📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။

အင်္ဂုတ္တရနိကာယော

စတုက္ကနိပါတပါဠိ

၁။ ပဌမပဏ္ဏာသကံ

၁။ ဘဏ္ဍဂါမဝဂ္ဂေါ

၁။ အနုဗုဒ္ဓသုတ္တံ

၁။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝဇ္ဇီသု ဝိဟရတိ ဘဏ္ဍဂါမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတုန္နံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ အနနုဗောဓာ အပ္ပဋိဝေဓာ ဧဝမိဒံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ သန္ဓာဝိတံ သံသရိတံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ။ ကတမေသံ စတုန္နံ? အရိယဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလဿ အနနုဗောဓာ အပ္ပဋိဝေဓာ ဧဝမိဒံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ သန္ဓာဝိတံ သံသရိတံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ။ အရိယဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဿ အနနုဗောဓာ အပ္ပဋိဝေဓာ ဧဝမိဒံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ သန္ဓာဝိတံ သံသရိတံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ။ အရိယာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညာယ အနနုဗောဓာ အပ္ပဋိဝေဓာ ဧဝမိဒံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ သန္ဓာဝိတံ သံသရိတံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ။ အရိယာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိမုတ္တိယာ အနနုဗောဓာ အပ္ပဋိဝေဓာ ဧဝမိဒံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ သန္ဓာဝိတံ သံသရိတံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ။ တယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယံ သီလံ အနုဗုဒ္ဓံ ပဋိဝိဒ္ဓံ၊ အရိယော သမာဓိ အနုဗုဒ္ဓါ ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ အရိယာ ပညာ အနုဗုဒ္ဓါ ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ အရိယာ ဝိမုတ္တိ အနုဗုဒ္ဓါ ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ ဥစ္ဆိန္နာ ဘဝတဏှာ၊ ခီဏာ ဘဝနေတ္တိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ ဣဒံ ဝတွာန သုဂတော အထာပရံ ဧတဒဝေါစ သတ္ထာ –

‘‘သီလံ သမာဓိ ပညာ စ၊ ဝိမုတ္တိ စ အနုတ္တရာ၊

အနုဗုဒ္ဓါ ဣမေ ဓမ္မာ၊ ဂေါတမေန ယသဿိနာ။

‘‘ဣတိ ဗုဒ္ဓါ အဘိညာယ၊ ဓမ္မမက္ခာသိ ဘိက္ခုနံ၊

ဒုက္ခဿန္တကရော သတ္ထာ၊ စက္ခုမာ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။ ပဌမံ၊

၂။ ပပတိတသုတ္တံ

၂။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ အသမန္နာဂတော ‘ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ ပပတိတော’တိ ဝုစ္စတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အရိယေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလေန အသမန္နာဂတော ‘ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ ပပတိတော’တိ ဝုစ္စတိ။ အရိယေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိနာ အသမန္နာဂတော ‘ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ ပပတိတော’တိ ဝုစ္စတိ။ အရိယာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညာယ အသမန္နာဂတော ‘ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ ပပတိတော’တိ ဝုစ္စတိ။ အရိယာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိမုတ္တိယာ အသမန္နာဂတော ‘ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ ပပတိတော’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ အသမန္နာဂတော ‘ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ ပပတိတော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ‘ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ အပပတိတော’တိ [အပ္ပပတိတောတိ (က။)] ဝုစ္စတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အရိယေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလေန သမန္နာဂတော ‘ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ အပပတိတော’တိ ဝုစ္စတိ။ အရိယေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိနာ သမန္နာဂတော ‘ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ အပပတိတော’တိ ဝုစ္စတိ။ အရိယာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညာယ သမန္နာဂတော ‘ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ အပပတိတော’တိ ဝုစ္စတိ။ အရိယာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိမုတ္တိယာ သမန္နာဂတော ‘ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ အပပတိတော’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ‘ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ အပပတိတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

‘‘စုတာ ပတန္တိ ပတိတာ၊ ဂိဒ္ဓါ စ ပုနရာဂတာ၊

ကတံ ကိစ္စံ ရတံ ရမ္မံ၊ သုခေနာနွာဂတံ သုခ’’န္တိ။ ဒုတိယံ၊

၃။ ပဌမခတသုတ္တံ

၃။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဗာလော အဗျတ္တော [အဝျတ္တော (သီ။ ပီ။)] အသပ္ပုရိသော ခတံ ဥပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ၊ သာဝဇ္ဇော စ ဟောတိ သာနုဝဇ္ဇော စ ဝိညူနံ၊ ဗဟုဉ္စ အပုညံ ပသဝတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အနနုဝိစ္စ အပရိယောဂါဟေတွာ အဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ အနနုဝိစ္စ အပရိယောဂါဟေတွာ ဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ အနနုဝိစ္စ အပရိယောဂါဟေတွာ အပ္ပသာဒနီယေ ဌာနေ ပသာဒံ ဥပဒံသေတိ၊ အနနုဝိစ္စ အပရိယောဂါဟေတွာ ပသာဒနီယေ ဌာနေ အပ္ပသာဒံ ဥပဒံသေတိ – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဗာလော အဗျတ္တော အသပ္ပုရိသော ခတံ ဥပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ၊ သာဝဇ္ဇော စ ဟောတိ သာနုဝဇ္ဇော စ ဝိညူနံ၊ ဗဟုဉ္စ အပုညံ ပသဝတိ။

‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော [ဝျတ္တော (သီ။ ပီ။)၊ ဗျတ္တော (သျာ။ ကံ။)] သပ္ပုရိသော အက္ခတံ အနုပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ၊ အနဝဇ္ဇော စ ဟောတိ အနနုဝဇ္ဇော စ ဝိညူနံ၊ ဗဟုဉ္စ ပုညံ ပသဝတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အနုဝိစ္စ ပရိယောဂါဟေတွာ အဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ အနုဝိစ္စ ပရိယောဂါဟေတွာ ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ အနုဝိစ္စ ပရိယောဂါဟေတွာ အပ္ပသာဒနီယေ ဌာနေ အပ္ပသာဒံ ဥပဒံသေတိ၊ အနုဝိစ္စ ပရိယောဂါဟေတွာ ပသာဒနီယေ ဌာနေ ပသာဒံ ဥပဒံသေတိ – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော သပ္ပုရိသော အက္ခတံ အနုပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ၊ အနဝဇ္ဇော စ ဟောတိ အနနုဝဇ္ဇော စ ဝိညူနံ၊ ဗဟုဉ္စ ပုညံ ပသဝတီ’’တိ။

[သု။ နိ။ ၆၆၃၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၈၀] ‘‘ယော နိန္ဒိယံ ပသံသတိ၊

တံ ဝါ နိန္ဒတိ ယော ပသံသိယော၊

ဝိစိနာတိ မုခေန သော ကလိံ၊

ကလိနာ တေန သုခံ န ဝိန္ဒတိ။

[သု။ နိ။ ၆၆၃၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၈၀] ‘‘အပ္ပမတ္တော အယံ ကလိ၊

ယော အက္ခေသု ဓနပရာဇယော၊

သဗ္ဗဿာပိ သဟာပိ အတ္တနာ၊

အယမေဝ မဟန္တတရော ကလိ၊

ယော သုဂတေသု မနံ ပဒေါသယေ။

‘‘သတံ သဟဿာနံ နိရဗ္ဗုဒါနံ၊

ဆတ္တိံသတီ ပဉ္စ စ အဗ္ဗုဒါနိ၊

ယမရိယဂရဟီ [ယမရိယံ ဂရဟီယ (သျာ။ ကံ။)] နိရယံ ဥပေတိ၊

ဝါစံ မနဉ္စ ပဏိဓာယ ပါပက’’န္တိ။ တတိယံ၊

၄။ ဒုတိယခတသုတ္တံ

၄။ ‘‘စတူသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇမာနော ဗာလော အဗျတ္တော အသပ္ပုရိသော ခတံ ဥပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ သာဝဇ္ဇော စ ဟောတိ သာနုဝဇ္ဇော စ ဝိညူနံ၊ ဗဟုဉ္စ အပုညံ ပသဝတိ။ ကတမေသု စတူသု? မာတရိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇမာနော ဗာလော အဗျတ္တော အသပ္ပုရိသော ခတံ ဥပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ၊ သာဝဇ္ဇော စ ဟောတိ သာနုဝဇ္ဇော စ ဝိညူနံ၊ ဗဟုဉ္စ အပုညံ ပသဝတိ။ ပိတရိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇမာနော…ပေ… တထာဂတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇမာနော…ပေ… တထာဂတသာဝကေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇမာနော ဗာလော အဗျတ္တော အသပ္ပုရိသော ခတံ ဥပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ၊ သာဝဇ္ဇော စ ဟောတိ သာနုဝဇ္ဇော စ ဝိညူနံ၊ ဗဟုဉ္စ အပုညံ ပသဝတိ။ ဣမေသု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူသု မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇမာနော ဗာလော အဗျတ္တော အသပ္ပုရိသော ခတံ ဥပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ၊ သာဝဇ္ဇော စ ဟောတိ သာနုဝဇ္ဇော စ ဝိညူနံ၊ ဗဟုဉ္စ အပုညံ ပသဝတိ။

‘‘စတူသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇမာနော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော သပ္ပုရိသော အက္ခတံ အနုပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ၊ အနဝဇ္ဇော စ ဟောတိ အနနုဝဇ္ဇော စ ဝိညူနံ၊ ဗဟုဉ္စ ပုညံ ပသဝတိ။ ကတမေသု စတူသု? မာတရိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇမာနော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော သပ္ပုရိသော အက္ခတံ အနုပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ၊ အနဝဇ္ဇော စ ဟောတိ အနနုဝဇ္ဇော စ ဝိညူနံ၊ ဗဟုဉ္စ ပုညံ ပသဝတိ။ ပိတရိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇမာနော…ပေ… တထာဂတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇမာနော…ပေ… တထာဂတသာဝကေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇမာနော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော သပ္ပုရိသော အက္ခတံ အနုပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ၊ အနဝဇ္ဇော စ ဟောတိ အနနုဝဇ္ဇော စ ဝိညူနံ၊ ဗဟုဉ္စ ပုညံ ပသဝတိ။ ဣမေသု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူသု သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇမာနော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော သပ္ပုရိသော အက္ခတံ အနုပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ၊ အနဝဇ္ဇော စ ဟောတိ အနနုဝဇ္ဇော စ ဝိညူနံ၊ ဗဟုဉ္စ ပုညံ ပသဝတီ’’တိ။

‘‘မာတရိ ပိတရိ စာပိ၊ ယော မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇတိ၊

တထာဂတေ ဝါ သမ္ဗုဒ္ဓေ၊ အထ ဝါ တဿ သာဝကေ၊

ဗဟုဉ္စ သော ပသဝတိ၊ အပုညံ တာဒိသော နရော။

‘‘တာယ နံ အဓမ္မစရိယာယ [တာယ အဓမ္မစရိယာယ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ မာတာပိတူသု ပဏ္ဍိတာ၊

ဣဓေဝ နံ ဂရဟန္တိ၊ ပေစ္စာပါယဉ္စ ဂစ္ဆတိ။

‘‘မာတရိ ပိတရိ စာပိ၊ ယော သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇတိ၊

တထာဂတေ ဝါ သမ္ဗုဒ္ဓေ၊ အထ ဝါ တဿ သာဝကေ၊

ဗဟုဉ္စ သော ပသဝတိ၊ ပုညံ ဧတာဒိသော [ပုညမ္ပိ တာဒိသော (သီ။ သျာ။ ကံ။)] နရော။

‘‘တာယ နံ ဓမ္မစရိယာယ၊ မာတာပိတူသု ပဏ္ဍိတာ၊

ဣဓေဝ [ဣဓ စေဝ (သီ။)] နံ ပသံသန္တိ၊ ပေစ္စ သဂ္ဂေ ပမောဒတီ’’တိ [သဂ္ဂေ စ မောဒတီတိ (သီ။)]။ စတုတ္ထံ၊

၅။ အနုသောတသုတ္တံ

၅။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? အနုသောတဂါမီ ပုဂ္ဂလော၊ ပဋိသောတဂါမီ ပုဂ္ဂလော၊ ဌိတတ္တော ပုဂ္ဂလော၊ တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော [ပါရဂတော (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏော။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုသောတဂါမီ ပုဂ္ဂလော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကာမေ စ ပဋိသေဝတိ၊ ပါပဉ္စ ကမ္မံ ကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုသောတဂါမီ ပုဂ္ဂလော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိသောတဂါမီ ပုဂ္ဂလော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကာမေ စ နပ္ပဋိသေဝတိ၊ ပါပဉ္စ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ သဟာပိ ဒုက္ခေန သဟာပိ ဒေါမနဿေန အဿုမုခေါပိ ရုဒမာနော ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိသောတဂါမီ ပုဂ္ဂလော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌိတတ္တော ပုဂ္ဂလော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော ဟောတိ၊ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌိတတ္တော ပုဂ္ဂလော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။

‘‘ယေ ကေစိ ကာမေသု အသညတာ ဇနာ၊

အဝီတရာဂါ ဣဓ ကာမဘောဂိနော၊

ပုနပ္ပုနံ ဇာတိဇရူပဂါမိ တေ [ဇာတိဇရူပဂါဟိနော (သီ။)၊ ဇာတိဇရူပဂါ ဟိ တေ (သျာ။ ကံ။)]၊

တဏှာဓိပန္နာ အနုသောတဂါမိနော။

‘‘တသ္မာ ဟိ ဓီရော ဣဓုပဋ္ဌိတဿတီ၊

ကာမေ စ ပါပေ စ အသေဝမာနော၊

သဟာပိ ဒုက္ခေန ဇဟေယျ ကာမေ၊

ပဋိသောတဂါမီတိ တမာဟု ပုဂ္ဂလံ။

‘‘ယော ဝေ ကိလေသာနိ ပဟာယ ပဉ္စ၊

ပရိပုဏ္ဏသေခေါ အပရိဟာနဓမ္မော၊

စေတောဝသိပ္ပတ္တော သမာဟိတိန္ဒြိယော၊

သ ဝေ ဌိတတ္တောတိ နရော ပဝုစ္စတိ။

‘‘ပရောပရာ ယဿ သမေစ္စ ဓမ္မာ၊

ဝိဓူပိတာ အတ္ထဂတာ န သန္တိ၊

သ ဝေ မုနိ [သ ဝေဒဂူ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော၊

လောကန္တဂူ ပါရဂတောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ပဉ္စမံ၊

၆။ အပ္ပဿုတသုတ္တံ

၆။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? အပ္ပဿုတော သုတေန အနုပပန္နော၊ အပ္ပဿုတော သုတေန ဥပပန္နော၊ ဗဟုဿုတော သုတေန အနုပပန္နော၊ ဗဟုဿုတော သုတေန ဥပပန္နော။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အပ္ပဿုတော ဟောတိ သုတေန အနုပပန္နော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပကံ သုတံ ဟောတိ – သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ။ သော တဿ အပ္ပကဿ သုတဿ န အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ [န ဓမ္မမညာယ (ပီ။ က။)] ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အပ္ပဿုတော ဟောတိ သုတေန အနုပပန္နော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အပ္ပဿုတော ဟောတိ သုတေန ဥပပန္နော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပကံ သုတံ ဟောတိ – သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ။ သော တဿ အပ္ပကဿ သုတဿ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အပ္ပဿုတော ဟောတိ သုတေန ဥပပန္နော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဗဟုဿုတော ဟောတိ သုတေန အနုပပန္နော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုကံ သုတံ ဟောတိ – သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ။ သော တဿ ဗဟုကဿ သုတဿ န အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ [န ဓမ္မမညာယ (ပီ။)] ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဗဟုဿုတော ဟောတိ သုတေန အနုပပန္နော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဗဟုဿုတော ဟောတိ သုတေန ဥပပန္နော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုကံ သုတံ ဟောတိ – သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ။ သော တဿ ဗဟုကဿ သုတဿ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဗဟုဿုတော ဟောတိ သုတေန ဥပပန္နော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။

‘‘အပ္ပဿုတောပိ စေ ဟောတိ၊ သီလေသု အသမာဟိတော၊

ဥဘယေန နံ ဂရဟန္တိ၊ သီလတော စ သုတေန စ။

‘‘အပ္ပဿုတောပိ စေ ဟောတိ၊ သီလေသု သုသမာဟိတော၊

သီလတော နံ ပသံသန္တိ၊ တဿ သမ္ပဇ္ဇတေ သုတံ။

‘‘ဗဟုဿုတောပိ စေ ဟောတိ၊ သီလေသု အသမာဟိတော၊

သီလတော နံ ဂရဟန္တိ၊ နာဿ သမ္ပဇ္ဇတေ သုတံ။

‘‘ဗဟုဿုတောပိ စေ ဟောတိ၊ သီလေသု သုသမာဟိတော၊

ဥဘယေန နံ ပသံသန္တိ၊ သီလတော စ သုတေန စ။

‘‘ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ၊ သပ္ပညံ ဗုဒ္ဓသာဝကံ၊

နေက္ခံ ဇမ္ဗောနဒဿေဝ၊ ကော တံ နိန္ဒိတုမရဟတိ၊

ဒေဝါပိ နံ ပသံသန္တိ၊ ဗြဟ္မုနာပိ ပသံသိတော’’တိ။ ဆဋ္ဌံ၊

၇။ သောဘနသုတ္တံ

၇။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိယတ္တာ ဝိနီတာ ဝိသာရဒါ ဗဟုဿုတာ ဓမ္မဓရာ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နာ သင်္ဃံ သောဘေန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဘိက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိယတ္တော ဝိနီတော ဝိသာရဒေါ ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရော ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃံ သောဘေတိ။ ဘိက္ခုနီ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိယတ္တာ ဝိနီတာ ဝိသာရဒါ ဗဟုဿုတာ ဓမ္မဓရာ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နာ သင်္ဃံ သောဘေတိ။ ဥပါသကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိယတ္တော ဝိနီတော ဝိသာရဒေါ ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရော ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃံ သောဘေတိ။ ဥပါသိကာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိယတ္တာ ဝိနီတာ ဝိသာရဒါ ဗဟုဿုတာ ဓမ္မဓရာ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နာ သင်္ဃံ သောဘေတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဝိယတ္တာ ဝိနီတာ ဝိသာရဒါ ဗဟုဿုတာ ဓမ္မဓရာ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နာ သင်္ဃံ သောဘေန္တီ’’တိ။

‘‘ယော ဟောတိ ဝိယတ္တော [ဝျတ္တော (သီ။ ပီ။)၊ ဗျတ္တော (သျာ။ ကံ။)] စ ဝိသာရဒေါ စ၊

ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရော စ ဟောတိ၊

ဓမ္မဿ ဟောတိ အနုဓမ္မစာရီ၊

သ တာဒိသော ဝုစ္စတိ သင်္ဃသောဘနော [သံဃသောဘဏော (က။)]။

‘‘ဘိက္ခု စ သီလသမ္ပန္နော၊ ဘိက္ခုနီ စ ဗဟုဿုတာ၊

ဥပါသကော စ ယော သဒ္ဓါ၊ ယာ စ သဒ္ဓါ ဥပါသိကာ၊

ဧတေ ခေါ သင်္ဃံ သောဘေန္တိ၊ ဧတေ ဟိ သင်္ဃသောဘနာ’’တိ။ သတ္တမံ၊

၈။ ဝေသာရဇ္ဇသုတ္တံ

၈။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတဿ ဝေသာရဇ္ဇာနိ၊ ယေဟိ ဝေသာရဇ္ဇေဟိ သမန္နာဂတော တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ၊ ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တေ ပဋိဇာနတော ဣမေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’တိ တတြ ဝတ မံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ သဟဓမ္မေန ပဋိစောဒေဿတီတိ နိမိတ္တမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န သမနုပဿာမိ။ ဧတမဟံ [ဧတမ္ပဟံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိမိတ္တံ အသမနုပဿန္တော ခေမပ္ပတ္တော အဘယပ္ပတ္တော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဝိဟရာမိ။

‘‘‘ခီဏာသဝဿ တေ ပဋိဇာနတော ဣမေ အာသဝါ အပရိက္ခီဏာ’တိ တတြ ဝတ မံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ သဟဓမ္မေန ပဋိစောဒေဿတီတိ နိမိတ္တမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န သမနုပဿာမိ။ ဧတမဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိမိတ္တံ အသမနုပဿန္တော ခေမပ္ပတ္တော အဘယပ္ပတ္တော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဝိဟရာမိ။

‘‘‘ယေ ခေါ ပန တေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’တိ တတြ ဝတ မံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ သဟဓမ္မေန ပဋိစောဒေဿတီတိ နိမိတ္တမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န သမနုပဿာမိ။ ဧတမဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိမိတ္တံ အသမနုပဿန္တော ခေမပ္ပတ္တော အဘယပ္ပတ္တော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဝိဟရာမိ။

‘‘‘ယဿ ခေါ ပန တေ အတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတော သော န နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာ’တိ တတြ ဝတ မံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ သဟဓမ္မေန ပဋိစောဒေဿတီတိ နိမိတ္တမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န သမနုပဿာမိ။ ဧတမဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိမိတ္တံ အသမနုပဿန္တော ခေမပ္ပတ္တော အဘယပ္ပတ္တော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဝိဟရာမိ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ တထာဂတဿ ဝေသာရဇ္ဇာနိ၊ ယေဟိ ဝေသာရဇ္ဇေဟိ သမန္နာဂတော တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ၊ ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီ’’တိ။

‘‘ယေ ကေစိမေ ဝါဒပထာ ပုထုဿိတာ၊

ယံ နိဿိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ၊

တထာဂတံ ပတွာ န တေ ဘဝန္တိ၊

ဝိသာရဒံ ဝါဒပထာတိဝတ္တံ [ဝါဒပထာဘိဝတ္တိနံ (သီ။)၊ ဝါဒပထာတိ ဝုတ္တံ (ပီ။ က။)]။

‘‘ယော ဓမ္မစက္ကံ အဘိဘုယျ ကေဝလီ [ကေဝလံ (သျာ။)၊ ကေဝလော (က။)]၊

ပဝတ္တယီ သဗ္ဗဘူတာနုကမ္ပီ၊

တံ တာဒိသံ ဒေဝမနုဿသေဋ္ဌံ၊

သတ္တာ နမဿန္တိ ဘဝဿ ပါရဂု’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ၊

၉။ တဏှုပ္ပာဒသုတ္တံ

၉။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဏှုပ္ပာဒါ ယတ္ထ ဘိက္ခုနော တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကတမေ စတ္တာရော? စီဝရဟေတု ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပိဏ္ဍပါတဟေတု ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သေနာသနဟေတု ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣတိဘဝါဘဝဟေတု ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော တဏှုပ္ပာဒါ ယတ္ထ ဘိက္ခုနော တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘တဏှာ ဒုတိယော ပုရိသော၊ ဒီဃမဒ္ဓါန သံသရံ၊

ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ၊ သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ။

‘‘ဧဝမာဒီနဝံ ဉတွာ၊ တဏှံ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝံ၊

ဝီတတဏှော အနာဒါနော၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ [ဣတိဝု။ ၁၅၊ ၁၀၅]။ နဝမံ၊

၁၀။ ယောဂသုတ္တံ

၁၀။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောဂါ။ ကတမေ စတ္တာရော? ကာမယောဂေါ၊ ဘဝယောဂေါ၊ ဒိဋ္ဌိယောဂေါ၊ အဝိဇ္ဇာယောဂေါ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမယောဂေါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ကာမာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ [အတ္ထဂမဉ္စ (သီ။ ပီ။)] အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တဿ ကာမာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ အပ္ပဇာနတော [နပ္ပဇာနတော (သျာ။ ကံ။ က။)] ယော ကာမေသု ကာမရာဂေါ ကာမနန္ဒီ [ကာမနန္ဒိ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော ကာမဇ္ဈောသာနံ ကာမတဏှာ သာနုသေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမယောဂေါ။ ဣတိ ကာမယောဂေါ။

‘‘ဘဝယောဂေါ စ ကထံ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဘဝါနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တဿ ဘဝါနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ အပ္ပဇာနတော ယော ဘဝေသု ဘဝရာဂေါ ဘဝနန္ဒီ ဘဝသ္နေဟော ဘဝမုစ္ဆာ ဘဝပိပါသာ ဘဝပရိဠာဟော ဘဝဇ္ဈောသာနံ ဘဝတဏှာ သာနုသေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဝယောဂေါ။ ဣတိ ကာမယောဂေါ ဘဝယောဂေါ။

‘‘ဒိဋ္ဌိယောဂေါ စ ကထံ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဒိဋ္ဌီနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တဿ ဒိဋ္ဌီနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ အပ္ပဇာနတော ယော ဒိဋ္ဌီသု ဒိဋ္ဌိရာဂေါ ဒိဋ္ဌိနန္ဒီ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော ဒိဋ္ဌိမုစ္ဆာ ဒိဋ္ဌိပိပါသာ ဒိဋ္ဌိပရိဠာဟော ဒိဋ္ဌိဇ္ဈောသာနံ [ဒိဋ္ဌိအဇ္ဈောသာနံ (သီ။ ပီ။)] ဒိဋ္ဌိတဏှာ သာနုသေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဋ္ဌိယောဂေါ။ ဣတိ ကာမယောဂေါ ဘဝယောဂေါ ဒိဋ္ဌိယောဂေါ။

‘‘အဝိဇ္ဇာယောဂေါ စ ကထံ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တဿ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ အပ္ပဇာနတော ယာ ဆသု ဖဿာယတနေသု အဝိဇ္ဇာ အညာဏံ သာနုသေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာယောဂေါ။ ဣတိ ကာမယောဂေါ ဘဝယောဂေါ ဒိဋ္ဌိယောဂေါ အဝိဇ္ဇာယောဂေါ၊ သံယုတ္တော ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သံကိလေသိကေဟိ ပေါနောဘဝိကေဟိ [ပေါနော ဗ္ဘဝိကေဟိ (သျာ။ က။)] သဒရေဟိ ဒုက္ခဝိပါကေဟိ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိကေဟိ။ တသ္မာ အယောဂက္ခေမီတိ ဝုစ္စတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ယောဂါ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိသံယောဂါ။ ကတမေ စတ္တာရော? ကာမယောဂဝိသံယောဂေါ၊ ဘဝယောဂဝိသံယောဂေါ၊ ဒိဋ္ဌိယောဂဝိသံယောဂေါ၊ အဝိဇ္ဇာယောဂဝိသံယောဂေါ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမယောဂဝိသံယောဂေါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ကာမာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ ကာမာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနတော ယော ကာမေသု ကာမရာဂေါ ကာမနန္ဒီ ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော ကာမဇ္ဈောသာနံ ကာမတဏှာ သာ နာနုသေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမယောဂဝိသံယောဂေါ။ ဣတိ ကာမယောဂဝိသံယောဂေါ။

‘‘ဘဝယောဂဝိသံယောဂေါ စ ကထံ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဘဝါနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ ဘဝါနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနတော ယော ဘဝေသု ဘဝရာဂေါ ဘဝနန္ဒီ ဘဝသ္နေဟော ဘဝမုစ္ဆာ ဘဝပိပါသာ ဘဝပရိဠာဟော ဘဝဇ္ဈောသာနံ ဘဝတဏှာ သာ နာနုသေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဝယောဂဝိသံယောဂေါ။ ဣတိ ကာမယောဂဝိသံယောဂေါ ဘဝယောဂဝိသံယောဂေါ။

‘‘ဒိဋ္ဌိယောဂဝိသံယောဂေါ စ ကထံ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဒိဋ္ဌီနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ ဒိဋ္ဌီနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနတော ယော ဒိဋ္ဌီသု ဒိဋ္ဌိရာဂေါ ဒိဋ္ဌိနန္ဒီ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟော ဒိဋ္ဌိမုစ္ဆာ ဒိဋ္ဌိပိပါသာ ဒိဋ္ဌိပရိဠာဟော ဒိဋ္ဌိဇ္ဈောသာနံ ဒိဋ္ဌိတဏှာ သာ နာနုသေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဋ္ဌိယောဂဝိသံယောဂေါ။ ဣတိ ကာမယောဂဝိသံယောဂေါ ဘဝယောဂဝိသံယောဂေါ ဒိဋ္ဌိယောဂဝိသံယောဂေါ။

‘‘အဝိဇ္ဇာယောဂဝိသံယောဂေါ စ ကထံ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနတော ယာ ဆသု ဖဿာယတနေသု အဝိဇ္ဇာ အညာဏံ သာ နာနုသေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာယောဂဝိသံယောဂေါ။ ဣတိ ကာမယောဂဝိသံယောဂေါ ဘဝယောဂဝိသံယောဂေါ ဒိဋ္ဌိယောဂဝိသံယောဂေါ အဝိဇ္ဇာယောဂဝိသံယောဂေါ၊ ဝိသံယုတ္တော ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သံကိလေသိကေဟိ ပေါနောဘဝိကေဟိ သဒရေဟိ ဒုက္ခဝိပါကေဟိ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိကေဟိ။ တသ္မာ ယောဂက္ခေမီတိ ဝုစ္စတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဝိသံယောဂါ’’တိ။

‘‘ကာမယောဂေန သံယုတ္တာ၊ ဘဝယောဂေန စူဘယံ၊

ဒိဋ္ဌိယောဂေန သံယုတ္တာ၊ အဝိဇ္ဇာယ ပုရက္ခတာ။

‘‘သတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ သံသာရံ၊ ဇာတိမရဏဂါမိနော၊

ယေ စ ကာမေ ပရိညာယ၊ ဘဝယောဂဉ္စ သဗ္ဗသော။

‘‘ဒိဋ္ဌိယောဂံ သမူဟစ္စ၊ အဝိဇ္ဇဉ္စ ဝိရာဇယံ၊

သဗ္ဗယောဂဝိသံယုတ္တာ၊ တေ ဝေ ယောဂါတိဂါ မုနီ’’တိ။ ဒသမံ၊

ဘဏ္ဍဂါမဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အနုဗုဒ္ဓံ ပပတိတံ ဒွေ၊ ခတာ အနုသောတပဉ္စမံ၊

အပ္ပဿုတော စ သောဘနံ၊ ဝေသာရဇ္ဇံ တဏှာယောဂေန တေ ဒသာတိ။

၂။ စရဝဂ္ဂေါ

၁။ စရသုတ္တံ

၁၁။ [ဣတိဝု။ ၁၁၀] ‘‘စရတော စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမဝိတက္ကော ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကော ဝါ။ တံ စေ ဘိက္ခု အဓိဝါသေတိ၊ နပ္ပဇဟတိ န ဝိနောဒေတိ န ဗျန္တီကရောတိ [ဗျန္တိကရောတိ (ပီ။)၊ ဗျန္တိံ ကရောတိ (က။)] န အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ စရမ္ပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံဘူတော ‘အနာတာပီ အနောတ္တာပီ သတတံ သမိတံ ကုသီတော ဟီနဝီရိယော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဌိတဿ စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမဝိတက္ကော ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကော ဝါ။ တံ စေ ဘိက္ခု အဓိဝါသေတိ၊ နပ္ပဇဟတိ န ဝိနောဒေတိ န ဗျန္တီကရောတိ န အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဌိတောပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံဘူတော ‘အနာတာပီ အနောတ္တာပီ သတတံ သမိတံ ကုသီတော ဟီနဝီရိယော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘နိသိန္နဿ စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမဝိတက္ကော ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကော ဝါ။ တံ စေ ဘိက္ခု အဓိဝါသေတိ၊ နပ္ပဇဟတိ န ဝိနောဒေတိ န ဗျန္တီကရောတိ န အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ နိသိန္နောပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံဘူတော ‘အနာတာပီ အနောတ္တာပီ သတတံ သမိတံ ကုသီတော ဟီနဝီရိယော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘သယာနဿ စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဇာဂရဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမဝိတက္ကော ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကော ဝါ။ တံ စေ ဘိက္ခု အဓိဝါသေတိ၊ နပ္ပဇဟတိ န ဝိနောဒေတိ န ဗျန္တီကရောတိ န အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ သယာနောပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဇာဂရော ဧဝံဘူတော ‘အနာတာပီ အနောတ္တာပီ သတတံ သမိတံ ကုသီတော ဟီနဝီရိယော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘စရတော စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမဝိတက္ကော ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကော ဝါ။ တံ စေ ဘိက္ခု နာဓိဝါသေတိ၊ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ စရမ္ပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံဘူတော ‘အာတာပီ ဩတ္တာပီ သတတံ သမိတံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဌိတဿ စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမဝိတက္ကော ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကော ဝါ။ တံ စေ ဘိက္ခု နာဓိဝါသေတိ၊ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဌိတောပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံဘူတော ‘အာတာပီ ဩတ္တာပီ သတတံ သမိတံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘နိသိန္နဿ စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမဝိတက္ကော ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကော ဝါ။ တံ စေ ဘိက္ခု နာဓိဝါသေတိ၊ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ နိသိန္နောပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံဘူတော ‘အာတာပီ ဩတ္တာပီ သတတံ သမိတံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘သယာနဿ စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဇာဂရဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမဝိတက္ကော ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကော ဝါ။ တံ စေ ဘိက္ခု နာဓိဝါသေတိ၊ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ သယာနောပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဇာဂရော ဧဝံဘူတော ‘အာတာပီ ဩတ္တာပီ သတတံ သမိတံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

‘‘စရံ ဝါ ယဒိ ဝါ တိဋ္ဌံ၊ နိသိန္နော ဥဒ ဝါ သယံ၊

ယော ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ၊ ပါပကံ ဂေဟနိဿိတံ။

‘‘ကုမ္မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော သော၊ မောဟနေယျေသု မုစ္ဆိတော၊

အဘဗ္ဗော တာဒိသော ဘိက္ခု၊ ဖုဋ္ဌုံ သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ။

‘‘ယော စ စရံ ဝါ တိဋ္ဌံ ဝါ၊ နိသိန္နော ဥဒ ဝါ သယံ၊

ဝိတက္ကံ သမယိတွာန၊ ဝိတက္ကူပသမေ ရတော၊

ဘဗ္ဗော သော တာဒိသော ဘိက္ခု၊ ဖုဋ္ဌုံ သမ္ဗောဓိမုတ္တမ’’န္တိ။ ပဌမံ၊

၂။ သီလသုတ္တံ

၁၂။ ‘‘သမ္ပန္နသီလာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟရထ သမ္ပန္နပါတိမောက္ခာ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတာ ဝိဟရထ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နာ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝိနော။ သမာဒါယ သိက္ခထ သိက္ခာပဒေသု။ သမ္ပန္နသီလာနံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟရတံ သမ္ပန္နပါတိမောက္ခာနံ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတာနံ ဝိဟရတံ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နာနံ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီနံ သမာဒါယ သိက္ခတံ သိက္ခာပဒေသု ကိမဿ ဥတ္တရိ ကရဏီယံ?

‘‘စရတော စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒေါ ဝိဂတော ဟောတိ၊ ထိနမိဒ္ဓံ… ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ… ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ ဟောတိ၊ အာရဒ္ဓံ ဟောတိ ဝီရိယံ အသလ္လီနံ၊ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါ၊ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ၊ စရမ္ပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံဘူတော ‘အာတာပီ ဩတ္တာပီ သတတံ သမိတံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဌိတဿ စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒေါ ဝိဂတော ဟောတိ၊ ထိနမိဒ္ဓံ… ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ… ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ ဟောတိ၊ အာရဒ္ဓံ ဟောတိ ဝီရိယံ အသလ္လီနံ၊ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါ၊ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ၊ ဌိတောပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံဘူတော ‘အာတာပီ ဩတ္တာပီ သတတံ သမိတံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘နိသိန္နဿ စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒေါ ဝိဂတော ဟောတိ၊ ထိနမိဒ္ဓံ… ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ… ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ ဟောတိ၊ အာရဒ္ဓံ ဟောတိ ဝီရိယံ အသလ္လီနံ၊ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါ၊ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ၊ နိသိန္နောပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံဘူတော ‘အာတာပီ ဩတ္တာပီ သတတံ သမိတံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘သယာနဿ စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဇာဂရဿ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒေါ ဝိဂတော ဟောတိ၊ ထိနမိဒ္ဓံ… ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ… ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ ဟောတိ၊ အာရဒ္ဓံ ဟောတိ ဝီရိယံ အသလ္လီနံ၊ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါ၊ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ၊ သယာနောပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဇာဂရော ဧဝံဘူတော ‘အာတာပီ ဩတ္တာပီ သတတံ သမိတံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

‘‘ယတံ [ယထာ (က။) ဣတိဝု။ ၁၁၁] စရေ ယတံ [ယထာ (က။) ဣတိဝု။ ၁၁၁] တိဋ္ဌေ၊ ယတံ [ယထာ (က။) ဣတိဝု။ ၁၁၁] အစ္ဆေ ယတံ [ယထာ (က။) ဣတိဝု။ ၁၁၁] သယေ၊

ယတံ [ယထာ (က။) ဣတိဝု။ ၁၁၁] သမိဉ္ဇယေ [သမ္မိဉ္ဇယေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဘိက္ခု၊ ယတမေနံ [ယတမေဝ နံ (သီ။)၊ ယတမေတံ (သျာ။ ကံ။)၊ ယတမေဝ (?)] ပသာရယေ။

‘‘ဥဒ္ဓံ တိရိယံ အပါစီနံ၊ ယာဝတာ ဇဂတော ဂတိ၊

သမဝေက္ခိတာ စ ဓမ္မာနံ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ။

‘‘စေတောသမထသာမီစိံ၊ သိက္ခမာနံ သဒါ သတံ၊

သတတံ ပဟိတတ္တောတိ၊ အာဟု ဘိက္ခုံ တထာဝိဓ’’န္တိ။ ဒုတိယံ၊

၃။ ပဓာနသုတ္တံ

၁၃။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မပ္ပဓာနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ၊ အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ သမ္မပ္ပဓာနာနီ’’တိ။

‘‘သမ္မပ္ပဓာနာ မာရဓေယျာဘိဘူတာ၊

တေ အသိတာ ဇာတိမရဏဘယဿ ပါရဂူ၊

တေ တုသိတာ ဇေတွာ မာရံ သဝါဟိနိံ [သဝါဟနံ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)] တေ အနေဇာ၊

သဗ္ဗံ နမုစိဗလံ ဥပါတိဝတ္တာ တေ သုခိတာ’’တိ။ တတိယံ၊

၄။ သံဝရသုတ္တံ

၁၄။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဓာနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သံဝရပ္ပဓာနံ၊ ပဟာနပ္ပဓာနံ၊ ဘာဝနာပ္ပဓာနံ၊ အနုရက္ခဏာပ္ပဓာနံ။ ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံဝရပ္ပဓာနံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ၊ မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံဝရပ္ပဓာနံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟာနပ္ပဓာနံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ…ပေ… ဥပ္ပန္နံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ…ပေ… ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟာနပ္ပဓာနံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝနာပ္ပဓာနံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ၊ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ… ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ… ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ… ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ… သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ… ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝနာပ္ပဓာနံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုရက္ခဏာပ္ပဓာနံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥပ္ပန္နံ ဘဒ္ဒကံ သမာဓိနိမိတ္တံ အနုရက္ခတိ အဋ္ဌိကသညံ ပုဠဝကသညံ ဝိနီလကသညံ ဝိစ္ဆိဒ္ဒကသညံ ဥဒ္ဓုမာတကသညံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုရက္ခဏာပ္ပဓာနံ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ပဓာနာနီ’’တိ။

‘‘သံဝရော စ ပဟာနဉ္စ၊ ဘာဝနာ အနုရက္ခဏာ၊

ဧတေ ပဓာနာ စတ္တာရော၊ ဒေသိတာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊

ယေဟိ ဘိက္ခု ဣဓာတာပီ၊ ခယံ ဒုက္ခဿ ပါပုဏေ’’တိ။ စတုတ္ထံ၊

၅။ ပညတ္တိသုတ္တံ

၁၅။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဂ္ဂပညတ္တိယော။ ကတမာ စတဿော? ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တဘာဝီနံ ယဒိဒံ – ရာဟု အသုရိန္ဒော။ ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမဘောဂီနံ ယဒိဒံ – ရာဇာ မန္ဓာတာ။ ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဓိပတေယျာနံ ယဒိဒံ – မာရော ပါပိမာ။ သဒေဝကေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ တထာဂတော အဂ္ဂမက္ခာယတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော အဂ္ဂပညတ္တိယော’’တိ။

‘‘ရာဟုဂ္ဂံ အတ္တဘာဝီနံ၊ မန္ဓာတာ ကာမဘောဂိနံ၊

မာရော အာဓိပတေယျာနံ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ။

‘‘ဥဒ္ဓံ တိရိယံ အပါစီနံ၊ ယာဝတာ ဇဂတော ဂတိ၊

သဒေဝကဿ လောကဿ၊ ဗုဒ္ဓါ အဂ္ဂေါ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ ပဉ္စမံ၊

၆။ သောခုမ္မသုတ္တံ

၁၆။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောခုမ္မာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ရူပသောခုမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ ပရမေန၊ တေန စ ရူပသောခုမ္မေန အညံ ရူပသောခုမ္မံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န သမနုပဿတိ၊ တေန စ ရူပသောခုမ္မေန အညံ ရူပသောခုမ္မံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န ပတ္ထေတိ။ ဝေဒနာသောခုမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ ပရမေန၊ တေန စ ဝေဒနာသောခုမ္မေန အညံ ဝေဒနာသောခုမ္မံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န သမနုပဿတိ၊ တေန စ ဝေဒနာသောခုမ္မေန အညံ ဝေဒနာသောခုမ္မံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န ပတ္ထေတိ။ သညာသောခုမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ ပရမေန၊ တေန စ သညာသောခုမ္မေန အညံ သညာသောခုမ္မံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န သမနုပဿတိ၊ တေန စ သညာသောခုမ္မေန အညံ သညာသောခုမ္မံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န ပတ္ထေတိ။ သင်္ခါရသောခုမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ ပရမေန၊ တေန စ သင်္ခါရသောခုမ္မေန အညံ သင်္ခါရသောခုမ္မံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န သမနုပဿတိ၊ တေန စ သင်္ခါရသောခုမ္မေန အညံ သင်္ခါရသောခုမ္မံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န ပတ္ထေတိ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ သောခုမ္မာနီ’’တိ။

‘‘ရူပသောခုမ္မတံ ဉတွာ၊ ဝေဒနာနဉ္စ သမ္ဘဝံ၊

သညာ ယတော သမုဒေတိ၊ အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ ယတ္ထ စ၊

သင်္ခါရေ ပရတော ဉတွာ၊ ဒုက္ခတော နော စ အတ္တတော။

‘‘သ ဝေ သမ္မဒ္ဒသော ဘိက္ခု၊ သန္တော သန္တိပဒေ ရတော၊

ဓာရေတိ အန္တိမံ ဒေဟံ၊ ဇေတွာ မာရံ သဝါဟိနိ’’န္တိ။ ဆဋ္ဌံ၊

၇။ ပဌမအဂတိသုတ္တံ

၁၇။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဂတိဂမနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနီ’’တိ။

‘‘ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊ ယော ဓမ္မံ အတိဝတ္တတိ၊

နိဟီယတိ တဿ ယသော၊ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ သတ္တမံ၊

၈။ ဒုတိယအဂတိသုတ္တံ

၁၈။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နာဂတိဂမနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ နာဂတိဂမနာနီ’’တိ။

‘‘ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊ ယော ဓမ္မံ နာတိဝတ္တတိ၊

အာပူရတိ တဿ ယသော၊ သုက္ကပက္ခေဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ အဋ္ဌမံ၊

၉။ တတိယအဂတိသုတ္တံ

၁၉။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဂတိဂမနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ။

‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နာဂတိဂမနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ နာဂတိဂမနာနီ’’တိ။

‘‘ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊ ယော ဓမ္မံ အတိဝတ္တတိ၊

နိဟီယတိ တဿ ယသော၊ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ။

‘‘ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊ ယော ဓမ္မံ နာတိဝတ္တတိ၊

အာပူရတိ တဿ ယသော၊ သုက္ကပက္ခေဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ နဝမံ၊

၁၀။ ဘတ္တုဒ္ဒေသကသုတ္တံ

၂၀။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘတ္တုဒ္ဒေသကော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘတ္တုဒ္ဒေသကော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။

‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘတ္တုဒ္ဒေသကော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘတ္တုဒ္ဒေသကော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ’’တိ။

‘‘ယေ ကေစိ ကာမေသု အသညတာ ဇနာ၊

အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ အဓမ္မဂါရဝါ၊

ဆန္ဒာ ဒေါသာ မောဟာ စ ဘယာ ဂါမိနော [ဆန္ဒာ စ ဒေါသာ စ ဘယာ စ ဂါမိနော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ)]၊

ပရိသာကသဋော [ပရိသက္ကသာဝေါ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] စ ပနေသ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဧဝဉှိ ဝုတ္တံ သမဏေန ဇာနတာ၊

တသ္မာ ဟိ တေ သပ္ပုရိသာ ပသံသိယာ၊

ဓမ္မေ ဌိတာ ယေ န ကရောန္တိ ပါပကံ၊

န ဆန္ဒာ န ဒေါသာ န မောဟာ န ဘယာ စ ဂါမိနော [န ဆန္ဒဒေါသာ န ဘယာ စ ဂါမိနော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊

‘‘ပရိသာယ မဏ္ဍော စ ပနေသ ဝုစ္စတိ၊

ဧဝဉှိ ဝုတ္တံ သမဏေန ဇာနတာ’’တိ။ ဒသမံ၊

စရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

စရံ သီလံ ပဓာနာနိ၊ သံဝရံ ပညတ္တိ ပဉ္စမံ၊

သောခုမ္မံ တယော အဂတီ၊ ဘတ္တုဒ္ဒေသေန တေ ဒသာတိ။

၃။ ဥရုဝေလဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမဥရုဝေလသုတ္တံ

၂၁။ ဧဝံ မေ သုတံ [သံ။ နိ။ ၁။၁၇၃ အာဂတံ] – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဧကမိဒါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယံ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရာမိ နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ အဇပါလနိဂြောဓေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘ဒုက္ခံ ခေါ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ အပ္ပတိဿော။ ကိံ နု ခေါ အဟံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ [ဂရုကတွာ (သီ။ ပီ။)] ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျ’’’န္တိ?

‘‘တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတဒဟောသိ – အပရိပူရဿ ခေါ အဟံ သီလက္ခန္ဓဿ ပါရိပူရိယာ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။ န ခေါ ပနာဟံ ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ အတ္တနာ သီလသမ္ပန္နတရံ၊ ယမဟံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။

‘‘အပရိပူရဿ ခေါ အဟံ သမာဓိက္ခန္ဓဿ ပါရိပူရိယာ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။ န ခေါ ပနာဟံ ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ အတ္တနာ သမာဓိသမ္ပန္နတရံ၊ ယမဟံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။

‘‘အပရိပူရဿ ခေါ အဟံ ပညာက္ခန္ဓဿ ပါရိပူရိယာ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။ န ခေါ ပနာဟံ ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ အတ္တနာ ပညာသမ္ပန္နတရံ၊ ယမဟံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။

‘‘အပရိပူရဿ ခေါ အဟံ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓဿ ပါရိပူရိယာ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။ န ခေါ ပနာဟံ ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ အတ္တနာ ဝိမုတ္တိသမ္ပန္နတရံ၊ ယမဟံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျ’’န္တိ။

‘‘တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ ယွာယံ [ယောပါယံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဓမ္မော မယာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ တမေဝ ဓမ္မံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျ’’’န္တိ။

‘‘အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ မမ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ [သမ္မိဉ္ဇိတံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ၊ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ၊ ဧဝမေဝံ – ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော မမ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဒက္ခိဏံ ဇာဏုမဏ္ဍလံ ပထဝိယံ နိဟန္တွာ ယေနာဟံ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဧဝမေတံ ဘဂဝါ၊ ဧဝမေတံ သုဂတ! ယေပိ တေ၊ ဘန္တေ၊ အဟေသုံ အတီတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တေပိ ဘဂဝန္တော ဓမ္မံယေဝ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရိံသု၊ ယေပိ တေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဝိဿန္တိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တေပိ ဘဂဝန္တော ဓမ္မံယေဝ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရိဿန္တိ၊ ဘဂဝါပိ၊ ဘန္တေ၊ ဧတရဟိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မံယေဝ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတူ’’’တိ။ ဣဒမဝေါစ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ။ ဣဒံ ဝတွာ အထာပရံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယေ စ အတီတာ [ယေ စဗ္ဘတီတာ (သီ။ ပီ။ က။)] သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ယေ စ ဗုဒ္ဓါ အနာဂတာ၊

ယော စေတရဟိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဗဟူနံ [ဗဟုန္နံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။) သံ။ နိ။ ၁။၁၇၃] သောကနာသနော။

‘‘သဗ္ဗေ သဒ္ဓမ္မဂရုနော၊ ဝိဟံသု [ဝိဟရိံသု (သျာ။ ကံ။)] ဝိဟရန္တိ စ၊

အထောပိ ဝိဟရိဿန္တိ၊ ဧသာ ဗုဒ္ဓါန ဓမ္မတာ။

‘‘တသ္မာ ဟိ အတ္တကာမေန [အတ္ထကာမေန (သီ။ က။)]၊ မဟတ္တမဘိကင်္ခတာ၊

သဒ္ဓမ္မော ဂရုကာတဗ္ဗော၊ သရံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။

‘‘ဣဒမဝေါစ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ။ ဣဒံ ဝတွာ မံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတ္ထေဝန္တရဓာယိ။ အထ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မုနော စ အဇ္ဈေသနံ ဝိဒိတွာ အတ္တနော စ ပတိရူပံ ယွာယံ [ယောပါယံ (သဗ္ဗတ္ထ)] ဓမ္မော မယာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ တမေဝ ဓမ္မံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟာသိံ။ ယတော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃောပိ မဟတ္တေန သမန္နာဂတော၊ အထ မေ သင်္ဃေပိ ဂါရဝေါ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယဥရုဝေလသုတ္တံ

၂၂။ ‘‘ဧကမိဒါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယံ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရာမိ နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ အဇပါလနိဂြောဓေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဗဟုလာ ဗြာဟ္မဏာ ဇိဏ္ဏာ ဝုဒ္ဓါ မဟလ္လကာ အဒ္ဓဂတာ ဝယောအနုပ္ပတ္တာ ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မယာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေ ဗြာဟ္မဏာ မံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘သုတံ နေတံ [မေတံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ က။)]၊ ဘော ဂေါတမ – န သမဏော ဂေါတမော ဗြာဟ္မဏေ ဇိဏ္ဏေ ဝုဒ္ဓေ မဟလ္လကေ အဒ္ဓဂတေ ဝယောအနုပ္ပတ္တေ အဘိဝါဒေတိ ဝါ ပစ္စုဋ္ဌေတိ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေတီတိ။ တယိဒံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ တထေဝ။ န ဟိ ဘဝံ ဂေါတမော ဗြာဟ္မဏေ ဇိဏ္ဏေ ဝုဒ္ဓေ မဟလ္လကေ အဒ္ဓဂတေ ဝယောအနုပ္ပတ္တေ အဘိဝါဒေတိ ဝါ ပစ္စုဋ္ဌေတိ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေတိ။ တယိဒံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ န သမ္ပန္နမေဝါ’’’တိ။

‘‘တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတဒဟောသိ – ‘နယိမေ [န ဝတ မေ (သီ။ ပီ။)၊ န စယိမေ (သျာ။ ကံ။)၊ န ဝတိမေ (?)] အာယသ္မန္တော ဇာနန္တိ ထေရံ ဝါ ထေရကရဏေ ဝါ ဓမ္မေ’တိ။ ဝုဒ္ဓါ စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟောတိ အာသီတိကော ဝါ နာဝုတိကော ဝါ ဝဿသတိကော ဝါ ဇာတိယာ။ သော စ ဟောတိ အကာလဝါဒီ အဘူတဝါဒီ အနတ္ထဝါဒီ အဓမ္မဝါဒီ အဝိနယဝါဒီ၊ အနိဓာနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိတာ အကာလေန အနပဒေသံ အပရိယန္တဝတိံ အနတ္ထသံဟိတံ။ အထ ခေါ သော ‘ဗာလော ထေရော’တွေဝ [တေဝ (သီ။ ပီ။)] သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ဒဟရော စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟောတိ ယုဝါ သုသုကာဠကေသော ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော ပဌမေန ဝယသာ။ သော စ ဟောတိ ကာလဝါဒီ ဘူတဝါဒီ အတ္ထဝါဒီ ဓမ္မဝါဒီ ဝိနယဝါဒီ နိဓာနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ကာလေန သာပဒေသံ ပရိယန္တဝတိံ အတ္ထသံဟိတံ။ အထ ခေါ သော ‘ပဏ္ဍိတော ထေရော’တွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထေရကရဏာ ဓမ္မာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ၊ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု၊ ဗဟုဿုတော ဟောတိ သုတဓရော သုတသန္နိစယော၊ ယေ တေ ဓမ္မာ အာဒိကလျာဏာ မဇ္ဈေကလျာဏာ ပရိယောသာနကလျာဏာ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ [သာတ္ထာ သဗျဉ္ဇနာ (သီ။ ပီ။)] ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ [ကေဝလပရိပုဏ္ဏာ (သီ။)] ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ အဘိဝဒန္တိ၊ တထာရူပါဿ ဓမ္မာ ဗဟုဿုတာ ဟောန္တိ ဓာတာ [ဓတာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝစသာ ပရိစိတာ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ၊ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ထေရကရဏာ ဓမ္မာ’’တိ။

‘‘ယော ဥဒ္ဓတေန စိတ္တေန၊ သမ္ဖဉ္စ ဗဟု ဘာသတိ၊

အသမာဟိတသင်္ကပ္ပော၊ အသဒ္ဓမ္မရတော မဂေါ၊

အာရာ သော ထာဝရေယျမှာ၊ ပါပဒိဋ္ဌိ အနာဒရော။

‘‘ယော စ သီလေန သမ္ပန္နော၊ သုတဝါ ပဋိဘာနဝါ၊

သညတော ဓီရော ဓမ္မေသု [သညတော ဓီရဓမ္မေသု (သီ။)၊ သံယုတ္တော ထိရဓမ္မေသု (သျာ။ ကံ။)]၊ ပညာယတ္ထံ ဝိပဿတိ။

‘‘ပါရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာနံ၊ အခိလော ပဋိဘာနဝါ၊

ပဟီနဇာတိမရဏော၊ ဗြဟ္မစရိယဿ ကေဝလီ။

‘‘တမဟံ ဝဒါမိ ထေရောတိ၊ ယဿ နော သန္တိ အာသဝါ၊

အာသဝါနံ ခယာ ဘိက္ခု၊ သော ထေရောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ ဒုတိယံ၊

၃။ လောကသုတ္တံ

၂၃။ ‘‘လောကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ လောကသ္မာ တထာဂတော ဝိသံယုတ္တော။ လောကသမုဒယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ လောကသမုဒယော တထာဂတဿ ပဟီနော။ လောကနိရောဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ လောကနိရောဓော တထာဂတဿ သစ္ဆိကတော။ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ တထာဂတဿ ဘာဝိတာ။

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ သမာရကဿ သဗြဟ္မကဿ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ သဗ္ဗံ တံ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ယဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရတ္တိံ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဘာသတိ လပတိ နိဒ္ဒိသတိ သဗ္ဗံ တံ တထေဝ ဟောတိ၊ နော အညထာ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ယထာဝါဒီ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ ဣတိ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘သဒေဝကေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ တထာဂတော အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထု ဒသော ဝသဝတ္တီ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတိ’’။

‘‘သဗ္ဗံ လောကံ အဘိညာယ၊ သဗ္ဗံ လောကေ ယထာတထံ၊

သဗ္ဗံ လောကံ [သဗ္ဗလောက (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝိသံယုတ္တော၊ သဗ္ဗလောကေ အနူပယော။

‘‘သ ဝေ သဗ္ဗာဘိဘူ ဓီရော၊ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပမောစနော၊

ဖုဋ္ဌ’ဿ ပရမာ သန္တိ၊ နိဗ္ဗာနံ အကုတောဘယံ။

‘‘ဧသ ခီဏာသဝေါ ဗုဒ္ဓါ၊ အနီဃော ဆိန္နသံသယော၊

သဗ္ဗကမ္မက္ခယံ ပတ္တော၊ ဝိမုတ္တော ဥပဓိသင်္ခယေ။

‘‘ဧသ သော ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓါ၊ ဧသ သီဟော အနုတ္တရော၊

သဒေဝကဿ လောကဿ၊ ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တယီ။

‘‘ဣတိ ဒေဝါ မနုဿာ စ၊ ယေ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာ၊

သင်္ဂမ္မ တံ နမဿန္တိ၊ မဟန္တံ ဝီတသာရဒံ။

‘‘ဒန္တော ဒမယတံ သေဋ္ဌော၊ သန္တော သမယတံ ဣသိ၊

မုတ္တော မောစယတံ အဂ္ဂေါ၊ တိဏ္ဏော တာရယတံ ဝရော။

‘‘ဣတိ ဟေတံ နမဿန္တိ၊ မဟန္တံ ဝီတသာရဒံ၊

သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ၊ နတ္ထိ တေ [နတ္ထိ တေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။ တတိယံ၊

၄။ ကာဠကာရာမသုတ္တံ

၂၄။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာကေတေ ဝိဟရတိ ကာဠကာရာမေ [ကောဠိကာရာမေ (က။)]။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ သမာရကဿ သဗြဟ္မကဿ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ တမဟံ ဇာနာမိ။

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ သမာရကဿ သဗြဟ္မကဿ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ တမဟံ အဗ္ဘညာသိံ။ တံ တထာဂတဿ ဝိဒိတံ၊ တံ တထာဂတော န ဥပဋ္ဌာသိ။

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ သမာရကဿ သဗြဟ္မကဿ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ တမဟံ န ဇာနာမီတိ ဝဒေယျံ၊ တံ မမဿ မုသာ။

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… တမဟံ ဇာနာမိ စ န စ ဇာနာမီတိ ဝဒေယျံ၊ တံပဿ [တံ ပိဿ (သျာ။ ကံ။)၊ တံ မမဿ (က။)] တာဒိသမေဝ။

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… တမဟံ နေဝ ဇာနာမိ န န ဇာနာမီတိ ဝဒေယျံ၊ တံ မမဿ ကလိ။

‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဒဋ္ဌာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဒိဋ္ဌံ န မညတိ၊ အဒိဋ္ဌံ န မညတိ၊ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ န မညတိ၊ ဒဋ္ဌာရံ န မညတိ၊ သုတွာ သောတဗ္ဗံ၊ သုတံ န မညတိ၊ အသုတံ န မညတိ၊ သောတဗ္ဗံ န မညတိ၊ သောတာရံ န မညတိ၊ မုတွာ မောတဗ္ဗံ၊ မုတံ န မညတိ၊ အမုတံ န မညတိ၊ မောတဗ္ဗံ န မညတိ၊ မောတာရံ န မညတိ၊ ဝိညတွာ ဝိညာတဗ္ဗံ၊ ဝိညာတံ န မညတိ၊ အဝိညာတံ န မညတိ၊ ဝိညာတဗ္ဗံ န မညတိ၊ ဝိညာတာရံ န မညတိ။ ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု တာဒီယေဝ တာဒီ [တာဒိသောဝ တာဒီ (သျာ။ ကံ။)၊ တာဒိသေ ယေဝ တာဒီ (ပီ။)၊ တာဒီယေဝ တာဒီယေဝေကာ (က။)]။ တမှာ စ ပန တာဒိမှာ [တာဒိတမှာ (သီ။ ပီ။)] အညော တာဒီ ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ နတ္ထီတိ ဝဒါမီ’’တိ။

‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌံဝ သုတံ မုတံ ဝါ၊

အဇ္ဈောသိတံ သစ္စမုတံ ပရေသံ၊

န တေသု တာဒီ သယသံဝုတေသု၊

သစ္စံ မုသာ ဝါပိ ပရံ ဒဟေယျ။

‘‘ဧတဉ္စ သလ္လံ ပဋိကစ္စ [ပဋိဂစ္စ (သီ။ ပီ။)] ဒိသွာ၊

အဇ္ဈောသိတာ ယတ္ထ ပဇာ ဝိသတ္တာ၊

ဇာနာမိ ပဿာမိ တထေဝ ဧတံ၊

အဇ္ဈောသိတံ နတ္ထိ တထာဂတာန’’န္တိ။ စတုတ္ထံ၊

၅။ ဗြဟ္မစရိယသုတ္တံ

၂၅။ ‘‘နယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ ဇနကုဟနတ္ထံ၊ န ဇနလပနတ္ထံ၊ န လာဘသက္ကာရသိလောကာနိသံသတ္ထံ၊ န ဣတိဝါဒပ္ပမောက္ခာနိသံသတ္ထံ၊ န ‘ဣတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’တိ။ အထ ခေါ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ သံဝရတ္ထံ ပဟာနတ္ထံ ဝိရာဂတ္ထံ နိရောဓတ္ထ’’န္တိ။

‘‘သံဝရတ္ထံ ပဟာနတ္ထံ၊ ဗြဟ္မစရိယံ အနီတိဟံ၊

အဒေသယိ သော ဘဂဝါ၊ နိဗ္ဗာနောဂဓဂါမိနံ၊

ဧသ မဂ္ဂေါ မဟန္တေဟိ [မဟတ္တေဘိ (က။) ဣတိဝု။ ၃၅]၊ အနုယာတော မဟေသိဘိ။

‘‘ယေ စ တံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ၊

ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တိ၊ သတ္ထုသာသနကာရိနော’’တိ။ ပဉ္စမံ၊

၆။ ကုဟသုတ္တံ

၂၆။ [ဣတိဝု။ ၁၀၈ ဣတိဝုတ္တကေပိ] ‘‘ယေ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ကုဟာ ထဒ္ဓါ လပါ သိင်္ဂီ ဥန္နဠာ အသမာဟိတာ၊ န မေ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ မာမကာ။ အပဂတာ စ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ၊ န စ တေ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရုဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ယေ စ ခေါ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ နိက္ကုဟာ နိလ္လပါ ဓီရာ အတ္ထဒ္ဓါ သုသမာဟိတာ၊ တေ ခေါ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ မာမကာ။ အနပဂတာ စ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ။ တေ စ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရုဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

[ဣတိဝု။ ၁၀၈ ဣတိဝုတ္တကေပိ] ‘‘ကုဟာ ထဒ္ဓါ လပါ သိင်္ဂီ၊ ဥန္နဠာ အသမာဟိတာ၊

န တေ ဓမ္မေ ဝိရူဟန္တိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဒေသိတေ။

‘‘နိက္ကုဟာ နိလ္လပါ ဓီရာ၊ အတ္ထဒ္ဓါ သုသမာဟိတာ၊

တေ ဝေ ဓမ္မေ ဝိရူဟန္တိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဒေသိတေ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ၊

၇။ သန္တုဋ္ဌိသုတ္တံ

၂၇။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပာနိ စ [စေဝ (က။)] သုလဘာနိ စ၊ တာနိ စ အနဝဇ္ဇာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ပံသုကူလံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စီဝရာနံ အပ္ပဉ္စ သုလဘဉ္စ၊ တဉ္စ အနဝဇ္ဇံ။ ပိဏ္ဍိယာလောပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘောဇနာနံ အပ္ပဉ္စ သုလဘဉ္စ၊ တဉ္စ အနဝဇ္ဇံ။ ရုက္ခမူလံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနာနံ အပ္ပဉ္စ သုလဘဉ္စ၊ တဉ္စ အနဝဇ္ဇံ။ ပူတိမုတ္တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘေသဇ္ဇာနံ အပ္ပဉ္စ သုလဘဉ္စ၊ တဉ္စ အနဝဇ္ဇံ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ အပ္ပာနိ စ သုလဘာနိ စ၊ တာနိ စ အနဝဇ္ဇာနိ။ ယတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အပ္ပေန စ တုဋ္ဌော ဟောတိ သုလဘေန စ၊ ဣဒမဿာဟံ အညတရံ သာမညင်္ဂန္တိ [သာမညန္တိ (က။)] ဝဒါမီ’’တိ။

‘‘အနဝဇ္ဇေန တုဋ္ဌဿ၊ အပ္ပေန သုလဘေန စ၊

န သေနာသနမာရဗ္ဘ၊ စီဝရံ ပါနဘောဇနံ၊

ဝိဃာတော ဟောတိ စိတ္တဿ၊ ဒိသာ နပ္ပဋိဟညတိ။

‘‘ယေ စဿ ဓမ္မာ အက္ခာတာ၊ သာမညဿာနုလောမိကာ၊

အဓိဂ္ဂဟိတာ တုဋ္ဌဿ၊ အပ္ပမတ္တဿ သိက္ခတော’’တိ။ သတ္တမံ၊

၈။ အရိယဝံသသုတ္တံ

၂၈။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယဝံသာ အဂ္ဂညာ ရတ္တညာ ဝံသညာ ပေါရာဏာ အသံကိဏ္ဏာ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာ၊ န သံကီယန္တိ န သံကီယိဿန္တိ၊ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေန စီဝရေန၊ ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ၊ န စ စီဝရဟေတု အနေသနံ အပ္ပတိရူပံ အာပဇ္ဇတိ၊ အလဒ္ဓါ စ စီဝရံ န ပရိတဿတိ၊ လဒ္ဓါ စ စီဝရံ အဂဓိတော [အဂထိတော (သီ။ ပီ။)] အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈောသန္နော အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တာယ စ ပန ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတိ၊ နော [န (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၉)] ပရံ ဝမ္ဘေတိ။ ယော ဟိ တတ္ထ ဒက္ခော အနလသော သမ္ပဇာနော ပတိဿတော၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပေါရာဏေ အဂ္ဂညေ အရိယဝံသေ ဌိတော။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေန ပိဏ္ဍပါတေန၊ ဣတရီတရပိဏ္ဍပါတသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ၊ န စ ပိဏ္ဍပါတဟေတု အနေသနံ အပ္ပတိရူပံ အာပဇ္ဇတိ၊ အလဒ္ဓါ စ ပိဏ္ဍပါတံ န ပရိတဿတိ၊ လဒ္ဓါ စ ပိဏ္ဍပါတံ အဂဓိတော အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈောသန္နော အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တာယ စ ပန ဣတရီတရပိဏ္ဍပါတသန္တုဋ္ဌိယာ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတိ၊ နော ပရံ ဝမ္ဘေတိ။ ယော ဟိ တတ္ထ ဒက္ခော အနလသော သမ္ပဇာနော ပတိဿတော၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပေါရာဏေ အဂ္ဂညေ အရိယဝံသေ ဌိတော။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေန သေနာသနေန၊ ဣတရီတရသေနာသနသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ၊ န စ သေနာသနဟေတု အနေသနံ အပ္ပတိရူပံ အာပဇ္ဇတိ၊ အလဒ္ဓါ စ သေနာသနံ န ပရိတဿတိ၊ လဒ္ဓါ စ သေနာသနံ အဂဓိတော အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈောသန္နော အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တာယ စ ပန ဣတရီတရသေနာသနသန္တုဋ္ဌိယာ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတိ၊ နော ပရံ ဝမ္ဘေတိ။ ယော ဟိ တတ္ထ ဒက္ခော အနလသော သမ္ပဇာနော ပတိဿတော၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပေါရာဏေ အဂ္ဂညေ အရိယဝံသေ ဌိတော။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတိ ဘာဝနာရတော၊ ပဟာနာရာမော ဟောတိ ပဟာနရတော၊ တာယ စ ပန ဘာဝနာရာမတာယ ဘာဝနာရတိယာ ပဟာနာရာမတာယ ပဟာနရတိယာ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတိ၊ နော ပရံ ဝမ္ဘေတိ။ ယော ဟိ တတ္ထ ဒက္ခော အနလသော သမ္ပဇာနော ပတိဿတော၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပေါရာဏေ အဂ္ဂညေ အရိယဝံသေ ဌိတော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အရိယဝံသာ အဂ္ဂညာ ရတ္တညာ ဝံသညာ ပေါရာဏာ အသံကိဏ္ဏာ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာ၊ န သံကီယန္တိ န သံကီယိဿန္တိ၊ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။

‘‘ဣမေဟိ စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ အရိယဝံသေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ပုရတ္ထိမာယ စေပိ ဒိသာယ ဝိဟရတိ သွေဝ အရတိံ သဟတိ၊ န တံ အရတိ သဟတိ၊ ပစ္ဆိမာယ စေပိ ဒိသာယ ဝိဟရတိ သွေဝ အရတိံ သဟတိ၊ န တံ အရတိ သဟတိ၊ ဥတ္တရာယ စေပိ ဒိသာယ ဝိဟရတိ သွေဝ အရတိံ သဟတိ၊ န တံ အရတိ သဟတိ၊ ဒက္ခိဏာယ စေပိ ဒိသာယ ဝိဟရတိ သွေဝ အရတိံ သဟတိ၊ န တံ အရတိ သဟတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အရတိရတိသဟော ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓီရော’’တိ။

‘‘နာရတိ သဟတိ ဓီရံ [ဝီရံ (သီ။)]၊ နာရတိ ဓီရံ သဟတိ၊

ဓီရောဝ အရတိံ သဟတိ၊ ဓီရော ဟိ အရတိဿဟော။

‘‘သဗ္ဗကမ္မဝိဟာယီနံ၊ ပနုဏ္ဏံ [ပဏုန္နံ (?)] ကော နိဝါရယေ၊

နေက္ခံ ဇမ္ဗောနဒဿေဝ၊ ကော တံ နိန္ဒိတုမရဟတိ၊

ဒေဝါပိ နံ ပသံသန္တိ၊ ဗြဟ္မုနာပိ ပသံသိတော’’တိ။ အဋ္ဌမံ၊

၉။ ဓမ္မပဒသုတ္တံ

၂၉။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မပဒါနိ အဂ္ဂညာနိ ရတ္တညာနိ ဝံသညာနိ ပေါရာဏာနိ အသံကိဏ္ဏာနိ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာနိ၊ န သံကီယန္တိ န သံကီယိဿန္တိ၊ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာနိ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အနဘိဇ္ဈာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မပဒံ အဂ္ဂညံ ရတ္တညံ ဝံသညံ ပေါရာဏံ အသံကိဏ္ဏံ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗံ၊ န သံကီယတိ န သံကီယိဿတိ၊ အပ္ပဋိကုဋ္ဌံ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။

‘‘အဗျာပါဒေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မပဒံ အဂ္ဂညံ ရတ္တညံ ဝံသညံ ပေါရာဏံ အသံကိဏ္ဏံ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗံ၊ န သံကီယတိ န သံကီယိဿတိ၊ အပ္ပဋိကုဋ္ဌံ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။

‘‘သမ္မာသတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မပဒံ အဂ္ဂညံ ရတ္တညံ ဝံသညံ ပေါရာဏံ အသံကိဏ္ဏံ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗံ၊ န သံကီယတိ န သံကီယိဿတိ၊ အပ္ပဋိကုဋ္ဌံ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။

‘‘သမ္မာသမာဓိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မပဒံ အဂ္ဂညံ ရတ္တညံ ဝံသညံ ပေါရာဏံ အသံကိဏ္ဏံ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗံ၊ န သံကီယတိ န သံကီယိဿတိ၊ အပ္ပဋိကုဋ္ဌံ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဓမ္မပဒါနိ အဂ္ဂညာနိ ရတ္တညာနိ ဝံသညာနိ ပေါရာဏာနိ အသံကိဏ္ဏာနိ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာနိ၊ န သံကီယန္တိ န သံကီယိဿန္တိ၊ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာနိ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။

‘‘အနဘိဇ္ဈာလု ဝိဟရေယျ၊ အဗျာပန္နေန စေတသာ၊

သတော ဧကဂ္ဂစိတ္တဿ [ဧကဂ္ဂစိတ္တာယံ (က။)]၊ အဇ္ဈတ္တံ သုသမာဟိတော’’တိ။ နဝမံ၊

၁၀။ ပရိဗ္ဗာဇကသုတ္တံ

၃၀။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ အဘိညာတာ အဘိညာတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ သိပ္ပိနိကာတီရေ [သပ္ပိနိယာ တီရေ (သီ။ ပီ။)၊ သိပ္ပိနိယာ တီရေ (သျာ။ ကံ။)၊ သိပ္ပိနိယာ နဒိယာ တီရေ (က။)] ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေ ပဋိဝသန္တိ၊ သေယျထိဒံ အန္နဘာရော ဝရဓရော သကုလုဒါယီ စ ပရိဗ္ဗာဇကော အညေ စ အဘိညာတာ အဘိညာတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန သိပ္ပိနိကာတီရံ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ တေ ပရိဗ္ဗာဇကေ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဓမ္မပဒါနိ အဂ္ဂညာနိ ရတ္တညာနိ ဝံသညာနိ ပေါရာဏာနိ အသံကိဏ္ဏာနိ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာနိ၊ န သံကီယန္တိ န သံကီယိဿန္တိ၊ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာနိ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အနဘိဇ္ဈာ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဓမ္မပဒံ အဂ္ဂညံ ရတ္တညံ ဝံသညံ ပေါရာဏံ အသံကိဏ္ဏံ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗံ၊ န သံကီယတိ န သံကီယိဿတိ၊ အပ္ပဋိကုဋ္ဌံ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ အဗျာပါဒေါ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဓမ္မပဒံ…ပေ… သမ္မာသတိ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဓမ္မပဒံ…ပေ… သမ္မာသမာဓိ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဓမ္မပဒံ အဂ္ဂညံ ရတ္တညံ ဝံသညံ ပေါရာဏံ အသံကိဏ္ဏံ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗံ၊ န သံကီယတိ န သံကီယိဿတိ၊ အပ္ပဋိကုဋ္ဌံ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ စတ္တာရိ ဓမ္မပဒါနိ အဂ္ဂညာနိ ရတ္တညာနိ ဝံသညာနိ ပေါရာဏာနိ အသံကိဏ္ဏာနိ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာနိ၊ န သံကီယန္တိ န သံကီယိဿန္တိ၊ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာနိ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။

‘‘ယော ခေါ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟမေတံ အနဘိဇ္ဈံ ဓမ္မပဒံ ပစ္စက္ခာယ အဘိဇ္ဈာလုံ ကာမေသု တိဗ္ဗသာရာဂံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပညာပေဿာမီ’တိ၊ တမဟံ တတ္ထ ဧဝံ ဝဒေယျံ – ‘ဧတု ဝဒတု ဗျာဟရတု ပဿာမိဿာနုဘာဝ’န္တိ။ သော ဝတ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ အနဘိဇ္ဈံ ဓမ္မပဒံ ပစ္စက္ခာယ အဘိဇ္ဈာလုံ ကာမေသု တိဗ္ဗသာရာဂံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပညာပေဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ယော ခေါ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟမေတံ အဗျာပါဒံ ဓမ္မပဒံ ပစ္စက္ခာယ ဗျာပန္နစိတ္တံ ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပညာပေဿာမီ’တိ၊ တမဟံ တတ္ထ ဧဝံ ဝဒေယျံ – ‘ဧတု ဝဒတု ဗျာဟရတု ပဿာမိဿာနုဘာဝ’န္တိ။ သော ဝတ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ အဗျာပါဒံ ဓမ္မပဒံ ပစ္စက္ခာယ ဗျာပန္နစိတ္တံ ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပညာပေဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ယော ခေါ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟမေတံ သမ္မာသတိံ ဓမ္မပဒံ ပစ္စက္ခာယ မုဋ္ဌဿတိံ အသမ္ပဇာနံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပညာပေဿာမီ’တိ၊ တမဟံ တတ္ထ ဧဝံ ဝဒေယျံ – ‘ဧတု ဝဒတု ဗျာဟရတု ပဿာမိဿာနုဘာဝ’န္တိ။ သော ဝတ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ သမ္မာသတိံ ဓမ္မပဒံ ပစ္စက္ခာယ မုဋ္ဌဿတိံ အသမ္ပဇာနံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပညာပေဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ယော ခေါ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟမေတံ သမ္မာသမာဓိံ ဓမ္မပဒံ ပစ္စက္ခာယ အသမာဟိတံ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပညာပေဿာမီ’တိ၊ တမဟံ တတ္ထ ဧဝံ ဝဒေယျံ – ‘ဧတု ဝဒတု ဗျာဟရတု ပဿာမိဿာနုဘာဝ’န္တိ။ သော ဝတ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ သမ္မာသမာဓိံ ဓမ္မပဒံ ပစ္စက္ခာယ အသမာဟိတံ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပညာပေဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ယော ခေါ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဓမ္မပဒါနိ ဂရဟိတဗ္ဗံ ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ မညေယျ၊ တဿ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ စတ္တာရော သဟဓမ္မိကာ ဝါဒါနုပါတာ ဂါရယှာ ဌာနာ [ဝါဒါနုဝါဒါ ဂါရယှံ ဌာနံ (မ။ နိ။ ၃။၈)] အာဂစ္ဆန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? အနဘိဇ္ဈံ စေ ဘဝံ ဓမ္မပဒံ ဂရဟတိ ပဋိက္ကောသတိ၊ ယေ စ ဟိ [ယေ စ (မ။ နိ။ ၃။၁၄၂-၁၄၃)] အဘိဇ္ဈာလူ ကာမေသု တိဗ္ဗသာရာဂါ သမဏဗြာဟ္မဏာ တေ ဘောတော ပုဇ္ဇာ တေ ဘောတော ပါသံသာ။ အဗျာပါဒံ စေ ဘဝံ ဓမ္မပဒံ ဂရဟတိ ပဋိက္ကောသတိ၊ ယေ စ ဟိ ဗျာပန္နစိတ္တာ ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပာ သမဏဗြာဟ္မဏာ တေ ဘောတော ပုဇ္ဇာ တေ ဘောတော ပါသံသာ။ သမ္မာသတိံ စေ ဘဝံ ဓမ္မပဒံ ဂရဟတိ ပဋိက္ကောသတိ၊ ယေ စ ဟိ မုဋ္ဌဿတီ အသမ္ပဇာနာ သမဏဗြာဟ္မဏာ တေ ဘောတော ပုဇ္ဇာ တေ ဘောတော ပါသံသာ။ သမ္မာသမာဓိံ စေ ဘဝံ ဓမ္မပဒံ ဂရဟတိ ပဋိက္ကောသတိ၊ ယေ စ ဟိ အသမာဟိတာ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တာ သမဏဗြာဟ္မဏာ တေ ဘောတော ပုဇ္ဇာ တေ ဘောတော ပါသံသာ။

‘‘ယော ခေါ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဓမ္မပဒါနိ ဂရဟိတဗ္ဗံ ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ မညေယျ၊ တဿ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဣမေ စတ္တာရော သဟဓမ္မိကာ ဝါဒါနုပါတာ ဂါရယှာ ဌာနာ အာဂစ္ဆန္တိ။ ယေပိ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ အဟေသုံ ဥက္ကလာ ဝဿဘညာ [ဝဿဘိညာ (က။) သံ။ နိ။ ၃။၆၂ ပဿိတဗ္ဗံ] အဟေတုကဝါဒါ အကိရိယဝါဒါ နတ္ထိကဝါဒါ၊ တေပိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဓမ္မပဒါနိ န ဂရဟိတဗ္ဗံ န ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ အမညိံသု။ တံ ကိဿ ဟေတု? နိန္ဒာဗျာရောသနဥပါရမ္ဘဘယာ’’တိ [ဥပဝါဒဘယာတိ (က။) မ။ နိ။ ၃။၁၅၀၊ သံ။ နိ။ ၃။၆၂ ပဿိတဗ္ဗံ]။

‘‘အဗျာပန္နော သဒါ သတော၊ အဇ္ဈတ္တံ သုသမာဟိတော၊

အဘိဇ္ဈာဝိနယေ သိက္ခံ၊ အပ္ပမတ္တောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဒသမံ၊

ဥရုဝေလဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဒွေ ဥရုဝေလာ လောကော ကာဠကော [ကောဠိကော (က။)]၊ ဗြဟ္မစရိယေန ပဉ္စမံ၊

ကုဟံ သန္တုဋ္ဌိ ဝံသော စ၊ ဓမ္မပဒံ ပရိဗ္ဗာဇကေန စာတိ။

၄။ စက္ကဝဂ္ဂေါ

၁။ စက္ကသုတ္တံ

၃၁။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ကာနိ၊ ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာနံ စတုစက္ကံ ဝတ္တတိ၊ ယေဟိ သမန္နာဂတာ ဒေဝမနုဿာ နစိရဿေဝ မဟန္တတ္တံ ဝေပုလ္လတ္တံ ပါပုဏန္တိ ဘောဂေသု။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ပတိရူပဒေသဝါသော၊ သပ္ပုရိသာဝဿယော [သပ္ပုရိသူပဿယော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ အတ္တသမ္မာပဏိဓိ၊ ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတာ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ စက္ကာနိ၊ ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာနံ စတုစက္ကံ ဝတ္တတိ၊ ယေဟိ သမန္နာဂတာ ဒေဝမနုဿာ နစိရဿေဝ မဟန္တတ္တံ ဝေပုလ္လတ္တံ ပါပုဏန္တိ ဘောဂေသူ’’တိ။

‘‘ပတိရူပေ ဝသေ ဒေသေ၊ အရိယမိတ္တကရော သိယာ၊

သမ္မာပဏိဓိသမ္ပန္နော၊ ပုဗ္ဗေ ပုညကတော နရော၊

ဓညံ ဓနံ ယသော ကိတ္တိ၊ သုခဉ္စေတံဓိဝတ္တတီ’’တိ။ ပဌမံ၊

၂။ သင်္ဂဟသုတ္တံ

၃၂။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဒါနံ၊ ပေယျဝဇ္ဇံ၊ အတ္ထစရိယာ၊ သမာနတ္တတာ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနီ’’တိ။

‘‘ဒါနဉ္စ ပေယျဝဇ္ဇဉ္စ [သင်္ဂဟေ (အဋ္ဌကထာယံ ပါဌန္တရံ) ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၃ ပဿိတဗ္ဗံ]၊ အတ္ထစရိယာ စ ယာ ဣဓ၊

သမာနတ္တတာ စ ဓမ္မေသု၊ တတ္ထ တတ္ထ ယထာရဟံ၊

ဧတေ ခေါ သင်္ဂဟာ လောကေ၊ ရထဿာဏီဝ ယာယတော။

‘‘ဧတေ စ သင်္ဂဟာ နာဿု၊ န မာတာ ပုတ္တကာရဏာ၊

လဘေထ မာနံ ပူဇံ ဝါ၊ ပိတာ ဝါ ပုတ္တကာရဏာ။

‘‘ယသ္မာ စ သင်္ဂဟာ [သင်္ဂဟေ (အဋ္ဌကထာယံ ပါဌန္တရံ) ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၃ ပဿိတဗ္ဗံ] ဧတေ၊ သမဝေက္ခန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊

တသ္မာ မဟတ္တံ ပပ္ပောန္တိ၊ ပါသံသာ စ ဘဝန္တိ တေ’’တိ။ ဒုတိယံ၊

၃။ သီဟသုတ္တံ

၃၃။ ‘‘သီဟော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိဂရာဇာ သာယနှသမယံ အာသယာ နိက္ခမတိ။ အာသယာ နိက္ခမိတွာ ဝိဇမ္ဘတိ။ ဝိဇမ္ဘိတွာ သမန္တာ စတုဒ္ဒိသာ အနုဝိလောကေတိ။ သမန္တာ စတုဒ္ဒိသာ အနုဝိလောကေတွာ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒတိ။ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိတွာ ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။ ယေ ခေါ ပန တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိရစ္ဆာနဂတာ ပါဏာ သီဟဿ မိဂရညော နဒတော သဒ္ဒံ သုဏန္တိ၊ တေ ယေဘုယျေန ဘယံ သံဝေဂံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ဗိလံ ဗိလာသယာ ပဝိသန္တိ၊ ဒကံ ဒကာသယာ [ဥဒကံ ဥဒကာသယာ (က။) သံ။ နိ။ ၃။၇၈၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၇ ပဿိတဗ္ဗံ] ပဝိသန္တိ၊ ဝနံ ဝနာသယာ ပဝိသန္တိ၊ အာကာသံ ပက္ခိနော ဘဇန္တိ။ ယေပိ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂါ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ဒဠှေဟိ ဝရတ္တေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ဗဒ္ဓါ၊ တေပိ တာနိ ဗန္ဓနာနိ သဉ္ဆိန္ဒိတွာ သမ္ပဒါလေတွာ ဘီတာ မုတ္တကရီသံ စဇမာနာ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပလာယန္တိ။ ဧဝံ မဟိဒ္ဓိကော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီဟော မိဂရာဇာ တိရစ္ဆာနဂတာနံ ပါဏာနံ၊ ဧဝံ မဟေသက္ခော ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒါ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ၊ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ – ‘ဣတိ သက္ကာယော၊ ဣတိ သက္ကာယသမုဒယော၊ ဣတိ သက္ကာယနိရောဓော [သက္ကာယဿ အတ္ထင်္ဂမော (အဋ္ဌ။၊ သံ။ နိ။ ၃။၇၈) ‘‘သက္ကာယနိရောဓဂါမိနီ’’တိ ပစ္ဆိမပဒံ ပန ပဿိတဗ္ဗံ]၊ ဣတိ သက္ကာယနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ။ ယေပိ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါ ဒီဃာယုကာ ဝဏ္ဏဝန္တော သုခဗဟုလာ ဥစ္စေသု ဝိမာနေသု စိရဋ္ဌိတိကာ၊ တေပိ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ယေဘုယျေန ဘယံ သံဝေဂံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တိ – ‘အနိစ္စာ ဝတ ကိရ၊ ဘော၊ မယံ သမာနာ နိစ္စမှာတိ အမညိမှ၊ အဒ္ဓုဝါ ဝတ ကိရ၊ ဘော၊ မယံ သမာနာ ဓုဝမှာတိ အမညိမှ၊ အသဿတာ ဝတ ကိရ၊ ဘော၊ မယံ သမာနာ သဿတမှာတိ အမညိမှ။ မယံ ကိရ၊ ဘော၊ အနိစ္စာ အဒ္ဓုဝါ အသဿတာ သက္ကာယပရိယာပန္နာ’တိ။ ဧဝံ မဟိဒ္ဓိကော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော သဒေဝကဿ လောကဿ၊ ဧဝံ မဟေသက္ခော ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ’’တိ။

‘‘ယဒါ ဗုဒ္ဓါ အဘိညာယ၊ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တယီ၊

သဒေဝကဿ လောကဿ၊ သတ္ထာ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော။

‘‘သက္ကာယဉ္စ နိရောဓဉ္စ၊ သက္ကာယဿ စ သမ္ဘဝံ၊

အရိယဉ္စဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ၊ ဒုက္ခူပသမဂါမိနံ။

‘‘ယေပိ ဒီဃာယုကာ ဒေဝါ၊ ဝဏ္ဏဝန္တော ယသဿိနော၊

ဘီတာ သန္တာသမာပါဒုံ၊ သီဟဿေဝိ’တရေမိဂါ။

‘‘အဝီတိဝတ္တာ သက္ကာယံ၊ အနိစ္စာ ကိရ ဘော မယံ၊

သုတွာ အရဟတော ဝါကျံ၊ ဝိပ္ပမုတ္တဿ တာဒိနော’’တိ [သံ။ နိ။ ၃။၇၈]။ တတိယံ၊

၄။ အဂ္ဂပ္ပသာဒသုတ္တံ

၃၄။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဂ္ဂပ္ပသာဒါ။ ကတမေ စတ္တာရော? ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ အပဒါ ဝါ ဒွိပဒါ [ဒိပဒါ (သီ။ ပီ။) အ။ နိ။ ၅။၃၂၊ ဣတိဝု။ ၉၀] ဝါ စတုပ္ပဒါ ဝါ ဗဟုပ္ပဒါ ဝါ ရူပိနော ဝါ အရူပိနော ဝါ သညိနော ဝါ အသညိနော ဝါ နေဝသညိနာသညိနော ဝါ၊ တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓေ ပသန္နာ၊ အဂ္ဂေ တေ ပသန္နာ။ အဂ္ဂေ ခေါ ပန ပသန္နာနံ အဂ္ဂေါ ဝိပါကော ဟောတိ။

‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယေ အဋ္ဌင်္ဂိကေ မဂ္ဂေ ပသန္နာ၊ အဂ္ဂေ တေ ပသန္နာ။ အဂ္ဂေ ခေါ ပန ပသန္နာနံ အဂ္ဂေါ ဝိပါကော ဟောတိ။

‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ၊ ဝိရာဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ ယဒိဒံ မဒနိမ္မဒနော ပိပါသဝိနယော အာလယသမုဂ္ဃာတော ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ ယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိရာဂေ ဓမ္မေ ပသန္နာ၊ အဂ္ဂေ တေ ပသန္နာ။ အဂ္ဂေ ခေါ ပန ပသန္နာနံ အဂ္ဂေါ ဝိပါကော ဟောတိ။

‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃာ ဝါ ဂဏာ ဝါ၊ တထာဂတသာဝကသင်္ဃော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော အာဟုနေယျော ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃေ ပသန္နာ၊ အဂ္ဂေ တေ ပသန္နာ။ အဂ္ဂေ ခေါ ပန ပသန္နာနံ အဂ္ဂေါ ဝိပါကော ဟောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အဂ္ဂပ္ပသာဒါ’’တိ။

‘‘အဂ္ဂတော ဝေ ပသန္နာနံ၊ အဂ္ဂံ ဓမ္မံ ဝိဇာနတံ၊

အဂ္ဂေ ဗုဒ္ဓေ ပသန္နာနံ၊ ဒက္ခိဏေယျေ အနုတ္တရေ။

‘‘အဂ္ဂေ ဓမ္မေ ပသန္နာနံ၊ ဝိရာဂူပသမေ သုခေ၊

အဂ္ဂေ သင်္ဃေ ပသန္နာနံ၊ ပုညက္ခေတ္တေ အနုတ္တရေ။

‘‘အဂ္ဂသ္မိံ ဒါနံ ဒဒတံ၊ အဂ္ဂံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊

အဂ္ဂံ အာယု စ ဝဏ္ဏော စ၊ ယသော ကိတ္တိ သုခံ ဗလံ။

‘‘အဂ္ဂဿ ဒါတာ မေဓာဝီ၊ အဂ္ဂဓမ္မသမာဟိတော၊

ဒေဝဘူတော မနုဿော ဝါ၊ အဂ္ဂပ္ပတ္တော ပမောဒတီ’’တိ [ဣတိဝု။ ၉၀]။ စတုတ္ထံ၊

၅။ ဝဿကာရသုတ္တံ

၃၅။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ အထ ခေါ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတူဟိ ခေါ မယံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ မဟာပညံ မဟာပုရိသံ ပညာပေမ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဗဟုဿုတော ဟောတိ တဿ တဿေဝ သုတဇာတဿ တဿ တဿေဝ ခေါ ပန ဘာသိတဿ အတ္ထံ ဇာနာတိ – ‘အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော၊ အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော’တိ။ သတိမာ ခေါ ပန ဟောတိ စိရကတမ္ပိ စိရဘာသိတမ္ပိ သရိတာ အနုဿရိတာ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ ဂဟဋ္ဌကာနိ ကိံကရဏီယာနိ၊ တတ္ထ ဒက္ခော ဟောတိ အနလသော၊ တတြုပါယာယ ဝီမံသာယ သမန္နာဂတော အလံ ကာတုံ အလံ သံဝိဓာတုံ။ ဣမေဟိ ခေါ မယံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ မဟာပညံ မဟာပုရိသံ ပညာပေမ။ သစေ မေ [သစေ ပန မေ (သီ။ က။)၊ သစေ မေ ပန (ပီ။)]၊ ဘော ဂေါတမ၊ အနုမောဒိတဗ္ဗံ အနုမောဒတု မေ ဘဝံ ဂေါတမော၊ သစေ ပန မေ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ ပဋိက္ကောသတု မေ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ။

‘‘နေဝ ခေါ တျာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အနုမောဒါမိ န ပဋိက္ကောသာမိ။ စတူဟိ ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ မဟာပညံ မဟာပုရိသံ ပညာပေမိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ ဗဟုဇနသုခါယ၊ ဗဟုဿ ဇနတာ အရိယေ ဉာယေ ပတိဋ္ဌာပိတာ၊ ယဒိဒံ ကလျာဏဓမ္မတာ ကုသလဓမ္မတာ။ သော ယံ ဝိတက္ကံ အာကင်္ခတိ ဝိတက္ကေတုံ တံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ၊ ယံ ဝိတက္ကံ နာကင်္ခတိ ဝိတက္ကေတုံ န တံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ၊ ယံ သင်္ကပ္ပံ အာကင်္ခတိ သင်္ကပ္ပေတုံ တံ သင်္ကပ္ပံ သင်္ကပ္ပေတိ၊ ယံ သင်္ကပ္ပံ နာကင်္ခတိ သင်္ကပ္ပေတုံ န တံ သင်္ကပ္ပံ သင်္ကပ္ပေတိ။ ဣတိ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဟောတိ ဝိတက္ကပထေ။ စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ နေဝ ခေါ တျာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အနုမောဒါမိ န ပန ပဋိက္ကောသာမိ။ ဣမေဟိ ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ မဟာပညံ မဟာပုရိသံ ပညာပေမီ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘော ဂေါတမ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ ဘောတာ ဂေါတမေန။ ဣမေဟိ စ မယံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဓာရေမ၊ ဘဝဉှိ ဂေါတမော ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော ဗဟုဇနသုခါယ၊ ဗဟု တေ [ဗဟုဿ (သျာ။ ကံ။ က။)] ဇနတာ အရိယေ ဉာယေ ပတိဋ္ဌာပိတာ၊ ယဒိဒံ ကလျာဏဓမ္မတာ ကုသလဓမ္မတာ။ ဘဝဉှိ ဂေါတမော ယံ ဝိတက္ကံ အာကင်္ခတိ ဝိတက္ကေတုံ တံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ၊ ယံ ဝိတက္ကံ နာကင်္ခတိ ဝိတက္ကေတုံ န တံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ၊ ယံ သင်္ကပ္ပံ အာကင်္ခတိ သင်္ကပ္ပေတုံ တံ သင်္ကပ္ပံ သင်္ကပ္ပေတိ၊ ယံ သင်္ကပ္ပံ နာကင်္ခတိ သင်္ကပ္ပေတုံ န တံ သင်္ကပ္ပံ သင်္ကပ္ပေတိ။ ဘဝဉှိ ဂေါတမော စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဝိတက္ကပထေ။ ဘဝဉှိ ဂေါတမော စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ ဘဝဉှိ ဂေါတမော အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ။

‘‘အဒ္ဓါ ခေါ တျာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အာသဇ္ဇ ဥပနီယ ဝါစာ ဘာသိတာ။ အပိ စ၊ တျာဟံ ဗျာကရိဿာမိ – ‘အဟဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော ဗဟုဇနသုခါယ၊ ဗဟု မေ [ဗဟုဿ (သျာ။ ကံ။ က။)] ဇနတာ အရိယေ ဉာယေ ပတိဋ္ဌာပိတာ၊ ယဒိဒံ ကလျာဏဓမ္မတာ ကုသလဓမ္မတာ။ အဟဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ယံ ဝိတက္ကံ အာကင်္ခါမိ ဝိတက္ကေတုံ တံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေမိ၊ ယံ ဝိတက္ကံ နာကင်္ခါမိ ဝိတက္ကေတုံ န တံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေမိ၊ ယံ သင်္ကပ္ပံ အာကင်္ခါမိ သင်္ကပ္ပေတုံ တံ သင်္ကပ္ပံ သင်္ကပ္ပေမိ၊ ယံ သင်္ကပ္ပံ နာကင်္ခါမိ သင်္ကပ္ပေတုံ န တံ သင်္ကပ္ပံ သင်္ကပ္ပေမိ။ အဟဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဝိတက္ကပထေ။ အဟဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ အဟဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’’’တိ။

‘‘ယော ဝေဒိ သဗ္ဗသတ္တာနံ၊ မစ္စုပါသပ္ပမောစနံ၊

ဟိတံ ဒေဝမနုဿာနံ၊ ဉာယံ ဓမ္မံ ပကာသယိ၊

ယံ ဝေ ဒိသွာ စ သုတွာ စ၊ ပသီဒန္တိ ဗဟူ ဇနာ [ပသီဒတိ ဗဟုဇ္ဇနော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။

‘‘မဂ္ဂါမဂ္ဂဿ ကုသလော၊ ကတကိစ္စော အနာသဝေါ၊

ဗုဒ္ဓါ အန္တိမသာရီရော [အန္တိမဓာရိတော (က။)]၊ ‘‘(မဟာပညော) [( ) သျာ။ ပေါတ္ထကေ နတ္ထိ] မဟာပုရိသောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ပဉ္စမံ၊

၆။ ဒေါဏသုတ္တံ

၃၆။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ အန္တရာ စ ဥက္ကဋ္ဌံ အန္တရာ စ သေတဗျံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ဒေါဏောပိ သုဒံ ဗြာဟ္မဏော အန္တရာ စ ဥက္ကဋ္ဌံ အန္တရာ စ သေတဗျံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဒေါဏော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ပါဒေသု စက္ကာနိ သဟဿာရာနိ သနေမိကာနိ သနာဘိကာနိ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာနိ၊ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ၊ ဘော၊ အဗ္ဘုတံ ဝတ၊ ဘော! န ဝတိမာနိ မနုဿဘူတဿ ပဒါနိ ဘဝိဿန္တီ’’တိ!! အထ ခေါ ဘဂဝါ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ အထ ခေါ ဒေါဏော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ပဒါနိ အနုဂစ္ဆန္တော အဒ္ဒသ ဘဂဝန္တံ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ပါသာဒိကံ ပသာဒနီယံ သန္တိန္ဒြိယံ သန္တမာနသံ ဥတ္တမဒမထသမထမနုပ္ပတ္တံ ဒန္တံ ဂုတ္တံ သံယတိန္ဒြိယံ [ယတိန္ဒြိယံ (မဟာဝ။ ၂၅၇)] နာဂံ။ ဒိသွာန ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဒေဝေါ နော ဘဝံ ဘဝိဿတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဒေဝေါ ဘဝိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဂန္ဓဗ္ဗော နော ဘဝံ ဘဝိဿတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဂန္ဓဗ္ဗော ဘဝိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ယက္ခော နော ဘဝံ ဘဝိဿတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ယက္ခော ဘဝိဿာမီ’’တိ။ ‘‘မနုဿော နော ဘဝံ ဘဝိဿတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မနုဿော ဘဝိဿာမီ’’တိ။

‘‘‘ဒေဝေါ နော ဘဝံ ဘဝိဿတီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘န ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဒေဝေါ ဘဝိဿာမီ’တိ ဝဒေသိ။ ‘ဂန္ဓဗ္ဗော နော ဘဝံ ဘဝိဿတီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘န ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဂန္ဓဗ္ဗော ဘဝိဿာမီ’တိ ဝဒေသိ။ ‘ယက္ခော နော ဘဝံ ဘဝိဿတီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘န ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ယက္ခော ဘဝိဿာမီ’တိ ဝဒေသိ။ ‘မနုဿော နော ဘဝံ ဘဝိဿတီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘န ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မနုဿော ဘဝိဿာမီ’တိ ဝဒေသိ။ အထ ကော စရဟိ ဘဝံ ဘဝိဿတီ’’တိ?

‘‘ယေသံ ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အာသဝါနံ အပ္ပဟီနတ္တာ ဒေဝေါ ဘဝေယျံ၊ တေ မေ အာသဝါ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။ ယေသံ ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အာသဝါနံ အပ္ပဟီနတ္တာ ဂန္ဓဗ္ဗော ဘဝေယျံ… ယက္ခော ဘဝေယျံ… မနုဿော ဘဝေယျံ၊ တေ မေ အာသဝါ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။ သေယျထာပိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဥပ္ပလံ ဝါ ပဒုမံ ဝါ ပုဏ္ဍရီကံ ဝါ ဥဒကေ ဇာတံ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎံ ဥဒကာ အစ္စုဂ္ဂမ္မ တိဋ္ဌတိ အနုပလိတ္တံ ဥဒကေန၊ ဧဝမေဝံ ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ လောကေ ဇာတော လောကေ သံဝဍ္ဎော လောကံ အဘိဘုယျ ဝိဟရာမိ အနုပလိတ္တော လောကေန။ ဗုဒ္ဓါတိ မံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဓာရေဟီ’’တိ။

‘‘ယေန ဒေဝူပပတျဿ၊ ဂန္ဓဗ္ဗော ဝါ ဝိဟင်္ဂမော၊

ယက္ခတ္တံ ယေန ဂစ္ဆေယျံ၊ မနုဿတ္တဉ္စ အဗ္ဗဇေ၊

တေ မယှံ၊ အာသဝါ ခီဏာ၊ ဝိဒ္ဓသ္တာ ဝိနဠီကတာ။

‘‘ပုဏ္ဍရီကံ ယထာ ဝဂ္ဂု၊ တောယေန နုပလိပ္ပတိ [နုပလိမ္ပတိ (က။)]၊

နုပလိပ္ပာမိ [နုပလိမ္ပာမိ (က။)] လောကေန၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါသ္မိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ၊

၇။ အပရိဟာနိယသုတ္တံ

၃၇။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အဘဗ္ဗော ပရိဟာနာယ နိဗ္ဗာနဿေဝ သန္တိကေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ၊ ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ၊ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ၊ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ၊ မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ‘နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ၊ ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယ ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ။ ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ၊ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေဿာမိ၊ ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ၊ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာ’တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ၊ ရတ္တိယာ ပဌမံ ယာမံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ၊ ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမံ ယာမံ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ၊ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယ၊ သတော သမ္ပဇာနော ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာ၊ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမံ ယာမံ ပစ္စုဋ္ဌာယ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အဘဗ္ဗော ပရိဟာနာယ၊ နိဗ္ဗာနဿေဝ သန္တိကေတိ။

‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌိတော ဘိက္ခု၊ ဣန္ဒြိယေသု စ သံဝုတော၊

ဘောဇနမှိ စ မတ္တညူ၊ ဇာဂရိယံ အနုယုဉ္ဇတိ။

‘‘ဧဝံ ဝိဟာရီ အာတာပီ၊ အဟောရတ္တမတန္ဒိတော၊

ဘာဝယံ ကုသလံ ဓမ္မံ၊ ယောဂက္ခေမဿ ပတ္တိယာ။

‘‘အပ္ပမာဒရတော ဘိက္ခု၊ ပမာဒေ ဘယဒဿိ ဝါ [ဘယဒဿာဝီ (က။) ဓ။ ပ။ ၃၂ ဓမ္မပဒေပိ]၊

အဘဗ္ဗော ပရိဟာနာယ၊ နိဗ္ဗာနဿေဝ သန္တိကေ’’တိ။ သတ္တမံ၊

၈။ ပတိလီနသုတ္တံ

၃၈။ ‘‘ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော [ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော (?)]၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ‘သမဝယသဋ္ဌေသနော ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော ပတိလီနော’တိ ဝုစ္စတိ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ယာနိ တာနိ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနံ ပုထုပစ္စေကသစ္စာနိ၊ သေယျထိဒံ – သဿတော လောကောတိ ဝါ၊ အသဿတော လောကောတိ ဝါ၊ အန္တဝါ လောကောတိ ဝါ၊ အနန္တဝါ လောကောတိ ဝါ၊ တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဝါ၊ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ ဝါ၊ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ၊ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ၊ ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ၊ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ၊ သဗ္ဗာနိ တာနိ နုဏ္ဏာနိ ဟောန္တိ ပနုဏ္ဏာနိ စတ္တာနိ ဝန္တာနိ မုတ္တာနိ ပဟီနာနိ ပဋိနိဿဋ္ဌာနိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမဝယသဋ္ဌေသနော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ကာမေသနာ ပဟီနာ ဟောတိ၊ ဘဝေသနာ ပဟီနာ ဟောတိ၊ ဗြဟ္မစရိယေသနာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမဝယသဋ္ဌေသနော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပတိလီနော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အသ္မိမာနော ပဟီနော ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပတိလီနော ဟောတိ။ ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ‘သမဝယသဋ္ဌေသနော ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော ပတိလီနော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

[ဣတိဝု။ ၅၅ ဣတိဝုတ္တကေပိ] ‘‘ကာမေသနာ ဘဝေသနာ၊ ဗြဟ္မစရိယေသနာ သဟ၊

ဣတိ သစ္စပရာမာသော၊ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ သမုဿယာ။

[ဣတိဝု။ ၅၅ ဣတိဝုတ္တကေပိ] ‘‘သဗ္ဗရာဂဝိရတ္တဿ၊ တဏှက္ခယဝိမုတ္တိနော၊

ဧသနာ ပဋိနိဿဋ္ဌာ၊ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ သမူဟတာ။

‘‘သ ဝေ သန္တော သတော ဘိက္ခု၊ ပဿဒ္ဓါ အပရာဇိတော၊

မာနာဘိသမယာ ဗုဒ္ဓါ၊ ပတိလီနောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ၊

၉။ ဥဇ္ဇယသုတ္တံ

၃၉။ အထ ခေါ ဥဇ္ဇယော ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဥဇ္ဇယော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘဝမ္ပိ နော ဂေါတမော ယညံ ဝဏ္ဏေတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သဗ္ဗံ ယညံ ဝဏ္ဏေမိ၊ န ပနာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သဗ္ဗံ ယညံ န ဝဏ္ဏေမိ။ ယထာရူပေ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ယညေ ဂါဝေါ ဟညန္တိ၊ အဇေဠကာ ဟညန္တိ၊ ကုက္ကုဋသူကရာ ဟညန္တိ၊ ဝိဝိဓာ ပါဏာ သင်္ဃာတံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝရူပံ ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သာရမ္ဘံ ယညံ န ဝဏ္ဏေမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝရူပဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သာရမ္ဘံ ယညံ န ဥပသင်္ကမန္တိ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ။

‘‘ယထာရူပေ စ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ယညေ နေဝ ဂါဝေါ ဟညန္တိ၊ န အဇေဠကာ ဟညန္တိ၊ န ကုက္ကုဋသူကရာ ဟညန္တိ၊ န ဝိဝိဓာ ပါဏာ သင်္ဃာတံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝရူပံ ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ နိရာရမ္ဘံ ယညံ ဝဏ္ဏေမိ၊ ယဒိဒံ နိစ္စဒါနံ အနုကုလယညံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝရူပဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ နိရာရမ္ဘံ ယညံ ဥပသင်္ကမန္တိ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ’’တိ။

‘‘အဿမေဓံ ပုရိသမေဓံ၊ သမ္မာပါသံ ဝါဇပေယျံ နိရဂ္ဂဠံ၊

မဟာယညာ မဟာရမ္ဘာ [သမ္မာပါသံ ဝါဇပေယျံ၊ နိရဂ္ဂဠံ မဟာရမ္ဘာ (ပီ။) သံ။ နိ။ ၁။၁၂၀]၊ န တေ ဟောန္တိ မဟပ္ဖလာ။

‘‘အဇေဠကာ စ ဂါဝေါ စ၊ ဝိဝိဓာ ယတ္ထ ဟညရေ၊

န တံ သမ္မဂ္ဂတာ ယညံ၊ ဥပယန္တိ မဟေသိနော။

‘‘ယေ စ ယညာ နိရာရမ္ဘာ၊ ယဇန္တိ အနုကုလံ သဒါ၊

အဇေဠကာ စ ဂါဝေါ စ၊ ဝိဝိဓာ နေတ္ထ ဟညရေ [နာဇေဠကာ စ ဂါဝေါ စ၊ ဝိဝိဓာ ယတ္ထ ဟညရေ (သျာ။ ကံ။)]၊

တဉ္စ သမ္မဂ္ဂတာ ယညံ၊ ဥပယန္တိ မဟေသိနော။

‘‘ဧတံ [ဧဝံ (သျာ။ ကံ။)] ယဇေထ မေဓာဝီ၊ ဧသော ယညော မဟပ္ဖလော၊

ဧတံ [ဧဝံ (သျာ။ ကံ။ က။)] ဟိ ယဇမာနဿ၊ သေယျော ဟောတိ န ပါပိယော၊

ယညော စ ဝိပုလော ဟောတိ၊ ပသီဒန္တိ စ ဒေဝတာ’’တိ။ နဝမံ၊

၁၀။ ဥဒါယီသုတ္တံ

၄၀။ အထ ခေါ ဥဒါယီ [ဥဒါယိ (သဗ္ဗတ္ထ)] ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ …ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဥဒါယီ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘဝမ္ပိ နော ဂေါတမော ယညံ ဝဏ္ဏေတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သဗ္ဗံ ယညံ ဝဏ္ဏေမိ၊ န ပနာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သဗ္ဗံ ယညံ န ဝဏ္ဏေမိ။ ယထာရူပေ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ယညေ ဂါဝေါ ဟညန္တိ၊ အဇေဠကာ ဟညန္တိ၊ ကုက္ကုဋသူကရာ ဟညန္တိ၊ ဝိဝိဓာ ပါဏာ သင်္ဃာတံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝရူပံ ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သာရမ္ဘံ ယညံ န ဝဏ္ဏေမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝရူပဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သာရမ္ဘံ ယညံ န ဥပသင်္ကမန္တိ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ။

‘‘ယထာရူပေ စ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ယညေ နေဝ ဂါဝေါ ဟညန္တိ၊ န အဇေဠကာ ဟညန္တိ၊ န ကုက္ကုဋသူကရာ ဟညန္တိ၊ န ဝိဝိဓာ ပါဏာ သင်္ဃာတံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝရူပံ ခေါ အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ နိရာရမ္ဘံ ယညံ ဝဏ္ဏေမိ၊ ယဒိဒံ နိစ္စဒါနံ အနုကုလယညံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝရူပဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ နိရာရမ္ဘံ ယညံ ဥပသင်္ကမန္တိ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ’’တိ။

‘‘အဘိသင်္ခတံ နိရာရမ္ဘံ၊ ယညံ ကာလေန ကပ္ပိယံ၊

တာဒိသံ ဥပသံယန္တိ၊ သညတာ ဗြဟ္မစာရယော။

‘‘ဝိဝဋစ္ဆဒါ [ဝိဝတ္တစ္ဆဒါ (သီ။ ပီ။)၊ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒါ (က။)] ယေ လောကေ၊ ဝီတိဝတ္တာ ကုလံ ဂတိံ၊

ယညမေတံ ပသံသန္တိ၊ ဗုဒ္ဓါ ယညဿ [ပုညဿ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ကောဝိဒါ။

‘‘ယညေ ဝါ ယဒိ ဝါ သဒ္ဓေ၊ ဟဗျံ [ဟဝျံ (သီ။ ပီ။)၊ ဟုညံ (သျာ။ ကံ။)] ကတွာ ယထာရဟံ၊

ပသန္နစိတ္တော ယဇတိ [ပသန္နစိတ္တာ ယဇန္တိ (က။)]၊ သုခေတ္တေ ဗြဟ္မစာရိသု။

‘‘သုဟုတံ သုယိဋ္ဌံ သုပ္ပတ္တံ [သမ္ပတ္တံ (သျာ။ ကံ။ က။)]၊ ဒက္ခိဏေယျေသု ယံ ကတံ၊

ယညော စ ဝိပုလော ဟောတိ၊ ပသီဒန္တိ စ ဒေဝတာ။

‘‘ဧဝံ [ဧတံ (က။) အ။ နိ။ ၆။၃၇] ယဇိတွာ မေဓာဝီ၊ သဒ္ဓါ မုတ္တေန စေတသာ၊

အဗျာဗဇ္ဈံ သုခံ လောကံ၊ ပဏ္ဍိတော ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ။ ဒသမံ၊

စက္ကဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

စက္ကော သင်္ဂဟော သီဟော၊ ပသာဒေါ ဝဿကာရေန ပဉ္စမံ၊

ဒေါဏော အပရိဟာနိယော ပတိလီနော၊ ဥဇ္ဇယော ဥဒါယိနာ တေ ဒသာတိ။

၅။ ရောဟိတဿဝဂ္ဂေါ

၁။ သမာဓိဘာဝနာသုတ္တံ

၄၁။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ။ ကတမာ စတဿော? အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာယ သံဝတ္တတိ၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဉာဏဒဿနပ္ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတိ၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သတိသမ္ပဇညာယ သံဝတ္တတိ၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အာသဝါနံ ခယာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာယ သံဝတ္တတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဉာဏဒဿနပ္ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာလောကသညံ မနသိ ကရောတိ၊ ဒိဝါသညံ အဓိဋ္ဌာတိ – ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိံ၊ ယထာ ရတ္တိံ တထာ ဒိဝါ။ ဣတိ ဝိဝဋေန စေတသာ အပရိယောနဒ္ဓေန သပ္ပဘာသံ စိတ္တံ ဘာဝေတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဉာဏဒဿနပ္ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သတိသမ္ပဇညာယ သံဝတ္တတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဝိဒိတာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဝိဒိတာ သညာ…ပေ… ဝိဒိတာ ဝိတက္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သတိသမ္ပဇညာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အာသဝါနံ ခယာယ သံဝတ္တတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿီ ဝိဟရတိ – ‘ဣတိ ရူပံ၊ ဣတိ ရူပဿ သမုဒယော၊ ဣတိ ရူပဿ အတ္ထင်္ဂမော [အတ္ထဂမော (သီ။ ပီ။)]၊ ဣတိ ဝေဒနာ၊ ဣတိ ဝေဒနာယ သမုဒယော၊ ဣတိ ဝေဒနာယ အတ္ထင်္ဂမော၊ ဣတိ သညာ၊ ဣတိ သညာယ သမုဒယော၊ ဣတိ သညာယ အတ္ထင်္ဂမော၊ ဣတိ သင်္ခါရာ၊ ဣတိ သင်္ခါရာနံ သမုဒယော၊ ဣတိ သင်္ခါရာနံ အတ္ထင်္ဂမော၊ ဣတိ ဝိညာဏံ၊ ဣတိ ဝိညာဏဿ သမုဒယော၊ ဣတိ ဝိညာဏဿ အတ္ထင်္ဂမော’တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အာသဝါနံ ခယာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော သမာဓိဘာဝနာ။ ဣဒဉ္စ ပန မေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သန္ဓာယ ဘာသိတံ ပါရာယနေ ပုဏ္ဏကပဉှေ –

‘‘သင်္ခါယ လောကသ္မိံ ပရောပရာနိ၊

ယဿိဉ္ဇိတံ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေ၊

သန္တော ဝိဓူမော အနီဃော နိရာသော၊

အတာရိ သော ဇာတိဇရန္တိ ဗြူမီ’’တိ [သု။ နိ။ ၁၀၅၄၊ စူဠနိ။ ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာ ၇၃]။ ပဌမံ၊

၂။ ပဉှဗျာကရဏသုတ္တံ

၄၂။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉှဗျာကရဏာနိ [ပဉှာဗျာကရဏာနိ (က။)]။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉှော ဧကံသဗျာကရဏီယော၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉှော ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉှော ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယော၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉှော ဌပနီယော။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ပဉှဗျာကရဏာနီ’’တိ။

‘‘ဧကံသဝစနံ ဧကံ၊ ဝိဘဇ္ဇဝစနာပရံ၊

တတိယံ ပဋိပုစ္ဆေယျ၊ စတုတ္ထံ ပန ဌာပယေ။

‘‘ယော စ တေသံ [နေသံ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] တတ္ထ တတ္ထ၊ ဇာနာတိ အနုဓမ္မတံ၊

စတုပဉှဿ ကုသလော၊ အာဟု ဘိက္ခုံ တထာဝိဓံ။

‘‘ဒုရာသဒေါ ဒုပ္ပသဟော၊ ဂမ္ဘီရော ဒုပ္ပဓံသိယော၊

အထော အတ္ထေ အနတ္ထေ စ၊ ဥဘယဿ ဟောတိ ကောဝိဒေါ [ဥဘယတ္ထဿ ကောဝိဒေါ (သျာ။ ကံ။)]။

‘‘အနတ္ထံ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ အတ္ထံ ဂဏှာတိ ပဏ္ဍိတော၊

အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ ဒုတိယံ၊

၃။ ပဌမကောဓဂရုသုတ္တံ

၄၃။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ကောဓဂရု န သဒ္ဓမ္မဂရု၊ မက္ခဂရု န သဒ္ဓမ္မဂရု၊ လာဘဂရု န သဒ္ဓမ္မဂရု၊ သက္ကာရဂရု န သဒ္ဓမ္မဂရု။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? သဒ္ဓမ္မဂရု န ကောဓဂရု၊ သဒ္ဓမ္မဂရု န မက္ခဂရု၊ သဒ္ဓမ္မဂရု န လာဘဂရု၊ သဒ္ဓမ္မဂရု န သက္ကာရဂရု။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။

‘‘ကောဓမက္ခဂရူ ဘိက္ခူ၊ လာဘသက္ကာရဂါရဝါ၊

န တေ ဓမ္မေ ဝိရူဟန္တိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဒေသိတေ။

‘‘ယေ စ သဒ္ဓမ္မဂရုနော၊ ဝိဟံသု ဝိဟရန္တိ စ၊

တေ ဝေ ဓမ္မေ ဝိရူဟန္တိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဒေသိတေ’’တိ။ တတိယံ၊

၄။ ဒုတိယကောဓဂရုသုတ္တံ

၄၄။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသဒ္ဓမ္မာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ကောဓဂရုတာ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ၊ မက္ခဂရုတာ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ၊ လာဘဂရုတာ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ၊ သက္ကာရဂရုတာ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အသဒ္ဓမ္မာ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓမ္မာ။ ကတမေ စတ္တာရော? သဒ္ဓမ္မဂရုတာ န ကောဓဂရုတာ၊ သဒ္ဓမ္မဂရုတာ န မက္ခဂရုတာ၊ သဒ္ဓမ္မဂရုတာ န လာဘဂရုတာ၊ သဒ္ဓမ္မဂရုတာ န သက္ကာရဂရုတာ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သဒ္ဓမ္မာ’’တိ။

‘‘ကောဓမက္ခဂရု ဘိက္ခု၊ လာဘသက္ကာရဂါရဝေါ၊

သုခေတ္တေ ပူတိဗီဇံဝ၊ သဒ္ဓမ္မေ န ဝိရူဟတိ။

‘‘ယေ စ သဒ္ဓမ္မဂရုနော၊ ဝိဟံသု ဝိဟရန္တိ စ၊

တေ ဝေ ဓမ္မေ ဝိရူဟန္တိ၊ သ္နေဟာနွယမိဝေါသဓာ’’တိ [သ္နေဟမနွာယမိဝေါသဓာတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ စတုတ္ထံ၊

၅။ ရောဟိတဿသုတ္တံ

၄၅။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ [သံ။ နိ။ ၁။၁၀၇] သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ ရောဟိတဿော ဒေဝပုတ္တော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏော ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ရောဟိတဿော ဒေဝပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယတ္ထ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ သက္ကာ နု ခေါ သော၊ ဘန္တေ၊ ဂမနေန လောကဿ အန္တော ဉာတုံ ဝါ ဒဋ္ဌုံ ဝါ ပါပုဏိတုံ ဝါ’’တိ? ‘‘ယတ္ထ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ နာဟံ တံ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ ဒဋ္ဌေယျံ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမီ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘန္တေ! ယာဝ သုဘာသိတမိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ – ‘ယတ္ထ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ နာဟံ တံ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ ဒဋ္ဌေယျံ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမီ’’’တိ။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ရောဟိတဿော နာမ ဣသိ အဟောသိံ ဘောဇပုတ္တော ဣဒ္ဓိမာ ဝေဟာသင်္ဂမော။ တဿ မယှံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝရူပေါ ဇဝေါ အဟောသိ၊ သေယျထာပိ နာမ ဒဠှဓမ္မာ [ဒဠှဓမ္မော၊ အ။ နိ။ ၉။၃၈၊ မ။ နိ။ ၁။၁၆၁ (သဗ္ဗတ္ထ) ဋီကာ စ မောဂ္ဂလ္လာနဗျာကရဏံ စ ဩလောကေတဗ္ဗံ] ဓနုဂ္ဂဟော သိက္ခိတော ကတဟတ္ထော ကတူပါသနော လဟုကေန အသနေန အပ္ပကသိရေန တိရိယံ တာလစ္ဆာယံ အတိပါတေယျ။ တဿ မယှံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝရူပေါ ပဒဝီတိဟာရော အဟောသိ၊ သေယျထာပိ နာမ ပုရတ္ထိမာ သမုဒ္ဒါ ပစ္ဆိမော သမုဒ္ဒေါ။ တဿ မယှံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝရူပေန ဇဝေန သမန္နာဂတဿ ဧဝရူပေန စ ပဒဝီတိဟာရေန ဧဝရူပံ ဣစ္ဆာဂတံ ဥပ္ပဇ္ဇိ – ‘အဟံ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ပါပုဏိဿာမီ’တိ။ သော ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အညတြေဝ အသိတပီတခါယိတသာယိတာ အညတြ ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မာ အညတြ နိဒ္ဒါကိလမထပဋိဝိနောဒနာ ဝဿသတာယုကော ဝဿသတဇီဝီ ဝဿသတံ ဂန္တွာ အပ္ပတွာဝ လောကဿ အန္တံ အန္တရာယေဝ ကာလင်္ကတော။

‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘန္တေ! ယာဝ သုဘာသိတမိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ – ‘ယတ္ထ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ နာဟံ တံ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ ဒဋ္ဌေယျံ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမီ’’’တိ။

‘‘‘ယတ္ထ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ နာဟံ တံ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ ဒဋ္ဌေယျံ ပတ္တေယျ’န္တိ ဝဒါမိ။ န စာဟံ၊ အာဝုသော၊ အပ္ပတွာဝ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ ဝဒါမိ။ အပိ စာဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣမသ္မိံယေဝ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ [ကဠေဗရေ (သီ။ ပီ။)] သသညိမှိ သမနကေ လောကဉ္စ ပညာပေမိ လောကသမုဒယဉ္စ လောကနိရောဓဉ္စ လောကနိရောဓဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒ’’န္တိ။

‘‘ဂမနေန န ပတ္တဗ္ဗော၊ လောကဿန္တော ကုဒါစနံ၊

န စ အပ္ပတွာ လောကန္တံ၊ ဒုက္ခာ အတ္ထိ ပမောစနံ။

‘‘တသ္မာ ဟဝေ လောကဝိဒူ သုမေဓော၊

လောကန္တဂူ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော၊

လောကဿ အန္တံ သမိတာဝိ ဉတွာ၊

နာသီသတီ [နာသိံသတီ (သီ။)] လောကမိမံ ပရဉ္စာ’’တိ။ ပဉ္စမံ၊

၆။ ဒုတိယရောဟိတဿသုတ္တံ

၄၆။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣမံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရတ္တိံ ရောဟိတဿော ဒေဝပုတ္တော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏော ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောဟိတဿော ဒေဝပုတ္တော မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ယတ္ထ နု ခေါ၊ ဘန္တေ [သံ။ နိ။ ၁။၁၀၇]၊ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ သက္ကာ နု ခေါ သော၊ ဘန္တေ၊ ဂမနေန လောကဿ အန္တော ဉာတုံ ဝါ ဒဋ္ဌုံ ဝါ ပါပုဏိတုံ ဝါ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောဟိတဿံ ဒေဝပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ယတ္ထ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ နာဟံ တံ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ ဒဋ္ဌေယျံ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမီ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောဟိတဿော ဒေဝပုတ္တော မံ ဧတဒဝေါစ – ‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘန္တေ! ယာဝ သုဘာသိတမိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ – ယတ္ထ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ နာဟံ တံ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ ဒဋ္ဌေယျံ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမိ’’’။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ရောဟိတဿော နာမ ဣသိ အဟောသိံ ဘောဇပုတ္တော ဣဒ္ဓိမာ ဝေဟာသင်္ဂမော။ တဿ မယှံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝရူပေါ ဇဝေါ အဟောသိ၊ သေယျထာပိ နာမ ဒဠှဓမ္မာ ဓနုဂ္ဂဟော သိက္ခိတော ကတဟတ္ထော ကတူပါသနော လဟုကေန အသနေန အပ္ပကသိရေန တိရိယံ တာလစ္ဆာယံ အတိပါတေယျ။ တဿ မယှံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝရူပေါ ပဒဝီတိဟာရော အဟောသိ၊ သေယျထာပိ နာမ ပုရတ္ထိမာ သမုဒ္ဒါ ပစ္ဆိမော သမုဒ္ဒေါ။ တဿ မယှံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝရူပေန ဇဝေန သမန္နာဂတဿ ဧဝရူပေန စ ပဒဝီတိဟာရေန ဧဝရူပံ ဣစ္ဆာဂတံ ဥပ္ပဇ္ဇိ – အဟံ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ။ သော ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အညတြေဝ အသိတပီတခါယိတသာယိတာ အညတြ ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မာ အညတြ နိဒ္ဒါကိလမထပဋိဝိနောဒနာ ဝဿသတာယုကော ဝဿသတဇီဝီ ဝဿသတံ ဂန္တွာ အပ္ပတွာဝ လောကဿ အန္တံ အန္တရာယေဝ ကာလင်္ကတော။

‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘန္တေ! ယာဝ သုဘာသိတမိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ – ‘ယတ္ထ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ နာဟံ တံ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ ဒဋ္ဌေယျံ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမီ’’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောဟိတဿံ ဒေဝပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ –

‘‘‘ယတ္ထ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ နာဟံ၊ တံ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ ဒဋ္ဌေယျံ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမီ’တိ။ န စာဟံ၊ အာဝုသော၊ အပ္ပတွာဝ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿန္တကိရိယံ ဝဒါမိ။ အပိ စာဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣမသ္မိံယေဝ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ သသညိမှိ သမနကေ လောကဉ္စ ပညာပေမိ လောကသမုဒယဉ္စ လောကနိရောဓဉ္စ လောကနိရောဓဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒ’’န္တိ။

‘‘ဂမနေန န ပတ္တဗ္ဗော၊ လောကဿန္တော ကုဒါစနံ၊

န စ အပ္ပတွာ လောကန္တံ၊ ဒုက္ခာ အတ္ထိ ပမောစနံ။

‘‘တသ္မာ ဟဝေ လောကဝိဒူ သုမေဓော၊

လောကန္တဂူ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော၊

လောကဿ အန္တံ သမိတာဝိ ဉတွာ၊

နာသီသတီ လောကမိမံ ပရဉ္စာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ၊

၇။ သုဝိဒူရသုတ္တံ

၄၇။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဝိဒူရဝိဒူရာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? နဘဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပထဝီ စ၊ ဣဒံ ပဌမံ သုဝိဒူရဝိဒူရေ။ ဩရိမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တီရံ သမုဒ္ဒဿ ပါရိမဉ္စ၊ ဣဒံ ဒုတိယံ သုဝိဒူရဝိဒူရေ။ ယတော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေရောစနော အဗ္ဘုဒေတိ ယတ္ထ စ အတ္ထမေတိ [အတ္ထင်္ဂမေတိ (သျာ။)၊ ဝေတိ (က။)]၊ ဣဒံ တတိယံ သုဝိဒူရဝိဒူရေ။ သတဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မော အသတဉ္စ ဓမ္မော၊ ဣဒံ စတုတ္ထံ သုဝိဒူရဝိဒူရေ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ သုဝိဒူရဝိဒူရာနီ’’တိ။

[ဇာ။ ၂။၂၁။၄၁၄၊ ၄၄၈] ‘‘နဘဉ္စ ဒူရေ ပထဝီ စ ဒူရေ၊

ပါရံ သမုဒ္ဒဿ တဒါဟု ဒူရေ၊

ယတော စ ဝေရောစနော အဗ္ဘုဒေတိ၊

ပဘင်္ကရော ယတ္ထ စ အတ္ထမေတိ၊

တတော ဟဝေ ဒူရတရံ ဝဒန္တိ၊

သတဉ္စ ဓမ္မံ အသတဉ္စ ဓမ္မံ။

‘‘အဗျာယိကော ဟောတိ သတံ သမာဂမော၊

ယာဝါပိ [ယာဝမ္ပိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] တိဋ္ဌေယျ တထေဝ ဟောတိ၊

ခိပ္ပဉှိ ဝေတိ အသတံ သမာဂမော၊

တသ္မာ သတံ ဓမ္မော အသဗ္ဘိ အာရကာ’’တိ။ သတ္တမံ၊

၈။ ဝိသာခသုတ္တံ

၄၈။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ဝိသာခေါ ပဉ္စာလပုတ္တော [ပဉ္စာလိပုတ္တော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ ဘိက္ခူ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ၊ ပေါရိယာ ဝါစာယ ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ ပရိယာပန္နာယ အနိဿိတာယ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန ဥပဋ္ဌာနသာလာ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ –

‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ ဘိက္ခူ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ ပေါရိယာ ဝါစာယ ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ ပရိယာပန္နာယ အနိဿိတာယာ’’တိ? ‘‘အာယသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ဝိသာခေါ ပဉ္စာလပုတ္တော ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ ဘိက္ခူ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ ပေါရိယာ ဝါစာယ ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ ပရိယာပန္နာယ အနိဿိတာယာ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ဝိသာခံ ပဉ္စာလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု သာဓု၊ ဝိသာခ! သာဓု ခေါ တွံ၊ ဝိသာခ၊ ဘိက္ခူ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ ပေါရိယာ ဝါစာယ ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ ပရိယာပန္နာယ အနိဿိတာယာတိ။

‘‘နာဘာသမာနံ ဇာနန္တိ၊ မိဿံ ဗာလေဟိ ပဏ္ဍိတံ၊

ဘာသမာနဉ္စ ဇာနန္တိ၊ ဒေသေန္တံ အမတံ ပဒံ။

‘‘ဘာသယေ ဇောတယေ ဓမ္မံ၊ ပဂ္ဂဏှေ ဣသိနံ ဓဇံ၊

သုဘာသိတဓဇာ ဣသယော၊ ဓမ္မော ဟိ ဣသိနံ ဓဇော’’တိ။ အဋ္ဌမံ၊

၉။ ဝိပလ္လာသသုတ္တံ

၄၉။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သညာဝိပလ္လာသာ စိတ္တဝိပလ္လာသာ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသာ။ ကတမေ စတ္တာရော? အနိစ္စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိစ္စန္တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော၊ ဒုက္ခေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခန္တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော၊ အနတ္တနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာတိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော၊ အသုဘေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဘန္တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သညာဝိပလ္လာသာ စိတ္တဝိပလ္လာသာ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသာ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နသညာဝိပလ္လာသာ နစိတ္တဝိပလ္လာသာ နဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသာ။ ကတမေ စတ္တာရော? အနိစ္စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စန္တိ နသညာဝိပလ္လာသော နစိတ္တဝိပလ္လာသော နဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော၊ ဒုက္ခေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခန္တိ နသညာဝိပလ္လာသော နစိတ္တဝိပလ္လာသော နဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော၊ အနတ္တနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာတိ နသညာဝိပလ္လာသော နစိတ္တဝိပလ္လာသော နဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော၊ အသုဘေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုဘန္တိ နသညာဝိပလ္လာသော နစိတ္တဝိပလ္လာသော နဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော နသညာဝိပလ္လာသာ နစိတ္တဝိပလ္လာသာ နဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသာ’’တိ။

‘‘အနိစ္စေ နိစ္စသညိနော၊ ဒုက္ခေ စ သုခသညိနော၊

အနတ္တနိ စ အတ္တာတိ၊ အသုဘေ သုဘသညိနော၊

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတာ သတ္တာ၊ ခိတ္တစိတ္တာ ဝိသညိနော။

‘‘တေ ယောဂယုတ္တာ မာရဿ၊ အယောဂက္ခေမိနော ဇနာ၊

သတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ သံသာရံ၊ ဇာတိမရဏဂါမိနော။

‘‘ယဒါ စ ဗုဒ္ဓါ လောကသ္မိံ၊ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပဘင်္ကရာ၊

တေ ဣမံ ဓမ္မံ [တေမံ ဓမ္မံ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ပကာသေန္တိ၊ ဒုက္ခူပသမဂါမိနံ။

‘‘တေသံ သုတွာန သပ္ပညာ၊ သစိတ္တံ ပစ္စလဒ္ဓါ တေ၊

အနိစ္စံ အနိစ္စတော ဒက္ခုံ၊ ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခု ဒုက္ခတော။

‘‘အနတ္တနိ အနတ္တာတိ၊ အသုဘံ အသုဘတဒ္ဒသုံ၊

သမ္မာဒိဋ္ဌိသမာဒါနာ၊ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ ဥပစ္စဂု’’န္တိ [ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၆]။ နဝမံ၊

၁၀။ ဥပက္ကိလေသသုတ္တံ

၅၀။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ [စူဠဝ။ ၄၄၇]၊ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဥပက္ကိလေသာ၊ ယေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ စန္ဒိမသူရိယာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? အဗ္ဘာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဥပက္ကိလေသာ၊ ယေန ဥပက္ကိလေသေန ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ စန္ဒိမသူရိယာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တိ။

‘‘မဟိကာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဥပက္ကိလေသာ၊ ယေန ဥပက္ကိလေသေန ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ စန္ဒိမသူရိယာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တိ။

‘‘ဓူမော ရဇော၊ ဘိက္ခဝေ၊ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဥပက္ကိလေသော၊ ယေန ဥပက္ကိလေသေန ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ စန္ဒိမသူရိယာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တိ။

‘‘ရာဟု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုရိန္ဒော စန္ဒိမသူရိယာနံ ဥပက္ကိလေသော၊ ယေန ဥပက္ကိလေသေန ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ စန္ဒိမသူရိယာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော စန္ဒိမသူရိယာနံ ဥပက္ကိလေသာ၊ ယေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ စန္ဒိမသူရိယာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရောမေ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဥပက္ကိလေသာ၊ ယေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သုရံ ပိဝန္တိ မေရယံ၊ သုရာမေရယပါနာ အပ္ပဋိဝိရတာ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဥပက္ကိလေသော၊ ယေန ဥပက္ကိလေသေန ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တိ။

‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တိ၊ မေထုနသ္မာ ဓမ္မာ အပ္ပဋိဝိရတာ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဥပက္ကိလေသော၊ ယေန ဥပက္ကိလေသေန ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တိ။

‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဇာတရူပရဇတံ သာဒိယန္တိ၊ ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ အပ္ပဋိဝိရတာ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဥပက္ကိလေသော၊ ယေန ဥပက္ကိလေသေန ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တိ။

‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝန္တိ၊ မိစ္ဆာဇီဝါ အပ္ပဋိဝိရတာ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုတ္ထော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဥပက္ကိလေသော၊ ယေန ဥပက္ကိလေသေန ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဥပက္ကိလေသာ၊ ယေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ န တပန္တိ န ဘာသန္တိ န ဝိရောစန္တီ’’တိ။

‘‘ရာဂဒေါသပရိက္ကိဋ္ဌာ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ၊

အဝိဇ္ဇာနိဝုတာ ပေါသာ၊ ပိယရူပါဘိနန္ဒိနော။

‘‘သုရံ ပိဝန္တိ မေရယံ၊ ပဋိသေဝန္တိ မေထုနံ၊

ရဇတံ ဇာတရူပဉ္စ၊ သာဒိယန္တိ အဝိဒ္ဒသူ၊

မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝန္တိ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ။

‘‘ဧတေ ဥပက္ကိလေသာ ဝုတ္တာ၊ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊

ယေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ [ဥပက္ကိလိဋ္ဌာ (သီ။ ပီ။)]၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ၊

န တပန္တိ န ဘာသန္တိ၊ အသုဒ္ဓါ သရဇာ မဂါ။

‘‘အန္ဓကာရေန ဩနဒ္ဓါ၊ တဏှာဒါသာ သနေတ္တိကာ၊

ဝဍ္ဎေန္တိ ကဋသိံ ဃောရံ၊ အာဒိယန္တိ ပုနဗ္ဘဝ’’န္တိ။ ဒသမံ၊

ရောဟိတဿဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သမာဓိပဉှာ ဒွေ ကောဓာ၊ ရောဟိတဿာပရေ ဒုဝေ၊

သုဝိဒူရဝိသာခဝိပလ္လာသာ၊ ဥပက္ကိလေသေန တေ ဒသာတိ။

ပဌမပဏ္ဏာသကံ သမတ္တံ။

၂။ ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ

(၆) ၁။ ပုညာဘိသန္ဒဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမပုညာဘိသန္ဒသုတ္တံ

၅၁။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုညာဘိသန္ဒာ ကုသလာဘိသန္ဒာ သုခဿာဟာရာ သောဝဂ္ဂိကာ သုခဝိပါကာ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ယဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇမာနော အပ္ပမာဏံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အပ္ပမာဏော တဿ ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ယဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇမာနော အပ္ပမာဏံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အပ္ပမာဏော တဿ ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ယဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သေနာသနံ ပရိဘုဉ္ဇမာနော အပ္ပမာဏံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အပ္ပမာဏော တဿ ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ယဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပရိဘုဉ္ဇမာနော အပ္ပမာဏံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အပ္ပမာဏော တဿ ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုညာဘိသန္ဒာ ကုသလာဘိသန္ဒာ သုခဿာဟာရာ သောဝဂ္ဂိကာ သုခဝိပါကာ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။

‘‘ဣမေဟိ စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ပုညာဘိသန္ဒေဟိ ကုသလာဘိသန္ဒေဟိ သမန္နာဂတဿ အရိယသာဝကဿ န သုကရံ ပုညဿ ပမာဏံ ဂဟေတုံ [ဂဏေတုံ (က။)] – ‘ဧတ္တကော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတီ’တိ။ အထ ခေါ အသင်္ချေယျော [အသင်္ခေယျော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အပ္ပမေယျော မဟာပုညက္ခန္ဓောတွေဝ သင်္ချံ [သင်္ခံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဂစ္ဆတိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာသမုဒ္ဒေ န သုကရံ ဥဒကဿ ပမာဏံ ဂဟေတုံ – ‘ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကသတာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကသဟဿာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကသတသဟဿာနီတိ ဝါ’၊ အထ ခေါ အသင်္ချေယျော အပ္ပမေယျော မဟာဥဒကက္ခန္ဓောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေဟိ စတူဟိ ပုညာဘိသန္ဒေဟိ ကုသလာဘိသန္ဒေဟိ သမန္နာဂတဿ အရိယသာဝကဿ န သုကရံ ပုညဿ ပမာဏံ ဂဟေတုံ – ‘ဧတ္တကော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတီ’တိ။ အထ ခေါ အသင်္ချေယျော အပ္ပမေယျော မဟာပုညက္ခန္ဓောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

‘‘မဟောဒဓိံ အပရိမိတံ မဟာသရံ၊

ဗဟုဘေရဝံ ရတနဝရာနမာလယံ [ရတနဂဏာနမာလယံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊

နဇ္ဇော ယထာ နရဂဏသင်္ဃသေဝိတာ [မစ္ဆဂဏသံဃသေဝိတာ (သျာ။ ကံ။)]၊

ပုထူ သဝန္တီ ဥပယန္တိ သာဂရံ။

‘‘ဧဝံ နရံ အန္နဒပါနဝတ္ထဒံ [အန္နပါနဝတ္ထံ (က။)]၊

သေယျာနိသဇ္ဇတ္ထရဏဿ ဒါယကံ၊

ပုညဿ ဓာရာ ဥပယန္တိ ပဏ္ဍိတံ၊

နဇ္ဇော ယထာ ဝါရိဝဟာဝ သာဂရ’’န္တိ။ ပဌမံ၊

၂။ ဒုတိယပုညာဘိသန္ဒသုတ္တံ

၅၂။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုညာဘိသန္ဒာ ကုသလာဘိသန္ဒာ သုခဿာဟာရာ သောဝဂ္ဂိကာ သုခဝိပါကာ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော ဓမ္မေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – ‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော သင်္ဃေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – ‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော၊ ဥဇုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော၊ ဉာယပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော၊ သာမီစိပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော၊ ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ၊ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော အာဟုနေယျော ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ အခဏ္ဍေဟိ အစ္ဆိဒ္ဒေဟိ အသဗလေဟိ အကမ္မာသေဟိ ဘုဇိဿေဟိ ဝိညုပ္ပသတ္ထေဟိ အပရာမဋ္ဌေဟိ သမာဓိသံဝတ္တနိကေဟိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုတ္ထော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုညာဘိသန္ဒာ ကုသလာဘိသန္ဒာ သုခဿာဟာရာ သောဝဂ္ဂိကာ သုခဝိပါကာ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။

[အ။ နိ။ ၅။၄၇] ‘‘ယဿ သဒ္ဓါ တထာဂတေ၊ အစလာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ၊

သီလဉ္စ ယဿ ကလျာဏံ၊ အရိယကန္တံ ပသံသိတံ။

‘‘သင်္ဃေ ပသာဒေါ ယဿတ္ထိ၊ ဥဇုဘူတဉ္စ ဒဿနံ၊

အဒလိဒ္ဒေါတိ တံ အာဟု၊ အမောဃံ တဿ ဇီဝိတံ။

‘‘တသ္မာ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ၊ ပသာဒံ ဓမ္မဒဿနံ၊

အနုယုဉ္ဇေထ မေဓာဝီ၊ သရံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။ ဒုတိယံ၊

၃။ ပဌမသံဝါသသုတ္တံ

၅၃။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ အန္တရာ စ မဓုရံ အန္တရာ စ ဝေရဉ္ဇံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ။ သမ္ဗဟုလာပိ ခေါ ဂဟပတီ စ ဂဟပတာနိယော စ အန္တရာ စ မဓုရံ အန္တရာ စ ဝေရဉ္ဇံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ( ) [(ပညတ္တေ အာသနေ) (ပီ။ က။)] နိသီဒိ။ အဒ္ဒသံသု ခေါ ဂဟပတီ စ ဂဟပတာနိယော စ ဘဂဝန္တံ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ။ ဒိသွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နေ ခေါ တေ ဂဟပတီ စ ဂဟပတာနိယော စ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဂဟပတယော၊ သံဝါသာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဆဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ၊ ဆဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ၊ ဒေဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ၊ ဒေဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဂဟပတယော၊ ဆဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ၊ ဂဟပတယော၊ သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယီ ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊ ဘရိယာပိဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတိနီ အဒိန္နာဒါယိနီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရိနီ မုသာဝါဒိနီ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယိနီ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဂဟပတယော၊ ဆဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဂဟပတယော၊ ဆဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ၊ ဂဟပတယော၊ သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယီ ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊ ဘရိယာ ခွဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဂဟပတယော၊ ဆဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဂဟပတယော၊ ဒေဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ၊ ဂဟပတယော၊ သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊ ဘရိယာ ခွဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတိနီ…ပေ… သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယိနီ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဂဟပတယော၊ ဒေဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဂဟပတယော၊ ဒေဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ၊ ဂဟပတယော၊ သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော…ပေ… သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊ ဘရိယာပိဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ…ပေ… သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဂဟပတယော၊ ဒေဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဂဟပတယော၊ စတ္တာရော သံဝါသာ’’တိ။

‘‘ဥဘော စ ဟောန္တိ ဒုဿီလာ၊ ကဒရိယာ ပရိဘာသကာ၊

တေ ဟောန္တိ ဇာနိပတယော၊ ဆဝါ သံဝါသမာဂတာ။

‘‘သာမိကော ဟောတိ ဒုဿီလော၊ ကဒရိယော ပရိဘာသကော၊

ဘရိယာ သီလဝတီ ဟောတိ၊ ဝဒညူ ဝီတမစ္ဆရာ၊

သာပိ ဒေဝီ သံဝသတိ၊ ဆဝေန ပတိနာ သဟ။

‘‘သာမိကော သီလဝါ ဟောတိ၊ ဝဒညူ ဝီတမစ္ဆရော၊

ဘရိယာ ဟောတိ ဒုဿီလာ၊ ကဒရိယာ ပရိဘာသိကာ၊

သာပိ ဆဝါ သံဝသတိ၊ ဒေဝေန ပတိနာ သဟ။

‘‘ဥဘော သဒ္ဓါ ဝဒညူ စ၊ သညတာ ဓမ္မဇီဝိနော၊

တေ ဟောန္တိ ဇာနိပတယော၊ အညမညံ ပိယံဝဒါ။

‘‘အတ္ထာသံ ပစုရာ ဟောန္တိ၊ ဖာသုကံ [ဖာသတ္တံ (သီ။)၊ ဝါသတ္ထံ (ပီ။)] ဥပဇာယတိ၊

အမိတ္တာ ဒုမ္မနာ ဟောန္တိ၊ ဥဘိန္နံ သမသီလိနံ။

‘‘ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ သမသီလဗ္ဗတာ ဥဘော၊

နန္ဒိနော ဒေဝလောကသ္မိံ၊ မောဒန္တိ ကာမကာမိနော’’တိ။ တတိယံ၊

၄။ ဒုတိယသံဝါသသုတ္တံ

၅၄။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံဝါသာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဆဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ၊ ဆဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ၊ ဒေဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ၊ ဒေဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။ ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစော ဖရုသဝါစော သမ္ဖပ္ပလာပီ အဘိဇ္ဈာလု ဗျာပန္နစိတ္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊ ဘရိယာပိဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတိနီ အဒိန္နာဒါယိနီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရိနီ မုသာဝါဒိနီ ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပိနီ အဘိဇ္ဈာလုနီ ဗျာပန္နစိတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတီ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊ ဘရိယာ ခွဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတာ အနဘိဇ္ဈာလုနီ အဗျာပန္နစိတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော အနဘိဇ္ဈာလု အဗျာပန္နစိတ္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိကော သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊ ဘရိယာ ခွဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတိနီ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိကော သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊ ဘရိယာပိဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သံဝါသာ’’တိ။

‘‘ဥဘော စ ဟောန္တိ ဒုဿီလာ၊ ကဒရိယာ ပရိဘာသကာ၊

တေ ဟောန္တိ ဇာနိပတယော၊ ဆဝါ သံဝါသမာဂတာ။

‘‘သာမိကော ဟောတိ ဒုဿီလော၊ ကဒရိယော ပရိဘာသကော၊

ဘရိယာ သီလဝတီ ဟောတိ၊ ဝဒညူ ဝီတမစ္ဆရာ၊

သာပိ ဒေဝီ သံဝသတိ၊ ဆဝေန ပတိနာ သဟ။

‘‘သာမိကော သီလဝါ ဟောတိ၊ ဝဒညူ ဝီတမစ္ဆရော၊

ဘရိယာ ဟောတိ ဒုဿီလာ၊ ကဒရိယာ ပရိဘာသိကာ၊

သာပိ ဆဝါ သံဝသတိ၊ ဒေဝေန ပတိနာ သဟ။

‘‘ဥဘော သဒ္ဓါ ဝဒညူ စ၊ သညတာ ဓမ္မဇီဝိနော၊

တေ ဟောန္တိ ဇာနိပတယော၊ အညမညံ ပိယံဝဒါ။

‘‘အတ္ထာသံ ပစုရာ ဟောန္တိ၊ ဖာသုကံ ဥပဇာယတိ၊

အမိတ္တာ ဒုမ္မနာ ဟောန္တိ၊ ဥဘိန္နံ သမသီလိနံ။

‘‘ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ သမသီလဗ္ဗတာ ဥဘော၊

နန္ဒိနော ဒေဝလောကသ္မိံ၊ မောဒန္တိ ကာမကာမိနော’’တိ။ စတုတ္ထံ၊

၅။ ပဌမသမဇီဝီသုတ္တံ

၅၅။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဘဂ္ဂေသု ဝိဟရတိ သုသုမာရဂိရေ [သုံသုမာရဂိရေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဘေသကဠာဝနေ [ဘေသကလာဝနေ (သီ။ ပီ။ က။)] မိဂဒါယေ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန နကုလပိတုနော ဂဟပတိဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ နကုလပိတာ စ ဂဟပတိ နကုလမာတာ စ ဂဟပတာနီ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ နကုလပိတာ ဂဟပတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယတော မေ၊ ဘန္တေ၊ နကုလမာတာ ဂဟပတာနီ ဒဟရဿေဝ ဒဟရာ အာနီတာ၊ နာဘိဇာနာမိ နကုလမာတရံ ဂဟပတာနိံ မနသာပိ အတိစရိတာ၊ ကုတော ပန ကာယေန! ဣစ္ဆေယျာမ မယံ၊ ဘန္တေ၊ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အညမညံ ပဿိတုံ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ အညမညံ ပဿိတု’’န္တိ။ နကုလမာတာပိ ခေါ ဂဟပတာနီ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယတောဟံ၊ ဘန္တေ၊ နကုလပိတုနော ဂဟပတိဿ ဒဟရဿေဝ ဒဟရာ အာနီတာ၊ နာဘိဇာနာမိ နကုလပိတရံ ဂဟပတိံ မနသာပိ အတိစရိတာ၊ ကုတော ပန ကာယေန! ဣစ္ဆေယျာမ မယံ၊ ဘန္တေ၊ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အညမညံ ပဿိတုံ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ အညမညံ ပဿိတု’’န္တိ။

‘‘အာကင်္ခေယျုံ စေ၊ ဂဟပတယော၊ ဥဘော ဇာနိပတယော ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အညမညံ ပဿိတုံ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ အညမညံ ပဿိတုံ ဥဘောဝ [ဥဘော စ (သီ။ ပီ။)] အဿု သမသဒ္ဓါ သမသီလာ သမစာဂါ သမပညာ၊ တေ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အညမညံ ပဿန္တိ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ အညမညံ ပဿန္တီ’’တိ [ပဿိဿန္တီတိ (က။)]။

‘‘ဥဘော သဒ္ဓါ ဝဒညူ စ၊ သညတာ ဓမ္မဇီဝိနော၊

တေ ဟောန္တိ ဇာနိပတယော၊ အညမညံ ပိယံဝဒါ။

‘‘အတ္ထာသံ ပစုရာ ဟောန္တိ၊ ဖာသုကံ ဥပဇာယတိ၊

အမိတ္တာ ဒုမ္မနာ ဟောန္တိ၊ ဥဘိန္နံ သမသီလိနံ။

‘‘ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ သမသီလဗ္ဗတာ ဥဘော၊

နန္ဒိနော ဒေဝလောကသ္မိံ၊ မောဒန္တိ ကာမကာမိနော’’တိ။ ပဉ္စမံ၊

၆။ ဒုတိယသမဇီဝီသုတ္တံ

၅၆။ ‘‘အာကင်္ခေယျုံ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဘော ဇာနိပတယော ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အညမညံ ပဿိတုံ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ အညမညံ ပဿိတုံ ဥဘောဝ အဿု သမသဒ္ဓါ သမသီလာ သမစာဂါ သမပညာ၊ တေ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အညမညံ ပဿန္တိ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ အညမညံ ပဿန္တီ’’တိ။

‘‘ဥဘော သဒ္ဓါ ဝဒညူ စ၊ သညတာ ဓမ္မဇီဝိနော၊

တေ ဟောန္တိ ဇာနိပတယော၊ အညမညံ ပိယံဝဒါ။

‘‘အတ္ထာသံ ပစုရာ ဟောန္တိ၊ ဖာသုကံ ဥပဇာယတိ၊

အမိတ္တာ ဒုမ္မနာ ဟောန္တိ၊ ဥဘိန္နံ သမသီလိနံ။

‘‘ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ သမသီလဗ္ဗတာ ဥဘော၊

နန္ဒိနော ဒေဝလောကသ္မိံ၊ မောဒန္တိ ကာမကာမိနော’’တိ။ ဆဋ္ဌံ၊

၇။ သုပ္ပဝါသာသုတ္တံ

၅၇။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောလိယေသု ဝိဟရတိ ပဇ္ဇနိကံ [သဇ္ဇနေလံ (သီ။ ပီ။)၊ ပဇ္ဇနေလံ (သျာ။ ကံ။)] နာမ ကောလိယာနံ နိဂမော။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန သုပ္ပဝါသာယ ကောလိယဓီတုယာ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ သုပ္ပဝါသာ ကောလိယဓီတာ ဘဂဝန္တံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ သုပ္ပဝါသာ ကောလိယဓီတာ ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ သုပ္ပဝါသံ ကောလိယဓီတရံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဘောဇနံ၊ သုပ္ပဝါသေ၊ ဒေန္တီ အရိယသာဝိကာ ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဒေတိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အာယုံ ဒေတိ၊ ဝဏ္ဏံ ဒေတိ၊ သုခံ ဒေတိ၊ ဗလံ ဒေတိ။ အာယုံ ခေါ ပန ဒတွာ အာယုဿ ဘာဂိနီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဝဏ္ဏံ ဒတွာ ဝဏ္ဏဿ ဘာဂိနီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ သုခံ ဒတွာ သုခဿ ဘာဂိနီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဗလံ ဒတွာ ဗလဿ ဘာဂိနီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဘောဇနံ၊ သုပ္ပဝါသေ၊ ဒေန္တီ အရိယသာဝိကာ ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဒေတီ’’တိ။

‘‘သုသင်္ခတံ ဘောဇနံ ယာ ဒဒါတိ၊

သုစိံ ပဏီတံ [သုပဏီတံ (က။)] ရသသာ ဥပေတံ၊

သာ ဒက္ခိဏာ ဥဇ္ဇုဂတေသု ဒိန္နာ၊

စရဏူပပန္နေသု မဟဂ္ဂတေသု၊

ပုညေန ပုညံ သံသန္ဒမာနာ၊

မဟပ္ဖလာ လောကဝိဒူန ဝဏ္ဏိတာ။

‘‘ဧတာဒိသံ ယညမနုဿရန္တာ၊

ယေ ဝေဒဇာတာ ဝိစရန္တိ လောကေ၊

ဝိနေယျ မစ္ဆေရမလံ သမူလံ၊

အနိန္ဒိတာ သဂ္ဂမုပေန္တိ ဌာန’’န္တိ။ သတ္တမံ၊

၈။ သုဒတ္တသုတ္တံ

၅၈။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဘောဇနံ၊ ဂဟပတိ၊ ဒဒမာနော အရိယသာဝကော ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဒေတိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အာယုံ ဒေတိ၊ ဝဏ္ဏံ ဒေတိ၊ သုခံ ဒေတိ၊ ဗလံ ဒေတိ။ အာယုံ ခေါ ပန ဒတွာ အာယုဿ ဘာဂီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဝဏ္ဏံ ဒတွာ… သုခံ ဒတွာ… ဗလံ ဒတွာ ဗလဿ ဘာဂီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဘောဇနံ၊ ဂဟပတိ၊ ဒဒမာနော အရိယသာဝကော ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဒေတီ’’တိ။

[မဟာဝ။ ၂၈၂] ‘‘ယော သညတာနံ ပရဒတ္တဘောဇိနံ၊

ကာလေန သက္ကစ္စ ဒဒါတိ ဘောဇနံ၊

စတ္တာရိ ဌာနာနိ အနုပ္ပဝေစ္ဆတိ၊

အာယုဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ သုခံ ဗလဉ္စ။

‘‘သော အာယုဒါယီ ဝဏ္ဏဒါယီ [သော အာယုဒါယီ ဗလဒါယီ (သီ။ ပီ။)၊ အာယုဒါယီ ဗလဒါယီ (သျာ။ ကံ။)]၊ သုခံ ဗလံ ဒဒေါ [သုခံ ဝဏ္ဏံ ဒဒေါ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)၊ သုခဗလဒဒေါ (က။)] နရော၊

ဒီဃာယု ယသဝါ ဟောတိ၊ ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇတီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ၊

၉။ ဘောဇနသုတ္တံ

၅၉။ ‘‘ဘောဇနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒဒမာနော ဒါယကော ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဒေတိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အာယုံ ဒေတိ၊ ဝဏ္ဏံ ဒေတိ၊ သုခံ ဒေတိ၊ ဗလံ ဒေတိ။ အာယုံ ခေါ ပန ဒတွာ အာယုဿ ဘာဂီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဝဏ္ဏံ ဒတွာ… သုခံ ဒတွာ… ဗလံ ဒတွာ ဗလဿ ဘာဂီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဘောဇနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒဒမာနော ဒါယကော ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဒေတီ’’တိ။

[မဟာဝ။ ၂၈၂] ‘‘ယော သညတာနံ ပရဒတ္တဘောဇိနံ၊

ကာလေန သက္ကစ္စ ဒဒါတိ ဘောဇနံ၊

စတ္တာရိ ဌာနာနိ အနုပ္ပဝေစ္ဆတိ၊

အာယုဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ သုခံ ဗလဉ္စ။

‘‘သော အာယုဒါယီ ဝဏ္ဏဒါယီ၊ သုခံ ဗလံ ဒဒေါ နရော၊

ဒီဃာယု ယသဝါ ဟောတိ၊ ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇတီ’’တိ။ နဝမံ၊

၁၀။ ဂိဟိသာမီစိသုတ္တံ

၆၀။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတူဟိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော အရိယသာဝကော ဂိဟိသာမီစိပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ ယသောပဋိလာဘိနိံ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ စီဝရေန၊ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ ပိဏ္ဍပါတေန၊ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ သေနာသနေန၊ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ ဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော အရိယသာဝကော ဂိဟိသာမီစိပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ ယသောပဋိလာဘိနိံ သဂ္ဂသံဝတ္တနိက’’န္တိ။

‘‘ဂိဟိသာမီစိပဋိပဒံ၊ ပဋိပဇ္ဇန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊

သမ္မဂ္ဂတေ သီလဝန္တေ၊ စီဝရေန ဥပဋ္ဌိတာ။

ပိဏ္ဍပါတသယနေန၊ ဂိလာနပ္ပစ္စယေန စ၊

တေသံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ၊ သဒါ ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊

သဂ္ဂဉ္စ ကမတိဋ္ဌာနံ [သဂ္ဂဉ္စ သပ္ပတိဋ္ဌာနံ (က။)]၊ ကမ္မံ ကတွာန ဘဒ္ဒက’’န္တိ။ ဒသမံ၊

ပုညာဘိသန္ဒဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဒွေ ပုညာဘိသန္ဒာ ဒွေ စ၊ သံဝါသာ သမဇီဝိနော၊

သုပ္ပဝါသာ သုဒတ္တော စ၊ ဘောဇနံ ဂိဟိသာမိစီတိ။

(၇) ၂။ ပတ္တကမ္မဝဂ္ဂေါ

၁။ ပတ္တကမ္မသုတ္တံ

၆၁။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဂဟပတိ၊ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ဒုလ္လဘာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဘောဂါ မေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တု သဟဓမ္မေနာတိ၊ အယံ ပဌမော ဓမ္မော ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပေါ ဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ။

‘‘ဘောဂေ လဒ္ဓါ သဟဓမ္မေန ယသော မေ အာဂစ္ဆတု သဟ ဉာတီဟိ သဟ ဥပဇ္ဈာယေဟီတိ၊ အယံ ဒုတိယော ဓမ္မော ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပေါ ဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ။

‘‘ဘောဂေ လဒ္ဓါ သဟဓမ္မေန ယသံ လဒ္ဓါ သဟ ဉာတီဟိ သဟ ဥပဇ္ဈာယေဟိ စိရံ ဇီဝါမိ ဒီဃမာယုံ ပါလေမီတိ၊ အယံ တတိယော ဓမ္မော ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပေါ ဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ။

‘‘ဘောဂေ လဒ္ဓါ သဟဓမ္မေန ယသံ လဒ္ဓါ သဟ ဉာတီဟိ သဟ ဥပဇ္ဈာယေဟိ စိရံ ဇီဝိတွာ ဒီဃမာယုံ ပါလေတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇာမီတိ၊ အယံ စတုတ္ထော ဓမ္မော ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပေါ ဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ။ ဣမေ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ဒုလ္လဘာ လောကသ္မိံ။

‘‘ဣမေသံ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ စတုန္နံ ဓမ္မာနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပါနံ ဒုလ္လဘာနံ လောကသ္မိံ စတ္တာရော ဓမ္မာ ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? သဒ္ဓါသမ္ပဒါ၊ သီလသမ္ပဒါ၊ စာဂသမ္ပဒါ၊ ပညာသမ္ပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဂဟပတိ၊ သဒ္ဓါသမ္ပဒါ? ဣဓ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော သဒ္ဓါ ဟောတိ၊ သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ ဗောဓိံ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ၊ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဂဟပတိ၊ သဒ္ဓါသမ္ပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဂဟပတိ၊ သီလသမ္ပဒါ? ဣဓ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဂဟပတိ၊ သီလသမ္ပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဂဟပတိ၊ စာဂသမ္ပဒါ? ဣဓ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ မုတ္တစာဂေါ ပယတပါဏိ ဝေါသဂ္ဂရတော ယာစယောဂေါ ဒါနသံဝိဘာဂရတော။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဂဟပတိ၊ စာဂသမ္ပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဂဟပတိ၊ ပညာသမ္ပဒါ? အဘိဇ္ဈာဝိသမလောဘာဘိဘူတေန၊ ဂဟပတိ၊ စေတသာ ဝိဟရန္တော အကိစ္စံ ကရောတိ၊ ကိစ္စံ အပရာဓေတိ။ အကိစ္စံ ကရောန္တော ကိစ္စံ အပရာဓေန္တော ယသာ စ သုခါ စ ဓံသတိ။ ဗျာပါဒါဘိဘူတေန၊ ဂဟပတိ၊ စေတသာ ဝိဟရန္တော အကိစ္စံ ကရောတိ၊ ကိစ္စံ အပရာဓေတိ။ အကိစ္စံ ကရောန္တော ကိစ္စံ အပရာဓေန္တော ယသာ စ သုခါ စ ဓံသတိ။ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေန၊ ဂဟပတိ၊ စေတသာ ဝိဟရန္တော အကိစ္စံ ကရောတိ ကိစ္စံ အပရာဓေတိ။ အကိစ္စံ ကရောန္တော ကိစ္စံ အပရာဓေန္တော ယသာ စ သုခါ စ ဓံသတိ။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာဘိဘူတေန၊ ဂဟပတိ၊ စေတသာ ဝိဟရန္တော အကိစ္စံ ကရောတိ၊ ကိစ္စံ အပရာဓေတိ။ အကိစ္စံ ကရောန္တော ကိစ္စံ အပရာဓေန္တော ယသာ စ သုခါ စ ဓံသတိ။ ဝိစိကိစ္ဆာဘိဘူတေန၊ ဂဟပတိ၊ စေတသာ ဝိဟရန္တော အကိစ္စံ ကရောတိ၊ ကိစ္စံ အပရာဓေတိ။ အကိစ္စံ ကရောန္တော ကိစ္စံ အပရာဓေန္တော ယသာ စ သုခါ စ ဓံသတိ။

‘‘သ ခေါ သော၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော အဘိဇ္ဈာဝိသမလောဘော စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသောတိ၊ ဣတိ ဝိဒိတွာ အဘိဇ္ဈာဝိသမလောဘံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသံ ပဇဟတိ။ ဗျာပါဒေါ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသောတိ၊ ဣတိ ဝိဒိတွာ ဗျာပါဒံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသံ ပဇဟတိ။ ထိနမိဒ္ဓံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသောတိ၊ ဣတိ ဝိဒိတွာ ထိနမိဒ္ဓံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသံ ပဇဟတိ။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသောတိ၊ ဣတိ ဝိဒိတွာ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသံ ပဇဟတိ။ ဝိစိကိစ္ဆာ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသောတိ၊ ဣတိ ဝိဒိတွာ ဝိစိကိစ္ဆံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသံ ပဇဟတိ။

‘‘ယတော စ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကဿ အဘိဇ္ဈာဝိသမလောဘော စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသောတိ၊ ဣတိ ဝိဒိတွာ အဘိဇ္ဈာဝိသမလောဘော စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော ပဟီနော ဟောတိ။ ဗျာပါဒေါ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသောတိ၊ ဣတိ ဝိဒိတွာ ဗျာပါဒေါ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော ပဟီနော ဟောတိ။ ထိနမိဒ္ဓံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသောတိ၊ ဣတိ ဝိဒိတွာ ထိနမိဒ္ဓံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော ပဟီနော ဟောတိ။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသောတိ၊ ဣတိ ဝိဒိတွာ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော ပဟီနော ဟောတိ။ ဝိစိကိစ္ဆာ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသောတိ၊ ဣတိ ဝိဒိတွာ ဝိစိကိစ္ဆာ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော ပဟီနော ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော မဟာပညော ပုထုပညော အာပါတဒသော [အာပါထဒသော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပညာသမ္ပန္နော [ဟာသပညော (က။)]။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဂဟပတိ၊ ပညာသမ္ပဒါ။ ဣမေသံ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ စတုန္နံ ဓမ္မာနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပါနံ ဒုလ္လဘာနံ လောကသ္မိံ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တန္တိ။

‘‘သ ခေါ သော၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတေဟိ ဘောဂေဟိ ဗာဟာဗလပရိစိတေဟိ သေဒါဝက္ခိတ္တေဟိ ဓမ္မိကေဟိ ဓမ္မလဒ္ဓေဟိ စတ္တာရိ ပတ္တကမ္မာနိ ကတ္တာ ဟောတိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဣဓ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတေဟိ ဘောဂေဟိ ဗာဟာဗလပရိစိတေဟိ သေဒါဝက္ခိတ္တေဟိ ဓမ္မိကေဟိ ဓမ္မလဒ္ဓေဟိ အတ္တာနံ သုခေတိ ပီဏေတိ သမ္မာ သုခံ ပရိဟရတိ။ မာတာပိတရော သုခေတိ ပီဏေတိ သမ္မာ သုခံ ပရိဟရတိ။ ပုတ္တဒါရဒါသကမ္မကရပေါရိသေ သုခေတိ ပီဏေတိ သမ္မာ သုခံ ပရိဟရတိ။ မိတ္တာမစ္စေ သုခေတိ ပီဏေတိ သမ္မာ သုခံ ပရိဟရတိ။ ဣဒမဿ ပဌမံ ဌာနဂတံ ဟောတိ ပတ္တဂတံ အာယတနသော ပရိဘုတ္တံ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတေဟိ ဘောဂေဟိ ဗာဟာဗလပရိစိတေဟိ သေဒါဝက္ခိတ္တေဟိ ဓမ္မိကေဟိ ဓမ္မလဒ္ဓေဟိ ယာ တာ ဟောန္တိ အာပဒါ အဂ္ဂိတော ဝါ ဥဒကတော ဝါ ရာဇတော ဝါ စောရတော ဝါ အပ္ပိယတော ဝါ ဒါယာဒတော [အ။ နိ။ ၅။၄၁]၊ တထာရူပါသု အာပဒါသု ပရိယောဓာယ သံဝတ္တတိ။ သောတ္ထိံ အတ္တာနံ ကရောတိ။ ဣဒမဿ ဒုတိယံ ဌာနဂတံ ဟောတိ ပတ္တဂတံ အာယတနသော ပရိဘုတ္တံ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတေဟိ ဘောဂေဟိ ဗာဟာဗလပရိစိတေဟိ သေဒါဝက္ခိတ္တေဟိ ဓမ္မိကေဟိ ဓမ္မလဒ္ဓေဟိ ပဉ္စဗလိံ ကတ္တာ ဟောတိ – ဉာတိဗလိံ၊ အတိထိဗလိံ၊ ပုဗ္ဗပေတဗလိံ၊ ရာဇဗလိံ၊ ဒေဝတာဗလိံ။ ဣဒမဿ တတိယံ ဌာနဂတံ ဟောတိ ပတ္တဂတံ အာယတနသော ပရိဘုတ္တံ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတေဟိ ဘောဂေဟိ ဗာဟာဗလပရိစိတေဟိ သေဒါဝက္ခိတ္တေဟိ ဓမ္မိကေဟိ ဓမ္မလဒ္ဓေဟိ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ မဒပ္ပမာဒါ ပဋိဝိရတာ ခန္တိသောရစ္စေ နိဝိဋ္ဌာ ဧကမတ္တာနံ ဒမေန္တိ၊ ဧကမတ္တာနံ သမေန္တိ၊ ဧကမတ္တာနံ ပရိနိဗ္ဗာပေန္တိ၊ တထာရူပေသု သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဥဒ္ဓဂ္ဂိကံ ဒက္ခိဏံ ပတိဋ္ဌာပေတိ သောဝဂ္ဂိကံ သုခဝိပါကံ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ။ ဣဒမဿ စတုတ္ထံ ဌာနဂတံ ဟောတိ ပတ္တဂတံ အာယတနသော ပရိဘုတ္တံ။

‘‘သ ခေါ သော၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတေဟိ ဘောဂေဟိ ဗာဟာဗလပရိစိတေဟိ သေဒါဝက္ခိတ္တေဟိ ဓမ္မိကေဟိ ဓမ္မလဒ္ဓေဟိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပတ္တကမ္မာနိ ကတ္တာ ဟောတိ။ ယဿ ကဿစိ၊ ဂဟပတိ၊ အညတြ ဣမေဟိ စတူဟိ ပတ္တကမ္မေဟိ ဘောဂါ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ၊ ဂဟပတိ၊ ဘောဂါ အဋ္ဌာနဂတာ အပတ္တဂတာ အနာယတနသော ပရိဘုတ္တာ။ ယဿ ကဿစိ၊ ဂဟပတိ၊ ဣမေဟိ စတူဟိ ပတ္တကမ္မေဟိ ဘောဂါ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ၊ ဂဟပတိ၊ ဘောဂါ ဌာနဂတာ ပတ္တဂတာ အာယတနသော ပရိဘုတ္တာ’’တိ။

‘‘ဘုတ္တာ ဘောဂါ ဘတာ ဘစ္စာ [ဂတာ ဘူတာ (က။) ဘဋာ ဘစ္စာ (သျာ။ ကံ။)]၊ ဝိတိဏ္ဏာ အာပဒါသု မေ၊

ဥဒ္ဓဂ္ဂါ ဒက္ခိဏာ ဒိန္နာ၊ အထော ပဉ္စဗလီ ကတာ၊

ဥပဋ္ဌိတာ သီလဝန္တော၊ သညတာ ဗြဟ္မစာရယော။

‘‘ယဒတ္ထံ ဘောဂံ ဣစ္ဆေယျ၊ ပဏ္ဍိတော ဃရမာဝသံ၊

သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ ကတံ အနနုတာပိယံ။

‘‘ဧတံ [ဧဝံ (က။)] အနုဿရံ မစ္စော၊ အရိယဓမ္မေ ဌိတော နရော၊

ဣဓေဝ နံ ပသံသန္တိ၊ ပေစ္စ သဂ္ဂေ ပမောဒတီ’’တိ။ ပဌမံ၊

၂။ အာနဏျသုတ္တံ

၆၂။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဂဟပတိ၊ သုခါနိ အဓိဂမနီယာနိ ဂိဟိနာ ကာမဘောဂိနာ ကာလေန ကာလံ သမယေန သမယံ ဥပါဒါယ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္ထိသုခံ၊ ဘောဂသုခံ၊ အာနဏျသုခံ [အဏဏသုခံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ အနဝဇ္ဇသုခံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဂဟပတိ၊ အတ္ထိသုခံ? ဣဓ၊ ဂဟပတိ၊ ကုလပုတ္တဿ ဘောဂါ ဟောန္တိ ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတာ ဗာဟာဗလပရိစိတာ သေဒါဝက္ခိတ္တာ ဓမ္မိကာ ဓမ္မလဒ္ဓါ။ သော ‘ဘောဂါ မေ အတ္ထိ ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတာ ဗာဟာဗလပရိစိတာ သေဒါဝက္ခိတ္တာ ဓမ္မိကာ ဓမ္မလဒ္ဓါ’တိ အဓိဂစ္ဆတိ သုခံ၊ အဓိဂစ္ဆတိ သောမနဿံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဂဟပတိ၊ အတ္ထိသုခံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဂဟပတိ၊ ဘောဂသုခံ? ဣဓ၊ ဂဟပတိ၊ ကုလပုတ္တော ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတေဟိ ဘောဂေဟိ ဗာဟာဗလပရိစိတေဟိ သေဒါဝက္ခိတ္တေဟိ ဓမ္မိကေဟိ ဓမ္မလဒ္ဓေဟိ ပရိဘုဉ္ဇတိ ပုညာနိ စ ကရောတိ။ သော ‘ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတေဟိ ဘောဂေဟိ ဗာဟာဗလပရိစိတေဟိ သေဒါဝက္ခိတ္တေဟိ ဓမ္မိကေဟိ ဓမ္မလဒ္ဓေဟိ ပရိဘုဉ္ဇာမိ ပုညာနိ စ ကရောမီ’တိ အဓိဂစ္ဆတိ သုခံ၊ အဓိဂစ္ဆတိ သောမနဿံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဂဟပတိ၊ ဘောဂသုခံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဂဟပတိ၊ အာနဏျသုခံ? ဣဓ၊ ဂဟပတိ၊ ကုလပုတ္တော န ကဿစိ ကိဉ္စိ ဓာရေတိ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ။ သော ‘န ကဿစိ ကိဉ္စိ ဓာရေမိ [ကိဉ္စိ ဝါ ဒေတိ (က။)] အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ’တိ အဓိဂစ္ဆတိ သုခံ၊ အဓိဂစ္ဆတိ သောမနဿံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဂဟပတိ၊ အာနဏျသုခံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဂဟပတိ၊ အနဝဇ္ဇသုခံ? ဣဓ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော အနဝဇ္ဇေန ကာယကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ အနဝဇ္ဇေန ဝစီကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ အနဝဇ္ဇေန မနောကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ သော ‘အနဝဇ္ဇေနမှိ ကာယကမ္မေန သမန္နာဂတော၊ အနဝဇ္ဇေန ဝစီကမ္မေန သမန္နာဂတော၊ အနဝဇ္ဇေန မနောကမ္မေန သမန္နာဂတော’တိ အဓိဂစ္ဆတိ သုခံ၊ အဓိဂစ္ဆတိ သောမနဿံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဂဟပတိ၊ အနဝဇ္ဇသုခံ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ စတ္တာရိ သုခါနိ အဓိဂမနီယာနိ ဂိဟိနာ ကာမဘောဂိနာ ကာလေန ကာလံ သမယေန သမယံ ဥပါဒါယာ’’တိ။

‘‘အာနဏျသုခံ ဉတွာန၊ အထော အတ္ထိသုခံ ပရံ၊

ဘုဉ္ဇံ ဘောဂသုခံ မစ္စော၊ တတော ပညာ ဝိပဿတိ။

‘‘ဝိပဿမာနော ဇာနာတိ၊ ဥဘော ဘောဂေ သုမေဓသော၊

အနဝဇ္ဇသုခဿေတံ၊ ကလံ နာဂ္ဃတိ သောဠသိ’’န္တိ။ ဒုတိယံ၊

၃။ ဗြဟ္မသုတ္တံ

၆၃။ ‘‘သဗြဟ္မကာနိ၊ ဘိက္ခဝေ [ဣတိဝု။ ၁၀၆]၊ တာနိ ကုလာနိ ယေသံ ပုတ္တာနံ မာတာပိတရော အဇ္ဈာဂါရေ ပူဇိတာ ဟောန္တိ။ သပုဗ္ဗာစရိယကာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာနိ ကုလာနိ၊ ယေသံ ပုတ္တာနံ မာတာပိတရော အဇ္ဈာဂါရေ ပူဇိတာ ဟောန္တိ။ သပုဗ္ဗဒေဝတာနိ [သပုဗ္ဗဒေဝါနိ (သျာ။ ကံ။)]၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာနိ ကုလာနိ ယေသံ ပုတ္တာနံ မာတာပိတရော အဇ္ဈာဂါရေ ပူဇိတာ ဟောန္တိ။ သာဟုနေယျကာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာနိ ကုလာနိ ယေသံ ပုတ္တာနံ မာတာပိတရော အဇ္ဈာဂါရေ ပူဇိတာ ဟောန္တိ။

‘‘ဗြဟ္မာတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာပိတူနံ [မာတာပိတုန္နံ (သီ။ ပီ။)] ဧတံ အဓိဝစနံ။ ပုဗ္ဗာစရိယာတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာပိတူနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ပုဗ္ဗဒေဝတာတိ [ပုဗ္ဗဒေဝါတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။)]၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာပိတူနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ အာဟုနေယျာတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာပိတူနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဗဟုကာရာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတာပိတရော၊ ပုတ္တာနံ အာပါဒကာ ပေါသကာ ဣမဿ လောကဿ ဒဿေတာရော’’တိ။

‘‘ဗြဟ္မာတိ မာတာပိတရော၊ ပုဗ္ဗာစရိယာတိ ဝုစ္စရေ၊

အာဟုနေယျာ စ ပုတ္တာနံ၊ ပဇာယ အနုကမ္ပကာ။

‘‘တသ္မာ ဟိ နေ နမဿေယျ၊ သက္ကရေယျ စ ပဏ္ဍိတော၊

အန္နေန အထ ပါနေန၊ ဝတ္ထေန သယနေန စ၊

ဥစ္ဆာဒနေန နှာပနေန၊ ပါဒါနံ ဓောဝနေန စ။

‘‘တာယ နံ ပါရိစရိယာယ၊ မာတာပိတူသု ပဏ္ဍိတာ၊

ဣဓေဝ နံ ပသံသန္တိ၊ ပေစ္စ သဂ္ဂေ ပမောဒတီ’’တိ။ တတိယံ၊

၄။ နိရယသုတ္တံ

၆၄။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ၊ အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ ဟောတိ၊ မုသာဝါဒီ ဟောတိ – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ’’တိ။

‘‘ပါဏာတိပါတော အဒိန္နာဒါနံ၊ မုသာဝါဒေါ စ ဝုစ္စတိ၊

ပရဒါရဂမနဉ္စာပိ၊ နပ္ပသံသန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။ စတုတ္ထံ၊

၅။ ရူပသုတ္တံ

၆၅။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ရူပပ္ပမာဏော ရူပပ္ပသန္နော၊ ဃောသပ္ပမာဏော ဃောသပ္ပသန္နော၊ လူခပ္ပမာဏော လူခပ္ပသန္နော၊ ဓမ္မပ္ပမာဏော ဓမ္မပ္ပသန္နော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။

‘‘ယေ စ ရူပေ ပမာဏိံသု [ယေ စ ရူပေန ပါမိံသု (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ ယေ စ ဃောသေန အနွဂူ၊

ဆန္ဒရာဂဝသူပေတာ၊ နာဘိဇာနန္တိ တေ ဇနာ [န တေ ဇာနန္တိ တံ ဇနာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။

‘‘အဇ္ဈတ္တဉ္စ န ဇာနာတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ န ပဿတိ၊

သမန္တာဝရဏော ဗာလော၊ သ ဝေ ဃောသေန ဝုယှတိ။

‘‘အဇ္ဈတ္တဉ္စ န ဇာနာတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ ဝိပဿတိ၊

ဗဟိဒ္ဓါ ဖလဒဿာဝီ၊ သောပိ ဃောသေန ဝုယှတိ။

‘‘အဇ္ဈတ္တဉ္စ ပဇာနာတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ ဝိပဿတိ၊

ဝိနီဝရဏဒဿာဝီ၊ န သော ဃောသေန ဝုယှတီ’’တိ။ ပဉ္စမံ၊

၆။ သရာဂသုတ္တံ

၆၆။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? သရာဂေါ၊ သဒေါသော၊ သမောဟော၊ သမာနော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။

‘‘သာရတ္တာ ရဇနီယေသု၊ ပိယရူပါဘိနန္ဒိနော၊

မောဟေန အာဝုတာ [အဓမာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] သတ္တာ၊ ဗဒ္ဓါ [ဗန္ဓာ (က။)] ဝဍ္ဎေန္တိ ဗန္ဓနံ။

‘‘ရာဂဇံ ဒေါသဇဉ္စာပိ၊ မောဟဇံ စာပဝိဒ္ဒသူ၊

ကရောန္တာကုသလံ ကမ္မံ [ဓမ္မံ (က။)]၊ သဝိဃာတံ ဒုခုဒြယံ။

‘‘အဝိဇ္ဇာနိဝုတာ ပေါသာ၊ အန္ဓဘူတာ အစက္ခုကာ၊

ယထာ ဓမ္မာ တထာ သန္တာ၊ န တဿေဝန္တိ [နဿေဝန္တိ (သီ။)] မညရေ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ၊

၇။ အဟိရာဇသုတ္တံ

၆၇။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သာဝတ္ထိယံ အညတရော ဘိက္ခု အဟိနာ ဒဋ္ဌော ကာလင်္ကတော ဟောတိ။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣဓ၊ ဘန္တေ၊ သာဝတ္ထိယံ အညတရော ဘိက္ခု အဟိနာ ဒဋ္ဌော ကာလင်္ကတော’’တိ။

‘‘န ဟိ နူန [န ဟ နူန (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စတ္တာရိ အဟိရာဇကုလာနိ မေတ္တေန စိတ္တေန ဖရိ။ သစေ ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စတ္တာရိ အဟိရာဇကုလာနိ မေတ္တေန စိတ္တေန ဖရေယျ၊ န ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အဟိနာ ဒဋ္ဌော ကာလင်္ကရေယျ။

‘‘ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဝိရူပက္ခံ အဟိရာဇကုလံ၊ ဧရာပထံ အဟိရာဇကုလံ၊ ဆဗျာပုတ္တံ အဟိရာဇကုလံ၊ ကဏှာဂေါတမကံ အဟိရာဇကုလံ။ န ဟိ နူန သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဣမာနိ စတ္တာရိ အဟိရာဇကုလာနိ မေတ္တေန စိတ္တေန ဖရိ။ သစေ ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဣမာနိ စတ္တာရိ အဟိရာဇကုလာနိ မေတ္တေန စိတ္တေန ဖရေယျ၊ န ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အဟိနာ ဒဋ္ဌော ကာလင်္ကရေယျ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမာနိ စတ္တာရိ အဟိရာဇကုလာနိ မေတ္တေန စိတ္တေန ဖရိတုံ အတ္တဂုတ္တိယာ အတ္တရက္ခာယ အတ္တပရိတ္တာယာ’’တိ။

[စူဠဝ။ ၂၅၁၊ ဇာ။ ၁။၂။၁၀၅ ပဿိတဗ္ဗံ] ‘‘ဝိရူပက္ခေဟိ မေ မေတ္တံ၊ မေတ္တံ ဧရာပထေဟိ မေ၊

ဆဗျာပုတ္တေဟိ မေ မေတ္တံ၊ မေတ္တံ ကဏှာဂေါတမကေဟိ စ။

‘‘အပါဒကေဟိ မေ မေတ္တံ၊ မေတ္တံ ဒွိပါဒကေဟိ [ဒိပါဒကေဟိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မေ၊

စတုပ္ပဒေဟိ မေ မေတ္တံ၊ မေတ္တံ ဗဟုပ္ပဒေဟိ မေ။

‘‘မာ မံ အပါဒကော ဟိံသိ၊ မာ မံ ဟိံသိ ဒွိပါဒကော [ဒိပါဒကော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊

မာ မံ စတုပ္ပဒေါ ဟိံသိ၊ မာ မံ ဟိံသိ ဗဟုပ္ပဒေါ။

‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သဗ္ဗေ ပါဏာ၊ သဗ္ဗေ ဘူတာ စ ကေဝလာ၊

သဗ္ဗေ ဘဒြာနိ ပဿန္တု၊ မာ ကဉ္စိ [ကိဉ္စိ (သျာ။ ကံ။ က။)] ပါပမာဂမာ။

‘‘အပ္ပမာဏော ဗုဒ္ဓါ၊ အပ္ပမာဏော ဓမ္မော၊

အပ္ပမာဏော သင်္ဃော၊ ပမာဏဝန္တာနိ သရီသပါနိ [သိရိံသပါနိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။

‘‘အဟိဝိစ္ဆိကာ သတပဒီ၊ ဥဏ္ဏနာဘီ သရဗူ မူသိကာ၊

ကတာ မေ ရက္ခာ ကတာ မေ ပရိတ္တာ [ကတံ မေ ပရိတ္တံ (?)]၊ ပဋိက္ကမန္တု ဘူတာနိ၊

သောဟံ နမော ဘဂဝတော၊ နမော သတ္တန္နံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါန’’န္တိ။ သတ္တမံ၊

၈။ ဒေဝဒတ္တသုတ္တံ

၆၈။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ အစိရပက္ကန္တေ ဒေဝဒတ္တေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အတ္တဝဓာယ၊ ဘိက္ခဝေ [စူဠဝ။ ၂၅၂၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၈၄]၊ ဒေဝဒတ္တဿ လာဘသက္ကာရသိလောကော ဥဒပါဒိ။ ပရာဘဝါယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တဿ လာဘသက္ကာရသိလောကော ဥဒပါဒိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဒလီ အတ္တဝဓာယ ဖလံ ဒေတိ၊ ပရာဘဝါယ ဖလံ ဒေတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တဝဓာယ ဒေဝဒတ္တဿ လာဘသက္ကာရသိလောကော ဥဒပါဒိ၊ ပရာဘဝါယ ဒေဝဒတ္တဿ လာဘသက္ကာရသိလောကော ဥဒပါဒိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဠု အတ္တဝဓာယ ဖလံ ဒေတိ၊ ပရာဘဝါယ ဖလံ ဒေတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တဝဓာယ ဒေဝဒတ္တဿ လာဘသက္ကာရသိလောကော ဥဒပါဒိ၊ ပရာဘဝါယ ဒေဝဒတ္တဿ လာဘသက္ကာရသိလောကော ဥဒပါဒိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဠော အတ္တဝဓာယ ဖလံ ဒေတိ၊ ပရာဘဝါယ ဖလံ ဒေတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တဝဓာယ ဒေဝဒတ္တဿ လာဘသက္ကာရသိလောကော ဥဒပါဒိ၊ ပရာဘဝါယ ဒေဝဒတ္တဿ လာဘသက္ကာရသိလောကော ဥဒပါဒိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿတရီ အတ္တဝဓာယ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ၊ ပရာဘဝါယ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တဝဓာယ ဒေဝဒတ္တဿ လာဘသက္ကာရသိလောကော ဥဒပါဒိ၊ ပရာဘဝါယ ဒေဝဒတ္တဿ လာဘသက္ကာရသိလောကော ဥဒပါဒီ’’တိ။

‘‘ဖလံ ဝေ ကဒလိံ ဟန္တိ၊ ဖလံ ဝေဠုံ ဖလံ နဠံ၊

သက္ကာရော ကာပုရိသံ ဟန္တိ၊ ဂဗ္ဘော အဿတရိံ ယထာ’’တိ [စူဠဝ။ ၃၃၅၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၈၃၊ ၂။၁၈၄၊ နေတ္တိ။ ၉၀]။ အဋ္ဌမံ၊

၉။ ပဓာနသုတ္တံ

၆၉။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဓာနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သံဝရပ္ပဓာနံ၊ ပဟာနပ္ပဓာနံ၊ ဘာဝနာပ္ပဓာနံ၊ အနုရက္ခဏာပ္ပဓာနံ။ ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံဝရပ္ပဓာနံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံဝရပ္ပဓာနံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟာနပ္ပဓာနံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟာနပ္ပဓာနံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝနာပ္ပဓာနံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝနာပ္ပဓာနံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုရက္ခဏာပ္ပဓာနံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုရက္ခဏာပ္ပဓာနံ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ပဓာနာနီ’’တိ။

‘‘သံဝရော စ ပဟာနဉ္စ၊ ဘာဝနာ အနုရက္ခဏာ၊

ဧတေ ပဓာနာ စတ္တာရော၊ ဒေသိတာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊

ယော ဟိ [ယေဟိ (?)] ဘိက္ခု ဣဓာတာပီ၊ ခယံ ဒုက္ခဿ ပါပုဏေ’’တိ။ နဝမံ၊

၁၀။ အဓမ္မိကသုတ္တံ

၇၀။ ‘‘ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယေ ရာဇာနော အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ၊ ရာဇာယုတ္တာပိ တသ္မိံ သမယေ အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ။ ရာဇာယုတ္တေသု အဓမ္မိကေသု ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာပိ တသ္မိံ သမယေ အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ။ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု အဓမ္မိကေသု နေဂမဇာနပဒါပိ တသ္မိံ သမယေ အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ။ နေဂမဇာနပဒေသု အဓမ္မိကေသု ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တိ။ ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယေသု ပရိဝတ္တန္တေသု ဝိသမံ နက္ခတ္တာနိ တာရကရူပါနိ ပရိဝတ္တန္တိ။ ဝိသမံ နက္ခတ္တေသု တာရကရူပေသု ပရိဝတ္တန္တေသု ဝိသမံ ရတ္တိန္ဒိဝါ [ရတ္တိဒိဝါ (က။)] ပရိဝတ္တန္တိ။ ဝိသမံ ရတ္တိန္ဒိဝေသု ပရိဝတ္တန္တေသု ဝိသမံ မာသဒ္ဓမာသာ ပရိဝတ္တန္တိ။ ဝိသမံ မာသဒ္ဓမာသေသု ပရိဝတ္တန္တေသု ဝိသမံ ဥတုသံဝစ္ဆရာ ပရိဝတ္တန္တိ။ ဝိသမံ ဥတုသံဝစ္ဆရေသု ပရိဝတ္တန္တေသု ဝိသမံ ဝါတာ ဝါယန္တိ ဝိသမာ အပဉ္ဇသာ။ ဝိသမံ ဝါတေသု ဝါယန္တေသု ဝိသမေသု အပဉ္ဇသေသု ဒေဝတာ ပရိကုပိတာ ဘဝန္တိ။ ဒေဝတာသု ပရိကုပိတာသု ဒေဝေါ န သမ္မာ ဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆတိ။ ဒေဝေ န သမ္မာ ဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆန္တေ ဝိသမပါကာနိ [ဝိသမပါကီနိ (သီ။ သျာ။ ကံ။)၊ ဝိသမံ ပါကာနိ (က။)] သဿာနိ ဘဝန္တိ။ ဝိသမပါကာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဿာနိ မနုဿာ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ အပ္ပာယုကာ ဟောန္တိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ စ ဗဝှာဗာဓာ [ဗဟွာဗာဓာ (က။)] စ။

‘‘ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယေ ရာဇာနော ဓမ္မိကာ ဟောန္တိ၊ ရာဇာယုတ္တာပိ တသ္မိံ သမယေ ဓမ္မိကာ ဟောန္တိ။ ရာဇာယုတ္တေသု ဓမ္မိကေသု ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာပိ တသ္မိံ သမယေ ဓမ္မိကာ ဟောန္တိ။ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု ဓမ္မိကေသု နေဂမဇာနပဒါပိ တသ္မိံ သမယေ ဓမ္မိကာ ဟောန္တိ။ နေဂမဇာနပဒေသု ဓမ္မိကေသု သမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တိ။ သမံ စန္ဒိမသူရိယေသု ပရိဝတ္တန္တေသု သမံ နက္ခတ္တာနိ တာရကရူပါနိ ပရိဝတ္တန္တိ။ သမံ နက္ခတ္တေသု တာရကရူပေသု ပရိဝတ္တန္တေသု သမံ ရတ္တိန္ဒိဝါ ပရိဝတ္တန္တိ။ သမံ ရတ္တိန္ဒိဝေသု ပရိဝတ္တန္တေသု သမံ မာသဒ္ဓမာသာ ပရိဝတ္တန္တိ။ သမံ မာသဒ္ဓမာသေသု ပရိဝတ္တန္တေသု သမံ ဥတုသံဝစ္ဆရာ ပရိဝတ္တန္တိ။ သမံ ဥတုသံဝစ္ဆရေသု ပရိဝတ္တန္တေသု သမံ ဝါတာ ဝါယန္တိ သမာ ပဉ္ဇသာ။ သမံ ဝါတေသု ဝါယန္တေသု သမေသု ပဉ္ဇသေသု ဒေဝတာ အပရိကုပိတာ ဘဝန္တိ။ ဒေဝတာသု အပရိကုပိတာသု ဒေဝေါ သမ္မာ ဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆတိ။ ဒေဝေ သမ္မာ ဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆန္တေ သမပါကာနိ သဿာနိ ဘဝန္တိ။ သမပါကာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဿာနိ မနုဿာ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ ဒီဃာယုကာ စ ဟောန္တိ ဝဏ္ဏဝန္တော စ ဗလဝန္တော စ အပ္ပာဗာဓာ စာ’’တိ။

‘‘ဂုန္နံ စေ တရမာနာနံ၊ ဇိမှံ ဂစ္ဆတိ ပုင်္ဂဝေါ၊

သဗ္ဗာ တာ ဇိမှံ ဂစ္ဆန္တိ၊ နေတ္တေ ဇိမှံ ဂတေ သတိ။

‘‘ဧဝမေဝံ မနုဿေသု၊ ယော ဟောတိ သေဋ္ဌသမ္မတော၊

သော စေ အဓမ္မံ စရတိ၊ ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာ၊

သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ ဒုက္ခံ သေတိ၊ ရာဇာ စေ ဟောတိ အဓမ္မိကော။

‘‘ဂုန္နံ စေ တရမာနာနံ၊ ဥဇုံ ဂစ္ဆတိ ပုင်္ဂဝေါ၊

သဗ္ဗာ တာ ဥဇုံ ဂစ္ဆန္တိ၊ နေတ္တေ ဥဇုံ ဂတေ သတိ။

‘‘ဧဝမေဝံ မနုဿေသု၊ ယော ဟောတိ သေဋ္ဌသမ္မတော၊

သော သစေ [သော စေဝ (သီ။ ပီ။)၊ သော စေ (သျာ။)] ဓမ္မံ စရတိ၊ ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာ၊

သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ သုခံ သေတိ၊ ရာဇာ စေ ဟောတိ ဓမ္မိကော’’တိ။ ဒသမံ၊

ပတ္တကမ္မဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ပတ္တကမ္မံ အာနဏျကော [အနဏကော (သီ။ ပီ။)၊ အနဏျကော (က။)]၊ သဗြဟ္မနိရယာ ရူပေန ပဉ္စမံ၊

သရာဂအဟိရာဇာ ဒေဝဒတ္တော၊ ပဓာနံ အဓမ္မိကေန စာတိ။

(၈) ၃။ အပဏ္ဏကဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဓာနသုတ္တံ

၇၁။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အပဏ္ဏကပ္ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ယောနိ စဿ အာရဒ္ဓါ ဟောတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ၊ ဗဟုဿုတော ဟောတိ၊ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ၊ ပညဝါ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အပဏ္ဏကပ္ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ယောနိ စဿ အာရဒ္ဓါ ဟောတိ အာသဝါနံ ခယာယာ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ သမ္မာဒိဋ္ဌိသုတ္တံ

၇၂။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အပဏ္ဏကပ္ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ယောနိ စဿ အာရဒ္ဓါ ဟောတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? နေက္ခမ္မဝိတက္ကေန၊ အဗျာပါဒဝိတက္ကေန၊ အဝိဟိံသာဝိတက္ကေန၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အပဏ္ဏကပ္ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ယောနိ စဿ အာရဒ္ဓါ ဟောတိ အာသဝါနံ ခယာယာ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ သပ္ပုရိသသုတ္တံ

၇၃။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော အသပ္ပုရိသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသပ္ပုရိသော ယော ဟောတိ ပရဿ အဝဏ္ဏော တံ အပုဋ္ဌောပိ ပါတု ကရောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပုဋ္ဌဿ! ပုဋ္ဌော ခေါ ပန ပဉှာဘိနီတော အဟာပေတွာ အလမ္ဗိတွာ ပရိပူရံ ဝိတ္ထာရေန ပရဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသပ္ပုရိသော ယော ဟောတိ ပရဿ ဝဏ္ဏော တံ ပုဋ္ဌောပိ န ပါတု ကရောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အပုဋ္ဌဿ! ပုဋ္ဌော ခေါ ပန ပဉှာဘိနီတော ဟာပေတွာ လမ္ဗိတွာ အပရိပူရံ အဝိတ္ထာရေန ပရဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသပ္ပုရိသော ယော ဟောတိ အတ္တနော အဝဏ္ဏော တံ ပုဋ္ဌောပိ န ပါတု ကရောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အပုဋ္ဌဿ! ပုဋ္ဌော ခေါ ပန ပဉှာဘိနီတော ဟာပေတွာ လမ္ဗိတွာ အပရိပူရံ အဝိတ္ထာရေန အတ္တနော အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသပ္ပုရိသော ယော ဟောတိ အတ္တနော ဝဏ္ဏော တံ အပုဋ္ဌောပိ ပါတု ကရောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပုဋ္ဌဿ! ပုဋ္ဌော ခေါ ပန ပဉှာဘိနီတော အဟာပေတွာ အလမ္ဗိတွာ ပရိပူရံ ဝိတ္ထာရေန အတ္တနော ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော အသပ္ပုရိသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သပ္ပုရိသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပ္ပုရိသော ယော ဟောတိ ပရဿ အဝဏ္ဏော တံ ပုဋ္ဌောပိ န ပါတု ကရောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အပုဋ္ဌဿ! ပုဋ္ဌော ခေါ ပန ပဉှာဘိနီတော ဟာပေတွာ လမ္ဗိတွာ အပရိပူရံ အဝိတ္ထာရေန ပရဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပ္ပုရိသော ယော ဟောတိ ပရဿ ဝဏ္ဏော တံ အပုဋ္ဌောပိ ပါတု ကရောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပုဋ္ဌဿ! ပုဋ္ဌော ခေါ ပန ပဉှာဘိနီတော အဟာပေတွာ အလမ္ဗိတွာ ပရိပူရံ ဝိတ္ထာရေန ပရဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပ္ပုရိသော ယော ဟောတိ အတ္တနော အဝဏ္ဏော တံ အပုဋ္ဌောပိ ပါတု ကရောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပုဋ္ဌဿ! ပုဋ္ဌော ခေါ ပန ပဉှာဘိနီတော အဟာပေတွာ အလမ္ဗိတွာ ပရိပူရံ ဝိတ္ထာရေန အတ္တနော အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပ္ပုရိသော ယော ဟောတိ အတ္တနော ဝဏ္ဏော တံ ပုဋ္ဌောပိ န ပါတု ကရောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အပုဋ္ဌဿ! ပုဋ္ဌော ခေါ ပန ပဉှာဘိနီတော ဟာပေတွာ လမ္ဗိတွာ အပရိပူရံ အဝိတ္ထာရေန အတ္တနော ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သပ္ပုရိသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဓုကာ ယညဒေဝ ရတ္တိံ ဝါ ဒိဝံ ဝါ အာနီတာ ဟောတိ၊ တာဝဒေဝဿာ တိဗ္ဗံ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ သဿုယာပိ သသုရေပိ သာမိကေပိ အန္တမသော ဒါသကမ္မကရပေါရိသေသု။ သာ အပရေန သမယေန သံဝါသမနွာယ ဝိဿာသမနွာယ သဿုမ္ပိ သသုရမ္ပိ သာမိကမ္ပိ ဧဝမာဟ – ‘အပေထ၊ ကိံ ပန တုမှေ ဇာနာထာ’တိ! ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ယညဒေဝ ရတ္တိံ ဝါ ဒိဝံ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ၊ တာဝဒေဝဿ တိဗ္ဗံ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ ဘိက္ခူသု ဘိက္ခုနီသု ဥပါသကေသု ဥပါသိကာသု အန္တမသော အာရာမိကသမဏုဒ္ဒေသေသု။ သော အပရေန သမယေန သံဝါသမနွာယ ဝိဿာသမနွာယ အာစရိယမ္ပိ ဥပဇ္ဈာယမ္ပိ ဧဝမာဟ – ‘အပေထ၊ ကိံ ပန တုမှေ ဇာနာထာ’တိ! တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘အဓုနာဂတဝဓုကာသမေန စေတသာ ဝိဟရိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တတိယံ။

၄။ ပဌမအဂ္ဂသုတ္တံ

၇၄။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဂ္ဂါနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သီလဂ္ဂံ၊ သမာဓိဂ္ဂံ [သမာဓဂ္ဂံ (သီ။ သျာ။ ကံ)]၊ ပညာဂ္ဂံ၊ ဝိမုတ္တဂ္ဂံ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ အဂ္ဂါနီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဒုတိယအဂ္ဂသုတ္တံ

၇၅။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဂ္ဂါနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ရူပဂ္ဂံ၊ ဝေဒနာဂ္ဂံ၊ သညာဂ္ဂံ၊ ဘဝဂ္ဂံ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ အဂ္ဂါနီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ကုသိနာရသုတ္တံ

၇၆။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကုသိနာရာယံ ဝိဟရတိ ဥပဝတ္တနေ မလ္လာနံ သာလဝနေ အန္တရေန ယမကသာလာနံ ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘သိယာ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ [ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၇]၊ ဧကဘိက္ခုဿပိ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ ဗုဒ္ဓေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ သင်္ဃေ ဝါ မဂ္ဂေ ဝါ ပဋိပဒါယ ဝါ၊ ပုစ္ဆထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော အဟုဝတ္ထ – ‘သမ္မုခီဘူတော နော သတ္ထာ အဟောသိ၊ နာသက္ခိမှ ဘဂဝန္တံ သမ္မုခါ ပဋိပုစ္ဆိတု’’’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ တေ ဘိက္ခူ တုဏှီ အဟေသုံ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘သိယာ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကဘိက္ခုဿပိ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ ဗုဒ္ဓေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ သင်္ဃေ ဝါ မဂ္ဂေ ဝါ ပဋိပဒါယ ဝါ၊ ပုစ္ဆထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော အဟုဝတ္ထ – ‘သမ္မုခီဘူတော နော သတ္ထာ အဟောသိ၊ နာသက္ခိမှ ဘဂဝန္တံ သမ္မုခါ ပဋိပုစ္ဆိတု’’’န္တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ တုဏှီ အဟေသုံ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘သိယာ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကဘိက္ခုဿပိ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ ဗုဒ္ဓေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ သင်္ဃေ ဝါ မဂ္ဂေ ဝါ ပဋိပဒါယ ဝါ၊ ပုစ္ဆထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော အဟုဝတ္ထ – ‘သမ္မုခီဘူတော နော သတ္ထာ အဟောသိ၊ နာသက္ခိမှ ဘဂဝန္တံ သမ္မုခါ ပဋိပုစ္ဆိတု’’’န္တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ တုဏှီ အဟေသုံ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘သိယာ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထုဂါရဝေနပိ န ပုစ္ဆေယျာထ၊ သဟာယကောပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဟာယကဿ အာရောစေတူ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ တေ ဘိက္ခူ တုဏှီ အဟေသုံ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘန္တေ! ဧဝံ ပသန္နော အဟံ၊ ဘန္တေ! နတ္ထိ ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဧကဘိက္ခုဿပိ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ ဗုဒ္ဓေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ သင်္ဃေ ဝါ မဂ္ဂေ ဝါ ပဋိပဒါယ ဝါ’’တိ။

‘‘ပသာဒါ ခေါ တွံ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဒေသိ။ ဉာဏမေဝ ဟေတ္ထ၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတဿ – ‘နတ္ထိ ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဧကဘိက္ခုဿပိ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ ဗုဒ္ဓေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ သင်္ဃေ ဝါ မဂ္ဂေ ဝါ ပဋိပဒါယ ဝါ’။ ဣမေသဉှိ၊ အာနန္ဒ၊ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ယော ပစ္ဆိမကော ဘိက္ခု သော သောတာပန္နော အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ အစိန္တေယျသုတ္တံ

၇၇။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစိန္တေယျာနိ၊ န စိန္တေတဗ္ဗာနိ၊ ယာနိ စိန္တေန္တော ဥမ္မာဒဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဗုဒ္ဓါနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓဝိသယော အစိန္တေယျော၊ န စိန္တေတဗ္ဗော၊ ယံ စိန္တေန္တော ဥမ္မာဒဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿ။ ဈာယိဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဈာနဝိသယော အစိန္တေယျော၊ န စိန္တေတဗ္ဗော၊ ယံ စိန္တေန္တော ဥမ္မာဒဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿ။ ကမ္မဝိပါကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစိန္တေယျော၊ န စိန္တေတဗ္ဗော၊ ယံ စိန္တေန္တော ဥမ္မာဒဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿ။ လောကစိန္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစိန္တေယျာ၊ န စိန္တေတဗ္ဗာ၊ ယံ စိန္တေန္တော ဥမ္မာဒဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ အစိန္တေယျာနိ၊ န စိန္တေတဗ္ဗာနိ၊ ယာနိ စိန္တေန္တော ဥမ္မာဒဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဒက္ခိဏသုတ္တံ

၇၈။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ ဝိသုဒ္ဓိယော။ ကတမာ စတဿော? အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ၊ နော ပဋိဂ္ဂါဟကတော၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဝိသုဇ္ဈတိ၊ နော ဒါယကတော၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ နေဝ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ၊ နော ပဋိဂ္ဂါဟကတော၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော စေဝ ဝိသုဇ္ဈတိ ပဋိဂ္ဂါဟကတော စ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ၊ နော ပဋိဂ္ဂါဟကတော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယကော ဟောတိ သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော၊ ပဋိဂ္ဂါဟကာ ဟောန္တိ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ [ပဋိဂ္ဂါဟကော ဟောတိ ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော (သျာ။ ကံ။ က။) မ။ နိ။ ၃။၃၈၁ ဩလောကေတဗ္ဗံ]။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ၊ နော ပဋိဂ္ဂါဟကတော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဝိသုဇ္ဈတိ၊ နော ဒါယကတော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယကော ဟောတိ ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော၊ ပဋိဂ္ဂါဟကာ ဟောန္တိ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဝိသုဇ္ဈတိ၊ နော ဒါယကတော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ နေဝ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ၊ နော ပဋိဂ္ဂါဟကတော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယကော ဟောတိ ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော၊ ပဋိဂ္ဂါဟကာပိ ဟောန္တိ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ နေဝ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ၊ နော ပဋိဂ္ဂါဟကတော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော စေဝ ဝိသုဇ္ဈတိ ပဋိဂ္ဂါဟကတော စ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယကော ဟောတိ သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော၊ ပဋိဂ္ဂါဟကာပိ ဟောန္တိ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော စေဝ ဝိသုဇ္ဈတိ ပဋိဂ္ဂါဟကတော စ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ဒက္ခိဏာ ဝိသုဒ္ဓိယော’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဝဏိဇ္ဇသုတ္တံ

၇၉။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စဿ တာဒိသာဝ ဝဏိဇ္ဇာ ပယုတ္တာ ဆေဒဂါမိနီ ဟောတိ? ကော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စဿ တာဒိသာဝ ဝဏိဇ္ဇာ ပယုတ္တာ န ယထာဓိပ္ပာယာ [ယထာဓိပ္ပာယံ (သီ။)] ဟောတိ? ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စဿ တာဒိသာဝ ဝဏိဇ္ဇာ ပယုတ္တာ ယထာဓိပ္ပာယာ [ယထာဓိပ္ပာယံ (သီ။)] ဟောတိ? ကော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စဿ တာဒိသာဝ ဝဏိဇ္ဇာ ပယုတ္တာ ပရာဓိပ္ပာယာ ဟောတီ’’တိ?

‘‘ဣဓ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧကစ္စော သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဝါရေတိ – ‘ဝဒတု၊ ဘန္တေ၊ ပစ္စယေနာ’တိ။ သော ယေန ပဝါရေတိ တံ န ဒေတိ။ သော စေ တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂစ္ဆတိ၊ သော ယညဒေဝ ဝဏိဇ္ဇံ ပယောဇေတိ၊ သာဿ ဟောတိ ဆေဒဂါမိနီ။

‘‘ဣဓ ပန၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧကစ္စော သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဝါရေတိ – ‘ဝဒတု၊ ဘန္တေ၊ ပစ္စယေနာ’တိ။ သော ယေန ပဝါရေတိ တံ န ယထာဓိပ္ပာယံ ဒေတိ။ သော စေ တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂစ္ဆတိ၊ သော ယညဒေဝ ဝဏိဇ္ဇံ ပယောဇေတိ၊ သာဿ န ဟောတိ ယထာဓိပ္ပာယာ [ယထာဓိပ္ပာယံ (သီ။ က။)]။

‘‘ဣဓ ပန၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧကစ္စော သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဝါရေတိ – ‘ဝဒတု၊ ဘန္တေ၊ ပစ္စယေနာ’တိ။ သော ယေန ပဝါရေတိ တံ ယထာဓိပ္ပာယံ ဒေတိ။ သော စေ တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂစ္ဆတိ၊ သော ယညဒေဝ ဝဏိဇ္ဇံ ပယောဇေတိ၊ သာဿ ဟောတိ ယထာဓိပ္ပာယာ [ယထာဓိပ္ပာယံ (သီ။ က။)]။

‘‘ဣဓ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧကစ္စော သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဝါရေတိ – ‘ဝဒတု၊ ဘန္တေ၊ ပစ္စယေနာ’တိ။ သော ယေန ပဝါရေတိ တံ ပရာဓိပ္ပာယံ ဒေတိ။ သော စေ တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂစ္ဆတိ၊ သော ယညဒေဝ ဝဏိဇ္ဇံ ပယောဇေတိ၊ သာဿ ဟောတိ ပရာဓိပ္ပာယာ [ပရာဓိပ္ပာယံ (က။)]။

‘‘အယံ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စဿ တာဒိသာဝ ဝဏိဇ္ဇာ ပယုတ္တာ ဆေဒဂါမိနီ ဟောတိ။ အယံ ပန၊ သာရိပုတ္တ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စဿ တာဒိသာဝ ဝဏိဇ္ဇာ ပယုတ္တာ န ယထာဓိပ္ပာယာ ဟောတိ။ အယံ ခေါ ပန၊ သာရိပုတ္တ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စဿ တာဒိသာဝ ဝဏိဇ္ဇာ ပယုတ္တာ ယထာဓိပ္ပာယာ ဟောတိ။ အယံ ပန၊ သာရိပုတ္တ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စဿ တာဒိသာဝ ဝဏိဇ္ဇာ ပယုတ္တာ ပရာဓိပ္ပာယာ ဟောတီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ကမ္ဗောဇသုတ္တံ

၈၀။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မာတုဂါမော နေဝ သဘာယံ နိသီဒတိ၊ န ကမ္မန္တံ ပယောဇေတိ၊ န ကမ္ဗောဇံ ဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘ကောဓနော၊ အာနန္ဒ၊ မာတုဂါမော၊ ဣဿုကီ၊ အာနန္ဒ၊ မာတုဂါမော၊ မစ္ဆရီ၊ အာနန္ဒ၊ မာတုဂါမော၊ ဒုပ္ပညော၊ အာနန္ဒ၊ မာတုဂါမော – အယံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မာတုဂါမော နေဝ သဘာယံ နိသီဒတိ၊ န ကမ္မန္တံ ပယောဇေတိ၊ န ကမ္ဗောဇံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ဒသမံ။

အပဏ္ဏကဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ပဓာနံ ဒိဋ္ဌိသပ္ပုရိသ၊ ဝဓုကာ ဒွေ စ ဟောန္တိ အဂ္ဂါနိ၊

ကုသိနာရအစိန္တေယျာ၊ ဒက္ခိဏာ စ ဝဏိဇ္ဇာ ကမ္ဗောဇန္တိ။

(၉) ၄။ မစလဝဂ္ဂေါ

၁။ ပါဏာတိပါတသုတ္တံ

၈၁။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ၊ အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ ဟောတိ၊ မုသာဝါဒီ ဟောတိ – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။

‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ မုသာဝါဒသုတ္တံ

၈၂။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? မုသာဝါဒီ ဟောတိ၊ ပိသုဏဝါစော ဟောတိ၊ ဖရုသဝါစော ဟောတိ၊ သမ္ဖပ္ပလာပီ ဟောတိ – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။

‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ အဝဏ္ဏာရဟသုတ္တံ

၈၃။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အနနုဝိစ္စ အပရိယောဂါဟေတွာ အဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ အနနုဝိစ္စ အပရိယောဂါဟေတွာ ဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ အနနုဝိစ္စ အပရိယောဂါဟေတွာ အပ္ပသာဒနီယေ ဌာနေ ပသာဒံ ဥပဒံသေတိ၊ အနနုဝိစ္စ အပရိယောဂါဟေတွာ ပသာဒနီယေ ဌာနေ အပ္ပသာဒံ ဥပဒံသေတိ – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။

‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အနုဝိစ္စ ပရိယောဂါဟေတွာ အဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ အနုဝိစ္စ ပရိယောဂါဟေတွာ ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ အနုဝိစ္စ ပရိယောဂါဟေတွာ အပ္ပသာဒနီယေ ဌာနေ အပ္ပသာဒံ ဥပဒံသေတိ အနုဝိစ္စ ပရိယောဂါဟေတွာ ပသာဒနီယေ ဌာနေ ပသာဒံ ဥပဒံသေတိ – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ကောဓဂရုသုတ္တံ

၈၄။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ကောဓဂရု ဟောတိ န သဒ္ဓမ္မဂရု၊ မက္ခဂရု ဟောတိ န သဒ္ဓမ္မဂရု၊ လာဘဂရု ဟောတိ န သဒ္ဓမ္မဂရု၊ သက္ကာရဂရု ဟောတိ န သဒ္ဓမ္မဂရု – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။

‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? သဒ္ဓမ္မဂရု ဟောတိ န ကောဓဂရု၊ သဒ္ဓမ္မဂရု ဟောတိ န မက္ခဂရု၊ သဒ္ဓမ္မဂရု ဟောတိ န လာဘဂရု၊ သဒ္ဓမ္မဂရု ဟောတိ န သက္ကာရဂရု – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ တမောတမသုတ္တံ

၈၅။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? တမော တမပရာယဏော [… ပရာယနော (သျာ။ ကံ။ ပီ။) ပု။ ပ။ ၁၆၈၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၃၂]၊ တမော ဇောတိပရာယဏော၊ ဇောတိ တမပရာယဏော၊ ဇောတိ ဇောတိပရာယဏော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော တမော ဟောတိ တမပရာယဏော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ – စဏ္ဍာလကုလေ ဝါ ဝေနကုလေ ဝါ နေသာဒကုလေ ဝါ ရထကာရကုလေ ဝါ ပုက္ကုသကုလေ ဝါ ဒလိဒ္ဒေ အပ္ပန္နပါနဘောဇနေ ကသိရဝုတ္တိကေ၊ ယတ္ထ ကသိရေန ဃာသစ္ဆာဒေါ လဗ္ဘတိ။ သော စ ဟောတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဒ္ဒသိကော ဩကောဋိမကော ဗဝှာဗာဓော ကာဏော ဝါ ကုဏီ ဝါ ခဉ္ဇော ဝါ ပက္ခဟတော ဝါ၊ န လာဘီ အန္နဿ ပါနဿ ဝတ္ထဿ ယာနဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဿ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော တမော ဟောတိ တမပရာယဏော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော တမော ဟောတိ ဇောတိပရာယဏော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ – စဏ္ဍာလကုလေ ဝါ ဝေနကုလေ ဝါ နေသာဒကုလေ ဝါ ရထကာရကုလေ ဝါ ပုက္ကုသကုလေ ဝါ ဒလိဒ္ဒေ အပ္ပန္နပါနဘောဇနေ ကသိရဝုတ္တိကေ၊ ယတ္ထ ကသိရေန ဃာသစ္ဆာဒေါ လဗ္ဘတိ၊ သော စ ဟောတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဒ္ဒသိကော ဩကောဋိမကော ဗဝှာဗာဓော ကာဏော ဝါ ကုဏီ ဝါ ခဉ္ဇော ဝါ ပက္ခဟတော ဝါ န လာဘီ အန္နဿ ပါနဿ ဝတ္ထဿ ယာနဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဿ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရတိ၊ ဝါစာယ သုစရိတံ စရတိ၊ မနသာ သုစရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရိတွာ၊ ဝါစာယ သုစရိတံ စရိတွာ၊ မနသာ သုစရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော တမော ဟောတိ ဇောတိပရာယဏော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဇောတိ ဟောတိ တမပရာယဏော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဥစ္စေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ – ခတ္တိယမဟာသာလကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ ဝါ အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ မဟာဘောဂေ ပဟူတဇာတရူပရဇတေ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏေ ပဟူတဓနဓညေ၊ သော စ ဟောတိ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော၊ လာဘီ အန္နဿ ပါနဿ ဝတ္ထဿ ယာနဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဿ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဇောတိ ဟောတိ တမပရာယဏော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဇောတိ ဟောတိ ဇောတိပရာယဏော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဥစ္စေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ – ခတ္တိယမဟာသာလကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ ဝါ အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ မဟာဘောဂေ ပဟူတဇာတရူပရဇတေ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏေ ပဟူတဓနဓညေ၊ သော စ ဟောတိ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော၊ လာဘီ အန္နဿ ပါနဿ ဝတ္ထဿ ယာနဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဿ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရတိ၊ ဝါစာယ သုစရိတံ စရတိ၊ မနသာ သုစရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရိတွာ၊ ဝါစာယ သုစရိတံ စရိတွာ၊ မနသာ သုစရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဇောတိ ဟောတိ ဇောတိပရာယဏော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဩဏတောဏတသုတ္တံ

၈၆။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဩဏတောဏတော၊ ဩဏတုဏ္ဏတော၊ ဥဏ္ဏတောဏတော၊ ဥဏ္ဏတုဏ္ဏတော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ [ပု။ ပ။ ၁၆၉]။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ပုတ္တသုတ္တံ

၈၇။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? သမဏမစလော၊ သမဏပုဏ္ဍရီကော၊ သမဏပဒုမော၊ သမဏေသု သမဏသုခုမာလော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏမစလော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သေခေါ ဟောတိ ပါဋိပဒေါ [ပဋိပဒေါ (သျာ။ ကံ။ ပီ။) မ။ နိ။ ၂ သေခသုတ္တဝဏ္ဏနာ ဩလောကေတဗ္ဗာ]၊ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ ပတ္ထယမာနော ဝိဟရတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော ခတ္တိယဿ မုဒ္ဓါဝသိတ္တဿ ဇေဋ္ဌော ပုတ္တော အာဘိသေကော အနဘိသိတ္တော မစလပ္ပတ္တော၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သေခေါ ဟောတိ ပါဋိပဒေါ၊ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ ပတ္ထယမာနော ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏမစလော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပုဏ္ဍရီကော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ နော စ ခေါ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ [ဖဿိတွာ (သီ။ ပီ။)]။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပုဏ္ဍရီကော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပဒုမော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အဋ္ဌ စ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပဒုမော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏေသု သမဏသုခုမာလော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယာစိတောဝ ဗဟုလံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အပ္ပံ အယာစိတော၊ ယာစိတောဝ ဗဟုလံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အပ္ပံ အယာစိတော၊ ယာစိတောဝ ဗဟုလံ သေနာသနံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အပ္ပံ အယာစိတော၊ ယာစိတောဝ ဗဟုလံ ဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အပ္ပံ အယာစိတော။ ယေဟိ ခေါ ပန သဗြဟ္မစာရီဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟရတိ၊ တျဿ [တျာဿ (သီ။) အ။ နိ။ ၅။၁၀၄] မနာပေနေဝ ဗဟုလံ ကာယကမ္မေန သမုဒါစရန္တိ၊ အပ္ပံ အမနာပေန၊ မနာပေနေဝ ဗဟုလံ ဝစီကမ္မေန သမုဒါစရန္တိ၊ အပ္ပံ အမနာပေန၊ မနာပေနေဝ ဗဟုလံ မနောကမ္မေန သမုဒါစရန္တိ၊ အပ္ပံ အမနာပေန၊ မနာပံယေဝ ဗဟုလံ ဥပဟာရံ ဥပဟရန္တိ၊ အပ္ပံ အမနာပံ။ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ ဝေဒယိတာနိ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိ ဝါ သေမှသမုဋ္ဌာနာနိ ဝါ ဝါတသမုဋ္ဌာနာနိ ဝါ သန္နိပါတိကာနိ ဝါ ဥတုပရိဏာမဇာနိ ဝါ ဝိသမပရိဟာရဇာနိ ဝါ ဩပက္ကမိကာနိ ဝါ ကမ္မဝိပါကဇာနိ ဝါ၊ တာနိ ပနဿ န ဗဟုဒေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အပ္ပာဗာဓော ဟောတိ။ စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ၊ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏေသု သမဏသုခုမာလော ဟောတိ။

‘‘ယဉှိ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ သမဏေသု သမဏသုခုမာလောတိ၊ မမေဝ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ သမဏေသု သမဏသုခုမာလောတိ။ အဟဉှိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာစိတောဝ ဗဟုလံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇာမိ၊ အပ္ပံ အယာစိတော၊ ယာစိတောဝ ဗဟုလံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇာမိ၊ အပ္ပံ အယာစိတော၊ ယာစိတောဝ ဗဟုလံ သေနာသနံ ပရိဘုဉ္ဇာမိ၊ အပ္ပံ အယာစိတော၊ ယာစိတောဝ ဗဟုလံ ဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပရိဘုဉ္ဇာမိ၊ အပ္ပံ အယာစိတော။ ယေဟိ ခေါ ပန ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟရာမိ တေ မေ မနာပေနေဝ ဗဟုလံ ကာယကမ္မေန သမုဒါစရန္တိ၊ အပ္ပံ အမနာပေန၊ မနာပေနေဝ ဗဟုလံ ဝစီကမ္မေန သမုဒါစရန္တိ၊ အပ္ပံ အမနာပေန၊ မနာပေနေဝ ဗဟုလံ မနောကမ္မေန သမုဒါစရန္တိ၊ အပ္ပံ အမနာပေန၊ မနာပံယေဝ ဗဟုလံ ဥပဟာရံ ဥပဟရန္တိ၊ အပ္ပံ အမနာပံ။ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ ဝေဒယိတာနိ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိ ဝါ သေမှသမုဋ္ဌာနာနိ ဝါ ဝါတသမုဋ္ဌာနာနိ ဝါ သန္နိပါတိကာနိ ဝါ ဥတုပရိဏာမဇာနိ ဝါ ဝိသမပရိဟာရဇာနိ ဝါ ဩပက္ကမိကာနိ ဝါ ကမ္မဝိပါကဇာနိ ဝါ၊ တာနိ မေ န ဗဟုဒေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အပ္ပာဗာဓောဟမသ္မိ။ စတုန္နံ ခေါ ပနသ္မိ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ၊ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ။

‘‘ယဉှိ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ သမဏေသု သမဏသုခုမာလောတိ၊ မမေဝ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ သမဏေသု သမဏသုခုမာလောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ သံယောဇနသုတ္တံ

၈၈။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? သမဏမစလော၊ သမဏပုဏ္ဍရီကော၊ သမဏပဒုမော၊ သမဏေသု သမဏသုခုမာလော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော [ပု။ ပ။ ၁၉၀ (ထောကံ ဝိသဒိသံ)] သမဏမစလော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ သောတာပန္နော ဟောတိ အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏမစလော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပုဏ္ဍရီကော ဟောတိ? ဣဓ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ၊ ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ သကဒါဂါမီ ဟောတိ၊ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပုဏ္ဍရီကော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပဒုမော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော ဟောတိ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပဒုမော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏေသု သမဏသုခုမာလော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏေသု သမဏသုခုမာလော ဟောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ သမ္မာဒိဋ္ဌိသုတ္တံ

၈၉။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? သမဏမစလော၊ သမဏပုဏ္ဍရီကော၊ သမဏပဒုမော၊ သမဏေသု သမဏသုခုမာလော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏမစလော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္မာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဟောတိ၊ သမ္မာဝါစော ဟောတိ၊ သမ္မာကမ္မန္တော ဟောတိ၊ သမ္မာအာဇီဝေါ ဟောတိ၊ သမ္မာဝါယာမော ဟောတိ၊ သမ္မာသတိ [သမ္မာသတီ (သီ။ က။)] ဟောတိ၊ သမ္မာသမာဓိ [သမ္မာသမာဓီ (သီ။ က။)] ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏမစလော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပုဏ္ဍရီကော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္မာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဟောတိ၊ သမ္မာဝါစော ဟောတိ၊ သမ္မာကမ္မန္တော ဟောတိ၊ သမ္မာအာဇီဝေါ ဟောတိ၊ သမ္မာဝါယာမော ဟောတိ၊ သမ္မာသတိ ဟောတိ၊ သမ္မာသမာဓိ ဟောတိ၊ သမ္မာဉာဏီ ဟောတိ၊ သမ္မာဝိမုတ္တိ [သမ္မာဝိမုတ္တီ (သီ။ က။)] ဟောတိ၊ နော စ ခေါ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပုဏ္ဍရီကော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပဒုမော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္မာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဝိမုတ္တိ ဟောတိ၊ အဋ္ဌ စ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပဒုမော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏေသု သမဏသုခုမာလော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယာစိတောဝ ဗဟုလံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အပ္ပံ အယာစိတော…ပေ… ယဉှိ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ သမဏေသု သမဏသုခုမာလောတိ၊ မမေဝ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ သမဏေသု သမဏသုခုမာလောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ခန္ဓသုတ္တံ

၉၀။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? သမဏမစလော၊ သမဏပုဏ္ဍရီကော၊ သမဏပဒုမော၊ သမဏေသု သမဏသုခုမာလော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏမစလော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သေခေါ ဟောတိ အပ္ပတ္တမာနသော၊ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ ပတ္ထယမာနော ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏမစလော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပုဏ္ဍရီကော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿီ ဝိဟရတိ – ‘ဣတိ ရူပံ၊ ဣတိ ရူပဿ သမုဒယော၊ ဣတိ ရူပဿ အတ္ထင်္ဂမော၊ ဣတိ ဝေဒနာ…ပေ… ဣတိ သညာ…ပေ… ဣတိ သင်္ခါရာ…ပေ… ဣတိ ဝိညာဏံ၊ ဣတိ ဝိညာဏဿ သမုဒယော၊ ဣတိ ဝိညာဏဿ အတ္ထင်္ဂမော’တိ၊ နော စ ခေါ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပုဏ္ဍရီကော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပဒုမော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿီ ဝိဟရတိ – ‘ဣတိ ရူပံ၊ ဣတိ ရူပဿ သမုဒယော၊ ဣတိ ရူပဿ အတ္ထင်္ဂမော၊ ဣတိ ဝေဒနာ…ပေ… ဣတိ သညာ…ပေ… ဣတိ သင်္ခါရာ…ပေ… ဣတိ ဝိညာဏံ၊ ဣတိ ဝိညာဏဿ သမုဒယော၊ ဣတိ ဝိညာဏဿ အတ္ထင်္ဂမော’တိ၊ အဋ္ဌ စ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏပဒုမော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သမဏေသု သမဏသုခုမာလော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယာစိတောဝ ဗဟုလံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အပ္ပံ အယာစိတော…ပေ… မမေဝ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ သမဏေသု သမဏသုခုမာလောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ဒသမံ။

မစလဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ပါဏာတိပါတော စ မုသာ၊ အဝဏ္ဏကောဓတမောဏတာ၊

ပုတ္တော သံယောဇနဉ္စေဝ၊ ဒိဋ္ဌိ ခန္ဓေန တေ ဒသာတိ။

(၁၀) ၅။ အသုရဝဂ္ဂေါ

၁။ အသုရသုတ္တံ

၉၁။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? အသုရော အသုရပရိဝါရော၊ အသုရော ဒေဝပရိဝါရော၊ ဒေဝေါ အသုရပရိဝါရော၊ ဒေဝေါ ဒေဝပရိဝါရော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အသုရော ဟောတိ အသုရပရိဝါရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဒုဿီလော ဟောတိ ပါပဓမ္မော၊ ပရိသာပိဿ ဟောတိ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အသုရော ဟောတိ အသုရပရိဝါရော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အသုရော ဟောတိ ဒေဝပရိဝါရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဒုဿီလော ဟောတိ ပါပဓမ္မော၊ ပရိသာ စ ခွဿ ဟောတိ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အသုရော ဟောတိ ဒေဝပရိဝါရော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒေဝေါ ဟောတိ အသုရပရိဝါရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလဝါ ဟောတိ ကလျာဏဓမ္မော၊ ပရိသာ စ ခွဿ ဟောတိ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒေဝေါ ဟောတိ အသုရပရိဝါရော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒေဝေါ ဟောတိ ဒေဝပရိဝါရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလဝါ ဟောတိ ကလျာဏဓမ္မော၊ ပရိသာပိဿ ဟောတိ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒေဝေါ ဟောတိ၊ ဒေဝပရိဝါရော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂။ ပဌမသမာဓိသုတ္တံ

၉၂။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လာဘီ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ၊ န လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လာဘီ ဟောတိ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ၊ န လာဘီ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော န စေဝ လာဘီ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ န စ လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လာဘီ စေဝ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ လာဘီ စ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဒုတိယသမာဓိသုတ္တံ

၉၃။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လာဘီ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ၊ န လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လာဘီ ဟောတိ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ၊ န လာဘီ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော န စေဝ လာဘီ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ န စ လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လာဘီ စေဝ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ လာဘီ စ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော လာဘီ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ န လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ၊ တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေန အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထေ ပတိဋ္ဌာယ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ ယောဂေါ ကရဏီယော။ သော အပရေန သမယေန လာဘီ စေဝ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ လာဘီ စ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ န လာဘီ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ၊ တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေန အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ ပတိဋ္ဌာယ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထေ ယောဂေါ ကရဏီယော။ သော အပရေန သမယေန လာဘီ စေဝ ဟောတိ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ လာဘီ စ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော န စေဝ လာဘီ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ န စ လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ၊ တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေန တေသံယေဝ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဋိလာဘာယ အဓိမတ္တော ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ ကရဏီယံ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တစေလော ဝါ အာဒိတ္တသီသော ဝါ တဿေဝ [တဿ တဿေဝ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] စေလဿ ဝါ သီသဿ ဝါ နိဗ္ဗာပနာယ အဓိမတ္တံ ဆန္ဒဉ္စ ဝါယာမဉ္စ ဥဿာဟဉ္စ ဥဿောဠှိဉ္စ အပ္ပဋိဝါနိဉ္စ သတိဉ္စ သမ္ပဇညဉ္စ ကရေယျ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေန ပုဂ္ဂလေန တေသံယေဝ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဋိလာဘာယ အဓိမတ္တော ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ ကရဏီယံ။ သော အပရေန သမယေန လာဘီ စေဝ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ လာဘီ စ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော လာဘီ စေဝ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ လာဘီ စ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ၊ တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေန တေသုယေဝ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာယ ဥတ္တရိ [ဥတ္တရိံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အာသဝါနံ ခယာယ ယောဂေါ ကရဏီယော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ တတိယံ။

၄။ တတိယသမာဓိသုတ္တံ

၉၄။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လာဘီ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ၊ န လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လာဘီ ဟောတိ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ၊ န လာဘီ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော န စေဝ လာဘီ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ န စ လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လာဘီ စေဝ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ လာဘီ စ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော လာဘီ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ န လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ၊ တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေန ယွာယံ ပုဂ္ဂလော လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘ကထံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ သင်္ခါရာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ? ကထံ သင်္ခါရာ သမ္မသိတဗ္ဗာ? ကထံ သင်္ခါရာ ဝိပဿိတဗ္ဗာ’ [ပဿိတဗ္ဗာ (က။)] တိ? တဿ သော ယထာဒိဋ္ဌံ ယထာဝိဒိတံ ဗျာကရောတိ – ‘ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ သင်္ခါရာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ဧဝံ သင်္ခါရာ သမ္မသိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ သင်္ခါရာ ဝိပဿိတဗ္ဗာ’တိ။ သော အပရေန သမယေန လာဘီ စေဝ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ လာဘီ စ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ န လာဘီ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ၊ တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေန ယွာယံ ပုဂ္ဂလော လာဘီ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘ကထံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ စိတ္တံ သဏ္ဌပေတဗ္ဗံ? ကထံ စိတ္တံ သန္နိသာဒေတဗ္ဗံ? ကထံ စိတ္တံ ဧကောဒိ ကာတဗ္ဗံ? ကထံ စိတ္တံ သမာဒဟာတဗ္ဗ’န္တိ? တဿ သော ယထာဒိဋ္ဌံ ယထာဝိဒိတံ ဗျာကရောတိ – ‘ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စိတ္တံ သဏ္ဌပေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ စိတ္တံ သန္နိသာဒေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ စိတ္တံ ဧကောဒိ ကာတဗ္ဗံ [ဧကောဒိ ကတ္တဗ္ဗံ (ပီ။)]၊ ဧဝံ စိတ္တံ သမာဒဟာတဗ္ဗ’န္တိ။ သော အပရေန သမယေ လာဘီ စေဝ ဟောတိ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ လာဘီ စ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော န စေဝ လာဘီ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ န စ လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ၊ တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေန ယွာယံ ပုဂ္ဂလော လာဘီ စေဝ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ လာဘီ စ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘ကထံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ စိတ္တံ သဏ္ဌပေတဗ္ဗံ? ကထံ စိတ္တံ သန္နိသာဒေတဗ္ဗံ? ကထံ စိတ္တံ ဧကောဒိ ကာတဗ္ဗံ? ကထံ စိတ္တံ သမာဒဟာတဗ္ဗံ? ကထံ သင်္ခါရာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ? ကထံ သင်္ခါရာ သမ္မသိတဗ္ဗာ? ကထံ သင်္ခါရာ ဝိပဿိတဗ္ဗာ’တိ? တဿ သော ယထာဒိဋ္ဌံ ယထာဝိဒိတံ ဗျာကရောတိ – ‘ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စိတ္တံ သဏ္ဌပေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ စိတ္တံ သန္နိသာဒေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ စိတ္တံ ဧကောဒိ ကာတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ စိတ္တံ သမာဒဟာတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ သင်္ခါရာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ဧဝံ သင်္ခါရာ သမ္မသိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ သင်္ခါရာ ဝိပဿိတဗ္ဗာ’တိ။ သော အပရေန သမယေန လာဘီ စေဝ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ လာဘီ စ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော လာဘီ စေဝ ဟောတိ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထဿ လာဘီ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ၊ တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေန တေသု စေဝ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာယ ဥတ္တရိ အာသဝါနံ ခယာယ ယောဂေါ ကရဏီယော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဆဝါလာတသုတ္တံ

၉၅။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? နေဝတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော နော အတ္တဟိတာယ၊ အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ အတ္တဟိတာယ စေဝ [အတ္တဟိတာယ စ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပဋိပန္နော ပရဟိတာယ စ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဝါလာတံ ဥဘတော ပဒိတ္တံ [အာဒိတ္တံ (က။)]၊ မဇ္ဈေ ဂူထဂတံ၊ နေဝ ဂါမေ ကဋ္ဌတ္ထံ ဖရတိ န အရညေ ( ) [(ကဋ္ဌတ္ထံ ဖရတိ) ကတ္ထစိ]၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော နော အတ္တဟိတာယ၊ အယံ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ အယံ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ စေဝ ပဋိပန္နော ပရဟိတာယ စ၊ အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဂ္ဂေါ စ သေဋ္ဌော စ ပါမောက္ခော [မောက္ခော (ပီ။) သံ။ နိ။ ၃။၆၆၂-၆၆၃၊ အ။ နိ။ ၅။၁၈၁] စ ဥတ္တမော စ ပဝရော စ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂဝါ ခီရံ၊ ခီရမှာ ဒဓိ၊ ဒဓိမှာ နဝနီတံ၊ နဝနီတမှာ သပ္ပိ၊ သပ္ပိမှာ သပ္ပိမဏ္ဍော၊ သပ္ပိမဏ္ဍော [သပ္ပိမှာ သပ္ပိမဏ္ဍော (က။)] တတ္ထ [တတြ (သံ။ နိ။ ၃။၆၆၂-၆၆၂)] အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ စေဝ ပဋိပန္နော ပရဟိတာယ စ၊ အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဂ္ဂေါ စ သေဋ္ဌော စ ပါမောက္ခော စ ဥတ္တမော စ ပဝရော စ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ရာဂဝိနယသုတ္တံ

၉၆။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော နော အတ္တဟိတာယ၊ နေဝတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ အတ္တဟိတာယ စေဝ ပဋိပန္နော ပရဟိတာယ စ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ နော ပရဟိတာယ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တနာ ရာဂဝိနယာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရံ ရာဂဝိနယာယ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ ဒေါသဝိနယာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရံ ဒေါသဝိနယာယ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ မောဟဝိနယာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရံ မောဟဝိနယာယ သမာဒပေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရဟိတာယ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော အတ္တဟိတာယ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တနာ န ရာဂဝိနယာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ပရံ ရာဂဝိနယာယ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ န ဒေါသဝိနယာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ပရံ ဒေါသဝိနယာယ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ န မောဟဝိနယာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ပရံ မောဟဝိနယာယ သမာဒပေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော အတ္တဟိတာယ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရဟိတာယ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တနာ န ရာဂဝိနယာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရံ ရာဂဝိနယာယ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ န ဒေါသဝိနယာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရံ ဒေါသဝိနယာယ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ န မောဟဝိနယာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရံ မောဟဝိနယာယ သမာဒပေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရဟိတာယ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ စေဝ ပဋိပန္နော ဟောတိ ပရဟိတာယ စ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တနာ စ ရာဂဝိနယာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ပရဉ္စ ရာဂဝိနယာယ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ စ ဒေါသဝိနယာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ပရဉ္စ ဒေါသဝိနယာယ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ စ မောဟဝိနယာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ပရဉ္စ မောဟဝိနယာယ သမာဒပေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ စေဝ ပဋိပန္နော ဟောတိ ပရဟိတာယ စ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ခိပ္ပနိသန္တိသုတ္တံ

၉၇။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော နော အတ္တဟိတာယ၊ နေဝတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ အတ္တဟိတာယ စေဝ ပဋိပန္နော ပရဟိတာယ စ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရဟိတာယ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ခိပ္ပနိသန္တီ စ ဟောတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ သုတာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ဓာရကဇာတိကော [ဓာရဏဇာတိကော (က။)] ဟောတိ၊ ဓာတာနဉ္စ [ဓတာနဉ္စ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဓမ္မာနံ အတ္ထူပပရိက္ခီ ဟောတိ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ၊ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော စ ကလျာဏဝါစော ဟောတိ ကလျာဏဝါက္ကရဏော ပေါရိယာ ဝါစာယ သမန္နာဂတော ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ၊ နော စ သန္ဒဿကော ဟောတိ သမာဒပကော [သမာဒါပကော (?)] သမုတ္တေဇကော သမ္ပဟံသကော သဗြဟ္မစာရီနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရဟိတာယ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော အတ္တဟိတာယ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော န ဟေဝ ခေါ ခိပ္ပနိသန္တီ ဟောတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ နော စ သုတာနံ ဓမ္မာနံ ဓာရကဇာတိကော ဟောတိ၊ နော စ ဓာတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထူပပရိက္ခီ ဟောတိ၊ နော စ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ကလျာဏဝါစော စ ဟောတိ ကလျာဏဝါက္ကရဏော ပေါရိယာ ဝါစာယ သမန္နာဂတော ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ၊ သန္ဒဿကော စ ဟောတိ သမာဒပကော သမုတ္တေဇကော သမ္ပဟံသကော သဗြဟ္မစာရီနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော အတ္တဟိတာယ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရဟိတာယ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော န ဟေဝ ခေါ ခိပ္ပနိသန္တီ ဟောတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ နော စ သုတာနံ ဓမ္မာနံ ဓာရကဇာတိကော ဟောတိ၊ နော စ ဓာတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထူပပရိက္ခီ ဟောတိ၊ နော စ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော စ ကလျာဏဝါစော ဟောတိ ကလျာဏဝါက္ကရဏော ပေါရိယာ ဝါစာယ သမန္နာဂတော ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ၊ နော စ သန္ဒဿကော ဟောတိ သမာဒပကော သမုတ္တေဇကော သမ္ပဟံသကော သဗြဟ္မစာရီနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရဟိတာယ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ စေဝ ပဋိပန္နော ဟောတိ ပရဟိတာယ စ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ခိပ္ပနိသန္တီ စ ဟောတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ သုတာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ဓာရကဇာတိကော ဟောတိ၊ ဓာတာနဉ္စ ဓမ္မာနံ အတ္ထူပပရိက္ခီ ဟောတိ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ၊ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ကလျာဏဝါစော စ ဟောတိ ကလျာဏဝါက္ကရဏော ပေါရိယာ ဝါစာယ သမန္နာဂတော ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ၊ သန္ဒဿကော စ ဟောတိ သမာဒပကော သမုတ္တေဇကော သမ္ပဟံသကော သဗြဟ္မစာရီနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ စေဝ ပဋိပန္နော ဟောတိ ပရဟိတာယ စ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ အတ္တဟိတသုတ္တံ

၉၈။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော နော အတ္တဟိတာယ၊ နေဝတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ အတ္တဟိတာယ စေဝ ပဋိပန္နော ပရဟိတာယ စ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ သိက္ခာပဒသုတ္တံ

၉၉။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော နော အတ္တဟိတာယ၊ နေဝတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ၊ အတ္တဟိတာယ စေဝ ပဋိပန္နော ပရဟိတာယ စ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရဟိတာယ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တနာ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ နော ပရံ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ နော ပရံ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ နော ပရံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ နော ပရံ မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ နော ပရံ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရဟိတာယ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော အတ္တဟိတာယ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တနာ ပါဏာတိပါတာ အပ္ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ပရံ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ အဒိန္နာဒါနာ အပ္ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ပရံ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ အပ္ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ပရံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ မုသာဝါဒါ အပ္ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ပရံ မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ၊ အတ္တနာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ အပ္ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ပရံ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော အတ္တဟိတာယ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ နော ပရဟိတာယ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တနာ ပါဏာတိပါတာ အပ္ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ နော ပရံ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ…ပေ… အတ္တနာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ အပ္ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ နော ပရံ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ နော ပရဟိတာယ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ စေဝ ပဋိပန္နော ဟောတိ ပရဟိတာယ စ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တနာ စ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ပရဉ္စ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ…ပေ… အတ္တနာ စ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ပရဉ္စ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိယာ သမာဒပေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ စေဝ ပဋိပန္နော ဟောတိ ပရဟိတာယ စ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ပေါတလိယသုတ္တံ

၁၀၀။ အထ ခေါ ပေါတလိယော ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ပေါတလိယံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ပေါတလိယ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ပေါတလိယ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော [ပု။ ပ။ ၁၆၅] အဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ နော စ ခေါ ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန။ ဣဓ ပန၊ ပေါတလိယ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ နော စ ခေါ အဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန။ ဣဓ ပန၊ ပေါတလိယ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နေဝ အဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ နော စ ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန။ ဣဓ ပန၊ ပေါတလိယ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဝဏ္ဏာရဟဿ စ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ ဝဏ္ဏာရဟဿ စ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန။ ဣမေ ခေါ၊ ပေါတလိယ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ဣမေသံ ခေါ၊ ပေါတလိယ၊ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ကတမော တေ ပုဂ္ဂလော ခမတိ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ?

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ နော စ ခေါ ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန။ ဣဓ ပန၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ နော စ ခေါ အဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန။ ဣဓ ပန၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နေဝ အဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ နော စ ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန။ ဣဓ ပန၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဝဏ္ဏာရဟဿ စ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ ဝဏ္ဏာရဟဿ စ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန။ ဣမေ ခေါ၊ ဘော ဂေါတမ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ဣမေသံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော နေဝ အဝဏ္ဏာရဟဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ နော စ ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ အယံ မေ ပုဂ္ဂလော ခမတိ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဘိက္ကန္တာ [အဘိက္ကန္တတရာ (က။)] ဟေသာ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ယဒိဒံ ဥပေက္ခာ’’တိ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ပေါတလိယ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော…ပေ… ဣမေ ခေါ၊ ပေါတလိယ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ဣမေသံ ခေါ၊ ပေါတလိယ၊ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အဝဏ္ဏာရဟဿ စ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ ဝဏ္ဏာရဟဿ စ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဘိက္ကန္တာ ဟေသာ၊ ပေါတလိယ၊ ယဒိဒံ တတ္ထ တတ္ထ ကာလညုတာ’’တိ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော…ပေ… ဣမေ ခေါ၊ ဘော ဂေါတမ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ဣမေသံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အဝဏ္ဏာရဟဿ စ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ ဝဏ္ဏာရဟဿ စ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတာ ဘူတံ တစ္ဆံ ကာလေန၊ အယံ မေ ပုဂ္ဂလော ခမတိ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဘိက္ကန္တာ ဟေသာ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ယဒိဒံ တတ္ထ တတ္ထ ကာလညုတာ။

‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဂေါတမ! သေယျထာပိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ၊ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ၊ မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ၊ အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ – စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ၊ ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ဒသမံ။

အသုရဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အသုရော တယော သမာဓီ၊ ဆဝါလာတေန ပဉ္စမံ၊

ရာဂေါ နိသန္တိ အတ္တဟိတံ၊ သိက္ခာ ပေါတလိယေန စာတိ။

ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ သမတ္တံ။

၃။ တတိယပဏ္ဏာသကံ

(၁၁) ၁။ ဝလာဟကဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမဝလာဟကသုတ္တံ

၁၀၁။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလာဟကာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဂဇ္ဇိတာ နော ဝဿိတာ၊ ဝဿိတာ နော ဂဇ္ဇိတာ၊ နေဝ ဂဇ္ဇိတာ နော ဝဿိတာ၊ ဂဇ္ဇိတာ စ ဝဿိတာ စ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဝလာဟကာ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဝလာဟကူပမာ [ပု။ ပ။ ၁၅၇] ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဂဇ္ဇိတာ နော ဝဿိတာ၊ ဝဿိတာ နော ဂဇ္ဇိတာ၊ နေဝ ဂဇ္ဇိတာ နော ဝဿိတာ၊ ဂဇ္ဇိတာ စ ဝဿိတာ စ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂဇ္ဇိတာ ဟောတိ နော ဝဿိတာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဘာသိတာ ဟောတိ၊ နော ကတ္တာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂဇ္ဇိတာ ဟောတိ၊ နော ဝဿိတာ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလာဟကော ဂဇ္ဇိတာ၊ နော ဝဿိတာ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဝဿိတာ ဟောတိ၊ နော ဂဇ္ဇိတာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကတ္တာ ဟောတိ၊ နော ဘာသိတာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဝဿိတာ ဟောတိ၊ နော ဂဇ္ဇိတာ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလာဟကော ဝဿိတာ၊ နော ဂဇ္ဇိတာ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝ ဂဇ္ဇိတာ ဟောတိ၊ နော ဝဿိတာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နေဝ ဘာသိတာ ဟောတိ၊ နော ကတ္တာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝ ဂဇ္ဇိတာ ဟောတိ၊ နော ဝဿိတာ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလာဟကော နေဝ ဂဇ္ဇိတာ [နေဝ ဂဇ္ဇိတာ ဟောတိ (က။)]၊ နော ဝဿိတာ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂဇ္ဇိတာ စ ဟောတိ ဝဿိတာ စ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဘာသိတာ စ ဟောတိ ကတ္တာ စ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂဇ္ဇိတာ စ ဟောတိ ဝဿိတာ စ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလာဟကော ဂဇ္ဇိတာ စ [ဂဇ္ဇိတာ စ ဟောတိ (က။)] ဝဿိတာ စ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဝလာဟကူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယဝလာဟကသုတ္တံ

၁၀၂။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလာဟကာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဂဇ္ဇိတာ နော ဝဿိတာ၊ ဝဿိတာ နော ဂဇ္ဇိတာ၊ နေဝ ဂဇ္ဇိတာ နော ဝဿိတာ ဂဇ္ဇိတာ စ ဝဿိတာ စ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဝလာဟကာ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဝလာဟကူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဂဇ္ဇိတာ နော ဝဿိတာ၊ ဝဿိတာ နော ဂဇ္ဇိတာ၊ နေဝ ဂဇ္ဇိတာ နော ဝဿိတာ၊ ဂဇ္ဇိတာ စ ဝဿိတာ စ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂဇ္ဇိတာ ဟောတိ၊ နော ဝဿိတာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂဇ္ဇိတာ ဟောတိ၊ နော ဝဿိတာ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလာဟကော ဂဇ္ဇိတာ၊ နော ဝဿိတာ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဝဿိတာ ဟောတိ၊ နော ဂဇ္ဇိတာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မံ န ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဝဿိတာ ဟောတိ၊ နော ဂဇ္ဇိတာ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလာဟကော ဝဿိတာ၊ နော ဂဇ္ဇိတာ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝ ဂဇ္ဇိတာ ဟောတိ၊ နော ဝဿိတာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နေဝ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝ ဂဇ္ဇိတာ ဟောတိ၊ နော ဝဿိတာ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလာဟကော နေဝ ဂဇ္ဇိတာ၊ နော ဝဿိတာ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂဇ္ဇိတာ စ ဟောတိ ဝဿိတာ စ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂဇ္ဇိတာ စ ဟောတိ ဝဿိတာ စ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလာဟကော ဂဇ္ဇိတာ စ ဝဿိတာ စ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဝလာဟကူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ကုမ္ဘသုတ္တံ

၁၀၃။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမ္ဘာ။ ကတမေ စတ္တာရော? တုစ္ဆော ပိဟိတော၊ ပူရော ဝိဝဋော၊ တုစ္ဆော ဝိဝဋော၊ ပူရော ပိဟိတော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ကုမ္ဘာ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ကုမ္ဘူပမာ [ပု။ ပ။ ၁၆၀] ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? တုစ္ဆော ပိဟိတော၊ ပူရော ဝိဝဋော၊ တုစ္ဆော ဝိဝဋော၊ ပူရော ပိဟိတော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော တုစ္ဆော ဟောတိ ပိဟိတော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ပါသာဒိကံ ဟောတိ အဘိက္ကန္တံ ပဋိက္ကန္တံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော တုစ္ဆော ဟောတိ ပိဟိတော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမ္ဘော တုစ္ဆော ပိဟိတော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပူရော ဟောတိ ဝိဝဋော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ န ပါသာဒိကံ ဟောတိ အဘိက္ကန္တံ ပဋိက္ကန္တံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပူရော ဟောတိ ဝိဝဋော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမ္ဘော ပူရော ဝိဝဋော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော တုစ္ဆော ဟောတိ ဝိဝဋော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ န ပါသာဒိကံ ဟောတိ အဘိက္ကန္တံ ပဋိက္ကန္တံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော တုစ္ဆော ဟောတိ ဝိဝဋော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမ္ဘော တုစ္ဆော ဝိဝဋော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပူရော ဟောတိ ပိဟိတော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ပါသာဒိကံ ဟောတိ အဘိက္ကန္တံ ပဋိက္ကန္တံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပူရော ဟောတိ ပိဟိတော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမ္ဘော ပူရော ပိဟိတော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ကုမ္ဘူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ တတိယံ။

၄။ ဥဒကရဟဒသုတ္တံ

၁၀၄။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကရဟဒါ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဥတ္တာနော ဂမ္ဘီရောဘာသော၊ ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနောဘာသော၊ ဥတ္တာနော ဥတ္တာနောဘာသော၊ ဂမ္ဘီရော ဂမ္ဘီရောဘာသော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဥဒကရဟဒါ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဥဒကရဟဒူပမာ [ပု။ ပ။ ၁၆၁] ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဥတ္တာနော ဂမ္ဘီရောဘာသော၊ ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနောဘာသော၊ ဥတ္တာနော ဥတ္တာနောဘာသော၊ ဂမ္ဘီရော ဂမ္ဘီရောဘာသော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဥတ္တာနော ဟောတိ ဂမ္ဘီရောဘာသော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ပါသာဒိကံ ဟောတိ အဘိက္ကန္တံ ပဋိက္ကန္တံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဥတ္တာနော ဟောတိ ဂမ္ဘီရောဘာသော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကရဟဒေါ ဥတ္တာနော ဂမ္ဘီရောဘာသော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂမ္ဘီရော ဟောတိ ဥတ္တာနောဘာသော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ န ပါသာဒိကံ ဟောတိ အဘိက္ကန္တံ ပဋိက္ကန္တံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂမ္ဘီရော ဟောတိ ဥတ္တာနောဘာသော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကရဟဒေါ ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနောဘာသော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဥတ္တာနော ဟောတိ ဥတ္တာနောဘာသော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ န ပါသာဒိကံ ဟောတိ အဘိက္ကန္တံ ပဋိက္ကန္တံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဥတ္တာနော ဟောတိ ဥတ္တာနောဘာသော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကရဟဒေါ ဥတ္တာနော ဥတ္တာနောဘာသော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂမ္ဘီရော ဟောတိ ဂမ္ဘီရောဘာသော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ပါသာဒိကံ ဟောတိ အဘိက္ကန္တံ ပဋိက္ကန္တံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂမ္ဘီရော ဟောတိ ဂမ္ဘီရောဘာသော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကရဟဒေါ ဂမ္ဘီရော ဂမ္ဘီရောဘာသော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဥဒကရဟဒူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ အမ္ဗသုတ္တံ

၁၀၅။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမ္ဗာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အာမံ ပက္ကဝဏ္ဏိ [ပက္ကဝဏ္ဏီ (ပု။ ပ။ ၁၅၉)]၊ ပက္ကံ အာမဝဏ္ဏိ [အာမဝဏ္ဏီ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ အာမံ အာမဝဏ္ဏိ၊ ပက္ကံ ပက္ကဝဏ္ဏိ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ အမ္ဗာနိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အမ္ဗူပမာ [ပက္ကဝဏ္ဏီ (ပု။ ပ။ ၁၅၉)] ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? အာမော ပက္ကဝဏ္ဏီ၊ ပက္ကော အာမဝဏ္ဏီ၊ အာမော အာမဝဏ္ဏီ၊ ပက္ကော ပက္ကဝဏ္ဏီ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အာမော ဟောတိ ပက္ကဝဏ္ဏီ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ပါသာဒိကံ ဟောတိ အဘိက္ကန္တံ ပဋိက္ကန္တံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အာမော ဟောတိ ပက္ကဝဏ္ဏီ။ သေယျထာပိ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမ္ဗံ အာမံ ပက္ကဝဏ္ဏိ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပက္ကော ဟောတိ အာမဝဏ္ဏီ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ န ပါသာဒိကံ ဟောတိ အဘိက္ကန္တံ ပဋိက္ကန္တံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပက္ကော ဟောတိ အာမဝဏ္ဏီ။ သေယျထာပိ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမ္ဗံ ပက္ကံ အာမဝဏ္ဏိ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အာမော ဟောတိ အာမဝဏ္ဏီ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ န ပါသာဒိကံ ဟောတိ အဘိက္ကန္တံ ပဋိက္ကန္တံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အာမော ဟောတိ အာမဝဏ္ဏီ။ သေယျထာပိ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမ္ဗံ အာမံ အာမဝဏ္ဏိ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပက္ကော ဟောတိ ပက္ကဝဏ္ဏီ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ပါသာဒိကံ ဟောတိ အဘိက္ကန္တံ ပဋိက္ကန္တံ အာလောကိတံ ဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇိတံ ပသာရိတံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပက္ကော ဟောတိ ပက္ကဝဏ္ဏီ။ သေယျထာပိ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမ္ဗံ ပက္ကံ ပက္ကဝဏ္ဏိ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အမ္ဗူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဒုတိယအမ္ဗသုတ္တံ

(ဆဋ္ဌံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ အဋ္ဌကထာယံ ဒဿိတံ၊ ပါဠိပေါတ္ထကေသု ပန ကတ္ထစိပိ န ဒိဿတိ။) [( ) ‘‘ဆဋ္ဌံ ဥက္ကာနတ္ထမေဝါ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဒဿိတံ၊ ပါဠိပေါတ္ထကေသု ပန ကတ္ထစိပိ န ဒိဿတိ။ ‘‘… အာမံ ပက္ကောဘာသံ၊ ပက္ကံ အာမောဘာသ’’န္တိအာဒိနာ ပါဌော ဘဝေယျ]

၇။ မူသိကသုတ္တံ

၁၀၇။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မူသိကာ။ ကတမာ စတဿော? ဂါဓံ ကတ္တာ နော ဝသိတာ၊ ဝသိတာ နော ဂါဓံ ကတ္တာ၊ နေဝ ဂါဓံ ကတ္တာ နော ဝသိတာ၊ ဂါဓံ ကတ္တာ စ ဝသိတာ စ – ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော မူသိကာ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော မူသိကူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဂါဓံ ကတ္တာ နော ဝသိတာ၊ ဝသိတာ နော ဂါဓံ ကတ္တာ၊ နေဝ ဂါဓံ ကတ္တာ နော ဝသိတာ၊ ဂါဓံ ကတ္တာ စ ဝသိတာ စ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂါဓံ ကတ္တာ ဟောတိ နော ဝသိတာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂါဓံ ကတ္တာ ဟောတိ၊ နော ဝသိတာ။ သေယျထာပိ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မူသိကာ ဂါဓံ ကတ္တာ၊ နော ဝသိတာ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဝသိတာ ဟောတိ၊ နော ဂါဓံ ကတ္တာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မံ န ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဝသိတာ ဟောတိ၊ နော ဂါဓံ ကတ္တာ။ သေယျထာပိ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မူသိကာ ဝသိတာ ဟောတိ၊ နော ဂါဓံ ကတ္တာ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ၊ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝ ဂါဓံ ကတ္တာ ဟောတိ နော ဝသိတာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မံ န ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝ ဂါဓံ ကတ္တာ ဟောတိ၊ နော ဝသိတာ။ သေယျထာပိ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မူသိကာ နေဝ ဂါဓံ ကတ္တာ ဟောတိ၊ နော ဝသိတာ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂါဓံ ကတ္တာ စ ဟောတိ ဝသိတာ စ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဂါဓံ ကတ္တာ စ ဟောတိ ဝသိတာ စ။ သေယျထာပိ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မူသိကာ ဂါဓံ ကတ္တာ စ ဟောတိ ဝသိတာ စ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော မူသိကူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဗလီဗဒ္ဒသုတ္တံ

၁၀၈။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗလီဗဒ္ဒါ [ဗလိဝဒ္ဒါ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)၊ ဗလိဗဒ္ဓါ (က။) ပု။ ပ။ ၁၆၂]။ ကတမေ စတ္တာရော? သဂဝစဏ္ဍော နော ပရဂဝစဏ္ဍော၊ ပရဂဝစဏ္ဍော နော သဂဝစဏ္ဍော၊ သဂဝစဏ္ဍော စ ပရဂဝစဏ္ဍော စ၊ နေဝ သဂဝစဏ္ဍော နော ပရဂဝစဏ္ဍော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဗလီဗဒ္ဒါ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဗလီဗဒ္ဒူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? သဂဝစဏ္ဍော နော ပရဂဝစဏ္ဍော၊ ပရဂဝစဏ္ဍော နော သဂဝစဏ္ဍော၊ သဂဝစဏ္ဍော စ ပရဂဝစဏ္ဍော စ၊ နေဝ သဂဝစဏ္ဍော နော ပရဂဝစဏ္ဍော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သဂဝစဏ္ဍော ဟောတိ၊ နော ပရဂဝစဏ္ဍော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သကပရိသံ ဥဗ္ဗေဇေတာ ဟောတိ၊ နော ပရပရိသံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သဂဝစဏ္ဍော ဟောတိ၊ နော ပရဂဝစဏ္ဍော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗလီဗဒ္ဒေါ သဂဝစဏ္ဍော၊ နော ပရဂဝစဏ္ဍော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပရဂဝစဏ္ဍော ဟောတိ၊ နော သဂဝစဏ္ဍော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပရပရိသံ ဥဗ္ဗေဇေတာ ဟောတိ၊ နော သကပရိသံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပရဂဝစဏ္ဍော ဟောတိ၊ နော သဂဝစဏ္ဍော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗလီဗဒ္ဒေါ ပရဂဝစဏ္ဍော၊ နော သဂဝစဏ္ဍော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သဂဝစဏ္ဍော စ ဟောတိ ပရဂဝစဏ္ဍော စ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သကပရိသံ ဥဗ္ဗေဇေတာ ဟောတိ ပရပရိသဉ္စ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သဂဝစဏ္ဍော စ ဟောတိ ပရဂဝစဏ္ဍော စ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗလီဗဒ္ဒေါ သဂဝစဏ္ဍော စ ပရဂဝစဏ္ဍော စ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝ သဂဝစဏ္ဍော ဟောတိ နော ပရဂဝစဏ္ဍော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နေဝ သကပရိသံ ဥဗ္ဗေဇေတာ ဟောတိ၊ နော ပရပရိသဉ္စ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝ သဂဝစဏ္ဍော ဟောတိ၊ နော ပရဂဝစဏ္ဍော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗလီဗဒ္ဒေါ နေဝ သဂဝစဏ္ဍော၊ နော ပရဂဝစဏ္ဍော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဗလီဗဒ္ဒူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ရုက္ခသုတ္တံ

၁၀၉။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရုက္ခာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဖေဂ္ဂု ဖေဂ္ဂုပရိဝါရော၊ ဖေဂ္ဂု သာရပရိဝါရော၊ သာရော ဖေဂ္ဂုပရိဝါရော၊ သာရော သာရပရိဝါရော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ရုက္ခာ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ရုက္ခူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဖေဂ္ဂု ဖေဂ္ဂုပရိဝါရော၊ ဖေဂ္ဂု သာရပရိဝါရော၊ သာရော ဖေဂ္ဂုပရိဝါရော၊ သာရော သာရပရိဝါရော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဖေဂ္ဂု ဟောတိ ဖေဂ္ဂုပရိဝါရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဒုဿီလော ဟောတိ ပါပဓမ္မော၊ ပရိသာပိဿ ဟောတိ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဖေဂ္ဂု ဟောတိ ဖေဂ္ဂုပရိဝါရော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရုက္ခော ဖေဂ္ဂု ဖေဂ္ဂုပရိဝါရော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဖေဂ္ဂု ဟောတိ သာရပရိဝါရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဒုဿီလော ဟောတိ ပါပဓမ္မော၊ ပရိသာ စ ခွဿ ဟောတိ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဖေဂ္ဂု ဟောတိ သာရပရိဝါရော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရုက္ခော ဖေဂ္ဂု သာရပရိဝါရော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သာရော ဟောတိ ဖေဂ္ဂုပရိဝါရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလဝါ ဟောတိ ကလျာဏဓမ္မော၊ ပရိသာ စ ခွဿ ဟောတိ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သာရော ဟောတိ ဖေဂ္ဂုပရိဝါရော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရုက္ခော သာရော ဖေဂ္ဂုပရိဝါရော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သာရော ဟောတိ သာရပရိဝါရော? ဣဓ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလဝါ ဟောတိ ကလျာဏဓမ္မော၊ ပရိသာပိဿ ဟောတိ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သာရော ဟောတိ သာရပရိဝါရော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရုက္ခော သာရော သာရပရိဝါရော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ရုက္ခူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ [ပု။ ပ။ ၁၇၀]။ နဝမံ။

၁၀။ အာသီဝိသသုတ္တံ

၁၁၀။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသီဝိသာ [အာသိဝိသာ (က။) ပု။ ပ။ ၁၆၃]။ ကတမေ စတ္တာရော? အာဂတဝိသော န ဃောရဝိသော၊ ဃောရဝိသော န အာဂတဝိသော၊ အာဂတဝိသော စ ဃောရဝိသော စ၊ နေဝါဂတဝိသော န ဃောရဝိသော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အာသီဝိသာ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အာသီဝိသူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? အာဂတဝိသော န ဃောရဝိသော၊ ဃောရဝိသော န အာဂတဝိသော၊ အာဂတဝိသော စ ဃောရဝိသော စ၊ နေဝါဂတဝိသော န ဃောရဝိသော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အာဂတဝိသော ဟောတိ၊ န ဃောရဝိသော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဘိဏှံ ကုဇ္ဈတိ။ သော စ ခွဿ ကောဓော [ကောပေါ (က။) ပု။ ပ။ ၁၆၃] န ဒီဃရတ္တံ အနုသေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အာဂတဝိသော ဟောတိ၊ န ဃောရဝိသော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသီဝိသော အာဂတဝိသော၊ န ဃောရဝိသော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဃောရဝိသော ဟောတိ၊ န အာဂတဝိသော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော န ဟေဝ ခေါ အဘိဏှံ ကုဇ္ဈတိ။ သော စ ခွဿ ကောဓော ဒီဃရတ္တံ အနုသေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဃောရဝိသော ဟောတိ၊ န အာဂတဝိသော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသီဝိသော ဃောရဝိသော၊ န အာဂတဝိသော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အာဂတဝိသော စ ဟောတိ ဃောရဝိသော စ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဘိဏှံ ကုဇ္ဈတိ။ သော စ ခွဿ ကောဓော ဒီဃရတ္တံ အနုသေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အာဂတဝိသော စ ဟောတိ ဃောရဝိသော စ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသီဝိသော အာဂတဝိသော စ ဃောရဝိသော စ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝါဂတဝိသော ဟောတိ န ဃောရဝိသော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော န ဟေဝ ခေါ အဘိဏှံ ကုဇ္ဈတိ။ သော စ ခွဿ ကောဓော န ဒီဃရတ္တံ အနုသေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နေဝါဂတဝိသော ဟောတိ၊ န ဃောရဝိသော။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသီဝိသော နေဝါဂတဝိသော န ဃောရဝိသော၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အာသီဝိသူပမာ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ဒသမံ။

ဝလာဟကဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဒွေ ဝလာဟာ ကုမ္ဘ-ဥဒက၊ ရဟဒါ ဒွေ ဟောန္တိ အမ္ဗာနိ၊

မူသိကာ ဗလီဗဒ္ဒါ ရုက္ခာ၊ အာသီဝိသေန တေ ဒသာတိ။

(၁၂) ၂။ ကေသိဝဂ္ဂေါ

၁။ ကေသိသုတ္တံ

၁၁၁။ အထ ခေါ ကေသိ အဿဒမ္မသာရထိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ကေသိံ အဿဒမ္မသာရထိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တွံ ခေါသိ၊ ကေသိ၊ ပညာတော အဿဒမ္မသာရထီတိ [သညာတော အဿဒမ္မသာရထိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ ကထံ ပန တွံ၊ ကေသိ၊ အဿဒမ္မံ ဝိနေသီ’’တိ? ‘‘အဟံ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အဿဒမ္မံ သဏှေနပိ ဝိနေမိ၊ ဖရုသေနပိ ဝိနေမိ၊ သဏှဖရုသေနပိ ဝိနေမီ’’တိ။ ‘‘သစေ တေ၊ ကေသိ၊ အဿဒမ္မော သဏှေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ ဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ သဏှဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ ကိန္တိ နံ ကရောသီ’’တိ? ‘‘သစေ မေ၊ ဘန္တေ၊ အဿဒမ္မော သဏှေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ ဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ သဏှဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ ဟနာမိ နံ၊ ဘန္တေ။ တံ ကိဿ ဟေတု? မာ မေ အာစရိယကုလဿ အဝဏ္ဏော အဟောသီ’’တိ။

‘‘ဘဂဝါ ပန၊ ဘန္တေ၊ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ။ ကထံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ပုရိသဒမ္မံ ဝိနေတီ’’တိ? ‘‘အဟံ ခေါ၊ ကေသိ၊ ပုရိသဒမ္မံ သဏှေနပိ ဝိနေမိ၊ ဖရုသေနပိ ဝိနေမိ၊ သဏှဖရုသေနပိ ဝိနေမိ။ တတြိဒံ၊ ကေသိ၊ သဏှသ္မိံ – ဣတိ ကာယသုစရိတံ ဣတိ ကာယသုစရိတဿ ဝိပါကော၊ ဣတိ ဝစီသုစရိတံ ဣတိ ဝစီသုစရိတဿ ဝိပါကော၊ ဣတိ မနောသုစရိတံ ဣတိ မနောသုစရိတဿ ဝိပါကော၊ ဣတိ ဒေဝါ၊ ဣတိ မနုဿာတိ။ တတြိဒံ၊ ကေသိ၊ ဖရုသသ္မိံ – ဣတိ ကာယဒုစ္စရိတံ ဣတိ ကာယဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော၊ ဣတိ ဝစီဒုစ္စရိတံ ဣတိ ဝစီဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော၊ ဣတိ မနောဒုစ္စရိတံ ဣတိ မနောဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော၊ ဣတိ နိရယော၊ ဣတိ တိရစ္ဆာနယောနိ၊ ဣတိ ပေတ္တိဝိသယော’’တိ။

‘‘တတြိဒံ၊ ကေသိ၊ သဏှဖရုသသ္မိံ – ဣတိ ကာယသုစရိတံ ဣတိ ကာယသုစရိတဿ ဝိပါကော၊ ဣတိ ကာယဒုစ္စရိတံ ဣတိ ကာယဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော၊ ဣတိ ဝစီသုစရိတံ ဣတိ ဝစီသုစရိတဿ ဝိပါကော၊ ဣတိ ဝစီဒုစ္စရိတံ ဣတိ ဝစီဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော၊ ဣတိ မနောသုစရိတံ ဣတိ မနောသုစရိတဿ ဝိပါကော၊ ဣတိ မနောဒုစ္စရိတံ ဣတိ မနောဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော၊ ဣတိ ဒေဝါ၊ ဣတိ မနုဿာ၊ ဣတိ နိရယော၊ ဣတိ တိရစ္ဆာနယောနိ၊ ဣတိ ပေတ္တိဝိသယော’’တိ။

‘‘သစေ တေ၊ ဘန္တေ၊ ပုရိသဒမ္မော သဏှေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ ဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ သဏှဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ ကိန္တိ နံ ဘဂဝါ ကရောတီ’’တိ? ‘‘သစေ မေ၊ ကေသိ၊ ပုရိသဒမ္မော သဏှေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ ဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ သဏှဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ ဟနာမိ နံ၊ ကေသီ’’တိ။ ‘‘န ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော ပါဏာတိပါတော ကပ္ပတိ။ အထ စ ပန ဘဂဝါ ဧဝမာဟ – ‘ဟနာမိ၊ နံ ကေသီ’’’တိ! ‘‘သစ္စံ၊ ကေသိ! န တထာဂတဿ ပါဏာတိပါတော ကပ္ပတိ။ အပိ စ ယော ပုရိသဒမ္မော သဏှေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ ဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ သဏှဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ၊ န တံ တထာဂတော ဝတ္တဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညတိ၊ နာပိ ဝိညူ သဗြဟ္မစာရီ ဝတ္တဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညန္တိ။ ဝဓော ဟေသော၊ ကေသိ၊ အရိယဿ ဝိနယေ – ယံ န တထာဂတော ဝတ္တဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညတိ၊ နာပိ ဝိညူ သဗြဟ္မစာရီ ဝတ္တဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညန္တီ’’တိ။

‘‘သော ဟိ နူန၊ ဘန္တေ၊ သုဟတော ဟောတိ – ယံ န တထာဂတော ဝတ္တဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညတိ၊ နာပိ ဝိညူ သဗြဟ္မစာရီ ဝတ္တဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညန္တီတိ။ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ၊ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ…ပေ… ဥပါသကံ မံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဇဝသုတ္တံ

၁၁၂။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော ဘဒြော အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ၊ ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အဇ္ဇဝေန၊ ဇဝေန၊ ခန္တိယာ၊ သောရစ္စေန – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော ဘဒြော အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ၊ ရာဇဘောဂ္ဂေါ၊ ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ…ပေ… အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အဇ္ဇဝေန၊ ဇဝေန၊ ခန္တိယာ၊ သောရစ္စေန – ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ…ပေ… အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ပတောဒသုတ္တံ

၁၁၃။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဒြာ အဿာဇာနီယာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဘဒြော အဿာဇာနီယော ပတောဒစ္ဆာယံ ဒိသွာ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ – ‘ကိံ နု ခေါ မံ အဇ္ဇ အဿဒမ္မသာရထိ ကာရဏံ ကာရေဿတိ၊ ကိမဿာဟံ [ကထမဿာဟံ (က။)] ပဋိကရောမီ’တိ! ဧဝရူပေါပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော အဿာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော ဘဒြော အဿာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော အဿာဇာနီယော န ဟေဝ ခေါ ပတောဒစ္ဆာယံ ဒိသွာ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ၊ အပိ စ ခေါ လောမဝေဓဝိဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ – ‘ကိံ နု ခေါ မံ အဇ္ဇ အဿဒမ္မသာရထိ ကာရဏံ ကာရေဿတိ၊ ကိမဿာဟံ ပဋိကရောမီ’တိ! ဧဝရူပေါပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော အဿာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယော ဘဒြော အဿာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော အဿာဇာနီယော န ဟေဝ ခေါ ပတောဒစ္ဆာယံ ဒိသွာ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ နာပိ လောမဝေဓဝိဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ၊ အပိ စ ခေါ စမ္မဝေဓဝိဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ – ‘ကိံ နု ခေါ မံ အဇ္ဇ အဿဒမ္မသာရထိ ကာရဏံ ကာရေဿတိ၊ ကိမဿာဟံ ပဋိကရောမီ’တိ! ဧဝရူပေါပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော အဿာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယော ဘဒြော အဿာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော အဿာဇာနီယော န ဟေဝ ခေါ ပတောဒစ္ဆာယံ ဒိသွာ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ နာပိ လောမဝေဓဝိဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ နာပိ စမ္မဝေဓဝိဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ၊ အပိ စ ခေါ အဋ္ဌိဝေဓဝိဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ – ‘ကိံ နု ခေါ မံ အဇ္ဇ အဿဒမ္မသာရထိ ကာရဏံ ကာရေဿတိ၊ ကိမဿာဟံ ပဋိကရောမီ’တိ! ဧဝရူပေါပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော အဿာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုတ္ထော ဘဒြော အဿာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဘဒြာ အဿာဇာနီယာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရောမေ ဘဒြာ ပုရိသာဇာနီယာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဘဒြော ပုရိသာဇာနီယော သုဏာတိ – ‘အမုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဒုက္ခိတော ဝါ ကာလင်္ကတော [ကာလကတော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝါ’တိ။ သော တေန သံဝိဇ္ဇတိ၊ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ။ သံဝိဂ္ဂေါ ယောနိသော ပဒဟတိ။ ပဟိတတ္တော ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စံ [ပရမတ္ထသစ္စံ (က။) မ။ နိ။ ၂။၁၈၃ ပဿိတဗ္ဗံ] သစ္ဆိကရောတိ၊ ပညာယ စ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဒြော အဿာဇာနီယော ပတောဒစ္ဆာယံ ဒိသွာ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ဘဒြံ ပုရိသာဇာနီယံ ဝဒါမိ။ ဧဝရူပေါပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော ပုရိသာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော ဘဒြော ပုရိသာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော ပုရိသာဇာနီယော န ဟေဝ ခေါ သုဏာတိ – ‘အမုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဒုက္ခိတော ဝါ ကာလင်္ကတော ဝါ’တိ၊ အပိ စ ခေါ သာမံ ပဿတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ ဒုက္ခိတံ ဝါ ကာလင်္ကတံ ဝါ။ သော တေန သံဝိဇ္ဇတိ၊ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ။ သံဝိဂ္ဂေါ ယောနိသော ပဒဟတိ။ ပဟိတတ္တော ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ပညာယ စ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဒြော အဿာဇာနီယော လောမဝေဓဝိဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ဘဒြံ ပုရိသာဇာနီယံ ဝဒါမိ။ ဧဝရူပေါပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော ပုရိသာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယော ဘဒြော ပုရိသာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော ပုရိသာဇာနီယော န ဟေဝ ခေါ သုဏာတိ – ‘အမုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဒုက္ခိတော ဝါ ကာလင်္ကတော ဝါ’တိ၊ နာပိ သာမံ ပဿတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ ဒုက္ခိတံ ဝါ ကာလင်္ကတံ ဝါ၊ အပိ စ ခွဿ ဉာတိ ဝါ သာလောဟိတော ဝါ ဒုက္ခိတော ဝါ ဟောတိ ကာလင်္ကတော ဝါ။ သော တေန သံဝိဇ္ဇတိ၊ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ။ သံဝိဂ္ဂေါ ယောနိသော ပဒဟတိ။ ပဟိတတ္တော ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ပညာယ စ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဒြော အဿာဇာနီယော စမ္မဝေဓဝိဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ဘဒြံ ပုရိသာဇာနီယံ ဝဒါမိ။ ဧဝရူပေါပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော ပုရိသာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယော ဘဒြော ပုရိသာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော ပုရိသာဇာနီယော န ဟေဝ ခေါ သုဏာတိ – ‘အမုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဒုက္ခိတော ဝါ ကာလင်္ကတော ဝါ’တိ၊ နာပိ သာမံ ပဿတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ ဒုက္ခိတံ ဝါ ကာလင်္ကတံ ဝါ၊ နာပိဿ ဉာတိ ဝါ သာလောဟိတော ဝါ ဒုက္ခိတော ဝါ ဟောတိ ကာလင်္ကတော ဝါ၊ အပိ စ ခေါ သာမညေဝ ဖုဋ္ဌော ဟောတိ သာရီရိကာဟိ ဝေဒနာဟိ ဒုက္ခာဟိ တိဗ္ဗာဟိ [တိပ္ပာဟိ (သီ။ ပီ။)] ခရာဟိ ကဋုကာဟိ အသာတာဟိ အမနာပါဟိ ပါဏဟရာဟိ။ သော တေန သံဝိဇ္ဇတိ၊ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ။ သံဝိဂ္ဂေါ ယောနိသော ပဒဟတိ။ ပဟိတတ္တော ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ပညာယ စ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ။ သေယျထာပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဒြော အဿာဇာနီယော အဋ္ဌိဝေဓဝိဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ၊ တထူပမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ဘဒြံ ပုရိသာဇာနီယံ ဝဒါမိ။ ဧဝရူပေါပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘဒြော ပုရိသာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုတ္ထော ဘဒြော ပုရိသာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဘဒြာ ပုရိသာဇာနီယာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ တတိယံ။

၄။ နာဂသုတ္တံ

၁၁၄။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော နာဂေါ ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ၊ ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ သောတာ စ ဟောတိ၊ ဟန္တာ စ၊ ခန္တာ စ၊ ဂန္တာ စ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ သောတာ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ ယမေနံ ဟတ္ထိဒမ္မသာရထိ ကာရဏံ ကာရေတိ – ယဒိ ဝါ ကတပုဗ္ဗံ ယဒိ ဝါ အကတပုဗ္ဗံ – တံ အဋ္ဌိံ ကတွာ [အဋ္ဌိကတွာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။) အ။ နိ။ ၅။၁၄၀] မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ [သဗ္ဗံ စေတသော (သဗ္ဗတ္ထ)] သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတော သုဏာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ သောတာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ ဟန္တာ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ သင်္ဂါမဂတော ဟတ္ထိမ္ပိ ဟနတိ၊ ဟတ္ထာရုဟမ္ပိ ဟနတိ၊ အဿမ္ပိ ဟနတိ၊ အဿာရုဟမ္ပိ ဟနတိ၊ ရထမ္ပိ ဟနတိ၊ ရထိကမ္ပိ ဟနတိ၊ ပတ္တိကမ္ပိ ဟနတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ ဟန္တာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ ခန္တာ ဟောတိ? ဣဓ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ သင်္ဂါမဂတော ခမော ဟောတိ သတ္တိပ္ပဟာရာနံ အသိပ္ပဟာရာနံ ဥသုပ္ပဟာရာနံ ဖရသုပ္ပဟာရာနံ [‘‘ဖရသုပ္ပဟာရာန’’န္တိ ဣဒံ ပဒံ သျာမပေါတ္ထကေ နတ္ထိ။ မ။ နိ။ ၃။၂၁၇ ပဿိတဗ္ဗံ] ဘေရိပဏဝသင်္ခတိဏဝနိန္နာဒသဒ္ဒါနံ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ ခန္တာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ ဂန္တာ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ ယမေနံ ဟတ္ထိဒမ္မသာရထိ ဒိသံ ပေသေတိ – ယဒိ ဝါ ဂတပုဗ္ဗံ ယဒိ ဝါ အဂတပုဗ္ဗံ – တံ ခိပ္ပမေဝ ဂန္တာ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော နာဂေါ ဂန္တာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော နာဂေါ ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ၊ ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ …ပေ… အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သောတာ စ ဟောတိ၊ ဟန္တာ စ၊ ခန္တာ စ၊ ဂန္တာ စ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သောတာ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု တထာဂတပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မဝိနယေ ဒေသိယမာနေ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သောတာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဟန္တာ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ (ဟနတိ) [( ) နတ္ထိ သီ။ သျာ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု။ အ။ နိ။ ၄။၁၆၄ ပဋိပဒါဝဂ္ဂေ စတုတ္ထသုတ္တေ ပန ‘‘သမေတီ’’တိ ပဒံ သဗ္ဗတ္ထပိ ဒိဿတိ] ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ…ပေ… ဥပ္ပန္နံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ…ပေ… ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဟနတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဟန္တာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ခန္တာ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ခမော ဟောတိ သီတဿ ဥဏှဿ ဇိဃစ္ဆာယ ပိပါသာယ၊ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနံ ဒုရုတ္တာနံ ဒုရာဂတာနံ ဝစနပထာနံ ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပါနံ ပါဏဟရာနံ အဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ခန္တာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဂန္တာ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယာယံ ဒိသာ အဂတပုဗ္ဗာ ဣမိနာ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ ယဒိဒံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ၊ တံ ခိပ္ပညေဝ ဂန္တာ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဂန္တာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ…ပေ… အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဌာနသုတ္တံ

၁၁၅။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ၊ တဉ္စ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ၊ တဉ္စ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ၊ တဉ္စ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ၊ တဉ္စ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမိဒံ [ယဒိဒံ (သျာ။ ကံ။ က။)] ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ၊ တဉ္စ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ – ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနံ ဥဘယေနေဝ န ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ [ပညာယတိ (?)]။ ယမ္ပိဒံ [ယဒိဒံ (က။)] ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ၊ ဣမိနာပိ နံ [တံ (သီ။ ပီ။) သျာမပေါတ္ထကေ နတ္ထိ] န ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ။ ယမ္ပိဒံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ၊ ဣမိနာပိ နံ [တံ (ပီ။) သီ။ သျာ။ ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ] န ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ။ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနံ ဥဘယေနေဝ န ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမိဒံ ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ၊ တဉ္စ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ – ဣမသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနေ ဗာလော စ ပဏ္ဍိတော စ ဝေဒိတဗ္ဗော ပုရိသထာမေ ပုရိသဝီရိယေ ပုရိသပရက္ကမေ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ကိဉ္စာပိ ခေါ ဣဒံ ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ၊ အထ စရဟိဒံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတီ’တိ။ သော တံ ဌာနံ န ကရောတိ။ တဿ တံ ဌာနံ အကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။ ပဏ္ဍိတော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ကိဉ္စာပိ ခေါ ဣဒံ ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ၊ အထ စရဟိဒံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတီ’တိ။ သော တံ ဌာနံ ကရောတိ။ တဿ တံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမိဒံ [ယဒိဒံ (သျာ။ ကံ။)] ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ၊ တဉ္စ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ – ဣမသ္မိမ္ပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနေ ဗာလော စ ပဏ္ဍိတော စ ဝေဒိတဗ္ဗော ပုရိသထာမေ ပုရိသဝီရိယေ ပုရိသပရက္ကမေ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ကိဉ္စာပိ ခေါ ဣဒံ ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ၊ အထ စရဟိဒံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတီ’တိ။ သော တံ ဌာနံ ကရောတိ။ တဿ တံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။ ပဏ္ဍိတော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ကိဉ္စာပိ ခေါ ဣဒံ ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ၊ အထ စရဟိဒံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတီ’တိ။ သော တံ ဌာနံ န ကရောတိ။ တဿ တံ ဌာနံ အကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယမိဒံ ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ၊ တဉ္စ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ – ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနံ ဥဘယေနေဝ ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ။ ယမ္ပိဒံ ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ၊ ဣမိနာပိ နံ ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ၊ ယမ္ပိဒံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ၊ ဣမိနာပိ နံ ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ။ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနံ ဥဘယေနေဝ ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဌာနာနီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ အပ္ပမာဒသုတ္တံ

၁၁၆။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနေဟိ အပ္ပမာဒေါ ကရဏီယော။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ကာယဒုစ္စရိတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇဟထ၊ ကာယသုစရိတံ ဘာဝေထ၊ တတ္ထ စ မာ ပမာဒတ္ထ။ ဝစီဒုစ္စရိတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇဟထ၊ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေထ၊ တတ္ထ စ မာ ပမာဒတ္ထ။ မနောဒုစ္စရိတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇဟထ၊ မနောသုစရိတံ ဘာဝေထ၊ တတ္ထ စ မာ ပမာဒတ္ထ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇဟထ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေထ၊ တတ္ထ စ မာ ပမာဒတ္ထ။

‘‘ယတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟီနံ ဟောတိ ကာယသုစရိတံ ဘာဝိတံ၊ ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟီနံ ဟောတိ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝိတံ၊ မနောဒုစ္စရိတံ ပဟီနံ ဟောတိ မနောသုစရိတံ ဘာဝိတံ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီနာ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဘာဝိတာ၊ သော န ဘာယတိ သမ္ပရာယိကဿ မရဏဿာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ အာရက္ခသုတ္တံ

၁၁၇။ ‘‘စတူသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနေသု အတ္တရူပေန အပ္ပမာဒေါ သတိ စေတသော အာရက္ခော ကရဏီယော။ ကတမေသု စတူသု? ‘မာ မေ ရဇနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ရဇ္ဇီ’တိ အတ္တရူပေန အပ္ပမာဒေါ သတိ စေတသော အာရက္ခော ကရဏီယော၊ ‘မာ မေ ဒေါသနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ဒုဿီ’တိ အတ္တရူပေန အပ္ပမာဒေါ သတိ စေတသော အာရက္ခော ကရဏီယော၊ ‘မာ မေ မောဟနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ မုယှီ’တိ အတ္တရူပေန အပ္ပမာဒေါ သတိ စေတသော အာရက္ခော ကရဏီယော၊ ‘မာ မေ မဒနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ မဇ္ဇီ’တိ အတ္တရူပေန အပ္ပမာဒေါ သတိ စေတသော အာရက္ခော ကရဏီယော။

‘‘ယတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ရဇနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ န ရဇ္ဇတိ ဝီတရာဂတ္တာ၊ ဒေါသနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ န ဒုဿတိ ဝီတဒေါသတ္တာ၊ မောဟနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ န မုယှတိ ဝီတမောဟတ္တာ၊ မဒနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ န မဇ္ဇတိ ဝီတမဒတ္တာ၊ သော န ဆမ္ဘတိ န ကမ္ပတိ န ဝေဓတိ န သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ၊ န စ ပန သမဏဝစနဟေတုပိ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ သံဝေဇနီယသုတ္တံ

၁၁၈။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓဿ ကုလပုတ္တဿ ဒဿနီယာနိ သံဝေဇနီယာနိ ဌာနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ‘ဣဓ တထာဂတော ဇာတော’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓဿ ကုလပုတ္တဿ ဒဿနီယံ သံဝေဇနီယံ ဌာနံ။ ‘ဣဓ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓဿ ကုလပုတ္တဿ ဒဿနီယံ သံဝေဇနီယံ ဌာနံ။ ‘ဣဓ တထာဂတော အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေသီ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓဿ ကုလပုတ္တဿ ဒဿနီယံ သံဝေဇနီယံ ဌာနံ။ ‘ဣဓ တထာဂတော အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတော’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓဿ ကုလပုတ္တဿ ဒဿနီယံ သံဝေဇနီယံ ဌာနံ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ သဒ္ဓဿ ကုလပုတ္တဿ ဒဿနီယာနိ သံဝေဇနီယာနိ ဌာနာနီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပဌမဘယသုတ္တံ

၁၁၉။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘယာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဇာတိဘယံ၊ ဇရာဘယံ၊ ဗျာဓိဘယံ၊ မရဏဘယံ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဘယာနီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒုတိယဘယသုတ္တံ

၁၂၀။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘယာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အဂ္ဂိဘယံ၊ ဥဒကဘယံ၊ ရာဇဘယံ၊ စောရဘယံ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဘယာနီ’’တိ။ ဒသမံ။

ကေသိဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ကေသိ ဇဝေါ ပတောဒေါ စ၊ နာဂေါ ဌာနေန ပဉ္စမံ၊

အပ္ပမာဒေါ စ အာရက္ခော၊ သံဝေဇနီယဉ္စ ဒွေ ဘယာတိ။

(၁၃) ၃။ ဘယဝဂ္ဂေါ

၁။ အတ္တာနုဝါဒသုတ္တံ

၁၂၁။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘယာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္တာနုဝါဒဘယံ၊ ပရာနုဝါဒဘယံ၊ ဒဏ္ဍဘယံ၊ ဒုဂ္ဂတိဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာနုဝါဒဘယံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဟဉ္စေဝ [အဟဉ္စေ (?)] ခေါ ပန ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ၊ ကိဉ္စ တံ ယံ မံ [ကိဉ္စ တံ မံ (သီ။)၊ ကိဉ္စ မံ (သျာ။ ကံ။)၊ ကိဉ္စ တံ ကမ္မံ (ပီ။ က။)] အတ္တာ သီလတော န ဥပဝဒေယျာ’တိ! သော အတ္တာနုဝါဒဘယဿ ဘီတော ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ကာယသုစရိတံ ဘာဝေတိ၊ ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေတိ၊ မနောဒုစ္စရိတံ ပဟာယ မနောသုစရိတံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာနုဝါဒဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရာနုဝါဒဘယံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ၊ ကိဉ္စ တံ ယံ မံ ပရေ သီလတော န ဥပဝဒေယျု’န္တိ! သော ပရာနုဝါဒဘယဿ ဘီတော ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ကာယသုစရိတံ ဘာဝေတိ၊ ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေတိ၊ မနောဒုစ္စရိတံ ပဟာယ မနောသုစရိတံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရာနုဝါဒဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒဏ္ဍဘယံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပဿတိ စောရံ အာဂုစာရိံ၊ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကာရေန္တေ၊ ကသာဟိပိ တာဠေန္တေ၊ ဝေတ္တေဟိပိ တာဠေန္တေ၊ အဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟိပိ တာဠေန္တေ၊ ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ၊ ပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ၊ ဟတ္ထပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ၊ ကဏ္ဏမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ၊ နာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ၊ ကဏ္ဏနာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ၊ ဗိလင်္ဂထာလိကမ္ပိ ကရောန္တေ၊ သင်္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ကရောန္တေ၊ ရာဟုမုခမ္ပိ ကရောန္တေ၊ ဇောတိမာလိကမ္ပိ ကရောန္တေ၊ ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ကရောန္တေ၊ ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တေ၊ စီရကဝါသိကမ္ပိ ကရောန္တေ၊ ဧဏေယျကမ္ပိ ကရောန္တေ၊ ဗလိသမံသိကမ္ပိ ကရောန္တေ၊ ကဟာပဏကမ္ပိ ကရောန္တေ၊ ခါရာပတစ္ဆိကမ္ပိ ကရောန္တေ၊ ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တေ၊ ပလာလပီဌကမ္ပိ ကရောန္တေ၊ တတ္တေနပိ တေလေန ဩသိဉ္စန္တေ၊ သုနခေဟိပိ ခါဒါပေန္တေ၊ ဇီဝန္တမ္ပိ သူလေ ဥတ္တာသေန္တေ၊ အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တေ။

‘‘တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယထာရူပါနံ ခေါ ပါပကာနံ ကမ္မာနံ ဟေတု စောရံ အာဂုစာရိံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကာရေန္တိ၊ ကသာဟိပိ တာဠေန္တိ…ပေ… အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တိ၊ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ဧဝရူပံ ပါပကမ္မံ ကရေယျံ၊ မမ္ပိ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဧဝရူပါ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကာရေယျုံ၊ ကသာဟိပိ တာဠေယျုံ၊ ဝေတ္တေဟိပိ တာဠေယျုံ၊ အဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟိပိ တာဠေယျုံ၊ ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒေယျုံ၊ ပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒေယျုံ၊ ဟတ္ထပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒေယျုံ၊ ကဏ္ဏမ္ပိ ဆိန္ဒေယျုံ၊ နာသမ္ပိ ဆိန္ဒေယျုံ၊ ကဏ္ဏနာသမ္ပိ ဆိန္ဒေယျုံ၊ ဗိလင်္ဂထာလိကမ္ပိ ကရေယျုံ၊ သင်္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ကရေယျုံ၊ ရာဟုမုခမ္ပိ ကရေယျုံ၊ ဇောတိမာလိကမ္ပိ ကရေယျုံ၊ ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ကရေယျုံ၊ ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ ကရေယျုံ၊ စီရကဝါသိကမ္ပိ ကရေယျုံ၊ ဧဏေယျကမ္ပိ ကရေယျုံ၊ ဗလိသမံသိကမ္ပိ ကရေယျုံ၊ ကဟာပဏကမ္ပိ ကရေယျုံ၊ ခါရာပတစ္ဆိကမ္ပိ ကရေယျုံ၊ ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ကရေယျုံ၊ ပလာလပီဌကမ္ပိ ကရေယျုံ၊ တတ္တေနပိ တေလေန ဩသိဉ္စေယျုံ၊ သုနခေဟိပိ ခါဒါပေယျုံ၊ ဇီဝန္တမ္ပိ သူလေ ဥတ္တာသေယျုံ၊ အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒေယျု’န္တိ။ သော ဒဏ္ဍဘယဿ ဘီတော န ပရေသံ ပါဘတံ ဝိလုမ္ပန္တော စရတိ။ ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ…ပေ… သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒဏ္ဍဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုဂ္ဂတိဘယံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ကာယဒုစ္စရိတဿ ခေါ ပါပကော ဝိပါကော အဘိသမ္ပရာယံ၊ ဝစီဒုစ္စရိတဿ ပါပကော ဝိပါကော အဘိသမ္ပရာယံ၊ မနောဒုစ္စရိတဿ ပါပကော ဝိပါကော အဘိသမ္ပရာယံ။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ၊ ကိဉ္စ တံ ယာဟံ န ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ’န္တိ! သော ဒုဂ္ဂတိဘယဿ ဘီတော ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ကာယသုစရိတံ ဘာဝေတိ၊ ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေတိ၊ မနောဒုစ္စရိတံ ပဟာယ မနောသုစရိတံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုဂ္ဂတိဘယံ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဘယာနီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဦမိဘယသုတ္တံ

၁၂၂။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘယာနိ ဥဒကောရောဟန္တဿ [ဥဒကောရောဟန္တေ (မ။ နိ။ ၂။၁၆၁)] ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဦမိဘယံ၊ ကုမ္ဘီလဘယံ၊ အာဝဋ္ဋဘယံ၊ သုသုကာဘယံ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဘယာနိ ဥဒကောရောဟန္တဿ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဘယာနိ ဣဓေကစ္စဿ ကုလပုတ္တဿ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဂါရသ္မာ [သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတဿ [ပဗ္ဗဇတော (သီ။)] ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဦမိဘယံ၊ ကုမ္ဘီလဘယံ၊ အာဝဋ္ဋဘယံ၊ သုသုကာဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဦမိဘယံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ကုလပုတ္တော သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ – ‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ၊ ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော၊ အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ! တမေနံ တထာ ပဗ္ဗဇိတံ သမာနံ သဗြဟ္မစာရိနော ဩဝဒန္တိ အနုသာသန္တိ – ‘ဧဝံ တေ အဘိက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ အာလောကေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ ဝိလောကေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ သမိဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ ပသာရိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’န္တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘မယံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတာ သမာနာ အညေ ဩဝဒါမပိ အနုသာသာမပိ။ ဣမေ ပနမှာကံ ပုတ္တမတ္တာ မညေ နတ္တမတ္တာ မညေ ဩဝဒိတဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညန္တီ’တိ။ သော ကုပိတော အနတ္တမနော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဦမိဘယဿ ဘီတော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော။ ဦမိဘယန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဓူပါယာသဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဦမိဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမ္ဘီလဘယံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ကုလပုတ္တော သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ – ‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ၊ ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော၊ အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ! တမေနံ တထာ ပဗ္ဗဇိတံ သမာနံ သဗြဟ္မစာရိနော ဩဝဒန္တိ အနုသာသန္တိ – ‘ဣဒံ တေ ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ တေ န ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ တေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ တေ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ တေ သာယိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ တေ န သာယိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ တေ ပါတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ တေ န ပါတဗ္ဗံ၊ ကပ္ပိယံ တေ ခါဒိတဗ္ဗံ၊ အကပ္ပိယံ တေ န ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ကပ္ပိယံ တေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ အကပ္ပိယံ တေ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ကပ္ပိယံ တေ သာယိတဗ္ဗံ၊ အကပ္ပိယံ တေ န သာယိတဗ္ဗံ၊ ကပ္ပိယံ တေ ပါတဗ္ဗံ၊ အကပ္ပိယံ တေ န ပါတဗ္ဗံ၊ ကာလေ တေ ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ဝိကာလေ တေ န ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ကာလေ တေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဝိကာလေ တေ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ကာလေ တေ သာယိတဗ္ဗံ၊ ဝိကာလေ တေ န သာယိတဗ္ဗံ၊ ကာလေ တေ ပါတဗ္ဗံ၊ ဝိကာလေ တေ န ပါတဗ္ဗ’န္တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘မယံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတာ သမာနာ ယံ ဣစ္ဆာမ တံ ခါဒါမ၊ ယံ န ဣစ္ဆာမ န တံ ခါဒါမ၊ ယံ ဣစ္ဆာမ တံ ဘုဉ္ဇာမ၊ ယံ န ဣစ္ဆာမ န တံ ဘုဉ္ဇာမ၊ ယံ ဣစ္ဆာမ တံ သာယာမ၊ ယံ န ဣစ္ဆာမ န တံ သာယာမ၊ ယံ ဣစ္ဆာမ တံ ပိဝါမ၊ ယံ န ဣစ္ဆာမ န တံ ပိဝါမ၊ ကပ္ပိယမ္ပိ ခါဒါမ အကပ္ပိယမ္ပိ ခါဒါမ ကပ္ပိယမ္ပိ ဘုဉ္ဇာမ အကပ္ပိယမ္ပိ ဘုဉ္ဇာမ ကပ္ပိယမ္ပိ သာယာမ အကပ္ပိယမ္ပိ သာယာမ ကပ္ပိယမ္ပိ ပိဝါမ အကပ္ပိယမ္ပိ ပိဝါမ၊ ကာလေပိ ခါဒါမ ဝိကာလေပိ ခါဒါမ ကာလေပိ ဘုဉ္ဇာမ ဝိကာလေပိ ဘုဉ္ဇာမ ကာလေပိ သာယာမ ဝိကာလေပိ သာယာမ ကာလေပိ ပိဝါမ ဝိကာလေပိ ပိဝါမ၊ ယမ္ပိ နော သဒ္ဓါ ဂဟပတိကာ ဒိဝါ ဝိကာလေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒေန္တိ၊ တတြပိမေ [တတ္ထပိမေ (မ။ နိ။ ၂။၁၆၃)] မုခါဝရဏံ မညေ ကရောန္တီ’တိ။ သော ကုပိတော အနတ္တမနော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကုမ္ဘီလဘယဿ ဘီတော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော။ ကုမ္ဘီလဘယန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩဒရိကတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမ္ဘီလဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝဋ္ဋဘယံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ကုလပုတ္တော သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ – ‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ၊ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော၊ အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ! သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ အရက္ခိတေနေဝ ကာယေန အရက္ခိတာယ ဝါစာယ အရက္ခိတေန စိတ္တေန အနုပဋ္ဌိတာယ သတိယာ အသံဝုတေဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ။ သော တတ္ထ ပဿတိ ဂဟပတိံ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တံ ဝါ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတံ သမင်္ဂီဘူတံ ပရိစာရယမာနံ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘မယံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတာ သမာနာ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင်္ဂီဘူတာ ပရိစာရိမှာ၊ သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ ပန မေ ကုလေ ဘောဂါ။ သက္ကာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇိတုံ ပုညာနိ စ ကာတုံ။ ယံနူနာဟံ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိတွာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇေယျံ ပုညာနိ စ ကရေယျ’န္တိ! သော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာဝဋ္ဋဘယဿ ဘီတော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော။ အာဝဋ္ဋဘယန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နေတံ ကာမဂုဏာနံ အဓိဝစနံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝဋ္ဋဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုသုကာဘယံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ကုလပုတ္တော သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ – ‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ၊ ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော၊ အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ! သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ အရက္ခိတေနေဝ ကာယေန အရက္ခိတာယ ဝါစာယ အရက္ခိတေန စိတ္တေန အနုပဋ္ဌိတာယ သတိယာ အသံဝုတေဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ။ သော တတ္ထ ပဿတိ မာတုဂါမံ ဒုန္နိဝတ္ထံ ဝါ ဒုပ္ပာရုတံ ဝါ။ တဿ မာတုဂါမံ ဒိသွာ ဒုန္နိဝတ္ထံ ဝါ ဒုပ္ပာရုတံ ဝါ ရာဂေါ စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတိ။ သော ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သုသုကာဘယဿ ဘီတော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော။ သုသုကာဘယန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတုဂါမဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုသုကာဘယံ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဘယာနိ ဣဓေကစ္စဿ ကုလပုတ္တဿ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတဿ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာနီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ပဌမနာနာကရဏသုတ္တံ

၁၂၃။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? [ကထာ။ ၆၇၁ အာဒယော] ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ၊ တံ နိကာမေတိ၊ တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော ကာလံ ကုရုမာနော ဗြဟ္မကာယိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဗြဟ္မကာယိကာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနံ ကပ္ပော အာယုပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဂစ္ဆတိ ပေတ္တိဝိသယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိသေသော အယံ အဓိပ္ပယာသော ဣဒံ နာနာကရဏံ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ အဿုတဝတာ ပုထုဇ္ဇနေန၊ ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတိ [ယဒိဒံ စုတိယာ ဥပပတ္တိယာ စာတိ (က။) အ။ နိ။ ၃။၁၁၇ ပဿိတဗ္ဗံ]။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ၊ တံ နိကာမေတိ၊ တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော ကာလံ ကုရုမာနော အာဘဿရာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အာဘဿရာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနံ ဒွေ ကပ္ပာ အာယုပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဂစ္ဆတိ ပေတ္တိဝိသယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိသေသော အယံ အဓိပ္ပယာသော ဣဒံ နာနာကရဏံ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ အဿုတဝတာ ပုထုဇ္ဇနေန၊ ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ၊ တံ နိကာမေတိ၊ တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော၊ ကာလံ ကုရုမာနော သုဘကိဏှာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ သုဘကိဏှာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနံ စတ္တာရော ကပ္ပာ အာယုပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဂစ္ဆတိ ပေတ္တိဝိသယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိသေသော အယံ အဓိပ္ပယာသော ဣဒံ နာနာကရဏံ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ အဿုတဝတာ ပုထုဇ္ဇနေန၊ ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ၊ တံ နိကာမေတိ၊ တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော ကာလံ ကုရုမာနော ဝေဟပ္ဖလာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဝေဟပ္ဖလာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနံ ပဉ္စ ကပ္ပသတာနိ အာယုပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဂစ္ဆတိ ပေတ္တိဝိသယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိသေသော အယံ အဓိပ္ပယာသော ဣဒံ နာနာကရဏံ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ အဿုတဝတာ ပုထုဇ္ဇနေန၊ ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ တတိယံ။

၄။ ဒုတိယနာနာကရဏသုတ္တံ

၁၂၄။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ရူပဂတံ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ၊ တေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော ပရတော ပလောကတော သုညတော အနတ္တတော သမနုပဿတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပပတ္တိ အသာဓာရဏာ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ရူပဂတံ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ၊ တေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော ပရတော ပလောကတော သုညတော အနတ္တတော သမနုပဿတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပပတ္တိ အသာဓာရဏာ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဌမမေတ္တာသုတ္တံ

၁၂၅။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ၊ တထာ ဒုတိယံ တထာ တတိယံ တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ၊ တံ နိကာမေတိ၊ တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော ကာလံ ကုရုမာနော ဗြဟ္မကာယိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဗြဟ္မကာယိကာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနံ ကပ္ပော အာယုပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဂစ္ဆတိ ပေတ္တိဝိသယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိသေသော အယံ အဓိပ္ပယာသော ဣဒံ နာနာကရဏံ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ အဿုတဝတာ ပုထုဇ္ဇနေန၊ ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ…ပေ… မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ…ပေ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ၊ တထာ ဒုတိယံ တထာ တတိယံ တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ၊ တံ နိကာမေတိ၊ တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော ကာလံ ကုရုမာနော အာဘဿရာနံ [သျာမပေါတ္ထကေ ပန ကရုဏာဒယော တယော ဝိဟာရာ အာဘဿရာဒီဟိ တီဟိ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတွာ ပရိပုဏ္ဏမေဝ ဒဿိတံ] ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အာဘဿရာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနံ ဒွေ ကပ္ပာ အာယုပ္ပမာဏံ…ပေ… သုဘကိဏှာနံ [သျာမပေါတ္ထကေ ပန ကရုဏာဒယော တယော ဝိဟာရာ အာဘဿရာဒီဟိ တီဟိ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတွာ ပရိပုဏ္ဏမေဝ ဒဿိတံ] ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ သုဘကိဏှာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနံ စတ္တာရော ကပ္ပာ အာယုပ္ပမာဏံ…ပေ… ဝေဟပ္ဖလာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဝေဟပ္ဖလာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနံ ပဉ္စ ကပ္ပသတာနိ အာယုပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဂစ္ဆတိ ပေတ္တိဝိသယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိသေသော အယံ အဓိပ္ပယာသော ဣဒံ နာနာကရဏံ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ အဿုတဝတာ ပုထုဇ္ဇနေန၊ ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဒုတိယမေတ္တာသုတ္တံ

၁၂၆။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ၊ တထာ ဒုတိယံ တထာ တတိယံ တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ရူပဂတံ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ တေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော ပရတော ပလောကတော သုညတော အနတ္တတော သမနုပဿတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပပတ္တိ အသာဓာရဏာ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကရုဏာ…ပေ… မုဒိတာ…ပေ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ၊ တထာ ဒုတိယံ တထာ တတိယံ တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ရူပဂတံ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ တေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော ပရတော ပလောကတော သုညတော အနတ္တတော သမနုပဿတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပပတ္တိ အသာဓာရဏာ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ပဌမတထာဂတအစ္ဆရိယသုတ္တံ

၁၂၇။ ‘‘တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ [အဗ္ဘုတဓမ္မာ (သျာ။ ကံ။ က။)] ပါတုဘဝန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ယဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗောဓိသတ္တော တုသိတာ ကာယာ စဝိတွာ သတော သမ္ပဇာနော မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတိ၊ အထ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယာပိ တာ လောကန္တရိကာ အဃာ အသံဝုတာ အန္ဓကာရာ အန္ဓကာရတိမိသာ ယတ္ထပိမေသံ [ယတ္ထိမေသံ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] စန္ဒိမသူရိယာနံ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာနံ ဧဝံမဟာနုဘာဝါနံ အာဘာ နာနုဘောန္တိ၊ တတ္ထပိ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယေပိ တတ္ထ သတ္တာ ဥပပန္နာ တေပိ တေနောဘာသေန အညမညံ သဉ္ဇာနန္တိ – ‘အညေပိ ကိရ၊ ဘော၊ သန္တိ သတ္တာ ဣဓူပပန္နာ’တိ။ တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ ပဌမော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော [အဗ္ဘုတဓမ္မော (သျာ။ ကံ။ က။)] ပါတုဘဝတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒါ ဗောဓိသတ္တော သတော သမ္ပဇာနော မာတုကုစ္ဆိမှာ နိက္ခမတိ၊ အထ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယာပိ တာ လောကန္တရိကာ အဃာ အသံဝုတာ အန္ဓကာရာ အန္ဓကာရတိမိသာ ယတ္ထပိမေသံ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာနံ ဧဝံမဟာနုဘာဝါနံ အာဘာ နာနုဘောန္တိ၊ တတ္ထပိ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယေပိ တတ္ထ သတ္တာ ဥပပန္နာ တေပိ တေနောဘာသေန အညမညံ သဉ္ဇာနန္တိ – ‘အညေပိ ကိရ၊ ဘော၊ သန္တိ သတ္တာ ဣဓူပပန္နာ’တိ။ တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ ဒုတိယော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒါ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ၊ အထ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယာပိ တာ လောကန္တရိကာ အဃာ အသံဝုတာ အန္ဓကာရာ အန္ဓကာရတိမိသာ ယတ္ထပိမေသံ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာနံ ဧဝံမဟာနုဘာဝါနံ အာဘာ နာနုဘောန္တိ၊ တတ္ထပိ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယေပိ တတ္ထ သတ္တာ ဥပပန္နာ တေပိ တေနောဘာသေန အညမညံ သဉ္ဇာနန္တိ – ‘အညေပိ ကိရ၊ ဘော၊ သန္တိ သတ္တာ ဣဓူပပန္နာ’တိ။ တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ တတိယော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒါ တထာဂတော အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ၊ အထ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယာပိ တာ လောကန္တရိကာ အဃာ အသံဝုတာ အန္ဓကာရာ အန္ဓကာရတိမိသာ ယတ္ထပိမေသံ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာနံ ဧဝံမဟာနုဘာဝါနံ အာဘာ နာနုဘောန္တိ၊ တတ္ထပိ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယေပိ တတ္ထ သတ္တာ ဥပပန္နာ တေပိ တေနောဘာသေန အညမညံ သဉ္ဇာနန္တိ – ‘အညေပိ ကိရ၊ ဘော၊ သန္တိ သတ္တာ ဣဓူပပန္နာ’တိ။ တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ စတုတ္ထော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။ တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ ဣမေ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဒုတိယတထာဂတအစ္ဆရိယသုတ္တံ

၁၂၈။ ‘‘တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? အာလယာရာမာ [အာလယရာမာ (အညသုတ္တေသု)]၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇာ အာလယရတာ အာလယသမ္မုဒိတာ၊ သာ တထာဂတေန အနာလယေ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ သုဿူသတိ သောတံ ဩဒဟတိ အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတိ။ တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ ပဌမော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။

‘‘မာနာရာမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇာ မာနရတာ မာနသမ္မုဒိတာ။ သာ တထာဂတေန မာနဝိနယေ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ သုဿူသတိ သောတံ ဩဒဟတိ အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတိ။ တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ ဒုတိယော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။

‘‘အနုပသမာရာမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇာ အနုပသမရတာ အနုပသမသမ္မုဒိတာ။ သာ တထာဂတေန ဩပသမိကေ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ သုဿူသတိ သောတံ ဩဒဟတိ အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတိ။ တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ တတိယော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။

‘‘အဝိဇ္ဇာဂတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇာ အဏ္ဍဘူတာ ပရိယောနဒ္ဓါ။ သာ တထာဂတေန အဝိဇ္ဇာဝိနယေ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ သုဿူသတိ သောတံ ဩဒဟတိ အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတိ။ တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ စတုတ္ထော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။ တထာဂတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ ဣမေ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ အာနန္ဒအစ္ဆရိယသုတ္တံ

၁၂၉။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ။ ကတမေ စတ္တာရော? သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုပရိသာ ဟောတိ၊ အထ အာနန္ဒော တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနိပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတ္ထ စေ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနိပရိသာ ဟောတိ၊ အထ အာနန္ဒော တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါသကပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါသကပရိသာ ဟောတိ၊ အထ အာနန္ဒော တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါသိကာပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါသိကာပရိသာ ဟောတိ၊ အထ အာနန္ဒော တုဏှီ ဘဝတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ စက္ကဝတ္တိအစ္ဆရိယသုတ္တံ

၁၃၀။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ရညေ စက္ကဝတ္တိမှိ။ ကတမေ စတ္တာရော? သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခတ္တိယပရိသာ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဘာသတိ၊ ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခတ္တိယပရိသာ ဟောတိ၊ အထ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြာဟ္မဏပရိသာ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဘာသတိ၊ ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြာဟ္မဏပရိသာ ဟောတိ၊ အထ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂဟပတိပရိသာ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဘာသတိ၊ ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂဟပတိပရိသာ ဟောတိ၊ အထ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏပရိသာ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဘာသတိ၊ ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏပရိသာ ဟောတိ၊ အထ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တုဏှီ ဘဝတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ရညေ စက္ကဝတ္တိမှိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော [စတ္တာရောမေ (က။)] အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ။ ကတမေ စတ္တာရော? သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုပရိသာ ဟောတိ၊ အထ အာနန္ဒော တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနိပရိသာ…ပေ… သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါသကပရိသာ…ပေ… သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါသိကာပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါသိကာပရိသာ ဟောတိ၊ အထ အာနန္ဒော တုဏှီ ဘဝတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ’’တိ။ ဒသမံ။

ဘယဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အတ္တာနုဝါဒဦမိ စ၊ ဒွေ စ နာနာ ဒွေ စ ဟောန္တိ၊

မေတ္တာ ဒွေ စ အစ္ဆရိယာ၊ အပရာ စ တထာ ဒုဝေတိ။

(၁၄) ၄။ ပုဂ္ဂလဝဂ္ဂေါ

၁။ သံယောဇနသုတ္တံ

၁၃၁။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ ဟောန္တိ၊ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ ဟောန္တိ၊ ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ ဟောန္တိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ၊ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ ဟောန္တိ၊ ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ ဟောန္တိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ၊ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ၊ ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ ဟောန္တိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ၊ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ၊ ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ။

‘‘ကတမဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ၊ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ၊ ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ? သကဒါဂါမိဿ။ ဣမဿ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ၊ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ၊ ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ။

‘‘ကတမဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ၊ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ၊ ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ? ဥဒ္ဓံသောတဿ အကနိဋ္ဌဂါမိနော။ ဣမဿ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ၊ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ၊ ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ။

‘‘ကတမဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ၊ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ၊ ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ? အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိဿ။ ဣမဿ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ၊ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ၊ ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ။

‘‘ကတမဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ၊ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ၊ ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ? အရဟတော။ ဣမဿ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ၊ ဥပပတ္တိပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ၊ ဘဝပဋိလာဘိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂။ ပဋိဘာနသုတ္တံ

၁၃၂။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ယုတ္တပ္ပဋိဘာနော၊ နော မုတ္တပ္ပဋိဘာနော၊ မုတ္တပ္ပဋိဘာနော၊ နော ယုတ္တပ္ပဋိဘာနော၊ ယုတ္တပ္ပဋိဘာနော စ မုတ္တပ္ပဋိဘာနော စ၊ နေဝ ယုတ္တပ္ပဋိဘာနော န မုတ္တပ္ပဋိဘာနော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ [ပု။ ပ။ ၁၅၂ အာဒယော]။ ဒုတိယံ။

၃။ ဥဂ္ဃဋိတညူသုတ္တံ

၁၃၃။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ ဝိပဉ္စိတညူ၊ နေယျော၊ ပဒပရမော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ [ပု။ ပ။ ၁၅၂ အာဒယော]။ တတိယံ။

၄။ ဥဋ္ဌာနဖလသုတ္တံ

၁၃၄။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဥဋ္ဌာနဖလူပဇီဝီ န ကမ္မဖလူပဇီဝီ၊ ကမ္မဖလူပဇီဝီ န ဥဋ္ဌာနဖလူပဇီဝီ၊ ဥဋ္ဌာနဖလူပဇီဝီ စေဝ ကမ္မဖလူပဇီဝီ စ၊ နေဝ ဥဋ္ဌာနဖလူပဇီဝီ န ကမ္မဖလူပဇီဝီ – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ [ပု။ ပ။ ၁၆၇]။ စတုတ္ထံ။

၅။ သာဝဇ္ဇသုတ္တံ

၁၃၅။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ [ပု။ ပ။ ၁၄၄ အာဒယော] သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? သာဝဇ္ဇော၊ ဝဇ္ဇဗဟုလော၊ အပ္ပဝဇ္ဇော၊ အနဝဇ္ဇော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သာဝဇ္ဇော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သာဝဇ္ဇေန ကာယကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ သာဝဇ္ဇေန ဝစီကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ သာဝဇ္ဇေန မနောကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော သာဝဇ္ဇော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဝဇ္ဇဗဟုလော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သာဝဇ္ဇေန ဗဟုလံ ကာယကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ အပ္ပံ အနဝဇ္ဇေန၊ သာဝဇ္ဇေန ဗဟုလံ ဝစီကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ အပ္ပံ အနဝဇ္ဇေန၊ သာဝဇ္ဇေန ဗဟုလံ မနောကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ အပ္ပံ အနဝဇ္ဇေန။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဝဇ္ဇဗဟုလော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အပ္ပဝဇ္ဇော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အနဝဇ္ဇေန ဗဟုလံ ကာယကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ အပ္ပံ သာဝဇ္ဇေန၊ အနဝဇ္ဇေန ဗဟုလံ ဝစီကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ အပ္ပံ သာဝဇ္ဇေန၊ အနဝဇ္ဇေန ဗဟုလံ မနောကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ အပ္ပံ သာဝဇ္ဇေန။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အပ္ပဝဇ္ဇော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အနဝဇ္ဇော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အနဝဇ္ဇေန ကာယကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ အနဝဇ္ဇေန ဝစီကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ အနဝဇ္ဇေန မနောကမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အနဝဇ္ဇော ဟောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ပဌမသီလသုတ္တံ

၁၃၆။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလေသု န ပရိပူရကာရီ ဟောတိ၊ သမာဓိသ္မိံ န ပရိပူရကာရီ၊ ပညာယ န ပရိပူရကာရီ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလေသု ပရိပူရကာရီ ဟောတိ၊ သမာဓိသ္မိံ န ပရိပူရကာရီ၊ ပညာယ န ပရိပူရကာရီ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလေသု ပရိပူရကာရီ ဟောတိ၊ သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရီ၊ ပညာယ န ပရိပူရကာရီ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလေသု ပရိပူရကာရီ ဟောတိ၊ သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရီ၊ ပညာယ ပရိပူရကာရီ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဒုတိယသီလသုတ္တံ

၁၃၇။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော န သီလဂရု ဟောတိ န သီလာဓိပတေယျော၊ န သမာဓိဂရု ဟောတိ န သမာဓာဓိပတေယျော၊ န ပညာဂရု ဟောတိ န ပညာဓိပတေယျော။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလဂရု ဟောတိ သီလာဓိပတေယျော၊ န သမာဓိဂရု ဟောတိ န သမာဓာဓိပတေယျော၊ န ပညာဂရု ဟောတိ န ပညာဓိပတေယျော။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလဂရု ဟောတိ သီလာဓိပတေယျော၊ သမာဓိဂရု ဟောတိ သမာဓာဓိပတေယျော၊ န ပညာဂရု ဟောတိ န ပညာဓိပတေယျော။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလဂရု ဟောတိ သီလာဓိပတေယျော၊ သမာဓိဂရု ဟောတိ သမာဓာဓိပတေယျော၊ ပညာဂရု ဟောတိ ပညာဓိပတေယျော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ နိကဋ္ဌသုတ္တံ

၁၃၈။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? နိကဋ္ဌကာယော အနိကဋ္ဌစိတ္တော၊ အနိကဋ္ဌကာယော နိကဋ္ဌစိတ္တော၊ အနိကဋ္ဌကာယော စ အနိကဋ္ဌစိတ္တော စ၊ နိကဋ္ဌကာယော စ နိကဋ္ဌစိတ္တော စ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နိကဋ္ဌကာယော ဟောတိ အနိကဋ္ဌစိတ္တော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အရညဝနပတ္ထာနိ [အရညေ ဝနပတ္ထာနိ (သီ။ ပီ။)] ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝတိ။ သော တတ္ထ ကာမဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ ဗျာပါဒဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ ဝိဟိံသာဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နိကဋ္ဌကာယော ဟောတိ အနိကဋ္ဌစိတ္တော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အနိကဋ္ဌကာယော ဟောတိ နိကဋ္ဌစိတ္တော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နဟေဝ ခေါ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝတိ။ သော တတ္ထ နေက္ခမ္မဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ အဗျာပါဒဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ အဝိဟိံသာဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အနိကဋ္ဌကာယော ဟောတိ နိကဋ္ဌစိတ္တော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အနိကဋ္ဌကာယော စ ဟောတိ အနိကဋ္ဌစိတ္တော စ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နဟေဝ ခေါ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝတိ။ သော တတ္ထ ကာမဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ ဗျာပါဒဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ ဝိဟိံသာဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော အနိကဋ္ဌကာယော စ ဟောတိ အနိကဋ္ဌစိတ္တော စ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နိကဋ္ဌကာယော စ ဟောတိ နိကဋ္ဌစိတ္တော စ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝတိ။ သော တတ္ထ နေက္ခမ္မဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ အဗျာပါဒဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ အဝိဟိံသာဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော နိကဋ္ဌကာယော စ ဟောတိ နိကဋ္ဌစိတ္တော စ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဓမ္မကထိကသုတ္တံ

၁၃၉။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မကထိကာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဓမ္မကထိကော အပ္ပဉ္စ ဘာသတိ အသဟိတဉ္စ၊ ပရိသာ စဿ [ပရိသာ စ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။) ပု။ ပ။ ၁၅၆] န ကုသလာ ဟောတိ သဟိတာသဟိတဿ။ ဧဝရူပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မကထိကော ဧဝရူပါယ ပရိသာယ ဓမ္မကထိကောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဓမ္မကထိကော အပ္ပဉ္စ ဘာသတိ သဟိတဉ္စ၊ ပရိသာ စဿ ကုသလာ ဟောတိ သဟိတာသဟိတဿ။ ဧဝရူပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မကထိကော ဧဝရူပါယ ပရိသာယ ဓမ္မကထိကောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဓမ္မကထိကော ဗဟုဉ္စ ဘာသတိ အသဟိတဉ္စ၊ ပရိသာ စဿ န ကုသလာ ဟောတိ သဟိတာသဟိတဿ။ ဧဝရူပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မကထိကော ဧဝရူပါယ ပရိသာယ ဓမ္မကထိကောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဓမ္မကထိကော ဗဟုဉ္စ ဘာသတိ သဟိတဉ္စ၊ ပရိသာ စဿ ကုသလာ ဟောတိ သဟိတာသဟိတဿ။ ဧဝရူပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မကထိကော ဧဝရူပါယ ပရိသာယ ဓမ္မကထိကောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဓမ္မကထိကာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဝါဒီသုတ္တံ

၁၄၀။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝါဒီ။ ကတမေ စတ္တာရော? အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝါဒီ အတ္ထတော ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ၊ နော ဗျဉ္ဇနတော၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝါဒီ ဗျဉ္ဇနတော ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ၊ နော အတ္ထတော၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝါဒီ အတ္ထတော စ ဗျဉ္ဇနတော စ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝါဒီ နေဝတ္ထတော နော ဗျဉ္ဇနတော ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဝါဒီ။ အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော ယံ စတူဟိ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ သမန္နာဂတော [သမန္နာဂတော ဘိက္ခု (သီ။ သျာ။ ကံ။)] အတ္ထတော ဝါ ဗျဉ္ဇနတော ဝါ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ ဒသမံ။

ပုဂ္ဂလဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သံယောဇနံ ပဋိဘာနော၊ ဥဂ္ဃဋိတညု ဥဋ္ဌာနံ၊

သာဝဇ္ဇော ဒွေ စ သီလာနိ၊ နိကဋ္ဌ ဓမ္မ ဝါဒီ စာတိ။

(၁၅) ၅။ အာဘာဝဂ္ဂေါ

၁။ အာဘာသုတ္တံ

၁၄၁။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဘာ။ ကတမာ စတဿော? စန္ဒာဘာ၊ သူရိယာဘာ၊ အဂ္ဂါဘာ၊ ပညာဘာ – ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော အာဘာ။ ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမာသံ စတုန္နံ [စတဿန္နံ (သျာ။ ကံ။) သဒ္ဒနီတိပဒမာလာ ပဿိတဗ္ဗာ] အာဘာနံ ယဒိဒံ ပညာဘာ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ပဘာသုတ္တံ

၁၄၂။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဘာ။ ကတမာ စတဿော? စန္ဒပ္ပဘာ၊ သူရိယပ္ပဘာ၊ အဂ္ဂိပ္ပဘာ၊ ပညာပဘာ – ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဘာ။ ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမာသံ စတုန္နံ ပဘာနံ ယဒိဒံ ပညာပဘာ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ အာလောကသုတ္တံ

၁၄၃။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာလောကာ။ ကတမေ စတ္တာရော? စန္ဒာလောကော၊ သူရိယာလောကော၊ အဂ္ဂါလောကော၊ ပညာလောကော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အာလောကာ။ ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ စတုန္နံ အာလောကာနံ ယဒိဒံ ပညာလောကော’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ဩဘာသသုတ္တံ

၁၄၄။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩဘာသာ။ ကတမေ စတ္တာရော? စန္ဒောဘာသော၊ သူရိယောဘာသော၊ အဂ္ဂေါဘာသော၊ ပညောဘာသော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဩဘာသာ။ ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ စတုန္နံ ဩဘာသာနံ ယဒိဒံ ပညောဘာသော’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဇ္ဇောတသုတ္တံ

၁၄၅။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇ္ဇောတာ။ ကတမေ စတ္တာရော? စန္ဒပဇ္ဇောတော၊ သူရိယပဇ္ဇောတော၊ အဂ္ဂိပဇ္ဇောတော၊ ပညာပဇ္ဇောတော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပဇ္ဇောတာ။ ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ စတုန္နံ ပဇ္ဇောတာနံ ယဒိဒံ ပညာပဇ္ဇောတော’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ပဌမကာလသုတ္တံ

၁၄၆။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာလာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ကာလေန ဓမ္မဿဝနံ၊ ကာလေန ဓမ္မသာကစ္ဆာ၊ ကာလေန သမ္မသနာ [ကာလေန သမထော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ ကာလေန ဝိပဿနာ – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ကာလာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဒုတိယကာလသုတ္တံ

၁၄၇။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာလာ သမ္မာ ဘာဝိယမာနာ သမ္မာ အနုပရိဝတ္တိယမာနာ အနုပုဗ္ဗေန အာသဝါနံ ခယံ ပါပေန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ကာလေန ဓမ္မဿဝနံ၊ ကာလေန ဓမ္မသာကစ္ဆာ၊ ကာလေန သမ္မသနာ၊ ကာလေန ဝိပဿနာ – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ကာလာ သမ္မာ ဘာဝိယမာနာ သမ္မာ အနုပရိဝတ္တိယမာနာ အနုပုဗ္ဗေန အာသဝါနံ ခယံ ပါပေန္တိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပရိပဗ္ဗတေ ထုလ္လဖုသိတကေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ တံ ဥဒကံ ယထာနိန္နံ ပဝတ္တမာနံ ပဗ္ဗတကန္ဒရပဒရသာခါ ပရိပူရေတိ၊ ပဗ္ဗတကန္ဒရပဒရသာခါ ပရိပူရာ ကုသောဗ္ဘေ ပရိပူရေန္တိ၊ ကုသောဗ္ဘာ ပရိပူရာ မဟာသောဗ္ဘေ ပရိပူရေန္တိ၊ မဟာသောဗ္ဘာ ပရိပူရာ ကုန္နဒိယော ပရိပူရေန္တိ၊ ကုန္နဒိယော ပရိပူရာ မဟာနဒိယော ပရိပူရေန္တိ၊ မဟာနဒိယော ပရိပူရာ သမုဒ္ဒံ [သမုဒ္ဒံ သာဂရံ (သီ။ ပီ။ က။)၊ သမုဒ္ဒသာဂရံ (သျာ။ ကံ။)] ပရိပူရေန္တိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေ စတ္တာရော ကာလာ သမ္မာ ဘာဝိယမာနာ သမ္မာ အနုပရိဝတ္တိယမာနာ အနုပုဗ္ဗေန အာသဝါနံ ခယံ ပါပေန္တီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဒုစ္စရိတသုတ္တံ

၁၄၈။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝစီဒုစ္စရိတာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? မုသာဝါဒေါ၊ ပိသုဏာ ဝါစာ၊ ဖရုသာ ဝါစာ၊ သမ္ဖပ္ပလာပေါ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဝစီဒုစ္စရိတာနီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ သုစရိတသုတ္တံ

၁၄၉။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝစီသုစရိတာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သစ္စဝါစာ၊ အပိသုဏာ ဝါစာ၊ သဏှာ ဝါစာ၊ မန္တဘာသာ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဝစီသုစရိတာနီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ သာရသုတ္တံ

၁၅၀။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရာ။ ကတမေ စတ္တာရော? သီလသာရော၊ သမာဓိသာရော၊ ပညာသာရော၊ ဝိမုတ္တိသာရော – ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သာရာ’’တိ။ ဒသမံ။

အာဘာဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အာဘာ ပဘာ စ အာလောကာ၊ ဩဘာသာ စေဝ ပဇ္ဇောတာ၊

ဒွေ ကာလာ စရိတာ ဒွေ စ၊ ဟောန္တိ သာရေန တေ ဒသာတိ။

တတိယပဏ္ဏာသကံ သမတ္တံ။

၄။ စတုတ္ထပဏ္ဏာသကံ

(၁၆) ၁။ ဣန္ဒြိယဝဂ္ဂေါ

၁။ ဣန္ဒြိယသုတ္တံ

၁၅၁။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဣန္ဒြိယာနီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ သဒ္ဓါဗလသုတ္တံ

၁၅၂။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗလာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သဒ္ဓါဗလံ၊ ဝီရိယဗလံ၊ သတိဗလံ၊ သမာဓိဗလံ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဗလာနီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ပညာဗလသုတ္တံ

၁၅၃။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗလာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ပညာဗလံ၊ ဝီရိယဗလံ၊ အနဝဇ္ဇဗလံ၊ သင်္ဂဟဗလံ [သင်္ဂါဟဗလံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဗလာနီ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ သတိဗလသုတ္တံ

၁၅၄။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗလာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သတိဗလံ၊ သမာဓိဗလံ၊ အနဝဇ္ဇဗလံ၊ သင်္ဂဟဗလံ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဗလာနီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဋိသင်္ခါနဗလသုတ္တံ

၁၅၅။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗလာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ပဋိသင်္ခါနဗလံ၊ ဘာဝနာဗလံ၊ အနဝဇ္ဇဗလံ၊ သင်္ဂဟဗလံ – ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဗလာနီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ကပ္ပသုတ္တံ

၁၅၆။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကပ္ပဿ အသင်္ချေယျာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ယဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကပ္ပော သံဝဋ္ဋတိ၊ တံ န သုကရံ သင်္ခါတုံ – ဧတ္တကာနိ ဝဿာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဝဿသတာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဝဿသဟဿာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဝဿသတသဟဿာနီတိ ဝါ။

‘‘ယဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကပ္ပော သံဝဋ္ဋော တိဋ္ဌတိ၊ တံ န သုကရံ သင်္ခါတုံ – ဧတ္တကာနိ ဝဿာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဝဿသတာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဝဿသဟဿာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဝဿသတသဟဿာနီတိ ဝါ။

‘‘ယဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကပ္ပော ဝိဝဋ္ဋတိ၊ တံ န သုကရံ သင်္ခါတုံ – ဧတ္တကာနိ ဝဿာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဝဿသတာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဝဿသဟဿာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဝဿသတသဟဿာနီတိ ဝါ။

‘‘ယဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကပ္ပော ဝိဝဋ္ဋော တိဋ္ဌတိ၊ တံ န သုကရံ သင်္ခါတုံ – ဧတ္တကာနိ ဝဿာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဝဿသတာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဝဿသဟဿာနီတိ ဝါ၊ ဧတ္တကာနိ ဝဿသတသဟဿာနီတိ ဝါ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ကပ္ပဿ အသင်္ချေယျာနီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ရောဂသုတ္တံ

၁၅၇။ ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောဂါ။ ကတမေ ဒွေ? ကာယိကော စ ရောဂေါ စေတသိကော စ ရောဂေါ။ ဒိဿန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ ကာယိကေန ရောဂေန ဧကမ္ပိ ဝဿံ အာရောဂျံ ပဋိဇာနမာနာ၊ ဒွေပိ ဝဿာနိ အာရောဂျံ ပဋိဇာနမာနာ၊ တီဏိပိ ဝဿာနိ အာရောဂျံ ပဋိဇာနမာနာ၊ စတ္တာရိပိ ဝဿာနိ အာရောဂျံ ပဋိဇာနမာနာ၊ ပဉ္စပိ ဝဿာနိ အာရောဂျံ ပဋိဇာနမာနာ၊ ဒသပိ ဝဿာနိ အာရောဂျံ ပဋိဇာနမာနာ၊ ဝီသတိပိ ဝဿာနိ အာရောဂျံ ပဋိဇာနမာနာ၊ တိံသမ္ပိ ဝဿာနိ အာရောဂျံ ပဋိဇာနမာနာ၊ စတ္တာရီသမ္ပိ ဝဿာနိ အာရောဂျံ ပဋိဇာနမာနာ၊ ပညာသမ္ပိ ဝဿာနိ အာရောဂျံ ပဋိဇာနမာနာ၊ ဝဿသတမ္ပိ၊ ဘိယျောပိ အာရောဂျံ ပဋိဇာနမာနာ။ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ သုဒုလ္လဘာ [ဒုလ္လဘာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] လောကသ္မိံ ယေ စေတသိကေန ရောဂေန မုဟုတ္တမ္ပိ အာရောဂျံ ပဋိဇာနန္တိ၊ အညတြ ခီဏာသဝေဟိ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဗ္ဗဇိတဿ ရောဂါ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု မဟိစ္ဆော ဟောတိ ဝိဃာတဝါ အသန္တုဋ္ဌော ဣတရီတရစီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန။ သော မဟိစ္ဆော သမာနော ဝိဃာတဝါ အသန္တုဋ္ဌော ဣတရီတရစီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန ပါပိကံ ဣစ္ဆံ ပဏိဒဟတိ အနဝညပ္ပဋိလာဘာယ လာဘသက္ကာရသိလောကပ္ပဋိလာဘာယ။ သော ဥဋ္ဌဟတိ ဃဋတိ ဝါယမတိ အနဝညပ္ပဋိလာဘာယ လာဘသက္ကာရသိလောကပ္ပဋိလာဘာယ။ သော သင်္ခါယ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတိ၊ သင်္ခါယ နိသီဒတိ၊ သင်္ခါယ ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ သင်္ခါယ ဥစ္စာရပဿာဝံ သန္ဓာရေတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပဗ္ဗဇိတဿ ရောဂါ။

‘‘တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘န မဟိစ္ဆာ ဘဝိဿာမ ဝိဃာတဝန္တော အသန္တုဋ္ဌာ ဣတရီတရစီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန၊ န ပါပိကံ ဣစ္ဆံ ပဏိဒဟိဿာမ အနဝညပ္ပဋိလာဘာယ လာဘသက္ကာရသိလောကပ္ပဋိလာဘာယ၊ န ဥဋ္ဌဟိဿာမ န ဃဋေဿာမ န ဝါယမိဿာမ အနဝညပ္ပဋိလာဘာယ လာဘသက္ကာရသိလောကပ္ပဋိလာဘာယ၊ ခမာ ဘဝိဿာမ သီတဿ ဥဏှဿ ဇိဃစ္ဆာယ ပိပါသာယ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနံ ဒုရုတ္တာနံ ဒုရာဂတာနံ ဝစနပထာနံ၊ ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပါနံ ပါဏဟရာနံ အဓိဝါသကဇာတိကာ ဘဝိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ပရိဟာနိသုတ္တံ

၁၅၈။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ စတ္တာရော ဓမ္မေ အတ္တနိ သမနုပဿတိ၊ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ – ‘ပရိဟာယာမိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ’။ ပရိဟာနမေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ရာဂဝေပုလ္လတ္တံ [ရာဂဝေပုလ္လတံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ ဒေါသဝေပုလ္လတ္တံ၊ မောဟဝေပုလ္လတ္တံ၊ ဂမ္ဘီရေသု ခေါ ပနဿ ဌာနာဌာနေသု ပညာစက္ခု န ကမတိ။ ယော ဟိ ကောစိ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မေ အတ္တနိ သမနုပဿတိ၊ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ – ‘ပရိဟာယာမိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ’။ ပရိဟာနမေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ။

‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ စတ္တာရော ဓမ္မေ အတ္တနိ သမနုပဿတိ၊ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ – ‘န ပရိဟာယာမိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ’။ အပရိဟာနမေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ရာဂတနုတ္တံ [ရာဂတနုတ္တနံ (က။)]၊ ဒေါသတနုတ္တံ၊ မောဟတနုတ္တံ၊ ဂမ္ဘီရေသု ခေါ ပနဿ ဌာနာဌာနေသု ပညာစက္ခု ကမတိ။ ယော ဟိ ကောစိ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မေ အတ္တနိ သမနုပဿတိ၊ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ – ‘န ပရိဟာယာမိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ’။ အပရိဟာနမေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဘိက္ခုနီသုတ္တံ

၁၅၉။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ အထ ခေါ အညတရာ ဘိက္ခုနီ အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ယေနယျော အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန အယျဿ အာနန္ဒဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒ – ‘ဣတ္ထန္နာမာ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနီ အာဗာဓိကိနီ ဒုက္ခိတာ ဗာဠှဂိလာနာ။ သာ အယျဿ အာနန္ဒဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘သာဓု ကိရ၊ ဘန္တေ၊ အယျော အာနန္ဒော ယေန ဘိက္ခုနုပဿယော ယေန သာ ဘိက္ခုနီ တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ အယျေ’’တိ ခေါ သော ပုရိသော တဿာ ဘိက္ခုနိယာ ပဋိဿုတွာ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ပုရိသော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣတ္ထန္နာမာ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနီ အာဗာဓိကိနီ ဒုက္ခိတာ ဗာဠှဂိလာနာ။ သာ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘သာဓု ကိရ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန ဘိက္ခုနုပဿယော ယေန သာ ဘိက္ခုနီ တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော တုဏှီဘာဝေန။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ဘိက္ခုနုပဿယော ယေန သာ ဘိက္ခုနီ တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ သာ ဘိက္ခုနီ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာ သသီသံ ပါရုပိတွာ မဉ္စကေ နိပဇ္ဇိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန သာ ဘိက္ခုနီ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော တံ ဘိက္ခုနိံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အာဟာရသမ္ဘူတော အယံ၊ ဘဂိနိ၊ ကာယော အာဟာရံ နိဿာယ။ အာဟာရော ပဟာတဗ္ဗော။ တဏှာသမ္ဘူတော အယံ၊ ဘဂိနိ၊ ကာယော တဏှံ နိဿာယ။ တဏှာ ပဟာတဗ္ဗာ။ မာနသမ္ဘူတော အယံ၊ ဘဂိနိ၊ ကာယော မာနံ နိဿာယ။ မာနော ပဟာတဗ္ဗော။ မေထုနသမ္ဘူတော အယံ၊ ဘဂိနိ၊ ကာယော။ မေထုနေ စ သေတုဃာတော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ။

‘‘‘အာဟာရသမ္ဘူတော အယံ၊ ဘဂိနိ၊ ကာယော အာဟာရံ နိဿာယ။ အာဟာရော ပဟာတဗ္ဗော’တိ၊ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ၊ ဘဂိနိ၊ ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ‘နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ၊ ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယ ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ။ ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ၊ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေဿာမိ။ ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာ’တိ။ သော အပရေန သမယေန အာဟာရံ နိဿာယ အာဟာရံ ပဇဟတိ။ ‘အာဟာရသမ္ဘူတော အယံ၊ ဘဂိနိ၊ ကာယော အာဟာရံ နိဿာယ။ အာဟာရော ပဟာတဗ္ဗော’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘‘တဏှာသမ္ဘူတော အယံ၊ ဘဂိနိ၊ ကာယော တဏှံ နိဿာယ။ တဏှာ ပဟာတဗ္ဗာ’တိ၊ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ၊ ဘဂိနိ၊ ဘိက္ခု သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမော ကိရ ဘိက္ခု အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ကုဒါဿု နာမ အဟမ္ပိ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿာမီ’တိ! သော အပရေန သမယေန တဏှံ နိဿာယ တဏှံ ပဇဟတိ။ ‘တဏှာသမ္ဘူတော အယံ၊ ဘဂိနိ၊ ကာယော တဏှံ နိဿာယ။ တဏှာ ပဟာတဗ္ဗာ’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘‘မာနသမ္ဘူတော အယံ၊ ဘဂိနိ၊ ကာယော မာနံ နိဿာယ။ မာနော ပဟာတဗ္ဗော’တိ၊ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ၊ ဘဂိနိ၊ ဘိက္ခု သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမော ကိရ ဘိက္ခု အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘သော ဟိ နာမ အာယသ္မာ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿတိ၊ ကိမင်္ဂံ [ကိမင်္ဂ (သီ။ ပီ။) အ။ နိ။ ၅။၁၈၀၊ စူဠဝ။ ၃၃၁၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၂၀] ပနာဟ’န္တိ! သော အပရေန သမယေန မာနံ နိဿာယ မာနံ ပဇဟတိ။ ‘မာနသမ္ဘူတော အယံ၊ ဘဂိနိ၊ ကာယော မာနံ နိဿာယ။ မာနော ပဟာတဗ္ဗော’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘မေထုနသမ္ဘူတော အယံ၊ ဘဂိနိ၊ ကာယော။ မေထုနေ စ သေတုဃာတော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ’’တိ။

အထ ခေါ သာ ဘိက္ခုနီ မဉ္စကာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္စယော မံ၊ ဘန္တေ၊ အစ္စဂမာ၊ ယထာဗာလံ ယထာမူဠှံ ယထာအကုသလံ၊ ယာဟံ ဧဝမကာသိံ။ တဿာ မေ၊ ဘန္တေ၊ အယျော အာနန္ဒော အစ္စယံ အစ္စယတော ပဋိဂ္ဂဏှာတု၊ အာယတိံ သံဝရာယာ’’တိ။ ‘‘တဂ္ဃ တံ [တဂ္ဃ တွံ (သီ။ ပီ။ က။)]၊ ဘဂိနိ၊ အစ္စယော အစ္စဂမာ၊ ယထာဗာလံ ယထာမူဠှံ ယထာအကုသလံ၊ ယာ တွံ ဧဝမကာသိ။ ယတော စ ခေါ တွံ၊ ဘဂိနိ၊ အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောသိ၊ တံ တေ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမ။ ဝုဒ္ဓိ ဟေသာ၊ ဘဂိနိ၊ အရိယဿ ဝိနယေ ယော အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောတိ အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ သုဂတဝိနယသုတ္တံ

၁၆၀။ ‘‘သုဂတော ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ တိဋ္ဌမာနော သုဂတဝိနယော ဝါ တဒဿ ဗဟုဇနဟိတာယ ဗဟုဇနသုခါယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာနံ။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဂတော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဂတော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဂတဝိနယော? သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ၊ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဂတဝိနယော။ ဧဝံ သုဂတော ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ တိဋ္ဌမာနော သုဂတဝိနယော ဝါ တဒဿ ဗဟုဇနဟိတာယ ဗဟုဇနသုခါယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာနန္တိ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓာနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဒုဂ္ဂဟိတံ သုတ္တန္တံ ပရိယာပုဏန္တိ ဒုန္နိက္ခိတ္တေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟိ။ ဒုန္နိက္ခိတ္တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဒဗျဉ္ဇနဿ အတ္ထောပိ ဒုန္နယော ဟောတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓာနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဒုဗ္ဗစာ ဟောန္တိ ဒေါဝစဿကရဏေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတာ အက္ခမာ အပ္ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိနော အနုသာသနိံ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓာနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေ တေ ဘိက္ခူ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဓရာ ဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ၊ တေ န သက္ကစ္စံ သုတ္တန္တံ ပရံ ဝါစေန္တိ။ တေသံ အစ္စယေန ဆိန္နမူလကော သုတ္တန္တော ဟောတိ အပ္ပဋိသရဏော။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓာနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထေရာ ဘိက္ခူ ဗာဟုလိကာ ဟောန္တိ သာထလိကာ၊ ဩက္ကမနေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ၊ ပဝိဝေကေ နိက္ခိတ္တဓုရာ၊ န ဝီရိယံ အာရဘန္တိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ တေသံ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ။ သာပိ ဟောတိ ဗာဟုလိကာ သာထလိကာ၊ ဩက္ကမနေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ၊ ပဝိဝေကေ နိက္ခိတ္တဓုရာ၊ န ဝီရိယံ အာရဘတိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုတ္ထော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓာနာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓာနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ သုဂ္ဂဟိတံ သုတ္တန္တံ ပရိယာပုဏန္တိ သုနိက္ခိတ္တေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟိ။ သုနိက္ခိတ္တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဒဗျဉ္ဇနဿ အတ္ထောပိ သုနယော ဟောတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓာနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ သုဝစာ ဟောန္တိ သောဝစဿကရဏေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတာ ခမာ ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိနော အနုသာသနိံ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓာနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေ တေ ဘိက္ခူ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဓရာ ဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ၊ တေ သက္ကစ္စံ သုတ္တန္တံ ပရံ ဝါစေန္တိ။ တေသံ အစ္စယေန နစ္ဆိန္နမူလကော [အစ္ဆိန္နမူလကော (သျာ။ ကံ။) အ။ နိ။ ၅။၁၅၆] သုတ္တန္တော ဟောတိ သပ္ပဋိသရဏော။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓာနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထေရာ ဘိက္ခူ န ဗာဟုလိကာ ဟောန္တိ န သာထလိကာ၊ ဩက္ကမနေ နိက္ခိတ္တဓုရာ၊ ပဝိဝေကေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ၊ ဝီရိယံ အာရဘန္တိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ တေသံ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ။ သာပိ ဟောတိ န ဗာဟုလိကာ န သာထလိကာ၊ ဩက္ကမနေ နိက္ခိတ္တဓုရာ၊ ပဝိဝေကေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ၊ ဝီရိယံ အာရဘတိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုတ္ထော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓာနာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ ဒသမံ။

ဣန္ဒြိယဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဣန္ဒြိယာနိ သဒ္ဓါ ပညာ၊ သတိ သင်္ခါနပဉ္စမံ၊

ကပ္ပော ရောဂေါ ပရိဟာနိ၊ ဘိက္ခုနီ သုဂတေန စာတိ။

(၁၇) ၂။ ပဋိပဒါဝဂ္ဂေါ

၁။ သံခိတ္တသုတ္တံ

၁၆၁။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ – ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဝိတ္ထာရသုတ္တံ

၁၆၂။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပကတိယာပိ တိဗ္ဗရာဂဇာတိကော ဟောတိ၊ အဘိက္ခဏံ ရာဂဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ တိဗ္ဗဒေါသဇာတိကော ဟောတိ၊ အဘိက္ခဏံ ဒေါသဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ တိဗ္ဗမောဟဇာတိကော ဟောတိ၊ အဘိက္ခဏံ မောဟဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ မုဒူနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတ္တာ ဒန္ဓံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပကတိယာပိ တိဗ္ဗရာဂဇာတိကော ဟောတိ၊ အဘိက္ခဏံ ရာဂဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ တိဗ္ဗဒေါသဇာတိကော ဟောတိ၊ အဘိက္ခဏံ ဒေါသဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ တိဗ္ဗမောဟဇာတိကော ဟောတိ၊ အဘိက္ခဏံ မောဟဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဓိမတ္တာနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တတ္တာ ခိပ္ပံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပကတိယာပိ န တိဗ္ဗရာဂဇာတိကော ဟောတိ၊ နာဘိက္ခဏံ ရာဂဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ န တိဗ္ဗဒေါသဇာတိကော ဟောတိ၊ နာဘိက္ခဏံ ဒေါသဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ န တိဗ္ဗမောဟဇာတိကော ဟောတိ၊ နာဘိက္ခဏံ မောဟဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ မုဒူနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ…ပေ… ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတ္တာ ဒန္ဓံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပကတိယာပိ န တိဗ္ဗရာဂဇာတိကော ဟောတိ၊ နာဘိက္ခဏံ ရာဂဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ န တိဗ္ဗဒေါသဇာတိကော ဟောတိ၊ နာဘိက္ခဏံ ဒေါသဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပကတိယာပိ န တိဗ္ဗမောဟဇာတိကော ဟောတိ၊ နာဘိက္ခဏံ မောဟဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဓိမတ္တာနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တတ္တာ ခိပ္ပံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ အသုဘသုတ္တံ

၁၆၃။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အသုဘာနုပဿီ ကာယေ ဝိဟရတိ၊ အာဟာရေ ပဋိကူလသညီ [ပဋိက္ကူလသညီ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညီ [အနဘိရတသညီ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿီ၊ မရဏသညာ ခေါ ပနဿ အဇ္ဈတ္တံ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ [သေက္ခဗလာနိ (သျာ။ ကံ။)] ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ၊ ဟိရိဗလံ၊ ဩတ္တပ္ပဗလံ၊ ဝီရိယဗလံ၊ ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ မုဒူနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတ္တာ ဒန္ဓံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အသုဘာနုပဿီ ကာယေ ဝိဟရတိ၊ အာဟာရေ ပဋိကူလသညီ၊ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညီ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿီ၊ မရဏသညာ ခေါ ပနဿ အဇ္ဈတ္တံ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ…ပေ… ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဓိမတ္တာနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ…ပေ… ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တတ္တာ ခိပ္ပံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ? ဣဓ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ…ပေ… ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ မုဒူနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ…ပေ… ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတ္တာ ဒန္ဓံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ? [ကထာ။ ၈၁၅ အာဒယော] ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ၊ ဟိရိဗလံ၊ ဩတ္တပ္ပဗလံ၊ ဝီရိယဗလံ၊ ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဓိမတ္တာနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တတ္တာ ခိပ္ပံ အာနန္တရိယံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ပဌမခမသုတ္တံ

၁၆၄။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? အက္ခမာ ပဋိပဒါ၊ ခမာ ပဋိပဒါ၊ ဒမာ ပဋိပဒါ၊ သမာ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အက္ခမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော [ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော (သီ။ သျာ။ ကံ။)] အက္ကောသန္တံ ပစ္စက္ကောသတိ၊ ရောသန္တံ ပဋိရောသတိ၊ ဘဏ္ဍန္တံ ပဋိဘဏ္ဍတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အက္ခမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော အက္ကောသန္တံ န ပစ္စက္ကောသတိ၊ ရောသန္တံ န ပဋိရောသတိ၊ ဘဏ္ဍန္တံ န ပဋိဘဏ္ဍတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ၊ မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ သမေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ…ပေ… ဥပ္ပန္နံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ… ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ သမေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာ ပဋိပဒါ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဒုတိယခမသုတ္တံ

၁၆၅။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? အက္ခမာ ပဋိပဒါ၊ ခမာ ပဋိပဒါ၊ ဒမာ ပဋိပဒါ၊ သမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အက္ခမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော အက္ခမော ဟောတိ သီတဿ ဥဏှဿ ဇိဃစ္ဆာယ ပိပါသာယ၊ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနံ ဒုရုတ္တာနံ ဒုရာဂတာနံ ဝစနပထာနံ ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပါနံ ပါဏဟရာနံ အနဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အက္ခမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ခမော ဟောတိ သီတဿ ဥဏှဿ ဇိဃစ္ဆာယ ပိပါသာယ၊ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနံ ဒုရုတ္တာနံ ဒုရာဂတာနံ ဝစနပထာနံ ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပါနံ ပါဏဟရာနံ အဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ…ပေ… သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ၊ မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒမာ ပဋိပဒါ။

‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ သမေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ…ပေ… ဥပ္ပန္နံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ… ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ သမေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာ ပဋိပဒါ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဥဘယသုတ္တံ

၁၆၆။ ‘‘စတဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာယံ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ ဒန္ဓာဘိညာ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ ဥဘယေနေဝ ဟီနာ အက္ခာယတိ။ ယမ္ပာယံ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ၊ ဣမိနာပါယံ ဟီနာ အက္ခာယတိ၊ ယမ္ပာယံ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာ၊ ဣမိနာပါယံ ဟီနာ အက္ခာယတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ ဥဘယေနေဝ ဟီနာ အက္ခာယတိ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာယံ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ ခိပ္ပာဘိညာ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ ဒုက္ခတ္တာ ဟီနာ အက္ခာယတိ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာယံ ပဋိပဒါ သုခါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ ဒန္ဓတ္တာ ဟီနာ အက္ခာယတိ။

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာယံ ပဋိပဒါ သုခါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ ဥဘယေနေဝ ပဏီတာ အက္ခာယတိ။ ယမ္ပာယံ ပဋိပဒါ သုခါ၊ ဣမိနာပါယံ ပဏီတာ အက္ခာယတိ၊ ယမ္ပာယံ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာ၊ ဣမိနာပါယံ ပဏီတာ အက္ခာယတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒါ ဥဘယေနေဝ ပဏီတာ အက္ခာယတိ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တံ

၁၆၇။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယေနာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတဿော ဣမာ၊ အာဝုသော မောဂ္ဂလ္လာန၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣမာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတဿော ပဋိပဒါ။ ဣမာသံ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ ပဋိပဒါနံ [စတဿန္နံ ပဋိပဒါနံ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ကတမံ တေ ပဋိပဒံ အာဂမ္မ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ?

‘‘စတဿော ဣမာ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣမာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတဿော ပဋိပဒါ။ ဣမာသံ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ ပဋိပဒါနံ ယာယံ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ ခိပ္ပာဘိညာ၊ ဣမံ မေ ပဋိပဒံ အာဂမ္မ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ သာရိပုတ္တသုတ္တံ

၁၆၈။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတဿော ဣမာ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣမာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတဿော ပဋိပဒါ။ ဣမာသံ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ ပဋိပဒါနံ ကတမံ တေ ပဋိပဒံ အာဂမ္မ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ?

‘‘စတဿော ဣမာ၊ အာဝုသော မောဂ္ဂလ္လာန၊ ပဋိပဒါ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣမာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတဿော ပဋိပဒါ။ ဣမာသံ၊ အာဝုသော၊ စတုန္နံ ပဋိပဒါနံ ယာယံ ပဋိပဒါ သုခါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ ဣမံ မေ ပဋိပဒံ အာဂမ္မ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ သသင်္ခါရသုတ္တံ

၁၆၉။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အသုဘာနုပဿီ ကာယေ ဝိဟရတိ၊ အာဟာရေ ပဋိကူလသညီ၊ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညီ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿီ။ မရဏသညာ ခေါ ပနဿ အဇ္ဈတ္တံ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ၊ ဟိရိဗလံ၊ ဩတ္တပ္ပဗလံ၊ ဝီရိယဗလံ၊ ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဓိမတ္တာနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အသုဘာနုပဿီ ကာယေ ဝိဟရတိ၊ အာဟာရေ ပဋိကူလသညီ၊ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညီ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿီ။ မရဏသညာ ခေါ ပနဿ အဇ္ဈတ္တံ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ၊ ဟိရိဗလံ၊ ဩတ္တပ္ပဗလံ၊ ဝီရိယဗလံ၊ ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ မုဒူနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သတိန္ဒြိယံ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတ္တာ ကာယဿ ဘေဒါ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ…ပေ… ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အဓိမတ္တာနိ ပါတုဘဝန္တိ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ…ပေ… ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣမာနိ ပဉ္စ သေခဗလာနိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ – သဒ္ဓါဗလံ၊ ဟိရိဗလံ၊ ဩတ္တပ္ပဗလံ၊ ဝီရိယဗလံ၊ ပညာဗလံ။ တဿိမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ…ပေ… ပညိန္ဒြိယံ။ သော ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတ္တာ ကာယဿ ဘေဒါ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ယုဂနဒ္ဓသုတ္တံ

၁၇၀။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ မမ သန္တိကေ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ [အရဟတ္တပ္ပတ္တံ (က။) ပဋိ။ မ။ ၂။၁ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေပိ] ဗျာကရောတိ၊ သဗ္ဗော သော စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ၊ ဧတေသံ ဝါ အညတရေန။

‘‘ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု သမထပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဝိပဿနံ ဘာဝေတိ။ တဿ သမထပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဝိပဿနံ ဘာဝယတော မဂ္ဂေါ သဉ္ဇာယတိ။ သော တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတိ။ တဿ တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတော ဘာဝယတော ဗဟုလီကရောတော သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ၊ အနုသယာ ဗျန္တီဟောန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ သမထံ ဘာဝေတိ။ တဿ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ သမထံ ဘာဝယတော မဂ္ဂေါ သဉ္ဇာယတိ။ သော တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတိ။ တဿ တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတော ဘာဝယတော ဗဟုလီကရောတော သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ၊ အနုသယာ ဗျန္တီဟောန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝေတိ။ တဿ သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝယတော မဂ္ဂေါ သဉ္ဇာယတိ။ သော တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတိ။ တဿ တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတော ဘာဝယတော ဗဟုလီကရောတော သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ၊ အနုသယာ ဗျန္တီဟောန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတံ မာနသံ ဟောတိ။ ဟောတိ သော၊ အာဝုသော၊ သမယော ယံ တံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တမေဝ သန္တိဋ္ဌတိ သန္နိသီဒတိ ဧကောဒိ ဟောတိ သမာဓိယတိ။ တဿ မဂ္ဂေါ သဉ္ဇာယတိ။ သော တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတိ။ တဿ တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတော ဘာဝယတော ဗဟုလီကရောတော သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ၊ အနုသယာ ဗျန္တီဟောန္တိ။

‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ မမ သန္တိကေ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ဗျာကရောတိ၊ သဗ္ဗော သော ဣမေဟိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ၊ ဧတေသံ ဝါ အညတရေနာ’’တိ။ ဒသမံ။

ပဋိပဒါဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သံခိတ္တံ ဝိတ္ထာရာသုဘံ၊ ဒွေ ခမာ ဥဘယေန စ၊

မောဂ္ဂလ္လာနော သာရိပုတ္တော၊ သသင်္ခါရံ ယုဂနဒ္ဓေန စာတိ။

(၁၈) ၃။ သဉ္စေတနိယဝဂ္ဂေါ

၁။ စေတနာသုတ္တံ

၁၇၁။ [ကထာ။ ၅၃၉] ‘‘ကာယေ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ ကာယသဉ္စေတနာဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ။ ဝါစာယ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ ဝစီသဉ္စေတနာဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ။ မနေ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ မနောသဉ္စေတနာဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာဝ။

‘‘သာမံ ဝါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ။ ပရေ ဝါဿ [ပရေ ဝါ တဿ (က။)] တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောန္တိ၊ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ။ သမ္ပဇာနော ဝါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ။ အသမ္ပဇာနော ဝါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ။

‘‘သာမံ ဝါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ၊ ပရေ ဝါဿ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောန္တိ၊ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ၊ သမ္ပဇာနော ဝါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ၊ အသမ္ပဇာနော ဝါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ။

‘‘သာမံ ဝါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ၊ ပရေ ဝါဿ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောန္တိ၊ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ၊ သမ္ပဇာနော ဝါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ၊ အသမ္ပဇာနော ဝါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ။

‘‘ဣမေသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေသု အဝိဇ္ဇာ အနုပတိတာ၊ အဝိဇ္ဇာယတွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သော ကာယော န ဟောတိ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ၊ သာ ဝါစာ န ဟောတိ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ၊ သော မနော န ဟောတိ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခံ၊ ခေတ္တံ တံ [ဝတ္ထုံ တံ (သဗ္ဗတ္ထ)] န ဟောတိ…ပေ… ဝတ္ထုံ တံ န ဟောတိ…ပေ… အာယတနံ တံ န ဟောတိ…ပေ… အဓိကရဏံ တံ န ဟောတိ ယံပစ္စယာဿ တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခဒုက္ခ’’န္တိ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တဘာဝပဋိလာဘာ။ ကတမေ စတ္တာရော? အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော၊ ယသ္မိံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေ အတ္တသဉ္စေတနာ ကမတိ၊ နော ပရသဉ္စေတနာ။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော၊ ယသ္မိံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေ ပရသဉ္စေတနာ ကမတိ၊ နော အတ္တသဉ္စေတနာ။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော၊ ယသ္မိံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေ အတ္တသဉ္စေတနာ စ ကမတိ ပရသဉ္စေတနာ စ။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော၊ ယသ္မိံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေ နေဝတ္တသဉ္စေတနာ ကမတိ၊ နော ပရသဉ္စေတနာ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အတ္တဘာဝပဋိလာဘာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣမဿ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ – ‘တတြ၊ ဘန္တေ၊ ယာယံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော ယသ္မိံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေ အတ္တသဉ္စေတနာ ကမတိ နော ပရသဉ္စေတနာ၊ အတ္တသဉ္စေတနာဟေတု တေသံ သတ္တာနံ တမှာ ကာယာ စုတိ ဟောတိ။ တတြ၊ ဘန္တေ၊ ယာယံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော ယသ္မိံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေ ပရသဉ္စေတနာ ကမတိ နော အတ္တသဉ္စေတနာ၊ ပရသဉ္စေတနာဟေတု တေသံ သတ္တာနံ တမှာ ကာယာ စုတိ ဟောတိ။ တတြ၊ ဘန္တေ၊ ယာယံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော ယသ္မိံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေ အတ္တသဉ္စေတနာ စ ကမတိ ပရသဉ္စေတနာ စ၊ အတ္တသဉ္စေတနာ စ ပရသဉ္စေတနာ စ ဟေတု တေသံ သတ္တာနံ တမှာ ကာယာ စုတိ ဟောတိ။ တတြ၊ ဘန္တေ၊ ယာယံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော ယသ္မိံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေ နေဝ အတ္တသဉ္စေတနာ ကမတိ နော ပရသဉ္စေတနာ၊ ကတမေ တေန ဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’’တိ? ‘‘နေဝသညာနာသညာယတနူပဂါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဒေဝါ တေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိ။

‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ တမှာ ကာယာ စုတာ အာဂါမိနော ဟောန္တိ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ? ကော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ တမှာ ကာယာ စုတာ အနာဂါမိနော ဟောန္တိ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တ’’န္တိ? ‘‘ဣဓ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ အပ္ပဟီနာနိ ဟောန္တိ၊ သော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ၊ တံ နိကာမေတိ၊ တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော ကာလံ ကုရုမာနော နေဝသညာနာသညာယတနူပဂါနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ သော တတော စုတော အာဂါမီ ဟောတိ အာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တံ။

‘‘ဣဓ ပန၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ၊ သော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ၊ တံ နိကာမေတိ၊ တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော ကာလံ ကုရုမာနော နေဝသညာနာသညာယတနူပဂါနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ သော တတော စုတော အနာဂါမီ ဟောတိ အနာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တံ။

‘‘အယံ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ တမှာ ကာယာ စုတာ အာဂါမိနော ဟောန္တိ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ။ အယံ ပန၊ သာရိပုတ္တ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ တမှာ ကာယာ စုတာ အနာဂါမိနော ဟောန္တိ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဝိဘတ္တိသုတ္တံ

၁၇၂။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧတဒဝေါစ –

‘‘အဒ္ဓမာသူပသမ္ပန္နေန မေ၊ အာဝုသော၊ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ သစ္ဆိကတာ ဩဓိသော ဗျဉ္ဇနသော။ တမဟံ အနေကပရိယာယေန အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညာပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ။ ယဿ ခေါ ပနဿ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ၊ သော မံ ပဉှေန။ အဟံ ဝေယျာကရဏေန သမ္မုခီဘူတော နော သတ္ထာ ယော နော ဓမ္မာနံ သုကုသလော။

‘‘အဒ္ဓမာသူပသမ္ပန္နေန မေ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ သစ္ဆိကတာ ဩဓိသော ဗျဉ္ဇနသော။ တမဟံ အနေကပရိယာယေန အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညာပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ။ ယဿ ခေါ ပနဿ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ၊ သော မံ ပဉှေန။ အဟံ ဝေယျာကရဏေန သမ္မုခီဘူတော နော သတ္ထာ ယော နော ဓမ္မာနံ သုကုသလော။

‘‘အဒ္ဓမာသူပသမ္ပန္နေန မေ၊ အာဝုသော၊ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ သစ္ဆိကတာ ဩဓိသော ဗျဉ္ဇနသော။ တမဟံ အနေကပရိယာယေန အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညာပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ။ ယဿ ခေါ ပနဿ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ၊ သော မံ ပဉှေန။ အဟံ ဝေယျာကရဏေန သမ္မုခီဘူတော နော သတ္ထာ ယော နော ဓမ္မာနံ သုကုသလော။

‘‘အဒ္ဓမာသူပသမ္ပန္နေန မေ၊ အာဝုသော၊ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ သစ္ဆိကတာ ဩဓိသော ဗျဉ္ဇနသော။ တမဟံ အနေကပရိယာယေန အာစိက္ခာမိ ဒေသေမိ ပညာပေမိ ပဋ္ဌပေမိ ဝိဝရာမိ ဝိဘဇာမိ ဥတ္တာနီကရောမိ။ ယဿ ခေါ ပနဿ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ၊ သော မံ ပဉှေန။ အဟံ ဝေယျာကရဏေန သမ္မုခီဘူတော နော သတ္ထာ ယော နော ဓမ္မာနံ သုကုသလော’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ မဟာကောဋ္ဌိကသုတ္တံ

၁၇၃။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ အတ္ထညံ ကိဉ္စီ’’တိ?

‘‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’’။

‘‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ နတ္ထညံ ကိဉ္စီ’’တိ?

‘‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’’။

‘‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ အတ္ထိ စ နတ္ထိ စ အညံ ကိဉ္စီ’’တိ?

‘‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’’။

‘‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ နေဝတ္ထိ နော နတ္ထညံ ကိဉ္စီ’’တိ?

‘‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’’။

‘‘‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ အတ္ထညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’တိ ဝဒေသိ။ ‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ နတ္ထညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’တိ ဝဒေသိ။ ‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ အတ္ထိ စ နတ္ထိ စ အညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’တိ ဝဒေသိ။ ‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ နေဝတ္ထိ နော နတ္ထညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’တိ ဝဒေသိ။ ယထာ ကထံ ပန၊ အာဝုသော၊ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ?

‘‘‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ အတ္ထညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ဝဒံ အပ္ပပဉ္စံ ပပဉ္စေတိ။ ‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ နတ္ထညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ဝဒံ အပ္ပပဉ္စံ ပပဉ္စေတိ။ ‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ အတ္ထိ စ နတ္ထိ စ အညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ဝဒံ အပ္ပပဉ္စံ ပပဉ္စေတိ။ ‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ နေဝတ္ထိ နော နတ္ထညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ဝဒံ အပ္ပပဉ္စံ ပပဉ္စေတိ။ ယာဝတာ၊ အာဝုသော၊ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ ဂတိ တာဝတာ ပပဉ္စဿ ဂတိ၊ ယာဝတာ ပပဉ္စဿ ဂတိ တာဝတာ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ ဂတိ။ ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ ပပဉ္စနိရောဓော ပပဉ္စဝူပသမော’’တိ။ တတိယံ။

၄။ အာနန္ဒသုတ္တံ

၁၇၄။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေနာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ မဟာကောဋ္ဌိကေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာယသ္မန္တံ မဟာကောဋ္ဌိကံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ အတ္ထညံ ကိဉ္စီ’’တိ?

‘‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’’။

‘‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ နတ္ထညံ ကိဉ္စီ’’တိ?

‘‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’’။

‘‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ အတ္ထိ စ နတ္ထိ စ အညံ ကိဉ္စီ’’တိ?

‘‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’’။

‘‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ နေဝတ္ထိ နော နတ္ထညံ ကိဉ္စီ’’တိ?

‘‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’’။

‘‘‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ အတ္ထညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’တိ ဝဒေသိ။ ‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ နတ္ထညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’တိ ဝဒေသိ။ ‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ အတ္ထိ စ နတ္ထိ စ အညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’တိ ဝဒေသိ။ ‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ နေဝတ္ထိ နော နတ္ထညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘မာ ဟေဝံ၊ အာဝုသော’တိ ဝဒေသိ။ ယထာ ကထံ ပနာဝုသော၊ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ?

‘‘‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ အတ္ထညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ဝဒံ အပ္ပပဉ္စံ ပပဉ္စေတိ။ ‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ နတ္ထညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ဝဒံ အပ္ပပဉ္စံ ပပဉ္စေတိ။ ‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ အတ္ထိ စ နတ္ထိ စ အညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ဝဒံ အပ္ပပဉ္စံ ပပဉ္စေတိ။ ‘ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ နေဝတ္ထိ နော နတ္ထညံ ကိဉ္စီ’တိ၊ ဣတိ ဝဒံ အပ္ပပဉ္စံ ပပဉ္စေတိ။ ယာဝတာ၊ အာဝုသော၊ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ ဂတိ တာဝတာ ပပဉ္စဿ ဂတိ။ ယာဝတာ ပပဉ္စဿ ဂတိ တာဝတာ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ ဂတိ။ ဆန္နံ၊ အာဝုသော၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ ပပဉ္စနိရောဓော ပပဉ္စဝူပသမော’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဥပဝါဏသုတ္တံ

၁၇၅။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥပဝါဏော ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဥပဝါဏော အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဝိဇ္ဇာယန္တကရော ဟောတီ’’တိ?

‘‘နော ဟိဒံ၊ အာဝုသော’’။

‘‘ကိံ ပနာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ စရဏေနန္တကရော ဟောတီ’’တိ?

‘‘နော ဟိဒံ၊ အာဝုသော’’။

‘‘ကိံ ပနာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဝိဇ္ဇာစရဏေနန္တကရော ဟောတီ’’တိ?

‘‘နော ဟိဒံ၊ အာဝုသော’’။

‘‘ကိံ ပနာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ အညတြ ဝိဇ္ဇာစရဏေနန္တကရော ဟောတီ’’တိ?

‘‘နော ဟိဒံ၊ အာဝုသော’’။

‘‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဝိဇ္ဇာယန္တကရော ဟောတီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘နော ဟိဒံ၊ အာဝုသော’တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ ပနာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ စရဏေနန္တကရော ဟောတီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘နော ဟိဒံ၊ အာဝုသော’တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ ပနာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဝိဇ္ဇာစရဏေနန္တကရော ဟောတီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘နော ဟိဒံ၊ အာဝုသော’တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ ပနာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ အညတြ ဝိဇ္ဇာစရဏေနန္တကရော ဟောတီ’တိ၊ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘နော ဟိဒံ၊ အာဝုသော’တိ ဝဒေသိ။ ယထာ ကထံ ပနာဝုသော၊ အန္တကရော ဟောတီ’’တိ?

‘‘ဝိဇ္ဇာယ စေ၊ အာဝုသော၊ အန္တကရော အဘဝိဿ၊ သဥပါဒါနောဝ သမာနော အန္တကရော အဘဝိဿ။ စရဏေန စေ၊ အာဝုသော၊ အန္တကရော အဘဝိဿ၊ သဥပါဒါနောဝ သမာနော အန္တကရော အဘဝိဿ။ ဝိဇ္ဇာစရဏေန စေ၊ အာဝုသော၊ အန္တကရော အဘဝိဿ၊ သဥပါဒါနောဝ သမာနော အန္တကရော အဘဝိဿ။ အညတြ ဝိဇ္ဇာစရဏေန စေ၊ အာဝုသော၊ အန္တကရော အဘဝိဿ၊ ပုထုဇ္ဇနော အန္တကရော အဘဝိဿ။ ပုထုဇ္ဇနော ဟိ၊ အာဝုသော၊ အညတြ ဝိဇ္ဇာစရဏေန။ စရဏဝိပန္နော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ယထာဘူတံ န ဇာနာတိ န ပဿတိ။ စရဏသမ္ပန္နော ယထာဘူတံ ဇာနာတိ ပဿတိ။ ယထာဘူတံ ဇာနံ ပဿံ အန္တကရော ဟောတီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ အာယာစနသုတ္တံ

၁၇၆။ ‘‘သဒ္ဓါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံ သမ္မာ အာယာစမာနော အာယာစေယျ – ‘တာဒိသော ဟောမိ ယာဒိသာ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ’တိ [အ။ နိ။ ၂။၁၃၁ ဣဒံ သုတ္တံ အာဂတံ]။ ဧသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုလာ ဧတံ ပမာဏံ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ၊ ယဒိဒံ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ။

‘‘သဒ္ဓါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနီ ဧဝံ သမ္မာ အာယာစမာနာ အာယာစေယျ – ‘တာဒိသာ ဟောမိ ယာဒိသာ ခေမာ စ ဘိက္ခုနီ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စာ’တိ။ ဧသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုလာ ဧတံ ပမာဏံ မမ သာဝိကာနံ ဘိက္ခုနီနံ၊ ယဒိဒံ ခေမာ စ ဘိက္ခုနီ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ။

‘‘သဒ္ဓါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါသကော ဧဝံ သမ္မာ အာယာစမာနော အာယာစေယျ – ‘တာဒိသော ဟောမိ ယာဒိသော စိတ္တော စ ဂဟပတိ ဟတ္ထကော စ အာဠဝကော’တိ။ ဧသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုလာ ဧတံ ပမာဏံ မမ သာဝကာနံ ဥပါသကာနံ၊ ယဒိဒံ စိတ္တော စ ဂဟပတိ ဟတ္ထကော စ အာဠဝကော။

‘‘သဒ္ဓါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါသိကာ ဧဝံ သမ္မာ အာယာစမာနာ အာယာစေယျ – ‘တာဒိသာ ဟောမိ ယာဒိသာ ခုဇ္ဇုတ္တရာ စ ဥပါသိကာ ဝေဠုကဏ္ဍကိယာ စ နန္ဒမာတာ’တိ။ ဧသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုလာ ဧတံ ပမာဏံ မမ သာဝိကာနံ ဥပါသိကာနံ၊ ယဒိဒံ ခုဇ္ဇုတ္တရာ စ ဥပါသိကာ ဝေဠုကဏ္ဍကိယာ စ နန္ဒမာတာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ရာဟုလသုတ္တံ

၁၇၇။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရာဟုလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယာ စ၊ ရာဟုလ၊ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ ပထဝီဓာတု၊ ပထဝီဓာတုရေဝေသာ။ ‘တံ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ၊ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ပထဝီဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ပထဝီဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။

‘‘ယာ စ၊ ရာဟုလ၊ အဇ္ဈတ္တိကာ အာပေါဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ အာပေါဓာတု၊ အာပေါဓာတုရေဝေသာ။ ‘တံ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ၊ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ အာပေါဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ အာပေါဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။

‘‘ယာ စ၊ ရာဟုလ၊ အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ တေဇောဓာတု၊ တေဇောဓာတုရေဝေသာ။ ‘တံ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ၊ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ တေဇောဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ တေဇောဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။

‘‘ယာ စ၊ ရာဟုလ၊ အဇ္ဈတ္တိကာ ဝါယောဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ ဝါယောဓာတု၊ ဝါယောဓာတုရေဝေသာ။ ‘တံ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ၊ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ဝါယောဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဝါယောဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။

‘‘ယတော ခေါ၊ ရာဟုလ၊ ဘိက္ခု ဣမာသု စတူသု ဓာတူသု နေဝတ္တာနံ န အတ္တနိယံ သမနုပဿတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ရာဟုလ၊ ဘိက္ခု အစ္ဆေစ္ဆိ တဏှံ၊ ဝိဝတ္တယိ သံယောဇနံ၊ သမ္မာ မာနာဘိသမယာ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဇမ္ဗာလီသုတ္တံ

၁၇၈။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အညတရံ သန္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော သက္ကာယနိရောဓံ မနသိ ကရောတိ။ တဿ သက္ကာယနိရောဓံ မနသိ ကရောတော သက္ကာယနိရောဓေ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ နပ္ပသီဒတိ န သန္တိဋ္ဌတိ နာဓိမုစ္စတိ။ တဿ ခေါ ဧဝံ [တဿ ကော ဧတံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)၊ ဧဝံ ခေါ တဿ (?) ‘‘ဧဝံ ဟိ တဿာ ဘိက္ခဝေ ဇမ္ဗာလိယာ’’တိ ပါဌော ဝိယ]၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော န သက္ကာယနိရောဓော ပါဋိကင်္ခေါ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော လေပဂတေန [လသဂတေန (သီ။ ပီ။)] ဟတ္ထေန သာခံ ဂဏှေယျ၊ တဿ သော ဟတ္ထော သဇ္ဇေယျပိ ဂဏှေယျပိ [ဂယှေယျပိ (?)] ဗဇ္ဈေယျပိ [ခဇ္ဇေယျပိ (သီ။)]၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အညတရံ သန္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော သက္ကာယနိရောဓံ မနသိ ကရောတိ။ တဿ သက္ကာယနိရောဓံ မနသိ ကရောတော သက္ကာယနိရောဓေ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ နပ္ပသီဒတိ န သန္တိဋ္ဌတိ နာဓိမုစ္စတိ။ တဿ ခေါ ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော န သက္ကာယနိရောဓော ပါဋိကင်္ခေါ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အညတရံ သန္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော သက္ကာယနိရောဓံ မနသိ ကရောတိ။ တဿ သက္ကာယနိရောဓံ မနသိ ကရောတော သက္ကာယနိရောဓေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ အဓိမုစ္စတိ။ တဿ ခေါ ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော သက္ကာယနိရောဓော ပါဋိကင်္ခေါ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော သုဒ္ဓေန ဟတ္ထေန သာခံ ဂဏှေယျ၊ တဿ သော ဟတ္ထော နေဝ သဇ္ဇေယျ န ဂဏှေယျ န ဗဇ္ဈေယျ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အညတရံ သန္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော သက္ကာယနိရောဓံ မနသိ ကရောတိ။ တဿ သက္ကာယနိရောဓံ မနသိ ကရောတော သက္ကာယနိရောဓေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ အဓိမုစ္စတိ။ တဿ ခေါ ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော သက္ကာယနိရောဓော ပါဋိကင်္ခေါ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အညတရံ သန္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒံ မနသိ ကရောတိ။ တဿ အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒံ မနသိ ကရောတော အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒေ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ နပ္ပသီဒတိ န သန္တိဋ္ဌတိ နာဓိမုစ္စတိ။ တဿ ခေါ ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော န အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒေါ ပါဋိကင်္ခေါ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇမ္ဗာလီ အနေကဝဿဂဏိကာ။ တဿာ ပုရိသော ယာနိ စေဝ အာယမုခါနိ တာနိ ပိဒဟေယျ၊ ယာနိ စ အပါယမုခါနိ တာနိ ဝိဝရေယျ၊ ဒေဝေါ စ န သမ္မာ ဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆေယျ။ ဧဝဉှိ တဿာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇမ္ဗာလိယာ န အာဠိပ္ပဘေဒေါ ပါဋိကင်္ခေါ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အညတရံ သန္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒံ မနသိ ကရောတိ။ တဿ အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒံ မနသိ ကရောတော အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒေ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ နပ္ပသီဒတိ န သန္တိဋ္ဌတိ နာဓိမုစ္စတိ။ တဿ ခေါ ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော န အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒေါ ပါဋိကင်္ခေါ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အညတရံ သန္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒံ မနသိ ကရောတိ။ တဿ အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒံ မနသိ ကရောတော အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ အဓိမုစ္စတိ။ တဿ ခေါ ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒေါ ပါဋိကင်္ခေါ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇမ္ဗာလီ အနေကဝဿဂဏိကာ။ တဿာ ပုရိသော ယာနိ စေဝ အာယမုခါနိ တာနိ ဝိဝရေယျ၊ ယာနိ စ အပါယမုခါနိ တာနိ ပိဒဟေယျ၊ ဒေဝေါ စ သမ္မာ ဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆေယျ။ ဧဝဉှိ တဿာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇမ္ဗာလိယာ အာဠိပ္ပဘေဒေါ ပါဋိကင်္ခေါ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အညတရံ သန္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒံ မနသိ ကရောတိ။ တဿ အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒံ မနသိ ကရောတော အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ အဓိမုစ္စတိ။ တဿ ခေါ ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာပ္ပဘေဒေါ ပါဋိကင်္ခေါ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ နိဗ္ဗာနသုတ္တံ

၁၇၉။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ န ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ?

‘‘ဣဓာဝုသော အာနန္ဒ၊ သတ္တာ ဣမာ ဟာနဘာဂိယာ သညာတိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနန္တိ၊ ဣမာ ဌိတိဘာဂိယာ သညာတိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနန္တိ၊ ဣမာ ဝိသေသဘာဂိယာ သညာတိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနန္တိ၊ ဣမာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ သညာတိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနန္တိ။ အယံ ခေါ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ န ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ။

‘‘ကော ပနာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ? ‘‘ဣဓာဝုသော အာနန္ဒ၊ သတ္တာ ဣမာ ဟာနဘာဂိယာ သညာတိ ယထာဘူတံ ပဇာနန္တိ၊ ဣမာ ဌိတိဘာဂိယာ သညာတိ ယထာဘူတံ ပဇာနန္တိ၊ ဣမာ ဝိသေသဘာဂိယာ သညာတိ ယထာဘူတံ ပဇာနန္တိ၊ ဣမာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ သညာတိ ယထာဘူတံ ပဇာနန္တိ။ အယံ ခေါ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော၊ ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ မဟာပဒေသသုတ္တံ

၁၈၀။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဘောဂနဂရေ ဝိဟရတိ အာနန္ဒစေတိယေ [အာနန္ဒေ စေတိယေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈၆) မဟာဝ။ ၃၀၃ ပန အညထာ အာဂတံ]။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာပဒေသေ ဒေသေဿာမိ၊ တံ သုဏာထ၊ သာဓုကံ မနသိ ကရောထ၊ ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကတမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘သမ္မုခါ မေတံ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတော သုတံ သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ – အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဘာသိတံ နေဝ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ နပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ။ အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ တာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနိ [ဩသာရေတဗ္ဗာနိ]၊ ဝိနယေ သန္ဒဿေတဗ္ဗာနိ။ တာနိ စေ သုတ္တေ ဩတာရိယမာနာနိ [ဩသာရိယမာနာနိ] ဝိနယေ သန္ဒဿိယမာနာနိ န စေဝ သုတ္တေ ဩတရန္တိ [ဩသရန္တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈၈)] န ဝိနယေ သန္ဒိဿန္တိ၊ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ – ‘အဒ္ဓါ၊ ဣဒံ န စေဝ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ ဣမဿ စ ဘိက္ခုနော ဒုဂ္ဂဟိတ’န္တိ။ ဣတိ ဟေတံ [ဣတိ ဟိဒံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ က။)]၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဍ္ဍေယျာထ။

[ဧတ္တကော ပါဌော ဒီဃနိကာယေ န ဒိဿတိ၊ ပေယျာလမုခေန ဒဿိတော ဘဝေယျ] ‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘သမ္မုခါ မေတံ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတော သုတံ သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ – အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဘာသိတံ နေဝ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ နပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ။ အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ တာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနိ၊ ဝိနယေ သန္ဒဿေတဗ္ဗာနိ [ဧတ္တကော ပါဌော ဒီဃနိကာယေ န ဒိဿတိ၊ ပေယျာလမုခေန ဒဿိတော ဘဝေယျ]။ တာနိ စေ သုတ္တေ ဩတာရိယမာနာနိ ဝိနယေ သန္ဒဿိယမာနာနိ သုတ္တေ စေဝ ဩတရန္တိ ဝိနယေ စ သန္ဒိဿန္တိ၊ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ – ‘အဒ္ဓါ၊ ဣဒံ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ ဣမဿ စ ဘိက္ခုနော သုဂ္ဂဟိတ’န္တိ။ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမံ မဟာပဒေသံ ဓာရေယျာထ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အသုကသ္မိံ နာမ အာဝါသေ သင်္ဃော ဝိဟရတိ သထေရော သပါမောက္ခော။ တဿ မေ သင်္ဃဿ သမ္မုခါ သုတံ သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ – အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဘာသိတံ နေဝ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ နပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ။ အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ တာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနိ၊ ဝိနယေ သန္ဒဿေတဗ္ဗာနိ။ တာနိ စေ သုတ္တေ ဩတာရိယမာနာနိ ဝိနယေ သန္ဒဿိယမာနာနိ န စေဝ သုတ္တေ ဩတရန္တိ န ဝိနယေ သန္ဒိဿန္တိ၊ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ – ‘အဒ္ဓါ၊ ဣဒံ န စေဝ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ တဿ စ သင်္ဃဿ ဒုဂ္ဂဟိတ’န္တိ။ ဣတိ ဟေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဍ္ဍေယျာထ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အသုကသ္မိံ နာမ အာဝါသေ သင်္ဃော ဝိဟရတိ သထေရော သပါမောက္ခော။ တဿ မေ သင်္ဃဿ သမ္မုခါ သုတံ သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ – အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဘာသိတံ နေဝ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ နပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ။ အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ တာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနိ၊ ဝိနယေ သန္ဒဿေတဗ္ဗာနိ။ တာနိ စေ သုတ္တေ ဩတာရိယမာနာနိ၊ ဝိနယေ သန္ဒဿိယမာနာနိ သုတ္တေ စေဝ ဩတရန္တိ ဝိနယေ စ သန္ဒိဿန္တိ၊ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ – ‘အဒ္ဓါ၊ ဣဒံ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ တဿ စ သင်္ဃဿ သုဂ္ဂဟိတ’န္တိ။ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယံ မဟာပဒေသံ ဓာရေယျာထ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အသုကသ္မိံ နာမ အာဝါသေ သမ္ဗဟုလာ ထေရာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဓရာ ဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ။ တေသံ မေ ထေရာနံ သမ္မုခါ သုတံ သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ – အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဘာသိတံ နေဝ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ နပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ။ အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ တာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနိ၊ ဝိနယေ သန္ဒဿေတဗ္ဗာနိ။ တာနိ စေ သုတ္တေ ဩတာရိယမာနာနိ ဝိနယေ သန္ဒဿိယမာနာနိ န စေဝ သုတ္တေ ဩတရန္တိ န ဝိနယေ သန္ဒိဿန္တိ၊ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ – ‘အဒ္ဓါ၊ ဣဒံ န စေဝ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ တေသဉ္စ ထေရာနံ ဒုဂ္ဂဟိတ’န္တိ။ ဣတိ ဟေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဍ္ဍေယျာထ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အသုကသ္မိံ နာမ အာဝါသေ သမ္ဗဟုလာ ထေရာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဓရာ ဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ။ တေသံ မေ ထေရာနံ သမ္မုခါ သုတံ သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ – အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဘာသိတံ နေဝ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ နပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ။ အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ တာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနိ၊ ဝိနယေ သန္ဒဿေတဗ္ဗာနိ။ တာနိ စေ သုတ္တေ ဩတာရိယမာနာနိ ဝိနယေ သန္ဒဿိယမာနာနိ သုတ္တေ စေဝ ဩတရန္တိ ဝိနယေ စ သန္ဒိဿန္တိ၊ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ – ‘အဒ္ဓါ၊ ဣဒံ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ တေသဉ္စ ထေရာနံ သုဂ္ဂဟိတ’န္တိ။ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယံ မဟာပဒေသံ ဓာရေယျာထ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အသုကသ္မိံ နာမ အာဝါသေ ဧကော ထေရော ဘိက္ခု ဝိဟရတိ ဗဟုဿုတော အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော ဝိနယဓရော မာတိကာဓရော။ တဿ မေ ထေရဿ သမ္မုခါ သုတံ သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ – အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဘာသိတံ နေဝ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ နပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ။ အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ တာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနိ၊ ဝိနယေ သန္ဒဿေတဗ္ဗာနိ။ တာနိ စေ သုတ္တေ ဩတာရိယမာနာနိ ဝိနယေ သန္ဒဿိယမာနာနိ န စေဝ သုတ္တေ ဩတရန္တိ န ဝိနယေ သန္ဒိဿန္တိ၊ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ – ‘အဒ္ဓါ၊ ဣဒံ န စေဝ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ တဿ စ ထေရဿ ဒုဂ္ဂဟိတ’န္တိ။ ဣတိ ဟေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဍ္ဍေယျာထ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အသုကသ္မိံ နာမ အာဝါသေ ဧကော ထေရော ဘိက္ခု ဝိဟရတိ ဗဟုဿုတော အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော ဝိနယဓရော မာတိကာဓရော။ တဿ မေ ထေရဿ သမ္မုခါ သုတံ သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ – အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။ တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဘာသိတံ နေဝ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ နပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗံ။ အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ တာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနိ၊ ဝိနယေ သန္ဒဿေတဗ္ဗာနိ။ တာနိ စေ သုတ္တေ ဩတာရိယမာနာနိ ဝိနယေ သန္ဒဿိယမာနာနိ သုတ္တေ စေဝ ဩတရန္တိ ဝိနယေ စ သန္ဒိဿန္တိ၊ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ – ‘အဒ္ဓါ၊ ဣဒံ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ တဿ စ ထေရဿ သုဂ္ဂဟိတ’န္တိ။ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုတ္ထံ မဟာပဒေသံ ဓာရေယျာထ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ’’တိ။ ဒသမံ။

သဉ္စေတနိယဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

စေတနာ ဝိဘတ္တိ ကောဋ္ဌိကော၊ အာနန္ဒော ဥပဝါဏပဉ္စမံ၊

အာယာစန-ရာဟုလ-ဇမ္ဗာလီ၊ နိဗ္ဗာနံ မဟာပဒေသေနာတိ။

(၁၉) ၄။ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ

၁။ ယောဓာဇီဝသုတ္တံ

၁၈၁။ ‘‘စတူဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ယောဓာဇီဝေါ ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ၊ ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောဓာဇီဝေါ ဌာနကုသလော စ ဟောတိ၊ ဒူရေပါတီ စ၊ အက္ခဏဝေဓီ စ၊ မဟတော စ ကာယဿ ပဒါလေတာ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ယောဓာဇီဝေါ ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ၊ ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဌာနကုသလော စ ဟောတိ၊ ဒူရေပါတီ စ၊ အက္ခဏဝေဓီ စ၊ မဟတော စ ကာယဿ ပဒါလေတာ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဌာနကုသလော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ…ပေ… သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဌာနကုသလော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဒူရေပါတီ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ၊ သဗ္ဗံ ရူပံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ…ပေ… ယာ ကာစိ သညာ… ယေ ကေစိ သင်္ခါရာ… ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ၊ သဗ္ဗံ ဝိညာဏံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဒူရေပါတီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အက္ခဏဝေဓီ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အက္ခဏဝေဓီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု မဟတော ကာယဿ ပဒါလေတာ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု မဟန္တံ အဝိဇ္ဇာက္ခန္ဓံ ပဒါလေတာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု မဟတော ကာယဿ ပဒါလေတာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ…ပေ… အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ပါဋိဘောဂသုတ္တံ

၁၈၂။ [ကထာ။ ၆၂၄] ‘‘စတုန္နံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ နတ္ထိ ကောစိ ပါဋိဘောဂေါ – သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ။

‘‘ကတမေသံ စတုန္နံ? ‘ဇရာဓမ္မံ မာ ဇီရီ’တိ နတ္ထိ ကောစိ ပါဋိဘောဂေါ – သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ၊ ‘ဗျာဓိဓမ္မံ မာ ဗျာဓိယီ’တိ နတ္ထိ ကောစိ ပါဋိဘောဂေါ – သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ၊ ‘မရဏဓမ္မံ မာ မီယီ’တိ နတ္ထိ ကောစိ ပါဋိဘောဂေါ – သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ၊ ‘ယာနိ ခေါ ပန တာနိ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ ကတာနိ ပါပကာနိ ကမ္မာနိ သံကိလေသိကာနိ ပေါနောဘဝိကာနိ သဒရာနိ ဒုက္ခဝိပါကာနိ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိကာနိ၊ တေသံ ဝိပါကော မာ နိဗ္ဗတ္တီ’တိ နတ္ထိ ကောစိ ပါဋိဘောဂေါ – သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ။

‘‘ဣမေသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နံ ဓမ္မာနံ နတ္ထိ ကောစိ ပါဋိဘောဂေါ – သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ သုတသုတ္တံ

၁၈၃။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ အထ ခေါ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အဟဉှိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ [ဧဝံဒိဋ္ဌီ (သဗ္ဗတ္ထ)] – ‘ယော ကောစိ ဒိဋ္ဌံ ဘာသတိ – ဧဝံ မေ ဒိဋ္ဌန္တိ၊ နတ္ထိ တတော ဒေါသော၊ ယော ကောစိ သုတံ ဘာသတိ – ဧဝံ မေ သုတန္တိ၊ နတ္ထိ တတော ဒေါသော၊ ယော ကောစိ မုတံ ဘာသတိ – ဧဝံ မေ မုတန္တိ၊ နတ္ထိ တတော ဒေါသော၊ ယော ကောစိ ဝိညာတံ ဘာသတိ – ဧဝံ မေ ဝိညာတန္တိ၊ နတ္ထိ တတော ဒေါသော’’’တိ။

‘‘နာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌံ ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ၊ န ပနာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌံ န ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ၊ နာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သဗ္ဗံ သုတံ ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ၊ န ပနာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သဗ္ဗံ သုတံ န ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ၊ နာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သဗ္ဗံ မုတံ ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ၊ န ပနာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သဗ္ဗံ မုတံ န ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ၊ နာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သဗ္ဗံ ဝိညာတံ ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ၊ န ပနာဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သဗ္ဗံ ဝိညာတံ န ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။

‘‘ယဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဒိဋ္ဌံ ဘာသတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ ဧဝရူပံ ဒိဋ္ဌံ န ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ယဉ္စ ခွဿ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဒိဋ္ဌံ အဘာသတော ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ဧဝရူပံ ဒိဋ္ဌံ ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။

‘‘ယဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သုတံ ဘာသတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ ဧဝရူပံ သုတံ န ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ယဉ္စ ခွဿ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သုတံ အဘာသတော ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ဧဝရူပံ သုတံ ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။

‘‘ယဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မုတံ ဘာသတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ ဧဝရူပံ မုတံ န ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ယဉ္စ ခွဿ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မုတံ အဘာသတော ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ဧဝရူပံ မုတံ ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။

‘‘ယဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဝိညာတံ ဘာသတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ ဧဝရူပံ ဝိညာတံ န ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ယဉ္စ ခွဿ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဝိညာတံ အဘာသတော ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ဧဝရူပံ ဝိညာတံ ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမီ’’တိ။

အထ ခေါ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမီတိ။ တတိယံ။

၄။ အဘယသုတ္တံ

၁၈၄။ အထ ခေါ ဇာဏုဿောဏိ ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဇာဏုဿောဏိ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အဟဉှိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘နတ္ထိ ယော မရဏဓမ္မော သမာနော န ဘာယတိ၊ န သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿာ’’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မရဏဓမ္မော သမာနော ဘာယတိ၊ သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿ၊ အတ္ထိ ပန၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မရဏဓမ္မော သမာနော န ဘာယတိ၊ န သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿ။

‘‘ကတမော စ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မရဏဓမ္မော သမာနော ဘာယတိ၊ သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿ? ဣဓ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧကစ္စော ကာမေသု အဝီတရာဂေါ ဟောတိ အဝိဂတစ္ဆန္ဒော အဝိဂတပေမော အဝိဂတပိပါသော အဝိဂတပရိဠာဟော အဝိဂတတဏှော။ တမေနံ အညတရော ဂါဠှော ရောဂါတင်္ကော ဖုသတိ။ တဿ အညတရေန ဂါဠှေန ရောဂါတင်္ကေန ဖုဋ္ဌဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ပိယာ ဝတ မံ ကာမာ ဇဟိဿန္တိ၊ ပိယေ စာဟံ ကာမေ ဇဟိဿာမီ’တိ။ သော သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ၊ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ၊ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။ အယံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မရဏဓမ္မော သမာနော ဘာယတိ၊ သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဓေကစ္စော ကာယေ အဝီတရာဂေါ ဟောတိ အဝိဂတစ္ဆန္ဒော အဝိဂတပေမော အဝိဂတပိပါသော အဝိဂတပရိဠာဟော အဝိဂတတဏှော။ တမေနံ အညတရော ဂါဠှော ရောဂါတင်္ကော ဖုသတိ။ တဿ အညတရေန ဂါဠှေန ရောဂါတင်္ကေန ဖုဋ္ဌဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ပိယော ဝတ မံ ကာယော ဇဟိဿတိ၊ ပိယဉ္စာဟံ ကာယံ ဇဟိဿာမီ’တိ။ သော သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ၊ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ၊ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မရဏဓမ္မော သမာနော ဘာယတိ၊ သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဓေကစ္စော အကတကလျာဏော ဟောတိ အကတကုသလော အကတဘီရုတ္တာဏော ကတပါပေါ ကတလုဒ္ဒေါ ကတကိဗ္ဗိသော။ တမေနံ အညတရော ဂါဠှော ရောဂါတင်္ကော ဖုသတိ။ တဿ အညတရေန ဂါဠှေန ရောဂါတင်္ကေန ဖုဋ္ဌဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အကတံ ဝတ မေ ကလျာဏံ၊ အကတံ ကုသလံ၊ အကတံ ဘီရုတ္တာဏံ၊ ကတံ ပါပံ၊ ကတံ လုဒ္ဒံ၊ ကတံ ကိဗ္ဗိသံ။ ယာဝတာ၊ ဘော၊ အကတကလျာဏာနံ အကတကုသလာနံ အကတဘီရုတ္တာဏာနံ ကတပါပါနံ ကတလုဒ္ဒါနံ ကတကိဗ္ဗိသာနံ ဂတိ တံ ဂတိံ ပေစ္စ ဂစ္ဆာမီ’တိ။ သော သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ၊ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ၊ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မရဏဓမ္မော သမာနော ဘာယတိ၊ သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဓေကစ္စော ကင်္ခီ ဟောတိ ဝိစိကိစ္ဆီ အနိဋ္ဌင်္ဂတော သဒ္ဓမ္မေ။ တမေနံ အညတရော ဂါဠှော ရောဂါတင်္ကော ဖုသတိ။ တဿ အညတရေန ဂါဠှေန ရောဂါတင်္ကေန ဖုဋ္ဌဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ကင်္ခီ ဝတမှိ ဝိစိကိစ္ဆီ အနိဋ္ဌင်္ဂတော သဒ္ဓမ္မေ’တိ။ သော သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ၊ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ၊ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မရဏဓမ္မော သမာနော ဘာယတိ၊ သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿ။ ဣမေ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ စတ္တာရော မရဏဓမ္မာ သမာနာ ဘာယန္တိ၊ သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တိ မရဏဿ။

‘‘ကတမော စ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မရဏဓမ္မော သမာနော န ဘာယတိ၊ န သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿ? ဣဓ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧကစ္စော ကာမေသု ဝီတရာဂေါ ဟောတိ ဝိဂတစ္ဆန္ဒော ဝိဂတပေမော ဝိဂတပိပါသော ဝိဂတပရိဠာဟော ဝိဂတတဏှော။ တမေနံ အညတရော ဂါဠှော ရောဂါတင်္ကော ဖုသတိ။ တဿ အညတရေန ဂါဠှေန ရောဂါတင်္ကေန ဖုဋ္ဌဿ န ဧဝံ ဟောတိ – ‘ပိယာ ဝတ မံ ကာမာ ဇဟိဿန္တိ၊ ပိယေ စာဟံ ကာမေ ဇဟိဿာမီ’တိ။ သော န သောစတိ န ကိလမတိ န ပရိဒေဝတိ၊ န ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ၊ န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။ အယံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မရဏဓမ္မော သမာနော န ဘာယတိ၊ န သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဓေကစ္စော ကာယေ ဝီတရာဂေါ ဟောတိ ဝိဂတစ္ဆန္ဒော ဝိဂတပေမော ဝိဂတပိပါသော ဝိဂတပရိဠာဟော ဝိဂတတဏှော။ တမေနံ အညတရော ဂါဠှော ရောဂါတင်္ကော ဖုသတိ။ တဿ အညတရေန ဂါဠှေန ရောဂါတင်္ကေန ဖုဋ္ဌဿ န ဧဝံ ဟောတိ – ‘ပိယော ဝတ မံ ကာယော ဇဟိဿတိ၊ ပိယဉ္စာဟံ ကာယံ ဇဟိဿာမီ’တိ။ သော န သောစတိ န ကိလမတိ န ပရိဒေဝတိ၊ န ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ၊ န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မရဏဓမ္မော သမာနော န ဘာယတိ၊ န သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဓေကစ္စော အကတပါပေါ ဟောတိ အကတလုဒ္ဒေါ အကတကိဗ္ဗိသော ကတကလျာဏော ကတကုသလော ကတဘီရုတ္တာဏော။ တမေနံ အညတရော ဂါဠှော ရောဂါတင်္ကော ဖုသတိ။ တဿ အညတရေန ဂါဠှေန ရောဂါတင်္ကေန ဖုဋ္ဌဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အကတံ ဝတ မေ ပါပံ၊ အကတံ လုဒ္ဒံ၊ အကတံ ကိဗ္ဗိသံ၊ ကတံ ကလျာဏံ၊ ကတံ ကုသလံ၊ ကတံ ဘီရုတ္တာဏံ။ ယာဝတာ၊ ဘော၊ အကတပါပါနံ အကတလုဒ္ဒါနံ အကတကိဗ္ဗိသာနံ ကတကလျာဏာနံ ကတကုသလာနံ ကတဘီရုတ္တာဏာနံ ဂတိ တံ ဂတိံ ပေစ္စ ဂစ္ဆာမီ’တိ။ သော န သောစတိ န ကိလမတိ န ပရိဒေဝတိ၊ န ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ၊ န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မရဏဓမ္မော သမာနော န ဘာယတိ၊ န သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဓေကစ္စော အကင်္ခီ ဟောတိ အဝိစိကိစ္ဆီ နိဋ္ဌင်္ဂတော သဒ္ဓမ္မေ။ တမေနံ အညတရော ဂါဠှော ရောဂါတင်္ကော ဖုသတိ။ တဿ အညတရေန ဂါဠှေန ရောဂါတင်္ကေန ဖုဋ္ဌဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အကင်္ခီ ဝတမှိ အဝိစိကိစ္ဆီ နိဋ္ဌင်္ဂတော သဒ္ဓမ္မေ’တိ။ သော န သောစတိ န ကိလမတိ န ပရိဒေဝတိ၊ န ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ၊ န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မရဏဓမ္မော သမာနော န ဘာယတိ၊ န သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ မရဏဿ။ ဣမေ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ စတ္တာရော မရဏဓမ္မာ သမာနာ န ဘာယန္တိ၊ န သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တိ မရဏဿာ’’တိ။

‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဂေါတမ…ပေ… ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဗြာဟ္မဏသစ္စသုတ္တံ

၁၈၅။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ အဘိညာတာ အဘိညာတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ သိပ္ပိနိကာတီရေ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေ ပဋိဝသန္တိ၊ သေယျထိဒံ အန္နဘာရော ဝရဓရော သကုလုဒါယီ စ ပရိဗ္ဗာဇကော အညေ စ အဘိညာတာ အဘိညာတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန သိပ္ပိနိကာတီရေ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမော တေနုပသင်္ကမိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ သန္နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတာနံ အယမန္တရာ ကထာ ဥဒပါဒိ – ‘‘ဣတိပိ ဗြာဟ္မဏသစ္စာနိ၊ ဣတိပိ ဗြာဟ္မဏသစ္စာနီ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ယေန တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ တေ ပရိဗ္ဗာဇကေ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ၊ ကာ စ ပန ဝေါ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ’’တိ? ‘‘ဣဓ၊ ဘော ဂေါတမ၊ အမှာကံ သန္နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတာနံ အယမန္တရာကထာ ဥဒပါဒိ – ‘ဣတိပိ ဗြာဟ္မဏသစ္စာနိ၊ ဣတိပိ ဗြာဟ္မဏသစ္စာနီ’’’တိ။

‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဗြာဟ္မဏသစ္စာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဣဓ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဗြာဟ္မဏော ဧဝမာဟ – ‘သဗ္ဗေ ပါဏာ အဝဇ္ဈာ’တိ။ ဣတိ ဝဒံ ဗြာဟ္မဏော သစ္စံ အာဟ၊ နော မုသာ။ သော တေန န သမဏောတိ မညတိ၊ န ဗြာဟ္မဏောတိ မညတိ၊ န သေယျောဟမသ္မီတိ မညတိ၊ န သဒိသောဟမသ္မီတိ မညတိ၊ န ဟီနောဟမသ္မီတိ မညတိ။ အပိ စ ယဒေဝ တတ္ထ သစ္စံ တဒဘိညာယ ပါဏာနံယေဝ အနုဒ္ဒယာယ [တဒဘိညာယ အနုဒယာယ (က။)] အနုကမ္ပာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဗြာဟ္မဏော ဧဝမာဟ – ‘သဗ္ဗေ ကာမာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ။ ဣတိ ဝဒံ ဗြာဟ္မဏော သစ္စမာဟ၊ နော မုသာ။ သော တေန န သမဏောတိ မညတိ၊ န ဗြာဟ္မဏောတိ မညတိ၊ န သေယျောဟမသ္မီတိ မညတိ၊ န သဒိသောဟမသ္မီတိ မညတိ၊ န ဟီနောဟမသ္မီတိ မညတိ။ အပိ စ ယဒေဝ တတ္ထ သစ္စံ တဒဘိညာယ ကာမာနံယေဝ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဗြာဟ္မဏော ဧဝမာဟ – ‘သဗ္ဗေ ဘဝါ အနိစ္စာ…ပေ… ဘဝါနံယေဝ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဗြာဟ္မဏော ဧဝမာဟ – ‘နာဟံ ကွစနိ [ကွစန (သီ။ သျာ။)] ကဿစိ ကိဉ္စနတသ္မိံ န စ မမ ကွစနိ ကတ္ထစိ ကိဉ္စနတတ္ထီ’တိ။ ဣတိ ဝဒံ ဗြာဟ္မဏော သစ္စံ အာဟ၊ နော မုသာ။ သော တေန န သမဏောတိ မညတိ၊ န ဗြာဟ္မဏောတိ မညတိ၊ န သေယျောဟမသ္မီတိ မညတိ၊ န သဒိသောဟမသ္မီတိ မညတိ၊ န ဟီနောဟမသ္မီတိ မညတိ။ အပိ စ ယဒေဝ တတ္ထ သစ္စံ တဒဘိညာယ အာကိဉ္စညံယေဝ ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ စတ္တာရိ ဗြာဟ္မဏသစ္စာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဥမ္မဂ္ဂသုတ္တံ

၁၈၆။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကေန နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ လောကော နီယတိ၊ ကေန လောကော ပရိကဿတိ၊ ကဿ စ ဥပ္ပန္နဿ ဝသံ ဂစ္ဆတီ’’တိ?

‘‘သာဓု သာဓု၊ ဘိက္ခု! ဘဒ္ဒကော ခေါ တေ၊ ဘိက္ခု၊ ဥမ္မဂ္ဂေါ [ဥမ္မင်္ဂေါ (သျာ။ က။)]၊ ဘဒ္ဒကံ ပဋိဘာနံ၊ ကလျာဏီ [ကလျာဏာ (က။)] ပရိပုစ္ဆာ။ ဧဝဉှိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ပုစ္ဆသိ – ‘ကေန နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ လောကော နီယတိ၊ ကေန လောကော ပရိကဿတိ၊ ကဿ စ ဥပ္ပန္နဿ ဝသံ ဂစ္ဆတီ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘စိတ္တေန ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ လောကော နီယတိ၊ စိတ္တေန ပရိကဿတိ၊ စိတ္တဿ ဥပ္ပန္နဿ ဝသံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဘဂဝန္တံ ဥတ္တရိ ပဉှံ အပုစ္ဆိ – ‘‘‘ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရော၊ ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရော ဟောတီ’’တိ?

‘‘သာဓု သာဓု၊ ဘိက္ခု! ဘဒ္ဒကော ခေါ တေ၊ ဘိက္ခု ဥမ္မဂ္ဂေါ၊ ဘဒ္ဒကံ ပဋိဘာနံ၊ ကလျာဏီ ပရိပုစ္ဆာ။ ဧဝဉှိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ပုစ္ဆသိ – ‘ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရော၊ ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရောတိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရော ဟောတီ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဗဟူ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ မယာ ဓမ္မာ ဒေသိတာ [ဗဟု ခေါ ဘိက္ခု မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော (က။)] – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထာ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ စတုပ္ပဒါယ စေပိ၊ ဘိက္ခု၊ ဂါထာယ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရောတိ အလံ ဝစနာယာ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဘဂဝန္တံ ဥတ္တရိ ပဉှံ အပုစ္ဆိ – ‘‘‘သုတဝါ နိဗ္ဗေဓိကပညော၊ သုတဝါ နိဗ္ဗေဓိကပညော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သုတဝါ နိဗ္ဗေဓိကပညော ဟောတီ’’တိ?

‘‘သာဓု သာဓု၊ ဘိက္ခု! ဘဒ္ဒကော ခေါ တေ၊ ဘိက္ခု၊ ဥမ္မဂ္ဂေါ၊ ဘဒ္ဒကံ ပဋိဘာနံ၊ ကလျာဏီ ပရိပုစ္ဆာ။ ဧဝဉှိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ပုစ္ဆသိ – ‘သုတဝါ နိဗ္ဗေဓိကပညော၊ သုတဝါ နိဗ္ဗေဓိကပညောတိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သုတဝါ နိဗ္ဗေဓိကပညော ဟောတီ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခု၊ ဘိက္ခုနော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ သုတံ ဟောတိ၊ ပညာယ စဿ အတ္ထံ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ သုတံ ဟောတိ၊ ပညာယ စဿ အတ္ထံ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ သုတံ ဟောတိ၊ ပညာယ စဿ အတ္ထံ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ သုတံ ဟောတိ၊ ပညာယ စဿ အတ္ထံ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ သုတဝါ နိဗ္ဗေဓိကပညော ဟောတီ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဘဂဝန္တံ ဥတ္တရိ ပဉှံ အပုစ္ဆိ – ‘‘‘ပဏ္ဍိတော မဟာပညော၊ ပဏ္ဍိတော မဟာပညော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ပဏ္ဍိတော မဟာပညော ဟောတီ’’တိ?

‘‘သာဓု သာဓု ဘိက္ခု! ဘဒ္ဒကော ခေါ တေ၊ ဘိက္ခု၊ ဥမ္မဂ္ဂေါ၊ ဘဒ္ဒကံ ပဋိဘာနံ၊ ကလျာဏီ ပရိပုစ္ဆာ။ ဧဝဉှိ တွံ ဘိက္ခု ပုစ္ဆသိ – ‘ပဏ္ဍိတော မဟာပညော၊ ပဏ္ဍိတော မဟာပညောတိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ပဏ္ဍိတော မဟာပညော ဟောတီ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခု၊ ပဏ္ဍိတော မဟာပညော နေဝတ္တဗျာဗာဓာယ စေတေတိ န ပရဗျာဗာဓာယ စေတေတိ န ဥဘယဗျာဗာဓာယ စေတေတိ အတ္တဟိတပရဟိတဥဘယဟိတသဗ္ဗလောကဟိတမေဝ စိန္တယမာနော စိန္တေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ပဏ္ဍိတော မဟာပညော ဟောတီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဝဿကာရသုတ္တံ

၁၈၇။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ အထ ခေါ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဇာနေယျ နု ခေါ၊ ဘော ဂေါတမ၊ အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသံ – ‘အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ? ‘‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အနဝကာသော ယံ အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – ‘အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ။ ‘‘ဇာနေယျ ပန၊ ဘော ဂေါတမ၊ အသပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသံ – ‘သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ? ‘‘ဧတမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဋ္ဌာနံ အနဝကာသော ယံ အသပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – ‘သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ။ ‘‘ဇာနေယျ နု ခေါ၊ ဘော ဂေါတမ၊ သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသံ – ‘သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ? ‘‘ဌာနံ ခေါ ဧတံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဝိဇ္ဇတိ ယံ သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – ‘သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ။ ‘‘ဇာနေယျ ပန၊ ဘော ဂေါတမ၊ သပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသံ – ‘အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ? ‘‘ဧတမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ သပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – ‘အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘော ဂေါတမ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ၊ ဘောတာ ဂေါတမေန – ‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အနဝကာသော ယံ အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။ ဧတမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဋ္ဌာနံ အနဝကာသော ယံ အသပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။ ဌာနံ ခေါ ဧတံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဝိဇ္ဇတိ ယံ သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။ ဧတမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ သပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ။

‘‘ဧကမိဒံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ သမယံ တောဒေယျဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပရိသတိ ပရူပါရမ္ဘံ ဝတ္တေန္တိ – ‘ဗာလော အယံ ရာဇာ ဧဠေယျော သမဏေ ရာမပုတ္တေ အဘိပ္ပသန္နော၊ သမဏေ စ ပန ရာမပုတ္တေ ဧဝရူပံ ပရမနိပစ္စကာရံ ကရောတိ၊ ယဒိဒံ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မ’န္တိ။ ဣမေပိ ရညော ဧဠေယျဿ ပရိဟာရကာ ဗာလာ – ယမကော မောဂ္ဂလ္လော [ပုဂ္ဂလော (က။)] ဥဂ္ဂေါ နာဝိန္ဒကီ ဂန္ဓဗ္ဗော အဂ္ဂိဝေဿော၊ ယေ သမဏေ ရာမပုတ္တေ အဘိပ္ပသန္နာ၊ သမဏေ စ ပန ရာမပုတ္တေ ဧဝရူပံ ပရမနိပစ္စကာရံ ကရောန္တိ၊ ယဒိဒံ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မန္တိ။ တျာဿုဒံ တောဒေယျော ဗြာဟ္မဏော ဣမိနာ နယေန နေတိ။ တံ ကိံ မညန္တိ၊ ဘောန္တော၊ ပဏ္ဍိတော ရာဇာ ဧဠေယျော ကရဏီယာဓိကရဏီယေသု ဝစနီယာဓိဝစနီယေသု အလမတ္ထဒသတရေဟိ အလမတ္ထဒသတရော’တိ? ‘ဧဝံ၊ ဘော၊ ပဏ္ဍိတော ရာဇာ ဧဠေယျော ကရဏီယာဓိကရဏီယေသု ဝစနီယာဓိဝစနီယေသု အလမတ္ထဒသတရေဟိ အလမတ္ထဒသတရော’’’တိ။

‘‘ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘော၊ သမဏော ရာမပုတ္တော ရညာ ဧဠေယျေန ပဏ္ဍိတေန ပဏ္ဍိတတရော ကရဏီယာဓိကရဏီယေသု ဝစနီယာဓိဝစနီယေသု အလမတ္ထဒသတရေန အလမတ္ထဒသတရော၊ တသ္မာ ရာဇာ ဧဠေယျော သမဏေ ရာမပုတ္တေ အဘိပ္ပသန္နော၊ သမဏေ စ ပန ရာမပုတ္တေ ဧဝရူပံ ပရမနိပစ္စကာရံ ကရောတိ၊ ယဒိဒံ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ’’။

‘‘တံ ကိံ မညန္တိ၊ ဘောန္တော၊ ပဏ္ဍိတာ ရညော ဧဠေယျဿ ပရိဟာရကာ – ယမကော မောဂ္ဂလ္လော ဥဂ္ဂေါ နာဝိန္ဒကီ ဂန္ဓဗ္ဗော အဂ္ဂိဝေဿော၊ ကရဏီယာဓိကရဏီယေသု ဝစနီယာဓိဝစနီယေသု အလမတ္ထဒသတရေဟိ အလမတ္ထဒသတရာတိ? ‘ဧဝံ၊ ဘော၊ ပဏ္ဍိတာ ရညော ဧဠေယျဿ ပရိဟာရကာ – ယမကော မောဂ္ဂလ္လော ဥဂ္ဂေါ နာဝိန္ဒကီ ဂန္ဓဗ္ဗော အဂ္ဂိဝေဿော၊ ကရဏီယာဓိကရဏီယေသု ဝစနီယာဓိဝစနီယေသု အလမတ္ထဒသတရေဟိ အလမတ္ထဒသတရာ’’’တိ။

‘‘ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘော၊ သမဏော ရာမပုတ္တော ရညော ဧဠေယျဿ ပရိဟာရကေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ပဏ္ဍိတတရော ကရဏီယာဓိကရဏီယေသု ဝစနီယာဓိဝစနီယေသု အလမတ္ထဒသတရေဟိ အလမတ္ထဒသတရော၊ တသ္မာ ရညော ဧဠေယျဿ ပရိဟာရကာ သမဏေ ရာမပုတ္တေ အဘိပ္ပသန္နာ၊ သမဏေ စ ပန ရာမပုတ္တေ ဧဝရူပံ ပရမနိပစ္စကာရံ ကရောန္တိ၊ ယဒိဒံ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မ’’န္တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘော၊ ဂေါတမ၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘော ဂေါတမ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ ဘောတာ ဂေါတမေန – ‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အနဝကာသော ယံ အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။ ဧတမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဋ္ဌာနံ အနဝကာသော ယံ အသပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။ ဌာနံ ခေါ ဧတံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဝိဇ္ဇတိ ယံ သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝန္တိ။ ဧတမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ သပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’န္တိ။ ဟန္ဒ စ ဒါနိ မယံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဂစ္ဆာမ။ ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ တွံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမီတိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဥပကသုတ္တံ

၁၈၈။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ အထ ခေါ ဥပကော မဏ္ဍိကာပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဥပကော မဏ္ဍိကာပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အဟဉှိ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘ယော ကောစိ ပရူပါရမ္ဘံ ဝတ္တေတိ၊ ပရူပါရမ္ဘံ ဝတ္တေန္တော သဗ္ဗော သော [သဗ္ဗသော (သီ။ ပီ။)] န ဥပပါဒေတိ။ အနုပပါဒေန္တော ဂါရယှော ဟောတိ ဥပဝဇ္ဇော’’’တိ။ ‘‘ပရူပါရမ္ဘံ စေ၊ ဥပက၊ ဝတ္တေတိ ပရူပါရမ္ဘံ ဝတ္တေန္တော န ဥပပါဒေတိ၊ အနုပပါဒေန္တော ဂါရယှော ဟောတိ ဥပဝဇ္ဇော။ တွံ ခေါ၊ ဥပက၊ ပရူပါရမ္ဘံ ဝတ္တေသိ၊ ပရူပါရမ္ဘံ ဝတ္တေန္တော န ဥပပါဒေသိ၊ အနုပပါဒေန္တော ဂါရယှော ဟောသိ ဥပဝဇ္ဇော’’တိ။ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘန္တေ၊ ဥမ္မုဇ္ဇမာနကံယေဝ မဟတာ ပါသေန ဗန္ဓေယျ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဥမ္မုဇ္ဇမာနကောယေဝ ဘဂဝတာ မဟတာ ဝါဒပါသေန [မဟတာ ပါသေန (က။)] ဗဒ္ဓါ’’တိ။

‘‘ဣဒံ အကုသလန္တိ ခေါ၊ ဥပက၊ မယာ ပညတ္တံ။ တတ္ထ အပရိမာဏာ ပဒါ အပရိမာဏာ ဗျဉ္ဇနာ အပရိမာဏာ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနာ – ဣတိပိဒံ အကုသလန္တိ။ တံ ခေါ ပနိဒံ အကုသလံ ပဟာတဗ္ဗန္တိ ခေါ၊ ဥပက၊ မယာ ပညတ္တံ။ တတ္ထ အပရိမာဏာ ပဒါ အပရိမာဏာ ဗျဉ္ဇနာ အပရိမာဏာ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနာ – ဣတိပိဒံ အကုသလံ ပဟာတဗ္ဗန္တိ။

‘‘ဣဒံ ကုသလန္တိ ခေါ၊ ဥပက၊ မယာ ပညတ္တံ။ တတ္ထ အပရိမာဏာ ပဒါ အပရိမာဏာ ဗျဉ္ဇနာ အပရိမာဏာ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနာ – ဣတိပိဒံ ကုသလန္တိ။ တံ ခေါ ပနိဒံ ကုသလံ ဘာဝေတဗ္ဗန္တိ ခေါ၊ ဥပက၊ မယာ ပညတ္တံ။ တတ္ထ အပရိမာဏာ ပဒါ အပရိမာဏာ ဗျဉ္ဇနာ အပရိမာဏာ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနာ – ဣတိပိဒံ ကုသလံ ဘာဝေတဗ္ဗ’’န္တိ။

အထ ခေါ ဥပကော မဏ္ဍိကာပုတ္တော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ယေန ရာဇာ မာဂဓော အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ယာဝတကော အဟောသိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ ရညော မာဂဓဿ အဇာတသတ္တုဿ ဝေဒေဟိပုတ္တဿ အာရောစေသိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ရာဇာ မာဂဓော အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော ကုပိတော အနတ္တမနော ဥပကံ မဏ္ဍိကာပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယာဝ ဓံသီ ဝတာယံ လောဏကာရဒါရကော ယာဝ မုခရော ယာဝ ပဂဗ္ဗော ယတြ ဟိ နာမ တံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အာသာဒေတဗ္ဗံ မညိဿတိ၊ အပေဟိ တွံ၊ ဥပက၊ ဝိနဿ၊ မာ တံ အဒ္ဒသ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ သစ္ဆိကရဏီယသုတ္တံ

၁၈၉။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သစ္ဆိကရဏီယာ ဓမ္မာ။ ကတမေ စတ္တာရော? အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ ကာယေန သစ္ဆိကရဏီယာ၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သတိယာ သစ္ဆိကရဏီယာ၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ စက္ခုနာ သစ္ဆိကရဏီယာ၊ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ ပညာယ သစ္ဆိကရဏီယာ။ ကတမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ ကာယေန သစ္ဆိကရဏီယာ? အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယေန သစ္ဆိကရဏီယာ။

‘‘ကတမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သတိယာ သစ္ဆိကရဏီယာ? ပုဗ္ဗေနိဝါသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိယာ သစ္ဆိကရဏီယော။

‘‘ကတမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ စက္ခုနာ သစ္ဆိကရဏီယာ? သတ္တာနံ စုတူပပါတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုနာ သစ္ဆိကရဏီယော။

‘‘ကတမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ ပညာယ သစ္ဆိကရဏီယာ? အာသဝါနံ ခယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညာယ သစ္ဆိကရဏီယော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော သစ္ဆိကရဏီယာ ဓမ္မာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဥပေါသထသုတ္တံ

၁၉၀။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ တဒဟုပေါသထေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တုဏှီဘူတံ တုဏှီဘူတံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ အနုဝိလောကေတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ –

‘‘အပလာပါယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိသာ နိပ္ပလာပါယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိသာ သုဒ္ဓါ သာရေ ပတိဋ္ဌိတာ။ တထာရူပေါ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ တထာရူပါယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိသာ။ ယထာရူပါ ပရိသာ ဒုလ္လဘာ ဒဿနာယပိ လောကသ္မိံ၊ တထာရူပေါ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ တထာရူပါယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိသာ။ ယထာရူပါ ပရိသာ အာဟုနေယျာ ပါဟုနေယျာ ဒက္ခိဏေယျာ အဉ္ဇလိကရဏီယာ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ၊ တထာရူပေါ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ တထာရူပါယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိသာ။ ယထာရူပါယ ပရိသာယ အပ္ပံ ဒိန္နံ ဗဟု ဟောတိ ဗဟု ဒိန္နံ ဗဟုတရံ၊ တထာရူပေါ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ တထာရူပါယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိသာ။ ယထာရူပံ ပရိသံ အလံ ယောဇနဂဏနာနိပိ ဒဿနာယ ဂန္တုံ အပိ ပုဋောသေနာပိ၊ တထာရူပေါ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ (တထာရူပါယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိသာ) [( ) သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ]။

‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဒေဝပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ၊ သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဗြဟ္မပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ၊ သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ၊ သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ အရိယပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဒေဝပ္ပတ္တော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဒေဝပ္ပတ္တော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဗြဟ္မပ္ပတ္တော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ၊ တထာ ဒုတိယံ တထာ တတိယံ တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ ကရုဏာ… မုဒိတာ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ၊ တထာ ဒုတိယံ တထာ တတိယံ တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဗြဟ္မပ္ပတ္တော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရိယပ္ပတ္တော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရိယပ္ပတ္တော ဟောတီ’’တိ။ ဒသမံ။

ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ [ယောဓာဇီဝဝဂ္ဂေါ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ယောဓာ ပါဋိဘောဂသုတံ၊ အဘယံ ဗြာဟ္မဏသစ္စေန ပဉ္စမံ၊

ဥမ္မဂ္ဂဝဿကာရော၊ ဥပကော သစ္ဆိကိရိယာ စ ဥပေါသထောတိ။

(၂၀) ၅။ မဟာဝဂ္ဂေါ

၁။ သောတာနုဂတသုတ္တံ

၁၉၁။ ‘‘သောတာနုဂတာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ၊ ဝစသာ ပရိစိတာနံ၊ မနသာနုပေက္ခိတာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ စတ္တာရော အာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ [မုဋ္ဌဿတီ (သီ။)] ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ [ပိလပန္တိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သောတာနုဂတာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ၊ ဝစသာ ပရိစိတာနံ၊ မနသာနုပေက္ခိတာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ အယံ ပဌမော အာနိသံသော ပါဋိကင်္ခေါ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ န ဟေဝ ခေါ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ အပိ စ ခေါ ဘိက္ခု ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ဝါ သော ဓမ္မဝိနယော၊ ယတ္ထာဟံ ပုဗ္ဗေ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိ’န္တိ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပမေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ကုသလော ဘေရိသဒ္ဒဿ။ သော အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဘေရိသဒ္ဒံ သုဏေယျ။ တဿ န ဟေဝ ခေါ အဿ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ – ‘ဘေရိသဒ္ဒေါ နု ခေါ၊ န နု ခေါ ဘေရိသဒ္ဒေါ’တိ! အထ ခေါ ဘေရိသဒ္ဒေါတွေဝ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ န ဟေဝ ခေါ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ အပိ စ ခေါ ဘိက္ခု ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ဝါ သော ဓမ္မဝိနယော၊ ယတ္ထာဟံ ပုဗ္ဗေ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိ’န္တိ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သောတာနုဂတာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ၊ ဝစသာ ပရိစိတာနံ၊ မနသာနုပေက္ခိတာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ အယံ ဒုတိယော အာနိသံသော ပါဋိကင်္ခေါ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ န ဟေဝ ခေါ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ နပိ ဘိက္ခု ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အပိ စ ခေါ ဒေဝပုတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ဝါ သော ဓမ္မဝိနယော၊ ယတ္ထာဟံ ပုဗ္ဗေ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိ’န္တိ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ကုသလော သင်္ခသဒ္ဒဿ။ သော အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော သင်္ခသဒ္ဒံ သုဏေယျ။ တဿ န ဟေဝ ခေါ အဿ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ – ‘သင်္ခသဒ္ဒေါ နု ခေါ၊ န နု ခေါ သင်္ခသဒ္ဒေါ’တိ! အထ ခေါ သင်္ခသဒ္ဒေါတွေဝ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ န ဟေဝ ခေါ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ နပိ ဘိက္ခု ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အပိ စ ခေါ ဒေဝပုတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ဝါ သော ဓမ္မဝိနယော၊ ယတ္ထာဟံ ပုဗ္ဗေ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိ’န္တိ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သောတာနုဂတာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ၊ ဝစသာ ပရိစိတာနံ၊ မနသာနုပေက္ခိတာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ အယံ တတိယော အာနိသံသော ပါဋိကင်္ခေါ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ န ဟေဝ ခေါ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ နပိ ဘိက္ခု ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ နပိ ဒေဝပုတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အပိ စ ခေါ ဩပပါတိကော ဩပပါတိကံ သာရေတိ – ‘သရသိ တွံ၊ မာရိသ၊ သရသိ တွံ၊ မာရိသ၊ ယတ္ထ မယံ ပုဗ္ဗေ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိမှာ’တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘သရာမိ၊ မာရိသ၊ သရာမိ၊ မာရိသာ’တိ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ သဟာယကာ သဟပံသုကီဠိကာ [သဟပံသုကီဠကာ (သျာ။ ကံ။)]။ တေ ကဒါစိ ကရဟစိ အညမညံ သမာဂစ္ဆေယျုံ။ အညော ပန [သမာဂစ္ဆေယျုံ၊ တမေနံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] သဟာယကော သဟာယကံ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဣဒမ္ပိ၊ သမ္မ၊ သရသိ၊ ဣဒမ္ပိ၊ သမ္မ၊ သရသီ’တိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘သရာမိ၊ သမ္မ၊ သရာမိ၊ သမ္မာ’တိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လံ။ တဿ တေ ဓမ္မာ သောတာနုဂတာ ဟောန္တိ၊ ဝစသာ ပရိစိတာ၊ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော မုဋ္ဌဿတိ ကာလံ ကုရုမာနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ တတ္ထ န ဟေဝ ခေါ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ နပိ ဘိက္ခု ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ နပိ ဒေဝပုတ္တော ဒေဝပရိသာယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အပိ စ ခေါ ဩပပါတိကော ဩပပါတိကံ သာရေတိ – ‘သရသိ တွံ၊ မာရိသ၊ သရသိ တွံ၊ မာရိသ၊ ယတ္ထ မယံ ပုဗ္ဗေ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိမှာ’တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘သရာမိ၊ မာရိသ၊ သရာမိ၊ မာရိသာ’တိ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ ခေါ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဂါမီ ဟောတိ။ သောတာနုဂတာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ၊ ဝစသာ ပရိစိတာနံ၊ မနသာနုပေက္ခိတာနံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ အယံ စတုတ္ထော အာနိသံသော ပါဋိကင်္ခေါ။ သောတာနုဂတာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ၊ ဝစသာ ပရိစိတာနံ၊ မနသာနုပေက္ခိတာနံ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ ဣမေ စတ္တာရော အာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဌာနသုတ္တံ

၁၉၂။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနာနိ စတူဟိ ဌာနေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သံဝါသေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေန။ သံဝေါဟာရေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောစေယျံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေန။ အာပဒါသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သော စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေန။ သာကစ္ဆာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သာ စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာတိ။

[သံ။ နိ။ ၁။၁၂၂] ‘‘‘သံဝါသေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သံဝသမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ဒီဃရတ္တံ ခေါ အယမာယသ္မာ ခဏ္ဍကာရီ ဆိဒ္ဒကာရီ သဗလကာရီ ကမ္မာသကာရီ၊ န သန္တတကာရီ န သန္တတဝုတ္တိ [သတတဝုတ္တိ (သျာ။ ကံ။)]၊ သီလေသု ဒုဿီလော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ သီလဝါ’’’တိ။

‘‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သံဝသမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ဒီဃရတ္တံ ခေါ အယမာယသ္မာ အခဏ္ဍကာရီ အစ္ဆိဒ္ဒကာရီ အသဗလကာရီ အကမ္မာသကာရီ သန္တတကာရီ သန္တတဝုတ္တိ၊ သီလေသု သီလဝါ အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ဒုဿီလော’တိ။ ‘သံဝါသေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘‘သံဝေါဟာရေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောစေယျံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သံဝေါဟရမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘အညထာ ခေါ အယမာယသ္မာ ဧကေန ဧကော ဝေါဟရတိ၊ အညထာ ဒွီဟိ၊ အညထာ တီဟိ၊ အညထာ သမ္ဗဟုလေဟိ၊ ဝေါက္ကမတိ အယမာယသ္မာ ပုရိမဝေါဟာရာ ပစ္ဆိမဝေါဟာရံ၊ အပရိသုဒ္ဓဝေါဟာရော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ပရိသုဒ္ဓဝေါဟာရော’’’တိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သံဝေါဟရမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ယထေဝ ခေါ အယမာယသ္မာ ဧကေန ဧကော ဝေါဟရတိ၊ တထာ ဒွီဟိ၊ တထာ တီဟိ၊ တထာ သမ္ဗဟုလေဟိ။ နာယမာယသ္မာ ဝေါက္ကမတိ ပုရိမဝေါဟာရာ ပစ္ဆိမဝေါဟာရံ၊ ပရိသုဒ္ဓဝေါဟာရော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ အပရိသုဒ္ဓဝေါဟာရော’တိ။ ‘သံဝေါဟာရေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောစေယျံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘‘အာပဒါသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သော စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဉာတိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော၊ ဘောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော၊ ရောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော န ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘တထာဘူတော ခေါ အယံ လောကသန္နိဝါသော တထာဘူတော အယံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော ယထာဘူတေ လောကသန္နိဝါသေ ယထာဘူတေ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ လောကံ အနုပရိဝတ္တန္တိ လောကော စ အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ အနုပရိဝတ္တတိ – လာဘော စ၊ အလာဘော စ၊ ယသော စ၊ အယသော စ၊ နိန္ဒာ စ၊ ပသံသာ စ၊ သုခဉ္စ၊ ဒုက္ခဉ္စာ’တိ။ သော ဉာတိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ဘောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ရောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ၊ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ၊ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ဉာတိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ဘောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ရောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘တထာဘူတော ခေါ အယံ လောကသန္နိဝါသော တထာဘူတော အယံ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော ယထာဘူတေ လောကသန္နိဝါသေ ယထာဘူတေ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ လောကံ အနုပရိဝတ္တန္တိ လောကော စ အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ အနုပရိဝတ္တတိ – လာဘော စ၊ အလာဘော စ၊ ယသော စ၊ အယသော စ၊ နိန္ဒာ စ၊ ပသံသာ စ၊ သုခဉ္စ၊ ဒုက္ခဉ္စာ’တိ။ သော ဉာတိဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ဘောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော ရောဂဗျသနေန ဝါ ဖုဋ္ဌော သမာနော န သောစတိ န ကိလမတိ န ပရိဒေဝတိ၊ န ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ၊ န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ။ ‘အာပဒါသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သော စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘‘သာကစ္ဆာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သာ စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သာကစ္ဆာယမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ယထာ ခေါ ဣမဿ အာယသ္မတော ဥမ္မဂ္ဂေါ ယထာ စ အဘိနီဟာရော ယထာ စ ပဉှာသမုဒါဟာရော၊ ဒုပ္ပညော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ပညဝါ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ အယမာယသ္မာ န စေဝ ဂမ္ဘီရံ အတ္ထပဒံ ဥဒါဟရတိ သန္တံ ပဏီတံ အတက္ကာဝစရံ နိပုဏံ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယံ။ ယဉ္စ အယမာယသ္မာ ဓမ္မံ ဘာသတိ တဿ စ နပ္ပဋိဗလော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ အတ္ထံ အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုံ။ ဒုပ္ပညော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ပညဝါ’’’တိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုမာ ပုရိသော ဥဒကရဟဒဿ တီရေ ဌိတော ပဿေယျ ပရိတ္တံ မစ္ဆံ ဥမ္မုဇ္ဇမာနံ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘ယထာ ခေါ ဣမဿ မစ္ဆဿ ဥမ္မဂ္ဂေါ ယထာ စ ဦမိဃာတော ယထာ စ ဝေဂါယိတတ္တံ၊ ပရိတ္တော အယံ မစ္ဆော၊ နာယံ မစ္ဆော မဟန္တော’တိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သာကစ္ဆာယမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ယထာ ခေါ ဣမဿ အာယသ္မတော ဥမ္မဂ္ဂေါ ယထာ စ အဘိနီဟာရော ယထာ စ ပဉှာသမုဒါဟာရော၊ ဒုပ္ပညော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ပညဝါ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ အယမာယသ္မာ န စေဝ ဂမ္ဘီရံ အတ္ထပဒံ ဥဒါဟရတိ သန္တံ ပဏီတံ အတက္ကာဝစရံ နိပုဏံ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယံ။ ယဉ္စ အယမာယသ္မာ ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ တဿ စ န ပဋိဗလော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ အတ္ထံ အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုံ။ ဒုပ္ပညော အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ပညဝါ’’’တိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သာကစ္ဆာယမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ယထာ ခေါ ဣမဿ အာယသ္မတော ဥမ္မဂ္ဂေါ ယထာ စ အဘိနီဟာရော ယထာ စ ပဉှာသမုဒါဟာရော၊ ပညဝါ အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ဒုပ္ပညော။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ အယမာယသ္မာ ဂမ္ဘီရဉ္စေဝ အတ္ထပဒံ ဥဒါဟရတိ သန္တံ ပဏီတံ အတက္ကာဝစရံ နိပုဏံ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယံ။ ယဉ္စ အယမာယသ္မာ ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ တဿ စ ပဋိဗလော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ အတ္ထံ အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုံ။ ပညဝါ အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ဒုပ္ပညော’’’တိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုမာ ပုရိသော ဥဒကရဟဒဿ တီရေ ဌိတော ပဿေယျ မဟန္တံ မစ္ဆံ ဥမ္မုဇ္ဇမာနံ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘ယထာ ခေါ ဣမဿ မစ္ဆဿ ဥမ္မဂ္ဂေါ ယထာ စ ဦမိဃာတော ယထာ စ ဝေဂါယိတတ္တံ၊ မဟန္တော အယံ မစ္ဆော၊ နာယံ မစ္ဆော ပရိတ္တော’တိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သာကစ္ဆာယမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ယထာ ခေါ ဣမဿ အာယသ္မတော ဥမ္မဂ္ဂေါ ယထာ စ အဘိနီဟာရော ယထာ စ ပဉှာသမုဒါဟာရော၊ ပညဝါ အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ဒုပ္ပညော။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ အယမာယသ္မာ ဂမ္ဘီရဉ္စေဝ အတ္ထပဒံ ဥဒါဟရတိ သန္တံ ပဏီတံ အတက္ကာဝစရံ နိပုဏံ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယံ။ ယဉ္စ အယမာယသ္မာ ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ တဿ စ ပဋိဗလော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ အတ္ထံ အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုံ။ ပညဝါ အယမာယသ္မာ၊ နာယမာယသ္မာ ဒုပ္ပညော’တိ။

‘‘‘သာကစ္ဆာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သာ စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ၊ န ဣတ္တရံ၊ မနသိကရောတာ၊ နော အမနသိကရောတာ၊ ပညဝတာ၊ နော ဒုပ္ပညေနာ’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဣမေဟိ စတူဟိ ဌာနေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဘဒ္ဒိယသုတ္တံ

၁၉၃။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ အထ ခေါ ဘဒ္ဒိယော လိစ္ဆဝိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဘဒ္ဒိယော လိစ္ဆဝိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘သုတံ မေတံ၊ ဘန္တေ – ‘မာယာဝီ သမဏော ဂေါတမော အာဝဋ္ဋနိံ မာယံ [အာဝဋ္ဋနီမာယံ (သီ။)၊ အာဝဋ္ဋနိမာယံ (သျာ။ ကံ။ က။) မ။ နိ။ ၂။၆၀ ပဿိတဗ္ဗံ] ဇာနာတိ ယာယ အညတိတ္ထိယာနံ သာဝကေ အာဝဋ္ဋေတီ’တိ။ ယေ တေ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝမာဟံသု – ‘မာယာဝီ သမဏော ဂေါတမော အာဝဋ္ဋနိံ မာယံ ဇာနာတိ ယာယ အညတိတ္ထိယာနံ သာဝကေ အာဝဋ္ဋေတီ’တိ၊ ကစ္စိ တေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော ဝုတ္တဝါဒိနော၊ န စ ဘဂဝန္တံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ၊ ဓမ္မဿ စ အနုဓမ္မံ ဗျာကရောန္တိ၊ န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုပါတော ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ၊ အနဗ္ဘက္ခာတုကာမာ ဟိ မယံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝန္တ’’န္တိ?

‘‘ဧထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မာ အနုဿဝေန၊ မာ ပရမ္ပရာယ၊ မာ ဣတိကိရာယ၊ မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန၊ မာ တက္ကဟေတု၊ မာ နယဟေတု၊ မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန၊ မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ၊ မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ၊ မာ ‘သမဏော နော ဂရူ’တိ။ ယဒါ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုဂရဟိတာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တီ’တိ၊ အထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ပဇဟေယျာထ။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ လောဘော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟိတာယ ဝါ အဟိတာယ ဝါ’’တိ? ‘‘အဟိတာယ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘လုဒ္ဓါ ပနာယံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော လောဘေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ပါဏမ္ပိ ဟနတိ၊ အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ၊ ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ၊ မုသာပိ ဘဏတိ၊ ပရမ္ပိ တထတ္တာယ [တဒတ္ထာယ (က။) အ။ နိ။ ၃။၆၆] သမာဒပေတိ ယံသ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဒေါသော ပုရိသဿ…ပေ… မောဟော ပုရိသဿ…ပေ… သာရမ္ဘော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟိတာယ ဝါ အဟိတာယ ဝါ’’တိ? ‘‘အဟိတာယ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘သာရဒ္ဓါ ပနာယံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော သာရမ္ဘေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ပါဏမ္ပိ ဟနတိ၊ အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ၊ ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ၊ မုသာပိ ဘဏတိ၊ ပရမ္ပိ တထတ္တာယ သမာဒပေတိ ယံသ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ’’တိ? ‘‘အကုသလာ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါ’’တိ? ‘‘သာဝဇ္ဇာ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဝိညုဂရဟိတာ ဝါ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါ’’တိ? ‘‘ဝိညုဂရဟိတာ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော ဝါ? ကထံ ဝါ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘သမတ္တာ၊ ဘန္တေ၊ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ။ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ယံ တံ တေ အဝေါစုမှာ – ဧထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မာ အနုဿဝေန၊ မာ ပရမ္ပရာယ၊ မာ ဣတိကိရာယ၊ မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန၊ မာ တက္ကဟေတု၊ မာ နယဟေတု၊ မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန၊ မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ၊ မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ၊ မာ ‘သမဏော နော ဂရူ’တိ။ ယဒါ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုဂရဟိတာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တီတိ၊ အထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ပဇဟေယျာထာ’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘ဧထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မာ အနုဿဝေန၊ မာ ပရမ္ပရာယ၊ မာ ဣတိကိရာယ၊ မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန၊ မာ တက္ကဟေတု၊ မာ နယဟေတု၊ မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန၊ မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ၊ မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ၊ မာ ‘သမဏော နော ဂရူ’တိ။ ယဒါ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အနဝဇ္ဇာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီ’တိ၊ အထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာထာ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အလောဘော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟိတာယ ဝါ အဟိတာယ ဝါ’’တိ? ‘‘ဟိတာယ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘အလုဒ္ဓါ ပနာယံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော လောဘေန အနဘိဘူတော အပရိယာဒိန္နစိတ္တော နေဝ ပါဏံ ဟနတိ၊ န အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ န ပရဒါရံ ဂစ္ဆတိ၊ န မုသာ ဘဏတိ၊ ပရမ္ပိ တထတ္တာယ န သမာဒပေတိ ယံ’သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အဒေါသော ပုရိသဿ…ပေ… အမောဟော ပုရိသဿ…ပေ… အသာရမ္ဘော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟိတာယ ဝါ အဟိတာယ ဝါ’’တိ? ‘‘ဟိတာယ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘အသာရဒ္ဓါ ပနာယံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော သာရမ္ဘေန အနဘိဘူတော အပရိယာဒိန္နစိတ္တော နေဝ ပါဏံ ဟနတိ၊ န အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ န ပရဒါရံ ဂစ္ဆတိ၊ န မုသာ ဘဏတိ၊ ပရမ္ပိ တထတ္တာယ န သမာဒပေတိ ယံ’သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ’’တိ? ‘‘ကုသလာ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါ’’တိ? ‘‘အနဝဇ္ဇာ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဝိညုဂရဟိတာ ဝါ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါ’’တိ? ‘‘ဝိညုပ္ပသတ္ထာ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘သမတ္တာ၊ ဘန္တေ၊ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ယံ တံ တေ အဝေါစုမှာ – ဧထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မာ အနုဿဝေန၊ မာ ပရမ္ပရာယ၊ မာ ဣတိကိရာယ၊ မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန၊ မာ တက္ကဟေတု၊ မာ နယဟေတု၊ မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန၊ မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ၊ မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ၊ မာ ‘သမဏော နော ဂရူ’တိ။ ယဒါ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အနဝဇ္ဇာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီတိ၊ အထ တုမှေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာထာ’တိ၊ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘ယေ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ လောကေ သန္တော သပ္ပုရိသာ တေ သာဝကံ ဧဝံ သမာဒပေန္တိ – ‘ဧဟိ တွံ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ လောဘံ ဝိနေယျ [ဝိနေယျ ဝိနေယျ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ဝိဟရာဟိ။ လောဘံ ဝိနေယျ ဝိဟရန္တော န လောဘဇံ ကမ္မံ ကရိဿသိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ။ ဒေါသံ ဝိနေယျ ဝိဟရာဟိ။ ဒေါသံ ဝိနေယျ ဝိဟရန္တော န ဒေါသဇံ ကမ္မံ ကရိဿသိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ။ မောဟံ ဝိနေယျ ဝိဟရာဟိ။ မောဟံ ဝိနေယျ ဝိဟရန္တော န မောဟဇံ ကမ္မံ ကရိဿသိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ။ သာရမ္ဘံ ဝိနေယျ ဝိဟရာဟိ။ သာရမ္ဘံ ဝိနေယျ ဝိဟရန္တော န သာရမ္ဘဇံ ကမ္မံ ကရိဿသိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ’’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘဒ္ဒိယော လိစ္ဆဝိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ…ပေ… ဥပါသကံ မံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။

‘‘အပိ နု တာဟံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဧဝံ အဝစံ – ‘ဧဟိ မေ တွံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ သာဝကော ဟောဟိ၊ အဟံ သတ္ထာ ဘဝိဿာမီ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝံဝါဒိံ ခေါ မံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဧဝမက္ခာယိံ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ အသတာ တုစ္ဆာ မုသာ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ – ‘မာယာဝီ သမဏော ဂေါတမော အာဝဋ္ဋနိံ မာယံ ဇာနာတိ ယာယ အညတိတ္ထိယာနံ သာဝကေ အာဝဋ္ဋေတီ’’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒိကာ၊ ဘန္တေ၊ အာဝဋ္ဋနီ မာယာ။ ကလျာဏီ၊ ဘန္တေ၊ အာဝဋ္ဋနီ မာယာ။ ပိယာ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဉာတိသာလောဟိတာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ၊ ပိယာနမ္ပိ မေ အဿ ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ သဗ္ဗေ စေပိ၊ ဘန္တေ၊ ခတ္တိယာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိဿ ခတ္တိယာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ သဗ္ဗေ စေပိ၊ ဘန္တေ၊ ဗြာဟ္မဏာ… ဝေဿာ … သုဒ္ဒါ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိဿ သုဒ္ဒါနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဧဝမေတံ၊ ဘဒ္ဒိယ! သဗ္ဗေ စေပိ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ခတ္တိယာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ အကုသလဓမ္မပ္ပဟာနာယ ကုသလဓမ္မူပသမ္ပဒါယ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိဿ ခတ္တိယာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ သဗ္ဗေ စေပိ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ဗြာဟ္မဏာ… ဝေဿာ… သုဒ္ဒါ အာဝဋ္ဋေယျုံ အကုသလဓမ္မပ္ပဟာနာယ ကုသလဓမ္မူပသမ္ပဒါယ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိဿ သုဒ္ဒါနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ သဒေဝကော စေပိ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ လောကော သမာရကော သဗြဟ္မကော သဿမဏဗြာဟ္မဏီ ပဇာ သဒေဝမနုဿာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ [အာဝဋ္ဋေယျ (?)] အကုသလဓမ္မပ္ပဟာနာယ ကုသလဓမ္မူပသမ္ပဒါယ၊ သဒေဝကဿပိဿ လောကဿ သမာရကဿ သဗြဟ္မကဿ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ ဣမေ စေပိ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ မဟာသာလာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ အကုသလဓမ္မပ္ပဟာနာယ ကုသလဓမ္မူပသမ္ပဒါယ၊ ဣမေသမ္ပိဿ မဟာသာလာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ( ) [(သစေ စေတေယျုံ) (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)၊ (အာဝဋ္ဋေယျုံ) (က။) အ။ နိ။ ၈။၄၄]။ ကော ပန ဝါဒေါ မနုဿဘူတဿာ’’တိ! တတိယံ။

၄။ သာမုဂိယသုတ္တံ

၁၉၄။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကောလိယေသု ဝိဟရတိ သာမုဂံ နာမ [သာပူဂံ နာမ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ကောလိယာနံ နိဂမော။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ သာမုဂိယာ ကောလိယပုတ္တာ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နေ ခေါ တေ သာမုဂိယေ ကောလိယပုတ္တေ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂါနိ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သမ္မဒက္ခာတာနိ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ [သောကပရိဒ္ဒဝါနံ (သီ။)] သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သီလပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ၊ စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ၊ ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ၊ ဝိမုတ္တိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ သီလပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ? ဣဓ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ…ပေ… သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ သီလပါရိသုဒ္ဓိ။ ဣတိ ဧဝရူပိံ သီလပါရိသုဒ္ဓိံ အပရိပူရံ ဝါ ပရိပူရေဿာမိ ပရိပူရံ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ၊ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ သီလပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ? ဣဓ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိ။ ဣတိ ဧဝရူပိံ စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိံ အပရိပူရံ ဝါ ပရိပူရေဿာမိ ပရိပူရံ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ၊ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ? ဣဓ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဘိက္ခု ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိ။ ဣတိ ဧဝရူပိံ ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိံ အပရိပူရံ ဝါ…ပေ… တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ၊ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ။

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဝိမုတ္တိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ? သ ခေါ သော၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ အရိယသာဝကော ဣမိနာ စ သီလပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂေန သမန္နာဂတော ဣမိနာ စ စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂေန သမန္နာဂတော ဣမိနာ စ ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂေန သမန္နာဂတော ရဇနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ၊ ဝိမောစနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ဝိမောစေတိ။ သော ရဇနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ဝိရာဇေတွာ၊ ဝိမောစနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ဝိမောစေတွာ သမ္မာဝိမုတ္တိံ ဖုသတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဝိမုတ္တိပါရိသုဒ္ဓိ။ ဣတိ ဧဝရူပိံ ဝိမုတ္တိပါရိသုဒ္ဓိံ အပရိပူရံ ဝါ ပရိပူရေဿာမိ ပရိပူရံ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ပညာယ အနုဂ္ဂဟေဿာမီတိ၊ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စ ဥဿာဟော စ ဥဿောဠှီ စ အပ္ပဋိဝါနီ စ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ ဝိမုတ္တိပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂံ။

‘‘ဣမာနိ ခေါ၊ ဗျဂ္ဃပဇ္ဇာ၊ စတ္တာရိ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂါနိ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သမ္မဒက္ခာတာနိ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဝပ္ပသုတ္တံ

၁၉၅။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ နိဂြောဓာရာမေ။ အထ ခေါ ဝပ္ပော သက္ကော နိဂဏ္ဌသာဝကော ယေနာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ဝပ္ပံ သက္ကံ နိဂဏ္ဌသာဝကံ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣဓဿ၊ ဝပ္ပ၊ ကာယေန သံဝုတော ဝါစာယ သံဝုတော မနသာ သံဝုတော အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ။ ပဿသိ နော တွံ၊ ဝပ္ပ၊ တံ ဌာနံ ယတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ [အနွာဿဝေယျုံ (က။)] အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ? ‘‘ပဿာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ တံ ဌာနံ။ ဣဓဿ၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေ ပါပကမ္မံ ကတံ အဝိပက္ကဝိပါကံ။ တတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ။ အယဉ္စေဝ ခေါ ပန အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ဝပ္ပေန သက္ကေန နိဂဏ္ဌသာဝကေန သဒ္ဓိံ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ ဟောတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန ဥပဋ္ဌာနသာလာ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ၊ ကာ စ ပန ဝေါ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ’’တိ? ‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဝပ္ပံ သက္ကံ နိဂဏ္ဌသာဝကံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဣဓဿ၊ ဝပ္ပ၊ ကာယေန သံဝုတော ဝါစာယ သံဝုတော မနသာ သံဝုတော အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ။ ပဿသိ နော တွံ၊ ဝပ္ပ၊ တံ ဌာနံ ယတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ ဘန္တေ၊ ဝပ္ပော သက္ကော နိဂဏ္ဌသာဝကော မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ပဿာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ တံ ဌာနံ။ ဣဓဿ၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေ ပါပကမ္မံ ကတံ အဝိပက္ကဝိပါကံ။ တတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’န္တိ။ အယံ ခေါ နော၊ ဘန္တေ၊ ဝပ္ပေန သက္ကေန နိဂဏ္ဌသာဝကေန သဒ္ဓိံ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ၊ အထ ဘဂဝါ အနုပ္ပတ္တော’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝပ္ပံ သက္ကံ နိဂဏ္ဌသာဝကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစေ မေ တွံ၊ ဝပ္ပ၊ အနုညေယျဉ္စေဝ အနုဇာနေယျာသိ၊ ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗဉ္စ ပဋိက္ကောသေယျာသိ၊ ယဿ စ မေ ဘာသိတဿ အတ္ထံ န ဇာနေယျာသိ မမေဝေတ္ထ ဥတ္တရိ ပဋိပုစ္ဆေယျာသိ – ‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ကထံ၊ ဣမဿ ကော အတ္ထော’တိ၊ သိယာ နော ဧတ္ထ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ။ ‘‘အနုညေယျဉ္စေဝါဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော အနုဇာနိဿာမိ၊ ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗဉ္စ ပဋိက္ကောသိဿာမိ၊ ယဿ စာဟံ ဘဂဝတော ဘာသိတဿ အတ္ထံ န ဇာနိဿာမိ ဘဂဝန္တံယေဝေတ္ထ ဥတ္တရိ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ – ‘ဣဒံ ဘန္တေ၊ ကထံ၊ ဣမဿ ကော အတ္ထော’တိ? ဟောတု နော ဧတ္ထ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဝပ္ပ၊ ယေ ကာယသမာရမ္ဘပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ၊ ကာယသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ သော နဝဉ္စ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ ပုရာဏဉ္စ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တီကရောတိ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကာ နိဇ္ဇရာ အကာလိကာ ဧဟိပဿိကာ ဩပနေယျိကာ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဝိညူဟိ [ဝိညူဟီတိ (သီ။ ပီ။ က။) သံ။ နိ။ ၄။၃၆၄ ပဿိတဗ္ဗံ]။ ပဿသိ နော တွံ၊ ဝပ္ပ၊ တံ ဌာနံ ယတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဝပ္ပ၊ ယေ ဝစီသမာရမ္ဘပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ၊ ဝစီသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ သော နဝဉ္စ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ ပုရာဏဉ္စ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တီကရောတိ။ သန္ဒိဋ္ဌိကာ နိဇ္ဇရာ အကာလိကာ ဧဟိပဿိကာ ဩပနေယျိကာ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဝိညူဟိ။ ပဿသိ နော တွံ၊ ဝပ္ပ၊ တံ ဌာနံ ယတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဝပ္ပ၊ ယေ မနောသမာရမ္ဘပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ၊ မနောသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ သော နဝဉ္စ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ ပုရာဏဉ္စ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တီကရောတိ။ သန္ဒိဋ္ဌိကာ နိဇ္ဇရာ အကာလိကာ ဧဟိပဿိကာ ဩပနေယျိကာ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဝိညူဟိ။ ပဿသိ နော တွံ၊ ဝပ္ပ၊ တံ ဌာနံ ယတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဝပ္ပ၊ ယေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ၊ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ သော နဝဉ္စ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ ပုရာဏဉ္စ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တီကရောတိ။ သန္ဒိဋ္ဌိကာ နိဇ္ဇရာ အကာလိကာ ဧဟိပဿိကာ ဩပနေယျိကာ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဝိညူဟိ။ ပဿသိ နော တွံ၊ ဝပ္ပ၊ တံ ဌာနံ ယတောနိဒါနံ ပုရိသံ ဒုက္ခဝေဒနိယာ အာသဝါ အဿဝေယျုံ အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝံ သမ္မာ ဝိမုတ္တစိတ္တဿ ခေါ၊ ဝပ္ပ၊ ဘိက္ခုနော ဆ သတတဝိဟာရာ အဓိဂတာ ဟောန္တိ။ သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ…ပေ။။။ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သော ကာယပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယမာနော ‘ကာယပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယာမီ’တိ ပဇာနာတိ၊ ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယမာနော ‘ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယာမီ’တိ ပဇာနာတိ၊ ‘ကာယဿ ဘေဒါ ဥဒ္ဓံ ဇီဝိတပရိယာဒါနာ ဣဓေဝ သဗ္ဗဝေဒယိတာနိ အနဘိနန္ဒိတာနိ သီတီ ဘဝိဿန္တီ’တိ ပဇာနာတိ’’။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဝပ္ပ၊ ထူဏံ ပဋိစ္စ ဆာယာ ပညာယတိ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ကုဒ္ဒါလပိဋကံ အာဒါယ။ သော တံ ထူဏံ မူလေ ဆိန္ဒေယျ၊ မူလေ ဆိန္ဒိတွာ ပလိခဏေယျ၊ ပလိခဏိတွာ မူလာနိ ဥဒ္ဓရေယျ၊ အန္တမသော ဥသီရနာဠိမတ္တာနိပိ [ဥသီရနာဠမတ္တာနိပိ (သီ။)]။ သော တံ ထူဏံ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္ဒေယျ။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆေတွာ ဖာလေယျ။ ဖာလေတွာ သကလိကံ သကလိကံ ကရေယျ။ သကလိကံ သကလိကံ ကတွာ ဝါတာတပေ ဝိသောသေယျ။ ဝါတာတပေ ဝိသောသေတွာ အဂ္ဂိနာ ဍဟေယျ။ အဂ္ဂိနာ ဍဟေတွာ မသိံ ကရေယျ။ မသိံ ကရိတွာ မဟာဝါတေ ဝါ ဩဖုဏေယျ နဒိယာ ဝါ သီဃသောတာယ ပဝါဟေယျ။ ဧဝံ ဟိဿ၊ ဝပ္ပ၊ ယာ ထူဏံ ပဋိစ္စ ဆာယာ သာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ၊ ဝပ္ပ၊ ဧဝံ သမ္မာ ဝိမုတ္တစိတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဆ သတတဝိဟာရာ အဓိဂတာ ဟောန္တိ။ သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ…ပေ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သော ကာယပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယမာနော ‘ကာယပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယာမီ’တိ ပဇာနာတိ၊ ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယမာနော ‘ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယာမီ’တိ ပဇာနာတိ၊ ‘ကာယဿ ဘေဒါ ဥဒ္ဓံ ဇီဝိတပရိယာဒါနာ ဣဓေဝ သဗ္ဗဝေဒယိတာနိ အနဘိနန္ဒိတာနိ သီတီ ဘဝိဿန္တီ’တိ ပဇာနာတိ’’။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဝပ္ပော သက္ကော နိဂဏ္ဌသာဝကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘန္တေ၊ ပုရိသော ဥဒယတ္ထိကော အဿပဏိယံ ပေါသေယျ။ သော ဥဒယဉ္စေဝ နာဓိဂစ္ဆေယျ၊ ဥတ္တရိဉ္စ ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿ။ ဧဝမေဝံ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဥဒယတ္ထိကော ဗာလေ နိဂဏ္ဌေ ပယိရုပါသိံ။ သွာဟံ ဥဒယဉ္စေဝ နာဓိဂစ္ဆိံ၊ ဥတ္တရိဉ္စ ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဟောသိံ။ ဧသာဟံ၊ ဘန္တေ၊ အဇ္ဇတဂ္ဂေ ယော မေ ဗာလေသု နိဂဏ္ဌေသု ပသာဒေါ တံ မဟာဝါတေ ဝါ ဩဖုဏာမိ နဒိယာ ဝါ သီဃသောတာယ ပဝါဟေမိ။ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ…ပေ… ဥပါသကံ မံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ သာဠှသုတ္တံ

၁၉၆။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ အထ ခေါ သာဠှော စ လိစ္ဆဝိ အဘယော စ လိစ္ဆဝိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သာဠှော လိစ္ဆဝိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘သန္တိ၊ ဘန္တေ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒွယေန ဩဃဿ နိတ္ထရဏံ ပညပေန္တိ – သီလဝိသုဒ္ဓိဟေတု စ တပေါဇိဂုစ္ဆာဟေတု စ။ ဣဓ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ကိမာဟာ’’တိ?

‘‘သီလဝိသုဒ္ဓိံ ခေါ အဟံ၊ သာဠှ၊ အညတရံ သာမညင်္ဂန္တိ ဝဒါမိ။ ယေ တေ၊ သာဠှ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ တပေါဇိဂုစ္ဆာဝါဒါ တပေါဇိဂုစ္ဆာသာရာ တပေါဇိဂုစ္ဆာအလ္လီနာ ဝိဟရန္တိ၊ အဘဗ္ဗာ တေ ဩဃဿ နိတ္ထရဏာယ။ ယေပိ တေ၊ သာဠှ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာ အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရာ အပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရာ အပရိသုဒ္ဓါဇီဝါ၊ အဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။

‘‘သေယျထာပိ၊ သာဠှ၊ ပုရိသော နဒိံ တရိတုကာမော တိဏှံ ကုဌာရိံ [ကုဓာရိံ (က။)] အာဒါယ ဝနံ ပဝိသေယျ။ သော တတ္ထ ပဿေယျ မဟတိံ သာလလဋ္ဌိံ ဥဇုံ နဝံ အကုက္ကုစ္စကဇာတံ။ တမေနံ မူလေ ဆိန္ဒေယျ၊ မူလေ ဆေတွာ အဂ္ဂေ ဆိန္ဒေယျ၊ အဂ္ဂေ ဆေတွာ သာခါပလာသံ သုဝိသောဓိတံ ဝိသောဓေယျ၊ သာခါပလာသံ သုဝိသောဓိတံ ဝိသောဓေတွာ ကုဌာရီဟိ တစ္ဆေယျ၊ ကုဌာရီဟိ တစ္ဆေတွာ ဝါသီဟိ တစ္ဆေယျ၊ ဝါသီဟိ တစ္ဆေတွာ လေခဏိယာ လိခေယျ၊ လေခဏိယာ လိခိတွာ ပါသာဏဂုဠေန ဓောဝေယျ [ဓောပေယျ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ ပါသာဏဂုဠေန ဓောဝေတွာ နဒိံ ပတာရေယျ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ သာဠှ၊ ဘဗ္ဗော နု ခေါ သော ပုရိသော နဒိံ တရိတု’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အသု ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သာလလဋ္ဌိ ဗဟိဒ္ဓါ သုပရိကမ္မကတာ အန္တော အဝိသုဒ္ဓါ။ တဿေတံ ပါဋိကင်္ခံ – သာလလဋ္ဌိ သံသီဒိဿတိ၊ ပုရိသော အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ၊ သာဠှ၊ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ တပေါဇိဂုစ္ဆာဝါဒါ တပေါဇိဂုစ္ဆာသာရာ တပေါဇိဂုစ္ဆာအလ္လီနာ ဝိဟရန္တိ၊ အဘဗ္ဗာ တေ ဩဃဿ နိတ္ထရဏာယ။ ယေပိ တေ၊ သာဠှ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာ အပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရာ အပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရာ အပရိသုဒ္ဓါဇီဝါ၊ အဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။

‘‘ယေ စ ခေါ တေ၊ သာဠှ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ န တပေါဇိဂုစ္ဆာဝါဒါ န တပေါဇိဂုစ္ဆာသာရာ န တပေါဇိဂုစ္ဆာအလ္လီနာ ဝိဟရန္တိ၊ ဘဗ္ဗာ တေ ဩဃဿ နိတ္ထရဏာယ။ ယေပိ တေ၊ သာဠှ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရာ ပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရာ ပရိသုဒ္ဓါဇီဝါ၊ ဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။

‘‘သေယျထာပိ၊ သာဠှ၊ ပုရိသော နဒိံ တရိတုကာမော တိဏှံ ကုဌာရိံ အာဒါယ ဝနံ ပဝိသေယျ။ သော တတ္ထ ပဿေယျ မဟတိံ သာလလဋ္ဌိံ ဥဇုံ နဝံ အကုက္ကုစ္စကဇာတံ။ တမေနံ မူလေ ဆိန္ဒေယျ၊ မူလေ ဆိန္ဒိတွာ အဂ္ဂေ ဆိန္ဒေယျ၊ အဂ္ဂေ ဆိန္ဒိတွာ သာခါပလာသံ သုဝိသောဓိတံ ဝိသောဓေယျ၊ သာခါပလာသံ သုဝိသောဓိတံ ဝိသောဓေတွာ ကုဌာရီဟိ တစ္ဆေယျ၊ ကုဌာရီဟိ တစ္ဆေတွာ ဝါသီဟိ တစ္ဆေယျ၊ ဝါသီဟိ တစ္ဆေတွာ နိခါဒနံ အာဒါယ အန္တော သုဝိသောဓိတံ ဝိသောဓေယျ၊ အန္တော သုဝိသောဓိတံ ဝိသောဓေတွာ လေခဏိယာ လိခေယျ၊ လေခဏိယာ လိခိတွာ ပါသာဏဂုဠေန ဓောဝေယျ၊ ပါသာဏဂုဠေန ဓောဝေတွာ နာဝံ ကရေယျ၊ နာဝံ ကတွာ ဖိယာရိတ္တံ [ပိယာရိတ္တံ (သီ။ ပီ။)] ဗန္ဓေယျ၊ ဖိယာရိတ္တံ ဗန္ဓိတွာ နဒိံ ပတာရေယျ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ သာဠှ၊ ဘဗ္ဗော နု ခေါ သော ပုရိသော နဒိံ တရိတု’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အသု ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သာလလဋ္ဌိ ဗဟိဒ္ဓါ သုပရိကမ္မကတာ၊ အန္တော သုဝိသုဒ္ဓါ နာဝါကတာ [သုဝိသုဒ္ဓကတာ (က။)] ဖိယာရိတ္တဗဒ္ဓါ။ တဿေတံ ပါဋိကင်္ခံ – ‘နာဝါ န သံသီဒိဿတိ၊ ပုရိသော သောတ္ထိနာ ပါရံ ဂမိဿတီ’’’တိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ၊ သာဠှ၊ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ န တပေါဇိဂုစ္ဆာဝါဒါ န တပေါဇိဂုစ္ဆာသာရာ န တပေါဇိဂုစ္ဆာအလ္လီနာ ဝိဟရန္တိ၊ ဘဗ္ဗာ တေ ဩဃဿ နိတ္ထရဏာယ။ ယေပိ တေ၊ သာဠှ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရာ ပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရာ ပရိသုဒ္ဓါဇီဝါ၊ ဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ သေယျထာပိ၊ သာဠှ၊ ယောဓာဇီဝေါ ဗဟူနိ စေပိ ကဏ္ဍစိတြကာနိ ဇာနာတိ၊ အထ ခေါ သော တီဟိ ဌာနေဟိ ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ၊ ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမေဟိ တီဟိ? ဒူရေပါတီ စ၊ အက္ခဏဝေဓီ စ၊ မဟတော စ ကာယဿ ပဒါလေတာ။

‘‘သေယျထာပိ၊ သာဠှ၊ ယောဓာဇီဝေါ ဒူရေပါတီ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ၊ သာဠှ၊ အရိယသာဝကော သမ္မာသမာဓိ ဟောတိ။ သမ္မာသမာဓိ၊ သာဠှ၊ အရိယသာဝကော ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ သဗ္ဗံ ရူပံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ…ပေ… ယာ ကာစိ သညာ… ယေ ကေစိ သင်္ခါရာ… ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ