📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

မဇ္ဈိမနိကာယေ

မူလပဏ္ဏာသ-အဋ္ဌကထာ

(ဒုတိယော ဘာဂေါ)

၃။ ဩပမ္မဝဂ္ဂေါ

၁။ ကကစူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၂၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ကကစူပမသုတ္တံ။ တတ္ထ မောဠိယဖဂ္ဂုနောတိ မောဠီတိ စူဠာ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –

‘‘ဆေတွာန မောဠိံ ဝရဂန္ဓဝါသိတံ၊

ဝေဟာယသံ ဥက္ခိပိ သကျပုင်္ဂဝေါ၊

ရတနစင်္ကောဋဝရေန ဝါသဝေါ၊

သဟဿနေတ္တော သိရသာ ပဋိဂ္ဂဟီ’’တိ။

သာ တဿ ဂိဟိကာလေ မဟတီ အဟောသိ၊ တေနဿ မောဠိယဖဂ္ဂုနောတိ သင်္ခါ ဥဒပါဒိ။ ပဗ္ဗဇိတမ္ပိ နံ တေနေဝ နာမေန သဉ္ဇာနန္တိ။ အတိဝေလန္တိ ဝေလံ အတိက္ကမိတွာ။ တတ္ထ ကာလဝေလာ၊ သီမဝေလာ၊ သီလဝေလာတိ တိဝိဓာ ဝေလာ။ ‘‘တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ (ဓမ္မပဒေ ဝဂ္ဂါနမုဒ္ဒါနံ၊ ဂါထာနမုဒ္ဒါနံ၊ မဟာဝ။ ၁-၃) အယံ ကာလဝေလာ နာမ။ ‘‘ဌိတဓမ္မော ဝေလံ နာတိဝတ္တတီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၄၊ ဥဒါ။ ၄၅၊ အ။ နိ။ ၈။၁၉) အယံ သီမဝေလာ နာမ။ ‘‘ဝေလာအနတိက္ကမော သေတုဃာတော’’တိ (ဓ။ သ။ ၂၉၉-၃၀၁) စ၊ ‘‘ဝေလာ စေသာ အဝီတိက္ကမနဋ္ဌေနာ’’တိ စ၊ အယံ သီလဝေလာ နာမ။ တံ တိဝိဓမ္ပိ သော အတိက္ကမိယေဝ။ ဘိက္ခုနိယော ဟိ ဩဝဒိတုံ ကာလော နာမ အတ္ထိ၊ သော အတ္ထင်္ဂတေပိ သူရိယေ ဩဝဒန္တော တံ ကာလဝေလမ္ပိ အတိက္ကမိ။ ဘိက္ခုနီနံ ဩဝါဒေ ပမာဏံ နာမ အတ္ထိ သီမာ မရိယာဒါ။ သော ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစာဟိ ဩဝဒန္တော တံ သီမဝေလမ္ပိ အတိက္ကမိ။ ကထေန္တော ပန ဒဝသဟဂတံ ကတွာ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိပဟောနကံ ကထေတိ၊ ဧဝံ သီလဝေလမ္ပိ အတိက္ကမိ။

သံသဋ္ဌောတိ မိဿီဘူတော သမာနသုခဒုက္ခော ဟုတွာ။ သမ္မုခါတိ ပုရတော။ အဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ တာ ပန ပစနကောဋ္ဋနာဒီနိ ကရောန္တိယော ဒိသွာ နတ္ထိ ဣမာသံ အနာပတ္တိ နာမ၊ ဣမာ ဘိက္ခုနိယော အနာစာရာ ဒုဗ္ဗစာ ပဂဗ္ဘာတိ အဂုဏံ ကထေတိ။ အဓိကရဏမ္ပိ ကရောတီတိ ဣမေသံ ဘိက္ခူနံ ဣမာ ဘိက္ခုနိယော ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ အက္ခီနိ ဒယှန္တိ၊ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ပုပ္ဖပူဇာ ဝါ အာသနဓောဝနပရိဘဏ္ဍကရဏာဒီနိ ဝါ ဣမာသံ ဝသေန ဝတ္တန္တိ။ ကုလဓီတရော ဧတာ လဇ္ဇိနိယော၊ တုမှေ ဣမာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝဒထ၊ အယံ နာမ တုမှာကံ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ဝိနယဓရာနံ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ဝိနိစ္ဆယံ မေ ဒေထာတိ အဓိကရဏံ အာကဍ္ဎတိ။

မောဠိယဖဂ္ဂုနဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ နတ္ထိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော အနာပတ္တိ နာမ။ နိစ္စကာလံ ဣမဿ ပရိဝေဏဒွါရံ အသုညံ ဘိက္ခုနီဟီတိ အဂုဏံ ကထေတိ။ အဓိကရဏမ္ပိ ကရောန္တီတိ ဣမေသံ ဘိက္ခူနံ မောဠိယဖဂ္ဂုနတ္ထေရဿ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ အက္ခီနိ ဒယှန္တိ။ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ အညေသံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဩလောကေတုမ္ပိ န သက္ကာ။ ဝိဟာရံ အာဂတဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒံ ဝါ ပဋိသန္ထာရံ ဝါ ဥဒ္ဒေသပဒံ ဝါ ထေရမေဝ နိဿာယ လဘန္တိ၊ ကုလပုတ္တကော လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော၊ ဧဝရူပံ နာမ တုမှေ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝဒထ၊ ဧထ ဝိနယဓရာနံ သန္တိကေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒေထာတိ အဓိကရဏံ အာကဍ္ဎန္တိ။

သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ နေဝ ပိယကမျတာယ န ဘေဒါဓိပ္ပာယေန၊ အတ္ထကာမတာယ အဝေါစ။ ဧကံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုဿ ဧဝံ သံသဋ္ဌဿ ဝိဟရတော အယသော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ သော သာသနဿာပိ အဝဏ္ဏောယေဝ။ အညေန ပန ကထိတော အယံ န ဩရမိဿတိ၊ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဩဝဒိတော ဩရမိဿတီ’’တိ တဿ အတ္ထကာမတာယ ဘဂဝန္တံ ဧတံ၊ ‘‘အာယသ္မာ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

၂၂၃။ အာမန္တေဟီတိ ဇာနာပေဟိ။ အာမန္တေတီတိ ပက္ကောသတိ။

၂၂၄။ သဒ္ဓါတိ သဒ္ဓါယ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ တွံ ကုလပုတ္တော စေဝ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော စ၊ ယသ္မာ ဝါ တေ ဧတာဟိ သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌဿ ဝိဟရတော ယေ တာ အက္ကောသိဿန္တိ ဝါ၊ ပဟရိဿန္တိ ဝါ၊ တေသု ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ သံသဂ္ဂေ ပဟီနေ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တသ္မာ။ တတြာတိ တသ္မိံ အဝဏ္ဏဘာသနေ။ ဂေဟသိတာတိ ပဉ္စကာမဂုဏနိဿိတာ။ ဆန္ဒာတိ တဏှာဆန္ဒာပိ ပဋိဃဆန္ဒာပိ။ ဝိပရိဏတန္တိ ရတ္တမ္ပိ စိတ္တံ ဝိပရိဏတံ။ ဒုဋ္ဌမ္ပိ၊ မူဠှမ္ပိ စိတ္တံ ဝိပရိဏတံ။ ဣဓ ပန တဏှာဆန္ဒဝသေန ရတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိဃဆန္ဒဝသေန ဒုဋ္ဌမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဟိတာနုကမ္ပီတိ ဟိတေန အနုကမ္ပမာနော ဟိတေန ဖရမာနော။ န ဒေါသန္တရောတိ န ဒေါသစိတ္တော ဘဝိဿာမိ။

၂၂၅။ အထ ခေါ ဘဂဝါတိ ကသ္မာ အာရဘိ? ဖဂ္ဂုနဿ ကိရ ဧတ္တကံ ဩဝါဒံ သုတွာပိ၊ ‘‘ဘိက္ခုနိသံသဂ္ဂတော ဩရမိဿာမိ ဝိရမိဿာမီ’’တိ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပန္နံ၊ ဘဂဝတာ ပန သဒ္ဓိံ ပဋာဏီ ဝိယ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ အဋ္ဌာသိ၊ အထဿ ဘဂဝတော ယထာ နာမ ဇိဃစ္ဆိတဿ ဘောဇနေ၊ ပိပါသိတဿ ပါနီယေ၊ သီတေန ဖုဋ္ဌဿ ဥဏှေ ဒုက္ခိတဿ သုခေ ပတ္ထနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမေဝ ဣမံ ဒုဗ္ဗစံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ပဌမဗောဓိယံ သုဗ္ဗစာ ဘိက္ခူ အာပါထံ အာဂမိံသု။ အထ တေသံ ဝဏ္ဏံ ကထေတုကာမော ဟုတွာ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

တတ္ထ အာရာဓယိံသူတိ ဂဏှိံသု ပူရယိံသု။ ဧကံ သမယန္တိ ဧကသ္မိံ သမယေ။ ဧကာသနဘောဇနန္တိ ဧကံ ပုရေဘတ္တဘောဇနံ။ သူရိယုဂ္ဂမနတော ဟိ ယာဝ မဇ္ဈနှိကာ သတ္တက္ခတ္တုံ ဘုတ္တဘောဇနမ္ပိ ဣဓ ဧကာသနဘောဇနန္တေဝ အဓိပ္ပေတံ။ အပ္ပာဗာဓတန္တိ နိရာဗာဓတံ။ အပ္ပာတင်္ကတန္တိ နိဒ္ဒုက္ခတံ။ လဟုဋ္ဌာနန္တိ သရီရဿ သလ္လဟုကံ ဥဋ္ဌာနံ။ ဗလန္တိ ကာယဗလံ။ ဖာသုဝိဟာရန္တိ ကာယဿ သုခဝိဟာရံ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ? ဒိဝါ ဝိကာလဘောဇနံ ပဇဟာပိတကာလော ကထိတော။ ဘဒ္ဒါလိသုတ္တေ ပန ရတ္တိံ ဝိကာလဘောဇနံ ပဇဟာပိတကာလော ကထိတော။ ဣမာနိ ဟိ ဒွေ ဘောဇနာနိ ဘဂဝါ န ဧကပ္ပဟာရေန ပဇဟာပေသိ။ ကသ္မာ? ဣမာနေဝ ဟိ ဒွေ ဘောဇနာနိ ဝဋ္ဋေ သတ္တာနံ အာစိဏ္ဏာနိ။ သန္တိ ကုလပုတ္တာ သုခုမာလာ၊ တေ ဧကတော ဒွေပိ ဘောဇနာနိ ပဇဟန္တာ ကိလမန္တိ။ တသ္မာ ဧကတော အပဇဟာပေတွာ ဧကသ္မိံ ကာလေ ဒိဝါ ဝိကာလဘောဇနံ၊ ဧကသ္မိံ ရတ္တိံ ဝိကာလဘောဇနန္တိ ဝိသုံ ပဇဟာပေသိ။ တေသု ဣဓ ဒိဝါ ဝိကာလဘောဇနံ ပဇဟာပိတကာလော ကထိတော။ တတ္ထ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါ န ဘယံ ဒဿေတွာ တဇ္ဇေတွာ ပဇဟာပေန္တိ၊ အာနိသံသံ ပန ဒဿေတွာ ပဇဟာပေန္တိ၊ ဧဝဉှိ သတ္တာ သုခေန ပဇဟန္တိ။ တသ္မာ အာနိသံသံ ဒဿေန္တော ဣမေ ပဉ္စ ဂုဏေ ဒဿေသိ။ အနုသာသနီ ကရဏီယာတိ ပုနပ္ပုနံ သာသနေ ကတ္တဗ္ဗံ နာဟောသိ။ ‘‘ဣဒံ ကရောထ၊ ဣဒံ မာ ကရောထာ’’တိ သတုပ္ပာဒကရဏီယမတ္တမေဝ အဟောသိ။ တာဝတ္တကေနေဝ တေ ကတ္တဗ္ဗံ အကံသု၊ ပဟာတဗ္ဗံ ပဇဟိံသု၊ ပဌမဗောဓိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဗ္ဗစာ ဘိက္ခူ အဟေသုံ အဿဝါ ဩဝါဒပဋိကရာတိ။

ဣဒါနိ နေသံ သုဗ္ဗစဘာဝဒီပိကံ ဥပမံ အာဟရန္တော သေယျထာပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုဘူမိယန္တိ သမဘူမိယံ။ ‘‘သုဘူမျံ သုခေတ္တေ ဝိဟတခါဏုကေ ဗီဇာနိ ပတိဋ္ဌပေယျာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၃၈) ဧတ္ထ ပန မဏ္ဍဘူမိ သုဘူမီတိ အာဂတာ။ စတုမဟာပထေတိ ဒွိန္နံ မဟာမဂ္ဂါနံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂတဋ္ဌာနေ။ အာဇညရထောတိ ဝိနီတအဿရထော။ ဩဓသ္တပတောဒေါတိ ယထာ ရထံ အဘိရုဟိတွာ ဌိတေန သက္ကာ ဟောတိ ဂဏှိတုံ၊ ဧဝံ အာလမ္ဗနံ နိဿာယ တိရိယတော ဌပိတပတောဒေါ။ ယောဂ္ဂါစရိယောတိ အဿာစရိယော။ သွေဝ အဿဒမ္မေ သာရေတီတိ အဿဒမ္မသာရထိ။ ယေနိစ္ဆကန္တိ ယေန ယေန မဂ္ဂေန ဣစ္ဆတိ။ ယဒိစ္ဆကန္တိ ယံ ယံ ဂတိံ ဣစ္ဆတိ။ သာရေယျာတိ ဥဇုကံ ပုရတော ပေသေယျ။ ပစ္စာသာရေယျာတိ ပဋိနိဝတ္တေယျ။

ဧဝမေဝ ခေါတိ ယထာ ဟိ သော ယောဂ္ဂါစရိယော ယေန ယေန မဂ္ဂေန ဂမနံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ တံ အဿာ အာရုဠှာဝ ဟောန္တိ။ ယာယ ယာယ စ ဂတိယာ ဣစ္ဆတိ၊ သာ သာ ဂတိ ဂဟိတာဝ ဟောတိ။ ရထံ ပေသေတွာ အဿာ နေဝ ဝါရေတဗ္ဗာ န ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာ ဟောန္တိ။ ကေဝလံ တေသံ သမေ ဘူမိဘာဂေ ခုရေသု နိမိတ္တံ ဌပေတွာ ဂမနမေဝ ပဿိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဧဝံ မယှမ္ပိ တေသု ဘိက္ခူသု ပုနပ္ပုနံ ဝတ္တဗ္ဗံ နာဟောသိ။ ဣဒံ ကရောထ ဣဒံ မာ ကရောထာတိ သတုပ္ပာဒနမတ္တမေဝ ကတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ တေဟိပိ တာဝဒေဝ ကတ္တဗ္ဗံ ကတမေဝ ဟောတိ၊ အကတ္တဗ္ဗံ ဇဟိတမေဝ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သုဗ္ဗစာ ယုတ္တယာနပဋိဘာဂါ ဟုတွာ သတုပ္ပာဒနမတ္တေနေဝ ပဇဟိံသု၊ တသ္မာ တုမှေပိ ပဇဟထာတိ အတ္ထော။ ဧလဏ္ဍေဟီတိ ဧလဏ္ဍာ ကိရ သာလဒူသနာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဝိသောဓေယျာတိ ဧလဏ္ဍေ စေဝ အညာ စ ဝလ္လိယော ဆိန္ဒိတွာ ဗဟိ နီဟရဏေန သောဓေယျ။ သုဇာတာတိ သုသဏ္ဌိတာ။ သမ္မာ ပရိဟရေယျာတိ မရိယာဒံ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကာသိဉ္စနေနပိ ကာလေနကာလံ မူလမူလေ ခဏနေနပိ ဝလ္လိဂုမ္ဗာဒိစ္ဆေဒနေနပိ ကိပိလ္လပူဋကဟရဏေနပိ မက္ကဋကဇာလသုက္ခဒဏ္ဍကဟရဏေနပိ သမ္မာ ဝဍ္ဎေတွာ ပေါသေယျ။ ဝုဒ္ဓိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။

၂၂၆။ ဣဒါနိ အက္ခန္တိယာ ဒေါသံ ဒဿေန္တော ဘူတပုဗ္ဗန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝေဒေဟိကာတိ ဝိဒေဟရဋ္ဌဝါသိကဿ ဓီတာ။ အထ ဝါ ဝေဒေါတိ ပညာ ဝုစ္စတိ၊ ဝေဒေန ဤဟတိ ဣရိယတီတိ ဝေဒေဟိကာ၊ ပဏ္ဍိတာတိ အတ္ထော။ ဂဟပတာနီတိ ဃရသာမိနီ။ ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ကိတ္တိဃောသော။ သောရတာတိ သောရစ္စေန သမန္နာဂတာ။ နိဝါတာတိ နိဝါတဝုတ္တိ။ ဥပသန္တာတိ နိဗ္ဗုတာ။ ဒက္ခာတိ ဘတ္တပစနသယနတ္ထရဏဒီပုဇ္ဇလနာဒိကမ္မေသု ဆေကာ။ အနလသာတိ ဥဋ္ဌာဟိကာ၊ သုသံဝိဟိတကမ္မန္တာတိ သုဋ္ဌု သံဝိဟိတကမ္မန္တာ။ ဧကာ အနလသာ ဟောတိ၊ ယံ ယံ ပန ဘာဇနံ ဂဏှာတိ၊ တံ တံ ဘိန္ဒတိ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ဝါ ကရောတိ၊ အယံ န တာဒိသာတိ ဒဿေတိ။

ဒိဝါ ဥဋ္ဌာသီတိ ပါတောဝ ကတ္တဗ္ဗာနိ ဓေနုဒုဟနာဒိကမ္မာနိ အကတွာ ဥဿူရေ ဥဋ္ဌိတာ။ ဟေ ဇေ ကာဠီတိ အရေ ကာဠိ။ ကိံ ဇေ ဒိဝါ ဥဋ္ဌာသီတိ ကိံ တေ ကိဉ္စိ အဖာသုကံ အတ္ထိ၊ ကိံ ဒိဝါ ဥဋ္ဌာသီတိ? နော ဝတ ရေ ကိဉ္စီတိ အရေ ယဒိ တေ န ကိဉ္စိ အဖာသုကံ အတ္ထိ၊ နေဝ သီသံ ရုဇ္ဈတိ၊ န ပိဋ္ဌိ၊ အထ ကသ္မာ ပါပိ ဒါသိ ဒိဝါ ဥဋ္ဌာသီတိ ကုပိတာ အနတ္တမနာ ဘာကုဋိမကာသိ။ ဒိဝါတရံ ဥဋ္ဌာသီတိ ပုနဒိဝသေ ဥဿူရတရံ ဥဋ္ဌာသိ။ အနတ္တမနဝါစန္တိ အရေ ပါပိ ဒါသိ အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာသိ၊ ကိံ အဂ္ဂိံ သီတောတိ မညသိ၊ ဣဒါနိ တံ သိက္ခာပေဿာမီတိအာဒီနိ ဝဒမာနာ ကုပိတဝစနံ နိစ္ဆာရေသိ။

ပဋိဝိသကာနန္တိ သာမန္တဂေဟဝါသီနံ။ ဥဇ္ဈာပေသီတိ အဝဇာနာပေသိ။ စဏ္ဍီတိ အသောရတာ ကိဗ္ဗိသာ။ ဣတိ ယတ္တကာ ဂုဏာ၊ တတော ဒိဂုဏာ ဒေါသာ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု။ ဂုဏာ နာမ သဏိကံ သဏိကံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဒေါသာ ဧကဒိဝသေနေဝ ပတ္ထဋာ ဟောန္တိ။ သောရတသောရတောတိ အတိဝိယ သောရတော၊ သောတာပန္နော နု ခေါ၊ သကဒါဂါမီ အနာဂါမီ အရဟာ နု ခေါတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဖုသန္တီတိ ဖုသန္တာ ဃဋ္ဋေန္တာ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ။

အထ ဘိက္ခု သောရတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အထ အဓိဝါသနက္ခန္တိယံ ဌိတော ဘိက္ခု သောရတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော စီဝရ…ပေ… ပရိက္ခာရဟေတူတိ ယော ဧတာနိ စီဝရာဒီနိ ပဏီတပဏီတာနိ လဘန္တော ပါဒပရိကမ္မပိဋ္ဌိပရိကမ္မာဒီနိ ဧကဝစနေနေဝ ကရောတိ။ အလဘမာနောတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ လဘတိ၊ ဧဝံ အလဘန္တော။ ဓမ္မညေဝ သက္ကရောန္တောတိ ဓမ္မံယေဝ သက္ကာရံ သုကတကာရံ ကရောန္တော။ ဂရုံ ကရောန္တောတိ ဂရုဘာရိယံ ကရောန္တော။ မာနေန္တောတိ မနေန ပိယံ ကရောန္တော။ ပူဇေန္တောတိ ပစ္စယပူဇာယ ပူဇေန္တော။ အပစာယမာနောတိ ဓမ္မံယေဝ အပစာယမာနော အပစိတိံ နီစဝုတ္တိံ ဒဿေန္တော။

၂၂၇။ ဧဝံ အက္ခန္တိယာ ဒေါသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေ အဓိဝါသေန္တိ၊ တေ ဧဝံ အဓိဝါသေန္တီတိ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဒဿေန္တော ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာလေနာတိ ယုတ္တပတ္တကာလေန။ ဘူတေနာတိ သတာ ဝိဇ္ဇမာနေန။ သဏှေနာတိ သမ္မဋ္ဌေန။ အတ္ထသဉှိတေနာတိ အတ္ထနိဿိတေန ကာရဏနိဿိတေန။ အကာလေနာတိအာဒီနိ တေသံယေဝ ပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ မေတ္တစိတ္တာတိ ဥပ္ပန္နမေတ္တစိတ္တာ ဟုတွာ။ ဒေါသန္တရာတိ ဒုဋ္ဌစိတ္တာ၊ အဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပန္နဒေါသာ ဟုတွာ။ တတြာတိ တေသု ဝစနပထေသု။ ဖရိတွာတိ အဓိမုစ္စိတွာ။ တဒါရမ္မဏဉ္စာတိ ကထံ တဒါရမ္မဏံ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ကရောတိ? ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတံ ပုဂ္ဂလံ မေတ္တစိတ္တဿ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပုန တဿေဝ မေတ္တစိတ္တဿ အဝသေသသတ္တေ အာရမ္မဏံ ကရောန္တော သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ တဒါရမ္မဏံ ကရောတိ နာမ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော။ တဒါရမ္မဏဉ္စာတိ တဿေဝ မေတ္တစိတ္တဿ အာရမ္မဏံ ကတွာ။ သဗ္ဗာဝန္တန္တိ သဗ္ဗသတ္တဝန္တံ။ လောကန္တိ သတ္တလောကံ။ ဝိပုလေနာတိ အနေကသတ္တာရမ္မဏေန။ မဟဂ္ဂတေနာတိ မဟဂ္ဂတဘူမိကေန။ အပ္ပမာဏေနာတိ သုဘာဝိတေန။ အဝေရေနာတိ နိဒ္ဒေါသေန။ အဗျာဗဇ္ဈေနာတိ နိဒ္ဒုက္ခေန။ ဖရိတွာ ဝိဟရိဿာမာတိ ဧဝရူပေန မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ တဉ္စ ပုဂ္ဂလံ သဗ္ဗဉ္စ လောကံ တဿ စိတ္တဿ အာရမ္မဏံ ကတွာ အဓိမုစ္စိတွာ ဝိဟရိဿာမ။

၂၂၈။ ဣဒါနိ တဒတ္ထဒီပိကံ ဥပမံ အာဟရန္တော သေယျထာပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပထဝိန္တိ နိပ္ပထဝိံ ကရိဿာမီတိ အတ္ထော။ တတြ တတြာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ။ ဝိကိရေယျာတိ ပစ္ဆိယာ ပံသုံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဗီဇာနိ ဝိယ ဝိကိရေယျ။ ဩဋ္ဌုဘေယျာတိ ခေဠံ ပါတေယျ။ အပထဝိံ ကရေယျာတိ ဧဝံ ကာယေန စ ဝါစာယ စ ပယောဂံ ကတွာပိ သက္ကုဏေယျ အပထဝိံ ကာတုန္တိ? ဂမ္ဘီရာတိ ဗဟလတ္တေန ဒွိယောဇနသတသဟဿာနိ စတ္တာရိ စ နဟုတာနိ ဂမ္ဘီရာ။ အပ္ပမေယျာတိ တိရိယံ ပန အပရိစ္ဆိန္နာ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ပထဝီ ဝိယ ဟိ မေတ္တစိတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကုဒါလပိဋကံ ဂဟေတွာ အာဂတပုရိသော ဝိယ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော။ ယထာ သော ကုဒါလပိဋကေန မဟာပထဝိံ အပထဝိံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဝေါ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော မေတ္တစိတ္တဿ အညထတ္တံ ကာတုံ န သက္ခိဿတီတိ။

၂၂၉။ ဒုတိယဥပမာယံ ဟလိဒ္ဒိန္တိ ယံကိဉ္စိ ပီတကဝဏ္ဏံ။ နီလန္တိ ကံသနီလံ ဝါ ပလာသနီလံ ဝါ။ အရူပီတိ အရူပေါ။ နနု စ၊ ဒွိန္နံ ကဋ္ဌာနံ ဝါ ဒွိန္နံ ရုက္ခာနံ ဝါ ဒွိန္နံ သေယျာနံ ဝါ ဒွိန္နံ သေလာနံ ဝါ အန္တရံ ပရိစ္ဆိန္နာကာသရူပန္တိ အာဂတံ၊ ကသ္မာ ဣဓ အရူပီတိ ဝုတ္တောတိ? သနိဒဿနဘာဝပဋိက္ခေပတော။ တေနေဝါဟ ‘‘အနိဒဿနော’’တိ။ တသ္မိဉှိ ရူပံ လိခိတုံ၊ ရူပပါတုဘာဝံ ဒဿေတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ ‘‘အရူပီ’’တိ ဝုတ္တော။ အနိဒဿနောတိ ဒဿနဿ စက္ခုဝိညာဏဿ အနာပါထော။ ဥပမာသံသန္ဒနေ ပနေတ္ထ အာကာသော ဝိယ မေတ္တစိတ္တံ။ တုလိကပဉ္စမာ စတ္တာရော ရင်္ဂဇာတာ ဝိယ ပဉ္စ ဝစနပထာ၊ တုလိကပဉ္စမေ ရင်္ဂေ ဂဟေတွာ အာဂတပုရိသော ဝိယ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော။ ယထာ သော တုလိကပဉ္စမေဟိ ရင်္ဂေဟိ အာကာသေ ရူပပါတုဘာဝံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဝေါ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော မေတ္တစိတ္တဿ အညထတ္တံ ကတွာ ဒေါသုပ္ပတ္တိံ ဒဿေတုံ န သက္ခိဿတီတိ။

၂၃၀။ တတိယဥပမာယံ အာဒိတ္တန္တိ ပဇ္ဇလိတံ။ ဂမ္ဘီရာ အပ္ပမေယျာတိ ဣမိဿာ ဂင်္ဂါယ ဂမ္ဘီရဋ္ဌာနံ ဂါဝုတမ္ပိ အတ္ထိ၊ အဍ္ဎယောဇနမ္ပိ၊ ယောဇနမ္ပိ။ ပုထုလံ ပနဿာ ဧဝရူပံယေဝ၊ ဒီဃတော ပန ပဉ္စယောဇနသတာနိ။ သာ ကထံ ဂမ္ဘီရာ အပ္ပမေယျာတိ? ဧတေန ပယောဂေန ပရိဝတ္တေတွာ ဥဒ္ဓနေ ဥဒကံ ဝိယ တာပေတုံ အသက္ကုဏေယျတော။ ဌိတောဒကံ ပန ကေနစိ ဥပါယေန အင်္ဂုလမတ္တံ ဝါ အဍ္ဎင်္ဂုလမတ္တံ ဝါ ဧဝံ တာပေတုံ သက္ကာ ဘဝေယျ၊ အယံ ပန န သက္ကာ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဥပမာသံသန္ဒနေ ပနေတ္ထ ဂင်္ဂါ ဝိယ မေတ္တစိတ္တံ၊ တိဏုက္ကံ အာဒါယ အာဂတပုရိသော ဝိယ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော။ ယထာ သော အာဒိတ္တာယ တိဏုက္ကာယ ဂင်္ဂံ တာပေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဝေါ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော မေတ္တစိတ္တဿ အညထတ္တံ ကာတုံ န သက္ခိဿတီတိ။

၂၃၁။ စတုတ္ထဥပမာယံ ဗိဠာရဘသ္တာတိ ဗိဠာရစမ္မပသိဗ္ဗကာ။ သုမဒ္ဒိတာတိ သုဋ္ဌု မဒ္ဒိတာ။ သုပရိမဒ္ဒိတာတိ အန္တော စ ဗဟိ စ သမန္တတော သုပရိမဒ္ဒိတာ။ တူလိနီတိ သိမ္ဗလိတူလလတာတူလသမာနာ။ ဆိန္နသဿရာတိ ဆိန္နသဿရသဒ္ဒါ။ ဆိန္နဘဗ္ဘရာတိ ဆိန္နဘဗ္ဘရသဒ္ဒါ။ ဥပမာသံသန္ဒနေ ပနေတ္ထ ဗိဠာရဘသ္တာ ဝိယ မေတ္တစိတ္တံ၊ ကဋ္ဌကဌလံ အာဒါယ အာဂတပုရိသော ဝိယ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော။ ယထာ သော ကဋ္ဌေန ဝါ ကဌလေန ဝါ ဗိဠာရဘသ္တံ သရသရံ ဘရဘရံ သဒ္ဒံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဝေါ ပဉ္စ ဝစနပထေ ဂဟေတွာ အာဂတပုဂ္ဂလော မေတ္တစိတ္တဿ အညထတ္တံ ကတွာ ဒေါသာနုဂတဘာဝံ ကာတုံ န သက္ခိဿတီတိ။

၂၃၂။ ဩစရကာတိ အဝစရကာ ဟေဋ္ဌာစရကာ၊ နီစကမ္မကာရကာတိ အတ္ထော။ ယော မနော ပဒူသေယျာတိ ယော ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ မနော ပဒူသေယျ၊ တံ ကကစေန ဩကန္တနံ နာဓိဝါသေယျ။ န မေ သော တေန သာသနကရောတိ သော တေန အနဓိဝါသနေန မယှံ ဩဝါဒကရော န ဟောတိ။ အာပတ္တိ ပနေတ္ထ နတ္ထိ။

၂၃၃။ အဏုံ ဝါ ထူလံ ဝါတိ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ ဝါ မဟာသာဝဇ္ဇံ ဝါ။ ယံ တုမှေ နာဓိဝါသေယျာထာတိ ယော တုမှေဟိ အဓိဝါသေတဗ္ဗော န ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ နော ဟေတံ၊ ဘန္တေတိ၊ ဘန္တေ၊ အနဓိဝါသေတဗ္ဗံ နာမ ဝစနပထံ န ပဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာတိ ဣတိ ဘဂဝါ အရဟတ္တေန ကူဋံ ဂဏှန္တော ယထာနုသန္ဓိနာ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ကကစူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အလဂဒ္ဒူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃၄။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ အလဂဒ္ဒူပမသုတ္တံ။ တတ္ထ ဂဒ္ဓေ ဗာဓယိံသူတိ ဂဒ္ဓဗာဓိနော၊ ဂဒ္ဓဗာဓိနော ပုဗ္ဗပုရိသာ အဿာတိ ဂဒ္ဓဗာဓိပုဗ္ဗော၊ တဿ ဂဒ္ဓဗာဓိပုဗ္ဗဿ၊ ဂိဇ္ဈဃာတကကုလပ္ပသုတဿာတိ အတ္ထော။ သဂ္ဂမောက္ခာနံ အန္တရာယံ ကရောန္တီတိ အန္တရာယိကာ။ တေ ကမ္မကိလေသဝိပါကဥပဝါဒအာဏာဝီတိက္ကမဝသေန ပဉ္စဝိဓာ။ တတ္ထ ပဉ္စာနန္တရိယဓမ္မာ ကမ္မန္တရာယိကာ နာမ။ တထာ ဘိက္ခုနီဒူသကကမ္မံ၊ တံ ပန မောက္ခဿေဝ အန္တရာယံ ကရောတိ၊ န သဂ္ဂဿ။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ ကိလေသန္တရာယိကာ နာမ။ ပဏ္ဍကတိရစ္ဆာနဂတဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ ပဋိသန္ဓိဓမ္မာ ဝိပါကန္တရာယိကာ နာမ။ အရိယူပဝါဒဓမ္မာ ဥပဝါဒန္တရာယိကာ နာမ၊ တေ ပန ယာဝ အရိယေ န ခမာပေန္တိ၊ တာဝဒေဝ၊ န တတော ပရံ။ သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တာ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာဏာဝီတိက္ကမန္တရာယိကာ နာမ။ တေပိ ယာဝ ဘိက္ခုဘာဝံ ဝါ ပဋိဇာနာတိ၊ န ဝုဋ္ဌာတိ ဝါ၊ န ဒေသေတိ ဝါ၊ တာဝဒေဝ၊ န တတော ပရံ။

တတြာယံ ဘိက္ခု ဗဟုဿုတော ဓမ္မကထိကော သေသန္တရာယိကေ ဇာနာတိ၊ ဝိနယေ ပန အကောဝိဒတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမန္တရာယိကေ န ဇာနာတိ၊ တသ္မာ ရဟောဂတော ဧဝံ စိန္တေသိ – ဣမေ အာဂါရိကာ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ သောတာပန္နာပိ သကဒါဂါမိနောပိ အနာဂါမိနောပိ ဟောန္တိ။ ဘိက္ခူပိ မနာပိကာနိ စက္ခုဝိညေယျာနိ ရူပါနိ ပဿန္တိ…ပေ… ကာယဝိညေယျေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ဖုသန္တိ၊ မုဒုကာနိ အတ္ထရဏပါဝုရဏာဒီနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဧတံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ ဣတ္ထီနံယေဝ ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာ န ဝဋ္ဋန္တိ? ဧတေပိ ဝဋ္ဋန္တီတိ။ ဧဝံ ရသေန ရသံ သံသန္ဒေတွာ သစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂဉ္စ နိစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂဉ္စ ဧကံ ကတွာ ထူလဝါကေဟိ သဒ္ဓိံ အတိသုခုမသုတ္တံ ဥပနေန္တော ဝိယ၊ သာသပေန သဒ္ဓိံ သိနေရုံ ဥပသံဟရန္တော ဝိယ၊ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပာဒေတွာ၊ ‘‘ကိံ ဘဂဝတာ မဟာသမုဒ္ဒံ ဗန္ဓန္တေန ဝိယ မဟတာ ဥဿာဟေန ပဌမပါရာဇိကံ ပညတ္တံ၊ နတ္ထိ ဧတ္ထ ဒေါသော’’တိ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈန္တော ဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ ပဋိဗာဟန္တော အရိယမဂ္ဂေ ခါဏုကဏ္ဋကာဒီနိ ပက္ခိပန္တော မေထုနဓမ္မေ ဒေါသော နတ္ထီတိ ဇိနဿ အာဏာစက္ကေ ပဟာရံ အဒါသိ။ တေနာဟ – ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမီ’’တိအာဒိ။

ဧဝံ ဗျာ ခေါတိ ဧဝံ ဝိယ ခေါ။ သမနုယုဉ္ဇန္တီတိအာဒီသု ကိံ လဒ္ဓိကော တွံ၊ လဒ္ဓိံ ဝဒေဟီတိ ပုစ္ဆမာနာ သမနုယုဉ္ဇန္တိ နာမ။ ဒိဋ္ဌိံ ပတိဋ္ဌာပေန္တာ သမနုဂ္ဂါဟန္တိ နာမ။ ကေန ကာရဏေန ဧဝံ ဝဒသီတိ ကာရဏံ ပုစ္ဆန္တာ သမနုဘာသန္တိ နာမ။ အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာတိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၄၂-၄၈) အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ အပ္ပဿာဒဋ္ဌေန။ မံသပေသူပမာ ဗဟုသာဓာရဏဋ္ဌေန။ တိဏုက္ကူပမာ အနုဒဟနဋ္ဌေန။ အင်္ဂါရကာသူပမာ မဟာဘိတာပနဋ္ဌေန။ သုပိနကူပမာ ဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ ယာစိတကူပမာ တာဝကာလိကဋ္ဌေန။ ရုက္ခဖလူပမာ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂပလိဘဉ္ဇနဋ္ဌေန။ အသိသူနူပမာ အဓိကုဋ္ဋနဋ္ဌေန။ သတ္တိသူလူပမာ ဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန။ သပ္ပသိရူပမာ သာသင်္ကသပ္ပဋိဘယဋ္ဌေန။ ထာမသာတိ ဒိဋ္ဌိထာမေန။ ပရာမာသာတိ ဒိဋ္ဌိပရာမာသေန။ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတီတိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဝေါဟရတိ ဒီပေတိ ဝါ။

၂၃၅။ ယတော ခေါ တေ ဘိက္ခူတိ ယဒါ တေ ဘိက္ခူ။ ဧဝံ ဗျာ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာတိ ဣဒံ ဧသ အတ္တနော အဇ္ဈာသယေန နတ္ထီတိ ဝတ္တုကာမောပိ ဘဂဝတော အာနုဘာဝေန သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ကိရ သမ္မုခါ ဒွေ ကထာ ကထေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။

၂၃၆။ ကဿ ခေါ နာမ တွံ မောဃပုရိသာတိ တွံ မောဃပုရိသ ကဿ ခတ္တိယဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ ဝေဿဿ ဝါ သုဒ္ဒဿ ဝါ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ ဒေဝဿ ဝါ မနုဿဿ ဝါ မယာ ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ အယံ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ အရိဋ္ဌော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘ဘဂဝါ မံ မောဃပုရိသောတိ ဝဒတိ၊ န ခေါ ပန မောဃပုရိသာတိ ဝုတ္တမတ္တကေန မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော န ဟောတိ။ ဥပသေနမ္ပိ ဟိ ဝင်္ဂန္တပုတ္တံ၊ ‘အတိလဟုံ ခေါ တွံ၊ မောဃပုရိသ၊ ဗာဟုလ္လာယ အာဝတ္တော’တိ (မဟာဝ။ ၇၅) ဘဂဝါ မောဃပုရိသဝါဒေန ဩဝဒိ။ ထေရော အပရဘာဂေ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ဆ အဘိညာ သစ္ဆာကာသိ။ အဟမ္ပိ တထာရူပံ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏှိတွာ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ ဗန္ဓနာ ပဝုတ္တဿ ပဏ္ဍုပလာသဿ ဝိယ အဝိရုဠှိဘာဝံ ဒဿေန္တော ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

ဥသ္မီကတောပီတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေ ကိန္တိ မညထ၊ အယံ အရိဋ္ဌော ဧဝံလဒ္ဓိကော သဗ္ဗညုတညာဏေန ပဋိဝိရုဇ္ဈိတွာ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ ပဋိဗာဟိတွာ တထာဂတဿ အာဏာစက္ကေ ပဟာရံ ဒဒမာနော အပိ နု ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဥသ္မီကတောပိ? ယထာ နိဗ္ဗုတေပိ မဟန္တေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓေ ခဇ္ဇုပနကမတ္တာပိ အဂ္ဂိပပဋိကာ ဟောတိယေဝ၊ ယံ နိဿာယ ပုန မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဘဝေယျ။ ကိံ နု ခေါ ဧဝံ ဣမဿ အပ္ပမတ္တိကာပိ ဉာဏုသ္မာ အတ္ထိ၊ ယံ နိဿာယ ဝါယမန္တော မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေယျာတိ? နော ဟေတံ၊ ဘန္တေတိ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝံလဒ္ဓိကဿ ကုတော ဧဝရူပါ ဉာဏုသ္မာတိ? မဂ္ဂဖလာနံ ပစ္စယသမတ္ထာယ ဉာဏုသ္မာယ ဥသ္မီကတဘာဝံ ပဋိက္ခိပန္တာ ဝဒန္တိ။ မင်္ကုဘူတောတိ နိတ္တေဇဘူတော။ ပတ္တက္ခန္ဓောတိ ပတိတက္ခန္ဓော။ အပ္ပဋိဘာနောတိ ကိဉ္စိ ပဋိဘာနံ အပဿန္တော ဘိန္နပဋိဘာနော ဧဝရူပမ္ပိ နာမ နိယျာနိကသာသနံ လဘိတွာ အဝိရုဠှိဓမ္မော ကိရမှိ သမုဂ္ဃာတိတပစ္စယော ဇာတောတိ အတ္တနော အဘဗ္ဗတံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ဘူမိံ ခဏမာနော နိသီဒိ။

ပညာယိဿသိ ခေါတိ အယမ္ပိ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ အရိဋ္ဌော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘ဘဂဝါ မယှံ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော ပစ္ဆိန္နောတိ ဝဒတိ၊ န ခေါ ပန ဗုဒ္ဓါ သဥပနိဿယာနံယေဝ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ၊ အနုပနိဿယာနမ္ပိ ဒေသေန္တိ၊ အဟံ သတ္ထု သန္တိကာ သုဂတောဝါဒံ လဘိတွာ အတ္တနော သမ္ပတ္တူပဂံ ကုသလံ ကရိဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ ဩဝါဒံ ပဋိပဿမ္ဘေန္တော ‘‘ပညာယိဿသီ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော၊ တွံယေဝ၊ မောဃပုရိသ၊ ဣမိနာ ပါပကေန ဒိဋ္ဌိဂတေန နိရယာဒီသု ပညာယိဿသိ၊ မမ သန္တိကာ တုယှံ သုဂတောဝါဒေါ နာမ နတ္ထိ၊ န မေ တယာ အတ္ထော၊ ဣဓာဟံ ဘိက္ခူ ပဋိပုစ္ဆိဿာမီတိ။

၂၃၇။ အထ ခေါ ဘဂဝါတိ အယမ္ပိ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ ဣမသ္မိဉှိ ဌာနေ ဘဂဝါ ပရိသံ သောဓေတိ၊ အရိဋ္ဌံ ဂဏတော နိဿာရေတိ။ သစေ ဟိ ပရိသဂတာနံ ကဿစိ ဧဝံ ဘဝေယျ – ‘‘အယံ အရိဋ္ဌော ဘဂဝတာ အကထိတံ ကထေတုံ ကိံ သက္ခိဿတိ၊ ကစ္စိ နု ခေါ ပရိသမဇ္ဈေ ဘဂဝတာ ကထာယ သမာရဒ္ဓါယ သဟသာ ကထိတ’’န္တိ။ ဧဝံ ကထိတံ ပန န အရိဋ္ဌောဝ သုဏာတိ၊ အညေနပိ သုတံ ဘဝိဿတိ။ အထာပိဿ သိယာ ‘‘ယထာ သတ္ထာ အရိဋ္ဌံ နိဂ္ဂဏှာတိ၊ မမ္ပိ ဧဝံ နိဂ္ဂဏှေယျာတိ သုတွာပိ တုဏှီဘာဝံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ။ ‘‘တံ သဗ္ဗံ န ကရိဿန္တီ’’တိ။ မယာပိ န ကထိတံ၊ အညေန သုတမ္ပိ နတ္ထီတိ ‘‘တုမှေပိမေ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိနာ ပရိသာယ လဒ္ဓိံ သောဓေတိ။ ပရိသာယ ပန လဒ္ဓိသောဓနေနေဝ အရိဋ္ဌော ဂဏတော နိဿာရိတော နာမ ဟောတိ။

ဣဒါနိ အရိဋ္ဌဿ လဒ္ဓိံ ပကာသေန္တော သော ဝတ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အညတြေဝ ကာမေဟီတိအာဒီသု ယော သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ‘‘တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ ဧဝံလဒ္ဓိကော၊ သော ဝတ ကိလေသကာမေဟိ စေဝ ကိလေသကာမသမ္ပယုတ္တေဟိ သညာဝိတက္ကေဟိ စ အညတြ၊ ဧတေ ဓမ္မေ ပဟာယ၊ ဝိနာ ဧတေဟိ ဓမ္မေဟိ၊ ဝတ္ထုကာမေ ပဋိသေဝိဿတိ၊ မေထုနသမာစာရံ သမာစရိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ကာရဏံ နာမ နတ္ထိ၊ အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသောတိ။

၂၃၈။ ဧဝံ ဘဂဝါ အယံ အရိဋ္ဌော ယထာ နာမ ရဇကော သုဂန္ဓာနိပိ ဒုဂ္ဂန္ဓာနိပိ ဇိဏ္ဏာနိပိ နဝါနိပိ သုဒ္ဓါနိပိ အသုဒ္ဓါနိပိ ဝတ္ထာနိ ဧကတော ဘဏ္ဍိကံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ဘိက္ခူနံ နိစ္ဆန္ဒရာဂပဏီတစီဝရာဒိပရိဘောဂဉ္စ အနိဗဒ္ဓသီလာနံ ဂဟဋ္ဌာနံ အန္တရာယကရံ သစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂဉ္စ နိဗဒ္ဓသီလာနံ ဘိက္ခူနံ အာဝရဏကရံ သစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂဉ္စ သဗ္ဗံ ဧကသဒိသံ ကရောတီတိ အရိဋ္ဌဿ လဒ္ဓိံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ ဒုဂ္ဂဟိတာယ ပရိယတ္တိယာ ဒေါသံ ဒဿေန္တော ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရိယာပုဏန္တီတိ ဥဂ္ဂဏှန္တိ။ သုတ္တန္တိအာဒီသု ဥဘတောဝိဘင်္ဂနိဒ္ဒေသခန္ဓကပရိဝါရာ၊ သုတ္တနိပါတေ မင်္ဂလသုတ္တရတနသုတ္တနာလကသုအာတုဝဋ္ဋကသုတ္တာနိ၊ အညမ္ပိ စ သုတ္တနာမကံ တထာဂတဝစနံ သုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗမ္ပိ သဂါထကံ သုတ္တံ ဂေယျန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဝိသေသေန သံယုတ္တကေ သကလောပိ သဂါထာဝဂ္ဂေါ။ သကလံ အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ နိဂ္ဂါထကံ သုတ္တံ၊ ယဉ္စ အညမ္ပိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ အသင်္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ တံ ဝေယျာကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မပဒံ၊ ထေရဂါထာ၊ ထေရိဂါထာ၊ သုတ္တနိပါတေ နောသုတ္တနာမိကာ သုဒ္ဓိကဂါထာ စ ဂါထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သောမနဿဉာဏမယိကဂါထာပဋိသံယုတ္တာ ဒွေအသီတိသုတ္တန္တာ ဥဒါနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ (ဣတိဝု။ ၁၊၂) ဒသုတ္တရသတသုတ္တန္တာ ဣတိဝုတ္တကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပဏ္ဏကဇာတကာဒီနိ ပဏ္ဏာသာဓိကာနိ ပဉ္စဇာတကသတာနိ ဇာတကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ (အ။ နိ။ ၄။၁၂၉) သဗ္ဗေပိ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မပ္ပဋိသံယုတ္တာ သုတ္တန္တာ အဗ္ဘုတဓမ္မန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စူဠဝေဒလ္လမဟာဝေဒလ္လသမ္မာဒိဋ္ဌိသက္ကပဉှသင်္ခါရဘာဇနိယမဟာပုဏ္ဏမသုတ္တာဒယော သဗ္ဗေပိ ဝေဒဉ္စ တုဋ္ဌိဉ္စ လဒ္ဓါ လဒ္ဓါ ပုစ္ဆိတသုတ္တန္တာ ဝေဒလ္လန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အတ္ထံ န ဥပပရိက္ခန္တီတိ အတ္ထတ္ထံ ကာရဏတ္ထံ န ပဿန္တိ န ပရိဂ္ဂဏှန္တိ။ အနုပပရိက္ခတန္တိ အနုပပရိက္ခန္တာနံ။ န နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ န ဥပဋ္ဌဟန္တိ န အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သီလံ သမာဓိ ဝိပဿနာ မဂ္ဂေါ ဖလံ ဝဋ္ဋံ ဝိဝဋ္ဋံ ကထိတန္တိ ဧဝံ ဇာနိတုံ န သက္ကာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ တေ ဥပါရမ္ဘာနိသံသာ စေဝါတိ တေ ပရေသံ ဝါဒေ ဒေါသာရောပနာနိသံသာ ဟုတွာ ပရိယာပုဏန္တီတိ အတ္ထော။ ဣတိဝါဒပ္ပမောက္ခာနိသံသာ စာတိ ဧဝံ ဝါဒပမောက္ခာနိသံသာ၊ ပရေဟိ သကဝါဒေ ဒေါသေ အာရောပိတေ တံ ဒေါသံ ဧဝံ မောစေဿာမာတိ ဣမိနာဝ ကာရဏေန ပရိယာပုဏန္တီတိ အတ္ထော။ တဉ္စဿ အတ္ထံ နာနုဘောန္တီတိ ယဿ စ မဂ္ဂဿ ဝါ ဖလဿ ဝါ အတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ၊ တဉ္စဿ ဓမ္မဿ အတ္ထံ ဧတေ ဒုဂ္ဂဟိတဂ္ဂါဟိနော နာနုဘောန္တိ။ အပိစ ပရဿ ဝါဒေ ဥပါရမ္ဘံ အာရောပေတုံ အတ္တနော ဝါဒံ မောစေတုံ အသက္ကောန္တာပိ တဉ္စ အတ္ထံ နာနုဘောန္တိယေဝ။

၂၃၉။ အလဂဒ္ဒတ္ထိကောတိ အာသိဝိသအတ္ထိကော။ ဂဒေါတိ ဟိ ဝိသဿ နာမံ၊ တံ တဿ အလံ ပရိပုဏ္ဏံ အတ္ထီတိ အလဂဒ္ဒေါ။ ဘောဂေတိ သရီရေ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စေ ကုလပုတ္တာ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တီတိ နိတ္ထရဏပရိယတ္တိဝသေန ဥဂ္ဂဏှန္တိ။ တိဿော ဟိ ပရိယတ္တိယော အလဂဒ္ဒပရိယတ္တိ နိတ္ထရဏပရိယတ္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တီတိ။

တတ္ထ ယော ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဧဝံ စီဝရာဒီနိ ဝါ လဘိဿာမိ၊ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဝါ မံ ဇာနိဿန္တီတိ လာဘသက္ကာရဟေတု ပရိယာပုဏာတိ၊ တဿ သာ ပရိယတ္တိ အလဂဒ္ဒပရိယတ္တိ နာမ။ ဧဝံ ပရိယာပုဏတော ဟိ ဗုဒ္ဓဝစနံ အပရိယာပုဏိတွာ နိဒ္ဒေါက္ကမနံ ဝရတရံ။

ယော ပန ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ သီလဿ အာဂတဋ္ဌာနေ သီလံ ပူရေတွာ သမာဓိဿ အာဂတဋ္ဌာနေ သမာဓိဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတွာ ဝိပဿနာယ အာဂတဋ္ဌာနေ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ မဂ္ဂဖလာနံ အာဂတဋ္ဌာနေ မဂ္ဂံ ဘာဝေဿာမိ ဖလံ သစ္ဆိကရိဿာမီတိ ဥဂ္ဂဏှာတိ၊ တဿ သာ ပရိယတ္တိ နိတ္ထရဏပရိယတ္တိ နာမ ဟောတိ။

ခီဏာသဝဿ ပန ပရိယတ္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တိ နာမ။ တဿ ဟိ အပရိညာတံ အပ္ပဟီနံ အဘာဝိတံ အသစ္ဆိကတံ ဝါ နတ္ထိ။ သော ဟိ ပရိညာတက္ခန္ဓော ပဟီနကိလေသော ဘာဝိတမဂ္ဂေါ သစ္ဆိကတဖလော၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိယာပုဏန္တော တန္တိဓာရကော ပဝေဏိပါလကော ဝံသာနုရက္ခကောဝ ဟုတွာ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ဣတိဿ သာ ပရိယတ္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တိ နာမ ဟောတိ။

ယော ပန ပုထုဇ္ဇနော ဆာတဘယာဒီသု ဂန္ထဓရေသု ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တေသု သယံ ဘိက္ခာစာရေန အကိလမမာနော အတိမဓုရံ ဗုဒ္ဓဝစနံ မာ နဿတု၊ တန္တိံ ဓာရေဿာမိ၊ ဝံသံ ဌပေဿာမိ၊ ပဝေဏိံ ပါလေဿာမီတိ ပရိယာပုဏာတိ၊ တဿ ပရိယတ္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တိ ဟောတိ၊ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? န အတ္တနော ဌာနေ ဌတွာ ပရိယာပုတတ္တာ။ ပုထုဇ္ဇနဿ ဟိ ပရိယတ္တိ နာမ အလဂဒ္ဒါ ဝါ ဟောတိ နိတ္ထရဏာ ဝါ၊ သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ နိတ္ထရဏာဝ၊ ခီဏာသဝဿ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တိယေဝ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ နိတ္ထရဏပရိယတ္တိ အဓိပ္ပေတာ။

နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ သီလာဒီနံ အာဂတဋ္ဌာနေသု ဣဓ သီလံ ကထိတံ၊ ဣဓ သမာဓိ၊ ဣဓ ဝိပဿနာ၊ ဣဓ မဂ္ဂေါ၊ ဣဓ ဖလံ၊ ဣဓ ဝဋ္ဋံ၊ ဣဓ ဝိဝဋ္ဋန္တိ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ။ တဉ္စဿ အတ္ထံ အနုဘောန္တီတိ ယေသံ မဂ္ဂဖလာနံ အတ္ထာယ ပရိယာပုဏန္တိ။ သုဂ္ဂဟိတပရိယတ္တိံ နိဿာယ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ဖလံ သစ္ဆိကရောန္တာ တဉ္စဿ ဓမ္မဿ အတ္ထံ အနုဘဝန္တိ။ ပရဝါဒေ ဥပါရမ္ဘံ အာရောပေတုံ သက္ကောန္တာပိ သကဝါဒေ အာရောပိတံ ဒေါသံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ မောစေတုံ သက္ကောန္တာပိ အနုဘောန္တိယေဝ။ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီတိ သီလာဒီနံ အာဂတဋ္ဌာနေ သီလာဒီနိ ပူရေန္တာနမ္ပိ၊ ပရေသံ ဝါဒေ သဟဓမ္မေန ဥပါရမ္ဘံ အာရောပေန္တာနမ္ပိ၊ သကဝါဒတော ဒေါသံ ဟရန္တာနမ္ပိ၊ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိသမဇ္ဈေ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဓမ္မဒေသနာယ ပသန္နေဟိ ဥပနီတေ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တာနမ္ပိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။

ဧဝံ သုဂ္ဂဟိတေ ဗုဒ္ဓဝစနေ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တတ္ထေဝ နိယောဇေန္တော တသ္မာ တိဟ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဒုဂ္ဂဟိတပရိယတ္တိ ဒုဂ္ဂဟိတအလဂဒ္ဒေါ ဝိယ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တတိ၊ သုဂ္ဂဟိတပရိယတ္တိ သုဂ္ဂဟိတအလဂဒ္ဒေါ ဝိယ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ တထာ နံ ဓာရေယျာထာတိ တထေဝ နံ ဓာရေယျာထ၊ တေနေဝ အတ္ထေန ဂဏှေယျာထ။ ယေ ဝါ ပနာဿု ဝိယတ္တာ ဘိက္ခူတိ ယေ ဝါ ပန အညေ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနမဟာကဿပမဟာကစ္စာနာဒိကာ ဗျတ္တာ ပဏ္ဍိတာ ဘိက္ခူ အဿု၊ တေ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ အရိဋ္ဌေန ဝိယ ပန မမ သာသနေ န ကလလံ ဝါ ကစဝရံ ဝါ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ။

၂၄၀။ ကုလ္လူပမန္တိ ကုလ္လသဒိသံ။ နိတ္ထရဏတ္ထာယာတိ စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထာယ။ ဥဒကဏ္ဏဝန္တိ ယဉှိ ဥဒကံ ဂမ္ဘီရံ န ပုထုလံ။ ပုထုလံ ဝါ ပန န ဂမ္ဘီရံ၊ န တံ အဏ္ဏဝေါတိ ဝုစ္စတိ။ ယံ ပန ဂမ္ဘီရဉ္စေဝ ပုထုလဉ္စ၊ တံ အဏ္ဏဝေါတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ မဟန္တံ ဥဒကဏ္ဏဝန္တိ မဟန္တံ ပုထုလံ ဂမ္ဘီရံ ဥဒကန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ သာသင်္ကံ နာမ ယတ္ထ စောရာနံ နိဝုတ္ထောကာသော ဒိဿတိ။ ဌိတောကာသော၊ နိသိန္နောကာသော၊ နိပန္နောကာသော ဒိဿတိ။ သပ္ပဋိဘယံ နာမ ယတ္ထ စောရေဟိ မနုဿာ ဟတာ ဒိဿန္တိ၊ ဝိလုတ္တာ ဒိဿန္တိ၊ အာကောဋိတာ ဒိဿန္တိ။ ဥတ္တရသေတူတိ ဥဒကဏ္ဏဝဿ ဥပရိ ဗဒ္ဓါ သေတု။ ကုလ္လံ ဗန္ဓိတွာတိ ကုလ္လော နာမ တရဏတ္ထာယ ကလာပံ ကတွာ ဗဒ္ဓါ။ ပတ္ထရိတွာ ဗဒ္ဓါ ပန ပဒရစာဋိအာဒယော ဥဠုမ္ပောတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဥစ္စာရေတွာတိ ဌပေတွာ။ ကိစ္စကာရီတိ ပတ္တကာရီ ယုတ္တကာရီ၊ ပတိရူပကာရီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာပိ ဝေါ ပဟာတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မာတိ သမထဝိပဿနာ။ ဘဂဝါ ဟိ သမထေပိ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟာပေသိ၊ ဝိပဿနာယပိ။ သမထေ ဆန္ဒရာဂံ ကတ္ထ ပဇဟာပေသိ? ‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဥဒါယိ၊ နေဝသညာနာသညာယတနဿပိ ပဟာနံ ဝဒါမိ၊ ပဿသိ နော တွံ၊ ဥဒါယိ၊ တံ သံယောဇနံ အဏုံ ဝါ ထူလံ ဝါ၊ ယဿာဟံ နော ပဟာနံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၅၆) ဧတ္ထ သမထေ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟာပေသိ။ ‘‘ဣမံ စေ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဋ္ဌိံ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဧဝံ ပရိယောဒါတံ န အလ္လီယေထ န ကေလာယေထ န ဓနာယေထာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၁) ဧတ္ထ ဝိပဿနာယ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟာပေသိ။ ဣဓ ပန ဥဘယတ္ထ ပဇဟာပေန္တော ‘‘ဓမ္မာပိ ဝေါ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ပဂေဝ အဓမ္မာ’’တိ အာဟ။

တတြာယံ အဓိပ္ပာယော – ဘိက္ခဝေ၊ အဟံ ဧဝရူပေသု သန္တပ္ပဏီတေသု ဓမ္မေသု ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ဝဒါမိ၊ ကိံ ပန ဣမသ္မိံ အသဒ္ဓမ္မေ ဂါမဓမ္မေ ဝသလဓမ္မေ ဒုဋ္ဌုလ္လေ ဩဒကန္တိကေ၊ ယတ္ထ အယံ အရိဋ္ဌော မောဃပုရိသော နိဒ္ဒေါသသညီ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂံ နာလံ အန္တရာယာယာတိ ဝဒတိ။ အရိဋ္ဌေန ဝိယ န တုမှေဟိ မယှံ သာသနေ ကလလံ ဝါ ကစဝရံ ဝါ ပက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမိနာပိ ဩဝါဒေန အရိဋ္ဌံယေဝ နိဂ္ဂဏှာတိ။

၂၄၁။ ဣဒါနိ ယော ပဉ္စသု ခန္ဓေသု တိဝိဓဂ္ဂါဟဝသေန အဟံ မမန္တိ ဂဏှာတိ၊ သော မယှံ သာသနေ အယံ အရိဋ္ဌော ဝိယ ကလလံ ကစဝရံ ပက္ခိပတီတိ ဒဿေန္တော ဆယိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာနီတိ ဒိဋ္ဌိပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ အာရမ္မဏမ္ပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ ပစ္စယောပိ။ ရူပံ ဧတံ မမာတိအာဒီသု ဧတံ မမာတိ တဏှာဂ္ဂါဟော။ ဧသောဟမသ္မီတိ မာနဂ္ဂါဟော။ ဧသော မေ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟော။ ဧဝံ ရူပါရမ္မဏာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိယော ကထိတာ ဟောန္တိ။ ရူပံ ပန အတ္တာတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒိဋ္ဌံ ရူပါယတနံ၊ သုတံ သဒ္ဒါယတနံ၊ မုတံ ဂန္ဓာယတနံ ရသာယတနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ၊ တဉှိ ပတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော မုတန္တိ ဝုတ္တံ။ အဝသေသာနိ သတ္တာယတနာနိ ဝိညာတံ နာမ။ ပတ္တန္တိ ပရိယေသိတွာ ဝါ အပရိယေသိတွာ ဝါ ပတ္တံ။ ပရိယေသိတန္တိ ပတ္တံ ဝါ အပ္ပတ္တံ ဝါ ပရိယေသိတံ။ အနုဝိစရိတံ မနသာတိ စိတ္တေန အနုသဉ္စရိတံ။ လောကသ္မိဉှိ ပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ၊ ပရိယေသိတွာ နောပတ္တမ္ပိ။ အပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ၊ အပရိယေသိတွာ နောပတ္တမ္ပိ။ တတ္ထ ပရိယေသိတွာ ပတ္တံ ပတ္တံ နာမ။ ပရိယေသိတွာ နောပတ္တံ ပရိယေသိတံ နာမ။ အပရိယေသိတွာ ပတ္တဉ္စ၊ အပရိယေသိတွာ နောပတ္တဉ္စ မနသာနုဝိစရိတံ နာမ။

အထ ဝါ ပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ အပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ ပတ္တဋ္ဌေန ပတ္တံ နာမ။ ပရိယေသိတွာ နောပတ္တံ ပရိယေသိတံ နာမ။ အပရိယေသိတွာ နောပတ္တံ မနသာနုဝိစရိတံ နာမ။ သဗ္ဗံ ဝါ ဧတံ မနသာ အနုဝိစရိတတ္တာ မနသာနုဝိစရိတံ နာမ။ ဣမိနာ ဝိညာဏာရမ္မဏာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိယော ကထိတာ၊ ဒေသနာဝိလာသေန ဟေဋ္ဌာ ဒိဋ္ဌာဒိအာရမ္မဏဝသေန ဝိညာဏံ ဒဿိတံ။ ယမ္ပိ တံ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနန္တိ ယမ္ပိ ဧတံ သော လောကောတိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တံ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ။

သော လောကော သော အတ္တာတိ ယာ ဧသာ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ လောကော စ အတ္တာ စာတိ ဂဏှာတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သော ပေစ္စ ဘဝိဿာမီတိ သော အဟံ ပရလောကံ ဂန္တွာ နိစ္စော ဘဝိဿာမိ၊ ဓုဝေါ သဿတော အဝိပရိဏာမဓမ္မော ဘဝိဿာမိ၊ သိနေရုမဟာပထဝီမဟာသမုဒ္ဒါဒီဟိ သဿတီဟိ သမံ တထေဝ ဌဿာမိ။ တမ္ပိ ဧတံ မမာတိ တမ္ပိ ဒဿနံ ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာတိ သမနုပဿတိ။ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌာရမ္မဏာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိယော ကထိတာ။ ဝိပဿနာယ ပဋိဝိပဿနာကာလေ ဝိယ ပစ္ဆိမဒိဋ္ဌိယာ ပုရိမဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏကာလေ ဧဝံ ဟောတိ။

သုက္ကပက္ခေ ရူပံ နေတံ မမာတိ ရူပေ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟာ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သမနုပဿတီတိ ဣမဿ ပန ပဒဿ တဏှာသမနုပဿနာ မာနသမနုပဿနာ ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ ဉာဏသမနုပဿနာတိ စတဿော သမနုပဿနာတိ အတ္ထော။ တာ ကဏှပက္ခေ တိဿန္နံ သမနုပဿနာနံ၊ သုက္ကပက္ခေ ဉာဏသမနုပဿနာယ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အသတိ န ပရိတဿတီတိ အဝိဇ္ဇမာနေ ဘယပရိတဿနာယ တဏှာပရိတဿနာယ ဝါ န ပရိတဿတိ။ ဣမိနာ ဘဂဝါ အဇ္ဈတ္တက္ခန္ဓဝိနာသေ အပရိတဿမာနံ ခီဏာသဝံ ဒဿေန္တော ဒေသနံ မတ္ထကံ ပါပေသိ။

၂၄၂။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခူတိ ဧဝံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တေ အညတရော အနုသန္ဓိကုသလော ဘိက္ခု – ‘‘ဘဂဝတာ အဇ္ဈတ္တက္ခန္ဓဝိနာသေ အပရိတဿန္တံ ခီဏာသဝံ ဒဿေတွာ ဒေသနာ နိဋ္ဌာပိတာ၊ အဇ္ဈတ္တံ အပရိတဿန္တေ ခေါ ပန သတိ အဇ္ဈတ္တံ ပရိတဿကေန ဗဟိဒ္ဓါ ပရိက္ခာရဝိနာသေ ပရိတဿကေန အပရိတဿကေန စာပိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အယံ ပဉှော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ စိန္တေတွာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ။ ဗဟိဒ္ဓါ အသတီတိ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိက္ခာရဝိနာသေ။ အဟု ဝတ မေတိ အဟောသိ ဝတ မေ ဘဒ္ဒကံ ယာနံ ဝါဟနံ ဟိရညံ သုဝဏ္ဏန္တိ အတ္ထော။ တံ ဝတ မေ နတ္ထီတိ တံ ဝတ ဣဒါနိ မယှံ နတ္ထိ၊ ရာဇူဟိ ဝါ စောရေဟိ ဝါ ဟဋံ၊ အဂ္ဂိနာ ဝါ ဒဍ္ဎံ၊ ဥဒကေန ဝါ ဝုဠှံ၊ ပရိဘောဂေန ဝါ ဇိဏ္ဏံ။ သိယာ ဝတ မေတိ ဘဝေယျ ဝတ မယှံ ယာနံ ဝါဟနံ ဟိရညံ သုဝဏ္ဏံ သာလိ ဝီဟိ ယဝေါ ဂေါဓုမော။ တံ ဝတာဟံ န လဘာမီတိ တမဟံ အလဘမာနော တဒနုစ္ဆဝိကံ ကမ္မံ အကတွာ နိသိန္နတ္တာ ဣဒါနိ န လဘာမီတိ သောစတိ၊ အယံ အဂါရိယသောစနာ၊ အနဂါရိယဿ ပတ္တစီဝရာဒီနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပရိတဿနာဝါရေ န ဧဝံ ဟောတီတိ ယေဟိ ကိလေသေဟိ ဧဝံ ဘဝေယျ၊ တေသံ ပဟီနတ္တာ န ဧဝံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာဓိဋ္ဌာနပရိယုဋ္ဌာနာဘိနိဝေသာနုသယာနန္တိ ဒိဋ္ဌီနဉ္စ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာနဉ္စ ဒိဋ္ဌာဓိဋ္ဌာနာနဉ္စ ဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌာနာနဉ္စ အဘိနိဝေသာနုသယာနဉ္စ။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထာယာတိ နိဗ္ဗာနတ္ထာယ။ နိဗ္ဗာနဉှိ အာဂမ္မ သဗ္ဗသင်္ခါရာဣဉ္ဇိတာနိ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရစလနာနိ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ သမ္မန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ၊ တသ္မာ တံ၊ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တဒေဝ စ အာဂမ္မ ခန္ဓူပဓိ ကိလေသူပဓိ အဘိသင်္ခါရူပဓိ၊ ပဉ္စကာမဂုဏူပဓီတိ ဣမေ ဥပဓယော ပဋိနိဿဇ္ဇိယန္တိ၊ တဏှာ ခီယတိ ဝိရဇ္ဇတိ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ တံ၊ ‘‘သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော’’တိ ဝုစ္စတိ။ နိဗ္ဗာနာယာတိ အယံ ပနဿ သရူပနိဒ္ဒေသော၊ ဣတိ သဗ္ဗေဟေဝ ဣမေဟိ ပဒေဟိ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿာတိ အယမတ္ထော ဒီပိတော။ တဿေဝံ ဟောတီတိ တဿ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဥစ္ဆိဇ္ဇိဿာမိ နာမဿု၊ ဝိနဿိဿာမိ နာမဿု၊ နာဿု နာမ ဘဝိဿာမီတိ ဧဝံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဟိ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သုညတာပဋိသံယုတ္တံ ကတွာ ဒေသိယမာနံ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘တာသော ဟေသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ နော စဿံ၊ နော စ မေ သိယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၅)။

၂၄၃။ ဧတ္တာဝတာ ဗဟိဒ္ဓါပရိက္ခာရဝိနာသေ တဿနကဿ စ နောတဿနကဿ စ အဇ္ဈတ္တက္ခန္ဓဝိနာသေ တဿနကဿ စ နောတဿနကဿ စာတိ ဣမေသံ ဝသေန စတုက္ကောဋိကာ သုညတာ ကထိတာ။ ဣဒါနိ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိက္ခာရံ ပရိဂ္ဂဟံ နာမ ကတွာ၊ ဝီသတိဝတ္ထုကံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ နာမ ကတွာ၊ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပမုခါ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဒိဋ္ဌိနိဿယံ နာမ ကတွာ တိကောဋိကံ သုညတံ ဒဿေတုံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဂ္ဂဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရိဂ္ဂဟန္တိ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိက္ခာရံ။ ပရိဂ္ဂဏှေယျာထာတိ ယထာ ဝိညူ မနုဿော ပရိဂ္ဂဏှေယျ။ အဟမ္ပိ ခေါ တံ၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေပိ န ပဿထ၊ အဟမ္ပိ န ပဿာမိ၊ ဣတိ ဧဝရူပေါ ပရိဂ္ဂဟော နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၄၄။ ဧဝံ တိကောဋိကံ သုညတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဇ္ဈတ္တက္ခန္ဓေ အတ္တာတိ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိက္ခာရေ အတ္တနိယန္တိ ကတွာ ဒွိကောဋိကံ ဒဿေန္တော အတ္တနိ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အယံ သင်္ခေပတ္ထော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တနိ ဝါ သတိ ဣဒံ မေ ပရိက္ခာရဇာတံ အတ္တနိယန္တိ အဿ၊ အတ္တနိယေဝ ဝါ ပရိက္ခာရေ သတိ အယံ မေ အတ္တာ ဣမဿ ပရိက္ခာရဿ သာမီတိ၊ ဧဝံ အဟန္တိ။ သတိ မမာတိ၊ မမာတိ သတိ အဟန္တိ ယုတ္တံ ဘဝေယျ။ သစ္စတောတိ ဘူတတော၊ ထေတတောတိ တထတော ထိရတော ဝါ။

ဣဒါနိ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဧဝံ တိပရိဝဋ္ဋဝသေန အဂ္ဂဏှန္တော အယံ အရိဋ္ဌော ဝိယ မယှံ သာသနေ ကလလံ ကစဝရံ ပက္ခိပတီတိ ဒဿေန္တော တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနိစ္စံ၊ ဘန္တေတိ၊ ဘန္တေ၊ ယသ္မာ ဟုတွာ န ဟောတိ၊ တသ္မာ အနိစ္စံ။ ဥပ္ပာဒဝယဝတ္တိတော ဝိပရိဏာမတာဝကာလိကနိစ္စပဋိက္ခေပဋ္ဌေန ဝါတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနိစ္စံ။ ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေတိ၊ ဘန္တေ၊ ပဋိပီဠနာကာရေန ဒုက္ခံ၊ သန္တာပဒုက္ခမဒုက္ခဝတ္ထုကသုခပဋိက္ခေပဋ္ဌေန ဝါတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဒုက္ခံ။ ဝိပရိဏာမဓမ္မန္တိ ဘဝသင်္ကန္တိဥပဂမနသဘာဝံ ပကတိဘာဝဝိဇဟနသဘာဝံ။ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာတိ ယုတ္တံ နု ခေါ တံ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟာနံ ဝသေန အဟံ မမာတိ ဧဝံ ဂဟေတုံ။ နော ဟေတံ၊ ဘန္တေတိ ဣမိနာ တေ ဘိက္ခူ အဝသဝတ္တနာကာရေန ရူပံ၊ ဘန္တေ၊ အနတ္တာတိ ပဋိဇာနန္တိ။ သုညအဿာမိကအနိဿရအတ္တပဋိက္ခေပဋ္ဌေန ဝါတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနတ္တာ။

ဘဂဝါ ဟိ ကတ္ထစိ အနိစ္စဝသေန အနတ္တတ္တံ ဒဿေတိ၊ ကတ္ထစိ ဒုက္ခဝသေန၊ ကတ္ထစိ ဥဘယဝသေန။ ‘‘စက္ခု အတ္တာတိ ယော ဝဒေယျ၊ တံ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ စက္ခုဿ ဥပ္ပာဒေါပိ ဝယောပိ ပညာယတိ။ ယဿ ခေါ ပန ဥပ္ပာဒေါပိ ဝယောပိ ပညာယတိ၊ အတ္တာ မေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စ ဝေတိ စာတိ ဣစ္စဿ ဧဝမာဂတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ န ဥပပဇ္ဇတိ စက္ခု အတ္တာတိ ယော ဝဒေယျ၊ ဣတိ စက္ခု အနတ္တာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၂) ဣမသ္မိဉှိ ဆဆက္ကသုတ္တေ အနိစ္စဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေတိ။ ‘‘ရူပဉ္စ ဟိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တေယျ၊ လဗ္ဘေထ စ ရူပေ ‘ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတု၊ ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီ’တိ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ အနတ္တာ၊ တသ္မာ ရူပံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တတိ၊ န စ လဗ္ဘတိ ရူပေ ‘ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတု၊ ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီ’’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၊ သံ။ နိ။ ၃။၅၉) ဣမသ္မိံ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တေ ဒုက္ခဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေတိ။ ‘‘ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ၊ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၆) ဣမသ္မိံ အရဟတ္တသုတ္တေ ဥဘယဝသေန အနတ္တတံ ဒဿေတိ။ ကသ္မာ? အနိစ္စံ ဒုက္ခဉ္စ ပါကဋံ။ အနတ္တာတိ န ပါကဋံ။

ပရိဘောဂဘာဇနာဒီသု ဟိ ဘိန္နေသု အဟော အနိစ္စန္တိ ဝဒန္တိ၊ အဟော အနတ္တာတိ ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ သရီရေ ဂဏ္ဍပိဠကာဒီသု ဝါ ဥဋ္ဌိတာသု ကဏ္ဋကေန ဝါ ဝိဒ္ဓါ အဟော ဒုက္ခန္တိ ဝဒန္တိ၊ အဟော အနတ္တာတိ ပန ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ဣဒဉှိ အနတ္တလက္ခဏံ နာမ အဝိဘူတံ ဒုဒ္ဒသံ ဒုပ္ပညာပနံ။ တေန တံ ဘဂဝါ အနိစ္စဝသေန ဝါ ဒုက္ခဝသေန ဝါ ဥဘယဝသေန ဝါ ဒဿေတိ။ တယိဒံ ဣမသ္မိမ္ပိ တေပရိဝဋ္ဋေ အနိစ္စဒုက္ခဝသေနေဝ ဒဿိတံ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တသ္မာ တိဟ၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယသ္မာ ဧတရဟိ အညဒါပိ ရူပံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ယံကိဉ္စိ ရူပန္တိအာဒီနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။

၂၄၅။ နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ ဥက္ကဏ္ဌတိ။ ဧတ္ထ စ နိဗ္ဗိဒါတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဝိပဿနာ အဓိပ္ပေတာ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဝိပဿနာယ ဟိ ဗဟူနိ နာမာနိ။ ဧသာ ဟိ ကတ္ထစိ သညဂ္ဂန္တိ ဝုတ္တာ။ ကတ္ထစိ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ။ ကတ္ထစိ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂန္တိ။ ကတ္ထစိ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ။ ကတ္ထစိ တမ္မယတာပရိယာဒါနန္တိ။ ကတ္ထစိ တီဟိ နာမေဟိ။ ကတ္ထစိ ဒွီဟီတိ။

တတ္ထ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တေ တာဝ ‘‘သညာ ခေါ၊ ပေါဋ္ဌပါဒ၊ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္ဆာ ဉာဏ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၁၆) ဧဝံ သညဂ္ဂန္တိ ဝုတ္တာ။ သုသိမသုတ္တေ ‘‘ပုဗ္ဗေ ခေါ၊ သုသိမ၊ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ ပစ္ဆာ နိဗ္ဗာနေ ဉာဏ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၇၀) ဧဝံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ဝုတ္တာ။ ဒသုတ္တရသုတ္တေ ‘‘ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၉) ဧဝံ ပါရိသုဒ္ဓိပဒါနိယင်္ဂန္တိ ဝုတ္တာ။ ရထဝိနီတေ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓတ္ထံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၅၇) ဧဝံ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ ဝုတ္တာ။ သဠာယတနဝိဘင်္ဂေ ‘‘အတမ္မယတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿာယ အတမ္မယတံ အာဂမ္မ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ၊ တံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ၊ တံ နိဿာယ တံ အာဂမ္မ ဧဝမေတိဿာ ပဟာနံ ဟောတိ၊ ဧဝမေတိဿာ သမတိက္ကမော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၀) ဧဝံ တမ္မယတာပရိယာဒါနန္တိ ဝုတ္တာ။ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ‘‘ယာ စ မုဉ္စိတုကမျတာ၊ ယာ စ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာ၊ ယာ စ သင်္ခါရုပေက္ခာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၄) ဧဝံ တီဟိ နာမေဟိ ဝုတ္တာ။ ပဋ္ဌာနေ ‘‘အနုလောမံ ဂေါတြဘုဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော၊ အနုလောမံ ဝေါဒါနဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၇) ဧဝံ ဒွီဟိ နာမေဟိ ဝုတ္တာ။ ဣမသ္မိံ ပန အလဂဒ္ဒသုတ္တေ နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ နိဗ္ဗိဒါနာမေန အာဂတာ။

နိဗ္ဗိဒါ ဝိရဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ဝိရာဂေါတိ မဂ္ဂေါ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတီတိ ဧတ္ထ ဝိရာဂေန မဂ္ဂေန ဝိမုစ္စတီတိ ဖလံ ကထိတံ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတီတိ ဣဓ ပစ္စဝေက္ခဏာ ကထိတာ။

ဧဝံ ဝိမုတ္တစိတ္တံ မဟာခီဏာသဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿ ယထာဘူတေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ နာမံ ဂဏှန္တော အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ အဝိဇ္ဇာတိ ဝဋ္ဋမူလိကာ အဝိဇ္ဇာ။ အယဉှိ ဒုရုက္ခိပနဋ္ဌေန ပလိဃောတိ ဝုစ္စတိ။ တေနေသ တဿ ဥက္ခိတ္တတ္တာ ဥက္ခိတ္တပလိဃောတိ ဝုတ္တော။ တာလာဝတ္ထုကတာတိ သီသစ္ဆိန္နတာလော ဝိယ ကတာ၊ သမူလံ ဝါ တာလံ ဥဒ္ဓရိတွာ တာလဿ ဝတ္ထု ဝိယ ကတာ၊ ယထာ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ပုန သော တာလော န ပညာယတိ၊ ဧဝံ ပုန အပညတ္တိဘာဝံ နီတာတိ အတ္ထော။ ပေါနောဗ္ဘဝိကောတိ ပုနဗ္ဘဝဒါယကော။ ဇာတိသံသာရောတိအာဒီသု ဇာယနဝသေန စေဝ သံသရဏဝသေန စ ဧဝံ လဒ္ဓနာမာနံ ပုနဗ္ဘဝခန္ဓာနံ ပစ္စယော ကမ္မာဘိသင်္ခါရော။ သော ဟိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိကရဏဝသေန ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတတ္တာ ပရိက္ခာတိ ဝုစ္စတိ၊ တေနေသ တဿာ သံကိဏ္ဏတ္တာ ဝိကိဏ္ဏတ္တာ သံကိဏ္ဏပရိက္ခောတိ ဝုတ္တော။ တဏှာတိ ဝဋ္ဋမူလိကာ တဏှာ။ အယဉှိ ဂမ္ဘီရာနုဂတဋ္ဌေန ဧသိကာတိ ဝုစ္စတိ။ တေနေသ တဿာ အဗ္ဗူဠှတ္တာ လုဉ္စိတွာ ဆဍ္ဍိတတ္တာ အဗ္ဗူဠှေသိကောတိ ဝုတ္တော။ ဩရမ္ဘာဂိယာနီတိ ဩရံ ဘဇနကာနိ ကာမဘဝေ ဥပပတ္တိပစ္စယာနိ။ ဧတာနိ ဟိ ကဝါဋံ ဝိယ နဂရဒွါရံ စိတ္တံ ပိဒဟိတွာ ဌိတတ္တာ အဂ္ဂဠာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေနေသ တေသံ နိရာကတတ္တာ ဘိန္နတ္တာ နိရဂ္ဂဠောတိ ဝုတ္တော။ အရိယောတိ နိက္ကိလေသော ပရိသုဒ္ဓါ။ ပန္နဒ္ဓဇောတိ ပတိတမာနဒ္ဓဇော။ ပန္နဘာရောတိ ခန္ဓဘာရကိလေသဘာရအဘိသင်္ခါရဘာရပဉ္စကာမဂုဏဘာရာ ပန္နာ ဩရောဟိတာ အဿာတိ ပန္နဘာရော။ အပိစ ဣဓ မာနဘာရဿေဝ ဩရောပိတတ္တာ ပန္နဘာရောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဝိသံယုတ္တောတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ စ ဝိသံယုတ္တော။ ဣဓ ပန မာနသံယောဂေနေဝ ဝိသံယုတ္တတ္တာ ဝိသံယုတ္တောတိ အဓိပ္ပေတော။ အသ္မိမာနောတိ ရူပေ အသ္မီတိ မာနော၊ ဝေဒနာယ… သညာယ… သင်္ခါရေသု… ဝိညာဏေ အသ္မီတိ မာနော။

ဧတ္တာဝတာ ဘဂဝတာ မဂ္ဂေန ကိလေသေ ခေပေတွာ နိရောဓသယနဝရဂတဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ ဝိဟရတော ခီဏာသဝဿ ကာလော ဒဿိတော။ ယထာ ဟိ ဒွေ နဂရာနိ ဧကံ စောရနဂရံ၊ ဧကံ ခေမနဂရံ။ အထ ဧကဿ မဟာယောဓဿ ဧဝံ ဘဝေယျ – ‘‘ယာဝိမံ စောရနဂရံ တိဋ္ဌတိ၊ တာဝ ခေမနဂရံ ဘယတော န မုစ္စတိ၊ စောရနဂရံ အနဂရံ ကရိဿာမီ’’တိ သန္နာဟံ ကတွာ ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ စောရနဂရံ ဥပသင်္ကမိတွာ နဂရဒွါရေ ဥဿာပိတေ ဧသိကတ္ထမ္ဘေ ခဂ္ဂေန ဆိန္ဒိတွာ သဒွါရဗာဟကံ ကဝါဋံ ဆိန္ဒိတွာ ပလိဃံ ဥက္ခိပိတွာ ပါကာရံ ဘိန္ဒန္တော ပရိက္ခံ သံကိရိတွာ နဂရသောဘနတ္ထာယ ဥဿိတေ ဓဇေ ပါတေတွာ နဂရံ အဂ္ဂိနာ ဈာပေတွာ ခေမနဂရံ ပဝိသိတွာ ပါသာဒံ အဘိရုယှ ဉာတိဂဏပရိဝုတော သုရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ဧဝံ စောရနဂရံ ဝိယ သက္ကာယော၊ ခေမနဂရံ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ၊ မဟာယောဓော ဝိယ ယောဂါဝစရော။ တဿေဝံ ဟောတိ၊ ‘‘ယာဝ သက္ကာယဝဋ္ဋံ ဝတ္တတိ၊ တာဝ ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏအဋ္ဌနဝုတိရောဂပဉ္စဝီသတိမဟာဘယေဟိ ပရိမုစ္စနံ နတ္ထီ’’တိ။ သော မဟာယောဓော ဝိယ သန္နာဟံ သီလသန္နာဟံ ကတွာ၊ ပညာခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ခဂ္ဂေန ဧသိကတ္ထမ္ဘေ ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန တဏှေသိကံ လုဉ္စိတွာ၊ သော ယောဓော သဒွါရဗာဟကံ နဂရကဝါဋံ ဝိယ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသံယောဇနဂ္ဂဠံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ၊ သော ယောဓော ပလိဃံ ဝိယ၊ အဝိဇ္ဇာပလိဃံ ဥက္ခိပိတွာ၊ သော ယောဓော ပါကာရံ ဘိန္ဒန္တော ပရိက္ခံ ဝိယ ကမ္မာဘိသင်္ခါရံ ဘိန္ဒန္တော ဇာတိသံသာရပရိက္ခံ သံကိရိတွာ၊ သော ယောဓော နဂရသောဘနတ္ထာယ ဥဿာပိတေ ဓဇေ ဝိယ မာနဒ္ဓဇေ ပါတေတွာ သက္ကာယနဂရံ ဈာပေတွာ၊ သော ယောဓော ခေမနဂရေ ဥပရိပါသာဒေ သုရသဘောဇနံ ဝိယ ကိလေသနိဗ္ဗာနံ နဂရံ ပဝိသိတွာ အမတနိရောဓာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ အနုဘဝမာနော ကာလံ ဝီတိနာမေတိ။

၂၄၆။ ဣဒါနိ ဧဝံ ဝိမုတ္တစိတ္တဿ ခီဏာသဝဿ ပရေဟိ အနဓိဂမနီယဝိညာဏတံ ဒဿေန္တော ဧဝံ ဝိမုတ္တစိတ္တံ ခေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနွေသန္တိ အနွေသန္တာ ဂဝေသန္တာ။ ဣဒံ နိဿိတန္တိ ဣဒံ နာမ နိဿိတံ။ တထာဂတဿာတိ ဧတ္ထ သတ္တောပိ တထာဂတောတိ အဓိပ္ပေတော၊ ဥတ္တမပုဂ္ဂလော ခီဏာသဝေါပိ။ အနနုဝိဇ္ဇောတိ အသံဝိဇ္ဇမာနော ဝါ အဝိန္ဒေယျော ဝါ။ တထာဂတောတိ ဟိ သတ္တေ ဂဟိတေ အသံဝိဇ္ဇမာနောတိ အတ္ထော ဝဋ္ဋတိ၊ ခီဏာသဝေ ဂဟိတေ အဝိန္ဒေယျောတိ အတ္ထော ဝဋ္ဋတိ။

တတ္ထ ပုရိမနယေ အယမဓိပ္ပာယော – ဘိက္ခဝေ၊ အဟံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဓရမာနကံယေဝ ခီဏာသဝံ တထာဂတော သတ္တော ပုဂ္ဂလောတိ န ပညပေမိ။ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ပန ပရိနိဗ္ဗုတံ ခီဏာသဝံ သတ္တောတိ ဝါ ပုဂ္ဂလောတိ ဝါ ကိံ ပညပေဿာမိ? အနနုဝိဇ္ဇော တထာဂတော။ န ဟိ ပရမတ္ထတော သတ္တော နာမ ကောစိ အတ္ထိ၊ တဿ အဝိဇ္ဇမာနဿ ဣဒံ နိဿိတံ ဝိညာဏန္တိ အနွေသန္တာပိ ကိံ အဓိဂစ္ဆိဿန္တိ? ကထံ ပဋိလဘိဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဒုတိယနယေ အယမဓိပ္ပာယော – ဘိက္ခဝေ၊ အဟံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဓရမာနကံယေဝ ခီဏာသဝံ ဝိညာဏဝသေန ဣန္ဒာဒီဟိ အဝိန္ဒိယံ ဝဒါမိ။ န ဟိ သဣန္ဒာ ဒေဝါ သဗြဟ္မကာ သပဇာပတိကာ အနွေသန္တာပိ ခီဏာသဝဿ ဝိပဿနာစိတ္တံ ဝါ မဂ္ဂစိတ္တံ ဝါ ဖလစိတ္တံ ဝါ၊ ဣဒံ နာမ အာရမ္မဏံ နိဿာယ ဝတ္တတီတိ ဇာနိတုံ သက္ကောန္တိ။ တေ အပ္ပဋိသန္ဓိကဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ကိံ ဇာနိဿန္တီတိ?

အသတာတိ အသန္တေန။ တုစ္ဆာတိ တုစ္ဆကေန။ မုသာတိ မုသာဝါဒေန။ အဘူတေနာတိ ယံ နတ္ထိ၊ တေန။ အဗ္ဘာစိက္ခန္တီတိ အဘိအာစိက္ခန္တိ၊ အဘိဘဝိတွာ ဝဒန္တိ။ ဝေနယိကောတိ ဝိနယတိ ဝိနာသေတီတိ ဝိနယော၊ သော ဧဝ ဝေနယိကော၊ သတ္တဝိနာသကောတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ စာဟံ န၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေန ဝါကာရေန အဟံ န သတ္တဝိနာသကော။ ယထာ စာဟံ န ဝဒါမီတိ ယေန ဝါ ကာရဏေန အဟံ သတ္တဝိနာသံ န ပညပေမိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာဟံ န သတ္တဝိနာသကော၊ ယထာ စ န သတ္တဝိနာသံ ပညပေမိ၊ တထာ မံ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ‘‘ဝေနယိကော သမဏော ဂေါတမော’’တိ ဝဒန္တာ သတ္တဝိနာသကော သမဏော ဂေါတမောတိ စ၊ ‘‘သတော သတ္တဿ ဥစ္ဆေဒံ ဝိနာသံ ဝိဘဝံ ပညပေတီ’’တိ ဝဒန္တာ သတ္တဝိနာသံ ပညပေတီတိ စ အသတာ တုစ္ဆာ မုသာ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တီတိ။

ပုဗ္ဗေ စာတိ ပုဗ္ဗေ မဟာဗောဓိမဏ္ဍမှိယေဝ စ။ ဧတရဟိ စာတိ ဧတရဟိ ဓမ္မဒေသနာယဉ္စ။ ဒုက္ခဉ္စေဝ ပညပေမိ၊ ဒုက္ခဿ စ နိရောဓန္တိ ဓမ္မစက္ကံ အပ္ပဝတ္တေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝိဟရန္တောပိ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တောပိ စတုသစ္စမေဝ ပညပေမီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ဟိ ဒုက္ခဂ္ဂဟဏေန တဿ မူလဘူတော သမုဒယော၊ နိရောဓဂ္ဂဟဏေန တံသမ္ပာပကော မဂ္ဂေါ ဂဟိတောဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတြ စေတိ တသ္မိံ စတုသစ္စပ္ပကာသနေ။ ပရေတိ သစ္စာနိ အာဇာနိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အသမတ္ထပုဂ္ဂလာ။ အက္ကောသန္တီတိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တိ။ ပရိဘာသန္တီတိ ဝါစာယ ပရိဘာသန္တိ။ ရောသေန္တိ ဝိဟေသေန္တီတိ ရောသေဿာမ ဝိဟေသေဿာမာတိ အဓိပ္ပာယေန ဃဋ္ဋေန္တိ ဒုက္ခာပေန္တိ။ တတြာတိ တေသု အက္ကောသာဒီသု၊ တေသု ဝါ ပရပုဂ္ဂလေသု။ အာဃာတောတိ ကောပေါ။ အပ္ပစ္စယောတိ ဒေါမနဿံ။ အနဘိရဒ္ဓီတိ အတုဋ္ဌိ။

တတြ စေတိ စတုသစ္စပ္ပကာသနေယေဝ။ ပရေတိ စတုသစ္စပ္ပကာသနံ အာဇာနိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထပုဂ္ဂလာ။ အာနန္ဒောတိ အာနန္ဒပီတိ။ ဥပ္ပိလာဝိတတ္တန္တိ ဥပ္ပိလာပနပီတိ။ တတြ စေတိ စတုသစ္စပ္ပကာသနမှိယေဝ။ တတြာတိ သက္ကာရာဒီသု။ ယံ ခေါ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ ပရိညာတန္တိ ဣဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ ပုဗ္ဗေ ဗောဓိမဏ္ဍေ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိညာတံ။ တတ္ထမေတိ တသ္မိံ ခန္ဓပဉ္စကေ ဣမေ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? တတြာပိ တထာဂတဿ ဣမေ သက္ကာရာ မယိ ကရီယန္တီတိ ဝါ အဟံ ဧတေ အနုဘဝါမီတိ ဝါ န ဟောတိ။ ပုဗ္ဗေ ပရိညာတက္ခန္ဓပဉ္စကံယေဝ ဧတေ သက္ကာရေ အနုဘောတီတိ ဧတ္တကမေဝ ဟောတီတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အသမတ္ထာ တထာဂတမ္ပိ အက္ကောသန္တိ၊ တသ္မာ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၄၇။ တသ္မာ တိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ န တုမှာကန္တိ ယသ္မာ အတ္တနိယေပိ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ယံ န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထာတိ အတ္ထော။ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရေယျာတိ ယထာ ယထာ ဣစ္ဆေယျ တထာ တထာ ကရေယျ။ န ဟိ နော ဧတံ၊ ဘန္တေ၊ အတ္တာ ဝါတိ၊ ဘန္တေ၊ ဧတံ တိဏကဋ္ဌသာခါပလာသံ အမှာကံ နေဝ အတ္တာ န အမှာကံ ရူပံ န ဝိညာဏန္တိ ဝဒန္တိ။ အတ္တနိယံ ဝါတိ အမှာကံ စီဝရာဒိပရိက္ခာရောပိ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ န တုမှာကံ တံ ပဇဟထာတိ ဘဂဝါ၊ ခန္ဓပဉ္စကံယေဝ န တုမှာကန္တိ ဒဿေတွာ ပဇဟာပေတိ၊ တဉ္စ ခေါ န ဥပ္ပာဋေတွာ၊ လုဉ္စိတွာ ဝါ။ ဆန္ဒရာဂဝိနယေန ပနေတံ ပဇဟာပေတိ။

၂၄၈။ ဧဝံ သွာက္ခာတောတိ ဧတ္ထ တိပရိဝဋ္ဋတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဣမံ ဌာနံ အာဟရိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိလောမေန ပေမမတ္တကေန သဂ္ဂပရာယဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဣမံ ဌာနံ အာဟရိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သွာက္ခာတောတိ သုကထိတော။ သုကထိတတ္တာ ဧဝ ဥတ္တာနော ဝိဝဋော ပကာသိတော။ ဆိန္နပိလောတိကောတိ ပိလောတိကာ ဝုစ္စတိ ဆိန္နံ ဘိန္နံ တတ္ထ တတ္ထ သိဗ္ဗိတံ ဂဏ္ဌိကတံ ဇိဏ္ဏံ ဝတ္ထံ၊ တံ ယဿ နတ္ထိ၊ အဋ္ဌဟတ္ထံ ဝါ နဝဟတ္ထံ ဝါ အဟတသာဋကံ နိဝတ္ထော၊ သော ဆိန္နပိလောတိကော နာမ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော တာဒိသော၊ န ဟေတ္ထ ကောဟညာဒိဝသေန ဆိန္နဘိန္နသိဗ္ဗိတဂဏ္ဌိကတဘာဝေါ အတ္ထိ။ အပိစ ကစဝရော ပိလောတိကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိဉ္စ သာသနေ သမဏကစဝရံ နာမ ပတိဋ္ဌာတုံ န လဘတိ။ တေနေဝါဟ –

‘‘ကာရဏ္ဍဝံ နိဒ္ဓမထ၊ ကသမ္ဗုဉ္စာပကဿထ၊

တတော ပလာပေ ဝါဟေထ၊ အဿမဏေ သမဏမာနိနေ။

နိဒ္ဓမိတွာန ပါပိစ္ဆေ၊ ပါပအာစာရဂေါစရေ၊

သုဒ္ဓါ သုဒ္ဓေဟိ သံဝါသံ၊ ကပ္ပယဝှော ပတိဿတာ၊

တတော သမဂ္ဂါ နိပကာ၊ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿထာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၂၈၃-၂၈၅)၊

ဣတိ သမဏကစဝရဿ ဆိန္နတ္တာပိ အယံ ဓမ္မော ဆိန္နပိလောတိကော နာမ ဟောတိ။ ဝဋ္ဋံ တေသံ နတ္ထိ ပညာပနာယာတိ တေသံ ဝဋ္ဋံ အပညတ္တိဘာဝံ ဂတံ နိပ္ပညတ္တိကံ ဇာတံ။ ဧဝရူပေါ မဟာခီဏာသဝေါ ဧဝံ သွာက္ခာတေ သာသနေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာ စ ခီဏာသဝေါ၊ ဧဝံ အနာဂါမိအာဒယောပိ။

တတ္ထ ဓမ္မာနုသာရိနော သဒ္ဓါနုသာရိနောတိ ဣမေ ဒွေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ? ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နဿ ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ၊ ပညာဝါဟိံ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ။ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ၊ ဖလေ ဌိတော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ? ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နဿ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ၊ သဒ္ဓါဝါဟိံ သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ။ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နော ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ၊ ဖလေ ဌိတော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော’’တိ (ပု။ ပ။ ၃၀)။ ယေသံ မယိ သဒ္ဓါမတ္တံ ပေမမတ္တန္တိ ဣမိနာ ယေသံ အညော အရိယဓမ္မော နတ္ထိ၊ တထာဂတေ ပန သဒ္ဓါမတ္တံ ပေမမတ္တမေဝ ဟောတိ။ တေ ဝိပဿကပုဂ္ဂလာ အဓိပ္ပေတာ။ ဝိပဿကဘိက္ခူနဉှိ ဧဝံ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နိသိန္နာနံ ဒသဗလေ ဧကာ သဒ္ဓါ ဧကံ ပေမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တာယ သဒ္ဓါယ တေန ပေမေန ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ သဂ္ဂေ ဌပိတာ ဝိယ ဟောန္တိ၊ နိယတဂတိကာ ကိရ ဧတေ။ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ပန ဧဝရူပံ ဘိက္ခုံ စူဠသောတာပန္နောတိ ဝဒန္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

အလဂဒ္ဒူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဝမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄၉။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဝမ္မိကသုတ္တံ။ တတ္ထ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနမေတံ။ ကုမာရကဿပေါတိ တဿ နာမံ။ ကုမာရကာလေ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ပန ဘဂဝတာ၊ ‘‘ကဿပံ ပက္ကောသထ၊ ဣဒံ ဖလံ ဝါ ခါဒနီယံ ဝါ ကဿပဿ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ကတရဿ ကဿပဿာတိ ကုမာရကဿပဿာတိ ဧဝံ ဂဟိတနာမတ္တာ တတော ပဋ္ဌာယ ဝုဍ္ဎကာလေပိ ‘‘ကုမာရကဿပေါ’’ တွေဝ ဝုစ္စတိ။ အပိစ ရညာ ပေါသာဝနိကပုတ္တတ္တာပိ တံ ‘‘ကုမာရကဿပေါ’’တိ သဉ္ဇာနိံသု။ အယံ ပနဿ ပုဗ္ဗယောဂတော ပဋ္ဌာယ အာဝိဘာဝကထာ –

ထေရော ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ သေဋ္ဌိပုတ္တော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ဘဂဝန္တံ စိတြကထိံ ဧကံ အတ္တနော သာဝကံ ဌာနန္တရေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ဘဂဝတော သတ္တာဟံ ဒါနံ ဒတွာ၊ ‘‘အဟမ္ပိ ဘဂဝါ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ အယံ ထေရော ဝိယ စိတြကထီ သာဝကော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ကတွာ ပုညာနိ ကရောန္တော ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နာသက္ခိ။

တဒါ ကိရ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဩသက္ကန္တေ ပဉ္စ ဘိက္ခူ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ ပဗ္ဗတံ အဘိရုယှ သမဏဓမ္မံ အကံသု။ သင်္ဃတ္ထေရော တတိယဒိဝသေ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ အနုထေရော စတုတ္ထဒိဝသေ အနာဂါမီ အဟောသိ။ ဣတရေ တယော ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေသံ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တာနံ ဧကော တက္ကသိလာယံ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပုက္ကုသာတိ နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတွာ ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆန္တော ကုမ္ဘကာရသာလာယံ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အနာဂါမိဖလံ ပတ္တော။ ဧကော ဧကသ္မိံ သမုဒ္ဒပဋ္ဋနေ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နာဝံ အာရုယှ ဘိန္နနာဝေါ ဒါရုစီရာနိ နိဝါသေတွာ လာဘသမ္ပတ္တိံ ပတ္တော၊ ‘‘အဟံ အရဟာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ၊ ‘‘န တွံ အရဟာ၊ ဂစ္ဆ သတ္ထာရံ ပဉှံ ပုစ္ဆာ’’တိ အတ္ထကာမာယ ဒေဝတာယ စောဒိတော တထာ ကတွာ အရဟတ္တဖလံ ပတ္တော။

ဧကော ရာဇဂဟေ ဧကိဿာ ကုလဒါရိကာယ ကုစ္ဆိမှိ ဥပ္ပန္နော။ သာ စ ပဌမံ မာတာပိတရော ယာစိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနာ ကုလဃရံ ဂတာ ဂဗ္ဘသဏ္ဌိတမ္ပိ အဇာနန္တီ သာမိကံ အာရာဓေတွာ တေန အနုညာတာ ဘိက္ခုနီသု ပဗ္ဗဇိတာ။ တဿာ ဂဗ္ဘိနိနိမိတ္တံ ဒိသွာ ဘိက္ခုနိယော ဒေဝဒတ္တံ ပုစ္ဆိံသု၊ သော ‘‘အဿမဏီ’’တိ အာဟ။ ဒသဗလံ ပုစ္ဆိံသု၊ သတ္ထာ ဥပါလိတ္ထေရံ ပဋိစ္ဆာပေသိ။ ထေရော သာဝတ္ထိနဂရဝါသီနိ ကုလာနိ ဝိသာခဉ္စ ဥပါသိကံ ပက္ကောသာပေတွာ သောဓေန္တော၊ – ‘‘ပုရေ လဒ္ဓါ ဂဗ္ဘော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အရောဂါ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘သုဝိနိစ္ဆိတံ အဓိကရဏ’’န္တိ ထေရဿ သာဓုကာရံ အဒါသိ။ သာ ဘိက္ခုနီ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ တံ ဂဟေတွာ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပေါသာပေသိ။ ‘‘ကဿပေါ’’တိ စဿ နာမံ ကတွာ အပရဘာဂေ အလင်္ကရိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဣတိ ရညော ပေါသာဝနိကပုတ္တတ္တာပိ တံ ‘‘ကုမာရကဿပေါ’’တိ သဉ္ဇာနိံသူတိ။

အန္ဓဝနေတိ ဧဝံနာမကေ ဝနေ။ တံ ကိရ ဝနံ ဒွိန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ ကာလေ အဝိဇဟိတနာမံ အန္ဓဝနံတွေဝ ပညာယတိ။ တတြာယံ ပညတ္တိဝိဘာဝနာ – အပ္ပာယုကဗုဒ္ဓါနဉှိ သရီရဓာတု န ဧကဂ္ဃနာ ဟောတိ။ အဓိဋ္ဌာနာနုဘာဝေန ဝိပ္ပကိရိယတိ။ တေနေဝ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ၊ – ‘‘အဟံ န စိရဋ္ဌိတိကော၊ အပ္ပကေဟိ သတ္တေဟိ အဟံ ဒိဋ္ဌော၊ ယေဟိ န ဒိဋ္ဌော၊ တေဝ ဗဟုတရာ၊ တေ မေ ဓာတုယော အာဒါယ တတ္ထ တတ္ထ ပူဇေန္တာ သဂ္ဂပရာယဏာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ၊ ‘‘အတ္တနော သရီရံ ဝိပ္ပကိရိယတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓါနံ ပန သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ ဧကဂ္ဃနံ ဓာတုသရီရံ တိဋ္ဌတိ။

ကဿပဿာပိ ဘဂဝတော တထေဝ အဋ္ဌာသိ။ တတော မဟာဇနာ သန္နိပတိတွာ၊ ‘‘ဓာတုယော ဧကဂ္ဃနာ န သက္ကာ ဝိယောဇေတုံ၊ ကိံ ကရိဿာမာ’’တိ သမ္မန္တယိတွာ ဧကဂ္ဃနမေဝ စေတိယံ ကရိဿာမ၊ ကိတ္တကံ ပန ဟောတု တန္တိ အာဟံသု။ ဧကေ သတ္တယောဇနိယန္တိ အာဟံသု။ ဧတံ အတိမဟန္တံ၊ အနာဂတေ ဇဂ္ဂိတုံ န သက္ကာ၊ ဆယောဇနံ ဟောတု၊ ပဉ္စယောဇနံ… စတုယောဇနံ… တိယောဇနံ… ဒွိယောဇနံ… ဧကယောဇနံ ဟောတူတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဣဋ္ဌကာ ကီဒိသာ ဟောန္တူတိ ဗာဟိရန္တေ ဣဋ္ဌကာ ရတ္တသုဝဏ္ဏမယာ ဧကဂ္ဃနာ သတသဟဿဂ္ဃနိကာ ဟောန္တု၊ အဗ္ဘန္တရိမန္တေ ပညာသသဟဿဂ္ဃနိကာ။ ဟရိတာလမနောသိလာဟိ မတ္တိကာကိစ္စံ ကယိရတု၊ တေလေန ဥဒကကိစ္စန္တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ စတ္တာရိ မုခါနိ စတုဓာ ဝိဘဇိံသု။ ရာဇာ ဧကံ မုခံ ဂဏှိ၊ ရာဇပုတ္တော ပထဝိန္ဒရကုမာရော ဧကံ၊ အမစ္စာနံ ဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ သေနာပတိ ဧကံ၊ ဇနပဒါနံ ဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ သေဋ္ဌိ ဧကံ။

တတ္ထ ဓနသမ္ပန္နတာယ ရာဇာပိ သုဝဏ္ဏံ နီဟရာပေတွာ အတ္တနာ ဂဟိတမုခေ ကမ္မံ အာရဘိ၊ ဥပရာဇာပိ၊ သေနာပတိပိ။ သေဋ္ဌိနာ ဂဟိတမုခေ ပန ကမ္မံ ဩလီယတိ။ တတော ယသောရတော နာမ ဧကော ဥပါသကော တေပိဋကော ဘာဏကော အနာဂါမီ အရိယသာဝကော၊ သော ကမ္မံ ဩလီယတီတိ ဉတွာ ပဉ္စ သကဋသတာနိ ယောဇာပေတွာ ဇနပဒံ ဂန္တွာ ‘‘ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝီသတိဝဿသဟဿာနိ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗုတော။ တဿ ယောဇနိကံ ရတနစေတိယံ ကယိရတိ၊ ယော ယံ ဒါတုံ ဥဿဟတိ သုဝဏ္ဏံ ဝါ ဟိရညံ ဝါ သတ္တရတနံ ဝါ ဟရိတာလံ ဝါ မနောသိလံ ဝါ၊ သော တံ ဒေတူ’’တိ သမာဒပေသိ။ မနုဿာ အတ္တနော အတ္တနော ထာမေန ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒီနိ အဒံသု။ အသက္ကောန္တာ တေလတဏ္ဍုလာဒီနိ ဒေန္တိယေဝ။ ဥပါသကော တေလတဏ္ဍုလာဒီနိ ကမ္မကာရာနံ ဘတ္တဝေတနတ္ထံ ပဟိဏာတိ၊ အဝသေသေဟိ သုဝဏ္ဏံ စေတာပေတွာ ပဟိဏာတိ၊ ဧဝံ သကလဇမ္ဗုဒီပံ အစရိ။

စေတိယေ ကမ္မံ နိဋ္ဌိတန္တိ စေတိယဋ္ဌာနတော ပဏ္ဏံ ပဟိဏိံသု – ‘‘နိဋ္ဌိတံ ကမ္မံ အာစရိယော အာဂန္တွာ စေတိယံ ဝန္ဒတူ’’တိ။ သောပိ ပဏ္ဏံ ပဟိဏိ – ‘‘မယာ သကလဇမ္ဗုဒီပေါ သမာဒပိတော၊ ယံ အတ္ထိ၊ တံ ဂဟေတွာ ကမ္မံ နိဋ္ဌာပေန္တူ’’တိ။ ဒွေပိ ပဏ္ဏာနိ အန္တရာမဂ္ဂေ သမာဂမိံသု။ အာစရိယဿ ပဏ္ဏတော ပန စေတိယဋ္ဌာနတော ပဏ္ဏံ ပဌမတရံ အာစရိယဿ ဟတ္ထံ အဂမာသိ။ သော ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမီတိ ဧကကောဝ နိက္ခမိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ အဋဝိယံ ပဉ္စ စောရသတာနိ ဥဋ္ဌဟိံသု။ တတြေကစ္စေ တံ ဒိသွာ ဣမိနာ သကလဇမ္ဗုဒီပတော ဟိရညသုဝဏ္ဏံ သမ္ပိဏ္ဍိတံ၊ နိဓိကုမ္ဘီ နော ပဝဋ္ဋမာနာ အာဂတာတိ အဝသေသာနံ အာရောစေတွာ တံ အဂ္ဂဟေသုံ။ ကသ္မာ တာတာ၊ မံ ဂဏှထာတိ? တယာ သကလဇမ္ဗုဒီပတော သဗ္ဗံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ သမ္ပိဏ္ဍိတံ၊ အမှာကမ္ပိ ထောကံ ထောကံ ဒေဟီတိ။ ကိံ တုမှေ န ဇာနာထ၊ ကဿပေါ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ တဿ ယောဇနိကံ ရတနစေတိယံ ကယိရတိ၊ တဒတ္ထာယ မယာ သမာဒပိတံ၊ နော အတ္တနော အတ္ထာယ။ တံ တံ လဒ္ဓလဒ္ဓဋ္ဌာနတော တတ္ထေဝ ပေသိတံ၊ မယှံ ပန နိဝတ္ထသာဋကမတ္တံ ဌပေတွာ အညံ ဝိတ္တံ ကာကဏိကမ္ပိ နတ္ထီတိ။

ဧကေ၊ ‘‘ဧဝမေတံ ဝိဿဇေထ အာစရိယ’’န္တိ အာဟံသု။ ဧကေ၊ ‘‘အယံ ရာဇပူဇိတော အမစ္စပူဇိတော၊ အမှေသု ကဉ္စိဒေဝ နဂရဝီထိယံ ဒိသွာ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီနံ အာရောစေတွာ အနယဝျသနံ ပါပုဏာပေယျာ’’တိ အာဟံသု။ ဥပါသကော၊ ‘‘တာတာ၊ နာဟံ ဧဝံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တဉ္စ ခေါ တေသု ကာရုညေန၊ န အတ္တနော ဇီဝိတနိကန္တိယာ။ အထ တေသု ဂဟေတဗ္ဗော ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ ဝိဝဒန္တေသု ဂဟေတဗ္ဗောတိ လဒ္ဓိကာ ဧဝ ဗဟုတရာ ဟုတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပယိံသု။

တေသံ ဗလဝဂုဏေ အရိယသာဝကေ အပရာဓေန နိဗ္ဗုတဒီပသိခါ ဝိယ အက္ခီနိ အန္တရဓာယိံသု။ တေ၊ ‘‘ကဟံ ဘော စက္ခု၊ ကဟံ ဘော စက္ခူ’’တိ ဝိပ္ပလပန္တာ ဧကစ္စေ ဉာတကေဟိ ဂေဟံ နီတာ။ ဧကစ္စေ နောဉာတကာ အနာထာတိ တတ္ထေဝ အဋဝိယံ ရုက္ခမူလေ ပဏ္ဏသာလာယံ ဝသိံသု။ အဋဝိံ အာဂတမနုဿာ ကာရုညေန တေသံ တဏ္ဍုလံ ဝါ ပုဋဘတ္တံ ဝါ ပရိဗ္ဗယံ ဝါ ဒေန္တိ။ ဒါရုပဏ္ဏာဒီနံ အတ္ထာယ ဂန္တွာ အာဂတာ မနုဿာ ကုဟိံ ဂတတ္ထာတိ ဝုတ္တေ အန္ဓဝနံ ဂတမှာတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဒွိန္နမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ ကာလေ တံ ဝနံ အန္ဓဝနံတွေဝ ပညာယတိ။ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ပနေတံ ဆဍ္ဍိတဇနပဒေ အဋဝိ အဟောသိ။ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ သာဝတ္ထိယာ အဝိဒူရေ ဇေတဝနဿ ပိဋ္ဌိဘာဂေ ပဝိဝေကကာမာနံ ကုလပုတ္တာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဓာနဃရံ အဟောသိ၊ တတ္ထ အာယသ္မာ ကုမာရကဿပေါ တေန သမယေန သေခပဋိပဒံ ပူရယမာနော ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အန္ဓဝနေ ဝိဟရတီ’’တိ။

အညတရာ ဒေဝတာတိ နာမဂေါတ္တဝသေန အပါကဋာ ဧကာ ဒေဝတာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဘိဇာနာတိ နော၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ အဟုဉာတညတရဿ မဟေသက္ခဿ သံခိတ္တေန တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိံ ဘာသိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၆၅) ဧတ္ထ ပန အဘိညာတော သက္ကောပိ ဒေဝရာဇာ အညတရောတိ ဝုတ္တော။ ဒေဝတာတိ စ ဣဒံ ဒေဝါနမ္ပိ ဒေဝဓီတာနမ္ပိ သာဓာရဏဝစနံ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဒေဝေါ အဓိပ္ပေတော။ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ဧတ္ထ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘနုမောဒနာဒီသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ – ‘‘အဘိက္ကန္တာ၊ ဘန္တေ၊ ရတ္တိ၊ နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော၊ စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ ဥဒ္ဒိသတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၂၀) ခယေ ဒိဿတိ။ ‘‘အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၀၀) ဧဝမာဒီသု သုန္ဒရေ။

‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၇) –

ဧဝမာဒီသု အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပါရာ။ ၁၅) အဗ္ဘနုမောဒနေ။ ဣဓ ပန ခယေ။ တေန အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ပရိက္ခီဏာယ ရတ္တိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထာယံ ဒေဝပုတ္တော မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ အာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ ဣဓ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ အဘိရူပေ။ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ပန ဆဝိ-ထုတိ-ကုလဝဂ္ဂကာရဏ-သဏ္ဌာနပမာဏရူပါယတနာဒီသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ၊ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောသိ ဘဂဝါ’’တိ ဧဝမာဒီသု ဆဝိယာ။ ‘‘ကဒါ သညူဠှာ ပန တေ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၇၇) ဧဝမာဒီသု ထုတိယံ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၁၅) ကုလဝဂ္ဂေ။ ‘‘အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန၊ ဂန္ဓထေနောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၄) ကာရဏေ။ ‘‘မဟန္တံ ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၈) သဏ္ဌာနေ။ ‘‘တယော ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပါရာ။ ၆၀၂) ပမာဏေ။ ‘‘ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ရူပါယတနေ။ သော ဣဓ ဆဝိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ အဘိရူပဆဝိဣဋ္ဌဝဏ္ဏာ၊ မနာပဝဏ္ဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒေဝတာ ဟိ မနုဿလောကံ အာဂစ္ဆမာနာ ပကတိဝဏ္ဏံ ပကတိဣဒ္ဓိံ ပဇဟိတွာ ဩဠာရိကံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ အတိရေကဝဏ္ဏံ အတိရေကဣဒ္ဓိံ မာပေတွာ နဋသမဇ္ဇာဒီနိ ဂစ္ဆန္တာ မနုဿာ ဝိယ အဘိသင်္ခတေန ကာယေန အာဂစ္ဆန္တိ။ အယမ္ပိ ဒေဝပုတ္တော တထေဝ အာဂတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ’’တိ။

ကေဝလကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလသဒ္ဒေါ အနဝသေသ-ယေဘူယျ-အဗျာမိဿာနတိရေကဒဠှတ္ထ-ဝိသံယောဂါဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ၊ ‘‘ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၁) ဧဝမာဒီသု အနဝသေသတ္တမတ္ထော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပာ စ အင်္ဂမဂဓာ ပဟူတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ အာဒါယ ဥပသင်္ကမိဿန္တီ’’တိ ဧဝမာဒီသု ယေဘုယျတာ။ ‘‘ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၂၅) ဧဝမာဒီသု အဗျာမိဿတာ။ ‘‘ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကံ နူန အယမာယသ္မာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၄) ဧဝမာဒီသု အနတိရေကတာ။ ‘‘အာယသ္မတော အနုရုဒ္ဓဿ ဗာဟိယော နာမ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ကေဝလကပ္ပံ သင်္ဃဘေဒါယ ဌိတော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၃) ဧဝမာဒီသု ဒဠှတ္ထတာ။ ‘‘ကေဝလီ ဝုသိတဝါ ဥတ္တမပုရိသောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၇) ဧဝမာဒီသု ဝိသံယောဂေါ။ ဣဓ ပနဿ အနဝသေသတ္တမတ္ထောတိ အဓိပ္ပေတော။

ကပ္ပသဒ္ဒေါ ပနာယံ အဘိသဒ္ဒဟန-ဝေါဟာရ-ကာလ-ပညတ္တိ- ဆေဒန-ဝိကပ္ပ-လေသ-သမန္တဘာဝါဒိ-အနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ၊ ‘‘ဩကပ္ပနိယမေတံ ဘောတော ဂေါတမဿ၊ ယထာ တံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ဧဝမာဒီသု အဘိသဒ္ဒဟနမတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၀) ဧဝမာဒီသု ဝေါဟာရော။ ‘‘ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ကာလော။ ‘‘ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပော’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၂၄) ဧဝမာဒီသု ပညတ္တိ။ ‘‘အလင်္ကတာ ကပ္ပိတကေသမဿူ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၆၅) ဧဝမာဒီသု ဆေဒနံ။ ‘‘ကပ္ပတိ ဒွင်္ဂုလကပ္ပော’’တိ (စူဠဝ။ ၄၄၆) ဧဝမာဒီသု ဝိကပ္ပော။ ‘‘အတ္ထိ ကပ္ပော နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ (အ။ နိ။ ၈။၈၀) ဧဝမာဒီသု လေသော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပံ ဝေဠုဝနံ ဩဘာသေတွာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၉၄) ဧဝမာဒီသု သမန္တဘာဝေါ။ ဣဓ ပနဿ သမန္တဘာဝေါ အတ္ထော အဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ ကေဝလကပ္ပံ အန္ဓဝနန္တိ ဧတ္ထ အနဝသေသံ သမန္တတော အန္ဓဝနန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဩဘာသေတွာတိ ဝတ္ထာလင်္ကာရသရီရသမုဋ္ဌိတာယ အာဘာယ ဖရိတွာ၊ စန္ဒိမာ ဝိယ စ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကပဇ္ဇောတံ ကရိတွာတိ အတ္ထော။ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသီတိ ဧကသ္မိံ အန္တေ၊ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ အဋ္ဌာသိ။ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ‘‘ဘိက္ခု ဘိက္ခူ’’တိအာဒိဝစနမဝေါစ။ ကသ္မာ ပနာယံ အဝန္ဒိတွာ သမဏဝေါဟာရေနေဝ ကထေတီတိ? သမဏသညာသမုဒါစာရေနေဝ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အယံ အန္တရာ ကာမာဝစရေ ဝသိ။ အဟံ ပန အသ္မိ တတော ကာလတော ပဋ္ဌာယ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ သမဏသညာဝဿ သမုဒါစရတိ၊ တသ္မာ အဝန္ဒိတွာ သမဏဝေါဟာရေနေဝ ကထေတိ။ ပုဗ္ဗသဟာယော ကိရေသော ဒေဝပုတ္တော ထေရဿ။ ကုတော ပဋ္ဌာယာတိ? ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ။ ယော ဟိ ပုဗ္ဗယောဂေ အာဂတေသု ပဉ္စသု သဟာယေသု အနုထေရော စတုတ္ထဒိဝသေ အနာဂါမီ အဟောသီတိ ဝုတ္တော၊ အယံ သော။ တဒါ ကိရ တေသု သင်္ဃတ္ထေရဿ အရဟတ္တေနေဝ သဒ္ဓိံ အဘိညာ အာဂမိံသု။ သော၊ ‘‘မယှံ ကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တ’’န္တိ ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတွာ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတွာ ဥတ္တရကုရုတော ပိဏ္ဍပါတံ အာဒါယ အာဂန္တွာ၊ ‘‘ဣမံ၊ အာဝုသော၊ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိတွာ အပ္ပမတ္တာ သမဏဓမ္မံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ ဣတရေ အာဟံသု – ‘‘န၊ အာဝုသော၊ အမှာကံ ဧဝံ ကတိကာ အတ္ထိ – ‘ယော ပဌမံ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရတိ၊ တေနာဘတံ ဘုဉ္ဇိတွာ သေသေဟိ သမဏဓမ္မော ကာတဗ္ဗော’တိ။ တုမှေ အတ္တနော ဥပနိဿယေန ကိစ္စံ မတ္ထကံ ပါပယိတ္ထ။ မယမ္ပိ သစေ နော ဥပနိဿယော ဘဝိဿတိ၊ ကိစ္စံ မတ္ထကံ ပါပေဿာမ။ ပပဉ္စော ဧသ အမှာကံ၊ ဂစ္ဆထ တုမှေ’’တိ။ သော ယထာဖာသုကံ ဂန္တွာ အာယုပရိယောသာနေ ပရိနိဗ္ဗာယိ။

ပုနဒိဝသေ အနုထေရော အနာဂါမိဖလံ သစ္ဆကာသိ၊ တဿ အဘိညာယော အာဂမိံသု။ သောပိ တထေဝ ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိတွာ တေဟိ ပဋိက္ခိတ္တော ယထာဖာသုကံ ဂန္တွာ အာယုပရိယောသာနေ သုဒ္ဓါဝါသေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော သုဒ္ဓါဝါသေ ဌတွာ တေ သဟာယေ ဩလောကေန္တော၊ ဧကော တဒါဝ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ဧကော အဓုနာ ဘဂဝတော သန္တိကေ အရိယဘူမိံ ပတ္တော၊ ဧကော လာဘသက္ကာရံ နိဿာယ၊ ‘‘အဟံ အရဟာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနေ ဝသတီတိ ဒိသွာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘န တွံ အရဟာ၊ န အရဟတ္တမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော၊ ဂစ္ဆ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုဏာဟီ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ သောပိ အန္တရဃရေ ဘဂဝန္တံ ဩဝါဒံ ယာစိတွာ၊ ‘‘တသ္မာ တိဟ တေ ဗာဟိယ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဟောတူ’’တိ (ဥဒါ။ ၁၀) ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဩဝဒိတော အရိယဘူမိံ သမ္ပာပုဏိ။

တတော အညော ဧကော အတ္ထိ၊ သော ကုဟိန္တိ ဩလောကေန္တော အန္ဓဝနေ သေက္ခပဋိပဒံ ပူရယမာနော ဝိဟရတီတိ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘သဟာယကဿ သန္တိကေ ဂမိဿာမီတိ၊ ဂစ္ဆန္တေန ပန တုစ္ဆဟတ္ထေန အဂန္တွာ ကိဉ္စိ ပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သဟာယော ခေါ ပန မေ နိရာမိသော ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဝသန္တော မယာ အာကာသေ ဌတွာ ဒိန္နံ ပိဏ္ဍပါတမ္ပိ အပရိဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ အကာသိ၊ ဣဒါနိ အာမိသပဏ္ဏာကာရံ ကိံ ဂဏှိဿတိ? ဓမ္မပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဗြဟ္မလောကေ ဌိတောဝ ရတနာဝဠိံ ဂန္ထေန္တော ဝိယ ပန္နရသ ပဉှေ ဝိဘဇိတွာ တံ ဓမ္မပဏ္ဏာကာရံ အာဒါယ အာဂန္တွာ သဟာယဿ အဝိဒူရေ ဌတွာ အတ္တနော သမဏသညာသမုဒါစာရဝသေန တံ အနဘိဝါဒေတွာဝ၊ ‘‘ဘိက္ခု ဘိက္ခူ’’တိ အာလပိတွာ အယံ ဝမ္မိကောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တုရိတာလပနဝသေန ဘိက္ခု ဘိက္ခူတိ အာမေဍိတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ဝါ ဧကနေဝ တိလကေန နလာဋံ န သောဘတိ၊ တံ ပရိဝါရေတွာ အညေသုပိ ဒိန္နေသု ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတံ ဝိယ သောဘတိ၊ ဧဝံ ဧကေနေဝ ပဒေန ဝစနံ န သောဘတိ၊ ပရိဝါရိကပဒေန သဒ္ဓိံ ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတံ ဝိယ သောဘတီတိ တံ ပရိဝါရိကပဒဝသေန ဝစနံ ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတံ ဝိယ ကရောန္တောပိ ဧဝမာဟ။

အယံ ဝမ္မိကောတိ ပုရတော ဌိတော ဝမ္မိကော နာမ နတ္ထိ၊ ဒေသနာဝသေန ပန ပုရတော ဌိတံ ဒဿေန္တော ဝိယ အယန္တိ အာဟ။ လင်္ဂိန္တိ သတ္ထံ အာဒါယ ခဏန္တော ပလိဃံ အဒ္ဒသ။ ဥက္ခိပ လင်္ဂိံ အဘိက္ခဏ သုမေဓာတိ တာတ၊ ပဏ္ဍိတ၊ လင်္ဂီ နာမ ရတ္တိံ ဓူမာယတိ ဒိဝါ ပဇ္ဇလတိ။ ဥက္ခိပေတ ပရံ ပရတော ခဏာတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥဒ္ဓုမာယိကန္တိ မဏ္ဍူကံ။ စင်္ကဝါရန္တိ ခါရပရိဿာဝနံ။ ကုမ္မန္တိ ကစ္ဆပံ။ အသိသူနန္တိ မံသစ္ဆေဒကံ အသိဉ္စေဝ အဓိကုဋ္ဋနဉ္စ။ မံသပေသိန္တိ နိသဒပေါတပ္ပမာဏံ အလ္လမံသပိဏ္ဍံ။ နာဂန္တိ သုမနပုပ္ဖကလာပသဒိသံ မဟာဖဏံ တိဝိဓသောဝတ္ထိကပရိက္ခိတ္တံ အဟိနာဂံ အဒ္ဒသ။ မာ နာဂံ ဃဋ္ဋေသီတိ ဒဏ္ဍကကောဋိယာ ဝါ ဝလ္လိကောဋိယာ ဝါ ပံသုစုဏ္ဏံ ဝါ ပန ခိပမာနော မာ နာဂံ ဃဋ္ဋယိ။ နမော ကရောဟိ နာဂဿာတိ ဥပရိဝါတတော အပဂမ္မ သုဒ္ဓဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ နာဂဿ နမက္ကာရံ ကရောဟိ။ နာဂေန အဓိသယိတံ ဓနံ နာမ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ ခါဒတော န ခီယတိ၊ နာဂေါ တေ အဓိသယိတံ ဓနံ ဒဿတိ၊ တသ္မာ နမော ကရောဟိ နာဂဿာတိ။ ဣတော ဝါ ပန သုတွာတိ ယထာ ဒုက္ခက္ခန္ဓေ ဣတောတိ သာသနေ နိဿကံ၊ န တထာ ဣဓ။ ဣဓ ပန ဒေဝပုတ္တေ နိဿက္ကံ၊ တသ္မာ ဣတော ဝါ ပနာတိ မမ ဝါ ပန သန္တိကာ သုတွာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

၂၅၁။ စာတုမ္မဟာဘူတိကဿာတိ စတုမဟာဘူတမယဿ။ ကာယဿေတံ အဓိဝစနန္တိ သရီရဿ နာမံ။ ယထေဝ ဟိ ဗာဟိရကော ဝမ္မိကော၊ ဝမတီတိ ဝန္တကောတိ ဝန္တုဿယောတိ ဝန္တသိနေဟသမ္ဗန္ဓောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဝမ္မိကောတိ ဝုစ္စတိ။ သော ဟိ အဟိမင်္ဂုသဥန္ဒူရဃရဂေါဠိကာဒယော နာနပ္ပကာရေ ပါဏကေ ဝမတီတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝန္တကောတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝမိတွာ မုခတုဏ္ဍကေန ဥက္ခိတ္တပံသုစုဏ္ဏေန ကဋိပ္ပမာဏေနပိ ပေါရိသပ္ပမာဏေနပိ ဥဿိတောတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝန္တခေဠသိနေဟေန အာဗဒ္ဓတာယ သတ္တသတ္တာဟံ ဒေဝေ ဝဿန္တေပိ န ဝိပ္ပကိရိယတိ၊ နိဒါဃေပိ တတော ပံသုမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ တသ္မိံ မုဋ္ဌိနာ ပီဠိယမာနေ သိနေဟော နိက္ခမတိ၊ ဧဝံ ဝန္တသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓါတိ ဝမ္မိကော။ ဧဝမယံ ကာယောပိ၊ ‘‘အက္ခိမှာ အက္ခိဂူထကော’’တိအာဒိနာ နယေန နာနပ္ပကာရကံ အသုစိကလိမလံ ဝမတီတိ ဝမ္မိကော။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝါ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ နိကန္တိပရိယာဒါနေန အတ္တဘာဝံ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာတိ အရိယေဟိ ဝန္တကောတိပိ ဝမ္မိကော။ ယေဟိ စာယံ တီဟိ အဋ္ဌိသတေဟိ ဥဿိတော နှာရုသမ္ဗဒ္ဓါ မံသာဝလေပနော အလ္လစမ္မပရိယောနဒ္ဓါ ဆဝိရဉ္ဇိတော သတ္တေ ဝဉ္စေတိ၊ တံ သဗ္ဗံ အရိယေဟိ ဝန္တမေဝါတိ ဝန္တုဿယောတိပိ ဝမ္မိကော။ ‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသံ၊ စိတ္တမဿ ဝိဓာဝတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅) ဧဝံ တဏှာယ ဇနိတတ္တာ အရိယေဟိ ဝန္တေနေဝ တဏှာသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓါ အယန္တိ ဝန္တသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓါတိပိ ဝမ္မိကော။ ယထာ စ ဝမ္မိကဿ အန္တော နာနပ္ပကာရာ ပါဏကာ တတ္ထေဝ ဇာယန္တိ၊ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တိ၊ ဂိလာနာ သယန္တိ၊ မတာ ပတန္တိ။ ဣတိ သော တေသံ သူတိဃရံ ဝစ္စကုဋိ ဂိလာနသာလာ သုသာနဉ္စ ဟောတိ။ ဧဝံ ခတ္တိယမဟာသာလာဒီနမ္ပိ ကာယော အယံ ဂေါပိတရက္ခိတော မဏ္ဍိတပ္ပသာဓိတော မဟာနုဘာဝါနံ ကာယောတိ အစိန္တေတွာ ဆဝိနိဿိတာ ပါဏာ စမ္မနိဿိတာ ပါဏာ မံသနိဿိတာ ပါဏာ နှာရုနိဿိတာ ပါဏာ အဋ္ဌိနိဿိတာ ပါဏာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇနိဿိတာ ပါဏာတိ ဧဝံ ကုလဂဏနာယ အသီတိမတ္တာနိ ကိမိကုလသဟဿာနိ အန္တောကာယသ္မိံယေဝ ဇာယန္တိ၊ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တိ၊ ဂေလညေန အာတုရိတာနိ သယန္တိ၊ မတာနိ ပတန္တိ၊ ဣတိ အယမ္ပိ တေသံ ပါဏာနံ သူတိဃရံ ဝစ္စကုဋိ ဂိလာနသာလာ သုသာနဉ္စ ဟောတီတိ ‘‘ဝမ္မိကော’’ တွေဝ သင်္ခံ ဂတော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဝမ္မိကောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဣမဿ စာတုမဟာဘူတိကဿ ကာယဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။

မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝဿာတိ မာတိတော စ ပိတိတော စ နိဗ္ဗတ္တေန မာတာပေတ္တိကေန သုက္ကသောဏိတေန သမ္ဘူတဿ။ ဩဒနကုမ္မာသူပစယဿာတိ ဩဒနေန စေဝ ကုမ္မာသေန စ ဥပစိတဿ ဝဍ္ဎိတဿ။ အနိစ္စုစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မဿာတိ ဧတ္ထ အယံ ကာယော ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စဓမ္မော။ ဒုဂ္ဂန္ဓဝိဃာတတ္ထာယ တနုဝိလေပနေန ဥစ္ဆာဒနဓမ္မော။ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါဗာဓဝိနောဒနတ္ထာယ ခုဒ္ဒကသမ္ဗာဟနေန ပရိမဒ္ဒနဓမ္မော။ ဒဟရကာလေ ဝါ ဦရူသု သယာပေတွာ ဂဗ္ဘဝါသေန ဒုဿဏ္ဌိတာနံ တေသံ တေသံ အင်္ဂါနံ သဏ္ဌာနသမ္ပာဒနတ္ထံ အဉ္ဆနပီဠနာဒိဝသေန ပရိမဒ္ဒနဓမ္မော။ ဧဝံ ပရိဟရတောပိ စ ဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မော ဘိဇ္ဇတိ စေဝ ဝိကိရတိ စ၊ ဧဝံ သဘာဝေါတိ အတ္ထော။ တတ္ထ မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝဩဒနကုမ္မာသူပစယဥစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနပဒေဟိ သမုဒယော ကထိတော၊ အနိစ္စဘေဒဝိဒ္ဓံသနပဒေဟိ အတ္ထင်္ဂမော။ ဧဝံ သတ္တဟိပိ ပဒေဟိ စာတုမဟာဘူတိကဿ ကာယဿ ဥစ္စာဝစဘာဝေါ ဝဍ္ဎိပရိဟာနိ သမုဒယတ္ထင်္ဂမော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒိဝါ ကမ္မန္တေတိ ဒိဝါ ကတ္တဗ္ဗကမ္မန္တေ။ ဓူမာယနာတိ ဧတ္ထ အယံ ဓူမသဒ္ဒေါ ကောဓေ တဏှာယ ဝိတက္ကေ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဓမ္မဒေသနာယ ပကတိဓူမေတိ ဣမေသု အတ္ထေသု ဝတ္တတိ။ ‘‘ကောဓော ဓူမော ဘသ္မနိမောသဝဇ္ဇ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၆၅) ဧတ္ထ ဟိ ကောဓေ ဝတ္တတိ။ ‘‘ဣစ္ဆာဓူမာယိတာ သတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ တဏှာယ။ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝတော အဝိဒူရေ ဓူမာယန္တော နိသိန္နော ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိတက္ကေ။

‘‘ပင်္ကော စ ကာမာ ပလိပေါ စ ကာမာ၊

ဘယဉ္စ မေတံ တိမူလံ ပဝုတ္တံ၊

ရဇော စ ဓူမော စ မယာ ပကာသိတာ၊

ဟိတွာ တုဝံ ပဗ္ဗဇ ဗြဟ္မဒတ္တာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၆။၁၄) –

ဧတ္ထ ပဉ္စကာမဂုဏေသု။ ‘‘ဓူမံ ကတ္တာ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၄၉) ဧတ္ထ ဓမ္မဒေသနာယ။ ‘‘ဓဇော ရထဿ ပညာဏံ၊ ဓူမော ပညာဏမဂ္ဂိနော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၇၂) ဧတ္ထ ပကတိဓူမေ။ ဣဓ ပနာယံ ဝိတက္ကေ အဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘အယံ ရတ္တိံ ဓူမာယနာ’’တိ။

တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနန္တိ တထာဂတော ဟိ သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗြာဟ္မဏော နာမ။ ယထာဟ – ‘‘သတ္တန္နံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗြာဟ္မဏော။ ကတမေသံ သတ္တန္နံ? ရာဂေါ ဗာဟိတော ဟောတိ၊ ဒေါသော… မောဟော… မာနော… သက္ကာယဒိဋ္ဌိ… ဝိစိကိစ္ဆာ… သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဗာဟိတော ဟောတိ။ ဣမေသံ ဘိက္ခု သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗြာဟ္မဏော’’တိ (စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂၈)။ သုမေဓောတိ သုန္ဒရပညော။ သေက္ခဿာတိ ဧတ္ထ သိက္ခတီတိ သေက္ခော။ ယထာဟ – ‘‘သိက္ခတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ တသ္မာ သေက္ခောတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ သိက္ခတိ? အဓိသီလမ္ပိ သိက္ခတိ၊ အဓိစိတ္တမ္ပိ သိက္ခတိ၊ အဓိပညမ္ပိ သိက္ခတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၆)။

ပညာယ အဓိဝစနန္တိ လောကိယလောကုတ္တရာယ ပညာယ ဧတံ အဓိဝစနံ၊ န အာဝုဓသတ္ထဿ။ ဝီရိယာရမ္ဘဿာတိ ကာယိကစေတသိကဝီရိယဿ။ တံ ပညာဂတိကမေဝ ဟောတိ။ လောကိယာယ ပညာယ လောကိယံ၊ လောကုတ္တရာယ ပညာယ လောကုတ္တရံ။ ဧတ္ထ ပနာယံ အတ္ထဒီပနာ –

ဧကော ကိရ ဇာနပဒေါ ဗြာဟ္မဏော ပါတောဝ မာဏဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ဂါမတော နိက္ခမ္မ ဒိဝသံ အရညေ မန္တေ ဝါစေတွာ သာယံ ဂါမံ အာဂစ္ဆတိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ စ ဧကော ဝမ္မိကော အတ္ထိ။ သော ရတ္တိံ ဓူမာယတိ၊ ဒိဝါ ပဇ္ဇလတိ။ ဗြာဟ္မဏော အန္တေဝါသိံ သုမေဓံ မာဏဝံ အာဟ – ‘‘တာတ၊ အယံ ဝမ္မိကော ရတ္တိံ ဓူမာယတိ၊ ဒိဝါ ပဇ္ဇလတိ၊ ဝိကာရမဿ ပဿိဿာမ၊ ဘိန္ဒိတွာ နံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ခိပါဟီ’’တိ။ သော သာဓူတိ ကုဒါလံ ဂဟေတွာ သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ တထာ အကာသိ။ တတြ အာစရိယဗြာဟ္မဏော ဝိယ ဘဂဝါ။ သုမေဓမာဏဝကော ဝိယ သေက္ခော ဘိက္ခု။ ဝမ္မိကော ဝိယ ကာယော။ ‘‘တာတ၊ အယံ ဝမ္မိကော ရတ္တိံ ဓူမာယတိ၊ ဒိဝါ ပဇ္ဇလတိ၊ ဝိကာရမဿ ပဿိဿာမ၊ ဘိန္ဒိတွာ နံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ခိပါဟီ’’တိ ဗြာဟ္မဏေန ဝုတ္တကာလော ဝိယ၊ ‘‘ဘိက္ခု စာတုမဟာဘူတိကံ ကာယံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ပရိဂ္ဂဏှာဟီ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တကာလော။ တဿ သာဓူတိ ကုဒါလံ ဂဟေတွာ တထာကရဏံ ဝိယ သေက္ခဿ ဘိက္ခုနော၊ ‘‘ယော ဝီသတိယာ ကောဋ္ဌာသေသု ထဒ္ဓဘာဝေါ၊ အယံ ပထဝီဓာတု။ ယော ဒွါဒသသု ကောဋ္ဌာသေသု အာဗန္ဓနဘာဝေါ၊ အယံ အာပေါဓာတု။ ယော စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ပရိပါစနဘာဝေါ၊ အယံ တေဇောဓာတု။ ယော ဆသု ကောဋ္ဌာသေသု ဝိတ္ထမ္ဘနဘာဝေါ၊ အယံ ဝါယောဓာတူ’’တိ ဧဝံ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနဝသေန ကာယပရိဂ္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

လင်္ဂီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခူတိ ကသ္မာ ဘဂဝါ အဝိဇ္ဇံ လင်္ဂီတိ ကတွာ ဒဿေသီတိ? ယထာ ဟိ နဂရဿ ဒွါရံ ပိဓာယ ပလိဃေ ယောဇိတေ မဟာဇနဿ ဂမနံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ယေ နဂရဿ အန္တော၊ တေ အန္တောယေဝ ဟောန္တိ။ ယေ ဗဟိ၊ တေ ဗဟိယေဝ။ ဧဝမေဝ ယဿ ဉာဏမုခေ အဝိဇ္ဇာလင်္ဂီ ပတတိ၊ တဿ နိဗ္ဗာနသမ္ပာပကံ ဉာဏဂမနံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇံ လင်္ဂီတိ ကတွာ ဒဿေသိ။ ပဇဟ အဝိဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝသေန အဝိဇ္ဇာပဟာနံ ကထိတံ။

ဥဒ္ဓုမာယိကာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓုမာယိကမဏ္ဍူကော နာမ နော မဟန္တော၊ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏော ဟောတိ၊ ပုရာဏပဏ္ဏန္တရေ ဝါ ဂစ္ဆန္တရေ ဝါ ဝလ္လိအန္တရေ ဝါ ဝသတိ။ သော ဒဏ္ဍကောဋိယာ ဝါ ဝလ္လိကောဋိယာ ဝါ ပံသုစုဏ္ဏကေန ဝါ ဃဋ္ဋိတော အာယမိတွာ မဟန္တော ပရိမဏ္ဍလော ဗေလုဝပက္ကပ္ပမာဏော ဟုတွာ စတ္တာရော ပါဒေ အာကာသဂတေ ကတွာ ပစ္ဆိန္နဂမနော ဟုတွာ အမိတ္တဝသံ ယာတိ၊ ကာကကုလလာဒိဘတ္တမေဝ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ အယံ ကောဓော ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တော စိတ္တာဝိလမတ္တကောဝ ဟောတိ။ တသ္မိံ ခဏေ အနိဂ္ဂဟိတော ဝဍ္ဎိတွာ မုခဝိကုလနံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော ဟနုသဉ္စောပနံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော ဖရုသဝါစာနိစ္ဆာရဏံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော ဒိသာဝိလောကနံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော အာကဍ္ဎနပရိကဍ္ဎနံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော ပါဏိနာ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍသတ္ထပရာမသနံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော ဒဏ္ဍသတ္ထာဘိနိပါတံ ပါပေတိ။ တဒါ အနိဂ္ဂဟိတော ပရဃာတနမ္ပိ အတ္တဃာတနမ္ပိ ပါပေတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘ယတော အယံ ကောဓော ပရံ ဃာတေတွာ အတ္တာနံ ဃာတေတိ၊ ဧတ္တာဝတာယံ ကောဓော ပရမုဿဒဂတော ဟောတိ ပရမဝေပုလ္လပ္ပတ္တော’’တိ။ တတ္ထ ယထာ ဥဒ္ဓုမာယိကာယ စတူသု ပါဒေသု အာကာသဂတေသု ဂမနံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ဥဒ္ဓုမာယိကာ အမိတ္တဝသံ ဂန္တွာ ကာကာဒိဘတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ကောဓသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ၊ အမိတ္တဝသံ ယာတိ၊ သဗ္ဗေသံ မာရာနံ ယထာကာမကရဏီယော ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဥဒ္ဓုမာယိကာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ကောဓူပါယာသဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ တတ္ထ ဗလဝပ္ပတ္တော ကောဓောဝ ကောဓူပါယာသော။ ပဇဟ ကောဓူပါယာသန္တိ ဧတ္ထ ပဋိသင်္ခါနပ္ပဟာနံ ကထိတံ။

ဒွိဓာပထောတိ ဧတ္ထ၊ ယထာ ပုရိသော သဓနော သဘောဂေါ ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဒွေဓာပထံ ပတွာ၊ ‘‘ဣမိနာ နု ခေါ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဣမိနာ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ နိစ္ဆေတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထေဝ တိဋ္ဌတိ၊ အထ နံ စောရာ ဥဋ္ဌဟိတွာ အနယဗျသနံ ပါပေန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ နိသိန္နော ဘိက္ခု ဗုဒ္ဓါဒီသု ကင်္ခါယ ဥပ္ပန္နာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ၊ အထ နံ ကိလေသမာရာဒယော သဗ္ဗေ မာရာ အနယဗျသနံ ပါပေန္တိ၊ ဣတိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဒွေဓာပထသမာ ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဒွိဓာပထောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဝိစိကိစ္ဆာယေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ ဝိစိကိစ္ဆန္တိ ဧတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝသေန ဝိစိကိစ္ဆာပဟာနံ ကထိတံ။

စင်္ဂဝါရန္တိ ဧတ္ထ၊ ယထာ ရဇကေဟိ ခါရပရိဿာဝနမှိ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တေ ဧကော ဥဒကဃဋော ဒွေပိ ဒသပိ ဝီသတိပိ ဃဋသတမ္ပိ ပဂ္ဃရတိယေဝ၊ ပသဋမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ န တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ နီဝရဏသမင်္ဂိနော ပုဂ္ဂလဿ အဗ္ဘန္တရေ ကုသလဓမ္မော န တိဋ္ဌတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘စင်္ဂဝါရန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ပဉ္စန္နေတံ နီဝရဏာနံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ ပဉ္စနီဝရဏေတိ ဧတ္ထ ဝိက္ခမ္ဘနတဒင်္ဂဝသေန နီဝရဏပ္ပဟာနံ ကထိတံ။

ကုမ္မောတိ ဧတ္ထ၊ ယထာ ကစ္ဆပဿ စတ္တာရော ပါဒါ သီသန္တိ ပဉ္စေဝ အင်္ဂါနိ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ သဗ္ဗေပိ သင်္ခတာ ဓမ္မာ ဂယှမာနာ ပဉ္စေဝ ခန္ဓာ ဘဝန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ကုမ္မောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ပဉ္စန္နေတံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေတိ ဧတ္ထ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ကထိတံ။

အသိသူနာတိ ဧတ္ထ၊ ယထာ သူနာယ ဥပရိ မံသံ ဌပေတွာ အသိနာ ကောဋ္ဋေန္တိ၊ ဧဝမိမေ သတ္တာ ဝတ္ထုကာမတ္ထာယ ကိလေသကာမေဟိ ဃာတယမာနာ ဝတ္ထုကာမာနံ ဥပရိ ကတွာ ကိလေသကာမေဟိ ကန္တိတာ ကောဋ္ဋိတာ စ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘အသိသူနာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ပဉ္စန္နေတံ ကာမဂုဏာနံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ ပဉ္စ ကာမဂုဏေတိ ဧတ္ထ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ကထိတံ။

မံသပေသီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ အယံ မံသပေသိ နာမ ဗဟုဇနပတ္ထိတာ ခတ္တိယာဒယော မနုဿာပိ နံ ပတ္ထေန္တိ ကာကာဒယော တိရစ္ဆာနာပိ။ ဣမေ ဟိ သတ္တာ အဝိဇ္ဇာယ သမ္မတ္တာ နန္ဒိရာဂံ ဥပဂမ္မ ဝဋ္ဋံ ဝဍ္ဎေန္တိ။ ယထာ ဝါ မံသပေသိ ဌပိတဌပိတဋ္ဌာနေ လဂ္ဂတိ၊ ဧဝမိမေ သတ္တာ နန္ဒိရာဂဗဒ္ဓါ ဝဋ္ဋေ လဂ္ဂန္တိ၊ ဒုက္ခံ ပတွာပိ န ဥက္ကဏ္ဌန္တိ၊ ဣတိ နန္ဒိရာဂေါ မံသပေသိသဒိသော ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘မံသပေသီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ နန္ဒိရာဂဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ နန္ဒီရာဂန္တိ ဧတ္ထ စတုတ္ထမဂ္ဂေန နန္ဒီရာဂပ္ပဟာနံ ကထိတံ။

နာဂေါတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ခီဏာသဝဿေတံ ဘိက္ခုနော အဓိဝစနန္တိ ဧတ္ထ ယေနတ္ထေန ခီဏာသဝေါ နာဂေါတိ ဝုစ္စတိ၊ သော အနင်္ဂဏသုတ္တေ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၃) ပကာသိတော ဧဝ။ နမော ကရောဟိ နာဂဿာတိ ခီဏာသဝဿ ဗုဒ္ဓနာဂဿ၊ ‘‘ဗုဒ္ဓါ သော ဘဂဝါ ဗောဓာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဒန္တော သော ဘဂဝါ ဒမထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ သန္တော သော ဘဂဝါ သမထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တိဏ္ဏော သော ဘဂဝါ တရဏာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ပရိနိဗ္ဗုတော သော ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၆၁) ဧဝံ နမက္ကာရံ ကရောဟီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဣတိ ဣဒံ သုတ္တံ ထေရဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ ထေရောပိ ဣဒမေဝ သုတ္တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ အယမေတဿ အတ္ထောတိ အယံ ဧတဿ ပဉှဿ အတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝါ ရတနရာသိမှိ မဏိကူဋံ ဂဏှန္တော ဝိယ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဝမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ရထဝိနီတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ရထဝိနီတသုတ္တံ။ တတ္ထ ရာဇဂဟေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ၊ တဉှိ မန္ဓာတုမဟာဂေါဝိန္ဒာဒီဟိ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ရာဇဂဟန္တိ ဝုစ္စတိ။ အညေပေတ္ထ ပကာရေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ကိံ တေဟိ? နာမမေတံ တဿ နဂရဿ။ တံ ပနေတံ ဗုဒ္ဓကာလေ စ စက္ကဝတ္တိကာလေ စ နဂရံ ဟောတိ၊ သေသကာလေ သုညံ ဟောတိ ယက္ခပရိဂ္ဂဟိတံ၊ တေသံ ဝသန္တဝနံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေတိ ဝေဠုဝနန္တိ တဿ ဥယျာနဿ နာမံ၊ တံ ကိရ ဝေဠူဟိ ပရိက္ခိတ္တံ အဟောသိ အဋ္ဌာရသဟတ္ထေန စ ပါကာရေန၊ ဂေါပုရဋ္ဋာလကယုတ္တံ နီလောဘာသံ မနောရမံ၊ တေန ဝေဠုဝနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကလန္ဒကာနဉ္စေတ္ထ နိဝါပံ အဒံသု၊ တေန ကလန္ဒကနိဝါပေါတိ ဝုစ္စတိ။

ပုဗ္ဗေ ကိရ အညတရော ရာဇာ တတ္ထ ဥယျာနကီဠနတ္ထံ အာဂတော သုရာမဒေန မတ္တော ဒိဝါသေယျံ ဥပဂတော သုပိ။ ပရိဇနောပိဿ၊ ‘‘သုတ္တော ရာဇာ’’တိ ပုပ္ဖဖလာဒီဟိ ပလောဘိယမာနော ဣတော စိတော စ ပက္ကာမိ၊ အထ သုရာဂန္ဓေန အညတရသ္မာ သုသိရရုက္ခာ ကဏှသပ္ပော နိက္ခမိတွာ ရညာဘိမုခေါ အာဂစ္ဆတိ။ တံ ဒိသွာ ရုက္ခဒေဝတာ၊ ‘‘ရညော ဇီဝိတံ ဒမ္မီ’’တိ ကာဠကဝေသေန အာဂန္တွာ ကဏ္ဏမူလေ သဒ္ဒမကာသိ။ ရာဇာ ပဋိဗုဇ္ဈိ၊ ကဏှသပ္ပော နိဝတ္တော။ သော တံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဣမာယ မမ ဇီဝိတံ ဒိန္န’’န္တိ ကာဠကာနံ တတ္ထ နိဝါပံ ပဋ္ဌပေသိ၊ အဘယဃောသနဉ္စ ဃောသာပေသိ။ တသ္မာ တံ တတော ပဘုတိ ကလန္ဒကနိဝါပန္တိ သင်္ချံ ဂတံ။ ကလန္ဒကာတိ ကာဠကာနံ နာမံ။

ဇာတိဘူမိကာတိ ဇာတိဘူမိဝါသိနော။ တတ္ထ ဇာတိဘူမီတိ ဇာတဋ္ဌာနံ။ တံ ခေါ ပနေတံ နေဝ ကောသလမဟာရာဇာဒီနံ န စင်္ကီဗြာဟမဏာဒီနံ န သက္ကသုယာမသန္တုသိတာဒီနံ န အသီတိမဟာသာဝကာဒီနံ န အညေသံ သတ္တာနံ ဇာတဋ္ဌာနံ ‘‘ဇာတိဘူမီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပန ဇာတဒိဝသေ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ဧကဒ္ဓဇမာလာဝိပ္ပကိဏ္ဏကုသုမဝါသစုဏ္ဏဂန္ဓသုဂန္ဓာ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လမိဝ နန္ဒနဝနံ ဝိရောစမာနာ ပဒုမိနိပဏ္ဏေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ အကမ္ပိတ္ထ၊ ဇစ္စန္ဓာဒီနဉ္စ ရူပဒဿနာဒီနိ အနေကာနိ ပါဋိဟာရိယာနိ ပဝတ္တိံသု၊ တဿ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တဿ ဇာတဋ္ဌာနသာကိယဇနပဒေါ ကပိလဝတ္ထာဟာရော၊ သာ ‘‘ဇာတိဘူမီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဓမ္မဂရုဘာဝဝဏ္ဏနာ

ဝဿံဝုဋ္ဌာတိ တေမာသံ ဝဿံဝုဋ္ဌာ ပဝါရိတပဝါရဏာ ဟုတွာ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစာတိ ‘‘ကစ္စိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမနီယ’’န္တိအာဒီဟိ ဝစနေဟိ အာဂန္တုကပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧတံ၊ ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိဝစနမဝေါစ။ တေ ကိရ ဘိက္ခု၊ – ‘‘ကစ္စိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမနီယံ ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိတ္ထ အပ္ပကိလမထေန အဒ္ဓါနံ အာဂတာ၊ န စ ပိဏ္ဍကေန ကိလမိတ္ထ၊ ကုတော စ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ပဋိသန္ထာရဝသေန ပုစ္ဆိတာ – ‘‘ဘဂဝါ သာကိယဇနပဒေ ကပိလဝတ္ထာဟာရတော ဇာတိဘူမိတော အာဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟံသု။ အထ ဘဂဝါ နေဝ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ၊ န သက္ကောဒနဿ၊ န သုက္ကောဒနဿ၊ န ဓောတောဒနဿ၊ န အမိတောဒနဿ၊ န အမိတ္တာယ ဒေဝိယာ၊ န မဟာပဇာပတိယာ၊ န သကလဿ သာကိယမဏ္ဍလဿ အာရောဂျံ ပုစ္ဆိ။ အထ ခေါ အတ္တနာ စ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိံ ပရဉ္စ တတ္ထ သမာဒပေတာရံ ပဋိပတ္တိသမ္ပန္နံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆန္တော ဣဒံ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ သုဒ္ဓါဒနာဒီနံ အာရောဂျံ အပုစ္ဆိတွာ ဧဝရူပံ ဘိက္ခုမေဝ ပုစ္ဆတိ? ပိယတာယ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ပဋိပန္နကာ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပါသကာ ဥပါသိကာယော စ ပိယာ ဟောန္တိ မနာပါ။ ကိံ ကာရဏာ? ဓမ္မဂရုတာယ။ ဓမ္မဂရုနော ဟိ တထာဂတာ၊ သော စ နေသံ ဓမ္မဂရုဘာဝေါ၊ ‘‘ဒုက္ခံ ခေါ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ၊ အပ္ပတိဿော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၁) ဣမိနာ အဇပါလနိဂြောဓမူလေ ဥပ္ပန္နဇ္ဈာသယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မဂရုတာယေဝ ဟိ ဘဂဝါ မဟာကဿပတ္ထေရဿ အဘိနိက္ခမနဒိဝသေ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရောန္တော တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ အဂမာသိ။ အတိရေကတိယောဇနသတံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဂင်္ဂါတီရေ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မဟာကပ္ပိနံ သပရိသံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌပေသိ။ ဧကသ္မိံ ပစ္ဆာဘတ္တေ ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ ကုမ္ဘကာရဿ နိဝေသနေ တိယာမရတ္တိံ ဓမ္မကထံ ကတွာ ပုက္ကုသာတိကုလပုတ္တံ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌပေသိ။ ဝီသယောဇနသတံ ဂန္တွာ ဝနဝါသိသာမဏေရဿ အနုဂ္ဂဟံ အကာသိ။ သဋ္ဌိယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ခဒိရဝနိယတ္ထေရဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော ပါစီနဝံသဒါယေ နိသိန္နော မဟာပုရိသဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတီတိ ဉတွာ တတ္ထ အာကာသေန ဂန္တွာ ထေရဿ ပုရတော ဩရုယှ သာဓုကာရမဒါသိ။ ကောဋိကဏ္ဏသောဏတ္ထေရဿ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ သေနာသနံ ပညပါပေတွာ ပစ္စူသကာလေ ဓမ္မဒေသနံ အဇ္ဈေသိတွာ သရဘညပရိယောသာနေ သာဓုကာရမဒါသိ။ တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ တိဏ္ဏံ ကုလပုတ္တာနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနေ သာမဂ္ဂိရသာနိသံသံ ကထေသိ။ ကဿပေါပိ ဘဂဝါ – ‘‘အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော အရိယသာဝကော အယ’’န္တိ ဝိဿာသံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ နိဝေသနံ ဂန္တွာ သဟတ္ထာ အာမိသံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိ။

အမှာကံယေဝ ဘဂဝါ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ဇေတဝနတော ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော စာရိကံ နိက္ခမိ။ ကောသလမဟာရာဇအနာထပိဏ္ဍိကာဒယော နိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိံသု။ အနာထပိဏ္ဍိကော ဃရံ အာဂန္တွာ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော နိသီဒိ။ အထ နံ ပုဏ္ဏာ နာမ ဒါသီ ဒေါမနဿပ္ပတ္တောသိ သာမီတိ အာဟ။ ‘‘အာမ ဇေ၊ သတ္ထာရံ နိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိံ၊ အထ မေ ဣမံ တေမာသံ ဓမ္မံ ဝါ သောတုံ၊ ယထာဓိပ္ပာယံ ဝါ ဒါနံ ဒါတုံ န လဘိဿာမီ’’တိ စိန္တာ ဥပ္ပန္နာတိ။ အဟမ္ပိ သာမိ သတ္ထာရံ နိဝတ္တေဿာမီတိ။ သစေ နိဝတ္တေတုံ သက္ကောသိ၊ ဘုဇိဿာယေဝ တွန္တိ။ သာ ဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘နိဝတ္တထ ဘဂဝါ’’တိ အာဟ။ ပုဏ္ဏေ တွံ ပရပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကာ ကိံ မေ ကရိဿသီတိ။ ဘဂဝါ မယှံ ဒေယျဓမ္မော နတ္ထီတိ တုမှေပိ ဇာနာထ၊ တုမှာကံ နိဝတ္တနပစ္စယာ ပနာဟံ တီသု သရဏေသု ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌဟိဿာမီတိ။ ဘဂဝါ သာဓု သာဓု ပုဏ္ဏေတိ သာဓုကာရံ ကတွာ နိဝတ္တေတွာ ဇေတဝနမေဝ ပဝိဋ္ဌော။ အယံ ကထာ ပါကဋာ အဟောသိ။ သေဋ္ဌိ သုတွာ ပုဏ္ဏာယ ကိရ ဘဂဝါ နိဝတ္တိတောတိ တံ ဘုဇိဿံ ကတွာ ဓီတုဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ ပဗ္ဗဇိ၊ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိ။ အထဿာ သတ္ထာ အာရဒ္ဓဝိပဿကဘာဝံ ဉတွာ ဣမံ ဩဘာသဂါထံ ဝိဿဇ္ဇေသိ –

‘‘ပုဏ္ဏေ ပူရေသိ သဒ္ဓမ္မံ၊ စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ၊

ပရိပုဏ္ဏာယ ပညာယ၊ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿသီ’’တိ။ (ထေရီဂါ။ ၃)၊

ဂါထာပရိယောသာနေ အရဟတ္တံ ပတွာ အဘိညာတာ သာဝိကာ အဟောသီတိ။ ဧဝံ ဓမ္မဂရုနော တထာဂတာ။

နန္ဒကတ္ထေရေ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေပိ ဘဂဝါ အနဟာတောဝ ဂန္တွာ တိယာမရတ္တိံ ဌိတကောဝ ဓမ္မကထံ သုတွာ ဒေသနာပရိယောသာနေ သာဓုကာရမဒါသိ။ ထေရော အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ကာယ ဝေလာယ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တယာ သုတ္တန္တေ အာရဒ္ဓမတ္တေတိ။ ဒုက္ကရံ ကရိတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓသုခုမာလာ တုမှေတိ။ သစေ တွံ၊ နန္ဒ၊ ကပ္ပံ ဒေသေတုံ သက္ကုဏေယျာသိ၊ ကပ္ပမတ္တမ္ပာဟံ ဌိတကောဝ သုဏေယျန္တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။ ဧဝံ ဓမ္မဂရုနော တထာဂတာ။ တေသံ ဓမ္မဂရုတာယ ပဋိပန္နကာ ပိယာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ပဋိပန္နကေ ပုစ္ဆိ။ ပဋိပန္နကော စ နာမ အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော နော အတ္တဟိတာယ၊ နော အတ္တဟိတာယ စ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ စ၊ အတ္တဟိတာယ စ ပဋိပန္နော ပရဟိတာယ စာတိ စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။

တတ္ထ ယော သယံ ဒသန္နံ ကထာဝတ္ထူနံ လာဘီ ဟောတိ၊ ပရံ တတ္ထ န ဩဝဒတိ န အနုသာသတိ အာယသ္မာ ဗာကုလော ဝိယ။ အယံ အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နာမ နော ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော၊ ဧဝရူပံ ဘိက္ခုံ ဘဂဝါ န ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? န မယှံ သာသနဿ ဝဍ္ဎိပက္ခေ ဌိတောတိ။

ယော ပန ဒသန္နံ ကထာဝတ္ထူနံ အလာဘီ၊ ပရံ တေဟိ ဩဝဒတိ တေန ကတဝတ္တသာဒိယနတ္ထံ ဥပနန္ဒော သကျပုတ္တော ဝိယ၊ အယံ ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော နာမ နော အတ္တဟိတာယ၊ ဧဝရူပမ္ပိ န ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? အဿ တဏှာ မဟာပစ္ဆိ ဝိယ အပ္ပဟီနာတိ။

ယော အတ္တနာပိ ဒသန္နံ ကထာဝတ္ထူနံ အလာဘီ၊ ပရမ္ပိ တေဟိ န ဩဝဒတိ၊ လာဠုဒါယီ ဝိယ၊ အယံ နေဝ အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော န ပရဟိတာယ၊ ဧဝရူပမ္ပိ န ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? အဿ အန္တော ကိလေသာ ဖရသုဆေဇ္ဇာ ဝိယ မဟန္တာတိ။

ယော ပန သယံ ဒသန္နံ ကထာဝတ္ထူနံ လာဘီ၊ ပရမ္ပိ တေဟိ ဩဝဒတိ၊ အယံ အတ္တဟိတာယ စေဝ ပရဟိတာယ စ ပဋိပန္နော နာမ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနမဟာကဿပါဒယော အသီတိမဟာထေရာ ဝိယ၊ ဧဝရူပံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? မယှံ သာသနဿ ဝုဍ္ဎိပက္ခေ ဌိတောတိ။ ဣဓာပိ ဧဝရူပမေဝ ပုစ္ဆန္တော – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။

ဧဝံ ဘဂဝတာ ပုဋ္ဌာနံ ပန တေသံ ဘိက္ခူနံ ဘဂဝါ အတ္တနော ဇာတိဘူမိယံ ဥဘယဟိတာယ ပဋိပန္နံ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆတိ၊ ကော နု ခေါ တတ္ထ ဧဝရူပေါတိ န အညမညံ စိန္တနာ ဝါ သမန္တနာ ဝါ အဟောသိ။ ကသ္မာ? အာယသ္မာ ဟိ မန္တာဏိပုတ္တော တသ္မိံ ဇနပဒေ အာကာသမဇ္ဈေ ဌိတော စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ပါကဋော ပညာတော။ တသ္မာ တေ ဘိက္ခူ မေဃသဒ္ဒံ သုတွာ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတမောရဃဋာ ဝိယ ဃနသဇ္ဈာယံ ကာတုံ၊ အာရဒ္ဓဘိက္ခူ ဝိယ စ အတ္တနော အာစရိယံ ပုဏ္ဏတ္ထေရံ ဘဂဝတော အာရောစေန္တာ ထေရဿ စ ဂုဏံ ဘာသိတုံ အပ္ပဟောန္တေဟိ မုခေဟိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ပုဏ္ဏော နာမ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာတိအာဒိမာဟံသု။ တတ္ထ ပုဏ္ဏောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ မန္တာဏိယာ ပန သော ပုတ္တော၊ တသ္မာ မန္တာဏိပုတ္တောတိ ဝုစ္စတိ။ သမ္ဘာဝိတောတိ ဂုဏသမ္ဘာဝနာယ သမ္ဘာဝိတော။

အပ္ပိစ္ဆတာဒိဝဏ္ဏနာ

အပ္ပိစ္ဆောတိ ဣစ္ဆာဝိရဟိတော နိဣစ္ဆော နိတ္တဏှော။ ဧတ္ထ ဟိ ဗျဉ္ဇနံ သာဝသေသံ ဝိယ၊ အတ္ထော ပန နိရဝသေသော။ န ဟိ တဿ အန္တော အဏုမတ္တာပိ ပါပိကာ ဣစ္ဆာ နာမ အတ္ထိ။ ခီဏာသဝေါ ဟေသ သဗ္ဗသော ပဟီနတဏှော။ အပိစေတ္ထ အတြိစ္ဆတာ ပါပိစ္ဆတာ မဟိစ္ဆတာ အပ္ပိစ္ဆတာတိ အယံ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ သကလာဘေ အတိတ္တဿ ပရလာဘေ ပတ္ထနာ အတြိစ္ဆတာ နာမ။ တာယ သမန္နာဂတဿ ဧကဘာဇေန ပက္ကပူဝေါပိ အတ္တနော ပတ္တေ ပတိတော န သုပက္ကော ဝိယ ခုဒ္ဒကော ဝိယ စ ခါယတိ။ သွေဝ ပရဿ ပတ္တေ ပက္ခိတ္တော သုပက္ကော ဝိယ မဟန္တော ဝိယ စ ခါယတိ။ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနတာ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ အမတ္တညုတာ ပါပိစ္ဆတာ နာမ၊ သာ၊ ‘‘ဣဓေကစ္စော အဿဒ္ဓါ သမာနော သဒ္ဓါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိအာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ အာဂတာယေဝ၊ တာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ကောဟညေ ပတိဋ္ဌာတိ။ သန္တဂုဏသမ္ဘာဝနာ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ အမတ္တညုတာ မဟိစ္ဆတာ နာမ။ သာပိ၊ ‘‘ဣဓေကစ္စော သဒ္ဓါ သမာနော သဒ္ဓါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိ ဣစ္ဆတိ၊ သီလဝါ သမာနော သီလဝါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၅၁) ဣမိနာ နယေန အာဂတာယေဝ၊ တာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဒုဿန္တပ္ပယော ဟောတိ၊ ဝိဇာတမာတာပိဿ စိတ္တံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘အဂ္ဂိက္ခန္ဓော သမုဒ္ဒေါ စ၊ မဟိစ္ဆော စာပိ ပုဂ္ဂလော၊

သကဋေန ပစ္စယံ ဒေတု၊ တယောပေတေ အတပ္ပယာ’’တိ။

သန္တဂုဏနိဂူဟနတာ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ မတ္တညုတာ အပ္ပိစ္ဆတာ နာမ၊ တာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဂုဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမတာယ၊ ‘‘သဒ္ဓါ သမာနော သဒ္ဓါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိ န ဣစ္ဆတိ။ သီလဝါ၊ ပဝိဝိတ္တော၊ ဗဟုဿုတော၊ အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ သမာဓိသမ္ပန္နော၊ ပညဝါ၊ ခီဏာသဝေါ သမာနော ခီဏာသဝေါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ န ဣစ္ဆတိ၊ သေယျထာပိ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရော။

ထေရော ကိရ မဟာခီဏာသဝေါ အဟောသိ၊ ပတ္တစီဝရံ ပနဿ ပါဒမတ္တမေဝ အဂ္ဃတိ၊ သော အသောကဿ ဓမ္မရညော ဝိဟာရမဟဒိဝသေ သင်္ဃတ္ထေရော အဟောသိ။ အထဿ အတိလူခဘာဝံ ဒိသွာ မနုဿာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ထောကံ ဗဟိ ဟောထာ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော၊ ‘‘မာဒိသေ ခီဏာသဝေ ရညော သင်္ဂဟံ အကရောန္တေ အညော ကော ကရိဿတီ’’တိ ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ သင်္ဃတ္ထေရဿ ဥက္ခိတ္တပိဏ္ဍံ ဂဏှန္တောယေဝ ဥမ္မုဇ္ဇိ။ ဧဝံ ခီဏာသဝေါ သမာနော၊ ‘‘ခီဏာသဝေါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ န ဣစ္ဆတိ။ ဧဝံ အပ္ပိစ္ဆော ပန ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နံ လာဘံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ လာဘံ ထာဝရံ ကရောတိ၊ ဒါယကာနံ စိတ္တံ အာရာဓေတိ၊ ယထာ ယထာ ဟိ သော အတ္တနော အပ္ပိစ္ဆတာယ အပ္ပံ ဂဏှာတိ၊ တထာ တထာ တဿ ဝတ္တေ ပသန္နာ မနုဿာ ဗဟူ ဒေန္တိ။

အပရောပိ စတုဗ္ဗိဓော အပ္ပိစ္ဆော – ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆော ဓုတင်္ဂအပ္ပိစ္ဆော ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆောတိ။ တတ္ထ စတူသု ပစ္စယေသု အပ္ပိစ္ဆော ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆော နာမ၊ သော ဒါယကဿ ဝသံ ဇာနာတိ၊ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသံ ဇာနာတိ၊ အတ္တနော ထာမံ ဇာနာတိ။ ယဒိ ဟိ ဒေယျဓမ္မော ဗဟု ဟောတိ၊ ဒါယကော အပ္ပံ ဒါတုကာမော၊ ဒါယကဿ ဝသေန အပ္ပံ ဂဏှာတိ။ ဒေယျဓမ္မော အပ္ပော၊ ဒါယကော ဗဟုံ ဒါတုကာမော၊ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသေန အပ္ပံ ဂဏှာတိ။ ဒေယျဓမ္မောပိ ဗဟု၊ ဒါယကောပိ ဗဟုံ ဒါတုကာမော၊ အတ္တနော ထာမံ ဉတွာ ပမာဏေနေဝ ဂဏှာတိ။

ဓုတင်္ဂသမာဒါနဿ အတ္တနိ အတ္ထိဘာဝံ နဇာနာပေတုကာမော ဓုတင်္ဂအပ္ပိစ္ဆော နာမ။ တဿ ဝိဘာဝနတ္ထံ ဣမာနိ ဝတ္ထူနိ – သောသာနိကမဟာသုမနတ္ထေရော ကိရ သဋ္ဌိ ဝဿာနိ သုသာနေ ဝသိ၊ အညော ဧကဘိက္ခုပိ န အညာသိ၊ တေနေဝါဟ –

‘‘သုသာနေ သဋ္ဌိ ဝဿာနိ၊ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ ဝသာမဟံ၊

ဒုတိယော မံ န ဇာနေယျ၊ အဟော သောသာနိကုတ္တမော’’တိ။

စေတိယပဗ္ဗတေ ဒွေဘာတိယတ္ထေရာ ဝသိံသု။ တေသု ကနိဋ္ဌော ဥပဋ္ဌာကေန ပေသိတာ ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကာ ဂဟေတွာ ဇေဋ္ဌဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ပရိဘောဂံ၊ ဘန္တေ၊ ကရောထာတိ။ ထေရဿ စ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ မုခံ ဝိက္ခာလနကာလော အဟောသိ။ သော အလံ၊ အာဝုသောတိ အာဟ။ ကစ္စိ၊ ဘန္တေ၊ ဧကာသနိကတ္ထာတိ။ အာဟရာဝုသော၊ ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကာတိ ပညာသ ဝဿာနိ ဧကာသနိကော သမာနောပိ ဓုတင်္ဂံ နိဂူဟမာနော ပရိဘောဂံ ကတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ပုန ဓုတင်္ဂံ အဓိဋ္ဌာယ ဂတော။

ယော ပန သာကေတကတိဿတ္ထေရော ဝိယ ဗဟုဿုတဘာဝံ ဇာနာပေတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အယံ ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော နာမ။ ထေရော ကိရ ခဏော နတ္ထီတိ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာသု ဩကာသံ အကရောန္တော မရဏက္ခယံ၊ ဘန္တေ၊ လဘိဿထာတိ စောဒိတော ဂဏံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကဏိကာရဝါလိကသမုဒ္ဒဝိဟာရံ ဂတော။ တတ္ထ အန္တောဝဿံ ထေရနဝမဇ္ဈိမာနံ ဥပကာရော ဟုတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဥပေါသထဒိဝသေ ဓမ္မကထာယ ဇနတံ ခေါဘေတွာ ဂတော။

ယော ပန သောတာပန္နာဒီသု အညတရော ဟုတွာ သောတာပန္နာဒိဘာဝံ ဇာနာပေတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အယံ အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆော နာမ၊ တယော ကုလပုတ္တာ ဝိယ ဃဋိကာရကုမ္ဘကာရော ဝိယ စ။

အာယသ္မာ ပန ပုဏ္ဏော အတြိစ္ဆတံ ပါပိစ္ဆတံ မဟိစ္ဆတဉ္စ ပဟာယ သဗ္ဗသော ဣစ္ဆာပဋိပက္ခဘူတာယ အလောဘသင်္ခါတာယ ပရိသုဒ္ဓါယ အပ္ပိစ္ဆတာယ သမန္နာဂတတ္တာ အပ္ပိစ္ဆော နာမ အဟောသိ။ ဘိက္ခူနမ္ပိ၊ ‘‘အာဝုသော၊ အတြိစ္ဆတာ ပါပိစ္ဆတာ မဟိစ္ဆတာတိ ဣမေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ တေသု အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ဧဝရူပံ အပ္ပိစ္ဆတံ သမာဒါယ ဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အပ္ပိစ္ဆကထံ ကထေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနာ စ အပ္ပိစ္ဆော အပ္ပိစ္ဆကထဉ္စ ဘိက္ခူနံ ကတ္တာ’’တိ။

ဒွါဒသဝိဓသန္တောသဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ အတ္တနာ စ သန္တုဋ္ဌောတိအာဒီသု ဝိသေသတ္ထမေဝ ဒီပယိဿာမ။ ယောဇနာ ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သန္တုဋ္ဌောတိ ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသေန သမန္နာဂတော။ သော ပနေသ သန္တောသော ဒွါဒသဝိဓော ဟောတိ။ သေယျထိဒံ၊ စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော ယထာဗလသန္တောသော ယထသာရုပ္ပသန္တောသောတိ တိဝိဓော၊ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာဒီသု။ တဿာယံ ပဘေဒသံဝဏ္ဏနာ။

ဣဓ ဘိက္ခု စီဝရံ လဘတိ သုန္ဒရံ ဝါ အသုန္ဒရံ ဝါ။ သော တေနေဝ ယာပေတိ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ၊ အယမဿ စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ယော ပကတိဒုဗ္ဗလော ဝါ ဟောတိ အာဗာဓဇရာဘိဘူတော ဝါ၊ ဂရုစီဝရံ ပါရုပန္တော ကိလမတိ၊ သော သဘာဂေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ တံ ပရိဝတ္တေတွာ လဟုကေန ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ စီဝရေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ပဏီတပစ္စယလာဘီ ဟောတိ၊ သော ပဋ္ဋစီဝရာဒီနံ အညတရံ မဟဂ္ဃစီဝရံ ဗဟူနိ ဝါ ပန စီဝရာနိ လဘိတွာ ဣဒံ ထေရာနံ စိရပဗ္ဗဇိတာနံ ဣဒံ ဗဟုဿုတာနံ အနုရူပံ၊ ဣဒံ ဂိလာနာနံ ဣဒံ အပ္ပလာဘာနံ ဟောတူတိ ဒတွာ တေသံ ပုရာဏစီဝရံ ဝါ သင်္ကာရကူဋာဒိတော ဝါ နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတွာ တေဟိ သင်္ဃာဋိံ ကတွာ ဓာရေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ စီဝရေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ၊ သော တေနေဝ ယာပေတိ၊ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ၊ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ၊ ယေနဿ ပရိဘုတ္တေန အဖာသု ဟောတိ၊ သော သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော တံ ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော သပ္ပာယဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ဗဟုံ ပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ၊ သော တံ စီဝရံ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘိဂိလာနာနံ ဒတွာ တေသံ ဝါ သေသကံ ပိဏ္ဍာယ ဝါ စရိတွာ မိဿကာဟာရံ ဘုဉ္ဇန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု သေနာသနံ လဘတိ မနာပံ ဝါ အမနာပံ ဝါ၊ သော တေန နေဝ သောမနဿံ န ပဋိဃံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အန္တမသော တိဏသန္ထာရကေနာပိ ယထာလဒ္ဓေနေဝ တုဿတိ၊ အယမဿ သေနာသနေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ သေနာသနံ လဘတိ၊ ယတ္ထဿ ဝသတော အဖာသု ဟောတိ၊ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ သန္တကေ သပ္ပာယသေနာသနေ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ သေနာသနေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော မဟာပုညော လေဏမဏ္ဍပကူဋာဂါရာဒီနိ ဗဟူနိ ပဏီတသေနာသနာနိ လဘတိ၊ သော တာနိ စီဝရာဒီနိ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘိဂိလာနာနံ ဒတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။ ယောပိ၊ ‘‘ဥတ္တမသေနာသနံ နာမ ပမာဒဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ နိသိန္နဿ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ၊ နိဒ္ဒါဘိဘူတဿ ပုန ပဋိဗုဇ္ဈတော ပါပဝိတက္ကာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ပဋိသဉ္စိက္ခိတွာ တာဒိသံ သေနာသနံ ပတ္တမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ သော တံ ပဋိက္ခိပိတွာ အဗ္ဘောကာသရုက္ခမူလာဒီသု ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမ္ပိဿ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ဘေသဇ္ဇံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ၊ သော ယံ လဘတိ၊ တေနေဝ သန္တုဿတိ၊ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ၊ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန တေလေန အတ္ထိကော ဖာဏိတံ လဘတိ၊ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော တေလံ ဂဟေတွာ အညဒေဝ ဝါ ပရိယေသိတွာ တေဟိ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော မဟာပုညော ဗဟုံ တေလမဓုဖာဏိတာဒိပဏီတဘေသဇ္ဇံ လဘတိ၊ သော တံ စီဝရံ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘိဂိလာနာနံ ဒတွာ တေသံ အာဘတကေန ယေန ကေနစိ ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ ယော ပန ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ မုတ္တဟရီတကံ ဌပေတွာ ဧကသ္မိံ စတုမဓုရံ၊ ‘‘ဂဏှ၊ ဘန္တေ၊ ယဒိစ္ဆသီ’’တိ ဝုစ္စမာနော သစဿ တေသု အညတရေနပိ ရောဂေါ ဝူပသမ္မတိ၊ အထ မုတ္တဟရီတကံ နာမ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝဏ္ဏိတန္တိ စတုမဓုရံ ပဋိက္ခိပိတွာ မုတ္တဟရီတကေနေဝ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တော ပရမသန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣမေသံ ပန ပစ္စေကံ ပစ္စယေသု တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ သန္တောသာနံ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောဝ အဂ္ဂေါ။ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော ဧကေကသ္မိံ ပစ္စယေ ဣမေဟိ တီဟိ သန္တောသေဟိ သန္တုဋ္ဌော အဟောသိ။ သန္တုဋ္ဌိကထဉ္စာတိ ဘိက္ခူနမ္ပိ စ ဣမံ သန္တုဋ္ဌိကထံ ကတ္တာဝ အဟောသိ။

တိဝိဓပဝိဝေကဝဏ္ဏနာ

ပဝိဝိတ္တောတိ ကာယပဝိဝေကော စိတ္တပဝိဝေကော ဥပဓိပဝိဝေကောတိ ဣမေဟိ တီဟိ ပဝိဝေကေဟိ သမန္နာဂတော။ တတ္ထ ဧကော ဂစ္ဆတိ၊ ဧကော တိဋ္ဌတိ၊ ဧကော နိသီဒတိ၊ ဧကော သေယျံ ကပ္ပေတိ၊ ဧကော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ၊ ဧကော ပဋိက္ကမတိ၊ ဧကော စင်္ကမမဓိဋ္ဌာတိ၊ ဧကော စရတိ၊ ဧကော ဝိဟရတီတိ အယံ ကာယပဝိဝေကော နာမ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပန စိတ္တပဝိဝေကော နာမ။ နိဗ္ဗာနံ ဥပဓိပဝိဝေကော နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘ကာယပဝိဝေကော စ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ။ စိတ္တပဝိဝေကော စ ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ။ ဥပဓိဝိဝေကော စ နိရုပဓီနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိသင်္ခါရဂတာန’’န္တိ (မဟာနိ။ ၅၇)။ ပဝိဝေကကထန္တိ ဘိက္ခူနမ္ပိ စ ဣမံ ပဝိဝေကကထံ ကတ္တာ။

ပဉ္စဝိဓသံသဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

အသံသဋ္ဌောတိ ပဉ္စဝိဓေန သံသဂ္ဂေန ဝိရဟိတော။ သဝနသံသဂ္ဂေါ ဒဿနသံသဂ္ဂေါ သမုလ္လပနသံသဂ္ဂေါ သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂေါ ကာယသံသဂ္ဂေါတိ ပဉ္စဝိဓော သံသဂ္ဂေါ။ တေသု ဣဓ ဘိက္ခု သုဏာတိ၊ ‘‘အသုကသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ကုမာရိကာ ဝါ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ’’တိ။ သော တံ သုတွာ သံသီဒတိ ဝိသီဒတိ န သက္ကောတိ ဗြဟ္မစရိယံ သန္ဓာရေတုံ၊ သိက္ခာဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ ဟီနာယာဝတ္တတီတိ ဧဝံ ပရေဟိ ဝါ ကထီယမာနံ ရူပါဒိသမ္ပတ္တိံ အတ္တနာ ဝါ ဟသိတလပိတဂီတသဒ္ဒံ သုဏန္တဿ သောတဝိညာဏဝီထိဝသေန ဥပ္ပန္နော ရာဂေါ သဝနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ သော အနိတ္ထိဂန္ဓပစ္စေကဗောဓိသတ္တဿ စ ပဉ္စဂ္ဂဠလေဏဝါသီတိဿဒဟရဿ စ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော –

ဒဟရော ကိရ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဂိရိဂါမဝါသိကမ္မာရဓီတာယ ပဉ္စဟိ ကုမာရီဟိ သဒ္ဓိံ ပဒုမသရံ ဂန္တွာ နှတွာ ပဒုမာနိ စ ပိလန္ဓိတွာ မဓုရဿရေန ဂါယန္တိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ ကာမရာဂေန ဝိဒ္ဓါ ဝိသေသာ ပရိဟာယိတွာ အနယဗျသနံ ပါပုဏိ။ ဣဓ ဘိက္ခု န ဟေဝ ခေါ သုဏာတိ၊ အပိစ ခေါ သာမံ ပဿတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ကုမာရိံ ဝါ အဘိရူပံ ဒဿနီယံ ပါသာဒိကံ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတံ။ သော တံ ဒိသွာ သံသီဒတိ ဝိသီဒတိ န သက္ကောတိ ဗြဟ္မစရိယံ သန္ဓာရေတုံ၊ သိက္ခာဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ ဟီနာယာဝတ္တတီတိ ဧဝံ ဝိသဘာဂရူပံ ဩလောကေန္တဿ ပန စက္ခုဝိညာဏဝီထိဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ ဒဿနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ သော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော –

ဧကော ကိရ ဒဟရော ကာလဒီဃဝါပိဒွါရဝိဟာရံ ဥဒ္ဒေသတ္ထာယ ဂတော။ အာစရိယော တဿ အန္တရာယံ ဒိသွာ ဩကာသံ န ကရောတိ။ သော ပုနပ္ပုန္နံ အနုဗန္ဓတိ။ အာစရိယော သစေ အန္တောဂါမေ န စရိဿသိ။ ဒဿာမိ တေ ဥဒ္ဒေသန္တိ အာဟ။ သော သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဥဒ္ဒေသေ နိဋ္ဌိတေ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တော အာစရိယော မေ ဣမသ္မိံ ဂါမေ စရိတုံ န ဒေတိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏန္တိ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဂါမံ ပါဝိသိ၊ ဧကာ ကုလဓီတာ ပီတကဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ ဂေဟေ ဌိတာ ဒဟရံ ဒိသွာ သဉ္ဇာတရာဂါ ဥဠုင်္ကေန ယာဂုံ အာဟရိတွာ တဿ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ နိဝတ္တိတွာ မဉ္စကေ နိပဇ္ဇိ။ အထ နံ မာတာပိတရော ကိံ အမ္မာတိ ပုစ္ဆိံသု၊ ဒွါရေန ဂတံ ဒဟရံ လဘမာနာ ဇီဝိဿာမိ၊ အလဘမာနာ မရိဿာမီတိ။ မာတာပိတရော ဝေဂေန ဂန္တွာ ဂါမဒွါရေ ဒဟရံ ပတွာ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘နိဝတ္တထ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခံ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟံသု။ ဒဟရော အလံ ဂစ္ဆာမီတိ။ တေ၊ ‘‘ဣဒံ နာမ၊ ဘန္တေ၊ ကာရဏ’’န္တိ ယာစိတွာ – ‘‘အမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဂေဟေ ဧတ္တကံ နာမ ဓနံ အတ္ထိ၊ ဧကာယေဝ နော ဓီတာ၊ တွံ နော ဇေဋ္ဌပုတ္တဋ္ဌာနေ ဌဿသိ၊ သုခေန သက္ကာ ဇီဝိတု’’န္တိ အာဟံသု။ ဒဟရော၊ ‘‘န မယှံ ဣမိနာ ပလိဗောဓေန အတ္ထော’’တိ အနာဒိယိတွာဝ ပက္ကန္တော။

မာတာပိတရော ဂန္တွာ၊ ‘‘အမ္မ၊ နာသက္ခိမှာ ဒဟရံ နိဝတ္တေတုံ၊ ယံ အညံ သာမိကံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ လဘိဿသိ၊ ဥဋ္ဌေဟိ ခါဒ စ ပိဝ စာ’’တိ အာဟံသု။ သာ အနိစ္ဆန္တီ သတ္တာဟံ နိရာဟာရာ ဟုတွာ ကာလမကာသိ။ မာတာပိတရော တဿာ သရီရကိစ္စံ ကတွာ တံ ပီတကဝတ္ထံ ဓုရဝိဟာရေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အဒံသု၊ ဘိက္ခူ ဝတ္ထံ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကတွာ ဘာဇယိံသု။ ဧကော မဟလ္လကော အတ္တနော ကောဋ္ဌာသံ ဂဟေတွာ ကလျာဏီဝိဟာရံ အာဂတော။ သောပိ ဒဟရော စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမီတိ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိ။ မဟလ္လကော တံ ဝတ္ထခဏ္ဍံ ဂဟေတွာ၊ ‘‘ဣမိနာ မေ ပရိဿာဝနံ ဝိစာရေထာ’’တိ ဒဟရံ အဝေါစ။ ဒဟရော မဟာထေရ ‘‘ကုဟိံ လဒ္ဓ’’န္တိ အာဟ။ သော သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ ကထေသိ။ သော တံ သုတွာဝ၊ ‘‘ဧဝရူပါယ နာမ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ နာလတ္ထ’’န္တိ ရာဂဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎော တတ္ထေဝ ကာလမကာသိ။

အညမညံ အာလာပသလ္လာပဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ ပန သမုလ္လပနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခုနိယာ သန္တကံ၊ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ဘိက္ခုဿ သန္တကံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂကရဏဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂေါ နာမ။ သော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – မရိစဝဋ္ဋိဝိဟာရမဟေ ကိရ ဘိက္ခူနံ သတသဟဿံ ဘိက္ခုနီနံ နဝုတိသဟဿာနိ ဧဝ အဟေသုံ။ ဧကော သာမဏေရော ဥဏှယာဂုံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော သကိံ စီဝရကဏ္ဏေ ဌပေသိ၊ သကိံ ဘူမိယံ။ ဧကာ သာမဏေရီ ဒိသွာ ဧတ္ထ ပတ္တံ ဌပေတွာ ယာဟီတိ ထာလကံ အဒါသိ။ တေ အပရဘာဂေ ဧကသ္မိံ ဘယေ ဥပ္ပန္နေ ပရသမုဒ္ဒံ အဂမံသု။ တေသု ဘိက္ခုနီ ပုရေတရံ အဂမာသိ။ သာ၊ ‘‘ဧကော ကိရ သီဟဠဘိက္ခု အာဂတော’’တိ သုတွာ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ နိသိန္နာ၊ – ‘‘ဘန္တေ၊ မရိစဝဋ္ဋိဝိဟာရမဟကာလေ တုမှေ ကတိဝဿာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တဒါဟံ သတ္တဝဿိကသာမဏေရော။ တွံ ပန ကတိဝဿာတိ? အဟံ သတ္တဝဿိကသာမဏေရီယေဝ ဧကဿ သာမဏေရဿ ဥဏှယာဂုံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ပတ္တဌပနတ္ထံ ထာလကမဒါသိန္တိ။ ထေရော၊ ‘‘အဟံ သော’’တိ ဝတွာ ထာလကံ နီဟရိတွာ ဒဿေသိ။ တေ ဧတ္တကေနေဝ သံသဂ္ဂေန ဗြဟ္မစရိယံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တာ ဒွေပိ သဋ္ဌိဝဿကာလေ ဝိဗ္ဘမိံသု။

ဟတ္ထဂါဟာဒိဝသေန ပန ဥပ္ပန္နရာဂေါ ကာယသံသဂ္ဂေါ နာမ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – မဟာစေတိယင်္ဂဏေ ကိရ ဒဟရဘိက္ခူ သဇ္ဈာယံ ဂဏှန္တိ။ တေသံ ပိဋ္ဌိပဿေ ဒဟရဘိက္ခုနိယော ဓမ္မံ သုဏန္တိ။ တတြေကော ဒဟရော ဟတ္ထံ ပသာရေန္တော ဧကိဿာ ဒဟရဘိက္ခုနိယာ ကာယံ ဆုပိ။ သာ တံ ဟတ္ထံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဥရသ္မိံ ဌပေသိ၊ ဧတ္တကေန သံသဂ္ဂေန ဒွေပိ ဝိဗ္ဘမိတွာ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္တာ။

ဂါဟဂါဟကာဒိဝဏ္ဏနာ

ဣမေသု ပန ပဉ္စသု သံသဂ္ဂေသု ဘိက္ခုနော ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သဝနဒဿနသမုလ္လပနသမ္ဘောဂကာယပရာမာသာ နိစ္စမ္ပိ ဟောန္တိယေဝ၊ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ ဌပေတွာ ကာယသံသဂ္ဂံ သေသာ ကာလေန ကာလံ ဟောန္တိ၊ တထာ ဥပါသကဥပါသိကာဟိ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗေပိ ကာလေန ကာလံ ဟောန္တိ။ တေသု ဟိ ကိလေသုပ္ပတ္တိတော စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗံ။ ဧကော ဟိ ဘိက္ခု ဂါဟဂါဟကော ဟောတိ၊ ဧကော ဂါဟမုတ္တကော၊ ဧကော မုတ္တဂါဟကော၊ ဧကော မုတ္တမုတ္တကော။

တတ္ထ ယံ ဘိက္ခုံ မနုဿာပိ အာမိသေန ဥပလာပေတွာ ဂဟဏဝသေန ဥပသင်္ကမန္တိ၊ ဘိက္ခုပိ ပုပ္ဖဖလာဒီဟိ ဥပလာပေတွာ ဂဟဏဝသေန ဥပသင်္ကမတိ၊ အယံ ဂါဟဂါဟကော နာမ။ ယံ ပန မနုဿာ ဝုတ္တနယေန ဥပသင်္ကမန္တိ၊ ဘိက္ခု ဒက္ခိဏေယျဝသေန ဥပသင်္ကမတိ၊ အယံ ဂါဟမုတ္တကော နာမ။ ယဿ မနုဿာ ဒက္ခိဏေယျဝသေန စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒေန္တိ၊ ဘိက္ခု ပုပ္ဖဖလာဒီဟိ ဥပလာပေတွာ ဂဟဏဝသေန ဥပသင်္ကမတိ၊ အယံ မုတ္တဂါဟကော နာမ။ ယဿ မနုဿာပိ ဒက္ခိဏေယျဝသေန စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒေန္တိ၊ ဘိက္ခုပိ စူဠပိဏ္ဍပါတိယတိဿတ္ထေရော ဝိယ ဒက္ခိဏေယျဝသေန ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အယံ မုတ္တမုတ္တကော နာမ။

ထေရံ ကိရ ဧကာ ဥပါသိကာ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဥပဋ္ဌဟိ။ ဧကဒိဝသံ တသ္မိံ ဂါမေ အဂ္ဂိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂေဟာနိ ဈာပေသိ။ အညေသံ ကုလူပကဘိက္ခူ အာဂန္တွာ – ‘‘ကိံ ဥပါသိကေ၊ အပိ ကိဉ္စိ ဘဏ္ဍကံ အရောဂံ ကာတုံ အသက္ခိတ္ထာ’’တိ ပဋိသန္ထာရံ အကံသု။ မနုဿာ၊ ‘‘အမှာကံ မာတု ကုလူပကတ္ထေရော ဘုဉ္ဇနဝေလာယမေဝ အာဂမိဿတီ’’တိ အာဟံသု။ ထေရောပိ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခာစာရဝေလံ သလ္လက္ခေတွာဝ အာဂတော။ ဥပါသိကာ ကောဋ္ဌစ္ဆာယာယ နိသီဒါပေတွာ ဘိက္ခံ သမ္ပာဒေတွာ အဒါသိ။ ထေရေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ပက္ကန္တေ မနုဿာ အာဟံသု – ‘‘အမှာကံ မာတု ကုလူပကတ္ထေရော ဘုဉ္ဇနဝေလာယမေဝ အာဂတော’’တိ။ ဥပါသိကာ၊ ‘‘တုမှာကံ ကုလူပကာ တုမှာကံယေဝ အနုစ္ဆဝိကာ၊ မယှံ ထေရော မယှေဝ အနုစ္ဆဝိကော’’တိ အာဟ။ အာယသ္မာ ပန မန္တာဏိပုတ္တော ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ သံသဂ္ဂေဟိ စတူဟိပိ ပရိသာဟိ သဒ္ဓိံ အသံသဋ္ဌော ဂါဟမုတ္တကော စေဝ မုတ္တမုတ္တကော စ အဟောသိ။ ယထာ စ သယံ အသံသဋ္ဌော၊ ဧဝံ ဘိက္ခူနမ္ပိ တံ အသံသဂ္ဂကထံ ကတ္တာ အဟောသိ။

အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယော၊ ပရိပုဏ္ဏကာယိကစေတသိကဝီရိယောတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ဘိက္ခု ဂမနေ ဥပ္ပန္နကိလေသံ ဌာနံ ပါပုဏိတုံ န ဒေတိ၊ ဌာနေ ဥပ္ပန္နကိလေသံ နိသဇ္ဇံ၊ နိသဇ္ဇာယ ဥပ္ပန္နကိလေသံ သယနံ ပါပုဏိတုံ န ဒေတိ၊ မန္တေန ကဏှသပ္ပံ ဥပ္ပီဠေတွာ ဂဏှန္တော ဝိယ၊ အမိတ္တံ ဂီဝါယ အက္ကမန္တော ဝိယ စ ဝိစရတိ၊ အယံ အာရဒ္ဓဝီရိယော နာမ။ ထေရော စ တာဒိသော အဟောသိ။ ဘိက္ခူနမ္ပိ တထေဝ ဝီရိယာရမ္ဘကထံ ကတ္တာ အဟောသိ။

သီလသမ္ပန္နောတိအာဒီသု သီလန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ သမာဓီတိ ဝိပဿနာပါဒကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ ပညာတိ လောကိယလောကုတ္တရဉာဏံ။ ဝိမုတ္တီတိ အရိယဖလံ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနန္တိ ဧကူနဝီသတိဝိဓံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ထေရော သယမ္ပိ သီလာဒီဟိ သမ္ပန္နော အဟောသိ ဘိက္ခူနမ္ပိ သီလာဒိကထံ ကတ္တာ။ သွာယံ ဒသဟိ ကထာဝတ္ထူဟိ ဩဝဒတီတိ ဩဝါဒကော။ ယထာ ပန ဧကော ဩဝဒတိယေဝ၊ သုခုမံ အတ္ထံ ပရိဝတ္တေတွာ ဇာနာပေတုံ န သက္ကောတိ။ န ဧဝံ ထေရော။ ထေရော ပန တာနိ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ ဝိညာပေတီတိ ဝိညာပကော။ ဧကော ဝိညာပေတုံ သက္ကောတိ၊ ကာရဏံ ဒဿေတုံ န သက္ကောတိ။ ထေရော ကာရဏမ္ပိ သန္ဒဿေတီတိ သန္ဒဿကော။ ဧကော ဝိဇ္ဇမာနံ ကာရဏံ ဒဿေတိ၊ ဂါဟေတုံ ပန န သက္ကောတိ။ ထေရော ဂါဟေတုမ္ပိ သက္ကောတီတိ သမာဒပကော။ ဧဝံ သမာဒပေတွာ ပန တေသု ကထာဝတ္ထူသု ဥဿာဟဇနနဝသေန ဘိက္ခူ သမုတ္တေဇေတီတိ သမုတ္တေဇကော။ ဥဿာဟဇာတေ ဝဏ္ဏံ ဝတွာ သမ္ပဟံသေတီတိ သမ္ပဟံသကော။

ပဉ္စလာဘဝဏ္ဏနာ

၂၅၃။ သုလဒ္ဓလာဘာတိ အညေသမ္ပိ မနုဿတ္တဘာဝပဗ္ဗဇ္ဇာဒိဂုဏလာဘာ နာမ ဟောန္တိ။ အာယသ္မတော ပန ပုဏ္ဏဿ သုလဒ္ဓလာဘာ ဧတေ၊ ယဿ သတ္ထု သမ္မုခါ ဧဝံ ဝဏ္ဏော အဗ္ဘုဂ္ဂတောတိ အတ္ထော။ အပိစ အပဏ္ဍိတေဟိ ဝဏ္ဏကထနံ နာမ န တထာ လာဘော၊ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝဏ္ဏကထနံ ပန လာဘော။ ဂိဟီ ဟိ ဝါ ဝဏ္ဏကထနံ န တထာ လာဘော၊ ဂိဟီ ဟိ ‘‘ဝဏ္ဏံ ကထေဿာမီ’’တိ၊ ‘‘အမှာကံ အယျော သဏှော သခိလော သုခသမ္ဘာသော၊ ဝိဟာရံ အာဂတာနံ ယာဂုဘတ္တဖာဏိတာဒီဟိ သင်္ဂဟံ ကရောတီ’’တိ ကထေန္တော အဝဏ္ဏမေဝ ကထေတိ။ ‘‘အဝဏ္ဏံ ကထေဿာမီ’’တိ ‘‘အယံ ထေရော မန္ဒမန္ဒော ဝိယ အဗလဗလော ဝိယ ဘာကုဋိကဘာကုဋိကော ဝိယ နတ္ထိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော’’တိ ကထေန္တော ဝဏ္ဏမေဝ ကထေတိ။ သဗြဟ္မစာရီဟိပိ သတ္ထု ပရမ္မုခါ ဝဏ္ဏကထနံ န တထာ လာဘော၊ သတ္ထု သမ္မုခါ ပန အတိလာဘောတိ ဣမမ္ပိ အတ္ထဝသံ ပဋိစ္စ ‘‘သုလဒ္ဓလာဘာ’’တိ အာဟ။ အနုမဿ အနုမဿာတိ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ အနုပဝိသိတွာ အနုပဝိသိတွာ။ တဉ္စ သတ္ထာ အဗ္ဘနုမောဒတီတိ တဉ္စဿ ဝဏ္ဏံ ဧဝမေတံ အပ္ပိစ္ဆော စ သော ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌော စ သော ဘိက္ခူတိ အနုမောဒတိ။ ဣတိ ဝိညူဟိ ဝဏ္ဏဘာသနံ ဧကော လာဘော၊ သဗြဟ္မစာရီဟိ ဧကော၊ သတ္ထု သမ္မုခါ ဧကော၊ အနုမဿ အနုမဿ ဧကော၊ သတ္ထာရာ အဗ္ဘနုမောဒနံ ဧကောတိ ဣမေ ပဉ္စ လာဘေ သန္ဓာယ ‘‘သုလဒ္ဓလာဘာ’’တိ အာဟ။ ကဒါစီတိ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ကာလေ။ ကရဟစီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အပ္ပေဝ နာမ သိယာ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါတိ အပိ နာမ ကောစိ ကထာသမုဒါစာရောပိ ဘဝေယျ။ ထေရေန ကိရ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော နေဝ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ နဿ ဓမ္မကထာ သုတပုဗ္ဗာ။ ဣတိ သော တဿ ဒဿနမ္ပိ ဓမ္မကထမ္ပိ ပတ္ထယမာနော ဧဝမာဟ။

စာရိကာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၅၄။ ယထာဘိရန္တန္တိ ယထာအဇ္ဈာသယံ ဝိဟရိတွာ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသန္တာနံ ဆာယူဒကာဒိဝိပတ္တိံ ဝါ အပ္ဖာသုကသေနာသနံ ဝါ၊ မနုဿာနံ အဿဒ္ဓါဒိဘာဝံ ဝါ အာဂမ္မ အနဘိရတိ နာမ နတ္ထိ။ တေသံ သမ္ပတ္တိယာ ‘‘ဣဓ ဖာသု ဝိဟရာမာ’’တိ အဘိရမိတွာ စိရဝိဟာရောပိ နတ္ထိ။ ယတ္ထ ပန တထာဂတေ ဝိဟရန္တေ သတ္တာ သရဏေသု ဝါ ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ သီလာနိ ဝါ သမာဒိယန္တိ၊ ပဗ္ဗဇန္တိ ဝါ၊ တတော သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒီနံ ဝါ ပန တေသံ ဥပနိဿယော ဟောတိ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓါ သတ္တေ တာသု သမ္ပတ္တီသု ပတိဋ္ဌာပနအဇ္ဈာသယေန ဝသန္တိ၊ တာသံ အဘာဝေ ပက္ကမန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယထာအဇ္ဈာသယံ ဝိဟရိတွာ’’တိ။ စာရိကံ စရမာနောတိ အဒ္ဓါနဂမနံ ဂစ္ဆန္တော။ စာရိကာ စ နာမေသာ ဘဂဝတော ဒုဝိဓာ ဟောတိ တုရိတစာရိကာ စ၊ အတုရိတစာရိကာ စ။

တတ္ထ ဒူရေပိ ဗောဓနေယျပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ တဿ ဗောဓနတ္ထာယ သဟသာ ဂမနံ တုရိတစာရိကာ နာမ။ သာ မဟာကဿပပစ္စုဂ္ဂမနာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဘဂဝါ ဟိ မဟာကဿပံ ပစ္စုဂ္ဂစ္ဆန္တော မုဟုတ္တေန တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ အဂမာသိ၊ အာဠဝကဿတ္ထာယ တိံသယောဇနံ၊ တထာ အင်္ဂုလိမာလဿ။ ပုက္ကုသာတိဿ ပန ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနံ၊ မဟာကပ္ပိနဿ ဝီသယောဇနသတံ၊ ခဒိရဝနိယဿတ္ထာယ သတ္တ ယောဇနသတာနိ အဂမာသိ၊ ဓမ္မသေနာပတိနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဝနဝါသီတိဿသာမဏေရဿ တိဂါဝုတာဓိကံ ဝီသယောဇနသတံ။

ဧကဒိဝသံ ကိရ ထေရော၊ ‘‘တိဿသာမဏေရဿ သန္တိကံ၊ ဘန္တေ၊ ဂစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ၊ ‘‘အဟမ္ပိ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာနန္ဒ၊ ဝီသတိသဟဿာနံ ဆဠဘိညာနံ အာရောစေဟိ – ‘ဘဂဝါ ဝနဝါသီတိဿသာမဏေရဿ သန္တိကံ ဂမိဿတီ’’’တိ။ တတော ဒုတိယဒိဝသေ ဝီသတိသဟဿခီဏာသဝပရိဝုတော အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဝီသယောဇနသတမတ္ထကေ တဿ ဂေါစရဂါမဒွါရေ ဩတရိတွာ စီဝရံ ပါရုပိ။ ကမ္မန္တံ ဂစ္ဆမာနာ မနုဿာ ဒိသွာ၊ ‘‘သတ္ထာ၊ ဘော၊ အာဂတော၊ မာ ကမ္မန္တံ အဂမိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ အာသနာနိ ပညပေတွာ ယာဂုံ ဒတွာ ပါနဝတ္တံ ကရောန္တာ၊ ‘‘ကုဟိံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဒဟရဘိက္ခူ ပုစ္ဆိံသု။ ဥပါသကာ၊ န ဘဂဝါ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ ဣဓေဝ တိဿသာမဏေရဿ ဒဿနတ္ထာယ အာဂတောတိ။ တေ ‘‘အမှာကံ ကိရ ကုလူပကတ္ထေရဿ ဒဿနတ္ထာယ သတ္ထာ အာဂတော၊ နော ဝတ နော ထေရော ဩရမတ္တကော’’တိ သောမနဿဇာတာ အဟေသုံ။

အထ ဘဂဝတော ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ သာမဏေရော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ‘‘ဥပါသကာ မဟာ ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထဿ တေ၊ ‘‘သတ္ထာ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတော’’တိ အာရောစေသုံ၊ သော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပိဏ္ဍပါတေန အာပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ တဿ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ၊ ‘‘အလံ၊ တိဿ၊ နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တကိစ္စ’’န္တိ အာဟ။ တတော ဥပဇ္ဈာယံ အာပုစ္ဆိတွာ အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ ဘတ္တကိစ္စမကာသိ။ အထဿ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ သတ္ထာ မင်္ဂလံ ဝတွာ နိက္ခမိတွာ ဂါမဒွါရေ ဌတွာ၊ ‘‘ကတရော တေ၊ တိဿ၊ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂမနမဂ္ဂေါ’’တိ အာဟ။ ‘‘အယံ ဘဂဝါ’’တိ။ မဂ္ဂံ ဒေသယမာနော ပုရတော ယာဟိ တိဿာတိ။ ဘဂဝါ ကိရ သဒေဝကဿ လောကဿ မဂ္ဂဒေသကော သမာနောပိ ‘‘သကလတိဂါဝုတေ မဂ္ဂေ သာမဏေရံ ဒဋ္ဌုံ လစ္ဆာမီ’’တိ တံ မဂ္ဂဒေသကမကာသိ။

သော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဘဂဝတော ဝတ္တမကာသိ။ အထ နံ ဘဂဝါ၊ ‘‘ကတရော တေ၊ တိဿ၊ စင်္ကမော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ သာမဏေရဿ နိသီဒနပါသာဏေ နိသီဒိတွာ၊ ‘‘တိဿ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သုခံ ဝသသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော အာဟ – ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ မေ ဌာနေ ဝသန္တဿ သီဟဗျဂ္ဃဟတ္ထိမိဂမောရာဒီနံ သဒ္ဒံ သုဏတော အရညသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာယ သုခံ ဝသာမီ’’တိ။ အထ နံ ဘဂဝါ၊ ‘‘တိဿ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေဟိ၊ ဗုဒ္ဓဒါယဇ္ဇံ တေ ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာ သန္နိပတိတေ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဥပသမ္ပာဒေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသီတိ။ အယံ တုရိတစာရိကာ နာမ။

ယံ ပန ဂါမနိဂမပဋိပါဋိယာ ဒေဝသိကံ ယောဇနဍ္ဎယောဇနဝသေန ပိဏ္ဍပါတစရိယာဒီဟိ လောကံ အနုဂ္ဂဏှန္တဿ ဂမနံ၊ အယံ အတုရိတစာရိကာ နာမ။ ဣမံ ပန စာရိကံ စရန္တော ဘဂဝါ မဟာမဏ္ဍလံ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလံ အန္တိမမဏ္ဍလန္တိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ မဏ္ဍလာနံ အညတရသ္မိံ စရတိ။ တတ္ထ မဟာမဏ္ဍလံ နဝယောဇနသတိကံ၊ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလံ ဆယောဇနသတိကံ၊ အန္တိမမဏ္ဍလံ တိယောဇနသတိကံ။ ယဒါ မဟာမဏ္ဍလေ စာရိကံ စရိတုကာမော ဟောတိ၊ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရေတွာ ပါဋိပဒဒိဝသေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော နိက္ခမတိ။ သမန္တာ ယောဇနသတံ ဧကကောလာဟလံ အဟောသိ၊ ပုရိမံ ပုရိမံ အာဂတာ နိမန္တေတုံ လဘန္တိ၊ ဣတရေသု ဒွီသု မဏ္ဍလေသု သက္ကာရော မဟာမဏ္ဍလေ ဩသရတိ။ တတြ ဘဂဝါ တေသု တေသု ဂါမနိဂမေသု ဧကာဟံ ဒွီဟံ ဝသန္တော မဟာဇနံ အာမိသပဋိဂ္ဂဟေန အနုဂ္ဂဏှန္တော ဓမ္မဒါနေန စဿ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿိတံ ကုသလံ ဝဍ္ဎေန္တော နဝဟိ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေတိ။

သစေ ပန အန္တောဝဿေ ဘိက္ခူနံ သမထဝိပဿနာ တရုဏာ ဟောတိ၊ မဟာပဝါရဏာယ အပဝါရေတွာ ပဝါရဏာသင်္ဂဟံ ဒတွာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယ ပဝါရေတွာ မိဂသိရဿ ပဌမဒိဝသေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော နိက္ခမိတွာ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလံ ဩသရတိ။ အညေနပိ ကာရဏေန မဇ္ဈိမမဏ္ဍလေ စာရိကံ စရိတုကာမော စတုမာသံ ဝသိတွာဝ နိက္ခမတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣတရေသု ဒွီသု မဏ္ဍလေသု သက္ကာရော မဇ္ဈိမမဏ္ဍလေ ဩသရတိ။ ဘဂဝါ ပုရိမနယေနေဝ လောကံ အနုဂ္ဂဏှန္တော အဋ္ဌဟိ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေတိ။

သစေ ပန စတုမာသံ ဝုဋ္ဌဝဿဿာပိ ဘဂဝတော ဝေနေယျသတ္တာ အပရိပက္ကိန္ဒြိယာ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဣန္ဒြိယပရိပါကံ အာဂမယမာနော အပရမ္ပိ ဧကံ မာသံ ဝါ ဒွိတိစတုမာသံ ဝါ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော နိက္ခမတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣတရေသု ဒွီသု မဏ္ဍလေသု သက္ကာရော အန္တောမဏ္ဍလေ ဩသရတိ။ ဘဂဝါ ပုရိမနယေနေဝ လောကံ အနုဂ္ဂဏှန္တော သတ္တဟိ ဝါ ဆဟိ ဝါ ပဉ္စဟိ ဝါ စတူဟိ ဝါ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေတိ။ ဣတိ ဣမေသု တီသု မဏ္ဍလေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ စာရိကံ စရန္တော န စီဝရာဒိဟေတု စရတိ။ အထ ခေါ ယေ ဒုဂ္ဂတာ ဗာလာ ဇိဏ္ဏာ ဗျာဓိတာ၊ တေ ကဒါ တထာဂတံ အာဂန္တွာ ပဿိဿန္တိ? မယိ ပန စာရိကံ စရန္တေ မဟာဇနော တထာဂတဒဿနံ လဘိဿတိ၊ တတ္ထ ကေစိ စိတ္တာနိ ပသာဒေဿန္တိ၊ ကေစိ မာလာဒီဟိ ပူဇေဿန္တိ၊ ကေစိ ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဒဿန္တိ၊ ကေစိ မိစ္ဆာဒဿနံ ပဟာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ ဘဝိဿန္တိ၊ တံ တေသံ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာတိ ဧဝံ လောကာနုကမ္ပာယ စာရိကံ စရတိ။

အပိစ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ – ဇင်္ဃာဝိဟာရဝသေန သရီရဖာသုကတ္ထာယ၊ အတ္ထုပ္ပတ္တိကာလံ အဘိကင်္ခနတ္ထာယ၊ ဘိခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညာပနတ္ထာယ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပရိပါကဂတိန္ဒြိယေ ဗောဓနေယျသတ္တေ ဗောဓနတ္ထာယာတိ။ အပရေဟိပိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ – ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆိဿန္တီတိ ဝါ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆိဿန္တီတိ ဝါ၊ သင်္ဃံ သရဏံ ဂစ္ဆိဿန္တီတိ ဝါ၊ မဟတာ ဓမ္မဝဿေန စတဿော ပရိသာ သန္တပ္ပေဿာမီတိ ဝါတိ။ အပရေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ – ပါဏာတိပါတာ ဝိရမိဿန္တီတိ ဝါ၊ အဒိန္နာဒါနာ… ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ… မုသာဝါဒါ… သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝိရမိဿန္တီတိ ဝါတိ။ အပရေဟိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ – ပဌမဇ္ဈာနံ ပဋိလဘိဿန္တီတိ ဝါ၊ ဒုတိယံ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ပဋိလဘိဿန္တီတိ ဝါတိ။ အပရေဟိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ – သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ အဓိဂမိဿန္တီတိ ဝါ၊ သောတာပတ္တိဖလံ…ပေ… အရဟတ္တဖလံ သစ္ဆိကရိဿန္တီတိ ဝါတိ။ အယံ အတုရိတစာရိကာ၊ သာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ သာ ပနေသာ ဒုဝိဓာ ဟောတိ နိဗဒ္ဓစာရိကာ၊ အနိဗဒ္ဓစာရိကာ စ။ တတ္ထ ယံ ဧကဿေဝ ဗောဓနေယျသတ္တဿ အတ္ထာယ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ နိဗဒ္ဓစာရိကာ နာမ။ ယံ ပန ဂါမနိဂမနဂရပဋိပါဋိဝသေန စရတိ၊ အယံ အနိဗဒ္ဓစာရိကာ နာမ။ ဧသာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။

သေနာသနံ သံသာမေတွာတိ သေနာသနံ ပဋိသာမေတွာ။ တံ ပန ပဋိသာမေန္တော ထေရော န စူဠပတ္တမဟာပတ္တ-စူဠထာလကမဟာထာလက-ပဋ္ဋုဏ္ဏစီဝရ-ဒုကူလစီဝရာဒီနံ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ သပ္ပိတေလာဒီနံ ဝါ ပန ဃဋေ ပူရာပေတွာ ဂဗ္ဘေ နိဒဟိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ ကုဉ္စိကမုဒ္ဒိကာဒီနိ ယောဇာပေသိ။ ‘‘သစေ န ဟောတိ ဘိက္ခု ဝါ သာမဏေရော ဝါ အာရာမိကော ဝါ ဥပါသကော ဝါ၊ စတူသု ပါသာဏေသု မဉ္စေ မဉ္စံ အာရောပေတွာ ပီဌေ ပီဌံ အာရောပေတွာ စီဝရဝံသေ ဝါ စီဝရရဇ္ဇုယာ ဝါ ဥပရိ ပုဉ္ဇံ ကတွာ ဒွါရဝါတပါနံ ထကေတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၆၁) ဝစနတော ပန နေဝါသိကံ ဘိက္ခုံ အာပုစ္ဆနမတ္တကေနေဝ ပဋိသာမေသိ။

ယေန သာဝတ္ထိ တေန စာရိကံ ပက္ကာမီတိ သတ္ထု ဒဿနကာမော ဟုတွာ ယေန ဒိသာဘာဂေန သာဝတ္ထိ တေန ပက္ကာမိ။ ပက္ကမန္တော စ န သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ အာရောစာပေတွာ သပ္ပိတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ ဂါဟာပေတွာ ပက္ကန္တော။ ယူထံ ပဟာယ နိက္ခန္တော ပန မတ္တဟတ္ထီ ဝိယ၊ အသဟာယကိစ္စော သီဟော ဝိယ၊ ပတ္တစီဝရမတ္တံ အာဒါယ ဧကကောဝ ပက္ကာမိ။ ကသ္မာ ပနေသ ပဉ္စသတေဟိ အတ္တနော အန္တေဝါသိကေဟိ သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟံ အဂန္တွာ ဣဒါနိ နိက္ခန္တောတိ? ရာဇဂဟံ ကပိလဝတ္ထုတော ဒူရံ သဋ္ဌိယောဇနာနိ၊ သာဝတ္ထိ ပန ပဉ္စဒသ။ သတ္ထာ ရာဇဂဟတော ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနံ အာဂန္တွာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ၊ ဣဒါနိ အာသန္နော ဇာတောတိ သုတွာ နိက္ခမီတိ အကာရဏမေတံ။ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တော ဟိ ဧသ ယောဇနသဟဿမ္ပိ ဂစ္ဆေယျ၊ တဒါ ပန ကာယဝိဝေကော န သက္ကာ လဒ္ဓုန္တိ။ ဗဟူဟိ သဒ္ဓိံ ဂမနကာလေ ဟိ ဧကသ္မိံ ဂစ္ဆာမာတိ ဝဒန္တေ ဧကော ဣဓေဝ ဝသာမာတိ ဝဒတိ။ ဧကသ္မိံ ဝသာမာတိ ဝဒန္တေ ဧကော ဂစ္ဆာမာတိ ဝဒတိ။ တသ္မာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒိတုံ ဝါ ဖာသုကသေနာသနေ ကာယဝိဝေကံ လဒ္ဓုံ ဝါ န သက္ကာ ဟောတိ၊ ဧကကဿ ပန တံ သဗ္ဗံ သုလဘံ ဟောတီတိ တဒါ အဂန္တွာ ဣဒါနိ ပက္ကာမိ။

စာရိကံ စရမာနောတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ အယံ စာရိကာ နာမ မဟာဇနသင်္ဂဟတ္ထံ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ လဗ္ဘတိ၊ ဗုဒ္ဓေ ဥပါဒါယ ပန ရုဠှီသဒ္ဒေန သာဝကာနမ္ပိ ဝုစ္စတိ ကိလဉ္ဇာဒီဟိ ကတံ ဗီဇနမ္ပိ တာလဝဏ္ဋံ ဝိယ။ ယေန ဘဂဝါတိ သာဝတ္ထိယာ အဝိဒူရေ ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝါ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ဝါ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ မက္ခေတွာ ပါနီယံ ဝါ ပါနကံ ဝါ ပိဝိတွာ ထောကံ ဝိဿမိတွာ သတ္ထာရံ ပဿိဿာမီတိ စိတ္တမ္ပိ အနုပ္ပာဒေတွာ ဥဇုကံ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏမေဝ အဂမာသိ။ ထေရဿ ဟိ သတ္ထာရံ ဒဋ္ဌုကာမဿ အညေန ဘိက္ခုနာ ကိစ္စံ နတ္ထိ။ တသ္မာ ရာဟုလံ ဝါ အာနန္ဒံ ဝါ ဂဟေတွာ ဩကာသံ ကာရေတွာ သတ္ထာရံ ပဿိဿာမီတိ ဧဝမ္ပိ စိတ္တံ န ဥပ္ပာဒေသိ။

ထေရော ဟိ သယမေဝ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဝလ္လဘော ရညော သင်္ဂါမဝိဇယမဟာယောဓော ဝိယ။ ယထာ ဟိ တာဒိသဿ ယောဓဿ ရာဇာနံ ဒဋ္ဌုကာမဿ အညံ သေဝိတွာ ဒဿနကမ္မံ နာမ နတ္ထိ၊ ဝလ္လဘတာယ သယမေဝ ပဿတိ။ ဧဝံ ထေရောပိ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဝလ္လဘော၊ တဿ အညံ သေဝိတွာ သတ္ထုဒဿနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ပါဒပုဉ္ဆနမှိ ပုဉ္ဆိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ ဘဂဝါပိ ‘‘ပစ္စူသကာလေယေဝ မန္တာဏိပုတ္တော အာဂမိဿတီ’’တိ အဒ္ဒသ။ တသ္မာ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ သူစိဃဋိကံ အဒတွာဝ ဒရထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ဥဋ္ဌာယ နိသီဒိ။ ထေရော ကဝါဋံ ပဏာမေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ ဘဂဝါ ဓမ္မိံ ကထံ ကထေန္တော စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၅ အာဒယော) တိဏ္ဏံ ကုလပုတ္တာနံ သာမဂ္ဂိရသာနိသံသံ ကထေသိ၊ သေက္ခသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၂၂ အာဒယော) အာဝသထာနိသံသံ၊ ဃဋိကာရသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၂၈၂ အာဒယော) သတိပဋိလာဘိကံ ပုဗ္ဗေနိဝါသပ္ပဋိသံယုတ္တကထံ၊ ရဋ္ဌပါလသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၄) စတ္တာရော ဓမ္မုဒ္ဒေသေ၊ သေလသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၆ အာဒယော) ပါနကာနိသံသကထံ၊ ဥပက္ကိလေသသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၂၃၆ အာဒယော) ဘဂုတ္ထေရဿ ဓမ္မကထံ ကထေန္တော ဧကီဘာဝေ အာနိသံသံ ကထေသိ။ ဣမသ္မိံ ပန ရထဝိနီတေ အာယသ္မတော ပုဏ္ဏဿ ကထေန္တော ဒသကထာဝတ္ထုနိဿယံ အနန္တနယံ နာမ ဒဿေသိ ပုဏ္ဏ၊ အယမ္ပိ အပ္ပိစ္ဆကထာယေဝ သန္တောသကထာယေဝါတိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တဿ သာဝကဿ ဝေလန္တေ ဌတွာ မဟာသမုဒ္ဒေ ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယ အဟောသိ။

ယေန အန္ဓဝနန္တိ တဒါ ကိရ ပစ္ဆာဘတ္တေ ဇေတဝနံ အာကိဏ္ဏံ ဟောတိ၊ ဗဟူ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏာဒယော ဇေတဝနံ ဩသရန္တိ၊ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ခန္ဓာဝါရဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတိ၊ န သက္ကာ ပဝိဝေကံ လဘိတုံ။ အန္ဓဝနံ ပန ပဓာနဃရသဒိသံ ပဝိဝိတ္တံ၊ တသ္မာ ယေနန္ဓဝနံ တေနုပသင်္ကမိ။ ကသ္မာ ပန မဟာထေရေ န အဒ္ဒသ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘သာယနှသမယေ အာဂန္တွာ မဟာထေရေ ဒိသွာ ပုန ဒသဗလံ ပဿိဿာမိ၊ ဧဝံ မဟာထေရာနံ ဧကံ ဥပဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတိ၊ သတ္ထု ဒွေ ဘဝိဿန္တိ၊ တတော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ မမ ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂမိဿာမီ’’တိ။

သတ္တဝိသုဒ္ဓိပဉှဝဏ္ဏနာ

၂၅၆။ အဘိဏှံ ကိတ္တယမာနော အဟောသီတိ ပုနပ္ပုနံ ဝဏ္ဏံ ကိတ္တယမာနော ဝိဟာသိ။ ထေရော ကိရ တတော ပဋ္ဌာယ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သင်္ဃမဇ္ဈေ ‘‘ပုဏ္ဏော ကိရ နာမ မန္တာဏိပုတ္တော စတူဟိ ပရိသာဟိ သဒ္ဓိံ အသံသဋ္ဌော၊ သော ဒသဗလဿ ဒဿနတ္ထာယ အာဂမိဿတိ၊ ကစ္စိ နု ခေါ မံ အဒိသွာဝ ဂမိဿတီ’’တိ ထေရနဝမဇ္ဈိမာနံ သတိကရဏတ္ထံ အာယသ္မတော ပုဏ္ဏဿ ဂုဏံ ဘာသတိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘မဟလ္လကဘိက္ခူ နာမ န သဗ္ဗကာလံ အန္တောဝိဟာရေ ဟောန္တိ၊ ဂုဏကထာယ ပနဿ ကထိတာယ ယော စ နံ ဘိက္ခုံ ပဿိဿတိ၊ သော အာဂန္တွာ အာရောစေဿတီ’’တိ။ အထာယံ ထေရဿေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော တံ အာယသ္မန္တံ မန္တာဏိပုတ္တံ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသန္တံ အဒ္ဒသ။ ကထံ ပန နံ ဧသ အညာသီတိ? ပုဏ္ဏ၊ ပုဏ္ဏာတိ ဝတွာ ကထေန္တဿ ဘဂဝတော ဓမ္မကထာယ အညာသိ – ‘‘အယံ သော ထေရော၊ ယဿ မေ ဥပဇ္ဈာယော အဘိဏှံ ကိတ္တယမာနော ဟောတီ’’တိ။ ဣတိ သော အာဂန္တွာ ထေရဿ အာရောစေသိ။ နိသီဒနံ အာဒါယာတိ နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတိ အဝါယိမံ။ ထေရော ပန စမ္မခဏ္ဍံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတောတိ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော။ သီသာနုလောကီတိ ယော ဥန္နတဋ္ဌာနေ ပိဋ္ဌိံ ပဿန္တော နိန္နဋ္ဌာနေ သီသံ ပဿန္တော ဂစ္ဆတိ၊ အယမ္ပိ သီသာနုလောကီတိ ဝုစ္စတိ။ တာဒိသော ဟုတွာ အနုဗန္ဓိ။ ထေရော ဟိ ကိဉ္စာပိ သံယတပဒသဒ္ဒတာယ အစ္စာသန္နော ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တောပိ ပဒသဒ္ဒေန န ဗာဓတိ၊ ‘‘နာယံ သမ္မောဒနကာလော’’တိ ဉတွာ ပန န အစ္စာသန္နော၊ အန္ဓဝနံ နာမ မဟန္တံ၊ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိလီနံ အပဿန္တေန၊ အာဝုသော ပုဏ္ဏ၊ ပုဏ္ဏာတိ အဖာသုကသဒ္ဒေါ ကာတဗ္ဗော ဟောတီတိ နိသိန္နဋ္ဌာနဇာနနတ္ထံ နာတိဒူရေ ဟုတွာ သီသာနုလောကီ အဂမာသိ။ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒီတိ ဒိဝါဝိဟာရတ္ထာယ နိသီဒိ။

တတ္ထ အာယသ္မာပိ ပုဏ္ဏော ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏဇစ္စော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသမာပန္နော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ ကပ္ပသတသဟဿံ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ ဧကမသင်္ချေယျံ။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တော မဟာခီဏာသဝေါ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ။ ဣတိ ဧကံ ကနကဂုဟံ ပဝိဋ္ဌာ ဒွေ သီဟာ ဝိယ၊ ဧကံ ဝိဇမ္ဘနဘူမိံ ဩတိဏ္ဏာ ဒွေ ဗျဂ္ဃာ ဝိယ၊ ဧကံ သုပုပ္ဖိတသာလဝနံ ပဝိဋ္ဌာ ဒွေ ဆဒ္ဒန္တနာဂရာဇာနော ဝိယ၊ ဧကံ သိမ္ဗလိဝနံ ပဝိဋ္ဌာ ဒွေ သုပဏ္ဏရာဇာနော ဝိယ၊ ဧကံ နရဝါဟနယာနံ အဘိရုဠှာ ဒွေ ဝေဿဝဏာ ဝိယ၊ ဧကံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလံ အဘိနိသိန္နာ ဒွေ သက္ကာ ဝိယ၊ ဧကဝိမာနဗ္ဘန္တရဂတာ ဒွေ ဟာရိတမဟာဗြဟ္မာနော ဝိယ စ တေ ဒွေပိ ဗြာဟ္မဏဇစ္စာ ဒွေပိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ဒွေပိ သမာပတ္တိလာဘိနော ဒွေပိ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နာ ဒွေပိ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တာ မဟာခီဏာသဝါ ဧကံ ဝနသဏ္ဍံ အနုပဝိဋ္ဌာ တံ ဝနဋ္ဌာနံ သောဘယိံသု။

ဘဂဝတိ နော၊ အာဝုသော၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီတိ၊ အာဝုသော၊ ကိံ အမှာကံ ဘဂဝတော သန္တိကေ အာယသ္မတာ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီတိ? ဣဒံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တဿ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဇာနန္တောပိ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ပုရိမကထာယ ဟိ အပ္ပတိဋ္ဌိတာယ ပစ္ဆိမကထာ န ဇာယတိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော အနုဇာနန္တော ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ အာဟ။ အထဿ ပဉှဝိဿဇ္ဇနံ သောတုကာမော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ‘‘ကိံ နု ခေါ အာဝုသော သီလဝိသုဒ္ဓတ္ထံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ပုစ္ဆိ။ တာသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာ။ အာယသ္မာ ပန ပုဏ္ဏော ယသ္မာ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာဒီသု ဌိတဿာပိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော မတ္ထကံ န ပါပုဏာတိ၊ တသ္မာ၊ ‘‘နော ဟိဒံ၊ အာဝုသော’’တိ သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပိ။

ကိမတ္ထံ စရဟာဝုသောတိ ယဒိ သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒီနံ အတ္ထာယ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝုဿတိ၊ အထ ကိမတ္ထံ ဝုဿတီတိ ပုစ္ဆိ။ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထံ ခေါ၊ အာဝုသောတိ ဧတ္ထ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနံ နာမ အပ္ပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနံ။ ဒွေဓာ ဥပါဒါနာနိ ဂဟဏူပါဒါနဉ္စ ပစ္စယူပါဒါနဉ္စ။ ဂဟဏူပါဒါနံ နာမ ကာမုပါဒါနာဒိကံ စတုဗ္ဗိဓံ၊ ပစ္စယူပါဒါနံ နာမ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ ဧဝံ ဝုတ္တပစ္စယာ။ တတ္ထ ဂဟဏူပါဒါနဝါဒိနော အာစရိယာ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနန္တိ စတူသု ဥပါဒါနေသု အညတရေနာပိ ကဉ္စိ ဓမ္မံ အဂ္ဂဟေတွာ ပဝတ္တံ အရဟတ္တဖလံ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ကထေန္တိ။ တဉှိ န စ ဥပါဒါနသမ္ပယုတ္တံ ဟုတွာ ကဉ္စိ ဓမ္မံ ဥပါဒိယတိ၊ ကိလေသာနဉ္စ ပရိနိဗ္ဗုတန္တေ ဇာတတ္တာ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပစ္စယူပါဒါနဝါဒိနော ပန အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနန္တိ အပ္ပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနံ။ ပစ္စယဝသေန အနုပ္ပန္နံ အသင်္ခတံ အမတဓာတုမေဝ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ကထေန္တိ။ အယံ အန္တော၊ အယံ ကောဋိ၊ အယံ နိဋ္ဌာ။ အပ္ပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနံ ပတ္တဿ ဟိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော မတ္ထကံ ပတ္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ထေရော ‘‘အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထ’’န္တိ အာဟ။ အထ နံ အနုယုဉ္ဇန္တော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ သီလဝိသုဒ္ဓိ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာန’’န္တိ ပုန ပုစ္ဆံ အာရဘိ။

၂၅၈။ ထေရောပိ သဗ္ဗပရိဝတ္တေသု တထေဝ ပဋိက္ခိပိတွာ ပရိယောသာနေ ဒေါသံ ဒဿေန္တော သီလဝိသုဒ္ဓိံ စေ၊ အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပညပေယျာတိ ယဒိ ပညပေယျ။ သဥပါဒါနံယေဝ သမာနံ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနံ ပညပေယျာတိ သင်္ဂဟဏဓမ္မမေဝ နိဂ္ဂဟဏဓမ္မံ သပ္ပစ္စယဓမ္မမေဝ အပ္ပစ္စယဓမ္မံ သင်္ခတဓမ္မမေဝ အသင်္ခတဓမ္မန္တိ ပညပေယျာတိ အတ္ထော။ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယံ ပန သပ္ပစ္စယဓမ္မမေဝ အပ္ပစ္စယဓမ္မံ သင်္ခတဓမ္မမေဝ အသင်္ခတဓမ္မန္တိ ပညပေယျာတိ အယမေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုထုဇ္ဇနော ဟိ၊ အာဝုသောတိ ဧတ္ထ ဝဋ္ဋာနုဂတော လောကိယဗာလပုထုဇ္ဇနော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သော ဟိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလမတ္တဿာပိ အဘာဝတော သဗ္ဗသော အညတြ ဣမေဟိ ဓမ္မေဟိ။ တေန ဟီတိ ယေန ကာရဏေန ဧကစ္စေ ပဏ္ဍိတာ ဥပမာယ အတ္ထံ ဇာနန္တိ၊ တေန ကာရဏေန ဥပမံ တေ ကရိဿာမီတိ အတ္ထော။

သတ္တရထဝိနီတဝဏ္ဏနာ

၂၅၉။ သတ္တ ရထဝိနီတာနီတိ ဝိနီတအဿာဇာနိယယုတ္တေ သတ္တ ရထေ။ ယာဝဒေဝ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓတ္ထာတိ၊ အာဝုသော၊ အယံ သီလဝိသုဒ္ဓိ နာမ၊ ယာဝဒေဝ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓတ္ထာ။ စိတ္တဝိသုဒ္ဓတ္ထာတိ နိဿက္ကဝစနမေတံ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော၊ ယာဝဒေဝ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိသင်္ခါတာ အတ္ထာ၊ တာဝ အယံ သီလဝိသုဒ္ဓိ နာမ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ ယာ ပန အယံ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ၊ ဧသာ သီလဝိသုဒ္ဓိယာ အတ္ထော၊ အယံ ကောဋိ၊ ဣဒံ ပရိယောသာနံ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိယံ ဌိတဿ ဟိ သီလဝိသုဒ္ဓိကိစ္စံ ကတံ နာမ ဟောတီတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပဒေသု။

ဣဒံ ပနေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဝိယ ဟိ ဇရာမရဏဘီရုကော ယောဂါဝစရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သာဝတ္ထိနဂရံ ဝိယ သက္ကာယနဂရံ၊ သာကေတနဂရံ ဝိယ နိဗ္ဗာနနဂရံ၊ ရညော သာကေတေ ဝဍ္ဎိအာဝဟဿ သီဃံ ဂန္တွာ ပါပုဏိတဗ္ဗဿ အစ္စာယိကဿ ကိစ္စဿ ဥပ္ပာဒကာလော ဝိယ ယောဂိနော အနဘိသမေတာနံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အဘိသမယကိစ္စဿ ဥပ္ပာဒကာလော။ သတ္တ ရထဝိနီတာနိ ဝိယ သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော၊ ပဌမံ ရထဝိနီတံ အာရုဠှကာလော ဝိယ သီလဝိသုဒ္ဓိယံ ဌိတကာလော၊ ပဌမရထဝိနီတာဒီဟိ ဒုတိယာဒီနိ အာရုဠှကာလော ဝိယ သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒီဟိ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိအာဒီသု ဌိတကာလော။ သတ္တမေန ရထဝိနီတေန သာကေတေ အန္တေပုရဒွါရေ ဩရုယှ ဥပရိပါသာဒေ ဉာတိမိတ္တဂဏပရိဝုတဿ သုရသဘောဇနပရိဘောဂကာလော ဝိယ ယောဂိနော ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယာ သဗ္ဗကိလေသေ ခေပေတွာ ဓမ္မဝရပါသာဒံ အာရုယှ ပရောပဏ္ဏာသကုသလဓမ္မပရိဝါရဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိရောဓသယနေ နိသိန္နဿ လောကုတ္တရသုခါနုဘဝနကာလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣတိ အာယသ္မန္တံ ပုဏ္ဏံ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိံ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရော သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ပုစ္ဆိ။ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တော ပန ဓမ္မသေနာပတိ ကိံ ဇာနိတွာ ပုစ္ဆိ၊ ဥဒါဟု အဇာနိတွာ? တိတ္ထကုသလော ဝါ ပန ဟုတွာ ဝိသယသ္မိံ ပုစ္ဆိ၊ ဥဒါဟု အတိတ္ထကုသလော ဟုတွာ အဝိသယသ္မိံ? ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ စ ကိံ ဇာနိတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ ဥဒါဟု အဇာနိတွာ? တိတ္ထကုသလော ဝါ ပန ဟုတွာ ဝိသယသ္မိံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ ဥဒါဟု အတိတ္ထကုသလော ဟုတွာ အဝိသယေတိ? ဇာနိတွာ တိတ္ထကုသလော ဟုတွာ ဝိသယေ ပုစ္ဆီတိ ဟိ ဝဒမာနော ဓမ္မသေနာပတိံယေဝ ဝဒေယျ။ ဇာနိတွာ တိတ္ထကုသလော ဟုတွာ ဝိသယေ ဝိဿဇ္ဇေသီတိ ဝဒမာနော ပုဏ္ဏတ္ထေရံယေဝ ဝဒေယျ။ ယဉှိ ဝိသုဒ္ဓီသု သံခိတ္တံ၊ တံ ကထာဝတ္ထူသု ဝိတ္ထိဏ္ဏံ။ ယံ ကထာဝတ္ထူသု သံခိတ္တံ၊ တံ ဝိသုဒ္ဓီသု ဝိတ္ထိဏ္ဏံ။ တဒမိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝိသုဒ္ဓီသု ဟိ ဧကာ သီလဝိသုဒ္ဓိ စတ္တာရိ ကထာဝတ္ထူနိ ဟုတွာ အာဂတာ အပ္ပိစ္ဆကထာ သန္တုဋ္ဌိကထာ အသံသဂ္ဂကထာ၊ သီလကထာတိ။ ဧကာ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ တီဏိ ကထာဝတ္ထူနိ ဟုတွာ အာဂတာ – ပဝိဝေကကထာ၊ ဝီရိယာရမ္ဘကထာ၊ သမာဓိကထာတိ၊ ဧဝံ တာဝ ယံ ဝိသုဒ္ဓီသု သံခိတ္တံ၊ တံ ကထာဝတ္ထူသု ဝိတ္ထိဏ္ဏံ။ ကထာဝတ္ထူသု ပန ဧကာ ပညာကထာ ပဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိယော ဟုတွာ အာဂတာ – ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ၊ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိ၊ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ၊ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ၊ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ၊ ဧဝံ ယံ ကထာဝတ္ထူသု သံခိတ္တံ၊ တံ ဝိသုဒ္ဓီသု ဝိတ္ထိဏ္ဏံ။ တသ္မာ သာရိပုတ္တတ္ထေရော သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ပုစ္ဆန္တော န အညံ ပုစ္ဆိ၊ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိယေဝ ပုစ္ဆိ။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တော န အညံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိယေဝ ဝိဿဇ္ဇေသီတိ။ ဣတိ ဥဘောပေတေ ဇာနိတွာ တိတ္ထကုသလာ ဟုတွာ ဝိသယေဝ ပဉှံ ပုစ္ဆိံသု စေဝ ဝိဿဇ္ဇေသုံ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၆၀။ ကော နာမော အာယသ္မာတိ န ထေရော တဿ နာမံ န ဇာနာတိ။ ဇာနန္တောယေဝ ပန သမ္မောဒိတုံ လဘိဿာမီတိ ပုစ္ဆိ။ ကထဉ္စ ပနာယသ္မန္တန္တိ ဣဒံ ပန ထေရော သမ္မောဒမာနော အာဟ။ မန္တာဏိပုတ္တောတိ မန္တာဏိယာ ဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော။ ယထာ တန္တိ ဧတ္ထ တန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ယထာ သုတဝတာ သာဝကေန ဗျာကာတဗ္ဗာ၊ ဧဝမေဝ ဗျာကတာတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။ အနုမဿ အနုမဿာတိ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ ဩဂါဟေတွာ အနုပဝိသိတွာ။ စေလဏ္ဍုပကေနာတိ ဧတ္ထ စေလံ ဝုစ္စတိ ဝတ္ထံ၊ အဏ္ဍုပကံ စုမ္ဗဋကံ။ ဝတ္ထစုမ္ဗဋကံ သီသေ ကတွာ အာယသ္မန္တံ တတ္ထ နိသီဒါပေတွာ ပရိဟရန္တာပိ သဗြဟ္မစာရီ ဒဿနာယ လဘေယျုံ၊ ဧဝံ လဒ္ဓဒဿနမ္ပိ တေသံ လာဘာယေဝါတိ အဋ္ဌာနပရိကပ္ပေန အဘိဏှဒဿနဿ ဥပါယံ ဒဿေသိ။ ဧဝံ အပရိဟရန္တေန ဟိ ပဉှံ ဝါ ပုစ္ဆိတုကာမေန ဓမ္မံ ဝါ သောတုကာမေန ‘‘ထေရော ကတ္ထ ဌိတော ကတ္ထ နိသိန္နော’’တိ ပရိယေသန္တေန စရိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဧဝံ ပရိဟရန္တာ ပန ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေယေဝ သီသတော ဩရောပေတွာ မဟာရဟေ အာသနေ နိသီဒါပေတွာ သက္ကာ ဟောန္တိ ပဉှံ ဝါ ပုစ္ဆိတုံ ဓမ္မံ ဝါ သောတုံ။ ဣတိ အဋ္ဌာနပရိကပ္ပေန အဘိဏှဒဿနဿ ဥပါယံ ဒဿေသိ။

သာရိပုတ္တောတိ စ ပန မန္တိ သာရိယာ ဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တောတိ စ ပန ဧဝံ မံ သဗြဟ္မစာရီ ဇာနန္တိ။ သတ္ထုကပ္ပေနာတိ သတ္ထုသဒိသေန။ ဣတိ ဧကပဒေနေဝ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော သာရိပုတ္တတ္ထေရံ စန္ဒမဏ္ဍလံ အာဟစ္စ ဌပေန္တော ဝိယ ဥက္ခိပိ။ ထေရဿ ဟိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဧကန္တဓမ္မကထိကဘာဝေါ ပါကဋော အဟောသိ။ အမစ္စဉှိ ပုရောဟိတံ မဟန္တောတိ ဝဒမာနော ရာဇသဒိသောတိ ဝဒေယျ၊ ဂေါဏံ ဟတ္ထိပ္ပမာဏောတိ၊ ဝါပိံ သမုဒ္ဒပ္ပမာဏောတိ၊ အာလောကံ စန္ဒိမသူရိယာလောကပ္ပမာဏောတိ၊ ဣတော ပရံ ဧတေသံ မဟန္တဘာဝကထာ နာမ နတ္ထိ။ သာဝကမ္ပိ မဟာတိ ဝဒန္တော သတ္ထုပဋိဘာဂေါတိ ဝဒေယျ၊ ဣတော ပရံ တဿ မဟန္တဘာဝကထာ နာမ နတ္ထိ။ ဣစ္စာယသ္မာ ပုဏ္ဏော ဧကပဒေနေဝ ထေရံ စန္ဒမဏ္ဍလံ အာဟစ္စ ဌပေန္တော ဝိယ ဥက္ခိပိ။

ဧတ္တကမ္ပိ နော နပ္ပဋိဘာသေယျာတိ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တဿ အပ္ပဋိဘာနံ နာမ နတ္ထိ။ ယာ ပနာယံ ဥပမာ အာဟဋာ၊ တံ န အာဟရေယျာမ၊ အတ္ထမေဝ ကထေယျာမ။ ဥပမာ ဟိ အဇာနန္တာနံ အာဟရီယတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဣဒမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ဥပမာ နာမ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ သန္တိကေ အာဟရီယတိ၊ ထေရံ ပနေသ အပစာယမာနော ဧဝမာဟာတိ။

အနုမဿ အနုမဿ ပုစ္ဆိတာတိ ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ ဩဂါဟေတွာ ဩဂါဟေတွာ ပုစ္ဆိတာ။ ကိံ ပန ပဉှဿ ပုစ္ဆနံ ဘာရိယံ၊ ဥဒါဟု ဝိဿဇ္ဇနန္တိ? ဥဂ္ဂဟေတွာ ပုစ္ဆနံ နော ဘာရိယံ၊ ဝိဿဇ္ဇနံ ပန ဘာရိယံ။ သဟေတုကံ ဝါ သကာရဏံ ကတွာ ပုစ္ဆနမ္ပိ ဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ ဘာရိယမေဝ။ သမနုမောဒိံသူတိ သမစိတ္တာ ဟုတွာ အနုမောဒိံသု။ ဣတိ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနာ နိဋ္ဌိတာတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ရထဝိနီတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ နိဝါပသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၆၁။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ နိဝါပသုတ္တံ။ တတ္ထ နေဝါပိကောတိ ယော မိဂါနံ ဂဟဏတ္ထာယ အရညေ တိဏဗီဇာနိ ဝပတိ ‘‘ဣဒံ တိဏံ ခါဒိတုံ အာဂတေ မိဂေ သုခံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ နိဝါပန္တိ ဝပ္ပံ။ နိဝုတ္တန္တိ ဝပိတံ။ မိဂဇာတာတိ မိဂဃဋာ။ အနုပခဇ္ဇာတိ အနုပဝိသိတွာ။ မုစ္ဆိတာတိ တဏှာမုစ္ဆနာယ မုစ္ဆိတာ၊ တဏှာယ ဟဒယံ ပဝိသိတွာ မုစ္ဆနာကာရံ ပါပိတာတိ အတ္ထော။ မဒံ အာပဇ္ဇိဿန္တီတိ မာနမဒံ အာပဇ္ဇိဿန္တိ။ ပမာဒန္တိ ဝိဿဋ္ဌသတိဘာဝံ။ ယထာကာမကရဏီယာ ဘဝိဿန္တီတိ ယထာ ဣစ္ဆိဿာမ၊ တထာ ကာတဗ္ဗာ ဘဝိဿန္တိ။ ဣမသ္မိံ နိဝါပေတိ ဣမသ္မိံ နိဝါပဋ္ဌာနေ။ ဧကံ ကိရ နိဝါပတိဏံ နာမ အတ္ထိ နိဒါဃဘဒ္ဒကံ၊ တံ ယထာ ယထာ နိဒါဃော ဟောတိ၊ တထာ တထာ နီဝါရဝနံ ဝိယ မေဃမာလာ ဝိယ စ ဧကဂ္ဃနံ ဟောတိ၊ တံ လုဒ္ဒကာ ဧကသ္မိံ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနေ ကသိတွာ ဝပိတွာ ဝတိံ ကတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ ရက္ခန္တိ။ အထ ယဒါ မဟာနိဒါဃေ သဗ္ဗတိဏာနိ သုက္ခာနိ ဟောန္တိ၊ ဇိဝှာတေမနမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ ဒုလ္လဘံ ဟောတိ၊ တဒါ မိဂဇာတာ သုက္ခတိဏာနိ စေဝ ပုရာဏပဏ္ဏာနိ စ ခါဒန္တာ ကမ္ပမာနာ ဝိယ ဝိစရန္တာ နိဝါပတိဏဿ ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ဝဓဗန္ဓနာဒီနိ အဂဏယိတွာ ဝတိံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တာ ပဝိသန္တိ။ တေသဉှိ နိဝါပတိဏံ အတိဝိယ ပိယံ ဟောတိ မနာပံ။ နေဝါပိကော တေ ဒိသွာ ဒွေ တီဏိ ဒိဝသာနိ ပမတ္တော ဝိယ ဟောတိ၊ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ တိဋ္ဌတိ။ အန္တောနိဝါပဋ္ဌာနေ တဟိံ တဟိံ ဥဒကအာဝါဋကာပိ ဟောန္တိ၊ မိဂါ ဝိဝဋဒွါရေန ပဝိသိတွာ ခါဒိတမတ္တကံ ပိဝိတမတ္တကမေဝ ကတွာ ပက္ကမန္တိ၊ ပုနဒိဝသေ ကိဉ္စိ န ကရောန္တီတိ ကဏ္ဏေ စာလယမာနာ ခါဒိတွာ ပိဝိတွာ အတရမာနာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ပုနဒိဝသေ ကောစိ ကိဉ္စိ ကတ္တာ နတ္ထီတိ ယာဝဒတ္ထံ ခါဒိတွာ ပိဝိတွာ မဏ္ဍလဂုမ္ဗံ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇန္တိ။ လုဒ္ဒကာ တေသံ ပမတ္တဘာဝံ ဇာနိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ သမ္ပရိဝါရေတွာ ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ကောဋ္ဋေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ တေ တသ္မိံ နိဝါပေ နေဝါပိကဿ ယထာကာမကရဏီယာ ဘဝန္တိ။

၂၆၂။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေသု မိဂဇာတေသု။ ပဌမာ မိဂဇာတာတိ၊ မိဂဇာတာ ပဌမဒုတိယာ နာမ နတ္ထိ။ ဘဂဝါ ပန အာဂတပဋိပါဋိဝသေန ကပ္ပေတွာ ပဌမာ၊ ဒုတိယာ၊ တတိယာ၊ စတုတ္ထာတိ နာမံ အာရောပေတွာ ဒဿေသိ။ ဣဒ္ဓါနုဘာဝါတိ ယထာကာမံ ကတ္တဗ္ဗဘာဝတော၊ ဝသီဘာဝေါယေဝ ဟိ ဧတ္ထ ဣဒ္ဓီတိ စ အာနုဘာဝေါတိ စ အဓိပ္ပေတော။

၂၆၃။ ဘယဘောဂါတိ ဘယေန ဘောဂတော။ ဗလဝီရိယန္တိ အပရာပရံ သဉ္စရဏဝါယောဓာတု၊ သာ ပရိဟာယီတိ အတ္ထော။

၂၆၄။ ဥပနိဿာယ အာသယံ ကပ္ပေယျာမာတိ အန္တော နိပဇ္ဇိတွာ ခါဒန္တာနမ္ပိ ဘယမေဝ၊ ဗာဟိရတော အာဂန္တွာ ခါဒန္တာနမ္ပိ ဘယမေဝ၊ မယံ ပန အမုံ နိဝါပဋ္ဌာနံ နိဿာယ ဧကမန္တေ အာသယံ ကပ္ပေယျာမာတိ စိန္တယိံသု။ ဥပနိဿာယ အာသယံ ကပ္ပယိံသူတိ လုဒ္ဒကာ နာမ န သဗ္ဗကာလံ အပ္ပမတ္တာ ဟောန္တိ။ မယံ တတ္ထ တတ္ထ မဏ္ဍလဂုမ္ဗေသု စေဝ ဝတိပါဒေသု စ နိပဇ္ဇိတွာ ဧတေသု မုခဓောဝနတ္ထံ ဝါ အာဟာရကိစ္စကရဏတ္ထံ ဝါ ပက္ကန္တေသု နိဝါပဝတ္ထုံ ပဝိသိတွာ ခါဒိတမတ္တံ ကတွာ အမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသိဿာမာတိ နိဝါပဝတ္ထုံ ဥပနိဿာယ ဂဟနေသု ဂုမ္ဗဝတိပါဒါဒီသု အာသယံ ကပ္ပယိံသု။ ဘုဉ္ဇိံသူတိ ဝုတ္တနယေန လုဒ္ဒကာနံ ပမာဒကာလံ ဉတွာ သီဃံ သီဃံ ပဝိသိတွာ ဘုဉ္ဇိံသု။ ကေတဗိနောတိ သိက္ခိတကေရာဋိကာ။ ဣဒ္ဓိမန္တာတိ ဣဒ္ဓိမန္တော ဝိယ။ ပရဇနာတိ ယက္ခာ။ ဣမေ န မိဂဇာတာတိ။ အာဂတိံ ဝါ ဂတိံ ဝါတိ ဣမိနာ နာမ ဌာနေန အာဂစ္ဆန္တိ၊ အမုတြ ဂစ္ဆန္တီတိ ဣဒံ နေသံ န ဇာနာမ။ ဒဏ္ဍဝါကရာဟီတိ ဒဏ္ဍဝါကရဇာလေဟိ။ သမန္တာ သပ္ပဒေသံ အနုပရိဝါရေသုန္တိ အတိမာယာဝိနော ဧတေ၊ န ဒူရံ ဂမိဿန္တိ၊ သန္တိကေယေဝ နိပန္နာ ဘဝိဿန္တီတိ နိဝါပက္ခေတ္တဿ သမန္တာ သပ္ပဒေသံ မဟန္တံ ဩကာသံ အနုပရိဝါရေသုံ။ အဒ္ဒသံသူတိ ဧဝံ ပရိဝါရေတွာ ဝါကရဇာလံ သမန္တတော စာလေတွာ ဩလောကေန္တာ အဒ္ဒသံသု။ ယတ္ထ တေတိ ယသ္မိံ ဌာနေ တေ ဂါဟံ အဂမံသု၊ တံ ဌာနံ အဒ္ဒသံသူတိ အတ္ထော။

၂၆၅။ ယံနူန မယံ ယတ္ထ အဂတီတိ တေ ကိရ ဧဝံ စိန္တယိံသု – ‘‘အန္တော နိပဇ္ဇိတွာ အန္တော ခါဒန္တာနမ္ပိ ဘယမေဝ၊ ဗာဟိရတော အာဂန္တွာ ခါဒန္တာနမ္ပိ သန္တိကေ ဝသိတွာ ခါဒန္တာနမ္ပိ ဘယမေဝ၊ တေပိ ဟိ ဝါကရဇာလေန ပရိက္ခိပိတွာ ဂဟိတာယေဝါ’’တိ၊ တေန တေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယံနူန မယံ ယတ္ထ နေဝါပိကဿ စ နေဝါပိကပရိသာယ စ အဂတိ အဝိသယော၊ တတ္ထ တတ္ထ သေယျံ ကပ္ပေယျာမာ’’တိ။ အညေ ဃဋ္ဋေဿန္တီတိ တတော တတော ဒူရတရဝါသိနော အညေ ဃဋ္ဋေဿန္တိ။ တေ ဃဋ္ဋိတာ အညေတိ တေပိ ဃဋ္ဋိတာ အညေ တတော ဒူရတရဝါသိနော ဃဋ္ဋေဿန္တိ။ ဧဝံ ဣမံ နိဝါပံ နိဝုတ္တံ သဗ္ဗသော မိဂဇာတာ ပရိမုစ္စိဿန္တီတိ ဧဝံ ဣမံ အမှေဟိ နိဝုတ္တံ နိဝါပံ သဗ္ဗေ မိဂဃဋာ မိဂသင်္ဃာ ဝိဿဇ္ဇေဿန္တိ ပရိစ္စဇိဿန္တိ။ အဇ္ဈုပေက္ခေယျာမာတိ တေသံ ဂဟဏေ အဗျာဝဋာ ဘဝေယျာမာတိ၊ ယထာ တထာ အာဂစ္ဆန္တေသု ဟိ တရုဏပေါတကော ဝါ မဟလ္လကော ဝါ ဒုဗ္ဗလော ဝါ ယူထပရိဟီနော ဝါ သက္ကာ ဟောန္တိ လဒ္ဓုံ၊ အနာဂစ္ဆန္တေသု ကိဉ္စိ နတ္ထိ။ အဇ္ဈုပေက္ခိံသု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧဝံ စိန္တေတွာ အဗျာဝဋာဝ အဟေသုံ။

၂၆၇။ အမုံ နိဝါပံ နိဝုတ္တံ မာရဿ အမူနိ စ လောကာမိသာနီတိ ဧတ္ထ နိဝါပေါတိ ဝါ လောကာမိသာနီတိ ဝါ ဝဋ္ဋာမိသဘူတာနံ ပဉ္စန္နံ ကာမဂုဏာနမေတံ အဓိဝစနံ။ မာရော န စ ဗီဇာနိ ဝိယ ကာမဂုဏေ ဝပေန္တော အာဟိဏ္ဍတိ၊ ကာမဂုဏဂိဒ္ဓါနံ ပန ဥပရိ ဝသံ ဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ကာမဂုဏာ မာရဿ နိဝါပါ နာမ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အမုံ နိဝါပံ နိဝုတ္တံ မာရဿာ’’တိ။ န ပရိမုစ္စိံသု မာရဿ ဣဒ္ဓါနုဘာဝါတိ မာရဿ ဝသံ ဂတာ အဟေသုံ၊ ယထာကာမကရဏီယာ။ အယံ သပုတ္တဘရိယပဗ္ဗဇ္ဇာယ အာဂတဥပမာ။

၂၆၈။ စေတောဝိမုတ္တိ ပရိဟာယီတိ ဧတ္ထ စေတောဝိမုတ္တိ နာမ အရညေ ဝသိဿာမာတိ ဥပ္ပန္နအဇ္ဈာသယော၊ သော ပရိဟာယီတိ အတ္ထော။ တထူပမေ အဟံ ဣမေ ဒုတိယေတိ အယံ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥပမာ။ ဗြာဟ္မဏာ ဟိ အဋ္ဌစတ္တာလီသဝဿာနိ ကောမာရဗြဟ္မစရိယံ စရိတွာ ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒဘယေန ပဝေဏိံ ဃဋယိဿာမာတိ ဓနံ ပရိယေသိတွာ ဘရိယံ ဂဟေတွာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တာ ဧကသ္မိံ ပုတ္တေ ဇာတေ ‘‘အမှာကံ ပုတ္တော ဇာတော ဝဋ္ဋံ န ဥစ္ဆိန္နံ ပဝေဏိ ဃဋိတာ’’တိ ပုန နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇန္တိ ဝါ တမေဝ ဝါ သ’ကလတ္တဝါသံ ဝသန္တိ။

၂၆၉။ ဧဝဉှိ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယာပိ သမဏဗြာဟ္မဏာ န ပရိမုစ္စိံသူတိ ပုရိမာ ဝိယ တေပိ မာရဿ ဣဒ္ဓါနုဘာဝါ န မုစ္စိံသု၊ ယထာကာမကရဏီယာဝ အဟေသုံ။ ကိံ ပန တေ အကံသူတိ? ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော ဩသရိတွာ တေသု တေသု အာရာမဥယျာနဋ္ဌာနေသု အဿမံ မာပေတွာ နိဝသန္တာ ကုလဒါရကေ ဟတ္ထိအဿရထသိပ္ပာဒီနိ နာနပ္ပကာရာနိ သိပ္ပာနိ သိက္ခာပေသုံ။ ဣတိ တေ ဝါကရဇာလေန တတိယာ မိဂဇာတာ ဝိယ မာရဿ ပါပိမတော ဒိဋ္ဌိဇာလေန ပရိက္ခိပိတွာ ယထာကာမကရဏီယာ အဟေသုံ။

၂၇၀။ တထူပမေ အဟံ ဣမေ စတုတ္ထေတိ အယံ ဣမဿ သာသနဿ ဥပမာ အာဟဋာ။

၂၇၁။ အန္ဓမကာသိ မာရန္တိ န မာရဿ အက္ခီနိ ဘိန္ဒိ။ ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပန္နဿ ပန ဘိက္ခုနော ဣမံ နာမ အာရမ္မဏံ နိဿာယ စိတ္တံ ဝတ္တတီတိ မာရော ပဿိတုံ န သက္ကောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အန္ဓမကာသိ မာရ’’န္တိ။ အပဒံ ဝဓိတွာ မာရစက္ခုန္တိ တေနေဝ ပရိယာယေန ယထာ မာရဿ စက္ခု အပဒံ ဟောတိ နိပ္ပဒံ၊ အပ္ပတိဋ္ဌံ၊ နိရာရမ္မဏံ၊ ဧဝံ ဝဓိတွာတိ အတ္ထော။ အဒဿနံ ဂတော ပါပိမတောတိ တေနေဝ ပရိယာယေန မာရဿ ပါပိမတော အဒဿနံ ဂတော။ န ဟိ သော အတ္တနော မံသစက္ခုနာ တဿ ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပန္နဿ ဘိက္ခုနော ဉာဏသရီရံ ဒဋ္ဌုံ သက္ကောတိ။ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ မဂ္ဂပညာယ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဒိသွာ စတ္တာရော အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ တိဏ္ဏော လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ လောကေ သတ္တဝိသတ္တဘာဝေန ဝိသတ္တိကာတိ ဧဝံ သင်္ခံ ဂတံ။ အထ ဝါ ‘‘ဝိသတ္တိကာတိ ကေနဋ္ဌေန ဝိသတ္တိကာ? ဝိသတာတိ ဝိသတ္တိကာ ဝိသဋာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိပုလာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသာလာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသမာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသက္ကတီတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသံ ဟရတီတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသံဝါဒိကာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသမူလာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသဖလာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသပရိဘောဂါတိ ဝိသတ္တိကာ၊ ဝိသာလာ ဝါ ပန သာ တဏှာ ရူပေ သဒ္ဒေ ဂန္ဓေ ရသေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ’’တိ (မဟာနိ။ ၃၊ စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂၂၊ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၄) ဝိသတ္တိကာ။ ဧဝံ ဝိသတ္တိကာတိ သင်္ခံ ဂတံ တဏှံ တိဏ္ဏော နိတ္တိဏ္ဏော ဥတ္တိဏ္ဏော။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘တိဏ္ဏော လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

နိဝါပသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပါသရာသိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၇၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ပါသရာသိသုတ္တံ။ တတ္ထ သာဓု မယံ၊ အာဝုသောတိ အာယာစန္တာ ဘဏန္တိ။ ဧတေ ကိရ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ဇနပဒဝါသိနော ‘‘ဒသဗလံ ပဿိဿာမာ’’တိ သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တာ။ သတ္ထုဒဿနံ ပန ဧတေဟိ လဒ္ဓံ၊ ဓမ္မိံ ကထံ န တာဝ သုဏန္တိ။ တေ သတ္ထုဂါရဝေန ‘‘အမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မကထံ ကထေထာ’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကောန္တိ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ဂရူ ဟောန္တိ၊ ဧကစာရိကော သီဟော မိဂရာဇာ ဝိယ၊ ပဘိန္နကုဉ္ဇရော ဝိယ၊ ဖဏကတအာသီဝိသော ဝိယ၊ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဝိယ စ ဒုရာသဒါ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘အာသီဝိသော ယထာ ဃောရော၊ မိဂရာဇာဝ ကေသရီ၊

နာဂေါဝ ကုဉ္ဇရော ဒန္တီ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါ ဒုရာသဒါ’’တိ။

ဧဝံ ဒုရာသဒံ သတ္ထာရံ တေ ဘိက္ခူ သယံ ယာစိတုံ အသက္ကောန္တာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ယာစမာနာ ‘‘သာဓု မယံ၊ အာဝုသော’’တိ အာဟံသု။

အပ္ပေဝ နာမာတိ အပိ နာမ လဘေယျာထ။ ကသ္မာ ပန ထေရော တေ ဘိက္ခူ ‘‘ရမ္မကဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဿမံ ဥပသင်္ကမေယျာထာ’’တိ အာဟ? ပါကဋကိရိယတာယ။ ဒသဗလဿ ဟိ ကိရိယာ ထေရဿ ပါကဋာ ဟောတိ၊ ဇာနာတိ ထေရော၊ ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝသိတွာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကရိဿတိ၊ အဇ္ဇ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝသိတွာ ဇေတဝနေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကရိဿတိ၊ အဇ္ဇ ဧကကောဝ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိဿတိ၊ အဇ္ဇ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဣမသ္မိံ ကာလေ ဇနပဒစာရိကံ နိက္ခမိဿတီ’’တိ။ ကိံ ပနဿ ဧဝံ ဇာနနတ္ထံ စေတောပရိယဉာဏံ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ အနုမာနဗုဒ္ဓိယာ ပန ကတကိရိယာယ နယဂ္ဂါဟေန ဇာနာတိ။ ယဉှိ ဒိဝသံ ဘဂဝါ ဇေတဝနေ ဝသိတွာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကာတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ သေနာသနပရိက္ခာရဘဏ္ဍာနံ ပဋိသာမနာကာရံ ဒဿေတိ၊ ထေရော သမ္မဇ္ဇနိသင်္ကာရဆဍ္ဍနကာဒီနိ ပဋိသာမေတိ။ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝသိတွာ ဇေတဝနံ ဒိဝါဝိဟာရာယ အာဂမနကာလေပိ ဧသေဝ နယော။

ယဒါ ပန ဧကကော ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒတိ။ ထေရော ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ ဗောဓနေယျဗန္ဓဝံ ဒိသွာ နိသိန္နော’’တိ တာယ သညာယ ဉတွာ ‘‘အဇ္ဇ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝါ ဧကကော ပဝိသိတုကာမော၊ တုမှေ ဘိက္ခာစာရသဇ္ဇာ ဟောထာ’’တိ ဘိက္ခူနံ သညံ ဒေတိ။ ယဒါ ပန ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော ပဝိသိတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ ဂန္ဓကုဋိဒွါရံ ဥပဍ္ဎပိဒဟိတံ ကတွာ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒတိ၊ ထေရော တာယ သညာယ ဉတွာ ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဘိက္ခူနံ သညံ ဒေတိ။ ယဒါ ဇနပဒစာရိကံ နိက္ခမိတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ ဧကံ ဒွေ အာလောပေ အတိရေကံ ဘုဉ္ဇတိ၊ သဗ္ဗကာလံ စင်္ကမနဉ္စာရုယှ အပရာပရံ စင်္ကမတိ၊ ထေရော တာယ သညာယ ဉတွာ ‘‘ဘဂဝါ၊ အာဝုသော၊ ဇနပဒစာရိကံ စရိတုကာမော၊ တုမှာကံ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောထာ’’တိ ဘိက္ခူနံ သညံ ဒေတိ။

ဘဂဝါ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိ ဝဿာနိ အနိဗဒ္ဓဝါသော အဟောသိ၊ ပစ္ဆာ ပဉ္စဝီသတိ ဝဿာနိ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ သာဝတ္ထိံယေဝ ဥပနိဿာယ ဝသန္တော ဧကဒိဝသေ ဒွေ ဌာနာနိ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ဇေတဝနေ ရတ္တိံ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဒက္ခိဏဒွါရေန သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကရောတိ။ ပုဗ္ဗာရာမေ ရတ္တိံ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ပါစီနဒွါရေန သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဇေတဝနေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကရောတိ။ ကသ္မာ? ဒွိန္နံ ကုလာနံ အနုကမ္ပာယ။ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတေန ဟိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ဝိယ အညေန ကေနစိ၊ မာတုဂါမတ္တဘာဝေ ဌိတာယ စ ဝိသာခါယ ဝိယ အညာယ ဣတ္ထိယာ တထာဂတံ ဥဒ္ဒိဿ ဓနပရိစ္စာဂေါ ကတော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ တေသံ အနုကမ္ပာယ ဧကဒိဝသေ ဣမာနိ ဒွေ ဌာနာနိ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ဇေတဝနေ ဝသိ၊ တသ္မာ ထေရော – ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ သာယနှကာလေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စနတ္ထာယ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကံ ဂမိဿတိ၊ အထာဟံ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ဌိတံ ဘဂဝန္တံ ယာစိတွာ ရမ္မကဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဿမံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမိ။ ဧဝမိမေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သမ္မုခါ လဘိဿန္တိ ဓမ္မကထံ သဝနာယာ’’တိ စိန္တေတွာ တေ ဘိက္ခူ ဧဝမာဟ။

မိဂါရမာတုပါသာဒေါတိ ဝိသာခါယ ပါသာဒေါ။ သာ ဟိ မိဂါရေန သေဋ္ဌိနာ မာတုဋ္ဌာနေ ဌပိတတ္တာ မိဂါရမာတာတိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ တသ္မိံ ကိရ ပါသာဒေ ဒွိန္နံ မဟာသာဝကာနံ သိရိဂဗ္ဘာနံ မဇ္ဈေ ဘဂဝတော သိရိဂဗ္ဘော အဟောသိ။ ထေရော ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ အန္တောဂဗ္ဘံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မာလာကစဝရံ နီဟရိတွာ မဉ္စပီဌံ ပညပေတွာ သတ္ထု သညံ အဒါသိ။ သတ္ထာ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သတော သမ္ပဇာနော သီဟသေယျံ ဥပဂမ္မ ဒရထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ဥဋ္ဌာယ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒိတွာ သာယနှသမယေ တတော ဝုဋ္ဌာသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော’’တိ။

ပရိသိဉ္စိတုန္တိ ယော ဟိ စုဏ္ဏမတ္တိကာဒီဟိ ဂတ္တာနိ ဥဗ္ဗဋ္ဋေန္တော မလ္လကမုဋ္ဌာဒီဟိ ဝါ ဃံသန္တော နှာယတိ၊ သော နှာယတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယော တထာ အကတွာ ပကတိယာဝ နှာယတိ၊ သော ပရိသိဉ္စတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဘဂဝတောပိ သရီရေ တထာ ဟရိတဗ္ဗံ ရဇောဇလ္လံ နာမ န ဥပလိမ္ပတိ၊ ဥတုဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပန ဘဂဝါ ကေဝလံ ဥဒကံ ဩတရတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတု’’န္တိ။ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကောတိ ပါစီနကောဋ္ဌကော။

သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဝိဟာရော ကဒါစိ မဟာ ဟောတိ ကဒါစိ ခုဒ္ဒကော။ တထာ ဟိ သော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ယောဇနိကော အဟောသိ၊ သိခိဿ တိဂါဝုတော၊ ဝေဿဘုဿ အဍ္ဎယောဇနိကော၊ ကကုသန္ဓဿ ဂါဝုတပ္ပမာဏော၊ ကောဏာဂမနဿ အဍ္ဎဂါဝုတပ္ပမာဏော၊ ကဿပဿ ဝီသတိဥသဘပ္ပမာဏော၊ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ အဋ္ဌကရီသပ္ပမာဏော ဇာတော။ တမ္ပိ နဂရံ တဿ ဝိဟာရဿ ကဒါစိ ပါစီနတော ဟောတိ၊ ကဒါစိ ဒက္ခိဏတော၊ ကဒါစိ ပစ္ဆိမတော၊ ကဒါစိ ဥတ္တရတော။ ဇေတဝနေ ဂန္ဓကုဋိယံ ပန စတုန္နံ မဉ္စပါဒါနံ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ အစလမေဝ။

စတ္တာရိ ဟိ အစလစေတိယဋ္ဌာနာနိ နာမ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကဋ္ဌာနံ ဣသိပတနေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနံ သင်္ကဿနဂရဒွါရေ ဒေဝေါရောဟဏကာလေ သောပါနဿ ပတိဋ္ဌဋ္ဌာနံ မဉ္စပါဒဋ္ဌာနန္တိ။ အယံ ပန ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော ကဿပဒသဗလဿ ဝီသတိဥသဘဝိဟာရကာလေ ပါစီနဒွါရေ ကောဋ္ဌကော အဟောသိ။ သော ဣဒါနိပိ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကောတွေဝ ပညာယတိ။ ကဿပဒသဗလဿ ကာလေ အစိရဝတီ နဂရံ ပရိက္ခိပိတွာ သန္ဒမာနာ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကံ ပတွာ ဥဒကေန ဘိန္ဒိတွာ မဟန္တံ ဥဒကရဟဒံ မာပေသိ သမတိတ္ထံ အနုပုဗ္ဗဂမ္ဘီရံ။ တတ္ထ ဧကံ ရညော နှာနတိတ္ထံ၊ ဧကံ နာဂရာနံ၊ ဧကံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ၊ ဧကံ ဗုဒ္ဓါနန္တိ ဧဝံ ပါဋိယေက္ကာနိ နှာနတိတ္ထာနိ ဟောန္တိ ရမဏီယာနိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏရဇတပဋ္ဋသဒိသဝါလိကာနိ။ ဣတိ ဘဂဝါ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ ယေန အယံ ဧဝရူပေါ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော တေနုပသင်္ကမိ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။ အထာယသ္မာ အာနန္ဒော ဥဒကသာဋိကံ ဥပနေသိ။ ဘဂဝါ ရတ္တဒုပဋ္ဋံ အပနေတွာ ဥဒကသာဋိကံ နိဝါသေသိ။ ထေရော ဒုပဋ္ဋေန သဒ္ဓိံ မဟာစီဝရံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတမကာသိ။ ဘဂဝါ ဥဒကံ ဩတရိ။ သဟောတရဏေနေဝဿ ဥဒကေ မစ္ဆကစ္ဆပါ သဗ္ဗေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ အဟေသုံ။ ယန္တနာလိကာဟိ သုဝဏ္ဏရသဓာရာနိသိဉ္စမာနကာလော ဝိယ သုဝဏ္ဏပဋပသာရဏကာလော ဝိယ စ အဟောသိ။ အထ ဘဂဝတော နှာနဝတ္တံ ဒဿေတွာ နှတွာ ပစ္စုတ္တိဏ္ဏဿ ထေရော ရတ္တဒုပဋ္ဋံ ဥပနေသိ။ ဘဂဝါ တံ နိဝါသေတွာ ဝိဇ္ဇုလတာသဒိသံ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ မဟာစီဝရံ အန္တန္တေန သံဟရိတွာ ပဒုမဂဗ္ဘသဒိသံ ကတွာ ဥပနီတံ ဒွီသု ကဏ္ဏေသု ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသီ’’တိ။

ဧဝံ ဌိတဿ ပန ဘဂဝတော သရီရံ ဝိကသိတကမလုပ္ပလသရံ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လံ ပါရိစ္ဆတ္တကံ တာရာမရီစိဝိကသိတံ စ ဂဂနတလံ သိရိယာ အဝဟသမာနံ ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခေပဝိလာသိနီ စဿ ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏမာလာ ဂန္ထေတွာ ဌပိတာ ဒွတ္တိံသစန္ဒမာလာ ဝိယ၊ ဒွတ္တိံသသူရိယမာလာ ဝိယ၊ ပဋိပါဋိယာ ဌပိတာ ဒွတ္တိံသစက္ကဝတ္တိ ဒွတ္တိံသဒေဝရာဇာ ဒွတ္တိံသမဟာဗြဟ္မာနော ဝိယ စ အတိဝိယ ဝိရောစိတ္ထ၊ ဝဏ္ဏဘူမိနာမေသာ။ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ဗုဒ္ဓါနံ သရီရဝဏ္ဏံ ဝါ ဂုဏဝဏ္ဏံ ဝါ စုဏ္ဏိယပဒေဟိ ဝါ ဂါထာဟိ ဝါ အတ္ထဉ္စ ဥပမာယော စ ကာရဏာနိ စ အာဟရိတွာ ပဋိဗလေန ဓမ္မကထိကေန ပူရေတွာ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ဓမ္မကထိကဿ ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၇၃။ ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနောတိ ပကတိဘာဝံ ဂမယမာနော နိရုဒကာနိ ကုရုမာနော၊ သုက္ခာပယမာနောတိ အတ္ထော။ သောဒကေန ဂတ္တေန စီဝရံ ပါရုပန္တဿ ဟိ စီဝရေ ကဏ္ဏိကာ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ ပရိက္ခာရဘဏ္ဍံ ဒုဿတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန သရီရေ ရဇောဇလ္လံ န ဥပလိမ္ပတိ၊ ပဒုမပတ္တေ ပက္ခိတ္တဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ဥဒကံ ဝိနိဝတ္တေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ သိက္ခာဂါရဝတာယ ဘဂဝါ၊ ‘‘ပဗ္ဗဇိတဝတ္တံ နာမေတ’’န္တိ မဟာစီဝရံ ဥဘောသု ကဏ္ဏေသု ဂဟေတွာ ပုရတော ကာယံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘ဘဂဝါ မဟာစီဝရံ ပါရုပိတွာ မိဂါရမာတုပါသာဒံ အာရဗ္ဘ ဂမနာဘိဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဒုန္နိဝတ္တိယော ဘဝိဿတိ၊ ဗုဒ္ဓါနဉှိ အဓိပ္ပာယကောပနံ နာမ ဧကစာရိကသီဟဿ ဂဟဏတ္ထံ ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယ၊ ပဘိန္နဝရဝါရဏဿ သောဏ္ဍာယ ပရာမသနံ ဝိယ၊ ဥဂ္ဂတေဇဿ အာသီဝိသဿ ဂီဝါယ ဂဟဏံ ဝိယ စ ဘာရိယံ ဟောတိ။ ဣဓေဝ ရမ္မကဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဿမဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ တတ္ထ ဂမနတ္ထာယ ဘဂဝန္တံ ယာစိဿာမီ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော…ပေ… အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။

တတ္ထ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာတိ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဓမ္မိံ ကထံ သောဿာမာတိ တံ အဿမံ ဂတာနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ၊ တေသု ကာရုညံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ ဒသသု ပါရမိတာသု အညတရာယ ပါရမိယာ စေဝ မဟာဘိနိက္ခမနဿ စ ဝဏ္ဏံ ကထယမာနာ သန္နိသိန္နာ ဟောန္တိ။ အာဂမယမာနောတိ ဩလောကယမာနော။ အဟံ ဗုဒ္ဓါတိ သဟသာ အပ္ပဝိသိတွာ ယာဝ သာ ကထာ နိဋ္ဌာတိ၊ တာဝ အဋ္ဌာသီတိ အတ္ထော။ အဂ္ဂဠံ အာကောဋေသီတိ အဂ္ဂနခေန ကဝါဋေ သညံ အဒါသိ။ ဝိဝရိံသူတိ သောတံ ဩဒဟိတွာဝ နိသိန္နတ္တာ တင်္ခဏံယေဝ အာဂန္တွာ ဝိဝရိံသု။

ပညတ္တေ အာသနေတိ ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရ ယတ္ထ ယတ္ထ ဧကောပိ ဘိက္ခု ဝိဟရတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညတ္တမေဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ဘဂဝါ ကိရ အတ္တနော သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဝိဟရန္တေ မနသိ ကရောတိ ‘‘အသုကော မယှံ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂတော၊ သက္ခိဿတိ နု ခေါ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နော ဝါ’’တိ။ အထ နံ ပဿတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အကုသလဝိတက္ကေ ဝိတက္ကယမာနံ၊ တတော ‘‘ကထဉှိ နာမ မာဒိသဿ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိဟရန္တံ ဣမံ ကုလပုတ္တံ အကုသလဝိတက္ကာ အဘိဘဝိတွာ အနမတဂ္ဂေ ဝဋ္ဋဒုက္ခေ သံသာရေဿန္တီ’’တိ တဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ တတ္ထေဝ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ တံ ကုလပုတ္တံ ဩဝဒိတွာ အာကာသံ ဥပ္ပတိတွာ ပုန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ။ အထေဝံ ဩဝဒိယမာနာ တေ ဘိက္ခူ စိန္တယိံသု – ‘‘သတ္ထာ အမှာကံ မနံ ဇာနိတွာ အာဂန္တွာ အမှာကံ သမီပေ ဌိတံယေဝ အတ္တာနံ ဒဿေတိ၊ တသ္မိံ ခဏေ၊ ‘ဘန္တေ၊ ဣဓ နိသီဒထ၊ ဣဓ နိသီဒထာ’တိ အာသနပရိယေသနံ နာမ ဘာရော’’တိ။ တေ အာသနံ ပညပေတွာဝ ဝိဟရန္တိ။ ယဿ ပီဌံ အတ္ထိ၊ သော တံ ပညပေတိ။ ယဿ နတ္ထိ၊ သော မဉ္စံ ဝါ ဖလကံ ဝါ ကဋ္ဌံ ဝါ ပါသာဏံ ဝါ ဝါလိကပုဉ္ဇံ ဝါ ပညပေတိ။ တံ အလဘမာနာ ပုရာဏပဏ္ဏာနိပိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ တတ္ထ ပံသုကူလံ ပတ္ထရိတွာ ဌပေန္တိ။ ဣဓ ပန ပကတိပညတ္တမေဝ အာသနံ အဟောသိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒီ’’တိ။

ကာယ နုတ္ထာတိ ကတမာယ နု ကထာယ သန္နိသိန္နာ ဘဝထာတိ အတ္ထော။ ‘‘ကာယ နေတ္ထာ’’တိပိ ပါဠိ၊ တဿာ ကတမာယ နု ဧတ္ထာတိ အတ္ထော။ ‘‘ကာယ နောတ္ထာ’’တိပိ ပါဠိ၊ တဿာပိ ပုရိမောယေဝ အတ္ထော။ အန္တရာ ကထာတိ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနံ အန္တရာ အညာ ဧကာ ကထာ။ ဝိပ္ပကတာတိ မမ အာဂမနပစ္စယာ အပရိနိဋ္ဌိတာ သိခံ အပ္ပတ္တာ။ အထ ဘဂဝါ အနုပ္ပတ္တောတိ အထ ဧတသ္မိံ ကာလေ ဘဂဝါ အာဂတော။ ဓမ္မီ ဝါ ကထာတိ ဒသကထာဝတ္ထုနိဿိတာ ဝါ ဓမ္မီ ကထာ။ အရိယော ဝါ တုဏှီဘာဝေါတိ ဧတ္ထ ပန ဒုတိယဇ္ဈာနမ္ပိ အရိယော တုဏှီဘာဝေါ မူလကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ။ တသ္မာ တံ ဈာနံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နောပိ၊ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ နိသိန္နောပိ ဘိက္ခု အရိယေန တုဏှီဘာဝေန နိသိန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၇၄။ ဒွေမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိယေသနာတိ ကော အနုသန္ဓိ? တေ ဘိက္ခူ သမ္မုခါ ဓမ္မိံ ကထံ သောဿာမာတိ ထေရဿ ဘာရံ အကံသု၊ ထေရော တေသံ အဿမဂမနမကာသိ။ တေ တတ္ထ နိသီဒိတွာ အတိရစ္ဆာနကထိကာ ဟုတွာ ဓမ္မိယာ ကထာယ နိသီဒိံသု။ အထ ဘဂဝါ ‘‘အယံ တုမှာကံ ပရိယေသနာ အရိယပရိယေသနာ နာမာ’’တိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနရိယပရိယေသနာတိ ဧတ္ထ ယထာ မဂ္ဂကုသလော ပုရိသော ပဌမံ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ အပါယမဂ္ဂံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝါမံ မုဉ္စိတွာ ဒက္ခိဏံ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ ဒေသနာကုသလတာယ ပဌမံ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ အနရိယပရိယေသနံ အာစိက္ခိတွာ ပစ္ဆာ ဣတရံ အာစိက္ခိဿာမီတိ ဥဒ္ဒေသာနုက္ကမံ ဘိန္ဒိတွာ ဧဝမာဟ။ ဇာတိဓမ္မောတိ ဇာယနသဘာဝေါ။ ဇရာဓမ္မောတိ ဇီရဏသဘာဝေါ။ ဗျာဓိဓမ္မောတိ ဗျာဓိသဘာဝေါ။ မရဏဓမ္မောတိ မရဏသဘာဝေါ။ သောကဓမ္မောတိ သောစနကသဘာဝေါ။ သံကိလေသဓမ္မောတိ သံကိလိဿနသဘာဝေါ။

ပုတ္တဘရိယန္တိ ပုတ္တာ စ ဘရိယာ စ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဇာတရူပရဇတန္တိ ဧတ္ထ ပန ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ ရဇတန္တိ ယံကိဉ္စိ ဝေါဟာရူပဂံ လောဟမာသကာဒိ။ ဇာတိဓမ္မာ ဟေတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပဓယောတိ ဧတေ ပဉ္စကာမဂုဏူပဓယော နာမ ဟောန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဇာတိဓမ္မာတိ ဒဿေတိ။ ဗျာဓိဓမ္မဝါရာဒီသု ဇာတရူပရဇတံ န ဂဟိတံ၊ န ဟေတဿ သီသရောဂါဒယော ဗျာဓယော နာမ ဟောန္တိ၊ န သတ္တာနံ ဝိယ စုတိသင်္ခါတံ မရဏံ၊ န သောကော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယာဒီဟိ ပန သံကိလေသေဟိ သံကိလိဿတီတိ သံကိလေသဓမ္မဝါရေ ဂဟိတံ။ တထာ ဥတုသမုဋ္ဌာနတ္တာ ဇာတိဓမ္မဝါရေ။ မလံ ဂဟေတွာ ဇီရဏတော ဇရာဓမ္မဝါရေ စ။

၂၇၅။ အယံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယာ ပရိယေသနာတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အယံ နိဒ္ဒေါသတာယပိ အရိယေဟိ ပရိယေသိတဗ္ဗတာယပိ အရိယပရိယေသနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂၇၆။ အဟမ္ပိ သုဒံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ကသ္မာ အာရဘိ? မူလတော ပဋ္ဌာယ မဟာဘိနိက္ခမနံ ဒဿေတုံ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ အဟမ္ပိ ပုဗ္ဗေ အနရိယပရိယေသနံ ပရိယေသိံ။ သွာဟံ တံ ပဟာယ အရိယပရိယေသနံ ပရိယေသိတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော။ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာပိ အနရိယပရိယေသနံ ပရိယေသိံသု။ တေ တံ ပဟာယ အရိယပရိယေသနံ ပရိယေသိတွာ ခီဏာသဝဘူမိံ ပတ္တာ။ တုမှေပိ မမ စေဝ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနဉ္စ မဂ္ဂံ အာရုဠှာ။ အရိယပရိယေသနာ တုမှာကံ ပရိယေသနာ’’တိ မူလတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော မဟာဘိနိက္ခမနံ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

၂၇၇။ တတ္ထ ဒဟရောဝ သမာနောတိ တရုဏောဝ သမာနော။ သုသုကာဠကေသောတိ သုဋ္ဌု ကာဠကေသော၊ အဉ္ဇနဝဏ္ဏကေသောဝ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဘဒြေနာတိ ဘဒ္ဒကေန။ ပဌမေန ဝယသာတိ တိဏ္ဏံ ဝယာနံ ပဌမဝယေန။ အကာမကာနန္တိ အနိစ္ဆမာနာနံ၊ အနာဒရတ္ထေ သာမိဝစနံ။ အဿူနိ မုခေ ဧတေသန္တိ အဿုမုခါ၊ တေသံ အဿုမုခါနံ၊ အဿုကိလိန္နမုခါနန္တိ အတ္ထော။ ရုဒန္တာနန္တိ ကန္ဒိတွာ ရောဒမာနာနံ။ ကိံ ကုသလဂဝေသီတိ ကိံ ကုသလန္တိ ဂဝေသမာနော။ အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒန္တိ ဥတ္တမံ သန္တိသင်္ခါတံ ဝရပဒံ၊ နိဗ္ဗာနံ ပရိယေသမာနောတိ အတ္ထော။ ယေန အာဠာရော ကာလာမောတိ ဧတ္ထ အာဠာရောတိ တဿ နာမံ၊ ဒီဃပိင်္ဂလော ကိရေသော။ တေနဿ အာဠာရောတိ နာမံ အဟောသိ။ ကာလာမောတိ ဂေါတ္တံ။ ဝိဟရတာယသ္မာတိ ဝိဟရတု အာယသ္မာ။ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသောတိ ယသ္မိံ ဓမ္မေ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော။ သကံ အာစရိယကန္တိ အတ္တနော အာစရိယသမယံ။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာတိ ပဋိလဘိတွာ ဝိဟရေယျ။ ဧတ္တာဝတာ တေန ဩကာသော ကတော ဟောတိ။ တံ ဓမ္မန္တိ တံ တေသံ သမယံ တန္တိံ။ ပရိယာပုဏိန္တိ သုတွာဝ ဥဂ္ဂဏှိံ။

ဩဋ္ဌပဟတမတ္တေနာတိ တေန ဝုတ္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဩဋ္ဌပဟရဏမတ္တေန၊ အပရာပရံ ကတွာ ဩဋ္ဌသဉ္စရဏမတ္တကေနာတိ အတ္ထော။ လပိတလာပနမတ္တေနာတိ တေန လပိတဿ ပဋိလာပနမတ္တကေန။ ဉာဏဝါဒန္တိ ဇာနာမီတိ ဝါဒံ။ ထေရဝါဒန္တိ ထိရဘာဝဝါဒံ၊ ထေရော အဟမေတ္ထာတိ ဧတံ ဝစနံ။ အဟဉ္စေဝ အညေ စာတိ န ကေဝလံ အဟံ၊ အညေပိ ဗဟူ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကေနာတိ ပညာယ အသစ္ဆိကတွာ သုဒ္ဓေန သဒ္ဓါမတ္တကေနေဝ။ ဗောဓိသတ္တော ကိရ ဝါစာယ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဏှန္တောယေဝ၊ ‘‘န ကာလာမဿ ဝါစာယ ပရိယတ္တိမတ္တမေဝ အသ္မိံ ဓမ္မေ၊ အဒ္ဓါ ဧသ သတ္တန္နံ သမာပတ္တီနံ လာဘီ’’တိ အညာသိ၊ တေနဿ ဧတဒဟောသိ။

အာကိဉ္စညာယတနံ ပဝေဒေသီတိ အာကိဉ္စညာယတနပရိယောသာနာ သတ္တ သမာပတ္တိယော မံ ဇာနာပေသိ။ သဒ္ဓါတိ ဣမာသံ သတ္တန္နံ သမာပတ္တီနံ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ သဒ္ဓါ။ ဝီရိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဒဟေယျန္တိ ပယောဂံ ကရေယျံ။ နစိရဿေဝ တံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိန္တိ ဗောဓိသတ္တော ကိရ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဟေတွာ ကတိပါဟညေဝ သတ္တ သုဝဏ္ဏနိဿေဏိယော ပသာရေန္တော ဝိယ သတ္တ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေသိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။

လာဘာ နော၊ အာဝုသောတိ အနုသူယကော ကိရေသ ကာလာမော။ တသ္မာ ‘‘အယံ အဓုနာဂတော၊ ကိန္တိ ကတွာ ဣမံ ဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသီ’’တိ ဥသူယံ အကတွာ ပသန္နော ပသာဒံ ပဝေဒေန္တော ဧဝမာဟ။ ဥဘောဝ သန္တာ ဣမံ ဂဏံ ပရိဟရာမာတိ ‘‘မဟာ အယံ ဂဏော၊ ဒွေပိ ဇနာ ပရိဟရာမာ’’တိ ဝတွာ ဂဏဿ သညံ အဒါသိ၊ ‘‘အဟမ္ပိ သတ္တန္နံ သမာပတ္တီနံ လာဘီ၊ မဟာပုရိသောပိ သတ္တန္နမေဝ၊ ဧတ္တကာ ဇနာ မဟာပုရိသဿ သန္တိကေ ပရိကမ္မံ ဥဂ္ဂဏှထ၊ ဧတ္တကာ မယှ’’န္တိ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ အဒါသိ။ ဥဠာရာယာတိ ဥတ္တမာယ။ ပူဇာယာတိ ကာလာမဿ ကိရ ဥပဋ္ဌာကာ ဣတ္ထိယောပိ ပုရိသာပိ ဂန္ဓမာလာဒီနိ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တိ။ ကာလာမော – ‘‘ဂစ္ဆထ၊ မဟာပုရိသံ ပူဇေထာ’’တိ ဝဒတိ။ တေ တံ ပူဇေတွာ ယံ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ တေန ကာလာမံ ပူဇေန္တိ။ မဟဂ္ဃာနိ မဉ္စပီဌာနိ အာဟရန္တိ၊ တာနိပိ မဟာပုရိသဿ ဒါပေတွာ ယဒိ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ အတ္တနာ ဂဏှာတိ။ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဝရသေနာသနံ ဗောဓိသတ္တဿ ဇဂ္ဂါပေတွာ သေသကံ အတ္တနာ ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ဥဠာရာယ ပူဇာယ ပူဇေသိ။ နာယံ ဓမ္မော နိဗ္ဗိဒါယာတိအာဒီသု အယံ သတ္တသမာပတ္တိဓမ္မော နေဝ ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ၊ န ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ၊ န ရာဂါဒိနိရောဓတ္ထာယ၊ န ဥပသမတ္ထာယ၊ န အဘိညေယျဓမ္မံ အဘိဇာနနတ္ထာယ၊ န စတုမဂ္ဂသမ္ဗောဓာယ၊ န နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တတီတိ အတ္ထော။

ယာဝဒေဝ အာကိဉ္စညာယတနူပပတ္တိယာတိ ယာဝ သဋ္ဌိကပ္ပသဟဿာယုပရိမာဏေ အာကိဉ္စညာယတနဘဝေ ဥပပတ္တိ၊ တာဝဒေဝ သံဝတ္တတိ၊ န တတော ဥဒ္ဓံ။ ဧဝမယံ ပုနရာဝတ္တနဓမ္မောယေဝ၊ ယဉ္စ ဌာနံ ပါပေတိ၊ တံ ဇာတိဇရာမရဏေဟိ အပရိမုတ္တမေဝ မစ္စုပါသပရိက္ခိတ္တမေဝါတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စ ပန မဟာသတ္တော ယထာ နာမ ဆာတဇ္ဈတ္တပုရိသော မနုညဘောဇနံ လဘိတွာ သမ္ပိယာယမာနောပိ ဘုဉ္ဇိတွာ ပိတ္တဝသေန ဝါ သေမှဝသေန ဝါ မက္ခိကာဝသေန ဝါ ဆဍ္ဍေတွာ ပုန ဧကံ ပိဏ္ဍမ္ပိ ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ မနံ န ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဧဝမေဝ ဣမာ သတ္တ သမာပတ္တိယော မဟန္တေန ဥဿာဟေန နိဗ္ဗတ္တေတွာပိ၊ တာသု ဣမံ ပုနရာဝတ္တိကာဒိဘေဒံ အာဒီနဝံ ဒိသွာ၊ ပုန ဣမံ ဓမ္မံ အာဝဇ္ဇိဿာမိ ဝါ သမာပဇ္ဇိဿာမိ ဝါ အဓိဋ္ဌဟိဿာမိ ဝါ ဝုဋ္ဌဟိဿာမိ ဝါ ပစ္စဝေက္ခိဿာမိ ဝါတိ စိတ္တမေဝ န ဥပ္ပာဒေသိ။ အနလင်္ကရိတွာတိ အလံ ဣမိနာ၊ အလံ ဣမိနာတိ ပုနပ္ပုနံ အလင်္ကရိတွာ။ နိဗ္ဗိဇ္ဇာတိ နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ။ အပက္ကမိန္တိ အဂမာသိံ။

၂၇၈။ န ခေါ ရာမော ဣမံ ဓမ္မန္တိ ဣဓာပိ ဗောဓိသတ္တော တံ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဏှန္တောယေဝ အညာသိ – ‘‘နာယံ အဋ္ဌသမာပတ္တိဓမ္မော ဥဒကဿ ဝါစာယ ဥဂ္ဂဟိတမတ္တောဝ၊ အဒ္ဓါ ပနေသ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ’’တိ။ တေနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘န ခေါ ရာမော…ပေ… ဇာနံ ပဿံ ဝိဟာသီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ပုရိမဝါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၇၉။ ယေန ဥရုဝေလာ သေနာနိဂမောတိ ဧတ္ထ ဥရုဝေလာတိ မဟာဝေလာ၊ မဟာဝါလိကရာသီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥရူတိ ဝါလိကာ ဝုစ္စတိ၊ ဝေလာတိ မရိယာဒါ၊ ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အတီတေ ကိရ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဒသသဟဿာ ကုလပုတ္တာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တသ္မိံ ပဒေသေ ဝိဟရန္တာ ဧကဒိဝသံ သန္နိပတိတွာ ကတိကဝတ္တံ အကံသု – ‘‘ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ နာမ ပရေသမ္ပိ ပါကဋာနိ ဟောန္တိ၊ မနောကမ္မံ ပန အပါကဋံ။ တသ္မာ ယော ကာမဝိတက္ကံ ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါ ဝိတက္ကေတိ၊ တဿ အညော စောဒကော နာမ နတ္ထိ၊ သော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ စောဒေတွာ ပတ္တပုဋေန ဝါလိကံ အာဟရိတွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာကိရတု၊ ဣဒမဿ ဒဏ္ဍကမ္မ’’န္တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယော တာဒိသံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ၊ သော တတ္ထ ပတ္တပုဋေန ဝါလိကံ အာကိရတိ၊ ဧဝံ တတ္ထ အနုက္ကမေန မဟာဝါလိကရာသိ ဇာတော။ တတော တံ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ပရိက္ခိပိတွာ စေတိယဋ္ဌာနမကာသိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥရုဝေလာတိ မဟာဝေလာ၊ မဟာဝါလိကရာသီတိ အတ္ထော’’တိ။ တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ဝါ ဥရူတိ ဝါလိကာ ဝုစ္စတိ၊ ဝေလာတိ မရိယာဒါ။ ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဟဋာ ဥရု ဥရုဝေလာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။

သေနာနိဂမောတိ သေနာယ နိဂမော။ ပဌမကပ္ပိကာနံ ကိရ တသ္မိံ ဌာနေ သေနာနိဝေသော အဟောသိ၊ တသ္မာ သော ပဒေသော သေနာနိဂမောတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သေနာနိ-ဂါမော’’တိပိ ပါဌော။ သေနာနီ နာမ သုဇာတာယ ပိတာ၊ တဿ ဂါမောတိ အတ္ထော။ တဒဝသရိန္တိ တတ္ထ ဩသရိံ။ ရမဏီယံ ဘူမိဘာဂန္တိ သုပုပ္ဖိတနာနပ္ပကာရဇလဇထလဇပုပ္ဖဝိစိတ္တံ မနောရမ္မံ ဘူမိဘာဂံ။ ပါသာဒိကဉ္စ ဝနသဏ္ဍန္တိ မောရပိဉ္ဆကလာပသဒိသံ ပသာဒဇနနဝနသဏ္ဍဉ္စ အဒ္ဒသံ။ နဒိဉ္စ သန္ဒန္တိန္တိ သန္ဒမာနဉ္စ မဏိက္ခန္ဓသဒိသံ ဝိမလနီလသီတလသလိလံ နေရဉ္ဇရံ နဒိံ အဒ္ဒသံ။ သေတကန္တိ ပရိသုဒ္ဓံ နိက္ကဒ္ဒမံ။ သုပတိတ္ထန္တိ အနုပုဗ္ဗဂမ္ဘီရေဟိ သုန္ဒရေဟိ တိတ္ထေဟိ ဥပေတံ။ ရမဏီယန္တိ ရဇတပဋ္ဋသဒိသံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဝါလိကံ ပဟူတမစ္ဆကစ္ဆပံ အဘိရာမဒဿနံ။ သမန္တာ စ ဂေါစရဂါမန္တိ တဿ ပဒေသဿ သမန္တာ အဝိဒူရေ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ သမ္ပတ္တပဗ္ဗဇိတာနံ သုလဘပိဏ္ဍံ ဂေါစရဂါမဉ္စ အဒ္ဒသံ။ အလံ ဝတာတိ သမတ္ထံ ဝတ။ တတ္ထေဝ နိသီဒိန္တိ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသဇ္ဇံ သန္ဓာယာဟ။ ဥပရိသုတ္တသ္မိဉှိ တတ္ထေဝါတိ ဒုက္ကရကာရိကဋ္ဌာနံ အဓိပ္ပေတံ၊ ဣဓ ပန ဗောဓိပလ္လင်္ကော။ တေနာဟ – ‘‘တတ္ထေဝ နိသီဒိ’’န္တိ။ အလမိဒံ ပဓာနာယာတိ ဣဒံ ဌာနံ ပဓာနတ္ထာယ သမတ္ထန္တိ ဧဝံ စိန္တေတွာ နိသီဒိန္တိ အတ္ထော။

၂၈၀။ အဇ္ဈဂမန္တိ အဓိဂစ္ဆိံ ပဋိလဘိံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနန္တိ သဗ္ဗဓမ္မဒဿနသမတ္ထဉ္စ မေ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဥဒပါဒိ။ အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တီတိ မယှံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ အကုပ္ပတာယ စ အကုပ္ပာရမ္မဏတာယ စ အကုပ္ပာ၊ သာ ဟိ ရာဂါဒီဟိ န ကုပ္ပတီတိ အကုပ္ပတာယပိ အကုပ္ပာ၊ အကုပ္ပံ နိဗ္ဗာနမဿာရမ္မဏန္တိပိ အကုပ္ပာ။ အယမန္တိမာ ဇာတီတိ အယံ သဗ္ဗပစ္ဆိမာ ဇာတိ။ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါတိ ဣဒါနိ မေ ပုန ပဋိသန္ဓိ နာမ နတ္ထီတိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမ္ပိ မေ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒဿေတိ။

၂၈၁။ အဓိဂတောတိ ပဋိဝိဒ္ဓါ။ ဓမ္မောတိ စတုသစ္စဓမ္မော။ ဂမ္ဘီရောတိ ဥတ္တာနဘာဝပဋိက္ခေပဝစနမေတံ။ ဒုဒ္ဒသောတိ ဂမ္ဘီရတ္တာဝ ဒုဒ္ဒသော ဒုက္ခေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န သက္ကာ သုခေန ဒဋ္ဌုံ။ ဒုဒ္ဒသတ္တာဝ ဒုရနုဗောဓော၊ ဒုက္ခေန အဝဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော၊ န သက္ကာ သုခေန အဝဗုဇ္ဈိတုံ။ သန္တောတိ နိဗ္ဗုတော။ ပဏီတောတိ အတပ္ပကော။ ဣဒံ ဒွယံ လောကုတ္တရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတက္ကာဝစရောတိ တက္ကေန အဝစရိတဗ္ဗော ဩဂါဟိတဗ္ဗော န ဟောတိ၊ ဉာဏေနေဝ အဝစရိတဗ္ဗော။ နိပုဏောတိ သဏှော။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယောတိ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာလယရာမာတိ သတ္တာ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု အလ္လီယန္တိ။ တသ္မာ တေ အာလယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ အာလယန္တိ၊ တသ္မာ အာလယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေဟိ အာလယေဟိ ရမန္တီတိ အာလယရာမာ။ အာလယေသု ရတာတိ အာလယရတာ။ အာလယေသု သုဋ္ဌု မုဒိတာတိ အာလယသမ္မုဒိတာ။ ယထေဝ ဟိ သုသဇ္ဇိတံ ပုပ္ဖဖလဘရိတရုက္ခာဒိသမ္ပန္နံ ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌော ရာဇာ တာယ တာယ သမ္ပတ္တိယာ ရမတိ၊ သမ္မုဒိတော အာမောဒိတပမောဒိတော ဟောတိ၊ န ဥက္ကဏ္ဌတိ၊ သာယမ္ပိ နိက္ခမိတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ ဧဝမိမေဟိပိ ကာမာလယတဏှာလယေဟိ သတ္တာ ရမန္တိ၊ သံသာရဝဋ္ဋေ သမ္မုဒိတာ အနုက္ကဏ္ဌိတာ ဝသန္တိ။ တေန နေသံ ဘဂဝါ ဒုဝိဓမ္ပိ အာလယံ ဥယျာနဘူမိံ ဝိယ ဒဿေန္တော ‘‘အာလယရာမာ’’တိအာဒိမာဟ။

ယဒိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘ယံ ဣဒ’’န္တိ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ သန္ဓာယ ‘‘ယော အယ’’န္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ဣမေသံ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ၊ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ၊ ဣဒပ္ပစ္စယတာ စ သာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ စာတိ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ သင်္ခါရာဒိပစ္စယာနမေတံ အဓိဝစနံ။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒိ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ယသ္မာ ဟိ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ သမ္မန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗေ ဥပဓယော ပဋိနိဿဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗာ တဏှာ ခီယန္တိ၊ သဗ္ဗေ ကိလေသရာဂါ ဝိရဇ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ သာ ပနေသာ တဏှာ ဘဝေန ဘဝံ၊ ဖလေန ဝါ သဒ္ဓိံ ကမ္မံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတီတိ ကတွာ ဝါနန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တတော နိက္ခန္တံ ဝါနတောတိ နိဗ္ဗာနံ။ သော မမဿ ကိလမထောတိ ယာ အဇာနန္တာနံ ဒေသနာ နာမ၊ သော မမ ကိလမထော အဿ၊ သာ မမ ဝိဟေသာ အဿာတိ အတ္ထော။ ကာယကိလမထော စေဝ ကာယဝိဟေသာ စ အဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိတ္တေ ပန ဥဘယမ္ပေတံ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ။ အပိဿူတိ အနုဗြူဟနတ္ထေ နိပါတော၊ သော ‘‘န ကေဝလံ ဧတဒဟောသိ၊ ဣမာပိ ဂါထာ ပဋိဘံသူ’’တိ ဒီပေတိ။ မန္တိ မမ။ အနစ္ဆရိယာတိ အနုအစ္ဆရိယာ။ ပဋိဘံသူတိ ပဋိဘာနသင်္ခါတဿ ဉာဏဿ ဂေါစရာ အဟေသုံ၊ ပရိဝိတက္ကယိတဗ္ဗတံ ပါပုဏိံသု။

ကိစ္ဆေနာတိ ဒုက္ခေန၊ န ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ သုခပ္ပဋိပဒါဝ ဟောန္တိ။ ပါရမီပူရဏကာလေ ပန သရာဂသဒေါသသမောဟဿေဝ သတော အာဂတာဂတာနံ ယာစကာနံ၊ အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တံ သီသံ ကန္တိတွာ၊ ဂလလောဟိတံ နီဟရိတွာ၊ သုအဉ္ဇိတာနိ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ၊ ကုလဝံသပ္ပဒီပံ ပုတ္တံ မနာပစာရိနိံ ဘရိယန္တိ ဧဝမာဒီနိ ဒေန္တဿ၊ အညာနိ စ ခန္တိဝါဒိသဒိသေသု အတ္တဘာဝေသု ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇာဒီနိ ပါပုဏန္တဿ အာဂမနိယပဋိပဒံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဟလန္တိ ဧတ္ထ ဟ-ကာရော နိပါတမတ္တော၊ အလန္တိ အတ္ထော။ ပကာသိတုန္တိ ဒေသိတုံ၊ ဧဝံ ကိစ္ဆေန အဓိဂတဿ ဓမ္မဿ အလံ ဒေသိတုံ၊ ပရိယတ္တံ ဒေသိတုံ၊ ကော အတ္ထော ဒေသိတေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရာဂဒေါသပရေတေဟီတိ ရာဂဒေါသပရိဖုဋ္ဌေဟိ ရာဂဒေါသာနုဂတေဟိ ဝါ။

ပဋိသောတဂါမိန္တိ နိစ္စာဒီနံ ပဋိသောတံ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘန္တိ ဧဝံ ဂတံ စတုသစ္စဓမ္မံ။ ရာဂရတ္တာတိ ကာမရာဂေန ဘဝရာဂေန ဒိဋ္ဌိရာဂေန စ ရတ္တာ။ န ဒက္ခန္တီတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘန္တိ ဣမိနာ သဘာဝေန န ပဿိဿန္တိ၊ တေ အပဿန္တေ ကော သက္ခိဿတိ ဧဝံ ဂါဟာပေတုံ။ တမောခန္ဓေန အာဝုဋာတိ အဝိဇ္ဇာရာသိနာ အဇ္ဈောတ္ထတာ။

၂၈၂။ အပ္ပောဿုက္ကတာယာတိ နိရုဿုက္ကဘာဝေန၊ အဒေသေတုကာမတာယာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပနဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ၊ နနု ဧသ မုတ္တော မောစေဿာမိ၊ တိဏ္ဏော တာရေဿာမိ။

‘‘ကိံ မေ အညာတဝေသေန၊ ဓမ္မံ သစ္ဆိကတေနိဓ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ တာရယိဿံ သဒေဝက’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၆) –

ပတ္ထနံ ကတွာ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တောတိ။ သစ္စမေတံ၊ တဒေဝံ ပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေန ပနဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ တဿ ဟိ သဗ္ဗညုတံ ပတွာ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတံ၊ ဓမ္မဿ စ ဂမ္ဘီရတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတာ စ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာ စ သဗ္ဗာကာရေန ပါကဋာ ဇာတာ။ အထဿ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ကဉ္ဇိကပုဏ္ဏာ လာဗု ဝိယ၊ တက္ကဘရိတာ စာဋိ ဝိယ၊ ဝသာတေလပီတပိလောတိကာ ဝိယ၊ အဉ္ဇနမက္ခိတဟတ္ထော ဝိယ စ ကိလေသဘရိတာ အတိသံကိလိဋ္ဌာ ရာဂရတ္တာ ဒေါသဒုဋ္ဌာ မောဟမူဠှာ၊ တေ ကိံ နာမ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ စိန္တယတော ကိလေသဂဟနပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနာပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။

‘‘အယဉ္စ ဓမ္မော ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကက္ခန္ဓော ဝိယ ဂမ္ဘီရော၊ ပဗ္ဗတေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဌပိတော သာသပေါ ဝိယ ဒုဒ္ဒသော၊ သတဓာ ဘိန္နဿ ဝါလဿ ကောဋိယာ ကောဋိပဋိပါဒနံ ဝိယ ဒုရနုဗောဓော။ နနု မယာ ဟိ ဣမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ ဝါယမန္တေန အဒိန္နံ ဒါနံ နာမ နတ္ထိ၊ အရက္ခိတံ သီလံ နာမ နတ္ထိ၊ အပရိပူရိတာ ကာစိ ပါရမီ နာမ နတ္ထိ? တဿ မေ နိရုဿာဟံ ဝိယ မာရဗလံ ဝိဓမန္တဿာပိ ပထဝီ န ကမ္ပိတ္ထ၊ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တဿာပိ န ကမ္ပိတ္ထ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ သောဓေန္တဿာပိ န ကမ္ပိတ္ထ၊ ပစ္ဆိမယာမေ ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿေဝ မေ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထ။ ဣတိ မာဒိသေနာပိ တိက္ခဉာဏေန ကိစ္ဆေနေဝါယံ ဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ တံ လောကိယမဟာဇနာ ကထံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနာပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစ ဗြဟ္မုနာ ယာစိတေ ဒေသေတုကာမတာယပိဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ ဇာနာတိ ဟိ ဘဂဝါ – ‘‘မမ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တေ နမမာနေ မံ မဟာဗြဟ္မာ ဓမ္မဒေသနံ ယာစိဿတိ၊ ဣမေ စ သတ္တာ ဗြဟ္မဂရုကာ၊ တေ ‘သတ္ထာ ကိရ ဓမ္မံ န ဒေသေတုကာမော အဟောသိ၊ အထ နံ မဟာဗြဟ္မာ ယာစိတွာ ဒေသာပေသိ၊ သန္တော ဝတ၊ ဘော၊ ဓမ္မော ပဏီတော ဝတ၊ ဘော၊ ဓမ္မော’တိ မညမာနာ သုဿူသိဿန္တီ’’တိ။ ဣဒမ္ပိဿ ကာရဏံ ပဋိစ္စ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ၊ နော ဓမ္မဒေသနာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဟမ္ပတိဿာတိ သော ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ သဟကော နာမ ထေရော ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ကပ္ပာယုကဗြဟ္မာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော။ တတြ နံ သဟမ္ပတိဗြဟ္မာတိ ပဋိသဉ္ဇာနန္တိ၊ တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ဗြဟ္မုနော သဟမ္ပတိဿာ’’တိ။ နဿတိ ဝတ၊ ဘောတိ သော ကိရ ဣမံ သဒ္ဒံ တထာ နိစ္ဆာရေသိ၊ ယထာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုဗြဟ္မာနော သုတွာ သဗ္ဗေ သန္နိပတိံသု။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယသ္မိံ နာမ လောကေ။ ပုရတော ပါတုရဟောသီတိ တေဟိ ဒသဟိ ဗြဟ္မသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ ပါတုရဟောသိ။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ပညာမယေ အက္ခိမှိ အပ္ပံ ပရိတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟရဇံ ဧတေသံ၊ ဧဝံသဘာဝါတိ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ။ အဿဝနတာတိ အဿဝနတာယ။ ဘဝိဿန္တီတိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ဒသပုညကိရိယဝသေန ကတာဓိကာရာ ပရိပါကဂတပဒုမာနိ ဝိယ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ၊ ဓမ္မဒေသနံယေဝ အာကင်္ခမာနာ စတုပ္ပဒိကဂါထာဝသာနေ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမနာရဟာ န ဧကော၊ န ဒွေ၊ အနေကသတသဟဿာ ဓမ္မဿ အညာတာရော ဘဝိဿန္တီတိ ဒဿေတိ။

ပါတုရဟောသီတိ ပါတုဘဝိ။ သမလေဟိ စိန္တိတောတိ သမလေဟိ ဆဟိ သတ္ထာရေဟိ စိန္တိတော။ တေ ဟိ ပုရေတရံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ကဏ္ဋကေ ပတ္ထရမာနာ ဝိယ၊ ဝိသံ သိဉ္စမာနာ ဝိယ စ သမလံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မံ ဒေသယိံသု။ အပါပုရေတန္တိ ဝိဝရ ဧတံ။ အမတဿ ဒွါရန္တိ အမတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရဘူတံ အရိယမဂ္ဂံ။ သုဏန္တု ဓမ္မံ ဝိမလေနာနုဗုဒ္ဓန္တိ ဣမေ သတ္တာ ရာဂါဒိမလာနံ အဘာဝတော ဝိမလေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အနုဗုဒ္ဓံ စတုသစ္စဓမ္မံ သုဏန္တု တာဝ ဘဂဝါတိ ယာစတိ။

သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတောတိ သေလမယေ ဧကဂ္ဃနေ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ယထာ ဌိတောဝ။ န ဟိ တဿ ဌိတဿ ဒဿနတ္ထံ ဂီဝုက္ခိပနပသာရဏာဒိကိစ္စံ အတ္ထိ။ တထူပမန္တိ တပ္ပဋိဘာဂံ သေလပဗ္ဗတူပမံ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ သေလပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ဌိတောဝ စက္ခုမာ ပုရိသော သမန္တတော ဇနတံ ပဿေယျ၊ တထာ တွမ္ပိ၊ သုမေဓ၊ သုန္ဒရပည-သဗ္ဗညုတညာဏေန သမန္တစက္ခု ဘဂဝါ ဓမ္မမယံ ပါသာဒမာရုယှ သယံ အပေတသောကော သောကာဝတိဏ္ဏံ ဇာတိဇရာဘိဘူတံ ဇနတံ အဝေက္ခဿု ဥပဓာရယ ဥပပရိက္ခ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယထာ ဟိ ပဗ္ဗတပါဒေ သမန္တာ မဟန္တံ ခေတ္တံ ကတွာ တတ္ထ ကေဒါရပါဠီသု ကုဋိကာယော ကတွာ ရတ္တိံ အဂ္ဂိံ ဇာလေယျုံ။ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတဉ္စ အန္ဓကာရံ အဿ၊ အထ တဿ ပဗ္ဗတဿ မတ္ထကေ ဌတွာ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ဘူမိံ ဩလောကယတော နေဝ ခေတ္တံ၊ န ကေဒါရပါဠိယော၊ န ကုဋိယော၊ န တတ္ထ သယိတမနုဿာ ပညာယေယျုံ။ ကုဋိကာသု ပန အဂ္ဂိဇာလာမတ္တကမေဝ ပညာယေယျ။ ဧဝံ ဓမ္မပါသာဒံ အာရုယှ သတ္တနိကာယံ ဩလောကယတော တထာဂတဿ၊ ယေ တေ အကတကလျာဏာ သတ္တာ၊ တေ ဧကဝိဟာရေ ဒက္ခိဏဇာဏုပဿေ နိသိန္နာပိ ဗုဒ္ဓစက္ခုဿ အာပါထံ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ သရာ ဝိယ ဟောန္တိ။ ယေ ပန ကတကလျာဏာ ဝေနေယျပုဂ္ဂလာ၊ တေ ဧဝဿ ဒူရေပိ ဌိတာ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သော အဂ္ဂိ ဝိယ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတော ဝိယ စ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသေန္တိ၊ ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော၊

အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၀၄)၊

ဥဋ္ဌေဟီတိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနတ္ထံ စာရိကစရဏံ ယာစန္တော ဘဏတိ။ ဝီရာတိအာဒီသု ဘဂဝါ ဝီရိယဝန္တတာယ ဝီရော။ ဒေဝပုတ္တမစ္စုကိလေသမာရာနံ ဝိဇိတတ္တာ ဝိဇိတသင်္ဂါမော။ ဇာတိကန္တာရာဒိနိတ္ထရဏတ္ထာယ ဝေနေယျသတ္ထဝါဟနသမတ္ထတာယ သတ္ထဝါဟော။ ကာမစ္ဆန္ဒဣဏဿ အဘာဝတော အဏဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၈၃။ အဇ္ဈေသနန္တိ ယာစနံ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန စ အာသယာနုသယဉာဏေန စ။ ဣမေသဉှိ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ဗုဒ္ဓစက္ခူတိ နာမံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿ သမန္တစက္ခူတိ၊ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂဉာဏာနံ ဓမ္မစက္ခူတိ။ အပ္ပရဇက္ခေတိအာဒီသု ယေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပညာစက္ခုမှိ ရာဂါဒိရဇံ အပ္ပံ၊ တေ အပ္ပရဇက္ခာ။ ယေသံ တံ မဟန္တံ၊ တေ မဟာရဇက္ခာ။ ယေသံ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ တိက္ခာနိ၊ တေ တိက္ခိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တာနိ မုဒူနိ၊ တေ မုဒိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တေယေဝ သဒ္ဓါဒယော အာကာရာ သုန္ဒရာ၊ တေ သွာကာရာ။ ယေ ကထိတကာရဏံ သလ္လက္ခေန္တိ၊ သုခေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဝိညာပေတုံ၊ တေ သုဝိညာပယာ။ ယေ ပရလောကဉ္စေဝ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ပဿန္တိ၊ တေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော နာမ။

အယံ ပနေတ္ထ ပါဠိ – ‘‘သဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော အပ္ပရဇက္ခော၊ အဿဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော မဟာရဇက္ခော။ အာရဒ္ဓဝီရိယော…၊ ကုသိတော…၊ ဥပဋ္ဌိတဿတိ…၊ မုဋ္ဌဿတိ…၊ သမာဟိတော…၊ အသမာဟိတော…၊ ပညဝါ…၊ ဒုပ္ပညော ပုဂ္ဂလော မဟာရဇက္ခော။ တထာ သဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော တိက္ခိန္ဒြိယော…ပေ… ပညဝါ ပုဂ္ဂလော ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝီ၊ ဒုပ္ပညော ပုဂ္ဂလော န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝီ။ လောကောတိ ခန္ဓလောကော၊ အာယတနလောကော၊ ဓာတုလောကော၊ သမ္ပတ္တိဘဝလောကော၊ သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝလောကော၊ ဝိပတ္တိဘဝလောကော၊ ဝိပတ္တိသမ္ဘဝလောကော၊ ဧကော လောကော သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ ဒွေ လောကာ – နာမဉ္စ ရူပဉ္စ။ တယော လောကာ – တိဿော ဝေဒနာ။ စတ္တာရော လောကာ – စတ္တာရော အာဟာရာ။ ပဉ္စ လောကာ – ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ဆ လောကာ – ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ။ သတ္တ လောကာ – သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ အဋ္ဌ လောကာ – အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ။ နဝ လောကာ – နဝ သတ္တာဝါသာ။ ဒသ လောကာ – ဒသာယတနာနိ။ ဒွါဒသ လောကာ – ဒွါဒသာယတနာနိ။ အဋ္ဌာရသ လောကာ – အဋ္ဌာရဿ ဓာတုယော။ ဝဇ္ဇန္တိ သဗ္ဗေ ကိလေသာ ဝဇ္ဇာ၊ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတာ ဝဇ္ဇာ၊ သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရာ ဝဇ္ဇာ၊ သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မာ ဝဇ္ဇာ။ ဣတိ ဣမသ္မိဉ္စ လောကေ ဣမသ္မိဉ္စ ဝဇ္ဇေ တိဗ္ဗာ ဘယသညာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောတိ၊ သေယျထာပိ ဥက္ခိတ္တာသိကေ ဝဓကေ။ ဣမေဟိ ပညာသာယ အာကာရေဟိ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဇာနာတိ ပဿတိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဣဒံ တထာဂတဿ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တေ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၂)။

ဥပ္ပလိနိယန္တိ ဥပ္ပလဝနေ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ယာနိ အန္တော နိမုဂ္ဂါနေဝ ပေါသိယန္တိ။ ဥဒကံ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနီတိ ဥဒကံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာနိ။ တတ္ထ ယာနိ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ၊ တာနိ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ အာဂမယမာနာနိ ဌိတာနိ အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ၊ တာနိ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ၊ တာနိ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ဥဒကာ ပန အနုဂ္ဂတာနိ အညာနိပိ သရောဂဥပ္ပလာဒီနိ နာမ အတ္ထိ၊ ယာနိ နေဝ ပုပ္ဖိဿန္တိ၊ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနေဝ ဘဝိဿန္တိ။ တာနိ ပါဠိံ နာရုဠှာနိ။ အာဟရိတွာ ပန ဒီပေတဗ္ဗာနီတိ ဒီပိတာနိ။

ယထေဝ ဟိ တာနိ စတုဗ္ဗိဓာနိ ပုပ္ဖာနိ၊ ဧဝမေဝ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျော ပဒပရမောတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ။ တတ္ထ ‘‘ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သဟ ဥဒါဟဋဝေလာယ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထေ ဝိဘဇိယမာနေ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသတော ပရိပုစ္ဆတော ယောနိသော မနသိကရောတော ကလျာဏမိတ္တေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော အနုပုဗ္ဗေန ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော နေယျော။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုမ္ပိ သုဏတော ဗဟုမ္ပိ ဘဏတော ဗဟုမ္ပိ ဓာရယတော ဗဟုမ္ပိ ဝါစယတော န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမော’’ (ပု။ ပ။ ၁၅၁)။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဥပ္ပလဝနာဒိသဒိသံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော ‘‘အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဝိပဉ္စိတညူ၊ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ နေယျော၊ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိယ ပဒပရမော’’တိ အဒ္ဒသ။ ပဿန္တော စ ‘‘ဧတ္တကာ အပ္ပရဇက္ခာ၊ ဧတ္တကာ မဟာရဇက္ခာ၊ တတြာပိ ဧတ္တကာ ဥဂ္ဃဋိတညူ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗာကာရတောဝ အဒ္ဒသ။

တတ္ထ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ အတ္ထံ သာဓေတိ။ ပဒပရမာနံ အနာဂတေ ဝါသနတ္ထာယ ဟောတိ။ အထ ဘဂဝါ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထာဝဟံ ဓမ္မဒေသနံ ဝိဒိတွာ ဒေသေတုကမျတံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပုန သဗ္ဗေပိ တီသု ဘဝေသု သတ္တေ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗဝသေန ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ ယေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ကတမေ တေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ၊ ယေ တေ သတ္တာ ကမ္မာဝရဏေန သမန္နာဂတာ ကိလေသာဝရဏေန သမန္နာဂတာ ဝိပါကာဝရဏေန သမန္နာဂတာ အဿဒ္ဓါ အစ္ဆန္ဒိကာ ဒုပ္ပညာ အဘဗ္ဗာ နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ၊ ဣမေ တေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ။ ကတမေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ? ယေ တေ သတ္တာ န ကမ္မာဝရဏေန…ပေ… ဣမေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၂၇၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၅)။ တတ္ထ သဗ္ဗေပိ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ပဟာယ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေယေဝ ဉာဏေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဧတ္တကာ ရာဂစရိတာ၊ ဧတ္တကာ ဒေါသမောဟစရိတာ ဝိတက္ကသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိစရိတာ’’တိ ဆ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ၊ ဧဝံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသိဿာမီတိ စိန္တေသိ။

ပစ္စဘာသိန္တိ ပတိအဘာသိံ။ အပါရုတာတိ ဝိဝဋာ။ အမတဿ ဒွါရာတိ အရိယမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ အမတသင်္ခါတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရံ၊ သော မယာ ဝိဝရိတွာ ဌပိတောတိ ဒဿေတိ။ ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓန္တိ သဗ္ဗေ အတ္တနော သဒ္ဓံ ပမုဉ္စန္တု၊ ဝိဿဇ္ဇေန္တု။ ပစ္ဆိမပဒဒွယေ အယမတ္ထော၊ အဟဉှိ အတ္တနော ပဂုဏံ သုပ္ပဝတ္တိတမ္ပိ ဣမံ ပဏီတံ ဥတ္တမံ ဓမ္မံ ကာယဝါစာကိလမထသညီ ဟုတွာ န ဘာသိံ။ ဣဒါနိ ပန သဗ္ဗော ဇနော သဒ္ဓါဘာဇနံ ဥပနေတု၊ ပူရေဿာမိ နေသံ သင်္ကပ္ပန္တိ။

၂၈၄။ တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတဒဟောသီတိ ဧတံ အဟောသိ – ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျန္တိ အယံ ဓမ္မဒေသနာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ဥဒပါဒီတိ အတ္ထော။ ကဒါ ပနေသ ဥဒပါဒီတိ? ဗုဒ္ဓဘူတဿ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – ဗောဓိသတ္တော ကိရ မဟာဘိနိက္ခမနဒိဝသေ ဝိဝဋံ ဣတ္ထာဂါရံ ဒိသွာ သံဝိဂ္ဂဟဒယော၊ ‘‘ကဏ္ဍကံ အာဟရာ’’တိ ဆန္နံ အာမန္တေတွာ ဆန္နသဟာယော အဿရာဇပိဋ္ဌိဂတော နဂရတော နိက္ခမိတွာ ကဏ္ဍကနိဝတ္တနစေတိယဋ္ဌာနံ နာမ ဒဿေတွာ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ အတိက္ကမ္မ အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိတွာ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတေ နိသိန္နော မဂဓိဿရေန ရညာ နာမဂေါတ္တံ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဣမံ ရဇ္ဇံ သမ္ပဋိစ္ဆာဟီ’’တိ ဝုတ္တော၊ ‘‘အလံ မဟာရာဇ၊ န မယှံ ရဇ္ဇေန အတ္ထော၊ အဟံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ လောကဟိတတ္ထာယ ပဓာနံ အနုယုဉ္ဇိတွာ လောကေ ဝိဝဋစ္ဆဒေါ ဘဝိဿာမီတိ နိက္ခန္တော’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘တေန ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ပဌမံ မယှံ ဝိဇိတံ ဩသရေယျာသီ’’တိ ပဋိညံ ဂဟိတော ကာလာမဉ္စ ဥဒကဉ္စ ဥပသင်္ကမိတွာ တေသံ ဓမ္မဒေသနာယ သာရံ အဝိန္ဒန္တော တတော ပက္ကမိတွာ ဥရုဝေဠာယ ဆဗ္ဗဿာနိ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရောန္တောပိ အမတံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အသက္ကောန္တော ဩဠာရိကာဟာရပဋိသေဝနေန ကာယံ သန္တပ္ပေသိ။

တဒါ စ ဥရုဝေလဂါမေ သုဇာတာ နာမ ကုဋုမ္ဗိယဓီတာ ဧကသ္မိံ နိဂြောဓရုက္ခေ ပတ္ထနမကာသိ – ‘‘သစာဟံ သမာနဇာတိကံ ကုလဃရံ ဂန္တွာ ပဌမဂဗ္ဘေ ပုတ္တံ လဘိဿာမိ၊ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ။ တဿာ သာ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈိ။ သာ ဝိသာခပုဏ္ဏမဒိဝသေ ပါတောဝ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီတိ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယေ ဧဝ ပါယသံ ပဋိယာဒေသိ။ တသ္မိံ ပါယသေ ပစ္စမာနေ မဟန္တမဟန္တာ ပုပ္ဖုဠာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋာ ဟုတွာ သဉ္စရန္တိ။ ဧကဖုသိတမ္ပိ ဗဟိ န ဂစ္ဆတိ။ မဟာဗြဟ္မာ ဆတ္တံ ဓာရေသိ။ စတ္တာရော လောကပါလာ ခဂ္ဂဟတ္ထာ အာရက္ခံ ဂဏှိံသု။ သက္ကော အလာတာနိ သမာနေန္တော အဂ္ဂိံ ဇာလေသိ။ ဒေဝတာ စတူသု ဒီပေသု ဩဇံ သံဟရိတွာ တတ္ထ ပက္ခိပိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ဘိက္ခာစာရကာလံ အာဂမယမာနော ပါတောဝ ဂန္တွာ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ ရုက္ခမူလေ သောဓနတ္ထာယ ဂတာ ဓာတီ အာဂန္တွာ သုဇာတာယ အာရောစေသိ – ‘‘ဒေဝတာ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နာ’’တိ။ သုဇာတာ၊ သဗ္ဗံ ပသာဓနံ ပသာဓေတွာ သတသဟဿဂ္ဃနိကေ သုဝဏ္ဏထာလေ ပါယသံ ဝဍ္ဎေတွာ အပရာယ သုဝဏ္ဏပါတိယာ ပိဒဟိတွာ ဥက္ခိပိတွာ ဂတာ မဟာပုရိသံ ဒိသွာ သဟေဝ ပါတိယာ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ယထာ မယှံ မနောရထော နိပ္ဖန္နော၊ ဧဝံ တုမှာကမ္ပိ နိပ္ဖဇ္ဇတူ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။

ဗောဓိသတ္တော နေရဉ္ဇရာယ တီရံ ဂန္တွာ သုဝဏ္ဏထာလံ တီရေ ဌပေတွာ နှတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဧကူနပဏ္ဏာသပိဏ္ဍေ ကရောန္တော ပါယသံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘သစာဟံ အဇ္ဇ ဗုဒ္ဓါ ဘဝါမိ၊ ထာလံ ပဋိသောတံ ဂစ္ဆတူ’’တိ ခိပိ။ ထာလံ ပဋိသောတံ ဂန္တွာ ထောကံ ဌတွာ ကာလနာဂရာဇဿ ဘဝနံ ပဝိသိတွာ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ ထာလာနိ ဥက္ခိပိတွာ အဋ္ဌာသိ။

မဟာသတ္တော ဝနသဏ္ဍေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကတွာ သာယနှသမယေ သောတ္တိယေန ဒိန္နာ အဋ္ဌ တိဏမုဋ္ဌိယော ဂဟေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ အဋ္ဌာသိ။ သော ပဒေသော ပဒုမိနိပတ္တေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ အကမ္ပိတ္ထ။ မဟာသတ္တော၊ ‘‘အယံ မမ ဂုဏံ ဓာရေတုံ န သက္ကောတီ’’တိ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂံ အဂမာသိ၊ သောပိ တထေဝ အကမ္ပိတ္ထ။ ဥတ္တရဒိသာဘာဂံ အဂမာသိ၊ သောပိ တထေဝ အကမ္ပိတ္ထ။ ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂံ အဂမာသိ၊ တတ္ထ ပလ္လင်္ကပ္ပမာဏံ ဌာနံ သုနိခါတဣန္ဒခိလော ဝိယ နိစ္စလမဟောသိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ဣဒံ ဌာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ကိလေသဘဉ္ဇနဝိဒ္ဓံသနဋ္ဌာန’’န္တိ တာနိ တိဏာနိ အဂ္ဂေ ဂဟေတွာ စာလေသိ။ တာနိ စိတ္တကာရေန တူလိကဂ္ဂေန ပရိစ္ဆိန္နာနိ ဝိယ အဟေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော၊ ‘‘ဗောဓိံ အပ္ပတွာ ဣမံ ပလ္လင်္ကံ န ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိ။

တင်္ခဏညေဝ မာရော ဗာဟုသဟဿံ မာပေတွာ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကံ ဂိရိမေခလံ နာမ ဟတ္ထိံ အာရုယှ နဝယောဇနံ မာရဗလံ ဂဟေတွာ အဒ္ဓက္ခိကေန ဩလောကယမာနော ပဗ္ဗတော ဝိယ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော ဥပသင်္ကမိ။ မဟာသတ္တော၊ ‘‘မယှံ ဒသ ပါရမိယော ပူရေန္တဿ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ သက္ခိ နတ္ထိ၊ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ပန မယှံ သတ္တသု ဝါရေသု မဟာပထဝီ သက္ခိ အဟောသိ၊ ဣဒါနိပိ မေ အယမေဝ အစေတနာ ကဋ္ဌကလိင်္ဂရူပမာ မဟာပထဝီ သက္ခီ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေတိ။ မဟာပထဝီ တာဝဒေဝ အယဒဏ္ဍေန ပဟတံ ကံသထာလံ ဝိယ ရဝသတံ ရဝသဟဿံ မုဉ္စမာနာ ဝိရဝိတွာ ပရိဝတ္တမာနာ မာရဗလံ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ မုဉ္စနမကာသိ။ မဟာသတ္တော သူရိယေ ဓရမာနေယေဝ မာရဗလံ ဝိဓမိတွာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေတွာ ပစ္ဆိမယာမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ဉာဏံ ဩတာရေတွာ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ သမ္မသိတွာ အရုဏောဒယေ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ၊ ‘‘မယာ အနေကကပ္ပကောဋိသတသဟဿံ အဒ္ဓါနံ ဣမဿ ပလ္လင်္ကဿ အတ္ထာယ ဝါယာမော ကတော’’တိ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ အထေကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ အညေပိ ဗုဒ္ဓတ္တကရာ ဓမ္မာ အတ္ထီ’’တိ ကင်္ခါ ဥဒပါဒိ။

အထ ဘဂဝါ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဒေဝတာနံ ကင်္ခံ ဉတွာ ကင်္ခါဝိဓမနတ္ထံ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာ တာသံ ကင်္ခံ ဝိဓမိတွာ ပလ္လင်္ကတော ဤသကံ ပါစီနနိဿိတေ ဥတ္တရဒိသာဘာဂေ ဌတွာ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ပူရိတာနံ ပါရမီနံ ဖလာဓိဂမဋ္ဌာနံ ပလ္လင်္ကဉ္စေဝ ဗောဓိရုက္ခဉ္စ အနိမိသေဟိ အက္ခီဟိ ဩလောကယမာနော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ဌာနံ အနိမိသစေတိယံ နာမ ဇာတံ။

အထ ပလ္လင်္ကဿ စ ဌိတဋ္ဌာနဿ စ အန္တရာ ပုရတ္ထိမပစ္ဆိမတော အာယတေ ရတနစင်္ကမေ စင်္ကမန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ဌာနံ ရတနစင်္ကမစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ တတော ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဒေဝတာ ရတနဃရံ မာပယိံသု၊ တတ္ထ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဝိသေသတော စေတ္ထ အနန္တနယသမန္တပဋ္ဌာနံ ဝိစိနန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ဌာနံ ရတနဃရစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ ဧဝံ ဗောဓိသမီပေယေဝ စတ္တာရိ သတ္တာဟာနိ ဝီတိနာမေတွာ ပဉ္စမေ သတ္တာဟေ ဗောဓိရုက္ခမူလာ ယေန အဇပါလနိဂြောဓော တေနုပသင်္ကမိ၊ တတြာပိ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တောယေဝ ဝိမုတ္တိသုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တော နိသီဒိ၊ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော စေတ္ထ ဧဝံ အဘိဓမ္မေ နယမဂ္ဂံ သမ္မသိ – ပဌမံ ဓမ္မသင်္ဂဏီပကရဏံ နာမ၊ တတော ဝိဘင်္ဂပကရဏံ၊ ဓာတုကထာပကရဏံ၊ ပုဂ္ဂလပညတ္တိပကရဏံ၊ ကထာဝတ္ထု နာမ ပကရဏံ၊ ယမကံ နာမ ပကရဏံ၊ တတော မဟာပကရဏံ ပဋ္ဌာနံ နာမာတိ။

တတ္ထဿ သဏှသုခုမပဋ္ဌာနမှိ စိတ္တေ ဩတိဏ္ဏေ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ပီတိယာ ဥပ္ပန္နာယ လောဟိတံ ပသီဒိ၊ လောဟိတေ ပသန္နေ ဆဝိ ပသီဒိ။ ဆဝိယာ ပသန္နာယ ပုရတ္ထိမကာယတော ကူဋာဂါရာဒိပ္ပမာဏာ ရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ အာကာသေ ပက္ခန္ဒဆဒ္ဒန္တနာဂကုလံ ဝိယ ပါစီနဒိသာယ အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ ပက္ခန္ဒာ၊ ပစ္ဆိမကာယတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပစ္ဆိမဒိသာယ၊ ဒက္ခိဏံသကူဋတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒက္ခိဏဒိသာယ၊ ဝါမံသကူဋတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဥတ္တရဒိသာယ အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ ပက္ခန္ဒာ၊ ပါဒတလေဟိ ပဝါဠင်္ကုရဝဏ္ဏာ ရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ မဟာပထဝိံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဥဒကံ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဝါတက္ခန္ဓံ ပဒါလေတွာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒာ၊ သီသတော သမ္ပရိဝတ္တိယမာနံ မဏိဒါမံ ဝိယ နီလဝဏ္ဏာ ရသ္မိဝဋ္ဋိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဆ ဒေဝလောကေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ နဝ ဗြဟ္မလောကေ ဝေဟပ္ဖလေ ပဉ္စ သုဒ္ဓါဝါသေ စ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ စတ္တာရော အာရုပ္ပေ အတိက္ကမ္မ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒာ။ တသ္မိံ ဒိဝသေ အပရိမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အပရိမာဏာ သတ္တာ သဗ္ဗေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ အဟေသုံ။ တံ ဒိဝသဉ္စ ပန ဘဂဝတော သရီရာ နိက္ခန္တာ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာပိ တာ ရသ္မိယော အနန္တာ လောကဓာတုယော ဂစ္ဆန္တိယေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ အဇပါလနိဂြောဓေ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ တတော အပရံ သတ္တာဟံ မုစလိန္ဒေ နိသီဒိ၊ နိသိန္နမတ္တဿေဝ စဿ သကလံ စက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ပူရေန္တော မဟာအကာလမေဃော ဥဒပါဒိ။ ဧဝရူပေါ ကိရ မဟာမေဃော ဒွီသုယေဝ ကာလေသု ဝဿတိ စက္ကဝတ္တိမှိ ဝါ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဝါ။ ဣဓ ဗုဒ္ဓကာလေ ဥဒပါဒိ။ တသ္မိံ ပန ဥပ္ပန္နေ မုစလိန္ဒော နာဂရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ မေဃော သတ္ထရိ မယှံ ဘဝနံ ပဝိဋ္ဌမတ္တေဝ ဥပ္ပန္နော၊ ဝါသာဂါရမဿ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော သတ္တရတနမယံ ပါသာဒံ နိမ္မိနိတုံ သက္ကောန္တောပိ ဧဝံ ကတေ မယှံ မဟပ္ဖလံ န ဘဝိဿတိ၊ ဒသဗလဿ ကာယဝေယျာဝစ္စံ ကရိဿာမီတိ မဟန္တံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ သတ္ထာရံ သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဥပရိ ဖဏံ ဓာရေသိ။ ပရိက္ခေပဿ အန္တော ဩကာသော ဟေဋ္ဌာ လောဟပါသာဒပ္ပမာဏော အဟောသိ။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတေန ဣရိယာပထေန သတ္ထာ ဝိဟရိဿတီတိ နာဂရာဇဿ အဇ္ဈာသယော အဟောသိ။ တသ္မာ ဧဝံ မဟန္တံ ဩကာသံ ပရိက္ခိပိ။ မဇ္ဈေ ရတနပလ္လင်္ကော ပညတ္တော ဟောတိ၊ ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကဝိစိတ္တံ သမောသရိတဂန္ဓဒါမကုသုမဒါမစေလဝိတာနံ အဟောသိ။ စတူသု ကောဏေသု ဂန္ဓတေလေန ဒီပါ ဇလိတာ၊ စတူသု ဒိသာသု ဝိဝရိတွာ စန္ဒနကရဏ္ဍကာ ဌပိတာ။ ဧဝံ ဘဂဝါ တံ သတ္တာဟံ တတ္ထ ဝီတိနာမေတွာ တတော အပရံ သတ္တာဟံ ရာဇာယတနေ နိသီဒိ။

အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန အာဘတံ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စ ဩသဓဟရီတကဉ္စ ခါဒိတွာ မုခံ ဓောဝိတွာ စတူဟိ လောကပါလေဟိ ဥပနီတေ ပစ္စဂ္ဃေ သေလမယေ ပတ္တေ တပုဿဘလ္လိကာနံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပုန ပစ္စာဂန္တွာ အဇပါလနိဂြောဓေ နိသိန္နဿ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏော အယံ ဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။

တတ္ထ ပဏ္ဍိတောတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော။ ဝိယတ္တောတိ ဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတော။ မေဓာဝီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကောတိ သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ နိက္ကိလေသဇာတိကော ဝိသုဒ္ဓသတ္တော။ အာဇာနိဿတီတိ သလ္လက္ခေဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေတိ မယှမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဘဂဝါ ကိရ ဒေဝတာယ ကထိတေနေဝ နိဋ္ဌံ အဂန္တွာ သယမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဩလောကေန္တော ဣတော သတ္တမဒိဝသမတ္ထကေ ကာလံ ကတွာ အာကိဉ္စညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ အဒ္ဒသ။ တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒီ’’တိ။ မဟာဇာနိယောတိ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေ ပတ္တဗ္ဗမဂ္ဂဖလတော ပရိဟီနတ္တာ မဟတီ ဇာနိ အဿာတိ မဟာဇာနိယော။ အက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဂန္တွာ ဒေသိယမာနံ ဓမ္မမ္ပိဿ သောတုံ သောတပ္ပသာဒေါ နတ္ထိ၊ ဣဓ ဓမ္မဒေသနဋ္ဌာနံ အာဂမနပါဒါပိ နတ္ထိ၊ ဧဝံ မဟာဇာနိယော ဇာတောတိ ဒဿေတိ။ အဘိဒေါသကာလင်္ကတောတိ အဍ္ဎရတ္တေ ကာလင်္ကတော။ ဉာဏဉ္စ ပန မေတိ မယှမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဥဒပါဒိ။ ဣဓာပိ ကိရ ဘဂဝါ ဒေဝတာယ ဝစနေန သန္နိဋ္ဌာနံ အကတွာ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဩလောကေန္တော ‘‘ဟိယျော အဍ္ဎရတ္တေ ကာလင်္ကတွာ ဥဒကော ရာမပုတ္တော နေဝသညာနာသညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ အဒ္ဒသ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ သေသံ ပုရိမနယသဒိသမေဝ။ ဗဟုကာရာတိ ဗဟူပကာရာ။ ပဓာနပဟိတတ္တံ ဥပဋ္ဌဟိံသူတိ ပဓာနတ္ထာယ ပေသိတတ္တဘာဝံ ဝသနဋ္ဌာနေ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနေန ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အနုဗန္ဓနေန မုခေါဒကဒန္တကဋ္ဌဒါနာဒိနာ စ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ကေ ပန တေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ နာမ? ယေတေ –

ရာမော ဓဇော လက္ခဏော ဇောတိမန္တိ၊

ယညော သုဘောဇော သုယာမော သုဒတ္တော၊

ဧတေ တဒါ အဋ္ဌ အဟေသုံ ဗြာဟ္မဏာ၊

ဆဠင်္ဂဝါ မန္တံ ဝိယာကရိံသူတိ။

ဗောဓိသတ္တဿ ဇာတကာလေ သုပိနပဋိဂ္ဂါဟကာ စေဝ လက္ခဏပဋိဂ္ဂါဟကာ စ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏာ။ တေသု တယော ဒွေဓာ ဗျာကရိံသု – ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသမာနော ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ၊ ပဗ္ဗဇမာနော ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ပဉ္စ ဗြာဟ္မဏာ ဧကံသဗျာကရဏာ အဟေသုံ – ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂါရေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဗုဒ္ဓါဝ ဟောတီ’’တိ။ တေသု ပုရိမာ တယော ယထာမန္တပဒံ ဂတာ၊ ဣမေ ပန ပဉ္စ မန္တပဒံ အတိက္ကန္တာ။ တေ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ပုဏ္ဏပတ္တံ ဉာတကာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘‘အယံ မဟာပုရိသော အဂါရံ န အဇ္ဈာဝသိဿတိ၊ ဧကန္တေန ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ နိဗ္ဗိတက္ကာ ဗောဓိသတ္တံ ဥဒ္ဒိဿ သမဏပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာ။ တေသံ ပုတ္တာတိပိ ဝဒန္တိ။ တံ အဋ္ဌကထာယ ပဋိက္ခိတ္တံ။

ဧတေ ကိရ ဒဟရကာလေယေဝ ဗဟူ မန္တေ ဇာနိံသု၊ တသ္မာ တေ ဗြာဟ္မဏာ အာစရိယဋ္ဌာနေ ဌပယိံသု။ တေ ပစ္ဆာ အမှေဟိ ပုတ္တဒါရဇဋံ ဆဍ္ဍေတွာ န သက္ကာ ဘဝိဿတိ ပဗ္ဗဇိတုန္တိ ဒဟရကာလေယေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ ရမဏီယာနိ သေနာသနာနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ ဝိစရိံသု။ ကာလေန ကာလံ ပန ‘‘ကိံ၊ ဘော၊ မဟာပုရိသော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ မနုဿာ၊ ‘‘ကုဟိံ တုမှေ မဟာပုရိသံ ပဿိဿထ၊ တီသု ပါသာဒေသု တိဝိဓနာဋကမဇ္ဈေ ဒေဝေါ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေ သုတွာ၊ ‘‘န တာဝ မဟာပုရိသဿ ဉာဏံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတီ’’တိ အပ္ပောဿုက္ကာ ဝိဟရိံသုယေဝ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝါ၊ ‘‘ဗဟုကာရာ ခေါ ဣမေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ’’တိ အာဟ? ကိံ ဥပကာရကာနံယေဝ ဧသ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အနုပကာရကာနံ န ဒေသေတီတိ? နော န ဒေသေတိ။ ပရိစယဝသေန ဟေသ အာဠာရဉ္စေဝ ကာလာမံ ဥဒကဉ္စ ရာမပုတ္တံ ဩလောကေသိ။ ဧတသ္မိံ ပန ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တေ ဌပေတွာ အညာသိကောဏ္ဍညံ ပဌမံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? တထာဝိဓဥပနိဿယတ္တာ။

ပုဗ္ဗေ ကိရ ပုညကရဏကာလေ ဒွေ ဘာတရော အဟေသုံ။ တေ ဧကတောဝ သဿံ အကံသု။ တတ္ထ ဇေဋ္ဌကဿ ‘‘ဧကသ္မိံ သဿေ နဝဝါရေ အဂ္ဂသဿဒါနံ မယာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ အဟောသိ။ သော ဝပ္ပကာလေ ဗီဇဂ္ဂံ နာမ ဒတွာ ဂဗ္ဘကာလေ ကနိဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ မန္တေသိ – ‘‘ဂဗ္ဘကာလေ ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ဒဿာမာ’’တိ။ ကနိဋ္ဌော ‘‘တရုဏသဿံ နာသေတုကာမောသီ’’တိ အာဟ။ ဇေဋ္ဌော ကနိဋ္ဌဿ အနနုဝတ္တနဘာဝံ ဉတွာ ခေတ္တံ ဝိဘဇိတွာ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသတော ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ခီရံ နီဟရိတွာ သပ္ပိဖာဏိတေဟိ ယောဇေတွာ အဒါသိ၊ ပုထုကကာလေ ပုထုကံ ကာရေတွာ အဒါသိ၊ လာယနေ လာယနဂ္ဂံ ဝေဏိကရဏေ ဝေဏဂ္ဂံ ကလာပါဒီသု ကလာပဂ္ဂံ ခဠဂ္ဂံ ဘဏ္ဍဂ္ဂံ ကောဋ္ဌဂ္ဂန္တိ ဧဝံ ဧကသဿေ နဝဝါရေ အဂ္ဂဒါနံ အဒါသိ။ ကနိဋ္ဌော ပနဿ ဥဒ္ဓရိတွာ အဒါသိ၊ တေသု ဇေဋ္ဌော အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရော ဇာတော၊ ကနိဋ္ဌော သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကော။ ဣတိ ဧကသ္မိံ သဿေ နဝန္နံ အဂ္ဂဒါနာနံ ဒိန္နတ္တာ ဌပေတွာ ထေရံ အညော ပဌမံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘ဗဟုကာရာ ခေါ ဣမေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ’’တိ ဣဒံ ပန ဥပကာရာနုဿရဏမတ္တကေနေဝ ဝုတ္တံ။

ဣသိပတနေ မိဂဒါယေတိ တသ္မိံ ကိရ ပဒေသေ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတေ သတ္တာဟံ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေတွာ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အာကာသေန အာဂန္တွာ နိပတန္တိ။ တတ္ထ စီဝရံ ပါရုပိတွာ နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စာ ဂမနကာလေပိ တတောယေဝ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣတိ ဣသယော ဧတ္ထ နိပတန္တိ ဥပ္ပတန္တိ စာတိ တံ ဌာနံ ဣသိပတနန္တိ သင်္ခံ ဂတံ။ မိဂါနံ ပန အဘယတ္ထာယ ဒိန္နတ္တာ မိဂဒါယောတိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ’’တိ။

၂၈၅။ အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိန္တိ ဂယာယ စ ဗောဓိဿ စ ဝိဝရေ တိဂါဝုတန္တရေ ဌာနေ။ ဗောဓိမဏ္ဍတော ဟိ ဂယာ တီဏိ ဂါဝုတာနိ။ ဗာရာဏသီ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ။ ဥပကော ဗောဓိမဏ္ဍဿ စ ဂယာယ စ အန္တရေ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ အန္တရာသဒ္ဒေန ပန ယုတ္တတ္တာ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ဤဒိသေသု စ ဌာနေသု အက္ခရစိန္တကာ ‘‘အန္တရာ ဂါမဉ္စ နဒိဉ္စ ယာတီ’’တိ ဧဝံ ဧကမေဝ အန္တရာသဒ္ဒံ ပယုဇ္ဇန္တိ။ သော ဒုတိယပဒေနပိ ယောဇေတဗ္ဗော ဟောတိ။ အယောဇိယမာနေ ဥပယောဂဝစနံ န ပါပုဏာတိ။ ဣဓ ပန ယောဇေတွာ ဧဝ ဝုတ္တောတိ။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပဋိပန္နန္တိ အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နံ၊ ဒီဃမဂ္ဂပဋိပန္နန္တိ အတ္ထော။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂဂမနသမယဿ ဟိ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘အဒ္ဓယောဇနံ ဂစ္ဆိဿာမီတိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနတော (ပါစိ။ ၂၁၈) အဒ္ဓယောဇနမ္ပိ အဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ ဟောတိ။ ဗောဓိမဏ္ဍတော ပန ဂယာ တိဂါဝုတံ။

သဗ္ဗာဘိဘူတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော။ သဗ္ဗဝိဒူတိ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မံ အဝေဒိံ အညာသိံ။ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနုပလိတ္တောတိ သဗ္ဗေသု တေဘူမကဓမ္မေသု ကိလေသလေပနေန အနုပလိတ္တော။ သဗ္ဗံ ဇဟောတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ ဇဟိတွာ ဌိတော။ တဏှာက္ခယေ ဝိမုတ္တောတိ တဏှာက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏတော ဝိမုတ္တော။ သယံ အဘိညာယာတိ သဗ္ဗံ စတုဘူမကဓမ္မံ အတ္တနာဝ ဇာနိတွာ။ ကမုဒ္ဒိသေယျန္တိ ကံ အညံ ‘‘အယံ မေ အာစရိယော’’တိ ဥဒ္ဒိသေယျံ။

န မေ အာစရိယော အတ္ထီတိ လောကုတ္တရဓမ္မေ မယှံ အာစရိယော နာမ နတ္ထိ။ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလောတိ မယှံ ပဋိဘာဂပုဂ္ဂလော နာမ နတ္ထိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ သဟေတုနာ နယေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ သယံ ဗုဒ္ဓါ။ သီတိဘူတောတိ သဗ္ဗကိလေသဂ္ဂိနိဗ္ဗာပနေန သီတိဘူတော။ ကိလေသာနံယေဝ နိဗ္ဗုတတ္တာ နိဗ္ဗုတော။ ကာသိနံ ပုရန္တိ ကာသိရဋ္ဌေ နဂရံ။ အာဟဉ္ဆံ အမတဒုန္ဒုဘိန္တိ ဓမ္မစက္ကပဋိလာဘာယ အမတဘေရိံ ပဟရိဿာမီတိ ဂစ္ဆာမိ။ အရဟသိ အနန္တဇိနောတိ အနန္တဇိနောတိ ဘဝိတုံ ယုတ္တော။ ဟုပေယျ ပါဝုသောတိ၊ အာဝုသော၊ ဧဝမ္ပိ နာမ ဘဝေယျ။ ပက္ကာမီတိ ဝင်္ကဟာရဇနပဒံ နာမ အဂမာသိ။

တတ္ထေကံ မိဂလုဒ္ဒကဂါမကံ နိဿာယ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဇေဋ္ဌကလုဒ္ဒကော တံ ဥပဋ္ဌာသိ။ တသ္မိဉ္စ ဇနပဒေ စဏ္ဍာ မက္ခိကာ ဟောန္တိ။ အထ နံ ဧကာယ စာဋိယာ ဝသာပေသုံ၊ မိဂလုဒ္ဒကော ဒူရေ မိဂဝံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘အမှာကံ အရဟန္တေ မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ ဆာဝံ နာမ ဓီတရံ အာဏာပေတွာ အဂမာသိ သဒ္ဓိံ ပုတ္တဘာတုကေဟိ။ သာ စဿ ဓီတာ ဒဿနီယာ ဟောတိ ကောဋ္ဌာသသမ္ပန္နာ။ ဒုတိယဒိဝသေ ဥပကော ဃရံ အာဂတော တံ ဒါရိကံ သဗ္ဗံ ဥပစာရံ ကတွာ ပရိဝိသိတုံ ဥပဂတံ ဒိသွာ ရာဂေန အဘိဘူတော ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ အသက္ကောန္တော ဘာဇနေန ဘတ္တံ အာဒါယ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဘတ္တံ ဧကမန္တေ နိက္ခိပိတွာ သစေ ဆာဝံ လဘာမိ၊ ဇီဝါမိ၊ နော စေ၊ မရာမီတိ နိရာဟာရော သယိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ မာဂဝိကော အာဂန္တွာ ဓီတရံ ဥပကဿ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘ဧကဒိဝသမေဝ အာဂန္တွာ ပုန နာဂတပုဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ မာဂဝိကော အာဂတဝေသေနေဝ နံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမီတိ တံခဏံယေဝ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အပ္ဖာသုက’’န္တိ ပါဒေ ပရာမသန္တော ပုစ္ဆိ။ ဥပကော နိတ္ထုနန္တော ပရိဝတ္တတိယေဝ။ သော ‘‘ဝဒထ ဘန္တေ၊ ယံ မယာ သက္ကာ ကာတုံ၊ တံ သဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဥပကော၊ ‘‘သစေ ဆာဝံ လဘာမိ၊ ဇီဝါမိ၊ နော စေ၊ ဣဓေဝ မရဏံ သေယျော’’တိ အာဟ။ ဇာနာသိ ပန၊ ဘန္တေ၊ ကိဉ္စိ သိပ္ပန္တိ။ န ဇာနာမီတိ။ န၊ ဘန္တေ၊ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ အဇာနန္တေန သက္ကာ ဃရာဝါသံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ။

သော အာဟ – ‘‘နာဟံ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဇာနာမိ၊ အပိစ တုမှာကံ မံသဟာရကော ဘဝိဿာမိ၊ မံသဉ္စ ဝိက္ကီဏိဿာမီ’’တိ။ မာဂဝိကော၊ ‘‘အမှာကမ္ပိ ဧတဒေဝ ရုစ္စတီ’’တိ ဥတ္တရသာဋကံ ဒတွာ ဃရံ အာနေတွာ ဓီတရံ အဒါသိ။ တေသံ သံဝါသမနွာယ ပုတ္တော ဝိဇာယိ။ သုဘဒ္ဒေါတိဿ နာမံ အကံသု။ ဆာဝါ တဿ ရောဒနကာလေ ‘‘မံသဟာရကဿ ပုတ္တ၊ မိဂလုဒ္ဒကဿ ပုတ္တ မာ ရောဒီ’’တိအာဒီနိ ဝဒမာနာ ပုတ္တတောသနဂီတေန ဥပကံ ဥပ္ပဏ္ဍေသိ။ ဘဒ္ဒေ တွံ မံ အနာထောတိ မညသိ။ အတ္ထိ မေ အနန္တဇိနော နာမ သဟာယော။ တဿာဟံ သန္တိကေ ဂမိဿာမီတိ အာဟ။ ဆာဝါ ဧဝမယံ အဋ္ဋီယတီတိ ဉတွာ ပုနပ္ပုနံ ကထေတိ။ သော ဧကဒိဝသံ အနာရောစေတွာဝ မဇ္ဈိမဒေသာဘိမုခေါ ပက္ကာမိ။

ဘဂဝါ စ တေန သမယေန သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ မဟာဝိဟာရေ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပဋိကစ္စေဝ ဘိက္ခူ အာဏာပေသိ – ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘အနန္တဇိနော’တိ ပုစ္ဆမာနော အာဂစ္ဆတိ၊ တဿ မံ ဒဿေယျာထာ’’တိ။ ဥပကောပိ ခေါ ‘‘ကုဟိံ အနန္တဇိနော ဝသတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အာဂန္တွာ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ဌတွာ ကုဟိံ အနန္တဇိနောတိ ပုစ္ဆိ။ တံ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကံ နယိံသု။ သော ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ – ‘‘သဉ္ဇာနာထ မံ ဘဂဝါ’’တိ အာဟ။ အာမ၊ ဥပက၊ သဉ္ဇာနာမိ၊ ကုဟိံ ပန တွံ ဝသိတ္ထာတိ။ ဝင်္ကဟာရဇနပဒေ၊ ဘန္တေတိ။ ဥပက၊ မဟလ္လကောသိ ဇာတော ပဗ္ဗဇိတုံ သက္ခိဿသီတိ။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ ဘန္တေတိ။ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေတွာ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဒါသိ။ သော ကမ္မဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကရောန္တော အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ကာလံ ကတွာ အဝိဟေသု နိဗ္ဗတ္တော။ နိဗ္ဗတ္တက္ခဏေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။ အဝိဟေသု နိဗ္ဗတ္တမတ္တာ ဟိ သတ္တ ဇနာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ တေသံ သော အညတရော။

ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အဝိဟံ ဥပပန္နာသေ၊ ဝိမုတ္တာ သတ္တ ဘိက္ခဝေါ၊

ရာဂဒေါသပရိက္ခီဏာ၊ တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိကံ။

ဥပကော ပလဂဏ္ဍော စ၊ ပုက္ကုသာတိ စ တေ တယော၊

ဘဒ္ဒိယော ခဏ္ဍဒေဝေါ စ၊ ဗဟုရဂ္ဂိ စ သင်္ဂိယော၊

တေ ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒိဗ္ဗယောဂံ ဥပဇ္ဈဂု’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၀၅)၊

၂၈၆။ သဏ္ဌပေသုန္တိ ကတိကံ အကံသု။ ဗာဟုလ္လိကောတိ စီဝရဗာဟုလ္လာဒီနံ အတ္ထာယ ပဋိပန္နော။ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တောတိ ပဓာနတော ဝိဗ္ဘန္တော ဘဋ္ဌော ပရိဟီနော။ အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယာတိ စီဝရာဒီနံ ဗဟုလဘာဝတ္ထာယ အာဝတ္တော။ အပိစ ခေါ အာသနံ ဌပေတဗ္ဗန္တိ အပိစ ခေါ ပနဿ ဥစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တဿ အာသနမတ္တံ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဝဒိံသု။ နာသက္ခိံသူတိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဗုဒ္ဓတေဇသာ အဘိဘူတာ အတ္တနော ကတိကာယ ဌာတုံ နာသက္ခိံသု။ နာမေန စ အာဝုသောဝါဒေန စ သမုဒါစရန္တီတိ ဂေါတမာတိ၊ အာဝုသောတိ စ ဝဒန္တိ။ အာဝုသော ဂေါတမ၊ မယံ ဥရုဝေလာယံ ပဓာနကာလေ တုယှံ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝိစရိမှာ၊ မုခေါဒကံ ဒန္တကဋ္ဌံ အဒမှာ၊ ဝုတ္ထပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိမှာ၊ ပစ္ဆာ ကော တေ ဝတ္တပ္ပဋိပတ္တိမကာသိ၊ ကစ္စိ အမှေသု ပက္ကန္တေသု န စိန္တယိတ္ထာတိ ဧဝရူပိံ ကထံ ကထေန္တီတိ အတ္ထော။ ဣရိယာယာတိ ဒုက္ကရဣရိယာယ။ ပဋိပဒါယာတိ ဒုက္ကရပဋိပတ္တိယာ။ ဒုက္ကရကာရိကာယာတိ ပသတပသတ-မုဂ္ဂယူသာဒိအာဟရကရဏာဒိနာ ဒုက္ကရကရဏေန။ အဘိဇာနာထ မေ နောတိ အဘိဇာနာထ နု မမ။ ဧဝရူပံ ပဘာဝိတမေတန္တိ ဧတံ ဧဝရူပံ ဝါကျဘေဒန္တိ အတ္ထော။ အပိ နု အဟံ ဥရုဝေလာယ ပဓာနေ တုမှာကံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ အနုက္ကဏ္ဌနတ္ထံ ရတ္တိံ ဝါ ဒိဝါ ဝါ အာဂန္တွာ၊ – ‘‘အာဝုသော၊ မာ ဝိတက္ကယိတ္ထ၊ မယှံ ဩဘာသော ဝါ နိမိတ္တံ ဝါ ပညာယတီ’’တိ ဧဝရူပံ ကဉ္စိ ဝစနဘေဒံ အကာသိန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေ ဧကပဒေနေဝ သတိံ လဘိတွာ ဥပ္ပန္နဂါရဝါ၊ ‘‘ဟန္ဒ အဒ္ဓါ ဧသ ဗုဒ္ဓါ ဇာတော’’တိ သဒ္ဒဟိတွာ နော ဟေတံ၊ ဘန္တေတိ အာဟံသု။ အသက္ခိံ ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ သညာပေတုန္တိ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဗုဒ္ဓါ အဟန္တိ ဇာနာပေတုံ အသက္ခိံ။ တဒါ ပန ဘဂဝါ ဥပေါသထဒိဝသေယေဝ အာဂစ္ဆိ။ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဇာနာပေတွာ ကောဏ္ဍညတ္ထေရံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တံ ကထေသိ။ သုတ္တပရိယောသာနေ ထေရော အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သူရိယေ ဓရမာနေယေဝ ဒေသနာ နိဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝါ တတ္ထေဝ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိ။

ဒွေပိ သုဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဩဝဒါမီတိအာဒိ ပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယပိ ဂါမံ အပ္ပဝိသနဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ ဘိက္ခူနံ ကမ္မဋ္ဌာနေသု ဥပ္ပန္နမလဝိသောဓနတ္ထံ ဘဂဝါ အန္တောဝိဟာရေယေဝ အဟောသိ။ ဥပ္ပန္နေ ဥပ္ပန္နေ ကမ္မဋ္ဌာနမလေ တေပိ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆန္တိ။ ဘဂဝါပိ တေသံ နိသိန္နဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ မလံ ဝိနောဒေတိ။ အထ နေသံ ဘဂဝတာ ဧဝံ နီဟဋဘတ္တေန ဩဝဒိယမာနာနံ ဝပ္ပတ္ထေရော ပါဋိပဒဒိဝသေ သောတာပန္နော အဟောသိ။ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော ဒုတိယာယံ၊ မဟာနာမတ္ထေရော တတိယာယံ၊ အဿဇိတ္ထေရော စတုတ္ထိယံ။ ပက္ခဿ ပန ပဉ္စမိယံ သဗ္ဗေဝ တေ ဧကတော သန္နိပါတေတွာ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တံ ကထေသိ၊ သုတ္တပရိယောသာနေ သဗ္ဗေပိ အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တေနာဟ – ‘‘အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မယာ ဧဝံ ဩဝဒိယမာနာ…ပေ… အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ နိဗ္ဗာနံ အဇ္ဈဂမံသု…ပေ… နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။ ဧတ္တကံ ကထာမဂ္ဂံ ဘဂဝါ ယံ ပုဗ္ဗေ အဝစ – ‘‘တုမှေပိ မမဉ္စေဝ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနဉ္စ မဂ္ဂံ အာရုဠှာ၊ အရိယပရိယေသနာ တုမှာကံ ပရိယေသနာ’’တိ ဣမံ ဧကမေဝ အနုသန္ဓိံ ဒဿေန္တော အာဟရိ။

၂၈၇။ ဣဒါနိ ယသ္မာ န အဂါရိယာနံယေဝ ပဉ္စကာမဂုဏပရိယေသနာ ဟောတိ၊ အနဂါရိယာနမ္ပိ စတ္တာရော ပစ္စယေ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တာနံ ပဉ္စကာမဂုဏဝသေန အနရိယပရိယေသနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမဂုဏာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နဝရတ္တေသု ပတ္တစီဝရာဒီသု စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါတိအာဒယော စတ္တာရော ကာမဂုဏာ လဗ္ဘန္တိ။ ရသော ပနေတ္ထ ပရိဘောဂရသော ဟောတိ။ မနုညေ ပိဏ္ဍပါတေ ဘေသဇ္ဇေ စ ပဉ္စပိ လဗ္ဘန္တိ။ သေနာသနမှိ စီဝရေ ဝိယ စတ္တာရော။ ရသော ပန ဧတ္ထာပိ ပရိဘောဂရသောဝ။ ယေ ဟိ ကေစိ၊ ဘိက္ခဝေတိ ကသ္မာ အာရဘိ? ဧဝံ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေ ဧဝံ ဝဒေယျုံ၊ ‘‘ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အနရိယပရိယေသနာ နာမ ကုတော၊ အရိယပရိယေသနာဝ ပဗ္ဗဇိတာန’’န္တိ၊ တေသံ ပဋိသေဓနတ္ထာယ ‘‘ပဗ္ဗဇိတာနမ္ပိ စတူသု ပစ္စယေသု အပ္ပစ္စဝေက္ခဏပရိဘောဂေါ အနရိယပရိယေသနာ ဧဝါ’’တိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဂဓိတာတိ တဏှာဂေဓေန ဂဓိတာ။ မုစ္ဆိတာတိ တဏှာမုစ္ဆာယ မုစ္ဆိတာ။ အဇ္ဈောပန္နာတိ တဏှာယ အဇ္ဈောဂါဠှာ။ အနာဒီနဝဒဿာဝိနောတိ အာဒီနဝံ အပဿန္တာ။ အနိဿရဏပညာတိ နိဿရဏံ ဝုစ္စတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ တေ တေန ဝိရဟိတာ။

ဣဒါနိ တဿတ္ထဿ သာဓကံ ဥပမံ ဒဿေန္တော သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတြေဝံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အာရညကမဂေါ ဝိယ ဟိ သမဏဗြာဟ္မဏာ၊ လုဒ္ဒကေန အရညေ ဌပိတပါသော ဝိယ စတ္တာရော ပစ္စယာ၊ တဿ လုဒ္ဒဿ ပါသရာသိံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ သယနကာလော ဝိယ တေသံ စတ္တာရော ပစ္စယေ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘောဂကာလော။ လုဒ္ဒကေ အာဂစ္ဆန္တေ မဂဿ ယေန ကာမံ အဂမနကာလော ဝိယ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ မာရဿ ယထာကာမကရဏီယကာလော၊ မာရဝသံ ဥပဂတဘာဝေါတိ အတ္ထော။ မဂဿ ပန အဗဒ္ဓဿ ပါသရာသိံ အဓိသယိတကာလော ဝိယ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ စတူသု ပစ္စယေသု ပစ္စဝေက္ခဏပရိဘောဂေါ၊ လုဒ္ဒကေ အာဂစ္ဆန္တေ မဂဿ ယေန ကာမံ ဂမနံ ဝိယ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ မာရဝသံ အနုပဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိဿတ္ထောတိ နိဗ္ဘယော နိရာသင်္ကော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ပါသရာသိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရိယပရိယေသနာတိပိ ဧတဿေဝ နာမံ။

၇။ စူဠဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၈၈။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗသေတေန ဝဠဝါဘိရထေနာတိ၊ ‘‘သေတာ သုဒံ အဿာ ယုတ္တာ ဟောန္တိ သေတာလင်္ကာရာ။ သေတော ရထော သေတာလင်္ကာရော သေတပရိဝါရော၊ သေတာ ရသ္မိယော၊ သေတာ ပတောဒလဋ္ဌိ၊ သေတံ ဆတ္တံ၊ သေတံ ဥဏှီသံ၊ သေတာနိ ဝတ္ထာနိ၊ သေတာ ဥပါဟနာ၊ သေတာယ သုဒံ ဝါလဗီဇနိယာ ဗီဇိယတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄) ဧဝံ ဝုတ္တေန သကလသေတေန စတူဟိ ဝဠဝါဟိ ယုတ္တရထေန။

ရထော စ နာမေသော ဒုဝိဓော ဟောတိ – ယောဓရထော၊ အလင်္ကာရရထောတိ။ တတ္ထ ယောဓရထော စတုရဿသဏ္ဌာနော ဟောတိ နာတိမဟာ၊ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ဝါ ဇနာနံ ဂဟဏသမတ္ထော။ အလင်္ကာရရထော မဟာ ဟောတိ၊ ဒီဃတော ဒီဃော၊ ပုထုလတော ပုထုလော။ တတ္ထ ဆတ္တဂ္ဂါဟကော ဝါလဗီဇနိဂ္ဂါဟကော တာလဝဏ္ဋဂ္ဂါဟကောတိ ဧဝံ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ သုခေန ဌာတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ သက္ကောန္တိ၊ အယမ္ပိ အလင်္ကာရရထောယေဝ။ သော သဗ္ဗော သစက္ကပဉ္ဇရကုဗ္ဗရော ရဇတပရိက္ခိတ္တော အဟောသိ။ ဝဠဝါ ပကတိယာ သေတဝဏ္ဏာဝ။ ပသာဓနမ္ပိ တာဒိသံ ရဇတမယံ အဟောသိ။ ရသ္မိယောပိ ရဇတပနာဠိ သုပရိက္ခိတ္တာ။ ပတောဒလဋ္ဌိပိ ရဇတပရိက္ခိတ္တာ။ ဗြာဟ္မဏောပိ သေတဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ သေတံယေဝ ဥတ္တရာသင်္ဂမကာသိ၊ သေတဝိလေပနံ ဝိလိမ္ပိ၊ သေတမာလံ ပိလန္ဓိ၊ ဒသသု အင်္ဂုလီသု အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာ၊ ကဏ္ဏေသု ကုဏ္ဍလာနီတိ ဧဝမာဒိအလင်္ကာရောပိဿ ရဇတမယောဝ အဟောသိ။ ပရိဝါရဗြာဟ္မဏာပိဿ ဒသသဟဿမတ္တာ တထေဝ သေတဝတ္ထဝိလေပနမာလာလင်္ကာရာ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗသေတေန ဝဠဝါဘိရထေနာ’’တိ။

သာဝတ္ထိယာ နိယျာတီတိ သော ကိရ ဆန္နံ ဆန္နံ မာသာနံ ဧကဝါရံ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောတိ။ ဣတော ဧတ္တကေဟိ ဒိဝသေဟိ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရိဿတီတိ ပုရေတရမေဝ ဃောသနာ ကရီယတိ၊ တံ သုတွာ ယေ နဂရတော န ပက္ကန္တာ၊ တေ န ပက္ကမန္တိ။ ယေ ပက္ကန္တာ၊ တေပိ၊ ‘‘ပုညဝတော သိရိသမ္ပတ္တိံ ပဿိဿာမာ’’တိ အာဂစ္ဆန္တိ။ ယံ ဒိဝသံ ဗြာဟ္မဏော နဂရံ အနုဝိစရတိ၊ တဒါ ပါတောဝ နဂရဝီထိယော သမ္မဇ္ဇိတွာ ဝါလိကံ ဩကိရိတွာ လာဇပဉ္စမေဟိ ပုပ္ဖေဟိ အဘိပ္ပကိရိတွာ ပုဏ္ဏဃဋေ ဌပေတွာ ကဒလိယော စ ဓဇေ စ ဥဿာပေတွာ သကလနဂရံ ဓူပိတဝါသိတံ ကရောန္တိ။ ဗြာဟ္မဏော ပါတောဝ သီသံ နှာယိတွာ ပုရေဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ သေတဝတ္ထာဒီဟိ အတ္တာနံ အလင်္ကရိတွာ ပါသာဒါ ဩရုယှ ရထံ အဘိရုဟတိ။ အထ နံ တေ ဗြာဟ္မဏာ သဗ္ဗသေတဝတ္ထဝိလေပနမာလာလင်္ကာရာ သေတစ္ဆတ္တာနိ ဂဟေတွာ ပရိဝါရေန္တိ၊ တတော မဟာဇနဿ သန္နိပါတနတ္ထံ ပဌမံယေဝ တရုဏဒါရကာနံ ဖလာဖလာနိ ဝိကိရိတွာ တဒနန္တရံ မာသကရူပါနိ၊ တဒနန္တရံ ကဟာပဏေ ဝိကိရန္တိ၊ မဟာဇနာ သန္နိပတန္တိ။ ဥက္ကုဋ္ဌိယော စေဝ စေလုက္ခေပါ စ ပဝတ္တန္တိ။ အထ ဗြာဟ္မဏော မင်္ဂလိကသောဝတ္ထိကာဒီသု မင်္ဂလာနိ စေဝ သုဝတ္ထိယော စ ကရောန္တေသု မဟာသမ္ပတ္တိယာ နဂရံ အနုဝိစရတိ။ ပုညဝန္တာ မနုဿာ ဧကဘူမကာဒိပါသာဒေ အာရုယှ သုကပတ္တသဒိသာနိ ဝါတပါနကဝါဋာနိ ဝိဝရိတွာ ဩလောကေန္တိ။ ဗြာဟ္မဏောပိ အတ္တနော ယသသိရိသမ္ပတ္တိယာ နဂရံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော ဝိယ ဒက္ခိဏဒွါရာဘိမုခေါ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သာဝတ္ထိယာ နိယျာတီ’’တိ။

ဒိဝါ ဒိဝဿာတိ ဒိဝသဿ ဒိဝါ၊ မဇ္ဈနှကာလေတိ အတ္ထော။ ပိလောတိကံ ပရိဗ္ဗာဇကန္တိ ပိလောတိကာတိ ဧဝံ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝေါဟာရဝသေန လဒ္ဓနာမံ ပရိဗ္ဗာဇကံ။ သော ကိရ ပရိဗ္ဗာဇကော ဒဟရော ပဌမဝယေ ဌိတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာကော၊ ပါတောဝ တထာဂတဿ စေဝ မဟာထေရာနဉ္စ ဥပဋ္ဌာနံ ကတွာ တိဒဏ္ဍကုဏ္ဍိကာဒိပရိက္ခာရံ အာဒါယ ဇေတဝနာ နိက္ခမိတွာ နဂရာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ တံ ဧသ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ အဒ္ဒသ။ ဧတဒဝေါစာတိ အနုက္ကမေန သန္တိကံ အာဂတံ သဉ္ဇာနိတွာ ဧတံ၊ ‘‘ဟန္ဒ ကုတော နု ဘဝံ ဝစ္ဆာယနော အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဂေါတ္တံ ကိတ္တေန္တော ဝစနံ အဝေါစ။ ပဏ္ဍိတော မညေတိ ဘဝံ ဝစ္ဆာယနော သမဏံ ဂေါတမံ ပဏ္ဍိတောတိ မညတိ၊ ဥဒါဟု နောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ကော စာဟံ၊ ဘောတိ၊ ဘော၊ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ဇာနနေ အဟံ ကော နာမ? ကော စ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ဇာနိဿာမီတိ ကုတော စာဟံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ဇာနိဿာမိ၊ ကေန ကာရဏေန ဇာနိဿာမီတိ? ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ အတ္တနော အဇာနနဘာဝံ ဒီပေတိ။ သောပိ နူနဿ တာဒိသောဝါတိ ယော သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ဇာနေယျ၊ သောပိ နူန ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော တာဒိသော ဗုဒ္ဓါယေဝ ဘဝေယျ။ သိနေရုံ ဝါ ဟိမဝန္တံ ဝါ ပထဝိံ ဝါ အာကာသံ ဝါ ပမေတုကာမေန တပ္ပမာဏောဝ ဒဏ္ဍော ဝါ ရဇ္ဇု ဝါ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညံ ဇာနန္တေနပိ တဿ ဉာဏသဒိသမေဝ သဗ္ဗညုတညာဏံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ အာဒရဝသေန ပနေတ္ထ အာမေဍိတံ ကတံ။ ဥဠာရာယာတိ ဥတ္တရာယ သေဋ္ဌာယ။ ကော စာဟံ၊ ဘောတိ၊ ဘော၊ အဟံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပသံသနေ ကော နာမ? ကော စ သမဏံ ဂေါတမံ ပသံသိဿာမီတိ ကေန ကာရဏေန ပသံသိဿာမိ? ပသတ္ထပသတ္ထောတိ သဗ္ဗဂုဏာနံ ဥတ္တရိတရေဟိ သဗ္ဗလောကပသတ္ထေဟိ အတ္တနော ဂုဏေဟေဝ ပသတ္ထော၊ န တဿ အညေဟိ ပသံသနကိစ္စံ အတ္ထိ။ ယထာ ဟိ စမ္ပကပုပ္ဖံ ဝါ နီလုပ္ပလံ ဝါ ပဒုမံ ဝါ လောဟိတစန္ဒနံ ဝါ အတ္တနော ဝဏ္ဏဂန္ဓသိရိယာဝ ပါသာဒိကဉ္စေဝ သုဂန္ဓဉ္စ၊ န တဿ အာဂန္တုကေဟိ ဝဏ္ဏဂန္ဓေဟိ ထောမနကိစ္စံ အတ္ထိ။ ယထာ စ မဏိရတနံ ဝါ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဝါ အတ္တနော အာလောကေနေဝ ဩဘာသတိ၊ န တဿ အညေန ဩဘာသနကိစ္စံ အတ္ထိ။ ဧဝံ သမဏော ဂေါတမော သဗ္ဗလောကပသတ္ထေဟိ အတ္တနော ဂုဏေဟေဝ ပသတ္ထော ထောမိတော သဗ္ဗလောကဿ သေဋ္ဌတံ ပါပိတော၊ န တဿ အညေန ပသံသနကိစ္စံ အတ္ထိ။ ပသတ္ထေဟိ ဝါ ပသတ္ထောတိပိ ပသတ္ထပသတ္ထော။

ကေ ပသတ္ထာ နာမ? ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ကာသိကောသလဝါသိကေဟိ ပသတ္ထော၊ ဗိမ္ဗိသာရော အင်္ဂမဂဓဝါသီဟိ။ ဝေသာလိကာ လိစ္ဆဝီ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌဝါသီဟိ ပသတ္ထာ။ ပါဝေယျကာ မလ္လာ၊ ကောသိနာရကာ မလ္လာ၊ အညေပိ တေ တေ ခတ္တိယာ တေဟိ တေဟိ ဇာနပဒေဟိ ပသတ္ထာ။ စင်္ကီအာဒယော ဗြာဟ္မဏာ ဗြာဟ္မဏဂဏေဟိ၊ အနာထပိဏ္ဍိကာဒယော ဥပါသကာ အနေကသတေဟိ ဥပါသကဂဏေဟိ၊ ဝိသာခါဒယော ဥပါသိကာ အနေကသတာဟိ ဥပါသိကာဟိ၊ သကုလုဒါယိအာဒယော ပရိဗ္ဗာဇကာ အနေကေဟိ ပရိဗ္ဗာဇကသတေဟိ၊ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာထေရိအာဒိကာ မဟာသာဝိကာ အနေကေဟိ ဘိက္ခုနိသတေဟိ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရာဒယော မဟာသာဝကာ အနေကသတေဟိ ဘိက္ခူဟိ၊ သက္ကာဒယော ဒေဝါ အနေကသဟဿေဟိ ဒေဝေဟိ၊ မဟာဗြဟ္မာဒယော ဗြဟ္မာနော အနေကသဟဿေဟိ ဗြဟ္မေဟိ ပသတ္ထာ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဒသဗလံ ထောမေန္တိ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ ပသံသန္တီတိ ဘဂဝါ ‘‘ပသတ္ထပသတ္ထော’’တိ ဝုစ္စတိ။

အတ္ထဝသန္တိ အတ္ထာနိသံသံ။ အထဿ ပရိဗ္ဗာဇကော အတ္တနော ပသာဒကာရဏံ အာစိက္ခန္တော သေယျထာပိ၊ ဘော၊ ကုသလော နာဂဝနိကောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နာဂဝနိကောတိ နာဂဝနဝါသိကော အနုဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ပုရိသော။ ပရတော ပန ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ပုရိသော နာဂဝနိကောတိ အာဂတော။ စတ္တာရိ ပဒါနီတိ စတ္တာရိ ဉာဏပဒါနိ ဉာဏဝလဉ္ဇာနိ၊ ဉာဏေန အက္ကန္တဋ္ဌာနာနီတိ အတ္ထော။

၂၈၉။ ခတ္တိယပဏ္ဍိတေတိအာဒီသု ပဏ္ဍိတေတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတေ။ နိပုဏေတိ သဏှေ သုခုမဗုဒ္ဓိနော၊ သုခုမအတ္ထန္တရပဋိဝိဇ္ဈနသမတ္ထေ။ ကတပရပ္ပဝါဒေတိ ဝိညာတပရပ္ပဝါဒေ စေဝ ပရေဟိ သဒ္ဓိံ ကတဝါဒပရိစယေ စ။ ဝါလဝေဓိရူပေတိ ဝါလဝေဓိဓနုဂ္ဂဟသဒိသေ။ တေ ဘိန္ဒန္တာ မညေ စရန္တီတိ ဝါလဝေဓိ ဝိယ ဝါလံ သုခုမာနိပိ ပရေသံ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ အတ္တနော ပညာဂတေန ဘိန္ဒန္တာ ဝိယ စရန္တီတိ အတ္ထော။ ပဉှံ အဘိသင်္ခရောန္တီတိ ဒုပဒမ္ပိ တိပဒမ္ပိ စတုပ္ပဒမ္ပိ ပဉှံ ကရောန္တိ။ ဝါဒံ အာရောပေဿာမာတိ ဒေါသံ အာရောပေဿာမ။ န စေဝ သမဏံ ဂေါတမံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တီတိ၊ ကသ္မာ န ပုစ္ဆန္တိ? ဘဂဝါ ကိရ ပရိသမဇ္ဈေ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ပရိသာယ အဇ္ဈာသယံ ဩလောကေတိ၊ တတော ပဿတိ – ‘‘ဣမေ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာ ဂုဠှံ ရဟဿံ ပဉှံ ဩဝဋ္ဋိကသာရံ ကတွာ အာဂတာ’’တိ။ သော တေဟိ အပုဋ္ဌောယေဝ ဧဝရူပေ ပဉှေ ပုစ္ဆာယ ဧတ္တကာ ဒေါသာ၊ ဝိဿဇ္ဇနေ ဧတ္တကာ၊ အတ္ထေ ပဒေ အက္ခရေ ဧတ္တကာတိ ဣမေ ပဉှေ ပုစ္ဆန္တော ဧဝံ ပုစ္ဆေယျ၊ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇေယျာတိ၊ ဣတိ ဩဝဋ္ဋိကသာရံ ကတွာ အာနီတေ ပဉှေ ဓမ္မကထာယ အန္တရေ ပက္ခိပိတွာ ဝိဒ္ဓံသေတိ။ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာ ‘‘သေယျော ဝတ နော၊ ယေ မယံ ဣမေ ပဉှေ န ပုစ္ဆိမှာ၊ သစေ ဟိ မယံ ပုစ္ဆေယျာမ၊ အပ္ပတိဋ္ဌေဝ နော ကတွာ သမဏော ဂေါတမော ခိပေယျာ’’တိ အတ္တမနာ ဘဝန္တိ။

အပိစ ဗုဒ္ဓါ နာမ ဓမ္မံ ဒေသေန္တာ ပရိသံ မေတ္တာယ ဖရန္တိ၊ မေတ္တာဖရဏေန ဒသဗလေ မဟာဇနဿ စိတ္တံ ပသီဒတိ၊ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ရူပဂ္ဂပ္ပတ္တာ ဟောန္တိ ဒဿနသမ္ပန္နာ မဓုရဿရာ မုဒုဇိဝှာ သုဖုသိတဒန္တာဝရဏာ အမတေန ဟဒယံ သိဉ္စန္တာ ဝိယ ဓမ္မံ ကထေန္တိ။ တတြ နေသံ မေတ္တာဖရဏေန ပသန္နစိတ္တာနံ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘ဧဝရူပံ အဒွေဇ္ဈကထံ အမောဃကထံ နိယျာနိကကထံ ကထေန္တေန ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ န သက္ခိဿာမ ပစ္စနီကဂ္ဂါဟံ ဂဏှိတု’’န္တိ အတ္တနော ပသန္နဘာဝေနေဝ န ပုစ္ဆန္တိ။

အညဒတ္ထူတိ ဧကံသေန။ သာဝကာ သမ္ပဇ္ဇန္တီတိ သရဏဂမနဝသေန သာဝကာ ဟောန္တိ။ တဒနုတ္တရန္တိ တံ အနုတ္တရံ။ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ပရိယောသာနဘူတံ အရဟတ္တဖလံ၊ တဒတ္ထာယ ဟိ တေ ပဗ္ဗဇန္တိ။ မနံ ဝတ၊ ဘော၊ အနဿာမာတိ၊ ဘော၊ သစေ မယံ န ဥပသင်္ကမေယျာမ၊ ဣမိနာ ထောကေန အနုပသင်္ကမနမတ္တေန အပယိရုပါသနမတ္တေနေဝ နဋ္ဌာ ဘဝေယျာမ။ ဥပသင်္ကမနမတ္တကေန ပနမှာ န နဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ဒုတိယပဒံ ပုရိမဿေဝ ဝေဝစနံ။ အဿမဏာဝ သမာနာတိအာဒီသု ပါပါနံ အသမိတတ္တာ အဿမဏာဝ။ အဗာဟိတတ္တာ စ ပန အဗြာဟ္မဏာဝ။ ကိလေသာရီနံ အဟတတ္တာ အနရဟန္တောယေဝ သမာနာတိ အတ္ထော။

၂၉၀။ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဥဒါဟာရံ ဥဒါဟရိ။ ယထာ ဟိ ယံ တေလံ မာနံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝိဿန္ဒိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ အဝသေကောတိ ဝုစ္စတိ၊ ယဉ္စ ဇလံ တဠာကံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ဩဃောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝမေဝ ယံ ပီတိမယံ ဝစနံ ဟဒယံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဓိကံ ဟုတွာ အန္တော အသဏ္ဌဟိတွာ ဗဟိ နိက္ခမတိ၊ တံ ဥဒါနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝရူပံ ပီတိမယံ ဝစနံ နိစ္ဆာရေသီတိ အတ္ထော။ ဟတ္ထိပဒေါပမောတိ ဟတ္ထိပဒံ ဥပမာ အဿ ဓမ္မဿာတိ ဟတ္ထိပဒေါပမော။ သော န ဧတ္တာဝတာ ဝိတ္ထာရေန ပရိပူရော ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ နာဂဝနိကောတိ ဥဂ္ဂဟိတဟတ္ထိသိပ္ပော ဟတ္ထိဝနစာရိကော။ အထ ကသ္မာ ဣဓ ကုသလောတိ န ဝုတ္တောတိ? ပရတော ‘‘ယော ဟောတိ ကုသလော’’တိ ဝိဘာဂဒဿနတော။ ယော ဟိ ကောစိ ပဝိသတိ၊ ယော ပန ကုသလော ဟောတိ၊ သော နေဝ တာဝ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဣဓ ကုသလောတိ အဝတွာ ပရတော ဝုတ္တော။

၂၉၁။ ဝါမနိကာတိ ရဿာ အာယာမတောပိ န ဒီဃာ မဟာကုစ္ဆိဟတ္ထိနိယော။ ဥစ္စာ စ နိသေဝိတန္တိ သတ္တဋ္ဌရတနုဗ္ဗေဓေ ဝဋရုက္ခာဒီနံ ခန္ဓပ္ပဒေသေ ဃံသိတဋ္ဌာနံ။ ဥစ္စာ ကာဠာရိကာတိ ဥစ္စာ စ ယဋ္ဌိသဒိသပါဒါ ဟုတွာ၊ ကာဠာရိကာ စ ဒန္တာနံ ကဠာရတာယ။ တာသံ ကိရ ဧကော ဒန္တော ဥန္နတော ဟောတိ၊ ဧကော ဩနတော။ ဥဘောပိ စ ဝိရဠာ ဟောန္တိ၊ န အာသန္နာ။ ဥစ္စာ စ ဒန္တေဟိ အာရဉ္ဇိတာနီတိ သတ္တဋ္ဌရတနုဗ္ဗေဓေ ဝဋရုက္ခာဒီနံ ခန္ဓပ္ပဒေသေ ဖရသုနာ ပဟတဋ္ဌာနံ ဝိယ ဒါဋ္ဌာဟိ ဆိန္နဋ္ဌာနံ။ ဥစ္စာ ကဏေရုကာ နာမာတိ ဥစ္စာ စ ယဋ္ဌိသဒိသဒီဃပါဒါ ဟုတွာ၊ ကဏေရုကာ စ ဒန္တာနံ ကဏေရုတာယ၊ တာ ကိရ မကုဠဒါဌာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ကဏေရုကာတိ ဝုစ္စန္တိ။ သော နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတီတိ သော နာဂဝနိကော ယဿ ဝတာဟံ နာဂဿ အနုပဒံ အာဂတော၊ အယမေဝ သော၊ န အညော။ ယဉှိ အဟံ ပဌမံ ပဒံ ဒိသွာ ဝါမနိကာနံ ပဒံ ဣဒံ ဘဝိဿတီတိ နိဋ္ဌံ န ဂတော၊ ယမ္ပိ တတော ဩရဘာဂေ ဒိသွာ ကာဠာရိကာနံ ဘဝိဿတိ၊ ကဏေရုကာနံ ဘဝိဿတီတိ နိဋ္ဌံ န ဂတော၊ သဗ္ဗံ တံ ဣမဿေဝ မဟာဟတ္ထိနော ပဒန္တိ မဟာဟတ္ထိံ ဒိသွာဝ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ။

ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – နာဂဝနံ ဝိယ ဟိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ နီဝရဏပ္ပဟာနာ ဓမ္မဒေသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကုသလော နာဂဝနိကော ဝိယ ယောဂါဝစရော၊ မဟာနာဂေါ ဝိယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ မဟန္တံ ဟတ္ထိပဒံ ဝိယ ဈာနာဘိညာ။ နာဂဝနိကဿ တတ္ထ တတ္ထ ဟတ္ထိပဒံ ဒိသွာပိ ဝါမနိကာနံ ပဒံ ဘဝိဿတိ၊ ကာဠာရိကာနံ ကဏေရုကာနံ ပဒံ ဘဝိဿတီတိ အနိဋ္ဌင်္ဂတဘာဝေါ ဝိယ ယောဂိနော၊ ဣမာ ဈာနာဘိညာ နာမ ဗာဟိရကပရိဗ္ဗာဇကာနမ္ပိ သန္တီတိ အနိဋ္ဌင်္ဂတဘာဝေါ။ နာဂဝနိကဿ၊ တတ္ထ တတ္ထ မယာ ဒိဋ္ဌံ ပဒံ ဣမဿေဝ မဟာဟတ္ထိနော၊ န အညဿာတိ မဟာဟတ္ထိံ ဒိသွာ နိဋ္ဌင်္ဂမနံ ဝိယ အရိယသာဝကဿ အရဟတ္တံ ပတွာဝ နိဋ္ဌင်္ဂမနံ။ ဣဒဉ္စ ပန ဩပမ္မသံသန္ဒနံ မတ္ထကေ ဌတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဌာနေ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အနုက္ကမာဂတံ ပန ပါဠိပဒံ ဂဟေတွာ ဣဓေဝ ကတံ။ တတ္ထ ဣဓာတိ ဒေသာပဒေသေ နိပါတော။ သွာယံ ကတ္ထစိ လောကံ ဥပါဒါယ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၇၉)။ ကတ္ထစိ သာသနံ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော၊ ဣဓ ဒုတိယော သမဏော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၁)။ ကတ္ထစိ ဩကာသံ။ ယထာဟ –

‘‘ဣဓေဝ တိဋ္ဌမာနဿ၊ ဒေဝဘူတဿ မေ သတော၊

ပုနရာယု စ မေ လဒ္ဓါ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ မာရိသာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၆၉၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၉၀)၊

ကတ္ထစိ ပဒပူရဏမတ္တမေဝ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘုတ္တာဝီ အဿံ ပဝါရိတော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၀)။ ဣဓ ပန လောကံ ဥပါဒါယ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ဗြာဟ္မဏ ဣမသ္မိံ လောကေ တထာဂတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ…ပေ… ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ။

တတ္ထ တထာဂတသဒ္ဒေါ မူလပရိယာယေ၊ အရဟန္တိအာဒယော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာ။ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ပန လောကောတိ ဩကာသလောကော သတ္တလောကော သင်္ခါရလောကောတိ တိဝိဓော။ ဣဓ ပန သတ္တလောကော အဓိပ္ပေတော။ သတ္တလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ စ တထာဂတော န ဒေဝလောကေ၊ န ဗြဟ္မလောကေ၊ မနုဿလောကေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ မနုဿလောကေပိ န အညသ္မိံ စက္ကဝါဠေ၊ ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝါဠေ။ တတြာပိ န သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု၊ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဂဇင်္ဂလံ နာမ နိဂမော။ တဿာပရေန မဟာသာလော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပုရတ္ထိမဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သလ္လဝတီ နာမ နဒီ၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သေတကဏ္ဏိကံ နာမ နိဂမော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ထူဏံ နာမ ဗြာဟ္မဏဂါမော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥသိရဒ္ဓဇော နာမ ပဗ္ဗတော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္နေ အာယာမတော တိယောဇနသတေ ဝိတ္ထာရတော အဍ္ဎတေယျယောဇနသတေ ပရိက္ခေပတော နဝယောဇနသတေ မဇ္ဈိမပဒေသေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ န ကေဝလဉ္စ တထာဂတောဝ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အဂ္ဂသာဝကာ အသီတိ မဟာထေရာ ဗုဒ္ဓမာတာ ဗုဒ္ဓပိတာ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ အညေ စ သာရပ္ပတ္တာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ဧတ္ထေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တတ္ထ တထာဂတော သုဇာတာယ ဒိန္နမဓုပါယသဘောဇနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ၊ တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။ အရဟတ္တဖလေ ဥပ္ပန္နော နာမ။ မဟာဘိနိက္ခမနတော ဝါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ တုသိတဘဝနတော ဝါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ဝါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ၊ တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။ အရဟတ္တဖလေ ဥပ္ပန္နော နာမ။ ဣဓ သဗ္ဗပဌမံ ဥပ္ပန္နဘာဝံ သန္ဓာယ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ၊ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပန္နော ဟောတီတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။

သော ဣမံ လောကန္တိ သော ဘဂဝါ ဣမံ လောကံ၊ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ နိဒဿေတိ။ သဒေဝကန္တိ သဟ ဒေဝေဟိ သဒေဝကံ။ ဧဝံ သဟ မာရေန သမာရကံ။ သဟ ဗြဟ္မုနာ သဗြဟ္မကံ။ သဟ သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ။ ပဇာတတ္တာ ပဇာ၊ တံ ပဇံ။ သဟ ဒေဝမနုဿေဟိ သဒေဝမနုဿံ။ တတ္ထ သဒေဝကဝစနေန ပဉ္စကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမာရကဝစနေန ဆဋ္ဌကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ။ သဗြဟ္မကဝစနေန ဗြဟ္မကာယိကာဒိဗြဟ္မဂ္ဂဟဏံ။ သဿမဏဗြာဟ္မဏိဝစနေန သာသနဿ ပစ္စတ္ထိပစ္စာမိတ္တသမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏံ သမိတပါပဗာဟိတပါပသမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏဉ္စ။ ပဇာဝစနေန သတ္တလောကဂ္ဂဟဏံ။ သဒေဝမနုဿဝစနေန သမ္မုတိဒေဝအဝသေသမနုဿဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမေတ္ထ တီဟိ ပဒေဟိ ဩကာသလောကေန သဒ္ဓိံ သတ္တလောကော၊ ဒွီဟိ ပဇာဝသေန သတ္တလောကောဝ ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပရော နယော – သဒေဝကဂ္ဂဟဏေန အရူပါဝစရဒေဝလောကော ဂဟိတော။ သမာရကဂ္ဂဟဏေန ဆကာမာဝစရဒေဝလောကော။ သဗြဟ္မကဂ္ဂဟဏေန ရူပီ ဗြဟ္မလောကော။ သဿမဏဗြာဟ္မဏာဒိဂ္ဂဟဏေန စတုပရိသဝသေန သမ္မုတိဒေဝေဟိ ဝါ သဟ မနုဿလောကော အဝသေသသဗ္ဗသတ္တလောကော ဝါ။

အပိစေတ္ထ သဒေဝကဝစနေန ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတော သဗ္ဗဿ လောကဿ သစ္ဆိကတဘာဝမာဟ။ တတော ယေသံ အဟောသိ – ‘‘မာရော မဟာနုဘာဝေါ ဆကာမာဝစရိဿရော ဝသဝတ္တီ။ ကိံ သောပိ ဧတေန သစ္ဆိကတော’’တိ? တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သမာရကန္တိ အာဟ။ ယေသံ ပန အဟောသိ – ‘‘ဗြဟ္မာ မဟာနုဘာဝေါ၊ ဧကင်္ဂုလိယာ ဧကသ္မိံ စက္ကဝါဠသဟဿေ အာလောကံ ဖရတိ၊ ဒွီဟိ…ပေ… ဒသဟိ အင်္ဂုလီဟိ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု အာလောကံ ဖရတိ၊ အနုတ္တရဉ္စ ဈာနသမာပတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ကိံ သောပိ သစ္ဆိကတော’’တိ? တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သဗြဟ္မကန္တိ အာဟ။ တတော ယေ စိန္တေသုံ – ‘‘ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏာ သာသနဿ ပစ္စတ္ထိကာ၊ ကိံ တေပိ သစ္ဆိကတာ’’တိ? တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇန္တိ အာဟ။ ဧဝံ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌာနံ သစ္ဆိကတဘာဝံ ပကာသေတွာ အထ သမ္မုတိဒေဝေ အဝသေသမနုဿေ စ ဥပါဒါယ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေန သေသသတ္တလောကဿ သစ္ဆိကတဘာဝံ ပကာသေန္တော သဒေဝမနုဿန္တိ အာဟ။ အယမေတ္ထ ဘာဝါနုက္ကမော။ ပေါရာဏာ ပနာဟု – သဒေဝကန္တိ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ အဝသေသလောကံ။ သမာရကန္တိ မာရေန သဒ္ဓိံ အဝသေသလောကံ။ သဗြဟ္မကန္တိ ဗြဟ္မေဟိ သဒ္ဓိံ အဝသေသလောကံ။ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ တိဘဝူပဂေ သတ္တေ တီဟာကာရေဟိ တီသု ပဒေသု ပက္ခိပေတွာ ပုန ဒွီဟိ ပဒေဟိ ပရိယာဒိယန္တော ‘‘သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿ’’န္တိ အာဟ။ ဧဝံ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ တေန တေနာကာရေန တေဓာတုကမေဝ ပရိယာဒိန္နန္တိ။

သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတီတိ သယန္တိ သာမံ အပရနေယျော ဟုတွာ။ အဘိညာတိ အဘိညာယ၊ အဓိကေန ဉာဏေန ဉတွာတိ အတ္ထော။ သစ္ဆိကတွာတိ ပစ္စက္ခံ ကတွာ။ ဧတေန အနုမာနာဒိပဋိက္ခေပေါ ကတော ဟောတိ။ ပဝေဒေတီတိ ဗောဓေတိ ဝိညာပေတိ ပကာသေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… ပရိယောသာနကလျာဏန္တိ သော ဘဂဝါ သတ္တေသု ကာရုညတံ ပဋိစ္စ ဟိတွာပိ အနုတ္တရံ ဝိဝေကသုခံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဉ္စ ခေါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဒေသေန္တော အာဒိကလျာဏာဒိပ္ပကာရမေဝ ဒေသေတိ။ အာဒိမှိပိ ကလျာဏံ ဘဒ္ဒကံ အနဝဇ္ဇမေဝ ကတွာ ဒေသေတိ။ မဇ္ဈေပိ… ပရိယောသာနေပိ ကလျာဏံ ဘဒ္ဒကံ အနဝဇ္ဇမေဝ ကတွာ ဒေသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တတ္ထ အတ္ထိ ဒေသနာယ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ၊ အတ္ထိ သာသနဿ။ ဒေသနာယ တာဝ စတုပ္ပဒိကာယပိ ဂါထာယ ပဌမပါဒေါ အာဒိ နာမ၊ တတော ဒွေ မဇ္ဈံ နာမ၊ အန္တေ ဧကော ပရိယောသာနံ နာမ။ ဧကာနုသန္ဓိကဿ သုတ္တဿ နိဒါနမာဒိ၊ ဣဒမဝေါစာတိ ပရိယောသာနံ၊ ဥဘိန္နံ အန္တရာ မဇ္ဈံ။ အနေကာနုသန္ဓိကဿ သုတ္တဿ ပဌမာနုသန္ဓိ အာဒိ၊ အန္တေ အနုသန္ဓိ ပရိယောသာနံ၊ မဇ္ဈေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဗဟူ ဝါ မဇ္ဈမေဝ။ သာသနဿ ပန သီလသမာဓိဝိပဿနာ အာဒိ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ၊ သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ၊ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၆၉)။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ပန အရိယမဂ္ဂေါ မဇ္ဈံ နာမ၊ ဖလဉ္စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပရိယောသာနံ နာမ။ ‘‘ဧတဒတ္ထမိဒံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဗြဟ္မစရိယမေတံ သာရံ၊ ဧတံ ပရိယောသာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၄) ဟိ ဧတ္ထ ဖလံ ပရိယောသာနန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိဗ္ဗာနောဂဓဉှိ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ နိဗ္ဗာနပရာယဏံ နိဗ္ဗာနပရိယောသာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၆) ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ဒေသနာယ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ အဓိပ္ပေတံ။ ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော အာဒိမှိ သီလံ ဒဿေတွာ မဇ္ဈေ မဂ္ဂံ ပရိယောသာနေ နိဗ္ဗာနံ ဒဿေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏ’’န္တိ။ တသ္မာ အညောပိ ဓမ္မကထိကော ဓမ္မံ ကထေန္တော –

‘‘အာဒိမှိ သီလံ ဒဿေယျ၊ မဇ္ဈေ မဂ္ဂံ ဝိဘာဝယေ၊

ပရိယောသာနမှိ နိဗ္ဗာနံ၊ ဧသာ ကထိကသဏ္ဌိတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၉၀)၊

သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနန္တိ ယဿ ဟိ ယာဂုဘတ္တဣတ္ထိပုရိသာဒိဝဏ္ဏနာ နိဿိတာ ဒေသနာ ဟောတိ၊ န သော သာတ္ထံ ဒေသေတိ။ ဘဂဝါ ပန တထာရူပံ ဒေသနံ ပဟာယ စတုသတိပဋ္ဌာနာဒိနိဿိတံ ဒေသနံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ ‘‘သာတ္ထံ ဒေသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပန ဒေသနာ ဧကဗျဉ္ဇနာဒိယုတ္တာ ဝါ သဗ္ဗနိရောဋ္ဌဗျဉ္ဇနာ ဝါ သဗ္ဗဝိဿဋ္ဌသဗ္ဗနိဂ္ဂဟီတဗျဉ္ဇနာ ဝါ၊ တဿ ဒမိဠကိရာသဝရာဒိမိလက္ခူနံ ဘာသာ ဝိယ ဗျဉ္ဇနပါရိပူရိယာ အဘာဝတော အဗျဉ္ဇနာ နာမ ဒေသနာ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန –

‘‘သိထိလံ ဓနိတဉ္စ ဒီဃရဿံ၊ ဂရုကံ လဟုကဉ္စ နိဂ္ဂဟီတံ၊

သမ္ဗန္ဓံ ဝဝတ္ထိတံ ဝိမုတ္တံ၊ ဒသဓာ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ ပဘေဒေါ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၉၀) –

ဧဝံ ဝုတ္တံ ဒသဝိဓံ ဗျဉ္ဇနံ အမက္ခေတွာ ပရိပုဏ္ဏဗျဉ္ဇနမေဝ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ ‘‘သဗျဉ္ဇနံ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ကေဝလပရိပုဏ္ဏန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလန္တိ သကလာဓိဝစနံ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အနူနာဓိကဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သကလပရိပုဏ္ဏမေဝ ဒေသေတိ၊ ဧကဒေသနာပိ အပရိပုဏ္ဏာ နတ္ထီ’’တိ။ ပရိသုဒ္ဓန္တိ နိရုပက္ကိလေသံ။ ယော ဟိ ဣဒံ ဓမ္မဒေသနံ နိဿာယ လာဘံ ဝါ သက္ကာရံ ဝါ လဘိဿာမီတိ ဒေသေတိ၊ တဿ အပရိသုဒ္ဓါ ဒေသနာ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန လောကာမိသနိရပေက္ခော ဟိတဖရဏေန မေတ္တာဘာဝနာယ မုဒုဟဒယော ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတေန စိတ္တေန ဒေသေတိ။ တသ္မာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓံ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သကလသာသနံ။ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… ပရိသုဒ္ဓံ၊ ဧဝံ ဒေသေန္တော စ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ သကလသာသနံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မဘူတံ စရိယံ။ ဗြဟ္မဘူတာနံ ဝါ ဗုဒ္ဓါဒီနံ စရိယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တံ ဓမ္မန္တိ တံ ဝုတ္တပ္ပကာရသမ္ပဒံ ဓမ္မံ။ သုဏာတိ ဂဟပတိ ဝါတိ ကသ္မာ ပဌမံ ဂဟပတိံ နိဒ္ဒိသတီတိ? နိဟတမာနတ္တာ ဥဿန္နတ္တာ စ။ ယေဘုယျေန ဟိ ခတ္တိယကုလတော ပဗ္ဗဇိတာ ဇာတိံ နိဿာယ မာနံ ကရောန္တိ။ ဗြာဟ္မဏကုလာ ပဗ္ဗဇိတာ မန္တေ နိဿာယ မာနံ ကရောန္တိ။ ဟီနဇစ္စကုလာ ပဗ္ဗဇိတာ အတ္တနော ဝိဇာတိတာယ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဂဟပတိဒါရကာ ပန ကစ္ဆေဟိ သေဒံ မုဉ္စန္တေဟိ ပိဋ္ဌိယာ လောဏံ ပုပ္ဖမာနာယ ဘူမိံ ကသိတွာ နိဟတမာနဒပ္ပာ ဟောန္တိ။ တေ ပဗ္ဗဇိတွာ မာနံ ဝါ ဒပ္ပံ ဝါ အကတွာ ယထာဗလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တာ သက္ကောန္တိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာတုံ။ ဣတရေဟိ စ ကုလေဟိ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတာ နာမ န ဗဟုကာ၊ ဂဟပတိကာဝ ဗဟုကာ၊ ဣတိ နိဟတမာနတ္တာ ဥဿန္နတ္တာ စ ပဌမံ ဂဟပတိံ နိဒ္ဒိသတီတိ။

အညတရသ္မိံ ဝါတိ ဣတရေသံ ဝါ ကုလာနံ အညတရသ္မိံ။ ပစ္စာဇာတောတိ ပတိဇာတော။ တထာဂတေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတီတိ ပရိသုဒ္ဓံ ဓမ္မံ သုတွာ ဓမ္မဿာမိမှိ တထာဂတေ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ ဘဂဝါ’’တိ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသောတိ သစေပိ သဋ္ဌိဟတ္ထေ ဃရေ ယောဇနသတန္တရေပိ ဝါ ဒွေ ဇာယမ္ပတိကာ ဝသန္တိ၊ တထာပိ နေသံ သကိဉ္စနသပလိဗောဓဋ္ဌေန ဃရာဝါသော သမ္ဗာဓောယေဝ။ ရဇောပထောတိ ရာဂရဇာဒီနံ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ အာဂမနပထောတိပိ ဝဋ္ဋတိ။ အလဂ္ဂနဋ္ဌေန အဗ္ဘောကာသော ဝိယာတိ အဗ္ဘောကာသော။ ပဗ္ဗဇိတော ဟိ ကူဋာဂါရရတနပါသာဒဒေဝဝိမာနာဒီသု ပိဟိတဒွါရဝါတပါနေသု ပဋိစ္ဆန္နေသု ဝသန္တောပိ နေဝ လဂ္ဂတိ န သဇ္ဇတိ န ဗဇ္ဈတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ။ အပိစ သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော ကုသလကိရိယာယ ဩကာသာဘာဝတော။ ရဇောပထော အသံဝုတသင်္ကာရဋ္ဌာနံ ဝိယ ရဇာနံ ကိလေသရဇာနံ သန္နိပါတဋ္ဌာနတော။ အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ ကုသလကိရိယာယ ယထာသုခံ ဩကာသသဗ္ဘာဝတော။

နယိဒံ သုကရံ…ပေ… ပဗ္ဗဇေယျန္တိ ဧတ္ထ အယံ သင်္ခေပကထာ – ယဒေတံ သိက္ခတ္တယဗြဟ္မစရိယံ ဧကမ္ပိ ဒိဝသံ အခဏ္ဍံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ။ ဧကဒိဝသမ္ပိ စ ကိလေသမလေန အမလိနံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ၊ သင်္ခလိခိတံ လိခိတသင်္ခသဒိသံ ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂံ စရိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ န သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ…ပေ… စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသေ စ မဿုဉ္စ ဩဟာရေတွာ ကာသာယရသပီတတာယ ကာသာယာနိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ပရိဒဟိတွာ အဂါရသ္မာ နိက္ခမိတွာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ အဂါရဿ ဟိတံ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ အဂါရိယန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ နတ္ထိ။ တသ္မာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနဂါရိယာတိ ဉာတဗ္ဗာ၊ တံ အနဂါရိယံ။ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ ပဋိပဇ္ဇေယျံ။ အပ္ပံ ဝါတိ သဟဿတော ဟေဋ္ဌာ ဘောဂက္ခန္ဓော အပ္ပော နာမ ဟောတိ၊ သဟဿတော ပဋ္ဌာယ မဟာ။ အာဗန္ဓနဋ္ဌေန ဉာတိ ဧဝ ပရိဝဋ္ဋော ဉာတိပရိဝဋ္ဋော။ သော ဝီသတိယာ ဟေဋ္ဌာ အပ္ပော ဟောတိ၊ ဝီသတိယာ ပဋ္ဌာယ မဟာ။

၂၉၂။ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နောတိ ယာ ဘိက္ခူနံ အဓိသီလသင်္ခါတာ သိက္ခာ၊ တဉ္စ၊ ယတ္ထ စေတေ သဟ ဇီဝန္တိ ဧကဇီဝိကာ သဘာဂဝုတ္တိနော ဟောန္တိ၊ တံ ဘဂဝတာ ပညတ္တသိက္ခာပဒသင်္ခါတံ သာဇီဝဉ္စ တတ္ထ သိက္ခနဘာဝေန သမာပန္နောတိ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော။ သမာပန္နောတိ သိက္ခံ ပရိပူရေန္တော၊ သာဇီဝဉ္စ အဝီတိက္ကမန္တော ဟုတွာ တဒုဘယံ ဥပဂတောတိ အတ္ထော။ ပါဏာတိပါတံ ပဟာယာတိအာဒီသု ပါဏာတိပါတာဒိကထာ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတာ ဧဝ။ ပဟာယာတိ ဣမံ ပါဏာတိပါတစေတနာသင်္ခါတံ ဒုဿီလျံ ပဇဟိတွာ။ ပဋိဝိရတော ဟောတီတိ ပဟီနကာလတော ပဋ္ဌာယ တတော ဒုဿီလျတော ဩရတော ဝိရတောဝ ဟောတိ။ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထောတိ ပရူပဃာတတ္ထာယ ဒဏ္ဍံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ အာဒါယ အဝတ္တနတော နိက္ခိတ္တဒဏ္ဍော စေဝ နိက္ခိတ္တသတ္ထော စာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဌပေတွာ ဒဏ္ဍံ သဗ္ဗမ္ပိ အဝသေသံ ဥပကရဏံ သတ္တာနံ ဝိဟိံသနဘာဝတော သတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဘိက္ခူ ကတ္တရဒဏ္ဍံ ဝါ ဒန္တကဋ္ဌဝါသိံ ဝါ ပိပ္ဖလကံ ဝါ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တိ၊ န တံ ပရူပဃာတတ္ထာယ။ တသ္မာ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ လဇ္ဇီတိ ပါပဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏာယ လဇ္ဇာယ သမန္နာဂတော။ ဒယာပန္နောတိ ဒယံ မေတ္တစိတ္တတံ အာပန္နော။ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီတိ သဗ္ဗေ ပါဏဘူတေ ဟိတေန အနုကမ္ပကော။ တာယ ဒယာပန္နတာယ သဗ္ဗေသံ ပါဏဘူတာနံ ဟိတစိတ္တကောတိ အတ္ထော။ ဝိဟရတီတိ ဣရိယတိ ပါလေတိ။

ဒိန္နမေဝ အာဒိယတီတိ ဒိန္နာဒါယီ။ စိတ္တေနပိ ဒိန္နမေဝ ပဋိကင်္ခတီတိ ဒိန္နပါဋိကင်္ခီ။ ထေနေတီတိ ထေနော။ န ထေနေန အထေနေန။ အထေနတ္တာယေဝ သုစိဘူတေန။ အတ္တနာတိ အတ္တဘာဝေန၊ အထေနံ သုစိဘူတံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ ဝိဟရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အဗြဟ္မစရိယန္တိ အသေဋ္ဌစရိယံ။ ဗြဟ္မံ သေဋ္ဌံ အာစာရံ စရတီတိ ဗြဟ္မစာရီ။ အာရာစာရီတိ အဗြဟ္မစရိယတော ဒူရစာရီ။ မေထုနာတိ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနဝသေန သဒိသတ္တာ မေထုနကာတိ လဒ္ဓဝေါဟာရေဟိ ပဋိသေဝိတဗ္ဗတော မေထုနာတိ သင်္ခံ ဂတာ အသဒ္ဓမ္မာ။ ဂါမဓမ္မာတိ ဂါမဝါသီနံ ဓမ္မာ။

သစ္စံ ဝဒတီတိ သစ္စဝါဒီ။ သစ္စေန သစ္စံ သန္ဒဟတိ ဃဋေတီတိ သစ္စသန္ဓော၊ န အန္တရန္တရာ မုသာ ဝဒတီတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ပုရိသော ကဒါစိ မုသာ ဝဒတိ၊ ကဒါစိ သစ္စံ၊ တဿ မုသာဝါဒေန အန္တရိတတ္တာ သစ္စံ သစ္စေန န ဃဋီယတိ။ တသ္မာ န သော သစ္စသန္ဓော၊ အယံ ပန န တာဒိသော၊ ဇီဝိတဟေတုပိ မုသာဝါဒံ အဝတွာ သစ္စေန သစ္စံ သန္ဒဟတိယေဝါတိ သစ္စသန္ဓော။ ထေတောတိ ထိရော၊ ထိရကထောတိ အတ္ထော။ ဧကော ဟိ ပုဂ္ဂလော ဟလိဒ္ဒိရာဂေါ ဝိယ၊ ထုသရာသိမှိ နိခါတခါဏု ဝိယ၊ အဿပိဋ္ဌေ ဌပိတကုမ္ဘဏ္ဍမိဝ စ န ထိရကထော ဟောတိ။ ဧကော ပါသာဏလေခါ ဝိယ ဣန္ဒခိလော ဝိယ စ ထိရကထော ဟောတိ၊ အသိနာ သီသေ ဆိဇ္ဇန္တေပိ ဒွေ ကထာ န ကထေတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ထေတော။ ပစ္စယိကောတိ ပတ္တိယာယိတဗ္ဗကော၊ သဒ္ဓါယိကောတိ အတ္ထော။ ဧကစ္စော ဟိ ပုဂ္ဂလော န ပစ္စယိကော ဟောတိ၊ ‘‘ဣဒံ ကေန ဝုတ္တံ၊ အသုကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မာ တဿ ဝစနံ သဒ္ဒဟထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧကော ပစ္စယိကော ဟောတိ၊ ‘‘ဣဒံ ကေန ဝုတ္တံ၊ အသုကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ယဒိ တေန ဝုတ္တံ၊ ဣဒမေဝ ပမာဏံ၊ ဣဒါနိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ဧဝမေဝ ဣဒ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပစ္စယိကော။ အဝိသံဝါဒကော လောကဿာတိ တာယ သစ္စဝါဒိတာယ လောကံ န ဝိသံဝါဒေတီတိ အတ္ထော။

ဣမေသံ ဘေဒါယာတိ ယေသံ ဣတော သုတွာတိ ဝုတ္တာနံ သန္တိကေ သုတံ၊ တေသံ ဘေဒါယ။ ဘိန္နာနံ ဝါ သန္ဓာတာတိ ဒွိန္နမ္ပိ မိတ္တာနံ ဝါ သမာနုပဇ္ဈာယကာဒီနံ ဝါ ကေနစိဒေဝ ကာရဏေန ဘိန္နာနံ ဧကမေကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တုမှာကံ ဤဒိသေ ကုလေ ဇာတာနံ ဧဝံ ဗဟုဿုတာနံ ဣဒံ န ယုတ္တ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ သန္ဓာနံ ကတ္တာ။ အနုပ္ပဒါတာတိ သန္ဓာနာနုပ္ပဒါတာ၊ ဒွေ ဇနေ သမဂ္ဂေ ဒိသွာ၊ ‘‘တုမှာကံ ဧဝရူပေ ကုလေ ဇာတာနံ ဧဝရူပေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာနံ အနုစ္ဆဝိကမေတ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ ဒဠှီကမ္မံ ကတ္တာတိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂေါ အာရာမော အဿာတိ သမဂ္ဂါရာမော။ ယတ္ထ သမဂ္ဂါ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ဝသိတုမ္ပိ န ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ‘‘သမဂ္ဂရာမော’’တိပိ ပါဠိ၊ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော။ သမဂ္ဂရတောတိ သမဂ္ဂေသု ရတော၊ တေ ပဟာယ အညတြ ဂန္တုမ္ပိ န ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂေ ဒိသွာပိ သုတွာပိ နန္ဒတီတိ သမဂ္ဂနန္ဒီ။ သမဂ္ဂကရဏိံ ဝါစံ ဘာသိတာတိ ယာ ဝါစာ သတ္တေ သမဂ္ဂေယေဝ ကရောတိ၊ တံ သာမဂ္ဂိဂုဏပရိဒီပကမေဝ ဝါစံ ဘာသတိ၊ န ဣတရန္တိ။

နေလာတိ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဒေါသော၊ နာဿာ ဧလန္တိ နေလာ၊ နိဒ္ဒေါသာတိ အတ္ထော။ ‘‘နေလင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနေလံ ဝိယ။ ကဏ္ဏသုခါတိ ဗျဉ္ဇနမဓုရတာယ ကဏ္ဏာနံ သုခါ၊ သူစိဝိဇ္ဈနံ ဝိယ ကဏ္ဏသူလံ န ဇနေတိ။ အတ္ထမဓုရတာယ သကလသရီရေ ကောပံ အဇနေတွာ ပေမံ ဇနေတီတိ ပေမနီယာ။ ဟဒယံ ဂစ္ဆတိ၊ အပဋိဟညမာနာ သုခေန စိတ္တံ ပဝိသတီတိ ဟဒယင်္ဂမာ။ ဂုဏပရိပုဏ္ဏတာယ ပုရေ ဘဝါတိ ပေါရီ၊ ပုရေ သံဝဒ္ဓနာရီ ဝိယ သုကုမာရာတိပိ ပေါရီ၊ ပုရဿ ဧသာတိပိ ပေါရီ၊ နဂရဝါသီနံ ကထာတိ အတ္ထော။ နဂရဝါသိနော ဟိ ယုတ္တကထာ ဟောန္တိ၊ ပိတိမတ္တံ ပိတာတိ၊ မာတိမတ္တံ မာတာတိ၊ ဘာတိမတ္တံ ဘာတာတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝရူပီ ကထာ ဗဟုနော ဇနဿ ကန္တာ ဟောတီတိ ဗဟုဇနကန္တာ။ ကန္တဘာဝေနေဝ ဗဟုနော ဇနဿ မနာပါ စိတ္တဝုဒ္ဓိကရာတိ ဗဟုဇနမနာပါ။

ကာလေန ဝဒတီတိ ကာလဝါဒီ၊ ဝတ္တဗ္ဗယုတ္တကာလံ သလ္လက္ခေတွာ ဝဒတီတိ အတ္ထော။ ဘူတံ တစ္ဆံ သဘာဝမေဝ ဝဒတီတိ ဘူတဝါဒီ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထသန္နိဿိတမေဝ ကတွာ ဝဒတီတိ အတ္ထဝါဒီ။ နဝလောကုတ္တရဓမ္မသန္နိဿိတံ ကတွာ ဝဒတီတိ ဓမ္မဝါဒီ။ သံဝရဝိနယပဟာနဝိနယသန္နိဿိတံ ကတွာ ဝဒတီတိ ဝိနယဝါဒီ။ နိဓာနံ ဝုစ္စတိ ဌပနောကာသော၊ နိဓာနမဿာ အတ္ထီတိ နိဓာနဝတီ၊ ဟဒယေ နိဓာတဗ္ဗ ယုတ္တဝါစံ ဘာသိတာတိ အတ္ထော။ ကာလေနာတိ ဧဝရူပိံ ဘာသမာနောပိ စ ‘‘အဟံ နိဓာနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိဿာမီ’’တိ န အကာလေန ဘာသတိ၊ ယုတ္တကာလံ ပန အဝေက္ခိတွာ ဘာသတီတိ အတ္ထော။ သာပဒေသန္တိ သဥပမံ၊ သကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ပရိယန္တဝတိန္တိ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ယထာဿာ ပရိစ္ဆေဒေါ ပညာယတိ၊ ဧဝံ ဘာသတီတိ အတ္ထော။ အတ္ထသံဟိတန္တိ အနေကေဟိပိ နယေဟိ ဝိဘဇန္တေန ပရိယာဒါတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အတ္ထသမ္ပန္နံ၊ ယံ ဝါ သော အတ္ထဝါဒီ အတ္ထံ ဝဒတိ၊ တေန အတ္ထေန သံဟိတတ္တာ အတ္ထသံဟိတံ ဝါစံ ဘာသတိ၊ န အညံ နိက္ခိပိတွာ အညံ ဘာသတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၉၃။ ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာတိ မူလဗီဇံ ခန္ဓဗီဇံ ဖဠုဗီဇံ အဂ္ဂဗီဇံ ဗီဇဗီဇန္တိ ပဉ္စဝိဓဿ ဗီဇဂါမဿ စေဝ ယဿ ကဿစိ နီလတိဏရုက္ခာဒိကဿ ဘူတဂါမဿ စ သမာရမ္ဘာ၊ ဆေဒနဘေဒနပစနာဒိဘာဝေန ဝိကောပနာ ပဋိဝိရတောတိ အတ္ထော။ ဧကဘတ္တိကောတိ ပါတရာသဘတ္တံ သာယမာသဘတ္တန္တိ ဒွေ ဘတ္တာနိ။ တေသု ပါတရာသဘတ္တံ အန္တောမဇ္ဈနှိကေန ပရိစ္ဆိန္နံ၊ ဣတရံ မဇ္ဈနှိကတော ဥဒ္ဓံ အန္တောအရုဏေန။ တသ္မာ အန္တောမဇ္ဈနှိကေ ဒသက္ခတ္တုံ ဘုဉ္ဇမာနောပိ ဧကဘတ္တိကောဝ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဘတ္တိကော’’တိ။ ရတ္တိယာ ဘောဇနံ ရတ္တိ၊ တတော ဥပရတောတိ ရတ္တူပရတော။ အတိက္ကန္တေ မဇ္ဈနှိကေ ယာဝ သူရိယတ္ထံဂမနာ ဘောဇနံ ဝိကာလဘောဇနံ နာမ။ တတော ဝိရတတ္တာ ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ။ သာသနဿ အနနုလောမတ္တာ ဝိသူကံ ပဋာဏီဘူတံ ဒဿနန္တိ ဝိသူကဒဿနံ။ အတ္တနာ နစ္စနနစ္စာပနာဒိဝသေန နစ္စာ စ ဂီတာ စ ဝါဒိတာ စ၊ အန္တမသော မယူရနစ္စနာဒိဝသေနာပိ ပဝတ္တာနံ နစ္စာဒီနံ ဝိသူကဘူတာ ဒဿနာ စာတိ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာ။ နစ္စာဒီနိ ဟိ အတ္တနာ ပယောဇေတုံ ဝါ ပရေဟိ ပယောဇာပေတုံ ဝါ ပယုတ္တာနိ ပဿိတုံ ဝါ နေဝ ဘိက္ခူနံ န ဘိက္ခုနီနံ ဝဋ္ဋန္တိ။ မာလာဒီသု မာလာတိ ယံကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ။ ဂန္ဓန္တိ ယံကိဉ္စိ ဂန္ဓဇာတံ။ ဝိလေပနန္တိ ဆဝိရာဂကရဏံ။ တတ္ထ ပိဠန္ဓန္တော ဓာရေတိ နာမ။ ဦနဋ္ဌာနံ ပူရေန္တော မဏ္ဍေတိ နာမ။ ဂန္ဓဝသေန ဆဝိရာဂဝသေန စ သာဒိယန္တော ဝိဘူသေတိ နာမ။ ဌာနံ ဝုစ္စတိ ကာရဏံ။ တသ္မာ ယာယ ဒုဿီလျစေတနာယ တာနိ မာလာဓာရဏာဒီနိ မဟာဇနော ကရောတိ၊ တတော ပဋိဝိရတောတိ အတ္ထော။

ဥစ္စာသယနံ ဝုစ္စတိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ။ မဟာသယနံ အကပ္ပိယတ္ထရဏံ။ တတော ပဋိဝိရတောတိ အတ္ထော။ ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ ရဇတန္တိ ကဟာပဏော လောဟမာသကော ဇတုမာသကော ဒါရုမာသကောတိ ယေ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တဿ ဥဘယဿပိ ပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော၊ နေဝ နံ ဥဂ္ဂဏှာတိ၊ န ဥဂ္ဂဏှာပေတိ၊ န ဥပနိက္ခိတ္တံ သာဒိယတီတိ အတ္ထော။ အာမကဓညပဋိဂ္ဂဟဏာတိ သာလိဝီဟိယဝဂေါဓူမကင်္ဂုဝရကကုဒြူသကသင်္ခါတဿ သတ္တဝိဓဿာပိ အာမကဓညဿ ပဋိဂ္ဂဟဏာ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတေသံ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ၊ အာမသနမ္ပိ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ အညတြ ဩဒိဿ အနုညာတာ အာမကမံသမစ္ဆာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိ၊ နော အာမသနံ။

ဣတ္ထိကုမာရိကပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ဣတ္ထီတိ ပုရိသန္တရဂတာ၊ ဣတရာ ကုမာရိကာ နာမ။ တာသံ ပဋိဂ္ဂဟဏမ္ပိ အာမသနမ္ပိ အကပ္ပိယမေဝ။ ဒါသိဒါသပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ဒါသိဒါသဝသေနေဝ တေသံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ကပ္ပိယကာရကံ ဒမ္မိ၊ အာရာမိကံ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပန ဝဋ္ဋတိ။ အဇေဠကာဒီသု ခေတ္တဝတ္ထုပရိယောသာနေသု ကပ္ပိယာကပ္ပိယနယော ဝိနယဝသေန ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ခေတ္တံ နာမ ယသ္မိံ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ ရုဟတိ။ ဝတ္ထု နာမ ယသ္မိံ အပရဏ္ဏံ ရုဟတိ။ ယတ္ထ ဝါ ဥဘယမ္ပိ ရုဟတိ၊ တံ ခေတ္တံ။ တဒတ္ထာယ အကတဘူမိဘာဂေါ ဝတ္ထု။ ခေတ္တဝတ္ထုသီသေန စေတ္ထ ဝါပိတဠာကာဒီနိပိ သင်္ဂဟိတာနေဝ။ ဒူတေယျံ ဝုစ္စတိ ဒူတကမ္မံ၊ ဂိဟီနံ ပဏ္ဏံ ဝါ သာသနံ ဝါ ဂဟေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနံ။ ပဟိဏဂမနံ ဝုစ္စတိ ဃရာ ဃရံ ပေသိတဿ ခုဒ္ဒကဂမနံ။ အနုယောဂေါ နာမ တဒုဘယကရဏံ၊ တသ္မာ ဒူတေယျပဟိဏဂမနာနံ အနုယောဂါတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကယဝိက္ကယာတိ ကယာ စ ဝိက္ကယာ စ။ တုလာကူဋာဒီသု ကူဋန္တိ ဝဉ္စနံ။ တတ္ထ တုလာကူဋံ တာဝ ရူပကူဋံ အင်္ဂကူဋံ ဂဟဏကူဋံ ပဋိစ္ဆန္နကူဋန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ရူပကူဋံ နာမ ဒွေ တုလာ သရူပါ ကတွာ ဂဏှန္တော မဟတိယာ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော ခုဒ္ဒိကာယ ဒေတိ။ အင်္ဂကူဋံ နာမ ဂဏှန္တော ပစ္ဆာဘာဂေ ဟတ္ထေန တုလံ အက္ကမတိ၊ ဒဒန္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ။ ဂဟဏကူဋံ နာမ ဂဏှန္တော မူလေ ရဇ္ဇုံ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော အဂ္ဂေ။ ပဋိစ္ဆန္နကူဋံ နာမ တုလံ သုသိရံ ကတွာ အန္တော အယစုဏ္ဏံ ပက္ခိပိတွာ ဂဏှန္တော တံ ပစ္ဆာဘာဂေ ကရောတိ၊ ဒဒန္တော အဂ္ဂဘာဂေ။ ကံသော ဝုစ္စတိ သုဝဏ္ဏပါတိ၊ တာယ ဝဉ္စနံ ကံသကူဋံ။ ကထံ? ဧကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ ကတွာ အညာ ဒွေ တိဿော လောဟပါတိယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ကရောတိ၊ တတော ဇနပဒံ ဂန္တွာ ကိဉ္စိဒေဝ အဒ္ဓကုလံ ပဝိသိတွာ၊ ‘‘သုဝဏ္ဏဘာဇနာနိ ကိဏထာ’’တိ ဝတွာ အဂ္ဃေ ပုစ္ဆိတေ သမဂ္ဃတရံ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ။ တတော တေဟိ ‘‘ကထံ ဣမေသံ သုဝဏ္ဏဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘ဝီမံသိတွာ ဂဏှထာ’’တိ သုဝဏ္ဏပါတိံ ပါသာဏေ ဃံသိတွာ သဗ္ဗာ ပါတိယော ဒတွာ ဂစ္ဆတိ။

မာနကူဋံ နာမ ဟဒယဘေဒသိခါဘေဒရဇ္ဇုဘေဒဝသေန တိဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဟဒယဘေဒေါ သပ္ပိတေလာဒိမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ တာနိ ဟိ ဂဏှန္တော ဟေဋ္ဌာ ဆိဒ္ဒေန မာနေန၊ ‘‘သဏိကံ အာသိဉ္စာ’’တိ ဝတွာ အန္တောဘာဇနေ ဗဟုံ ပဂ္ဃရာပေတွာ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော ဆိဒ္ဒံ ပိဓာယ သီဃံ ပူရေတွာ ဒေတိ။ သိခါဘေဒေါ တိလတဏ္ဍုလာဒိမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ တာနိ ဟိ ဂဏှန္တော သဏိကံ သိခံ ဥဿာပေတွာ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော ဝေဂေန ပူရေတွာ သိခံ ဆိန္ဒန္တော ဒေတိ။ ရဇ္ဇုဘေဒေါ ခေတ္တဝတ္ထုမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ လဉ္ဇံ အလဘန္တာ ဟိ ခေတ္တံ အမဟန္တမ္ပိ မဟန္တံ ကတွာ မိနန္တိ။

ဥက္ကောဋနာဒီသု ဥက္ကောဋနန္တိ သာမိကေ အဿာမိကေ ကာတုံ လဉ္ဇဂ္ဂဟဏံ။ ဝဉ္စနန္တိ တေဟိ တေဟိ ဥပါယေဟိ ပရေသံ ဝဉ္စနံ။ တတြိဒမေကံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ လုဒ္ဒကော မိဂဉ္စ မိဂပေါတကဉ္စ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆတိ။ တမေကော ဓုတ္တော၊ ‘‘ကိံ၊ ဘော၊ မိဂေါ အဂ္ဃတိ၊ ကိံ မိဂပေါတကော’’တိ အာဟ။ ‘‘မိဂေါ ဒွေ ကဟာပဏေ မိဂပေါတကော ဧက’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ကဟာပဏံ ဒတွာ မိဂပေါတကံ ဂဟေတွာ ထောကံ ဂန္တွာ နိဝတ္တော၊ ‘‘န မေ၊ ဘော၊ မိဂပေါတကေန အတ္ထော၊ မိဂံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ တေန ဟိ ‘‘ဒွေ ကဟာပဏေ ဒေဟီ’’တိ။ သော အာဟ – ‘‘နနု တေ၊ ဘော၊ မယာ ပဌမံ ဧကော ကဟာပဏော ဒိန္နော’’တိ။ အာမ ဒိန္နောတိ။ ‘‘ဣမမ္ပိ မိဂပေါတကံ ဂဏှ၊ ဧဝံ သော စ ကဟာပဏော အယဉ္စ ကဟာပဏဂ္ဃနကော မိဂပေါတကောတိ ဒွေ ကဟာပဏာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ သော ကာရဏံ ဝဒတီတိ သလ္လက္ခေတွာ မိဂပေါတကံ ဂဟေတွာ မိဂံ အဒါသီတိ။

နိကတီတိ ယောဂဝသေန ဝါ မာယာဝသေန ဝါ အပါမင်္ဂံ ပါမင်္ဂန္တိ၊ အမဏိံ မဏိန္တိ၊ အသုဝဏ္ဏံ သုဝဏ္ဏန္တိ ကတွာ ပဋိရူပကေန ဝဉ္စနံ။ သာစိယောဂေါတိ ကုဋိလယောဂေါ၊ ဧတေသံယေဝ ဥက္ကောဋနာဒီနမေတံ နာမံ၊ တသ္မာ ဥက္ကောဋနသာစိယောဂေါ ဝဉ္စနသာစိယောဂေါ နိကတိသာစိယောဂေါတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေစိ အညံ ဒဿေတွာ အညဿ ပရိဝတ္တနံ သာစိယောဂေါတိ ဝဒန္တိ။ တံ ပန ဝဉ္စနေနေဝ သင်္ဂဟိတံ။ ဆေဒနာဒီသု ဆေဒနန္တိ ဟတ္ထစ္ဆေဒနာဒိ။ ဝဓောတိ မာရဏံ။ ဗန္ဓောတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနာဒီဟိ ဗန္ဓနံ။ ဝိပရာမောသောတိ ဟိမဝိပရာမောသော ဂုမ္ဗဝိပရာမောသောတိ ဒုဝိဓော။ ယံ ဟိမပါတသမယေ ဟိမေန ပဋိစ္ဆန္နာ ဟုတွာ မဂ္ဂပဋိပန္နံ ဇနံ မုသန္တိ၊ အယံ ဟိမဝိပရာမောသော။ ယံ ဂုမ္ဗာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နာ မုသန္တိ၊ အယံ ဂုမ္ဗဝိပရာမောသော။ အာလောပေါ ဝုစ္စတိ ဂါမနိဂမာဒီနံ ဝိလောပကရဏံ။ သဟသာကာရောတိ သာဟသိကကိရိယာ၊ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ မနုဿာနံ ဥရေ သတ္ထံ ဌပေတွာ ဣစ္ဆိတဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမေတသ္မာ ဆေဒန…ပေ… သဟသာကာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။

၂၉၄။ သော သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ သွာယံ ဘိက္ခု ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေန စတူသု ပစ္စယေသု ဒွါဒသဝိဓေန ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣမိနာ ပန ဒွါဒသဝိဓေန ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသေန သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အဋ္ဌ ပရိက္ခာရာ ဝဋ္ဋန္တိ တီဏိ စီဝရာနိ ပတ္တော ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဝါသိ ဧကာ သူစိ ကာယဗန္ဓနံ ပရိဿာဝနန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ၊ ဝါသိ သူစိ စ ဗန္ဓနံ၊

ပရိဿာဝနေန အဋ္ဌေတေ၊ ယုတ္တယောဂဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။

တေ သဗ္ဗေပိ ကာယပရိဟာရိကာပိ ဟောန္တိ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာပိ။ ကထံ? တိစီဝရံ တာဝ နိဝါသေတွာ ပါရုပိတွာ စ ဝိစရဏကာလေ ကာယံ ပရိဟရတိ ပေါသေတီတိ ကာယပရိဟာရိကံ ဟောတိ၊ စီဝရကဏ္ဏေန ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ ပိဝနကာလေ ခါဒိတဗ္ဗဖလာဖလဂ္ဂဟဏကာလေ စ ကုစ္ဆိံ ပရိဟရတိ ပေါသေတီတိ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကံ ဟောတိ။ ပတ္တောပိ တေန ဥဒကံ ဥဒ္ဓရိတွာ နဟာနကာလေ ကုဋိပရိဘဏ္ဍကရဏကာလေ စ ကာယပရိဟာရိကော ဟောတိ၊ အာဟာရံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇနကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကော ဟောတိ။ ဝါသိပိ တာယ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနကာလေ မဉ္စပီဌာနံ အင်္ဂပါဒစီဝရကုဋိဒဏ္ဍကသဇ္ဇနကာလေ စ ကာယပရိဟာရိကာ ဟောတိ၊ ဥစ္ဆုစ္ဆေဒနနာဠိကေရာဒိတစ္ဆနကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာ။ သူစိပိ စီဝရသိဗ္ဗနကာလေ ကာယပရိဟာရိကာ ဟောတိ၊ ပူဝံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဝိဇ္ဈိတွာ ခါဒနကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာ။ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ဝိစရဏကာလေ ကာယပရိဟာရိကံ၊ ဥစ္ဆုအာဒီနိ ဗန္ဓိတွာ ဂဟဏကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကံ။ ပရိဿာဝနံ တေန ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ နဟာနကာလေ၊ သေနာသနပရိဘဏ္ဍကရဏကာလေ စ ကာယပရိဟာရိကံ၊ ပါနီယပရိဿာဝနကာလေ တေနေဝ တိလတဏ္ဍုလပုထုကာဒီနိ ဂဟေတွာ ခါဒနကာလေ စ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကံ။ အယံ တာဝ အဋ္ဌပရိက္ခာရိကဿ ပရိက္ခာရမတ္တာ။

နဝပရိက္ခာရိကဿ ပန သေယျံ ပဝိသန္တဿ တတြဋ္ဌကပစ္စတ္ထရဏံ ဝါ ကုဉ္စိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဒသပရိက္ခာရိကဿ နိသီဒနံ ဝါ စမ္မခဏ္ဍံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကာဒသပရိက္ခာရိကဿ ကတ္တရယဋ္ဌိ ဝါ တေလနာဠိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွါဒသပရိက္ခာရိကဿ ဆတ္တံ ဝါ ဥပါဟနာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတေသု စ အဋ္ဌပရိက္ခာရိကောဝ သန္တုဋ္ဌော၊ ဣတရေ အသန္တုဋ္ဌာ၊ မဟိစ္ဆာ မဟာဘာရာတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဧတေပိ ဟိ အပ္ပိစ္ဆာဝ သန္တုဋ္ဌာဝ သုဘရာဝ သလ္လဟုကဝုတ္တိနောဝ။ ဘဂဝါ ပန နယိမံ သုတ္တံ တေသံ ဝသေန ကထေသိ၊ အဋ္ဌပရိက္ခာရိကဿ ဝသေန ကထေသိ။ သော ဟိ ခုဒ္ဒကဝါသိဉ္စ သူစိဉ္စ ပရိဿာဝနေ ပက္ခိပိတွာ ပတ္တဿ အန္တော ဌပေတွာ ပတ္တံ အံသကူဋေ လဂ္ဂေတွာ တိစီဝရံ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ကတွာ ယေနိစ္ဆကံ သုခံ ပက္ကမတိ။ ပဋိနိဝတ္တေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ နာမဿ န ဟောတိ၊ ဣတိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော သလ္လဟုကဝုတ္တိတံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ၊ သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေနာတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ကာယပရိဟာရိကေနာတိ ကာယပရိဟရဏမတ္တကေန။ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေနာတိ ကုစ္ဆိပရိဟရဏမတ္တကေန။ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတီတိ တံ အဋ္ဌပရိက္ခာရမတ္တကံ သဗ္ဗံ ဂဟေတွာ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ကတွာဝ ဂစ္ဆတိ၊ ‘‘မမ ဝိဟာရော ပရိဝေဏံ ဥပဋ္ဌာကော’’တိဿ သင်္ဂေါ ဝါ ဗဒ္ဓါ ဝါ န ဟောတိ၊ သော ဇိယာ မုတ္တော သရော ဝိယ၊ ယူထာ အပက္ကန္တော မတ္တဟတ္ထီ ဝိယ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ သေနာသနံ ဝနသဏ္ဍံ ရုက္ခမူလံ ဝနပဗ္ဘာရံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဧကောဝ တိဋ္ဌတိ၊ ဧကောဝ နိသီဒတိ၊ သဗ္ဗိရိယာပထေသု ဧကောဝ အဒုတိယော။

‘‘စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ၊

သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေန၊

ပရိဿယာနံ သဟိတာ အဆမ္ဘီ၊

ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော’’တိ။ (သု။ နိ။ ၄၂)၊

ဧဝံ ဝဏ္ဏိတံ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပတံ အာပဇ္ဇတိ။

ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဥပမာယ သာဓေန္တော သေယျထာပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပက္ခီ သကုဏောတိ ပက္ခယုတ္တော သကုဏော။ ဍေတီတိ ဥပ္ပတတိ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – သကုဏာ နာမ ‘‘အသုကသ္မိံ ပဒေသေ ရုက္ခော ပရိပက္ကဖလော’’တိ ဉတွာ နာနာဒိသာဟိ အာဂန္တွာ နခပက္ခတုဏ္ဍာဒီဟိ တဿ ဖလာနိ ဝိဇ္ဈန္တာ ဝိဓုနန္တာ ခါဒန္တိ။ ‘‘ဣဒံ အဇ္ဇတနာယ ဣဒံ သွာတနာယ ဘဝိဿတီ’’တိ နေသံ န ဟောတိ။ ဖလေ ပန ခီဏေ နေဝ ရုက္ခဿ အာရက္ခံ ဌပေန္တိ၊ န တတ္ထ ပတ္တံ ဝါ နခံ ဝါ တုဏ္ဍံ ဝါ ဌပေန္တိ၊ အထ ခေါ တသ္မိံ ရုက္ခေ အနပေက္ခော ဟုတွာ ယော ယံ ဒိသာဘာဂံ ဣစ္ဆတိ၊ သော တေန သပတ္တဘာရောဝ – ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝ အယံ ဘိက္ခု နိဿင်္ဂေါ နိရပေက္ခောယေဝ ပက္ကမတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သမာဒါယေဝ ပက္ကမတီ’’တိ။ အရိယေနာတိ နိဒ္ဒေါသေန။ အဇ္ဈတ္တန္တိ သကေ အတ္တဘာဝေ။ အနဝဇ္ဇသုခန္တိ နိဒ္ဒေါသသုခံ။

၂၉၅။ သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ သော ဣမိနာ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခု စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ပဿိတွာတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။ အဗျာသေကသုခန္တိ ကိလေသေဟိ အနဝသိတ္တသုခံ၊ အဝိကိဏ္ဏသုခန္တိပိ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒြိယသံဝရသုခဉှိ ဒိဋ္ဌာဒီသု ဒိဋ္ဌမတ္တာဒိဝသေန ပဝတ္တတာယ အဝိကိဏ္ဏံ ဟောတိ။ သော အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေတိ သော မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယာနံ သံဝရေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဣမေသု အဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တာဒီသု သတ္တသု ဌာနေသု သတိသမ္ပဇညဝသေန သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တမေဝ။

၂၉၆။ သော ဣမိနာ စာတိအာဒိနာ ကိံ ဒဿေတိ? အရညဝါသဿ ပစ္စယသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ ယဿ ဟိ ဣမေ စတ္တာရော ပစ္စယာ နတ္ထိ၊ တဿ အရညဝါသော န ဣဇ္ဈတိ၊ တိရစ္ဆာနဂတေဟိ ဝါ ဝနစရကေဟိ ဝါ သဒ္ဓိံ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ၊ အရညေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ၊ ‘‘ကိံ ဧဝရူပဿ ပါပဘိက္ခုနော အရညဝါသေနာ’’တိ ဘေရဝသဒ္ဒံ သာဝေန္တိ၊ ဟတ္ထေဟိ သီသံ ပဟရိတွာ ပလာယနာကာရံ ကရောန္တိ။ ‘‘အသုကော ဘိက္ခု အရညံ ပဝိသိတွာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ပါပကမ္မံ အကာသီ’’တိ အယသော ပတ္ထရတိ။ ယဿ ပနေတေ စတ္တာရော ပစ္စယာ အတ္ထိ၊ တဿ အရညဝါသော ဣဇ္ဈတိ၊ သော ဟိ အတ္တနော သီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ကိဉ္စိ ကာဠကံ ဝါ တိလကံ ဝါ အပဿန္တော ပီတိံ ဥပ္ပာဒေတွာ တံ ခယတော ဝယတော သမ္မသန္တော အရိယဘူမိံ ဩက္ကမတိ၊ အရညေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အတ္တမနာ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ၊ ဣတိဿ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တတေလဗိန္ဒု ဝိယ ယသော ဝိတ္ထာရိကော ဟောတိ။

တတ္ထ ဝိဝိတ္တန္တိ သုညံ အပ္ပသဒ္ဒံ၊ အပ္ပနိဂ္ဃောသန္တိ အတ္ထော။ ဧတဒေဝ ဟိ သန္ဓာယ ဝိဘင်္ဂေ၊ ‘‘ဝိဝိတ္တန္တိ သန္တိကေ စေပိ သေနာသနံ ဟောတိ၊ တဉ္စ အနာကိဏ္ဏံ ဂဟဋ္ဌေဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ၊ တေန တံ ဝိဝိတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၆) ဝုတ္တံ။ သေတိ စေဝ အာသတိ စ ဧတ္ထာတိ သေနာသနံ၊ မဉ္စပီဌာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ တေနာဟ – ‘‘သေနာသနန္တိ မဉ္စောပိ သေနာသနံ၊ ပီဌမ္ပိ ဘိသိပိ ဗိမ္ဗောဟနမ္ပိ၊ ဝိဟာရောပိ အဍ္ဎယောဂေါပိ၊ ပါသာဒေါပိ၊ ဟမ္မိယမ္ပိ၊ ဂုဟာပိ၊ အဋ္ဋောပိ၊ မာဠောပိ၊ လေဏမ္ပိ၊ ဝေဠုဂုမ္ဗောပိ၊ ရုက္ခမူလမ္ပိ၊ မဏ္ဍပေါပိ သေနာသနံ၊ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ သေနာသန’’န္တိ။ အပိစ ‘‘ဝိဟာရော အဍ္ဎယောဂေါ ပါသာဒေါ ဟမ္မိယံ ဂုဟာ’’တိ ဣဒံ ဝိဟာရသေနာသနံ နာမ။ ‘‘မဉ္စော ပီဌံ၊ ဘိသိ ဗိမ္ဗောဟန’’န္တိ ဣဒံ မဉ္စပီဌသေနာသနံ နာမ။ ‘‘စိမိလိကာ၊ စမ္မခဏ္ဍော၊ တိဏသန္ထာရော၊ ပဏ္ဏသန္ထာရော’’တိ ဣဒံ သန္ထတသေနာသနံ နာမ။ ‘‘ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တီ’’တိ ဣဒံ ဩကာသသေနာသနံ နာမာတိ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓံ သေနာသနံ ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ သေနာသနဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတမေဝ။ ဣမဿ ပန သကုဏသဒိသဿ စာတုဒ္ဒိသဿ ဘိက္ခုနော အနုစ္ဆဝိကံ ဒဿေန္တော အရညံ ရုက္ခမူလန္တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ အရညန္တိ ‘‘နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ၊ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ ဣဒံ ဘိက္ခုနီနံ ဝသေန အာဂတံ အရညံ။ ‘‘အာရညကံ နာမ သေနာသနံ ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၅၄) ဣဒံ ပန ဣမဿ ဘိက္ခုနော အနုရူပံ၊ တဿ လက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ။ ရုက္ခမူလန္တိ ယံကိဉ္စိ သန္ဒစ္ဆာယံ ဝိဝိတ္တံ ရက္ခမူလံ။ ပဗ္ဗတန္တိ သေလံ။ တတ္ထ ဟိ ဥဒကသောဏ္ဍီသု ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ သီတာယ ရုက္ခစ္ဆာယာယ နိသိန္နဿ နာနာဒိသာသု ခါယမာနာသု သီတေန ဝါတေန ဝီဇိယမာနဿ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ကန္ဒရန္တိ ကံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ၊ တေန ဒါရိတံ၊ ဥဒကေန ဘိန္နံ ပဗ္ဗတပ္ပဒေသံ၊ ယံ နဒီတုမ္ဗန္တိပိ နဒီကုဉ္ဇန္တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ရဇတပဋ္ဋသဒိသာ ဝါလိကာ ဟောန္တိ၊ မတ္ထကေ မဏိဝိတာနံ ဝိယ ဝနဂဟနံ၊ မဏိက္ခန္ဓသဒိသံ ဥဒကံ သန္ဒတိ။ ဧဝရူပံ ကန္ဒရံ ဩရုယှ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂတ္တာနိ သီတာနိ ကတွာ ဝါလိကံ ဥဿာပေတွာ ပံသုကူလစီဝရံ ပညာပေတွာ နိသိန္နဿ သမဏဓမ္မံ ကရောတော စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ဂိရိဂုဟန္တိ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရာ၊ ဧကသ္မိံယေဝ ဝါ ဥမင်္ဂသဒိသံ မဟာဝိဝရံ။ သုသာနလက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။ ဝနပတ္ထန္တိ အတိက္ကမိတွာ မနုဿာနံ ဥပစာရဋ္ဌာနံ၊ ယတ္ထ န ကသန္တိ န ဝပန္တိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဒူရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၅၃၁)။ အဗ္ဘောကာသန္တိ အစ္ဆန္နံ၊ အာကင်္ခမာနော ပနေတ္ထ စီဝရကုဋိံ ကတွာ ဝသတိ။ ပလာလပုဉ္ဇန္တိ ပလာလရာသိံ။ မဟာပလာလပုဉ္ဇတော ဟိ ပလာလံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ ပဗ္ဘာရလေဏသဒိသေ အာလယေ ကရောန္တိ၊ ဂစ္ဆဂုမ္ဗာဒီနမ္ပိ ဥပရိ ပလာလံ ပက္ခိပိတွာ ဟေဋ္ဌာ နိသိန္နာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ ဘတ္တဿ ပစ္ဆတော။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တောတိ ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနတော ပဋိက္ကန္တော။ ပလ္လင်္ကန္တိ သမန္တတော ဦရုဗဒ္ဓါသနံ။ အာဘုဇိတွာတိ ဗန္ဓိတွာ။ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာတိ ဥပရိမံ သရီရံ ဥဇုကံ ဌပေတွာ အဋ္ဌာရသ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိပါဒေတွာ။ ဧဝဉှိ နိသိန္နဿ စမ္မမံသနဟာရူနိ န ပဏမန္တိ။ အထဿ ယာ တေသံ ပဏမနပစ္စယာ ခဏေ ခဏေ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တာသု အနုပ္ပဇ္ဇမာနာသု စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ပရိပတတိ၊ ဝုဒ္ဓိံ ဖာတိံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံ သတိံ ဌပယိတွာ၊ မုခသမီပေ ဝါ ကတွာတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တံ – ‘‘အယံ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ သူပဋ္ဌိတာ နာသိကဂ္ဂေ ဝါ မုခနိမိတ္တေ ဝါ၊ တေန ဝုစ္စတိ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၃၇)။ အထ ဝါ ‘‘ပရီတိ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော၊ မုခန္တိ နိယျာနတ္ထော၊ သတီတိ ဥပဋ္ဌာနတ္ထော၊ တေန ဝုစ္စတိ ပရိမုခံ သတိ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၄) ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ဝုတ္တနယေနပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတြာယံ သင်္ခေပေါ ‘‘ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနသတိံ ကတွာ’’တိ။

အဘိဇ္ဈံ လောကေတိ ဧတ္ထ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ လောကော၊ တသ္မာ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ရာဂံ ပဟာယ ကာမစ္ဆန္ဒံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေနာတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဟီနတ္တာ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန၊ န စက္ခုဝိညာဏသဒိသေနာတိ အတ္ထော။ အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီတိ အဘိဇ္ဈာတော စိတ္တံ ပရိမောစေတိ။ ယထာ နံ သာ မုဉ္စတိ စေဝ၊ မုဉ္စိတွာ စ န ပုန ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဗျာပါဒပဒေါသံ ပဟာယာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဗျာပဇ္ဇတိ ဣမိနာ စိတ္တံ ပူတိကမ္မာသာဒယော ဝိယ ပုရိမပကတိံ ပဇဟတီတိ ဗျာပါဒေါ။ ဝိကာရာပတ္တိယာ ပဒုဿတိ၊ ပရံ ဝါ ပဒူသေတိ ဝိနာသေတီတိ ပဒေါသော။ ဥဘယမေတံ ကောဓဿေဝါဓိဝစနံ။ ထိနံ စိတ္တဂေလညံ။ မိဒ္ဓံ စေတသိကဂေလညံ။ ထိနဉ္စ မိဒ္ဓဉ္စ ထိနမိဒ္ဓံ။ အာလောကသညီတိ ရတ္တိမ္ပိ ဒိဝါ ဒိဋ္ဌအာလောကသဉ္ဇာနနသမတ္ထတာယ ဝိဂတနီဝရဏာယ ပရိသုဒ္ဓါယ သညာယ သမန္နာဂတော။ သတော သမ္ပဇာနောတိ သတိယာ စ ဉာဏေန စ သမန္နာဂတော။ ဣဒံ ဥဘယံ အာလောကသညာယ ဥပကာရတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓစ္စဉ္စ ကုက္ကုစ္စဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ။ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆောတိ ဝိစိကိစ္ဆံ တရိတွာ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော။ ‘‘ကထမိဒံ ကထမိဒ’’န္တိ ဧဝံ နပ္ပဝတ္တတီတိ အကထံကထီ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ အနဝဇ္ဇေသု ဓမ္မေသု။ ‘‘ဣမေ နု ခေါ ကုသလာ၊ ကထမိမေ ကုသလာ’’တိ ဧဝံ န ဝိစိကိစ္ဆတိ န ကင်္ခတီတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဣမေသု ပန နီဝရဏေသု ဝစနတ္ထလက္ခဏာဒိဘေဒတော ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။

၂၉၇။ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေတိ ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနုပ္ပန္နာယ လောကိယလောကုတ္တရာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ အပိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ ဝါ အဘိညာ ဥစ္ဆိန္ဒိတွာ ပါတေန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တထာဂတပဒံ ဣတိပီတိ ဣဒမ္ပိ တထာဂတဿ ဉာဏပဒံ ဉာဏဝဠဉ္ဇံ ဉာဏေန အက္ကန္တဋ္ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တထာဂတနိသေဝိတန္တိ တထာဂတဿ ဉာဏဖာသုကာယ နိဃံသိတဋ္ဌာနံ။ တထာဂတာရဉ္ဇိတန္တိ တထာဂတဿ ဉာဏဒါဌာယ အာရဉ္ဇိတဋ္ဌာနံ။

၂၉၉။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ယထာသဘာဝံ ပဇာနာတိ။ နတွေဝ တာဝ အရိယသာဝကော နိဋ္ဌံ ဂတော ဟောတီတိ ဣမာ ဈာနာဘိညာ ဗာဟိရကေဟိပိ သာဓာရဏာတိ န တာဝ နိဋ္ဌံ ဂတော ဟောတိ။ မဂ္ဂက္ခဏေပိ အပရိယောသိတကိစ္စတာယ န တာဝ နိဋ္ဌံ ဂတော ဟောတိ။ အပိစ ခေါ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတီတိ အပိစ ခေါ ပန မဂ္ဂက္ခဏေ မဟာဟတ္ထိံ ပဿန္တော နာဂဝနိကော ဝိယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဣမိနာ အာကာရေန တီသု ရတနေသု နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ။ နိဋ္ဌံ ဂတော ဟောတီတိ ဧဝံ မဂ္ဂက္ခဏေ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆန္တော အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ပရိယောသိတသဗ္ဗကိစ္စတာယ သဗ္ဗာကာရေန တီသု ရတနေသု နိဋ္ဌံ ဂတော ဟောတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၀၀။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တံ။ တတ္ထ ဇင်္ဂလာနန္တိ ပထဝီတလစာရီနံ။ ပါဏာနန္တိ သပါဒကပါဏာနံ။ ပဒဇာတာနီတိ ပဒါနိ။ သမောဓာနံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဩဓာနံ ပက္ခေပံ ဂစ္ဆန္တိ။ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ သေဋ္ဌံ အက္ခာယတိ။ ယဒိဒံ မဟန္တတ္တေနာတိ မဟန္တဘာဝေန အဂ္ဂံ အက္ခာယတိ၊ န ဂုဏဝသေနာတိ အတ္ထော။ ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာတိ ယေ ကေစိ လောကိယာ ဝါ လောကုတ္တရာ ဝါ ကုသလာ ဓမ္မာ။ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဧတ္ထ စတုဗ္ဗိဓော သင်္ဂဟော – သဇာတိသင်္ဂဟော၊ သဉ္ဇာတိသင်္ဂဟော၊ ကိရိယသင်္ဂဟော၊ ဂဏနသင်္ဂဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗေ ခတ္တိယာ အာဂစ္ဆန္တု သဗ္ဗေ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဧဝံ သမာနဇာတိဝသေန သင်္ဂဟော သဇာတိသင်္ဂဟော နာမ။ ‘‘သဗ္ဗေ ကောသလကာ သဗ္ဗေ မာဂဓကာ’’တိ ဧဝံ သဉ္ဇာတိဒေသဝသေန သင်္ဂဟော သဉ္ဇာတိသင်္ဂဟော နာမ။ ‘‘သဗ္ဗေ ရထိကာ သဗ္ဗေ ဓနုဂ္ဂဟာ’’တိ ဧဝံ ကိရိယဝသေန သင်္ဂဟော ကိရိယသင်္ဂဟော နာမ။ ‘‘စက္ခာယတနံ ကတမက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ? စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတိ။ ဟဉ္စိ စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတိ၊ တေန ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတ’’န္တိ (ကထာ။ ၄၇၁)၊ အယံ ဂဏနသင်္ဂဟော နာမ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဌာနေ အယမေဝ အဓိပ္ပေတော။

နနု စ ‘‘စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ကတိ ကုသလာ ကတိ အကုသလာ ကတိ အဗျာကတာတိ ပဉှဿ ဝိဿဇ္ဇနေ သမုဒယသစ္စံ အကုသလံ၊ မဂ္ဂသစ္စံ ကုသလံ၊ နိရောဓသစ္စံ အဗျာကတံ၊ ဒုက္ခသစ္စံ သိယာ ကုသလံ၊ သိယာ အကုသလံ၊ သိယာ အဗျာကတ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၂၁၆-၂၁၇) အာဂတတ္တာ စတုဘူမကမ္ပိ ကုသလံ ဒိယဍ္ဎမေဝ သစ္စံ ဘဇတိ။ အထ ကသ္မာ မဟာထေရော စတူသု အရိယသစ္စေသု ဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ အာဟာတိ? သစ္စာနံ အန္တောဂဓတ္တာ။ ယထာ ဟိ ‘‘သာဓိကမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိယဍ္ဎသိက္ခာပဒသတံ အနွဒ္ဓမာသံ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆတိ၊ ယတ္ထ အတ္တကာမာ ကုလပုတ္တာ သိက္ခန္တိ။ တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခာ အဓိသီလသိက္ခာ အဓိစိတ္တသိက္ခာ အဓိပညာသိက္ခာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၈) ဧတ္ထ သာဓိကမိဒံ ဒိယဍ္ဎသိက္ခာပဒသတံ ဧကာ အဓိသီလသိက္ခာဝ ဟောတိ၊ တံ သိက္ခန္တောပိ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခတီတိ ဒဿိတော၊ သိက္ခာနံ အန္တောဂဓတ္တာ။ ယထာ စ ဧကဿ ဟတ္ထိပဒဿ စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ဧကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ ဩတိဏ္ဏာနိပိ ဒွီသု တီသု စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ဩတိဏ္ဏာနိပိ သိင်္ဂါလသသမိဂါဒီနံ ပါဒါနိ ဟတ္ထိပဒေ သမောဓာနံ ဂတာနေဝ ဟောန္တိ။ ဟတ္ထိပဒတော အမုစ္စိတွာ တဿေဝ အန္တောဂဓတ္တာ။ ဧဝမေဝ ဧကသ္မိမ္ပိ ဒွီသုပိ တီသုပိ စတူသုပိ သစ္စေသု ဂဏနံ ဂတာ ဓမ္မာ စတူသု သစ္စေသု ဂဏနံ ဂတာဝ ဟောန္တိ၊ သစ္စာနံ အန္တောဂဓတ္တာတိ ဒိယဍ္ဎသစ္စဂဏနံ ဂတေပိ ကုသလဓမ္မေ ‘‘သဗ္ဗေ တေ စတူသု အရိယသစ္စေသု သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒုက္ခေ အရိယသစ္စေ’’တိအာဒီသု ဥဒ္ဒေသပဒေသု စေဝ ဇာတိပိ ဒုက္ခာတိအာဒီသု နိဒ္ဒေသပဒေသု စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တမေဝ။ ကေဝလံ ပနေတ္ထ ဒေသနာနုက္ကမောဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၀၁။ ယထာ ဟိ ဆေကော ဝိလီဝကာရော သုဇာတံ ဝေဠုံ လဘိတွာ စတုဓာ ဆေတွာ တတော တယော ကောဋ္ဌာသေ ဌပေတွာ ဧကံ ဂဏှိတွာ ပဉ္စဓာ ဘိန္ဒေယျ၊ တတောပိ စတ္တာရော ဌပေတွာ ဧကံ ဂဏှိတွာ ဖာလေန္တော ပဉ္စ ပေသိယော ကရေယျ၊ တတော စတဿော ဌပေတွာ ဧကံ ဂဏှိတွာ ကုစ္ဆိဘာဂံ ပိဋ္ဌိဘာဂန္တိ ဒွိဓာ ဖာလေတွာ ပိဋ္ဌိဘာဂံ ဌပေတွာ ကုစ္ဆိဘာဂံ အာဒါယ တတော သမုဂ္ဂဗီဇနိတာလဝဏ္ဋာဒိနာနပ္ပကာရံ ဝေဠုဝိကတိံ ကရေယျ၊ သော ပိဋ္ဌိဘာဂဉ္စ ဣတရာ စ စတဿော ပေသိယော ဣတရေ စ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဣတရေ စ တယော ကောဋ္ဌာသေ ကမ္မာယ န ဥပနေဿတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧကပ္ပဟာရေန ပန ဥပနေတုံ န သက္ကာ၊ အနုပုဗ္ဗေန ဥပနေဿတိ။ ဧဝမေဝ အယံ မဟာထေရောပိ ဝိလီဝကာရော သုဇာတံ ဝေဠုံ လဘိတွာ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဝိယ၊ ဣမံ မဟန္တံ သုတ္တန္တံ အာရဘိတွာ စတုအရိယသစ္စဝသေန မာတိကံ ဌပေသိ။ ဝိလီဝကာရဿ တယော ကောဋ္ဌာသေ ဌပေတွာ ဧကံ ဂဟေတွာ တဿ ပဉ္စဓာ ကရဏံ ဝိယ ထေရဿ တီဏိ အရိယသစ္စာနိ ဌပေတွာ ဧကံ ဒုက္ခသစ္စံ ဂဟေတွာ ဘာဇေန္တဿ ခန္ဓဝသေန ပဉ္စဓာ ကရဏံ။ တတော ယထာ သော ဝိလီဝကာရော စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဌပေတွာ ဧကံ ဘာဂံ ဂဟေတွာ ပဉ္စဓာ ဖာလေသိ၊ ဧဝံ ထေရော စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓေ ဌပေတွာ ရူပက္ခန္ဓံ ဝိဘဇန္တော စတ္တာရိ စ မဟာဘူတာနိ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ရူပန္တိ ပဉ္စဓာ အကာသိ။ တတော ယထာ သော ဝိလီဝကာရော စတဿော ပေသိယော ဌပေတွာ ဧကံ ဂဟေတွာ ကုစ္ဆိဘာဂံ ပိဋ္ဌိဘာဂန္တိ ဒွိဓာ ဖာလေသိ၊ ဧဝံ ထေရော ဥပါဒါယ ရူပဉ္စ တိဿော စ ဓာတုယော ဌပေတွာ ဧကံ ပထဝီဓာတုံ ဝိဘဇန္တော အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝသေန ဒွိဓာ ဒဿေသိ။ ယထာ သော ဝိလီဝကာရော ပိဋ္ဌိဘာဂံ ဌပေတွာ ကုစ္ဆိဘာဂံ အာဒါယ နာနပ္ပကာရံ ဝိလီဝဝိကတိံ အကာသိ၊ ဧဝံ ထေရော ဗာဟိရံ ပထဝီဓာတုံ ဌပေတွာ အဇ္ဈတ္တိကံ ပထဝီဓာတုံ ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ကတမာ စာဝုသော၊ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူတိအာဒိမာဟ။

ယထာ ပန ဝိလီဝကာရော ပိဋ္ဌိဘာဂဉ္စ ဣတရာ စ စတ္တဿော ပေသိယော ဣတရေ စ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဣတရေ စ တယော ကောဋ္ဌာသေ အနုပုဗ္ဗေန ကမ္မာယ ဥပနေဿတိ၊ န ဟိ သက္ကာ ဧကပ္ပဟာရေန ဥပနေတုံ၊ ဧဝံ ထေရောပိ ဗာဟိရဉ္စ ပထဝီဓာတုံ ဣတရာ စ တိဿော ဓာတုယော ဥပါဒါရူပဉ္စ ဣတရေ စ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓေ ဣတရာနိ စ တီဏိ အရိယသစ္စာနိ အနုပုဗ္ဗေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿေဿတိ၊ န ဟိ သက္ကာ ဧကပ္ပဟာရေန ဒဿေတုံ။ အပိစ ရာဇပုတ္တူပမာယပိ အယံ ကမော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော –

ဧကော ကိရ မဟာရာဇာ၊ တဿ ပရောသဟဿံ ပုတ္တာ။ သော တေသံ ပိဠန္ဓနပရိက္ခာရံ စတူသု ပေဠာသု ဌပေတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ အပ္ပေသိ – ‘‘ဣဒံ တေ၊ တာတ၊ ဘာတိကာနံ ပိဠန္ဓနဘဏ္ဍံ တထာရူပေ ဆဏေ သမ္ပတ္တေ ပိဠန္ဓနံ နော ဒေဟီတိ ယာစန္တာနံ ဒဒေယျာသီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓု ဒေဝါ’’တိ သာရဂဗ္ဘေ ပဋိသာမေသိ၊ တထာရူပေ ဆဏဒိဝသေ ရာဇပုတ္တာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ပိဠန္ဓနံ နော၊ တာတ၊ ဒေထ၊ နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ တာတာ၊ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ ဝေါ ဟတ္ထေ မယာ ပိဠန္ဓနံ ဌပိတံ၊ တံ အာဟရာပေတွာ ပိဠန္ဓထာတိ။ တေ သာဓူတိ ပဋိဿုဏိတွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘တုမှာကံ ကိရ နော ဟတ္ထေ ပိဠန္ဓနဘဏ္ဍံ၊ တံ ဒေထာ’’တိ အာဟံသု။ သော ဧဝံ ကရိဿာမီတိ ဂဗ္ဘံ ဝိဝရိတွာ၊ စတဿော ပေဠာယော နီဟရိတွာ တိဿော ဌပေတွာ ဧကံ ဝိဝရိတွာ၊ တတော ပဉ္စ သမုဂ္ဂေ နီဟရိတွာ စတ္တာရော ဌပေတွာ ဧကံ ဝိဝရိတွာ၊ တတော ပဉ္စသု ကရဏ္ဍေသု နီဟရိတေသု စတ္တာရော ဌပေတွာ ဧကံ ဝိဝရိတွာ ပိဓာနံ ပဿေ ဌပေတွာ တတော ဟတ္ထူပဂပါဒူပဂါဒီနိ နာနပ္ပကာရာနိ ပိဠန္ဓနာနိ နီဟရိတွာ အဒါသိ။ သော ကိဉ္စာပိ ဣတရေဟိ စတူဟိ ကရဏ္ဍေဟိ ဣတရေဟိ စတူဟိ သမုဂ္ဂေဟိ ဣတရာဟိ တီဟိ ပေဠာဟိ န တာဝ ဘာဇေတွာ ဒေတိ၊ အနုပုဗ္ဗေန ပန ဒဿတိ၊ န ဟိ သက္ကာ ဧကပ္ပဟာရေန ဒါတုံ။

တတ္ထ မဟာရာဇာ ဝိယ ဘဂဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာတိ ဘဂဝါ၊ ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော’’တိ (သု။ နိ။ ၅၅၉)။ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ဝိယ သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ယံ ခေါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ၊ ‘ဘဂဝတော ပုတ္တော ဩရသော မုခတော ဇာတော ဓမ္မဇော ဓမ္မနိမ္မိတော ဓမ္မဒါယာဒေါ၊ နော အာမိသဒါယာဒေါ’တိ သာရိပုတ္တမေဝ တံ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ၊ ဘဂဝတော ပုတ္တော…ပေ… နော အာမိသဒါယာဒေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၉၇)။ ပရောသဟဿရာဇပုတ္တာ ဝိယ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ပရောသဟဿံ ဘိက္ခူနံ၊ သုဂတံ ပယိရုပါသတိ၊

ဒေသေန္တံ ဝိရဇံ ဓမ္မံ၊ နိဗ္ဗာနံ အကုတောဘယ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၆)၊

ရညော တေသံ ပုတ္တာနံ ပိဠန္ဓနံ စတူသု ပေဠာသု ပက္ခိပိတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ ဟတ္ထေ ဌပိတကာလော ဝိယ ဘဂဝတော ဓမ္မသေနာပတိဿ ဟတ္ထေ စတုသစ္စပ္ပကာသနာယ ဌပိတကာလော၊ တေနေဝါဟ – ‘‘သာရိပုတ္တော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟောတိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဝိတ္ထာရေန အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတု’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၁)။ တထာရူပေ ခဏေ တေသံ ရာဇပုတ္တာနံ တံ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပိဠန္ဓနံ ယာစနကာလော ဝိယ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဝဿူပနာယိကသမယေ အာဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနာယ ယာစိတကာလော။ ဥပကဋ္ဌာယ ကိရ ဝဿူပနာယိကာယ ဣဒံ သုတ္တံ ဒေသိတံ။ ရညော၊ ‘‘တာတာ၊ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ ဝေါ ဟတ္ထေ မယာ ပိဠန္ဓနံ ဌပိတံ တံ အာဟရာပေတွာ ပိဠန္ဓထာ’’တိ ဝုတ္တကာလော ဝိယ သမ္ဗုဒ္ဓေနာပိ၊ ‘‘သေဝေထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ၊ ဘဇထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ။ ပဏ္ဍိတာ ဘိက္ခူ အနုဂ္ဂါဟကာ သဗြဟ္မစာရီန’’န္တိ ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိနော သန္တိကေ ဘိက္ခူနံ ပေသိတကာလော။

ရာဇပုတ္တေဟိ ရညော ကထံ သုတွာ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပိဠန္ဓနံ ယာစိတကာလော ဝိယ ဘိက္ခူဟိ သတ္ထုကထံ သုတွာ ဓမ္မသေနာပတိံ ဥပသင်္ကမ္မ ဓမ္မဒေသနံ အာယာစိတကာလော။ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ ဂဗ္ဘံ ဝိဝရိတွာ စတဿော ပေဠာယော နီဟရိတွာ ဌပနံ ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိဿ ဣမံ သုတ္တန္တံ အာရဘိတွာ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ဝသေန မာတိကာယ ဌပနံ။ တိဿော ပေဠာယော ဌပေတွာ ဧကံ ဝိဝရိတွာ တတော ပဉ္စသမုဂ္ဂနီဟရဏံ ဝိယ တီဏိ အရိယသစ္စာနိ ဌပေတွာ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ဝိဘဇန္တဿ ပဉ္စက္ခန္ဓဒဿနံ။ စတ္တာရော သမုဂ္ဂေ ဌပေတွာ ဧကံ ဝိဝရိတွာ တတော ပဉ္စကရဏ္ဍနီဟရဏံ ဝိယ စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓေ ဌပေတွာ ဧကံ ရူပက္ခန္ဓံ ဝိဘဇန္တဿ စတုမဟာဘူတဥပါဒါရူပဝသေန ပဉ္စကောဋ္ဌာသဒဿနံ။

၃၀၂။ စတ္တာရော ကရဏ္ဍေ ဌပေတွာ ဧကံ ဝိဝရိတွာ ပိဓာနံ ပဿေ ဌပေတွာ ဟတ္ထူပဂပါဒူပဂါဒိပိဠန္ဓနဒါနံ ဝိယ တီဏိ မဟာဘူတာနိ ဥပါဒါရူပဉ္စ ဌပေတွာ ဧကံ ပထဝီဓာတုံ ဝိဘဇန္တဿ ဗာဟိရံ တာဝ ပိဓာနံ ဝိယ ဌပေတွာ အဇ္ဈတ္တိကာယ ပထဝီဓာတုယာ နာနာသဘာဝတော ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ကတမာ စာဝုသော အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူ’’တိအာဒိဝစနံ။

တဿ ပန ရာဇပုတ္တဿ တေဟိ စတူဟိ ကရဏ္ဍေဟိ စတူဟိ သမုဂ္ဂေဟိ တီဟိ စ ပေဠာဟိ ပစ္ဆာ အနုပုဗ္ဗေန နီဟရိတွာ ပိဠန္ဓနဒါနံ ဝိယ ထေရဿာပိ ဣတရေသဉ္စ တိဏ္ဏံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါရူပါနဉ္စ စတုန္နံ အရူပက္ခန္ဓာနဉ္စ တိဏ္ဏံ အရိယသစ္စာနဉ္စ ပစ္ဆာ အနုပုဗ္ဗေန ဘာဇေတွာ ဒဿနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတံ ‘‘ကတမာ စာဝုသော၊ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တန္တိ ဥဘယမ္ပေတံ နိယကာဓိဝစနမေဝ။ ကက္ခဠန္တိ ထဒ္ဓံ။ ခရိဂတန္တိ ဖရုသံ။ ဥပါဒိန္နန္တိ န ကမ္မသမုဋ္ဌာနမေဝ၊ အဝိသေသေန ပန သရီရဋ္ဌကဿေတံ ဂဟဏံ။ သရီရဋ္ဌကဉှိ ဥပါဒိန္နံ ဝါ ဟောတု၊ အနုပါဒိန္နံ ဝါ၊ အာဒိန္နဂဟိတပရာမဋ္ဌဝသေန သဗ္ဗံ ဥပါဒိန္နမေဝ နာမ။ သေယျထိဒံ – ကေသာ လောမာ…ပေ… ဥဒရိယံ ကရီသန္တိ ဣဒံ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကဿ ကုလပုတ္တဿ အဇ္ဈတ္တိကပထဝီဓာတုဝသေန တာဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဘတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန မနသိကာရံ အာရဘိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ဂဟေတုကာမေန ယံ ကာတဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ မတ္ထလုင်္ဂံ ပန န ဣဓ ပါဠိအာရုဠှံ။ တမ္ပိ အာဟရိတွာ၊ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ဝဝတ္ထပေတွာ၊ ‘‘အယမ္ပိ အစေတနာ အဗျာကတာ သုညာ ထဒ္ဓါ ပထဝီဓာတု ဧဝါ’’တိ မနသိ ကာတဗ္ဗံ။ ယံ ဝါ ပနညမ္ပီတိ ဣဒံ ဣတရေသု တီသု ကောဋ္ဌာသေသု အနုဂတာယ ပထဝီဓာတုယာ ဂဟဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူတိ ယာ စ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု။ ယာ စ ဗာဟိရာတိ ယာ စ ဝိဘင်္ဂေ၊ ‘‘အယော လောဟံ တိပု သီသ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၁၇၃) နယေန အာဂတာ ဗာဟိရာ ပထဝီဓာတု။

ဧတ္တာဝတာ ထေရေန အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု နာနာသဘာဝတော ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ဝိတ္ထာရေန ဒဿိတာ၊ ဗာဟိရာ သင်္ခေပေန။ ကသ္မာ? ယသ္မိဉှိ ဌာနေ သတ္တာနံ အာလယော နိကန္တိ ပတ္ထနာ ပရိယုဋ္ဌာနံ ဂဟဏံ ပရာမာသော ဗလဝါ ဟောတိ၊ တတ္ထ တေသံ အာလယာဒီနံ ဥဒ္ဓရဏတ္ထံ ဗုဒ္ဓါ ဝါ ဗုဒ္ဓသာဝကာ ဝါ ဝိတ္ထာရကထံ ကထေန္တိ။ ယတ္ထ ပန န ဗလဝါ၊ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာဘာဝတော သင်္ခေပေန ကထေန္တိ။ ယထာ ဟိ ကဿကော ခေတ္တံ ကသမာနော ယတ္ထ မူလသန္တာနကာနံ ဗလဝတာယ နင်္ဂလံ လဂ္ဂတိ၊ တတ္ထ ဂေါဏေ ဌပေတွာ ပံသုံ ဝိယူဟိတွာ မူလသန္တာနကာနိ ဆေတွာ ဆေတွာ ဥဒ္ဓရန္တော ဗဟုံ ဝါယာမံ ကရောတိ။ ယတ္ထ တာနိ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ဗလဝံ ပယောဂံ ကတွာ ဂေါဏေ ပိဋ္ဌိယံ ပဟရမာနော ကသတိယေဝ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပထဝီဓာတုရေဝေသာတိ ဒုဝိဓာပေသာ ထဒ္ဓဋ္ဌေန ကက္ခဠဋ္ဌေန ဖရုသဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာ ပထဝီဓာတုယေဝ၊ အာဝုသောတိ အဇ္ဈတ္တိကံ ဗာဟိရာယ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ဒဿေတိ။ ယသ္မာ ဗာဟိရာယ ပထဝီဓာတုယာ အစေတနာဘာဝေါ ပါကဋော၊ န အဇ္ဈတ္တိကာယ၊ တသ္မာ သာ ဗာဟိရာယ သဒ္ဓိံ ဧကသဒိသာ အစေတနာယေဝါတိ ဂဏှန္တဿ သုခပရိဂ္ဂဟော ဟောတိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ဒန္တေန ဂေါဏေန သဒ္ဓိံ ယောဇိတော အဒန္တော ကတိပါဟမေဝ ဝိသူကာယတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ၊ အထ န စိရဿေဝ ဒမထံ ဥပေတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တိကာပိ ဗာဟိရာယ သဒ္ဓိံ ဧကသဒိသာတိ ဂဏှန္တဿ ကတိပါဟမေဝ အစေတနာဘာဝေါ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ အထ န စိရေနေဝဿာ အစေတနာဘာဝေါ ပါကဋော ဟောတိ။ တံ နေတံ မမာတိ တံ ဥဘယမ္ပိ န ဧတံ မမ၊ န ဧသောဟမသ္မိ၊ န ဧသော မေ အတ္တာတိ ဧဝံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာဘူတန္တိ ယထာသဘာဝံ၊ တဉှိ အနိစ္စာဒိသဘာဝံ၊ တသ္မာ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာတိ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

ဟောတိ ခေါ သော၊ အာဝုသောတိ ကသ္မာ အာရဘိ? ဗာဟိရအာပေါဓာတုဝသေန ဗာဟိရာယ ပထဝီဓာတုယာ ဝိနာသံ ဒဿေတွာ တတော ဝိသေသတရေန ဥပါဒိန္နာယ သရီရဋ္ဌကပထဝီဓာတုယာ ဝိနာသဒဿနတ္ထံ။ ပကုပ္ပတီတိ အာပေါသံဝဋ္ဋဝသေန ဝဍ္ဎမာနာ ကုပ္ပတိ။ အန္တရဟိတာ တသ္မိံ သမယေ ဗာဟိရာ ပထဝီဓာတု ဟောတီတိ တသ္မိံ သမယေ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေ ခါရောဒကေန ဝိလီယမာနာ ဥဒကာနုဂတာ ဟုတွာ သဗ္ဗာ ပဗ္ဗတာဒိဝသေန သဏ္ဌိတာ ပထဝီဓာတု အန္တရဟိတာ ဟောတိ။ ဝိလီယိတွာ ဥဒကမေဝ ဟောတိ။ တာဝ မဟလ္လိကာယာတိ တာဝ မဟန္တာယ။

ဒုဝေ သတသဟဿာနိ၊ စတ္တာရိ နဟုတာနိ စ၊

ဧတ္တကံ ဗဟလတ္တေန၊ သင်္ခါတာယံ ဝသုန္ဓရာတိ။ –

ဧဝံ ဗဟလတ္တေနေဝ မဟန္တာယ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠပ္ပမာဏာယ။ အနိစ္စတာတိ ဟုတွာ အဘာဝတာ။ ခယဓမ္မတာတိ ခယံ ဂမနသဘာဝတာ။ ဝယဓမ္မတာတိ ဝယံ ဂမနသဘာဝတာ။ ဝိပရိဏာမဓမ္မတာတိ ပကတိဝိဇဟနသဘာဝတာ၊ ဣတိ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ အနိစ္စလက္ခဏမေဝ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန အနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တံ အနတ္တာတိ တီဏိပိ လက္ခဏာနိ အာဂတာနေဝ ဟောန္တိ။ မတ္တဋ္ဌကဿာတိ ပရိတ္တဋ္ဌိတိကဿ၊ တတ္ထ ဒွီဟာကာရေဟိ ဣမဿ ကာယဿ ပရိတ္တဋ္ဌိတိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဌိတိပရိတ္တတာယ စ သရသပရိတ္တတာယ စ။ အယဉှိ အတီတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိတ္ထ၊ န ဇီဝတိ၊ န ဇီဝိဿတိ။ အနာဂတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိဿတိ၊ န ဇီဝတိ၊ န ဇီဝိတ္ထ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝတိ၊ န ဇီဝိတ္ထ၊ န ဇီဝိဿတီတိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဇီဝိတံ အတ္တဘာဝေါ စ၊ သုခဒုက္ခာ စ ကေဝလာ၊

ဧကစိတ္တသမာယုတ္တာ၊ လဟု သော ဝတ္တတေ ခဏော’’တိ။ –

ဣဒံ ဧတဿေဝ ပရိတ္တဋ္ဌိတိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဌိတိပရိတ္တတာယ ပရိတ္တဋ္ဌိတိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အဿာသပဿာသူပနိဗဒ္ဓါဒိဘာဝေန ပနဿ သရသပရိတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သတ္တာနဉှိ အဿာသူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ၊ ပဿာသူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ၊ အဿာသပဿာသူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ၊ မဟာဘူတူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ၊ ကဗဠီကာရာဟာရူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ၊ ဝိညာဏူပနိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတန္တိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတံ။

တဏှုပါဒိန္နဿာတိ တဏှာယ အာဒိန္နဂဟိတပရာမဋ္ဌဿ အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ အသ္မီတိ ဝါ။ အထ ခွာဿ နောတေဝေတ္ထ ဟောတီတိ အထ ခေါ အဿ ဘိက္ခုနော ဧဝံ တီဏိ လက္ခဏာနိ အာရောပေတွာ ပဿန္တဿ ဧတ္ထ အဇ္ဈတ္တိကာယ ပထဝီဓာတုယာ အဟန္တိ ဝါတိအာဒိ တိဝိဓော တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟော နောတေဝ ဟောတိ၊ န ဟောတိယေဝါတိ အတ္ထော။ ယထာ စ အာပေါဓာတုဝသေန၊ ဧဝံ တေဇောဓာတုဝါယောဓာတုဝသေနပိ ဗာဟိရာယ ပထဝီဓာတုယာ အန္တရဓာနံ ဟောတိ။ ဣဓ ပန ဧကံယေဝ အာဂတံ။ ဣတရာနိပိ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တဉ္စေ၊ အာဝုသောတိ ဣဓ တဿ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကဿ ဘိက္ခုနော သောတဒွါရေ ပရိဂ္ဂဟံ ပဋ္ဌပေန္တော ဗလံ ဒဿေတိ။ အက္ကောသန္တီတိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တိ။ ပရိဘာသန္တီတိ တယာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကတံ၊ ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ တံ ကရိဿာမာတိ ဝါစာယ ပရိဘာသန္တိ။ ရောသေန္တီတိ ဃဋ္ဋေန္တိ။ ဝိဟေသေန္တီတိ ဒုက္ခာပေန္တိ၊ သဗ္ဗံ ဝါစာယ ဃဋ္ဋနမေဝ ဝုတ္တံ။ သော ဧဝန္တိ သော ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကော ဧဝံ သမ္ပဇာနာတိ။ ဥပ္ပန္နာ ခေါ မေ အယန္တိ သမ္ပတိဝတ္တမာနုပ္ပန္နဘာဝေန စ သမုဒါစာရုပ္ပန္နဘာဝေန စ ဥပ္ပန္နာ။ သောတသမ္ဖဿဇာတိ ဥပနိဿယဝသေန သောတသမ္ဖဿတော ဇာတာ သောတဒွါရဇဝနဝေဒနာ၊ ဖဿော အနိစ္စောတိ သောတသမ္ဖဿော ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စောတိ ပဿတိ။ ဝေဒနာဒယောပိ သောတသမ္ဖဿသမ္ပယုတ္တာဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဓာတာရမ္မဏမေဝါတိ ဓာတုသင်္ခါတမေဝ အာရမ္မဏံ။ ပက္ခန္ဒတီတိ ဩတရတိ။ ပသီဒတီတိ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ ပသီဒတိ၊ ဘုမ္မဝစနမေဝ ဝါ ဧတံ။ ဗျဉ္ဇနသန္ဓိဝသေန ‘‘ဓာတာရမ္မဏမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဓာတာရမ္မဏေယေဝါတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ အဓိမုစ္စတီတိ ဓာတုဝသေန ဧဝန္တိ အဓိမောက္ခံ လဘတိ၊ န ရဇ္ဇတိ၊ န ဒုဿတိ။ အယဉှိ သောတဒွါရမှိ အာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ မူလပရိညာအာဂန္တုကတာဝကာလိကဝသေန ပရိဂ္ဂဟံ ကရောတိ၊ တဿ ဝိတ္ထာရကထာ သတိပဋ္ဌာနေ သတိသမ္ပဇညပဗ္ဗေ ဝုတ္တာ။ သာ ပန တတ္ထ စက္ခုဒွါရဝသေန ဝုတ္တာ၊ ဣဓ သောတဒွါရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ကတပရိဂ္ဂဟဿ ဟိ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကဿ ဗလဝဝိပဿကဿ သစေပိ စက္ခုဒွါရာဒီသု အာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ အယောနိသော အာဝဇ္ဇနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ပတွာ ဧကံ ဒွေ ဝါရေ အာသေဝနံ လဘိတွာ စိတ္တံ ဘဝင်္ဂမေဝ ဩတရတိ၊ န ရာဂါဒိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ကောဋိပ္ပတ္တော တိက္ခဝိပဿကော။ အပရဿ ရာဂါဒိဝသေန ဧကံ ဝါရံ ဇဝနံ ဇဝတိ၊ ဇဝနပရိယောသာနေ ပန ရာဂါဒိဝသေန ဧဝံ မေ ဇဝနံ ဇဝိတန္တိ အာဝဇ္ဇတော အာရမ္မဏံ ပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ၊ ပုန ဝါရံ တထာ န ဇဝတိ။ အပရဿ ဧကဝါရံ ဧဝံ အာဝဇ္ဇတော ပုန ဒုတိယဝါရံ ရာဂါဒိဝသေန ဇဝနံ ဇဝတိယေဝ၊ ဒုတိယဝါရာဝသာနေ ပန ဧဝံ မေ ဇဝနံ ဇဝိတန္တိ အာဝဇ္ဇတော အာရမ္မဏံ ပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ၊ တတိယဝါရေ တထာ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧတ္ထ ပန ပဌမော အတိတိက္ခော၊ တတိယော အတိမန္ဒော၊ ဒုတိယဿ ပန ဝသေန ဣမသ္မိံ သုတ္တေ၊ လဋုကိကောပမေ၊ ဣန္ဒြိယဘာဝနေ စ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ သောတဒွါရေ ပရိဂ္ဂဟိတဝသေန ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကဿ ဗလံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကာယဒွါရေ ဒီပေန္တော တဉ္စေ၊ အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ အနိဋ္ဌာရမ္မဏဉှိ ပတွာ ဒွီသု ဝါရေသု ကိလမတိ သောတဒွါရေ စ ကာယဒွါရေ စ။ တသ္မာ ယထာ နာမ ခေတ္တဿာမီ ပုရိသော ကုဒါလံ ဂဟေတွာ ခေတ္တံ အနုသဉ္စရန္တော ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ မတ္တိကပိဏ္ဍံ အဒတွာ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနေသုယေဝ ကုဒါလေန ဘူမိံ ဘိန္ဒိတွာ သတိဏမတ္တိကပိဏ္ဍံ ဒေတိ။ ဧဝမေဝ မဟာထေရော အနာဂတေ သိက္ခာကာမာ ပဓာနကမ္မိကာ ကုလပုတ္တာ ဣမေသု ဒွါရေသု သံဝရံ ပဋ္ဌပေတွာ ခိပ္ပမေဝ ဇာတိဇရာမရဏဿ အန္တံ ကရိဿန္တီတိ ဣမေသုယေဝ ဒွီသု ဒွါရေသု ဂါဠှံ ကတွာ သံဝရံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

တတ္ထ သမုဒါစရန္တီတိ ဥပက္ကမန္တိ။ ပါဏိသမ္ဖဿေနာတိ ပါဏိပ္ပဟာရေန၊ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တထာဘူတောတိ တထာသဘာဝေါ။ ယထာဘူတသ္မိန္တိ ယထာသဘာဝေ။ ကမန္တီတိ ပဝတ္တန္တိ။ ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုဿရတောတိအာဒီသု ဣတိပိ သော ဘဂဝါတိအာဒိနာ နယေန အနုဿရန္တောပိ ဗုဒ္ဓံ အနုဿရတိ၊ ဝုတ္တံ ခေါ ပနေတံ ဘဂဝတာတိ အနုဿရန္တောပိ အနုဿရတိယေဝ။ သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မောတိအာဒိနာ နယေန အနုဿရန္တောပိ ဓမ္မံ အနုဿရတိ၊ ကကစူပမောဝါဒံ အနုဿရန္တောပိ အနုဿရတိယေဝ။ သုပ္ပဋိပန္နောတိအာဒိနာ နယေန အနုဿရန္တောပိ သင်္ဃံ အနုဿရတိ၊ ကကစောကန္တနံ အဓိဝါသယမာနဿ ဘိက္ခုနော ဂုဏံ အနုဿရမာနောပိ အနုဿရတိယေဝ။

ဥပေက္ခာ ကုသလနိဿိတာ န သဏ္ဌာတီတိ ဣဓ ဝိပဿနုပေက္ခာ အဓိပ္ပေတာ။ ဥပေက္ခာ ကုသလနိဿိတာ သဏ္ဌာတီတိ ဣဓ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ၊ သာ ပနေသာ ကိဉ္စာပိ ခီဏာသဝဿ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အာရမ္မဏေသု အရဇ္ဇနာဒိဝသေန ပဝတ္တတိ၊ အယံ ပန ဘိက္ခု ဝီရိယဗလေန ဘာဝနာသိဒ္ဓိယာ အတ္တနော ဝိပဿနံ ခီဏာသဝဿ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဌာနေ ဌပေတီတိ ဝိပဿနာဝ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ နာမ ဇာတာ။

၃၀၃။ အာပေါဓာတုနိဒ္ဒေသေ အာပေါဂတန္တိ သဗ္ဗအာပေသု ဂတံ အလ္လယူသဘာဝလက္ခဏံ။ ပိတ္တံ သေမှန္တိအာဒီသု ပန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဓိံ ဘာဝနာနယေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။ ပကုပ္ပတီတိ ဩဃဝသေန ဝဍ္ဎတိ၊ သမုဒ္ဒတော ဝါ ဥဒကံ ဥတ္တရတိ၊ အယမဿ ပါကတိကော ပကောပေါ၊ အာပေါသံဝဋ္ဋကာလေ ပန ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠံ ဥဒကပူရမေဝ ဟောတိ။ ဩဂစ္ဆန္တီတိ ဟေဋ္ဌာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဥဒ္ဓနေ အာရောပိတဥဒကံ ဝိယ ခယံ ဝိနာသံ ပါပုဏန္တိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၀၄။ တေဇောဓာတုနိဒ္ဒေသေ တေဇောဂတန္တိ သဗ္ဗတေဇေသု ဂတံ ဥဏှတ္တလက္ခဏံ။ တေဇော ဧဝ ဝါ တေဇောဘာဝံ ဂတန္တိ တေဇောဂတံ။ ပုရိမေ အာပေါဂတေပိ ပစ္ဆိမေ ဝါယောဂတေပိ ဧသေဝ နယော။ ယေန စာတိ ယေန တေဇောဂတေန။ တသ္မိံ ကုပ္ပိတေ အယံ ကာယော သန္တပ္ပတိ၊ ဧကာဟိကဇရာဒိဘာဝေန ဥသုမဇာတော ဟောတိ။ ယေန စ ဇီရီယတီတိ ယေန အယံ ကာယော ဇီရတိ၊ ဣန္ဒြိယဝေကလ္လတ္တံ ဗလပရိက္ခယံ ဝလိပလိတာဒိဘာဝဉ္စ ပါပုဏာတိ။ ယေန စ ပရိဍယှတီတိ ယေန ကုပ္ပိတေန အယံ ကာယော ဒယှတိ၊ သော စ ပုဂ္ဂလော ဒယှာမိ ဒယှာမီတိ ကန္ဒန္တော သတဓောတသပ္ပိဂေါသီတစန္ဒနာဒိလေပဉ္စ တာလဝဏ္ဋဝါတဉ္စ ပစ္စာသီသတိ။ ယေန စ အသိတပီတခါယိတသာယိတံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတီတိ ယေန တံ အသိတံ ဝါ ဩဒနာဒိ၊ ပီတံ ဝါ ပါနကာဒိ၊ ခါယိတံ ဝါ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကာဒိ၊ သာယိတံ ဝါ အမ္ဗပက္ကမဓုဖာဏိတာဒိ သမ္မာ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ၊ ရသာဒိဘာဝေန ဝိဝေကံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဓိံ ဘာဝနာနယေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။

ဟရိတန္တန္တိ ဟရိတမေဝ။ အလ္လတိဏာဒိံ အာဂမ္မ နိဗ္ဗာယတီတိ အတ္ထော။ ပန္ထန္တန္တိ မဟာမဂ္ဂမေဝ။ သေလန္တန္တိ ပဗ္ဗတံ။ ဥဒကန္တန္တိ ဥဒကံ။ ရမဏီယံ ဝါ ဘူမိဘာဂန္တိ တိဏဂုမ္ဗာဒိရဟိတံ၊ ဝိဝိတ္တံ အဗ္ဘောကာသံ ဘူမိဘာဂံ။ အနာဟာရာတိ နိရာဟာရာ နိရုပါဒါနာ၊ အယမ္ပိ ပကတိယာဝ တေဇောဝိကာရော ဝုတ္တော၊ တေဇောသံဝဋ္ဋကာလေ ပန ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠံ ဈာပေတွာ ဆာရိကာမတ္တမ္ပိ န တိဋ္ဌတိ။ နှာရုဒဒ္ဒုလေနာတိ စမ္မနိလ္လေခနေန။ အဂ္ဂိံ ဂဝေသန္တီတိ ဧဝရူပံ သုခုမံ ဥပါဒါနံ ဂဟေတွာ အဂ္ဂိံ ပရိယေသန္တိ၊ ယံ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဥသုမံ လဘိတွာ ပဇ္ဇလတိ၊ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၀၅။ ဝါယောဓာတုနိဒ္ဒေသေ ဥဒ္ဓင်္ဂမာ ဝါတာတိ ဥဂ္ဂါရဟိက္ကာရာဒိပဝတ္တကာ ဥဒ္ဓံ အာရောဟနဝါတာ။ အဓောဂမာ ဝါတာတိ ဥစ္စာရပဿာဝါဒိနီဟရဏကာ အဓော ဩရောဟနဝါတာ။ ကုစ္ဆိသယာ ဝါတာတိ အန္တာနံ ဗဟိဝါတာ။ ကောဋ္ဌာသယာ ဝါတာတိ အန္တာနံ အန္တောဝါတာ။ အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရိနောတိ ဓမနီဇာလာနုသာရေန သကလသရီရေ အင်္ဂမင်္ဂါနိ အနုသဋာ သမိဉ္ဇနပသာရဏာဒိနိဗ္ဗတ္တကဝါတာ။ အဿာသောတိ အန္တောပဝိသနနာသိကဝါတော။ ပဿာသောတိ ဗဟိနိက္ခမနနာသိကဝါတော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဓိံ ဘာဝနာနယေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။

ဂါမမ္ပိ ဝဟတီတိ သကလဂါမမ္ပိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကုရုမာနာ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ၊ နိဂမာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ဝါယောသံဝဋ္ဋကာလေ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠဝိဒ္ဓံသနဝသေန ဝါယောဓာတုဝိကာရော ဒဿိတော။ ဝိဓူပနေနာတိ အဂ္ဂိဗီဇနကေန။ ဩဿဝနေတိ ဆဒနဂ္ဂေ၊ တေန ဟိ ဥဒကံ သဝတိ၊ တသ္မာ တံ ‘‘ဩဿဝန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၃၀၆။ သေယျထာပိ၊ အာဝုသောတိ ဣဓ ကိံ ဒဿေတိ? ဟေဋ္ဌာ ကထိတာနံ မဟာဘူတာနံ နိဿတ္တဘာဝံ။ ကဋ္ဌန္တိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရံ။ ဝလ္လိန္တိ အာဗန္ဓနဝလ္လိံ။ တိဏန္တိ ဆဒနတိဏံ။ မတ္တိကန္တိ အနုလေပမတ္တိကံ။ အာကာသော ပရိဝါရိတောတိ ဧတာနိ ကဋ္ဌာဒီနိ အန္တော စ ဗဟိ စ ပရိဝါရေတွာ အာကာသော ဌိတောတိ အတ္ထော။ အဂါရံတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ အဂါရန္တိ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တံ ဟောတိ။ ကဋ္ဌာဒီသု ပန ဝိသုံ ဝိသုံ ရာသိကတေသု ကဋ္ဌရာသိဝလ္လိရာသီတွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧဝမေဝ အဋ္ဌိအာဒီနိ အန္တော စ ဗဟိ စ ပရိဝါရေတွာ ဌိတော အာကာသော၊ တာနေဝ အဋ္ဌိအာဒီနိ ပဋိစ္စ ရူပံတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ၊ သရီရန္တိ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ ကဋ္ဌာဒီနိ ပဋိစ္စ ဂေဟန္တိ သင်္ခံ ဂတံ အဂါရံ ခတ္တိယဂေဟံ ဗြာဟ္မဏဂေဟန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ခတ္တိယသရီရံ ဗြာဟ္မဏသရီရန္တိ ဝုစ္စတိ၊ န ဟေတ္ထ ကောစိ သတ္တော ဝါ ဇီဝေါ ဝါ ဝိဇ္ဇတိ။

အဇ္ဈတ္တိကဉ္စေဝ၊ အာဝုသော၊ စက္ခူတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ဟေဋ္ဌာ ဥပါဒါရူပံ စတ္တာရော စ အရူပိနော ခန္ဓာ တီဏိ စ အရိယသစ္စာနိ န ကထိတာနိ၊ ဣဒါနိ တာနိ ကထေတုံ အယံ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါတိ။ တတ္ထ စက္ခုံ အပရိဘိန္နန္တိ စက္ခုပသာဒေ နိရုဒ္ဓေပိ ဥပဟတေပိ ပိတ္တသေမှလောဟိတေဟိ ပလိဗုဒ္ဓေပိ စက္ခု စက္ခုဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ၊ ပရိဘိန္နမေဝ ဟောတိ၊ စက္ခုဝိညာဏဿ ပန ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထံ အပရိဘိန္နံ နာမ။ ဗာဟိရာ စ ရူပါတိ ဗာဟိရာ စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပါ။ တဇ္ဇော သမန္နာဟာရောတိ တံ စက္ခုဉ္စ ရူပေ စ ပဋိစ္စ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနမနသိကာရော၊ ဘဝင်္ဂါဝဋ္ဋနသမတ္ထံ စက္ခုဒွါရေ ကိရိယမနောဓာတုစိတ္တန္တိ အတ္ထော။ တံ ရူပါနံ အနာပါထဂတတ္တာပိ အညာဝိဟိတဿပိ န ဟောတိ၊ တဇ္ဇဿာတိ တဒနုရူပဿ။ ဝိညာဏဘာဂဿာတိ ဝိညာဏကောဋ္ဌာသဿ။

ယံ တထာဘူတဿာတိအာဒီသု ဒွါရဝသေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ တထာဘူတဿာတိ စက္ခုဝိညာဏေန သဟဘူတဿ၊ စက္ခုဝိညာဏသမင်္ဂိနောတိ အတ္ထော။ ရူပန္တိ စက္ခုဝိညာဏဿ န ရူပဇနကတ္တာ စက္ခုဝိညာဏက္ခဏေ တိသမုဋ္ဌာနရူပံ၊ တဒနန္တရစိတ္တက္ခဏေ စတုသမုဋ္ဌာနမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဂဏနံ ဂစ္ဆတိ။ ဝေဒနာဒယော စက္ခုဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာဝ။ ဝိညာဏမ္ပိ စက္ခုဝိညာဏမေဝ။ ဧတ္ထ စ သင်္ခါရာတိ စေတနာဝ ဝုတ္တာ။ သင်္ဂဟောတိ ဧကတော သင်္ဂဟော။ သန္နိပါတောတိ သမာဂမော။ သမဝါယောတိ ရာသိ။ ယော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပဿတီတိ ယော ပစ္စယေ ပဿတိ။ သော ဓမ္မံ ပဿတီတိ သော ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မေ ပဿတိ၊ ဆန္ဒောတိအာဒိ သဗ္ဗံ တဏှာဝေဝစနမေဝ၊ တဏှာ ဟိ ဆန္ဒကရဏဝသေန ဆန္ဒော။ အာလယကရဏဝသေန အာလယော။ အနုနယကရဏဝသေန အနုနယော။ အဇ္ဈောဂါဟိတွာ ဂိလိတွာ ဂဟနဝသေန အဇ္ဈောသာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနန္တိ နိဗ္ဗာနဿေဝ ဝေဝစနံ၊ ဣတိ တီဏိ သစ္စာနိ ပါဠိယံ အာဂတာနေဝ မဂ္ဂသစ္စံ အာဟရိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ယာ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ဒိဋ္ဌိ သင်္ကပ္ပော ဝါစာ ကမ္မန္တော အာဇီဝေါ ဝါယာမော သတိ သမာဓိ ဘာဝနာပဋိဝေဓော၊ အယံ မဂ္ဂေါတိ။ ဗဟုကတံ ဟောတီတိ ဧတ္တာဝတာပိ ဗဟုံ ဘဂဝတော သာသနံ ကတံ ဟောတိ၊ အဇ္ဈတ္တိကဉ္စေဝ၊ အာဝုသော၊ သောတန္တိအာဒိဝါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

မနောဒွါရေ ပန အဇ္ဈတ္တိကော မနော နာမ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ။ တံ နိရုဒ္ဓမ္ပိ အာဝဇ္ဇနစိတ္တဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ အသမတ္ထံ မန္ဒထာမဂတမေဝ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ပရိဘိန္နံ နာမ ဟောတိ။ အာဝဇ္ဇနဿ ပန ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထံ အပရိဘိန္နံ နာမ။ ဗာဟိရာ စ ဓမ္မာတိ ဓမ္မာရမ္မဏံ။ နေဝ တာဝ တဇ္ဇဿာတိ ဣဒံ ဘဝင်္ဂသမယေနေဝ ကထိတံ။ ဒုတိယဝါရော ပဂုဏဇ္ဈာနပစ္စဝေက္ခဏေန ဝါ၊ ပဂုဏကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရေန ဝါ၊ ပဂုဏဗုဒ္ဓဝစနသဇ္ဈာယကရဏာဒိနာ ဝါ၊ အညဝိဟိတကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ ဣမသ္မိံ ဝါရေ ရူပန္တိ စတုသမုဋ္ဌာနမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ မနောဝိညာဏဉှိ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ ဝေဒနာဒယော မနောဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ၊ ဝိညာဏံ မနောဝိညာဏမေဝ။ သင်္ခါရာ ပနေတ္ထ ဖဿစေတနာဝသေနေဝ ဂဟိတာ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ မဟာထေရော ဟေဋ္ဌာ ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော အာဂန္တွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဌတွာ ဟေဋ္ဌာ ပရိဟီနဒေသနံ သဗ္ဗံ တံတံဒွါရဝသေန ဘာဇေတွာ ဒဿေန္တော ယထာနုသန္ဓိနာဝ သုတ္တန္တံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မဟာသာရောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၀၇။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာသာရောပမသုတ္တံ။ တတ္ထ အစိရပက္ကန္တေတိ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ ရုဟိရုပ္ပာဒကမ္မံ ကတွာ နစိရပက္ကန္တေ သလိင်္ဂေနေဝ ပါဋိယေက္ကေ ဇာတေ။

ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ကုလပုတ္တောတိ ကိဉ္စာပိ အသုကကုလပုတ္တောတိ န နိယာမိတော၊ ဒေဝဒတ္တံယေဝ ပန သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော ဟိ အသမ္ဘိန္နာယ မဟာသမ္မတပဝေဏိယာ ဩက္ကာကဝံသေ ဇာတတ္တာ ဇာတိကုလပုတ္တော။ ဩတိဏ္ဏောတိ ယဿ ဇာတိ အန္တော အနုပဝိဋ္ဌာ၊ သော ဇာတိယာ ဩတိဏ္ဏော နာမ။ ဇရာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ လာဘသက္ကာရာဒီသုပိ လာဘောတိ စတ္တာရော ပစ္စယာ။ သက္ကာရောတိ တေသံယေဝ သုကတဘာဝေါ။ သိလောကောတိ ဝဏ္ဏဘဏနံ။ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဥပ္ပာဒေတိ။ အပညာတာတိ ဒွိန္နံ ဇနာနံ ဌိတဋ္ဌာနေ န ပညာယန္တိ၊ ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ န လဘန္တိ။ အပ္ပေသက္ခာတိ အပ္ပပရိဝါရာ၊ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဂစ္ဆန္တံ န လဘန္တိ။

သာရေန သာရကရဏီယန္တိ ရုက္ခသာရေန ကတ္တဗ္ဗံ အက္ခစက္ကယုဂနင်္ဂလာဒိကံ ယံကိဉ္စိ။ သာခါပလာသံ အဂ္ဂဟေသိ ဗြဟ္မစရိယဿာတိ မဂ္ဂဖလသာရဿ သာသနဗြဟ္မစရိယဿ စတ္တာရော ပစ္စယာ သာခါပလာသံ နာမ၊ တံ အဂ္ဂဟေသိ။ တေန စ ဝေါသာနံ အာပါဒီတိ တေနေဝ စ အလမေတ္တာဝတာ သာရော မေ ပတ္တောတိ ဝေါသာနံ အာပန္နော။

၃၁၀။ ဉာဏဒဿနံ အာရာဓေတီတိ ဒေဝဒတ္တော ပဉ္စာဘိညော၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု စ ပဉ္စန္နံ အဘိညာနံ မတ္ထကေ ဌိတံ၊ တံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ‘‘ဉာဏဒဿန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဇာနံ အပဿံ ဝိဟရန္တီတိ ကိဉ္စိ သုခုမံ ရူပံ အဇာနန္တာ အန္တမသော ပံသုပိသာစကမ္ပိ အပဿန္တာ ဝိဟရန္တိ။

၃၁၁။ အသမယဝိမောက္ခံ အာရာဓေတီတိ၊ ‘‘ကတမော အသမယဝိမောက္ခော? စတ္တာရော စ အရိယမဂ္ဂါ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနိ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ၊ အယံ အသမယဝိမောက္ခော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၃) ဧဝံ ဝုတ္တေ နဝလောကုတ္တရဓမ္မေ အာရာဓေတိ သမ္ပာဒေတိ ပဋိလဘတိ။ လောကိယသမာပတ္တိယော ဟိ အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေယေဝ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ ဝိမုစ္စန္တိ၊ တသ္မာ၊ ‘‘ကတမော သမယဝိမောက္ခော? စတ္တာရိ စ ဈာနာနိ စတဿော စ အရူပါဝစရသမာပတ္တိယော၊ အယံ သမယဝိမောက္ခော’’တိ ဧဝံ သမယဝိမောက္ခောတိ ဝုတ္တာ။ လောကုတ္တရဓမ္မာ ပန ကာလေန ကာလံ ဝိမုစ္စန္တိ၊ သကိံ ဝိမုတ္တာနိ ဟိ မဂ္ဂဖလာနိ ဝိမုတ္တာနေဝ ဟောန္တိ။ နိဗ္ဗာနံ သဗ္ဗကိလေသေဟိ အစ္စန္တံ ဝိမုတ္တမေဝါတိ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ အသမယဝိမောက္ခောတိ ဝုတ္တာ။

အကုပ္ပာ စေတောဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ။ အယမတ္ထော ဧတဿာတိ ဧတဒတ္ထံ၊ အရဟတ္တဖလတ္ထမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ။ အယံ ဧတဿ အတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတံ သာရန္တိ ဧတံ အရဟတ္တဖလံ ဗြဟ္မစရိယဿ သာရံ။ ဧတံ ပရိယောသာနန္တိ ဧတံ အရဟတ္တဖလံ ဗြဟ္မစရိယဿ ပရိယောသာနံ၊ ဧသာ ကောဋိ၊ န ဣတော ပရံ ပတ္တဗ္ဗံ အတ္ထီတိ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာသာရောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ စူဠသာရောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠသာရောပမသုတ္တံ။ တတ္ထ ပိင်္ဂလကောစ္ဆောတိ သော ဗြာဟ္မဏော ပိင်္ဂလဓာတုကော။ ကောစ္ဆောတိ ပနဿ နာမံ၊ တသ္မာ ‘‘ပိင်္ဂလကောစ္ဆော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သင်္ဃိနောတိအာဒီသု ပဗ္ဗဇိတသမူဟသင်္ခါတော သင်္ဃော ဧတေသံ အတ္ထီတိ သင်္ဃိနော။ သွေဝ ဂဏော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဂဏိနော။ အာစာရသိက္ခာပနဝသေန တဿ ဂဏဿ အာစရိယာတိ ဂဏာစရိယာ။ ဉာတာတိ ပညာတာ ပါကဋာ။ ‘‘အပ္ပိစ္ဆာ သန္တုဋ္ဌာ၊ အပ္ပိစ္ဆတာယ ဝတ္ထမ္ပိ န နိဝါသေန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေန သမုဂ္ဂတော ယသော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ယသဿိနော။ တိတ္ထကရာတိ လဒ္ဓိကရာ။ သာဓုသမ္မတာတိ ဣမေ သာဓု သုန္ဒရာ သပ္ပုရိသာတိ ဧဝံ သမ္မတာ။ ဗဟုဇနဿာတိ အဿုတဝတော အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနဿ။ ဣဒါနိ တေ ဒဿေန္တော သေယျထိဒံ ပူရဏောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပူရဏောတိ တဿ သတ္ထုပဋိညဿ နာမံ။ ကဿပေါတိ ဂေါတ္တံ။ သော ကိရ အညတရဿ ကုလဿ ဧကူနဒါသသတံ ပူရယမာနော ဇာတော၊ တေနဿ ‘‘ပူရဏော’’တိ နာမံ အကံသု။ မင်္ဂလဒါသတ္တာ စဿ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝတ္တာ နတ္ထိ၊ အကတံ ဝါ န ကတန္တိ။ ‘‘သော ကိမဟမေတ္ထ ဝသာမီ’’တိ ပလာယိ။ အထဿ စောရာ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆိန္ဒိံသု။ သော ပဏ္ဏေန ဝါ တိဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတုမ္ပိ အဇာနန္တော ဇာတရူပေနေဝ ဧကံ ဂါမံ ပါဝိသိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ၊ ‘‘အယံ သမဏော အရဟာ အပ္ပိစ္ဆော၊ နတ္ထိ ဣမိနာ သဒိသော’’တိ ပူဝဘတ္တာဒီနိ ဂဟေတွာ ဥပသင်္ကမန္တိ။ သော ‘‘မယှံ သာဋကံ အနိဝတ္ထဘာဝေန ဣဒံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ တတော ပဋ္ဌာယ သာဋကံ လဘိတွာပိ န နိဝါသေသိ၊ တဒေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အဂ္ဂဟေသိ။ တဿ သန္တိကေ အညေပိ ပဉ္စသတာ မနုဿာ ပဗ္ဗဇိံသု၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပူရဏော ကဿပေါ’’တိ။

မက္ခလီတိ တဿ နာမံ။ ဂေါသာလာယ ဇာတတ္တာ ဂေါသာလောတိ ဒုတိယံ နာမံ။ တံ ကိရ သကဒ္ဒမာယ ဘူမိယာ တေလဃဋံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တံ၊ ‘‘တာတ၊ မာ ခလီ’’တိ သာမိကော အာဟ။ သော ပမာဒေန ခလိတွာ ပတိတွာ သာမိကဿ ဘယေန ပလာယိတုံ အာရဒ္ဓါ။ သာမိကော ဥပဓာဝိတွာ သာဋကကဏ္ဏေ အဂ္ဂဟေသိ။ သောပိ သာဋကံ ဆဍ္ဍေတွာ အစေလကော ဟုတွာ ပလာယိ၊ သေသံ ပူရဏသဒိသမေဝ။

အဇိတောတိ တဿ နာမံ။ ကေသကမ္ဗလံ ဓာရေတီတိ ကေသကမ္ဗလော။ ဣတိ နာမဒွယံ သံသန္ဒိတွာ ‘‘အဇိတော ကေသကမ္ဗလော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကေသကမ္ဗလော နာမ မနုဿကေသေဟိ ကတကမ္ဗလော၊ တတော ပဋိကိဋ္ဌတရံ ဝတ္ထံ နာမ နတ္ထိ။ ယထာဟ – ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာနိ ကာနိစိ တန္တာဝုတာနံ ဝတ္ထာနံ၊ ကေသကမ္ဗလော တေသံ ပဋိကိဋ္ဌော အက္ခာယတိ၊ ကေသကမ္ဗလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီတေ သီတော ဥဏှေ ဥဏှော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဂ္ဂန္ဓော ဒုက္ခသမ္ဖဿော’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၃၈)။

ပကုဓောတိ တဿ နာမံ။ ကစ္စာယနောတိ ဂေါတ္တံ။ ဣတိ နာမဂေါတ္တံ သံသန္ဒိတွာ၊ ‘‘ပကုဓော ကစ္စာယနော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သီတုဒကပဋိက္ခိတ္တကော ဧသ၊ ဝစ္စံ ကတွာပိ ဥဒကကိစ္စံ န ကရောတိ၊ ဥဏှောဒကံ ဝါ ကဉ္ဇိယံ ဝါ လဘိတွာ ကရောတိ၊ နဒိံ ဝါ မဂ္ဂေါဒကံ ဝါ အတိက္ကမ္မ၊ ‘‘သီလံ မေ ဘိန္န’’န္တိ ဝါလိကထူပံ ကတွာ သီလံ အဓိဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝရူပေါ နိဿိရိကလဒ္ဓိကော ဧသ။

သဉ္ဇယောတိ တဿ နာမံ။ ဗေလဋ္ဌဿ ပုတ္တောတိ ဗေလဋ္ဌပုတ္တော။ အမှာကံ ဂဏ္ဌနကိလေသော ပလိဗုဇ္ဈနကိလေသော နတ္ထိ၊ ကိလေသဂဏ္ဌရဟိတာ မယန္တိ ဧဝံ ဝါဒိတာယ လဒ္ဓနာမဝသေန နိဂဏ္ဌော။ နာဋဿ ပုတ္တောတိ နာဋပုတ္တော။ အဗ္ဘညံသူတိ ယထာ တေသံ ပဋိညာ၊ တထေဝ ဇာနိံသု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သစေ နေသံ သာ ပဋိညာ နိယျာနိကာ သဗ္ဗေ အဗ္ဘညံသု။ နော စေ၊ န အဗ္ဘညံသု။ တသ္မာ ကိံ တေသံ ပဋိညာ နိယျာနိကာ န နိယျာနိကာတိ၊ အယမေတဿ ပဉှဿ အတ္ထော။ အထ ဘဂဝါ နေသံ အနိယျာနိကဘာဝကထနေန အတ္ထာဘာဝတော အလန္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ဥပမာယ အတ္ထံ ပဝေဒေန္တော ဓမ္မမေဝ ဒေသေတုံ၊ ဓမ္မံ၊ တေ ဗြာဟ္မဏ၊ ဒေသေဿာမီတိ အာဟ။

၃၂၀။ တတ္ထ သစ္ဆိကိရိယာယာတိ သစ္ဆိကရဏတ္ထံ။ န ဆန္ဒံ ဇနေတီတိ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒံ န ဇနယတိ။ န ဝါယမတီတိ ဝါယာမံ ပရက္ကမံ န ကရောတိ။ ဩလီနဝုတ္တိကော စ ဟောတီတိ လီနဇ္ဈာသယော ဟောတိ။ သာထလိကောတိ သိထိလဂ္ဂါဟီ၊ သာသနံ သိထိလံ ကတွာ ဂဏှာတိ၊ ဒဠှံ န ဂဏှာတိ။

၃၂၃။ ဣဓ၊ ဗြာဟ္မဏ ဘိက္ခု၊ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ကထံ ဣမေ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဓမ္မာ ဉာဏဒဿနေန ဥတ္တရိတရာ ဇာတာတိ? နိရောဓပါဒကတ္တာ။ ဟေဋ္ဌာ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဓမ္မာ ဟိ ဝိပဿနာပါဒကာ၊ ဣဓ နိရောဓပါဒကာ၊ တသ္မာ ဥတ္တရိတရာ ဇာတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣဒမ္ပိ သုတ္တံ ယထာနုသန္ဓိနာဝ နိဋ္ဌပေသိ။ ဒေသနာဝသာနေ ဗြာဟ္မဏော သရဏေသု ပတိဋ္ဌိတောတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠသာရောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ မဟာယမကဝဂ္ဂေါ

၁။ စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂၅။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ္တံ။ တတ္ထ နာတိကေ ဝိဟရတီတိ နာတိကာ နာမ ဧကံ တဠာကံ နိဿာယ ဒွိန္နံ စူဠပိတိမဟာပိတိပုတ္တာနံ ဒွေ ဂါမာ၊ တေသု ဧကသ္မိံ ဂါမေ။ ဂိဉ္ဇကာဝသထေတိ ဣဋ္ဌကာမယေ အာဝသထေ။ ဧကသ္မိံ ကိရ သမယေ ဘဂဝါ မဟာဇနသင်္ဂဟံ ကရောန္တော ဝဇ္ဇိရဋ္ဌေ စာရိကံ စရမာနော နာတိကံ အနုပ္ပတ္တော။ နာတိကဝါသိနော မနုဿာ ဘဂဝတော မဟာဒါနံ ဒတွာ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပသန္နဟဒယာ၊ ‘‘သတ္ထု ဝသနဋ္ဌာနံ ကရိဿာမာ’’တိ မန္တေတွာ ဣဋ္ဌကာဟေဝ ဘိတ္တိသောပါနတ္ထမ္ဘေ ဝါဠရူပါဒီနိ ဒဿေန္တော ပါသာဒံ ကတွာ သုဓာယ လိမ္ပိတွာ မာလာကမ္မလတာကမ္မာဒီနိ နိဋ္ဌာပေတွာ ဘုမ္မတ္ထရဏမဉ္စပီဌာဒီနိ ပညပေတွာ သတ္ထု နိယျာတေသုံ။ အပရာပရံ ပနေတ္ထ မနုဿာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနမဏ္ဍပစင်္ကမာဒီနိ ကာရယိံသု။ ဣတိ သော ဝိဟာရော မဟာ အဟောသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဂိဉ္ဇကာဝသထေ’’တိ။

ဂေါသိင်္ဂသာလဝနဒါယေတိ တတ္ထ ဧကဿ ဇေဋ္ဌကရုက္ခဿ ခန္ဓတော ဂေါသိင်္ဂသဏ္ဌာနံ ဟုတွာ ဝိဋပံ ဥဋ္ဌဟိ၊ တံ ရုက္ခံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ဝနံ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနန္တိ သင်္ခံ ဂတံ။ ဒါယောတိ အဝိသေသေန အရညဿေတံ နာမံ။ တသ္မာ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနဒါယေတိ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနအရညေတိ အတ္ထော။ ဝိဟရန္တီတိ သာမဂ္ဂိရသံ အနုဘဝမာနာ ဝိဟရန္တိ။ ဣမေသဉှိ ကုလပုတ္တာနံ ဥပရိပဏ္ဏာသကေ ပုထုဇ္ဇနကာလော ကထိတော၊ ဣဓ ခီဏာသဝကာလော။ တဒါ ဟိ တေ လဒ္ဓဿာဒါ လဒ္ဓပတိဋ္ဌာ အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒါ ခီဏာသဝါ ဟုတွာ သာမဂ္ဂိရသံ အနုဘဝမာနာ တတ္ထ ဝိဟရိံသု။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ယေန ဂေါသိင်္ဂသာလဝနဒါယော တေနုပသင်္ကမီတိ ဓမ္မသေနာပတိမဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေသု ဝါ အသီတိမဟာသာဝကေသု ဝါ၊ အန္တမသော ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကအာနန္ဒတ္ထေရမ္ပိ ကဉ္စိ အနာမန္တေတွာ သယမေဝ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ အနီကာ နိဿဋော ဟတ္ထီ ဝိယ၊ ယူထာ နိဿဋော ကာဠသီဟော ဝိယ၊ ဝါတစ္ဆိန္နော ဝလာဟကော ဝိယ ဧကကောဝ ဥပသင်္ကမိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝါ သယံ အဂမာသီတိ? တယော ကုလပုတ္တာ သာမဂ္ဂိရသံ အနုဘဝန္တာ ဝိဟရန္တိ၊ တေသံ ပဂ္ဂဏှနတော၊ ပစ္ဆိမဇနတံ အနုကမ္ပနတော ဓမ္မဂရုဘာဝတော စ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဟံ ဣမေ ကုလပုတ္တေ ပဂ္ဂဏှိတွာ ဥက္ကံသိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဓမ္မံ နေသံ ဒေသေဿာမီ’’တိ။ ဧဝံ တာဝ ပဂ္ဂဏှနတော အဂမာသိ။ အပရမ္ပိဿ အဟောသိ – ‘‘အနာဂတေ ကုလပုတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသန္တာနံ သန္တိကံ သယံ ဂန္တွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဓမ္မံ ကထေတွာ တယော ကုလပုတ္တေ ပဂ္ဂဏှိ၊ ကော နာမ သမဂ္ဂဝါသံ န ဝသေယျာတိ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိတဗ္ဗံ မညမာနာ ခိပ္ပမေဝ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ ဧဝံ ပစ္ဆိမဇနတံ အနုကမ္ပနတောပိ အဂမာသိ။ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ဓမ္မဂရုနော ဟောန္တိ၊ သော စ နေသံ ဓမ္မဂရုဘာဝေါ ရထဝိနီတေ အာဝိကတောဝ။ ဣတိ ဣမသ္မာ ဓမ္မဂရုဘာဝတောပိ ဓမ္မံ ပဂ္ဂဏှိဿာမီတိ အဂမာသိ။

ဒါယပါလောတိ အရညပါလော။ သော တံ အရညံ ယထာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတပ္ပဒေသေန မနုဿာ ပဝိသိတွာ တတ္ထ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ နိယျာသံ ဝါ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရံ ဝါ န ဟရန္တိ၊ ဧဝံ ဝတိယာ ပရိက္ခိတ္တဿ တဿ အရညဿ ယောဇိတေ ဒွါရေ နိသီဒိတွာ တံ အရညံ ရက္ခတိ၊ ပါလေတိ။ တသ္မာ ‘‘ဒါယပါလော’’တိ ဝုတ္တော။ အတ္တကာမရူပါတိ အတ္တနော ဟိတံ ကာမယမာနသဘာဝါ ဟုတွာ ဝိဟရန္တိ။ ယော ဟိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဝေဇ္ဇကမ္မဒူတကမ္မပဟိဏဂမနာဒီနံ ဝသေန ဧကဝီသတိအနေသနာဟိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ၊ အယံ န အတ္တကာမရူပေါ နာမ။ ယော ပန ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဧကဝီသတိအနေသနံ ပဟာယ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ သပ္ပာယဓုတင်္ဂံ အဓိဋ္ဌာယ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု စိတ္တရုစိယံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂါမန္တံ ပဟာယ အရညံ ပဝိသိတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကုရုမာနော ဝိဟရတိ၊ အယံ အတ္တကာမော နာမ။ တေပိ တယော ကုလပုတ္တာ ဧဝရူပါ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္တကာမရူပါ ဝိဟရန္တီ’’တိ။

မာ တေသံ အဖာသုမကာသီတိ တေသံ မာ အဖာသုကံ အကာသီတိ ဘဂဝန္တံ ဝါရေသိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဣမေ ကုလပုတ္တာ သမဂ္ဂါ ဝိဟရန္တိ၊ ဧကစ္စဿ စ ဂတဋ္ဌာနေ ဘဏ္ဍနကလဟဝိဝါဒါ ဝတ္တန္တိ၊ တိခိဏသိင်္ဂေါ စဏ္ဍဂေါဏော ဝိယ ဩဝိဇ္ဈန္တော ဝိစရတိ၊ အထေကမဂ္ဂေန ဒွိန္နံ ဂမနံ န ဟောတိ၊ ကဒါစိ အယမ္ပိ ဧဝံ ကရောန္တော ဣမေသံ ကုလပုတ္တာနံ သမဂ္ဂဝါသံ ဘိန္ဒေယျ။ ပါသာဒိကော စ ပနေသ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော သုရသဂိဒ္ဓါ မညေ၊ ဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဏီတဒါယကာနံ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကာနဉ္စ ဝဏ္ဏကထနာဒီဟိ ဣမေသံ ကုလပုတ္တာနံ အပ္ပမာဒဝိဟာရံ ဘိန္ဒေယျ။ ဝသနဋ္ဌာနာနိ စာပိ ဧတေသံ ကုလပုတ္တာနံ နိဗဒ္ဓါနိ ပရိစ္ဆိန္နာနိ တိဿော စ ပဏ္ဏသာလာ တယော စင်္ကမာ တီဏိ ဒိဝါဋ္ဌာနာနိ တီဏိ မဉ္စပီဌာနိ။ အယံ ပန သမဏော မဟာကာယော ဝုဍ္ဎတရော မညေ ဘဝိဿတိ။ သော အကာလေ ဣမေ ကုလပုတ္တေ သေနာသနာ ဝုဋ္ဌာပေဿတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ ဧတေသံ အဖာသု ဘဝိဿတီ’’တိ။ တံ အနိစ္ဆန္တော၊ ‘‘မာ တေသံ အဖာသုကမကာသီ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဝါရေသိ။

ကိံ ပနေသ ဇာနန္တော ဝါရေသိ၊ အဇာနန္တောတိ? အဇာနန္တော။ ကိဉ္စာပိ ဟိ တထာဂတဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠကမ္ပနာဒီနိ ပါဋိဟာရိယာနိ ပဝတ္တိံသု၊ အရညဝါသိနော ပန ဒုဗ္ဗလမနုဿာ သကမ္မပ္ပသုတာ တာနိ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကောန္တိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ယဒါ အနေကဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရော ဗျာမပ္ပဘာယ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနေဟိ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသိရိယာ စ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒဿေန္တော ဝိစရတိ၊ တဒါ ကော ဧသောတိ အပုစ္ဆိတွာဝ ဇာနိတဗ္ဗော ဟောတိ။ တဒါ ပန ဘဂဝါ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ စီဝရဂဗ္ဘေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဝလာဟကဂဗ္ဘေန ပဋိစ္ဆန္နော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ သယမေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အညာတကဝေသေန အဂမာသိ။ ဣတိ နံ အဇာနန္တောဝ ဒါယပါလော နိဝါရေသိ။

ဧတဒဝေါစာတိ ထေရော ကိရ မာ သမဏာတိ ဒါယပါလဿ ကထံ သုတွာဝ စိန္တေသိ – ‘‘မယံ တယော ဇနာ ဣဓ ဝိဟရာမ၊ အညေ ပဗ္ဗဇိတာ နာမ နတ္ထိ၊ အယဉ္စ ဒါယပါလော ပဗ္ဗဇိတေန ဝိယ သဒ္ဓိံ ကထေတိ၊ ကော နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိဝါဋ္ဌာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဒွါရေ ဌတွာ မဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ ဘဂဝါပိ ထေရဿ သဟ ဒဿနေနေဝ သရီရောဘာသံ မုဉ္စိ၊ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနဝိရာဇိတာ ဗျာမပ္ပဘာ ပသာရိတသုဝဏ္ဏပဋော ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ ထေရော၊ ‘‘အယံ ဒါယပါလော ဖဏကတံ အာသိဝိသံ ဂီဝါယ ဂဟေတုံ ဟတ္ထံ ပသာရေန္တော ဝိယ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ ကထေန္တောဝ န ဇာနာတိ၊ အညတရဘိက္ခုနာ ဝိယ သဒ္ဓိံ ကထေတီ’’တိ နိဝါရေန္တော ဧတံ၊ ‘‘မာ၊ အာဝုသော ဒါယပါလာ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

တေနုပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဘဂဝတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ အကတွာ ဥပသင်္ကမိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘မယံ တယော ဇနာ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသာမ၊ သစာဟံ ဧကကောဝ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရိဿာမိ၊ သမဂ္ဂဝါသော နာမ န ဘဝိဿတီ’’တိ ပိယမိတ္တေ ဂဟေတွာဝ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရိဿာမိ။ ယထာ စ ဘဂဝါ မယှံ ပိယော၊ ဧဝံ သဟာယာနမ္ပိ မေ ပိယောတိ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကာတုကာမော သယံ အကတွာဝ ဥပသင်္ကမိ။ ကေစိ ပန တေသံ ထေရာနံ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ စင်္ကမနကောဋိယာ ဘဂဝတော အာဂမနမဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ထေရော တေသံ သညံ ဒဒမာနောဝ ဂတောတိ။ အဘိက္ကမထာတိ ဣတော အာဂစ္ဆထ။ ပါဒေ ပက္ခာလေသီတိ ဝိကသိတပဒုမသန္နိဘေဟိ ဇာလဟတ္ထေဟိ မဏိဝဏ္ဏံ ဥဒကံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေသု ပိဋ္ဌိပါဒေသု ဥဒကမဘိသိဉ္စိတွာ ပါဒေန ပါဒံ ဃံသန္တော ပက္ခာလေသိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ကာယေ ရဇောဇလ္လံ နာမ န ဥပလိမ္ပတိ၊ ကသ္မာ ပက္ခာလေသီတိ? သရီရဿ ဥတုဂ္ဂဟဏတ္ထံ၊ တေသဉ္စ စိတ္တသမ္ပဟံသနတ္ထံ။ အမှေဟိ အဘိဟဋေန ဥဒကေန ဘဂဝါ ပါဒေ ပက္ခာလေသိ၊ ပရိဘောဂံ အကာသီတိ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဗလဝသောမနဿဝသေန စိတ္တံ ပီဏိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပက္ခာလေသိ။ အာယသ္မန္တံ အနုရုဒ္ဓံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစာတိ သော ကိရ တေသံ ဝုဍ္ဎတရော။

၃၂၆။ တဿ သင်္ဂဟေ ကတေ သေသာနံ ကတောဝ ဟောတီတိ ထေရညေဝ ဧတံ ကစ္စိ ဝေါ အနုရုဒ္ဓါတိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ ကစ္စီတိ ပုစ္ဆနတ္ထေ နိပါတော။ ဝေါတိ သာမိဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကစ္စိ အနုရုဒ္ဓါ တုမှာကံ ခမနီယံ၊ ဣရိယာပထော ဝေါ ခမတိ? ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိ ဝေါ ဇီဝိတံ ယာပေတိ ဃဋိယတိ? ကစ္စိ ပိဏ္ဍကေန န ကိလမထ၊ ကစ္စိ တုမှာကံ သုလဘပိဏ္ဍံ၊ သမ္ပတ္တေ ဝေါ ဒိသွာ မနုဿာ ဥဠုင်္ကယာဂုံ ဝါ ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဝါ ဒါတဗ္ဗံ မညန္တီတိ ဘိက္ခာစာရဝတ္တံ ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? ပစ္စယေန အကိလမန္တေန ဟိ သက္ကာ သမဏဓမ္မော ကာတုံ၊ ဝတ္တမေဝ ဝါ ဧတံ ပဗ္ဗဇိတာနံ။ အထ တေန ပဋိဝစနေ ဒိန္နေ၊ ‘‘အနုရုဒ္ဓါ၊ တုမှေ ရာဇပဗ္ဗဇိတာ မဟာပုညာ၊ မနုဿာ တုမှာကံ အရညေ ဝသန္တာနံ အဒတွာ ကဿ အညဿ ဒါတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ၊ တုမှေ ပန ဧတံ ဘုဉ္ဇိတွာ ကိံ နု ခေါ မိဂပေါတကာ ဝိယ အညမညံ သင်္ဃဋ္ဋေန္တာ ဝိဟရထ၊ ဥဒါဟု သာမဂ္ဂိဘာဝေါ ဝေါ အတ္ထီ’’တိ သာမဂ္ဂိရသံ ပုစ္ဆန္တော၊ ကစ္စိ ပန ဝေါ၊ အနုရုဒ္ဓါ၊ သမဂ္ဂါတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ခီရောဒကီဘူတာတိ ယထာ ခီရဉ္စ ဥဒကဉ္စ အညမညံ သံသန္ဒတိ၊ ဝိသုံ န ဟောတိ၊ ဧကတ္တံ ဝိယ ဥပေတိ၊ ကစ္စိ ဧဝံ သာမဂ္ဂိဝသေန ဧကတ္တူပဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ ဝိဟရထာတိ ပုစ္ဆတိ။ ပိယစက္ခူဟီတိ မေတ္တစိတ္တံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဩလောကနစက္ခူနိ ပိယစက္ခူနိ နာမ။ ကစ္စိ တထာရူပေဟိ စက္ခူဟိ အညမညံ သမ္ပဿန္တာ ဝိဟရထာတိ ပုစ္ဆတိ။ တဂ္ဃာတိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော။ ဧကံသေန မယံ၊ ဘန္တေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာ ကထံ ပနာတိ ဧတ္ထ ယထာတိ နိပါတမတ္တံ။ ကထန္တိ ကာရဏပုစ္ဆာ။ ကထံ ပန တုမှေ ဧဝံ ဝိဟရထ၊ ကေန ကာရဏေန ဝိဟရထ၊ တံ မေ ကာရဏံ ဗြူထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မေတ္တံ ကာယကမ္မန္တိ မေတ္တစိတ္တဝသေန ပဝတ္တံ ကာယကမ္မံ။ အာဝိ စေဝ ရဟော စာတိ သမ္မုခါ စေဝ ပရမ္မုခါ စ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ သမ္မုခါ ကာယဝစီကမ္မာနိ သဟဝါသေ လဗ္ဘန္တိ၊ ဣတရာနိ ဝိပ္ပဝါသေ။ မနောကမ္မံ သဗ္ဗတ္ထ လဗ္ဘတိ။ ယဉှိ သဟဝသန္တေသု ဧကေန မဉ္စပီဌံ ဝါ ဒါရုဘဏ္ဍံ ဝါ မတ္တိကာဘဏ္ဍံ ဝါ ဗဟိ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ တံ ဒိသွာ ကေနိဒံ ဝဠဉ္ဇိတန္တိ အဝညံ အကတွာ အတ္တနာ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ ဝိယ ဂဟေတွာ ပဋိသာမေန္တဿ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗယုတ္တံ ဝါ ပန ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂန္တဿ သမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ဧကသ္မိံ ပက္ကန္တေ တေန ဒုန္နိက္ခိတ္တံ သေနာသနပရိက္ခာရံ တထေဝ နိက္ခိပန္တဿ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗယုတ္တဋ္ဌာနံ ဝါ ပန ပဋိဇဂ္ဂန္တဿ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ သဟဝသန္တဿ ပန တေဟိ သဒ္ဓိံ မဓုရံ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ပဋိသန္ထာရကထံ သာရဏီယကထံ ဓမ္မီကထံ သရဘညံ သာကစ္ဆံ ပဉှပုစ္ဆနံ ပဉှဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဧဝမာဒိကရဏေ သမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ထေရေသု ပန ပက္ကန္တေသု မယှံ ပိယသဟာယော နန္ဒိယတ္ထေရော ကိမိလတ္ထေရော ဧဝံ သီလသမ္ပန္နော၊ ဧဝံ အာစာရသမ္ပန္နောတိအာဒိဂုဏကထနံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ မယှံ ပိယမိတ္တော နန္ဒိယတ္ထေရော ကိမိလတ္ထေရော အဝေရော ဟောတု၊ အဗျာပဇ္ဇော သုခီ ဟောတူတိ ဧဝံ သမန္နာဟရတော ပန သမ္မုခါပိ ပရမ္မုခါပိ မေတ္တံ မနောကမ္မံ ဟောတိယေဝ။

နာနာ ဟိ ခေါ နော၊ ဘန္တေ၊ ကာယာတိ ကာယဉှိ ပိဋ္ဌံ ဝိယ မတ္တိကာ ဝိယ စ ဩမဒ္ဒိတွာ ဧကတော ကာတုံ န သက္ကာ။ ဧကဉ္စ ပန မညေ စိတ္တန္တိ စိတ္တံ ပန နော ဟိတဋ္ဌေန နိရန္တရဋ္ဌေန အဝိဂ္ဂဟဋ္ဌေန သမဂ္ဂဋ္ဌေန ဧကမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ကထံ ပနေတံ သကံ စိတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဣတရေသံ စိတ္တဝသေန ဝတ္တိံသူတိ? ဧကဿ ပတ္တေ မလံ ဥဋ္ဌဟတိ၊ ဧကဿ စီဝရံ ကိလိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ ဧကဿ ပရိဘဏ္ဍကမ္မံ ဟောတိ။ တတ္ထ ယဿ ပတ္တေ မလံ ဥဋ္ဌိတံ၊ တေန မမာဝုသော၊ ပတ္တေ မလံ ဥဋ္ဌိတံ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တေ ဣတရေ မယှံ စီဝရံ ကိလိဋ္ဌံ ဓောဝိတဗ္ဗံ၊ မယှံ ပရိဘဏ္ဍံ ကာတဗ္ဗန္တိ အဝတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဒါရူနိ အာဟရိတွာ ဆိန္ဒိတွာ ပတ္တကဋာဟေ ပရိဘဏ္ဍံ ကတွာ တတော ပရံ စီဝရံ ဝါ ဓောဝန္တိ၊ ပရိဘဏ္ဍံ ဝါ ကရောန္တိ။ မမာဝုသော၊ စီဝရံ ကိလိဋ္ဌံ ဓောဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မမ ပဏ္ဏသာလာ ဥက္လာပါ ပရိဘဏ္ဍံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပဌမတရံ အာရောစိတေပိ ဧသေဝ နယော။

၃၂၇။ သာဓု သာဓု၊ အနုရုဒ္ဓါတိ ဘဂဝါ ဟေဋ္ဌာ န စ မယံ၊ ဘန္တေ၊ ပိဏ္ဍကေန ကိလမိမှာတိ ဝုတ္တေ န သာဓုကာရမဒါသိ။ ကသ္မာ? အယဉှိ ကဗဠီကာရော အာဟာရော နာမ ဣမေသံ သတ္တာနံ အပါယလောကေပိ ဒေဝမနုဿလောကေပိ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏောဝ။ အယံ ပန လောကသန္နိဝါသော ယေဘုယျေန ဝိဝါဒပက္ခန္ဒော၊ အပါယလောကေ ဒေဝမနုဿလောကေပိ ဣမေ သတ္တာ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ ဧဝ၊ ဧတေသံ သာမဂ္ဂိကာလော ဒုလ္လဘော၊ ကဒါစိဒေဝ ဟောတီတိ သမဂ္ဂဝါသဿ ဒုလ္လဘတ္တာ ဣဓ ဘဂဝါ သာဓုကာရမဒါသိ။ ဣဒါနိ တေသံ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ ပုစ္ဆန္တော ကစ္စိ ပန ဝေါ၊ အနုရုဒ္ဓါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ ပစ္စတ္တဝစနံ ဝါ၊ ကစ္စိ တုမှေတိ အတ္ထော။ အမှာကန္တိ အမှေသု တီသု ဇနေသု။ ပိဏ္ဍာယ ပဋိက္ကမတီတိ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္စာဂစ္ဆတိ။ အဝက္ကာရပါတိန္တိ အတိရေကပိဏ္ဍပါတံ အပနေတွာ ဌပနတ္ထာယ ဧကံ သမုဂ္ဂပါတိံ ဓောဝိတွာ ဌပေတိ။

ယော ပစ္ဆာတိ တေ ကိရ ထေရာ န ဧကတောဝ ဘိက္ခာစာရံ ပဝိသန္တိ၊ ဖလသမာပတ္တိရတာ ဟေတေ။ ပါတောဝ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဝတ္တပ္ပဋိပတ္တိံ ပူရေတွာ သေနာသနံ ပဝိသိတွာ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒန္တိ။ တေသု ယော ပဌမတရံ နိသိန္နော အတ္တနော ကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန ပဌမတရံ ဥဋ္ဌာတိ၊ သော ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဋိနိဝတ္တော ဘတ္တကိစ္စဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဇာနာတိ – ‘‘ဒွေ ဘိက္ခူ ပစ္ဆာ၊ အဟံ ပဌမတရံ အာဂတော’’တိ။ အထ ပတ္တံ ပိဒဟိတွာ အာသနပညာပနာဒီနိ ကတွာ ယဒိ ပတ္တေ ပဋိဝိသမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇတိ။ ယဒိ အတိရေကံ ဟောတိ၊ အဝက္ကာရပါတိယံ ပက္ခိပိတွာ ပါတိံ ပိဓာယ ဘုဉ္ဇတိ။ ကတဘတ္တကိစ္စော ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဝေါဒကံ ကတွာ ထဝိကာယ ဩသာပေတွာ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ။ ဒုတိယောပိ အာဂန္တွာဝ ဇာနာတိ – ‘‘ဧကော ပဌမံ အာဂတော၊ ဧကော ပစ္ဆတော’’တိ။ သော သစေ ပတ္တေ ဘတ္တံ ပမာဏမေဝ ဟောတိ၊ ဘုဉ္ဇတိ။ သစေ မန္ဒံ၊ အဝက္ကာရပါတိတော ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇတိ။ သစေ အတိရေကံ ဟောတိ၊ အဝက္ကာရပါတိယံ ပက္ခိပိတွာ ပမာဏမေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ပုရိမတ္ထေရော ဝိယ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ။ တတိယောပိ အာဂန္တွာဝ ဇာနာတိ – ‘‘ဒွေ ပဌမံ အာဂတာ၊ အဟံ ပစ္ဆတော’’တိ။ သောပိ ဒုတိယတ္ထေရော ဝိယ ဘုဉ္ဇိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဝေါဒကံ ကတွာ ထဝိကာယ ဩသာပေတွာ အာသနာနိ ဥက္ခိပိတွာ ပဋိသာမေတိ၊ ပါနီယဃဋေ ဝါ ပရိဘောဇနီယဃဋေ ဝါ အဝသေသံ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတွာ ဃဋေ နိကုဇ္ဇိတွာ အဝက္ကာရပါတိယံ သစေ အဝသေသဘတ္တံ ဟောတိ၊ တံ ဝုတ္တနယေန ဇဟိတွာ ပါတိံ ဓောဝိတွာ ပဋိသာမေတိ၊ ဘတ္တဂ္ဂံ သမ္မဇ္ဇတိ။ တတော ကစဝရံ ဆဍ္ဍေတွာ သမ္မဇ္ဇနိံ ဥက္ခိပိတွာ ဥပစိကာဟိ မုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ။ ဣဒံ ထေရာနံ ဗဟိဝိဟာရေ အရညေ ဘတ္တကိစ္စကရဏဋ္ဌာနေ ဘောဇနသာလာယံ ဝတ္တံ။ ဣဒံ သန္ဓာယ၊ ‘‘ယော ပစ္ဆာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ယော ပဿတီတိအာဒိ ပန နေသံ အန္တောဝိဟာရေ ဝတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဝစ္စဃဋန္တိ အာစမနကုမ္ဘိံ။ ရိတ္တန္တိ ရိတ္တကံ။ တုစ္ဆန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အဝိသယှန္တိ ဥက္ခိပိတုံ အသက္ကုဏေယျံ၊ အတိဘာရိယံ။ ဟတ္ထဝိကာရေနာတိ ဟတ္ထသညာယ။ တေ ကိရ ပါနီယဃဋာဒီသု ယံကိဉ္စိ တုစ္ဆကံ ဂဟေတွာ ပေါက္ခရဏိံ ဂန္တွာ အန္တော စ ဗဟိ စ ဓောဝိတွာ ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ တီရေ ဌပေတွာ အညံ ဘိက္ခုံ ဟတ္ထဝိကာရေန အာမန္တေန္တိ၊ ဩဒိဿ ဝါ အနောဒိဿ ဝါ သဒ္ဒံ န ကရောန္တိ။ ကသ္မာ ဩဒိဿ သဒ္ဒံ န ကရောန္တိ? တံ ဘိက္ခုံ သဒ္ဒေါ ဗာဓေယျာတိ။ ကသ္မာ အနောဒိဿ သဒ္ဒံ န ကရောန္တိ? အနောဒိဿ သဒ္ဒေ ဒိန္နေ၊ ‘‘အဟံ ပုရေ၊ အဟံ ပုရေ’’တိ ဒွေပိ နိက္ခမေယျုံ၊ တတော ဒွီဟိ ကတ္တဗ္ဗကမ္မေ တတိယဿ ကမ္မစ္ဆေဒေါ ဘဝေယျ။ သံယတပဒသဒ္ဒေါ ပန ဟုတွာ အပရဿ ဘိက္ခုနော ဒိဝါဋ္ဌာနသန္တိကံ ဂန္တွာ တေန ဒိဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ဟတ္ထသညံ ကရောတိ၊ တာယ သညာယ ဣတရော အာဂစ္ဆတိ၊ တတော ဒွေ ဇနာ ဟတ္ထေန ဟတ္ထံ သံသိဗ္ဗန္တာ ဒွီသု ဟတ္ထေသု ဌပေတွာ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။ တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ဟတ္ထဝိကာရေန ဒုတိယံ အာမန္တေတွာ ဟတ္ထဝိလင်္ဃကေန ဥပဋ္ဌပေမာ’’တိ။

ပဉ္စာဟိကံ ခေါ ပနာတိ စာတုဒ္ဒသေ ပန္နရသေ အဋ္ဌမိယန္တိ ဣဒံ တာဝ ပကတိဓမ္မဿဝနမေဝ၊ တံ အခဏ္ဍံ ကတွာ ပဉ္စမေ ပဉ္စမေ ဒိဝသေ ဒွေ ထေရာ နာတိဝိကာလေ နှာယိတွာ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ တယောပိ နိသီဒိတွာ တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ အညတရသ္မိံ အညမညံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ၊ အညမညံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ တေသံ ဧဝံ ကရောန္တာနံယေဝ အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္တာဝတာ ထေရေန ဘဂဝတာ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ ပုစ္ဆိတေန ပမာဒဋ္ဌာနေသုယေဝ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ ဝိဿဇ္ဇိတံ ဟောတိ။ အညေသဉှိ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခာစာရံ ပဝိသနကာလော၊ နိက္ခမနကာလော၊ နိဝါသနပရိဝတ္တနံ၊ စီဝရပါရုပနံ၊ အန္တောဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရဏံ ဓမ္မကထနံ၊ အနုမောဒနံ၊ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ ဘတ္တကိစ္စကရဏံ၊ ပတ္တဓောဝနံ၊ ပတ္တဩသာပနံ၊ ပတ္တစီဝရပဋိသာမနန္တိ ပပဉ္စကရဏဋ္ဌာနာနိ ဧတာနိ။ တသ္မာ ထေရော အမှာကံ ဧတ္တကံ ဌာနံ မုဉ္စိတွာ ပမာဒကာလော နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ပမာဒဋ္ဌာနေသုယေဝ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။

၃၂၈။ အထဿ ဘဂဝါ သာဓုကာရံ ဒတွာ ပဌမဇ္ဈာနံ ပုစ္ဆန္တော ပုန အတ္ထိ ပန ဝေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာတိ မနုဿဓမ္မတော ဥတ္တရိ။ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသောတိ အရိယဘာဝကရဏသမတ္ထော ဉာဏဝိသေသော။ ကိဉှိ နော သိယာ၊ ဘန္တေတိ ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ နာဓိဂတော ဘဝိဿတိ၊ အဓိဂတောယေဝါတိ။ ယာဝ ဒေဝါတိ ယာဝ ဧဝ။

၃၂၉။ ဧဝံ ပဌမဇ္ဈာနာဓိဂမေ ဗျာကတေ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနိ ပုစ္ဆန္တော ဧတဿ ပန ဝေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမတိက္ကမာယာတိ သမတိက္ကမတ္ထာယ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာတိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္ထာယ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပစ္ဆိမပဉှေ ပန လောကုတ္တရဉာဏဒဿနဝသေန အဓိဂတံ နိရောဓသမာပတ္တိံ ပုစ္ဆန္တော အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသောတိ အာဟ။ ထေရောပိ ပုစ္ဆာနုရူပေနေဝ ဗျာကာသိ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဝေဒယိတသုခတော အဝေဒယိတသုခံ သန္တတရံ ပဏီတတရံ ဟောတိ၊ တသ္မာ အညံ ဖာသုဝိဟာရံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န သမနုပဿာမာတိ အာဟ။

၃၃၀။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ သာမဂ္ဂိရသာနိသံသပ္ပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ။ သဗ္ဗေပိ တေ စတူသု သစ္စေသု ပရိနိဋ္ဌိတကိစ္စာ၊ တေန တေသံ ပဋိဝေဓတ္ထာယ ကိဉ္စိ ကထေတဗ္ဗံ နတ္ထိ။ သာမဂ္ဂိရသေန ပန အယဉ္စ အယဉ္စ အာနိသံသောတိ သာမဂ္ဂိရသာနိသံသမေဝ နေသံ ဘဂဝါ ကထေသိ။ ဘဂဝန္တံ အနုသံယာယိတွာတိ အနုဂန္တွာ။ တေ ကိရ ဘဂဝတော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ထောကံ အဂမံသု၊ အထ ဘဂဝါ ဝိဟာရဿ ပရိဝေဏပရိယန္တံ ဂတကာလေ၊ ‘‘အာဟရထ မေ ပတ္တစီဝရံ၊ တုမှေ ဣဓေဝ တိဋ္ဌထာ’’တိ ပက္ကာမိ။ တတော ပဋိနိဝတ္တိတွာတိ တတော ဌိတဋ္ဌာနတော နိဝတ္တိတွာ။ ကိံ နု ခေါ မယံ အာယသ္မတောတိ ဘဂဝန္တံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီနိ အဓိဂန္တွာပိ အတ္တနော ဂုဏကထာယ အဋ္ဋိယမာနာ အဓိဂမပ္ပိစ္ဆတာယ အာဟံသု။ ဣမာသဉ္စ ဣမာသဉ္စာတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ လောကိယလောကုတ္တရာနံ။ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတောတိ အဇ္ဇ မေ အာယသ္မန္တော လောကိယသမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေသုံ၊ အဇ္ဇ လောကုတ္တရာယာတိ ဧဝံ စိတ္တေန စိတ္တံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိဒိတံ။ ဒေဝတာပိ မေတိ၊ ဘန္တေ အနုရုဒ္ဓ၊ အဇ္ဇ အယျော နန္ဒိယတ္ထေရော၊ အဇ္ဇ အယျော ကိမိလတ္ထေရော ဣမာယ စ ဣမာယ စ သမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေသီတိ ဧဝမာရောစေသုန္တိ အတ္ထော။ ပဉှာဘိပုဋ္ဌေနာတိ တမ္ပိ မယာ သယံ ဝိဒိတန္တိ ဝါ ဒေဝတာဟိ အာရောစိတန္တိ ဝါ ဧတ္တကေနေဝ မုခံ မေ သဇ္ဇန္တိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေတွာ အပုဋ္ဌေနေဝ မေ န ကထိတံ။ ဘဂဝတာ ပန ပဉှာဘိပုဋ္ဌေန ပဉှံ အဘိပုစ္ဆိတေန သတာ ဗျာကတံ၊ တတြ မေ ကိံ န ရောစထာတိ အာဟ။

၃၃၁။ ဒီဃောတိ ‘‘မဏိ မာဏိဝရော ဒီဃော၊ အထော သေရီသကော သဟာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၉၃) ဧဝံ အာဂတော အဋ္ဌဝီသတိယာ ယက္ခသေနာပတီနံ အဗ္ဘန္တရော ဧကော ဒေဝရာဇာ။ ပရဇနောတိ တဿေဝ ယက္ခဿ နာမံ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ သော ကိရ ဝေဿဝဏေန ပေသိတော ဧတံ ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော ဘဂဝန္တံ သယံ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဂိဉ္ဇကာဝသထတော ဂေါသိင်္ဂသာလဝနဿ အန္တရေ ဒိသွာ ဘဂဝါ အတ္တနာ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနေ တိဏ္ဏံ ကုလပုတ္တာနံ သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ။ အဇ္ဇ မဟတီ ဓမ္မဒေသနာ ဘဝိဿတိ။ မယာပိ တဿာ ဒေသနာယ ဘာဂိနာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဒိဿမာနေန ကာယေန သတ္ထု ပဒါနုပဒိကော ဂန္တွာ အဝိဒူရေ ဌတွာ ဓမ္မံ သုတွာ သတ္ထရိ ဂစ္ဆန္တေပိ န ဂတော၊ – ‘‘ဣမေ ထေရာ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ပန တတ္ထေဝ ဌိတော။ အထ တေ ဒွေ ထေရေ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရံ ပလိဝေဌေန္တေ ဒိသွာ၊ – ‘‘ဣမေ ထေရာ ဘဂဝန္တံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒယော သဗ္ဗဂုဏေ အဓိဂန္တွာပိ ဘဂဝတောဝ မစ္ဆရာယန္တိ၊ န သဟန္တိ၊ အတိဝိယ နိလီယန္တိ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ၊ န ဒါနိ တေသံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ ဒဿာမိ၊ ပထဝိတော ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဧတေသံ ဂုဏေ ပကာသေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။

လာဘာ ဝတ၊ ဘန္တေတိ ယေ၊ ဘန္တေ၊ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌဝါသိနော ဘဂဝန္တဉ္စ ဣမေ စ တယော ကုလပုတ္တေ ပဿိတုံ လဘန္တိ၊ ဝန္ဒိတုံ လဘန္တိ၊ ဒေယျဓမ္မံ ဒါတုံ လဘန္တိ၊ ဓမ္မံ သောတုံ လဘန္တိ၊ တေသံ လာဘာ၊ ဘန္တေ၊ ဝဇ္ဇီနန္တိ အတ္ထော။ သဒ္ဒံ သုတွာတိ သော ကိရ အတ္တနော ယက္ခာနုဘာဝေန မဟန္တံ သဒ္ဒံ ကတွာ သကလံ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော တံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ။ တေန စဿ တေသု ရုက္ခပဗ္ဗတာဒီသု အဓိဝတ္ထာ ဘုမ္မာ ဒေဝတာ သဒ္ဒံ အဿောသုံ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သဒ္ဒံ သုတွာ’’တိ။ အနုဿာဝေသုန္တိ မဟန္တံ သဒ္ဒံ သုတွာ သာဝေသုံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာတိ ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မလောကာ။ တဉ္စေပိ ကုလန္တိ၊ ‘‘အမှာကံ ကုလတော နိက္ခမိတွာ ဣမေ ကုလပုတ္တာ ပဗ္ဗဇိတာ ဧဝံ သီလဝန္တော ဂုဏဝန္တော အာစာရသမ္ပန္နာ ကလျာဏဓမ္မာ’’တိ ဧဝံ တဉ္စေပိ ကုလံ ဧတေ တယော ကုလပုတ္တေ ပသန္နစိတ္တံ အနုဿရေယျာတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတိ ဘဂဝါ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ မဟာဂေါသိင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၃၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာဂေါသိင်္ဂသုတ္တံ။ တတ္ထ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနဒါယေတိ ဣဒံ ဝသနဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အညေသု ဟိ သုတ္တေသု၊ ‘‘သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ’’တိ ဧဝံ ပဌမံ ဂေါစရဂါမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ ဝသနဋ္ဌာနံ ဒဿေတိ။ ဣမသ္မိံ ပန မဟာဂေါသိင်္ဂသုတ္တေ ဘဂဝတော ဂေါစရဂါမော အနိဗန္ဓော၊ ကောစိဒေဝ ဂေါစရဂါမော ဘဝိဿတိ။ တသ္မာ ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ပရိဒီပိတံ။ အရညနိဒါနကံ နာမေတံ သုတ္တန္တိ။ သမ္ဗဟုလေဟီတိ ဗဟုကေဟိ။ အဘိညာတေဟိ အဘိညာတေဟီတိ သဗ္ဗတ္ထ ဝိဿုတေဟိ ပါကဋေဟိ။ ထေရေဟိ သာဝကေဟိ သဒ္ဓိန္တိ ပါတိမောက္ခသံဝရာဒီဟိ ထိရကာရကေဟေဝ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ထေရေဟိ၊ သဝနန္တေ ဇာတတ္တာ သာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော။ ဣဒါနိ တေ ထေရေ သရူပတော ဒဿေန္တော၊ အာယသ္မတာ စ သာရိပုတ္တေနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အတ္တနော သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ ဗုဒ္ဓသာသနေ အဘိညာတော။ စက္ခုမန္တာနံ ဂဂနမဇ္ဈေ ဌိတော သူရိယော ဝိယ စန္ဒော ဝိယ၊ သမုဒ္ဒတီရေ ဌိတာနံ သာဂရော ဝိယ စ ပါကဋော ပညာတော။ န ကေဝလဉ္စဿ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဂုဏဝသေနေဝ မဟန္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဣတော အညေသံ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တံ အနင်္ဂဏသုတ္တံ သမ္မာဒိဋ္ဌိသုတ္တံ သီဟနာဒသုတ္တံ ရထဝိနီတံ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမံ မဟာဝေဒလ္လံ စာတုမသုတ္တံ ဒီဃနခံ အနုပဒသုတ္တံ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗသုတ္တံ သစ္စဝိဘင်္ဂသုတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပါရိသုဒ္ဓိ သမ္ပသာဒနီယံ သင်္ဂီတိသုတ္တံ ဒသုတ္တရသုတ္တံ ပဝါရဏာသုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၅ အာဒယော) သုသိမသုတ္တံ ထေရပဉှသုတ္တံ မဟာနိဒ္ဒေသော ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေါ ထေရသီဟနာဒသုတ္တံ အဘိနိက္ခမနံ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဣမေသမ္ပိ သုတ္တာနံ ဝသေန ထေရဿ မဟန္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတဒဂ္ဂသ္မိဉှိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ မဟာပညာနံ ယဒိဒံ သာရိပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၈-၁၈၉) ဝုတ္တံ။

မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောပိ သီလာဒိဂုဏေဟိ စေဝ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဂုဏေဟိ စ ထေရော ဝိယ အဘိညာတော ပါကဋော မဟာ။ အပိစဿ အနုမာနသုတ္တံ၊ စူဠတဏှာသင်္ခယသုတ္တံ မာရတဇ္ဇနိယသုတ္တံ ပါသာဒကမ္ပနံ သကလံ ဣဒ္ဓိပါဒသံယုတ္တံ နန္ဒောပနန္ဒဒမနံ ယမကပါဋိဟာရိယကာလေ ဒေဝလောကဂမနံ ဝိမာနဝတ္ထု ပေတဝတ္ထု ထေရဿ အဘိနိက္ခမနံ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဣမေသမ္ပိ ဝသေန မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတဒဂ္ဂသ္မိဉှိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၀) ဝုတ္တံ။

မဟာကဿပေါပိ သီလာဒိဂုဏေဟိ စေဝ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဂုဏေဟိ စ ထေရော ဝိယ အဘိညာတော ပါကဋော မဟာ။ အပိစဿ စီဝရပရိဝတ္တနသုတ္တံ ဇိဏ္ဏစီဝရသုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄ အာဒယော) စန္ဒောပမံ သကလံ ကဿပသံယုတ္တံ မဟာအရိယဝံသသုတ္တံ ထေရဿ အဘိနိက္ခမနံ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဣမေသမ္ပိ ဝသေန မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတဒဂ္ဂသ္မိဉှိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓုတဝါဒါနံ ယဒိဒံ မဟာကဿပေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၁) ဝုတ္တံ။

အနုရုဒ္ဓတ္ထေရောပိ သီလာဒိဂုဏေဟိ စေဝ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဂုဏေဟိ စ ထေရော ဝိယ အဘိညာတော ပါကဋော မဟာ။ အပိစဿ စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ္တံ နဠကပါနသုတ္တံ အနုတ္တရိယသုတ္တံ ဥပက္ကိလေသသုတ္တံ အနုရုဒ္ဓသံယုတ္တံ မဟာပုရိသဝိတက္ကသုတ္တံ ထေရဿ အဘိနိက္ခမနံ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဣမေသမ္ပိ ဝသေန မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတဒဂ္ဂသ္မိဉှိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ ယဒိဒံ အနုရုဒ္ဓါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၂) ဝုတ္တံ။

အာယသ္မတာ စ ရေဝတေနာတိ ဧတ္ထ ပန ဒွေ ရေဝတာ ခဒိရဝနိယရေဝတော စ ကင်္ခါရေဝတော စ။ တတ္ထ ခဒိရဝနိယရေဝတော ဓမ္မသေနာပတိတ္ထေရဿ ကနိဋ္ဌဘာတိကော၊ န သော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ‘‘အကပ္ပိယော ဂုဠော၊ အကပ္ပိယာ မုဂ္ဂါ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၇၂) ဧဝံ ကင်္ခါဗဟုလော ပန ထေရော ဣဓ ရေဝတောတိ အဓိပ္ပေတော။ သောပိ သီလာဒိဂုဏေဟိ စေဝ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဂုဏေဟိ စ ထေရော ဝိယ အဘိညာတော ပါကဋော မဟာ။ အပိစဿ အဘိနိက္ခမနေနပိ ဧတဒဂ္ဂေနပိ မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတဒဂ္ဂသ္မိဉှိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဈာယီနံ ယဒိဒံ ကင်္ခါရေဝတော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၀၄) ဝုတ္တံ။

အာနန္ဒတ္ထေရောပိ သီလာဒိဂုဏေဟိ စေဝ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတဂုဏေဟိ စ ထေရော ဝိယ အဘိညာတော ပါကဋော မဟာ။ အပိစဿ သေက္ခသုတ္တံ ဗာဟိတိကသုတ္တံ အာနေဉ္ဇသပ္ပာယံ ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနံ ဗဟုဓာတုကံ စူဠသုညတံ မဟာသုညတံ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတသုတ္တံ ဘဒ္ဒေကရတ္တံ မဟာနိဒါနံ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ သုဘသုတ္တံ စူဠနိယလောကဓာတုသုတ္တံ အဘိနိက္ခမနံ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဣမေသမ္ပိ ဝသေန မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတဒဂ္ဂသ္မိဉှိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဿုတာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉-၂၂၃) ဝုတ္တံ။

အညေဟိ စ အဘိညာတေဟိ အဘိညာတေဟီတိ န ကေဝလဉ္စ ဧတေဟေဝ၊ အညေဟိ စ မဟာဂုဏတာယ ပါကဋေဟိ အဘိညာတေဟိ ဗဟူဟိ ထေရေဟိ သာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝါ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနဒါယေ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ အာယသ္မာ ဟိ သာရိပုတ္တော သယံ မဟာပညော အညေပိ ဗဟူ မဟာပညေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ တဒါ ဒသဗလံ ပရိဝါရေတွာ ဝိဟာသိ။ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော သယံ ဣဒ္ဓိမာ၊ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သယံ ဓုတဝါဒေါ၊ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓါ သယံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော၊ အာယသ္မာ ရေဝတော သယံ ဈာနာဘိရတော၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သယံ ဗဟုဿုတော အညေပိ ဗဟူ ဗဟုဿုတေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ တဒါ ဒသဗလံ ပရိဝါရေတွာ ဝိဟာသိ၊ ဧဝံ တဒါ ဧတေ စ အညေ စ အဘိညာတာ မဟာထေရာ တိံသသဟဿမတ္တာ ဘိက္ခူ ဒသဗလံ ပရိဝါရေတွာ ဝိဟရိံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဖလသမာပတ္တိဝိဝေကတော ဝုဋ္ဌိတော။ ယေနာယသ္မာ မဟာကဿပေါ တေနုပသင်္ကမီတိ ထေရော ကိရ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ပစ္ဆိမလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော ဝနန္တေ ကီဠန္တဿ မတ္တခတ္တိယဿ ကဏ္ဏတော ပတမာနံ ကုဏ္ဍလံ ဝိယ၊ သံဟရိတွာ သမုဂ္ဂေ ပက္ခိပမာနံ ရတ္တကမ္ဗလံ ဝိယ၊ မဏိနာဂဒန္တတော ပတမာနံ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ ဝိယ စ အတ္ထံ ဂစ္ဆမာနံ ပရိပုဏ္ဏပဏ္ဏာသယောဇနံ သူရိယမဏ္ဍလံ အဒ္ဒသ။ တဒနန္တရံ ပါစီနလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော နေမိယံ ဂဟေတွာ ပရိဝတ္တယမာနံ ရဇတစက္ကံ ဝိယ၊ ရဇတကူဋတော နိက္ခမန္တံ ခီရဓာရာမဏ္ဍံ ဝိယ၊ သပက္ခေ ပပ္ဖောဋေတွာ ဂဂနတလေ ပက္ခန္ဒမာနံ သေတဟံသံ ဝိယ စ မေဃဝဏ္ဏာယ သမုဒ္ဒကုစ္ဆိတော ဥဂ္ဂန္တွာ ပါစီနစက္ကဝါဠပဗ္ဗတမတ္ထကေ သသလက္ခဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ ဧကူနပဏ္ဏာသယောဇနံ စန္ဒမဏ္ဍလံ အဒ္ဒသ။ တတော သာလဝနံ ဩလောကေသိ။ တသ္မိဉှိ သမယေ သာလရုက္ခာ မူလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂါ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လာ ဒုကူလပါရုတာ ဝိယ၊ မုတ္တာကလာပဝိနဒ္ဓါ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ ဘူမိတလံ ပုပ္ဖသန္ထရပူဇာယ ပဋိမဏ္ဍိတံ ဝိယ၊ တတ္ထ တတ္ထ နိပတန္တေန ပုပ္ဖရေဏုနာ လာခါရသေန သိဉ္စမာနံ ဝိယ စ အဟောသိ။ ဘမရမဓုကရဂဏာ ကုသုမရေဏုမဒမတ္တာ ဥပဂါယမာနာ ဝိယ ဝနန္တရေသု ဝိစရန္တိ။ တဒါ စ ဥပေါသထဒိဝသောဝ ဟောတိ။ အထ ထေရော၊ ‘‘ကာယ နု ခေါ အဇ္ဇ ရတိယာ ဝီတိနာမေဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ၊ အရိယသာဝကာ စ နာမ ပိယဓမ္မဿဝနာ ဟောန္တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဇ္ဇ မယှံ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ ဓမ္မသေနာပတိတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မရတိယာ ဝီတိနာမေဿာမီ’’တိ။ ဂစ္ဆန္တော ပန ဧကကောဝ အဂန္တွာ ‘‘မယှံ ပိယသဟာယံ မဟာကဿပတ္ထေရံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဝုဋ္ဌာယ စမ္မခဏ္ဍံ ပပ္ဖောဋေတွာ ယေနာယသ္မာ မဟာကဿပေါ တေနုပသင်္ကမိ။

ဧဝမာဝုသောတိ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါတိ ထေရောပိ ယသ္မာ ပိယဓမ္မဿဝနောဝ အရိယသာဝကော၊ တသ္မာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ဂစ္ဆာဝုသော၊ တွံ၊ မယှံ သီသံ ဝါ ရုဇ္ဇတိ ပိဋ္ဌိ ဝါတိ ကိဉ္စိ လေသာပဒေသံ အကတွာ တုဋ္ဌဟဒယောဝ၊ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိအာဒိမာဟ။ ပဋိဿုတွာ စ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဝုဋ္ဌာယ စမ္မခဏ္ဍံ ပပ္ဖောဋေတွာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အနုဗန္ဓိ။ တသ္မိံ သမယေ ဒွေ မဟာထေရာ ပဋိပါဋိယာ ဌိတာနိ ဒွေ စန္ဒမဏ္ဍလာနိ ဝိယ၊ ဒွေ သူရိယမဏ္ဍလာနိ ဝိယ၊ ဒွေ ဆဒ္ဒန္တနာဂရာဇာနော ဝိယ၊ ဒွေ သီဟာ ဝိယ၊ ဒွေ ဗျဂ္ဃာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရောပိ တသ္မိံ သမယေ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နော ဒွေ မဟာထေရေ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ပစ္ဆိမလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော သူရိယံ ဝနန္တံ ပဝိသန္တံ ဝိယ၊ ပါစီနလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော စန္ဒံ ဝနန္တတော ဥဂ္ဂစ္ဆန္တံ ဝိယ၊ သာလဝနံ ဩလောကေန္တော သဗ္ဗပါလိဖုလ္လမေဝ သာလဝနဉ္စ ဒိသွာ အဇ္ဇ ဥပေါသထဒိဝသော၊ ဣမေ စ မေ ဇေဋ္ဌဘာတိကာ ဓမ္မသေနာပတိဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တိ၊ မဟန္တေန ဓမ္မဿဝနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အဟမ္ပိ ဓမ္မဿဝနဿ ဘာဂီ ဘဝိဿာမီတိ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဝုဋ္ဌာယ စမ္မခဏ္ဍံ ပပ္ဖောဋေတွာ မဟာထေရာနံ ပဒါနုပဒိကော ဟုတွာ နိက္ခမိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ စ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော အာယသ္မာ စ မဟာကဿပေါ အာယသ္မာ စ အနုရုဒ္ဓါ ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံသူ’’တိ။ ဥပသင်္ကမိံသူတိ။ ပဋိပါဋိယာ ဌိတာ တယော စန္ဒာ ဝိယ၊ သူရိယာ ဝိယ၊ သီဟာ ဝိယ စ ဝိရောစမာနာ ဥပသင်္ကမိံသု။

၃၃၃။ ဧဝံ ဥပသင်္ကမန္တေ ပန တေ မဟာထေရေ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နောယေဝ ဒိသွာ၊ ‘‘အဇ္ဇ မဟန္တံ ဓမ္မဿဝနံ ဘဝိဿတိ၊ မယာပိ တဿ ဘာဂိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န ခေါ ပန ဧကကောဝ ဂမိဿာမိ၊ မယှံ ပိယသဟာယမ္ပိ ရေဝတတ္ထေရံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ သဗ္ဗံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ မဟာကဿပဿ အနုရုဒ္ဓဿ ဥပသင်္ကမနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ တေ ဒွေ ဇနာ ပဋိပါဋိယာ ဌိတာ ဒွေ စန္ဒာ ဝိယ၊ သူရိယာ ဝိယ၊ သီဟာ ဝိယ စ ဝိရောစမာနာ ဥပသင်္ကမိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော’’တိအာဒိ။ ဒိသွာန အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစာတိ ဒူရတောဝ ဒိသွာ အနုက္ကမေန ကထာဥပစာရံ သမ္ပတ္တမေတံ၊ ‘‘ဧတု ခေါ အာယသ္မာ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ ရမဏီယံ၊ အာဝုသောတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓံ ရာမဏေယျကံ ဝနရာမဏေယျကံ ပုဂ္ဂလရာမဏေယျကဉ္စ။ တတ္ထ ဝနံ နာမ နာဂသလဠသာလစမ္ပကာဒီဟိ သဉ္ဆန္နံ ဟောတိ ဗဟလစ္ဆာယံ ပုပ္ဖဖလူပဂံ ဝိဝိဓရုက္ခံ ဥဒကသမ္ပန္နံ ဂါမတော နိဿဋံ၊ ဣဒံ ဝနရာမဏေယျကံ နာမ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ရမဏီယာနိ အရညာနိ၊ ယတ္ထ န ရမတီ ဇနော၊

ဝီတရာဂါ ရမိဿန္တိ၊ န တေ ကာမဂဝေသိနော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၉၉)၊

ဝနံ ပန သစေပိ ဥဇ္ဇင်္ဂလေ ဟောတိ နိရုဒကံ ဝိရလစ္ဆာယံ ကဏ္ဋကသမာကိဏ္ဏံ၊ ဗုဒ္ဓါဒယောပေတ္ထ အရိယာ ဝိဟရန္တိ၊ ဣဒံ ပုဂ္ဂလရာမဏေယျကံ နာမ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊ နိန္နေ ဝါ ယဒိ ဝါ ထလေ၊

ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ဘူမိရာမဏေယျက’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၉၈)၊

ဣဓ ပန တံ ဒုဝိဓမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ တဒါ ဟိ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနံ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လံ ဟောတိ ကုသုမဂန္ဓသုဂန္ဓံ၊ သဒေဝကေ စေတ္ထ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တိံသသဟဿမတ္တေဟိ အဘိညာတဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟရတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ရမဏီယံ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဂေါသိင်္ဂသာလဝန’’န္တိ။

ဒေါသိနာတိ ဒေါသာပဂတာ၊ အဗ္ဘံ မဟိကာ ဓူမော ရဇော ရာဟူတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိရဟိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လာတိ သဗ္ဗတ္ထ ပါလိဖုလ္လာ၊ မူလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂါ အပုပ္ဖိတဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ။ ဒိဗ္ဗာ မညေ ဂန္ဓာ သမ္ပဝန္တီတိ ဒိဗ္ဗာ မန္ဒာရပုပ္ဖကောဝိဠာရပါရိစ္ဆတ္တကစန္ဒနစုဏ္ဏဂန္ဓာ ဝိယ သမန္တာ ပဝါယန္တိ၊ သက္ကသုယာသန္တုသိတနိမ္မာနရတိပရနိမ္မိတမဟာဗြဟ္မာနံ ဩတိဏ္ဏဋ္ဌာနံ ဝိယ ဝါယန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကထံရူပေန၊ အာဝုသော အာနန္ဒာတိ အာနန္ဒတ္ထေရော တေသံ ပဉ္စန္နံ ထေရာနံ သင်္ဃနဝကောဝ။ ကသ္မာ ထေရော တံယေဝ ပဌမံ ပုစ္ဆတီတိ? မမာယိတတ္တာ။ တေ ဟိ ဒွေ ထေရာ အညမညံ မမာယိံသု။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ ‘‘မယာ ကတ္တဗ္ဗံ သတ္ထု ဥပဋ္ဌာနံ ကရောတီ’’တိ အာနန္ဒတ္ထေရံ မမာယိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ဘဂဝတော သာဝကာနံ အဂ္ဂေါတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရံ မမာယိ၊ ကုလဒါရကေ ပဗ္ဗာဇေတွာ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာပေသိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ တထေဝ အကာသိ။ ဧဝံ ဧကမေကေန အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာပိတာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ အဟေသုံ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပဏီတာနိ စီဝရာဒီနိပိ လဘိတွာ ထေရဿေဝ ဒေတိ။

ဧကော ကိရ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓရတနဿ စ သင်္ဃရတနဿ စ ပူဇာ ပညာယတိ၊ ကထံ နု ခေါ ဓမ္မရတနံ ပူဇိတံ နာမ ဟောတီ’’တိ? သော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘သစေသိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဓမ္မရတနံ ပူဇိတုကာမော၊ ဧကံ ဗဟုဿုတံ ပူဇေဟီ’’တိ ဗဟုဿုတံ၊ ဘန္တေ၊ အာစိက္ခထာတိ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုစ္ဆတိ။ သော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဗဟုဿုတံ၊ ဘန္တေ၊ အာစိက္ခထာတိ အာဟ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ဗြာဟ္မဏာတိ။ ဗြာဟ္မဏော ထေရံ သဟဿဂ္ဃနိကေန စီဝရေန ပူဇေသိ။ ထေရော တံ ဂဟေတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဘဂဝါ ‘‘ကုတော၊ အာနန္ဒ၊ လဒ္ဓ’’န္တိ အာဟ။ ဧကေန၊ ဘန္တေ၊ ဗြာဟ္မဏေန ဒိန္နံ၊ ဣဒံ ပနာဟံ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဒါတုကာမောတိ။ ဒေဟိ၊ အာနန္ဒာတိ။ စာရိကံ ပက္ကန္တော၊ ဘန္တေတိ။ အာဂတကာလေ ဒေဟီတိ။ သိက္ခာပဒံ၊ ဘန္တေ၊ ပညတ္တန္တိ။ ကဒါ ပန သာရိပုတ္တော အာဂမိဿတီတိ? ဒသာဟမတ္တေန၊ ဘန္တေတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ အာနန္ဒ၊ ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ နိက္ခိပိတု’’န္တိ (ပါရာ။ ၄၆၁၊ မဟာဝ။ ၃၄၇) သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ တထေဝ ယံကိဉ္စိ မနာပံ လဘတိ၊ တံ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဒေတိ။ ဧဝံ တေ ထေရာ အညမညံ မမာယိံသု၊ ဣတိ မမာယိတတ္တာ ပဌမံ ပုစ္ဆိ။

အပိစ အနုမတိပုစ္ဆာ နာမေသာ ခုဒ္ဒကတော ပဋ္ဌာယ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ ဟောတိ။ တသ္မာ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ပဌမံ အာနန္ဒံ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ အာနန္ဒော အတ္တနော ပဋိဘာနံ ဗျာကရိဿတိ။ တတော ရေဝတံ၊ အနုရုဒ္ဓံ၊ မဟာကဿပံ၊ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ပုစ္ဆိဿာမိ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော အတ္တနော ပဋိဘာနံ ဗျာကရိဿတိ။ တတော ပဉ္စပိ ထေရာ မံ ပုစ္ဆိဿန္တိ၊ အဟမ္ပိ အတ္တနော ပဋိဘာနံ ဗျာကရိဿာမီ’’တိ။ ဧတ္တာဝတာပိ အယံ ဓမ္မဒေသနာ သိခါပ္ပတ္တာ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တာ န ဘဝိဿတိ၊ အထ မယံ သဗ္ဗေပိ ဒသဗလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမ၊ သတ္ထာ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဗျာကရိဿတိ။ ဧတ္တာဝတာ အယံ ဓမ္မဒေသနာ သိခါပ္ပတ္တာ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တာ ဘဝိဿတိ။ ယထာ ဟိ ဇနပဒမှိ ဥပ္ပန္နော အဋ္ဋော ဂါမဘောဇကံ ပါပုဏာတိ၊ တသ္မိံ နိစ္ဆိတုံ အသက္ကောန္တေ ဇနပဒဘောဇကံ ပါပုဏာတိ၊ တသ္မိံ အသက္ကောန္တေ မဟာဝိနိစ္ဆယအမစ္စံ၊ တသ္မိံ အသက္ကောန္တေ သေနာပတိံ၊ တသ္မိံ အသက္ကောန္တေ ဥပရာဇံ၊ တသ္မိံ ဝိနိစ္ဆိတုံ အသက္ကောန္တေ ရာဇာနံ ပါပုဏာတိ၊ ရညာ ဝိနိစ္ဆိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဋော အပရာပရံ န သဉ္စရတိ၊ ရာဇဝစနေနေဝ ဆိဇ္ဇတိ။ ဧဝမေဝံ အဟဉှိ ပဌမံ အာနန္ဒံ ပုစ္ဆိဿာမိ…ပေ… အထ မယံ သဗ္ဗေပိ ဒသဗလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမ၊ သတ္ထာ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဗျာကရိဿတိ။ ဧတ္တာဝတာ အယံ ဓမ္မဒေသနာ သိခါပ္ပတ္တာ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တာ ဘဝိဿတိ။ ဧဝံ အနုမတိပုစ္ဆံ ပုစ္ဆန္တော ထေရော ပဌမံ အာနန္ဒတ္ထေရံ ပုစ္ဆိ။

ဗဟုဿုတော ဟောတီတိ ဗဟု အဿ သုတံ ဟောတိ၊ နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနံ ပါဠိအနုသန္ဓိပုဗ္ဗာပရဝသေန ဥဂ္ဂဟိတံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သုတဓရောတိ သုတဿ အာဓာရဘူတော။ ယဿ ဟိ ဣတော ဂဟိတံ ဣတော ပလာယတိ၊ ဆိဒ္ဒဃဋေ ဥဒကံ ဝိယ န တိဋ္ဌတိ၊ ပရိသမဇ္ဈေ ဧကံ သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ ကထေတုံ ဝါ ဝါစေတုံ ဝါ န သက္ကောတိ၊ အယံ န သုတဓရော နာမ။ ယဿ ပန ဥဂ္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟိတကာလသဒိသမေဝ ဟောတိ၊ ဒသပိ ဝီသတိပိ ဝဿာနိ သဇ္ဈာယံ အကရောန္တဿ န နဿတိ၊ အယံ သုတဓရော နာမ။ သုတသန္နိစယောတိ သုတဿ သန္နိစယဘူတော။ ယထာ ဟိ သုတံ ဟဒယမဉ္ဇူသာယ သန္နိစိတံ သိလာယံ လေခါ ဝိယ၊ သုဝဏ္ဏဃဋေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသာ ဝိယ စ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ သုတသန္နိစယော နာမ။ ဓာတာတိ ဌိတာ ပဂုဏာ။ ဧကစ္စဿ ဟိ ဥဂ္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဓာတံ ပဂုဏံ နိစ္စလိတံ န ဟောတိ၊ အသုကသုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ ကထေဟီတိ ဝုတ္တေ သဇ္ဈာယိတွာ သံသန္ဒိတွာ သမနုဂ္ဂါဟိတွာ ဇာနိဿာမီတိ ဝဒတိ။ ဧကစ္စဿ ဓာတံ ပဂုဏံ ဘဝင်္ဂသောတသဒိသံ ဟောတိ၊ အသုကသုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ ကထေဟီတိ ဝုတ္တေ ဥဒ္ဓရိတွာ တမေဝ ကထေတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဓာတာ’’တိ။

ဝစသာ ပရိစိတာတိ သုတ္တဒသက-ဝဂ္ဂဒသက-ပဏ္ဏာသဒသကာနံ ဝသေန ဝါစာယ သဇ္ဈာယိတာ။ မနသာနုပေက္ခိတာတိ စိတ္တေန အနုပေက္ခိတာ၊ ယဿ ဝါစာယ သဇ္ဈာယိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ မနသာ စိန္တေန္တဿ တတ္ထ တတ္ထ ပါကဋံ ဟောတိ။ မဟာဒီပံ ဇာလေတွာ ဌိတဿ ရူပဂတံ ဝိယ ပညာယတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဝစသာ ပရိစိတာ မနသာနုပေက္ခိတာ’’တိ။ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါတိ အတ္ထတော စ ကာရဏတော စ ပညာယ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ ပရိမဏ္ဍလေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟီတိ ဧတ္ထ ပဒမေဝ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇနတော ပဒဗျဉ္ဇနံ၊ တံ အက္ခရပါရိပူရိံ ကတွာ ဒသဝိဓဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယော အပရိဟာပေတွာ ဝုတ္တံ ပရိမဏ္ဍလံ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝရူပေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟီတိ အတ္ထော။ အပိစ ယော ဘိက္ခု ပရိသတိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ နိက္ခပိတွာ အညံ ဥပါရမ္ဘကရံ သုတ္တံ အာဟရတိ၊ တဿ ဥပမံ ကထေတိ၊ တဒတ္ထံ ဩဟာရေတိ၊ ဧဝမိဒံ ဂဟေတွာ ဧတ္ထ ခိပန္တော ဧကပဿေနေဝ ပရိဟရန္တော ကာလံ ဉတွာ ဝုဋ္ဌဟတိ။ နိက္ခိတ္တသုတ္တံ ပန နိက္ခတ္တမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ တဿ ကထာ အပရိမဏ္ဍလာ နာမ ဟောတိ။ ယော ပန သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ နိက္ခိပိတွာ ဗဟိ ဧကပဒမ္ပိ အဂန္တွာ ပါဠိယာ အနုသန္ဓိဉ္စ ပုဗ္ဗာပရဉ္စ အမက္ခေန္တော အာစရိယေဟိ ဒိန္နနယေ ဌတွာ တုလိကာယ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တော ဝိယ၊ ဂမ္ဘီရမာတိကာယ ဥဒကံ ပေသေန္တော ဝိယ၊ ပဒံ ကောဋ္ဋေန္တော သိန္ဓဝါဇာနီယော ဝိယ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ကထာ ပရိမဏ္ဍလာ နာမ ဟောတိ။ ဧဝရူပိံ ကထံ သန္ဓာယ – ‘‘ပရိမဏ္ဍလေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အနုပ္ပဗန္ဓေဟီတိ ဧတ္ထ ယော ဘိက္ခု ဓမ္မံ ကထေန္တော သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ အာရဘိတွာ အာရဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ တုရိတတုရိတော အရဏိံ မန္ထေန္တော ဝိယ၊ ဥဏှခါဒနီယံ ခါဒန္တော ဝိယ၊ ပါဠိယာ အနုသန္ဓိပုဗ္ဗာပရေသု ဂဟိတံ ဂဟိတမေဝ အဂ္ဂဟိတံ အဂ္ဂဟိတမေဝ စ ကတွာ ပုရာဏပဏ္ဏန္တရေသု စရမာနံ ဂေါဓံ ဥဋ္ဌပေန္တော ဝိယ တတ္ထ တတ္ထ ပဟရန္တော ဩသာပေန္တော ဩဟာယ ဂစ္ဆတိ။ ယောပိ ဓမ္မံ ကထေန္တော ကာလေန သီဃံ ကာလေန ဒန္ဓံ ကာလေန မဟာသဒ္ဒံ ကာလေန ခုဒ္ဒကသဒ္ဒံ ကရောတိ။ ယထာ ပေတဂ္ဂိ ကာလေန ဇလတိ၊ ကာလေန နိဗ္ဗာယတိ၊ ဧဝမေဝ ဣဓ ပေတဂ္ဂိဓမ္မကထိကော နာမ ဟောတိ၊ ပရိသာယ ဥဋ္ဌာတုကာမာယ ပုနပ္ပုနံ အာရဘတိ။ ယောပိ ကထေန္တော တတ္ထ တတ္ထ ဝိတ္ထာယတိ၊ နိတ္ထုနန္တော ကန္ဒန္တော ဝိယ ကထေတိ၊ ဣမေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကထာ အပ္ပဗန္ဓာ နာမ ဟောတိ။ ယော ပန သုတ္တံ အာရဘိတွာ အာစရိယေဟိ ဒိန္နနယေ ဌိတော အစ္ဆိန္နဓာရံ ကတွာ နဒီသောတံ ဝိယ ပဝတ္တေတိ၊ အာကာသဂင်္ဂတော ဘဿမာနံ ဥဒကံ ဝိယ နိရန္တရံ ကထံ ပဝတ္တေတိ၊ တဿ ကထာ အနုပ္ပဗန္ဓာ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အနုပ္ပဗန္ဓေဟီ’’တိ။ အနုသယသမုဂ္ဃာတာယာတိ သတ္တန္နံ အနုသယာနံ သမုဂ္ဃာတတ္ထာယ။ ဧဝရူပေနာတိ ဧဝရူပေန ဗဟုဿုတေန ဘိက္ခုနာ တထာရူပေနေဝ ဘိက္ခုသတေန ဘိက္ခုသဟဿေန ဝါ သင်္ဃာဋိကဏ္ဏေန ဝါ သင်္ဃာဋိကဏ္ဏံ၊ ပလ္လင်္ကေန ဝါ ပလ္လင်္ကံ အာဟစ္စ နိသိန္နေန ဂေါသိင်္ဂသာလဝနံ သောဘေယျ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၃၄။ ပဋိသလ္လာနံ အဿ အာရာမောတိ ပဋိသလ္လာနာရာမော။ ပဋိသလ္လာနေ ရတောတိ ပဋိသလ္လာနရတော။

၃၃၅။ သဟဿံ လောကာနန္တိ သဟဿံ လောကဓာတူနံ။ ဧတ္တကဉှိ ထေရဿ ဓုဝသေဝနံ အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓံ၊ အာကင်္ခမာနော ပန ထေရော အနေကာနိပိ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဝေါလောကေတိယေဝ။ ဥပရိပါသာဒဝရဂတောတိ သတ္တဘူမကဿ ဝါ နဝဘူမကဿ ဝါ ပါသာဒဝရဿ ဥပရိ ဂတော။ သဟဿံ နေမိမဏ္ဍလာနံ ဝေါလောကေယျာတိ ပါသာဒပရိဝေဏေ နာဘိယာ ပတိဋ္ဌိတာနံ နေမိဝဋ္ဋိယာ နေမိဝဋ္ဋိံ အာဟစ္စ ဌိတာနံ နေမိမဏ္ဍလာနံ သဟဿံ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကေယျ၊ တဿ နာဘိယောပိ ပါကဋာ ဟောန္တိ၊ အရာပိ အရန္တရာနိပိ နေမိယောပိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ အာဝုသောတိ၊ အာဝုသော၊ ဧဝံ အယမ္ပိ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော ဘိက္ခု ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ အတိက္ကန္တမာနုသကေန သဟဿံ လောကာနံ ဝေါလောကေတိ။ တဿ ပါသာဒေ ဌိတပုရိသဿ စက္ကနာဘိယော ဝိယ စက္ကဝါဠသဟဿေ သိနေရုသဟဿံ ပါကဋံ ဟောတိ။ အရာ ဝိယ ဒီပါ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ အရန္တရာနိ ဝိယ ဒီပဋ္ဌိတမနုဿာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ နေမိယော ဝိယ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။

၃၃၆။ အာရညိကောတိ သမာဒိဏ္ဏအရညဓုတင်္ဂေါ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

၃၃၇။ နော စ သံသာဒေန္တီတိ န ဩသာဒေန္တိ။ သဟေတုကဉှိ သကာရဏံ ကတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုံ ဝိဿဇ္ဇိတုမ္ပိ အသက္ကောန္တော သံသာဒေတိ နာမ။ ဧဝံ န ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ပဝတ္တိနီ ဟောတီတိ နဒီသောတောဒကံ ဝိယ ပဝတ္တတိ။

၃၃၈။ ယာယ ဝိဟာရသမာပတ္တိယာတိ ယာယ လောကိယာယ ဝိဟာရသမာပတ္တိယာ၊ ယာယ လောကုတ္တရာယ ဝိဟာရသမာပတ္တိယာ။

၃၃၉။ သာဓု သာဓု သာရိပုတ္တာတိ အယံ သာဓုကာရော အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဒိန္နော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ပန သဒ္ဓိံ ဘဂဝါ အာလပတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ယထာ တံ အာနန္ဒောဝါတိ ယထာ အာနန္ဒောဝ သမ္မာ ဗျာကရဏမာနော ဗျာကရေယျ၊ ဧဝံ ဗျာကတံ အာနန္ဒေန အတ္တနော အနုစ္ဆဝိကမေဝ၊ အဇ္ဈာသယာနုရူပမေဝ ဗျာကတန္တိ အတ္ထော။ အာနန္ဒတ္ထေရော ဟိ အတ္တနာပိ ဗဟုဿုတော၊ အဇ္ဈာသယောပိဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သာသနေ သဗြဟ္မစာရီ ဗဟုဿုတာ ဘဝေယျု’’န္တိ။ ကသ္မာ? ဗဟုဿုတဿ ဟိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ၊ ဂရုကလဟုကံ သတေကိစ္ဆာတေကိစ္ဆံ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဗဟုဿုတော ဥဂ္ဂဟိတဗုဒ္ဓဝစနံ အာဝဇ္ဇိတွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သီလံ ကထိတံ၊ ဣမသ္မိံ သမာဓိ၊ ဣမသ္မိံ ဝိပဿနာ၊ ဣမသ္မိံ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနီတိ သီလဿ အာဂတဋ္ဌာနေ သီလံ ပူရေတွာ၊ သမာဓိဿ အာဂတဋ္ဌာနေ သမာဓိံ ပူရေတွာ ဝိပဿနာယ အာဂတဋ္ဌာနေ ဝိပဿနာဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတွာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ဖလံ သစ္ဆိကရောတိ။ တသ္မာ ထေရဿ ဧဝံ အဇ္ဈာသယော ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သဗြဟ္မစာရီ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ စတ္တာရော ဝါ ပဉ္စ ဝါ နိကာယေ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာဝဇ္ဇန္တာ သီလာဒီနံ အာဂတဋ္ဌာနေသု သီလာဒီနိ ပရိပူရေတွာ အနုက္ကမေန မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ သစ္ဆိကရေယျု’’န္တိ။ သေသဝါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

၃၄၀။ အာယသ္မာ ဟိ ရေဝတော ဈာနဇ္ဈာသယော ဈာနာဘိရတော၊ တသ္မာဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သဗြဟ္မစာရီ ဧကိကာ နိသီဒိတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ သစ္ဆိကရေယျု’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။

၃၄၁။ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓါ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော၊ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သဗြဟ္မစာရီ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ အနေကေသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု စဝမာနေ စ ဥပပဇ္ဇမာနေ စ သတ္တေ ဒိသွာ ဝဋ္ဋဘယေန စိတ္တံ သံဝေဇေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ သစ္ဆိကရေယျု’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။

၃၄၂။ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဓုတဝါဒေါ၊ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သဗြဟ္မစာရီ ဓုတဝါဒါ ဟုတွာ ဓုတင်္ဂါနုဘာဝေန ပစ္စယတဏှံ မိလာပေတွာ အပရေပိ နာနပ္ပကာရေ ကိလေသေ ဓုနိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ သစ္ဆိကရေယျု’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။

၃၄၃။ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော သမာဓိပါရမိယာ မတ္ထကံ ပတ္တော၊ သုခုမံ ပန စိတ္တန္တရံ ခန္ဓန္တရံ ဓာတွန္တရံ အာယတနန္တရံ ဈာနောက္ကန္တိကံ အာရမ္မဏောက္ကန္တိကံ အင်္ဂဝဝတ္ထာနံ အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနံ အင်္ဂသင်္ကန္တိ အာရမ္မဏသင်္ကန္တိ ဧကတောဝဍ္ဎနံ ဥဘတောဝဍ္ဎနန္တိ အာဘိဓမ္မိကဓမ္မကထိကဿေဝ ပါကဋံ။ အနာဘိဓမ္မိကော ဟိ ဓမ္မံ ကထေန္တော – ‘‘အယံ သကဝါဒေါ အယံ ပရဝါဒေါ’’တိ န ဇာနာတိ။ သကဝါဒံ ဒီပေဿာမီတိ ပရဝါဒံ ဒီပေတိ၊ ပရဝါဒံ ဒီပေဿာမီတိ သကဝါဒံ ဒီပေတိ၊ ဓမ္မန္တရံ ဝိသံဝါဒေတိ။ အာဘိဓမ္မိကော သကဝါဒံ သကဝါဒနိယာမေနေဝ၊ ပရဝါဒံ ပရဝါဒနိယာမေနေဝ ဒီပေတိ၊ ဓမ္မန္တရံ န ဝိသံဝါဒေတိ။ တသ္မာ ထေရဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သဗြဟ္မစာရီ အာဘိဓမ္မိကာ ဟုတွာ သုခုမေသု ဌာနေသု ဉာဏံ ဩတာရေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ သစ္ဆိကရေယျု’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။

၃၄၄။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ပညာပါရမိယာ မတ္ထကံ ပတ္တော၊ ပညဝါယေဝ စ စိတ္တံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတုံ သက္ကောတိ၊ န ဒုပ္ပညော။ ဒုပ္ပညော ဟိ ဥပ္ပန္နဿ စိတ္တဿ ဝသေ ဝတ္တေတွာ ဣတော စိတော စ ဝိပ္ဖန္ဒိတွာပိ ကတိပါဟေနေဝ ဂိဟိဘာဝံ ပတွာ အနယဗျသနံ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ ထေရဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အဟော ဝတ သဗြဟ္မစာရီ အစိတ္တဝသိကာ ဟုတွာ စိတ္တံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတွာ သဗ္ဗာနဿ ဝိသေဝိတဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ ဘဉ္ဇိတွာ ဤသကမ္ပိ ဗဟိ နိက္ခမိတုံ အဒေန္တာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ သစ္ဆိကရေယျု’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။

၃၄၅။ သဗ္ဗေသံ ဝေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ သုဘာသိတံ ပရိယာယေနာတိ သာရိပုတ္တ၊ ယသ္မာ သင်္ဃာရာမဿ နာမ ဗဟုဿုတဘိက္ခူဟိပိ သောဘနကာရဏံ အတ္ထိ၊ ဈာနာဘိရတေဟိပိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုကေဟိပိ၊ ဓုတဝါဒေဟိပိ၊ အာဘိဓမ္မိကေဟိပိ၊ အစိတ္တဝသိကေဟိပိ သောဘနကာရဏံ အတ္ထိ။ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ဝေါ သုဘာသိတံ ပရိယာယေန၊ တေန တေန ကာရဏေန သုဘာသိတမေဝ၊ နော ဒုဗ္ဘာသိတံ။ အပိစ မမပိ သုဏာထာတိ အပိစ မမပိ ဝစနံ သုဏာထ။ န တာဝါဟံ ဣမံ ပလ္လင်္ကံ ဘိန္ဒိဿာမီတိ န တာဝ အဟံ ဣမံ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌာယ အာဘုဇိတံ ပလ္လင်္ကံ ဘိန္ဒိဿာမိ၊ န မောစေဿာမီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ကိရ ဘဂဝါ ပရိပါကဂတေ ဉာဏေ ရဇ္ဇသိရိံ ပဟာယ ကတာဘိနိက္ခမနော အနုပုဗ္ဗေန ဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌာယ အပရာဇိတပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဒဠှသမာဒါနော ဟုတွာ နိသိန္နော တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ ဘိန္ဒိတွာ ပစ္စူသသမယေ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဥန္နာဒေန္တော သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ တံ အတ္တနော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကံ သန္ဓာယ ဧဝမာဟ။ အပိစ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ အနုကမ္ပမာနောပိ ပဋိပတ္တိသာရံ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ ပဿတိ ဟိ ဘဂဝါ – ‘‘အနာဂတေ ဧဝံ အဇ္ဈာသယာ ကုလပုတ္တာ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခိဿန္တိ၊ ‘ဘဂဝါ မဟာဂေါသိင်္ဂသုတ္တံ ကထေန္တော ဣဓ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခု ပစ္ဆာဘတ္တံ…ပေ… ဧဝရူပေန ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခုနာ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနံ သောဘေယျာတိ အာဟ၊ မယံ ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယံ ဂဏှိဿာမာ’တိ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌာယ ဒဠှသမာဒါနာ ဟုတွာ ‘အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ ဣမံ ပလ္လင်္ကံ န ဘိန္ဒိဿာမာ’တိ သမဏဓမ္မံ ကာတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ၊ တေ ဧဝံ ပဋိပန္နာ ကတိပါဟေနေဝ ဇာတိဇရာမရဏဿ အန္တံ ကရိဿန္တီ’’တိ၊ ဣမံ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ အနုကမ္ပမာနော ပဋိပတ္တိသာရံ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ ဧဝရူပေန ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခုနာ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနံ သောဘေယျာတိ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧဝရူပေန ဘိက္ခုနာ နိပ္ပရိယာယေနေဝ ဂေါသိင်္ဂသာလဝနံ သောဘေယျာတိ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာဂေါသိင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ မဟာဂေါပါလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၆။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာဂေါပါလကသုတ္တံ။ တတ္ထ တိဿော ကထာ ဧကနာဠိကာ၊ စတုရဿာ၊ နိသိန္နဝတ္တိကာတိ။ တတ္ထ ပါဠိံ ဝတွာ ဧကေကပဒဿ အတ္ထကထနံ ဧကနာဠိကာ နာမ။ အပဏ္ဍိတံ ဂေါပါလကံ ဒဿေတွာ၊ အပဏ္ဍိတံ ဘိက္ခုံ ဒဿေတွာ၊ ပဏ္ဍိတံ ဂေါပါလကံ ဒဿေတွာ၊ ပဏ္ဍိတံ ဘိက္ခုံ ဒဿေတွာတိ စတုက္ကံ ဗန္ဓိတွာ ကထနံ စတုရဿာ နာမ။ အပဏ္ဍိတံ ဂေါပါလကံ ဒဿေတွာ ပရိယောသာနဂမနံ၊ အပဏ္ဍိတံ ဘိက္ခုံ ဒဿေတွာ ပရိယောသာနဂမနံ၊ ပဏ္ဍိတံ ဂေါပါလကံ ဒဿေတွာ ပရိယောသာနဂမနံ၊ ပဏ္ဍိတံ ဘိက္ခုံ ဒဿေတွာ ပရိယောသာနဂမနန္တိ အယံ နိသိန္နဝတ္တိကာ နာမ။ အယံ ဣဓ သဗ္ဗာစရိယာနံ အာစိဏ္ဏာ။

ဧကာဒသဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟီတိ ဧကာဒသဟိ အဂုဏကောဋ္ဌာသေဟိ။ ဂေါဂဏန္တိ ဂေါမဏ္ဍလံ။ ပရိဟရိတုန္တိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိစရိတုံ။ ဖာတိံ ကာတုန္တိ ဝဍ္ဎိံ အာပါဒေတုံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ န ရူပညူ ဟောတီတိ ဂဏနတော ဝါ ဝဏ္ဏတော ဝါ ရူပံ န ဇာနာတိ။ ဂဏနတော န ဇာနာတိ နာမ အတ္တနော ဂုန္နံ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါတိ သင်္ချံ န ဇာနာတိ။ သော ဂါဝီသု ဟဋာသု ဝါ ပလာတာသု ဝါ ဂေါဂဏံ ဂဏေတွာ၊ အဇ္ဇ ဧတ္တိကာ န ဒိဿန္တီတိ ဒွေ တီဏိ ဂါမန္တရာနိ ဝါ အဋဝိံ ဝါ ဝိစရန္တော န ပရိယေသတိ၊ အညေသံ ဂါဝီသု အတ္တနော ဂေါဂဏံ ပဝိဋ္ဌာသုပိ ဂေါဂဏံ ဂဏေတွာ၊ ‘‘ဣမာ ဧတ္တိကာ ဂါဝေါ န အမှာက’’န္တိ ယဋ္ဌိယာ ပေါထေတွာ န နီဟရတိ၊ တဿ နဋ္ဌာ ဂါဝိယော နဋ္ဌာဝ ဟောန္တိ။ ပရဂါဝိယော ဂဟေတွာ ဝိစရန္တံ ဂေါသာမိကာ ဒိသွာ၊ ‘‘အယံ ဧတ္တကံ ကာလံ အမှာကံ ဓေနုံ ဂဏှာတီ’’တိ တဇ္ဇေတွာ အတ္တနော ဂါဝိယော ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ တဿ ဂေါဂဏောပိ ပရိဟာယတိ၊ ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။ ဝဏ္ဏတော န ဇာနာတိ နာမ – ‘‘ဧတ္တိကာ ဂါဝေါ သေတာ၊ ဧတ္တိကာ ရတ္တာ၊ ဧတ္တိကာ ကာဠာ၊ ဧတ္တိကာ ကဗရာ ဧတ္တိကာ နီလာ’’တိ န ဇာနာတိ၊ သော ဂါဝီသု ဟဋာသု ဝါ…ပေ… ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န လက္ခဏကုသလော ဟောတီတိ ဂါဝီနံ သရီရေ ကတံ ဓနုသတ္တိသူလာဒိဘေဒံ လက္ခဏံ န ဇာနာတိ၊ သော ဂါဝီသု ဟဋာသု ဝါ ပလာတာသု ဝါ အဇ္ဇ အသုကလက္ခဏာ စ အသုကလက္ခဏာ စ ဂါဝေါ န ဒိဿန္တိ…ပေ… ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န အာသာဋိကံ ဟာရေတာတိ ဂုန္နံ ခါဏုကဏ္ဋကာဒီဟိ ပဟဋဋ္ဌာနေသု ဝဏော ဟောတိ။ တတ္ထ နီလမက္ခိကာ အဏ္ဍကာနိ ပါတေန္တိ၊ တေသံ အာသာဋိကာတိ နာမ။ တာနိ ဒဏ္ဍေန အပနေတွာ ဘေသဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဗာလော ဂေါပါလကော တထာ န ကရောတိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘န အာသာဋိကံ ဟာရေတာ ဟောတီ’’တိ။ တဿ ဂုန္နံ ဝဏာ ဝဍ္ဎန္တိ၊ ဂမ္ဘီရာ ဟောန္တိ၊ ပါဏကာ ကုစ္ဆိံ ပဝိသန္တိ၊ ဂါဝေါ ဂေလညာဘိဘူတာ နေဝ ယာဝဒတ္ထံ တိဏာနိ ခါဒိတုံ၊ န ပါနီယံ ပါတုံ သက္ကောန္တိ။ တတ္ထ ဂုန္နံ ခီရံ ဆိဇ္ဇတိ၊ ဂေါဏာနံ ဇဝေါ ဟာယတိ၊ ဥဘယေသံ ဇီဝိတန္တရာယော ဟောတိ။ ဧဝမဿ ဂေါဂဏောပိ ပရိဟာယတိ၊ ပဉ္စဂေါရသတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဝဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတာ ဟောတီတိ ဂုန္နံ ဝုတ္တနယေနေဝ သဉ္ဇာတော ဝဏော ဘေသဇ္ဇံ ဒတွာ ဝါကေန ဝါ စီရကေန ဝါ ဗန္ဓိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ဗာလော ဂေါပါလကော တထာ န ကရောတိ၊ အထဿ ဂုန္နံ ဝဏေဟိ ယူသာ ပဂ္ဃရန္တိ၊ တာ အညမညံ နိဃံသေန္တိ၊ တေန အညေသမ္ပိ ဝဏာ ဇာယန္တိ။ ဧဝံ ဂါဝေါ ဂေလညာဘိဘူတာ နေဝ ယာဝဒတ္ထံ တိဏာနိ ခါဒိတုံ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဓူမံ ကတ္တာ ဟောတီတိ အန္တောဝဿေ ဍံသမကသာဒီနံ ဥဿန္နကာလေ ဂေါဂဏေ ဝဇံ ပဝိဋ္ဌေ တတ္ထ တတ္ထ ဓူမော ကာတဗ္ဗော ဟောတိ၊ အပဏ္ဍိတော ဂေါပါလကော တံ န ကရောတိ။ ဂေါဂဏော သဗ္ဗရတ္တိံ ဍံသာဒီဟိ ဥပဒ္ဒုတော နိဒ္ဒံ အလဘိတွာ ပုနဒိဝသေ အရညေ တတ္ထ တတ္ထ ရုက္ခမူလာဒီသု နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယတိ၊ နေဝ ယာဝဒတ္ထံ တိဏာနိ ခါဒိတုံ…ပေ… ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န တိတ္ထံ ဇာနာတီတိ တိတ္ထံ သမန္တိ ဝါ ဝိသမန္တိ ဝါ သဂါဟန္တိ ဝါ နိဂ္ဂါဟန္တိ ဝါ န ဇာနာတိ၊ သော အတိတ္ထေန ဂါဝိယော ဩတာရေတိ။ တာသံ ဝိသမတိတ္ထေ ပါသာဏာဒီနိ အက္ကမန္တီနံ ပါဒါ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ သဂါဟံ ဂမ္ဘီရံ တိတ္ထံ ဩတိဏ္ဏာ ကုမ္ဘီလာဒယော ဂါဟာ ဂဏှန္တိ။ အဇ္ဇ ဧတ္တိကာ ဂါဝေါ နဋ္ဌာ၊ အဇ္ဇ ဧတ္တိကာတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝမဿ ဂေါဂဏောပိ ပရိဟာယတိ၊ ပဉ္စဂေါရသတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ပီတံ ဇာနာတီတိ ပီတမ္ပိ အပီတမ္ပိ န ဇာနာတိ။ ဂေါပါလကေန ဟိ ‘‘ဣမာယ ဂါဝိယာ ပီတံ၊ ဣမာယ န ပီတံ၊ ဣမာယ ပါနီယတိတ္ထေ ဩကာသော လဒ္ဓါ၊ ဣမာယ န လဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ပီတာပီတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အယံ ပန ဒိဝသဘာဂံ အရညေ ဂေါဂဏံ ရက္ခိတွာ ပါနီယံ ပါယေဿာမီတိ နဒိံ ဝါ တဠာကံ ဝါ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ မဟာဥသဘာ စ အနုဥသဘာ စ ဗလဝဂါဝိယော စ ဒုဗ္ဗလာနိ စေဝ မဟလ္လကာနိ စ ဂေါရူပါနိ သိင်္ဂေဟိ ဝါ ဖာသုကာဟိ ဝါ ပဟရိတွာ အတ္တနော ဩကာသံ ကတွာ ဦရုပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ပဝိသိတွာ ယထာကာမံ ပိဝန္တိ။ အဝသေသာ ဩကာသံ အလဘမာနာ တီရေ ဌတွာ ကလလမိဿကံ ဥဒကံ ပိဝန္တိ၊ အပီတာ ဧဝ ဝါ ဟောန္တိ။ အထ နေ ဂေါပါလကော ပိဋ္ဌိယံ ပဟရိတွာ ပုန အရညံ ပဝေသေတိ၊ တတ္ထ အပီတဂါဝိယော ပိပါသာယ သုက္ခမာနာ ယာဝဒတ္ထံ တိဏာနိ ခါဒိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တတ္ထ ဂုန္နံ ခီရံ ဆိဇ္ဇတိ၊ ဂေါဏာနံ ဇဝေါ ဟာယတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဝီထိံ ဇာနာတီတိ ‘‘အယံ မဂ္ဂေါ သမော ခေမော၊ အယံ ဝိသမော သာသင်္ကော သပ္ပဋိဘယော’’တိ န ဇာနာတိ။ သော သမံ ခေမံ မဂ္ဂံ ဝဇ္ဇေတွာ ဂေါဂဏံ ဣတရံ မဂ္ဂံ ပဋိပါဒေတိ၊ တတ္ထ ဂါဝေါ သီဟဗျဂ္ဃာဒီနံ ဂန္ဓေန စောရပရိဿယေန ဝါ အဘိဘူတာ ဘန္တမိဂသပ္ပဋိဘာဂါ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ နေဝ ယာဝဒတ္ထံ တိဏာနိ ခါဒန္တိ၊ န ပါနီယံ ပိဝန္တိ၊ တတ္ထ ဂုန္နံ ခီရံ ဆိဇ္ဇတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဂေါစရကုသလော ဟောတီတိ ဂေါပါလကေန ဟိ ဂေါစရကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပဉ္စာဟိကဝါရော ဝါ သတ္တာဟိကဝါရော ဝါ ဇာနိတဗ္ဗော၊ ဧကဒိသာယ ဂေါဂဏံ စာရေတွာ ပုနဒိဝသေ တတ္ထ န စာရေတဗ္ဗော။ မဟတာ ဟိ ဂေါဂဏေန စိဏ္ဏဋ္ဌာနံ ဘေရိတလံ ဝိယ သုဒ္ဓံ ဟောတိ နိတ္တိဏံ၊ ဥဒကမ္ပိ အာလုဠီယတိ။ တသ္မာ ပဉ္စမေ ဝါ သတ္တမေ ဝါ ဒိဝသေ ပုန တတ္ထ စာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧတ္တကေန ဟိ တိဏမ္ပိ ပဋိဝိရုဟတိ၊ ဥဒကမ္ပိ ပသီဒတိ။ အယံ ပန ဣမံ ပဉ္စာဟိကဝါရံ ဝါ သတ္တာဟိကဝါရံ ဝါ န ဇာနာတိ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ရက္ခိတဋ္ဌာနေယေဝ ရက္ခတိ။ အထဿ ဂေါဂဏော ဟရိတတိဏံ န လဘတိ၊ သုက္ခတိဏံ ခါဒန္တော ကလလမိဿကံ ဥဒကံ ပိဝတိ၊ တတ္ထ ဂုန္နံ ခီရံ ဆိဇ္ဇတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

အနဝသေသဒေါဟီ စ ဟောတီတိ ပဏ္ဍိတဂေါပါလကေန ယာဝ ဝစ္ဆကဿ မံသလောဟိတံ သဏ္ဌာတိ၊ တာဝ ဧကံ ဒွေ ထနေ ဌပေတွာ သာဝသေသဒေါဟိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အယံ ဝစ္ဆကဿ ကိဉ္စိ အနဝသေသေတွာ ဒုဟတိ၊ ခီရပကော ဝစ္ဆော ခီရပိပါသာယ သုက္ခတိ၊ သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ကမ္ပမာနော မာတု ပုရတော ပတိတွာ ကာလင်္ကရောတိ။ မာတာ ပုတ္တကံ ဒိသွာ၊ ‘‘မယှံ ပုတ္တကော အတ္တနော မာတုခီရံ ပါတုမ္ပိ န လဘတီ’’တိ ပုတ္တသောကေန န ယာဝဒတ္ထံ တိဏာနိ ခါဒိတုံ၊ န ပါနီယံ ပါတုံ သက္ကောတိ၊ ထနေသု ခီရံ ဆိဇ္ဇတိ။ ဧဝမဿ ဂေါဂဏောပိ ပရိဟာယတိ၊ ပဉ္စဂေါရသတောပိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

ဂုန္နံ ပိတုဋ္ဌာနံ ကရောန္တီတိ ဂေါပိတရော။ ဂါဝေါ ပရိဏယန္တိ ယထာရုစိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တီတိ ဂေါပရိဏာယကာ။ န အတိရေကပူဇာယာတိ ပဏ္ဍိတော ဟိ ဂေါပါလကော ဧဝရူပေ ဥသဘေ အတိရေကပူဇာယ ပူဇေတိ၊ ပဏီတံ ဂေါဘတ္တံ ဒေတိ၊ ဂန္ဓပဉ္စင်္ဂုလိကေဟိ မဏ္ဍေတိ၊ မာလံ ပိလန္ဓေတိ၊ သိင်္ဂေ သုဝဏ္ဏရဇတကောသကေ စ ဓာရေတိ၊ ရတ္တိံ ဒီပံ ဇာလေတွာ စေလဝိတာနဿ ဟေဋ္ဌာ သယာပေတိ။ အယံ ပန တတော ဧကသက္ကာရမ္ပိ န ကရောတိ၊ ဥသဘာ အတိရေကပူဇံ အလဘမာနာ ဂေါဂဏံ န ရက္ခန္တိ၊ ပရိဿယံ န ဝါရေန္တိ။ ဧဝမဿ ဂေါဂဏော ပရိဟာယတိ၊ ပဉ္စဂေါရသတော ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

၃၄၇။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ န ရူပညူ ဟောတီတိ၊ ‘‘စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တရူပံ ဒွီဟာကာရေဟိ န ဇာနာတိ ဂဏနတော ဝါ သမုဋ္ဌာနတော ဝါ။ ဂဏနတော န ဇာနာတိ နာမ၊ ‘‘စက္ခာယတနံ၊ သောတ-ဃာန-ဇိဝှာ-ကာယာယတနံ၊ ရူပ-သဒ္ဒ-ဂန္ဓ-ရသ-ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ၊ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ ပုရိသိန္ဒြိယံ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ ကာယဝိညတ္တိ၊ ဝစီဝိညတ္တိ၊ အာကာသဓာတု၊ အာပေါဓာတု၊ ရူပဿ လဟုတာ၊ မုဒုတာ၊ ကမ္မညတာ၊ ဥပစယော၊ သန္တတိ၊ ဇရတာ၊ ရူပဿ အနိစ္စတာ၊ ကဗဠီကာရော အာဟာရော’’တိ ဧဝံ ပါဠိယံ အာဂတာ ပဉ္စဝီသတိ ရူပကောဋ္ဌာသာတိ န ဇာနာတိ။ သေယျထာပိ သော ဂေါပါလကော ဂဏနတော ဂုန္နံ ရူပံ န ဇာနာတိ၊ တထူပမော အယံ ဘိက္ခု။ သော ဂဏနတော ရူပံ အဇာနန္တော ရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အရူပံ ဝဝတ္ထပေတွာ ရူပါရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စယံ သလ္လက္ခေတွာ လက္ခဏံ အာရောပေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မတ္ထကံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ။ သော ယထာ တဿ ဂေါပါလကဿ ဂေါဂဏော န ဝဍ္ဎတိ၊ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ သီလသမာဓိဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနေဟိ န ဝဍ္ဎတိ၊ ယထာ စ သော ဂေါပါလကော ပဉ္စဟိ ဂေါရသေဟိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ၊ ဧဝံ အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန၊ အသေက္ခေန သမာဓိ၊ ပညာ၊ ဝိမုတ္တိ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေနာတိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မက္ခန္ဓေဟိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

သမုဋ္ဌာနတော န ဇာနာတိ နာမ၊ ‘‘ဧတ္တကံ ရူပံ ဧကသမုဋ္ဌာနံ၊ ဧတ္တကံ ဒွိသမုဋ္ဌာနံ၊ ဧတ္တကံ တိသမုဋ္ဌာနံ၊ ဧတ္တကံ စတုသမုဋ္ဌာနံ၊ ဧတ္တကံ န ကုတောစိသမုဋ္ဌာတီ’’တိ န ဇာနာတိ။ သေယျထာပိ သော ဂေါပါလကော ဝဏ္ဏတော ဂုန္နံ ရူပံ န ဇာနာတိ၊ တထူပမော အယံ ဘိက္ခု။ သော သမုဋ္ဌာနတော ရူပံ အဇာနန္တော ရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အရူပံ ဝဝတ္ထပေတွာ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န လက္ခဏကုသလော ဟောတီတိ ကမ္မလက္ခဏော ဗာလော၊ ကမ္မလက္ခဏော ပဏ္ဍိတောတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ ပဏ္ဍိတဗာလလက္ခဏန္တိ န ဇာနာတိ။ သော ဧဝံ အဇာနန္တော ဗာလေ ဝဇ္ဇေတွာ ပဏ္ဍိတေ န သေဝတိ၊ ဗာလေ ဝဇ္ဇေတွာ ပဏ္ဍိတေ အသေဝန္တော ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ကုသလာကုသလံ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ ဂရုကလဟုကံ သတေကိစ္ဆအတေကိစ္ဆံ ကာရဏာကာရဏံ န ဇာနာတိ၊ တံ အဇာနန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ။ သော ယထာ တဿ ဂေါပါလကဿ ဂေါဂဏော န ဝဍ္ဎတိ၊ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယထာဝုတ္တေဟိ သီလာဒီဟိ န ဝဍ္ဎတိ၊ ဂေါပါလကော ဝိယ စ ပဉ္စဟိ ဂေါရသေဟိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မက္ခန္ဓေဟိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န အာသာဋိကံ ဟာရေတာ ဟောတီတိ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ ကာမဝိတက္ကာဒိကေ န ဝိနောဒေတိ၊ သော ဣမံ အကုသလဝိတက္ကံ အာသာဋိကံ အဟာရေတွာ ဝိတက္ကဝသိကော ဟုတွာ ဝိစရန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ၊ သော ယထာ တဿ ဂေါပါလကဿ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဝဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတာ ဟောတီတိ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတီတိအာဒိနာ နယေန သဗ္ဗာရမ္မဏေသု နိမိတ္တံ ဂဏှန္တော ယထာ သော ဂေါပါလကော ဝဏံ န ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ ဧဝံ သံဝရံ န သမ္ပာဒေတိ။ သော ဝိဝဋဒွါရော ဝိစရန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဓူမံ ကတ္တာ ဟောတီတိ သော ဂေါပါလကော ဓူမံ ဝိယ ဓမ္မဒေသနာဓူမံ န ကရောတိ၊ ဓမ္မကထံ ဝါ သရဘညံ ဝါ ဥပနိသိန္နကထံ ဝါ အနုမောဒနံ ဝါ န ကရောတိ။ တတော နံ မနုဿာ ဗဟုဿုတော ဂုဏဝါတိ န ဇာနန္တိ၊ တေ ဂုဏာဂုဏံ အဇာနန္တာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သင်္ဂဟံ န ကရောန္တိ။ သော ပစ္စယေဟိ ကိလမမာနော ဗုဒ္ဓဝစနံ သဇ္ဈာယံ ကာတုံ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ပူရေတုံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န တိတ္ထံ ဇာနာတီတိ တိတ္ထဘူတေ ဗဟုဿုတဘိက္ခူ န ဥပသင်္ကမတိ၊ ဥပသင်္ကမန္တော၊ ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဗျဉ္ဇနံ ကထံ ရောပေတဗ္ဗံ၊ ဣမဿ ဘာသိတဿ ကော အတ္ထော၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပါဠိ ကိံ ဝဒေတိ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အတ္ထော ကိံ ဒီပေတီ’’တိ ဧဝံ န ပရိပုစ္ဆတိ န ပရိပဉှတိ၊ န ဇာနာပေတီတိ အတ္ထော။ တဿ တေ ဧဝံ အပရိပုစ္ဆတော အဝိဝဋဉ္စေဝ န ဝိဝရန္တိ၊ ဘာဇေတွာ န ဒဿေန္တိ၊ အနုတ္တာနီကတဉ္စ န ဥတ္တာနီကရောန္တိ၊ အပါကဋံ န ပါကဋံ ကရောန္တိ။ အနေကဝိဟိတေသု စ ကင်္ခါဌာနိယေသု ဓမ္မေသူတိ အနေကဝိဓာသု ကင်္ခါသု ဧကံ ကင်္ခမ္ပိ န ပဋိဝိနောဒေန္တိ။ ကင်္ခါ ဧဝ ဟိ ကင်္ခါဌာနိယာ ဓမ္မာ နာမ။ တတ္ထ ဧကံ ကင်္ခမ္ပိ န နီဟရန္တီတိ အတ္ထော။ သော ဧဝံ ဗဟုဿုတတိတ္ထံ အနုပသင်္ကမိတွာ သကင်္ခေါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ။ ယထာ စ သော ဂေါပါလကော တိတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ဧဝံ အယမ္ပိ ဘိက္ခု ဓမ္မတိတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ အဇာနန္တော အဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အဘိဓမ္မိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ပုစ္ဆတိ၊ ဝိနယဓရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ရူပါရူပပရိစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆတိ။ တေ အဝိသယေ ပုဋ္ဌာ ကထေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ သော အတ္တနာ သကင်္ခေါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ပီတံ ဇာနာတီတိ ယထာ သော ဂေါပါလကော ပီတာပီတံ န ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ဓမ္မူပသဉှိတံ ပါမောဇ္ဇံ န ဇာနာတိ န လဘတိ၊ သဝနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ နိဿာယ အာနိသံသံ န ဝိန္ဒတိ၊ ဓမ္မဿဝနဂ္ဂံ ဂန္တွာ သက္ကစ္စံ န သုဏာတိ၊ နိသိန္နော နိဒ္ဒါယတိ၊ ကထံ ကထေတိ၊ အညဝိဟိတကော ဟောတိ၊ သော သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ အသုဏန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဝီထိံ ဇာနာတီတိ သော ဂေါပါလကော မဂ္ဂါမဂ္ဂံ ဝိယ၊ – ‘‘အယံ လောကိယော အယံ လောကုတ္တရော’’တိ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ယထာဘူတံ န ပဇာနာတိ။ အဇာနန္တော လောကိယမဂ္ဂေ အဘိနိဝိသိတွာ လောကုတ္တရံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

န ဂေါစရကုသလော ဟောတီတိ သော ဂေါပါလကော ပဉ္စာဟိကဝါရေ သတ္တာဟိကဝါရေ ဝိယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ၊ ‘‘ဣမေ လောကိယာ ဣမေ လောကုတ္တရာ’’တိ ယထာဘူတံ န ပဇာနာတိ။ အဇာနန္တော သုခုမဋ္ဌာနေသု အတ္တနော ဉာဏံ စရာပေတွာ လောကိယသတိပဋ္ဌာနေ အဘိနိဝိသိတွာ လောကုတ္တရံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

အနဝသေသဒေါဟီ စ ဟောတီတိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ မတ္တံ အဇာနန္တော အနဝသေသံ ဒုဟတိ။ နိဒ္ဒေသဝါရေ ပနဿ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေန္တီတိ အဘိဟရိတွာ ပဝါရေန္တိ။ ဧတ္ထ ဒွေ အဘိဟာရာ ဝါစာဘိဟာရော စ ပစ္စယာဘိဟာရော စ။ ဝါစာဘိဟာရော နာမ မနုဿာ ဘိက္ခုဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဝဒေယျာထ၊ ဘန္တေ၊ ယေနတ္ထော’’တိ ပဝါရေန္တိ။ ပစ္စယာဘိဟာရော နာမ ဝတ္ထာဒီနိ ဝါ တေလဖာဏိတာဒီနိ ဝါ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဂဏှထ၊ ဘန္တေ၊ ယာဝတကေန အတ္ထော’’တိ ဝဒန္တိ။ တတြ ဘိက္ခု မတ္တံ န ဇာနာတီတိ ဘိက္ခု တေသု ပစ္စယေသု ပမာဏံ န ဇာနာတိ၊ – ‘‘ဒါယကဿ ဝသော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အတ္တနော ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ရထဝိနီတေ ဝုတ္တနယေန ပမာဏယုတ္တံ အဂ္ဂဟေတွာ ယံ အာဟရန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ ဂဏှာတီတိ အတ္ထော။ မနုဿာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော န ပုန အဘိဟရိတွာ ပဝါရေန္တိ။ သော ပစ္စယေဟိ ကိလမန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ…ပေ… ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။

တေ န အတိရေကပူဇာယ ပူဇေတာ ဟောတီတိ သော ဂေါပါလကော မဟာဥသဘေ ဝိယ တေ ထေရေ ဘိက္ခူ ဣမာယ အာဝိ စေဝ ရဟော စ မေတ္တာယ ကာယကမ္မာဒိကာယ အတိရေကပူဇာယ န ပူဇေတိ။ တတော ထေရာ၊ – ‘‘ဣမေ အမှေသု ဂရုစိတ္တီကာရံ န ကရောန္တီ’’တိ နဝကေ ဘိက္ခူ ဒွီဟိ သင်္ဂဟေဟိ န သင်္ဂဏှန္တိ၊ န အာမိသသင်္ဂဟေန စီဝရေန ဝါ ပတ္တေန ဝါ ပတ္တပရိယာပန္နေန ဝါ ဝသနဋ္ဌာနေန ဝါ။ ကိလမန္တေ မိလာယန္တေပိ နပ္ပဋိဇဂ္ဂန္တိ။ ပါဠိံ ဝါ အဋ္ဌကထံ ဝါ ဓမ္မကထာဗန္ဓံ ဝါ ဂုယှဂန္ထံ ဝါ န သိက္ခာပေန္တိ။ နဝကာ ထေရာနံ သန္တိကာ သဗ္ဗသော ဣမေ ဒွေ သင်္ဂဟေ အလဘမာနာ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ယထာ တဿ ဂေါပါလကဿ ဂေါဂဏော န ဝဍ္ဎတိ၊ ဧဝံ သီလာဒီနိ န ဝဍ္ဎန္တိ။ ယထာ စ သော ဂေါပါလကော ပဉ္စဟိ ဂေါရသေဟိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ၊ ဧဝံ ပဉ္စဟိ ဓမ္မက္ခန္ဓေဟိ ပရိဗာဟိရာ ဟောန္တိ။ သုက္ကပက္ခော ကဏှပက္ခေ ဝုတ္တဝိပလ္လာသဝသေန ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာဂေါပါလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စူဠဂေါပါလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅၀။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠဂေါပါလကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဥက္ကစေလာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တသ္မိံ ကိရ မာပိယမာနေ ရတ္တိံ ဂင်္ဂါသောတတော မစ္ဆော ထလံ ပတ္တော။ မနုဿာ စေလာနိ တေလပါတိယံ တေမေတွာ ဥက္ကာ ကတွာ မစ္ဆံ ဂဏှိံသု။ နဂရေ နိဋ္ဌိတေ တဿ နာမံ ကရောန္တေ အမှေဟိ နဂရဋ္ဌာနဿ ဂဟိတဒိဝသေ စေလုက္ကာဟိ မစ္ဆော ဂဟိတောတိ ဥက္ကစေလာ-တွေဝဿ နာမံ အကံသု။ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ယသ္မိံ ဌာနေ နိသိန္နဿ သဗ္ဗာ ဂင်္ဂါ ပါကဋာ ဟုတွာ ပညာယတိ၊ တာဒိသေ ဝါလိကုဿဒေ ဂင်္ဂါတိတ္ထေ သာယနှသမယေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော နိသီဒိတွာ မဟာဂင်္ဂံ ပရိပုဏ္ဏံ သန္ဒမာနံ ဩလောကေန္တော၊ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဣမံ ဂင်္ဂံ နိဿာယ ကောစိ ပုဗ္ဗေ ဝဍ္ဎိပရိဟာနိံ ပတ္တော’’တိ အာဝဇ္ဇိတွာ၊ ပုဗ္ဗေ ဧကံ ဗာလဂေါပါလကံ နိဿာယ အနေကသတသဟဿာ ဂေါဂဏာ ဣမိဿာ ဂင်္ဂါယ အာဝဋ္ဋေ ပတိတွာ သမုဒ္ဒမေဝ ပဝိဋ္ဌာ၊ အပရံ ပန ပဏ္ဍိတဂေါပါလကံ နိဿာယ အနေကသတသဟဿဂေါဂဏဿ သောတ္ထိ ဇာတာ ဝဍ္ဎိ ဇာတာ အာရောဂျံ ဇာတန္တိ အဒ္ဒသ။ ဒိသွာ ဣမံ ကာရဏံ နိဿာယ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ စိန္တေတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။

မာဂဓကောတိ မဂဓရဋ္ဌဝါသီ။ ဒုပ္ပညဇာတိကောတိ နိပ္ပညသဘာဝေါ ဒန္ဓော မဟာဇဠော။ အသမဝေက္ခိတွာတိ အသလ္လက္ခေတွာ အနုပဓာရေတွာ။ ပတာရေသီတိ တာရေတုံ အာရဘိ။ ဥတ္တရံ တီရံ သုဝိဒေဟာနန္တိ ဂင်္ဂါယ ဩရိမေ တီရေ မဂဓရဋ္ဌံ၊ ပါရိမေ တီရေ ဝိဒေဟရဋ္ဌံ၊ ဂါဝေါ မဂဓရဋ္ဌတော ဝိဒေဟရဋ္ဌံ နေတွာ ရက္ခိဿာမီတိ ဥတ္တရံ တီရံ ပတာရေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥတ္တရံ တီရံ သုဝိဒေဟာန’’န္တိ။ အာမဏ္ဍလိကံ ကရိတွာတိ မဏ္ဍလိကံ ကတွာ။ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇိံသူတိ အဝဍ္ဎိံ ဝိနာသံ ပါပုဏိံသု၊ မဟာသမုဒ္ဒမေဝ ပဝိသိံသု။ တေန ဟိ ဂေါပါလကေန ဂါဝေါ ဩတာရေန္တေန ဂင်္ဂါယ ဩရိမတီရေ သမတိတ္ထဉ္စ ဝိသမတိတ္ထဉ္စ ဩလောကေတဗ္ဗံ အဿ၊ မဇ္ဈေ ဂင်္ဂါယ ဂုန္နံ ဝိဿမဋ္ဌာနတ္ထံ ဒွေ တီဏိ ဝါလိကတ္ထလာနိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာနိ အဿု။ တထာ ပါရိမတီရေ တီဏိ စတ္တာရိ တိတ္ထာနိ၊ ဣမသ္မာ တိတ္ထာ ဘဋ္ဌာ ဣမံ တိတ္ထံ ဂဏှိဿန္တိ၊ ဣမသ္မာ ဘဋ္ဌာ ဣမန္တိ။ အယံ ပန ဗာလဂေါပါလကော ဩရိမတီရေ ဂုန္နံ ဩတရဏတိတ္ထံ သမံ ဝါ ဝိသမံ ဝါ အနောလောကေတွာဝ မဇ္ဈေ ဂင်္ဂါယ ဂုန္နံ ဝိဿမဋ္ဌာနတ္ထံ ဒွေ တီဏိ ဝါလိကတ္ထလာနိပိ အသလ္လက္ခေတွာဝ ပရတီရေ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဥတ္တရဏတိတ္ထာနိ အသမဝေက္ခိတွာဝ အတိတ္ထေနေဝ ဂါဝေါ ဩတာရေသိ။ အထဿ မဟာဥသဘော ဇဝနသမ္ပန္နတာယ စေဝ ထာမသမ္ပန္နတာယ စ တိရိယံ ဂင်္ဂါယ သောတံ ဆေတွာ ပါရိမံ တီရံ ပတွာ ဆိန္နတဋဉ္စေဝ ကဏ္ဋကဂုမ္ဗဂဟနဉ္စ ဒိသွာ၊ ‘‘ဒုဗ္ဗိနိဝိဋ္ဌမေတ’’န္တိ ဉတွာ ဓုရဂ္ဂ-ပတိဋ္ဌာနောကာသမ္ပိ အလဘိတွာ ပဋိနိဝတ္တိ။ ဂါဝေါ မဟာဥသဘော နိဝတ္တော မယမ္ပိ နိဝတ္တိဿာမာတိ နိဝတ္တာ။ မဟတော ဂေါဂဏဿ နိဝတ္တဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ဆိဇ္ဇိတွာ မဇ္ဈေ ဂင်္ဂါယ အာဝဋ္ဋံ ဥဋ္ဌပေသိ။ ဂေါဂဏော အာဝဋ္ဋံ ပဝိသိတွာ သမုဒ္ဒမေဝ ပတ္တော။ ဧကောပိ ဂေါဏော အရောဂေါ နာမ နာဟောသိ။ တေနာဟ – ‘‘တတ္ထေဝ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇိံသူ’’တိ။

အကုသလာ ဣမဿ လောကဿာတိ ဣဓ လောကေ ခန္ဓဓာတာယတနေသု အကုသလာ အဆေကာ၊ ပရလောကေပိ ဧသေဝ နယော။ မာရဓေယျံ ဝုစ္စတိ တေဘူမကဓမ္မာ။ အမာရဓေယျံ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ။ မစ္စုဓေယျမ္ပိ တေဘူမကဓမ္မာဝ။ အမစ္စုဓေယျံ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ။ တတ္ထ အကုသလာ အဆေကာ။ ဝစနတ္ထတော ပန မာရဿ ဓေယျံ မာရဓေယျံ။ ဓေယျန္တိ ဌာနံ ဝတ္ထု နိဝါသော ဂေါစရော။ မစ္စုဓေယျေပိ ဧသေဝ နယော။ တေသန္တိ တေသံ ဧဝရူပါနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊ ဣမိနာ ဆ သတ္ထာရော ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၃၅၁။ ဧဝံ ကဏှပက္ခံ နိဋ္ဌပေတွာ သုက္ကပက္ခံ ဒဿေန္တော ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗလဝဂါဝေါတိ ဒန္တဂေါဏေ စေဝ ဓေနုယော စ။ ဒမ္မဂါဝေါတိ ဒမေတဗ္ဗဂေါဏေ စေဝ အဝိဇာတဂါဝေါ စ။ ဝစ္ဆတရေတိ ဝစ္ဆဘာဝံ တရိတွာ ဌိတေ ဗလဝဝစ္ဆေ။ ဝစ္ဆကေတိ ဓေနုပကေ တရုဏဝစ္ဆကေ။ ကိသာဗလကေတိ အပ္ပမံသလောဟိတေ မန္ဒထာမေ။ တာဝဒေဝ ဇာတကောတိ တံဒိဝသေ ဇာတကော။ မာတုဂေါရဝကေန ဝုယှမာနောတိ မာတာ ပုရတော ပုရတော ဟုံဟုန္တိ ဂေါရဝံ ကတွာ သညံ ဒဒမာနာ ဥရေန ဥဒကံ ဆိန္ဒမာနာ ဂစ္ဆတိ၊ ဝစ္ဆကော တာယ ဂေါရဝသညာယ ဓေနုယာ ဝါ ဥရေန ဆိန္နောဒကေန ဂစ္ဆမာနော ‘‘မာတုဂေါရဝကေန ဝုယှမာနော’’တိ ဝုစ္စတိ။

၃၅၂။ မာရဿ သောတံ ဆေတွာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန မာရဿ တဏှာသောတံ ဆေတွာ။ ပါရံ ဂတာတိ မဟာဥသဘာ နဒီပါရံ ဝိယ သံသာရပါရံ နိဗ္ဗာနံ ဂတာ။ ပါရံ အဂမံသူတိ မဟာဥသဘာနံ ပါရင်္ဂတက္ခဏေ ဂင်္ဂါယ သောတဿ တယော ကောဋ္ဌာသေ အတိက္ကမ္မ ဌိတာ မဟာဥသဘေ ပါရံ ပတ္တေ ဒိသွာ တေသံ ဂတမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ပါရံ အဂမံသု။ ပါရံ ဂမိဿန္တီတိ စတုမဂ္ဂဝဇ္ဈာနံ ကိလေသာနံ တယော ကောဋ္ဌာသေ ခေပေတွာ ဌိတာ ဣဒါနိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝသေသံ တဏှာသောတံ ဆေတွာ ဗလဝဂါဝေါ ဝိယ နဒီပါရံ သံသာရပါရံ နိဗ္ဗာနံ ဂမိဿန္တီတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မာနုသာရိနော၊ သဒ္ဓါနုသာရိနောတိ ဣမေ ဒွေ ပဌမမဂ္ဂသမင်္ဂိနော။

ဇာနတာတိ သဗ္ဗဓမ္မေ ဇာနန္တေန ဗုဒ္ဓေန။ သုပ္ပကာသိတောတိ သုကထိတော။ ဝိဝဋန္တိ ဝိဝရိတံ။ အမတဒွါရန္တိ အရိယမဂ္ဂေါ။ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာတိ တဒတ္ထာယ ဝိဝဋံ။ ဝိနဠီကတန္တိ ဝိဂတမာနနဠံ ကတံ။ ခေမံ ပတ္ထေထာတိ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒေန အရဟတ္တံ ပတ္ထေထ၊ ကတ္တုကာမာ နိဗ္ဗတ္တေတုကာမာ ဟောထာတိ အတ္ထော။ ‘‘ပတ္တ’တ္ထာ’’တိပိ ပါဌော။ ဧဝရူပံ သတ္ထာရံ လဘိတွာ တုမှေ ပတ္တာယေဝ နာမာတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဘဂဝါ ပန ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠဂေါပါလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စူဠသစ္စကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅၃။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠသစ္စကသုတ္တံ။ တတ္ထ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယန္တိ မဟာဝနံ နာမ သယံဇာတံ အရောပိမံ သပရိစ္ဆေဒံ မဟန္တံ ဝနံ။ ကပိလဝတ္ထုသာမန္တာ ပန မဟာဝနံ ဟိမဝန္တေန သဟ ဧကာဗဒ္ဓံ အပရိစ္ဆေဒံ ဟုတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ အာဟစ္စ ဌိတံ။ ဣဒံ တာဒိသံ န ဟောတိ။ သပရိစ္ဆေဒံ မဟန္တံ ဝနန္တိ မဟာဝနံ။ ကူဋာဂါရသာလာ ပန မဟာဝနံ နိဿာယ ကတေ အာရာမေ ကူဋာဂါရံ အန္တောကတွာ ဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆန္နေန ကတာ သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဂန္ဓကုဋိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သစ္စကော နိဂဏ္ဌပုတ္တောတိ ပုဗ္ဗေ ကိရ ဧကော နိဂဏ္ဌော စ နိဂဏ္ဌီ စ ပဉ္စ ပဉ္စ ဝါဒသတာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ၊ ဝါဒံ အာရောပေဿာမာတိ ဇမ္ဗုဒီပေ ဝိစရန္တာ ဝေသာလိယံ သမာဂတာ။ လိစ္ဆဝိရာဇာနော ဒိသွာ၊ – ‘‘တွံ ကော၊ တွံ ကာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ နိဂဏ္ဌော – ‘‘အဟံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီတိ ဇမ္ဗုဒီပေ ဝိစရာမီ’’တိ အာဟ။ နိဂဏ္ဌီပိ တထာ အာဟ။ လိစ္ဆဝိနော၊ ‘‘ဣဓေဝ အညမညံ ဝါဒံ အာရောပေထာ’’တိ အာဟံသု။ နိဂဏ္ဌီ အတ္တနာ ဥဂ္ဂဟိတာနိ ပဉ္စဝါဒသတာနိ ပုစ္ဆိ၊ နိဂဏ္ဌော ကထေသိ။ နိဂဏ္ဌေန ပုစ္ဆိတေပိ နိဂဏ္ဌီ ကထေသိယေဝ။ ဧကဿပိ န ဇယော၊ န ပရာဇယော၊ ဥဘော သမသမာဝ အဟေသုံ။ လိစ္ဆဝိနော၊ – ‘‘တုမှေ ဥဘောပိ သမသမာ အာဟိဏ္ဍိတွာ ကိံ ကရိဿထ၊ ဣဓေဝ ဝသထာ’’တိ ဂေဟံ ဒတွာ ဗလိံ ပဋ္ဌပေသုံ။ တေသံ သံဝါသမနွာယ စတဿော ဓီတရော ဇာတာ၊ – ဧကာ သစ္စာ နာမ၊ ဧကာ လောလာ နာမ၊ ဧကာ ပဋာစာရာ နာမ၊ ဧကာ အာစာရဝတီ နာမ။ တာပိ ပဏ္ဍိတာဝ အဟေသုံ၊ မာတာပိတူဟိ ဥဂ္ဂဟိတာနိ ပဉ္စ ပဉ္စ ဝါဒသတာနိ ဥဂ္ဂဟေသုံ။ တာ ဝယပတ္တာ မာတာပိတရော အဝေါစုံ – ‘‘အမှာကံ အမ္မာ ကုလေ ဒါရိကာ နာမ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒီနိ ဒတွာ ကုလဃရံ ပေသိတပုဗ္ဗာ နာမ နတ္ထိ။ ယော ပန အဂါရိကော တာသံ ဝါဒံ မဒ္ဒိတုံ သက္ကောတိ၊ တဿ ပါဒပရိစာရိကာ ဟောန္တိ။ ယော ပဗ္ဗဇိတော တာသံ မဒ္ဒိတုံ သက္ကောတိ၊ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇန္တိ။ တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? မယမ္ပိ ဧဝမေဝ ကရိဿာမာတိ။ စတဿောပိ ပရိဗ္ဗာဇိကဝေသံ ဂဟေတွာ၊ ‘‘အယံ ဇမ္ဗုဒီပေါ နာမ ဇမ္ဗုယာ ပညာယတီ’’တိ ဇမ္ဗုသာခံ ဂဟေတွာ စာရိကံ ပက္ကမိံသု။ ယံ ဂါမံ ပါပုဏန္တိ၊ တဿ ဒွါရေ ပံသုပုဉ္ဇေ ဝါ ဝါလိကပုဉ္ဇေ ဝါ ဇမ္ဗုဓဇံ ဌပေတွာ၊ – ‘‘ယော ဝါဒံ အာရောပေတုံ သက္ကောတိ၊ သော ဣမံ မဒ္ဒတူ’’တိ ဝတွာ ဂါမံ ပဝိသန္တိ။ ဧဝံ ဂါမေန ဂါမံ ဝိစရန္တိယော သာဝတ္ထိံ ပါပုဏိတွာ တထေဝ ဂါမဒွါရေ ဇမ္ဗုဓဇံ ဌပေတွာ သမ္ပတ္တမနုဿာနံ အာရောစေတွာ အန္တောနဂရံ ပဝိဋ္ဌာ။

တေန သမယေန ဘဂဝါ သာဝတ္ထိံ နိဿာယ ဇေတဝနေ ဝိဟရတိ။ အထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဂိလာနေ ပုစ္ဆန္တော အဇဂ္ဂိတဋ္ဌာနံ ဇဂ္ဂန္တော အတ္တနော ကိစ္စမဟန္တတာယ အညေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဒိဝါတရံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော ဂါမဒွါရေ ဇမ္ဗုဓဇံ ဒိသွာ၊ – ‘‘ကိမိဒ’’န္တိ ဒါရကေ ပုစ္ဆိ။ တေ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ တေန ဟိ မဒ္ဒထာတိ။ န သက္ကောမ၊ ဘန္တေ၊ ဘာယာမာတိ။ ‘‘ကုမာရာ မာ ဘာယထ၊ ‘ကေန အမှာကံ ဇမ္ဗုဓဇော မဒ္ဒါပိတော’တိ ဝုတ္တေ၊ ဗုဒ္ဓသာဝကေန သာရိပုတ္တတ္ထေရေန မဒ္ဒါပိတော၊ ဝါဒံ အာရောပေတုကာမာ ဇေတဝနေ ထေရဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆထာတိ ဝဒေယျာထာ’’တိ အာဟ။ တေ ထေရဿ ဝစနံ သုတွာ ဇမ္ဗုဓဇံ မဒ္ဒိတွာ ဆဍ္ဍေသုံ။ ထေရော ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဝိဟာရံ ဂတော။ ပရိဗ္ဗာဇိကာပိ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ၊ ‘‘အမှာကံ ဓဇော ကေန မဒ္ဒါပိတော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ဒါရကာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ပုန ဂါမံ ပဝိသိတွာ ဧကေကံ ဝီထိံ ဂဟေတွာ၊ – ‘‘ဗုဒ္ဓသာဝကော ကိရ သာရိပုတ္တော နာမ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဝါဒံ ကရိဿတိ၊ သောတုကာမာ နိက္ခမထာ’’တိ အာရောစေသုံ။ မဟာဇနော နိက္ခမိ၊ တေန သဒ္ဓိံ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ဇေတဝနံ အဂမိံသု။

ထေရော – ‘‘အမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနေ မာတုဂါမဿ အာဂမနံ နာမ အဖာသုက’’န္တိ ဝိဟာရမဇ္ဈေ နိသီဒိ။ ပရိဗ္ဗာဇိကာယော ဂန္တွာ ထေရံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘တုမှေဟိ အမှာကံ ဓဇော မဒ္ဒါပိတော’’တိ? အာမ၊ မယာ မဒ္ဒါပိတောတိ။ မယံ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဝါဒံ ကရိဿာမာတိ။ သာဓု ကရောထ၊ ကဿ ပုစ္ဆာ ကဿ ဝိဿဇ္ဇနံ ဟောတူတိ? ပုစ္ဆာ နာမ အမှာကံ ပတ္တာ၊ တုမှေ ပန မာတုဂါမာ နာမ ပဌမံ ပုစ္ဆထာတိ အာဟ။ တာ စတဿောပိ စတူသု ဒိသာသု ဌတွာ မာတာပိတူနံ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟိတံ ဝါဒသဟဿံ ပုစ္ဆိံသု။ ထေရော ခဂ္ဂေန ကုမုဒနာဠံ ဆိန္ဒန္တော ဝိယ ပုစ္ဆိတံ ပုစ္ဆိတံ နိဇ္ဇဋံ နိဂ္ဂဏ္ဌိံ ကတွာ ကထေသိ၊ ကထေတွာ ပုန ပုစ္ဆထာတိ အာဟ။ ဧတ္တကမေဝ၊ ဘန္တေ၊ မယံ ဇာနာမာတိ။ ထေရော အာဟ – ‘‘တုမှေဟိ ဝါဒသဟဿံ ပုစ္ဆိတံ မယာ ကထိတံ၊ အဟံ ပန ဧကံ ယေဝ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ တံ တုမှေ ကထေထာ’’တိ။ တာ ထေရဿ ဝိသယံ ဒိသွာ၊ ‘‘ပုစ္ဆထ၊ ဘန္တေ၊ ဗျာကရိဿာမာ’’တိ ဝတ္တုံ နာသက္ခိံသု။ ‘‘ဝဒ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနမာနာ ဗျာကရိဿာမာ’’တိ ပုန အာဟံသု။

ထေရော အယံ ပန ကုလပုတ္တေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပဌမံ သိက္ခာပေတဗ္ဗပဉှောတိ ဝတွာ၊ – ‘‘ဧကံ နာမ ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ တာ နေဝ အန္တံ၊ န ကောဋိံ အဒ္ဒသံသု။ ထေရော ကထေထာတိ အာဟ။ န ပဿာမ၊ ဘန္တေတိ။ တုမှေဟိ ဝါဒသဟဿံ ပုစ္ဆိတံ မယာ ကထိတံ၊ မယှံ တုမှေ ဧကံ ပဉှမ္ပိ ကထေတုံ န သက္ကောထ၊ ဧဝံ သန္တေ ကဿ ဇယော ကဿ ပရာဇယောတိ? တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဇယော၊ အမှာကံ ပရာဇယောတိ။ ဣဒါနိ ကိံ ကရိဿထာတိ? တာ မာတာပိတူဟိ ဝုတ္တဝစနံ အာရောစေတွာ၊ ‘‘တုမှာကံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ တုမှေ မာတုဂါမာ နာမ အမှာကံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အမှာကံ ပန သာသနံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုနိဥပဿယံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇထာတိ။ တာ သာဓူတိ ထေရဿ သာသနံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိံသု။ ပဗ္ဗဇိတာ စ ပန အပ္ပမတ္တာ အာတာပိနိယော ဟုတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

အယံ သစ္စကော တာသံ စတုန္နမ္ပိ ကနိဋ္ဌဘာတိကော။ တာဟိ စတူဟိပိ ဥတ္တရိတရပညော၊ မာတာပိတူနမ္ပိ သန္တိကာ ဝါဒသဟဿံ၊ တတော ဗဟုတရဉ္စ ဗာဟိရသမယံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ကတ္ထစိ အဂန္တွာ ရာဇဒါရကေ သိပ္ပံ သိက္ခာပေန္တော တတ္ထေဝ ဝေသာလိယံ ဝသတိ၊ ပညာယ အတိပူရိတတ္တာ ကုစ္ဆိ မေ ဘိဇ္ဇေယျာတိ ဘီတော အယပဋ္ဋေန ကုစ္ဆိံ ပရိက္ခိပိတွာ စရတိ၊ ဣမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သစ္စကော နိဂဏ္ဌပုတ္တော’’တိ။

ဘဿပ္ပဝါဒကောတိ ဘဿံ ဝုစ္စတိ ကထာမဂ္ဂေါ၊ တံ ပဝဒတိ ကထေတီတိ ဘဿပ္ပဝါဒကော။ ပဏ္ဍိတဝါဒေါတိ အဟံ ပဏ္ဍိတောတိ ဧဝံ ဝါဒေါ။ သာဓုသမ္မတော ဗဟုဇနဿာတိ ယံ ယံ နက္ခတ္တစာရေန အာဒိသတိ၊ တံ တံ ယေဘုယျေန တထေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ အယံ သာဓုလဒ္ဓိကော ဘဒ္ဒကောတိ ဧဝံ သမ္မတော မဟာဇနဿ။ ဝါဒေန ဝါဒံ သမာရဒ္ဓါတိ ကထာမဂ္ဂေန ဒေါသံ အာရောပိတော။ အာယသ္မာ အဿဇီတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ အာစရိယော အဿဇိတ္ထေရော။ ဇင်္ဃာဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနောတိ တတော တတော လိစ္ဆဝိရာဇဂေဟတော တံ တံ ဂေဟံ ဂမနတ္ထာယ အနုစင်္ကမမာနော။ ယေနာယသ္မာ အဿဇိ တေနုပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမိ? သမယဇာနနတ္ထံ။

ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဟံ ‘သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’တိ အာဟိဏ္ဍာမိ၊ ‘သမယံ ပနဿ န ဇာနာမီ’တိ န အာရောပေသိံ။ ပရဿ ဟိ သမယံ ဉတွာ အာရောပိတော ဝါဒေါ သွာရောပိတော နာမ ဟောတိ။ အယံ ပန သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကော ပညာယတိ အဿဇိတ္ထေရော၊ သော အတ္တနော သတ္ထု သမယေ ကောဝိဒေါ၊ ဧတာဟံ ပုစ္ဆိတွာ ကထံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’’တိ။ တသ္မာ ဥပသင်္ကမိ။ ဝိနေတီတိ ကထံ ဝိနေတိ၊ ကထံ သိက္ခာပေတီတိ ပုစ္ဆတိ။ ထေရော ပန ယသ္မာ ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တေ ဥပါရမ္ဘဿ ဩကာသော ဟောတိ၊ မဂ္ဂဖလာနိပိ ပရိယာယေန ဒုက္ခန္တိ အာဂတာနိ၊ အယဉ္စ ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တေ ထေရံ ပုစ္ဆေယျ – ‘‘ဘော အဿဇိ၊ ကိမတ္ထံ တုမှေ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ။ တတော ‘‘မဂ္ဂဖလတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ – ‘‘နယိဒံ၊ ဘော အဿဇိ၊ တုမှာကံ သာသနံ နာမ၊ မဟာအာဃာတနံ နာမေတံ၊ နိရယုဿဒေါ နာမေသ၊ နတ္ထိ တုမှာကံ သုခါသာ၊ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ ဒုက္ခမေဝ ဇိရာပေန္တာ အာဟိဏ္ဍထာ’’တိ ဒေါသံ အာရောပေယျ၊ တသ္မာ ပရဝါဒိဿ ပရိယာယကထံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ ဧသ အပ္ပတိဋ္ဌော ဟောတိ၊ ဧဝမဿ နိပ္ပရိယာယကထံ ကထေဿာမီတိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စ’’န္တိ ဣမံ အနိစ္စာနတ္တဝသေနေဝ ကထံ ကထေတိ။ ဒုဿုတန္တိ သောတုံ အယုတ္တံ။

၃၅၄။ သန္ထာဂါရေတိ ရာဇကုလာနံ အတ္ထာနုသာသနသန္ထာဂါရသာလာယံ။ ယေန တေ လိစ္ဆဝီ တေနုပသင်္ကမီတိ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေ သမယံ အဇာနနဘာဝေန သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ န အာရောပေသိံ၊ ဣဒါနိ ပနဿ မဟာသာဝကေန ကထိတံ သမယံ ဇာနာမိ၊ ဣမေ စ မမ အန္တေဝါသိကာ ပဉ္စသတာ လိစ္ဆဝီ သန္နိပတိတာ။ ဧတေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’’တိ တသ္မာ ဥပသင်္ကမိ။ ဉာတညတရေနာတိ ဉာတေသု အဘိညာတေသု ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရေသု အညတရေန။ ပတိဋ္ဌိတန္တိ ယထာ တေန ပတိဋ္ဌိတံ။ သစေ ဧဝံ ပတိဋ္ဌိဿတိ၊ အထ ပန အညဒေဝ ဝက္ခတိ၊ တတြ မယာ ကိံ သက္ကာ ကာတုန္တိ ဣဒါနေဝ ပိဋ္ဌိံ ပရိဝတ္တေန္တော အာဟ။ အာကဍ္ဎေယျာတိ အတ္တနော အဘိမုခံ ကဍ္ဎေယျ။ ပရိကဍ္ဎေယျာတိ ပုရတော ပဋိပဏာမေယျ။ သမ္ပရိကဍ္ဎေယျာတိ ကာလေန အာကဍ္ဎေယျ၊ ကာလေန ပရိကဍ္ဎေယျ။ သောဏ္ဍိကာကိလဉ္ဇန္တိ သုရာဃရေ ပိဋ္ဌကိလဉ္ဇံ။ သောဏ္ဍိကာဓုတ္တောတိ သုရာဓုတ္တော။ ဝါလံ ကဏ္ဏေ ဂဟေတွာတိ သုရာပရိဿာဝနတ္ထဝိကံ ဓောဝိတုကာမော ကသဋနိဓုနနတ္ထံ ဥဘောသု ကဏ္ဏေသု ဂဟေတွာ။ ဩဓုနေယျာတိ အဓောမုခံ ကတွာ ဓုနေယျ။ နိဒ္ဓုနေယျာတိ ဥဒ္ဓံမုခံ ကတွာ ဓုနေယျ။ နိပ္ဖောဋေယျာတိ ပုနပ္ပုနံ ပပ္ဖောဋေယျ။ သာဏဓောဝိကံ နာမာတိ ဧတ္ထ မနုဿာ သာဏသာဋကကရဏတ္ထံ သာဏဝါကေ ဂဟေတွာ မုဋ္ဌိံ မုဋ္ဌိံ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကေ ပက္ခိပန္တိ။ တေ တတိယဒိဝသေ သုဋ္ဌု ကိလိန္နာ ဟောန္တိ။ အထ မနုဿာ အမ္ဗိလယာဂုသုရာဒီနိ အာဒါယ တတ္ထ ဂန္တွာ သာဏမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ၊ ဒက္ခိဏတော ဝါမတော သမ္မုခါ စာတိ တီသု ဖလကေသု သကိံ ဒက္ခိဏဖလကေ၊ သကိံ ဝါမဖလကေ၊ သကိံ သမ္မုခဖလကေ ပဟရန္တာ အမ္ဗိလယာဂုသုရာဒီနိ ဘုဉ္ဇန္တာ ပိဝန္တာ ခါဒန္တာ ဓောဝန္တိ။ မဟန္တာ ကီဠာ ဟောတိ။ ရညော နာဂေါ တံ ကီဠံ ဒိသွာ ဂမ္ဘီရံ ဥဒကံ အနုပဝိသိတွာ သောဏ္ဍာယ ဥဒကံ ဂဟေတွာ သကိံ ကုမ္ဘေ သကိံ ပိဋ္ဌိယံ သကိံ ဥဘောသု ပဿေသု သကိံ အန္တရသတ္ထိယံ ပက္ခိပန္တော ကီဠိတ္ထ။ တဒုပါဒါယ တံ ကီဠိတဇာတံ သာဏဓောဝိကံ နာမ ဝုစ္စတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သာဏဓောဝိကံ နာမ ကီဠိတဇာတံ ကီဠတီ’’တိ။ ကိံ သော ဘဝမာနော သစ္စကော နိဂဏ္ဌပုတ္တော၊ ယော ဘဂဝတော ဝါဒံ အာရောပေဿတီတိ ယော သစ္စကော နိဂဏ္ဌပုတ္တော ဘဂဝတော ဝါဒံ အာရောပေဿတိ၊ သော ကိံ ဘဝမာနော ကိံ ယက္ခော ဘဝမာနော ဥဒါဟု ဣန္ဒော၊ ဥဒါဟု ဗြဟ္မာ ဘဝမာနော ဘဂဝတော ဝါဒံ အာရောပေဿတိ? န ဟိ သက္ကာ ပကတိမနုဿေန ဘဂဝတော ဝါဒံ အာရောပေတုန္တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

၃၅၅။ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ ယသ္မိံ သမယေ သစ္စကော အာရာမံ ပါဝိသိ၊ တသ္မိံ။ ကိသ္မိံ ပန သမယေ ပါဝိသီတိ? မဟာမဇ္ဈနှိကသမယေ။ ကသ္မာ ပန တသ္မိံ သမယေ စင်္ကမန္တီတိ? ပဏီတဘောဇနပစ္စယဿ ထိနမိဒ္ဓဿ ဝိနောဒနတ္ထံ။ ဒိဝါပဓာနိကာ ဝါ တေ။ တာဒိသာနဉှိ ပစ္ဆာဘတ္တံ စင်္ကမိတွာ နှတွာ သရီရံ ဥတုံ ဂဏှာပေတွာ နိသဇ္ဇ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တာနံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ယေန တေ ဘိက္ခူတိ သော ကိရ ကုဟိံ သမဏော ဂေါတမောတိ ပရိဝေဏတော ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတွာ ပဝိသိဿာမီတိ ဝိလောကေန္တော အရညေ ဟတ္ထီ ဝိယ စင်္ကမေ စင်္ကမမာနေ ပံသုကူလိကဘိက္ခူ ဒိသွာ တေသံ သန္တိကံ အဂမာသိ။ တံ သန္ဓာယ၊ ‘‘ယေန တေ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကဟံ နု ခေါ၊ ဘောတိ ကတရသ္မိံ အာဝါသေ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါတိ အတ္ထော။ ဧသ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ဘဂဝါတိ တဒါ ကိရ ဘဂဝါ ပစ္စူသကာလေ မဟာကရုဏာ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ သဗ္ဗညုတညာဏဇာလံ ပတ္ထရိတွာ ဗောဓနေယျသတ္တံ ဩလောကေန္တော အဒ္ဒသ – ‘‘သွေ သစ္စကော နိဂဏ္ဌပုတ္တော မဟတိံ လိစ္ဆဝိပရိသံ ဂဟေတွာ မမ ဝါဒံ အာရောပေတုကာမော အာဂမိဿတီ’’တိ။ တသ္မာ ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော ဝေသာလိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော မဟာပရိသာယ နိသီဒိတုံ သုခဋ္ဌာနေ နိသီဒိဿာမီတိ ဂန္ဓကုဋိံ အပဝိသိတွာ မဟာဝနေ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိ။ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဝတ္တံ ဒဿေတွာ အာဂတာ၊ သစ္စကေန ပုဋ္ဌာ ဒူရေ နိသိန္နံ ဘဂဝန္တံ ဒဿေန္တာ၊ ‘‘ဧသ အဂ္ဂိဝေဿန ဘဂဝါ’’တိ အာဟံသု။

မဟတိယာ လိစ္ဆဝိပရိသာယ သဒ္ဓိန္တိ ဟေဋ္ဌာ ပဉ္စမတ္တေဟိ လိစ္ဆဝိသတေဟိ ပရိဝုတောတိ ဝုတ္တံ။ တေ ဧတဿ အန္တေဝါသိကာယေဝ၊ အန္တောဝေသာလိယံ ပန သစ္စကော ပဉ္စမတ္တာနိ လိစ္ဆဝိရာဇသတာနိ ဂဟေတွာ၊ ‘‘ဝါဒတ္ထိကော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမန္တော’’တိ သုတွာ ဒွိန္နံ ပဏ္ဍိတာနံ ကထာသလ္လာပံ သောဿာမာတိ ယေဘုယျေန မနုဿာ နိက္ခန္တာ၊ ဧဝံ သာ ပရိသာ မဟတီ အပရိစ္ဆိန္နဂဏနာ အဟောသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာတိ ဧတေ ဥဘတောပက္ခိကာ၊ တေ ဧဝံ စိန္တေသုံ – ‘‘သစေ နော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ စောဒေဿန္တိ၊ ‘ကသ္မာ တုမှေ သမဏံ ဂေါတမံ ဝန္ဒိတ္ထာ’တိ၊ တေသံ၊ ‘ကိံ အဉ္ဇလိမတ္တကရဏေနပိ ဝန္ဒိတံ ဟောတီ’တိ ဝက္ခာမ။ သစေ နော သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ စောဒေဿန္တိ၊ ‘ကသ္မာ ဘဂဝန္တံ န ဝန္ဒိတ္ထာ’တိ၊ ‘ကိံ သီသေန ဘူမိံ ပဟရန္တေနေဝ ဝန္ဒိတံ ဟောတိ၊ နနု အဉ္ဇလိကမ္မမ္ပိ ဝန္ဒနာ ဧဝါ’တိ ဝက္ခာမာ’’တိ။ နာမ ဂေါတ္တန္တိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ အဟံ အသုကဿ ပုတ္တော ဒတ္တော နာမ မိတ္တော နာမ ဣဓ အာဂတောတိ ဝဒန္တာ နာမံ သာဝေန္တိ နာမ။ ဘော ဂေါတမ၊ အဟံ ဝါသိဋ္ဌော နာမ ကစ္စာနော နာမ ဣဓ အာဂတောတိ ဝဒန္တာ ဂေါတ္တံ သာဝေန္တိ နာမ။ ဧတေ ကိရ ဒလိဒ္ဒါ ဇိဏ္ဏကုလပုတ္တာ ပရိသမဇ္ဈေ နာမဂေါတ္တဝသေန ပါကဋာ ဘဝိဿာမာတိ ဧဝံ အကံသု။ ယေ ပန တုဏှီဘူတာ နိသီဒိံသု၊ တေ ကေရာဋိကာ စေဝ အန္ဓဗာလာ စ။ တတ္ထ ကေရာဋိကာ၊ ‘‘ဧကံ ဒွေ ကထာသလ္လာပေ ကရောန္တော ဝိဿာသိကော ဟောတိ၊ အထ ဝိဿာသေ သတိ ဧကံ ဒွေ ဘိက္ခာ အဒါတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ တတော အတ္တာနံ မောစေန္တာ တုဏှီ နိသီဒန္တိ။ အန္ဓဗာလာ အညာဏတာယေဝ အဝက္ခိတ္တမတ္တိကာပိဏ္ဍော ဝိယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ တုဏှီဘူတာ နိသီဒန္တိ။

၃၅၆။ ကိဉ္စိဒေဝ ဒေသန္တိ ကဉ္စိ ဩကာသံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ၊ အထဿ ဘဂဝါ ပဉှပုစ္ဆနေ ဥဿာဟံ ဇနေန္တော အာဟ – ပုစ္ဆ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ယဒါကင်္ခသီတိ။ တဿတ္ထော – ‘‘ပုစ္ဆ ယဒိ အာကင်္ခသိ၊ န မေ ပဉှဝိဿဇ္ဇနေ ဘာရော အတ္ထိ’’။ အထ ဝါ ‘‘ပုစ္ဆ ယံ အာကင်္ခသိ၊ သဗ္ဗံ တေ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေသိ အသာဓာရဏံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓအဂ္ဂသာဝမဟာသာဝကေဟိ။ တေ ဟိ ယဒါကင်္ခသီတိ န ဝဒန္တိ၊ သုတွာ ဝေဒိဿာမာတိ ဝဒန္တိ။ ဗုဒ္ဓါ ပန ‘‘ပုစ္ဆာဝုသော၊ ယဒါကင်္ခသီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၇) ဝါ၊ ‘‘ပုစ္ဆ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒါကင်္ခသီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၂) ဝါ၊

‘‘ပုစ္ဆ ဝါသဝ မံ ပဉှံ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ၊

တဿ တဿေဝ ပဉှဿ၊ အဟံ အန္တံ ကရောမိ တေ’’ ဣတိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅၆) ဝါ၊

‘‘တေန ဟိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ သကေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ပုစ္ဆ ယဒါကင်္ခသီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၈၅) ဝါ၊

‘‘ဗာဝရိဿ စ တုယှံ ဝါ၊ သဗ္ဗေသံ သဗ္ဗသံသယံ၊

ကတာဝကာသာ ပုစ္ဆဝှော၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆထာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၃၆) ဝါ၊

‘‘ပုစ္ဆ မံ သဘိယ ပဉှံ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ၊

တဿ တဿေဝ ပဉှဿ၊ အဟံ အန္တံ ကရောမိ တေ’’ ဣတိ။ (သု။ နိ။ ၅၁၇) ဝါ –

တေသံ တေသံ ယက္ခနရိန္ဒဒေဝသမဏဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကာနံ သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေန္တိ။ အနစ္ဆရိယဉ္စေတံ၊ ယံ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓဘူမိံ ပတွာ ဧတံ ပဝါရဏံ ပဝါရေယျ။ ယော ဗောဓိသတ္တဘူမိယံ ပဒေသဉာဏေပိ ဌိတော

‘‘ကောဏ္ဍည ပဉှာနိ ဝိယာကရောဟိ၊

ယာစန္တိ တံ ဣသယော သာဓုရူပါ၊

ကောဏ္ဍည ဧသော မနုဇေသု ဓမ္မော၊

ယံ ဝုဒ္ဓမာဂစ္ဆတိ ဧသ ဘာရော’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၆၀) –

ဧဝံ သက္ကာဒီနံ အတ္ထာယ ဣသီဟိ ယာစိတော

‘‘ကတာဝကာသာ ပုစ္ဆန္တု ဘောန္တော၊

ယံ ကိဉ္စိ ပဉှံ မနသာဘိပတ္ထိတံ၊

အဟဉှိ တံ တံ ဝေါ ဝိယာကရိဿံ၊

ဉတွာ သယံ လောကမိမံ ပရဉ္စာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၆၁)၊

ဧဝံ သရဘင်္ဂကာလေ၊ သမ္ဘဝဇာတကေ စ သကလဇမ္ဗုဒီပံ တိက္ခတ္တုံ ဝိစရိတွာ ပဉှာနံ အန္တကရံ အဒိသွာ သုစိရတေန ဗြာဟ္မဏေန ပဉှံ ပုဋ္ဌော ဩကာသေ ကာရိတေ၊ ဇာတိယာ သတ္တဝဿော ရထိကာယံ ပံသုံ ကီဠန္တော ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ အန္တရဝီထိယံ နိသိန္နောဝ –

‘‘တဂ္ဃ တေ အဟမက္ခိဿံ၊ ယထာပိ ကုသလော တထာ၊

ရာဇာ စ ခေါ တံ ဇာနာတိ၊ ယဒိ ကာဟတိ ဝါ န ဝါ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၆။၁၇၂) –

သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေသိ။

ဧဝံ ဘဂဝတာ သဗ္ဗညုပဝါရဏာယ ပဝါရိတာယ အတ္တမနော ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော၊ ‘‘ကထံ ပန၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိအာဒိမာဟ။

အထဿ ဘဂဝါ၊ ‘‘ပဿထ၊ ဘော၊ အညံ သာဝကေန ကထိတံ၊ အညံ သတ္ထာ ကထေတိ၊ နနု မယာ ပဋိကစ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ ‘သစေ တထာ ပတိဋ္ဌိဿတိ၊ ယထာဿ သာဝကေန ပတိဋ္ဌိတံ၊ ဧဝါဟံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’တိ။ အယံ ပန အညမေဝ ကထေတိ၊ တတ္ထ ကိံ မယာ သက္ကာ ကာတု’’န္တိ ဧဝံ နိဂဏ္ဌဿ ဝစနောကာသော မာ ဟောတူတိ ဟေဋ္ဌာ အဿဇိတ္ထေရေန ကထိတနိယာမေနေဝ ကထေန္တော၊ ဧဝံ ခေါ အဟံ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိအာဒိမာဟ။ ဥပမာ မံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ပဋိဘာတီတိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ မယှံ ဧကာ ဥပမာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ အာဟရာမိ တံ ဥပမန္တိ ဝဒတိ။ ပဋိဘာတု တံ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိ ဥပဋ္ဌာတု တေ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ အာဟရ တံ ဥပမံ ဝိသတ္ထောတိ ဘဂဝါ အဝေါစ။ ဗလကရဏီယာတိ ဗာဟုဗလေန ကတ္တဗ္ဗာ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကာ ကမ္မန္တာ။ ရူပတ္တာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလောတိ ရူပံ အတ္တာ အဿာတိ ရူပတ္တာ၊ ရူပံ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ ဌိတပုဂ္ဂလံ ဒီပေတိ။ ရူပေ ပတိဋ္ဌာယာတိ တသ္မိံ အတ္တာတိ ဂဟိတရူပေ ပတိဋ္ဌဟိတွာ။ ပုညံ ဝါ အပုညံ ဝါ ပသဝတီတိ ကုသလံ ဝါ အကုသလံ ဝါ ပဋိလဘတိ။ ဝေဒနတ္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမိနာ ကိံ ဒီပေတိ? ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဣမေသံ သတ္တာနံ ပထဝီ ဝိယ ပတိဋ္ဌာ၊ တေ ဣမေသု ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ပတိဋ္ဌာယ ကုသလာကုသလကမ္မံ နာမ အာယူဟန္တိ။ တုမှေ ဧဝရူပံ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ အတ္တာနံ ပဋိသေဓေန္တော ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနတ္တာတိ ဒီပေထာတိ အတိဝိယ သကာရဏံ ကတွာ ဥပမံ အာဟရိ။ ဣမိနာ စ နိဂဏ္ဌေန အာဟဋဩပမ္မံ နိယတမေဝ၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓတော အညော တဿ ကထံ ဆိန္ဒိတွာ ဝါဒေ ဒေါသံ ဒါတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ဒုဝိဓာ ဟိ ပုဂ္ဂလာ ဗုဒ္ဓဝေနေယျာ စ သာဝကဝေနေယျာ စ။ သာဝကဝေနေယျေ သာဝကာပိ ဝိနေန္တိ ဗုဒ္ဓါပိ။ ဗုဒ္ဓဝေနေယျေ ပန သာဝကာ ဝိနေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဗုဒ္ဓါဝ ဝိနေန္တိ။ အယမ္ပိ နိဂဏ္ဌော ဗုဒ္ဓဝေနေယျော၊ တသ္မာ ဧတဿ ဝါဒံ ဆိန္ဒိတွာ အညော ဒေါသံ ဒါတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ တေနဿ ဘဂဝါ သယမေဝ ဝါဒေ ဒေါသဒဿနတ္ထံ နနု တွံ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိအာဒိမာဟ။

အထ နိဂဏ္ဌော စိန္တေသိ – ‘‘အတိဝိယ သမဏော ဂေါတမော မမ ဝါဒံ ပတိဋ္ဌပေတိ၊ သစေ ဥပရိ ကောစိ ဒေါသော ဘဝိဿတိ၊ မမံ ဧကကံယေဝ နိဂ္ဂဏှိဿတိ။ ဟန္ဒာဟံ ဣမံ ဝါဒံ မဟာဇနဿာပိ မတ္ထကေ ပက္ခိပါမီ’’တိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ – အဟမ္ပိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဧဝံ ဝဒါမိ ရူပံ မေ အတ္တာ…ပေ… ဝိညာဏံ မေ အတ္တာတိ၊ အယဉ္စ မဟတီ ဇနတာတိ။ ဘဂဝါ ပန နိဂဏ္ဌတော သတဂုဏေနပိ သဟဿဂုဏေနပိ သတသဟဿဂုဏေနပိ ဝါဒီဝရတရော၊ တသ္မာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ နိဂဏ္ဌော အတ္တာနံ မောစေတွာ မဟာဇနဿ မတ္ထကေ ဝါဒံ ပက္ခိပတိ၊ နာဿ အတ္တာနံ မောစေတုံ ဒဿာမိ၊ မဟာဇနတော နိဝတ္တေတွာ ဧကကံယေဝ နံ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ ကိဉှိ တေ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – နာယံ ဇနတာ မမ ဝါဒံ အာရောပေတုံ အာဂတာ၊ တွံယေဝ သကလံ ဝေသာလိံ သံဝဋ္ဋိတွာ မမ ဝါဒံ အာရောပေတုံ အာဂတော၊ တသ္မာ တွံ သကမေဝ ဝါဒံ နိဝေဌေဟိ၊ မာ မဟာဇနဿ မတ္ထကေ ပက္ခိပသီတိ။ သော ပဋိဇာနန္တော အဟဉှိ၊ ဘော ဂေါတမာတိအာဒိမာဟ။

၃၅၇။ ဣတိ ဘဂဝါ နိဂဏ္ဌဿ ဝါဒံ ပတိဋ္ဌပေတွာ၊ တေန ဟိ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိ ပုစ္ဆံ အာရဘိ။ တတ္ထ တေန ဟီတိ ကာရဏတ္ထေ နိပါတော။ ယသ္မာ တွံ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အတ္တတော ပဋိဇာနာသိ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ သကသ္မိံ ဝိဇိတေတိ အတ္တနော ရဋ္ဌေ။ ဃာတေတာယံ ဝါ ဃာတေတုန္တိ ဃာတာရဟံ ဃာတေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဃာတေတုံ။ ဇာပေတာယံ ဝါ ဇာပေတုန္တိ ဓနဇာနိရဟံ ဇာပေတဗ္ဗယုတ္တံ ဇာပေတုံ ဇိဏ္ဏဓနံ ကာတုံ။ ပဗ္ဗာဇေတာယံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုန္တိ သကရဋ္ဌတော ပဗ္ဗာဇနာရဟံ ပဗ္ဗာဇေတုံ၊ နီဟရိတုံ။ ဝတ္တိတုဉ္စ အရဟတီတိ ဝတ္တတိ စေဝ ဝတ္တိတုဉ္စ အရဟတိ။ ဝတ္တိတုံ ယုတ္တောတိ ဒီပေတိ။ ဣတိ နိဂဏ္ဌော အတ္တနော ဝါဒဘေဒနတ္ထံ အာဟဋကာရဏမေဝ အတ္တနော မာရဏတ္ထာယ အာဝုဓံ တိခိဏံ ကရောန္တော ဝိယ ဝိသေသေတွာ ဒီပေတိ၊ ယထာ တံ ဗာလော။ ဧဝံ မေ ရူပံ ဟောတူတိ မမ ရူပံ ဧဝံဝိဓံ ဟောတု၊ ပါသာဒိကံ အဘိရူပံ အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တံ သုဝဏ္ဏတောရဏံ ဝိယ သုသဇ္ဇိတစိတ္တပဋော ဝိယ စ မနာပဒဿနန္တိ။ ဧဝံ မေ ရူပံ မာ အဟောသီတိ မမ ရူပံ ဧဝံဝိဓံ မာ ဟောတု၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ ဒုဿဏ္ဌိတံ ဝလိတပလိတံ တိလကသမာကိဏ္ဏန္တိ။

တုဏှီ အဟောသီတိ နိဂဏ္ဌော ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝိရဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ၊ ‘‘သမဏော ဂေါတမော မမ ဝါဒံ ဘိန္ဒနတ္ထာယ ကာရဏံ အာဟရိ၊ အဟံ ဗာလတာယ တမေဝ ဝိသေသေတွာ ဒီပေသိံ၊ ဣဒါနိ နဋ္ဌောမှိ၊ သစေ ဝတ္တတီတိ ဝက္ခာမိ၊ ဣမေ ရာဇာနော ဥဋ္ဌဟိတွာ၊ ‘အဂ္ဂိဝေဿန၊ တွံ မမ ရူပေ ဝသော ဝတ္တတီတိ ဝဒသိ၊ ယဒိ တေ ရူပေ ဝသော ဝတ္တတိ၊ ကသ္မာ တွံ ယထာ ဣမေ လိစ္ဆဝိရာဇာနော တာဝတိံသဒေဝသဒိသေဟိ အတ္တဘာဝေဟိ ဝိရောစန္တိ အဘိရူပါ ပါသာဒိကာ၊ ဧဝံ န ဝိရောစသီ’တိ။ သစေ န ဝတ္တတီတိ ဝက္ခာမိ၊ သမဏော ဂေါတမော ဥဋ္ဌဟိတွာ၊ ‘အဂ္ဂိဝေဿန၊ တွံ ပုဗ္ဗေ ဝတ္တတိ မေ ရူပသ္မိံ ဝသောတိ ဝတွာ ဣဒါနိ ပဋိက္ခိပသီ’တိ ဝါဒံ အာရောပေဿတိ။ ဣတိ ဝတ္တတီတိ ဝုတ္တေပိ ဧကော ဒေါသော၊ န ဝတ္တတီတိ ဝုတ္တေပိ ဧကော ဒေါသော’’တိ တုဏှီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ဘဂဝါ ပုစ္ဆိ၊ ဒုတိယမ္ပိ တုဏှီ အဟောသိ။ ယသ္မာ ပန ယာဝတတိယံ ဘဂဝတာ ပုစ္ဆိတေ အဗျာကရောန္တဿ သတ္တဓာ မုဒ္ဓါ ဖလတိ၊ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ သတ္တာနံယေဝ အတ္ထာယ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမီနံ ပူရိတတ္တာ သတ္တေသု ဗလဝအနုဒ္ဒယာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ယာဝတတိယံ အပုစ္ဆိတွာ အထ ခေါ ဘဂဝါ သစ္စကံ နိဂဏ္ဌပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ဧတံ ‘‘ဗျာကရောဟီ ဒါနီ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

တတ္ထ သဟဓမ္မိကန္တိ သဟေတုကံ သကာရဏံ။ ဝဇိရံ ပါဏိမှိ အဿာတိ ဝဇိရပါဏိ။ ယက္ခောတိ န ယော ဝါ သော ဝါ ယက္ခော၊ သက္ကော ဒေဝရာဇာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာဒိတ္တန္တိ အဂ္ဂိဝဏ္ဏံ။ သမ္ပဇ္ဇလိတန္တိ သုဋ္ဌု ပဇ္ဇလိတံ။ သဇောတိဘူတန္တိ သမန္တတော ဇောတိဘူတံ၊ ဧကဂ္ဂိဇာလဘူတန္တိ အတ္ထော။ ဌိတော ဟောတီတိ မဟန္တံ သီသံ၊ ကန္ဒလမကုလသဒိသာ ဒါဌာ၊ ဘယာနကာနိ အက္ခိနာသာဒီနီတိ ဧဝံ ဝိရူပရူပံ မာပေတွာ ဌိတော။ ကသ္မာ ပနေသ အာဂတောတိ? ဒိဋ္ဌိဝိဿဇ္ဇာပနတ္ထံ။ အပိစ၊ ‘‘အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ဓမ္မံ ဒေသေယျံ၊ ပရေ စ မေ န အာဇာနေယျု’’န္တိ ဧဝံ ဓမ္မဒေသနာယ အပ္ပောဿုက္ကဘာဝံ အာပန္နေ ဘဂဝတိ သက္ကော မဟာဗြဟ္မုနာ သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ၊ ‘‘ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေထ၊ တုမှာကံ အာဏာယ အဝတ္တမာနေ မယံ ဝတ္တာပေဿာမ၊ တုမှာကံ ဓမ္မစက္ကံ ဟောတု၊ အမှာကံ အာဏာစက္က’’န္တိ ပဋိညမကာသိ။ တသ္မာ ‘‘အဇ္ဇ သစ္စကံ တာသေတွာ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇာပေဿာမီ’’တိ အာဂတော။

ဘဂဝါ စေဝ ပဿတိ၊ သစ္စကော စ နိဂဏ္ဌပုတ္တောတိ ယဒိ ဟိ တံ အညေပိ ပဿေယျုံ။ တံ ကာရဏံ အဂရု အဿ၊ ‘‘သမဏော ဂေါတမော သစ္စကံ အတ္တနော ဝါဒေ အနောတရန္တံ ဉတွာ ယက္ခံ အာဝါဟေတွာ ဒဿေသိ၊ တတော သစ္စကော ဘယေန ကထေသီ’’တိ ဝဒေယျုံ။ တသ္မာ ဘဂဝါ စေဝ ပဿတိ သစ္စကော စ။ တဿ တံ ဒိသွာဝ သကလသရီရတော သေဒါ မုစ္စိံသု၊ အန္တောကုစ္ဆိ ဝိပရိဝတ္တမာနာ မဟာရဝံ ရဝိ။ သော ‘‘အညေပိ နု ခေါ ပဿန္တီ’’တိ ဩလောကေန္တော ကဿစိ လောမဟံသမတ္တမ္ပိ န အဒ္ဒသ။ တတော – ‘‘ဣဒံ ဘယံ မမေဝ ဥပ္ပန္နံ။ သစာဟံ ယက္ခောတိ ဝက္ခာမိ၊ ‘ကိံ တုယှမေဝ အက္ခီနိ အတ္ထိ၊ တွမေဝ ယက္ခံ ပဿသိ၊ ပဌမံ ယက္ခံ အဒိသွာ သမဏေန ဂေါတမေန ဝါဒသင်္ဃာဋေ ခိတ္တောဝ ယက္ခံ ပဿသီ’တိ ဝဒေယျု’’န္တိ စိန္တေတွာ – ‘‘န ဒါနိ မေ ဣဓ အညံ ပဋိသရဏံ အတ္ထိ၊ အညတြ သမဏာ ဂေါတမာ’’တိ မညမာနော၊ အထ ခေါ သစ္စကော နိဂဏ္ဌပုတ္တော…ပေ… ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ။ တာဏံ ဂဝေသီတိ တာဏန္တိ ဂဝေသမာနော။ လေဏံ ဂဝေသီတိ လေဏန္တိ ဂဝေသမာနော။ သရဏံ ဂဝေသီတိ သရဏန္တိ ဂဝေသမာနော။ ဧတ္ထ စ တာယတိ ရက္ခတီတိ တာဏံ။ နိလီယန္တိ ဧတ္ထာတိ လေဏံ။ သရတီတိ သရဏံ၊ ဘယံ ဟိံသတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ အတ္ထော။

၃၅၈။ မနသိ ကရိတွာတိ မနမှိ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥပဓာရေတွာ။ ဧဝံ မေ ဝေဒနာ ဟောတူတိ ကုသလာဝ ဟောတု၊ သုခါဝ ဟောတု။ ဧဝံ မေ သညာ ဟောတူတိ ကုသလာဝ ဟောတု၊ သုခါဝ ဟောတု၊ သောမနဿသမ္ပယုတ္တာဝ ဟောတူတိ။ သင်္ခါရဝိညာဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။ မာ အဟောသီတိ ဧတ္ထ ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကလ္လံ နူတိ ယုတ္တံ နု။ သမနုပဿိတုန္တိ ‘‘ဧတံ မမ ဧသောဟမသ္မိ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဧဝံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန ပဿိတုံ။ နော ဟိဒံ၊ ဘော ဂေါတမာတိ န ယုတ္တမေတံ၊ ဘော ဂေါတမ။ ဣတိ ဘဂဝါ ယထာ နာမ ဆေကော အဟိတုဏ္ဍိကော သပ္ပဒဋ္ဌဝိသံ တေနေဝ သပ္ပေန ပုန ဍံသာပေတွာ ဥဗ္ဗာဟေယျ၊ ဧဝံ တဿံယေဝ ပရိသတိ သစ္စကံ နိဂဏ္ဌပုတ္တံ တေနေဝ မုခေန ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာတိ ဝဒါပေသိ။ ဒုက္ခံ အလ္လီနောတိ ဣမံ ပဉ္စက္ခန္ဓဒုက္ခံ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အလ္လီနော။ ဥပဂတော အဇ္ဈောသိတောတိပိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုက္ခံ ဧတံ မမာတိအာဒီသု ပဉ္စက္ခန္ဓဒုက္ခံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန သမနုပဿတီတိ အတ္ထော။ ပရိဇာနေယျာတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ တီရဏပရိညာယ ပရိတော ဇာနေယျ။ ပရိက္ခေပေတွာတိ ခယံ ဝယံ အနုပ္ပာဒံ ဥပနေတွာ။

၃၅၉။ နဝန္တိ တရုဏံ။ အကုက္ကုကဇာတန္တိ ပုပ္ဖဂ္ဂဟဏကာလေ အန္တော အင်္ဂုဋ္ဌပ္ပမာဏော ဧကော ဃနဒဏ္ဍကော နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တေန ဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ ရိတ္တောတိ သုညော အန္တောသာရဝိရဟိတော။ ရိတ္တတ္တာဝ တုစ္ဆော။ အပရဒ္ဓါတိ ပရာဇိတော။ ဘာသိတာ ခေါ ပန တေတိ ဣဒံ ဘဂဝါ တဿ မုခရဘာဝံ ပကာသေတွာ နိဂ္ဂဏှန္တော အာဟ။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ပူရဏာဒယော ဆ သတ္ထာရော ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ တေ ဝိဿဇ္ဇေတုံ န သက္ကောန္တိ။ အထ နေသံ ပရိသမဇ္ဈေ မဟန္တံ ဝိပ္ပကာရံ အာရောပေတွာ ဥဋ္ဌာယ ဇယံ ပဝေဒေန္တော ဂစ္ဆတိ။ သော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓမ္ပိ တထေဝ ဝိဟေဌေဿာမီတိ သညာယ ဥပသင်္ကမိတွာ –

‘‘အမ္ဘော ကော နာမ ယံ ရုက္ခော၊ သိန္နပတ္တော သကဏ္ဋကော၊

ယတ္ထ ဧကပ္ပဟာရေန၊ ဥတ္တမင်္ဂံ ဝိဘိဇ္ဇိတ’’န္တိ။

အယံ ခဒိရံ အာဟစ္စ အသာရကရုက္ခပရိစိတော မုဒုတုဏ္ဍသကုဏော ဝိယ သဗ္ဗညုတညာဏသာရံ အာဟစ္စ ဉာဏတုဏ္ဍဘေဒံ ပတ္တော သဗ္ဗညုတညာဏဿ ထဒ္ဓဘာဝံ အညာသိ။ တဒဿ ပရိသမဇ္ဈေ ပကာသေန္တော ဘာသိတာ ခေါ ပန တေတိအာဒိမာဟ။ နတ္ထိ ဧတရဟီတိ ဥပါဒိန္နကသရီရေ သေဒေါ နာမ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧတရဟိ ပန နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ကာယံ ဝိဝရီတိ န သဗ္ဗံ ကာယံ ဝိဝရိ။ ဗုဒ္ဓါ နာမ ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ ပဋိစ္ဆန္နသရီရာ ပရိသတိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ အထ ဘဂဝါ ဂလဝါဋကသမ္မုခဋ္ဌာနေ စီဝရံ ဂဟေတွာ စတုရင်္ဂုလမတ္တံ ဩတာရေသိ။ ဩတာရိတမတ္တေ ပန တသ္မိံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ရသ္မိယော ပုဉ္ဇပုဉ္ဇာ ဟုတွာ သုဝဏ္ဏဃဋတော ရတ္တသုဝဏ္ဏရသဓာရာ ဝိယ၊ ရတ္တဝဏ္ဏဝလာဟကတော ဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ စ နိက္ခမိတွာ သုဝဏ္ဏမုရဇသဒိသံ မဟာခန္ဓံ ဥတ္တမသိရံ ပဒက္ခိဏံ ကုရုမာနာ အာကာသေ ပက္ခန္ဒိံသု။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဧဝမကာသီတိ? မဟာဇနဿ ကင်္ခါဝိနောဒနတ္ထံ။ မဟာဇနော ဟိ သမဏော ဂေါတမော မယှံ သေဒေါ နတ္ထီတိ ဝဒတိ၊ သစ္စကဿ တာဝ နိဂဏ္ဌပုတ္တဿ ယန္တာရုဠှဿ ဝိယ သေဒါ ပဂ္ဃရန္တိ။ သမဏော ပန ဂေါတမော ဃနဒုပဋ္ဋစီဝရံ ပါရုပိတွာ နိသိန္နော၊ အန္တော သေဒဿ အတ္ထိတာ ဝါ နတ္ထိတာ ဝါ ကထံ သက္ကာ ဉာတုန္တိ ကင်္ခံ ကရေယျ၊ တဿ ကင်္ခါဝိနောဒနတ္ထံ ဧဝမကာသိ။ မင်္ကုဘူတောတိ နိတ္တေဇဘူတော။ ပတ္တက္ခန္ဓောတိ ပတိတက္ခန္ဓော။ အပ္ပဋိဘာနောတိ ဥတ္တရိ အပ္ပဿန္တော။ နိသီဒီတိ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ဘူမိံ ကသမာနော နိသီဒိ။

၃၆၀။ ဒုမ္မုခေါတိ န ဝိရူပမုခေါ၊ အဘိရူပေါ ဟိ သော ပါသာဒိကော။ နာမံ ပနဿ ဧတံ။ အဘဗ္ဗော တံ ပေါက္ခရဏိံ ပုန ဩတရိတုန္တိ သဗ္ဗေသံ အဠာနံ ဘဂ္ဂတ္တာ ပစ္ဆိန္နဂမနော ဩတရိတုံ အဘဗ္ဗော၊ တတ္ထေဝ ကာကကုလလာဒီနံ ဘတ္တံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဝိသူကာယိကာနီတိ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာနိ။ ဝိသေဝိတာနီတိ ဒိဋ္ဌိသဉ္စရိတာနိ။ ဝိပ္ဖန္ဒိတာနီတိ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ။ ယဒိဒံ ဝါဒါဓိပ္ပာယောတိ ဧတ္ထ ယဒိဒန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ဝါဒါဓိပ္ပာယော ဟုတွာ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီတိ အဇ္ဈာသယေန ဥပသင်္ကမိတုံ အဘဗ္ဗော၊ ဓမ္မဿဝနာယ ပန ဥပသင်္ကမေယျာတိ ဒဿေတိ။ ဒုမ္မုခံ လိစ္ဆဝိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစာတိ ကသ္မာ အဝေါစ? ဒုမ္မုခဿ ကိရဿ ဥပမာဟရဏကာလေ သေသ လိစ္ဆဝိကုမာရာပိ စိန္တေသုံ – ‘‘ဣမိနာ နိဂဏ္ဌေန အမှာကံ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏဋ္ဌာနေ စိရံ အဝမာနော ကတော၊ အယံ ဒါနိ အမိတ္တဿ ပိဋ္ဌိံ ပဿိတုံ ကာလော။ မယမ္ပိ ဧကေကံ ဥပမံ အာဟရိတွာ ပါဏိပ္ပဟာရေန ပတိတံ မုဂ္ဂရေန ပေါထေန္တော ဝိယ တထာ နံ ကရိဿာမ၊ ယထာ န ပုန ပရိသမဇ္ဈေ သီသံ ဥက္ခိပိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ၊ တေ ဩပမ္မာနိ ကရိတွာ ဒုမ္မုခဿ ကထာပရိယောသာနံ အာဂမယမာနာ နိသီဒိံသု။ သစ္စကော တေသံ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ၊ ဣမေ သဗ္ဗေဝ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ ဩဋ္ဌေဟိ စလမာနေဟိ ဌိတာ၊ သစေ ပစ္စေကာ ဥပမာ ဟရိတုံ လဘိဿန္တိ၊ ပုန မယာ ပရိသမဇ္ဈေ သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န သက္ကာ ဘဝိဿတိ၊ ဟန္ဒာဟံ ဒုမ္မုခံ အပသာဒေတွာ ယထာ အညဿ ဩကာသော န ဟောတိ၊ ဧဝံ ကထာဝါရံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ သမဏံ ဂေါတမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ တသ္မာ ဧတဒဝေါစ။ တတ္ထ အာဂမေဟီတိ တိဋ္ဌ၊ မာ ပုန ဘဏာဟီတိ အတ္ထော။

၃၆၁။ တိဋ္ဌတေသာ၊ ဘော ဂေါတမာတိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဧသာ အမှာကဉ္စေဝ အညေသဉ္စ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဝါစာ တိဋ္ဌတု။ ဝိလာပံ ဝိလပိတံ မညေတိ ဧတဉှိ ဝစနံ ဝိလပိတံ ဝိယ ဟောတိ၊ ဝိပ္ပလပိတမတ္တံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တိဋ္ဌတေသာတိ ဧတ္ထ ကထာတိ အာဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဝါစာဝိလာပံ ဝိလပိတံ မညေတိ ဧတ္ထ ပနိဒံ ဝါစာနိစ္ဆာရဏံ ဝိလပိတမတ္တံ မညေ ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော ကိတ္တာဝတာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝေသာရဇ္ဇပတ္တောတိ ဉာဏပတ္တော။ အပရပ္ပစ္စယောတိ အပရပ္ပတ္တိယော။ အထဿ ဘဂဝါ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဣဓ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိအာဒိမာဟ၊ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ပဿတီတိ ဝုတ္တတ္တာ သေက္ခဘူမိ ဒဿိတာ။ တသ္မာ ဥတ္တရိ အသေက္ခဘူမိံ ပုစ္ဆန္တော ဒုတိယံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ၊ တမ္ပိဿ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ။ တတ္ထ ဒဿနာနုတ္တရိယေနာတိအာဒီသု ဒဿနာနုတ္တရိယန္တိ လောကိယလောကုတ္တရာ ပညာ။ ပဋိပဒါနုတ္တရိယန္တိ လောကိယလောကုတ္တရာ ပဋိပဒါ။ ဝိမုတ္တာနုတ္တရိယန္တိ လောကိယလောကုတ္တရာ ဝိမုတ္တိ။ သုဒ္ဓလောကုတ္တရမေဝ ဝါ ဂဟေတွာ ဒဿနာနုတ္တရိယန္တိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ပဋိပဒါနုတ္တရိယန္တိ သေသာနိ မဂ္ဂင်္ဂါနိ။ ဝိမုတ္တာနုတ္တရိယန္တိ အဂ္ဂဖလဝိမုတ္တိ။ ခီဏာသဝဿ ဝါ နိဗ္ဗာနဒဿနံ ဒဿနာနုတ္တရိယံ နာမ။ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပဋိပဒါနုတ္တရိယံ။ အဂ္ဂဖလံ ဝိမုတ္တာနုတ္တရိယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗုဒ္ဓါ သော ဘဂဝါတိ သော ဘဂဝါ သယမ္ပိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဗုဒ္ဓါ။ ဗောဓာယာတိ ပရေသမ္ပိ စတုသစ္စဗောဓာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဒန္တောတိအာဒီသု ဒန္တောတိ နိဗ္ဗိသေဝနော။ ဒမထာယာတိ နိဗ္ဗိသေဝနတ္ထာယ။ သန္တောတိ သဗ္ဗကိလေသဝူပသမေန သန္တော။ သမထာယာတိ ကိလေသဝူပသမာယ။ တိဏ္ဏောတိ စတုရောဃတိဏ္ဏော။ တရဏာယာတိ စတုရောဃတရဏာယ။ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။ ပရိနိဗ္ဗာနာယာတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ။

၃၆၂။ ဓံသီတိ ဂုဏဓံသကာ။ ပဂဗ္ဗာတိ ဝါစာပါဂဗ္ဗိယေန သမန္နာဂတာ။ အာသာဒေတဗ္ဗန္တိ ဃဋ္ဋေတဗ္ဗံ။ အာသဇ္ဇာတိ ဃဋ္ဋေတွာ။ နတွေဝ ဘဝန္တံ ဂေါတမန္တိ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ အာသဇ္ဇ ကဿစိ အတ္တနော ဝါဒံ အနုပဟတံ သကလံ အာဒါယ ပက္ကမိတုံ ထာမော နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ န ဟိ ဘဂဝါ ဟတ္ထိအာဒယော ဝိယ ကဿစိ ဇီဝိတန္တရာယံ ကရောတိ။ အယံ ပန နိဂဏ္ဌော ဣမာ တိဿော ဥပမာ န ဘဂဝတော ဥက္ကံသနတ္ထံ အာဟရိ၊ အတ္တုက္ကံသနတ္ထမေဝ အာဟရိ။ ယထာ ဟိ ရာဇာ ကဉ္စိ ပစ္စတ္ထိကံ ဃာတေတွာ ဧဝံ နာမ သူရော ဧဝံ ထာမသမ္ပန္နော ပုရိသော ဘဝိဿတီတိ ပစ္စတ္ထိကံ ထောမေန္တောပိ အတ္တာနမေဝ ထောမေတိ။ ဧဝမေဝ သောပိ သိယာ ဟိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဟတ္ထိံ ပဘိန္နန္တိအာဒီဟိ ဘဂဝန္တံ ဥက္ကံသေန္တောပိ မယမေဝ သူရာ မယံ ပဏ္ဍိတာ မယံ ဗဟုဿုတာယေဝ ဧဝံ ပဘိန္နဟတ္ထိံ ဝိယ၊ ဇလိတအဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဝိယ၊ ဖဏကတအာသီဝိသံ ဝိယ စ ဝါဒတ္ထိကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမိမှာတိ အတ္တာနံယေဝ ဥက္ကံသေတိ။ ဧဝံ အတ္တာနံ ဥက္ကံသေတွာ ဘဂဝန္တံ နိမန္တယမာနော အဓိဝါသေတု မေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဓိဝါသေတူတိ သမ္ပဋိစ္ဆတု။ သွာတနာယာတိ ယံ မေ တုမှေသု ကာရံ ကရောတော သွေ ဘဝိဿတိ ပုညဉ္စ ပီတိပါမောဇ္ဇဉ္စ၊ တဒတ္ထာယ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေနာတိ ဘဂဝါ ကာယင်္ဂံ ဝါ ဝါစင်္ဂံ ဝါ အစောပေတွာ အဗ္ဘန္တရေယေဝ ခန္တိံ ဓာရေန္တော တုဏှီဘာဝေန အဓိဝါသေသိ။ သစ္စကဿ အနုဂ္ဂဟကရဏတ္ထံ မနသာဝ သမ္ပဋိစ္ဆီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၆၃။ ယမဿ ပတိရူပံ မညေယျာထာတိ တေ ကိရ လိစ္ဆဝီ တဿ ပဉ္စထာလိပါကသတာနိ နိစ္စဘတ္တံ အာဟရန္တိ။ တဒေဝ သန္ဓာယ ဧသ သွေ တုမှေ ယံ အဿ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပတိရူပံ ကပ္ပိယန္တိ မညေယျာထ၊ တံ အာဟရေယျာထ၊ သမဏဿ ဟိ ဂေါတမဿ တုမှေ ပရိစာရကာ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ယုတ္တာယုတ္တံ ဇာနာထာတိ ဝဒတိ။ ဘတ္တာဘိဟာရံ အဘိဟရိံသူတိ အဘိဟရိတဗ္ဗံ ဘတ္တံ အဘိဟရိံသု။ ပဏီတေနာတိ ဥတ္တမေန။ သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန။ သန္တပ္ပေတွာတိ သုဋ္ဌု တပ္ပေတွာ၊ ပရိပုဏ္ဏံ သုဟိတံ ယာဝဒတ္ထံ ကတွာ။ သမ္ပဝါရေတွာတိ သုဋ္ဌု ပဝါရေတွာ၊ အလံ အလန္တိ ဟတ္ထသညာယ ပဋိက္ခိပါပေတွာ။ ဘုတ္တာဝိန္တိ ဘုတ္တဝန္တံ။ ဩနီတပတ္တပါဏိန္တိ ပတ္တတော ဩနီတပါဏိံ၊ အပနီတဟတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဩနိတ္တပတ္တပါဏိ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဿတ္ထော၊ ဩနိတ္တံ နာနာဘူတံ ပတ္တံ ပါဏိတော အဿာတိ ဩနိတ္တပတ္တပါဏီ။ တံ ဩနိတ္တပတ္တပါဏိံ၊ ဟတ္ထေ စ ပတ္တဉ္စ ဓောဝိတွာ ဧကမန္တေ ပတ္တံ နိက္ခိပိတွာ နိသိန္နန္တိ အတ္ထော။ ဧကမန္တံ နိသီဒီတိ ဘဂဝန္တံ ဧဝံဘူတံ ဉတွာ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ နိသီဒီတိ အတ္ထော။ ပုညဉ္စာတိ ယံ ဣမသ္မိံ ဒါနေ ပုညံ၊ အာယတိံ ဝိပါကက္ခန္ဓာတိ အတ္ထော။ ပုညမဟီတိ ဝိပါကက္ခန္ဓာနံယေဝ ပရိဝါရော။ တံ ဒါယကာနံ သုခါယ ဟောတူတိ တံ ဣမေသံ လိစ္ဆဝီနံ သုခတ္ထာယ ဟောတု။ ဣဒံ ကိရ သော အဟံ ပဗ္ဗဇိတော နာမ၊ ပဗ္ဗဇိတေန စ န ယုတ္တံ အတ္တနော ဒါနံ နိယျာတေတုန္တိ တေသံ နိယျာတေန္တော ဧဝမာဟ။ အထ ဘဂဝါ ယသ္မာ လိစ္ဆဝီဟိ သစ္စကဿ ဒိန္နံ၊ န ဘဂဝတော။ သစ္စကေန ပန ဘဂဝတော ဒိန္နံ၊ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒီပေန္တော ယံ ခေါ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိအာဒိမာဟ။ ဣတိ ဘဂဝါ နိဂဏ္ဌဿ မတေန ဝိနာယေဝ အတ္တနော ဒိန္နံ ဒက္ခိဏံ နိဂဏ္ဌဿ နိယျာတေသိ၊ သာ စဿ အနာဂတေ ဝါသနာ ဘဝိဿတီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠသစ္စကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မဟာသစ္စကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆၄။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာသစ္စကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကံ သမယန္တိ စ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ စ ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ စ တီဟိ ပဒေဟိ ဧကောဝ သမယော ဝုတ္တော။ ဘိက္ခူနဉှိ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကတွာ မုခံ ဓောဝိတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ကတရံ ဂါမံ ပဝိသိဿာမာတိ ဝိတက္ကမာဠကေ ဌိတကာလော နာမ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ဧဝရူပေ သမယေ ရတ္တဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ပံသုကူလစီဝရံ ဧကံသံ ပါရုပိတွာ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမ္မ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဂန္ဓကုဋိပမုခေ အဋ္ဌာသိ။ တံ သန္ဓာယ၊ – ‘‘ဧကံ သမယန္တိ စ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ စ ပုဗ္ဗဏှသမယ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ပဝိသိတုကာမောတိ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိဿာမီတိ ဧဝံ ကတသန္နိဋ္ဌာနော။ တေနုပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမီတိ? ဝါဒါရောပနဇ္ဈာသယေန။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ပုဗ္ဗေပါဟံ အပဏ္ဍိတတာယ သကလံ ဝေသာလိပရိသံ ဂဟေတွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပရိသမဇ္ဈေ မင်္ကု ဇာတော။ ဣဒါနိ တထာ အကတွာ ဧကကောဝ ဂန္တွာ ဝါဒံ အာရောပေဿာမိ။ ယဒိ သမဏံ ဂေါတမံ ပရာဇေတုံ သက္ခိဿာမိ၊ အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဒီပေတွာ ဇယံ ကရိဿာမိ။ ယဒိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဇယော ဘဝိဿတိ၊ အန္ဓကာရေ နစ္စံ ဝိယ န ကောစိ ဇာနိဿတီ’’တိ နိဒ္ဒါပဉှံ နာမ ဂဟေတွာ ဣမိနာ ဝါဒဇ္ဈာသယေန ဥပသင်္ကမိ။

အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာတိ သစ္စကဿ နိဂဏ္ဌပုတ္တဿ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ။ ထေရဿ ကိရဿ ဧဝံ အဟောသိ – ‘‘ဘဂဝတိ မုဟုတ္တံ နိသိန္နေ ဗုဒ္ဓဒဿနံ ဓမ္မဿဝနဉ္စ လဘိဿတိ။ တဒဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တိဿတီ’’တိ။ တသ္မာ ဘဂဝန္တံ ယာစိတွာ ပံသုကူလစီဝရံ စတုဂ္ဂုဏံ ပညပေတွာ နိသီဒတု ဘဂဝါတိ အာဟ။ ‘‘ကာရဏံ အာနန္ဒော ဝဒတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ ယံ ပန ပဉှံ ဩဝဋ္ဋိကသာရံ ကတွာ အာဒါယ အာဂတော တံ ဌပေတွာ ပဿေန တာဝ ပရိဟရန္တော ဧတံ သန္တိ၊ ဘော ဂေါတမာတိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

၃၆၅။ ဖုသန္တိ ဟိ တေ၊ ဘော ဂေါတမာတိ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သရီရေ ဥပ္ပန္နံ သာရီရိကံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဖုသန္တိ လဘန္တိ၊ အနုဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ ဦရုက္ခမ္ဘောတိ ခမ္ဘကတဦရုဘာဝေါ၊ ဦရုထဒ္ဓတာတိ အတ္ထော။ ဝိမှယတ္ထဝသေန ပနေတ္ထ ဘဝိဿတီတိ အနာဂတဝစနံ ကတံ။ ကာယနွယံ ဟောတီတိ ကာယာနုဂတံ ဟောတိ ကာယဿ ဝသဝတ္တိ။ ကာယဘာဝနာတိ ပန ဝိပဿနာ ဝုစ္စတိ၊ တာယ စိတ္တဝိက္ခေပံ ပါပုဏန္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဣတိ နိဂဏ္ဌော အသန္တံ အဘူတံ ယံ နတ္ထိ၊ တဒေဝါဟ။ စိတ္တဘာဝနာတိပိ သမထော ဝုစ္စတိ၊ သမာဓိယုတ္တဿ စ ပုဂ္ဂလဿ ဦရုက္ခမ္ဘာဒယော နာမ နတ္ထိ၊ ဣတိ နိဂဏ္ဌော ဣဒံ အဘူတမေဝ အာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ – ‘‘ယထေဝ ‘ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ဝတွာ ဦရုက္ခမ္ဘောပိ နာမ ဘဝိဿတီ’တိအာဒီနိ ဝဒတော အနာဂတရူပံ န သမေတိ၊ တထာ အတ္ထောပိ န သမေတိ၊ အသန္တံ အဘူတံ ယံ နတ္ထိ၊ တံ ကထေတီ’’တိ။

နော ကာယဘာဝနန္တိ ပဉ္စာတပတပ္ပနာဒိံ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ သန္ဓာယာဟ။ အယဉှိ တေသံ ကာယဘာဝနာ နာမ။ ကိံ ပန သော ဒိသွာ ဧဝမာဟ? သော ကိရ ဒိဝါဒိဝဿ ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆတိ၊ တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဘိက္ခူ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု ပဋိသလ္လာနံ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ သော တေ ပဋိသလ္လီနေ ဒိသွာ စိတ္တဘာဝနာမတ္တံ ဧတေ အနုယုဉ္ဇန္တိ၊ ကာယဘာဝနာ ပနေတေသံ နတ္ထီတိ မညမာနော ဧဝမာဟ။

၃၆၆။ အထ နံ ဘဂဝါ အနုယုဉ္ဇန္တော ကိန္တိ ပန တေ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ကာယဘာဝနာ သုတာတိ အာဟ။ သော တံ ဝိတ္ထာရေန္တော သေယျထိဒံ၊ နန္ဒော ဝစ္ဆောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နန္ဒောတိ တဿ နာမံ။ ဝစ္ဆောတိ ဂေါတ္တံ။ ကိသောတိ နာမံ။ သံကိစ္စောတိ ဂေါတ္တံ။ မက္ခလိဂေါသာလော ဟေဋ္ဌာ အာဂတောဝ။ ဧတေတိ ဧတေ တယော ဇနာ၊ တေ ကိရ ကိလိဋ္ဌတပါနံ မတ္ထကပတ္တာ အဟေသုံ။ ဥဠာရာနိ ဥဠာရာနီတိ ပဏီတာနိ ပဏီတာနိ။ ဂါဟေန္တိ နာမာတိ ဗလံ ဂဏှာပေန္တိ နာမ။ ဗြူဟေန္တီတိ ဝဍ္ဎေန္တိ။ မေဒေန္တီတိ ဇာတမေဒံ ကရောန္တိ။ ပုရိမံ ပဟာယာတိ ပုရိမံ ဒုက္ကရကာရံ ပဟာယ။ ပစ္ဆာ ဥပစိနန္တီတိ ပစ္ဆာ ဥဠာရခါဒနီယာဒီဟိ သန္တပ္ပေန္တိ၊ ဝဍ္ဎေန္တိ။ အာစယာပစယော ဟောတီတိ ဝဍ္ဎိ စ အဝဍ္ဎိ စ ဟောတိ၊ ဣတိ ဣမဿ ကာယဿ ကာလေန ဝဍ္ဎိ၊ ကာလေန ပရိဟာနီတိ ဝဍ္ဎိပရိဟာနိမတ္တမေဝ ပညာယတိ၊ ကာယဘာဝနာ ပန န ပညာယတီတိ ဒီပေတွာ စိတ္တဘာဝနံ ပုစ္ဆန္တော၊ ‘‘ကိန္တိ ပန တေ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ စိတ္တဘာဝနာ သုတာ’’တိ အာဟ။ န သမ္ပာယာသီတိ သမ္ပာဒေတွာ ကထေတုံ နာသက္ခိ၊ ယထာ တံ ဗာလပုထုဇ္ဇနော။

၃၆၇။ ကုတော ပန တွန္တိ ယော တွံ ဧဝံ ဩဠာရိကံ ဒုဗ္ဗလံ ကာယဘာဝနံ န ဇာနာသိ? သော တွံ ကုတော သဏှံ သုခုမံ စိတ္တဘာဝနံ ဇာနိဿသီတိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ စောဒနာလယတ္ထေရော၊ ‘‘အဗုဒ္ဓဝစနံ နာမေတံ ပဒ’’န္တိ ဗီဇနိံ ဌပေတွာ ပက္ကမိတုံ အာရဘိ။ အထ နံ မဟာသီဝတ္ထေရော အာဟ – ‘‘ဒိဿတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမဿ စာတုမဟာဘူတိကဿ ကာယဿ အာစယောပိ အပစယောပိ အာဒါနမ္ပိ နိက္ခေပနမ္ပီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၂)။ တံ သုတွာ သလ္လက္ခေသိ – ‘‘ဩဠာရိကံ ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ ဥပ္ပန္နဝိပဿနာ ဩဠာရိကာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

၃၆၈။ သုခသာရာဂီတိ သုခသာရာဂေန သမန္နာဂတော။ သုခါယ ဝေဒနာယ နိရောဓာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာတိ န အနန္တရာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သုခဒုက္ခာနဉှိ အနန္တရပစ္စယတာ ပဋ္ဌာနေ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၂။၄၅-၄၆) ပဋိသိဒ္ဓါ။ ယသ္မာ ပန သုခေ အနိရုဒ္ဓေ ဒုက္ခံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဣဓ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတီတိ ခေပေတွာ ဂဏှိတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဥဘတောပက္ခန္တိ သုခံ ဧကံ ပက္ခံ ဒုက္ခံ ဧကံ ပက္ခန္တိ ဧဝံ ဥဘတောပက္ခံ ဟုတွာ။

၃၆၉။ ဥပ္ပန္နာပိ သုခါ ဝေဒနာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ၊ ဘာဝိတတ္တာ ကာယဿ။ ဥပ္ပန္နာပိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ၊ ဘာဝိတတ္တာ စိတ္တဿာတိ ဧတ္ထ ကာယဘာဝနာ ဝိပဿနာ၊ စိတ္တဘာဝနာ သမာဓိ။ ဝိပဿနာ စ သုခဿ ပစ္စနီကာ၊ ဒုက္ခဿ အာသန္နာ။ သမာဓိ ဒုက္ခဿ ပစ္စနီကော၊ သုခဿ အာသန္နော။ ကထံ? ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နိသိန္နဿ ဟိ အဒ္ဓါနေ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ တတ္ထ တတ္ထ အဂ္ဂိဥဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတိ၊ ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ မတ္ထကတော ဥသုမဝဋ္ဋိဥဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတီတိ စိတ္တံ ဟညတိ ဝိဟညတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ။ ဧဝံ တာဝ ဝိပဿနာ သုခဿ ပစ္စနီကာ၊ ဒုက္ခဿ အာသန္နာ။ ဥပ္ပန္နေ ပန ကာယိကေ ဝါ စေတသိကေ ဝါ ဒုက္ခေ တံ ဒုက္ခံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ သမာပတ္တိံ သမာပန္နဿ သမာပတ္တိက္ခဏေ ဒုက္ခံ ဒူရာပဂတံ ဟောတိ၊ အနပ္ပကံ သုခံ ဩက္ကမတိ။ ဧဝံ သမာဓိ ဒုက္ခဿ ပစ္စနီကော၊ သုခဿ အာသန္နော။ ယထာ ဝိပဿနာ သုခဿ ပစ္စနီကာ၊ ဒုက္ခဿ အာသန္နာ၊ န တထာ သမာဓိ။ ယထာ သမာဓိ ဒုက္ခဿ ပစ္စနီကော၊ သုခဿ အာသန္နော၊ န စ တထာ ဝိပဿနာတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပ္ပန္နာပိ သုခါ ဝေဒနာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ၊ ဘာဝိတတ္တာ ကာယဿ။ ဥပ္ပန္နာပိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ၊ ဘာဝိတတ္တာ စိတ္တဿာ’’တိ။

၃၇၀။ အာသဇ္ဇ ဥပနီယာတိ ဂုဏေ ဃဋ္ဋေတွာ စေဝ ဥပနေတွာ စ။ တံ ဝတ မေတိ တံ ဝတ မမ စိတ္တံ။

၃၇၁။ ကိဉှိ နော သိယာ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာတိ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ကိံ န ဘဝိဿတိ၊ ဘဝိဿတေဝ၊ မာ ဧဝံ သညီ ဟောဟိ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိယေဝ မေ သုခါပိ ဒုက္ခာပိ ဝေဒနာ၊ ဥပ္ပန္နာယ ပနဿာ အဟံ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌာတုံ န ဒေမိ။ ဣဒါနိဿ တမတ္ထံ ပကာသေတုံ ဥပရိ ပသာဒါဝဟံ ဓမ္မဒေသနံ ဒေသေတုကာမော မူလတော ပဋ္ဌာယ မဟာဘိနိက္ခမနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဣဓ မေ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ပုဗ္ဗေဝ သမ္ဗောဓာ…ပေ… တတ္ထေဝ နိသီဒိံ၊ အလမိဒံ ပဓာနာယာတိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ပါသရာသိသုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော၊ တတ္ထ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသဇ္ဇာ၊ ဣဓ ဒုက္ကရကာရိကာ။

၃၇၄။ အလ္လကဋ္ဌန္တိ အလ္လံ ဥဒုမ္ဗရကဋ္ဌံ။ သသ္နေဟန္တိ သခီရံ။ ကာမေဟီတိ ဝတ္ထုကာမေဟိ။ အဝူပကဋ္ဌာတိ အနပဂတာ။ ကာမစ္ဆန္ဒောတိအာဒီသု ကိလေသကာမောဝ ဆန္ဒကရဏဝသေန ဆန္ဒော။ သိနေဟကရဏဝသေန သ္နေဟော။ မုစ္ဆာကရဏဝသေန မုစ္ဆာ။ ပိပါသာကရဏဝသေန ပိပါသာ။ အနုဒဟနဝသေန ပရိဠာဟောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဩပက္ကမိကာတိ ဥပက္ကမနိဗ္ဗတ္တာ။ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယာတိ သဗ္ဗံ လောကုတ္တရမဂ္ဂဝေဝစနမေဝ။

ဣဒံ ပနေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – အလ္လံ သခီရံ ဥဒုမ္ဗရကဋ္ဌံ ဝိယ ဟိ ကိလေသကာမေန ဝတ္ထုကာမတော အနိဿဋပုဂ္ဂလာ။ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တဘာဝေါ ဝိယ ကိလေသကာမေန တိန္တတာ၊ မန္ထနေနာပိ အဂ္ဂိနော အနဘိနိဗ္ဗတ္တနံ ဝိယ ကိလေသကာမေန ဝတ္ထုကာမတော အနိဿဋာနံ ဩပက္ကမိကာဟိ ဝေဒနာဟိ လောကုတ္တရမဂ္ဂဿ အနဓိဂမော။ အမန္ထနေနာပိ အဂ္ဂိနော အနဘိနိဗ္ဗတ္တနံ ဝိယ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိနာပိ ဩပက္ကမိကာဟိ ဝေဒနာဟိ လောကုတ္တရမဂ္ဂဿ အနဓိဂမော။ ဒုတိယဥပမာပိ ဣမိနာဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ ပန ဝိသေသော၊ ပုရိမာ သပုတ္တဘရိယပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥပမာ၊ ပစ္ဆိမာ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကပဗ္ဗဇ္ဇာယ။

၃၇၆။ တတိယဥပမာယ ကောဠာပန္တိ ဆိန္နသိနေဟံ နိရာပံ။ ထလေ နိက္ခိတ္တန္တိ ပဗ္ဗတထလေ ဝါ ဘူမိထလေ ဝါ နိက္ခိတ္တံ။ ဧတ္ထာပိ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – သုက္ခကောဠာပကဋ္ဌံ ဝိယ ဟိ ကိလေသကာမေန ဝတ္ထုကာမတော နိဿဋပုဂ္ဂလာ၊ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တဘာဝေါ ဝိယ ကိလေသကာမေန အတိန္တတာ။ မန္ထနေနာပိ အဂ္ဂိနော အဘိနိဗ္ဗတ္တနံ ဝိယ ကိလေသကာမေန ဝတ္ထုကာမတော နိဿဋာနံ အဗ္ဘောကာသိကနေသဇ္ဇိကာဒိဝသေန ဩပက္ကမိကာဟိပိ ဝေဒနာဟိ လောကုတ္တရမဂ္ဂဿ အဓိဂမော။ အညဿ ရုက္ခဿ သုက္ခသာခါယ သဒ္ဓိံ ဃံသနမတ္တေနေဝ အဂ္ဂိနော အဘိနိဗ္ဗတ္တနံ ဝိယ ဝိနာပိ ဩပက္ကမိကာဟိ ဝေဒနာဟိ သုခါယေဝ ပဋိပဒါယ လောကုတ္တရမဂ္ဂဿ အဓိဂမောတိ။ အယံ ဥပမာ ဘဂဝတာ အတ္တနော အတ္ထာယ အာဟဋာ။

၃၇၇။ ဣဒါနိ အတ္တနော ဒုက္ကရကာရိကံ ဒဿေန္တော၊ တဿ မယှန္တိအာဒိမာဟ။ ကိံ ပန ဘဂဝါ ဒုက္ကရံ အကတွာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိတုံ န သမတ္ထောတိ? ကတွာပိ အကတွာပိ သမတ္ထောဝ။ အထ ကသ္မာ အကာသီတိ? သဒေဝကဿ လောကဿ အတ္တနော ပရက္ကမံ ဒဿေဿာမိ။ သော စ မံ ဝီရိယနိမ္မထနဂုဏော ဟာသေဿတီတိ။ ပါသာဒေ နိသိန္နောယေဝ ဟိ ပဝေဏိအာဂတံ ရဇ္ဇံ လဘိတွာပိ ခတ္တိယော န တထာပမုဒိတော ဟောတိ၊ ယထာ ဗလကာယံ ဂဟေတွာ သင်္ဂါမေ ဒွေ တယော သမ္ပဟာရေ ဒတွာ အမိတ္တမထနံ ကတွာ ပတ္တရဇ္ဇော။ ဧဝံ ပတ္တရဇ္ဇဿ ဟိ ရဇ္ဇသိရိံ အနုဘဝန္တဿ ပရိသံ ဩလောကေတွာ အတ္တနော ပရက္ကမံ အနုဿရိတွာ၊ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ အသုကကမ္မံ ကတွာ အသုကဉ္စ အသုကဉ္စ အမိတ္တံ ဧဝံ ဝိဇ္ဈိတွာ ဧဝံ ပဟရိတွာ ဣမံ ရဇ္ဇသိရိံ ပတ္တောသ္မီ’’တိ စိန္တယတော ဗလဝသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမေဝံ ဘဂဝါပိ သဒေဝကဿ လောကဿ ပရက္ကမံ ဒဿေဿာမိ၊ သော ဟိ မံ ပရက္ကမော အတိဝိယ ဟာသေဿတိ၊ သောမနဿံ ဥပ္ပာဒေဿတီတိ ဒုက္ကရမကာသိ။

အပိစ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ အနုကမ္ပမာနောပိ အကာသိယေဝ၊ ပစ္ဆိမာ ဟိ ဇနတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမိယော ပူရေတွာပိ ပဓာနံ ပဒဟိတွာဝ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပတ္တော၊ ကိမင်္ဂံ ပန မယန္တိ ပဓာနဝီရိယံ ကတ္တဗ္ဗံ မညိဿတိ၊ ဧဝံ သန္တေ ခိပ္ပမေဝ ဇာတိဇရာမရဏဿ အန္တံ ကရိဿတီတိ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ အနုကမ္ပမာနော အကာသိယေဝ။

ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယာတိ ဟေဋ္ဌာဒန္တေ ဥပရိဒန္တံ ဌပေတွာ။ စေတသာ စိတ္တန္တိ ကုသလစိတ္တေန အကုသလစိတ္တံ။ အဘိနိဂ္ဂဏှေယျန္တိ နိဂ္ဂဏှေယျံ။ အဘိနိပ္ပီဠေယျန္တိ နိပ္ပီဠေယျံ။ အဘိသန္တာပေယျန္တိ တာပေတွာ ဝီရိယနိမ္မထနံ ကရေယျံ။ သာရဒ္ဓါတိ သဒရထော။ ပဓာနာဘိတုန္နဿာတိ ပဓာနေန အဘိတုန္နဿ၊ ဝိဒ္ဓဿ သတောတိ အတ္ထော။

၃၇၈။ အပ္ပာဏကန္တိ နိရဿာသကံ။ ကမ္မာရဂဂ္ဂရိယာတိ ကမ္မာရဿ ဂဂ္ဂရနာဠိယာ။ သီသဝေဒနာ ဟောန္တီတိ ကုတောစိ နိက္ခမိတုံ အလဘမာနေဟိ ဝါတေဟိ သမုဋ္ဌာပိတာ ဗလဝတိယော သီသဝေဒနာ ဟောန္တိ။ သီသဝေဌံ ဒဒေယျာတိ သီသဝေဌနံ ဒဒေယျ။ ဒေဝတာတိ ဗောဓိသတ္တဿ စင်္ကမနကောဋိယံ ပဏ္ဏသာလပရိဝေဏသာမန္တာ စ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။

တဒါ ကိရ ဗောဓိသတ္တဿ အဓိမတ္တေ ကာယဒါဟေ ဥပ္ပန္နေ မုစ္ဆာ ဥဒပါဒိ။ သော စင်္ကမေဝ နိသိန္နော ဟုတွာ ပပတိ။ တံ ဒိသွာ ဒေဝတာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဝိဟာရောတွေဝ သော အရဟတော’’တိ၊ ‘‘အရဟန္တော နာမ ဧဝရူပါ ဟောန္တိ မတကသဒိသာ’’တိ လဒ္ဓိယာ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ယာ ဒေဝတာ ‘‘ကာလင်္ကတော’’တိ အာဟံသု၊ တာ ဂန္တွာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ အာရောစေသုံ – ‘‘တုမှာကံ ပုတ္တော ကာလင်္ကတော’’တိ။ မမ ပုတ္တော ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ကာလင်္ကတော၊ နော အဟုတွာတိ? ဗုဒ္ဓါ ဘဝိတုံ နာသက္ခိ၊ ပဓာနဘူမိယံယေဝ ပတိတွာ ကာလင်္ကတောတိ။ နာဟံ သဒ္ဒဟာမိ၊ မမ ပုတ္တဿ ဗောဓိံ အပတွာ ကာလင်္ကိရိယာ နာမ နတ္ထီတိ။

အပရဘာဂေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ကပိလဝတ္ထုံ အနုပ္ပတ္တဿ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဒတွာ အန္တရာဘတ္တသမယေ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ – တုမှာကံ ဘဂဝါ ပဓာနကရဏကာလေ ဒေဝတာ အာဂန္တွာ၊ ‘‘ပုတ္တော တေ၊ မဟာရာဇ၊ ကာလင်္ကတော’’တိ အာဟံသူတိ။ ကိံ သဒ္ဒဟသိ မဟာရာဇာတိ? န ဘဂဝါ သဒ္ဒဟိန္တိ။ ဣဒါနိ၊ မဟာရာဇ၊ သုပိနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ အစ္ဆရိယာနိ ပဿန္တော ကိံ သဒ္ဒဟိဿသိ? အဟမ္ပိ ဗုဒ္ဓါ ဇာတော၊ တွမ္ပိ ဗုဒ္ဓပိတာ ဇာတော၊ ပုဗ္ဗေ ပန မယှံ အပရိပက္ကေ ဉာဏေ ဗောဓိစရိယံ စရန္တဿ ဓမ္မပါလကုမာရကာလေပိ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဂတဿ၊ ‘‘တုမှာကံ ပုတ္တော ဓမ္မပါလကုမာရော ကာလင်္ကတော၊ ဣဒမဿ အဋ္ဌီ’’တိ ဧဠကဋ္ဌိံ အာဟရိတွာ ဒဿေသုံ၊ တဒါပိ တုမှေ၊ ‘‘မမ ပုတ္တဿ အန္တရာမရဏံ နာမ နတ္ထိ၊ နာဟံ သဒ္ဒဟာမီ’’တိ အဝေါစုတ္ထ၊ မဟာရာဇာတိ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဘဂဝါ မဟာဓမ္မပါလဇာတကံ ကထေသိ။

၃၇၉။ မာ ခေါ တွံ မာရိသာတိ သမ္ပိယာယမာနာ အာဟံသု။ ဒေဝတာနံ ကိရာယံ ပိယမနာပဝေါဟာရော၊ ယဒိဒံ မာရိသာတိ။ အဇဇ္ဇိတန္တိ အဘောဇနံ။ ဟလန္တိ ဝဒါမီတိ အလန္တိ ဝဒါမိ၊ အလံ ဣမိနာ ဧဝံ မာ ကရိတ္ထ၊ ယာပေဿာမဟန္တိ ဧဝံ ပဋိသေဓေမီတိ အတ္ထော။

၃၈၀-၁။ မင်္ဂုရစ္ဆဝီတိ မင်္ဂုရမစ္ဆစ္ဆဝိ။ ဧတာဝ ပရမန္တိ တာသမ္ပိ ဝေဒနာနမေတံယေဝ ပရမံ၊ ဥတ္တမံ ပမာဏံ။ ပိတု သက္ကဿ ကမ္မန္တေ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတာတိ ရညော ကိရ ဝပ္ပမင်္ဂလဒိဝသော နာမ ဟောတိ၊ တဒါ အနေကပ္ပကာရံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒေန္တိ။ နဂရဝီထိယော သောဓာပေတွာ ပုဏ္ဏဃဋေ ဌပါပေတွာ ဓဇပဋာကာဒယော ဥဿာပေတွာ သကလနဂရံ ဒေဝဝိမာနံ ဝိယ အလင်္ကရောန္တိ။ သဗ္ဗေ ဒါသကမ္မကရာဒယော အဟတဝတ္ထနိဝတ္ထာ ဂန္ဓမာလာဒိပဋိမဏ္ဍိတာ ရာဇကုလေ သန္နိပတန္တိ။ ရညော ကမ္မန္တေ နင်္ဂလသတသဟဿံ ယောဇီယတိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ဧကေန ဦနံ အဋ္ဌသတံ ယောဇေန္တိ။ သဗ္ဗနင်္ဂလာနိ သဒ္ဓိံ ဗလိဗဒ္ဒရသ္မိယောတ္တေဟိ ဇာဏုဿောဏိဿ ရထော ဝိယ ရဇတပရိက္ခိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ ရညော အာလမ္ဗနနင်္ဂလံ ရတ္တသုဝဏ္ဏပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ။ ဗလိဗဒ္ဒါနံ သိင်္ဂါနိပိ ရသ္မိပတောဒါပိ သုဝဏ္ဏပရိက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ။ ရာဇာ မဟာပရိဝါရေန နိက္ခမန္တော ပုတ္တံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။

ကမ္မန္တဋ္ဌာနေ ဧကော ဇမ္ဗုရုက္ခော ဗဟလပတ္တပလာသော သန္ဒစ္ဆာယော အဟောသိ။ တဿ ဟေဋ္ဌာ ကုမာရဿ သယနံ ပညပေတွာ ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကခစိတံ ဝိတာနံ ဗန္ဓာပေတွာ သာဏိပါကာရေန ပရိက္ခိပါပေတွာ အာရက္ခံ ဌပေတွာ ရာဇာ သဗ္ဗာလင်္ကာရံ အလင်္ကရိတွာ အမစ္စဂဏပရိဝုတော နင်္ဂလကရဏဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ရာဇာ သုဝဏ္ဏနင်္ဂလံ ဂဏှာတိ။ အမစ္စာ ဧကေနူနအဋ္ဌသတရဇတနင်္ဂလာနိ ဂဟေတွာ ဣတော စိတော စ ကသန္တိ။ ရာဇာ ပန ဩရတော ပါရံ ဂစ္ဆတိ၊ ပါရတော ဝါ ဩရံ ဂစ္ဆတိ။ ဧတသ္မိံ ဌာနေ မဟာသမ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ ဗောဓိသတ္တံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ ဓာတိယော ရညော သမ္ပတ္တိံ ပဿိဿာမာတိ အန္တောသာဏိတော ဗဟိ နိက္ခန္တာ။ ဗောဓိသတ္တော ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော ကဉ္စိ အဒိသွာ ဝေဂေန ဥဋ္ဌာယ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ အာနာပါနေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ ဓာတိယော ခဇ္ဇဘောဇ္ဇန္တရေ ဝိစရမာနာ ထောကံ စိရာယိံသု၊ သေသရုက္ခာနံ ဆာယာ နိဝတ္တာ၊ တဿ ပန ရုက္ခဿ ပရိမဏ္ဍလာ ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဓာတိယော အယျပုတ္တော ဧကကောတိ ဝေဂေန သာဏိံ ဥက္ခိပိတွာ အန္တော ပဝိသမာနာ ဗောဓိသတ္တံ သယနေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ တဉ္စ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ဂန္တွာ ရညော အာရောစယိံသု – ‘‘ကုမာရော ဒေဝ၊ ဧဝံ နိသိန္နော အညေသံ ရုက္ခာနံ ဆာယာ နိဝတ္တာ၊ ဇမ္ဗုရုက္ခဿ ပရိမဏ္ဍလာ ဌိတာ’’တိ။ ရာဇာ ဝေဂေနာဂန္တွာ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဣဒံ တေ၊ တာတ၊ ဒုတိယံ ဝန္ဒန’’န္တိ ပုတ္တံ ဝန္ဒိ။ ဣဒမေတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ပိတု သက္ကဿ ကမ္မန္တေ…ပေ… ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတာ’’တိ။ သိယာ နု ခေါ ဧသော မဂ္ဂေါ ဗောဓာယာတိ ဘဝေယျ နု ခေါ ဧတံ အာနာပါနဿတိပဌမဇ္ဈာနံ ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ မဂ္ဂေါတိ။ သတာနုသာရိဝိညာဏန္တိ နယိဒံ ဗောဓာယ မဂ္ဂေါ ဘဝိဿတိ၊ အာနာပါနဿတိပဌမဇ္ဈာနံ ပန ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ ဧကံ ဒွေ ဝါရေ ဥပ္ပန္နသတိယာ အနန္တရံ ဥပ္ပန္နဝိညာဏံ သတာနုသာရိဝိညာဏံ နာမ။ ယံ တံ သုခန္တိ ယံ တံ အာနာပါနဿတိပဌမဇ္ဈာနသုခံ။

၃၈၂။ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောန္တီတိ ပဏ္ဏသာလပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနာဒိဝတ္တကရဏေန ဥပဋ္ဌိတာ ဟောန္တိ။ ဗာဟုလ္လိကောတိ ပစ္စယဗာဟုလ္လိကော။ အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယာတိ ရသဂိဒ္ဓါ ဟုတွာ ပဏီတပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယ အာဝတ္တော။ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမိံသူတိ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ဓမ္မနိယာမေနေဝ ပက္ကန္တာ ဗောဓိသတ္တဿ သမ္ဗောဓိံ ပတ္တကာလေ ကာယဝိဝေကဿ ဩကာသဒါနတ္ထံ ဓမ္မတာယ ဂတာ။ ဂစ္ဆန္တာ စ အညဋ္ဌာနံ အဂန္တွာ ဗာရာဏသိမေဝ အဂမံသု။ ဗောဓိသတ္တော တေသု ဂတေသု အဒ္ဓမာသံ ကာယဝိဝေကံ လဘိတွာ ဗောဓိမဏ္ဍေ အပရာဇိတပလ္လင်္ကေ နိသီဒိတွာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိ။

၃၈၃။ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒိ ဘယဘေရဝေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၈၇။ အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟန္တိ အယံ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ နိဂဏ္ဌော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ဧကံ ပဉှံ ပုစ္ဆိံ။ သမဏော ဂေါတမော ‘အပရာပိ မံ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ အပရာပိ မံ၊ အဂ္ဂိဝေဿနာ’တိ ပရိယောသာနံ အဒဿေန္တော ကထေတိယေဝ။ ကုပိတော နု ခေါ’’တိ? အထ ဘဂဝါ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ တထာဂတေ အနေကသတာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ကုပိတော သမဏော ဂေါတမောတိ ဧကောပိ ဝတ္တာ နတ္ထိ၊ ပရေသံ ဗောဓနတ္ထာယ ပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထာယ ဧဝ တထာဂတော ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ဒဿေန္တော ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ အာရဗ္ဘာတိ သန္ဓာယ။ ယာဝဒေဝါတိ ပယောဇနဝိဓိ ပရိစ္ဆေဒနိယမနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပရေသံ ဝိညာပနမေဝ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနာယ ပယောဇနံ၊ တသ္မာ န ဧကဿေဝ ဒေသေတိ၊ ယတ္တကာ ဝိညာတာရော အတ္ထိ၊ သဗ္ဗေသံ ဒေသေတီတိ။ တသ္မိံယေဝ ပုရိမသ္မိန္တိ ဣမိနာ ကိံ ဒဿေတီတိ? သစ္စကော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော အဘိရူပေါ ပါသာဒိကော သုဖုသိတံ ဒန္တာဝရဏံ၊ ဇိဝှာ မုဒုကာ၊ မဓုရံ ဝါက္ကရဏံ၊ ပရိသံ ရဉ္ဇေန္တော မညေ ဝိစရတိ၊ အန္တော ပနဿ စိတ္တေကဂ္ဂတာ နတ္ထီ’’တိ။ အထ ဘဂဝါ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ န တထာဂတော ပရိသံ ရဉ္ဇေန္တော ဝိစရတိ၊ စက္ကဝါဠပရိယန္တာယပိ ပရိသာယ တထာဂတော ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အသလ္လီနော အနုပလိတ္တော ဧတ္တကံ ဧကဝိဟာရီ၊ သုညတဖလသမာပတ္တိံ အနုယုတ္တောတိ ဒဿေတုံ ဧဝမာဟ။

အဇ္ဈတ္တမေဝါတိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တမေဝ။ သန္နိသာဒေမီတိ သန္နိသီဒါပေမိ၊ တထာဂတော ဟိ ယသ္မိံ ခဏေ ပရိသာ သာဓုကာရံ ဒေတိ၊ တသ္မိံ ခဏေ ပုဗ္ဗာဘောဂေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ သာဓုကာရသဒ္ဒဿ နိဂ္ဃောသေ အဝိစ္ဆိန္နေယေဝ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဘဝင်္ဂပရိဝါသော လဟုကော ဟောတီတိ အဿာသဝါရေ ပဿာသဝါရေ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တိ။ ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပန္တိ ယေန သုညေန ဖလသမာဓိနာ နိစ္စကာလံ ဝိဟရာမိ၊ တသ္မိံ သမာဓိနိမိတ္တေ စိတ္တံ သဏ္ဌပေမိ သမာဒဟာမီတိ ဒဿေတိ။

ဩကပ္ပနိယမေတန္တိ သဒ္ဒဟနိယမေတံ။ ဧဝံ ဘဂဝတော ဧကဂ္ဂစိတ္တတံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဣဒါနိ အတ္တနော ဩဝဋ္ဋိကသာရံ ကတွာ အာနီတပဉှံ ပုစ္ဆန္တော အဘိဇာနာတိ ခေါ ပန ဘဝံ ဂေါတမော ဒိဝါ သုပိတာတိ အာဟ။ ယထာ ဟိ သုနခေါ နာမ အသမ္ဘိန္နခီရပက္ကပါယသံ သပ္ပိနာ ယောဇေတွာ ဥဒရပူရံ ဘောဇိတောပိ ဂူထံ ဒိသွာ အခါဒိတွာ ဂန္တုံ န သက္ကာ၊ အခါဒမာနော ဃာယိတွာပိ ဂစ္ဆတိ၊ အဃာယိတွာဝ ဂတဿ ကိရဿ သီသံ ရုဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝံ ဣမဿပိ သတ္ထာ အသမ္ဘိန္နခီရပက္ကပါယသသဒိသံ အဘိနိက္ခမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာသဝက္ခယာ ပသာဒနီယံ ဓမ္မဒေသနံ ဒေသေတိ။ ဧတဿ ပန ဧဝရူပံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သတ္ထရိ ပသာဒမတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပန္နံ၊ တသ္မာ ဩဝဋ္ဋိကသာရံ ကတွာ အာနီတပဉှံ အပုစ္ဆိတွာ ဂန္တုံ အသက္ကောန္တော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ ထိနမိဒ္ဓံ သဗ္ဗခီဏာသဝါနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ပဟီယတိ၊ ကာယဒရထော ပန ဥပါဒိန္နကေပိ ဟောတိ အနုပါဒိန္နကေပိ။ တထာ ဟိ ကမလုပ္ပလာဒီနိ ဧကသ္မိံ ကာလေ ဝိကသန္တိ၊ ဧကသ္မိံ မကုလာနိ ဟောန္တိ၊ သာယံ ကေသဉ္စိ ရုက္ခာနမ္ပိ ပတ္တာနိ ပတိလီယန္တိ၊ ပါတော ဝိပ္ဖာရိကာနိ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ဥပါဒိန္နကဿ ကာယဿ ဒရထောယေဝ ဒရထဝသေန ဘဝင်္ဂသောတဉ္စ ဣဓ နိဒ္ဒါတိ အဓိပ္ပေတံ၊ တံ ခီဏာသဝါနမ္ပိ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ၊ ‘‘အဘိဇာနာမဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ သမ္မောဟဝိဟာရသ္မိံ ဝဒန္တီတိ သမ္မောဟဝိဟာရောတိ ဝဒန္တိ။

၃၈၉။ အာသဇ္ဇ အာသဇ္ဇာတိ ဃဋ္ဋေတွာ ဃဋ္ဋေတွာ။ ဥပနီတေဟီတိ ဥပနေတွာ ကထိတေဟိ။ ဝစနပ္ပထေဟီတိ ဝစနေဟိ။ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာတိ အလန္တိ စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆန္တော အဘိနန္ဒိတွာ ဝါစာယပိ ပသံသန္တော အနုမောဒိတွာ။ ဘဂဝတာ ဣမဿ နိဂဏ္ဌဿ ဒွေ သုတ္တာနိ ကထိတာနိ။ ပုရိမသုတ္တံ ဧကော ဘာဏဝါရော၊ ဣဒံ ဒိယဍ္ဎော၊ ဣတိ အဍ္ဎတိယေ ဘာဏဝါရေ သုတွာပိ အယံ နိဂဏ္ဌော နေဝ အဘိသမယံ ပတ္တော၊ န ပဗ္ဗဇိတော၊ န သရဏေသု ပတိဋ္ဌိတော။ ကသ္မာ ဧတဿ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသီတိ? အနာဂတေ ဝါသနတ္ထာယ။ ပဿတိ ဟိ ဘဂဝါ၊ ‘‘ဣမဿ ဣဒါနိ ဥပနိဿယော နတ္ထိ၊ မယှံ ပန ပရိနိဗ္ဗာနတော သမဓိကာနံ ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ အစ္စယေန တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သာသနံ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ။ တတြာယံ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သမ္ပတ္တေ ကာလေ ပဗ္ဗဇိတွာ တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ ကာဠဗုဒ္ဓရက္ခိတော နာမ မဟာခီဏာသဝေါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဣဒံ ဒိသွာ အနာဂတေ ဝါသနတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

သောပိ တတ္ထေဝ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပမှိ သာသနေ ပတိဋ္ဌိတေ ဒေဝလောကတော စဝိတွာ ဒက္ခိဏဂိရိဝိဟာရဿ ဘိက္ခာစာရဂါမေ ဧကသ္မိံ အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ပဗ္ဗဇ္ဇာသမတ္ထယောဗ္ဗနေ ပဗ္ဗဇိတွာ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဂဏံ ပရိဟရန္တော မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဥပဇ္ဈာယံ ပဿိတုံ အဂမာသိ။ အထဿ ဥပဇ္ဈာယော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ စောဒေဿာမီတိ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာဂတေန တေန သဒ္ဓိံ မုခံ ဒတွာ ကထာမတ္တမ္ပိ န အကာသိ။ သော ပစ္စူသသမယေ ဝုဋ္ဌာယ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ – ‘‘တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ မယိ ဂန္ထကမ္မံ ကတွာ တုမှာကံ သန္တိကံ အာဂတေ မုခံ ဒတွာ ကထာမတ္တမ္ပိ န ကရိတ္ထ၊ ကော မယှံ ဒေါသော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော အာဟ – ‘‘တွံ၊ အာဝုသော၊ ဗုဒ္ဓရက္ခိတ ဧတ္တကေနေဝ ‘ပဗ္ဗဇ္ဇာကိစ္စံ မေ မတ္ထကံ ပတ္တ’န္တိ သညံ ကရောသီ’’တိ။ ကိံ ကရောမိ၊ ဘန္တေတိ? ဂဏံ ဝိနောဒေတွာ တွံ ပပဉ္စံ ဆိန္ဒိတွာ စေတိယပဗ္ဗတဝိဟာရံ ဂန္တွာ သမဏဓမ္မံ ကရောဟီတိ။ သော ဥပဇ္ဈာယဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ ပုညဝါ ရာဇပူဇိတော ဟုတွာ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော စေတိယပဗ္ဗတဝိဟာရေ ဝသိ။

တသ္မိဉှိ ကာလေ တိဿမဟာရာဇာ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောန္တော စေတိယပဗ္ဗတေ ရာဇလေဏေ ဝသတိ။ သော ထေရဿ ဥပဋ္ဌာကဘိက္ခုနော သညံ အဒါသိ – ‘‘ယဒါ မယှံ အယျော ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဓမ္မံ ဝါ ကထေတိ၊ တဒါ မေ သညံ ဒဒေယျာထာ’’တိ။ ထေရောပိ ဧကသ္မိံ ဓမ္မဿဝနဒိဝသေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော ကဏ္ဋကစေတိယင်္ဂဏံ အာရုယှ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ကာဠတိမ္ဗရုရုက္ခမူလေ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ဧကော ပိဏ္ဍပါတိကတ္ထေရော ကာဠကာရာမသုတ္တန္တေ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော နနု၊ အာဝုသော၊ အဇ္ဇ ဓမ္မဿဝနဒိဝသောတိ အာဟ။ အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မဿဝနဒိဝသောတိ။ တေန ဟိ ပီဌကံ အာနေထ၊ ဣဓေဝ နိသိန္နာ ဓမ္မဿဝနံ ကရိဿာမာတိ။ အထဿ ရုက္ခမူလေ အာသနံ ပညပေတွာ အဒံသု။ ထေရော ပုဗ္ဗဂါထာ ဝတွာ ကာဠကာရာမသုတ္တံ အာရဘိ။ သောပိဿ ဥပဋ္ဌာကဒဟရော ရညော သညံ ဒါပေသိ။ ရာဇာ ပုဗ္ဗဂါထာသု အနိဋ္ဌိတာသုယေဝ ပါပုဏိ။ ပတွာ စ အညာတကဝေသေနေဝ ပရိသန္တေ ဌတွာ တိယာမရတ္တိံ ဌိတကောဝ ဓမ္မံ သုတွာ ထေရဿ၊ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါတိ ဝစနကာလေ သာဓုကာရံ အဒါသိ။ ထေရော ဉတွာ၊ ကဒါ အာဂတောသိ၊ မဟာရာဇာတိ ပုစ္ဆိ။ ပုဗ္ဗဂါထာ ဩသာရဏကာလေယေဝ၊ ဘန္တေတိ။ ဒုက္ကရံ တေ မဟာရာဇ၊ ကတန္တိ။ နယိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဒုက္ကရံ၊ ယဒိ ပန မေ အယျဿ ဓမ္မကထံ အာရဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ဧကပဒေပိ အညဝိဟိတဘာဝေါ အဟောသိ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဿ ပတောဒယဋ္ဌိနိတုဒနမတ္တေပိ ဌာနေ သာမိဘာဝေါ နာမ မေ မာ ဟောတူတိ သပထမကာသိ။

တသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပရိဒီပိတာ၊ တသ္မာ ရာဇာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဧတ္တကာဝ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓဂုဏာ၊ ဥဒါဟု အညေပိ အတ္ထီ’’တိ။ မယာ ကထိတတော၊ မဟာရာဇ၊ အကထိတမေဝ ဗဟု အပ္ပမာဏန္တိ။ ဥပမံ၊ ဘန္တေ၊ ကရောထာတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကရီသသဟဿမတ္တေ သာလိက္ခေတ္တေ ဧကသာလိသီသတော အဝသေသသာလီယေဝ ဗဟူ၊ ဧဝံ မယာ ကထိတဂုဏာ အပ္ပာ၊ အဝသေသာ ဗဟူတိ။ အပရမ္ပိ၊ ဘန္တေ၊ ဥပမံ ကရောထာတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာဂင်္ဂါယ ဩဃပုဏ္ဏာယ သူစိပါသံ သမ္မုခံ ကရေယျ၊ သူစိပါသေန ဂတဥဒကံ အပ္ပံ၊ သေသံ ဗဟု၊ ဧဝမေဝ မယာ ကထိတဂုဏာ အပ္ပာ၊ အဝသေသာ ဗဟူတိ။ အပရမ္ပိ၊ ဘန္တေ၊ ဥပမံ ကရောထာတိ။ ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ စာတကသကုဏာ နာမ အာကာသေ ကီဠန္တာ ဝိစရန္တိ။ ခုဒ္ဒကာ သာ သကုဏဇာတိ၊ ကိံ နု ခေါ တဿ သကုဏဿ အာကာသေ ပက္ခပသာရဏဋ္ဌာနံ ဗဟု၊ အဝသေသော အာကာသော အပ္ပောတိ? ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဝဒထ၊ အပ္ပော တဿ ပက္ခပသာရဏောကာသော၊ အဝသေသောဝ ဗဟူတိ။ ဧဝမေဝ၊ မဟာရာဇ၊ အပ္ပကာ မယာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ကထိတာ၊ အဝသေသာ ဗဟူ အနန္တာ အပ္ပမေယျာတိ။ သုကထိတံ၊ ဘန္တေ၊ အနန္တာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ အနန္တေနေဝ အာကာသေန ဥပမိတာ။ ပသန္နာ မယံ အယျဿ၊ အနုစ္ဆဝိကံ ပန ကာတုံ န သက္ကောမ။ အယံ မေ ဒုဂ္ဂတပဏ္ဏာကာရော ဣမသ္မိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဣမံ တိယောဇနသတိကံ ရဇ္ဇံ အယျဿ ဒေမာတိ။ တုမှေဟိ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္တနော ပသန္နာကာရော ကတော၊ မယံ ပန အမှာကံ ဒိန္နံ ရဇ္ဇံ တုမှာကံယေဝ ဒေမ၊ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ မဟာရာဇာတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာသစ္စကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ စူဠတဏှာသင်္ခယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၀။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠတဏှာသင်္ခယသုတ္တံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေတိ ပုဗ္ဗာရာမသင်္ခါတေ ဝိဟာရေ မိဂါရမာတုယာ ပါသာဒေ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗီကထာအတီတေ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ဧကာ ဥပါသိကာ ပဒုမုတ္တရံ ဘဂဝန္တံ နိမန္တေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သတသဟဿံ ဒါနံ ဒတွာ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ၊ ‘‘အနာဂတေ တုမှာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ ဟောမီ’’တိ ပတ္ထနမကာသိ။ သာ ကပ္ပသတသဟဿံ ဒေဝေသု စေဝ မနုဿေသု စ သံသရိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ဘဒ္ဒိယနဂရေ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိပုတ္တဿ ဓနဉ္ဇယဿ သေဋ္ဌိနော ဂဟေ သုမနဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ဇာတကာလေ စဿာ ဝိသာခါတိ နာမံ အကံသု။ သာ ယဒါ ဘဂဝါ ဘဒ္ဒိယနဂရံ အဂမာသိ၊ တဒါ ပဉ္စဟိ ဒါရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ပဌမဒဿနမှိယေဝ သောတာပန္နာ အဟောသိ။ အပရဘာဂေ သာဝတ္ထိယံ မိဂါရသေဋ္ဌိပုတ္တဿ ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကုမာရဿ ဂေဟံ ဂတာ၊ တတ္ထ နံ မိဂါရသေဋ္ဌိ မာတိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ၊ တသ္မာ မိဂါရမာတာတိ ဝုစ္စတိ။

ပတိကုလံ ဂစ္ဆန္တိယာ စဿာ ပိတာ မဟာလတာပိဠန္ဓနံ နာမ ကာရာပေသိ။ တသ္မိံ ပိဠန္ဓနေ စတဿော ဝဇိရနာဠိယော ဥပယောဂံ အဂမံသု၊ မုတ္တာနံ ဧကာဒသ နာဠိယော၊ ပဝါဠာနံ ဒွါဝီသတိ နာဠိယော၊ မဏီနံ တေတ္တိံသ နာဠိယော၊ ဣတိ ဧတေဟိ စ အညေဟိ စ သတ္တဝဏ္ဏေဟိ ရတနေဟိ နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တံ သီသေ ပဋိမုက္ကံ ယာဝ ပါဒပိဋ္ဌိယာ ဘဿတိ၊ ပဉ္စန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရယမာနာဝ နံ ဣတ္ထီ ဓာရေတုံ သက္ကောတိ။ သာ အပရဘာဂေ ဒသဗလဿ အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ ဟုတွာ တံ ပသာဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နဝဟိ ကောဋီဟိ ဘဂဝတော ဝိဟာရံ ကာရယမာနာ ကရီသမတ္တေ ဘူမိဘာဂေ ပါသာဒံ ကာရေသိ။ တဿ ဥပရိဘူမိယံ ပဉ္စ ဂဗ္ဘသတာနိ ဟောန္တိ၊ ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ ပဉ္စာတိ ဂဗ္ဘသဟဿပ္ပဋိမဏ္ဍိတော အဟောသိ။ သာ ‘‘သုဒ္ဓပါသာဒေါဝ န သောဘတီ’’တိ တံ ပရိဝါရေတွာ ပဉ္စ ဒွိကူဋဂေဟသတာနိ၊ ပဉ္စ စူဠပါသာဒသတာနိ၊ ပဉ္စ ဒီဃသာလသတာနိ စ ကာရာပေသိ။ ဝိဟာရမဟော စတူဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။

မာတုဂါမတ္တဘာဝေ ဌိတာယ ဝိသာခါယ ဝိယ အညိဿာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဓနပရိစ္စာဂေါ နာမ နတ္ထိ၊ ပုရိသတ္တဘာဝေ ဌိတဿ စ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဝိယ အညဿ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဓနပရိစ္စာဂေါ နာမ နတ္ထိ။ သော ဟိ စတုပညာသကောဋိယော ဝိဿဇ္ဇေတွာ သာဝတ္ထိယာ ဒက္ခိဏဘာဂေ အနုရာဓပုရဿ မဟာဝိဟာရသဒိသေ ဌာနေ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရံ နာမ ကာရေသိ။ ဝိသာခါ၊ သာဝတ္ထိယာ ပါစီနဘာဂေ ဥတ္တမဒေဝီဝိဟာရသဒိသေ ဌာနေ ပုဗ္ဗာရာမံ နာမ ကာရေသိ။ ဘဂဝါ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ကုလာနံ အနုကမ္ပာယ သာဝတ္ထိံ နိဿာယ ဝိဟရန္တော ဣမေသု ဒွီသု ဝိဟာရေသု နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိ။ ဧကံ အန္တောဝဿံ ဇေတဝနေ ဝသတိ၊ ဧကံ ပုဗ္ဗာရာမေ၊ ဧတသ္မိံ ပန သမယေ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ’’တိ။

ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေတိ ကိတ္တကေန နု ခေါ၊ ဘန္တေ။ သံခိတ္တေန တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တော ဟောတီတိ တဏှာသင်္ခယေ နိဗ္ဗာနေ တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝိမုတ္တစိတ္တတာယ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တော နာမ သံခိတ္တေန ကိတ္တာဝတာ ဟောတိ? ယာယ ပဋိပတ္တိယာ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တော ဟောတိ၊ တံ မေ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ သံခိတ္တေန ဒေသေထာတိ ပုစ္ဆတိ။ အစ္စန္တနိဋ္ဌောတိ ခယဝယသင်္ခါတံ အန္တံ အတီတာတိ အစ္စန္တာ။ အစ္စန္တာ နိဋ္ဌာ အဿာတိ အစ္စန္တနိဋ္ဌော၊ ဧကန္တနိဋ္ဌော သတတနိဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ အစ္စန္တံ ယောဂက္ခေမီတိ အစ္စန္တယောဂက္ခေမီ၊ နိစ္စယောဂက္ခေမီတိ အတ္ထော။ အစ္စန္တံ ဗြဟ္မစာရီတိ အစ္စန္တဗြဟ္မစာရီ၊ နိစ္စဗြဟ္မစာရီတိ အတ္ထော။ အစ္စန္တံ ပရိယောသာနမဿာတိ ပုရိမနယေနေဝ အစ္စန္တပရိယောသာနော။ သေဋ္ဌော ဒေဝမနုဿာနန္တိ ဒေဝါနဉ္စ မနုဿာနဉ္စ သေဋ္ဌော ဥတ္တမော။ ဧဝရူပေါ ဘိက္ခု ကိတ္တာဝတာ ဟောတိ၊ ခိပ္ပမေတဿ သင်္ခေပေနေဝ ပဋိပတ္တိံ ကထေထာတိ ဘဂဝန္တံ ယာစတိ။ ကသ္မာ ပနေသ ဧဝံ ဝေဂါယတီတိ? ကီဠံ အနုဘဝိတုကာမတာယ။

အယံ ကိရ ဥယျာနကီဠံ အာဏာပေတွာ စတူဟိ မဟာရာဇူဟိ စတူသု ဒိသာသု အာရက္ခံ ဂါဟာပေတွာ ဒွီသု ဒေဝလောကေသု ဒေဝသင်္ဃေန ပရိဝုတော အဍ္ဎတိယာဟိ နာဋကကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ ဧရာဝဏံ အာရုယှ ဥယျာနဒွါရေ ဌိတော ဣမံ ပဉှံ သလ္လက္ခေသိ – ‘‘ကိတ္တကေန နု ခေါ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တဿ ခီဏာသဝဿ သင်္ခေပတော အာဂမနိယပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ ဟောတီ’’တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ပဉှော အတိဝိယ သဿိရိကော၊ သစာဟံ ဣမံ ပဉှံ အနုဂ္ဂဏှိတွာဝ ဥယျာနံ ပဝိသိဿာမိ၊ ဆဒွါရိကေဟိ အာရမ္မဏေဟိ နိမ္မထိတော န ပုန ဣမံ ပဉှံ သလ္လက္ခေဿာမိ၊ တိဋ္ဌတု တာဝ ဥယျာနကီဠာ၊ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ဥဂ္ဂဟိတပဉှော ဥယျာနေ ကီဠိဿာမီ’’တိ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ အန္တရဟိတော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပါတုရဟောသိ။ တေပိ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော အာရက္ခံ ဂဟေတွာ ဌိတဋ္ဌာနေယေဝ ဌိတာ၊ ပရိစာရိကဒေဝသင်္ဃာပိ နာဋကာနိပိ ဧရာဝဏောပိ နာဂရာဇာ တတ္ထေဝ ဥယျာနဒွါရေ အဋ္ဌာသိ၊ ဧဝမေသ ကီဠံ အနုဘဝိတုကာမတာယ ဝေဂါယန္တော ဧဝမာဟ။

သဗ္ဗေ ဓမ္မာ နာလံ အဘိနိဝေသာယာတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ နာမ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒွါဒသာယတနာနိ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော။ တေ သဗ္ဗေပိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန အဘိနိဝေသာယ နာလံ န ပရိယတ္တာ န သမတ္ထာ န ယုတ္တာ၊ ကသ္မာ? ဂဟိတာကာရေန အတိဋ္ဌနတော။ တေ ဟိ နိစ္စာတိ ဂဟိတာပိ အနိစ္စာဝ သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ သုခါတိ ဂဟိတာပိ ဒုက္ခာဝ သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အတ္တာတိ ဂဟိတာပိ အနတ္တာဝ သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ နာလံ အဘိနိဝေသာယ။ အဘိဇာနာတီတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဉာတပရိညာယ အဘိဇာနာတိ။ ပရိဇာနာတီတိ တထေဝ တီရဏပရိညာယ ပရိဇာနာတိ။ ယံကိဉ္စိ ဝေဒနန္တိ အန္တမသော ပဉ္စဝိညာဏသမ္ပယုတ္တမ္ပိ ယံကိဉ္စိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဝေဒနံ အနုဘဝတိ။ ဣမိနာ ဘဂဝါ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ ဝေဒနာဝသေန နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရူပပရိဂ္ဂဟံ ဒဿေတိ။ သစေ ပန ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာနံ ဟေဋ္ဌာ န ကထိတံ ဘဝေယျ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကထေတဗ္ဗံ သိယာ။ ဟေဋ္ဌာ ပန ကထိတံ၊ တသ္မာ သတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အနိစ္စာနုပဿီတိ ဧတ္ထ အနိစ္စံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အနိစ္စာနုပဿနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အနိစ္စာနုပဿီ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ အနိစ္စန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ တေ ဟိ ဥပ္ပာဒဝယဋ္ဌေန အနိစ္စာ။ အနိစ္စာနုပဿနာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓာနံ ခယတော ဝယတော ဒဿနဉာဏံ။ အနိစ္စာနုပဿီတိ တေန ဉာဏေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော။ တသ္မာ ‘‘အနိစ္စာနုပဿီ ဝိဟရတီ’’တိ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော ဝိဟရတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ဝိရာဂါနုပဿီတိ ဧတ္ထ ဒွေ ဝိရာဂါ ခယဝိရာဂေါ စ အစ္စန္တဝိရာဂေါ စ။ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ ခယဝယတော အနုပဿနာပိ၊ အစ္စန္တဝိရာဂံ နိဗ္ဗာနံ ဝိရာဂတော ဒဿနမဂ္ဂဉာဏမ္ပိ ဝိရာဂါနုပဿနာ။ တဒုဘယသမာင်္ဂီပုဂ္ဂလော ဝိရာဂါနုပဿီ နာမ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိရာဂါနုပဿီ’’တိ၊ ဝိရာဂတော အနုပဿန္တောတိ အတ္ထော။ နိရောဓာနုပဿိမှိပိ ဧသေဝ နယော၊ နိရောဓောပိ ဟိ ခယနိရောဓော စ အစ္စန္တနိရောဓော စာတိ ဒုဝိဓောယေဝ။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီတိ ဧတ္ထ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ ဝေါဿဂ္ဂေါ၊ သော စ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဒုဝိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဝိပဿနာ၊ သာ ဟိ တဒင်္ဂဝသေန ကိလေသေ စ ခန္ဓေ စ ဝေါဿဇ္ဇတိ။ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါတိ မဂ္ဂေါ၊ သော ဟိ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ အာရမ္မဏတော ပက္ခန္ဒတိ။ ဒွီဟိပိ ဝါ ကာရဏေဟိ ဝေါဿဂ္ဂေါယေဝ၊ သမုစ္ဆေဒဝသေန ခန္ဓာနံ ကိလေသာနဉ္စ ဝေါဿဇ္ဇနတော၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပက္ခန္ဒနတော။ တသ္မာ ကိလေသေ စ ခန္ဓေ စ ပရိစ္စဇတီတိ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ၊ နိရောဓေ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတီတိ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဥဘယမ္ပေတံ မဂ္ဂေ သမေတိ။ တဒုဘယသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ဣမာယ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာယ သမန္နာဂတတ္တာ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ နာမ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ’’တိ။ န ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတီတိ ကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ သင်္ခါရဂတံ တဏှာဝသေန န ဥပါဒိယတိ န ဂဏှာတိ န ပရာမသတိ။ အနုပါဒိယံ န ပရိတဿတီတိ အဂ္ဂဏှန္တော တဏှာပရိတဿနာယ န ပရိတဿတိ။ ပစ္စတ္တညေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ သယမေဝ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒိနာ ပနဿ ပစ္စဝေက္ခဏာဝ ဒဿိတာ။ ဣတိ ဘဂဝါ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ သံခိတ္တေန ခီဏာသဝဿ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ ပုစ္ဆိတော သလ္လဟုကံ ကတွာ သံခိတ္တေနေဝ ခိပ္ပံ ကထေသိ။

၃၉၁။ အဝိဒူရေ နိသိန္နော ဟောတီတိ အနန္တရေ ကူဋာဂါရေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အဘိသမေစ္စာတိ ဉာဏေန အဘိသမာဂန္တွာ၊ ဇာနိတွာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကိံ နု ခေါ ဧသ ဇာနိတွာ အနုမောဒိ၊ ဥဒါဟု အဇာနိတွာ ဝါတိ။ ကသ္မာ ပနဿ ဧဝမဟောသီတိ? ထေရော ကိရ န ဘဂဝတော ပဉှဝိဿဇ္ဇနသဒ္ဒံ အဿောသိ၊ သက္ကဿ ပန ဒေဝရညော၊ ‘‘ဧဝမေတံ ဘဂဝါ ဧဝမေတံ သုဂတာ’’တိ အနုမောဒနသဒ္ဒံ အဿောသိ။ သက္ကော ကိရ ဒေဝရာဇာ မဟတာ သဒ္ဒေန အနုမောဒိ။ အထ ကသ္မာ န ဘဂဝတော သဒ္ဒံ အဿောသီတိ? ယထာပရိသဝိညာပကတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဓမ္မံ ကထေန္တာနံ ဧကာဗဒ္ဓါယ စက္ကဝါဠပရိယန္တာယပိ ပရိသာယ သဒ္ဒေါ သုယျတိ၊ ပရိယန္တံ ပန မုဉ္စိတွာ အင်္ဂုလိမတ္တမ္ပိ ဗဟိဒ္ဓါ န နိစ္ဆရတိ။ ကသ္မာ? ဧဝရူပါ မဓုရကထာ မာ နိရတ္ထကာ အဂမာသီတိ။ တဒါ ဘဂဝါ မိဂါရမာတုပါသာဒေ သတ္တရတနမယေ ကူဋာဂါရေ သိရိဂဗ္ဘမှိ နိသိန္နော ဟောတိ၊ တဿ ဒက္ခိဏပဿေ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝသနကူဋာဂါရံ၊ ဝါမပဿေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ၊ အန္တရေ ဆိဒ္ဒဝိဝရောကာသော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ထေရော န ဘဂဝတော သဒ္ဒံ အဿောသိ၊ သက္ကဿေဝ အဿောသီတိ။

ပဉ္စဟိ တူရိယသတေဟီတိ ပဉ္စင်္ဂိကာနံ တူရိယာနံ ပဉ္စဟိ သတေဟိ။ ပဉ္စင်္ဂိကံ တူရိယံ နာမ အာတတံ ဝိတတံ အာတတဝိတတံ သုသိရံ ဃနန္တိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ။ တတ္ထ အာတတံ နာမ စမ္မပရိယောနဒ္ဓေသု ဘေရိအာဒီသု ဧကတလတူရိယံ။ ဝိတတံ နာမ ဥဘယတလံ။ အာတတဝိတတံ နာမ တန္တိဗဒ္ဓပဏဝါဒိ။ သုသိရံ ဝံသာဒိ။ ဃနံ သမ္မာဒိ။ သမပ္ပိတောတိ ဥပဂတော။ သမင်္ဂီဘူတောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပရိစာရေတီတိ တံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော တတော တတော ဣန္ဒြိယာနိ စာရေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပရိဝါရေတွာ ဝဇ္ဇမာနေဟိ ပဉ္စဟိ တူရိယသတေဟိ သမန္နာဂတော ဟုတွာ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတီ။ ပဋိပဏာမေတွာတိ အပနေတွာ၊ နိဿဒ္ဒါနိ ကာရာပေတွာတိ အတ္ထော။ ယထေဝ ဟိ ဣဒါနိ သဒ္ဓါ ရာဇာနော ဂရုဘာဝနိယံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ – ‘‘အသုကော နာမ အယျော အာဂစ္ဆတိ၊ မာ၊ တာတာ၊ ဂါယထ၊ မာ ဝါဒေထ၊ မာ နစ္စထာ’’တိ နာဋကာနိ ပဋိဝိနေန္တိ၊ သက္ကောပိ ထေရံ ဒိသွာ ဧဝမကာသိ။ စိရဿံ ခေါ၊ မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ဣမံ ပရိယာယမကာသီတိ ဧဝရူပံ လောကေ ပကတိယာ ပိယသမုဒါဟာရဝစနံ ဟောတိ၊ လောကိယာ ဟိ စိရဿံ အာဂတမ္ပိ အနာဂတပုဗ္ဗမ္ပိ မနာပဇာတိယံ အာဂတံ ဒိသွာ၊ – ‘‘ကုတော ဘဝံ အာဂတော၊ စိရဿံ ဘဝံ အာဂတော၊ ကထံ တေ ဣဓာဂမနမဂ္ဂေါ ဉာတော မဂ္ဂမူဠှောသီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တိ။ အယံ ပန အာဂတပုဗ္ဗတ္တာယေဝ ဧဝမာဟ။ ထေရော ဟိ ကာလေန ကာလံ ဒေဝစာရိကံ ဂစ္ဆတိယေဝ။ တတ္ထ ပရိယာယမကာသီတိ ဝါရမကာသိ။ ယဒိဒံ ဣဓာဂမနာယာတိ ယော အယံ ဣဓာဂမနာယ ဝါရော၊ တံ၊ ဘန္တေ၊ စိရဿမကာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒမာသနံ ပညတ္တန္တိ ယောဇနိကံ မဏိပလ္လင်္ကံ ပညပါပေတွာ ဧဝမာဟ။

၃၉၂။ ဗဟုကိစ္စာ ဗဟုကရဏီယာတိ ဧတ္ထ ယေသံ ဗဟူနိ ကိစ္စာနိ၊ တေ ဗဟုကိစ္စာ။ ဗဟုကရဏီယာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အပ္ပေဝ သကေန ကရဏီယေနာတိ သကရဏီယမေဝ အပ္ပံ မန္ဒံ၊ န ဗဟု၊ ဒေဝါနံ ကရဏီယံ ပန ဗဟု၊ ပထဝိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ကပ္ပရုက္ခမာတုဂါမာဒီနံ အတ္ထာယ အဋ္ဋာ သက္ကဿ သန္တိကေ ဆိဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ နိယမေန္တော အာဟ – အပိစ ဒေဝါနံယေဝ တာဝတိံသာနံ ကရဏီယေနာတိ။ ဒေဝါနဉှိ ဓီတာ စ ပုတ္တာ စ အင်္ကေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ပါဒပရိစာရိကာ ဣတ္ထိယော သယနေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ တာသံ မဏ္ဍနပသာဓနကာရိကာ ဒေဝဓီတာ သယနံ ပရိဝါရေတွာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဝေယျာဝစ္စကရာ အန္တောဝိမာနေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဧတေသံ အတ္ထာယ အဋ္ဋကရဏံ နတ္ထိ။ ယေ ပန သီမန္တရေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ တေ ‘‘မမ သန္တကာ တဝ သန္တကာ’’တိ နိစ္ဆေတုံ အသက္ကောန္တာ အဋ္ဋံ ကရောန္တိ၊ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ပုစ္ဆန္တိ၊ သော ယဿ ဝိမာနံ အာသန္နတရံ၊ တဿ သန္တကောတိ ဝဒတိ။ သစေ ဒွေပိ သမဋ္ဌာနေ ဟောန္တိ၊ ယဿ ဝိမာနံ ဩလောကေန္တော ဌိတော၊ တဿ သန္တကောတိ ဝဒတိ။ သစေ ဧကမ္ပိ န ဩလောကေတိ၊ တံ ဥဘိန္နံ ကလဟုပစ္ဆေဒနတ္ထံ အတ္တနော သန္တကံ ကရောတိ။ တံ သန္ဓာယ၊ ‘‘ဒေဝါနံယေဝ တာဝတိံသာနံ ကရဏီယေနာ’’တိ အာဟ။ အပိစဿ ဧဝရူပံ ကီဠာကိစ္စမ္ပိ ကရဏီယမေဝ။

ယံ နော ခိပ္ပမေဝ အန္တရဓာယတီတိ ယံ အမှာကံ သီဃမေဝ အန္ဓကာရေ ရူပဂတံ ဝိယ န ဒိဿတိ။ ဣမိနာ – ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တံ ပဉှဝိဿဇ္ဇနံ န သလ္လက္ခေမီ’’တိ ဒီပေတိ။ ထေရော – ‘‘ကသ္မာ နု ခေါ အယံ ယက္ခော အသလ္လက္ခဏဘာဝံ ဒီပေတိ၊ ပဿေန ပရိဟရတီ’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော – ‘‘ဒေဝါ နာမ မဟာမူဠှာ ဟောန္တိ။ ဆဒွါရိကေဟိ အာရမ္မဏေဟိ နိမ္မထီယမာနာ အတ္တနော ဘုတ္တာဘုတ္တဘာဝမ္ပိ ပီတာပီတဘာဝမ္ပိ န ဇာနန္တိ၊ ဣဓ ကတမေတ္ထ ပမုဿန္တီ’’တိ အညာသိ။ ကေစိ ပနာဟု – ‘‘ထေရော ဧတဿ ဂရု ဘာဝနိယော၊ တသ္မာ ‘ဣဒါနေဝ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿ သန္တိကေ ပဉှံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာဂတော၊ ဣဒါနေဝ နာဋကာနံ အန္တရံ ပဝိဋ္ဌောတိ ဧဝံ မံ ထေရော တဇ္ဇေယျာ’တိ ဘယေန ဧဝမာဟာ’’တိ။ ဧတံ ပန ကောဟညံ နာမ ဟောတိ၊ န အရိယသာဝကဿ ဧဝရူပံ ကောဟညံ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ မူဠှဘာဝေနေဝ န သလ္လက္ခေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥပရိ ကသ္မာ သလ္လက္ခေသီတိ? ထေရော တဿ သောမနဿသံဝေဂံ ဇနယိတွာ တမံ နီဟရိ၊ တသ္မာ သလ္လက္ခေသီတိ။

ဣဒါနိ သက္ကော ပုဗ္ဗေ အတ္တနော ဧဝံ ဘူတကာရဏံ ထေရဿ အာရောစေတုံ ဘူတပုဗ္ဗန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမုပဗျူဠှောတိ သန္နိပတိတော ရာသိဘူတော။ အသုရာ ပရာဇိနိံသူတိ အသုရာ ပရာဇယံ ပါပုဏိံသု။ ကဒါ ပနေတေ ပရာဇိတာတိ? သက္ကဿ နိဗ္ဗတ္တကာလေ။ သက္ကော ကိရ အနန္တရေ အတ္တဘာဝေ မဂဓရဋ္ဌေ မစလဂါမေ မဃော နာမ မာဏဝေါ အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော၊ ဗောဓိသတ္တစရိယာ ဝိယဿ စရိယာ အဟောသိ။ သော တေတ္တိံသ ပုရိသေ ဂဟေတွာ ကလျာဏမကာသိ။ ဧကဒိဝသံ အတ္တနောဝ ပညာယ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂါမမဇ္ဈေ မဟာဇနဿ သန္နိပတိတဋ္ဌာနေ ကစဝရံ ဥဘယတော အပဗ္ဗဟိတွာ တံ ဌာနံ အတိရမဏီယမကာသိ၊ ပုန တတ္ထေဝ မဏ္ဍပံ ကာရေသိ၊ ပုန ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ သာလံ ကာရေသိ။ ဂါမတော စ နိက္ခမိတွာ ဂါဝုတမ္ပိ အဍ္ဎယောဇနမ္ပိ တိဂါဝုတမ္ပိ ယောဇနမ္ပိ ဝိစရိတွာ တေဟိ သဟာယေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိသမံ သမံ အကာသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဧကစ္ဆန္ဒာ တတ္ထ တတ္ထ သေတုယုတ္တဋ္ဌာနေသု သေတုံ၊ မဏ္ဍပသာလာပေါက္ခရဏီမာလာဂစ္ဆရောပနာဒီနံ ယုတ္တဋ္ဌာနေသု မဏ္ဍပါဒီနိ ကရောန္တာ ဗဟုံ ပုညမကံသု။ မဃော သတ္တ ဝတပဒါနိ ပူရေတွာ ကာယဿ ဘေဒါ သဒ္ဓိံ သဟာယေဟိ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိ။

တသ္မိံ ကာလေ အသုရဂဏာ တာဝတိံသဒေဝလောကေ ပဋိဝသန္တိ။ သဗ္ဗေ တေ ဒေဝါနံ သမာနာယုကာ သမာနဝဏ္ဏာ စ ဟောန္တိ၊ တေ သက္ကံ သပရိသံ ဒိသွာ အဓုနာ နိဗ္ဗတ္တာ နဝကဒေဝပုတ္တာ အာဂတာတိ မဟာပါနံ သဇ္ဇယိံသု။ သက္ကော ဒေဝပုတ္တာနံ သညံ အဒါသိ – ‘‘အမှေဟိ ကုသလံ ကရောန္တေဟိ န ပရေဟိ သဒ္ဓိံ သာဓာရဏံ ကတံ၊ တုမှေ ဂဏ္ဍပါနံ မာ ပိဝိတ္ထ ပီတမတ္တမေဝ ကရောထာ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။ ဗာလအသုရာ ဂဏ္ဍပါနံ ပိဝိတွာ မတ္တာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိံသု။ သက္ကော ဒေဝါနံ သညံ ဒတွာ တေ ပါဒေသု ဂါဟာပေတွာ သိနေရုပါဒေ ခိပါပေသိ၊ သိနေရုဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ အသုရဘဝနံ နာမ အတ္ထိ၊ တာဝတိံသဒေဝလောကပ္ပမာဏမေဝ။ တတ္ထ အသုရာ ဝသန္တိ။ တေသမ္ပိ စိတ္တပါဋလိ နာမ ရုက္ခော အတ္ထိ။ တေ တဿ ပုပ္ဖနကာလေ ဇာနန္တိ – ‘‘နာယံ တာဝတိံသာ၊ သက္ကေန ဝဉ္စိတာ မယ’’န္တိ။ တေ ဂဏှထ နန္တိ ဝတွာ သိနေရုံ ပရိဟရမာနာ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဝမ္မိကပါဒတော ဝမ္မိကမက္ခိကာ ဝိယ အဘိရုဟိံသု။ တတ္ထ ကာလေန ဒေဝါ ဇိနန္တိ၊ ကာလေန အသုရာ။ ယဒါ ဒေဝါနံ ဇယော ဟောတိ၊ အသုရေ ယာဝ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌာ အနုဗန္ဓန္တိ။ ယဒါ အသုရာနံ ဇယော ဟောတိ၊ ဒေဝေ ယာဝ ဝေဒိကပါဒါ အနုဗန္ဓန္တိ။ တသ္မိံ ပန သင်္ဂါမေ ဒေဝါနံ ဇယော အဟောသိ၊ ဒေဝါ အသုရေ ယာဝ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌာ အနုဗန္ဓိံသု။ သက္ကော အသုရေ ပလာပေတွာ ပဉ္စသု ဌာနေသု အာရက္ခံ ဌပေသိ။ ဧဝံ အာရက္ခံ ဒတွာ ဝေဒိကပါဒေ ဝဇိရဟတ္ထာ ဣန္ဒပဋိမာယော ဌပေသိ။ အသုရာ ကာလေန ကာလံ ဥဋ္ဌဟိတွာ တာ ပဋိမာယော ဒိသွာ၊ ‘‘သက္ကော အပ္ပမတ္တော တိဋ္ဌတီ’’တိ တတောဝ နိဝတ္တန္တိ။ တတော ပဋိနိဝတ္တိတွာတိ ဝိဇိတဋ္ဌာနတော နိဝတ္တိတွာ။ ပရိစာရိကာယောတိ မာလာဂန္ဓာဒိကမ္မကာရိကာယော။

၃၉၃။ ဝေဿဝဏော စ မဟာရာဇာတိ သော ကိရ သက္ကဿ ဝလ္လဘော၊ ဗလဝဝိဿာသိကော၊ တသ္မာ သက္ကေန သဒ္ဓိံ အဂမာသိ။ ပုရက္ခတွာတိ ပုရတော ကတွာ။ ပဝိသိံသူတိ ပဝိသိတွာ ပန ဥပဍ္ဎပိဟိတာနိ ဒွါရာနိ ကတွာ ဩလောကယမာနာ အဋ္ဌံသု။ ဣဒမ္ပိ၊ မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ပဿ ဝေဇယန္တဿ ပါသာဒဿ ရာမဏေယျကန္တိ၊ မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ဣဒမ္ပိ ဝေဇယန္တဿ ပါသာဒဿ ရာမဏေယျကံ ပဿ၊ သုဝဏ္ဏတ္ထမ္ဘေ ပဿ၊ ရဇတတ္ထမ္ဘေ မဏိတ္ထမ္ဘေ ပဝါဠတ္ထမ္ဘေ လောဟိတင်္ဂတ္ထမ္ဘေ မသာရဂလ္လတ္ထမ္ဘေ မုတ္တတ္ထမ္ဘေ သတ္တရတနတ္ထမ္ဘေ၊ တေသံယေဝ သုဝဏ္ဏာဒိမယေ ဃဋကေ ဝါဠရူပကာနိ စ ပဿာတိ ဧဝံ ထမ္ဘပန္တိယော အာဒိံ ကတွာ ရာမဏေယျကံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ ယထာ တံ ပုဗ္ဗေကတပုညဿာတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ကတပုညဿ ဥပဘောဂဋ္ဌာနေန သောဘိတဗ္ဗံ၊ ဧဝမေဝံ သောဘတီတိ အတ္ထော။ အတိဗာဠှံ ခေါ အယံ ယက္ခော ပမတ္တော ဝိဟရတီတိ အတ္တနော ပါသာဒေ နာဋကပရိဝါရေန သမ္ပတ္တိယာ ဝသေန အတိဝိယ မတ္တော။

ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသီတိ ဣဒ္ဓိမကာသိ။ အာပေါကသိဏံ သမာပဇ္ဇိတွာ ပါသာဒပတိဋ္ဌိတောကာသံ ဥဒကံ ဟောတူတိ ဣဒ္ဓိံ အဓိဋ္ဌာယ ပါသာဒကဏ္ဏိကေ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ပဟရိ။ သော ပါသာဒေါ ယထာ နာမ ဥဒကပိဋ္ဌေ ဌပိတပတ္တံ မုခဝဋ္ဋိယံ အင်္ဂုလိယာ ပဟဋံ အပရာပရံ ကမ္ပတိ စလတိ န သန္တိဋ္ဌတိ။ ဧဝမေဝံ သံကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ၊ ထမ္ဘပိဋ္ဌသင်္ဃာဋကဏ္ဏိကဂေါပါနသိအာဒီနိ ကရကရာတိ သဒ္ဒံ မုဉ္စန္တာနိ ပတိတုံ ဝိယ အာရဒ္ဓါနိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သင်္ကမ္ပေသိ သမ္ပကမ္ပေသိ သမ္ပဝေဓေသီ’’တိ။ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာတိ အဟော အစ္ဆရိယံ၊ အဟော အဗ္ဘုတန္တိ ဧဝံ သဉ္ဇာတအစ္ဆရိယအဗ္ဘုတာ စေဝ သဉ္ဇာတတုဋ္ဌိနော စ အဟေသုံ ဥပ္ပန္နဗလဝသောမနဿာ။ သံဝိဂ္ဂန္တိ ဥဗ္ဗိဂ္ဂံ။ လောမဟဋ္ဌဇာတန္တိ ဇာတလောမဟံသံ၊ ကဉ္စနဘိတ္တိယံ ဌပိတမဏိနာဂဒန္တေဟိ ဝိယ ဥဒ္ဓဂ္ဂေဟိ လောမေဟိ အာကိဏ္ဏသရီရန္တိ အတ္ထော။ လောမဟံသော စ နာမေသ သောမနဿေနပိ ဟောတိ ဒေါမနဿေနပိ၊ ဣဓ ပန သောမနဿေန ဇာတော။ ထေရော ဟိ သက္ကဿ သောမနဿဝေဂေန သံဝေဇေတုံ တံ ပါဋိဟာရိယမကာသိ။ တသ္မာ သောမနဿဝေဂေန သံဝိဂ္ဂလောမဟဋ္ဌံ ဝိဒိတွာတိ အတ္ထော။

၃၉၄။ ဣဓာဟံ၊ မာရိသာတိ ဣဒါနိဿ ယသ္မာ ထေရေန သောမနဿသံဝေဂံ ဇနယိတွာ တမံ ဝိနောဒိတံ၊ တသ္မာ သလ္လက္ခေတွာ ဧဝမာဟ။ ဧသော နု တေ၊ မာရိသ၊ သော ဘဂဝါ သတ္ထာတိ၊ မာရိသ၊ တွံ ကုဟိံ ဂတောသီတိ ဝုတ္တေ မယှံ သတ္ထု သန္တိကန္တိ ဝဒေသိ၊ ဣမသ္မိံ ဒေဝလောကေ ဧကပါဒကေန ဝိယ တိဋ္ဌသိ၊ ယံ တွံ ဧဝံ ဝဒေသိ၊ ဧသော နု တေ၊ မာရိသ၊ သော ဘဂဝါ သတ္ထာတိ ပုစ္ဆိံသု။ သဗြဟ္မစာရီ မေ ဧသောတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ထေရော အနဂါရိယော အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော အဂ္ဂသာဝကော၊ သက္ကော အဂါရိယော၊ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝသေန ပနေတေ သဗြဟ္မစာရိနော ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အဟော နူန တေ သော ဘဂဝါ သတ္ထာတိ သဗြဟ္မစာရီ တာဝ တေ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော၊ သော ပန တေ ဘဂဝါ သတ္ထာ အဟော နူန မဟိဒ္ဓိကောတိ သတ္ထု ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယဒဿနေ ဇာတာဘိလာပါ ဟုတွာ ဧဝမာဟံသု။

၃၉၅။ ဉာတညတရဿာတိ ပညာတညတရဿ၊ သက္ကော ဟိ ပညာတာနံ အညတရော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ၊ ဒေသနံ ပန ဘဂဝါ ယထာနုသန္ဓိနာဝ နိဋ္ဌာပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠတဏှာသင်္ခယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ မဟာတဏှာသင်္ခယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၆။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာတဏှာသင်္ခယသုတ္တံ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ အလဂဒ္ဒူပမသုတ္တေ လဒ္ဓိမတ္တံ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ သဿတဒိဋ္ဌိ။ သော စ ဘိက္ခု ဗဟုဿုတော၊ အယံ အပ္ပဿုတော၊ ဇာတကဘာဏကော ဘဂဝန္တံ ဇာတကံ ကထေတွာ၊ ‘‘အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေန သမယေန ဝေဿန္တရော အဟောသိံ၊ မဟောသဓော၊ ဝိဓုရပဏ္ဍိတော၊ သေနကပဏ္ဍိတော၊ မဟာဇနကော ရာဇာ အဟောသိ’’န္တိ သမောဓာနေန္တံ သုဏာတိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမေ ရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရာ တတ္ထ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ဝိညာဏံ ပန ဣဓလောကတော ပရလောကံ၊ ပရလောကတော ဣမံ လောကံ သန္ဓာဝတိ သံသရတီ’’တိ သဿတဒဿနံ ဥပ္ပန္နံ။ တေနာဟ – ‘‘တဒေဝိဒံ ဝိညာဏံ သန္ဓာဝတိ သံသရတိ အနည’’န္တိ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပန၊ ‘‘ဝိညာဏံ ပစ္စယသမ္ဘဝံ၊ သတိ ပစ္စယေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိနာ ပစ္စယံ နတ္ထိ ဝိညာဏဿ သမ္ဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အယံ ဘိက္ခု ဗုဒ္ဓေန အကထိတံ ကထေတိ၊ ဇိနစက္ကေ ပဟာရံ ဒေတိ၊ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ ပဋိဗာဟတိ၊ သောတုကာမံ ဇနံ ဝိသံဝါဒေတိ၊ အရိယပထေ တိရိယံ နိပတိတွာ မဟာဇနဿ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ပဋိပန္နော။ ယထာ နာမ ရညော ရဇ္ဇေ မဟာစောရော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော မဟာဇနဿ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဇိနသာသနေ စောရော ဟုတွာ မဟာဇနဿ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဥပ္ပန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူတိ ဇနပဒဝါသိနော ပိဏ္ဍပါတိကဘိက္ခူ။ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ အယံ ပရိသံ လဘိတွာ သာသနမ္ပိ အန္တရဓာပေယျ၊ ယာဝ ပက္ခံ န လဘတိ၊ တာဝဒေဝ နံ ဒိဋ္ဌိဂတာ ဝိဝေစေမာတိ သုတသုတဋ္ဌာနတောယေဝ အဋ္ဌတွာ အနိသီဒိတွာ ဥပသင်္ကမိံသု။

၃၉၈။ ကတမံ တံ သာတိ ဝိညာဏန္တိ သာတိ ယံ တွံ ဝိညာဏံ သန္ဓာယ ဝဒေသိ၊ ကတမံ တံ ဝိညာဏန္တိ? ယွာယံ၊ ဘန္တေ၊ ဝဒေါ ဝေဒေယျော တတြ တတြ ကလျာဏပါပကာနံ ကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတီတိ၊ ဘန္တေ၊ ယော အယံ ဝဒတိ ဝေဒယတိ၊ ယော စာယံ တဟိံ တဟိံ ကုသလာကုသလကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပစ္စနုဘောတိ။ ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဝိညာဏံ၊ ယမဟံ သန္ဓာယ ဝဒေမီတိ။ ကဿ နု ခေါ နာမာတိ ကဿ ခတ္တိယဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ ဝေဿသုဒ္ဒဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတဒေဝမနုဿာနံ ဝါ အညတရဿ။

၃၉၉။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ကသ္မာ အာမန္တေသိ? သာတိဿ ကိရ ဧဝံ အဟောသိ – ‘‘သတ္ထာ မံ ‘မောဃပုရိသော’တိ ဝဒတိ၊ န စ မောဃပုရိသောတိ ဝုတ္တမတ္တေနေဝ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော န ဟောတိ။ ဥပသေနမ္ပိ ဟိ ဝင်္ဂန္တပုတ္တံ၊ ‘အတိလဟုံ ခေါ တွံ မောဃပုရိသ ဗာဟုလ္လာယ အာဝတ္တော’တိ (မဟာဝ။ ၇၅) ဘဂဝါ မောဃပုရိသဝါဒေန ဩဝဒိ။ ထေရော အပရဘာဂေ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ဆ အဘိညာ သစ္ဆာကာသိ။ အဟမ္ပိ တထာရူပံ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏှိတွာ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ ဆိန္နပစ္စယော အယံ သာသနေ အဝိရုဠှဓမ္မောတိ ဒဿေန္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။ ဥသ္မီကတောတိအာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာဓိပ္ပာယမေဝ။ အထ ခေါ ဘဂဝါတိ အယမ္ပိ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ သာတိဿ ကိရ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဘဂဝါ မယှံ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော နတ္ထီတိ ဝဒတိ၊ ကိံ သက္ကာ ဥပနိဿယေ အသတိ ကာတုံ? န ဟိ တထာဂတာ သဥပနိဿယဿေဝ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ၊ ယဿ ကဿစိ ဒေသေန္တိယေဝ။ အဟံ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကာ သုဂတောဝါဒံ လဘိတွာ သဂ္ဂသမ္ပတ္တူပဂံ ကုသလံ ကရိဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ၊ ‘‘နာဟံ၊ မောဃပုရိသ၊ တုယှံ ဩဝါဒံ ဝါ အနုသာသနိံ ဝါ ဒေမီ’’တိ သုဂတောဝါဒံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေန္တော ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒါနိ ပရိသာယ လဒ္ဓိံ သောဓေန္တော၊ ‘‘ဣဓာဟံ ဘိက္ခူ ပဋိပုစ္ဆိဿာမီ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၀၀။ ဣဒါနိ ဝိညာဏဿ သပ္ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတုံ ယံ ယဒေဝ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စာတိ သဟာဝဇ္ဇနေန ဘဝင်္ဂမနဉ္စ တေဘူမကဓမ္မေ စ ပဋိစ္စ။ ကဋ္ဌဉ္စ ပဋိစ္စာတိအာဒိ ဩပမ္မနိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေန ကိံ ဒီပေတိ? ဒွါရသင်္ကန္တိယာ အဘာဝံ။ ယထာ ဟိ ကဋ္ဌံ ပဋိစ္စ ဇလမာနော အဂ္ဂိ ဥပါဒါနပစ္စယေ သတိယေဝ ဇလတိ၊ တသ္မိံ အသတိ ပစ္စယဝေကလ္လေန တတ္ထေဝ ဝူပသမ္မတိ၊ န သကလိကာဒီနိ သင်္ကမိတွာ သကလိကဂ္ဂီတိအာဒိသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပန္နံ ဝိညာဏံ တသ္မိံ ဒွါရေ စက္ခုရူပအာလောကမနသိကာရသင်္ခါတေ ပစ္စယမှိ သတိယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ အသတိ ပစ္စယဝေကလ္လေန တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ န သောတာဒီနိ သင်္ကမိတွာ သောတဝိညာဏန္တိအာဒိသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗဝါရေသု။ ဣတိ ဘဂဝါ နာဟံ ဝိညာဏပ္ပဝတ္တေ ဒွါရသင်္ကန္တိမတ္တမ္ပိ ဝဒါမိ၊ အယံ ပန သာတိ မောဃပုရိသော ဘဝသင်္ကန္တိံ ဝဒတီတိ သာတိံ နိဂ္ဂဟေသိ။

၄၀၁။ ဧဝံ ဝိညာဏဿ သပ္ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပန ပဉ္စန္နမ္ပိ ခန္ဓာနံ သပ္ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေန္တော၊ ဘူတမိဒန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘူတမိဒန္တိ ဣဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဇာတံ ဘူတံ နိဗ္ဗတ္တံ၊ တုမှေပိ တံ ဘူတမိဒန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဿထာတိ။ တဒါဟာရသမ္ဘဝန္တိ တံ ပနေတံ ခန္ဓပဉ္စကံ အာဟာရသမ္ဘဝံ ပစ္စယသမ္ဘဝံ၊ သတိ ပစ္စယေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧဝံ ပဿထာတိ ပုစ္ဆတိ။ တဒါဟာရနိရောဓာတိ တဿ ပစ္စယဿ နိရောဓာ။ ဘူတမိဒံ နောဿူတိ ဘူတံ နု ခေါ ဣဒံ၊ န နု ခေါ ဘူတန္တိ။ တဒါဟာရသမ္ဘဝံ နောဿူတိ တံ ဘူတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ပစ္စယသမ္ဘဝံ နု ခေါ၊ န နု ခေါတိ။ တဒါဟာရနိရောဓာတိ တဿ ပစ္စယဿ နိရောဓာ။ နိရောဓဓမ္မံ နောဿူတိ တံ ဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မံ နု ခေါ၊ န နု ခေါတိ။ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတောတိ ဣဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဇာတံ ဘူတံ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ယာထာဝသရသလက္ခဏတော ဝိပဿနာပညာယ သမ္မာ ပဿန္တဿ။ ပညာယ သုဒိဋ္ဌန္တိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိပဿနာပညာယ သုဋ္ဌု ဒိဋ္ဌံ။ ဧဝံ ယေ ယေ တံ ပုစ္ဆံ သလ္လက္ခေသုံ၊ တေသံ တေသံ ပဋိညံ ဂဏှန္တော ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ သပ္ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတိ။

ဣဒါနိ ယာယ ပညာယ တေဟိ တံ သပ္ပစ္စယံ သနိရောဓံ ခန္ဓပဉ္စကံ သုဒိဋ္ဌံ၊ တတ္ထ နိတ္တဏှဘာဝံ ပုစ္ဆန္တော ဣမံ စေ တုမှေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိန္တိ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိံ။ သဘာဝဒဿနေန ပရိသုဒ္ဓံ။ ပစ္စယဒဿနေန ပရိယောဒါတံ။ အလ္လီယေထာတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အလ္လီယိတွာ ဝိဟရေယျာထ။ ကေလာယေထာတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ကီဠမာနာ ဝိဟရေယျာထ။ ဓနာယေထာတိ ဓနံ ဝိယ ဣစ္ဆန္တာ ဂေဓံ အာပဇ္ဇေယျာထ။ မမာယေထာတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ မမတ္တံ ဥပ္ပာဒေယျာထ။ နိတ္ထရဏတ္ထာယ နော ဂဟဏတ္ထာယာတိ ယော သော မယာ စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထာယ ကုလ္လူပမော ဓမ္မော ဒေသိတော၊ နော နိကန္တိဝသေန ဂဟဏတ္ထာယ။ အပိ နု တံ တုမှေ အာဇာနေယျာထာတိ။ ဝိပရိယာယေန သုက္ကပက္ခော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၀၂။ ဣဒါနိ တေသံ ခန္ဓာနံ ပစ္စယံ ဒဿေန္တော၊ စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရာတိအာဒိမာဟ၊ တမ္ပိ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ယထာ ပန ဧကော ဣမံ ဇာနာသီတိ ဝုတ္တော၊ ‘‘န ကေဝလံ ဣမံ၊ မာတရမ္ပိဿ ဇာနာမိ၊ မာတု မာတရမ္ပီ’’တိ ဧဝံ ပဝေဏိဝသေန ဇာနန္တော သုဋ္ဌု ဇာနာတိ နာမ။ ဧဝမေဝံ ဘဂဝါ န ကေဝလံ ခန္ဓမတ္တမေဝ ဇာနာတိ၊ ခန္ဓာနံ ပစ္စယမ္ပိ တေသမ္ပိ ပစ္စယာနံ ပစ္စယန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗပစ္စယပရမ္ပရံ ဇာနာတိ။ သော တံ၊ ဗုဒ္ဓဗလံ ဒီပေန္တော ဣဒါနိ ပစ္စယပရမ္ပရံ ဒဿေတုံ၊ ဣမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အာဟာရာတိအာဒိမာဟ။ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ ဘဝေယျ၊ သာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာဝ။

၄၀၄။ ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတီတိ ဣမသ္မိံ အဝိဇ္ဇာဒိကေ ပစ္စယေ သတိ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ ဟောတိ။ ဣမဿုပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣမဿ အဝိဇ္ဇာဒိကဿ ပစ္စယဿ ဥပ္ပာဒါ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေနေဝါဟ – ‘‘ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… သမုဒယော ဟောတီ’’တိ။ ဧဝံ ဝဋ္ဋံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေန္တော၊ အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ တွေဝါတိ အဝိဇ္ဇာယ ဧဝ တု။ အသေသဝိရာဂနိရောဓာတိ ဝိရာဂသင်္ခါတေန မဂ္ဂေန အသေသနိရောဓာ အနုပ္ပာဒနိရောဓာ။ သင်္ခါရနိရောဓောတိ သင်္ခါရာနံ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတိ၊ ဧဝံ နိရုဒ္ဓါနံ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော ဟောတိ၊ ဝိညာဏာဒီနဉ္စ နိရောဓာ နာမရူပါဒီနိ နိရုဒ္ဓါနိယေဝ ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓောတိအာဒိံ ဝတွာ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကေဝလဿာတိ သကလဿ၊ သုဒ္ဓဿ ဝါ၊ သတ္တဝိရဟိတဿာတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာတိ ဒုက္ခရာသိဿ။ နိရောဓော ဟောတီတိ အနုပ္ပာဒေါ ဟောတိ။

၄၀၆။ ဣမသ္မိံ အသတီတိအာဒိ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၀၇။ ဧဝံ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဣမံ ဒွါဒသင်္ဂပစ္စယဝဋ္ဋံ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂေန ဇာနန္တဿ ယာ ပဋိဓာဝနာ ပဟီယတိ၊ တဿာ အဘာဝံ ပုစ္ဆန္တော အပိ နု တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံ ဇာနန္တာတိ ဧဝံ သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂေန ဇာနန္တာ။ ဧဝံ ပဿန္တာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပုဗ္ဗန္တန္တိ ပုရိမကောဋ္ဌာသံ၊ အတီတခန္ဓဓာတုအာယတနာနီတိ အတ္ထော။ ပဋိဓာဝေယျာထာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ပဋိဓာဝေယျာထ။ သေသံ သဗ္ဗာသဝသုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

ဣဒါနိ နေသံ တတ္ထ နိစ္စလဘာဝံ ပုစ္ဆန္တော၊ အပိ နု တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ ဇာနန္တာ ဧဝံ ပဿန္တာ ဧဝံ ဝဒေယျာထ၊ သတ္ထာ နော ဂရူတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂရူတိ ဘာရိကော အကာမာ အနုဝတ္တိတဗ္ဗော။ သမဏောတိ ဗုဒ္ဓသမဏော။ အညံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသေယျာထာတိ အယံ သတ္ထာ အမှာကံ ကိစ္စံ သာဓေတုံ န သက္ကောတီတိ အပိ နု ဧဝံသညိနော ဟုတွာ အညံ ဗာဟိရကံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသေယျာထ။ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနန္တိ ဧဝံသညိနော ဟုတွာ ပုထူနံ တိတ္ထိယသမဏာနံ စေဝ ဗြာဟ္မဏာနဉ္စ။ ဝတကောတူဟလမင်္ဂလာနီတိ ဝတသမာဒါနာနိ စ ဒိဋ္ဌိကုတူဟလာနိ စ ဒိဋ္ဌသုတမုတမင်္ဂလာနိ စ။ တာနိ သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆေယျာထာတိ ဧတာနိ သာရန္တိ ဧဝံသညိနော ဟုတွာ ပဋိအာဂစ္ဆေယျာထ။ ဧဝံ နိဿဋ္ဌာနိ စ ပုန ဂဏှေယျာထာတိ အတ္ထော။ သာမံ ဉာတန္တိ သယံ ဉာဏေန ဉာတံ။ သာမံ ဒိဋ္ဌန္တိ သယံ ပညာစက္ခုနာ ဒိဋ္ဌံ။ သာမံ ဝိဒိတန္တိ သယံ ဝိဘာဝိတံ ပါကဋံ ကတံ။ ဥပနီတာ ခေါ မေ တုမှေတိ မယာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေ ဣမိနာ သန္ဒိဋ္ဌိကာဒိသဘာဝေန ဓမ္မေန နိဗ္ဗာနံ ဥပနီတာ၊ ပါပိတာတိ အတ္ထော။ သန္ဒိဋ္ဌိကောတိအာဒီနမတ္ထော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတော။ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တန္တိ ဧတံ ဝစနမိဒံ တုမှေဟိ သာမံ ဉာတာဒိဘာဝံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၄၀၈။ တိဏ္ဏံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေတိ ကသ္မာ အာရဘိ? နနု ဟေဋ္ဌာ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋဝသေန ဒေသနာ မတ္ထကံ ပါပိတာတိ? အာမ ပါပိတာ။ အယံ ပန ပါဋိဧက္ကော အနုသန္ဓိ၊ ‘‘အယဉှိ လောကသန္နိဝါသော ပဋိသန္ဓိသမ္မူဠှော၊ တဿ သမ္မောဟဋ္ဌာနံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ပါကဋံ ကရိဿာမီ’’တိ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ အပိစ ဝဋ္ဋမူလံ အဝိဇ္ဇာ၊ ဝိဝဋ္ဋမူလံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ၊ ဣတိ ဝဋ္ဋမူလံ အဝိဇ္ဇံ ဝိဝဋ္ဋမူလဉ္စ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ ဒဿေတွာပိ၊ ‘‘ပုန ဧကဝါရံ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋဝသေန ဒေသနံ မတ္ထကံ ပါပေဿာမီ’’တိ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ သန္နိပါတာတိ သမောဓာနေန ပိဏ္ဍဘာဝေန။ ဂဗ္ဘဿာတိ ဂဗ္ဘေ နိဗ္ဗတ္တနကသတ္တဿ။ အဝက္ကန္တိ ဟောတီတိ နိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ။ ကတ္ထစိ ဟိ ဂဗ္ဘောတိ မာတုကုစ္ဆိ ဝုတ္တော။ ယထာဟ –

‘‘ယမေကရတ္တိံ ပဌမံ၊ ဂဗ္ဘေ ဝသတိ မာဏဝေါ၊

အဗ္ဘုဋ္ဌိတောဝ သော ယာတိ၊ သ ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၃၆၃)၊

ကတ္ထစိ ဂဗ္ဘေ နိဗ္ဗတ္တနသတ္တော။ ယထာဟ – ‘‘ယထာ ခေါ၊ ပနာနန္ဒ၊ အညာ ဣတ္ထိကာ နဝ ဝါ ဒသ ဝါ မာသေ ဂဗ္ဘံ ကုစ္ဆိနာ ပရိဟရိတွာ ဝိဇာယန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၀၅)။ ဣဓ သတ္တော အဓိပ္ပေတော၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီ’’တိ။

ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ။ မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတီတိ ဣဒံ ဥတုသမယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မာတုဂါမဿ ကိရ ယသ္မိံ ဩကာသေ ဒါရကော နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တတ္ထ မဟတီ လောဟိတပီဠကာ သဏ္ဌဟိတွာ ဘိဇ္ဇိတွာ ပဂ္ဃရတိ၊ ဝတ္ထု သုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ သုဒ္ဓေ ဝတ္ထုမှိ မာတာပိတူသု ဧကဝါရံ သန္နိပတိတေသု ယာဝ သတ္တ ဒိဝသာနိ ခေတ္တမေဝ ဟောတိ။ တသ္မိံ သမယေ ဟတ္ထဂ္ဂါဟဝေဏိဂ္ဂါဟာဒိနာ အင်္ဂပရာမသနေနပိ ဒါရကော နိဗ္ဗတ္တတိယေဝ။ ဂန္ဓဗ္ဗောတိ တတြူပဂသတ္တော။ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတီတိ န မာတာပိတူနံ သန္နိပါတံ ဩလောကယမာနော သမီပေ ဌိတော ပစ္စုပဋ္ဌိတော နာမ ဟောတိ။ ကမ္မယန္တယန္တိတော ပန ဧကော သတ္တော တသ္မိံ ဩကာသေ နိဗ္ဗတ္တနကော ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ သံသယေနာတိ ‘‘အရောဂေါ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ အဟံ ဝါ၊ ပုတ္တော ဝါ မေ’’တိ ဧဝံ မဟန္တေန ဇီဝိတသံသယေန။ လောဟိတဉှေတံ၊ ဘိက္ခဝေတိ တဒါ ကိရ မာတုလောဟိတံ တံ ဌာနံ သမ္ပတ္တံ ပုတ္တသိနေဟေန ပဏ္ဍရံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဝင်္ကကန္တိ ဂါမဒါရကာနံ ကီဠနကံ ခုဒ္ဒကနင်္ဂလံ။ ဃဋိကာ ဝုစ္စတိ ဒီဃဒဏ္ဍေန ရဿဒဏ္ဍကံ ပဟရဏကီဠာ။ မောက္ခစိကန္တိ သမ္ပရိဝတ္တကကီဠာ၊ အာကာသေ ဝါ ဒဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ ဘူမိယံ ဝါ သီသံ ဌပေတွာ ဟေဋ္ဌုပရိယဘာဝေန ပရိဝတ္တနကီဠနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိင်္ဂုလကံ ဝုစ္စတိ တာလပဏ္ဏာဒီဟိ ကတံ ဝါတပ္ပဟာရေန ပရိဗ္ဘမနစက္ကံ။ ပတ္တာဠှကံ ဝုစ္စတိ ပဏ္ဏနာဠိကာ၊ တာယ ဝါလိကာဒီနိ မိနန္တာ ကီဠန္တိ။ ရထကန္တိ ခုဒ္ဒကရထံ။ ဓနုကမ္ပိ ခုဒ္ဒကဓနုမေဝ။

၄၀၉။ သာရဇ္ဇတီတိ ရာဂံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ဗျာပဇ္ဇတီတိ ဗျာပါဒံ ဥပ္ပာဒေတိ။ အနုပဋ္ဌိတကာယသတီတိ ကာယေ သတိ ကာယသတိ၊ တံ အနုပဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ ပရိတ္တစေတသောတိ အကုသလစိတ္တော။ ယတ္ထဿ တေ ပါပကာတိ ယဿံ ဖလသမာပတ္တိယံ ဧတေ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တံ န ဇာနာတိ နာဓိဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ အနုရောဓဝိရောဓန္တိ ရာဂဉ္စေဝ ဒေါသဉ္စ။ အဘိနန္ဒတီတိ တဏှာဝသေန အဘိနန္ဒတိ၊ တဏှာဝသေနေဝ အဟော သုခန္တိအာဒီနိ ဝဒန္တော အဘိဝဒတိ။ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတီတိ တဏှာအဇ္ဈောသာနဂဟဏေန ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဂဏှာတိ။ သုခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ အဘိနန္ဒတု၊ ဒုက္ခံ ကထံ အဘိနန္ဒတီတိ? ‘‘အဟံ ဒုက္ခိတော မမ ဒုက္ခ’’န္တိ ဂဏှန္တော အဘိနန္ဒတိ နာမ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နန္ဒီတိ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တဒုပါဒါနန္တိ သာဝ တဏှာ ဂဟဏဋ္ဌေန ဥပါဒါနံ နာမ။ တဿ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ…ပေ… သမုဒယော ဟောတီတိ၊ ဣဒဉှိ ဘဂဝတာ ပုန ဧကဝါရံ ဒွိသန္ဓိ တိသင်္ခေပံ ပစ္စယာကာရဝဋ္ဋံ ဒဿိတံ။

၄၁၀-၄။ ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေတုံ ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပ္ပမာဏစေတသောတိ အပ္ပမာဏံ လောကုတ္တရံ စေတော အဿာတိ အပ္ပမာဏစေတသော၊ မဂ္ဂစိတ္တသမင်္ဂီတိ အတ္ထော။ ဣမံ ခေါ မေ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံခိတ္တေန တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိံ ဓာရေထာတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ သံခိတ္တေန ဒေသိတံ မယှံ၊ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိဒေသနံ တုမှေ နိစ္စကာလံ ဓာရေယျာထ မာ ပမဇ္ဇေယျာထ။ ဒေသနာ ဟိ ဧတ္ထ ဝိမုတ္တိပဋိလာဘဟေတုတော ဝိမုတ္တီတိ ဝုတ္တာ။ မဟာတဏှာဇာလတဏှာသင်္ဃာဋပဋိမုက္ကန္တိ တဏှာဝ သံသိဗ္ဗိတဋ္ဌေန မဟာတဏှာဇာလံ၊ သင်္ဃဋိတဋ္ဌေန သင်္ဃာဋန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣတိ ဣမသ္မိံ မဟာတဏှာဇာလေ တဏှာသင်္ဃာဋေ စ ဣမံ သာတိံ ဘိက္ခုံ ကေဝဋ္ဋပုတ္တံ ပဋိမုက္ကံ ဓာရေထ။ အနုပဝိဋ္ဌော အန္တောဂဓောတိ နံ ဓာရေထာတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာတဏှာသင်္ခယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မဟာအဿပုရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁၅။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာအဿပုရသုတ္တံ။ တတ္ထ အင်္ဂေသူတိ အင်္ဂါ နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ၊ တေသံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရုဠှီသဒ္ဒေန ‘‘အင်္ဂါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ အင်္ဂေသု ဇနပဒေ။ အဿပုရံ နာမ အင်္ဂါနံ နိဂမောတိ အဿပုရန္တိ နဂရနာမေန လဒ္ဓဝေါဟာရော အင်္ဂါနံ ဇနပဒဿ ဧကော နိဂမော၊ တံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ‘‘သမဏာ သမဏာတိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇနော သဉ္ဇာနာတီ’’တိအာဒိဝစနမဝေါစ။

ကသ္မာ ပန ဧဝံ အဝေါစာတိ။ တသ္မိံ ကိရ နိဂမေ မနုဿာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ဗုဒ္ဓမာမကာ ဓမ္မမာမကာ သင်္ဃမာမကာ၊ တဒဟုပဗ္ဗဇိတသာမဏေရမ္ပိ ဝဿသတိကတ္ထေရသဒိသံ ကတွာ ပသံသန္တိ၊ ပုဗ္ဗဏှသမယံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တံ ဒိသွာ ဗီဇနင်္ဂလာဒီနိ ဂဟေတွာ ခေတ္တံ ဂစ္ဆန္တာပိ၊ ဖရသုအာဒီနိ ဂဟေတွာ အရညံ ပဝိသန္တာပိ တာနိ ဥပကရဏာနိ နိက္ခိပိတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိသီဒနဋ္ဌာနံ အာသနသာလံ ဝါ မဏ္ဍပံ ဝါ ရုက္ခမူလံ ဝါ သမ္မဇ္ဇိတွာ အာသနာနိ ပညပေတွာ အရဇပါနီယံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ဒတွာ ကတဘတ္တကိစ္စံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဥယျောဇေတွာ တတော တာနိ ဥပကရဏာနိ အာဒါယ ခေတ္တံ ဝါ အရညံ ဝါ ဂန္တွာ အတ္တနော ကမ္မာနိ ကရောန္တိ၊ ကမ္မန္တဋ္ဌာနေပိ နေသံ အညာ ကထာ နာမ နတ္ထိ။ စတ္တာရော မဂ္ဂဋ္ဌာ စတ္တာရော ဖလဋ္ဌာတိ အဋ္ဌ ပုဂ္ဂလာ အရိယသင်္ဃော နာမ၊ တေ ‘‘ဧဝရူပေန သီလေန၊ ဧဝရူပေန အာစာရေန၊ ဧဝရူပါယ ပဋိပတ္တိယာ သမန္နာဂတာ လဇ္ဇိနော ပေသလာ ဥဠာရဂုဏာ’’တိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿေဝ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တိ။ ကမ္မန္တဋ္ဌာနတော အာဂန္တွာ ဘုတ္တသာယမာသာ ဃရဒွါရေ နိသိန္နာပိ၊ သယနိဃရံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နာပိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿေဝ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တိ။ ဘဂဝါ တေသံ မနုဿာနံ နိပစ္စကာရံ ဒိသွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပိဏ္ဍပါတာပစာယနေ နိယောဇေတွာ ဧတဒဝေါစ။

ယေ ဓမ္မာ သမဏကရဏာ စ ဗြာဟ္မဏကရဏာ စာတိ ယေ ဓမ္မာ သမာဒါယ ပရိပူရိတာ သမိတပါပသမဏဉ္စ ဗာဟိတပါပဗြာဟ္မဏဉ္စ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏဿ သမဏိယာနိ သမဏကရဏီယာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? အဓိသီလသိက္ခာသမာဒါနံ၊ အဓိစိတ္တသိက္ခာသမာဒါနံ၊ အဓိပညာသိက္ခာသမာဒါန’’န္တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၂) ဧတ္ထ ပန သမဏေန ကတ္တဗ္ဗဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ တေပိ စ သမဏကရဏာ ဟောန္တိယေဝ။ ဣဓ ပန ဟိရောတ္တပ္ပာဒိဝသေန ဒေသနာ ဝိတ္ထာရိတာ။ ဧဝံ နော အယံ အမှာကန္တိ ဧတ္ထ နောတိ နိပါတမတ္တံ။ ဧဝံ အယံ အမှာကန္တိ အတ္ထော။ မဟပ္ဖလာ မဟာနိသံသာတိ ဥဘယမ္ပိ အတ္ထတော ဧကမေဝ။ အဝဉ္ဈာတိ အမောဃာ။ သဖလာတိ အယံ တဿေဝ အတ္ထော။ ယဿာ ဟိ ဖလံ နတ္ထိ၊ သာ ဝဉ္ဈာ နာမ ဟောတိ။ သဥဒြယာတိ သဝဍ္ဎိ၊ ဣဒံ သဖလတာယ ဝေဝစနံ။ ဧဝဉှိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ တုမှေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣမိနာ ဧတ္တကေန ဌာနေန ဟိရောတ္တပ္ပာဒီနံ ဓမ္မာနံ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ။ ကသ္မာ? ဝစနပထပစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ။ သစေ ဟိ ကောစိ အစိရပဗ္ဗဇိတော ဗာလဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘ဘဂဝါ ဟိရောတ္တပ္ပာဒိဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တထာတိ ဝဒတိ၊ ကော နု ခေါ တေသံ သမာဒါယ ဝတ္တနေ အာနိသံသော’’တိ? တဿ ဝစနပထပစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ။ အယဉ္စ အာနိသံသော၊ ဣမေ ဟိ ဓမ္မာ သမာဒါယ ပရိပူရိတာ သမိတပါပသမဏံ နာမ ဗာဟိတပါပဗြာဟ္မဏံ နာမ ကရောန္တိ၊ စတုပစ္စယလာဘံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ပစ္စယဒါယကာနံ မဟပ္ဖလတံ သမ္ပာဒေန္တိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အဝဉ္ဈံ သဖလံ သဥဒြယံ ကရောန္တီတိ ဝဏ္ဏံ အဘာသိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ဝဏ္ဏကထာ သတိပဋ္ဌာနေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၃) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၁၆။ ဟိရောတ္တပ္ပေနာတိ ‘‘ယံ ဟိရီယတိ ဟိရီယိတဗ္ဗေန၊ ဩတ္တပ္ပတိ ဩတ္တပ္ပိတဗ္ဗေနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၃၁) ဧဝံ ဝိတ္ထာရိတာယ ဟိရိယာ စေဝ ဩတ္တပ္ပေန စ။ အပိစေတ္ထ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ၊ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ။ အတ္တာဓိပတေယျာ ဟိရီ၊ လောကာဓိပတေယျံ ဩတ္တပ္ပံ။ လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ၊ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ၊ ဝိတ္ထာရကထာ ပနေတ္ထ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာ။ အပိစ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ လောကံ ပါလနတော လောကပါလဓမ္မာ နာမာတိ ကထိတာ။ ယထာဟ – ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ ပါလေန္တိ။ ကတမေ ဒွေ? ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ ပါလေန္တိ။ ဣမေ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ န ပါလေယျုံ၊ နယိဓ ပညာယေထ၊ ‘မာတာ’တိ ဝါ၊ ‘မာတုစ္ဆာ’တိ ဝါ၊ ‘မာတုလာနီ’တိ ဝါ၊ ‘အာစရိယဘရိယာ’တိ ဝါ၊ ‘ဂရူနံ ဒါရာ’တိ ဝါ၊ သမ္ဘေဒံ လောကော အဂမိဿ၊ ယထာ အဇေဠကာ ကုက္ကုဋသူကရာ သောဏသိင်္ဂါလာ’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၉)။ ဣမေယေဝ ဇာတကေ ‘‘ဒေဝဓမ္မာ’’တိ ကထိတာ။ ယထာဟ –

‘‘ဟိရိဩတ္တပ္ပသမ္ပန္နာ၊ သုက္ကဓမ္မသမာဟိတာ၊

သန္တော သပ္ပုရိသာ လောကေ၊ ဒေဝဓမ္မာတိ ဝုစ္စရေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၆)၊

မဟာစုန္ဒတ္ထေရဿ ပန ကိလေသသလ္လေခနပဋိပဒါတိ ကတွာ ဒဿိတာ။ ယထာဟ – ‘‘ပရေ အဟိရိကာ ဘဝိဿန္တိ၊ မယမေတ္ထ ဟိရိမနာ ဘဝိဿာမာတိ သလ္လေခေါ ကရဏီယော။ ပရေ အနောတ္တာပီ ဘဝိဿန္တိ၊ မယမေတ္ထ ဩတ္တာပီ ဘဝိဿာမာတိ သလ္လေခေါ ကရဏီယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၈၃)။ ဣမေဝ မဟာကဿပတ္ထေရဿ ဩဝါဒူပသမ္ပဒါတိ ကတွာ ဒဿိတာ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘တသ္မာ တိဟ တေ၊ ကဿပ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ တိဗ္ဗံ မေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတိ ထေရေသု နဝေသု မဇ္ဈိမေသူတိ။ ဧဝဉှိ တေ၊ ကဿပ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄)။ ဣဓ ပနေတေ သမဏဓမ္မာ နာမာတိ ဒဿိတာ။

ယသ္မာ ပန ဧတ္တာဝတာ သာမညတ္ထော မတ္ထကံ ပတ္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ အပရေပိ သမဏကရဏဓမ္မေ ဒဿေတုံ သိယာ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှာကန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာမညတ္ထောတိ သံယုတ္တကေ တာဝ၊ ‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမညံ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။ သေယျထိဒံ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… သမ္မာသမာဓိ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမညံ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမညတ္ထော? ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယော၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမညတ္ထော’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၆) မဂ္ဂေါ ‘‘သာမည’’န္တိ၊ ဖလနိဗ္ဗာနာနိ ‘‘သာမညတ္ထော’’တိ ဝုတ္တာနိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ မဂ္ဂမ္ပိ ဖလမ္ပိ ဧကတော ကတွာ သာမညတ္ထော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရောစယာမီတိ ကထေမိ။ ပဋိဝေဒယာမီတိ ဇာနာပေမိ။

၄၁၇။ ပရိသုဒ္ဓါ နော ကာယသမာစာရောတိ ဧတ္ထ ကာယသမာစာရော ပရိသုဒ္ဓါ အပရိသုဒ္ဓါတိ ဒုဝိဓော။ ယော ဟိ ဘိက္ခု ပါဏံ ဟနတိ အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ ကာမေသု မိစ္ဆာ စရတိ၊ တဿ ကာယသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓါ နာမ၊ အယံ ပန ကမ္မပထဝသေနေဝ ဝါရိတော။ ယော ပန ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ ပရံ ပေါထေတိ ဝိဟေဌေတိ၊ တဿ ကာယသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓါ နာမ၊ အယမ္ပိ သိက္ခာပဒဗဒ္ဓေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဥဘယမ္ပေတံ အကထေတွာ ပရမသလ္လေခေါ နာမ ကထိတော။ ယော ဟိ ဘိက္ခု ပါနီယဃဋေ ဝါ ပါနီယံ ပိဝန္တာနံ၊ ပတ္တေ ဝါ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တာနံ ကာကာနံ နိဝါရဏဝသေန ဟတ္ထံ ဝါ ဒဏ္ဍံ ဝါ လေဍ္ဍုံ ဝါ ဥဂ္ဂိရတိ၊ တဿ ကာယသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓါ။ ဝိပရီတော ပရိသုဒ္ဓါ နာမ။ ဥတ္တာနောတိ ဥဂ္ဂတော ပါကဋော။ ဝိဝဋောတိ အနာဝဋော အသဉ္ဆန္နော။ ဥဘယေနာပိ ပရိသုဒ္ဓတံယေဝ ဒီပေတိ။ န စ ဆိဒ္ဒဝါတိ သဒါ ဧကသဒိသော အန္တရန္တရေ ဆိဒ္ဒရဟိတော။ သံဝုတောတိ ကိလေသာနံ ဒွါရ ပိဒဟနေန ပိဒဟိတော၊ န ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနတ္ထာယ။

၄၁၈။ ဝစီသမာစာရေပိ ယော ဘိက္ခု မုသာ ဝဒတိ၊ ပိသုဏံ ကထေတိ၊ ဖရုသံ ဘာသတိ၊ သမ္ဖံ ပလပတိ၊ တဿ ဝစီသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓါ နာမ။ အယံ ပန ကမ္မပထဝသေန ဝါရိတော။ ယော ပန ဂဟပတိကာတိ ဝါ ဒါသာတိ ဝါ ပေဿာတိ ဝါ အာဒီဟိ ခုံသေန္တော ဝဒတိ၊ တဿ ဝစီသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓါ နာမ။ အယံ ပန သိက္ခာပဒဗဒ္ဓေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဥဘယမ္ပေတံ အကထေတွာ ပရမသလ္လေခေါ နာမ ကထိတော။ ယော ဟိ ဘိက္ခု ဒဟရေန ဝါ သာမဏေရေန ဝါ၊ ‘‘ကစ္စိ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယံ ပဿထာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုဘိက္ခုနိယော ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ဝိစဒိံသု၊ ဥပဇ္ဈာယော တေ ဝိက္ကာယိကသာကဘဏ္ဍိကံ ဥက္ခိပိတွာ ဂတော ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဟသာဓိပ္ပာယောပိ ဧဝရူပံ ကထံ ကထေတိ၊ တဿ ဝစီသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓါ။ ဝိပရီတော ပရိသုဒ္ဓါ နာမ။

၄၁၉။ မနောသမာစာရေ ယော ဘိက္ခု အဘိဇ္ဈာလု ဗျာပန္နစိတ္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ၊ တဿ မနောသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓါ နာမ။ အယံ ပန ကမ္မပထဝသေနေဝ ဝါရိတော။ ယော ပန ဥပနိက္ခိတ္တံ ဇာတရူပရဇတံ သာဒိယတိ၊ တဿ မနောသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓါ နာမ။ အယမ္ပိ သိက္ခာပဒဗဒ္ဓေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဥဘယမ္ပေတံ အကထေတွာ ပရမသလ္လေခေါ နာမ ကထိတော။ ယော ပန ဘိက္ခု ကာမဝိတက္ကံ ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါ ဝိတက္ကေတိ၊ တဿ မနောသမာစာရော အပရိသုဒ္ဓါ။ ဝိပရီတော ပရိသုဒ္ဓါ နာမ။

၄၂၀။ အာဇီဝသ္မိံ ယော ဘိက္ခု အာဇီဝဟေတု ဝေဇ္ဇကမ္မံ ပဟိဏဂမနံ ဂဏ္ဍဖာလနံ ကရောတိ၊ အရုမက္ခနံ ဒေတိ၊ တေလံ ပစတီတိ ဧကဝီသတိအနေသနာဝသေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ။ ယော ဝါ ပန ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ တဿ အာဇီဝေါ အပရိသုဒ္ဓါ နာမ။ အယံ ပန သိက္ခာပဒဗဒ္ဓေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဥဘယမ္ပေတံ အကထေတွာ ပရမသလ္လေခေါ နာမ ကထိတော။ ယော ဟိ ဘိက္ခု သပ္ပိနဝနီတတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ လဘိတွာ၊ ‘‘သွေ ဝါ ပုနဒိဝသေ ဝါ ဘဝိဿတီ’’တိ သန္နိဓိကာရကံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ယော ဝါ ပန နိမ္ဗင်္ကုရာဒီနိ ဒိသွာ သာမဏေရေ ဝဒတိ – ‘‘အံင်္ကုရေ ခါဒထာ’’တိ၊ သာမဏေရာ ထေရော ခါဒိတုကာမောတိ ကပ္ပိယံ ကတွာ ဒေန္တိ၊ ဒဟရေ ပန သာမဏေရေ ဝါ ပါနီယံ ပိဝထ၊ အာဝုသောတိ ဝဒတိ၊ တေ ထေရော ပါနီယံ ပိဝိတုကာမောတိ ပါနီယသင်္ခံ ဓောဝိတွာ ဒေန္တိ၊ တမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာဇီဝေါ အပရိသုဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ။ ဝိပရီတော ပရိသုဒ္ဓါ နာမ။

၄၂၂။ မတ္တညူတိ ပရိယေသနပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂေသု မတ္တညူ၊ ယုတ္တညူ၊ ပမာဏညူ။

၄၂၃။ ဇာဂရိယမနုယုတ္တာတိ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဧကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ နိဒ္ဒါယ ဩကာသံ ဒတွာ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသေ ဇာဂရိယမှိ ယုတ္တာ ပယုတ္တာ။ သီဟသေယျန္တိ ဧတ္ထ ကာမဘောဂိသေယျာ၊ ပေတသေယျာ၊ သီဟသေယျာ၊ တထာဂတသေယျာတိ စတဿော သေယျာ။ တတ္ထ ‘‘ယေဘုယျေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမဘောဂီ သတ္တာ ဝါမေန ပဿေန သေန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၆) အယံ ကာမဘောဂိသေယျာ၊ တေသု ဟိ ယေဘုယျေန ဒက္ခိဏပဿေန သယာနော နာမ နတ္ထိ။

‘‘ယေဘုယျေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေတာ ဥတ္တာနာ သေန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၆) အယံ ပေတသေယျာ၊ ပေတာ ဟိ အပ္ပမံသလောဟိတတ္တာ အဋ္ဌိသင်္ဃာတဇဋိတာ ဧကေန ပဿေန သယိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဥတ္တာနာဝ သေန္တိ။

‘‘ယေဘုယျေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီဟော မိဂရာဇာ နင်္ဂုဋ္ဌံ အန္တရသတ္ထိမှိ အနုပက္ခိပိတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သေတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၆) အယံ သီဟသေယျာ။ တေဇုဿဒတ္တာ ဟိ သီဟော မိဂရာဇာ ဒွေ ပုရိမပါဒေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ပစ္ဆိမပါဒေ ဧကသ္မိံ ဌပေတွာ နင်္ဂုဋ္ဌံ အန္တရသတ္ထိမှိ ပက္ခိပိတွာ ပုရိမပါဒပစ္ဆိမပါဒနင်္ဂုဋ္ဌာနံ ဌိတောကာသံ သလ္လက္ခေတွာ ဒွိန္နံ ပုရိမပါဒါနံ မတ္ထကေ သီသံ ဌပေတွာ သယတိ။ ဒိဝသမ္ပိ သယိတွာ ပဗုဇ္ဈမာနော န ဥတြာသန္တော ပဗုဇ္ဈတိ။ သီသံ ပန ဥက္ခိပိတွာ ပုရိမပါဒါနံ ဌိတောကာသံ သလ္လက္ခေတိ။ သစေ ကိဉ္စိ ဌာနံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတံ ဟောတိ၊ ‘‘နယိဒံ တုယှံ ဇာတိယာ၊ န သူရဘာဝဿ စ အနုရူပ’’န္တိ အနတ္တမနော ဟုတွာ တတ္ထေဝ သယတိ၊ န ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။ အဝိဇဟိတွာ ဌိတေ ပန ‘‘တုယှံ ဇာတိယာ သူရဘာဝဿ စ အနုရူပမိဒ’’န္တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဥဋ္ဌာယ သီဟဝိဇမ္ဘိတံ ဝိဇမ္ဘိတွာ ကေသရဘာရံ ဝိဓုနိတွာ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိတွာ ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနသေယျာ ပန တထာဂတသေယျာတိ ဝုစ္စတိ။ တာသု ဣဓ သီဟသေယျာ အာဂတာ။ အယဉှိ တေဇုဿဒဣရိယာပထတ္တာ ဥတ္တမသေယျာ နာမ။ ပါဒေ ပါဒန္တိ ဒက္ခိဏပါဒေ ဝါမပါဒံ။ အစ္စာဓာယာတိ အတိအာဓာယ ဤသကံ အတိက္ကမ္မ ဌပေတွာ၊ ဂေါပ္ဖကေန ဟိ ဂေါပ္ဖကေ၊ ဇာဏုနာ ဝါ ဇာဏုမှိ သင်္ဃဋ္ဋိယမာနေ အဘိဏှံ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န ဟောတိ၊ သေယျာ အဖာသုကာ ဟောတိ။ ယထာ ပန န သင်္ဃဋ္ဋေတိ၊ ဧဝံ အတိက္ကမ္မ ဌပိတေ ဝေဒနာ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ သေယျာ ဖာသုကာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။

၄၂၅။ အဘိဇ္ဈံ လောကေတိအာဒိ စူဠဟတ္ထိပဒေ ဝိတ္ထာရိတံ။

၄၂၆။ ယာ ပနာယံ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဥပမာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဣဏံ အာဒါယာတိ ဝဍ္ဎိယာ ဓနံ ဂဟေတွာ။ ဗျန္တီ ကရေယျာတိ ဝိဂတန္တာနိ ကရေယျ။ ယထာ တေသံ ကာကဏိကမတ္တောပိ ပရိယန္တော နာမ နာဝသိဿတိ၊ ဧဝံ ကရေယျ၊ သဗ္ဗသော ပဋိနိယျာတေယျာတိ အတ္ထော။ တတောနိဒါနန္တိ အာဏဏျနိဒါနံ။ သော ဟိ အဏဏောမှီတိ အာဝဇ္ဇန္တော ဗလဝပါမောဇ္ဇံ လဘတိ၊ ဗလဝသောမနဿမဓိဂစ္ဆတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘လဘေထ ပါမောဇ္ဇံ၊ အဓိဂစ္ဆေယျ သောမနဿ’’န္တိ။

ဝိသဘာဂဝေဒနုပ္ပတ္တိယာ ကကစေနေဝ စတုဣရိယာပထံ ဆိန္ဒန္တော အာဗာဓတီတိ အာဗာဓော၊ သွာဿ အတ္ထီတိ အာဗာဓိကော။ တံသမုဋ္ဌာနေန ဒုက္ခေန ဒုက္ခိတော။ အဓိမတ္တဂိလာနောတိ ဗာဠှဂိလာနော။ နစ္ဆာဒေယျာတိ အဓိမတ္တဗျာဓိပရေတတာယ န ရုစ္စေယျ။ ဗလမတ္တာတိ ဗလမေဝ၊ ဗလဉ္စဿ ကာယေ န ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ တတောနိဒါနန္တိ အာရောဂျနိဒါနံ၊ တဿ ဟိ အရောဂေါမှီတိ အာဝဇ္ဇယတော တဒုဘယံ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘လဘေထ ပါမောဇ္ဇံ၊ အဓိဂစ္ဆေယျ သောမနဿ’’န္တိ။ န စဿ ကိဉ္စိ ဘောဂါနံ ဝယောတိ ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ ဘောဂါနံ ဝယော န ဘဝေယျ။ တတောနိဒါနန္တိ ဗန္ဓနာမောက္ခနိဒါနံ၊ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗပဒေသု ယောဇေတဗ္ဗံ။ အနတ္တာဓီနောတိ န အတ္တနိ အဓီနော၊ အတ္တနော ရုစိယာ ကိဉ္စိ ကာတုံ န လဘတိ။ ပရာဓီနောတိ ပရေသု အဓီနော၊ ပရဿေဝ ရုစိယာ ပဝတ္တတိ။ န ယေန ကာမံ ဂမောတိ ယေန ဒိသာဘာဂေနဿ ကာမော ဟောတိ။ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဂမနာယ၊ တေန ဂန္တုံ န လဘတိ။ ဒါသဗျာတိ ဒါသဘာဝါ။ ဘုဇိဿောတိ အတ္တနော သန္တကော။ တတောနိဒါနန္တိ ဘုဇိဿနိဒါနံ။ ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂန္တိ ကန္တာရံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ၊ နိရုဒကံ ဒီဃမဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ တတောနိဒါနန္တိ ခေမန္တဘူမိနိဒါနံ။

ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ အပ္ပဟီနေတိ ဧတ္ထ ဘဂဝါ အပ္ပဟီနံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ဣဏသဒိသံ၊ သေသာနိ ရောဂါဒိသဒိသာနိ ကတွာ ဒဿေတိ။ တတြာယံ သဒိသတာ – ယော ဟိ ပရေသံ ဣဏံ ဂဟေတွာ ဝိနာသေတိ။ သော တေဟိ ဣဏံ ဒေဟီတိ ဝုစ္စမာနောပိ ဖရုသံ ဝုစ္စမာနောပိ ဗဇ္ဈမာနောပိ ပဟရိယမာနောပိ ကိဉ္စိ ပဋိဗာဟိတုံ န သက္ကောတိ၊ သဗ္ဗံ တိတိက္ခတိ၊ တိတိက္ခကာရဏဉှိဿ တံ ဣဏံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝံ ယော ယမှိ ကာမစ္ဆန္ဒေန ရဇ္ဇတိ၊ တဏှာဂဏေန တံ ဝတ္ထုံ ဂဏှာတိ၊ သော တေန ဖရုသံ ဝုစ္စမာနောပိ ဗဇ္ဈမာနောပိ ပဟရိယမာနောပိ သဗ္ဗံ တိတိက္ခတိ။ တိတိက္ခကာရဏဉှိဿ သော ကာမစ္ဆန္ဒော ဟောတိ ဃရသာမိကေဟိ ဝဓီယမာနာနံ ဣတ္ထီနံ ဝိယာတိ။ ဧဝံ ဣဏံ ဝိယ ကာမစ္ဆန္ဒော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယထာ ပန ပိတ္တရောဂါတုရော မဓုသက္ကရာဒီသုပိ ဒိန္နေသု ပိတ္တရောဂါတုရတာယ တေသံ ရသံ န ဝိန္ဒတိ၊ တိတ္တကံ တိတ္တကန္တိ ဥဂ္ဂိရတိယေဝ။ ဧဝမေဝံ ဗျာပန္နစိတ္တော ဟိတကာမေဟိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဩဝဒီယမာနော ဩဝါဒံ န ဂဏှာတိ၊ ‘‘အတိ ဝိယ မေ တုမှေ ဥပဒ္ဒဝေထာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဝိဗ္ဘမတိ။ ပိတ္တရောဂါတုရတာယ သော ပုရိသော မဓုသက္ကရာဒိရသံ ဝိယ၊ ကောဓာတုရတာယ ဈာနသုခါဒိဘေဒံ သာသနရသံ န ဝိန္ဒတီတိ။ ဧဝံ ရောဂေါ ဝိယ ဗျာပါဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယထာ ပန နက္ခတ္တဒိဝသေ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗဒ္ဓါ ပုရိသော နက္ခတ္တဿ နေဝ အာဒိံ၊ န မဇ္ဈံ၊ န ပရိယောသာနံ ပဿတိ။ သော ဒုတိယဒိဝသေ မုတ္တော၊ ‘‘အဟော ဟိယျော နက္ခတ္တံ မနာပံ၊ အဟော နစ္စံ၊ အဟော ဂီတ’’န္တိအာဒီနိ သုတွာပိ ပဋိဝစနံ န ဒေတိ။ ကိံ ကာရဏာ? နက္ခတ္တဿ အနနုဘူတတ္တာ။ ဧဝမေဝံ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတော ဘိက္ခု ဝိစိတ္တနယေပိ ဓမ္မဿဝနေ ပဝတ္တမာနေ နေဝ တဿ အာဒိံ၊ န မဇ္ဈံ၊ န ပရိယောသာနံ ဇာနာတိ။ သော ဥဋ္ဌိတေ ဓမ္မဿဝနေ၊ ‘‘အဟော ဓမ္မဿဝနံ၊ အဟော ကာရဏံ၊ အဟော ဥပမာ’’တိ ဓမ္မဿဝနဿ ဝဏ္ဏံ ဘဏမာနာနံ သုတွာပိ ပဋိဝစနံ န ဒေတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ထိနမိဒ္ဓဝသေန ဓမ္မကထာယ အနနုဘူတတ္တာတိ။ ဧဝံ ဗန္ဓနာဂါရံ ဝိယ ထိနမိဒ္ဓံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယထာ ပန နက္ခတ္တံ ကီဠန္တောပိ ဒါသော၊ ‘‘ဣဒံ နာမ အစ္စာယိကံ ကရဏီယံ အတ္ထိ၊ သီဃံ၊ တတ္ထ ဂစ္ဆ၊ နော စေ ဂစ္ဆသိ၊ ဟတ္ထပါဒံ ဝါ တေ ဆိန္ဒာမိ ကဏ္ဏနာသံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တော သီဃံ ဂစ္ဆတိယေဝ၊ နက္ခတ္တဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ အနုဘဝိတုံ န လဘတိ။ ကသ္မာ? ပရာဓီနတာယ။ ဧဝမေဝံ ဝိနယေ အပ္ပကတညုနာ ဝိဝေကတ္ထာယ အရညံ ပဝိဋ္ဌေနာပိ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အန္တမသော ကပ္ပိယမံသေပိ အကပ္ပိယမံသသညာယ ဥပ္ပန္နာယ ဝိဝေကံ ပဟာယ သီလဝိသောဓနတ္ထံ ဝိနယဓရဿ သန္တိကေ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဝိဝေကသုခံ အနုဘဝိတုံ န လဘတိ။ ကသ္မာ? ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာဘိဘူတတာယာတိ၊ ဧဝံ ဒါသဗျံ ဝိယ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ဒဋ္ဋဗ္ဗံ။

ယထာ ပန ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂပဋိပန္နော ပုရိသော စောရေဟိ မနုဿာနံ ဝိလုတ္တောကာသံ ပဟတောကာသဉ္စ ဒိသွာ ဒဏ္ဍကသဒ္ဒေနပိ သကုဏသဒ္ဒေနပိ စောရာ အာဂတာတိ ဥဿင်္ကိတပရိသင်္ကိတော ဟောတိ၊ ဂစ္ဆတိပိ၊ တိဋ္ဌတိပိ၊ နိဝတ္တတိပိ၊ ဂတဋ္ဌာနတော အာဂတဋ္ဌာနမေဝ ဗဟုတရံ ဟောတိ။ သော ကိစ္ဆေန ကသိရေန ခေမန္တဘူမိံ ပါပုဏာတိ ဝါ၊ န ဝါ ပါပုဏာတိ။ ဧဝမေဝံ ယဿ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝိစိကိစ္ဆာ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ။ သော ‘‘ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ၊ န နု ခေါ ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိစိကိစ္ဆန္တော အဓိမုစ္စိတွာ သဒ္ဓါယ ဂဏှိတုံ န သက္ကောတိ။ အသက္ကောန္တော မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ န ပါပုဏာတီတိ ယထာ ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂေ ‘‘စောရာ အတ္ထိ နတ္ထီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ အာသပ္ပနပရိသပ္ပနံ အပရိယောဂါဟနံ ဆမ္ဘိတတ္တ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒေန္တော ခေမန္တပတ္တိယာ အန္တရာယံ ကရောတိ၊ ဧဝံ ဝိစိကိစ္ဆာပိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ န ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ နယေန ပုနပ္ပုနံ အာသပ္ပနပရိသပ္ပနံ အပရိယောဂါဟနံ ဆမ္ဘိတတ္တံ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒယမာနာ အရိယဘူမိပ္ပတ္တိယာ အန္တရာယံ ကရောတီတိ ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဏဏျန္တိ ဧတ္ထ ဘဂဝါ ပဟီနကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ အာဏဏျသဒိသံ၊ သေသာနိ အာရောဂျာဒိသဒိသာနိ ကတွာ ဒဿေတိ။ တတြာယံ သဒိသတာ – ယထာ ဟိ ပုရိသော ဣဏံ အာဒါယ ကမ္မန္တေ ပယောဇေတွာ သမိဒ္ဓကမ္မန္တော၊ ‘‘ဣဒံ ဣဏံ နာမ ပလိဗောဓမူလ’’န္တိ စိန္တေတွာ သဝဍ္ဎိကံ ဣဏံ နိယျာတေတွာ ပဏ္ဏံ ဖာလာပေယျ။ အထဿ တတော ပဋ္ဌာယ နေဝ ကောစိ ဒူတံ ပေသေတိ၊ န ပဏ္ဏံ၊ သော ဣဏသာမိကေ ဒိသွာပိ သစေ ဣစ္ဆတိ၊ အာသနာ ဥဋ္ဌဟတိ၊ နော စေ၊ န ဥဋ္ဌဟတိ။ ကသ္မာ? တေဟိ သဒ္ဓိံ နိလ္လေပတာယ အလဂ္ဂတာယ။ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု၊ ‘‘အယံ ကာမစ္ဆန္ဒော နာမ ပလိဗောဓမူလ’’န္တိ သတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဆ ဓမ္မေ ဘာဝေတွာ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ပဇဟတိ။ တဿေဝံ ပဟီနကာမစ္ဆန္ဒဿ ယထာ ဣဏမုတ္တဿ ပုရိသဿ ဣဏသာမိကေ ဒိသွာ နေဝ ဘယံ န ဆမ္ဘိတတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ပရဝတ္ထုမှိ နေဝ သင်္ဂေါ န ဗန္ဓော ဟောတိ။ ဒိဗ္ဗာနိပိ ရူပါနိ ပဿတော ကိလေသော န သမုဒါစရတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ အာဏဏျမိဝ ကာမစ္ဆန္ဒပ္ပဟာနမာဟ။

ယထာ ပန သော ပိတ္တရောဂါတုရော ပုရိသော ဘေသဇ္ဇကိရိယာယ တံ ရောဂံ ဝူပသမေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ မဓုသက္ကရာဒီနံ ရသံ ဝိန္ဒတိ။ ဧဝမေဝံ ဘိက္ခု၊ ‘‘အယံ ဗျာပါဒေါ နာမ အနတ္ထကာရကော’’တိ ဆ ဓမ္မေ ဘာဝေတွာ ဗျာပါဒနီဝရဏံ ပဇဟတိ။ သော ဧဝံ ပဟီနဗျာပါဒေါ ယထာ ပိတ္တရောဂဝိမုတ္တော ပုရိသော မဓုသက္ကရာဒီနိ မဓုရာနိ သမ္ပိယာယမာနော ပဋိသေဝတိ။ ဧဝမေဝံ အာစာရပဏ္ဏတ္တိအာဒီနိ သိက္ခာပိယမာနော သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သမ္ပိယာယမာနော သိက္ခတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ အာရောဂျမိဝ ဗျာပါဒပ္ပဟာနမာဟ။

ယထာ သော နက္ခတ္တဒိဝသေ ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသိတော ပုရိသော အပရသ္မိံ နက္ခတ္တဒိဝသေ၊ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ အဟံ ပမာဒဒေါသေန ဗဒ္ဓါ တံ နက္ခတ္တံ နာနုဘဝါမိ၊ ဣဒါနိ အပ္ပမတ္တော ဘဝိဿာမီ’’တိ ယထာဿ ပစ္စတ္ထိကာ ဩကာသံ န လဘန္တိ။ ဧဝံ အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ နက္ခတ္တံ အနုဘဝိတွာ – ‘‘အဟော နက္ခတ္တံ အဟော နက္ခတ္တ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု၊ ‘‘ဣဒံ ထိနမိဒ္ဓံ နာမ မဟာအနတ္ထကရ’’န္တိ ဆ ဓမ္မေ ဘာဝေတွာ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ ပဇဟတိ။ သော ဧဝံ ပဟီနထိနမိဒ္ဓါ ယထာ ဗန္ဓနာ မုတ္တော ပုရိသော သတ္တာဟမ္ပိ နက္ခတ္တဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ အနုဘဝတိ။ ဧဝမေဝံ ဘိက္ခု ဓမ္မနက္ခတ္တဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ အနုဘဝန္တော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဗန္ဓနာ မောက္ခမိဝ ထိနမိဒ္ဓပ္ပဟာနမာဟ။

ယထာ ပန ဒါသော ကဉ္စိဒေဝ မိတ္တံ ဥပနိဿာယ သာမိကာနံ ဓနံ ဒတွာ အတ္တာနံ ဘုဇိဿံ ကတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ကရေယျ။ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု၊ ‘‘ဣဒံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ နာမ မဟာအနတ္ထကရ’’န္တိ ဆ ဓမ္မေ ဘာဝေတွာ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဇဟတိ။ သော ဧဝံ ပဟီနုဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စော ယထာ ဘုဇိဿော ပုရိသော ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ကရောတိ။ န တံ ကောစိ ဗလက္ကာရေန တတော နိဝတ္တေတိ။ ဧဝမေဝံ ဘိက္ခု ယထာသုခံ နေက္ခမ္မပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ န နံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ဗလက္ကာရေန တတော နိဝတ္တေတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဘုဇိဿံ ဝိယ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စပ္ပဟာနမာဟ။

ယထာ ဗလဝါ ပုရိသော ဟတ္ထသာရံ ဂဟေတွာ သဇ္ဇာဝုဓော သပရိဝါရော ကန္တာရံ ပဋိပဇ္ဇေယျ။ တံ စောရာ ဒူရတောဝ ဒိသွာ ပလာယေယျုံ။ သော သောတ္ထိနာ တံ ကန္တာရံ နိတ္ထရိတွာ ခေမန္တံ ပတ္တော ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော အဿ။ ဧဝမေဝံ ဘိက္ခု၊ ‘‘အယံ ဝိစိကိစ္ဆာ နာမ အနတ္ထကာရိကာ’’တိ ဆ ဓမ္မေ ဘာဝေတွာ ဝိစိကိစ္ဆံ ပဇဟတိ။ သော ဧဝံ ပဟီနဝိစိကိစ္ဆော ယထာ ဗလဝါ သဇ္ဇာဝုဓော သပရိဝါရော ပုရိသော နိဗ္ဘယော စောရေ တိဏံ ဝိယ အဂဏေတွာ သောတ္ထိနာ နိက္ခမိတွာ ခေမန္တဘူမိံ ပါပုဏာတိ။ ဧဝမေဝံ ဒုစ္စရိတကန္တာရံ နိတ္ထရိတွာ ပရမခေမန္တဘူမိံ အမတံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ခေမန္တဘူမိံ ဝိယ ဝိစိကိစ္ဆာပဟာနမာဟ။

၄၂၇။ ဣမမေဝ ကာယန္တိ ဣမံ ကရဇကာယံ။ အဘိသန္ဒေတီတိ တေမေတိ သ္နေဟေတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပဝတ္တပီတိသုခံ ကရောတိ။ ပရိသန္ဒေတီတိ သမန္တတော သန္ဒေတိ။ ပရိပူရေတီတိ ဝါယုနာ ဘသ္တံ ဝိယ ပူရေတိ။ ပရိပ္ဖရတီတိ သမန္တတော ဖုသတိ။ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿာတိ အဿ ဘိက္ခုနော သဗ္ဗကောဋ္ဌာသဝတော ကာယဿ။ ကိဉ္စိ ဥပါဒိန္နကသန္တတိပဝတ္တိဋ္ဌာနေ ဆဝိမံသလောဟိတာနုဂတံ အဏုမတ္တမ္ပိ ဌာနံ ပဌမဇ္ဈာနသုခေန အဖုဋ္ဌံ နာမ န ဟောတိ။ ဒက္ခောတိ ဆေကော ပဋိဗလော နှာနီယစုဏ္ဏာနိ ကာတုဉ္စေဝ ယောဇေတုဉ္စ သန္နေတုဉ္စ။ ကံသထာလေတိ ယေန ကေနစိ လောဟေန ကတဘာဇနေ။ မတ္တိကဘာဇနံ ပန ထိရံ န ဟောတိ၊ သန္နေန္တဿ ဘိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တံ န ဒဿေတိ။ ပရိပ္ဖောသကံ ပရိပ္ဖောသကန္တိ သိဉ္စိတွာ သိဉ္စိတွာ။ သန္နေယျာတိ ဝါမဟတ္ထေန ကံသထာလံ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ပမာဏယုတ္တံ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ သိဉ္စိတွာ ပရိမဒ္ဒန္တော ပိဏ္ဍံ ကရေယျ။ သ္နေဟာနုဂတာတိ ဥဒကသိနေဟေန အနုဂတာ။ သ္နေဟပရေတာတိ ဥဒကသိနေဟေန ပရိဂတာ။ သန္တရဗာဟိရာတိ သဒ္ဓိံ အန္တောပဒေသေန စေဝ ဗဟိပဒေသေန စ၊ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဥဒကသိနေဟေန ဖုဋာတိ အတ္ထော။ န စ ပဂ္ဃရိဏီတိ န ဗိန္ဒု ဗိန္ဒု ဥဒကံ ပဂ္ဃရတိ၊ သက္ကာ ဟောတိ ဟတ္ထေနပိ ဒွီဟိပိ တီဟိပိ အင်္ဂုလီဟိ ဂဟေတုံ ဩဝဋ္ဋိကမ္ပိ ကာတုန္တိ အတ္ထော။

၄၂၈။ ဒုတိယဇ္ဈာနသုခဥပမာယံ ဥဗ္ဘိတောဒကောတိ ဥဗ္ဘိန္နဥဒကော၊ န ဟေဋ္ဌာ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ ဥဂ္ဂစ္ဆနဥဒကော၊ အန္တောယေဝ ပန ဥဗ္ဘိဇ္ဇနဥဒကောတိ အတ္ထော။ အာယမုခန္တိ အာဂမနမဂ္ဂေါ။ ဒေဝေါတိ မေဃော။ ကာလေနကာလန္တိ ကာလေ ကာလေ၊ အနွဒ္ဓမာသံ ဝါ အနုဒသာဟံ ဝါတိ အတ္ထော။ ဓာရန္တိ ဝုဋ္ဌိံ။ နာနုပ္ပဝေစ္ဆေယျာတိ န ပဝေသေယျ၊ န ဝဿေယျာတိ အတ္ထော။ သီတာ ဝါရိဓာရာ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာတိ သီတံ ဝါရိ တံ ဥဒကရဟဒံ ပူရယမာနံ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ။ ဟေဋ္ဌာ ဥဂ္ဂစ္ဆနဥဒကဉှိ ဥဂ္ဂန္တွာ ဥဂ္ဂန္တွာ ဘိဇ္ဇန္တံ ဥဒကံ ခေါဘေတိ။ စတူဟိ ဒိသာဟိ ပဝိသနဥဒကံ ပုရာဏပဏ္ဏတိဏကဋ္ဌဒဏ္ဍကာဒီဟိ ဥဒကံ ခေါဘေတိ။ ဝုဋ္ဌိဥဒကံ ဓာရာနိပါတပုပ္ဖုဠကေဟိ ဥဒကံ ခေါဘေတိ။ သန္နိသိန္နမေဝ ပန ဟုတွာ ဣဒ္ဓိနိမ္မိတမိဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥဒကံ ဣမံ ပဒေသံ ဖရတိ၊ ဣမံ ပဒေသံ န ဖရတီတိ နတ္ထိ။ တေန အဖုဋောကာသော နာမ န ဟောတီတိ။ တတ္ထ ရဟဒေါ ဝိယ ကရဇကာယော၊ ဥဒကံ ဝိယ ဒုတိယဇ္ဈာနသုခံ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၂၉။ တတိယဇ္ဈာနသုခဥပမာယံ ဥပ္ပလာနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ဥပ္ပလိနီ။ သေသပဒဒွယေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ သေတရတ္တနီလေသု ယံကိဉ္စိ ဥပ္ပလံ ဥပ္ပလမေဝ၊ ဦနကသတပတ္တံ ပုဏ္ဍရီကံ၊ သတပတ္တံ ပဒုမံ။ ပတ္တနိယမံ ဝါ ဝိနာပိ သေတံ ပဒုမံ၊ ရတ္တံ ပုဏ္ဍရီကန္တိ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနီတိ ဥဒကတော န ဥဂ္ဂတာနိ။ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ဥဒကတလဿ အန္တော နိမုဂ္ဂါနိယေဝ ဟုတွာ ပေါသီနိ၊ ဝဍ္ဎီနီတိ အတ္ထော။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၃၀။ စတုတ္ထဇ္ဈာနသုခဥပမာယံ ပရိသုဒ္ဓေန စေတသာ ပရိယောဒါတေနာတိ ဧတ္ထ နိရုပက္ကိလေသဋ္ဌေန ပရိသုဒ္ဓံ။ ပဘဿရဋ္ဌေန ပရိယောဒါတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဩဒါတေန ဝတ္ထေနာတိ ဣဒံ ဥတုဖရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကိလိဋ္ဌဝတ္ထေန ဟိ ဥတုဖရဏံ န ဟောတိ၊ တင်္ခဏဓောတပရိသုဒ္ဓေန ဥတုဖရဏံ ဗလဝံ ဟောတိ။ ဣမိဿာ ဟိ ဥပမာယ ဝတ္ထံ ဝိယ ကရဇကာယော။ ဥတုဖရဏံ ဝိယ စတုတ္ထဇ္ဈာနသုခံ။ တသ္မာ ယထာ သုနှာတဿ ပုရိသဿ ပရိသုဒ္ဓံ ဝတ္ထံ သသီသံ ပါရုပိတွာ နိသိန္နဿ သရီရတော ဥတု သဗ္ဗမေဝ ဝတ္ထံ ဖရတိ၊ န ကောစိ ဝတ္ထဿ အဖုဋောကာသော ဟောတိ။ ဧဝံ စတုတ္ထဇ္ဈာနသုခေန ဘိက္ခုနော ကရဇကာယဿ န ကောစိ ဩကာသော အဖုဋော ဟောတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တမေဝ ဝါ ဝတ္ထံ ဝိယ၊ တံသမုဋ္ဌာနရူပံ ဥတုဖရဏံ ဝိယ။ ယထာ ဟိ ကတ္ထစိ ဩဒါတဝတ္ထေ ကာယံ အပ္ဖုသန္တေပိ တံသမုဋ္ဌာနေန ဥတုနာ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ကာယော ဖုဋ္ဌော ဟောတိ။ ဧဝံ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမုဋ္ဌိတေန သုခုမရူပေန သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဘိက္ခုနော ကရဇကာယော ဖုဋော ဟောတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၄၃၁။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏဥပမာယံ တံဒိဝသံ ကတကိရိယာ ပါကဋာ ဟောတီတိ တံဒိဝသံ ဂတဂါမတ္တယမေဝ ဂဟိတံ။ တတ္ထ ဂါမတ္တယံ ဂတပုရိသော ဝိယ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏလာဘီ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တယော ဂါမာ ဝိယ တယော ဘဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တဿ ပုရိသဿ တီသု ဂါမေသု တံဒိဝသံ ကတကိရိယာယ အာဝိဘာဝေါ ဝိယ ပုဗ္ဗေနိဝါသာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရိတွာ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော တီသု ဘဝေသု ကတကိရိယာယ အာဝိဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၄၃၂။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဥပမာယံ ဒွေ အဂါရာတိ ဒွေ ဃရာ။ သဒွါရာတိ သမ္မုခဒွါရာ။ အနုစင်္ကမန္တေတိ အပရာပရံ သဉ္စရန္တေ။ အနုဝိစရန္တေတိ ဣတော စိတော စ ဝိစရန္တေ၊ ဣတော ပန ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ ဧတံ ဂေဟံ၊ ဧတသ္မာ ဝါ နိက္ခမိတွာ ဣမံ ဂေဟံ ပဝိသနဝသေနပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဒွေ အဂါရာ သဒွါရာ ဝိယ စုတိပဋိသန္ဓိယော၊ စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏလာဘီ၊ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ဒွိန္နံ ဂေဟာနံ အန္တရေ ဌတွာ ပဿတော ဒွေ အဂါရေ ပဝိသနကနိက္ခမနကပုရိသာနံ ပါကဋကာလော ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခုလာဘိနော အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဩလောကေန္တဿ စဝနကဥပပဇ္ဇနကသတ္တာနံ ပါကဋကာလော။ ကိံ ပန တေ ဉာဏဿ ပါကဋာ၊ ပုဂ္ဂလဿာတိ? ဉာဏဿ။ တဿ ပါကဋတ္တာ ပန ပုဂ္ဂလဿ ပါကဋာယေဝါတိ။

၄၃၃။ အာသဝက္ခယဉာဏဥပမာယံ ပဗ္ဗတသင်္ခေပေတိ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ။ အနာဝိလောတိ နိက္ကဒ္ဒမော။ သိပ္ပိယော စ သမ္ဗုကာ စ သိပ္ပိသမ္ဗုကံ။ သက္ခရာ စ ကထလာ စ သက္ခရကထလံ။ မစ္ဆာနံ ဂုမ္ဗာ ဃဋာတိ မစ္ဆဂုမ္ဗံ။ တိဋ္ဌန္တမ္ပိ စရန္တမ္ပီတိ ဧတ္ထ သက္ခရကထလံ တိဋ္ဌတိယေဝ၊ ဣတရာနိ စရန္တိပိ တိဋ္ဌန္တိပိ။ ယထာ ပန အန္တရန္တရာ ဌိတာသုပိ နိသိန္နာသုပိ ဝိဇ္ဇမာနာသုပိ၊ ‘‘ဧတာ ဂါဝေါ စရန္တီ’’တိ စရန္တိယော ဥပါဒါယ ဣတရာပိ စရန္တီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ တိဋ္ဌန္တမေဝ သက္ခရကထလံ ဥပါဒါယ ဣတရမ္ပိ ဒွယံ တိဋ္ဌန္တန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရဉ္စ ဒွယံ စရန္တံ ဥပါဒါယ သက္ခရကထလမ္ပိ စရန္တန္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စက္ခုမတော ပုရိသဿ တီရေ ဌတွာ ပဿတော သိပ္ပိသမ္ဗုကာဒီနံ ဝိဘူတကာလော ဝိယ အာသဝါနံ ခယာယ စိတ္တံ နီဟရိတွာ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော စတုန္နံ သစ္စာနံ ဝိဘူတကာလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၄၃၄။ ဣဒါနိ သတ္တဟာကာရေဟိ သလိင်္ဂတော သဂုဏတော ခီဏာသဝဿ နာမံ ဂဏှန္တော၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမဏော ဣတိပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမဏော ဟောတီတိအာဒီသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ ဘိက္ခု သမိတပါပတ္တာ သမဏော ဟောတိ။ ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ။ နှာတကိလေသတ္တာ နှာတကော ဟောတိ၊ ဓောတကိလေသတ္တာတိ အတ္ထော။ စတုမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတေဟိ ဝေဒေဟိ အကုသလဓမ္မာနံ ဂတတ္တာ ဝေဒဂူ ဟောတိ၊ ဝိဒိတတ္တာတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ဝိဒိတာဿ ဟောန္တီတိအာဒိမာဟ။ ကိလေသာနံ သုတတ္တာ သောတ္တိယော ဟောတိ၊ နိဿုတတ္တာ အပဟတတ္တာတိ အတ္ထော။ ကိလေသာနံ အာရကတ္တာ အရိယော ဟောတိ၊ ဟတတ္တာတိ အတ္ထော။ တေဟိ အာရကတ္တာ အရဟံ ဟောတိ၊ ဒူရီဘူတတ္တာတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗတ္ထ ပါကဋမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာအဿပုရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ စူဠအဿပုရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၃၅။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠအဿပုရသုတ္တံ။ တဿ ဒေသနာကာရဏံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ သမဏသာမီစိပ္ပဋိပဒါတိ သမဏာနံ အနုစ္ဆဝိကာ သမဏာနံ အနုလောမပ္ပဋိပဒါ။

၄၃၆။ သမဏမလာနန္တိအာဒီသု ဧတေ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သမဏေ မလိနေ ကရောန္တိ မလဂ္ဂဟိတေ၊ တသ္မာ ‘‘သမဏမလာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧတေဟိ သမဏာ ဒုဿန္တိ၊ ပဒုဿန္တိ၊ တသ္မာ သမဏဒေါသာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧတေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သမဏေ ကသဋေ နိရောဇေ ကရောန္တိ မိလာပေန္တိ၊ တသ္မာ သမဏကသဋာတိ ဝုစ္စန္တိ။ အာပါယိကာနံ ဌာနာနန္တိ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တာပကာနံ ကာရဏာနံ။ ဒုဂ္ဂတိဝေဒနိယာနန္တိ ဒုဂ္ဂတိယံ ဝိပါကဝေဒနာယ ပစ္စယာနံ။ မတဇံ နာမာတိ မနုဿာ တိခိဏံ အယံ အယေန သုဃံသိတွာ တံ အယစုဏ္ဏံ မံသေန သဒ္ဓိံ မဒ္ဒိတွာ ကောဉ္စသကုဏေ ခါဒါပေန္တိ။ တေ ဥစ္စာရံ ကာတုံ အသက္ကောန္တာ မရန္တိ။ နော စေ မရန္တိ၊ ပဟရိတွာ မာရေန္တိ။ အထ တေသံ ကုစ္ဆိံ ဖာလေတွာ နံ ဥဒကေန ဓောဝိတွာ စုဏ္ဏံ ဂဟေတွာ မံသေန သဒ္ဓိံ မဒ္ဒိတွာ ပုန ခါဒါပေန္တီတိ ဧဝံ သတ္တ ဝါရေ ခါဒါပေတွာ ဂဟိတေန အယစုဏ္ဏေန အာဝုဓံ ကရောန္တိ။ သုသိက္ခိတာ စ နံ အယကာရာ ဗဟုဟတ္ထကမ္မမူလံ လဘိတွာ ကရောန္တိ။ တံ မတသကုဏတော ဇာတတ္တာ ‘‘မတဇ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ အတိတိခိဏံ ဟောတိ။ ပီတနိသိတန္တိ ဥဒကပီတဉ္စေဝ သိလာယ စ သုနိဃံသိတံ။ သင်္ဃာဋိယာတိ ကောသိယာ။ သမ္ပာရုတန္တိ ပရိယောနဒ္ဓံ။ သမ္ပလိဝေဌိတန္တိ သမန္တတော ဝေဌိတံ။

၄၃၇။ ရဇောဇလ္လိကဿာတိ ရဇောဇလ္လဓာရိနော။ ဥဒကောရောဟကဿာတိ ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တုံ ဥဒကံ ဩရောဟန္တဿ။ ရုက္ခမူလိကဿာတိ ရုက္ခမူလဝါသိနော။ အဗ္ဘောကာသိကဿာတိ အဗ္ဘောကာသဝါသိနော။ ဥဗ္ဘဋ္ဌကဿာတိ ဥဒ္ဓံ ဌိတကဿ။ ပရိယာယဘတ္တိကဿာတိ မာသဝါရေန ဝါ အဍ္ဎမာသဝါရေန ဝါ ဘုဉ္ဇန္တဿ။ သဗ္ဗမေတံ ဗာဟိရသမယေနေဝ ကထိတံ။ ဣမသ္မိဉှိ သာသနေ စီဝရဓရော ဘိက္ခု သင်္ဃာဋိကောတိ န ဝုစ္စတိ။ ရဇောဇလ္လဓာရဏာဒိဝတာနိ ဣမသ္မိံ သာသနေ နတ္ထိယေဝ။ ဗုဒ္ဓဝစနဿ ဗုဒ္ဓဝစနမေဝ နာမံ၊ န မန္တာတိ။ ရုက္ခမူလိကော၊ အဗ္ဘောကာသိကောတိ ဧတ္တကံယေဝ ပန လဗ္ဘတိ။ တမ္ပိ ဗာဟိရသမယေနေဝ ကထိတံ။ ဇာတမေဝ နန္တိ တံဒိဝသေ ဇာတမတ္တံယေဝ နံ။ သင်္ဃာဋိကံ ကရေယျုန္တိ သင်္ဃာဋိကံ ဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ စ ပါရုပိတွာ စ သင်္ဃာဋိကံ ကရေယျုံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

၄၃၈။ ဝိသုဒ္ဓမတ္တာနံ သမနုပဿတီတိ အတ္တာနံ ဝိသုဇ္ဈန္တံ ပဿတိ။ ဝိသုဒ္ဓါတိ ပန န တာဝ ဝတ္တဗ္ဗော။ ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတီတိ တုဋ္ဌာကာရော ဇာယတိ။ ပမုဒိတဿ ပီတီတိ တုဋ္ဌဿ သကလသရီရံ ခေါဘယမာနာ ပီတိ ဇာယတိ။ ပီတိမနဿ ကာယောတိ ပီတိသမ္ပယုတ္တဿ ပုဂ္ဂလဿ နာမကာယော။ ပဿမ္ဘတီတိ ဝိဂတဒရထော ဟောတိ။ သုခံ ဝေဒေတီတိ ကာယိကမ္ပိ စေတသိကမ္ပိ သုခံ ဝေဒိယတိ။ စိတ္တံ သမာဓိယတီတိ ဣမိနာ နေက္ခမ္မသုခေန သုခိတဿ စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ အပ္ပနာပတ္တံ ဝိယ ဟောတိ။ သော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာတိ ဟေဋ္ဌာ ကိလေသဝသေန အာရဒ္ဓါ ဒေသနာ ပဗ္ဗတေ ဝုဋ္ဌဝုဋ္ဌိ ဝိယ နဒိံ ယထာနုသန္ဓိနာ ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနံ ဩတိဏ္ဏာ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တမေဝ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေါက္ခရဏီတိ မဟာသီဟနာဒသုတ္တေ မဂ္ဂေါ ပေါက္ခရဏိယာ ဥပမိတော၊ ဣဓ သာသနံ ဥပမိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာသဝါနံ ခယာ သမဏော ဟောတီတိ သဗ္ဗကိလေသာနံ သမိတတ္တာ ပရမတ္ထသမဏော ဟောတီတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠအဿပုရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုတ္ထဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စူဠယမကဝဂ္ဂေါ

၁။ သာလေယျကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၃၉။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ သာလေယျကသုတ္တံ။ တတ္ထ ကောသလေသူတိ ကောသလာ နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ။ တေသံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရုဠှီသဒ္ဒေန ကောသလာတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ ကောသလေသု ဇနပဒေ။ ပေါရာဏာ ပနာဟု – ယသ္မာ ပုဗ္ဗေ မဟာပနာဒံ ရာဇကုမာရံ နာနာနာဋကာနိ ဒိသွာ သိတမတ္တမ္ပိ အကရောန္တံ သုတွာ ရာဇာ အာဟ – ‘‘ယော မမ ပုတ္တံ ဟသာပေတိ၊ သဗ္ဗာလင်္ကာရေန နံ အလင်္ကရောမီ’’တိ။ တတော နင်္ဂလာနိပိ ဆဍ္ဍေတွာ မဟာဇနကာယေ သန္နိပတိတေ မနုဿာ သာတိရေကာနိ သတ္တဝဿာနိ နာနာကီဠိကာယော ဒဿေတွာ နံ ဟသာပေတုံ နာသက္ခိံသု။ တတော သက္ကော ဒေဝနဋံ ပေသေသိ။ သော ဒိဗ္ဗနာဋကံ ဒဿေတွာ ဟသာပေသိ။ အထ တေ မနုဿာ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနောကာသာဘိမုခါ ပက္ကမိံသု။ တေ ပဋိပထေ မိတ္တသုဟဇ္ဇာဒယော ဒိသွာ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တာ၊ ‘‘ကစ္စိ၊ ဘော၊ ကုသလံ၊ ကစ္စိ၊ ဘော၊ ကုသလ’’န္တိ အာဟံသု။ တသ္မာ တံ ‘‘ကုသလံ ကုသလ’’န္တိ ဝစနံ ဥပါဒါယ သော ပဒေသော ကောသလာတိ ဝုစ္စတီတိ။

စာရိကံ စရမာနောတိ အတုရိတစာရိကံ စရမာနော။ မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိန္တိ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ သတသဟဿံ ဝါတိ ဧဝံ အပရိစ္ဆိန္နေန မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ။ ဗြာဟ္မဏဂါမောတိ ဗြာဟ္မဏာနံ သမောသရဏဂါမောပိ ဗြာဟ္မဏဂါမောတိ ဝုစ္စတိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဘောဂဂါမောပိ။ ဣဓ သမောသရဏဂါမော အဓိပ္ပေတော။ တဒဝသရီတိ တံ အဝသရိ၊ သမ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဝိဟာရော ပနေတ္ထ အနိယာမိတော၊ တသ္မာ တဿ အဝိဒူရေ ဗုဒ္ဓါနံ အနုစ္ဆဝိကော ဧကော ဝနသဏ္ဍော ဘဝိဿတိ၊ သတ္ထာ တံ ဝနသဏ္ဍံ ဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဿောသုန္တိ သုဏိံသု ဥပလဘိံသု။ သောတဒွါရသမ္ပတ္တဝစနနိဂ္ဃောသာနုသာရေန ဇာနိံသု။ ခေါတိ အဝဓာရဏတ္ထေ ပဒပူရဏမတ္တေ ဝါ နိပါတော။ တတ္ထ အဝဓာရဏတ္ထေန အဿောသုံယေဝ၊ န နေသံ ကောစိ သဝနန္တရာယော အဟောသီတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဒပူရဏေန ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာမတ္တမေဝ။

ဣဒါနိ ယမတ္ထံ အဿောသုံ၊ တံ ပကာသေတုံ သမဏော ခလု၊ ဘော၊ ဂေါတမောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သမိတပါပတ္တာ သမဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ခလူတိ အနုဿဝနတ္ထေ နိပါတော။ ဘောတိ တေသံ အညမညံ အာလပနမတ္တံ။ ဂေါတမောတိ ဘဂဝတော ဂေါတ္တဝသေန ပရိဒီပနံ။ တသ္မာ သမဏော ခလု၊ ဘော၊ ဂေါတမောတိ ဧတ္ထ သမဏော ကိရ၊ ဘော၊ ဂေါတမဂေါတ္တောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သကျပုတ္တောတိ ဣဒံ ပန ဘဂဝတော ဥစ္စာကုလပရိဒီပနံ။ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဘာဝဒီပနံ။ ကေနစိ ပါရိဇုညေန အနဘိဘူတော အပရိက္ခီဏံယေဝ တံ ကုလံ ပဟာယ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော ပရံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ တံ ခေါ ပနာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တဿ ခေါ ပန ဘောတော ဂေါတမဿာတိ အတ္ထော။ ကလျာဏောတိ ကလျာဏဂုဏသမန္နာဂတော၊ သေဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ကိတ္တိယေဝ၊ ထုတိဃောသော ဝါ။ အဗ္ဘုဂ္ဂတောတိ သဒေဝကံ လောကံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဥဂ္ဂတော။ ကိန္တိ? ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ…ပေ… ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ။

တတြာယံ ပဒသမ္ဗန္ဓော – သော ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟံ၊ ဣတိပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ…ပေ… ဣတိပိ ဘဂဝါတိ။ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အာရကတ္တာ၊ အရီနံ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါတိ ဣမေဟိ တာဝ ကာရဏေဟိ သော ဘဂဝါ အရဟန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိအာဒိနာ နယေန မာတိကံ နိက္ခိပိတွာ သဗ္ဗာနေဝ ဧတာနိ ပဒါနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဗုဒ္ဓါနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတာနီတိ တတော တေသံ ဝိတ္ထာရော ဂဟေတဗ္ဗော။

သာဓု ခေါ ပနာတိ သုန္ဒရံ ခေါ ပန၊ အတ္ထာဝဟံ သုခါဝဟန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာရူပါနံ အရဟတန္တိ ယထာရူပေါ သော ဘဝံ ဂေါတမော၊ ဧဝရူပါနံ အနေကေဟိပိ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿေဟိ ဒုလ္လဘဒဿနာနံ ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခိတ္တေဟိ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနရတနပဋိမဏ္ဍိတေဟိ ဒွတ္တိံသ္မဟာပုရိသလက္ခဏဝရေဟိ သမာကိဏ္ဏမနောရမသရီရာနံ အတပ္ပကဒဿနာနံ အတိမဓုရဓမ္မနိဂ္ဃောသာနံ၊ ယထာဘူတဂုဏာဓိဂမေန လောကေ အရဟန္တောတိ လဒ္ဓသဒ္ဒါနံ အရဟတံ။ ဒဿနံ ဟောတီတိ ပသာဒသောမ္မာနိ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဒဿနမတ္တမ္ပိ သာဓု ဟောတိ။ သစေ ပန အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေန ဗြဟ္မဿရေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ ဧကံ ပဒမ္ပိ သောတုံ လဘိဿာမ၊ သာဓုတရံယေဝ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ အဇ္ဈာသယံ ကတွာ။

ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ပဟာယ တုဋ္ဌမာနသာ အာဂမံသု။ ဧတဒဝေါစုန္တိ ဒုဝိဓာ ဟိ ပုစ္ဆာ အဂါရိကပုစ္ဆာ အနဂါရိကပုစ္ဆာ စ။ တတ္ထ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ကုသလံ၊ ကိံ အကုသလ’’န္တိ ဣမိနာ နယေန အဂါရိကပုစ္ဆာ အာဂတာ။ ‘‘ဣမေ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ’’တိ ဣမိနာ နယေန အနဂါရိကပုစ္ဆာ။ ဣမေ ပန အတ္တနော အနုရူပံ အဂါရိကပုစ္ဆံ ပုစ္ဆန္တာ ဧတံ၊ ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစုံ။ တေသံ ဘဂဝါ ယထာ န သက္ကောန္တိ သလ္လက္ခေတုံ၊ ဧဝံ သံခိတ္တေနေဝ တာဝ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော၊ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတု ခေါ ဂဟပတယောတိအာဒိမာဟ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ယထာ န သလ္လက္ခေန္တိ၊ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇေသီတိ? ပဏ္ဍိတမာနိကာ ဟိ တေ၊ အာဒိတောဝ မာတိကံ အဋ္ဌပေတွာ ယထာ သလ္လက္ခေန္တိ၊ ဧဝံ အတ္ထေ ဝိတ္ထာရိတေ၊ ဒေသနံ ဥတ္တာနိကာတိ မညန္တာ အဝဇာနန္တိ၊ မယမ္ပိ ကထေန္တာ ဧဝမေဝ ကထေယျာမာတိ ဝတ္တာရော ဘဝန္တိ။ တေန နေသံ ဘဂဝါ ယထာ န သက္ကောန္တိ သလ္လက္ခေတုံ၊ ဧဝံ သံခိတ္တေနေဝ တာဝ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တတော သလ္လက္ခေတုံ အသက္ကောန္တေဟိ ဝိတ္ထာရဒေသနံ ယာစိတော ဝိတ္ထာရေန ဒေသေတုံ၊ တေန ဟိ ဂဟပတယောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေန ဟီတိ ကာရဏတ္ထေ နိပါတော။ ယသ္မာ မံ တုမှေ ယာစထ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။

၄၄၀။ တိဝိဓန္တိ တီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ။ ကာယေနာတိ ကာယဒွါရေန။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာတိ အဓမ္မစရိယသင်္ခါတာ ဝိသမစရိယာ။ အယံ ပနေတ္ထ ပဒတ္ထော၊ အဓမ္မဿ စရိယာ အဓမ္မစရိယာ၊ အဓမ္မကရဏန္တိ အတ္ထော။ ဝိသမာ စရိယာ၊ ဝိသမဿ ဝါ ကမ္မဿ စရိယာတိ ဝိသမစရိယာ။ အဓမ္မစရိယာ စ သာ ဝိသမစရိယာ စာတိ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗေသု ကဏှသုက္ကပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ လုဒ္ဒေါတိ ကက္ခဠော။ ဒါရုဏောတိ သာဟသိကော။ လောဟိတပါဏီတိ ပရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တဿ ပါဏီ လောဟိတေန လိပ္ပန္တိ။ သစေပိ န လိပ္ပန္တိ၊ တထာဝိဓော လောဟိတပါဏီတွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဟတပ္ပဟတေ နိဝိဋ္ဌောတိ ဟတေ စ ပရဿ ပဟာရဒါနေ၊ ပဟတေ စ ပရမာရဏေ နိဝိဋ္ဌော။ အဒယာပန္နောတိ နိက္ကရုဏတံ အာပန္နော။

ယံ တံ ပရဿာတိ ယံ တံ ပရဿ သန္တကံ။ ပရဝိတ္တူပကရဏန္တိ တဿေဝ ပရဿ ဝိတ္တူပကရဏံ တုဋ္ဌိဇနနံ ပရိက္ခာရဘဏ္ဍကံ။ ဂါမဂတံ ဝါတိ အန္တောဂါမေ ဝါ ဌပိတံ။ အရညဂတံ ဝါတိ အရညေ ရုက္ခဂ္ဂပဗ္ဗတမတ္ထကာဒီသု ဝါ ဌပိတံ။ အဒိန္နန္တိ တေဟိ ပရေဟိ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ အဒိန္နံ။ ထေယျသင်္ခါတန္တိ ဧတ္ထ ထေနောတိ စောရော။ ထေနဿ ဘာဝေါ ထေယျံ၊ အဝဟရဏစိတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။ သင်္ခါ သင်္ခါတန္တိ အတ္ထတော ဧကံ၊ ကောဋ္ဌာသဿေတံ အဓိဝစနံ၊ ‘‘သညာနိဒါနာ ဟိ ပပဉ္စသင်္ခါ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ထေယျဉ္စ တံ သင်္ခါတဉ္စာတိ ထေယျသင်္ခါတံ၊ ထေယျစိတ္တသင်္ခါတော ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ ကရဏတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ တသ္မာ ထေယျသင်္ခါတေနာတိ အတ္ထတော ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မာတုရက္ခိတာတိအာဒီသု ယံ ပိတရိ နဋ္ဌေ ဝါ မတေ ဝါ ဃာသစ္ဆာဒနာဒီဟိ ပဋိဇဂ္ဂမာနာ၊ ဝယပတ္တံ ကုလဃရေ ဒဿာမီတိ မာတာ ရက္ခတိ၊ အယံ မာတုရက္ခိတာ နာမ။ ဧတေနုပါယေန ပိတုရက္ခိတာဒယောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဘာဂကုလာနိ ပန ကုစ္ဆိဂတေသုပိ ဂဗ္ဘေသု ကတိကံ ကရောန္တိ – ‘‘သစေ မယှံ ပုတ္တော ဟောတိ၊ တုယှံ ဓီတာ၊ အညတ္ထ ဂန္တုံ န လဘိဿတိ၊ မယှံ ပုတ္တဿေဝ ဟောတူ’’တိ။ ဧဝံ ဂဗ္ဘေပိ ပရိဂ္ဂဟိတာ သဿာမိကာ နာမ။ ‘‘ယော ဣတ္ထန္နာမံ ဣတ္ထိံ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ဧတ္တကော ဒဏ္ဍော’’တိ ဧဝံ ဂါမံ ဝါ ဂေဟံ ဝါ ဝီထိံ ဝါ ဥဒ္ဒိဿ ဌပိတဒဏ္ဍာ၊ ပန သပရိဒဏ္ဍာ နာမ။ အန္တမသော မာလာဂုဏပရိက္ခိတ္တာပီတိ ယာ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန၊ ‘‘ဧသာ မေ ဘရိယာ ဘဝိဿတီ’’တိ သညာယ တဿာ ဥပရိ ကေနစိ မာလာဂုဏံ ခိပန္တေန မာလာဂုဏမတ္တေနာပိ ပရိက္ခိတ္တာ ဟောတိ။ တထာရူပါသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇိတာ ဟောတီတိ ဧဝရူပါသု ဣတ္ထီသု သမ္မာဒိဋ္ဌိသုတ္တေ ဝုတ္တမိစ္ဆာစာရလက္ခဏဝသေန ဝီတိက္ကမံ ကတ္တာ ဟောတိ။

သဘာဂတောတိ သဘာယံ ဌိတော။ ပရိသာဂတောတိ ပရိသာယံ ဌိတော။ ဉာတိမဇ္ဈဂတောတိ ဒါယာဒါနံ မဇ္ဈေ ဌိတော။ ပူဂမဇ္ဈဂတောတိ သေနီနံ မဇ္ဈေ ဌိတော။ ရာဇကုလမဇ္ဈဂတောတိ ရာဇကုလဿ မဇ္ဈေ မဟာဝိနိစ္ဆယေ ဌိတော။ အဘိနီတောတိ ပုစ္ဆနတ္ထာယ နီတော။ သက္ခိပုဋ္ဌောတိ သက္ခိံ ကတွာ ပုစ္ဆိတော။ ဧဟမ္ဘော ပုရိသာတိ အာလပနမေတံ။ အတ္တဟေတု ဝါ ပရဟေတု ဝါတိ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ ဟတ္ထပါဒါဒိဟေတု ဝါ ဓနဟေတု ဝါ။ အာမိသကိဉ္စိက္ခဟေတု ဝါတိ ဧတ္ထ အာမိသန္တိ လာဘော အဓိပ္ပေတော။ ကိဉ္စိက္ခန္တိ ယံ ဝါ တံ ဝါ အပ္ပမတ္တကံ။ အန္တမသော တိတ္တိရဝဋ္ဋကသပ္ပိပိဏ္ဍနဝနီတပိဏ္ဍာဒိမတ္တကဿပိ လဉ္ဇဿ ဟေတူတိ အတ္ထော။ သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသိတာ ဟောတီတိ ဇာနန္တောယေဝ မုသာဝါဒံ ကတ္တာ ဟောတိ။

ဣမေသံ ဘေဒါယာတိ ယေသံ ဣတောတိ ဝုတ္တာနံ သန္တိကေ သုတံ ဟောတိ၊ တေသံ ဘေဒါယ။ အမူသံ ဘေဒါယာတိ ယေသံ အမုတြာတိ ဝုတ္တာနံ သန္တိကေ သုတံ ဟောတိ၊ တေသံ ဘေဒါယ။ ဣတိ သမဂ္ဂါနံ ဝါ ဘေဒကာတိ ဧဝံ သမဂ္ဂါနံ ဝါ ဒွိန္နံ သဟာယကာနံ ဘေဒံ ကတ္တာ။ ဘိန္နာနံ ဝါ အနုပ္ပဒါတာတိ သုဋ္ဌု ကတံ တယာ၊ တံ ပဇဟန္တေန ကတိပါဟေနေဝ တေ မဟန္တံ အနတ္ထံ ကရေယျာတိ ဧဝံ ဘိန္နာနံ ပုန အသံသန္ဒနာယ အနုပ္ပဒါတာ ဥပတ္ထမ္ဘေတာ ကာရဏံ ဒဿေတာတိ အတ္ထော။ ဝဂ္ဂေါ အာရာမော အဘိရတိဋ္ဌာနမဿာတိ ဝဂ္ဂါရာမော။ ဝဂ္ဂရတောတိ ဝဂ္ဂေသု ရတော။ ဝဂ္ဂေ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ နန္ဒတီတိ ဝဂ္ဂနန္ဒီ။ ဝဂ္ဂကရဏိံ ဝါစန္တိ ယာ ဝါစာ သမဂ္ဂေပိ သတ္တေ ဝဂ္ဂေ ကရောတိ ဘိန္ဒတိ၊ တံ ကလဟကာရဏံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။

အဏ္ဍကာတိ ယထာ သဒေါသေ ရုက္ခေ အဏ္ဍကာနိ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ ဧဝံ သဒေါသတာယ ခုံသနာဝမ္ဘနာဒိဝစနေဟိ အဏ္ဍကာ ဇာတာ။ ကက္ကသာတိ ပူတိကာ။ ယထာ နာမ ပူတိကရုက္ခော ကက္ကသော ဟောတိ ပဂ္ဃရိတစုဏ္ဏော၊ ဧဝံ ကက္ကသာ ဟောတိ၊ သောတံ ဃံသမာနာ ဝိယ ပဝိသတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကက္ကသာ’’တိ။ ပရကဋုကာတိ ပရေသံ ကဋုကာ အမနာပါ ဒေါသဇနနီ။ ပရာဘိသဇ္ဇနီတိ ကုဋိလကဏ္ဋကသာခါ ဝိယ မမ္မေသု ဝိဇ္ဈိတွာ ပရေသံ အဘိသဇ္ဇနီ ဂန္တုကာမာနမ္ပိ ဂန္တုံ အဒတွာ လဂ္ဂနကာရီ။ ကောဓသာမန္တာတိ ကောဓဿ အာသန္နာ။ အသမာဓိသံဝတ္တနိကာတိ အပ္ပနာသမာဓိဿ ဝါ ဥပစာရသမာဓိဿ ဝါ အသံဝတ္တနိကာ။ ဣတိ သဗ္ဗာနေဝ တာနိ သဒေါသဝါစာယ ဝေဝစနာနိ။

အကာလဝါဒီတိ အကာလေန ဝတ္တာ။ အဘူတဝါဒီတိ ယံ နတ္ထိ၊ တဿ ဝတ္တာ။ အနတ္ထဝါဒီတိ အကာရဏနိဿိတံ ဝတ္တာ။ အဓမ္မဝါဒီတိ အသဘာဝံ ဝတ္တာ။ အဝိနယဝါဒီတိ အသံဝရဝိနယပဋိသံယုတ္တဿ ဝတ္တာ။ အနိဓာနဝတိ ဝါစန္တိ ဟဒယမဉ္ဇူသာယံ နိဓေတုံ အယုတ္တံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ အကာလေနာတိ ဝတ္တဗ္ဗကာလဿ ပုဗ္ဗေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ အယုတ္တကာလေ ဝတ္တာ ဟောတိ။ အနပဒေသန္တိ သုတ္တာပဒေသဝိရဟိတံ။ အပရိယန္တဝတိန္တိ အပရိစ္ဆေဒံ၊ သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ နိက္ခိပိတွာ တဿ ဥပလဗ္ဘံ ဝါ ဥပမံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ အာဟရိတွာ ဗာဟိရကထံယေဝ ကထေတိ။ နိက္ခိတ္တံ နိက္ခိတ္တမေဝ ဟောတိ။ ‘‘သုတ္တံ နု ခေါ ကထေတိ ဇာတကံ နု ခေါ၊ နဿ အန္တံ ဝါ ကောဋိံ ဝါ ပဿာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ယထာ ဝဋရုက္ခသာခါနံ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ပါရောဟာ ဩတရန္တိ၊ ဩတိဏ္ဏောတိဏ္ဏဋ္ဌာနေ သမ္ပဇ္ဇိတွာ ပုန ဝဍ္ဎန္တိယေဝ။ ဧဝံ အဍ္ဎယောဇနမ္ပိ ယောဇနမ္ပိ ဂစ္ဆန္တိယေဝ၊ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ပန မူလရုက္ခော ဝိနဿတိ၊ ပဝေဏိဇာတကာဝ တိဋ္ဌန္တိ။ ဧဝမယမ္ပိ နိဂြောဓဓမ္မကထိကော နာမ ဟောတိ၊ နိက္ခိတ္တံ နိက္ခိတ္တမတ္တမေဝ ကတွာ ပဿေနေဝ ပရိဟရန္တော ဂစ္ဆတိ။ ယော ပန ဗဟုမ္ပိ ဘဏန္တော ဧတဒတ္ထမိဒံ ဝုတ္တန္တိ အာဟရိတွာ ဇာနာပေတုံ သက္ကောတိ၊ တဿ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနတ္ထသံဟိတန္တိ န အတ္ထနိဿိတံ။

အဘိဇ္ဈာတာ ဟောတီတိ အဘိဇ္ဈာယ ဩလောကေတာ ဟောတိ။ အဟော ဝတာတိ ပတ္ထနတ္ထေ နိပါတော။ အဘိဇ္ဈာယ ဩလောကိတမတ္တကေန စေတ္ထ ကမ္မပထဘေဒေါ န ဟောတိ။ ယဒါ ပန၊ ‘‘အဟော ဝတိဒံ မမ သန္တကံ အဿ၊ အဟမေတ္ထ ဝသံ ဝတ္တေယျ’’န္တိ အတ္တနော ပရိဏာမေတိ၊ တဒါ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ၊ အယမိဓ အဓိပ္ပေတော။

ဗျာပန္နစိတ္တောတိ ဝိပန္နစိတ္တော ပူတိဘူတစိတ္တော။ ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပောတိ ဒေါသေန ဒုဋ္ဌစိတ္တသင်္ကပ္ပော။ ဟညန္တူတိ ဃာတိယန္တူ။ ဝဇ္ဈန္တူတိ ဝဓံ ပါပုဏန္တု။ မာ ဝါ အဟေသုန္တိ ကိဉ္စိပိ မာ အဟေသုံ။ ဣဓာပိ ကောပမတ္တကေန ကမ္မပထဘေဒေါ န ဟောတိ။ ဟညန္တူတိအာဒိစိန္တနေနေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကောတိ အကုသလဒဿနော။ ဝိပရီတဒဿနောတိ ဝိပလ္လတ္ထဒဿနော။ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိ ဒိန္နဿ ဖလာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယိဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ မဟာယာဂေါ။ ဟုတန္တိ ပဟေဏကသက္ကာရော အဓိပ္ပေတော၊ တမ္ပိ ဥဘယံ ဖလာဘာဝမေဝ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတိ။ သုကတဒုက္ကဋာနန္တိ သုကတဒုက္ကဋာနံ၊ ကုသလာကုသလာနန္တိ အတ္ထော။ ဖလံ ဝိပါကောတိ ယံ ဖလန္တိ ဝါ ဝိပါကောတိ ဝါ ဝုစ္စတိ၊ တံ နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ နတ္ထိ အယံ လောကောတိ ပရလောကေ ဌိတဿ အယံ လောကော နတ္ထိ။ နတ္ထိ ပရော လောကောတိ ဣဓ လောကေ ဌိတဿပိ ပရလောကော နတ္ထိ၊ သဗ္ဗေ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေတိ။ နတ္ထိ မာတာ နတ္ထိ ပိတာတိ တေသု သမ္မာပဋိပတ္တိမိစ္ဆာပဋိပတ္တီနံ ဖလာဘာဝဝသေန ဝဒတိ။ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာတိ စဝိတွာ ဥပပဇ္ဇနကသတ္တာ နာမ နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီတိ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ အဘိဝိသိဋ္ဌာယ ပညာယ သယံ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ပဝေဒေန္တိ၊ တေ နတ္ထီတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံ အဘာဝံ ဒီပေတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကထိတာ ဟောတိ။

၄၄၁။ ပါဏာတိပါတံ ပဟာယာတိအာဒယော သတ္တ ကမ္မပထာ စူဠဟတ္ထိပဒေ ဝိတ္ထာရိတာ။ အနဘိဇ္ဈာဒယော ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ။

၄၄၂။ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျန္တိ သဟဘာဝံ ဥပဂစ္ဆေယျံ။ ဗြဟ္မကာယိကာနံ ဒေဝါနန္တိ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိဒေဝါနံ။ အာဘာနံ ဒေဝါနန္တိ အာဘာ နာမ ဝိသုံ နတ္ထိ၊ ပရိတ္တာဘအပ္ပမာဏာဘအာဘဿရာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ပရိတ္တာဘာနန္တိအာဒိ ပန ဧကတော အဂ္ဂဟေတွာ တေသံယေဝ ဘေဒတော ဂဟဏံ။ ပရိတ္တသုဘာနန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ ဘဂဝါ အာသဝက္ခယံ ဒဿေတွာ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။

ဣဓ ဌတွာ ပန ဒေဝလောကာ သမာနေတဗ္ဗာ။ တိဿန္နံ တာဝ ဈာနဘူမီနံ ဝသေန နဝ ဗြဟ္မလောကာ၊ ပဉ္စ သုဒ္ဓါဝါသာ စတူဟိ အာရူပေဟိ သဒ္ဓိံ နဝါတိ အဋ္ဌာရသ၊ ဝေဟပ္ဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကူနဝီသတိ၊ တေ အသညံ ပက္ခိပိတွာ ဝီသတိ ဗြဟ္မလောကာ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဆဟိ ကာမာဝစရေဟိ သဒ္ဓိံ ဆဗ္ဗီသတိ ဒေဝလောကာ နာမ။ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဘဂဝတာ ဒသကုသလကမ္မပထေဟိ နိဗ္ဗတ္တိ ဒဿိတာ။

တတ္ထ ဆသု တာဝ ကာမာဝစရေသု တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ ဝိပါကေနေဝ နိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ။ ဥပရိဒေဝလောကာနံ ပန ဣမေ ကမ္မပထာ ဥပနိဿယဝသေန ကထိတာ။ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ ဟိ သီလံ၊ သီလဝတော စ ကသိဏပရိကမ္မံ ဣဇ္ဈတီတိ။ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ဒုတိယာဒီနိ ဘာဝေတွာ ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမိအာဒီသု နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသေသု နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ အရူပါဝစရသမာပတ္တိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ စတူသု အရူပေသု နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ရူပါရူပဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ အသညဘဝေါ ပန ဗာဟိရကာနံ တာပသပရိဗ္ဗာဇကာနံ အာစိဏ္ဏောတိ ဣဓ န နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

သာလေယျကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဝေရဉ္ဇကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၄၄။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဝေရဉ္ဇကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဝေရဉ္ဇကာတိ ဝေရဉ္ဇဝါသိနော။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ ကေနစိဒေဝ အနိယမိတကိစ္စေန။ သေသံ သဗ္ဗံ ပုရိမသုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေဝလဉှိ ဣဓ အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီတိ ဧဝံ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာ ဒေသနာ ကတာ။ ပုရိမသုတ္တေ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာတိ အယံ ဝိသေသော။ သေသံ တာဒိသမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဝေရဉ္ဇကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ မဟာဝေဒလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၄၉။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာဝေဒလ္လသုတ္တံ။ တတ္ထ အာယသ္မာတိ သဂါရဝသပ္ပတိဿဝစနမေတံ။ မဟာကောဋ္ဌိကောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတော။ ဒုပ္ပညော ဒုပ္ပညောတိ ဧတ္ထ ပညာယ ဒုဋ္ဌံ နာမ နတ္ထိ၊ အပ္ပညော နိပ္ပညောတိ အတ္ထော။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါတိ ကာရဏပရိစ္ဆေဒပုစ္ဆာ၊ ကိတ္တကေန နု ခေါ ဧဝံ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ ပုစ္ဆာ စ နာမေသာ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ၊ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ၊ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ၊ အနုမတိပုစ္ဆာ၊ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ ပဉ္စဝိဓာ ဟောတိ။ တာသမိဒံ နာနာကရဏံ –

ကတမာ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ အညာတံ ဟောတိ အဒိဋ္ဌံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ၊ တဿ ဉာဏာယ ဒဿနာယ တုလနာယ တီရဏာယ ဝိဘူတာယ ဝိဘာဝနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ အယံ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ။

ကတမာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ တုလိတံ တီရိတံ ဝိဘူတံ ဝိဘာဝိတံ၊ အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ အယံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ။

ကတမာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ? ပကတိယာ သံသယပက္ခန္ဒော ဟောတိ ဝိမတိပက္ခန္ဒော၊ ဒွေဠှကဇာတော၊ ‘‘ဧဝံ နု ခေါ၊ န နု ခေါ၊ ကိံ နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ’’တိ၊ သော ဝိမတိစ္ဆေဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ အယံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ (မဟာနိ။ ၁၅၀၊ စူဠနိ။ ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁၂)။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါတိ? အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၁) ဧဝရူပါ အနုမတိံ ဂဟေတွာ ဓမ္မဒေသနာကာလေ ပုစ္ဆာ အနုမတိပုစ္ဆာ နာမ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ၊ ကတမေ စတ္တာရော’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၉၀) ဧဝရူပါ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သယမေဝ ပုစ္ဆိတွာ သယမေဝ ဝိဿဇ္ဇေတုကာမဿ ပုစ္ဆာ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ နာမ။ တာသု ဣဓ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ အဓိပ္ပေတာ။

ထေရော ဟိ အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ သယမေဝ ပဉှံ သမုဋ္ဌပေတွာ သယံ ဝိနိစ္ဆိနန္တော ဣဒံ သုတ္တံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ မတ္ထကံ ပါပေသိ။ ဧကစ္စော ဟိ ပဉှံ သမုဋ္ဌာပေတုံယေဝ သက္ကောတိ န နိစ္ဆေတုံ၊ ဧကစ္စော နိစ္ဆေတုံ သက္ကောတိ န သမုဋ္ဌာပေတုံ၊ ဧကစ္စော ဥဘယမ္ပိ န သက္ကောတိ၊ ဧကစ္စော ဥဘယမ္ပိ သက္ကောတိ။ တေသု ထေရော ဥဘယမ္ပိ သက္ကောတိယေဝ။ ကသ္မာ? မဟာပညတာယ။ မဟာပညံ နိဿာယ ဟိ ဣမသ္မိံ သာသနေ သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ မဟာကစ္စာနတ္ထေရော၊ ပုဏ္ဏတ္ထေရော၊ ကုမာရကဿပတ္ထေရော၊ အာနန္ဒတ္ထေရော၊ အယမေဝ အာယသ္မာတိ သမ္ဗဟုလာ ထေရာ ဝိသေသဋ္ဌာနံ အဓိဂတာ။ န ဟိ သက္ကာ ယာယ ဝါ တာယ ဝါ အပ္ပမတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ သာဝကပါရမီဉာဏဿ မတ္ထကံ ပါပုဏိတုံ၊ မဟာပညေန ပန သက္ကာတိ မဟာပညတာယ သာရိပုတ္တတ္ထေရော တံ ဌာနံ အဓိဂတော။ ပညာယ ဟိ ထေရေန သဒိသော နတ္ထိ။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ မဟာပညာနံ ယဒိဒံ သာရိပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၉)။

တထာ န သက္ကာ ယာယ ဝါ တာယ ဝါ အပ္ပမတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာ သမာနေတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေတုံ၊ မဟာပညေန ပန သက္ကာတိ မဟာပညတာယ မဟာကစ္စာနတ္ထေရော တတ္ထ ပဋိဗလော ဇာတော၊ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာကစ္စာနော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၇)။

တထာ န သက္ကာ ယာယ ဝါ တာယ ဝါ အပ္ပမတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဓမ္မကထံ ကထေန္တေန ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ အာဟရိတွာ သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ဝိဘဇန္တေန ဓမ္မကထံ ကထေတုံ၊ မဟာပညေန ပန သက္ကာတိ မဟာပညတာယ ပုဏ္ဏတ္ထေရော စတုပရိသမဇ္ဈေ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ စိတ္တဗီဇနိံ ဂဟေတွာ နိသိန္နော လီဠာယန္တော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ ဓမ္မံ ကထေသိ။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မကထိကာနံ ယဒိဒံ ပုဏ္ဏော မန္တာဏိပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၆)။

တထာ ယာယ ဝါ တာယ ဝါ အပ္ပမတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဓမ္မံ ကထေန္တော ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ အနုက္ကမိတွာ ယဋ္ဌိကောဋိံ ဂဟေတွာ အန္ဓော ဝိယ၊ ဧကပဒိကံ ဒဏ္ဍကသေတုံ အာရုဠှော ဝိယ စ ဂစ္ဆတိ။ မဟာပညော ပန စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ နိက္ခိပိတွာ ဥပမာ စ ကာရဏာနိ စ အာဟရိတွာ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဂဟေတွာ ဟေဋ္ဌုပရိယံ ကရောန္တော ကထေသိ။ မဟာပညတာယ ပန ကုမာရကဿပတ္ထေရော စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ နိက္ခိပိတွာ ဥပမာ စ ကာရဏာနိ စ အာဟရိတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေန္တော ဇာတဿရေ ပဉ္စဝဏ္ဏာနိ ကုသုမာနိ ဖုလ္လာပေန္တော ဝိယ သိနေရုမတ္ထကေ ဝဋ္ဋိသဟဿံ တေလပဒီပံ ဇာလေန္တော ဝိယ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဟေဋ္ဌုပရိယံ ကရောန္တော ကထေသိ။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ စိတ္တကထိကာနံ ယဒိဒံ ကုမာရကဿပေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၇)။

တထာ ယာယ ဝါ တာယ ဝါ အပ္ပမတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု စတူဟိ မာသေဟိ စတုပ္ပဒိကမ္ပိ ဂါထံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ။ မဟာပညော ပန ဧကပဒေ ဌတွာ ပဒသတမ္ပိ ပဒသဟဿမ္ပိ ဂဏှာတိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ပန မဟာပညတာယ ဧကပဒုဒ္ဓါရေ ဌတွာ သကိံယေဝ သုတွာ ပုန အပုစ္ဆန္တော သဋ္ဌိ ပဒသဟဿာနိ ပန္နရသ ဂါထာသဟဿာနိ ဝလ္လိယာ ပုပ္ဖာနိ အာကဍ္ဎိတွာ ဂဏှန္တော ဝိယ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဂဏှာတိ။ ဂဟိတဂဟိတံ ပါသာဏေ ခတလေခါ ဝိယ၊ သုဝဏ္ဏဃဋေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသာ ဝိယ စ ဂဟိတာကာရေနေဝ တိဋ္ဌတိ။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဂတိမန္တာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော၊ သတိမန္တာနံ၊ ဓိတိမန္တာနံ၊ ဗဟုဿုတာနံ၊ ဥပဋ္ဌာကာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉-၂၂၃)။

န ဟိ သက္ကာ ယာယ ဝါ တာယ ဝါ အပ္ပမတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ စတုပဋိသမ္ဘိဒါပဘေဒဿ မတ္ထကံ ပါပုဏိတုံ။ မဟာပညေန ပန သက္ကာတိ မဟာပညတာယ မဟာကောဋ္ဌိတတ္ထေရော အဓိဂမပရိပုစ္ဆာသဝနပုဗ္ဗယောဂါနံ ဝသေန အနန္တနယုဿဒံ ပဋိသမ္ဘိဒါပဘေဒံ ပတ္တော။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တာနံ ယဒိဒံ မဟာကောဋ္ဌိတော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၈)။

ဣတိ ထေရော မဟာပညတာယ ပဉှံ သမုဋ္ဌာပေတုမ္ပိ နိစ္ဆေတုမ္ပီတိ ဥဘယမ္ပိ သက္ကောတိ။ သော ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ သယမေဝ သဗ္ဗပဉှေ သမုဋ္ဌပေတွာ သယံ ဝိနိစ္ဆိနန္တော ဣဒံ သုတ္တံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ မတ္ထကံ ပါပေတွာ၊ ‘‘သောဘနာ ဝတ အယံ ဓမ္မဒေသနာ၊ ဇေဋ္ဌဘာတိကေန နံ ဓမ္မသေနာပတိနာ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိဿာမိ၊ တတော အယံ ဒွိန္နမ္ပိ အမှာကံ ဧကမတိယာ ဧကဇ္ဈာသယေန စ ဌပိတာ အတိဂရုကာ ဘဝိဿတိ ပါသာဏစ္ဆတ္တသဒိသာ၊ စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထိကာနံ တိတ္ထေ ဌပိတနာဝါ ဝိယ၊ မဂ္ဂဂမနတ္ထိကာနံ သဟဿယုတ္တအာဇညရထော ဝိယ ဗဟုပကာရာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနတ္ထံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တာသု ဣဓ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ အဓိပ္ပေတာ’’တိ။

နပ္ပဇာနာတီတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ နပ္ပဇာနာတိ၊ တသ္မာ ဒုပ္ပညောတိ ဝုစ္စတီတိ အယမတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ နပ္ပဇာနာတီတိ ဣဒံ ဒုက္ခံ၊ ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ နတ္ထီတိ ဒုက္ခသစ္စံ ယာထာဝသရသလက္ခဏတော န ပဇာနာတိ။ အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ဣတော ဒုက္ခံ သမုဒေတီတိ ပဝတ္တိဒုက္ခပဘာဝိကာ တဏှာ သမုဒယသစ္စန္တိ ယာထာဝသရသလက္ခဏတော န ပဇာနာတိ။ အယံ ဒုက္ခနိရောဓောတိ ဣဒံ ဒုက္ခံ အယံ ဒုက္ခသမုဒယော စ ဣဒံ နာမ ဌာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈတီတိ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိဗ္ဗာနံ နိရောဓသစ္စန္တိ ယာထာဝသရသလက္ခဏတော န ပဇာနာတိ။ အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ အယံ ပဋိပဒါ ဒုက္ခနိရောဓံ ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂသစ္စံ ယာထာဝသရသလက္ခဏတော န ပဇာနာတီတိ။ အနန္တရဝါရေပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သင်္ခေပတော ပနေတ္ထ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနိကော ပုဂ္ဂလော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယဉှိ အာစရိယသန္တိကေ စတ္တာရိ သစ္စာနိ သဝနတော ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ဌပေတွာ တဏှံ တေဘူမကာ ဓမ္မာ ဒုက္ခသစ္စံ၊ တဏှာ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိဗ္ဗာနံ နိရောဓသစ္စံ၊ ဒုက္ခသစ္စံ ပရိဇာနန္တော သမုဒယသစ္စံ ပဇဟန္တော နိရောဓပါပနော မဂ္ဂေါ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အဘိနိဝိသတိ။ တတ္ထ ပုရိမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ဝဋ္ဋံ၊ ပစ္ဆိမာနိ ဝိဝဋ္ဋံ၊ ဝဋ္ဋေ အဘိနိဝေသော ဟောတိ၊ နော ဝိဝဋ္ဋေ၊ တသ္မာ အယံ အဘိနိဝိသမာနော ဒုက္ခသစ္စေ အဘိနိဝိသတိ။

ဒုက္ခသစ္စံ နာမ ရူပါဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ ဝဝတ္ထပေတွာ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနဝသေန ဩတရိတွာ၊ ‘‘စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ရူပံ ရူပ’’န္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ တဒါရမ္မဏာ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ နာမန္တိ ဧဝံ ယမကတာလက္ခန္ဓံ ဘိန္ဒန္တော ဝိယ ‘‘ဒွေဝ ဣမေ ဓမ္မာ နာမရူပ’’န္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ တံ ပနေတံ န အဟေတုကံ သဟေတုကံ သပ္ပစ္စယံ၊ ကော စဿ ပစ္စယော အဝိဇ္ဇာဒယော ဓမ္မာတိ ဧဝံ ပစ္စယေ စေဝ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မေ စ ဝဝတ္ထပေတွာ ‘‘သဗ္ဗေပိ ဓမ္မာ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာ’’တိ အနိစ္စလက္ခဏံ အာရောပေတိ၊ တတော ဥဒယဝယပ္ပဋိပီဠနာကာရေန ဒုက္ခာ၊ အဝသဝတ္တနာကာရေန အနတ္တာတိ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ သမ္မသန္တော လောကုတ္တရမဂ္ဂံ ပါပုဏာတိ။

မဂ္ဂက္ခဏေ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဧကပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ ဧကာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ဒုက္ခံ ပရိညာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ သမုဒယံ ပဟာနပဋိဝေဓေန၊ နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓေန၊ မဂ္ဂံ ဘာဝနာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ၊ သမုဒယံ ပဟာနာဘိသမယေန၊ နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန၊ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ သော တီဏိ သစ္စာနိ ကိစ္စတော ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ နိရောဓံ အာရမ္မဏတော။ တသ္မိဉ္စဿ ခဏေ အဟံ ဒုက္ခံ ပရိဇာနာမိ၊ သမုဒယံ ပဇဟာမိ၊ နိရောဓံ သစ္ဆိကရောမိ၊ မဂ္ဂံ ဘာဝေမီတိ အာဘောဂသမန္နာဟာရမနသိကာရပစ္စဝေက္ခဏာ နတ္ထိ။ ဧတဿ ပန ပရိဂ္ဂဏှန္တဿေဝ မဂ္ဂေါ တီသု သစ္စေသု ပရိညာဒိကိစ္စံ သာဓေန္တောဝ နိရောဓံ အာရမ္မဏတော ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ။

တသ္မာ ပညဝါတိ ဝုစ္စတီတိ ဧတ္ထ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ သောတာပန္နော၊ ဥပရိမကောဋိယာ ခီဏာသဝေါ ပညဝါတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ယော ပန တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပါဠိတော စ အတ္ထတော စ အနုသန္ဓိတော စ ပုဗ္ဗာပရတော စ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဟေဋ္ဌုပရိယံ ကရောန္တော ဝိစရတိ၊ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တဝသေန ပရိဂ္ဂဟမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ အယံ ပညဝါ နာမ၊ ဒုပ္ပညော နာမာတိ? ဝိညာဏစရိတော နာမေသ၊ ပညဝါတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ယော တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ သမ္မသန္တော အဇ္ဇ အဇ္ဇေဝ အရဟတ္တန္တိ စရတိ၊ အယံ ပညဝါ နာမ၊ ဒုပ္ပညော နာမာတိ? ဘဇာပိယမာနော ပညဝါပက္ခံ ဘဇတိ။ သုတ္တေ ပန ပဋိဝေဓောဝ ကထိတော။

ဝိညာဏံ ဝိညာဏန္တိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ယေန ဝိညာဏေန သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ဧသ ပညဝါ နာမ ဇာတော၊ တဿ အာဂမနဝိပဿနာ ဝိညာဏံ ကမ္မကာရကစိတ္တံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ သုခန္တိပိ ဝိဇာနာတီတိ သုခဝေဒနမ္ပိ ဝိဇာနာတိ။ ဥပရိပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမိနာ ထေရော ‘‘သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီတိ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၁၃၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၈၀) နယေန အာဂတဝေဒနာဝသေန အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေသိ။ တဿတ္ထော သတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သံသဋ္ဌာတိ ဧကုပ္ပာဒါဒိလက္ခဏေန သံယောဂဋ္ဌေန သံသဋ္ဌာ၊ ဥဒါဟု ဝိသံသဋ္ဌာတိ ပုစ္ဆတိ။ ဧတ္ထ စ ထေရော မဂ္ဂပညဉ္စ ဝိပဿနာဝိညာဏဉ္စာတိ ဣမေ ဒွေ လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မေ မိဿေတွာ ဘူမန္တရံ ဘိန္ဒိတွာ သမယံ အဇာနန္တော ဝိယ ပုစ္ဆတီတိ န ဝေဒိတဗ္ဗော။ မဂ္ဂပညာယ ပန မဂ္ဂဝိညာဏေန၊ ဝိပဿနာပညာယ စ ဝိပဿနာဝိညာဏေနေဝ သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌဘာဝံ ပုစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ထေရောပိဿ တမေဝတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဣမေ ဓမ္မာ သံသဋ္ဌာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ န စ လဗ္ဘာ ဣမေသံ ဓမ္မာနန္တိ ဣမေသံ လောကိယမဂ္ဂက္ခဏေပိ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေပိ ဧကတော ဥပ္ပန္နာနံ ဒွိန္နံ ဓမ္မာနံ။ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ကတွာ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ၊ အာရမ္မဏတော ဝါ ဝတ္ထုတော ဝါ ဥပ္ပာဒတော ဝါ နိရောဓတော ဝါ နာနာကရဏံ ဒဿေတုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။ တေသံ တေသံ ပန ဓမ္မာနံ ဝိသယော နာမ အတ္ထိ။ လောကိယဓမ္မံ ပတွာ ဟိ စိတ္တံ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ လောကုတ္တရံ ပတွာ ပညာ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ ဟိ လောကိယဓမ္မံ ပုစ္ဆန္တော၊ ‘‘ဘိက္ခု၊ တွံ ကတမံ ပညံ အဓိဂတော၊ ကိံ ပဌမမဂ္ဂပညံ၊ ဥဒါဟု ဒုတိယ တတိယ စတုတ္ထ မဂ္ဂပည’’န္တိ န ဧဝံ ပုစ္ဆတိ။ ကိံ ဖဿော တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ကိံ ဝေဒနော၊ ကိံ သညော၊ ကိံ စေတနောတိ န စ ပုစ္ဆတိ၊ စိတ္တဝသေန ပန၊ ‘‘ကိဉ္စိတ္တော တွံ၊ ဘိက္ခူ’’တိ (ပါရာ။ ၁၃၅) ပုစ္ဆတိ။ ကုသလာကုသလံ ပညပေန္တောပိ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ၊ မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၊ ၂) စ၊ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁) စ ဧဝံ စိတ္တဝသေနေဝ ပညာပေတိ။ လောကုတ္တရံ ပုစ္ဆန္တော ပန ကိံ ဖဿော တွံ ဘိက္ခု၊ ကိံ ဝေဒနော၊ ကိံ သညော၊ ကိံ စေတနောတိ န ပုစ္ဆတိ။ ကတမာ တေ၊ ဘိက္ခု၊ ပညာ အဓိဂတာ၊ ကိံ ပဌမမဂ္ဂပညာ၊ ဥဒါဟု ဒုတိယတတိယစတုတ္ထမဂ္ဂပညာတိ ဧဝံ ပညာဝသေနေဝ ပုစ္ဆတိ။

ဣန္ဒြိယသံယုတ္တေပိ ‘‘ပဉ္စိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယာနိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယံ။ ကတ္ထ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သောတာပတ္တိယင်္ဂေသု ဧတ္ထ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကတ္ထ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သမ္မပ္ပဓာနေသု ဧတ္ထ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကတ္ထ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဧတ္ထ သတိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကတ္ထ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု ဈာနေသု ဧတ္ထ သမာဓိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကတ္ထ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု အရိယသစ္စေသု ဧတ္ထ ပညိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄၇၈)။ ဧဝံ သဝိသယသ္မိံယေဝ လောကိယလောကုတ္တရာ ဓမ္မာ ကထိတာ။

ယထာ ဟိ စတ္တာရော သေဋ္ဌိပုတ္တာ ရာဇာတိ ရာဇပဉ္စမေသု သဟာယေသု နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာတိ ဝီထိံ ဩတိဏ္ဏေသု ဧကဿ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ ဂေဟံ ဂတကာလေ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ဂေဟသာမိကောဝ၊ ‘‘ဣမေသံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒေထ၊ ဂန္ဓမာလာလင်္ကာရာဒီနိ ဒေထာ’’တိ ဂေဟေ ဝိစာရေတိ။ ဒုတိယဿ တတိယဿ စတုတ္ထဿ ဂေဟံ ဂတကာလေ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ဂေဟသာမိကောဝ၊ ‘‘ဣမေသံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒေထ၊ ဂန္ဓမာလာလင်္ကာရာဒီနိ ဒေထာ’’တိ ဂေဟေ ဝိစာရေတိ။ အထ သဗ္ဗပစ္ဆာ ရညော ဂေဟံ ဂတကာလေ ကိဉ္စာပိ ရာဇာ သဗ္ဗတ္ထ ဣဿရောဝ၊ ဣမသ္မိံ ပန ကာလေ အတ္တနော ဂေဟေယေဝ၊ ‘‘ဣမေသံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒေထ၊ ဂန္ဓမာလာလင်္ကာရာဒီနိ ဒေထာ’’တိ ဝိစာရေတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ သဒ္ဓါပဉ္စမကေသု ဣန္ဒြိယေသု တေသု သဟာယေသု ဧကတော ဝီထိံ ဩတရန္တေသု ဝိယ ဧကာရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသုပိ ယထာ ပဌမဿ ဂေဟေ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ဂေဟသာမိကောဝ ဝိစာရေတိ၊ ဧဝံ သောတာပတ္တိယင်္ဂါနိ ပတွာ အဓိမောက္ခလက္ခဏံ သဒ္ဓိန္ဒြိယမေဝ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ သေသာနိ တဒနွယာနိ ဟောန္တိ။ ယထာ ဒုတိယဿ ဂေဟေ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ဂေဟသာမိကောဝ ဝိစာရေတိ၊ ဧဝံ သမ္မပ္ပဓာနာနိ ပတွာ ပဂ္ဂဟဏလက္ခဏံ ဝီရိယိန္ဒြိယမေဝ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ သေသာနိ တဒနွယာနိ ဟောန္တိ။ ယထာ တတိယဿ ဂေဟေ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ဂေဟသာမိကောဝ ဝိစာရေတိ၊ ဧဝံ သတိပဋ္ဌာနာနိ ပတွာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ သတိန္ဒြိယမေဝ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ သေသာနိ တဒနွယာနိ ဟောန္တိ။ ယထာ စတုတ္ထဿ ဂေဟေ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ဂေဟသာမိကောဝ ဝိစာရေတိ၊ ဧဝံ ဈာနဝိမောက္ခေ ပတွာ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ သမာဓိန္ဒြိယမေဝ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ သေသာနိ တဒနွယာနိ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗပစ္ဆာ ရညော ဂေဟံ ဂတကာလေ ပန ယထာ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ရာဇာဝ ဂေဟေ ဝိစာရေတိ၊ ဧဝမေဝ အရိယသစ္စာနိ ပတွာ ပဇာနနလက္ခဏံ ပညိန္ဒြိယမေဝ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ သေသာနိ တဒနွယာနိ ဟောန္တိ။

ဣတိ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တာနံ အဂ္ဂေ ဌပိတော မဟာကောဋ္ဌိတတ္ထေရော လောကိယဓမ္မံ ပုစ္ဆန္တော စိတ္တံ ဇေဋ္ဌကံ စိတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ပုစ္ဆိ၊ လောကုတ္တရဓမ္မံ ပုစ္ဆန္တော ပညံ ဇေဋ္ဌကံ ပညံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ပုစ္ဆိ။ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ တထေဝ ဝိဿဇ္ဇေသီတိ။

ယံ ဟာဝုသော၊ ပဇာနာတီတိ ယံ စတုသစ္စဓမ္မမိဒံ ဒုက္ခန္တိအာဒိနာ နယေန မဂ္ဂပညာ ပဇာနာတိ။ တံ ဝိဇာနာတီတိ မဂ္ဂဝိညာဏမ္ပိ တထေဝ တံ ဝိဇာနာတိ။ ယံ ဝိဇာနာတီတိ ယံ သင်္ခါရဂတံ အနိစ္စန္တိအာဒိနာ နယေန ဝိပဿနာဝိညာဏံ ဝိဇာနာတိ။ တံ ပဇာနာတီတိ ဝိပဿနာပညာပိ တထေဝ တံ ပဇာနာတိ။ တသ္မာ ဣမေ ဓမ္မာတိ တေန ကာရဏေန ဣမေ ဓမ္မာ။ သံသဋ္ဌာတိ ဧကုပ္ပာဒဧကနိရောဓဧကဝတ္ထုကဧကာရမ္မဏတာယ သံသဋ္ဌာ။

ပညာ ဘာဝေတဗ္ဗာတိ ဣဒံ မဂ္ဂပညံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တံသမ္ပယုတ္တံ ပန ဝိညာဏံ တာယ သဒ္ဓိံ ဘာဝေတဗ္ဗမေဝ ဟောတိ။ ဝိညာဏံ ပရိညေယျန္တိ ဣဒံ ဝိပဿနာဝိညာဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တံသမ္ပယုတ္တာ ပန ပညာ တေန သဒ္ဓိံ ပရိဇာနိတဗ္ဗာဝ ဟောတိ။

၄၅၀။ ဝေဒနာ ဝေဒနာတိ ဣဒံ ကသ္မာ ပုစ္ဆတိ? ဝေဒနာလက္ခဏံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ တေဘူမိကသမ္မသနစာရဝေဒနာဝ အဓိပ္ပေတာတိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ သုခမ္ပိ ဝေဒေတီတိ သုခံ အာရမ္မဏံ ဝေဒေတိ အနုဘဝတိ။ ပရတော ပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ရူပဉ္စ ဟိဒံ၊ မဟာလိ၊ ဧကန္တဒုက္ခံ အဘဝိဿ၊ ဒုက္ခာနုပတိတံ ဒုက္ခာဝက္ကန္တံ အနဝက္ကန္တံ သုခေန၊ နယိဒံ သတ္တာ ရူပသ္မိံ သာရဇ္ဇေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ မဟာလိ၊ ရူပံ သုခံ သုခါနုပတိတံ သုခါဝက္ကန္တံ အနဝက္ကန္တံ ဒုက္ခေန၊ တသ္မာ သတ္တာ ရူပသ္မိံ သာရဇ္ဇန္တိ၊ သာရာဂါ သံယုဇ္ဇန္တိ၊ သံယောဂါ သံကိလိဿန္တိ။ ဝေဒနာ စ ဟိဒံ… သညာ… သင်္ခါရာ… ဝိညာဏဉ္စ ဟိဒံ၊ မဟာလိ၊ ဧကန္တဒုက္ခံ အဘဝိဿ…ပေ… သံကိလိဿန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၀) ဣမိနာ ဟိ မဟာလိသုတ္တပရိယာယေန ဣဓ အာရမ္မဏံ သုခံ ဒုက္ခံ အဒုက္ခမသုခန္တိ ကထိတံ။ အပိစ ပုရိမံ သုခံ ဝေဒနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အပရာ သုခါ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ၊ ပုရိမံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အပရာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ၊ ပုရိမံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အပရာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဝေဒေတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝေဒနာယေဝ ဟိ ဝေဒေတိ၊ န အညော ကောစိ ဝေဒိတာ နာမ အတ္ထီတိ ဝုတ္တမေတံ။

သညာ သညာတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? သဗ္ဗသညာယ လက္ခဏံ။ ကိံ သဗ္ဗတ္ထကသညာယာတိ? သဗ္ဗသညာယ လက္ခဏန္တိပိ သဗ္ဗတ္ထကသညာယ လက္ခဏန္တိပိ ဧကမေဝေတံ၊ ဧဝံ သန္တေပိ တေဘူမိကသမ္မသနစာရသညာဝ အဓိပ္ပေတာတိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ နီလကမ္ပိ သဉ္ဇာနာတီတိ နီလပုပ္ဖေ ဝါ ဝတ္ထေ ဝါ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဥပစာရံ ဝါ အပ္ပနံ ဝါ ပါပေန္တော သဉ္ဇာနာတိ။ ဣမသ္မိဉှိ အတ္ထေ ပရိကမ္မသညာပိ ဥပစာရသညာပိ အပ္ပနာသညာပိ ဝဋ္ဋတိ။ နီလေ နီလန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇနကသညာပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပီတကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ယာ စာဝုသော၊ ဝေဒနာတိ ဧတ္ထ ဝေဒနာ၊ သညာ၊ ဝိညာဏန္တိ ဣမာနိ တီဏိ ဂဟေတွာ ပညာ ကသ္မာ န ဂဟိတာတိ? အသဗ္ဗသင်္ဂါဟိကတ္တာ။ ပညာယ ဟိ ဂဟိတာယ ပညာယ သမ္ပယုတ္တာဝ ဝေဒနာဒယော လဗ္ဘန္တိ၊ နော ဝိပ္ပယုတ္တာ။ တံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ ဣမေသု ဂဟိတေသု ပညာယ သမ္ပယုတ္တာ စ ဝိပ္ပယုတ္တာ စ အန္တမသော ဒွေ ပဉ္စဝိညာဏဓမ္မာပိ လဗ္ဘန္တိ။ ယထာ ဟိ တယော ပုရိသာ သုတ္တံ သုတ္တန္တိ ဝဒေယျုံ၊ စတုတ္ထော ရတနာဝုတသုတ္တန္တိ။ တေသု ပုရိမာ တယော တက္ကဂတမ္ပိ ပဋ္ဋိဝဋ္ဋကာဒိဂတမ္ပိ ယံကိဉ္စိ ဗဟုံ သုတ္တံ လဘန္တိ အန္တမသော မက္ကဋကသုတ္တမ္ပိ။ ရတနာဝုတသုတ္တံ ပရိယေသန္တော မန္ဒံ လဘတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟေဋ္ဌတော ဝါ ပညာ ဝိညာဏေန သဒ္ဓိံ သမ္ပယောဂံ လဘာပိတာ ဝိဿဋ္ဌတ္တာဝ ဣဓ န ဂဟိတာတိ ဝဒန္တိ။ ယံ ဟာဝုသော၊ ဝေဒေတီတိ ယံ အာရမ္မဏံ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ၊ သညာပိ တဒေဝ သဉ္ဇာနာတိ။ ယံ သဉ္ဇာနာတီတိ ယံ အာရမ္မဏံ သညာ သဉ္ဇာနာတိ၊ ဝိညာဏမ္ပိ တဒေဝ ဝိဇာနာတီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ သဉ္ဇာနာတိ ဝိဇာနာတိ ပဇာနာတီတိ ဧတ္ထ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဥပသဂ္ဂမတ္တမေဝ ဝိသေသော။ ဇာနာတီတိ ပဒံ ပန အဝိသေသော။ တဿာပိ ဇာနနတ္ထေ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သညာ ဟိ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏံ သဉ္ဇာနနမတ္တမေဝ၊ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ လက္ခဏပဋိဝေဓံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ။ ဝိညာဏံ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏဉ္စေဝ သဉ္ဇာနာတိ၊ အနိစ္စာဒိလက္ခဏပဋိဝေဓဉ္စ ပါပေတိ၊ ဥဿက္ကိတွာ ပန မဂ္ဂပါတုဘာဝံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ။ ပညာ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ၊ အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏပဋိဝေဓမ္ပိ ပါပေတိ၊ ဥဿက္ကိတွာ မဂ္ဂပါတုဘာဝံ ပါပေတုမ္ပိ သက္ကောတိ။

ယထာ ဟိ ဟေရညိကဖလကေ ကဟာပဏရာသိမှိ ကတေ အဇာတဗုဒ္ဓိ ဒါရကော ဂါမိကပုရိသော မဟာဟေရညိကောတိ တီသု ဇနေသု ဩလောကေတွာ ဌိတေသု အဇာတဗုဒ္ဓိ ဒါရကော ကဟာပဏာနံ စိတ္တဝိစိတ္တစတုရဿမဏ္ဍလဘာဝမေဝ ဇာနာတိ၊ ဣဒံ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ ရတနသမ္မတန္တိ န ဇာနာတိ။ ဂါမိကပုရိသော စိတ္တာဒိဘာဝဉ္စေဝ ဇာနာတိ၊ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂရတနသမ္မတဘာဝဉ္စ။ ‘‘အယံ ကူဋော အယံ ဆေကော အယံ ကရတော အယံ သဏှော’’တိ ပန န ဇာနာတိ။ မဟာဟေရညိကော စိတ္တာဒိဘာဝမ္ပိ ရတနသမ္မတဘာဝမ္ပိ ကူဋာဒိဘာဝမ္ပိ ဇာနာတိ၊ ဇာနန္တော စ ပန နံ ရူပံ ဒိသွာပိ ဇာနာတိ၊ အာကောဋိတဿ သဒ္ဒံ သုတွာပိ၊ ဂန္ဓံ ဃာယိတွာပိ၊ ရသံ သာယိတွာပိ၊ ဟတ္ထေန ဂရုကလဟုကဘာဝံ ဥပဓာရေတွာပိ အသုကဂါမေ ကတောတိပိ ဇာနာတိ၊ အသုကနိဂမေ အသုကနဂရေ အသုကပဗ္ဗတစ္ဆာယာယ အသုကနဒီတီရေ ကတောတိပိ၊ အသုကာစရိယေန ကတောတိပိ ဇာနာတိ။ ဧဝမေဝံ သညာ အဇာတဗုဒ္ဓိဒါရကဿ ကဟာပဏဒဿနံ ဝိယ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏမတ္တမေဝ သဉ္ဇာနာတိ။ ဝိညာဏံ ဂါမိကပုရိသဿ ကဟာပဏဒဿနံ ဝိယ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ၊ အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏပဋိဝေဓမ္ပိ ပါပေတိ။ ပညာ မဟာဟေရညိကဿ ကဟာပဏဒဿနံ ဝိယ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ၊ အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏပဋိဝေဓမ္ပိ ပါပေတိ၊ ဥဿက္ကိတွာ မဂ္ဂပါတုဘာဝမ္ပိ ပါပေတိ။ သော ပန နေသံ ဝိသေသော ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈော။

တေနာဟ အာယသ္မာ နာဂသေနော – ‘‘ဒုက္ကရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ကတန္တိ။ ကိံ၊ ဘန္တေ၊ နာဂသေန ဘဂဝတာ ဒုက္ကရံ ကတန္တိ? ဒုက္ကရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ကတံ၊ ဣမေသံ အရူပီနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ ဧကာရမ္မဏေ ပဝတ္တမာနာနံ ဝဝတ္ထာနံ အက္ခာတံ၊ အယံ ဖဿော၊ အယံ ဝေဒနာ၊ အယံ သညာ၊ အယံ စေတနာ၊ ဣဒံ စိတ္တ’’န္တိ (မိ။ ပ။ ၂။၇။၁၆)။ ယထာ ဟိ တိလတေလံ၊ သာသပတေလံ၊ မဓုကတေလံ၊ ဧရဏ္ဍကတေလံ၊ ဝသာတေလန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ တေလာနိ ဧကစာဋိယံ ပက္ခိပိတွာ ဒိဝသံ ယမကမန္ထေဟိ မန္ထေတွာ တတော ဣဒံ တိလတေလံ၊ ဣဒံ သာသပတေလန္တိ ဧကေကဿ ပါဋိယေက္ကံ ဥဒ္ဓရဏံ နာမ ဒုက္ကရံ၊ ဣဒံ တတော ဒုက္ကရတရံ။ ဘဂဝါ ပန သဗ္ဗညုတညာဏဿ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဓမ္မိဿရော ဓမ္မရာဇာ ဣမေသံ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ ဧကာရမ္မဏေ ပဝတ္တမာနာနံ ဝဝတ္ထာနံ အက္ခာသိ။ ပဉ္စန္နံ မဟာနဒီနံ သမုဒ္ဒံ ပဝိဋ္ဌဋ္ဌာနေ၊ ‘‘ဣဒံ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ၊ ဣဒံ ယမုနာယာ’’တိ ဧဝံ ပါဋိယေက္ကံ ဥဒကဥဒ္ဓရဏေနာပိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၅၁။ နိဿဋ္ဌေနာတိ နိဿဋေန ပရိစ္စတ္တေန ဝါ။ တတ္ထ နိဿဋေနာတိ အတ္ထေ သတိ ပဉ္စဟိ ဣန္ဒြိယေဟီတိ နိဿက္ကဝစနံ။ ပရိစ္စတ္တေနာတိ အတ္ထေ သတိ ကရဏဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပဉ္စဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ နိဿရိတွာ မနောဒွါရေ ပဝတ္တေန ပဉ္စဟိ ဝါ ဣန္ဒြိယေဟိ တဿ ဝတ္ထုဘာဝံ အနုပဂမနတာယ ပရိစ္စတ္တေနာတိ။ ပရိသုဒ္ဓေနာတိ နိရုပက္ကိလေသေန။ မနောဝိညာဏေနာတိ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တေန။ ကိံ နေယျန္တိ ကိံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ‘‘ယံကိဉ္စိ နေယျံ နာမ အတ္ထိ ဓမ္မ’’န္တိအာဒီသု (မဟာနိ။ ၆၉) ဟိ ဇာနိတဗ္ဗံ နေယျန္တိ ဝုတ္တံ။ အာကာသာနဉ္စာယတနံ နေယျန္တိ ကထံ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တေန အရူပါဝစရသမာပတ္တိ နေယျာတိ? ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနေ ဌိတေန အရူပါဝစရသမာပတ္တိံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကာ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ဌိတဿ ဟိ သာ ဣဇ္ဈတိ။ တသ္မာ ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနံ နေယျ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အထ နေဝသညာနာသညာယတနံ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ? ပါဋိယေက္ကံ အဘိနိဝေသာဘာဝတော။ တတ္ထ ဟိ ကလာပတော နယတော သမ္မသနံ လဗ္ဘတိ၊ ဓမ္မသေနာပတိသဒိသဿာပိ ဟိ ဘိက္ခုနော ပါဋိယေက္ကံ အဘိနိဝေသော န ဇာယတိ။ တသ္မာ ထေရောပိ၊ ‘‘ဧဝံ ကိရမေ ဓမ္မာ အဟုတွာ သမ္ဘောန္တိ၊ ဟုတွာ ပဋိဝေန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၉၄) ကလာပတော နယတော သမ္မသိတွာ ဝိဿဇ္ဇေသီတိ။ ဘဂဝါ ပန သဗ္ဗညုတညာဏဿ ဟတ္ထဂတတ္တာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယမ္ပိ ပရောပညာသ ဓမ္မေ ပါဋိယေက္ကံ အံဂုဒ္ဓါရေနေဝ ဥဒ္ဓရိတွာ၊ ‘‘ယာဝတာ သညာသမာပတ္တိယော၊ တာဝတာ အညာပဋိဝေဓော’’တိ အာဟ။

ပညာစက္ခုနာ ပဇာနာတီတိ ဒဿနပရိဏာယကဋ္ဌေန စက္ခုဘူတာယ ပညာယ ပဇာနာတိ။ တတ္ထ ဒွေ ပညာ သမာဓိပညာ ဝိပဿနာပညာ စ။ သမာဓိပညာယ ကိစ္စတော အသမ္မောဟတော စ ပဇာနာတိ။ ဝိပဿနာပညာယ လက္ခဏပဋိဝေဓေန အာရမ္မဏတော ဇာနနံ ကထိတံ။ ကိမတ္ထိယာတိ ကော ဧတိဿာ အတ္ထော။ အဘိညတ္ထာတိအာဒီသု အဘိညေယျေ ဓမ္မေ အဘိဇာနာတီတိ အဘိညတ္ထာ။ ပရိညေယျေ ဓမ္မေ ပရိဇာနာတီတိ ပရိညတ္ထာ။ ပဟာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ပဇဟတီတိ ပဟာနတ္ထာ။ သာ ပနေသာ လောကိယာပိ အဘိညတ္ထာ စ ပရိညတ္ထာ စ ဝိက္ခမ္ဘနတော ပဟာနတ္ထာ။ လောကုတ္တရာပိ အဘိညတ္ထာ စ ပရိညတ္ထာ စ သမုစ္ဆေဒတော ပဟာနတ္ထာ။ တတ္ထ လောကိယာ ကိစ္စတော အသမ္မောဟတော စ ပဇာနာတိ၊ လောကုတ္တရာ အသမ္မောဟတော။

၄၅၂။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပာဒါယာတိ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စ။ ပရတော စ ဃောသောတိ သပ္ပာယဓမ္မဿဝနံ။ ယောနိသော စ မနသိကာရောတိ အတ္တနော ဥပါယမနသိကာရော။ တတ္ထ သာဝကေသု အပိ ဓမ္မသေနာပတိနော ဒွေ ပစ္စယာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ။ ထေရော ဟိ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ ဧကံ အသင်္ချေယျံ ပါရမိယော ပူရေတွာပိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အဏုမတ္တမ္ပိ ကိလေသံ ပဇဟိတုံ နာသက္ခိ။ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၀) အဿဇိတ္ထေရတော ဣမံ ဂါထံ သုတွာဝဿ ပဋိဝေဓော ဇာတော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပန သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနဉ္စ ပရတောဃောသကမ္မံ နတ္ထိ၊ ယောနိသောမနသိကာရသ္မိံယေဝ ဌတွာ ပစ္စေကဗောဓိဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။

အနုဂ္ဂဟိတာတိ လဒ္ဓူပကာရာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဖလက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ ဖလံ အဿာတိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာ။ တဒေဝ စေတောဝိမုတ္တိသင်္ခါတံ ဖလံ အာနိသံသော အဿာတိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာနိသံသာ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ စတုတ္ထဖလပညာ ပညာဝိမုတ္တိ နာမ၊ အဝသေသာ ဓမ္မာ စေတောဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သီလာနုဂ္ဂဟိတာတိအာဒီသု သီလန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ သုတန္တိ သပ္ပာယဓမ္မဿဝနံ။ သာကစ္ဆာတိ ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနစ္ဆေဒနကထာ။ သမထောတိ ဝိပဿနာပါဒိကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ ဝိပဿနာတိ သတ္တဝိဓာ အနုပဿနာ။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဉှိ ပူရေန္တဿ၊ သပ္ပာယဓမ္မဿဝနံ သုဏန္တဿ၊ ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနံ ဆိန္ဒန္တဿ၊ ဝိပဿနာပါဒိကာသု အဋ္ဌသမာပတ္တီသု ကမ္မံ ကရောန္တဿ၊ သတ္တဝိဓံ အနုပဿနံ ဘာဝေန္တဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဖလံ ဒေတိ။

ယထာ ဟိ မဓုရံ အမ္ဗပက္ကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော အမ္ဗပေါတကဿ သမန္တာ ဥဒကကောဋ္ဌကံ ထိရံ ကတွာ ဗန္ဓတိ။ ဃဋံ ဂဟေတွာ ကာလေန ကာလံ ဥဒကံ အာသိဉ္စတိ။ ဥဒကဿ အနိက္ခမနတ္ထံ မရိယာဒံ ထိရံ ကရောတိ။ ယာ ဟောတိ သမီပေ ဝလ္လိ ဝါ သုက္ခဒဏ္ဍကော ဝါ ကိပိလ္လိကပုဋော ဝါ မက္ကဋကဇာလံ ဝါ၊ တံ အပနေတိ။ ခဏိတ္တိံ ဂဟေတွာ ကာလေန ကာလံ မူလာနိ ပရိခဏတိ။ ဧဝမဿ အပ္ပမတ္တဿ ဣမာနိ ပဉ္စ ကာရဏာနိ ကရောတော သော အမ္ဗော ဝဍ္ဎိတွာ ဖလံ ဒေတိ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရုက္ခဿ သမန္တတော ကောဋ္ဌကဗန္ဓနံ ဝိယ ဟိ သီလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ကာလေန ကာလံ ဥဒကသိဉ္စနံ ဝိယ ဓမ္မဿဝနံ၊ မရိယာဒါယ ထိရဘာဝကရဏံ ဝိယ သမထော၊ သမီပေ ဝလ္လိအာဒီနံ ဟရဏံ ဝိယ ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနစ္ဆေဒနံ၊ ကာလေန ကာလံ ခဏိတ္တိံ ဂဟေတွာ မူလခဏနံ ဝိယ သတ္တန္နံ အနုပဿနာနံ ဘာဝနာ။ တေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ အနုဂ္ဂဟိတဿ အမ္ဗရုက္ခဿ မဓုရဖလဒါနကာလော ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အရဟတ္တဖလဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၅၃။ ကတိ ပနာဝုသော၊ ဘဝါတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? မူလမေဝ ဂတော အနုသန္ဓိ၊ ဒုပ္ပညော ယေဟိ ဘဝေဟိ န ဥဋ္ဌာတိ၊ တေ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ တတ္ထ ကာမဘဝေါတိ ကာမဘဝူပဂံ ကမ္မံ ကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တာ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာပီတိ ဥဘယမေကတော ကတွာ ကာမဘဝေါတိ အာဟ။ ရူပါရူပဘဝေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာယတိန္တိ အနာဂတေ။ ပုနဗ္ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တီတိ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ။ ဣဓ ဝဋ္ဋံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ တတြာတတြာဘိနန္ဒနာတိ ရူပါဘိနန္ဒနာ သဒ္ဒါဘိနန္ဒနာတိ ဧဝံ တဟိံ တဟိံ အဘိနန္ဒနာ၊ ကရဏဝစနေ စေတံ ပစ္စတ္တံ။ တတြတတြာဘိနန္ဒနာယ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ ဂမနံ ဟောတိ၊ အာဂမနံ ဟောတိ၊ ဂမနာဂမနံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တတီတိ ဝဋ္ဋံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒဿေသိ။ ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋံ ပုစ္ဆန္တော ‘‘ကထံ ပနာဝုသော’’တိအာဒိမာဟ။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါတိ အဝိဇ္ဇာယ ခယနိရောဓေန။ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပာဒေန။ ကိံ အဝိဇ္ဇာ ပုဗ္ဗေ နိရုဒ္ဓါ၊ အထ ဝိဇ္ဇာ ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နာတိ? ဥဘယမေတံ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပဒီပုဇ္ဇလနေန အန္ဓကာရဝိဂမော ဝိယ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒေန အဝိဇ္ဇာ နိရုဒ္ဓါဝ ဟောတိ။ တဏှာနိရောဓာတိ တဏှာယ ခယနိရောဓေန။ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ န ဟောတီတိ ဧဝံ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ န ဟောတိ၊ ဂမနံ အာဂမနံ ဂမနာဂမနံ ဥပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ဝဋ္ဋံ န ဝတ္တတီတိ ဝိဝဋ္ဋံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒဿေသိ။

၄၅၄။ ကတမံ ပနာဝုသောတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဘိက္ခု ကာလေန ကာလံ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇတိ။ တဿ နိရောဓပါဒကံ ပဌမဇ္ဈာနံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ ပဌမံ ဈာနန္တိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? နိရောဓံ သမာပဇ္ဇနကေန ဘိက္ခုနာ အင်္ဂဝဝတ္ထာနံ ကောဋ္ဌာသပရိစ္ဆေဒေါ နာမ ဇာနိတဗ္ဗော၊ ဣဒံ ဈာနံ ပဉ္စင်္ဂိကံ စတုရင်္ဂိကံ တိဝင်္ဂိကံ ဒုဝင်္ဂိကန္တိ အင်္ဂဝဝတ္ထာနံ ကောဋ္ဌာသပရိစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဝိတက္ကောတိအာဒီသု ပန အဘိနိရောပနလက္ခဏော ဝိတက္ကော၊ အနုမဇ္ဇနလက္ခဏော ဝိစာရော၊ ဖရဏလက္ခဏာ ပီတိ၊ သာတလက္ခဏံ သုခံ၊ အဝိက္ခေပလက္ခဏာ စိတ္တေကဂ္ဂတာတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဝတ္တန္တိ။ ကတင်္ဂဝိပ္ပဟီနန္တိ ဣဓ ပန ကိံ ပုစ္ဆတိ? နိရောဓံ သမာပဇ္ဇနကေန ဘိက္ခုနာ ဥပကာရာနုပကာရာနိ အင်္ဂါနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ၊ တာနိ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ၊ ဝိဿဇ္ဇနံ ပနေတ္ထ ပါကဋမေဝ။ ဣတိ ဟေဋ္ဌာ နိရောဓပါဒကံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဂဟိတံ၊ ဥပရိ တဿ အနန္တရပစ္စယံ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ပုစ္ဆိဿတိ။ အန္တရာ ပန ဆ သမာပတ္တိယော သံခိတ္တာ၊ နယံ ဝါ ဒဿေတွာ ဝိဿဋ္ဌာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၅၅။ ဣဒါနိ ဝိညာဏနိဿယေ ပဉ္စ ပသာဒေ ပုစ္ဆန္တော ပဉ္စိမာနိ၊ အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂေါစရဝိသယန္တိ ဂေါစရဘူတံ ဝိသယံ။ အညမညဿာတိ စက္ခု သောတဿ သောတံ ဝါ စက္ခုဿာတိ ဧဝံ ဧကေကဿ ဂေါစရဝိသယံ န ပစ္စနုဘောတိ။ သစေ ဟိ နီလာဒိဘေဒံ ရူပါရမ္မဏံ သမောဓာနေတွာ သောတိန္ဒြိယဿ ဥပနေယျ၊ ‘‘ဣင်္ဃ တာဝ နံ ဝဝတ္ထပေဟိ ဝိဘာဝေဟိ၊ ကိံ နာမေတံ အာရမ္မဏ’’န္တိ။ စက္ခုဝိညာဏဉှိ ဝိနာပိ မုခေန အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘အရေ အန္ဓဗာလ၊ ဝဿသတမ္ပိ ဝဿသဟဿမ္ပိ ပရိဓာဝမာနော အညတြ မယာ ကုဟိံ ဧတဿ ဇာနနကံ လဘိဿသိ၊ အာဟရ နံ စက္ခုပသာဒေ ဥပနေဟိ၊ အဟမေတံ အာရမ္မဏံ ဇာနိဿာမိ၊ ယဒိ ဝါ နီလံ ယဒိ ဝါ ပီတကံ၊ န ဟိ ဧသော အညဿ ဝိသယော၊ မယှေဝေသော ဝိသယော’’တိ။ သေသဒွါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေတာနိ အညမညဿ ဂေါစရံ ဝိသယံ န ပစ္စနုဘောန္တိ နာမ။ ကိံ ပဋိသရဏန္တိ ဧတေသံ ကိံ ပဋိသရဏံ၊ ကိံ ဧတာနိ ပဋိသရန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ မနော ပဋိသရဏန္တိ ဇဝနမနော ပဋိသရဏံ။ မနော စ နေသန္တိ မနောဒွါရိကဇဝနမနော ဝါ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနမနော ဝါ ဧတေသံ ဂေါစရဝိသယံ ရဇ္ဇနာဒိဝသေန အနုဘောတိ။ စက္ခုဝိညာဏဉှိ ရူပဒဿနမတ္တမေဝ၊ ဧတ္ထ ရဇ္ဇနံ ဝါ ဒုဿနံ ဝါ မုယှနံ ဝါ နတ္ထိ။ ဧတသ္မိံ ပန ဒွါရေ ဇဝနံ ရဇ္ဇတိ ဝါ ဒုဿတိ ဝါ မုယှတိ ဝါ။ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတြာယံ ဥပမာ – ပဉ္စ ကိရ ဒုဗ္ဗလဘောဇကာ ရာဇာနံ သေဝိတွာ ကိစ္ဆေန ကသိရေန ဧကသ္မိံ ပဉ္စကုလိကေ ဂါမေ ပရိတ္တကံ အာယံ လဘိံသု။ တေသံ တတ္ထ မစ္ဆဘာဂေါ မံသဘာဂေါ ယုတ္တိကဟာပဏော ဝါ၊ ဗန္ဓကဟာပဏော ဝါ၊ မာပဟာရကဟာပဏော ဝါ၊ အဋ္ဌကဟာပဏော ဝါ၊ သောဠသကဟာပဏော ဝါ၊ ဗာတ္တိံသကဟာပဏော ဝါ၊ စတုသဋ္ဌိကဟာပဏော ဝါ၊ ဒဏ္ဍောတိ ဧတ္တကမတ္တမေဝ ပါပုဏာတိ။ သတဝတ္ထုကံ ပဉ္စသတဝတ္ထုကံ သဟဿဝတ္ထုကံ မဟာဗလိံ ရာဇာဝ ဂဏှာတိ။ တတ္ထ ပဉ္စကုလိကဂါမော ဝိယ ပဉ္စ ပသာဒါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ပဉ္စ ဒုဗ္ဗလဘောဇကာ ဝိယ ပဉ္စ ဝိညာဏာနိ၊ ရာဇာ ဝိယ ဇဝနံ၊ ဒုဗ္ဗလဘောဇကာနံ ပရိတ္တကံ အာယပါပုဏနံ ဝိယ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ရူပဒဿနာဒိမတ္တံ။ ရဇ္ဇနာဒီနိ ပန ဧတေသု နတ္ထိ။ ရညော မဟာဗလိဂ္ဂဟဏံ ဝိယ တေသု ဒွါရေသု ဇဝနဿ ရဇ္ဇနာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၄၅၆။ ပဉ္စိမာနိ၊ အာဝုသောတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? အန္တောနိရောဓသ္မိံ ပဉ္စ ပသာဒေ။ ကိရိယမယပဝတ္တသ္မိဉှိ ဝတ္တမာနေ အရူပဓမ္မာ ပသာဒါနံ ဗလဝပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ယော ပန တံ ပဝတ္တံ နိရောဓေတွာ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပန္နော၊ တဿ အန္တောနိရောဓေ ပဉ္စ ပသာဒါ ကိံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌန္တီတိ ဣဒံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ အာယုံ ပဋိစ္စာတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌန္တိ။ ဥသ္မံ ပဋိစ္စာတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ကမ္မဇတေဇံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတိ။ ယသ္မာ ပန ကမ္မဇတေဇောပိ ဇီဝိတိန္ဒြိယေန ဝိနာ န တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဥသ္မာ အာယုံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ အာဟ။ ဈာယတောတိ ဇလတော။ အစ္စိံ ပဋိစ္စာတိ ဇာလသိခံ ပဋိစ္စ။ အာဘာ ပညာယတီတိ အာလောကော နာမ ပညာယတိ။ အာဘံ ပဋိစ္စ အစ္စီတိ တံ အာလောကံ ပဋိစ္စ ဇာလသိခါ ပညာယတိ။

ဧဝမေဝ ခေါ၊ အာဝုသော၊ အာယု ဥသ္မံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ ဇာလသိခါ ဝိယ ကမ္မဇတေဇော။ အာလောကော ဝိယ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ဇာလသိခါ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အာလောကံ ဂဟေတွာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သာ တေန အတ္တနာ ဇနိတအာလောကေနေဝ သယမ္ပိ အဏု ထူလာ ဒီဃာ ရဿာတိ ပါကဋာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဇာလပဝတ္တိယာ ဇနိတအာလောကေန တဿာယေဝ ဇာလပဝတ္တိယာ ပါကဋဘာဝေါ ဝိယ ဥသ္မံ ပဋိစ္စ နိဗ္ဗတ္တေန ကမ္မဇမဟာဘူတသမ္ဘဝေန ဇီဝိတိန္ဒြိယေန ဥသ္မာယ အနုပါလနံ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယဉှိ ဒသပိ ဝဿာနိ…ပေ… ဝဿသတမ္ပိ ကမ္မဇတေဇပဝတ္တံ ပါလေတိ။ ဣတိ မဟာဘူတာနိ ဥပါဒါရူပါနံ နိဿယပစ္စယာဒိဝသေန ပစ္စယာနိ ဟောန္တီတိ အာယု ဥသ္မံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတိ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ မဟာဘူတာနိ ပါလေတီတိ ဥသ္မာ အာယုံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၅၇။ အာယုသင်္ခါရာတိ အာယုမေဝ။ ဝေဒနိယာ ဓမ္မာတိ ဝေဒနာ ဓမ္မာဝ။ ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတီတိ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတိ။ ယော ဟိ ဘိက္ခု အရူပပဝတ္တေ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ သညဉ္စ ဝေဒနဉ္စ နိရောဓေတွာ နိရောဓံ သမာပန္နော၊ တဿ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယပစ္စယာ အရူပဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ ပန ရူပါရူပပဝတ္တံ ပဝတ္တတိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ဧကော ပုရိသော ဇာလာပဝတ္တေ ဥက္ခဏ္ဌိတော ဥဒကေန ပဟရိတွာ ဇာလံ အပ္ပဝတ္တံ ကတွာ ဆာရိကာယ အင်္ဂါရေ ပိဓာယ တုဏှီ နိသီဒတိ။ ယဒါ ပနဿ ပုန ဇာလာယ အတ္ထော ဟောတိ၊ ဆာရိကံ အပနေတွာ အင်္ဂါရေ ပရိဝတ္တေတွာ ဥပါဒါနံ ဒတွာ မုခဝါတံ ဝါ တာလဝဏ္ဋဝါတံ ဝါ ဒဒါတိ။ အထ ဇာလာပဝတ္တံ ပုန ပဝတ္တတိ။ ဧဝမေဝ ဇာလာပဝတ္တံ ဝိယ အရူပဓမ္မာ။ ပုရိသဿ ဇာလာပဝတ္တေ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ဥဒကပ္ပဟာရေန ဇာလံ အပ္ပဝတ္တံ ကတွာ ဆာရိကာယ အင်္ဂါရေ ပိဓာယ တုဏှီဘူတဿ နိသဇ္ဇာ ဝိယ ဘိက္ခုနော အရူပပဝတ္တေ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ သညဉ္စ ဝေဒနဉ္စ နိရောဓေတွာ နိရောဓသမာပဇ္ဇနံ။ ဆာရိကာယ ပိဟိတအင်္ဂါရာ ဝိယ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ပုရိသဿ ပုန ဇာလာယ အတ္ထေ သတိ ဆာရိကာပနယနာဒီနိ ဝိယ ဘိက္ခုနော ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလာပဂမနံ။ အဂ္ဂိဇာလာယ ပဝတ္တိ ဝိယ ပုန အရူပဓမ္မေသု ဥပ္ပန္နေသု ရူပါရူပပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အာယု ဥသ္မာ စ ဝိညာဏန္တိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ ကမ္မဇတေဇောဓာတု၊ စိတ္တန္တိ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ယဒါ ဣမံ ရူပကာယံ ဇဟန္တိ၊ အထာယံ အစေတနံ ကဋ္ဌံ ဝိယ ပထဝိယံ ဆဍ္ဍိတော သေတီတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘အာယု ဥသ္မာ စ ဝိညာဏံ၊ ယဒါ ကာယံ ဇဟန္တိမံ၊

အပဝိဒ္ဓါ တဒါ သေတိ၊ ပရဘတ္တံ အစေတန’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၃။၉၅)၊

ကာယသင်္ခါရာတိ အဿာသပဿာသာ။ ဝစီသင်္ခါရာတိ ဝိတက္ကဝိစာရာ။ စိတ္တသင်္ခါရာတိ သညာဝေဒနာ။ အာယူတိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ပရိဘိန္နာနီတိ ဥပဟတာနိ၊ ဝိနဋ္ဌာနီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကေစိ ‘‘နိရောဓသမာပန္နဿ စိတ္တသင်္ခါရာဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနတော စိတ္တံ အနိရုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သစိတ္တကာ အယံ သမာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘ဝစီသင်္ခါရာပိဿ နိရုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနတော ဝါစာ အနိရုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ တသ္မာ နိရောဓံ သမာပန္နေန ဓမ္မမ္ပိ ကထေန္တေန သဇ္ဈာယမ္ပိ ကရောန္တေန နိသီဒိတဗ္ဗံ သိယာ။ ‘‘ယော စာယံ မတော ကာလင်္ကတော၊ တဿာပိ စိတ္တသင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနတော စိတ္တံ အနိရုဒ္ဓံ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ကာလင်္ကတေ မာတာပိတရော ဝါ အရဟန္တေ ဝါ ဈာပယန္တေန အနန္တရိယကမ္မံ ကတံ ဘဝေယျ။ ဣတိ ဗျဉ္ဇနေ အဘိနိဝေသံ အကတွာ အာစရိယာနံ နယေ ဌတွာ အတ္ထော ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ အတ္ထော ဟိ ပဋိသရဏံ၊ န ဗျဉ္ဇနံ။

ဣန္ဒြိယာနိ ဝိပ္ပသန္နာနီတိ ကိရိယမယပဝတ္တသ္မိဉှိ ဝတ္တမာနေ ဗဟိဒ္ဓါ အာရမ္မဏေသု ပသာဒေ ဃဋ္ဋေန္တေသု ဣန္ဒြိယာနိ ကိလမန္တာနိ ဥပဟတာနိ မက္ခိတာနိ ဝိယ ဟောန္တိ၊ ဝါတာဒီဟိ ဥဋ္ဌိတေန ရဇေန စတုမဟာပထေ ဌပိတအာဒါသော ဝိယ။ ယထာ ပန ထဝိကာယံ ပက္ခိပိတွာ မဉ္ဇူသာဒီသု ဌပိတော အာဒါသော အန္တောယေဝ ဝိရောစတိ၊ ဧဝံ နိရောဓံ သမာပန္နဿ ဘိက္ခုနော အန္တောနိရောဓေ ပဉ္စ ပသာဒါ အတိဝိရောစန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣန္ဒြိယာနိ ဝိပ္ပသန္နာနီ’’တိ။

၄၅၈။ ကတိ ပနာဝုသော၊ ပစ္စယာတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? နိရောဓဿ အနန္တရပစ္စယံ နေဝသညာနာသညာယတနံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဝိဿဇ္ဇနေ ပနဿ သုခဿ စ ပဟာနာတိ စတ္တာရော အပဂမနပစ္စယာ ကထိတာ။ အနိမိတ္တာယာတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနကဖလသမာပတ္တိံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ အဝသေသသမာပတ္တိဝုဋ္ဌာနဉှိ ဘဝင်္ဂေန ဟောတိ၊ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာနံ ပန ဝိပဿနာနိဿန္ဒာယ ဖလသမာပတ္တိယာတိ တမေဝ ပုစ္ဆတိ။ သဗ္ဗနိမိတ္တာနန္တိ ရူပါဒီနံ သဗ္ဗာရမ္မဏာနံ။ အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ မနသိကာရောတိ သဗ္ဗနိမိတ္တာပဂတာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ မနသိကာရော။ ဖလသမာပတ္တိသဟဇာတံ မနသိကာရံ သန္ဓာယာဟ။ ဣတိ ဟေဋ္ဌာ နိရောဓပါဒကံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဂဟိတံ၊ နိရောဓဿ အနန္တရပစ္စယံ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဂဟိတံ၊ ဣဓ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနကဖလသမာပတ္တိ ဂဟိတာတိ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိရောဓကထာ ကထေတဗ္ဗာ ဟောတိ။ သာ၊ ‘‘ဒွီဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ တယော စ သင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ သောဠသဟိ ဉာဏစရိယာဟိ နဝဟိ သမာဓိစရိယာဟိ ဝသီဘာဝတာပညာ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဉာဏ’’န္တိ ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ (ပဋိ။ မ။ ၁။၈၃) အာဂတာ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပနဿာ သဗ္ဗာကာရေန ဝိနိစ္ဆယကထာ ကထိတာ။

ဣဒါနိ ဝလဉ္ဇနသမာပတ္တိံ ပုစ္ဆန္တော ကတိ ပနာဝုသော၊ ပစ္စယာတိအာဒိမာဟ။ နိရောဓတော ဟိ ဝုဋ္ဌာနကဖလသမာပတ္တိယာ ဌိတိ နာမ န ဟောတိ၊ ဧကံ ဒွေ စိတ္တဝါရမေဝ ပဝတ္တိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ အယဉှိ ဘိက္ခု သတ္တ ဒိဝသေ အရူပပဝတ္တံ နိရောဓေတွာ နိသိန္နော နိရောဓဝုဋ္ဌာနကဖလသမာပတ္တိယံ န စိရံ တိဋ္ဌတိ။ ဝလဉ္ဇနသမာပတ္တိယံ ပန အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒေါဝ ပမာဏံ။ တသ္မာ သာ ဌိတိ နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဌိတိယာ’’တိ။ တဿာ စိရဋ္ဌိတတ္ထံ ကတိ ပစ္စယာတိ အတ္ထော။ ဝိဿဇ္ဇနေ ပနဿာ ပုဗ္ဗေ စ အဘိသင်္ခါရောတိ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော။ ဝုဋ္ဌာနာယာတိ ဣဓ ဘဝင်္ဂဝုဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ။ ဝိဿဇ္ဇနေပိဿာ သဗ္ဗနိမိတ္တာနဉ္စ မနသိကာရောတိ ရူပါဒိနိမိတ္တဝသေန ဘဝင်္ဂသဟဇာတမနသိကာရော ဝုတ္တော။

၄၅၉။ ယာ စာယံ၊ အာဝုသောတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ဣဓ အညံ အဘိနဝံ နာမ နတ္ထိ။ ဟေဋ္ဌာ ကထိတဓမ္မေယေဝ ဧကတော သမောဓာနေတွာ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ ကတ္ထ ပန တေ ကထိတာ? ‘‘နီလမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ ပီတကမ္ပိ၊ လောဟိတကမ္ပိ၊ ဩဒါတကမ္ပိ သဉ္ဇာနာတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၀) ဧတသ္မိဉှိ ဌာနေ အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိ ကထိတာ။ ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနန္တိ နေယျ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၁) ဧတ္ထ အာကိဉ္စညံ။ ‘‘ပညာစက္ခုနာ ပဇာနာတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၁) ဧတ္ထ သုညတာ။ ‘‘ကတိ ပနာဝုသော၊ ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဌိတိယာ ဝုဋ္ဌာနာယာ’’တိ ဧတ္ထ အနိမိတ္တာ။ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာဝ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဧကတော သမောဓာနေတွာ ပုစ္ဆတိ။ တံ ပန ပဋိက္ခိပိတွာ ဧတာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာဝါတိ ဝတွာ အညေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဧကနာမကာ အတ္ထိ။ ဧကော ဓမ္မော စတုနာမကော အတ္ထိ၊ ဧတံ ပါကဋံ ကတွာ ကထာပေတုံ ဣဓ ပုစ္ဆတီတိ အဋ္ဌကထာယံ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတံ။ တဿာ ဝိဿဇ္ဇနေ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော၊ အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တီတိ အယံ ဖရဏအပ္ပမာဏတာယ အပ္ပမာဏာ နာမ။ အယဉှိ အပ္ပမာဏေ ဝါ သတ္တေ ဖရတိ၊ ဧကသ္မိမ္ပိ ဝါ သတ္တေ အသေသေတွာ ဖရတိ။

အယံ ဝုစ္စတာဝုသော၊ အာကိဉ္စညာတိ အာရမ္မဏကိဉ္စနဿ အဘာဝတော အာကိဉ္စညာ။ အတ္တေန ဝါတိ အတ္တ ဘာဝပေါသပုဂ္ဂလာဒိသင်္ခါတေန အတ္တေန သုညံ။ အတ္တနိယေန ဝါတိ စီဝရာဒိပရိက္ခာရသင်္ခါတေန အတ္တနိယေန သုညံ။ အနိမိတ္တာတိ ရာဂနိမိတ္တာဒီနံ အဘာဝေနေဝ အနိမိတ္တာ၊ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ သန္ဓာယာဟ။ နာနတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စာတိ ဗျဉ္ဇနမ္ပိ နေသံ နာနာ အတ္ထောပိ။ တတ္ထ ဗျဉ္ဇနဿ နာနတာ ပါကဋာဝ။ အတ္ထော ပန၊ အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိ ဘူမန္တရတော မဟဂ္ဂတာ ဧဝ ဟောတိ ရူပါဝစရာ၊ အာရမ္မဏတော သတ္တ ပညတ္တိအာရမ္မဏာ။ အာကိဉ္စညာ ဘုမ္မန္တရတော မဟဂ္ဂတာ အရူပါဝစရာ၊ အာရမ္မဏတော န ဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ။ သုညတာ ဘုမ္မန္တရတော ကာမာဝစရာ၊ အာရမ္မဏတော သင်္ခါရာရမ္မဏာ။ ဝိပဿနာ ဟိ ဧတ္ထ သုညတာတိ အဓိပ္ပေတာ။ အနိမိတ္တာ ဘုမ္မန္တရတော လောကုတ္တရာ၊ အာရမ္မဏတော နိဗ္ဗနာရမ္မဏာ။

ရာဂေါ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပမာဏကရဏောတိအာဒီသု ယထာ ပဗ္ဗတပါဒေ ပူတိပဏ္ဏရသဥဒကံ နာမ ဟောတိ ကာဠဝဏ္ဏံ၊ ဩလောကေန္တာနံ ဗျာမသတဂမ္ဘီရံ ဝိယ ခါယတိ။ ယဋ္ဌိံ ဝါ ရဇ္ဇုံ ဝါ ဂဟေတွာ မိနန္တဿ ပိဋ္ဌိပါဒေါတ္ထရဏမတ္တမ္ပိ န ဟောတိ။ ဧဝမေဝံ ယာဝ ရာဂါဒယော နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာဝ ပုဂ္ဂလံ သဉ္ဇာနိတုံ န သက္ကာ ဟောန္တိ၊ သောတာပန္နော ဝိယ၊ သကဒါဂါမီ ဝိယ၊ အနာဂါမီ ဝိယ စ ခါယတိ။ ယဒါ ပနဿ ရာဂါဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တဒါ ရတ္တော ဒုဋ္ဌော မူဠှောတိ ပညာယတိ။ ဣတိ ဧတေ ‘‘ဧတ္တကော အယ’’န္တိ ပုဂ္ဂလဿ ပမာဏံ ဒဿေန္တော ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပမာဏကရဏာ နာမ ဝုတ္တာ။ ယာဝတာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိယောတိ ယတ္တကာ အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိယော။ ကိတ္တကာ ပန တာ? စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရာ၊ စတ္တာရော မဂ္ဂါ၊ စတ္တာရိ စ ဖလာနီတိ ဒွါဒသ။ တတ္ထ ဗြဟ္မဝိဟာရာ ဖရဏအပ္ပမာဏတာယ အပ္ပမာဏာ။ သေသာ ပမာဏကရဏာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝေန အပ္ပမာဏာ။ နိဗ္ဗာနမ္ပိ အပ္ပမာဏမေဝ၊ စေတောဝိမုတ္တိ ပန န ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဂဟိတံ။ အကုပ္ပာတိ အရဟတ္တဖလစေတောဝိမုတ္တိ၊ သာ ဟိ တာသံ သဗ္ဗဇေဋ္ဌိကာ၊ တသ္မာ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ ဝုတ္တာ။ ရာဂေါ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ကိဉ္စနောတိ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပုဂ္ဂလံ ကိဉ္စတိ မဒ္ဒတိ ပလိဗုန္ဓတိ။ တသ္မာ ကိဉ္စနောတိ ဝုတ္တော။ မနုဿာ ကိရ ဂေါဏေဟိ ခလံ မဒ္ဒါပေန္တော ကိဉ္စေဟိ ကပိလ၊ ကိဉ္စေဟိ ကာဠကာတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ မဒ္ဒနတ္ထော ကိဉ္စနတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒေါသမောဟေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာကိဉ္စညာ စေတောဝိမုတ္တိယော နာမ နဝ ဓမ္မာ အာကိဉ္စညာယတနဉ္စ မဂ္ဂဖလာနိ စ။ တတ္ထ အာကိဉ္စညာယတနံ ကိဉ္စနံ အာရမ္မဏံ အဿ နတ္ထီတိ အာကိဉ္စညံ။ မဂ္ဂဖလာနိ ကိဉ္စနာနံ မဒ္ဒနာနံ ပလိဗုန္ဓနကိလေသာနံ နတ္ထိတာယ အာကိဉ္စညာနိ။ နိဗ္ဗာနမ္ပိ အာကိဉ္စညံ၊ စေတောဝိမုတ္တိ ပန န ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဂဟိတံ။

ရာဂေါ ခေါ၊ အာဝုသော၊ နိမိတ္တကရဏောတိအာဒီသု ယထာ နာမ ဒွိန္နံ ကုလာနံ သဒိသာ ဒွေ ဝစ္ဆကာ ဟောန္တိ။ ယာဝ တေသံ လက္ခဏံ န ကတံ ဟောတိ၊ တာဝ ‘‘အယံ အသုကကုလဿ ဝစ္ဆကော၊ အယံ အသုကကုလဿာ’’တိ န သက္ကာ ဟောန္တိ ဇာနိတုံ။ ယဒါ ပန တေသံ သတ္တိသူလာဒီသု အညတရံ လက္ခဏံ ကတံ ဟောတိ၊ တဒါ သက္ကာ ဟောန္တိ ဇာနိတုံ။ ဧဝမေဝ ယာဝ ပုဂ္ဂလဿ ရာဂေါ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဝ န သက္ကာ ဟောတိ ဇာနိတုံ အရိယော ဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဝါတိ။ ရာဂေါ ပနဿ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ သရာဂေါ နာမ အယံ ပုဂ္ဂလောတိ သဉ္ဇာနနနိမိတ္တံ ကရောန္တော ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ‘‘နိမိတ္တကရဏော’’တိ ဝုတ္တော။ ဒေါသမောဟေသုပိ ဧသေဝ နယော။

အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ နာမ တေရသ ဓမ္မာ – ဝိပဿနာ၊ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ၊ စတ္တာရော မဂ္ဂါ၊ စတ္တာရိ စ ဖလာနီတိ။ တတ္ထ ဝိပဿနာ နိစ္စနိမိတ္တံ သုခနိမိတ္တံ အတ္တနိမိတ္တံ ဥဂ္ဃာဋေတီတိ အနိမိတ္တာ နာမ။ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ ရူပနိမိတ္တဿ အဘာဝေန အနိမိတ္တာ နာမ။ မဂ္ဂဖလာနိ နိမိတ္တကရဏာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝေန အနိမိတ္တာနိ။ နိဗ္ဗာနမ္ပိ အနိမိတ္တမေဝ၊ တံ ပန စေတောဝိမုတ္တိ န ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဂဟိတံ။ အထ ကသ္မာ သုညတာ စေတောဝိမုတ္တိ န ဂဟိတာတိ? သာ၊ ‘‘သုညာ ရာဂေနာ’’တိအာဒိဝစနတော သဗ္ဗတ္ထ အနုပဝိဋ္ဌာဝ၊ တသ္မာ ဝိသုံ န ဂဟိတာ။ ဧကတ္ထာတိ အာရမ္မဏဝသေန ဧကတ္ထာ။ အပ္ပမာဏံ အာကိဉ္စညံ သုညတံ အနိမိတ္တန္တိ ဟိ သဗ္ဗာနေတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ နာမာနိ။ ဣတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဧကတ္ထာ။ အညသ္မိံ ပန ဌာနေ အပ္ပမာဏာ ဟောန္တိ၊ အညသ္မိံ အာကိဉ္စညာ အညသ္မိံ သုညတာ အညသ္မိံ အနိမိတ္တာတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန နာနာဗျဉ္ဇနာ။ ဣတိ ထေရော ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာဝေဒလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စူဠဝေဒလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၆၀။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠဝေဒလ္လသုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိသာခေါ ဥပါသကောတိ ဝိသာခေါတိ ဧဝံနာမကော ဥပါသကော။ ယေန ဓမ္မဒိန္နာတိ ယေန ဓမ္မဒိန္နာ နာမ ဘိက္ခုနီ တေနုပသင်္ကမိ။ ကော ပနာယံ ဝိသာခေါ? ကာ ဓမ္မဒိန္နာ? ကသ္မာ ဥပသင်္ကမီတိ? ဝိသာခေါ နာမ ဓမ္မဒိန္နာယ ဂိဟိကာလေ ဃရသာမိကော။ သော ယဒါ ဘဂဝါ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတွာ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကော ယသာဒယော ကုလပုတ္တေ ဝိနေတွာ ဥရုဝေလံ ပတွာ တတ္ထ ဇဋိလသဟဿံ ဝိနေတွာ ပုရာဏဇဋိလေဟိ ခီဏာသဝဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဗုဒ္ဓဒဿနတ္ထံ ဒွါဒသနဟုတာယ ပရိသာယ သဒ္ဓိံ အာဂတဿ ဗိမ္ဗိသာရမဟာရာဇဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တဒါ ရညာ သဒ္ဓိံ အာဂတေသု ဒွါဒသနဟုတေသု ဧကံ နဟုတံ ဥပါသကတ္တံ ပဋိဝေဒေသိ၊ ဧကာဒသ နဟုတာနိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု သဒ္ဓိံ ရညာ ဗိမ္ဗိသာရေန။ အယံ ဥပါသကော တေသံ အညတရော၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပဌမဒဿနေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ၊ ပုန ဧကဒိဝသံ ဓမ္မံ သုတွာ သကဒါဂါမိဖလံ ပတွာ၊ တတော အပရဘာဂေပိ ဧကဒိဝသံ ဓမ္မံ သုတွာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော။ သော အနာဂါမီ ဟုတွာ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တော ယထာ အညေသု ဒိဝသေသု ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော သိတံ ကုရုမာနော အာဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ အနာဂန္တွာ သန္တိန္ဒြိယော သန္တမာနသော ဟုတွာ အဂမာသိ။

ဓမ္မဒိန္နာ သီဟပဉ္ဇရံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ ဝီထိံ ဩလောကယမာနာ တဿ အာဂမနာကာရံ ဒိသွာ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ စိန္တေတွာ တဿ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကုရုမာနာ သောပါနသီသေ ဌတွာ ဩလမ္ဗနတ္ထံ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ ဥပါသကော အတ္တနော ဟတ္ထံ သမိဉ္ဇေသိ။ သာ ‘‘ပါတရာသဘောဇနကာလေ ဇာနိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဥပါသကော ပုဗ္ဗေ တာယ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘုဉ္ဇတိ။ တံ ဒိဝသံ ပန တံ အနပလောကေတွာ ယောဂါဝစရဘိက္ခု ဝိယ ဧကကောဝ ဘုဉ္ဇိ။ သာ၊ ‘‘သာယနှကာလေ ဇာနိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဥပါသကော တံဒိဝသံ သိရိဂဗ္ဘံ န ပါဝိသိ၊ အညံ ဂဗ္ဘံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတွာ ကပ္ပိယမဉ္စကံ ပညပါပေတွာ နိပဇ္ဇိ။ ဥပါသိကာ၊ ‘‘ကိံ နု ခွဿ ဗဟိဒ္ဓါ ပတ္ထနာ အတ္ထိ၊ ဥဒါဟု ကေနစိဒေဝ ပရိဘေဒကေန ဘိန္နော၊ ဥဒါဟု မယှေဝ ကောစိ ဒေါသော အတ္ထီ’’တိ ဗလဝဒေါမနဿာ ဟုတွာ၊ ‘‘ဧကံ ဒွေ ဒိဝသေ ဝသိတကာလေ သက္ကာ ဉာတု’’န္တိ တဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။

ဥပါသကော၊ ‘‘ကိံ ဓမ္မဒိန္နေ အကာလေ အာဂတာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အာမ အယျပုတ္တ၊ အာဂတာမှိ၊ န တွံ ယထာ ပုရာဏော၊ ကိံ နု တေ ဗဟိဒ္ဓါ ပတ္ထနာ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ ဓမ္မဒိန္နေတိ။ အညော ကောစိ ပရိဘေဒကော အတ္ထီတိ? အယမ္ပိ နတ္ထီတိ။ ဧဝံ သန္တေ မယှေဝ ကောစိ ဒေါသော ဘဝိဿတီတိ။ တုယှမ္ပိ ဒေါသော နတ္ထီတိ။ အထ ကသ္မာ မယာ သဒ္ဓိံ ယထာ ပကတိယာ အာလာပသလ္လာပမတ္တမ္ပိ န ကရောထာတိ? သော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ လောကုတ္တရဓမ္မော နာမ ဂရု ဘာရိယော န ပကာသေတတဗ္ဗော၊ သစေ ခေါ ပနာဟံ န ကထေဿာမိ၊ အယံ ဟဒယံ ဖာလေတွာ ဧတ္ထေဝ ကာလံ ကရေယျာ’’တိ တဿာနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ကထေသိ – ‘‘ဓမ္မဒိန္နေ အဟံ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နာမ အဓိဂတော၊ တံ အဓိဂတဿ ဧဝရူပါ လောကိယကိရိယာ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ တွံ ဣစ္ဆသိ၊ တဝ စတ္တာလီသ ကောဋိယော မမ စတ္တာလီသ ကောဋိယောတိ အသီတိကောဋိဓနံ အတ္ထိ၊ ဧတ္ထ ဣဿရာ ဟုတွာ မမ မာတိဋ္ဌာနေ ဝါ ဘဂိနိဋ္ဌာနေ ဝါ ဌတွာ ဝသ။ တယာ ဒိန္နေန ဘတ္တပိဏ္ဍမတ္တကေန အဟံ ယာပေဿာမိ။ အထေဝံ န ကရောသိ၊ ဣမေ ဘောဂေ ဂဟေတွာ ကုလဂေဟံ ဂစ္ဆ၊ အထာပိ တေ ဗဟိဒ္ဓါ ပတ္ထနာ နတ္ထိ၊ အဟံ တံ ဘဂိနိဋ္ဌာနေ ဝါ ဓိတုဋ္ဌာနေ ဝါ ဌပေတွာ ပေါသေဿာမီ’’တိ။

သာ စိန္တေသိ – ‘‘ပကတိပုရိသော ဧဝံ ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ အဒ္ဓါ ဧတေန လောကုတ္တရဝရဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော ပန ဓမ္မော ကိံ ပုရိသေဟေဝ ပဋိဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော၊ ဥဒါဟု မာတုဂါမောပိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သက္ကောတီ’’တိ ဝိသာခံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧသော ဓမ္မော ပုရိသေဟေဝ လဘိတဗ္ဗော၊ မာတုဂါမေနပိ သက္ကာ လဒ္ဓု’’န္တိ? ကိံ ဝဒေသိ ဓမ္မဒိန္နေ၊ ယေ ပဋိပန္နကာ၊ တေ ဧတဿ ဒါယာဒါ၊ ယဿ ယဿ ဥပနိဿယော အတ္ထိ၊ သော သော ဧတံ ပဋိလဘတီတိ။ ဧဝံ သန္တေ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာထာတိ။ သာဓု ဘဒ္ဒေ၊ အဟမ္ပိ တံ ဧတသ္မိံယေဝ မဂ္ဂေ ယောဇေတုကာမော၊ မနံ ပန တေ အဇာနမာနော န ကထေမီတိ တာဝဒေဝ ဗိမ္ဗိသာရဿ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။

ရာဇာ၊ ‘‘ကိံ၊ ဂဟပတိ၊ အကာလေ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဓမ္မဒိန္နာ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဝဒတီတိ။ ကိံ ပနဿ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ? အညံ ကိဉ္စိ နတ္ထိ၊ သောဝဏ္ဏသိဝိကံ ဒေဝ၊ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ နဂရဉ္စ ပဋိဇဂ္ဂါပေတုန္တိ။ ရာဇာ သောဝဏ္ဏသိဝိကံ ဒတွာ နဂရံ ပဋိဇဂ္ဂါပေသိ။ ဝိသာခေါ ဓမ္မဒိန္နံ ဂန္ဓောဒကေန နဟာပေတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကာရာပေတွာ သောဝဏ္ဏသိဝိကာယ နိသီဒါပေတွာ ဉာတိဂဏေန ပရိဝါရာပေတွာ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇယမာနော နဂရဝါသနံ ကရောန္တော ဝိယ ဘိက္ခုနိဥပဿယံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဓမ္မဒိန္နံ ပဗ္ဗာဇေထာယျေ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခုနိယော ‘‘ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဒေါသေ သဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဂဟပတီ’’တိ အာဟံသု။ နတ္ထယျေ ကောစိ ဒေါသော၊ သဒ္ဓါယ ပဗ္ဗဇတီတိ။ အထေကာ ဗျတ္တာ ထေရီ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ကေသေ ဩဟာရေတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဝိသာခေါ၊ ‘‘အဘိရမယျေ၊ သွာက္ခာတော ဓမ္မော’’တိ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။

တဿာ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ လာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တေနေဝ ပလိဗုဒ္ဓါ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ ဩကာသံ န လဘတိ။ အထာစရိယ-ဥပဇ္ဈာယထေရိယော ဂဟေတွာ ဇနပဒံ ဂန္တွာ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု စိတ္တရုစိတံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ အာရဒ္ဓါ၊ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နတ္တာ ပန နာတိစိရံ ကိလမိတ္ထ။

ဣတော ပဋ္ဌာယ ဟိ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ပဒုမုတ္တရော နာမ သတ္ထာ လောကေ ဥဒပါဒိ။ တဒါ ဧသာ ဧကသ္မိံ ကုလေ ဒါသီ ဟုတွာ အတ္တနော ကေသေ ဝိက္ကိဏိတွာ သုဇာတတ္ထေရဿ နာမ အဂ္ဂသာဝကဿ ဒါနံ ဒတွာ ပတ္ထနမကာသိ။ သာ တာယ ပတ္ထနာဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိယာ နာတိစိရံ ကိလမိတ္ထ၊ ကတိပါဟေနေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ယေနတ္ထေန သာသနေ ပဗ္ဗဇိတာ၊ သော မတ္ထကံ ပတ္တော၊ ကိံ မေ ဇနပဒဝါသေန၊ မယှံ ဉာတကာပိ ပုညာနိ ကရိဿန္တိ၊ ဘိက္ခုနိသင်္ဃောပိ ပစ္စယေဟိ န ကိလမိဿတိ၊ ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ ဂဟေတွာ ရာဇဂဟမေဝ အဂမာသိ။ ဝိသာခေါ၊ ‘‘ဓမ္မဒိန္နာ ကိရ အာဂတာ’’တိ သုတွာ၊ ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ ဇနပဒံ ဂတာ၊ ဂန္တွာပိ နစိရဿေဝ ပစ္စာဂတာ၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတိ၊ ဂန္တွာ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဒုတိယဂမနေန ဘိက္ခုနိဥပဿယံ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဝိသာခေါ ဥပါသကော ယေန ဓမ္မဒိန္နာ ဘိက္ခုနီ တေနုပသင်္ကမီ’’တိ။

ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ သက္ကာယောတိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ ကသ္မာ အဝေါစာတိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဘိရမသိ နာဘိရမသိ၊ အယျေ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆနံ နာမ န ပဏ္ဍိတကိစ္စံ၊ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ ဥပနေတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ ပဉှဗျာကရဏေန တဿာ အဘိရတိံ ဝါ အနဘိရတိံ ဝါ ဇာနိဿာမီတိ၊ တသ္မာ အဝေါစ။ တံ သုတွာဝ ဓမ္မဒိန္နာ အဟံ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ အစိရပဗ္ဗဇိတာ သကာယံ ဝါ ပရကာယံ ဝါ ကုတော ဇာနိဿာမီတိ ဝါ၊ အညတ္ထေရိယော ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ အဝတွာ ဥပနိက္ခိတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆမာနာ ဝိယ၊ ဧကပါသကဂဏ္ဌိံ မောစေန္တီ ဝိယ ဂဟနဋ္ဌာနေ ဟတ္ထိမဂ္ဂံ နီဟရမာနာ ဝိယ ခဂ္ဂမုခေန သမုဂ္ဂံ ဝိဝရမာနာ ဝိယ စ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယေ ဌတွာ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇမာနာ၊ ပဉ္စ ခေါ ဣမေ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဉ္စာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာတိ ဥပါဒါနာနံ ပစ္စယဘူတာ ခန္ဓာတိ ဧဝမာဒိနာ နယေနေတ္ထ ဥပါဒါနက္ခန္ဓကထာ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗာ။ သာ ပနေသာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာ ဧဝါတိ တတ္ထ ဝိတ္တာရိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သက္ကာယသမုဒယာဒီသုပိ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တမေဝ။

ဣဒံ ပန စတုသစ္စဗျာကရဏံ သုတွာ ဝိသာခေါ ထေရိယာ အဘိရတဘာဝံ အညာသိ။ ယော ဟိ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဥက္ကဏ္ဌိတော ဟောတိ အနဘိရတော၊ သော ဧဝံ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတပဉှံ သဏ္ဍာသေန ဧကေကံ ပလိတံ ဂဏှန္တော ဝိယ၊ သိနေရုပါဒတော ဝါလုကံ ဥဒ္ဓရန္တော ဝိယ ဝိဿဇ္ဇေတုံ န သက္ကောတိ။ ယသ္မာ ပန ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ လောကေ စန္ဒိမသူရိယာ ဝိယ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပါကဋာနိ၊ ပရိသမဇ္ဈေ ဂတော ဟိ ဘဂဝါပိ မဟာထေရာပိ သစ္စာနေဝ ပကာသေန္တိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃောပိ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ကုလပုတ္တေ စတ္တာရိ နာမ ကိံ၊ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနီတိ ပဉှံ ဥဂ္ဂဏှာပေတိ။ အယဉ္စ ဓမ္မဒိန္နာ ဥပါယကောသလ္လေ ဌိတာ ပဏ္ဍိတာ ဗျတ္တာ နယံ ဂဟေတွာ သုတေနပိ ကထေတုံ သမတ္ထာ၊ တသ္မာ ‘‘န သက္ကာ ဧတိဿာ ဧတ္တာဝတာ သစ္စာနံ ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝေါ ဉာတုံ၊ သစ္စဝိနိဗ္ဘောဂပဉှဗျာကရဏေန သက္ကာ ဉာတု’’န္တိ စိန္တေတွာ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ပဋိနိဝတ္တေတွာ ဂုဠှံ ကတွာ ဂဏ္ဌိပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆန္တော တညေဝ နု ခေါ၊ အယျေတိအာဒိမာဟ။

တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ န ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ တညေဝ ဥပါဒါနန္တိ ဥပါဒါနဿ သင်္ခါရက္ခန္ဓေကဒေသဘာဝတော န တံယေဝ ဥပါဒါနံ တေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ၊ နာပိ အညတြ ပဉ္စဟိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေဟိ ဥပါဒါနံ။ ယဒိ ဟိ တညေဝ သိယာ၊ ရူပါဒိသဘာဝမ္ပိ ဥပါဒါနံ သိယာ။ ယဒိ အညတြ သိယာ၊ ပရသမယေ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တော အနုသယော ဝိယ ပဏ္ဏတ္တိ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ ဝိယ စ ခန္ဓဝိနိမုတ္တံ ဝါ သိယာ၊ ဆဋ္ဌော ဝါ ခန္ဓော ပညပေတဗ္ဗော ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။ တဿာ ဗျာကရဏံ သုတွာ ‘‘အဓိဂတပတိဋ္ဌာ အယ’’န္တိ ဝိသာခေါ နိဋ္ဌမဂမာသိ။ န ဟိ သက္ကာ အခီဏာသဝေန အသမ္ဗဒ္ဓေန အဝိတ္ထာယန္တေန ပဒီပသဟဿံ ဇာလေန္တေန ဝိယ ဧဝရူပေါ ဂုဠှော ပဋိစ္ဆန္နော တိလက္ခဏာဟတော ဂမ္ဘီရော ပဉှော ဝိဿဇ္ဇေတုံ။ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ပန၊ ‘‘အယံ ဓမ္မဒိန္နာ သာသနေ လဒ္ဓပတိဋ္ဌာ အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒါ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တာ ဘဝမတ္ထကေ ဌိတာ မဟာခီဏာသဝါ၊ သမတ္ထာ မယှံ ပုစ္ဆိတပဉှံ ကထေတုံ၊ ဣဒါနိ ပန နံ ဩဝတ္တိကသာရံ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တံ ပုစ္ဆန္တော၊ ကထံ ပနာယျေတိအာဒိမာဟ။

၄၆၁။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ အဿုတဝါတိအာဒိ မူလပရိယာယေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ၊ ‘‘ဣဓေကစ္စော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ။ ယံ ရူပံ သော အဟံ၊ ယော အဟံ တံ ရူပန္တိ ရူပဉ္စ အတ္တဉ္စ အဒွယံ သမနုပဿတိ။ သေယျထာပိ နာမ တေလပ္ပဒီပဿ ဈာယတော ယာ အစ္စိ သော ဝဏ္ဏော၊ ယော ဝဏ္ဏော သာ အစ္စီတိ အစ္စိဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ အဒွယံ သမနုပဿတိ။ ဧဝမေဝ ဣဓေကစ္စော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ…ပေ… အဒွယံ သမနုပဿတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၃၁) ဧဝံ ရူပံ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိပဿနာယ ပဿတိ။ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနန္တိ အရူပံ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ ဆာယာဝန္တံ ရုက္ခံ ဝိယ တံ အတ္တာနံ ရူပဝန္တံ သမနုပဿတိ။ အတ္တနိ ဝါ ရူပန္တိ အရူပမေဝ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ ပုပ္ဖသ္မိံ ဂန္ဓံ ဝိယ အတ္တနိ ရူပံ သမနုပဿတိ။ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနန္တိ အရူပမေဝ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ ကရဏ္ဍာယ မဏိံ ဝိယ အတ္တာနံ ရူပသ္မိံ သမနုပဿတိ။ ဝေဒနံ အတ္တတောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ၊ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ သုဒ္ဓရူပမေဝ အတ္တာတိ ကထိတံ။ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ ဝေဒနံ အတ္တတော… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ ဣမေသု သတ္တသု ဌာနေသု အရူပံ အတ္တာတိ ကထိတံ။ ဝေဒနာဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ ဝေဒနံ၊ ဝေဒနာယ ဝါ အတ္တာနန္တိ ဧဝံ စတူသု ခန္ဓေသု တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ ဝသေန ဒွါဒသသု ဌာနေသု ရူပါရူပမိဿကော အတ္တာ ကထိတော။ တတ္ထ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ… ဝေဒနံ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ကထိတာ၊ အဝသေသေသု သဿတဒိဋ္ဌီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ပန္နရသ ဘဝဒိဋ္ဌိယော၊ ပဉ္စ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိယော ဟောန္တိ။ န ရူပံ အတ္တတောတိ ဧတ္ထ ရူပံ အတ္တာတိ န သမနုပဿတိ။ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ပန သမနုပဿတိ။ န ရူပဝန္တံ အတ္တာနံ…ပေ… န ဝိညာဏသ္မိံ အတ္တာနန္တိ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ကေနစိ ပရိယာယေန အတ္တတော န သမနုပဿတိ၊ သဗ္ဗာကာရေန ပန အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာတိ သမနုပဿတိ။

ဧတ္တာဝတာ ထေရိယာ၊ ‘‘ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပုရိမပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိယာ ဧတ္တကေန ဂမနံ ဟောတိ၊ အာဂမနံ ဟောတိ၊ ဂမနာဂမနံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တတီတိ ဝဋ္ဋံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒဿိတံ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဟောတီတိ ပစ္ဆိမံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိယာ ဧတ္တကေန ဂမနံ န ဟောတိ၊ အာဂမနံ န ဟောတိ၊ ဂမနာဂမနံ န ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋံ နာမ န ဝတ္တတီတိ ဝိဝဋ္ဋံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒဿိတံ။

၄၆၂။ ကတမော ပနာယျေ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ အယံ ပဉှော ထေရိယာ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော ဘဝေယျ – ‘‘ဥပါသက၊ တယာ ဟေဋ္ဌာ မဂ္ဂေါ ပုစ္ဆိတော၊ ဣဓ ကသ္မာ မဂ္ဂမေဝ ပုစ္ဆသီ’’တိ။ သာ ပန အတ္တနော ဗျတ္တတာယ ပဏ္ဍိစ္စေန တဿ အဓိပ္ပာယံ သလ္လက္ခေသိ – ‘‘ဣမိနာ ဥပါသကေန ဟေဋ္ဌာ ပဋိပတ္တိဝသေန မဂ္ဂေါ ပုစ္ဆိတော ဘဝိဿတိ၊ ဣဓ ပန တံ သင်္ခတာသင်္ခတလောကိယလောကုတ္တရသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတဝသေန ပုစ္ဆိတုကာမော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တသ္မာ အပ္ပဋိပုစ္ဆိတွာဝ ယံ ယံ ပုစ္ဆိ၊ တံ တံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တတ္ထ သင်္ခတောတိ စေတိတော ကပ္ပိတော ပကပ္ပိတော အာယူဟိတော ကတော နိဗ္ဗတ္တိတော သမာပဇ္ဇန္တေန သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗော။ တီဟိ စ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ခန္ဓေဟိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ သင်္ဂဟိတောတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ မဂ္ဂေါ သပ္ပဒေသော၊ တယော ခန္ဓာ နိပ္ပဒေသာ၊ တသ္မာ အယံ သပ္ပဒေသတ္တာ နဂရံ ဝိယ ရဇ္ဇေန နိပ္ပဒေသေဟိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတော။ တတ္ထ သမ္မာဝါစာဒယော တယော သီလမေဝ၊ တသ္မာ တေ သဇာတိတော သီလက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတာတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ပါဠိယံ သီလက္ခန္ဓေတိ ဘုမ္မေန ဝိယ နိဒ္ဒေသော ကတော၊ အတ္ထော ပန ကရဏဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မာဝါယာမာဒီသု ပန တီသု သမာဓိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ။ ဝီရိယေ ပန ပဂ္ဂဟကိစ္စံ သာဓေန္တေ သတိယာ စ အပိလာပနကိစ္စံ သာဓေန္တိယာ လဒ္ဓူပကာရော ဟုတွာ သက္ကောတိ။

တတြာယံ ဥပမာ – ယထာ ဟိ ‘‘နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာ’’တိ ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌေသု တီသု သဟာယေသု ဧကော သုပုပ္ဖိတံ စမ္ပကရုက္ခံ ဒိသွာ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာပိ ဂဟေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ အထဿ ဒုတိယော ဩနမိတွာ ပိဋ္ဌိံ ဒဒေယျ၊ သော တဿ ပိဋ္ဌိယံ ဌတွာပိ ကမ္ပမာနော ဂဟေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ အထဿ ဣတရော အံသကူဋံ ဥပနာမေယျ၊ သော ဧကဿ ပိဋ္ဌိယံ ဌတွာ ဧကဿ အံသကူဋံ ဩလုဗ္ဘ ယထာရုစိ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနိတွာ ပိဠန္ဓိတွာ နက္ခတ္တံ ကီဠေယျ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကတော ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌာ တယော သဟာယကာ ဝိယ ဟိ ဧကတော ဇာတာ သမ္မာဝါယာမာဒယော တယော ဓမ္မာ။ သုပုပ္ဖိတစမ္ပကော ဝိယ အာရမ္မဏံ။ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာပိ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော ဝိယ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ အသက္ကောန္တော သမာဓိ။ ပိဋ္ဌိံ ဒတွာ ဩနတသဟာယော ဝိယ ဝါယာမော။ အံသကူဋံ ဒတွာ ဌိတသဟာယော ဝိယ သတိ။ ယထာ တေသု ဧကဿ ပိဋ္ဌိယံ ဌတွာ ဧကဿ အံသကူဋံ ဩလုဗ္ဘ ဣတရော ယထာရုစိ ပုပ္ဖံ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ၊ ဧဝမေဝံ ဝီရိယေ ပဂ္ဂဟကိစ္စံ သာဓေန္တေ၊ သတိယာ စ အပိလာပနကိစ္စံ သာဓေန္တိယာ လဒ္ဓုပကာရော သမာဓိ သက္ကောတိ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ။ တသ္မာ သမာဓိယေဝေတ္ထ သဇာတိတော သမာဓိက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတော။ ဝါယာမသတိယော ပန ကိရိယတော သင်္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာသင်္ကပ္ပေသုပိ ပညာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ အာရမ္မဏံ နိစ္ဆေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝိတက္ကေ ပန အာကောဋေတွာ အာကောဋေတွာ ဒေန္တေ သက္ကောတိ။ ကထံ? ယထာ ဟိ ဟေရညိကော ကဟာပဏံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ သဗ္ဗဘာဂေသု ဩလောကေတုကာမော သမာနောပိ န စက္ခုဒလေနေဝ ပရိဝတ္တေတုံ သက္ကောတိ၊ အင်္ဂုလိပဗ္ဗေဟိ ပန ပရိဝတ္တေတွာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေတုံ သက္ကောတိ။ ဧဝမေဝ န ပညာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အနိစ္စာဒိဝသေန အာရမ္မဏံ နိစ္ဆေတုံ သက္ကောတိ၊ အဘိနိရောပနလက္ခဏေန ပန အာဟနနပရိယာဟနနရသေန ဝိတက္ကေန အာကောဋေန္တေန ဝိယ ပရိဝတ္တေန္တေန ဝိယ စ အာဒါယာ ဒိန္နမေဝ ဝိနိစ္ဆေတုံ သက္ကောတိ။ တသ္မာ ဣဓာပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယေဝ သဇာတိတော ပညာက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတာ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပန ကိရိယတော သင်္ဂဟိတော ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ မဂ္ဂေါ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တီဟိ စ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ခန္ဓေဟိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ သင်္ဂဟိတော’’တိ။

ဣဒါနိ ဧကစိတ္တက္ခဏိကံ မဂ္ဂသမာဓိံ သနိမိတ္တံ သပရိက္ခာရံ ပုစ္ဆန္တော၊ ကတမော ပနာယျေတိအာဒိမာဟ။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ မဂ္ဂက္ခဏေ စတုကိစ္စသာဓနဝသေန ဥပ္ပန္နာ သတိ၊ သာ သမာဓိဿ ပစ္စယတ္ထေန နိမိတ္တံ။ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ စတုကိစ္စသာဓနဝသေနေဝ ဥပ္ပန္နံ ဝီရိယံ၊ တံ ပရိဝါရဋ္ဌေန ပရိက္ခာရော ဟောတိ။ တေသံယေဝ ဓမ္မာနန္တိ တေသံ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ။ အာသေဝနာတိအာဒီသု ဧကစိတ္တက္ခဏိကာယေဝ အာသေဝနာဒယော ဝုတ္တာတိ။

ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပန၊ ‘‘ဧကစိတ္တက္ခဏိကော နာမ မဂ္ဂေါ နတ္ထိ၊ ‘ဧဝံ ဘာဝေယျ သတ္တ ဝဿာနီ’တိ ဟိ ဝစနတော သတ္တပိ ဝဿာနိ မဂ္ဂဘာဝနာ ဟောတိ၊ ကိလေသာ ပန လဟု ဆိဇ္ဇန္တာ သတ္တဟိ ဉာဏေဟိ ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝဒတိ။ သော ‘‘သုတ္တံ အာဟရာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အဒ္ဓါ အညံ အပဿန္တော၊ ‘‘ယာ တေသံယေဝ ဓမ္မာနံ အာသေဝနာ ဘာဝနာ ဗဟုလီကမ္မ’’န္တိ ဣဒမေဝ သုတ္တံ အာဟရိတွာ၊ ‘‘အညေန စိတ္တေန အာသေဝတိ၊ အညေန ဘာဝေတိ၊ အညေန ဗဟုလီကရောတီ’’တိ ဝက္ခတိ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကိံ ပနိဒံ၊ သုတ္တံ နေယျတ္ထံ နီတတ္ထ’’န္တိ။ တတော ဝက္ခတိ – ‘‘နီတတ္ထံ ယထာ သုတ္တံ တထေဝ အတ္ထော’’တိ။ တဿ ဣဒံ ဥတ္တရံ – ဧဝံ သန္တေ ဧကံ စိတ္တံ အာသေဝမာနံ ဥပ္ပန္နံ၊ အပရမ္ပိ အာသေဝမာနံ၊ အပရမ္ပိ အာသေဝမာနန္တိ ဧဝံ ဒိဝသမ္ပိ အာသေဝနာဝ ဘဝိဿတိ၊ ကုတော ဘာဝနာ၊ ကုတော ဗဟုလီကမ္မံ? ဧကံ ဝါ ဘာဝယမာနံ ဥပ္ပန္နံ အပရမ္ပိ ဘာဝယမာနံ အပရမ္ပိ ဘာဝယမာနန္တိ ဧဝံ ဒိဝသမ္ပိ ဘာဝနာဝ ဘဝိဿတိ၊ ကုတော အာသေဝနာ ကုတော ဗဟုလီကမ္မံ? ဧကံ ဝါ ဗဟုလီကရောန္တံ ဥပ္ပန္နံ၊ အပရမ္ပိ ဗဟုလီကရောန္တံ၊ အပရမ္ပိ ဗဟုလီကရောန္တန္တိ ဧဝံ ဒိဝသမ္ပိ ဗဟုလီကမ္မမေဝ ဘဝိဿတိ ကုတော အာသေဝနာ၊ ကုတော ဘာဝနာတိ။

အထ ဝါ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘ဧကေန စိတ္တေန အာသေဝတိ၊ ဒွီဟိ ဘာဝေတိ၊ တီဟိ ဗဟုလီကရောတိ။ ဒွီဟိ ဝါ အာသေဝတိ၊ တီဟိ ဘာဝေတိ၊ ဧကေန ဗဟုလီကရောတိ။ တီဟိ ဝါ အာသေဝတိ၊ ဧကေန ဘာဝေတိ၊ ဒွီဟိ ဗဟုလီကရောတီ’’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘မာ သုတ္တံ မေ လဒ္ဓန္တိ ယံ ဝါ တံ ဝါ အဝစ။ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တေန နာမ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဝသိတွာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အတ္ထရသံ ဝိဒိတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာဝ အယံ အာသေဝနာ၊ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ ဘာဝနာ၊ ဧကစိတ္တက္ခဏိကံ ဗဟုလီကမ္မံ။ ခယဂါမိလောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဗဟုလစိတ္တက္ခဏိကော နာမ နတ္ထိ၊ ‘ဧကစိတ္တက္ခဏိကောယေဝါ’တိ သညာပေတဗ္ဗော။ သစေ သဉ္ဇာနာတိ၊ သဉ္ဇာနာတု၊ နော စေ သဉ္ဇာနာတိ၊ ဂစ္ဆ ပါတောဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ ပိဝါဟီ’’တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗော။

၄၆၃။ ကတိ ပနာယျေ သင်္ခါရာတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ယေ သင်္ခါရေ နိရောဓေတွာ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တေ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ တေနေဝဿ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ထေရီ၊ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီသု အနေကေသု သင်္ခါရေသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ၊ ကာယသင်္ခါရာဒယောဝ အာစိက္ခန္တီ၊ တယောမေ၊ အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာယပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ကာယေန သင်္ခရီယတိ ကရီယတိ နိဗ္ဗတ္တီယတီတိ ကာယသင်္ခါရော။ ဝါစံ သင်္ခရောတိ ကရောတိ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဝစီသင်္ခါရော။ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓတ္တာ စိတ္တေန သင်္ခရီယတိ ကရီယတိ နိဗ္ဗတ္တီယတီတိ စိတ္တသင်္ခါရော။ ကတမော ပနာယျေတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ဣမေ သင်္ခါရာ အညမညမိဿာ အာလုဠိတာ အဝိဘူတာ ဒုဒ္ဒီပနာ။ တထာ ဟိ၊ ကာယဒွါရေ အာဒါနဂဟဏမုဉ္စနစောပနာနိ ပါပေတွာ ဥပ္ပန္နာ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလစေတနာ ဒွါဒသ အကုသလစေတနာတိ ဧဝံ ကုသလာကုသလာ ဝီသတိ စေတနာပိ အဿာသပဿာသာပိ ကာယသင်္ခါရာတွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ဝစီဒွါရေ ဟနုသံစောပနံ ဝစီဘေဒံ ပါပေတွာ ဥပ္ပန္နာ ဝုတ္တပ္ပကာရာဝ ဝီသတိ စေတနာပိ ဝိတက္ကဝိစာရာပိ ဝစီသင်္ခါရောတွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ကာယဝစီဒွါရေသု စောပနံ အပတ္တာ ရဟော နိသိန္နဿ စိန္တယတော ဥပ္ပန္နာ ကုသလာကုသလာ ဧကူနတိံသ စေတနာပိ သညာ စ ဝေဒနာ စာတိ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာပိ စိတ္တသင်္ခါရောတွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ ဣမေ သင်္ခါရာ အညမညမိဿာ အာလုဠိတာ အဝိဘူတာ ဒုဒ္ဒီပနာ။ တေ ပါကဋေ ဝိဘူတေ ကတွာ ကထာပေဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။

ကသ္မာ ပနာယျေတိ ဣဓ ကာယသင်္ခါရာဒိနာမဿ ပဒတ္ထံ ပုစ္ဆတိ။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါတိ ကာယနိဿိတာ၊ ကာယေ သတိ ဟောန္တိ၊ အသတိ န ဟောန္တိ။ စိတ္တပ္ပဋိဗဒ္ဓါတိ စိတ္တနိဿိတာ၊ စိတ္တေ သတိ ဟောန္တိ၊ အသတိ န ဟောန္တိ။

၄၆၄။ ဣဒါနိ ကိံ နု ခေါ ဧသာ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဝလဉ္ဇေတိ၊ န ဝလဉ္ဇေတိ။ စိဏ္ဏဝသီ ဝါ တတ္ထ နော စိဏ္ဏဝသီတိ ဇာနနတ္ထံ ပုစ္ဆန္တော၊ ကထံ ပနာယျေ၊ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိ ဟောတီတိအာဒိမာဟ။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ သမာပဇ္ဇိဿန္တိ ဝါ သမာပဇ္ဇာမီတိ ဝါ ပဒဒွယေန နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိကာလော ကထိတော။ သမာပန္နောတိ ပဒေန အန္တောနိရောဓော။ တထာ ပုရိမေဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ သစိတ္တကကာလော ကထိတော၊ ပစ္ဆိမေန အစိတ္တကကာလော။ ပုဗ္ဗေဝ တထာ စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတီတိ နိရောဓသမာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒကာလေယေဝ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ အစိတ္တကော ဘဝိဿာမီတိ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒစိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတိ။ ယံ တံ တထတ္တာယ ဥပနေတီတိ ယံ ဧဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ တထတ္တာယ အစိတ္တကဘာဝါယ ဥပနေတိ။

ပဌမံ နိရုဇ္ဈတိ ဝစီသင်္ခါရောတိ သေသသင်္ခါရေဟိ ပဌမံ ဒုတိယဇ္ဈာနေယေဝ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော ကာယသင်္ခါရောတိ တတော ပရံ ကာယသင်္ခါရော စတုတ္ထဇ္ဈာနေ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော စိတ္တသင်္ခါရောတိ တတော ပရံ စိတ္တသင်္ခါရော အန္တောနိရောဓေ နိရုဇ္ဈတိ။ ဝုဋ္ဌဟိဿန္တိ ဝါ ဝုဋ္ဌဟာမီတိ ဝါ ပဒဒွယေန အန္တောနိရောဓကာလော ကထိတော။ ဝုဋ္ဌိတောတိ ပဒေန ဖလသမာပတ္တိကာလော။ တထာ ပုရိမေဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ အစိတ္တကကာလော ကထိတော၊ ပစ္ဆိမေန သစိတ္တကကာလော။ ပုဗ္ဗေဝ တထာ စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတီတိ နိရောဓသမာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒကာလေယေဝ ဧတ္တကံ ကာလံ အစိတ္တကော ဟုတွာ တတော ပရံ သစိတ္တကော ဘဝိဿာမီတိ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒစိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတိ။ ယံ တံ တထတ္တာယ ဥပနေတီတိ ယံ ဧဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ တထတ္တာယ သစိတ္တကဘာဝါယ ဥပနေတိ။ ဣတိ ဟေဋ္ဌာ နိရောဓသမာပဇ္ဇနကာလော ဂဟိတော၊ ဣဓ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနကာလော။

ဣဒါနိ နိရောဓကထံ ကထေတုံ ဝါရောတိ နိရောဓကထာ ကထေတဗ္ဗာ သိယာ၊ သာ ပနေသာ၊ ‘‘ဒွီဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ တယော စ သင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ သောဠသဟိ ဉာဏစရိယာဟိ နဝဟိ သမာဓိစရိယာဟိ ဝသီဘာဝတာပညာ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဉာဏ’’န္တိ မာတိကံ ဌပေတွာ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတာ။ တသ္မာ တတ္ထ ကထိတနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ကော ပနာယံ နိရောဓော နာမ? စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ပဋိသင်္ခါ အပ္ပဝတ္တိ။ အထ ကိမတ္ထမေတံ သမာပဇ္ဇန္တီတိ။ သင်္ခါရာနံ ပဝတ္တေ ဥက္ကဏ္ဌိတာ သတ္တာဟံ အစိတ္တကာ ဟုတွာ သုခံ ဝိဟရိဿာမ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ နာမေတံ၊ ယဒိဒံ နိရောဓောတိ ဧတဒတ္ထံ သမာပဇ္ဇန္တိ။

ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တသင်္ခါရောတိ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ဟိ ဖလသမာပတ္တိစိတ္တံ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံသမ္ပယုတ္တံ သညဉ္စ ဝေဒနဉ္စ သန္ဓာယ၊ ‘‘ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ အာဟ။ တတော ကာယသင်္ခါရောတိ တတော ပရံ ဘဝင်္ဂသမယေ ကာယသင်္ခါရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိံ ပန ဖလသမာပတ္တိ အဿာသပဿာသေ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ? သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဣမဿ ပန စတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ ဖလသမာပတ္တိ၊ သာ န သမုဋ္ဌာပေတိ။ ကိံ ဝါ ဧတေန ဖလသမာပတ္တိ ပဌမဇ္ဈာနိကာ ဝါ ဟောတု၊ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ ဝါ၊ သန္တာယ သမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတဿ ဘိက္ခုနော အဿာသပဿာသာ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဟောန္တိ။ တေသံ အဗ္ဗောဟာရိကဘာဝေါ သဉ္ဇီဝတ္ထေရဝတ္ထုနာ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဉ္ဇီဝတ္ထေရဿ ဟိ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ကိံသုကပုပ္ဖသဒိသေ ဝီတစ္စိတင်္ဂါရေ မဒ္ဒမာနဿ ဂစ္ဆတော စီဝရေ အံသုမတ္တမ္ပိ န ဈာယိ၊ ဥသုမာကာရမတ္တမ္ပိ နာဟောသိ၊ သမာပတ္တိဖလံ နာမေတန္တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝမေဝံ သန္တာယ သမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတဿ ဘိက္ခုနော အဿာသပဿာသာ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဟောန္တီတိ ဘဝင်္ဂသမယေနေဝေတံ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတော ဝစီသင်္ခါရောတိ တတော ပရံ ကိရိယမယပဝတ္တဝဠဉ္ဇနကာလေ ဝစီသင်္ခါရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိံ ဘဝင်္ဂံ ဝိတက္ကဝိစာရေ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ? သမုဋ္ဌာပေတိ။ တံသမုဋ္ဌာနာ ပန ဝိတက္ကဝိစာရာ ဝါစံ အဘိသင်္ခါတုံ န သက္ကောန္တီတိ ကိရိယမယပဝတ္တဝဠဉ္ဇနကာလေနေဝတံ ကထိတံ။ သုညတော ဖဿောတိအာဒယော သဂုဏေနာပိ အာရမ္မဏေနာပိ ကထေတဗ္ဗာ။ သဂုဏေန တာဝ သုညတာ နာမ ဖလသမာပတ္တိ၊ တာယ သဟဇာတံ ဖဿံ သန္ဓာယ သုညတော ဖဿောတိ ဝုတ္တံ။ အနိမိတ္တာပဏိဟိတေသုပိဧသေဝ နယော။ အာရမ္မဏေန ပန နိဗ္ဗာနံ ရာဂါဒီဟိ သုညတ္တာ သုညံ နာမ၊ ရာဂနိမိတ္တာဒီနံ အဘာဝါ အနိမိတ္တံ၊ ရာဂဒေါသမောဟပ္ပဏိဓီနံ အဘာဝါ အပ္ပဏိဟိတံ။ သုညတံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နဖလသမာပတ္တိယံ ဖဿော သုညတော နာမ။ အနိမိတ္တာပဏိဟိတေသုပိ ဧသေဝ နယော။

အပရာ အာဂမနိယကထာ နာမ ဟောတိ၊ သုညတာ၊ အနိမိတ္တာ၊ အပ္ပဏိဟိတာတိ ဟိ ဝိပဿနာပိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု သင်္ခါရေ အနိစ္စတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ အနိစ္စတော ဒိသွာ အနိစ္စတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ အနိမိတ္တာ နာမ ဟောတိ။ ယော ဒုက္ခတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဒုက္ခတော ဒိသွာ ဒုက္ခတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ အပ္ပဏိဟိတာ နာမ။ ယော အနတ္တတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ အနတ္တတော ဒိသွာ အနတ္တတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ သုညတာ နာမ။ တတ္ထ အနိမိတ္တဝိပဿနာယ မဂ္ဂေါ အနိမိတ္တော နာမ၊ အနိမိတ္တမဂ္ဂဿ ဖလံ အနိမိတ္တံ နာမ။ အနိမိတ္တဖလသမာပတ္တိသဟဇာတေ ဖဿေ ဖုသန္တေ အနိမိတ္တော ဖဿော ဖုသတီတိ ဝုစ္စတိ။ အပ္ပဏိဟိတသုညတေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာဂမနိယေန ကထိတေ ပန သုညတော ဝါ ဖဿော အနိမိတ္တော ဝါ ဖဿော အပ္ပဏိဟိတော ဝါ ဖဿောတိ ဝိကပ္ပော အာပဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ သဂုဏေန စေဝ အာရမ္မဏေန စ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ တယော ဖဿာ ဖုသန္တီတိ သမေတိ။

ဝိဝေကနိန္နန္တိအာဒီသု နိဗ္ဗာနံ ဝိဝေကော နာမ၊ တသ္မိံ ဝိဝေကေ နိန္နံ ဩနတန္တိ ဝိဝေကနိန္နံ။ အညတော အာဂန္တွာ ယေန ဝိဝေကော၊ တေန ဝင်္ကံ ဝိယ ဟုတွာ ဌိတန္တိ ဝိဝေကပေါဏံ။ ယေန ဝိဝေကော၊ တေန ပတမာနံ ဝိယ ဌိတန္တိ ဝိဝေကပဗ္ဘာရံ။

၄၆၅။ ဣဒါနိ ယာ ဝေဒနာ နိရောဓေတွာ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တာ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆန္တော ကတိ ပနာယျေ၊ ဝေဒနာတိ အာဟ။ ကာယိကံ ဝါတိအာဒီသု ပဉ္စဒွါရိကံ သုခံ ကာယိကံ နာမ၊ မနောဒွါရိကံ စေတသိကံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သုခန္တိ သဘာဝနိဒ္ဒေသော။ သာတန္တိ တဿေဝ မဓုရဘာဝဒီပကံ ဝေဝစနံ။ ဝေဒယိတန္တိ ဝေဒယိတဘာဝဒီပကံ၊ သဗ္ဗဝေဒနာနံ သာဓာရဏဝစနံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဌိတိသုခါ ဝိပရိဏာမဒုက္ခာတိအာဒီသု သုခါယ ဝေဒနာယ အတ္ထိဘာဝေါ သုခံ၊ နတ္ထိဘာဝေါ ဒုက္ခံ။ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ အတ္ထိဘာဝေါ ဒုက္ခံ၊ နတ္ထိဘာဝေါ သုခံ။ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ ဇာနနဘာဝေါ သုခံ၊ အဇာနနဘာဝေါ ဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။

ကိံ အနုသယော အနုသေတီတိ ကတမော အနုသယော အနုသေတိ။ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန သယိတော ဝိယ ဟောတီတိ အနုသယပုစ္ဆံ ပုစ္ဆတိ။ န ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ သဗ္ဗာယ သုခါယ ဝေဒနာယ ရာဂါနုသယော အနုသေတီတိ န သဗ္ဗာယ သုခါယ ဝေဒနာယ ရာဂါနုသယော အနုသေတိ။ န သဗ္ဗာယ သုခါယ ဝေဒနာယ သော အပ္ပဟီနော၊ န သဗ္ဗံ သုခံ ဝေဒနံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကိံ ပဟာတဗ္ဗန္တိ အယံ ပဟာနပုစ္ဆာ နာမ။

ရာဂံ တေန ပဇဟတီတိ ဧတ္ထ ဧကေနေဝ ဗျာကရဏေန ဒွေ ပုစ္ဆာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဣဓ ဘိက္ခု ရာဂါနုသယံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ၊ ဈာနဝိက္ခမ္ဘိတံ ရာဂါနုသယံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အနာဂါမိမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာတေတိ။ သော အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟီနောပိ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာဝ ပဌမဇ္ဈာနေ နာနုသေတိ နာမ။ တေနာဟ – ‘‘န တတ္ထ ရာဂါနုသယော အနုသေတီ’’တိ။ တဒါယတနန္တိ တံ အာယတနံ၊ ပရမဿာသဘာဝေန ပတိဋ္ဌာနဘူတံ အရဟတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဣတိ အနုတ္တရေသူတိ ဧဝံ အနုတ္တရာ ဝိမောက္ခာတိ လဒ္ဓနာမေ အရဟတ္တေ။ ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတောတိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေန္တဿ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟာပစ္စယာ ဒေါမနဿန္တိ ပတ္ထနာယ ပဋ္ဌပနမူလကံ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံ ပနေတံ န ပတ္ထနာယ ပဋ္ဌပနမူလကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပတ္ထေတွာ အလဘန္တဿ ပန အလာဘမူလကံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ၊ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟာပစ္စယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒေါမနဿံ နာမ ဧကန္တေန အကုသလံ၊ ဣဒံ ပန သေဝိတဗ္ဗံ ဒေါမနဿံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ယောဂိနော ဟိ တေမာသိကံ ဆမာသိကံ ဝါ နဝမာသိကံ ဝါ ပဋိပဒံ ဂဏှန္တိ။ တေသု ယော တံ တံ ပဋိပဒံ ဂဟေတွာ အန္တောကာလပရိစ္ဆေဒေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿာမီတိ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော န သက္ကောတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလေန ပါပုဏိတုံ၊ တဿ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အာဠိန္ဒိကဝါသိမဟာဖုဿဒေဝတ္ထေရဿ ဝိယ အဿုဓာရာ ပဝတ္တန္တိ။ ထေရော ကိရ ဧကူနဝီသတိဝဿာနိ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေသိ။ တဿ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝါရေ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿာမိ၊ ဣမသ္မိံ ဝါရေ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏံ ပဝါရေဿာမီ’’တိ မာနသံ ဗန္ဓိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တဿေဝ ဧကူနဝီသတိဝဿာနိ အတိက္ကန္တာနိ။ ပဝါရဏာဒိဝသေ အာဂတေ ထေရဿ အဿုပါတေန မုတ္တဒိဝသော နာမ နာဟောသိ။ ဝီသတိမေ ပန ဝဿေ အရဟတ္တံ ပါဏုဏိ။

ပဋိဃံ တေန ပဇဟတီတိ ဧတ္ထ ဒေါမနဿေနေဝ ပဋိဃံ ပဇဟတိ။ န ဟိ ပဋိဃေနေဝ ပဋိဃပ္ပဟာနံ၊ ဒေါမနဿေန ဝါ ဒေါမနဿပ္ပဟာနံ နာမ အတ္ထိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု တေမာသိကာဒီသု အညတရံ ပဋိပဒံ ဂဟေတွာ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘ပဿ ဘိက္ခု၊ ကိံ တုယှံ သီလေန ဟီနဋ္ဌာနံ အတ္ထိ၊ ဥဒါဟု ဝီရိယေန၊ ဥဒါဟု ပညာယ၊ နနု တေ သီလံ သုပရိသုဒ္ဓံ ဝီရိယံ သုပဂ္ဂဟိတံ ပညာ သူရာ ဟုတွာ ဝဟတီ’’တိ။ သော ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခိတွာ၊ ‘‘န ဒါနိ ပုန ဣမဿ ဒေါမနဿဿ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ ဒဿာမီ’’တိ ဝီရိယံ ဒဠှံ ကတွာ အန္တောတေမာသေ ဝါ အန္တောဆမာသေ ဝါ အန္တောနဝမာသေ ဝါ အနာဂါမိမဂ္ဂေန တံ သမုဂ္ဃာတေတိ။ ဣမိနာ ပရိယာယေန ပဋိဃေနေဝ ပဋိဃံ၊ ဒေါမနဿေနေဝ ဒေါမနဿံ ပဇဟတိ နာမ။

န တတ္ထ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီတိ တတ္ထ ဧဝရူပေ ဒေါမနဿေ ပဋိဃာနုသယော နာနုသေတိ။ န တံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပဟီနောဝ တတ္ထ ပဋိဃာနုသယောတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇံ တေန ပဇဟတီတိ ဣဓ ဘိက္ခု အဝိဇ္ဇာနုသယံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ၊ ဈာနဝိက္ခမ္ဘိတံ အဝိဇ္ဇာနုသယံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာတေတိ။ သော အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟီနောပိ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ နာနုသေတိ နာမ။ တေနာဟ – ‘‘န တတ္ထ အဝိဇ္ဇာနုသယော အနုသေတီ’’တိ။

၄၆၆။ ဣဒါနိ ပဋိဘာဂပုစ္ဆံ ပုစ္ဆန္တော သုခါယ ပနာယျေတိအာဒိမာဟ။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ ယသ္မာ သုခဿ ဒုက္ခံ၊ ဒုက္ခဿ စ သုခံ ပစ္စနီကံ၊ တသ္မာ ဒွီသု ဝေဒနာသု ဝိသဘာဂပဋိဘာဂေါ ကထိတော။ ဥပေက္ခာ ပန အန္ဓကာရာ အဝိဘူတာ ဒုဒ္ဒီပနာ၊ အဝိဇ္ဇာပိ တာဒိသာဝါတိ တေနေတ္ထ သဘာဂပဋိဘာဂေါ ကထိတော။ ယတ္တကေသု ပန ဌာနေသု အဝိဇ္ဇာ တမံ ကရောတိ၊ တတ္တကေသု ဝိဇ္ဇာ တမံ ဝိနောဒေတီတိ ဝိသဘာဂပဋိဘာဂေါ ကထိတော။ အဝိဇ္ဇာယ ခေါ၊ အာဝုသောတိ ဧတ္ထ ဥဘောပေတေ ဓမ္မာ အနာသဝါ လောကုတ္တရာတိ သဘာဂပဋိဘာဂေါဝ ကထိတော။ ဝိမုတ္တိယာ ခေါ၊ အာဝုသောတိ ဧတ္ထ အနာသဝဋ္ဌေန လောကုတ္တရဋ္ဌေန အဗျာကတဋ္ဌေန စ သဘာဂပဋိဘာဂေါဝ ကထိတော။ အစ္စယာသီတိ ဧတ္ထ ပဉှံ အတိက္ကမိတွာ ဂတောသီတိ အတ္ထော။ နာသက္ခိ ပဉှာနံ ပရိယန္တံ ဂဟေတုန္တိ ပဉှာနံ ပရိစ္ဆေဒပမာဏံ ဂဟေတုံ နာသက္ခိ၊ အပ္ပဋိဘာဂဓမ္မဿ ပဋိဘာဂံ ပုစ္ဆိ။ နိဗ္ဗာနံ နာမေတံ အပ္ပဋိဘာဂံ၊ န သက္ကာ နီလံ ဝါ ပီတကံ ဝါတိ ကေနစိ ဓမ္မေန သဒ္ဓိံ ပဋိဘာဂံ ကတွာ ဒဿေတုံ။ တဉ္စ တွံ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆသီတိ အတ္ထော။

ဧတ္တာဝတာ စာယံ ဥပါသကော ယထာ နာမ သတ္တမေ ဃရေ သလာကဘတ္တံ လဘိတွာ ဂတော ဘိက္ခု သတ္တ ဃရာနိ အတိက္ကမ္မ အဋ္ဌမဿ ဒွါရေ ဌိတော သဗ္ဗာနိပိ သတ္တ ဂေဟာနိ ဝိရဒ္ဓါဝ န အညာသိ၊ ဧဝမေဝံ အပ္ပဋိဘာဂဓမ္မဿ ပဋိဘာဂံ ပုစ္ဆန္တော သဗ္ဗာသုပိ သတ္တသု သပ္ပဋိဘာဂပုစ္ဆာသု ဝိရဒ္ဓါဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိဗ္ဗာနောဂဓန္တိ နိဗ္ဗာနဗ္ဘန္တရံ နိဗ္ဗာနံ အနုပဝိဋ္ဌံ။ နိဗ္ဗာနပရာယနန္တိ နိဗ္ဗာနံ ပရံ အယနမဿ ပရာ ဂတိ၊ န တတော ပရံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနံ အဝသာနံ အဿာတိ နိဗ္ဗာနပရိယောသာနံ။

၄၆၇။ ပဏ္ဍိတာတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတာ၊ ဓာတုကုသလာ အာယတနကုသလာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလာ ဌာနာဋ္ဌာနကုသလာတိ အတ္ထော။ မဟာပညာတိ မဟန္တေ အတ္ထေ မဟန္တေ ဓမ္မေ မဟန္တာ နိရုတ္တိယော မဟန္တာနိ ပဋိဘာနာနိ ပရိဂ္ဂဏှနသမတ္ထာယ ပညာယ သမန္နာဂတာ။ ယထာ တံ ဓမ္မဒိန္နာယာတိ ယထာ ဓမ္မဒိန္နာယ ဘိက္ခုနိယာ ဗျာကတံ၊ အဟမ္ပိ တံ ဧဝမေဝံ ဗျာကရေယျန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ စ ပန အယံ သုတ္တန္တော ဇိနဘာသိတော နာမ ဇာတော၊ န သာဝကဘာသိတော။ ယထာ ဟိ ရာဇယုတ္တေဟိ လိခိတံ ပဏ္ဏံ ယာဝ ရာဇမုဒ္ဒိကာယ န လဉ္ဆိတံ ဟောတိ၊ န တာဝ ရာဇပဏ္ဏန္တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ လဉ္ဆိတမတ္တံ ပန ရာဇပဏ္ဏံ နာမ ဟောတိ၊ တထာ၊ ‘‘အဟမ္ပိ တံ ဧဝမေဝ ဗျာကရေယျ’’န္တိ ဣမာယ ဇိနဝစနမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆိတတ္တာ အယံ သုတ္တန္တော အာဟစ္စဝစနေန ဇိနဘာသိတော နာမ ဇာတော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠဝေဒလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စူဠဓမ္မသမာဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၆၈။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠဓမ္မသမာဒါနသုတ္တံ။ တတ္ထ ဓမ္မသမာဒါနာနီတိ ဓမ္မောတိ ဂဟိတဂဟဏာနိ။ ပစ္စုပ္ပန္နသုခန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နေ သုခံ၊ အာယူဟနက္ခဏေ သုခံ သုကရံ သုခေန သက္ကာ ပူရေတုံ။ အာယတိံ ဒုက္ခဝိပါကန္တိ အနာဂတေ ဝိပါကကာလေ ဒုက္ခဝိပါကံ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၆၉။ နတ္ထိ ကာမေသု ဒေါသောတိ ဝတ္ထုကာမေသုပိ ကိလေသကာမေသုပိ ဒေါသော နတ္ထိ။ ပါတဗျတံ အာပဇ္ဇန္တီတိ တေ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေန ပါတဗျတံ ပိဝိတဗ္ဗတံ၊ ယထာရုစိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ မောဠိဗဒ္ဓါဟီတိ မောဠိံ ကတွာ ဗဒ္ဓကေသာဟိ။ ပရိဗ္ဗာဇိကာဟီတိ တာပသပရိဗ္ဗာဇိကာဟိ။ ဧဝမာဟံသူတိ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ ပရိညံ ပညပေန္တီတိ ပဟာနံ သမတိက္ကမံ ပညပေန္တိ။ မာလုဝါသိပါဋိကာတိ ဒီဃသဏ္ဌာနံ မာလုဝါပက္ကံ။ ဖလေယျာတိ အာတပေန သုဿိတွာ ဘိဇ္ဇေယျ။ သာလမူလေတိ သာလရုက္ခဿ သမီပေ။ သန္တာသံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ကသ္မာ အာပဇ္ဇတိ? ဘဝနဝိနာသဘယာ။ ရုက္ခမူလေ ပတိတမာလုဝါဗီဇတော ဟိ လတာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ရုက္ခံ အဘိရုဟတိ။ သာ မဟာပတ္တာ စေဝ ဟောတိ ဗဟုပတ္တာ စ၊ ကောဝိဠာရပတ္တသဒိသေဟိ ပတ္တေဟိ သမန္နာဂတာ။ အထ တံ ရုက္ခံ မူလတော ပဋ္ဌာယ ဝိနန္ဓမာနာ သဗ္ဗဝိဋပါနိ သဉ္ဆာဒေတွာ မဟန္တံ ဘာရံ ဇနေတွာ တိဋ္ဌတိ။ သာ ဝါတေ ဝါ ဝါယန္တေ ဒေဝေ ဝါ ဝဿန္တေ ဩဃနံ ဇနေတွာ တဿ ရုက္ခဿ သဗ္ဗသာခါပသာခံ ဘဉ္ဇတိ၊ ဘူမိယံ နိပါတေတိ။ တတော တသ္မိံ ရုက္ခေ ပတိဋ္ဌိတဝိမာနံ ဘိဇ္ဇတိ နဿတိ။ ဣတိ သာ ဘဝနဝိနာသဘယာ သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ။

အာရာမဒေဝတာတိ တတ္ထ တတ္ထ ပုပ္ဖာရာမဖလာရာမေသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ ဝနဒေဝတာတိ အန္ဓဝနသုဘဂဝနာဒီသု ဝနေသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ ရုက္ခဒေဝတာတိ အဘိလက္ခိတေသု နဠေရုပုစိမန္ဒာဒီသု ရုက္ခေသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတီသူတိ ဟရီတကီအာမလကီအာဒီသု ဩသဓီသု တာလနာဠိကေရာဒီသု တိဏေသု ဝနဇေဋ္ဌကေသု စ ဝနပ္ပတိရုက္ခေသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ ဝနကမ္မိကာတိ ဝနေ ကသနလာယနဒါရုအာဟရဏဂေါရက္ခာဒီသု ကေနစိဒေဝ ကမ္မေန ဝါ ဝိစရကမနုဿာ။ ဥဒ္ဓရေယျုန္တိ ခါဒေယျုံ။ ဝိလမ္ဗိနီတိ ဝါတေန ပဟတပဟတဋ္ဌာနေသု ကေဠိံ ကရောန္တီ ဝိယ ဝိလမ္ဗန္တီ။ သုခေါ ဣမိဿာတိ ဧဝရူပါယ မာလုဝါလတာယ သမ္ဖဿောပိ သုခေါ၊ ဒဿနမ္ပိ သုခံ။ အယံ မေ ဒါရကာနံ အာပါနမဏ္ဍလံ ဘဝိဿတိ၊ ကီဠာဘူမိ ဘဝိဿတိ၊ ဒုတိယံ မေ ဝိမာနံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ လတာယ ဒဿနေပိ သမ္ဖဿေပိ သောမနဿဇာတာ ဧဝမာဟ။

ဝိဋဘိံ ကရေယျာတိ သာခါနံ ဥပရိ ဆတ္တာကာရေန တိဋ္ဌေယျ။ ဩဃနံ ဇနေယျာတိ ဟေဋ္ဌာ ဃနံ ဇနေယျ။ ဥပရိ အာရုယှ သကလံ ရုက္ခံ ပလိဝေဌေတွာ ပုန ဟေဋ္ဌာ ဘဿမာနာ ဘူမိံ ဂဏှေယျာတိ အတ္ထော။ ပဒါလေယျာတိ ဧဝံ ဩဃနံ ကတွာ ပုန တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မူလာ ဩတိဏ္ဏသာခါဟိ အဘိရုဟမာနာ သဗ္ဗသာခါ ပလိဝေဌေန္တီ မတ္ထကံ ပတွာ တေနေဝ နိယာမေန ပုန ဩရောဟိတွာ စ အဘိရုဟိတွာ စ သကလရုက္ခံ သံသိဗ္ဗိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရန္တီ သဗ္ဗသာခါ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ သယံ ဥပရိ ဌတွာ ဝါတေ ဝါ ဝါယန္တေ ဒေဝေ ဝါ ဝဿန္တေ ပဒါလေယျ။ ဘိန္ဒေယျာတိ အတ္ထော။ ခါဏုမတ္တမေဝ တိဋ္ဌေယျ၊ တတ္ထ ယံ သာခဋ္ဌကဝိမာနံ ဟောတိ၊ တံ သာခါသု ဘိဇ္ဇမာနာသု တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇိတွာ သဗ္ဗသာခါသု ဘိန္နာသု သဗ္ဗံ ဘိဇ္ဇတိ။ ရုက္ခဋ္ဌကဝိမာနံ ပန ယာဝ ရုက္ခဿ မူလမတ္တမ္ပိ တိဋ္ဌတိ၊ တာဝ န နဿတိ။ ဣဒံ ပန ဝိမာနံ သာခဋ္ဌကံ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသာခါသု သံဘိဇ္ဇမာနာသု ဘိဇ္ဇိတ္ထ။ ဒေဝတာ ပုတ္တကေ ဂဟေတွာ ခါဏုကေ ဌိတာ ပရိဒေဝိတုံ အာရဒ္ဓါ။

၄၇၁။ တိဗ္ဗရာဂဇာတိကောတိ ဗဟလရာဂသဘာဝေါ။ ရာဂဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတီတိ တိဗ္ဗရာဂဇာတိကတ္တာ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ နိမိတ္တံ ဂဏှာတိ။ အထဿ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဏာပေန္တိ။ သော အဘိက္ခဏံ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောန္တော ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ နတွေဝ ဝီတိက္ကမံ ကရောတိ။ တိဗ္ဗဒေါသဇာတိကောတိ အပ္ပမတ္တိကေနေဝ ကုပ္ပတိ၊ ဒဟရသာမဏေရေဟိ သဒ္ဓိံ ဟတ္ထပရာမာသာဒီနိ ကရောန္တောဝ ကထေတိ။ သောပိ ဒဏ္ဍကမ္မပစ္စယာ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ မောဟဇာတိကော ပန ဣဓ ကတံ ဝါ ကတတော အကတံ ဝါ အကတတော န သလ္လက္ခေတိ၊ တာနိ တာနိ ကိစ္စာနိ ဝိရာဓေတိ။ သောပိ ဒဏ္ဍကမ္မပစ္စယာ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။

၄၇၂။ န တိဗ္ဗရာဂဇာတိကောတိအာဒီနိ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ကောစိ တိဗ္ဗရာဂါဒိဇာတိကော ဟောတိ၊ ကောစိ န တိဗ္ဗရာဂါဒိဇာတိကော? ကမ္မနိယာမေန။ ယဿ ဟိ ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ လောဘော ဗလဝါ ဟောတိ၊ အလောဘော မန္ဒော၊ အဒေါသာမောဟာ ဗလဝန္တော၊ ဒေါသမောဟာ မန္ဒာ၊ တဿ မန္ဒော အလောဘော လောဘံ ပရိယာဒါတုံ န သက္ကောတိ၊ အဒေါသာမောဟာ ပန ဗလဝန္တော ဒေါသမောဟေ ပရိယာဒါတုံ သက္ကောန္တိ။ တသ္မာ သော တေန ကမ္မေန ဒိန္နပဋိသန္ဓိဝသေန နိဗ္ဗတ္တော လုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ သုခသီလော အက္ကောဓနော ပညဝါ ဝဇိရူပမဉာဏော။

ယဿ ပန ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ လောဘဒေါသာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ အလောဘာဒေါသာ မန္ဒာ၊ အမောဟော ဗလဝါ၊ မောဟော မန္ဒော၊ သော ပုရိမနယေနေဝ လုဒ္ဓါ စေဝ ဟောတိ ဒုဋ္ဌော စ၊ ပညဝါ ပန ဟောတိ ဝဇိရူပမဉာဏော ဒတ္တာဘယတ္ထေရော ဝိယ။

ယဿ ပန ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ လောဘာဒေါသမောဟာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဣတရေ မန္ဒာ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ လုဒ္ဓါ စေဝ ဟောတိ ဒန္ဓော စ၊ သုခသီလကော ပန ဟောတိ အက္ကောဓနော။

တထာ ယဿ ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ တယောပိ လောဘဒေါသမောဟာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ အလောဘာဒယော မန္ဒာ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ လုဒ္ဓါ စေဝ ဟောတိ ဒုဋ္ဌော စ မူဠှော စ။

ယဿ ပန ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ အလောဘဒေါသမောဟာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဣတရေ မန္ဒာ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ အပ္ပကိလေသော ဟောတိ၊ ဒိဗ္ဗာရမ္မဏမ္ပိ ဒိသွာ နိစ္စလော၊ ဒုဋ္ဌော ပန ဟောတိ ဒန္ဓပညော စ။

ယဿ ပန ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ အလောဘာဒေါသမောဟာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဣတရေ မန္ဒာ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ အလုဒ္ဓါ စေဝ ဟောတိ သုခသီလကော စ၊ မူဠှော ပန ဟောတိ။

တထာ ယဿ ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ အလောဘဒေါသာမောဟာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဣတရေ မန္ဒာ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ အလုဒ္ဓါ စေဝ ဟောတိ ပညဝါ စ၊ ဒုဋ္ဌော ပန ဟောတိ ကောဓနော။

ယဿ ပန ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ တယောပိ အလောဘာဒယော ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ လောဘာဒယော မန္ဒာ၊ သော မဟာသင်္ဃရက္ခိတတ္ထေရော ဝိယ အလုဒ္ဓါ အဒုဋ္ဌော ပညဝါ စ ဟောတိ။

သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠဓမ္မသမာဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မဟာဓမ္မသမာဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၇၃။ ဧဝံ မေ သုတ္တန္တိ မဟာဓမ္မသမာဒါနသုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝံကာမာတိ ဧဝံဣစ္ဆာ။ ဧဝံဆန္ဒာတိ ဧဝံအဇ္ဈာသယာ။ ဧဝံအဓိပ္ပာယာတိ ဧဝံလဒ္ဓိကာ။ တတြာတိ တသ္မိံ အနိဋ္ဌဝဍ္ဎနေ စေဝ ဣဋ္ဌပရိဟာနေ စ။ ဘဂဝံမူလကာတိ ဘဂဝါ မူလံ ဧတေသန္တိ ဘဂဝံမူလကာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမေ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဓမ္မာ ပုဗ္ဗေ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဥပ္ပာဒိတာ၊ တသ္မိံ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဣမေ ဓမ္မေ ဥပ္ပာဒေတုံ သမတ္ထော နာမ နာဟောသိ၊ ဘဂဝတာ ပန နော ဣမေ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒိတာ။ ဘဂဝန္တဉှိ နိဿာယ မယံ ဣမေ ဓမ္မေ အာဇာနာမ ပဋိဝိဇ္ဈာမာတိ ဧဝံ ဘဂဝံမူလကာ နော၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မာတိ။ ဘဂဝံနေတ္တိကာတိ ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မာနံ နေတာ ဝိနေတာ အနုနေတာတိ။ ယထာသဘာဝတော ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ နာမံ ဂဟေတွာ ဒဿိတာ ဓမ္မာ ဘဂဝံနေတ္တိကာ နာမ ဟောန္တိ။ ဘဂဝံပဋိသရဏာတိ စတုဘူမကာ ဓမ္မာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆမာနာ ဘဂဝတိ ပဋိသရန္တိ နာမာတိ ဘဂဝံပဋိသရဏာ။ ပဋိသရန္တီတိ ဩသရန္တိ သမောသရန္တိ။ အပိစ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ နိသိန္နဿ ဘဂဝတော ပဋိဝေဓဝသေန ဖဿော အာဂစ္ဆတိ၊ အဟံ ဘဂဝါ ကိန္နာမောတိ? တွံ ဖုသနဋ္ဌေန ဖဿော နာမ။ ဝေဒနာ၊ သညာ၊ သင်္ခါရာ၊ ဝိညာဏံ အာဂစ္ဆတိ။ အဟံ ဘဂဝါ ကိန္နာမန္တိ? တွံ ဝိဇာနနဋ္ဌေန ဝိညာဏံ နာမာတိ ဧဝံ စတုဘူမကဓမ္မာနံ ယထာသဘာဝတော ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ နာမံ ဂဏှန္တော ဘဂဝါ ဓမ္မေ ပဋိသရတီတိပိ ဘဂဝံပဋိသရဏာ။ ဘဂဝန္တညေဝ ပဋိဘာတူတိ ဘဂဝတောယေဝ ဧတဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော ဥပဋ္ဌာတု၊ တုမှေယေဝ နော ကထေတွာ ဒေထာတိ အတ္ထော။

၄၇၄။ သေဝိတဗ္ဗေတိ နိဿယိတဗ္ဗေ။ ဘဇိတဗ္ဗေတိ ဥပဂန္တဗ္ဗေ။ ယထာ တံ အဝိဒ္ဒသုနောတိ ယထာ အဝိဒုနော ဗာလဿ အန္ဓပုထုဇ္ဇနဿ။ ယထာ တံ ဝိဒ္ဒသုနောတိ ယထာ ဝိဒုနော မေဓာဝိနော ပဏ္ဍိတဿ။

၄၇၅။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မသမာဒါနန္တိ ပုရိမသုတ္တေ ဥပ္ပဋိပါဋိအာကာရေန မာတိကာ ဌပိတာ၊ ဣဓ ပန ယထာဓမ္မရသေနေဝ သတ္ထာ မာတိကံ ဌပေသိ။ တတ္ထ ဓမ္မသမာဒါနန္တိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ဓမ္မာနံ ဂဟဏံ။

၄၇၆။ အဝိဇ္ဇာဂတောတိ အဝိဇ္ဇာယ သမန္နာဂတော။

၄၇၇။ ဝိဇ္ဇာဂတောတိ ဝိဇ္ဇာယ သမန္နာဂတော ပညဝါ။

၄၇၈။ သဟာပိ ဒုက္ခေနာတိ ဧတ္ထ မိစ္ဆာစာရော အဘိဇ္ဈာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ဣမေ တာဝ တယော ပုဗ္ဗစေတနာယ စ အပရစေတနာယ စာတိ ဒွိန္နံ စေတနာနံ ဝသေန ဒုက္ခဝေဒနာ ဟောန္တိ။ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ပန သုခသမ္ပယုတ္တာ ဝါ ဥပေက္ခာသမ္ပယုတ္တာ ဝါ ဟောတိ။ သေသာ ပါဏာတိပါတာဒယော သတ္တ တိဿန္နမ္ပိ စေတနာနံ ဝသေန ဒုက္ခဝေဒနာ ဟောန္တိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သဟာပိ ဒုက္ခေန သဟာပိ ဒေါမနဿေနာ’’တိ။ ဒေါမနဿမေဝ စေတ္ထ ဒုက္ခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရိယေဋ္ဌိံ ဝါ အာပဇ္ဇန္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂပရဘာဂေသု ကာယိကံ ဒုက္ခမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

၄၇၉။ သဟာပိ သုခေနာတိ ဧတ္ထ ပါဏာတိပါတော ဖရုသဝါစာ ဗျာပါဒေါတိ ဣမေ တာဝ တယော ပုဗ္ဗစေတနာယ စ အပရစေတနာယ စာတိ ဒွိန္နံ စေတနာနံ ဝသေန သုခဝေဒနာ ဟောန္တိ။ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ပန ဒုက္ခသမ္ပယုတ္တာဝ ဟောတိ။ သေသာ သတ္တ တိဿန္နမ္ပိ စေတနာနံ ဝသေန သုခဝေဒနာ ဟောန္တိယေဝ။ သဟာပိ သောမနဿေနာတိ သောမနဿမေဝ စေတ္ထ သုခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗသမင်္ဂိနော ဝါ ပုဗ္ဗဘာဂပရဘာဂေသု ကာယိကံ သုခမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

၄၈၀။ တတိယဓမ္မသမာဒါနေ ဣဓေကစ္စော မစ္ဆဗန္ဓော ဝါ ဟောတိ၊ မာဂဝိကော ဝါ၊ ပါဏုပဃာတံယေဝ နိဿာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ။ တဿ ဂရုဋ္ဌာနိယော ဘိက္ခု အကာမကဿေဝ ပါဏာတိပါတေ အာဒီနဝံ၊ ပါဏာတိပါတဝိရတိယာ စ အာနိသံသံ ကထေတွာ သိက္ခာပဒံ ဒေတိ။ သော ဂဏှန္တောပိ ဒုက္ခိတော ဒေါမနဿိတောဝ ဟုတွာ ဂဏှာတိ။ အပရဘာဂေ ကတိပါဟံ ဝီတိနာမေတွာ ရက္ခိတုံ အသက္ကောန္တောပိ ဒုက္ခိတောဝ ဟောတိ၊ တဿ ပုဗ္ဗာပရစေတနာ ဒုက္ခသဟဂတာဝ ဟောန္တိ။ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ပန သုခသဟဂတာ ဝါ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဝါတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ပုဗ္ဗဘာဂပရဘာဂစေတနာဝ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘သဟာပိ ဒုက္ခေန သဟာပိ ဒေါမနဿေနာ’’တိ။ ဒေါမနဿမေဝ စေတ္ထ ဒုက္ခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၈၁။ စတုတ္ထဓမ္မသမာဒါနေ ဒသသုပိ ပဒေသု တိဿောပိ ပုဗ္ဗဘာဂါပရဘာဂသန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ သုခသမ္ပယုတ္တာ ဟောန္တိယေဝ၊ တံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘သဟာပိ သုခေန သဟာပိ သောမနဿေနာ’’တိ။ သောမနဿမေဝ စေတ္ထ သုခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၈၂။ တိတ္တကာလာဗူတိ တိတ္တကရသအလာဗု။ ဝိသေန သံသဋ္ဌောတိ ဟလာဟလဝိသေန သမ္ပယုတ္တော မိဿိတော လုဠိတော။ နစ္ဆာဒေဿတီတိ န ရုစ္စိဿတိ န တုဋ္ဌိံ ကရိဿတိ။ နိဂစ္ဆသီတိ ဂမိဿသိ။ အပ္ပဋိသင်္ခါယ ပိဝေယျာတိ တံ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပိဝေယျ။

၄၈၃။ အာပါနီယကံသောတိ အာပါနီယဿ မဓုရပါနကဿ ဘရိတကံသော။ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နောတိ ပါနကဝဏ္ဏာဒီဟိ သမ္ပန္နဝဏ္ဏော၊ ကံသေ ပက္ခိတ္တပါနကဝသေန ပါနကကံသောပိ ဧဝံ ဝုတ္တော။ ဆာဒေဿတီတိ တဉှိ ဟလာဟလဝိသံ ယတ္ထ ယတ္ထ ပက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ တဿ တဿေဝ ရသံ ဒေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဆာဒေဿတီ’’တိ။

၄၈၄။ ပူတိမုတ္တန္တိ မုတ္တမေဝ။ ယထာ ဟိ မနုဿဘာဝေါ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ပူတိကာယောတွေဝ၊ တဒဟုဇာတာပိ ဂလောစိလတာ ပူတိလတာတွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ တင်္ခဏံ ဂဟိတံ တရုဏမ္ပိ မုတ္တံ ပူတိမုတ္တမေဝ။ နာနာဘေသဇ္ဇေဟီတိ ဟရီတကာမလကာဒီဟိ နာနောသဓေဟိ။ သုခီ အဿာတိ အရောဂေါ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော သုခီ ဘဝေယျ။

၄၈၅။ ဒဓိ စ မဓု စာတိ သုပရိသုဒ္ဓံ ဒဓိ စ သုမဓုရံ မဓု စ။ ဧကဇ္ဈံ သံသဋ္ဌန္တိ ဧကတော ကတွာ မိဿိတံ အာလုဠိတံ။ တဿ တန္တိ တဿ တံ စတုမဓုရဘေသဇ္ဇံ ပိဝတော ရုစ္စေယျ။ ဣဒဉ္စ ယံ ဘဂန္ဒရသံသဋ္ဌံ လောဟိတံ ပက္ခန္ဒတိ၊ န တဿ ဘေသဇ္ဇံ၊ အာဟာရံ ထမ္ဘေတွာ မဂ္ဂံ အဝလဉ္ဇံ ကရောတိ။ ယံ ပန ပိတ္တသံသဋ္ဌံ လောဟိတံ၊ တဿေတံ ဘေသဇ္ဇံ သီတလကိရိယာယ ပရိယတ္တဘူတံ။

၄၈၆။ ဝိဒ္ဓေတိ ဥဗ္ဗိဒ္ဓေ။ မေဃဝိဂမေန ဒူရီဘူတေတိ အတ္ထော။ ဝိဂတဝလာဟကေတိ အပဂတမေဃေ၊ ဒေဝေတိ အာကာသေ။ အာကာသဂတံ တမဂတန္တိ အာကာသဂတံ တမံ။ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏပရပ္ပဝါဒေတိ ပုထူနံ သမဏဗြာဟ္မဏသင်္ခါတာနံ ပရေသံ ဝါဒေ။ အဘိဝိဟစ္စာတိ အဘိဟန္တွာ။ ဘာသတေ စ တပတေ စ ဝိရောစတေ စာတိ သရဒကာလေ မဇ္ဈနှိကသမယေ အာဒိစ္စောဝ ဩဘာသံ မုဉ္စတိ တပတိ ဝိဇ္ဇောတတီတိ။

ဣဒံ ပန သုတ္တံ ဒေဝတာနံ အတိဝိယ ပိယံ မနာပံ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဒက္ခိဏဒိသာယံ ကိရ ဟတ္ထိဘောဂဇနပဒေ သင်္ဂရဝိဟာရော နာမ အတ္ထိ။ တဿ ဘောဇနသာလဒွါရေ သင်္ဂရရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ရတ္တိဘာဂေ ဧကဿ ဒဟရဿ သရဘညဝသေန ဣဒံ သုတ္တံ ဩသာရေန္တဿ သုတွာ သာဓုကာရံ အဒါသိ။ ဒဟရော ကိံ ဧသောတိ အာဟ။ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာတိ။ ကသ္မိံ ဒေဝတေ ပသန္နာသိ၊ ကိံ သဒ္ဒေ၊ ဥဒါဟု သုတ္တေတိ? သဒ္ဒေါ နာမ၊ ဘန္တေ၊ ယဿ ကဿစိ ဟောတိယေဝ၊ သုတ္တေ ပသန္နာမှိ။ သတ္ထာရာ ဇေတဝနေ နိသီဒိတွာ ကထိတဒိဝသေ စ အဇ္ဇ စ ဧကဗျဉ္ဇနေပိ နာနံ နတ္ထီတိ။ အဿောသိ တွံ ဒေဝတေ သတ္ထာရာ ကထိတဒိဝသေတိ? အာမ၊ ဘန္တေ။ ကတ္ထ ဌိတာ အဿောသီတိ? ဇေတဝနံ၊ ဘန္တေ၊ ဂတာမှိ၊ မဟေသက္ခာသု ပန ဒေဝတာသု အာဂစ္ဆန္တီသု တတ္ထ ဩကာသံ အလဘိတွာ ဣဓေဝ ဌတွာ အဿောသိန္တိ။ ဧတ္ထ ဌိတာယ သက္ကာ သုတ္ထု သဒ္ဒေါ သောတုန္တိ? တွံ ပန၊ ဘန္တေ၊ မယှံ သဒ္ဒံ သုဏသီတိ? အာမ ဒေဝတေတိ။ ဒက္ခိဏကဏ္ဏပဿေ နိသီဒိတွာ ကထနကာလော ဝိယ၊ ဘန္တေ၊ ဟောတီတိ။ ကိံ ပန ဒေဝတေ သတ္ထု ရူပံ ပဿသီတိ? သတ္ထာ မမေဝ ဩလောကေတီတိ မညမာနာ သဏ္ဌာတုံ န သက္ကောမိ၊ ဘန္တေတိ။ ဝိသေသံ ပန နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ခိတ္ထ ဒေဝတေတိ။ ဒေဝတာ တတ္ထေဝ အန္တရဓာယိ။ တံ ဒိဝသံ ကိရေသ ဒေဝပုတ္တော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော။ ဧဝမိဒံ သုတ္တံ ဒေဝတာနံ ပိယံ မနာပံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာဓမ္မသမာဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဝီမံသကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၈၇။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဝီမံသကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဝီမံသကေနာတိ တယော ဝီမံသကာ – အတ္ထဝီမံသကော သင်္ခါရဝီမံသကော သတ္ထုဝီမံသကောတိ။ တေသု၊ ‘‘ပဏ္ဍိတာ ဟာဝုသော၊ မနုဿာ ဝီမံသကာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၂) ဧတ္ထ အတ္ထဝီမံသကော အာဂတော။ ‘‘ယတော ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဓာတုကုသလော စ ဟောတိ၊ အာယတနကုသလော စ ဟောတိ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလော စ ဟောတိ၊ ဌာနာဋ္ဌာနကုသလော စ ဟောတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု ဝီမံသကောတိ အလံ ဝစနာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၄) ဧတ္ထ သင်္ခါရဝီမံသကော အာဂတော။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ သတ္ထုဝီမံသကော အဓိပ္ပေတော။ စေတောပရိယာယန္တိ စိတ္တဝါရံ စိတ္တပရိစ္ဆေဒံ။ သမန္နေသနာတိ ဧသနာ ပရိယေသနာ ဥပပရိက္ခာ။ ဣတိ ဝိညာဏာယာတိ ဧဝံ ဝိဇာနနတ္ထာယ။

၄၈၈။ ဒွီသု ဓမ္မေသု တထာဂတော သမန္နေသိတဗ္ဗောတိ ဣဓ ကလျာဏမိတ္တူပနိဿယံ ဒဿေတိ။ မဟာ ဟိ ဧသ ကလျာဏမိတ္တူပနိဿယော နာမ။ တဿ မဟန္တဘာဝေါ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဧကသ္မိံ ဟိ သမယေ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဥပဍ္ဎံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဟောတိ၊ ဥပဍ္ဎံ ကလျာဏမိတ္တာနုဘာဝေနာတိ စိန္တေတွာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ နိစ္ဆေတုံ အသက္ကောန္တော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ၊ – ‘‘ဥပဍ္ဎမိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဗြဟ္မစရိယဿ၊ ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ ကလျာဏသဟာယတာ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကတာ’’တိ။ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘မာ ဟေဝံ၊ အာနန္ဒ၊ မာ ဟေဝံ၊ အာနန္ဒ၊ သကလမေဝိဒံ၊ အာနန္ဒ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ ကလျာဏသဟာယတာ၊ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကတာ။ ကလျာဏမိတ္တဿေတံ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခုနော ပါဋိကင်္ခံ ကလျာဏသဟာယဿ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကဿ၊ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေဿတိ၊ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရိဿတိ။ ကထဉ္စာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ကလျာဏမိတ္တော…ပေ… အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ၊ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရောတိ။ ဣဓာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတိ…ပေ… သမ္မာသမာဓိံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဧဝံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ကလျာဏမိတ္တော…ပေ… ဗဟုလီကရောတိ၊ တဒမိနာပေတံ၊ အာနန္ဒ၊ ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ သကလမေဝိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ ကလျာဏသဟာယတာ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကတာ။ မမဉှိ၊ အာနန္ဒ၊ ကလျာဏမိတ္တံ အာဂမ္မ ဇာတိဓမ္မာ သတ္တာ ဇာတိယာ ပရိမုစ္စန္တိ။ ဇရာဓမ္မာ…ပေ… သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဓမ္မာ သတ္တာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသေဟိ ပရိမုစ္စန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂)။

ဘိက္ခူနံ ဗာဟိရင်္ဂသမ္ပတ္တိံ ကထေန္တောပိ အာဟ – ‘‘ဗာဟိရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂန္တိ ကရိတွာ နာညံ ဧကင်္ဂမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ယံ ဧဝံ မဟတော အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ၊ ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ။ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟတော အတ္ထာယ သံဝတ္တတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၁၃)။ မဟာစုန္ဒဿ ကိလေသသလ္လေခပဋိပဒံ ကထေန္တောပိ၊ ‘‘ပရေ ပါပမိတ္တာ ဘဝိဿန္တိ၊ မယမေတ္ထ ကလျာဏမိတ္တာ ဘဝိဿာမာတိ သလ္လေခေါ ကရဏီယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၈၃) အာဟ။ မေဃိယတ္ထေရဿ ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယဓမ္မေ ကထေန္တောပိ၊ ‘‘အပရိပက္ကာယ၊ မေဃိယ၊ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပဉ္စ ဓမ္မာ ပရိပါကာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ၊ မေဃိယ၊ ဘိက္ခု ကလျာဏမိတ္တော ဟောတိ’’တိ (ဥဒါ။ ၃၁) ကလျာဏမိတ္တူပနိဿယမေဝ ဝိသေသေသိ။ ပိယပုတ္တဿ ရာဟုလတ္ထေရဿ အဘိဏှောဝါဒံ ဒေန္တောပိ –

‘‘မိတ္တေ ဘဇဿု ကလျာဏေ၊ ပန္တဉ္စ သယနာသနံ၊

ဝိဝိတ္တံ အပ္ပနိဂ္ဃောသံ၊ မတ္တညူ ဟောဟိ ဘောဇနေ။

စီဝရေ ပိဏ္ဍပါတေ စ၊ ပစ္စယေ သယနာသနေ၊

ဧတေသု တဏှံ မာကာသိ၊ မာ လောကံ ပုနရာဂမီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၃၄၀၊ ၃၄၁) –

ကလျာဏမိတ္တူပနိဿယမေဝ သဗ္ဗပဌမံ ကထေသိ။ ဧဝံ မဟာ ဧသ ကလျာဏမိတ္တူပနိဿယော နာမ။ ဣဓာပိ တံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ဒွီသု ဓမ္မေသု တထာဂတော သမန္နေသိတဗ္ဗောတိ ဒေသနံ အာရဘိ။ ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု ဒွီသု ဓမ္မေသု တထာဂတံ ဧသတု ဂဝေသတူတိ အတ္ထော။ ဧတေန ဘဂဝါ အယံ မဟာဇစ္စောတိ ဝါ၊ လက္ခဏသမ္ပန္နောတိ ဝါ၊ အဘိရူပေါ ဒဿနီယောတိ ဝါ၊ အဘိညာတော အဘိလက္ခိတောတိ ဝါ၊ ဣမံ နိဿာယာဟံ စီဝရာဒယော ပစ္စယေ လဘိဿာမီတိ ဝါ၊ ဧဝံ စိန္တေတွာ မံ နိဿာယ ဝသနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယော ပန ဧဝံ သလ္လက္ခေတိ၊ ‘‘ပဟောတိ မေ ဧသ သတ္ထာ ဟုတွာ သတ္ထုကိစ္စံ သာဓေတု’’န္တိ၊ သော မံ ဘဇတူတိ သီဟနာဒံ နဒတိ။ ဗုဒ္ဓသီဟနာဒေါ ကိရ နာမေသ သုတ္တန္တောတိ။

ဣဒါနိ တေ ဒွေ ဓမ္မေ ဒဿေန္တော စက္ခုသောတဝိညေယျေသူတိ အာဟ။ တတ္ထ သတ္ထု ကာယိကော သမာစာရော ဝီမံသကဿ စက္ခုဝိညေယျော ဓမ္မော နာမ။ ဝါစသိကော သမာစာရော သောတဝိညေယျော ဓမ္မော နာမ။ ဣဒါနိ တေသု သမန္နေသိတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေန္တော ယေ သံကိလိဋ္ဌာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သံကိလိဋ္ဌာတိ ကိလေသသမ္ပယုတ္တာ။ တေ စ န စက္ခုသောတဝိညေယျာ။ ယထာ ပန ဥဒကေ စလန္တေ ဝါ ပုပ္ဖုဠကေ ဝါ မုဉ္စန္တေ အန္တော မစ္ဆော အတ္ထီတိ ဝိညာယတိ၊ ဧဝံ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ဝါ ကရောန္တဿ၊ မုသာဝါဒါဒီနိ ဝါ ဘဏန္တဿ ကာယဝစီသမာစာရေ ဒိသွာ စ သုတွာ စ တံသမုဋ္ဌာပကစိတ္တံ သံကိလိဋ္ဌန္တိ ဝိညာယတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တဿ ဟိ ကာယဝစီသမာစာရာပိ သံကိလိဋ္ဌာယေဝ နာမ။ န တေ တထာဂတဿ သံဝိဇ္ဇန္တီတိ န တေ တထာဂတဿ အတ္ထိ။ န ဥပလဗ္ဘန္တီတိ ဧဝံ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ နတ္ထိတာယေဝ ဟိ တေ န ဥပလဗ္ဘန္တိ န ပဋိစ္ဆန္နတာယ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ ဧကဒိဝသံ ဣမေသု ဓမ္မေသု ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပဝါရေန္တော အာဟ – ‘‘ဟန္ဒ ဒါနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဝါရေမိ ဝေါ၊ န စ မေ ကိဉ္စိ ဂရဟထ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ မယံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော ကိဉ္စိ ဂရဟာမ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ။ ဘဂဝါ ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ၊ အသဉ္ဇာတဿ မဂ္ဂဿ သဉ္ဇာနေတာ၊ အနက္ခာတဿ မဂ္ဂဿ အက္ခာတာ၊ မဂ္ဂညူ မဂ္ဂဝိဒူ မဂ္ဂကောဝိဒေါ။ မဂ္ဂါနုဂါ စ၊ ဘန္တေ၊ ဧတရဟိ သာဝကာ ဝိဟရန္တိ ပစ္ဆာသမန္နာဂတာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၅)။ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓါ တထာဂတဿ ကာယဝစီသမာစာရာ။ ဥတ္တရောပိ သုဒံ မာဏဝေါ တထာဂတဿ ကာယဝစီဒွါရေ အနာရာဓနီယံ ကိဉ္စိ ပဿိဿာမီတိ သတ္တ မာသေ အနုဗန္ဓိတွာ လိက္ခာမတ္တမ္ပိ န အဒ္ဒသ။ မနုဿဘူတော ဝါ ဧသ ဗုဒ္ဓဘူတဿ ကာယဝစီဒွါရေ ကိံ အနာရာဓနီယံ ပဿိဿတိ? မာရောပိ ဒေဝပုတ္တော ဗောဓိသတ္တဿ သတော မဟာဘိနိက္ခမနတော ပဋ္ဌာယ ဆဗ္ဗဿာနိ ဂဝေသမာနော ကိဉ္စိ အနာရာဓနီယံ နာဒ္ဒသ၊ အန္တမသော စေတောပရိဝိတက္ကမတ္တမ္ပိ။ မာရော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘သစဿ ဝိတက္ကိတမတ္တမ္ပိ အကုသလံ ပဿိဿာမိ၊ တတ္ထေဝ နံ မုဒ္ဓနိ ပဟရိတွာ ပက္ကမိဿာမီ’’တိ။ သော ဆဗ္ဗဿာနိ အဒိသွာ ဗုဒ္ဓဘူတမ္ပိ ဧကံ ဝဿံ အနုဗန္ဓိတွာ ကိဉ္စိ ဝဇ္ဇံ အပဿန္တော ဂမနသမယေ ဝန္ဒိတွာ –

‘‘မဟာဝီရ မဟာပုညံ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

သဗ္ဗဝေရဘယာတီတံ၊ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ ဂေါတမ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉) –

ဂါထံ ဝတွာ ဂတော။

ဝီတိမိဿာတိ ကာလေ ကဏှာ၊ ကာလေ သုက္ကာတိ ဧဝံ ဝေါမိဿကာ။ ဝေါဒါတာတိ ပရိသုဒ္ဓါ နိက္ကိလေသာ။ သံဝိဇ္ဇန္တီတိ ဝေါဒါတာ ဓမ္မာ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘန္တိ။ တထာဂတဿ ဟိ ပရိသုဒ္ဓါ ကာယသမာစာရာဒယော။ တေနာဟ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတဿ အရက္ခေယျာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော၊ နတ္ထိ တထာဂတဿ ကာယဒုစ္စရိတံ၊ ယံ တထာဂတော ရက္ခေယျ၊ ‘မာ မေ ဣဒံ ပရော အညာသီ’တိ။ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော… ပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရော… ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော၊ နတ္ထိ တထာဂတဿ မိစ္ဆာဇီဝေါ၊ ယံ တထာဂတော ရက္ခေယျ၊ မာ မေ ဣဒံ ပရော အညာသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၅၈)။

ဣမံ ကုသလံ ဓမ္မန္တိ ဣမံ အနဝဇ္ဇံ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ။ ‘‘အယမာယသ္မာ သတ္ထာ ကိံ နု ခေါ ဒီဃရတ္တံ သမာပန္နော အတိစိရကာလတော ပဋ္ဌာယ ဣမိနာ သမန္နာဂတော၊ ဥဒါဟု ဣတ္တရသမာပန္နော ဟိယျော ဝါ ပရေ ဝါ ပရသုဝေ ဝါ ဒိဝသေ သမာပန္နော’’တိ ဧဝံ ဂဝေသတူတိ အတ္ထော။ ဧကစ္စေန ဟိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသန္တေန ဗဟု မိစ္ဆာဇီဝကမ္မံ ကတံ၊ တံ တတ္ထ ကာလာတိက္ကမေ ပညာယတိ၊ ပါကဋံ ဟောတိ။ သော အညတရံ ပစ္စန္တဂါမံ ဝါ သမုဒ္ဒတီရံ ဝါ ဂန္တွာ ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ အာရညကော ဝိယ ဟုတွာ ဝိဟရတိ။ မနုဿာ သမ္ဘာဝနံ ဥပ္ပာဒေတွာ တဿ ပဏီတေ ပစ္စယေ ဒေန္တိ။ ဇနပဒဝါသိနော ဘိက္ခူ တဿ ပရိဟာရံ ဒိသွာ၊ ‘‘အတိဒပ္ပိတော ဝတာယံ အာယသ္မာ၊ ကော နု ခေါ ဧသော’’တိ ပရိဂ္ဂဏှန္တာ၊ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ အသုကံ နာမ မိစ္ဆာဇီဝံ ကတွာ ပက္ကန္တဘိက္ခူ’’တိ ဉတွာ န သက္ကာ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ ကာတုန္တိ သန္နိပတိတွာ ဓမ္မေန သမေန ဥက္ခေပနီယာဒီသု အညတရံ ကမ္မံ ကရောန္တိ။ ဧဝရူပါယ ပဋိစ္ဆန္နပဋိပတ္တိယာ အတ္ထိဘာဝံ ဝါ နတ္ထိဘာဝံ ဝါ ဝီမံသာပေတုံ ဧဝမာဟ။

ဧဝံ ဇာနာတီတိ ဒီဃရတ္တံ သမာပန္နော၊ န ဣတ္တရသမာပန္နောတိ ဇာနာတိ။ အနစ္ဆရိယံ စေတံ။ ယံ တထာဂတဿ ဧတရဟိ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တဿ ဒီဃရတ္တံ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပရိသုဒ္ဓံ ဘဝေယျ။ ယဿ ဗောဓိသတ္တကာလေပိ ဧဝံ အဟောသိ။

အတီတေ ကိရ ဂန္ဓာရရာဇာ စ ဝေဒေဟရာဇာ စ ဒွေပိ သဟာယကာ ဟုတွာ ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ ရဇ္ဇာနိ ပုတ္တာနံ နိယျာတေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဧကသ္မိံ အရညဂါမကေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တိ။ ပစ္စန္တော နာမ ဒုလ္လဘလောဏော ဟောတိ။ တတော အလောဏံ ယာဂုံ လဘိတွာ ဧကိဿာယ သာလာယ နိသီဒိတွာ ပိဝန္တိ။ အန္တရန္တရေ မနုဿာ လောဏစုဏ္ဏံ အာဟရိတွာ ဒေန္တိ။ ဧကဒိဝသံ ဧကော ဝေဒေဟိသိဿ ပဏ္ဏေ ပက္ခိပိတွာ လောဏစုဏ္ဏံ အဒါသိ။ ဝေဒေဟိသိ ဂဟေတွာ ဥပဍ္ဎံ ဂန္ဓာရိသိဿ-သန္တိကေ ဌပေတွာ ဥပဍ္ဎံ အတ္တနော သန္တိကေ ဌပေသိ။ တတော ထောကံ ပရိဘုတ္တာဝသေသံ ဒိသွာ၊ ‘‘မာ ဣဒံ နဿီ’’တိ ပဏ္ဏေန ဝေဌေတွာ တိဏဂဟနေ ဌပေသိ။ ပုန ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ယာဂုပါနကာလေ သတိံ ကတွာ ဩလောကေန္တော တံ ဒိသွာ ဂန္ဓာရိသိံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဣတော ထောကံ ဂဏှထ အာစရိယာ’’တိ အာဟ။ ကုတော တေ လဒ္ဓံ ဝေဒေဟိသီတိ? တသ္မိံ ဒိဝသေ ပရိဘုတ္တာဝသေသံ ‘‘မာ နဿီ’’တိ မယာ ဌပိတန္တိ။ ဂန္ဓာရိသိ ဂဟေတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အလောဏကံယေဝ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ဝေဒေဟံ ဣသိံ အဝေါစ –

‘‘ဟိတွာ ဂါမသဟဿာနိ၊ ပရိပုဏ္ဏာနိ သောဠသ၊

ကောဋ္ဌာဂါရာနိ ဖီတာနိ၊ သန္နိဓိံ ဒါနိ ကုဗ္ဗသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၆)၊

ဝေဒေဟိသိ အဝေါစ – ‘‘တုမှေ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဣဒါနိ ကသ္မာ လောဏစုဏ္ဏမတ္တသန္နိဓိကာရဏာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အနုစ္ဆဝိကံ န ကရောထာ’’တိ? ကိံ မယာ ကတံ ဝေဒေဟိသီတိ? အထ နံ အာဟ –

‘‘ဟိတွာ ဂန္ဓာရဝိသယံ၊ ပဟူတဓနဓာရိယံ၊

ပသာသနတော နိက္ခန္တော၊ ဣဓ ဒါနိ ပသာသသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၇)၊

ဂန္ဓာရော အာဟ –

‘‘ဓမ္မံ ဘဏာမိ ဝေဒေဟ၊ အဓမ္မော မေ န ရုစ္စတိ၊

ဓမ္မံ မေ ဘဏမာနဿ၊ န ပါပမုပလိမ္ပတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၈)၊

ဝေဒေဟော အာဟ –

‘‘ယေန ကေနစိ ဝဏ္ဏေန၊ ပရော လဘတိ ရုပ္ပနံ၊

မဟတ္ထိယမ္ပိ စေ ဝါစံ၊ န တံ ဘာသေယျ ပဏ္ဍိတော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၉)၊

ဂန္ဓာရော အာဟ –

‘‘ကာမံ ရုပ္ပတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဘုသံဝ ဝိကိရီယတု၊

ဓမ္မံ မေ ဘဏမာနဿ၊ န ပါပမုပလိမ္ပတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၈၀)၊

တတော ဝေဒေဟိသိ ယဿ သကာပိ ဗုဒ္ဓိ နတ္ထိ၊ အာစရိယသန္တိကေ ဝိနယံ န သိက္ခတိ၊ သော အန္ဓမဟိံသော ဝိယ ဝနေ စရတီတိ စိန္တေတွာ အာဟ –

‘‘နော စေ အဿ သကာ ဗုဒ္ဓိ၊ ဝိနယော ဝါ သုသိက္ခိတော၊

ဝနေ အန္ဓမဟိံသောဝ၊ စရေယျ ဗဟုကော ဇနော။

ယသ္မာ စ ပနိဓေကစ္စေ၊ အာစေရမှိ သုသိက္ခိတာ၊

တသ္မာ ဝိနီတဝိနယာ၊ စရန္တိ သုသမာဟိတာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၈၁-၈၂)၊

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဝေဒေဟိသိ အဇာနိတွာ မယာ ကတန္တိ ဂန္ဓာရိသိံ ခမာပေသိ။ တေ ဥဘောပိ တပံ စရိတွာ ဗြဟ္မလောကံ အဂမံသု။ ဧဝံ တထာဂတဿ ဗောဓိသတ္တကာလေပိ ဒီဃရတ္တံ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပရိသုဒ္ဓံ အဟောသိ။

ဥတ္တဇ္ဈာပန္နော အယမာယသ္မာ ဘိက္ခု ယသပတ္တောတိ အယမာယသ္မာ အမှာကံ သတ္ထာ ဘိက္ခု ဉတ္တံ ပညာတဘာဝံ ပါကဋဘာဝံ အဇ္ဈာပန္နော နု ခေါ၊ သယဉ္စ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိံ ပတ္တော နု ခေါ နောတိ။ တေန စဿ ပညာတဇ္ဈာပန္နဘာဝေန ယသသန္နိဿိတဘာဝေန စ ကိံ ဧကစ္စေ အာဒီနဝါ သန္ဒိဿန္တိ ဥဒါဟု နောတိ ဧဝံ သမန္နေသန္တူတိ ဒဿေတိ။ န တာဝ၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝ ဘိက္ခု န ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီသု အဘိညာတဘာဝံ ဝါ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိံ ဝါ အာပန္နော ဟောတိ၊ တာဝ ဧကစ္စေ မာနာတိမာနာဒယော အာဒီနဝါ န သံဝိဇ္ဇန္တိ ဥပသန္တူပသန္တော ဝိယ သောတာပန္နော ဝိယ သကဒါဂါမီ ဝိယ စ ဝိဟရတိ။ အရိယော နု ခေါ ပုထုဇ္ဇနော နု ခေါတိပိ ဉာတုံ န သက္ကာ ဟောတိ။

ယတော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေတိ ယဒါ ပန ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ဉာတော ဟောတိ ပရိဝါရသမ္ပန္နော ဝါ၊ တဒါ တိဏှေန သိင်္ဂေန ဂေါဂဏံ ဝိဇ္ဈန္တော ဒုဋ္ဌဂေါဏော ဝိယ၊ မိဂသင်္ဃံ အဘိမဒ္ဒမာနော ဒီပိ ဝိယ စ အညေ ဘိက္ခူ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဇ္ဈန္တော အဂါရဝေါ အသဘာဂဝုတ္တိ အဂ္ဂပါဒေန ဘူမိံ ဖုသန္တော ဝိယ စရတိ။ ဧကစ္စော ပန ကုလပုတ္တော ယထာ ယထာ ဉာတော ဟောတိ ယသဿီ၊ တထာ တထာ ဖလဘာရဘရိတော ဝိယ သာလိ သုဋ္ဌုတရံ ဩနမတိ၊ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီသု ဥပသင်္ကမန္တေသု အကိဉ္စနဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ သမဏသညံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဆိန္နဝိသာဏဥသဘော ဝိယ၊ စဏ္ဍာလဒါရကော ဝိယ စ သောရတော နိဝါတော နီစစိတ္တော ဟုတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စေဝ သဒေဝကဿ စ လောကဿ၊ ဟိတာယ သုခါယ ပဋိပဇ္ဇတိ။ ဧဝရူပံ ပဋိပတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘နာဿ ဣဓေကစ္စေ အာဒီနဝါ’’တိ အာဟ။

တထာဂတော ပန အဋ္ဌသု လောကဓမ္မေသု တာဒီ၊ သော ဟိ လာဘေပိ တာဒီ၊ အလာဘေပိ တာဒီ၊ ယသေပိ တာဒီ၊ အယသေပိ တာဒီ၊ ပသံသာယပိ တာဒီ၊ နိန္ဒာယပိ တာဒီ၊ သုခေပိ တာဒီ၊ ဒုက္ခေပိ တာဒီ၊ တသ္မာ သဗ္ဗာကာရေန နာဿ ဣဓေကစ္စေ အာဒီနဝါ သံဝိဇ္ဇန္တိ။ အဘယူပရတောတိ အဘယော ဟုတွာ ဥပရတော၊ အစ္စန္တူပရတော သတတူပရတောတိ အတ္ထော။ န ဝါ ဘယေန ဥပရတောတိပိ အဘယူပရတော။ စတ္တာရိ ဟိ ဘယာနိ ကိလေသဘယံ ဝဋ္ဋဘယံ ဒုဂ္ဂတိဘယံ ဥပဝါဒဘယန္တိ။ ပုထုဇ္ဇနော စတူဟိပိ ဘယေဟိ ဘာယတိ။ သေက္ခာ တီဟိ၊ တေသဉှိ ဒုဂ္ဂတိဘယံ ပဟီနံ၊ ဣတိ သတ္တ သေက္ခာ ဘယူပရတာ၊ ခီဏာသဝေါ အဘယူပရတော နာမ၊ တဿ ဟိ ဧကမ္ပိ ဘယံ နတ္ထိ။ ကိံ ပရဝါဒဘယံ နတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ ပရာနုဒ္ဒယံ ပန ပဋိစ္စ၊ ‘‘မာဒိသံ ခီဏာသဝံ ပဋိစ္စ သတ္တာ မာ နဿန္တူ’’တိ ဥပဝါဒံ ရက္ခတိ။ မူလုပ္ပလဝါပိဝိဟာရဝါသီ ယသတ္ထေရော ဝိယ။

ထေရော ကိရ မူလုပ္ပလဝါပိဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အထဿ ဥပဋ္ဌာကကုလဒွါရံ ပတ္တဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထဏ္ဍိလပီဌကံ နိဿာယ အာသနံ ပညပေသုံ။ အမစ္စဓီတာပိ တံယေဝ ပီဌကံ နိဿာယ ပရတောဘာဂေ နီစတရံ အာသနံ ပညာပေတွာ နိသီဒိ။ ဧကော နေဝါသိကော ဘိက္ခု ပစ္ဆာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော ဒွါရေ ဌတွာဝ ဩလောကေန္တော ထေရော အမစ္စဓီတရာ သဒ္ဓိံ ဧကမဉ္စေ နိသိန္နောတိ သလ္လက္ခေတွာ၊ ‘‘အယံ ပံသုကူလိကော ဝိဟာရေဝ ဥပသန္တူပသန္တော ဝိယ ဝိဟရတိ၊ အန္တောဂါမေ ပန ဥပဋ္ဌာယိကာဟိ သဒ္ဓိံ ဧကမဉ္စေ နိသီဒတီ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ မယာ ဒုဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ပုနပ္ပုနံ ဩလောကေတွာ တထာသညီဝ ဟုတွာ ပက္ကာမိ။ ထေရောပိ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ နိသီဒိ။ နေဝါသိကောပိ ကတဘတ္တကိစ္စော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ၊ ‘‘တံ ပံသုကူလိကံ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎိဿာမီ’’တိ အသညတနီဟာရေန ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ပရိဘောဂဃဋတော ဥလုင်္ကေန ဥဒကံ ဂဟေတွာ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တော ပါဒေ ဓောဝိ။ ထေရော၊ ‘‘ကော နု ခေါ အယံ အသညတစာရိကော’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော သဗ္ဗံ ဉတွာ၊ ‘‘အယံ မယိ မနံ ပဒေါသေတွာ အပါယူပဂေါ မာ အဟောသီ’’တိ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ကဏ္ဏိကာမဏ္ဍလသမီပေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ နေဝါသိကော ဒုဋ္ဌာကာရေန ဃဋိကံ ဥက္ခိပိတွာ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ အန္တော ပဝိဋ္ဌော ထေရံ အပဿန္တော၊ ‘‘ဟေဋ္ဌာမဉ္စံ ပဝိဋ္ဌော ဘဝိဿတီ’’တိ ဩလောကေတွာ တတ္ထာပိ အပဿန္တော နိက္ခမိတုံ အာရဘိ။ ထေရော ဥက္ကာသိ။ ဣတရော ဥဒ္ဓံ ဩလောကေန္တော ဒိသွာ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဧဝမာဟ – ‘‘ပတိရူပံ တေ၊ အာဝုသော၊ ပံသုကူလိက ဧဝံ အာနုဘာဝသမ္ပန္နဿ ဥပဋ္ဌာယိကာယ သဒ္ဓိံ ဧကမဉ္စေ နိသီဒိတု’’န္တိ။ ပဗ္ဗဇိတာ နာမ၊ ဘန္တေ၊ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ န ဧကမဉ္စေ နိသီဒန္တိ၊ တုမှေဟိ ပန ဒုဒ္ဒိဋ္ဌမေတန္တိ။ ဧဝံ ခီဏာသဝါ ပရာနုဒ္ဒယာယ ဥပဝါဒံ ရက္ခန္တိ။

ခယာ ရာဂဿာတိ ရာဂဿ ခယေနေဝ။ ဝီတရာဂတ္တာ ကာမေ န ပဋိသေဝတိ၊ န ပဋိသင်္ခါယ ဝါရေတွာတိ။ တဉ္စေတိ ဧဝံ တထာဂတဿ ကိလေသပ္ပဟာနံ ဉတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဌိတနိသိန္နကာလာဒီသုပိ စတုပရိသမဇ္ဈေ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ နိသီဒိတွာပိ ဣတိပိ သတ္ထာ ဝီတရာဂေါ ဝီတဒေါသော ဝီတမောဟော ဝန္တကိလေသော ပဟီနမလော အဗ္ဘာ မုတ္တပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ သုပရိသုဒ္ဓါတိ ဧဝံ တထာဂတဿ ကိလေသပ္ပဟာနေ ဝဏ္ဏံ ကထယမာနံ တံ ဝီမံသကံ ဘိက္ခုံ ပရေ ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ စေတိ အတ္ထော။

အာကာရာတိ ကာရဏာနိ။ အနွယာတိ အနုဗုဒ္ဓိယော။ သင်္ဃေ ဝါ ဝိဟရန္တောတိ အပ္ပေကဒါ အပရိစ္ဆိန္နဂဏနဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ ဝိဟရန္တော။ ဧကော ဝါ ဝိဟရန္တောတိ ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဍ္ဎမာသံ ပဋိသလ္လီယိတုန္တိ၊ တေမာသံ ပဋိသလ္လီယိတုန္တိ ဧဝံ ပဋိသလ္လာနေ စေဝ ပါလိလေယျကဝနသဏ္ဍေ စ ဧကကော ဝိဟရန္တော။ သုဂတာတိ သုဋ္ဌုဂတာ သုပ္ပဋိပန္နာ ကာရကာ ယုတ္တပယုတ္တာ။ ဧဝရူပါပိ ဟိ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ အတ္ထိ။ ဒုဂ္ဂတာတိ ဒုဋ္ဌုဂတာ ဒုပ္ပဋိပန္နာ ကာယဒဠှိဗဟုလာ ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနာ။ ဧဝရူပါပိ ဧကစ္စေ အတ္ထိ။ ဂဏမနုသာသန္တီတိ ဂဏဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ ဂဏာရာမာ ဂဏဗဟုလိကာ ဟုတွာ ဂဏံ ပရိဟရန္တိ။ ဧဝရူပါပိ ဧကစ္စေ အတ္ထိ။ တေသံ ပဋိပက္ခဘူတာ ဂဏတော နိဿဋာ ဝိသံသဋ္ဌာ ဝိပ္ပမုတ္တဝိဟာရိနောပိ အတ္ထိ။

အာမိသေသု သန္ဒိဿန္တီတိ အာမိသဂိဒ္ဓါ အာမိသစက္ခုကာ စတုပစ္စယအာမိသတ္ထမေဝ အာဟိဏ္ဍမာနာ အာမိသေသု သန္ဒိဿမာနကဘိက္ခူပိ အတ္ထိ။ အာမိသေန အနုပလိတ္တာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဝိနိဝတ္တမာနသာ အဗ္ဘာ မုတ္တစန္ဒသဒိသာ ဟုတွာ ဝိဟရမာနာပိ အတ္ထိ။ နာယမာယသ္မာ တံ တေန အဝဇာနာတီတိ အယံ အာယသ္မာ သတ္ထာ တာယ တာယ ပဋိပတ္တိယာ တံ တံ ပုဂ္ဂလံ နာဝဇာနာတိ၊ အယံ ပဋိပန္နော ကာရကော၊ အယံ ဂဏတော နိဿဋော ဝိသံသဋ္ဌော။ အယံ အာမိသေန အနုပလိတ္တော ပစ္စယေဟိ ဝိနိဝတ္တမာနသော အဗ္ဘာ မုတ္တော စန္ဒိမာ ဝိယာတိ ဧဝမဿ ဂေဟသိတဝသေန ဥဿာဒနာပိ နတ္ထိ။ အယံ ဒုပ္ပဋိပန္နော အကာရကော ကာယဒဠှိဗဟုလော ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနော၊ အယံ ဂဏဗန္ဓနဗဒ္ဓါ၊ အယံ အာမိသဂိဒ္ဓါ လောလော အာမိသစက္ခုကောတိ ဧဝမဿ ဂေဟသိတဝသေန အပသာဒနာပိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ ဟောတိ? တထာဂတဿ သတ္တေသု တာဒိဘာဝေါ ကထိတော ဟောတိ။ အယဉှိ –

‘‘ဝဓကဿ ဒေဝဒတ္တဿ၊ စောရဿင်္ဂုလိမာလိနော၊

ဓနပါလေ ရာဟုလေ စ၊ သဗ္ဗေသံ သမကော မုနီ’’တိ။ (မိ။ ပ။ ၆။၆။၅)၊

၄၈၉။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေတိ တေသု ဒွီသု ဝီမံသကေသု။ ယော၊ ‘‘ကေ ပနာယသ္မတော အာကာရာ’’တိ ပုစ္ဆာယံ အာဂတော ဂဏ္ဌိဝီမံသကော စ၊ ယော ‘‘အဘယူပရတော အယမာယသ္မာ’’တိ အာဂတော မူလဝီမံသကော စ။ တေသု မူလဝီမံသကေန တထာဂတောဝ ဥတ္တရိ ပဋိပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သော ဟိ ပုဗ္ဗေ ပရဿေဝ ကထာယ နိဋ္ဌင်္ဂတော။ ပရော စ နာမ ဇာနိတွာပိ ကထေယျ အဇာနိတွာပိ။ ဧဝမဿ ကထာ ဘူတာပိ ဟောတိ အဘူတာပိ၊ တသ္မာ ပရဿေဝ ကထာယ နိဋ္ဌံ အဂန္တွာ တတော ဥတ္တရိ တထာဂတောဝ ပဋိပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

ဗျာကရမာနောတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ တထာဂတဿ မိစ္ဆာဗျာကရဏံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ သမ္မာ မိစ္ဆာတိ အဝတွာ ဗျာကရမာနောတွေဝ ဝုတ္တံ။ ဧတံ ပထောဟမသ္မိ ဧတံ ဂေါစရောတိ ဧသ မယှံ ပထော ဧသ ဂေါစရောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဧတာပါထော’’တိပိ ပါဌော၊ တဿတ္ထော မယှံ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပရိသုဒ္ဓံ၊ သွာဟံ တဿ ပရိသုဒ္ဓဘာဝေန ဝီမံသကဿ ဘိက္ခုနော ဉာဏမုခေ ဧတာပါထော၊ ဧဝံ အာပါထံ ဂစ္ဆာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နော စ တေန တမ္မယောတိ တေနပိ စာဟံ ပရိသုဒ္ဓေန သီလေန န တမ္မယော၊ န သတဏှော၊ ပရိသုဒ္ဓသီလတ္တာဝ နိတ္တဏှောဟမသ္မီတိ ဒီပေတိ။

ဥတ္တရုတ္တရိံ ပဏီတပဏီတန္တိ ဥတ္တရုတ္တရိံ စေဝ ပဏီတတရဉ္စ ကတွာ ဒေသေတိ။ ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂန္တိ ကဏှံ စေဝ သုက္ကဉ္စ၊ တဉ္စ ခေါ သပ္ပဋိဘာဂံ သဝိပက္ခံ ကတွာ၊ ကဏှံ ပဋိဗာဟိတွာ သုက္ကန္တိ သုက္ကံ ပဋိဗာဟိတွာ ကဏှန္တိ ဧဝံ သပ္ပဋိဘာဂံ ကတွာ ကဏှသုက္ကံ ဒေသေတိ။ ကဏှံ ဒေသေန္တောပိ သဥဿာဟံ သဝိပါကံ ဒေသေတိ၊ သုက္ကံ ဒေသေန္တောပိ သဥဿာဟံ သဝိပါကံ ဒေသေတိ။ အဘိညာယ ဣဓေကစ္စံ ဓမ္မံ ဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတီတိ တသ္မိံ ဒေသိတေ ဓမ္မေ ဧကစ္စံ ပဋိဝေဓဓမ္မံ အဘိညာယ တေန ပဋိဝေဓဓမ္မေန ဒေသနာဓမ္မေ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ။ သတ္ထရိ ပသီဒတီတိ ဧဝံ ဓမ္မေ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သော ဘဂဝါတိ သတ္ထရိ ပသီဒတိ။ တေန ပန ဘဂဝတာ ယော ဓမ္မော အက္ခာတော၊ သောပိ သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော နိယျာနိကတ္တာ။ ယွာဿ တံ ဓမ္မံ ပဋိပန္နော သင်္ဃော၊ သောပိ သုပ္ပဋိပန္နော ဝင်္ကာဒိဒေါသရဟိတံ ပဋိပဒံ ပဋိပန္နတ္တာတိ ဧဝံ ဓမ္မေ သင်္ဃေပိ ပသီဒတိ။ တဉ္စေတိ တံ ဧဝံ ပသန္နံ တတ္ထ တတ္ထ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တံ ဘိက္ခုံ။

၄၉၀။ ဣမေဟိ အာကာရေဟီတိ ဣမေဟိ သတ္ထုဝီမံသနကာရဏေဟိ။ ဣမေဟိ ပဒေဟီတိ ဣမေဟိ အက္ခရသမ္ပိဏ္ဍနပဒေဟိ။ ဣမေဟိ ဗျဉ္ဇနေဟီတိ ဣမေဟိ ဣဓ ဝုတ္တေဟိ အက္ခရေဟိ။ သဒ္ဓါ နိဝိဋ္ဌာတိ ဩကပ္ပနာ ပတိဋ္ဌိတာ။ မူလဇာတာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဝသေန သဉ္ဇာတမူလာ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ဟိ သဒ္ဓါယ မူလံ နာမ။ အာကာရဝတီတိ ကာရဏံ ပရိယေသိတွာ ဂဟိတတ္တာ သကာရဏာ။ ဒဿနမူလိကာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂမူလိကာ။ သော ဟိ ဒဿနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဒဠှာတိ ထိရာ။ အသံဟာရိယာတိ ဟရိတုံ န သက္ကာ။ သမဏေန ဝါတိ သမိတပါပသမဏေန ဝါ။ ဗြာဟ္မဏေန ဝါတိ ဗာဟိတပါပဗြာဟ္မဏေန ဝါ။ ဒေဝေန ဝါတိ ဥပပတ္တိဒေဝေန ဝါ။ မာရေန ဝါတိ ဝသဝတ္တိမာရေန ဝါ၊ သောတာပန္နဿ ဟိ ဝသဝတ္တိမာရေနာပိ သဒ္ဓါ အသံဟာရိယာ ဟောတိ သူရမ္ဗဋ္ဌဿ ဝိယ။

သော ကိရ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သောတာပန္နော ဟုတွာ ဂေဟံ အာဂတော။ အထ မာရော ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ ဗုဒ္ဓရူပံ မာပေတွာ တဿ ဃရဒွါရေ ဌတွာ – ‘‘သတ္ထာ အာဂတော’’တိ သာသနံ ပဟိဏိ။ သူရော စိန္တေသိ၊ ‘‘အဟံ ဣဒါနေဝ သတ္ထု သန္တိကာ ဓမ္မံ သုတွာ အာဂတော၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဥပသင်္ကမိတွာ သတ္ထုသညာယ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ မာရော အာဟ – ‘‘ယံ တေ မယာ၊ သူရမ္ဗဋ္ဌ၊ ရူပံ အနိစ္စံ…ပေ… ဝိညာဏံ အနိစ္စန္တိ ကထိတံ၊ တံ အနုပဓာရေတွာဝ သဟသာ မယာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တွံ ရူပံ နိစ္စံ…ပေ… ဝိညာဏံ နိစ္စန္တိ ဂဏှာဟီ’’တိ။ သူရော စိန္တေသိ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ယံ ဗုဒ္ဓါ အနုပဓာရေတွာ အပစ္စက္ခံ ကတွာ ကိဉ္စိ ကထေယျုံ၊ အဒ္ဓါ အယံ မယှံ ဝိဗာဓနတ္ထံ မာရော အာဂတော’’တိ။ တတော နံ တွံ မာရောတိ အာဟ။ သော မုသာဝါဒံ ကာတုံ နာသက္ခိ၊ အာမ မာရောသ္မီတိ ပဋိဇာနိ။ ကသ္မာ အာဂတောသီတိ ဝုတ္တေ တဝ သဒ္ဓါစာလနတ္ထန္တိ အာဟ။ ကဏှ ပါပိမ၊ တွံ တာဝ ဧကကော တိဋ္ဌ၊ တာဒိသာနံ မာရာနံ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ မမ သဒ္ဓံ စာလေတုံ အသမတ္ထံ၊ မဂ္ဂေန အာဂတာ သဒ္ဓါ နာမ သိလာပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတသိနေရု ဝိယ အစလာ ဟောတိ၊ ကိံ တွံ ဧတ္ထာတိ အစ္ဆရံ ပဟရိ။ သော ဌာတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထေဝန္တရဓာယိ။ ဗြဟ္မုနာ ဝါတိ ဗြဟ္မကာယိကာဒီသု အညတရဗြဟ္မုနာ ဝါ။ ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိန္တိ ဧတေ သမဏာဒယော ဌပေတွာ အညေနပိ ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိံ ဟရိတုံ န သက္ကာ။ ဓမ္မသမန္နေသနာတိ သဘာဝသမန္နေသနာ။ ဓမ္မတာသုသမန္နိဋ္ဌောတိ ဓမ္မတာယ သုသမန္နိဋ္ဌော၊ သဘာဝေနေဝ သုဋ္ဌု သမန္နေသိတော ဟောတီတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဝီမံသကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ကောသမ္ဗိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၉၁။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ကောသမ္ဗိယသုတ္တံ။ တတ္ထ ကောသမ္ဗိယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တဿ ကိရ နဂရဿ အာရာမပေါက္ခရဏီအာဒီသု တေသု တေသု ဌာနေသု ကောသမ္ဗရုက္ခာဝ ဥဿန္နာ အဟေသုံ၊ တသ္မာ ကောသမ္ဗီတိ သင်္ခံ အဂမာသိ။ ကုသမ္ဗဿ နာမ ဣသိနော အဿမတော အဝိဒူရေ မာပိတတ္တာတိပိ ဧကေ။ ဃောသိတာရာမေတိ ဃောသိတသေဋ္ဌိနာ ကာရိတေ အာရာမေ။

ပုဗ္ဗေ ကိရ အဒ္ဒိလရဋ္ဌံ နာမ အဟောသိ။ တတော ကောတူဟလကော နာမ ဒလိဒ္ဒေါ ဆာတကဘယေန သပုတ္တဒါရော ကေဒါရပရိစ္ဆိန္နံ သုဘိက္ခံ ရဋ္ဌံ ဂစ္ဆန္တော ပုတ္တံ ဝဟိတုံ အသက္ကောန္တော ဆဍ္ဍေတွာ အဂမာသိ။ မာတာ နိဝတ္တိတွာ တံ ဂဟေတွာ ဂတာ။ တေ ဧကံ ဂေါပါလကဂါမကံ ပဝိသိံသု၊ ဂေါပါလကာနဉ္စ တဒါ ပဟတပါယသော ပဋိယတ္တော ဟောတိ၊ တတော ပါယသံ လဘိတွာ ဘုဉ္ဇိံသု။ အထ သော ပုရိသော ပဟူတပါယသံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဇိရာပေတုံ အသက္ကောန္တော ရတ္တိဘာဂေ ကာလံ ကတွာ တတ္ထေဝ သုနခိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ကုက္ကုရော ဇာတော။ သော ဂေါပါလကဿ ပိယော အဟောသိ မနာပေါ၊ ဂေါပါလကော စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဥပဋ္ဌာသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပိ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ကုက္ကုရဿ ဧကံ ပိဏ္ဍံ ဒေတိ။ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ သိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂေါပါလကေန သဒ္ဓိံ ပဏ္ဏသာလမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။

သော ဂေါပါလကေ အသန္နိဟိတေ ဘတ္တဝေလာယ သယမေဝ ဂန္တွာ ကာလာရောစနတ္ထံ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ ဘုဿတိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေပိ စဏ္ဍမိဂေ ဒိသွာ ဘုဿိတွာ ပလာပေတိ။ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ မုဒုကေန စိတ္တေန ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတြဿ ဃောသကဒေဝပုတ္တောတွေဝ နာမံ အဟောသိ။ သော ဒေဝလောကတော စဝိတွာ ကောသမ္ဗိယံ ဧကသ္မိံ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တံ အပုတ္တကော သေဋ္ဌိ တဿ မာတာပိတူနံ ဓနံ ဒတွာ ပုတ္တံ ကတွာ အဂ္ဂဟေသိ။ အထ သော အတ္တနော ပုတ္တေ ဇာတေ သတ္တက္ခတ္တုံ မာရာပေတုံ ဥပက္ကမိ။ သော ပုညဝန္တတာယ သတ္တသုပိ ဌာနေသု မရဏံ အပ္ပတွာ အဝသာနေ ဧကာယ သေဋ္ဌိဓီတာယ ဝေယျတ္တိယေန လဒ္ဓဇီဝိကော အပရဘာဂေ ပိတုအစ္စယေန သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ပတွာ ဃောသိတသေဋ္ဌိ နာမ ဇာတော။ အညေပိ ကောသမ္ဗိယံ ကုက္ကုဋသေဋ္ဌိ ပါဝါရိကသေဋ္ဌီတိ ဒွေ သေဋ္ဌိနော သန္တိ။ ဣမေဟိ သဒ္ဓိံ တယော အဟေသုံ။

တေန စ သမယေန တေသံ သဟာယကာနံ သေဋ္ဌီနံ ကုလူပကာ ပဉ္စသတာ ဣသယော ပဗ္ဗတပါဒေ ဝသိံသု။ တေ ကာလေန ကာလံ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ မနုဿပထံ အာဂစ္ဆန္တိ။ အထေကသ္မိံ ဝါရေ ဂိမှသမယေ မနုဿပထံ အာဂစ္ဆန္တာ နိရုဒကမဟာကန္တာရံ အတိက္ကမိတွာ ကန္တာရပရိယောသာနေ မဟန္တံ နိဂြောဓရုက္ခံ ဒိသွာ စိန္တေသုံ – ‘‘ယာဒိသော အယံ ရုက္ခော၊ အဒ္ဓါ ဧတ္ထ မဟေသက္ခာယ ဒေဝတာယ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သာဓု ဝတဿ၊ သစေ နော ပါနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒဒေယျာ’’တိ။ ဒေဝတာ ဣသီနံ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ဣမေသံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီတိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဝိဋပန္တရတော နင်္ဂလသီသမတ္တံ ဥဒကဓာရံ ပဝတ္တေသိ။ ဣသိဂဏော ရဇတက္ခန္ဓသဒိသံ ဥဒကဝဋ္ဋိံ ဒိသွာ အတ္တနော ဘာဇနေဟိ ဥဒကံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂံ ကတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဒေဝတာယ အမှာကံ ပရိဘောဂဥဒကံ ဒိန္နံ၊ ဣဒံ ပန အဂါမကံ မဟာအရညံ၊ သာဓု ဝတဿ၊ သစေ နော အာဟာရမ္ပိ ဒဒေယျာ’’တိ။ ဒေဝတာ ဣသီနံ ဥပသံကပ္ပနဝသေန ဒိဗ္ဗာနိ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ဒတွာ သန္တပ္ပေသိ။ ဣသယော စိန္တယိံသု – ‘‘ဒေဝတာယ အမှာကံ ပရိဘောဂဥဒကမ္ပိ ဘောဇနမ္ပိ သဗ္ဗံ ဒိန္နံ၊ သာဓု ဝတဿ၊ သစေ နော အတ္တာနံ ဒဿေယျာ’’တိ။

ဒေဝတာ တေသံ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ဥပဍ္ဎကာယံ ဒဿေသိ။ တေ အာဟံသု – ‘‘ဒေဝတေ၊ မဟတီ တေ သမ္ပတ္တိ၊ ကိံ ကမ္မံ ကတွာ ဣမံ သမ္ပတ္တိံ အဓိဂတာသီ’’တိ? ဘန္တေ၊ နာတိမဟန္တံ ပရိတ္တကံ ကမ္မံ ကတွာတိ။ ဥပဍ္ဎဥပေါသထကမ္မံ နိဿာယ ဟိ ဒေဝတာယ သာ သမ္ပတ္တိ လဒ္ဓါ။

အနာထပိဏ္ဍိကဿ ကိရ ဂေဟေ အယံ ဒေဝပုတ္တော ကမ္မကာရော အဟောသိ။ သေဋ္ဌိဿ ဟိ ဂေဟေ ဥပေါသထဒိဝသေသု အန္တမသော ဒါသကမ္မကာရေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗော ဇနော ဥပေါသထိကော ဟောတိ။ ဧကဒိဝသံ အယံ ကမ္မကာရော ဧကကောဝ ပါတော ဥဋ္ဌာယ ကမ္မန္တံ ဂတော။ မဟာသေဋ္ဌိ နိဝါပံ လဘနမနုဿေ သလ္လက္ခေန္တော ဧတဿေဝေကဿ အရညံ ဂတဘာဝံ ဉတွာ အဿ သာယမာသတ္ထာယ နိဝါပံ အဒါသိ။ ဘတ္တကာရိကာ ဒါသီ ဧကဿေဝ ဘတ္တံ ပစိတွာ အရညတော အာဂတဿ ဘတ္တံ ဝဍ္ဎေတွာ အဒါသိ၊ ကမ္မကာရော အာဟ – ‘‘အညေသု ဒိဝသေသု ဣမသ္မိံ ကာလေ ဂေဟံ ဧကသဒ္ဒံ အဟောသိ၊ အဇ္ဇ အတိဝိယ သန္နိသိန္နံ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ? တဿ သာ အာစိက္ခိ – ‘‘အဇ္ဇ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ သဗ္ဗေ မနုဿာ ဥပေါသထိကာ၊ မဟာသေဋ္ဌိ တုယှေဝေကဿ နိဝါပံ အဒါသီ’’တိ။ ဧဝံ အမ္မာတိ? အာမ သာမီတိ။ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဥပေါသထံ သမာဒိန္နဿ ဥပေါသထကမ္မံ ဟောတိ န ဟောတီတိ မဟာသေဋ္ဌိံ ပုစ္ဆ အမ္မာတိ? တာယ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတော မဟာသေဋ္ဌိ အာဟ – ‘‘သကလဥပေါသထကမ္မံ န ဟောတိ၊ ဥပဍ္ဎကမ္မံ ပန ဟောတိ၊ ဥပေါသထိကော ဟောတူ’’တိ။ ကမ္မကာရော ဘတ္တံ အဘုဉ္ဇိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ နိပဇ္ဇိ။ တဿ အာဟာရပရိက္ခီဏကာယဿ ရတ္တိံ ဝါတော ကုပ္ပိ။ သော ပစ္စူသသမယေ ကာလံ ကတွာ ဥပဍ္ဎဥပေါသထကမ္မနိဿန္ဒေန မဟာဝဋ္ဋနိအဋဝိယံ နိဂြောဓရုက္ခေ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ ဣသီနံ အာရောစေသိ။

ဣသယော တုမှေဟိ မယံ ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မော၊ သင်္ဃောတိ အသုတပုဗ္ဗံ သာဝိတာ၊ ဥပ္ပန္နော နု ခေါ လောကေ ဗုဒ္ဓါတိ? အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဥပ္ပန္နောတိ။ ဣဒါနိ ကုဟိံ ဝသတီတိ? သာဝတ္ထိံ နိဿာယ ဇေတဝနေ၊ ဘန္တေတိ။ ဣသယော တိဋ္ဌထ တာဝ တုမှေ မယံ သတ္ထာရံ ပဿိဿာမာတိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကောသမ္ဗိနဂရံ သမ္ပာပုဏိံသု။ မဟာသေဋ္ဌိနော၊ ‘‘ဣသယော အာဂတာ’’တိ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ၊ ‘‘သွေ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ ဣသိဂဏဿ မဟာဒါနံ အဒံသု။ ဣသယော ဘုဉ္ဇိတွာဝ ဂစ္ဆာမာတိ အာပုစ္ဆိံသု။ တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ အညသ္မိံ ကာလေ ဧကမ္ပိ မာသံ ဒွေပိ တယောပိ စတ္တာရောပိ မာသေ ဝသိတွာ ဂစ္ဆထ။ ဣမသ္မိံ ပန ဝါရေ ဟိယျော အာဂန္တွာ အဇ္ဇေဝ ဂစ္ဆာမာတိ ဝဒထ၊ ကိမိဒန္တိ? အာမ ဂဟပတယော ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော၊ န ခေါ ပန သက္ကာ ဇီဝိတန္တရာယော ဝိဒိတုံ၊ တေန မယံ တုရိတာ ဂစ္ဆာမာတိ။ တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ မယမ္ပိ ဂစ္ဆာမ၊ အမှေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ ဂစ္ဆထာတိ။ တုမှေ အဂါရိယာ နာမ မဟာဇဋာ၊ တိဋ္ဌထ တုမှေ၊ မယံ ပုရေတရံ ဂမိဿာမာတိ နိက္ခမိတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဒွေပိ ဒိဝသာနိ အဝသိတွာ တုရိတဂမနေနေဝ သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနဝိဟာရေ သတ္ထု သန္တိကမေဝ အဂမံသု။ သတ္ထု မဓုရဓမ္မကထံ သုတွာ သဗ္ဗေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

တေပိ တယော သေဋ္ဌိနော ပဉ္စဟိ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ သပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီနိ စေဝ ပဋ္ဋုန္နဒုကူလာဒီနိ စ အာဒါယ ကောသမ္ဗိတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနသာမန္တေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တိဏ္ဏမ္ပိ သဟာယကာနံ မဓုရဓမ္မကထံ ကထေသိ။ တေ ဗလဝသောမနဿဇာတာ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ မဟာဒါနံ အဒံသု။ ပုန နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေတိ ဧဝံ အဍ္ဎမာသံ ဒါနံ ဒတွာ၊ ‘‘အမှာကံ ဇနပဒံ အာဂမနာယ ပဋိညံ ဒေထာ’’တိ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိံသု။ ဘဂဝါ၊ ‘‘သုညာဂါရေ ခေါ ဂဟပတယော တထာဂတာ အဘိရမန္တီ’’တိ အာဟ။ ဧတ္တာဝတာ ပဋိညာ ဒိန္နာ နာမ ဟောတီတိ ဂဟပတယော သလ္လက္ခေတွာ ဒိန္နာ နော ဘဂဝတာ ပဋိညာတိ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ နိက္ခမိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ယောဇနေ ယောဇနေ ဌာနေ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကောသမ္ဗိံ ပတွာ၊ ‘‘လောကေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ ကထယိံသု။ တယောပိ ဇနာ အတ္တနော အတ္တနော အာရာမေ မဟန္တံ ဓနပရိစ္စာဂံ ကတွာ ဘဂဝတော ဝသနတ္ထာယ ဝိဟာရေ ကာရာပယိံသု။ တတ္ထ ကုက္ကုဋသေဋ္ဌိနာ ကာရိတော ကုက္ကုဋာရာမော နာမ အဟောသိ။ ပါဝါရိကသေဋ္ဌိနာ အမ္ဗဝနေ ကာရိတော ပါဝါရိကမ္ဗဝနော နာမ အဟောသိ။ ဃောသိတေန ကာရိတော ဃောသိတာရာမော နာမ အဟောသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဃောသိတသေဋ္ဌိနာ ကာရိတေ အာရာမေ’’တိ။

ဘဏ္ဍနဇာတာတိအာဒီသု ကလဟဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ဘဏ္ဍနံ နာမ၊ တံ ဇာတံ ဧတေသန္တိ ဘဏ္ဍနဇာတာ။ ဟတ္ထပရာမာသာဒိဝသေန မတ္ထကံ ပတ္တော ကလဟော ဇာတော ဧတေသန္တိ ကလဟဇာတာ။ ဝိရုဒ္ဓဘူတံ ဝါဒန္တိ ဝိဝါဒံ၊ တံ အာပန္နာတိ ဝိဝါဒါပန္နာ။ မုခသတ္တီဟီတိ ဝါစာသတ္တီဟိ။ ဝိတုဒန္တာတိ ဝိဇ္ဈန္တာ။ တေ န စေဝ အညမညံ သညာပေန္တိ န စ သညတ္တိံ ဥပေန္တီတိ တေ အတ္ထဉ္စ ကာရဏဉ္စ ဒဿေတွာ နေဝ အညမညံ ဇာနာပေန္တိ။ သစေပိ သညာပေတုံ အာရဘန္တိ၊ တထာပိ သညတ္တိံ န ဥပေန္တိ၊ ဇာနိတုံ န ဣစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ နိဇ္ဈတ္တိယာပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ နိဇ္ဈတ္တီတိ သညတ္တိဝေဝစနမေဝေတံ။ ကသ္မာ ပနေတေ ဘဏ္ဍနဇာတာ အဟေသုန္တိ? အပ္ပမတ္တကေန ကာရဏေန။

ဒွေ ကိရ ဘိက္ခူ ဧကသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တိ ဝိနယဓရော စ သုတ္တန္တိကော စ။ တေသု သုတ္တန္တိကော ဘိက္ခု ဧကဒိဝသံ ဝစ္စကုဋိံ ပဝိဋ္ဌော အာစမနဥဒကာဝသေသံ ဘာဇနေ ဌပေတွာဝ နိက္ခမိ။ ဝိနယဓရော ပစ္ဆာ ပဝိဋ္ဌော တံ ဥဒကံ ဒိသွာ နိက္ခမိတွာ တံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆိ၊ အာဝုသော၊ တယာ ဣဒံ ဥဒကံ ဌပိတန္တိ? အာမ၊ အာဝုသောတိ။ တွမေတ္ထ အာပတ္တိဘာဝံ န ဇာနာသီတိ? အာမ န ဇာနာမီတိ။ ဟောတိ၊ အာဝုသော၊ ဧတ္ထ အာပတ္တီတိ။ သစေ ဟောတိ ဒေသေဿာမီတိ။ သစေ ပန တေ၊ အာဝုသော၊ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ ကတံ၊ နတ္ထိ တေ အာပတ္တီတိ။ သော တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ အဟောသိ။

ဝိနယဓရော အတ္တနော နိဿိတကာနံ၊ ‘‘အယံ သုတ္တန္တိကော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနောပိ န ဇာနာတီ’’တိ အာရောစေသိ။ တေ တဿ နိဿိတကေ ဒိသွာ – ‘‘တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာပိ အာပတ္တိဘာဝံ န ဇာနာတီ’’တိ အာဟံသု။ တေ ဂန္တွာ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ အာရောစေသုံ။ သော ဧဝမာဟ – ‘‘အယံ ဝိနယဓရော ပုဗ္ဗေ ‘အနာပတ္တီ’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ‘အာပတ္တီ’တိ ဝဒတိ၊ မုသာဝါဒီ ဧသော’’တိ။ တေ ဂန္တွာ၊ ‘‘တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော မုသာဝါဒီ’’တိ ဧဝံ အညမညံ ကလဟံ ဝဍ္ဎယိံသု၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ၊ ‘‘ဣဓ၊ ဘန္တေ၊ ကောသမ္ဗိယံ ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနဇာတာ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တဉ္စ ခေါ နေဝ ပိယကမျတာယ န ဘေဒါဓိပ္ပာယေန၊ အထ ခေါ အတ္ထကာမတာယ ဟိတကာမတာယ။ သာမဂ္ဂိကာရကော ကိရေသ ဘိက္ခု၊ တသ္မာဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယထာ ဣမေ ဘိက္ခူ ဝိဝါဒံ အာရဒ္ဓါ၊ န သက္ကာ မယာ၊ နာပိ အညေန ဘိက္ခုနာ သမဂ္ဂါ ကာတုံ၊ အပ္ပေဝ နာမ သဒေဝကေ လောကေ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော ဘဂဝါ သယံ ဝါ ဂန္တွာ၊ အတ္တနော ဝါ သန္တိကံ ပက္ကောသာပေတွာ ဧတေသံ ဘိက္ခူနံ ခန္တိမေတ္တာပဋိသံယုတ္တံ သာရဏီယဓမ္မဒေသနံ ကထေတွာ သာမဂ္ဂိံ ကရေယျာ’’တိ အတ္ထကာမတာယ ဟိတကာမတာယ ဂန္တွာ အဝေါစ။

၄၉၂။ ဆယိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သာရဏီယာတိ ဟေဋ္ဌာ ကလဟဘဏ္ဍနဝသေန ဒေသနာ အာရဒ္ဓါ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဆ သာရဏီယာ ဓမ္မာ အာဂတာတိ ဧဝမိဒံ ကောသမ္ဗိယသုတ္တံ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဂတံ ဟောတိ။ တတ္ထ သာရဏီယာတိ သရိတဗ္ဗယုတ္တာ အဒ္ဓါနေ အတိက္ကန္တေပိ န ပမုဿိတဗ္ဗာ။ ယော တေ ဓမ္မေ ပူရေတိ၊ တံ သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယံ ကရောန္တီတိ ပိယကရဏာ။ ဂရုံ ကရောန္တီတိ ဂရုကရဏာ။ သင်္ဂဟာယာတိ သင်္ဂဟဏတ္ထာယ။ အဝိဝါဒါယာတိ အဝိဝါဒနတ္ထာယ။ သာမဂ္ဂိယာတိ သမဂ္ဂဘာဝတ္ထာယ။ ဧကီဘာဝါယာတိ ဧကီဘာဝတ္ထာယ နိန္နာနာကရဏာယ။ သံဝတ္တန္တီတိ ဘဝန္တိ။ မေတ္တံ ကာယကမ္မန္တိ မေတ္တစိတ္တေန ကတ္တဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ။ ဝစီကမ္မမနောကမ္မေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမာနိ ဘိက္ခူနံ ဝသေန အာဂတာနိ၊ ဂိဟီသုပိ လဗ္ဘန္တိယေဝ။ ဘိက္ခူနဉှိ မေတ္တစိတ္တေန အာဘိသမာစာရိကဓမ္မပူရဏံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဂိဟီနံ စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဗောဓိဝန္ဒနတ္ထာယ သင်္ဃနိမန္တနတ္ထာယ ဂမနံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ပတ္တပဋိဂ္ဂဟဏံ အာသနပညာပနံ အနုဂမနန္တိ ဧဝမာဒိကံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။

ဘိက္ခူနံ မေတ္တစိတ္တေန အာစာရပညတ္တိသိက္ခာပဒံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနကထနံ ဓမ္မဒေသနာ တေပိဋကမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဂိဟီနဉ္စ၊ ‘‘စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဂစ္ဆာမ၊ ဗောဓိဝန္ဒနတ္ထာယ ဂစ္ဆာမ၊ ဓမ္မဿဝနံ ကရိဿာမ၊ ပဒီပမာလာပုပ္ဖပူဇံ ကရိဿာမ၊ တီဏိ သုစရိတာနိ သမာဒါယ ဝတ္တိဿာမ၊ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဒဿာမ၊ ဝဿာဝါသိကံ ဒဿာမ၊ အဇ္ဇ သင်္ဃဿ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒဿာမ၊ သင်္ဃံ နိမန္တေတွာ ခါဒနီယာဒီနိ သံဝိဒဟထ၊ အာသနာနိ ပညာပေထ၊ ပါနီယံ ဥပဋ္ဌပေထ၊ သင်္ဃံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ အာနေထ၊ ပညတ္တာသနေ နိသီဒါပေတွာ ဆန္ဒဇာတာ ဥဿာဟဇာတာ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောထာ’’တိအာဒိကထနကာလေ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။

ဘိက္ခူနံ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တာဒီနိ စ ကတွာ ဝိဝိတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ သုခီ ဟောန္တု၊ အဝေရာ အဗျာပဇ္ဈာ’’တိ စိန္တနံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။ ဂိဟီနံ ‘‘အယျာ သုခီ ဟောန္တု၊ အဝေရာ အဗျာပဇ္ဈာ’’တိ စိန္တနံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။

အာဝိ စေဝ ရဟော စာတိ သမ္မုခါ စ ပရမ္မုခါ စ။ တတ္ထ နဝကာနံ စီဝရကမ္မာဒီသု သဟာယဘာဝူပဂမနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ထေရာနံ ပန ပါဒဓောဝနဝန္ဒနဗီဇနဒါနာဒိဘေဒမ္ပိ သဗ္ဗံ သာမီစိကမ္မံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဥဘယေဟိပိ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနံ ဒါရုဘဏ္ဍာဒီနံ တေသု အဝမညံ အကတွာ အတ္တနာ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနံ ဝိယ ပဋိသာမနံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဒေဝတ္ထေရော တိဿတ္ထေရောတိ ဧဝံ ပဂ္ဂယှ ဝစနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဝိဟာရေ အသန္တံ ပန ပရိပုစ္ဆန္တဿ၊ ကုဟိံ အမှာကံ ဒေဝတ္ထေရော၊ အမှာကံ တိဿတ္ထေရော ကဒါ နု ခေါ အာဂမိဿတီတိ ဧဝံ မမာယနဝစနံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓါနိ ပန နယနာနိ ဥမ္မီလေတွာ သုပ္ပသန္နေန မုခေန ဩလောကနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။ ဒေဝတ္ထေရော၊ တိဿတ္ထေရော အရောဂေါ ဟောတု အပ္ပာဗာဓောတိ သမန္နာဟရဏံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။

လာဘာတိ စီဝရာဒယော လဒ္ဓပစ္စယာ။ ဓမ္မိကာတိ ကုဟနာဒိဘေဒံ မိစ္ဆာဇီဝံ ဝဇ္ဇေတွာ ဓမ္မေန သမေန ဘိက္ခာစရိယဝတ္တေန ဥပ္ပန္နာ။ အန္တမသော ပတ္တပရိယာပန္နမတ္တမ္ပီတိ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပတ္တေ ပရိယာပန္နံ ပတ္တဿ အန္တောဂတံ ဒွတ္တိကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တမ္ပိ။ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီတိ ဧတ္ထ ဒွေ ပဋိဝိဘတ္တာနိ နာမ အာမိသပဋိဝိဘတ္တံ ပုဂ္ဂလပဋိဝိဘတ္တဉ္စ။ တတ္ထ၊ ‘‘ဧတ္တကံ ဒဿာမိ၊ ဧတ္တကံ န ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ စိတ္တေန ဝိဘဇနံ အာမိသပဋိဝိဘတ္တံ နာမ။ ‘‘အသုကဿ ဒဿာမိ၊ အသုကဿ န ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ စိတ္တေန ဝိဘဇနံ ပန ပုဂ္ဂလပဋိဝိဘတ္တံ နာမ။ တဒုဘယမ္ပိ အကတွာ ယော အပ္ပဋိဝိဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ၊ အယံ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ နာမ။

သီလဝန္တေဟိ သဗြဟ္မစာရီဟိ သာဓာရဏဘောဂီတိ ဧတ္ထ သာဓာရဏဘောဂိနော ဣဒံ လက္ခဏံ၊ ယံ ယံ ပဏီတံ လဗ္ဘတိ၊ တံ တံ နေဝ လာဘေန လာဘံ ဇိဂီသနာမုခေန ဂိဟီနံ ဒေတိ၊ န အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ပဋိဂ္ဂဏှန္တောဝ သင်္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ဂဟေတွာ ဂဏ္ဍိံ ပဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ သင်္ဃသန္တကံ ဝိယ ပဿတိ။ ဣဒံ ပန သာရဏီယဓမ္မံ ကော ပူရေတိ၊ ကော န ပူရေတီတိ? ဒုဿီလော တာဝ န ပူရေတိ။ န ဟိ တဿ သန္တကံ သီလဝန္တာ ဂဏှန္တိ။ ပရိသုဒ္ဓသီလော ပန ဝတ္တံ အခဏ္ဍေန္တော ပူရေတိ။

တတြိဒံ ဝတ္တံ – ယော ဟိ ဩဒိဿကံ ကတွာ မာတု ဝါ ပိတု ဝါ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီနံ ဝါ ဒေတိ၊ သော ဒါတဗ္ဗံ ဒေတိ၊ သာရဏီယဓမ္မော ပနဿ န ဟောတိ၊ ပလိဗောဓဇဂ္ဂနံ နာမ ဟောတိ။ သာရဏီယဓမ္မော ဟိ မုတ္တပလိဗောဓဿေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ တေန ပန ဩဒိဿကံ ဒေန္တေန ဂိလာနဂိလာနုပဋ္ဌာကအာဂန္တုကဂမိကာနဉ္စေဝ နဝပဗ္ဗဇိတဿ စ သင်္ဃာဋိပတ္တဂ္ဂဟဏံ အဇာနန္တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧတေသံ ဒတွာ အဝသေသံ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ထောကံ ထောကံ အဒတွာ ယော ယတ္တကံ ဂဏှာတိ၊ တဿ တတ္တကံ ဒါတဗ္ဗံ။ အဝသိဋ္ဌေ အသတိ ပုန ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ယံ ယံ ပဏီတံ၊ တံ တံ ဒတွာ သေသံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ‘‘သီလဝန္တေဟီ’’တိ ဝစနတော ဒုဿီလဿ အဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

အယံ ပန သာရဏီယဓမ္မော သုသိက္ခိတာယ ပရိသာယ သုပူရော ဟောတိ၊ နော အသိက္ခိတာယ ပရိသာယ။ သုသိက္ခိတာယ ဟိ ပရိသာယ ယော အညတော လဘတိ၊ သော န ဂဏှာတိ၊ အညတော အလဘန္တောပိ ပမာဏယုတ္တမေဝ ဂဏှာတိ၊ န အတိရေကံ။ အယဉ္စ ပန သာရဏီယဓမ္မော ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဒေန္တဿာပိ ဒွါဒသဟိ ဝဿေဟိ ပူရတိ၊ န တတော ဩရံ။ သစေ ဟိ ဒွါဒသမေပိ ဝဿေ သာရဏီယဓမ္မပူရကော ပိဏ္ဍပါတပူရံ ပတ္တံ အာသနသာလာယံ ဌပေတွာ နဟာယိတုံ ဂစ္ဆတိ၊ သင်္ဃတ္ထေရော စ ကဿေသော ပတ္တောတိ? သာရဏီယဓမ္မပူရကဿာတိ ဝုတ္တေ – ‘‘အာဟရထ န’’န္တိ သဗ္ဗံ ပိဏ္ဍပါတံ ဝိစာရေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ စ ရိတ္တပတ္တံ ဌပေတိ။ အထ သော ဘိက္ခု ရိတ္တပတ္တံ ဒိသွာ၊ ‘‘မယှံ အသေသေတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိံသူ’’တိ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ သာရဏီယဓမ္မော ဘိဇ္ဇတိ၊ ပုန ဒွါဒသ ဝဿာနိ ပူရေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ တိတ္ထိယပရိဝါသသဒိသော ဟေသ။ သကိံ ခဏ္ဍေ ဇာတေ ပုန ပူရေတဗ္ဗောဝ။ ယော ပန၊ ‘‘လာဘာ ဝတ မေ၊ သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ၊ ယဿ မေ ပတ္တဂတံ အနာပုစ္ဆာဝ သဗြဟ္မစာရီ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ သောမနဿံ ဇနေတိ၊ တဿ ပုဏ္ဏော နာမ ဟောတိ။

ဧဝံ ပူရိတသာရဏီယဓမ္မဿ ပန နေဝ ဣဿာ၊ န မစ္ဆရိယံ ဟောတိ၊ သော မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ၊ သုလဘပစ္စယော၊ ပတ္တဂတမဿ ဒီယမာနမ္ပိ န ခီယတိ၊ ဘာဇနီယဘဏ္ဍဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ လဘတိ၊ ဘယေ ဝါ ဆာတကေ ဝါ သမ္ပတ္တေ ဒေဝတာ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တိ။

တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – လေဏဂိရိဝါသီ တိဿတ္ထေရော ကိရ မဟာဂိရိဂါမံ ဥပနိဿာယ ဝသတိ။ ပညာသ မဟာထေရာ နာဂဒီပံ စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တာ ဂိရိဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါ နိက္ခမိံသု။ ထေရော ပဝိသန္တော တေ ဒိသွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘လဒ္ဓံ၊ ဘန္တေ’’တိ? ဝိစရိမှာ၊ အာဝုသောတိ။ သော အလဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ အာဟ – ‘‘ယာဝါဟံ၊ ဘန္တေ၊ အာဂစ္ဆာမိ၊ တာဝ ဣဓေဝ ဟောထာ’’တိ။ မယံ၊ အာဝုသော၊ ပညာသ ဇနာ ပတ္တတေမနမတ္တမ္ပိ န လဘိမှာတိ။ နေဝါသိကာ နာမ၊ ဘန္တေ၊ ပဋိဗလာ ဟောန္တိ၊ အလဘန္တာပိ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂသဘာဝံ ဇာနန္တီတိ။ ထေရာ အာဂမိံသု။ ထေရော ဂါမံ ပါဝိသိ။ ဓုရဂေဟေယေဝ မဟာဥပါသိကာ ခီရဘတ္တံ သဇ္ဇေတွာ ထေရံ ဩလောကယမာနာ ဌိတာ ထေရဿ ဒွါရံ သမ္ပတ္တဿေဝ ပတ္တံ ပူရေတွာ အဒါသိ။ သော တံ အာဒါယ ထေရာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ သင်္ဃတ္ထေရမာဟ။ ထေရော၊ ‘‘အမှေဟိ ဧတ္တကေဟိ ကိဉ္စိ န လဒ္ဓံ၊ အယံ သီဃမေဝ ဂဟေတွာ အာဂတော၊ ကိံ နု ခေါ’’တိ သေသာနံ မုခံ ဩလောကေသိ။ ထေရော ဩလောကနာကာရေနေဝ ဉတွာ – ‘‘ဓမ္မေန သမေန လဒ္ဓပိဏ္ဍပါတော၊ နိက္ကုက္ကုစ္စာ ဂဏှထ ဘန္တေ’’တိအာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗေသံ ယာဝဒတ္ထံ ဒတွာ အတ္တနာပိ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇိ။

အထ နံ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ထေရာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကဒါ၊ အာဝုသော၊ လောကုတ္တရဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈီ’’တိ? နတ္ထိ မေ၊ ဘန္တေ၊ လောကုတ္တရဓမ္မောတိ။ ဈာနလာဘီသိ၊ အာဝုသောတိ? ဧတမ္ပိ မေ၊ ဘန္တေ၊ နတ္ထီတိ။ နနု၊ အာဝုသော၊ ပါဋိဟာရိယန္တိ? သာရဏီယဓမ္မော မေ၊ ဘန္တေ၊ ပူရိတော၊ တဿ မေ ဓမ္မဿ ပူရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သစေပိ ဘိက္ခုသတသဟဿံ ဟောတိ၊ ပတ္တဂတံ န ခီယတီတိ။ သာဓု သာဓု၊ သပ္ပုရိသ၊ အနုစ္ဆဝိကမိဒံ တုယှန္တိ။ ဣဒံ တာဝ ပတ္တဂတံ န ခီယတီတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု။

အယမေဝ ပန ထေရော စေတိယပဗ္ဗတေ ဂိရိဘဏ္ဍမဟာပူဇာယ ဒါနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကိံ ဝရဘဏ္ဍ’’န္တိ ပုစ္ဆတိ။ ဒွေ သာဋကာ၊ ဘန္တေတိ။ ဧတေ မယှံ ပါပုဏိဿန္တီတိ။ တံ သုတွာ အမစ္စော ရညော အာရောစေသိ – ‘‘ဧကော ဒဟရော ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ။ ‘‘ဒဟရဿေဝံ စိတ္တံ၊ မဟာထေရာနံ ပန သုခုမသာဋကာ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘မဟာထေရာနံ ဒဿာမီ’’တိ ဌပေသိ။ တဿ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပဋိပါဋိယာ ဌိတေ ဒေန္တဿ မတ္ထကေ ဌပိတာပိ တေ သာဋကာ ဟတ္ထံ နာရောဟန္တိ၊ အညေဝ အာရောဟန္တိ။ ဒဟရဿ ဒါနကာလေ ပန ဟတ္ထံ အာရုဠှာ။ သော တဿ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ အမစ္စဿ မုခံ ဩလောကေတွာ ဒဟရံ နိသီဒါပေတွာ ဒါနံ ဒတွာ သင်္ဃံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒဟရဿ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ၊ ‘‘ကဒါ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ သော ပရိယာယေနပိ အသန္တံ အဝဒန္တော၊ ‘‘နတ္ထိ မယှံ၊ မဟာရာဇ၊ လောကုတ္တရဓမ္မော’’တိ အာဟ။ နနု၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေဝ အဝစုတ္ထာတိ? အာမ၊ မဟာရာဇ၊ သာရဏီယဓမ္မပူရကော အဟံ၊ တဿ မေ ဓမ္မဿ ပူရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘာဇနီယဘဏ္ဍဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ ပါပုဏာတီတိ။ သာဓု သာဓု၊ ဘန္တေ၊ အနုစ္ဆဝိကမိဒံ တုမှာကန္တိ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။ ဣဒံ ဘာဇနီယဘဏ္ဍဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ ပါပုဏာတီတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု။

ဗြာဟ္မဏတိဿဘယေ ပန ဘာတရဂါမဝါသိနော နာဂတ္ထေရိယာ အနာရောစေတွာဝ ပလာယိံသု။ ထေရီ ပစ္စူသကာလေ၊ ‘‘အတိဝိယ အပ္ပနိဂ္ဃောသော ဂါမော၊ ဥပဓာရေထ တာဝါ’’တိ ဒဟရဘိက္ခုနိယော အာဟ။ တာ ဂန္တွာ သဗ္ဗေသံ ဂတဘာဝံ ဉတွာ အာဂမ္မ ထေရိယာ အာရောစေသုံ။ သာ သုတွာ၊ ‘‘မာ တုမှေ တေသံ ဂတဘာဝံ စိန္တယိတ္ထ၊ အတ္တနော ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာယောနိသောမနသိကာရေသုယေဝ ယောဂံ ကရောထာ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခာစာရဝေလာယ ပါရုပိတွာ အတ္တဒွါဒသမာ ဂါမဒွါရေ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ အဋ္ဌာသိ။ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဒွါဒသန္နမ္ပိ ဘိက္ခုနီနံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ၊ ‘‘အယျေ၊ အညတ္ထ မာ ဂစ္ဆထ၊ နိစ္စံ ဣဓေဝ ဧထာ’’တိ အာဟ။ ထေရိယာ ပန ကနိဋ္ဌဘာတာ နာဂတ္ထေရော နာမ အတ္ထိ။ သော၊ ‘‘မဟန္တံ ဘယံ၊ န သက္ကာ ဣဓ ယာပေတုံ၊ ပရတီရံ ဂမိဿာမာတိ အတ္တဒွါဒသမောဝ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာ နိက္ခန္တော ထေရိံ ဒိသွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဘာတရဂါမံ အာဂတော။ ထေရီ၊ ‘‘ထေရာ အာဂတာ’’တိ သုတွာ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ကိံ အယျာတိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ သာ၊ ‘‘အဇ္ဇ ဧကဒိဝသံ ဝိဟာရေယေဝ ဝသိတွာ သွေဝ ဂမိဿထာ’’တိ အာဟ။ ထေရာ ဝိဟာရံ အဂမံသု။

ထေရီ ပုနဒိဝသေ ရုက္ခမူလေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော၊ ‘‘ဝဋ္ဋိဿတိ ထေရီ’’တိ ဝတွာ တုဏှီ အဋ္ဌာသိ။ ဓမ္မိကော တာတာ ပိဏ္ဍပါတော ကုက္ကုစ္စံ အကတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာတိ။ ဝဋ္ဋိဿတိ ထေရီတိ။ သာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာကာသေ ခိပိ၊ ပတ္တော အာကာသေ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော၊ ‘‘သတ္တတာလမတ္တေ ဌိတမ္ပိ ဘိက္ခုနီဘတ္တမေဝ၊ ထေရီတိ ဝတွာ ဘယံ နာမ သဗ္ဗကာလံ န ဟောတိ၊ ဘယေ ဝူပသန္တေ အရိယဝံသံ ကထယမာနော၊ ‘ဘော ပိဏ္ဍပါတိက ဘိက္ခုနီဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝီတိနာမယိတ္ထာ’တိ စိတ္တေန အနုဝဒိယမာနော သန္ထမ္ဘေတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောထ ထေရိယော’’တိ မဂ္ဂံ အာရုဟိ။

ရုက္ခဒေဝတာပိ၊ ‘‘သစေ ထေရော ထေရိယာ ဟတ္ထတော ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ၊ န နံ နိဝတ္တေဿာမိ၊ သစေ ပန န ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ၊ နိဝတ္တေဿာမီ’’တိ စိန္တယမာနာ ဌတွာ ထေရဿ ဂမနံ ဒိသွာ ရုက္ခာ ဩရုယှ ပတ္တံ၊ ဘန္တေ၊ ဒေထာတိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထေရံ ရုက္ခမူလံယေဝ အာနေတွာ အာသနံ ပညာပေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ ကတဘတ္တကိစ္စံ ပဋိညံ ကာရေတွာ ဒွါဒသ ဘိက္ခုနိယော၊ ဒွါဒသ စ ဘိက္ခူ သတ္တ ဝဿာနိ ဥပဋ္ဌဟိ။ ဣဒံ ဒေဝတာ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု၊ တတြ ဟိ ထေရီ သာရဏီယဓမ္မပူရိကာ အဟောသိ။

အခဏ္ဍာနီတိအာဒီသု ယဿ သတ္တသု အာပတ္တိက္ခန္ဓေသု အာဒိမှိ ဝါ အန္တေ ဝါ သိက္ခာပဒံ ဘိန္နံ ဟောတိ၊ တဿ သီလံ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယ ခဏ္ဍံ နာမ။ ယဿ ပန ဝေမဇ္ဈေ ဘိန္နံ၊ တဿ မဇ္ဈေ ဆိဒ္ဒသာဋကော ဝိယ ဆိဒ္ဒံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပန ပဋိပါဋိယာ ဒွေ တီဏိ ဘိန္နာနိ၊ တဿ ပိဋ္ဌိယံ ဝါ ကုစ္ဆိယံ ဝါ ဥဋ္ဌိတေန ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ကာဠရတ္တာဒီနံ အညတရဝဏ္ဏာ ဂါဝီ ဝိယ သဗလံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပန အန္တရန္တရာ ဘိန္နာနိ၊ တဿ အန္တရန္တရာ ဝိသဘာဂဗိန္ဒုစိတြာ ဂါဝီ ဝိယ ကမ္မာသံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘိန္နာနိ၊ တဿ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ နာမ ဟောန္တိ။ တာနိ ပနေတာနိ တဏှာဒါသဗျတော မောစေတွာ ဘုဇိဿဘာဝကရဏတော ဘုဇိဿာနိ။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝိညူဟိ ပသတ္ထတ္တာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ။ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌတ္တာ၊ ‘‘ဣဒံ နာမ တွံ အာပန္နပုဗ္ဗော’’တိ ကေနစိ ပရာမဋ္ဌုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ စ အပရာမဋ္ဌာနိ။ ဥပစာရသမာဓိံ ဝါ အပ္ပနာသမာဓိံ ဝါ သံဝတ္တယန္တီတိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ သီလသာမညဂတော ဝိဟရတီတိ တေသု တေသု ဒိသာဘာဂေသု ဝိဟရန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သမာနဘာဝူပဂတသီလော ဝိဟရတိ။ သောတာပန္နာဒီနဉှိ သီလံ သမုဒ္ဒန္တရေပိ ဒေဝလောကေပိ ဝသန္တာနံ အညေသံ သောတာပန္နာဒီနံ သီလေန သမာနမေဝ ဟောတိ၊ နတ္ထိ မဂ္ဂသီလေ နာနတ္တံ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ယာယံ ဒိဋ္ဌီတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ အရိယာတိ နိဒ္ဒေါသာ။ နိယျာတီတိ နိယျာနိကာ။ တက္ကရဿာတိ ယော တထာကာရီ ဟောတိ။ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယတ္ထံ။ ဒိဋ္ဌိသာမညဂတောတိ သမာနဒိဋ္ဌိဘာဝံ ဥပဂတော ဟုတွာ ဝိဟရတိ။ အဂ္ဂန္တိ ဇေဋ္ဌကံ။ သဗ္ဗဂေါပါနသိယော သင်္ဂဏှာတီတိ သင်္ဂါဟိကံ။ သဗ္ဗဂေါပါနသီနံ သင်္ဃာဋံ ကရောတီတိ သင်္ဃာဋနိကံ။ သင်္ဃာဋနိယန္တိ အတ္ထော။ ယဒိဒံ ကူဋန္တိ ယမေတံ ကူဋာဂါရကဏ္ဏိကာသင်္ခါတံ ကူဋံ နာမ။ ပဉ္စဘူမိကာဒိပါသာဒါ ဟိ ကူဋဗဒ္ဓါဝ တိဋ္ဌန္တိ။ ယသ္မိံ ပတိတေ မတ္တိကံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေ ပတန္တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ယထာ ကူဋံ ကူဋာဂါရဿ၊ ဧဝံ ဣမေသမ္ပိ သာရဏီယဓမ္မာနံ ယာ အယံ အရိယာ ဒိဋ္ဌိ၊ သာ အဂ္ဂါ စ သင်္ဂါဟိကာ စ သင်္ဃာဋနိယာ စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၄၉၃။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာယံ ဒိဋ္ဌီတိ ဧတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာယံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဒိဋ္ဌိ အရိယာ နိယျာနိကာ နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ ဝုတ္တာ၊ သာ ကထံ ကေန ကာရဏေန နိယျာတီတိ အတ္ထော။ ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောဝ ဟောတီတိ ဧတ္တာဝတာပိ ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောယေဝ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ သုပ္ပဏိဟိတံ မေ မာနသန္တိ မယှံ စိတ္တံ သုဋ္ဌု ဌပိတံ။ သစ္စာနံ ဗောဓာယာတိ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဗောဓတ္ထာယ။ အရိယန္တိအာဒီသု တံ ဉာဏံ ယသ္မာ အရိယာနံ ဟောတိ၊ န ပုထုဇ္ဇနာနံ၊ တသ္မာ အရိယန္တိ ဝုတ္တံ။ ယေသံ ပန လောကုတ္တရဓမ္မောပိ အတ္ထိ၊ တေသံယေဝ ဟောတိ၊ န အညေသံ၊ တသ္မာ လောကုတ္တရန္တိ ဝုတ္တံ။ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပန အဘာဝတော အသာဓာရဏံ ပုထုဇ္ဇနေဟီတိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗဝါရေသု။

၄၉၄။ လဘာမိ ပစ္စတ္တံ သမထန္တိ အတ္တနော စိတ္တေ သမထံ လဘာမီတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗုတိယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ သမထောတိ ဧကဂ္ဂတာ။ နိဗ္ဗုတီတိ ကိလေသဝူပသမော။

၄၉၅။ တထာရူပါယ ဒိဋ္ဌိယာတိ ဧဝရူပါယ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ။

၄၉၆။ ဓမ္မတာယာတိ သဘာဝေန။ ဓမ္မတာ ဧသာတိ သဘာဝေါ ဧသ။ ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတီတိ သင်္ဃကမ္မဝသေန ဝါ ဒေသနာယ ဝါ ဝုဋ္ဌာနံ ဒိဿတိ။ အရိယသာဝကော ဟိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော ဂရုကာပတ္တီသု ကုဋိကာရသဒိသံ၊ လဟုကာပတ္တီသု သဟသေယျာဒိသဒိသံ အစိတ္တကာပတ္တိံယေဝ အာပဇ္ဇတိ၊ တမ္ပိ အသဉ္စိစ္စ၊ နော သဉ္စိစ္စ၊ အာပန္နံ န ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ တသ္မာ အထ ခေါ နံ ခိပ္ပမေဝါတိအာဒိမာဟ။ ဒဟရောတိ တရုဏော။ ကုမာရောတိ န မဟလ္လကော။ မန္ဒောတိ စက္ခုသောတာဒီနံ မန္ဒတာယ မန္ဒော။ ဥတ္တာနသေယျကောတိ အတိဒဟရတာယ ဥတ္တာနသေယျကော၊ ဒက္ခိဏေန ဝါ ဝါမေန ဝါ ပဿေန သယိတုံ န သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ အင်္ဂါရံ အက္ကမိတွာတိ ဣတော စိတော စ ပသာရိတေန ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ဖုသိတွာ။ ဧဝံ ဖုသန္တာနံ ပန မနုဿာနံ န သီဃံ ဟတ္ထော ဈာယတိ၊ တထာ ဟိ ဧကစ္စေ ဟတ္ထေန အင်္ဂါရံ ဂဟေတွာ ပရိဝတ္တမာနာ ဒူရမ္ပိ ဂစ္ဆန္တိ။ ဒဟရဿ ပန ဟတ္ထပါဒါ သုခုမာလာ ဟောန္တိ၊ သော ဖုဋ္ဌမတ္တေနေဝ ဒယှမာနော စိရီတိ သဒ္ဒံ ကရောန္တော ခိပ္ပံ ပဋိသံဟရတိ၊ တသ္မာ ဣဓ ဒဟရောဝ ဒဿိတော။ မဟလ္လကော စ ဒယှန္တောပိ အဓိဝါသေတိ၊ အယံ ပန အဓိဝါသေတုံ န သက္ကောတိ။ တသ္မာပိ ဒဟရောဝ ဒဿိတော။ ဒေသေတီတိ အာပတ္တိပဋိဂ္ဂါဟကေ သဘာဂပုဂ္ဂလေ သတိ ဧကံ ဒိဝသံ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ အနဓိဝါသေတွာ ရတ္တိံ စတုရင်္ဂေပိ တမေ သဘာဂဘိက္ခုနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဒေသေတိယေဝ။

၄၉၇။ ဥစ္စာဝစာနီတိ ဥစ္စနီစာနိ။ ကိံ ကရဏီယာနီတိ ကိံ ကရောမီတိ ဧဝံ ဝတွာ ကတ္တဗ္ဗကမ္မာနိ။ တတ္ထ ဥစ္စကမ္မံ နာမ စီဝရဿ ကရဏံ ရဇနံ စေတိယေ သုဓာကမ္မံ ဥပေါသထာဂါရစေတိယဃရဗောဓိဃရေသု ကတ္တဗ္ဗကမ္မန္တိ ဧဝမာဒိ။ အဝစကမ္မံ နာမ ပါဒဓောဝနမက္ခနာဒိခုဒ္ဒကကမ္မံ၊ အထ ဝါ စေတိယေ သုဓာကမ္မာဒိ ဥစ္စကမ္မံ နာမ။ တတ္ထေဝ ကသာဝပစနဥဒကာနယနကုစ္ဆကရဏ နိယျာသဗန္ဓနာဒိ အဝစကမ္မံ နာမ။ ဥဿုက္ကံ အာပန္နော ဟောတီတိ ဥဿုက္ကဘာဝံ ကတ္တဗ္ဗတံ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ တိဗ္ဗာပေက္ခော ဟောတီတိ ဗဟလပတ္ထနော ဟောတိ။ ထမ္ဗဉ္စ အာလုမ္ပတီတိ တိဏဉ္စ အာလုမ္ပမာနာ ခါဒတိ။ ဝစ္ဆကဉ္စ အပစိနာတီတိ ဝစ္ဆကဉ္စ အပလောကေတိ။ တရုဏဝစ္ဆာ ဟိ ဂါဝီ အရညေ ဧကတော အာဂတံ ဝစ္ဆကံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိပန္နံ ပဟာယ ဒူရံ န ဂစ္ဆတိ၊ ဝစ္ဆကဿ အာသန္နဋ္ဌာနေ စရမာနာ တိဏံ အာလုမ္ပိတွာ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ ဧကန္တံ ဝစ္ဆကမေဝ စ ဝိလောကေတိ၊ ဧဝမေဝ သောတာပန္နော ဥစ္စာဝစာနိ ကိံ ကရဏီယာနိ ကရောန္တော တန္နိန္နော ဟောတိ၊ အသိထိလပူရကော တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော ဗဟလပတ္ထနော ဟုတွာဝ ကရောတိ။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – မဟာစေတိယေ ကိရ သုဓာကမ္မေ ကရိယမာနေ ဧကော အရိယသာဝကော ဧကေန ဟတ္ထေန သုဓာဘာဇနံ၊ ဧကေန ကုစ္ဆံ ဂဟေတွာ သုဓာကမ္မံ ကရိဿာမီတိ စေတိယင်္ဂဏံ အာရုဠှော။ ဧကော ကာယဒဠှိဗဟုလော ဘိက္ခု ဂန္တွာ ထေရဿ သန္တိကေ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော အညသ္မိံ သတိ ပပဉ္စော ဟောတီတိ တသ္မာ ဌာနာ အညံ ဌာနံ ဂတော။ သောပိ ဘိက္ခု တတ္ထေဝ အဂမာသိ။ ထေရော ပုန အညံ ဌာနန္တိ ဧဝံ ကတိပယဋ္ဌာနေ အာဂတံ၊ – ‘‘သပ္ပုရိသ မဟန္တံ စေတိယင်္ဂဏံ ကိံ အညသ္မိံ ဌာနေ ဩကာသံ န လဘထာ’’တိ အာဟ။ န ဣတရော ပက္ကာမီတိ။

၄၉၈။ ဗလတာယ သမန္နာဂတောတိ ဗလေန သမန္နာဂတော။ အဋ္ဌိံ ကတွာတိ အတ္ထိကဘာဝံ ကတွာ၊ အတ္ထိကော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ မနသိကတွာတိ မနသ္မိံ ကရိတွာ။ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာတိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဝိက္ခေပံ အကရောန္တော သကလစိတ္တေန သမန္နာဟရိတွာ။ ဩဟိတသောတောတိ ဌပိတသောတော။ အရိယသာဝကာ ဟိ ပိယဓမ္မဿဝနာ ဟောန္တိ၊ ဓမ္မဿဝနဂ္ဂံ ဂန္တွာ နိဒ္ဒါယမာနာ ဝါ ယေန ကေနစိ သဒ္ဓိံ သလ္လပမာနာ ဝါ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တာ ဝါ န နိသီဒန္တိ၊ အထ ခေါ အမတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ ဝိယ အတိတ္တာဝ ဟောန္တိ ဓမ္မဿဝနေ၊ အထ အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။

၅၀၀။ ဓမ္မတာ သုသမန္နိဋ္ဌာ ဟောတီတိ သဘာဝေါ သုဋ္ဌု သမန္နေသိတော ဟောတိ။ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယာတိ ကရဏဝစနံ၊ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကတဉာဏေနာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သတ္တင်္ဂသမန္နာဂတောတိ ဧဝံ ဣမေဟိ သတ္တဟိ မဟာပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေဟိ သမန္နာဂတော။ အယံ တာဝ အာစရိယာနံ သမာနကထာ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဟိ ဗဟုစိတ္တက္ခဏိကော နာမ နတ္ထိ။

ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပန ဧကစိတ္တက္ခဏိကော နာမ မဂ္ဂေါ နတ္ထိ၊ ‘‘ဧဝံ ဘာဝေယျ သတ္တ ဝဿာနီ’’တိ ဟိ ဝစနတော သတ္တပိ ဝဿာနိ မဂ္ဂဘာဝနာ ဟောန္တိ။ ကိလေသာ ပန လဟု ဆိဇ္ဇန္တာ သတ္တဟိ ဉာဏေဟိ ဆိဇ္ဇန္တီတိ ဝဒတိ။ သော သုတ္တံ အာဟရာတိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ အဒ္ဓါ အညံ သုတ္တံ အပဿန္တော၊ ‘‘ဣဒမဿ ပဌမံ ဉာဏံ အဓိဂတံ ဟောတိ၊ ဣဒမဿ ဒုတိယံ ဉာဏံ…ပေ… ဣဒမဿ သတ္တမံ ဉာဏံ အဓိဂတံ ဟောတီ’’တိ ဣမမေဝ အာဟရိတွာ ဒဿေဿတိ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗော ကိံ ပနိဒံ သုတ္တံ နေယျတ္ထံ နီတတ္ထန္တိ။ တတော ဝက္ခတိ – ‘‘နီတတ္ထတ္ထံ၊ ယထာသုတ္တံ တထေဝ အတ္ထော’’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ဓမ္မတာ သုသမန္နိဋ္ဌာ ဟောတိ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယာတိ ဧတ္ထ ကော အတ္ထော’’တိ? အဒ္ဓါ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယတ္ထောတိ ဝက္ခတိ။ တတော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘မဂ္ဂသမင်္ဂီ ဖလံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ဖလသမင်္ဂီ’’တိ။ ဇာနန္တော၊ ‘‘ဖလသမင်္ဂီ သစ္ဆိကရောတီ’’တိ ဝက္ခတိ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗော၊ – ‘‘ဧဝံ သတ္တင်္ဂသမန္နာဂတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော သောတာပတ္တိဖလသမန္နာဂတော ဟောတီတိ ဣဓ မဂ္ဂံ အဘာဝေတွာ မဏ္ဍူကော ဝိယ ဥပ္ပတိတွာ အရိယသာဝကော ဖလမေဝ ဂဏှိဿတိ။ မာ သုတ္တံ မေ လဒ္ဓန္တိ ယံ ဝါ တံ ဝါ အဝစ။ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တေန နာမ အာစရိယသန္တိကေ ဝသိတွာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အတ္ထရသံ ဝိဒိတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဣမာနိ သတ္တ ဉာဏာနိ အရိယသာဝကဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနေဝ၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဗဟုစိတ္တက္ခဏိကော နာမ နတ္ထိ၊ ဧကစိတ္တက္ခဏိကောယေဝါ’’တိ သညာပေတဗ္ဗော။ သစေ သဉ္ဇာနာတိ သဉ္ဇာနာတု။ နော စေ သဉ္ဇာနာတိ၊ ‘‘ဂစ္ဆ ပါတောဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ ပိဝါဟီ’’တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ကောသမ္ဗိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဗြဟ္မနိမန္တနိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၀၁။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဗြဟ္မနိမန္တနိကသုတ္တံ။ တတ္ထ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ လာမကာ သဿတဒိဋ္ဌိ။ ဣဒံ နိစ္စန္တိ ဣဒံ သဟ ကာယေန ဗြဟ္မဋ္ဌာနံ အနိစ္စံ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ဝဒတိ။ ဓုဝါဒီနိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ တတ္ထ ဓုဝန္တိ ထိရံ။ သဿတန္တိ သဒါ ဝိဇ္ဇမာနံ။ ကေဝလန္တိ အခဏ္ဍံ သကလံ။ အစဝနဓမ္မန္တိ အစဝနသဘာဝံ။ ဣဒဉှိ န ဇာယတီတိအာဒီသု ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကောစိ ဇာယနကော ဝါ ဇီယနကော ဝါ မီယနကော ဝါ စဝနကော ဝါ ဥပပဇ္ဇနကော ဝါ နတ္ထီတိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣတော စ ပနညန္တိ ဣတော သဟ ကာယကာ ဗြဟ္မဋ္ဌာနာ ဥတ္တရိ အညံ နိဿရဏံ နာမ နတ္ထီတိ ဧဝမဿ ထာမဂတာ သဿတဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ။ ဧဝံဝါဒီ ပန သော ဥပရိ တိဿော ဈာနဘူမိယော စတ္တာရော မဂ္ဂါ စတ္တာရိ ဖလာနိ နိဗ္ဗာနန္တိ သဗ္ဗံ ပဋိဗာဟတိ။ အဝိဇ္ဇာဂတောတိ အဝိဇ္ဇာယ ဂတော သမန္နာဂတော အညာဏီ အန္ဓီဘူတော။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။

၅၀၂။ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာရော ပါပိမာတိ မာရော ကထံ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ? သော ကိရ အတ္တနော ဘဝနေ နိသီဒိတွာ ကာလေန ကာလံ သတ္ထာရံ အာဝဇ္ဇေတိ – ‘‘အဇ္ဇ သမဏော ဂေါတမော ကတရသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဝသတီ’’တိ။ ဣမသ္မိံ ပန ကာလေ အာဝဇ္ဇန္တော၊ ‘‘ဥက္ကဋ္ဌံ နိဿာယ သုဘဂဝနေ ဝိဟရတီ’’တိ ဉတွာ၊ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဂတော’’တိ ဩလောကေန္တော ဗြဟ္မလောကံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ၊ ‘‘သမဏော ဂေါတမော ဗြဟ္မလောကံ ဂစ္ဆတိ၊ ယာဝ တတ္ထ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ ဗြဟ္မဂဏံ မမ ဝိသယာ နာတိက္ကမေတိ၊ တာဝ ဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနာယံ ဝိဆန္ဒံ ကရိဿာမီ’’တိ သတ္ထု ပဒါနုပဒိကော ဂန္တွာ ဗြဟ္မဂဏဿ အန္တရေ အဒိဿမာနေန ကာယေန အဋ္ဌာသိ။ သော၊ ‘‘သတ္ထာရာ ဗကဗြဟ္မာ အပသာဒိတော’’တိ ဉတွာ ဗြဟ္မုနော ဥပတ္ထမ္ဘော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာရော ပါပိမာ’’တိ။

ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇံ အနွာဝိသိတွာတိ ဧကဿ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇဿ သရီရံ ပဝိသိတွာ။ မဟာဗြဟ္မာနံ ပန ဗြဟ္မပုရောဟိတာနံ ဝါ အနွာဝိသိတုံ န သက္ကောတိ။ မေတမာသဒေါတိ မာ ဧတံ အပသာဒယိတ္ထ။ အဘိဘူတိ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော ဇေဋ္ဌကော။ အနဘိဘူတောတိ အညေဟိ အနဘိဘူတော။ အညဒတ္ထူတိ ဧကံသဝစနေ နိပါတော။ ဒဿနဝသေန ဒသော၊ သဗ္ဗံ ပဿတီတိ ဒီပေတိ။ ဝသဝတ္တီတိ သဗ္ဗဇနံ ဝသေ ဝတ္တေတိ။ ဣဿရောတိ လောကေ ဣဿရော။ ကတ္တာ နိမ္မာတာတိ လောကဿ ကတ္တာ စ နိမ္မာတာ စ၊ ပထဝီဟိမဝန္တသိနေရုစက္ကဝါဠမဟာသမုဒ္ဒစန္ဒိမသူရိယာ စ ဣမိနာ နိမ္မိတာတိ ဒီပေတိ။

သေဋ္ဌော သဇိတာတိ အယံ လောကဿ ဥတ္တမော စ သဇိတာ စ။ ‘‘တွံ ခတ္တိယော နာမ ဟောဟိ၊ တွံ ဗြာဟ္မဏော နာမ၊ ဝေဿော နာမ၊ သုဒ္ဒေါ နာမ၊ ဂဟဋ္ဌော နာမ၊ ပဗ္ဗဇိတော နာမ၊ အန္တမသော ဩဋ္ဌော ဟောဟိ၊ ဂေါဏော ဟောဟီ’’တိ ဧဝံ သတ္တာနံ ဝိသဇ္ဇေတာ အယန္တိ ဒဿေတိ။ ဝသီ ပိတာ ဘူတဘဗျာနန္တိ အယံ စိဏ္ဏဝသိတာယ ဝသီ၊ အယံ ပိတာ ဘူတာနဉ္စ ဘဗျာနဉ္စာတိ ဝဒတိ။ တတ္ထ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇာ သတ္တာ အန္တောအဏ္ဍကောသေ စေဝ အန္တောဝတ္ထိမှိ စ ဘဗျာ နာမ၊ ဗဟိ နိက္ခန္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘူတာ။ သံသေဒဇာ ပဌမစိတ္တက္ခဏေ ဘဗျာ၊ ဒုတိယတော ပဋ္ဌာယ ဘူတာ။ ဩပပါတိကာ ပဌမဣရိယာပထေ ဘဗျာ၊ ဒုတိယတော ပဋ္ဌာယ ဘူတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဧတဿ ပုတ္တာတိ သညာယ၊ ‘‘ပိတာ ဘူတဘဗျာန’’န္တိ အာဟ။

ပထဝီဂရဟကာတိ ယထာ တွံ ဧတရဟိ၊ ‘‘အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ’’တိ ပထဝိံ ဂရဟသိ ဇိဂုစ္ဆသိ၊ ဧဝံ တေပိ ပထဝီဂရဟကာ အဟေသုံ၊ န ကေဝလံ တွံယေဝါတိ ဒီပေတိ။ အာပဂရဟကာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဟီနေ ကာယေ ပတိဋ္ဌိတာတိ စတူသု အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တာ။ ပထဝီပသံသကာတိ ယထာ တွံ ဂရဟသိ၊ ဧဝံ အဂရဟိတွာ၊ ‘‘နိစ္စာ ဓုဝါ သဿတာ အစ္ဆေဇ္ဇာ အဘေဇ္ဇာ အက္ခယာ’’တိ ဧဝံ ပထဝီပသံသကာ ပထဝိယာ ဝဏ္ဏဝါဒိနော အဟေသုန္တိ ဝဒတိ။ ပထဝါဘိနန္ဒိနောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ပထဝိယာ အဘိနန္ဒိနော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဏီတေ ကာယေ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။ တံ တာဟန္တိ တေန ကာရဏေန တံ အဟံ။ ဣင်္ဃာတိ စောဒနတ္ထေ နိပါတော။ ဥပါတိဝတ္တိတ္ထောတိ အတိက္ကမိတ္ထ။ ‘‘ဥပါတိဝတ္တိတော’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ ဒဏ္ဍေန ပဋိပ္ပဏာမေယျာတိ စတုဟတ္ထေန မုဂ္ဂရဒဏ္ဍေန ပေါထေတွာ ပလာပေယျ။ နရကပပါတေတိ သတပေါရိသေ မဟာသောဗ္ဘေ။ ဝိရာဓေယျာတိ ဟတ္ထေန ဂဟဏယုတ္တေ ဝါ ပါဒေန ပတိဋ္ဌာနယုတ္တေ ဝါ ဌာနေ ဂဟဏပတိဋ္ဌာနာနိ ကာတုံ န သက္ကုဏေယျ။ နနု တွံ ဘိက္ခု ပဿသီတိ ဘိက္ခု နနု တွံ ဣမံ ဗြဟ္မပရိသံ သန္နိပတိတံ ဩဘာသမာနံ ဝိရောစမာနံ ဇောတယမာနံ ပဿသီတိ ဗြဟ္မုနော ဩဝါဒေ ဌိတာနံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဣတိ ခေါ မံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာရော ပါပိမာ ဗြဟ္မပရိသံ ဥပနေသီတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာရော ပါပိမာ နနု တွံ ဘိက္ခု ပဿသိ ဗြဟ္မပရိသံ ယသေန စ သိရိယာ စ ဩဘာသမာနံ ဝိရောစမာနံ ဇောတယမာနံ၊ ယဒိ တွမ္ပိ မဟာဗြဟ္မုနော ဝစနံ အနတိက္ကမိတွာ ယဒေဝ တေ ဗြဟ္မာ ဝဒတိ၊ တံ ကရေယျာသိ၊ တွမ္ပိ ဧဝမေဝံ ယသေန စ သိရိယာ စ ဝိရောစေယျာသီတိ ဧဝံ ဝဒန္တော မံ ဗြဟ္မပရိသံ ဥပနေသိ ဥပသံဟရိ။ မာ တွံ မညိတ္ထောတိ မာ တွံ မညိ။ မာရော တွမသိ ပါပိမာတိ ပါပိမ တွံ မဟာဇနဿ မာရဏတော မာရော နာမ၊ ပါပကံ လာမကံ မဟာဇနဿ အယသံ ကရဏတော ပါပိမာ နာမာတိ ဇာနာမိ။

၅၀၃။ ကသိဏံ အာယုန္တိ သကလံ အာယုံ။ တေ ခေါ ဧဝံ ဇာနေယျုန္တိ တေ ဧဝံ မဟန္တေန တပေါကမ္မေန သမန္နာဂတာ၊ တွံ ပန ပုရိမဒိဝသေ ဇာတော၊ ကိံ ဇာနိဿသိ၊ ယဿ တေ အဇ္ဇာပိ မုခေ ခီရဂန္ဓော ဝါယတီတိ ဃဋ္ဋေန္တော ဝဒတိ။ ပထဝိံ အဇ္ဈောသိဿသီတိ ပထဝိံ အဇ္ဈောသာယ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ ဂဏှိဿသိ။ ဩပသာယိကော မေ ဘဝိဿသီတိ မယှံ သမီပသယော ဘဝိဿသိ၊ မံ ဂစ္ဆန္တံ အနုဂစ္ဆိဿသိ၊ ဌိတံ ဥပတိဋ္ဌိဿသိ၊ နိသိန္နံ ဥပနိသီဒိဿသိ၊ နိပန္နံ ဥပနိပဇ္ဇိဿသီတိ အတ္ထော။ ဝတ္ထုသာယိကောတိ မမ ဝတ္ထုသ္မိံ သယနကော။ ယထာကာမကရဏီယော ဗာဟိတေယျောတိ မယာ အတ္တနော ရုစိယာ ယံ ဣစ္ဆာမိ၊ တံ ကတ္တဗ္ဗော၊ ဗာဟိတွာ စ ပန ဇဇ္ဈရိကာဂုမ္ဗတောပိ နီစတရော လကုဏ္ဍဋကတရော ကာတဗ္ဗော ဘဝိဿသီတိ အတ္ထော။

ဣမိနာ ဧသ ဘဂဝန္တံ ဥပလာပေတိ ဝါ အပသာဒေတိ ဝါ။ ဥပလာပေတိ နာမ သစေ ခေါ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ တဏှာဒီဟိ ပထဝိံ အဇ္ဈောသိဿသိ၊ ဩပသာယိကော မေ ဘဝိဿသိ၊ မယိ ဂစ္ဆန္တေ ဂမိဿသိ၊ တိဋ္ဌန္တေ ဌဿသိ၊ နိသိန္နေ နိသီဒိဿသိ၊ နိပန္နေ နိပဇ္ဇိဿသိ၊ အဟံ တံ သေသဇနံ ပဋိဗာဟိတွာ ဝိဿာသိကံ အဗ္ဘန္တရိကံ ကရိဿာမီတိ ဧဝံ တာဝ ဥပလာပေတိ နာမ။ သေသပဒေဟိ ပန အပသာဒေတိ နာမ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – သစေ တွံ ပထဝိံ အဇ္ဈောသိဿသိ၊ ဝတ္ထုသာယိကော မေ ဘဝိဿသိ၊ မမ ဂမနာဒီနိ အာဂမေတွာ ဂမိဿသိ ဝါ ဌဿသိ ဝါ နိသီဒိဿသိ ဝါ နိပဇ္ဇိဿသိ ဝါ၊ မမ ဝတ္ထုသ္မိံ မယှံ အာရက္ခံ ဂဏှိဿသိ၊ အဟံ ပန တံ ယထာကာမံ ကရိဿာမိ ဗာဟိတွာ စ ဇဇ္ဈရိကာဂုမ္ဗတောပိ လကုဏ္ဍကတရန္တိ ဧဝံ အပသာဒေတိ နာမ။ အယံ ပန ဗြဟ္မာ မာနနိဿိတော၊ တသ္မာ ဣဓ အပသာဒနာဝ အဓိပ္ပေတာ။ အာပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

အပိစ တေ အဟံ ဗြဟ္မေတိ ဣဒါနိ ဘဂဝါ၊ ‘‘အယံ ဗြဟ္မာ မာနနိဿိတော ‘အဟံ ဇာနာမီ’တိ မညတိ၊ အတ္တနော ယသေန သမ္မတ္တော သရီရံ ဖုသိတုမ္ပိ သမတ္ထံ ကိဉ္စိ န ပဿတိ၊ ထောကံ နိဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဂတိဉ္စ ပဇာနာမီတိ နိပ္ဖတ္တိဉ္စ ပဇာနာမိ။ ဇုတိဉ္စာတိ အာနုဘာဝဉ္စ ပဇာနာမိ။ ဧဝံ မဟေသက္ခောတိ ဧဝံ မဟာယသော မဟာပရိဝါရော။

ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တီတိ ယတ္တကေ ဌာနေ စန္ဒိမသူရိယာ ဝိစရန္တိ။ ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစနာတိ ဒိသာသု ဝိရောစမာနာ ဩဘာသန္တိ၊ ဒိသာ ဝါ တေဟိ ဝိရောစမာနာ ဩဘာသန္တိ။ တာဝ သဟဿဓာ လောကောတိ တတ္တကေန ပမာဏေန သဟဿဓာ လောကော၊ ဣမိနာ စက္ကဝါဠေန သဒ္ဓိံ စက္ကဝါဠသဟဿန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ တေ ဝတ္တတေ ဝသောတိ ဧတ္ထ စက္ကဝါဠသဟဿေ တုယှံ ဝသော ဝတ္တတိ။ ပရောပရဉ္စ ဇာနာသီတိ ဧတ္ထ စက္ကဝါဠသဟဿေ ပရောပရေ ဥစ္စနီစေ ဟီနပ္ပဏီတေ သတ္တေ ဇာနာသိ။ အထော ရာဂဝိရာဂိနန္တိ န ကေဝလံ၊ ‘‘အယံ ဣဒ္ဓါ အယံ ပကတိမနုဿော’’တိ ပရောပရံ၊ ‘‘အယံ ပန သရာဂေါ အယံ ဝီတရာဂေါ’’တိ ဧဝံ ရာဂဝိရာဂိနမ္ပိ ဇနံ ဇာနာသိ။ ဣတ္ထံဘာဝညထာဘာဝန္တိ ဣတ္ထံဘာဝေါတိ ဣဒံ စက္ကဝါဠံ။ အညထာဘာဝေါတိ ဣတော သေသံ ဧကူနသဟဿံ။ သတ္တာနံ အာဂတိံ ဂတိန္တိ ဧတ္ထ စက္ကဝါဠသဟဿေ ပဋိသန္ဓိဝသေန သတ္တာနံ အာဂတိံ၊ စုတိဝသေန ဂတိံ စ ဇာနာသိ။ တုယှံ ပန အတိမဟန္တောဟမသ္မီတိ သညာ ဟောတိ၊ သဟဿိဗြဟ္မာ နာမ တွံ၊ အညေသံ ပန တယာ ဥတ္တရိ ဒွိသဟဿာနံ တိသဟဿာနံ စတုသဟဿာနံ ပဉ္စသဟဿာနံ ဒသသဟဿာနံ သတသဟဿာနဉ္စ ဗြဟ္မာနံ ပမာဏံ နတ္ထိ၊ စတုဟတ္ထာယ ပိလောတိကာယ ပဋပ္ပမာဏံ ကာတုံ ဝါယမန္တော ဝိယ မဟန္တောသ္မီတိ သညံ ကရောသီတိ နိဂ္ဂဏှာတိ။

၅၀၄။ ဣဓူပပန္နောတိ ဣဓ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ဥပပန္နော။ တေန တံ တွံ န ဇာနာသီတိ တေန ကာရဏေန တံ ကာယံ တွံ န ဇာနာသိ။ နေဝ တေ သမသမောတိ ဇာနိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ပတွာပိ တယာ သမသမော န ဟောမိ။ အဘိညာယာတိ အညာယ။ ကုတော နီစေယျန္တိ တယာ နီစတရဘာဝေါ ပန မယှံ ကုတော။

ဟေဋ္ဌူပပတ္တိကော ကိရေသ ဗြဟ္မာ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနဘူမိယံ ဝေဟပ္ဖလဗြဟ္မလောကေ ပဉ္စကပ္ပသတိကံ အာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဟေဋ္ဋူပပတ္တိကံ ကတွာ တတိယဇ္ဈာနံ ပဏီတံ ဘာဝေတွာ သုဘကိဏှဗြဟ္မလောကေ စတုသဋ္ဌိကပ္ပံ အာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတ္ထ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဘာဝေတွာ အာဘဿရေသု အဋ္ဌကပ္ပံ အာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝေတွာ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ကပ္ပာယုကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သော ပဌမကာလေ အတ္တနာ ကတကမ္မဉ္စ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနဉ္စ အညာသိ၊ ကာလေ ပန ဂစ္ဆန္တေ ဥဘယံ ပမုဿိတွာ သဿတဒိဋ္ဌိံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တေန နံ ဘဂဝါ၊ ‘‘တေန တံ တွံ န ဇာနာသိ…ပေ… ကုတော နီစေယျ’’န္တိ အာဟ။

အထ ဗြဟ္မာ စိန္တေသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော မယှံ အာယုဉ္စ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနဉ္စ ပုဗ္ဗေကတကမ္မဉ္စ ဇာနာတိ၊ ဟန္ဒ နံ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆာမီ’’တိ သတ္ထာရံ အတ္တနော ပုဗ္ဗေကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ကထေသိ။

ပုဗ္ဗေ ကိရေသ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏဿ အန္တံ ကရိဿာမီ’’တိ နိက္ခမ္မ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနလာဘီ ဟုတွာ ဂင်္ဂါတီရေ ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ ဈာနရတိယာ ဝီတိနာမေတိ။ တဒါ စ ကာလေန ကာလံ သတ္ထဝါဟာ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ မရုကန္တာရံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ မရုကန္တာရေ ပန ဒိဝါ န သက္ကာ ဂန္တုံ၊ ရတ္တိံ ဂမနံ ဟောတိ။ အထ ပုရိမသကဋဿ အဂ္ဂယုဂေ ယုတ္တဗလိဗဒ္ဒါ ဂစ္ဆန္တာ နိဝတ္တိတွာ အာဂတမဂ္ဂါဘိမုခါဝ အဟေသုံ။ ဣတရသကဋာနိ တထေဝ နိဝတ္တိတွာ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ နိဝတ္တိတဘာဝံ ဇာနိံသု။ တေသဉ္စ တဒါ ကန္တာရံ အတိက္ကမနဒိဝသော အဟောသိ။ သဗ္ဗံ ဒါရုဒကံ ပရိက္ခီဏံ၊ တသ္မာ၊ ‘‘နတ္ထိ ဒါနိ အမှာကံ ဇီဝိတ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဂေါဏေ စက္ကေသု ဗန္ဓိတွာ မနုဿာ သကဋပစ္ဆာယာယံ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိံသု။ တာပသောပိ ကာလဿေဝ ပဏ္ဏသာလတော နိက္ခမိတွာ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ နိသိန္နော ဂင်္ဂံ ဩလောကယမာနော အဒ္ဒသ ဂင်္ဂံ မဟတာ ဥဒကောဃေန ဝုယှမာနံ ပဝတ္တိတမဏိက္ခန္ဓံ ဝိယ အာဂစ္ဆန္တိံ။ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဣမသ္မိံ လောကေ ဧဝရူပဿ မဓုရောဒကဿ အလာဘေန ကိလိဿမာနာ သတ္တာ’’တိ။ သော ဧဝံ အာဝဇ္ဇန္တော မရုကန္တာရေ တံ သတ္ထံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဣမေ သတ္တာ မာ နဿန္တူ’’တိ၊ ‘‘ဣတော မဟာ ဥဒကက္ခန္ဓော ဆိဇ္ဇိတွာ မရုကန္တာရေ သတ္ထာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတူ’’တိ အဘိညာစိတ္တေန အဓိဋ္ဌာသိ။ သဟစိတ္တုပ္ပာဒေန မာတိကာရုဠှံ ဝိယ ဥဒကံ တတ္ထ အဂမာသိ။ မနုဿာ ဥဒကသဒ္ဒေန ဝုဋ္ဌာယ ဥဒကံ ဒိသွာ ဟတ္ထတုဋ္ဌာ နှာယိတွာ ပိဝိတွာ ဂေါဏေပိ ပါယေတွာ သောတ္ထိနာ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ အဂမံသု။ သတ္ထာ တံ ဗြဟ္မုနော ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တော –

‘‘ယံ တွံ အပါယေသိ ဗဟူ မနုဿေ၊

ပိပါသိတေ ဃမ္မနိ သမ္ပရေတေ၊

တံ တေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါဝ အနုဿရာမီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၁) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။

အပရသ္မိံ သမယေ တာပသော ဂင်္ဂါတီရေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ အာရညကံ ဂါမံ နိဿာယ ဝသတိ။ တေန စ သမယေန စောရာ တံ ဂါမံ ပဟရိတွာ ဟတ္ထသာရံ ဂဟေတွာ ဂါဝိယော စ ကရမရေ စ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဂါဝေါပိ သုနခါပိ မနုဿာပိ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝန္တိ။ တာပသော တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ အာဝဇ္ဇန္တော၊ ‘‘မနုဿာနံ ဘယံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဉတွာ၊ ‘‘မယိ ပဿန္တေ ဣမေ သတ္တာ မာ နဿန္တူ’’တိ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဘိညာစိတ္တေန စောရာနံ ပဋိပထေ စတုရင်္ဂိနိသေနံ မာပေသိ ကမ္မသဇ္ဇံ အာဂစ္ဆန္တိံ။ စောရာ ဒိသွာ၊ ‘‘ရာဇာ’’တိ တေ မညမာနာ ဝိလောပံ ဆဍ္ဍေတွာ ပက္ကမိံသု။ တာပသော ‘‘ယံ ယဿ သန္တကံ၊ တံ တဿေဝ ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ၊ တံ တထေဝ အဟောသိ။ မဟာဇနော သောတ္ထိဘာဝံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာ ဣဒမ္ပိ တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တော –

‘‘ယံ ဧဏိကူလသ္မိံ ဇနံ ဂဟီတံ၊

အမောစယီ ဂယှက နီယမာနံ၊

တံ တေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါဝ အနုဿရာမီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၂) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။ ဧတ္ထ ဧဏိကူလသ္မိန္တိ ဂင်္ဂါတီရေ။

ပုန ဧကသ္မိံ သမယေ ဥပရိဂင်္ဂါဝါသိကံ ကုလံ ဟေဋ္ဌာဂင်္ဂါဝါသိကေန ကုလေန သဒ္ဓိံ မိတ္တသန္ထဝံ ကတွာ နာဝါသင်္ဃာဋံ ဗန္ဓိတွာ ဗဟုံ ခါဒနီယဘောဇနီယဉ္စေဝ ဂန္ဓမာလာဒီနိ စ အာရောပေတွာ ဂင်္ဂါသောတေန အာဂစ္ဆတိ။ မနုဿာ ခါဒမာနာ ဘုဉ္ဇမာနာ နစ္စန္တာ ဂါယန္တာ ဒေဝဝိမာနေန ဂစ္ဆန္တာ ဝိယ ဗလဝသောမနဿာ အဟေသုံ။ ဂင်္ဂေယျကော နာဂေါ ဒိသွာ ကုပိတော၊ ‘‘ဣမေ မယိ သညမ္ပိ န ကရောန္တိ၊ ဣဒါနိ နေ သမုဒ္ဒမေဝ ပါပေဿာမီ’’တိ မဟန္တံ အတ္တဘာဝံ မာပေတွာ ဥဒကံ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ ဖဏံ ကတွာ သုဿူကာရံ ကရောန္တော အဋ္ဌာသိ။ မဟာဇနော ဒိသွာ ဘီတော ဝိဿရမကာသိ။ တာပသော ပဏ္ဏသာလာယ နိသိန္နော သုတွာ၊ ‘‘ဣမေ ဂါယန္တာ နစ္စန္တာ သောမနဿဇာတာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဣဒါနိ ပန ဘယရဝံ ရဝိံသု၊ ကိံ နု ခေါ’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော နာဂရာဇံ ဒိသွာ၊ ‘‘မယိ ပဿန္တေ ဣမေ သတ္တာ မာ နဿန္တူ’’တိ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ သုပဏ္ဏဝဏ္ဏံ မာပေတွာ နာဂရာဇဿ ဒဿေသိ။ နာဂရာဇာ ဘီတော ဖဏံ သံဟရိတွာ ဥဒကံ ပဝိဋ္ဌော။ မဟာဇနော သောတ္ထိဘာဝံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာ ဣဒမ္ပိ တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တော –

‘‘ဂင်္ဂါယ သောတသ္မိံ ဂဟီတနာဝံ၊

လုဒ္ဒေန နာဂေန မနုဿကပ္ပာ၊

အမောစယိတ္ထ ဗလသာ ပသယှ၊

တံ တေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါဝ အနုဿရာမီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၃) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။

အပရသ္မိံ သမယေ ဧသ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ကေသဝေါ နာမ တာပသော အဟောသိ။ တေန သမယေန အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော ကပ္ပော နာမ မာဏဝေါ ကေသဝဿ ဗဒ္ဓစရော အန္တေဝါသိကော ဟုတွာ အာစရိယဿ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နော အတ္ထစရော အဟောသိ။ ကေသဝေါ တံ ဝိနာ ဝတ္တိတုံ နာသက္ခိ၊ တံ နိဿာယေဝ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ သတ္ထာ ဣဒမ္ပိ တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တော –

‘‘ကပ္ပော စ တေ ဗဒ္ဓစရော အဟောသိ၊

သမ္ဗုဒ္ဓိမန္တံ ဝတိနံ အမညိ၊

တံ တေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါဝ အနုဿရာမီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၄) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။

ဧဝံ ဗြဟ္မုနော နာနတ္တဘာဝေသု ကတကမ္မံ သတ္ထာ ပကာသေသိ။ သတ္ထရိ ကထေန္တေယေဝ ဗြဟ္မာ သလ္လက္ခေသိ၊ ဒီပသဟဿေ ဥဇ္ဇလိတေ ရူပါနိ ဝိယ သဗ္ဗကမ္မာနိဿ ပါကဋာနိ အဟေသုံ။ သော ပသန္နစိတ္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘အဒ္ဓါ ပဇာနာသိ မမေတမာယုံ၊

အညမ္ပိ ဇာနာသိ တထာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ၊

တထာ ဟိ တာယံ ဇလိတာနုဘာဝေါ၊

ဩဘာသယံ တိဋ္ဌတိ ဗြဟ္မလောက’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၅)၊

အထဿ ဘဂဝါ ဥတ္တရိ အသမသမတံ ပကာသေန္တော ပထဝိံ ခေါ အဟံ ဗြဟ္မေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပထဝိယာ ပထဝတ္တေန အနနုဘူတန္တိ ပထဝိယာ ပထဝိသဘာဝေန အနနုဘူတံ အပ္ပတ္တံ။ ကိံ ပန တန္တိ? နိဗ္ဗာနံ။ တဉှိ သဗ္ဗသ္မာ သင်္ခတာ နိဿဋတ္တာ ပထဝိသဘာဝေန အပ္ပတ္တံ နာမ။ တဒဘိညာယာတိ တံ နိဗ္ဗာနံ ဇာနိတွာ သစ္ဆိကတွာ။ ပထဝိံ နာပဟောသိန္တိ ပထဝိံ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနဂါဟေဟိ န ဂဏှိံ။ အာပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိတ္ထာရော ပန မူလပရိယာယေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သစေ ခေါ တေ၊ မာရိသ၊ သဗ္ဗဿ သဗ္ဗတ္တေနာတိ ဣဒမေဝ ဗြဟ္မာ အတ္တနော ဝါဒိတာယ သဗ္ဗန္တိ အက္ခရံ နိဒ္ဒိသိတွာ အက္ခရေ ဒေါသံ ဂဏှန္တော အာဟ။ သတ္ထာ ပန သက္ကာယံ သန္ဓာယ ‘‘သဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒတိ၊ ဗြဟ္မာ သဗ္ဗသဗ္ဗံ သန္ဓာယ။ တွံ ‘‘သဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒသိ၊ ‘‘သဗ္ဗဿ သဗ္ဗတ္တေန အနနုဘူတ’’န္တိ ဝဒသိ၊ ယဒိ သဗ္ဗံ အနနုဘူတံ နတ္ထိ၊ အထဿ အနနုဘူတံ အတ္ထိ။ မာ ဟေဝ တေ ရိတ္တကမေဝ အဟောသိ တုစ္ဆကမေဝ အဟောသီတိ တုယှံ ဝစနံ ရိတ္တကံ မာ ဟောတု၊ တုစ္ဆကံ မာ ဟောတူတိ သတ္ထာရံ မုသာဝါဒေန နိဂ္ဂဏှာတိ။

သတ္ထာ ပန ဧတသ္မာ ဗြဟ္မုနာ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သတသဟဿဂုဏေန ဝါဒီတရော၊ တသ္မာ အဟံ သဗ္ဗဉ္စ ဝက္ခာမိ၊ အနနုဘူတဉ္စ ဝက္ခာမိ၊ သုဏာဟိ မေတိ တဿ ဝါဒမဒ္ဒနတ္ထံ ကာရဏံ အာဟရန္တော ဝိညာဏန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိညာဏန္တိ ဝိဇာနိတဗ္ဗံ။ အနိဒဿနန္တိ စက္ခုဝိညာဏဿ အာပါထံ အနုပဂမနတော အနိဒဿနံ နာမ၊ ပဒဒွယေနပိ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝုတ္တံ။ အနန္တန္တိ တယိဒံ ဥပ္ပာဒဝယအန္တရဟိတတ္တာ အနန္တံ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ –

‘‘အန္တဝန္တာနိ ဘူတာနိ၊ အသမ္ဘူတံ အနန္တကံ၊

ဘူတေ အန္တာနိ ဒိဿန္တိ၊ ဘူတေ အန္တာ ပကာသိတာ’’တိ။

သဗ္ဗတောပဘန္တိ သဗ္ဗသော ပဘာသမ္ပန္နံ။ နိဗ္ဗာနတော ဟိ အညော ဓမ္မော သပဘတရော ဝါ ဇောတိဝန္တတရော ဝါ ပရိသုဒ္ဓတရော ဝါ ပဏ္ဍရတရော ဝါ နတ္ထိ။ သဗ္ဗတော ဝါ တထာ ပဘူတမေဝ၊ န ကတ္ထစိ နတ္ထီတိ သဗ္ဗတောပဘံ။ ပုရတ္ထိမဒိသာဒီသု ဟိ အသုကဒိသာယ နာမ နိဗ္ဗာနံ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ပဘန္တိ တိတ္ထဿ နာမံ၊ သဗ္ဗတော ပဘမဿာတိ သဗ္ဗတောပဘံ။ နိဗ္ဗာနဿ ကိရ ယထာ မဟာသမုဒ္ဒဿ ယတော ယတော ဩတရိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ တံ တဒေဝ တိတ္ထံ၊ အတိတ္ထံ နာမ နတ္ထိ။ ဧဝမေဝံ အဋ္ဌတိံသာယ ကမ္မဋ္ဌာနေသု ယေန ယေန မုခေန နိဗ္ဗာနံ ဩတရိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ တံ တဒေဝ တိတ္ထံ။ နိဗ္ဗာနဿ အတိတ္ထံ နာမ ကမ္မဋ္ဌာနံ နတ္ထိ။ တေန ဝုတ္တံ သဗ္ဗတောပဘန္တိ။ တံ ပထဝိယာ ပထဝတ္တေနာတိ တံ နိဗ္ဗာနံ ပထဝိယာ ပထဝီသဘာဝေန တတော ပရေသံ အာပါဒီနံ အာပါဒိသဘာဝေန စ အနနုဘူတံ။ ဣတိ ယံ တုမှာဒိသာနံ ဝိသယဘူတံ သဗ္ဗတေဘူမကဓမ္မဇာတံ တဿ သဗ္ဗတ္တေန တံ ဝိညာဏံ အနိဒဿနံ အနန္တံ သဗ္ဗတောပတံ အနနုဘူတန္တိ ဝါဒံ ပတိဋ္ဌပေသိ။

တတော ဗြဟ္မာ ဂဟိတဂဟိတံ သတ္ထာရာ ဝိဿဇ္ဇာပိတော ကိဉ္စိ ဂဟေတဗ္ဗံ အဒိသွာ လဠိတကံ ကာတုကာမော ဟန္ဒ စရဟိ တေ၊ မာရိသ၊ အန္တရဓာယာမီတိ အာဟ။ တတ္ထ အန္တရဓာယာမီတိ အဒိဿမာနကပါဋိဟာရိယံ ကရောမီတိ အာဟ။ သစေ ဝိသဟသီတိ ယဒိ သက္ကောသိ မယှံ အန္တရဓာယိတုံ၊ အန္တရဓာယသိ၊ ပါဋိဟာရိယံ ကရောဟီတိ။ နေဝဿု မေ သက္ကောတိ အန္တရဓာယိတုန္တိ မယှံ အန္တရဓာယိတုံ နေဝ သက္ကောတိ။ ကိံ ပနေသ ကာတုကာမော အဟောသီတိ? မူလပဋိသန္ဓိံ ဂန္တုကာမော အဟောသိ။ ဗြဟ္မာနဉှိ မူလပဋိသန္ဓိကအတ္တဘာဝေါ သုခုမော၊ အညေသံ အနာပါထော၊ အဘိသင်္ခတကာယေနေဝ တိဋ္ဌန္တိ။ သတ္ထာ တဿ မူလပဋိသန္ဓိံ ဂန္တုံ န အဒါသိ။ မူလပဋိသန္ဓိံ ဝါ အဂန္တွာပိ ယေန တမေန အတ္တာနံ အန္တရဓာပေတွာ အဒိဿမာနကော ဘဝေယျ၊ သတ္ထာ တံ တမံ ဝိနောဒေသိ၊ တသ္မာ အန္တရဓာယိတုံ နာသက္ခိ။ သော အသက္ကောန္တော ဝိမာနေ နိလီယတိ၊ ကပ္ပရုက္ခေ နိလီယတိ၊ ဥက္ကုဋိကော နိသီဒတိ။ ဗြဟ္မဂဏော ကေဠိမကာသိ – ‘‘ဧသ ခေါ ဗကော ဗြဟ္မာ ဝိမာနေ နိလီယတိ၊ ကပ္ပရုက္ခေ နိလီယတိ၊ ဥက္ကုဋိကော နိသီဒတိ၊ ဗြဟ္မေ တွံ အန္တရဟိတောမှီ’’တိ သညံ ဥပ္ပာဒေသိ နာမာတိ။ သော ဗြဟ္မဂဏေန ဥပ္ပဏ္ဍိတော မင်္ကု အဟောသိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတေန ဗြဟ္မုနာ၊ ‘‘ဟန္ဒ စရဟိ တေ၊ မာရိသ၊ အန္တရဓာယာမီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ တံ အန္တရဓာယိတုံ အသက္ကောန္တံ ဒိသွာ အဟံ ဧတဒဝေါစံ။ ဣမံ ဂါထမဘာသိန္တိ ကသ္မာ ဘဂဝါ ဂါထမဘာသီတိ? သမဏဿ ဂေါတမဿ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အတ္ထိဘာဝေါ ဝါ နတ္ထိဘာဝေါ ဝါ ကထံ သက္ကာ ဇာနိတုန္တိ ဧဝံ ဗြဟ္မဂဏဿ ဝစနောကာသော မာ ဟောတူတိ အန္တရဟိတောဝ ဂါထမဘာသိ။

တတ္ထ ဘဝေဝါဟံ ဘယံ ဒိသွာတိ အဟံ ဘဝေ ဘယံ ဒိသွာယေဝ။ ဘဝဉ္စ ဝိဘဝေသိနန္တိ ဣမဉ္စ ကာမဘဝါဒိတိဝိဓမ္ပိ သတ္တဘဝံ ဝိဘဝေသိနံ ဝိဘဝံ ဂဝေသမာနံ ပရိယေသမာနမ္ပိ ပုနပ္ပုနံ ဘဝေယေဝ ဒိသွာ။ ဘဝံ နာဘိဝဒိန္တိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ကိဉ္စိ ဘဝံ န အဘိဝဒိံ၊ န ဂဝေသိန္တိ အတ္ထော။ နန္ဒိဉ္စ န ဥပါဒိယိန္တိ ဘဝတဏှံ န ဥပဂဉ္ဆိံ၊ န အဂ္ဂဟေသိန္တိ အတ္ထော။ ဣတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဒေသနာနုသာရေန ဝိပဿနာဂဗ္ဘံ ဂါဟာပေတွာ ဒသမတ္တာနိ ဗြဟ္မသဟဿာနိ မဂ္ဂဖလာမတပါနံ ပိဝိံသု။

အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာတိ အစ္ဆရိယဇာတာ အဗ္ဘုတဇာတာ တုဋ္ဌိဇာတာ စ အဟေသုံ။ သမူလံ ဘဝံ ဥဒဗ္ဗဟီတိ ဗောဓိမဏ္ဍေ အတ္တနော တာယ တာယ ဒေသနာယ အညေသမ္ပိ ဗဟူနံ ဒေဝမနုဿာနံ သမူလကံ ဘဝံ ဥဒဗ္ဗဟိ၊ ဥဒ္ဓရိ ဥပ္ပာဋေသီတိ အတ္ထော။

၅၀၅။ တသ္မိံ ပန သမယေ မာရော ပါပိမာ ကောဓာဘိဘူတော ဟုတွာ၊ ‘‘မယိ ဝိစရန္တေယေဝ သမဏေန ဂေါတမေန ဓမ္မကထံ ကထေတွာ ဒသမတ္တာနိ ဗြဟ္မသဟဿာနိ မမ ဝသံ အတိဝတ္တိတာနီ’’တိ ကောဓာဘိဘူတတာယ အညတရဿ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇဿ သရီရေ အဓိမုစ္စိ၊ တံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သစေ တွံ ဧဝံ အနုဗုဒ္ဓါတိ သစေ တွံ ဧဝံ အတ္တနာဝ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အနုဗုဒ္ဓါ။ မာ သာဝကေ ဥပနေသီတိ ဂိဟိသာဝကေ ဝါ ပဗ္ဗဇိတသာဝကေ ဝါ တံ ဓမ္မံ မာ ဥပနယသိ။ ဟီနေ ကာယေ ပတိဋ္ဌိတာတိ စတူသု အပါယေသု ပတိဋ္ဌိတာ။ ပဏီတေ ကာယေ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဗြဟ္မလောကေ ပတိဋ္ဌိတာ။ ဣဒံ ကေ သန္ဓာယ ဝဒတိ? ဗာဟိရပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတေ တာပသပရိဗ္ဗာဇကေ။ အနုပ္ပန္နေ ဟိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကုလပုတ္တာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ကဿစိ ကိဉ္စိ အဝိစာရေတွာ ဧကစရာ ဟုတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု၊ တေ သန္ဓာယ ဧဝမာဟ။ အနက္ခာတံ ကုသလဉှိ မာရိသာတိ ပရေသံ အနက္ခာတံ အနောဝဒနံ ဓမ္မကထာယ အကထနံ ကုသလံ ဧတံ သေယျော။ မာ ပရံ ဩဝဒါဟီတိ ကာလေန မနုဿလောကံ၊ ကာလေန ဒေဝလောကံ၊ ကာလေန ဗြဟ္မလောကံ၊ ကာလေန နာဂလောကံ အာဟိဏ္ဍန္တော မာ ဝိစရိ၊ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိသိန္နော ဈာနမဂ္ဂဖလသုခေန ဝီတိနာမေဟီတိ။ အနာလပနတာယာတိ အနုလ္လပနတာယ။ ဗြဟ္မုနော စ အဘိနိမန္တနတာယာတိ ဗကဗြဟ္မုနော စ ဣဒဉှိ၊ မာရိသ၊ နိစ္စန္တိအာဒိနာ နယေန သဟ ကာယကေန ဗြဟ္မဋ္ဌာနေန နိမန္တနဝစနေန။ တသ္မာတိ တေန ကာရဏေန။ ဣမဿ ဝေယျာကရဏဿ ဗြဟ္မနိမန္တနိကံတွေဝ အဓိဝစနံ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဇာတာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဗြဟ္မနိမန္တနိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ မာရတဇ္ဇနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၀၆။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မာရတဇ္ဇနီယသုတ္တံ။ တတ္ထ ကောဋ္ဌမနုပဝိဋ္ဌောတိ ကုစ္ဆိံ ပဝိသိတွာ အန္တာနံ အန္တော အနုပဝိဋ္ဌော၊ ပက္ကာသယဋ္ဌာနေ နိသိန္နော။ ဂရုဂရော ဝိယာတိ ဂရုကဂရုကော ဝိယ ထဒ္ဓါ ပါသာဏပုဉ္ဇသဒိသော။ မာသာစိတံ မညေတိ မာသဘတ္တံ ဘုတ္တဿ ကုစ္ဆိ ဝိယ မာသပူရိတပသိဗ္ဗကော ဝိယ တိန္တမာသော ဝိယ စာတိ အတ္ထော။ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာတိ သစေ အာဟာရဒေါသေန ဧသ ဂရုဘာဝေါ၊ အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမိတုံ န သပ္ပာယန္တိ စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ ပကတိပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ ပစ္စတ္တံ ယောနိသော မနသာကာသီတိ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ အာဝဇ္ဇမာနော အတ္တနောယေဝ ဥပါယေန မနသိ အကာသိ။ သစေ ပန ထေရော အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇေတွာ၊ ‘‘ယံ ဟိယျော ဝါ ပရေ ဝါ ပရသုဝေ ဝါ ပရိဘုတ္တံ အဝိပက္ကမတ္ထိ၊ အညော ဝါ ကောစိ ဝိသဘာဂဒေါသော၊ သဗ္ဗံ ဇီရတု ဖာသုကံ ဟောတူ’’တိ ဟတ္ထေန ကုစ္ဆိံ ပရာမသိဿ၊ မာရော ပါပိမာ ဝိလီယိတွာ အဂမိဿ။ ထေရော ပန တထာ အကတွာ ယောနိသော မနသိ အကာသိ။ မာ တထာဂတံ ဝိဟေသေသီတိ ယထာ ဟိ ပုတ္တေသု ဝိဟေသိတေသု မာတာပိတရော ဝိဟေသိတာဝ ဟောန္တိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကေသု ဝိဟေသိတေသု အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဝိဟေသိတာဝ၊ ဇနပဒေ ဝိဟေသိတေ ရာဇာ ဝိဟေသိတောဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ တထာဂတသာဝကေ ဝိဟေသိတေ တထာဂတော ဝိဟေသိတောဝ ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘မာ တထာဂတံ ဝိဟေသေသီ’’တိ။

ပစ္စဂ္ဂဠေ အဋ္ဌာသီတိ ပတိအဂ္ဂဠေဝ အဋ္ဌာသိ။ အဂ္ဂဠံ ဝုစ္စတိ ကဝါဋံ၊ မုခေန ဥဂ္ဂန္တွာ ပဏ္ဏသာလတော နိက္ခမိတွာ ဗဟိပဏ္ဏသာလာယ ကဝါဋံ နိဿာယ အဋ္ဌာသီတိ အတ္ထော။

၅၀၇။ ဘူတပုဗ္ဗာဟံ ပါပိမာတိ ကသ္မာ ဣဒံ ဒေသနံ အာရဘိ? ထေရော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အာကာသဋ္ဌကဒေဝတာနံ တာဝ မနုဿဂန္ဓော ယောဇနသတေ ဌိတာနံ အာဗာဓံ ကရောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘ယောဇနသတံ ခေါ ရာဇည မနုဿဂန္ဓော ဒေဝေ ဥဗ္ဗာဓတီ’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၁၅)။ အယံ ပန မာရော နာဂရိကော ပရိစောက္ခော မဟေသက္ခော အာနုဘာဝသမ္ပန္နော ဒေဝရာဇာ သမာနော မမ ကုစ္ဆိယံ ပဝိသိတွာ အန္တာနံ အန္တော ပက္ကာသယောကာသေ နိသိန္နော အတိဝိယ ပဒုဋ္ဌော ဘဝိဿတိ။ ဧဝရူပံ နာမ ဇေဂုစ္ဆံ ပဋိကူလံ ဩကာသံ ပဝိသိတွာ နိသီဒိတုံ သက္ကောန္တဿ ကိမညံ အကရဏီယံ ဘဝိဿတိ၊ ကိံ အညံ လဇ္ဇိဿတိ၊ တွံ မမ ဉာတိကောတိ ပန ဝုတ္တေ မုဒုဘာဝံ အနာပဇ္ဇမာနော နာမ နတ္ထိ၊ ဟန္ဒဿ ဉာတိကောဋိံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ မုဒုကေနေဝ နံ ဥပါယေန ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဣမံ ဒေသနမာရဘိ။

သော မေ တွံ ဘာဂိနေယျော ဟောသီတိ သော တွံ တသ္မိံ ကာလေ မယှံ ဘာဂိနေယျော ဟောသိ။ ဣဒံ ပဝေဏိဝသေန ဝုတ္တံ။ ဒေဝလောကသ္မိံ ပန မာရဿ ပိတု ဝံသော ပိတာမဟဿ ဝံသော ရဇ္ဇံ ကရောန္တော နာမ နတ္ထိ၊ ပုညဝသေန ဒေဝလောကေ ဒေဝရာဇာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ စဝတိ။ အညော ဧကော အတ္တနာ ကတေန ကမ္မေန တသ္မိံ ဌာနေ အဓိပတိ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ဣတိ အယံ မာရောပိ တဒါ တတော စဝိတွာ ပုန ကုသလံ ကတွာ ဣမသ္မိံ ကာလေ တသ္မိံ အဓိပတိဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိဓုရောတိ ဝိဂတဓုရော၊ အညေဟိ သဒ္ဓိံ အသဒိသောတိ အတ္ထော။ အပ္ပကသိရေနာတိ အပ္ပဒုက္ခေန။ ပသုပါလကာတိ အဇေဠကပါလကာ။ ပထာဝိနောတိ မဂ္ဂပဋိပန္နာ။ ကာယေ ဥပစိနိတွာတိ သမန္တတော စိတကံ ဗန္ဓိတွာ။ အဂ္ဂိံ ဒတွာ ပက္ကမိံသူတိ ဧတ္တကေန သရီရံ ပရိယာဒါနံ ဂမိဿတီတိ စိတကဿ ပမာဏံ သလ္လက္ခေတွာ စတူသု ဒိသာသု အဂ္ဂိံ ဒတွာ ပက္ကမိံသု။ စိတကော ပဒီပသိခါ ဝိယ ပဇ္ဇလိ၊ ထေရဿ ဥဒကလေဏံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နကာလော ဝိယ အဟောသိ။ စီဝရာနိ ပပ္ဖောဋေတွာတိ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဝိဂတဓူမေ ကိံသုကဝဏ္ဏေ အင်္ဂါရေ မဒ္ဒမာနော စီဝရာနိ ဝိဓုနိတွာ။ သရီရေ ပနဿ ဥသုမမတ္တမ္ပိ နာဟောသိ၊ စီဝရေသု အံသုမတ္တမ္ပိ နဇ္ဈာယိ၊ သမာပတ္တိဖလံ နာမေတံ။

၅၀၈။ အက္ကောသထာတိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသထ။ ပရိဘာသထာတိ ဝါစာယ ပရိဘာသထ။ ရောသေထာတိ ဃဋ္ဋေထ။ ဝိဟေသေထာတိ ဒုက္ခာပေထ။ သဗ္ဗမေတံ ဝါစာယ ဃဋ္ဋနဿေဝ အဓိဝစနံ။ ယထာ တံ ဒူသီ မာရောတိ ယထာ ဧတေသံ ဒူသီ မာရော။ လဘေထ ဩတာရန္တိ လဘေထ ဆိဒ္ဒံ၊ ကိလေသုပ္ပတ္တိယာ အာရမ္မဏံ ပစ္စယံ လဘေယျာတိ အတ္ထော။ မုဏ္ဍကာတိအာဒီသု မုဏ္ဍေ မုဏ္ဍာတိ သမဏေ စ သမဏာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋေယျ၊ ဣမေ ပန ဟီဠေန္တာ မုဏ္ဍကာ သမဏကာတိ အာဟံသု။ ဣဗ္ဘာတိ ဂဟပတိကာ။ ကိဏှာတိ ကဏှာ၊ ကာဠကာတိ အတ္ထော။ ဗန္ဓုပါဒါပစ္စာတိ ဧတ္ထ ဗန္ဓူတိ ဗြဟ္မာ အဓိပ္ပေတော။ တဉှိ ဗြာဟ္မဏာ ပိတာမဟောတိ ဝေါဟရန္တိ။ ပါဒါနံ အပစ္စာ ပါဒါပစ္စာ၊ ဗြဟ္မုနော ပိဋ္ဌိပါဒတော ဇာတာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေသံ ကိရ အယံ လဒ္ဓိ – ‘‘ဗြာဟ္မဏာ ဗြဟ္မုနော မုခတော နိက္ခန္တာ၊ ခတ္တိယာ ဥရတော၊ ဝေဿာ နာဘိတော၊ သုဒ္ဒါ ဇာဏုတော၊ သမဏာ ပိဋ္ဌိပါဒတော’’တိ။

ဈာယိနောသ္မာ ဈာယိနောသ္မာတိ ဈာယိနော မယံ ဈာယိနော မယန္တိ။ မဓုရကဇာတာတိ အာလသိယဇာတာ။ ဈာယန္တီတိ စိန္တယန္တိ။ ပဇ္ဈာယန္တီတိအာဒီနိ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတာနိ။ မူသိကံ မဂ္ဂယမာနောတိ သာယံ ဂေါစရတ္ထာယ သုသိရရုက္ခတော နိက္ခန္တံ ရုက္ခသာခါယ မူသိကံ ပရိယေသန္တော။ သော ကိရ ဥပသန္တူပသန္တော ဝိယ နိစ္စလောဝ တိဋ္ဌတိ၊ သမ္ပတ္တကာလေ မူသိကံ သဟသာ ဂဏှာတိ။ ကောတ္ထူတိ သိင်္ဂါလော၊ သောဏောတိပိ ဝဒန္တိ။ သန္ဓိသမလသင်္ကဋိရေတိ သန္ဓိမှိ စ သမလေ စ သင်္ကဋိရေ စ။ တတ္ထ သန္ဓိ နာမ ဃရသန္ဓိ။ သမလော နာမ ဂူထနိဒ္ဓမနပနာဠိ။ သင်္ကဋိရံ နာမ သင်္ကာရဋ္ဌာနံ။ ဝဟစ္ဆိန္နောတိ ကန္တာရတော နိက္ခန္တော ဆိန္နဝဟော။ သန္ဓိသမလသင်္ကဋိရေတိ သန္ဓိမှိ ဝါ သမလေ ဝါ သင်္ကဋိရေ ဝါ။ သောပိ ဟိ ဗဒ္ဓဂတ္တော ဝိယ နိစ္စလော ဈာယတိ။

နိရယံ ဥပပဇ္ဇန္တီတိ သစေ မာရော မနုဿာနံ သရီရေ အဓိမုစ္စိတွာ ဧဝံ ကရေယျ၊ မနုဿာနံ အကုသလံ န ဘဝေယျ၊ မာရဿေဝ ဘဝေယျ။ သရီရေ ပန အနဓိမုစ္စိတွာ ဝိသဘာဂဝတ္ထုံ ဝိပ္ပဋိသာရာရမ္မဏံ ဒဿေတိ၊ တဒါ ကိရ သော ဘိက္ခူ ခိပ္ပံ ဂဟေတွာ မစ္ဆေ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေ ဝိယ၊ ဇာလံ ဂဟေတွာ မစ္ဆေ ဂဏှန္တေ ဝိယ၊ လေပယဋ္ဌိံ ဩဍ္ဍေတွာ သကုဏေ ဗန္ဓန္တေ ဝိယ၊ သုနခေဟိ သဒ္ဓိံ အရညေ မိဂဝံ စရန္တေ ဝိယ၊ မာတုဂါမေ ဂဟေတွာ အာပါနဘူမိယံ နိသိန္နေ ဝိယ၊ နစ္စန္တေ ဝိယ၊ ဂါယန္တေ ဝိယ၊ ဘိက္ခုနီနံ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု ဝိသဘာဂမနုဿေ နိသိန္နေ ဝိယ၊ ဌိတေ ဝိယ စ ကတွာ ဒဿေသိ။ မနုဿာ အရညဂတာပိ ဝနဂတာပိ ဝိဟာရဂတာပိ ဝိပ္ပဋိသာရာရမ္မဏံ ပဿိတွာ အာဂန္တွာ အညေသံ ကထေန္တိ – ‘‘သမဏာ ဧဝရူပံ အဿမဏကံ အနနုစ္ဆဝိကံ ကရောန္တိ၊ ဧတေသံ ဒိန္နေ ကုတော ကုသလံ၊ မာ ဧတေသံ ကိဉ္စိ အဒတ္ထာ’’တိ။ ဧဝံ တေ မနုဿာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေ သီလဝန္တေ အက္ကောသန္တာ အပုညံ ပသဝိတွာ အပါယပူရကာ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိရယံ ဥပပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

၅၀၉။ အနွာဝိဋ္ဌာတိ အာဝဋ္ဋိတာ။ ဖရိတွာ ဝိဟရိံသူတိ န ကေဝလံ ဖရိတွာ ဝိဟရိံသု။ ကကုသန္ဓဿ ပန ဘဂဝတော ဩဝါဒေ ဌတွာ ဣမေ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

၅၁၀။ အာဂတိံ ဝါ ဂတိံ ဝါတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန အာဂမနဋ္ဌာနံ ဝါ၊ စုတိဝသေန ဂမနဋ္ဌာနံ ဝါ န ဇာနာမိ။ သိယာ စိတ္တဿ အညထတ္တန္တိ သောမနဿဝသေန အညထတ္တံ ဘဝေယျ။ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တီတိ ဣဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ ဟိ ပုဗ္ဗေ ဝိပ္ပဋိသာရကရံ အာရမ္မဏံ ဒဿေတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ပသာဒကရံ။ သော ကိရ တဒါ မနုဿာနံ ဒဿနဋ္ဌာနေ ဘိက္ခူ အာကာသေ ဂစ္ဆန္တေ ဝိယ၊ ဌိတေ ဝိယ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နေ ဝိယ၊ အာကာသေ သူစိကမ္မံ ကရောန္တေ ဝိယ၊ ပေါတ္ထကံ ဝါစေန္တေ ဝိယ၊ အာကာသေ စီဝရံ ပသာရေတွာ ကာယံ ဥတုံ ဂဏှာပေန္တေ ဝိယ၊ နဝပဗ္ဗဇိတေ အာကာသေန စရန္တေ ဝိယ၊ တရုဏသာမဏေရေ အာကာသေ ဌတွာ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနန္တေ ဝိယ ကတွာ ဒဿေသိ။ မနုဿာ အရညဂတာပိ ဝနဂတာပိ ဝိဟာရဂတာပိ ပဗ္ဗဇိတာနံ တံ ပဋိပတ္တိံ ဒိသွာ အာဂန္တွာ အညေသံ ကထေန္တိ – ‘‘ဘိက္ခူသု အန္တမသော သာမဏေရာပိ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝါ၊ ဧတေသံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ နာမ ဟောတိ၊ ဧတေသံ ဒေထ သက္ကရောထာ’’တိ။ တတော မနုဿာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သက္ကရောန္တာ ဗဟုံ ပုညံ ကတွာ သဂ္ဂပထပူရကာ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

၅၁၁။ ဧထ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုဘာနုပဿိနော ကာယေ ဝိဟရထာတိ ဘဂဝါ သကလဇမ္ဗုဒီပံ အာဟိဏ္ဍန္တော အန္တမသော ဒွိန္နမ္ပိ တိဏ္ဏမ္ပိ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ –

‘‘အသုဘသညာပရိစိတေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စေတသာ ဗဟုလံ ဝိဟရတော မေထုနဓမ္မသမာပတ္တိယာ စိတ္တံ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ န သမ္ပသာရိယတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပါဋိကုလျတာ ဝါ သဏ္ဌာတိ။

အာဟာရေ ပဋိကူလသညာပရိစိတေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စေတသာ ဗဟုလံ ဝိဟရတော ရသတဏှာယ စိတ္တံ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ န သမ္ပသာရိယတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပါဋိကုလျတာ ဝါ သဏ္ဌာတိ။

သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညာပရိစိတေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စေတသာ ဗဟုလံ ဝိဟရတော လောကစိတြေသု စိတ္တံ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ န သမ္ပသာရိယတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပါဋိကုလျတာ ဝါ သဏ္ဌာတိ။

အနိစ္စသညာပရိစိတေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စေတသာ ဗဟုလံ ဝိဟရတော လာဘသက္ကာရသိလောကေ စိတ္တံ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ န သမ္ပသာရိယတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပါဋိကုလျတာ ဝါ သဏ္ဌာတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၄၉) ဧဝံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ –

ဧထ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုဘာနုပဿီ ကာယေ ဝိဟရထ၊ အာဟာရေ ပဋိကူလသညိနော သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညိနော သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿိနောတိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ကထေသိ။ တေပိ ဘိက္ခူ ဣမေသု စတူသု ကမ္မဋ္ဌာနေသု ကမ္မံ ကရောန္တာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ သဗ္ဗာသဝေ ခေပေတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ ဣမာနိပိ စတ္တာရိ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ရာဂသန္တာနိ ဒေါသမောဟသန္တာနိ ရာဂပဋိဃာတာနိ ဒေါသမောဟပဋိဃာတာနိ စာတိ။

၅၁၂။ သက္ခရံ ဂဟေတွာတိ အန္တောမုဋ္ဌိယံ တိဋ္ဌနပမာဏံ ပါသာဏံ ဂဟေတွာ။ အယဉှိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေဟိ ဘိက္ခူ အက္ကောသာပေတွာပိ၊ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ ဝသေန ဘိက္ခုသင်္ဃဿ လာဘသက္ကာရံ ဥပ္ပာဒါပေတွာပိ၊ ဩတာရံ အလဘန္တော ဣဒါနိ သဟတ္ထာ ဥပက္ကမိတုကာမော အညတရဿ ကုမာရဿ သရီရေ အဓိမုစ္စိတွာ ဧဝရူပံ ပါသာဏံ အဂ္ဂဟေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သက္ခရံ ဂဟေတွာ’’တိ။

သီသံ ဝေါ ဘိန္ဒီတိ သီသံ ဘိန္ဒိ၊ မဟာစမ္မံ ဆိဇ္ဇိတွာ မံသံ ဒွေဓာ အဟောသိ။ သက္ခရာ ပနဿ သီသကဋာဟံ အဘိန္ဒိတွာ အဋ္ဌိံ အာဟစ္စေဝ နိဝတ္တာ။ နာဂါပလောကိတံ အပလောကေသီတိ ပဟာရသဒ္ဒံ သုတွာ ယထာ နာမ ဟတ္ထိနာဂေါ ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ အပလောကေတုကာမော ဂီဝံ အပရိဝတ္တေတွာ သကလသရီရေနေဝ နိဝတ္တိတွာ အပလောကေတိ။ ဧဝံ သကလသရီရေနေဝ နိဝတ္တိတွာ အပလောကေသိ။ ယထာ ဟိ မဟာဇနဿ အဋ္ဌီနိ ကောဋိယာ ကောဋိံ အာဟစ္စ ဌိတာနိ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ အင်္ကုသလဂ္ဂါနိ၊ န ဧဝံ ဗုဒ္ဓါနံ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန သင်္ခလိကာနိ ဝိယ ဧကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာ ဌိတာနိ၊ တသ္မာ ပစ္ဆတော အပလောကနကာလေ န သက္ကာ ဟောတိ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတုံ။ ယထာ ပန ဟတ္ထိနာဂေါ ပစ္ဆာဘာဂံ အပလောကေတုကာမော သကလသရီရေနေဝ ပရိဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ပရိဝတ္တိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ယန္တေန ပရိဝတ္တိတာ သုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ သကလသရီရေနေဝ နိဝတ္တိတွာ အပလောကေသိ၊ အပလောကေတွာ ဌိတော ပန၊ ‘‘န ဝါယံ ဒူသီ မာရော မတ္တမညာသီ’’တိ အာဟ။ တဿတ္ထော၊ အယံ ဒူသီ မာရော ပါပံ ကရောန္တော နေဝ ပမာဏံ အညာသိ၊ ပမာဏာတိက္ကန္တမကာသီတိ။

သဟာပလောကနာယာတိ ကကုသန္ဓဿ ဘဂဝတော အပလောကနေနေဝ သဟ တင်္ခဏညေဝ။ တမှာ စ ဌာနာ စဝီတိ တမှာ စ ဒေဝဋ္ဌာနာ စုတော၊ မဟာနိရယံ ဥပပန္နောတိ အတ္ထော။ စဝမာနော ဟိ န ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတော စဝတိ၊ တသ္မာ ဝသဝတ္တိဒေဝလောကံ အာဂန္တွာ စုတော၊ ‘‘သဟာပလောကနာယာ’’တိ စ ဝစနတော န ဘဂဝတော အပလောကိတတ္တာ စုတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ စုတိကာလဒဿနမတ္တမေဝ ဟေတံ။ ဥဠာရေ ပန မဟာသာဝကေ ဝိရဒ္ဓတ္တာ ကုဒါရိယာ ပဟဋံ ဝိယဿ အာယု တတ္ထေဝ ဆိဇ္ဇိတွာ ဂတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တယော နာမဓေယျာ ဟောန္တီတိ တီဏိ နာမာနိ ဟောန္တိ။ ဆဖဿာယတနိကောတိ ဆသု ဖဿာယတနေသု ပါဋိယေက္ကာယ ဝေဒနာယ ပစ္စယော။

သင်္ကုသမာဟတောတိ အယသူလေဟိ သမာဟတော။ ပစ္စတ္တဝေဒနိယောတိ သယမေဝ ဝေဒနာဇနကော။ သင်္ကုနာ သင်္ကု ဟဒယေ သမာဂစ္ဆေယျာတိ အယသူလေန သဒ္ဓိံ အယသူလံ ဟဒယမဇ္ဈေ သမာဂစ္ဆေယျ။ တသ္မိံ ကိရ နိရယေ ဥပပန္နာနံ တိဂါဝုတော အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ၊ ထေရဿာပိ တာဒိသော အဟောသိ။ အထဿ ဟိ နိရယပါလာ တာလက္ခန္ဓပမာဏာနိ အယသူလာနိ အာဒိတ္တာနိ သမ္ပဇ္ဇလိတာနိ သဇောတိဘူတာနိ သယမေဝ ဂဟေတွာ ပုနပ္ပုနံ နိဝတ္တမာနာ၊ – ‘‘ဣမိနာ တေ ဌာနေန စိန္တေတွာ ပါပံ ကတ’’န္တိ ပူဝဒေါဏိယံ ပူဝံ ကောဋ္ဋေန္တော ဝိယ ဟဒယမဇ္ဈံ ကောဋ္ဋေတွာ၊ ပဏ္ဏာသ ဇနာ ပါဒါဘိမုခါ ပဏ္ဏာသ ဇနာ သီသာဘိမုခါ ကောဋ္ဋေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တာ ပဉ္စဟိ ဝဿသတေဟိ ဥဘော အန္တေ ပတွာ ပုန နိဝတ္တမာနာ ပဉ္စဟိ ဝဿသတေဟိ ဟဒယမဇ္ဈံ အာဂစ္ဆန္တိ။ တံ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

ဝုဋ္ဌာနိမန္တိ ဝိပါကဝုဋ္ဌာနဝေဒနံ။ သာ ကိရ မဟာနိရယေ ဝေဒနာတော ဒုက္ခတရာ ဟောတိ၊ ယထာ ဟိ သိနေဟပါနသတ္တာဟတော ပရိဟာရသတ္တာဟံ ဒုက္ခတရံ၊ ဧဝံ မဟာနိရယဒုက္ခတော ဥဿဒေ ဝိပါကဝုဋ္ဌာနဝေဒနာ ဒုက္ခတရာတိ ဝဒန္တိ။ သေယျထာပိ မစ္ဆဿာတိ ပုရိသသီသဉှိ ဝဋ္ဋံ ဟောတိ၊ သူလေန ပဟရန္တဿ ပဟာရော ဌာနံ န လဘတိ ပရိဂလတိ၊ မစ္ဆသီသံ အာယတံ ပုထုလံ၊ ပဟာရော ဌာနံ လဘတိ၊ အဝိရဇ္ဈိတွာ ကမ္မကာရဏာ သုကရာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝရူပံ သီသံ ဟောတိ။

၅၁၃။ ဝိဓုရံ သာဝကမာသဇ္ဇာတိ ဝိဓုရံ သာဝကံ ဃဋ္ဋယိတွာ။ ပစ္စတ္တဝေဒနာတိ သယမေဝ ပါဋိယေက္ကဝေဒနာဇနကာ။ ဤဒိသော နိရယော အာသီတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိရယော ဒေဝဒူတသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော။ ကဏှ-ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆသီတိ ကာဠက-မာရ၊ ဒုက္ခံ ဝိန္ဒိဿသိ။ မဇ္ဈေ သရဿာတိ မဟာသမုဒ္ဒဿ မဇ္ဈေ ဥဒကံ ဝတ္ထုံ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တဝိမာနာနိ ကပ္ပဋ္ဌိတိကာနိ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဝေဠုရိယဿ ဝိယ ဝဏ္ဏော ဟောတိ၊ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဇလိတနဠဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဝိယ စ နေသံ အစ္စိယော ဇောတန္တိ၊ ပဘဿရာ ပဘာသမ္ပန္နာ ဟောန္တိ၊ တေသု ဝိမာနေသု နီလဘေဒါဒိဝသေန နာနတ္တဝဏ္ဏာ အစ္ဆရာ နစ္စန္တိ။ ယော ဧတမဘိဇာနာတီတိ ယော ဧတံ ဝိမာနဝတ္ထုံ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ဧဝမေတ္ထ ဝိမာနပေတဝတ္ထုကေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌေန ကမ္ပယီတိ ဣဒံ ပါသာဒကမ္ပနသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗံ။ ယော ဝေဇယန္တံ ပါသာဒန္တိ ဣဒံ စူဠတဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗံ။ သက္ကံ သော ပရိပုစ္ဆတီတိ ဣဒမ္ပိ တေနေဝ ဒီပေတဗ္ဗံ။ သုဓမ္မာယာဘိတော သဘန္တိ သုဓမ္မသဘာယ သမီပေ၊ အယံ ပန ဗြဟ္မလောကေ သုဓမ္မသဘာဝ၊ န တာဝတိံသဘဝနေ။ သုဓမ္မသဘာဝိရဟိတော ဟိ ဒေဝလောကော နာမ နတ္ထိ။

ဗြဟ္မလောကေ ပဘဿရန္တိ ဗြဟ္မလောကေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနမဟာကဿပါဒီဟိ သာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ တဿ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသိန္နဿ ဘဂဝတော ဩဘာသံ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ဘဂဝါ ဗြဟ္မလောကေ သုဓမ္မာယ ဒေဝသဘာယ သန္နိပတိတွာ၊ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကောစိ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော။ ယော ဣဓ အာဂန္တုံ သက္ကုဏေယျာ’’တိ စိန္တေန္တဿေဝ ဗြဟ္မဂဏဿ စိတ္တမညာယ တတ္ထ ဂန္တွာ ဗြဟ္မဂဏဿ မတ္ထကေ နိသိန္နော တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနာဒီနံ အာဂမနံ စိန္တေသိ။ တေပိ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ ပစ္စေကံ ဒိသာသု နိသီဒိံသု၊ သကလဗြဟ္မလောကော ဧကောဘာသော အဟောသိ။ သတ္ထာ စတုသစ္စပ္ပကာသနံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ အနေကာနိ ဗြဟ္မသဟဿာနိ မဂ္ဂဖလေသု ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တံ သန္ဓာယိမာ ဂါထာ ဝုတ္တာ၊ သော ပနာယမတ္ထော အညတရဗြဟ္မသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော။

ဝိမောက္ခေန အဖဿယီတိ ဈာနဝိမောက္ခေန ဖုသိ။ ဝနန္တိ ဇမ္ဗုဒီပံ။ ပုဗ္ဗဝိဒေဟာနန္တိ ပုဗ္ဗဝိဒေဟာနဉ္စ ဒီပံ။ ယေ စ ဘူမိသယာ နရာတိ ဘူမိသယာ နရာ နာမ အပရဂေါယာနကာ စ ဥတ္တရကုရုကာ စ။ တေပိ သဗ္ဗေ ဖုသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယံ ပန အတ္ထော နန္ဒောပနန္ဒဒမနေန ဒီပေတဗ္ဗော။ ဝတ္ထု ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဣဒ္ဓိကထာယ ဝိတ္ထာရိတံ။ အပုညံ ပသဝီတိ အပုညံ ပဋိလဘိ။ အာသံ မာ အကာသိ ဘိက္ခူသူတိ ဘိက္ခူ ဝိဟေသေမီတိ ဧတံ အာသံ မာ အကာသိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မာရတဇ္ဇနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မူလပဏ္ဏာသဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။