📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

သံယုတ္တနိကာယေ

ခန္ဓဝဂ္ဂဋီကာ

၁။ ခန္ဓသံယုတ္တံ

၁။ နကုလပိတုဝဂ္ဂေါ

၁။ နကုလပိတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁။ ဘဂ္ဂါ ¶ ¶ နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ။ တေသံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရုဠှီဝသေန ‘‘ဘဂ္ဂါ’’တွေဝ ဝုစ္စတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ’’တိ၊ ဧဝံ ဗဟုဝစနဝသေန လဒ္ဓနာမေ’’တိ အတ္ထော။ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေတိ ယော ပန ဝနသဏ္ဍော ပုဗ္ဗေ မိဂါနံ အဘယတ္ထာယ ဒိန္နော၊ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ။ ယသ္မာ သော ဂဟပတိ တသ္မိံ နဂရေ ‘‘နကုလပိတာ’’တိ ပုတ္တဿ ဝသေန ပညာယိတ္ထ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘နကုလပိတာ’’တိ နကုလဿ နာမ ဒါရကဿ ပိတာတိ အတ္ထော။ ဘရိယာပိဿ ‘‘နကုလမာတာ’’တိ ပညာယိတ္ထ။

ဇရာဇိဏ္ဏောတိ ¶ ဇရာဝသေန ဇိဏ္ဏော၊ န ဗျာဓိအာဒီနံ ဝသေန ဇိဏ္ဏော။ ဝယောဝုဍ္ဎောတိ ဇိဏ္ဏတ္တာ ဧဝ ဝယောဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တိယာ ဝုဍ္ဎော၊ န သီလာဒိဝုဍ္ဎိယာ။ ဇာတိယာ မဟန္တတာယ စိရရတ္တတာယ ဇာတိမဟလ္လကော။ တိယဒ္ဓဂတောတိ ပဌမော မဇ္ဈိမော ပစ္ဆိမောတိ တယော အဒ္ဓေ ဂတော။ တတ္ထ ပဌမံ ဒုတိယဉ္စ အတိက္ကန္တတ္တာ ပစ္ဆိမံ ဥပဂတတ္တာ ဝယောအနုပ္ပတ္တော။ အာတုရကာယောတိ ဒုက္ခဝေဒနာပဝိသတာယ အနဿာဒကာယော။ ဂေလညံ ပန ဒုက္ခဂတိကန္တိ ¶ ‘‘ဂိလာနကာယော’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ သစ္စဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၁၉၀ အာဒယော) ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသေ ဒုက္ခဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတတ္တာ ဗျာဓိ န နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ နိစ္စပဂ္ဃရဏဋ္ဌေနာတိ သဗ္ဗဒါ အသုစိပဂ္ဃရဏဘာဝေန။ သော ပနဿ အာတုရဘာဝေနာတိ အာဟ – ‘‘အာတုရံယေဝ နာမာ’’တိ။ ဝိသေသေနာတိ အဓိကဘာဝေန။ အာတုရတီတိ အာတုရော။ သင်္ဂါမပ္ပတ္တော သန္တတ္တကာယော။ ဇရာယ အာတုရတာ ဇရာတုရတာ။ ကုသလပက္ခဝဍ္ဎနေန မနော ဘာဝေန္တီတိ မနောဘာဝနီယာ။ မနသာ ဝါ ဘာဝနီယာ သမ္ဘာဝနီယာတိ မနောဘာဝနီယာ။ အနုသာသတူတိ အနု အနု သာသတူတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ – ‘‘ပုနပ္ပုနံ သာသတူ’’တိ။ အပရာပရံ ပဝတ္တိတံ ဟိတဝစနံ။ အနောတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ ယော ဧဝံ ကရောတိ၊ တဿ အယံ ဂုဏော ဒေါသောတိ ဝစနံ။ တန္တိဝသေနာတိ တန္တိသန္နိဿယေန အယံ အနုသာသနီ နာမ။ ပဝေဏီတိ တန္တိယာ ဧဝ ဝေဝစနံ။

အဏ္ဍံ ဝိယ ဘူတောတိ အဓိကောပမာ ကာယဿ အဏ္ဍကောသတော အဗလဒုဗ္ဗလဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘အဏ္ဍံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဗာလောယေဝ တာဒိသတ္တဘာဝသမင်္ဂီ မုဟုတ္တမ္ပိ အာရောဂျံ ပဋိဇာနန္တော။

ဝိပ္ပသန္နာနီတိ ပကတိမာကာရံ အတိက္ကမိတွာ ဝိသေသေန ပသန္နာနိ။ တေနာဟ – ‘‘သုဥ ပသန္နာနီ’’တိ။ ပသန္နစိတ္တသမုဋ္ဌိတရူပသမ္ပဒါဟိ တာဟိ တဿ မုခဝဏ္ဏဿ ပါရိသုဒ္ဓီတိ အာဟ – ‘‘ပရိသုဒ္ဓါတိ နိဒ္ဒေါသော’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘နိရုပက္ကိလေသတာယာ’’တိအာဒိ။ ဧတေနေဝဿိန္ဒြိယဝိပ္ပသန္နတာကာရဏမ္ပိ သံဝဏ္ဏိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧသ မုခဝဏ္ဏော။ နယဂ္ဂါဟပညာ ကိရေသာတိ ဣဒံ အနာဝဇ္ဇနဝသေနေဝ ဝုတ္တဘာဝံ သန္ဓာယာဟ။

ယံ နေဝ ပုတ္တဿာတိအာဒိ ‘‘ဩဝဒတု နော၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ယထာ မယံ ပရလောကေပိ အညမညံ သမာဂစ္ဆေယျာမာ’’တိ ဝုတ္တဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တမေဝ။ မဓုရဓမ္မဒေသနာယေဝ သတ္ထု သမ္မုခါ ပဋိလဒ္ဓါ၊ တဿ အတ္တနော ပေမဂါရဝဂဟိတတ္တာ ‘‘အမတာဘိသေကော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣဒံ ပဒဒွယံ။ အာရကတ္တာ ကိလေသေဟိ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။ အနယေတိ အဝဍ္ဎိယံ၊ အနတ္ထေတိ အတ္ထော။ အနယေ ဝါ အနုပါယေ။ န ဣရိယနတော အဝတ္တနတော။ အယေတိ ဝဍ္ဎိယံ အတ္ထေ ဥပါယေ စ။ အရဏီယတောတိ ပယိရုပါသိတဗ္ဗတော။ နိရုတ္တိနယေန ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ပုရိမေသု အတ္ထဝိကပ္ပေသု ¶ ၊ ပစ္ဆိမေ ¶ ပန သဒ္ဒသတ္ထဝသေနပိ။ ယဒိပိ အရိယသဒ္ဒေါ ‘‘ယေ ဟိ ဝေါ အရိယာ ပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မန္တာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၅) ဝိသုဒ္ဓါသယပယောဂေသု ပုထုဇ္ဇနေသုပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဓ ပန အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေန သဗ္ဗလောကုတ္တရဘာဝေန စ အရိယဘာဝေါ အဓိပ္ပေတောတိ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ စာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တထာဂတသာဝကာ စ သပ္ပုရိသာတိ ဣဒံ ‘‘အရိယာ သပ္ပုရိသာ’’တိ ဣဓ ဝုတ္တပဒါနံ အတ္ထံ အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန နိပ္ပရိယာယတော အရိယသပ္ပုရိသဘာဝါ အဘိန္နသဘာဝါ၊ တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗေဝ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဧတ္တာဝတာ ဟိ ဗုဒ္ဓသာဝကော ဝုတ္တော၊ တဿ ဟိ ဧကန္တေန ကလျာဏမိတ္တော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော ပရတော ဃောသမန္တရေန ပဌမမဂ္ဂဿ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ ဝိသေသတော စဿ ဘဂဝါဝ ‘‘ကလျာဏမိတ္တော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘မမဉှိ၊ အာနန္ဒ၊ ကလျာဏမိတ္တံ အာဂမ္မ ဇာတိဓမ္မာ သတ္တာ ဇာတိယာ ပရိမုစ္စန္တီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉၊ ၅။၂)။ သော ဧဝ စ အဝေစ္စပသာဒါဓိဂမေန ဒဠှဘတ္တိ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ယံ မယာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ တံ မမ သာဝကာ ဇီဝိတဟေတုပိ နာတိက္ကမန္တီ’’တိ (ဥဒါ။ ၄၅၊ စူဠဝ။ ၃၈၅)။ ကတညုတာဒီဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓါတိ ဧတ္ထ ကတံ ဇာနာတီတိ ကတညူ။ ကတံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကရောတီတိ ကတဝေဒီ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟိ အနေကေသုပိ ကပ္ပသတသဟဿေသု ကတံ ဥပကာရံ ဇာနန္တိ၊ ကတဉ္စ ပါကဋံ ကရောန္တိ သတိဇနနအာမိသပဋိဂ္ဂဟဏာဒိနာ။ တထာ သံသာရဒုက္ခဒုက္ခိတဿ သက္ကစ္စံ ကရောန္တိ ကိစ္စံ၊ ယံ အတ္တနာ ကာတုံ သက္ကာ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပန ကပ္ပာနံ အသင်္ချေယျသဟဿေသုပိ ကတံ ဥပကာရံ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယဉ္စ ဇာနန္တိ၊ ပါကဋဉ္စ ကရောန္တိ။ သီဟော ဝိယ စ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ သက္ကစ္စမေဝ ဓမ္မဒေသနံ ကရောန္တေန ဗုဒ္ဓကိစ္စံ ကရောန္တိ။ ယာယ ပဋိပတ္တိယာ အရိယာ ဒိဋ္ဌာ နာမ ဟောန္တိ၊ တဿာ အပ္ပဋိပဇ္ဇနံ၊ တတ္ထ စ အာဒရာဘာဝေါ အရိယာနံ အဒဿနသီလတာ၊ န စ ဒဿနေ သာဓုကာရိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စက္ခုနာ အဒဿာဝီတိ ဧတ္ထ စက္ခု နာမ န မံသစက္ခု ဧဝ၊ အထ ခေါ ဒိဗ္ဗစက္ခုပီတိ အာဟ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဝါ’’တိ။ အရိယဘာဝေါတိ ယေဟိ ယောဂတော ‘‘အရိယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေ မဂ္ဂဖလဓမ္မာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

တတြာတိ ဉာဏဒဿနဿေဝ ဒဿနဘာဝေ။ ဝတ္ထူတိ အဓိပ္ပေတတ္ထဉာပနကာရဏံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေပီတိ ဧဝံ အညာပဒေသေန အတ္တုပနာယိကံ ကတွာ ¶ ဝုတ္တေပိ။ ဓမ္မန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မံ၊ စတုသစ္စဓမ္မံ ဝါ။ အရိယကရဓမ္မာ အနိစ္စာနုပဿနာဒယော၊ ဝိပဿိယမာနာ ဝါ အနိစ္စာဒယော၊ စတ္တာရိ ဝါ အရိယသစ္စာနိ။

အဝိနီတောတိ ¶ န ဝိနီတော အဓိသီလသိက္ခာဒီနံ ဝသေန န သိက္ခိတော။ ယေသံ သံဝရဝိနယာဒီနံ အဘာဝေန အယံ ‘‘အဝိနီတော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တေ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုဝိဓော ဝိနယော နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သီလသံဝရောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သော စ အတ္ထတော ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော။ သတိသံဝရောတိ ဣန္ဒြိယာရက္ခာ၊ သာ စ တထာပဝတ္တာ သတိယေဝ။ ဉာဏသံဝရောတိ ‘‘သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမီ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၀၄၁) ဝတွာ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၀၄၁) ဝစနတော သောတသင်္ခါတာနံ တဏှာဒိဋ္ဌိဒုစ္စရိတအဝိဇ္ဇာအဝသိဋ္ဌကိလေသာနံ သံဝရော ပိဒဟနံ သမုစ္ဆေဒဉာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ခန္တိသံဝရောတိ အဓိဝါသနာ၊ သာ စ တထာပဝတ္တာ ခန္ဓာ၊ အဒေါသော ဝါ၊ ‘‘ပညာ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ဝီရိယသံဝရော ကာမဝိတက္ကာဒီနံ ဝိနောဒနဝသေန ပဝတ္တံ ဝီရိယမေဝ။ တေန တေန အင်္ဂေန တဿ တဿ အင်္ဂဿ ပဟာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ။ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဟာနံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ။ သေသပဒတ္တယေပိ ဧသေဝ နယော။

ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရေနာတိအာဒိ သီလသံဝရာဒီနံ ဝိဝရဏံ။ တတ္ထ သမုပေတောတိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော။ တေန ‘‘ဥပဂတော’’တိအာဒိနာ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၅၁၁) အာဂတံ သံဝရဝိဘင်္ဂံ ဒဿေတိ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနန္တိ ဒုဿီလျသင်္ခါတာနံ ကာယဝစီဒုစ္စရိတာဒီနံ မုဋ္ဌသစ္စသင်္ခါတဿ ပမာဒဿ၊ အဘိဇ္ဈာဒီနံ ဝါ အက္ခန္တိအညာဏကောသဇ္ဇာနဉ္စ။ သံဝရဏတောတိ ပိဒဟနတော၊ ဝိနယနတောတိ ကာယဝါစာစိတ္တာနံ ဝိရူပပဝတ္တိယာ ဝိနယနတော၊ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ ဝါ အပနယနတော၊ ကာယာဒီနံ ဝါ ဇိမှပဝတ္တိံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဥဇုကနယနတောတိ အတ္ထော။ ပစ္စယသမဝါယေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာနံ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ တထာ တထာ အနုပ္ပာဒနမေဝ သံဝရဏံ ဝိနယနဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယံ ပဟာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘နာမရူပပရိစ္ဆေဒါဒီသု ဝိပဿနာဉာဏေသူ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? နနု နာမရူပပရိစ္ဆေဒပစ္စယပရိဂ္ဂဟကင်္ခါဝိတရဏာနိ န ဝိပဿနာဉာဏာနိ သမ္မသနာကာရေန အပ္ပဝတ္တနတော? သစ္စမေတံ၊ ဝိပဿနာဉာဏဿ ပန အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဧဝံ ဝုတ္တံ။ နာမရူပမတ္တမိဒံ၊ ‘‘နတ္ထိ ဧတ္ထ အတ္တာ ဝါ အတ္တနိယံ ¶ ဝါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တဉာဏံ နာမရူပဝဝတ္ထာနံ။ သတိ ဝိဇ္ဇမာနေ ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတေ ကာယေ၊ သယံ ဝါ သတီ တသ္မိံ ကာယေ ဒိဋ္ဌိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၊ သာ စ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ အတ္တဒိဋ္ဌိ။ တဿ နာမရူပဿ ကမ္မာဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယပရိဂ္ဂဏှနဉာဏံ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော။ ‘‘နတ္ထိ ဟေတု၊ နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ အဟေတုဒိဋ္ဌိ။ ‘‘ဣဿရပုရိသပဇာပတိပကတိအဏုကာလာဒီဟိ လောကော ပဝတ္တတိ နိဝတ္တတိ စာ’’တိ တထာ တထာ ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ ဝိသမဟေတုဒိဋ္ဌိ။ တဿေဝါတိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဿေဝ။ ကင်္ခါဝိတရဏေနာတိ ယထာ ဧတရဟိ နာမရူပဿ ကမ္မာဒိပစ္စယတော ဥပ္ပတ္တိ၊ ဧဝံ အတီတေ အနာဂတေပီတိ တီသု ကာလေသု ဝိစိကိစ္ဆာပနယနဉာဏေန။ ကထံကထီဘာဝဿာတိ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ ¶ အတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိနယပဝတ္တာယ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) သံသယပ္ပဝတ္တိယာ။ ကလာပသမ္မသနေနာတိ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၄၈-၄၉) ခန္ဓပဉ္စကံ ဧကာဒသသု ဩကာသေသု ပက္ခိပိတွာ သမ္မသနဝသေန ပဝတ္တေန ဝိပဿနာဉာဏေန။ အဟံ မမာတိ ဂါဟဿာတိ ‘‘အတ္တာ အတ္တနိယ’’န္တိ ဂဟဏဿ။ မဂ္ဂါမဂ္ဂဝဝတ္ထာနေနာတိ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဝိသုဒ္ဓိယာ။ အမဂ္ဂေ မဂ္ဂသညာယာတိ အမဂ္ဂေ ဩဘာသာဒိကေ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ ဥပ္ပန္နသညာယ။ ယသ္မာ သမ္မဒေဝ သင်္ခါရာနံ ဥဒယံ ပဿန္တော ‘‘ဧဝမေတေ သင်္ခါရာ အနုရူပကာရဏတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န ပန ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒယဒဿနေန ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ’’တိ။ ယသ္မာ ပန သင်္ခါရာနံ ဝယံ ‘‘ယဒိပိမေ သင်္ခါရာ အဝိစ္ဆိန္နာ ဝတ္တန္တိ၊ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာ ပန အပ္ပဋိသန္ဓိကာ နိရုဇ္ဈန္တေဝါ’’တိ ပဿတော ကုတော သဿတဂ္ဂါဟော။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝယဒဿနေန သဿတဒိဋ္ဌိယာ’’တိ။ ဘယဒဿနေနာတိ ဘယတူပဋ္ဌာနဉာဏေန။ သဘယေတိ သဗ္ဗဘယာနံ အာကရဘာဝတော သကလဒုက္ခဝူပသမသင်္ခါတဿ ပရမဿာသဿ ပဋိပက္ခဘာဝတော စ သဘယေ ခန္ဓပဉ္စကေ။ အဘယသညာယာတိ ‘‘အဘယံ ခေမ’’န္တိ ဥပ္ပန္နသညာယ။ အဿာဒသညာ နာမ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေသု အဿာဒနဝသေန ပဝတ္တသညာ၊ ယော ‘‘အာလယာဘိနိဝေသော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ အဘိရတိသညာ တတ္ထေဝ အဘိရမဏဝသေန ပဝတ္တသညာ၊ ယာ ‘‘နန္ဒီ’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ အမုစ္စိတုကာမတာ အာဒါနံ။ အနုပေက္ခာ သင်္ခါရေဟိ အနိဗ္ဗိန္ဒနံ၊ သာလယတာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မဋ္ဌိတိယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ။ ပဋိလောမဘာဝေါ သဿတုစ္ဆေဒဂ္ဂါဟော၊ ပစ္စယာကာရပဋိစ္ဆာဒကမောဟော ဝါ။ နိဗ္ဗာနေ ¶ စ ပဋိလောမဘာဝေါ သင်္ခါရေသု နတိ၊ နိဗ္ဗာနပဋိစ္ဆာဒကမောဟော ဝါ။ သင်္ခါရနိမိတ္တဂ္ဂါဟောတိ ယာဒိသဿ ကိလေသဿ အပ္ပဟီနတာ ဝိပဿနာ သင်္ခါရနိမိတ္တံ န မုဉ္စတိ၊ သော ကိလေသော၊ ယော ‘‘သံယောဂါဘိနိဝေသော’’တိပိ ဝုစ္စတိ၊ သင်္ခါရနိမိတ္တဂ္ဂါဟဿ၊ အတိက္ကမနမေဝ ဝါ ပဟာနံ။

ပဝတ္တိ ဧဝ ပဝတ္တိဘာဝေါ၊ ပရိယုဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ နီဝရဏာဒိဓမ္မာနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန နီဝရဏပက္ခိယာ ကိလေသာ ဝိတက္ကဝိစာရာဒယော စ ဂယှန္တိ။ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနံ ဘာဝိတတ္တာ အစ္စန္တံ အပ္ပဝတ္တိဘာဝေန ယံ ပဟာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကေန ပန ပဟာနန္တိ? ‘‘အရိယမဂ္ဂေဟေဝါ’’တိ ဝိညာယမာနောယမတ္ထော တေသံ ဘာဝိတတ္တာ အပ္ပဝတ္တိဝစနတော။ ‘‘သမုဒယပက္ခိကဿာ’’တိ ဧတ္ထ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ စတုသစ္စာဘိသမယာတိ ကတွာ တေဟိ ပဟာတဗ္ဗေန တေန တေန သမုဒယသင်္ခါတေန လောဘေန သဟ ပဟာတဗ္ဗတ္တာ သမုဒယသဘာဝတ္တာ စ။ သစ္စဝိဘင်္ဂေ စ သဗ္ဗကိလေသာနံ သမုဒယဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သမုဒယပက္ခိကာ’’တိ ဒိဋ္ဌိအာဒယော ဝုစ္စန္တိ။ ပဋိပဿဒ္ဓတ္တံ ဝူပသန္တတာ။

သင်္ခတနိဿဋတာ သင်္ခါရသဘာဝါဘာဝေါ။ ပဟီနသဗ္ဗသင်္ခတန္တိ ဝိရဟိတသဗ္ဗသင်္ခတံ၊ ဝိသင်္ခါရန္တိ အတ္ထော။ ပဟာနဉ္စ တံ ဝိနယော စာတိ ပဟာနဝိနယော ပုရိမေန အတ္ထေန။ ဒုတိယေန ပန ပဟီယတီတိ ပဟာနံ၊ တဿ ဝိနယောတိ ယောဇေတဗ္ဗော။

ဘိန္နသံဝရတ္တာတိ ¶ နဋ္ဌသံဝရတ္တာ၊ သံဝရာဘာဝတောတိ အတ္ထော။ တေန အသမာဒိန္နသံဝရောပိ သင်္ဂဟိတောဝ ဟောတိ။ သမာဒါနေန ဟိ သမ္ပာဒေတဗ္ဗော သံဝရော၊ တဒဘာဝေ န ဟောတီတိ။ အရိယေတိ အရိယော။ ပစ္စတ္တဝစနဉှေတံ။ ဧသေသေတိ ဧသော ဧသော၊ အတ္ထတော အနညောတိ အတ္ထော။ တဇ္ဇာတေတိ အတ္ထတော တံသဘာဝေါ၊ သပ္ပုရိသော အရိယသဘာဝေါ၊ အရိယော စ သပ္ပုရိသဘာဝေါတိ အတ္ထော။

သော အဟန္တိ အတ္တနာ ပရိကပ္ပိတံ အတ္တာနံ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဝဒတိ။ ‘‘အဟံဗုဒ္ဓိနိဗန္ဓနော အတ္တာ’’တိ ဟိ အတ္တဝါဒိနော လဒ္ဓိ။ အဒွယန္တိ ဒွယတာရဟိတံ။ အဘိန္နံ ဝဏ္ဏမေဝ ‘‘အစ္စီ’’တိ ဂဟေတွာ ‘‘အစ္စီတိ ဝဏ္ဏော ဧဝါ’’တိ တေသံ ဧကတ္တံ ပဿန္တော ဝိယ ယထာပရိကပ္ပိတံ အတ္တာနံ ‘‘ရူပ’’န္တိ၊ ယထာဒိဋ္ဌံ ဝါ ရူပံ၊ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာ တေသံ ဧကတ္တံ ပဿန္တော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ရူပံ အတ္တာ’’တိ ¶ ဣမိဿာ ပဝတ္တိယာ အဘာဝေပိ ရူပေ အတ္တဂ္ဂဟဏံ ပဝတ္တမာနံ အစ္စိယံ ဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏံ ဝိယ ‘‘အဒွယဒဿန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥပမာယော စ အနညတ္တာဒိဂဟဏနိဒဿနဝသေနေဝ ဝုတ္တာ၊ န ဝဏ္ဏာဒီနံ ဝိယ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနဒဿနတ္ထံ။ န ဟိ အတ္တနိ သာမိဘာဝေန ရူပဉ္စ သကိဉ္စနဘာဝေန သမနုပဿတိ။ အတ္တနိ ဝါ ရူပန္တိ အတ္တာနံ ရူပဿ သဘာဝတော အာဓာရဏဘာဝေန။ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနန္တိ ရူပဿ အတ္တနော အာဓာရဏဘာဝေန ဒိဋ္ဌိပဿနာယ ပဿတိ။ ပရိယုဋ္ဌဋ္ဌာယီတိ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပတ္တာဟိ ဒိဋ္ဌိတဏှာဟိ ‘‘ရူပံ အတ္တာ၊ ရူပဝါ အတ္တာ’’တိအာဒိနာ ခန္ဓပဉ္စကံ မိစ္ဆာ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌနတော။ တေနာဟ ‘‘ပရိယုဋ္ဌာနာကာရေနာ’’တိအာဒိ။ ဧသေဝ နယောတိ ယော ‘‘ဣဓေကစ္စော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ ရူပက္ခန္ဓေ ဝုတ္တော သံဝဏ္ဏနာနယော၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီသုပိ ဧသော ဧဝ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သုဒ္ဓရူပမေဝါတိ အရူပေန အမိဿိတံ ကေဝလံ ရူပမေဝ။ အရူပန္တိ သုဒ္ဓအရူပံ ရူပဿ အဂ္ဂဟိတတ္တာ။ စတူသု ခန္ဓေသု တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ ဝသေနာတိ စတူသု ခန္ဓေသု တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ ဂဟဏဝသေန ရူပါရူပမိဿကော အတ္တာ ကထိတော တသ္မိံ တသ္မိံ ဂဟဏေ ဝေဒနာဒိဝိနိမုတ္တအရူပဓမ္မေ ကသိဏရူပေန သဒ္ဓိံ သဗ္ဗရူပဓမ္မေ စ ဧကဇ္ဈံ ဂဟဏသိဒ္ဓိတော။ ပဉ္စသု ဌာနေသု ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ကထိတာ၊ တေ တေ ဧဝ ဓမ္မေ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟဏတော တေသဉ္စ ဥစ္ဆေဒဘာဝတော။ အဝသေသေသု ပန ပန္နရသသု ဌာနေသု ရူပံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာပိ ဒိဋ္ဌိဂတိကော တတ္ထ နိစ္စသညံ န ဝိဿဇ္ဇေတိ ကသိဏရူပေန တံ မိဿေတွာ တဿ စ ဥပ္ပာဒါဒီနံ အဒဿနတော၊ တသ္မာဿ တတ္ထပိ ဟောတိယေဝ သဿတဒိဋ္ဌိ ဧကစ္စသဿတဂါဟဝသေနပိ။ မဂ္ဂါဝရဏာ ဝိပရီတဒဿနတော။ န သဂ္ဂါဝရဏာ အကမ္မပထပ္ပတ္တတာယ။ အကိရိယာဟေတုကနတ္ထိကဒိဋ္ဌိယော ဧဝ ဟိ ကမ္မပထဒိဋ္ဌိယော။

ကာယောတိ ရူပကာယော။ သော အာတုရောယေဝ အသဝသဘာဝတော။ ရာဂဒေါသမောဟာနုဂတန္တိ အပ္ပဟီနရာဂဒေါသမောဟသန္တာနေ ¶ ပဝတ္တံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ။ ဒဿိတံ အာတုရဘာဝေန။ နိက္ကိလေသတာယာတိ သယံ ပဟီနကိလေသသန္တာနဂတတာယ။ သေခါ နေဝ အာတုရစိတ္တာ ပဟီနကိလေသေ ဥပါဒါယ၊ အပ္ပဟီနေ ပန ဥပါဒါယ အာတုရစိတ္တာ။ အနာတုရစိတ္တတံယေဝ ဘဇန္တိ ဝဋ္ဋာနုသာရိမဟာဇနဿ ဝိယ တေသံ စိတ္တဿ ကိလေသဝသေန အာတုရတ္တာဘာဝတော။

နကုလပိတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒေဝဒဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂။ ဒေဝါ ¶ ဝုစ္စန္တိ ရာဇာနော ‘‘ဒိဗ္ဗန္တိ ကာမဂုဏေဟိ ကီဠန္တိ လဠန္တိ၊ အတ္တနော ဝါ ပုညာနုဘာဝေန ဇောတန္တီ’’တိ ကတွာ။ တေသံ ဒဟောတိ ဒေဝဒဟော။ သယံဇာတော ဝါ သော ဟောတိ၊ တသ္မာပိ ‘‘ဒေဝဒဟော’’တိ ဝုတ္တော။ တဿ အဝိဒူရေ နိဂမော ‘‘ဒေဝဒဟ’’န္တွေဝ သင်္ခံ ဂတော ယထာ ‘‘ဝရဏာနဂရံ၊ ဂေါဓာဂါမော’’တိ။ ပစ္ဆာဘူမိယံ အပရဒိသာယံ နိဝိဋ္ဌဇနပဒေါ ပစ္ဆာဘူမံ၊ တံ ဂန္တုကာမာ ပစ္ဆာဘူမဂမိကာ။ တေ သဘာရေတိ တေ ဘိက္ခူ ထေရဿ ဝသေန သဘာရေ ကာတုကာမတာယ။ ယဒိ ထေရော တေသံ ဘာရော၊ ထေရဿပိ တေ ဘာရာ ဧဝါတိ ‘‘တေ သဘာရေ ကာတုကာမတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ ထေရော တေ ဩဝဒိတဗ္ဗေ အနုသာသိတဗ္ဗေ မညတီတိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ အယံ နိဗ္ဘာရော နာမ ကဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ အတ္တနော ဘာရံ ကတွာ အဝတ္တနတော။

စတုဗ္ဗိဓေနာတိ ဓာတုကောသလ္လံ အာယတနကောသလ္လံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကောသလ္လံ ဌာနာဋ္ဌာနကောသလ္လန္တိ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓေန။

တေ မဟလ္လကာဗာဓိကာတိဒဟရပုဂ္ဂလေ ဂဏှိတွာဝ ဂစ္ဆတိ။ တေ ဟိ ဒိဝသဒွယေန ဝူပသန္တပရိဿမာ ဧဝ။ ဟတ္ထိဝါနရတိတ္တိရပဋိဗဒ္ဓံ ဝတ္ထုံ ကထေတွာ။ ‘‘ဧဠကာဠဂုမ္ဗေတိ ကာဠတိဏဂစ္ဆမဏ္ဍပေ’’တိပိ ဝဒန္တိ။

ဝိဝိဓံ နာနာဘူတံ ရဇ္ဇံ ဝိရဇ္ဇံ၊ ဝိရဇ္ဇမေဝ ဝေရဇ္ဇံ၊ တတ္ထ ဂတံ၊ ပရဒေသဂတန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဧကဿာ’’တိအာဒိ။ စိတ္တသုဒတ္တာဒယောတိ စိတ္တဂဟပတိအနာထပိဏ္ဍိကာဒယော။ ဝီမံသကာတိ ဓမ္မဝိစာရကာ။ ကိန္တိ ကီဒိသံ။ ဒဿနန္တိ သိဒ္ဓန္တံ။ အာစိက္ခတိ ကီဒိသန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဓမ္မဿာတိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တဓမ္မဿ။ အနုဓမ္မန္တိ အနုကူလံ အဝိရုဇ္ဈနဓမ္မံ။ သော ပန ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပဒေသနာဝိတ္ထာရောတိ အာဟ – ‘‘ဝုတ္တဗျာကရဏဿ အနုဗျာကရဏ’’န္တိ။ ဓာရေတိ အတ္တနော ¶ ဖလန္တိ ဓမ္မော၊ ကာရဏန္တိ အာဟ – ‘‘သဟဓမ္မိကောတိ သကာရဏော’’တိ။ ဣမိနာပိ ပါဌန္တရေန ဝါဒေါ ဧဝ ဒီပိတော၊ န တေန ပကာသိတာ ကိရိယာ။

တဏှာဝသေနေဝ ဆန္နမ္ပိ ပဒါနံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ရာဂါဒယော တဏှာယ ဧဝ အဝတ္ထာဝိသေသာတိ။ တေနာဟ ‘‘တဏှာ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဝိဟနန္တိ ကာယံ စိတ္တဉ္စာတိ ဝိဃာတော၊ ဒုက္ခန္တိ အာဟ – ‘‘အဝိဃာတောတိ ¶ နိဒုက္ခော’’တိ။ ဥပါယာသေတိ ဥပတာပေတီတိ ဥပါယာသော၊ ဥပတာပေါ။ တပ္ပဋိပက္ခော ပန အနုပါယာသော နိရူပတာပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗဝါရေသု။

ဒေဝဒဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဟာလိဒ္ဒိကာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃။ ‘‘အဝန္တိဒက္ခိဏာပထေ’’တိ အညေသု သုတ္တပဒေသု အာဂတတ္တာ အာဟ ‘‘အဝန္တိဒက္ခိဏာပထသင်္ခါတေ’’တိ။ မဇ္ဈိမဒေသတော ဟိ ဒက္ခိဏဒိသာယ အဝန္တိရဋ္ဌံ။ ပဝတ္တယိတ္ထ ဧတ္ထ လဒ္ဓီတိ ပဝတ္တံ၊ ပဝတ္တိတဗ္ဗဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘လဒ္ဓိပဝတ္တဋ္ဌာနေ’’တိ။ ရုပ္ပနသဘာဝေါ ဓမ္မောတိ ကတွာ ရူပဓာတူတိ ရူပက္ခန္ဓော ဝုတ္တော။ ရူပဓာတုမှိ အာရမ္မဏပစ္စယဘူတေန ရာဂေန သဟဇာတေနပိ အသဟဇာတေနပိ ဥပနိဿယဘူတေန အပ္ပဟီနဘာဝေနေဝ ဝိနိဗဒ္ဓံ ပဋိဗဒ္ဓံ ကမ္မဝိညာဏံ။ ဩကသာရီတိ ဝုစ္စတိ – ‘‘တသ္မိံ ရူပဓာတုသညိတေ ဩကေ သရတိ ပဝတ္တတီ’’တိ ကတွာ။ အဝတိ ဧတ္ထ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဩကံ၊ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ။ တေနာဟ – ‘‘ဂေဟသာရီ အာလယသာရီ’’တိ။

ဥဂစ္ဆတိ ဝါ ဧတ္ထ ဝေဒနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ သမဝေတီတိ ဩကော၊ စက္ခုရူပါဒိ။ ပစ္စယောတိ အာရမ္မဏာဒိဝသေန ပစ္စယော။ ပစ္စယော ဟောတီတိ အနန္တရသမနန္တရာဒိနာ စေဝ ကမ္မူပနိဿယအာရမ္မဏာဒိနာ စ။ ‘‘ဝိညာဏဓာတု ခေါ၊ ဂဟပတီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ ‘‘ကမ္မဝိညာဏဝိပါကဝိညာဏေသု ကတရံ နု ခေါ’’တိ သမ္မောဟော ဘဝေယျ။ တဿ သမ္မောဟဿ ဝိဃာတတ္ထံ အပဂမနတ္ထံ။ အသမ္ဘိန္နာဝါတိ အသံကိဏ္ဏာဝ ဒေသနာ ကတာ။ အာရမ္မဏဝသေန စတဿော အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဝုတ္တာ – ‘‘ရူပုပယံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌေယျ၊ ရူပါရမ္မဏ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၅၃)။ တာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ဒဿေတုမ္ပိ။

ဒဠှံ အဘိနိဝေသဝသေန အာရမ္မဏံ ဥပေန္တီတိ ဥပယာ၊ တဏှာဒိဋ္ဌိယော။ အဓိဋ္ဌာနဘူတာတိ ပတိဋ္ဌာနဘူတာ။ အဘိနိဝေသဘူတာတိ တံ တံ အာရမ္မဏံ အဘိနိဝိဿ အဇ္ဈောသာယ ပဝတ္တိယာ ကာရဏဘူတာ။ အနုသယဘူတာတိ ရာဂါနုသယဒိဋ္ဌာနုသယဘူတာ။ ဥပရိမကောဋိယာတိ ပဟာနဿ ဥပရိမကောဋိယာ ¶ ။ ဗုဒ္ဓါနညေဝ ဟိ တေ သဝါသနာ ပဟီနာ။ ပုဗ္ဗေ အဂ္ဂဟိတံ ဝိညာဏံ အဂ္ဂဟိတမေဝါတိ ကတွာ ကသ္မာ ဣဓ ဒေသနာ ကတာတိ စောဒေတိ – ‘‘ဣဓ ¶ ဝိညာဏံ ကသ္မာ ဂဟိတ’’န္တိ။ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဝိညာဏဓာတုရာဂဝိနိဗန္ဓဉ္စ ဝိညာဏ’’န္တိ ဝုစ္စမာနေ ယထာ ယထာ သမ္မောဟော သိယာ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဝိဘာဂဿ ဒုက္ကရတ္တာ၊ ဣဓ ပန သမ္မောဟဿ ဩကာသောဝ နတ္ထိ အဝိသေသေန ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ကိလေသပ္ပဟာနဝသေနာတိ။ တေနာဟ ‘‘ကိလေသပ္ပဟာနဒဿနတ္ထ’’န္တိအာဒိ။ ကမ္မဝိညာဏေန ဩကံ အသရန္တေနာ’’တိ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ။ အသရန္တေနာတိ အနုပဂစ္ဆန္တေန။

ပစ္စယဋ္ဌေနာတိ အာရမ္မဏာဒိပစ္စယဘာဝေန။ နိမိတ္တံ ဥပ္ပတ္တိကံ။ အာရမ္မဏ…ပေ… နိကေတန္တိ အာရမ္မဏကရဏသင်္ခါတေန နိဝါသဋ္ဌာနဘူတေန ရူပမေဝ နိကေတန္တိ ရူပနိမိတ္တနိကေတံ။

ဆန္ဒရာဂဿ ဗလဝဒုဗ္ဗလတာယာတိ အဇ္ဈတ္တခန္ဓပဉ္စကေ ဆန္ဒရာဂဿ ဗလဝဘာဝေန တံ ‘‘ဩကော’’တိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ ဆသု အာရမ္မဏေသု တဿ ဒုဗ္ဗလတာယ တာနိ ‘‘နိကေတ’’န္တိ ဝုတ္တာနိ။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပါကဋံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သမာနေပိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဩကောတိ ဝုစ္စတိ ဂေဟမေဝ ရတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော။ နိကေတန္တိ ဝုစ္စတိ ဥယျာနာဒိ ဒိဝါဋ္ဌာနဘာဝတော။ တတော ဒုဗ္ဗလတရော ဟောတိ ဆန္ဒရာဂေါ။

ဂေဟဿိတသုခေနာတိ ဂေဟနိဿိတေန စိတ္တဿ သုခေန သုခိတော သုခပ္ပတ္တော ဟောတိ။ ကိစ္စကရဏီယေသူတိ ခုဒ္ဒကေသု စေဝ မဟန္တေသု စ ကတ္တဗ္ဗတ္ထေသု။ သယန္တိ အတ္တနာ။ အန္တောတိ စိတ္တဇ္ဈာသယေ။

ဧဝံရူပေါတိ ဤဒိသရူပေါ။ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ဝိယ ရူပသဒ္ဒေါ ရူပါယတနဿ ဝိယ သဏ္ဌာနဿပိ ဝါစကောတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဒီဃရဿ ကာဠောဒါတာဒီသု ရူပေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုခါဒီသူတိ သောမနဿာဒီသု။ တတ္ထ ဟိ ‘‘အဘိဏှံ သောမနဿိတော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနာ သိယာ။ ဧဝံသညော နာမာတိ ဝိသယဝသေန သညာဝိသေသပတ္ထနမာဟ။ ဧဝံဝိညာဏောတိ ပန ဣဓ ဝိသယမုခေန ဝိညာဏဝိသေသပတ္ထနံ ဝဒတိ – ‘‘ဧဝံနိပုဏရူပဒဿနသမတ္ထံ၊ ဧဝံပဉ္စပသာဒပဋိမဏ္ဍိတနိဿယဉ္စ မေ ဝိညာဏံ ဘဝေယျာ’’တိ။

ဝဋ္ဋံ ပုရတော အကုရူမာနောတိ လောကေ စိတ္တံ အပတ္ထေန္တော။ အသိလိဋ္ဌံ ပုဗ္ဗေနာပရံ အသမ္ဗဒ္ဓံ။ ဝဒန္တိ ဧတေနာတိ ဝါဒေါ၊ ဒေါသောတိ အာဟ – ‘‘တုယှံ ဒေါသော’’တိအာဒိ။ ဣဓေဝ ဣမသ္မိံယေဝ သမာဂမေ။ နိဗ္ဗေဌေဟိ ဒေါသတော အတ္တာနံ မောစေဟိ။

ဟာလိဒ္ဒိကာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဒုတိယဟာလိဒ္ဒိကာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄။ စူဠဆက္ကပဉှေတိ ¶ ¶ မူလပဏ္ဏာသေ စူဠတဏှာသင်္ခယသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၃၉၀ အာဒယော)။ မဟာသက္ကပဉှေပီတိ မဟာတဏှာသင်္ခယသုတ္တေပိ (မ။ နိ။ ၁။၃၉၆ အာဒယော)။ ဧတန္တိ ‘‘ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ’’တိအာဒိသုတ္တပဒံ။ တဏှာ သမ္မဒေဝ ခီယတိ ဧတ္ထာတိ တဏှာသင်္ခယော၊ အသင်္ခတာ ဓာတူတိ အာဟ ‘‘တဏှာသင်္ခယေ နိဗ္ဗာနေ’’တိ။ အန္တံ အတိက္ကန္တနိဋ္ဌာတိ အန္တရဟိတနိဋ္ဌာ။ တေနာဟ ‘‘သတတနိဋ္ဌာ’’တိ။ သေသပဒေသူတိ ‘‘အစ္စန္တယောဂက္ခေမိနော’’တိအာဒီသု။

ဒုတိယဟာလိဒ္ဒိကာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သမာဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅။ သမာဓီတိ အပ္ပနာသမာဓိ၊ ဥပစာရသမာဓိ ဝါ။ ကမ္မဋ္ဌာနန္တိ သမာဓိပါဒကံ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဖာတိံ ဂမိဿတီ’’တိ ပါဌော။ ပတ္ထေတီတိ ‘‘အဟော ဝတ မေ ဤဒိသံ ရူပံ ဘဝေယျာ’’တိ။ အဘိဝဒတီတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန အဘိနိဝေသံ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘တာယ အဘိနန္ဒနာယာ’’တိအာဒိ။ ‘‘အဟော ပိယံ ဣဋ္ဌ’’န္တိ ဝစီဘေဒေ အသတိပိ တထာ လောဘုပ္ပာဒေ သတိ အဘိဝဒတိယေဝ နာမ။ တေနာဟ ‘‘ဝါစံ အဘိန္ဒန္တော’’တိ။ ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ အတ္တနော ပရိဏာမေတွာ အနညဂေါစရံ ဝိယ ကတွာ ဂဏှန္တော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဂိလိတွာတိ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဂဏှာတီ’’တိ။ ‘‘အဘိနန္ဒတီ’’တိအာဒယော ပုဗ္ဗဘာဂဝသေန ဝုတ္တာ၊ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတိ နန္ဒီ’’တိ ဒွါရပ္ပတ္တဝသေန။ ပဌမေဟိ ပဒေဟိ အနုသယော၊ ပစ္ဆိမေန ပရိယုဋ္ဌာနန္တိ ကေစိ ‘‘ဂဟဏဋ္ဌေန ဥပါဒါန’’န္တိ ကတွာ။ နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတီတိ ဧတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ‘‘ဣဋ္ဌံ ကန္တ’’န္တိ ဝဒတီတိ ‘‘ဣဋ္ဌ’’န္တိ န ဝဒတိ၊ ‘‘ကန္တ’’န္တိ န ဝဒတိ။ နာဘိဝဒတိယေဝ တဏှာယ အနုပါဒိယတ္တာ။

သမာဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပဋိသလ္လာဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆။ ဉတွာ ¶ အာဟာတိ ‘‘သတိ ကာယဝိဝေကေ စိတ္တဝိဝေကော၊ တသ္မိံ သတိ ဥပဓိဝိဝေကော စ ဣမေသံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဉတွာ အာဟ။

ပဋိသလ္လာဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဥပါဒါပရိတဿနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇။ ဂဟဏေန ¶ ဥပ္ပန္နံ ပရိတဿနန္တိ ခန္ဓပဉ္စကေ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ ဂဟဏေန ဥပ္ပန္နံ တဏှာပရိတဿနံ ဒိဋ္ဌိပရိတဿနဉ္စ။ အပရိတဿနန္တိ ပရိတဿနာဘာဝံ၊ ပရိတဿနပဋိပက္ခံ ဝါ။ အဟု ဝတ မေတံ ဗလယောဗ္ဗနာဒိ။ ကမ္မဝိညာဏန္တိ ဝိပရိဏာမာရမ္မဏံ တဏှာဒိဋ္ဌိသဟဂတံ ဝိညာဏံ တဒနုဝတ္တိ စ။ အနုပရိဝတ္တိ နာမ တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပရိဏာမာရမ္မဏစိတ္တတော’’တိ။ အကုသလဓမ္မသမုပ္ပာဒါတိ တဏှာယ အညာကုသလဓမ္မသမုပ္ပာဒါ။ ပရိယာဒိယိတွာတိ ခေပေတွာ၊ တဿ ပဝတ္တိတုံ ဩကာသံ အဒတွာ။ သဥတ္တာသောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန သဥတ္တာသော။ ဂဏှိတွာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟေဟိ ဂဟေတွာ တေသဉ္စေဝ ဝသေန ပရိတဿကော။ ရူပဘေဒါနုပရိဝတ္တိ စိတ္တံ န ဟောတိ။ ဝဋ္ဋတီတိ သဗ္ဗာကာရေန ဝတ္တုံ ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။

ဥပါဒါပရိတဿနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဒုတိယဥပါဒါပရိတဿနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈။ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန ဒေသနာ ကတာ ‘‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဒေသနာယ အာဂတတ္တာ။ စတူသု သုတ္တေသူတိ ပဉ္စမာဒီသု စတူသု သုတ္တေသု။ စတုတ္ထေ ပန ဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။

ဒုတိယဥပါဒါပရိတဿနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ကာလတ္တယအနိစ္စသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉။ ယဒိ ¶ အတီတာနာဂတံ ဧတရဟိ နတ္ထိဘာဝတော အနိစ္စံ၊ ပစ္စုပ္ပန္နမ္ပိ တဒါ နတ္ထီတိ ကော ပန ဝါဒေါ တဿ အနိစ္စတာယ၊ ပစ္စုပ္ပန္နမှိ ကထာဝ ကာ ဥဒယဗ္ဗယပရိစ္ဆိန္နတ္တာ တဿ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘နိဗ္ဗတ္တာ ယေ စ တိဋ္ဌန္တိ၊ အာရဂ္ဂေ သာသပူပမာ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၀)။

ကာလတ္တယအနိစ္စသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀-၁၁။ ကာလတ္တယဒုက္ခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၀-၁၁။ တထာရူပေနေဝါတိ ယထာရူပေနေဝ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယေန နဝမံ သုတ္တံ ကထိတံ၊ တထာရူပေနေဝါတိ။ တေ ကိရ ဘိက္ခူ အတီတာနာဂတံ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ၊ တထာ ‘‘အနတ္တာ’’တိ ¶ သလ္လက္ခေတွာ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလမိံသု။ ‘‘အထ နေသ’’န္တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝတ္တဗ္ဗံ။

ကာလတ္တယဒုက္ခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နကုလပိတုဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အနိစ္စဝဂ္ဂေါ

၁-၁၀။ အနိစ္စာဒိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂-၂၁။ ပုစ္ဆာဝသိကံ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ပုစ္ဆာဝသေန ဒေသိတတ္တာ။

အနိစ္စာဒိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနိစ္စဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဘာရဝဂ္ဂေါ

၁။ ဘာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၂။ ဥပါဒါနာနံ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ပရိဟာရဘာရိယဋ္ဌေနာတိ ပရိဟာရဿ ဘာရိယဘာဝေန ဂရုတရဘာဝေန။ ဝုတ္တမေဝ အတ္ထံ ¶ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘ဧတေသဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဧတာနိ ဌာနဂမနာဒီနိ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ပင်္ဂုလဇစ္စန္ဓာနံ ဝိယ အညမညူပဿယဝသေန ဣဇ္ဈန္တိ၊ န ပစ္စေကံ၊ တသ္မာ ‘‘ဧတေသ’’န္တိ အဝိသေသဝစနံ ကတံ။ ပုဂ္ဂလန္တိ ခန္ဓသန္တာနံ ဝဒတိ။ ခန္ဓသန္တာနော ဟိ အဝိစ္ဆေဒေန ပဝတ္တမာနော ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနာ ခန္ဓဘာရံ ဝဟန္တော ဝိယ လောကေ ခါယတိ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ သတ္တဿ အဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ။ ဘာရဟာရောတိ ဇာတောတိ ဘာရဟာရော နာမ ဇာတော။

ပုနဗ္ဘဝကရဏံ ပုနဗ္ဘဝေါ၊ တံ ဖလံ အရဟတိ၊ တတ္ထ နိယုတ္တာတိ ဝါ ပေါနောဘဝိကာ။ တဗ္ဘာဝသဟဂတံ ¶ ယထာ ‘‘သနိဒဿနာ ဓမ္မာ’’တိ၊ န သံသဋ္ဌသဟဂတံ၊ နာပိ အာရမ္မဏသဟဂတံ။ ‘‘တတြ တတြာ’’တိ ယံ ယံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ၊ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ ဝါ ပတွာ တတြတတြာဘိနန္ဒိနီ။ တေနာဟ ‘‘ဥပပတ္တိဋ္ဌာနေ ဝါ’’တိအာဒိ။ ပဉ္စကာမဂုဏိကောတိ ပဉ္စကာမဂုဏာရမ္မဏော။ ရူပါရူပူပပတ္တိဘဝေ ရာဂေါ ရူပါရူပဘဝရာဂေါ။ ဈာနနိကန္တိ ဈာနသင်္ခါတေ ကမ္မဘဝေ ရာဂေါ။ သဿတာဒိဋ္ဌီတိ ဘဝဒိဋ္ဌိ၊ တံသဟဂတော ရာဂေါ။ အယန္တိ ရာဂေါ ဘဝတဏှာ နာမ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိ နာမ၊ တံသဟဂတော ဆန္ဒရာဂေါ ဝိဘဝတဏှာ နာမ။ ဧသ ပုဂ္ဂလော ခန္ဓဘာရံ အာဒိယတိ တဏှာဝသေန ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော။ ‘‘အသေသမေတ္ထ တဏှာ ဝိရဇ္ဇတိ ပလုဇ္ဇတိ နိရုဇ္ဈတိ ပဟီယတီ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗပဒါနိ နိဗ္ဗာနဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ။

ဘာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပရိညသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃။ ပရိဇာနိတဗ္ဗေတိ ပဟာနပရိညာယ ပရိဇာနိတဗ္ဗေ။ တထာ ပရိဇာနနဉ္စ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ၊ တေသံ အတိက္ကမောတိ အာဟ ‘‘သမတိက္ကမိတဗ္ဗေတိ အတ္ထော’’တိ။ အစ္စန္တပရိညန္တိ နိဗ္ဗာနံ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘သမတိက္ကမန္တိ အတ္ထော’’တိ။

ပရိညသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ အဘိဇာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄။ ဉာတပရိညာ ¶ ကထိတာ ‘‘အဘိဝိသိဋ္ဌာယ ပညာယ ဇာနန’’န္တိ ကတွာ။ ဒုတိယပဒေနာတိ ‘‘ပရိဇာန’’န္တိ ပဒေန။ တတိယစတုတ္ထေဟီတိ ‘‘ဝိရာဇယံ ပဇဟ’’န္တိ ပဒေဟိ။

အဘိဇာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၉။ ဆန္ဒရာဂသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၅-၃၀။ ဓာတုသံယုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ၊ ကေဝလဉှိ ဧတ္ထ ခန္ဓဝသေန ဒေသနာ အာဂတာ၊ တတ္ထ ဓာတုဝသေနာတိ အယမေဝ ဝိသေသော။ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ကထိတာနိ အဿာဒါဒီနဝနိဿရဏဝသေန ဒေသနာယ ပဝတ္တတ္တာ။

ဆန္ဒရာဂသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ အဃမူလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁။ အဃံ ¶ ဝုစ္စတိ ပါပံ၊ အဃနိမိတ္တတာယ အဃံ ဒုက္ခံ။ ဣဒဉှိ ဒုက္ခံ နာမ ဝိသေသတော ပါပဟေတုကံ ကမ္မဖလသညိတံ။ တထာ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အဝိဇ္ဇာတဏှာမူလကတ္တာ။ အဃဿ နိမိတ္တတာယ အဃံ ဒုက္ခံ။ ဝဋ္ဋာနုသာရီ မဟာဇနော ဟိ ဒုက္ခာဘိဘူတော တဿ ပတိကာရံ မညမာနော တံ တံ ကရောတီတိ။

အဃမူလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ပဘင်္ဂုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂။ ပဘိဇ္ဇနသဘာဝန္တိ ခဏေ ခဏေ ပဘင်္ဂုသဘာဝံ။

ပဘင်္ဂုသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ နတုမှာကံဝဂ္ဂေါ

၁။ နတုမှာကံသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၃။ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေနာတိ ¶ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဿ ဆန္ဒရာဂဿ ပဇဟနေန။ ဒဗ္ဗာဒိ ပါကတိကတိဏံ ပါကဋမေဝါတိ အပါကဋံ ဒဿေတုံ တာလနာဠိကေရာဒိ ဒဿိတံ၊ တိဏကဋ္ဌာနံ ဝါ ဘေဒဒဿနတ္ထံ။ ပိယာလော ဖာရုသကံ။

နတုမှာကံသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ အညတရဘိက္ခုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅။ ယဒိ ရူပံ အနုသေတီတိ ရူပဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ယဒိ ရာဂါဒယော အနုသယနဝသေန ပဝတ္တန္တိ။ တေန သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ တေန ရာဂါဒိနာ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော သင်္ခါတဗ္ဗတံ ‘‘ရတ္တော ဒုဋ္ဌော’’တိအာဒိနာ ဝေါဟရိတဗ္ဗတံ ဥပဂစ္ဆတီတိ။ တေနာဟ ‘‘ကာမရာဂါဒီသူ’’တိအာဒိ။ အဘူတေနာတိ အဇာတေန ¶ အနုသယဝသေန အပ္ပဝတ္တေန။ အနုသယသီသေန ဟေတ္ထ အဘိဘဝံ ဝဒတိ။ ယတော ‘‘ရတ္တော ဒုဋ္ဌော မူဠှောတိ သင်္ခံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နိပ္ပရိယာယတော ဟိ မဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသာ အနုသယော။

အညတရဘိက္ခုသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဒုတိယအညတရဘိက္ခုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆။ တံ အနုသယိတံ ရူပန္တိ တံ ရာဂါဒိနာ အနုသယိတံ ရူပံ မရန္တေန အနုသယေန အနုမရတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ယေန အနုသယေန မရန္တေန တံ အနုမရတိ။ တေန သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ တထာဘူတတော တေန ‘‘ရတ္တော’’တိအာဒိဝေါဟာရံ လဘတိ။ ယေန အနုသယေန ကာရဏဘူတေန အနုမီယတိ၊ တေန။

ဒုတိယအညတရဘိက္ခုသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅-၆။ အာနန္ဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၇-၃၈။ ဌိတိယာ ¶ ဌိတိက္ခဏေန သဟိတံ ဌိတံ။ ဌိတဿ အညထတ္တန္တိ ဥပ္ပာဒက္ခဏတော အညထာဘာဝေါ။ ပညာယတီတိ ဥပလဗ္ဘတိ။ ပစ္စယဝသေန ဓရမာနတ္တာ ဧဝ ဇီဝမာနဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယဝသေန ဇရာ ပညာယတိ ဥပ္ပာဒက္ခဏတော အညထတ္တပ္ပတ္တိယာ။ ဝုတ္တမေဝ အတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘ဌိတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇီဝိ…ပေ… နာမံ။ တထာ ဟိ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၁၉) ‘‘အာယု ဌိတီ’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ အညထတ္တန္တိ ဇရာယ နာမန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

တီဏိ လက္ခဏာနိ ဟောန္တိ သင်္ခတသဘာဝလက္ခဏတော။ ယော ကောစိ ရူပဓမ္မော ဝါ အရူပဓမ္မော ဝါ လောကိယော ဝါ လောကုတ္တရော ဝါ သင်္ခါရော။ သင်္ခါရော၊ န လက္ခဏံ ဥပ္ပာဒါဒိသဘာဝတ္တာ။ လက္ခဏံ၊ န သင်္ခါရော ဥပ္ပာဒါဒိရဟိတတ္တာ။ န စ…ပေ… သက္ကာ သင်္ခါရဓမ္မတ္တာ လက္ခဏဿ။ နာပိ လက္ခဏံ ဝိနာ သင်္ခါရော ပညာပေတုံ သက္ကာ သင်္ခါရဘာဝေန။ တေနာဟ ‘‘လက္ခဏေနာ’’တိအာဒိ။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ လက္ခဏန္တိ ကာဠရတ္တသဗလာဒိဘာဝလက္ခဏံ ပါကဋံ ဟောတိ ‘‘အယံ အသုကဿ ဂါဝီ’’တိ။

ဧဝံ သင်္ခါရောပိ ပညာယတိ သဘာဝတော ဥပဓာရေန္တဿ ဥပ္ပာဒလက္ခဏမ္ပိ ဥပ္ပာဒါဝတ္ထာတိ ကတွာ။ ကာလသင်္ခါတောတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနကာလသင်္ခါတော။ တဿ သင်္ခါရဿ။ ခဏောပီတိ ဥပ္ပာဒက္ခဏောပိ ပညာယတိ။ ဥပ္ပာဒေါပီတိ ဥပ္ပာဒလက္ခဏောပိ။ ဇရာလက္ခဏန္တိ ဥပ္ပန္နဇီရဏလက္ခဏံ၊ တံ ‘‘ဌိတဿ ¶ အညထတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဘင်္ဂက္ခဏေ သင်္ခါရောပိ တံလက္ခဏမ္ပိ ကာလသင်္ခါတော တဿ ခဏောပိ ပညာယတီ’’တိ ပါဌော။ ကေစိ ပန ‘‘ဇရာပီ’’တိ ပဒမ္ပေတ္ထ ပက္ခိပန္တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒန္တိ ‘‘န ဟိ တသ္မိံ ခဏေ တရုဏော ဟုတွာ သင်္ခါရော ဘိဇ္ဇတိ၊ အထ ခေါ ဇိယျမာနော မဟလ္လကော ဝိယ ဇိဏ္ဏော ဧဝ ဟုတွာ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ၊ ဘင်္ဂေနေဝ ပန ဇရာ အဘိဘုယျတိ ခဏဿ အတိဣတ္တရဘာဝတော န သက္ကာ ပညာပေတုံ ဌိတိယာတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ တာနီတိ အရူပဓမ္မာနံ တီဏိ လက္ခဏာနိ။ အတ္ထိက္ခဏန္တိ အရူပဓမ္မဝိဇ္ဇမာနက္ခဏံ၊ ဥပ္ပာဒက္ခဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ သဗ္ဗေသံ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဌိတိယာ န ဘဝိတဗ္ဗံ။ တဿေဝါတိ တဿာ ဧဝ ဌိတိယာ။ တမတ္ထန္တိ ဇရာလက္ခဏဿ ပညာပေတုံ အသက္ကုဏေယျဘာဝံ။ အညေ ပန ‘‘သန္တတိဝသေန ဌာနံ ဌိတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တယိဒံ ¶ အကာရဏံ အဋ္ဌာနံ။ ယသ္မာ သုတ္တေ ‘‘ဌိတဿ အညထတ္တံ ပညာယတီ’’တိ ဥပ္ပာဒဝယေဟိ နိဗ္ဗိသေသေန ဌိတိယာ ဇောတိတတ္တာ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ အပိစ ယထာ ဓမ္မဿ ဥပ္ပာဒါဝတ္ထာယ ဘိန္နာ ဘင်္ဂါဝတ္ထာ ဣစ္ဆိတာ၊ အညထာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမေဝ ဘိဇ္ဇတီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဘင်္ဂါဝတ္ထာယပိ ဘိန္နာ ဘင်္ဂါဘိမုခါဝတ္ထာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ န ဟိ အဘင်္ဂါဘိမုခေါ ဘိဇ္ဇတိ။ န စေတ္ထ သက္ကာ ဥပ္ပာဒါဘိမုခါဝတ္ထံ ပရိကပ္ပေတုံ တဒါ တဿ အလဒ္ဓတ္တလာဘတ္တာ။ အယံ ဝိသေသောတိ ဌိတိက္ခဏော နာမ ရူပဓမ္မာနံယေဝ၊ န အရူပဓမ္မာနန္တိ အယံ ဤဒိသော ဝိသေသော။ အာစရိယမတိ နာမ တဿေဝ အာစရိယဿ မတိ၊ သာ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာတိ အာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။

အာနန္ဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇-၁၀။ အနုဓမ္မသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၉-၄၂။ အပါယဒုက္ခေ သကလသံသာရဒုက္ခေ စ ပတိတုံ အဒတွာ ဓာရဏဋ္ဌေန ဓမ္မော၊ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ။ တဒနုလောမိကာ စဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပန္နဿာ’’တိအာဒိ။ ‘‘နိဗ္ဗိဒါဗဟုလော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ပဒုဒ္ဓါရော ကတော၊ ပါဠိယံ ပန ‘‘နိဗ္ဗိဒါဗဟုလံ ဝိဟရေယျာ’’တိ အာဂတံ။ ဥက္ကဏ္ဌနဗဟုလောတိ သဗ္ဗဘဝေသု ဥက္ကဏ္ဌနဗဟုလော။ တီဟိ ပရိညာဟီတိ ဉာတတီရဏပ္ပဟာနပရိညာဟိ။ ပရိဇာနာတီတိ တေဘူမကဓမ္မေ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဇာနာတိ၊ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတိ။ ပရိမုစ္စတိ သဗ္ဗသံကိလေသတော ‘‘မဂ္ဂေါ ပဝတ္တိတော ပရိမုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တထာတိ ဣမိနာ ဣတော ပရေသု တီသု မဂ္ဂေါ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ။ အနိယမိတာတိ အဂ္ဂဟိတာ။ တေသု နိယမိတာ ‘‘အနိစ္စာနုပဿီ’’တိအာဒိဝစနတော။ သာတိ အနုပဿနာ။ တတ္ထ နိယမိတဝသေနေဝါတိ ဣဒံ လက္ခဏဝစနံ ယထာ ‘‘ယဒိ မေ ဗျာဓယော ဘဝေယျုံ ¶ ၊ ဒါတဗ္ဗမိဒမောသဓ’’န္တိ။ န ဟိ သက္ကာ ဧတိဿာ ဧဝ အနုပဿနာယ ဝသေန သမ္မသနာစာရံ မတ္ထကံ ပါပေတုန္တိ။

အနုဓမ္မသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နတုမှာကံဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အတ္တဒီပဝဂ္ဂေါ

၁။ အတ္တဒီပသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၃။ ဒွီဟိ ¶ ဘာဂေဟိ အာပေါ ဧတ္ထ ဂတာတိ ဒီပေါ၊ ဒီပေါ ဝိယာတိ ဒီပေါ ဩဃေဟိ အနဇ္ဈောတ္ထရနီယတာယ။ ယော ပရော န ဟောတိ၊ သော အတ္တာ၊ ဣဓ ပန ဓမ္မော အဓိပ္ပေတော။ အတ္တာ ဒီပေါ ဧတေသန္တိ အတ္တဒီပါ။ ပဋိသရဏတ္ထော ဒီပဋ္ဌောတိ အာဟ – ‘‘အတ္တသရဏာတိ ဣဒံ တဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ။ လောကိယလောကုတ္တရော ဓမ္မော အတ္တာ နာမ ဧကန္တနာထဘာဝတော။ ပဌမေန ပဒေန ဝုတ္တော ဧဝ အတ္ထော ဒုတိယပဒေန ဝုစ္စတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘တေနေဝါဟာ’’တိအာဒိ။ ယဝတိ ဧတသ္မာ ဖလံ ပသဝတီတိ ယောနိ၊ ကာရဏံ။ ကိံ ပဘုတိ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ ဧတေသန္တိ ကိံ ပဘုတိကာ။ ပဟာနဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ စေဝ…ပေ… တေ ပဟီယန္တီ’’တိ။ န ပရိတဿတိ တဏှာပရိတ္တာသဿ အဘာဝတော။ ဝိပဿနင်္ဂေနာတိ ဝိပဿနာသင်္ခါတေန ကာရဏေန။

အတ္တဒီပသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဋိပဒါသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၄။ သဘာဝတောသန္တော ဝိဇ္ဇမာနော ကာယော ရူပါဒိဓမ္မသမူဟောတိ သက္ကာယောတိ အာဟ – ‘‘သက္ကာယော ဒုက္ခ’’န္တိ။ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ သမနုပဿနာ၊ ဒိဋ္ဌိသဟိတာ ဝါ သမနုပဿနာ ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ၊ ဒိဋ္ဌိမညနာယ သဒ္ဓိံ ဣတရမညနာ။ သဟ ဝိပဿနာယ စတုမဂ္ဂဉာဏံ သမနုပဿနာ ‘‘စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ သမ္မဒေဝ အနုရူပတော ပဿနာ’’တိ ကတွာ။

ပဋိပဒါသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ အနိစ္စသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၅။ ဝိရာဂေါ ¶ နာမ မဂ္ဂေါ၊ ဝိမုတ္တိဖလန္တိ အာဟ – ‘‘မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဖလက္ခဏေ ဝိမုစ္စတီ’’တိ။ အဂ္ဂဟေတွာတိ ဧဝံ နိရုဇ္ဈမာနေဟိ အာသဝေဟိ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ ကဉ္စိ ဓမ္မံ အနာဒိယိတွာ။ ‘‘စိတ္တံ ဝိရတ္တံ၊ ဝိမုတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ¶ ဖလံ ဂယှတိ၊ ‘‘ခီဏာ ဇာတီ’’တိအာဒိနာ ပစ္စဝေက္ခဏာတိ အာဟ ‘‘သဟ ဖလေန ပစ္စဝေက္ခဏဒဿနတ္ထ’’န္တိ။ ဥပရိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာဘာဝေန ဌိတံ။ တေနာဟ ‘‘ဝိမုတ္တတ္တာ ဌိတ’’န္တိ။ ယံ ပတ္တဗ္ဗံ၊ တံ အဂ္ဂဖလဿ ပတ္တဘာဝေန အဓိဂတတ္တာ သန္တုဋ္ဌံ ပရိတုဋ္ဌံ။

အနိစ္စသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဒုတိယအနိစ္စသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၆။ ပုဗ္ဗန္တံ အတီတခန္ဓကောဋ္ဌာသံ။ အနုဂတာတိ သဿတာဒီနိ ကပ္ပေတွာ ဂဟဏဝသေန အနုဂတာ။ အဋ္ဌာရသ ဒိဋ္ဌိယောတိ စတဿော သဿတဒိဋ္ဌိယော၊ စတဿော ဧကစ္စသဿတဒိဋ္ဌိယော၊ စတဿော အန္တာနန္တိကဒိဋ္ဌိယော၊ စတဿော အမရာဝိက္ခေပဒိဋ္ဌိယော၊ ဒွေ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နဒိဋ္ဌိယောတိ ဧဝံ အဋ္ဌာရသ ဒိဋ္ဌိယော န ဟောန္တိ ပစ္စယဃာတေန။ အပရန္တန္တိ အနာဂတံ ခန္ဓကောဋ္ဌာသံ သဿတာဒိဘာဝံ ကပ္ပေတွာ ဂဟဏဝသေန အနုဂတာ။ သောဠသ သညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ အသညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ နေဝသညီနာသညီဝါဒါ၊ သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ၊ ပဉ္စ ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါတိ ဧဝံ စတုစတ္တာလီသ ဒိဋ္ဌိယော န ဟောန္တိ ပစ္စယဃာတေန။ သဿတဒိဋ္ဌိထာမသော စေဝ သီလဗ္ဗတဒိဋ္ဌိပရာမာသော စ န ဟောတိ ပစ္စယဃာတေန။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္တာဝတာ ပဌမမဂ္ဂေါ ဒဿိတော’’တိ အနဝသေသဒိဋ္ဌိပဟာနကိတ္တနတော။ ပဟီနာ ဝိက္ခမ္ဘိတာ။ ဣဒံ ပနာတိ ‘‘ရူပသ္မိ’’န္တိအာဒိ။

ဒုတိယအနိစ္စသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သမနုပဿနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၇။ ပရိပုဏ္ဏဂါဟဝသေနာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အသေသေတွာ ဧကဇ္ဈံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟဏဝသေန။ ဧတေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ အညတရံ ‘‘အတ္တာ’’တိ သမနုပဿန္တိ။ ဣတီတိ ဧဝံ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ အယံ အတ္တဒိဋ္ဌိသင်္ခါတာ သမနုပဿနာ အတ္ထိ ပဋိပက္ခေန အဝိဟတတ္တာ သံဝိဇ္ဇတိ။ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနန္တိ စက္ခာဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ။

အာရမ္မဏန္တိ ¶ ကမ္မဝိညာဏဿ အာရမ္မဏံ။ မာနဝသေန စ ဒိဋ္ဌိဝသေန စ ‘‘အသ္မီ’’တိ ဂါဟေ သိဇ္ဈန္တေ တံသဟဂတာ တဏှာပိ တဂ္ဂဟိတာဝ ဟောတီတိ ¶ ဝုတ္တံ ‘‘တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန အသ္မီတိ ဧဝမ္ပိဿ ဟောတီ’’တိ။ ဂဟေတွာတိ အဟံကာရဝတ္ထုဝသေန ဂဟေတွာ။ အယံ အဟမသ္မီတိ အယံ စက္ခာဒိကော၊ သုခါဒိကော ဝါ အဟမသ္မိ။ ‘‘ရူပီ အတ္တာ အရောဂေါ ပရံ မရဏာ’’တိ ဧဝမာဒိဂဟဏဝသေန ပဝတ္တနတော ဝုတ္တံ ‘‘ရူပီ ဘဝိဿန္တိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ သဿတမေဝ ဘဇန္တီ’’တိ။ ဝိပဿနာဘိနိဝေသတော ပုဗ္ဗေ ယထေဝါကာရာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ အထ ဝိပဿနာဘိနိဝေသတော ပရံ တေနေဝါကာရေန ဌိတေသု စက္ခာဒီသု ဣန္ဒြိယေသု အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎဧတွာ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒနေန၊ အထ မဂ္ဂပရမ္ပရာယ အရဟတ္တမဂ္ဂဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိယော ကမ္မသမ္ဘာရဘာဝတော။ ကမ္မဿ…ပေ… ဧကော သန္ဓီတိ ဟေတုဖလသန္ဓိ။ ပုန ဧကော သန္ဓီတိ ဖလဟေတုသန္ဓိမာဟ။ တယော ပပဉ္စာ အတီတော အဒ္ဓါ အတီတဘဝအဒ္ဓါနံ တေသံ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အနာဂတဿ ပစ္စယော ဒဿိတော အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ ဝသေန။ သုတဝတော ပန အရိယသာဝကဿ ဝသေန ဝဋ္ဋဿ ဝူပသမော ဒဿိတောတိ။

သမနုပဿနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ခန္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၈။ တထေဝါတိ အာရမ္မဏဘာဝေနေဝ။ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဥပါဒါနေဟိ ဥပါဒါတဗ္ဗန္တိ ဥပါဒါနိယံ။ ဣဓာပီတိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသုပိ။ ဝိဘာဂတ္ထေ ဂယှမာနေ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါပိ သိယာ၊ အဘိဓမ္မေ စ ရာသဋ္ဌော ဧဝ အာဂတော၊ ‘‘တဒေကဇ္ဈံ အဘိသံယုဟိတွာ’’တိ ဝစနတော ‘‘ရာသဋ္ဌေန’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။

ခန္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇-၈။ သောဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၄၉-၅၀။ ဝိသိဋ္ဌောတိ ပဓာနော။ ဥတ္တမောတိ ဥက္ကဋ္ဌော။ အညံ ကိံ ဘဝေယျာတိ အညံ ကိံ ကာရဏံ ဘဝေယျ တထာ သမနုပဿနာယ အညေသံ အဝိဇ္ဇမာနတာယ ဝစနပရိဋ္ဌိတိပဘိန္နတော။ ဝဇိရဘေဒဒေသနံ နာမ အတ္ထတော တေပရိဝဋ္ဋဒေသနာ။

သောဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉-၁၀။ နန္ဒိက္ခယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၁-၅၂။ နဝမဒသမေသူတိ ¶ ¶ သုတ္တဒွယံ သဟေဝ ဥဒ္ဓဋံ၊ ဒွီသုပိ အတ္ထဝဏ္ဏနာယ သရိက္ခဘာဝတော။ နန္ဒနဋ္ဌေန နန္ဒီ၊ ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ။ သတိပိ သဒ္ဒတ္ထတော ဘေဒေ ‘‘ဣမေသံ အတ္ထတော နိန္နာနာကရဏတာယာ’’တိ ဝတွာပိ ပဟာယကဓမ္မဘေဒေန ပန လဗ္ဘတေဝ ဘေဒမတ္တာတိ ဒဿေတုံ ‘‘နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိရဇ္ဇန္တော ရာဂံ ပဇဟတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္တာဝတာတိ ‘‘နန္ဒိက္ခယာ ရာဂက္ခယော’’တိ ဧတ္တာဝတာ။ ဝိပဿနံ နိဋ္ဌပေတွာ ဝိပဿနာကိစ္စဿ ပရိယောသာနေန။ ရာဂက္ခယာတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိပရိယောသာနာယ ဝိပဿနာယ ရာဂဿ ခေပိတတ္တာ။ အနန္တရံ ဥပ္ပန္နေန အရိယမဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒဝသေန နန္ဒိက္ခယောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဣဓ မဂ္ဂံ ဒဿေတွာ’’တိ။ အနန္တရံ ပန ဥပ္ပန္နေန အရိယဖလေန ပဋိပဿဒ္ဓိဝသေန နန္ဒိရာဂက္ခယာ သဗ္ဗံ သံကိလေသတော စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ။ တေနာဟ ‘‘ဖလံ ဒဿိတ’’န္တိ။

နန္ဒိက္ခယသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အတ္တဒီပဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မူလပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။

၆။ ဥပယဝဂ္ဂေါ

၁။ ဥပယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၃။ ဥပေတီတိ ဥပယော။ ကထမုပေတိ? တဏှာမာနာဒိဝသေနာတိ အာဟ ‘‘တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေနာ’’တိ။ ကထမိဒံ လဗ္ဘတီတိ? ‘‘အဝိမုတ္တော’’တိ ဝစနတော။ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ဟိ ဗဒ္ဓါ၊ ကိံ ဥပေတီတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓေ’’တိ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ တထာ ဥပေတဿ အဘာဝတော။ ကော ပနုပေတီတိ? တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော။ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ဥပဂမဿ ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာဏန္တိ အကုသလကမ္မဝိညာဏမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဇဝါပေတွာတိ ဂဟိတဇဝံ ကတွာ။ ယထာ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎိတုံ သမတ္ထံ၊ ဧဝံ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘ပဋိသန္ဓီ’’တိအာဒိ။ အဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ ‘‘ဩကံ ပဟာယ အနိကေတသာရီ’’တိ ဂါထာယ ဝိဿဇ္ဇနေ။ ကမ္မနိမိတ္တာဒိဝသေန ပဋိသန္ဓိယာ ပစ္စယဘူတံ ¶ အာရမ္မဏံ ပဋိသန္ဓိဇနကဿ ကမ္မဿ ဝသေန ဝေါစ္ဆိဇ္ဇတိ။ ပတိဋ္ဌာ န ဟောတိ သရာဂကာလေ ဝိယ အနုပဋ္ဌာနတော ¶ ။ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ ဝိညာဏံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ အနဘိသင်္ခရိတွာတိ အနုပ္ပာဒေတွာ ပစ္စယဃာတေန။

ဥပယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဗီဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၄။ ဗီဇဇာတာနီတိ ဇာတ-သဒ္ဒေါ ပဒပူရဏမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဗီဇာနီ’’တိ။ ဝစန္တိ သေတဝစံ။ အဇ္ဇုကန္တိ တစ္ဆကံ။ ဖဏိဇ္ဇကံ တုလသိ။ အဘိန္နာနီတိ ဧကဒေသေနပိ အခဏ္ဍိတာနိ။ ဗီဇတ္ထာယာတိ ဗီဇကိစ္စာယ။ န ဥပကပ္ပတီတိ ပစ္စယော န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ န ပါပိတာနီတိ ပူတိတံ န ဥပဂတာနိ။ တဏ္ဍုလသာရဿ အာဒါနတော သာရာဒါနိ။ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏဝသေန ဝိညာဏံ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ အာရမ္မဏဝသေနာတိ အာရမ္မဏဘာဝဝသေန။ သိနေဟနဋ္ဌေနာတိ တဏှာယနဝသေန သိနိဒ္ဓတာပါဒနေန၊ ယတော ‘‘နန္ဒူပသေစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝိရောပိတံ တံ ကမ္မဝိညာဏံ ပဋိသန္ဓိအင်္ကုရုပ္ပာဒနသမတ္ထံ ဟောတိ။ သပ္ပစ္စယန္တိ အဝိဇ္ဇာအယောနိသောနမနသိကာရာဒိပစ္စယေဟိ သပ္ပစ္စယံ။ ဝိရုဟတိ ဝိပါကသန္တာနုပ္ပာဒနသမတ္ထော ဟုတွာ။

ဗီဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဥဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ဥဒါနံ ဥဒါဟရီတိ အတ္တမနဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ။ ဧသ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဥဒါဟာရော။ ဘုသော နိဿယော ဥပနိဿယော၊ ဒါနမေဝ ဥပနိဿယော ဒါနူပနိဿယော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တတ္ထ ဒါနူပနိဿယော အန္နာဒိဝတ္ထူသု ဗလဝါတိ ဗလဝဘာဝေန ဟောတိ၊ တသ္မာ ဥပနိဿယဗဟုလော ကာမရာဂပ္ပဟာနေနေဝ ကတပရိစယတ္တာ ဝိပဿနမနုယုဉ္ဇန္တော န စိရဿေဝ အနာဂါမိဖလံ ပါပုဏာတိ၊ တထာ သုဝိသုဒ္ဓသီလူပနိဿယော ကာမဒေါသဇိဂုစ္ဆနေန။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဣမေ ဒွေ ဥပနိဿယာ ဒုဗ္ဗလာတိ ဝုတ္တာ ¶ ? ဝိဇ္ဇူပမညာဏဿေဝ ပစ္စယဘာဝတော။ သောပိ ဘာဝနူပနိဿယသဟာယလာဘေနေဝ၊ န ကေဝလံ။ ဘာဝနာ ပန ပဋိဝေဓဿ ဝိသေသဟေတုဘာဝတော ဗလဝါ ဥပနိဿယော။ တထာ ဟိ သာ ဝဇိရူပမဉာဏဿ ဝိသေသပစ္စယော။ တေနာဟ ‘‘ဘာဝနူပနိဿယော အရဟတ္တံ ပါပေတီ’’တိ။

သောတိ မိလကတ္ထေရော။ ဝိဟာရန္တိ ဝသနဋ္ဌာနံ။ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဟိ ပဏ္ဏသာလာယ ထေရော ဝိဟရတိ။ ဥပဋ္ဌာတိ ဧကလက္ခဏေန။ ကူဋဂေါဏော ဝိယ ဂမနဝီထိံ။ တတ္ထာတိ အလ္လကဋ္ဌရာသိမှိ။ ဥဒကမဏိကာနန္တိ ဥဒကထေဝါနံ။

အတ္တနိယေဝ ¶ ဥပနေသိ ဥဒါနကထာယ ဝုတ္တဓမ္မာနံ ပရိပုဏ္ဏာနံ အတ္တနိ သံဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဥဋ္ဌာနဝတာ’’တိအာဒိ။ အယဉှိ မိလကတ္ထေရော သိက္ခာယ ဂါရဝေါ သပ္ပတိဿော ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ပူရေန္တော ဝိသုဒ္ဓသီလော ဟုတွာ ဌိတော၊ တသ္မာ ‘‘ဒုဗ္ဗလူပနိဿယေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ဥဒါနေန္တော ‘‘နော စဿံ…ပေ… သညောဇနာနီ’’တိ။

သစေ အဟံ န ဘဝေယျန္တိ ယဒိ အဟံ နာမ ကောစိ န ဘဝေယျံ တာဒိသဿ အဟံသဒ္ဒဝစနီယဿ ကဿစိ အတ္ထဿ အဘာဝတော။ တတော ဧဝ မမ ပရိက္ခာရောပိ န ဘဝေယျတဿ စ ပဘင်္ဂုဘာဝေန အနဝဋ္ဌိတဘာဝတော။ ဧဝံ အတ္တုဒ္ဒေသိကဘာဝေန ပဒဒွယဿ အတ္ထံ ဝတွာ ဣဒါနိ ကမ္မဖလဝသေန ဝတ္တုံ ‘‘သစေ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတီတပစ္စုပ္ပန္နဝသေန သုညတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတဝသေန တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒါနိ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ အဓိမုစ္စန္တောတိ ဧဒိသံ အဓိမုတ္တိံ ပဝတ္တေန္တော။ ဝိဘဝိဿတီတိ ဝိနဿိဿတိ။ ဝိဘဝေါ ဟိ ဝိနာသော။ တေနာဟ ‘‘ဘိဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ ဝိဘဝဒဿနံ ဝိဘဝေါတိ ဥတ္တရပဒလောပေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝိဘဝဒဿနေနာ’’တိ။ ဝိဘဝဒဿနံ နာမ အစ္စန္တာယ ဝိနာသဿ ဒဿနံ။ တန္တိ အရိယမဂ္ဂံ။ သာမညဇောတနာ ဟေသာ ဝိသေသနိဋ္ဌာ ဟောတီတိ တတိယမဂ္ဂဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥပရိ မဂ္ဂဖလန္တိ အဂ္ဂမဂ္ဂဖလံ။ နတ္ထိ ဧတိဿာ ဇာတိယာ အန္တရန္တိ အနန္တရာ၊ အနန္တရာ ဝိပဿနာ မဂ္ဂဿ။ ဂေါတြဘူ ပန အနုလောမဝီထိပရိယာပန္နတ္တာ ဝိပဿနာဂတိကံ ဝါ သိယာ၊ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတ္တာ မဂ္ဂဂတိကံ ဝါတိ န တေန မဂ္ဂေါ အန္တရိကော နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပဿနာ မဂ္ဂဿ အာသန္နာနန္တရံ နာမာ’’တိ ¶ ။ ဖလံ ပန နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတ္တာ ကိလေသာနံ ပဇဟနဝသေန ပဝတ္တနတော လောကုတ္တရဘာဝတော စ ကမ္မမဂ္ဂဂတိကမေဝ၊ ကုသလဝိပါကဘာဝေန ပန နေသံ အတ္ထော ပဘေဒေါတိ ဝိပဿနာယ ဖလဿ သိယာ အနန္တရတာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဖလဿ ဒူရာနန္တရံ နာမာ’’တိ။ ‘‘အာသဝါနံ ခယော’’တိ ပန အဂ္ဂမဂ္ဂေ ဝုစ္စမာနေ ဝိပဿနာနံ အာသန္နတာယ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ အတသိတာယေတိ န တသိတဗ္ဗေ တာသံ အနာပဇ္ဇိတဗ္ဗေ။ တာသောတိ တာသဟေတု ‘‘တသတိ ဧတသ္မာ’’တိ ကတွာ။ သောတိ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော။ တိလက္ခဏာဟတန္တိ အနိစ္စတာဒိလက္ခဏတ္တယလက္ခိတံ။ မနမှိ နဋ္ဌောတိ ဤသကံ နဋ္ဌောမှိ၊ တတော ပရမ္ပိ တတ္ထေဝ ဌတွာ ကိဉ္စိ အပူရိတတ္တာ ဧဝ မုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘န တာသော နာမ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တဿ အတာသဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော ဟိ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏေန ‘‘သဘယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဝိပဿန္တော န ဥတ္တသတိ။

ဥဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဥပါဒါနပရိပဝတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၆။ စတုန္နံ ¶ ပရိဝဋ္ဋနဝသေနာတိ ပစ္စေကက္ခန္ဓေသု စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ပရိဝဋ္ဋနဝသေန။ ရူပံ အဗ္ဘညာသိန္တိ သကလဘူတုပါဒါရူပံ ကုစ္ဆိတဘာဝတော တတ္ထ စ တုစ္ဆဝိပလ္လာသတာယ ‘‘ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန အညာသိံ ပဋိဝိဇ္ဈိံ။ အာဟာရဝသေန ရူပကာယဿ ဟာနိဝုဒ္ဓါဒီနံ ပါကဋဘာဝတော ဝိသေသပစ္စယတော စ တဿ ‘‘အာဟာရသမုဒယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ခသမုဒယကထာ နာမ ဝဋ္ဋကထာတိ ‘‘သစ္ဆန္ဒရာဂေါ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။ ဆန္ဒရာဂဂ္ဂဟဏေန စ ဥပါဒါနကမ္မာဝိဇ္ဇာပိ ဂဟိတာ ဧဝ။ ပဋိပန္နာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဝတ္တမာနကာလပ္ပယောဂေါ ဟေသ ယထာ ‘‘ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ။ ပတိဋ္ဌဟန္တီတိ ပတိဋ္ဌံ လဘန္တိ။ ကေဝလိနောတိ ဣဓ ဝိမုတ္တိဂုဏေန ပါရိပူရီတိ အာဟ ‘‘သကလိနော ကတသဗ္ဗကိစ္စာ’’တိ။ ယေန တေတိ ယေန အဝသိဋ္ဌေန တေ အသေက္ခေ ပညာပေန္တာ ပညာပေယျုံ၊ တံ နေသံ ဝဋ္ဋံ သေက္ခာနံ ဝိယ နတ္ထိ ပညာပနာယ။ ဝဋ္ဋန္တိ ကာရဏံ ဝဋ္ဋနဋ္ဌေန ဖလဿ ပဝတ္တနဋ္ဌေန။ အသေက္ခဘူမိဝါရောတိ အသေက္ခဘူမိပ္ပဝတ္တိ။

ဥပါဒါနပရိပဝတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သတ္တဋ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၇။ သတ္တသု ¶ ဩကာသေသူတိ ရူပပဇာနနာဒီသု သတ္တသု ဩကာသေသု။ ဝုသိတဝါသောတိ ဝုသိတအရိယဝါသော။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ ဥဒ္ဒေသေ။ သေသံ နာမ ဣဓ ဝုတ္တာဝသေသံ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥဿဒနန္ဒိယန္တိ ဥဿန္နဂုဏဝတော တောသနံ သမ္မောဒါပနံ။ ဂုဏကိတ္တနေန ပလောဘနီယံ သေက္ခကလျာဏပုထုဇ္ဇနာနံ ပသာဒုပ္ပာဒနေန။ ဣဒါနိ ဝုတ္တမေဝ အတ္ထံ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဧတ္တာဝတာတိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဝသေန သတ္တသု ဌာနေသု ကောသလ္လဒီပနေန ဧတ္တကေန ဒေသနာက္ကမေန။ တန္တိ အာရမ္မဏံ။ ဓာတုအာဒိမတ္တမေဝါတိ ဓာတာယတနပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမတ္တမေဝ။ ဣမေသု ဓမ္မေသူတိ ဣမေသု ဇာတာဒီသု။ ကမ္မံ ကတွာတိ သမ္မသနကမ္မံ နိဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝမေတ္ထ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဝသေန သတ္တဋ္ဌာနကောသလ္လပဝတ္တိယာ ပဘေဒေန ဝိဘဇိတွာ ‘‘တိဝိဓူပပရိက္ခီ’’တိ ဒဿေတိ ဓမ္မရာဇာ။

သတ္တဋ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၈။ အဓိကံ ¶ သဝိသေသံ ပယသတိ ပယုဉ္ဇတိ ဧတေနာတိ အဓိပ္ပယာသော၊ ဝိသိဋ္ဌပယောဂေါ။ တေနာဟ ‘‘အဓိကပယောဂေါ’’တိ။ ဣမဉှိ မဂ္ဂန္တိ အဋ္ဌင်္ဂိကံ အရိယမဂ္ဂမာဟ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ။ အဝတ္တမာနဋ္ဌေနာတိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒတော ပုဗ္ဗေ န ဝတ္တမာနဘာဝေန။ မဂ္ဂံ ဇာနာတီတိ သမုဒါဂမတော ပဋ္ဌာယ သပုဗ္ဗဘာဂံ သသမ္ဘာရဝိသယံ သဖလံ သဥဒြယံ အရိယံ မဂ္ဂံ ဇာနာတိ အဝဗုဇ္ဈတီတိ မဂ္ဂညူ။ ဝိဒိတန္တိ အညေသမ္ပိ ဉာတံ ပဋိလဒ္ဓံ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ ပါကဋံ အကာသိ၊ တထာ ကတွာ ဒေသေသိ။ အမဂ္ဂေ ပရိဝဇ္ဇနေန မဂ္ဂေ ပဋိပတ္တီတိ တဿ မဂ္ဂကုသလတာ ဝိယ အမဂ္ဂကုသလတာပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂေ စ အမဂ္ဂေ စ ကောဝိဒေါ’’တိ။ အဟံ ပဌမံ ဂတောတိ အဟံ ပဌမမဂ္ဂေန သမန္နာဂတော။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၉။ ပုရာဏုပဋ္ဌာကေတိ ¶ ပုဗ္ဗေ ပဓာနပဒဟနကာလေ ဥပဋ္ဌာကဘူတေ။ ‘‘အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အဿာမိကဋ္ဌေန သုညတဋ္ဌေန အတ္တပဋိက္ခေပဋ္ဌေနာ’’တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေဟိ။ ဧတ္တကေန ဌာနေနာတိ ‘‘ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ’’တိ အာရဘိတွာ ယာဝ ‘‘ဧဝံ မေ ဝိညာဏံ မာ အဟောသီ’’တိ ဧတ္တကေန သုတ္တပဒေသေန။ အကထိတဿေဝ ကထနံ ဥတ္တရံ၊ န ကထိတဿာတိ ဝုတ္တံ ‘‘တာနိ ဒဿေတွာ’’တိ။ သမောဓာနေတွာတိ သမ္ပိဏ္ဍိတွာ။ ဝိတ္ထာရကထာတိ ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌကထာ။ အနတ္တလက္ခဏမေဝါတိ တဗ္ဗဟုလတာယ တပ္ပဓာနတာယ စ ဝုတ္တံ။ အနိစ္စတာဒီနမ္ပိ ဟိ တတ္ထ တံဒီပနတ္ထမေဝ ဝုတ္တတ္တာ တဒေဝ ဇေဋ္ဌံ ပဓာနံ တထာ ဝေနေယျဇ္ဈာသယတော။

အနတ္တလက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ မဟာလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၀။ ဧကန္တဒုက္ခန္တိအာဒီနိ ပဒါနိ ဝုတ္တနယာနေဝ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ယထာ သရာဂေါ ဟေတု ပစ္စယော သံကိလေသာယ၊ ဧဝံ သဝိပဿနော မဂ္ဂေါ ဟေတု ပစ္စယော စ ဝိသုဒ္ဓိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မဟာလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ အာဒိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၁။ ဧကာဒသဟီတိ ¶ ရာဂါဒီဟိ ဥပါယာသပရိယောသာနေဟိ ဧကာဒသဟိ သန္တာပနဋ္ဌေန အဂ္ဂီဟိ။ ဒွီသူတိ အဋ္ဌမနဝမေသု။ ဒုက္ခလက္ခဏမေဝါတိ တဗ္ဗဟုလတာယ တပ္ပဓာနတာယ စ ဝုတ္တံ။

အာဒိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ နိရုတ္တိပထသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၂။ နိရုတ္တိယောဝ နိရုတ္တိပထာတိ ပထ-သဒ္ဒေန ပဒဝဍ္ဎနမာဟ ယထာ ‘‘ဗီဇာနိယေဝ ဗီဇဇာတာနီ’’တိ။ နိရုတ္တိဝသေနာတိ နိဗ္ဗစနဝသေန။ ပထာ စ အတ္ထာနုရူပဘာဝတော ¶ ။ တီဏိပီတိ နိရုတ္တိအဓိဝစနပညတ္တိပထပဒါနိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဖုသတီတိ ဖဿော’’တိအာဒိနာ နီဟရိတွာ ဝစနံ နိရုတ္တိ၊ ‘‘သိရီဝဍ္ဎကော ဓနဝဍ္ဎကော’’တိအာဒိနာ ဝစနမတ္တမေဝ အဓိကာရံ ကတွာ ပဝတ္တံ အဓိဝစနံ၊ ‘‘တက္ကော ဝိတက္ကော’’တိအာဒိနာ တံတံပကာရေန ဉာပနတော ပညတ္တိ။ အထ ဝါ တံတံအတ္ထပ္ပကာသနေန နိစ္ဆိတံ၊ နိယတံ ဝါ ဝစနံ နိရုတ္တိ။ အဓိ-သဒ္ဒေါ ဥပရိဘာဂေ၊ ဥပရိ ဝစနံ အဓိဝစနံ။ ကဿ ဥပရိ? ပကာသေတဗ္ဗဿ အတ္ထဿာတိ ပါကဋောယမတ္ထော။ အဓီနံ ဝစနံ အဓိဝစနံ။ ကေန အဓီနံ? အတ္ထေန။ အတ္ထဿ ပညာပနတ္ထေန ပညတ္တီတိ ဧဝံ နိရုတ္တိအာဒိပဒါနံ သဗ္ဗဝစနေသု ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အညထာ ‘‘ဖုသတီတိ ဖဿော’’တိအာဒိပ္ပကာရေန နိဒ္ဓါရဏဝစနာနံယေဝ နိရုတ္တိတာ၊ သိရိဝဍ္ဎကဓနဝဍ္ဎကပကာရာနမေဝ အဘိလာပနံ အဓိဝစနတာ။ ‘‘တက္ကော ဝိတက္ကော’’တိ ဧဝံပကာရာနမေဝ ဧကမေဝ အတ္ထံ တေန တေန ပကာရေန ဉာပေန္တာနံ ဝစနာနံ ပညတ္တိတာ စ အာပဇ္ဇေယျ။ အသံကိဏ္ဏာတိ န သံကိဏ္ဏာ။ တေနာဟ ‘‘အဝိဇဟိတာ…ပေ… အဆဍ္ဍိတာ’’တိ။ န သံကီယန္တီတိ န သံကိရီယန္တိ၊ န သံကီယိဿန္တိ န သံကိရီယိဿန္တီတိ အတ္ထော။ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာတိ န ပဋိက္ခိတ္တာ။ ယသ္မာ ဘင်္ဂံ အတိက္ကန္တံ ဥပ္ပာဒါဒိ အတိက္ကန္တမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘင်္ဂမေဝါ’’တိ။ ယသ္မာ ဒေသန္တရံ သင်္ကန္တောပိ အတိက္ကန္တန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ တဒါဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒေသန္တရံ အသင်္ကမိတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ သင်္ခါရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇန္တိ နိရုဇ္ဈန္တိ ဝိပရိဏမန္တိ ဝိနာသံ အာပဇ္ဇန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပရိဏတန္တိ…ပေ… နဋ္ဌ’’န္တိ။ အပါကဋီဘူတံ အဇာတတ္တာ ဧဝ။

ဝသဘဏဂေါတ္တတာယ ဝဿဘညာ။ မူလဒိဋ္ဌိဂတိကာတိ မူလဘူတာ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ၊ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ သဗ္ဗပဌမံ တာဒိသဒိဋ္ဌိသမုပ္ပာဒကာ။ ပုနပ္ပုနံ အာဝဇ္ဇေန္တဿာတိ အဟေတုဝါဒပဋိသံယုတ္တဂန္ထံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပရိယာပုဏိတွာ တဒတ္ထံ ဝီမံသန္တဿ ‘‘နတ္ထိ ဟေတု၊ နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ ¶ လဒ္ဓိယာ အာရမ္မဏေ မိစ္ဆာသတိ သန္တိဋ္ဌတိ၊ ‘‘နတ္ထိ ဟေတူ’’တိအာဒိဝသေန အနုဿဝူပလဒ္ဓေ အတ္ထေ တဒါကာရပရိဝိတက္ကနေဟိ သဝိဂ္ဂဟေ ဝိယ သရူပတော စိတ္တဿ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ စိရကာလပရိစယေန ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ နိဇ္ဈာနက္ခမဘာဝူပဂမနေန နိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ တထာဂဟိတေ ပုနပ္ပုနံ တထေဝ အာသေဝန္တဿ ဗဟုလီကရောန္တဿ မိစ္ဆာဝိတက္ကေန သမာဒိယမာနာ မိစ္ဆာဝါယာမူပတ္ထမ္ဘိတာ အတံသဘာဝံ ‘‘တံသဘာဝ’’န္တိ ¶ ဂဏှန္တီ မိစ္ဆာသတီတိ လဒ္ဓနာမာ တံလဒ္ဓိသဟဂတာ တဏှာ သန္တိဋ္ဌတိ။ ယထာသကံ ဝိတက္ကာဒိပစ္စယလာဘေန တသ္မိံ အာရမ္မဏေ အဓိဋ္ဌိတတာယ အနေကဂ္ဂတံ ပဟာယ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂတံ အပ္ပိတံ ဝိယ ဟောတိ မိစ္ဆာသမာဓိနာ။ သောပိ ဟိ ပစ္စယဝိသေသေဟိ လဒ္ဓဘာဝနာဗလော ဤဒိသေ ဌာနေ သမာဓာနပတိရူပကိစ္စကရော ဟောတိယေဝ ဝါလဝိဇ္ဈနာဒီသု ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ အနေကက္ခတ္တုံ တေနာကာရေန ပုဗ္ဗဘာဂိယေသု ဇဝနဝါရေသု ပဝတ္တေသု သဗ္ဗပစ္ဆိမေ ဇဝနဝါရေ သတ္တ ဇဝနာနိ ဇဝန္တိ။ တတ္ထ ပဌမေ သတေကိစ္ဆော ဟောတိ၊ တထာ ဒုတိယာဒီသု။ သတ္တမေ ပန ဇဝနေ သမ္ပတ္တေ အတေကိစ္ဆော ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အဿာဒေန္တဿာ’’တိအာဒိ။ ဣမေသုပီတိ ဒွီသုပိ ဌာနေသု။

ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော။ တေန ‘‘ယဒေတံ အနာဂတံ နာမ၊ နယိဒံ အနာဂတ’’န္တိအာဒိကံ သင်္ဂဏှာတိ။ တေပီတိ တေ ဝဿဘညာပိ န မညိံသု လောကသမညာယ အနတိက္ကမနီယတော။ တေနာဟ ‘‘အတီတံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ခန္ဓာနံ ဥပရိ နိရုဠှာ ပဏ္ဏတ္တိ။

နိရုတ္တိပထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အရဟန္တဝဂ္ဂေါ

၁။ ဥပါဒိယမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၃။ ဂဏှမာနောတိ ‘‘ဧတံ မမာ’’တိအာဒိနာ ဂဏှမာနော။ ပါသေနာတိ ရာဂပါသေန။ တဉှိ မာရော မာရပါသောတိ မညတိ။ တေနာဟ ‘‘အန္တလိက္ခစရော ပါသော၊ ယွာယံ စရတိ မာနသော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၁၊ မဟာဝ။ ၃၃)။ မုတ္တော နာမ ဟောတိ အနုပါဒိယတော သဗ္ဗသော ခန္ဓဿ အဘာဝတော။

ဥပါဒိယမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂-၆။ မညမာနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၆၄-၆၈။ ‘‘ဧတံ ¶ ¶ မမာ’’တိအာဒိနာ။ မညနာ အဘိနန္ဒနာ စ။ တဏှာဆန္ဒောတိ တဏှာ ဧဝ ဆန္ဒော။ သာ ဟိ တဏှာယနဋ္ဌေန တဏှာ၊ ဆန္ဒိကတဋ္ဌေန ဆန္ဒော။ စတုတ္ထံ အနိစ္စလက္ခဏမုခေန ဝုတ္တံ၊ ပဉ္စမံ ဒုက္ခလက္ခဏမုခေန၊ ဆဋ္ဌံ အနတ္တလက္ခဏမုခေန။ သေသံ တီသုပိ သဒိသမေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ။

မညမာနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အနတ္တနိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၉။ အနတ္တနိယန္တိ န အတ္တနိယံ။ တေနာဟ ‘‘န အတ္တနော သန္တက’’န္တိ။

အနတ္တနိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈-၁၀။ ရဇနီယသဏ္ဌိတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၇၀-၇၂။ ရဇနီယေနာတိ ရဇနီယေန ရာဂုပ္ပာဒကေန။ တေနာဟ ‘‘ရာဂဿ ပစ္စယဘာဝေနာ’’တိ။ ရာဟုလသံယုတ္တေ ရာဟုလတ္ထေရဿ ပုစ္ဆာဝသေန အာဂတာ။ ဣဓ ရာဓတ္ထေရဿ သုရာဓတ္ထေရဿ စ ပုစ္ဆာဝသေန၊ ပါဠိ ပန သဗ္ဗတ္ထ သဒိသာ။ တေနာဟ ‘‘ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ။

ရဇနီယသဏ္ဌိတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရဟန္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ခဇ္ဇနီယဝဂ္ဂေါ

၁-၃။ အဿာဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၇၃-၇၅။ စတုသစ္စမေဝ ကထိတံ အဿာဒါဒီနဉ္စေဝ သမုဒယာဒီနဉ္စ ဝသေန ဒေသနာယ ပဝတ္တတ္တာ။ ယသ္မာ အဿာဒေါ သမုဒယသစ္စံ၊ အာဒီနဝေါ ဒုက္ခသစ္စံ၊ နိဿရဏံ မဂ္ဂသစ္စံ နိရောဓသစ္စဉ္စာတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော၊ ဒုတိယေ သမုဒယဿာဒေါ ¶ သမုဒယသစ္စံ၊ အာဒီနဝေါ ဒုက္ခသစ္စံ၊ အတ္ထင်္ဂမော ¶ နိရောဓသစ္စံ၊ နိဿရဏံ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော၊ တတိယံ အရိယသာဝကဿေဝ ဝသေန ဝုတ္တံ။

အဿာဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အရဟန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၆။ ယတ္တကာ သတ္တာဝါသာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ သတ္တနိကာယေ အာဝသနဋ္ဌေန သတ္တာ ဧဝ သတ္တာဝါသာ။ တေန ယတ္တကာ သတ္တာဝါသာ၊ တေဟိ သဗ္ဗေဟိပိ ဧတေ အဂ္ဂါ ဧတေ သေဋ္ဌာ၊ ယေ ဣမေ အရဟန္တာတိ ဒဿေတိ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ပုရိမသ္မိံ သတ္တဋ္ဌာနကောသလ္လသုတ္တေ ဝုတ္တနယေန။

တဒတ္ထပရိဒီပနာဟီတိ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပရိညာယ။ တဏှာ တေသံ န ဝိဇ္ဇတိ။ အသ္မိမာနော သမုစ္ဆိန္နော’’တိအာဒိနာ တဿ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌဿ သုတ္တဿ အတ္ထဒီပနာဟိ စေဝ ‘‘အနေဇံ တေ အနုပ္ပတ္တာ၊ စိတ္တံ တေသံ အနာဝိလ’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသတ္ထပရိဒီပနာဟိ စ။ ဈာနမဂ္ဂဖလပရိယာပန္နံ အတိသယိတသုခံ ဧတေသမတ္ထီတိ သုခိနောတိ အာဟ ‘‘ဈာန…ပေ… သုခိတာ’’တိ။ တဏှာ တေသံ န ဝိဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ တေသံ အပါယဒုက္ခဇနိကာ တဏှာ န ဝိဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ။ ဝဋ္ဋမူလိကာယ တဏှာယ အဘာဝါ ‘‘နန္ဒီ တေသံ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုစ္စတီတိ။ ဣမဿပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဒုက္ခဿာဘာဝေနပီတိ ဒုက္ခာဘာဝေါ ဝိယ ဝဋ္ဋမူလိကတဏှာဘာဝေါ သမ္ပိဏ္ဍီယတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန ဟိ တေ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိယာ အစ္စန္တသုခိတာ ဧဝါတိ ဝုစ္စန္တီတိ။ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တိယာ နဝဝိဓော။ ဉာဏေနာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂညာဏေန။

အရဟတ္တံ အနုပ္ပတ္တာ။ အလိတ္တာတိ အမက္ခိတာ။ ဗြဟ္မဘူတာတိ ဗြဟ္မဘာဝံ ပတ္တာ၊ ဗြဟ္မတော ဝါ အရိယမဂ္ဂဉာဏတော ဘူတာ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတာ။ သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ ဂေါစရော ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဧတေသန္တိ သတ္တသဒ္ဓမ္မဂေါစရာ။

နိရာသင်္ကစာရော နာမ ဂဟိတော ကုတောစိပိ တေသံ အာသင်္ကာယ အဘာဝတော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီဟိ ဒသဟိ အင်္ဂေဟိ သမ္မာဝိမုတ္တိ-သမ္မာဉာဏပရိယောသာနေဟိ။ ‘‘အာဂုံ န ကရောတီ’’တိအာဒီဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ။ တဏှာ တေသံ န ဝိဇ္ဇတီတိ ဣဒမ္ပိ တဏှာပဟာနဿ ဗဟူပကာရတာဒဿနံ။ တေနာဟ ‘‘ဒါသကာရိကာ တဏှာပိ တေသံ နတ္ထီ’’တိ။

န ¶ ဝိကမ္ပန္တိ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ။

ဥဒ္ဓံ ¶ တိရိယံ အပါစီနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဒ္ဓံ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိနာ ရူပမုခေန အတ္တဘာဝံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တော ပဌမနယော။ ကာလတ္တယဝသေန ဓမ္မပ္ပဝတ္တိံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တော ဒုတိယနယော။ ဌာနဝသေန သကလလောကဓာတုံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တော တတိယနယော။ ဗုဒ္ဓါတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဗုဒ္ဓဝန္တော။

သီဟနာဒသမောဓာနန္တိ သီဟနာဒါနံ သံကလနံ။ လောကေ အတ္တနော ဥတ္တရိတရဿာဘာဝါ အနုတ္တရာ။ ဥတ္တရော တာဝ တိဋ္ဌတု ပုရိသော၊ သဒိသောပိ တာဝ နတ္ထီတိ အသဒိသာ။ သကလမ္ပိ ဘဝံ ဥတ္တရိတွာ ဘဝပိဋ္ဌေ ဌတွာ ဝိမုတ္တိသုခေန သုခိတတ္တာဒိဝသေန ဧကဝီသတိယာကာရေဟိ သီဟနာဒံ နဒန္တိ။

အရဟန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဒုတိယအရဟန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၇။ သုဒ္ဓိကမေဝါတိ သုဒ္ဓသံခိတ္တဗန္ဓမေဝ ကတွာ။

ဒုတိယအရဟန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သီဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၈။ သီဟောတိ ပရိဿယသဟနတော ပဋိပက္ခဟနနတော စ ‘‘သီဟော’တိ လဒ္ဓနာမော မိဂါဓိပတိ။ စတ္တာရောတိ စ သမာနေပိ သီဟဇာတိကဘာဝေ ဝဏ္ဏဝိသေသာဒိသိဒ္ဓေန ဝိသေသေန စတ္တာရော သီဟာ။ တေ ဣဒါနိ နာမတော ဝဏ္ဏတော အာဟာရတော ဒဿေတွာ ဣဓာဓိပ္ပေတသီဟံ နာနပ္ပကာရတော ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တိဏသီဟော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တိဏဘက္ခော သီဟော တိဏသီဟော ပုရိမပဒေ ဥတ္တရပဒလောပေန ယထာ ‘‘သာကပတ္ထိဝေါ’’တိ။ ကာဠဝဏ္ဏတာယ ကာဠသီဟော။ တထာ ပဏ္ဍုသီဟော။ တေနာဟ ‘‘ကာဠသီဟော ကာဠဂါဝိသဒိသော၊ ပဏ္ဍုသီဟော ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏဂါဝိသဒိသော’’တိ။ ရတ္တကမ္ဗလဿ ဝိယ ကေသရော ကေသရကလာပေါ ဧတဿ အတ္ထီတိ ကေသရီ။ လာခါရသပရိကမ္မကတေဟိ ဝိယ ပါဒပရိယန္တေဟီတိ ယောဇနာ။

ကမ္မာနုဘာဝသိဒ္ဓအာဓိပစ္စမဟေသက္ခတာဟိ ¶ သဗ္ဗမိဂဂဏဿ ရာဇာ သုဝဏ္ဏဂုဟတော ဝါတိအာဒိ ‘‘သီဟဿ ဝိဟာရော ကိရိယာ ဧဝံ ဟောတီ’’တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

သမံ ပတိဋ္ဌာပေတွာတိ သဗ္ဗဘာဂေဟိ သမမေဝ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ။ အာကဍ္ဎိတွာတိ ပုရတော အာကဍ္ဎိတွာ ¶ ။ အဘိဟရိတွာတိ အဘိမုခံ ဟရိတွာ။ သင်္ဃာတန္တိ ဝိနာသံ။ ဝီသတိယဋ္ဌိကံ ဌာနံ ဥသဘံ။

သမသီဟောတိ သမဇာတိကော သမဘာဂေါ စ သီဟော။ သမာနောသ္မီတိ ဒေသနာမတ္တံ၊ သမပ္ပဘာဝတာယပိ န ဘာယတိ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဗလဝတာယာတိ ‘‘ကေ အညေ အမှေဟိ ဥတ္တရိတရာ၊ အထ ခေါ မယမေဝ မဟာဗလာ’’တိ ဧဝံ ဗလာတိမာနနိမိတ္တာယ အဟင်္ကာရဟေတုဘူတာယ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ဗလဘာဝေန။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပဟီနတ္တာတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဟီနတ္တာ နိရဟင်္ကာရတ္တာ အတ္တသိနေဟဿ သုဋ္ဌု သမုဂ္ဃာဋိတတ္တာ န ဘာယတိ။

တထာ တထာတိ သီဟသဒိသတာဒိနာ တေန တေန ပကာရေန အတ္တာနံ ကထေသီတိ ဝတွာ တမတ္ထံ ဝိဝရိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သီဟောတိ ခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ကတာဘိနီဟာရဿ လောကနာထဿ ဗောဓိယာ နိယတဘာဝပ္ပတ္တိယာ ဧကန္တဘာဝီဗုဒ္ဓဘာဝေါတိ ကတွာ ‘‘တီသု ပါသာဒေသု နိဝါသကာလော၊ မဂဓရညော ပဋိညာဒါနကာလော၊ ပါယာသဿ ပရိဘုတ္တကာလော’’တိအာဒိနာ အဘိသမ္ဗောဓိတော ပုရိမာဝတ္ထာပိ သီဟသဒိသံ ကတွာ ဒဿိတာ။ ဘာဝိနိ၊ ဘူတောပစာရောပိ ဟိ လောကဝေါဟာရော။ ဝိဇ္ဇာဘာဝသာမညတော ဘူတဝိဇ္ဇာ ဣတရဝိဇ္ဇာပိ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသမ္မသနတော တံ ပုရေတရံ သိဒ္ဓံ ဝိပါကံ ဝိယ ကတွာ အာဟ ‘‘တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဝိသောဓေတွာ’’တိ။ အနုလောမပဋိလောမတော ပဝတ္တဉာဏဝသေန ‘‘ယမကဉာဏမန္ထနေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဝိဟရန္တဿာတိ အဇပါလနိဂြောဓမူလေ ဝိဟရန္တဿ။ ဧကာဒသမေ ဒိဝသေတိ သတ္တသတ္တာဟတော ပရံ ဧကာဒသမေ ဒိဝသေ။ အစလပလ္လင်္ကေတိ ဣသိပတနေ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနတ္ထံ နိသိန္နပလ္လင်္ကေ။ တမ္ပိ ဟိ ကေနစိ အပ္ပဋိဝတ္တိယဓမ္မစက္ကပဝတ္တနတ္ထံ ¶ နိသဇ္ဇာတိ ကတွာ ဝဇိရာသနံ ဝိယ အစလပလ္လင်္ကံ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန ပဒေတိ ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေ ဣမသ္မိံ သဒ္ဓမ္မကောဋ္ဌာသေ။ ဓမ္မဃောသော…ပေ… ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ပဋိစ္ဆာဒေသိ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ဌိတာ သုဏန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌာနေန။ သောဠသဟာကာရေဟီတိ ‘‘ဒုက္ခပရိညာ၊ သမုဒယပ္ပဟာနံ၊ နိရောဓသစ္ဆိကိရိယာ၊ မဂ္ဂဘာဝနာ’’တိ ဧဝံ ဧကေကသ္မိံ မဂ္ဂေ စတ္တာရိ စတ္တာရိ ကတွာ သောဠသဟိ အာကာရေဟိ။

ဝုတ္တောယေဝ၊ န ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗော၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ ယသ္မာ စ အပရေဟိပိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ တထာဂတောတိ အာရဘိတွာ ဥဒါနဋ္ဌကထာဒီသုပိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၊ ဣတိဝု။ ၃၈) တထာဂတပဒဿ အတ္ထော ဝုတ္တော ဧဝ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော ¶ ။ ယဒိပိ ဘဂဝါ န ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နမတ္တောဝ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဇာတော၊ တထာပိ တာယ နိသဇ္ဇာယ နိသိန္နောဝ ပနုဇ္ဇ သဗ္ဗပရိဿယံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဇာတော။ တထာ ဟိ တံ ‘‘အပရာဇိတပလ္လင်္က’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ‘‘ယာဝ ဗောဓိပလ္လင်္ကာ ဝါ’’တိ ဝတွာ တေန အပရိတုဿန္တော ‘‘ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏာ ဝါ’’တိ အာဟ။

ဣတိ ရူပန္တိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ နိဒဿနတ္ထော။ တေန ရူပံ သရူပတော ပရိမာဏတော ပရိစ္ဆေဒတော ဒဿိတန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒံ ရုပ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ဣဒံ ရူပ’’န္တိ ဟိ ဣမိနာ ဘူတုပါဒါယဘေဒရူပံ သရူပတော ဒဿိတံ။ ဧတ္တကံ ရူပန္တိ ဣမိနာ တံ ပရိမာဏတော ဒဿိတံ။ တဿ စ ပရိမာဏဿ ဧကန္တဘာဝဒဿနေန ‘‘န ဣတော ဘိယျော ရူပံ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဘာဝတောတိ သလက္ခဏတော။ သရသတောတိ သကိစ္စတော။ ပရိယန္တတောတိ ပရိမာဏပရိယန္တတော။ ပရိစ္ဆေဒတောတိ ယတ္တကေ ဌာနေ တဿ ပဝတ္တိ၊ တဿ ပရိစ္ဆေဒနတော။ ပရိစ္ဆိန္ဒနတောတိ ပရိယောသာနပ္ပတ္တိတော။ တံ သဗ္ဗံ ဒဿိတံ ဟောတိ ယထာဝုတ္တေန ဝိဘာဂေန။ အယံ ရူပဿ သမုဒယော နာမာတိ အယံ အာဟာရာဒိ ရူပဿ သမုဒယော နာမ။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္တာဝတာ’’တိအာဒိ။ အတ္ထင်္ဂမောတိ နိရောဓော။ ‘‘အာဟာရသမုဒယာ အာဟာရနိရောဓာ’’တိ စ အသာဓာရဏမေဝ ဂဟေတွာ သေသေ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဏှာတိ။

ပဏ္ဏာသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတန္တိ ¶ ပဏ္ဏာသဥဒယဗ္ဗယလက္ခဏဝိဘူသိတံ သမုဒယတ္ထင်္ဂမဂဟဏတော။ ခီဏာသဝတ္တာတိ အနဝသေသံ သာဝသေသဉ္စ အာသဝါနံ ပရိက္ခီဏတ္တာ။ အနာဂါမီနမ္ပိ ဟိ ဘယံ စိတ္တုတြာသော စ န ဟောတီတိ။ ဉာဏသံဝေဂေါ ဘယတူပဋ္ဌာနဉာဏံ။ ဣတရေသံ ပန ဒေဝါနန္တိ အခီဏာသဝေ ဒေဝေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဘောတိ ဓမ္မာလပနမတ္တန္တိ ဝါစသိကံ တထာလပနမတ္တံ။

စက္ကန္တိ သတ္ထု အာဏာစက္ကံ၊ တံ ပန ဓမ္မတော အာဂတန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ တတ္ထ အရိယသာဝကာနံ ပဋိဝေဓဓမ္မတော အာဂတန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ ဣတရေသံ ဒေသနာဓမ္မတော အာဂတန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ ဒုဝိဓေပိ ဉာဏံ ပဓာနန္တိ ဉာဏသီသေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိဝေဓဉာဏမ္ပိ ဒေသနာဉာဏမ္ပီ’’တိ။ ဣဒါနိ တံ ဉာဏဒွယံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ပဋိဝေဓဉာဏံ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ စဿ ဉာဏဿ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဘဂဝါ တာနိ သဋ္ဌိ နယသဟဿာနိ ဝေနေယျာနံ ဒဿေတုံ သမတ္ထော အဟောသိ၊ တသ္မာ တာနိ သဋ္ဌိ နယသဟဿာနိ တေန ဉာဏေန သဒ္ဓိံယေဝ သိဒ္ဓါနီတိ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သဋ္ဌိယာ စ နယသဟဿေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈီ’’တိ အာဟ။ တိပရိဝဋ္ဋန္တိ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ စ၊ ပရိညေယျန္တိ စ၊ ပရိညာတန္တိ စ ဧဝံ တိပရိဝဋ္ဋံ၊ တံယေဝ ဒွါဒသာကာရံ။ တန္တိ ဒေသနာဉာဏံ ပဝတ္တေတိ ဧသ ဘဂဝါ။ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလောတိ ပတိနိဓိဘူတပုဂ္ဂလရဟိတော။ ဧကသဒိသဿာတိ နိဗ္ဗိကာရဿ။

သီဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ခဇ္ဇနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၉။ ဝိပဿနာဝသေနာတိ ¶ ဧတရဟိ ရူပဝေဒနာဒယော အနုဿရိတွာ ‘‘ပုဗ္ဗေပါဟံ ဧဝံဝေဒနော အဟောသိ’’န္တိ အတီတာနံ ရူပဝေဒနာဒီနံ ပစ္စုပ္ပန္နေဟိ ဝိသေသာဘာဝဒဿနာ ဝိပဿနာ၊ တဿာ ဝိပဿနာယ ဝသေန။ ယွာယံ ‘‘န ဣဒံ အဘိညာဝသေနာ’’တိ ပဋိက္ခေပေါ ကတော၊ တဿ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘အဘိညာဝသေန ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓါ နာမ ဂေါတ္တဝဏ္ဏဟာရာဒယော။ ဧဝံ အနုဿရန္တောတိ ယထာဝုတ္တဝိပဿနာဝသေန အနုဿရန္တော။ သဘာဝဓမ္မာနံ ဧဝ အနုဿရဏဿ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သုညတာပဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ယသ္မာ ¶ တေ ဧဝ ရူပါဒယော နေဝ အတ္တာ၊ န အတ္တနိယာ အသာရာ အနိဿရာ၊ တသ္မာ တတော သုညာ၊ တေသံ ဘာဝေါ သုညတာ၊ တဿာ လက္ခဏံ ရုပ္ပနာဒိကံ ဒဿေတုံ။

ကိဉ္စာတိ ဟေတုအတ္ထဇောတကေ ကာရဏေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ကိဉ္စာတိ ကာရဏပုစ္ဆာ၊ ကေန ကာရဏေန ရူပံ ဝဒေထာ’’တိ။ ဧတန္တိ ဧတံ ဘူတုပါဒါယဘေဒံ ဓမ္မဇာတံ။ ကေန ကာရဏေန ရူပံ နာမာတိ ကိံ ကာရဏံ နိဿာယ ရူပန္တိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ ကာရဏုဒ္ဒေသောတိ ကာရဏဿ ဥဒ္ဒိသနံ။ ရုပ္ပတီတိ ဧတ္ထ ရူပံ နာမ သီတာဒိဝိရောဓိပစ္စယသန္နိပါတေန ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘သီတေနပီ’’တိအာဒိ။ ပဗ္ဗတပါဒေတိ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတပါဒေ၊ သော ပန တတ္ထ အစ္စုဂ္ဂတော ပါကာရော ဝိယ ဌိတော။ တထာ ဟိ တတ္ထ သတ္တာ ဩလမ္ဗန္တာ တိဋ္ဌန္တိ။ ဟတ္ထပါသာဂတာတိ ဟတ္ထပါသံ အာဂတာ ဥပါဂတာ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဟတ္ထပါသာဂတေ သတ္တေ။ ဆိဇ္ဇိတွာတိ မုစ္ဆာပတ္တိယာ မုစ္စိတွာ၊ အင်္ဂပစ္စင်္ဂဥစ္ဆေဒဝသေန ဝါ ပရိစ္ဆိဇ္ဇိတွာ။ အစ္စန္တခါရေ ဥဒကေတိ အာတပသန္တာပါဘာဝေန အတိသီတဘာဝမေဝ သန္ဓာယ အစ္စန္တခါရတာ ဝုတ္တာ သိယာ။ န ဟိ တံ ကပ္ပသဏ္ဌာနဥဒကံ သမ္ပတ္တိကရမဟာမေဃဝုဋ္ဌံ ပထဝီသန္ဓာရကံ ကပ္ပဝိနာသဥဒကံ ဝိယ ခါရံ ဘဝိတုံ အရဟတိ၊ တထာ သတိ ပထဝီပိ ဝိလီယေယျာတိ။ မဟိံသကရဋ္ဌံ နာမ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဧကံ ရဋ္ဌံ။

အဝီစိမဟာနိရယေတိ သဥဿဒံ အဝီစိနိရယံ ဝုတ္တံ။ ဂင်္ဂါပိဋ္ဌေတိ ဂင်္ဂါတီရေ။

သရန္တာ ဂစ္ဆန္တီတိ သရီသပပဒဿ အတ္ထံ ဝဒတိ။ ဧတန္တိ ရုပ္ပနံ။ ယထာ ကဌိနတာ ပထဝိယာ ပစ္စတ္တလက္ခဏံ၊ ဧဝံ ရုပ္ပနံ ရူပက္ခန္ဓဿ ပစ္စတ္တလက္ခဏံ၊ သဘာဝဘူတလက္ခဏန္တိ အတ္ထော။

ပုရိမသဒိသန္တိ ¶ ပုရိမေ ရူပက္ခန္ဓေ ဝုတ္တေန သဒိသံ။ တံ ‘‘ကိန္တိ ကာရဏပုစ္ဆာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုခံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ။ သုခါဒီနံ ဝေဒနာနံ။ ပစ္စယတောတိ အာရမ္မဏပစ္စယတော။ အယမတ္ထောတိ ‘‘သုခါရမ္မဏံ သုခန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ အယမတ္ထော။ ဥတ္တရပဒလောပေန ဟေသ နိဒ္ဒေသော။ ဝေဒယတီတိ အနုဘဝတိ။ ဝေဒယိတလက္ခဏာတိ အနုဘဝနလက္ခဏာ။

နီလပုပ္ဖေတိ နီလဝဏ္ဏပုပ္ဖေ။ ဝတ္ထေ ဝါတိ နီလဝတ္ထေ။ ဝါ-သဒ္ဒေန ဝဏ္ဏဓာတုအာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အပ္ပနံ ဝါ ဈာနံ ဝါပေန္တော။ ဥပ္ပဇ္ဇနသညာပီတိ ယံ ¶ ကိဉ္စိ နီလံ ရူပါယတနံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနသညာပိ၊ ယာ ပကိဏ္ဏကသညာတိ ဝုစ္စတိ။

ရူပတ္တာယာတိ ရူပဘာဝါယ။ ယာဂုမေဝါတိ ယာဂုဘာဝိနမေဝ ဝတ္ထုံ။ ယာဂုတ္တာယ ယာဂုဘာဝါယ။ ပစတိ နာမ ပုဂ္ဂလော။ ဧဝန္တိ ယထာ ယာဂုအာဒိဝတ္ထုံ ပုရိသော ယာဂုအာဒိအတ္ထာယ ပစတိ နိပ္ဖာဒေတိ၊ အယံ ဧဝံ ရုပ္ပနာဒိသဘာဝေ ဓမ္မသမူဟေ ယထာသကံ ပစ္စယေဟိ အဘိသင်္ခရိယမာနေ စေတနာပဓာနော ဓမ္မသမူဟော ပဝတ္တနတ္ထံ ဝိသေသပစ္စယော ဟုတွာ တေ အဘိသင်္ခရောတိ နိရောပေတိ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ တေနာဟ ‘‘ပစ္စယေဟီ’’တိအာဒိ။ ရူပမေဝါတိ ရူပသဘာဝမေဝ၊ န အညံ သဘာဝံ။ အဘိသင်္ခရောတီတိ ဣတရေဟိ ပစ္စယဓမ္မေဟိ အဓိကံ သုဋ္ဌု ပစ္စယတံ ကရောတိ။ ‘‘ဥပဂစ္ဆတိ ယာပေတိ အာယူဟတီ’’တိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ အဘိသင်္ခရဏမေဝ ဟိ အာယူဟနာဒီနိ။ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ တေသံ ဓမ္မာနံ ရုပ္ပနာဒိဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ စေတယိတလက္ခဏဿ သင်္ခါရဿာတိ ဣဒံ သင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မာနံ စေတနာပဓာနတ္တာ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ သင်္ခါရက္ခန္ဓံ ဝိဘဇန္တေန စေတနာဝ ဝိဘတ္တာ။

ဝါတိင်္ဂဏံ ဗြဟတိဖလံ။ စတုရဿဝလ္လီတိ တိဝုတာလတာ။ အခါရိကန္တိ ခါရရသရဟိတံ၊ တံ ပန ပဏ္ဏဖလာဒိ။ ယတ္ထ လောဏရသော အဓိကော၊ တံ လောဏိကန္တိ အာဟ ‘‘လောဏယာဂူ’’တိအာဒိ။ အမ္ဗိလာဒိဘေဒံ ရသံ။

အာကာရသဏ္ဌာနဂဟဏဝသေနာတိ နီလပီတာဒိအာကာရဂဟဏဝသေန စေဝ ဝဋ္ဋစတုရဿာဒိသဏ္ဌာနဂဟဏဝသေန စ။ ဝိနာပိ အာကာရသဏ္ဌာနာတိ အာကာရသဏ္ဌာနေဟိ ဝိနာ၊ တေ ဌပေတွာပိ။ ပစ္စတ္တဘေဒဂဟဏဝသေနာတိ တဿ တဿ အာရမ္မဏဿ ပဘေဒဂဟဏဝသေန။ အသမ္မောဟတောတိ ယာထာဝတော။ ဝိသေသော ဝိသေသတ္ထဒီပနတော၊ အဝိသေသော အယံ ဓမ္မော အဝိသေသဒီပနတော။ တေနာဟ ‘‘ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ဇာနနဉှိ အဝိသိဋ္ဌံ၊ တံ သမာသပဒတော ဥပသဂ္ဂါ ဝိသေသေန္တိ။ တထာ ဟိ သဉ္ဇာနနပဒံ ပစ္စဘိညာဏနိမိတ္တံ အာကာရဂဟဏမတ္တံ ဗောဓေတိ၊ ဝိဇာနနပဒံ တတော ဝိသိဋ္ဌဝိသယဂဟဏံ ¶ ။ ပဇာနနပဒံ ပန တတောပိ ဝိသိဋ္ဌတရံ ပကာရတော အဝဗောဓံ ဗောဓေတိ။ တေနာဟ ‘‘တဿာပီ’’တိအာဒိ။ အာရမ္မဏသဉ္ဇာနနမတ္တမေဝါတိ နီလာဒိဘေဒဿ အာရမ္မဏဿ ¶ သလ္လက္ခဏမတ္တမေဝ။ အဝဓာရဏေန လက္ခဏပဋိဝေဓတ္တံ နိဝတ္တေတိ။ တေနာဟ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိအာဒိ။ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေဟိ ဝိပဿန္တဿ ဝိပဿနာယ ပဂုဏဘာဝေ သတိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေန စိတ္တေနပိ ဝိပဿနာ ဟောတိယေဝါတိ အာဟ ‘‘အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏပဋိဝေဓဉ္စ ပါပေတီ’’တိ။ ပဋိဝေဓန္တိ စ ဥပလဒ္ဓိမေဝ ဝဒတိ၊ န ပဋိဝိဇ္ဈနံ။ တေနာဟ ‘‘ဥဿက္ကိတွာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဥဿက္ကိတွာတိ ဥဿက္ကာပေတွာ မဂ္ဂပါတုဘာဝမ္ပိ ပါပေတိ အသမ္မောဟသဘာဝတ္တာ။ ယထာ လက္ခဏပဋိဝေဓကာလေ သဉ္ဇာနနလက္ခဏဝသေန သညာဏအနုရူပဝသေနေဝ ပဝတ္တံ၊ ဧဝံ ဝိညာဏဝိဇာနနဝသေန ဝါယံ အနုရူပဝသေနေဝ ပဝတ္တတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဟေရညိကာဒိဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဟိရညံ ဝုစ္စတိ ကဟာပဏံ၊ ဟိရညဇာနနေ နိယုတ္တော ဟေရညိကော။ လောကဝေါဟာရေ အဇာတာ အသဉ္ဇာတာ ဗုဒ္ဓိ ဧတဿာတိ အဇာတဗုဒ္ဓိ၊ ဗာလဒါရကော။ ဝေါဟာရကုသလော ဂါမဝါသီ ပုရိသော ဂါမိကပုရိသော။ ဥပဘောဂပရိဘောဂါရဟတ္တာ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ။ တမ္ဗကံသမယတ္တာ ကူဋော။ မဟာသာရတ္တာ ဆေကော။ အဍ္ဎသာရတ္တာ ကရဋော။ နိဟီနသာရတ္တာ သဏှော။ ဧတ္ထ စ ယထာ ဟေရညိကော ကဟာပဏံ စိတ္တာဒိဘာဝတော ဥဒ္ဓံ ကူဋာဒိဘာဝံ ရူပဒဿနာဒိဝသေန ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတောပိ ဇာနန္တော အနေကာကာရတော ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ပညာ အာရမ္မဏံ နာနပ္ပကာရတော ဇာနာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ တာယ သဒ္ဓိံ ပဝတ္တမာနဝိညာဏမ္ပိ ယထာဝိသယံ အာရမ္မဏံ ဇာနာတိ။

ဧဝံ သွာယံ နေသံ ဇာနနေ ဝိသေသော အညေသံ အဝိသယော၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဧဝ ဝိသယောတိ ဣဒံ ဝိသေသံ မိလိန္ဒပဉှေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိမာဟ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

အတ္တသုညာနံ သဘာဝဓမ္မာနံ ဓမ္မမတ္တတာယ ကထိတတ္တာ ‘‘အနတ္တလက္ခဏံ ကထေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂါ စ ယဒိ အဓိဂတာ၊ အရဟတ္တဿ အနဓိဂတတ္တာ ‘‘ဧကဒေသမတ္တေနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အနိစ္စလက္ခဏံ ဒဿေတုံ ဣဒံ ပဗ္ဗမာရဒ္ဓံ၊ ဣတရာနိ ဒွေ လက္ခဏာနိ တဿ ပရိဟာရဘာဝေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

ယသ္မာ ¶ ပနေတ္ထ ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိဒေသနာယ တီသု လက္ခဏေသု ဣဒမေဝ ပဓာနဘာဝေန ဒဿိတံ၊ ဣဒံ အပ္ပဓာနဘာဝေနာတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ တသ္မာ ‘‘တီဏိ လက္ခဏာနိ သမောဓာနေတွာ ဒဿေတုမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပစိနာတီတိ အပစယဂါမိဓမ္မေ နိဝတ္တေတိ ဧကံသတော အပစယဂါမိပဋိပဒါယ ¶ ပရိပူရဏတော။ တေနာဟ ‘‘နော အာစိနာတီ’’တိအာဒိ။ ဝဋ္ဋံ ဝိနာသေတီတိ ဝိဓမတိ အဒဿနံ ဂမေတိ။ နေဝ စိနာတီတိ န ဝဍ္ဎေတိ။ တဒေဝါတိ တံ ဝဋ္ဋံ ဧဝ။ ဝိဿဇ္ဇေတီတိ ဆဍ္ဍေတိ။ ဝိကိရတီတိ ဝိဒ္ဓံသေတိ။ ဝိဓူပေတီတိ ဝဋ္ဋတ္တယသင်္ခါတံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဝိဂတဓူမံ ဝိဂတသန္တာပံ ကရောတီတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘နိဗ္ဗာပေတီ’’တိ။

ဧဝံ ပဿန္တိအာဒိ အနာဂါမိဖလေ ဌိတဿ အရိယသာဝကဿ အဂ္ဂမဂ္ဂဖလာဓိဂမာယ ဒေသနာတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဝဋ္ဋံ ဝိနာသေတွာ ဌိတံ မဟာခီဏာသဝံ ဒဿေဿာမီ’’တိ။ ခီဏာသဝဿ အနာဂတဘာဝဒဿနံယေဝ၊ သဗ္ဗာ စာယံ ဟေဋ္ဌိမာ ဒေသနာ သုဒ္ဓဝိပဿနာကထာ၊ သဟပဌမမဂ္ဂါ ဝါ သဟဝိဇ္ဇူပမဓမ္မာ ဝါ ဝိပဿနာကထာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတ္တကေန ဌာနေနာ’’တိအာဒိမာဟ။

နမဿန္တိယေဝ မဟတာ ဂါရဝဗဟုမာနေန။ တေနာဟ ‘‘နမော တေ ပုရိသာဇညာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ နိဒဿနံ ဒဿေန္တော ‘‘အာယသ္မန္တံ နီတတ္ထေရံ ဝိယာ’’တိ ဝတွာ တမတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ထေရော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ခုရဂ္ဂေယေဝါတိ ကေသောရောပနတ္ထံ ခုရဓာရာယ အဂ္ဂေ သီသေ ဌပိတေ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနမုခေန ဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇန္တော အရဟတ္တံ ပတွာ။ ဗြဟ္မဝိမာနာတိ ဗြဟ္မာနံ နိဝါသဘူတာ ဝိမာနာ။

ခဇ္ဇနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပိဏ္ဍောလျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၀။ အပကရီယတိ ဧတေနာတိ အပကရဏံ၊ ပဒံ။ အပကရဏံ ပကရဏံ ကာရဏန္တိ အတ္ထတော ဧကံ။ တေနာဟ ‘‘ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ကာရဏေ’’တိ။ နီဟရိတွာတိ အတ္တနော သမီပစာရဘာဝတော အပနေတွာ။ တထာကရဏဉ္စ ဧဝမေတေ ¶ ဧတ္တကမ္ပိ အပ္ပဋိရူပံ အကတွာ အာယတိံ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇိဿန္တီတိ။ လဒ္ဓဗလာတိ လဒ္ဓဉာဏဗလာ။

ဧကဒွီဟိကာယာတိ ဧကေကဿ စေဝ ဒွိန္နံ ဒွိန္နဉ္စ ဤဟိကာ ဂတိ ဥပသင်္ကမနာ ဧကဒွီဟိကာ။ တေနာဟ ‘‘ဧကေကော စေဝ ဒွေ ဒွေ စ ဟုတွာ’’တိ။ ပုထုဇ္ဇနာနံ သမုဒိတာနံ နာမ ကိရိယာ တာဒိသီပိ သိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကေဠိမ္ပိ ကရေယျု’’န္တိ။ ပရိကပ္ပနဝသေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဥဒ္ဒိဿ ပေသလာ ဘိက္ခူပိ ဧဝံ ကရောန္တီတိ။

ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတာဒီနံ အန္တရေ သီဒန္တရံ သမုဒ္ဒံ နာမ။ တတ္ထ ကိရ ဝါတော န ဝါယတိ၊ ပတိတံ ယံ ¶ ကိဉ္စိပိ သီဒန္တရနဒိယံ ဝိလီယန္တာ သီဒန္တေဝ၊ တသ္မာ တံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ ယုဂန္ဓရာဒယောပိ သီဒပဗ္ဗတာ နာမ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သီဒန္တရေ သန္နိသိန္နံ မဟာသမုဒ္ဒံ ဝိယာ’’တိ။ အာဟာရဟေတူတိ အာမိသဟေတု သပ္ပိတေလာဒိနိမိတ္တံ၊ တေသံ ပဏာမနာ။

ပစ္ဆိမန္တိ နိဟီနံ။ တေနာဟ ‘‘လာမက’’န္တိ၊ လာမကန္တော ဣဓာဓိပ္ပေတော –

‘‘မိဂါနံ ကောဋ္ဌုကော အန္တော၊ ပက္ခီနံ ပန ဝါယသော၊

ဧရဏ္ဍော အန္တော ရုက္ခာနံ၊ တယော အန္တာ သမာဂတာ’’တိ။ –

အာဒီသု (ဇာ။ ၁။၃။၁၃၅) ဝိယ။ ဥလတီတိ အဘိစရတိ။ အဘိသပန္တိ ဧတေနာတိ အဘိသာပေါ။ အဘိသာပဝတ္ထု ပိဏ္ဍောလျံ။ အတ္ထော ဖလံ ဝသော ဧတဿာတိ အတ္ထဝသံ၊ ကာရဏံ၊ တမ္ပိ တေသု အတ္ထိ၊ တတ္ထ နိယုတ္တာတိ အတ္ထဝသိကာ။

အန္တော ဟဒယဿ အဗ္ဘန္တရေ အနုပဝိဋ္ဌာ သောကဝတ္ထူဟိ။

အဘိဇ္ဈာယိတာတိ အဘိဇ္ဈာယနသီလော။ အဘိဏှပ္ပဝတ္တိယာ စေဝ ဗဟုလဘာဝေန စ ဗဟုလရာဂေါ။ ပူတိဘာဝေနာတိ ကုထိတဘာဝေန။ ဗျာပါဒေါ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော စိတ္တံ အပဂန္ဓံ ကရောတိ၊ န သုစိမနုညဘာဝံ။ ဘတ္တနိက္ခိတ္တကာကော ဝိယာတိ ဣဒံ ဘတ္တဋ္ဌာနဿ အသရဏေန ကာကဿ နဋ္ဌသတိတာ ပညာယတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ န ဘတ္တနိက္ခိတ္တတာယ။ အသဏ္ဌိတောတိ အသဏ္ဌိတစိတ္တော။ ကဋ္ဌတ္ထန္တိ ကဋ္ဌေန ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ။

ပါပဝိတက္ကေဟိ ကတော၊ တသ္မာ တေ အနဝသေသတော ပဟာတဗ္ဗာတိ ဒဿနတ္ထံ။ ဒွိန္နံ ဝုတ္တတ္တာ ဧကော ပုဗ္ဗဘာဂေါ၊ ဣတရော မိဿကောတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တန္တိ ¶ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ တံ ဘာဝေန္တဿ နိရုဇ္ဈန္တိ ဧဝါတိ ဧကေကမိဿကတာဝသေန ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ပေါရာဏာ။ ဥပရိ တိပရိဝဋ္ဋဒေသနာယ အနိမိတ္တသမာဓိယေဝ ဒီပိတော။ တေနာဟ ‘‘ယာဝဉ္စိဒ’’န္တိ။ နိဒ္ဒေါသောတိ ဝီတရာဂါဒိနာ နိဒ္ဒေါသော။

ပိဏ္ဍောလျသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ပါလိလေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၁။ ပရိယာဒိဏ္ဏရူပစိတ္တာတိ ¶ ရာဂါဒီဟိ ပရိယာဒိယိတွာ ခေပေတွာ ဂဟိတစိတ္တာ။

ဘဂဝတော စာရော ဝိဒိတော ပရိစယဝသေန။ သတ္ထာ ပရိဘောဂံ ကရောတိ အနုဂ္ဂဏှန္တော ‘‘ဧဝံ ဟိဿ ဒုဂ္ဂတိမောက္ခော ဘဝိဿတီ’’တိ။ အညတြာတိ ဝိနာ။

နာဂေနာတိ ဗုဒ္ဓနာဂေန အင်္ကုသရဟိတေန။ တတော ဧဝ ဥဇုဘူတေန စိတ္တေန။ ဤသာဒန္တဿ နင်္ဂလသဒိသဒန္တဿ ဟတ္ထိနော ဧဝံ စိတ္တံ သမေတိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ယဒေကော ရမတီ ဝနေ’’တိ။ ဧတေန ကာယဝိဝေကေန ရတိသာမညံ ဝဒတိ။

အတ္တနော ဓမ္မတာယာတိ ပကတိယာ သယမေဝ။

အာသဝါနံ ခယောတိ ဣဓ အရဟတ္တံ အဓိပ္ပေတံ၊ တံ ပန အဂ္ဂမဂ္ဂါနန္တရမေဝါတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂါနန္တရံ အရဟတ္တဖလ’’န္တိ။ ဝိစယော ဒေသနာပညာ အဓိပ္ပေတာ၊ သာ စ အနေကဓာ ပဝတ္တာ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိစယသော’’တိ၊ အနေကက္ခတ္တုံ ပဝတ္တမာနာပိ ဝိစယော ဧဝါတိ ကတွာ ‘‘ဝိစယေနာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ သာသနဓမ္မောတိ သီလက္ခန္ဓာဒိပရိဒီပနော ပရိယတ္တိဓမ္မော။ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိနာ၊ ဧဝံ ကောဋ္ဌာသတော ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဒေသိတေ မယာ ဓမ္မေ ကတမဿ ဇာနနဿ အန္တရာ အာသဝါနံ ခယော ဟောတီတိ ဧကစ္စဿ ကင်္ခါ ဟောတိယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ သမနုပဿနာ ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ။ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါရောတိ ဒိဋ္ဌိပစ္စယော သင်္ခါရော။ တတော ဧဝ တဏှာပစ္စယော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘တတောဇော သော သင်္ခါရော’’တိ။ တတော တဏှာတော သော သင်္ခါရော ဇာတောတိ စတူသု ဧသ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါရော ဒိဋ္ဌူပနိဿယော သင်္ခါရော ဇာယတိ။ အဝိဇ္ဇာသမ္ဖဿောတိ ¶ အဝိဇ္ဇာသမ္ပယုတ္တသမ္ဖဿော။ ဧဝမေတ္ထ ဘဂဝါ သဠာယတနနာမရူပဝိညာဏာနိ သင်္ခါရပက္ခိကာနေဝ ကတွာ ဒဿေတိ။

ဧတ္တကေ ဌာနေတိ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခဝေ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော’’တိအာဒိံ ကတွာ ယာဝ ‘‘န မေ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧတ္တကေ ဌာနေ။ ဂဟိတဂဟိတဒိဋ္ဌိန္တိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ‘‘သော အတ္တာ၊ သော လောကော’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တံ သဿတဒိဋ္ဌိံ၊ နော စဿံ၊ နော စ မေ သိယာ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိန္တိ တထာ တထာ ဂဟိတဒိဋ္ဌိံ။ ‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောပိ သင်္ခါရော အနိစ္စော’’တိအာဒိဒေသနာယ ဝိဿဇ္ဇာပေန္တော အာဂတော။ တတ္ထ တတ္ထေဝါဿ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိဝိဝေစနတော ဣမိဿာ ဒေသနာယ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယေန ¶ ပဝတ္တိတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ တေဝီသတိယာ ဌာနေသု အရဟတ္တပါပနေန ဒေသနာဝိလာသော။ တတောဇော သော သင်္ခါရောတိ တတော ဝိစိကိစ္ဆာယ ပစ္စယဘူတတဏှာတော ဇာတော ဝိစိကိစ္ဆာယ သမ္ပယုတ္တော သင်္ခါရော။ ယဒိ သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန တတော တဏှာတော ဇာတောတိ တတောဇော သင်္ခါရောတိ ဝုစ္စေယျ၊ ဣဒမယုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တဏှာသမ္ပယုတ္တ…ပေ… ဇာယတီ’’တိ စောဒေတိ။ ဣတရော ဥပနိဿယကောဋိ ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ ဒဿေန္တော ‘‘အပ္ပဟီနတ္တာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ယဿ ဟီ’’တိအာဒိနာ တမတ္ထံ ဝိဝရတိ။ န ဟိ တဏှာယ ဝိစိကိစ္ဆာ သမ္ဘဝတိ။ ယဒိ အသတိ သဟဇာတကောဋိယာ ဥပနိဿယကောဋိယာ တဏှာပစ္စယာ ဝိစိကိစ္ဆာယ သမ္ဘဝေါ ဧဝ။ ဒိဋ္ဌိယာပီတိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိယာပိ။ တေနာဟ ‘‘စတူသု ဟီ’’တိအာဒိ။ ဝီသတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယော သဿတဒိဋ္ဌိံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဝိစိကိစ္ဆဉ္စ ပက္ခိပိတွာ ပစ္စေကံ အနိစ္စတာမုခေန ဝိပဿနံ ဒဿေတွာ အရဟတ္တံ ပါပေတွာ ဒေသနာ နိဋ္ဌာပိတာတိ အာဟ ‘‘တေဝီသတိယာ ဌာနေသူ’’တိအာဒိ။

ပါလိလေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပုဏ္ဏမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၂။ ဒိဿတိ အပဒိဿတီတိ ဒေသော၊ ကာရဏံ၊ တဉ္စ ခေါ ဉာပကံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဉှိ သော ဇာနိတုကာမော ရုပ္ပနာဒိသဘာဝံ၊ ပဌမံ ပန သရူပံ ¶ ပုစ္ဆိတွာ ပုန တဿ ဝိသေသော ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ပဌမံ ‘‘ဣမေ နု ခေါ’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆံ ကရောတိ၊ ဣဓာပိ စ သော ဝိသေသော ဧဝ တဿ ဘိက္ခုနော အန္တန္တိ ဒဿေတိ။ အဇာနန္တော ဝိယ ပုစ္ဆတိ တေသံ ဟေတုန္တိ အဓိပ္ပာယော။

တဏှာဆန္ဒမူလကာ ပဘဝတ္တာ။ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာတိ ဧတ္ထ ဝိသေသတော တဏှုပါဒါနဿ ဂဟဏံ ဣတရဿ တဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတံ တဒဝိနာဘာဝတောတိ ဆန္ဒရာဂေါ ဧဝ ဥဒ္ဓဋော။ ဣဒန္တိ တပ္ပဉှပဋိက္ခိပနံ။ ယဒိပိ ခန္ဓာ ဥပါဒါနေဟိ အသဟဇာတာပိ ဟောန္တိ ဥပါဒါနဿ အနာရမ္မဏဘူတာပိ၊ ဥပါဒါနံ ပန တေဟိ သဟဇာတမေဝ၊ တဒါရမ္မဏဉ္စ ဟောတိယေဝါတိ ဒဿေတိ။ န ဟိ အသဟဇာတံ အနာရမ္မဏဉ္စ ဥပါဒါနံ အတ္ထီတိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိဝရိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တဏှာသမ္ပယုတ္တသ္မိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။ အာရမ္မဏတောတိ အာရမ္မဏကရဏတော။ ‘‘ဧဝံရူပေါ သိယ’’န္တိ ဧဝံပဝတ္တဿ ဆန္ဒရာဂဿ ‘‘ဧဝံဝေဒနော သိယ’’န္တိ ဧဝံပဝတ္တိယာ အဘာဝတော တတ္ထ တတ္ထေဝ နတသင်္ခါရာ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ ရူပဝေဒနာရမ္မဏာနံ ဆန္ဒရာဂါဒီနံ အဘာဝတော အတ္ထေဝ ဆန္ဒရာဂဝေမတ္တတာ။ ဆန္ဒရာဂဿ ပဟာနာဒိဝသေန ဆန္ဒရာဂပဋိသံယုတ္တဿ အပုစ္ဆိတတ္တာ၊ ‘‘အနုသန္ဓိ န ဃဋိယတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ န ဃဋိယတီတိ အညဿေဝ ပုစ္ဆိတတ္တာ၊ တထာပိ သာနုသန္ဓိကာဝ ပုစ္ဆာ ¶ ၊ တတော ဧဝ သာနုသန္ဓိကံ ဝိဿဇ္ဇနံ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘တေသံ တေသ’’န္တိအာဒိနာ။ တေန အဇ္ဈာသယာနုသန္ဓိဝသေန သာနုသန္ဓိကာနေဝ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနီတိ ဒဿေတိ။

ပုဏ္ဏမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ခဇ္ဇနီယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ထေရဝဂ္ဂေါ

၁။ အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၃။ ပဋိစ္စာတိ နိဿယံ ကတွာ။ ‘‘ဧသောဟမသ္မီ’’တိ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟော၊ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိ မာနဂ္ဂါဟော စ တဏှာဝသေနေဝ ဟောန္တီတိ တဏှာပိ တထာပဝတ္တိယာ ပစ္စယဘူတာ တထာပဝတ္တိ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘အသ္မီတိ ဧဝံ ပဝတ္တံ ¶ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိပပဉ္စတ္တယံ ဟောတီ’’တိ။ ဒဟရသဒ္ဒေါ ဗာလဒါရကေပိ ပဝတ္တတီတိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘ယုဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယုဝါပိ ဧကော အမဏ္ဍနသီလောတိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘မဏ္ဍနကဇာတိကော’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန မုခနိမိတ္တပစ္စဝေက္ခဏဿ သဗ္ဘာဝံ ဒဿေတိ။ တန္တိ အာဒါသမဏ္ဍလံ ဩလောကယတော။ ပရမ္မုခံ ဟုတွာ ပညာယေယျာတိ ယဒိ ပုရတ္ထိမဒိသာဘိမုခံ ဟုတွာ ဌိတံ၊ မုခနိမိတ္တမ္ပိ ပုရတ္ထိမဒိသာဘိမုခမေဝ ဟုတွာ ပညာယေယျာတိ အတ္ထော။ ယဒိပိ ပရဿ သဒိသဿ မုခံ ဘဝေယျ၊ တထာပိ ကာစိ အသဒိသတာ ဘဝေယျာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝဏ္ဏာဒီဟိ အသဒိသံ ဟုတွာ ပညာယေယျာ’’တိ။ နိဘာသရူပန္တိ ပဋိဘာသရူပံ။ နိဘာသရူပံ တာဝ ကံသာဒိမယေ ပဘဿရေ မဏ္ဍလေ ပညာယတု၊ ဥဒကေ ပန ကထန္တိ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ ဣတရော ‘‘မဟာဘူတာနံ ဝိသုဒ္ဓတာယာ’’တိ ဝဒန္တော တတ္ထာပိ ယထာလဒ္ဓပဘဿရဘာဝေနေဝါတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ စ မဏ္ဍနဇာတိကော ပုရိသော ဝိယ ပုထုဇ္ဇနော၊ အာဒါသတလာဒယော ဝိယ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ မုခနိမိတ္တံ ဝိယ ‘‘အသ္မီ’’တိ ဂဟဏံ၊ မုခနိမိတ္တံ ဥပါဒါယ ဒိဿမာနရူပါဒိ ဝိယ ‘‘အသ္မီ’’တိ သတိ ‘‘အဟမသ္မီ’’တိ ‘‘ပရောသ္မီ’’တိအာဒယော ဂါဟဝိသေသာ။ အဘိသမေတောတိ အဘိသမိတော၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ တိဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၄။ မဓုရကံ ¶ ဝုစ္စတိ ကာယေ ဝိဘာရန္တိ အာဟ – ‘‘မဓုရကဇာတော ဝိယာတိ သဉ္ဇာတဂရုဘာဝေါ ဝိယာ’’တိ။ ဂရုဘာဝေ သတိ လဟုတာ အနောကာသာဝ၊ တထာ မုဒုတာ ကမ္မညတာ စာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အကမ္မညော’’တိ။ ‘‘ကာယေ’’တိ အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ပက္ခာယန္တီတိ ပကာသာ ဟုတွာ န ခါယန္တိ။ တေနာဟ ‘‘န ပါကဋာ ဟောန္တီ’’တိ။ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ ဥပတိဋ္ဌန္တိ။ န ဒိဿတီတိ ဂဟဏံ န ဂစ္ဆတိ။ မဟာဝိစိကိစ္ဆာတိ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ သောဠသဝတ္ထုကာ စ ဝိမတိ။ န ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပရိပက္ကကုသလမူလတ္တာ။

ကာမာနမေတံ အဓိဝစနန္တိ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ယေန အဓိပ္ပာယေန ဘဂဝတာ နိန္နံ ပလ္လလံ ကာမာနံ နိဒဿနဘာဝေန အာဘတံ၊ တံ အဓိပ္ပာယံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တိဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ယမကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၅။ ဒိဋ္ဌိ ¶ ဧဝ ဒိဋ္ဌိဂတံ ‘‘ဂူထဂတံ မုတ္တဂတ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၁၉၊ အ။ နိ။ ၉။၁၁) ယထာ။ ဒိဋ္ဌိဂတံ နာမ ဇာတံ ခန္ဓဝိနိမုတ္တဿ သတ္တဿ ဂဟိတတ္တာ။

ကုပိတေတိ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတရောဂေန ကုပိတေ။ ပဂ္ဂယှာတိ တေသံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဝိယ ထေရဿ သာရိပုတ္တဿ သမ္မုခါ အတ္တနော လဒ္ဓိံ ပဂ္ဂယှ ‘‘ဧဝံ ခွာဟ’’န္တိ ဧဝံ နိစ္ဆယေန ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တော။

အနုယောဂဝတ္တံ နာမ ယေန ယုတ္တော၊ တဿ အတ္တနော ဂါဟံ နိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာဝ ယာထာဝတော ပဝေဒနံ။ ထေရဿ အနုယောဂေ ဘုမ္မန္တိ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ အာဝုသော ယမကာ’’တိအာဒိနာ ထေရေန ကထိတပုစ္ဆာယ ဘုမ္မနိဒ္ဒေသော။ သစေ တံ အာဝုသောတိ ဣဒန္တိ ‘‘သစေ တံ၊ အာဝုသော’’တိ ဧဝမာဒိကံ ဣဒံ ဝစနံ။ ဧတန္တိ ယမကတ္ထေရံ။ အညန္တိ အရဟတ္တံ။ ဝတ္တဗ္ဗာကာရေန ဝဒန္တော အတ္ထတော အရဟတ္တံ ဗျာကရောန္တော နာမ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝဒတိ။

ဧတဿ ပဌမမဂ္ဂဿာတိ ဧတဿ ဣဒါနိယေဝ တိပရိဝဋ္ဋဒေသနာဝသာနေ တယာ အဓိဂတဿ ပဌမမဂ္ဂဿ ¶ ။ စတူဟိ ယောဂေဟီတိ အတ္တတော ပိယတော ဥဒါသိနတော ဝေရိတောတိ စတူဟိပိ ဥပ္ပဇ္ဇနအနတ္ထယောဂေဟိ။

ဥပေတီတိ တဏှုပယဒိဋ္ဌုပယေဟိ ဥပါဒိယတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝတ္ထုံ ပပ္ပောတိ။ ဥပါဒိယတီတိ ဒဠှဂ္ဂါဟံ ဂဏှာတိ။ အဓိတိဋ္ဌတီတိ အဘိနိဝိဿ တိဋ္ဌတိ။ ကိန္တိ? ‘‘အတ္တာ မေ’’တိ။ ပစ္စတ္ထိကာ မေ ဧတေတိ ဧတေ ရူပဝေဒနာဒယော ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ မယှံ ပစ္စတ္ထိကာ အနတ္ထာဝဟတ္တာတိ ဝိပဿနာဉာဏေန ဉတွာ။ ဝိပဿနာယ ယောဇေတွာတိ ဝိပဿနာယ ခန္ဓေ ယောဇေတွာ။

ယမကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အနုရာဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၆။ တဿေဝ ဝိဟာရဿာတိ မဟာဝနေ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘဂဝါ ဝိဟရတိ၊ တဿေဝ ဝိဟာရဿ။ ဣမေတိ အညတိတ္ထိယာ။ ယသ္မာ အယံ ထေရော ¶ ဌပနီယံ ပဉှံ ဌပနီယဘာဝေန န ဌပေသိ၊ တသ္မာ။ အညတိတ္ထိယာ…ပေ… ဧတဒဝေါစုံ။ တေနာဟ ‘‘ဧကဒေသေန သာသနသမယံ ဇာနန္တာ’’တိ။

ဂဟိတမေဝ ဟောတိ တတော ပဂေဝ သိဒ္ဓတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘တဿ မူလတ္တာ’’တိ။ ဧဝန္တိ ‘‘ဒုက္ခဉ္စေဝ ပညပေမိ၊ ဒုက္ခဿ စ နိရောဓ’’န္တိ ဧဝံ။ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝါတိ ပဉ္စန္နံ ပန ခန္ဓာနံ သမနုပဿနာယ ဝသေန ဝဋ္ဋံ၊ ‘‘ဧဝံ ပဿ’’န္တိအာဒိနာ ဝိဝဋ္ဋံ ကထိတမေဝ။

အနုရာဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဝက္ကလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၇။ နဂရမဇ္ဈေ မဟာအာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇီတိ နဂရမဇ္ဈေန အာဂစ္ဆန္တော ကမ္မသမုဋ္ဌာနော မဟန္တော အာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သမန္တတော အဓောသီတိ သဗ္ဗဘာဂေန ပရိပ္ဖန္ဒိ။ ဣရိယာပထံ ယာပေတုန္တိ သယနနိသဇ္ဇာဒိဘေဒံ ဣရိယာပထံ ပဝတ္တေတုံ။ နိဝတ္တန္တီတိ ဩသက္ကန္တိ၊ ပရိဟာယန္တီတိ အတ္ထော။ အဓိဂစ္ဆန္တီတိ ဝဍ္ဎန္တိ။ သတ္ထု ဂုဏသရီရံ နာမ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မာဓိဂမမူလန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘နဝဝိဓော ဟိ…ပေ… ကာယော နာမာ’’တိ၊ ယထာ သတ္တာနံ ကာယော ပဋိသန္ဓိမူလကော။

ကာဠသိလာယံ ကတဝိဟာရော ကာဠသိလာဝိဟာရော။ မဂ္ဂဝိမောက္ခတ္ထာယာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂဝိမောက္ခာဓိဂမာယ။ ဒေဝတာတိ သုဒ္ဓါဝါသဒေဝတာ။ အလာမကံ နာမ ပုထုဇ္ဇနကာလကိရိယာယ အဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ထေရော ကိရာ’’တိအာဒိ ¶ ။ ဧကံ ဒွေ ဉာဏာနီတိ ဧကံ ဒွေ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနိ သဘာဝတော အဝဿံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အယံ ဓမ္မတာ။ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏာနိ တံတံမဂ္ဂဝုဋ္ဌာနေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဧဝ။ ဧကံ ဒွေတိ ဝစနံ ဥပ္ပန္နဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

ဓူမာယနဘာဝေါ ဓူမာကာရတာ၊ တထာ တိမိရာယနဘာဝေါ။

ဝက္ကလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အဿဇိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၈။ ပဿမ္ဘိတွာတိ ¶ နိရောဓေတွာ။ နော စ သွာဟန္တိ နော စ သု အဟံ။ ပရိဟာယိ ကုပ္ပဓမ္မတ္တာ။ ဧတန္တိ သမာဓိမတ္တသာရံ၊ သီလမတ္တေ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ကထံ ဟောတီတိ ကထံ အဘိနန္ဒနာ ဟောတိ။ ဒုက္ခံ ပတွာတိ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဟေတု သုခံ ပတ္ထေတိ ‘‘ဧဝံ မေ ဒုက္ခပရိဠာဟော န ဘဝိဿတီ’’တိ။ ယဒဂ္ဂေနာတိ ယေန ဘာဂေန။ ‘‘ဒုက္ခံ ပတ္ထေတိယေဝါ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘သုခဝိပရိဏာမေန ဟီ’’တိအာဒိ။ သုခဝိပရိဝတ္တေ သုခဝိပရိဏာမဒုက္ခံ၊ တသ္မာ သုခံ အဘိနန္ဒန္တော အတ္ထတော ဒုက္ခံ အဘိနန္ဒတိ နာမ။

အဿဇိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ခေမကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၉။ အတ္တနိယန္တိ ဒိဋ္ဌိဂတိကပရိကပ္ပိတဿ အတ္တနော သန္တကံ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနော ပရိက္ခာရဇာတ’’န္တိ။ တဏှာမာနော အဓိဂတော အရဟတ္တဿ အနဓိဂတတ္တာ၊ နော ဒိဋ္ဌိမာနော အဓိဂတော၊ တထာ ကာမရာဂဗျာပါဒါပိ။ အနာဂါမီ ကိရ ခေမကတ္ထေရော၊ ‘‘သကဒါဂါမီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ သန္ဓာဝနိကာယာတိ သဉ္စရဏေန။ တေနာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဂမနာဂမနေနာ’’တိ။ စတုက္ခတ္တုံ ဂမနာဂမနေနာတိ စတုက္ခတ္တုံ ဂမနေန စ အာဂမနေန စ။ တေနာဟ – ‘‘တံ ဒိဝသံ ဒွိယောဇနံ အဒ္ဓါနံ အာဟိဏ္ဍီ’’တိ။ ဉတွာတိ အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ။ ထေရောတိ ခေမကတ္ထေရော။

ရူပမေဝ အသ္မီတိ ဝဒတီတိ ရူပက္ခန္ဓမေဝ ‘‘အသ္မီ’’တိ ဂါဟဿ ဝတ္ထုံ ကတွာ ဝဒတိ။ အဓိဂတော တဏှာမာနော။

အဏုသဟဂတောတိ ¶ အဏုဘာဝံ ဂတော။ တေနာဟ ‘‘သုခုမော’’တိ။ တယော ခါရာ ဝိယ တိဿော အနုပဿနာ စိတ္တသံကိလေသဿ ဝိသောဓနတော။ သီလဂန္ဓာဒီဟိ ဂုဏဂန္ဓေဟိ။

ကထေတုန္တိ ဥဒ္ဒေသဝသေန ကထေတုံ။ ပကာသေတုန္တိ နိဒ္ဒေသဝသေန တမတ္ထံ ပကာသေတုံ။ ဇာနာပေတုန္တိ ကာရဏဝသေန ဇာနာပေတုံ။ ပတိဋ္ဌာပေတုန္တိ ကထာပေတုံ။ ဝိဝဋံ ကာတုန္တိ ဥဒါဟရဏံ ဝဏ္ဏေတွာ ပါကဋံ ကာတုံ ¶ ။ သုဝိဘတ္တံ ကာတုန္တိ အနွယတော ဗျတိရေကတော သုဋ္ဌု၊ ဝိဘတ္တံ ကာတုံ။ ဥတ္တာနကံ ကာတုန္တိ ဥပနယနိဂမေဟိ တမတ္ထံ ဝိဘူတံ ကာတုံ။ အညေန နီဟာရေနာတိ ဝိပဿနာဝိမုတ္တေန စိတ္တာဘိနီဟာရေန။

ခေမကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဆန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၀။ မက္ခီတိ ဂုဏမက္ခနလက္ခဏေန မက္ခေန သမန္နာဂတော။ ပဠာသီတိ ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏေန ပဠာသေန သမန္နာဂတော။ ဧတံ အဝေါစာတိ ‘‘ဩဝဒန္တု မံ…ပေ… ပဿေယျ’’န္တိ ဧတံ အဝေါစ။

ထေရန္တိ ဆန္နတ္ထေရံ။ အတ္တနော ဒုဂ္ဂဟဏေန ကဉ္စိ ဥပါရမ္ဘမ္ပိ ကရေယျ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ ကိရ နေသံ အဟောသီ’’တိအာဒိ။ နိဒ္ဒေါသမေဝဿ ကတွာတိ အာဒိတော အနုရူပတ္တမေဝ ကတွာ သဒ္ဓမ္မံ ကထေဿာမာတိ။

ပရိတဿနာ ဥပါဒါနန္တိ ဘယပရိတဿနာ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ။ အနတ္တနိ သတိ အနတ္တကတာနိ ကမ္မာနိ ကမတ္တာနံ ဖုသိဿန္တီတိ ဘယပရိတဿနာ စေဝ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပဋိနိဝတ္တတီတိ ယထာရဒ္ဓဝိပဿနာတော ပဋိနိဝတ္တတိ၊ နာသက္ခီတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပနေတဿ ဝိပဿနမနုယုဉ္ဇန္တဿ ဧဝံ အဟောသီတိ တတ္ထ ကာရဏံ ဝဒတိ ‘‘အယံ ကိရာ’’တိအာဒိနာ။ ဧဝန္တိ ‘‘ကော နု ခေါ မေ အတ္တာ’’တိ ဧဝံ န ဟောတိ။ တာဝတိကာ ဝိဿတ္ထီတိ ‘‘မယှံ ဓမ္မံ ဒေသေတူ’’တိ ဝုတ္တဝိဿာသော အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ကစ္စာနသတ္ထံ အဒ္ဒသာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဒွယနိဿိတော၊ ကစ္စာန၊ လောကော’’တိအာဒိ ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနာ။ ‘‘ဧတေ တေ၊ ကစ္စာန၊ ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မာ’’တိအာဒိ ဗုဒ္ဓဗလဒီပနာ။

ဆန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉-၁၀။ ရာဟုလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၉၁-၉၂။ ဧတာနိ ¶ သုတ္တာနိ။ ဣဓာဂတာနီတိ ဣမသ္မိံ ဝဂ္ဂေ အာနီတာနိ သင်္ဂီတိကာရေဟီတိ။

ရာဟုလသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ထေရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပုပ္ဖဝဂ္ဂေါ

၁။ နဒီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၃။ ပဗ္ဗတေယျာတိ ¶ ပဗ္ဗတတော အာဂတာ။ တတော ဧဝ ဩဟာရိနီ။ တေနဿာ စဏ္ဍသောတတံ ဒဿေတိ။ ဒူရံ ဂစ္ဆတီတိ ဒူရင်္ဂမာ။ တေနဿာ မဟောဃတံ ဒဿေတိ။

သောတေတိ ဝဋ္ဋသောတေ။ စတူဟိ ဂါဟေဟီတိ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေဟိ စတူဟိ ဂါဟေဟိ။ ပလုဇ္ဇနတ္တာတိ ဆိန္နတ္တာ။ သောကာဒိဗျသနပ္ပတ္တီတိ သောကာဒိအနတ္ထုပ္ပတ္တိ။

နဒီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပုပ္ဖသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၄။ ဝိဝဒတီတိ ဝိဝါဒံ ကရောတိ။ ဝဒန္တောတိ အယထာသဘာဝေန ဝဒန္တော။ ဝိဝဒတိ ဓမ္မတာယ ဝိရုဒ္ဓံ ကတွာ ဝဒတိ။ လောကဓမ္မောတိ လုဇ္ဇနသဘာဝဓမ္မော။ ကော ပန သောတိ အာဟ ‘‘ခန္ဓပဉ္စက’’န္တိ။ တေနာဟ ‘‘တံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ကထံ ကရောမီတိ ကေန ပကာရေနာဟံ ဗာလံ အဇာနန္တံ ကရောမိ။ တေနာဟ ‘‘မယှံ ဟီ’’တိအာဒိ။ တထာ စာဟ ‘‘အက္ခာတော ဝေါ မယာ မဂ္ဂေါ’’တိအာဒိ (ဓ။ ပ။ ၂၇၅)။ ‘‘တယော လောကာ ကထိတာ’’တိ ဝတွာ တံ ဝိဝရိတုံ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။

ပုပ္ဖသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဖေဏပိဏ္ဍူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၅။ ကေနစိ ¶ ကာရဏေန ယုဇ္ဈိတွာ ဂဟေတုံ န သက္ကာတိ အယုဇ္ဈာ နာမ။ နိဝတ္တနဋ္ဌာနေတိ ဥဒကပ္ပဝါဟဿ နိဝတ္တိတဋ္ဌာနေ။

အနုသောတာဂမနေတိ အနုသောတံ အာဂမနဟေတု၊ ‘‘အနုသောတာဂမနေနာ’’တိ ဝါ ပါဌော။ အနုပုဗ္ဗေန ပဝဍ္ဎိတွာတိ တတ္ထ တတ္ထ ဥဋ္ဌိတာနံ ခုဒ္ဒကမဟန္တာနံ ¶ ဖေဏပိဏ္ဍာနံ သံသဂ္ဂေန ပကာရတော ဝုဒ္ဓိံ ပတွာ။ အာဝဟေယျာတိ အာနေတွာ ဝဟေယျ။ ကာရဏေန ဥပပရိက္ခေယျာတိ ဉာဏေန ဝီမံသေယျ။ ‘‘သာရော နာမ ကိံ ဘဝေယျာ’’တိ ဝတွာ သဗ္ဗသော တဒဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိလီယိတွာ ဝိဒ္ဓံသေယျေဝါ’’တိ အာဟ။ တေန ရူပမ္ပိ နိဿာရတာယ ဘိဇ္ဇတေဝါတိ ဒဿေတိ။ ယထာ ဟိ အနိစ္စတာယ အသာရတာသိဒ္ဓိ၊ ဧဝံ အသာရတာယပိ အနိစ္စတာသိဒ္ဓီတိ အနိစ္စတာယ ဧဝ နိစ္စသာရံ ထိရဘာဝသာရံ ဓုဝသာရံ သာမီနိဝါသီကာရကဘူတဿ အတ္တနော ဝသေ ပဝတ္တနမ္ပေတ္ထ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ရူပမ္ပိ…ပေ… နိဿာရမေဝါ’’တိ။ သောတိ ဖေဏပိဏ္ဍော။ ဂဟိတောပိ ဥပါယေန တမတ္ထံ န သာဓေတိ အနရဟတ္တာ။ အနေကသန္ဓိဃဋိတော တထာ တထာ ဃဋိတော ဟုတွာ။

ဗျာမမတ္တမ္ပိ ဧတရဟိ မနုဿာနံ ဝသေန။ အဝဿမေဝ ဘိဇ္ဇတိ တရင်္ဂဗ္ဘာဟတံ ဟုတွာ။

တသ္မိံ တသ္မိံ ဥဒကဗိန္ဒုမှိ ပတိတေ။ ဥဒကတလန္တိ ဥဒကပိဋ္ဌိံ။ အညတော ပတန္တံ ဥဒကဗိန္ဒုံ။ ဥဒကဇလ္လန္တိ သန္တာနကံ ဟုတွာ ဌိတံ ဥဒကမလံ။ တဉှိ သံကဍ္ဎိတွာ တတော ဥဒကံ ပုဋံ ကရောတိ၊ တသ္မိံ ပုဋေ ပုဗ္ဗုဠသမညာ။ ဝတ္ထုန္တိ စက္ခာဒိဝတ္ထုံ။ အာရမ္မဏန္တိ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ။ ကိလေသဇလ္လန္တိ ပုရိမသိဒ္ဓံ၊ ပဋိလဗ္ဘမာနံ ဝါ ကိလေသမလံ။ ဖဿသင်္ဃဋ္ဋနန္တိ ဖဿသမောဓာနံ။ ပုဗ္ဗုဠသဒိသာ မုဟုတ္တရမဏီယတာယ။ ယသ္မာ ဃမ္မကာလေ သူရိယာတပသန္တာပါဘိနိဗ္ဗတ္တရသ္မိဇာလနိပါတေ တာဒိသေ ဘူမိပဒေသေ ဣတော စိတော သမုဂ္ဂတဝါတဝေဂသမုဒ္ဓဋဝိရုဠှသင်္ခါတေသု ပရိဗ္ဘမန္တေသု အဏုပရမာဏုတဇ္ဇာရိပ္ပကာရေသု ဘူတသင်္ဃာတေသု မရီစိသမညာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသော သာရဝိရဟိတာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သညာပိ အသာရကဋ္ဌေန မရီစိသဒိသာ’’တိ။ ယသ္မာ စ ပဿန္တာနံ ယေဘုယျေန ဥဒကာကာရေန ခါယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဂဟေတွာ ပိဝိတုံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နီလာဒိအနုဘဝနတ္ထာယာတိ နီလာဒိအာရမ္မဏဿ အနုဘဝနတ္ထာယ။ ဖန္ဒတီတိ ဖန္ဒနာကာရပ္ပတ္တာ ဝိယ ဟောတိ အပ္ပဟီနတဏှဿ ပုဂ္ဂလဿ။ ဝိပ္ပလမ္ဘေတိ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသံ ပုဂ္ဂလံ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ နီလက’’န္တိအာဒိ။ သညာဝိပလ္လာသတော ဟိ စိတ္တဝိပလ္လာသော၊ တတော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသောတိ။ ဝိပ္ပလမ္ဘနေနာတိ ဝိပ္ပကာရဝသေနေဝ အာရမ္မဏဿ လမ္ဘနေန။ ဝိပ္ပကာရဝသေန ဟိ ¶ ဧတံ လမ္ဘနံ၊ ယဒိဒံ အနုဒကမေဝ ဥဒကံ ကတွာ ဒဿနံ အနဂရမေဝ နဂရံ ကတွာ ဂန္ဓဗ္ဗနာဋကာဒိဒဿနံ။

ကုက္ကုကံ ¶ ဝုစ္စတိ ကဒလိက္ခန္ဓဿ သဗ္ဗပတ္တဝဋ္ဋီနံ အဗ္ဘန္တရေ ဒဏ္ဍကန္တိ အာဟ ‘‘အကုက္ကုကဇာတန္တိ အန္တော အသဉ္ဇာတဃနဒဏ္ဍက’’န္တိ။ န တထာ ဟောတီတိ ယဒတ္ထာယ ဥပနီတံ၊ တဒတ္ထာယ န ဟောတိ။ နာနာလက္ခဏောတိ နာနာသဘာဝေါ။ သင်္ခါရက္ခန္ဓောဝါတိ ဧကော သင်္ခါရက္ခန္ဓောတွေဝ ဝုစ္စတိ။

အဿာတိ ပုရိသဿ။ အပဂတပဋလပိဠကန္တိ အပဂတပဋလဒေါသဉ္စေဝ အပဂတပိဠကဒေါသဉ္စ။ အသာရဘာဝဒဿနသမတ္ထန္တိ အသာရဿ အသာရဘာဝဒဿနသမတ္ထံ။ ဣတ္တရာတိ ပရိတ္တကာလာ၊ န စိရဋ္ဌိတိကာ။ တေနာဟ ‘‘လဟုပစ္စုပဋ္ဌာနာ’’တိ။ အညဒေဝ စ အာဂမနကာလေ စိတ္တန္တိ ဣဒဉ္စ ဩဠာရိကဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဧကစ္ဆရက္ခဏေ အနေကကောဋိသတသဟဿသင်္ခါနိ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ မာယာယ ဒဿိတံ ရူပံ မာယာတိ ဝုတ္တံ။ ယံကိဉ္စိဒေဝ ကပါလိဋ္ဌကပါသာဏဝါလိကာဒိံ။ ဝဉ္စေတီတိ အသုဝဏ္ဏမေဝ သုဝဏ္ဏန္တိ၊ အမုတ္တမေဝ မုတ္တာတိအာဒိနာ ဝဉ္စေတိ။ နနု စ သညာပိ မရီစိ ဝိယ ဝိပ္ပလမ္ဘေတိ ဝဉ္စေတိ၊ ဣဒမ္ပိ ဝိညာဏံ မာယာ ဝိယ ဝဉ္စေတီတိ ကော ဣမေသံ ဝိသေသောတိ? ဝစနတ္ထော နေသံ သာဓာရဏော။ တထာပိ သညာ အနုဒကံယေဝ ဥဒကံ ကတွာ ဂါဟာပေန္တီ၊ အပုရိသညေဝ ပုရိသံ ကတွာ ဂါဟာပေန္တီ ဝိပ္ပလမ္ဘနဝသေန အပ္ပဝိသယာ၊ ဝိညာဏံ ပန ယံ ကိဉ္စိ အတံသဘာဝံ တံ ကတွာ ဒဿေန္တီ မာယာ ဝိယ မဟာဝိသယာ။ တေနာဟ ‘‘ယံကိဉ္စိဒေဝါ’’တိအာဒိ။ ဧဝမ္ပီတိ အတိဝိယ လဟုပရိဝတ္တိဘာဝေနပိ မာယာသဒိသန္တိ။

ဒေသိတာတိ ဧဝံ ဒေသိတာ ဖေဏပိဏ္ဍာဒိဥပမာဟိ။

ဘူရိ ဝုစ္စတိ ပထဝီ၊ သဏှဋ္ဌေန ဝိပုလဋ္ဌေန စ ဘူရိသဒိသပညတာယ ဘူရိပညော။ တေနာဟ ‘‘သဏှပညေန စေဝါ’’တိအာဒိ။ ကိမိဂဏာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အနေကဂိဇ္ဈာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ ပဝေဏီတိ ဓမ္မပဗန္ဓော။ ဗာလလာပိနီ ‘‘အဟံ မမာ’’တိအာဒိနာ။ သေသဓာတုယော ဂဟေတွာဝ ဘိဇ္ဇတိ ဧကုပ္ပာဒေကနိရောဓတ္တာ၊ ဝတ္ထုရူပနိဿယပစ္စယတ္တာ ‘‘အယ’’န္တိ န ဝိသုံ ဂဟိတံ။ ဝဓဘာဝတောတိ ဝဓဿ မရဏဿ အတ္ထိဘာဝတော။ သရဏန္တိ ပဋိသရဏံ။

ဖေဏပိဏ္ဍူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄-၆။ ဂေါမယပိဏ္ဍသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၉၆-၉၈။ သဿတံ ¶ ¶ သဗ္ဗကာလံ ယာဝ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနာ ဟောန္တီတိ သဿတိယော၊ သိနေရုအာဒယော။ တာဟိ သမံ သမကာလံ။ အနေနာတိ ဘဂဝတာ။ နယိဒန္တိ ဧတ္ထ ယ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ ဣဒန္တိ နိပါတပဒံ။ တံ ပန ယေန ယေန သမ္ဗန္ဓီယတိ၊ တံ တိလိင်္ဂေါဝ ဟောတီတိ ‘‘အယံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘န ပညာယေယျာ’’တိ ဝတွာ တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘မဂ္ဂေါ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိဝဋ္ဋေန္တောတိ ဝိနိဝဋ္ဋေန္တော အပ္ပဝတ္တိံ ကရောန္တော။

ရာဇဓာနီတိ ရညော နိဝါသနဂရံ။ သုတ္တမယန္တိ စိတ္တဝဏ္ဏဝဋ္ဋိကာမယံ။

ဂေါမယပိဏ္ဍသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဂဒ္ဒုလဗဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၉။ ယံ မဟာသမုဒ္ဒေါတိ ဧတ္ထ ယန္တိ သမယဿ ပစ္စာမသနံ။ ဘုမ္မတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ’’တိ။ သော စ သမယော အယန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ပဉ္စမေ သူရိယေ ဥဋ္ဌိတေ’’တိ အာဟ။ ပရိစ္ဆေဒံ န ဝဒါမိ ပရိစ္ဆေဒကာရိကာယ အဂ္ဂမဂ္ဂဝိဇ္ဇာယ အနဓိဂတတ္တာ။ သုနခေါ ဝိယ ဝဋ္ဋနိဿိတော ဗာလော အသဝသဘာဝတော။ ဂဒ္ဒုလော ဝိယ ဒိဋ္ဌိဗန္ဓော။ သက္ကာယော တဿ အသဝသဘာဝတော။ ပုထုဇ္ဇနဿ သက္ကာယာနုပရိဝတ္တနန္တိ ‘‘သန္တာနေ သတ္တဝေါဟာရော’’တိ တံ တတော အညံ ကတွာ ဘေဒေန နိဒ္ဒေသော။

ဂဒ္ဒုလဗဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဒုတိယဂဒ္ဒုလဗဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၀။ ဒိဋ္ဌိဂဒ္ဒုလနိဿိတာယာတိ သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန ဒိဋ္ဌိဂဒ္ဒုလနိဿိတာယ နိဿာယေဝ ပဝတ္တတိ တတော အတ္တာနံ ဝိဝေစေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ စိတ္တသံကိလေသေနေဝါတိ ဒသဝိဓကိလေသဝတ္ထုဝသေန စိတ္တဿ သံကိလိဋ္ဌဘာဝေန။ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမနေန စိတ္တဿ ဝေါဒါနတ္တာ ဝေါဒါယန္တိ ဝိသုဇ္ဈန္တိ။

ဝိစရဏစိတ္တန္တိ ¶ ဂဟေတွာ ဝိစရဏဝသေန ဝိစရဏစိတ္တံ။ သင်္ခါနာမာတိ ဧဝံနာမကာ။ ဗြာဟ္မဏပါသဏ္ဍိကာတိ ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏာ၊ ဆန္နဝုတိယာ ပါသဏ္ဍေသု တံ သင်္ခါသညိတံ ပါသဏ္ဍံ ပဂ္ဂယှ ဝိစရဏကာ။ ပဋကောဋ္ဌကန္တိ ဒုဿာပဏကံ။ ဒဿေန္တာတိ ယထာဂတိကမ္မဝိပါကစိတ္တတံ ဒဿေန္တာ ¶ ။ တံ စိတ္တန္တိ တံ ပဋကောဋ္ဌကစိတ္တံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တိ။ စိန္တေတွာ ကတတ္တာတိ ‘‘ဣမဿ ရူပဿ ဧဝံ ဟတ္ထပါဒါ၊ ဧဝံ မုခံ လိခိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ အာကာရဝတ္ထဂ္ဂဟဏာနိ၊ ဧဝံ ကိရိယာဝိသေသာ၊ ဧဝံ ကိရိယာဝိဘာဂံ၊ သတ္တဝိသေသာနံ ဝိဘာဂံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ တဿ ဥဗ္ဗတ္တနခိပနပဝတ္တနာဒိပယောဇနဉ္စာတိ သဗ္ဗမေတံ တထာ စိန္တေတွာ ကတတ္တာ စိတ္တေန မနသာ စိန္တိတံ နာမ။ ဥပါယပရိယေသနစိတ္တန္တိ ‘‘ဟတ္ထပါဒါ ဧဝံ လိခိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တဥပါယဿ စေဝ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တဿ ဘူမိပရိကမ္မဝဏ္ဏဓာတုသမ္မာယောဇနုပါယဿ စ ဝသေန ပဝတ္တံ စိတ္တံ။ တတောပိ စိတ္တတရန္တိ တတော စိတ္တကမ္မတောပိ စိတ္တတရံ စိတ္တကာရေန စိန္တိတပ္ပကာရာနံ သဗ္ဗေသံယေဝ စိတ္တကမ္မေ အနိပ္ဖဇ္ဇနတော။ ကမ္မစိတ္တေနာတိ ကမ္မဝိညာဏေန။ ကမ္မစိတ္တေနာတိ ဝါ ကမ္မဿ စိတ္တဘာဝေန။ သော ကမ္မဿ ဝိစိတ္တဘာဝေါ တဏှာဝသေန ဇာယတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သွာယမတ္ထော အဋ္ဌသာလိနီဋီကာယံ ဝိဘာဝိတော။ ဧဝံ စိတ္တာတိ ဧဝံ စိတ္တရူပဝိသေသာ။ ယောနိံ ဥပနေတီတိ တံ တံ အဏ္ဍဇာဒိဘေဒံ ယောနိဝိသေသံ ပါပေတိ ဝဏ္ဏဝိသေသော ဝိယ ဖလိကမဏိကံ။ န ဟိ ဝိသေသာ ဟိတဝိစိတ္တသာမတ္ထိယကမ္မံ ယောနိံ ဥပနေတိ၊ တဿ တဿ ဝိပါကုပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ယောနိမူလကော တေသံ စိတ္တဘာဝေါတိ ယံ ယံ ယောနိံ ကမ္မံ သတ္တေ ဥပနေတိ၊ တံတံယောနိမူလကော တေသံ သတ္တာနံ စိတ္တဝိစိတ္တဘာဝေါ။ တေနာဟ ‘‘ယောနိဥပဂတာ’’တိအာဒိ။ သဒိသစိတ္တာဝ သဒိသစိတ္တဘာဝါ ဧဝ။ ဣတီတိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝ အတ္ထဿ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ နိဂမနံ။

တိရစ္ဆာနဂတစိတ္တဘာဝတော စိတ္တဿေဝ သဝိသေသံ စိတ္တဘာဝကရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စိတ္တံ နာမေတံ စိတ္တတရမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သဟဇာတဓမ္မစိတ္တတာယာတိ ရာဂါဒိသဒ္ဓါဒိဓမ္မဝိစိတ္တဘာဝေန။ ဘူမိစိတ္တတာယာတိ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တတာယ။ ကမ္မနာနတ္တံ မူလံ ကာရဏံ ဧတေသန္တိ ကမ္မနာနတ္တမူလကာ၊ တေသံ။ လိင်္ဂနာနတ္တံ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒိနာနတ္တဝသေန စေဝ တံတံသဏ္ဌာနနာနတ္တဝသေန စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သညာနာနတ္တံ ဣတ္ထိပုရိသဒေဝမနုဿာဒိသညာနာနတ္တဝသေန ¶ ။ ဝေါဟာရနာနတ္တံ တိဿောတိအာဒိဝေါဟာရနာနတ္တဝသေန။ စိတ္တာနံ ဝိစိတ္တာနံ။ တံတံဝေါဟာရနာနတ္တမ္ပိ စိတ္တေနေဝ ပညပီယတိ။ ရင်္ဂဇာတရူပသမုဋ္ဌာပနာဒိနာ ဝတ္ထံ ရဉ္ဇယတီတိ ရဇကော၊ ဝဏ္ဏကာရော။ ပုထုဇ္ဇနဿ အတ္တဘာဝသညိတရူပသမုဋ္ဌာပနတာ နိယတာ ဧကန္တိကာတိ ပုထုဇ္ဇနဂ္ဂဟဏံ။ ‘‘အဘိရူပံ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတီ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။

ဒုတိယဂဒ္ဒုလဗဒ္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဝါသိဇဋသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၁။ အတ္ထဿာတိ ဟိတဿ။ အသာဓိကာ ‘‘ဘာဝနာနုယောဂံ အနနုယုတ္တဿာ’’တိ အနနုယုတ္တဿ ¶ ဝုတ္တတ္တာ။ ဣတရာတိ သုက္ကပက္ခဥပမာ။ သာဓိကာ ဘာဝနာယောဂဿ အနုယုတ္တတ္တာ။ တဉှိ တဿ သာဓိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမ္ဘာဝနတ္ထေတိ ပရမတ္ထသမ္ဘာဝနေ။ ဧဝဉှိ ကဏှပက္ခေပိ အပိသဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ သမ္ဘာဝနတ္ထေတိ ဝါ ပရိကပ္ပနတ္ထေတိ အတ္ထော။ သင်္ခါတဗ္ဗေ အတ္ထေ အနိယမတော ဝုစ္စမာနေ သင်္ခါတော အနိယမတ္ထော ဝါသဒ္ဒေါ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ‘‘အဋ္ဌ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဦနာဓိကာနီတိ ဦနာနိပိ အဓိကာနိပိ ကိဉ္စာပိ ဟောန္တိ၊ ဧကံသော ပန ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ ဒွါဒသ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝစနံ သန္ဓာယ ‘‘ဝစနသိလိဋ္ဌတာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပါဒနခသိခါဟိ အကောပနဝသေန သမ္မာ အဓိသယိတာနိ။ ဥတုန္တိ ဥဏှဥတုံ ကာယုသ္မာဝသေန။ တေနာဟ ‘‘ဥသ္မီကတာနီ’’တိ။ ဘာဝိတာနီတိ ကုက္ကုဋဝါသနာယ ဝါသိတာနိ။ သမ္မာအဓိသယနာဒိတိဝိဓကိရိယာကရဏေန ဣမံ အပ္ပမာဒံ ကတွာ။ သောတ္ထိနာ အဘိနိဗ္ဘိဇ္ဇိတုန္တိ အနန္တရာယေန တတော နိက္ခမိတုံ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘တေ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ သယမ္ပီတိ အဏ္ဍာနိ။ ပရိဏာမန္တိ ပရိပက္ကံ ဗဟိနိက္ခမနယောဂ္ဂတံ။

တန္တိ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနံ။ ဧဝန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရေန။ အတ္ထေနာတိ ဥပမေယျတ္ထေန။ သံသန္ဒိတွာ သမ္မာ ယောဇေတွာ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန ဉာဏဿ တိက္ခာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဉာဏဿ ဟိ သဘာဝတော သတိနေပက္ကတော စ တိက္ခဘာဝေါ၊ သမာဓိဝသေန သူရဘာဝေါ၊ သဒ္ဓါဝသေန ဝိပ္ပသန္နဘာဝေါ ¶ ၊ ဝီရိယဝသေန ပရိဏာမဘာဝေါ။ ပရိဏာမကာလောတိ ဗလဝဝိပဿနာကာလော။ ဝဍ္ဎိတကာလောတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာကာလော။ အနုလောမဋ္ဌာနဿ ဟိ ဝိပဿနာ ဂဟိတဂဗ္ဘာ နာမ တဒါ မဂ္ဂဂဗ္ဘဿ ဂဟိတတ္တာ။ တဇ္ဇာတိကန္တိ တဿ ဝိပဿနာနုယောဂဿ အနုရူပံ။ သတ္ထာပိ ဂါထာယ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဟရတိ ဘိန္ဒာပေတိ။

ဩလမ္ဗကသင်္ခါတန္တိ ဩလမ္ဗကသုတ္တသင်္ခါတံ။ ပလန္တိ တဿ သုတ္တဿ နာမံ။ ဓာရေတွာတိ ဒါရူနံ ဟေယျာဒိဇာနနတ္ထံ ဥပနေတွာ။ ဒါရူနံ ဂဏ္ဍံ ဟရတီတိ ပလဂဏ္ဍောတိ ဧတေန ပလေန ဂဏ္ဍဟာရော ‘‘ပလဂဏ္ဍော’’တိ ပစ္ဆိမပဒေ ဥတ္တရပဒလောပေန နိဒ္ဒေသောတိ ဒဿေတိ။ ဂဟဏဋ္ဌာနေတိ ဟတ္ထေန ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနေ။ သမ္မဒေဝ ခေပီယန္တိ ဧတေန ကာယဒုစ္စရိတာဒီနီတိ သင်္ခေပေါ၊ တေန။ ဝိပဿနံ အနုယုဉ္ဇန္တဿ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အာသဝါနံ ပရိက္ခယော ဣဓ ‘‘ဝိပဿနာယာနိသံသော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဟေမန္တိကေန ကရဏဘူတေန။ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဧတံ ကရဏဝစနံ၊ ဟေမန္တိကေတိ အတ္ထော။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဖလာနိ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပူတိကာနိ ဘဝန္တီ’’တိ။

မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ သာသနံ သဘာဝဂမ္ဘီရဘာဝတော။ နာဝါ ဝိယ ယောဂါဝစရော မဟောဃုတ္တရဏတော။ ပရိယာဒါနံ ဝိယာတိ ပရိတော အပရိပူရဏံ ဝိယ။ ခဇ္ဇမာနာနန္တိ သင်္ခါဒန္တေန ဝိယ ဥဒကေန ခေပိယမာနာနံ ¶ ဗန္ဓနာနံ။ တနုဘာဝေါတိ ပရိယုဋ္ဌာနုပ္ပတ္တိယာ အသမတ္ထတာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝေါ။ ဝိပဿနာဉာဏပီတိပါမောဇ္ဇေဟီတိ ဝိပဿနာဉာဏသမုဋ္ဌိတေဟိ ပီတိပါမောဇ္ဇေဟိ။ ဩက္ခာယမာနေ ပက္ခာယမာနေတိ ဝိဝိဓပဋိပတ္တိယာ ဥက္ခာယမာနေ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ ပက္ခာယမာနေ။ ဒုဗ္ဗလတာ ဒီပိတာ ‘‘အပ္ပကသိရေနေဝ သံယောဇနာနိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ၊ ပူတိကာနိ ဘဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။

ဝါသိဇဋသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ အနိစ္စသညာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၂။ ဘာဝေန္တဿာတိ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တဿ ဥပ္ပန္နသညာ။ တေနာဟ – ‘‘သဗ္ဗံ ကာမရာဂံ ပရိယာဒိယတီ’’တိအာဒိ။ သန္တာနေတွာတိ ကသနဋ္ဌာနံ ¶ သဗ္ဗသော ဝိတနေတွာ ပတ္ထရိတွာ။ ကိလေသာတိ ဥပက္ကိလေသပ္ပဘေဒါ ကိလေသာ။ အနိစ္စသညာဉာဏေနာတိ အနိစ္စသညာသဟဂတေန ဉာဏေန။

လာယနန္တိ လာယနံ ဝိယ နယနံ ဝိယ နိစ္ဆောဋနံ ဝိယ စ အနိစ္စသညာဉာဏံ။ ဣမိနာ အတ္ထေနာတိ ဣမိနာ ယထာဝုတ္တေန ပါဠိယာ အတ္ထေန၊ ဥပမာ သံသန္ဒေတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ပဗ္ဗဇလာယကော ဝိယ ယောဂါဝစရော။ လာယနာဒိနာ တဿ တတ္ထ ကတကိစ္စတာယ ပရိတုဋ္ဌိ ဝိယ ဣမဿ ကိလေသေ သဗ္ဗသော ဆိန္ဒိတွာ ဖလသမာပတ္တိသုခေန ကာလဿ ဝီတိနာမနာ။

ကူဋံ ဂစ္ဆန္တီတိ ပါရိမန္တေန ကူဋံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကူဋံ ပဝိသနဘာဝေနာတိ ကူဋစ္ဆိဒ္ဒံ အဂ္ဂေန ပဝိသနဝသေန။ သမောသရိတွာတိ ဆိဒ္ဒေ အနုပဝိသနဝသေန စ အာဟစ္စ အဝဋ္ဌာနေန စ သမောသရိတွာ ဌိတာ။ ကူဋံ ဝိယ အနိစ္စသညာ အနိစ္စာနုပဿနာဝသေန အဝဋ္ဌာနဿ မူလဘာဝတော။ ဂေါပါနသိယော ဝိယ စတုဘူမကကုသလာ ဓမ္မာ အနိစ္စသညာမူလကတ္တာ။ ကူဋံ အဂ္ဂံ သဗ္ဗဂေါပါနသီနံ တထာအဓိဋ္ဌာနဿ ပဓာနကာရဏတ္တာ။ အနိစ္စသညာ အဂ္ဂါတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အနိစ္စသညာ လောကိယာတိ ဣဒံ အနိစ္စသညာနုပဿနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အနိစ္စာနုပဿနာမုခေန အဓိဂတအရိယမဂ္ဂေ ဥပ္ပန္နသညာ အနိစ္စသညာတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတီတိ ‘‘အနိစ္စသညာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သဗ္ဗံ ကာမရာဂံ ပရိယာဒိယတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဓမ္မသင်္ဂဟေ (ဓ။ သ။ ၃၅၇၊ ၃၆၀) ‘‘ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ သညံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒိနာ သညာပိ ဥဒ္ဓဋာ။ သဗ္ဗာသု ဥပမာသူတိ မူလသန္တာနဥပမာဒီသု ပဉ္စသု ဥပမာသု။ ပုရိမာဟီတိ ကဿကပဗ္ဗဇလာယနအမ္ဗပိဏ္ဍိဥပမာဟိ အနိစ္စသညာယ ကိစ္စံ ဝုတ္တံ မူလသန္တာနကပဒါလနပဗ္ဗဇလာယနဝဏ္ဋစ္ဆေဒနပဒေသေန ¶ အနိစ္စသညာယ ပဋိပက္ခပစ္ဆေဒနဿ ဒဿိတတ္တာ။ ပစ္ဆိမာဟိ ဗလံ ဒဿိတံ ပဋိပက္ခာတိဘာဝဿ ဇောတိတတ္တာ။

အနိစ္စသညာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပုပ္ဖဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။

၁၁။ အန္တဝဂ္ဂေါ

၁။ အန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၃။ အညမညံ ¶ အသံသဋ္ဌဘာဝေန ဧတိ ဂစ္ဆတီတိ အန္တော၊ ဘာဂေါတိ အာဟ ‘‘အန္တာတိ ကောဋ္ဌာသာ’’တိ။ ‘‘သက္ကာယနိရောဓန္တော’’တိ နိရောဓပစ္စယဿ ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘စတုသစ္စဝသေန ပဉ္စက္ခန္ဓေ ယောဇေတွာ’’တိ။ အန္တောတိ…ပေ… အဇ္ဈာသယဝသေန ဝုတ္တံ ယထာနုလောမဒေသနတ္တာ သုတ္တန္တဒေသနာယ။

အန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂-၃။ ဒုက္ခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၀၄-၁၀၅။ ဒုတိယမ္ပီတိ အပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေန န ကေဝလံ ပဌမသုတ္တမေဝ၊ အထ ခေါ ဒုတိယမ္ပီတိ။

တတိယမ္ပိ တထေဝါတိ ဣမိနာ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓေ စတုသစ္စဝသေန ယောဇေတွာ’’တိ ဣဒံ ဥပသံဟရတိ။

ဒုက္ခသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပရိညေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၆။ ပရိညေယျေတိ ဧတ္ထ တိဿော ပရိညာ ဉာတပရိညာ၊ တီရဏပရိညာ၊ ပဟာနပရိညာတိ။ တာသု ဉာတပရိညာ ယာဝဒေဝ တီရဏပရိညတ္ထာ။ တီရဏပရိညာ စ ယာဝဒေဝ ပဟာနပရိညတ္ထာတိ ¶ ။ တတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌာယ ပရိညာယ ကိစ္စဒဿနဝသေန အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ပရိညေယျေတိ ပရိဇာနိတဗ္ဗေ သမတိက္ကမိတဗ္ဗေ’’တိ၊ ပဟာတဗ္ဗေတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိညာ? ရာဂက္ခယော၊ ဒေါသက္ခယော၊ မောဟက္ခယော’’တိ၊ တသ္မာ သမတိက္ကမန္တိ၊ သမတိက္ကန္တံ ပဟာနဿ ဥပါယံ။ သမတိက္ကမိတွာ ဌိတန္တိ ပဇဟိတွာ ဌိတန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ပရိညေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅-၁၀။ သမဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၀၇-၁၁၂။ စတ္တာရိ ¶ သစ္စာနိ ကထိတာနိ အဿာဒါဒီနံ သမုဒယာဒီနဉ္စ ဒေသိတတ္တာ။

ကိလေသပ္ပဟာနံ ကထိတံ ရာဂပ္ပဟာနဿ ဇောတိတတ္တာ။

သမဏသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အန္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ဓမ္မကထိကဝဂ္ဂေါ

၁-၂။ အဝိဇ္ဇာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၁၃-၁၁၄။ ယာဝတာတိ ယသ္မာ။ ဣမာယ…ပေ… သမန္နာဂတောတိ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာယ စတူသု အရိယသစ္စေသု အညာဏသဘာဝါယ အဝိဇ္ဇာယ သမ္မောဟေန သမန္နာဂတော။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကေန ကာရဏေန အဝိဇ္ဇာဂတော သမင်္ဂီဘူတေန ဥပဂတော၊ အဝိဇ္ဇာယ ဝါ ဥပေတော နာမ ဟောတိ။

ဒုတိယေပီတိ ဝိဇ္ဇာသုတ္တေ။ ‘‘ဝိဇ္ဇာဝသေန ဒေသနာ’’တိ အယမေဝ ဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ။

အဝိဇ္ဇာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဓမ္မကထိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၅။ ပဌမေန ¶ ဓမ္မကထိကော ကထိတော ‘‘ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဒုတိယေန သေခဘူမိ ကထိတာ ‘‘ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ တတိယေန အသေခဘူမိ ကထိတာ ‘‘အနုပါဒါဝိမုတ္တော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဓမ္မကထိကံ ပုစ္ဆိတေန ဘဂဝတာ။ ဝိသေသေတွာတိ ဓမ္မကထိကဘာဝတော ဝိသေသေတွာ ဥက္ကံသေတွာ။ ဒွေ ဘူမိယောတိ သေက္ခာသေက္ခဘူမိယော။

ဓမ္မကထိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဒုတိယဓမ္မကထိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၆။ တီဏိ ¶ ဝိဿဇ္ဇနာနီတိ ယထာပုစ္ဆံ တီဏိ ဝိဿဇ္ဇနာနိ။

ဒုတိယဓမ္မကထိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅-၉။ ဗန္ဓနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၁၇-၁၂၁။ တီရံ ဝုစ္စတိ ဝဋ္ဋံ ဩရိမတီရန္တိ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘အထာယံ ဣတရာ ပဇာ၊ တီရမေဝါနုဓာဝတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၈၅)။ ပါရံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ သံသာရဿ ပါရိမန္တိ ကတွာ။ ဗဒ္ဓါတိ အနုသယပ္ပဟာနဿ အကတတ္တာ ကိလေသဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ၊ သုက္ကပက္ခေပိ ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာယ ရူပါဒိဗန္ဓနဿ ပဋိက္ခေပမတ္တမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝိမောက္ခန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ကထိတန္တိ ‘‘တီရဒဿီ ပါရဒဿီ၊ ပရိမုတ္တော သော ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမီ’’တိ အာဂတတ္တာ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိကန္တိ ဝတ္တုံ သက္ကာ။

ဆဋ္ဌာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ။

ဗန္ဓနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သီလဝန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၂။ အာဗာဓဋ္ဌေနာတိ အာဒိတော ဥပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ဗာဓနဋ္ဌေန ရုဇနဋ္ဌေန။ အန္တောဒေါသဋ္ဌေနာတိ အဗ္ဘန္တရေ ဧဝ ဒုဿနဋ္ဌေန ကုပ္ပနဋ္ဌေန။ ခဏနဋ္ဌေနာတိ သသနဋ္ဌေန။ ဒုက္ခဋ္ဌေနာတိ ဒုက္ခမတ္တာ ¶ ဒုက္ခဘာဝေန။ ဒုက္ခဉှိ လောကေ ‘‘အဃ’’န္တိ ဝုစ္စတိ အတိဝိယ ဟနနတော။ ဝိသဘာဂံ …ပေ… ပစ္စယဋ္ဌေနာတိ ယထာပဝတ္တမာနာနံ ဓာတာဒီနံ ဝိသဘာဂဘူတမဟာဘူတသမုဋ္ဌာနဿ အာဗာဓဿ ပစ္စယဘာဝေန။ အသကဋ္ဌေနာတိ အနတ္တနိယတော။ ပလုဇ္ဇနဋ္ဌေနာတိ ပကာရတော ဘိဇ္ဇနဋ္ဌေန။ သတ္တသုညတဋ္ဌေနာတိ သတ္တသင်္ခါတအတ္တသုညတဋ္ဌေန။ အတ္တာဘာဝေနာတိ ဒိဋ္ဌိဂတိကပရိကပ္ပိတဿ အတ္တနော အဘာဝေန။ သုညတော အနတ္တတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ပရတော’’တိ ပဒဿ သင်္ဂဟော ကာတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ‘‘ဒွီဟိ အနတ္တမနသိကာရော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

သီလဝန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ သုတဝန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၃။ တထာ ¶ ဧကာဒသမေတိ ဧတ္ထ တထာ-သဒ္ဒေန ‘‘ဥတ္တာနမေဝါ’’တိ ဣဒံ အာကဍ္ဎတိ။ ဣဓာတိ ဧကာဒသမေ။ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဥဂ္ဂဟဓာရဏပရိစယမနသိကာရဝသေန ပဝတ္တဉာဏံ ကမ္မဋ္ဌာနသုတဝသေန နိပ္ဖဇ္ဇနတော ‘‘သုတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

သုတဝန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂-၁၃။ ကပ္ပသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၂၄-၁၂၅။ ရာဟုလောဝါဒသဒိသာနီတိ ရာဟုလောဝါဒသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၁၁၃ အာဒယော) အာဂတသုတ္တသဒိသာနိ။

ကပ္ပသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဓမ္မကထိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ အဝိဇ္ဇာဝဂ္ဂေါ

၁-၁၀။ သမုဒယဓမ္မသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၂၆-၁၃၅။ ဣမသ္မိန္တိ ¶ အဝိဇ္ဇာဝဂ္ဂေ။ စတုသစ္စမေဝ ကထိတံ၊ တသ္မာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

သမုဒယဓမ္မသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဝိဇ္ဇာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ ကုက္ကုဠဝဂ္ဂေါ

၁-၁၄။ ကုက္ကုဠသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၃၆-၁၄၉။ အန္တော အဂ္ဂိ မဟန္တော ဆာရိကရာသိ၊ တတ္ထ ဥက္ကုဠဝိကုလတော အက္ကမန္တံ ယာဝ ကေသဂ္ဂံ အနုဒဟတာယ ကုစ္ဆိတံ ကုဠန္တိ ကုက္ကုဠံ ¶ ၊ ရူပဝေဒနာဒိ ပန တတောပိ ကဉ္စိ ကာလံ အနုဒဟနတော မဟာပရိဠာဟနဋ္ဌေန စ ကုက္ကုဠံ ဝိယာတိ ကုက္ကုဠံ။ အနိစ္စလက္ခဏာဒီနီတိ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တလက္ခဏာနိ။

ကုက္ကုဠသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကုက္ကုဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅။ ဒိဋ္ဌိဝဂ္ဂေါ

၁-၉။ အဇ္ဈတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၅၀-၁၅၈။ ပစ္စယံ ကတွာတိ အဘိနိဝေသပစ္စယံ ကတွာ။ အာဒိသဒ္ဒေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသက္ကာယဒိဋ္ဌိအတ္တာနုဒိဋ္ဌိ သညောဇနာဘိနိဝေသ-ဝိနိဗန္ဓအဇ္ဈောသာနာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ အဘိနိဝေသာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိယော။ ဝိနိဗန္ဓာ ‘‘ကာယေ အဝီတရာဂေါ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၈၆) အာဂတစေတသောဝိနိဗန္ဓာ ¶ ။ အဇ္ဈောသာနာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဇ္ဈောသာနာနိ။ သေသာနိ သုဝိညေယျာနေဝ။

အဇ္ဈတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅၉။ ဓရမာနကာလေတိ ဇီဝမာနကာလေ။ ပဟာနံ အပဿန္တောတိ ထေရဿ ကိရ ဘဂဝတိ ပေမံ အဓိမတ္တံ။ စိတ္တံ ဂဏှိဿာမီတိ စိတ္တံ အာရာဓေဿာမိ။ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သပလိဗောဓော။ စိတ္တံ သမ္ပဟံသမာနောတိ စိတ္တဿ ဝိဗောဓနော။ ဝိမုတ္တိ…ပေ… ဇာတော အာယတိံ ပဋိဝေဓပစ္စယတ္တာ၊ န ပန တဒါ ဝိသေသာဝဟဘာဝါ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော။

အာနန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒိဋ္ဌိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပရိပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။

သာရတ္ထပ္ပကာသိနိယာ သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ခန္ဓသံယုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၂။ ရာဓသံယုတ္တံ

၁။ ပဌမဝဂ္ဂေါ

၁။ မာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၆၀။ မာရသဒ္ဒေါယံ ¶ ¶ ဘာဝသာဓနောတိ ဒဿေန္တော ‘‘မာရော ဝါ အဿာတိ မရဏံ ဝါ ဘဝေယျာ’’တိ အာဟ။ မာရေတာတိ မရိတဗ္ဗော မာရံ မရဏံ ဧတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘မာရေတဗ္ဗော’’တိ။ အနုပါဒါနိဗ္ဗာနတ္ထာတိ ဖလဝိမုတ္တိသင်္ခါတာ အရဟတော အရဟန္တတာ နာမ ယာဝဒေဝ အနုပါဒါနိဗ္ဗာနတ္ထာ။ နိဗ္ဗာနဗ္ဘန္တရေတိ အနုပါဒါနိဗ္ဗာနာဓိဂမဿ အဗ္ဘန္တရေ တတော ဩရမေဝ ဣဒံ မဂ္ဂံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ၊ န တတော ပရံ။ အဿာတိ ဗြဟ္မစရိယဿ။

မာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂-၁၀။ သတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆၁-၁၆၉။ လဂ္ဂပုစ္ဆာတိ လဂ္ဂနဿ ဗဇ္ဈနဿ ပုစ္ဆာ။ ယဒိ ရူပါဒီသု သတ္တတ္တာ သတ္တော၊ ခီဏာသဝါ ကထံ သတ္တာတိ? သတ္တဘူတပုဗ္ဗာတိ ကတွာ။ ကီဠာဝိဂမန္တိ ကီဠာယ အပနယနံ ဩရမဏံ။ ယန္တရဇ္ဇု ဝိယ ဘဝပဗန္ဓဿ နယနတော ဘဝရဇ္ဇူတိ တဏှာ ဝုတ္တာ။

သတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ

၁-၁၂။ မာရသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၇၀-၁၈၁။ ရူပါဒိဝိနိမုတ္တံ ¶ မရဏံ နာမ နတ္ထိ ရူပါဒီနံယေဝ ဝိဘဝေ မရဏသမညာတိ။ မရဏဓမ္မော ဝိနာသဘာဝေါ။

မာရသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃-၄။ အာယာစနဝဂ္ဂါဒိ

၁-၁၁။ မာရာဒိသုတ္တဧကာဒသကဝဏ္ဏနာ

၁၈၂-၂၀၅။ သုခုမံ ¶ ကာရဏံ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တေနေသ ထေရော ပဋိဘာနေယျကာနံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယဓမ္မဝသေနေဝ၊ န ပဋိဝေဓာဝဟဘာဝေန။

မာရာဒိသုတ္တဧကာဒသကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာယာစနဝဂ္ဂါဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သာရတ္ထပ္ပကာသိနိယာ သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ရာဓသံယုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၃။ ဒိဋ္ဌိသံယုတ္တံ

၁။ သောတာပတ္တိဝဂ္ဂေါ

၁။ ဝါတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၀၆။ န ¶ ¶ ဧတေ ဝါတာတိ ယေ ဣမေ ရုက္ခသာခါဒိဘဉ္ဇနကရာ၊ ဧတေ သတ္တကာယတ္တာ ဝါတာ နာမ န ဟောန္တိ။ တေ ဟိ နိစ္စာ ဓုဝါ သဿတာ။ တေနာဟ ‘‘ဝါတော ပနာ’’တိအာဒိ။ တေန သတ္တသု ကာယေသု စတုတ္ထံ ကာယမာဟ။ ရုက္ခသာခါဒိဘဉ္ဇနကော ဧသော ဝါတလေသော နာမ၊ ဝါတသဒိသောတိ အတ္ထော။ ဧသိကတ္ထမ္ဘော ဝိယာတိ ဣမိနာ နိစ္စလဘာဝမေဝ ဒဿေတိ၊ ပဗ္ဗတကူဋံ ဝိယာတိ ဣမိနာ ပန သဿတိသမံဝါပိ။ အယဉှိ ဝါယု ကာယဿ နိစ္စတံ အဘိနိဝိဿ ဌိတော ‘‘မာ စ အနိစ္စတာ ပရော ဟောတူ’’တိ န ဝါတာ ဝါယန္တီတိ ဗာဓတိ။ ဧသ နယော နဒိယော သန္ဒန္တီတိအာဒီသု။ ဥဒကံ ပနာတိ ဒုတိယံ ကာယံ သန္ဓာယာဟ။ ဂဗ္ဘော ပန န နိက္ခမတိ ကူဋဋ္ဌာဒိဘာဝေနေဝ တဿ လဗ္ဘနတော။ နေဝ တေ ဥဒေန္တိ ယထာ ဝါတာ၊ ဧဝံ တိဋ္ဌနတော လောကဿ ပန တထာ မတိမတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဝါတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂-၄။ ဧတံမမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၀၇-၂၀၉။ ဒိဋ္ဌံ ရူပါယတနံ စက္ခုနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗတော။ သုတံ သဒ္ဒါယတနံ သောတေန သောတဗ္ဗတော။ မုတံ ဂန္ဓာယတနာဒိ တိဝိဓံ သမ္ပတ္တဂါဟီဟိ ဃာနာဒီဟိ ပတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော။ အဝသေသာနိ စက္ခာဒီနိ သတ္တာယတနာနိ ဝိညာတံ နာမ ကေဝလံ မနောဝိညာဏေန ဝိဇာနိတဗ္ဗတော။ ပတ္တန္တိ အနုပ္ပတ္တံ၊ ယံ ကိဉ္စိ ပါပုဏိတဗ္ဗံ ပရိယေသိတွာ ဂဝေသိတွာ သမ္ပတ္တန္တိ အနုပ္ပတ္တံ။ ပရိယေသိတန္တိ ပရိယိဋ္ဌံ။ စိတ္တေန အနုသဉ္စရိတန္တိ မနသာ စိန္တိတံ။ ‘‘ပတ္တံ ပရိယေသိတ’’န္တိ ဧတသ္မိံ ပဒဒွယေ စတုက္ကံ သမ္ဘဝတီတိ တံ ဒဿေတွာ တဿ ဝသေန ပတ္တပရိယေသိတပဒါနိ၊ တတော မနသာ အနုဝိစရိတဉ္စ နီဟရိတွာ ဒဿေတုံ ¶ ‘‘လောကသ္မိံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပရိယေသိတွာ ပတ္တံ နာမ ပရိယေသနာယ ¶ ပရိဂ္ဂါဟဘာဝတော။ ပရိယေသိတံ နာမ ကေဝလံ ပရိယေသိတမေဝါတိ ကတွာ ပရိယေသိတွာ ပတ္တဿ မနုဿာနုဝိစရိတဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ပဌမဝိကပ္ပေ သင်္ကရော အတ္ထီတိ အသင်္ကရတော စ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗန္တိ ဝိညာတာဒိ။ တဉှိ မနောဝိညာဏေန ဂဟိတတ္တာ မနသာ အနုဝိစရိတံ နာမ န ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ။

ဧတံမမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ နတ္ထိဒိန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁၀။ ဒိန္နန္တိ ဒေယျဓမ္မသီသေန ဒါနံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒိန္နဿ ဖလာဘာဝံ သန္ဓာယာ’’တိ၊ ဒိန္နံ ပန အန္နာဒိဝတ္ထုံ ကထံ ပဋိက္ခိပန္တိ။ ဧသ နယော ‘‘ယိဋ္ဌံ ဟုတ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ မဟာယာဂေါတိ သဗ္ဗသာဓာရဏံ မဟာဒါနံ။ ပဟေဏကသက္ကာရောတိ ပါဟုနကာနံ ကာတဗ္ဗသက္ကာရော။ ဖလန္တိ အာနိသံသဖလံ နိဿန္ဒဖလဉ္စ။ ဝိပါကောတိ သဒိသဖလံ။ ပရလောကေ ဌိတဿ အယံ လောကော နတ္ထီတိ ပရလောကေ ဌိတဿ ကမ္မုနာ လဒ္ဓဗ္ဗော အယံ လောကော န ဟောတိ။ ဣဓလောကေ ဌိတဿပိ ပရလောကော နတ္ထီတိ ဣဓလောကေ ဌိတဿ ကမ္မုနာ လဒ္ဓဗ္ဗော ပရလောကော န ဟောတိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ – ‘‘သဗ္ဗေ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ။ ဣမေ သတ္တာ ယတ္ထ ယတ္ထ ဘဝေ ယောနိအာဒီသု စ ဌိတာ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တိ နိရုဒယဝိနာသဝသေန နဿန္တိ။ ဖလာဘာဝဝသေနာတိ မာတာပိတူသု သမ္မာပဋိပတ္တိမိစ္ဆာပဋိပတ္တီနံ ဖလဿ အဘာဝဝသေန ‘‘နတ္ထိ မာတာ၊ နတ္ထိ ပိတာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ န မာတာပိတူနံ၊ နာပိ တေသု ဣဒါနိ ကရိယမာနသက္ကာရာသက္ကာရာနံ အဘာဝဝသေန တေသံ လောကပစ္စက္ခတ္တာ။ ပုဗ္ဗုဠကဿ ဝိယ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဥပ္ပာဒေါ နာမ ကေဝလော၊ န ဘဝတော စဝိတွာ အာဂမနပုဗ္ဗကောတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘စဝိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကသတ္တာ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ သမဏေန နာမ ယာထာဝတော ဇာနန္တေန ကဿစိ အကထေတွာ သညတေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အညထာ အာဟောပုရိသိကာ နာမ သိယာ။ ကိဉှိ ပရော ပရဿ ကရိဿတိ၊ တထာ စ အတ္တနော သမ္ပာဒနဿ ကဿစိ အဝဿယော ဧဝ န သိယာ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇနတောတိ အာဟ ‘‘ယေ ဣမဉ္စ…ပေ… ပဝေဒေန္တီ’’တိ။

စတူသု ¶ မဟာဘူတေသု နိယုတ္တောတိ စာတုမဟာဘူတိကော။ ယထာ ပန မတ္တိကာယ နိဗ္ဗတ္တံ ဘာဇနံ မတ္တိကာမယံ၊ ဧဝမယံ စတူဟိ မဟာဘူတေဟိ နိဗ္ဗတ္တောတိ အာဟ ‘‘စတုမဟာဘူတမယော’’တိ။ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူတိ သတ္တသန္တာနဂတာ ပထဝီဓာတု။ ဗာဟိရံ ပထဝီဓာတုန္တိ ဗဟိဒ္ဓါ မဟာပထဝိံ။ အနုယာတီတိ တဿ အနုရူပဘာဝေန ယာတိ ဥပေတိ။ ဥပဂစ္ဆတီတိ ပုဗ္ဗေ ဗာဟိရပထဝီကာယတော တဒေကဒေသဘူတာ ပထဝီ အာဂန္တွာ အဇ္ဈတ္တိကဘာဝပ္ပတ္တိယာ သတ္တဘာဝေန သဏ္ဌိတာ ဣဒါနိ ဃဋာဒိပထဝီ ¶ ဝိယ တမေဝ ဗာဟိရပထဝီကာယံ ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတိ၊ သဗ္ဗသော တေန နိဗ္ဗိသေသတံ ဧကီဘာဝမေဝ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ အာပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယောတိ ဧတ္ထ ပဇ္ဇုန္နေန မဟာသမုဒ္ဒတော ဂဟိတအာပေါ ဝိယ ဝဿောဒကဘာဝေန ပုနပိ မဟာသမုဒ္ဒံ၊ သူရိယရံသိတော ဂဟိတဣန္ဒဂ္ဂိသင်္ခါတတေဇော ဝိယ ပုနပိ သူရိယရံသိံ၊ မဟာဝါယုခန္ဓတော နိဂ္ဂတမဟာဝါယော ဝိယ တမေဝ ဝါယုခန္ဓံ ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဒိဋ္ဌိဂတိကော သယမေဝ အတ္တနော ဝါဒံ ဘိန္ဒတိ။ ဥမ္မတ္တကပစ္ဆိသဒိသဉှိ ဒိဋ္ဌိဂတိကဒဿနံ။ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ အာကာသံ ပက္ခန္ဒန္တိ တေသံ ဝိသယဘာဝါ ဝိသယာပီတိ ဝဒတိ။ ဝိသယိဂ္ဂဟဏေန ဟိ ဝိသယာ ဂဟိတာ ဧဝ ဟောန္တီတိ။ ဂုဏာဂုဏပဒါနီတိ ဂုဏဒေါသကောဋ္ဌာသာ။ သရီရမေဝ ပဒါနီတိ အဓိပ္ပေတံ သရီရေန တံတံကိရိယာယ ပဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ ဒဗ္ဗန္တိ မုယှန္တီတိ ဒတ္တူ၊ မူဠှပုဂ္ဂလာ။ တေဟိ ဒတ္တူဟိ ဗာလမနုဿေဟိ ပညတ္တံ။

နတ္ထိဒိန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ကရောတောသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁၁။ သဟတ္ထာ ကရောန္တဿာတိ သဟတ္ထေန ကရောန္တဿ။ နိဿဂ္ဂိယထာဝရာဒယောပိ ဣဓ သဟတ္ထကရဏေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။ ဟတ္ထာဒီနီတိ ဟတ္ထပါဒကဏ္ဏနာသာဒီနိ။ ပစနံ ဒဟနံ ဝိဗာဓနန္တိ အာဟ ‘‘ဒဏ္ဍေန ပီဠေန္တဿာ’’တိ။ ပပဉ္စသူဒနိယံ ‘‘တဇ္ဇေန္တဿ စာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယံ ဝိယ တဇ္ဇနံ ပရိဘာသနံ ဒဏ္ဍေနေဝ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘ဒဏ္ဍေန ပီဠေန္တဿ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ သောကံ သယံ ကရောန္တဿာတိ ပရဿ သောကကာရဏံ သယံ ကရောန္တဿ၊ သောကံ ဝါ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။ ပရေဟိ အတ္တနော ဝစနကရေဟိ။ သယမ္ပိ ဖန္ဒတောတိ ပရဿ ဝိဗာဓနပ္ပယောဂေန ¶ သယမ္ပိ ဖန္ဒတော။ အတိပါတယတောတိ ပဒံ သုဒ္ဓကတ္တုအတ္ထေ ဟေတုကတ္တုအတ္ထေ စ ဝတ္တတီတိ အာဟ – ‘‘ဟနန္တဿပိ ဟနာပေန္တဿပီ’’တိ။ ကာရဏဝသေနာတိ ကာရာပနဝသေန။

ဃရဿ ဘိတ္တိ အန္တော စ ဗဟိ စ သန္ဓိတာ ဟုတွာ ဌိတာဝ ဃရသန္ဓိ။ ကိဉ္စိပိ အသေသေတွာ နိရဝသေသော လောပေါ နိလ္လောပေါ။ ဧကာဂါရေ နိယုတ္တော ဝိလောပေါ ဧကာဂါရိကော။ ပရိတော သဗ္ဗသော ပန္ထေ ဟနနံ ပရိပန္ထော။ ပါပံ န ကရီယတိ ပုဗ္ဗေ အသတော ဥပ္ပာဒေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ၊ တသ္မာ နတ္ထိ ပါပံ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ သတ္တာ ပါပေ ပဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘သတ္တာ ပန ကရောမာတိ ဧဝံသညိနော ဟောန္တီ’’တိ ဧဝံ ကိရဿ ဟောတိ ဣမေသဉှိ သတ္တာနံ ဟိံသာဒိကိရိယာ န အတ္တာနံ ဖုသတိ တဿ နိစ္စတာယ နိဗ္ဗိကာရတ္တာ၊ သရီရံ ပန အစေတနံ ကဋ္ဌကလိင်္ဂရူပမံ၊ တသ္မိံ ဝိကောပိတေပိ န ကိဉ္စိ ပါပန္တိ။ ခုရနေမိနာတိ နိသိတခုရမယနေမိနာ၊ ခုရသဒိသနေမိနာတိ အတ္ထော။

ဂင်္ဂါယ ¶ ဒက္ခိဏာ ဒိသာ အပ္ပတိရူပဒေသော၊ ဥတ္တရဒိသာ ပတိရူပဒေသောတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဒက္ခိဏဉ္စေပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒက္ခိဏတီရေ မနုဿာ ကက္ခဠာ’’တိအာဒိ။ မဟာယာဂန္တိ မဟာဝိဇိတယညသဒိသံ မဟာယာဂံ။ ဥပေါသထကမ္မေနာတိ ဥပေါသထကမ္မေန စ။ စ-သဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဒမသဒ္ဒေါ ဟိ ဣန္ဒြိယသံဝရဿ ဥပေါသထသီလဿ စ ဝါစကော ဣဓာဓိပ္ပေတော။ ကေစိ ပန ‘‘ဥပေါသထကမ္မေနာ’’တိ ဣဒံ ဣန္ဒြိယဒမနဿ ဝိသေသနံ၊ တသ္မာ ‘‘ဥပေါသထကမ္မဘူတေန ဣန္ဒြိယဒမေနာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ သီလသံယမေနာတိ သီလသံဝရေန။ သစ္စဝစနေနာတိ သစ္စဝါစာယ။ တဿာ ဝိသုံ ဝစနံ လောကေ ဂရုတရပုညသမ္မတဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ပါပဓမ္မေသု မုသာဝါဒေါ ဂရု၊ ဧဝံ ပုညဓမ္မေသု သစ္စဝါစာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဧကံ ဓမ္မံ အတီတဿာ’’တိအာဒိ (ဣတိဝု။ ၂၅)။ ပဝတ္တီတိ ယော ကရောတီတိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ သန္တာနေ ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ ပစ္စယဘာဝေန ပဝတ္တိ။ သဗ္ဗထာတိ ‘‘ကရောတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန သဗ္ဗပ္ပကာရေန ကိရိယမေဝ ပဋိက္ခိပန္တိ။

ကရောတောသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဟေတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁၂။ ဥဘယေနာတိ ¶ ဟေတုပစ္စယပဋိသေဓဝစနေန။ သံကိလေသပစ္စယန္တိ သံကိလိသနဿ မလီနဘာဝဿ ကာရဏံ။ ဝိသုဒ္ဓိပစ္စယန္တိ သံကိလေသတော ဝိသုဒ္ဓိယာ ဝေါဒါနဿ ကာရဏံ။ နတ္ထိ ဗလန္တိ သတ္တာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိအာဝဟံ ဗလံ နာမ ကိဉ္စိ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ယမှီ’’တိအာဒိ။ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ၊ သံကိလေသိကမ္ပိ စာယံ ပဋိက္ခိပတေဝ။ အညမညဝေဝစနာနီတိ တဿာ တဿာ ကိရိယာယ ဥဿန္နဋ္ဌေန ဗလံ၊ သူရဝီရဘာဝါဝဟဋ္ဌေန ဝီရိယံ၊ တမေဝ ဒဠှဂ္ဂါဟဘာဝတော ပေါရိသံ ဓုရံ ဝဟန္တေန ပဝတ္တေတဗ္ဗတော ပုရိသထာမော၊ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနပ္ပဝတ္တိယာ ပုရိသပရက္ကမောတိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သတွယောဂတော၊ ရူပါဒီသု ဝါ သတ္တတာယ သတ္တာ၊ ပါဏနတော အဿာသနပဿာသနဝသေန ပဝတ္တိယာ ပါဏာ၊ တေ ပန သော ဧကိန္ဒြိယာဒိဝသေန ဝိဘဇိတွာ ဝဒတီတိ အာဟ ‘‘ဧကိန္ဒြိယော’’တိအာဒိ။ အဏ္ဍကောသာဒီသု ဘဝနတော ဘူတာတိ ဝုစ္စန္တီတိ အာဟ ‘‘အဏ္ဍ…ပေ… ဝဒန္တီ’’တိ။ ဇီဝနတော ပါဏံ ဓာရေန္တာ ဝိယ ဝဍ္ဎနတော ဇီဝါတိ သာလိယဝါဒိကေ ဝဒန္တိ။ နတ္ထိ ဧတေသံ သံကိလေသဝိသုဒ္ဓီသု ဝသောတိ အဝသာ။ နတ္ထိ တေသံ ဗလံ ဝီရိယန္တိ အဗလာ အဝီရိယာ။ နိယတတာတိ အစ္ဆေဇ္ဇသုတ္တာဝုတာဘေဇ္ဇမဏိနော ဝိယ နိယတပ္ပဝတ္တိတာယ ဂတိဇာတိဗန္ဓာပဝဂ္ဂဝသေန နိယမော။ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနန္တိ ဆန္နံ အဘိဇာတီနံ ဝသေန တာသု တာသု ဂတီသု ဥပဂမနံ။ သမဝါယေန သမာဂမော သင်္ဂတိ။ သဘာဝေါယေဝါတိ ယထာ ကဏ္ဋကဿ တိက္ခတာ၊ ကပိတ္ထဖလာနံ ပရိမဏ္ဍလတာ ¶ ၊ မိဂပက္ခီနံ ဝိစိတ္တာကာရတာ၊ ဧဝံ သဗ္ဗဿပိ လောကဿ ဟေတုပစ္စယေဟိ ဝိနာ တထာ တထာ ပရိဏာမော၊ အယံ သဘာဝေါ ဧဝ အကိတ္တိမော ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘ယေန ဟီ’’တိအာဒိ။ ဆဠဘိဇာတိယော ပရတော ဝိတ္ထာရီယန္တိ။ သုခဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တီတိ ဝဒန္တာ အဒုက္ခမသုခဘူဘိံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န ဇာနန္တီတိ ဥလ္လိင်္ဂေန္တော ‘‘အညာ သုခဒုက္ခဘူမိ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တီ’’တိ အာဟ။

ဟေတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈-၁၀။ မဟာဒိဋ္ဌိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၁၃-၂၁၅။ အကတာတိ ¶ သမေန ဝါ ဝိသမေန ဝါ ကေနစိ ဟေတုနာ န ကတာ ဧဝ။ ကေနစိ ကတံ ကရဏံ ဝိဓာနံ နတ္ထိ ဧတေသန္တိ အကတဝိဓာနာ။ ပဒဒွယေနပိ လောကေ ကေနစိ ဟေတုပစ္စယေန နေသံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိတာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဣဒ္ဓိယာပိ န နိမ္မိတာတိ ကဿစိ ဣဒ္ဓိမတော ဒေဝဿ ဗြဟ္မုနော ဝါ ဣဒ္ဓိယာပိ န နိမ္မိတာ။ အနိမ္မိတာတိ ဝါ ကဿစိ အနိမ္မာပကာ။ အဇနကာတိ ဧတေန ပထဝီကာယာဒီနံ ရူပါဒိဇနကဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ရူပသဒ္ဒါဒယော ဟိ ပထဝီကာယာဒီဟိ အပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိကာတိ တဿ လဒ္ဓိ။ ယထာ ပဗ္ဗတကူဋံ ကေနစိ အနိဗ္ဗတ္တိတံ ကဿစိ စ အနိဗ္ဗတ္တကံ၊ ဧဝမေတေပီတိ အာဟ ‘‘ကူဋဋ္ဌာ’’တိ။ ယမိဒံ ‘‘ဗီဇာဒိတော အင်္ကုရာဒိ ဇာယတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉ္စ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ တတော နိက္ခမတိ၊ နာဝိဇ္ဇမာနံ၊ အညထာ ယတော ကုတောစိ ယဿ ကဿစိ ဥပ္ပတ္တိ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဌိတာတိ နိဗ္ဗိကာရဘာဝေန ဌိတာ။ န စလန္တီတိ န ဝိကာရံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ဝိကာရာဘာဝေန ဟိ တေသံ သတ္တန္နံ ကာယာနံ ဧသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတတာ။ အနိဉ္ဇနဉ္စ အတ္တနော ပကတိယာ အဝဋ္ဌာနမေဝ။ တေနာဟ ‘‘န ဝိပရိဏမန္တီ’’တိ။ အဝိပရိဏာမဓမ္မတ္တာ ဧဝ စ နေ အညမညံ န ဗျာဗာဓေန္တိ။ သတိ ဟိ ဝိကာရံ အာပါဒေတဗ္ဗတာယ ဗျာဗာဓကတာပိ သိယာ၊ တထာ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗတာယ အနုဂ္ဂါဟကတာတိ တဒဘာဝံ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘နာလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပထဝီ ဧဝ ကာယေကဒေသတ္တာ ပထဝိကာယော။ ဇီဝသတ္တမာနံ ကာယာနံ နိစ္စတာယ နိဗ္ဗိကာရာဘာဝတော န ဟန္တဗ္ဗတာ၊ န ဃာဋေတဗ္ဗတာ စာတိ နေဝ ကောစိ ဟန္တာ ဃာတေတာ ဝါ။ တေနာဟ ‘‘သတ္တန္နန္တွေဝါ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ကောစိ ဟန္တာ နတ္ထိ၊ ကထံ သတ္ထပ္ပဟာရောတိ အာဟ ‘‘ယထာ မုဂ္ဂရာသိအာဒီသူ’’တိအာဒိ။ ကေဝလံ သညာမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ န ဃာတနာဒိ၊ ပရမတ္ထတော သတ္တန္နန္တွေဝ ကာယာနံ အဝိကောပနီယဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ပမုခယောနီနန္တိ မနုဿတိရစ္ဆာနာဒီသု ခတ္တိယဗြာဟ္မဏာဒိသီဟဗျဂ္ဃာဒိဝသေန ပဓာနယောနီနံ။ သဋ္ဌိသတာနိ ဆသဟဿာနိ။ ‘‘ပဉ္စ စ ကမ္မုနော သတာနီ’’တိ ပဒဿ အတ္ထဒဿနံ ‘‘ပဉ္စ ကမ္မသတာနိ စာ’’တိ ¶ ။ ဧသေဝ နယောတိ ဣမိနာ ‘‘ကေဝလံ တက္ကမတ္တေန နိရတ္ထကဒိဋ္ဌိံ ဒီပေတီ’’တိ ဣမမေဝ အတ္ထံ အတိဒိသတိ။ ဧတ္ထ စ တက္ကမတ္တကေနာတိ ဣမိနာ ယသ္မာ တက္ကိကာ နိရင်္ကုသတာယ ပရိကပ္ပနဿ ယံ ကိဉ္စိ အတ္တနော ပရိကပ္ပိတံ သာရတော ¶ မညမာနာ တထေဝ အဘိနိဝိဿ တက္ကဒိဋ္ဌိဂါဟံ ဂဏှန္တိ၊ တသ္မာ န တေသံ ဒိဋ္ဌိဝတ္ထူသု ဝိညူဟိ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ကေစီတိ ဥတ္တရဝိဟာရဝါသိနော။ တေ ဟိ ‘‘ပဉ္စ ကမ္မာနီတိ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယာ၊ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ‘ပဉ္စ ကမ္မာနီတိ ပညာပေန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကမ္မန္တိ လဒ္ဓီတိ ဩဠာရိကဘာဝတော ပရိပုဏ္ဏကမ္မန္တိ လဒ္ဓိ။ မနောကမ္မံ အနောဠာရိကတ္တာ ဥပဍ္ဎကမ္မန္တိ လဒ္ဓီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဒွါသဋ္ဌိပဋိပဒါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ သဘာဝနိရုတ္တိံ အဇာနန္တာ ‘‘ဒွဋ္ဌိပဋိပဒါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေတိ ဧကသ္မိံ မဟာကပ္ပေ။ တတ္ထာပိ စ ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယိသညိတေ ဧကသ္မိံ အသင်္ချေယျကပ္ပေ။

ဥရဗ္ဘေ ဟနန္တီတိ ဩရဗ္ဘိကာ။ ဧဝံ သူကရိကာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လုဒ္ဒါတိ အညေပိ ယေ ကေစိ မာဂဝိကနေသာဒါဒယော၊ တေ ပါပကမ္မပသုတတာယ ကဏှာဘိဇာတီတိ ဝဒန္တိ။ ဘိက္ခူတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဘိက္ခူ။ တေ ကိရ ‘‘သစ္ဆန္ဒရာဂါ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ အဓိပ္ပာယေန စတူသု ပစ္စယေသု ကဏ္ဋကေ ပက္ခိပိတွာ ခါဒန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ကသ္မာတိ စေ? ယသ္မာ တေ ပဏီတပဏီတေ ပစ္စယေ ပဋိသေဝန္တီတိ တဿ မိစ္ဆာဂါဟော။ ဉာယလဒ္ဓေပိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇမာနာ အာဇီဝကသမယဿ ဝိလောမဂါဟိတာယ ပစ္စယေသု ကဏ္ဋကေ ပက္ခိပိတွာ ခါဒန္တိ နာမာတိ ဝဒန္တီတိ အပရေ။ ဧကေ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ယေ ဝိသေသတော အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုတ္တာ။ တထာ ဟိ တေ ကဏ္ဋကေ ဝတ္တန္တာ ဝိယ ဟောန္တီတိ ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာတိ ဝုတ္တာ။ ဌတွာ ဘုဉ္ဇနနဟာနပဋိက္ခေပါဒိဝတသမာယောဂေန ပဏ္ဍရတရာ။ အစေလကသာဝကာတိ အာဇီဝကသာဝကေ ဝဒတိ။ တေ ကိရ အာဇီဝကသမယေ အာဇီဝကလဒ္ဓိယာ ဒဠှဂါဟိတာယ နိဂဏ္ဌေဟိပိ ပဏ္ဍရတရာ။ နန္ဒာဒယော ကိရ တထာရူပံ အာဇီဝကပဋိပတ္တိံ ဥက္ကံသံ ပါပေတွာ ဌိတာ၊ တသ္မာ နိဂဏ္ဌေဟိ အာဇီဝကသာဝကေဟိ စ ပဏ္ဍရတရာ ဝုတ္တာ။ ပရမသုက္ကာဘိဇာတီတိ အယံ တေသံ လဒ္ဓိ။

ပုရိသဘူမိယောတိ ပဓာနပုဂ္ဂလေန နိဒ္ဒေသော။ ဣတ္ထီနမ္ပေတာ ဘူမိယော ဣစ္ဆန္တေဝ။ ဘိက္ခု စ ပန္နကောတိအာဒိ တေသံ ပါဠိ ဧဝ။ တတ္ထ ပန္နကောတိ ဘိက္ခာယ ဝိစရဏကော၊ တေသံ ဝါ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပန္နကော။ ဇိနောတိ ဇိဏ္ဏော ဇရာဝသေန ဟီနဓာတုကော၊ အတ္တနော ဝါ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပက္ခေ ဇိနိတွာ ဌိတော။ သော ကိရ တထာဘူတော ဓမ္မမ္ပိ ကဿစိ န ကထေတိ။ တေနာဟ ‘‘န ကိဉ္စိ အာဟာ’’တိ။ နိဋ္ဌုဟနာဒိဝိပ္ပကာရေ ကေနစိ ကတေပိ ခမနဝသေန ¶ န ကိဉ္စိ ဝဒတီတိ ဝဒန္တိ။ အလာဘိန္တိ ‘‘သော န ကုမ္ဘိမုခါ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၉၄) နယေန ဝုတ္တအလာဘဟေတုသမာယောဂေန အလာဘိံ။ တတော ဧဝ ဇိဃစ္ဆာဒုဗ္ဗလျပရေတတာယ သယနပရာယဏံ သမဏံ ပန္နဘူမီတိ ဝဒန္တိ။

အာဇီဝဝုတ္တိသတာနီတိ ¶ သတ္တာနံ အာဇီဝဘူတာနိ ဇီဝိကာဝုတ္တိသတာနိ။ ပသုဂ္ဂဟဏေန ဧဠကဇာတိ ဂဟိတာ၊ မိဂဂ္ဂဟဏေန ရုရုဂဝယာဒိသဗ္ဗမိဂဇာတိ။ ဗဟူ ဒေဝါတိ စာတုမဟာရာဇိကာဒိဗြဟ္မကာယိကာဒိဝသေန တေသံ အန္တရဘေဒဝသေန ဗဟူ ဒေဝါ။ တတ္ထ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဧကစ္စေ အန္တရဘေဒါ မဟာသမယသုတ္တဝသေန (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၁ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗာ။ မနုဿာပိ အနန္တာတိ ဒီပဒေသကုလဝံသာဇီဝါဒိဝိဘာဂေန မနုဿာပိ အနန္တဘေဒါ။ ပိသာစာ ဧဝ ပေသာစာ၊ တေ မဟန္တမဟန္တာ အဇဂရပေတာဒယော။ ဆဒ္ဒန္တဒဟမန္ဒာကိနိယော ကုဠီရမုစလိန္ဒနာမေန ဝဒန္တိ။

ပဝုဋာတိ သဗ္ဗဂဏ္ဌိကာ။ ပဏ္ဍိတောပိ…ပေ… ဥဒ္ဓံ န ဂစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? သတ္တာနံ သံသရဏကာလဿ နိယတဘာဝတော။

အပရိပက္ကံ သံသရဏနိမိတ္တံ သီလာဒိနာ ပရိပါစေတိ နာမ သီဃံယေဝ ဝိသုဒ္ဓိပ္ပတ္တိယာ။ ပရိပက္ကံ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ပတွာ ပတွာ ကာလေ ပရိပက္ကဘာဝါပါဒနေန ဗျန္တီ ကရောတိ နာမ။ သုတ္တဂုဠေတိ သုတ္တဝဋ္ဋိယံ။ နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ ပလေတီတိ ဥပမာယ သတ္တာနံ သံသာရော အနုက္ကမေန ခီယတေဝ၊ န တဿ ဝဍ္ဎီတိ ဒဿေတိ ပရိစ္ဆိန္နရူပတ္တာ။ နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ သုတ္တဂုဠံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုစ္စတိ။ တဉ္စ ခေါ သုတ္တပမာဏေန၊ သုတ္တေ ပန အသတိ ကုတော ဂစ္ဆတိ သုတ္တဂုဠံ။ တေနာဟ – ‘‘သုတ္တေ ခီဏေ န ဂစ္ဆတီ’’တိ။ တတ္ထေဝ တိဋ္ဌတိ သုတ္တပရိယန္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကာလဝသေနာတိ အတ္တနိ ဝေဌေတွာ ဌိတံ သုခဒုက္ခံ ယထာဝုတ္တဿ ကာလဿ ဝသေန နိဗ္ဗေဌိယမာနော ဗာလော စ ပဏ္ဍိတော စ ပလေတိ ဂစ္ဆတိ၊ နာတိက္ကမတိ သံသာရံ။

မဟာဒိဋ္ဌိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁-၁၈။ အန္တဝါသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၁၆-၂၂၃။ ဧကတော ¶ ဝဍ္ဎိတနိမိတ္တန္တိ ဧကပဿေန ဝဍ္ဎိတံ ကသိဏနိမိတ္တံ။ ဂါဟေနာတိ လာဘီ ဈာနစက္ခုနာ ပဿိတွာ ဂဟဏေန။ တက္ကေနာတိ န လာဘီ တက္ကမတ္တေန။ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌီတိ ‘‘လောကော’’တိ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ။ သဗ္ဗတော ဝဍ္ဎိတန္တိ သမန္တတော အပ္ပမာဏကသိဏနိမိတ္တံ။ ဧကမေဝါတိ ‘‘ဧကမေဝ ဝတ္ထူ’’တိ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ။ အဋ္ဌာရသ ဝေယျာကရဏာနီတိ ဝေယျာကရဏလက္ခဏပ္ပတ္တာနိ အဋ္ဌာရသ သုတ္တာနိ။ ဧကံ ဂမနန္တိ ဧကံ ဝေယျာကရဏဂမနံ။

အန္တဝါသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယဂမနာဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၂၂၄-၃၀၁။ ဒုက္ခဝသေန ¶ ဝုတ္တန္တိ ‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခေ သတိ ဒုက္ခံ ဥပါဒါယာ’’တိအာဒိဒုက္ခဝသေန ဝုတ္တံ။ တာဒိသမေဝ ဒုတိယံ ဝေယျာကရဏဂမနံ။ တေနာဟ ‘‘တတြာပိ အဋ္ဌာရသေဝ ဝေယျာကရဏာနီ’’တိ။ တေဟီတိ ‘‘ရူပီ အတ္တာ ဟောတီ’’တိအာဒိနယပဝတ္တေဟိ ဝေယျာကရဏေဟိ သဒ္ဓိံ။ တန္တိ ဒုတိယံ ဂမနံ။

အာရမ္မဏမေဝါတိ ကသိဏသင်္ခါတံ အာရမ္မဏမေဝ။ တက္ကိသဒ္ဒေန သုဒ္ဓတက္ကိကာနံ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အနိစ္စဒုက္ခဝသေနာတိ ‘‘ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ၊ တသ္မိံ သတိ တဒုပါဒါယ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တအနိစ္စဒုက္ခဝသေနာတိ။ တေဟိယေဝါတိ ဒုတိယေ ပေယျာလေ ဝုတ္တပ္ပကာရေဟိယေဝ။ တိပရိဝဋ္ဋဝသေနာတိ တေဟိယေဝ ဆဗ္ဗီသတိယာ သုတ္တေဟိ စတုတ္ထပေယျာလေ တိပရိဝဋ္ဋဝသေန ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။

ဒုတိယဂမနာဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သာရတ္ထပ္ပကာသိနိယာ သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ဒိဋ္ဌိသံယုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၄။ ဩက္ကန္တသံယုတ္တံ

၁-၁၀။ စက္ခုသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၀၂-၃၁၁။ သဒ္ဓါဓိမောက္ခန္တိ ¶ ¶ သဒ္ဒဟနဝသေန ပဝတ္တံ အဓိမောက္ခံ၊ န သန္နိဋ္ဌာနမတ္တဝသေန ပဝတ္တံ အဓိမောက္ခံ။ ဒဿနမ္ပိ သမ္မတ္တံ၊ တံသိဇ္ဈာနဝသေန ပဝတ္တနိယာမော သမ္မတ္တနိယာမော၊ အရိယမဂ္ဂေါ။ အနန္တရာယတံ ဒီပေတိ ကပ္ပဝိနာသပဋိဘာဂေန ပဝတ္တတ္တာ။ တထာ စာဟ ‘‘တေနေဝါဟာ’’တိအာဒိ။ ကပ္ပသီသေန ဘာဇနလောကံ ဝဒတိ။ သော ဟိ ဥဍ္ဍယှတိ၊ န ကပ္ပော၊ ဥဍ္ဍယှနဝေလာတိ ဈာယနဝေလာ။ ဌိတော ကပ္ပော ဌိတကပ္ပော၊ သော အဿ အတ္ထီတိ ဌိတကပ္ပီ၊ ကပ္ပံ ဌပေတုံ သမတ္ထောတိ အတ္ထော။ ဩလောကနန္တိ သစ္စာဘိသမယသင်္ခါတံ ဒဿနံ။ ခမန္တိ သဟန္တိ၊ ဉာယန္တီတိ အတ္ထော။

စက္ခုသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဩက္ကန္တသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဥပ္ပာဒသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁၂-၃၂၁။ သဗ္ဗံ ¶ ပါကဋမေဝ အပုဗ္ဗဿ အဘာဝတော။

ဥပ္ပာဒသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ကိလေသသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂၂-၃၃၁။ ဧသောတိ ¶ စက္ခုသ္မိံ ဆန္ဒရာဂေါ။ ဥပေစ္စ ကိလေသေတီတိ ဥပက္ကိလေသော။ စိတ္တဿာတိ သာမညဝစနံ အနိစ္ဆန္တော စောဒကော ‘‘ကတရစိတ္တဿာ’’တိ အာဟ။ ဣတရော ကာမံ ဥပတာပနမလီနဘာဝကရဏဝသေန ဥပက္ကိလေသော လောကုတ္တရဿ နတ္ထိ၊ ဝိဗာဓနဋ္ဌော ပန အတ္ထေဝ ဥပ္ပတ္တိနိဝါရဏတောတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘စတုဘူမကစိတ္တဿာ’’တိ။ စောဒကော ‘‘တေဘူမကာ’’တိအာဒိနာ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ဝိဝရတိ၊ ဣတရော ‘‘ဥပ္ပတ္တိနိဝါရဏတော’’တိအာဒိနာ။ အရိယဖလပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပဟာနဝသေန ပဝတ္တိယာ ¶ သဗ္ဗသံကိလေသတော နိက္ခန္တတ္တာ နေက္ခမ္မံ၊ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနာနံ ပန နေက္ခမ္မဘာဝေါ ဥက္ကံသတော ဂဟိတော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘နေက္ခမ္မနိန္နန္တိ နဝလောကုတ္တရဓမ္မနိန္န’’န္တိ။ အဘိဇာနိတွာတိ အဘိမုခဘာဝေန ဇာနိတွာ။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေသူတိ ပစ္စက္ခကာတဗ္ဗေသု။ ဆဠဘိညာဓမ္မေသူတိ အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု။

ကိလေသသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သာရိပုတ္တသံယုတ္တံ

၁-၉။ ဝိဝေကဇသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၃၂-၃၄၀။ န ¶ ဧဝံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အဟံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ၊ ‘‘အဟံ သမာပန္နော’’တိ ဝါ မာ ဟောတု တဒါ တာဒိသာဘောဂါဘာဝတော။ ‘‘အဟံ ဝုဋ္ဌိတော’’တိ ပန ကသ္မာ န ဟောတီတိ? သဗ္ဗထာပိ န ဟောတွေဝ အဟင်္ကာရဿ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာ။

ဝိဝေကဇသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သူစိမုခီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၁။ တသ္မိံ ဝစနေ ပဋိက္ခိတ္တေတိ – ‘‘အဓောမုခေါ ဘုဉ္ဇသီ’’တိ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝုတ္တဝစနေ – ‘‘န ခွာဟံ ဘဂိနီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တေ။ ဝါဒန္တိ ဒေါသံ။ ဥဗ္ဘမုခေါတိ ဥပရိမုခေါ။ ပုရတ္ထိမာဒိကာ စတဿော ဒိသာ။ ဒက္ခိဏပုရတ္ထိမာဒိကာ စတဿော ဝိဒိသာ။

အာရာမအာရာမဝတ္ထုအာဒီသု ဘူမိပရိကမ္မဗီဇာဘိသင်္ခရဏာဒိပဋိသံယုတ္တာ ဝိဇ္ဇာ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာ၊ တဿာ ပန မိစ္ဆာဇီဝဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘တေသ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေသံ တေသံ အတ္တနော ပစ္စယဒါယကာနံ။ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနန္တိ တေသံ သာသနဟရဏဝသေန တံ တံ ဂါမန္တရဒေသန္တရံ။ ဧဝမာရောစေသီတိ အတ္တုက္ကံသနပရဝမ္ဘနရဟိတံ ကဏ္ဏသုခံ ပေမနီယံ ဟဒယင်္ဂမံ ထေရဿ ဓမ္မကထံ ¶ သုတွာ ပသန္နမာနသာ ဧဝံ ‘‘ဓမ္မိကံ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ’’တိအာဒိနာ သာသနဿ ဂုဏသံကိတ္တနဝါစံ ကုလာနံ အာရောစေသိ။

သူစိမုခီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သာရိပုတ္တသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ နာဂသံယုတ္တံ

၁။ သုဒ္ဓိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၂။ အဏ္ဍဇာတိ ¶ အဏ္ဍေ ဇာတာ။ ဝတ္ထိကောသေတိ ဝတ္ထိကောသသညိတေ ဇရာယုပုဋေ ဇာတာ။ သံသေဒေတိ သံသိန္နေ ကိလိန္နဋ္ဌာနေ ဥပ္ပန္နာ။ ဥပပတိတွာ ဝိယာတိ ကုတောစိပိ အဝပတိတွာ ဝိယ နိဗ္ဗတ္တာ။ ပုဂ္ဂလာနန္တိ တထာ ဝိနေတဗ္ဗပုဂ္ဂလာနံ။

သုဒ္ဓိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂-၅၀။ ပဏီတတရသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၄၃-၃၉၁။ ဝိဿဋ္ဌကာယာတိ ‘‘ယေ စမ္မေန ဝါ ရုဓိရေန ဝါ အဋ္ဌိနာ ဝါ အတ္ထိကာ၊ တေ သဗ္ဗံ ဂဏှန္တူ’’တိ တတ္ထ နိရပေက္ခစိတ္တတာယ အဓိဋ္ဌိတသီလတာယ ပရိစ္စတ္တသရီရာ။ ဒုဝိဓကာရိနောတိ ‘‘ကာလေန ကုသလံ၊ ကာလေန အကုသလ’’န္တိ ဧဝံ ကုသလာကုသလကာရိနော။ သဟ ဗျယတိ ပဝတ္တတီတိ သဟဗျော၊ သဟစာရော။ တဿ ဘာဝေါ သဟဗျတာ၊ တံ သဟဗျတံ။ အဒနီယတော အန္နံ။ ခါဒနီယတော ခဇ္ဇံ။ ပါတဗ္ဗတော ပါနံ။ နိဝသနီယတော ဝတ္ထံ။ နိဝသိတဗ္ဗံ နိဝါသနံ။ ပရိဝရိတဗ္ဗံ ပါဝုရဏံ။ ယာန္တိ တေနာတိ ယာနံ၊ ဥပါဟနာဒိယာနာနိ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဝယှသိဝိကာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ဆတ္တမ္ပိ ပရိဿယာတပဒုက္ခပရိရက္ခဏေန မဂ္ဂဂမနသာဓနန္တိ ကတွာ ‘‘ဆတ္တုပါဟန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဂမနပစ္စယ’’န္တိ။ ပတ္ထနံ ကတွာ…ပေ… တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တန္တိ စမ္ပေယျနာဂရာဇာ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဏီတတရသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နာဂသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သုပဏ္ဏသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၂-၄၃၇။ ပတ္တာနန္တိ ¶ ¶ ဥဘောသု ပက္ခေသု ပတ္တာနံ။ ဝဏ္ဏဝန္တတာယာတိ အတိသယေန ဝိစိတ္တဝဏ္ဏတာယ။ အတိသယတ္ထော ဟိ အယံ ဝန္တ-သဒ္ဒေါ။ ပုရိမနယေနာတိ နာဂသံယုတ္တေ ပဌမသုတ္တေ ဝုတ္တနယေန။ ဥဒ္ဓရန္တီတိ သမုဒ္ဒတော ဥဒ္ဓရန္တိ၊ ပထဝန္တရပဗ္ဗတန္တရတော ပန တေသံ ဥဒ္ဓရဏံ ဒုက္ကရမေဝ။ ပဏီတတရေတိ ဗလေန ပဏီတတရေ၊ ဗလဝန္တေတိ အတ္ထော။ အနုဒ္ဓရဏီယနာဂါတိ အာနုဘာဝမဟန္တတာယ စ ဝသနဋ္ဌာနဝိဒုဂ္ဂတာယ စ ဥဒ္ဓရိတုံ အသက္ကုဏေယျာ နာဂါ။ တေ ‘‘သတ္တဝိဓာ’’တိ ဝတွာ သရူပတော ဝသနဋ္ဌာနတော စ ဒဿေန္တော ‘‘ကမ္ဗလဿတရာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကမ္ဗလဿတရာ ဓတရဋ္ဌာတိ ဣမေ ဇာတိဝသေန ဝုတ္တာ။ သတ္တသီဒန္တရဝါသိနောတိ သတ္တဝိဓသီဒသမုဒ္ဒဝါသိနော။ ပထဝိဋ္ဌကာတိ ပထဝန္တရဝါသိနော၊ တထာ ပဗ္ဗတဋ္ဌကာ။ တေ စ ဝိမာနဝါသိနော။ တေ နာဂေ ကောစိ သုပဏ္ဏော ဥဒ္ဓရိတုံ န သက္ကောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သေသန္တိ ‘‘ကာယေန ဒွယကာရိနော’’တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ နာဂသံယုတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝ၊ တတ္ထ စ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

သုပဏ္ဏသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဂန္ဓဗ္ဗကာယသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၃၈-၅၄၉။ မူလဂန္ဓာဒိဘေဒံ ¶ ဂန္ဓံ အဝန္တိ အပယုဉ္ဇန္တီတိ ဂန္ဓဗ္ဗာ၊ တေသံ ကာယော သမူဟော ဂန္ဓဗ္ဗကာယော၊ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝနိကာယော။ စာတုမဟာရာဇိကေသု ဧကိယာဝ တေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တပ္ပရိယာပန္နတာယ တတ္ထ ဝါ နိယုတ္တာတိ ဂန္ဓဗ္ဗကာယိကာ။ တေသံ တေသံ ရုက္ခဂစ္ဆလတာနံ မူလံ ပဋိစ္စ ပဝတ္တော ဂန္ဓော မူလဂန္ဓော၊ တသ္မိံ မူလဂန္ဓေ။ အဓိဝတ္ထာတိ မူလဂန္ဓံ အဓိဋ္ဌာယ၊ အဘိဘုယျ ဝါ ဝသန္တာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တံ နိဿာယာတိ တံ မူလဂန္ဓံ ရုက္ခံ ပစ္စယံ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တာ။ န ကေဝလံ တတ္ထ ဂန္ဓော ဧဝ၊ မူလမေဝ ဝါ တေသံ ပစ္စယောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သော ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဥပကပ္ပတီတိ နိဝါသဋ္ဌာနဘာဝေန ဝိနိယုဉ္ဇတိ။ ဂန္ဓဂန္ဓေတိ ဂန္ဓာနံ ဂန္ဓသမုဒါယေ။ မူလာဒိဂန္ဓာနံ ဂန္ဓေတိ မူလာဒိဂတအဝယဝဂန္ဓာနံ ဂန္ဓေ၊ တိမူလာဒိဂတသမုဒါယဘူတေတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေ ဟိ ‘‘မူလဂန္ဓေ’’တိအာဒိနာ ရုက္ခာနံ အဝယဝဂန္ဓော ¶ ဂဟိတော၊ ဣဓ ပန သဗ္ဗသော ဂဟိတတ္တာ သမုဒါယဂန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ယဿ ဟိ ရုက္ခဿာ’’တိအာဒိ။ သောတိ သော သဗ္ဗော မူလာဒိဂတော ဂန္ဓော ဂန္ဓသမုဒါယော ဣဓ ဂန္ဓဂန္ဓော နာမ။ တဿ ဂန္ဓဿ ဂန္ဓေတိ တဿ သမုဒါယဂန္ဓဿ တထာဘူတေ ဂန္ဓေ။ သရိက္ခံ သဒိသံ ပဋိဒါနံ ဧတိဿာတိ သရိက္ခဒါနံ၊ ပတ္ထနာ။ ယထာဓိပ္ပေတဖလာနိ သရိက္ခဒါနတ္တာဝ အဓိပ္ပေတဖလံ ဒေန္တု၊ အသရိက္ခဒါနံ ကထန္တိ? တမ္ပိ ဒေတိယေဝ ပုညဿ သဗ္ဗကာမဒဒတ္တာတိ အာဟ ‘‘အသရိက္ခဒါနမ္ပီ’’တိအာဒိ။

ဂန္ဓဗ္ဗကာယသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဝလာဟကသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၅၀-၆၀၆။ လောကံ ¶ ဝါလေန္တာ သံဝရန္တာ ဆာဒေန္တာ အဟန္တိ ပရိယေသန္တီတိ ဝလာဟာ၊ ဒေဝပုတ္တာ။ တေသံ သမူဟော ဝလာဟကဒေဝကာယောတိ အာဟ ‘‘ဝလာဟကကာယိကာ’’တိအာဒိ။ သီတကရဏဝလာဟကာတိ သီတဟရဏဝလာဟကာ။ သေသပဒေသူတိ ဥဏှဝလာဟကာဒိပဒေသု။ ဧသေဝ နယောတိ ‘‘ဥဏှကရဏဝလာဟကာ’’တိအာဒိနာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စိတ္တဋ္ဌပနန္တိ ‘‘သီတံ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒနံ။ ဝဿာနေတိ ဝဿကာလေ။ ဥတုသမုဋ္ဌာနမေဝါတိ ပါကတိကသီတမေဝါတိ အတ္ထော။ ဥဏှေပီတိ ဥဏှကာလေ။ အဗ္ဘမဏ္ဍပေါတိ မဏ္ဍပသဒိသအဗ္ဘပဋလဝိတာနမာဟ။ အဗ္ဘံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဟံ တဟံ ပဋလံ ဥဋ္ဌဟတိ။ အဗ္ဘေယေဝါတိ အဗ္ဘကာလေ ဧဝ၊ ဝဿာနေတိ အတ္ထော။ အတိအဗ္ဘန္တိ သတပဋလသဟဿပဋလံ ဟုတွာ အဗ္ဘုဋ္ဌာနံ။ စိတ္တဝေသာခမာသေသူတိ ဝသန္တကာလံ သန္ဓာယာဟ။ တဒါ ဟိ ဝိဒ္ဓါ ဝိဂတဝလာဟကော ဒေဝေါ ဘဝိတုံ ယုတ္တော။ ဥတ္တရဒက္ခိဏာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပစ္ဆိမဝါတာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပကတိဝါတောတိ ပကတိယာ သဘာဝေန ဝါယနကဝါတော။ တံ ဥတုသမုဋ္ဌာနမေဝါတိ အာဟာရူပဇီဝီနံ သတ္တာနံ သာဓာရဏကမ္မူပနိဿယဥတုသမုဋ္ဌာနမေဝ။ ဧသ နယော ဥတုသမုဋ္ဌာနသီတုဏှဝါတေသုပိ။ တမ္ပိ ဟိ အာဟာရူပဇီဝီနံ သတ္တာနံ သာဓာရဏကမ္မူပနိဿယမေဝါတိ။

ဂီတန္တိ မေဃဂီတံ။ သစ္စကိရိယာယာတိ တာဒိသာနံ ပုရိသဝိသေသာနံ သစ္စာဓိဋ္ဌာနေန။ ဣဒ္ဓိဗလေနာတိ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ဣဒ္ဓိအာနုဘာဝေန။ ဝိနာသမေဃေနာတိ ¶ ကပ္ပဝိနာသကမေဃေန။ အညေနပိ ကဏှပါပိကသတ္တာနံ ပါပကမ္မပစ္စယာ ဥပ္ပန္နဝိနာသမေဃေန ဝုဋ္ဌေန သော သော ဒေသော ဝိနဿတေဝ။

ဝလာဟကသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ဝစ္ဆဂေါတ္တသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၀၇-၆၆၁။ အညာဏာတိ ¶ အညာဏဟေတု၊ သစ္စပဋိစ္ဆာဒကသမ္မောဟဟေတူတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဣမမေဝ အတ္ထံ ဟေတုအတ္ထေန ကရဏဝစနေန ဒဿေတုံ ‘‘အညာဏေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗာနီတိ ‘‘အညာဏာ အဒဿနာ အနဘိသမယာ’’တိအာဒီနိ ပဒါနိ ဧကာဒသသု သုတ္တေသု အာဂတာနိ၊ ပဉ္စပညာသ ဝေယျာကရဏာနိ ဝုတ္တာနိ သုတ္တေသု ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဝသေန ဝေယျာကရဏဿ အာဂတတ္တာ။

ဝစ္ဆဂေါတ္တသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ ဈာနသံယုတ္တံ

၁။ သမာဓိမူလကသမာပတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၆၂။ သမာဓိကုသလောတိ ¶ သမာဓိသ္မိံ ကုသလော။ တယိဒံ သမာဓိကောသလ္လတ္တံ သဟ ဈာနင်္ဂယောဂေန စတုဗ္ဗိဓော ဈာနသမာဓိ၊ တသ္မာ တံ တံ ဝိဘာဂံ ဇာနန္တဿ သိဒ္ဓံ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ပဌမံ ဈာန’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဝိတက္ကဝိစာရပီတိသုခေကဂ္ဂတာဝသေန ပဌမံ ပဉ္စင်္ဂိကံ၊ ပီတိသုခေကဂ္ဂတာဝသေန ဒုတိယံ တိဝင်္ဂိကံ၊ သုခေကဂ္ဂတာဝသေန တတိယံ ဒုဝင်္ဂိကံ၊ ဥပေက္ခေကဂ္ဂတာဝသေန စတုတ္ထံ ဒုဝင်္ဂိကမေဝါတိ ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ ဈာနေ တံတံအင်္ဂါနံ ဝဝတ္ထာနေ ကုသလော။ သမာပတ္တိကုသလောတိ သမာပဇ္ဇနေ ကုသလော။ ဟာသေတွာတိ တောသေတွာ။ ကလ္လံ ကတွာတိ သမာဓာနဿ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ ဒူရီကရဏေန သဟကာရီကာရဏဉ္စ သမာဓာနေန သမာပဇ္ဇနေ စိတ္တံ သမတ္ထံ ကတွာ။ သေသပဒါနီတိ သေသာ တယော ကောဋ္ဌာသာ။ တတိယာဒီသု နယေသု အကုသလောပိ ဈာနတ္ထာယ ပဋိပန္နတ္တာ ‘‘ဈာယီတေဝါ’’တိ ဝုတ္တော။

သမာဓိမူလကသမာပတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂-၅၅။ သမာဓိမူလကဌိတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၆၆၃-၇၁၆။ ဒုတိယာဒိသုတ္တေသု ¶ ဌိတိကုသလောတိ ဧတ္ထ အန္တောဂဓဟေတုအတ္ထော ဌိတိ-သဒ္ဒေါ၊ တသ္မိဉ္စ ပန ကုသလောတိ အတ္ထောတိ အာဟ – ‘‘ဈာနံ ဌပေတုံ အကုသလော’’တိ။ သတ္တဋ္ဌအစ္ဆရာမတ္တန္တိ သတ္တဋ္ဌအစ္ဆရာမတ္တံ ခဏံ ဈာနံ ဌပေတုံ န သက္ကောတိ အဓိဋ္ဌာနဝသီဘာဝဿ အနိပ္ဖာဒိတတ္တာ။ ယထာပရိစ္ဆေဒေန ကာလေန ဝုဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ ဝုဋ္ဌာနဝသီဘာဝဿ အနိပ္ဖာဒိတတ္တာ။ ကလ္လံ ဇာတံ အဿာတိ ကလ္လိတံ၊ တသ္မိံ ကလ္လိတေ ကလ္လိတဘာဝေန ကသိဏာရမ္မဏေသု ‘‘ဣဒံ နာမ အသုကဿာ’’တိ ဝိသယဝသေန သမာပဇ္ဇိတုံ အသက္ကောန္တော န သမာဓိသ္မိံ အာရမ္မဏကုသလော။ န သမာဓိသ္မိံ ဂေါစရကုသလောတိ သမာဓိသ္မိံ နိပ္ဖာဒိတဗ္ဗေ တဿ ဂေါစရေ ကမ္မဋ္ဌာနသညိတေ ပဝတ္တိဋ္ဌာနေ ဘိက္ခာစာရဂေါစရေ စ သတိသမ္ပဇညဝိရဟိတော အကုသလော။ ကေစိ ပန ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနဂေါစရော ပဌမဇ္ဈာနာဒိကံ၊ ‘ဧဝံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဗဟုလီကာတဗ္ဗ’န္တိ အဇာနန္တော တတ္ထ အကုသလော နာမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဘိနီဟရိတုန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိသေသဘာဂိယတာယ ¶ အဘိနီဟရိတုံ အကုသလော။ သက္ကစ္စကာရီတိ စိတ္တီကာရီ။ သာတစ္စကာရီတိ နိယတကာရီ။ သမာဓိဿ ဥပကာရကဓမ္မာတိ အပ္ပနာကောသလ္လာ။ သမာပတ္တိအာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သက္ကစ္စကာရိပဒါဒီနံယေဝ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော စတုက္ကာနံ ဝုတ္တတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ယောဇေတွာ စတုက္ကာ ဝုတ္တာ’’တိ။ လောကိယဇ္ဈာနဝသေနေဝ ကထိတံ ‘‘သမာဓိကုသလော’’တိအာဒိနာ နယေန ဒေသနာယ ပဝတ္တတ္တာ။ န ဟိ လောကုတ္တရဓမ္မေသု အကောသလ္လံ နာမ လဗ္ဘတိ။ ယဒိ အကောသလ္လံ၊ န ကုသလသဒ္ဒေန ဝိသေသိတဗ္ဗတာ သိယာတိ။

သမာဓိမူလကဌိတိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဈာနသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ သာရတ္ထပ္ပကာသိနိယာ

သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ ခန္ဓဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။