပဟီယတိ၊ ကာယဒရထော ပန ဥပါဒိန္နကေပိ ဟောတိ အနုပါဒိန္နကေပိ။ တထာ ဟိ ကမလုပ္ပလာဒီနိ ဧကသ္မိံ ကာလေ ဝိကသန္တိ၊ ဧကသ္မိံ မကုလာနိ ဟောန္တိ၊ သာယံ ကေသဉ္စိ ရုက္ခာနမ္ပိ ပတ္တာနိ ပတိလီယန္တိ၊ ပါတော ဝိပ္ဖာရိကာနိ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ဥပါဒိန္နကဿ ကာယဿ ဒရထောယေဝ ဒရထဝသေန ဘဝင်္ဂသောတဉ္စ ဣဓ နိဒ္ဒါတိ အဓိပ္ပေတံ၊ တံ ခီဏာသဝါနမ္ပိ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ၊ ‘‘အဘိဇာနာမဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ သမ္မောဟဝိဟာရသ္မိံ ဝဒန္တီတိ သမ္မောဟဝိဟာရောတိ ဝဒန္တိ။

၃၈၉။ အာသဇ္ဇ အာသဇ္ဇာတိ ဃဋ္ဋေတွာ ဃဋ္ဋေတွာ။ ဥပနီတေဟီတိ ဥပနေတွာ ကထိတေဟိ။ ဝစနပ္ပထေဟီတိ ဝစနေဟိ။ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာတိ အလန္တိ စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆန္တော အဘိနန္ဒိတွာ ဝါစာယပိ ပသံသန္တော အနုမောဒိတွာ။ ဘဂဝတာ ဣမဿ နိဂဏ္ဌဿ ဒွေ သုတ္တာနိ ကထိတာနိ။ ပုရိမသုတ္တံ ဧကော ဘာဏဝါရော၊ ဣဒံ ဒိယဍ္ဎော၊ ဣတိ အဍ္ဎတိယေ ဘာဏဝါရေ သုတွာပိ အယံ နိဂဏ္ဌော နေဝ အဘိသမယံ ပတ္တော၊ န ပဗ္ဗဇိတော၊ န သရဏေသု ပတိဋ္ဌိတော။ ကသ္မာ ဧတဿ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသီတိ? အနာဂတေ ဝါသနတ္ထာယ။ ပဿတိ ဟိ ဘဂဝါ၊ ‘‘ဣမဿ ဣဒါနိ ဥပနိဿယော နတ္ထိ၊ မယှံ ပန ပရိနိဗ္ဗာနတော သမဓိကာနံ ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ အစ္စယေန တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သာသနံ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ။ တတြာယံ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သမ္ပတ္တေ ကာလေ ပဗ္ဗဇိတွာ တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ ကာဠဗုဒ္ဓရက္ခိတော နာမ မဟာခီဏာသဝေါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဣဒံ ဒိသွာ အနာဂတေ ဝါသနတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

သောပိ တတ္ထေဝ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပမှိ သာသနေ ပတိဋ္ဌိတေ ဒေဝလောကတော စဝိတွာ ဒက္ခိဏဂိရိဝိဟာရဿ ဘိက္ခာစာရဂါမေ ဧကသ္မိံ အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ပဗ္ဗဇ္ဇာသမတ္ထယောဗ္ဗနေ ပဗ္ဗဇိတွာ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဂဏံ ပရိဟရန္တော မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဥပဇ္ဈာယံ ပဿိတုံ အဂမာသိ။ အထဿ ဥပဇ္ဈာယော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ စောဒေဿာမီတိ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာဂတေန တေန သဒ္ဓိံ မုခံ ဒတွာ ကထာမတ္တမ္ပိ န အကာသိ။ သော ပစ္စူသသမယေ ဝုဋ္ဌာယ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ – ‘‘တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ မယိ ဂန္ထကမ္မံ ကတွာ တုမှာကံ သန္တိကံ အာဂတေ မုခံ ဒတွာ ကထာမတ္တမ္ပိ န ကရိတ္ထ၊ ကော မယှံ ဒေါသော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော အာဟ – ‘‘တွံ၊ အာဝုသော၊ ဗုဒ္ဓရက္ခိတ ဧတ္တကေနေဝ ‘ပဗ္ဗဇ္ဇာကိစ္စံ မေ မတ္ထကံ ပတ္တ’န္တိ သညံ ကရောသီ’’တိ။ ကိံ ကရောမိ၊ ဘန္တေတိ? ဂဏံ ဝိနောဒေတွာ တွံ ပပဉ္စံ ဆိန္ဒိတွာ စေတိယပဗ္ဗတဝိဟာရံ ဂန္တွာ သမဏဓမ္မံ ကရောဟီတိ။ သော ဥပဇ္ဈာယဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ ပုညဝါ ရာဇပူဇိတော ဟုတွာ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော စေတိယပဗ္ဗတဝိဟာရေ ဝသိ။

တသ္မိဉှိ ကာလေ တိဿမဟာရာဇာ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောန္တော စေတိယပဗ္ဗတေ ရာဇလေဏေ ဝသတိ။ သော ထေရဿ ဥပဋ္ဌာကဘိက္ခုနော သညံ အဒါသိ – ‘‘ယဒါ မယှံ အယျော ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဓမ္မံ ဝါ ကထေတိ၊ တဒါ မေ သညံ ဒဒေယျာထာ’’တိ။ ထေရောပိ ဧကသ္မိံ ဓမ္မဿဝနဒိဝသေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော ကဏ္ဋကစေတိယင်္ဂဏံ အာရုယှ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ကာဠတိမ္ဗရုရုက္ခမူလေ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ဧကော ပိဏ္ဍပါတိကတ္ထေရော ကာဠကာရာမသုတ္တန္တေ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော နနု၊ အာဝုသော၊ အဇ္ဇ ဓမ္မဿဝနဒိဝသောတိ အာဟ။ အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မဿဝနဒိဝသောတိ။ တေန ဟိ ပီဌကံ အာနေထ၊ ဣဓေဝ နိသိန္နာ ဓမ္မဿဝနံ ကရိဿာမာတိ။ အထဿ ရုက္ခမူလေ အာသနံ ပညပေတွာ အဒံသု။ ထေရော ပုဗ္ဗဂါထာ ဝတွာ ကာဠကာရာမသုတ္တံ အာရဘိ။ သောပိဿ ဥပဋ္ဌာကဒဟရော ရညော သညံ ဒါပေသိ။ ရာဇာ ပုဗ္ဗဂါထာသု အနိဋ္ဌိတာသုယေဝ ပါပုဏိ။ ပတွာ စ အညာတကဝေသေနေဝ ပရိသန္တေ ဌတွာ တိယာမရတ္တိံ ဌိတကောဝ ဓမ္မံ သုတွာ ထေရဿ၊ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါတိ ဝစနကာလေ သာဓုကာရံ အဒါသိ။ ထေရော ဉတွာ၊ ကဒါ အာဂတောသိ၊ မဟာရာဇာတိ ပုစ္ဆိ။ ပုဗ္ဗဂါထာ ဩသာရဏကာလေယေဝ၊ ဘန္တေတိ။ ဒုက္ကရံ တေ မဟာရာဇ၊ ကတန္တိ။ နယိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဒုက္ကရံ၊ ယဒိ ပန မေ အယျဿ ဓမ္မကထံ အာရဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ဧကပဒေပိ အညဝိဟိတဘာဝေါ အဟောသိ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဿ ပတောဒယဋ္ဌိနိတုဒနမတ္တေပိ ဌာနေ သာမိဘာဝေါ နာမ မေ မာ ဟောတူတိ သပထမကာသိ။

တသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပရိဒီပိတာ၊ တသ္မာ ရာဇာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဧတ္တကာဝ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓဂုဏာ၊ ဥဒါဟု အညေပိ အတ္ထီ’’တိ။ မယာ ကထိတတော၊ မဟာရာဇ၊ အကထိတမေဝ ဗဟု အပ္ပမာဏန္တိ။ ဥပမံ၊ ဘန္တေ၊ ကရောထာတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကရီသသဟဿမတ္တေ သာလိက္ခေတ္တေ ဧကသာလိသီသတော အဝသေသသာလီယေဝ ဗဟူ၊ ဧဝံ မယာ ကထိတဂုဏာ အပ္ပာ၊ အဝသေသာ ဗဟူတိ။ အပရမ္ပိ၊ ဘန္တေ၊ ဥပမံ ကရောထာတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာဂင်္ဂါယ ဩဃပုဏ္ဏာယ သူစိပါသံ သမ္မုခံ ကရေယျ၊ သူစိပါသေန ဂတဥဒကံ အပ္ပံ၊ သေသံ ဗဟု၊ ဧဝမေဝ မယာ ကထိတဂုဏာ အပ္ပာ၊ အဝသေသာ ဗဟူတိ။ အပရမ္ပိ၊ ဘန္တေ၊ ဥပမံ ကရောထာတိ။ ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ စာတကသကုဏာ နာမ အာကာသေ ကီဠန္တာ ဝိစရန္တိ။ ခုဒ္ဒကာ သာ သကုဏဇာတိ၊ ကိံ နု ခေါ တဿ သကုဏဿ အာကာသေ ပက္ခပသာရဏဋ္ဌာနံ ဗဟု၊ အဝသေသော အာကာသော အပ္ပောတိ? ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဝဒထ၊ အပ္ပော တဿ ပက္ခပသာရဏောကာသော၊ အဝသေသောဝ ဗဟူတိ။ ဧဝမေဝ၊ မဟာရာဇ၊ အပ္ပကာ မယာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ကထိတာ၊ အဝသေသာ ဗဟူ အနန္တာ အပ္ပမေယျာတိ။ သုကထိတံ၊ ဘန္တေ၊ အနန္တာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ အနန္တေနေဝ အာကာသေန ဥပမိတာ။ ပသန္နာ မယံ အယျဿ၊ အနုစ္ဆဝိကံ ပန ကာတုံ န သက္ကောမ။ အယံ မေ ဒုဂ္ဂတပဏ္ဏာကာရော ဣမသ္မိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဣမံ တိယောဇနသတိကံ ရဇ္ဇံ အယျဿ ဒေမာတိ။ တုမှေဟိ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္တနော ပသန္နာကာရော ကတော၊ မယံ ပန အမှာကံ ဒိန္နံ ရဇ္ဇံ တုမှာကံယေဝ ဒေမ၊ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ မဟာရာဇာတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာသစ္စကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ စူဠတဏှာသင်္ခယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၀။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠတဏှာသင်္ခယသုတ္တံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေတိ ပုဗ္ဗာရာမသင်္ခါတေ ဝိဟာရေ မိဂါရမာတုယာ ပါသာဒေ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗီကထာအတီတေ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ဧကာ ဥပါသိကာ ပဒုမုတ္တရံ ဘဂဝန္တံ နိမန္တေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သတသဟဿံ ဒါနံ ဒတွာ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ၊ ‘‘အနာဂတေ တုမှာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ ဟောမီ’’တိ ပတ္ထနမကာသိ။ သာ ကပ္ပသတသဟဿံ ဒေဝေသု စေဝ မနုဿေသု စ သံသရိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ဘဒ္ဒိယနဂရေ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိပုတ္တဿ ဓနဉ္ဇယဿ သေဋ္ဌိနော ဂဟေ သုမနဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ဇာတကာလေ စဿာ ဝိသာခါတိ နာမံ အကံသု။ သာ ယဒါ ဘဂဝါ ဘဒ္ဒိယနဂရံ အဂမာသိ၊ တဒါ ပဉ္စဟိ ဒါရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ပဌမဒဿနမှိယေဝ သောတာပန္နာ အဟောသိ။ အပရဘာဂေ သာဝတ္ထိယံ မိဂါရသေဋ္ဌိပုတ္တဿ ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကုမာရဿ ဂေဟံ ဂတာ၊ တတ္ထ နံ မိဂါရသေဋ္ဌိ မာတိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ၊ တသ္မာ မိဂါရမာတာတိ ဝုစ္စတိ။

ပတိကုလံ ဂစ္ဆန္တိယာ စဿာ ပိတာ မဟာလတာပိဠန္ဓနံ နာမ ကာရာပေသိ။ တသ္မိံ ပိဠန္ဓနေ စတဿော ဝဇိရနာဠိယော ဥပယောဂံ အဂမံသု၊ မုတ္တာနံ ဧကာဒသ နာဠိယော၊ ပဝါဠာနံ ဒွါဝီသတိ နာဠိယော၊ မဏီနံ တေတ္တိံသ နာဠိယော၊ ဣတိ ဧတေဟိ စ အညေဟိ စ သတ္တဝဏ္ဏေဟိ ရတနေဟိ နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တံ သီသေ ပဋိမုက္ကံ ယာဝ ပါဒပိဋ္ဌိယာ ဘဿတိ၊ ပဉ္စန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရယမာနာဝ နံ ဣတ္ထီ ဓာရေတုံ သက္ကောတိ။ သာ အပရဘာဂေ ဒသဗလဿ အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ ဟုတွာ တံ ပသာဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နဝဟိ ကောဋီဟိ ဘဂဝတော ဝိဟာရံ ကာရယမာနာ ကရီသမတ္တေ ဘူမိဘာဂေ ပါသာဒံ ကာရေသိ။ တဿ ဥပရိဘူမိယံ ပဉ္စ ဂဗ္ဘသတာနိ ဟောန္တိ၊ ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ ပဉ္စာတိ ဂဗ္ဘသဟဿပ္ပဋိမဏ္ဍိတော အဟောသိ။ သာ ‘‘သုဒ္ဓပါသာဒေါဝ န သောဘတီ’’တိ တံ ပရိဝါရေတွာ ပဉ္စ ဒွိကူဋဂေဟသတာနိ၊ ပဉ္စ စူဠပါသာဒသတာနိ၊ ပဉ္စ ဒီဃသာလသတာနိ စ ကာရာပေသိ။ ဝိဟာရမဟော စတူဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။

မာတုဂါမတ္တဘာဝေ ဌိတာယ ဝိသာခါယ ဝိယ အညိဿာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဓနပရိစ္စာဂေါ နာမ နတ္ထိ၊ ပုရိသတ္တဘာဝေ ဌိတဿ စ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဝိယ အညဿ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဓနပရိစ္စာဂေါ နာမ နတ္ထိ။ သော ဟိ စတုပညာသကောဋိယော ဝိဿဇ္ဇေတွာ သာဝတ္ထိယာ ဒက္ခိဏဘာဂေ အနုရာဓပုရဿ မဟာဝိဟာရသဒိသေ ဌာနေ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရံ နာမ ကာရေသိ။ ဝိသာခါ၊ သာဝတ္ထိယာ ပါစီနဘာဂေ ဥတ္တမဒေဝီဝိဟာရသဒိသေ ဌာနေ ပုဗ္ဗာရာမံ နာမ ကာရေသိ။ ဘဂဝါ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ကုလာနံ အနုကမ္ပာယ သာဝတ္ထိံ နိဿာယ ဝိဟရန္တော ဣမေသု ဒွီသု ဝိဟာရေသု နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိ။ ဧကံ အန္တောဝဿံ ဇေတဝနေ ဝသတိ၊ ဧကံ ပုဗ္ဗာရာမေ၊ ဧတသ္မိံ ပန သမယေ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ’’တိ။

ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေတိ ကိတ္တကေန နု ခေါ၊ ဘန္တေ။ သံခိတ္တေန တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တော ဟောတီတိ တဏှာသင်္ခယေ နိဗ္ဗာနေ တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝိမုတ္တစိတ္တတာယ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တော နာမ သံခိတ္တေန ကိတ္တာဝတာ ဟောတိ? ယာယ ပဋိပတ္တိယာ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တော ဟောတိ၊ တံ မေ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ သံခိတ္တေန ဒေသေထာတိ ပုစ္ဆတိ။ အစ္စန္တနိဋ္ဌောတိ ခယဝယသင်္ခါတံ အန္တံ အတီတာတိ အစ္စန္တာ။ အစ္စန္တာ နိဋ္ဌာ အဿာတိ အစ္စန္တနိဋ္ဌော၊ ဧကန္တနိဋ္ဌော သတတနိဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ အစ္စန္တံ ယောဂက္ခေမီတိ အစ္စန္တယောဂက္ခေမီ၊ နိစ္စယောဂက္ခေမီတိ အတ္ထော။ အစ္စန္တံ ဗြဟ္မစာရီတိ အစ္စန္တဗြဟ္မစာရီ၊ နိစ္စဗြဟ္မစာရီတိ အတ္ထော။ အစ္စန္တံ ပရိယောသာနမဿာတိ ပုရိမနယေနေဝ အစ္စန္တပရိယောသာနော။ သေဋ္ဌော ဒေဝမနုဿာနန္တိ ဒေဝါနဉ္စ မနုဿာနဉ္စ သေဋ္ဌော ဥတ္တမော။ ဧဝရူပေါ ဘိက္ခု ကိတ္တာဝတာ ဟောတိ၊ ခိပ္ပမေတဿ သင်္ခေပေနေဝ ပဋိပတ္တိံ ကထေထာတိ ဘဂဝန္တံ ယာစတိ။ ကသ္မာ ပနေသ ဧဝံ ဝေဂါယတီတိ? ကီဠံ အနုဘဝိတုကာမတာယ။

အယံ ကိရ ဥယျာနကီဠံ အာဏာပေတွာ စတူဟိ မဟာရာဇူဟိ စတူသု ဒိသာသု အာရက္ခံ ဂါဟာပေတွာ ဒွီသု ဒေဝလောကေသု ဒေဝသင်္ဃေန ပရိဝုတော အဍ္ဎတိယာဟိ နာဋကကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ ဧရာဝဏံ အာရုယှ ဥယျာနဒွါရေ ဌိတော ဣမံ ပဉှံ သလ္လက္ခေသိ – ‘‘ကိတ္တကေန နု ခေါ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တဿ ခီဏာသဝဿ သင်္ခေပတော အာဂမနိယပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ ဟောတီ’’တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ပဉှော အတိဝိယ သဿိရိကော၊ သစာဟံ ဣမံ ပဉှံ အနုဂ္ဂဏှိတွာဝ ဥယျာနံ ပဝိသိဿာမိ၊ ဆဒွါရိကေဟိ အာရမ္မဏေဟိ နိမ္မထိတော န ပုန ဣမံ ပဉှံ သလ္လက္ခေဿာမိ၊ တိဋ္ဌတု တာဝ ဥယျာနကီဠာ၊ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ဥဂ္ဂဟိတပဉှော ဥယျာနေ ကီဠိဿာမီ’’တိ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ အန္တရဟိတော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပါတုရဟောသိ။ တေပိ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော အာရက္ခံ ဂဟေတွာ ဌိတဋ္ဌာနေယေဝ ဌိတာ၊ ပရိစာရိကဒေဝသင်္ဃာပိ နာဋကာနိပိ ဧရာဝဏောပိ နာဂရာဇာ တတ္ထေဝ ဥယျာနဒွါရေ အဋ္ဌာသိ၊ ဧဝမေသ ကီဠံ အနုဘဝိတုကာမတာယ ဝေဂါယန္တော ဧဝမာဟ။

သဗ္ဗေ ဓမ္မာ နာလံ အဘိနိဝေသာယာတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ နာမ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒွါဒသာယတနာနိ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော။ တေ သဗ္ဗေပိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန အဘိနိဝေသာယ နာလံ န ပရိယတ္တာ န သမတ္ထာ န ယုတ္တာ၊ ကသ္မာ? ဂဟိတာကာရေန အတိဋ္ဌနတော။ တေ ဟိ နိစ္စာတိ ဂဟိတာပိ အနိစ္စာဝ သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ သုခါတိ ဂဟိတာပိ ဒုက္ခာဝ သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အတ္တာတိ ဂဟိတာပိ အနတ္တာဝ သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ နာလံ အဘိနိဝေသာယ။ အဘိဇာနာတီတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဉာတပရိညာယ အဘိဇာနာတိ။ ပရိဇာနာတီတိ တထေဝ တီရဏပရိညာယ ပရိဇာနာတိ။ ယံကိဉ္စိ ဝေဒနန္တိ အန္တမသော ပဉ္စဝိညာဏသမ္ပယုတ္တမ္ပိ ယံကိဉ္စိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဝေဒနံ အနုဘဝတိ။ ဣမိနာ ဘဂဝါ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ ဝေဒနာဝသေန နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရူပပရိဂ္ဂဟံ ဒဿေတိ။ သစေ ပန ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာနံ ဟေဋ္ဌာ န ကထိတံ ဘဝေယျ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကထေတဗ္ဗံ သိယာ။ ဟေဋ္ဌာ ပန ကထိတံ၊ တသ္မာ သတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အနိစ္စာနုပဿီတိ ဧတ္ထ အနိစ္စံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အနိစ္စာနုပဿနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အနိစ္စာနုပဿီ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ အနိစ္စန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ တေ ဟိ ဥပ္ပာဒဝယဋ္ဌေန အနိစ္စာ။ အနိစ္စာနုပဿနာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓာနံ ခယတော ဝယတော ဒဿနဉာဏံ။ အနိစ္စာနုပဿီတိ တေန ဉာဏေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော။ တသ္မာ ‘‘အနိစ္စာနုပဿီ ဝိဟရတီ’’တိ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော ဝိဟရတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ဝိရာဂါနုပဿီတိ ဧတ္ထ ဒွေ ဝိရာဂါ ခယဝိရာဂေါ စ အစ္စန္တဝိရာဂေါ စ။ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ ခယဝယတော အနုပဿနာပိ၊ အစ္စန္တဝိရာဂံ နိဗ္ဗာနံ ဝိရာဂတော ဒဿနမဂ္ဂဉာဏမ္ပိ ဝိရာဂါနုပဿနာ။ တဒုဘယသမာင်္ဂီပုဂ္ဂလော ဝိရာဂါနုပဿီ နာမ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိရာဂါနုပဿီ’’တိ၊ ဝိရာဂတော အနုပဿန္တောတိ အတ္ထော။ နိရောဓာနုပဿိမှိပိ ဧသေဝ နယော၊ နိရောဓောပိ ဟိ ခယနိရောဓော စ အစ္စန္တနိရောဓော စာတိ ဒုဝိဓောယေဝ။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီတိ ဧတ္ထ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ ဝေါဿဂ္ဂေါ၊ သော စ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဒုဝိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဝိပဿနာ၊ သာ ဟိ တဒင်္ဂဝသေန ကိလေသေ စ ခန္ဓေ စ ဝေါဿဇ္ဇတိ။ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါတိ မဂ္ဂေါ၊ သော ဟိ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ အာရမ္မဏတော ပက္ခန္ဒတိ။ ဒွီဟိပိ ဝါ ကာရဏေဟိ ဝေါဿဂ္ဂေါယေဝ၊ သမုစ္ဆေဒဝသေန ခန္ဓာနံ ကိလေသာနဉ္စ ဝေါဿဇ္ဇနတော၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပက္ခန္ဒနတော။ တသ္မာ ကိလေသေ စ ခန္ဓေ စ ပရိစ္စဇတီတိ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ၊ နိရောဓေ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတီတိ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဥဘယမ္ပေတံ မဂ္ဂေ သမေတိ။ တဒုဘယသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ဣမာယ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာယ သမန္နာဂတတ္တာ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ နာမ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ’’တိ။ န ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတီတိ ကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ သင်္ခါရဂတံ တဏှာဝသေန န ဥပါဒိယတိ န ဂဏှာတိ န ပရာမသတိ။ အနုပါဒိယံ န ပရိတဿတီတိ အဂ္ဂဏှန္တော တဏှာပရိတဿနာယ န ပရိတဿတိ။ ပစ္စတ္တညေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ သယမေဝ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒိနာ ပနဿ ပစ္စဝေက္ခဏာဝ ဒဿိတာ။ ဣတိ ဘဂဝါ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ သံခိတ္တေန ခီဏာသဝဿ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ ပုစ္ဆိတော သလ္လဟုကံ ကတွာ သံခိတ္တေနေဝ ခိပ္ပံ ကထေသိ။

၃၉၁။ အဝိဒူရေ နိသိန္နော ဟောတီတိ အနန္တရေ ကူဋာဂါရေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အဘိသမေစ္စာတိ ဉာဏေန အဘိသမာဂန္တွာ၊ ဇာနိတွာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကိံ နု ခေါ ဧသ ဇာနိတွာ အနုမောဒိ၊ ဥဒါဟု အဇာနိတွာ ဝါတိ။ ကသ္မာ ပနဿ ဧဝမဟောသီတိ? ထေရော ကိရ န ဘဂဝတော ပဉှဝိဿဇ္ဇနသဒ္ဒံ အဿောသိ၊ သက္ကဿ ပန ဒေဝရညော၊ ‘‘ဧဝမေတံ ဘဂဝါ ဧဝမေတံ သုဂတာ’’တိ အနုမောဒနသဒ္ဒံ အဿောသိ။ သက္ကော ကိရ ဒေဝရာဇာ မဟတာ သဒ္ဒေန အနုမောဒိ။ အထ ကသ္မာ န ဘဂဝတော သဒ္ဒံ အဿောသီတိ? ယထာပရိသဝိညာပကတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဓမ္မံ ကထေန္တာနံ ဧကာဗဒ္ဓါယ စက္ကဝါဠပရိယန္တာယပိ ပရိသာယ သဒ္ဒေါ သုယျတိ၊ ပရိယန္တံ ပန မုဉ္စိတွာ အင်္ဂုလိမတ္တမ္ပိ ဗဟိဒ္ဓါ န နိစ္ဆရတိ။ ကသ္မာ? ဧဝရူပါ မဓုရကထာ မာ နိရတ္ထကာ အဂမာသီတိ။ တဒါ ဘဂဝါ မိဂါရမာတုပါသာဒေ သတ္တရတနမယေ ကူဋာဂါရေ သိရိဂဗ္ဘမှိ နိသိန္နော ဟောတိ၊ တဿ ဒက္ခိဏပဿေ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝသနကူဋာဂါရံ၊ ဝါမပဿေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ၊ အန္တရေ ဆိဒ္ဒဝိဝရောကာသော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ထေရော န ဘဂဝတော သဒ္ဒံ အဿောသိ၊ သက္ကဿေဝ အဿောသီတိ။

ပဉ္စဟိ တူရိယသတေဟီတိ ပဉ္စင်္ဂိကာနံ တူရိယာနံ ပဉ္စဟိ သတေဟိ။ ပဉ္စင်္ဂိကံ တူရိယံ နာမ အာတတံ ဝိတတံ အာတတဝိတတံ သုသိရံ ဃနန္တိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ။ တတ္ထ အာတတံ နာမ စမ္မပရိယောနဒ္ဓေသု ဘေရိအာဒီသု ဧကတလတူရိယံ။ ဝိတတံ နာမ ဥဘယတလံ။ အာတတဝိတတံ နာမ တန္တိဗဒ္ဓပဏဝါဒိ။ သုသိရံ ဝံသာဒိ။ ဃနံ သမ္မာဒိ။ သမပ္ပိတောတိ ဥပဂတော။ သမင်္ဂီဘူတောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပရိစာရေတီတိ တံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော တတော တတော ဣန္ဒြိယာနိ စာရေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပရိဝါရေတွာ ဝဇ္ဇမာနေဟိ ပဉ္စဟိ တူရိယသတေဟိ သမန္နာဂတော ဟုတွာ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတီ။ ပဋိပဏာမေတွာတိ အပနေတွာ၊ နိဿဒ္ဒါနိ ကာရာပေတွာတိ အတ္ထော။ ယထေဝ ဟိ ဣဒါနိ သဒ္ဓါ ရာဇာနော ဂရုဘာဝနိယံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ – ‘‘အသုကော နာမ အယျော အာဂစ္ဆတိ၊ မာ၊ တာတာ၊ ဂါယထ၊ မာ ဝါဒေထ၊ မာ နစ္စထာ’’တိ နာဋကာနိ ပဋိဝိနေန္တိ၊ သက္ကောပိ ထေရံ ဒိသွာ ဧဝမကာသိ။ စိရဿံ ခေါ၊ မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ဣမံ ပရိယာယမကာသီတိ ဧဝရူပံ လောကေ ပကတိယာ ပိယသမုဒါဟာရဝစနံ ဟောတိ၊ လောကိယာ ဟိ စိရဿံ အာဂတမ္ပိ အနာဂတပုဗ္ဗမ္ပိ မနာပဇာတိယံ အာဂတံ ဒိသွာ၊ – ‘‘ကုတော ဘဝံ အာဂတော၊ စိရဿံ ဘဝံ အာဂတော၊ ကထံ တေ ဣဓာဂမနမဂ္ဂေါ ဉာတော မဂ္ဂမူဠှောသီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တိ။ အယံ ပန အာဂတပုဗ္ဗတ္တာယေဝ ဧဝမာဟ။ ထေရော ဟိ ကာလေန ကာလံ ဒေဝစာရိကံ ဂစ္ဆတိယေဝ။ တတ္ထ ပရိယာယမကာသီတိ ဝါရမကာသိ။ ယဒိဒံ ဣဓာဂမနာယာတိ ယော အယံ ဣဓာဂမနာယ ဝါရော၊ တံ၊ ဘန္တေ၊ စိရဿမကာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒမာသနံ ပညတ္တန္တိ ယောဇနိကံ မဏိပလ္လင်္ကံ ပညပါပေတွာ ဧဝမာဟ။

၃၉၂။ ဗဟုကိစ္စာ ဗဟုကရဏီယာတိ ဧတ္ထ ယေသံ ဗဟူနိ ကိစ္စာနိ၊ တေ ဗဟုကိစ္စာ။ ဗဟုကရဏီယာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အပ္ပေဝ သကေန ကရဏီယေနာတိ သကရဏီယမေဝ အပ္ပံ မန္ဒံ၊ န ဗဟု၊ ဒေဝါနံ ကရဏီယံ ပန ဗဟု၊ ပထဝိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ကပ္ပရုက္ခမာတုဂါမာဒီနံ အတ္ထာယ အဋ္ဋာ သက္ကဿ သန္တိကေ ဆိဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ နိယမေန္တော အာဟ – အပိစ ဒေဝါနံယေဝ တာဝတိံသာနံ ကရဏီယေနာတိ။ ဒေဝါနဉှိ ဓီတာ စ ပုတ္တာ စ အင်္ကေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ပါဒပရိစာရိကာ ဣတ္ထိယော သယနေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ တာသံ မဏ္ဍနပသာဓနကာရိကာ ဒေဝဓီတာ သယနံ ပရိဝါရေတွာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဝေယျာဝစ္စကရာ အန္တောဝိမာနေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဧတေသံ အတ္ထာယ အဋ္ဋကရဏံ နတ္ထိ။ ယေ ပန သီမန္တရေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ တေ ‘‘မမ သန္တကာ တဝ သန္တကာ’’တိ နိစ္ဆေတုံ အသက္ကောန္တာ အဋ္ဋံ ကရောန္တိ၊ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ပုစ္ဆန္တိ၊ သော ယဿ ဝိမာနံ အာသန္နတရံ၊ တဿ သန္တကောတိ ဝဒတိ။ သစေ ဒွေပိ သမဋ္ဌာနေ ဟောန္တိ၊ ယဿ ဝိမာနံ ဩလောကေန္တော ဌိတော၊ တဿ သန္တကောတိ ဝဒတိ။ သစေ ဧကမ္ပိ န ဩလောကေတိ၊ တံ ဥဘိန္နံ ကလဟုပစ္ဆေဒနတ္ထံ အတ္တနော သန္တကံ ကရောတိ။ တံ သန္ဓာယ၊ ‘‘ဒေဝါနံယေဝ တာဝတိံသာနံ ကရဏီယေနာ’’တိ အာဟ။ အပိစဿ ဧဝရူပံ ကီဠာကိစ္စမ္ပိ ကရဏီယမေဝ။

ယံ နော ခိပ္ပမေဝ အန္တရဓာယတီတိ ယံ အမှာကံ သီဃမေဝ အန္ဓကာရေ ရူပဂတံ ဝိယ န ဒိဿတိ။ ဣမိနာ – ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တံ ပဉှဝိဿဇ္ဇနံ န သလ္လက္ခေမီ’’တိ ဒီပေတိ။ ထေရော – ‘‘ကသ္မာ နု ခေါ အယံ ယက္ခော အသလ္လက္ခဏဘာဝံ ဒီပေတိ၊ ပဿေန ပရိဟရတီ’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော – ‘‘ဒေဝါ နာမ မဟာမူဠှာ ဟောန္တိ။ ဆဒွါရိကေဟိ အာရမ္မဏေဟိ နိမ္မထီယမာနာ အတ္တနော ဘုတ္တာဘုတ္တဘာဝမ္ပိ ပီတာပီတဘာဝမ္ပိ န ဇာနန္တိ၊ ဣဓ ကတမေတ္ထ ပမုဿန္တီ’’တိ အညာသိ။ ကေစိ ပနာဟု – ‘‘ထေရော ဧတဿ ဂရု ဘာဝနိယော၊ တသ္မာ ‘ဣဒါနေဝ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿ သန္တိကေ ပဉှံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာဂတော၊ ဣဒါနေဝ နာဋကာနံ အန္တရံ ပဝိဋ္ဌောတိ ဧဝံ မံ ထေရော တဇ္ဇေယျာ’တိ ဘယေန ဧဝမာဟာ’’တိ။ ဧတံ ပန ကောဟညံ နာမ ဟောတိ၊ န အရိယသာဝကဿ ဧဝရူပံ ကောဟညံ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ မူဠှဘာဝေနေဝ န သလ္လက္ခေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥပရိ ကသ္မာ သလ္လက္ခေသီတိ? ထေရော တဿ သောမနဿသံဝေဂံ ဇနယိတွာ တမံ နီဟရိ၊ တသ္မာ သလ္လက္ခေသီတိ။

ဣဒါနိ သက္ကော ပုဗ္ဗေ အတ္တနော ဧဝံ ဘူတကာရဏံ ထေရဿ အာရောစေတုံ ဘူတပုဗ္ဗန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမုပဗျူဠှောတိ သန္နိပတိတော ရာသိဘူတော။ အသုရာ ပရာဇိနိံသူတိ အသုရာ ပရာဇယံ ပါပုဏိံသု။ ကဒါ ပနေတေ ပရာဇိတာတိ? သက္ကဿ နိဗ္ဗတ္တကာလေ။ သက္ကော ကိရ အနန္တရေ အတ္တဘာဝေ မဂဓရဋ္ဌေ မစလဂါမေ မဃော နာမ မာဏဝေါ အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော၊ ဗောဓိသတ္တစရိယာ ဝိယဿ စရိယာ အဟောသိ။ သော တေတ္တိံသ ပုရိသေ ဂဟေတွာ ကလျာဏမကာသိ။ ဧကဒိဝသံ အတ္တနောဝ ပညာယ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂါမမဇ္ဈေ မဟာဇနဿ သန္နိပတိတဋ္ဌာနေ ကစဝရံ ဥဘယတော အပဗ္ဗဟိတွာ တံ ဌာနံ အတိရမဏီယမကာသိ၊ ပုန တတ္ထေဝ မဏ္ဍပံ ကာရေသိ၊ ပုန ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ သာလံ ကာရေသိ။ ဂါမတော စ နိက္ခမိတွာ ဂါဝုတမ္ပိ အဍ္ဎယောဇနမ္ပိ တိဂါဝုတမ္ပိ ယောဇနမ္ပိ ဝိစရိတွာ တေဟိ သဟာယေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိသမံ သမံ အကာသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဧကစ္ဆန္ဒာ တတ္ထ တတ္ထ သေတုယုတ္တဋ္ဌာနေသု သေတုံ၊ မဏ္ဍပသာလာပေါက္ခရဏီမာလာဂစ္ဆရောပနာဒီနံ ယုတ္တဋ္ဌာနေသု မဏ္ဍပါဒီနိ ကရောန္တာ ဗဟုံ ပုညမကံသု။ မဃော သတ္တ ဝတပဒါနိ ပူရေတွာ ကာယဿ ဘေဒါ သဒ္ဓိံ သဟာယေဟိ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိ။

တသ္မိံ ကာလေ အသုရဂဏာ တာဝတိံသဒေဝလောကေ ပဋိဝသန္တိ။ သဗ္ဗေ တေ ဒေဝါနံ သမာနာယုကာ သမာနဝဏ္ဏာ စ ဟောန္တိ၊ တေ သက္ကံ သပရိသံ ဒိသွာ အဓုနာ နိဗ္ဗတ္တာ နဝကဒေဝပုတ္တာ အာဂတာတိ မဟာပါနံ သဇ္ဇယိံသု။ သက္ကော ဒေဝပုတ္တာနံ သညံ အဒါသိ – ‘‘အမှေဟိ ကုသလံ ကရောန္တေဟိ န ပရေဟိ သဒ္ဓိံ သာဓာရဏံ ကတံ၊ တုမှေ ဂဏ္ဍပါနံ မာ ပိဝိတ္ထ ပီတမတ္တမေဝ ကရောထာ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။ ဗာလအသုရာ ဂဏ္ဍပါနံ ပိဝိတွာ မတ္တာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိံသု။ သက္ကော ဒေဝါနံ သညံ ဒတွာ တေ ပါဒေသု ဂါဟာပေတွာ သိနေရုပါဒေ ခိပါပေသိ၊ သိနေရုဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ အသုရဘဝနံ နာမ အတ္ထိ၊ တာဝတိံသဒေဝလောကပ္ပမာဏမေဝ။ တတ္ထ အသုရာ ဝသန္တိ။ တေသမ္ပိ စိတ္တပါဋလိ နာမ ရုက္ခော အတ္ထိ။ တေ တဿ ပုပ္ဖနကာလေ ဇာနန္တိ – ‘‘နာယံ တာဝတိံသာ၊ သက္ကေန ဝဉ္စိတာ မယ’’န္တိ။ တေ ဂဏှထ နန္တိ ဝတွာ သိနေရုံ ပရိဟရမာနာ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဝမ္မိကပါဒတော ဝမ္မိကမက္ခိကာ ဝိယ အဘိရုဟိံသု။ တတ္ထ ကာလေန ဒေဝါ ဇိနန္တိ၊ ကာလေန အသုရာ။ ယဒါ ဒေဝါနံ ဇယော ဟောတိ၊ အသုရေ ယာဝ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌာ အနုဗန္ဓန္တိ။ ယဒါ အသုရာနံ ဇယော ဟောတိ၊ ဒေဝေ ယာဝ ဝေဒိကပါဒါ အနုဗန္ဓန္တိ။ တသ္မိံ ပန သင်္ဂါမေ ဒေဝါနံ ဇယော အဟောသိ၊ ဒေဝါ အသုရေ ယာဝ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌာ အနုဗန္ဓိံသု။ သက္ကော အသုရေ ပလာပေတွာ ပဉ္စသု ဌာနေသု အာရက္ခံ ဌပေသိ။ ဧဝံ အာရက္ခံ ဒတွာ ဝေဒိကပါဒေ ဝဇိရဟတ္ထာ ဣန္ဒပဋိမာယော ဌပေသိ။ အသုရာ ကာလေန ကာလံ ဥဋ္ဌဟိတွာ တာ ပဋိမာယော ဒိသွာ၊ ‘‘သက္ကော အပ္ပမတ္တော တိဋ္ဌတီ’’တိ တတောဝ နိဝတ္တန္တိ။ တတော ပဋိနိဝတ္တိတွာတိ ဝိဇိတဋ္ဌာနတော နိဝတ္တိတွာ။ ပရိစာရိကာယောတိ မာလာဂန္ဓာဒိကမ္မကာရိကာယော။

၃၉၃။ ဝေဿဝဏော စ မဟာရာဇာတိ သော ကိရ သက္ကဿ ဝလ္လဘော၊ ဗလဝဝိဿာသိကော၊ တသ္မာ သက္ကေန သဒ္ဓိံ အဂမာသိ။ ပုရက္ခတွာတိ ပုရတော ကတွာ။ ပဝိသိံသူတိ ပဝိသိတွာ ပန ဥပဍ္ဎပိဟိတာနိ ဒွါရာနိ ကတွာ ဩလောကယမာနာ အဋ္ဌံသု။ ဣဒမ္ပိ၊ မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ပဿ ဝေဇယန္တဿ ပါသာဒဿ ရာမဏေယျကန္တိ၊ မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ဣဒမ္ပိ ဝေဇယန္တဿ ပါသာဒဿ ရာမဏေယျကံ ပဿ၊ သုဝဏ္ဏတ္ထမ္ဘေ ပဿ၊ ရဇတတ္ထမ္ဘေ မဏိတ္ထမ္ဘေ ပဝါဠတ္ထမ္ဘေ လောဟိတင်္ဂတ္ထမ္ဘေ မသာရဂလ္လတ္ထမ္ဘေ မုတ္တတ္ထမ္ဘေ သတ္တရတနတ္ထမ္ဘေ၊ တေသံယေဝ သုဝဏ္ဏာဒိမယေ ဃဋကေ ဝါဠရူပကာနိ စ ပဿာတိ ဧဝံ ထမ္ဘပန္တိယော အာဒိံ ကတွာ ရာမဏေယျကံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ ယထာ တံ ပုဗ္ဗေကတပုညဿာတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ကတပုညဿ ဥပဘောဂဋ္ဌာနေန သောဘိတဗ္ဗံ၊ ဧဝမေဝံ သောဘတီတိ အတ္ထော။ အတိဗာဠှံ ခေါ အယံ ယက္ခော ပမတ္တော ဝိဟရတီတိ အတ္တနော ပါသာဒေ နာဋကပရိဝါရေန သမ္ပတ္တိယာ ဝသေန အတိဝိယ မတ္တော။

ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသီတိ ဣဒ္ဓိမကာသိ။ အာပေါကသိဏံ သမာပဇ္ဇိတွာ ပါသာဒပတိဋ္ဌိတောကာသံ ဥဒကံ ဟောတူတိ ဣဒ္ဓိံ အဓိဋ္ဌာယ ပါသာဒကဏ္ဏိကေ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ပဟရိ။ သော ပါသာဒေါ ယထာ နာမ ဥဒကပိဋ္ဌေ ဌပိတပတ္တံ မုခဝဋ္ဋိယံ အင်္ဂုလိယာ ပဟဋံ အပရာပရံ ကမ္ပတိ စလတိ န သန္တိဋ္ဌတိ။ ဧဝမေဝံ သံကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ၊ ထမ္ဘပိဋ္ဌသင်္ဃာဋကဏ္ဏိကဂေါပါနသိအာဒီနိ ကရကရာတိ သဒ္ဒံ မုဉ္စန္တာနိ ပတိတုံ ဝိယ အာရဒ္ဓါနိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သင်္ကမ္ပေသိ သမ္ပကမ္ပေသိ သမ္ပဝေဓေသီ’’တိ။ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာတိ အဟော အစ္ဆရိယံ၊ အဟော အဗ္ဘုတန္တိ ဧဝံ သဉ္ဇာတအစ္ဆရိယအဗ္ဘုတာ စေဝ သဉ္ဇာတတုဋ္ဌိနော စ အဟေသုံ ဥပ္ပန္နဗလဝသောမနဿာ။ သံဝိဂ္ဂန္တိ ဥဗ္ဗိဂ္ဂံ။ လောမဟဋ္ဌဇာတန္တိ ဇာတလောမဟံသံ၊ ကဉ္စနဘိတ္တိယံ ဌပိတမဏိနာဂဒန္တေဟိ ဝိယ ဥဒ္ဓဂ္ဂေဟိ လောမေဟိ အာကိဏ္ဏသရီရန္တိ အတ္ထော။ လောမဟံသော စ နာမေသ သောမနဿေနပိ ဟောတိ ဒေါမနဿေနပိ၊ ဣဓ ပန သောမနဿေန ဇာတော။ ထေရော ဟိ သက္ကဿ သောမနဿဝေဂေန သံဝေဇေတုံ တံ ပါဋိဟာရိယမကာသိ။ တသ္မာ သောမနဿဝေဂေန သံဝိဂ္ဂလောမဟဋ္ဌံ ဝိဒိတွာတိ အတ္ထော။

၃၉၄။ ဣဓာဟံ၊ မာရိသာတိ ဣဒါနိဿ ယသ္မာ ထေရေန သောမနဿသံဝေဂံ ဇနယိတွာ တမံ ဝိနောဒိတံ၊ တသ္မာ သလ္လက္ခေတွာ ဧဝမာဟ။ ဧသော နု တေ၊ မာရိသ၊ သော ဘဂဝါ သတ္ထာတိ၊ မာရိသ၊ တွံ ကုဟိံ ဂတောသီတိ ဝုတ္တေ မယှံ သတ္ထု သန္တိကန္တိ ဝဒေသိ၊ ဣမသ္မိံ ဒေဝလောကေ ဧကပါဒကေန ဝိယ တိဋ္ဌသိ၊ ယံ တွံ ဧဝံ ဝဒေသိ၊ ဧသော နု တေ၊ မာရိသ၊ သော ဘဂဝါ သတ္ထာတိ ပုစ္ဆိံသု။ သဗြဟ္မစာရီ မေ ဧသောတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ထေရော အနဂါရိယော အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော အဂ္ဂသာဝကော၊ သက္ကော အဂါရိယော၊ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝသေန ပနေတေ သဗြဟ္မစာရိနော ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အဟော နူန တေ သော ဘဂဝါ သတ္ထာတိ သဗြဟ္မစာရီ တာဝ တေ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော၊ သော ပန တေ ဘဂဝါ သတ္ထာ အဟော နူန မဟိဒ္ဓိကောတိ သတ္ထု ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယဒဿနေ ဇာတာဘိလာပါ ဟုတွာ ဧဝမာဟံသု။

၃၉၅။ ဉာတညတရဿာတိ ပညာတညတရဿ၊ သက္ကော ဟိ ပညာတာနံ အညတရော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ၊ ဒေသနံ ပန ဘဂဝါ ယထာနုသန္ဓိနာဝ နိဋ္ဌာပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠတဏှာသင်္ခယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ မဟာတဏှာသင်္ခယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၆။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာတဏှာသင်္ခယသုတ္တံ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ အလဂဒ္ဒူပမသုတ္တေ လဒ္ဓိမတ္တံ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ သဿတဒိဋ္ဌိ။ သော စ ဘိက္ခု ဗဟုဿုတော၊ အယံ အပ္ပဿုတော၊ ဇာတကဘာဏကော ဘဂဝန္တံ ဇာတကံ ကထေတွာ၊ ‘‘အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေန သမယေန ဝေဿန္တရော အဟောသိံ၊ မဟောသဓော၊ ဝိဓုရပဏ္ဍိတော၊ သေနကပဏ္ဍိတော၊ မဟာဇနကော ရာဇာ အဟောသိ’’န္တိ သမောဓာနေန္တံ သုဏာတိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမေ ရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရာ တတ္ထ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ဝိညာဏံ ပန ဣဓလောကတော ပရလောကံ၊ ပရလောကတော ဣမံ လောကံ သန္ဓာဝတိ သံသရတီ’’တိ သဿတဒဿနံ ဥပ္ပန္နံ။ တေနာဟ – ‘‘တဒေဝိဒံ ဝိညာဏံ သန္ဓာဝတိ သံသရတိ အနည’’န္တိ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပန၊ ‘‘ဝိညာဏံ ပစ္စယသမ္ဘဝံ၊ သတိ ပစ္စယေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိနာ ပစ္စယံ နတ္ထိ ဝိညာဏဿ သမ္ဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အယံ ဘိက္ခု ဗုဒ္ဓေန အကထိတံ ကထေတိ၊ ဇိနစက္ကေ ပဟာရံ ဒေတိ၊ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ ပဋိဗာဟတိ၊ သောတုကာမံ ဇနံ ဝိသံဝါဒေတိ၊ အရိယပထေ တိရိယံ နိပတိတွာ မဟာဇနဿ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ပဋိပန္နော။ ယထာ နာမ ရညော ရဇ္ဇေ မဟာစောရော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော မဟာဇနဿ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဇိနသာသနေ စောရော ဟုတွာ မဟာဇနဿ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဥပ္ပန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူတိ ဇနပဒဝါသိနော ပိဏ္ဍပါတိကဘိက္ခူ။ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ အယံ ပရိသံ လဘိတွာ သာသနမ္ပိ အန္တရဓာပေယျ၊ ယာဝ ပက္ခံ န လဘတိ၊ တာဝဒေဝ နံ ဒိဋ္ဌိဂတာ ဝိဝေစေမာတိ သုတသုတဋ္ဌာနတောယေဝ အဋ္ဌတွာ အနိသီဒိတွာ ဥပသင်္ကမိံသု။

၃၉၈။ ကတမံ တံ သာတိ ဝိညာဏန္တိ သာတိ ယံ တွံ ဝိညာဏံ သန္ဓာယ ဝဒေသိ၊ ကတမံ တံ ဝိညာဏန္တိ? ယွာယံ၊ ဘန္တေ၊ ဝဒေါ ဝေဒေယျော တတြ တတြ ကလျာဏပါပကာနံ ကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတီတိ၊ ဘန္တေ၊ ယော အယံ ဝဒတိ ဝေဒယတိ၊ ယော စာယံ တဟိံ တဟိံ ကုသလာကုသလကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပစ္စနုဘောတိ။ ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဝိညာဏံ၊ ယမဟံ သန္ဓာယ ဝဒေမီတိ။ ကဿ နု ခေါ နာမာတိ ကဿ ခတ္တိယဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ ဝေဿသုဒ္ဒဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတဒေဝမနုဿာနံ ဝါ အညတရဿ။

၃၉၉။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ကသ္မာ အာမန္တေသိ? သာတိဿ ကိရ ဧဝံ အဟောသိ – ‘‘သတ္ထာ မံ ‘မောဃပုရိသော’တိ ဝဒတိ၊ န စ မောဃပုရိသောတိ ဝုတ္တမတ္တေနေဝ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော န ဟောတိ။ ဥပသေနမ္ပိ ဟိ ဝင်္ဂန္တပုတ္တံ၊ ‘အတိလဟုံ ခေါ တွံ မောဃပုရိသ ဗာဟုလ္လာယ အာဝတ္တော’တိ (မဟာဝ။ ၇၅) ဘဂဝါ မောဃပုရိသဝါဒေန ဩဝဒိ။ ထေရော အပရဘာဂေ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ဆ အဘိညာ သစ္ဆာကာသိ။ အဟမ္ပိ တထာရူပံ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏှိတွာ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ ဆိန္နပစ္စယော အယံ သာသနေ အဝိရုဠှဓမ္မောတိ ဒဿေန္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။ ဥသ္မီကတောတိအာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာဓိပ္ပာယမေဝ။ အထ ခေါ ဘဂဝါတိ အယမ္ပိ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ သာတိဿ ကိရ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဘဂဝါ မယှံ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော နတ္ထီတိ ဝဒတိ၊ ကိံ သက္ကာ ဥပနိဿယေ အသတိ ကာတုံ? န ဟိ တထာဂတာ သဥပနိဿယဿေဝ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ၊ ယဿ ကဿစိ ဒေသေန္တိယေဝ။ အဟံ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကာ သုဂတောဝါဒံ လဘိတွာ သဂ္ဂသမ္ပတ္တူပဂံ ကုသလံ ကရိဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ၊ ‘‘နာဟံ၊ မောဃပုရိသ၊ တုယှံ ဩဝါဒံ ဝါ အနုသာသနိံ ဝါ ဒေမီ’’တိ သုဂတောဝါဒံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေန္တော ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒါနိ ပရိသာယ လဒ္ဓိံ သောဓေန္တော၊ ‘‘ဣဓာဟံ ဘိက္ခူ ပဋိပုစ္ဆိဿာမီ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၀၀။ ဣဒါနိ ဝိညာဏဿ သပ္ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတုံ ယံ ယဒေဝ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စာတိ သဟာဝဇ္ဇနေန ဘဝင်္ဂမနဉ္စ တေဘူမကဓမ္မေ စ ပဋိစ္စ။ ကဋ္ဌဉ္စ ပဋိစ္စာတိအာဒိ ဩပမ္မနိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေန ကိံ ဒီပေတိ? ဒွါရသင်္ကန္တိယာ အဘာဝံ။ ယထာ ဟိ ကဋ္ဌံ ပဋိစ္စ ဇလမာနော အဂ္ဂိ ဥပါဒါနပစ္စယေ သတိယေဝ ဇလတိ၊ တသ္မိံ အသတိ ပစ္စယဝေကလ္လေန တတ္ထေဝ ဝူပသမ္မတိ၊ န သကလိကာဒီနိ သင်္ကမိတွာ သကလိကဂ္ဂီတိအာဒိသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပန္နံ ဝိညာဏံ တသ္မိံ ဒွါရေ စက္ခုရူပအာလောကမနသိကာရသင်္ခါတေ ပစ္စယမှိ သတိယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ အသတိ ပစ္စယဝေကလ္လေန တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ န သောတာဒီနိ သင်္ကမိတွာ သောတဝိညာဏန္တိအာဒိသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗဝါရေသု။ ဣတိ ဘဂဝါ နာဟံ ဝိညာဏပ္ပဝတ္တေ ဒွါရသင်္ကန္တိမတ္တမ္ပိ ဝဒါမိ၊ အယံ ပန သာတိ မောဃပုရိသော ဘဝသင်္ကန္တိံ ဝဒတီတိ သာတိံ နိဂ္ဂဟေသိ။

၄၀၁။ ဧဝံ ဝိညာဏဿ သပ္ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပန ပဉ္စန္နမ္ပိ ခန္ဓာနံ သပ္ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေန္တော၊ ဘူတမိဒန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘူတမိဒန္တိ ဣဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဇာတံ ဘူတံ နိဗ္ဗတ္တံ၊ တုမှေပိ တံ ဘူတမိဒန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဿထာတိ။ တဒါဟာရသမ္ဘဝန္တိ တံ ပနေတံ ခန္ဓပဉ္စကံ အာဟာရသမ္ဘဝံ ပစ္စယသမ္ဘဝံ၊ သတိ ပစ္စယေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧဝံ ပဿထာတိ ပုစ္ဆတိ။ တဒါဟာရနိရောဓာတိ တဿ ပစ္စယဿ နိရောဓာ။ ဘူတမိဒံ နောဿူတိ ဘူတံ နု ခေါ ဣဒံ၊ န နု ခေါ ဘူတန္တိ။ တဒါဟာရသမ္ဘဝံ နောဿူတိ တံ ဘူတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ပစ္စယသမ္ဘဝံ နု ခေါ၊ န နု ခေါတိ။ တဒါဟာရနိရောဓာတိ တဿ ပစ္စယဿ နိရောဓာ။ နိရောဓဓမ္မံ နောဿူတိ တံ ဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မံ နု ခေါ၊ န နု ခေါတိ။ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတောတိ ဣဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဇာတံ ဘူတံ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ယာထာဝသရသလက္ခဏတော ဝိပဿနာပညာယ သမ္မာ ပဿန္တဿ။ ပညာယ သုဒိဋ္ဌန္တိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိပဿနာပညာယ သုဋ္ဌု ဒိဋ္ဌံ။ ဧဝံ ယေ ယေ တံ ပုစ္ဆံ သလ္လက္ခေသုံ၊ တေသံ တေသံ ပဋိညံ ဂဏှန္တော ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ သပ္ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတိ။

ဣဒါနိ ယာယ ပညာယ တေဟိ တံ သပ္ပစ္စယံ သနိရောဓံ ခန္ဓပဉ္စကံ သုဒိဋ္ဌံ၊ တတ္ထ နိတ္တဏှဘာဝံ ပုစ္ဆန္တော ဣမံ စေ တုမှေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိန္တိ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိံ။ သဘာဝဒဿနေန ပရိသုဒ္ဓံ။ ပစ္စယဒဿနေန ပရိယောဒါတံ။ အလ္လီယေထာတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အလ္လီယိတွာ ဝိဟရေယျာထ။ ကေလာယေထာတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ကီဠမာနာ ဝိဟရေယျာထ။ ဓနာယေထာတိ ဓနံ ဝိယ ဣစ္ဆန္တာ ဂေဓံ အာပဇ္ဇေယျာထ။ မမာယေထာတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ မမတ္တံ ဥပ္ပာဒေယျာထ။ နိတ္ထရဏတ္ထာယ နော ဂဟဏတ္ထာယာတိ ယော သော မယာ စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထာယ ကုလ္လူပမော ဓမ္မော ဒေသိတော၊ နော နိကန္တိဝသေန ဂဟဏတ္ထာယ။ အပိ နု တံ တုမှေ အာဇာနေယျာထာတိ။ ဝိပရိယာယေန သုက္ကပက္ခော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၀၂။ ဣဒါနိ တေသံ ခန္ဓာနံ ပစ္စယံ ဒဿေန္တော၊ စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရာတိအာဒိမာဟ၊ တမ္ပိ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ယထာ ပန ဧကော ဣမံ ဇာနာသီတိ ဝုတ္တော၊ ‘‘န ကေဝလံ ဣမံ၊ မာတရမ္ပိဿ ဇာနာမိ၊ မာတု မာတရမ္ပီ’’တိ ဧဝံ ပဝေဏိဝသေန ဇာနန္တော သုဋ္ဌု ဇာနာတိ နာမ။ ဧဝမေဝံ ဘဂဝါ န ကေဝလံ ခန္ဓမတ္တမေဝ ဇာနာတိ၊ ခန္ဓာနံ ပစ္စယမ္ပိ တေသမ္ပိ ပစ္စယာနံ ပစ္စယန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗပစ္စယပရမ္ပရံ ဇာနာတိ။ သော တံ၊ ဗုဒ္ဓဗလံ ဒီပေန္တော ဣဒါနိ ပစ္စယပရမ္ပရံ ဒဿေတုံ၊ ဣမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အာဟာရာတိအာဒိမာဟ။ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ ဘဝေယျ၊ သာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာဝ။

၄၀၄။ ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတီတိ ဣမသ္မိံ အဝိဇ္ဇာဒိကေ ပစ္စယေ သတိ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ ဟောတိ။ ဣမဿုပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣမဿ အဝိဇ္ဇာဒိကဿ ပစ္စယဿ ဥပ္ပာဒါ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေနေဝါဟ – ‘‘ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… သမုဒယော ဟောတီ’’တိ။ ဧဝံ ဝဋ္ဋံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေန္တော၊ အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ တွေဝါတိ အဝိဇ္ဇာယ ဧဝ တု။ အသေသဝိရာဂနိရောဓာတိ ဝိရာဂသင်္ခါတေန မဂ္ဂေန အသေသနိရောဓာ အနုပ္ပာဒနိရောဓာ။ သင်္ခါရနိရောဓောတိ သင်္ခါရာနံ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတိ၊ ဧဝံ နိရုဒ္ဓါနံ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော ဟောတိ၊ ဝိညာဏာဒီနဉ္စ နိရောဓာ နာမရူပါဒီနိ နိရုဒ္ဓါနိယေဝ ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓောတိအာဒိံ ဝတွာ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကေဝလဿာတိ သကလဿ၊ သုဒ္ဓဿ ဝါ၊ သတ္တဝိရဟိတဿာတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာတိ ဒုက္ခရာသိဿ။ နိရောဓော ဟောတီတိ အနုပ္ပာဒေါ ဟောတိ။

၄၀၆။ ဣမသ္မိံ အသတီတိအာဒိ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၀၇။ ဧဝံ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဣမံ ဒွါဒသင်္ဂပစ္စယဝဋ္ဋံ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂေန ဇာနန္တဿ ယာ ပဋိဓာဝနာ ပဟီယတိ၊ တဿာ အဘာဝံ ပုစ္ဆန္တော အပိ နု တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံ ဇာနန္တာတိ ဧဝံ သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂေန ဇာနန္တာ။ ဧဝံ ပဿန္တာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပုဗ္ဗန္တန္တိ ပုရိမကောဋ္ဌာသံ၊ အတီတခန္ဓဓာတုအာယတနာနီတိ အတ္ထော။ ပဋိဓာဝေယျာထာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ပဋိဓာဝေယျာထ။ သေသံ သဗ္ဗာသဝသုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

ဣဒါနိ နေသံ တတ္ထ နိစ္စလဘာဝံ ပုစ္ဆန္တော၊ အပိ နု တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ ဇာနန္တာ ဧဝံ ပဿန္တာ ဧဝံ ဝဒေယျာထ၊ သတ္ထာ နော ဂရူတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂရူတိ ဘာရိကော အကာမာ အနုဝတ္တိတဗ္ဗော။ သမဏောတိ ဗုဒ္ဓသမဏော။ အညံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသေယျာထာတိ အယံ သတ္ထာ အမှာကံ ကိစ္စံ သာဓေတုံ န သက္ကောတီတိ အပိ နု ဧဝံသညိနော ဟုတွာ အညံ ဗာဟိရကံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသေယျာထ။ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနန္တိ ဧဝံသညိနော ဟုတွာ ပုထူနံ တိတ္ထိယသမဏာနံ စေဝ ဗြာဟ္မဏာနဉ္စ။ ဝတကောတူဟလမင်္ဂလာနီတိ ဝတသမာဒါနာနိ စ ဒိဋ္ဌိကုတူဟလာနိ စ ဒိဋ္ဌသုတမုတမင်္ဂလာနိ စ။ တာနိ သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆေယျာထာတိ ဧတာနိ သာရန္တိ ဧဝံသညိနော ဟုတွာ ပဋိအာ