📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ

ဧကကနိပါတ-အဋ္ဌကထာ

ဂန္ထာရမ္ဘကထာ

‘‘ကရုဏာသီတလဟဒယံ၊ ပညာပဇ္ဇောတဝိဟတမောဟတမံ၊

သနရာမရလောကဂရုံ၊ ဝန္ဒေ သုဂတံ ဂတိဝိမုတ္တံ။

‘‘ဗုဒ္ဓါပိ ဗုဒ္ဓဘာဝံ၊ ဘာဝေတွာ စေဝ သစ္ဆိကတွာ စ၊

ယံ ဥပဂတော ဂတမလံ၊ ဝန္ဒေ တမနုတ္တရံ ဓမ္မံ။

‘‘သုဂတဿ ဩရသာနံ၊ ပုတ္တာနံ မာရသေနမထနာနံ၊

အဋ္ဌန္နမ္ပိ သမူဟံ၊ သိရသာ ဝန္ဒေ အရိယသင်္ဃံ။

‘‘ဣတိ မေ ပသန္နမတိနော၊ ရတနတ္တယဝန္ဒနာမယံ ပုညံ၊

ယံ သုဝိဟတန္တရာယော၊ ဟုတွာ တဿာနုဘာဝေန။

‘‘ဧကကဒုကာဒိပဋိမဏ္ဍိတဿ အင်္ဂုတ္တရာဂမဝရဿ၊

ဓမ္မကထိကပုင်္ဂဝါနံ၊ ဝိစိတ္တပဋိဘာနဇနနဿ။

‘‘အတ္ထပ္ပကာသနတ္ထံ၊ အဋ္ဌကထာ အာဒိတော ဝသိသတေဟိ၊

ပဉ္စဟိ ယာ သင်္ဂီတာ၊ အနုသင်္ဂီတာ စ ပစ္ဆာပိ။

‘‘သီဟဠဒီပံ ပန အာဘတာထ ဝသိနာ မဟာမဟိန္ဒေန၊

ဌပိတာ သီဟဠဘာသာယ၊ ဒီပဝါသီနမတ္ထာယ။

‘‘အပနေတွာန တတောဟံ၊ သီဟဠဘာသံ မနောရမံ ဘာသံ၊

တန္တိနယာနုစ္ဆဝိကံ၊ အာရောပေန္တော ဝိဂတဒေါသံ။

‘‘သမယံ အဝိလောမေန္တော၊ ထေရာနံ ထေရဝံသဒီပါနံ၊

သုနိပုဏဝိနိစ္ဆယာနံ၊ မဟာဝိဟာရေ နိဝါသီနံ။

‘‘ဟိတွာ ပုနပ္ပုနာဂတမတ္ထံ၊ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမိ၊

သုဇနဿ စ တုဋ္ဌတ္ထံ၊ စိရဋ္ဌိတတ္ထဉ္စ ဓမ္မဿ။

‘‘သာဝတ္ထိပဘူတီနံ၊ နဂရာနံ ဝဏ္ဏနာ ကတာ ဟေဋ္ဌာ၊

ဒီဃဿ မဇ္ဈိမဿ စ၊ ယာ မေ အတ္ထံ ဝဒန္တေန။

‘‘ဝိတ္ထာရဝသေန သုဒံ၊ ဝတ္ထူနိ စ တတ္ထ ယာနိ ဝုတ္တာနိ၊

တေသမ္ပိ န ဣဓ ဘိယျော၊ ဝိတ္ထာရကထံ ကရိဿာမိ။

‘‘သုတ္တာနံ ပန အတ္ထာ၊ န ဝိနာ ဝတ္ထူဟိ ယေ ပကာသန္တိ၊

တေသံ ပကာသနတ္ထံ၊ ဝတ္ထူနိပိ ဒဿယိဿာမိ။

‘‘သီလကထာ ဓုတဓမ္မာ၊ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ စေဝ သဗ္ဗာနိ၊

စရိယာဝိဓာနသဟိတော၊ ဈာနသမာပတ္တိဝိတ္ထာရော။

‘‘သဗ္ဗာ စ အဘိညာယော၊ ပညာသင်္ကလနနိစ္ဆယော စေဝ၊

ခန္ဓာဓာတာယတနိန္ဒြိယာနိ၊ အရိယာနိ စေဝ စတ္တာရိ။

‘‘သစ္စာနိ ပစ္စယာကာရဒေသနာ သုပရိသုဒ္ဓနိပုဏနယာ၊

အဝိမုတ္တတန္တိမဂ္ဂါ၊ ဝိပဿနာဘာဝနာ စေဝ။

‘‘ဣတိ ပန သဗ္ဗံ ယသ္မာ၊ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ မယာ သုပရိသုဒ္ဓံ၊

ဝုတ္တံ တသ္မာ ဘိယျော၊ န တံ ဣဓ ဝိစာရယိဿာမိ။

‘‘မဇ္ဈေ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ၊ ဧသ စတုန္နမ္ပိ အာဂမာနဉှိ၊

ဌတွာ ပကာသယိဿတိ၊ တတ္ထ ယထာဘာသိတမတ္ထံ။

‘‘ဣစ္စေဝ ကတော တသ္မာ၊ တမ္ပိ ဂဟေတွာန သဒ္ဓိမေတာယ၊

အဋ္ဌကထာယ ဝိဇာနထ၊ အင်္ဂုတ္တရနိဿိတံ အတ္ထ’’န္တိ။

သံခေပကထာ

၁။ ရူပါဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

တတ္ထ အင်္ဂုတ္တရာဂမော နာမ ဧကကနိပါတော ဒုကနိပါတော တိကနိပါတော စတုက္ကနိပါတော ပဉ္စကနိပါတော ဆက္ကနိပါတော သတ္တကနိပါတော အဋ္ဌကနိပါတော နဝကနိပါတော ဒသကနိပါတော ဧကာဒသကနိပါတောတိ ဧကာဒသ နိပါတာ ဟောန္တိ။ သုတ္တတော –

‘‘နဝ သုတ္တသဟဿာနိ၊ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ စ၊

သတ္တပညာသ သုတ္တာနိ၊ ဟောန္တိ အင်္ဂုတ္တရာဂမေ’’။

တဿ နိပါတေသု ဧကကနိပါတော အာဒိ၊ သုတ္တေသု စိတ္တပရိယာဒါနသုတ္တံ။ တဿာပိ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိအာဒိကံ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ဝုတ္တံ နိဒါနမာဒိ။ သာ ပနေသာ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ အာဒိမှိ ဝိတ္ထာရိတာ၊ တသ္မာ သာ တတ္ထ ဝိတ္ထာရိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

နိဒါနဝဏ္ဏနာ

၁။ ယံ ပနေတံ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိအာဒိကံ နိဒါနံ၊ တတ္ထ ဧဝန္တိ နိပါတပဒံ၊ မေတိအာဒီနိ နာမပဒါနိ။ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဝီတိ ဥပသဂ္ဂပဒံ၊ ဟရတီတိ အာချာတပဒန္တိ ဣမိနာ တာဝ နယေန ပဒဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အတ္ထတော ပန ဧဝံသဒ္ဒေါ တာဝ ဥပမူပဒေသ-သမ္ပဟံသန-ဂရဟဏဝစန-သမ္ပဋိဂ္ဂဟာကာရနိဒဿနာဝဓာရဏာဒိ-အနေကတ္ထပ္ပဘေဒေါ။ တထာ ဟေသ ‘‘ဧဝံ ဇာတေန မစ္စေန၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၅၃) ဥပမာယံ အာဂတော။ ‘‘ဧဝံ တေ အဘိက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၂၂) ဥပဒေသေ။ ‘‘ဧဝမေတံ ဘဂဝါ၊ ဧဝမေတံ သုဂတာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) သမ္ပဟံသနေ။ ‘‘ဧဝမေဝံ ပနာယံ ဝသလီ ယသ္မိံ ဝါ တသ္မိံ ဝါ တဿ မုဏ္ဍကဿ သမဏကဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၇) ဂရဟဏေ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေတိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသု’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁) ဝစနသမ္ပဋိဂ္ဂဟေ။ ‘‘ဧဝံ ဗျာခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၉၈) အာကာရေ။ ‘‘ဧဟိ တွံ၊ မာဏဝက၊ ယေန သမဏော အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန သမဏံ အာနန္ဒံ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဝန္တံ အာနန္ဒံ အပ္ပာဗာဓံ…ပေ… ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ ‘‘သာဓု ကိရ ဘဝံ အာနန္ဒော ယေန သုဘဿ မာဏဝဿ တောဒေယျပုတ္တဿ နိဝေသနံ၊ တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၅) နိဒဿနေ။ ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ကာလာမာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါတိ? အကုသလာ၊ ဘန္တေ။ သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါတိ? သာဝဇ္ဇာ၊ ဘန္တေ။ ဝိညုဂရဟိတာ ဝါ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါတိ? ဝိညုဂရဟိတာ၊ ဘန္တေ။ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝါ၊ ကထံ ဝေါ ဧတ္ထ ဟောတီတိ? သမတ္တာ၊ ဘန္တေ၊ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) အဝဓာရဏေ။ သွာယမိဓ အာကာရနိဒဿနာဝဓာရဏေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တတ္ထ အာကာရတ္ထေန ဧဝံသဒ္ဒေန ဧတမတ္ထံ ဒီပေတိ – နာနာနယနိပုဏံ အနေကဇ္ဈာသယသမုဋ္ဌာနံ အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ ဝိဝိဓပါဋိဟာရိယံ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရံ သဗ္ဗသတ္တာနံ သကသကဘာသာနုရူပတော သောတပထမာဂစ္ဆန္တံ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ကော သမတ္ထော ဝိညာတုံ၊ သဗ္ဗထာမေန ပန သောတုကာမတံ ဇနေတွာပိ ဧဝံ မေ သုတံ၊ မယာပိ ဧကေနာကာရေန သုတန္တိ။

နိဒဿနတ္ထေန ‘‘နာဟံ သယမ္ဘူ၊ န မယာ ဣဒံ သစ္ဆိကတ’’န္တိ အတ္တာနံ ပရိမောစေန္တော ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ၊ မယာပိ ဧဝံ သုတ’’န္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ သကလံ သုတ္တံ နိဒဿေတိ။

အဝဓာရဏတ္ထေန ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဿုတာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော၊ သတိမန္တာနံ၊ ဂတိမန္တာနံ၊ ဓိတိမန္တာနံ၊ ဥပဋ္ဌာကာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉၊ ၂၂၃) ဧဝံ ဘဂဝတာ၊ ‘‘အာယသ္မာ အာနန္ဒော အတ္ထကုသလော ဓမ္မကုသလော ဗျဉ္ဇနကုသလော နိရုတ္တိကုသလော ပုဗ္ဗာပရကုသလော’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၆၉) ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိနာ စ ပသတ္ထဘာဝါနုရူပံ အတ္တနော ဓာရဏဗလံ ဒဿေန္တော သတ္တာနံ သောတုကာမတံ ဇနေတိ ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ၊ တဉ္စ ခေါ အတ္ထတော ဝါ ဗျဉ္ဇနတော ဝါ အနူနမနဓိကံ၊ ဧဝမေဝ၊ န အညထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။

မေသဒ္ဒေါ တီသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟိဿ ‘‘ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျ’’န္တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၁၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၉၄) မယာတိ အတ္ထော။ ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတူ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၈၈) မယှန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဓမ္မဒါယာဒါ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဝထာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၉) မမာတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပန ‘‘မယာ သုတ’’န္တိ စ၊ ‘‘မမ သုတ’’န္တိ စ အတ္ထဒွယေ ယုဇ္ဇတိ။

သုတန္တိ အယံ သုတသဒ္ဒေါ သဥပသဂ္ဂေါ စ အနုပသဂ္ဂေါ စ ဂမန-ဝိဿုတ-ကိလိန္နဥပစိတာနုယောဂ-သောတဝိညေယျ-သောတဒွါရာနုသာရဝိညာတာဒိအနေကတ္ထပ္ပဘေဒေါ။ တထာ ဟိဿ – ‘‘သေနာယ ပသုတော’’တိအာဒီသု ဂစ္ဆန္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘သုတဓမ္မဿ ပဿတော’’တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၁၁) ဝိဿုတဓမ္မဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဝဿုတာ အဝဿုတဿာ’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၆၅၇) ကိလိန္နာကိလိန္နဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘တုမှေဟိ ပုညံ ပသုတံ အနပ္ပက’’န္တိအာဒီသု (ခု။ ပါ။ ၇-၁၂) ဥပစိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ယေ ဈာနပ္ပသုတာ ဓီရာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၈၁) ဈာနာနုယုတ္တာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၄၁) သောတဝိညေယျန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သုတဓရော သုတသန္နိစယော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၃၉) သောတဒွါရာနုသာရဝိညာတဓရောတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပနဿ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရိတန္တိ ဝါ ဥပဓာရဏန္တိ ဝါတိ အတ္ထော။ မေ-သဒ္ဒဿ ဟိ မယာတိ အတ္ထေ သတိ ‘‘ဧဝံ မယာ သုတံ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရိတ’’န္တိ ယုဇ္ဇတိ။ မမာတိ အတ္ထေ သတိ ‘‘ဧဝံ မမ သုတံ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရဏ’’န္တိ ယုဇ္ဇတိ။

ဧဝမေတေသု တီသု ပဒေသု ဧဝန္တိ သောတဝိညာဏာဒိဝိညာဏကိစ္စနိဒဿနံ။ မေတိ ဝုတ္တဝိညာဏသမင်္ဂိပုဂ္ဂလနိဒဿနံ။ သုတန္တိ အဿဝနဘာဝပဋိက္ခေပတော အနူနာဓိကာဝိပရီတဂ္ဂဟဏနိဒဿနံ။ တထာ ဧဝန္တိ တဿာ သောတဒွါရာနုသာရေန ပဝတ္တာယ ဝိညာဏဝီထိယာ နာနပ္ပကာရေန အာရမ္မဏေ ပဝတ္တဘာဝပ္ပကာသနံ။ မေတိ အတ္တပ္ပကာသနံ။ သုတန္တိ ဓမ္မပ္ပကာသနံ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ‘‘နာနပ္ပကာရေန အာရမ္မဏေ ပဝတ္တာယ ဝိညာဏဝီထိယာ မယာ န အညံ ကတံ၊ ဣဒံ ပန ကတံ၊ အယံ ဓမ္မော သုတော’’တိ။

တထာ ဧဝန္တိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗပ္ပကာသနံ။ မေတိ ပုဂ္ဂလပ္ပကာသနံ။ သုတန္တိ ပုဂ္ဂလကိစ္စပ္ပကာသနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိဿာမိ၊ တံ မယာ ဧဝံ သုတန္တိ။

တထာ ဧဝန္တိ ယဿ စိတ္တသန္တာနဿ နာနာကာရပ္ပဝတ္တိယာ နာနတ္ထဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ တဿ နာနာကာရနိဒ္ဒေသော။ ဧဝန္တိ ဟိ အယံ အာကာရပညတ္တိ။ မေတိ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ သုတန္တိ ဝိသယနိဒ္ဒေသော။ ဧတ္တာဝတာ နာနာကာရပ္ပဝတ္တေန စိတ္တသန္တာနေန တံသမင်္ဂိနော ကတ္တု ဝိသယေ ဂဟဏသန္နိဋ္ဌာနံ ကတံ ဟောတိ။

အထ ဝါ ဧဝန္တိ ပုဂ္ဂလကိစ္စနိဒ္ဒေသော။ သုတန္တိ ဝိညာဏကိစ္စနိဒ္ဒေသော။ မေတိ ဥဘယကိစ္စယုတ္တပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသော။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – မယာ သဝနကိစ္စဝိညာဏသမင်္ဂိနာ ပုဂ္ဂလေန ဝိညာဏဝသေန လဒ္ဓသဝနကိစ္စဝေါဟာရေန သုတန္တိ။

တတ္ထ ဧဝန္တိ စ မေတိ စ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထဝသေန အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ကိဉှေတ္ထ တံ ပရမတ္ထတော အတ္ထိ၊ ယံ ဧဝန္တိ ဝါ မေတိ ဝါ နိဒ္ဒေသံ လဘေထ။ သုတန္တိ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ယဉှိ တံ ဧတ္ထ သောတေန ဥပလဒ္ဓံ၊ တံ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနန္တိ။ တထာ ဧဝန္တိ စ မေတိ စ တံ တံ ဥပါဒါယ ဝတ္တဗ္ဗတော ဥပါဒါပညတ္တိ။ သုတန္တိ ဒိဋ္ဌာဒီနိ ဥပနိဓာယ ဝတ္တဗ္ဗတော ဥပနိဓာပညတ္တိ။

ဧတ္ထ စ ဧဝန္တိ ဝစနေန အသမ္မောဟံ ဒီပေတိ။ န ဟိ သမ္မူဠှော နာနပ္ပကာရပဋိဝေဓသမတ္ထော ဟောတိ။ သုတန္တိ ဝစနေန သုတဿ အသမ္မောသံ ဒီပေတိ။ ယဿ ဟိ သုတံ သမ္မုဋ္ဌံ ဟောတိ၊ န သော ကာလန္တရေန မယာ သုတန္တိ ပဋိဇာနာတိ။ ဣစ္စဿ အသမ္မောဟေန ပညာသိဒ္ဓိ၊ အသမ္မောသေန ပန သတိသိဒ္ဓိ။ တတ္ထ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ သတိယာ ဗျဉ္ဇနာဝဓာရဏသမတ္ထတာ၊ သတိပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ပညာယ အတ္ထပဋိဝေဓသမတ္ထတာ။ တဒုဘယသမတ္ထတာယောဂေန အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နဿ ဓမ္မကောသဿ အနုပါလနသမတ္ထတော ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကတ္တသိဒ္ဓိ။

အပရော နယော – ဧဝန္တိ ဝစနေန ယောနိသော မနသိကာရံ ဒီပေတိ၊ အယောနိသော မနသိကရောတော ဟိ နာနပ္ပကာရပဋိဝေဓာဘာဝတော။ သုတန္တိ ဝစနေန အဝိက္ခေပံ ဒီပေတိ၊ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တဿ သဝနာဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနောပိ ‘‘န မယာ သုတံ၊ ပုန ဘဏထာ’’တိ ဘဏတိ။ ယောနိသော မနသိကာရေန စေတ္ထ အတ္တသမ္မာပဏိဓိံ ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတံ သာဓေတိ သမ္မာ အပ္ပဏိဟိတတ္တဿ ပုဗ္ဗေ အကတပုညဿ ဝါ တဒဘာဝတော။ တထာ အဝိက္ခေပေန သဒ္ဓမ္မဿဝနံ သပ္ပုရိသူပနိဿယဉ္စ သာဓေတိ။ န ဟိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော သောတုံ သက္ကောတိ၊ န စ သပ္ပုရိသေ အနုပဿယမာနဿ သဝနံ အတ္ထီတိ။

အပရော နယော – ယသ္မာ ‘‘ဧဝန္တိ ယဿ စိတ္တသန္တာနဿ နာနာကာရပ္ပဝတ္တိယာ နာနတ္ထဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ တဿ နာနာကာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ဝုတ္တံ။ သော စ ဧဝံ ဘဒ္ဒကော အာကာရော န သမ္မာ အပ္ပဏိဟိတတ္တနော ပုဗ္ဗေ အကတပုညဿ ဝါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ဘဒ္ဒကေနာကာရေန ပစ္ဆိမစက္ကဒွယသမ္ပတ္တိမတ္တနော ဒီပေတိ။ သုတန္တိ သဝနယောဂေန ပုရိမစက္ကဒွယသမ္ပတ္တိံ။ န ဟိ အပ္ပတိရူပဒေသေ ဝသတော သပ္ပုရိသူပနိဿယဝိရဟိတဿ ဝါ သဝနံ အတ္ထိ။ ဣစ္စဿ ပစ္ဆိမစက္ကဒွယသိဒ္ဓိယာ အာသယသုဒ္ဓိ သိဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ပုရိမစက္ကဒွယသိဒ္ဓိယာ ပယောဂသုဒ္ဓိ။ တာယ စ အာသယသုဒ္ဓိယာ အဓိဂမဗျတ္တိသိဒ္ဓိ၊ ပယောဂသုဒ္ဓိယာ အာဂမဗျတ္တိသိဒ္ဓိ။ ဣတိ ပယောဂါသယသုဒ္ဓဿ အာဂမာဓိဂမသမ္ပန္နဿ ဝစနံ အရုဏုဂ္ဂံ ဝိယ သူရိယဿ ဥဒယတော၊ ယောနိသော မနသိကာရော ဝိယ စ ကုသလကမ္မဿ၊ အရဟတိ ဘဂဝတော ဝစနဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဘဝိတုန္တိ ဌာနေ နိဒါနံ ဌပေန္တော ဧဝံ မေ သုတန္တိအာဒိမာဟ။

အပရော နယော – ဧဝန္တိ ဣမိနာ နာနပ္ပကာရပဋိဝေဓဒီပကေန ဝစနေန အတ္တနော အတ္ထပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါသမ္ပတ္တိသဗ္ဘာဝံ ဒီပေတိ။ သုတန္တိ ဣမိနာ သောတဗ္ဗဘေဒပဋိဝေဓဒီပကေန ဝစနေန ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါသမ္ပတ္တိသဗ္ဘာဝံ။ ဧဝန္တိ စ ဣဒံ ယောနိသော မနသိကာရဒီပကဝစနံ ဘာသမာနော ‘‘ဧတေ မယာ ဓမ္မာ မနသာ အနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ’’တိ ဒီပေတိ။ သုတန္တိ ဣဒံ သဝနယောဂဒီပကဝစနံ ဘာသမာနော ‘‘ဗဟူ မယာ ဓမ္မာ သုတာ ဓာတာ ဝစသာ ပရိစိတာ’’တိ ဒီပေတိ။ တဒုဘယေနပိ အတ္ထဗျဉ္ဇနပါရိပူရိံ ဒီပေန္တော သဝနေ အာဒရံ ဇနေတိ။ အတ္ထဗျဉ္ဇနပရိပုဏ္ဏံ ဟိ ဓမ္မံ အာဒရေန အဿုဏန္တော မဟတာ ဟိတာ ပရိဗာဟိရော ဟောတီတိ အာဒရံ ဇနေတွာ သက္ကစ္စံ ဓမ္မော သောတဗ္ဗောတိ။

ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဣမိနာ ပန သကလေန ဝစနေန အာယသ္မာ အာနန္ဒော တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မံ အတ္တနော အဒဟန္တော အသပ္ပုရိသဘူမိံ အတိက္ကမတိ၊ သာဝကတ္တံ ပဋိဇာနန္တော သပ္ပုရိသဘူမိံ ဩက္ကမတိ။ တထာ အသဒ္ဓမ္မာ စိတ္တံ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ သဒ္ဓမ္မေ စိတ္တံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ‘‘ကေဝလံ သုတမေဝေတံ မယာ၊ တဿေဝ ပန ဘဂဝတော ဝစန’’န္တိ ဒီပေန္တော အတ္တာနံ ပရိမောစေတိ၊ သတ္ထာရံ အပဒိသတိ၊ ဇိနဝစနံ အပ္ပေတိ၊ ဓမ္မနေတ္တိံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။

အပိစ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိ အတ္တနာ ဥပ္ပာဒိတဘာဝံ အပ္ပဋိဇာနန္တော ပုရိမဝစနံ ဝိဝရန္တော ‘‘သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတမိဒံ မယာ တဿ ဘဂဝတော စတုဝေသာရဇ္ဇဝိသာရဒဿ ဒသဗလဓရဿ အာသဘဋ္ဌာနဋ္ဌာယိနော သီဟနာဒနာဒိနော သဗ္ဗသတ္တုတ္တမဿ ဓမ္မိဿရဿ ဓမ္မရာဇဿ ဓမ္မာဓိပတိနော ဓမ္မဒီပဿ ဓမ္မသရဏဿ သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တိနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ၊ န ဧတ္ထ အတ္ထေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ ပဒေ ဝါ ဗျဉ္ဇနေ ဝါ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ ကတ္တဗ္ဗာ’’တိ သဗ္ဗဒေဝမနုဿာနံ ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ အဿဒ္ဓိယံ ဝိနာသေတိ၊ သဒ္ဓါသမ္ပဒံ ဥပ္ပာဒေတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဝိနာသယတိ အဿဒ္ဓံ၊ သဒ္ဓံ ဝဍ္ဎေတိ သာသနေ၊

ဧဝံ မေ သုတမိစ္စေဝံ၊ ဝဒံ ဂေါတမသာဝကော’’တိ။

ဧကန္တိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒနိဒ္ဒေသော။ သမယန္တိ ပရိစ္ဆိန္နနိဒ္ဒေသော။ ဧကံ သမယန္တိ အနိယမိတပရိဒီပနံ။ တတ္ထ သမယသဒ္ဒေါ –

‘‘သမဝါယေ ခဏေ ကာလေ၊ သမူဟေ ဟေတုဒိဋ္ဌိသု၊

ပဋိလာဘေ ပဟာနေ စ၊ ပဋိဝေဓေ စ ဒိဿတိ’’။

တထာ ဟိဿ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမ ကာလဉ္စ သမယဉ္စ ဥပါဒါယာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၇) သမဝါယော အတ္ထော။ ‘‘ဧကောဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော စ သမယော စ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၂၉) ခဏော။ ‘‘ဥဏှသမယော ပရိဠာဟသမယော’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၃၅၈) ကာလော။ ‘‘မဟာသမယော ပဝနသ္မိ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂) သမူဟော။ ‘‘သမယောပိ ခေါ တေ ဘဒ္ဒါလိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသိ၊ ဘဂဝါ ခေါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ၊ ဘဂဝါပိ မံ ဇာနိဿတိ ‘ဘဒ္ဒါလိ နာမ ဘိက္ခု သတ္ထု သာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ၊ အယမ္ပိ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၃၅) ဟေတု။ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော သမယပ္ပဝါဒကေ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ မလ္လိကာယ အာရာမေ ပဋိဝသတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၂၆၀) ဒိဋ္ဌိ။

‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော၊ ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော၊

အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ –

အာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉) ပဋိလာဘော။ ‘‘သမ္မာ မာနာဘိသမယာ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၈) ပဟာနံ။ ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော သင်္ခတဋ္ဌော သန္တာပဋ္ဌော ဝိပရိဏာမဋ္ဌော အဘိသမယဋ္ဌော’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၂။၈) ပဋိဝေဓော။ ဣဓ ပနဿ ကာလော အတ္ထော။ တေန သံဝစ္ဆရ-ဥတု-မာသ-အဍ္ဎမာသ-ရတ္တိ-ဒိဝ-ပုဗ္ဗဏှ-မဇ္ဈနှိက-သာယနှ-ပဌမ-မဇ္ဈိမ- ပစ္ဆိမယာမ-မုဟုတ္တာဒီသု ကာလပ္ပဘေဒဘူတေသု သမယေသု ဧကံ သမယန္တိ ဒီပေတိ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဧတေသု သံဝစ္ဆရာဒီသု ယံ ယံ သုတ္တံ ယမှိ ယမှိ သံဝစ္ဆရေ ဥတုမှိ မာသေ ပက္ခေ ရတ္တိဘာဂေ ဒိဝသဘာဂေ ဝါ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗံ တံ ထေရဿ သုဝိဒိတံ သုဝဝတ္ထာပိတံ ပညာယ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ အသုကသံဝစ္ဆရေ အသုကဥတုမှိ အသုကမာသေ အသုကပက္ခေ အသုကရတ္တိဘာဂေ အသုကဒိဝသဘာဂေ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ န သက္ကာ သုခေန ဓာရေတုံ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဝါ ဥဒ္ဒိသာပေတုံ ဝါ၊ ဗဟု စ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧကေနေဝ ပဒေန တမတ္ထံ သမောဓာနေတွာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ အာဟ။

ယေ ဝါ ဣမေ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိသမယော ဇာတိသမယော သံဝေဂသမယော အဘိနိက္ခမနသမယော ဒုက္ကရကာရိကသမယော မာရဝိဇယသမယော အဘိသမ္ဗောဓိသမယော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရသမယော ဒေသနာသမယော ပရိနိဗ္ဗာနသမယောတိ ဧဝမာဒယော ဘဂဝတော ဒေဝမနုဿေသု အတိဝိယ သုပ္ပကာသာ အနေကကာလပ္ပဘေဒါ ဧဝ သမယာ၊ တေသု သမယေသု ဒေသနာသမယသင်္ခါတံ ဧကံ သမယန္တိ ဒီပေတိ။ ယော စာယံ ဉာဏကရုဏာကိစ္စသမယေသု ကရုဏာကိစ္စသမယော၊ အတ္တဟိတပရဟိတ-ပဋိပတ္တိသမယေသု ပရဟိတ-ပဋိပတ္တိသမယော၊ သန္နိပတိတာနံ ကရဏီယဒွယသမယေသု ဓမ္မိကထာသမယော၊ ဒေသနာပဋိပတ္တိသမယေသု ဒေသနာသမယော၊ တေသုပိ သမယေသု အညတရံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ အာဟ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ယထာ အဘိဓမ္မေ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရ’’န္တိ စ၊ ဣတော အညေသု စ သုတ္တပဒေသု ‘‘ယသ္မိံ သမယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ စ ဘုမ္မဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော၊ ဝိနယေ စ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ ကရဏဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော၊ တထာ အကတွာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဥပယောဂဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတောတိ။ တတ္ထ တထာ၊ ဣဓ စ အညထာ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ တတ္ထ ဟိ အဘိဓမ္မေ ဣတော အညေသု သုတ္တပဒေသု စ အဓိကရဏတ္ထော ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ အဓိကရဏံ ဟိ ကာလတ္ထော သမူဟတ္ထော စ သမယော၊ တတ္ထ ဝုတ္တာနံ ဖဿာဒိဓမ္မာနံ ခဏသမဝါယဟေတုသင်္ခါတဿ စ သမယဿ ဘာဝေန တေသံ ဘာဝေါ လက္ခီယတိ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ တတ္ထ ဘုမ္မဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော။

ဝိနယေ စ ဟေတုအတ္ထော ကရဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ ယော ဟိ သော သိက္ခာပဒပညတ္တိသမယော သာရိပုတ္တာဒီဟိပိ ဒုဗ္ဗိညေယျော၊ တေန သမယေန ဟေတုဘူတေန ကရဏဘူတေန စ သိက္ခာပဒါနိ ပညာပယန္တော သိက္ခာပဒပညတ္တိဟေတုဉ္စ အပေက္ခမာနော ဘဂဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဟာသိ။ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ တတ္ထ ကရဏဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော။

ဣဓ ပန အညသ္မိဉ္စ ဧဝံဇာတိကေ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ယဉှိ သမယံ ဘဂဝါ ဣမံ အညံ ဝါ သုတ္တန္တံ ဒေသေသိ၊ အစ္စန္တမေဝ တံ သမယံ ကရုဏာဝိဟာရေန ဝိဟာသိ။ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ ဣဓ ဥပယောဂဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘တံ တံ အတ္ထမပေက္ခိတွာ၊ ဘုမ္မေန ကရဏေန စ၊

အညတြ သမယော ဝုတ္တော၊ ဥပယောဂေန သော ဣဓာ’’တိ။

ပေါရာဏာ ပန ဝဏ္ဏယန္တိ – ‘‘တသ္မိံ သမယေ’’တိ ဝါ ‘‘တေန သမယေနာ’’တိ ဝါ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဝါ အဘိလာပမတ္တဘေဒေါ ဧသ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဘုမ္မမေဝတ္ထောတိ။ တသ္မာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဧကသ္မိံ သမယေ’’တိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘဂဝါတိ ဂရု။ ဂရုဉှိ လောကေ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ အယဉ္စ သဗ္ဗဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဂရု၊ တသ္မာ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပေါရာဏေဟိပိ ဝုတ္တံ –

‘‘ဘဂဝါတိ ဝစနံ သေဋ္ဌံ၊ ဘဂဝါတိ ဝစနမုတ္တမံ၊

ဂရု ဂါရဝယုတ္တော သော၊ ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

အပိစ –

‘‘ဘာဂျဝါ ဘဂ္ဂဝါ ယုတ္တော၊ ဘဂေဟိ စ ဝိဘတ္တဝါ၊

ဘတ္တဝါ ဝန္တဂမနော၊ ဘဝေသု ဘဂဝါ တတော’’တိ။ –

ဣမိဿာပိ ဂါထာယ ဝသေနဿ ပဒဿ ဝိတ္ထာရတော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၄၂၊ ၁၄၄) ဗုဒ္ဓါနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တောယေဝ။

ဧတ္တာဝတာ စေတ္ထ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဝစနေန ယထာသုတံ ဓမ္မံ ဒဿေန္တော ဘဂဝတော ဓမ္မသရီရံ ပစ္စက္ခံ ကရောတိ။ တေန ‘‘န ဣဒံ အတိက္ကန္တသတ္ထုကံ ပါဝစနံ၊ အယံ ဝေါ သတ္ထာ’’တိ သတ္ထု အဒဿနေန ဥက္ကဏ္ဌိတံ ဇနံ သမဿာသေတိ။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါတိ ဝစနေန တသ္မိံ သမယေ ဘဂဝတော အဝိဇ္ဇမာနဘာဝံ ဒဿေန္တော ရူပကာယပရိနိဗ္ဗာနံ သာဓေတိ။ တေန ‘‘ဧဝံဝိဓဿ နာမ အရိယဓမ္မဿ ဒေသကော ဒသဗလဓရော ဝဇိရသင်္ဃာတသမာနကာယော သောပိ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ကေန အညေန ဇီဝိတေ အာသာ ဇနေတဗ္ဗာ’’တိ ဇီဝိတမဒမတ္တံ ဇနံ သံဝေဇေတိ၊ သဒ္ဓမ္မေ စဿ ဥဿာဟံ ဇနေတိ။ ဧဝန္တိ စ ဘဏန္တော ဒေသနာသမ္ပတ္တိံ နိဒ္ဒိသတိ။ မေ သုတန္တိ သာဝကသမ္ပတ္တိံ။ ဧကံ သမယန္တိ ကာလသမ္ပတ္တိံ။ ဘဂဝါတိ ဒေသကသမ္ပတ္တိံ။

သာဝတ္ထိယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ သမီပတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ဝိဟရတီတိ အဝိသေသေန ဣရိယာပထဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေသု အညတရဝိဟာရသမင်္ဂိပရိဒီပနမေတံ။ ဣဓ ပန ဌာနဂမနနိသဇ္ဇာသယနပ္ပဘေဒေသု ဣရိယာပထေသု အညတရဣရိယာပထသမာယောဂပရိဒီပနံ၊ တေန ဌိတောပိ ဂစ္ဆန္တောပိ နိသိန္နောပိ သယာနောပိ ဘဂဝါ ဝိဟရတိစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဟိ ဧကံ ဣရိယာပထဗာဓနံ အညေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပရိပတန္တံ အတ္တဘာဝံ ဟရတိ ပဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဇေတဝနေတိ ဇေတဿ ရာဇကုမာရဿ ဝနေ။ တဉှိ တေန ရောပိတံ သံဝဍ္ဎိတံ ပရိပါလိတံ၊ သော စဿ သာမီ အဟောသိ၊ တသ္မာ ဇေတဝနန္တိ သင်္ခံ ဂတံ၊ တသ္မိံ ဇေတဝနေ။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေတိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ဂဟပတိနာ စတုပညာသဟိရညကောဋိပရိစ္စာဂေန ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိယျာတိတတ္တာ အနာထပိဏ္ဍိကဿာတိ သင်္ခံ ဂတေ အာရာမေ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယ သဗ္ဗာသဝသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄ အာဒယော) ဝုတ္တော။

တတ္ထ သိယာ – ယဒိ တာဝ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ၊ ‘‘ဇေတဝနေ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ တတ္ထ ဝိဟရတိ၊ ‘‘သာဝတ္ထိယ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ သက္ကာ ဥဘယတ္ထ ဧကံ သမယံ ဝိဟရိတုန္တိ။ န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နနု အဝေါစုမှ ‘‘သမီပတ္ထေ ဘုမ္မဝစန’’န္တိ။ တသ္မာ ယထာ ဂင်္ဂါယမုနာဒီနံ သမီပေ ဂေါယူထာနိ စရန္တာနိ ‘‘ဂင်္ဂါယ စရန္တိ၊ ယမုနာယ စရန္တီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝမိဓာပိ ယဒိဒံ သာဝတ္ထိယာ သမီပေ ဇေတဝနံ၊ တတ္ထ ဝိဟရန္တော ဝုစ္စတိ ‘‘သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ’’တိ။ ဂေါစရဂါမနိဒဿနတ္ထံ ဟိဿ သာဝတ္ထိဝစနံ၊ ပဗ္ဗဇိတာနုရူပနိဝါသနဋ္ဌာနနိဒဿနတ္ထံ သေသဝစနံ။

တတ္ထ သာဝတ္ထိဝစနေန အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဂဟဋ္ဌာနုဂ္ဂဟကရဏံ ဒဿေတိ၊ ဇေတဝနာဒိကိတ္တနေန ပဗ္ဗဇိတာနုဂ္ဂဟကရဏံ။ တထာ ပုရိမေန ပစ္စယဂ္ဂဟဏတော အတ္တကိလမထာနုယောဂဝိဝဇ္ဇနံ၊ ပစ္ဆိမေန ဝတ္ထုကာမပ္ပဟာနတော ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂဝိဝဇ္ဇနူပါယဒဿနံ။ ပုရိမေန စ ဓမ္မဒေသနာဘိယောဂံ၊ ပစ္ဆိမေန ဝိဝေကာဓိမုတ္တိံ။ ပုရိမေန ကရုဏာယ ဥပဂမနံ၊ ပစ္ဆိမေန ပညာယ အပဂမနံ။ ပုရိမေန သတ္တာနံ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒနာဓိမုတ္တိတံ၊ ပစ္ဆိမေန ပရဟိတသုခကရဏေ နိရုပလေပတံ။ ပုရိမေန ဓမ္မိကသုခါပရိစ္စာဂနိမိတ္တဖာသုဝိဟာရံ၊ ပစ္ဆိမေန ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာနုယောဂနိမိတ္တံ။ ပုရိမေန မနုဿာနံ ဥပကာရဗဟုလတံ၊ ပစ္ဆိမေန ဒေဝတာနံ။ ပုရိမေန လောကေ ဇာတဿ လောကေ သံဝဍ္ဎဘာဝံ၊ ပစ္ဆိမေန လောကေန အနုပလိတ္တတံ။ ပုရိမေန ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗဟုဇနဟိတာယ ဗဟုဇနသုခါယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာနံ။ ကတမော ဧကပုဂ္ဂလော? တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၇၀) ဝစနတော ယဒတ္ထံ ဘဂဝါ ဥပ္ပန္နော၊ တဒတ္ထပရိနိပ္ဖာဒနံ၊ ပစ္ဆိမေန ယတ္ထ ဥပ္ပန္နော၊ တဒနုရူပဝိဟာရံ။ ဘဂဝါ ဟိ ပဌမံ လုမ္ဗိနိဝနေ၊ ဒုတိယံ ဗောဓိမဏ္ဍေတိ လောကိယလောကုတ္တရာယ ဥပ္ပတ္တိယာ ဝနေယေဝ ဥပ္ပန္နော။ တေနဿ ဝနေယေဝ ဝိဟာရံ ဒဿေတီတိ ဧဝမာဒိနာ နယေနေတ္ထ အတ္ထယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတြာတိ ဒေသကာလပရိဒီပနံ။ တဉှိ ယံ သမယံ ဝိဟရတိ၊ တတြ သမယေ။ ယသ္မိဉ္စ အာရာမေ ဝိဟရတိ၊ တတြ အာရာမေတိ ဒီပေတိ။ ဘာသိတဗ္ဗယုတ္တေ ဝါ ဒေသကာလေ ဒီပေတိ။ န ဟိ ဘဂဝါ အယုတ္တေ ဒေသေ ဝါ ကာလေ ဝါ ဓမ္မံ ဘာသတိ။ ‘‘အကာလော ခေါ တာဝ၊ ဗာဟိယာ’’တိအာဒိ (ဥဒါ။ ၁၀) စေတ္ထ သာဓကံ။ ခေါတိ ပဒပူရဏမတ္တေ အဝဓာရဏေ အာဒိကာလတ္ထေ ဝါ နိပါတော။ ဘဂဝါတိ လောကဂရုဒီပနံ။ ဘိက္ခူတိ ကထာသဝနယုတ္တပုဂ္ဂလဝစနံ။ အပိ စေတ္ထ ‘‘ဘိက္ခကောတိ ဘိက္ခု၊ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၄၅၊ ဝိဘ။ ၅၁၁) နယေန ဝစနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာမန္တေသီတိ အာလပိ အဘာသိ သမ္ဗောဓေသီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ အညတြ ပန ဉာပနေပိ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘အာမန္တယာမိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဝေဒယာမိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ပက္ကောသနေပိ။ ယထာဟ – ‘‘ဧဟိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ မမ ဝစနေန သာရိပုတ္တံ အာမန္တေဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၁၁၊ သံ။ နိ။ ၂။၃၂)။

ဘိက္ခဝေါတိ အာမန္တနာကာရပရိဒီပနံ။ တဉ္စ ဘိက္ခနသီလတာဒိဂုဏယောဂသိဒ္ဓတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခနသီလတာဂုဏယုတ္တောပိ ဟိ ဘိက္ခု၊ ဘိက္ခနဓမ္မတာဂုဏယုတ္တောပိ ဘိက္ခု၊ ဘိက္ခနေ သာဓုကာရိတာဂုဏယုတ္တောပီတိ သဒ္ဒဝိဒူ မညန္တိ။ တေန စ နေသံ ဘိက္ခနသီလတာဒိဂုဏယောဂသိဒ္ဓေန ဝစနေန ဟီနာဓိကဇနသေဝိတံ ဝုတ္တိံ ပကာသေန္တော ဥဒ္ဓတဒီနဘာဝနိဂ္ဂဟံ ကရောတိ။ ဘိက္ခဝေါတိ ဣမိနာ ကရုဏာဝိပ္ဖာရသောမ္မဟဒယနယနနိပါတပုဗ္ဗင်္ဂမေန ဝစနေန တေ အတ္တနော မုခါဘိမုခေ ကရောတိ။ တေနေဝ စ ကထေတုကမျတာဒီပကေန ဝစနေန တေသံ သောတုကမျတံ ဇနေတိ။ တေနေဝ စ သမ္ဗောဓနတ္ထေန သာဓုကံ သဝနမနသိကာရေပိ တေ နိယောဇေတိ။ သာဓုကံ သဝနမနသိကာရာယတ္တာ ဟိ သာသနသမ္ပတ္တိ။

အပရေသုပိ ဒေဝမနုဿေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ကသ္မာ ဘိက္ခူယေဝ အာမန္တေသီတိ စေ? ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌာသန္နသဒါသန္နိဟိတဘာဝတော။ သဗ္ဗပရိသသာဓာရဏာ ဟိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ။ ပရိသာယ စ ဇေဋ္ဌာ ဘိက္ခူ ပဌမုပ္ပန္နတ္တာ၊ သေဋ္ဌာ အနဂါရိယဘာဝံ အာဒိံ ကတွာ သတ္ထုစရိယာနုဝိဓာယကတ္တာ သကလသာသနပဋိဂ္ဂါဟကတ္တာ စ။ အာသန္နာ တေ တတ္ထ နိသိန္နေသု သတ္ထုသန္တိကတ္တာ။ သဒါသန္နိဟိတာ သတ္ထုသန္တိကာဝစရတ္တာတိ။ အပိစ တေ ဓမ္မဒေသနာယ ဘာဇနံ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိသဗ္ဘာဝတောတိပိ တေ ဧဝ အာမန္တေသိ။

ကိမတ္ထံ ပန ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ပဌမံ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ၊ န ဓမ္မမေဝ ဒေသေသီတိ? သတိဇနနတ္ထံ။ ဘိက္ခူ ဟိ အညံ စိန္တေန္တာပိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တာပိ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခန္တာပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တာပိ နိသိန္နာ ဟောန္တိ၊ တေ အနာမန္တေတွာ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ ‘‘အယံ ဒေသနာ ကိံနိဒါနာ ကိံပစ္စယာ ကတမာယ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဒေသိတာ’’တိ သလ္လက္ခေတုံ အသက္ကောန္တာ ဒုဂ္ဂဟိတံ ဝါ ဂဏှေယျုံ၊ န ဝါ ဂဏှေယျုံ။ တေန နေသံ သတိဇနနတ္ထံ ဘဂဝါ ပဌမံ အာမန္တေတွာ ပစ္ဆာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။

ဘဒန္တေတိ ဂါရဝဝစနမေတံ၊ သတ္ထု ပဋိဝစနဒါနံ ဝါ။ အပိ စေတ္ထ ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဝဒမာနော ဘဂဝါ တေ ဘိက္ခူ အာလပတိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ ဝဒမာနာ တေ ဘဂဝန္တံ ပစ္စာလပန္တိ။ တထာ ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဘဂဝါ အာဒိမှိ ဘာသတိ၊ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ပစ္စာဘာသန္တိ။ ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ ပဋိဝစနံ ဒါပေတိ၊ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ ပဋိဝစနံ ဒေန္တိ။ တေ ဘိက္ခူတိ ယေ ဘဂဝါ အာမန္တေသိ၊ တေ။ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုန္တိ ဘဂဝတော အာမန္တနံ ပဋိအဿောသုံ၊ အဘိမုခါ ဟုတွာ သုဏိံသု သမ္ပဋိစ္ဆိံသု ပဋိဂ္ဂဟေသုန္တိ အတ္ထော။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစာတိ ဘဂဝါ ဧတံ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ သကလံ သုတ္တံ အဝေါစ။ ဧတ္တာဝတာ စ ယံ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ဣမဿ သုတ္တဿ သုခါဝဂါဟဏတ္ထံ ကာလဒေသဒေသကပရိသာပဒေသပဋိမဏ္ဍိတံ နိဒါနံ ဘာသိတံ၊ တဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ သမတ္တာတိ။

ရူပါဒိဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကရူပမ္ပိ သမနုပဿာမီတိအာဒိနာ နယေန ဘဂဝတာ နိက္ခိတ္တဿ သုတ္တဿ ဝဏ္ဏနာယ ဩကာသော အနုပ္ပတ္တော၊ သာ ပနေသာ သုတ္တဝဏ္ဏနာ ယသ္မာ သုတ္တနိက္ခေပံ ဝိစာရေတွာဝ ဝုစ္စမာနာ ပါကဋာ ဟောတိ၊ တသ္မာ သုတ္တနိက္ခေပဝိစာရဏာ တာဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စတ္တာရော ဟိ သုတ္တနိက္ခေပါ အတ္တဇ္ဈာသယော ပရဇ္ဈာသယော ပုစ္ဆာဝသိကော အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကောတိ။ တတ္ထ ယာနိ သုတ္တာနိ ဘဂဝါ ပရေဟိ အနဇ္ဈိဋ္ဌော ကေဝလံ အတ္တနော အဇ္ဈာသယေနေဝ ကထေသိ၊ သေယျထိဒံ – အာကင်္ခေယျသုတ္တံ ဝတ္ထသုတ္တန္တိ ဧဝမာဒီနိ၊ တေသံ အတ္တဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။ ယာနိ ပန ‘‘ပရိပက္ကာ ခေါ ရာဟုလဿ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ ဓမ္မာ၊ ယံနူနာဟံ ရာဟုလံ ဥတ္တရိ အာသဝါနံ ခယေ ဝိနေယျ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၁၂၁၊ မ။ နိ။ ၃။၄၁၆) ဧဝံ ပရေသံ အဇ္ဈာသယံ ခန္တိံ မနံ အဘိနီဟာရံ ဗုဇ္ဈနဘာဝဉ္စ ဩလောကေတွာ ပရဇ္ဈာသယဝသေန ကထိတာနိ၊ သေယျထိဒံ – ရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနန္တိ ဧဝမာဒီနိ၊ တေသံ ပရဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။ ဘဂဝန္တံ ပန ဥပသင်္ကမိတွာ တေ တေ ဒေဝမနုဿာ တထာ တထာ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ပုဋ္ဌေန ဘဂဝတာ ယာနိ ကထိတာနိ ဒေဝတာသံယုတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂသံယုတ္တာဒီနိ၊ တေသံ ပုစ္ဆာဝသိကော နိက္ခေပေါ။ ယာနိ ပန ဥပ္ပန္နံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ကထိတာနိ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တပုတ္တမံသူပမာဒီနိ၊ တေသံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော နိက္ခေပေါ။ ဧဝမိမေသု စတူသု နိက္ခေပေသု ဣမဿ သုတ္တဿ ပရဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။ ပရဇ္ဈာသယဝသေန ဟေတံ နိက္ခိတ္တံ။ ကေသံ အဇ္ဈာသယေနာတိ? ရူပဂရုကာနံ ပုရိသာနံ။

တတ္ထ နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒီသု နကာရော ပဋိသေဓတ္ထော။ အဟန္တိ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ဘိက္ခဝေတိ ဘိက္ခူ အာလပတိ။ အညန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗာ ဣတ္ထိရူပတော အညံ။ ဧကရူပမ္ပီတိ ဧကမ္ပိ ရူပံ။ သမနုပဿာမီတိ ဒွေ သမနုပဿနာ ဉာဏသမနုပဿနာ စ ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ စ။ တတ္ထ ‘‘အနိစ္စတော သမနုပဿတိ၊ နော နိစ္စတော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၅) အယံ ဉာဏသမနုပဿနာ နာမ။ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိကာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၃၀) ပန ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ နာမ။ တာသု ဣဓ ဉာဏသမနုပဿနာ အဓိပ္ပေတာ။ ဣမဿ ပန ပဒဿ နကာရေန သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ဟိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဩလောကေန္တောပိ အညံ ဧကရူပမ္ပိ န သမနုပဿာမီတိ။ ယံ ဧဝံ ပုရိသဿ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတီတိ ယံ ရူပံ ရူပဂရုကဿ ပုရိသဿ စတုဘူမကကုသလစိတ္တံ ပရိယာဒိယိတွာ ဂဏှိတွာ ခေပေတွာ တိဋ္ဌတိ။ ‘‘သဗ္ဗံ ဟတ္ထိကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၆) ဟိ ဂဟဏံ ပရိယာဒါနံ နာမ။ ‘‘အနိစ္စသညာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သဗ္ဗံ ကာမရာဂံ ပရိယာဒိယတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၂) ခေပနံ။ ဣဓ ဥဘယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဣဒံ ရူပံ စတုဘူမကကုသလစိတ္တံ ဂဏှန္တံ န နီလုပ္ပလကလာပံ ပုရိသော ဝိယ ဟတ္ထေန ဂဏှာတိ၊ နာပိ ခေပယမာနံ အဂ္ဂိ ဝိယ ဥဒ္ဓနေ ဥဒကံ သန္တာပေတွာ ခေပေတိ။ ဥပ္ပတ္တိဉ္စဿ နိဝါရယမာနမေဝ စတုဘူမကမ္ပိ ကုသလစိတ္တံ ဂဏှာတိ စေဝ ခေပေတိ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပုရိသဿ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတီ’’တိ။

ယထယိဒန္တိ ယထာ ဣဒံ။ ဣတ္ထိရူပန္တိ ဣတ္ထိယာ ရူပံ။ တတ္ထ ‘‘ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ ဝဒေထ? ရုပ္ပတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တသ္မာ ရူပန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကေန ရုပ္ပတိ? သီတေနပိ ရုပ္ပတိ ဥဏှေနပိ ရုပ္ပတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉) သုတ္တာနုသာရေန ရူပဿ ဝစနတ္ထော စေဝ သာမညလက္ခဏဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ရူပသဒ္ဒေါ ခန္ဓဘဝနိမိတ္တပစ္စယသရီရဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒီသု အနေကေသု အတ္ထေသု ဝတ္တတိ။ အယဉှိ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိ (ဝိဘ။ ၂၊ မဟာဝ။ ၂၂) ဧတ္ထ ရူပက္ခန္ဓေ ဝတ္တတိ။ ‘‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၁၊ ဝိဘ။ ၆၂၄) ဧတ္ထ ရူပဘဝေ။ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၂၀၄-၂၃၂ အာဒယော) ဧတ္ထ ကသိဏနိမိတ္တေ။ ‘‘သရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ နော အရူပါ’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၈၃) ဧတ္ထ ပစ္စယေ။ ‘‘အာကာသော ပရိဝါရိတော ရူပန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၀၆) ဧတ္ထ သရီရေ။ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၀၊ ၃။၄၂၁) ဧတ္ထ ဝဏ္ဏေ။ ‘‘ရူပပ္ပမာဏော ရူပပ္ပသန္နော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၆၅) ဧတ္ထ သဏ္ဌာနေ။ အာဒိသဒ္ဒေန ‘‘ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ အရသရူပေါ’’တိအာဒီနိပိ သင်္ဂဏှိတဗ္ဗာနိ။ ဣဓ ပနေသ ဣတ္ထိယာ စတုသမုဋ္ဌာနေ ရူပါယတနသင်္ခါတေ ဝဏ္ဏေ ဝတ္တတိ။ အပိစ ယော ကောစိ ဣတ္ထိယာ နိဝတ္ထနိဝါသနဿ ဝါ အလင်္ကာရဿ ဝါ ဂန္ဓဝဏ္ဏကာဒီနံ ဝါ ပိဠန္ဓနမာလာဒီနံ ဝါတိ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါ စ ဝဏ္ဏော ပုရိသဿ စက္ခုဝိညာဏဿ အာရမ္မဏံ ဟုတွာ ဥပကပ္ပတိ၊ သဗ္ဗမေတံ ဣတ္ထိရူပန္တေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတ္ထိရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသဿ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတီတိ ဣဒံ ပုရိမဿေဝ ဒဠှီကရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမံ ဝါ ‘‘ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣတ္ထိရူပ’’န္တိ ဧဝံ ဩပမ္မဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ပရိယာဒါနာနုဘာဝဒဿနဝသေန။

တတြိဒံ ဣတ္ထိရူပဿ ပရိယာဒါနာနုဘာဝေ ဝတ္ထု – မဟာဒါဌိကနာဂရာဇာ ကိရ စေတိယဂိရိမှိ အမ္ဗတ္ထလေ မဟာထူပံ ကာရာပေတွာ ဂိရိဘဏ္ဍပူဇံ နာမ ကတွာ ကာလေန ကာလံ ဩရောဓဂဏပရိဝုတော စေတိယဂိရိံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒေတိ။ ဗဟူနံ သန္နိပါတဋ္ဌာနေ နာမ န သဗ္ဗေသံ သတိ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတိ၊ ရညော စ ဒမိဠဒေဝီ နာမ မဟေသီ ပဌမဝယေ ဌိတာ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ။ အထေကော စိတ္တတ္ထေရော နာမ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော အသံဝရနိယာမေန ဩလောကေန္တော တဿာ ရူပါရမ္မဏေ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ ဥမ္မာဒပ္ပတ္တော ဝိယ ဌိတနိသိန္နဋ္ဌာနေသု ‘‘ဟန္ဒ ဒမိဠဒေဝီ၊ ဟန္ဒ ဒမိဠဒေဝီ’’တိ ဝဒန္တော ဝိစရတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စဿ ဒဟရသာမဏေရာ ဥမ္မတ္တကစိတ္တတ္ထေရောတွေဝ နာမံ ကတွာ ဝေါဟရိံသု။ အထ သာ ဒေဝီ နစိရဿေဝ ကာလမကာသိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃေ သိဝထိကဒဿနံ ဂန္တွာ အာဂတေ ဒဟရသာမဏေရာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ စိတ္တတ္ထေရ၊ ယဿတ္ထာယ တွံ ဝိလပသိ၊ မယံ တဿာ ဒေဝိယာ သိဝထိကဒဿနံ ဂန္တွာ အာဂတာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ အဿဒ္ဒဟန္တော ‘‘ယဿာ ဝါ တဿာ ဝါ တုမှေ သိဝထိကဒဿနတ္ထာယ ဂတာ၊ မုခံ တုမှာကံ ဓူမဏ္ဏ’’န္တိ။ ဥမ္မတ္တကဝစနမေဝ အဝေါစ။ ဧဝံ ဥမ္မတ္တကစိတ္တတ္ထေရဿ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ အဋ္ဌာသိ ဣဒံ ဣတ္ထိရူပံ။

အပရမ္ပိ ဝတ္ထု – သဒ္ဓါတိဿမဟာရာဇာ ကိရ ဧကဒိဝသံ ဩရောဓဂဏပရိဝုတော ဝိဟာရံ အာဂတော။ ဧကော ဒဟရော လောဟပါသာဒဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌတွာ အသံဝရေ ဌိတော ဧကံ ဣတ္ထိံ ဩလောကေသိ။ သာပိ ဂမနံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ တံ ဩလောကေသိ။ ဥဘောပိ အဗ္ဘန္တရေ ဥဋ္ဌိတေန ရာဂဂ္ဂိနာ ဍယှိတွာ ကာလမကံသု။ ဧဝံ ဣတ္ထိရူပံ ဒဟရဿ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ။

အပရမ္ပိ ဝတ္ထု – ကလျာဏိယမဟာဝိဟာရတော ကိရေကော ဒဟရော ဥဒ္ဒေသတ္ထာယ ကာဠဒီဃဝါပိဂါမဒွါရဝိဟာရံ ဂန္တွာ နိဋ္ဌိတုဒ္ဒေသကိစ္စော အတ္ထကာမာနံ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဂတဋ္ဌာနေ ဒဟရသာမဏေရေဟိ ပုဋ္ဌေန ဂါမဿ နိဝိဋ္ဌာကာရော ကထေတဗ္ဗော ဘဝိဿတီ’’တိ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဝိသဘာဂါရမ္မဏေ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂတော တာယ နိဝတ္ထဝတ္ထံ သဉ္ဇာနိတွာ ‘‘ကဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣဒံ လဒ္ဓ’’န္တိ ပုစ္ဆန္တော တဿာ မတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဧဝရူပါ နာမ ဣတ္ထီ မံ နိဿာယ မတာ’’တိ စိန္တေန္တော အန္တောဥဋ္ဌိတေန ရာဂဂ္ဂိနာ ဍယှိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။ ဧဝမ္ပိ ဣဒံ ဣတ္ထိရူပံ ပုရိသဿ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂။ ဒုတိယာဒီနိ သဒ္ဒဂရုကာဒီနံ အာသယဝသေန ဝုတ္တာနိ။ တေသု ဣတ္ထိသဒ္ဒေါတိ ဣတ္ထိယာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနော ကထိတဂီတဝါဒိတသဒ္ဒေါ။ အပိစ ဣတ္ထိယာ နိဝတ္ထနိဝါသနဿာပိ အလင်္ကတာလင်္ကာရဿာပိ ဣတ္ထိပယောဂနိပ္ဖာဒိတော ဝီဏာသင်္ခပဏဝါဒိသဒ္ဒေါပိ ဣတ္ထိသဒ္ဒေါတွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗောပိ ဟေသော ပုရိသဿ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ။

တတ္ထ သုဝဏ္ဏကက္ကဋကသုဝဏ္ဏမောရဒဟရဘိက္ခုအာဒီနံ ဝတ္ထူနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပဗ္ဗတန္တရံ ကိရ နိဿာယ မဟန္တံ ဟတ္ထိနာဂကုလံ ဝသတိ။ အဝိဒူရဋ္ဌာနေ စဿ မဟာပရိဘောဂသရော အတ္ထိ၊ တသ္မိံ ကာယူပပန္နော သုဝဏ္ဏကက္ကဋကော အတ္ထိ။ သော တံ သရံ ဩတိဏ္ဏောတိဏ္ဏေ သဏ္ဍာသေန ဝိယ အဠေဟိ ပါဒေ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဝသံ နေတွာ မာရေတိ။ တဿ ဩတာရာပေက္ခာ ဟတ္ထိနာဂါ ဧကံ မဟာဟတ္ထိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ဝိစရန္တိ။ သော ဧကဒိဝသံ တံ ဟတ္ထိနာဂံ ဂဏှိ။ ထာမသတိသမ္ပန္နော ဟတ္ထိနာဂေါ စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ဘီတရဝံ ရဝိဿာမိ၊ သဗ္ဗေ ယထာရုစိယာ အကီဠိတွာ ပလာယိဿန္တီ’’တိ နိစ္စလောဝ အဋ္ဌာသိ။ အထ သဗ္ဗေသံ ဥတ္တိဏ္ဏဘာဝံ ဉတွာ တေန ဂဟိတဘာဝံ အတ္တနော ဘရိယံ ဇာနာပေတုံ ဝိရဝိတွာ ဧဝမာဟ –

‘‘သိင်္ဂီမိဂေါ အာယတစက္ခုနေတ္တော၊

အဋ္ဌိတ္တစော ဝါရိသယော အလောမော၊

တေနာဘိဘူတော ကပဏံ ရုဒါမိ၊

မာ ဟေဝ မံ ပါဏသမံ ဇဟေယျာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၃။၄၉)၊

သာ တံ သုတွာ သာမိကဿ ဂဟိတဘာဝံ ဉတွာ တံ တမှာ ဘယာ မောစေတုံ ဟတ္ထိနာ စ ကုဠီရေန စ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တီ ဧဝမာဟ –

‘‘အယျ န တံ ဇဟိဿာမိ၊ ကုဉ္ဇရံ သဋ္ဌိဟာယနံ၊

ပထဗျာ စာတုရန္တာယ၊ သုပ္ပိယော ဟောသိ မေ တုဝံ။

‘‘ယေ ကုဠီရာ သမုဒ္ဒသ္မိံ၊ ဂင်္ဂါယ ယမုနာယ စ၊

တေသံ တွံ ဝါရိဇော သေဋ္ဌော၊ မုဉ္စ ရောဒန္တိယာ ပတိ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၃။၅၀-၅၁)၊

ကုဠီရော သဟ ဣတ္ထိသဒ္ဒဿဝနေန ဂဟဏံ သိထိလမကာသိ။ အထ ဟတ္ထိနာဂေါ ‘‘အယမေဝေတဿ ဩကာသော’’တိ ဧကံ ပါဒံ ဂဟိတာကာရေနေဝ ဌပေတွာ ဒုတိယံ ဥက္ခိပိတွာ တံ ပိဋ္ဌိကပါလေ အက္ကမိတွာ ဝိစုဏ္ဏိကံ ကတွာ ထောကံ အာကဍ္ဎိတွာ တီရေ ခိပိ။ အထ နံ သဗ္ဗဟတ္ထိနော သန္နိပတိတွာ ‘‘အမှာကံ ဝေရီ’’တိ ဝိစုဏ္ဏယိံသု။ ဧဝံ တာဝ ဣတ္ထိသဒ္ဒေါ သုဝဏ္ဏကက္ကဋကဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယိတွာ တိဋ္ဌတိ။

သုဝဏ္ဏမောရောပိ ဟိမဝန္တံ အနုပဝိသိတွာ မဟန္တံ ပဗ္ဗတဂဟနံ နိဿာယ ဝသန္တော နိစ္စကာလံ သူရိယဿ ဥဒယကာလေ သူရိယမဏ္ဍလံ ဥလ္လောကေတွာ အတ္တနော ရက္ခံ ကရောန္တော ဧဝံ ဝဒတိ –

‘‘ဥဒေတယံ စက္ခုမာ ဧကရာဇာ၊

ဟရိဿဝဏ္ဏော ပထဝိပ္ပဘာသော၊

တံ တံ နမဿာမိ ဟရိဿဝဏ္ဏံ ပထဝိပ္ပဘာသံ၊

တယာဇ္ဇ ဂုတ္တာ ဝိဟရေမု ဒိဝသံ။

‘‘ယေ ဗြာဟ္မဏာ ဝေဒဂူ သဗ္ဗဓမ္မေ၊

တေ မေ နမော တေ စ မံ ပါလယန္တု၊

နမတ္ထု ဗုဒ္ဓါနံ နမတ္ထု ဗောဓိယာ၊

နမော ဝိမုတ္တာနံ နမော ဝိမုတ္တိယာ၊

ဣမံ သော ပရိတ္တံ ကတွာ၊

မောရော စရတိ ဧသနာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၇)၊

သော ဒိဝသံ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ သာယနှသမယေ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသန္တော အတ္ထင်္ဂတံ သူရိယမဏ္ဍလံ ဩလောကေတွာပိ ဣမံ ဂါထံ ဝဒတိ –

‘‘အပေတယံ စက္ခုမာ ဧကရာဇာ၊

ဟရိဿဝဏ္ဏော ပထဝိပ္ပဘာသော၊

တံ တံ နမဿာမိ ဟရိဿဝဏ္ဏံ ပထဝိပ္ပဘာသံ၊

တယာဇ္ဇ ဂုတ္တာ ဝိဟရေမု ရတ္တိံ။

‘‘ယေ ဗြာဟ္မဏာ ဝေဒဂူ သဗ္ဗဓမ္မေ၊

တေ မေ နမော တေ စ မံ ပါလယန္တု၊

နမတ္ထု ဗုဒ္ဓါနံ နမတ္ထု ဗောဓိယာ၊

နမော ဝိမုတ္တာနံ နမော ဝိမုတ္တိယာ၊

ဣမံ သော ပရိတ္တံ ကတွာ၊

မောရော ဝါသမကပ္ပယီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၈)၊

ဣမိနာ နိယာမေန သတ္တ ဝဿသတာနိ ဝီတိနာမေတွာ ဧကဒိဝသံ ပရိတ္တကမ္မတော ပုရေတရမေဝ မောရကုက္ကုဋိကာယ သဒ္ဒံ သုတွာ ပရိတ္တကမ္မံ အသရိတွာ ရညာ ပေသိတဿ လုဒ္ဒကဿ ဝသံ ဥပဂတော။ ဧဝံ ဣတ္ထိသဒ္ဒေါ သုဝဏ္ဏမောရဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယိတွာ တိဋ္ဌတီတိ။ ဆာတပဗ္ဗတဝါသီ ဒဟရော ပန သုဓာမုဏ္ဍကဝါသီ ဒဟရော စ ဣတ္ထိသဒ္ဒံ သုတွာ အနယဗျသနံ ပတ္တာတိ။

၃။ တတိယေ ဣတ္ထိဂန္ဓောတိ ဣတ္ထိယာ စတုသမုဋ္ဌာနိကံ ဂန္ဓာယတနံ။ သွာယံ ဣတ္ထိယာ သရီရဂန္ဓော ဒုဂ္ဂန္ဓော ဟောတိ၊ ကာယာရုဠှော ပန အာဂန္တုကအနုလေပနာဒိဂန္ဓော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ဧကစ္စာ ဟိ ဣတ္ထီ အဿဂန္ဓိနီ ဟောတိ၊ ဧကစ္စာ မေဏ္ဍကဂန္ဓိနီ၊ ဧကစ္စာ သေဒဂန္ဓိနီ၊ ဧကစ္စာ သောဏိတဂန္ဓိနီ။ ဧကစ္စော အန္ဓဗာလော ဧဝရူပါယပိ ဣတ္ထိယာ ရဇ္ဇတေဝ။ စက္ကဝတ္တိနော ပန ဣတ္ထိရတနဿ ကာယတော စန္ဒနဂန္ဓော ဝါယတိ၊ မုခတော စ ဥပ္ပလဂန္ဓော။ အယံ န သဗ္ဗာသံ ဟောတိ၊ အာဂန္တုကအနုလေပနာဒိဂန္ဓောဝ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ တိရစ္ဆာနဂတာ ပန ဟတ္ထိအဿဂေါဏာဒယော တိရစ္ဆာနဂတာနံ သဇာတိဣတ္ထီနံ ဥတုဂန္ဓေန ယောဇနဒွိယောဇနတိယောဇနစတုယောဇနမ္ပိ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣတ္ထိကာယေ ဂန္ဓော ဝါ ဟောတု ဣတ္ထိယာ နိဝတ္ထနိဝါသနအနုလိတ္တာလေပနပိဠန္ဓမာလာဒိဂန္ဓော ဝါ၊ သဗ္ဗောပိ ဣတ္ထိဂန္ဓောတွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄။ စတုတ္ထေ ဣတ္ထိရသောတိ ဣတ္ထိယာ စတုသမုဋ္ဌာနိကံ ရသာယတနံ။ တိပိဋကစူဠနာဂစူဠာဘယတ္ထေရာ ပန ‘‘သွာယံ ဣတ္ထိယာ ကိံကာရပဋိဿာဝိတာဒိဝသေန သဝနရသော စေဝ ပရိဘောဂရသော စ၊ အယံ ဣတ္ထိရသော’’တိ ဝဒန္တိ။ ကိံ တေန? ယော ပနာယံ ဣတ္ထိယာ ဩဋ္ဌမံသသမ္မက္ခနခေဠာဒိရသောပိ၊ သာမိကဿ ဒိန္နယာဂုဘတ္တာဒီနံ ရသောပိ၊ သဗ္ဗော သော ဣတ္ထိရသောတွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနေကေ ဟိ သတ္တာ အတ္တနော မာတုဂါမေန ယံကိဉ္စိ သဟတ္ထာ ဒိန္နမေဝ မဓုရန္တိ ဂဟေတွာ အနယဗျသနံ ပတ္တာတိ။

၅။ ပဉ္စမေ ဣတ္ထိဖောဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဣတ္ထိယာ ကာယသမ္ဖဿော၊ ဣတ္ထိသရီရာရုဠှာနံ ဝတ္ထာလင်္ကာရမာလာဒီနမ္ပိ ဖဿော ဣတ္ထိဖောဋ္ဌဗ္ဗောတွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗောပေသ ပုရိသဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယတိ မဟာစေတိယင်္ဂဏေ ဂဏသဇ္ဈာယံ ဂဏှန္တဿ ဒဟရဘိက္ခုနော ဝိသဘာဂါရမ္မဏဖဿော ဝိယာတိ။

ဣတိ သတ္ထာ သတ္တာနံ အာသယာနုသယဝသေန ရူပါဒီသု ဧကေကံ ဂဟေတွာ အညံ ဤဒိသံ န ပဿာမီတိ အာဟ။ ယထာ ဟိ ရူပဂရုကဿ ပုရိသဿ ဣတ္ထိရူပံ စိတ္တုပ္ပာဒံ ဂမေတိ ပလိဗုန္ဓတိ ဗဇ္ဈာပေတိ ဗဒ္ဓါပေတိ မောဟေတိ သံမောဟေတိ၊ န တထာ သေသာ သဒ္ဒါဒယော။ ယထာ စ သဒ္ဒါဒိဂရုကာနံ သဒ္ဒါဒယော၊ န တထာ ရူပါဒီနိ အာရမ္မဏာနိ။ ဧကစ္စဿ စ ရူပါဒီသု ဧကမေဝါရမ္မဏံ စိတ္တံ ပရိယာဒိယတိ၊ ဧကစ္စဿ ဒွေပိ တီဏိပိ စတ္တာရိပိ ပဉ္စပိ။ ဣတိ ဣမေ ပဉ္စ သုတ္တန္တာ ပဉ္စဂရုကဝသေန ကထိတာ၊ န ပဉ္စဂရုကဇာတကဝသေန။ ပဉ္စဂရုကဇာတကံ ပန သက္ခိဘာဝတ္ထာယ အာဟရိတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ တတြ ဟိ အမနုဿေဟိ ကန္တာရမဇ္ဈေ ကတာယ အာပဏာဒိဝိစာရဏာယ မဟာပုရိသဿ ပဉ္စသု သဟာယေသု ရူပဂရုကော ရူပါရမ္မဏေ ဗဇ္ဈိတွာ အနယဗျသနံ ပတ္တော၊ သဒ္ဒါဒိဂရုကာ သဒ္ဒါရမ္မဏာဒီသု။ ဣတိ တံ သက္ခိဘာဝတ္ထာယ အာဟရိတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ ဣမေ ပန ပဉ္စ သုတ္တန္တာ ပဉ္စဂရုကဝသေနေဝ ကထိတာ။

၆။ ယသ္မာ စ န ကေဝလံ ပုရိသာယေဝ ပဉ္စဂရုကာ ဟောန္တိ၊ ဣတ္ထိယောပိ ဟောန္တိယေဝ၊ တသ္မာ တာသမ္ပိ ဝသေန ပုန ပဉ္စ သုတ္တန္တေ ကထေသိ။ တေသမ္ပိ အတ္ထော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝတ္ထူသုပိ ပဌမသုတ္တေ လောဟပါသာဒဒွါရေ ဌိတံ ဒဟရံ ဩလောကေတွာ မတာယ ရာဇောရောဓာယ ဝတ္ထု ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

၇။ ဒုတိယသုတ္တေ ဗာရာဏသိယံ ရူပူပဇီဝိနော မာတုဂါမဿ ဝတ္ထု ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဂုတ္တိလဝီဏာဝါဒကော ကိရေကိဿာ ဣတ္ထိယာ သဟဿံ ပဟိဏိ၊ သာ တံ ဥပ္ပဏ္ဍေတွာ ဂဏှိတုံ န ဣစ္ဆိ။ သော ‘‘ကရိဿာမေတ္ထ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ သာယနှကာလသမနန္တရေ အလင်္ကတပဋိယတ္တော တဿာ ဂေဟဿ အဘိမုခဋ္ဌာနေ အညသ္မိံ ဂေဟဒွါရေ နိသိန္နော ဝီဏာယ တန္တိယော သမေ ဂုဏေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ တန္တိဿရေန ဂီတဿရံ အနတိက္ကမန္တော ဂါယိ။ သာ ဣတ္ထီ တဿ ဂီတသဒ္ဒံ သုတွာ ဒွါရန္တိ သညာယ ‘‘ဝိဝဋဝါတပါနေန တဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ အာကာသေယေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တာ။

၈။ တတိယသုတ္တေ စက္ကဝတ္တိရညော ကာယတော စန္ဒနဂန္ဓော ဝါယတိ၊ မုခတော စ ဥပ္ပလဂန္ဓောတိ ဣဒံ အာဟရိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ စေတ္ထ ဝတ္ထု ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကိဿာ ကုဋုမ္ဗိကဓီတာယ သာမိကော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ၊ ‘‘န သက္ကာ မယာ အယံ ဓမ္မော ဂိဟိဘူတေန ပူရေတု’’န္တိ အညတရဿ ပိဏ္ဍပါတိကတ္ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ အထဿ ဘရိယံ ‘‘အဿာမိကာ အယ’’န္တိ ဉတွာ ရာဇာ ပသေနဒိကောသလော အန္တေပုရံ အာဟရာပေတွာ ဧကဒိဝသံ ဧကံ နီလုပ္ပလကလာပံ အာဒါယ အန္တေပုရံ ပဝိဋ္ဌော ဧကေကိဿာ ဧကေကံ နီလုပ္ပလံ ဒါပေသိ။ ပုပ္ဖေသု ဘာဇိယမာနေသု တဿာ ဣတ္ထိယာ ဒွေ ဟတ္ထံ ပတ္တာနိ။ သာ ပဟဋ္ဌာကာရံ ဒဿေတွာ ဥပသိင်္ဃိတွာ ပရောဒိ။ ရာဇာ တဿာ ဥဘယာကာရံ ဒိသွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ပုစ္ဆိ။ သာ အတ္တနော ပဟဋ္ဌကာရဏဉ္စ ရောဒနကာရဏဉ္စ ကထေသိ။ ယာဝတတိယံ ကထိတေပိ ရာဇာ အဿဒ္ဒဟန္တော ပုနဒိဝသေ သကလရာဇနိဝေသနေ သဗ္ဗမာလာဝိလေပနာဒိသုဂန္ဓဂန္ဓံ ဟရာပေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာသနာနိ ပညာပေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ တံ ဣတ္ထိံ ‘‘ကတရော တေ ထေရော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘အယ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဉတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဂစ္ဆတု၊ အမှာကံ အသုကတ္ထေရော အနုမောဒနံ ကရိဿတီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ ဝိဟာရံ ဂတော။ ထေရေ အနုမောဒနံ ဝတ္တုံ အာရဒ္ဓမတ္တေ သကလံ ရာဇနိဝေသနံ ဂန္ဓပူရံ ဝိယ ဇာတံ။ ရာဇာ ‘‘သစ္စမေဝေသာ အာဟာ’’တိ ပသီဒိတွာ ပုနဒိဝသေ သတ္ထာရံ တံ ကာရဏံ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ‘‘အယံ အတီတေ ဓမ္မကထံ သုဏန္တော ‘သာဓု သာဓူ’တိ သာဓုကာရံ ပဝတ္တေန္တော သက္ကစ္စံ အဿောသိ၊ တမ္မူလကော တေန မဟာရာဇ အယမာနိသံသော လဒ္ဓါ’’တိ အာစိက္ခိ။

‘‘သဒ္ဓမ္မဒေသနာကာလေ၊ သာဓု သာဓူတိ ဘာသတော၊

မုခတော ဇာယတေ ဂန္ဓော၊ ဥပ္ပလံဝ ယထောဒကေ’’တိ။

သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ ဣမသ္မိံ ဝဂ္ဂေ ဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။

ရူပါဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၂။ နီဝရဏပ္ပဟာနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၁။ ဒုတိယဿ ပဌမေ ဧကဓမ္မမ္ပီတိ ဧတ္ထ ‘‘တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဓမ္မာ ဟောန္တီ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၂၁) ဝိယ နိဿတ္တဋ္ဌေန ဓမ္မော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မာ ဧကဓမ္မမ္ပီတိ နိဿတ္တံ ဧကသဘာဝမ္ပီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ အနုပ္ပန္နောဝါတိ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဘူတာနံ ဝါ သတ္တာနံ ဌိတိယာ သမ္ဘဝေသီနံ ဝါ အနုဂ္ဂဟာယ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၂၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၁) ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ အပဒါ ဝါ ဒွိပဒါ ဝါ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀) ဧဝမာဒီသု ဝိယ သမုစ္စယတ္ထော ဝါသဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န ဝိကပ္ပတ္ထော။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယေန ဓမ္မေန အနုပ္ပန္နော စ ကာမစ္ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နော စ ကာမစ္ဆန္ဒော ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တတိ၊ တမဟံ ယထာ သုဘနိမိတ္တံ၊ ဧဝံ အညံ န ပဿာမီတိ။ တတ္ထ အနုပ္ပန္နောတိ အဇာတော အသဉ္ဇာတော အပါတုဘူတော အသမုဒါဂတော။ ကာမစ္ဆန္ဒောတိ ‘‘ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမရာဂေါ ကာမနန္ဒီ ကာမတဏှာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၁၅၆) နယေန ဝိတ္ထာရိတံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ။ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ နိဗ္ဗတ္တတိ ပါတုဘဝတိ။ သော ပနေသ အသမုဒါစာရဝသေန ဝါ အနနုဘူတာရမ္မဏဝသေန ဝါ အနုပ္ပန္နော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အညထာ ဟိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ အနုပ္ပန္နော နာမ နတ္ထိ။

တတ္ထ ဧကစ္စဿ ဝတ္တဝသေန ကိလေသော န သမုဒါစရတိ၊ ဧကစ္စဿ ဂန္ထဓုတင်္ဂသမာဓိ- ဝိပဿနာနဝကမ္မာဒီနံ အညတရဝသေန။ ကထံ? ဧကစ္စော ဟိ ဝတ္တသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ တဿ ဒွေအသီတိ ခုဒ္ဒကဝတ္တာနိ စုဒ္ဒသ မဟာဝတ္တာနိ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏပါနီယမာဠကဥပေါသထာဂါရအာဂန္တုကဂမိကဝတ္တာနိ စ ကရောန္တဿေဝ ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ။ အပရဘာဂေ ပနဿ ဝတ္တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘိန္နဝတ္တဿ စရတော အယောနိသောမနသိကာရဉ္စေဝ သတိဝေါဿဂ္ဂဉ္စ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။

ဧကစ္စော ဂန္ထယုတ္တော ဟောတိ၊ ဧကမ္ပိ နိကာယံ ဂဏှာတိ ဒွေပိ တယောပိ စတ္တာရောပိ ပဉ္စပိ။ တဿ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ အတ္ထဝသေန ပါဠိဝသေန အနုသန္ဓိဝသေန ပုဗ္ဗာပရဝသေန ဂဏှန္တဿ သဇ္ဈာယန္တဿ ဝါစေန္တဿ ဒေသေန္တဿ ပကာသေန္တဿ ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ။ အပရဘာဂေ ပနဿ ဂန္ထကမ္မံ ပဟာယ ကုသီတဿ စရတော အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။

ဧကစ္စော ပန ဓုတင်္ဂဓရော ဟောတိ၊ တေရသ ဓုတင်္ဂဂုဏေ သမာဒါယ ဝတ္တတိ။ တဿ ပန ဓုတင်္ဂဂုဏေ ပရိဟရန္တဿ ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ။ အပရဘာဂေ ပနဿ ဓုတင်္ဂါနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗာဟုလ္လာယ အာဝတ္တဿ စရတော အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။

ဧကစ္စော အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု စိဏ္ဏဝသီ ဟောတိ၊ တဿ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု အာဝဇ္ဇနဝသိအာဒီနံ ဝသေန ဝိဟရန္တဿ ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ။ အပရဘာဂေ ပနဿ ပရိဟီနဇ္ဈာနဿ ဝါ ဝိဿဋ္ဌဇ္ဈာနဿ ဝါ ဘဿာဒီသု အနုယုတ္တဿ ဝိဟရတော အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။

ဧကစ္စော ပန ဝိပဿကော ဟောတိ၊ သတ္တသု ဝါ အနုပဿနာသု အဋ္ဌာရသသု ဝါ မဟာဝိပဿနာသု ကမ္မံ ကရောန္တော ဝိဟရတိ။ တဿေဝံ ဝိဟရတော ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ။ အပရဘာဂေ ပနဿ ဝိပဿနာကမ္မံ ပဟာယ ကာယဒဠှီဗဟုလဿ ဝိဟရတော အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။

ဧကစ္စော နဝကမ္မိကော ဟောတိ၊ ဥပေါသထာဂါရဘောဇနသာလာဒီနိ ကာရေတိ။ တဿ တေသံ ဥပကရဏာနိ စိန္တေန္တဿ ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ။ အပရဘာဂေ ပနဿ နဝကမ္မေ နိဋ္ဌိတေ ဝါ ဝိဿဋ္ဌေ ဝါ အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။

ဧကစ္စော ပန ဗြဟ္မလောကာ အာဂတော သုဒ္ဓသတ္တော ဟောတိ၊ တဿ အနာသေဝနတာယ ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ။ အပရဘာဂေ ပနဿ လဒ္ဓါသေဝနဿ အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမ္ပိ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။ ဧဝံ တာဝ အသမုဒါစာရဝသေန အနုပ္ပန္နဿ ဥပ္ပန္နတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကထံ အနနုဘူတာရမ္မဏဝသေန? ဣဓေကစ္စော အနနုဘူတပုဗ္ဗံ မနာပိယံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ လဘတိ၊ တဿ တတ္ထ အယောနိသောမနသိကာရသတိဝေါဿဂ္ဂေ အာဂမ္မ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ အနနုဘူတာရမ္မဏဝသေန အနုပ္ပန္နော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။

ဥပ္ပန္နောတိ ဇာတော သဉ္ဇာတော နိဗ္ဗတ္တော အဘိနိဗ္ဗတ္တော ပါတုဘူတော။ ဘိယျောဘာဝါယာတိ ပုနပ္ပုနဘာဝါယ။ ဝေပုလ္လာယာတိ ဝိပုလဘာဝါယ ရာသိဘာဝါယ။ တတ္ထ သကိံ ဥပ္ပန္နော ကာမစ္ဆန္ဒော န နိရုဇ္ဈိဿတိ၊ သကိံ နိရုဒ္ဓါ ဝါ သွေဝ ပုန ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ အဋ္ဌာနမေတံ။ ဧကသ္မိံ ပန နိရုဒ္ဓေ တသ္မိံ ဝါ အာရမ္မဏေ အညသ္မိံ ဝါ အာရမ္မဏေ အပရာပရံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တတိ နာမ။

သုဘနိမိတ္တန္တိ ရာဂဋ္ဌာနိယံ အာရမ္မဏံ။ ‘‘သနိမိတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ နော အနိမိတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ နိမိတ္တန္တိ ပစ္စယဿ နာမံ။ ‘‘အဓိစိတ္တမနုယုတ္တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ ပဉ္စ နိမိတ္တာနိ ကာလေန ကာလံ မနသိကာတဗ္ဗာနီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၁၆) ဧတ္ထ ကာရဏဿ။ ‘‘သော တံ နိမိတ္တံ အာသေဝတိ ဘာဝေတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၃၅) ဧတ္ထ သမာဓိဿ။ ‘‘ယံ နိမိတ္တံ အာဂမ္မ ယံ နိမိတ္တံ မနသိကရောတော အနန္တရာ အာသဝါနံ ခယော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၂၇) ဧတ္ထ ဝိပဿနာယ။ ဣဓ ပန ရာဂဋ္ဌာနိယော ဣဋ္ဌာရမ္မဏဓမ္မော ‘‘သုဘနိမိတ္တ’’န္တိ အဓိပ္ပေတော။ အယောနိသောမနသိကရောတောတိ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော အယောနိသောမနသိကာရော? အနိစ္စေ နိစ္စန္တိ၊ ဒုက္ခေ သုခန္တိ၊ အနတ္တနိ အတ္တာတိ၊ အသုဘေ သုဘန္တိ၊ အယောနိသောမနသိကာရော ဥပ္ပထမနသိကာရော၊ သစ္စဝိပ္ပဋိကူလေန ဝါ စိတ္တဿ အာဝဇ္ဇနာ အနွာဝဇ္ဇနာ အာဘောဂေါ သမန္နာဟာရော မနသိကာရော။ အယံ ဝုစ္စတိ အယောနိသောမနသိကာရော’’တိ (ဝိဘ။ ၉၃၆) ဣမဿ မနသိကာရဿ ဝသေန အနုပါယေန မနသိကရောန္တဿာတိ။

၁၂။ ဒုတိယေ ဗျာပါဒေါတိ ဘတ္တဗျာပတ္တိ ဝိယ စိတ္တဿ ဗျာပဇ္ဇနံ ပကတိဝိဇဟနဘာဝေါ။ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဗျာပါဒနီဝရဏံ? အနတ္ထံ မေ အစရီတိ အာဃာတော ဇာယတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၆၀) ဧဝံ ဝိတ္ထာရိတဿ ဗျာပါဒနီဝရဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ ပဋိဃနိမိတ္တန္တိ အနိဋ္ဌံ နိမိတ္တံ။ ပဋိဃဿပိ ပဋိဃာရမ္မဏဿပိ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘ပဋိဃမ္ပိ ပဋိဃနိမိတ္တံ၊ ပဋိဃာရမ္မဏောပိ ဓမ္မော ပဋိဃနိမိတ္တ’’န္တိ။ သေသမေတ္ထ ကာမစ္ဆန္ဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဣတော ပရေသုပိ။ တတ္ထ တတ္ထ ဟိ ဝိသေသမတ္တမေဝ ဝက္ခာမာတိ။

၁၃။ တတိယေ ထိနမိဒ္ဓန္တိ ထိနဉ္စေဝ မိဒ္ဓဉ္စ။ တေသု စိတ္တဿ အကမ္မညတာ ထိနံ၊ အာလသိယဘာဝဿေတံ အဓိဝစနံ။ တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ အကမ္မညတာ မိဒ္ဓံ၊ ကပိမိဒ္ဓဿ ပစလာယိကဘာဝဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဥဘိန္နမ္ပိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ထိနံ? ယာ စိတ္တဿ အကလျတာ အကမ္မညတာ ဩလီယနာ သလ္လီယနာ။ တတ္ထ ကတမံ မိဒ္ဓံ? ယာ ကာယဿ အကလျတာ အကမ္မညတာ ဩနာဟော ပရိယောနာဟော’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၁၆၂-၁၁၆၃) နယေန ဝိတ္ထာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အရတီတိအာဒီနိ ဝိဘင်္ဂေ ဝိဘတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ အရတိ? ပန္တေသု ဝါ သေနာသနေသု အညတရညတရေသု ဝါ အဓိကုသလေသု ဓမ္မေသု အရတိ အရတိတာ အနဘိရတိ အနဘိရမနာ ဥက္ကဏ္ဌိတာ ပရိတဿိတာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အရတိ။ တတ္ထ ကတမာ တန္ဒီ? ယာ တန္ဒီ တန္ဒိယနာ တန္ဒိမနတာ အာလဿံ အာလဿာယနာ အာလဿာယိတတ္တံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ တန္ဒီ။ တတ္ထ ကတမာ ဝိဇမ္ဘိတာ? ယာ ကာယဿ ဇမ္ဘနာ ဝိဇမ္ဘနာ အာနမနာ ဝိနမနာ သန္နမနာ ပဏမနာ ဗျာဓိယကံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဝိဇမ္ဘိတာ။ တတ္ထ ကတမော ဘတ္တသမ္မဒေါ? ယာ ဘုတ္တာဝိဿ ဘတ္တမုစ္ဆာ ဘတ္တကိလမထော ဘတ္တပရိဠာဟော ကာယဒုဋ္ဌုလ္လံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဘတ္တသမ္မဒေါ။ တတ္ထ ကတမံ စေတသော စ လီနတ္တံ? ယာ စိတ္တဿ အကလျတာ အကမ္မညတာ ဩလီယနာ သလ္လီယနာ လီနံ လီယနာ လီယိတတ္တံ ထိနံ ထိယနာ ထိယိတတ္တံ စိတ္တဿ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ စေတသော စ လီနတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၈၅၆၊ ၈၅၇၊ ၈၅၉၊ ၈၆၀)။

ဧတ္ထ စ ပုရိမာ စတ္တာရော ဓမ္မာ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏဿ သဟဇာတဝသေနာပိ ဥပနိဿယဝသေနာပိ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ စေတသော စ လီနတ္တံ အတ္တနောဝ အတ္တနာ သဟဇာတံ န ဟောတိ၊ ဥပနိဿယကောဋိယာ ပန ဟောတီတိ။

၁၄။ စတုတ္ထေ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စန္တိ ဥဒ္ဓစ္စဉ္စေဝ ကုက္ကုစ္စဉ္စ။ တတ္ထ ဥဒ္ဓစ္စံ နာမ စိတ္တဿ ဥဒ္ဓတာကာရော။ ကုက္ကုစ္စံ နာမ အကတကလျာဏဿ ကတပါပဿ တပ္ပစ္စယာ ဝိပ္ပဋိသာရော။ စေတသော အဝူပသမောတိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿေဝေတံ နာမံ။ အဝူပသန္တစိတ္တဿာတိ ဈာနေန ဝါ ဝိပဿနာယ ဝါ အဝူပသမိတစိတ္တဿ။ အယံ ပန အဝူပသမော ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ဥပနိဿယကောဋိယာ ပစ္စယော ဟောတီတိ။

၁၅။ ပဉ္စမေ ဝိစိကိစ္ဆာတိ ‘‘သတ္ထရိ ကင်္ခတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၁၆၇) နယေန ဝိတ္ထာရိတံ ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏံ။ အယောနိသောမနသိကာရော ဝုတ္တလက္ခဏောယေဝါတိ။

၁၆။ ဆဋ္ဌေ အနုပ္ပန္နော ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒော နုပ္ပဇ္ဇတီတိ အသမုဒါစာရဝသေန ဝါ အနနုဘူတာရမ္မဏဝသေန ဝါတိ ဒွီဟေဝ ကာရဏေဟိ အနုပ္ပန္နော န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတောဝ ဟောတိ၊ ပုန ဟေတုံ ဝါ ပစ္စယံ ဝါ န လဘတိ။ ဣဓာပိ ဝတ္တာဒီနံယေဝ ဝသေန အသမုဒါစာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧကစ္စဿ ဟိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တေ ယုတ္တဿ ဝတ္တံ ကရောန္တဿေဝ ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ၊ ဝတ္တဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတော ဟောတိ။ သော တံ တထာဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှာတိ မိလက္ခတိဿတ္ထေရော ဝိယ။

သော ကိရာယသ္မာ ရောဟဏဇနပဒေ ဂါမေဏ္ဍဝါလမဟာဝိဟာရဿ ဘိက္ခာစာရေ နေသာဒကုလေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဝယံ အာဂမ္မ ကတဃရာဝါသော ‘‘ပုတ္တဒါရံ ပေါသေဿာမီ’’တိ အဒူဟလသတံ သဏ္ဌပေတွာ ပါသသတံ ယောဇေတွာ သူလသတံ ရောပေတွာ ဗဟုံ ပါပံ အာယူဟန္တော ဧကဒိဝသံ ဂေဟတော အဂ္ဂိဉ္စ လောဏဉ္စ ဂဟေတွာ အရညံ ဂတော။ ပါသေ ဗဒ္ဓမိဂံ ဝဓိတွာ အင်္ဂါရပက္ကမံသံ ခါဒိတွာ ပိပါသိတော ဟုတွာ ဂါမေဏ္ဍဝါလမဟာဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော ပါနီယမာဠကေ ဒသမတ္တေသု ပါနီယဃဋေသု ပိပါသာဝိနောဒနမတ္တမ္ပိ ပါနီယံ အလဘန္တော၊ ‘‘ကိံ နာမေတံ ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ပိပါသာယ အာဂတာနံ ပိပါသာဝိနောဒနမတ္တံ ပါနီယံ နတ္ထီ’’တိ ဥဇ္ဈာယိတုံ အာရဒ္ဓါ။ စူဠပိဏ္ဍပါတိကတိဿတ္ထေရော တဿ ကထံ သုတွာ တဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တော ပါနီယမာဠကေ ဒသမတ္တေ ပါနီယဃဋေ ပူရေ ဒိသွာ ‘‘ဇီဝမာနပေတကသတ္တော အယံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘ဥပါသက၊ သစေ ပိပါသိတောသိ၊ ပိဝ ပါနီယ’’န္တိ ဝတွာ ကုဋံ ဥက္ခိပိတွာ တဿ ဟတ္ထေသု အာသိဉ္စိ။ တဿ ကမ္မံ ပဋိစ္စ ပီတပီတံ ပါနီယံ တတ္တကပါလေ ပက္ခိတ္တမိဝ နဿတိ၊ သကလေပိ ဃဋေ ပိဝတော ပိပါသာ န ပစ္ဆိဇ္ဇိ။ အထ နံ ထေရော အာဟ – ‘‘ယာဝ ဒါရုဏဉ္စ တေ၊ ဥပါသက၊ ကမ္မံ ကတံ၊ ဣဒါနေဝ ပေတော ဇာတော၊ ဝိပါကော ကီဒိသော ဘဝိဿတီ’’တိ?

သော တဿ ကထံ သုတွာ လဒ္ဓသံဝေဂေါ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ တာနိ အဒူဟလာဒီနိ ဝိသင်္ခရိတွာ ဝေဂေန ဃရံ ဂန္တွာ ပုတ္တဒါရံ ဩလောကေတွာ သတ္ထာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဒီပကမိဂပက္ခိနော အရညေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ထေရံ ပစ္စုပသင်္ကမိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ဒုက္ကရာ၊ အာဝုသော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ကထံ တွံ ပဗ္ဗဇိဿသီတိ? ဘန္တေ၊ ဧဝရူပံ ပစ္စက္ခကာရဏံ ဒိသွာ ကထံ န ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ? ထေရော တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ဝတ္တာရဘိတော ဟုတွာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှန္တော ဧကဒိဝသံ ဒေဝဒူတသုတ္တေ ‘‘တမေနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိရယပါလာ ပုန မဟာနိရယေ ပက္ခိပန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၇၀၊ အ။ နိ။ ၃။၃၆) ဣမံ ဌာနံ သုတွာ ‘‘ဧတ္တကံ ဒုက္ခရာသိံ အနုဘဝိတသတ္တံ ပုန မဟာနိရယေ ပက္ခိပန္တိ၊ အဟော ဘာရိယော၊ ဘန္တေ၊ မဟာနိရယော’’တိ အာဟ။ အာမာဝုသော၊ ဘာရိယောတိ။ သက္ကာ၊ ဘန္တေ၊ ပဿိတုန္တိ? ‘‘န သက္ကာ ပဿိတုံ၊ ဒိဋ္ဌသဒိသံ ကာတုံ ဧကံ ကာရဏံ ဒဿေဿာမီ’’တိ သာမဏေရေ သမာဒပေတွာ ပါသာဏပိဋ္ဌေ အလ္လဒါရုရာသိံ ကာရေဟီတိ။ သော တထာ ကာရေသိ။ ထေရော ယထာနိသိန္နောဝ ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင်္ခရိတွာ မဟာနိရယတော ခဇ္ဇောပနကမတ္တံ အဂ္ဂိပပဋိကံ နီဟရိတွာ ပဿန္တဿေဝ တဿ ထေရဿ ဒါရုရာသိမှိ ပက္ခိပိ။ တဿ တတ္ထ နိပါတော စ ဒါရုရာသိနော ဈာယိတွာ ဆာရိကဘာဝူပဂမနဉ္စ အပစ္ဆာ အပုရိမံ အဟောသိ။

သော တံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ သာသနေ ကတိ ဓုရာနိ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အာဝုသော၊ ဝိပဿနာဓုရံ၊ ဂန္ထဓုရန္တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဂန္ထော နာမ ပဋိဗလဿ ဘာရော၊ မယှံ ပန ဒုက္ခူပနိသာ သဒ္ဓါ၊ ဝိပဿနာဓုရံ ပူရေဿာမိ ကမ္မဋ္ဌာနံ မေ ဒေထာ’’တိ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ ထေရော ‘‘ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခူ’’တိ ဝတ္တသီသေ ဌတွာ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေသိ။ သော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိပဿနာယ စ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ဝတ္တဉ္စ ပူရေတိ။ ဧကဒိဝသံ စိတ္တလပဗ္ဗတမဟာဝိဟာရေ ဝတ္တံ ကရောတိ၊ ဧကဒိဝသံ ဂါမေဏ္ဍဝါလမဟာဝိဟာရေ၊ ဧကဒိဝသံ ဂေါစရဂါမမဟာဝိဟာရေ။ ထိနမိဒ္ဓေ ဩက္ကန္တမတ္တေ ဝတ္တပရိဟာနိဘယေန ပလာလဝရဏကံ တေမေတွာ သီသေ ဌပေတွာ ပါဒေ ဥဒကေ ဩတာရေတွာ နိသီဒတိ။ သော ဧကဒိဝသံ စိတ္တလပဗ္ဗတမဟာဝိဟာရေ ဒွေ ယာမေ ဝတ္တံ ကတွာ ဗလဝပစ္စူသကာလေ နိဒ္ဒါယ ဩက္ကမိတုံ အာရဒ္ဓါယ အလ္လပလာလံ သီသေ ဌပေတွာ နိသိန္နော ပါစီနပဗ္ဗတပဿေ သာမဏေရဿ အရုဏဝတိယသုတ္တန္တံ သဇ္ဈာယန္တဿ –

‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထ၊ ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ၊ နဠာဂါရံဝ ကုဉ္ဇရော။

‘‘ယော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ၊ အပ္ပမတ္တော ဝိဟဿတိ၊

ပဟာယ ဇာတိသံသာရံ၊ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅) –

ဣဒံ ဌာနံ သုတွာ ‘‘မာဒိသဿ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ ဘိက္ခုနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဣဒံ ကထိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပီတိံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တဒေဝ ပါဒကံ ကတွာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ အပရာပရံ ဝါယမန္တော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ စ တဒေဝ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ –

‘‘အလ္လံ ပလာလပုဉ္ဇာဟံ၊ သီသေနာဒါယ စင်္ကမိံ၊

ပတ္တောသ္မိ တတိယံ ဌာနံ၊ ဧတ္ထ မေ နတ္ထိ သံသယော’’တိ။

ဧဝရူပဿ ဝတ္တဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသော တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတောဝ ဟောတိ။

ဧကစ္စဿ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂန္ထေ ယုတ္တဿ ဂန္ထံ ဥဂ္ဂဏှန္တဿ သဇ္ဈာယန္တဿ ဝါစေန္တဿ ဒေသေန္တဿ ပကာသေန္တဿ စ ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ၊ ဂန္ထဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတောဝ ဟောတိ။ သော တံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှာတိ မလိယဒေဝတ္ထေရော ဝိယ။ သော ကိရာယသ္မာ တိဝဿဘိက္ခုကာလေ ကလ္လဂါမကေ မဏ္ဍလာရာမမဟာဝိဟာရေ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဂဏှာတိ၊ ဝိပဿနာယ စ ကမ္မံ ကရောတိ။ တဿေကဒိဝသံ ကလ္လဂါမေ ဘိက္ခာယ စရတော ဧကာ ဥပါသိကာ ယာဂုဥဠုင်္ကံ ဒတွာ ပုတ္တသိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတွာ ထေရံ အန္တောနိဝေသနေ နိသီဒါပေတွာ ပဏီတဘောဇနံ ဘောဇေတွာ ‘‘ကတရဂါမဝါသိကောသိ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ မဏ္ဍလာရာမမဟာဝိဟာရေ ဂန္ထကမ္မံ ကရောမိ၊ ဥပါသိကေတိ။ တေန ဟိ တာတ ယာဝ ဂန္ထကမ္မံ ကရောသိ၊ ဣဓေဝ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခံ ဂဏှာသီတိ။ သော တံ အဓိဝါသေတွာ တတ္ထ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခံ ဂဏှာတိ၊ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ‘‘သုခံ ဟောတု၊ ဒုက္ခာ မုစ္စတူ’’တိ ပဒဒွယမေဝ ကထေတွာ ဂစ္ဆတိ။ အန္တောဝဿေ တေမာသံ တဿာယေဝ သင်္ဂဟံ ကရောန္တော ပိဏ္ဍာပစိတိံ ကတွာ မဟာပဝါရဏာယ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ နေဝါသိကမဟာထေရော အာဟ – ‘‘အာဝုသော မဟာဒေဝ၊ အဇ္ဇ ဝိဟာရေ မဟာဇနော သန္နိပတိဿတိ၊ တဿ ဓမ္မဒါနံ ဒဒေယျာသီ’’တိ။ ထေရော အဓိဝါသေသိ။

ဒဟရသာမဏေရာ ဥပါသိကာယ သညံ အဒံသု – ‘‘အဇ္ဇ တေ ပုတ္တော ဓမ္မံ ကထေဿတိ၊ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သုဏေယျာသီ’’တိ။ တာတာ၊ န သဗ္ဗေဝ ဓမ္မကထံ ဇာနန္တိ၊ မမ ပုတ္တော ဧတ္တကံ ကာလံ မယှံ ကထေန္တော ‘‘သုခံ ဟောတု၊ ဒုက္ခာ မုစ္စတူ’’တိ ပဒဒွယမေဝ ကထေသိ၊ မာ ကေဠိံ ကရောထာတိ။ မာ၊ တွံ ဥပါသိကေ၊ ဇာနနံ ဝါ အဇာနနံ ဝါ ဥပဋ္ဌဟဿု၊ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မမေဝ သုဏာဟီတိ။ ဥပါသိကာ ဂန္ဓမာလာဒီနိ ဂဟေတွာ ဂန္တွာ ပူဇေတွာ ပရိသန္တေ ဓမ္မံ သုဏမာနာ နိသီဒိ။ ဒိဝါဓမ္မကထိကော စ သရဘာဏကော စ အတ္တနော ပမာဏံ ဉတွာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ တတော မလိယဒေဝတ္ထေရော ဓမ္မာသနေ နိသီဒိတွာ စိတ္တဗီဇနိံ ဂဟေတွာ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ ဝတွာ – ‘‘မယာ မဟာဥပါသိကာယ တယော မာသေ ဒွီဟေဝ ပဒေဟိ အနုမောဒနာ ကတာ၊ အဇ္ဇ သဗ္ဗရတ္တိံ တီဟိ ပိဋကေဟိ သမ္မသိတွာ တဿေဝ ပဒဒွယဿ အတ္ထံ ကထေဿာမီ’’တိ ဓမ္မဒေသနံ အာရဘိတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ကထေသိ။ အရုဏုဂ္ဂမနေ ဒေသနာပရိယောသာနေ မဟာဥပါသိကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။

အပရောပိ တသ္မိံယေဝ မဟာဝိဟာရေ တိဿဘူတိတ္ထေရော နာမ ဝိနယံ ဂဏှန္တော ဘိက္ခာစာရဝေလာယံ အန္တောဂါမံ ပဝိဋ္ဌော ဝိသဘာဂါရမ္မဏံ ဩလောကေသိ။ တဿ လောဘော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သော ပတိဋ္ဌိတပါဒံ အစာလေတွာ အတ္တနော ပတ္တေ ယာဂုံ ဥပဋ္ဌာကဒဟရဿ ပတ္တေ အာကိရိတွာ ‘‘အယံ ဝိတက္ကော ဝဍ္ဎမာနော မံ စတူသု အပါယေသု သံသီဒါပေဿတီ’’တိ တတောဝ နိဝတ္တိတွာ အာစရိယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော အာဟ – ‘‘ဧကော မေ ဗျာဓိ ဥပ္ပန္နော၊ အဟံ ဧတံ တိကိစ္ဆိတုံ သက္ကောန္တော အာဂမိဿာမိ၊ ဣတရထာ နာဂမိဿာမိ။ တုမှေ ဒိဝါ ဥဒ္ဒေသဉ္စ သာယံ ဥဒ္ဒေသဉ္စ မံ ဩလောကေတွာ ဌပေထ၊ ပစ္စူသကာလေ ဥဒ္ဒေသံ ပန မာ ဌပယိတ္ထာ’’တိ ဧဝံ ဝတွာ မလယဝါသိမဟာသင်္ဃရက္ခိတတ္ထေရဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ထေရော အတ္တနော ပဏ္ဏသာလာယ ပရိဘဏ္ဍံ ကရောန္တော တံ အနောလောကေတွာဝ ‘‘ပဋိသာမေဟိ၊ အာဝုသော၊ တဝ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ အာဟ။ ဘန္တေ၊ ဧကော မေ ဗျာဓိ အတ္ထိ၊ သစေ တုမှေ တံ တိကိစ္ဆိတုံ သက္ကောထ၊ ပဋိသာမေဿာမီတိ။ အာဝုသော၊ ဥပ္ပန္နံ ရောဂံ တိကိစ္ဆိတုံ သမတ္ထဿ သန္တိကံ အာဂတောသိ၊ ပဋိသာမေဟီတိ။ သုဗ္ဗစော ဘိက္ခု ‘‘အမှာကံ အာစရိယော အဇာနိတွာ ဧဝံ န ဝက္ခတီ’’တိ ပတ္တစီဝရံ ဌပေတွာ ထေရဿ ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

ထေရော ‘‘ရာဂစရိတော အယ’’န္တိ ဉတွာ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေသိ။ သော ဥဋ္ဌာယ ပတ္တစီဝရံ အံသေ လဂ္ဂေတွာ ထေရံ ပုနပ္ပုနံ ဝန္ဒိ။ ကိံ၊ အာဝုသော၊ မဟာဘူတိ အတိရေကနိပစ္စကာရံ ဒဿေသီတိ? ဘန္တေ၊ သစေ အတ္တနော ကိစ္စံ ကာတုံ သက္ခိဿာမိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ၊ ဣဒံ မေ ပစ္ဆိမဒဿနန္တိ! ဂစ္ဆာဝုသော၊ မဟာဘူတိ တာဒိသဿ ယုတ္တယောဂဿ ကုလပုတ္တဿ န ဈာနံ ဝါ ဝိပဿနာ ဝါ မဂ္ဂေါ ဝါ ဖလံ ဝါ ဒုလ္လဘန္တိ။ သော ထေရဿ ကထံ သုတွာ နိပစ္စကာရံ ဒဿေတွာ အာဂမနကာလေ ဝဝတ္ထာပိတံ ဆန္နံ သေပဏ္ဏိဂစ္ဆမူလံ ဂန္တွာ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာယ ပစ္စူသကာလေ ဥဒ္ဒေသံ သမ္ပာပုဏိ။ ဧဝရူပါနံ ဂန္ထဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတာ ကိလေသာ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတာဝ ဟောန္တိ။

ဧကစ္စဿ ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ဓုတင်္ဂါနိ ပရိဟရတော ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ၊ ဓုတင်္ဂဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတောဝ ဟောတိ။ သော တံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှာတိ ဂါမန္တပဗ္ဘာရဝါသီ မဟာသီဝတ္ထေရော ဝိယ။ ထေရော ကိရ မဟာဂါမေ တိဿမဟာဝိဟာရေ ဝသန္တော တေပိဋကံ အတ္ထဝသေန စ ပါဠိဝသေန စ အဋ္ဌာရသ မဟာဂဏေ ဝါစေတိ။ ထေရဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သဋ္ဌိသဟဿ ဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ တေသု ဧကော ဘိက္ခု အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နသောမနဿော စိန္တေသိ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဣဒံ သုခံ အမှာကံ အာစရိယဿာ’’တိ။ သော အာဝဇ္ဇေန္တော ထေရဿ ပုထုဇ္ဇနဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဧကေနုပါယေန ထေရဿ သံဝေဂံ ဥပ္ပာဒေဿာမီ’’တိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနတော ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဝတ္တံ ဒဿေတွာ နိသီဒိ။ အထ နံ ထေရော ‘‘ကိံ အာဂတောသိ၊ အာဝုသော၊ ပိဏ္ဍပါတိကာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သစေ မေ ဩကာသံ ကရိဿထ၊ ဧကံ ဓမ္မပဒံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ အာဂတောသ္မိ၊ ဘန္တေတိ။ ဗဟူ၊ အာဝုသော၊ ဂဏှန္တိ၊ တုယှံ ဩကာသော န ဘဝိဿတီတိ။ သော သဗ္ဗေသု ရတ္တိဒိဝသဘာဂေသု ဩကာသံ အလဘန္တော၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧဝံ ဩကာသေ အသတိ မရဏဿ ကထံ ဩကာသံ လဘိဿထာ’’တိ အာဟ။ တဒါ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘နာယံ ဥဒ္ဒေသတ္ထာယ အာဂတော၊ မယှံ ပနေသ သံဝေဂဇနနတ္ထာယ အာဂတော’’တိ။ သောပိ ထေရော ‘‘ဘိက္ခုနာ နာမ၊ ဘန္တေ၊ မာဒိသေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ မဏိဝဏ္ဏေ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ အဂမာသိ။

ထေရော တဿ ဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဇာတသံဝေဂေါ ဒိဝါ ဥဒ္ဒေသဉ္စ သာယံ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝါစေတွာ ပတ္တစီဝရံ ဟတ္ထပါသေ ဌပေတွာ ပစ္စူသကာလေ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတွာ ဩတရန္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဩတိဏ္ဏော တေရသ ဓုတဂုဏေ ပရိပုဏ္ဏေ အဓိဋ္ဌာယ ဂါမန္တပဗ္ဘာရသေနာသနံ ဂန္တွာ ပဗ္ဘာရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ မဉ္စပီဌံ ဥဿာပေတွာ ‘‘အရဟတ္တံ အပတွာ မဉ္စေ ပိဋ္ဌိံ န ပသာရေဿာမီ’’တိ မာနသံ ဗန္ဓိတွာ စင်္ကမံ ဩတရိ။ တဿ ‘‘အဇ္ဇ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿာမိ အဇ္ဇ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဃဋေန္တဿေဝ ပဝါရဏာ သမ္ပတ္တာ။ သော ပဝါရဏာယ ဥပကဋ္ဌာယ ‘‘ပုထုဇ္ဇနဘာဝံ ပဟာယ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏံ ပဝါရေဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တော အတိဝိယ ကိလမတိ။ သော တာယ ပဝါရဏာယ မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဥပ္ပာဒေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘မာဒိသောပိ နာမ အာရဒ္ဓဝိပဿကော န လဘတိ၊ ယာဝ ဒုလ္လဘဉ္စ ဝတိဒံ အရဟတ္တ’’န္တိ ဝတွာ တေနေဝ နိယာမေန ဌာနစင်္ကမဗဟုလော ဟုတွာ တိံသ ဝဿာနိ သမဏဓမ္မံ ကတွာ မဟာပဝါရဏာယ မဇ္ဈေ ဌိတံ ပုဏ္ဏစန္ဒံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဝိသုဒ္ဓံ၊ ဥဒါဟု မယှံ သီလ’’န္တိ စိန္တေန္တော ‘‘စန္ဒမဏ္ဍလေ သသလက္ခဏံ ပညာယတိ၊ မယှံ ပန ဥပသမ္ပဒတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာ သီလသ္မိံ ကာဠကံ ဝါ တိလကော ဝါ နတ္ထီ’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ သဉ္ဇာတပီတိသောမနဿော ပရိပက္ကဉာဏတ္တာ ပီတိံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ဧဝရူပဿ ဓုတင်္ဂဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတော ကိလေသော တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတောဝ ဟောတိ။

ဧကစ္စဿ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဌမဇ္ဈာနာဒိသမာပဇ္ဇနဗဟုလတာယ ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ၊ သမာပတ္တိဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတောဝ ဟောတိ။ သော တံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှာတိ မဟာတိဿတ္ထေရော ဝိယ။ ထေရော ကိရ အဝဿိကကာလတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ။ သော သမာပတ္တိဝိက္ခမ္ဘိတာနံ ကိလေသာနံ အသမုဒါစာရေန ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝသေနေဝ အရိယမဂ္ဂသာမန္တံ ကထေတိ၊ သဋ္ဌိဝဿကာလေပိ အတ္တနော ပုထုဇ္ဇနဘာဝံ န ဇာနာတိ။ အထေကဒိဝသံ မဟာဂါမေ တိဿမဟာဝိဟာရတော ဘိက္ခုသင်္ဃော တလင်္ဂရဝါသိဓမ္မဒိန္နတ္ထေရဿ သာသနံ ပေသေသိ ‘‘ထေရော အာဂန္တွာ အမှာကံ ဓမ္မကထံ ကထေတူ’’တိ။ ထေရော အဓိဝါသေတွာ ‘‘မမ သန္တိကေ မဟလ္လကတရော ဘိက္ခု နတ္ထိ၊ မဟာတိဿတ္ထေရော ခေါ ပန မေ ကမ္မဋ္ဌာနာစရိယော၊ တံ သင်္ဃတ္ထေရံ ကတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တော ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ထေရဿ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဒိဝါဋ္ဌာနေ ထေရဿ ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

ထေရော အာဟ – ‘‘ကိံ၊ ဓမ္မဒိန္န၊ စိရဿံ အာဂတောသီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ တိဿမဟာဝိဟာရတော မေ ဘိက္ခုသင်္ဃော သာသနံ ပေသေသိ၊ အဟံ ဧကကော န ဂမိဿာမိ၊ တုမှေဟိ ပန သဒ္ဓိံ ဂန္တုကာမော ဟုတွာ အာဂတောမှီ’’တိ သာရဏီယကထံ ကထေန္တောဝ ပပဉ္စေတွာ ‘‘ကဒါ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ အယံ ဓမ္မော အဓိဂတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ သဋ္ဌိမတ္တာနိ၊ အာဝုသော ဓမ္မဒိန္န၊ ဝဿာနိ ဟောန္တီတိ။ သမာပတ္တိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဝဠဉ္ဇေထာတိ။ အာမ၊ အာဝုသောတိ။ ဧကံ ပေါက္ခရဏိံ မာပေတုံ သက္ကုဏေယျာထ၊ ဘန္တေတိ? ‘‘န၊ အာဝုသော၊ ဧတံ ဘာရိယ’’န္တိ ဝတွာ သမ္မုခဋ္ဌာနေ ပေါက္ခရဏိံ မာပေသိ။ ‘‘ဧတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ဧကံ ပဒုမဂစ္ဆံ မာပေထာ’’တိ စ ဝုတ္တော တမ္ပိ မာပေသိ။ ဣဒါနေတ္ထ မဟန္တံ ပုပ္ဖံ ဒဿေထာတိ။ ထေရော တမ္ပိ ဒဿေသိ။ ဧတ္ထ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကံ ဣတ္ထိရူပံ ဒဿေထာတိ။ ထေရော သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကံ ဣတ္ထိရူပံ ဒဿေသိ။ တတော နံ အာဟ – ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ပုနပ္ပုနံ သုဘတော မနသိ ကရောထာ’’တိ။ ထေရော အတ္တနာဝ မာပိတံ ဣတ္ထိရူပံ ဩလောကေန္တော လောဘံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တဒါ အတ္တနော ပုထုဇ္ဇနဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အဝဿယော မေ သပ္ပုရိသ ဟောဟီ’’တိ အန္တေဝါသိကဿ သန္တိကေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိ။ ‘‘ဧတဒတ္ထမေဝါဟံ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတော’’တိ ထေရဿ အသုဘဝသေန သလ္လဟုကံ ကတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတွာ ထေရဿ ဩကာသံ ကာတုံ ဗဟိ နိက္ခန္တော။ သုပရိမဒ္ဒိတသင်္ခါရော ထေရော တသ္မိံ ဒိဝါဋ္ဌာနတော နိက္ခန္တမတ္တေယေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထ နံ သင်္ဃတ္ထေရံ ကတွာ ဓမ္မဒိန္နတ္ထေရော တိဿမဟာဝိဟာရံ ဂန္တွာ သင်္ဃဿ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ ဧဝရူပဿ သမာပတ္တိဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတော ကိလေသော တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတောဝ ဟောတိ။

ဧကစ္စဿ ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တဿ ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ၊ ဝိပဿနာဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတောဝ ဟောတိ။ သော တံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှာတိ၊ ဗုဒ္ဓကာလေ သဋ္ဌိမတ္တာ အာရဒ္ဓဝိပဿကာ ဘိက္ခူ ဝိယ။ တေ ကိရ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိဝိတ္တံ အရညံ ပဝိသိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တာ ကိလေသာနံ အသမုဒါစာရဝသေန ‘‘ပဋိဝိဒ္ဓမဂ္ဂဖလာ မယ’’န္တိ သညာယ မဂ္ဂဖလတ္ထာယ ဝါယာမံ အကတွာ ‘‘အမှေဟိ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မံ ဒသဗလဿ အာရောစေဿာမာ’’တိ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တိ။

သတ္ထာ တေသံ ပုရေ အာဂမနတောဝ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘အာနန္ဒ၊ ပဓာနကမ္မိကာ ဘိက္ခူ အဇ္ဇ မံ ပဿိတုံ အာဂမိဿန္တိ၊ တေသံ မမ ဒဿနာယ ဩကာသံ အကတွာ ‘အာမကသုသာနံ ဂန္တွာ အလ္လအသုဘဘာဝနံ ကရောထာ’တိ ပဟိဏေယျာသီ’’တိ။ ထေရော တေသံ အာဂတာနံ သတ္ထာရာ ကထိတသာသနံ အာရောစေသိ။ တေ ‘‘တထာဂတော အဇာနိတွာ န ကထေဿတိ၊ အဒ္ဓါ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ အာမကသုသာနံ ဂန္တွာ အလ္လအသုဘံ ဩလောကေန္တာ လောဘံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘ဣဒံ နူန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဇာတသံဝေဂါ လဒ္ဓမဂ္ဂံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အာရဘိံသု။ သတ္ထာ တေသံ ဝိပဿနာယ အာရဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ ဣမံ ဩဘာသဂါထမာဟ –

‘‘ယာနိမာနိ အပတ္တာနိ၊ အလာဗူနေဝ သာရဒေ၊

ကာပေါတကာနိ အဋ္ဌီနိ၊ တာနိ ဒိသွာန ကာ ရတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၄၉)၊

ဂါထာပရိယောသာနေ အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ဧဝရူပါနံ ဝိပဿနာဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတာ ကိလေသာ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတာဝ ဟောန္တိ။

ဧကစ္စဿ ဝုတ္တနယေနေဝ နဝကမ္မံ ကရောန္တဿ ကိလေသော ဩကာသံ န လဘတိ၊ နဝကမ္မဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတောဝ ဟောတိ။ သော တံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှာတိ စိတ္တလပဗ္ဗတေ တိဿတ္ထေရော ဝိယ။ တဿ ကိရ အဋ္ဌဝဿိကကာလေ အနဘိရတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သော တံ ဝိနောဒေတုံ အသက္ကောန္တော အတ္တနော စီဝရံ ဓောဝိတွာ ရဇိတွာ ပတ္တံ ပစိတွာ ကေသေ ဩဟာရေတွာ ဥပဇ္ဈာယံ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ထေရော အာဟ – ‘‘ကိံ၊ အာဝုသော မဟာတိဿ၊ အတုဋ္ဌဿ ဝိယ တေ အာကာရော’’တိ? အာမ၊ ဘန္တေ၊ အနဘိရတိ မေ ဥပ္ပန္နာ၊ တံ ဝိနောဒေတုံ န သက္ကောမီတိ။ ထေရော တဿာသယံ ဩလောကေန္တော အရဟတ္တဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ အနုကမ္ပာဝသေန အာဟ – ‘‘အာဝုသော တိဿ၊ မယံ မဟလ္လကာ၊ ဧကံ နော ဝသနဋ္ဌာနံ ကရောဟီ’’တိ။ ဒုတိယကထံ အကထိတပုဗ္ဗော ဘိက္ခု ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

အထ နံ ထေရော အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ နဝကမ္မံ ကရောန္တော ဥဒ္ဒေသမဂ္ဂဉ္စ မာ ဝိဿဇ္ဇိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ မနသိ ကရောဟိ၊ ကာလေန စ ကာလံ ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ကရိဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ တထာရူပံ သပ္ပာယဋ္ဌာနံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဧတ္ထ ကာတုံ သက္ကာ’’တိ ဒါရူဟိ ပူရေတွာ ဈာပေတွာ သောဓေတွာ ဣဋ္ဌကာဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဒွါရဝါတပါနာဒီနိ ယောဇေတွာ သဒ္ဓိံ စင်္ကမနဘူမိဘိတ္တိပရိကမ္မာဒီဟိ လေဏံ နိဋ္ဌာပေတွာ မဉ္စပီဌံ သန္ထရိတွာ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ နိဋ္ဌိတံ လေဏေ ပရိကမ္မံ၊ ဝသထာ’’တိ အာဟ။ အာဝုသော၊ ဒုက္ခေန တယာ ဧတံ ကမ္မံ ကတံ၊ အဇ္ဇ ဧကဒိဝသံ တွညေဝေတ္ထ ဝသာဟီတိ။ သော ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ဝန္ဒိတွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ လေဏံ ပဝိသိတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နော အတ္တနာ ကတကမ္မံ အာဝဇ္ဇိ။ တဿ ‘‘မနာပံ မယာ ဥပဇ္ဈာယဿ ကာယဝေယျာဝစ္စံ ကတ’’န္တိ စိန္တေန္တဿ အဗ္ဘန္တရေ ပီတိ ဥပ္ပန္နာ။ သော တံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ဧဝရူပဿ နဝကမ္မဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတော ကိလေသော တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတောဝ ဟောတိ။

ဧကစ္စော ပန ဗြဟ္မလောကတော အာဂတော သုဒ္ဓသတ္တော ဟောတိ။ တဿ အနာသေဝနတာယ ကိလေသော န သမုဒါစရတိ၊ ဘဝဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတော ဟောတိ။ သော တံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှာတိ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဝိယ။ သော ဟိ အာယသ္မာ အဂါရမဇ္ဈေပိ ကာမေ အပရိဘုဉ္ဇိတွာ မဟာသမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ နိက္ခန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ပစ္စုဂ္ဂမနတ္ထာယ အာဂတံ သတ္ထာရံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ တီဟိ ဩဝါဒေဟိ ဥပသမ္ပဒံ လဘိတွာ အဋ္ဌမေ အရုဏေ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ဧဝရူပဿ ဘဝဝသေန ဝိက္ခမ္ဘိတော ကိလေသော တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတောဝ ဟောတိ။

ယော ပန အနနုဘူတပုဗ္ဗံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ လဘိတွာ တတ္ထေဝ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဝိဝဋ္ဋေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှာတိ၊ ဧဝရူပဿ အနနုဘူတာရမ္မဏဝသေန ကာမစ္ဆန္ဒော အနုပ္ပန္နောဝ နုပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။

ဥပ္ပန္နော ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတီတိ ဧတ္ထ ဥပ္ပန္နောတိ ဇာတော ဘူတော သမုဒါဂတော။ ပဟီယတီတိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ၊ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ၊ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ၊ ပဋိပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ၊ နိဿရဏပ္ပဟာနန္တိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဟာနေဟိ ပဟီယတိ၊ န ပုန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဝိပဿနာယ ကိလေသာ တဒင်္ဂဝသေန ပဟီယန္တီတိ ဝိပဿနာ တဒင်္ဂပ္ပဟာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမာပတ္တိ ပန ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေတီတိ သာ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မဂ္ဂေါ သမုစ္ဆိန္ဒန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဖလံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘယမာနံ၊ နိဗ္ဗာနံ သဗ္ဗကိလေသေဟိ နိဿဋန္တိ ဣမာနိ တီဏိ သမုစ္ဆေဒပဋိပဿဒ္ဓိနိဿရဏပ္ပဟာနာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣမေဟိ လောကိယလောကုတ္တရေဟိ ပဉ္စဟိ ပဟာနေဟိ ပဟီယတီတိ အတ္ထော။

အသုဘနိမိတ္တန္တိ ဒသသု အသုဘေသု ဥပ္ပန္နံ သာရမ္မဏံ ပဌမဇ္ဈာနံ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ – ‘‘အသုဘမ္ပိ အသုဘနိမိတ္တံ၊ အသုဘာရမ္မဏာ ဓမ္မာပိ အသုဘနိမိတ္တ’’န္တိ။ ယောနိသောမနသိကရောတောတိ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော ယောနိသောမနသိကာရော? အနိစ္စေ အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တဿ ဥပါယမနသိကာရဿ ဝသေန မနသိကရောတော။ အနုပ္ပန္နော စေဝ ကာမစ္ဆန္ဒော နုပ္ပဇ္ဇတီတိ အသမုဒါဂတော န သမုဒါဂစ္ဆတိ။ ဥပ္ပန္နော စ ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတီတိ သမုဒါဂတော စ ကာမစ္ဆန္ဒော ပဉ္စဝိဓေန ပဟာနေန ပဟီယတိ။

အပိစ ဆ ဓမ္မာ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ – အသုဘနိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဟော၊ အသုဘဘာဝနာနုယောဂေါ၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ၊ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ သပ္ပာယကထာတိ။ ဒသဝိဓဉှိ အသုဘနိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာပိ ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတိ၊ ဘာဝေန္တဿာပိ၊ ဣန္ဒြိယေသု ပိဟိတဒွါရဿာပိ၊ စတုန္နံ ပဉ္စန္နံ အာလောပါနံ ဩကာသေ သတိ ဥဒကံ ပိဝိတွာ ယာပနသီလတာယ ဘောဇနေ မတ္တညုနောပိ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ –

‘‘စတ္တာရော ပဉ္စ အာလောပေ၊ အဘုတွာ ဥဒကံ ပိဝေ၊

အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၉၈၃)၊

အသုဘကမ္မိကတိဿတ္ထေရသဒိသေ အသုဘဘာဝနာရတေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တဿာပိ ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတိ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဒသအသုဘနိဿိတသပ္ပာယကထာယပိ ပဟီယတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဆ ဓမ္မာ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။

၁၇။ သတ္တမေ မေတ္တာ စေတောဝိမုတ္တီတိ သဗ္ဗသတ္တေသု ဟိတဖရဏကာ မေတ္တာ။ ယသ္မာ ပန တံသမ္ပယုတ္တစိတ္တံ နီဝရဏာဒီဟိ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ ဝိမုစ္စတိ၊ တသ္မာ သာ ‘‘စေတောဝိမုတ္တီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိသေသတော ဝါ သဗ္ဗဗျာပါဒပရိယုဋ္ဌာနေန ဝိမုတ္တတ္တာ သာ စေတောဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ‘‘မေတ္တာ’’တိ ဧတ္တာဝတာ ပုဗ္ဗဘာဂေါပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘စေတောဝိမုတ္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန ဣဓ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနဝသေန အပ္ပနာဝ အဓိပ္ပေတာ။ ယောနိသောမနသိကရောတောတိ တံ မေတ္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဝုတ္တလက္ခဏေန ဥပါယမနသိကာရေန မနသိကရောန္တဿ။

အပိစ ဆ ဓမ္မာ ဗျာပါဒဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ – မေတ္တာနိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဟော၊ မေတ္တာဘာဝနာနုယောဂေါ၊ ကမ္မဿကတာပစ္စဝေက္ခဏာ၊ ပဋိသင်္ခါနဗဟုလတာ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ သပ္ပာယကထာတိ။ ဩဒိဿကအနောဒိဿကဒိသာဖရဏာနဉှိ အညတရဝသေန မေတ္တံ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာပိ ဗျာပါဒေါ ပဟီယတိ၊ ဩဓိသော အနောဓိသော ဒိသာဖရဏဝသေန မေတ္တံ ဘာဝေန္တဿာပိ။ ‘‘တွံ ဧတဿ ကုဒ္ဓါ ကိံ ကရိဿသိ၊ ကိမဿ သီလာဒီနိ နာသေတုံ သက္ခိဿသိ၊ နနု တွံ အတ္တနော ကမ္မေန အာဂန္တွာ အတ္တနော ကမ္မေနေဝ ဂမိဿသိ? ပရဿ ကုဇ္ဈနံ နာမ ဝီတစ္စိတင်္ဂါရတတ္တအယသလာကဂူထာဒီနိ ဂဟေတွာ ပရံ ပဟရိတုကာမတာသဒိသံ ဟောတိ။ ဧသောပိ တဝ ကုဒ္ဓါ ကိံ ကရိဿတိ၊ ကိံ တေ သီလာဒီနိ နာသေတုံ သက္ခိဿတိ? ဧသ အတ္တနော ကမ္မေန အာဂန္တွာ အတ္တနော ကမ္မေနေဝ ဂမိဿတိ၊ အပ္ပဋိစ္ဆိတပဟေဏကံ ဝိယ ပဋိဝါတံ ခိတ္တရဇောမုဋ္ဌိ ဝိယ စ ဧတဿေဝေသ ကောဓော မတ္ထကေ ပတိဿတီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော စ ပရဿ စ ကမ္မဿကတံ ပစ္စဝေက္ခတောပိ၊ ဥဘယကမ္မဿကတံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပဋိသင်္ခါနေ ဌိတဿာပိ၊ အဿဂုတ္တတ္ထေရသဒိသေ မေတ္တာဘာဝနာရတေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တဿာပိ ဗျာပါဒေါ ပဟီယတိ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု မေတ္တာနိဿိတသပ္ပာယကထာယပိ ပဟီယတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဆ ဓမ္မာ ဗျာပါဒဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ သေသမိဓ ဣတော ပရေသု စ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဝိသေသမတ္တမေဝ ပန ဝက္ခာမာတိ။

၁၈။ အဋ္ဌမေ အာရမ္ဘဓာတူအာဒီသု အာရမ္ဘဓာတု နာမ ပဌမာရမ္ဘဝီရိယံ။ နိက္ကမဓာတု နာမ ကောသဇ္ဇတော နိက္ခန္တတ္တာ တတော ဗလဝတရံ။ ပရက္ကမဓာတု နာမ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနတော တတောပိ ဗလဝတရံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အာရမ္ဘော စေတသော ကာမာနံ ပနူဒနာယ၊ နိက္ကမော စေတသော ပလိဃုဂ္ဃာဋနာယ၊ ပရက္ကမော စေတသော ဗန္ဓနစ္ဆေဒနာယာ’’တိ ဝတွာ ‘‘တီဟိ ပေတေဟိ အဓိမတ္တဝီရိယမေဝ ကထိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အာရဒ္ဓဝီရိယဿာတိ ပရိပုဏ္ဏဝီရိယဿ စေဝ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယဿ စ။ တတ္ထ စတုဒေါသာပဂတံ ဝီရိယံ အာရဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န စ အတိလီနံ ဟောတိ၊ န စ အတိပဂ္ဂဟိတံ၊ န စ အဇ္ဈတ္တံ သံခိတ္တံ၊ န စ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခိတ္တံ။ တဒေတံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ – ကာယိကံ၊ စေတသိကဉ္စ။ တတ္ထ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၁၉) ဧဝံ ရတ္တိဒိဝသဿ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသေ ကာယေန ဃဋေန္တဿ ဝါယမန္တဿ ကာယိကဝီရိယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘န တာဝါဟံ ဣတော လေဏာ နိက္ခမိဿာမိ၊ ယာဝ မေ န အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီ’’တိ ဧဝံ ဩကာသပရိစ္ဆေဒေန ဝါ၊ ‘‘န တာဝါဟံ ဣမံ ပလ္လင်္ကံ ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ ဧဝံ နိသဇ္ဇာဒိပရိစ္ဆေဒေန ဝါ မာနသံ ဗန္ဓိတွာ ဃဋေန္တဿ ဝါယမန္တဿ စေတသိကဝီရိယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဒုဘယမ္ပိ ဣဓ ဝဋ္ဋတိ။ ဒုဝိဓေနာပိ ဟိ ဣမိနာ ဝီရိယေန အာရဒ္ဓဝီရိယဿ အနုပ္ပန္နဉ္စေဝ ထိနမိဒ္ဓံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နဉ္စ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီယတိ မိလက္ခတိဿတ္ထေရဿ ဝိယ၊ ဂါမန္တပဗ္ဘာရဝါသိမဟာသီဝတ္ထေရဿ ဝိယ၊ ပီတိမလ္လကတ္ထေရဿ ဝိယ၊ ကုဋုမ္ဗိယပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ဝိယ စ။ ဧတေသု ဟိ ပုရိမာ တယော အညေ စ ဧဝရူပါ ကာယိကဝီရိယေန အာရဒ္ဓဝီရိယာ၊ ကုဋုမ္ဗိယပုတ္တတိဿတ္ထေရော အညေ စ ဧဝရူပါ စေတသိကဝီရိယေန အာရဒ္ဓဝီရိယာ၊ ဥစ္စာဝါလုကဝါသီ မဟာနာဂတ္ထေရော ပန ဒွီဟိပိ ဝီရိယေဟိ အာရဒ္ဓဝီရိယောဝ။ ထေရော ကိရ ဧကံ သတ္တာဟံ စင်္ကမတိ၊ ဧကံ တိဋ္ဌတိ၊ ဧကံ နိသီဒတိ၊ ဧကံ နိပဇ္ဇတိ။ မဟာထေရဿ ဧကဣရိယာပထောပိ အသပ္ပာယော နာမ နတ္ထိ၊ စတုတ္ထေ သတ္တာဟေ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။

အပိစ ဆ ဓမ္မာ ထိနမိဒ္ဓဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ – အတိဘောဇနေ နိမိတ္တဂ္ဂါဟော၊ ဣရိယာပထသမ္ပရိဝတ္တနတာ၊ အာလောကသညာမနသိကာရော၊ အဗ္ဘောကာသဝါသော၊ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ သပ္ပာယကထာတိ။ အာဟရဟတ္ထက-ဘုတ္တဝမိတက-တတြဝဋ္ဋက-အလံသာဋက-ကာကမာသက-ဗြာဟ္မဏာဒယော ဝိယ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နဿ ဟိ သမဏဓမ္မံ ကရောတော ထိနမိဒ္ဓံ မဟာဟတ္ထီ ဝိယ ဩတ္ထရန္တံ အာဂစ္ဆတိ၊ စတုပဉ္စအာလောပဩကာသံ ပန ဌပေတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ယာပနသီလဿ ဘိက္ခုနော တံ န ဟောတီတိ ဧဝံ အတိဘောဇနေ နိမိတ္တံ ဂဏှန္တဿာပိ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီယတိ။ ယသ္မိံ ဣရိယာပထေ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ၊ တတော အညံ ပရိဝတ္တေန္တဿာပိ၊ ရတ္တိံ စန္ဒာလောကဒီပါလောကဥက္ကာလောကေ ဒိဝါ သူရိယာလောကံ မနသိကရောန္တဿာပိ၊ အဗ္ဘောကာသေ ဝသန္တဿာပိ၊ မဟာကဿပတ္ထေရသဒိသေ ပဟီနထိနမိဒ္ဓေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တဿာပိ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီယတိ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဓုတင်္ဂနိဿိတသပ္ပာယကထာယပိ ပဟီယတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဆ ဓမ္မာ ထိနမိဒ္ဓဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။

၁၉။ နဝမေ ဝူပသန္တစိတ္တဿာတိ ဈာနေန ဝါ ဝိပဿနာယ ဝါ ဝူပသမိတစိတ္တဿ။

အပိစ ဆ ဓမ္မာ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ – ဗဟုဿုတတာ၊ ပရိပုစ္ဆကတာ၊ ဝိနယေ ပကတညုတာ၊ ဝုဒ္ဓသေဝိတာ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ သပ္ပာယကထာတိ။ ဗာဟုသစ္စေနာပိ ဟိ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ စတ္တာရော ဝါ ပဉ္စ ဝါ နိကာယေ ပါဠိဝသေန စ အတ္ထဝသေန စ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာပိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီယတိ၊ ကပ္ပိယာကပ္ပိယပရိပုစ္ဆာဗဟုလဿာပိ၊ ဝိနယပညတ္တိယံ စိဏ္ဏဝသီဘာဝတာယ ပကတညုနောပိ၊ ဝုဍ္ဎေ မဟလ္လကတ္ထေရေ ဥပသင်္ကမန္တဿာပိ၊ ဥပါလိတ္ထေရသဒိသေ ဝိနယဓရေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တဿာပိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီယတိ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ကပ္ပိယာကပ္ပိယနိဿိတသပ္ပာယကထာယပိ ပဟီယတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဆ ဓမ္မာ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။

၂၀။ ဒသမေ ယောနိသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနသိကရောတောတိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥပါယတော မနသိကရောန္တဿ။

အပိစ ဆ ဓမ္မာ ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ – ဗဟုဿုတတာ၊ ပရိပုစ္ဆကတာ၊ ဝိနယေ ပကတညုတာ၊ အဓိမောက္ခဗဟုလတာ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ သပ္ပာယကထာတိ။ ဗဟုသစ္စေနာပိ ဟိ ဧကံ ဝါ…ပေ… ပဉ္စ ဝါ နိကာယေ ပါဠိဝသေန စ အတ္ထဝသေန စ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာပိ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီယတိ၊ တီဏိ ရတနာနိ အာရဗ္ဘ ပရိပုစ္ဆာဗဟုလဿာပိ၊ ဝိနယေ စိဏ္ဏဝသီဘာဝဿာပိ၊ တီသု ရတနေသု ဩကပ္ပနိယသဒ္ဓါသင်္ခါတအဓိမောက္ခဗဟုလဿာပိ၊ သဒ္ဓါဓိမုတ္တေ ဝက္ကလိတ္ထေရသဒိသေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တဿာပိ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီယတိ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏနိဿိတသပ္ပာယကထာယပိ ပဟီယတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဆ ဓမ္မာ ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ ဣမသ္မိံ နီဝရဏပ္ပဟာနဝဂ္ဂေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတန္တိ။

နီဝရဏပ္ပဟာနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၃။ အကမ္မနိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၂၁-၂၂။ တတိယဿ ပဌမေ အဘာဝိတန္တိ အဝဍ္ဎိတံ ဘာဝနာဝသေန အပ္ပဝတ္တိတံ။ အကမ္မနိယံ ဟောတီတိ ကမ္မက္ခမံ ကမ္မယောဂ္ဂံ န ဟောတိ။ ဒုတိယေ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ပဌမေ စိတ္တန္တိ ဝဋ္ဋဝသေန ဥပ္ပန္နစိတ္တံ၊ ဒုတိယေ ဝိဝဋ္ဋဝသေန ဥပ္ပန္နစိတ္တံ။ တတ္ထ စ ဝဋ္ဋံ ဝဋ္ဋပါဒံ၊ ဝိဝဋ္ဋံ ဝိဝဋ္ဋပါဒန္တိ အယံ ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝဋ္ဋံ နာမ တေဘူမကဝဋ္ဋံ၊ ဝဋ္ဋပါဒံ နာမ ဝဋ္ဋပဋိလာဘာယ ကမ္မံ၊ ဝိဝဋ္ဋံ နာမ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ၊ ဝိဝဋ္ဋပါဒံ နာမ ဝိဝဋ္ဋပဋိလာဘာယ ကမ္မံ။ ဣတိ ဣမေသု သုတ္တေသု ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတန္တိ။

၂၃-၂၄။ တတိယေ ဝဋ္ဋဝသေနေဝ ဥပ္ပန္နစိတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟတော အနတ္ထာယ သံဝတ္တတီတိ ဒေဝမနုဿသမ္ပတ္တိယော မာရဗြဟ္မဣဿရိယာနိ စ ဒဒမာနမ္ပိ ပုနပ္ပုနံ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏသောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသေ ခန္ဓဓာတုအာယတနပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝဋ္ဋာနိ စ ဒဒမာနံ ကေဝလံ ဒုက္ခက္ခန္ဓမေဝ ဒေတီတိ မဟတော အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ နာမာတိ။ စတုတ္ထေ စိတ္တန္တိ ဝိဝဋ္ဋဝသေနေဝ ဥပ္ပန္နစိတ္တံ။

၂၅-၂၆။ ပဉ္စမဆဋ္ဌေသု အဘာဝိတံ အပါတုဘူတန္တိ အယံ ဝိသေသော။ တတြာမယဓိပ္ပာယော – ဝဋ္ဋဝသေန ဥပ္ပန္နစိတ္တံ နာမ ဥပ္ပန္နမ္ပိ အဘာဝိတံ အပါတုဘူတမေဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? လောကုတ္တရပါဒကဇ္ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနေသု ပက္ခန္ဒိတုံ အသမတ္ထတ္တာ။ ဝိဝဋ္ဋဝသေန ဥပ္ပန္နံ ပန ဘာဝိတံ ပါတုဘူတံ နာမ ဟောတိ။ ကသ္မာ? တေသု ဓမ္မေသု ပက္ခန္ဒိတုံ သမတ္ထတ္တာ။ ကုရုန္ဒကဝါသီ ဖုဿမိတ္တတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘မဂ္ဂစိတ္တမေဝ၊ အာဝုသော၊ ဘာဝိတံ ပါတုဘူတံ နာမ ဟောတီ’’တိ။

၂၇-၂၈။ သတ္တမဋ္ဌမေသု အဗဟုလီကတန္တိ ပုနပ္ပုနံ အကတံ။ ဣမာနိပိ ဒွေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋဝသေန ဥပ္ပန္နစိတ္တာနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။

၂၉။ နဝမေ ‘‘ဇာတိပိ ဒုက္ခာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ဒုက္ခံ အဓိဝဟတိ အာဟရတီတိ ဒုက္ခာဓိဝဟံ။ ဒုက္ခာဓိဝါဟန္တိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – လောကုတ္တရပါဒကဇ္ဈာနာဒိ အရိယဓမ္မာဘိမုခံ ဒုက္ခေန အဓိဝါဟီယတိ ပေသီယတီတိ ဒုက္ခာဓိဝါဟံ။ ဣဒမ္ပိ ဝဋ္ဋဝသေန ဥပ္ပန္နစိတ္တမေဝ။ တဉှိ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဒေဝမနုဿာဒိသမ္ပတ္တိယော ဒဒမာနမ္ပိ ဇာတိအာဒီနံ အဓိဝဟနတော ဒုက္ခာဓိဝဟံ၊ အရိယဓမ္မာဓိဂမာယ ဒုပ္ပေသနတော ဒုက္ခာဓိဝါဟဉ္စ နာမ ဟောတီတိ။

၃၀။ ဒသမေ ဝိဝဋ္ဋဝသေန ဥပ္ပန္နစိတ္တမေဝ စိတ္တံ။ တဉှိ မာနုသကသုခတော ဒိဗ္ဗသုခံ၊ ဒိဗ္ဗသုခတော ဈာနသုခံ၊ ဈာနသုခတော ဝိပဿနာသုခံ၊ ဝိပဿနာသုခတော မဂ္ဂသုခံ၊ မဂ္ဂသုခတော ဖလသုခံ၊ ဖလသုခတော နိဗ္ဗာနသုခံ အဓိဝဟတိ အာဟရတီတိ သုခါဓိဝဟံ နာမ ဟောတိ၊ သုခါဓိဝါဟံ ဝါ။ တဉှိ လောကုတ္တရပါဒကဇ္ဈာနာဒိအရိယဓမ္မာဘိမုခံ သုပေသယံ ဝိဿဋ္ဌဣန္ဒဝဇိရသဒိသံ ဟောတီတိ သုခါဓိဝါဟန္တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဝဂ္ဂေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတန္တိ။

အကမ္မနိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၄။ အဒန္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၁။ စတုတ္ထဿ ပဌမေ အဒန္တန္တိ သဝိသေဝနံ အဒန္တဟတ္ထိအဿာဒိသဒိသံ။ စိတ္တန္တိ ဝဋ္ဋဝသေန ဥပ္ပန္နစိတ္တမေဝ။

၃၂။ ဒုတိယေ ဒန္တန္တိ နိဗ္ဗိသေဝနံ ဒန္တဟတ္ထိအဿာဒိသဒိသံ။ ဣမသ္မိမ္ပိ သုတ္တဒွယေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋဝသေန ဥပ္ပန္နစိတ္တမေဝ ကထိတံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဣတော ပရေသုပီတိ။

၃၃။ တတိယေ အဂုတ္တန္တိ အဂေါပိတံ သတိသံဝရရဟိတံ အဂုတ္တဟတ္ထိအဿာဒိသဒိသံ။

၃၄။ စတုတ္ထေ ဂုတ္တန္တိ ဂေါပိတံ အဝိဿဋ္ဌသတိသံဝရံ ဂုတ္တဟတ္ထိအဿာဒိသဒိသံ။

၃၅-၃၆။ ပဉ္စမဆဋ္ဌာနိ အရက္ခိတံ ရက္ခိတန္တိ ပဒဝသေန ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယေန ဝုတ္တာနိ။ အတ္ထော ပနေတ္ထ ပုရိမသဒိသောယေဝ။

၃၇-၃၈။ သတ္တမဋ္ဌမေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပမာ ပနေတ္ထ အသံဝုတဃရဒွါရာဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၃၉-၄၀။ နဝမဒသမာနိ စတူဟိပိ ပဒေဟိ ယောဇေတွာ ဝုတ္တာနိ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဝဂ္ဂေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတန္တိ။

အဒန္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၅။ ပဏိဟိတအစ္ဆဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၄၁။ ပဉ္စမဿ ပဌမေ သေယျထာပီတိ ဩပမ္မတ္ထေ နိပါတော။ တတြ ဘဂဝါ ကတ္ထစိ အတ္ထေန ဥပမံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ ဝတ္ထသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၇၀ အာဒယော) ဝိယ၊ ပါရိစ္ဆတ္တကောပမ- (အ။ နိ။ ၇။၆၉) အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမာဒိသုတ္တေသု (အ။ နိ။ ၇။၇၂) ဝိယ စ၊ ကတ္ထစိ ဥပမာယ အတ္ထံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေတိ လောဏမ္ဗိလသုတ္တေ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၁) ဝိယ၊ သုဝဏ္ဏကာရသုတ္တသူရိယောပမာဒိသုတ္တေသု (အ။ နိ။ ၇။၆၆) ဝိယ စ။ ဣမသ္မိံ ပန သာလိသူကောပမေ ဥပမာယ အတ္ထံ ပရိဝါရေတွာ ဒဿေန္တော သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာလိသူကန္တိ သာလိဖလဿ သူကံ။ ယဝသူကေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပတ္ထော။ မိစ္ဆာပဏိဟိတန္တိ မိစ္ဆာဌပိတံ။ ယထာ ဝိဇ္ဈိတုံ သက္ကောတိ၊ န ဧဝံ ဥဒ္ဓဂ္ဂံ ကတွာ ဌပိတန္တိ အတ္ထော။ ဘေစ္ဆတီတိ ဘိန္ဒိဿတိ၊ ဆဝိံ ဆိန္ဒိဿတီတိ အတ္ထော။ မိစ္ဆာပဏိဟိတေန စိတ္တေနာတိ မိစ္ဆာဌပိတေန စိတ္တေန။ ဝဋ္ဋဝသေန ဥပ္ပန္နစိတ္တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အဝိဇ္ဇန္တိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု အညာဏဘူတံ ဃနဗဟလံ မဟာအဝိဇ္ဇံ။ ဝိဇ္ဇံ ဥပ္ပာဒေဿတီတိ ဧတ္ထ ဝိဇ္ဇန္တိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ။ နိဗ္ဗာနန္တိ တဏှာဝါနတော နိက္ခန္တဘာဝေန ဧဝံ ဝုတ္တံ အမတံ။ သစ္ဆိကရိဿတီတိ ပစ္စက္ခံ ကရိဿတိ။

၄၂။ ဒုတိယေ သမ္မာပဏိဟိတန္တိ ယထာ ဘိန္ဒိတုံ သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဥဒ္ဓဂ္ဂံ ကတွာ သုဋ္ဌု ဌပိတံ။ အက္ကန္တန္တိ ဧတ္ထ ပါဒေနေဝ အက္ကန္တံ နာမ ဟောတိ၊ ဟတ္ထေန ဥပ္ပီဠိတံ။ ရုဠှိသဒ္ဒဝသေန ပန အက္ကန္တန္တေဝ ဝုတ္တံ။ အယဉှေတ္ထ အရိယဝေါဟာရော။ ကသ္မာ ပန အညေ သေပဏ္ဏိကဏ္ဋကမဒနကဏ္ဋကာဒယော မဟန္တေ အဂ္ဂဟေတွာ သုခုမံ ဒုဗ္ဗလံ သာလိသူကယဝသူကမေဝ ဂဟိတန္တိ? အပ္ပမတ္တကဿာပိ ကုသလကမ္မဿ ဝိဝဋ္ဋာယ သမတ္ထဘာဝဒဿနတ္ထံ။ ယထာ ဟိ သုခုမံ ဒုဗ္ဗလံ သာလိသူကံ ဝါ ယဝသူကံ ဝါ ဟောတု၊ မဟန္တမဟန္တာ သေပဏ္ဏိကဏ္ဋကမဒနကဏ္ဋကာဒယော ဝါ၊ ဧတေသု ယံကိဉ္စိ မိစ္ဆာ ဌပိတံ ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ ဘိန္ဒိတုံ လောဟိတံ ဝါ ဥပ္ပာဒေတုံ န သက္ကောတိ၊ သမ္မာ ဌပိတံ ပန သက္ကောတိ၊ ဧဝမေဝ အပ္ပမတ္တကံ တိဏမုဋ္ဌိ မတ္တဒါနကုသလံ ဝါ ဟောတု၊ မဟန္တံ ဝေလာမဒါနာဒိကုသလံ ဝါ၊ သစေ ဝဋ္ဋသမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေတွာ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတဝသေန မိစ္ဆာ ဌပိတံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋမေဝ အာဟရိတုံ သက္ကောတိ၊ နော ဝိဝဋ္ဋံ။ ‘‘ဣဒံ မေ ဒါနံ အာသဝက္ခယာဝဟံ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ပန ဝိဝဋ္ဋံ ပတ္ထေန္တေန ဝိဝဋ္ဋဝသေန သမ္မာ ဌပိတံ အရဟတ္တမ္ပိ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏမ္ပိ သဗ္ဗညုတဉာဏမ္ပိ ဒါတုံ သက္ကောတိယေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိမောက္ခာ စ၊ ယာ စ သာဝကပါရမီ၊

ပစ္စေကဗောဓိ ဗုဒ္ဓဘူမိ၊ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီ’’တိ။ (ခု။ ပါ။ ၈။၁၅)၊

ဣမသ္မိံ သုတ္တဒွယေ စ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။

၄၃။ တတိယေ ပဒုဋ္ဌစိတ္တန္တိ ဒေါသေန ပဒုဋ္ဌစိတ္တံ။ စေတသာ စေတောပရိစ္စာတိ အတ္တနော စိတ္တေန တဿ စိတ္တံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တောတိ ယထာ အာဟရိတွာ ဌပိတော။ ဧဝံ နိရယေတိ ဧဝံ နိရယေ ဌိတောယေဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အပါယန္တိအာဒိ သဗ္ဗံ နိရယဝေဝစနမေဝ။ နိရယော ဟိ အယသင်္ခါတာ သုခါ အပေတောတိ အပါယော၊ ဒုက္ခဿ ဂတိ ပဋိသရဏန္တိ ဒုဂ္ဂတိ၊ ဒုက္ကဋကာရိနော ဧတ္ထ ဝိဝသာ နိပတန္တီတိ ဝိနိပါတော၊ နိရဿာဒတ္ထေန နိရယော။

၄၄။ စတုတ္ထေ ပသန္နန္တိ သဒ္ဓါပသာဒေန ပသန္နံ။ သုဂတိန္တိ သုခဿ ဂတိံ။ သဂ္ဂံ လောကန္တိ ရူပါဒိသမ္ပတ္တီဟိ သုဋ္ဌု အဂ္ဂံ လောကံ။

၄၅။ ပဉ္စမေ ဥဒကရဟဒေါတိ ဥဒကဒဟော။ အာဝိလောတိ အဝိပ္ပသန္နော။ လုဠိတောတိ အပရိသဏ္ဌိတော။ ကလလီဘူတောတိ ကဒ္ဒမီဘူတော။ သိပ္ပိသမ္ဗုကန္တိအာဒီသု သိပ္ပိယော စ သမ္ဗုကာ စ သိပ္ပိသမ္ဗုကံ။ သက္ခရာ စ ကဌလာနိ စ သက္ခရကဌလံ။ မစ္ဆာနံ ဂုမ္ဗံ ဃဋာတိ မစ္ဆဂုမ္ဗံ။ စရန္တမ္ပိ တိဋ္ဌန္တမ္ပီတိ ဧတ္ထ သက္ခရကဌလံ တိဋ္ဌတိယေဝ၊ ဣတရာနိ စရန္တိပိ တိဋ္ဌန္တိပိ။ ယထာ ပန အန္တရန္တရာ ဌိတာသုပိ နိသိန္နာသုပိ နိပဇ္ဇမာနာသုပိ ‘‘ဧတာ ဂါဝိယော စရန္တီ’’တိ စရန္တိယော ဥပါဒါယ ဣတရာပိ ‘‘စရန္တီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝံ တိဋ္ဌန္တမေဝ သက္ခရကဌလံ ဥပါဒါယ ဣတရမ္ပိ ဒွယံ ‘‘တိဋ္ဌန္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣတရံ ဒွယံ စရန္တံ ဥပါဒါယ သက္ခရကဌလမ္ပိ ‘‘စရန္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အာဝိလေနာတိ ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ ပရိယောနဒ္ဓေန။ အတ္တတ္ထံ ဝါတိအာဒီသု အတ္တနော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော လောကိယလောကုတ္တရမိဿကော အတ္ထော အတ္တတ္ထော နာမ။ အတ္တနောဝ သမ္ပရာယေ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကော အတ္ထော ပရတ္ထော နာမ ဟောတိ။ သော ဟိ ပရတ္ထ အတ္ထောတိ ပရတ္ထော။ တဒုဘယံ ဥဘယတ္ထော နာမ။ အပိစ အတ္တနော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကောပိ လောကိယလောကုတ္တရော အတ္ထော အတ္တတ္ထော နာမ၊ ပရဿ တာဒိသောဝ အတ္ထော ပရတ္ထော နာမ၊ တဒုဘယမ္ပိ ဥဘယတ္ထော နာမ။ ဥတ္တရိံ ဝါ မနုဿဓမ္မာတိ ဒသကုသလကမ္မပထသင်္ခါတာ မနုဿဓမ္မာ ဥတ္တရိံ။ အယဉှိ ဒသဝိဓော ဓမ္မော ဝိနာပိ အညံ သမာဒါပကံ သတ္ထန္တရကပ္ပာဝသာနေ ဇာတသံဝေဂေဟိ မနုဿေဟိ သယမေဝ သမာဒိန္နတ္တာ မနုဿဓမ္မောတိ ဝုစ္စတိ၊ တတော ဥတ္တရိံ ပန ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသန္တိ အရိယာနံ ယုတ္တံ၊ အရိယဘာဝံ ဝါ ကာတုံ သမတ္ထံ ဉာဏဒဿနသင်္ခါတံ ဝိသေသံ။ ဉာဏမေဝ ဟိ ဇာနနဋ္ဌေန ဉာဏံ၊ ဒဿနဋ္ဌေန ဒဿနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဝိပဿနာဉာဏမဂ္ဂဉာဏဖလဉာဏပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနမေတံ အဓိဝစနံ။

၄၆။ ဆဋ္ဌေ အစ္ဆောတိ အဗဟလော၊ ပသန္နောတိပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိပ္ပသန္နောတိ သုဋ္ဌု ပသန္နော။ အနာဝိလောတိ န အာဝိလော၊ ပရိသုဒ္ဓါတိ အတ္ထော၊ ဖေဏပုဗ္ဗုဠသင်္ခသေဝါလပဏကဝိရဟိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနာဝိလေနာတိ ပဉ္စနီဝရဏဝိမုတ္တေန။ သေသံ စတုတ္ထေ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမသ္မိမ္ပိ သုတ္တဒွယေ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမေဝ ကထိတံ။

၄၇။ သတ္တမေ ရုက္ခဇာတာနန္တိ ပစ္စတ္တေ သာမိဝစနံ၊ ရုက္ခဇာတာနီတိ အတ္ထော။ ရုက္ခာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ယဒိဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ မုဒုတာယာတိ မုဒုဘာဝေန။ ကောစိ ဟိ ရုက္ခော ဝဏ္ဏေန အဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ ကောစိ ဂန္ဓေန၊ ကောစိ ရသေန၊ ကောစိ ထဒ္ဓတာယ။ ဖန္ဒနော ပန မုဒုတာယ စေဝ ကမ္မညတာယ စ အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌောတိ ဒဿေတိ။ စိတ္တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝိတံ ဗဟုလီကတန္တိ ဧတ္ထ သမထဝိပဿနာဝသေန ဘာဝိတဉ္စေဝ ပုနပ္ပုနကတဉ္စ စိတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ ကုရုန္ဒကဝါသိ ဖုဿမိတ္တတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ဧကန္တံ မုဒု စေဝ ကမ္မနိယဉ္စ စိတ္တံ နာမ အဘိညာပါဒကစတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တမေဝ၊ အာဝုသော’’တိ။

၄၈။ အဋ္ဌမေ ဧဝံ လဟုပရိဝတ္တန္တိ ဧဝံ လဟုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ လဟုံ နိရုဇ္ဈနကံ။ ယာဝဉ္စာတိ အဓိမတ္တပမာဏတ္ထေ နိပါတော၊ အတိဝိယ န သုကရာတိ အတ္ထော။ ဣဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ စိတ္တန္တိ ဧကစ္စေ တာဝ အာစရိယာ ‘‘ဘဝင်္ဂစိတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပန ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ဣဓ စိတ္တန္တိ ယံကိဉ္စိ အန္တမသော စက္ခုဝိညာဏမ္ပိ အဓိပ္ပေတမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ မိလိန္ဒရာဇာ ဓမ္မကထိကံ နာဂသေနတ္ထေရံ ပုစ္ဆိ၊ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧကသ္မိံ အစ္ဆရာက္ခဏေ ပဝတ္တိတစိတ္တသင်္ခါရာ သစေ ရူပိနော အဿု၊ ကီဝ မဟာရာသိ ဘဝေယျာ’’တိ? ‘‘ဝါဟသတာနံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝီဟီနံ အဍ္ဎစူဠဉ္စ ဝါဟာ ဝီဟိသတ္တမ္ဗဏာနိ ဒွေ စ တုမ္ဗာ ဧကစ္ဆရာက္ခဏေ ပဝတ္တိတဿ စိတ္တဿ သင်္ခမ္ပိ န ဥပေန္တိ၊ ကလမ္ပိ န ဥပေန္တိ၊ ကလဘာဂမ္ပိ န ဥပေန္တီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၄။၁။၂)။ အထ ကသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ‘‘ဥပမာပိ န သုကရာ’’တိ ဝုတ္တံ? ယထေဝ ဟိ ဥပမံ ပဋိက္ခိပိတွာပိ ကပ္ပဒီဃဘာဝဿ ယောဇနိကပဗ္ဗတေန ယောဇနိကသာသပပုဏ္ဏနဂရေန၊ နိရယဒုက္ခဿ သတ္တိသတာဟတောပမေန၊ သဂ္ဂသုခဿ စ စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိယာ ဥပမာ ကတာ၊ ဧဝမိဓာပိ ကာတဗ္ဗာတိ? တတ္ထ ‘‘သက္ကာ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဥပမာ ကာတု’’န္တိ ဧဝံ ပုစ္ဆာဝသေန ဥပမာ ကတာ၊ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ပုစ္ဆာယ အဘာဝေန န ကတာ။ ဣဒဉှိ သုတ္တံ ဓမ္မဒေသနာပရိယောသာနေ ဝုတ္တံ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ စိတ္တရာသိ နာမ ကထိတောတိ။

၄၉။ နဝမေ ပဘဿရန္တိ ပဏ္ဍရံ ပရိသုဒ္ဓံ။ စိတ္တန္တိ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ။ ကိံ ပန စိတ္တဿ ဝဏ္ဏော နာမ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ နီလာဒီနဉှိ အညတရဝဏ္ဏံ ဝါ ဟောတု အဝဏ္ဏံ ဝါ ယံကိဉ္စိ ပရိသုဒ္ဓတာယ ‘‘ပဘဿရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒမ္ပိ နိရုပက္ကိလေသတာယ ပရိသုဒ္ဓန္တိ ပဘဿရံ။ တဉ္စ ခေါတိ တံ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ။ အာဂန္တုကေဟီတိ အသဟဇာတေဟိ ပစ္ဆာ ဇဝနက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇနကေဟိ။ ဥပက္ကိလေသေဟီတိ ရာဂါဒီဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌတ္တာ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ နာမာတိ ဝုစ္စတိ။ ကထံ? ယထာ ဟိ သီလဝန္တာ အာစာရသမ္ပန္နာ မာတာပိတရော ဝါ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဝါ ဒုဿီလာနံ ဒုရာစာရာနံ အဝတ္တသမ္ပန္နာနံ ပုတ္တာနဉ္စေဝ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာနဉ္စ ဝသေန ‘‘အတ္တနော ပုတ္တေ ဝါ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကေ ဝါ န တဇ္ဇေန္တိ န သိက္ခာပေန္တိ န ဩဝဒန္တိ နာနုသာသန္တီ’’တိ အဝဏ္ဏံ အကိတ္တိံ လဘန္တိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာစာရသမ္ပန္နာ မာတာပိတရော ဝိယ စ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဝိယ စ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ပုတ္တာဒီနံ ဝသေန တေသံ အကိတ္တိလာဘော ဝိယ ဇဝနက္ခဏေ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနသဘာဝါနံ လောဘသဟဂတာဒီနံ စိတ္တာနံ ဝသေန ဥပ္ပန္နေဟိ အာဂန္တုကေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ပကတိပရိသုဒ္ဓမ္ပိ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ နာမ ဟောတီတိ။

၅၀။ ဒသမေပိ ဘဝင်္ဂစိတ္တမေဝ စိတ္တံ။ ဝိပ္ပမုတ္တန္တိ ဇဝနက္ခဏေ အရဇ္ဇမာနံ အဒုဿမာနံ အမုယှမာနံ တိဟေတုကဉာဏသမ္ပယုတ္တာဒိကုသလဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အာဂန္တုကေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တံ နာမ ဟောတိ။ ဣဓာပိ ယထာ သီလဝန္တာနံ အာစာရသမ္ပန္နာနံ ပုတ္တာဒီနံ ဝသေန မာတာဒယော ‘‘သောဘနာ ဧတေယေဝ အတ္တနော ပုတ္တကာဒယော သိက္ခာပေန္တိ ဩဝဒန္တိ အနုသာသန္တီ’’တိ ဝဏ္ဏကိတ္တိလာဘိနော ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဇဝနက္ခဏေ ဥပ္ပန္နကုသလစိတ္တဝသေန ဣဒံ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ အာဂန္တုကေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတီတိ။

ပဏိဟိတအစ္ဆဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၆။ အစ္ဆရာသင်္ဃာတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၅၁။ ဆဋ္ဌဿ ပဌမေ တံ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနောတိ တံ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ သုတဝိရဟိတော ပုထုဇ္ဇနော။ တတ္ထ အာဂမာဓိဂမာဘာဝါ ဉေယျော အဿုတဝါ ဣတိ။ ယော ဟိ ဣဒံ သုတ္တံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အတ္ထဝသေန ဥပပရိက္ခန္တော ‘‘ဣဒံ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ နာမ ပကတိပရိသုဒ္ဓမ္ပိ ဇဝနက္ခဏေ ဥပ္ပန္နေဟိ လောဘာဒီဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌ’’န္တိ နေဝ အာဂမဝသေန န အဓိဂမဝသေန ဇာနာတိ၊ ယဿ စ ခန္ဓဓာတုအာယတနပစ္စယာကာရသတိပဋ္ဌာနာဒီသု ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝိနိစ္ဆယဝိရဟိတတ္တာ ယထာဘူတဉာဏပဋိဝေဓသာဓကော နေဝ အာဂမော၊ ပဋိပတ္တိယာ အဓိဂန္တဗ္ဗဿ အနဓိဂတတ္တာ န အဓိဂမော အတ္ထိ။ သော အာဂမာဓိဂမာဘာဝါ ဉေယျော အဿုတဝါ ဣတိ။ သွာယံ –

‘‘ပုထူနံ ဇနနာဒီဟိ၊ ကာရဏေဟိ ပုထုဇ္ဇနော၊

ပုထုဇ္ဇနန္တောဂဓတ္တာ၊ ပုထုဝါယံ ဇနော ဣတိ’’။

သော ဟိ ပုထူနံ နာနပ္ပကာရာနံ ကိလေသာဒီနံ ဇနနာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ပုထုဇ္ဇနော။ ယထာဟ –

‘‘ပုထု ကိလေသေ ဇနေန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု အဝိဟတသက္ကာယဒိဋ္ဌိကာတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု သတ္ထာရာနံ မုခုလ္လောကိကာတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု သဗ္ဗဂတီဟိ အဝုဋ္ဌိတာတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု နာနာဘိသင်္ခါရေ အဘိသင်္ခရောန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု နာနာဩဃေဟိ ဝုယှန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု နာနာသန္တာပေဟိ သန္တပ္ပန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု နာနာပရိဠာဟေဟိ ပရိဍယှန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ရတ္တာ ဂိဒ္ဓါ ဂဓိတာ မုစ္ဆိတာ အဇ္ဈောပန္နာ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ ပလိဗုဒ္ဓါတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ အာဝုတာ နိဝုတာ ဩဝုတာ ပိဟိတာ ပဋိစ္ဆန္နာ ပဋိကုဇ္ဇိတာတိ ပုထုဇ္ဇနာ’’တိ (မဟာနိ။ ၅၁၊ ၉၄)။

ပုထူနံ ဝါ ဂဏနပထမတီတာနံ အရိယဓမ္မပရမ္မုခါနံ နီစဓမ္မသမာစာရာနံ ဇနာနံ အန္တောဂဓတ္တာပိ ပုထုဇ္ဇနော၊ ပုထု ဝါ အယံ ဝိသုံယေဝ သင်္ခံ ဂတော၊ ဝိသံသဋ္ဌော သီလသုတာဒိဂုဏယုတ္တေဟိ အရိယေဟိ ဇနောတိ ပုထုဇ္ဇနော။ ဧဝမေတေဟိ ‘‘အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော’’တိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ယေ တေ –

‘‘ဒုဝေ ပုထုဇ္ဇနာ ဝုတ္တာ၊ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊

အန္ဓော ပုထုဇ္ဇနော ဧကော၊ ကလျာဏေကော ပုထုဇ္ဇနော’’တိ။ –

ဒွေ ပုထုဇ္ဇနာ ဝုတ္တာ၊ တေသု အန္ဓပုထုဇ္ဇနော ဝုတ္တော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတီတိ ‘‘ဣဒဉ္စ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ ဧဝံ အာဂန္တုကေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝိပ္ပမုတ္တံ နာမာ’’တိ ယထာသဘာဝတော န ဇာနာတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ န ဇာနာတိ၊ တသ္မာ။ စိတ္တဘာဝနာ နတ္ထီတိ စိတ္တဋ္ဌိတိ စိတ္တပရိဂ္ဂဟော နတ္ထိ၊ နတ္ထိဘာဝေနေဝ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝဒါမီတိ ဒဿေတိ။

၅၂။ ဒုတိယေ သုတဝါတိ သုတသမ္ပန္နော။ ဝိတ္ထာရတော ပနေတ္ထ အဿုတဝါတိ ပဒဿ ပဋိပက္ခဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အရိယသာဝကောတိ အတ္ထိ အရိယော န သာဝကော၊ သေယျထာပိ ဗုဒ္ဓါ စေဝ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ၊ အတ္ထိ သာဝကော န အရိယော၊ သေယျထာပိ ဂိဟီ အနာဂတဖလော၊ အတ္ထိ နေဝ အရိယော န သာဝကော သေယျထာပိ ပုထုတိတ္ထိယာ။ အတ္ထိ အရိယောစေဝ သာဝကော စ၊ သေယျထာပိ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ အာဂတဖလာ ဝိညာတသာသနာ။ ဣဓ ပန ဂိဟီ ဝါ ဟောတု ပဗ္ဗဇိတော ဝါ၊ ယော ကောစိ သုတဝါတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဝသေန သုတသမ္ပန္နော၊ အယံ အရိယသာဝကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ‘‘ဧဝမိဒံ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ အာဂန္တုကေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဥပက္ကိလိဋ္ဌ’’န္တိ ယထာသဘာဝတော ဇာနာတိ။ စိတ္တဘာဝနာ အတ္ထီတိ စိတ္တဋ္ဌိတိ စိတ္တပရိဂ္ဂဟော အတ္ထိ၊ အတ္ထိဘာဝေနေဝ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဝဒါမီတိ ဒဿေတိ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဗလဝဝိပဿနာ ကထိတာ။ ကေစိ တရုဏဝိပဿနာတိ ဝဒန္တိ။

၅၃။ တတိယံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ကထိတံ။ ကတရာယံ ပန အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ? အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တန္တအဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ။ ဘဂဝါ ကိရ ဧကသ္မိံ သမယေ သာဝတ္ထိံ ဥပနိဿာယ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ ပဋိဝသတိ။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဋိဝသန္တာနံ ပဉ္စဝိဓံ ကိစ္စံ အဝိဇဟိတမေဝ ဟောတိ။ ပဉ္စ ဟိ ဗုဒ္ဓကိစ္စာနိ – ပုရေဘတ္တကိစ္စံ၊ ပစ္ဆာဘတ္တကိစ္စံ၊ ပုရိမယာမကိစ္စံ၊ မဇ္ဈိမယာမကိစ္စံ၊ ပစ္ဆိမယာမကိစ္စန္တိ။

တတြိဒံ ပုရေဘတ္တကိစ္စံ – ဘဂဝါ ဟိ ပါတောဝ ဝုဋ္ဌာယ ဥပဋ္ဌာကာနုဂ္ဂဟတ္ထံ သရီရဖာသုကတ္ထဉ္စ မုခဓောဝနာဒိသရီရပရိကမ္မံ ကတွာ ယာဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ တာဝ ဝိဝိတ္တာသနေ ဝီတိနာမေတွာ ဘိက္ခာစာရဝေလာယ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပတ္တမာဒါယ ကဒါစိ ဧကကောဝ၊ ကဒါစိ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ ကဒါစိ ပကတိယာ၊ ကဒါစိ အနေကေဟိ ပါဋိဟာရိယေဟိ ဝတ္တမာနေဟိ။ သေယျထိဒံ – ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတော လောကနာထဿ ပုရတော ပုရတော ဂန္တွာ မုဒုဂတဝါတာ ပထဝိံ သောဓေန္တိ၊ ဝလာဟကာ ဥဒကဖုသိတာနိ မုဉ္စန္တာ မဂ္ဂေ ရေဏုံ ဝူပသမေတွာ ဥပရိ ဝိတာနံ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ အပရေ ဝါတာ ပုပ္ဖာနိ ဥပသံဟရိတွာ မဂ္ဂေ ဩကိရန္တိ၊ ဥန္နတာ ဘူမိပ္ပဒေသာ ဩနမန္တိ၊ ဩနတာ ဥန္နမန္တိ၊ ပါဒနိက္ခေပသမယေ သမာဝ ဘူမိ ဟောတိ၊ သုခသမ္ဖဿာနိ ပဒုမပုပ္ဖာနိ ဝါ ပါဒေ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ။ ဣန္ဒခီလဿ အန္တော ဌပိတမတ္တေ ဒက္ခိဏပါဒေ သရီရတော ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ သုဝဏ္ဏရသပိဉ္ဇရာနိ ဝိယ စိတြပဋပရိက္ခိတ္တာနိ ဝိယ စ ပါသာဒကူဋာဂါရာဒီနိ အလင်္ကရောန္တိယော ဣတော စိတော စ ဓာဝန္တိ၊ ဟတ္ထိအဿဝိဟင်္ဂါဒယော သကသကဋ္ဌာနေသု ဌိတာယေဝ မဓုရေနာကာရေန သဒ္ဒံ ကရောန္တိ၊ တထာ ဘေရိဝီဏာဒီနိ တူရိယာနိ မနုဿာနဉ္စ ကာယူပဂါနိ အာဘရဏာနိ။ တေန သညာဏေန မနုဿာ ဇာနန္တိ ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ ဣဓ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော’’တိ။ တေ သုနိဝတ္ထာ သုပါရုတာ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီနိ အာဒါယ ဃရာ နိက္ခမိတွာ အန္တရဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ သက္ကစ္စံ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဒသ ဘိက္ခူ၊ အမှာကံ ဝီသတိ၊ ပညာသံ…ပေ… သတံ ဒေထာ’’တိ ယာစိတွာ ဘဂဝတောပိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာသနံ ပညာပေတွာ သက္ကစ္စံ ပိဏ္ဍပါတေန ပဋိမာနေန္တိ။ ဘဂဝါ ကတဘတ္တကိစ္စော တေသံ ဥပနိဿယစိတ္တသန္တာနာနိ ဩလောကေတွာ တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ယထာ ကေစိ သရဏဂမနေသု ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ ကေစိ ပဉ္စသု သီလေသု၊ ကေစိ သောတာပတ္တိသကဒါဂါမိအနာဂါမိဖလာနံ အညတရသ္မိံ၊ ကေစိ ပဗ္ဗဇိတွာ အဂ္ဂဖလေ အရဟတ္တေတိ။ ဧဝံ မဟာဇနံ အနုဂ္ဂဟေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဂန္တွာ ဂန္ဓမဏ္ဍလမာဠေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒတိ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနံ အာဂမယမာနော။ တတော ဘိက္ခူနံ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ဥပဋ္ဌာကော ဘဂဝတော နိဝေဒေတိ။ အထ ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသတိ။ ဣဒံ တာဝ ပုရေဘတ္တကိစ္စံ။

အထ ဘဂဝါ ဧဝံ ကတပုရေဘတ္တကိစ္စော ဂန္ဓကုဋိယာ ဥပဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ပါဒပီဌေ ဌတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဩဝဒတိ – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ၊ ဒုလ္လဘော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ လောကသ္မိံ၊ ဒုလ္လဘော မနုဿတ္တပဋိလာဘော၊ ဒုလ္လဘာ ခဏသမ္ပတ္တိ၊ ဒုလ္လဘာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဒုလ္လဘံ သဒ္ဓမ္မဿဝန’’န္တိ။ တတ္ထ ကေစိ ဘဂဝန္တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆန္တိ။ ဘဂဝါ တေသံ စရိယာနုရူပံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဒေတိ။ တတော သဗ္ဗေပိ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ ဂစ္ဆန္တိ။ ကေစိ အရညံ၊ ကေစိ ရုက္ခမူလံ၊ ကေစိ ပဗ္ဗတာဒီနံ အညတရံ၊ ကေစိ စာတုမဟာရာဇိကဘဝနံ…ပေ… ကေစိ ဝသဝတ္တိဘဝနန္တိ။ တတော ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ သစေ အာကင်္ခတိ၊ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သတော သမ္ပဇာနော မုဟုတ္တံ သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ။ အထ သမဿာသိတကာယော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒုတိယဘာဂေ လောကံ ဝေါလောကေတိ။ တတိယဘာဂေ ယံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ၊ တတ္ထ မဟာဇနော ပုရေဘတ္တံ ဒါနံ ဒတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ သုနိဝတ္ထော သုပါရုတော ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီနိ အာဒါယ ဝိဟာရေ သန္နိပတတိ။ တတော ဘဂဝါ သမ္ပတ္တပရိသာယ အနုရူပေန ပါဋိဟာရိယေန ဂန္တွာ ဓမ္မသဘာယံ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသဇ္ဇ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ကာလယုတ္တံ သမယယုတ္တံ၊ အထ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပရိသံ ဥယျောဇေတိ၊ မနုဿာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကမန္တိ။ ဣဒံ ပစ္ဆာဘတ္တကိစ္စံ။

သော ဧဝံ နိဋ္ဌိတပစ္ဆာဘတ္တကိစ္စော သစေ ဂတ္တာနိ ဩသိဉ္စိတုကာမော ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓါသနာ ဥဋ္ဌာယ နှာနကောဋ္ဌကံ ပဝိသိတွာ ဥပဋ္ဌာကေန ပဋိယာဒိတဥဒကေန ဂတ္တာနိ ဥတုံ ဂဏှာပေတိ။ ဥပဋ္ဌာကောပိ ဗုဒ္ဓါသနံ အာနေတွာ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ ပညပေတိ။ ဘဂဝါ သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဧကံသံ ကတွာ တတ္ထ အာဂန္တွာ နိသီဒတိ ဧကကောဝ မုဟုတ္တံ ပဋိသလ္လီနော၊ အထ ဘိက္ခူ တတော တတော အာဂမ္မ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ဧကစ္စေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ၊ ဧကစ္စေ ကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ဧကစ္စေ ဓမ္မဿဝနံ ယာစန္တိ။ ဘဂဝါ တေသံ အဓိပ္ပာယံ သမ္ပာဒေန္တော ပုရိမယာမံ ဝိတိနာမေတိ။ ဣဒံ ပုရိမယာမကိစ္စံ။

ပုရိမယာမကိစ္စပရိယောသာနေ ပန ဘိက္ခူသု ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကန္တေသု သကလဒသသဟဿိလောကဓာတုဒေဝတာယော ဩကာသံ လဘမာနာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ ယထာဘိသင်္ခတံ အန္တမသော စတုရက္ခရမ္ပိ။ ဘဂဝါ တာသံ ဒေဝတာနံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော မဇ္ဈိမယာမံ ဝီတိနာမေတိ။ ဣဒံ မဇ္ဈိမယာမကိစ္စံ။

ပစ္ဆိမယာမံ ပန တယော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ပုရေဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိသဇ္ဇာပီဠိတဿ သရီရဿ ကိလာသုဘာဝမောစနတ္ထံ ဧကံ ကောဋ္ဌာသံ စင်္ကမေန ဝီတိနာမေတိ၊ ဒုတိယကောဋ္ဌာသေ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သတော သမ္ပဇာနော သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ။ တတိယကောဋ္ဌာသေ ပစ္စုဋ္ဌာယ နိသီဒိတွာ ပုရိမဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ ဒါနသီလာဒိဝသေန ကတာဓိကာရပုဂ္ဂလဒဿနတ္ထံ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေတိ။ ဣဒံ ပစ္ဆိမယာမကိစ္စံ။

တမ္ပိ ဒိဝသံ ဘဂဝါ ဣမသ္မိံယေဝ ကိစ္စေ ဌိတော လောကံ ဩလောကေန္တော ဣဒံ အဒ္ဒသ – မယာ ကောသလရဋ္ဌေ စာရိကံ စရန္တေန အဂ္ဂိက္ခန္ဓေန ဥပမေတွာ ဧကသ္မိံ သုတ္တေ ဒေသိတေ သဋ္ဌိ ဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿန္တိ၊ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂစ္ဆိဿတိ၊ သဋ္ဌိမတ္တာ ဂိဟိဘာဝံ ဂမိဿန္တိ။ တတ္ထ ယေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿန္တိ၊ တေ ယံကိဉ္စိ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပါပုဏိဿန္တေဝ။ ဣတရေသံ ပန ဘိက္ခူနံ သင်္ဂဟတ္ထာယ စာရိကံ စရိတုကာမော ဟုတွာ၊ ‘‘အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခူနံ အာရောစေဟီ’’တိ အာဟ။

ထေရော အနုပရိဝေဏံ ဂန္တွာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာ မဟာဇနဿ သင်္ဂဟတ္ထာယ စာရိကံ စရိတုကာမော၊ ဂန္တုကာမာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခူ မဟာလာဘံ လဘိတွာ ဝိယ တုဋ္ဌမာနသာ ‘‘လဘိဿာမ ဝတ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ ဘဂဝတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ ဩလောကေတုံ မဓုရဉ္စ ဓမ္မကထံ သောတု’’န္တိ ပရုဠှကေသာ ကေသေ ဩဟာရေတွာ မလဂ္ဂဟိတပတ္တာ ပတ္တေ ပစိတွာ ကိလိဋ္ဌစီဝရာ စီဝရာနိ ဓောဝိတွာ ဂမနသဇ္ဇာ အဟေသုံ။ သတ္ထာ အပရိစ္ဆိန္နေန ဘိက္ခုသင်္ဃေန ပရိဝုတော ကောသလရဋ္ဌံ စာရိကာယ နိက္ခန္တော ဂါမနိဂမပဋိပါဋိယာ ဧကဒိဝသံ ဂါဝုတအဍ္ဎယောဇနတိဂါဝုတယောဇနပရမံ စာရိကံ စရန္တော ဧကသ္မိံ ပဒေသေ မဟန္တံ သုသိရရုက္ခံ အဂ္ဂိနာ သမ္ပဇ္ဇလိတံ ဒိသွာ ‘‘ဣမမေဝ ဝတ္ထုံ ကတွာ သတ္တဟိ အင်္ဂေဟိ ပဋိမဏ္ဍေတွာ ဓမ္မဒေသနံ ကထေဿာမီ’’တိ ဂမနံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ အညတရံ ရုက္ခမူလံ ဥပသင်္ကမိတွာ နိသဇ္ဇာကာရံ ဒဿေသိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော သတ္ထု အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ‘‘အဒ္ဓါ ကာရဏံ ဘဝိဿတိ၊ န အကာရဏေန တထာဂတာ ဂမနံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ နိသီဒန္တီ’’တိ စတုဂ္ဂုဏံ သင်္ဃာဋိံ ပညာပေသိ။ သတ္ထာ နိသီဒိတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘ပဿထ နော တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမုံ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓ’’န္တိ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တန္တံ (အ။ နိ။ ၇။၇၂) ဒေသေတိ။

ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဝေယျာကရဏေ ဘညမာနေ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂဉ္ဆိ၊ သဋ္ဌိမတ္တာ ဘိက္ခူ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိံသု၊ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသု။ တဉှိ ဝေယျာကရဏံ သုတွာ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ နာမကာယော သန္တတ္တော၊ နာမကာယေ သန္တတ္တေ ကရဇကာယော သန္တတ္တော၊ ကရဇကာယေ သန္တတ္တေ နိဓာနဂတံ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂဉ္ဆိ။ သဋ္ဌိမတ္တာ ဘိက္ခူ ‘‘ဒုက္ကရံ ဝတ ဗုဒ္ဓသာသနေ ယာဝဇီဝံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတု’’န္တိ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တာ၊ သဋ္ဌိမတ္တာ ဘိက္ခူ သတ္ထု ဒေသနာဘိမုခံ ဉာဏံ ပေသေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတ္တာ။

တတ္ထ ယေသံ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂဉ္ဆိ၊ တေ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇိံသု။ ယေ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္တာ၊ တေ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ မဒ္ဒန္တာ ဝိစရိံသု။ ယေ အရဟတ္တံ ပတ္တာ၊ တေ ပရိသုဒ္ဓသီလာဝ အဟေသုံ။ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာ ဣမေသံ တိဏ္ဏမ္ပိ သဖလာဝ ဇာတာတိ။ အရဟတ္တံ ပတ္တာနံ တာဝ သဖလာ ဟောတု၊ ဣတရေသံ ကထံ သဖလာ ဇာတာတိ? တေပိ ဟိ သစေ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ န သုဏေယျုံ၊ ပမတ္တာဝ ဟုတွာ ဌာနံ ဇဟိတုံ န သက္ကုဏေယျုံ။ တတော နေသံ တံ ပါပံ ဝဍ္ဎမာနံ အပါယေသုယေဝ သံသီဒါပေယျ။ ဣမံ ပန ဒေသနံ သုတွာ ဇာတသံဝေဂါ ဌာနံ ဇဟိတွာ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတာ ဒသ သီလာနိ ပူရေတွာ ယောနိသော မနသိကာရေ ယုတ္တပ္ပယုတ္တာ ကေစိ သောတာပန္နာ ကေစိ သကဒါဂါမိနော ကေစိ အနာဂါမိနော အဟေသုံ၊ ကေစိ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု၊ ဧဝံ ပါရာဇိကာပန္နာနမ္ပိ သဖလာ အဟောသိ။ ဣတရေ ပန သစေ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ န သုဏေယျုံ၊ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ အနုပုဗ္ဗေန သင်္ဃာဒိသေသမ္ပိ ပါရာဇိကမ္ပိ ပါပုဏိတွာ အပါယေသုယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝေယျုံ။ ဣမံ ပန ဒေသနံ သုတွာ ‘‘အဟော သလ္လေခိတံ ဗုဒ္ဓသာသနံ၊ န သက္ကာ အမှေဟိ ယာဝဇီဝံ ဣမံ ပဋိပတ္တိံ ပူရေတုံ၊ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဥပါသကဓမ္မံ ပူရေတွာ ဒုက္ခာ မုစ္စိဿာမာ’’တိ ဂိဟိဘာဝံ ဥပဂမိံသု။ တေ တီသု သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခိတွာ ဥပါသကဓမ္မံ ပူရေတွာ ကေစိ သောတာပန္နာ ကေစိ သကဒါဂါမိနော ကေစိ အနာဂါမိနော ဇာတာ၊ ကေစိ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာတိ။ ဧဝံ တေသမ္ပိ သဖလာဝ အဟောသိ။

ဣမံ ပန သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ဒေဝသင်္ဃာ ယေဟိပိ သုတာ၊ ယေဟိပိ န သုတာ၊ သဗ္ဗေသံယေဝ အာရောစေန္တာ ဝိစရိံသု။ ဘိက္ခူ သုတွာ သုတွာ ‘‘ဒုက္ကရံ၊ ဘော၊ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ ယာဝဇီဝံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတု’’န္တိ ဧကက္ခဏေနေဝ ဒသပိ ဘိက္ခူ ဝီသတိပိ သဋ္ဌိပိ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ ဘိက္ခူ ဂိဟီ ဟောန္တိ။ သတ္ထာ ယထာရုစိယာ စာရိကံ စရိတွာ ပုန ဇေတဝနမေဝ အာဂန္တွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော စာရိကံ စရမာနော စိရံ အာကိဏ္ဏော ဝိဟာသိ၊ ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဍ္ဎမာသံ ပဋိသလ္လီယိတုံ၊ နာမှိ ကေနစိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော အညတြ ဧကေန ပိဏ္ဍပါတနီဟာရကေနာ’’တိ။ အဍ္ဎမာသံ ဧကီဘာဝေန ဝီတိနာမေတွာ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော အာနန္ဒတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ ဝိဟာရစာရိကံ စရမာနော ဩလောကိတောလောကိတဋ္ဌာနေ တနုဘူတံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒိသွာ ဇာနန္တောယေဝ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အာနန္ဒ၊ အညသ္မိံ ကာလေ တထာဂတေ စာရိကံ စရိတွာ ဇေတဝနံ အာဂတေ သကလဝိဟာရော ကာသာဝပဇ္ဇောတော ဣသိဝါတပ္ပဋိဝါတော ဟောတိ၊ ဣဒါနိ ပန တနုဘူတော ဘိက္ခုသင်္ဃော ဒိဿတိ၊ ယေဘုယျေန စ ဥပ္ပဏ္ဍုပဏ္ဍုကဇာတာ ဘိက္ခူ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ? ဧတရဟိ ဘဂဝါ တုမှာကံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမဓမ္မဒေသနံ ကထိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူ သံဝေဂပ္ပတ္တာ ဟုတွာ ‘‘မယံ ဧတံ ဓမ္မံ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ပရိပူရေတုံ န သက္ခိဿာမ၊ အသမ္မာဝတ္တန္တာနဉ္စ ဇနဿ သဒ္ဓါဒေယျံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အယုတ္တ’’န္တိ ဂိဟိဘာဝံ သင်္ကမန္တီတိ။

တသ္မိံ ခဏေ ဘဂဝတော ဓမ္မသံဝေဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တတော ထေရံ အာဟ – ‘‘မယိ ပဋိသလ္လာနေ ဝီတိနာမေန္တေ န ကောစိ မမ ပုတ္တာနံ ဧကံ အဿာသဋ္ဌာနံ ကထေသိ။ သာဂရဿ ဟိ ဩတရဏတိတ္ထာနိ ဝိယ ဗဟူနိ ဣမသ္မိံ သာသနေ အဿာသကာရဏာနိ။ ဂစ္ဆာနန္ဒ၊ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညာပေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေဟီ’’တိ။ ထေရော တထာ အကာသိ။ သတ္ထာ ဗုဒ္ဓါသနဝရဂတော ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ မေတ္တာယ သဗ္ဗပုဗ္ဗဘာဂေါ နာမ နေဝ အပ္ပနာ၊ န ဥပစာရော၊ သတ္တာနံ ဟိတဖရဏမတ္တမေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဣမံ စူဠစ္ဆရာသင်္ဃာတသုတ္တံ ဒေသေသိ။

တတ္ထ အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တန္တိ အစ္ဆရာပဟရဏမတ္တံ၊ ဒွေ အင်္ဂုလိယော ပဟရိတွာ သဒ္ဒကရဏမတ္တန္တိ အတ္ထော။ မေတ္တာစိတ္တန္တိ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဟိတဖရဏစိတ္တံ။ အာသေဝတီတိ ကထံ အာသေဝတိ? အာဝဇ္ဇေန္တော အာသေဝတိ၊ ဇာနန္တော အာသေဝတိ၊ ပဿန္တော အာသေဝတိ၊ ပစ္စဝေက္ခန္တော အာသေဝတိ၊ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟန္တော အာသေဝတိ၊ သဒ္ဓါယ အဓိမုစ္စန္တော အာသေဝတိ၊ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏှန္တော အာသေဝတိ၊ သတိံ ဥပဋ္ဌာပေန္တော အာသေဝတိ၊ စိတ္တံ သမာဒဟန္တော အာသေဝတိ၊ ပညာယ ပဇာနန္တော အာသေဝတိ၊ အဘိညေယျံ အဘိဇာနန္တော အာသေဝတိ၊ ပရိညေယျံ ပရိဇာနန္တော အာသေဝတိ၊ ပဟာတဗ္ဗံ ပဇဟန္တော အာသေဝတိ၊ ဘာဝေတဗ္ဗံ ဘာဝေန္တော အာသေဝတိ၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောန္တော အာသေဝတီတိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၂)။ ဣဓ ပန မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေန ဟိတဖရဏပ္ပဝတ္တနမတ္တေနေဝ အာသေဝတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အရိတ္တဇ္ဈာနောတိ အတုစ္ဆဇ္ဈာနော အပရိစ္စတ္တဇ္ဈာနော ဝါ။ ဝိဟရတီတိ ဣရိယတိ ပဝတ္တတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ စရတိ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ဝိဟရတီတိ။ ဣမိနာ ပဒေန မေတ္တံ အာသေဝန္တဿ ဘိက္ခုနော ဣရိယာပထဝိဟာရော ကထိတော။ သတ္ထုသာသနကရောတိ သတ္ထု အနုသာသနိကရော။ ဩဝါဒပတိကရောတိ ဩဝါဒကာရကော။ ဧတ္ထ စ သကိံဝစနံ ဩဝါဒေါ၊ ပုနပ္ပုနဝစနံ အနုသာသနီ။ သမ္မုခါဝစနမ္ပိ ဩဝါဒေါ၊ ပေသေတွာ ပရမ္မုခါဝစနံ၊ အနုသာသနီ။ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဝစနံ ဩဝါဒေါ၊ ဩတိဏ္ဏေ ဝါ အနောတိဏ္ဏေ ဝါ ဝတ္ထုသ္မိံ တန္တိဌပနဝသေန ဝစနံ အနုသာသနီ။ ဧဝံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရမတ္ထတော ပန ဩဝါဒေါတိ ဝါ အနုသာသနီတိ ဝါ ဧသေ ဧကေ ဧကဋ္ဌေ သမေ သမဘာဂေ တဇ္ဇာတေ တညေဝါတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပိ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု မေတ္တာစိတ္တံ အာသေဝတီ’’တိ ဣဒမေဝ သတ္ထုသာသနဉ္စေဝ ဩဝါဒေါ စ၊ တဿ ကရဏတော ဧသ သာသနကရော ဩဝါဒပတိကရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အမောဃန္တိ အတုစ္ဆံ။ ရဋ္ဌပိဏ္ဍန္တိ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ ရဋ္ဌံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇိတေန ပရေသံ ဂေဟတော ပဋိလဒ္ဓတ္တာ ပိဏ္ဍပါတော ရဋ္ဌပိဏ္ဍော နာမ ဝုစ္စတိ။ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ စတ္တာရော ပရိဘောဂါ ထေယျပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါတိ။ တတ္ထ ဒုဿီလဿ ပရိဘောဂေါ ထေယျပရိဘောဂေါ နာမ။ သီလဝတော အပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ နာမ။ သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂါ နာမ။ ခီဏာသဝဿ ပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါ နာမ။ တတ္ထ ဣမဿ ဘိက္ခုနော အယံ ရဋ္ဌပိဏ္ဍပရိဘောဂေါ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ အမောဃော ဟောတိ။ အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပိ မေတ္တာစိတ္တံ အာသေဝန္တော ဘိက္ခု ရဋ္ဌပိဏ္ဍဿ သာမိကော ဟုတွာ၊ အဏဏော ဟုတွာ၊ ဒါယာဒေါ ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇတီတိပိဿ အမောဃော ရဋ္ဌပိဏ္ဍပရိဘောဂေါ။ အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပိ မေတ္တံ အာသေဝန္တဿ ဘိက္ခုနော ဒိန္နဒါနံ မဟဋ္ဌိယံ ဟောတိ မဟပ္ဖလံ မဟာနိသံသံ မဟာဇုတိကံ မဟာဝိပ္ဖာရန္တိပိဿ အမောဃော ရဋ္ဌပိဏ္ဍပရိဘောဂေါ။ ကော ပန ဝါဒေါ ယေ နံ ဗဟုလီကရောန္တီတိ ယေ ပန ဣမံ မေတ္တာစိတ္တံ ဗဟုလံ အာသေဝန္တိ ဘာဝေန္တိ ပုနပ္ပုနံ ကရောန္တိ၊ တေ အမောဃံ ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ ကိံ? ဧဝရူပါ ဟိ ဘိက္ခူ ရဋ္ဌပိဏ္ဍဿ သာမိနော အဏဏာ ဒါယာဒါ ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ။

၅၄-၅၅။ စတုတ္ထေ ဘာဝေတီတိ ဥပ္ပာဒေတိ ဝဍ္ဎေတိ။ ပဉ္စမေ မနသိ ကရောတီတိ မနသ္မိံ ကရောတိ။ သေသံ ဣမေသု ဒွီသုပိ တတိယေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ အာသေဝတိ၊ အယမေဝ ဘာဝေတိ၊ အယံ မနသိ ကရောတိ။ ယေန စိတ္တေန အာသေဝတိ၊ တေနေဝ ဘာဝေတိ၊ တေန မနသိ ကရောတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပန ယာယ ဓမ္မဓာတုယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တော နာမ ဟောတိ၊ တဿာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ အတ္တနော ဒေသနာဝိလာသံ ဓမ္မိဿရိယတံ ပဋိသမ္ဘိဒါပဘေဒကုသလတံ အပ္ပဋိဟတသဗ္ဗညုတညာဏဉ္စ နိဿာယ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ ဧကစိတ္တမေဝ တီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေသီတိ။

၅၆။ ဆဋ္ဌေ ယေ ကေစီတိ အနိယာမိတဝစနံ။ အကုသလာတိ တေသံ နိယာမိတဝစနံ။ ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗာကုသလာ အသေသတော ပရိယာဒိန္နာ ဟောန္တိ။ အကုသလဘာဂိယာ အကုသလပက္ခိကာတိ အကုသလာနမေဝေတံ နာမံ။ အကုသလာယေဝ ဟိ ဧကစ္စေ အကုသလံ သဟဇာတဝသေန၊ ဧကစ္စေ ဥပနိဿယဝသေန ဘဇန္တိ စေဝ၊ တေသဉ္စ ပက္ခာ ဘဝန္တီတိ ‘‘အကုသလဘာဂိယာ အကုသလပက္ခိကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သဗ္ဗေတေ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ မနော ပုဗ္ဗံ ပဌမတရံ ဂစ္ဆတိ ဧတေသန္တိ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ။ ဧတေ ဟိ ကိဉ္စာပိ မနေန သဒ္ဓိံ ဧကုပ္ပာဒါ ဧကဝတ္ထုကာ ဧကနိရောဓာ ဧကာရမ္မဏာ စ ဟောန္တိ။ ယသ္မာ ပန တေသံ မနော ဥပ္ပာဒကော ကာရကော ဇနကော သမုဋ္ဌာပကော နိဗ္ဗတ္တကော၊ တသ္မာ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ နာမ ဟောန္တိ။

ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ယထာ နာမ ‘‘ရာဇာ နိက္ခန္တော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ရာဇာယေဝ နိက္ခန္တော၊ သေသာ ရာဇသေနာ နိက္ခန္တာ အနိက္ခန္တာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗကာရဏံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗာ နိက္ခန္တာတေဝ ပညာယန္တိ၊ ဧဝမေဝ မနော ဥပ္ပန္နောတိ ဝုတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ အဝသေသာ သဟဇာတသံသဋ္ဌသမ္ပယုတ္တာ ဥပ္ပန္နာ န ဥပ္ပန္နာတိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗကာရဏံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗေ တေ ဥပ္ပန္နာ တွေဝ ပညာယန္တိ။ ဧတမတ္ထဝသံ ပဋိစ္စ တေဟိ သံသဋ္ဌသမ္ပယုတ္တော ဧကုပ္ပာဒေကနိရောဓောပိ သမာနော မနော တေသံ ဓမ္မာနံ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တော။ အနွဒေဝါတိ အနုဒေဝ၊ သဟေဝ ဧကတောယေဝါတိ အတ္ထော။ ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယံ ပန ဂဟေတွာ ပဌမံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္ဆာ စေတသိကာတိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတ္ထော ဟိ ပဋိသရဏံ၊ န ဗျဉ္ဇနံ။ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ၊ မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ’’တိ ဂါထာယပိ ဧသေဝ နယော။

၅၇။ သတ္တမေ ကုသလာတိ စတုဘူမကာပိ ကုသလာ ဓမ္မာ ကထိတာ။ သေသံ ဆဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၅၈။ အဋ္ဌမေ ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပမာဒေါတိ ဧတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေတိ အာလပနံ၊ ယထာ အယံ ပမာဒေါတိ အတ္ထော။ ပမာဒေါတိ ပမဇ္ဇနာကာရော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘တတ္ထ ကတမော ပမာဒေါ? ကာယဒုစ္စရိတေ ဝါ ဝစီဒုစ္စရိတေ ဝါ မနောဒုစ္စရိတေ ဝါ ပဉ္စသု ဝါ ကာမဂုဏေသု စိတ္တဿ ဝေါဿဂ္ဂေါ ဝေါဿဂ္ဂါနုပ္ပဒါနံ ကုသလာနံ ဝါ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အသက္ကစ္စကိရိယတာ အသာတစ္စကိရိယတာ အနဋ္ဌိတကိရိယတာ ဩလီနဝုတ္တိတာ နိက္ခိတ္တဆန္ဒတာ နိက္ခိတ္တဓုရတာ အနဓိဋ္ဌာနံ အနနုယောဂေါ အနာသေဝနာ အဘာဝနာ အဗဟုလီကမ္မံ။ ယော ဧဝရူပေါ ပမာဒေါ ပမဇ္ဇနာ ပမဇ္ဇိတတ္တံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပမာဒေါ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၄၆)။

ဥပ္ပန္နာ စ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တီတိ ဣဒံ ဈာနဝိပဿနာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ မဂ္ဂဖလာနံ ပန သကိံ ဥပ္ပန္နာနံ ပုန ပရိဟာနံ နာမ နတ္ထိ။

၅၉။ နဝမေ အပ္ပမာဒေါ ပမာဒဿ ပဋိပက္ခဝသေန ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၆၀။ ဒသမေ ကောသဇ္ဇန္တိ ကုသီတဘာဝေါ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

အစ္ဆရာသင်္ဃာတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၇။ ဝီရိယာရမ္ဘာဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၆၁။ သတ္တမဿ ပဌမေ ဝီရိယာရမ္ဘောတိ စတုကိစ္စဿ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဿ အာရမ္ဘော၊ အာရဒ္ဓပဂ္ဂဟိတပရိပုဏ္ဏဝီရိယတာတိ အတ္ထော။

၆၂။ ဒုတိယေ မဟိစ္ဆတာတိ မဟာလောဘော။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ မဟိစ္ဆတာ? ဣတရီတရစီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ ပဉ္စဟိ ဝါ ကာမဂုဏေဟိ အသန္တုဋ္ဌဿ ဘိယျောကမျတာ၊ ယာ ဧဝရူပါ ဣစ္ဆာ ဣစ္ဆာဂတာ မဟိစ္ဆတာ ရာဂေါ သာရာဂေါ စိတ္တဿ သာရာဂေါ။ အယံ ဝုစ္စတိ မဟိစ္ဆတာ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၅၀)။

၆၃။ တတိယေ အပ္ပိစ္ဆတာတိ အလောဘော။ အပ္ပိစ္ဆဿာတိ အနိစ္ဆဿ။ ဧတ္ထ ဟိ ဗျဉ္ဇနံ သာဝသေသံ ဝိယ၊ အတ္ထော ပန နိရဝသေသော။ န ဟိ အပ္ပမတ္တိကာယ ဣစ္ဆာယ အတ္ထိဘာဝေန သော အပ္ပိစ္ဆောတိ ဝုတ္တော၊ ဣစ္ဆာယ ပန အဘာဝေန ပုနပ္ပုနံ အာသေဝိတဿ အလောဘဿေဝ ဘာဝေန အပ္ပိစ္ဆောတိ ဝုတ္တော။

အပိစေတ္ထ အတြိစ္ဆတာ၊ ပါပိစ္ဆတာ၊ မဟိစ္ဆတာ အပ္ပိစ္ဆတာတိ အယံ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သကလာဘေ အတိတ္တဿ ပရလာဘေ ပတ္ထနာ အတြိစ္ဆတာ နာမ၊ ယာယ သမန္နာဂတဿ ဧကဘာဇနေ ပက္ကပူဝေပိ အတ္တနော ပတ္တေ ပတိတေ န သုပက္ကော ဝိယ ခုဒ္ဒကော စ ဝိယ ခါယတိ၊ သွေဝ ပန ပရဿ ပတ္တေ ပက္ခိတ္တော သုပက္ကော ဝိယ မဟန္တော ဝိယ စ ခါယတိ။ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနတာ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ အမတ္တညုတာ ပါပိစ္ဆတာ နာမ၊ သာ ‘‘ဣဓေကစ္စော အဿဒ္ဓါ သမာနော သဒ္ဓါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိအာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ အာဂတာယေဝ၊ တာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ကောဟညေ ပတိဋ္ဌာတိ။ သန္တဂုဏသမ္ဘာဝနတာ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ အမတ္တညုတာ မဟိစ္ဆတာ နာမ၊ သာပိ ‘‘ဣဓေကစ္စော သဒ္ဓါ သမာနော သဒ္ဓါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိ ဣစ္ဆတိ၊ သီလဝါ သမာနော သီလဝါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ ဣမိနာ နယေန အာဂတာယေဝ။ တာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဒုဿန္တပ္ပယော ဟောတိ၊ ဝိဇာတမာတာပိဿ စိတ္တံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘အဂ္ဂိက္ခန္ဓော သမုဒ္ဒေါ စ၊ မဟိစ္ဆော စာပိ ပုဂ္ဂလော၊

သကဋေန ပစ္စယေ ဒေန္တု၊ တယောပေတေ အတပ္ပယာ’’တိ။

သန္တဂုဏနိဂူဟနတာ ပန ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ မတ္တညုတာ အပ္ပိစ္ဆတာ နာမ၊ တာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဂုဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမတာယ သဒ္ဓါ သမာနော ‘‘သဒ္ဓါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ န ဣစ္ဆတိ။ သီလဝါ၊ ပဝိဝိတ္တော၊ ဗဟုဿုတော၊ အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ သမာဓိသမ္ပန္နော၊ ပညဝါ၊ ခီဏာသဝေါ သမာနော ‘‘ခီဏာသဝေါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ န ဣစ္ဆတိ သေယျထာပိ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရော။

ထေရော ကိရ မဟာခီဏာသဝေါ အဟောသိ၊ ပတ္တစီဝရံ ပနဿ ပါဒမတ္တမေဝ အဂ္ဃတိ။ သော အသောကဿ ဓမ္မရညော ဝိဟာရမဟဒိဝသေ သင်္ဃတ္ထေရော အဟောသိ။ အထဿ အတိလူခဘာဝံ ဒိသွာ မနုဿာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ထောကံ ဗဟိ ဟောထာ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော ‘‘မာဒိသေ ခီဏာသဝေ ရညော သင်္ဂဟံ အကရောန္တေ အညော ကော ကရိဿတီ’’တိ ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ သင်္ဃတ္ထေရဿ ဥက္ခိတ္တပိဏ္ဍံ ဂဏှန္တောယေဝ ဥမ္မုဇ္ဇိ။ ဧဝံ ခီဏာသဝေါ သမာနော ‘‘ခီဏာသဝေါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ န ဣစ္ဆတိ။ ဧဝံ အပ္ပိစ္ဆော စ ပန ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နံ လာဘံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ထာဝရံ ကရောတိ၊ ဒါယကာနံ စိတ္တံ အာရာဓေတိ။ ယထာ ယထာ ဟိ သော အတ္တနော အပ္ပိစ္ဆတာယ အပ္ပံ ဂဏှာတိ၊ တထာ တထာ တဿ ဝတ္တေ ပသန္နာ မနုဿာ ဗဟူ ဒေန္တိ။

အပရောပိ စတုဗ္ဗိဓော အပ္ပိစ္ဆော – ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆော၊ ဓုတင်္ဂအပ္ပိစ္ဆော၊ ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော၊ အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆောတိ။ တတ္ထ စတူသု ပစ္စယေသု အပ္ပိစ္ဆော ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆော နာမ။ သော ဒါယကဿ ဝသံ ဇာနာတိ၊ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသံ ဇာနာတိ၊ အတ္တနော ထာမံ ဇာနာတိ။ ယဒိ ဟိ ဒေယျဓမ္မော ဗဟု ဟောတိ၊ ဒါယကော အပ္ပမတ္တကံ ဒါတုကာမော၊ ဒါယကဿ ဝသေန အပ္ပံ ဂဏှာတိ။ ဒေယျဓမ္မော အပ္ပော၊ ဒါယကော ဗဟုံ ဒါတုကာမော၊ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသေန အပ္ပံ ဂဏှာတိ။ ဒေယျဓမ္မောပိ ဗဟု၊ ဒါယကောပိ ဗဟုံ ဒါတုကာမော၊ အတ္တနော ထာမံ ဉတွာ ပမာဏေနေဝ ဂဏှာတိ။

ဓုတင်္ဂသမာဒါနဿ အတ္တနိ အတ္ထိဘာဝံ နဇာနာပေတုကာမော ဓုတင်္ဂအပ္ပိစ္ဆော နာမ။ တဿ ဝိဘာဝနတ္ထံ ဣမာနိ ဝတ္ထူနိ – သောသာနိကမဟာကုမာရတ္ထေရော ကိရ သဋ္ဌိ ဝဿာနိ သုသာနေ ဝသိ၊ အညော ဧကဘိက္ခုပိ န အညာသိ။ တေနေဝါဟ –

‘‘သုသာနေ သဋ္ဌိ ဝဿာနိ၊ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ ဝသာမဟံ၊

ဒုတိယော မံ န ဇာနေယျ၊ အဟော သောသာနိကုတ္တမော’’တိ။

စေတိယပဗ္ဗတေ ဒွေ ဘာတိကတ္ထေရာ ဝသိံသု။ ကနိဋ္ဌော ဥပဋ္ဌာကေန ပေသိတံ ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကံ ဂဟေတွာ ဇေဋ္ဌဿ သန္တိကံ အဂမာသိ ‘‘ပရိဘောဂံ၊ ဘန္တေ၊ ကရောထာ’’တိ။ ထေရဿ စ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ မုခဝိက္ခာလနကာလော အဟောသိ။ သော ‘‘အလံ၊ အာဝုသော’’တိ အာဟ။ ကစ္စိ၊ ဘန္တေ၊ ဧကာသနိကတ္ထာတိ? အာဟရာဝုသော၊ ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကန္တိ ပညာသ ဝဿာနိ ဧကာသနိကော သမာနောပိ ဓုတင်္ဂံ နိဂူဟမာနော ပရိဘောဂံ ကတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ပုန ဓုတင်္ဂံ အဓိဋ္ဌာယ ဂတော။

ယော ပန သာကေတတိဿတ္ထေရော ဝိယ ဗဟုဿုတဘာဝံ ဇာနာပေတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အယံ ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော နာမ။ ထေရော ကိရ ‘‘ခဏော နတ္ထီတိ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာသု ဩကာသံ အကရောန္တော ကဒါ မရဏက္ခဏံ၊ ဘန္တေ၊ လဘိဿထာ’’တိ စောဒိတော ဂဏံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကဏိကာရဝါလိကသမုဒ္ဒဝိဟာရံ ဂတော။ တတ္ထ အန္တောဝဿံ ထေရနဝမဇ္ဈိမာနံ ဥပကာရော ဟုတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဥပေါသထဒိဝသေ ဓမ္မကထာယ ဇနပဒံ ခေါဘေတွာ ဂတော။

ယော ပန သောတာပန္နာဒီသု အညတရော ဟုတွာ သောတာပန္နာဒိဘာဝံ ဇာနာပေတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အယံ အဓိဂမပ္ပိစ္ဆော နာမ တယော ကုလပုတ္တာ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၅) ဝိယ ဃဋီကာရကုမ္ဘကာရော (မ။ နိ။ ၂။၂၈၂ အာဒယော) ဝိယ စ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ လဒ္ဓါသေဝနေန ဗလဝအလောဘေန သမန္နာဂတော သေက္ခောပိ ပုထုဇ္ဇနောပိ အပ္ပိစ္ဆောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၆၄။ စတုတ္ထေ အသန္တုဋ္ဌိတာတိ အသန္တုဋ္ဌေ ပုဂ္ဂလေ သေဝန္တဿ ဘဇန္တဿ ပယိရုပါသန္တဿ ဥပ္ပန္နော အသန္တောသသင်္ခါတော လောဘော။

၆၅။ ပဉ္စမေ သန္တုဋ္ဌိတာတိ သန္တုဋ္ဌေ ပုဂ္ဂလေ သေဝန္တဿ ဘဇန္တဿ ပယိရုပါသန္တဿ ဥပ္ပန္နော အလောဘသင်္ခါတော သန္တောသော။ သန္တုဋ္ဌဿာတိ ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသေန သမန္နာဂတဿ။ သော ပနေသ သန္တောသော ဒွါဒသဝိဓော ဟောတိ။ သေယျထိဒံ – စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော၊ ယထာဗလသန္တောသော၊ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောတိ တိဝိဓော။ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာဒီသု။

တဿာယံ ပဘေဒသံဝဏ္ဏနာ – ဣဓ ဘိက္ခု စီဝရံ လဘတိ သုန္ဒရံ ဝါ အသုန္ဒရံ ဝါ။ သော တေနေဝ ယာပေတိ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ။ အယမဿ စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန ပကတိဒုဗ္ဗလော ဝါ ဟောတိ အာဗာဓဇရာဘိဘူတော ဝါ၊ ဂရုံ စီဝရံ ပါရုပန္တော ကိလမတိ။ သော သဘာဂေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ တံ ပရိဝတ္တေတွာ လဟုကေန ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ စီဝရေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ပဏီတပစ္စယလာဘီ ဟောတိ။ သော ပဋ္ဋစီဝရာဒီနံ အညတရံ မဟဂ္ဃစီဝရံ ဗဟူနိ ဝါ ပန စီဝရာနိ လဘိတွာ ‘‘ဣဒံ ထေရာနံ စိရပဗ္ဗဇိတာနံ၊ ဣဒံ ဗဟုဿုတာနံ အနုရူပံ၊ ဣဒံ ဂိလာနာနံ၊ ဣဒံ အပ္ပလာဘာနံ ဟောတူ’’တိ ဒတွာ တေသံ ပုရာဏစီဝရံ ဝါ သင်္ကာရကူဋာဒိတော ဝါ နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတွာ တေဟိ သင်္ဃာဋိံ ကတွာ ဓာရေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ စီဝရေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ၊ သော တေနေဝ ယာပေတိ၊ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ၊ ယေနဿ ပရိဘုတ္တေန အဖာသု ဟောတိ၊ သော သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော တံ ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော သပ္ပာယဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ဗဟုံ ပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ။ သော တံ စီဝရံ ဝိယ ထေရစိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘဂိလာနာနံ ဒတွာ တေသံ ဝါ သေသကံ ပိဏ္ဍာယ ဝါ စရိတွာ မိဿကာဟာရံ ဘုဉ္ဇန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု သေနာသနံ လဘတိ မနာပံ ဝါ အမနာပံ ဝါ၊ သော တေန နေဝ သောမနဿံ န ဒေါမနဿံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အန္တမသော တိဏသန္ထာရကေနာပိ ယထာလဒ္ဓေနေဝ တုဿတိ။ အယမဿ သေနာသနေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ သေနာသနံ လဘတိ၊ ယတ္ထဿ ဝသတော အဖာသု ဟောတိ၊ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ သန္တကေ သပ္ပာယသေနာသနေ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ သေနာသနေ ယထာဗလသန္တောသော။

အပရော မဟာပုညော လေဏမဏ္ဍပကူဋာဂါရာဒီနိ ဗဟူနိ ပဏီတသေနာသနာနိ လဘတိ။ သော တာနိ စီဝရာဒီနိ ဝိယ ထေရစိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘဂိလာနာနံ ဒတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။ ယောပိ ‘‘ဥတ္တမသေနာသနံ နာမ ပမာဒဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ နိသိန္နဿ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ၊ နိဒ္ဒါဘိဘူတဿ ပုန ပဋိဗုဇ္ဈတော ပါပဝိတက္ကာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ပဋိသဉ္စိက္ခိတွာ တာဒိသံ သေနာသနံ ပတ္တမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ သော တံ ပဋိက္ခိပိတွာ အဗ္ဘောကာသရုက္ခမူလာဒီသု ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမ္ပိဿ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ဘေသဇ္ဇံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ၊ သော ယံ လဘတိ၊ တေနေဝ တုဿတိ၊ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန တေလေန အတ္ထိကော ဖာဏိတံ လဘတိ၊ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော တေလံ ဂဟေတွာ အညဒေဝ ဝါ ပရိယေသိတွာ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာဗလသန္တောသော။

အပရော မဟာပုညော ဗဟုံ တေလမဓုဖာဏိတာဒိပဏီတဘေသဇ္ဇံ လဘတိ။ သော တံ စီဝရံ ဝိယ ထေရစိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘဂိလာနာနံ ဒတွာ တေသံ အာဘတေန ယေန ကေနစိ ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ ယော ပန ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ မုတ္တဟရီတကံ ဌပေတွာ ဧကသ္မိံ စတုမဓုရံ – ‘‘ဂဏှထ၊ ဘန္တေ၊ ယဒိစ္ဆက’’န္တိ ဝုစ္စမာနော ‘‘သစဿ တေသု အညတရေနပိ ရောဂေါ ဝူပသမ္မတိ၊ အထ မုတ္တဟရီတကံ နာမ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝဏ္ဏိတ’’န္တိ စတုမဓုရံ ပဋိက္ခိပိတွာ မုတ္တဟရီတကေန ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တောပိ ပရမသန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။ ဣမေသံ ပန ပစ္စေကပစ္စယေသု တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ သန္တောသာနံ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောဝ အဂ္ဂေါ။

၆၆-၆၇။ ဆဋ္ဌသတ္တမေသု အယောနိသောမနသိကာရယောနိသောမနသိကာရာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တလက္ခဏာဝ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

၆၈။ အဋ္ဌမေ အသမ္ပဇညန္တိ အသမ္ပဇာနဘာဝေါ၊ မောဟဿေတံ အဓိဝစနံ။ အသမ္ပဇာနဿာတိ အဇာနန္တဿ သမ္မုဠှဿ။

၆၉။ နဝမေ သမ္ပဇညန္တိ သမ္ပဇာနဘာဝေါ၊ ပညာယေတံ နာမံ။ သမ္ပဇာနဿာတိ သမ္ပဇာနန္တဿ။

၇၀။ ဒသမေ ပါပမိတ္တတာတိ ယဿ ပါပါ လာမကာ မိတ္တာ၊ သော ပါပမိတ္တော။ ပါပမိတ္တဿ ဘာဝေါ ပါပမိတ္တတာ၊ တေနာကာရေန ပဝတ္တာနံ စတုန္နံ ခန္ဓာနမေဝေတံ နာမံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ ပါပမိတ္တတာ? ယေ တေ ပုဂ္ဂလာ အဿဒ္ဓါ ဒုဿီလာ အပ္ပဿုတာ မစ္ဆရိနော ဒုပ္ပညာ။ ယာ တေသံ သေဝနာ နိသေဝနာ သံသေဝနာ ဘဇနာ သမ္ဘဇနာ ဘတ္တိ သမ္ဘတ္တိ သမ္ပဝင်္ကတာ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပါပမိတ္တတာ’’တိ (ဝိဘ။ ၉၀၁)။

ဝီရိယာရမ္ဘာဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၈။ ကလျာဏမိတ္တတာဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၇၁။ အဋ္ဌမဿ ပဌမေ ကလျာဏမိတ္တတာတိ ကလျာဏာ မိတ္တာ အဿာတိ ကလျာဏမိတ္တော၊ တဿ ဘာဝေါ ကလျာဏမိတ္တတာ။ သေသံ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၇၂-၇၃။ ဒုတိယေ အနုယောဂေါတိ ယောဂေါ ပယောဂေါ။ အနနုယောဂေါတိ အယောဂေါ အပ္ပယောဂေါ။ အနုယောဂါတိ အနုယောဂေန။ အနနုယောဂါတိ အနနုယောဂေန။ ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ စတုဘူမကကုသလဓမ္မာနံ။ တတိယံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၇၄။ စတုတ္ထေ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဗုဇ္ဈနကသတ္တဿ အင်္ဂဘူတာ သတ္တ ဓမ္မာ။ ယာယ ဝါ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ သော ဗုဇ္ဈတိ၊ သမ္မောဟနိဒ္ဒါတော ဝါ ဝုဋ္ဌာတိ၊ စတုသစ္စဓမ္မံ ဝါ သစ္ဆိကရောတိ။ တဿာ ဗောဓိယာ အင်္ဂဘူတာတိပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ ‘‘ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ကေနဋ္ဌေန ဗောဇ္ဈင်္ဂါ? ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ အနုဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ ပဋိဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ သမ္ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ ဗောဓာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၁၇)။ ဧဝံ ပနေတံ ပဒံ ဝိဘတ္တမေဝ။

၇၅။ ပဉ္စမေ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဣမိနာ ပဒေန ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ယာထာဝသရသဘူမိ နာမ ကထိတာ။ သာ ပနေသာ စတုဗ္ဗိဓာ ဟောတိ – ဝိပဿနာ၊ ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနံ၊ မဂ္ဂေါ၊ ဖလန္တိ။ တတ္ထ ဝိပဿနာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ကာမာဝစရာ ဟောန္တိ၊ ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနမှိ ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ ရူပါဝစရအရူပါဝစရာ၊ မဂ္ဂဖလေသု ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ လောကုတ္တရာ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ စတုဘူမကာ ကထိတာ။

၇၆။ ဆဋ္ဌဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော နိက္ခေပေါ။ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ဟေတံ နိက္ခိတ္တံ၊ သမ္ဗဟုလာ ကိရ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိသိန္နာ။ တေသံ အန္တရေ ဗန္ဓုလမလ္လသေနာပတိံ အာရဗ္ဘ အယံ ကထာ ဥဒပါဒိ၊ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကံ နာမ ကုလံ ပုဗ္ဗေ ဗဟုဉာတိကံ အဟောသိ ဗဟုပက္ခံ၊ ဣဒါနိ အပ္ပဉာတိကံ အပ္ပပက္ခံ ဇာတ’’န္တိ။ အထ ဘဂဝါ တေသံ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ‘‘မယိ ဂတေ မဟတီ ဒေသနာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမ္မ ဓမ္မသဘာယံ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ အညာ ဂါမနိဂမာဒိကထာ နတ္ထိ၊ အသုကံ နာမ ကုလံ ပုဗ္ဗေ ဗဟုဉာတိကံ အဟောသိ ဗဟုပက္ခံ၊ ဣဒါနိ အပ္ပဉာတိကံ အပ္ပပက္ခံ ဇာတန္တိ ဝဒန္တာ နိသိန္နမှာတိ။ သတ္ထာ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ အပ္ပမတ္တိကာ ဧသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဟာနီတိ ဣဒံ သုတ္တံ အာရဘိ။

တတ္ထ အပ္ပမတ္တိကာတိ ပရိတ္တာ ပရိတ္တပ္ပမာဏာ။ ဧတာယ ဟိ ပရိဟာနိယာ သဂ္ဂတော ဝါ မဂ္ဂတော ဝါ ပရိဟာနိ နာမ နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကပရိဟာနိမတ္တမေဝ ဧတန္တိ အာဟ။ ဧတံ ပတိကိဋ္ဌန္တိ ဧတံ ပစ္ဆိမံ ဧတံ လာမကံ။ ယဒိဒံ ပညာပရိဟာနီတိ ယာ ဧသာ မမ သာသနေ ကမ္မဿကတပညာယ ဈာနပညာယ ဝိပဿနာပညာယ မဂ္ဂပညာယ ဖလပညာယ စ ပရိဟာနိ၊ ဧသာ ပစ္ဆိမာ၊ ဧသာ လာမကာ၊ ဧသာ ဆဍ္ဍနီယာတိ အတ္ထော။

၇၇။ သတ္တမမ္ပိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယမေဝ ကထိတံ။ ဓမ္မသဘာယံ ကိရ နိသိန္နေသု ဘိက္ခူသု ဧကစ္စေ ဧဝံ အာဟံသု – ‘‘အသုကံ နာမ ကုလံ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဉာတိကံ အပ္ပပက္ခံ အဟောသိ၊ ဣဒါနိ တံ ဗဟုဉာတိကံ ဗဟုပက္ခံ ဇာတ’’န္တိ။ ကံ သန္ဓာယ ဧဝမာဟံသူတိ? ဝိသာခံ ဥပါသိကံ ဝေသာလိကေ စ လိစ္ဆဝီ။ သတ္ထာ တေသံ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ပုရိမနယေနေဝ အာဂန္တွာ ဓမ္မာသနေ နိသိန္နော ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ ယထာဘူတံ ကထယိံသု။ သတ္ထာ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဣမံ သုတ္တံ အာရဘိ။ တတ္ထ အပ္ပမတ္တိကာတိ တံ သမ္ပတ္တိံ နိဿာယ သဂ္ဂံ ဝါ မဂ္ဂံ ဝါ သမ္ပတ္တာနံ အဘာဝတော ပရိတ္တာ။ ယဒိဒံ ပညာဝုဒ္ဓီတိ ကမ္မဿကတပညာဒီနံ ဝုဒ္ဓိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဉာတီနံ ဝုဒ္ဓိ နာမ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမတ္တာ အပ္ပာ ပရိတ္တာ၊ သာ သဂ္ဂံ ဝါ မဂ္ဂံ ဝါ ပါပေတုံ အသမတ္ထာ၊ တသ္မာ။ ပညာဝုဒ္ဓိယာတိ ကမ္မဿကတာဒိပညာယ ဝုဒ္ဓိယာ။

၇၈။ အဋ္ဌမမ္ပိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယမေဝ ကထိတံ။ သမ္ဗဟုလာ ကိရ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိသိန္နာ မဟာဓနသေဋ္ဌိပုတ္တံ အာရဗ္ဘ ‘‘အသုကံ နာမ ကုလံ ပုဗ္ဗေ မဟာဘောဂံ မဟာဟိရညသုဝဏ္ဏံ အဟောသိ၊ တံ ဣဒါနိ အပ္ပဘောဂံ ဇာတ’’န္တိ ကထယိံသု။ သတ္ထာ ပုရိမနယေနေဝ အာဂန္တွာ တေသံ ဝစနံ သုတွာ ဣမံ သုတ္တံ အာရဘိ။

၇၉။ နဝမမ္ပိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယမေဝ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသဘာယံ ကိရ သန္နိသိန္နာ ဘိက္ခူ ကာကဝလိယသေဋ္ဌိဉ္စ ပုဏ္ဏသေဋ္ဌိဉ္စ အာရဗ္ဘ ‘‘အသုကံ နာမ ကုလံ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဘောဂံ အဟောသိ၊ တံ ဣဒါနိ မဟာဘောဂံ ဇာတ’’န္တိ ကထယိံသု။ သတ္ထာ ပုရိမနယေနေဝ အာဂန္တွာ တေသံ ဝစနံ သုတွာ ဣမံ သုတ္တံ အာရဘိ။ သေသံ ဣမေသု ဒွီသုပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၀။ ဒသမမ္ပိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသဘာယံ ကိရ ဘိက္ခူ ကောသလမဟာရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ‘‘အသုကံ နာမ ကုလံ ပုဗ္ဗေ မဟာယသံ မဟာပရိဝါရံ အဟောသိ၊ ဣဒါနိ အပ္ပယသံ အပ္ပပရိဝါရံ ဇာတ’’န္တိ ကထယိံသု။ ဘဂဝါ ပုရိမနယေနေဝ အာဂန္တွာ တေသံ ဝစနံ သုတွာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာရဘိ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ကလျာဏမိတ္တတာဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၉။ ပမာဒါဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၈၁။ နဝမဿာပိ ပဌမံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယမေဝ ကထိတံ။ သမ္ဗဟုလာ ကိရ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ နိသိန္နာ ကုမ္ဘဃောသကံ အာရဗ္ဘ ‘‘အသုကံ နာမ ကုလံ ပုဗ္ဗေ အပ္ပယသံ အပ္ပပရိဝါရံ အဟောသိ၊ ဣဒါနိ မဟာယသံ မဟာပရိဝါရံ ဇာတ’’န္တိ ကထယိံသု။ သတ္ထာ ပုရိမနယေနေဝ အာဂန္တွာ တေသံ ဝစနံ သုတွာ ဣမံ သုတ္တံ အာရဘိ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၂။ ဒုတိယာဒီသု မဟတော အနတ္ထာယာတိ မဟန္တဿ အနတ္ထဿ အတ္ထာယ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပမာဒါဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၁၀။ ဒုတိယပမာဒါဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၉၈။ ဒသမေ အဇ္ဈတ္တိကန္တိ နိယကဇ္ဈတ္တဝသေန အဇ္ဈတ္တိကံ။ အင်္ဂန္တိ ကာရဏံ။ ဣတိ ကရိတွာတိ ဧဝံ ကတွာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဘိက္ခဝေ၊ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အတ္တနော သန္တာနေ သမုဋ္ဌိတံ ကာရဏန္တိ ကတွာ န အညံ ဧကံ ကာရဏမ္ပိ သမနုပဿာမီတိ။

၁၁၀-၁၁၄။ ဗာဟိရန္တိ အဇ္ဈတ္တသန္တာနတော ဗဟိ ဘဝံ။ သဒ္ဓမ္မဿာတိ သုဒ္ဓမ္မဿ၊ သာသနဿာတိ အတ္ထော။ သမ္မောသာယာတိ ဝိနာသာယ။ အန္တရဓာနာယာတိ အပညာဏတ္ထာယ။

၁၁၅။ ဌိတိယာတိ စိရဋ္ဌိတတ္ထံ။ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓာနာယာတိ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ စတုက္ကောဋိကေ ဝုတ္တနယမေဝ။

၁၃၀။ ဣတော ပရေသု အဓမ္မံ ဓမ္မောတိ ဒီပေန္တီတိအာဒီသု သုတ္တန္တပရိယာယေန တာဝ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ ဓမ္မော၊ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ အဓမ္မော။ တထာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ဓမ္မော နာမ၊ တယော သတိပဋ္ဌာနာ တယော သမ္မပ္ပဓာနာ တယော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဆ ဣန္ဒြိယာနိ ဆ ဗလာနိ အဋ္ဌ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ နဝင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ စ စတ္တာရော ဥပါဒါနာ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ သတ္တ အနုသယာ အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တာနိ စ အယံ အဓမ္မော။

တတ္ထ ယံကိဉ္စိ ဧကံ အဓမ္မကောဋ္ဌာသံ ဂဟေတွာ ‘‘ဣမံ အဓမ္မံ ဓမ္မောတိ ကရိဿာမ၊ ဧဝံ အမှာကံ အာစရိယကုလံ နိယျာနိကံ ဘဝိဿတိ၊ မယံ စ လောကေ ပါကဋာ ဘဝိဿာမာ’’တိ တံ အဓမ္မံ ‘‘ဓမ္မော အယ’’န္တိ ကထယန္တာ အဓမ္မံ ဓမ္မောတိ ဒီပေန္တိ နာမ။ တထေဝ ဓမ္မကောဋ္ဌာသေသု ဧကံ ဂဟေတွာ ‘‘အယံ အဓမ္မော’’တိ ကထေန္တာ ဓမ္မံ အဓမ္မောတိ ဒီပေန္တိ နာမ။ ဝိနယပရိယာယေန ပန ဘူတေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတွာ သာရေတွာ ယထာပဋိညာယ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ဓမ္မော နာမ၊ အဘူတေန ဝတ္ထုနာ အစောဒေတွာ အသာရေတွာ အပဋိညာယ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ အဓမ္မော နာမ။

သုတ္တန္တပရိယာယေန ရာဂဝိနယော ဒေါသဝိနယော မောဟဝိနယော သံဝရော ပဟာနံ ပဋိသင်္ခါတိ အယံ ဝိနယော နာမ၊ ရာဂါဒီနံ အဝိနယော အသံဝရော အပ္ပဟာနံ အပဋိသင်္ခါတိ အယံ အဝိနယော နာမ။ ဝိနယပရိယာယေန ဝတ္ထုသမ္ပတ္တိ၊ ဉတ္တိသမ္ပတ္တိ၊ အနုဿာဝနသမ္ပတ္တိ၊ သီမာသမ္ပတ္တိ၊ ပရိသသမ္ပတ္တီတိ အယံ ဝိနယော နာမ။ ဝတ္ထုဝိပတ္တိ၊ ဉတ္တိဝိပတ္တိ၊ အနုဿာဝနဝိပတ္တိ၊ သီမာဝိပတ္တိ ပရိသဝိပတ္တီတိ အယံ အဝိနယော နာမ။

သုတ္တန္တပရိယာယေန စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ…ပေ… အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ဣဒံ ဘာသိတံ လပိတံ တထာဂတေန၊ တယော သတိပဋ္ဌာနာ တယော သမ္မပ္ပဓာနာ တယော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဆ ဣန္ဒြိယာနိ ဆ ဗလာနိ အဋ္ဌ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ နဝင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ဣဒံ အဘာသိတံ အလပိတံ တထာဂတေန။ ဝိနယပရိယာယေန စတ္တာရော ပါရာဇိကာ တေရသ သင်္ဃာဒိသေသာ ဒွေ အနိယတာ တိံသ နိဿဂ္ဂိယာ ပါစိတ္တိယာတိ ဣဒံ ဘာသိတံ လပိတံ တထာဂတေန၊ တယော ပါရာဇိကာ စုဒ္ဒသ သင်္ဃာဒိသေသာ တယော အနိယတာ ဧကတိံသ နိဿဂ္ဂိယာ ပါစိတ္တိယာတိ ဣဒံ အဘာသိတံ အလပိတံ တထာဂတေန။

သုတ္တန္တပရိယာယေန ဒေဝသိကံ ဖလသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကဝေါလောကနံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန သုတ္တန္တဒေသနာ ဇာတကကထာတိ ဣဒံ အာစိဏ္ဏံ၊ န ဒေဝသိကံ ဖလသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ…ပေ… န ဇာတကကထာတိ ဣဒံ အနာစိဏ္ဏံ။ ဝိနယပရိယာယေန နိမန္တိတဿ ဝဿာဝါသံ ဝသိတွာ အပလောကေတွာ စာရိကာပက္ကမနံ ပဝါရေတွာ စာရိကာပက္ကမနံ၊ အာဂန္တုကေဟိ သဒ္ဓိံ ပဌမံ ပဋိသန္ထာရကရဏန္တိ ဣဒံ အာစိဏ္ဏံ၊ တဿေဝ အာစိဏ္ဏဿ အကရဏံ အနာစိဏ္ဏံ နာမ။

သုတ္တန္တပရိယာယေန စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ…ပေ… အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ဣဒံ ပညတ္တံ နာမ၊ တယော သတိပဋ္ဌာနာ…ပေ… နဝင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ဣဒံ အပညတ္တံ နာမ။ ဝိနယပရိယာယေန စတ္တာရော ပါရာဇိကာ…ပေ… တိံသနိဿဂ္ဂိယာ ပါစိတ္တိယာတိ ဣဒံ ပညတ္တံ နာမ၊ တယော ပါရာဇိကာ…ပေ… ဧကတိံသ နိဿဂ္ဂိယာ ပါစိတ္တိယာတိ ဣဒံ အပညတ္တံ နာမ။

ယံ ပနေတံ သဗ္ဗသုတ္တာနံ ပရိယောသာနေ တေစိမံ သဒ္ဓမ္မံ အန္တရဓာပေန္တီတိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ပဉ္စ အန္တရဓာနာနိ နာမ အဓိဂမအန္တရဓာနံ၊ ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနံ၊ ပရိယတ္တိအန္တရဓာနံ၊ လိင်္ဂအန္တရဓာနံ၊ ဓာတုအန္တရဓာနန္တိ။ တတ္ထ အဓိဂမောတိ စတ္တာရော မဂ္ဂါ၊ စတ္တာရိ ဖလာနိ၊ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ တိဿော ဝိဇ္ဇာ၊ ဆ အဘိညာတိ။ သော ပရိဟာယမာနော ပဋိသမ္ဘိဒါတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာယတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ဟိ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဝဿသဟဿမေဝ ပဋိသမ္ဘိဒါ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကောန္တိ၊ တတော ပရံ ဆ အဘိညာ၊ တတော တာပိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ တိဿော ဝိဇ္ဇာ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ တာပိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ သုက္ခဝိပဿကာ ဟောန္တိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန အနာဂါမိနော သကဒါဂါမိနော သောတာပန္နာတိ။ တေသု ဓရန္တေသု အဓိဂမော အနန္တရဟိတော နာမ န ဟောတိ။ ပစ္ဆိမကဿ ပန သောတာပန္နဿ ဇီဝိတက္ခယေန အဓိဂမော အန္တရဟိတော နာမ ဟောတိ။ ဣဒံ အဓိဂမအန္တရဓာနံ နာမ။

ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနံ နာမ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလမတ္တံ ရက္ခန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ‘‘သီလံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ရက္ခာမ၊ ပဓာနဉ္စ အနုယုဉ္ဇာမ၊ န စ မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ သစ္ဆိကာတုံ သက္ကောမ၊ နတ္ထိ ဣဒါနိ အရိယဓမ္မပဋိဝေဓော’’တိ ဝေါသာနံ အာပဇ္ဇိတွာ ကောသဇ္ဇဗဟုလာ အညမညံ န စောဒေန္တိ န သာရေန္တိ အကုက္ကုစ္စကာ ဟောန္တိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ မဒ္ဒန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ပါစိတ္တိယထုလ္လစ္စယာနိ အာပဇ္ဇန္တိ၊ တတော ဂရုကာပတ္တိံ။ ပါရာဇိကမတ္တမေဝ တိဋ္ဌတိ။ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ရက္ခန္တာနံ ဘိက္ခူနံ သတေပိ သဟဿေပိ ဓရမာနေ ပဋိပတ္တိ အနန္တရဟိတာ နာမ န ဟောတိ။ ပစ္ဆိမကဿ ပန ဘိက္ခုနော သီလဘေဒေန ဝါ ဇီဝိတက္ခယေန ဝါ အန္တရဟိတာ ဟောတီတိ ဣဒံ ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနံ နာမ။

ပရိယတ္တီတိ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သာဋ္ဌကထာ ပါဠိ။ ယာဝ သာ တိဋ္ဌတိ၊ တာဝ ပရိယတ္တိ ပရိပုဏ္ဏာ နာမ ဟောတိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ရာဇယုဝရာဇာနော အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ၊ တေသု အဓမ္မိကေသု ရာဇာမစ္စာဒယော အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ၊ တတော ရဋ္ဌဇနပဒဝါသိနောတိ။ ဧတေသံ အဓမ္မိကတာယ ဒေဝေါ န သမ္မာ ဝဿတိ၊ တတော သဿာနိ န သမ္ပဇ္ဇန္တိ။ တေသု အသမ္ပဇ္ဇန္တေသု ပစ္စယဒါယကာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပစ္စယေ ဒါတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဘိက္ခူ ပစ္စယေဟိ ကိလမန္တာ အန္တေဝါသိကေ သင်္ဂဟေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ပရိယတ္တိ ပရိဟာယတိ၊ အတ္ထဝသေန ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ပါဠိဝသေနေဝ ဓာရေန္တိ။ တတော ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ပါဠိမ္ပိ သကလံ ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ပဌမံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ပရိဟာယတိ။ ပရိဟာယမာနံ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာယတိ။ ပဌမမေဝ ဟိ ပဋ္ဌာနမဟာပကရဏံ ပရိဟာယတိ၊ တသ္မိံ ပရိဟီနေ ယမကံ၊ ကထာဝတ္ထု၊ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ၊ ဓာတုကထာ၊ ဝိဘင်္ဂေါ၊ ဓမ္မသင်္ဂဟောတိ။

ဧဝံ အဘိဓမ္မပိဋကေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ သုတ္တန္တပိဋကံ ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ပရိဟာယတိ၊ တသ္မိမ္ပိ ပဌမံ ဧကာဒသကနိပါတော၊ တတော ဒသကနိပါတော…ပေ… တတော ဧကကနိပါတောတိ။ ဧဝံ အင်္ဂုတ္တရေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ သံယုတ္တနိကာယော ပရိဟာယတိ။ ပဌမံ ဟိ မဟာဝဂ္ဂေါ ပရိဟာယတိ၊ တတော သဠာယတနဝဂ္ဂေါ၊ ခန္ဓဝဂ္ဂေါ၊ နိဒါနဝဂ္ဂေါ၊ သဂါထာဝဂ္ဂေါတိ။ ဧဝံ သံယုတ္တနိကာယေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဈိမနိကာယော ပရိဟာယတိ။ ပဌမံ ဟိ ဥပရိပဏ္ဏာသကော ပရိဟာယတိ၊ တတော မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသကော၊ တတော မူလပဏ္ဏာသကောတိ။ ဧဝံ မဇ္ဈိမနိကာယေ ပရိဟီနေ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ဒီဃနိကာယော ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ ပါထိကဝဂ္ဂေါ ပရိဟာယတိ၊ တတော မဟာဝဂ္ဂေါ၊ တတော သီလက္ခန္ဓဝဂ္ဂေါတိ။ ဧဝံ ဒီဃနိကာယေ ပရိဟီနေ သုတ္တန္တပိဋကံ ပရိဟီနံ နာမ ဟောတိ။ ဝိနယပိဋကေန သဒ္ဓိံ ဇာတကမေဝ ဓာရေန္တိ။ ဝိနယပိဋကံ လဇ္ဇိနောဝ ဓာရေန္တိ၊ လာဘကာမာ ပန ‘‘သုတ္တန္တေ ကထိတေပိ သလ္လက္ခေန္တာ နတ္ထီ’’တိ ဇာတကမေဝ ဓာရေန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဇာတကမ္ပိ ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ။ အထ တေသံ ပဌမံ ဝေဿန္တရဇာတကံ ပရိဟာယတိ၊ တတော ပဋိလောမက္ကမေန ပုဏ္ဏကဇာတကံ၊ မဟာနာရဒဇာတကန္တိ ပရိယောသာနေ အပဏ္ဏကဇာတကံ ပရိဟာယတိ။ ဧဝံ ဇာတကေ ပရိဟီနေ ဝိနယပိဋကမေဝ ဓာရေန္တိ။

ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဝိနယပိဋကမ္ပိ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ပရိဟာယတိ။ ပဌမဉှိ ပရိဝါရော ပရိဟာယတိ၊ တတော ခန္ဓကော၊ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေါ၊ မဟာဝိဘင်္ဂေါတိ အနုက္ကမေန ဥပေါသထက္ခန္ဓကမတ္တမေဝ ဓာရေန္တိ။ တဒါပိ ပရိယတ္တိ အန္တရဟိတာ န ဟောတိ။ ယာဝ ပန မနုဿေသု စာတုပ္ပဒိကဂါထာပိ ပဝတ္တတိ၊ တာဝ ပရိယတ္တိ အနန္တရဟိတာဝ ဟောတိ။ ယဒါ သဒ္ဓါ ပသန္နော ရာဇာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ သုဝဏ္ဏစင်္ကောဋကမှိ သဟဿတ္ထဝိကံ ဌပါပေတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓေဟိ ကထိတံ စာတုပ္ပဒိကဂါထံ ဇာနန္တော ဣမံ သဟဿံ ဂဏှတူ’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ ဂဏှနကံ အလဘိတွာ ‘‘ဧကဝါရံ စရာပိတေ နာမ သုဏန္တာပိ ဟောန္တိ အဿုဏန္တာပီ’’တိ ယာဝတတိယံ စရာပေတွာ ဂဏှနကံ အလဘိတွာ ရာဇပုရိသာ တံ သဟဿတ္ထဝိကံ ပုန ရာဇကုလံ ပဝေသေန္တိ၊ တဒါ ပရိယတ္တိ အန္တရဟိတာ နာမ ဟောတိ။ ဣဒံ ပရိယတ္တိအန္တရဓာနံ နာမ။

ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ စီဝရဂ္ဂဟဏံ ပတ္တဂ္ဂဟဏံ သမ္မိဉ္ဇနပသာရဏံ အာလောကိတဝိလောကိတံ န ပါသာဒိကံ ဟောတိ။ နိဂဏ္ဌသမဏာ ဝိယ အလာဗုပတ္တံ ဘိက္ခူ ပတ္တံ အဂ္ဂဗာဟာယ ပက္ခိပိတွာ အာဒါယ ဝိစရန္တိ၊ ဧတ္တာဝတာပိ လိင်္ဂံ အနန္တရဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ပန ကာလေ အဂ္ဂဗာဟတော ဩတာရေတွာ ဟတ္ထေန ဝါ သိက္ကာယ ဝါ ဩလမ္ဗိတွာ ဝိစရန္တိ၊ စီဝရမ္ပိ ရဇနသာရုပ္ပံ အကတွာ ဩဋ္ဌဋ္ဌိဝဏ္ဏံ ကတွာ ဝိစရန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ရဇနမ္ပိ န ဟောတိ ဒသစ္ဆိန္ဒနမ္ပိ ဩဝဋ္ဋိကဝိဇ္ဈနမ္ပိ၊ ကပ္ပမတ္တံ ကတွာ ဝဠဉ္ဇေန္တိ။ ပုန ဩဝဋ္ဋိကံ ဝိဇ္ဈိတွာ ကပ္ပံ န ကရောန္တိ။ တတော ဥဘယမ္ပိ အကတွာ ဒသာ ဆေတွာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဝိယ စရန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ‘‘ကော ဣမိနာ အမှာကံ အတ္ထော’’တိ ခုဒ္ဒကံ ကာသာဝခဏ္ဍံ ဟတ္ထေ ဝါ ဂီဝါယ ဝါ ဗန္ဓန္တိ၊ ကေသေသု ဝါ အလ္လီယာပေန္တိ၊ ဒါရဘရဏံ ဝါ ကရောန္တာ ကသိတွာ ဝပိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတွာ ဝိစရန္တိ။ တဒါ ဒက္ခိဏံ ဒေန္တာ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဧတေသံ ဒေန္တိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ – ‘‘ဘဝိဿန္တိ ခေါ၊ ပနာနန္ဒ၊ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဂေါတြဘုနော ကာသာဝကဏ္ဌာ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ၊ တေသု ဒုဿီလေသု သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ ဒဿန္တိ၊ တဒါပါဟံ၊ အာနန္ဒ၊ သင်္ဃဂတံ ဒက္ခိဏံ အသင်္ခေယျံ အပ္ပမေယျံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၈၀)။ တတော ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ နာနာဝိဓာနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တာ ‘‘ပပဉ္စော ဧသ၊ ကိံ ဣမိနာ အမှာက’’န္တိ ကာသာဝခဏ္ဍံ ဆိန္ဒိတွာ အရညေ ခိပန္တိ။ ဧတသ္မိံ ကာလေ လိင်္ဂံ အန္တရဟိတံ နာမ ဟောတိ။ ကဿပဒသဗလဿ ကိရ ကာလတော ပဋ္ဌာယ ယောနကာနံ သေတဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ စရဏံ စာရိတ္တံ ဇာတန္တိ။ ဣဒံ လိင်္ဂအန္တရဓာနံ နာမ။

ဓာတုအန္တရဓာနံ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – တီဏိ ပရိနိဗ္ဗာနာနိ၊ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ – ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ၊ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနန္တိ။ တတ္ထ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ အဟောသိ၊ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ကုသိနာရာယံ၊ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနံ အနာဂတေ ဘဝိဿတိ။ ကထံ? တတော တတ္ထ တတ္ထ သက္ကာရသမ္မာနံ အလဘမာနာ ဓာတုယော ဗုဒ္ဓါနံ အဓိဋ္ဌာနဗလေန သက္ကာရသမ္မာနလဘနကဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု သက္ကာရသမ္မာနော န ဟောတိ။ သာသနဿ ဟိ ဩသက္ကနကာလေ ဣမသ္မိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သဗ္ဗာ ဓာတုယော သန္နိပတိတွာ မဟာစေတိယံ၊ တတော နာဂဒီပေ ရာဇာယတနစေတိယံ၊ တတော ဗောဓိပလ္လင်္ကံ ဂမိဿန္တိ။ နာဂဘဝနတောပိ ဒေဝလောကတောပိ ဗြဟ္မလောကတောပိ ဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကမေဝ ဂမိဿန္တိ။ သာသပမတ္တာပိ ဓာတု အန္တရာ န နဿိဿတိ။ သဗ္ဗာ ဓာတုယော မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ သန္နိပတိတွာ ဗုဒ္ဓရူပံ ဂဟေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နဗုဒ္ဓသရီရသိရိံ ဒဿေန္တိ။ ဒွတ္တိံသ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ အသီတိ အနုဗျဉ္ဇနာနိ ဗျာမပ္ပဘာတိ သဗ္ဗံ ပရိပုဏ္ဏမေဝ ဟောတိ။ တတော ယမကပါဋိဟာရိယဒိဝသေ ဝိယ ပါဋိဟာရိယံ ကတွာ ဒဿေန္တိ။ တဒါ မနုဿဘူတသတ္တော နာမ တတ္ထ ဂတော နတ္ထိ၊ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ ပန ဒေဝတာ သဗ္ဗာဝ သန္နိပတိတွာ ‘‘အဇ္ဇ ဒသဗလော ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဣတောဒါနိ ပဋ္ဌာယ အန္ဓကာရံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရိဒေဝန္တိ။ အထ ဓာတုသရီရတော တေဇော သမုဋ္ဌာယ တံ သရီရံ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂမေတိ။ ဓာတုသရီရတော သမုဋ္ဌိတာ ဇာလာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဥဂ္ဂစ္ဆိဿတိ၊ သာသပမတ္တာယ သေသာယပိ ဓာတုယာ သတိ ဧကဇာလာဝ ဘဝိဿတိ။ ဓာတူသု ပရိယာဒါနံ ဂတာသု ပစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝံ မဟန္တံ အာနုဘာဝံ ဒဿေတွာ ဓာတုယော အန္တရဓာယန္တိ။ တဒါ သန္နိပတိတာ ဒေဝသင်္ဃာ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိနိဗ္ဗုတဒိဝသေ ဝိယ ဒိဗ္ဗဂန္ဓမာလာတူရိယာဒီဟိ သက္ကာရံ ကတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အနာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ ဗုဒ္ဓံ ပဿိတုံ လဘိဿာမ ဘဂဝါ’’တိ ဝတွာ သကသကဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣဒံ ဓာတုအန္တရဓာနံ နာမ။

ဣမဿ ပဉ္စဝိဓဿ အန္တရဓာနဿ ပရိယတ္တိအန္တရဓာနမေဝ မူလံ။ ပရိယတ္တိယာ ဟိ အန္တရဟိတာယ ပဋိပတ္တိ အန္တရဓာယတိ၊ ပရိယတ္တိယာ ဌိတာယ ပဋိပတ္တိ ပတိဋ္ဌာတိ။ တေနေဝ ဣမသ္မိံ ဒီပေ စဏ္ဍာလတိဿမဟာဘယေ သက္ကော ဒေဝရာဇာ မဟာဥဠုမ္ပံ မာပေတွာ ဘိက္ခူနံ အာရောစာပေသိ ‘‘မဟန္တံ ဘယံ ဘဝိဿတိ၊ န သမ္မာ ဒေဝေါ ဝဿိဿတိ၊ ဘိက္ခူ ပစ္စယေဟိ ကိလမန္တာ ပရိယတ္တိံ သန္ဓာရေတုံ န သက္ခိဿန္တိ၊ ပရတီရံ ဂန္တွာ အယျေဟိ ဇီဝိတံ ရက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမံ မဟာဥဠုမ္ပံ အာရုယှ ဂစ္ဆထ၊ ဘန္တေ။ ယေသံ ဧတ္ထ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ နပ္ပဟောတိ၊ တေ ကဋ္ဌခဏ္ဍေပိ ဥရံ ဌပေတွာ ဂစ္ဆန္တု၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဘယံ န ဘဝိဿတီ’’တိ။ တဒါ သမုဒ္ဒတီရံ ပတွာ သဋ္ဌိ ဘိက္ခူ ကတိကံ ကတွာ ‘‘အမှာကံ ဧတ္ထ ဂမနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ မယံ ဣဓေဝ ဟုတွာ တေပိဋကံ ရက္ခိဿာမာ’’တိ တတော နိဝတ္တိတွာ ဒက္ခိဏမလယဇနပဒံ ဂန္တွာ ကန္ဒမူလပဏ္ဏေဟိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တာ ဝသိံသု။ ကာယေ ဝဟန္တေ နိသီဒိတွာ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တိ၊ အဝဟန္တေ ဝါလိကံ ဥဿာရေတွာ ပရိဝါရေတွာ သီသာနိ ဧကဋ္ဌာနေ ကတွာ ပရိယတ္တိံ သမ္မသန္တိ။ ဣမိနာ နိယာမေန ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရာနိ သာဋ္ဌကထံ တေပိဋကံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဓာရယိံသု။

ဘယေ ဝူပသန္တေ သတ္တသတာ ဘိက္ခူ အတ္တနော ဂတဋ္ဌာနေ သာဋ္ဌကထေ တေပိဋကေ ဧကက္ခရမ္ပိ ဧကဗျဉ္ဇနမ္ပိ အနာသေတွာ ဣမမေဝ ဒီပမာဂမ္မ ကလ္လဂါမဇနပဒေ မဏ္ဍလာရာမဝိဟာရံ ပဝိသိံသု။ ထေရာနံ အာဂမနပ္ပဝတ္တိံ သုတွာ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ဩဟီနာ သဋ္ဌိ ဘိက္ခူ ‘‘ထေရေ ပဿိဿာမာ’’တိ ဂန္တွာ ထေရေဟိ သဒ္ဓိံ တေပိဋကံ သောဓေန္တာ ဧကက္ခရမ္ပိ ဧကဗျဉ္ဇနမ္ပိ အသမေန္တံ နာမ န ပဿိံသု။ တသ္မိံ ဌာနေ ထေရာနံ အယံ ကထာ ဥဒပါဒိ ‘‘ပရိယတ္တိ နု ခေါ သာသနဿ မူလံ၊ ဥဒါဟု ပဋိပတ္တီ’’တိ။ ပံသုကူလိကတ္ထေရာ ‘‘ပဋိပတ္တိမူလ’’န္တိ အာဟံသု၊ ဓမ္မကထိကာ ‘‘ပရိယတ္တီ’’တိ။ အထ နေ ထေရာ ‘‘တုမှာကံ ဒွိန္နမ္ပိ ဇနာနံ ဝစနမတ္တေနေဝ န ကရောမ၊ ဇိနဘာသိတံ သုတ္တံ အာဟရထာ’’တိ အာဟံသု။ သုတ္တံ အာဟရိတုံ န ဘာရောတိ ‘‘ဣမေ စ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဘိက္ခူ သမ္မာ ဝိဟရေယျုံ၊ အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာတိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၄)။ ပဋိပတ္တိမူလကံ၊ မဟာရာဇ၊ သတ္ထုသာသနံ ပဋိပတ္တိသာရကံ။ ပဋိပတ္တိယာ ဓရန္တာယ တိဋ္ဌတီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၄။၁။၇) သုတ္တံ အာဟရိံသု။ ဣမံ သုတ္တံ သုတွာ ဓမ္မကထိကာ အတ္တနော ဝါဒဌပနတ္ထာယ ဣမံ သုတ္တံ အာဟရိံသု –

‘‘ယာဝ တိဋ္ဌန္တိ သုတ္တန္တာ၊ ဝိနယော ယာဝ ဒိပ္ပတိ၊

တာဝ ဒက္ခန္တိ အာလောကံ၊ သူရိယေ အဗ္ဘုဋ္ဌိတေ ယထာ။

‘‘သုတ္တန္တေသု အသန္တေသု၊ ပမုဋ္ဌေ ဝိနယမှိ စ၊

တမော ဘဝိဿတိ လောကေ၊ သူရိယေ အတ္ထင်္ဂတေ ယထာ။

‘‘သုတ္တန္တေ ရက္ခိတေ သန္တေ၊ ပဋိပတ္တိ ဟောတိ ရက္ခိတာ၊

ပဋိပတ္တိယံ ဌိတော ဓီရော၊ ယောဂက္ခေမာ န ဓံသတီ’’တိ။

ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဟဋေ ပံသုကူလိကတ္ထေရာ တုဏှီ အဟေသုံ၊ ဓမ္မကထိကတ္ထေရာနံယေဝ ဝစနံ ပုရတော အဟောသိ။ ယထာ ဟိ ဂဝသတဿ ဝါ ဂဝသဟဿဿ ဝါ အန္တရေ ပဝေဏိပါလိကာယ ဓေနုယာ အသတိ သော ဝံသော သာ ပဝေဏိ န ဃဋီယတိ၊ ဧဝမေဝံ အာရဒ္ဓဝိပဿကာနံ ဘိက္ခူနံ သတေပိ သဟဿေပိ သံဝိဇ္ဇမာနေ ပရိယတ္တိယာ အသတိ အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓော နာမ န ဟောတိ။ ယထာ စ နိဓိကုမ္ဘိယာ ဇာနနတ္ထာယ ပါသာဏပိဋ္ဌေ အက္ခရေသု ဌပိတေသု ယာဝ အက္ခရာနိ ဓရန္တိ၊ တာဝ နိဓိကုမ္ဘိ နဋ္ဌာ နာမ န ဟောတိ။ ဧဝမေဝံ ပရိယတ္တိယာ ဓရမာနာယ သာသနံ အန္တရဟိတံ နာမ န ဟောတီတိ။

ဒုတိယပမာဒါဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၁၁။ အဓမ္မဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၄၀။ ဧကာဒသမေ ဝဂ္ဂေ အဓမ္မံ အဓမ္မောတိအာဒီနိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

အဓမ္မဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၁၂။ အနာပတ္တိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ ဒွါဒသမေ ပန အနာပတ္တိံ အာပတ္တီတိအာဒီသု ‘‘အနာပတ္တိ အဇာနန္တဿ အထေယျစိတ္တဿ နမရဏာဓိပ္ပာယဿ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿ နမောစနာဓိပ္ပာယဿာ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တာ အနာပတ္တိ အနာပတ္တိ နာမ၊ ‘‘ဇာနန္တဿ ထေယျစိတ္တဿာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာ အာပတ္တိ အာပတ္တိ နာမ၊ ပဉ္စာပတ္တိက္ခန္ဓာ လဟုကာပတ္တိ နာမ၊ ဒွေ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ဂရုကာပတ္တိ နာမ။ ဒွေ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိ နာမ၊ ပဉ္စာပတ္တိက္ခန္ဓာ အဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိ နာမ။ ဆ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ သာဝသေသာပတ္တိ နာမ၊ ဧကော ပါရာဇိကာပတ္တိက္ခန္ဓော အနဝသေသာပတ္တိ နာမ။ သပ္ပဋိကမ္မာပတ္တိ နာမ သာဝသေသာပတ္တိယေဝ၊ အပ္ပဋိကမ္မာပတ္တိ နာမ အနဝသေသာပတ္တိယေဝ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

အနာပတ္တိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၁၃။ ဧကပုဂ္ဂလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၇၀။ ဧကပုဂ္ဂလဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဧကပုဂ္ဂလောတိ ဧကော ပုဂ္ဂလော။ ဧတ္ထ ဧကောတိ ဒုတိယာဒိပဋိက္ခေပတ္ထော ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ပုဂ္ဂလောတိ သမ္မုတိကထာ၊ န ပရမတ္ထကထာ။ ဗုဒ္ဓဿ ဟိ ဘဂဝတော ဒုဝိဓာ ဒေသနာ – သမ္မုတိဒေသနာ၊ ပရမတ္ထဒေသနာ စာတိ။ တတ္ထ ‘‘ပုဂ္ဂလော သတ္တော ဣတ္ထီ ပုရိသော ခတ္တိယော ဗြာဟ္မဏော ဒေဝေါ မာရော’’တိ ဧဝရူပါ သမ္မုတိဒေသနာ၊ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ ခန္ဓာ ဓာတူ အာယတနာနိ သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ဧဝရူပါ ပရမတ္ထဒေသနာ။ တတ္ထ ဘဂဝါ ယေ သမ္မုတိဝသေန ဒေသနံ သုတွာ အတ္ထံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ မောဟံ ပဟာယ ဝိသေသံ အဓိဂန္တုံ သမတ္ထာ၊ တေသံ သမ္မုတိဒေသနံ ဒေသေတိ။ ယေ ပန ပရမတ္ထဝသေန ဒေသနံ သုတွာ အတ္ထံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ မောဟံ ပဟာယ ဝိသေသမဓိဂန္တုံ သမတ္ထာ၊ တေသံ ပရမတ္ထဒေသနံ ဒေသေတိ။

တတြာယံ ဥပမာ – ယထာ ဟိ ဒေသဘာသာကုသလော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ အတ္ထသံဝဏ္ဏနကော အာစရိယော ယေ ဒမိဠဘာသာယ ဝုတ္တေ အတ္ထံ ဇာနန္တိ၊ တေသံ ဒမိဠဘာသာယ အာစိက္ခတိ။ ယေ အန္ဓဘာသာဒီသု အညတရာယ ဘာသာယ၊ တေသံ တာယ တာယ ဘာသာယ။ ဧဝံ တေ မာဏဝကာ ဆေကံ ဗျတ္တံ အာစရိယမာဂမ္မ ခိပ္ပမေဝ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တိ။ တတ္ထ အာစရိယော ဝိယ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ၊ တယော ဝေဒါ ဝိယ ကထေတဗ္ဗဘာဝေ ဌိတာနိ တီဏိ ပိဋကာနိ၊ ဒေသဘာသာကောသလ္လမိဝ သမ္မုတိပရမတ္ထကောသလ္လံ၊ နာနာဒေသဘာသာ မာဏဝကာ ဝိယ သမ္မုတိပရမတ္ထဝသေန ပဋိဝိဇ္ဈနသမတ္ထာ ဝေနေယျသတ္တာ၊ အာစရိယဿ ဒမိဠဘာသာဒိအာစိက္ခနံ ဝိယ ဘဂဝတော သမ္မုတိပရမတ္ထဝသေန ဒေသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘ဒုဝေ သစ္စာနိ အက္ခာသိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဝဒတံ ဝရော၊

သမ္မုတိံ ပရမတ္ထဉ္စ၊ တတိယံ နုပလဗ္ဘတိ။

‘‘သင်္ကေတဝစနံ သစ္စံ၊ လောကသမ္မုတိကာရဏာ၊

ပရမတ္ထဝစနံ သစ္စံ၊ ဓမ္မာနံ ဘူတကာရဏာ။

‘‘တသ္မာ ဝေါဟာရကုသလဿ၊ လောကနာထဿ သတ္ထုနော၊

သမ္မုတိံ ဝေါဟရန္တဿ၊ မုသာဝါဒေါ န ဇာယတီ’’တိ။

အပိစ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ – ဟိရောတ္တပ္ပဒီပနတ္ထံ၊ ကမ္မဿကတာဒီပနတ္ထံ၊ ပစ္စတ္တပုရိသကာရဒီပနတ္ထံ၊ အာနန္တရိယဒီပနတ္ထံ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရဒီပနတ္ထံ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒီပနတ္ထံ၊ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိဒီပနတ္ထံ၊ လောကသမ္မုတိယာ အပ္ပဟာနတ္ထဉ္စာတိ။ ‘‘ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ ဟိရိယန္တိ ဩတ္တပ္ပန္တီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ မဟာဇနော န ဇာနာတိ၊ သမ္မောဟမာပဇ္ဇတိ၊ ပဋိသတ္တု ဟောတိ ‘‘ကိမိဒံ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ ဟိရိယန္တိ ဩတ္တပ္ပန္တိ နာမာ’’တိ? ‘‘ဣတ္ထီ ဟိရိယတိ ဩတ္တပ္ပတိ၊ ပုရိသော ခတ္တိယော ဗြာဟ္မဏော ဒေဝေါ မာရော’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဇာနာတိ၊ န သမ္မောဟမာပဇ္ဇတိ၊ န ပဋိသတ္တု ဟောတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဟိရောတ္တပ္ပဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ခန္ဓာ ကမ္မဿကာ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ ကမ္မဿကတာဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ဝေဠုဝနာဒယော မဟာဝိဟာရာ ခန္ဓေဟိ ကာရာပိတာ၊ ဓာတူဟိ အာယတနေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ ပစ္စတ္တပုရိသကာရဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ခန္ဓာ မာတရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ၊ ပိတရံ၊ အရဟန္တံ၊ ရုဟိရုပ္ပာဒကမ္မံ၊ သင်္ဃဘေဒကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ အာနန္တရိယဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ခန္ဓာ မေတ္တာယန္တိ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဗြဟ္မဝိဟာရဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ခန္ဓာ ပုဗ္ဗေနိဝါသမနုဿရန္တိ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ခန္ဓာ ဒါနံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ မဟာဇနော န ဇာနာတိ၊ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပဋိသတ္တု ဟောတိ ‘‘ကိမိဒံ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ နာမာ’’တိ? ‘‘ပုဂ္ဂလာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မော’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဇာနာတိ၊ န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ၊ န ပဋိသတ္တု ဟောတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

လောကသမ္မုတိဉ္စ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော နပ္ပဇဟန္တိ၊ လောကသမညာယ လောကနိရုတ္တိယာ လောကာဘိလာပေ ဌိတာယေဝ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ လောကသမ္မုတိယာ အပ္ပဟာနတ္ထမ္ပိ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

ဣတိ ဧကော စ သော ပုဂ္ဂလော စာတိ ဧကပုဂ္ဂလော။ ကေနဋ္ဌေန ဧကပုဂ္ဂလော? အသဒိသဋ္ဌေန ဂုဏဝိသိဋ္ဌဋ္ဌေန အသမသမဋ္ဌေနာတိ။ သော ဟိ ဒသန္နံ ပါရမီနံ ပဋိပါဋိယာ အာဝဇ္ဇနံ အာဒိံ ကတွာ ဗောဓိသမ္ဘာရဂုဏေဟိ စေဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ စ သေသမဟာဇနေန အသဒိသောတိ အသဒိသဋ္ဌေနပိ ဧကပုဂ္ဂလော။ ယေ စဿ တေ ဂုဏာ၊ တေ သေသသတ္တာနံ ဂုဏေဟိ ဝိသိဋ္ဌာတိ ဂုဏဝိသိဋ္ဌဋ္ဌေနပိ ဧကပုဂ္ဂလော။ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗသတ္တေဟိ အသမာ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ အယမေဝ ဧကော ရူပကာယဂုဏေဟိ စေဝ နာမကာယဂုဏေဟိ စ သမောတိ အသမသမဋ္ဌေနပိ ဧကပုဂ္ဂလော။

လောကေတိ တယော လောကာ – သတ္တလောကော၊ ဩကာသလောကော၊ သင်္ခါရလောကောတိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၃၅-၁၃၆) ဝုတ္တာ။ တေသု ဣဓ သတ္တလောကော အဓိပ္ပေတော။ သတ္တလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ စေသ န ဒေဝလောကေ၊ န ဗြဟ္မလောကေ၊ မနုဿလောကေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ မနုဿလောကေပိ န အညသ္မိံ စက္ကဝါဠေ၊ ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝါဠေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတြာပိ န သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု။

‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဂဇင်္ဂလံ နာမ နိဂမော၊ တဿ ပရေန မဟာသာလာ၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပုရတ္ထိမဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သလ္လဝတီ နာမ နဒီ၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သေတကဏ္ဏိကံ နာမ နိဂမော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ထူဏံ နာမ ဗြာဟ္မဏဂါမော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥသီရဒ္ဓဇော နာမ ပဗ္ဗတော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္နေ အာယာမတော တိယောဇနသတေ ဝိတ္ထာရတော အဍ္ဎတေယျယောဇနသတေ ပရိက္ခေပတော နဝယောဇနသတေ မဇ္ဈိမဒေသေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ န ကေဝလဉ္စ တထာဂတောဝ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အဂ္ဂသာဝကာ အသီတိ မဟာထေရာ ဗုဒ္ဓမာတာ ဗုဒ္ဓပိတာ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ အညေ စ သာရပ္ပတ္တာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ဧတ္ထေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣဒံ ပန ဥဘယမ္ပိ ဝိပ္ပကတဝစနမေဝ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဗဟုဇနဟိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အညေန ကာရဏေနာတိ ဧဝံ ပနေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝရူပဉ္စေတ္ထ လက္ခဏံ န သက္ကာ ဧတံ အညေန သဒ္ဒလက္ခဏေန ပဋိဗာဟိတုံ။

အပိစ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ၊ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ၊ ဥပ္ပန္နော နာမာတိ အယမေတ္ထ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧသ ဟိ ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ပဋ္ဌာယ လဒ္ဓဗျာကရဏော ဗုဒ္ဓကာရကေ ဓမ္မေ ပရိယေသန္တော ဒသ ပါရမိယော ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ မယာ ပူရေတဗ္ဗာ’’တိ ကတသန္နိဋ္ဌာနော ဒါနပါရမိံ ပူရေန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ သီလပါရမီ…ပေ… ဥပေက္ခာပါရမီတိ ဣမာ ဒသ ပါရမိယော ပူရေန္တောပိ၊ ဒသ ဥပပါရမိယော ပူရေန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယော ပူရေန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ နာမ။ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ အတ္တတ္ထစရိယံ ဉာတတ္ထစရိယံ လောကတ္ထစရိယံ ပူရယမာနောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဗုဒ္ဓကာရကေ ဓမ္မေ မတ္ထကံ ပါပေန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝံ ပဟာယ တုသိတပုရေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ သဋ္ဌိဝဿသတသဟဿာဓိကာ သတ္တပဏ္ဏာသဝဿကောဋိယော တိဋ္ဌန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ဒေဝတာဟိ ယာစိတော ပဉ္စမဟာဝိလောကိတံ ဝိလောကေတွာ မဟာမာယာဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တောပိ၊ အနူနာဓိကေ ဒသ မာသေ ဂဗ္ဘဝါသံ ဝသန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ဧကူနတိံသ ဝဿာနိ အဂါရမဇ္ဈေ တိဋ္ဌန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ကာမေသု အာဒီနဝံ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ဒိသွာ ရာဟုလဘဒ္ဒဿ ဇာတဒိဝသေ ဆန္နသဟာယော ကဏ္ဍကံ ဝါဟနဝရံ အာရုယှ နိက္ခမန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ နာမ။ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ အတိက္ကမန္တောပိ အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ဆဗ္ဗဿာနိ မဟာပဓာနံ ကရောန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ။ ပရိပက္ကဂတေ ဉာဏေ ဩဠာရိကာဟာရံ အာဟရန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ နာမ။ သာယနှသမယေ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ မဟာဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ မာရဗလံ ဝိဓမေတွာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိတွာ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ပရိသောဓေတွာ ပစ္ဆိမယာမသမနန္တရေ ဒွါဒသင်္ဂံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ အနုလောမပဋိလောမတော သမ္မသိတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တောပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ နာမ။ သောတာပတ္တိဖလက္ခဏေပိ သကဒါဂါမိမဂ္ဂက္ခဏေပိ သကဒါဂါမိဖလက္ခဏေပိ အနာဂါမိမဂ္ဂက္ခဏေပိ အနာဂါမိဖလက္ခဏေပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ နာမ။ အရဟတ္တမဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။ အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နော နာမ။ ဗုဒ္ဓါနံ ဟိ သာဝကာနံ ဝိယ န ပဋိပါဋိယာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏာဒီနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ သဟေဝ ပန အရဟတ္တမဂ္ဂေန သကလောပိ သဗ္ဗညုတညာဏာဒိ ဂုဏရာသိ အာဂတောဝ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ တေ နိပ္ဖတ္တသဗ္ဗကိစ္စတ္တာ အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နာ နာမ ဟောန္တိ။ ဣမသ္မိမ္ပိ သုတ္တေ အရဟတ္တဖလက္ခဏံယေဝ သန္ဓာယ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဥပ္ပန္နော ဟောတီတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။

ဗဟုဇနဟိတာယာတိ မဟာဇနဿ ဟိတတ္ထာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဗဟုဇနသုခါယာတိ မဟာဇနဿ သုခတ္ထာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ လောကာနုကမ္ပာယာတိ သတ္တလောကဿ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကတရသတ္တလောကဿာတိ? ယော တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အမတပါနံ ပိဝိတွာ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ တဿ။ ဘဂဝတာ ဟိ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ သတ္တသတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍာ ဣသိပတနံ အာဂမ္မ ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တာ ပဗ္ဗဇိတေန န သေဝိတဗ္ဗာ’’တိ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တေ (မဟာဝ။ ၁၃၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁) ဒေသိတေ အာယသ္မတာ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ အဋ္ဌာရသကောဋိသင်္ခါ ဗြဟ္မာနော အမတပါနံ ပိဝိံသု၊ ဧတဿ သတ္တလောကဿ အနုကမ္ပာယ ဥပ္ပန္နော။ ပဉ္စမဒိဝသေ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန္တပရိယောသာနေ (မဟာဝ။ ၂၀၊ သံ။ နိ။ ၃။၅၉) ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ထေရာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ ဧတဿပိ သတ္တလောကဿ အနုကမ္ပာယ ဥပ္ပန္နော။ တတော ယသဒါရကပ္ပမုခေ ပဉ္စပဏ္ဏာသ ပုရိသေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ တတော ကပ္ပာသိကဝနသဏ္ဍေ တိံသ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယေ တယော မဂ္ဂေ စ တီဏိ ဖလာနိ စ သမ္ပာပေသိ၊ ဧတဿပိ သတ္တလောကဿ အနုကမ္ပာယ ဥပ္ပန္နော။ ဂယာသီသေ အာဒိတ္တပရိယာယသုတ္တပရိယောသာနေ (မဟာဝ။ ၅၄) ဇဋိလသဟဿံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ တာလဋ္ဌိဝနေ ဗိမ္ဗိသာရပ္ပမုခါ ဧကာဒသ နဟုတာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ ဧကံ နဟုတံ သရဏေသု ပတိဋ္ဌိတံ။ တိရောကုဋ္ဋအနုမောဒနာဝသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿေဟိ အမတပါနံ ပီတံ။ သုမနမာလာကာရသမာဂမေ စတုရာသီတိယာ စ။ ဓနပါလကသမာဂမေ ဒသဟိ ပါဏသဟဿေဟိ၊ ခဒိရင်္ဂါရဇာတကသမာဂမေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿေဟိ၊ ဇမ္ဗုကအာဇီဝကသမာဂမေ စတုရာသီတိယာ စ။ အာနန္ဒသေဋ္ဌိသမာဂမေ စတုရာသီတိယာ စ ပါဏသဟဿေဟိ အမတပါနံ ပီတံ။ ပါသာဏကစေတိယေ ပါရာယနသုတ္တန္တကထာဒိဝသေ စုဒ္ဒသ ကောဋိယော အမတပါနံ ပိဝိံသု။ ယမကပါဋိဟာရိယဒိဝသေ ဝီသတိ ပါဏကောဋိယော၊ တာဝတိံသဘဝနေ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယ နိသီဒိတွာ မာတရံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ သတ္တပ္ပကရဏံ အဘိဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ အသီတိ ပါဏကောဋိယော၊ ဒေဝေါရောဟနေ တိံသ ပါဏကောဋိယော၊ သက္ကပဉှသုတ္တန္တေ အသီတိ ဒေဝတာသဟဿာနိ အမတပါနံ ပိဝိံသု။ မဟာသမယသုတ္တန္တေ မင်္ဂလသုတ္တန္တေ စူဠရာဟုလောဝါဒေ သမစိတ္တပဋိပဒါယာတိ ဣမေသု စတူသု ဌာနေသု အဘိသမယံ ပတ္တသတ္တာနံ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ ဧတဿပိ သတ္တလောကဿ အနုကမ္ပာယ ဥပ္ပန္နောတိ။ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာ ဣတော ပရံ အနာဂတေ စ သာသနံ နိဿာယ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂေ ပတိဋ္ဌဟန္တာနံ ဝသေနာပိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒေဝမနုဿာနန္တိ န ကေဝလံ ဒေဝမနုဿာနံယေဝ၊ အဝသေသာနံ နာဂသုပဏ္ဏာဒီနမ္ပိ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယေဝ ဥပ္ပန္နော။ သဟေတုကပဋိသန္ဓိကေ ပန မဂ္ဂဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ဘဗ္ဗေ ပုဂ္ဂလေ ဒဿေတုံ ဧတံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဧတေသမ္ပိ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယေဝ ဥပ္ပန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကတမော ဧကပုဂ္ဂလောတိ အယံ ပုစ္ဆာ။ ပုစ္ဆာ စ နာမေသာ ပဉ္စဝိဓာ ဟောတိ – အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ၊ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ၊ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ၊ အနုမတိပုစ္ဆာ၊ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ။

တာသံ ဣဒံ နာနတ္တံ – ကတမာ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ အညာတံ ဟောတိ အဒိဋ္ဌံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဘာဝိတံ။ တဿ ဉာဏာယ ဒဿနာယ တုလနာယ တီရဏာယ ဝိဘူတတ္ထာယ ဝိဘာဝနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အယံ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ။

ကတမာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ တုလိတံ တီရိတံ ဝိဘူတံ ဝိဘာဝိတံ။ သော အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အယံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ။

ကတမာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ သံသယပက္ခန္တော ဟောတိ ဝိမတိပက္ခန္တော ဒွေဠှကဇာတော ‘‘ဧဝံ နု ခေါ၊ န နု ခေါ၊ ကိံ နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ’’တိ။ သော ဝိမတိစ္ဆေဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အယံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ။

ကတမာ အနုမတိပုစ္ဆာ? ဘဂဝါ ဟိ ဘိက္ခူနံ အနုမတိယာ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ၊ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု ခေါ တံ သမနုပဿိတုံ ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’တိ၊ အယံ အနုမတိပုစ္ဆာ။

ကတမာ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ? ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ကထေတုကမျတာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော’’တိ? အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ။

တတ္ထ ဗုဒ္ဓါနံ ပုရိမာ တိဿော ပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ဗုဒ္ဓါနံ ဟိ တီသု အဒ္ဓါသု ကိဉ္စိ သင်္ခတံ အဒ္ဓါဝိမုတ္တံ ဝါ အသင်္ခတံ အဒိဋ္ဌံ အဇာနိတံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တေသံ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ယံ ပန ဘဂဝတာ အတ္တနော ဉာဏေန ပဋိဝိဒ္ဓံ၊ တဿ အညေန သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနကိစ္စံ နတ္ထိ။ တေနဿ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ယသ္မာ ပနေသ အကထံကထီ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝိဟတသံသယော၊ တေနဿ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ဣတရာ ပန ဒွေ ပုစ္ဆာ ဘဂဝတော အတ္ထိ၊ တာသု အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ တာယ ပုစ္ဆာယ ပုဋ္ဌံ ဧကပုဂ္ဂလံ ဝိဘာဝေန္တော တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အာဟ။ တတ္ထ တထာဂတောတိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ တထာဂတော – တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော၊ တထဒဿိတာယ တထာဂတော၊ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော၊ တထာကာရိတာယ တထာဂတော၊ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတောတိ။

ကထံ ဘဂဝါ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သဗ္ဗလောကဟိတာယ ဥဿုက္ကမာပန္နာ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အာဂတာ၊ ယထာ ဝိပဿီ ဘဂဝါ အာဂတော၊ ယထာ သိခီ ဘဂဝါ၊ ယထာ ဝေဿဘူ ဘဂဝါ၊ ယထာ ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ၊ ယထာ ကောဏာဂမနော ဘဂဝါ၊ ယထာ ကဿပေါ ဘဂဝါ အာဂတောတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယေန အဘိနီဟာရေန ဧတေ ဘဂဝန္တော အာဂတာ၊ တေနေဝ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ အထ ဝါ ယထာ ဝိပဿီ ဘဂဝါ…ပေ… ယထာ ကဿပေါ ဘဂဝါ ဒါနပါရမိံ ပူရေတွာ၊ သီလနေက္ခမ္မပညာဝီရိယခန္တိသစ္စာဓိဋ္ဌာနမေတ္တာဥပေက္ခာပါရမိံ ပူရေတွာ ဣမာ ဒသ ပါရမိယော၊ ဒသ ဥပပါရမိယော၊ ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ သမတိံသ ပါရမိယော ပူရေတွာ၊ အင်္ဂပရိစ္စာဂံ နယနဓနရဇ္ဇပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂန္တိ ဣမေ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇိတွာ၊ ပုဗ္ဗယောဂပုဗ္ဗစရိယဓမ္မက္ခာနဉာတတ္ထစရိယာဒယော ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓိစရိယာယ ကောဋိံ ပတွာ အာဂတော၊ တထာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ ယထာ စ ဝိပဿီ ဘဂဝါ …ပေ… ကဿပေါ ဘဂဝါ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ဗြူဟေတွာ အာဂတော၊ တထာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတောတိ တထာဂတော။

‘‘ယထေဝ လောကမှိ ဝိပဿိအာဒယော၊

သဗ္ဗညုဘာဝံ မုနယော ဣဓာဂတာ၊

တထာ အယံ သကျမုနီပိ အာဂတော၊

တထာဂတော ဝုစ္စတိ တေန စက္ခုမာ’’တိ။

ဧဝံ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သမ္ပတိဇာတော ဝိပဿီ ဘဂဝါ ဂတော…ပေ… ကဿပေါ ဘဂဝါ ဂတော။ ကထဉ္စ သော ဂတောတိ? သော ဟိ သမ္ပတိဇာတောဝ သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂတော။ ယထာဟ – ‘‘သမ္ပတိဇာတော၊ အာနန္ဒ၊ ဗောဓိသတ္တော သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂစ္ဆတိ သေတမှိ ဆတ္တေ အနုဓာရိယမာနေ၊ သဗ္ဗာ စ ဒိသာ အနုဝိလောကေတိ၊ အာသဘိဉ္စ ဝါစံ ဘာသတိ ‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿ၊ ဇေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ သေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၀၇)။ တဉ္စဿ ဂမနံ တထံ အဟောသိ အဝိတထံ အနေကေသံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။ ယဉှိ သော သမ္ပတိဇာတောဝ သမေဟိ ပါဒေဟိ ပတိဋ္ဌဟိ၊ ဣဒမဿ စတုရိဒ္ဓိပါဒပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ ဥတ္တရာဘိမုခဘာဝေါ ပန သဗ္ဗလောကုတ္တရဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ သတ္တပဒဝီတိဟာရော သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂရတနပဋိလာဘဿ၊ ‘‘သုဝဏ္ဏဒဏ္ဍာ ဝီတိပတန္တိ စာမရာ’’တိ (သု။ နိ။ ၆၉၃) ဧတ္ထ ဝုတ္တစာမရုက္ခေပေါ ပန သဗ္ဗတိတ္ထိယနိမ္မထနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ သေတစ္ဆတ္တဓာရဏံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိဝရဝိမလသေတစ္ဆတ္တပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ သဗ္ဗဒိသာနုဝိလောကနံ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ အာသဘိဝါစာဘာသနံ အပ္ပဋိဝတ္တိယဝရဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ တထာ အယံ ဘဂဝါပိ ဂတော။ တဉ္စဿ ဂမနံ ကထံ အဟောသိ အဝိတထံ တေသံယေဝ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘မုဟုတ္တဇာတောဝ ဂဝမ္ပတီ ယထာ၊

သမေဟိ ပါဒေဟိ ဖုသီ ဝသုန္ဓရံ၊

သော ဝိက္ကမီ သတ္တ ပဒါနိ ဂေါတမော၊

သေတဉ္စ ဆတ္တံ အနုဓာရယုံ မရူ။

‘‘ဂန္တွာန သော သတ္တ ပဒါနိ ဂေါတမော၊

ဒိသာ ဝိလောကေသိ သမာ သမန္တတော၊

အဋ္ဌင်္ဂုပေတံ ဂိရမဗ္ဘုဒီရယိ၊

သီဟော ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော’’တိ။

ဧဝံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

အထ ဝါ ယထာ ဝိပဿီ ဘဂဝါ…ပေ… ယထာ ကဿပေါ ဘဂဝါ၊ အယမ္ပိ ဘဂဝါ တထေဝ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဟာယ ဂတော၊ အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒံ၊ အာလောကသညာယ ထိနမိဒ္ဓံ၊ အဝိက္ခေပေန ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ၊ ဓမ္မဝဝတ္ထာနေန ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ ဂတော၊ ဉာဏေန အဝိဇ္ဇံ ပဒါလေတွာ ဂတော၊ ပါမောဇ္ဇေန အရတိံ ဝိနောဒေတွာ၊ ပဌမဇ္ဈာနေန နီဝရဏကဝါဋံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနေန ဝိတက္ကဝိစာရံ ဝူပသမေတွာ၊ တတိယဇ္ဈာနေန ပီတိံ ဝိရာဇေတွာ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနေန သုခဒုက္ခံ ပဟာယ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာ ရူပသညာပဋိဃသညာနာနတ္တသညာယော သမတိက္ကမိတွာ၊ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာ အာကာသာနဉ္စာယတနသညံ၊ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိယာ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညံ၊ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ အာကိဉ္စညာယတနသညံ သမတိက္ကမိတွာ ဂတော။

အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညံ ပဟာယ၊ ဒုက္ခာနုပဿနာယ သုခသညံ၊ အနတ္တာနုပဿနာယ အတ္တသညံ၊ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ နန္ဒိံ၊ ဝိရာဂါနုပဿနာယ ရာဂံ၊ နိရောဓာနုပဿနာယ သမုဒယံ၊ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာယ အာဒါနံ၊ ခယာနုပဿနာယ ဃနသညံ၊ ဝယာနုပဿနာယ အာယူဟနံ၊ ဝိပရိဏာမာနုပဿနာယ ဓုဝသညံ၊ အနိမိတ္တာနုပဿနာယ နိမိတ္တသညံ၊ အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာယ ပဏိဓိံ၊ သုညတာနုပဿနာယ အဘိနိဝေသံ၊ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ သာရာဒါနာဘိနိဝေသံ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေန သမ္မောဟာဘိနိဝေသံ၊ အာဒီနဝါနုပဿနာယ အာလယာဘိနိဝေသံ၊ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ အပ္ပဋိသင်္ခံ၊ ဝိဝဋ္ဋာနုပဿနာယ သံယောဂါဘိနိဝေသံ၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌေ ကိလေသေ ဘဉ္ဇိတွာ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန ဩဠာရိကေ ကိလေသေ ပဟာယ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေန အဏုသဟဂတေ ကိလေသေ သမုဂ္ဃာတေတွာ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂတော။ ဧဝမ္ပိ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော? ပထဝီဓာတုယာ ကက္ခဠတ္တလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ၊ အာပေါဓာတုယာ ပဂ္ဃရဏလက္ခဏံ၊ တေဇောဓာတုယာ ဥဏှတ္တလက္ခဏံ၊ ဝါယောဓာတုယာ ဝိတ္ထမ္ဘနလက္ခဏံ၊ အာကာသဓာတုယာ အသမ္ဖုဋ္ဌလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဓာတုယာ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။

ရူပဿ ရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ၊ သညာယ သဉ္ဇာနနလက္ခဏံ၊ သင်္ခါရာနံ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။

ဝိတက္ကဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏံ၊ ဝိစာရဿ အနုမဇ္ဇနလက္ခဏံ၊ ပီတိယာ ဖရဏလက္ခဏံ၊ သုခဿ သာတလက္ခဏံ၊ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဖဿဿ ဖုသနလက္ခဏံ။

သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ အဓိမောက္ခလက္ခဏံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ သတိန္ဒြိယဿ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမာဓိန္ဒြိယဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ပညိန္ဒြိယဿ ပဇာနနလက္ခဏံ။

သဒ္ဓါဗလဿ အဿဒ္ဓိယေ အကမ္ပိယလက္ခဏံ၊ ဝီရိယဗလဿ ကောသဇ္ဇေ၊ သတိဗလဿ မုဋ္ဌဿစ္စေ၊ သမာဓိဗလဿ ဥဒ္ဓစ္စေ၊ ပညာဗလဿ အဝိဇ္ဇာယ အကမ္ပိယလက္ခဏံ။

သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဝိစယလက္ခဏံ၊ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဖရဏလက္ခဏံ၊ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဝူပသမလက္ခဏံ၊ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဋိသင်္ခါနလက္ခဏံ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဒဿနလက္ခဏံ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏံ၊ သမ္မာဝါစာယ ပရိဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ သမ္မာကမ္မန္တဿ သမုဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမ္မာအာဇီဝဿ ဝေါဒါနလက္ခဏံ၊ သမ္မာဝါယာမဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ သမ္မာသတိယာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမ္မာသမာဓိဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ။

အဝိဇ္ဇာယ အညာဏလက္ခဏံ၊ သင်္ခါရာနံ စေတနာလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနလက္ခဏံ၊ နာမဿ နမနလက္ခဏံ၊ ရူပဿ ရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ သဠာယတနဿ အာယတနလက္ခဏံ၊ ဖဿဿ ဖုသနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ၊ တဏှာယ ဟေတုလက္ခဏံ၊ ဥပါဒါနဿ ဂဟဏလက္ခဏံ၊ ဘဝဿ အာယူဟနလက္ခဏံ၊ ဇာတိယာ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ၊ ဇရာယ ဇီရဏလက္ခဏံ၊ မရဏဿ စုတိလက္ခဏံ။

ဓာတူနံ သုညတာလက္ခဏံ၊ အာယတနာနံ အာယတနလက္ခဏံ၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမ္မပ္ပဓာနာနံ ပဒဟနလက္ခဏံ၊ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ ဣဇ္ဈနလက္ခဏံ၊ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိပတိလက္ခဏံ၊ ဗလာနံ အကမ္ပိယလက္ခဏံ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ နိယျာနလက္ခဏံ၊ မဂ္ဂဿ ဟေတုလက္ခဏံ။

သစ္စာနံ တထလက္ခဏံ၊ သမထဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဝိပဿနာယ အနုပဿနာလက္ခဏံ၊ သမထဝိပဿနာနံ ဧကရသလက္ခဏံ၊ ယုဂနဒ္ဓါနံ အနတိဝတ္တနလက္ခဏံ။

သီလဝိသုဒ္ဓိယာ သံဝရဏလက္ခဏံ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယာ ဒဿနလက္ခဏံ။

ခယေ ဉာဏဿ သမုစ္ဆေဒလက္ခဏံ၊ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏဿ ပဿဒ္ဓိလက္ခဏံ။

ဆန္ဒဿ မူလလက္ခဏံ၊ မနသိကာရဿ သမုဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ ဖဿဿ သမောဓာနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ သမောသရဏလက္ခဏံ၊ သမာဓိဿ ပမုခလက္ခဏံ၊ သတိယာ အာဓိပတေယျလက္ခဏံ၊ ပညာယ တတုတ္တရိယလက္ခဏံ၊ ဝိမုတ္တိယာ သာရလက္ခဏံ၊ အမတောဂဓဿ နိဗ္ဗာနဿ ပရိယောသာနလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ။ ဧဝံ တထလက္ခဏံ ဉာဏဂတိယာ အာဂတော အဝိရဇ္ဈိတွာ ပတ္တော အနုပ္ပတ္တောတိ တထာဂတော။ ဧဝံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော? တထဓမ္မာ နာမ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထမေတံ အဝိတထမေတံ အနညထမေတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၀) ဝိတ္ထာရော။ တာနိ စ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ တထာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ အဘိသမ္ဗောဓတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါ။

အပိစ ဇရာမရဏဿ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော…ပေ… သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ တထာ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယဋ္ဌော၊ သင်္ခါရာနံ ဝိညာဏဿ ပစ္စယဋ္ဌော…ပေ… ဇာတိယာ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တသ္မာပိ တထာနံ ဓမ္မာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော။

ကထံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝါ ယံ သဒေဝကေ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ စက္ခုဒွါရေ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တံ ရူပါရမ္မဏံ နာမ အတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနာတိ ပဿတိ။ ဧဝံ ဇာနတာ ပဿတာ စ တေန တံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒိဝသေန ဝါ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတေသု လဗ္ဘမာနကပဒဝသေန ဝါ ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ ရူပါယတနံ? ယံ ရူပံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ဝဏ္ဏနိဘာ သနိဒဿနံ သပ္ပဋိဃံ နီလံ ပီတက’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၆၁၆) နယေန အနေကေဟိ နာမေဟိ တေရသဟိ ဝါရေဟိ ဒွေပညာသာယ နယေဟိ ဝိဘဇ္ဇမာနံ တထမေဝ ဟောတိ၊ ဝိတထံ နတ္ထိ။ ဧသ နယော သောတဒွါရာဒီသုပိ အာပါထမာဂစ္ဆန္တေသု သဒ္ဒါဒီသု။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ တမဟံ ဇာနာမိ၊ တမဟံ အဗ္ဘညာသိံ၊ တံ တထာဂတဿ ဝိဒိတံ၊ တံ တထာဂတော န ဥပဋ္ဌာသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄)။ ဧဝံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော။ တတ္ထ တထဒဿီအတ္ထေ တထာဂတောတိ ပဒသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကထံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော? ယံ ရတ္တိံ ဘဂဝါ ဗောဓိမဏ္ဍေ အပရာဇိတပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ ယမကသာလာနံ အန္တရေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ပဉ္စစတ္တာလီသဝဿပရိမာဏေ ကာလေ ပဌမဗောဓိယာပိ မဇ္ဈိမဗောဓိယာပိ ပစ္ဆိမဗောဓိယာပိ ယံ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ သုတ္တံ ဂေယျံ…ပေ… ဝေဒလ္လံ၊ သဗ္ဗံ တံ အတ္ထတော စ ဗျဉ္ဇနတော စ အနုပဝဇ္ဇံ အနူနံ အနဓိကံ သဗ္ဗာကာရပရိပုဏ္ဏံ ရာဂမဒနိမ္မဒနံ ဒေါသမောဟမဒနိမ္မဒနံ၊ နတ္ထိ တတ္ထ ဝါလဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အဝက္ခလိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဧကမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆိတံ ဝိယ ဧကနာဠိကာယ မိတံ ဝိယ ဧကတုလာယ တုလိတံ ဝိယ စ တထမေဝ ဟောတိ အဝိတထံ။ တေနာဟ – ‘‘ယဉ္စ၊ စုန္ဒ၊ ရတ္တိံ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဘာသတိ လပတိ နိဒ္ဒိသတိ၊ သဗ္ဗံ တံ တထေဝ ဟောတိ နော အညထာ။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၈)။ ဂဒတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါ။ ဧဝံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော။

အပိစ အာဂဒနံ အာဂဒေါ၊ ဝစနန္တိ အတ္ထော။ တထော အဝိပရီတော အာဂဒေါ အဿာတိ ဒကာရဿ တကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဧဝမ္ပေတသ္မိံ အတ္ထေ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကထံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝတော ဟိ ဝါစာယ ကာယော အနုလောမေတိ ကာယဿပိ ဝါစာ၊ တသ္မာ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ စ ဟောတိ။ ဧဝံ ဘူတဿ စဿ ယထာ ဝါစာ၊ ကာယောပိ တထာ ဂတော၊ ပဝတ္တောတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ကာယော၊ ဝါစာပိ တထာ ဂတာတိ တထာဂတော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ယထာဝါဒီ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ ဣတိ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။ ဧဝံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော။

ကထံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော? ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ပရိယန္တံ ကတွာ တိရိယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု သဗ္ဗသတ္တေ အဘိဘဝတိ သီလေနပိ သမာဓိနာပိ ပညာယပိ ဝိမုတ္တိယာပိ၊ န တဿ တုလာ ဝါ ပမာဏံ ဝါ အတ္ထိ၊ အတုလော အပ္ပမေယျော အနုတ္တရော ရာဇရာဇော ဒေဝဒေဝေါ သက္ကာနမတိသက္ကော ဗြဟ္မာနမတိဗြဟ္မာ။ တေနာဟ – ‘‘သဒေဝကေ လောကေ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ တထာဂတော အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထု ဒသော ဝသဝတ္တီ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။

တတြေဝံ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ – အဂဒေါ ဝိယ အဂဒေါ။ ကော ပနေသ? ဒေသနာဝိလာသော စေဝ ပုညုဿယော စ။ တေန ဟေသ မဟာနုဘာဝေါ ဘိသက္ကော ဒိဗ္ဗာဂဒေန သပ္ပေ ဝိယ သဗ္ဗပရပ္ပဝါဒိနော သဒေဝကဉ္စ လောကံ အဘိဘဝတိ။ ဣတိ သဗ္ဗလောကာဘိဘဝနေ တထော အဝိပရီတော ဒေသနာဝိလာသော စေဝ ပုညုဿယော စ အဂဒေါ အဿာတိ ဒကာရဿ တကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော။

အပိစ တထာယ ဂတောတိပိ တထာဂတော၊ တထံ ဂတောတိပိ တထာဂတော၊ ဂတောတိ အဝဂတော အတီတော ပတ္တော ပဋိပန္နောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ သကလလောကံ တီရဏပရိညာယ တထာယ ဂတော အဝဂတောတိ တထာဂတော။ လောကသမုဒယံ ပဟာနပရိညာယ တထာယ ဂတော အတီတောတိ တထာဂတော၊ လောကနိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာယ တထာယ ဂတော ပတ္တောတိ တထာဂတော၊ လောကနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ တထာယ ဂတော ပဋိပန္နောတိ တထာဂတော။ တေန ယံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ –

‘‘လောကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကသ္မာ တထာဂတော ဝိသံယုတ္တော။ လောကသမုဒယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကသမုဒယော တထာဂတဿ ပဟီနော။ လောကနိရောဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကနိရောဓော တထာဂတဿ သစ္ဆိကတော။ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ တထာဂတဿ ဘာဝိတာ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ…ပေ… သဗ္ဗံ တံ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။

တဿပိ ဧဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒမ္ပိ စ တထာဂတဿ တထာဂတဘာဝဒီပနေ မုခမတ္တမေဝ။ သဗ္ဗာကာရေန ပန တထာဂတောဝ တထာဂတဿ တထာဂတဘာဝံ ဝဏ္ဏေယျ။

အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ပဒဒွယေ ပန အာရကတ္တာ၊ အရီနံ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါတိ ဣမေဟိ တာဝ ကာရဏေဟိ အရဟန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပနေတံ ပဒဒွယံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၃ အာဒယော) ဗုဒ္ဓါနုဿတိဝဏ္ဏနာယံ ပကာသိတန္တိ။

၁၇၁။ ဒုတိယေ ပါတုဘာဝေါတိ ဥပ္ပတ္တိ နိပ္ဖတ္တိ။ ဒုလ္လဘော လောကသ္မိန္တိ ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ ဒုလ္လဘော သုဒုလ္လဘော ပရမဒုလ္လဘော။ ကသ္မာ ဒုလ္လဘောတိ? ဧကဝါရံ ဒါနပါရမိံ ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတုံ န သက္ကာ၊ ဒွေ ဝါရေ ဒသ ဝါရေ ဝီသတိ ဝါရေ ပညာသ ဝါရေ ဝါရသတံ ဝါရသဟဿံ ဝါရသတသဟဿံ ဝါရကောဋိသတသဟဿမ္ပိ ဒါနပါရမိံ ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတုံ န သက္ကာ၊ တထာ ဧကဒိဝသံ ဒွေ ဒိဝသေ ဒသ ဒိဝသေ ဝီသတိ ဒိဝသေ ပညာသ ဒိဝသေ ဒိဝသသတံ ဒိဝသသဟဿံ ဒိဝသသတသဟဿံ ဒိဝသကောဋိသတသဟဿံ။ ဧကမာသံ ဒွေ မာသေ…ပေ… မာသကောဋိသတသဟဿံ။ ဧကသံဝစ္ဆရံ ဒွေ သံဝစ္ဆရေ…ပေ… သံဝစ္ဆရကောဋိသတသဟဿံ။ ဧကကပ္ပံ ဒွေ ကပ္ပေ…ပေ… ကပ္ပကောဋိသတသဟဿံ။ ကပ္ပာနံ ဧကံ အသင်္ချေယျံ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ တီဏိ အသင်္ချေယျာနိ ဒါနပါရမိံ ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတုံ န သက္ကာ။ သီလပါရမီနေက္ခမ္မပါရမီ…ပေ… ဥပေက္ခာပါရမီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပန ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတုံ သက္ကာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဒုလ္လဘော။

၁၇၂။ တတိယေ အစ္ဆရိယမနုဿောတိ အစ္ဆရိယော မနုဿော။ အစ္ဆရိယောတိ အန္ဓဿ ပဗ္ဗတာရောဟဏံ ဝိယ နိစ္စံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အယံ တာဝ သဒ္ဒနယော။ အယံ ပန အဋ္ဌကထာနယော – အစ္ဆရာယောဂ္ဂေါတိ အစ္ဆရိယော၊ အစ္ဆရံ ပဟရိတွာ ပဿိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ အပိစ ‘‘တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၂၇) ဧဝမာဒီဟိ အနေကေဟိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတတ္တာပိ အစ္ဆရိယမနုဿော။ အာစိဏ္ဏမနုဿောတိပိ အစ္ဆရိယမနုဿော။

အဘိနီဟာရဿ ဟိ သမ္ပာဒကေ အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ ဧကဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခေ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ မာနသံ ဗန္ဓိတွာ နိသဇ္ဇနံ နာမ န အညဿ ကဿစိ အာစိဏ္ဏံ၊ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တဿေဝ အာစိဏ္ဏံ။ တထာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ ဗျာကရဏံ လဘိတွာ အနိဝတ္တကေန ဟုတွာ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာနံ ပူရဏမ္ပိ န အညဿ ကဿစိ အာစိဏ္ဏံ၊ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တဿေဝ အာစိဏ္ဏံ။ တထာ ပါရမိယော ဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတွာ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝသဒိသေ အတ္တဘာဝေ ဌတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာနံ ဟတ္ထီနံ သတ္တသတာနိ အဿာနံ သတ္တသတာနီတိ ဧဝံ သတ္တသတကမဟာဒါနံ ဒတွာ ဇာလိကုမာရသဒိသံ ပုတ္တံ၊ ကဏှာဇိနာသဒိသံ ဓီတရံ၊ မဒ္ဒီဒေဝိသဒိသံ ဘရိယဉ္စ ဒါနမုခေ နိယျာတေတွာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဒုတိယေ အတ္တဘာဝေ တုသိတဘဝနေ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏမ္ပိ န အညဿ ကဿစိ အာစိဏ္ဏံ၊ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တဿေဝ အာစိဏ္ဏံ။ တုသိတပုရေ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဒေဝတာနံ အာယာစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပဉ္စမဟာဝိလောကနံ ဝိလောကေတွာ သတဿ သမ္ပဇာနဿ တုသိတပုရာ စဝိတွာ မဟာဘောဂကုလေ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏမ္ပိ န အညဿ ကဿစိ အာစိဏ္ဏံ၊ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တဿေဝ အာစိဏ္ဏံ။ တထာ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပနမ္ပိ၊ သတဿ သမ္ပဇာနဿ မာတုကုစ္ဆိယံ နိဝါသောပိ၊ သတဿ သမ္ပဇာနဿ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနဒိဝသေ ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပနမ္ပိ၊ သမ္ပတိဇာတဿ သတ္တပဒဝီတိဟာရဂမနမ္ပိ၊ ဒိဗ္ဗသေတစ္ဆတ္တ။ ဓာရဏမ္ပိ၊ ဒိဗ္ဗဝါဠဗီဇနုက္ခေပေါပိ၊ သဗ္ဗဒိသာသု သီဟဝိလောကနံ ဝိလောကေတွာ အတ္တနာ ပဋိသမံ ကဉ္စိ သတ္တံ အဒိသွာ ‘‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿာ’’တိ ဧဝံ သီဟနာဒနဒနမ္ပိ၊ ပရိပါကဂတေ ဉာဏေ မဟာသမ္ပတ္တိံ ပဟာယ မဟာဘိနိက္ခမနမ္ပိ၊ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နဿ မာရဝိဇယံ အာဒိံ ကတွာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဒိဗ္ဗစက္ခုဝိသောဓနာနိ ကတွာ ပစ္စူသသမယေ သဗ္ဗညုတညာဏဂုဏရာသိပဋိဝိဒ္ဓက္ခဏေ ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပနမ္ပိ၊ ပဌမဓမ္မဒေသနာယ အနုတ္တရံ တိပရိဝဋ္ဋံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနမ္ပီတိ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ န အညဿ ကဿစိ အာစိဏ္ဏံ၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဿေဝ အာစိဏ္ဏံ။ ဧဝံ အာစိဏ္ဏမနုဿောတိပိ အစ္ဆရိယမနုဿော။

၁၇၃။ စတုတ္ထေ ကာလကိရိယာတိ ဧကသ္မိံ ကာလေ ပါကဋာ ကိရိယာတိ ကာလကိရိယာ။ တထာဂတော ဟိ ပဉ္စစတ္တာလီသ ဝဿာနိ ဌတွာ တီဏိ ပိဋကာနိ ပဉ္စ နိကာယေ နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနံ စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနိ ပကာသေတွာ မဟာဇနံ နိဗ္ဗာနနိန္နံ နိဗ္ဗာနပေါဏံ ကတွာ ယမကသာလာနမန္တရေ နိပန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃံ အာမန္တေတွာ အပ္ပမာဒေန ဩဝဒိတွာ သတော သမ္ပဇာနော အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ အယမဿ ကိရိယာ ယာဝဇ္ဇတနာ ပါကဋာတိ ဧကသ္မိံ ကာလေ ပါကဋာ ကိရိယာတိ ကာလကိရိယာ။ အနုတပ္ပာ ဟောတီတိ အနုတာပကရာ ဟောတိ။ တတ္ထ စက္ကဝတ္တိရညော ကာလကိရိယာ ဧကစက္ကဝါဠေ ဒေဝမနုဿာနံ အနုတာပကရာ ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ကာလကိရိယာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု ဒေဝမနုဿာနံ အနုတာပကရာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဗဟုနော ဇနဿ အနုတပ္ပာ ဟောတီ’’တိ။

၁၇၄။ ပဉ္စမေ အဒုတိယောတိ ဒုတိယဿ ဗုဒ္ဓဿ အဘာဝါ အဒုတိယော။ စတ္တာရော ဟိ ဗုဒ္ဓါ သုတဗုဒ္ဓါ၊ စတုသစ္စဗုဒ္ဓါ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါတိ။ တတ္ထ ဗဟုဿုတော ဘိက္ခု သုတဗုဒ္ဓါ နာမ။ ခီဏာသဝေါ စတုသစ္စဗုဒ္ဓါ နာမ။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမိယော ပူရေတွာ သာမံ ပဋိဝိဒ္ဓပစ္စေကဗောဓိဉာဏော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နာမ။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ ဝါ အဋ္ဌ ဝါ သောဠသ ဝါ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမိယော ပူရေတွာ တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတွာ ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗညုတညာဏော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ နာမ။ ဣမေသု စတူသု ဗုဒ္ဓေသု သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါဝ အဒုတိယော နာမ။ န ဟိ တေန သဒ္ဓိံ အညော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

အသဟာယောတိ အတ္တဘာဝေန ဝါ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မေဟိ ဝါ သဒိသော သဟာယော နာမ အဿ နတ္ထီတိ အသဟာယော။ ‘‘လဒ္ဓသဟာယော ခေါ ပန သော ဘဂဝါ သေခါနဉ္စေဝ ပဋိပဒါန’’န္တိ ဣမိနာ ပန ပရိယာယေန သေခါသေခါ ဗုဒ္ဓါနံ သဟာယာ နာမ ဟောန္တိ။ အပ္ပဋိမောတိ ပဋိမာ ဝုစ္စတိ အတ္တဘာဝေါ၊ တဿ အတ္တဘာဝသဒိသာ အညာ ပဋိမာ နတ္ထီတိ အပ္ပဋိမော။ ယာပိ စ မနုဿာ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယာ ပဋိမာ ကရောန္တိ၊ တာသု ဝါလဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဩကာသံ တထာဂတဿ အတ္တဘာဝသဒိသံ ကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထီတိ သဗ္ဗထာပိ အပ္ပဋိမော။

အပ္ပဋိသမောတိ အတ္တဘာဝေနေဝဿ ပဋိသမော နာမ ကောစိ နတ္ထီတိ အပ္ပဋိသမော။ အပ္ပဋိဘာဂေါတိ ယေ တထာဂတေန ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဓမ္မာ ဒေသိတာ၊ တေသု ‘‘န စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ တယော ဝါ ပဉ္စ ဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဋိဘာဂံ ကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထီတိ အပ္ပဋိဘာဂေါ။ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလောတိ အညော ကောစိ ‘‘အဟံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ပဋိညံ ကာတုံ သမတ္ထော ပုဂ္ဂလော နတ္ထီတိ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော။ အသမောတိ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလတ္တာဝ သဗ္ဗသတ္တေဟိ အသမော။ အသမသမောတိ အသမာ ဝုစ္စန္တိ အတီတာနာဂတာ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ၊ တေဟိ အသမေဟိ သမောတိ အသမသမော။

ဒွိပဒါနံ အဂ္ဂေါတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အပဒါနံ ဒွိပဒါနံ စတုပ္ပဒါနံ ဗဟုပ္ပဒါနံ ရူပီနံ အရူပီနံ သညီနံ အသညီနံ နေဝသညီနာသညီနံ သတ္တာနံ အဂ္ဂေါဝ။ ကသ္မာ ဣဓ ဒွိပဒါနံ အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော? သေဋ္ဌတရဝသေန။ ဣမသ္မိဉှိ လောကေ သေဋ္ဌော နာမ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အပဒစတုပ္ပဒဗဟုပ္ပဒေသု န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒွိပဒေသုယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကတရဒွိပဒွေသူတိ? မနုဿေသု စေဝ ဒေဝေသု စ။ မနုဿေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနော တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတုံ ဝသေ ဝတ္တေတုံ သမတ္ထော ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဝသဝတ္တီ မဟာဗြဟ္မာ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော တဿ ကပ္ပိယကာရကော ဝါ အာရာမိကော ဝါ သမ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ တတောပိ သေဋ္ဌတရဝသေနေသ ဒွိပဒါနံ အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။

၁၇၅-၁၈၆။ ဆဋ္ဌာဒီသု ဧကပုဂ္ဂလဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါတုဘာဝါ မဟတော စက္ခုဿ ပါတုဘာဝေါ ဟောတီတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကပုဂ္ဂလဿ တထာဂတဿ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝေန မဟန္တဿ စက္ခုဿ ပါတုဘာဝေါ ဟောတိ။ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ပါတုဘူတေ တံ ပါတုဘူတမေဝ ဟောတိ၊ န ဝိနာ တဿ ပါတုဘာဝေန ပါတုဘဝတိ။ ပါတုဘာဝေါတိ ဥပ္ပတ္တိ နိပ္ဖတ္တိ။ ကတမဿ စက္ခုဿာတိ? ပညာစက္ခုဿ။ ကီဝရူပဿာတိ? သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝိပဿနာပညာသဒိသဿ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ သမာဓိပညာသဒိသဿာတိ။ အာလောကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဥဘိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ပညာအာလောကသဒိသောယေဝ ဟိ ဧတ္ထ အာလောကော၊ ပညာဩဘာသသဒိသောယေဝ ဩဘာသော အဓိပ္ပေတော။ ‘‘မဟတော စက္ခုဿ၊ မဟတော အာလောကဿ၊ မဟတော ဩဘာသဿာ’’တိ ဣမာနိ စ ပန တီဏိပိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနိ ကထိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဆန္နံ အနုတ္တရိယာနန္တိ ဥတ္တရိတရဝိရဟိတာနံ ဆန္နံ ဥတ္တမဓမ္မာနံ။ တတ္ထ ဒဿနာနုတ္တရိယံ၊ သဝနာနုတ္တရိယံ၊ လာဘာနုတ္တရိယံ၊ သိက္ခာနုတ္တရိယံ၊ ပါရိစရိယာနုတ္တရိယံ၊ အနုဿတာနုတ္တရိယန္တိ ဣမာနိ ဆ အနုတ္တရိယာနိ။ ဣမေသံ ပါတုဘာဝေါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာယသ္မာ ဟိ အာနန္ဒတ္ထေရော သာယံပါတံ တထာဂတံ စက္ခုဝိညာဏေန ဒဋ္ဌုံ လဘတိ၊ ဣဒံ ဒဿနာနုတ္တရိယံ။ အညောပိ သောတာပန္နော ဝါ သကဒါဂါမီ ဝါ အနာဂါမီ ဝါ အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ တထာဂတံ ဒဿနာယ လဘတိ၊ ဣဒမ္ပိ ဒဿနာနုတ္တရိယံ။ အပရော ပန ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလံ ဒဿနာယ လဘိတွာ တံ ဒဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပေတိ။ ဣဒံ ဒဿနမေဝ နာမ၊ မူလဒဿနံ ပန ဒဿနာနုတ္တရိယံ နာမ။

အာနန္ဒတ္ထေရောယေဝ စ အဘိက္ခဏံ ဒသဗလဿ ဝစနံ သောတဝိညာဏေန သောတုံ လဘတိ၊ ဣဒံ သဝနာနုတ္တရိယံ။ အညေပိ သောတာပန္နာဒယော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ တထာဂတဿ ဝစနံ သဝနာယ လဘန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ သဝနာနုတ္တရိယံ။ အပရော ပန ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ တထာဂတဿ ဝစနံ သောတုံ လဘိတွာ တံ သဝနံ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပေတိ။ ဣဒံ သဝနမေဝ နာမ၊ မူလသဝနံ ပန သဝနာနုတ္တရိယံ နာမ။

အာနန္ဒတ္ထေရောယေဝ စ ဒသဗလေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ၊ ဣဒံ လာဘာနုတ္တရိယံ။ အညေပိ သောတာပန္နာဒယော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလေ သဒ္ဓါပဋိလာဘံ လဘန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ လာဘာနုတ္တရိယံ။ အပရော ပန ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလေ သဒ္ဓါပဋိလာဘံ လဘိတွာ တံ လာဘံ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပေတိ၊ အယံ လာဘောယေဝ နာမ၊ မူလလာဘော ပန လာဘာနုတ္တရိယံ နာမ။

အာနန္ဒတ္ထေရောယေဝ စ ဒသဗလဿ သာသနေ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခတိ၊ ဣဒံ သိက္ခာနုတ္တရိယံ။ အညေပိ သောတာပန္နာဒယော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလဿ သာသနေ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ သိက္ခာနုတ္တရိယံ။ အပရော ပန ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလဿ သာသနေ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခိတွာ တာ သိက္ခာ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပေတိ။ အယံ သိက္ခာယေဝ နာမ၊ မူလသိက္ခာ ပန သိက္ခာနုတ္တရိယံ နာမ။

အာနန္ဒတ္ထေရောယေဝ စ အဘိဏှံ ဒသဗလံ ပရိစရတိ၊ ဣဒံ ပါရိစရိယာနုတ္တရိယံ။ အညေပိ သောတာပန္နာဒယော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ အဘိဏှံ ဒသဗလံ ပရိစရန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ ပါရိစရိယာနုတ္တရိယံ။ အပရော ပန ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလံ ပရိစရိတွာ တံ ပါရိစရိယံ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပေတိ၊ အယံ ပါရိစရိယာယေဝ နာမ၊ မူလပါရိစရိယာ ပန ပါရိစရိယာနုတ္တရိယံ နာမ။

အာနန္ဒတ္ထေရောယေဝ စ ဒသဗလဿ လောကိယလောကုတ္တရေ ဂုဏေ အနုဿရတိ၊ ဣဒံ အနုဿတာနုတ္တရိယံ။ အညေပိ သောတာပန္နာဒယော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလဿ လောကိယလောကုတ္တရေ ဂုဏေ အနုဿရန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ အနုဿတာနုတ္တရိယံ။ အပရော ပန ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ဒသဗလဿ လောကိယလောကုတ္တရေ ဂုဏေ အနုဿရိတွာ တံ အနုဿတိံ ဝဍ္ဎေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပါပေတိ၊ အယံ အနုဿတိယေဝ နာမ၊ မူလာနုဿတိ ပန အနုဿတာနုတ္တရိယံ နာမ။ ဣမာနိ ဆ အနုတ္တရိယာနိ၊ ဣမေသံ ပါတုဘာဝေါ ဟောတိ။ ဣမာနိ စ ပန ဆ အနုတ္တရိယာနိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနိ ကထိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

စတုန္နံ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ သစ္ဆိကိရိယာ ဟောတီတိ စတဿော ဟိ ပဋိသမ္ဘိဒါယော အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါတိ။ တတ္ထ အတ္ထေသု ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဓမ္မေသု ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တာဘိလာပေ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဉာဏေသု ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပနေတာသံ အဘိဓမ္မေ (ဝိဘ။ ၇၁၈ အာဒယော) အာဂတောယေဝ။ ဣမာသံ စတဿန္နံ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ပစ္စက္ခကိရိယာ ဟောတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ။ ဧတာသံ သစ္ဆိကိရိယာတိ အတ္ထော။ ဣမာပိ လောကိယလောကုတ္တရာဝ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အနေကဓာတုပဋိဝေဓောတိ ‘‘စက္ခုဓာတု ရူပဓာတူ’’တိအာဒီနံ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ ပဋိဝေဓော ဟောတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေနာတိ အတ္ထော။ နာနာဓာတုပဋိဝေဓောတိ ဧတ္ထ ဣမာဝ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော နာနာသဘာဝတော နာနာဓာတုယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယော ပနေတာသံ ‘‘နာနာသဘာဝါ ဧတာ’’တိ ဧဝံ နာနာကရဏတော ပဋိဝေဓော၊ အယံ နာနာဓာတုပဋိဝေဓော နာမ။ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာတိ ဧတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ ဖလေ ဉာဏံ၊ ဝိမုတ္တီတိ တဒဝသေသာ ဖလသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ။ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာတိ သောတောတိ ပဌမမဂ္ဂေါ၊ တေန သောတေန ပတ္တဗ္ဗံ ဖလန္တိ သောတာပတ္တိဖလံ။ သကဒါဂါမိဖလာဒီနိ ပါကဋာနေဝ။

၁၈၇။ အနုတ္တရန္တိ နိရုတ္တရံ။ ဓမ္မစက္ကန္တိ သေဋ္ဌစက္ကံ။ စက္ကသဒ္ဒေါ ဟေသ –

‘‘စတုဗ္ဘိ အဋ္ဌဇ္ဈဂမာ၊ အဋ္ဌာဟိပိ စ သောဠသ၊

သောဠသာဟိ စ ဗာတ္တိံသ၊ အတြိစ္ဆံ စက္ကမာသဒေါ၊

ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ၊ စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄၊ ၁။၅။၁၀၃) –

ဧတ္ထ ဥရစက္ကေ အာဂတော။ ‘‘စက္ကသမာရုဠှာ ဇာနပဒါ ပရိယာယန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၆၃၊ ၅။၅၄) ဧတ္ထ ဣရိယာပထစက္ကေ။ ‘‘အထ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရထကာရော ယံ တံ စက္ကံ ဆဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတံ၊ တံ ပဝတ္တေသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၅) ဧတ္ထ ဒါရုစက္ကေ။ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဒေါဏော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ပါဒေသု စက္ကာနိ သဟဿာရာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၆) ဧတ္ထ လက္ခဏစက္ကေ။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ကာနိ၊ ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာနံ စတုစက္ကံ ဝတ္တတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၁) ဧတ္ထ သမ္ပတ္တိစက္ကေ။ ‘‘ဒိဗ္ဗံ စက္ကရတနံ ပါတုဘဝတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၃၊ မ။ နိ။ ၃။၂၅၆) ဧတ္ထ ရတနစက္ကေ။ ဣဓ ပန ဓမ္မစက္ကေ အာဂတော။

ပဝတ္တိတန္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မစက္ကံ အဘိနီဟရတိ နာမ၊ အဘိနီဟဋံ နာမ၊ ဥပ္ပာဒေတိ နာမ၊ ဥပ္ပာဒိတံ နာမ၊ ပဝတ္တေတိ နာမ၊ ပဝတ္တိတံ နာမာတိ အယံ ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကုတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မစက္ကံ အဘိနီဟရတိ နာမာတိ? ယဒါ သုမေဓဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ ကာမေသု အာဒီနဝံ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ဒိသွာ သတ္တသတကမဟာဒါနံ ဒတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဉ္စ အဘိညာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မစက္ကံ အဘိနီဟရတိ နာမ။

ကုတော ပဋ္ဌာယ အဘိနီဟဋံ နာမာတိ? ယဒါ အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ မဟာဗောဓိမဏ္ဍတ္ထာယ မာနသံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘ဗျာကရဏံ အလဒ္ဓါ န ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာယ နိပန္နော ဒသဗလဿ သန္တိကာ ဗျာကရဏံ လဘိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မစက္ကံ အဘိနီဟဋံ နာမ။

ကုတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပာဒေတိ နာမာတိ? တတော ပဋ္ဌာယ ဒါနပါရမိံ ပူရေန္တောပိ ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒေတိ နာမ။ သီလပါရမိံ ပူရေန္တောပိ…ပေ… ဥပေက္ခာပါရမိံ ပူရေန္တောပိ ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒေတိ နာမ။ ဒသ ပါရမိယော ဒသ ဥပပါရမိယော ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယော ပူရေန္တောပိ၊ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇန္တောပိ၊ ဉာတတ္ထစရိယံ ပူရေန္တောပိ ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒေတိ နာမ။ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ဌတွာ သတ္တသတကမဟာဒါနံ ဒတွာ ပုတ္တဒါရံ ဒါနမုခေ နိယျာတေတွာ ပါရမိကူဋံ ဂဟေတွာ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဒေဝတာဟိ အာယာစိတော ပဋိညံ ဒတွာ ပဉ္စမဟာဝိလောကနံ ဝိလောကေန္တောပိ ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒေတိယေဝ နာမ။ မာတုကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တောပိ၊ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠံ ကမ္ပေန္တောပိ၊ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တဒိဝသေ တထေဝ လောကံ ကမ္ပေန္တောပိ၊ သမ္ပတိဇာတော သတ္တ ပဒါနိ ဂန္တွာ ‘‘အဂ္ဂေါမဟသ္မီ’’တိ သီဟနာဒံ နဒန္တောပိ၊ ဧကူနတိံသ သံဝစ္ဆရာနိ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တောပိ၊ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမန္တောပိ၊ အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇန္တောပိ၊ မဟာပဓာနေ ဆဗ္ဗဿာနိ ဝီရိယံ ကရောန္တောပိ၊ သုဇာတာယ ဒိန္နံ မဓုပါယာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏပါတိံ နဒိယာ ပဝါဟေတွာ သာယနှသမယေ ဗောဓိမဏ္ဍဝရဂတော ပုရတ္ထိမံ လောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော နိသီဒိတွာ သူရိယေ ဓရမာနေယေဝ မာရဗလံ ဝိဓမေတွာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တောပိ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေန္တောပိ၊ ပစ္စူသကာလသမနန္တရေ ပစ္စယာကာရံ သမ္မသိတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တောပိ၊ သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကရောန္တောပိ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ သကဒါဂါမိဖလံ အနာဂါမိမဂ္ဂံ အနာဂါမိဖလံ သစ္ဆိကရောန္တောပိ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တောပိ ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒေတိယေဝ နာမ။

အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ပန တေန ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒိတံ နာမ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ သကလလောကိယလောကုတ္တရဂုဏရာသိ အရဟတ္တဖလေနေဝ သဒ္ဓိံ ဣဇ္ဈတိ။ တသ္မာ တေန တသ္မိံ ခဏေ ဓမ္မစက္ကံ ဥပ္ပာဒိတံ နာမ ဟောတိ။

ကဒါ ပဝတ္တေတိ နာမ? ဗောဓိမဏ္ဍေ သတ္တသတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ အညာကောဏ္ဍညတ္ထေရံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တံ ဒေသေန္တော ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ နာမ။

ယဒါ ပန အညာကောဏ္ဍညတ္ထေရေန ဒသဗလဿ ဒေသနာဉာဏာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တံ သဝနံ လဘိတွာ သဗ္ဗပဌမံ ဓမ္မော အဓိဂတော၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ နာမ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မစက္ကန္တိ စေတံ ဒေသနာဉာဏဿပိ နာမံ ပဋိဝေဓဉာဏဿပိ။ တေသု ဒေသနာဉာဏံ လောကိယံ၊ ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ။ ကဿ ဒေသနာပဋိဝေဓဉာဏန္တိ? န အညဿ ကဿစိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿေဝ ဒေသနာဉာဏဉ္စ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သမ္မဒေဝါတိ ဟေတုနာ နယေန ကာရဏေနေဝ။ အနုပ္ပဝတ္တေတီတိ ယထာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တဿ ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တော တံ အနုဂစ္ဆတိ နာမ၊ ဧဝံ ပဌမတရံ သတ္ထာရာ ပဝတ္တိတံ ထေရော အနုပ္ပဝတ္တေတိ နာမ။ ကထံ? သတ္ထာ ဟိ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော’’တိ ကထေန္တော ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ နာမ၊ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ အာဝုသော၊ သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ကထေန္တော ဓမ္မစက္ကံ အနုပ္ပဝတ္တေတိ နာမ။ သမ္မပ္ပဓာနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ကေဝလဉ္စ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသု၊ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသစ္စာနိ။ စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယဝံသာ’’တိအာဒီသုပိ အယံ နယော နေတဗ္ဗောဝ။ ဧဝံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ နာမ၊ ထေရော ဒသဗလေန ပဝတ္တိတံ ဓမ္မစက္ကံ အနုပ္ပဝတ္တေတိ နာမ။

ဧဝံ ဓမ္မစက္ကံ အနုပ္ပဝတ္တေန္တေန ပန ထေရေန ဓမ္မော ဒေသိတောပိ ပကာသိတောပိ သတ္ထာရာဝ ဒေသိတော ပကာသိတော ဟောတိ။ ယော ဟိ ကောစိ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ ဥပါသကော ဝါ ဥပါသိကာ ဝါ ဒေဝေါ ဝါ သက္ကော ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတု ပကာသေတု၊ သဗ္ဗော သော သတ္ထာရာ ဒေသိတော ပကာသိတောဝ နာမ ဟောတိ၊ သေသဇနော ပန လေခဟာရကပက္ခေ ဌိတောဝ နာမ ဟောတိ။ ကထံ? ယထာ ဟိ ရညာ ဒိန္နံ ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ ယံ ယံ ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တံ တံ ကမ္မံ ယေန ကေနစိ ကတမ္ပိ ကာရိတမ္ပိ ရညာ ကာရိတန္တေဝ ဝုစ္စတိ။ မဟာရာဇာ ဝိယ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ရာဇပဏ္ဏံ ဝိယ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ ပဏ္ဏဒါနံ ဝိယ တေပိဋကေ နယမုခဒါနံ ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ တံတံကမ္မာနံ ကရဏံ ဝိယ စတုန္နံ ပရိသာနံ အတ္တနော ဗလေန ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပရေသံ ဒေသနာ ပကာသနာ။ တတ္ထ ယထာ ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ ယေန ကေနစိ ကတမ္ပိ ကာရိတမ္ပိ တံ ကမ္မံ ရညာ ကာရိတမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ယေန ကေနစိ ဒေသိတောပိ ပကာသိတောပိ ဓမ္မော သတ္ထာရာ ဒေသိတော ပကာသိတောဝ နာမ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ဧကပုဂ္ဂလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၁၄။ ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

(၁၄) ၁။ ပဌမဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

ဧတဒဂ္ဂပဒဝဏ္ဏနာ

၁၈၈။ ဧတဒဂ္ဂေသု ပဌမဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဧတံ အဂ္ဂံ။ ဧတ္ထ စ အယံ အဂ္ဂသဒ္ဒေါ အာဒိကောဋိကောဋ္ဌာသသေဋ္ဌေသု ဒိဿတိ။ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ၊ သမ္မ ဒေါဝါရိက၊ အာဝရာမိ ဒွါရံ နိဂဏ္ဌာနံ နိဂဏ္ဌီန’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၇၀) ဟိ အာဒိမှိ ဒိဿတိ။ ‘‘တေနေဝ အင်္ဂုလဂ္ဂေန တံ အင်္ဂုလဂ္ဂံ ပရာမသေယျ (ကထာ။ ၄၄၁)၊ ဥစ္ဆဂ္ဂံ ဝေဠဂ္ဂ’’န္တိအာဒီသု ကောဋိယံ။ ‘‘အမ္ဗိလဂ္ဂံ ဝါ မဓုရဂ္ဂံ ဝါ တိတ္တကဂ္ဂံ ဝါ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၄)၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟာရဂ္ဂေန ဝါ ပရိဝေဏဂ္ဂေန ဝါ ဘာဇေတု’’န္တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၃၁၈) ကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ အပဒါ ဝါ…ပေ… တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀) သေဋ္ဌေ။ သွာယမိဓ ကောဋိယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ သေဋ္ဌေပိ။ တေ ဟိ ထေရာ အတ္တနော အတ္တနော ဌာနေ ကောဋိဘူတာတိပိ အဂ္ဂါ၊ သေဋ္ဌဘူတာတိပိ။ တသ္မာ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဧသာ ကောဋိ ဧသော သေဋ္ဌောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗသုတ္တေသု။

အယဉ္စ ဧတဒဂ္ဂသန္နိက္ခေပေါ နာမ စတူဟိ ကာရဏေဟိ လဗ္ဘတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိတော အာဂမနတော စိဏ္ဏဝသိတော ဂုဏာတိရေကတောတိ။ တတ္ထ ကောစိ ထေရော ဧကေန ကာရဏေန ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနံ လဘတိ၊ ကောစိ ဒွီဟိ၊ ကောစိ တီဟိ၊ ကောစိ သဗ္ဗေဟေဝ စတူဟိပိ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဝိယ။ သော ဟိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိတောပိ မဟာပညတာယ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနံ လဘိ အာဂမနာဒီဟိပိ။ ကထံ? ဧကသ္မိံ ဟိ သမယေ သတ္ထာ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ ဝိဟရန္တော ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ တိတ္ထိယမဒ္ဒနံ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာ ‘‘ကဟံ နု ခေါ ပုရိမဗုဒ္ဓါ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကတွာ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘တာဝတိံသဘဝနေ’’တိ ဉတွာ ဒွေ ပဒန္တရာနိ ဒဿေတွာ တတိယေန ပဒေန တာဝတိံသဘဝနေ ပစ္စုဋ္ဌာသိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာတော ဥဋ္ဌာယ သဒ္ဓိံ ဒေဝဂဏေန ပစ္စုဂ္ဂမနံ အဂမာသိ။ ဒေဝါ စိန္တယိံသု – ‘‘သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒေဝဂဏပရိဝုတော သဋ္ဌိယောဇနာယာမာယ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယ နိသီဒိတွာ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ နာမ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ န သက္ကာ အညေန ဧတ္ထ ဟတ္ထမ္ပိ ဌပေတု’’န္တိ။ သတ္ထာပိ တတ္ထ နိသိန္နော တေသံ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ မဟာပံသုကူလိကော ဝိယ မုဏ္ဍပီဌကံ သဗ္ဗမေဝ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလံ အဝတ္ထရိတွာ နိသီဒိ။ ဧဝံ နိသီဒန္တော ပန အတ္တနော ဝါ သရီရံ မဟန္တံ ကတွာ မာပေသိ၊ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလံ ဝါ ခုဒ္ဒကံ အကာသီတိ န သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ။ အစိန္တေယျော ဟိ ဗုဒ္ဓဝိသယော။ ဧဝံ နိသိန္နော ပန မာတရံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာနံ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာ ဓမ္မာ အဗျာကတာ ဓမ္မာ’’တိ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဒေသေသိ။

ပါဋိဟာရိယဋ္ဌာနေပိ သဗ္ဗာပိ ဒွါဒသယောဇနိကာ ပရိသာ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဒသဗလော ဂတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ တာဝတိံသဘဝနေ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယံ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ အဘိဓမ္မကထံ ဒေသေတုံ ဂတောတိ။ ဘန္တေ၊ န မယံ သတ္ထာရံ အဒိသွာ ဂမိဿာမ။ ကဒါ သတ္ထာ အာဂမိဿတီတိ သတ္ထု အာဂမနကာလံ ဇာနာထာတိ? မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ဘာရံ ကရောထ၊ သော ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ သာသနံ အာဟရိဿတီတိ။ ကိံ ပန ထေရဿ တတ္ထ ဂန္တုံ ဗလံ နတ္ထီတိ? အတ္ထိ၊ ဝိသေသဝန္တာနံ ပန ဝိသေသံ ပဿန္တူတိ ဧဝမာဟ။ မဟာဇနော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ သတ္ထု သာသနံ ဂဟေတွာ အာဂမနတ္ထာယ ယာစိ။ ထေရော ပဿန္တေယေဝ မဟာဇနေ ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ အန္တောသိနေရုနာ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ မဟာဇနော တုမှာကံ ဒဿနကာမော၊ အာဂမနဒိဝသံ ဝေါ ဇာနိတုံ ဣစ္ဆတီ’’တိ။ တေန ဟိ ‘‘ဣတော တေမာသစ္စယေန သင်္ကဿနဂရဒွါရေ ပဿထာ’’တိဿ ဝဒေဟီတိ။ ထေရော ဘဂဝတော သာသနံ အာဟရိတွာ မဟာဇနဿ ကထေသိ။ မဟာဇနော တတ္ထေဝ တေမာသံ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ ဝသိ။ စူဠအနာထပိဏ္ဍိကော ဒွါဒသယောဇနာယ ပရိသာယ တေမာသံ ယာဂုဘတ္တံ အာဒါသိ။

သတ္ထာပိ သတ္တပ္ပကရဏာနိ ဒေသေတွာ မနုဿလောကံ အာဂမနတ္ထာယ အာကပ္ပံ ဒဿေသိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဝိဿကမ္မံ အာမန္တေတွာ တထာဂတဿ ဩတရဏတ္ထာယ သောပါနံ မာပေတုံ အာဏာပေသိ။ သော ဧကတော သောဝဏ္ဏမယံ ဧကတော ရဇတမယံ သောပါနံ မာပေတွာ မဇ္ဈေ မဏိမယံ မာပေသိ။ သတ္ထာ မဏိမယေ သောပါနေ ဌတွာ ‘‘မဟာဇနော မံ ပဿတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ အတ္တနော အာနုဘာဝေနေဝ ‘‘မဟာဇနော အဝီစိမဟာနိရယံ ပဿတူ’’တိပိ အဓိဋ္ဌာသိ။ နိရယဒဿနေန စဿ ဥပ္ပန္နသံဝေဂတံ ဉတွာ ဒေဝလောကံ ဒဿေသိ။ အထဿ ဩတရန္တဿ မဟာဗြဟ္မာ ဆတ္တံ ဓာရေသိ၊ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ပတ္တံ ဂဏှိ၊ သုယာမော ဒေဝရာဇာ ဒိဗ္ဗံ ဝါဠဗီဇနိံ ဗီဇိ၊ ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော ဗေလုဝပဏ္ဍုဝီဏံ သမပညာသာယ မုစ္ဆနာဟိ မုစ္ဆိတွာ ဝါဒေန္တော ပုရတော ဩတရိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတကာလေ ‘‘အဟံ ပဌမံ ဝန္ဒိဿာမိ၊ အဟံ ပဌမံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ မဟာဇနော အဋ္ဌာသိ။ သဟ မဟာပထဝီအက္ကမနေန ပန ဘဂဝတော နေဝ မဟာဇနော န အသီတိမဟာသာဝကာ ပဌမကဝန္ဒနံ သမ္ပာပုဏိံသု၊ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရောယေဝ ပန သမ္ပာပုဏိ။

အထ သတ္ထာ ဒွါဒသယောဇနာယ ပရိသာယ အန္တရေ ‘‘ထေရဿ ပညာနုဘာဝံ ဇာနန္တူ’’တိ ပုထုဇ္ဇနပဉ္စကံ ပဉှံ အာရဘိ။ ပဌမံ လောကိယမဟာဇနော သလ္လက္ခေဿတီတိ ပုထုဇ္ဇနပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ယေ ယေ သလ္လက္ခိံသု၊ တေ တေ ကထယိံသု။ ဒုတိယံ ပုထုဇ္ဇနဝိသယံ အတိက္ကမိတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ပုထုဇ္ဇနာ တုဏှီ အဟေသုံ၊ သောတာပန္နာဝ ကထယိံသု။ တတော သောတာပန္နာနံ ဝိသယံ အတိက္ကမိတွာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ သောတာပန္နာ တုဏှီ အဟေသုံ၊ သကဒါဂါမိနောဝ ကထယိံသု။ တေသမ္ပိ ဝိသယံ အတိက္ကမိတွာ အနာဂါမိမဂ္ဂေ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ သကဒါဂါမိနော တုဏှီ အဟေသုံ၊ အနာဂါမိနောဝ ကထယိံသု။ တေသမ္ပိ ဝိသယံ အတိက္ကမိတွာ အရဟတ္တမဂ္ဂေ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ အနာဂါမိနော တုဏှီ အဟေသုံ၊ အရဟန္တာဝ ကထယိံသု။ တတော ဟေဋ္ဌိမကောဋိတော ပဋ္ဌာယ အဘိညာတေ အဘိညာတေ သာဝကေ ပုစ္ဆိ၊ တေ အတ္တနော အတ္တနော ပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယေ ဌတွာ ကထယိံသု။ အထ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ပုစ္ဆိ၊ သေသသာဝကာ တုဏှီ အဟေသုံ၊ ထေရောဝ ကထေသိ။ တဿာပိ ဝိသယံ အတိက္ကမိတွာ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တုဏှီ အဟောသိ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရောဝ ကထေသိ။ ထေရဿာပိ ဝိသယံ အတိက္ကမိတွာ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ဓမ္မသေနာပတိ အာဝဇ္ဇေန္တောပိ ပဿိတုံ န သက္ကောတိ၊ ပုရတ္ထိမပစ္ဆိမုတ္တရဒက္ခိဏာ စတဿော ဒိသာ စတဿော အနုဒိသာတိ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော ပဉှုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတုံ နာသက္ခိ။

သတ္ထာ ထေရဿ ကိလမနဘာဝံ ဇာနိတွာ ‘‘သာရိပုတ္တော ကိလမတိ၊ နယမုခမဿ ဒဿေဿာမီ’’တိ ‘‘အာဂမေဟိ တွံ၊ သာရိပုတ္တာ’’တိ ဝတွာ ‘‘နာယံ တုယှံ ဝိသယော ပဉှော၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဧသ ဝိသယော သဗ္ဗညူနံ ယသဿီန’’န္တိ ဗုဒ္ဓဝိသယဘာဝံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဘူတမိဒန္တိ၊ သာရိပုတ္တ၊ သမနုပဿသီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘စတုမဟာဘူတိကကာယပရိဂ္ဂဟံ မေ ဘဂဝါ အာစိက္ခတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘အညာတံ ဘဂဝါ၊ အညာတံ သုဂတာ’’တိ အာဟ။ ဧတသ္မိံ ဌာနေ အယံ ကထာ ဥဒပါဒိ – မဟာပညော ဝတ၊ ဘော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ ယတြ ဟိ နာမ သဗ္ဗေဟိ အနညာတံ ပဉှံ ကထေသိ၊ ဗုဒ္ဓေဟိ စ ဒိန္နနယေ ဌတွာ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ပဉှံ ကထေသိ၊ ဣတိ ထေရဿ ပညာနုဘာဝေါ ယတ္တကံ ဌာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ကိတ္တိသဒ္ဒေန ဩတ္ထဋံ၊ သဗ္ဗံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂတောတိ ဧဝံ တာဝ ထေရော အဋ္ဌုပ္ပတ္တိတော မဟာပညတာယ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနံ လဘိ။

ကထံ အာဂမနတော? ဣမိဿာယေဝ ဟိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ သတ္ထာ အာဟ – သာရိပုတ္တော န ဣဒါနေဝ ပညဝါ၊ အတီတေ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာပိ မဟာပညောဝ အဟောသိ –

‘‘ယော ပဗ္ဗဇီ ဇာတိသတာနိ ပဉ္စ၊

ပဟာယ ကာမာနိ မနောရမာနိ၊

တံ ဝီတရာဂံ သုသမာဟိတိန္ဒြိယံ၊

ပရိနိဗ္ဗုတံ ဝန္ဒထ သာရိပုတ္တ’’န္တိ။

ဧဝံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဗြူဟယမာနော ဧကသ္မိံ သမယေ ဗာရာဏသိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တော။ တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တတ္ထ သာရံ အပဿန္တော ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ ဧကံ မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တသ္မိံ ကာလေ ဗောဓိသတ္တောပိ ကာသိရဋ္ဌေ ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဝုဒ္ဓိမနွာယ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ကာမေသု အာဒီနဝံ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ဒိသွာ ဃရာဝါသံ ပဟာယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ ပဉ္စ အဘိညာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝနမူလဖလာဟာရော ဟိမဝန္တပ္ပဒေသေ ဝသတိ။ သောပိ မာဏဝေါ နိက္ခမိတွာ တဿေဝ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ ပရိဝါရော မဟာ အဟောသိ ပဉ္စသတမတ္တာ ဣသယော။

အထဿ သော ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော ဧကဒေသံ ပရိသံ ဂဟေတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထံ မနုဿပထံ အဂမာသိ။ တသ္မိံ သမယေ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံယေဝ ဟိမဝန္တပ္ပဒေသေ ကာလံ အကာသိ။ ကာလကိရိယသမယေဝ နံ အန္တေဝါသိကာ သန္နိပတိတွာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘အတ္ထိ တုမှေဟိ ကောစိ ဝိသေသော အဓိဂတော’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ ဝတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော အာဘဿရဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော။ သော ကိဉ္စာပိ အာကိဉ္စညာယတနဿ လာဘီ၊ ဗောဓိသတ္တာနံ ပန အရူပါဝစရေ ပဋိသန္ဓိ နာမ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? အဘဗ္ဗဋ္ဌာနတ္တာ။ ဣတိ သော အရူပသမာပတ္တိလာဘီ သမာနောပိ ရူပါဝစရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ အန္တေဝါသိကာပိဿ ‘‘အာစရိယော ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာဟ၊ မောဃာ တဿ ကာလကိရိယာ’’တိ န ကိဉ္စိ သက္ကာရသမ္မာနံ အကံသု။ အထ သော ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော အတိက္ကန္တေ ဝဿာဝါသေ အာဂန္တွာ ‘‘ကဟံ အာစရိယော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ကာလံ ကတောတိ။ အပိ နု အာစရိယေန လဒ္ဓဂုဏံ ပုစ္ဆိတ္ထာတိ? အာမ ပုစ္ဆိမှာတိ။ ကိံ ဝဒေတီတိ? နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ။ မယမ္ပိ ‘‘အာစရိယေန လဒ္ဓဂုဏော နာမ နတ္ထီ’’တိ နာဿ သက္ကာရသမ္မာနံ ကရိမှာတိ။ တုမှေ ဘာသိတဿ အတ္ထံ န ဇာနိတ္ထ၊ အာစရိယော အာကိဉ္စညာယတနဿ လာဘီတိ။

အထ တေ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကဿ ကထံ န သဒ္ဒဟိံသု။ သော ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တောပိ သဒ္ဒဟာပေတုံ နာသက္ခိ။ အထ ဗောဓိသတ္တော အာဝဇ္ဇမာနော ‘‘အန္ဓဗာလော မဟာဇနော မယှံ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကဿ ကထံ န ဂဏှာတိ၊ ဣမံ ကာရဏံ ပါကဋံ ကရိဿာမီ’’တိ ဗြဟ္မလောကတော ဩတရိတွာ အဿမပဒမတ္ထကေ ဌိတော အာကာသဂတောဝ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကဿ ပညာနုဘာဝံ ဝဏ္ဏေတွာ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ပရောသဟဿမ္ပိ သမာဂတာနံ၊

ကန္ဒေယျုံ တေ ဝဿသတံ အပညာ၊

ဧကောဝ သေယျော ပုရိသော သပညော၊

ယော ဘာသိတဿ ဝိဇာနာတိ အတ္ထ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၁)၊

ဧဝံ ဣသိဂဏံ သညာပေတွာ ဗောဓိသတ္တော ဗြဟ္မလောကမေဝ ဂတော။ သေသဣသိဂဏောပိ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဟုတွာ ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော ဇာတော။ တတ္ထ ဗောဓိသတ္တော သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော၊ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဇာတော၊ သေသာ ဣသယော ဗုဒ္ဓပရိသာ ဇာတာတိ ဧဝံ အတီတေပိ သာရိပုတ္တော မဟာပညောဝ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဇာနိတုံ သမတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣဒမေဝ စ ပုထုဇ္ဇနပဉ္စကံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ –

‘‘ပရောသတဉ္စေပိ သမာဂတာနံ၊

ဈာယေယျုံ တေ ဝဿသတံ အပညာ၊

ဧကောဝ သေယျော ပုရိသော သပညော၊

သော ဘာသိတဿ ဝိဇာနာတိ အတ္ထ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၁) –

ဣမမ္ပိ ဇာတကံ ကထေသိ။ တဿ ပုရိမဇာတကေ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပရမ္ပိ ဣဒမေဝ ပုထုဇ္ဇနပဉ္စကံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ –

‘‘ယေ သညိနော တေပိ ဒုဂ္ဂတာ၊ ယေပိ အသညိနော တေပိ ဒုဂ္ဂတာ၊

ဧတံ ဥဘယံ ဝိဝဇ္ဇယ၊ တံ သမာပတ္တိသုခံ အနင်္ဂဏ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၃၄) –

ဣမံ အနင်္ဂဏဇာတကံ ကထေသိ။ ဧတ္ထ စ အာစရိယော ကာလံ ကရောန္တော အန္တေဝါသိကေဟိ ပုစ္ဆိတော ‘‘နေဝသညီ နာသညီ’’တိ အာဟ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပရမ္ပိ ဣဒမေဝ ပုထုဇ္ဇနပဉ္စကံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ –

‘‘စန္ဒာဘံ သူရိယာဘဉ္စ၊ ယောဓ ပညာယ ဂါဓတိ၊

အဝိတက္ကေန ဈာနေန၊ ဟောတိ အာဘဿရူပဂေါ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၃၅) –

ဣဒံ စန္ဒာဘဇာတကံ ကထေသိ။ ဧတ္ထာပိ အာစရိယော ကာလံ ကရောန္တော အန္တေဝါသိကေဟိ ပုစ္ဆိတော ‘‘ဩဒါတကသိဏံ စန္ဒာဘံ နာမ၊ ပီတကသိဏံ သူရိယာဘံ နာမာတိ တံ ဥဘယံ ယော ပညာယ ဂါဓတိ ပဝိသတိ ပက္ခန္ဒတိ၊ သော အဝိတက္ကေန ဒုတိယဇ္ဈာနေန အာဘဿရူပဂေါ ဟောတိ၊ တာဒိသော အဟ’’န္တိ သန္ဓာယ – ‘‘စန္ဒာဘံ သူရိယာဘ’’န္တိ အာဟ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒမေဝ စ ပုထုဇ္ဇနပဉ္စကံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ –

‘‘အာသီသေထေဝ ပုရိသော၊ န နိဗ္ဗိန္ဒေယျ ပဏ္ဍိတော၊

ပဿာမိ ဝေါဟံ အတ္တာနံ၊ ယထာ ဣစ္ဆိံ တထာ အဟု။

‘‘အာသီသေထေဝ ပုရိသော၊ န နိဗ္ဗိန္ဒေယျ ပဏ္ဍိတော၊

ပဿာမိ ဝေါဟံ အတ္တာနံ၊ ဥဒကာ ထလမုဗ္ဘတံ။

‘‘ဝါယမေထေဝ ပုရိသော၊ န နိဗ္ဗိန္ဒေယျ ပဏ္ဍိတော၊

ပဿာမိ ဝေါဟံ အတ္တာနံ၊ ယထာ ဣစ္ဆိံ တထာ အဟု။

‘‘ဝါယမေထေဝ ပုရိသော၊ န နိဗ္ဗိန္ဒေယျ ပဏ္ဍိတော၊

ပဿာမိ ဝေါဟံ အတ္တာနံ၊ ဥဒကာ ထလမုဗ္ဘတံ။

‘‘ဒုက္ခူပနီတောပိ နရော သပညော၊

အာသံ န ဆိန္ဒေယျ သုခါဂမာယ၊

ဗဟူ ဟိ ဖဿာ အဟိတာ ဟိတာ စ၊

အဝိတက္ကိတာ မစ္စမုပဗ္ဗဇန္တိ။

‘‘အစိန္တိတမ္ပိ ဘဝတိ၊ စိန္တိတမ္ပိ ဝိနဿတိ၊

န ဟိ စိန္တာမယာ ဘောဂါ၊ ဣတ္ထိယာ ပုရိသဿ ဝါ။

‘‘သရဘံ ဂိရိဒုဂ္ဂသ္မိံ၊ ယံ တွံ အနုသရီ ပုရေ၊

အလီနစိတ္တဿ တုဝံ၊ ဝိက္ကန္တမနုဇီဝသိ။

‘‘ယော တံ ဝိဒုဂ္ဂါ နရကာ သမုဒ္ဓရိ၊

သိလာယ ယောဂ္ဂံ သရဘော ကရိတွာ၊

ဒုက္ခူပနီတံ မစ္စုမုခါ ပမောစယိ၊

အလီနစိတ္တံ တ မိဂံ ဝဒေသိ။

‘‘ကိံ တွံ နု တတ္ထေဝ တဒါ အဟောသိ၊

ဥဒါဟု တေ ကောစိ နံ ဧတဒက္ခာ၊

ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒ္ဒေါ နုသိ သဗ္ဗဒဿီ၊

ဉာဏံ နု တေ ဗြာဟ္မဏ ဘိံသရူပံ။

‘‘န စေဝဟံ တတ္ထ တဒါ အဟောသိံ၊

န စာပိ မေ ကောစိ နံ ဧတဒက္ခာ၊

ဂါထာပဒါနဉ္စ သုဘာသိတာနံ၊

အတ္ထံ တဒါနေန္တိ ဇနိန္ဒ ဓီရာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၃။၁၃၄-၁၄၃) –

ဣမံ တေရသနိပါတေ သရဘဇာတကဉ္စ ကထေသိ။ ဣမာနိ ပန ပဉ္စပိ ဇာတကာနိ အတီတေပိ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ မယှံ ပုတ္တော ဇာနာတီတိ သတ္ထာရာ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ပညာနုဘာဝပ္ပကာသနတ္ထမေဝ ကထိတာနီတိ ဧဝံ အာဂမနတောပိ ထေရော မဟာပညတာယ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနံ လဘိ။

ကထံ စိဏ္ဏဝသိတောတိ? စိဏ္ဏံ ကိရေတံ ထေရဿ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဓမ္မံ ကထေန္တော စတ္တာရိ သစ္စာနိ အမုဉ္စိတွာ ကထေတီတိ ဧဝံ စိဏ္ဏဝသိတောပိ ထေရော မဟာပညတာယ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနံ လဘိ။

ကထံ ဂုဏာတိရေကတောတိ? ဌပေတွာ ဟိ ဒသဗလံ အညော ကောစိ ဧကသာဝကောပိ မဟာပညတာယ ဓမ္မသေနာပတိနာ သဒိသော နာမ နတ္ထီတိ ဧဝံ ဂုဏာတိရေကတောပိ ထေရော မဟာပညတာယ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနံ လဘိ။

ယထာ စ သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ ဧဝံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရောပိ သဗ္ဗေဟေဝ စတူဟိပိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနံ လဘိ။ ကထံ? ထေရော ဟိ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ နန္ဒောပနန္ဒသဒိသမ္ပိ နာဂရာဇာနံ ဒမေသီတိ ဧဝံ တာဝ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိတော လဘိ။ န ပနေသ ဣဒါနေဝ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ၊ အတီတေ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတောပိ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ အဟောသီတိ။

‘‘ယော ပဗ္ဗဇီ ဇာတိသတာနိ ပဉ္စ၊

ပဟာယ ကာမာနိ မနောရမာနိ၊

တံ ဝီတရာဂံ သုသမာဟိတိန္ဒြိယံ၊

ပရိနိဗ္ဗုတံ ဝန္ဒထ မောဂ္ဂလ္လာန’’န္တိ။ –

ဧဝံ အာဂမနတောပိ လဘိ။ စိဏ္ဏံ စေတံ ထေရဿ နိရယံ ဂန္တွာ အတ္တနော ဣဒ္ဓိဗလေန နိရယသတ္တာနံ အဿာသဇနနတ္ထံ သီတံ အဓိဋ္ဌာယ စက္ကမတ္တံ ပဒုမံ မာပေတွာ ပဒုမကဏ္ဏိကာယံ နိသီဒိတွာ ဓမ္မကထံ ကထေတိ၊ ဒေဝလောကံ ဂန္တွာ ဒေဝသင်္ဃံ ကမ္မဂတိံ ဇာနာပေတွာ သစ္စကထံ ကထေတီတိ ဧဝံ စိဏ္ဏဝသိတော လဘိ။ ဌပေတွာ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အညော သာဝကော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဝိယ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ နတ္ထီတိ ဧဝံ ဂုဏာတိရေကတော လဘိ။

ယထာ စေသ၊ ဧဝံ မဟာကဿပတ္ထေရောပိ သဗ္ဗေဟေဝိမေဟိ ကာရဏေဟိ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနံ လဘိ။ ကထံ? သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟိ ထေရဿ တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ တီဟိ ဩဝါဒေဟိ ဥပသမ္ပာဒေတွာ စီဝရံ ပရိဝတ္တေတွာ အဒါသိ။ တသ္မိံ သမယေ မဟာပထဝီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ကမ္ပိ၊ မဟာဇနဿ အဗ္ဘန္တရေ ထေရဿ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂတော။ ဧဝံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိတော လဘိ။ န စေသ ဣဒါနေဝ ဓုတဓရော၊ အတီတေ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတောပိ ဓုတဓရောဝ အဟောသိ။

‘‘ယော ပဗ္ဗဇီ ဇာတိသတာနိ ပဉ္စ၊

ပဟာယ ကာမာနိ မနောရမာနိ၊

တံ ဝီတရာဂံ သုသမာဟိတိန္ဒြိယံ၊

ပရိနိဗ္ဗုတံ ဝန္ဒထ မဟာကဿပ’’န္တိ။ –

ဧဝံ အာဂမနတောပိ လဘိ။ စိဏ္ဏံ စေတံ ထေရဿ စတုပရိသမဇ္ဈဂတော ဓမ္မံ ကထေန္တော ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ အဝိဇဟိတွာဝ ကထေတီတိ ဧဝံ စိဏ္ဏဝသိတော လဘိ။ ဌပေတွာ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အညော သာဝကော တေရသဟိ ဓုတဂုဏေဟိ မဟာကဿပသဒိသော နတ္ထီတိ ဧဝံ ဂုဏာတိရေကတော လဘိ။ ဣမိနာဝ နိယာမေန တေသံ တေသံ ထေရာနံ ယထာလာဘတော ဂုဏေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဂုဏဝသေနေဝ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ယထာ နာမ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ စက္ကရတနာနုဘာဝေန စက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ ရဇ္ဇသိရိံ ပတွာ ‘‘ပတ္တဗ္ဗံ မေ ပတ္တံ၊ ကိံ မေ ဣဒါနိ မဟာဇနေန ဩလောကိတေနာ’’တိ န အပ္ပောဿုက္ကော ဟုတွာ ရဇ္ဇသိရိံယေဝ အနုဘောတိ၊ ကာလေန ပန ကာလံ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ နိဂ္ဂဏှာတိ၊ ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ ပဂ္ဂဏှာတိ၊ ဌာနန္တရေသု စ ဌပေတဗ္ဗယုတ္တကေ ဌာနန္တရေသု ဌပေတိ၊ ဧဝမေဝံ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ အဓိဂတဿ သဗ္ဗညုတညာဏဿ အာနုဘာဝေန အနုပ္ပတ္တဓမ္မရဇ္ဇော ဓမ္မရာဇာပိ ‘‘ကိံ မေ ဣဒါနိ လောကေန ဩလောကိတေန၊ အနုတ္တရံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ အနုဘဝိဿာမီ’’တိ အပ္ပောဿုက္ကတံ အနာပဇ္ဇိတွာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဗြဟ္မဿရံ နိစ္ဆာရေတွာ ဓမ္မံ ဒေသယမာနော နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗယုတ္တေ ကဏှဓမ္မေ ပုဂ္ဂလေ သိနေရုပါဒေ ပက္ခိပန္တော ဝိယ အပါယဘယသန္တဇ္ဇနေန နိဂ္ဂဟေတွာ ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗယုတ္တေ ကလျာဏဓမ္မေ ပုဂ္ဂလေ ဥက္ခိပိတွာ ဘဝဂ္ဂေ နိသီဒါပေန္တော ဝိယ ပဂ္ဂဏှိတွာ ဌာနန္တရေသု ဌပေတဗ္ဗယုတ္တကေ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရာဒယော သာဝကေ ယာထာဝသရသဂုဏဝသေနေဝ ဌာနန္တရေသု ဌပေန္တော ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ရတ္တညူနံ၊ ယဒိဒံ အညာသိကောဏ္ဍညောတိအာဒိမာဟ။

အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရဝတ္ထု

တတ္ထ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ပဒံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ရတ္တညူနန္တိ ရတ္တိယော ဇာနန္တာနံ။ ဌပေတွာ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အညော သာဝကော အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရတော ပဌမတရံ ပဗ္ဗဇိတော နာမ နတ္ထီတိ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ထေရော စိရကာလံ ရတ္တိယော ဇာနာတီတိ ရတ္တညူ။ သဗ္ဗပဌမံ ဓမ္မဿ ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ယဒါ တေန ဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ စိရကာလတော ပဋ္ဌာယ တံ ရတ္တိံ ဇာနာတီတိပိ ရတ္တညူ။ အပိစ ခီဏာသဝါနံ ရတ္တိဒိဝသပရိစ္ဆေဒေါ ပါကဋောဝ ဟောတိ၊ အယဉ္စ ပဌမခီဏာသဝေါတိ ဧဝမ္ပိ ရတ္တညူနံ သာဝကာနံ အယမေဝ အဂ္ဂေါ ပုရိမကောဋိဘူတော သေဋ္ဌော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ရတ္တညူနံ ယဒိဒံ အညာသိကောဏ္ဍညော’’တိ။

ဧတ္ထ စ ယဒိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ ထေရံ အဝေက္ခိတွာ ယော ဧသောတိ၊ အဂ္ဂသဒ္ဒံ အဝေက္ခိတွာ ယံ ဧတန္တိ အတ္ထော။ အညာသိကောဏ္ဍညောတိ ဉာတကောဏ္ဍညော ပဋိဝိဒ္ဓကောဏ္ဍညော။ တေနေဝါဟ – ‘‘အညာသိ ဝတ၊ ဘော၊ ကောဏ္ဍညော၊ အညာသိ ဝတ၊ ဘော၊ ကောဏ္ဍညောတိ။ ဣတိ ဟိဒံ အာယသ္မတော ကောဏ္ဍညဿ အညာသိကောဏ္ဍညော တွေဝ နာမံ အဟောသီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၇)။

အယံ ပန ထေရော ကတရဗုဒ္ဓကာလေ ပုဗ္ဗပတ္ထနံ အဘိနီဟာရံ အကာသိ၊ ကဒါ ပဗ္ဗဇိတော၊ ကဒါနေန ပဌမံ ဓမ္မော အဓိဂတော၊ ကဒါ ဌာနန္တရေ ဌပိတောတိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗေသုပိ ဧတဒဂ္ဂေသု ပဉှကမ္မံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ဣမဿ တာဝ ထေရဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – ဣတော ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥဒပါဒိ၊ တဿ ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗညုတညာဏဿ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကတော ဥဋ္ဌဟန္တဿ မဟာပထဝိယံ ဌပေတုံ ပါဒေ ဥက္ခိတ္တမတ္တေ ပါဒသမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထံ မဟန္တံ ပဒုမပုပ္ဖံ ဥဂ္ဂဉ္ဆိ၊ တဿ ဓုရပတ္တာနိ နဝုတိဟတ္ထာနိ ဟောန္တိ၊ ကေသရံ တိံသဟတ္ထံ၊ ကဏ္ဏိကာ ဒွါဒသဟတ္ထာ၊ ပါဒေန ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ဧကာဒသဟတ္ထံ။ တဿ ပန ဘဂဝတော သရီရံ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ။ တဿ ပဒုမကဏ္ဏိကာယ ဒက္ခိဏပါဒေ ပတိဋ္ဌဟန္တေ မဟာတုမ္ဗမတ္တာ ရေဏု ဥဂ္ဂန္တွာ သရီရံ ဩကိရမာနာ ဩတရိ၊ ဝါမပါဒဿ ဌပနကာလေပိ တထာရူပံယေဝ ပဒုမံ ဥဂ္ဂန္တွာ ပါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ တတောပိ ဥဂ္ဂန္တွာ ဝုတ္တပ္ပမာဏာဝ ရေဏု သရီရံ ဩကိရိ။ တံ ပန ရေဏုံ အဘိဘဝမာနာ တဿ ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘာ နိက္ခမိတွာ ယန္တနာဠိကာယ ဝိဿဋ္ဌသုဝဏ္ဏရသဓာရာ ဝိယ သမန္တာ ဒွါဒသယောဇနဋ္ဌာနံ ဧကောဘာသံ အကာသိ။ တတိယပါဒုဒ္ဓရဏကာလေ ပထမုဂ္ဂတံ ပဒုမံ အန္တရဓာယိ၊ ပါဒသမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထံ အညံ နဝံ ပဒုမံ ဥဂ္ဂဉ္ဆိ။ ဣမိနာဝ နိယာမေန ယတ္ထ ယတ္ထ ဂန္တုကာမော ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထာပိ မဟာပဒုမံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ တေနေဝဿ ‘‘ပဒုမုတ္တရသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ နာမံ အဟောသိ။

ဧဝံ သော ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရော မဟာဇနဿ သင်္ဂဟတ္ထာယ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ဘိက္ခာယ စရန္တော ဟံသဝတီနဂရံ သမ္ပာပုဏိ။ တဿ အာဂတဘာဝံ သုတွာ ပိတာ မဟာရာဇာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တဿ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ကေစိ သောတာပန္နာ ကေစိ သကဒါဂါမီ ကေစိ အနာဂါမီ ကေစိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ ရာဇာ သွာတနာယ ဒသဗလံ နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ ကာလံ အာရောစာပေတွာ ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရဿ ဘဂဝတော သကနိဝေသနေ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ သတ္ထာ ဘတ္တာနုမောဒနံ ကတွာ ဝိဟာရမေဝ ဂတော။ တေနေဝ နိယာမေန ပုနဒိဝသေ နာဂရာ၊ ပုနဒိဝသေ ရာဇာတိ ဒီဃမဒ္ဓါနံ ဒါနံ အဒံသု။

တသ္မိံ ကာလေ အယံ ထေရော ဟံသဝတီနဂရေ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဧကဒိဝသံ ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မဒေသနာကာလေ ဟံသဝတီနဂရဝါသိနော ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထေ ယေန ဗုဒ္ဓါ၊ ယေန ဓမ္မော၊ ယေန သင်္ဃော၊ တန္နိန္နေ တပ္ပောဏေ တပ္ပဗ္ဘာရေ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ တေန မဟာဇနေန သဒ္ဓိံ ဓမ္မဒေသနဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ပဒုမုတ္တရော ဘဂဝါ အတ္တနော သာသနေ ပဌမံ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သော ကုလပုတ္တော တံ ကာရဏံ သုတွာ ‘‘မဟာ ဝတာယံ ဘိက္ခု၊ ဌပေတွာ ကိရ ဗုဒ္ဓံ အညော ဣမိနာ ပဌမတရံ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မော နာမ နတ္ထိ။ အဟော ဝတာဟမ္ပိ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ပဌမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈနသမတ္ထော ဘဝေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘သွေ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ နိမန္တေသိ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။

သော ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သကနိဝေသနံ ဂန္တွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဗုဒ္ဓါနံ နိသဇ္ဇနဋ္ဌာနံ ဂန္ဓဒါမမာလာဒါမာဒီဟိ အလင်္ကရိတွာ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကနိဝေသနေ ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရဿ ဘဂဝတော ဝိစိတြယာဂုခဇ္ဇကပရိဝါရံ နာနာရသသူပဗျဉ္ဇနံ ဂန္ဓသာလိဘောဇနံ ဒတွာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ တိစီဝရပဟောနကေ ဝင်္ဂပဋ္ဋေ တထာဂတဿ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘နာဟံ ပရိတ္တကဿ ဌာနဿတ္ထာယ စရာမိ၊ မဟန္တံ ဌာနံ ပတ္ထေန္တော စရာမိ၊ န ခေါ ပန သက္ကာ ဧကမေဝ ဒိဝသံ ဒါနံ ဒတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတု’’န္တိ ‘‘အနုပဋိပါဋိယာ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပတ္ထေဿာမီ’’တိ။ သော တေနေဝ နိယာမေန သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ဒုဿကောဋ္ဌာဂါရံ ဝိဝရာပေတွာ ဥတ္တမသုခုမဝတ္ထံ ဗုဒ္ဓါနံ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဘိက္ခုသတသဟဿံ တိစီဝရေန အစ္ဆာဒေတွာ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ယော တုမှေဟိ ဣတော သတ္တဒိဝသမတ္ထကေ ဘိက္ခု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော၊ အဟမ္ပိ သော ဘိက္ခု ဝိယ အနာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇနကဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဌမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထော ဘဝေယျ’’န္တိ ဝတွာ သတ္ထု ပါဒမူလေ သီသံ ကတွာ နိပဇ္ဇိ။

သတ္ထာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣမိနာ ကုလပုတ္တေန မဟာအဓိကာရော ကတော၊ သမိဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ ဧတဿ အယံ ပတ္ထနာ နော’’တိ အနာဂတံသဉာဏံ ပေသေတွာ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘သမိဇ္ဈိဿတီ’’တိ ပဿိ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ အတီတံ ဝါ အနာဂတံ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ အာရဗ္ဘ အာဝဇ္ဇေန္တာနံ အာဝရဏံ နာမ နတ္ထိ၊ အနေကကပ္ပကောဋိသတသဟဿန္တရမ္ပိ စ အတီတံ ဝါ အနာဂတံ ဝါ စက္ကဝါဠသဟဿန္တရမ္ပိ စ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓမေဝ မနသိကာရပဋိဗဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ အပ္ပဋိဝတ္တိယေန ဉာဏေန သော ဘဂဝါ ဣဒံ အဒ္ဒသ – ‘‘အနာဂတေ သတသဟဿကပ္ပပရိယောသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဒါ ဣမဿ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈိဿတီ’’တိ။ အထ နံ ဧဝမာဟ – ‘‘အမ္ဘော၊ ကုလပုတ္တ၊ အနာဂတေ သတသဟဿကပ္ပပရိယောသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တွံ တဿ ပဌမကဓမ္မဒေသနာယ တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တပရိယောသာနေ အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သဟဿနယသမ္ပန္နေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိဿသီ’’တိ။

ဣတိ သတ္ထာ တံ ကုလပုတ္တံ ဗျာကရိတွာ စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနိ ဒေသေတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ သရီရံ သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ ဧကဂ္ဃနံ အဟောသိ၊ သရီရစေတိယံ ပနဿုဗ္ဗေဓေန သတ္တယောဇနိကံ အကံသု။ ဣဋ္ဌကာ သုဝဏ္ဏမယာ အဟေသုံ၊ ဟရိတာလမနောသိလာယ မတ္တိကာကိစ္စံ၊ တေလေန ဥဒကကိစ္စံ သာဓယိံသု။ ဗုဒ္ဓါနံ ဓရမာနကာလေ သရီရပ္ပဘာ ဒွါဒသယောဇနိကံ ဖရိ၊ ပရိနိဗ္ဗုတာနံ ပန တေသံ ရသ္မိ နိက္ခမိတွာ သမန္တာ ယောဇနသတံ အဝတ္ထရိ။

အယံ သေဋ္ဌိ ဗုဒ္ဓါနံ သရီရစေတိယံ ပရိဝါရေတွာ သဟဿရတနဂ္ဃိယာနိ ကာရေသိ။ စေတိယပတိဋ္ဌာပနဒိဝသေ အန္တောစေတိယေ ရတနဃရံ ကာရေသိ။ သော ဝဿသတသဟဿံ မဟန္တံ ဒါနာဒိမယံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝပုရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရန္တဿေဝ နဝနဝုတိ ကပ္ပသဟဿာနိ နဝ ကပ္ပသတာနိ နဝ စ ကပ္ပာ သမတိက္ကန္တာ။ ဧတ္တကဿ ကာလဿ အစ္စယေန ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ အယံ ကုလပုတ္တော ဗန္ဓုမတီနဂရဿ ဒွါရသမီပေ ဂါမေ ကုဋုမ္ဗိယဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော။ တဿ မဟာကာလောတိ နာမံ အဟောသိ၊ ကနိဋ္ဌဘာတာ ပနဿ စူဠကာလော နာမ။

တသ္မိံ သမယေ ဝိပဿီ ဗောဓိသတ္တော တုသိတပုရာ စဝိတွာ ဗန္ဓုမတီနဂရေ ဗန္ဓုမဿ ရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တော။ အနုက္ကမေန သဗ္ဗညုတံ ပတွာ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ မဟာဗြဟ္မုနာ အာယာစိတော ‘‘ကဿ နု ခေါ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ အတ္တနော ကနိဋ္ဌံ ခဏ္ဍံ နာမ ရာဇကုမာရံ တိဿဉ္စ ပုရောဟိတပုတ္တံ ‘‘ပဌမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာ’’တိ ဒိသွာ ‘‘တေသဉ္စ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ၊ ပိတု စ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ ဗောဓိမဏ္ဍတော အာကာသေနေဝ အာဂန္တွာ ခေမေ မိဂဒါယေ ဩတိဏ္ဏော တေ ပက္ကောသာပေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ တေ ဒွေပိ ဇနာ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

အထာပရေပိ ဗောဓိသတ္တကာလေ အနုပဗ္ဗဇိတာ စတုရာသီတိသဟဿာ ကုလပုတ္တာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ သတ္ထာ တံ တတ္ထေဝ ခဏ္ဍတ္ထေရံ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနေ၊ တိဿတ္ထေရံ ဒုတိယသာဝကဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ ရာဇာပိ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘ပုတ္တံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ တီသု သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ သတ္ထာရံ သွာတနာယ နိမန္တေတွာ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

သော ပါသာဒဝရဂတော နိသီဒိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ဇေဋ္ဌပုတ္တော နိက္ခမိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဇာတော၊ ဒုတိယပုတ္တော မေ အဂ္ဂသာဝကော၊ ပုရောဟိတပုတ္တော ဒုတိယသာဝကော။ ဣမေ စ အဝသေသဘိက္ခူ ဂိဟိကာလေပိ မယှံ ပုတ္တမေဝ ပရိဝါရေတွာ ဝိစရိံသု၊ ဣမေ ပုဗ္ဗေပိ ဒါနိပိ မယှမေဝ ဘာရာ၊ အဟမေဝ တေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ၊ အညေသံ ဩကာသံ န ဒဿာမီ’’တိ။ ဝိဟာရဒွါရကောဋ္ဌကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ရာဇဂေဟဒွါရာ ဥဘောသု ပဿေသု ခဒိရပါကာရံ ကာရေတွာ ဝတ္ထေဟိ ပဋိစ္ဆာဒါပေတွာ ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကဝိစိတ္တံ သမောလမ္ဗိတတာလက္ခန္ဓမတ္တဝိဝိဓပုပ္ဖဒါမဝိတာနံ ကာရေတွာ ဟေဋ္ဌာဘူမိံ ဝိစိတ္တတ္ထရဏေဟိ သန္ထရာပေတွာ အန္တော ဥဘောသု ပဿေသု မာလာဂစ္ဆကေသု ပုဏ္ဏဃဋေ သကလမဂ္ဂဝါသတ္ထာယ စ ဂန္ဓန္တရေသု ပုပ္ဖာနိ ပုပ္ဖန္တရေသု ဂန္ဓေ စ ဌပါပေတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစာပေသိ။ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော အန္တောသာဏိယာဝ ရာဇဂေဟံ ဂန္တွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝိဟာရံ ပစ္စာဂစ္ဆတိ။ အညော ကောစိ ဒဋ္ဌုမ္ပိ န လဘတိ၊ ကုတော ပန ဘိက္ခံ ဝါ ဒါတုံ ပူဇံ ဝါ ကာတုံ။

နာဂရာ စိန္တေသုံ – ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထု လောကေ ဥပ္ပန္နဿ သတ္တမာသာဓိကာနိ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ၊ မယဉ္စ ဒဋ္ဌုမ္ပိ န လဘာမ၊ ပဂေဝ ဘိက္ခံ ဝါ ဒါတုံ ပူဇံ ဝါ ကာတုံ ဓမ္မံ ဝါ သောတုံ။ ရာဇာ ‘မယှံ ဧဝ ဗုဒ္ဓါ၊ မယှံ ဓမ္မော၊ မယှံ သင်္ဃော’တိ မမာယိတွာ သယမေဝ ဥပဋ္ဌဟတိ။ သတ္ထာ စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သဒေဝကဿ လောကဿ အတ္ထာယ ဥပ္ပန္နော၊ န ရညောယေဝ အတ္ထာယ။ န ဟိ ရညောယေဝ နိရယော ဥဏှော၊ အညေသံ နီလုပ္ပလဝနသဒိသော။ တသ္မာ ရာဇာနံ ဧဝံ ဝဒါမ ‘သစေ နော သတ္ထာရံ ဒေတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ဒေတိ၊ ရညာ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတွာ သင်္ဃံ ဂဟေတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောမ။ န သက္ကာ ခေါ ပန သုဒ္ဓနာဂရေဟေဝ ဧဝံ ကာတုံ၊ ဧကံ ဇေဋ္ဌကပုရိသမ္ပိ ဂဏှာမာ’’’တိ သေနာပတိံ ဥပသင်္ကမိတွာ တဿ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘သာမိ ကိံ အမှာကံ ပက္ခော ဟောဟိသိ၊ ဥဒါဟု ရညော’’တိ အာဟံသု။ သော အာဟ – ‘‘တုမှာကံ ပက္ခော ဟောမိ၊ အပိစ ခေါ ပန ပဌမဒိဝသော မယှံ ဒါတဗ္ဗော’’တိ။ တေ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။

သော ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘နာဂရာ၊ ဒေဝ၊ တုမှာကံ ကုပိတာ’’တိ အာဟ။ ကိမတ္ထံ တာတာတိ? သတ္ထာရံ ကိရ တုမှေဝ ဥပဋ္ဌဟထ၊ အမှေ န လဘာမာတိ။ သစေ ဣဒါနိပိ လဘန္တိ၊ န ကုပ္ပန္တိ။ အလဘန္တာ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတုကာမာ၊ ဒေဝါတိ။ ယုဇ္ဈာမိ၊ တာတ၊ န ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒေမီတိ။ ဒေဝ၊ တုမှာကံ ဒါသာ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈာမာတိ ဝဒန္တိ၊ တုမှေ ကံ ဂဏှိတွာ ယုဇ္ဈိဿထာတိ? နနု တွံ သေနာပတီတိ? နာဂရေဟိ ဝိနာ အသမတ္ထော အဟံ၊ ဒေဝါတိ။ တတော ရာဇာ ‘‘ဗလဝန္တော နာဂရာ၊ သေနာပတိပိ တေသံယေဝ ပက္ခော’’တိ ဉတွာ ‘‘အညာနိ သတ္တမာသာဓိကာနိ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ မယှံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒေန္တူ’’တိ အာဟ။ နာဂရာ န သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ ရာဇာ ‘‘ဆဗ္ဗဿာနိ ပဉ္စဝဿာနီ’’တိ ဧဝံ ဟာပေတွာ အညေ သတ္တ ဒိဝသေ ယာစိ။ နာဂရာ ‘‘အတိကက္ခဠံ ဒါနိ ရညာ သဒ္ဓိံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အနုဇာနိံသု။ ရာဇာ သတ္တမာသာဓိကာနံ သတ္တန္နံ သံဝစ္ဆရာနံ သဇ္ဇိတံ ဒါနမုခံ သတ္တန္နမေဝ ဒိဝသာနံ သဇ္ဇေတွာ ဆ ဒိဝသေ ကေသဉ္စိ အပဿန္တာနံယေဝ ဒါနံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ နာဂရေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သက္ခိဿထ၊ တာတာ၊ ဧဝရူပံ ဒါနံ ဒါတု’’န္တိ အာဟ။ တေပိ ‘‘နနု အမှေယေဝ နိဿာယေတံ ဒေဝဿ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဝတွာ ‘‘သက္ခိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ပိဋ္ဌိဟတ္ထေန အဿူနိ ပုဉ္ဆမာနော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသတသဟဿံ အညဿု ဘာရံ အကတွာ ယာဝဇီဝံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီတိ စိန္တေသိံ၊ နာဂရာနံ ဒါနိ မေ အနုညာတံ၊ နာဂရာ ဟိ ‘မယံ ဒါနံ ဒါတုံ န လဘာမာ’တိ ဘဂဝါ ကုပ္ပန္တိ။ သွေဝ ပဋ္ဌာယ တေသံ အနုဂ္ဂဟံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။

အထ ဒုတိယဒိဝသေ သေနာပတိ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ တတော နာဂရာ ရညာ ကတသက္ကာရတော ဥတ္တရိတရံ သက္ကာရသမ္မာနံ ကတွာ ဒါနံ အဒံသု။ ဧတေနေဝ နိယာမေန သကလနဂရဿ ပဋိပါဋိယာ ဂတာယ ဒွါရဂါမဝါသိနော သက္ကာရသမ္မာနံ သဇ္ဇယိံသု။ မဟာကာလကုဋုမ္ဗိကော စူဠကာလံ အာဟ – ‘‘ဒသဗလဿ သက္ကာရသမ္မာနံ သွေဝ အမှာကံ ပါပုဏာတိ၊ ကိံ သက္ကာရံ ကရိဿာမာ’’တိ? တွမေဝ ဘာတိက ဇာနာဟီတိ။ သစေ မယှံ ရုစိယာ ကရောသိ၊ အမှာကံ သောဠသကရီသမတ္တေသု ခေတ္တေသု ဂဟိတဂဗ္ဘာ သာလိယော အတ္ထိ။ သာလိဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ အာဒါယ ဗုဒ္ဓါနံ အနုစ္ဆဝိကံ ပစာပေမာတိ။ ဧဝံ ကယိရမာနေ ကဿစိ ဥပကာရော န ဟောတိ၊ တသ္မာ နေတံ မယှံ ရုစ္စတီတိ။ သစေ တွံ ဧဝံ န ကရောသိ၊ အဟံ မယှံ သန္တကံ မမာယိတုံ လဘာမီတိ သောဠသကရီသမတ္တံ ခေတ္တံ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ အဋ္ဌကရီသဋ္ဌာနေ သီမံ ဌပေတွာ သာလိဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ အာဒါယ အသမ္ဘိန္နေ ခီရေ ပစာပေတွာ စတုမဓုရံ ပက္ခိပိတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ အဒါသိ။ ကုဋုမ္ဗိကဿ ခေါ ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ဂဟိတဂဟိတဋ္ဌာနံ ပုန ပူရတိ။ ပုထုကကာလေ ပုထုကဂ္ဂံ နာမ အဒါသိ၊ ဂါမဝါသီဟိ သဒ္ဓိံ အဂ္ဂသဿံ နာမ အဒါသိ၊ လာယနေ လာယနဂ္ဂံ၊ ဝေဏိကရဏေ ဝေဏဂ္ဂံ၊ ကလာပါဒီသု ကလာပဂ္ဂံ ခလဂ္ဂံ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ ကောဋ္ဌဂ္ဂန္တိ။ ဧဝံ သော ဧကသဿေဝ နဝ ဝါရေ အဂ္ဂဒါနံ အဒါသိ။ တမ္ပိ သဿံ အတိရေကံ ဥဋ္ဌာနသမ္ပန္နံ အဟောသိ။

ယာဝ ဗုဒ္ဓါ ဓရတိ၊ ယာဝ စ သင်္ဃော ဓရတိ၊ ဧတေနေဝ နိယာမေန ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒေဝေသု စေဝ မနုဿေသု စ သံသရန္တော ဧကနဝုတိကပ္ပေ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ အမှာကံ သတ္ထု လောကေ ဥပ္ပန္နကာလေ ကပိလဝတ္ထုနဂရဿ အဝိဒူရေ ဒေါဏဝတ္ထုဗြာဟ္မဏဂါမေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ကောဏ္ဍညမာဏဝေါတိ နာမံ အကံသု။ သော ဝုဍ္ဎိမနွာယ တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတွာ လက္ခဏမန္တာနံ ပါရံ အဂမာသိ။ တေန သမယေန အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော တုသိတပုရာ စဝိတွာ ကပိလဝတ္ထုပုရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ အဋ္ဌုတ္တရံ ဗြာဟ္မဏသတံ အဟတဝတ္ထေဟိ အစ္ဆာဒေတွာ အပ္ပောဒကံ မဓုပါယာသံ ပါယေတွာ တေသံ အန္တရေ အဋ္ဌ ဇနေ ဥစ္စိနိတွာ မဟာတလေ နိသီဒါပေတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ဗောဓိသတ္တံ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေ နိပဇ္ဇာပေတွာ လက္ခဏပရိဂ္ဂဟဏတ္ထံ တေသံ သန္တိကံ အာနယိံသု။ ဓုရာသနေ နိသိန္နဗြာဟ္မဏော မဟာပုရိသဿ သရီရသမ္ပတ္တိံ ဩလောကေတွာ ဒွေ အင်္ဂုလိယော ဥက္ခိပိ။ ဧဝံ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ဇနာ ဥက္ခိပိံသု။ တေသံ ပန သဗ္ဗနဝကော ကောဏ္ဍညမာဏဝေါ၊ သော ဗောဓိသတ္တဿ လက္ခဏဝရနိပ္ဖတ္တိံ ဩလောကေတွာ ‘‘အဂါရမဇ္ဈေ ဌာနကာရဏံ နတ္ထိ၊ ဧကန္တေနေသ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧကမေဝ အင်္ဂုလိံ ဥက္ခိပိ။ ဣတရေ ပန သတ္တ ဇနာ ‘‘သစေ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿတိ၊ ရာဇာ ဘဝိဿတိ စက္ကဝတ္တီ။ သစေ ပဗ္ဗဇိဿတိ၊ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒွေ ဂတိယော ဒိသွာ ဒွေ အင်္ဂုလိယော ဥက္ခိပိံသု။ အယံ ပန ကောဏ္ဍညော ကတာဓိကာရော ပစ္ဆိမဘဝိကသတ္တော ပညာယ ဣတရေ သတ္တ ဇနေ အဘိဘဝိတွာ ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတဿ အဂါရမဇ္ဈေ ဌာနကရဏံ နာမ နတ္ထိ၊ နိဿံသယံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧကမေဝ ဂတိံ အဒ္ဒသ၊ တသ္မာ ဧကံ အင်္ဂုလိံ ဥက္ခိပိ။ တတော ဗြာဟ္မဏာ အတ္တနော ဃရာနိ ဂန္တွာ ပုတ္တေ အာမန္တယိံသု – ‘‘တာတာ၊ အမှေ မဟလ္လကာ၊ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ပုတ္တံ သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တံ မယံ သမ္ဘာဝေယျာမ ဝါ နော ဝါ။ တုမှေ တသ္မိံ ကုမာရေ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တေ တဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇေယျာထာ’’တိ။

သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာပိ ဗောဓိသတ္တဿ ဓာတိယော အာဒိံ ကတွာ ပရိဟာရံ ဥပဋ္ဌပေန္တော ဗောဓိသတ္တံ ဝုဒ္ဓိံ အာပါဒေသိ။ မဟာသတ္တောပိ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော ဒေဝေါ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ ပရိပက္ကေ ဉာဏေ ကာမေသု အာဒီနဝံ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ဒိသွာ ရာဟုလကုမာရဿ ဇာတဒိဝသေ ဆန္နသဟာယော ကဏ္ဍကံ အာရုယှ ဒေဝတာဟိ ဝိဝဋေန ဒွါရေန မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ တေနေဝ ရတ္တိဘာဂေန တီဏိ ရဇ္ဇာနိ အတိက္ကမိတွာ အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဃဋိကာရမဟာဗြဟ္မုနာ အာဘတေ အရဟဒ္ဓဇေ ဂဟိတမတ္တေယေဝ ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရော ဝိယ ပါသာဒိကေန ဣရိယာပထေန ရာဇဂဟံ ပတွာ တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတစ္ဆာယာယ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ရညာ မာဂဓေန ရဇ္ဇသိရိယာ နိမန္တိယမာနောပိ တံ ပဋိက္ခိပိတွာ အနုက္ကမေန ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ ‘‘ရမဏီယော ဝတ အယံ ဘူမိဘာဂေါ၊ အလံ ဝတိဒံ ကုလပုတ္တဿ ပဓာနတ္ထိကဿ ပဓာနာယာ’’တိ ပဓာနာဘိမုခံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ တတ္ထ ဝါသံ ဥပဂတော။

တေန သမယေန ဣတရေ သတ္တ ဗြာဟ္မဏာ ယထာကမ္မံ ဂတာ၊ သဗ္ဗဒဟရော ပန လက္ခဏပရိဂ္ဂါဟကော ကောဏ္ဍညမာဏဝေါ အရောဂေါ။ သော ‘‘မဟာပုရိသော ပဗ္ဗဇိတော’’တိ သုတွာ တေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ပုတ္တေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော ကိရ ပဗ္ဗဇိတော။ သော ဟိ နိဿံသယံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ။ သစေ တုမှာကံ ပိတရော အရောဂါ အဿု၊ အဇ္ဇ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇေယျုံ။ သစေ တုမှေပိ ဣစ္ဆထ၊ ဧထ မယံ တံ မဟာပုရိသမနုပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ။ တေ သဗ္ဗေ ဧကစ္ဆန္ဒာ ဘဝိတုံ နာသက္ခိံသု။ တယော ဇနာ န ပဗ္ဗဇိံသု၊ ကောဏ္ဍညဗြာဟ္မဏံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ဣတရေ စတ္တာရော ပဗ္ဗဇိံသု။ ဣမေ ပဉ္စ ပဗ္ဗဇိတွာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ဘိက္ခာယ စရန္တာ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ အဂမိံသု။ တေ ဆဗ္ဗဿာနိ ဗောဓိသတ္တေ မဟာပဓာနံ ပဒဟန္တေ ‘‘ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ မဟာသတ္တံ ဥပဋ္ဌဟမာနာ သန္တိကာဝစရာဝဿ အဟေသုံ။ ယဒါ ပန ဗောဓိသတ္တော ဧကတိလတဏ္ဍုလာဒီဟိ ဝီတိနာမေန္တောပိ ဒုက္ကရကာရိကာယ အရိယဓမ္မပဋိဝေဓဿ အဘာဝံ ဉတွာ ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟရိ၊ တဒါ တေ ပက္ကမိတွာ ဣသိပတနံ အဂမံသု။

အထ ဗောဓိသတ္တော ဩဠာရိကာဟာရပရိဘောဂေန ဆဝိမံသလောဟိတပါရိပူရိံ ကတွာ ဝိသာခပုဏ္ဏမဒိဝသေ သုဇာတာယ ဒိန္နံ ဝရဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏပါတိံ နဒိယာ ပဋိသောတံ ခိပိတွာ ‘‘အဇ္ဇ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမီ’’တိ ကတသန္နိဋ္ဌာနော သာယနှသမယေ ကာလေန နာဂရာဇေန အနေကေဟိ ထုတိသတေဟိ အဘိတ္ထဝိယမာနော မဟာဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ အစလဋ္ဌာနေ ပါစီနလောကဓာတုအဘိမုခေါ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝီရိယံ အဓိဋ္ဌာယ သူရိယေ ဓရမာနေယေဝ မာရဗလံ ဝိဓမိတွာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိတွာ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေတွာ ပစ္စူသကာလသမနန္တရေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ဉာဏံ ဩတာရေတွာ အနုလောမပဋိလောမံ ပစ္စယာကာရဝဋ္ဋံ သမ္မသန္တော သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ ပဋိဝိဒ္ဓံ အသာဓာရဏံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာယ ဖလသမာပတ္တိယာ တတ္ထေဝ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ။

ဧတေနေဝ ဥပါယေန သတ္တသတ္တာဟံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝိဟရိတွာ ရာဇာယတနမူလေ မဓုပိဏ္ဍိကဘောဇနံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပုန အဇပါလနိဂြောဓမူလံ အာဂန္တွာ တတ္ထ နိသိန္နော ဓမ္မဂမ္ဘီရတံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တေ နမန္တေ မဟာဗြဟ္မုနာ ယာစိတော ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော တိက္ခိန္ဒြိယာဒိဘေဒေ သတ္တေ ဒိသွာ မဟာဗြဟ္မုနော ဓမ္မဒေသနာယ ပဋိညံ ဒတွာ ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ အာဠာရုဒကာနံ ကာလကတဘာဝံ ဉတွာ ပုန စိန္တေန္တော ‘‘ဗဟူပကာရာ ခေါ ပန မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ၊ ယေ မံ ပဓာနပဟိတတ္တံ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ယံနူနာဟံ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ ဘိက္ခူနံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေသိ။ ဣဒံ ပန သဗ္ဗမေဝ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဝိတက္ကမတ္တမေဝ၊ ဌပေတွာ ပန ကောဏ္ဍညဗြာဟ္မဏံ အညော ကောစိ ပဌမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ သောပိ ဧတဒတ္ထမေဝ ကပ္ပသတသဟဿံ အဓိကာရကမ္မံ အကာသိ၊ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နဝ ဝါရေ အဂ္ဂသဿဒါနံ အဒါသိ။

အထ သတ္ထာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အနုပုဗ္ဗေန ဣသိပတနံ ဂန္တွာ ယေန ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ၊ တေနုပသင်္ကမိ။ တေ တထာဂတံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာဝ အတ္တနော ကတိကာယ သဏ္ဌာတုံ နာသက္ခိံသု။ ဧကော ပတ္တစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေသိ၊ ဧကော အာသနံ ပညာပေသိ၊ ဧကော ပါဒေါဒကံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေသိ၊ ဧကော ပါဒေ ဓောဝိ၊ ဧကော တာလဝဏ္ဋံ ဂဟေတွာ ဗီဇမာနော ဌိတော။ ဧဝံ တေသု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ သန္တိကေ နိသိန္နေသု ကောဏ္ဍညတ္ထေရံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ သတ္ထာ အနုတ္တရံ တေပရိဝဋ္ဋံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တံ အာရဘိ။ မနုဿပရိသာ ပဉ္စ ဇနာဝ အဟေသုံ၊ ဒေဝပရိသာ အပရိစ္ဆိန္နာ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ကောဏ္ဍညတ္ထေရော အဋ္ဌာရသဟိ မဟာဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော။ အထ သတ္ထာ ‘‘မယာ ဒုက္ကရသတာဘတံ ဓမ္မံ ပဌမမေဝ အညာသီတိ အညာသိကောဏ္ဍညော နာမ အယ’’န္တိ ထေရံ အာလပန္တော ‘‘အညာသိ ဝတ၊ ဘော၊ ကောဏ္ဍညော၊ အညာသိ ဝတ၊ ဘော၊ ကောဏ္ဍညော’’တိ အာဟ။ တဿ တဒေဝ နာမံ ဇာတံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဣတိ ဟိဒံ အာယသ္မတော ကောဏ္ဍညဿ အညာသိကောဏ္ဍညောတွေဝ နာမံ အဟောသီ’’တိ။

ဣတိ ထေရော အာသာဠှိပုဏ္ဏမာယံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော၊ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော၊ ဒုတိယပက္ခဒိဝသေ ဝပ္ပတ္ထေရော၊ တတိယပက္ခဒိဝသေ မဟာနာမတ္ထေရော၊ ပက္ခဿ စတုတ္ထိယံ အဿဇိတ္ထေရော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော။ ပဉ္စမိယာ ပန ပက္ခဿ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန္တဒေသနာပရိယောသာနေ သဗ္ဗေပိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌိတာ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဆ လောကေ အရဟန္တော ဟောန္တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သတ္ထာ ယသဒါရကပ္ပမုခေ ပဉ္စပညာသ ပုရိသေ၊ ကပ္ပာသိယဝနသဏ္ဍေ တိံသမတ္တေ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယေ၊ ဂယာသီသေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ သဟဿမတ္တေ ပုရာဏဇဋိလေတိ ဧဝံ မဟာဇနံ အရိယဘူမိံ ဩတာရေတွာ ဗိမ္ဗိသာရပ္ပမုခါနိ ဧကာဒသနဟုတာနိ သောတာပတ္တိဖလေ၊ ဧကံ နဟုတံ သရဏတ္တယေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဇမ္ဗုဒီပတလေ သာသနံ ပုပ္ဖိတဖလိတံ ကတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပမဏ္ဍလံ ကာသာဝပဇ္ဇောတံ ဣသိဝါတပဋိဝါတံ ကရောန္တော ဧကသ္မိံ သမယေ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရံ ပတွာ တတ္ထ ဝသန္တော ဘိက္ခုသင်္ဃမဇ္ဈေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနဂတော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ‘‘ပဌမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဒ္ဓဘိက္ခူနံ အန္တရေ မမ ပုတ္တော ကောဏ္ဍညော အဂ္ဂေါ’’တိ ဒဿေတုံ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

ထေရောပိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ အတ္တနော နိပစ္စကာရံ ကရောန္တေ ဒိသွာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကာ အပက္ကမိတုကာမော ဟုတွာ ‘‘ပုဏ္ဏမာဏဝေါ ပဗ္ဗဇိတွာ သာသနေ အဂ္ဂဓမ္မကထိကော ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိသွာ ဒေါဏဝတ္ထုဗြာဟ္မဏဂါမံ ဂန္တွာ အတ္တနော ဘာဂိနေယျံ ပုဏ္ဏမာဏဝံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ ဝသိဿတီ’’တိ တဿ ဗုဒ္ဓါနံ အန္တေဝါသိကဘာဝံ ကတွာ သယံ ဒသဗလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘဂဝါ မယှံ ဂါမန္တသေနာသနံ အသပ္ပာယံ၊ အာကိဏ္ဏော ဝိဟရိတုံ န သက္ကောမိ၊ ဆဒ္ဒန္တဒဟံ ဂန္တွာ ဝသိဿာမီ’’တိ ဘဂဝန္တံ အနုဇာနာပေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဆဒ္ဒန္တဒဟံ ဂန္တွာ ဆဒ္ဒန္တဟတ္ထိကုလံ နိဿာယ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဝီတိနာမေတွာ တတ္ထေဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။

သာရိပုတ္တ-မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဝတ္ထု

၁၈၉-၁၉၀။ ဒုတိယတတိယေသု မဟာပညာနန္တိ မဟတိယာ ပညာယ သမန္နာဂတာနံ။ ဣဒ္ဓိမန္တာနန္တိ ဣဒ္ဓိယာ သမ္ပန္နာနံ။ သာရိပုတ္တော မောဂ္ဂလ္လာနောတိ တေသံ ထေရာနံ နာမံ။

ဣမေသမ္ပိ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – ဣတော သတသဟဿကပ္ပာဓိကေ အသင်္ချေယျကပ္ပမတ္ထကေ သာရိပုတ္တော ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ နာမေန သရဒမာဏဝေါ နာမ အဟောသိ။ မောဂ္ဂလ္လာနော ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ နာမေန သိရိဝဍ္ဎနကုဋုမ္ဗိယော နာမ အဟောသိ။ တေ ဥဘောပိ သဟပံသုကီဠိတာဝ သဟာယကာ အဟေသုံ။ သရဒမာဏဝေါ ပိတု အစ္စယေန ကုလသန္တကံ မဟာဓနံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဧကဒိဝသံ ရဟောဂတော စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဣဓလောကတ္တဘာဝမေဝ ဇာနာမိ၊ နော ပရလောကတ္တဘာဝံ၊ ဇာတသတ္တာနဉ္စ မရဏံ နာမ ဓုဝံ၊ မယာ ဧကံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ မောက္ခဓမ္မဂဝေသနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော သဟာယကံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘သမ္မ သိရိဝဍ္ဎန၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိတွာ မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိဿာမိ၊ တွံ မယာ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိတုံ သက္ခိဿသီ’’တိ။ န သက္ခိဿာမိ၊ သမ္မ၊ တွံယေဝ ပဗ္ဗဇာဟီတိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တာ သဟာယေ ဝါ ဉာတိမိတ္တေ ဝါ ဂဟေတွာ ဂတာ နာမ နတ္ထိ၊ အတ္တနာ ကတံ အတ္တနောဝ ဟောတီ’’တိ။ တတော ရတနကောဋ္ဌာဂါရံ ဝိဝရာပေတွာ ကပဏဒ္ဓိကဝဏိဗ္ဗကယာစကာနံ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပဗ္ဗတပါဒံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ တဿ ဧကော ဒွေ တယောတိ ဧဝံ အနုပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာ စတုသတ္တတိသဟဿမတ္တာ ဇဋိလာ အဟေသုံ။ သော ပဉ္စာဘိညာ အဋ္ဌ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ တေသမ္ပိ ဇဋိလာနံ ကသိဏပရိကမ္မံ အာစိက္ခိ။ တေပိ သဗ္ဗေ ပဉ္စ အဘိညာ အဋ္ဌ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေသုံ။

တေန သမယေန အနောမဒဿီ နာမ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥဒပါဒိ။ နဂရံ စန္ဒဝတီ နာမ အဟောသိ၊ ပိတာ ယသဝန္တော နာမ ခတ္တိယော၊ မာတာ ယသောဓရာ နာမ ဒေဝီ၊ ဗောဓိ အဇ္ဇုနရုက္ခော၊ နိသဘတ္ထေရော စ အနောမတ္ထေရော စာတိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ဝရုဏတ္ထေရော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ သုန္ဒရာ စ သုမနာ စာတိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ အာယု ဝဿသတသဟဿံ အဟောသိ၊ သရီရံ အဋ္ဌပညာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ၊ သရီရပ္ပဘာ ဒွါဒသယောဇနံ ဖရိ၊ ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရော အဟောသိ။

အထေကဒိဝသံ ပစ္စူသကာလေ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ လောကံ ဝေါလောကေန္တော သရဒတာပသံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ မယှံ သရဒတာပသဿ သန္တိကံ ဂတပစ္စယေန ဓမ္မဒေသနာ စ မဟတီ ဘဝိဿတိ၊ သော စ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ ပတ္ထေဿတိ၊ တဿ သဟာယကော သိရိဝဍ္ဎနကုဋုမ္ဗိယော ဒုတိယသာဝကဋ္ဌာနံ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ စဿ ပရိဝါရာ စတုသတ္တတိသဟဿဇဋိလာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿန္တိ၊ မယာ တတ္ထ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အတ္တနော ပတ္တစီဝရမာဒါယ အညံ ကဉ္စိ အနာမန္တေတွာ သီဟော ဝိယ ဧကစရော ဟုတွာ သရဒတာပသဿ အန္တေဝါသိကေသု ဖလာဖလတ္ထာယ ဂတေသု ‘‘ဗုဒ္ဓဘာဝံ မေ ဇာနာတူ’’တိ တဿ ပဿန္တဿေဝ သရဒတာပသဿ အာကာသတော ဩတရိတွာ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာသိ။ သရဒတာပသော ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ စေဝ သရီရသမ္ပတ္တိံ စဿ ဒိသွာ လက္ခဏမန္တေ သမ္မသိတွာ ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော နာမ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တော ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇန္တော လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ သဗ္ဗညု ဗုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အယံ ပုရိသော နိဿံသယံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဇာနိတွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ အာသနံ ပညာပေတွာ အဒါသိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တာသနေ။ သရဒတာပသောပိ အတ္တနော အနုစ္ဆဝိကံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

တသ္မိံ သမယေ စတုသတ္တတိသဟဿဇဋိလာ ပဏီတပဏီတာနိ ဩဇဝန္တာနိ ဖလာဖလာနိ ဂဟေတွာ အာစရိယဿ သန္တိကံ သမ္ပတ္တာ ဗုဒ္ဓါနဉ္စေဝ အာစရိယဿ စ နိသိန္နာသနံ ဩလောကေတွာ အာဟံသု – ‘‘အာစရိယ၊ မယံ ‘ဣမသ္မိံ လောကေ တုမှေဟိ မဟန္တတရော နတ္ထီ’တိ ဝိစရာမ၊ အယံ ပန ပုရိသော တုမှေဟိ မဟန္တတရော မညေ’’တိ။ တာတာ၊ ကိံ ဝဒထ? သာသပေန သဒ္ဓိံ အဋ္ဌသဋ္ဌိယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓံ သိနေရုံ သမံ ကာတုံ ဣစ္ဆထ၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေန သဒ္ဓိံ မယှံ ဥပမံ မာ ကရိတ္ထ ပုတ္တကာတိ။ အထ တေ တာပသာ ‘‘သစေ အယံ ဣတ္တရသတ္တော အဘဝိဿ၊ န အမှာကံ အာစရိယော ဧဝရူပံ ဥပမံ အာဟရေယျ၊ ယာဝ မဟာ ဝတာယံ ပုရိသော’’တိ သဗ္ဗေဝ ပါဒေသု နိပတိတွာ သိရသာ ဝန္ဒိံသု။

အထ နေ အာစရိယော အာဟ – ‘‘တာတာ၊ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါနံ အနုစ္ဆဝိကော ဒေယျဓမ္မော နတ္ထိ၊ သတ္ထာ စ ဘိက္ခာစာရဝေလာယ ဣဓာဂတော၊ မယံ ယထာဗလံ ဒေယျဓမ္မံ ဒဿာမ။ တုမှေ ယံ ယံ ပဏီတံ ဖလာဖလံ၊ တံ တံ အာဟရထာ’’တိ။ အာဟရာပေတွာ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာ သယံ တထာဂတဿ ပတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သတ္ထာရာ စ ဖလာဖလေ ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တေ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗောဇံ ပက္ခိပိံသု။ တာပသော ဥဒကမ္ပိ သယမေဝ ပရိဿာဝေတွာ အဒါသိ။ တတော ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဟတ္ထံ ဓောဝိတွာ နိသိန္နေ သတ္ထရိ သဗ္ဗေ အန္တေဝါသိကေ ပက္ကောသိတွာ သတ္ထု သန္တိကေ သာရဏီယံ ကထံ ကထေန္တော နိသီဒိ။ သတ္ထာ ‘‘ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ စိန္တေသိ။ တေ သတ္ထု စိတ္တံ ဉတွာ သတသဟဿခီဏာသဝပရိဝါရာ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။

တတော သရဒတာပသော အန္တေဝါသိကေ အာမန္တေသိ – ‘‘တာတာ၊ ဗုဒ္ဓါနံ နိသိန္နာသနမ္ပိ နီစံ၊ သမဏသတသဟဿာနမ္ပိ အာသနံ နတ္ထိ၊ တုမှေဟိ အဇ္ဇ ဥဠာရံ ဗုဒ္ဓသက္ကာရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဗ္ဗတပါဒတော ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နာနိ ပုပ္ဖာနိ အာဟရထာ’’တိ။ ကထနကာလော ပပဉ္စော ဝိယ ဟောတိ၊ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ပန ဝိသယော အစိန္တေယျောတိ မုဟုတ္တမတ္တေနေဝ တေ တာပသာ ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နာနိ ပုပ္ဖာနိ အာဟရိတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ယောဇနပ္ပမာဏံ ပုပ္ဖာသနံ ပညာပေသုံ၊ ဥဘိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ တိဂါဝုတံ၊ သေသဘိက္ခူနံ အဍ္ဎယောဇနိကာဒိဘေဒံ၊ သင်္ဃနဝကဿ ဥသဘမတ္တံ အဟောသိ။ ဧဝံ ပညတ္တေသု အာသနေသု သရဒတာပသော တထာဂတဿ ပုရတော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဌိတော၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတသုခတ္ထာယ ဣမံ ပုပ္ဖာသနံ အဘိရုဟထာ’’တိ အာဟ။

‘‘နာနာပုပ္ဖဉ္စ ဂန္ဓဉ္စ၊ သမ္ပာဒေတွာန ဧကတော၊

ပုပ္ဖာသနံ ပညာပေတွာ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။

‘‘ဣဒံ တေ အာသနံ ဝီရ၊ ပညတ္တံ တဝနုစ္ဆဝိံ၊

မမ စိတ္တံ ပသာဒေန္တော၊ နိသီဒ ပုပ္ဖမာသနေ။

‘‘သတ္တရတ္တိဒိဝံ ဗုဒ္ဓါ၊ နိသီဒိ ပုပ္ဖမာသနေ၊

မမ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ ဟာသယိတွာ သဒေဝကေ’’တိ။

ဧဝံ နိသိန္နေ သတ္ထရိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ စ သေသဘိက္ခူ စ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တာသနေသု နိသီဒိံသု။ သရဒတာပသော မဟန္တံ ပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ ဂဟေတွာ တထာဂတဿ မတ္ထကေ ဓာရယန္တော အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ ‘‘ဇဋိလာနံ အယံ သက္ကာရော မဟပ္ဖလော ဟောတူ’’တိ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိ။ သတ္ထု သမာပန္နဘာဝံ ဉတွာ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာပိ သေသဘိက္ခူပိ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိံသု။ တထာဂတေ သတ္တာဟံ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသိန္နေ အန္တေဝါသိကာ ဘိက္ခာစာရကာလေ သမ္ပတ္တေ ဝနမူလဖလာဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သေသကာလေ ဗုဒ္ဓါနံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ တိဋ္ဌန္တိ။ သရဒတာပသော ပန ဘိက္ခာစာရမ္ပိ အဂန္တွာ ပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ ဂဟိတနိယာမေနေဝ သတ္တာဟံ ပီတိသုခေန ဝီတိနာမေသိ။

သတ္ထာ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာယ ဒက္ခိဏပဿေ နိသိန္နံ အဂ္ဂသာဝကံ နိသဘတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘နိသဘ သက္ကာရကာရကာနံ တာပသာနံ ပုပ္ဖာသနာနုမောဒနံ ကရောဟီ’’တိ။ ထေရော စက္ကဝတ္တိရညော သန္တိကာ ပဋိလဒ္ဓမဟာလာဘော မဟာယောဓော ဝိယ တုဋ္ဌမာနသော သာဝကပါရမိဉာဏေ ဌတွာ ပုပ္ဖာသနာနုမောဒနံ အာရဘိ။ တဿ ဒေသနာဝသာနေ ဒုတိယသာဝကံ အာမန္တေသိ – ‘‘တွမ္ပိ ဓမ္မံ ဒေသေဟီ’’တိ။ အနောမတ္ထေရော တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သမ္မသိတွာ ဓမ္မံ ကထေသိ။ ဒွိန္နံ သာဝကာနံ ဒေသနာယ ဧကဿပိ အဘိသမယော နာဟောသိ။ အထ သတ္ထာ အပရိမာဏေ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ဌတွာ ဓမ္မဒေသနံ အာရဘိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဌပေတွာ သရဒတာပသံ သဗ္ဗေပိ စတုသတ္တတိသဟဿဇဋိလာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ တေသံ တာဝဒေဝ ကေသမဿု အန္တရဓာယိ၊ အဋ္ဌ ပရိက္ခာရာ ကာယေ ပဋိမုက္ကာဝ အဟေသုံ။

သရဒတာပသော ကသ္မာ အရဟတ္တံ န ပတ္တောတိ? ဝိက္ခိတ္တစိတ္တတ္တာ။ တဿ ကိရ ဗုဒ္ဓါနံ ဒုတိယာသနေ နိသီဒိတွာ သာဝကပါရမိဉာဏေ ဌတွာ ဓမ္မံ ဒေသယတော အဂ္ဂသာဝကဿ ဒေသနံ သောတုံ အာရဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ‘‘အဟော ဝတာဟမ္ပိ အနာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဣမိနာဝ သာဝကေန လဒ္ဓဓုရံ လဘေယျ’’န္တိ စိတ္တံ ဥဒပါဒိ။ သော တေန ပရိဝိတက္ကေန မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓံ ကာတုံ နာသက္ခိ။ တထာဂတံ ပန ဝန္ဒိတွာ သမ္မုခေ ဌတွာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ အနန္တရာသနေ နိသိန္နော ဘိက္ခု တုမှာကံ သာသနေ ကော နာမ ဟောတီ’’တိ? မယာ ပဝတ္တိတံ ဓမ္မစက္ကံ အနုပ္ပဝတ္တေတာ သာဝကပါရမိဉာဏဿ ကောဋိပ္ပတ္တော သောဠသ ပညာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတော မယှံ သာသနေ အဂ္ဂသာဝကော နိသဘတ္ထေရော နာမ ဧသောတိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ယွာယံ မယာ သတ္တာဟံ ပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ ဓာရေန္တေန သက္ကာရော ကတော၊ အဟံ ဣမဿ ဖလေန အညံ သက္ကတ္တံ ဝါ ဗြဟ္မတ္တံ ဝါ န ပတ္ထေမိ၊ အနာဂတေ ပန အယံ နိသဘတ္ထေရော ဝိယ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ အဂ္ဂသာဝကော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။

သတ္ထာ ‘‘သမိဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ ဣမဿ ပုရိသဿ ပတ္ထနာ’’တိ အနာဂတံသဉာဏံ ပေသေတွာ ဩလောကေန္တော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ သမိဇ္ဈနဘာဝံ အဒ္ဒသ။ ဒိသွာ သရဒတာပသံ အာဟ – ‘‘န တေ အယံ ပတ္ထနာ မောဃာ ဘဝိဿတိ၊ အနာဂတေ ပန ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ တဿ မာတာ မဟာမာယာ နာမ ဒေဝီ ဘဝိဿတိ၊ ပိတာ သုဒ္ဓါဒနော နာမ ရာဇာ၊ ပုတ္တော ရာဟုလော နာမ၊ ဥပဋ္ဌာကော အာနန္ဒော နာမ၊ ဒုတိယသာဝကော မောဂ္ဂလ္လာနော နာမ၊ တွံ ပန တဿ အဂ္ဂသာဝကော ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တော နာမ ဘဝိဿသီ’’တိ။ ဧဝံ တာပသံ ဗျာကရိတွာ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။

သရဒတာပသောပိ အန္တေဝါသိကတ္ထေရာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ သဟာယကဿ သိရိဝဍ္ဎနကုဋုမ္ဗိကဿ သာသနံ ပေသေသိ – ‘‘ဘန္တေ၊ မမ သဟာယကဿ ဝဒေထ ‘သဟာယကေန တေ သရဒတာပသေန အနောမဒဿိဗုဒ္ဓဿ ပါဒမူလေ အနာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ သာသနေ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ ပတ္ထိတံ၊ တွံ ဒုတိယသာဝကဋ္ဌာနံ ပတ္ထေဟီ’’’တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ထေရေဟိ ပုရေတရမေဝ ဧကပဿေန ဂန္တွာ သိရိဝဍ္ဎဿ နိဝေသနဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။

သိရိဝဍ္ဎနော ‘‘စိရဿံ ဝတ မေ အယျော အာဂတော’’တိ အာသနေ နိသီဒါပေတွာ အတ္တနာ နီစာသနေ နိသိန္နော ‘‘အန္တေဝါသိကပရိသာ ပန ဝေါ၊ ဘန္တေ၊ န ပညာယတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အာမ သမ္မ၊ အမှာကံ အဿမံ အနောမဒဿီ နာမ ဗုဒ္ဓါ အာဂတော၊ မယံ တဿ အတ္တနော ဗလေန သက္ကာရံ အကရိမှ။ သတ္ထာ သဗ္ဗေသံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဌပေတွာ မံ သေသာ အရဟတ္တံ ပတွာ ပဗ္ဗဇိံသူတိ။ တုမှေ ကသ္မာ န ပဗ္ဗဇိတာတိ? အဟံ သတ္ထု အဂ္ဂသာဝကံ နိသဘတ္ထေရံ ဒိသွာ အနာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ ဂေါတမဿ နာမ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ ပတ္ထေသိံ၊ တွမ္ပိ တဿ သာသနေ ဒုတိယသာဝကဋ္ဌာနံ ပတ္ထေဟီတိ။ မယှံ ဗုဒ္ဓေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိစယော နတ္ထိ၊ ဘန္တေတိ။ ဗုဒ္ဓေဟိ သဒ္ဓိံ ကထနံ မယှံ ဘာရော ဟောတု၊ တွံ မဟန္တံ အဓိကာရံ သဇ္ဇေဟီတိ။

သိရိဝဍ္ဎနော သရဒတာပသဿ ဝစနံ သုတွာ အတ္တနော နိဝေသနဒွါရေ ရာဇမာနေန အဋ္ဌကရီသမတ္တံ ဌာနံ သမတလံ ကာရေတွာ ဝါလုကံ ဩကိရာပေတွာ လာဇပဉ္စမာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ နီလုပ္ပလစ္ဆဒနံ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညာပေတွာ သေသဘိက္ခူနမ္ပိ အာသနာနိ ပဋိယာဒါပေတွာ မဟန္တံ သက္ကာရသမ္မာနံ သဇ္ဇေတွာ ဗုဒ္ဓါနံ နိမန္တနတ္ထာယ သရဒတာပသဿ သညံ အဒါသိ။ တာပသော တဿ ဝစနံ သုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဂဟေတွာ တဿ နိဝေသနံ အဂမာသိ။ သိရိဝဍ္ဎနော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ တထာဂတဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ မဏ္ဍပံ ပဝေသေတွာ ပညတ္တာသနေသု နိသိန္နဿ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ ပဏီတေန ဘောဇနေန ပရိဝိသိတွာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ မဟာရဟေဟိ ဝတ္ထေဟိ အစ္ဆာဒေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ နာယံ အာရမ္ဘော အပ္ပမတ္တကဋ္ဌာနတ္ထာယ၊ ဣမိနာဝ နိယာမေန သတ္တာဟံ အနုကမ္ပံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။ သော တေနေဝ နိယာမေန သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဌိတော အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ မမ သဟာယော သရဒတာပသော ယဿ သတ္ထု အဂ္ဂသာဝကော ဟောမီတိ ပတ္ထေသိ၊ အဟမ္ပိ တဿေဝ ဒုတိယသာဝကော ဘဝါမီ’’တိ။

သတ္ထာ အနာဂတံ ဩလောကေတွာ တဿ ပတ္ထနာယ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ဗျာကာသိ – ‘‘တွံ ဣတော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ ဒုတိယသာဝကော ဘဝိဿသီ’’တိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ဗျာကရဏံ သုတွာ သိရိဝဍ္ဎနော ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော အဟောသိ။ သတ္ထာပိ ဘတ္တာနုမောဒနံ ကတွာ သပရိဝါရော ဝိဟာရမေဝ ဂတော။ သိရိဝဍ္ဎနော တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇီဝံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ ဒုတိယတ္တဝါရေ ကာမာဝစရဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော။ သရဒတာပသော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော။

တတော ပဋ္ဌာယ ဣမေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ အန္တရာကမ္မံ န ကထိတံ။ အမှာကံ ပန ဗုဒ္ဓဿ နိဗ္ဗတ္တိတော ပုရေတရမေဝ သရဒတာပသော ရာဇဂဟနဂရဿ အဝိဒူရေ ဥပတိဿဂါမေ သာရိဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တံဒိဝသမေဝ စဿ သဟာယောပိ ရာဇဂဟဿေဝ အဝိဒူရေ ကောလိတဂါမေ မောဂ္ဂလ္လိဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တာနိ ကိရ ဒွေပိ ကုလာနိ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ အာဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓသဟာယကာနေဝ။ တေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဧကဒိဝသမေဝ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ အဒံသု။ ဒသမာသစ္စယေန ဇာတာနမ္ပိ တေသံ ဆသဋ္ဌိ ဓာတိယော ဥပဋ္ဌဟိံသု။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ သာရိဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တဿ ဥပတိဿဂါမေ ဇေဋ္ဌကုလဿ ပုတ္တတ္တာ ဥပတိဿောတိ နာမံ အကံသု၊ ဣတရဿ ကောလိတဂါမေ ဇေဋ္ဌကုလဿ ပုတ္တတ္တာ ကောလိတောတိ နာမံ အကံသု။ တေ ဥဘောပိ ဝုဒ္ဓိမနွာယ သဗ္ဗသိပ္ပာနံ ပါရံ အဂမံသု။

ဥပတိဿမာဏဝဿ ကီဠနတ္ထာယ နဒိံ ဝါ ဥယျာနံ ဝါ ပဗ္ဗတံ ဝါ ဂမနကာလေ ပဉ္စ သုဝဏ္ဏသိဝိကာသတာနိ ပရိဝါရာ ဟောန္တိ၊ ကောလိတမာဏဝဿ ပဉ္စ အာဇညရထသတာနိ။ ဒွေပိ ဇနာ ပဉ္စပဉ္စမာဏဝကသတပရိဝါရာ ဟောန္တိ။ ရာဇဂဟေ စ အနုသံဝစ္ဆရံ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇံ နာမ ဟောတိ၊ တေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဧကဋ္ဌာနေယေဝ မဉ္စံ ဗန္ဓန္တိ။ ဒွေပိ ဇနာ ဧကတောဝ နိသီဒိတွာ သမဇ္ဇံ ပဿန္တာ ဟသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဟသန္တိ၊ သံဝေဂဋ္ဌာနေ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ ဒါယံ ဒါတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒါယံ ဒေန္တိ။ တေသံ ဣမိနာဝ နိယာမေန ဧကဒိဝသံ သမဇ္ဇံ ပဿန္တာနံ ပရိပါကဂတတ္တာ ဉာဏဿ ပုရိမဒိဝသေသု ဝိယ ဟသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဟာသော ဝါ သံဝေဂဋ္ဌာနေ သံဝေဇနံ ဝါ ဒါယံ ဒါတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒါယဒါနံ ဝါ နာဟောသိ။ ဒွေပိ ပန ဇနာ ဧဝံ စိန္တယိံသု – ‘‘ကိံ ဧတ္ထ ဩလောကေတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗေပိမေ အပ္ပတ္တေ ဝဿသတေ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂမိဿန္တိ။ အမှေဟိ ပန ဧကံ မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ နိသီဒိံသု။

တတော ကောလိတော ဥပတိဿံ အာဟ – ‘‘သမ္မ ဥပတိဿ၊ န တွံ အညသု ဒိဝသေသု ဝိယ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော၊ အနတ္တမနဓာတုကောသိ၊ ကိံ တေ သလ္လက္ခိတ’’န္တိ? သမ္မ ကောလိတ၊ ‘‘ဧတေသံ ဩလောကနေ သာရော နတ္ထိ၊ နိရတ္ထကမေတံ၊ အတ္တနော မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ စိန္တယန္တော နိသိန္နောမှီတိ၊ တွံ ပန ကသ္မာ အနတ္တမနောသီတိ? သောပိ တထေဝ အာဟ။ အထဿ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကဇ္ဈာသယတံ ဉတွာ ဥပတိဿော တံ ဧဝမာဟ – ‘‘အမှာကံ ဥဘိန္နမ္ပိ သုစိန္တိတံ၊ မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသန္တေဟိ ပန ဧကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇာမာ’’တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သဉ္စယော ပရိဗ္ဗာဇကော ရာဇဂဟေ ပဋိဝသတိ မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ။ တေ ‘‘တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ ပဉ္စဟိ မာဏဝကသတေဟိ သဒ္ဓိံ သဉ္စယဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေသံ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သဉ္စယော အတိရေကလာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော အဟောသိ။ တေ ကတိပါဟေနေဝ သဗ္ဗံ သဉ္စယဿ သမယံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ၊ ‘‘အာစရိယ၊ တုမှာကံ ဇာနနသမယော ဧတ္တကောဝ၊ ဥဒါဟု ဥတ္တရိပိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သဉ္စယော ‘‘ဧတ္တကောဝ၊ သဗ္ဗံ တုမှေဟိ ဉာတ’’န္တိ အာဟ။ တေ တဿ ကထံ သုတွာ စိန္တယိံသု – ‘‘ဧဝံ သတိ ဣမဿ သန္တိကေ ဗြဟ္မစရိယဝါသော နိရတ္ထကော၊ မယံ မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ နိက္ခန္တာ၊ သော ဣမဿ သန္တိကေ ဥပ္ပာဒေတုံ န သက္ကာ။ မဟာ ခေါ ပန ဇမ္ဗုဒီပေါ၊ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော စရန္တာ မယံ အဝဿံ မောက္ခဓမ္မဒေသကံ ဧကံ အာစရိယံ လဘိဿာမာ’’တိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ ယတ္ထ ယတ္ထ ပဏ္ဍိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ အတ္ထီတိ သုဏန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ ပဉှသာကစ္ဆံ ကရောန္တိ။ တေဟိ ပုဋ္ဌံ ပဉှံ အညေ ကထေတုံ သမတ္ထာ နတ္ထိ၊ တေ ပန တေသံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ ဧဝံ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ နိဝတ္တိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ အာဂန္တွာ၊ ‘‘သမ္မ ကောလိတ၊ ယော ပဌမံ အမတံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ သော အာရောစေတူ’’တိ ကတိကံ အကံသု။

တေန သမယေန အမှာကံ သတ္ထာ ပဌမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော အနုပုဗ္ဗေန ရာဇဂဟံ သမ္ပတ္တော ဟောတိ။ အထ ‘‘ဧကသဋ္ဌိ အရဟန္တော လောကေ ဥပ္ပန္နာ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တကာလေ ‘‘စရထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စာရိကံ ဗဟုဇနဟိတာယာ’’တိ ရတနတ္တယဂုဏပ္ပကာသနတ္ထံ ဥယျောဇိတာနံ ဘိက္ခူနံ အန္တရေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယဗ္ဘန္တရော အဿဇိတ္ထေရော ပဋိနိဝတ္တိတွာ ရာဇဂဟမေဝ အာဂတော။ ပုနဒိဝသေ ပါတောဝ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။

တသ္မိံ သမယေ ဥပတိဿပရိဗ္ဗာဇကော ပါတောဝ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ ဂစ္ဆန္တော ထေရံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘မယာ ဧဝရူပေါ ပဗ္ဗဇိတော နာမ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော။ ယေ ဝတ လောကေ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ၊ အယံ တေသံ ဘိက္ခူနံ အညတရော၊ ယံနူနာဟံ ဣမံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျံ – ‘ကံသိ တွံ၊ အာဝုသော ဥဒ္ဒိဿ၊ ပဗ္ဗဇိတော၊ ကော ဝါ တေ သတ္ထာ၊ ကဿ ဝါ တွံ ဓမ္မံ ရောစေသီ’’’တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အကာလော ခေါ ဣမံ ဘိက္ခုံ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုံ၊ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌော ပိဏ္ဍာယ စရတိ၊ ယံနူနာဟံ ဣမံ ဘိက္ခုံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓေယျံ အတ္ထိကေဟိ ဥပညာတံ မဂ္ဂ’’န္တိ။ သော ထေရံ လဒ္ဓပိဏ္ဍပါတံ အညတရံ ဩကာသံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ နိသီဒိတုကာမတဉ္စဿ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဗ္ဗာဇကပီဌကံ ပညာပေတွာ အဒါသိ။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေပိဿ အတ္တနော ကုဏ္ဍိကာယ ဥဒကံ အဒါသိ။

ဧဝံ အာစရိယဝတ္တံ ကတွာ ကတဘတ္တကိစ္စေန ထေရေန သဒ္ဓိံ မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ဝိပ္ပသန္နာနိ ခေါ တေ၊ အာဝုသော၊ ဣန္ဒြိယာနိ၊ ပရိသုဒ္ဓါ ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒါတော၊ ကံသိ တွံ၊ အာဝုသော ဥဒ္ဒိဿ၊ ပဗ္ဗဇိတော၊ ကော ဝါ တေ သတ္ထာ၊ ကဿ ဝါ တွံ ဓမ္မံ ရောစေသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘အတ္ထာဝုသော၊ မဟာသမဏော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော၊ တာဟံ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတော၊ သော စ မေ ဘဂဝါ သတ္ထာ၊ တဿေဝါဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ ရောစေမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ‘‘ကိံဝါဒီ ပနာယသ္မတော သတ္ထာ၊ ကိမက္ခာယီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ ပရိဗ္ဗာဇကာ နာမ သာသနဿ ပဋိပက္ခဘူတာ၊ ဣမဿ သာသနဿ ဂမ္ဘီရတံ ဒဿေဿာမီ’’တိ။ အတ္တနော နဝကဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘အဟံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ နဝေါ အစိရပဗ္ဗဇိတော၊ အဓုနာဂတော ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ၊ န တာဝါဟံ သက္ကောမိ ဝိတ္ထာရေန ဓမ္မံ ဒေသေတု’’န္တိ။ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘အဟံ ဥပတိဿော နာမ၊ တွံ ယထာသတ္တိယာ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဝဒ၊ ဧတံ နယသတေန နယသဟဿေန ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ မယှံ ဘာရော’’တိ စိန္တေတွာ အာဟ –

‘‘အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဘာသဿု၊ အတ္ထံယေဝ မေ ဗြူဟိ၊

အတ္ထေနေဝ မေ အတ္ထော၊ ကိံ ကာဟသိ ဗျဉ္ဇနံ ဗဟု’’န္တိ။ (မဟာဝ။ ၆၀)၊

ဧဝံ ဝုတ္တေ ထေရော ‘‘ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၀၊ အပ။ ထေရ။ ၁။၁။၂၈၆) ဂါထံ အာဟ။ ပရိဗ္ဗာဇကော ပဌမပဒဒွယမေဝ သုတွာ သဟဿနယသမ္ပန္နေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဣတရံ ပဒဒွယံ သောတာပန္နကာလေ နိဋ္ဌာသိ။

သော သောတာပန္နော ဟုတွာ ဥပရိဝိသေသေ အပ္ပဝတ္တန္တေ ‘‘ဘဝိဿတိ ဧတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ထေရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ မာ ဥပရိ ဓမ္မဒေသနံ ဝဍ္ဎယိတ္ထ၊ ဧတ္တကမေဝ ဟောတု၊ ကဟံ အမှာကံ သတ္ထာ ဝသတီ’’တိ? ဝေဠုဝနေ ပရိဗ္ဗာဇကာတိ။ ဘန္တေ၊ တုမှေ ပုရတော ယာထ၊ မယှံ ဧကော သဟာယကော အတ္ထိ။ အမှေဟိ စ အညမညံ ကတိကာ ကတာ ‘‘ယော ပဌမံ အမတံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ သော အာရောစေတူ’’တိ။ အဟံ တံ ပဋိညံ မောစေတွာ သဟာယကံ ဂဟေတွာ တုမှာကံ ဂတမဂ္ဂေနေဝ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂမိဿာမီတိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ထေရဿ ပါဒေသု နိပတိတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ထေရံ ဥယျောဇေတွာ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမာဘိမုခေါ အဂမာသိ။

ကောလိတပရိဗ္ဗာဇကော တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ မယှံ သဟာယကဿ မုခဝဏ္ဏော န အညေသု ဒိဝသေသု ဝိယ၊ အဒ္ဓါ တေန အမတံ အဓိဂတံ ဘဝိဿတီ’’တိ အမတာဓိဂမံ ပုစ္ဆိ။ သောပိဿ ‘‘အာမ အာဝုသော၊ အမတံ အဓိဂတ’’န္တိ ပဋိဇာနိတွာ တမေဝ ဂါထံ အဘာသိ။ ဂါထာပရိယောသာနေ ကောလိတော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိတွာ အာဟ – ‘‘ကဟံ ကိရ၊ သမ္မ၊ သတ္ထာ ဝသတီ’’တိ? ‘‘ဝေဠုဝနေ ကိရ၊ သမ္မ၊ ဝသတီ’’တိ ဧဝံ နော အာစရိယေန အဿဇိတ္ထေရေန ကထိတန္တိ။ တေန ဟိ သမ္မ အာယာမ၊ သတ္ထာရံ ပဿိဿာမာတိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော စ နာမေသ သဒါပိ အာစရိယပူဇကောဝ၊ တသ္မာ သဟာယံ ကောလိတမာဏဝံ ဧဝမာဟ – ‘‘သမ္မ၊ အမှေဟိ အဓိဂတံ အမတံ အမှာကံ အာစရိယဿ သဉ္စယပရိဗ္ဗာဇကဿာပိ ကထေဿာမ။ ဗုဇ္ဈမာနော ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ၊ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော အမှာကံ သဒ္ဒဟိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂမိဿတိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဒေသနံ သုတွာ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓံ ကရိဿတီ’’တိ။

တတော ဒွေပိ ဇနာ သဉ္စယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘အာစရိယ၊ တွံ ကိံ ကရောသိ၊ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော၊ သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ သုပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃော။ အာယာမ၊ ဒသဗလံ ပဿိဿာမာ’’တိ။ သော ‘‘ကိံ ဝဒေထ၊ တာတာ’’တိ တေပိ ဝါရေတွာ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တိမေဝ တေသံ ဒီပေသိ။ တေ ‘‘အမှာကံ ဧဝရူပေါ အန္တေဝါသိကဝါသော နိစ္စမေဝ ဟောတု၊ တုမှာကံ ပန ဂမနံ ဝါ အဂမနံ ဝါ ဇာနာထာ’’တိ အာဟံသု။ သဉ္စယော ‘‘ဣမေ ဧတ္တကံ ဇာနန္တာ မမ ဝစနံ န ကရိဿန္တီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ တုမှေ၊ တာတာ၊ အဟံ မဟလ္လကကာလေ အန္တေဝါသိကဝါသံ ဝသိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ အာဟ။ တေ အနေကေဟိပိ ကာရဏေဟိ တံ ဗောဓေတုံ အသက္ကောန္တာ အတ္တနော ဩဝါဒေ ဝတ္တမာနံ ဇနံ အာဒါယ ဝေဠုဝနံ အဂမံသု။ အထ တေသံ ပဉ္စသု အန္တေဝါသိကသတေသု အဍ္ဎတေယျသတာ နိဝတ္တိံသု၊ အဍ္ဎတေယျသတာ တေဟိ သဒ္ဓိံ အဂမံသု။

သတ္ထာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော တေ ဒူရတောဝ ဒိသွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ သဟာယာ အာဂစ္ဆန္တိ ကောလိတော စ ဥပတိဿော စ၊ ဧတံ မေ သာဝကယုဂံ ဘဝိဿတိ အဂ္ဂံ ဘဒ္ဒယုဂ’’န္တိ။ အထ တေသံ ပရိသာယ စရိယဝသေန ဓမ္မဒေသနံ ဝဍ္ဎေသိ။ ဌပေတွာ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ သဗ္ဗေပိ တေ အဍ္ဎတေယျသတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ သဗ္ဗေသံ ကေသမဿု အန္တရဓာယိ၊ ဣဒ္ဓိမယံ ပတ္တစီဝရံ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ အဟောသိ။ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနမ္ပိ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ အာဂတံ၊ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယကိစ္စံ ပန န နိဋ္ဌာသိ။ ကသ္မာ? သာဝကပါရမိဉာဏဿ မဟန္တတာယ။

အထာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော သတ္တမေ ဒိဝသေ မဂဓရဋ္ဌေ ကလ္လဝါလဂါမကံ ဥပနိဿာယ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ထိနမိဒ္ဓေ ဩက္ကန္တေ သတ္ထာရာ သံဝေဇိတော ထိနမိဒ္ဓံ ဝိနောဒေတွာ တထာဂတေန ဒိန္နံ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ သုဏန္တောဝ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ သာဝကပါရမိဉာဏဿ မတ္ထကံ ပတ္တော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော အဒ္ဓမာသံ အတိက္ကမိတွာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ တမေဝ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ သူကရခတလေဏေ ဝိဟရန္တော အတ္တနော ဘာဂိနေယျဿ ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန္တေ (မ။ နိ။ ၂။၂၀၅-၂၀၆) ဒေသိယမာနေ သုတ္တာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ ပရဿ ဝဍ္ဎိတဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိယ သာဝကပါရမိဉာဏဿ မတ္ထကံ ပတ္တော။ ဘာဂိနေယျော ပနဿ ဒေသနာပရိယောသာနေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော။ ဣတိ ဒွိန္နမ္ပိ မဟာသာဝကာနံ တထာဂတေ ရာဇဂဟေ ဝိဟရန္တေယေဝ သာဝကပါရမိဉာဏကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တံ။ အပရဘာဂေ ပန သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ‘‘မဟာပညာနံ ယဒိဒံ သာရိပုတ္တော၊ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ ဒွေပိ မဟာသာဝကေ ဌာနန္တရေ ဌပေသီတိ။

မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၁။ စတုတ္ထေ ဓုတဝါဒါနန္တိ ဧတ္ထ ဓုတော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဓုတဝါဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဓုတဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဓုတင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ဓုတောတိ ဓုတကိလေသော ဝါ ပုဂ္ဂလော ကိလေသဓုနနော ဝါ ဓမ္မော။

ဓုတဝါဒေါတိ ဧတ္ထ ပန အတ္ထိ ဓုတော န ဓုတဝါဒေါ၊ အတ္ထိ န ဓုတော ဓုတဝါဒေါ၊ အတ္ထိ နေဝ ဓုတော န ဓုတဝါဒေါ၊ အတ္ထိ ဓုတော စေဝ ဓုတဝါဒေါ စ။ တတ္ထ ယော ဓုတင်္ဂေန အတ္တနော ကိလေသေ ဓုနိ၊ ပရံ ပန ဓုတင်္ဂေန န ဩဝဒတိ နာနုသာသတိ ဗာကုလတ္ထေရော ဝိယ၊ အယံ ဓုတော န ဓုတဝါဒေါ။ ယထာဟ – ‘‘တယိဒံ အာယသ္မာ ဗာကုလော ဓုတော န ဓုတဝါဒေါ’’တိ။ ယော ပန ဓုတင်္ဂေန အတ္တနော ကိလေသေ န ဓုနိ၊ ကေဝလံ အညေ ဓုတင်္ဂေန ဩဝဒတိ အနုသာသတိ ဥပနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ၊ အယံ န ဓုတော ဓုတဝါဒေါ။ ယထာဟ – ‘‘တယိဒံ အာယသ္မာ ဥပနန္ဒော န ဓုတော ဓုတဝါဒေါ’’တိ။ ယော ပန ဥဘယဝိပန္နော လာဠုဒါယီ ဝိယ၊ အယံ နေဝ ဓုတော န ဓုတဝါဒေါ။ ယထာဟ – ‘‘တယိဒံ အာယသ္မာ လာဠုဒါယီ နေဝ ဓုတော န ဓုတဝါဒေါ’’တိ။ ယော ပန ဥဘယသမ္ပန္နော အာယသ္မာ မဟာကဿပတ္ထေရော ဝိယ၊ အယံ ဓုတော စေဝ ဓုတဝါဒေါ စ။ ယထာဟ – ‘‘တယိဒံ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဓုတော စေဝ ဓုတဝါဒေါ စာ’’တိ။

ဓုတဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အပ္ပိစ္ဆတာ သန္တုဋ္ဌိတာ သလ္လေခတာ ပဝိဝေကတာ ဣဒမဋ္ဌိကတာတိ ဣမေ ဓုတင်္ဂစေတနာယ ပရိဝါရာ ပဉ္စ ဓမ္မာ ‘‘အပ္ပိစ္ဆံယေဝ နိဿာယာ’’တိအာဒိဝစနတော (အ။ နိ။ ၅။၁၈၁၊ ပရိ။ ၃၂၅) ဓုတဓမ္မာ နာမ။ တတ္ထ အပ္ပိစ္ဆတာ စ သန္တုဋ္ဌိတာ စ အလောဘော၊ သလ္လေခတာ စ ပဝိဝေကတာ စ ဒွီသု ဓမ္မေသု အနုပတန္တိ အလောဘေ စေဝ အမောဟေ စ၊ ဣဒမဋ္ဌိတာ ဉာဏမေဝ။ တတ္ထ အလောဘေန ပဋိက္ခေပဝတ္ထူသု လောဘံ၊ အမောဟေန တေသွေဝ အာဒီနဝပ္ပဋိစ္ဆာဒကံ မောဟံ ဓုနာတိ။ အလောဘေန စ အနုညာတာနံ ပဋိသေဝနမုခေန ပဝတ္တံ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ၊ အမောဟေန ဓုတင်္ဂေသု အတိသလ္လေခမုခေန ပဝတ္တံ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ ဓုနာတိ။ တသ္မာ ဣမေ ဓမ္မာ ဓုတဓမ္မာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဓုတင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ တေရသ ဓုတင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ ပံသုကူလိကင်္ဂံ…ပေ… နေသဇ္ဇိကင်္ဂန္တိ။

ဓုတဝါဒါနံ ယဒိဒံ မဟာကဿပေါတိ ယတ္တကာ ဓုတဝါဒံ ဝဒန္တိ၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အန္တရေ အယံ မဟာကဿပတ္ထေရော အဂ္ဂေါတိ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ မဟာကဿပေါတိ ဥရုဝေဠကဿပေါ နဒီကဿပေါ ဂယာကဿပေါ ကုမာရကဿပေါတိ ဣမေ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကေ ထေရေ ဥပါဒါယ အယံ မဟာ၊ တသ္မာ မဟာကဿပေါတိ ဝုတ္တော။

ဣမဿာပိ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အတီတေ ကိရ ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေ ပဒုမုတ္တရော နာမ သတ္ထာ လောကေ ဥဒပါဒိ၊ တသ္မိံ ဟံသဝတီနဂရံ ဥပနိဿာယ ခေမေ မိဂဒါယေ ဝိဟရန္တေ ဝေဒေဟော နာမ ကုဋုမ္ဗိကော အသီတိကောဋိဓနဝိဘဝေါ ပါတောဝ သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တသ္မိဉ္စ ခဏေ သတ္ထာ မဟာနိသဘတ္ထေရံ နာမ တတိယသာဝကံ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓုတဝါဒါနံ၊ ယဒိဒံ နိသဘော’’တိ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ ဥပါသကော တံ သုတွာ ပသန္နော ဓမ္မကထာဝသာနေ မဟာဇနေ ဥဋ္ဌာယ ဂတေ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ သွေ မယှံ ဘိက္ခံ အဓိဝါသေထာ’’တိ အာဟ။ မဟာ ခေါ၊ ဥပါသက၊ ဘိက္ခုသင်္ဃောတိ။ ကိတ္တကော ဘဂဝါတိ? အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသတသဟဿန္တိ။ ဘန္တေ၊ ဧကံ သာမဏေရမ္ပိ ဝိဟာရေ အသေသေတွာ ဘိက္ခံ အဓိဝါသေထာတိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။ ဥပါသကော သတ္ထု အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဂေဟံ ဂန္တွာ မဟာဒါနံ သဇ္ဇေတွာ ပုနဒိဝသေ သတ္ထု ကာလံ အာရောစာပေသိ။ သတ္ထာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဥပါသကဿ ဃရံ ဂန္တွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသိန္နော ဒက္ခိဏောဒကာဝသာနေ ယာဂုအာဒီနိ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ဘတ္တဝိဿဂ္ဂံ အကာသိ။ ဥပါသကောပိ သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိ။

တသ္မိံ အန္တရေ မဟာနိသဘတ္ထေရော ပိဏ္ဍာယ စရန္တော တမေဝ ဝီထိ ပဋိပဇ္ဇိ။ ဥပါသကော ဒိသွာ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပတ္တံ၊ ဘန္တေ၊ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပတ္တံ အဒါသိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဓေဝ ပဝိသထ၊ သတ္ထာပိ ဂေဟေ နိသိန္နော’’တိ။ န ဝဋ္ဋိဿတိ ဥပါသကာတိ။ ဥပါသကော ထေရဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍပါတဿ ပူရေတွာ နီဟရိတွာ အဒါသိ။ တတော ထေရံ အနုဂန္တွာ နိဝတ္တော သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ မဟာနိသဘတ္ထေရော ‘သတ္ထာ ဂေဟေ နိသိန္နော’တိ ဝုတ္တေပိ ပဝိသိတုံ န ဣစ္ဆိ၊ အတ္ထိ နု ခေါ ဧတဿ တုမှာကံ ဂုဏေဟိ အတိရေကော ဂုဏော’’တိ။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဝဏ္ဏမစ္ဆေရံ နာမ နတ္ထိ။ အထ သတ္ထာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဥပါသက၊ မယံ ဘိက္ခံ အာဂမယမာနာ ဂေဟေ နိသီဒါမ၊ သော ဘိက္ခု န ဧဝံ နိသီဒိတွာ ဘိက္ခံ ဥဒိက္ခတိ။ မယံ ဂါမန္တသေနာသနေ ဝသာမ၊ သော အရညသ္မိံယေဝ ဝသတိ။ မယံ ဆန္နေ ဝသာမ၊ သော အဗ္ဘောကာသမှိယေဝ ဝသတိ။ ဣတိ တဿ အယဉ္စ အယဉ္စ ဂုဏော’’တိ မဟာသမုဒ္ဒံ ပူရယမာနော ဝိယ ကထေသိ။ ဥပါသကော ပကတိယာပိ ဇလမာနဒီပေါ တေလေန အာသိတ္တော ဝိယ သုဋ္ဌုတရံ ပသန္နော ဟုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ မယှံ အညာယ သမ္ပတ္တိယာ၊ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဓုတဝါဒါနံ အဂ္ဂဘာဝတ္ထာယ ပတ္ထနံ ကရိဿာမီ’’တိ?

သော ပုနပိ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ တေနေဝ နိယာမေန သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဒါနံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃဿ တိစီဝရာနိ ဒတွာ သတ္ထု ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ယံ မေ၊ ဘန္တေ၊ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဒါနံ ဒေန္တဿ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ၊ ဣမိနာဟံ န အညံ ဒေဝသမ္ပတ္တိံ ဝါ သက္ကမာရဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ ဝါ ပတ္ထေမိ၊ ဣဒံ ပန မေ ကမ္မံ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဧတဿ မဟာနိသဘတ္ထေရေန ပတ္တဌာနန္တရံ ပါပုဏနတ္ထာယ တေရသဓုတင်္ဂဓရာနံ အဂ္ဂဘာဝဿ သစ္စကာရော ဟောတူ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘မဟန္တံ ဌာနံ ဣမိနာ ပတ္ထိတံ၊ သမိဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ၊ နော’’တိ ဩလောကေန္တော သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘မနာပံ တေ ဌာနံ ပတ္ထိတံ၊ အနာဂတေ သတသဟဿကပ္ပာဝသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ တွံ တတိယသာဝကော မဟာကဿပတ္ထေရော နာမ ဘဝိဿသီ’’တိ။ တံ သုတွာ ဥပါသကော ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ဒွေ ကထာ နာမ နတ္ထီ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပတ္တဗ္ဗံ ဝိယ တံ သမ္ပတ္တိံ အမညိတ္ထ။ သော ယာဝတာယုကံ နာနပ္ပကာရံ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ ရက္ခိတွာ နာနပ္ပကာရံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ တတ္ထ ကာလံ ကတော သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိ။

တတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝမနုဿေသု သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပေ ဝိပဿိသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဗန္ဓုမတိံ နိဿာယ ခေမေ မိဂဒါယေ ဝိဟရန္တေ ဒေဝလောကာ စဝိတွာ အညတရသ္မိံ ပရိဇိဏ္ဏေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္မိဉ္စ ကာလေ ဝိပဿီ ဘဂဝါ သတ္တမေ သတ္တမေ သံဝစ္ဆရေ ဓမ္မံ ကထေတိ၊ မဟန္တံ ကောလာဟလံ အဟောသိ။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဒေဝတာ ‘‘သတ္ထာ ဓမ္မံ ကထေဿတီ’’တိ အာရောစေန္တိ။ ဗြာဟ္မဏော တံ သာသနံ အဿောသိ။ တဿ စ နိဝါသနသာဋကော ဧကောဝ ဟောတိ၊ တထာ ဗြာဟ္မဏိယာ။ ပါရုပနံ ပန ဒွိန္နမ္ပိ ဧကမေဝ။ သကလနဂရေ ဧကသာဋကဗြာဟ္မဏောတိ ပညာယတိ။ ဗြာဟ္မဏာနံ ကေနစိဒေဝ ကိစ္စေန သန္နိပါတေ သတိ ဗြာဟ္မဏိံ ဂေဟေ ဌပေတွာ သယံ ဂစ္ဆတိ။ ဗြာဟ္မဏီနံ သန္နိပါတေ သတိ သယံ ဂေဟေ တိဋ္ဌတိ၊ ဗြာဟ္မဏီ တံ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ဗြာဟ္မဏော ဗြာဟ္မဏိံ အာဟ – ‘‘ဘောတိ၊ ကိံ ရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနံ သုဏိဿသိ၊ ဒိဝါ’’တိ။ ‘‘မယံ မာတုဂါမဇာတိကာ နာမ ရတ္တိံ သောတုံ န သက္ကောမ၊ ဒိဝါ သောဿာမီ’’တိ ဗြာဟ္မဏံ ဂေဟေ ဌပေတွာ တံ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဥပါသိကာဟိ သဒ္ဓိံ ဒိဝါ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တေ နိသိန္နာ ဓမ္မံ သုတွာ ဥပါသိကာဟိယေဝ သဒ္ဓိံ အာဂမာသိ။ အထ ဗြာဟ္မဏော ဗြာဟ္မဏိံ ဂေဟေ ဌပေတွာ တံ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဝိဟာရံ ဂတော။

တသ္မိဉ္စ သမယေ သတ္ထာ ပရိသမဇ္ဈေ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ နိသိန္နော စိတ္တဗီဇနိံ အာဒါယ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယ သိနေရုံ မတ္ထံ ကတွာ သာဂရံ နိမ္မထေန္တော ဝိယ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ပရိသန္တေ နိသိန္နဿ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ပဌမယာမသ္မိံယေဝ သကလသရီရံ ပူရယမာနာ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ပါရုတဝတ္ထံ သင်္ဃရိတွာ ‘‘ဒသဗလဿ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ အတ္ထဿ အာဒီနဝသဟဿံ ဒဿယမာနံ မစ္ဆေရံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ‘‘ဗြာဟ္မဏိယာ စ မယှဉ္စ ဧကမေဝ ဝတ္ထံ၊ အညံ ကိဉ္စိ ပါရုပနံ နတ္ထိ၊ အပါရုပိတွာ စ နာမ ဗဟိ စရိတုံ န သက္ကာ’’တိ သဗ္ဗထာပိ အဒါတုကာမော အဟောသိ။ အထဿ နိက္ခန္တေ ပဌမယာမေ မဇ္ဈိမယာမေပိ တထေဝ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော တထေဝ စိန္တေတွာ တထေဝ အဒါတုကာမော အဟောသိ။ အထဿ မဇ္ဈိမယာမေ နိက္ခန္တေ ပစ္ဆိမယာမေပိ တထေဝ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ‘‘တရဏံ ဝါ ဟောတု မရဏံ ဝါ၊ ပစ္ဆာပိ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝတ္ထံ သင်္ဃရိတွာ သတ္ထု ပါဒမူလေ ဌပေသိ။ တတော ဝါမဟတ္ထံ အာဘုဇိတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန တိက္ခတ္တုံ အပ္ဖောဋေတွာ ‘‘ဇိတံ မေ၊ ဇိတံ မေ’’တိ တယော ဝါရေ နဒိ။

တသ္မိဉ္စ သမယေ ဗန္ဓုမရာဇာ ဓမ္မာသနဿ ပစ္ဆတော အန္တောသာဏိယံ နိသိန္နော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ ရညော စ နာမ ‘‘ဇိတံ မေ’’တိ သဒ္ဒေါ အမနာပေါ ဟောတိ။ သော ပုရိသံ ပေသေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ ဧတံ ပုစ္ဆ ကိံ ဝဒသီ’’တိ။ သော တေန ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတော အာဟ – ‘‘အဝသေသာ ဟတ္ထိယာနာဒီနိ အာရုယှ အသိစမ္မာဒီနိ ဂဟေတွာ ပရသေနံ ဇိနန္တိ၊ န တံ ဇိတံ အစ္ဆရိယံ၊ အဟံ ပန ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တဿ ဒုဋ္ဌဂေါဏဿ မုဂ္ဂရေန သီသံ ဘိန္ဒိတွာ တံ ပလာပေန္တော ဝိယ မစ္ဆေရစိတ္တံ မဒ္ဒိတွာ ပါရုတဝတ္ထံ ဒသဗလဿ အဒါသိံ၊ တံ မေ မစ္ဆရိယံ ဇိတ’’န္တိ အာဟ။ သော ပုရိသော အာဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ အာဟ – ‘‘အမှေ ဘဏေ ဒသဗလဿ အနုရူပံ န ဇာနိမှ၊ ဗြာဟ္မဏော ဇာနီ’’တိ ဝတ္ထယုဂံ ပေသေသိ။ တံ ဒိသွာ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ မယှံ တုဏှီ နိသိန္နဿ ပဌမံ ကိဉ္စိ အဒတွာ သတ္ထု ဂုဏေ ကထေန္တဿ အဒါသိ၊ သတ္ထု ဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နေန မယှံ ကော အတ္ထော’’တိ? တမ္ပိ ဝတ္ထယုဂံ ဒသဗလဿေဝ အဒါသိ။ ရာဇာပိ ‘‘ကိံ ဗြာဟ္မဏေန ကတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘တမ္ပိ တေန ဝတ္ထယုဂံ တထာဂတဿေဝ ဒိန္န’’န္တိ သုတွာ အညာနိပိ ဒွေ ဝတ္ထယုဂါနိ ပေသေသိ။ သော တာနိပိ အဒါသိ။ ရာဇာ အညာနိပိ စတ္တာရီတိ ဧဝံ ယာဝ ဒွတ္တိံသဝတ္ထယုဂါနိ ပေသေသိ။ အထ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဣဒံ ဝဍ္ဎေတွာ ဂဟဏံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဧကံ၊ ဗြာဟ္မဏိယာ ဧကန္တိ ဒွေ ဝတ္ထယုဂါနိ ဂဟေတွာ တိံသ ယုဂါနိ တထာဂတဿေဝ အဒါသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စဿ သတ္ထု ဝိဿာသိကော ဇာတော။

အထ နံ ရာဇာ ဧကဒိဝသံ သီတသမယေ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တံ ဒိသွာ သတသဟဿဂ္ဃနကံ အတ္တနော ပါရုတရတ္တကမ္ဗလံ ဒတွာ အာဟ – ‘‘ဣတော ပတ္ထာယ ဣမံ ပါရုပိတွာ ဓမ္မံ သုဏာဟီ’’တိ။ သော ‘‘ကိံ မေ ဣမိနာ ကမ္ဗလေန ဣမသ္မိံ ပူတိကာယေ ဥပနီတေနာ’’တိ စိန္တေတွာ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံ တထာဂတဿ မဉ္စဿ ဥပရိ ဝိတာနံ ကတွာ အဂမာသိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ပါတောဝ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံ သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ကမ္ဗလေ ပဋိဟညန္တိ၊ ကမ္ဗလော အတိဝိယ ဝိရောစတိ။ ရာဇာ ဩလောကေန္တော သဉ္ဇာနိတွာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဧသ ကမ္ဗလော၊ အမှေဟိ ဧကသာဋကဗြာဟ္မဏဿ ဒိန္နော’’တိ။ တုမှေဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဗြာဟ္မဏော ပူဇိတော၊ ဗြာဟ္မဏေန မယံ ပူဇိတာတိ။ ရာဇာ ‘‘ဗြာဟ္မဏော ယုတ္တံ အညာသိ၊ န မယ’’န္တိ ပသီဒိတွာ ယံ မနုဿာနံ ဥပကာရဘူတံ၊ တံ သဗ္ဗံ အဋ္ဌဋ္ဌကံ ကတွာ သဗ္ဗအဋ္ဌကံ နာမ ဒါနံ ဒတွာ ပုရောဟိတဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သောပိ ‘‘အဋ္ဌဋ္ဌကံ နာမ စတုသဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ စတုသဋ္ဌိ သလာကာဘတ္တာနိ ဥပနိဗန္ဓာပေတွာ ယာဝဇီဝံ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ ရက္ခိတွာ တတော စုတော သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိ။

ပုန တတော စုတော ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ကောဏာဂမနဿ စ ဘဂဝတော ကဿပဒသဗလဿ စာတိ ဒွိန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ အန္တရေ ဗာရာဏသိယံ ကုဋုမ္ဗိယဃရေ နိဗ္ဗတ္တော။ သော ဝုဒ္ဓိမနွာယ ဃရာဝါသံ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ အရညေ ဇင်္ဃဝိဟာရံ စရတိ၊ တသ္မိံ စ သမယေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နဒီတီရေ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တော အနုဝါတေ အပ္ပဟောန္တေ သင်္ဃရိတွာ ဌပေတုံ အာရဒ္ဓါ။ သော ဒိသွာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃရိတွာ ဌပေထာ’’တိ အာဟ။ အနုဝါတော နပ္ပဟောတီတိ။ ‘‘ဣမိနာ၊ ဘန္တေ၊ ကရောထာ’’တိ သာဋကံ ဒတွာ ‘‘နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မေ ကေနစိ ပရိဟာနိ မာ ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။

အထ ဃရေပိဿ ဘဂိနိယာ သဒ္ဓိံ ဘရိယာယ ကလဟံ ကရောန္တိယာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အထဿ ဘဂိနီ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ တဿ ဘရိယံ သန္ဓာယ၊ ‘‘ဧဝရူပံ ဗာလံ ယောဇနသတေန ပရိဝဇ္ဇေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ သာ ဂေဟဒွါရေ ဌိတာ သုတွာ ‘‘ဣမာယ ဒိန္နံ ဘတ္တံ မာ ဧသ ဘုဉ္ဇတူ’’တိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဆဍ္ဍေတွာ ကလလဿ ပူရေတွာ အဒါသိ။ ဣတရာ ဒိသွာ ‘‘ဗာလေ မံ တာဝ အက္ကောသ ဝါ ပဟရ ဝါ၊ ဧဝရူပဿ ပန ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ပူရိတပါရမိဿ ပတ္တတော ဘတ္တံ ဆဍ္ဍေတွာ ကလလံ ဒါတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ အထဿ ဘရိယာယ ပဋိသင်္ခါနံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သာ ‘‘တိဋ္ဌထ၊ ဘန္တေ’’တိ ကလလံ ဆဍ္ဍေတွာ ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏေန ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ စတုမဓုရဿ ပူရေတွာ ဥပရိ အာသိတ္တေန ပဒုမဂဗ္ဘဝဏ္ဏေန သပ္ပိနာ ဝိဇ္ဇောတမာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ‘‘ယထာ အယံ ပိဏ္ဍပါတော ဩဘာသဇာတော၊ ဧဝံ ဩဘာသဇာတံ မေ သရီရံ ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အနုမောဒိတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။ တေပိ ဒွေ ဇာယမ္ပတိကာ ယာဝတာယုကံ ကုသလံ ကတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပုန တတော စဝိတွာ ဥပါသကော ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဗာရာဏသိယံ အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိနော ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဣတရာပိ တာဒိသဿေဝ သေဋ္ဌိနော ဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။

တဿ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တဿ တမေဝ သေဋ္ဌိဓီတရံ အာနယိံသု။ တဿာ ပုဗ္ဗေ အဒိန္နဝိပါကဿ တဿ ကမ္မဿ အာနုဘာဝေန ပတိကူလံ ပဝိဋ္ဌမတ္တာယ ဥမ္မာရဗ္ဘန္တရေ သကလသရီရံ ဥဂ္ဃာဋိတဝစ္စကုဋိ ဝိယ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဇာတံ။ သေဋ္ဌိကုမာရော ‘‘ကဿာယံ ဂန္ဓော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သေဋ္ဌိကညာယာ’’တိ သုတွာ ‘‘နီဟရထာ’’တိ အာဘတနိယာမေနေဝ ကုလဃရံ ပေသေသိ။ သာ ဧတေနေဝ နီဟာရေန သတ္တသု ဌာနေသု ပဋိနိဝတ္တိတာ။

တေန စ သမယေန ကဿပဒသဗလော ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ တဿ ဃနကောဋ္ဋိမာဟိ သတသဟဿဂ္ဃနိကာဟိ ရတ္တသုဝဏ္ဏဣဋ္ဌကာဟိ ယောဇနုဗ္ဗေဓံ စေတိယံ အာရဘိံသု။ တသ္မိံ စေတိယေ ကရိယမာနေ သာ သေဋ္ဌိဓီတာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ သတ္တသု ဌာနေသု ပဋိနိဝတ္တိတာ၊ ကိံ မေ ဇီဝိတေနာ’’တိ အတ္တနော သရီရာဘရဏဘဏ္ဍကံ ဘဉ္ဇာပေတွာ သုဝဏ္ဏဣဋ္ဌကံ ကာရေသိ ရတနာယတံ ဝိဒတ္ထိဝိတ္ထိန္နံ စတုရင်္ဂုလုဗ္ဗေဓံ။ တတော ဟရိတာလမနောသိလာပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌ ဥပ္ပလဟတ္ထကေ အာဒါယ စေတိယကရဏဋ္ဌာနံ ဂတာ။ တသ္မိဉ္စ ခဏေ ဧကာ ဣဋ္ဌကာပန္တိ ပရိက္ခိပိတွာ အာဂစ္ဆမာနာ ဃဋနိဋ္ဌကာယ ဦနာ ဟောတိ။ သေဋ္ဌိဓီတာ ဝဍ္ဎကိံ အာဟ – ‘‘ဣမံ ဣဋ္ဌကံ ဧတ္ထ ဌပေထာ’’တိ။ အမ္မ၊ ဘဒ္ဒကေ ကာလေ အာဂတာသိ၊ သယမေဝ ဌပေဟီတိ။ သာ အာရုယှ တေလေန ဟရိတာလမနောသိလံ ယောဇေတွာ တေန ဗန္ဓနေန ဣဋ္ဌကံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ဥပရိ အဋ္ဌဟိ ဥပ္ပလဟတ္ထကေဟိ ပူဇံ ကတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မေ ကာယတော စန္ဒနဂန္ဓော ဝါယတု၊ မုခတော ဥပ္ပလဂန္ဓော’’တိ ပတ္ထနံ ကတွာ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အဂမာသိ။

အထ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ယဿ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ ပဌမံ ဂေဟံ နီတာ၊ တဿ တံ အာရဗ္ဘ သတိ ဥဒပါဒိ။ နဂရေပိ နက္ခတ္တံ သင်္ဃုဋ္ဌံ ဟောတိ။ သော ဥပဋ္ဌာကေ အာဟ – ‘‘တဒါ ဣဓ အာနီတာ သေဋ္ဌိဓီတာ အတ္ထိ၊ ကဟံ သာ’’တိ? ကုလဂေဟေ သာမီတိ။ အာနေထ နံ၊ နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာတိ။ တေ ဂန္တွာ တံ ဝန္ဒိတွာ ဌိတာ ‘‘ကိံ၊ တာတာ၊ အာဂတတ္ထာ’’တိ တာယ ပုဋ္ဌာ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိံသု။ တာတာ၊ မယာ အာဘရဏဘဏ္ဍေန စေတိယံ ပူဇိတံ၊ အာဘရဏံ မေ နတ္ထီတိ။ တေ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ အာရောစေသုံ။ အာနေထ နံ၊ ပိဠန္ဓနံ လဘိဿာမာတိ။ တေ အာနယိံသု။ တဿာ သဟ ဃရပ္ပဝေသနေန သကလဂေဟံ စန္ဒနဂန္ဓဉ္စေဝ နီလုပ္ပလဂန္ဓဉ္စ ဝါယိ။

သေဋ္ဌိပုတ္တော တံ ပုစ္ဆိ ‘‘ပဌမံ တဝ သရီရတော ဒုဂ္ဂန္ဓော ဝါယိ၊ ဣဒါနိ ပန တေ သရီရတော စန္ဒနဂန္ဓော၊ မုခတော ဥပ္ပလဂန္ဓော ဝါယတိ၊ ကိံ ဧတ’’န္တိ? သာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနာ ကတကမ္မံ အာရောစေသိ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော ‘‘နိယျာနိကံ ဝတ ဗုဒ္ဓသာသန’’န္တိ ပသီဒိတွာ ယောဇနိကံ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ကမ္ဗလကဉ္စုကေန ပရိက္ခိပိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ရထစက္ကပ္ပမာဏေဟိ သုဝဏ္ဏပဒုမေဟိ အလင်္ကရိ။ တေသံ ဒွါဒသဟတ္ထာ ဩလမ္ဗကာ ဟောန္တိ။ သော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော စုတော ဗာရာဏသိတော ယောဇနမတ္တေ ဌာနေ အညတရသ္မိံ အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သေဋ္ဌိကညာပိ ဒေဝလောကတော စဝိတွာ ရာဇကုလေ ဇေဋ္ဌဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။

တေသု ဝယပတ္တေသု ကုမာရဿ ဝသနဂါမေ နက္ခတ္တံ သင်္ဃုဋ္ဌံ။ သော မာတရံ အာဟ – ‘‘သာဋကံ မေ၊ အမ္မ၊ ဒေဟိ၊ နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမီ’’တိ။ သာ ဓောတဝတ္ထံ နီဟရိတွာ အဒါသိ။ အမ္မ၊ ထူလံ ဣဒံ၊ အညံ ဒေဟီတိ။ အညံ နီဟရိတွာ အဒါသိ၊ တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိ။ အညံ နီဟရိတွာ အဒါသိ၊ တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိ။ အထ နံ မာတာ အာဟ – ‘‘တာတ၊ ယာဒိသေ ဂေဟေ မယံ ဇာတာ၊ နတ္ထိ နော ဣတော သုခုမတရဿ ပဋိလာဘာယ ပုည’’န္တိ။ တေန ဟိ လဘနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆာမိ၊ အမ္မာတိ။ ပုတ္တ အဟံ အဇ္ဇေဝ တုယှံ ဗာရာဏသိနဂရေ ရဇ္ဇပဋိလာဘံ ဣစ္ဆာမီတိ။ သော မာတရံ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆာမိ၊ အမ္မာ’’တိ။ ဂစ္ဆ၊ တာတာတိ။ ဧဝံ ကိရဿာ စိတ္တံ အဟောသိ – ‘‘ကဟံ ဂမိဿတိ၊ ဣဓ ဝါ ဧတ္ထ ဝါ ဂေဟေ နိသီဒိဿတီ’’တိ? သော ပန ပုညနိယာမေန နိက္ခမိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဥယျာနေ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ သသီသံ ပါရုပိတွာ နိပဇ္ဇိ။ သော စ ဗာရာဏသိရညော ကာလကတဿ သတ္တမော ဒိဝသော ဟောတိ။

အမစ္စာ ရညော သရီရကိစ္စံ ကတွာ ရာဇင်္ဂဏေ နိသီဒိတွာ မန္တယိံသု – ‘‘ရညော ဧကာ ဓီတာဝ အတ္ထိ၊ ပုတ္တော နတ္ထိ၊ အရာဇကံ ရဇ္ဇံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကော ရာဇာ ဟောတီ’’တိ မန္တေတွာ ‘‘တွံ ဟောဟိ၊ တွံ ဟောဟီ’’တိ အာဟံသု။ ပုရောဟိတော အာဟ – ‘‘ဗဟုံ ဩလောကေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဖုဿရထံ ဝိဿဇ္ဇေမာ’’တိ။ တေ ကုမုဒဝဏ္ဏေ စတ္တာရော သိန္ဓဝေ ယောဇေတွာ ပဉ္စဝိဓံ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍံ သေတစ္ဆတ္တဉ္စ ရထသ္မိံယေဝ ဌပေတွာ ရထံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပစ္ဆတော တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေသုံ။ ရထော ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဥယျာနာဘိမုခေါ အဟောသိ။ ‘‘ပရိစယေန ဥယျာနာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတိ၊ နိဝတ္တေမာ’’တိ ကေစိ အာဟံသု။ ပုရောဟိတော ‘‘မာ နိဝတ္တယိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ရထော ကုမာရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အာရောဟနသဇ္ဇော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ပုရောဟိတော ပါရုပနကဏ္ဏံ အပနေတွာ ပါဒတလာနိ ဩလောကေန္တော ‘‘တိဋ္ဌတု အယံ ဒီပေါ၊ ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရေသု စတူသု ဒီပေသု ဧသော ရဇ္ဇံ ကာရေတုံ ယုတ္တော’’တိ ဝတွာ ‘‘ပုနပိ တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှထ၊ ပုနပိ တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေသိ။

အထ ကုမာရော မုခံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကေတွာ ‘‘ကေန ကမ္မေန အာဂတတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ဒေဝ တုမှာကံ ရဇ္ဇံ ပါပုဏာတီတိ။ ရာဇာ ကဟန္တိ? ဒေဝတ္တံ ဂတော သာမီတိ။ ကတိ ဒိဝသာ အတိက္ကန္တာတိ? အဇ္ဇ သတ္တမော ဒိဝသောတိ။ ပုတ္တော ဝါ ဓီတာ ဝါ နတ္ထီတိ? ဓီတာ အတ္ထိ ဒေဝ၊ ပုတ္တော နတ္ထီတိ။ ကရိဿာမိ ရဇ္ဇန္တိ။ တေ တာဝဒေဝ အဘိသေကမဏ္ဍပံ ကာရေတွာ ရာဇဓီတရံ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကရိတွာ ဥယျာနံ အာနေတွာ ကုမာရဿ အဘိသေကံ အကံသု။

အထဿ ကတာဘိသေကဿ သဟဿဂ္ဃနကံ ဝတ္ထံ ဥပဟရိံသု။ သော ‘‘ကိမိဒံ၊ တာတာ’’တိ အာဟ။ နိဝါသနဝတ္ထံ ဒေဝါတိ။ နနု၊ တာတာ၊ ထူလံ၊ အညံ သုခုမတရံ နတ္ထီတိ? မနုဿာနံ ပရိဘောဂဝတ္ထေသု ဣတော သုခုမတရံ နတ္ထိ ဒေဝါတိ။ တုမှာကံ ရာဇာ ဧဝရူပံ နိဝါသေသီတိ? အာမ၊ ဒေဝါတိ။ န မညေ ပုညဝါ တုမှာကံ ရာဇာ၊ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ အာဟရထ၊ လဘိဿာမ ဝတ္ထန္တိ။ တေ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ အာဟရိံသု။ သော ဥဋ္ဌာယ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဟတ္ထေန ဥဒကံ အာဒါယ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ အဗ္ဘုက္ကိရိ၊ တာဝဒေဝ ဃနပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ အဋ္ဌ ကပ္ပရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ပုန ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏံ ပစ္ဆိမံ ဥတ္တရန္တိ ဧဝံ စတဿောပိ ဒိသာ အဗ္ဘုက္ကိရိ၊ သဗ္ဗဒိသာသု အဋ္ဌဋ္ဌ ကတွာ ဒွတ္တိံသ ကပ္ပရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ သော ဧကံ ဒိဗ္ဗဒုဿံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ‘‘နန္ဒရညော ဝိဇိတေ သုတ္တကန္တိကာ ဣတ္ထိယော မာ သုတ္တံ ကန္တိံသူတိ ဧဝံ ဘေရိံ စရာပေထာ’’တိ ဝတွာ ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော နဂရံ ပဝိသိတွာ ပါသာဒံ အာရုယှ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိ။

ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဧကဒိဝသံ ဒေဝီ ရညော မဟာသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘အဟော တပဿီ’’တိ ကာရုညာကာရံ ဒဿေသိ။ ‘‘ကိမိဒံ ဒေဝီ’’တိ စ ပုဋ္ဌာ ‘‘အတိမဟတီ တေ ဒေဝ သမ္ပတ္တိ၊ အတီတေ ဗုဒ္ဓါနံ သဒ္ဒဟိတွာ ကလျာဏံ အကတ္ထ၊ ဣဒါနိ အနာဂတဿ ပစ္စယံ ကုသလံ န ကရောထာ’’တိ အာဟ။ ကဿ ဒဿာမိ၊ သီလဝန္တော နတ္ထီတိ။ ‘‘အသုညော၊ ဒေဝ၊ ဇမ္ဗုဒီပေါ အရဟန္တေဟိ၊ တုမှေ ဒါနမေဝ သဇ္ဇေထ၊ အဟံ အရဟန္တေ လစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ပုနဒိဝသေ ပါစီနဒွါရေ ဒါနံ သဇ္ဇာပေသိ။ ဒေဝီ ပါတောဝ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ဥပရိပါသာဒေ ပုရတ္ထာဘိမုခါ ဥရေန နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘သစေ ဧတိဿာ ဒိသာယ အရဟန္တော အတ္ထိ၊ သွေ အာဂန္တွာ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ အာဟ။ တဿံ ဒိသာယံ အရဟန္တော နာဟေသုံ၊ တံ သက္ကာရံ ကပဏယာစကာနံ အဒံသု။

ပုနဒိဝသေ ဒက္ခိဏဒွါရေ ဒါနံ သဇ္ဇေတွာ တထေဝ အကာသိ၊ ပုနဒိဝသေ ပစ္ဆိမဒွါရေ။ ဥတ္တရဒွါရေ သဇ္ဇနဒိဝသေ ပန ဒေဝိယာ တထေဝ နိမန္တိတေ ဟိမဝန္တေ ဝသန္တာနံ ပဒုမဝတိယာ ပုတ္တာနံ ပဉ္စသတာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဇေဋ္ဌကော မဟာပဒုမပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘာတိကေ အာမန္တေသိ – ‘‘မာရိသာ၊ နန္ဒရာဇာ တုမှေ နိမန္တေတိ၊ အဓိဝါသေထ တဿာ’’တိ။ တေ အဓိဝါသေတွာ ပုနဒိဝသေ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတွာ အာကာသေန အာဂန္တွာ ဥတ္တရဒွါရေ ဩတရိံသု။ မနုဿာ ဂန္တွာ ‘‘ပဉ္စသတာ၊ ဒေဝ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အာဂတာ’’တိ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ သဒ္ဓိံ ဒေဝိယာ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ တတြ တေသံ ဒါနံ ဒတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ရာဇာ သင်္ဃတ္ထေရဿ၊ ဒေဝီ သင်္ဃနဝကဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ၊ ‘‘အယျာ၊ ပစ္စယေဟိ န ကိလမိဿန္တိ၊ မယံ ပုညေန န ဟာယိဿာမ၊ အမှာကံ ယာဝဇီဝံ ဣဓ နိဝါသာယ ပဋိညံ ဒေထာ’’တိ။ ပဋိညံ ကာရေတွာ ဥယျာနေ ပဉ္စ ပဏ္ဏသာလာသတာနိ ပဉ္စ စင်္ကမနသတာနီတိ သဗ္ဗာကာရေန နိဝါသဋ္ဌာနံ သမ္ပာဒေတွာ တတ္ထ ဝသာပေသုံ။

ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ရညော ပစ္စန္တော ကုပိတော။ သော ‘‘အဟံ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတုံ ဂစ္ဆာမိ၊ တွံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ ဒေဝိံ ဩဝဒိတွာ ဂတော။ တသ္မိံ အနာဂတေယေဝ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ အာယုသင်္ခါရာ ခီဏာ။ မဟာပဒုမပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တိယာမရတ္တိံ ဈာနကီဠံ ကီဠိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနေ အာလမ္ဗနဖလကံ အာလမ္ဗိတွာ ဌိတကောဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ဧတေနုပါယေန သေသာပီတိ သဗ္ဗေဝ ပရိနိဗ္ဗုတာ။ ပုနဒိဝသေ ဒေဝီ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ နိသီဒနဋ္ဌာနံ ဟရိတုပလိတ္တံ ကာရေတွာ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ ဓူမံ ဒတွာ တေသံ အာဂမနံ ဩလောကေန္တီ နိသိန္နာ၊ အာဂမနံ အပဿန္တီ ပုရိသံ ပေသေသိ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတ၊ ဇာနာဟိ၊ ကိံ အယျာနံ ကိဉ္စိ အဖာသုက’’န္တိ။ သော ဂန္တွာ မဟာပဒုမဿ ပဏ္ဏသာလာဒွါရံ ဝိဝရိတွာ တတ္ထ အပဿန္တော စင်္ကမနံ ဂန္တွာ အာလမ္ဗနဖလကံ နိဿာယ ဌိတံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကာလော၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ပရိနိဗ္ဗုတသရီရံ ကိံ ကထေဿတိ? သော ‘‘နိဒ္ဒါယတိ မညေ’’တိ ဂန္တွာ ပိဋ္ဌိပါဒေ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ ပါဒါနံ သီတလတာယ စေဝ ထဒ္ဓတာယ စ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ ဉတွာ ဒုတိယဿ သန္တိကံ အဂမာသိ၊ ဧဝံ တတိယဿာတိ သဗ္ဗေသံ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ ဉတွာ ရာဇကုလံ ဂတော။ ‘‘ကဟံ၊ တာတ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတာ ဒေဝီ’’တိ အာဟ။ ဒေဝီ ကန္ဒန္တီ ရောဒန္တီ နိက္ခမိတွာ နာဂရေဟိ သဒ္ဓိံ တတ္ထ ဂန္တွာ သာဓုကီဠိတံ ကာရေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သရီရကိစ္စံ ကတွာ ဓာတုယော ဂဟေတွာ စေတိယံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ရာဇာ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတွာ အာဂတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ အာဂတံ ဒေဝိံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ၊ ဘဒ္ဒေ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု နပ္ပမဇ္ဇိ၊ နိရောဂါ အယျာ’’တိ? ပရိနိဗ္ဗုတာ ဒေဝါတိ။ ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဧဝရူပါနမ္ပိ ပဏ္ဍိတာနံ မရဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အမှာကံ ကုတော မောက္ခော’’တိ? သော နဂရံ အဂန္တွာ ဥယျာနမေဝ ပဝိသိတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ တဿ ရဇ္ဇံ ပဋိယာဒေတွာ သယံ သမဏကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ ဒေဝီပိ ‘‘ဣမသ္မိံ ပဗ္ဗဇိတေ အဟံ ကိံ ကရိဿာမီ’’တိ တတ္ထေဝ ဥယျာနေ ပဗ္ဗဇိတာ။ ဒွေပိ ဈာနံ ဘာဝေတွာ တတော စုတာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။

တေသု တတ္ထေဝ ဝသန္တေသု အမှာကံ သတ္ထာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော အနုပုဗ္ဗေန ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ။ သတ္ထရိ တတ္ထ ဝသန္တေ အယံ ပိပ္ပလိမာဏဝေါ မဂဓရဋ္ဌေ မဟာတိတ္ထဗြာဟ္မဏဂါမေ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တော၊ အယံ ဘဒ္ဒါ ကာပိလာနီ မဒ္ဒရဋ္ဌေ သာဂလနဂရေ ကောသိယဂေါတ္တဗြာဟ္မဏဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တာ။ တေသံ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎမာနာနံ ပိပ္ပလိမာဏဝဿ ဝီသတိမေ ဝဿေ ဘဒ္ဒါယ သောဠသမေ ဝဿေ သမ္ပတ္တေ မာတာပိတရော ပုတ္တံ ဩလောကေတွာ၊ ‘‘တာတ၊ တွံ ဝယပတ္တော၊ ကုလဝံသော နာမ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ အတိဝိယ နိပ္ပီဠယိံသု။ မာဏဝေါ အာဟ – ‘‘မယှံ သောတပထေ ဧဝရူပံ ကထံ မာ ကထေထ၊ အဟံ ယာဝ တုမှေ ဓရထ၊ တာဝ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ၊ တုမှာကံ အစ္စယေန နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ တေ ကတိပါဟံ အတိက္ကမိတွာ ပုန ကထယိံသု၊ သောပိ တထေဝ ပဋိက္ခိပိ။ ပုနပိ ကထယိံသု၊ ပုနပိ ပဋိက္ခိပိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မာတာ နိရန္တရံ ကထေသိယေဝ။

မာဏဝေါ ‘‘မမ မာတရံ သညာပေဿာမီ’’တိ ရတ္တသုဝဏ္ဏဿ နိက္ခသဟဿံ ဒတွာ သုဝဏ္ဏကာရေဟိ ဧကံ ဣတ္ထိရူပံ ကာရာပေတွာ တဿ မဇ္ဇနဃဋ္ဋနာဒိကမ္မပရိယောသာနေ တံ ရတ္တဝတ္ထံ နိဝါသာပေတွာ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နေဟိ ပုပ္ဖေဟိ စေဝ နာနာအလင်္ကာရေဟိ စ အလင်္ကာရာပေတွာ မာတရံ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ ဧဝရူပံ အာရမ္မဏံ လဘန္တော ဂေဟေ ဝသိဿာမိ၊ အလဘန္တော န ဝသိဿာမီ’’တိ။ ပဏ္ဍိတာ ဗြာဟ္မဏီ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ပုတ္တော ပုညဝါ ဒိန္နဒါနော ကတာဘိနီဟာရော၊ ပုညံ ကရောန္တော န ဧကကောဝ အကာသိ၊ အဒ္ဓါ ဧတေန သဟ ကတပုညာ သုဝဏ္ဏရူပကပဋိဘာဂါဝ ဘဝိဿတီ’’တိ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေတွာ သဗ္ဗကာမေဟိ သန္တပ္ပေတွာ သုဝဏ္ဏရူပကံ ရထံ အာရောပေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ တာတာ၊ ယတ္ထ အမှာကံ ဇာတိဂေါတ္တဘောဂေဟိ သမာနကုလေ ဧဝရူပံ ဒါရိကံ ပဿထ၊ ဣမမေဝ သုဝဏ္ဏရူပကံ ပဏ္ဏာကာရံ ကတွာ ဒေထာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။

တေ ‘‘အမှာကံ နာမ ဧတံ ကမ္မ’’န္တိ နိက္ခမိတွာ ‘‘ကတ္ထ ဂမိဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘မဒ္ဒရဋ္ဌံ နာမ ဣတ္ထာကရော၊ မဒ္ဒရဋ္ဌံ ဂမိဿာမာ’’တိ မဒ္ဒရဋ္ဌေ သာဂလနဂရံ အဂမံသု။ တတ္ထ တံ သုဝဏ္ဏရူပကံ နှာနတိတ္ထေ ဌပေတွာ ဧကမန္တေ နိသီဒိံသု။ အထ ဘဒ္ဒါယ ဓာတီ ဘဒ္ဒံ နှာပေတွာ အလင်္ကရိတွာ သိရိဂဗ္ဘေ နိသီဒါပေတွာ နှာယိတုံ အာဂစ္ဆန္တီ တံ ရူပကံ ဒိသွာ ‘‘အယျဓီတာ မေ ဣဓာဂတာ’’တိ သညာယ သန္တဇ္ဇေတွာ ‘‘ဒုဗ္ဗိနီတေ ကိံ တွံ ဣဓာဂတာ’’တိ တလသတ္တိကံ ဥဂ္ဂိရိတွာ ‘‘ဂစ္ဆ သီဃ’’န္တိ ဂဏ္ဍပဿေ ပဟရိ။ ဟတ္ထော ပါသာဏေ ပဋိဟတော ဝိယ ကမ္ပိတ္ထ။ သာ ပဋိက္ကမိတွာ ‘‘ဧဝံ ထဒ္ဓံ နာမ မဟာဂီဝံ ဒိသွာ ‘အယျဓီတာ မေ’တိ သညံ ဥပ္ပာဒေသိံ၊ အယျဓီတာယ ဟိ မေ နိဝါသနပဋိဂ္ဂါဟိကာယပိ အယုတ္တာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ တေ မနုဿာ ပရိဝါရေတွာ ‘‘ဧဝရူပါ တေ သာမိဓီတာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ကိံ ဧသာ၊ ဣမာယ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန မယှံ အယျာဓီတာ အဘိရူပတရာ၊ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဂဗ္ဘေ နိသိန္နာယ ပဒီပကိစ္စံ နတ္ထိ၊ သရီရောဘာသေနေဝ တမံ ဝိဓမတီတိ။ ‘‘တေန ဟိ အာဂစ္ဆာ’’တိ ခုဇ္ဇံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏရူပကံ ရထံ အာရောပေတွာ ကောသိယဂေါတ္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဃရဒွါရေ ဌတွာ အာဂမနံ နိဝေဒယိံသု။

ဗြာဟ္မဏော ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ မဂဓရဋ္ဌေ မဟာတိတ္ထဂါမေ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ ဃရတောတိ။ ကိံ ကာရဏာ အာဂတာတိ? ဣမိနာ နာမ ကာရဏေနာတိ။ ‘‘ကလျာဏံ၊ တာတာ၊ သမဇာတိဂေါတ္တဝိဘဝေါ အမှာကံ ဗြာဟ္မဏော၊ ဒဿာမိ ဒါရိက’’န္တိ ပဏ္ဏာကာရံ ဂဏှိ။ တေ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ သာသနံ ပဟိဏိံသု ‘‘လဒ္ဓါ ဒါရိကာ၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောထာ’’တိ။ တံ သာသနံ သုတွာ ပိပ္ပလိမာဏဝဿ အာရောစယိံသု ‘‘လဒ္ဓါ ကိရ ဒါရိကာ’’တိ။ မာဏဝေါ ‘‘အဟံ ‘န လဘိဿန္တီ’တိ စိန္တေသိံ၊ ‘ဣမေ လဒ္ဓါတိ ဝဒန္တိ’၊ အနတ္ထိကော ဟုတွာ ပဏ္ဏံ ပေသေဿာမီ’’တိ ရဟောဂတော ပဏ္ဏံ လိခိ ‘‘ဘဒ္ဒါ အတ္တနော ဇာတိဂေါတ္တဘောဂါနုရူပံ ဃရာဝါသံ လဘတု၊ အဟံ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရိနီ အဟောသီ’’တိ။ ဘဒ္ဒါပိ ‘‘အသုကဿ ကိရ မံ ဒါတုကာမော’’တိ သုတွာ ရဟောဂတာ ပဏ္ဏံ လိခိ ‘‘အယျပုတ္တော အတ္တနော ဇာတိဂေါတ္တဘောဂါနုရူပံ ဃရာဝါသံ လဘတု၊ အဟံ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသီ’’တိ။ ဒွေ ပဏ္ဏာနိ အန္တရာမဂ္ဂေ သမာဂစ္ဆိံသု။ ဣဒံ ကဿ ပဏ္ဏန္တိ? ပိပ္ပလိမာဏဝေန ဘဒ္ဒါယ ပဟိတန္တိ။ ဣဒံ ကဿာတိ? ဘဒ္ဒါယ ပိပ္ပလိမာဏဝဿ ပဟိတန္တိ စ ဝုတ္တေ ဒွေပိ ဝါစေတွာ ‘‘ပဿထ ဒါရကာနံ ကမ္မ’’န္တိ ဖာလေတွာ အရညေ ဆဍ္ဍေတွာ သမာနပဏ္ဏံ လိခိတွာ ဣတော စ ဧတ္တော စ ပေသေသုံ။ ဣတိ တေသံ အနိစ္ဆမာနာနံယေဝ သမာဂမော အဟောသိ။

တံဒိဝသမေဝ မာဏဝေါ ဧကံ ပုပ္ဖဒါမံ ဂဟေတွာ ဌပေသိ။ ဘဒ္ဒါပိ၊ တာနိ သယနမဇ္ဈေ ဌပေသိ။ ဘုတ္တသာယမာသာ ဥဘောပိ ‘‘သယနံ အဘိရုဟိဿာမာ’’တိ သမာဂန္တွာ မာဏဝေါ ဒက္ခိဏပဿေန သယနံ အဘိရုဟိ။ ဘဒ္ဒါ ဝါမပဿေန အဘိရုဟိတွာ အာဟ – ‘‘ယဿ ပဿေ ပုပ္ဖာနိ မိလာယန္တိ၊ တဿ ရာဂစိတ္တံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဝိဇာနိဿာမ၊ ဣမံ ပုပ္ဖဒါမံ န အလ္လီယိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေ ပန အညမညံ သရီရသမ္ဖဿဘယေန တိယာမရတ္တိံ နိဒ္ဒံ အနောက္ကမန္တာဝ ဝီတိနာမေန္တိ၊ ဒိဝါ ပန ဟာသမတ္တမ္ပိ နာဟောသိ။ တေ လောကာမိသေန အသံသဋ္ဌာ ယာဝ မာတာပိတရော ဓရန္တိ၊ တာဝ ကုဋုမ္ဗံ အဝိစာရေတွာ တေသု ကာလင်္ကတေသု ဝိစာရယိံသု။ မဟတီ မာဏဝဿ သမ္ပတ္တိ သတ္တာသီတိကောဋိဓနံ၊ ဧကဒိဝသံ သရီရံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ သုဝဏ္ဏစုဏ္ဏမေဝ မဂဓနာဠိယာ ဒွါဒသနာဠိမတ္တံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယန္တဗဒ္ဓါနိ သဋ္ဌိ မဟာတဠာကာနိ၊ ကမ္မန္တော ဒွါဒသယောဇနိကော၊ အနုရာဓပုရပ္ပမာဏာ စုဒ္ဒသ ဂါမာ၊ စုဒ္ဒသ ဟတ္ထာနီကာ၊ စုဒ္ဒသ အဿာနီကာ၊ စုဒ္ဒသ ရထာနီကာ။

သော ဧကဒိဝသံ အလင်္ကတအဿံ အာရုယှ မဟာဇနပရိဝုတော ကမ္မန္တံ ဂန္တွာ ခေတ္တကောဋိယံ ဌိတော နင်္ဂလေဟိ ဘိန္နဋ္ဌာနတော ကာကာဒယော သကုဏေ ဂဏ္ဍုပ္ပာဒါဒိပါဏကေ ဥဒ္ဓရိတွာ ခါဒန္တေ ဒိသွာ၊ ‘‘တာတာ၊ ဣမေ ကိံ ခါဒန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဂဏ္ဍုပ္ပာဒေ၊ အယျာတိ။ ဧတေဟိ ကတံ ပါပံ ကဿ ဟောတီတိ? တုမှာကံ၊ အယျာတိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ဧတေဟိ ကတံ ပါပံ မယှံ ဟောတိ၊ ကိံ မေ ကရိဿတိ သတ္တာသီတိကောဋိဓနံ၊ ကိံ ဒွါဒသယောဇနိကော ကမ္မန္တော၊ ကိံ သဋ္ဌိယန္တဗဒ္ဓါနိ တဠာကာနိ၊ ကိံ စုဒ္ဒသ ဂါမာ? သဗ္ဗမေတံ ဘဒ္ဒါယ ကာပိလာနိယာ နိယျာတေတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။

ဘဒ္ဒါပိ ကာပိလာနီ တသ္မိံ ခဏေ အန္တရဝတ္ထုမှိ တယော တိလကုမ္ဘေ ပတ္ထရာပေတွာ ဓာတီဟိ ပရိဝုတာ နိသိန္နာ ကာကေ တိလပါဏကေ ခါဒန္တေ ဒိသွာ၊ ‘‘အမ္မာ၊ ကိံ ဣမေ ခါဒန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ပါဏကေ၊ အယျေတိ။ အကုသလံ ကဿ ဟောတီတိ? တုမှာကံ၊ အယျေတိ။ သာ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ စတုဟတ္ထဝတ္ထံ နာဠိကောဒနမတ္တဉ္စ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယဒိ ပနေတံ ဧတ္တကေန ဇနေန ကတံ အကုသလံ မယှံ ဟောတိ၊ အဒ္ဓါ ဘဝသဟဿေနပိ ဝဋ္ဋတော သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န သက္ကာ၊ အယျပုတ္တေ အာဂတမတ္တေယေဝ သဗ္ဗံ တဿ နိယျာတေတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။

မာဏဝေါ အာဂန္တွာ နှာယိတွာ ပါသာဒံ အာရုယှ မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒိ။ အထဿ စက္ကဝတ္တိနော အနုစ္ဆဝိကံ ဘောဇနံ သဇ္ဇယိံသု။ ဒွေပိ ဘုဉ္ဇိတွာ ပရိဇနေ နိက္ခန္တေ ရဟောဂတာ ဖာသုကဋ္ဌာနေ နိသီဒိံသု။ တတော မာဏဝေါ ဘဒ္ဒံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ ဣမံ ဃရံ အာဂစ္ဆန္တီ ကိတ္တကံ ဓနံ အာဟရီ’’တိ? ပဉ္စပဏ္ဏာသ သကဋသဟဿာနိ၊ အယျာတိ။ ဧတံ သဗ္ဗံ၊ ယာ စ ဣမသ္မိံ ဃရေ သတ္တာသီတိ ကောဋိယော ယန္တဗဒ္ဓါ သဋ္ဌိတဠာကာဒိဘေဒါ သမ္ပတ္တိ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ တုယှံယေဝ နိယျာတေမီတိ။ တုမှေ ပန ကဟံ ဂစ္ဆထ၊ အယျာတိ? အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ။ အယျ၊ အဟမ္ပိ တုမှာကံယေဝ အာဂမနံ ဩလောကယမာနာ နိသိန္နာ၊ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ။ တေသံ အာဒိတ္တပဏ္ဏကုဋိ ဝိယ တယော ဘဝါ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ တေ အန္တရာပဏတော ကသာဝရသပီတာနိ ဝတ္ထာနိ မတ္တိကာပတ္တေ စ အာဟရာပေတွာ အညမညံ ကေသေ ဩဟာရာပေတွာ ‘‘ယေ လောကေ အရဟန္တော၊ တေ ဥဒ္ဒိဿ အမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ ဝတွာ ထဝိကာယ ပတ္တေ ဩသာရေတွာ အံသေ လဂ္ဂေတွာ ပါသာဒတော ဩတရိံသု။ ဂေဟေ ဒါသေသု ဝါ ကမ္မကာရေသု ဝါ န ကောစိ သဉ္ဇာနိ။

အထ နေ ဗြာဟ္မဏဂါမတော နိက္ခမ္မ ဒါသဂါမဒွါရေန ဂစ္ဆန္တေ အာကပ္ပကုတ္တဝသေန ဒါသဂါမဝါသိနော သဉ္ဇာနိံသု။ တေ ရောဒန္တာ ပါဒေသု နိပတိတွာ ‘‘ကိံ အမှေ အနာထေ ကရောထ၊ အယျာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘မယံ ဘဏေ အာဒိတ္တပဏ္ဏသာလာ ဝိယ တယော ဘဝါတိ ပဗ္ဗဇိမှာ၊ သစေ တုမှေသု ဧကေကံ ဘုဇိဿံ ကရောမ၊ ဝဿသတမ္ပိ နပ္ပဟောတိ။ တုမှေဝ တုမှာကံ သီသံ ဓောဝိတွာ ဘုဇိဿာ ဟုတွာ ဇီဝထာ’’တိ ဝတွာ တေသံ ရောဒန္တာနံယေဝ ပက္ကမိံသု။ ထေရော ပုရတော ဂစ္ဆန္တော နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေန္တော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဘဒ္ဒါ ကာပိလာနီ သကလဇမ္ဗုဒီပဂ္ဃနိကာ ဣတ္ထီ မယှံ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆတိ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ ကောစိဒေဝ ဧဝံ စိန္တေယျ ‘ဣမေ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဝိနာ ဘဝိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ အနနုစ္ဆဝိကံ ကရောန္တီ’တိ။ ကောစိ ဝါ ပန အမှေသု မနံ ပဒူသေတွာ အပါယပူရကော ဘဝေယျ။ ဣမံ ပဟာယ မယာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေသိ။

သော ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ဒွေဓာပထံ ဒိသွာ တဿ မတ္ထကေ အဋ္ဌာသိ။ ဘဒ္ဒါပိ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ တာဒိသိံ ဣတ္ထိံ မမ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တိံ ဒိသွာ ‘ဣမေ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဝိနာ ဘဝိတုံ န သက္ကောန္တီ’တိ စိန္တေတွာ အမှေသု ပဒုဋ္ဌစိတ္တော မဟာဇနော အပါယပူရကော ဘဝေယျ။ ဣမသ္မိံ ဒွေဓာပထေ တွံ ဧကံ ဂဏှ၊ အဟံ ဧကေန ဂမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ အယျ၊ ပဗ္ဗဇိတာနံ မာတုဂါမော နာမ မလံ၊ ‘ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဝိနာ န ဘဝန္တီ’တိ အမှာကံ ဒေါသံ ဒဿန္တိ၊ တုမှေ ဧကံ မဂ္ဂံ ဂဏှထ၊ အဟံ ဧကံ ဂဏှိတွာ ဝိနာ ဘဝိဿာမာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ‘‘သတသဟဿကပ္ပပ္ပမာဏေ အဒ္ဓါနေ ကတော မိတ္တသန္ထဝေါ အဇ္ဇ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘တုမှေ ဒက္ခိဏဇာတိကာ နာမ၊ တုမှာကံ ဒက္ခိဏမဂ္ဂေါ ဝဋ္ဋတိ။ မယံ မာတုဂါမာ နာမ ဝါမဇာတိကာ၊ အမှာကံ ဝါမမဂ္ဂေါ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝန္ဒိတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ။ တေသံ ဒွေဓာဘူတကာလေ အယံ မဟာပထဝီ ‘‘အဟံ စက္ကဝါဠဂိရိသိနေရုပဗ္ဗတေ ဓာရေတုံ သက္ကောန္တီပိ တုမှာကံ ဂုဏေ ဓာရေတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဝဒန္တီ ဝိယ ဝိရဝမာနာ အကမ္ပိ၊ အာကာသေ အသနိသဒ္ဒေါ ဝိယ ပဝတ္တိ၊ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတော ဥန္နဒိ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝေဠုဝနမဟာဝိဟာရေ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နော ပထဝီကမ္ပနသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကဿ နု ခေါ ပထဝီ ကမ္ပတီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘ပိပ္ပလိမာဏဝေါ စ ဘဒ္ဒါ စ ကာပိလာနီ မံ ဥဒ္ဒိဿ အပ္ပမေယျံ သမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ တေသံ ဝိယောဂဋ္ဌာနေ ဥဘိန္နမ္ပိ ဂုဏဗလေန အယံ ပထဝီကမ္ပော ဇာတော၊ မယာပိ ဧတေသံ သင်္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမ္မ သယမေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အသီတိမဟာထေရေသု ကဉ္စိ အနာမန္တေတွာ တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ရာဇဂဟဿ စ နာလန္ဒာယ စ အန္တရေ ဗဟုပုတ္တကနိဂြောဓရုက္ခမူလေ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိ။ နိသီဒန္တော ပန အညတရပံသုကူလိကော ဝိယ အနိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓဝေသံ ဂဟေတွာ အသီတိဟတ္ထာ ဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တော နိသီဒိ။ ဣတိ တသ္မိံ ခဏေ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တသကဋစက္ကကူဋာဂါရာဒိပ္ပမာဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဣတော စိတော စ ဝိပ္ဖန္ဒန္တိယော ဝိဓာဝန္တိယော စန္ဒသဟဿ-သူရိယသဟဿ-ဥဂ္ဂမနကာလော ဝိယ ကုရုမာနာ တံ ဝနန္တံ ဧကောဘာသံ အကံသု။ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသိရိယာ သမုဇ္ဇလတာရာဂဏံ ဝိယ ဂဂနံ၊ သုပုပ္ဖိတကမလကုဝလယံ ဝိယ သလိလံ ဝနန္တံ ဝိရောစိတ္ထ။ နိဂြောဓရုက္ခဿ ခန္ဓော နာမ သေတော ဟောတိ၊ ပတ္တာနိ နာမ နီလာနိ၊ ပက္ကာနိ ရတ္တာနိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ သတသာခေါ နိဂြောဓော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောဝ အဟောသိ။

မဟာကဿပတ္ထေရော ‘‘အယံ မယှံ သတ္ထာ ဘဝိဿတိ၊ ဣမာဟံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩဏတောဏတော ဂန္တွာ တီသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ ‘‘သတ္ထာ မေ၊ ဘန္တေ ဘဂဝါ၊ သာဝကောဟမသ္မိ၊ သတ္ထာ မေ၊ ဘန္တေ ဘဂဝါ၊ သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဘဂဝါ အဝေါစ – ‘‘ကဿပ၊ သစေ တွံ ဣမံ နိပစ္စကာရံ မဟာပထဝိယာ ကရေယျာသိ၊ သာပိ ဓာရေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ တထာဂတဿ ဧဝံ ဂုဏမဟန္တတံ ဇာနတာ တယာ ကတော နိပစ္စကာရော မယှံ လောမမ္ပိ စာလေတုံ န သက္ကောတိ။ နိသီဒ၊ ကဿပ၊ ဒါယဇ္ဇံ တေ ဒဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ တီဟိ ဩဝါဒေဟိ ဥပသမ္ပဒံ အဒါသိ။ ဒတွာ ဗဟုပုတ္တကနိဂြောဓမူလတော နိက္ခမိတွာ ထေရံ ပစ္ဆာသမဏံ ကတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ သတ္ထု သရီရံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝိစိတ္တံ၊ မဟာကဿပဿ သတ္တမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ။ သော ကဉ္စနမဟာနာဝါယ ပစ္ဆာဗန္ဓော ဝိယ သတ္ထု ပဒါနုပဒိကံ အနုဂဉ္ဆိ။ သတ္ထာ ထောကံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသဇ္ဇာကာရံ ဒဿေသိ၊ ထေရော ‘‘နိသီဒိတုကာမော သတ္ထာ’’တိ ဉတွာ အတ္တနော ပါရုပနပိလောတိကသင်္ဃာဋိံ စတုဂ္ဂုဏံ ကတွာ ပညာပေသိ။

သတ္ထာ တသ္မိံ နိသီဒိတွာ ဟတ္ထေန စီဝရံ ပရာမသိတွာ ‘‘မုဒုကာ ခေါ တျာယံ၊ ကဿပ၊ ပိလောတိကသင်္ဃာဋီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘သတ္ထာ မေ သင်္ဃာဋိယာ မုဒုကဘာဝံ ကထေတိ၊ ပါရုပိတုကာမော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ပါရုပတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သင်္ဃာဋိ’’န္တိ အာဟ။ ကိံ တွံ ပါရုပိဿသိ ကဿပါတိ? တုမှာကံ နိဝါသနံ လဘန္တော ပါရုပိဿာမိ၊ ဘန္တေတိ။ ‘‘ကိံ ပန တွံ၊ ကဿပ၊ ဣမံ ပရိဘောဂဇိဏ္ဏံ ပံသုကူလံ ဓာရေတုံ သက္ခိဿသိ? မယာ ဟိ ဣမဿ ပံသုကူလဿ ဂဟိတဒိဝသေ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာပထဝီ ကမ္ပိ၊ ဣမံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂဇိဏ္ဏံ စီဝရံ နာမ န သက္ကာ ပရိတ္တဂုဏေန ဓာရေတုံ၊ ပဋိဗလေနေဝိဒံ ပဋိပတ္တိပူရဏသမတ္ထေန ဇာတိပံသုကူလိကေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ထေရေန သဒ္ဓိံ စီဝရံ ပရိဝတ္တေသိ။

ဧဝံ ပန စီဝရပရိဝတ္တံ ကတွာ ထေရေန ပါရုတစီဝရံ ဘဂဝါ ပါရုပိ၊ သတ္ထု စီဝရံ ထေရော ပါရုပိ။ တသ္မိံ သမယေ အစေတနာပိ အယံ မဟာပထဝီ ‘‘ဒုက္ကရံ၊ ဘန္တေ၊ အကတ္ထ၊ အတ္တနာ ပါရုတစီဝရံ သာဝကဿ ဒိန္နပုဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ၊ အဟံ တုမှာကံ ဂုဏံ ဓာရေတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဝဒန္တီ ဝိယ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ကမ္ပိ။ ထေရောပိ ‘‘လဒ္ဓံ ဒါနိ မယာ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂစီဝရံ၊ ကိံ မေ ဣဒါနိ ဥတ္တရိ ကတ္တဗ္ဗံ အတ္ထီ’’တိ ဥန္နတိံ အကတွာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေယေဝ တေရသ ဓုတဂုဏေ သမာဒါယ သတ္တဒိဝသမတ္တံ ပုထုဇ္ဇနော ဟုတွာ အဋ္ဌမေ အရုဏေ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာပိ ‘‘ကဿပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စန္ဒူပမော ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတိ၊ အပကဿေဝ ကာယံ အပကဿ စိတ္တံ နိစ္စနဝကော ကုလေသု အပ္ပဂဗ္ဘော’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၄၆) ဧဝမာဒီဟိ သုတ္တေဟိ ထေရံ ထောမေတွာ အပရဘာဂေ ဧတဒေဝ ကဿပသံယုတ္တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ‘‘မမ သာသနေ ဓုတဝါဒါနံ ဘိက္ခူနံ မဟာကဿပေါ အဂ္ဂေါ’’တိ ထေရံ ဌာနန္တရေ ဌပေသီတိ။

အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၂။ ပဉ္စမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ ယဒိဒံ အနုရုဒ္ဓါတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုကဘိက္ခူနံ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော အဂ္ဂေါတိ ဝဒတိ။ တဿ စိဏ္ဏဝသိတာယ အဂ္ဂဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ထေရော ကိရ ဘောဇနပပဉ္စမတ္တံ ဌပေတွာ သေသကာလံ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ သတ္တေ ဩလောကေန္တောဝ ဝိဟရတိ။ ဣတိ အဟောရတ္တံ စိဏ္ဏဝသိတာယ ဧသ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။ အပိစ ကပ္ပသတသဟဿံ ပတ္ထိတဘာဝေနပေသ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂေါဝ ဇာတော။

တတြဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယမ္ပိ ဟိ ကုလပုတ္တော ပဒုမုတ္တရဿေဝ ဘဂဝတော ကာလေ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဓမ္မဿဝနတ္ထံ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တေန မဟာဇနေန သဒ္ဓိံ အဂမာသိ။ အယံ ဟိ တဒါ အညတရော အပါကဋနာမော ဣဿရကုဋုမ္ဗိကော အဟောသိ။ သော ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မကထံ သုဏာတိ။ သတ္ထာ ဒေသနံ ယထာနုသန္ဓိကံ ဃဋေတွာ ဧကံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

တတော ကုဋုမ္ဗိကဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မဟာ ဝတာယံ ဘိက္ခု၊ ယံ ဧဝံ သတ္ထာ သယံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ အဟော ဝတာဟမ္ပိ အနာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇနကဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပရိသန္တရေန ဂန္တွာ သွာတနာယ ဘဂဝန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ‘‘မဟန္တံ ဌာနန္တရံ မယာ ပတ္ထိတ’’န္တိ တေနေဝ နိယာမေန အဇ္ဇတနာယ သွာတနာယာတိ နိမန္တေတွာ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သပရိဝါရဿ ဘဂဝတော ဥတ္တမဝတ္ထာနိ ဒတွာ ‘‘ဘဂဝါ နာဟံ ဣမံ သက္ကာရံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ န မနုဿသမ္ပတ္တိယာ အတ္ထာယ ကရောမိ။ ယံ ပန တုမှေ ဣတော သတ္တဒိဝသမတ္ထကေ ဘိက္ခုံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပယိတ္ထ၊ အဟမ္ပိ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ သော ဘိက္ခု ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ကတွာ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိ။ သတ္ထာ အနာဂတံ ဩလောကေတွာ တဿ ပတ္ထနာယ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဉတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ အနာဂတေ ကပ္ပသတသဟဿပရိယောသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ သာသနေ တွံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂေါ အနုရုဒ္ဓါ နာမ ဘဝိဿသီ’’တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဘတ္တာနုမောဒနံ ကတွာ ဝိဟာရမေဝ အဂမာသိ။

ကုဋုမ္ဗိကောပိ ယာဝ ဗုဒ္ဓါ ဓရတိ၊ တာဝ အဝိဇဟိတမေဝ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ ပရိနိဗ္ဗုတေ သတ္ထရိ နိဋ္ဌိတေ သတ္တယောဇနိကေ သုဝဏ္ဏစေတိယေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ပရိကမ္မ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ပဒီပဒါနံ နာမ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ ဥပါသကာတိ။ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ကရိဿာမီတိ သဟဿဒီပါနံယေဝ တာဝ ဒီပရုက္ခာနံ သဟဿံ ကာရေသိ၊ တဒနန္တရံ တတော ပရိတ္တတရေ၊ တဒနန္တရံ တတော ပရိယတ္တတရေတိ အနေကသဟဿေ ဒီပရုက္ခေ ကာရေသိ။ သေသပဒီပါ ပန အပရိမာဏာ အဟေသုံ။

ဧဝံ ယာဝဇီဝံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရန္တော ကပ္ပသတသဟဿံ အတိက္ကမိတွာ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ကာလေ ဗာရာဏသိယံ ကုဋုမ္ဗိယဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတေ သတ္ထရိ နိဋ္ဌိတေ ယောဇနိကေ စေတိယေ ဗဟု ကံသပါတိယော ကာရာပေတွာ သပ္ပိမဏ္ဍဿ ပူရေတွာ မဇ္ဈေ ဧကေကံ ဂုဠပိဏ္ဍံ ဌပေတွာ ဥဇ္ဇာလေတွာ မုခဝဋ္ဋိယာ မုခဝဋ္ဋိံ ဖုသာပေန္တော စေတိယံ ပရိက္ခိပါပေတွာ အတ္တနော သဗ္ဗမဟန္တံ ကံသပါတိံ ကာရေတွာ သပ္ပိမဏ္ဍဿ ပူရေတွာ တဿာ မုခဝဋ္ဋိယံ သမန္တတော ဝဋ္ဋိသဟဿံ ဇာလာပေတွာ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ ထူပိကံ ပိလောတိကာယ ဝေဌေတွာ ဇာလာပေတွာ ကံသပါတိံ သီသေနာဒါယ သဗ္ဗရတ္တိံ ယောဇနိကံ စေတိယံ အနုပရိယာယိ။ ဧဝံ တေနာပိ အတ္တဘာဝေန ယာဝဇီဝံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော။

ပုန အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တသ္မိံယေဝ နဂရေ ဒုဂ္ဂတကုလဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိတွာ သုမနသေဋ္ဌိံ နာမ နိဿာယ ဝသိ၊ အန္နဘာရောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ပန သုမနသေဋ္ဌိ ဒေဝသိကံ ကပဏဒ္ဓိကဝဏိဗ္ဗကယာစကာနံ ဂေဟဒွါရေ မဟာဒါနံ ဒေတိ။ အထေကဒိဝသံ ဥပရိဋ္ဌော နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတေ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပန္နော။ တတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘အဇ္ဇ ကဿ အနုဂ္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝီမံသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ နာမ ဒုဂ္ဂတာနုကမ္ပကာ ဟောန္တိ။ သော ‘‘အဇ္ဇ မယာ အန္နဘာရဿ အနုဂ္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဣဒါနိ အန္နဘာရော အဋဝိတော အတ္တနော ဂေဟံ အာဂမိဿတီ’’တိ ဉတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဂါမဒွါရေ အန္နဘာရဿ သမ္မုခေ ပစ္စုဋ္ဌာသိ။

အန္နဘာရော ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ တုစ္ဆပတ္တဟတ္ထံ ဒိသွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ ‘‘အပိ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခံ လဘိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ လဘိဿာမ မဟာပုညာတိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ထောကံ ဣဓေဝ ဟောထာ’’တိ ဝေဂေန ဂန္တွာ အတ္တနော ဂေဟေ မာတုဂါမံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မယှံ ဌပိတံ ဘာဂဘတ္တံ အတ္ထိ၊ နတ္ထီ’’တိ? အတ္ထိ သာမီတိ။ သော တတောဝ ဂန္တွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထတော ပတ္တမာဒါယ အာဂန္တွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မယံ ပုရိမဘဝေ ကလျာဏကမ္မဿ အကတတ္တာ ဘတ္တံ ပစ္စာသီသမာနာ ဝိဟရာမ၊ အမှာကံ ဒါတုကာမတာယ သတိ ဒေယျဓမ္မော န ဟောတိ၊ ဒေယျဓမ္မေ သတိ ပဋိဂ္ဂါဟကံ န လဘာမ၊ အဇ္ဇ မေ ဥပရိဋ္ဌပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဒိဋ္ဌော၊ ဘာဂဘတ္တဉ္စ အတ္ထိ၊ မယှံ ဘာဂဘတ္တံ ဣမသ္မိံ ပတ္တေ ပက္ခိပါဟီ’’တိ။

ဗျတ္တာ ဣတ္ထီ ‘‘ယတော မယှံ သာမိကော ဘာဂဘတ္တံ ဒေတိ၊ မယာပိ ဣမသ္မိံ ဒါနေ ဘာဂိနိယာ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ အတ္တနော ဘာဂဘတ္တမ္ပိ ဥပရိဋ္ဌဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပတ္တေ ပတိဋ္ဌပေတွာ အဒါသိ။ အန္နဘာရော ပတ္တံ အာဟရိတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧဝရူပါ ဒုဇ္ဇီဝိတာ မုစ္စာမာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ဟောတု၊ မဟာပုညာတိ။ သော အတ္တနော ဥတ္တရသာဋကံ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ အတ္ထရိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဓ နိသီဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တတ္ထ နိသီဒိတွာ နဝဝိဓံ ပါဋိကူလျံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ပရိဘုဉ္ဇိ။ ပရိဘုတ္တကာလေ အန္နဘာရော ပတ္တဓောဝနဥဒကံ အဒါသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နိဋ္ဌိတဘတ္တကိစ္စော –

‘‘ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ၊ သဗ္ဗမေဝ သမိဇ္ဈတု၊

သဗ္ဗေ ပူရေန္တု သင်္ကပ္ပာ၊ စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ’’တိ။ –

အနုမောဒနံ ကတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ သုမနသေဋ္ဌိဿ ဆတ္တေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ‘‘အဟော ဒါနံ ပရမဒါနံ ဥပရိဋ္ဌေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ သာဓုကာရံ အဒါသိ။ သုမနသေဋ္ဌိ ‘‘ကိံ တွံ မံ ဧတ္တကံ ကာလံ ဒါနံ ဒဒမာနံ န ပဿသီ’’တိ အာဟ။ နာဟံ တဝ ဒါနေ သာဓုကာရံ ဒေမိ၊ အန္နဘာရေန ဥပရိဋ္ဌပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဒိန္နပိဏ္ဍပါတေ ပသီဒိတွာ သာဓုကာရံ ဒေမီတိ။

သုမနသေဋ္ဌိ စိန္တေသိ – ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတိဒံ၊ အဟံ ဧတ္တကံ ကာလံ ဒါနံ ဒေန္တော ဒေဝတံ သာဓုကာရံ ဒါပေတုံ နာသက္ခိံ။ အယံ အန္နဘာရော မံ နိဿာယ ဝသန္တော အနုရူပဿ ပဋိဂ္ဂါဟကပုဂ္ဂလဿ လဒ္ဓတ္တာ ဧကပိဏ္ဍပါတဒါနေနေဝ သာဓုကာရံ ဒါပေသိ၊ ဧတဿ အနုစ္ဆဝိကံ ဒတွာ ဧတံ ပိဏ္ဍပါတံ မမ သန္တကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အန္နဘာရံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘အဇ္ဇ တယာ ကဿစိ ကိဉ္စိ ဒါနံ ဒိန္န’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ အာမ၊ အယျ၊ ဥပရိဋ္ဌပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ မေ အတ္တနော ဘာဂဘတ္တံ ဒိန္နန္တိ။ ဟန္ဒ၊ ဘော၊ ကဟာပဏံ ဂဏှိတွာ ဧတံ ပိဏ္ဍပါတံ မယှံ ဒေဟီတိ။ န ဒေမိ အယျာတိ။ သော ယာဝ သဟဿံ ဝဍ္ဎေသိ၊ အန္နဘာရော ‘‘သဟဿေနာပိ န ဒေမီ’’တိ အာဟ။ ဟောတု၊ ဘော၊ ယဒိ ပိဏ္ဍပါတံ န ဒေသိ၊ သဟဿံ ဂဏှိတွာ ပတ္တိံ မေ ဒေဟီတိ။ ‘‘ဧတမ္ပိ ဒါတုံ ယုတ္တံ ဝါ အယုတ္တံ ဝါ န ဇာနာမိ၊ အယျံ ပန ဥပရိဋ္ဌပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ပုစ္ဆိတွာ သစေ ဒါတုံ ယုတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ ဒဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ သမ္ပာပုဏိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ သုမနသေဋ္ဌိ မယှံ သဟဿံ ဒတွာ တုမှာကံ ဒိန္နပိဏ္ဍပါတေ ပတ္တိံ ယာစတိ၊ ဒမ္မိ ဝါ န ဒမ္မိ ဝါ’’တိ။ ဥပမံ တေ ပဏ္ဍိတ ကရိဿာမိ။ သေယျထာပိ ကုလသတိကေ ဂါမေ ဧကသ္မိံယေဝ ဃရေ ဒီပံ ဇာလေယျ၊ သေသာ အတ္တနော အတ္တနော တေလေန ဝဋ္ဋိံ တေမေတွာ ဇာလာပေတွာ ဂဏှေယျုံ၊ ပုရိမဒီပဿ ပဘာ အတ္ထိ၊ နတ္ထီတိ။ အတိရေကတရာ၊ ဘန္တေ၊ ပဘာ ဟောတီတိ။ ဧဝမေဝ ပဏ္ဍိတ ဥဠုင်္ကယာဂု ဝါ ဟောတု ကဋစ္ဆုဘိက္ခာ ဝါ၊ အတ္တနော ပိဏ္ဍပါတေ ပရေသံ ပတ္တိံ ဒေန္တဿ သတဿ ဝါ ဒေတု သဟဿဿ ဝါ၊ ယတ္တကာနံ ဒေတိ၊ တတ္တကာနံ ပုညံ ဝဍ္ဎတိ။ တွံ ဒေန္တော ဧကမေဝ ပိဏ္ဍပါတံ အဒါသိ၊ သုမနသေဋ္ဌိဿ ပန ပတ္တိယာ ဒိန္နာယ ဒွေ ပိဏ္ဍပါတာ ဟောန္တိ ဧကော တဝ၊ ဧကော စ တဿာတိ။

သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ သုမနသေဋ္ဌိဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ပိဏ္ဍပါတေ ပတ္တိံ ဂဏှ သာမီ’’တိ အာဟ။ ဟန္ဒ၊ ကဟာပဏသဟဿံ ဂဏှာတိ။ နာဟံ ပိဏ္ဍပါတံ ဝိက္ကိဏာမိ၊ သဒ္ဓါယ ပန တုမှာကံ ပတ္တိံ ဒေမီတိ။ တာတ၊ တွံ မယှံ သဒ္ဓါယ ပတ္တိံ ဒေသိ၊ အဟံ ပန တုယှံ ဂုဏံ ပူဇေန္တော သဟဿံ ဒေမိ၊ ဂဏှ၊ တာတာတိ။ သော ‘‘ဧဝံ ဟောတူ’’တိ သဟဿံ ဂဏှိ။ တာတ၊ တုယှံ သဟဿံ လဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ သဟတ္ထာ ကမ္မကရဏကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဝီထိယံ ဃရံ မာပေတွာ ဝသ။ ယေန တုယှံ အတ္ထော၊ တံ မံ အာဟရာပေတွာ ဂဏှာဟီတိ။ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဒိန္နပိဏ္ဍပါတော နာမ တံဒိဝသမေဝ ဝိပါကံ ဒေတိ။ တသ္မာ သုမနသေဋ္ဌိ အညံ ဒိဝသံ အန္နဘာရံ ဂဟေတွာ ရာဇကုလံ အဂစ္ဆန္တောပိ တံဒိဝသံ ဂဟေတွာဝ ဂတော။

အန္နဘာရဿ ပုညံ အာဂမ္မ ရာဇာ သေဋ္ဌိံ အနောလောကေတွာ အန္နဘာရမေဝ ဩလောကေသိ။ ကိံ၊ ဒေဝ၊ ဣမံ ပုရိသံ အတိဝိယ ဩလောကေသီတိ? အညံ ဒိဝသံ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗတ္တာ ဩလောကေမီတိ။ ဩလောကေတဗ္ဗယုတ္တကော ဧသ ဒေဝါတိ။ ကော ပနဿ ဩလောကေတဗ္ဗယုတ္တကော ဂုဏောတိ? အဇ္ဇ အတ္တနော ဘာဂဘတ္တံ သယံ အဘုဉ္ဇိတွာ ဥပရိဋ္ဌပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဒိန္နတ္တာ မမ ဟတ္ထတော သဟဿံ လဘိ ဒေဝါတိ။ ကောနာမော ဧသောတိ? အန္နဘာရော နာမ ဒေဝါတိ။ ‘‘တဝ ဟတ္ထတော လဒ္ဓတ္တာ မမပိ ဟတ္ထတော လဒ္ဓုံ အရဟတိ၊ အဟမ္ပိဿ ပူဇံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ သဟဿံ အဒါသိ။ ဧတဿ ဝသနဂေဟံ ဇာနာထ ဘဏေတိ? သာဓု ဒေဝါတိ ဧကံ ဂေဟဋ္ဌာနံ သောဓေန္တာ ကုဒ္ဒါလေန အာဟတာဟတဋ္ဌာနေ နိဓိကုမ္ဘိယော ဂီဝါယ ဂီဝံ အာဟစ္စ ဌိတာ ဒိသွာ ရညော အာရောစယိံသု။ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ ဂန္တွာ ခနထာ’’တိ အာဟ။ တေသံ ခနန္တာနံ ခနန္တာနံ ဟေဋ္ဌာ ဂစ္ဆန္တိ။ ပုန ဂန္တွာ ရညော အာရောစယိံသု။ ရာဇာ ‘‘အန္နဘာရဿ ဝစနေန ခနထာ’’တိ အာဟ။ တေ ဂန္တွာ ‘‘အန္နဘာရဿေဝ ဝစန’’န္တိ ခနိံသု။ ကုဒ္ဒါလေန အာဟတာဟတဋ္ဌာနေ အဟိစ္ဆတ္တကမကုဠာနိ ဝိယ ကုမ္ဘိယော ဥဋ္ဌဟိံသု။ တေ ဓနံ အာဟရိတွာ ရညော သန္တိကေ ရာသိံ အကံသု။ ရာဇာ အမစ္စေ သန္နိပါတေတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ နဂရေ ကဿ အညဿ ဧတ္တကံ ဓနံ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ နတ္ထိ ကဿစိ ဒေဝါတိ။ တေန ဟိ အယံ အန္နဘာရော ဣမသ္မိံ နဂရေ ဓနသေဋ္ဌိ နာမ ဟောတူတိ။ တံဒိဝသမေဝ သေဋ္ဌိစ္ဆတ္တံ လဘိ။

သော တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇီဝံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဒီဃရတ္တံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ အမှာကံ သတ္ထု ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ ကပိလဝတ္ထုနဂရေ အမိတ္တောဒနသက္ကဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ပနဿ အနုရုဒ္ဓါတိ နာမံ အကံသု။ မဟာနာမသက္ကဿ ကနိဋ္ဌဘာတာ သတ္ထု စူဠပိတုပုတ္တော ပရမသုခုမာလော မဟာပုညော အဟောသိ။ သုဝဏ္ဏပါတိယံယေဝဿ ဘတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အထဿ မာတာ ဧကဒိဝသံ ‘‘မမ ပုတ္တံ နတ္ထီတိ ပဒံ ဇာနာပေဿာမီ’’တိ ဧကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ အညာယ သုဝဏ္ဏပါတိယာ ပိဒဟိတွာ တုစ္ဆကံယေဝ ပေသေသိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗပူဝေဟိ ပူရေသုံ။ ဧဝံ မဟာပုညော အဟောသိ။ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ အနုစ္ဆဝိကေသု တီသု ပါသာဒေသု အလင်္ကတနာဋကိတ္ထီဟိ ပရိဝုတော ဒေဝေါ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိ။

အမှာကမ္ပိ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ သမယေ တုသိတပုရာ စဝိတွာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ အနုက္ကမေန ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော ဧကူနတိံသ ဝဿာနိ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသိတွာ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ အနုက္ကမေန ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗညုတညာဏော ဗောဓိမဏ္ဍေ သတ္တသတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ ဓမ္မစက္ကပ္ပတ္တနံ ပဝတ္တေတွာ လောကာနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တော ရာဇဂဟံ အာဂမ္မ ‘‘ပုတ္တော မေ ရာဇဂဟံ အာဂတော’’တိ သုတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ ဘဏေ မမ ပုတ္တံ အာနေထာ’’တိ ပိတရာ ပဟိတေ သဟဿသဟဿပရိဝါရေ ဒသ အမစ္စေ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကာဠုဒါယိတ္ထေရေန စာရိကာဂမနံ အာယာစိတော ရာဇဂဟတော ဝီသတိသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရော နိက္ခမိတွာ ကပိလဝတ္ထုပုရံ ဂန္တွာ ဉာတိသမာဂမေ အနေကေဟိ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယေဟိ သပ္ပာဋိဟာရိယံ ဝိစိတြဓမ္မဒေသနံ ကတွာ မဟာဇနံ အမတပါနံ ပါယေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ပတ္တစီဝရမာဒါယ နဂရဒွါရေ ဌတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကုလနဂရံ အာဂတာနံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏ’’န္တိ အာဝဇ္ဇမာနော ‘‘သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရဏံ အာစိဏ္ဏ’’န္တိ ဉတွာ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ‘‘ပုတ္တော မေ ပိဏ္ဍာယ စရတီ’’တိ သုတွာ အာဂတဿ ရညော ဓမ္မံ ကထေတွာ တေန သကနိဝေသနံ ပဝေသေတွာ ကတသက္ကာရသမ္မာနော တတ္ထ ကာတဗ္ဗံ ဉာတိဇနာနုဂ္ဂဟံ ကတွာ ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေတွာ နစိရဿေဝ ကပိလဝတ္ထုပုရတော မလ္လရဋ္ဌေ စာရိကံ စရမာနော အနုပိယအမ္ဗဝနံ အဂမာသိ။

တသ္မိံ သမယေ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ သာကိယဇနံ သန္နိပါတေတွာ အာဟ – ‘‘သစေ မမ ပုတ္တော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿ၊ ရာဇာ အဘဝိဿ စက္ကဝတ္တီ သတ္တရတနသမန္နာဂတော။ နတ္တာပိ မေ ရာဟုလကုမာရော ခတ္တိယဂဏေန သဒ္ဓိံ တံ ပရိဝါရေတွာ အစရိဿ၊ တုမှေပိ ဧတမတ္ထံ ဇာနာထ။ ဣဒါနိ ပန မေ ပုတ္တော ဗုဒ္ဓါ ဇာတော၊ ခတ္တိယာဝဿ ပရိဝါရာ ဟောန္တု။ တုမှေ ဧကေကကုလတော ဧကေကံ ဒါရကံ ဒေထာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သဟဿခတ္တိယကုမာရာ ပဗ္ဗဇိံသု။ တသ္မိံ သမယေ မဟာနာမော ကုဋုမ္ဗသာမိကော ဟောတိ။ သော အနုရုဒ္ဓသက္ကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတရဟိ၊ တာတ အနုရုဒ္ဓ၊ အဘိညာတာ အဘိညာတာ သကျကုမာရာ ဘဂဝန္တံ ပဗ္ဗဇိတံ အနုပဗ္ဗဇန္တိ၊ အမှာကံ ကုလေ နတ္ထိ ကောစိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ တေန ဟိ တွံ ဝါ ပဗ္ဗဇ၊ အဟံ ဝါ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ သော တဿ ဝစနံ သုတွာ ဃရာဝါသေ ရုစိံ အကတွာ အတ္တသတ္တမော အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာနုက္ကမော သင်္ဃဘေဒကက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၃၀ အာဒယော) အာဂတောဝ။

ဧဝံ အနုပိယအမ္ဗဝနံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတေသု ပန တေသု တသ္မိံယေဝ အန္တောဝဿေ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော ဒိဗ္ဗစက္ခုံ နိဗ္ဗတ္တေသိ၊ ဒေဝဒတ္တော အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေသိ၊ အာနန္ဒတ္ထေရော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ၊ ဘဂုတ္ထေရော စ ကိမိလတ္ထေရော စ ပစ္ဆာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ တေသံ ပန သဗ္ဗေသမ္ပိ ထေရာနံ အတ္တနော အတ္တနော အာဂတဋ္ဌာနေ ပုဗ္ဗပတ္ထနာဘိနီဟာရော အာဂမိဿတိ။ အယံ ပန အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော ဓမ္မသေနာပတိဿ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ စေတိယရဋ္ဌေ ပါစီနဝံသမိဂဒါယံ ဂန္တွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော သတ္တ မဟာပုရိသဝိတက္ကေ ဝိတက္ကေသိ၊ အဋ္ဌမေ ကိလမတိ။ သတ္ထာ ‘‘အနုရုဒ္ဓါ အဋ္ဌမေ မဟာပုရိသဝိတက္ကေ ကိလမတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘တဿ သင်္ကပ္ပံ ပူရေဿာမီ’’တိ တတ္ထ ဂန္တွာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော အဋ္ဌမံ မဟာပုရိသဝိတက္ကံ ပူရေတွာ စတုပစ္စယသန္တောသဘာဝနာရာမပဋိမဏ္ဍိတံ မဟာအရိယဝံသပဋိပဒံ (အ။ နိ။ ၈။၃၀) ကထေတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဘေသကလာဝနမေဝ ဂတော။

ထေရော တထာဂတေ ဂတမတ္တေယေဝ တေဝိဇ္ဇော မဟာခီဏာသဝေါ ဟုတွာ ‘‘သတ္ထာ မယှံ မနံ ဇာနိတွာ အာဂန္တွာ အဋ္ဌမံ မဟာပုရိသဝိတက္ကံ ပူရေတွာ အဒါသိ။ သော စ မေ မနောရထော မတ္ထကံ ပတ္တော’’တိ ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မဒေသနံ အတ္တနော စ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မံ အာရဗ္ဘ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ၊ သတ္ထာ လောကေ အနုတ္တရော၊

မနောမယေန ကာယေန၊ ဣဒ္ဓိယာ ဥပသင်္ကမိ။

‘‘ယထာ မေ အဟု သင်္ကပ္ပော၊ တတော ဥတ္တရိ ဒေသယိ၊

နိပ္ပပဉ္စရတော ဗုဒ္ဓါ၊ နိပ္ပပဉ္စမဒေသယိ။

‘‘တဿာဟံ ဓမ္မမညာယ၊ ဝိဟာသိံ သာသနေ ရတော၊

တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တော၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။ (ထေရဂါ။ ၉၀၁-၉၀၃)၊

အထ နံ အပရဘာဂေ သတ္ထာ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ ဝိဟရန္တော ‘‘မမ သာသနေ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အနုရုဒ္ဓါ အဂ္ဂေါ’’တိ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

ဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၃။ ဆဋ္ဌေ ဥစ္စာကုလိကာနန္တိ ဥစ္စေ ကုလေ ဇာတာနံ။ ဘဒ္ဒိယောတိ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ နိက္ခမန္တော သကျရာဇာ။ ကာဠိဂေါဓာယ ပုတ္တောတိ ကာဠဝဏ္ဏာ သာ ဒေဝီ၊ ဂေါဓာတိ ပနဿာ နာမံ။ တသ္မာ ကာဠိဂေါဓာတိ ဝုစ္စတိ၊ တဿာ ပုတ္တောတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပနာယံ ဥစ္စာကုလိကာနံ အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော၊ ကိံ တတော ဥစ္စာကုလိကတရာ နတ္ထီတိ? အာမ နတ္ထိ။ တဿ ဟိ မာတာ သာကိယာနီနံ အန္တရေ ဝယေန သဗ္ဗဇေဋ္ဌိကာ၊ သောယေဝ စ သာကိယကုလေ သမ္ပတ္တံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတော။ တသ္မာ ဥစ္စာကုလိကာနံ အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။ အပိစ ပုဗ္ဗပတ္ထနာနုဘာဝေန စေသ အနုပဋိပါဋိယာ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိယေဝ။ ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဥစ္စာကုလိကာနံ အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။

ပဉှကမ္မေ ပနဿ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယမ္ပိ ဟိ အတီတေ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဝုတ္တနယေနေဝ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဂတော။ တံဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥစ္စာကုလိကာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘မယာပိ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဥစ္စာကုလိကာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တထာဂတံ နိမန္တေတွာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဣမဿ ဒါနဿ ဖလေန နာညံ သမ္ပတ္တိံ အာကင်္ခါမိ၊ အနာဂတေ ပန ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဥစ္စာကုလိကာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထယိတွာ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိ။

သတ္ထာ အနာဂတံ ဩလောကေန္တော သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘သမိဇ္ဈိဿတိ တေ ဣဒံ ကမ္မံ၊ ဣတော ကပ္ပသတသဟဿာဝသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တွံ တဿ သာသနေ ဥစ္စာကုလိကာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ဘတ္တာနုမောဒနံ ကတွာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ သောပိ တံ ဗျာကရဏံ လဘိတွာ ဥစ္စာကုလိကသံဝတ္တနိကကမ္မံ ပုစ္ဆိတွာ ဓမ္မာသနာနိ ကာရေတွာ တေသု ပစ္စတ္ထရဏာနိ သန္ထရာပေတွာ ဓမ္မဗီဇနိယော ဓမ္မကထိကဝဋ္ဋံ ဥပေါသထာဂါရေ ပဒီပတေလဒါနန္တိ ဧဝံ ယာဝဇီဝံ ဗဟုဝိဓံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ တတ္ထ ကာလကတော ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရန္တော ကဿပဒသဗလဿ စ အမှာကဉ္စ ဘဂဝတော အန္တရေ ဗာရာဏသိယံ ကုဋုမ္ဗိယဃရေ နိဗ္ဗတ္တော။

တေန စ သမယေန သမ္ဗဟုလာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတာ အာဂမ္မ ဗာရာဏသိယံ ဂင်္ဂါယ တီရေ ဖာသုကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ သော ကုဋုမ္ဗိယော တေသံ နိဗဒ္ဓမေဝ တသ္မိံ ဌာနေ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂကရဏံ ဉတွာ အဋ္ဌ ပါသာဏဖလကာနိ အတ္ထရိတွာ ယာဝဇီဝံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဥပဋ္ဌဟိ။ အထေကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကပိလဝတ္ထုနဂရေ ခတ္တိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ စဿ ဘဒ္ဒိယကုမာရောတိ နာမံ အကံသု။ သော ဝယံ အာဂမ္မ ဟေဋ္ဌာ အနုရုဒ္ဓသုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဆန္နံ ခတ္တိယာနံ အဗ္ဘန္တရော ဟုတွာ သတ္ထရိ အနုပိယအမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တေ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထ သတ္ထာ အပရဘာဂေ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ ဝိဟရန္တော ‘‘မမ သာသနေ ဥစ္စာကုလိကာနံ ကာဠိဂေါဓာယ ပုတ္တော ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော အဂ္ဂေါ’’တိ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၄။ သတ္တမေ မဉ္ဇုဿရာနန္တိ မဓုရဿရာနံ။ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယောတိ ဥဗ္ဗေဓေန ရဿော၊ နာမေန ဘဒ္ဒိယော။ တဿာပိ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယမ္ပိ ဟိ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဝုတ္တနယေနေဝ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဝိဟာရံ ဂတော။ တသ္မိံ သမယေ သတ္ထာရံ ဧကံ မဉ္ဇုဿရံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘အဟော ဝတာဟမ္ပိ အနာဂတေ အယံ ဘိက္ခု ဝိယ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ မဉ္ဇုဿရာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဣမဿ ဒါနဿ ဖလေန န အညံ သမ္ပတ္တိံ အာကင်္ခါမိ၊ အနာဂတေ ပန ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ မဉ္ဇုဿရာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထယိတွာ သတ္ထုပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိ။ သတ္ထာ အနာဂတံ ဩလောကေန္တော သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘သမိဇ္ဈိဿတိ တေ ဣဒံ ကမ္မံ၊ ဣတော ကပ္ပသတသဟဿာဝသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တွံ တဿ သာသနေ မဉ္ဇုဿရာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။

သောပိ တံ ဗျာကရဏံ လဘိတွာ ယာဝဇီဝံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ တတော ကာလကတော ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရန္တော ဝိပဿီသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ စိတ္တပတ္တကောကိလော နာမ ဟုတွာ ခေမေ မိဂဒါယေ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ မဓုရံ အမ္ဗဖလံ တုဏ္ဍေန ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တော ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတံ သတ္ထာရံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ အညေသု ဒိဝသေသု ရိတ္တကော တထာဂတံ ပဿာမိ၊ အဇ္ဇ ပန မေ ဣမံ အမ္ဗပက္ကံ ပုတ္တကာနံ အတ္ထာယ အာဂတံ။ တေသံ အညမ္ပိ အာဟရိတွာ ဒဿာမိ၊ ဣမံ ပန ဒသဗလဿ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဩတရိတွာ အာကာသေ စရတိ။ သတ္ထာ တဿ စိတ္တံ ဉတွာ အသောကတ္ထေရံ နာမ ဥပဋ္ဌာကံ ဩလောကေသိ။ သော ပတ္တံ နီဟရိတွာ သတ္ထု ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ သော ကောကိလော ဒသဗလဿ ပတ္တေ အမ္ဗပက္ကံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သတ္ထာ တတ္ထေဝ နိသီဒိတွာ တံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ကောကိလော ပသန္နစိတ္တော ပုနပ္ပုနံ ဒသဗလဿ ဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ကုလာဝကံ ဂန္တွာ သတ္တာဟံ ပီတိသုခေန ဝီတိနာမေသိ။ ဧတ္တကံ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ကလျာဏကမ္မံ၊ ဣမိနာဿ ကမ္မေန သရော မဓုရော အဟောသိ။

ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ပန စေတိယေ အာရဒ္ဓေ ‘‘ကိံပမာဏံ ကရောမ? သတ္တယောဇနပ္ပမာဏံ။ အတိမဟန္တံ ဧတံ၊ ဆယောဇနံ ကရောမ။ ဣဒမ္ပိ အတိမဟန္တံ၊ ပဉ္စယောဇနံ ကရောမ၊ စတုယောဇနံ၊ တိယောဇနံ၊ ဒွိယောဇန’’န္တိ ဝုတ္တေ အယံ တဒါ ဇေဋ္ဌဝဍ္ဎကီ ဟုတွာ ‘‘ဧထ၊ ဘော၊ အနာဂတေ သုခပဋိဇဂ္ဂိယံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ရဇ္ဇုံ အာဒါယ ပရိက္ခိပန္တော ဂါဝုတမတ္တကေ ဌတွာ ‘‘ဧကေကံ မုခံ ဂါဝုတံ ဂါဝုတံ ဟောတု၊ စေတိယံ ယောဇနာဝဋ္ဋံ ယောဇနုဗ္ဗေဓံ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ တေ တဿ ဝစနေ အဋ္ဌံသု။ ဣတိ အပ္ပမာဏဿ ဗုဒ္ဓဿ ပမာဏံ အကာသီတိ။ တေန ကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ အညေဟိ ဟီနတရပ္ပမာဏော အဟောသိ။ သော အမှာကံ သတ္ထု ကာလေ သာဝတ္ထိယံ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒိယော’’တိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထရိ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ ပဋိဝသန္တေ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထ နံ သတ္ထာ အပရဘာဂေ အရိယဝရဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော မဉ္ဇုဿရာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၅။ အဋ္ဌမေ သီဟနာဒိကာနန္တိ သီဟနာဒံ နဒန္တာနံ။ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇောတိ သော ကိရ အရဟတ္တံ ပတ္တဒိဝသေ အဝါပုရဏံ အာဒါယ ဝိဟာရေန ဝိဟာရံ ပရိဝေဏေန ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ ‘‘ယဿ မဂ္ဂေ ဝါ ဖလေ ဝါ ကင်္ခါ အတ္ထိ၊ သော မံ ပုစ္ဆတူ’’တိ သီဟနာဒံ နဒန္တော ဝိစရိ။ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပုရတော ဌတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ၊ ဘန္တေ၊ သာသနေ ကတဗ္ဗကိစ္စံ မယှံ မတ္ထကံ ပတ္တ’’န္တိ သီဟနာဒံ နဒိ။ တသ္မာ သီဟနာဒိကာနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။

ပဉှကမ္မေ ပနဿ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ပဗ္ဗတပါဒေ သီဟယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တော။ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဝေါလောကေန္တော တဿ ဟေတုသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ဟံသဝတိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ သီဟေ ဂေါစရာယ ပက္ကန္တေ တဿ ဝသနဂုဟံ ပဝိသိတွာ အာကာသေ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ။ သီဟော ဂေါစရံ လဘိတွာ နိဝတ္တော ဂုဟာဒွါရေ ဌိတော အန္တောဂုဟာယံ ဒသဗလံ နိသိန္နံ ဒိသွာ ‘‘မမ ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ အညော သတ္တော နိသီဒိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ မဟန္တော ဝတာယံ ပုရိသော၊ ယော အန္တောဂုဟာယံ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နော။ သရီရပ္ပဘာပိဿ သမန္တာ ဖရိတွာ ဂတာ၊ မယာ ဧဝရူပံ အစ္ဆရိယံ နဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ။ အယံ ပုရိသော ဣမသ္မိံ လောကေ ပူဇနေယျာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿတိ၊ မယာပိဿ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ သက္ကာရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဇလဇထလဇာနိ နာနာကုသုမာနိ အာဟရိတွာ ဘူမိတော ယာဝ နိသိန္နပလ္လင်္ကဋ္ဌာနာ ပုပ္ဖာသနံ သန္ထရိတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ သမ္မုခဋ္ဌာနေ တထာဂတံ နမဿမာနော အဋ္ဌာသိ။ ပုနဒိဝသေ ပုရာဏပုပ္ဖာနိ အပနေတွာ နဝပုပ္ဖေဟိ အာသနံ သန္ထရိ။

ဧတေနေဝ နိယာမေန သတ္တ ဒိဝသာနိ ပုပ္ဖာသနံ ပညာပေတွာ ဗလဝပီတိသောမနဿံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဂုဟာဒွါရေ အာရက္ခံ ဂဏှိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ သတ္ထာ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာယ ဂုဟာဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ သီဟောပိ မိဂရာဇာ တထာဂတံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ ပဋိက္ကမိတွာ အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ ‘‘ဝဋ္ဋိဿတိ ဧတ္တကော ဥပနိဿယော ဧတဿာ’’တိ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဝိဟာရမေဝ ဂတော။

သောပိ သီဟော ဗုဒ္ဓဝိယောဂေန ဒုက္ခိတော ကာလံ ကတွာ ဟံသဝတီနဂရေ မဟာသာလကုလေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဧကဒိဝသံ နဂရဝါသီဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ သီဟနာဒိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ဝုတ္တနယေနေဝ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ သတ္ထာရာ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ဗျာကတော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ တတ္ထ ကာလကတော ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟနဂရေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ နာမေန ဘာရဒွါဇော နာမ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပဉ္စ မာဏဝသတာနိ မန္တေ ဝါစေန္တော ဝိစရတိ။ သော အတ္တနော ဇေဋ္ဌကဘာဝေန နိမန္တနဋ္ဌာနေသု သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခံ သယမေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ဧသော ကိရ ဤသကံ လောလဓာတုကော အဟောသိ။ သော တေဟိ မာဏဝေဟိ သဒ္ဓိံ ‘‘ကုဟိံ ယာဂု ကုဟိံ ဘတ္တ’’န္တိ ယာဂုဘတ္တခဇ္ဇကာနေဝ ပရိယေသမာနော စရတိ။ သော ဂတဂတဋ္ဌာနေ ပိဏ္ဍမေဝ ပဋိမာနေန္တော စရတီတိ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇောတေဝ ပညာယိ။

သော ဧကဒိဝသံ သတ္ထရိ ရာဇဂဟမနုပ္ပတ္တေ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အရဟတ္တံ ပတ္တဝေလာယမေဝ အဝါပုရဏံ အာဒါယ ဝိဟာရေန ဝိဟာရံ ပရိဝေဏေန ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ ‘‘ယဿ မဂ္ဂေ ဝါ ဖလေ ဝါ ကင်္ခါ အတ္ထိ၊ သော မံ ပုစ္ဆတူ’’တိ သီဟနာဒံ နဒန္တော ဝိစရိ။ သော ဧကဒိဝသံ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိနာ ဝေဠုပရမ္ပရာယ ဥဿာပေတွာ အာကာသေ လဂ္ဂိတံ ဇယသုမနဝဏ္ဏံ စန္ဒနသာရပတ္တံ ဣဒ္ဓိယာ အာဒါယ သာဓုကာရံ ဒဒန္တေန မဟာဇနေန ပရိဝုတော ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ တထာဂတဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ သတ္ထာ ဇာနန္တောဝ ပဋိပုစ္ဆိ – ‘‘ကုတော တေ၊ ဘာရဒွါဇ၊ အယံ ပတ္တော လဒ္ဓါ’’တိ? သော လဒ္ဓကာရဏံ ကထေသိ။ သတ္ထာ ‘‘တွံ ဧဝရူပံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ မဟာဇနဿ ဒဿေသိ၊ အကတ္တဗ္ဗံ တယာ ကတ’’န္တိ အနေကပရိယာယေန ဝိဂရဟိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိဟီနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတဗ္ဗံ၊ ယော ဒဿေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၂) သိက္ခာပဒံ ပညာပေသိ။

အထ ဘိက္ခုသင်္ဃမဇ္ဈေ ကထာ ဥဒပါဒိ – ‘‘သီဟနာဒိယတ္ထေရော အရဟတ္တံ ပတ္တဒိဝသေ ဘိက္ခုသင်္ဃမဇ္ဈေ ‘ယဿ မဂ္ဂေ ဝါ ဖလေ ဝါ ကင်္ခါ အတ္ထိ၊ သော မံ ပုစ္ဆတူ’တိ ကထေသိ။ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ သမ္မုခေ အတ္တနော အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ကထေသိ၊ အညေ သာဝကာ တုဏှီ အဟေသုံ။ အတ္တနော သီဟနာဒိယဘာဝေနေဝ မဟာဇနဿ ပသာဒံ ဇနေတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ စန္ဒနသာရပတ္တဉ္စ ဂဏှီ’’တိ။ တေ ဘိက္ခူ ဣမေ တယောပိ ဂုဏေ ဧကတော ကတွာ သတ္ထု ကထယိံသု။ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ဂရဟိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဂရဟန္တိ၊ ပသံသိတဗ္ဗယုတ္တကံ ပသံသန္တီတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ထေရဿ ပသံသိတဗ္ဗယုတ္တမေဝ အင်္ဂံ ဂဟေတွာ ‘‘တိဏ္ဏံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ ဘာရဒွါဇော ဘိက္ခု အညံ ဗျာကာသိ – ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာမီ’တိ။ ကတမေသံ တိဏ္ဏံ? သတိန္ဒြိယဿ၊ သမာဓိန္ဒြိယဿ၊ ပညိန္ဒြိယဿ။ ဣမေသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏ္ဏံ ဣန္ဒြိယာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ ဘာရဒွါဇော ဘိက္ခု အညံ ဗျာကာသိ – ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာမီ’’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၉) ထေရံ ပသံသိတွာ သီဟနာဒိကာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

မန္တာဏိပုတ္တပုဏ္ဏတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၆။ နဝမေ ပုဏ္ဏော မန္တာဏိပုတ္တောတိ နာမေန ပုဏ္ဏော၊ မန္တာဏိဗြာဟ္မဏိယာ ပန သော ပုတ္တောတိ မန္တာဏိပုတ္တော။ တဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဒသဗလဿ ဥပ္ပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ဟံသဝတီနဂရေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ဂေါတမောတိ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ သဗ္ဗသိပ္ပေသု ကောဝိဒေါ ဟုတွာ ပဉ္စမာဏဝကသတပရိဝါရော ဝိစရန္တော တယောပိ ဝေဒေ ဩလောကေတွာ မောက္ခဓမ္မံ အဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဝေဒတ္တယံ နာမ ကဒလိက္ခန္ဓော ဝိယ ဗဟိ မဋ္ဌံ အန္တော နိဿာရံ၊ ဣမံ ဂဟေတွာ ဝိစရဏံ ထုသကောဋ္ဋနသဒိသံ ဟောတိ။ ကိံ မေ ဣမိနာ’’တိ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဗြဟ္မဝိဟာရေ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ‘‘အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကောကူပပန္နော ဘဝိဿာမီ’’တိ ပဉ္စဟိ မာဏဝကသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗတပါဒံ ဂန္တွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ တဿ ပရိဝါရာနိ အဋ္ဌာရဿ ဇဋိလသဟဿာနိ အဟေသုံ။ သော ပဉ္စ အဘိညာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ တေသမ္ပိ ကသိဏပရိကမ္မံ အာစိက္ခိ။ တေ တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သဗ္ဗေပိ ပဉ္စ အဘိညာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေသုံ။

အဒ္ဓါနေ အတိက္ကန္တေ တဿ ဂေါတမတာပသဿ မဟလ္လကကာလေ ပဒုမုတ္တရဒသဗလော ပဌမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရော ဟံသဝတီနဂရံ ဥပနိဿာယ ဝိဟာသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော ဂေါတမတာပသဿ ပရိသာယ အရဟတ္တူပနိဿယံ ဂေါတမတာပသဿ စ ‘‘အဟံ အနာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနကဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဓမ္မကထိကဘိက္ခူနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနဘာဝဉ္စ ဒိသွာ ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ သယမေဝ ဂဟေတွာ အညာတကဝေသေန ဂေါတမတာပသဿ အန္တေဝါသိကေသု ဝနမူလဖလာဖလတ္ထာယ ဂတေသု ဂန္တွာ ဂေါတမဿ ပဏ္ဏသာလာဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ ဂေါတမော ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပန္နဘာဝံ အဇာနန္တောပိ ဒူရတောဝ ဒသဗလံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ပုရိသော လောကတော မုတ္တော ဟုတွာ ပညာယတိ၊ ယထာ အဿ သရီရနိပ္ဖတ္တိ ယေဟိ စ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂါရမဇ္ဈေ ဝါ တိဋ္ဌန္တော စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇန္တော ဝါ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ ဉတွာ ပဌမဒဿနေနေဝ ဒသဗလံ အဘိဝါဒေတွာ ‘‘ဣတော ဧထ ဘဂဝါ’’တိ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညာပေတွာ အဒါသိ။ တထာဂတော တာပသဿ ဓမ္မံ ဒေသယမာနော နိသီဒိ။

တသ္မိံ သမယေ တေ ဇဋိလာ ‘‘ပဏီတပဏီတံ ဝနမူလဖလာဖလံ အာစရိယဿ ဒတွာ သေသကံ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ အာဂစ္ဆန္တာ ဒသဗလံ ဥစ္စာသနေ၊ အာစရိယံ ပန နီစာသနေ နိသိန္နံ ဒိသွာ ‘‘ပဿထ၊ မယံ ‘ဣမသ္မိံ လောကေ အမှာကံ အာစရိယေန ဥတ္တရိတရော နတ္ထီ’တိ ဝိစရာမ။ ဣဒါနိ ပန နော အာစရိယံ နီစာသနေ နိသီဒါပေတွာ ဥစ္စာသနေ နိသိန္နကော ဧကော ပညာယတိ၊ မဟန္တော ဝတာယံ ပုရိသော ဘဝိဿတီ’’တိ ပိဋကာနိ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဂေါတမတာပသော ‘‘ဣမေ မံ ဒသဗလဿ သန္တိကေ ဝန္ဒေယျု’’န္တိ ဘီတော ဒူရတော အာဟ – ‘‘တာတာ၊ မာ မံ ဝန္ဒိတ္ထ၊ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော သဗ္ဗေသံ ဝန္ဒနာရဟော ပုရိသော ဣဓ နိသိန္နော၊ ဧတံ ဝန္ဒထာ’’တိ။ တာပသာ ‘‘န အဇာနိတွာ အာစရိယော ကထေဿတီ’’တိ သဗ္ဗေဝ တထာဂတဿ ပါဒေ ဝန္ဒိံသု။ ‘‘တာတာ၊ အမှာကံ အညံ ဒသဗလဿ ဒါတဗ္ဗယုတ္တကံ ဘောဇနံ နတ္ထိ၊ ဣမံ ဝနမူလဖလာဖလံ ဒဿာမာ’’တိ ပဏီတပဏီတံ ဗုဒ္ဓါနံ ပတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သတ္ထာ ဝနမူလဖလာဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ တဒနန္တရံ တာပသောပိ သဒ္ဓိံ အန္တေဝါသိကေဟိ ပရိဘုဉ္ဇိ။ သတ္ထာ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ‘‘ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဘိက္ခုသတသဟဿံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ စိန္တေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ အဂ္ဂသာဝကော မဟာဒေဝလတ္ထေရော ‘‘ကဟံ နု ခေါ သတ္ထာ ဂတော’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘သတ္ထာ အမှာကံ အာဂမနံ ပစ္စာသီသတီ’’တိ ဘိက္ခုသတသဟဿံ ဂဟေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နမဿမာနော အဋ္ဌာသိ။

ဂေါတမော အန္တေဝါသိကေ အာဟ – ‘‘တာတာ၊ အမှာကံ အညော သက္ကာရော နတ္ထိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဒုက္ခေန ဌိတော။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပုပ္ဖာသနံ ပညာပေဿာမ၊ ဇလဇထလဇပုပ္ဖာနိ အာဟရထာ’’တိ။ တေ တာဝဒေဝ ပဗ္ဗတပါဒတော ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နာနိ ပုပ္ဖာနိ ဣဒ္ဓိယာ အာဟရိတွာ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝတ္ထုမှိ ဝုတ္တနယေနေဝ အာသနာနိ ပညာပယိံသု။ နိရောဓသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနမ္ပိ ဆတ္တဓာရဏမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သတ္ထာ သတ္တမေ ဒိဝသေ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာယ ပရိဝါရေတွာ ဌိတေ တာပသေ ဒိသွာ ဓမ္မကထိကဘာဝေ ဧတဒဂ္ဂပ္ပတ္တံ သာဝကံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣမိနာ ဘိက္ခု ဣသိဂဏေန မဟာသက္ကာရော ကတော၊ ဧတေသံ ပုပ္ဖာသနာနုမောဒနံ ကရောဟီ’’တိ။ သော သတ္ထု ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တီဏိ ပိဋကာနိ သမ္မသိတွာ အနုမောဒနံ အကာသိ။ တဿ ဒေသနာပရိယောသာနေ သတ္ထာ သယံ ဗြဟ္မဃောသံ နိစ္ဆာရေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဌပေတွာ ဂေါတမတာပသံ သေသာ အဋ္ဌာရသ သဟဿဇဋိလာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

ဂေါတမော ပန တေနတ္တဘာဝေန ပဋိဝေဓံ ကာတုံ အသက္ကောန္တော ဘဂဝန္တံ အာဟ – ‘‘ဘဂဝါ ယေန ဘိက္ခုနာ ပဌမံ ဓမ္မော ဒေသိတော၊ ကော နာမ အယံ တုမှာကံ သာသနေ’’တိ? အယံ ဂေါတမ မယှံ သာသနေ ဓမ္မကထိကာနံ အဂ္ဂေါတိ။ ‘‘အဟမ္ပိ၊ ဘန္တေ၊ ဣမဿ သတ္တ ဒိဝသာနိ ကတဿ အဓိကာရဿ ဖလေန အယံ ဘိက္ခု ဝိယ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဓမ္မကထိကာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ကတွာ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိ။

သတ္ထာ အနာဂတံ ဩလောကေတွာ အနန္တရာယေနဿ ပတ္ထနာယ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အနာဂတေ ကပ္ပသတသဟဿာဝသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တွံ တဿ သာသနေ ဓမ္မကထိကာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကရိတွာ တေ အရဟတ္တပ္ပတ္တေ တာပသေ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ အာဟ။ သဗ္ဗေ အန္တရဟိတကေသမဿူ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရသဒိသာ အဟေသုံ။ သတ္ထာ ဘိက္ခုသင်္ဃမာဒါယ ဝိဟာရံ ဂတော။

ဂေါတမောပိ ယာဝဇီဝံ တထာဂတံ ပရိစရိတွာ ယထာဗလံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ ကပ္ပသတသဟဿံ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ကပိလဝတ္ထုနဂရဿ အဝိဒူရေ ဒေါဏဝတ္ထုဗြာဟ္မဏဂါမေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ပုဏ္ဏမာဏဝေါတိ နာမံ အကံသု။ သတ္ထရိ အဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ အနုပုဗ္ဗေန အာဂန္တွာ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တေ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရော ကပိလဝတ္ထုံ ဂန္တွာ အတ္တနော ဘာဂိနေယျံ ပုဏ္ဏမာဏဝံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပုနဒိဝသေ ဒသဗလဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ အာပုစ္ဆိတွာ နိဝါသတ္ထာယ ဆဒ္ဒန္တဒဟံ ဂတော။ ပုဏ္ဏောပိ မန္တာဏိပုတ္တော မာတုလေန အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ ဒသဗလဿ သန္တိကံ အဂန္တွာ ‘‘မယှံ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္ထကံ ပါပေတွာဝ ဒသဗလဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ဩဟီနော ယောနိသောမနသိကာရေ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတကုလပုတ္တာပိ ပဉ္စသတာ အဟေသုံ။ ထေရော သယံ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိတာယ တေပိ ဒသဟိ ကထာဝတ္ထူဟိ ဩဝဒတိ။ တေ တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သဗ္ဗေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တာ။

တေ အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တံ ဉတွာ ဥပဇ္ဈာယံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ ကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တံ၊ ဒသန္နဉ္စ မဟာကထာဝတ္ထူနံ လာဘိနော၊ သမယော နော ဒသဗလံ ပဿိတု’’န္တိ။ ထေရော တေသံ ကထံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘မမ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိတံ သတ္ထာ ဇာနာတိ၊ အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ အမုဉ္စန္တောဝ ဒေသေမိ။ မယိ ဂစ္ဆန္တေ သဗ္ဗေပိမေ ဘိက္ခူ ပရိဝါရေတွာ ဂစ္ဆိဿန္တိ၊ ဧဝံ ဂဏသင်္ဂဏိကာယ ဂန္တွာ ပန အယုတ္တံ မယှံ ဒသဗလံ ပဿိတုံ၊ ဣမေ တာဝ ဂန္တွာ ပဿန္တူ’’တိ တေ ဘိက္ခူ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ တုမှေ ပုရတော ဂန္တွာ တထာဂတံ ပဿထ၊ မမ ဝစနေန ဒသဗလဿ ပါဒေ ဝန္ဒထ၊ အဟမ္ပိ တုမှာကံ ဂတမဂ္ဂေန ဂမိဿာမီ’’တိ။

တေ ထေရာ သဗ္ဗေပိ ဒသဗလဿ ဇာတိဘူမိရဋ္ဌဝါသိနော သဗ္ဗေ ခီဏာသဝါ သဗ္ဗေ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိနော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဩဝါဒံ အဘိန္ဒိတွာ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရန္တာ သဋ္ဌိယောဇနမဂ္ဂံ အတိက္ကမ္မ ရာဇဂဟေ ဝေဠုဝနမဟာဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အာစိဏ္ဏံ ခေါ ပနေတံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ အာဂန္တုကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသမ္မောဒိတုန္တိ ဘဂဝါ တေဟိ သဒ္ဓိံ ‘‘ကစ္စိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမနီယ’’န္တိအာဒိနာ နယေန မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကုတော စ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေဟိ ‘‘ဇာတိဘူမိတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇာတိဘူမိယံ ဇာတိဘူမကာနံ ဘိက္ခူနံ သဗြဟ္မစာရီဟိ ဧဝံ သမ္ဘာဝိတော အတ္တနာ စ အပ္ပိစ္ဆော အပ္ပိစ္ဆကထဉ္စ ဘိက္ခူနံ ကတ္တာ’’တိ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆိ။ တေပိ ‘‘ပုဏ္ဏော နာမ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာ မန္တာဏိပုတ္တော’’တိ အာရောစယိံသု။ တံ ကထံ သုတွာ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ထေရဿ ဒဿနကာမော အဟောသိ။

အထ သတ္ထာ ရာဇဂဟတော သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။ ပုဏ္ဏတ္ထေရော ဒသဗလဿ တတ္ထ အာဂတဘာဝံ သုတွာ ‘‘သတ္ထာရံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံယေဝ တထာဂတံ သမ္ပာပုဏိ။ သတ္ထာ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ထေရော ဓမ္မံ သုတွာ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသလ္လာနတ္ထာယ အန္ဓဝနံ ဂန္တွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ တဿ ဂမနံ သုတွာ သီသာနုလောကိကော ဂန္တွာ ဩကာသံ သလ္လက္ခေတွာ တံ ရုက္ခမူလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိတွာ သတ္တဝိသုဒ္ဓိက္ကမံ ပုစ္ဆိ။ ထေရောပိဿ ပုစ္ဆိတံ ပုစ္ဆိတံ ဗျာကာသိ။ တေ အညမညဿ သုဘာသိတံ သမနုမောဒိံသု။ အထ သတ္ထာ အပရဘာဂေ ဘိက္ခုသင်္ဃမဇ္ဈေ နိသိန္နော ထေရံ ဓမ္မကထိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

မဟာကစ္စာနတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၇။ ဒသမေ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿာတိ သံခိတ္တေန ကထိတဓမ္မဿ။ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇန္တာနန္တိ တံ ဒေသနံ ဝိတ္ထာရေတွာ အတ္ထံ ဝိဘဇမာနာနံ။ အညေ ကိရ တထာဂတဿ သင်္ခေပဝစနံ အတ္ထဝသေန ဝါ ပူရေတုံ သက္ကောန္တိ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဝါ၊ အယံ ပန ထေရော ဥဘယဝသေနပိ သက္ကောတိ။ တသ္မာ အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။ ပုဗ္ဗပတ္ထနာပိ စဿ ဧဝရူပါဝ။

အယံ ပနဿ ပဉှကမ္မေ အနုပုဗ္ဗိကထာ – အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ အတ္တနာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ‘‘မဟန္တော ဝတာယံ ဘိက္ခု၊ ယံ သတ္ထာ ဧဝံ ဝဏ္ဏေတိ၊ မယာပိ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဧဝရူပေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဣမဿ သက္ကာရဿ ဖလေန န အညံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေမိ၊ အနာဂတေ ပန ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဣတော သတ္တဒိဝသမတ္ထကေ တုမှေဟိ ဌာနန္တရေ ဌပိတဘိက္ခု ဝိယ အဟမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ လဘေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ကတွာ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိ။ သတ္ထာ အနာဂတံ ဩလောကေန္တော ‘‘သမိဇ္ဈိဿတိ ဣမဿ ကုလပုတ္တဿ ပတ္ထနာ’’တိ ဒိသွာ ‘‘အမ္ဘော၊ ကုလပုတ္တ၊ အနာဂတေ ကပ္ပသတသဟဿာဝသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တွံ တဿ သာသနေ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇန္တာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကရိတွာ အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

သောပိ ကုလပုတ္တော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ကပ္ပသတသဟဿံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ဗာရာဏသိယံ ကုလဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ သုဝဏ္ဏစေတိယကရဏဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ သတသဟဿဂ္ဃနိကာယ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာယ ပူဇံ ကတွာ ‘‘ဘဂဝါ မယှံ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ သရီရံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ တတော ယာဝဇီဝံ ကုသလကမ္မံ ကတွာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ အမှာကံ ဒသဗလဿ ဥပ္ပတ္တိကာလေ ဥဇ္ဇေနိနဂရေ ပုရောဟိတဿ ဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘မယှံ ပုတ္တော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏသရီရော အတ္တနာဝ အတ္တနော နာမံ ဂဟေတွာ အာဂတော’’တိ ကဉ္စနမာဏဝေါတေဝဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝုဒ္ဓိမနွာယ တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပိတု အစ္စယေန ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ လဘိ။ သော ဂေါတ္တဝသေန ကစ္စာနော နာမ ဇာတော။

စဏ္ဍပဇ္ဇောတရာဇာ အမစ္စေ သန္နိပါတေတွာ အာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ တံ အာနေတုံ သမတ္ထာ ဂန္တွာ အာနေထ တာတာ’’တိ။ ဒေဝ၊ အညော ဒသဗလံ အာနေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ အာစရိယော ကစ္စာနဗြာဟ္မဏောဝ သမတ္ထော၊ တံ ပဟိဏထာတိ။ ရာဇာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ၊ ‘‘တာတ၊ ဒသဗလဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ အာဟ။ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတုံ လဘန္တော ဂမိဿာမိ၊ မဟာရာဇာတိ။ ယံကိဉ္စိ ကတွာ တထာဂတံ အာနေဟိ၊ တာတာတိ။ သော ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တဿ မဟာပရိသာယ ကမ္မံ နတ္ထီ’’တိ အတ္တဋ္ဌမော အဂမာသိ။ အထဿ သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ သဒ္ဓိံ သတ္တဟိ ဇနေဟိ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ တံခဏံယေဝ သဗ္ဗေဝ အန္တရဟိတကေသမဿူ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရာ ဝိယ ဇာတာ။

ထေရော အတ္တနော ကိစ္စေ မတ္ထကံ ပတ္တေ တုဏှီဘာဝေန အနိသီဒိတွာ ကာဠုဒါယိတ္ထေရော ဝိယ သတ္ထု ဥဇ္ဇေနိဂမနတ္ထာယ ဂမနဝဏ္ဏံ ကထေသိ။ သတ္ထာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ကစ္စာနော အတ္တနော ဇာတိဘူမိယံ မမ ဂမနံ ပစ္စာသီသတီ’’တိ အညာသိ။ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ဧကံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ဂန္တုံ အယုတ္တဋ္ဌာနံ န ဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မာ ထေရံ အာဟ – ‘‘တွံယေဝ ဘိက္ခု ဂစ္ဆ၊ တယိ ဂတေပိ ရာဇာ ပသီဒိဿတီ’’တိ။ ထေရော ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ဒွေ ကထာ နာမ နတ္ထီ’’တိ တထာဂတံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ အာဂတေဟိ သတ္တဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဥဇ္ဇေနိံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ တေလပနာဠိ နာမ နိဂမော၊ တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိ။ တသ္မိံ စ နိဂမေ ဒွေ သေဋ္ဌိဓီတရော။ တာသု ဧကာ ပရိဇိဏ္ဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တာ ဒုဂ္ဂတာ မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ဓာတိံ နိဿာယ ဇီဝတိ။ အတ္တဘာဝေါ ပနဿာ သမိဒ္ဓါ၊ ကေသာ အညာဟိ အတိဝိယ ဒီဃာ။ တသ္မိံယေဝ နိဂမေ အညာ ဣဿရသေဋ္ဌိကုလဿ ဓီတာ နိက္ကေသိကာ။ သာ တတော ပုဗ္ဗေ တဿာ သမီပံ ပေသေတွာ ‘‘သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာပိ ကေသေ အာဟရာပေတုံ နာသက္ခိ။

တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ သာ သေဋ္ဌိဓီတာ မဟာကစ္စာနတ္ထေရံ သတ္တဟိ ဘိက္ခူဟိ ပရိဝုတံ တုစ္ဆပတ္တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဧကော ဗြဟ္မဗန္ဓုဘိက္ခု ယထာဓောတေနေဝ ပတ္တေန အာဂစ္ဆတိ၊ မယှဉ္စ အညံ ဓနံ နတ္ထိ။ အသုကသေဋ္ဌိဓီတာ ပန ဣမေသံ ကေသာနံ အတ္ထာယ ပေသေသိ။ ဣဒါနိ ဣတော လဒ္ဓဥပ္ပာဒေန သက္ကာ ထေရဿ ဒေယျဓမ္မံ ဒါတု’’န္တိ ဓာတိံ ပေသေတွာ ထေရေ နိမန္တေတွာ အန္တောဂေဟေ နိသီဒါပေသိ။ ထေရာနံ နိသိန္နကာလေ ဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ဓာတိယာ အတ္တနော ကေသေ ကပ္ပာပေတွာ၊ ‘‘အမ္မ၊ ဣမေ ကေသေ အသုကာယ နာမ သေဋ္ဌိဓီတာယ ဒတွာ ယံ သာ ဒေတိ၊ တံ အာဟရ၊ အယျာနံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒဿာမာ’’တိ။ ဓာတိ ပိဋ္ဌိဟတ္ထေန အဿူနိ ပုဉ္ဆိတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန ဟဒယမံသံ သန္ဓာရေတွာ ထေရာနံ သန္တိကေ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ တေ ကေသေ အာဒါယ တဿာ သေဋ္ဌိဓီတာယ သန္တိကံ ဂတာ။

ပဏိယံ နာမ သာရဝန္တမ္ပိ သယံ ဥပနီတံ ဂါရဝံ န ဇနေတိ၊ တသ္မာ သာ သေဋ္ဌိဓီတာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေ ဗဟုနာပိ ဓနေန ဣမေ ကေသေ အာဟရာပေတုံ နာသက္ခိံ၊ ဣဒါနိ ပန ဆိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ န ယထာမူလမေဝ လဘိဿတီ’’တိ။ ဓာတိံ အာဟ – ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေ တဝ သာမိနိံ ဗဟုနာပိ ဓနေန ကေသေ အာဟရာပေတုံ နာသက္ခိံ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိနိပါတာ ပန နိဇ္ဇီဝကေသာ နာမ အဋ္ဌ ကဟာပဏေ အဂ္ဃန္တီ’’တိ အဋ္ဌေဝ ကဟာပဏေ အဒါသိ။ ဓာတိ ကဟာပဏေ အာဟရိတွာ သေဋ္ဌိဓီတာယ အဒါသိ။ သေဋ္ဌိဓီတာ ဧကေကံ ပိဏ္ဍပါတံ ဧကေကကဟာပဏဂ္ဃနကံ ကတွာ ထေရာနံ ဒါပေသိ။ ထေရော အာဝဇ္ဇိတွာ သေဋ္ဌိဓီတာယ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ‘‘ကဟံ သေဋ္ဌိဓီတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဂဗ္ဘေ၊ အယျာတိ။ ပက္ကောသထ နန္တိ။ သာ စ ထေရေသု ဂါရဝေန ဧကဝစနေနေဝ အာဂန္တွာ ထေရေ ဝန္ဒိတွာ ဗလဝသဒ္ဓံ ဥပ္ပာဒေသိ။ သုခေတ္တေ ပတိဋ္ဌိတပိဏ္ဍပါတော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိပါကံ ဒေတီတိ သဟ ထေရာနံ ဝန္ဒနေန ကေသာ ပကတိဘာဝေယေဝ အဋ္ဌံသု။ ထေရာပိ တံ ပိဏ္ဍပါတံ ဂဟေတွာ ပဿန္တိယာယေဝ သေဋ္ဌိဓီတာယ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ကဉ္စနဝနုယျာနေ ဩတရိံသု။

ဥယျာနပါလော ထေရံ ဒိသွာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဒေဝ၊ မေ အယျော ပုရောဟိတော ကစ္စာနော ပဗ္ဗဇိတွာ ဥယျာနမာဂတော’’တိ အာဟ။ ရာဇာ စဏ္ဍပဇ္ဇောတော ဥယျာနံ ဂန္တွာ ကတဘတ္တကိစ္စံ ထေရံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ‘‘ကဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ သယံ အနာဂန္တွာ မံ ပေသေသိ မဟာရာဇာတိ။ ကဟံ၊ ဘန္တေ၊ အဇ္ဇ ဘိက္ခံ အလတ္ထာတိ? ထေရော ရညော ပုစ္ဆာသဘာဂေန သဗ္ဗံ သေဋ္ဌိဓီတာယ ကတံ ဒုက္ကရံ အာရောစေသိ။ ရာဇာ ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဋိယာဒေတွာ ထေရံ နိမန္တေတွာ နိဝေသနံ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိဓီတရံ အာဏာပေတွာ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ ဣမိဿာ ဣတ္ထိယာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကောဝ ယသပဋိလာဘော အဟောသိ။

တတော ပဋ္ဌာယ ရာဇာ ထေရဿ မဟာသက္ကာရံ ကရောတိ။ ထေရဿ ဓမ္မကထာယ ပသီဒိတွာ မဟာဇနော ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သကလနဂရံ ဧကကာသာဝပဇ္ဇောတံ ဣသိဝါတပဋိဝါတံ အဟောသိ။ သာပိ ဒေဝီ ဂဗ္ဘံ လဘိတွာ ဒသမာသစ္စယေန ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ဂေါပါလကုမာရောတိ မာတာမဟသေဋ္ဌိနော နာမံ အကံသု။ သာ ပုတ္တဿ နာမဝသေန ဂေါပါလမာတာ နာမ ဒေဝီ ဇာတာ။ သာ ဒေဝီ ထေရေ အတိဝိယ ပသီဒိတွာ ရာဇာနံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ကဉ္စနဝနုယျာနေ ထေရဿ ဝိဟာရံ ကာရေသိ။ ထေရော ဥဇ္ဇေနိနဂရံ ပသာဒေတွာ ပုန သတ္ထု သန္တိကံ ဂတော။ အထ သတ္ထာ အပရဘာဂေ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဓုပိဏ္ဍိကသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၁။၁၉၉ အာဒယော) ကစ္စာနပေယျာလံ (မ။ နိ။ ၃။၂၇၉ အာဒယော) ပါရာယနသုတ္တန္တိ ဣမေ တယော သုတ္တန္တေ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ထေရံ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၁၄။ ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

(၁၄) ၂။ ဒုတိယဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

စူဠပန္ထကတ္ထေရဝတ္ထု

၁၉၈-၂၀၀။ ဒုတိယဿ ပဌမေ မနောမယန္တိ မနေန နိဗ္ဗတ္တိတံ။ ‘‘မနောမယေန ကာယေန၊ ဣဒ္ဓိယာ ဥပသင်္ကမီ’’တိ (ထေရဂါ။ ၉၀၁) ဝုတ္တဋ္ဌာနသ္မိဉှိ မနေန ကတကာယော မနောမယကာယော နာမ ဇာတော။ ‘‘အညတရံ မနောမယံ ကာယံ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၃၃) ဝုတ္တဋ္ဌာနေ မနေန နိဗ္ဗတ္တိတကာယော မနောမယကာယော နာမ ဇာတော။ အယမိဓ အဓိပ္ပေတော။ တတ္ထ အညေ ဘိက္ခူ မနောမယံ ကာယံ နိဗ္ဗတ္တေန္တာ တယော ဝါ စတ္တာရော ဝါ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ န ဗဟုကေ။ ဧကသဒိသေယေဝ စ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ ဧကဝိဓမေဝ ကမ္မံ ကုရုမာနေ။ စူဠပန္ထကတ္ထေရော ပန ဧကာဝဇ္ဇနေန သမဏသဟဿံ မာပေသိ။ ဒွေပိ စ ဇနေ န ဧကသဒိသေ အကာသိ န ဧကဝိဓံ ကမ္မံ ကုရုမာနေ။ တသ္မာ မနောမယံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနန္တာနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။

စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလာနမ္ပိ စူဠပန္ထကောဝ အဂ္ဂေါ၊ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလာနံ ပန မဟာပန္ထကတ္ထေရော အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။ တတ္ထ စူဠပန္ထကတ္ထေရော စတုန္နံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ လာဘိတာယ ‘‘စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလော’’တိ ဝုတ္တော၊ မဟာပန္ထကတ္ထေရော စတုန္နံ အရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ လာဘိတာယ ‘‘သညာဝိဝဋ္ဋကုသလော’’တိ ဝုတ္တော။ စူဠပန္ထကော စ သမာဓိကုသလတာယ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလော နာမ၊ မဟာပန္ထကော ဝိပဿနာကုသလတာယ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလော နာမ။ ဧကော စေတ္ထ သမာဓိလက္ခဏေ ဆေကော၊ ဧကော ဝိပဿနာလက္ခဏေ။ တထာ ဧကော သမာဓိဂါဠှော၊ ဧကော ဝိပဿနာဂါဠှော။ ဧကော စေတ္ထ အင်္ဂသံခိတ္တေ ဆေကော၊ ဧကော အာရမ္မဏသံခိတ္တေ။ တထာ ဧကော အင်္ဂဝဝတ္ထာနေ ဆေကော၊ ဧကော အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနေတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

အပိစ စူဠပန္ထကတ္ထေရော ရူပါဝစရဇ္ဈာနလာဘီ ဟုတွာ ဈာနင်္ဂေဟိ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တောတိ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလော၊ မဟာပန္ထကော အရူပါဝစရဇ္ဈာနလာဘီ ဟုတွာ ဈာနင်္ဂေဟိ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တောတိ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလော။ ဥဘောပိ ပန္ထေ ဇာတတ္တာ ပန္ထကာ နာမ ဇာတာ။ တေသံ ပဌမဇာတော မဟာပန္ထကော နာမ၊ ပစ္ဆာဇာတော စူဠပန္ထကော နာမ။

ဣမေသံ ပန ဥဘိန္နမ္ပိ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အတီတေ ကိရ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဟံသဝတီနဂရဝါသိနော ဒွေ ဘာတိကာ ကုဋုမ္ဗိကာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ နိဗဒ္ဓံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ။ တေသု ဧကဒိဝသံ ကနိဋ္ဌော သတ္ထာရံ ဒွီဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ‘‘မမ သာသနေ မနောမယံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနန္တာနံ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလာနဉ္စ အယံ ဘိက္ခု အဂ္ဂေါ’’တိ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘မဟာ ဝတာယံ ဘိက္ခု ဧကော ဟုတွာ ဒွေ အင်္ဂါနိ ပရိပူရေတွာ စရတိ၊ မယာပိ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ အင်္ဂဒွယပူရကေန ဟုတွာ ဝိစရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော ပုရိမနယေနေဝ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ယံ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုံ တုမှေ ဣတော သတ္တဒိဝသမတ္ထကေ မနောမယင်္ဂေန စ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလင်္ဂေန စ ‘အယံ မမ သာသနေ အဂ္ဂေါ’တိ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပယိတ္ထ၊ အဟမ္ပိ ဣမဿ အဓိကာရကမ္မဿ ဖလေန သော ဘိက္ခု ဝိယ အင်္ဂဒွယပူရကော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။

သတ္ထာ အနာဂတံ ဩလောကေတွာ အနန္တရာယေနဿ ပတ္ထနာယ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘အနာဂတေ ကပ္ပသတသဟဿာဝသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ သော တံ ဣမသ္မိံ ဌာနဒွယေ ဌပေဿတီ’’တိ ဗျာကရိတွာ အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ ဘာတာပိဿ ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ တထေဝ အဓိကာရံ ကတွာ ပတ္ထနံ အကာသိ၊ သတ္ထာပိ တံ ဗျာကာသိ။

တေ ဥဘောပိ ဇနာ သတ္ထရိ ဓရမာနေ ကုသလကမ္မံ ကရိတွာ သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗုတကာလေ သရီရစေတိယေ သုဝဏ္ဏပူဇံ ကတွာ တတော စုတာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။ တေသံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တာနံယေဝ ကပ္ပသတသဟဿံ အတိက္ကန္တံ။ တတ္ထ မဟာပန္ထကဿ အန္တရာ ကတကလျာဏကမ္မံ န ကထိယတိ၊ စူဠပန္ထကော ပန ကဿပဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ ဩဒါတကသိဏကမ္မံ ကတွာ ဒေဝပုရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထ အမှာကံ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝေဠုဝနမဟာဝိဟာရေ ပဋိဝသတိ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဌတွာ ဣမေသံ ဒွိန္နံ နိဗ္ဗတ္တိံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ရာဇဂဟေ ကိရ ဓနသေဋ္ဌိကုလဿ ဓီတာ အတ္တနော ဒါသေနေဝ သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ကတွာ ‘‘အညေပိ မေ ဣမံ ကမ္မံ ဇာနေယျု’’န္တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘အမှေဟိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝသိတုံ န သက္ကာ၊ သစေ မေ မာတာပိတရော ဣမံ ဒေါသံ ဇာနိဿန္တိ၊ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကရိဿန္တိ၊ ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ဝသိဿာမာ’’တိ ဟတ္ထသာရံ ဂဟေတွာ အဂ္ဂဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ‘‘ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ အညေဟိ အဇာနနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဝသိဿာမာ’’တိ ဥဘောပိ အဂမံသု။

တေသံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသန္တာနံ သံဝါသမနွာယ တဿာ ကုစ္ဆိယံ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌာသိ။ သာ ဂဗ္ဘဿ ပရိပါကံ အာဂမ္မ သာမိကေန သဒ္ဓိံ မန္တေသိ – ‘‘ဂဗ္ဘော မေ ပရိပါကံ ဂတော၊ ဉာတိမိတ္တာဒိဝိရဟိတေ ဌာနေ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ နာမ ဥဘိန္နမ္ပိ အမှာကံ ဒုက္ခမေဝ၊ ကုလဂေဟမေဝ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ သော ‘‘အဇ္ဇ ဂစ္ဆာမ၊ သွေ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဒိဝသေ အတိက္ကမာပေသိ။ သာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဗာလော အတ္တနော ဒေါသမဟန္တာယ ဂန္တုံ န ဥဿဟတိ၊ မာတာပိတရော စ နာမ ဧကန္တဟိတာ၊ အယံ ဂစ္ဆတု ဝါ မာ ဝါ၊ မယာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တသ္မိံ ဂေဟာ နိက္ခန္တေ သာ ဂေဟေ ပရိက္ခာရံ ပဋိသာမေတွာ အတ္တနော ကုလဃရံ ဂတဘာဝံ အနန္တရဂေဟဝါသီနံ အာရောစေတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။

အထ သော ပုရိသော ဃရံ အာဂတော တံ အဒိသွာ ပဋိဝိဿကေ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကုလဃရံ ဂတာ’’တိ သုတွာ ဝေဂေန အနုဗန္ဓိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ သမ္ပာပုဏိ။ တဿာပိ တတ္ထေဝ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ သော ‘‘ကိံ ဣဒံ ဘဒ္ဒေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သာမိ ဧကော ပုတ္တော ဇာတောတိ။ ဣဒါနိ ကိံ ကရိဿာမာတိ? ယဿ အတ္ထာယ မယံ ကုလဃရံ ဂစ္ဆာမ၊ တံ ကမ္မံ အန္တရာဝ နိပ္ဖန္နံ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ကိံ ကရိဿာမ၊ နိဝတ္တာမာတိ ဒွေပိ ဧကစိတ္တာ ဟုတွာ နိဝတ္တိံသု။ တဿ ဒါရကဿ စ ပန္ထေ ဇာတတ္တာ ပန္ထကောတိ နာမံ အကံသု။ တဿာ နစိရဿေဝ အပရောပိ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌဟိ။ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ တဿပိ ဒါရကဿ ပန္ထေ ဇာတတ္တာ ပဌမဇာတဿ မဟာပန္ထကောတိ နာမံ ကတွာ ပစ္ဆာဇာတဿ စူဠပန္ထကောတိ နာမံ အကံသု။

တေ ဒွေပိ ဒါရကေ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂတာ။ တေသံ တတ္ထ ဝသန္တာနံ အယံ မဟာပန္ထကဒါရကော အညေ ဒါရကဇနေ ‘‘စူဠပိတာ မဟာပိတာ အယျကော အယျိကာ’’တိ ဝဒန္တေ သုတွာ မာတရံ ပဋိပုစ္ဆိ – ‘‘အမ္မ၊ အညေ ဒါရကာ ကထေန္တိ ‘အယျကော အယျိကာ’တိ၊ ကိံ အမှာကံ ဉာတကာ နတ္ထီ’’တိ? အာမ၊ တာတ၊ တုမှာကံ ဧတ္ထ ဉာတကာ နတ္ထိ၊ ရာဇဂဟနဂရေ ပန ဝေါ ဓနသေဋ္ဌိ နာမ အယျကော၊ တတ္ထ တုမှာကံ ဗဟူ ဉာတကာတိ။ ကသ္မာ တတ္ထ န ဂစ္ဆထ အမ္မာတိ? သာ အတ္တနော အဂမနကာရဏံ ပုတ္တဿ အကထေတွာ ပုတ္တေသု ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တေသု သာမိကမာဟ – ‘‘ဣမေ ဒါရကာ အတိဝိယ မံ ကိလမေန္တိ၊ ကိံ နော မာတာပိတရော ဒိသွာ မံသံ ခါဒိဿန္တိ၊ ဧဟိ ဒါရကာနံ အယျကကုလံ ဒဿေမာ’’တိ။ အဟံ သမ္မုခါ ဘဝိတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ တံ ပန နယိဿာမီတိ။ ‘‘သာဓု သာမိ၊ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ဒါရကာနံ အယျကကုလမေဝ ဒဋ္ဌုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒွေပိ ဇနာ ဒါရကေ အာဒါယ အနုပုဗ္ဗေန ရာဇဂဟံ ပတွာ နဂရဒွါရေ ဧကိဿာ သာလာယ နိဝါသံ ကတွာ ဒါရကမာတာ ဒွေ ဒါရကေ ဂဟေတွာ အာဂတဘာဝံ မာတာပိတူနံ အာရောစာပေသိ။

တေ တံ သာသနံ သုတွာ သံသာရေ သံသရန္တာနံ န ပုတ္တော န ဓီတာ နာမ နတ္ထိ၊ တေ အမှာကံ မဟာပရာဓိကာ၊ န သက္ကာ တေဟိ အမှာကံ စက္ခုပထေ ဌာတုံ။ ဧတ္တကံ ပန ဓနံ ဂဟေတွာ ဒွေပိ ဇနာ ဖာသုကဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဇီဝန္တု၊ ဒါရကေ ပန ဣဓ ပေသေန္တူတိ။ သေဋ္ဌိဓီတာ မာတာပိတူဟိ ပေသိတံ ဓနံ ဂဟေတွာ ဒါရကေ အာဂတဒူတာနံ ဟတ္ထေယေဝ ဒတွာ ပေသေသိ။ ဒါရကာ အယျကကုလေ ဝဍ္ဎန္တိ။ တေသု စူဠပန္ထကော အတိဒဟရော၊ မဟာပန္ထကော ပန အယျကေန သဒ္ဓိံ ဒသဗလဿ ဓမ္မကထံ သောတုံ ဂစ္ဆတိ။ တဿ နိစ္စံ သတ္ထု သမ္မုခေ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ နမိ။ သော အယျကံ အာဟ – ‘‘သစေ တုမှေ အနုဇာနေယျာထ၊ အဟံ ပဗ္ဗဇ္ဇေယျ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ဝဒေသိ၊ တာတ၊ မယှံ သကလလောကဿပိ ပဗ္ဗဇ္ဇတော တဝေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဘဒ္ဒိကာ။ သစေ သက္ကောသိ၊ ပဗ္ဗဇ၊ တာတာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂတော။ သတ္ထာ ‘‘ကိံ၊ မဟာသေဋ္ဌိ၊ ဒါရကော တေ လဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အယံ ဒါရကော မယှံ နတ္တာ၊ တုမှာကံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇာမီတိ ဝဒတီ’’တိ အာဟ။

သတ္ထာ အညတရံ ပိဏ္ဍစာရိကံ ‘‘ဣမံ ဒါရကံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ အာဏာပေသိ။ ထေရော တဿ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ဗဟုံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပရိပုဏ္ဏဝဿော ဥပသမ္ပဒံ လဘိ။ ဥပသမ္ပန္နော ဟုတွာ ယောနိသောမနသိကာရေ ကမ္မံ ကရောန္တော စတုန္နံ အရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ လာဘီ ဟုတွာ ဈာနင်္ဂေဟိ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ဣတိ သော သညာဝိဝဋ္ဋကုသလာနံ အဂ္ဂေါ ဇာတော။ သော ဈာနသုခေန ဖလသုခေန ဝီတိနာမေန္တော စိန္တေသိ – ‘‘သက္ကာ နု ခေါ ဣမံ သုခံ စူဠပန္ထကဿ ဒါတု’’န္တိ။ တတော အယျကသေဋ္ဌိဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ သစေ တုမှေ သမ္ပဋိစ္ဆထ၊ အဟံ စူဠပန္ထကံ ပဗ္ဗာဇေယျ’’န္တိ အာဟ။ ပဗ္ဗာဇေထ၊ ဘန္တေတိ။ ထေရော စူဠပန္ထကဒါရကံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဒသသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ။ စူဠပန္ထကသာမဏေရော ဘာတိကဿ သန္တိကေ။

‘‘ပဒုမံ ယထာ ကောကနဒံ သုဂန္ဓံ၊

ပါတော သိယာ ဖုလ္လမဝီတဂန္ဓံ၊

အင်္ဂီရသံ ပဿ ဝိရောစမာနံ၊

တပန္တမာဒိစ္စမိဝန္တလိက္ခေ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၃၊ အ။ နိ။ ၅။၁၉၅) –

ဣမံ ဂါထံ ဂဏှာတိ။ ဂဟိတဂဟိတပဒံ ဥပရူပရိပဒံ ဂဏှန္တဿ နဿတိ။ တဿ ဣမံ ဂါထံ ဂဟေတုံ ဝါယမန္တဿေဝ စတ္တာရော မာသာ အတိက္ကန္တာ။ အထ နံ မဟာပန္ထကော အာဟ – ‘‘စူဠပန္ထက၊ တွံ ဣမသ္မိံ သာသနေ အဘဗ္ဗော၊ စတူဟိ မာသေဟိ ဧကဂါထမ္ပိ ဂဟေတုံ န သက္ကောသိ၊ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ ပန တွံ ကထံ မတ္ထကံ ပါပေဿသိ၊ နိက္ခမ ဣတော’’တိ။ သော ထေရေန ပဏာမိတော ဝိဟာရပစ္စန္တေ ရောဒမာနော အဋ္ဌာသိ။

တေန သမယေန သတ္ထာ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဇီဝကမ္ဗဝနေ ဝိဟရတိ။ တသ္မိံ သမယေ ဇီဝကော ပုရိသံ ပေသေသိ ‘‘ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္ထာရံ နိမန္တေဟီ’’တိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန မဟာပန္ထကော ဘတ္တုဒ္ဒေသကော ဟောတိ။ သော ‘‘ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ဘိက္ခံ သမ္ပဋိစ္ဆထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘စူဠပန္ထကံ ဌပေတွာ သေသာနံ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ စူဠပန္ထကော တံ ကထံ သုတွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော အဟောသိ။ သတ္ထာ စူဠပန္ထကဿ ခေဒံ ဒိသွာ ‘‘စူဠပန္ထကော မယိ ဂတေ ဗုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဂန္တွာ အဝိဒူရေ ဌာနေ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ ‘‘ကိံ တွံ၊ ပန္ထက၊ ရောဒသီ’’တိ အာဟ။ ဘာတာ မံ၊ ဘန္တေ၊ ပဏာမေတီတိ။ ပန္ထက၊ တုယှံ ဘာတိကဿ ပရပုဂ္ဂလာနံ အာသယာနုသယဉာဏံ နတ္ထိ၊ တွံ ဗုဒ္ဓဝေနေယျပုဂ္ဂလော နာမာတိ ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင်္ခရိတွာ သုဒ္ဓံ စောဠခဏ္ဍံ အဒါသိ ‘‘ဣမံ ဂဟေတွာ ‘ရဇောဟရဏံ ရဇောဟရဏ’န္တိ ဝတွာ ဘာဝေဟိ ပန္ထကာ’’တိ။

သော သတ္ထာရာ ဒိန္နံ စောဠခဏ္ဍံ ‘‘ရဇောဟရဏံ ရဇောဟရဏ’’န္တိ ဟတ္ထေန ပရိမဇ္ဇန္တော နိသီဒိ။ တဿ ပရိမဇ္ဇန္တဿ လောမာနိ ကိလိဋ္ဌဓာတုကာနိ ဇာတာနိ။ ပုန ပရိမဇ္ဇန္တဿ ဥက္ခလိပရိပုဉ္ဆနသဒိသံ ဇာတံ။ သော ဉာဏပရိပါကံ အာဂမ္မ တတ္ထ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣဒံ စောဠခဏ္ဍံ ပကတိယာ ပဏ္ဍရံ ပရိသုဒ္ဓံ၊ ဥပါဒိန္နကသရီရံ နိဿာယ ကိလိဋ္ဌံ ဇာတံ၊ ဣဒံ စိတ္တမ္ပိ ဧဝံဂတိကမေဝါ’’တိ။ သမာဓိံ ဘာဝေတွာ စတ္တာရိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ ပါဒကာနိ ကတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော မနောမယဇ္ဈာနလာဘီ ဟုတွာ ဧကော ဟုတွာ ဗဟုဓာ၊ ဗဟုဓာ ဟုတွာ ဧကော ဘဝိတုံ သမတ္ထော အဟောသိ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ စဿ တေပိဋကဉ္စ ဆ အဘိညာ စ အာဂမိံသု။

ပုနဒိဝသေ သတ္ထာ ဧကူနေဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ဇီဝကဿ နိဝေသနေ နိသီဒိ။ စူဠပန္ထကော ပန အတ္တနော ဘိက္ခာယ အသမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာယေဝ န ဂတော။ ဇီဝကော ယာဂုံ ဒါတုံ အာရဘိ၊ သတ္ထာ ဟတ္ထေန ပတ္တံ ပိဒဟိ။ ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ န ဂဏှထာတိ? ဝိဟာရေ ဧကော ဘိက္ခု အတ္ထိ ဇီဝကာတိ။ သော ပုရိသံ ပဟိဏိ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘဏေ၊ ဝိဟာရေ နိသိန္နံ အယျံ ဂဟေတွာ ဧဟီ’’တိ။ စူဠပန္ထကတ္ထေရောပိ တဿ ပုရိသဿ ပုရေ အာဂမနာယေဝ ဘိက္ခုသဟဿံ နိမ္မိနိတွာ ဧကမ္ပိ ဧကေန အသဒိသံ၊ ဧကဿပိ စ စီဝရဝိစာရဏာဒိသမဏကမ္မံ အညေန အသဒိသံ အကာသိ။ သော ပုရိသော ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဘာဝံ ဒိသွာ ဂန္တွာ ဇီဝကဿ ကထေသိ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဗဟုတရော၊ တတော ပက္ကောသိတဗ္ဗံ ဘဒန္တံ န ဇာနာမီ’’တိ။ ဇီဝကော သတ္ထာရံ ပဋိပုစ္ဆိ – ‘‘ကောနာမော၊ ဘန္တေ၊ ဝိဟာရေ နိသိန္နဘိက္ခူ’’တိ? စူဠပန္ထကော နာမ ဇီဝကာတိ။ ဂစ္ဆ ဘော ‘‘စူဠပန္ထကော နာမ ကတရော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ အာနေဟီတိ။ သော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘စူဠပန္ထကော နာမ၊ ဘန္တေ၊ ကတရော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အဟံ စူဠပန္ထကော အဟံ စူဠပန္ထကော’’တိ ဘိက္ခုသဟဿမ္ပိ ကထေသိ။ သော ပုနာဂန္တွာ ဇီဝကဿ ကထေသိ ‘‘သဟဿမတ္တာ ဘိက္ခူ သဗ္ဗေပိ ‘အဟံ စူဠပန္ထကော အဟံ စူဠပန္ထကော’တိ ကထေန္တိ၊ အဟံ ‘အသုကော နာမ ပက္ကောသိတဗ္ဗော’တိ န ဇာနာမီ’’တိ။ ဇီဝကောပိ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စတာယ ‘‘ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခူ’’တိ နယတော ဉတွာ ‘‘ပဌမံ ကထနဘိက္ခုမေဝ ‘တုမှေ သတ္ထာ ပက္ကောသတီ’တိ ဝတွာ စီဝရကဏ္ဏေ ဂဏှ တာတာ’’တိ အာဟ။ သော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ တထာ အကာသိ၊ တာဝဒေဝ သဟဿမတ္တာ ဘိက္ခူ အန္တရဓာယိံသု။ သော ထေရံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။ သတ္ထာ တသ္မိံ ခဏေ ယာဂုံ ဂဏှိ။

ဒသဗလေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝိဟာရံ ဂတေ ဓမ္မသဘာယံ ကထာ ဥဒပါဒိ ‘‘ယာဝ မဟန္တာ ဝတ ဗုဒ္ဓါ နာမ စတ္တာရော မာသေ ဧကဂါထံ ဂဏှိတုံ အသက္ကောန္တံ ဘိက္ခုံ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကံ အကံသူ’’တိ။ သတ္ထာ တေသံ ဘိက္ခူနံ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသဇ္ဇ ‘‘ကိံ ဝဒေထ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ န ဘဂဝါ အညံ ကိဉ္စိ ကထေမ၊ စူဠပန္ထကေန တုမှာကံ သန္တိကာ မဟာလာဘော လဒ္ဓါတိ တုမှာကံယေဝ ဂုဏံ ကထေမာတိ။ အနစ္ဆရိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနိ မယှံ ဩဝါဒံ ကတွာ လောကုတ္တရဒါယဇ္ဇလာဘော၊ အယံ အတီတေပိ အပရိပက္ကဉာဏေ ဌိတဿ မယှံ ဩဝါဒံ ကတွာ လောကိယဒါယဇ္ဇံ လဘီတိ။ ဘိက္ခူ ‘‘ကဒါ၊ ဘန္တေ’’တိ အာယာစိံသု။ သတ္ထာ တေသံ ဘိက္ခူနံ အတီတံ အာဟရိတွာ ဒဿေသိ။

ဘိက္ခဝေ၊ အတီတေ ဗာရာဏသီနဂရေ ဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တသ္မိံ သမယေ စူဠကသေဋ္ဌိ နာမ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော သဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ဇာနာတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ရာဇူပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရဝီထိယံ မတမူသိကံ ဒိသွာ တသ္မိံ ခဏေ နက္ခတ္တံ သမာနေတွာ ဣဒမာဟ – ‘‘သက္ကာ စက္ခုမတာ ကုလပုတ္တေန ဣမံ ဥန္ဒူရံ ဂဟေတွာ ဒါရဘရဏဉ္စ ကာတုံ ကမ္မန္တေ စ ပယောဇေတု’’န္တိ။ အညတရော ဒုဂ္ဂတကုလပုတ္တော တံ သေဋ္ဌိဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘နာယံ အဇာနိတွာ ကထေဿတီ’’တိ မူသိကံ ဂဟေတွာ ဧကသ္မိံ အာပဏေ ဗိဠာရဿတ္ထာယ ဒတွာ ကာကဏိကံ လဘိ။ တာယ ကာကဏိကာယ ဖာဏိတံ ကိဏိတွာ ဧကေန ကုဋေန ပါနီယံ ဂဏှိတွာ အရညတော အာဂစ္ဆန္တေ မာလာကာရေ ဒိသွာ ထောကံ ထောကံ ဖာဏိတခဏ္ဍံ ဒတွာ ဥဠုင်္ကေန ပါနီယံ အဒါသိ။ တေ တဿ ဧကေကံ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိံ အဒံသု။ သော တေန ပုပ္ဖမူလေန ပုနဒိဝသေပိ ဖာဏိတဉ္စ ပါနီယဃဋဉ္စ ဂဟေတွာ ပုပ္ဖာရာမမေဝ ဂတော။ တဿ တံဒိဝသံ မာလာကာရာ အဍ္ဎဩစိတကေ ပုပ္ဖဂစ္ဆေ ဒတွာ အဂမံသု။ သော နစိရဿေဝ ဣမိနာ ဥပါယေန အဋ္ဌ ကဟာပဏေ လဘိ။

ပုန ဧကသ္မိံ ဝါတဝုဋ္ဌိဒိဝသေ ဆဍ္ဍိတဥယျာနံ ဂန္တွာ ပတိတဒါရူနံ ရာသိံ ကတွာ နိသိန္နော ရာဇကုမ္ဘကာရဿ သန္တိကာ သောဠသ ကဟာပဏေ လဘိ။ သော စတုဝီသတိယာ ကဟာပဏေသု ဇာတေသု ‘‘အတ္ထိ အယံ ဥပါယော မယှ’’န္တိ နဂရဒွါရတော အဝိဒူရေ ဌာနေ ဧကံ ပါနီယစာဋိံ ဌပေတွာ ပဉ္စသတေ တိဏဟာရကေ ပါနီယေန ဥပဋ္ဌဟိ။ တေ အာဟံသု – ‘‘တွံ၊ သမ္မ၊ အမှာကံ ဗဟုပကာရော၊ ကိံ တေ ကရောမာ’’တိ? သောပိ ‘‘မယှံ ကိစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ကရိဿထာ’’တိ ဝတွာ ဣတော စိတော စ ဝိစရန္တော ထလပထကမ္မိကေန စ ဇလပထကမ္မိကေန စ သဒ္ဓိံ မိတ္တသန္ထဝံ အကာသိ။ တဿ ထလပထကမ္မိကော ‘‘သွေ ဣမံ နဂရံ အဿဝါဏိဇကော ပဉ္စ အဿသတာနိ ဂဟေတွာ အာဂမိဿတီ’’တိ အာစိက္ခိ။ သော တဿ ဝစနံ သုတွာ တိဏဟာရကာနံ သညံ ဒတွာ ဧကေကံ တိဏကလာပံ ဒိဂုဏံ ကတွာ အာဟရာပေသိ။ အထ သော အဿာနံ နဂရံ ပဝိဋ္ဌဝေလာယ တိဏကလာပသဟဿံ အန္တရဒွါရေ ရာသိံ ကတွာ နိသီဒိ။ အဿဝါဏိဇော သကလနဂရေ အဿာနံ စာရိံ အလဘိတွာ တဿ သဟဿံ ဒတွာ တံ တိဏံ ဂဏှိ။

တတော ကတိပါဟစ္စယေနဿ သမုဒ္ဒကမ္မိကသဟာယကော အာရောစေသိ ‘‘ပဋ္ဋနံ မဟာနာဝါ အာဂတာ’’တိ။ သော ‘‘အတ္ထိ အယံ ဥပါယော’’တိ အဋ္ဌဟိ ကဟာပဏေဟိ သဗ္ဗပရိဝါရသမ္ပန္နံ တာဝကာလိကံ ရထံ ဂဟေတွာ နာဝါပဋ္ဋနံ ဂန္တွာ ဧကံ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကံ နာဝိကဿ သစ္စကာရံ ဒတွာ အဝိဒူရေ ဌာနေ သာဏိံ ပရိက္ခိပါပေတွာ တတ္ထ နိသိန္နော ပုရိသေ အာဏာပေသိ ‘‘ဗာဟိရကေသု ဝါဏိဇေသု အာဂတေသု တတိယေန ပဋိဟာရေန အာရောစေထာ’’တိ။ ‘‘နာဝါ အာဂတာ’’တိ သုတွာ ဗာရာဏသိတော သတမတ္တာ ဝါဏိဇာ ‘‘ဘဏ္ဍံ ဂဏှာမာ’’တိ အာဂမံသု။ ဘဏ္ဍံ တုမှေ န လဘိဿထ၊ အသုကဋ္ဌာနေ နာမ မဟာဝါဏိဇေန သစ္စကာရော ဒိန္နောတိ။ တေ တေသံ သုတွာ တဿ သန္တိကံ အာဂတာ၊ ပါဒမူလိကပုရိသာ ပုရိမသညာဝသေန တတိယေန ပါဋိဟာရေန တေသံ အာဂတဘာဝံ အာရောစေသုံ။ တေ သတမတ္တာပိ ဝါဏိဇာ ဧကေကံ သဟဿံ ဒတွာ တေန သဒ္ဓိံ နာဝါယ ပတ္တိကာ ဟုတွာ ပုန ဧကေကံ သဟဿံ ဒတွာ ပတ္တိံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ ဘဏ္ဍံ အတ္တနော သန္တကံ အကံသု။ သော ပုရိသော ဒွေ သတသဟဿာနိ ဂဟေတွာ ဗာရာဏသိံ အာဂန္တွာ ‘‘ကတညုနာ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧကံ သတသဟဿံ ဂဟေတွာ စူဠသေဋ္ဌိဿ သန္တိကံ ဂတော။

အထ တံ စူဠသေဋ္ဌိ ‘‘ကိံ တေ၊ တာတ၊ ကတွာ ဣဒံ ဓနံ လဒ္ဓ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘တုမှေဟိ ကထိတဥပါယေ ဌတွာ စတုမာသဗ္ဘန္တရေယေဝ လဒ္ဓ’’န္တိ အာဟ။ သေဋ္ဌိ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဧဝရူပံ ဒါရကံ ပရသန္တကံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝယပ္ပတ္တံ ဓီတရံ ဒတွာ သကလကုဋုမ္ဗဿ သာမိကံ အကာသိ။ သောပိ ကုလပုတ္တော သေဋ္ဌိနော အစ္စယေန တသ္မိံ နဂရေ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။ သတ္ထာ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘အပ္ပကေနပိ မေဓာဝီ၊ ပါဘတေန ဝိစက္ခဏော၊

သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနံ၊ အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၄)၊

ဣတိ သတ္ထာ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိသိန္နာနံ ဣမံ ကာရဏံ ဒဿေသိ။ အယံ ဒွိန္နမ္ပိ မဟာသာဝကာနံ ပုဗ္ဗပတ္ထနတော ပဋ္ဌာယ အနုပုဗ္ဗိကထာ။ အပရဘာဂေ ပန သတ္ထာ အရိယဂဏပရိဝုတော ဓမ္မာသနေ နိသိန္နော မနောမယံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနန္တာနံ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလာနဉ္စ စူဠပန္ထကတ္ထေရံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ၊ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလာနံ မဟာပန္ထကန္တိ။

သုဘူတိတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၁။ တတိယေ အရဏဝိဟာရီနန္တိ နိက္ကိလေသဝိဟာရီနံ။ ရဏန္တိ ဟိ ရာဂါဒယော ကိလေသာ ဝုစ္စန္တိ၊ တေသံ အဘာဝေန နိက္ကိလေသဝိဟာရော အရဏဝိဟာရော နာမ။ သော ယေသံ အတ္ထိ၊ တေ အရဏဝိဟာရိနော။ တေသံ အရဏဝိဟာရီနံ သုဘူတိတ္ထေရော အဂ္ဂေါတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ အညေပိ ခီဏာသဝါ အရဏဝိဟာရိနောဝ၊ ထေရေန ပန ဓမ္မဒေသနာယ ဧတံ နာမံ လဒ္ဓံ။ အညေ ဟိ ဘိက္ခူ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဥဒ္ဒိဿကံ ကတွာ ဝဏ္ဏံ ဝါ အဝဏ္ဏံ ဝါ ကထေန္တိ၊ ထေရော ပန ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သတ္ထာရာ ဒေသိတနိယာမတော အနောက္ကမိတွာ ဒေသေတိ၊ တသ္မာ အရဏဝိဟာရီနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။

၂၀၂။ စတုတ္ထေ ဒက္ခိဏေယျာနန္တိ ဒက္ခိဏာရဟာနံ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အညေပိ ခီဏာသဝါ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျာ၊ ထေရော ပန ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဃရေ ဃရေ မေတ္တာဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဘိက္ခံ ဂဏှာတိ ‘‘ဧဝံ ဘိက္ခာဒါယကာနံ မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ တသ္မာ ဒက္ခိဏေယျာနံ အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။ အတ္တဘာဝေါ ပနဿ သုသမိဒ္ဓါ၊ အလင်္ကတတောရဏံ ဝိယ စိတ္တပဋော ဝိယ စ အတိဝိယ ဝိရောစတိ။ တသ္မာ သုဘူတီတိ ဝုစ္စတိ။

တဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရေ ဘဂဝတိ အနုပ္ပန္နေယေဝ ဟံသဝတီနဂရေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ နန္ဒမာဏဝေါတိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တတ္ထ သာရံ အပဿန္တော အတ္တနော ပရိဝါရေဟိ စတုစတ္တာလီသာယ မာဏဝကသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗတပါဒေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဉ္စ အဘိညာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေသိ၊ အန္တေဝါသိကေပိ ဈာနလာဘိနော အကာသိ။

တသ္မိံ သမယေ ပဒုမုတ္တရော ဘဂဝါ လောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဟံသဝတီနဂရံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တော ဧကဒိဝသံ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော နန္ဒတာပသဿ အန္တေဝါသိကာနံ ဇဋိလာနံ အရဟတ္တူပနိဿယံ နန္ဒတာပသဿ စ ဒွီဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ သာဝကဿ ဌာနန္တရပတ္ထနံ ဒိသွာ ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ပုဗ္ဗဏှသမယံ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝတ္ထုမှိ ဝုတ္တနယေနေဝ နန္ဒတာပသဿ အဿမံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ဖလာဖလဒါနဉ္စ ပုပ္ဖာသနပညာပနဉ္စ နိရောဓသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနဉ္စ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သတ္ထာ ပန နိရောဓာ ဝုဋ္ဌိတော အရဏဝိဟာရိအင်္ဂေန စ ဒက္ခိဏေယျင်္ဂေန စာတိ ဒွီဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဧကံ သာဝကံ ‘‘ဣသိဂဏဿ ပုပ္ဖာသနာနုမောဒနံ ကရောဟီ’’တိ အာဏာပေသိ။ သော အတ္တနော ဝိသယေ ဌတွာ တေပိဋကံ သမ္မသိတွာ အနုမောဒနံ အကာသိ။ တဿ ဒေသနာဝသာနေ သတ္ထာ သယံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ သဗ္ဗေ စတုစတ္တာလီသသဟဿာပိ တာပသာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ နန္ဒတာပသော ပန အနုမောဒကဿ ဘိက္ခုနော နိမိတ္တံ ဂဏှိတွာ သတ္ထု ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတုံ နာသက္ခိ။ သတ္ထာ ‘‘ဧထ၊ ဘိက္ခဝေါ’’တိ သေသဘိက္ခူနံ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ သဗ္ဗေပိ အန္တရဟိတကေသမဿူ ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခာရာ ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရာ ဝိယ အဟေသုံ။

နန္ဒတာပသော တထာဂတံ ဝန္ဒိတွာ သမ္မုခေ ဌိတော အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ ယေန ဘိက္ခုနာ ဣသိဂဏဿ ပုပ္ဖာသနာနုမောဒနာ ကတာ၊ ကော နာမောယံ တုမှာကံ သာသနေ’’တိ? အရဏဝိဟာရိအင်္ဂေန စ ဒက္ခိဏေယျင်္ဂေန စ ဧတဒဂ္ဂံ ပတ္တော ဧသောတိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟမ္ပိ ဣမိနာ သတ္တာဟကတေန အဓိကာရကမ္မေန အညံ သမ္ပတ္တိံ န ပတ္ထေမိ၊ အနာဂတေ ပနာဟံ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ အယံ ထေရော ဝိယ ဒွီဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ အနန္တရာယံ ဒိသွာ ဗျာကရိတွာ ပက္ကာမိ။ နန္ဒတာပသောပိ ကာလေန ကာလံ ဒသဗလဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဣဒမဿ ကလျာဏကမ္မံ။ အန္တရာ ပန ကမ္မံ န ကထိယတိ။

သော ကပ္ပသတသဟဿံ အတိက္ကမိတွာ သာဝတ္ထိယံ သုမနသေဋ္ဌိဿ ဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သုဘူတီတိဿ နာမံ အကံသု။ အပရဘာဂေ အမှာကံ သတ္ထာ လောကေ နိဗ္ဗတ္တော ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ တဒါ အနာထပိဏ္ဍိကော သေဋ္ဌိ သာဝတ္ထိယံ ဥဋ္ဌာနကဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ အတ္တနော သဟာယကဿ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိနော ဃရံ ဂတော သတ္ထု ဥပ္ပန္နဘာဝံ ဉတွာ သတ္ထာရံ သီတဝနေ ဝိဟရန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဌမဒဿနေနေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ သတ္ထာရံ သာဝတ္ထိံ အာဂမနတ္ထာယ ယာစိတွာ ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနေ မဂ္ဂေ ယောဇနေ ယောဇနေ သတသဟဿပရိစ္စာဂေန ဝိဟာရေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သာဝတ္ထိယံ ရာဇမာနေန အဋ္ဌကရီသပ္ပမာဏံ ဇေတရာဇကုမာရဿ ဥယျာနဘူမိံ ကောဋိသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တတ္ထ ဘဂဝတော ဝိဟာရံ ကာရေတွာ အဒါသိ။ ဝိဟာရမဟဒိဝသေ အယံ သုဘူတိကုဋိမ္ဗိကော အနာထပိဏ္ဍိကသေဋ္ဌိနာ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော သဒ္ဓံ ပဋိလဘိတွာ ပဗ္ဗဇိ။ သော ဥပသမ္ပန္နော ဒွေ မာတိကာ ပဂုဏံ ကတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ အရညေ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ မေတ္တာဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဝုတ္တနယေနေဝ ဓမ္မံ ကထေတိ၊ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဝုတ္တနယေနေဝ မေတ္တာဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဘိက္ခံ ဂဏှာတိ။ အထ နံ သတ္ထာ ဣမံ ကာရဏဒွယံ ပဋိစ္စ အရဏဝိဟာရီနဉ္စ ဒက္ခိဏေယျာနဉ္စ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ခဒိရဝနိယရေဝတတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၃။ ပဉ္စမေ အာရညကာနန္တိ အရညဝါသီနံ။ ရေဝတော ခဒိရဝနိယောတိ ဓမ္မသေနာပတိတ္ထေရဿ ကနိဋ္ဌဘာတိကော။ သော ယထာ အညေ ထေရာ အရညေ ဝသမာနာ ဝနသဘာဂံ ဥဒကသဘာဂံ ဘိက္ခာစာရသဘာဂဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ အရညေ ဝသန္တိ၊ န ဧဝံ ဝသိ။ ဧတာနိ ပန သဘာဂါနိ အနာဒိယိတွာ ဥဇ္ဇင်္ဂလသက္ခရပါသာဏဝိသမေ ခဒိရဝနေ ပဋိဝသတိ။ တသ္မာ အာရညကာနံ အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။

တဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယံ ကိရ အတီတေ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ နိဗ္ဗတ္တော မဟာဂင်္ဂါယ ပယာဂပတိဋ္ဌာနတိတ္ထေ နာဝါကမ္မံ ကရောန္တော ပဋိဝသတိ။ တသ္မိံ သမယေ သတ္ထာ သတသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရော စာရိကံ စရန္တော ပယာဂပတိဋ္ဌာနတိတ္ထံ သမ္ပာပုဏိ။ သော ဒသဗလံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ကာလေန ကာလံ ဗုဒ္ဓဒဿနံ နာမ နတ္ထိ၊ အယံ မေ ကလျာဏကမ္မာယူဟနက္ခဏော’’တိ နာဝါသင်္ဃာဋံ ဗန္ဓာပေတွာ ဥပရိ စေလဝိတာနံ ကာရေတွာ ဂန္ဓမာလာဒါမာနိ ဩသာရေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝရပေါတ္ထကံ စိတ္တတ္ထရဏံ အတ္ထရာပေတွာ သပရိဝါရံ သတ္ထာရံ ပရတီရံ တာရေသိ။

တသ္မိံ သမယေ သတ္ထာ ဧကံ အာရညကံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ သော နာဝိကော တံ ဒိသွာ ‘‘မယာပိ ဧဝမေဝံ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ အာရညကာနံ အဂ္ဂေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ သတ္ထု ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော သော ဘိက္ခု ဝိယ အဟမ္ပိ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ အာရညကာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ အနန္တရာယံ ဒိသွာ ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ သာသနေ တွံ အာရညကာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ပက္ကာမိ။ အန္တရာ ပန အညံ ကမ္မံ န ကထိယတိ။

သော ယာဝဇီဝံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မဂဓက္ခေတ္တေ နာလကဗြာဟ္မဏဂါမေ သာရီဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ တိဏ္ဏံ ဘာတိကာနံ တိဿန္နဉ္စ ဘဂိနီနံ သဗ္ဗကနိဋ္ဌော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ရေဝတောတိဿ နာမံ အကံသု။ အထဿ မာတာပိတရော စိန္တေသုံ – ‘‘ဝဍ္ဎိတဝဍ္ဎိတေ ဒါရကေ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တိ၊ အမှာကံ ပုတ္တံ ရေဝတံ ဒဟရမေဝ ဃရဗန္ဓနေန ဗန္ဓိဿာမာ’’တိ သမာနကုလတော ဒါရိကံ အာနေတွာ ရေဝတဿ အယျိကံ ဝန္ဒာပေတွာ၊ ‘‘အမ္မ၊ တဝ အယျိကာယ မဟလ္လကတရာ ဟောဟီ’’တိ အာဟံသု။ ရေဝတော တေသံ ကထံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဒါရိကာ ဒဟရာ ပဌမဝယေ ဌိတာ၊ ဣမိဿာ ကိရ ဧဝံဝိဓံ ရူပံ မမ အယျိကာယ ရူပသဒိသံ ဘဝိဿတိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ တာဝ နေသံ အဓိပ္ပာယ’’န္တိ စိန္တေတွာ အာဟ – ‘‘တုမှေ ကိံ ကထေထာ’’တိ? တာတ၊ ‘‘အယံ ဒါရိကာ အယျိကာ ဝိယ တေ ဇရံ ပါပုဏာတူ’’တိ ဝဒါမာတိ။ သော ‘‘ဣမိဿာ ရူပံ ဧဝံဝိဓံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တာတ၊ ကိံ ဝဒေသိ၊ မဟာပုညာ ဧဝံဝိဓာ ဟောန္တီတိ။

သော စိန္တေသိ – ‘‘ဣဒံ ကိရ ရူပံ ဣမိနာ နိယာမေန ဝလိတ္တစံ ဘဝိဿတိ ပလိတကေသံ ခဏ္ဍဒန္တံ၊ အဟံ ဧဝရူပေ ရူပေ ရဇ္ဇိတွာ ကိံ ကရိဿာမိ၊ မမ ဘာတိကာနံ ဂတမဂ္ဂမေဝ ဂမိဿာမီ’’တိ ကီဠန္တော ဝိယ ဟုတွာ သမဝယေ တရုဏဒါရကေ အာဟ – ‘‘ဧထ၊ ဘော၊ ဝိဓာဝနိကံ ကရိဿာမာ’’တိ နိက္ခမိ။ တာတ၊ မင်္ဂလဒိဝသေ မာ ဗဟိ ဂစ္ဆာတိ။ သော ဒါရကေဟိ သဒ္ဓိံ ကီဠန္တော ဝိယ အတ္တနော ဓာဝနဝါရေ သမ္ပတ္တေ ထောကံ ဂန္တွာ ပပဉ္စေတွာ အာဂစ္ဆတိ။ ပုန ဒုတိယဝါရေ သမ္ပတ္တေ တတော တုရိတံ ဝိယ ဂန္တွာ အာဂတော၊ တတိယဝါရေ သမ္ပတ္တေ ‘‘အယံ မေ ကာလော’’တိ ဉတွာ သမ္မုခဋ္ဌာနေနေဝ ပလာယိတွာ ပံသုကူလိကဘိက္ခူနံ နိဝါသဋ္ဌာနံ အရညံ ဂန္တွာ ထေရေ အဘိဝါဒေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ သပ္ပုရိသ မယံ တံ န ဇာနာမ ‘‘ကဿာသိ ပုတ္တော’’တိ၊ တွဉ္စ အလင်္ကတနိယာမေနေဝ အာဂတော၊ ကော တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဥဿဟိဿတီတိ။ သော ဥဘော ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ‘‘ဝိလုမ္ပန္တိ မံ ဝိလုမ္ပန္တိ မ’’န္တိ မဟာရဝံ ဝိရဝိ။ ဣတော စိတော စ ဘိက္ခူ သန္နိပတိတွာ ‘‘သပ္ပုရိသ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ တဝ ဝတ္ထံ ဝါ ပိဠန္ဓနံ ဝါ ကောစိ ဂဏှန္တော နာမ နတ္ထိ၊ တွဉ္စ ‘ဝိလုမ္ပန္တီ’တိ ဝဒသိ၊ ကိံ သန္ဓာယ ဝဒသီ’’တိ? ဘန္တေ၊ နာဟံ ဝတ္ထာလင်္ကာရံ သန္ဓာယ ဝဒါမိ၊ တိဿန္နံ ပန မေ သမ္ပတ္တီနံ ဝိလောပေါ ဝတ္တတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒါမိ။ မံ တာဝ တုမှေ မာ ပဗ္ဗာဇယိတ္ထ၊ ဘာတရံ ပန မေ ဇာနာထာတိ။ ကောနာမော ပန တေ ဘာတာတိ? ဂိဟိကာလေ ဥပတိဿော နာမ၊ ဣဒါနိ ပန သာရိပုတ္တော နာမ ဇာတောတိ ဝဒန္တီတိ။ ‘‘အာဝုသော၊ ဧဝံ သန္တေ အယံ ကုလပုတ္တော အမှာကံ ကနိဋ္ဌဘာတိကော နာမ ဟောတိ၊ ဇေဋ္ဌဘာတိကော နော ဓမ္မသေနာပတိ ပုရေတရံယေဝ အာဟ – ‘အမှာကံ ဉာတကာ သဗ္ဗေဝ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ၊ ယော ကောစိ အမှာကံ ဉာတီတိ အာဂစ္ဆတိ၊ တံ ယေန တေနုပါယေန ပဗ္ဗာဇေယျထာ’တိ။ အယံ ပန ထေရဿ အဇ္ဈတ္တဘာတိကော၊ ပဗ္ဗာဇေထ န’’န္တိ ဝတွာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ပဗ္ဗာဇယိံသု။ အထ နံ ပရိပုဏ္ဏဝဿံ ဥပသမ္ပာဒေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနေ ယောဇယိံသု။

ထေရော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ အဝိဒူရေ ဌာနေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ခဒိရဝနံ ပဝိသိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောတိ။ တဿ ‘‘အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ ဒသဗလံ ဝါ ဘာတိကတ္ထေရံ ဝါ န ပဿိဿာမီ’’တိ ဝါယမန္တဿေဝ တယော မာသာ အတိက္ကန္တာ၊ သုခုမာလကုလပုတ္တဿ လူခဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တဿ စိတ္တံ ဝလီတံ နာမ ဟောတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိမောက္ခံ န ဂတံ။ သော တေမာသစ္စယေန ပဝါရေတွာ ဝုတ္ထဝဿော ဟုတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ သမဏဓမ္မံ ကရောတိ။ တဿ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တဿ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ အဟောသိ၊ သော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

အထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော သတ္ထာရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ ကိရ ကနိဋ္ဌဘာတာ ရေဝတော ပဗ္ဗဇိတော၊ သော အဘိရမေယျ ဝါ န ဝါ၊ ဂန္တွာ နံ ပဿိဿာမီ’’တိ။ ဘဂဝါ ရေဝတဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကဘာဝံ ဉတွာ ဒွေ ဝါရေ ပဋိက္ခိပိတွာ တတိယဝါရေ ယာစိတော အရဟတ္တံ ပတ္တဘာဝံ ဉတွာ၊ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ အဟမ္ပိ ဂမိဿာမိ၊ ဘိက္ခူနံ အာရောစေဟီ’’တိ။ ထေရော ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေတွာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာ စာရိကံ စရိတုကာမော၊ ဂန္တုကာမာ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ သဗ္ဗေသံယေဝ အာရောစေသိ။ ဒသဗလဿ စာရိကတ္ထာယ ဂမနကာလေ ဩဟီနကဘိက္ခူ နာမ အပ္ပကာ ဟောန္တိ၊ ‘‘သတ္ထု သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ ပဿိဿာမ၊ မဓုရဓမ္မကထံ ဝါ သုဏိဿာမာ’’တိ ယေဘုယျေန ဂန္တုကာမာဝ ဗဟုကာ ဟောန္တိ။ ဣတိ သတ္ထာ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော ‘‘ရေဝတံ ပဿိဿာမီ’’တိ နိက္ခန္တော။

အထေကသ္မိံ ပဒေသေ အာနန္ဒတ္ထေရော ဒွေဓာပထံ ပတွာ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဒွေ မဂ္ဂါ၊ ကတရမဂ္ဂေန သင်္ဃော ဂစ္ဆတူ’’တိ။ ကတရမဂ္ဂေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဥဇုကောတိ? ဘန္တေ၊ ဥဇုမဂ္ဂေါ တိံသယောဇနော အမနုဿပထော၊ ပရိဟာရမဂ္ဂေါ ပန သဋ္ဌိယောဇနိကော ခေမော သုဘိက္ခောတိ။ အာနန္ဒ၊ သီဝလိ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂတောတိ? အာမ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတောတိ။ တေန ဟိ သင်္ဃော ဥဇုမဂ္ဂမေဝ ဂဏှတု၊ သီဝလိဿ ပုညံ ဝီမံသိဿာမာတိ။ သတ္ထာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော သီဝလိတ္ထေရဿ ပုညဝီမံသနတ္ထံ အဋဝိမဂ္ဂံ အဘိရုဟိ။ မဂ္ဂံ အဘိရုဟနဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝသင်္ဃော ယောဇနေ ယောဇနေ ဌာနေ နဂရံ မာပေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဝသနတ္ထာယ ဝိဟာရေ ပဋိယာဒေသိ။ ဒေဝပုတ္တာ ရညာ ပေသိတကမ္မကာရာ ဝိယ ဟုတွာ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ဂဟေတွာ ‘‘ကဟံ အယျော သီဝလိ၊ ကဟံ အယျော သီဝလီ’’တိ ပုစ္ဆန္တာ ဂစ္ဆန္တိ။ ထေရော တံ သက္ကာရသမ္မာနံ ဂဏှာပေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ။ သတ္ထာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပရိဘုဉ္ဇိ။

ဣမိနာဝ နိယာမေန သတ္ထာ သက္ကာရသမ္မာနံ အနုဘဝန္တော ဒေဝသိကံ ယောဇနပရမံ ဂန္တွာ တိံသယောဇနိကံ ကန္တာရံ အတိက္ကမ္မ ခဒိရဝနိယတ္ထေရဿ သဘာဂဋ္ဌာနံ ပတ္တော။ ထေရော သတ္ထု အာဂမနံ ဉတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပဟောနကဝိဟာရေ ဒသဗလဿ ဂန္ဓကုဋိံ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒီနိ စ ဣဒ္ဓိယာ မာပေတွာ တထာဂတဿ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ဂတော။ သတ္ထာ အလင်္ကတပဋိယတ္တေန မဂ္ဂေန ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။ အထ တထာဂတေ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ ဘိက္ခူ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသနာနိ ပဝိသိံသု။ ဒေဝတာ ‘‘အကာလော အာဟာရဿာ’’တိ အဋ္ဌဝိဓံ ပါနကံ အာဟရိံသု။ သတ္ထာ သင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပါနကံ ပိဝိ။ ဣမိနာဝ နိယာမေန တထာဂတဿ သက္ကာရသမ္မာနံ အနုဘဝန္တဿေဝ အဒ္ဓမာသော အတိက္ကန္တော။

အထေကစ္စေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခူ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိသီဒိတွာ ကထံ ဥပ္ပာဒယိံသု ‘‘သတ္ထာ ဒသဗလော ‘မယှံ အဂ္ဂသာဝကဿ ကနိဋ္ဌဘာတာ’တိ ဝတွာ ဧဝရူပံ နဝကမ္မိကဘိက္ခုံ ပဿိတုံ အာဂတော၊ ဣမဿ ဝိဟာရဿ သန္တိကေ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရော ဝါ ဝေဠုဝနဝိဟာရာဒယော ဝါ ကိံ ကရိဿန္တိ။ အယမ္ပိ ဘိက္ခု ဧဝရူပဿ နဝကမ္မဿ ကာရကော၊ ကိံ နာမ သမဏဓမ္မံ ကရိဿတီ’’တိ? အထ သတ္ထာ စိန္တေသိ – ‘‘မယိ စိရံ ဝသန္တေ ဣဒံ ဌာနံ အာကိဏ္ဏံ ဘဝိဿတိ၊ အာရညကာ ဘိက္ခူ နာမ ပဝိဝေကတ္ထိကာ ဟောန္တိ၊ ရေဝတဿ အဖာသုဝိဟာရော ဘဝိဿတီ’’တိ တတော ရေဝတဿ ဒိဝါဋ္ဌာနံ ဂတော။ ထေရော ဧကကောဝ စင်္ကမနကောဋိယံ အာလမ္ဗနဖလကံ နိဿာယ ပါသာဏဖလကေ နိသိန္နော သတ္ထာရံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဝန္ဒိ။

အထ နံ သတ္ထာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ရေဝတ၊ ဣမံ ဝါဠမိဂဋ္ဌာနံ၊ စဏ္ဍာနံ ဟတ္ထိအဿာဒီနံ သဒ္ဒံ သုတွာ ကိန္တိ ကရောသီ’’တိ? တေသံ မေ၊ ဘန္တေ၊ သဒ္ဒံ သုဏတော အရညရတိ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ သတ္ထာ တသ္မိံ ဌာနေ ရေဝတတ္ထေရဿ ပဉ္စဟိ ဂါထာသတေဟိ အရညေ နိဝါသာနိသံသံ နာမ ကထေတွာ ပုနဒိဝသေ အဝိဒူရေ ဌာနေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ရေဝတတ္ထေရံ နိဝတ္တေတွာ ယေဟိ ဘိက္ခူဟိ ထေရဿ အဝဏ္ဏော ကထိတော၊ တေသံ ကတ္တရယဋ္ဌိဥပါဟနာတေလနာဠိဆတ္တာနံ ပမုဿနဘာဝံ အကာသိ။ တေ အတ္တနော ပရိက္ခာရတ္ထာယ နိဝတ္တာ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ ဂစ္ဆန္တာပိ တံ ဌာနံ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ပဌမံ ဟိ တေ အလင်္ကတပဋိယတ္တေန မဂ္ဂေန ဂန္တွာ တံဒိဝသံ ပန ဝိသမမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒန္တိ၊ ဇာဏုကေန ဂစ္ဆန္တိ။ တေ ဂုမ္ဗေ စ ဂစ္ဆေ စ ကဏ္ဋကေ စ မဒ္ဒန္တာ အတ္တနော ဝသိတသဘာဂဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တသ္မိံ တသ္မိံ ခဒိရခါဏုကေ အတ္တနော ဆတ္တံ သဉ္ဇာနန္တိ၊ ဥပါဟနံ ကတ္တရယဋ္ဌိံ တေလနာဠိံ သဉ္ဇာနန္တိ။ တေ တသ္မိံ သမယေ ‘‘ဣဒ္ဓိမာ အယံ ဘိက္ခူ’’တိ ဉတွာ အတ္တနော ပရိက္ခာရေ အာဒါယ ‘‘ဒသဗလဿ ပဋိယတ္တသက္ကာရော နာမ ဧဝရူပေါ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တာ အာဂမံသု။

ပုရတော ဂတဘိက္ခူ၊ ဝိသာခါ ဥပါသိကာ၊ အတ္တနော ဂေဟေ နိသိန္နကာလေ ပုစ္ဆတိ – ‘‘မနာပံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ရေဝတတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာန’’န္တိ? မနာပံ ဥပါသိကေ နန္ဒနဝနစိတ္တလတာဒိပဋိဘာဂံ တံ သေနာသနန္တိ။ အထ နေသံ သဗ္ဗပစ္ဆတော အာဂတဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ – ‘‘မနာပံ၊ အယျာ၊ ရေဝတတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာန’’န္တိ။ မာ ပုစ္ဆ ဥပါသိကေ၊ ကထေတုံ အယုတ္တဋ္ဌာနမေတံ၊ ဥဇ္ဇင်္ဂလံ သက္ခရပါသာဏဝိသမံ ခဒိရဝနံ ဧတံ၊ တတ္ထ သော ဘိက္ခု ဝိဟရတီတိ။ ဝိသာခါ၊ ပုရိမာနဉ္စ ပစ္ဆိမာနဉ္စ ဘိက္ခူနံ ကထံ သုတွာ ‘‘ကေသံ နု ခေါ ကထာ သစ္စာ’’တိ ပစ္ဆာဘတ္တေ ဂန္ဓမာလံ အာဒါယ ဒသဗလဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ၊ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ ရေဝတတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဧကစ္စေ၊ အယျာ၊ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ ဧကစ္စေ နိန္ဒန္တိ၊ ကိံ နာမေတံ၊ ဘန္တေ’’တိ? ဝိသာခေ ရမဏီယံ ဝါ ဟောတု မာ ဝါ၊ ယသ္မိံ ဌာနေ အရိယာနံ စိတ္တံ ရမတိ၊ တဒေဝ ဌာနံ ရမဏီယံ နာမာတိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊ နိန္နေ ဝါ ယဒိ ဝါ ထလေ၊

ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ဘူမိရာမဏေယျက’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၉၈၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၆၁)၊

အထ သတ္ထာ အပရဘာဂေ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော ထေရံ အာရညကာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ကင်္ခါရေဝတတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၄။ ဆဋ္ဌေ ဈာယီနန္တိ ဈာနလာဘီနံ ဈာနာဘိရတာနံ။ သော ကိရ ထေရော ယာ ဈာနသမာပတ္တိယော ဒသဗလော သမာပဇ္ဇတိ၊ တတော အပ္ပတရံ ဌပေတွာ ဗဟုတရာ သမာပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ဈာယီနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။ ကင်္ခါယနဘာဝေန ကင်္ခါရေဝတောတိ ဝုစ္စတိ။ ကင်္ခါ နာမ ကုက္ကုစ္စံ၊ ကုက္ကုစ္စကောတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန အညေ ကုက္ကုစ္စကာ နတ္ထီတိ? အတ္ထိ၊ အယံ ပန ထေရော ကပ္ပိယေပိ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တေနဿ ကုက္ကုစ္စကတာ အတိပါကဋာ ဇာတာတိ ကင်္ခါရေဝတောတွေဝ သင်္ခံ ဂတော။

တဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ပုရိမနယေနေဝ မဟာဇနေန သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဈာနာဘိရတာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘မယာပိ အနာဂတေ ဧဝရူပေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒေသနာဝသာနေ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ပုရိမနယေနေဝ သတ္တာဟံ မဟာသက္ကာရံ ကတွာ ဘဂဝန္တံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဣမိနာ အဓိကာရကမ္မေန န အညံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေမိ၊ ယထာ ပန သော တုမှေဟိ ဣတော သတ္တဒိဝသမတ္ထကေ ဘိက္ခု ဈာယီနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိတော၊ ဧဝံ အဟမ္ပိ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဈာယီနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ အနာဂတံ ဩလောကေတွာ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘အနာဂတေ ကပ္ပသတသဟဿာဝသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ သာသနေ တွံ ဈာယီနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ပက္ကာမိ။

သော ယာဝဇီဝံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ ကပ္ပသတသဟဿံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ သာဝတ္ထိနဂရေ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဓမ္မဿဝနတ္ထံ ဂစ္ဆန္တေန မဟာဇနေန သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဒသဗလဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ သဒ္ဓံ ပဋိလဘိတွာ ပဗ္ဗဇိတော ဥပသမ္ပဒံ လဘိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ ဈာနပရိကမ္မံ ကရောန္တော ဈာနလာဘီ ဟုတွာ ဈာနမေဝ ပါဒကံ ကတွာ အရဟတ္တဖလံ ပါပုဏိ။ သော ဒသဗလေန သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗသမာပတ္တီနံ အပ္ပတရာ ဌပေတွာ ဗဟုတရာ သမာပဇ္ဇန္တော အဟောရတ္တံ ဈာနေသု စိဏ္ဏဝသီ အဟောသိ။ အထ နံ အပရဘာဂေ သတ္ထာ ဣမံ ဂုဏံ ဂဟေတွာ ဈာယီနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ ‘‘အကပ္ပိယော၊ အာဝုသော ဂုဠော၊ အကပ္ပိယာ မုဂ္ဂါ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၇၂) ဧဝံ ပန ကပ္ပိယေသွေဝ ဝတ္ထူသု ကုက္ကုစ္စဿ ဥပ္ပာဒိတတာယ ကုက္ကုစ္စသင်္ခါတာယ ကင်္ခါယ ဘာဝေန ကင်္ခါရေဝတောတိ သင်္ခံ ဂတောတိ။

သောဏကောဠိဝိသတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၅။ သတ္တမေ အာရဒ္ဓဝီရိယာနန္တိ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယာနံ ပရိပုဏ္ဏဝီရိယာနံ။ သောဏော ကောဠိဝိသောတိ သောဏောတိ တဿ နာမံ၊ ကောဠိဝိသောတိ ဂေါတ္တံ။ ကောဋိဝေဿောတိ ဝါ အတ္ထော၊ ဣဿရိယေန ကောဋိပ္ပတ္တဿ ဝေဿကုလဿ ဒါရကောတိ အဓိပ္ပာယော။ ယသ္မာ ပန အညေသံ ဘိက္ခူနံ ဝီရိယံ နာမ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ထေရဿ ပန ဟာပေတဗ္ဗမေဝ အဟောသိ။ တသ္မာ ဧသ အာရဒ္ဓဝီရိယာနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။

တဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယံ ကိရ အတီတေ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သိရိဝဍ္ဎကုမာရောတိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော ပုရိမနယေနေဝ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ အာရဒ္ဓဝီရိယာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘မယာပိ အနာဂတေ ဧဝရူပေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဒသဗလံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တဿ ပတ္ထနာယ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ပုရိမနယေနေဝ ဗျာကရိတွာ ဝိဟာရံ ဂတော။

သောပိ သိရိဝဍ္ဎသေဋ္ဌိ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ကပ္ပသတသဟဿံ အတိက္ကမိတွာ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ကဿပဒသဗလေ အနုပ္ပန္နေ အမှာကံ ဘဂဝတိ ဗာရာဏသိယံ ကုလဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ သော အတ္တနော သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ ဂင်္ဂါယံ ကီဠတိ။ တသ္မိံ သမယေ ဧကော ဇိဏ္ဏစီဝရိကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ‘‘ဗာရာဏသိံ ဥပနိဿာယ ဂင်္ဂါတီရေ ပဏ္ဏသာလံ ကတွာ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဥဒကေန သမုပဗျူဠှေ ဒဏ္ဍကေ စ ဝလ္လိယော စ သံကဍ္ဎတိ။ အယံ ကုမာရော သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ အဘိဝါဒေတွာ ဌိတော၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိံ ကရောထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ကုမာရ ဥပကဋ္ဌေ အန္တောဝဿေ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ နာမ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ အဇ္ဇေဝ ဧကဒိဝသံ အယျော ယထာ တထာ အာဂမေတု၊ အဟံ သွေ အယျဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ‘‘တဿေဝ ကုမာရဿ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဂတတ္တာ အဓိဝါသေသိ။ သော တဿ အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဂတော ပုနဒိဝသေ သက္ကာရသမ္မာနံ သဇ္ဇေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ အာဂမနံ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပိ ‘‘ကဟံ နု ခေါ အဇ္ဇ ဘိက္ခာစာရံ လဘိဿာမီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ဉတွာ တဿေဝ ဂေဟဒွါရံ အဂမာသိ။

ကုမာရော ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ သမ္ပိယာယမာနော ပတ္တံ အာဒါယ ဘိက္ခံ ဒတွာ ‘‘ဣမံ အန္တောဝဿံ မယှံ ဂေဟဒွါရမေဝ အာဂစ္ဆထ၊ ဘန္တေ’’တိ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ပက္ကန္တေ အတ္တနော သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ဧကဒိဝသေနေဝ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဝသနပဏ္ဏသာလဉ္စ စင်္ကမနဉ္စ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ စ ကာရာပေတွာ အဒါသိ။ တဿေဝ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသနဝေလာယ ဟရိတူပလိတ္တာယ ဘူမိယာ ‘‘ပါဒေသု ကလလံ မာ လဂ္ဂီ’’တိ အတ္တနော ပါရုပနံ သတသဟဿဂ္ဃနကံ ရတ္တကမ္ဗလံ ဘူမတ္ထရဏံ သန္ထရိတွာ ကမ္ဗလဿ ဝဏ္ဏေန သဒ္ဓိံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ သရီရပ္ပဘံ ဧကသဒိသံ ဒိသွာ အတိဝိယ ပသန္နော ဟုတွာ အာဟ – ‘‘ယထာ တုမှေဟိ အက္ကန္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ဣမဿ ကမ္ဗလဿ အတိဝိယ ပဘာ ဝိရောစတိ၊ ဧဝမေဝ မယှမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ ဟတ္ထပါဒါနံ ဝဏ္ဏော ဗန္ဓုဇီဝကပုပ္ဖဝဏ္ဏော ဟောတု၊ သတက္ခတ္တုံ ဝိဟတကပ္ပာသပဋလဖဿသဒိသောဝ ဖဿော ဟောတူ’’တိ။ သော တေမာသံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ပဝါရိတကာလေ တိစီဝရံ အဒါသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရော ဂန္ဓမာဒနမေဝ ဂတော။

သောပိ ကုလပုတ္တော ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ကာဠစမ္ပာနဂရေ ဥပသေဋ္ဌိဿ ဃရေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏကာလတော ပဋ္ဌာယ သေဋ္ဌိကုလံ အနေကာနိ ပဏ္ဏာကာရသဟဿာနိ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဇာတဒိဝသေ စ သကလနဂရံ ဧကသက္ကာရသမ္မာနံ အဟောသိ။ အထဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ မာတာပိတရော ‘‘အမှာကံ ပုတ္တော အတ္တနော နာမံ ဂဏှိတွာဝ အာဂတော၊ ရတ္တသုဝဏ္ဏရသပရိသိတ္တာ ဝိယဿ သရီရစ္ဆဝီ’’တိ သောဏကုမာရောတွေဝဿ နာမံ အကံသု။

အထဿ သဋ္ဌိ ဓာတိယော ဥပနေတွာ ဒေဝကုမာရံ ဝိယ နံ သုခေန ဝဍ္ဎေသုံ။ တဿ ဧဝရူပံ အာဟာရဝိဓာနံ အဟောသိ – သဋ္ဌိကရီသမတ္တံ ဌာနံ ကသိတွာ တိဝိဓေန ဥဒကေန ပေါသေန္တိ။ ကေဒါရေ ပဝိသန္တီသု ဥဒကမာတိကာသု ခီရောဒကဿ စ ဂန္ဓောဒကဿ စ အနေကာနိ စာဋိသဟဿာနိ အာသိဉ္စန္တိ။ သာလိသီသာနံ ခီရဂ္ဂဟဏကာလေ သုကာဒီနံ ပါဏာနံ ဥစ္ဆိဋ္ဌကရဏနိဝါရဏတ္ထံ ဝီဟိဂဗ္ဘာနံ သုခုမာလဘာဝတ္ထဉ္စ ပရိယန္တပရိက္ခေပေ စ အန္တရန္တရာ စ ထမ္ဘေ နိခနိတွာ ဥပရိ ဒဏ္ဍကေ ဒတွာ ကိလဉ္ဇေဟိ ဆာဒေတွာ သမန္တာ သာဏိယာ ပရိက္ခိပိတွာ သဗ္ဗပရိယန္တေ အာရက္ခံ ဂဏှန္တိ။ သဿေ နိပ္ဖန္နေ ကောဋ္ဌေ စတုဇာတိဂန္ဓေဟိ ပရိဘဏ္ဍံ ကတွာ ဥပရိ ဥတ္တမဂန္ဓေဟိ ပရိဘာဝေန္တိ။ အနေကသဟဿပုရိသာ ခေတ္တံ ဩရုယှ သာလိသီသာနိ ဝဏ္ဋေသု ဆိန္ဒိတွာ မုဋ္ဌိမုဋ္ဌိယော ကတွာ ရဇ္ဇုကေဟိ ဗန္ဓိတွာ သုက္ခာပေန္တိ။ တတော ကောဋ္ဌကဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ ဂန္ဓေ သန္ထရိတွာ ဥပရိ သာလိသီသာနိ သန္ထရန္တိ။ ဧဝံ ဧကန္တရိကံ ကတွာ သန္ထရန္တာ ကောဋ္ဌကံ ပူရေတွာ ဒွါရံ ပိဒဟန္တိ၊ တိဝဿသမ္ပတ္တကာလေ ကောဋ္ဌကံ ဝိဝရန္တိ။ ဝိဝဋကာလေ သကလနဂရံ သုဂန္ဓဂန္ဓိကံ ဟောတိ။ သာလိမှိ ပဟတေ ဓုတ္တာ ထုသေ ကိဏိတွာ ဂဏှန္တိ၊ ကုဏ္ဍကံ ပန စူဠုပဋ္ဌာကာ လဘန္တိ။ မုသလဃဋ္ဋိတကေ သာလိတဏ္ဍုလေ ဝိစိနိတွာ ဂဏှန္တိ။ တေ သုဝဏ္ဏဟီရကပစ္ဆိယံ ပက္ခိပိတွာ သတကာလံ ပရိဿာဝေတွာ ဂဟိတေ ပက္ကုထိတဇာတိရသေ ဧကဝါရံ ပက္ခိပိတွာ ဥဒ္ဓရန္တိ၊ ပမုခဋ္ဌာနံ သုမနပုပ္ဖသဒိသံ ဟောတိ။ တံ ဘောဇနံ သုဝဏ္ဏသရကေ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကုထိတအပ္ပောဒကမဓုပါယာသပူရိတဿ ရဇတထာလဿ ဥပရိ ကတွာ အာဒါယ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ ပုရတော ဌပေန္တိ။

သော အတ္တနော ယာပနမတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂန္ဓဝါသိတေန ဥဒကေန မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဟတ္ထပါဒေ ဓောဝတိ။ အထဿ ဓောတဟတ္ထပါဒဿ နာနပ္ပကာရံ မုခဝါသံ ဥပနေန္တိ။ တဿ အက္ကမနဋ္ဌာနေ ဝရပေါတ္ထကစိတ္တတ္ထရဏံ အတ္ထရန္တိ။ ဟတ္ထပါဒတလာနိဿ ဗန္ဓုဇီဝကပုပ္ဖဝဏ္ဏာနိ ဟောန္တိ၊ သတကာလဝိဟတကပ္ပာသဿ ဝိယ ဖဿော၊ ပါဒတလေသု မဏိကုဏ္ဍလာဝတ္တဝဏ္ဏာနိ လောမာနိ ဇာယိံသု။ သော ကဿစိဒေဝ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘အာဇာနာဟိ ဘူမိံ အက္ကမိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ တဿ ဝယပ္ပတ္တဿ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ အနုစ္ဆဝိကေ တယော ပါသာဒေ ကာရေတွာ နာဋကာနိ စ ဥပဋ္ဌာပေသုံ။ သော မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော ဒေဝေါ မညေ ပဋိဝသတိ။

အထ အမှာကံ သတ္ထရိ သဗ္ဗညုတံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တေ ပါဒလောမဒဿနတ္ထံ ရညာ မာဂဓေန ပက္ကောသာပေတွာ အသီတိယာ ဂါမိယသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္ထု သန္တိကံ ပဟိတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ သတ္ထာရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ အထ နံ ဘဂဝါ ‘‘အနုညာတောသိ မာတာပိတူဟီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ အနနုညာတဘာဝံ သုတွာ ‘‘န ခေါ၊ သောဏ၊ တထာဂတာ မာတာပိတူဟိ အနနုညာတံ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေန္တီ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ သော ‘‘သာဓု ဘဂဝါ’’တိ တထာဂတဿ ဝစနံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ မာတာပိတူနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ အနုဇာနာပေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂမ္မ အညတရဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပနဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိဓာနံ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၂၄၃) အာဂတမေဝ။

တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘိတွာ ရာဇဂဟေ ဝိဟရန္တဿ သမ္ဗဟုလာ ဉာတိသာလောဟိတာ စ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ စ သက္ကာရသမ္မာနံ အာဟရန္တိ၊ ရူပနိပ္ဖတ္တိယာ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တိ၊ အညေပိ ဇနာ ပဿိတုံ အာဂစ္ဆန္တိ။ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘မမ သန္တိကံ ဗဟူ ဇနာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနေ ဝါ ဝိပဿနာယ ဝါ ကမ္မံ ကာတုံ ကထံ သက္ခိဿာမိ၊ ယံနူနာဟံ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ သီတဝနသုသာနံ ဂန္တွာ သမဏဓမ္မံ ကရေယျံ။ တတြ ဟိ သုသာနန္တိ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ဗဟူ ဇနာ နာဂမိဿန္တိ၊ ဧဝံသန္တေ မမ ကိစ္စံ မတ္ထကံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ သီတဝနံ ဂန္တွာ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ အာရဘိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ သရီရံ ပရမသုခုမာလံ၊ န ခေါ ပန သက္ကာ သုခေနေဝ သုခံ ပါပုဏိတုံ၊ ကာယံ ကိလမေတွာပိ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တတော ဌာနစင်္ကမမေဝ အဓိဋ္ဌာယ ပဓာနမကာသိ။ တဿ သုခုမာလာနံ ပါဒတလာနံ အန္တန္တေဟိ ဖောဋာ ဥဋ္ဌာယ ဘိဇ္ဇိံသု၊ စင်္ကမော ဧကလောဟိတောဝ အဟောသိ။ ပါဒေသု အဝဟန္တေသု ဇဏ္ဏုကေဟိပိ ဟတ္ထေဟိပိ ဝါယမိတွာ စင်္ကမတိ။ ဧဝံ ဝီရိယံ ဒဠှံ ကရောန္တောပိ ဩဘာသမတ္တမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ အညောပိ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဘဝေယျ၊ မာဒိသောဝ ဘဝေယျ။ အဟံ ခေါ ပန ဧဝံ ဝါယမန္တောပိ မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဥပ္ပာဒေတုံ န သက္ကောမိ၊ အဒ္ဓါ နေဝါဟံ ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ န ဝိပဉ္စိတညူ၊ န နေယျော၊ ပဒပရမေန မယာ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ကိံ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ၊ ဟီနာယာဝတ္တိတွာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇိဿာမိ ပုညာနိ စ ကရိဿာမီ’’တိ။

တသ္မိံ သမယေ သတ္ထာ ထေရဿ ဝိတက္ကံ ဉတွာ သာယနှသမယေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော တတ္ထ ဂန္တွာ လောဟိတေန ဖုဋ္ဌံ စင်္ကမံ ဒိသွာ ထေရံ ဝီဏောဝါဒေန (မဟာဝ။ ၂၄၃) ဩဝဒိတွာ ဝီရိယသမထယောဇနတ္ထာယ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတွာ ဂိဇ္ဈကူဋမေဝ ဂတော။ သောဏတ္ထေရောပိ ဒသဗလဿ သမ္မုခါ ဩဝါဒံ လဘိတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ အထ သတ္ထာ အပရဘာဂေ ဇေတဝနေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ထေရံ အာရဒ္ဓဝီရိယာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

သောဏကုဋိကဏ္ဏတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၆။ အဋ္ဌမေ ကလျာဏဝါက္ကရဏာနန္တိ ဝါက္ကရဏံ ဝုစ္စတိ ဝစနကိရိယာ၊ မဓုရဝစနာနန္တိ အတ္ထော။ အယဉှိ ထေရော ဒသဗလေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယာ တထာဂတဿ မဓုရေန သရေန ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ အထဿ သတ္ထာ သာဓုကာရံ အဒါသိ။ တသ္မာ သော ကလျာဏဝါက္ကရဏာနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။ သောဏောတိ တဿ နာမံ၊ ကောဋိအဂ္ဃနကံ ပန ကဏ္ဏပိဠန္ဓနံ ဓာရေသိ။ တသ္မာ ကုဋိကဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတိ၊ ကောဋိကဏ္ဏောတိ အတ္ထော။

တဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယမ္ပိ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ပုရိမနယေနေဝ မဟာဇနေန သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပရိသပရိယန္တေ ဌတွာ သတ္ထု ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ကလျာဏဝါက္ကရဏာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘မယာပိ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ကလျာဏဝါက္ကရဏာနံ အဂ္ဂေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒသဗလံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ယံ ဘိက္ခုံ တုမှေ ဣတော သတ္တဒိဝသမတ္ထကေ ကလျာဏဝါက္ကရဏာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပယိတ္ထ၊ အဟမ္ပိ ဣမဿ အဓိကာရကမ္မဿ ဖလေန အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ တထာရူပေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တဿ အနန္တရာယံ ဒိသွာ ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ကလျာဏဝါက္ကရဏာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ပက္ကာမိ။

သောပိ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ကပ္ပသတသဟဿံ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရန္တော အမှာကံ ဒသဗလဿ ဥပ္ပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ဒေဝလောကာ စဝိတွာ ကာဠိယာ နာမ ကုရရဃရိကာယ ဥပါသိကာယ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ သာ ပရိပက္ကေ ဂဗ္ဘေ ရာဇဂဟနဂရေ အတ္တနော ကုလနိဝေသနံ အာဂတာ။

တသ္မိံ သမယေ အမှာကံ သတ္ထာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော ဣသိပတနေ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေသိ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ သန္နိပတိံသု။ တတ္ထ ဧကော အဋ္ဌဝီသတိယာ ယက္ခသေနာပတီနံ အဗ္ဘန္တရေ သာတာဂိရော နာမ ယက္ခော ဒသဗလဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ အယံ ဧဝံ မဓုရဓမ္မကထာ မမ သဟာယေန ဟေမဝတေန သုတာ န သုတာ’’တိ? သော ဒေဝသင်္ဃဿ အန္တရေ ဩလောကေန္တော တံ အပဿိတွာ ‘‘အဒ္ဓါ မမ သဟာယော တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဥပ္ပန္နဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ ဂစ္ဆာမိ ဒသဗလဿ စေဝ ဝဏ္ဏံ ကထေဿာမိ၊ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မဉ္စ အာရောစေဿာမီ’’တိ အတ္တနော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟမတ္ထကေန တဿ သန္တိကံ ပါယာသိ။

ဟေမဝတောပိ တိယောဇနသဟဿံ ဟိမဝန္တံ အကာလပုပ္ဖိတံ ဒိသွာ ‘‘မမ သဟာယေန သာတာဂိရေန သဒ္ဓိံ ဟိမဝန္တကီဠိတံ ကီဠိဿာမီ’’တိ အတ္တနော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟမတ္ထကေနေဝ ပါယာသိ။ တေသံ ဒွိန္နမ္ပိ အဂ္ဂဗလကာယာ ကုလဃရိကာယ ကာဠိဥပါသိကာယ နိဝေသနမတ္ထကေ သမာဂန္တွာ ‘‘တုမှေ ကဿ ပရိသာ၊ မယံ သာတာဂိရဿ။ တုမှေ ကဿ ပရိသာ၊ မယံ ဟေမဝတဿာ’’တိ အာဟံသု။ တေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာဝ ဂန္တွာ တေသံ ယက္ခသေနာပတီနံ အာရောစယိံသု။ တေပိ တံခဏညေဝ ဥပါသိကာယ နိဝေသနမတ္ထကေ သမာဂစ္ဆိံသု။ သာတာဂိရော ဟေမဝတံ အာဟ – ‘‘ကဟံ၊ သမ္မ၊ ဂစ္ဆသီ’’တိ? တဝ သန္တိကံ သမ္မာတိ။ ကိံကာရဏာတိ? ဟိမဝန္တံ ပုပ္ဖိတံ ဒိသွာ တယာ သဒ္ဓိံ တတ္ထ ကီဠိဿာမီတိ။ တွံ ပန၊ သမ္မ၊ ကဟံ ဂစ္ဆသီတိ? တဝ သန္တိကံ၊ သမ္မာတိ။ ကိံကာရဏာတိ? တွံ ဟိမဝန္တဿ ကေန ပုပ္ဖိတဘာဝံ ဇာနာသီတိ? န ဇာနာမိ၊ သမ္မာတိ။ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ပုတ္တော သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ကမ္ပေတွာ ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗညုတညာဏော ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာနံ မဇ္ဈေ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေသိ။ တဿ ပဝတ္တိတဘာဝံ န ဇာနာသီတိ? န ဇာနာမိ၊ သမ္မာတိ။ တွံ ဧတ္တကမေဝ ဌာနံ ပုပ္ဖိတန္တိ အညာသိ၊ တဿ ပန ပုရိသဿ သက္ကာရတ္ထာယ သကလဒသသဟဿစက္ကဝါဠံ ဧကမာလာဂုဠသဒိသံ အဇ္ဇ ဇာတံ သမ္မာတိ။ မာလာ တာဝ ပုပ္ဖန္တု၊ တယာ သော သတ္ထာ အက္ခီနိ ပူရေတွာ ဒိဋ္ဌောတိ။ အာမ၊ သမ္မ၊ သတ္ထာ စ မေ ဒိဋ္ဌော၊ ဓမ္မော စ သုတော၊ အမတဉ္စ ပီတံ။ အဟံ ‘‘ဧတံ အမတဓမ္မံ တမ္ပိ ဇာနာပေဿာမီ’’တိ တဝ သန္တိကံ အာဂတောသ္မိ၊ သမ္မာတိ။ တေသံ အညမညံ ကထေန္တာနံယေဝ ဥပါသိကာ သိရိသယနတော ဥဋ္ဌာယ နိသိန္နာ တံ ကထာသလ္လာပံ သုတွာ သဒ္ဒေ နိမိတ္တံ ဂဏှိ။ ‘‘အယံ သဒ္ဒေါ ဥဒ္ဓံ၊ န ဟေဋ္ဌာ၊ အမနုဿဘာသိတော၊ နော မနုဿဘာသိတော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ဩဟိတသောတာ ပဂ္ဂဟိတမာနသာ ဟုတွာ နိသီဒိ။ တတော –

‘‘အဇ္ဇ ပန္နရသော ဥပေါသထော (ဣတိ သာတာဂိရော ယက္ခော)၊

ဒိဗ္ဗာ ရတ္တိ ဥပဋ္ဌိတာ၊

အနောမနာမံ သတ္ထာရံ၊

ဟန္ဒ ပဿာမ ဂေါတမ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၁၅၃) –

ဧဝံ သာတာဂိရေန ဝုတ္တေ –

‘‘ကစ္စိ မနော သုပဏိဟိတော (ဣတိ ဟေမဝတော ယက္ခော)၊

သဗ္ဗဘူတေသု တာဒိနော၊

ကစ္စိ ဣဋ္ဌေ အနိဋ္ဌေ စ၊

သင်္ကပ္ပဿ ဝသီကတာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၅၄)၊

ဧဝံ ဟေမဝတော သတ္ထု ကာယသမာစာရဉ္စ အာဇီဝဉ္စ မနောသမာစာရဉ္စ ပုစ္ဆိ။ ပုစ္ဆိတံ ပုစ္ဆိတံ သာတာဂိရော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဧဝံ သတ္ထု သရီရဝဏ္ဏဂုဏဝဏ္ဏကထနဝသေန ဟေမဝတသုတ္တန္တေ နိဋ္ဌိတေ ဟေမဝတော သဟာယကဿ ဓမ္မဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

အထ၊ ကာဠီ ဥပါသိကာ၊ ပရဿ ဓမ္မေ ဒေသီယမာနေ တထာဂတံ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာဝ ဟုတွာ အနုဿဝပ္ပသာဒံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပရဿ ဝဍ္ဎိတံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇမာနာ ဝိယ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သာ သဗ္ဗမာတုဂါမာနံ အန္တရေ ပဌမကသောတာပန္နာ သဗ္ဗဇေဋ္ဌိကာ အဟောသိ။ တဿာ သဟ သောတာပတ္တိဘာဝေန တမေဝ ရတ္တိံ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ ဇာတံ၊ ပဋိလဒ္ဓဒါရကဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ သောဏောတိ နာမံ အကာသိ။ သာ ယထာရုစိယာ ကုလဂေဟေ ဝသိတွာ ကုလဃရမေဝ အဂမာသိ။

တသ္မိံ သမယေ မဟာကစ္စာနတ္ထေရော တံ နဂရံ ဥပနိဿာယ ဥပဝတ္တေ ပဗ္ဗတေ ပဋိဝသတိ။ ဥပါသိကာ ထေရံ ဥပဋ္ဌာတိ။ ထေရော နိဗဒ္ဓံ တဿာ နိဝေသနံ ဂစ္ဆတိ။ သောဏဒါရကောပိ နိဗဒ္ဓံ ထေရဿ သန္တိကေ ဝိစရန္တော ဝိဿာသိကော အဟောသိ။ သော အပရေန သမယေန ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ ထေရော တံ ဥပသမ္ပာဒေတုကာမော တီဏိ ဝဿာနိ ဂဏံ ပရိယေသိတွာ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ သော ဥပသမ္ပန္နော ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ထေရဿေဝ သန္တိကေ သုတ္တနိပါတံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဝုတ္ထဝဿော ပဝါရေတွာ သတ္ထာရံ ပဿိတုကာမော ဟုတွာ ဥပဇ္ဈာယံ အာပုစ္ဆိ။ ထေရော အာဟ – ‘‘သောဏ၊ တယိ ဂတေ သတ္ထာ တံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသာပေတွာ ဓမ္မံ အဇ္ဈေသိဿတိ၊ တွံ ဓမ္မံ ကထေဿသိ။ သတ္ထာ တဝ ဓမ္မကထာယ ပသီဒိတွာ တုယှံ ဝရံ ဒဿတိ။ တွံ ဝရံ ဂဏှန္တော ဣမဉ္စ ဣမဉ္စ ဂဏှာဟိ၊ မမ ဝစနေန ဒသဗလဿ ပါဒေ ဝန္ဒာဟီ’’တိ။ သော ဥပဇ္ဈာယေန အနုညာတော မာတုဥပါသိကာယ ဂေဟံ ဂန္တွာ အာရောစေသိ။ သာပိ ‘‘သာဓု၊ တာတ၊ တွံ ဒသဗလံ ပဿိတုံ ဂစ္ဆန္တော ဣမံ ကမ္ဗလံ အာဟရိတွာ သတ္ထု ဝသနဂန္ဓကုဋိယာ ဘူမတ္ထရဏံ ကတွာ အတ္ထရာဟီ’’တိ ကမ္ဗလံ အဒါသိ။ သောဏတ္ထေရော တံ အာဒါယ သေနာသနံ သံသာမေတွာ အနုပုဗ္ဗေန သတ္ထု ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဒသဗလဿ ဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နဝေလာယမေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာနန္ဒ၊ ဣမဿ ဘိက္ခုဿ သေနာသနံ ဇာနာဟီ’’တိ။ ထေရော သတ္ထု အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံယေဝ ဘူမတ္ထရဏံ ဥဿာရေန္တော ဝိယ အတ္ထရိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဗဟုဒေဝရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ ဝီတိနာမေတွာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ၊ အာယသ္မာပိ ခေါ သောဏော ဗဟုဒေဝရတ္တိံ အဇ္ဈောကာသေ ဝီတိနာမေတွာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။ သတ္ထာ ပစ္ဆိမယာမေ သီဟသေယျံ ကပ္ပေတွာ ပစ္စူသသမယေ ဝုဋ္ဌာယ နိသီဒိတွာ ‘‘ဧတ္တကေန ကာလေန သောဏဿ ကာယဒရထော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ အာယသ္မန္တံ သောဏံ အဇ္ဈေသိ – ‘‘ပဋိဘာတု တံ ဘိက္ခု ဓမ္မော ဘာသိတု’’န္တိ။ သောဏတ္ထေရော မဓုရဿရေန ဧကဗျဉ္ဇနမ္ပိ အဝိနာသေန္တော အဋ္ဌကဝဂ္ဂိယာနိ သုတ္တာနိ (သု။ နိ။ ၇၇၂ အာဒယော) အဘာသိ။ ကထာပရိယောသာနေ ဘဂဝါ သာဓုကာရံ ဒတွာ ‘‘သုဂ္ဂဟိတော တေ ဘိက္ခု ဓမ္မော၊ မယာ ဒေသိတကာလေ စ အဇ္ဇ စ ဧကသဒိသာဝ ဒေသနာ၊ ကိဉ္စိ ဦနံ ဝါ အဓိကံ ဝါ နတ္ထီ’’တိ ပသန္နဘာဝံ ပကာသေသိ။ သောဏတ္ထေရောပိ ‘‘အယံ ဩကာသော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝစနေန ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ ဝိနယဓရပဉ္စမေန ဂဏေန ဥပသမ္ပဒံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေ ဝရေ ယာစိ၊ သတ္ထာ အဒါသိ။ ပုန ထေရော မာတုဥပါသိကာယ ဝစနေန ဝန္ဒိတွာ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ဥပါသိကာယ တုမှာကံ ဝသနဂန္ဓကုဋိယံ ဘူမတ္ထရဏတ္ထံ ကမ္ဗလော ပဟိတော’’တိ ကမ္ဗလံ ဒတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန ထေရဿ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ သုတ္တေ အာဂတမေဝ။

ဣတိ ထေရော သတ္ထု သန္တိကာ အဋ္ဌ ဝရေ လဘိတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ သဗ္ဗံ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ ပုနဒိဝသေ မာတုဥပါသိကာယ နိဝေသနဒွါရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခာယ အဋ္ဌာသိ။ ဥပါသိကာ ‘‘ပုတ္တော ကိရ မေ ဒွါရေ ဌိတော’’တိ သုတွာ ဝေဂေန အာဂန္တွာ အဘိဝါဒေတွာ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ အန္တောနိဝေသနေ နိသီဒါပေတွာ ဘောဇနံ အဒါသိ။ အထ နံ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ အာဟ – ‘‘ဒိဋ္ဌော တေ၊ တာတ၊ ဒသဗလော’’တိ? အာမ ဥပါသိကေတိ။ ဝန္ဒိတော တေ မမ ဝစနေနာတိ? အာမ ဝန္ဒိတော၊ သောပိ စ မေ ကမ္ဗလော တထာဂတဿ ဝသနဋ္ဌာနေ ဘူမတ္ထရဏံ ကတွာ အတ္ထတောတိ။ ကိံ၊ တာတ၊ တယာ ကိရ သတ္ထု ဓမ္မကထာ ကထိတာ၊ သတ္ထာရာ စ တေ သာဓုကာရော ဒိန္နောတိ? တယာ ကထံ ဉာတံ ဥပါသိကေတိ? တာတ၊ မယှံ ဂေဟေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဒသဗလေန တုယှံ သာဓုကာရံ ဒိန္နဒိဝသေ ‘‘သကလဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ ဒေဝတာ သာဓုကာရံ အဒံသူ’’တိ အာဟ – တာတ၊ တယာ ကထိတဓမ္မကထံ ဗုဒ္ဓါနံ ကထိတနိယာမေနေဝ မယှမ္ပိ ကထေတုံ ပစ္စာသီသာမီတိ။ ထေရော မာတု ကထံ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သာ တဿ အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဒွါရေ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ ဒသဗလဿ ကထိတနိယာမေနေဝ အတ္တနော ဓမ္မကထံ ကထာပေသီတိ ဝတ္ထု ဧတ္ထ သမုဋ္ဌိတံ။ သတ္ထာ အပရဘာဂေ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော ထေရံ ကလျာဏဝါက္ကရဏာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

သီဝလိတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၇။ နဝမေ လာဘီနံ ယဒိဒံ သီဝလီတိ ဌပေတွာ တထာဂတံ လာဘီနံ ဘိက္ခူနံ သီဝလိတ္ထေရော အဂ္ဂေါတိ ဒဿေတိ။ တဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယမ္ပိ အတီတေ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ လာဘီနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘မယာပိ အနာဂတေ ဧဝရူပေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒသဗလံ နိမန္တေတွာ ပုရိမနယေနေဝ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ ‘‘ဘဂဝါ အဟမ္ပိ ဣမိနာ အဓိကာရကမ္မေန အညံ သမ္ပတ္တိံ န ပတ္ထေမိ၊ အနာဂတေ ပန ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ အဟမ္ပိ တုမှေဟိ သော ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတဘိက္ခု ဝိယ လာဘီနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ အနန္တရာယံ ဒိသွာ ‘‘အယံ တေ ပတ္ထနာ အနာဂတေ ဂေါတမဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ သမိဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ပက္ကာမိ။

သောပိ ကုလပုတ္တော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဝိပဿီဗုဒ္ဓကာလေ ဗန္ဓုမတီနဂရတော အဝိဒူရေ ဧကသ္မိံ ဂါမေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တသ္မိံ သမယေ ဗန္ဓုမတီနဂရဝါသိနော ရညာ သဒ္ဓိံ သာကစ္ဆိတွာ သာကစ္ဆိတွာ ဒသဗလဿ ဒါနံ ဒေန္တိ။ တေ ဧကဒိဝသံ သဗ္ဗေဝ ဧကတော ဟုတွာ ဒါနံ ဒေန္တာ ‘‘ကိံ နု ခေါ အမှာကံ ဒါနမုခေ နတ္ထီ’’တိ မဓုဉ္စ ဂုဠဒဓိဉ္စ န အဒ္ဒသံသု။ တေ ‘‘ယတော ကုတောစိ အာဟရိဿာမာ’’တိ ဇနပဒတော နဂရံ ပဝိသနမဂ္ဂေ ပုရိသံ ဌပေသုံ။ တဒါ ဧသ ကုလပုတ္တော အတ္တနော ဂါမတော ဂုဠဒဓိဝါရကံ ဂဟေတွာ ‘‘ကိဉ္စိဒေဝ အာဟရိဿာမီ’’တိ နဂရံ ဂစ္ဆန္တော မုခံ ဓောဝိတွာ ‘‘ဓောတဟတ္ထပါဒေါ ပဝိသိဿာမီ’’တိ ဖာသုကဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တော နင်္ဂလသီသမတ္တံ နိမ္မက္ခိကံ ဒဏ္ဍကမဓုံ ဒိသွာ ‘‘ပုညေန မေ ဣဒံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဂဟေတွာ နဂရံ ပဝိသတိ။ နာဂရေဟိ ဌပိတပုရိသော တံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဘော ပုရိသ၊ ကဿိမံ အာဟရသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ န ကဿစိ သာမိ၊ ဝိက္ကိဏိတုံ ပန မေ ဣဒံ အာနီတန္တိ။ တေန ဟိ၊ ဘော ပုရိသ၊ ဣမံ ကဟာပဏံ ဂဟေတွာ ဧတံ မဓုဉ္စ ဂုဠဒဓိဉ္စ ဒေဟီတိ။

သော စိန္တေသိ – ‘‘ဣဒံ န ဗဟုမူလံ၊ အယဉ္စ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဗဟုံ ဒေတိ၊ ဝီမံသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တတော နံ ‘‘နာဟံ ဧကကဟာပဏေန ဒေမီ’’တိ အာဟ။ ယဒိ ဧဝံ၊ ဒွေ ဂဟေတွာ ဒေဟီတိ။ ဒွီဟိပိ န ဒေမီတိ။ ဧတေနုပါယေန ဝဍ္ဎန္တံ ဝဍ္ဎန္တံ သဟဿံ ပါပုဏိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘အတိအဉ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဟောတု တာဝ၊ ဣမဿ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ အာဟ – ‘‘ဣဒံ န ဗဟုအဂ္ဃနကံ၊ တွဉ္စ ဗဟုံ ဒေသိ၊ ကေန ကမ္မေန ဣဒံ ဂဏှာသီ’’တိ? ဣဓ၊ ဘော၊ နဂရဝါသိနော ရညာ သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈိတွာ ဝိပဿီဒသဗလဿ ဒါနံ ဒေန္တာ ဣဒံ ဒွယံ ဒါနမုခေ အပဿန္တာ ပရိယေသန္တိ။ သစေ ဣဒံ ဒွယံ န လဘိဿန္တိ၊ နာဂရာနံ ပရာဇယော ဘဝိဿတိ။ တသ္မာ သဟဿံ ဒတွာ ဂဏှာမီတိ။ ကိံ ပနေတံ နာဂရာနမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ န အညေသံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ? ယဿ ကဿစိ ဒါတုံ အဝါရိတမေတန္တိ။ အတ္ထိ ပန တေ ကောစိ နာဂရာနံ ဒါနေ ဧကဒိဝသံ သဟဿံ ဒါတာတိ? နတ္ထိ သမ္မာတိ။ ဣမေသံ ပန ဒွိန္နံ သဟဿဂ္ဃနကဘာဝံ ဇာနာသီတိ? အာမ ဇာနာမီတိ။ တေန ဟိ ဂစ္ဆ၊ နာဂရာနံ အာစိက္ခ – ‘‘ဧကော ပုရိသော ဣမာနိ ဒွေ မူလေန န ဒေတိ၊ သဟတ္ထေနေဝ ဒါတုကာမော၊ တုမှေ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ကာရဏာ နိရုဿုက္ကာ ဟောထာ’’တိ။ တွံ ပန မေ ဣမသ္မိံ ဒါနမုခေ ဇေဋ္ဌကဘာဝဿ ကာယသက္ခီ ဟောဟီတိ။

သော ဂါမဝါသီ ပရိဗ္ဗယတ္ထံ ဂဟိတမာသကေန ပဉ္စကဋုကံ ဂဟေတွာ စုဏ္ဏံ ကတွာ ဒဓိတော ကဉ္ဇိယံ ဝါဟေတွာ တတ္ထ မဓုပဋလံ ပီဠေတွာ ပဉ္စကဋုကစုဏ္ဏေန ယောဇေတွာ ဧကသ္မိံ ပဒုမိနိပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ တံ သံဝိဒဟိတွာ အာဒါယ ဒသဗလဿ အဝိဒူရေ ဌာနေ နိသီဒိ။ မဟာဇနေန အာဟရိယမာနဿ သက္ကာရဿ အန္တရေ အတ္တနော ပတ္တဝါရံ ဩလောကယမာနော ဩကာသံ ဉတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘဂဝါ အယံ မယှံ ဒုဂ္ဂတပဏ္ဏာကာရော၊ ဣမံ မေ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ ဂဏှထာ’’တိ။ သတ္ထာ တဿ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ စတုမဟာရာဇဒတ္တိယေန သေလမယေန ပတ္တေန တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယထာ အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသတသဟဿဿ ဒိယျမာနံ န ခီယတိ၊ ဧဝံ အဓိဋ္ဌာသိ။ သောပိ ကုလပုတ္တော နိဋ္ဌိတဘတ္တကိစ္စံ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော အာဟ – ‘‘ဒိဋ္ဌော မေ ဘဂဝါ အဇ္ဇ ဗန္ဓုမတီနဂရဝါသိကေဟိ တုမှာကံ သက္ကာရော အာဟရိယမာနော၊ အဟမ္ပိ ဣမဿ ကမ္မဿ နိဿန္ဒေန နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဘဝေ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော ဘဝေယျ’’န္တိ။ သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ ဟောတု ကုလပုတ္တာ’’တိ ဝတွာ တဿ စ နဂရဝါသီနဉ္စ ဘတ္တာနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

သောပိ ကုလပုတ္တော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သုပ္ပဝါသာယ ရာဇဓီတာယ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ သာယံ ပါတဉ္စ ပဏ္ဏာကာရသတာနိ ပါပုဏန္တိ၊ သုပ္ပဝါသာ သမ္ပတ္တိံ ဂစ္ဆတိ။ အထ နံ ပုညဝီမံသနတ္ထံ ဟတ္ထေန ဗီဇပစ္ဆိံ ဖုသာပေန္တိ၊ ဧကေကဗီဇတော သလာကသတမ္ပိ သလာကသဟဿမ္ပိ နိဂစ္ဆတိ။ ဧကကရီသခေတ္တတော ပညာသမ္ပိ သဋ္ဌိပိ သကဋာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကောဋ္ဌပူရဏကာလေပိ ကောဋ္ဌဒွါရံ ဟတ္ထေန ဖုသာပေန္တိ၊ ရာဇဓီတာယ ပုညေန ဂဏှန္တာနံ ဂဟိတဂဟိတဋ္ဌာနံ ပုန ပူရတိ။ ပရိပုဏ္ဏဘတ္တကုမ္ဘိတောပိ ‘‘ရာဇဓီတာယ ပုည’’န္တိ ဝတွာ ယဿ ကဿစိ ဒေန္တာနံ ယာဝ န ဥက္ကဍ္ဎန္တိ၊ န တာဝ ဘတ္တံ ခီယတိ။ ဒါရကေ ကုစ္ဆိဂတေယေဝ သတ္တ ဝဿာနိ အတိက္ကမိံသု။

ဂဗ္ဘေ ပန ပရိပက္ကေ သတ္တာဟံ မဟာဒုက္ခံ အနုဘောသိ။ သာ သာမိကံ အာမန္တေတွာ ‘‘ပုရေ မရဏာ ဇီဝမာနာဝ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ သတ္ထု သန္တိကံ ပေသေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ ဣမံ ပဝတ္တိံ သတ္ထု အာရောစေတွာ သတ္ထာရံ နိမန္တေဟိ၊ ယဉ္စ သတ္ထာ ဝဒေတိ၊ တံ သာဓုကံ ဥပလက္ခေတွာ အာဂန္တွာ မယှံ ကထေဟီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ တဿာ သာသနံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘သုခိနီ ဟောတု သုပ္ပဝါသာ ကောလိယဓီတာ၊ သုခိနီ အရောဂါ အရောဂံ ပုတ္တံ ဝိဇာယတူ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တံ သုတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ အန္တောဂါမာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ တဿ ပုရေ အာဂမနာယေဝ သုပ္ပဝါသာယ ကုစ္ဆိတော ဓမကရဏာ ဥဒကံ ဝိယ ဂဗ္ဘော နိက္ခမိ၊ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နဇနော အဿုမုခေါဝ ဟသိတုံ အာရဒ္ဓါ။ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော မဟာဇနော ရညော ပုတ္တသာသနံ အာရောစေတုံ အဂမာသိ။

ရာဇာ တေသံ ဣင်္ဂိတံ ဒိသွာဝ ‘‘ဒသဗလေန ကထိတကထာ နိပ္ဖန္နာ မညေ’’တိ စိန္တေသိ။ သော အာဂန္တွာ သတ္ထု သာသနံ ရာဇဓီတာယ အာရောစေသိ။ ရာဇဓီတာ ‘‘တယာ နိမန္တိတံ ဇီဝိတဘတ္တမေဝ မင်္ဂလဘတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ ဂစ္ဆ သတ္တာဟံ ဒသဗလံ နိမန္တေဟီ’’တိ။ ရာဇာ တထာ အကာသိ။ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိံသု။ ဒါရကော သဗ္ဗေသံ ဉာတီနံ သန္တတ္တစိတ္တံ နိဗ္ဗာပေန္တော ဇာတောတိ သီဝလိဒါရကောတွေဝဿ နာမံ အကံသု။ သော သတ္တ ဝဿာနိ ဂဗ္ဘေ ဝသိတတ္တာ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗကမ္မက္ခမော အဟောသိ။ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တော သတ္တမေ ဒိဝသေ တေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပံ အကာသိ။ သတ္ထာပိ ဓမ္မပဒေ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ယောမံ ပလိပထံ ဒုဂ္ဂံ၊ သံသာရံ မောဟမစ္စဂါ၊

တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ဈာယီ၊ အနေဇော အကထံကထီ၊

အနုပါဒါယ နိဗ္ဗုတော၊ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၄၁၄)၊

အထ နံ ထေရော ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ ပန တယာ ဧဝရူပံ ဒုက္ခရာသိံ အနုဘဝိတွာ ပဗ္ဗဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ? လဘမာနော ပဗ္ဗဇေယျံ၊ ဘန္တေတိ။ သုပ္ပဝါသာ တံ ဒါရကံ ထေရေန သဒ္ဓိံ ကထေန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ မေ ပုတ္တော ဓမ္မသေနာပတိနာ သဒ္ဓိံ ကထေတီ’’တိ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘မယှံ ပုတ္တော တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကိံ ကထေတိ၊ ဘဒန္တေ’’တိ? အတ္တနာ အနုဘူတံ ဂဗ္ဘဝါသဒုက္ခံ ကထေတွာ တုမှေဟိ အနုညာတော ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ ဝဒတီတိ။ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗာဇေထ နန္တိ။ ထေရော တံ ဝိဟာရံ နေတွာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တော၊ ‘‘သီဝလိ၊ န တုယှံ အညေန ဩဝါဒေန ကမ္မံ အတ္ထိ၊ တယာ သတ္တ ဝဿာနိ အနုဘူတဒုက္ခမေဝ ပစ္စဝေက္ခာဟီ’’တိ။ ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗာဇနမေဝ တုမှာကံ ဘာရော၊ ယံ ပန မယာ ကာတုံ သက္ကာ၊ တမဟံ ဇာနိဿာမီတိ။ သော ပဌမကေသဝဋ္ဋိယာ ဩဟာရိတက္ခဏေယေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ၊ ဒုတိယာယ ဩဟာရိတက္ခဏေ သကဒါဂါမိဖလေ၊ တတိယာယ အနာဂါမိဖလေ။ သဗ္ဗေသံယေဝ ပန ကေသာနံ ဩရောပနဉ္စ အရဟတ္တသစ္ဆိကိရိယာ စ အပစ္ဆာ အပုရိမာ အဟောသိ။ တဿ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စတ္တာရော ပစ္စယာ ယဒိစ္ဆကံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ ဧတ္ထ ဝတ္ထု သမုဋ္ဌိတံ။

အပရဘာဂေ သတ္ထာ သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။ ထေရော သတ္ထာရံ အဘိဝါဒေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ ပုညံ ဝီမံသိဿာမိ၊ ပဉ္စ မေ ဘိက္ခုသတာနိ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ဂဏှ၊ သီဝလီတိ။ သော ပဉ္စသတေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ဟိမဝန္တာဘိမုခံ ဂစ္ဆန္တော အဋဝိမဂ္ဂံ ဂစ္ဆတိ။ တဿ ပဌမံ ဒိဋ္ဌာ နိဂြောဓေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဒါနံ အဒါသိ။ ဣတိ သော –

‘‘နိဂြောဓံ ပဌမံ ပဿိ၊ ဒုတိယံ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတံ၊

တတိယံ အစိရဝတိယံ၊ စတုတ္ထံ ဝရသာဂရံ။

‘‘ပဉ္စမံ ဟိမဝန္တံ သော၊ ဆဋ္ဌံ ဆဒ္ဒန္တုပါဂမိ၊

သတ္တမံ ဂန္ဓမာဒနံ၊ အဋ္ဌမံ အထ ရေဝတ’’န္တိ။

သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု သတ္တ သတ္တ ဒိဝသာနေဝ ဒါနံ အဒံသု။ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတေ ပန နာဂဒတ္တဒေဝရာဇာ နာမ သတ္တဒိဝသေသု ဧကဒိဝသံ ခီရပိဏ္ဍပါတံ အဒါသိ၊ ဧကဒိဝသံ သပ္ပိပိဏ္ဍပါတံ အဒါသိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃော အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ ဣမဿ ဒေဝရညော နေဝ ဓေနုယော ဒုယှမာနာ ပညာယန္တိ၊ န ဒဓိနိမ္မထနံ၊ ကုတော တေ၊ ဒေဝရာဇ၊ ဣမံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ ကဿပဒသဗလဿ ကာလေ ခီရသလာကဘတ္တဒါနဿေတံ ဖလ’’န္တိ ဒေဝရာဇာ အာဟ။ အပရဘာဂေ သတ္ထာ ခဒိရဝနိယရေဝတဿ ပစ္စုဂ္ဂမနံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ထေရံ အတ္တနော သာသနေ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ဝက္ကလိတ္ထေရဝတ္ထု

၂၀၈။ ဒသမေ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနန္တိ သဒ္ဓါယ အဓိမုတ္တာနံ၊ ဗလဝသဒ္ဓါနံ ဘိက္ခူနံ ဝက္ကလိတ္ထေရော အဂ္ဂေါတိ ဒဿေတိ။ အညေသံ ဟိ သဒ္ဓါ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ ထေရဿ ပန ဟာပေတဗ္ဗာ ဇာတာ။ တသ္မာ သော သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ အဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။ ဝက္ကလီတိ ပနဿ နာမံ။

တဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယမ္ပိ ဟိ အတီတေ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘မယာပိ အနာဂတေ ဧဝရူပေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တနယေနေဝ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟမ္ပိ ဣမိနာ အဓိကာရကမ္မေန တုမှေဟိ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတဘိက္ခု ဝိယ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တဿ အနန္တရာယံ ဒိသွာ ဗျာကရိတွာ ပက္ကာမိ။

သောပိ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အမှာကံ သတ္ထုကာလေ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ ဝက္ကလီတိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဒသဗလံ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတံ သာဝတ္ထိယံ စရန္တံ ဒိသွာ သတ္ထု သရီရသမ္ပတ္တိံ ဩလောကေန္တော သရီရသမ္ပတ္တိဒဿနေန အတိတ္တော ဒသဗလေန သဒ္ဓိံယေဝ ဝိစရတိ။ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တေန သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သရီရနိပ္ဖတ္တိံ ဩလောကေန္တောဝ တိဋ္ဌတိ။ ဓမ္မသဘာယံ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ကထေန္တဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ ဌိတော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ သော သဒ္ဓံ ပဋိလဘိတွာ ‘‘အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တော နိဗဒ္ဓံ ဒသဗလဿ ဒဿနံ န လဘိဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။

တတော ပဋ္ဌာယ ဌပေတွာ အာဟာရကရဏဝေလံ အဝသေသကာလေ ယတ္ထ ဌိတေန သက္ကာ ဒသဗလံ ပဿိတုံ၊ တတ္ထ ဌိတော ယောနိသောမနသိကာရံ ပဟာယ ဒသဗလံ ဩလောကေန္တောဝ ဝိဟရတိ။ သတ္ထာ တဿ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမေန္တော ဒီဃမ္ပိ အဒ္ဓါနံ တသ္မိံ ရူပဒဿနဝသေနေဝ ဝိစရန္တေ ကိဉ္စိ အဝတွာ ‘‘ဣဒါနိဿ ဉာဏံ ပရိပါကဂတံ၊ သက္ကာ ဧတံ ဗောဓေတု’’န္တိ ဉတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ တေ၊ ဝက္ကလိ၊ ဣမိနာ ပူတိကာယေန ဒိဋ္ဌေန၊ ယော ခေါ၊ ဝက္ကလိ၊ ဓမ္မံ ပဿတိ၊ သော မံ ပဿတိ။ ယော မံ ပဿတိ၊ သော ဓမ္မံ ပဿတိ။ ဓမ္မဉှိ၊ ဝက္ကလိ၊ ပဿန္တော မံ ပဿတိ၊ မံ ပဿန္တော ဓမ္မံ ပဿတီ’’တိ။

သတ္ထရိ ဧဝံ ဩဝဒန္တေပိ ထေရော ဒသဗလဿ ဒဿနံ ပဟာယ နေဝ အညတ္ထ ဂန္တုံ သက္ကောတိ။ တတော သတ္ထာ ‘‘နာယံ ဘိက္ခု သံဝေဂံ အလဘိတွာ ဗုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ‘‘အပေဟိ၊ ဝက္ကလီ’’တိ ထေရံ ပဏာမေတိ။ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ အာဒေယျဝစနာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ထေရော သတ္ထာရံ ပဋိပ္ဖရိတွာ ဌာတုံ အသက္ကောန္တော တေမာသံ ဒသဗလဿ သမ္မုခေ အာဂန္တုံ အဝိသဟန္တော ‘‘ကိံ ဒါနိ သက္ကာ ကာတုံ၊ တထာဂတေနမှိ ပဏာမိတော၊ သမ္မုခီဘာဝံ န လဘာမိ၊ ကိံ မယှံ ဇီဝိတေနာ’’တိ ဂိဇ္ဈကူဋပဗ္ဗတေ ပပါတဋ္ဌာနံ အဘိရုဟိ။ သတ္ထာ တဿ ကိလမနဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အယံ ဘိက္ခု မမ သန္တိကာ အဿာသံ အလဘန္တော မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယံ နာသေယျာ’’တိ အတ္တာနံ ဒဿေတုံ ဩဘာသံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ အထဿ သတ္ထု ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ ဧဝ မဟန္တံ သောကသလ္လံ ပဟီနံ။ သတ္ထာ သုက္ခတဠာကေ ဩဃံ အာဟရန္တော ဝိယ ဝက္ကလိတ္ထေရဿ ဗလဝပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပာဒေတုံ ဓမ္မပဒေ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဘိက္ခု၊ ပသန္နော ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

အဓိဂစ္ဆေ ပဒံ သန္တံ၊ သင်္ခါရူပသမံ သုခ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၈၁)၊

ဝက္ကလိတ္ထေရဿ စ ‘‘ဧဟိ၊ ဝက္ကလီ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ ထေရော ‘‘ဒသဗလော မေ ဒိဋ္ဌော၊ ဧဟီတိ အဝှာယနမ္ပိ လဒ္ဓ’’န္တိ ဗလဝပီတိံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘ကုတော ဂစ္ဆာမီ’’တိ အတ္တနော ဂမနဘာဝံ အဇာနိတွာဝ ဒသဗလဿ သမ္မုခေ အာကာသေ ပက္ခန္ဒိတွာ ပဌမပါဒေန ပဗ္ဗတေ ဌိတောယေဝ သတ္ထာရာ ဝုတ္တဂါထံ အာဝဇ္ဇေန္တော အာကာသေယေဝ ပီတိံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ တထာဂတံ ဝန္ဒမာနောဝ ဩတရိ။ အပရဘာဂေ သတ္ထာ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော ထေရံ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

၁၄။ ဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

(၁၄) ၃။ တတိယဧတဒဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

၂၀၉။ တတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သိက္ခာကာမာနန္တိ တိဿော သိက္ခာ ကာမယမာနာနံ သမ္ပိယာယိတွာ သိက္ခန္တာနန္တိ အတ္ထော။ ရာဟုလောတိ အတ္တနော ပုတ္တံ ရာဟုလတ္ထေရံ ဒဿေတိ။ ထေရော ကိရ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပါတောဝ ဥဋ္ဌဟန္တော ဟတ္ထပူရံ ဝါလိကံ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘အဟော ဝတာဟံ အဇ္ဇ ဒသဗလဿ စေဝ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနဉ္စ သန္တိကာ ဧတ္တကံ ဩဝါဒဉ္စေဝ အနုသာသနိဉ္စ လဘေယျ’’န္တိ ပတ္ထေတိ။ တသ္မာ သိက္ခာကာမာနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတောတိ။

၂၁၀။ ဒုတိယေ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာနန္တိ သဒ္ဓါယ ပဗ္ဗဇိတာနံ။ ရဋ္ဌပါလောတိ ရဋ္ဌံ ပါလေတုံ သမတ္ထော၊ ဘိန္နံ ဝါ ရဋ္ဌံ သန္ဓာရေတုံ သမတ္ထေ ကုလေ ဇာတောတိပိ ရဋ္ဌပါလောတိ သင်္ခံ ဂတော။ သော ဟိ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ စုဒ္ဒသဘတ္တစ္ဆေဒေ ကတွာ မာတာပိတရော ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ ပဗ္ဗဇိတော။ တသ္မာ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။

ရာဟုလ-ရဋ္ဌပါလတ္ထေရဝတ္ထု

ဣမေသံ ပန ဥဘိန္နမ္ပိ ထေရာနံ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – ဧတေ ကိရ ဒွေပိ အတီတေ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေသံ ဒဟရကာလေ နာမံ ဝါ ဂေါတ္တံ ဝါ န ကထိယတိ။ ဝယပ္ပတ္တာ ပန ဃရာဝါသေ ပတိဋ္ဌာယ အတ္တနော အတ္တနော ပိတု အစ္စယေန ဥဘောပိ အတ္တနော အတ္တနော ရတနကောဋ္ဌာဂါရကမ္မိကေ ပက္ကောသာပေတွာ အပရိမာဏံ ဓနံ ဒိသွာ – ‘‘ဣမံ ဧတ္တကံ ဓနရာသိံ အယျကပယျကာဒယော အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ နာသက္ခိံသု၊ အမှေဟိ ဒါနိ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ဣမံ ဓနံ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တေ ဥဘောပိ ဇနာ စတူသု ဌာနေသု ကပဏဒ္ဓိကာဒီနံ မဟာဒါနံ ဒါတုံ အာရဒ္ဓါ။ ဧကော အတ္တနော ဒါနဂ္ဂေ အာဂတာဂတဇနံ ပုစ္ဆိတွာ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီသု ယဿ ယံ ပဋိဘာတိ၊ တဿ တံ အဒါသိ၊ တဿ တေနေဝ ကာရဏေန အာဂတပါကောတိ နာမံ ဇာတံ။ ဣတရော အပုစ္ဆိတွာဝ ဂဟိတဂဟိတဘာဇနံ ပူရေတွာ ပူရေတွာ ဒေတိ၊ တဿပိ တေနေဝ ကာရဏေန အနဂ္ဂပါကောတိ နာမံ ဇာတံ၊ အပ္ပမာဏပါကောတိ အတ္ထော။

တေ ဥဘောပိ ဧကဒိဝသံ ပါတောဝ မုခဓောဝနတ္ထံ ဗဟိဂါမံ အဂမံသု။ တသ္မိံ သမယေ ဟိမဝန္တတော ဒွေ မဟိဒ္ဓိကာ တာပသာ ဘိက္ခာစာရတ္ထာယ အာကာသေန အာဂန္တွာ တေသံ သဟာယကာနံ အဝိဒူရေ ဩတရိတွာ ‘‘မာ နော ဧတေ ပဿိံသူ’’တိ ဧကပဿေ အဋ္ဌံသု။ တေ ဥဘောပိ ဇနာ တေသံ လာဗုဘာဇနာဒိပရိက္ခာရံ သံဝိဓာယ အန္တောဂါမံ သန္ဓာယ ဘိက္ခာယ ဂတာနံ သန္တိကံ အာဂမ္မ ဝန္ဒိံသု။ အထ နေ တာပသာ ‘‘ကာယ ဝေလာယ အာဂတတ္ထ မဟာပုညာ’’တိ အာဟံသု။ တေ ‘‘အဓုနာဝ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ တေသံ ဟတ္ထတော လာဗုဘာဇနံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဂေဟံ နေတွာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခာဂဟဏတ္ထံ ပဋိညံ ဂဏှိံသု။

တေသု ဧကော တာပသော သပရိဠာဟကာယဓာတုကော ဟောတိ။ သော အတ္တနော အာနုဘာဝေန မဟာသမုဒ္ဒဥဒကံ ဒွေဓာ ကတွာ ပထဝိန္ဓရနာဂရာဇဿ ဘဝနံ ဂန္တွာ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒတိ။ သော ဥတုသပ္ပာယံ ဂဟေတွာ ပစ္စာဂန္တွာ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကဿ ဂေဟေ ဘတ္တာနုမောဒနံ ကရောန္တော ‘‘ပထဝိန္ဓရနာဂဘဝနံ ဝိယ ဟောတူ’’တိ ဝဒတိ။ အထ နံ ဧကဒိဝသံ ဥပဋ္ဌာကော ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ အနုမောဒနံ ကရောန္တာ ‘ပထဝိန္ဓရနာဂဘဝနံ ဝိယ ဟောတူ’တိ ဝဒထ၊ မယမဿ အတ္ထံ န ဇာနာမ၊ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ဣဒံ၊ ဘန္တေ’’တိ? အာမ၊ ကုဋုမ္ဗိယ အဟံ ‘‘တုမှာကံ သမ္ပတ္တိ ပထဝိန္ဓရနာဂရာဇသမ္ပတ္တိသဒိသာ ဟောတူ’’တိ ဝဒါမီတိ။ ကုဋုမ္ဗိကော တတော ပဋ္ဌာယ ပထဝိန္ဓရနာဂရာဇဘဝနေ စိတ္တံ ဌပေသိ။

ဣတရော တာပသော တာဝတိံသဘဝနံ ဂန္တွာ သုညေ သေရိသကဝိမာနေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကရောတိ။ သော အာဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တော စ သက္ကဿ ဒေဝရာဇဿ သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကဿ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ‘‘သက္ကဝိမာနံ ဝိယ ဟောတူ’’တိ ဝဒတိ။ အထ နံ သောပိ ကုဋုမ္ဗိယော ဣတရော သဟာယကော တံ တာပသံ ဝိယ ပုစ္ဆိ။ သော တဿ ဝစနံ သုတွာ သက္ကဘဝနေ စိတ္တံ ဌပေသိ။ တေ ဥဘောပိ ပတ္ထိတဋ္ဌာနေသုယေဝ နိဗ္ဗတ္တာ။

ပထဝိန္ဓရဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တော ပထဝိန္ဓရနာဂရာဇာ နာမ ဇာတော။ သော နိဗ္ဗတ္တက္ခဏေ အတ္တနော အတ္တဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘အမနာပဿ ဝတ မေ ဌာနဿ ကုလုပကတာပသော ဝဏ္ဏံ ကထေသိ၊ ဥရေန ပရိသက္ကိတွာ ဝိစရဏဋ္ဌာနမေတံ၊ နူန သော အညံ ဌာနံ န ဇာနာတီ’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသိ။ အထဿ တံခဏေယေဝ အလင်္ကတပဋိယတ္တာနိ နာဂနာဋကာနိ သဗ္ဗဒိသာသု တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှိံသု။ သော တသ္မိံယေဝ ခဏေ တံ အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ မာဏဝကဝဏ္ဏီ အဟောသိ။ အနွဒ္ဓမာသဉ္စ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော သက္ကဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မာ သောပိ ဝိရူပက္ခေန နာဂရညာ သဒ္ဓိံ သက္ကဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂတော။ သက္ကော တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ သဉ္ဇာနိ။ အထ နံ သမီပေ အာဂန္တွာ ဌိတကာလေ ‘‘ကဟံ နိဗ္ဗတ္တောသိ သမ္မာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ မာ ကထေသိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥရေန ပရိသက္ကနဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တောမှိ၊ တုမှေ ပန ကလျာဏမိတ္တံ လဘိတ္ထာတိ။ သမ္မ၊ တွံ ‘‘အဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တောမှီ’’တိ မာ ဝိတက္ကယိ၊ ပဒုမုတ္တရဒသဗလော လောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ တဿ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ ဣမံယေဝ ဌာနံ ပတ္ထေဟိ၊ ဥဘော သုခံ ဝသိဿာမာတိ။ သော ‘‘ဧဝံ၊ ဒေဝ၊ ကရိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ပဒုမုတ္တရဒသဗလံ နိမန္တေတွာ အတ္တနော နာဂဘဝနေ နာဂပရိသာယ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗရတ္တိံ သက္ကာရသမ္မာနံ သဇ္ဇေသိ။

သတ္ထာ ပုနဒိဝသေ ဥဋ္ဌိတေ အရုဏေ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကံ သုမနတ္ထေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘သုမန၊ အဇ္ဇ တထာဂတော ဒူရံ ဘိက္ခာစာရံ ဂမိဿတိ၊ မာ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တု၊ တေပိဋကာ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တာ ဆဠဘိညာဝ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ။ ထေရော သတ္ထု ဝစနံ သုတွာ သဗ္ဗေသံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ သတသဟဿာ ဘိက္ခူ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိံသု။ ပထဝိန္ဓရော နာဂပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဒသဗလဿ ပစ္စုဂ္ဂမနံ အာဂတော သတ္ထာရံ ပရိဝါရေတွာ သမုဒ္ဒမတ္ထကေ မဏိဝဏ္ဏာ ဦမိယော မဒ္ဒမာနံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဩလောကေတွာ အာဒိတော သတ္ထာရံ၊ ပရိယောသာနေ သင်္ဃနဝကံ တထာဂတဿ ပုတ္တံ ဥပရေဝတသာမဏေရံ နာမ ဩလောကေန္တော ‘‘အနစ္ဆရိယော သေသသာဝကာနံ ဧဝရူပေါ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေါ၊ ဣမဿ ပန တရုဏဗာလဒါရကဿ ဧဝရူပေါ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေါ အတိဝိယ အစ္ဆရိယော’’တိ ပီတိပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပာဒေသိ။

အထဿ ဘဝနေ ဒသဗလေ နိသိန္နေ သေသဘိက္ခူသု ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ နိသီဒန္တေသု သတ္ထု သမ္မုခဋ္ဌာနေယေဝ ဥပရေဝတသာမဏေရဿ အာသနံ ပါပုဏိ။ နာဂရာဇာ ယာဂုံ ဒေန္တောပိ ခဇ္ဇကံ ဒေန္တောပိ သကိံ ဒသဗလံ ဩလောကေတိ၊ သကိံ ဥပရေဝတသာမဏေရံ။ တဿ ကိရ သရီရေ သတ္ထု သရီရေ ဝိယ ဒွတ္တိံသ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပညာယန္တိ။ တတော နာဂရာဇာ ‘‘အယံ သာမဏေရော ဗုဒ္ဓါနံ သဒိသော ပညာယတိ၊ ကိံ နု ခေါ ဟောတီ’’တိ အဝိဒူရေ နိသိန္နံ အညတရံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ သာမဏေရော ဒသဗလဿ ကိံ ဟောတီ’’တိ? ပုတ္တော၊ မဟာရာဇာတိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘မဟာ ဝတာယံ ဘိက္ခု၊ ဧဝရူပဿ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တဿ တထာဂတဿ ပုတ္တဘာဝံ လဘိ။ သရီရမ္ပိဿ ဧကဒေသေန ဗုဒ္ဓါနံ သရီရသဒိသံ ပညာယတိ၊ မယာပိ အနာဂတေ ဧဝရူပေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဣမဿ အဓိကာရကမ္မဿာနုဘာဝေန အယံ ဥပရေဝတော ဝိယ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ ပုတ္တော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ အနန္တရာယံ ဒိသွာ ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ ပုတ္တော ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ပက္ကာမိ။

ပထဝိန္ဓရောပိ ပုန အဒ္ဓမာသေ သမ္ပတ္တေ ဝိရူပက္ခေန သဒ္ဓိံ သက္ကဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂတော။ အထ နံ သမီပေ ဌိတံ သက္ကော ပုစ္ဆိ – ‘‘ပတ္ထိတော တေ၊ သမ္မ၊ အယံ ဒေဝလောကော’’တိ? န ပတ္ထိတော မဟာရာဇာတိ။ ကိံ ဒေါသံ အဒ္ဒသာတိ? ဒေါသော နတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ အဟံ ပန ဒသဗလဿ ပုတ္တံ ဥပရေဝတသာမဏေရံ ပဿိံ။ တဿ မေ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ အညတ္ထ စိတ္တံ န နမိ၊ သွာဟံ ‘‘အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ ဧဝရူပေါ ပုတ္တော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိံ။ တွမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကံ ပတ္ထနံ ကရောဟိ၊ တေ မယံ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ န ဝိနာ ဘဝိဿာမာတိ။ သက္ကော တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဧကံ မဟာနုဘာဝံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ‘‘ကတရကုလာ နု ခေါ နိက္ခမိတွာ အယံ ကုလပုတ္တော ပဗ္ဗဇိတော’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘အယံ ဘိန္နံ ရဋ္ဌံ သန္ဓာရေတုံ သမတ္ထဿ ကုလဿ ပုတ္တော ဟုတွာ စုဒ္ဒသ ဘတ္တစ္ဆေဒေ ကတွာ မာတာပိတရော ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ အညာသိ။ ဉတွာ စ ပန အဇာနန္တော ဝိယ ဒသဗလံ ပုစ္ဆိတွာ သတ္တာဟံ မဟာသက္ကာရံ ကတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဣမဿ ကလျာဏကမ္မဿ နိဿန္ဒေန တုမှာကံ သာသနေ အယံ ကုလပုတ္တော ဝိယ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ အနန္တရာယံ ဒိသွာ ‘‘တွံ၊ မဟာရာဇ၊ အနာဂတေ ဂေါတမဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ပက္ကာမိ။ သက္ကောပိ အတ္တနော ဒေဝပုရမေဝ ဂတော။

တေ ဥဘောပိ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနတော စဝိတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တာ အနေကသဟဿကပ္ပေ အတိက္ကမိံသု။ ဣတော ပန ဒွါနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဖုဿော နာမ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥဒပါဒိ။ တဿ ပိတာ မဟိန္ဒော နာမ ရာဇာ အဟောသိ၊ ဝေမာတိကာ တယော ကနိဋ္ဌဘာတရော။ ရာဇာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ‘‘မယှံယေဝ ဗုဒ္ဓါ မယှံ ဓမ္မော မယှံ သင်္ဃော’’တိ မမာယန္တော သယမေဝ ဒသဗလံ နိဗဒ္ဓံ ဘောဇနံ ဘောဇေတိ။

အထဿ ဧကဒိဝသံ ပစ္စန္တော ကုပိတော။ သော ပုတ္တေ အာမန္တေသိ – ‘‘တာတာ၊ ပစ္စန္တော ကုပိတော၊ တုမှေဟိ ဝါ မယာ ဝါ ဂန္တဗ္ဗံ။ ယဒိ အဟံ ဂစ္ဆာမိ၊ တုမှေဟိ ဣမိနာ နိယာမေန ဒသဗလော ပရိစရိတဗ္ဗော’’တိ။ တေ တယောပိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ အာဟံသု – ‘‘တာတ၊ တုမှာကံ ဂမနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ မယံ စောရေ ဝိဓမိဿာမာ’’တိ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ပစ္စန္တံ ဂန္တွာ စောရေ ဝိဓမိတွာ ဝိဇိတသင်္ဂါမာ ဟုတွာ နိဝတ္တိံသု။ တေ အန္တရာမဂ္ဂေ ပါဒမူလိကေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တယိံသု – ‘‘တာတာ၊ အမှာကံ ဂတက္ခဏေယေဝ ပိတာ ဝရံ ဒဿတိ၊ ကတရံ ဝရံ ဂဏှာမာ’’တိ? အယျာ၊ တုမှာကံ ပိတု အစ္စယေန ဒုလ္လဘံ နာမ နတ္ထိ၊ တုမှာကံ ပန ဇေဋ္ဌဘာတိကံ ဖုဿဗုဒ္ဓံ ပဋိဇဂ္ဂနဝရံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟံသု။ တေ ‘‘ကလျာဏံ တုမှေဟိ ဝုတ္တ’’န္တိ သဗ္ဗေပိ ဧကစိတ္တာ ဟုတွာ ဂန္တွာ ပိတရံ အဒ္ဒသံသု။ တဒါ ပိတာ တေသံ ပသီဒိတွာ ဝရံ အဒါသိ။ တေ ‘‘တေမာသံ တထာဂတံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမာ’’တိ ဝရံ ယာစိံသု။ ရာဇာ ‘‘အယံ ဒါတုံ န သက္ကာ၊ အညံ ဝရံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ တာတ၊ အမှာကံ အညေန ဝရေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ သစေ တုမှေ ဒါတုကာမာ၊ ဧတံယေဝ နော ဝရံ ဒေထာတိ။ ရာဇာ တေသု ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တေသု အတ္တနာ ပဋိညာတတ္တာ ‘‘န သက္ကာ န ဒါတု’’န္တိ စိန္တေတွာ အာဟ – ‘‘တာတာ၊ အဟံ တုမှာကံ ဝရံ ဒေမိ၊ အပိစ ခေါ ပန ဗုဒ္ဓါ နာမ ဒုရာသဒါ ဟောန္တိ သီဟာ ဝိယ ဧကစရာ၊ ဒသဗလံ ပဋိဇဂ္ဂန္တာ အပ္ပမတ္တာ ဘဝေယျာထာ’’တိ။

တေ စိန္တယိံသု – ‘‘အမှေဟိ တထာဂတံ ပဋိဇဂ္ဂန္တေဟိ အနုစ္ဆဝိကံ ကတွာ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သဗ္ဗေပိ ဧကစိတ္တာ ဟုတွာ ဒသသီလာနိ သမာဒါယ နိရာမဂန္ဓာ ဟုတွာ သတ္ထု ဒါနဂ္ဂပရိဝဟနကေ တယော ပုရိသေ ဌပယိံသု။ တေသု ဧကော ဓနဓညုပ္ပာဒကော အဟောသိ၊ ဧကော မာပကော၊ ဧကော ဒါနသံဝိဓာယကော။ တေသု ဓနဓညုပ္ပာဒကော ပစ္စုပ္ပန္နေ ဗိမ္ဗိသာရော မဟာရာဇာ ဇာတော၊ မာပကော ဝိသာခေါ ဥပါသကော၊ ဒါနသံဝိဓာယကော ရဋ္ဌပါလတ္ထေရောတိ။ သော တတ္ထ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝပုရေ နိဗ္ဗတ္တော။ အယံ ပန ရာဟုလတ္ထေရော နာမ ကဿပဒသဗလဿ ကာလေ ကိကိဿ ကာသိရညော ဇေဋ္ဌပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ပထဝိန္ဓရကုမာရောတိဿ နာမံ အကံသု။ တဿ သတ္တ ဘဂိနိယော အဟေသုံ။ တာ ဒသဗလဿ သတ္တ ပရိဝေဏာနိ ကာရယိံသု။ ပထဝိန္ဓရော ဩပရဇ္ဇံ လဘိ။ သော တာ ဘဂိနိယော အာဟ – ‘‘တုမှေဟိ ကာရိတပရိဝေဏေသု မယှမ္ပိ ဧကံ ဒေထာ’’တိ။ ဘာတိက၊ တုမှေ ဥပရာဇဋ္ဌာနေ ဌိတာ၊ တုမှေဟိ နာမ အမှာကံ ဒါတဗ္ဗံ၊ တုမှေ အညံ ပရိဝေဏံ ကရောထာတိ။ သော တာသံ ဝစနံ သုတွာ ပဉ္စ ဝိဟာရသတာနိ ကာရေသိ။ ပဉ္စ ပရိဝေဏသတာနီတိပိ ဝဒန္တိ။ သော တတ္ထ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝပုရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ပထဝိန္ဓရကုမာရော အမှာကံ ဗောဓိသတ္တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ တဿ သဟာယကော ကုရုရဋ္ဌေ ထုလ္လကောဋ္ဌိတနိဂမေ ရဋ္ဌပါလသေဋ္ဌိဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ။

အထ အမှာကံ ဒသဗလော အဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော အနုပုဗ္ဗေန ကပိလဝတ္ထုံ အာဂန္တွာ ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိဓာနံ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၀၅) အာဂတမေဝ။ ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတဿ ပနဿ သတ္ထာ အဘိဏှဩဝါဒဝသေန ရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ အဘာသိ။ ရာဟုလောပိ ပါတောဝ ဝုဋ္ဌာယ ဟတ္ထေန ဝါလုကံ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘ဒသဗလဿ စေဝ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနဉ္စ သန္တိကာ အဇ္ဇ ဧတ္တကံ ဩဝါဒံ လဘေယျ’’န္တိ ဝဒတိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃမဇ္ဈေ ကထာ ဥဒပါဒိ ‘‘ဩဝါဒက္ခမော ဝတ ရာဟုလသာမဏေရော ပိတု အနုစ္ဆဝိကော ပုတ္တော’’တိ။ သတ္ထာ ဘိက္ခူနံ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ‘‘မယိ ဂတေ ဧကာ ဓမ္မဒေသနာ စ ဝဍ္ဎိဿတိ၊ ရာဟုလဿ စ ဂုဏော ပါကဋော ဘဝိဿတီ’’တိ ဂန္တွာ ဓမ္မသဘာယံ ဗုဒ္ဓါသာနေ နိသိန္နော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ။ ရာဟုလသာမဏေရဿ ဩဝါဒက္ခမဘာဝံ ကထေမ ဘဂဝါတိ။ သတ္ထာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဌတွာ ရာဟုလဿ ဂုဏဒီပနတ္ထံ မိဂဇာတကံ အာဟရိတွာ ကထေသိ –

‘‘မိဂံ တိပလ္လတ္ထမနေကမာယံ၊

အဋ္ဌက္ခုရံ အဍ္ဎရတ္တာ ပပါယိံ၊

ဧကေန သောတေန ဆမာ’ဿသန္တော၊

ဆဟိ ကလာဟိတိဘောတိ ဘာဂိနေယျော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၆)၊

အထဿ သတ္တဝဿိကသာမဏေရကာလေ ‘‘မာ ဟေဝ ခေါ ရာဟုလော ဒဟရဘာဝေန ကီဠနတ္ထာယပိ သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသေယျာ’’တိ အမ္ဗလဋ္ဌိယရာဟုလောဝါဒံ (မ။ နိ။ ၂။၁၀၇ အာဒယော) ဒေသေသိ။ အဋ္ဌာရသဝဿိကသာမဏေရကာလေ တထာဂတဿ ပစ္ဆတော ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တဿ သတ္ထု စေဝ အတ္တနော စ ရူပသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ဂေဟသိတံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေန္တဿ ‘‘ယံကိဉ္စိ၊ ရာဟုလ၊ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ နယေန မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တန္တံ (မ။ နိ။ ၂။၁၁၃) ကထေသိ။ သံယုတ္တကေ (သံ။ နိ။ ၄။၁၂၁) ပန ရာဟုလောဝါဒေါပိ အင်္ဂုတ္တရေ (အ။ နိ။ ၄။၁၇၇) ရာဟုလောဝါဒေါပိ ထေရဿ ဝိပဿနာစာရောယေဝ။ အထဿ သတ္ထာ ဉာဏပရိပါကံ ဉတွာ အဝဿိကဘိက္ခုကာလေ အန္ဓဝနေ နိသိန္နော စူဠရာဟုလောဝါဒံ (မ။ နိ။ ၃။၄၁၆ အာဒယော) ကထေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ရာဟုလတ္ထေရော ကောဋိသတသဟဿဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ သောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမိဒေဝတာနံ ဂဏနာ နတ္ထိ။ အထ သတ္ထာ အပရဘာဂေ အရိယသင်္ဃမဇ္ဈေ နိသိန္နော ထေရံ ဣမသ္မိံ သာသနေ သိက္ခာကာမာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

သတ္ထရိ ပန ကုရုရဋ္ဌေ စာရိကာယ နိက္ခမိတွာ ထုလ္လကောဋ္ဌိတံ အနုပ္ပတ္တေ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေတွာ ဒသဗလံ ဥပသင်္ကမိတွာ သတ္ထု အာဏတ္တိယာ အညတရဿ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ တဿ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သေဋ္ဌိဂဟပတိ ဘိက္ခူ အတ္တနော နိဝေသနဒွါရေန ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ တုမှာကံ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ကမ္မံ၊ ဧကောဝ ပုတ္တကော အဟောသိ၊ တံ ဂဏှိတွာ ဂတတ္ထ၊ ဣဒါနိ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ။ သတ္ထာ အဒ္ဓမာသံ ထုလ္လကောဋ္ဌိတေ ဝသိတွာ ပုန သာဝတ္ထိမေဝ အဂမာသိ။ တတ္ထာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ယောနိသော မနသိကရောန္တော ကမ္မံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော သတ္ထာရံ အနုဇာနာပေတွာ မာတာပိတရော ဒဿနတ္ထံ ထုလ္လကောဋ္ဌိတံ ဂန္တွာ တတ္ထ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ပိတု နိဝေသနေ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ လဘိတွာ တံ အမတံ ဝိယ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပိတရာ နိမန္တိတော အဓိဝါသေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ပိတု နိဝေသနေ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တေ ဣတ္ထိဇနေ အသုဘသညံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဌိတကောဝ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဇိယာ မုတ္တော ဝိယ နာရာစော အာကာသံ ဥပ္ပတိတွာ ကောရဗျရညော မိဂစီရံ ဂန္တွာ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ နိသိန္နော ဒဿနတ္ထာယ အာဂတဿ ရညော စတုပါရိဇုညပဋိမဏ္ဍိတံ ဓမ္မံ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၄) ဒေသေတွာ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ပုန သတ္ထု သန္တိကံယေဝ အာဂတော။ ဧဝမေတံ ဝတ္ထု သမုဋ္ဌိတံ။ အထ သတ္ထာ အပရဘာဂေ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော ထေရံ ဣမသ္မိံ သာသနေ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာနံ ကုလပုတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၁။ တတိယေ ပဌမံ သလာကံ ဂဏှန္တာနန္တိ သဗ္ဗပဌမံ သလာကဂါဟကာနံ ဘိက္ခူနံ ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရော အဂ္ဂေါတိ ဒဿေတိ။ သော ကိရ ထေရော မဟာသုဘဒ္ဒါယ နိမန္တိတဒိဝသေ တထာဂတေ ဥဂ္ဂနဂရံ ဂစ္ဆန္တေ ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထာ ဒူရံ ဘိက္ခာစာရံ ဂမိဿတိ၊ ပုထုဇ္ဇနာ သလာကံ မာ ဂဏှန္တု၊ ပဉ္စသတာ ခီဏာသဝါဝ ဂဏှန္တူ’’တိ ဝုတ္တေ ပဌမမေဝ သီဟနာဒံ နဒိတွာ သလာကံ ဂဏှိ။ စူဠသုဘဒ္ဒါယ နိမန္တိတဒိဝသေ တထာဂတေ သာကေတံ ဂစ္ဆန္တေပိ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ အန္တရေ ပဌမမေဝ သလာကံ ဂဏှိ၊ သုနာပရန္တဇနပဒံ ဂစ္ဆန္တေပိ။ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ထေရော ပဌမံ သလာကံ ဂဏှန္တာနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။ ကုဏ္ဍဓာနောတိ ပနဿ နာမံ။

တဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ပဌမံ သလာကံ ဂဏှန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ဗုဒ္ဓါနံ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ သတ္ထာရာ အနန္တရာယံ ဒိသွာ ဗျာကတော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရန္တော ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ဘူမဋ္ဌကဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓါနဉ္စ နာမ န အနွဒ္ဓမာသိကော ဥပေါသထော ဟောတိ။ ဝိပဿီဒသဗလဿ ဟိ ဆဗ္ဗဿန္တရေ ဆဗ္ဗဿန္တရေ ဥပေါသထော အဟောသိ၊ ကဿပဒသဗလော ပန ဆဋ္ဌေ ဆဋ္ဌေ မာသေ ပါတိမောက္ခံ ဩသာရေသိ။ တဿ ပါတိမောက္ခံ ဩသာရဏကာလေ ဒိသာဝါသိကာ ဒွေ သဟာယကာ ဘိက္ခူ ‘‘ဥပေါသထံ ကရိဿာမာ’’တိ ဂစ္ဆန္တိ။ အယံ ဘုမ္မဒေဝတာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ မေတ္တိ အတိဝိယ ဒဠှာ၊ ကိံ နု ခေါ ဘေဒကေ သတိ ဘိဇ္ဇေယျ၊ န ဘိဇ္ဇေယျာ’’တိ? တေသံ ဩကာသံ ဩလောကယမာနာ တေသံ အဝိဒူရေနေဝ ဂစ္ဆတိ။

အထေကော ထေရော ဧကဿ ဟတ္ထေ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ သရီရဝဠဉ္ဇနတ္ထံ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဓောတဟတ္ထပါဒေါ ဟုတွာ ဂုမ္ဗသဘာဂတော နိက္ခမတိ။ ဘုမ္မဒေဝတာ တဿ ထေရဿ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော ဥတ္တမရူပါ ဣတ္ထီ ဟုတွာ ကေသေ ဝိဓုနိတွာ သံဝိဓာယ ဗန္ဓန္တီ ဝိယ ပိဋ္ဌိတော ပံသုံ ပုဉ္ဆမာနာ ဝိယ သာဋကံ သံဝိဓာယ နိဝါသယမာနာ ဝိယ စ ဟုတွာ ထေရဿ ပဒါနုပဒိကာ ဟုတွာ ဂုမ္ဗတော နိက္ခန္တာ။ ဧကမန္တေ ဌိတော သဟာယကတ္ထေရော ဣမံ ကာရဏံ ဒိသွာ ဒေါမနဿဇာတော ‘‘နဋ္ဌော ဒါနိ မေ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဒီဃရတ္တာနုဂတော သိနေဟော။ သစာဟံ ဧဝံဝိဓဘာဝံ ဇာနေယျံ၊ ဧတ္တကံ အဒ္ဓါနံ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသံ န ကရေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ အာဂစ္ဆန္တဿေဝဿ ‘‘ဟန္ဒာဝုသော၊ တုယှံ ပတ္တစီဝရံ၊ တာဒိသေန ပါပေန သဟာယေန သဒ္ဓိံ ဧကမဂ္ဂံ န ဂစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ တံ ကထံ သုတွာ တဿ လဇ္ဇိဘိက္ခုနော ဟဒယံ တိခိဏသတ္တိံ ဂဟေတွာ ဝိဒ္ဓံ ဝိယ အဟောသိ။ တတော နံ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ ကိံ နာမေတံ ဝဒသိ၊ အဟံ ဧတ္တကံ ကာလံ ဒုက္ကဋမတ္တမ္ပိ အာပတ္တိံ န ဇာနာမိ။ တွံ ပန မံ အဇ္ဇ ‘ပါပေါ’တိ ဝဒသိ၊ ကိံ တေ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ? ကိံ အညေန ဒိဋ္ဌေန၊ ကိံ တွံ ဧဝံဝိဓေန အလင်္ကတပဋိယတ္တေန မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေ ဟုတွာ နိက္ခန္တောတိ? နတ္ထေတံ၊ အာဝုသော၊ မယှံ၊ နာဟံ ဧဝရူပံ မာတုဂါမံ ပဿာမီတိ။ တဿ ယာဝတတိယံ ကထေန္တဿာပိ ဣတရော ထေရော ကထံ အသဒ္ဒဟိတွာ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌကာရဏံယေဝ အတ္ထံ ဂဟေတွာ တေန သဒ္ဓိံ ဧကမဂ္ဂေန အဂန္တွာ အညေန မဂ္ဂေန သတ္ထု သန္တိကံ ဂတော။ ဣတရောပိ အညေန မဂ္ဂေန သတ္ထု သန္တိကံယေဝ ဂတော။

တတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဥပေါသထာဂါရံ ပဝိသနဝေလာယ သော ဘိက္ခု တံ ဘိက္ခုံ ဥပေါသထဂ္ဂေ သဉ္ဇာနိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဥပေါသထဂ္ဂေ ဧဝရူပေါ နာမ ပါပဘိက္ခု အတ္ထိ၊ နာဟံ တေန သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ဗဟိ အဋ္ဌာသိ။ ဘုမ္မဒေဝတာ ‘‘ဘာရိယံ မယာ ကမ္မံ ကတ’’န္တိ မဟလ္လကဥပါသကဝဏ္ဏေန တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ အယျော ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဌိတော’’တိ အာဟ။ ဥပါသက၊ ဣမံ ဥပေါသထဂ္ဂံ ဧကော ပါပဘိက္ခု ပဝိဋ္ဌော၊ အဟံ တေန သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ န ကရောမီတိ ဝတွာ နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဌိတောမှီတိ။ ဘန္တေ၊ မာ ဧဝံ ဂဏှထ၊ ပရိသုဒ္ဓသီလော ဧသ ဘိက္ခု။ တုမှေဟိ ဒိဋ္ဌမာတုဂါမော နာမ အဟံ၊ မယာ တုမှာကံ ဝီမံသနတ္ထာယ ‘‘ဒဠှာ နု ခေါ ဣမေသံ ထေရာနံ မေတ္တိ၊ နော ဒဠှာ’’တိ လဇ္ဇိအလဇ္ဇိဘာဝံ ဩလောကေန္တေန တံ ကမ္မံ ကတန္တိ။ ကော ပန တွံ သပ္ပုရိသာတိ? အဟံ ဧကာ ဘုမ္မဒေဝတာ၊ ဘန္တေတိ။ ဒေဝပုတ္တော ကထေန္တောဝ ဒိဗ္ဗာနုဘာဝေန ဌတွာ ထေရဿ ပါဒေသု ပတိတွာ ‘‘မယှံ၊ ဘန္တေ၊ ခမထ၊ ဧတံ ဒေါသံ ထေရော န ဇာနာတိ၊ ဥပေါသထံ ကရောထာ’’တိ ထေရံ ယာစိတွာ ဥပေါသထဂ္ဂံ ပဝေသေသိ။ သော ထေရော ဥပေါသထံ တာဝ ဧကဋ္ဌာနေ အကာသိ၊ မိတ္တသန္ထဝဝသေန န ပုန တေန သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေ အဟောသီတိ။ ဣမဿ ထေရဿ ကမ္မံ န ကထိယတိ၊ စုဒိတကတ္ထေရော ပန အပရာပရံ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

ဘုမ္မဒေဝတာ တဿ ကမ္မဿ နိဿန္ဒေန ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ အပါယတော န မုစ္စိတ္ထ။ သစေ ပန ကာလေန ကာလံ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ၊ အညေန ယေန ကေနစိ ကတော ဒေါသော တဿေဝ ဥပရိ ပတတိ။ သော အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဓာနမာဏဝေါတိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ မဟလ္လကကာလေ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိ၊ တဿ ဥပသမ္ပန္နဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဧကာ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ ဣတ္ထီ တသ္မိံ ဂါမံ ပဝိသန္တေ သဒ္ဓိံယေဝ ဂါမံ ပဝိသတိ၊ နိက္ခမန္တေ နိက္ခမတိ။ ဝိဟာရံ ပဝိသန္တေပိ ပဝိသတိ၊ တိဋ္ဌန္တေပိ တိဋ္ဌတီတိ ဧဝံ နိစ္စာနုဗန္ဓာ ပညာယတိ။ ထေရော တံ န ပဿတိ၊ တဿ ပန ပုရိမဿ ကမ္မဿ နိဿန္ဒေန သာ အညေသံ ဥပဋ္ဌာတိ။

ဂါမေ ယာဂုဘိက္ခံ ဒဒမာနာ ဣတ္ထိယော၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ဧကော ယာဂုဥဠုင်္ကော တုမှာကံ၊ ဧကော ဣမိဿာ အမှာကံ သဟာယိကာယာ’’တိ ပရိဟာသံ ကရောန္တိ။ ထေရဿ မဟတီ ဝိဟေသာ ဟောတိ။ ဝိဟာရံ ဂတမ္ပိ နံ သာမဏေရာ စေဝ ဒဟရဘိက္ခူ စ ပရိဝါရေတွာ ‘‘ဓာနော ကောဏ္ဍော ဇာတော’’တိ ပရိဟာသံ ကရောန္တိ။ အထဿ တေနေဝ ကာရဏေန ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရောတိ နာမံ ဇာတံ။ သော ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ တေဟိ ကယိရမာနံ ကေဠိံ သဟိတုံ အသက္ကောန္တော ဥမ္မာဒံ ဂဟေတွာ ‘‘တုမှေ ကောဏ္ဍာ၊ တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယာ ကောဏ္ဍာ၊ အာစရိယာ ကောဏ္ဍာ’’တိ ဝဒတိ။ အထ နံ သတ္ထု အာရောစေသုံ – ‘‘ကုဏ္ဍဓာနော ဒဟရသာမဏေရေဟိ သဒ္ဓိံ ဧဝံ ဖရုသဝါစံ ဝဒတီ’’တိ။ သတ္ထာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ဘိက္ခူ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ ဘဂဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ဝဒေသီ’’တိ အာဟ။ ဘန္တေ၊ နိဗဒ္ဓံ ဝိဟေသံ အသဟန္တော ဧဝံ ကထေမီတိ။ ‘‘တွံ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မံ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာ ဇီရာပေတုံ န သက္ကောသိ၊ ပုန ဧဝရူပံ ဖရုသံ မာ ဝဒ ဘိက္ခူ’’တိ ဝတွာ အာဟ –

‘‘မာဝေါစ ဖရုသံ ကဉ္စိ၊ ဝုတ္တာ ပဋိဝဒေယျု တံ၊

ဒုက္ခာ ဟိ သာရမ္ဘကထာ၊ ပဋိဒဏ္ဍာ ဖုသေယျု တံ။

‘‘သစေ နေရေသိ အတ္တာနံ၊ ကံသော ဥပဟတော ယထာ၊

ဧသ ပတ္တောသိ နိဗ္ဗာနံ၊ သာရမ္ဘော တေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၃၃-၁၃၄)၊

ဣမဉ္စ ပန တဿ ထေရဿ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဝိစရဏဘာဝံ ကောသလရညောပိ ကထယိံသု။ ရာဇာ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘဏေ၊ ဝီမံသထာ’’တိ ပေသေတွာ သယမ္ပိ မန္ဒေနေဝ ပရိဝါရေန သဒ္ဓိံ ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဧကမန္တေ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ထေရော သူစိကမ္မံ ကရောန္တော နိသိန္နော ဟောတိ၊ သာပိဿ ဣတ္ထီ အဝိဒူရေ ဌာနေ ဌိတာ ဝိယ ပညာယတိ။

ရာဇာ တံ ဒိသွာ ‘‘အတ္ထိဒံ ကာရဏ’’န္တိ တဿာ ဌိတဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ သာ တသ္မိံ အာဂစ္ဆန္တေ ထေရဿ ဝသနပဏ္ဏသာလံ ပဝိဋ္ဌာ ဝိယ အဟောသိ။ ရာဇာပိ တာယ သဒ္ဓိံယေဝ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဩလောကေန္တော အဒိသွာ ‘‘နာယံ မာတုဂါမော၊ ထေရဿ ဧကော ကမ္မဝိပါကော’’တိ သညံ ကတွာ ပဌမံ ထေရဿ သမီပေန ဂစ္ဆန္တောပိ ထေရံ အဝန္ဒိတွာ တဿ ကာရဏဿ အဘူတဘာဝံ ဉတွာ အာဂမ္မ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ‘‘ကစ္စိ၊ ဘန္တေ၊ ပိဏ္ဍကေန န ကိလမထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘ဝဋ္ဋတိ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဇာနာမိ၊ ဘန္တေ၊ အယျဿ ကထံ၊ ဧဝရူပေန စ ပရိက္ကိလေသေန သဒ္ဓိံ စရန္တာနံ တုမှာကံ ကေ နာမ ပသီဒိဿန္တိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဝေါ ကတ္ထစိ ဂမနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အဟံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ၊ တုမှေ ယောနိသောမနသိကာရေ မာ ပမဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခံ ပဋ္ဌပေသိ။ ထေရော ရာဇာနံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ လဘိတွာ ဘောဇနသပ္ပာယေန ဧကဂ္ဂစိတ္တော ဟုတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သာ ဣတ္ထီ အန္တရဓာယိ။

မဟာသုဘဒ္ဒါ ဥဂ္ဂနဂရေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကုလေ ဝသမာနာ ‘‘သတ္ထာ မံ အနုကမ္ပတူ’’တိ ဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌာယ နိရာမဂန္ဓာ ဟုတွာ ဥပရိပါသာဒတလေ ဌိတာ ‘‘ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ အန္တရေ အဋ္ဌတွာ ဒသဗလဿ မတ္ထကေ ဝိတာနံ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တု၊ ဒသဗလော ဣမာယ သညာယ သွေ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှတူ’’တိ သစ္စကိရိယံ ကတွာ အဋ္ဌ သုမနပုပ္ဖမုဋ္ဌိယော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ပုပ္ဖာနိ ဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနာဝေလာယ သတ္ထု မတ္ထကေ ဝိတာနံ ဟုတွာ အဋ္ဌံသု။ သတ္ထာ တံ သုမနပုပ္ဖဝိတာနံ ဒိသွာ စိတ္တေနေဝ သုဘဒ္ဒါယ ဘိက္ခံ အဓိဝါသေတွာ ပုနဒိဝသေ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘အာနန္ဒ၊ မယံ အဇ္ဇ ဒူရံ ဘိက္ခာစာရံ ဂမိဿာမ၊ ပုထုဇ္ဇနာနံ အဒတွာ အရိယာနံယေဝ သလာကံ ဒေဟီ’’တိ။ ထေရော ဘိက္ခူနံ အာရောစေသိ – ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာ အဇ္ဇ ဒူရံ ဘိက္ခာစာရံ ဂမိဿတိ၊ ပုထုဇ္ဇနာ မာ ဂဏှန္တု၊ အရိယာဝ သလာကံ ဂဏှန္တူ’’တိ။ ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရော ‘‘အာဟရာဝုသော၊ သလာက’’န္တိ ပဌမံယေဝ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ အာနန္ဒာ ‘‘သတ္ထာ တာဒိသာနံ ဘိက္ခူနံ သလာကံ န ဒါပေတိ၊ အရိယာနံယေဝ ဒါပေတီ’’တိ ဝိတက္ကံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂန္တွာ သတ္ထု အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘အာဟရာပေန္တဿ သလာကံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ကုဏ္ဍဓာနဿ သလာကာ ဒါတုံ န ယုတ္တာ အဿ၊ အထ သတ္ထာ ပဋိဗာဟေယျ၊ ဘဝိဿတိ ဧကံ ကာရဏ’’န္တိ။ ‘‘ကုဏ္ဍဓာနဿ သလာကံ ဒဿာမီ’’တိ ဂမနံ အဘိနီဟရိ။ ကုဏ္ဍဓာနတ္ထေရော တဿ ပုရေ အာဂမနာဝ အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဣဒ္ဓိယာ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘အာဟရာဝုသော အာနန္ဒ၊ သတ္ထာ မံ ဇာနာတိ၊ မာဒိသံ ဘိက္ခုံ ပဌမံ သလာကံ ဂဏှန္တံ န သတ္ထာ ဝါရေတီ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ သလာကံ ဂဏှိ။ သတ္ထာ တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ထေရံ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဌမံ သလာကံ ဂဏှန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ဝင်္ဂီသတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၂။ စတုတ္ထေ ပဋိဘာနဝန္တာနန္တိ သမ္ပန္နပဋိဘာနာနံ ဝင်္ဂီသတ္ထေရော အဂ္ဂေါတိ ဒဿေတိ။ အယံ ကိရ ထေရော ဒသဗလဿ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမန္တော စက္ခုပထတော ပဋ္ဌာယ စန္ဒေန သဒ္ဓိံ ဥပမေတွာ၊ သူရိယေန၊ အာကာသေန၊ မဟာသမုဒ္ဒေန၊ ဟတ္ထိနာဂေန၊ သီဟေန မိဂရညာ သဒ္ဓိံ ဥပမေတွာပိ အနေကေဟိ ပဒသတေဟိ ပဒသဟဿေဟိ သတ္ထု ဝဏ္ဏံ ဝဒန္တောယေဝ ဥပသင်္ကမတိ။ တသ္မာ ပဋိဘာနဝန္တာနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။

တဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယမ္ပိ ကိရ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ မဟာဘောဂကုလေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိတွာ ပုရိမနယေနေဝ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ပဋိဘာနဝန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သတ္ထု အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ ‘‘အဟမ္ပိ အနာဂတေ ပဋိဘာနဝန္တာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ကတွာ သတ္ထာရာ ဗျာကတော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဝင်္ဂီသမာဏဝေါတိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှန္တော အာစရိယံ အာရာဓေတွာ ဆဝသီသမန္တံ နာမ သိက္ခိတွာ ဆဝသီသံ နခေန အာကောဋေတွာ ‘‘အယံ သတ္တော အသုကယောနိယံ နာမ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဇာနာတိ။

ဗြာဟ္မဏာ ‘‘အယံ အမှာကံ ဇီဝိကမဂ္ဂေါ’’တိ ဉတွာ ဝင်္ဂီသမာဏဝံ ပဋိစ္ဆန္နယာနေ နိသီဒါပေတွာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော စရန္တာ နဂရဒွါရေ ဝါ နိဂမဒွါရေ ဝါ ဌပေတွာ မဟာဇနဿ ရာသိဘူတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ယော ဝင်္ဂီသံ ပဿတိ၊ သော ဓနံ ဝါ လဘတိ၊ ယသံ ဝါ လဘတိ၊ သဂ္ဂံ ဝါ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေသံ ကထံ သုတွာ ဗဟူ ဇနာ လဉ္ဇံ ဒတွာ ပဿိတုကာမာ ဟောန္တိ။ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကော အာစရိယဿ ဇာနဝိသေသော’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ တုမှေ န ဇာနာထ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အမှာကံ အာစရိယသဒိသော အညော ပဏ္ဍိတော နာမ နတ္ထိ၊ တိဝဿမတ္ထကေ မတကာနံ သီသံ အာဟရာပေတွာ နခေန အာကောဋေတွာ ‘‘အယံ သတ္တော အသုကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဇာနာတိ။ ဝင်္ဂီသောပိ မဟာဇနဿ ကင်္ခဆေဒနတ္ထံ တေ တေ ဇနေ အာဝါဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဂတိံ ကထာပေတိ။ တံ နိဿာယ မဟာဇနဿ ဟတ္ထတော သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ လဘတိ။

ဗြာဟ္မဏာ ဝင်္ဂီသမာဏဝံ အာဒါယ ယထာရုစိံ ဝိစရိတွာ ပုန သာဝတ္ထိံ အာဂမံသု။ ဝင်္ဂီသော ဇေတဝနမဟာဝိဟာရဿ အဝိဒူရဋ္ဌာနေ ဌိတော စိန္တေသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော ပဏ္ဍိတောတိ ဝဒန္တိ၊ န ခေါ ပန သဗ္ဗကာလံ မယာ ဣမေသံယေဝ ဝစနံ ကရောန္တေန စရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဏ္ဍိတာနမ္ပိ သန္တိကံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော ဗြာဟ္မဏေ အာဟ – ‘‘တုမှေ ဂစ္ဆထ၊ အဟံ န ဗဟုကေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ သမဏံ ဂေါတမံ ပဿိဿာမီ’’တိ။ တေ အာဟံသု – ‘‘ဝင်္ဂီသ၊ မာ တေ ရုစ္စိ သမဏံ ဂေါတမံ ပဿိတုံ။ ယော ဟိ နံ ပဿတိ၊ တံ သော မာယာယ အာဝဋ္ဋေတီ’’တိ။ ဝင်္ဂီသော တေသံ ကထံ အနာဒိယိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

အထ နံ သတ္ထာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဝင်္ဂီသ၊ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဇာနာသီ’’တိ။ အာမ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဆဝသီသမန္တံ နာမေကံ ဇာနာမီတိ။ ကိံ သော မန္တော ကရောတီတိ? တိဝဿမတ္ထကေ မတာနမ္ပိ တံ မန္တံ ဇပ္ပိတွာ သီသံ နခေန အာကောဋေတွာ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနံ ဇာနာမီတိ။ သတ္ထာ တဿ ဧကံ နိရယေ ဥပ္ပန္နဿ သီသံ ဒဿေသိ၊ ဧကံ မနုဿေသု ဥပ္ပန္နဿ၊ ဧကံ ဒေဝေသု၊ ဧကံ ပရိနိဗ္ဗုတဿ သီသံ ဒဿေသိ။ သော ပဌမံ သီသံ အာကောဋေတွာ၊ ‘‘ဘော ဂေါတမ၊ အယံ သတ္တော နိရယံ ဂတော’’တိ အာဟ။ သာဓု သာဓု၊ ဝင်္ဂီသ၊ သုဒိဋ္ဌံ တယာ၊ အယံ သတ္တော ကဟံ ဂတောတိ ပုစ္ဆိ။ မနုဿလောကံ၊ ဘော ဂေါတမာတိ။ အယံ သတ္တော ကဟံ ဂတောတိ? ဒေဝလောကံ၊ ဘော ဂေါတမာတိ တိဏ္ဏမ္ပိ ဂတဋ္ဌာနံ ကထေသိ။ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ပန သီသံ နခေန အာကောဋေန္တော နေဝ အန္တံ န ကောဋိံ ပဿတိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘န သက္ကောသိ တွံ၊ ဝင်္ဂီသာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပဿထ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဥပပရိက္ခာမိ တာဝါ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ပရိဝတ္တေတိ။ ဗာဟိရကမန္တေန ခီဏာသဝဿ ဂတိံ ကထံ ဇာနိဿတိ၊ အထဿ မတ္ထကတော သေဒေါ မုစ္စိ။ သော လဇ္ဇိတွာ တုဏှီဘူတော အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကိလမသိ၊ ဝင်္ဂီသာ’’တိ အာဟ။ အာမ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဣမဿ သတ္တဿ ဂတဋ္ဌာနံ ဇာနိတုံ န သက္ကောမိ။ သစေ တုမှေ ဇာနာထ၊ ကထေထာတိ။ ‘‘ဝင်္ဂီသ၊ အဟံ ဧတမ္ပိ ဇာနာမိ ဣတော ဥတ္တရိတရမ္ပီ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မပဒေ ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘စုတိံ ယော ဝေဒိ သတ္တာနံ၊ ဥပပတ္တိံ စ သဗ္ဗသော၊

အသတ္တံ သုဂတံ ဗုဒ္ဓံ၊ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။

‘‘ယဿ ဂတိံ န ဇာနန္တိ၊ ဒေဝါ ဂန္ဓဗ္ဗမာနုသာ၊

ခီဏာသဝံ အရဟန္တံ၊ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၄၁၉-၄၂၀)၊

တတော ဝင်္ဂီသော အာဟ – ‘‘ဘော ဂေါတမ၊ ဝိဇ္ဇာယ ဝိဇ္ဇံ ဒေန္တဿ နာမ ပရိဟာနိ နတ္ထိ၊ အဟံ အတ္တနာ ဇာနနကံ မန္တံ တုမှာကံ ဒဿာမိ၊ တုမှေ ဧတံ မန္တံ မယှံ ဒေထာ’’တိ။ ဝင်္ဂီသ၊ န မယံ မန္တေန မန္တံ ဒေမ၊ ဧဝမေဝ ဒေမာတိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဒေထ မေ မန္တ’’န္တိ အပစိတိံ ဒဿေတွာ ဟတ္ထကစ္ဆပကံ ကတွာ နိသီဒိ။ ကိံ၊ ဝင်္ဂီသ၊ တုမှာကံ သမယေ မဟဂ္ဃမန္တံ ဝါ ကိဉ္စိ ဝါ ဂဏှန္တာနံ ပရိဝါသော နာမ န ဟောတီတိ? ဟောတိ၊ ဘော ဂေါတမာတိ။ အမှာကံ ပန မန္တော နိပ္ပရိဝါသောတိ သညံ ကရောသီတိ? ဗြာဟ္မဏာ နာမ မန္တေဟိ အတိတ္တာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ သော ဘဂဝန္တံ အာဟ – ‘‘ဘော ဂေါတမ၊ တုမှေဟိ ကထိတနိယာမံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘ဝင်္ဂီသ၊ မယံ ဣမံ မန္တံ ဒေန္တာ အမှေဟိ သမာနလိင်္ဂဿ ဒေမာ’’တိ။ ဝင်္ဂီသော ‘‘ယံကိဉ္စိ ကတွာ မယာ ဣမံ မန္တံ ဂဏှိတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဗြာဟ္မဏေ အာဟ။ တုမှေ မယိ ပဗ္ဗဇန္တေ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ အဟံ ဣမံ မန္တံ ဂဏှိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဇေဋ္ဌကော ဘဝိဿာမိ။ ဧဝံ သန္တေ တုမှာကမ္ပိ ဘဒ္ဒကံ ဘဝိဿတီ’’တိ မန္တတ္ထာယ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ သတ္ထာ ‘‘မန္တပရိဝါသံ တာဝ ဝသာဟီ’’တိ ဒွတ္တိံသာကာရံ အာစိက္ခိ။ ပညဝါ သတ္တော ဒွတ္တိံသာကာရံ သဇ္ဈာယန္တောဝ တတ္ထ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

တသ္မိံ အရဟတ္တံ ပတ္တေ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘ကာ နု ခေါ ဝင်္ဂီသဿ ပဝတ္တိ၊ ပဿိဿာမ န’’န္တိ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ၊ ဘော ဝင်္ဂီသ၊ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ သိက္ခိတ’’န္တိ ပုစ္ဆိံသု။ အာမ၊ သိက္ခိတန္တိ။ တေန ဟိ ဧဟိ ဂမိဿာမာတိ။ ဂစ္ဆထ တုမှေ၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တဗ္ဗကိစ္စံ မယှံ နိဋ္ဌိတန္တိ။ ပဌမမေဝ အမှေဟိ တုယှံ ကထိတံ ‘‘သမဏော ဂေါတမော အတ္တာနံ ပဿိတုံ အာဂတေ မာယာယ အာဝဋ္ဋေတီ’’တိ။ တွံ ဟိ ဣဒါနိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝသံ အာပန္နော၊ ကိံ မယံ တဝ သန္တိကေ ကရိဿာမာတိ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ ပက္ကမိံသု။ ဝင်္ဂီသတ္ထေရောပိ ယံ ယံ ဝေလံ ဒသဗလံ ပဿိတုံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧကံ ထုတိံ ကရောန္တောဝ ဂစ္ဆတိ။ တေန တံ သတ္ထာ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိသိန္နော ပဋိဘာနဝန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ဥပသေနဝင်္ဂန္တပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၃။ ပဉ္စမေ သမန္တပါသာဒိကာနန္တိ သဗ္ဗပါသာဒိကာနံ။ ဥပသေနောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ ဝင်္ဂန္တဗြာဟ္မဏဿ ပန သော ပုတ္တော၊ တသ္မာ ဝင်္ဂန္တပုတ္တောတိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ပန ထေရော န ကေဝလံ အတ္တနာဝ ပါသာဒိကော၊ ပရိသာပိဿ ပါသာဒိကာ၊ ဣတိ ပရိသံ နိဿာယ လဒ္ဓနာမဝသေန သမန္တပါသာဒိကာနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။

ပဉှကမ္မေ ပနဿ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယမ္ပိ ဟိ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော ဝယံ အာဂမ္မ ပုရိမနယေနေဝ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏမာနော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ သမန္တပါသာဒိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သတ္ထု အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ နာလကဗြာဟ္မဏဂါမေ သာရိဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ ဥပသေနဒါရကောတိဿ နာမံ အကံသု။

သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဒသဗလဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိ။ သော ဥပသမ္ပဒါယ ဧကဝဿိကော ဟုတွာ ‘‘အရိယဂဗ္ဘံ ဝဍ္ဎေမီ’’တိ ဧကံ ကုလပုတ္တံ အတ္တနော သန္တိကေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ သော ပဝါရေတွာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဧကဝဿိကကာလေ အတ္တနာ ဒုဝဿော ‘‘ဒသဗလော မံ ပဿိတွာ တုသိဿတီ’’တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အာဒါယ ဒသဗလံ ပဿိတုံ အာဂတော။ သတ္ထာ တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တေ နိသိန္နံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကတိဝဿောသိ တွံ ဘိက္ခူ’’တိ? ဒုဝဿော အဟံ ဘဂဝါတိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု ကတိဝဿောတိ? ဧကဝဿော ဘဂဝါတိ။ ကိန္တာယံ ဘိက္ခု ဟောတီတိ? သဒ္ဓိဝိဟာရိကော မေ ဘဂဝါတိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘အတိလဟုံ ခေါ တွံ၊ မောဃပုရိသ၊ ဗာဟုလ္လာယ အာဝတ္တော’’တိ ဝတွာ အနေကပရိယာယေန ဝိဂရဟိ။ ထေရော သတ္ထု သန္တိကာ ဂရဟံ လဘိတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဣမိနာဝ ပုဏ္ဏစန္ဒသဿိရိကေန မုခေန သတ္ထာရံ ပရိသမေဝ နိဿာယ သာဓုကာရံ ဒါပေဿာမီ’’တိ တံဒိဝသေယေဝ ဧကံ ဌာနံ ဂန္တွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

တတော ယသ္မာ ထေရော မဟာကုလတော နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတော ပထဝိဃုဋ္ဌဓမ္မကထိကောဝ၊ တသ္မာ တဿ ဓမ္မကထာယ စေဝ ပသီဒိတွာ မိတ္တာမစ္စဉာတိကုလေဟိ စ နိက္ခမိတွာ ဗဟူ ကုလဒါရကာ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ‘‘အဟံ အာရညကော၊ တုမှေပိ အာရညကာ ဘဝိတုံ သက္ကောန္တာ ပဗ္ဗဇထာ’’တိ တေရသ ဓုတင်္ဂါနိ အာစိက္ခိတွာ ‘‘သက္ခိဿာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝဒန္တေ ပဗ္ဗာဇေတိ။ တေ အတ္တနော ဗလေန တံ တံ ဓုတင်္ဂံ အဓိဋ္ဌဟန္တိ။ ထေရော အတ္တနော ဒသဝဿကာလေ ဝိနယံ ပဂုဏံ ကတွာ သဗ္ဗေဝ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ ဧဝံ ဥပသမ္ပန္နာ စဿ ပဉ္စသတမတ္တာ ဘိက္ခူ ပရိဝါရာ အဟေသုံ။

တသ္မိံ သမယေ သတ္ထာ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ ဝသန္တော ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဓမာသံ ပဋိသလ္လီယိတု’’န္တိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရောစေတွာ ဧကဝိဟာရီ ဟောတိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃောပိ ‘‘ယော ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ၊ သော ပါစိတ္တိယံ ဒေသာပေတဗ္ဗော’’တိ ကတိကံ အကာသိ။ တဒါ ဥပသေနတ္ထေရော ‘‘ဘဂဝန္တံ ပဿိဿာမီ’’တိ အတ္တနော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ အညတရံ ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အာမန္တေသိ – ‘‘မနာပါနိ တေ ဘိက္ခု ပံသုကူလာနီ’’တိ။ ‘‘န ခေါ မေ၊ ဘန္တေ၊ မနာပါနိ ပံသုကူလာနီ’’တိ ဝတွာ ဥပဇ္ဈာယေ ဂါရဝေန ပံသုကူလိကဘာဝံ အာရောစေသိ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သတ္ထာ ‘‘သာဓု သာဓု၊ ဥပသေနာ’’တိ ထေရဿ သာဓုကာရံ ဒတွာ အနေကပရိယာယေန ဂုဏကထံ ကထေသိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန ဣဒံ ဝတ္ထု ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၅၆၅) အာဂတမေဝ။ အထ သတ္ထာ အပရဘာဂေ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော ဣမသ္မိံ သာသနေ ထေရံ သမန္တပါသာဒိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ဒဗ္ဗတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၄။ ဆဋ္ဌေ သေနာသနပညာပကာနန္တိ သေနာသနံ ပညာပေန္တာနံ။ ထေရဿ ကိရ သေနာသနပညာပနကာလေ အဋ္ဌာရသသု မဟာဝိဟာရေသု အသမ္မဋ္ဌံ ပရိဝေဏံ ဝါ အပဋိဇဂ္ဂိတံ သေနာသနံ ဝါ အသောဓိတံ မဉ္စပီဌံ ဝါ အနုပဋ္ဌိတံ ပါနီယပရိဘောဇနီယံ ဝါ နာဟောသိ။ တသ္မာ သေနာသနပညာပကာနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။ ဒဗ္ဗောတိဿ နာမံ။ မလ္လရာဇကုလေ ပန ဥပ္ပန္နတ္တာ မလ္လပုတ္တော နာမ ဇာတော။

တဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယဉှိ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ သေနာသနပညာပကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ သတ္ထာရာ ဗျာကတော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ ကဿပဒသဗလဿ သာသနဿ ဩသက္ကနကာလေ ပဗ္ဗဇိ၊ တဒါ တေန သဒ္ဓိံ အပရေ ဆ ဇနာတိ သတ္တ ဘိက္ခူ ဧကစိတ္တာ ဟုတွာ အညေ သာသနေ အဂါရဝံ ကရောန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဣဓ ကိံ ကရောမ၊ ဧကမန္တေ သမဏဓမ္မံ ကတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿာမာ’’တိ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ ဥစ္စပဗ္ဗတသိခရံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘အတ္တနော စိတ္တဗလံ ဇာနန္တာ နိဿေဏိံ ပါတေန္တု၊ ဇီဝိတေ သာလယာ ဩတရန္တု၊ မာ ပစ္ဆာနုတာပိနော အဟုဝတ္ထာ’’တိ ဝတွာ သဗ္ဗေ ဧကစိတ္တာ ဟုတွာ နိဿေဏိံ ပါတေတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တာ ဟောထ၊ အာဝုသော’’တိ အညမညံ ဩဝဒိတွာ စိတ္တရုစိယေသု ဌာနေသု နိသီဒိတွာ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ အာရဘိံသု။

တတြေကော ထေရော ပဉ္စမေ ဒိဝသေ အရဟတ္တံ ပတွာ ‘‘မမ ကိစ္စံ နိပ္ဖန္နံ၊ အဟံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကိံ ကရိဿာမီ’’တိ ဣဒ္ဓိယာ ဥတ္တရကုရုတော ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိတွာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇထ၊ ဘိက္ခာစာရကိစ္စံ မမာယတ္တံ ဟောတု၊ တုမှေ အတ္တနော ကမ္မံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ ကိံ နု ခေါ မယံ၊ အာဝုသော၊ နိဿေဏိံ ပါတေန္တာ ဧဝံ အဝေါစုမှာ ‘‘ယော ပဌမံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကရောတိ၊ သော ဘိက္ခံ အာဟရတု၊ တေန အာဘတံ သေသာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ နတ္ထိ၊ အာဝုသောတိ။ တုမှေ အတ္တနော ပုဗ္ဗဟေတုနာ လဘိတ္ထ၊ မယမ္ပိ သက္ကောန္တာ ဝဋ္ဋဿန္တံ ကရိဿာမ၊ ဂစ္ဆထ တုမှေတိ။ ထေရော တေ သညာပေတုံ အသက္ကောန္တော ဖာသုကဋ္ဌာနေ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဂတော။ အပရော ထေရော သတ္တမေ ဒိဝသေ အနာဂါမိဖလံ ပတွာ တတော စုတော သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော။

ဣတရေပိ ထေရာ တတော စုတာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ တေသု တေသု ကုလေသု နိဗ္ဗတ္တာ။ ဧကော ဂန္ဓာရရဋ္ဌေ တက္ကသိလနဂရေ ရာဇဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဧကော ပဗ္ဗတေယျရဋ္ဌေ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဧကော ဗာဟိယရဋ္ဌေ ကုဋုမ္ဗိကဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဧကော ရာဇဂဟေ ကုဋုမ္ဗိကဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော။ အယံ ပန ဒဗ္ဗတ္ထေရော မလ္လရဋ္ဌေ အနုပိယနဂရေ ဧကဿ မလ္လရညော ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တဿ မာတာ ဥပဝိဇညကာလေ ကာလမကာသိ၊ မတသရီရံ သုသာနံ နေတွာ ဒါရုစိတကံ အာရောပေတွာ အဂ္ဂိံ အဒံသု။ တဿာ အဂ္ဂိဝေဂသန္တတ္တံ ဥဒရပဋလံ ဒွေဓာ အဟောသိ။ ဒါရကော အတ္တနော ပုညဗလေန ဥပ္ပတိတွာ ဧကသ္မိံ ဒဗ္ဗတ္ထမ္ဘေ နိပတိ။ တံ ဒါရကံ ဂဟေတွာ အယျိကာယ အဒံသု။ သာ တဿ နာမံ ဂဏှန္တီ ဒဗ္ဗတ္ထမ္ဘေ နိပတိတွာ လဒ္ဓဇီဝိတတ္တာ ဒဗ္ဗောတိဿ နာမံ အကာသိ။

တဿ သတ္တဝဿိကကာလေ သတ္ထာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော မလ္လရဋ္ဌေ စာရိကံ စရမာနော အနုပိယနိဂမံ ပတွာ အနုပိယမ္ဗဝနေ ဝိဟရတိ။ ဒဗ္ဗကုမာရော သတ္ထာရံ ဒိသွာ ဒဿနေနေဝ ပသီဒိတွာ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဟုတွာ ‘‘အဟံ ဒသဗလဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အယျိကံ အာပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘သာဓု၊ တာတာ’’တိ ဒဗ္ဗကုမာရံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ ကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ အညတရဿ ဘိက္ခုနော သညံ အဒါသိ ‘‘ဘိက္ခု ဣမံ ဒါရကံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ။ သော ထေရော သတ္ထု ဝစနံ သုတွာ ဒဗ္ဗကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေန္တော တစပဉ္စကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိ။ ပုဗ္ဗဟေတုသမ္ပန္နော ကတာဘိနီဟာရော သတ္တော ပဌမကေသဝဋ္ဋိယာ ဩရောပိယမာနာယ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ၊ ဒုတိယကေသဝဋ္ဋိယာ ဩရောပိယမာနာယ သကဒါဂါမိဖလေ၊ တတိယာယ အနာဂါမိဖလေ။ သဗ္ဗကေသာနံ ပန ဩရောပနဉ္စ အရဟတ္တဖလသစ္ဆိကိရိယာ စ အပစ္ဆာ အပုရေ အဟောသိ။

သတ္ထာ မလ္လရဋ္ဌေ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဝေဠုဝနေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တတြာယသ္မာ ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော ရဟောဂတော အတ္တနော ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိံ ဩလောကေတွာ သင်္ဃဿ ဝေယျာဝစ္စကရဏေ ကာယံ ယောဇေတုကာမော စိန္တေသိ – ‘‘ယံနူနာဟံ သင်္ဃဿ သေနာသနဉ္စ ပညာပေယျံ၊ ဘတ္တာနိ စ ဥဒ္ဒိသေယျ’’န္တိ။ သော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ အတ္တနော ပရိဝိတက္ကံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ တဿ သာဓုကာရံ ဒတွာ သေနာသနပညာပကတ္တဉ္စ ဘတ္တုဒ္ဒေသကတ္တဉ္စ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ အထ နံ ‘‘အယံ ဒဗ္ဗော ဒဟရောဝ သမာနော မဟန္တဋ္ဌာနေ ဌိတော’’တိ သတ္တဝဿိကကာလေယေဝ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ ထေရော ဥပသမ္ပန္နကာလတောယေဝ ပဋ္ဌာယ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တာနံ သဗ္ဗဘိက္ခူနံ သေနာသနာနိ စ ပညာပေတိ၊ ဘိက္ခဉ္စ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဥဒ္ဒိသတိ။ တဿ သေနာသနပညာပကဘာဝေါ သဗ္ဗဒိသာသု ပါကဋော အဟောသိ – ‘‘ဒဗ္ဗော ကိရ မလ္လပုတ္တော သဘာဂသဘာဂါနံ ဘိက္ခူနံ ဧကဋ္ဌာနေ သေနာသနာနိ ပညာပေတိ၊ ဒူရေပိ သေနာသနံ ပညာပေတိယေဝ။ ဂန္တုံ အသက္ကောန္တေ ဣဒ္ဓိယာ နေတီတိ။

အထ နံ ဘိက္ခူ ကာလေပိ ဝိကာလေပိ ‘‘အမှာကံ၊ အာဝုသော၊ ဇီဝကမ္ဗဝနေ သေနာသနံ ပညာပေဟိ၊ အမှာကံ မဒ္ဒကုစ္ဆိသ္မိံ မိဂဒါယေ’’တိ ဧဝံ သေနာသနံ ဥဒ္ဒိသာပေတွာ တဿ ဣဒ္ဓိံ ပဿန္တာ ဂစ္ဆန္တိ။ သောပိ ဣဒ္ဓိယာ မနောမယေ ကာယေ အဘိသင်္ခရိတွာ ဧကေကဿ ထေရဿ ဧကေကံ အတ္တနာ သဒိသံ ဘိက္ခုံ နိမ္မိနိတွာ အင်္ဂုလိယာ ဇလမာနာယ ပုရတော ပုရတော ဂန္တွာ ‘‘အယံ မဉ္စော၊ ဣဒံ ပီဌ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ သေနာသနံ ပညာပေတွာ ပုန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အာဂစ္ဆတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပနိဒံ ဝတ္ထု ပါဠိယံ အာဂတမေဝ။ သတ္ထာ ဣဒမေဝ ကာရဏံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ အပရဘာဂေ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော ထေရံ သေနာသနပညာပကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ပိလိန္ဒဝစ္ဆတ္ထေရဝတ္ထု

၂၁၅။ သတ္တမေ ဒေဝတာနံ ပိယမနာပါနန္တိ ဒေဝတာနံ ပိယာနဉ္စေဝ မနာပါနဉ္စ ပိလိန္ဒဝစ္ဆတ္ထေရော အဂ္ဂေါတိ ဒဿေတိ။ သော ကိရ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ ဟုတွာ မဟာဇနံ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ သဂ္ဂပရာယဏံ အကာသိ။ ယေဘုယျေန ကိရ ဆသု ကာမသဂ္ဂေသု နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာ တဿေဝ ဩဝါဒံ လဘိတွာ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ အတ္တနော သမ္ပတ္တိံ ဩလောကေတွာ ‘‘ကံ နု ခေါ နိဿာယ ဣမံ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ လဘိမှာ’’တိ အာဝဇ္ဇမာနာ ဣမံ ထေရံ ဒိသွာ ‘‘ထေရံ နိဿာယ အမှေဟိ သမ္ပတိ လဒ္ဓါ’’တိ သာယံပါတံ ထေရံ နမဿန္တိ။ တသ္မာ သော ဒေဝတာနံ ပိယမနာပါနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။ ပိလိန္ဒောတိ ပနဿ ဂေါတ္တံ၊ ဝစ္ဆောတိ နာမံ။ တဒုဘယံ သံသန္ဒေတွာ ပိလိန္ဒဝစ္ဆောတိ ဝုစ္စတိ။

တဿ ပဉှကမ္မေ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ပုရိမနယေနေဝ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဒေဝတာနံ ပိယမနာပဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ပိလိန္ဒဝစ္ဆောတိဿ နာမံ အကံသု။ သော အပရေန သမယေန သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပန္နော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော ဂိဟီဟိပိ ဘိက္ခူဟိပိ သဒ္ဓိံ ကထေန္တော ‘‘ဧဟိ၊ ဝသလ၊ ဂစ္ဆ၊ ဝသလ၊ အာဟရ၊ ဝသလ၊ ဂဏှ၊ ဝသလာ’’တိ ဝသလဝါဒေနေဝ သမုဒါစရတိ။ တံ ကထံ အာဟရိတွာ တထာဂတံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘဂဝါ အရိယာ နာမ ဖရုသဝါစာ န ဟောန္တီ’’တိ။ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယာနံ ပရဝမ္ဘနဝသေန ဖရုသဝါစာ နာမ နတ္ထိ၊ အပိစ ခေါ ပန ဘဝန္တရေ အာစိဏ္ဏဝသေန ဘဝေယျာတိ။ ဘန္တေ၊ ပိလိန္ဒဝစ္ဆတ္ထေရော ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ ဂိဟီဟိပိ ဘိက္ခူဟိပိ သဒ္ဓိံ ကထေန္တော၊ ‘‘ဝသလ၊ ဝသလာ’’တိ ကထေတိ၊ ကိမေတ္ထ ကာရဏံ ဘဂဝါတိ။ ဘိက္ခဝေ၊ န မယှံ ပုတ္တဿ ဧတံ ဣဒါနေဝ အာစိဏ္ဏံ၊ အတီတေ ပနေသ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ ဝသလဝါဒိဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣစ္စေသ ဘဝါစိဏ္ဏေနေဝ ကထေသိ၊ န ဖရုသဝသေန။ အရိယာနဉှိ ဝေါဟာရော ဖရုသောပိ သမာနော စေတနာယ အဖရုသဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓါဝ၊ အပ္ပမတ္တကမ္ပေတ္ထ ပါပံ န ဥပလဗ္ဘတီတိ ဝတွာ ဓမ္မပဒေ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘အကက္ကသံ ဝိညာပနိံ၊ ဂိရံ သစ္စမုဒီရယေ၊

ယာယ နာဘိသဇေ ကဉ္စိ၊ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ။

အထေကဒိဝသံ ထေရော ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော ဧကံ ပုရိသံ ပိပ္ပလီနံ ဘာဇနံ ပူရေတွာ အာဒါယ အန္တောနဂရံ ပဝိသန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ တေ၊ ဝသလ၊ ဘာဇနေ’’တိ အာဟ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ သမဏော မယာ သဒ္ဓိံ ပါတောဝ ဖရုသကထံ ကထေသိ၊ ဣမဿ အနုစ္ဆဝိကမေဝ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ‘‘မူသိကဝစ္စံ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘာဇနေ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ဘဝိဿတိ၊ ဝသလာတိ။ တဿ ထေရဿ ဒဿနံ ဝိဇဟန္တဿ သဗ္ဗံ မူသိကဝစ္စမေဝ အဟောသိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမာ ပိပ္ပလိယော မူသိကဝစ္စသဒိသာ ပညာယန္တိ၊ သဘာဝေါ နု ခေါ နော’’တိ ဝီမံသန္တော ဟတ္ထေန ဥပ္ပီဠေသိ။ အထဿ ဥန္ဒူရဝစ္စဘာဝံ ဉတွာ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ‘‘ဣမာယေဝ နု ခေါ ဧဝရူပါ၊ ဥဒါဟု သကဋေပီ’’တိ ဂန္တွာ ဩလောကေန္တော သဗ္ဗာပိ ပိပ္ပလိယော တာဒိသာဝ ဒိသွာ ဟဒယံ ဟတ္ထေန သန္ဓာရေတွာ ‘‘ဣဒံ န အညဿ ကမ္မံ၊ မယာ ပါတောဝ ဒိဋ္ဌဘိက္ခုဿေတံ ကမ္မံ၊ အဒ္ဓါ ဧကံ ဥပါယံ ဘဝိဿတိ၊ တဿ ဂတဋ္ဌာနံ အနုဝိစိနိတွာ ဧတံ ကာရဏံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ထေရဿ ဂတမဂ္ဂံ ပုစ္ဆိတွာ ပါယာသိ။

အ