တီကာ > သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) > ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ)

တတ္ထ ယဿ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟဿ နဝင်္ဂဿ သတ္ထုသာသနဝရဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ ယံ နေတ္တိပ္ပကရဏံ ကာတုကာမော၊ တဿ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ နိဿယံ ဝိသယဘူတံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသဟိတံ၊ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ ဧဝ ဝါ သလောကပါလေန တိလောကေန သဒါ ပူဇေတဗ္ဗဿ စေဝ နမဿိတဗ္ဗဿ စ နရုတ္တမဿ သတ္ထုနော သာသနဝရံ ဝိဒူဟေဝ ဉာတဗ္ဗံ။ ဧတံ သာသနဝရံ တာဝ ဒဿေန္တော တံဇနကေန၊ တံဝိဇာနကဝိဒူဟိ စ နိယမေတုံ၊ ရတနတ္တယဂုဏပရိဒီပနဉ္စ ကာတုံ –

‘‘ယံ လောကော ပူဇယတေ၊ သလောကပါလော သဒါ နမဿတိ စ၊

တဿေတ သာသနဝရံ၊ ဝိဒူဟိ ဉေယျံ နရဝရဿာ’’တိ။ – ပဌမဂါထမာဟ၊

ဣမာယ ¶ ဟိ ပဌမဂါထာယ ‘‘ဧတံ သာသနဝရံ ဉေယျ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဧကန္တတော ကရဏဝိသေသဘာဝေန အဓိပ္ပေတံ။ ဧတေနေဝ ဝိသေသကရဏေန ဧကန္တာဓိပ္ပေတနေတ္တိဝိသယသာသနဝရဿ ဒဿိတတ္တာ။ ဧကန္တာဓိပ္ပေတသာသနဝရမေဝ နေတ္တိသံဝဏ္ဏနာယ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗတ္တာ ဝိသယံ တေနေဝ ဝက္ခတိ အဋ္ဌကထာစရိယော –

‘‘ဧတံ ဣဒါနိ အမှေဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗဟာရနယပဋ္ဌာနဝိစာရဏဝိသယဘူတံ သာသနံ အာဒိကလျာဏတာဒိဂုဏသမ္ပတ္တိယာ ဝရံ အဂ္ဂံ ဥတ္တမံ နိပုဏဉာဏဂေါစရတာယ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယမေဝါ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ) စ၊

‘‘ဧတံ တိဝိဓမ္ပိ ‘သာသနဝရ’န္တိ ပဒေန သင်္ဂဏှိတွာ တတ္ထ ယံ ပဌမံ၊ တံ ဣတရေသံ အဓိဂမူပါယောတိ သဗ္ဗသာသနမူလဘူတံ၊ အတ္တနော ပကရဏဿ စ ဝိသယဘူတံ ပရိယတ္တိသာသနမေဝါ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ) စ၊

‘‘ဣဒါနိ ¶ ယံ ဝုတ္တံ ‘သာသနဝရံ ဝိဒူဟိ ဉေယျ’န္တိ၊ တတ္ထ နေတ္တိသံဝဏ္ဏနာယ ဝိသယဘူတံ ပရိယတ္တိဓမ္မမေဝ ပကာရန္တရေန နိယမေတွာ ဒဿေတု’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ) စ။

တတ္ထ ပရိယတ္တိသာသနဿာပိ မူလံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗသာသနမူလဘူတ’’န္တိ။ ဧတေန ကမ္မသာဓနေနပိ အဓိပ္ပေတတ္ထေ သိဒ္ဓေ နာနာဝိဓသာဓကဝစနံ နာနာဝါဒါနံ အနောကာသကရဏတ္ထာယ ကတံ။ သွာက္ခာတတာဒိဓမ္မဂုဏာ ပန သာသနဿ ဝိသေသဒေသကနရဝရသဒ္ဒေန ဝါ ပရိဒီပကတ္ထဘာဝေန ဝါ ဒီပိတာ အဝိနာဘာဝတော။ သာသနဝရဿ ပန ဇနကသမ္ဗန္ဓိပေက္ခတ္တာ ‘‘နရဝရဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန စ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော သာသနဝရဇနကော ဝါစကတ္ထသမ္ဗန္ဓိဘာဝေန ဝုတ္တော။ အနညသာဓာရဏမဟာကရုဏာသဗ္ဗညုတညာဏာဒိဂုဏဝိသေသာ ပန ဇနကသမ္ဗန္ဓိဘူတဿ နရဿ ဝိသေသကေနဝရသဒ္ဒေန ဝါ ပရိဒီပကတ္ထဘာဝေန ဝါ ဒီပိတော။

ကိံ နု သော သာသနဝရဇနကော နရဝရော ပရမတ္ထောဝ၊ ဥဒါဟု ပူဇနီယော စေဝ နမဿနီယော စာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယံ လောကော…ပေ… နမဿတိ စာ’’တိ၊ တေန သာသနဝရဇနကော နရဝရော ပရမတ္ထောဝ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ သလောကပါလေန လောကေန သဒါ သဗ္ဗကာလေသု ပူဇနီယော စေဝ နမဿနီယော စာတိ ဝိသေသိတော ထောမိတောတိ။

ဧတ္ထ ¶ စ ပူဇနနမဿနစေတနာဝါစကေန ဝါ ပူဇနနမဿနသဒ္ဒေန ဖလူပစာရတ္ထော ပုညမဟတ္တသင်္ခါတော ပူဇနီယဘာဝေါ စေဝ အာသဝက္ခယဉာဏပဒဋ္ဌာနသဗ္ဗညုတညာဏာဒိဂုဏသင်္ခါတော နမဿနီယဘာဝေါ စ ဒီပကတ္ထဘာဝေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဒီပိတော။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာစရိယော ‘‘ဘဂဝတော သဒေဝကဿ လောကဿ ပူဇနီယဝန္ဒနီယဘာဝေါ၊ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဘာဝေါ စ ဝုစ္စမာနော ဂုဏဝိသိဋ္ဌတံ ဒီပေတီ’’တိအာဒိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ)။

တာဒိသဿ နရဝရဿ တာဒိသံ သာသနဝရံ ကိံ ယေန ကေနစိ ဝိညေယျန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိဒူဟီ’’တိ။ တေန တိပိဋကဓရာ အရိယဘူတာ ပဏ္ဍိတာ ဝါစကတ္ထဘာဝေန ဂဟိတာ၊ သုပ္ပဋိပန္နတာဒိသင်္ဃဂုဏာ ပန ဝန္ဒဓာတုဝစနေန ဝါ ဒီပကတ္ထဘာဝေန ဝါ ဒီပိတာတိ။ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဒီပိတေ ရတနတ္တယဂုဏေ သန္ဓာယ ‘‘ဧဝံ ပဌမဂါထာယ သာတိသယံ ရတနတ္တယဂုဏပရိဒီပနံ ကတွာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ) ဝက္ခတိ၊ န ဂါထာယ နိရဝသေသတ္ထေ။ တတ္ထ ¶ ဧဝန္တိ ဧဝံ သာသနဝရဒဿနဘူတာယ ပဌမဂါထာယာတိ အတ္ထောဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပရေ ပနာစရိယာ ‘‘ဣမာယ ပဌမဂါထာယ ဧကန္တတော အဓိပ္ပေတာနာဓိပ္ပေတဝစနာနိ စေဝ ဝါစကတ္ထဒီပကတ္ထဝိသေသာနိ စ သုဋ္ဌု အဝိစာရေတွာ ‘ဧဝံ ပဌမဂါထာယ သာတိသယံ ရတနတ္တယဂုဏပရိဒီပနံ ကတွာ’တိ ဝစနစ္ဆာယံ နိဿာယ သာတိသယံ ရတနတ္တယဂုဏပရိဒီပနံ ကာတုံ ‘ယံ လောကောတျာဒိမာဟာ’တိ စ သာတိသယရတနတ္တယဂုဏေ ဒဿေန္တော ‘ယံ လောကောတျာဒိမာဟာ’တိ’’ စ ဝဒန္တိ။ တေသံ ဝါဒေါ အမှာကံ နက္ခမတိ။ ကာရဏံ ပန မယာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနုသာရေန ဉာတဗ္ဗန္တိ အယံ ပဒါနုက္ကမာနုရူပါနုသန္ဓျတ္ထော။

အထ ဝါ ဧကံ သမယံ ဇမ္ဗုဝနသဏ္ဍေ နိသီဒိတွာ သိဿာနံ ဟိတံ စိန္တေန္တော၊ အတ္တနော အဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိံ ပဿန္တော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပသံသိတော၊ မဟာကစ္စာယနော သတ္ထာရာ အနုမောဒိတံ သာသနာယတ္တံ နဝင်္ဂဿတ္ထဝဏ္ဏနံ သောဠသဟာရာဒိအနေကတ္ထဝိဓံ နေတ္တိပ္ပကရဏံ အာရဘန္တော၊ ‘‘ယံ လောကော’’တျာဒိမာဟ။ ယဒိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရံ နေတ္တိပ္ပကရဏဘူတံ သောဠသဟာရာတျာဒိကံ အာရဘိတဗ္ဗံ၊ တံ အနာရဘိတွာ ကသ္မာ နေတ္တိပ္ပကရဏတော ဗဟိဘူတံ ‘‘ယံ လောကော’’တျာဒိကံ အာရဘိတဗ္ဗံ၊ သေယျထာပိ အမ္ဗံ ပုဋ္ဌော လဗုဇံ ဗျာကရေယျ၊ လဗုဇံ ပုဋ္ဌော အမ္ဗံ ဗျာကရေယျ၊ ဧဝမေဝ နေတ္တိပ္ပကရဏမာရဘန္တော အညံ အာရဘတီတိ? တထာပိ ယဿ ယထာဝုတ္တဿ သာသနဝရဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ ယံ နေတ္တိပ္ပကရဏံ ကာတုကာမော ယဿ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိသယဘူတံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသဟိတံ၊ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ ဧဝ ဝါ တံ သာသနဝရံ တာဝ ဒဿေန္တော တံဇနကေန၊ တံဝိဇာနကဝိဒူဟိ စ နိယမေတုံ၊ ရတနတ္တယဂုဏပရိဒီပနဉ္စ ကာတုံ ‘‘ယံ လောကော’’တျာဒိမာဟ။ အယံ လီနန္တရစောဒနာသဟိတော အနုသန္ဓျတ္ထော။

‘‘ယံ ¶ လောကော ပူဇယတေ၊ သလောကပါလော သဒါ နမဿတိ စ၊

တဿေတ သာသနဝရံ၊ ဝိဒူဟိ ဉေယျံ နရဝရဿာ’’တိ။ –

နိဂ္ဂဟိတလောပံ ကတွာ ရစိတာ ဂါထာ အရိယာသာမညလက္ခဏေန သမ္ပန္နာ။ ကထံ? ပုဗ္ဗဍ္ဎေ တိံသ မတ္တာ၊ အပရဍ္ဎေ သတ္တဝီသ မတ္တာ။ သမ္ပိဏ္ဍိတာ သတ္တပညာသ မတ္တာဝ ဘဝန္တိ။ အက္ခရာနံ ပန ဣမိဿံ ဂါထာယံ သတ္တတိံသ။ တေသု ဂရုက္ခရာ ဝီသတိ၊ လဟုက္ခရာ သတ္တရသ ဘဝန္တိ။ ‘‘တဿေတံ သာသနဝရ’’န္တိ ပန သာနုနာသိကံ ဝိရုဇ္ဈတိ။

တတ္ထ ¶ နိဒ္ဒေသတ္ထော အဋ္ဌကထာနုသာရေန ဝိဇာနိတဗ္ဗော။ သလောကပါလော သဗ္ဗော သတ္တလောကော သက္ကစ္စံ သဗ္ဗညုတညာဏာဒိအနေကဂုဏာနုဿရဏေန ဝါ ပူဇေတဗ္ဗပူဇနေန ဝါ ပဋိပတ္တိပူဇနေန ဝါ သဒါ သဗ္ဗကာလေသု သက္ကစ္စံ ယံ နရဝရံ ပူဇယတေ စေဝ နမဿတိ စ၊ တဿ ပူဇေတဗ္ဗဿ စေဝ နမဿိတဗ္ဗဿ စ သတ္ထုနော နရဝရဿ တိလောကဂ္ဂဿ မယာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသဟိတံ၊ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ ဧဝ ဝါ ဝိဒူဟေဝ ဉေယျံ ဉာတဗ္ဗံ။ နိပုဏဉာဏဂေါစရံ ဧတံ မယာ ဗုဒ္ဓိယံ ဌပိတံ သာသနဝရံ မယာ အာရဘိတဗ္ဗဿ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိသယန္တိ ပဌမံ ဇာနိတဗ္ဗံ ဒဿေတွာ တဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဘူတံ နေတ္တိပ္ပကရဏံ အဟံ အာရဘိဿာမိ၊ တံ တုမှေ သာဓဝေါ သုဏာထ မနသိ ကရောထာတိ သမုဒါယယောဇနာ၊ အဝယဝယောဇနာပိ ကာတဗ္ဗာ။

ကထံ? ‘‘သလောကပါလော လောကော’’တိ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေန ယောဇနာ။ လောကပါလော ဝဇ္ဇေတွာ အဝသေသော လောကော စ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ လောကပါလသဟိတော လောကောတိ ဝိသေသေတိ။ ‘‘လောကော ပူဇယတေ စေဝ နမဿတိ စာ’’တိ ကတ္တုကာရကအာချာတကိရိယာဘာဝေန ယောဇနာ ‘‘ယော ကရောတိ၊ သ ကတ္တာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ယော လောကော ကာရကော၊ သော ကတ္တာ ဟောတု။ ယော လောကော ပူဇယတေ စေဝ နမဿတိ စ၊ ကထံ သော ကတ္တာတိ? ‘‘ယော ကရောတိ၊ သ ကတ္တာ’’တိ သုတ္တဿ ‘‘ယော ကရောတိ ကိရိယံ နိပ္ဖာဒေတိ၊ သော ကိရိယာနိပ္ဖာဒကော ကတ္တာ’’တိ အတ္ထသမ္ဘဝတော သယနဘုဉ္ဇနာဒိသဗ္ဗကိရိယာနိပ္ဖာဒကော ကတ္တာယေဝ ဟောတိ။ အယဉ္စ လောကော ပူဇနနမဿနကိရိယာနိပ္ဖာဒကောယေဝါတိ။ ကထံ အယံ လောကော ကိရိယာနိပ္ဖာဒကောတိ? ‘‘လောကော’’တိ သတ္တပညတ္တိယာ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနာယပိ ပညာပေတဗ္ဗော သန္တာနေ ပဝတ္တမာနော ဟဒယဝတ္ထုနိဿိတော စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဂဟေတဗ္ဗော၊ သော ယထာရဟံ ဟေတာဓိပတိသဟဇာတာဒိပစ္စယေန ပစ္စယော နိပ္ဖာဒကော ဘဝေ။ ဧဝံ လောကဿ ကတ္တုကာရကဘာဝေါ ဝိဇာနိတဗ္ဗောတိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေန ယောဇနာ။ ဧသ နယော တီသု ပိဋကေသုပိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု။

‘‘ယံ ¶ နရဝရံ ပူဇယတေ စေဝ နမဿတိ စာ’’တိ ကမ္မကာရကအာချာတကိရိယာဘာဝေန ယောဇနာ ‘‘ယံ ကရောတိ၊ တံ ကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ယံ ကာတဗ္ဗံ၊ တံ ကမ္မံ ဟောတု။ ယံ ပူဇယတိ စေဝ နမဿတိ စ၊ ကထံ တံ ကမ္မန္တိ? ‘‘ယံ ¶ ကရောတိ၊ တံ ကမ္မ’’န္တိ သုတ္တဿ ‘‘ယံ ကရောတိ ကိရိယာယ သမ္ဗဇ္ဈတိ၊ ကိရိယာယ သမ္ဗဇ္ဈိတဗ္ဗံ ကမ္မ’’န္တိ အတ္ထသမ္ဘဝတော ကရဏဝါစကဝစနီယာဒိသဗ္ဗကိရိယာယ သမ္ဗဇ္ဈိတဗ္ဗံ ကမ္မံ ဟောတွေဝ။ အယဉ္စ နရဝရော ပူဇနနမဿနကိရိယာယ ဝါစကဝစနီယဘာဝေန သမ္ဗဇ္ဈိတဗ္ဗောယေဝါတိ။ ကထံ အယံ နရဝရော ဝစနီယောတိ? ပူဇနနမဿနစေတနာယ အာရမ္မဏကရဏဝသေန နရဝရော ဝစနီယော၊ စေတနာ ဝါစကာ၊ ဧဝံ ဝါစကဝစိတဗ္ဗဘာဝေါ ဟောတွေဝ။ ‘‘ယံ နရဝရ’’န္တိ ပညတ္တိယာ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနာယပိ ပညာပေတဗ္ဗော သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနော လောကိယလောကုတ္တရဂုဏသဟိတော ခန္ဓပဉ္စကော ဝုတ္တော၊ သော အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော၊ စေတနာ ပစ္စယုပ္ပန္နာတိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေန ယောဇနာ။ ဧသ နယော တီသု ပိဋကေသု ဧဝရူပေသု ဌာနေသု။

‘‘တဿ နရဝရဿာ’’တိ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေန ယောဇနာ။ နရဝရော နာမ နိမန္တိတဗ္ဗာဒိကော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ပူဇေတဗ္ဗော နမဿိတဗ္ဗော ဧဝါတိ ဝိသေသေတိ။ တဿ ပူဇေတဗ္ဗဿ စေဝ နမဿိတဗ္ဗဿ စ နရဝရဿ သာသနဝရန္တိ ဇညဇနကဘာဝေန ယောဇနာ။ သာသနဝရံ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကဗုဒ္ဓရာဇရာဇာဒီနံ သာသနဝရံ န ဟောတိ၊ ပူဇေတဗ္ဗဿ စေဝ နမဿိတဗ္ဗဿ စ နရဝရဿ တိလောကဿေဝ သာသနဝရန္တိ နိယမေတိ။

‘‘ဝိဒူဟိ ဉေယျ’’န္တိ ကတ္တုကာရကကိတကိရိယာဘာဝေန ယောဇနာ။ ကတ္တုဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။ ‘‘ဝိဒူဟီ’’တိ သတ္တပညတ္တိယာ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနာယပိ ပညာပေတဗ္ဗော သန္တာနေ ပဝတ္တမာနော သာသနဝရေ သမ္မောဟဓံသကဉာဏသဟိတော ဟဒယဝတ္ထုနိဿိတော စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဝုတ္တော၊ သော ယထာရဟံ ဟေတာဓိပတိသဟဇာတာဒိပစ္စယေန ပစ္စယော နိပ္ဖာဒကော ဘဝေ။ ဉာ-ဣတိဓာတုယာ အတ္ထဘူတံ ဉာဏံ ပစ္စယုပ္ပန္နံ နိပ္ဖာဒေယျံ ဘဝေ၊ ဧဝံ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေန ယောဇနာ။

‘‘ဉေယျံ သာသနဝရ’’န္တိ ဝိသေသနဝိသေသျဘာဝေန ယောဇနာ။ သာသနဝရံ နာမ န ယေန ကေနစိ ဉေယျံ၊ အထ ခေါ ဝိဒူဟေဝ သဏှသုခုမဉာဏေန ဉေယျံ သာသနဝရန္တိ ဝိသေသေတိ။

‘‘ဧတံ သာသနဝရ’’န္တိ ဝိသေသနဝိသေသျဘာဝေန ယောဇနာ။ သာသနဝရံ နာမ မယာ ဗုဒ္ဓိယံ အဋ္ဌပိတံ အပ္ပဝတ္တေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ မယာ ဣဒါနိ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိသယဘာဝေန ဗုဒ္ဓိယံ ဝိပရိဝတ္တမာနံ ဌပေတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗံ သာသနဝရန္တိ ¶ ဝိသေသေတိ။ ဧတံ သာသနဝရံ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ¶ ဝိသယန္တိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘ဧတံ ဣဒါနိ အမှေဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗဟာရနယပဋ္ဌာနဝိစာရဏဝိသယဘူတံ သာသန’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ)။ ဣစ္စေဝံ နေတ္တိယာ ပဌမဂါထာယ သင်္ခေပေန ယောဇနတ္ထော သမတ္တော။

တတ္ထ ယန္တိ အနိယမနရဝရဿ သတ္ထုနော ဝါစကံ ပယောဂဝန္တသဗ္ဗနာမံ။ အနိယမော စ ပူဇနနမဿနကိရိယာယ အနိယမိတတ္တာ ဝုတ္တော၊ န နရဝရတော အညသတ္တဿ သမ္ဘဝတောတိ။ ဧသ နယော သေသာနိယတေသုပိ တီသု ပိဋကေသု။ လောကိယန္တိ ဧတ္ထ ပုညာပုညာနိ၊ တဗ္ဗိပါကော စာတိ လောကော။ဧတ္ထ သတ္တနိကာယေ ပုညာပုညာနိ လောကိယန္တိ ပဝတ္တန္တိ၊ တဗ္ဗိပါကော စ လောကိယတိ ပဝတ္တတိ၊ ဣတိ သတ္တနိကာယဿ ပုညာပုညာနံ၊ တဗ္ဗိပါကဿ စ ပဝတ္တနဿ အာဓာရဘာဝတော ‘‘ဧတ္ထာ’’တိပဒေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော သတ္တနိကာယော လောကောနာမ။ ပူဇယတေတိ ဝိဂ္ဂဟဝိရဟိတံ အာချာတပဒံ၊ သက္ကစ္စံ ပူဇနံ ကရောတိ။

လောကံ ပါလေန္တီတိ လောကပါလာ၊ ပုညာပုညာနဉ္စေဝ တဗ္ဗိပါကဿ စ ပဝတ္တနာဓာရတ္တာ လောကာ စ။ ကေ တေ? စတ္တာရော မဟာရာဇာနော၊ ဣန္ဒယမဝရုဏကုဝေရာ ဝါ၊ ခတ္တိယစတုမဟာရာဇသက္ကသုယာမသန္တုသိတသုနိမ္မိတပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိမဟာဗြဟ္မာဒယော ဝါ။ ပါလနဉ္စေတ္ထ ဣဿရိယာဓိပစ္စေန တံတံသတ္တလောကဿ အညမညဝိဟေသနနိဝါရဏာဒိအာဏာပဝတ္တာပနယသပရိဝါရဋ္ဌာနန္တရာဒိနိယျာဒနာ၊ သဟ လောကပါလေဟိ ယော ဝတ္တတီတိ သလောကပါလော။ အထ ဝါ ယေ ဟိရောတ္တပ္ပာ လောကံ ပါလေန္တိ၊ ဣတိ ပါလနတော တေ ဟိရောတ္တပ္ပာ လောကပါလာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ ပါလေန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၉၊ ဣတိဝု။ ၄၂)။ လောကပါလေဟိ ဟိရောတ္တပ္ပေဟိ သမန္နာဂတော လောကော သလောကပါလော နာမ။ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နော ဟိ သပ္ပုရိသော လောကော သက္ကစ္စံ သဒါ သဗ္ဗကာလေသု ပူဇယတိ စေဝ နမဿတိ စ ပါပဟိရိဇိဂုစ္ဆနတော၊ ဓမ္မစ္ဆန္ဒဝန္တတာယ စ။

အညေ ပန ပူဇေန္တာ နမဿန္တာပိ ကဒါစိယေဝ ပူဇေန္တိ နမဿန္တိ၊ န သဗ္ဗဒါတိ။ သဒါတိ ပူဇနနမဿနကာလဝါစကဝိဂ္ဂဟဝိရဟိတံ ဝိကပ္ပနာမံ၊ သဗ္ဗနာမံ ဝါ။ နမဿတီတိ ဝိဂ္ဂဟဝိရဟိတံ အာချာတပဒံ၊ သက္ကစ္စံ နမဿနံ ကရောတိ။ တဿေတာတိ ¶ ဧတ္ထ တဿာတိ နိယမဝါစကံ ပယောဂဝန္တသဗ္ဗနာမံ ဝိဂ္ဂဟဝိရဟိတမေဝ။ နိယမော စ ပူဇနနမဿနကိရိယာယ ဝိသေသိတော။ တသ္မာ တဿ ပူဇနနမဿနကိရိယာယ နိယမိတဗ္ဗဿ ပူဇေတဗ္ဗဿ နမဿိတဗ္ဗဿ နရဝရဿာတိ အတ္ထော ယုတ္တောဝ။ သေသနိယမေသု အညေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတန္တိ အာစရိယေန ဝိဘဇိတဗ္ဗဟာရနယပဋ္ဌာနဝိစာရဏဝိသယဘူတဿ ¶ သာသနဝရပရာမသနံ ပယောဂဝန္တသဗ္ဗနာမံ ဝိဂ္ဂဟဝိရဟိတံ။

သာသတိ ဧတေနာတိ သာသနံ၊ ဧတေန နဝဝိဓသုတ္တန္တေန၊ နဝဝိဓသုတ္တန္တသဟိတေန ဝါ ဝရေန သဗ္ဗေန သမတ္ထေ ဝေနေယျေ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ တိဝိဓယာနမုခေန ယထာရဟံ သတ္တေ သာသတိ အနုသာသတိ ဝိနေတိ။ ဣတိ သာသနာနုသာသနကိရိယာနုသာရေန ဝေနေယျသတ္တာနံ ဇာနနပဋိပဇ္ဇနာဓိဂမဿ ကာရဏကရဏတ္တာ ‘‘ဧတေနာ’’တိ ပဒေန နိဒ္ဒိဋ္ဌံ နဝဝိဓသုတ္တန္တံ၊ နဝဝိဓသုတ္တန္တသဟိတံ ဝါ ဝရံ သဗ္ဗံ သာသနံ နာမ။ နဝဝိဓသုတ္တန္တဒေသနာယ ဟိ ဝေနေယျာနံ ဇာနနံ ပုရိမဇာနနေန ပစ္ဆိမဇာနနံ၊ ဇာနနေန ပဋိပဇ္ဇနေန ပစ္ဆိမပဋိပဇ္ဇနေန အဓိဂမော၊ ပုရိမာဓိဂမေန ပစ္ဆိမာဓိဂမော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဒ္ဓါ သီလံ သုတံ စာဂေါ ပညာ သဒ္ဓါယ သီလဿ သုတဿ စာဂဿ ပညာယာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၂၃) စ ‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ ပရိကမ္မံ ပဌမဿ ဈာနဿ’’တျာဒိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၂၃) စ။ သာသဓာတုယာ ဒေသနာသဒ္ဒေါ စ တံဇနကော ဒေသနာဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေါ စ မုချတ္ထော၊ တံဥပနိဿယပစ္စယာ ဝေနေယျာနံ အတ္ထဇာနနပဋိပဇ္ဇနအဓိဂမနာဒိ ကာရဏူပစာရတ္ထော၊ ‘‘ဧတေနာ’’တိ ပဒေန ဝုတ္တာယ သာသနဘူတာယ နာမပညတ္တိယာ ကရဏသတ္တိသင်္ခါတာ ဥပနိဿယပစ္စယသတ္တိ ဖလူပစာရတ္ထော။ ဣတိ-သဒ္ဒေါပိ တမေဝ နာမပညတ္တိယာ ဥပနိဿယပစ္စယသတ္တိံ ဟေတုဘာဝေန ပရာမသတိ၊ တဿာ သတ္တိယာ အာဓာရဘူတာ နာမပညတ္တိ ယု-ပစ္စယတ္ထော။ ဧသေဝ နယော တီသု ပိဋကေသု ဧဝရူပေသု ဌာနေသု။

ဧကန္တနိယျာနဋ္ဌေန၊ အနညသာဓာရဏဂုဏတာယ စ ဥတ္တမဋ္ဌေန ဝရံ ဥတ္တမံ၊ ပရိယတ္တိသာသနမှိ ဖလနိယျာဒနတော၊ မဂ္ဂနိယျာနဟေတုဘာဝတော စ နိယျာနဋ္ဌေန၊ သာဝကာဒီဟိ အဇနိယတ္တာ အသာဓာရဏဋ္ဌေန စ ဥတ္တမဋ္ဌေန ဝရံ၊ ဝရိတဗ္ဗန္တိ ဝါ ဝရံ။ ယထာဝုတ္တဿ သာသနဿ ပဏ္ဍိတေဟိ အဘိပတ္ထိတသမိဒ္ဓိဟေတုတာယ ဝရိတဗ္ဗတ္တာ ပတ္ထေတဗ္ဗတ္တာ သာသနဝရံ နာမ၊ ယထာဝုတ္တဋ္ဌေန ဝါ သာသနဉ္စ တံ ဝရဉ္စာတိ သာသနဝရံ။ စ-သဒ္ဒေန သတ္တိဘေဒံ၊ တံ-သဒ္ဒေန အတ္ထာဘေဒံ ဒေဿေတိ။

ဝိဒန္တီတိ ¶ ဝိဒူ။ ယေ ပဏ္ဍိတာ ယထာသဘာဝတော ကမ္မကမ္မဖလာနိ၊ ကုသလာဒိဘေဒေ စ ဓမ္မေ ဝိဒန္တိ၊ ဣတိ ဝိဒနတော တေ ပဏ္ဍိတာ ဝိဒူ နာမ၊ တေဟိ။ ဉာတဗ္ဗန္တိ ဉေယျံ။ ဉာ-ဓာတုယာ နိပ္ပရိယာယတော အာရမ္မဏိကံ ဉာဏံ ဝုတ္တံ၊ ဌာနူပစာရတော သာသနဝရဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေါ ဒဿိတော၊ ဣတိ-သဒ္ဒေန အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေါ ပရာမသိတော။ တဿ ဣတိ-သဒ္ဒေန ပရာမသိတဗ္ဗဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝဿ အာဓာရံ သာသနဝရံ ဏျ-ပစ္စယတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဉာဏံ အရဟတီတိ ဝါ ဉေယျံ၊ ဝိဒူနံ ဉာဏံ ဇာနနံ အာရမ္မဏဘာဝေန အရဟတီတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ နယေ တဒ္ဓိတပဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နရတိ ¶ နေတီတိ နရော။ ယော ပုရိသော အတ္တာနံ ဣတ္ထီနံ ဥစ္စဋ္ဌာနံ နရတိ နေတိ၊ ဣတိ နရနတော နယနတော သော ပုရိသော နရော နာမ။ သော ဟိ ပုတ္တဘူတောပိ မာတုယာ ပိတုဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ၊ ကနိဋ္ဌဘာတုဘူတောပိ ဇေဋ္ဌဘဂိနီနံ ပိတုဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ အထ ဝါ နရိတဗ္ဗော နေတဗ္ဗောတိ နရော။ သော ဟိ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အတ္တနော သဘာဝေန အတ္တာနံ ဓာရေတုံ သမတ္ထော န ဟောတိ၊ တာဝ ပရေဟိ နေတဗ္ဗော၊ န တထာ အညော တိရစ္ဆာနာဒိကောတိ။ ဧတ္ထ ပန သတ္ထုဝိသယတာယ နရတိ ဝေနေယျသတ္တေတိ နရောတိ အတ္ထော အဓိပ္ပေတော။ သတ္ထာ ဟိ သတ္တေ အပါယာဒိတော သုဂတိံ ဝါ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနံ ဝါ နေတီတိ။ သဗ္ဗညုတညာဏာဒိအနေကဂုဏသမန္နာဂတတ္တာ ဝရော ဥတ္တမော၊ ဝရိတဗ္ဗော ပတ္ထေတဗ္ဗောတိ ဝါ ဝရော၊ တိလောကဂ္ဂေါ။ ပကတိယာ ဥစ္စဋ္ဌာနဋ္ဌော နရော ဂုဏုတ္တမေန သမန္နာဂတော ဝရော၊ နရော စ သော ဝရော စာတိ နရဝရော။ စ-တ-သဒ္ဒါနံ အတ္ထဘေဒေါ ဝုတ္တောဝ၊ ဝိသေသနပရပဒသမာသောယံ။ ယေန ဝုတ္တံ ‘‘အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿာတိ အတ္ထော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ)။ အညေ ပန ‘‘နရာနံ၊ နရေသု ဝါ ဝရောတိ နရဝရော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ဝစနံ ‘‘အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿာတိ အတ္ထော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ) အဋ္ဌကထာဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ မညေ။ တဿ နရဝရဿာတိ။ ဣစ္စေဝံ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ အာဒိဂါထာယ သမာသေန စ ဝစနတ္ထော သမတ္တော။

သရူပတ္ထော ယောဇနတ္ထဝစနတ္ထာနုသာရေန ဝိဇာနိတဗ္ဗော။ တထာပိ ဝိသုံ သုဋ္ဌု ဇာနနတ္ထာယ ပုန ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ယ’’န္တိ ပဒဿ အနညသာဓာရဏသဗ္ဗညုတညာဏာဒိအနေကဂုဏသမ္ပန္နော သလောကပါလေန လောကေန ပူဇေတဗ္ဗော စေဝ နမဿိတဗ္ဗော စ သာသနဝရဒေသကော တိလောကဂ္ဂေါ သရူပတ္ထော။ ‘‘လောကော’’တိ ပဒဿ ယထာဝုတ္တလောကပါလသဟိတော သဒ္ဓါစာဂါဒိသမ္ပန္နော ¶ သဗ္ဗသတ္တလောကော သရူပတ္ထော။ လောကသဒ္ဒေါ ဧကဝစနယုတ္တောပိ ဇာတိသဒ္ဒတ္တာ နိရဝသေသတော သတ္တေ သင်္ဂဏှာတိ ယထာ ‘‘မဟာဇနော’’တိ။ ကာမဉ္စေတ္ထ လောကသဒ္ဒေါ ‘‘လောကဝိဒူ’’တျာဒီသု သင်္ခါရဘာဇနေသုပိ ပဝတ္တော၊ ပူဇနနမဿနကိရိယာသာဓနတ္တာ ပန သတ္တလောကေဝ ဝါစကဘာဝေန ပဝတ္တောတိ။ တေနာဟ ‘‘ပူဇနကိရိယာယောဂျဘူတတာဝသေနာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ)။

ပူဇယတေတိ ဧတ္ထ ပူဇနကိရိယာယ မုချတော ပူဇနသင်္ခါတော ပူဇေန္တာနံ စိတ္တုပ္ပာဒေါ သရူပတ္ထော၊ ဖလူပစာရေန တံစိတ္တုပ္ပာဒဿ အာရမ္မဏပကတူပနိဿယဘူတာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ သရူပတ္ထာ။ တေ-ဝိဘတ္တိပစ္စယဿ ပူဇနကိရိယာသာဓကော ဝုတ္တပ္ပကာရော လောကော စ သရူပတ္ထော၊ ဧဝံ သတိ အတ္ထဘေဒါဘာဝတော ဒွီသု ဝါစကေသု ဧကောဝ ဝါစကော ဝတ္တဗ္ဗော၊ ကသ္မာ ဧကသ္မိံ အတ္ထေ ဒွေ ဝါစကာ ဝုတ္တာတိ? နာယံ ဒေါသော ဒွိန္နံ ဝါစကာနံ သာမညဝိသေသဝါစကတ္တာ။ လောကသဒ္ဒေါ ဟိ ပူဇနကိရိယာသာဓကော၊ အညကိရိယာသာဓကော စ ဝဒတီတိ သာမညဝါစကော စ ဟောတိ။ ပူဇယတေ-သဒ္ဒေါ လောကပူဇနဣတ္ထိပူဇနပုရိသပူဇနတိရစ္ဆာနပူဇနာဒိကိရိယာသာဓကဉ္စ ဝဒတီတိ သာမညဝါစကော ¶ ။ တသ္မာ ပူဇယတေ-သဒ္ဒေါ လောကသဒ္ဒဿ သရူပတ္ထော၊ ပူဇနကိရိယာသာဓကော စ န အညကိရိယာသာဓကောတိ နိယမေတိ။ လောကသဒ္ဒေါ စ ပူဇယတေသဒ္ဒဿ သရူပတ္ထော ပူဇနကိရိယာသာဓကော။ လောကော ပန ပူဇနကိရိယာသာဓကော ဣတ္ထိပုရိသတိရစ္ဆာနာဒိကောတိ နိယမေတိ။ တီသု ပိဋကေသု အညေသုပိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ဧသေဝ နယော။

‘‘သလောကပါလော’’တိ ပဒဿ ယထာဝုတ္တသေဋ္ဌလောကပါလသဟဂတော၊ ပူဇနနမဿနကိရိယာသာဓကော စ သတ္တနိကာယော သရူပတ္ထော။ ‘‘သဒါ’’တိ ပဒဿ ရတ္တိဒိဝသကာလော အတီတဘဂဝတော ဓရမာနကာလော တတော ပရကာလော အဘိနီဟာရတော ယာဝ သာသနန္တရဓာနာ ကာလော တတော ပရကာလော သရူပတ္ထော။ သော ပန အနာဂတဗုဒ္ဓုပ္ပဇ္ဇနကာလော အတီတသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဣဒါနိ ပူဇယန္တိ နမဿန္တိ ဝိယ ပူဇယိဿတိ စေဝ နမဿိဿတိ စ။ နမဿတီတိ ဧတ္ထ နမဿနကိရိယာယ မုချတော နမဿနသင်္ခါတော စိတ္တုပ္ပာဒေါ သရူပတ္ထော၊ ဖလူပစာရေန တံစိတ္တုပ္ပာဒဿ အာရမ္မဏပကတူပနိဿယဘူတာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ သရူပတ္ထော။ တိ-ဝိဘတ္တိပစ္စယဿ ¶ နမဿနကိရိယာသာဓကော ယထာဝုတ္တသတ္တနိကာယော လောကော စ သရူပတ္ထော၊ အတ္ထဘေဒါဘာဝေပိ ဒွိန္နံ ဝါစကာနံ ပဝတ္တဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။ ‘‘စာ’’တိ ပဒဿ ဣဓေကစ္စော ပူဇေန္တောပိ န နမဿတိ၊ နမဿန္တောပိ န ပူဇေတိ စ၊ အယံ ပန သတ္တနိကာယော လောကော ပူဇယတိ စေဝ နမဿတိ စာတိ သမုစ္စယတ္ထော သရူပတ္ထော။

တဿာတိ ဧတ္ထ တံ-သဒ္ဒဿ သဗ္ဗညုတညာဏာဒိအနေကဂုဏသမန္နာဂတော ပူဇေတဗ္ဗော နမဿိတဗ္ဗော တိလောကဂ္ဂေါ သတ္ထာ သရူပတ္ထော၊ ဆဋ္ဌီဝိဘတ္တိယာ ဇနကဿ နရဝရဿ ဇညေန သာသနဝရေန သမ္ဗန္ဓော ပဓာနသရူပတ္ထော၊ ဇညသာသနဝရဿ ဇနကေန နရဝရေန သမ္ဗန္ဓော အပဓာနသရူပတ္ထော။ တီသု ပိဋကေသု ဧဝရူပေသု အညေသုပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘ဧတ’’န္တိ ပဒဿ အာစရိယေန ဝိဘဇိတဗ္ဗဟာရနယပဋ္ဌာနဝိစာရဏဝိသယဘူတံ သာသနံ သရူပတ္ထော။ ‘‘သာသနဝရ’’န္တိ ပဒဿာပိ တမေဝ သရူပတ္ထော၊ ဧတံ သာသနဝရံ ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဘေဒေန တိဝိဓမ္ပိ ပရိယတ္တိသာသနမေဝ သဗ္ဗသာသနမူလဘူတတ္တာ၊ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိသယဘူတတ္တာ စ ဝိသေသတော အဓိပ္ပေတံ တဿ မူလဘူတဘာဝတော ဝိနယသံဝဏ္ဏနာဒီသု ဗဟူပကာရေန ဒဿိတောတိ အမှေဟိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝဒန္တောပိ အညံ ရစိတဗ္ဗံ ရစိတုံ အသမတ္ထောဝ ဟုတွာ ဝဒတီတိ ဂဟိတဗ္ဗော ဝဒေယျ။

တံ ပန ပရိယတ္တိသာသနံ ဝိမုတ္တိရသဝသေန ဧကဝိဓံ၊ ဓမ္မဝိနယဝသေန ဒုဝိဓံ၊ ဝိနယပိဋကသုတ္တန္တပိဋကအဘိဓမ္မပိဋကဝသေန တိဝိဓံ ¶ ၊ အာဏာဒေသနာဝေါဟာရဒေသနာပရမတ္ထဒေသနာဝသေန တိဝိဓံ၊ ယထာပရာဓသာသနာယထာနုလောမသာသနာယထာဓမ္မသာသနာဘေဒေနပိ တိဝိဓံ၊ သံဝရာသံဝရကထာဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနကထာနာမရူပပရိစ္ဆေဒကထာဘေဒေနပိ တိဝိဓံ။ ဧတ္ထ စ ဒေသနာ ဒေသကာဓီနာ၊ သာသနံ သာသိတဗ္ဗာယတ္တံ၊ ကထာ ကထေတဗ္ဗတ္ထာပေက္ခာတိ ဝိသေသော။ ဒီဃနိကာယော၊ မဇ္ဈိမနိကာယော၊ သံယုတ္တနိကာယော၊ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော၊ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ နိကာယဘေဒေန ပန ပဉ္စဝိဓံ၊ သုတ္တဂေယျဝေယျာကရဏဂါထာဥဒါနဣတိဝုတ္တကဇာတကအဗ္ဘုတဓမ္မဝေဒလ္လဘေဒေန ပန နဝဝိဓံ၊ ဓမ္မက္ခန္ဓဘေဒေန ပန စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿဝိဓံ၊ ‘‘သံကိလေသဘာဂိယဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယာတိ အမိဿာနိ စတ္တာရိ၊ သံကိလေသဘာဂိယဝါသနာဘာဂိယသံကိလေသဘာဂိယနိဗ္ဗေဓ ဘာဂိယသံကိလေသဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယာတိ မိဿကဒုကာနိ စတ္တာရိ၊ သံကိလေသဘာဂိယဝါသနာဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသံကိလေသဘာဂိယဝါသနာ ဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယာတိ ¶ မိဿကတိကာနိ ဒွေ၊ တဏှာသံကိလေသဒိဋ္ဌိသံကိလေသဒုစ္စရိတသံကိလေသတဏှာဝေါဒါနဘာဂိယဒိဋ္ဌိဝ- ဥဒါနဘာဂိယဒုစ္စရိတဝေါဒါနဘာဂိယာတိဆာ’’တိ (နေတ္တိ။ ၈၉) သောဠသန္နံ သုတ္တာနံ ဘေဒေန သောဠသဝိဓံ၊ ‘‘လောကိယလောကုတ္တရလောကိယလောကုတ္တရသတ္တာဓိဋ္ဌာနဓမ္မာဓိဋ္ဌာနသတ္တဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉာဏဉေယျ- ဉာဏဉေယျဒဿနဘာဝနာဒဿနဘာဝနာသကဝစနပရဝစနသကဝစနပရဝစန ဝိဿဇ္ဇနီယအဝိဿဇ္ဇနီယဝိဿဇ္ဇနီယအဝိဿဇ္ဇနီယကမ္မဝိပါကကမ္မဝိပါကကုသလ အကုသလကုသလာကုသလအနုညာတပဋိက္ခိတ္တအနုညာတပဋိက္ခိတ္တထဝဿ ဘေဒေန အဋ္ဌဝီသတိဝိဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ ၁၁၂) ဧဝမာဒိဗဟုဝိဓံ ပရိယတ္တိသာသနံ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိသေသတော ဝိသယံ။ တဿ ဝိသယဘာဝေ သတိ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသင်္ခါတံ သာသနဒွယမ္ပိ တမ္မူလကတ္တာ ဝိသယံ ဟောတိ ပရိယာယတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘ဝိဒူဟီ’’တိ ပဒဿ ယထာဝုတ္တသာသနဝရဿ သပရသန္တာနပဝတ္တနပဝတ္တာပနာဒိဝသေန ဝိဇာနနသမတ္ထော သဏှသုခုမဉာဏာဒိဂုဏသမ္ပန္နော ကလျာဏပုထုဇ္ဇနသောတာပန္နာဒိကော ပုဂ္ဂလော သရူပတ္ထော။ ‘‘ဉေယျ’’န္တိ ပဒဿ တာဒိသေဟိ ဝိဒူဟိ သဏှသုခုမဉာဏာဒိနာ ဝိဇာနိတဗ္ဗံ သာသနဝရံ သရူပတ္ထော။ ‘‘နရဝရဿာ’’တိ ပဒဿ ဧကဝိဓာဒိဘေဒဿ သာသနဝရဿ ဇနကော အနေကဂုဏသမ္ပန္နော တိလောကဂ္ဂေါ သရူပတ္ထော။ ဣစ္စေဝံ နေတ္တိယာ အာဒိဂါထာယ သရူပတ္ထော သင်္ခေပေန ဝိဇာနိတဗ္ဗော။

ဧဝံ တဿာ အနုသန္ဓျာဒီနံ ဇာနိတဗ္ဗဘာဝေ သတိပိ အဇာနန္တော ဝိယ ပုစ္ဆိတွာ ဒေါသံ အာရောပေတွာ ပရိဟာရဝသေနာပိ ဂမ္ဘီရာဓိပ္ပာယဿ အနာကုလဿ ဝိသေသဇာနနံ ဘဝိဿတိ။ တသ္မာ ပုစ္ဆိတွာ ဒေါသံ ရောပေတွာ ပရိဟာရဝသေန ဂမ္ဘီရာဓိပ္ပာယံ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ကထယိဿံ။ အမှာကာစရိယ ကိမတ္ထံ ‘‘ယံ လောကော’’တျာဒိမာဟ? နေတ္တိပ္ပကရဏံ ကာတုံ။ ဧဝံ သတိ နေတ္တိပ္ပကရဏဘူတံ ‘‘သောဠသဟာရာ နေတ္တိ’’တျာဒိကံ ဧဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ကသ္မာ တံ အဝတွာ တတော နေတ္တိပ္ပကရဏတော အညံ ‘‘ယံ လောကော ပူဇယတေ’’တျာဒိမာဟ။ သေယျထာပိ သမုဒ္ဒံ ဂစ္ဆန္တော ဟိမဝန္တံ ဂစ္ဆတိ၊ ဟိမဝန္တံ ဂစ္ဆန္တော ¶ သမုဒ္ဒံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ နေတ္တိပ္ပကရဏံ ကရောန္တော ¶ သာသနဝရဒဿနံ ကရောတီတိ? သစ္စံ၊ တထာပိ ယဿ သံဝဏ္ဏနံ နေတ္တိပ္ပကရဏံ ကာတုကာမော တံ သာသနဝရံ ပဌမံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ လောကော’’တျာဒိမာဟ။ ဧဝံ သတိ ‘‘ဧတံ သာသနဝရ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ကသ္မာ ‘‘ယံ လောကော’’တျာဒိ ဝုတ္တန္တိ? တံ သာသနဝရံ ဇနကေန နရဝရေန နိယမေတွာ ထောမေတုံ ဝုတ္တံ။ တထာပိ ‘‘တဿ နရဝရဿာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ကသ္မာ ‘‘ယံ လောကော’’တျာဒိ ဝုတ္တန္တိ? တံ ဇနကံ နရဝရံ လောကပါလေန လောကသေဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ သဗ္ဗေန လောကေန ပူဇနီယနမဿနီယဘာဝေန ထောမေတုံ ‘‘ယံ လောကော’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။ ပူဇေန္တာပိ ဝန္ဒိတွာ ပူဇေန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ပူဇယတေ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? တထာပိ ကေစိ ကေသဉ္စိ ပူဇာသက္ကာရာဒီနိ ကရောန္တာပိ တေသံ အပါကဋဂုဏတာယ နမက္ကာရံ န ကရောန္တိ။ ဧဝံ ဘဂဝတော ယထာဘူတအဗ္ဘုဂ္ဂတသဒ္ဒတာယ ပန ဘဂဝန္တံ ပူဇေတွာပိ ဝန္ဒတိယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘နမဿတိ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပူဇေန္တော၊ နမဿန္တော စ န ကဒါစိယေဝ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗကာလန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘သဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တာဒိသဿ နရဝရဿ တာဒိသံ သာသနဝရံ သဏှသုခုမဉာဏသမ္ပန္နေဟိ ဝိဒူဟေဝ သုခုမဉာဏေနေဝ ဉေယျန္တိ သာသနဝရံ ထောမေတုံ ‘‘ဝိဒူဟိ ဉေယျ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဧတ္ထ စ ‘‘ပူဇယတေ၊ နမဿတီ’’တိ ဧတေဟိ ပူဇနနမဿနကိရိယာယ ဟေတုဘူတာ သဗ္ဗညုတညာဏာဒယော အနေကေ လောကိယလောကုတ္တရဂုဏာ ပကာသိတာ ဟောန္တိ တေ ဂုဏေ အာဂမ္မ သဗ္ဗလောကဿ ပူဇနနမဿနစေတနာယ ပဝတ္တနတော။ တေသု ဟိ ကိဉ္စိ သရူပတော၊ ကိဉ္စိ အနုမာနတော သာရိပုတ္တတ္ထေရာဒယော အနုဿရန္တိ၊ ပူဇေန္တိ၊ နမဿန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနုဿရေထ သမ္ဗုဒ္ဓ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၉)။ ဧကဒေသဂုဏာပိ ပူဇာရဟာ နမဿနာရဟာ၊ ကသ္မာ သဗ္ဗေပိ ဂုဏာ ပကာသိတာတိ? သဗ္ဗဂုဏဒဿနေန ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏမဟာကရုဏာယောဂသင်္ခါတဟေတုဉာဏပဟာန- အာနုဘာဝရူပကာယသမ္ပတ္တိသင်္ခါတဖလဟိတဇ္ဈာသယိန္ဒြိယ- ပါကကာလာဂမနဒေသနာဉာဏသင်္ခါတသတ္တု- ပကာရသမ္ပဒါဝသေန ထောမနာ ဒဿိတာ။ တေန အတ္တဟိတပဋိပတ္တိ၊ ပရဟိတပဋိပတ္တိ စ နိရုပက္ကိလေသူပဂမနာပဂမနဉ္စ လောကသမညာနုပပဝတ္တိ၊ တဒနတိဓာဝနဉ္စ စရဏသမ္ပတ္တိ၊ ဝိဇ္ဇာသမ္ပတ္တိ စ အတ္တာဓိပတိတာ၊ ဓမ္မာဓိပတိတာ စ လောကနာထအတ္တနာထတာ စ ပုဗ္ဗကာရိကတညုတာ စ အပရန္တပတာ၊ အနတ္တန္တပတာ စ ဗုဒ္ဓကရဏဓမ္မဗုဒ္ဓဘာဝသိဒ္ဓိ စ ပရတာရဏအတ္တတာရဏဉ္စ ¶ သတ္တာနုဂ္ဂဟစိတ္တတာ၊ ဓမ္မဝိရတ္တစိတ္တတာ စ ပကာသိတာ ဘဝန္တိ။ တေန သဗ္ဗပ္ပကာရေန အနုတ္တရဒက္ခိဏေယျတာဥတ္တမပူဇနီယနမဿနီယဘာဝပူဇနနမဿနကိရိယာယ စ ခေတ္တင်္ဂတဘာဝံ ပကာသေတိ။ တေန ပူဇနကနမဿနကာနံ ယထိစ္ဆိတဗ္ဗပယောဇနသမ္ပတ္တိ ပကာသိတာတိ သဗ္ဗဂုဏာ ပကာသိတာတိ။

အာဒိကလျာဏတာဒိဂုဏသမ္ပတ္တိယာ ¶ ဝရံ အဂ္ဂံ ဥတ္တမံ၊ နိပုဏဉာဏဂေါစရတာယ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယဉ္စ၊ တသ္မာ ‘‘ဝရံ ဉေယျ’’န္တိ ဝစနေဟိ သွာက္ခာတတာဒယော သဗ္ဗေ ဓမ္မဂုဏာ ပကာသိတာ။ အရိယသစ္စပဋိဝေဓေန သမုဂ္ဃာတကိလေသသမ္မောဟာယေဝ ပရမတ္ထတော ပဏ္ဍိတာ ဗာလျာဒိသမတိက္ကမနတော၊ တသ္မာ ဘာဝိတလောကုတ္တရမဂ္ဂါ၊ သစ္ဆိကတသာမညဖလာ စ ပုဂ္ဂလာ ဝိသေသတော ‘‘ဝိဒူ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ဟိ ယထာဝုတ္တသာသနဝရံ အဝိပရီတတော ဉာတုံ၊ နေတုဉ္စ သပရသန္တာနေ သက္ကုဏန္တိ။ တသ္မာ ယေ သုပ္ပဋိပန္နတာဒယော အနေကေဟိ သုတ္တပဒေဟိ သံဝဏ္ဏိတာ၊ တေ အရိယသင်္ဃဂုဏာပိ နိရဝသေသတော ‘‘ဝိဒူဟီ’’တိ ပဒေန ပကာသိတာတိ။ ဧဝံ နေတ္တိယာ ပဌမဂါထာယ ‘‘ဧတံ သာသနဝရ’’န္တိ ပဒေန သာသနတ္တယံ သင်္ဂဏှိတွာ တတ္ထ ဣတရေသံ ဒွိန္နံ အဓိဂမူပါယဘာဝတော သဗ္ဗသာသနမူလဘူတဿ၊ အတ္တနော နေတ္တိပ္ပကရဏဿ စ ဝိသယဘူတဿ ပရိယတ္တိသာသနဝရဿ ဒဿနမုခေန သဗ္ဗေ ရတနတ္တယဂုဏာပိ ထောမနာဝသေန နယတောဝ ပကာသိတာ ဟောန္တိ။ နယတော ဟိ ဒဿိတာ သဗ္ဗေ ဂုဏာ နိရဝသေသာ ဂဟိတာ ဘဝန္တိ၊ န သရူပတော။ တေနာဟ ဘဂဝန္တံ ဌပေတွာ ပညဝန္တာနံ အဂ္ဂဘူတော ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ဗုဒ္ဓဂုဏပရိစ္ဆေဒနမနုယုတ္တော ‘‘အပိစ မေ ဓမ္မနွယော ဝိဒိတော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၄၆) ဘဂဝတာပိ –

‘‘ဧဝံ အစိန္တိယာ ဗုဒ္ဓါ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ အစိန္တိယာ၊

အစိန္တိယေ ပသန္နာနံ၊ ဝိပါကော ဟောတိ အစိန္တိယော’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၁။၈၂၊ နေတ္တိ။ ၉၅) –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓဓမ္မာတိ ဗုဒ္ဓဂုဏာ။ အမှာကံ ပန ယာဝဇီဝံ ရတနတ္တယဂုဏပရိဒီပနေ အတိဥဿာဟန္တာနမ္ပိ သရူပတော နီဟရိတွာ ဒဿေတုံ အသမတ္ထဘာဝေါ ပဂေဝ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

‘‘ယံ လောကော ပူဇယတေ၊ သလောကပါလော သဒါ နမဿတိ စ၊

တဿေတ သာသနဝရံ၊ ဝိဒူဟိ ဉေယျံ နရဝရဿာ’’တိ။ –

နိဂ္ဂဟိတလောပဝသေန ဝုတ္တာယ ဂါထာယ သင်္ခေပေန ကထိတော အနုသန္ဓျာဒိကော သမတ္တောတိ။

‘‘ယံ လောကော ပူဇယတေ၊ သ လောကပါလော သဒါ နမဿတိ စ၊

တံ တဿ သာသနဝရံ၊ ဝိဒူဟိ ဉေယျံ နရဝရဿာ’’တိ။ –

ဂါထံ ¶ အပရေ ပဌန္တိ။ တဿာပိ အနုသန္ဓျတ္ထော ဝုတ္တနယောဝ။ ယောဇနတ္ထော ပန ဝိသေသော။ တတ္ထ ဟိ သလောကပါလော လောကော ယဿ သတ္ထုနော နရဝရဿ ယံ သာသနဝရံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသဟိတံ၊ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ ဧဝ ဝါ ပူဇယတေ စေဝ နမဿတိ စ၊ တဿ လောကပါလဿ သတ္ထုနော တံ ပူဇေတဗ္ဗံ၊ နမဿိတဗ္ဗဉ္စ ဝိဒူဟေဝ ဝိညာတဗ္ဗံ၊ ဧတံ သာသနဝရံ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိသယန္တိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ယောဇနာကာရောပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယောဝ။

ဝိဂ္ဂဟတ္ထောပိ ဝိသေသော။ ဣမသ္မိဉှိ နယေ လောကံ ပါလေန္တီတိ လောကပါလာ၊ ယထာဝုတ္တစတုမဟာရာဇာဒယော။ တေဟိ လောကပါလေဟိ သဟိတံ သဗ္ဗလောကံ ပါလေတိ လောကဂ္ဂနာယကတ္တာတိ လောကပါလောတိ ဘဂဝါပိ လောကပါလသဒ္ဒေန ဝုတ္တော။ သော ဟိ ‘‘တဿာ’’တိ ဧတ္ထ တံ-သဒ္ဒေန ပရာမသီယတိ၊ တသ္မာ တဿ လောကပါလဿ သတ္ထုနော နရဝရဿာတိ အတ္ထော ဂဟိတော။ ယဒိ ဧဝံ လောကပါလော ဂုဏီဘူတော အပဓာနော ပဓာနဘူတံ လောကံ ဝိသေသေတွာ ဝိနိဝတ္တော၊ ကထံ တံ-သဒ္ဒေန ပရာမသီယတီတိ? လောကဝိသေသကော သမာနောပိ သာသနဝရာပေက္ခတာယ ဇနကသာမိဘာဝေန သမ္ဗန္ဓိဝိသေသဘူတတ္တာ ပဓာနဘူတော ဝိယ ပရာမသီယတီတိ။ ဘဂဝါ သာသနဝရဿ သာမိဘာဝေန ဂဟိတော။ ကထံ သာသနဝရဿ သာမီ ဘဂဝါ သာသနဝရံ ပူဇယတီတိ? န စာယံ ဝိရောဓော။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ဘဂဝန္တော ဓမ္မဂရုနော၊ တေ သဗ္ဗကာလံ ဓမ္မမပစယမာနာဝ ဝိဟရန္တီတိ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဓမ္မဂရုဓမ္မာပစယမာနဘာဝေါ ‘‘ယံနူနာဟံ…ပေ… တမေဝ ဓမ္မံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ မာနေတွာ ပူဇေတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၁) ဝုတ္တော၊ တသ္မာ လောကပါလော ဘဂဝါ သာသနဝရံ ¶ ပူဇယတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ သတိ လောကပါလော ဘဂဝါ သာသနဝရံ ပူဇယတီတိ အတ္ထော ယုတ္တော ဟောတု၊ ကထံ လောကပါလော ဘဂဝါ သာသနဝရံ နမဿတီတိ ယုတ္တောတိ? ယုတ္တောဝ ‘‘နမဿတီ’’တိ ပဒဿ ဂရုကရဏေန တန္နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရောတိ အတ္ထဿာပိ လဗ္ဘနတော။ ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မဂရုတာယ သဗ္ဗကာလံ ဓမ္မနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဘာဝေန ဝိဟရတီတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိအာဒိ။ သေသမေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝါ သံဝဏ္ဏနာသု ဝုတ္တနယေန ဝါ ဉာတဗ္ဗန္တိ အမှေဟိ န ဝိတ္ထာရီယတိ။

ဧဝံ ပဌမဂါထာယ ‘‘သာသနဝရ’’န္တိ ပဒေန တိဝိဓမ္ပိ သာသနံ သင်္ဂဏှိတွာ တတ္ထ ပရိယတ္တိသာသနမေဝ အတ္တနော နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိသယံ နိယမေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဒွါဒသ ပဒါနိ’’တျာဒိမာဟ။ အထ ဝါ ပဌမဂါထာယ ရတနတ္တယထောမနေန သဟ နေတ္တိပ္ပကရဏတာဝိသယံ သာသနဝရံ အာစရိယေန ဒဿိတံ၊ ‘‘တဿ သာသနဝရံ ကိံ သဗ္ဗံယေဝ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိသယံ၊ ဥဒါဟု ပရိယတ္တိသာသနမေဝါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပရိယတ္တိသာသနဘူတံ သုတ္တမေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဒွါဒသ ပဒါနိ သုတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘သာသနဝရ’’န္တိ သာမညေန ဝုတ္တမ္ပိ ပရိယတ္တိသုတ္တမေဝ သာသနဝရန္တိ ¶ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ‘‘တံ ပန ကတိဝိဓ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွါဒသ ပဒါနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ သင်္ခေပတော ပဘေဒေန ဒွါဒသဝိဓန္တိ အတ္ထော။ ပဘေဒတော ဒွါဒသဝိဓမ္ပိ ဗျဉ္ဇနပဒအတ္ထပဒတော ပန ဒုဝိဓမေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘တံ သဗ္ဗံ ဗျဉ္ဇနဉ္စ အတ္ထော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တသ္မိံ ဒွယေ ဧကမေဝ သရူပတော နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိသယန္တိ ဝိညေယျံ၊ ဥဒါဟု ဥဘယ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဥဘယန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ဝိညေယျံ ဥဘယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝစနဝစနီယဘာဝေန သမ္ဗန္ဓေ ယသ္မိံ ဗျဉ္ဇနေ၊ အတ္ထေ စ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဝေါဟာရော ပဝတ္တော၊ တံ ဥဘယံ သရူပတော နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိသယန္တိ ဝိညေယျန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ကိန္တိ ဝိညေယျ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကော အတ္ထော၊ ဗျဉ္ဇနံ ကတမ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဆဗျဉ္ဇနပဒဆအတ္ထပဒဘေဒေန ဒွါဒသဝိဓံ ဗျဉ္ဇနပဒအတ္ထပဒဝသေန ဒုဝိဓံ သဗ္ဗပရိယတ္တိသင်္ခါတံ သုတ္တံ မမ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိသယံ သာသနဝရန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။ သရူပတော ပုစ္ဆိတွာ အတ္ထပဒံ၊ ဗျဉ္ဇနပဒဉ္စ သရူပတော ဉာတဗ္ဗန္တိ။

ဧဝံ ပဌမဂါထာယ ‘‘သာသနဝရ’’န္တိ ဝုတ္တဿ သုတ္တဿ ပရိယတ္တိဘာဝဉ္စေဝ အတ္ထပဒဗျဉ္ဇနပဒဘာဝေန ဝေဒိတဗ္ဗတ္တဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿ သုတ္တဿ ပဝိစယူပါယံ ¶ နေတ္တိပ္ပကရဏံ ပဒတ္ထဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘သောဠသဟာရာ’’တျာဒိမာဟ။ အထ ဝါ ဒုတိယဂါထာယ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိသယံ သာသနဝရံ နိယမေတွာ ဒဿိတံ၊ ‘‘နေတ္တိ နာမ ကတမာ၊ ကတိဝိဓာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ နေတ္တိနာမ ဧတ္တိကာတိ သင်္ခေပတော ဒဿေတုံ ‘‘သောဠသဟာရာ’’တျာဒိမာဟ။ တတ္ထ တဿ သာသနဿ သုတ္တဿ အတ္ထပရိယေဋ္ဌိ နေတ္တိသံဝဏ္ဏနာ မယာ မဟာကစ္စာယနေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ နေတ္တိ နာမ သောဠသဟာရသမုဒါယာ ပဉ္စနယသမုဒါယာ အဋ္ဌာရသမူလပဒသမုဒါယာတိ ဝိဇာနိတဗ္ဗာတိ။

တေ ဟာရာဒယော ကေနဋ္ဌေန နေတ္တိ နာမ? ဝေနေယျသတ္တေ အရိယဓမ္မံ နေတီတိ နေတ္တီတိ ဧဝမာဒိ အတ္ထော သံဝဏ္ဏနာသု (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ဂန္ထာရမ္ဘကထာ) ဝုတ္တောဝ။ ဣမာယ တတိယဂါထာယပိ ‘‘မဟာကစ္စာနေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိ ပါဌော သုန္ဒရော။ ‘‘မဟာကစ္စာယနေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ န သုန္ဒရော။ လက္ခဏဉှိ မယာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တန္တိ။ ‘‘သောဠသဟာရာဒိသမုဒါယာ နေတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တေ ဟာရာ သုတ္တဿ ဗျဉ္ဇနဝိစယော ဝါ ဟောန္တိ၊ အတ္ထဝိစယော ဝါ၊ နယာ စ ဗျဉ္ဇနဝိစယော ဝါ ဟောန္တိ၊ အတ္ထဝိစယော ဝါတိ ဝိစာရဏာယံ သတိ ‘‘ဣမေ ဣမဿ ဝိစယော’’တိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဟာရာ ဗျဉ္ဇနဝိစယော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဟာရာ သုတ္တဿ ဗျဉ္ဇနဝိစယော ဟောန္တိ၊ န အတ္ထဝိစယော သောဠသဟာရာနံ မူလပဒနိဒ္ဓါရဏံ ဝဇ္ဇေတွာ ဗျဉ္ဇနမုခေနေဝ သံဝဏ္ဏနာဘာဝတော။ တယော ပန နယာ သုတ္တဿ အတ္ထဝိစယော ဟောန္တိ၊ တိဏ္ဏံ နယာနံ မူလပဒသင်္ခါတအဝိဇ္ဇာဒိသဘာဝဓမ္မနိဒ္ဓါရဏမုခေနေဝ သုတ္တဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဘာဝတောတိ။

‘‘တံ ¶ ဥဘယံ သုတ္တေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ကေနစိ ကတ္ထစိယေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ ဥဒါဟု သဗ္ဗထာ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇိတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော တံ ဥဘယံ သဗ္ဗတ္ထ သုတ္တေသု သဗ္ဗထာ ယောဇိတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဘယံ ပရိဂ္ဂဟီတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဟာရာ စေဝ နယာ စ ဥဘယံ သုတ္တဿ အတ္ထနိဒ္ဓါရဏဝသေန ပရိတော သမန္တတော ဂဟိတံ သဗ္ဗထာ သုတ္တေသု ယောဇိတန္တိ။

‘‘ဟာရာဒိသမုဒါယဘူတံ နေတ္တိသင်္ခါတံ သုတ္တံ ကထံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ သုတ္တံ သံဝဏ္ဏေတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ဝုတ္တံ ‘‘ဝုစ္စတိ သုတ္တံ ယထာသုတ္တ’’န္တိ။ နေတ္တိသင်္ခါတံ သံဝဏ္ဏနာသုတ္တံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တာနုရူပံ ယထာ ယေန ယေန ဒေသနာဟာရေန ဝါ အညေန ဝါ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ၊ တေန တေန ဝုစ္စတိ သံဝဏ္ဏေတီတိ ¶ အတ္ထော။ အထ ဝါ ‘‘နေတ္တိသင်္ခါတံ သုတ္တံ ကိတ္တကံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ သုတ္တံ သံဝဏ္ဏေတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ဝုတ္တံ ‘‘ဝုစ္စတိ သုတ္တံ ယထာသုတ္တ’’န္တိ။ တတ္ထ ယထာသုတ္တံ ယံ ယံ သုတ္တံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ တံ တံ သဗ္ဗံ သုတ္တံ နေတ္တိသင်္ခါတံ သုတ္တံ ဝုစ္စတိ ဝဒတိ အဿာဒါဒီနဝဒဿနဝသေန သံဝဏ္ဏေတီတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နေတ္တိနယေန ဟိ သံဝဏ္ဏေတုံ အသက္ကုဏေယျံ နာမ သုတ္တံ နတ္ထီ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ)။

‘‘ယံ ယံ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ သုတ္တံ နေတ္တိသံဝဏ္ဏနာယ သံဝဏ္ဏိတံ၊ သာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗာ ဒေသနာ စ ဝိညေယျာ၊ ဥဒါဟု ဒေသိတဗ္ဗဉ္စာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ယာ စေဝ ဒေသနာ’’တျာဒိမာဟ။ ယာ စေဝ ဒေသနာ ပါဠိ သံဝဏ္ဏိတာ၊ သာ စ၊ တာယ ဒေသနာယ ဒေသိတံ ယံ ဓမ္မဇာတံ၊ တဉ္စ ဥဘယံ ဝိမုတ္တာယတနဒေသနာသီသေန ပရိစယံ ကရောန္တေဟိ ဧကန္တေန ဝိညေယျံ ဥဘယဿေဝ အနုပါဒိသေသပရိနိဗ္ဗာနပရိယောသာနာနံ သမ္ပတ္တီနံ ဟေတုဘာဝတော။ ‘‘တဿ ဥဘယဿ ဝိဇာနနေ သာဓေတဗ္ဗေ သာဓေတဗ္ဗဿ ဝိဇာနနဿ ဟေတုဘူတာ ကတမာ အနုပုဗ္ဗီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော ဝုတ္တံ ‘‘တတြာ’’တျာဒိ။ တတ္ထ တတြ ဝိဇာနနေ သာဓေတဗ္ဗေ သုတ္တာဒိနဝင်္ဂဿ သာသနဿ အတ္ထပရိယေသနာ အတ္ထဝိစာရဏာ ဟာရနယာနံ အယံ အနုပုဗ္ဗီ ဝိဇာနနဿ သာဓေတဗ္ဗဿ ဟေတုဘူတာ အနုပုဗ္ဗီ နာမာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တဿ ဥဘယဿ ဝိဇာနနေ သာဓေတဗ္ဗေ သုတ္တာဒိနဝင်္ဂဿ သာသနဿ အတ္ထပရိယေသနာယ အတ္ထဝိစာရဏာယ အယံ အနုပုဗ္ဗီ ဝိဇာနနဿ သာဓေတဗ္ဗဿ ဟေတုဘူတာ အနုပုဗ္ဗီ နာမာတိ။ အထ ဝါ ဝက္ခမာနာယ ဟာရနယာနုပုဗ္ဗိယာ နဝဝိဓသုတ္တန္တပရိယေသနာ ဝိဇာနနဿ ဟေတုဘူတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာကာရေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ တိဓာ ဝုတ္တာတိ။

သင်္ဂဟဝါရဿ အတ္ထဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ ဧဝံ ¶ သင်္ဂဟဝါရေန သင်္ခေပတော ဒဿိတေ ဟာရာဒယော ဣဒါနိ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမေ သောဠသ ဟာရာ’’တိအာဒိဒေသနာ အာရဒ္ဓါ ¶ ။ အထ ဝါ သောဠသဟာရာဒိသမုဒါယာ နေတ္တိ နာမ မယာ မဟာကစ္စာနေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဝုတ္တာ၊ ‘‘ကတမေ တေ သောဠသ ဟာရာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထ သောဠသ ဟာရာ’’တျာဒိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသဟာရာဒီသု။ ဒေသနာ ဟာရော၊ ဝိစယော ဟာရော…ပေ… သာမာရောပနော ဟာရောတိ ဣမေ သောဠသ ဟာရာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

တတ္ထ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ ဟာရပဒဿ ဝစနတ္ထော ပဌမံ ဝတ္တဗ္ဗော။ ကေနဋ္ဌေန ဟာရာတိ? ဟရီယန္တိ ဧတေဟီတိ ဟာရာ။ ဧတေဟိ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေဟိ သံဝဏ္ဏိယေသု သုတ္တဂေယျာဒီသု အညာဏသံသယဝိပလ္လာသာ ဟရီယန္တိ၊ ဣတိ အညာဏာဒိဟရဏကာရဏတ္တာ ‘‘ဧတေဟီ’’တိ ပဒေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသာ ဟာရာ နာမ၊ ဟရ-ဓာတုယာ အာစရိယဿ ဝစီဘေဒသဒ္ဒေါ၊ တံသမုဋ္ဌာပကော စိတ္တုပ္ပာဒေါ စ မုချတ္ထော၊ ဝေနေယျာနံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တဿ အတ္ထဇာနနာဒိဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေါ ကာရဏူပစာရတ္ထော၊ တဿ ဥပနိဿယပစ္စယဘူတာနံ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသာနံ ဥပနိဿယပစ္စယသတ္တိ ဖလူပစာရတ္ထော၊ ဣတိ-သဒ္ဒေန သာ ဥပနိဿယပစ္စယသတ္တိယေဝ ပရာမသီယတိ။ တံသတ္တိသမ္ပန္နာ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသာ ဏ-ပစ္စယတ္ထာ ဟောန္တိ။ ဧသ နယော ဧဝရူပေသု ဌာနေသုပိ။ ဝိတ္ထာရော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁) ဝုတ္တော ဧဝ။

အသာဓာရဏတော ပန ဒေသီယတိ ဧတာယာတိ ဒေသနာ။ ဧတာယ သံဝဏ္ဏနာယ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တတ္ထော ဒေသီယတိ သံဝဏ္ဏီယတိ သံဝဏ္ဏနာနုသာရေန ဉာပီယတိ၊ ဣတိ ဉာပနကာရဏတ္တာ ‘‘ဧတာယာ’’တိ ပဒေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဝိသေသသံဝဏ္ဏနာ ဒေသနာ နာမ၊ န ပါဠိဒေသနာ၊ ပါဠိဒေသနာယ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသံဝဏ္ဏနာဘာဝေန သဟစရဏတော ဝါ ဒေသနာ။ ကိဉ္စာပိ အညေ ဟာရာ ဒေသနာပါဠိသင်္ခါတဿ သုတ္တဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဘာဝတော ဒေသနာယ သဟစာရိနော ဟောန္တိ၊ အယံ ပန ဟာရော ယေဘုယျေန ယထာရုတဝသေနေဝ ဝိညာယမာနတ္တာ ပါဠိဒေသနာယ သဟ စရတီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ၊ န တထာ ပရေ။ န ဟိ အဿာဒါဒီနဝနိဿရဏာဒိသန္ဒဿနလက္ခဏရဟိတာ ပါဠိဒေသနာ အတ္ထိ၊ အယဉ္စ ဟာရော အဿာဒါဒိသန္ဒဿနလက္ခဏောတိ။

ဝိစိယန္တိ ဧတေနာတိ ဝိစယော။ ဧတေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန သုတ္တေ ပဒပဉှာဒယော ဝိစိယန္တိ၊ ဣတိ ¶ ဝိစာရဏကာရဏတ္တာ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ¶ ဝိစယော နာမ။ ကတွတ္ထာဓိကရဏတ္ထာပိ လဗ္ဘန္တိ။ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေန ပဒပဉှာဒိဝိစယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိစယော ဟာရော။

ယုတ္တာယုတ္တိ ဝိစာရီယတိ ဧတာယာတိ ယုတ္တိ။ ဧတာယ ဝိသေသသံဝဏ္ဏနာယ သဗ္ဗေသံ ဟာရာနံ ဘူမိဂေါစရာနံ ယုတ္တာယုတ္တိ ဝိစာရီယတိ၊ ဣတိ ဝိစာရဏကာရဏတ္တာ ‘‘ဧတာယာ’’တိ ပဒေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဝိသေသသံဝဏ္ဏနာ ယုတ္တိ နာမ။ ဣဓ ဥတ္တရပဒလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ယုတ္တိယာ ဝိစာရဏာ၊ ဝိစာရဏီယဘာဝေန သဟစရဏတော ဝါ ယုတ္တိ။ သဗ္ဗဟာရာနံ ဘူမိဂေါစရာနံ ယုတ္တာယုတ္တိဝိစာရဏလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ယုတ္တိ ဟာရော။

ပဒတိ ပဝတ္တေတိ ဖလံ ဧတေနာတိ ပဒံ၊ ကာရဏံ။ ဌန္တိ တိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထ ဖလာနိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ဌာနံ၊ ကာရဏံ။ ပဒဉ္စ တံ ဌာနဉ္စာတိ ပဒဋ္ဌာနံ၊ အာသန္နကာရဏံ။ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနံ ဝိစာရီယတိ ဧတာယာတိ ပဒဋ္ဌာနာ၊ ဝိသေသသံဝဏ္ဏနာ၊ ဝိစာရဏလောပေါဝ၊ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနာနံ၊ တေသဉ္စ ပဒဋ္ဌာနာနံ ဝိစာရဏလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော။

သုတ္တေ အဝုတ္တာပိ သမာနလက္ခဏာ ဓမ္မာ လက္ခီယန္တိ ဧတေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေနာတိ လက္ခဏော၊ သုတ္တေ ဝုတ္တေန ဓမ္မေန သမာနလက္ခဏာနံ ဓမ္မာနံ အဝုတ္တာနမ္ပိ နိဒ္ဓါရဏလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော လက္ခဏော ဟာရော။

သုတ္တေ ဒဿိယမာနာ နိဗ္ဗစနာဒယော စတ္တာရောပိ ဝိယူဟီယန္တိ ဝိဘာဂေန သမ္ပိဏ္ဍီယန္တိ ဧတ္ထ၊ ဧတေန ဝါတိ ဗျူဟော၊ စတုန္နံ နိဗ္ဗစနာဒီနံ ဗျူဟော စတုဗျူဟော။ နိဗ္ဗစနာဓိပ္ပာယဗျဉ္ဇနာနဉ္စေဝ ဒေသနာနိဒါနဿ စ ပုဗ္ဗာပရေန သဒ္ဓိံ သန္ဒဿနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စတုဗျူဟော ဟာရော။

ဒေသနာယ ဂဟိတဓမ္မေန သဘာဂါ၊ ဝိသဘာဂါ စ ဓမ္မာ အာဝဋ္ဋီယန္တိ ဧတ္ထ၊ ဧတေန ဝါတိ အာဝဋ္ဋော၊ ဒေသနာယ ဂဟိတဓမ္မာနံ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မဝသေန အာဝဋ္ဋနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အာဝဋ္ဋော ဟာရော။

အသာဓာရဏာသာဓာရဏာနံ သံကိလေသဓမ္မေ၊ ဝေါဒါနဓမ္မေ စ သာဓာရဏာသာဓာရဏတော၊ ပဒဋ္ဌာနတော၊ ဘူမိတော စ ဝိဘဇနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိဘတ္တိ ဟာရော။

သုတ္တေ ¶ ¶ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဓမ္မာ ပဋိပက္ခဝသေန ပရိဝတ္တီယန္တိ ဣမိနာ၊ ဧတ္ထ ဝါတိ ပရိဝတ္တော၊ သုတ္တေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ ဓမ္မာနံ ပဋိပက္ခတော ပရိဝတ္တနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိဝတ္တနော ဟာရော။

သုတ္တေ ဝုတ္တဿ ဧကဿေဝ အတ္ထဿ ဝါစကံ ဝိဝိဓံ ဝစနံ ဧတ္ထ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေတိ ဝိဝစနံ၊ ဝိဝစနမေဝ ဝေဝစနံ၊ သုတ္တေ ဝုတ္တေ ဧကသ္မိံ အတ္ထေ အနေကပရိယာယသဒ္ဒယောဇနာလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝေဝစနော ဟာရော။

သုတ္တေ ဝုတ္တာ အတ္ထာ ပကာရေဟိ ဉာပီယန္တိ ဣမိနာ၊ ဧတ္ထ ဝါတိ ပညတ္တိ၊ ဧကေကဿ ဓမ္မဿ အနေကာဟိ ပညတ္တီဟိ ပညာပေတဗ္ဗာကာရလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပညတ္တိ ဟာရော။

သုတ္တာဂတာ ဓမ္မာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒီသု ဩတရီယန္တိ အနုပ္ပဝေသီယန္တိ ဧတ္ထ၊ ဧတေန ဝါတိ ဩတရဏော၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိမုခေဟိ သုတ္တတ္ထဿ ဩတရဏလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဩတရဏော ဟာရော။

သုတ္တေ ပဒပဒတ္ထပဉှာရမ္ဘာ သောဓီယန္တိ သမာဓီယန္တိ ဧတ္ထ၊ ဧတေန ဝါတိ သောဓနော၊ သုတ္တေ ပဒပဒတ္ထပဉှာရမ္ဘာနံ သောဓနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သောဓနော ဟာရော။

သာမညဝိသေသဘူတာ ဓမ္မာ ဝိနာ ဝိကပ္ပေန အဓိဋ္ဌီယန္တိ အနုပ္ပဝတ္တီယန္တိ ဧတ္ထ၊ ဧတေန ဝါတိ အဓိဋ္ဌာနော၊ သုတ္တာဂတာနံ ဓမ္မာနံ အဝိကပ္ပနဝသေန သာမညဝိသေသနိဒ္ဓါရဏလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော။

ယော ဟေတု စေဝ ပစ္စယော စ ဖလံ ပရိကရောတိ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ဣတိ သော ဟေတု စေဝ ပစ္စယော စ ပရိက္ခာရော၊ ယော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော တံ ပရိက္ခာရံ ဟေတုဉ္စေဝ ပစ္စယဉ္စ အာစိက္ခတိ၊ ဣတိ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိက္ခာရော နာမ။ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာနံ ပရိက္ခာရသင်္ခါတေ ဟေတုပစ္စယေ နိဒ္ဓါရေတွာ သံဝဏ္ဏနာလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိက္ခာရော ဟာရော။

သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာ ပဒဋ္ဌာနာဒိမုခေန သမာရောပီယန္တိ ဧတ္ထ၊ ဧတေန ဝါတိ သမာရောပနော၊ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနဝေဝစနဘာဝပဟာနသမာရောပနဝိစာရဏလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သမာရောပနော ဟာရော။ ဘာဝသာဓနဝသေနာပိ သဗ္ဗတ္ထ ဝစနတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗောတိ တဿာပိ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ။ သေသံ သံဝဏ္ဏနာနုသာရေန ဉာတဗ္ဗန္တိ။

‘‘တတ္ထ ¶ ¶ ကတမေ သောဠသ ဟာရာ ဒေသနာ’’တျာဒိနာ ဟာရသရူပံ ဝုတ္တံ၊ ကိမတ္ထံ ‘‘တဿာနုဂီတိ’’တျာဒိ ဝုတ္တန္တိ? အနုဂီတိဂါထာယ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပုန ‘‘တဿာနုဂီတိ ဒေသနာ ဝိစယော ယုတ္တိ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တဿာတိ ဟာရုဒ္ဒေသဿ။ အနုဂီတီတိ အနု ပစ္ဆာ ဂါယနဂါထာ။ ပဉ္စဒသောတိ ပဉ္စဒသမော။ သောဠသောတိ သောဠသမော။ အတ္ထတော အသံကိဏ္ဏာတိ ဒေသနာဒိပဒတ္ထတော လက္ခဏတ္ထတော သင်္ကရတော ရဟိတာ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သော စ နေသံ အသင်္ကရော လက္ခဏနိဒ္ဒေသေ သုပါကဋော ဟောတီ’’တိ။ သေသံ သံဝဏ္ဏနာနုသာရေန ဉာတဗ္ဗန္တိ။ ‘‘ကေစိ ဟာရာ ကေဟိစိ ဟာရေဟိ သံကိဏ္ဏာ ဝိယ ဒိဿန္တိ၊ ကသ္မာ အသံကိဏ္ဏာတိ ဉာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧတေသဉ္စေဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧတေသဉ္စေဝ ဘဝတီတိ ဧတေသံ သောဠသန္နံ ဟာရာနံ ယထာ ယေနာကာရေန အသင်္ကရော ဟောတိ၊ တထာ အသင်္ကရာကာရေန ဘဝတိ။ အယတိ ပဝတ္တတိ နယဝိဘတ္တီတိ အယာ၊ ဝိတ္ထာရေန အယာတိ ဝိတ္ထာရတယာ၊ တ-ကာရော မိဿကဒေါသာပဂမတ္ထာယ အာဂတော၊ နယဝိဘတ္တိဝိသေသဝစနံ။ နယေန ဉာယေန ဝိဘတ္တိ နယဝိဘတ္တိ၊ န ပဉ္စနယဝိဘတ္တာဟာရာနံ ဝိတ္ထာရေန ပဝတ္တာ ဉာယဝိဘတ္တိ တထာ အသင်္ကရာကာရေန ဘဝတိ တသ္မိံ အသံကိဏ္ဏာတိ ဉာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

၂။ သောဠသ ဟာရာ သရူပတော ဝုတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဝိညာတာ၊ ‘‘ကတမေ ပဉ္စ နယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော တထာ ပုစ္ဆိတွာ သရူပတော ဥဒ္ဒိသိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမေ ပဉ္စ နယာ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ ဟာရေ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ နယေ ဥဒ္ဒိသိတုံ ‘တတ္ထ ကတမေ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂) ဝုတ္တံ။ ‘‘တတ္ထ နယန္တိ သံကိလေသေ၊ ဝေါဒါနေ စ ဝိဘာဂတော ဉာပေန္တီတိ နယာ၊ နီယန္တိ ဝါ တာနိ ဧတ္ထ၊ ဧတေဟိ ဝါတိ နယာ’’တိအာဒိနာ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂) အဋ္ဌကထာယံ ဝိတ္ထာရေန ဝစနတ္ထော ဝုတ္တော။ နီ-ဓာတုယာ နန္ဒိယာဝဋ္ဋာဒိနယာနုသာရေန သံကိလေသေ၊ ဝေါဒါနေ စ အာလမ္ဗိတွာ ပဝတ္တော ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေါ မုချတ္ထော၊ နန္ဒိယာဝဋ္ဋာဒိနယာနံ ဥပနိဿယပစ္စယသတ္တိ ဖလူပစာရတော ဂဟိတာ၊ ဣတိ-သဒ္ဒေါ တံ ဖလူပစာရတော ဂဟိတသတ္တိံ ပရာမသိ၊ တံသတ္တိသဟိတာ နန္ဒိယာဝဋ္ဋာဒိနယာ အ-ပစ္စယတ္ထာ။

တဏှာအဝိဇ္ဇာဟိ သံကိလေသပက္ခဿ သုတ္တဿ၊ သမထဝိပဿနာဟိ ဝေါဒါနပက္ခဿ သုတ္တဿ စတုသစ္စယောဇနမုခေန နယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ¶ နန္ဒိယာဝဋ္ဋော နယော။ တတ္ထ စတုသစ္စန္တိ တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝမူလတ္တာ သမုဒယသစ္စံ၊ အဝသေသာ တေဘူမကာ ဓမ္မာ ဒုက္ခသစ္စံ၊ သမထဝိပဿနာ မဂ္ဂသစ္စံ၊ တေန ပတ္တဗ္ဗာ အသင်္ခတဓာတု နိရောဓသစ္စန္တိ။

တီဟိ အဝယဝေဟိ လောဘာဒီဟိ သံကိလေသပက္ခေ၊ တီဟိ အဝယဝေဟိ အလောဘာဒီဟိ စ ဝေါဒါနပက္ခေ ¶ ပုက္ခလော သောဘနောတိ တိပုက္ခလော၊ အကုသလမူလေဟိ သံကိလေသပက္ခဿ၊ ကုသလမူလေဟိ ဝေါဒါနပက္ခဿ သုတ္တတ္ထဿ စတုသစ္စယောဇနမုခေန နယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော တိပုက္ခလော။

သီဟဿ ဘဂဝတော ဝိက္ကီဠိတံ ဧတ္ထ နယေတိ သီဟဝိက္ကီဠိတော၊ သုဘသညာဒီဟိ ဝိပလ္လာသေဟိ သကလသံကိလေသပက္ခဿ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီဟိ ဝေါဒါနပက္ခဿ သုတ္တတ္ထဿ စတုသစ္စယောဇနမုခေန နယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သီဟဝိက္ကီဠိတနယော။

အတ္ထနယတ္တယဒိသာဘာဝေန ကုသလာဒိဓမ္မာနံ အာလောစနံ ဒိသာလောစနံ။ တဿ တဿ အတ္ထနယဿ ယောဇနတ္ထံ ကတေသု သုတ္တဿ အတ္ထဝိဿဇ္ဇနေသု ယေ ဝေါဒါနာဒယော၊ သံကိလေသိကာ စ တဿ တဿ နယဿ ဒိသာဘူတာ ဓမ္မာ သုတ္တတော နိဒ္ဓါရေတွာ ကထိတာ၊ တေသံ ယထာဝုတ္တဓမ္မာနံ စိတ္တေနေဝ ‘‘အယံ ပဌမာ ဒိသာ၊ အယံ ဒုတိယာ ဒိသာ’’တိအာဒိနာ အာလောစနံ ဒိသာလောစနံ။

တထာ အာလောစိတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထနယတ္တယယောဇနေ သမာနယနတော အင်္ကုသော ဝိယာတိ အင်္ကုသော၊ တဿ တဿ နယဿ ဒိသာဘူတာနံ ကုသလာဒိဓမ္မာနံ သမာနယနံ အင်္ကုသော နယော။

လဉ္ဇေတီတိ လဉ္ဇကော။ ယော နယော သုတ္တတ္ထံ လဉ္ဇေတိ ပကာသေတိ၊ ဣတိ လဉ္ဇနတော ပကာသနတော သော နယော လဉ္ဇကော နာမ၊ နယော စ သော လဉ္ဇကော စာတိ နယလဉ္ဇကော။ နယလဉ္ဇကော ပဌမော နန္ဒိယာဝဋ္ဋော နာမ၊ နယလဉ္ဇကော ဒုတိယော တိပုက္ခလော နာမ၊ နယလဉ္ဇကော တတိယော သီဟဝိက္ကီဠိတော နာမာတိ ယောဇေတဗ္ဗော။

ဥဂ္ဂတာနံ ဝိသေသေန ဥဂ္ဂတောတိ ဥတ္တမော၊ တံ ဥတ္တမံ။ ဂတာတိ ဉာတာ၊ မတာတိ အတ္ထော။ ‘‘မတာ’’တိ ဝါ ပါဌော။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယာနုသာရေနပိ သံဝဏ္ဏနာနုသာရေနပိ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ။

ယထာဝုတ္တနယဝိသေသသံဝဏ္ဏနာယ ¶ ဋီကာယံ –

‘‘သမူဟာဒိံ ဥပါဒါယ လောကသင်္ကေတသိဒ္ဓါ ဝေါဟာရမတ္တတာ သမ္မုတိသဘာဝေါ၊ ပထဝီဖဿာဒီနံ ကက္ခဠဖုသနာဒိလက္ခဏံ ပရမတ္ထသဘာဝေါ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ယသ္မိံ ဘိန္နေ၊ ဣတရာပေါဟေ ဝါ စိတ္တေန ကတေ န တထာ ဗုဒ္ဓိ၊ ဣဒံ သမ္မုတိသစ္စံ ယထာ ဃဋေ၊ သသမ္ဘာရဇလေ စ၊ တဗ္ဗိပရိယာယေန ပရမတ္ထသစ္စ’’န္တိ –

ဝစနေ ¶ ဃဋကထလအာပဇလကဒ္ဒမာဒိသင်္ခါတံ သမူဟာဒိံ ဥပါဒါယ လောကဿ ပုဗ္ဗေ ဃဋကထလအာပဇလကဒ္ဒမာဒိသင်္ကေတသိဒ္ဓါ ဃဋကထလအာပဇလကဒ္ဒမာဒိဝေါဟာရမတ္တတာ သမ္မုတိသဘာဝေါ သင်္ကေတဝသေန အဝိတထတ္တာ။ ပထဝီအာဒီနံ ကက္ခဠာဒိလက္ခဏံ၊ ဖဿာဒီနံ ဖုသနာဒိလက္ခဏံ ပရမတ္ထသဘာဝေါ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ ဃဋာဒိကေ အဘိန္နေ ဝါ အာပါဒိကေ ဝါ အနုရူပေန ဦနဘာဝေန အပ္ပဝတ္တမာနေ ဝါ သတိ သမ္မုတိဘာဝေါ ဟောတု၊ ဘိန္နေ ဝါ ဦနေ ဝါ ကထံ သမ္မုတိဘာဝေါ ဘဝေယျ၊ ပထဝီဖဿာဒီနမ္ပိ ဘိဇ္ဇမာနတ္တာ၊ ကက္ခဠဖုသနာဒီနဉ္စ ပထဝီဖဿာဒီဟိ အနညတ္တာ ကထံ ပရမတ္ထသဘာဝေါ ဘဝေယျ၊ ကတမေန သင်္ခေပေန အတ္ထေန သမ္မုတိသဘာဝေါ၊ ပရမတ္ထသဘာဝေါ စ အမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပေါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု သမ္မုတိသဘာဝပရမတ္ထသဘာဝေသု အယံ နယော ဝုစ္စမာနော သင်္ခေပေါ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယသ္မိံ ဃဋာဒိကေ ဘိန္နေ သတိ တတော ဃဋာဒိတော ဣတရော ကထလာဒိဘာဝေါ စိတ္တေန ပုဗ္ဗေ ကတေန ယထာ ယေန ကထလာဒိဝေါဟာရေန ဘဝတိ၊ ယသ္မိံ အာပါဒိကေ သမ္ဘာရဇလာဒိကေ ဦနဘာဝေန ပဝတ္တမာနေ သတိ ဝါ တတော အာပါဒိတော ဣတရော ကဒ္ဒမာဒိဘာဝေါ စိတ္တေန ပုဗ္ဗေ ကတေန ယထာ ယေန ကဒ္ဒမာဒိဝေါဟာရေန ဘဝတိ၊ တထာ တေန ဝေါဟာရေန ဗုဒ္ဓိ ကထလာဒိသဘာဝဇာနနံ ကဒ္ဒမာဒိသဘာဝဇာနနံ ဘဝတိ၊ ဣဒံ အဘိန္နေ ဃဋာဒိကံ ဝါ ဘိန္နေ ကထလာဒိကံ ဝါ အနူနေ အာပါဒိကံ ဝါ ဦနေ ကဒ္ဒမာဒိကံ ဝါ သဗ္ဗံ သမ္မုတိသစ္စံ ဟောတွေဝ။ ‘‘ကဒ္ဒမသ္မိံ ဘိန္နေ၊ ကဒ္ဒမသ္မိံ ဦနေ ဝါ သတိ ဣတရော သမ္မုတိသဘာဝေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ဃဋေ၊ သမ္ဘာရဇလေ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။

သမ္မုတိသစ္စသဘာဝေါ ¶ တုမှေဟိ ဝုတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ပရမတ္ထသစ္စသဘာဝေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တဗ္ဗိပရိယာယေန ပရမတ္ထသစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပထဝီအာဒီနံ ကက္ခဠာဒိလက္ခဏတော ဣတရဿ ဖုသနာဒိလက္ခဏဿ အသမ္ဘဝတော၊ ဖဿာဒီနဉ္စ ဖုသနာဒိလက္ခဏတော ဣတရဿ ကက္ခဠာဒိလက္ခဏဿ အသမ္ဘဝတော ပထဝီဖဿာဒီနံ လက္ခဠဖုသနာဒိလက္ခဏံ ပရမတ္ထသစ္စံ ဟောတွေဝါတိ ဣမသ္မိံ သင်္ခေပတ္ထေ ဂဟိတေ ကောစိ ဝိရောဓော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယောတိ။

၃။ ပဉ္စ နယာ သရူပတော အာစရိယေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ အမှေဟိ စ ဝိညာတာ၊ ‘‘ယာနိ ပဒါနိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ ကတမာနိ တာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တာနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမာနိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ’’တျာဒိမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ နယေပိ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ မူလပဒါနိ ဥဒ္ဒိသိတုံ ‘တတ္ထ ကတမာနီ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကုသလာနိ ¶ နဝ ပဒါနိ၊ အကုသလာနိ နဝ ပဒါနိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနီတိ ယောဇနာ။ မူလန္တိ ပတိဋ္ဌဟန္တိ ဧတေဟိ နယာ၊ ပတိဋ္ဌာနဝိဘာဂါ စာတိ မူလာနိ၊ ပဒန္တိ ပတိဋ္ဌဟန္တိ ဧတ္ထ နယာ၊ ပဋ္ဌာနဝိဘာဂါ၊ အဓိဂမာ စာတိ ပဒါနိ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရဋ္ဌေန မူလာနိ စ တာနိ ပဒါနိ စာတိ မူလပဒါနိ။ ကုစ္ဆိတေ ပါပဓမ္မေ သလယန္တီတိ ကုသလာနိ၊ ကုသေ ရာဂါဒယော လုနန္တီတိ ကုသလာနိ၊ ကုသာ ဝိယ လုနန္တီတိ ကုသလာနိ၊ ကုသေန ဉာဏေန လာတဗ္ဗာနိ ပဝတ္တေတဗ္ဗာနီတိ ကုသလာနိ။ ကုသလာနံ ပဋိပက္ခာနီတိ အကုသလာနိ အ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ပဋိပက္ခတ္ထောတိ။

နဝ ပဒါနိ ကုသလာနိ၊ နဝ ပဒါနိ အကုသလာနီတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒတော၊ ဇာတိဘေဒတော စ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ ‘‘ကတမာနိ တာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ နဝ ပဒါနိ အကုသလာနိ ပစ္စာသတ္တိနျာယေန သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ကတမာနိ နဝ ပဒါနိ အကုသလာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဧဝံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒတော၊ ဇာတိဘေဒတော စ မူလပဒါနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သရူပတော ဒဿေန္တော သံကိလေသပက္ခံယေဝ ပဌမံ ဥဒ္ဒိသတိ ‘တဏှာ’တိအာဒိနာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃) –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ရူပါဒိကေ ခန္ဓေ တသတိ ပရိတသတီတိ တဏှာ။ အဝိန္ဒိယံ ကာယဒုစ္စရိတာဒိံ ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ ¶ ၊ ဝိန္ဒိယံ ကာယသုစရိတာဒိံ န ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ ဝိဇ္ဇာယ ပဋိပက္ခာတိ ဝါ အဝိဇ္ဇာ။ လုဗ္ဘန္တိ တေနာတိ လောဘော၊ လုဗ္ဘတီတိ ဝါ လောဘော၊ လုဗ္ဘနံ ဝါ လောဘော။ ဒေါသမောဟေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အသုဘေ ရူပက္ခန္ဓာဒိကေ ‘‘သုဘ’’န္တိ ပဝတ္တာ သညာ သုဘသညာ။ ဒုက္ခဒုက္ခာဒိကေ ‘‘သုခ’’န္တိ ပဝတ္တာ သညာ သုခသညာ။ အနိစ္စေ သင်္ခါရဓမ္မေ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ပဝတ္တာ သညာ နိစ္စသညာ။ အနတ္တသဘာဝေသု စက္ခာဒီသု ခန္ဓေသု ‘‘အတ္တာ’’တိ ပဝတ္တာ သညာ အတ္တသညာ။ ယတ္ထာတိ ယေသု ပဒေသု သဗ္ဗော အကုသလပက္ခော သင်္ဂဟံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတိ၊ တာနိ ပဒါနိ အကုသလာနီတိ ယောဇနာ။ သင်္ဂဟံ ဂဏနံ။ သမောသရဏံ သမာရောပနံ။

ပစ္စနီကဓမ္မေ ဥဒ္ဓစ္စာဒိကေ နီဝရဏေ သမေတိ ဝူပသမေတိ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနဝသေနာတိ သမထော။ သင်္ခါရေ အနိစ္စာဒီဟိ ဝိဝိဓေဟိ အာကာရေဟိ ပဿတီတိ ဝိပဿနာ။ လောဘဿ ပဋိပက္ခော အလောဘော။ ဒေါသဿ ပဋိပက္ခော အဒေါသော။ မောဟဿ ပဋိပက္ခော အမောဟော။ ဧတ္ထာပိ အ-သဒ္ဒေါ ပဋိပက္ခတ္ထော၊ န အဘာဝတ္ထာဒိကောတိ အဓိပ္ပာယော။ အသုဘေ ရူပက္ခန္ဓာဒိကေ၊ စက္ခာဒိမှိ ဝါ ‘‘အသုဘ’’န္တိ ပဝတ္တာ သညာပဓာနစိတ္တုပ္ပာဒါ အသုဘသညာ၊ ဝိသေသတော ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ¶ ။ ဒုက္ခဒုက္ခတာဒီသု ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ပဝတ္တာ သညာပဓာနစိတ္တုပ္ပာဒါ ဒုက္ခသညာ၊ ဝိသေသတော ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ။ အနိစ္စေ ခန္ဓာဒိကေ ဝိပရိဏာမဓမ္မေ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ ပဝတ္တာ သညာပဓာနစိတ္တုပ္ပာဒါ အနိစ္စသညာ၊ ဝိသေသတော စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ။ အနတ္တသဘာဝေ ခန္ဓေ၊ စက္ခာဒိမှိ ဝါ ‘‘အနတ္တာ’’တိ ပဝတ္တာ သညာပဓာနစိတ္တုပ္ပာဒါ အနတ္တသညာ၊ ဝိသေသတော ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဓာနံ။ ပညာသတိသီသေန ဟိ ပဝတ္တာ အယံ ဒေသနာ။ တေန ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိဗလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု၊ ဧတ္ထ သတိဗလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။ ယတ္ထာတိ ယေသု ပဒေသု သဗ္ဗော ကုသလပက္ခော သင်္ဂဟံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတိ၊ တာနိ ပဒါနိ ကုသလာနီတိ ယောဇနာ။

ဥဒ္ဒါနန္တိ ဥဒ္ဓံ ဒါနံ ရက္ခဏံ ဥဒ္ဒါနံ၊ သင်္ဂဟဝစနန္တိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဒါနေ အဝုတ္တေ သတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဘာဝေါ ဒိန္နော ဝိယ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဘာဝဿ နိဝါရဏတ္ထံ ဥဒ္ဒါနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ စတုရော စ ဝိပလ္လာသာတိ သုဘသုခနိစ္စအတ္တသညာ။ ကိလေသာ ဘဝန္တိ ဧတ္ထ နဝပဒေသူတိ ဘူမီ၊ ကိလေသာနံ ဘူမီတိ ကိလေသဘူမီ၊ ကိလေသပဝတ္တနဋ္ဌာနာနိ နဝ ပဒါနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

စတုရော ¶ သတိပဋ္ဌာနာတိ အသုဘဒုက္ခအနိစ္စအနတ္တသညာ။ ဣန္ဒြိယဘူမီတိ သဒ္ဓါဒီနံ ဝိမုတ္တိပရိပါစနိန္ဒြိယာနံ ဘူမီ ပဝတ္တနဋ္ဌာနာနိ သမောသရဏဋ္ဌာနာနိ။

နဝဟိ ကုသလပဒေဟိ ကုသလပက္ခာ ယုဇ္ဇန္တိ ယောဇီယန္တိ၊ နဝဟိ အကုသလပဒေဟိ အကုသလပက္ခာ ယုဇ္ဇန္တိ ယောဇီယန္တိ။ နဝဟိ ကုသလပဒေဟိ သဟ ကုသလပက္ခာ ယုဇ္ဇန္တိ ယုဇ္ဇန္တာ ဘဝန္တိ၊ နဝဟိ အကုသလပဒေဟိ သဟ အကုသလပက္ခာ ယုဇ္ဇန္တိ ယုဇ္ဇန္တာ ဘဝန္တီတိ ဥဒ္ဒေသဝါရေ ဝုတ္တာဝသေသော သံဝဏ္ဏနာနုသာရေန ဝိဇာနိတဗ္ဗော။

ဥဒ္ဒေသဝါရဿ အတ္ထဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဟာရာဒီသု ¶ သမုဒါယဿ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဥဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော နိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ဟာရာဒယော နိဒ္ဒိသိတုံ ‘‘တတ္ထ သင်္ခေပတော နေတ္တီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ဟာရာဒယော နိဒ္ဒိသိတုံ ‘တတ္ထ သင်္ခေပတော’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ‘‘တတ္ထ ကတမေ သောဠသ ဟာရာ? ဒေသနာ ဝိစယော’’တိအာဒိဥဒ္ဒေသပါဌေ။ သင်္ခေပတောတိ သမာသတော။ နေတ္တီတိ နေတ္တိပ္ပကရဏံ။ ကိတ္တိတာတိ ကထိတာ၊ ဣဒါနိ နိဒ္ဒေသတော ကထေဿာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ၊ နိဿရဏမ္ပိ စ ဖလံ ဥပါယော စ။

အာဏတ္တီ စ ဘဂဝတော၊ ယောဂီနံ ဒေသနာဟာရော’’တိ။ –

ဂါထာယံ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန သုတ္တေ အာဂတာ အဿာဒေါပိ အာဒီနဝတာ အာဒီနဝေါပိ နိဿရဏမ္ပိ ဖလမ္ပိ ဥပါယောပိ ယောဂီနံ အတ္ထာယ ဘဂဝတော အာဏတ္တိပိ ဣမေ ဓမ္မာ ဒဿိတာ သံဝဏ္ဏိတာ သံဝဏ္ဏနာဝသေန ဉာပိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရော နာမာတိ အတ္ထယောဇနာ။

ဝစနတ္ထာဒယော ¶ အဋ္ဌကထာယံ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တာဝ၊ တသ္မာ ကိဉ္စိမတ္တမေဝ ကထေဿာမိ။ အဿာဒီယတေတိ အဿာဒေါ၊ ကော သော? သုခံ၊ သောမနဿံ၊ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဘူတာ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ စ။ အဿာဒေတိ ဧတာယာတိ ဝါ အဿာဒေါ၊ ကော သော? တဏှာ၊ ဝိပလ္လာသာ စ။ ဝိပလ္လာသဝသေန ဟိ ဧကစ္စေ သတ္တာ အနိဋ္ဌမ္ပိ အာရမ္မဏံ ဣဋ္ဌာကာရေန အဿာဒေန္တိ။

အာဘုသံ ကမ္မေန ဒီနံ ဒုက္ခာဒိ ဟုတွာ ဝါတိ ပဝတ္တတီတိ အာဒီနဝေါ၊ ဒုက္ခာဒိ။ အထ ဝါ အတိဝိယ အာဒီနံ ကပဏံ ဟုတွာ ဝါတိ ပဝတ္တတီတိ အာဒီနဝေါ၊ ကပဏမနုဿော၊ တထာဘာဝါ စ တေဘူမကာ ဓမ္မာ အနိစ္စတာဒိယောဂတော။

နိဿရတိ ဧတေနာတိ နိဿရဏံ၊ အရိယမဂ္ဂေါ။ နိဿရတီတိ ဝါ နိဿရဏံ၊ နိဗ္ဗာနံ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ¶ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ နိဿရဏဘေဒေါ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄ ဟာရသင်္ခေပ) ဗဟုဓာ ဝုတ္တောဝ။

ဖလတိ ပဝတ္တတီတိ ဖလံ၊ ဒေသနာယ ဖလံ။ ယဒိပိ ဒေသနာ ဖလနိပ္ဖာဒိကာ န ဟောတိ၊ တထာပိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပုညသမ္ဘာရာ သမ္ဘဝန္တိ၊ ပုညသမ္ဘာရဟေတုတော ဖလံ ပဝတ္တံ၊ တသ္မာ ဒေသနာယ ဖလံ နာမာတိ။ ကတမံ တံ? ဒေဝမနုဿေသု အာယုဝဏ္ဏသုခဗလယသပရိဝါရအဓိပတေယျဥပဓိသမ္ပတ္တိစက္ကဝတ္တိသိရိဒေဝရဇ္ဇ- သိရိစတုသမ္ပတ္တိစက္ကသီလသမာဓိသမ္ပဒါ ဝိဇ္ဇာဘိညာ ပဋိသမ္ဘိဒါ သာဝကဗောဓိပစ္စေကဗောဓိသမ္မာသမ္ဗောဓိယော။

ပစ္စယသာမဂ္ဂိံ ဥပဂန္တွာ အယတိ ပဝတ္တတိ ဖလံ ဧတေနာတိ ဥပါယော၊ ကော သော? အရိယမဂ္ဂဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ။ ပုရိမာ ပဋိပဒါ ဟိ ပစ္ဆိမာယ ပဋိပဒါယ အဓိဂမူပါယော၊ ပရမ္ပရာယ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနာဓိဂမဿ စ ဥပါယော။ ကေစိ ‘‘မဂ္ဂေါပိ ဥပါယော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ မတေန နိဗ္ဗာနမေဝ နိဿရဏန္တိ ဝုတ္တံ သိယာ။ ‘‘တေ ပဟာယ တရေ ဩဃန္တိ ဣဒံ နိဿရဏ’’န္တိ (နေတ္တိ။ ၅) ပန အရိယမဂ္ဂဿ နိဿရဏဘာဝံ ဝက္ခတိ၊ တသ္မာ ကေသဉ္စိ ဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော။

အာဏတ္တီတိ အာဏာရဟဿ ဘဂဝတော ဝေနေယျာနံ ဟိတသိဒ္ဓိယာ ‘‘ဧဝံ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇာဟိ၊ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိံ မာ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ ဝိဓာနံ အာဏာဌပနံ အာဏတ္တိ နာမ။

ယုဇ္ဇန္တိ ¶ ပယုဇ္ဇန္တိ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာသူတိ ယောဂိနော၊ ဝေနေယျာ၊ တေသံ ယောဂီနံ အတ္ထာယာတိ ဝစနသေသံ နီဟရိတွာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ သုတ္တေ အာဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အဿာဒါဒီနံ ဧကဒေသာဂတာနမ္ပိ နီဟရိတွာ သဗ္ဗေသံ ဝိဘဇနသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရောတိ နိဒ္ဒေသတော ဂဟေတဗ္ဗော၊ သော စ ဝိဘဇနာကာရော ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂေ (နေတ္တိ။ ၅) အာဂမိဿတီတိ ဣဓ န ဒဿိတောတိ။

ဒေသနာဟာရနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ဝိစယဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ယံ ပုစ္ဆိတဉ္စ ဝိဿဇ္ဇိတဉ္စ၊ သုတ္တဿ ယာ စ အနုဂီတိ။

သုတ္တဿ ယော ပဝိစယော၊ ဟာရော ဝိစယောတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော’’တိ။ –

ဂါထာ ¶ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ သုတ္တဿ ယံ ပုစ္ဆိတဉ္စ ယာ ပုစ္ဆာ ဝိစယမာနာ စ သုတ္တဿ ယံ ဝိဿဇ္ဇိတဉ္စ ယာ ဝိဿဇ္ဇနာ ဝိစယမာနာ စ သုတ္တဿ ယော ပဒါဒိဝိစယော၊ အဿာဒါဒိဝိစယော စ အတ္ထိ၊ တေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဝိစယမာနာ ပုစ္ဆာဒယော ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဝိစိယန္တိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိစယော ဟာရောတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အတ္ထယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

ပုစ္ဆီယတေ ပုစ္ဆိတံ။ ဝိဿဇ္ဇီယတေ ဝိဿဇ္ဇိတန္တိ ဘာဝသာဓနတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န ကမ္မသာဓနတ္ထော။ တေန ဝုတ္တံ ဋီကာယံ ‘‘ဘာဝတ္ထေ တောတိ အာဟ – ‘ဝိဿဇ္ဇိတန္တိ ဝိဿဇ္ဇနာ’’’တိ။

‘‘သုတ္တဿာ’’တိ နိယမိတတ္တာ သံဝဏ္ဏနာဝသေန အဋ္ဌကထာယံ အာဂတံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သော ဝိစယော ဟာရော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄ ဟာရသင်္ခေပ) ဝုတ္တောဝ။ ကထံ? –

‘‘အယံ ပုစ္ဆာ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ အနုမတိပုစ္ဆာ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ သတ္တာဓိဋ္ဌာနာ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာ ဧကာဓိဋ္ဌာနာ အနေကာဓိဋ္ဌာနာ သမ္မုတိဝိသယာ ပရမတ္ထဝိသယာ အတီတဝိသယာ အနာဂတဝိသယာ ပစ္စုပ္ပန္နဝိသယာ’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆာဝိစယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ဣဒံ ဝိဿဇ္ဇနံ ဧကံသဗျာကရဏံ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏံ ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏံ ဌပနံ သာဝသေသံ နိရဝသေသံ သဥတ္တရံ ¶ နိရုတ္တရံ လောကိယံ လောကုတ္တရ’’န္တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇနဝိစယော။

‘‘အယံ ပုစ္ဆာ ဣမိနာ သမေတိ၊ ဧတေန န သမေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတတ္ထံ အာနေတွာ၊ ဝိစယော ပုဗ္ဗေနာပရံ သံသန္ဒိတွာ စ ဝိစယော ပုဗ္ဗာပရဝိစယော။ ‘‘အယံ အနုဂီတိ ဝုတ္တတ္ထသင်္ဂဟာ အဝုတ္တတ္ထသင်္ဂဟာ တဒုဘယတ္ထသင်္ဂဟာ ကုသလတ္ထသင်္ဂဟာ အကုသလတ္ထသင်္ဂဟာ’’တိအာဒိနာ အနုဂီတိဝိစယော။ အဿာဒါဒီသု သုခဝေဒနာယ ‘‘ဣဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနလက္ခဏာ’’တိအာဒိနာ၊ တဏှာယ ‘‘အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ’’တိအာဒိနာ၊ ဝိပလ္လာသာနံ ‘‘ဝိပရီတဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ’’တိအာဒိနာ၊ အဝသိဋ္ဌာနံ တေဘူမကဓမ္မာနံ ‘‘ယထာသကလက္ခဏာ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗေသဉ္စ ဒွါဝီသတိယာ တိကေသု၊ ဒွါစတ္တာလီသာဓိကေ စ ဒုကသတေ လဗ္ဘမာနပဒဝသေန တံတံအဿာဒတ္ထဝိသေသနိဒ္ဓါရဏံ အဿာဒဝိစယော။

ဒုက္ခဝေဒနာယ ‘‘အနိဋ္ဌာနုဘဝနလက္ခဏာ’’တိအာဒိနာ၊ ဒုက္ခသစ္စာနံ ‘‘ပဋိသန္ဓိလက္ခဏာ’’တိအာဒိနာ၊ အနိစ္စတာဒီနံ အာဒိအန္တဝန္တတာယ အနိစ္စန္တိကတာယ စ ¶ ‘‘အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗေသဉ္စ လောကိယဓမ္မာနံ သံကိလေသဘာဂိယဟာနဘာဂိယတာဒိဝသေန အာဒီနဝဝုတ္တိယာ ဩကာရနိဒ္ဓါရဏေန အာဒီနဝဝိစယော။ နိဿရဏပဒေ အရိယမဂ္ဂဿ အာဂမနတော ကာယာနုပဿနာဒိပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါဝိဘာဂဝိသေသနိဒ္ဓါရဏဝသေန၊ နိဗ္ဗာနဿ ယထာဝုတ္တပရိယာယဝိဘာဂဝိသေသနိဒ္ဓါရဏဝသေနာတိ ဧဝံ နိဿရဏဝိစယော။ ဖလာဒီနံ တံတံသုတ္တဒေသနာယ သာဓေတဗ္ဗဖလဿ တဒုပါယဿ တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တဝိဓိဝစနဿ စ ဝိဘာဂနိဒ္ဓါရဏဝသေန ဝိစယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ပဒပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနပုစ္ဆာပုဗ္ဗာပရာနုဂီတီနံ၊ အဿာဒါဒီနဉ္စ ဝိသေသနိဒ္ဓါရဏဝသေနေဝ ဝိစယလက္ခဏော ‘‘ဝိစယော ဟာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ –

ဝိဿဇ္ဇနဝိသေသော ပန ဋီကာယံ ဝုတ္တော။ ကထံ? –

‘‘စက္ခု အနိစ္စ’’န္တိ ပုဋ္ဌေ ‘‘အာမ၊ စက္ခု အနိစ္စမေဝါ’’တိ ဧကန္တတော ဝိဿဇ္ဇနံ ဧကံသဗျာကရဏံ၊ ‘‘အညိန္ဒြိယံ ဘာဝေတဗ္ဗံ၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗဉ္စာ’’တိ ¶ ပုဋ္ဌေ ‘‘မဂ္ဂပရိယာပန္နံ ဘာဝေတဗ္ဗံ၊ ဖလပရိယာပန္နံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိဘဇိတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏံ၊ ‘‘အညိန္ဒြိယံ ကုသလ’’န္တိ ပုဋ္ဌေ ‘‘ကိံ အနဝဇ္ဇဋ္ဌော ကုသလတ္ထော၊ ဥဒါဟု သုခဝိပါကဋ္ဌော’’တိ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏံ၊ ‘‘သဿတော အတ္တာ၊ အသဿတော ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဗျာကတမေတ’’န္တိအာဒိနာ အဝိဿဇ္ဇနံ ဌပနံ၊ ‘‘ကိံ ပနေတေ ‘ကုသလာ’တိ ဝါ ‘ဓမ္မာ’တိ ဝါ ဧကတ္ထာ၊ ဥဒါဟု နာနတ္ထာ’’တိ ဣဒံ ပုစ္ဆနံ သာဝသေသံ။ ဝိဿဇ္ဇနဿ ပန သာဝသေသတော ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသေန ဒေသနာယံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပါဋိဟီရကံ သဥတ္တရံ သပ္ပာဋိဟီရကံ နိရုတ္တရံ၊ သေသံ ဝိစယဟာရနိဒ္ဒေသေ သုဝိညေယျမေဝါတိ –

ဝုတ္တောဝ။ သံဝဏ္ဏနာသု ဝုတ္တော အတ္ထော အနာကုလော ပါကဋော ယတိပေါတေဟိ ဝိညာတော၊ သော သဗ္ဗတ္ထ အမှေဟိ န ဝိဘတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝိစယဟာရနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ယုတ္တိဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘သဗ္ဗေသံ ¶ ဟာရာနံ၊ ယာ ဘူမီ ယော စ ဂေါစရော တေသံ။

ယုတ္တာယုတ္တပရိက္ခာ၊ ဟာရော ယုတ္တီတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ သဗ္ဗေသံ သောဠသန္နံ ဟာရာနံ ယာ ဘူမိ ပဝတ္တနဋ္ဌာနဘူတံ ဗျဉ္ဇနံ၊ ယော ဂေါစရော သုတ္တတ္ထော စ အတ္ထိ၊ တေသံ ဘူမိသင်္ခါတဗျဉ္ဇနဂေါစရသင်္ခါတသုတ္တတ္ထာနံ ယာ ယုတ္တာယုတ္တပရိက္ခာ ယုတ္တာယုတ္တီနံ ဝိစာရဏာ သံဝဏ္ဏနာ ကတာ၊ သော ယုတ္တိအယုတ္တိပရိက္ခာဝိစာရဏသင်္ခါတော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ‘‘ယုတ္တိ ဟာရော’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အတ္ထယောဇနာ။

တေသံ ဟာရာနံ ဘူမိဘူတဿ သုတ္တေ အာဂတဿ ဗျဉ္ဇနဿ ယုတ္တိဘာဝေါ ဒုဝိဓော သဘာဝနိရုတ္တိဘာဝေါ၊ အဓိပ္ပေတတ္ထဝါစကဘာဝေါ စ။ ဂေါစရဘူတဿ ပန သုတ္တေ အာဂတဿ ယုတ္တိဘာဝေါ သုတ္တဝိနယဓမ္မတာဟိ အဝိလောမနံ။ အယုတ္တိဘာဝေါ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဂဟေတဗ္ဗော။

ယုတ္တိဟာရနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ပဒဋ္ဌာနဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ဓမ္မံ ¶ ဒေသေတိ ဇိနော၊ တဿ စ ဓမ္မဿ ယံ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဣတိ ယာဝ သဗ္ဗဓမ္မာ၊ ဧသော ဟာရော ပဒဋ္ဌာနော’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဓမ္မန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ကုသလာဒိဓမ္မံ သုတ္တေ ဇိနော ဒေသေတိ၊ တဿ သုတ္တေ ဇိနေန ဒေသိတဿ ကုသလာဒိဓမ္မဿ ယဉ္စ ပဒဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗံ၊ တံ တံ ပဒဋ္ဌာနဉ္စာတိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန ယာဝ ယတ္တကာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သုတ္တေ ဇိနေန ဒေသိတာ၊ တတ္တကာနံ သဗ္ဗေသံ ဓမ္မာနံ ယဉ္စ ပဒဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗံ၊ တဿ စ ပဒဋ္ဌာနဿ ယဉ္စ ပဒဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗံ၊ တံ တံ ပဒဋ္ဌာနဉ္စ၊ ဣတိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန ယာဝ ယတ္တကာ သဗ္ဗေ ပဒဋ္ဌာနဓမ္မာ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာဝ၊ တတ္တကာနိ သဗ္ဗာနိ ဓမ္မပဒဋ္ဌာနာနိ ယထာနုရူပံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ကထိတာနိ၊ ဧသော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ‘‘ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အတ္ထယောဇနာ။

သုတ္တေ ဒေသိတကုသလဓမ္မဿ ယောနိသောမနသိကာရသဒ္ဓမ္မဿဝနသပ္ပုရိသူပနိဿယာဒိ ပဒဋ္ဌာနံ၊ သုတ္တေ ဒေသိတအကုသလဓမ္မဿ အယောနိသောမနသိကာရအသဒ္ဓမ္မဿဝနအသပ္ပုရိသူပနိဿယာဒိ ပဒဋ္ဌာနံ၊ အဗျာကတဿ ဓမ္မဿ ယထာရဟံ ကုသလာကုသလာဗျာကတာ ပဒဋ္ဌာနန္တိအာဒိနာ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗန္တိ။

ပဒဋ္ဌာနဟာရနိဒ္ဒေသော ¶ နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော လက္ခဏဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ဝုတ္တမှိ ဧကဓမ္မေ၊ ယေ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ ကေစိ။

ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ သဗ္ဗေ၊ သော ဟာရော လက္ခဏော နာမာ’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဧကဓမ္မေ သုတ္တေ ဘဂဝတာ ဝုတ္တမှိ၊ အဋ္ဌကထာယံ နိဒ္ဓါရိတေ ဝါ သတိ တေန ဓမ္မေန ယေ ကေစိ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ ဘဝန္တိ၊ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ သုတ္တေ သရူပတော အဝုတ္တာပိ သမာနလက္ခဏတာယ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗဘာဝေန အာနေတွာ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ‘‘လက္ခဏော နာမ ဟာရော’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အတ္ထယောဇနာ။

ဧကံ သမာနံ လက္ခဏံ ဧတေသန္တိ ဧကလက္ခဏာ၊ သမာနလက္ခဏာ၊ သဟစာရိတာယ ဝါ သမာနကိစ္စတာယ ဝါ သမာနဟေတုတာယ ဝါ သမာနဖလတာယ ဝါ သမာနာရမ္မဏတာယ ဝါ အဝုတ္တာပိ နိဒ္ဓါရိတာတိ။ ကထံ ¶ ? – ‘‘နာနတ္တကာယာနာနတ္တသညိနော (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၁၊ ၃၅၇၊ ၃၅၉၊ အ။ နိ။ ၉။၂၄)၊ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ’’တိအာဒီသု သဟစာရိတာယ သညာယ သဟဂတာ ဓမ္မာ နိဒ္ဓါရိတာ။ ‘‘ဒဒံ မိတ္တာနိ ဂန္ထတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၉) သမာနကိစ္စတာ၊ ပိယဝစနအတ္ထစရိယာ သမာနတ္ထတာပိ နိဒ္ဓါရိတာ၊ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅၊ ဥဒါ။ ၁၊ နေတ္တိ။ ၂၄) သမာနဟေတုတာယ သညာဒယောပိ နိဒ္ဓါရိတာ၊ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅၊ ဥဒါ။ ၁၊ နေတ္တိ။ ၂၄) သမာနဖလတာယ တဏှုပါဒါနာဒယောပိ နိဒ္ဓါရိတာ၊ ‘‘ရူပံ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ အာရဗ္ဘ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒီသု (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၂၄) သမာနာရမ္မဏတာယ တံသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာဒယောပိ နိဒ္ဓါရိတာ၊ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အတ္ထောတိ။ ဝိတ္ထာရော ဝိဘင်္ဂဝါရေ (နေတ္တိ။ ၂၃) အာဂမိဿတိ။

လက္ခဏော ဟာရော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘နေရုတ္တမဓိပ္ပာယော ¶ ၊ ဗျဉ္ဇနမထ ဒေသနာနိဒါနဉ္စ၊

ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓီ၊ ဧသော ဟာရော စတုဗျူဟော’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ နေရုတ္တံ သုတ္တပဒနိဗ္ဗစနဉ္စ ဗုဒ္ဓါနံ တဿ တဿ သုတ္တဿ ဒေသကာနံ၊ သာဝကာနံ ဝါ အဓိပ္ပာယော စ အတ္ထဗျဉ္ဇနေန ဗျဉ္ဇနမုခေန ဒေသနာနိဒါနဉ္စ ပုဗ္ဗာပရေန အနုသန္ဓိ စ ဧတေ နိရုတ္တာဒယော ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဝိဘာဝီယန္တိ၊ ဧသော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ‘‘စတုဗျူဟော ဟာရော’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဒေသနာပဝတ္တိနိမိတ္တံ ဒေသကဿ အဇ္ဈာသယာဒိ ဒေသနာနိဒါနံ နာမ။ စတုဗျူဟဟာရဿ ဗဟုဝိသယတ္တာ ဝိဘင်္ဂေ (နေတ္တိ။ ၂၅ အာဒယော) လက္ခဏသမ္ပတ္တိံ ကတွာ ကထယိဿာမ။

စတုဗျူဟဟာရနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော အာဝဋ္ဋဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ဧကမှိ ပဒဋ္ဌာနေ၊ ပရိယေသတိ သေသကံ ပဒဋ္ဌာနံ၊

အာဝဋ္ဋတိ ပဋိပက္ခေ၊ အာဝဋ္ဋော နာမ သော ဟာရော’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ပရက္ကမဓာတုအာဒီနံ ပဒဋ္ဌာနေ ဧကမှိ အာရမ္ဘဓာတုအာဒိကေ ဒေသနာရုဠှေ သတိ ဝိသဘာဂတာယ ဝါ သေသကံ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသတိ ¶ ၊ ဒေသနာယ သရူပတော အဂ္ဂဟဏေန ဝါ သေသကံ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသတိ၊ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ပရိယေသိတွာ ယောဇေန္တော ဒေသနံ ပမာဒါဒီနံ ပဒဋ္ဌာနဘူတေ ကောသဇ္ဇာဒိကေ ပဋိပက္ခေ အာဝဋ္ဋတိ အာဝဋ္ဋာပေတိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ‘‘အာဝဋ္ဋော ဟာရော နာမာ’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အတ္ထယောဇနာ။

‘‘ပဋိပက္ခေ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ သေသေပိ သဘာဂေ အာဝဋ္ဋနတော။ န ဟိ အာရမ္ဘဓာတုအာဒိကေ ဒေသနာရုဠှေ သတိ တပ္ပဋိပက္ခေ ကောသဇ္ဇာဒိကေယေဝ ဒေသနံ အာဝဋ္ဋေတိ၊ အထ ခေါ အဝသေသဝီရိယာရမ္ဘာဒိကေပိ ဒေသနံ အာဝဋ္ဋေတီတိ။

အာဝဋ္ဋဟာရနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ဝိဘတ္တိဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ဓမ္မဉ္စ ¶ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဘူမိဉ္စ ဝိဘဇတေ အယံ ဟာရော။

သာဓာရဏေ အသာဓာရဏေ စ နေယျော ဝိဘတ္တီ’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ကုသလာဒိဝသေန အနေကဝိဓံ သဘာဝဓမ္မဉ္စ ဒါနသီလာဒိပဒဋ္ဌာနဉ္စ ‘‘ဒဿနဘူမိ ဘာဝနာဘူမီ’’တိ ဧဝမာဒိကံ ဘူမိဉ္စ သာဓာရဏေ စ အသာဓာရဏေ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဝိဘဇတေ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ‘‘ဝိဘတ္တိ ဟာရော’’တိ နေယျောတိ အတ္ထယောဇနာ။

‘‘ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝုတ္တာ ကုသလာ ဝါသနာဘာဂိယာ၊ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝုတ္တာ ကုသလာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ’’တျာဒိနာ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝုတ္တာ အကုသလာ ကိလေသဘာဂိယာ’’တျာဒိနာ ဓမ္မဉ္စ၊ ‘‘ဣဒံ သီလံ ဣမဿ မဟဂ္ဂတဝိသေသဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဣဒံ သီလံ ဣဒံ ဈာနံ ဣမဿ လောကုတ္တရဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တျာဒိနာ ပဒဋ္ဌာနဉ္စ၊ ‘‘ဒဿနပဟာတဗ္ဗဿ ပုထုဇ္ဇနော ဘူမိ၊ ဘာဝနာပဟာတဗ္ဗဿ သောတာပန္နာဒယော ဘူမိ’’တျာဒိနာ ဘူမိဉ္စ၊ ‘‘ကာမရာဂဗျာပါဒါ ပုထုဇ္ဇနသောတာပန္နာနံ သာဓာရဏာ’’တျာဒိနာ သာဓာရဏေ စ၊ ‘‘ကာမရာဂဗျာပါဒါ အနာဂါမိအရဟန္တာနံ အသာဓာရဏာ’’တျာဒိနာ အသာဓာရဏေ စ ယေန ဝိဘဇတိ၊ သော ဝိဘတ္တိ ဟာရော နာမာတိအာဒိနာ (နေတ္တိ။ ၃၃-၃၄) ဝိတ္ထာရေတွာ ဝိဘဇနာကာရော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဝိဘတ္တိဟာရနိဒ္ဒေသော ¶ နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ပရိဝတ္တနဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ကုသလာကုသလေ ဓမ္မေ၊ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ဘာဝိတေ ပဟီနေ စ။

ပရိဝတ္တတိ ပဋိပက္ခေ၊ ဟာရော ပရိဝတ္တနော နာမာ’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ သုတ္တေ ဘာဝိတေ ဘာဝိတဗ္ဗေ ကုသလေ အနဝဇ္ဇဓမ္မေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ကထိတေ၊ သံဝဏ္ဏိတေ ဝါ ပဟီနေ ပဟာတဗ္ဗေ အကုသလေ သာဝဇ္ဇဓမ္မေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ကထိတေ၊ သံဝဏ္ဏိတေ ဝါ တေသံ ဓမ္မာနံ ပဋိပက္ခေ ဝိပရီတဓမ္မေ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ပရိဝတ္တတိ ပရိဝတ္တေတိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ‘‘ပရိဝတ္တနော ဟာရော နာမာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အတ္ထယောဇနာ။

‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဘဝတီ’’တိအာဒိနာ စ ‘‘ယဿ ဝါ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတဿ ပါဏာတိပါတော ပဟီနော’’တိအာဒိနာ စ ‘‘ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ကာမာ ¶ …ပေ… ကာမေဟိ ဝေရမဏီ တေသံ အဓမ္မော’’တိအာဒိနာ စ ပဋိပက္ခေ ပရိဝတ္တနဘာဝံ ဝိဘင်္ဂဝါရေ (နေတ္တိ။ ၃၅ အာဒယော) ဝက္ခတီတိ န ဝိတ္ထာရိတာ။

ပရိဝတ္တနဟာရနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ဝေဝစနဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ဝေဝစနာနိ ဗဟူနိ တု၊ သုတ္တေ ဝုတ္တာနိ ဧကဓမ္မဿ။

ယော ဇာနာတိ သုတ္တဝိဒူ၊ ဝေဝစနော နာမ သော ဟာရော’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဧကဓမ္မဿ ပဒတ္ထဿ သုတ္တေ ဝုတ္တာနိ တု ဝုတ္တာနိ ဧဝ၊ ဗဟူနိ တု ဗဟူနိ ဧဝ ဝေဝစနာနိ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ယော သုတ္တဝိဒူ ဇာနာတိ၊ ဇာနိတွာ ဧကသ္မိံယေဝ ပဒတ္ထေ ယောဇေတိ၊ တဿ သုတ္တဝိဒုနော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ‘‘ဝေဝစနော နာမ ဟာရော’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အတ္ထယောဇနာ။

ဧတ္ထ စ ယော သော-သဒ္ဒါ အသမာနတ္ထာ စ ဟောန္တီတိ ‘‘ယော သုတ္တဝိဒူ’’တိ ဝတွာ ‘‘သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ပဒဿ ¶ ဧကသ္မိံယေဝ အတ္ထေ ဘဂဝတိ ‘‘အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ၊ ဖလနိပ္ဖတ္တိဂတော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒေါ စတုယောဂဝိပ္ပဟီနော အဂတိဂမနဝီတိဝတ္တော ဥဒ္ဓဋသလ္လော နိရုဠှဝဏော မဒ္ဒိတကဏ္ဋကော နိဗ္ဗာပိတပရိယုဋ္ဌာနော ဗန္ဓနာတီတော ဂန္ထဝိနိဝေဌနော အဇ္ဈာသယဝီတိဝတ္တော ဘိန္နန္ဓကာရော စက္ခုမာ လောကဓမ္မသမတိက္ကန္တော အနုရောဓဝိရောဓဝိပ္ပယုတ္တော ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု ဓမ္မေသု အသင်္ခေပဂတော ဗန္ဓနာတိဝတ္တော ဌပိတသင်္ဂါမော အဘိက္ကန္တတရော ဥက္ကာဓရော အာလောကကရော ပဇ္ဇောတကရော တမောနုဒေါ ရဏဉ္ဇဟော အပရိမာဏဝဏ္ဏော အပ္ပမေယျဝဏ္ဏော အသင်္ခေယျဝဏ္ဏော အာဘင်္ကရော ပဘင်္ကရော ဓမ္မောဘာသပဇ္ဇောတကရော’’တိ (နေတ္တိ။ ၃၈) ဧဝမာဒီနိ ဗဟူနိ ဝေဝစနာနိ ယောဇိတာနိ။ ဝိတ္ထာရော ဝိဘင်္ဂဝါရေ (နေတ္တိ။ ၃၇ အာဒယော) အာဂမိဿတိ။

ဝေဝစနဟာရနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ပညတ္တိဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ဧကံ ¶ ဘဂဝါ ဓမ္မံ၊ ပညတ္တီဟိ ဝိဝိဓာဟိ ဒေသေတိ။

သော အာကာရော ဉေယျော၊ ပညတ္တီ နာမ သော ဟာရော’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဧကံ ခန္ဓာဒိဓမ္မံ ဝိဝိဓာဟိ နိက္ခေပပ္ပဘဝပညတ္တာဒီဟိ ပညတ္တီဟိ ယေန ပညာပေတဗ္ဗာကာရေန ဒေသေတိ၊ သော ပညာပေတဗ္ဗာကာရော ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဝိဘာဝိတော၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ‘‘ပညတ္တိ ဟာရော နာမာ’’တိ ဉေယျောတိ အတ္ထယောဇနာ။

တတ္ထ ဝိဝိဓာဟိ ပညတ္တီဟိ နိက္ခေပပညတ္တိပဘဝပညတ္တိပရိညာပညတ္တိပဟာနပညတ္တိ- ဘာဝနာပညတ္တိသစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိနိရောဓပညတ္တိနိဗ္ဗိဒါပညတ္တီတိ ဧဝမာဒိပညတ္တီဟိ ဧကပဒတ္ထဿေဝ ပညာပေတဗ္ဗာကာရဝိဘာဝနာလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပညတ္တိ ဟာရော နာမာတိ။

တတ္ထ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ အယံ ပညတ္တိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ၊ ဆန္နံ ဓာတူနံ၊ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ၊ ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ၊ ဒသန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ နိက္ခေပပညတ္တိ။

‘‘ကဗဠီကာရေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရေ အတ္ထိ ရာဂေါ၊ အတ္ထိ နန္ဒီ၊ အတ္ထိ တဏှာ၊ ပတိဋ္ဌိတံ တတ္ထ ဝိညာဏံ ဝိရုဠှံ။ ယတ္ထ ပတိဋ္ဌိတံ ဝိညာဏံ ဝိရုဠှံ၊ အတ္ထိ တတ္ထ ¶ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ။ ယတ္ထ အတ္ထိ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ၊ အတ္ထိ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ ဝုဒ္ဓီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၄၊ ကထာ။ ၂၉၆) ဧဝမာဒိ ပဘဝပညတ္တိ ဒုက္ခဿ စ သမုဒယဿ စာတိ။

‘‘ကဗဠီကာရေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရေ နတ္ထိ ရာဂေါ၊ နတ္ထိ နန္ဒီ၊ နတ္ထိ တဏှာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၄၊ ကထာ။ ၂၉၆) ဧဝမာဒိ ပရိညာပညတ္တိ ဒုက္ခဿ၊ ‘‘ပဟာနပညတ္တိ သမုဒယဿ၊ ဘာဝနာပညတ္တိ မဂ္ဂဿ၊ သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နိရောဓဿာ’’တိ စ ‘‘နိက္ခေပပညတ္တိ သုတမယိယာ ပညာယ၊ သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယဿ၊ ပဝတ္တနာပညတ္တိ ဓမ္မစက္ကဿာ’’တိ ဧဝမာဒိဝိတ္ထာရော ဝိဘင်္ဂေ (နေတ္တိ။ ၃၉ အာဒယော) အာဂမိဿတီတိ။

ပဏ္ဏတ္တိဟာရနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ဩတရဏဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ယော ¶ စ ပဋိစ္စုပ္ပာဒေါ၊ ဣန္ဒြိယခန္ဓာ စ ဓာတုအာယတနာ။

ဧတေဟိ ဩတရတိ ယော၊ ဩတရဏော နာမ သော ဟာရော’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ယော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ စ ယေ ဣန္ဒြိယခန္ဓာ စ ယာနိ ဓာတုအာယတနာနိ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ ဧတေဟိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိန္ဒြိယခန္ဓဓာတာယတနေဟိ၊ သုတ္တေ အာဂတပဒတ္ထမုခေန နိဒ္ဓါရိယမာနေဟိ စ ယော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဩတရတိ ဩဂါဟတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိကေ တတ္ထ ဝါစကဝသေန၊ တတ္ထ ဉာပကဝသေန ဝါ အနုပဝိသတိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဩတရဏော ဟာရော နာမာတိ အတ္ထယောဇနာ။

တတ္ထ ဣန္ဒြိယခန္ဓာတိ ဣန္ဒြိယာနိ စ ခန္ဓာ စာတိ ဣန္ဒြိယခန္ဓာ။ ဓာတုအာယတနာတိ ဓာတုယော စ အာယတနာနိ စ ဓာတုအာယတနာ။ ကထံ ဩတရဏော? ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိအာဒိ (နေတ္တိ။ ၄၂) ပါဌော။

ဥဒ္ဓန္တိ ရူပဓာတု စ အရူပဓာတု စ။ အဓောတိ ကာမဓာတု။ သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ တေဓာတုကေ အယံ အသေက္ခာဝိမုတ္တိ။ တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ အယံ ဣန္ဒြိယေဟိ ဩတရဏာ။

တာနိယေဝ ¶ အသေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဝိဇ္ဇာ၊ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ အဝိဇ္ဇာနိရောဓော…ပေ… ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတိ၊ အယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေဟိ ဩတရဏာ။

တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာနိ သီလက္ခန္ဓေန သမာဓိက္ခန္ဓေန ပညာက္ခန္ဓေန၊ အယံ ခန္ဓေဟိ ဩတရဏာ။

တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ သင်္ခါရပရိယာပန္နာနိ ယေ သင်္ခါရာ အနာသဝါ၊ နော စ ဘဝင်္ဂါ၊ တေ သင်္ခါရာ ဓမ္မဓာတုသင်္ဂဟိတာ၊ အယံ ဓာတူဟိ ဩတရဏာ။

သာ ဓမ္မဓာတု ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နာ၊ ယံ အာယတနံ အနာသဝံ၊ နော စ ဘဝင်္ဂံ၊ အယံ အာယတနေဟိ ဩတရဏာတိ ဧဝမာဒီဟိ ဝိဘင်္ဂေ (နေတ္တိ။ ၄၂ အာဒယော) အာဂမိဿတီတိ။

ဩတရဏဟာရနိဒ္ဒေသော ¶ နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော သောဓနဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ဝိဿဇ္ဇိတမှိ ပဉှေ၊ ဂါထာယံ ပုစ္ဆိတာ ယမာရဗ္ဘ။

သုဒ္ဓါသုဒ္ဓပရိက္ခာ၊ ဟာရော သော သောဓနော နာမာ’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ တိဿံ ဂါထာယံ အာရုဠှေ ပဉှေ ဉာတုမိစ္ဆိတေ အတ္ထေ ဘဂဝတာ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယံ ဝိဿဇ္ဇိတမှိ ယံ သုတ္တတ္ထံ အာရဗ္ဘ အဓိကိစ္စ သာ ဂါထာ ပုစ္ဆိတာ ပုစ္ဆနတ္ထာယ ဌပိတာ၊ တဿ သုတ္တတ္ထဿ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန သုဒ္ဓါသုဒ္ဓပရိက္ခာ ဝိစာရဏာ ဘဝေ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သောဓနော ဟာရော နာမာတိ အတ္ထယောဇနာ။

ကထံ? ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ပဒံ သောဓိတံ၊ အာရမ္ဘော န သောဓိတော။ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတီ’’တိ ပဒံ သောဓိတံ၊ အာရမ္ဘော န သောဓိတော။ ‘‘ဇပ္ပာဘိလေပနံ ဗြူမီ’’တိ ပဒံ သောဓိတံ၊ အာရမ္ဘော န သောဓိတော။ ‘‘ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ပဒဉ္စ သောဓိတံ၊ အာရမ္ဘော စ သောဓိတောတိ။ ဧဝံ ပဒါဒီနံ သောဓိတာသောဓိတဘာဝဝိစာရော ဟာရော သောဓနော နာမ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ဝိဘင်္ဂေ (နေတ္တိ။ ၄၅ အာဒယော) အာဂမိဿတီတိ။

သောဓနဟာရနိဒ္ဒေသော ¶ နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော အဓိဋ္ဌာနဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ဧကတ္တတာယ ဓမ္မာ၊ ယေပိ စ ဝေမတ္တတာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။

တေ န ဝိကပ္ပယိတဗ္ဗာ၊ ဧသော ဟာရော အဓိဋ္ဌာနော’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ယေ ဒုက္ခသစ္စာဒယော ဓမ္မာ ဧကတ္တတာယ သာမညေနပိ စ ဝေမတ္တတာယ ဝိသေသေနပိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဒုက္ခသစ္စာဒယော ဓမ္မာ န ဝိကပ္ပယိတဗ္ဗာ သာမညဝိသေသကပ္ပနာယ ဝေါဟာရဘာဝေန အနဝဋ္ဌာနတော၊ ကာလဒိသာဝိသေသာဒီနံ ဝိယ အပေက္ခာသိဒ္ဓိတော စ၊ ဧသော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရောတိ အတ္ထယောဇနာ။

တတ္ထ ¶ ဧကတ္တတာယာတိ ဧကဿ သမာနဿ ဘာဝေါ ဧကတ္တံ၊ ဧကတ္တမေဝ ဧကတ္တတာ၊ တာယ။ ဧကသဒ္ဒေါ စေတ္ထ သမာနတ္ထဝါစကော၊ န သင်္ချာဝါစကောတိ။ ဝေမတ္တတာယာတိ ဝိသိဋ္ဌာ မတ္တာ ဝိမတ္တာ၊ ဝိမတ္တာ ဧဝ ဝေမတ္တံ၊ ဝေမတ္တဿ ဘာဝေါ ဝေမတ္တတာ၊ တာယ။ ယထာ ဟိ ‘‘အဇ္ဇ သွေ’’တိ ဝုစ္စမာနာ ကာလဝိသေသာ အနဝဋ္ဌိတာ ဘဝန္တိ၊ ‘‘ပုရိမာ ဒိသာ၊ ပစ္ဆိမာ ဒိသာ’’တိ ဝုစ္စမာနာ ဒိသာဝိသေသာ၊ ဧဝံ သာမညဝိသေသာ စ အတ္ထဿ သဘာဝါတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုစ္စမာနံ ဇာတိအာဒိံ အပေက္ခာယ သာမညံ သမာနမ္ပိ သစ္စာပေက္ခာယ ဝိသေသော ဟောတိ။ ဧသ နယော သမုဒယသစ္စာဒီသုပီတိ။ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ဧကတ္တတာ။ ‘‘ဇာတိ ဒုက္ခာ၊ ဇရာ ဒုက္ခာ၊ မရဏံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဧဝမာဒိ ဝေမတ္တတာ။ ‘‘ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ ဧကတ္တတာ၊ ‘‘တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ နန္ဒီရာဂသဟဂတာ’’တိ ဧဝမာဒိ ဝေမတ္တတာတိ ဧဝမာဒိ ဝိတ္ထာရော ဝိဘင်္ဂေ (နေတ္တိ။ ၄၆ အာဒယော) အာဂမိဿတီတိ။

အဓိဋ္ဌာနဟာရနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ပရိက္ခာရဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံ ဓမ္မံ၊ ဇနယန္တိပ္ပစ္စယာ ပရမ္ပရတော။

ဟေတုမဝကဍ္ဎယိတွာ၊ ဧသော ဟာရော ပရိက္ခာရော’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာဒိကာ ယေ ပစ္စယဓမ္မာ သင်္ခါရာဒိကံ ယံ ဖလဓမ္မံ ပစ္စယာ သဟဇာတပစ္စယေန ပရမ္ပရတော ပရမ္ပရပစ္စယဘာဝေန ဇနယန္တိ၊ တဿ သင်္ခါရာဒိဖလဿ ပစ္စယံ ပရိက္ခာရဘူတံ ပုရိမုပ္ပန္နံ အဝိဇ္ဇာဒိကံ အသာဓာရဏံ ¶ ဇနကံ ဟေတုံ၊ အယောနိသောမနသိကာရာဒိကံ သာဓာရဏံ ပစ္စယဟေတုဉ္စ အဝကဍ္ဎယိတွာ သုတ္တတော နိဒ္ဓါရေတွာ ယော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိက္ခာရသံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ပဝတ္တော၊ ဧသော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိက္ခာရော ဟာရော နာမာတိ အတ္ထယောဇနာ။ အဝိဇ္ဇာဒယော ဟိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ အသာဓာရဏဟေတူ ဘဝန္တိ၊ အယောနိသောမနသိကာရာဒယော သာဓာရဏပစ္စယာ။ တေနာဟ – ‘‘အသာဓာရဏလက္ခဏော ဟေတု၊ သာဓာရဏလက္ခဏော ပစ္စယော’’တိ၊ ‘‘အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတု၊ အယောနိသောမနသိကာရော ပစ္စယော’’တိအာဒိကံ (နေတ္တိ။ ၄၉) ဝိဘင်္ဂဝစနဉ္စ။

ပရိက္ခာရဟာရနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော သမာရောပနဟာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ယေ ¶ ဓမ္မာ ယံမူလာ၊ ယေ စေကတ္ထာ ပကာသိတာ မုနိနာ။

တေ သမာရောပယိတဗ္ဗာ၊ ဧသ သမာရောပနော ဟာရော’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ယေ သီလာဒယော ဓမ္မာ ယံမူလာ ယေသံ သမာဓိအာဒီနံ မူလာ၊ တေ သီလာဒယော ဓမ္မာ တေသံ သမာဓိအာဒီနံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန သမာရောပယိတဗ္ဗာ၊ ယေ စ ရာဂဝိရာဂစေတောဝိမုတ္တိသေက္ခဖလကာမဓာတုသမတိက္ကမနာဒိသဒ္ဒါ အနာဂါမိဖလတ္ထတာယ ဧကတ္ထာ သမာနတ္ထာတိ ဗုဒ္ဓမုနိနာ ပကာသိတာ၊ တေ ရာဂ…ပေ… တိက္ကမနာဒိသဒ္ဒါ အညမညဝေဝစနဘာဝေန သမာရောပယိတဗ္ဗာ၊ ဧသော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သမာရောပနော ဟာရော နာမာတိ အတ္ထယောဇနာ။

ဧတ္ထ စ သီလာဒိက္ခန္ဓတ္တယဿ ပရိယာယန္တရဝိဘာဝနာပါရိပူရီ ကထိတာ၊ ဘာဝနာပါရိပူရီ စ ပဟာတဗ္ဗဿ ပဟာနေန ဟောတီတိ ဘာဝနာသမာရောပနပဟာနသမာရောပနာပိ ဒဿိတာတိ စတုဗ္ဗိဓော သမာရောပနော ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနော၊ ဝေဝစနသမာရောပနော၊ ဘာဝနာသမာရောပနော၊ ပဟာနသမာရောပနောတိ။

တတ္ထ ကာယိကသုစရိတံ၊ ဝါစသိကသုစရိတဉ္စ သီလက္ခန္ဓော၊ မနောသုစရိတေ အနဘိဇ္ဈာ၊ အဗျာပါဒေါ စ သမာဓိက္ခန္ဓော၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပညာက္ခန္ဓော။ သီလက္ခန္ဓော သမာဓိက္ခန္ဓဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ သမာဓိက္ခန္ဓော ပညာက္ခန္ဓဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သီလက္ခန္ဓော၊ သမာဓိက္ခန္ဓော စ သမထဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ပညာက္ခန္ဓော ¶ ဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ သမထော ရာဂဝိရာဂစေတောဝိမုတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဝိပဿနာ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂပညာဝိမုတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဧဝမာဒိ ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနော။ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ သေက္ခဖလံ၊ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ အသေက္ခဖလံ၊ ဣဒံ ဝေဝစနံ။ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ အနာဂါမိဖလံ၊ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ၊ ဣဒံ ဝေဝစနံ။ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ ကာမဓာတုသမတိက္ကမနံ၊ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ တေဓာတုသမတိက္ကမနံ၊ ဣဒံ ဝေဝစနံ။ ပညိန္ဒြိယံ၊ ပညာဗလံ၊ အဓိပညာသိက္ခာ၊ ပညာက္ခန္ဓောတိ ဧဝမာဒိ ဝေဝစနန္တိ ဧဝမာဒိ ဝေဝစနသမာရောပနော။ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရတော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဘာဝိယမာနေသု စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ စတူသု သမ္မပ္ပဓာနေသု ဘာဝိယမာနေသု စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဧဝမာဒိ ဘာဝနာသမာရောပနော။ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရန္တော အသုဘေ ‘‘သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ၊ ကဗဠီကာရော စဿ အာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ၊ ကာမုပါဒါနေန စ အနုပါဒါနော ဘဝတိ၊ ကာမယောဂေန စ ဝိသံယုတ္တော ဘဝတိ၊ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထေန စ ဝိပ္ပယုဇ္ဇတိ၊ ကာမာသဝေန စ အနာသဝေါ ဘဝတိ၊ ကာမောဃဉ္စ ဥတ္တိဏ္ဏော ဘဝတိ၊ ရာဂသလ္လေန စ ဝိသလ္လော ဘဝတိ၊ ရူပူပိကာ စဿ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ပရိညံ ဂစ္ဆတိ ¶ ၊ ရူပဓာတုယံ စဿ ရာဂေါ ပဟီနော ဘဝတိ၊ န စ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဝေဒနာသူတိ ဧဝမာဒိ ပဟာနသမာရောပနောတိ ဧဝမာဒိ သမာရောပနော ဟာရော နိယုတ္တောတိ။

သောဠသဟာရနိဒ္ဒေသဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၇။ ဟာရနိဒ္ဒေသာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမေ နယနိဒ္ဒေသာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တဏှဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဧဝံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေနေဝ ဟာရေ နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ နယေ နိဒ္ဒိသိတုံ ‘‘တဏှဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သုတ္တေ အာဂတံ တဏှဉ္စ အဝိဇ္ဇဉ္စ အတ္ထတော နိဒ္ဓါရဏဝသေန ဂဟိတံ တဏှဉ္စ အဝိဇ္ဇဉ္စ သံကိလေသပက္ခံ နေတိ၊ သုတ္တေ အာဂတေန ¶ သမထေန၊ သုတ္တေ အာဂတာယ ဝိပဿနာယ အတ္ထတော နိဒ္ဓါရဏဝသေန ဝါ ဂဟိတေန သမထေန၊ ဂဟိတာယ ဝိပဿနာယ ဝေါဒါနပက္ခံ နေတိ၊ နယန္တော စ သစ္စေဟိ ယောဇေတွာ နေတိ၊ အယံ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သော နန္ဒိယာဝဋ္ဋော နယော နာမာတိ အတ္ထယောဇနာ။

ဧတ္ထ စ အတ္ထနယဿ ဘူမိ၊ သံဝဏ္ဏနာ စ ဂါထာယံ ‘‘နယော’’တိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော’’တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ အတ္ထနယော သံဝဏ္ဏနာ၊ စတုသစ္စပဋိဝေဓဿ အနုရူပေါ ပုဗ္ဗဘာဂေ အနုဂါဟဏနယော အတ္ထနယောဝ။ တဿ ပန အတ္ထနယဿ ယာ သံဝဏ္ဏနာ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံ ဝသေန တဏှာဒိမုခေန နယဘူမိရစနာ ပဝတ္တာ၊ တဿ သံဝဏ္ဏနာဝ နယဝေါဟာရော ကတောတိ ဝိတ္ထာရတော ဟာရသမ္ပာတေ (နေတ္တိ။ ၇၈-၇၉) အာဂမိဿတိ။

နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော တိပုက္ခလနယနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ယော အကုသလေ သမူလေဟိ၊ နေတိ ကုသလေ စ ကုသလမူလေဟိ။

ဘူတံ တထံ အဝိတထံ၊ တိပုက္ခလံ တံ နယံ အာဟူ’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ယော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အကုသလေ သမူလေဟိ အတ္တနော အကုသလဿ တီဟိ လောဘာဒီဟိ ¶ မူလေဟိ သံကိလေသပက္ခံ နေတိ၊ ကုသလေ စ ကုသလမူလေဟိ တီဟိ အလောဘာဒီဟိ ဝေါဒါနပက္ခံ နေတိ၊ နယန္တော စ ဘူတံ ကုသလာကုသလံ နေတိ၊ န အဘူတံ မာယာမရီစိအာဒယော ဝိယ၊ တထံ ကုသလာကုသလံ နေတိ၊ န ဃဋာဒယော ဝိယ သမ္မုတိသစ္စမတ္တံ၊ အဝိတထံ ကုသလာကုသလံ နေတိ၊ န ဝိတထံ။ ကုသလာကုသလာနံ သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဘူတာ ပရမတ္ထသစ္စတ္တာ တထာ၊ အကုသလဿ ဣဋ္ဌဝိပါကတာဘာဝတော၊ ကုသလဿ စ အနိဋ္ဌဝိပါကတာဘာဝတော ဝိပါကေ သတိ အဝိသံဝါဒကတ္တာ အဝိတထာ ဘဝန္တိ၊ ကုသလာကုသလာ ဟိ ဧတေသံ တိဏ္ဏံ ‘‘ဘူတံ၊ တထံ၊ အဝိတထ’’န္တိ ပဒါနံ ကုသလာကုသလဝိသေသနတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

အထ ဝါ အကုသလမူလေဟိ အကုသလာနိ၊ ကုသလမူလေဟိ စ ကုသလာနိ နယန္တော အယံ နယော ဘူတံ တထံ အဝိတထံ နေတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ ¶ ယောဇေတိ။ ဒုက္ခာဒီနိ ဟိ ဗာဓကာဒိဘာဝတော အညထာဘာဝါဘာဝေန ဘူတာနိ၊ သစ္စသဘာဝတ္တာ တထာနိ၊ အဝိသံဝါဒနတော အဝိတထာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနီ’’တိ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၀၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၈)။ အကုသလာဒိသုတ္တတ္ထဿ စတုသစ္စယောဇနမုခေန နယနလက္ခဏံ တံ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသံ တိပုက္ခလံ နယန္တိ အာဟူတိ အတ္ထယောဇနာ။

တတ္ထ တီဟိ ဟေတူဟိ ပုက္ခလော သောဘနောတိ တိပုက္ခလော အကုသလာဒိကော အတ္ထနယော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသောတိ ဌာနူပစာရတော တိပုက္ခလနယော နာမာတိ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဟာရသမ္ပာတေ (နေတ္တိ။ ၈၇-၈၈) အာဂမိဿတိ။

တိပုက္ခလနယနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော သီဟဝိက္ကီဠိတနယနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ယော နေတိ ဝိပလ္လာသေဟိ၊ ကိလေသေ ဣန္ဒြိယေဟိ သဒ္ဓမ္မေ။

ဧတံ နယံ နယဝိဒူ၊ သီဟဝိက္ကီဠိတံ အာဟူ’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ယော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သုတ္တေ ဝုတ္တေဟိ ဝိပလ္လာသေဟိ ကိလေသေ သံကိလေသပက္ခံ နေတိ၊ သုတ္တေ ဝုတ္တေဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ သဒ္ဓမ္မေ ဝေါဒါနပက္ခံ နေတိ၊ ဧတံ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသံ နယဝိဒူ သဒ္ဓမ္မနယကောဝိဒါ၊ အတ္ထနယကုသလာ ဧဝ ဝါ သီဟဝိက္ကီဠိတံ နယန္တိ အာဟူတိ အတ္ထယောဇနာ။

တတ္ထ ဝိပလ္လာသေဟီတိ အသုဘေ သုဘံ၊ ဒုက္ခေ သုခံ၊ အနိစ္စေ နိစ္စံ၊ အနတ္တနိ အတ္တာတိ စတူဟိ ¶ ဝိပလ္လာသေဟိ။ ဣန္ဒြိယေဟီတိ သဒ္ဓါဒီဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ။ သဒ္ဓမ္မေတိ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မေ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဟာရသမ္ပာတေ (နေတ္တိ။ ၈၆-၈၇) အာဂမိဿတီတိ။

သီဟဝိက္ကီဠိတနယနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ဒိသာလောစနနယနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ဝေယျာကရဏေသု ¶ ဟိ ယေ၊ ကုသလာကုသလာ တဟိံ တဟိံ ဝုတ္တာ။

မနသာ ဝေါလောကယတေ၊ တံ ခု ဒိသာလောစနံ အာဟူ’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ ‘‘သီဟလောစနံ အာဟူ’’တိ ပါဌော လိခိတော၊ သော ပန န ထေရဿ ပါဌောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ဘိန္နလက္ခဏတ္တာ။ တတ္ထ တဟိံ တဟိံ ဝေယျာကရဏေသု ယေ ကုသလာကုသလာ နယဿ ဒိသာဘူတာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ၊ တေ ကုသလာကုသလေ နယဿ ဒိသာဘူတဓမ္မေ အဗဟိ အဗ္ဘန္တရံ စိတ္တေ ဧဝ ယံ ဩလောကနံ ကရောတိ၊ တံ ဩလောကနံ ခု ဩလောကနံ ဧဝ ဒိသာလောစနန္တိ အာဟူတိ အတ္ထယောဇနာ။

တတ္ထ ဝေယျာကရဏေသူတိ တဿ တဿ အတ္ထနယဿ ယောဇနတ္ထံ ကတေသု သုတ္တဿ အတ္ထဝိဿဇ္ဇနေသု။ ကုသလာတိ ဝေါဒါနိယာ။ အကုသလာတိ သံကိလေသိကာ။ ဝုတ္တာတိ သုတ္တတော နိဒ္ဓါရေတွာ ကထိတာ။ ဩလောကယတေတိ တေ ကုသလာဒိဓမ္မေ စိတ္တေနေဝ ‘‘အယံ ပဌမာ ဒိသာ၊ အယံ ဒုတိယာ ဒိသာ’’တိအာဒိနာ တဿ တဿ နယဿ ဒိသာဘာဝေန ဥပပရိက္ခတိ၊ ဝိစာရေတီတိ အတ္ထော။ ခူတိ အဝဓာရဏတ္ထေ နိပါတော၊ တေန ဒိသာလောစနနယော ကောစိ အတ္ထဝိသေသော န ဟောတီတိ ဒဿေတီတိ။

၂၁။ ဒိသာလောစနနယနိဒ္ဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ အမှေဟိ စ ဉာတော။ ‘‘ကတမော အင်္ကုသနယနိဒ္ဒေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဩလောကေတွာ’’တိအာဒိဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ တံတံနယဒိသာဘူတေ သဗ္ဗေ ကုသလာကုသလေ ဒိသာလောစနေန ဩလောကေတွာ ဥက္ခိပိယ သုတ္တတော ဥဒ္ဓရိတွာ ယံ သမာနေတိ ယံ သမာနယနံ ကရောတိ၊ အယံ သမာနယနသင်္ခါတော နယော အင်္ကုသော နယော နာမာတိ အတ္ထယောဇနာ။

ဧတ္ထ စ အင်္ကုသော နာမ ဟတ္ထီနံ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ အာနယနကာရဏဘူတော ဝဇိရာဒိမယော တိက္ခဂ္ဂေါ ဥဇုဝင်္ကဘူတော ဒဗ္ဗသမ္ဘာရဝိသေသော၊ အယမ္ပိ နယော အင်္ကုသော ဝိယာတိ အတ္ထေန အင်္ကုသော။ ဧတေန ဟိ နယေန ဣစ္ဆိတံ သုတ္တတ္ထံ နယတီတိ။ မုချတော ပန အင်္ကေ ဝိဇ္ဈနဋ္ဌာနေ ဥဒ္ဓဋော အသတိ အန္တော ပဝိသတီတိ အင်္ကုသော။ အင်္ကသဒ္ဒူပပဒဥပုဗ္ဗအသဓာတု အပစ္စယောတိ။ အယမ္ပိ နယော ကောစိပိ အတ္ထဝိသေသော န ဟောတီတိ။

သောဠသ ¶ ¶ ဟာရနိဒ္ဒေသာ စေဝ ပဉ္စ နယနိဒ္ဒေသာ စ အာစရိယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေ ကိံ သောဠသ ဟာရာ ပဌမံ ယောဇေတဗ္ဗာ၊ ဥဒါဟု နယာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမံ၊ ဒိသာလောစနတော ဒိသာ ဝိလောကေတွာ။

သင်္ခိပိယ အင်္ကုသေန ဟိ၊ နယေဟိ တိဟိ နိဒ္ဒိသေ သုတ္တ’’န္တိ။ –

ဂါထမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ ဟာရေ၊ နယေ စ နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ နေသံ ယောဇနက္ကမံ ဒဿေန္တော ‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’န္တိအာဒိမာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၂) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သောဠသ ဟာရာ ဗျဉ္ဇနပရိယေဋ္ဌိဘာဝတော သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ပဌမံ ယောဇေတဗ္ဗာ၊ ယောဇေန္တေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဟာရာနုက္ကမေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗာ၊ န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ။ ဟာရသံဝဏ္ဏနာနုက္ကမေန သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ ပဌမံ သံဝဏ္ဏေတွာ ပစ္ဆာ ဒိသာလောစနေန ဩလောကေတွာ အင်္ကုသနယေန နေတွာ တီဟိ အတ္ထနယေဟိ နိဒ္ဒိသေတိ အဓိပ္ပာယော။

နေတ္တိဝိသယံ သာသနဝရသင်္ခါတံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တံ ယေသံ ဗျဉ္ဇနပဒါနံ၊ အတ္ထပဒါနဉ္စ ဝသေန ‘‘ဒွါဒသ ပဒါနိ သုတ္တ’’န္တိ သင်္ဂဟဝါရေ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ကတမာနိ တာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သရူပတော နိဒ္ဒိသိတုံ –

‘‘အက္ခရံ ပဒံ ဗျဉ္ဇနံ၊ နိရုတ္တိ တထေဝ နိဒ္ဒေသော။

အာကာရဆဋ္ဌဝစနံ၊ ဧတ္တာဝ ဗျဉ္ဇနံ သဗ္ဗံ။

သင်္ကာသနာ ပကာသနာ၊ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနုတ္တာနီကမ္မပညတ္တိ။

ဧတေဟိ ဆဟိ ပဒေဟိ၊ အတ္ထော ကမ္မဉ္စ နိဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ။ –

ဂါထာဒွယံ ¶ ¶ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒါနိ ယေသံ ဗျဉ္ဇနပဒါနံ၊ အတ္ထပဒါနဉ္စ ဝသေန ‘ဒွါဒသ ပဒါနိ ‘သုတ္တ’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တာနိ ပဒါနိ နိဒ္ဒိသိတုံ ‘အက္ခရပဒ’န္တိအာဒိမာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃) ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ကေနဋ္ဌေန အက္ခရန္တိ? အက္ခရဋ္ဌေန အသဉ္စရဏဋ္ဌေန။ အကာရာဒိဝဏ္ဏော ဟိ အကာရာဒိတော ဣကာရာဒိပရိယာယံ နက္ခရတိ၊ န သဉ္စရတိ၊ န သင်္ကမတိ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အပရိယောသိတေ ပဒေ ဝဏ္ဏော အက္ခရံ ပရိယာယဝသေန အက္ခရဏတော အသဉ္စရဏတော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃)။ အပရိယောသိတေ ပဒေတိ စ ဝိဘတျန္တဘာဝံ အပ္ပတ္တေ ဒွိတိစတုက္ခရဝန္တေသု ပဒေသု ဧကဒွိတိက္ခရမတ္တေယေဝ အက္ခရံ နာမ၊ ပရိယောသိတေ ပဒံယေဝ၊ န အက္ခရန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပဒံ ပန ပဝေသနတော အတ္ထဝသေန ပရိယာယံ သဉ္စရန္တံ ဝိယ ဟောတိ၊ န ဧဝံ အကာရာဒိဝဏ္ဏော အဝေဝစနတ္တာ။ ‘‘မာ ဧဝံ မညသီ’’တိအာဒီသု ဝါ ဧကက္ခရပဒါ မာ-ကာရာဒိ အက္ခရံ နာမ၊ ဝိဘတျန္တံ ပဒံ ပန ပဒမေဝ ဟောတိ။

ပဇ္ဇတိ အတ္ထော ဧတေနာတိ ပဒံ။ တံ နာမာချာတောပသဂ္ဂနိပါတပ္ပဘေဒေန စတုဗ္ဗိဓံ။ တတ္ထ ဒဗ္ဗပဓာနံ ‘‘ဖဿော ဝေဒနာ စိတ္တ’’န္တိ ဧဝမာဒိကံ နာမပဒံ။ တတ္ထ ဟိ ဒဗ္ဗမာဝိဘူတရူပံ၊ ကိရိယာ အနာဝိဘူတရူပါ။ ကိရိယာပဓာနံ ‘‘ဖုသတိ ဝေဒယတိ ဝိဇာနာတီ’’တိ ဧဝမာဒိကံ အာချာတပဒံ နာမ။ တတ္ထ ဟိ ဖုသနာဒိကိရိယာ အာဝိဘူတရူပါ၊ ဒဗ္ဗမနာဝိဘူတရူပံ။ ကိရိယာဝိသေသဗောဓဟေတုဘူတံ ပ-ဥပ-ဣတိဧဝမာဒိကံ ဥပသဂ္ဂပဒံ နာမ။ ‘‘စိရပ္ပဝါသိံ (ဓ။ ပ။ ၂၁၉) ဥပဝုတ္ထ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၁၊ သု။ နိ။ ၄၀၅) ဧဝမာဒီသု ဟိ ပ-ဥပါဒိသဒ္ဒါ ဝသနာဒိကိရိယာယ ဝိယောဂါဒိဝိသိဋ္ဌတံ ဒီပေန္တိ။ ဝစနတ္ထော ပန နာမပဒအာချာတပဒဒွယံ ဥပဂန္တွာ တဿ ပဒဒွယဿ အတ္ထံ သဇ္ဇန္တီတိ ဥပသဂ္ဂါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကိရိယာယ စေဝ ဒဗ္ဗဿ စ သရူပဝိသေသပကာသနဟေတုဘူတံ ‘‘ဧဝံ၊ ဣတီ’’တိ ဧဝမာဒိကံ နိပါတပဒံ အဿပိ သံဝဏ္ဏနာယပိ ဣစ္ဆိတတ္တာ၊ အက္ခရေန ပန ကထံ ဂဟိတောတိ စေ? အက္ခရေဟိ သုယျမာနေဟိ သုဏန္တာနံ ဝိသေသဝိဓာနဿ ကတတ္တာ ပဒပရိယောသာနေ ပဒတ္ထသမ္ပဋိပတ္တိ ဟောတိ။ တသ္မာ အက္ခရေနပိ အတ္ထာကာရော ဂဟိတောဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတိ၊ ပဒေဟိ ပကာသေတိ၊ အက္ခရေဟိ စ ပဒေဟိ စ ဥဂ္ဃဋေတီ’’တိ (နေတ္တိ။ ၉) စ။

ဝိဝရဏာ ¶ ဝိတ္ထာရဏာ။ ဝိဘဇနာ စ ဥတ္တာနီကမ္မဉ္စ ပညတ္တိ စ ဝိဘဇနုတ္တာနီကမ္မပညတ္တီတိ သမာဟာရေ အယံ ဒွန္ဒသမာသော။ တတ္ထ ဝိဘာဂကရဏံ ဝိဘဇနံ နာမ။ ဗျဉ္ဇနာကာရေဟိ ယော အတ္ထာကာရော နိဒ္ဒိသိယမာနော၊ သော အတ္ထာကာရော ဝိဝရဏဝိဘဇနာတိ ဒွီဟိ အတ္ထပဒေဟိ ¶ နိဒ္ဒိသိတော။ ပါကဋကရဏံ ဥတ္တာနီကမ္မံ နာမ။ ပကာရေဟိ ဉာပနံ ပညတ္တိ။ နိရုတ္တိနိဒ္ဒေသသင်္ခါတေဟိ ဗျဉ္ဇနပဒေဟိ ပကာသိယမာနော ယော အတ္ထာကာရော အတ္ထိ၊ သော အတ္ထာကာရော ဥတ္တာနီကမ္မပညတ္တီဟိ ပဋိနိဒ္ဒိသိတော။ ဧတေဟိ သင်္ကာသနာဒီဟိ ဆဟိ အတ္ထပဒေဟိ အတ္ထော သုတ္တတ္ထော ဂဟိတော၊ ကမ္မဉ္စ ဥဂ္ဃဋနာဒိကမ္မဉ္စ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ ယေန သုတ္တတ္ထေန ဥဂ္ဃဋိတညုနော စိတ္တသန္တာနဿ သမ္ဗောဓနကိရိယာသင်္ခါတဿ ဥဂ္ဃဋနကမ္မဿ နိဗ္ဗတ္တိ ဘဝေ၊ သော သုတ္တတ္ထော သင်္ကာသနာပကာသနာကာရော ဟောတိ။ ယေန သုတ္တတ္ထေန ဝိပဉ္စိတညုနော စိတ္တသန္တာနဿ ဗောဓနကိရိယာသင်္ခါတဿ ဝိပဉ္စနကမ္မဿ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သော သုတ္တတ္ထော ဝိဝရဏာဝိဘဇနာကာရော ဟောတိ။ ယေန သုတ္တတ္ထေန နေယျဿ စိတ္တသန္တာနဿ ပဗောဓနကိရိယာသင်္ခါတဿ နယကမ္မဿ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သော သုတ္တတ္ထော ဥတ္တာနီကမ္မပညတ္တာကာရော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာစရိယော ‘‘သုတ္တတ္ထေန ဟိ ဒေသနာယ ပဝတ္တိယမာနေန ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒိဝေနေယျာနံ စိတ္တသန္တာနဿ ပဗောဓနကိရိယာနိဗ္ဗတ္တိ၊ သော စ သုတ္တတ္ထော သင်္ကာသနာဒိအာကာရော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၄)။

‘‘ယထာဝုတ္တေဟိ တီဟိ အတ္ထနယေဟိ စေဝ ဆဟိ အတ္ထပဒေဟိ စ အယုတ္တောပိ အတ္ထော ကိံ ကောစိ အတ္ထိ၊ ဥဒါဟု သဗ္ဗော အတ္ထော ယုတ္တော ဧဝါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘တီဏိ စ နယာ အနူနာ၊ အတ္ထဿ စ ဆပ္ပဒါနိ ဂဏိတာနိ။

နဝဟိ ပဒေဟိ ဘဂဝတော၊ ဝစနဿတ္ထော သမာယုတ္တော’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ တီဏီတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသနိဒ္ဒေသော၊ တယောတိ ပန ပကတိလိင်္ဂနိဒ္ဒေသော ဝတ္တဗ္ဗော။ ဂဏိတာ အနူနာ တယော အတ္ထဿ နယာ စ ဂဏိတာနိ အနူနာနိ ဆ အတ္ထဿ ပဒါနိ စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ နိဒ္ဒိဋ္ဌေဟိ စ အတ္ထပဒေဟိ ဘဂဝတော ဝစနဿ သဗ္ဗော အတ္ထော သမာယုတ္တောဝ အယုတ္တော ကောစိ အတ္ထော နတ္ထီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အတ္ထဿာတိ သုတ္တတ္ထဿ။ နယာတိ နေတ္တိအတ္ထနယာ။ ပဒါနီတိ နေတ္တိအတ္ထပဒါနိ။

၂၆။ ယေ ¶ ဟာရာဒယော နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေ ဟာရာဒယော သမ္ပိဏ္ဍေတွာ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ပဒတ္ထေ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဂဏနဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အတ္ထဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထဿ သမူဟဿ အဝယဝဘူတာနိ နဝဘေဒါနိ အတ္ထပဒါနိ သုတ္တဗျဉ္ဇနဿ အတ္ထဿ ပရိယေဋ္ဌိသင်္ခါတာယ သံဝဏ္ဏနာယ ဂဏနတော စတုဝီသတိ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ ဟောန္တိ၊ အတ္ထပဒဗျဉ္ဇနပဒဘူတံ ဥဘယံ သင်္ခေပယတော သမ္ပိဏ္ဍယတော တေတ္တိံသာ တေတ္တိံသဝိဓာ ဧတ္တိကာ တေတ္တိံသဝိဓာဝ နေတ္တီတိ ယောဇနာ။

တတ္ထ ¶ နဝပ္ပဒါနီတိ တယော အတ္ထနယာ၊ ဆ အတ္ထပဒါနိ စ။ စတုဗ္ဗီသာတိ သောဠသ ဟာရာ၊ ဆ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ၊ ဒွေ ဒိသာလောစနနယအင်္ကုသနယာ စာတိ ဧဝံ တေတ္တိံသဝိဓာ စ နေတ္တိ နာမ၊ ဣတော ဝိနိမုတ္တော အညော ကောစိ နေတ္တိပဒတ္ထော နတ္ထီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဧဝံ တေတ္တိံသပဒတ္ထာယ နေတ္တိယာ ဟာရနယာနံ ကတမော ဒေသနာဟာရဝိစယဟာရော’’တိအာဒိ ဒေသနာက္ကမေနေဝ သိဒ္ဓါ၊ ဧဝံ သိဒ္ဓေ သတိပိ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိ အာရမ္ဘော ‘‘သဗ္ဗေပိမေ ဟာရာ စေဝ နယာ စ ဣမိနာ ဒဿိတက္ကမေနေဝ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေသု သုတ္တေသု သံဝဏ္ဏနာဝသေန ယောဇေတဗ္ဗာ၊ န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ ဒီပနဝစနသဝနာနုသာရေန ဉာပေတိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ကမော ဒဿိတော၊ အဿာဒါဒီနဝနိဿရဏာနိ ဓမ္မဒေသနာယ နိဿယာနိ၊ ဖလဉ္စ ဓမ္မဒေသနာယ ဖလံ၊ ဥပါယော စ ဓမ္မဒေသနာယ ဥပါယော၊ အာဏတ္တိ စ ဓမ္မဒေသနာယ သရီရံ။ ဒေသနာဟာရဿ တာသံ အဿာဒါဒီနဝနိဿရဏဖလုပါယာဏတ္တီနံ ဝိဘာဝနသဘာဝတ္တာ။

နိဒ္ဓါရဏေန ဝိနာပိ ပကတိယာ သဗ္ဗသံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေသု အနရူပါတိ သုဝိညေယျတ္တာ၊ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသာနံ ဝိစယဟာရာဒီနံ နိဿယဘာဝတော စ ပဌမံ ဒေသနာဟာရော ဒဿိတော။

ပဒပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာပုစ္ဆာပဒါနုဂီတီဟိ သဒ္ဓိံ ဒေသနာဟာရပဒတ္ထာနံ အဿာဒါဒီနံ ပဝိစယဘာဝတော ဒေသနာဟာရာနန္တရံ ဝိစယော ဟာရော။

ဝိစယဟာရေန ပဝိစိတာနံ အတ္ထာနံ ယုတ္တာယုတ္တိဝိစာရဏဘာဝတော ဝိစယဟာရာနန္တရံ ယုတ္တိ ဟာရော။

ပဒဋ္ဌာနဟာရဿ ယုတ္တာယုတ္တာနံယေဝ အတ္ထာနံ ဥပပတ္တိအနုရူပံ ကာရဏပရမ္ပရာယ နိဒ္ဓါရဏတ္တာ ယုတ္တိဟာရာနန္တရံ ပဒဋ္ဌာနဟာရော။

ယုတ္တာယုတ္တာနံ ¶ ကာရဏပရမ္ပရာယ ပရိဂ္ဂဟိတသဘာဝါနံယေဝ စ ဓမ္မာနံ အဝုတ္တာနမ္ပိ သမာနလက္ခဏတာယ ဂဟဏလက္ခဏတ္တာယ ပဒဋ္ဌာနဟာရာနန္တရံ လက္ခဏဟာရော။

လက္ခဏဟာရေန အတ္ထတော သုတ္တန္တရတော နိဒ္ဓါရိတာနမ္ပိ ဓမ္မာနံ နိဗ္ဗစနာဒီနိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ၊ န သုတ္တေ သရူပတော အာဂတဓမ္မာနံယေဝါတိ ဒဿနတ္ထံ လက္ခဏဟာရာနန္တရံ စတုဗျူဟော ဟာရော။ ဧဝဉှိ နိရဝသေသတော အတ္ထာဝဗောဓော ဟောတိ။

စတုဗျူဟေန ¶ ဟာရေန ဝုတ္တေဟိ နိဗ္ဗစနာဓိပ္ပာယနိဒါနေဟိ သဒ္ဓိံ သုတ္တေ ပဒတ္ထာနံ သုတ္တန္တရသံသန္ဒနသင်္ခါတေ ပုဗ္ဗာပရဝိစာရေ ဒဿိတေ တေသံ သုတ္တပဒတ္ထာနံ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မန္တရာဝဋ္ဋနံ သုခေန သက္ကာ ဒဿေတုန္တိ စတုဗျူဟဟာရာနန္တရံ အာဝဋ္ဋော ဟာရော။ သုတ္တန္တရသံသန္ဒနဿ ဟိ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မန္တရာဝဋ္ဋနယဿ ဥပါယဘာဝတော ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာ’’တိအာဒိဂါထာယ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅၊ နေတ္တိ။ ၂၉၊ ပေဋကော။ ၃၈) အာရမ္ဘနနိက္ကမနဗုဒ္ဓသာသနယောဂဓုနနေဟိ ဝီရိယသမာဓိပညိန္ဒြိယာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ တေသု အာရမ္ဘနနိက္ကမနဗုဒ္ဓသာသနယောဂဓုနနေသု အနနုယောဂဿ မူလံ ပမာဒေါတိ သုတ္တန္တရေ ဒဿိတော ပမာဒေါ အာဝဋ္ဋိတောတိ။

အာဝဋ္ဋေန ဟာရေန သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနေန ပယောဇိတေ သာဓာရဏာသာဓာရဏဝသေန သံကိလေသဝေါဒါနဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနတော စေဝ ဘူမိတော စ ဝိဘာဂေါ သက္ကာ သုခေန ယောဇေတုန္တိ အာဝဋ္ဋဟာရာနန္တရံ ဝိဘတ္တိ ဟာရော။

ဝိဘတ္တိဟာရေန သံကိလေသဝေါဒါနဓမ္မာနံ ဝိဘာဂေ ကတေ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေ အာဂတာ ဓမ္မာ အကသိရေန ပဋိပက္ခတော ပရိဝတ္တေတုံ သက္ကာတိ ဝိဘတ္တိဟာရာနန္တရံ ပရိဝတ္တနဟာရော။ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဟိ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောတီ’’တိ (နေတ္တိ။ ၃၅) ပဋိဝိဘတ္တသဘာဝေ ဧဝ ဓမ္မေ ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေ ဥဒါဟရီယိဿတိ။

ပရိဝတ္တနဟာရေန ပဋိပက္ခတော ပရိဝတ္တိတာပိ ဓမ္မာ ပရိယာယဝစနေဟိ ဗောဓေတဗ္ဗာ၊ န သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေ အာဂတဓမ္မာယေဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ပရိဝတ္တနဟာရာနန္တရံ ဝေဝစနဟာရော။

ဝေဝစနဟာရေန ¶ ပရိယာယတော ပကာသိတာနံ ဓမ္မာနံ ပဘေဒတော ပညတ္တိဝသေန ဝိဘဇနံ သုခေန သက္ကာ ဉာတုန္တိ ဝေဝစနဟာရာနန္တရံ ပညတ္တိ ဟာရော။

ပညတ္တိဟာရေန ပဘဝပရိညာဒိပညတ္တိဝိဘာဂမုခေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသစ္စာဒိဓမ္မဝိဘာဂေ ကတေ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိမုခေန အဝတရဏံ သက္ကာ ဒဿေတုန္တိ ပညတ္တိဟာရာနန္တရံ ဩတရဏော ဟာရော။

ဩတရဏေန ဟာရေန ဓာတာယတနာဒီသု ဩတာရိတာနံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေ ပဒတ္ထာနံ ပုစ္ဆာရမ္ဘသောဓနံ သက္ကာ သုခေန သမ္ပာဒေတုန္တိ ဩတရဏဟာရာနန္တရံ သောဓနော ဟာရော။

သောဓနေန ¶ ဟာရေန သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေ ပဒပဒတ္ထေသု ဝိသောဓိတေသု တတ္ထ တတ္ထ ဧကတ္တတာယ ဝါ ဝေမတ္တတာယ ဝါ လဗ္ဘမာနသာမညဝိသေသဘာဝေါ သုကရော ဟောတီတိ ဒဿေတုံ သောဓနဟာရာနန္တရံ အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော။

သာမညဝိသေသဘူတေသု သာဓာရဏာသာဓာရဏေသု ဓမ္မေသု အဓိဋ္ဌာနေန ဟာရေန ပဝေဒိတေသု ပရိက္ခာရသင်္ခါတဿ သာဓာရဏာသာဓာရဏရူပဿ ပစ္စယဟေတုရာသိဿ ပဘေဒေါ သုဝိညေယျောတိ အဓိဋ္ဌာနဟာရာနန္တရံ ပရိက္ခာရော ဟာရော။

အသာဓာရဏေ၊ သာဓာရဏေ စ ကာရဏေ ပရိက္ခာရေန ဟာရေန ဒဿိတေ တဿ အတ္တနော ဖလေသု ကာရဏာကာရော၊ တေသံ ဟေတုဖလာနံ ပဘေဒတော ဒေသနာကာရော၊ ဘာဝေတဗ္ဗပဟာတဗ္ဗဓမ္မာနံ ဘာဝနာပဟာနာနိ စ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝုစ္စမာနာနိ သမ္မာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တဿ အတ္ထံ တထတ္တာဝဗောဓာယ သံဝတ္တန္တီတိ ပရိက္ခာရဟာရာနန္တရံ သမာရောပနော ဟာရော ဒဿိတော ဟောတိ။ ဣဒံ ဟာရာနံ ဒဿနာနုက္ကမကာရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဥဒ္ဒေသော ဥဂ္ဃဋိတညုနော ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ ယထာ၊ ဧဝံ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယော ဥဂ္ဃဋိတညုနော ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ပဌမံ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယော ဒဿိတော။ နိဒ္ဒေသော ဝိပဉ္စိတညုနော ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ ယထာ၊ ဧဝံ တိပုက္ခလနယော ဝိပဉ္စိတညုနော ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယာနန္တရံ တိပုက္ခလနယော။ ပဋိနိဒ္ဒေသော နေယျဿ ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ ယထာ၊ ဧဝံ သီဟဝိက္ကီဠိတနယော နေယျဿ ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ ¶ ။ တသ္မာ တိပုက္ခလာနန္တရံ သီဟဝိက္ကီဠိတနယော ဒဿိတောတိ တိဏ္ဏံ အတ္ထနယာနံ ဒဿနာနုက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္ထနယာနံ ဒိသာဘူတာယ ဘူမိယာ အာလောကေတွာ တေသံ တဿာ ဒိသာယ ဘူမိယာ သမာနယနံ ဟောတိ။ န ဟိ သက္ကာ အနောလောကေတွာ သမာနေတုန္တိ ဒိသာလောစနနယံ ဒဿေတွာ အင်္ကုသနယော ဒဿိတော။ ပေါတ္ထကာရုဠှာဝဆေကာ သဗ္ဗာသု ဒိသာသု ဟတ္ထိဂမနဋ္ဌာနံ ဩလောကေတွာ အင်္ကုသေန ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ သမာနယန္တိ။ ကေစိ အစ္ဆေကာ အနောလောကေတွာ ဝိနယန္တိ။ တေသံ နယနမတ္တမေဝ၊ န သမာနယနံ။ ဧဝမေဝ ပဏ္ဍိတာ သုတ္တတ္ထံ ဝဏ္ဏေန္တာ မနသာဝ ဩလောကေတွာဝ နယာ နေတဗ္ဗာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

သမုဋ္ဌာနသံဝဏ္ဏနာ အဓိပ္ပာယသံဝဏ္ဏနာ ပဒတ္ထသံဝဏ္ဏနာ ဝိဓိအနုဝါဒသံဝဏ္ဏနာ နိဂမနသံဝဏ္ဏနာတိ ဝါ၊ ပယောဇနသံဝဏ္ဏနာ ပိဏ္ဍတ္ထသံဝဏ္ဏနာ အနုသန္ဓိသံဝဏ္ဏနာ စောဒနာသံဝဏ္ဏနာ ပရိဟာရသံဝဏ္ဏနာတိ ဝါ၊ ဥပေါဂ္ဃာဋသံဝဏ္ဏနာ ပဒဝိဂ္ဂဟသံဝဏ္ဏနာ ပဒတ္ထစာလနသံဝဏ္ဏနာ ¶ ပစ္စုပဋ္ဌာနသံဝဏ္ဏနာတိ ဝါ၊ တထာ ဧကနာဠိကာကထာ စတုရဿကထာ နိသိန္နဝတ္တိကာကထာတိ ဝါ အာဂတာ။

တတ္ထ သမုဋ္ဌာနံ နိဒါနမေဝ။ ဝိဓိအနုဝါဒေါ ဝိသေသဝစနမေဝ။ ဥပေါဂ္ဃာဋော နိဒါနမေဝ။ စာလနာ စောဒနာယေဝ။ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ ပရိဟာရောဝ။

ပါဠိံ ဝတွာ ဧကေကပဒဿ အတ္ထကထနသင်္ခါတာ သံဝဏ္ဏနာ ဧကနာဠိကာကထာ နာမ။

ပဋိပက္ခံ ဒဿေတွာ ပဋိပက္ခဿ ဥပမံ ဒဿေတွာ သပက္ခံ ဒဿေတွာ သပက္ခဿ ဥပမံ ဒဿေတွာ ကထနသင်္ခါတာ သံဝဏ္ဏနာ စတုရဿကထာ နာမ။

ဝိသဘာဂဓမ္မဝသေနေဝ ပရိယောသာနံ ဂန္တွာ ပုန သဘာဂဓမ္မဝသေနေဝ ပရိယောသာနဂမနသင်္ခါတာ သံဝဏ္ဏနာ နိသိန္နဝတ္တိကာကထာ နာမ။

တာ သဗ္ဗာ သံဝဏ္ဏနာယောပိ ဒေသနာဟာရာဒီသု နေတ္တိသံဝဏ္ဏနာသု အန္တောဂဓာယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ယတ္တကာ ဟိ သုတ္တဿ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသာ၊ သဗ္ဗေ တေ နေတ္တိဥပဒေသာယတ္တာ’’တိ။ ဧဝံ ဧတ္တာဝတာ ဧတပရမတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ ¶ ။ ဟေတုဖလဘူမိဥပနိသာသဘာဂဝိသဘာဂလက္ခဏနယာဒယော ပန အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄ ဒွါဒသပဒ) ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တာတိ န ဝိတ္ထာရယိဿာမီတိ။

နိဒ္ဒေသဝါရအတ္ထဝိဘာဝနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဧဝံ ¶ ဟာရာဒယော သရူပတော အာစရိယေန ဥဒ္ဒေသတော ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ နိဒ္ဒေသတော စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ အထ ကသ္မာ ပုန ‘‘တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရော’’တိအာဒိကော အာရဒ္ဓါတိ စေ? ဝေနေယျာနံ တိဝိဓတ္တာ။ ဝေနေယျာ ဟိ အတိတိက္ခပညော နာတိတိက္ခပညော မန္ဒပညောတိ တိဝိဓာ ဟောန္တိ။ တေသဉှိ အတိတိက္ခပညဿာနုရူပံ ဟာရာဒယော ဥဒ္ဒေသတော ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ နာတိတိက္ခပညဿ အနုရူပံ နိဒ္ဒေသတော နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ဣဒါနိ မန္ဒပညဿာနုရူပံ ဟာရာဒယော ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရော’’တိအာဒိကော ဝိဘင်္ဂဝါရော အာရဒ္ဓါ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ ဟာရာဒယောသုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဂါထာဗန္ဓဝသေန သရူပတော နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ တေသု ဟာရေ တာဝ ပဋိနိဒ္ဒေသဝသေန ဝိဘဇိတုံ ‘တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရော’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅) ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ယေ ဟာရာဒယော ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တတ္ထ ဟာရာဒီသု ကတမော ဒေသနာဟာရောတိ စေ? ယာ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာ (နေတ္တိ။ ၄) ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဂါထာ နိဒ္ဒေသဝသေန ဒေသနာဟာရော နာမ၊ တဿ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိ (နေတ္တိ။ ၄) နိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘အယံ ဒေသနာဟာရော ကိံ ဒေသယတီ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ယောဇနာ။ ‘‘အယံ ဒေသနာဟာရော ကိံ ဒေသယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပုစ္ဆံ ဌပေတွာ ‘‘ဣမံ ဒေသယတီ’’တိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အယံ ဒေသနာဟာရော ကိံ ဒေသယတိ? အဿာဒံ အာဒီနဝ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အယံ ဒေသနာဟာရော ကိံ ဒေသယတီတိ စေ ¶ ? အဿာဒံ ဒေသယတိ သံဝဏ္ဏေတိ ဝိတ္ထာရေတိ၊ အာဒီနဝံ ဒေသယတိ…ပေ… ဝိတ္ထာရေတိ၊ နိဿရဏံ ဒေသယတိ…ပေ… ဝိတ္ထာရေတိ၊ ဖလံ ဒေသယတိ…ပေ… ဝိတ္ထာရေတိ၊ ဥပါယံ ဒေသယတိ…ပေ… ဝိတ္ထာရေတိ၊ အာဏတ္တိံ ဒေသယတိ သံဝဏ္ဏေတိ ဝိတ္ထာရေတီတိ ယောဇနော။

ဧတ္ထ စ ‘‘အယံ ဒေသနာဟာရော’’တိ သဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗာပရာပေက္ခောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’တိအာဒိဂါထာယံ (နေတ္တိ။ ၄) ဒဿိတာ ဣမေ အဿာဒါဒယော ကတ္ထ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’တိအာဒိဂါထာယံ (နေတ္တိ။ ၄) ဒဿိတာ ဣမေ အဿာဒါဒယော ကတ္ထ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ အာဒိကလျာဏံ ¶ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေဿာမီ’’တိ ပဋိညာတဗ္ဗေ ပါဠိဓမ္မေ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ ယေ အဿာဒါဒယော အာဂတာ၊ တေ အယံ ဒေသနာဟာရော ဒေသယတီတိ အဓိပ္ပာယော။

တတ္ထ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ပရိယတ္တိသစ္စသမာဓိပညာပကတိပုညာပတ္တိဉေယျာဒီသု ဗဟူသု အတ္ထေသု ပဝတ္တော၊ တထာပိ ဣဓ ပရိယတ္တိဓမ္မေယေဝ ပဝတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အတ္ထုဒ္ဒေသော ပန အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅) ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဣဓ မယာ န ဝုတ္တော။ ဝေါ-ကာရောပိ ဥပယောဂကရဏပဒပူရဏသမ္ပဒါနတ္ထေသု ဒိဿတိ စ၊ တထာပိ ဣဓ သမ္ပဒါနတ္ထေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘိက္ခန္တိ ယာစန္တိ သီလက္ခန္ဓာဒယော၊ ပစ္စယေ ဝါ ကာယဝိညတ္တိယာတိ ဘိက္ခူ၊ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခန္တိ ပစ္စဝေက္ခန္တီတိ ဝါ ဘိက္ခူ။ ဘိက္ခဝေတိ တေ ဘိက္ခူ အာလပတိ၊ ကိမတ္ထာယာတိ အတ္တနော မုခါဘိမုခံ ကတွာ ဓမ္မဿဝနေ အတိဥဿာဟနေ နိယောဇေတုံ အာလပတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ နာဟံ ဣဿရတာယ တုမှေ အညံ ကိဉ္စိ ကာရေယျာမိ၊ ဓမ္မံယေဝ ဒေသေဿာမိ၊ ဒေသေန္တော စ န အညေသံ ဓမ္မံ သုတွာ သုတမယဉာဏာနုသာရေန ဒေသေဿာမိ၊ အနာဝရဏဉာဏေန သဗ္ဗဉေယျဓမ္မေသု ပစ္စက္ခကာရိတာယ ဣဒါနိ မယာယေဝ ပဝတ္တိယမာနံ ဓမ္မံ အဟံ ဒေသေဿာမီတိ ပဋိဇာနာတိ။ အာဒိမှိ ကလျာဏံ အာဒိကလျာဏံ၊ အာဒိ ကလျာဏမေတဿာတိ ဝါ အာဒိကလျာဏံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာဒိကလျာဏာဒယော စေတ္ထ အတ္ထကလျာဏာဒိဝသေန ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေနာဟ – ‘‘သီလေန ¶ အာဒိကလျာဏံ၊ သမာဓိနာ မဇ္ဈေကလျာဏံ၊ ပညာယ ပရိယောသာနကလျာဏံ။ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာယ ဝါ အာဒိကလျာဏံ၊ ဓမ္မသုဓမ္မတာယ မဇ္ဈေကလျာဏံ၊ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိယာ ပရိယောသာနကလျာဏံ။ အထ ဝါ ဥဂ္ဃဋိတညုဝိနယနေန အာဒိကလျာဏံ၊ ဝိပဉ္စိတညုဝိနယနေန မဇ္ဈေကလျာဏံ၊ နေယျပုဂ္ဂလဝိနယနေန ပရိယောသာနကလျာဏံ။ အယမေဝတ္ထော ဣဓာဓိပ္ပေတော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅)။

အရီယတိ ဉာယတီတိ အတ္ထော၊ အရ-ဓာတုယာ နိပ္ပရိယာယတော ဉာဏပ္ပဓာနော အာရမ္မဏိကစိတ္တုပ္ပာဒေါ အတ္ထော၊ ဌာနူပစာရတော အတ္ထဿ ဉာတဗ္ဗဿ အာရမ္မဏပစ္စယသတ္တိ အတ္ထော၊ ဣတိ-သဒ္ဒေန သာယေဝ သတ္တိ ပရာမသီယတိ၊ အာရမ္မဏပစ္စယသတ္တိသဟိတော အာရမ္မဏပစ္စယသင်္ခါတော ဉာတဗ္ဗော အတ္ထော တ-ပစ္စယဿ အတ္ထောတိ ဓာတုပစ္စယာနံ အတ္ထဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အသတိ ဘဝတီတိ ဝါ အတ္ထော၊ သဟ အတ္ထေန ယော ဓမ္မော ဝတ္တတီတိ သော ဓမ္မော သာတ္ထော၊ အတ္ထေန သမန္နာဂတော ဝါ ဓမ္မော သာတ္ထော၊ သင်္ကာသနာဒိဆအတ္ထပဒသမာယောဂတော ဝါ သာတ္ထော။ အယမေဝတ္ထော ဣဓာဓိပ္ပေတော နေတ္တိဝိသယတ္တာ။ သမ္ပန္နံ ဗျဉ္ဇနံ ယဿ ဓမ္မဿာတိ သဗျဉ္ဇနော။ သိထိလဓနိတဒီဃရဿဂရုလဟုသမ္ဗန္ဓဝဝတ္ထိတဝိမုတ္တနိဂ္ဂဟိတသမ္ပန္နတ္တာ ¶ ၊ အကာရန္တာဒိဣတ္ထိလိင်္ဂါဒိဧကဝစနာဒိသမ္ပန္နတ္တာ၊ ပမာဒလေခါဒိရဟိတတ္တာ စ အဝယဝေါ သမ္ပန္နော တံသမူဟတ္တာ ဓမ္မော သမ္ပန္နဗျဉ္ဇနော နာမ၊ အက္ခရာဒိဆဗျဉ္ဇနပဒသမာယောဂါ ဝါ သဗျဉ္ဇနော။ အယမေဝတ္ထော ဣဓာဓိပ္ပေတော။ ဣမသ္မိံ အယံ ဦနော၊ သော နေတဗ္ဗော ပက္ခိပိတဗ္ဗောတိ ဥပနေတဗ္ဗာဘာဝတော ကေဝလပရိပုဏ္ဏော၊ သီလက္ခန္ဓသမာဓိက္ခန္ဓပညာက္ခန္ဓ- ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓပါရိပူရိယာ ဝါ ကေဝလပရိပုဏ္ဏော။ ဣဓာယံ အတိရေကော၊ သော အပနေတဗ္ဗောတိ ဝတွာ အပနေတဗ္ဗာဘာဝတော ပရိသုဒ္ဓါ၊ စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထာယ၊ လောကာမိသနိရပေက္ခတာယ ပဝတ္တိယမာနတ္တာ ဝါ ပရိသုဒ္ဓါ။ သေဋ္ဌတ္တာ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ဗြဟ္မာနံ ဝါ သေဋ္ဌာနံ အရိယာနံ စရိယံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇဗြဟ္မစရိယမဂ္ဂဗြဟ္မစရိယသာသနဗြဟ္မစရိယာဒီသု သာသနဗြဟ္မစရိယံ ပကာသယိဿာမိ၊ ပရိဒီပယိဿာမီတိ အတ္ထော။

‘‘ဓမ္မံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ…ပေ… ပကာသေဿာမီ’’တိ ပဋိညာတဗ္ဗေ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတေ အဿာဒါဒယော ဒေသနာဟာရော ဒေသယတိ သံဝဏ္ဏေတိ ¶ ဝိတ္ထာရေတီတိ အာစရိယေန သာမညဝသေနေဝ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဒေသနာဟာရော ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတံ ဣမံ အဿာဒံ ဒေသယတိ၊ ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတံ ဣမံ အာဒီနဝံ ဒေသယတီတိအာဒိ ဝိသေသော န ဝိညာတဗ္ဗော၊ ‘‘ကထံ ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတော အယံ အဿာဒေါ၊ ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတော အယံ အာဒီနဝေါ’’တိ ဝိသေသံ နိယမေတွာ ဥပလက္ခဏနယေန ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ? ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဝိသယဝိသယိဘေဒေသု အဿာဒေသု ကတမော အဿာဒေါ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတောတိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿ၊ တဿ စေတံ သမိဇ္ဈတိ၊

အဒ္ဓါ ပီတိမနော ဟောတိ၊ လဒ္ဓါ မစ္စော ယဒိစ္ဆတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၇၂၊ မဟာနိ။ ၁) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယော ဝိသယဘူတော အဿာဒေါ အာဂတော၊ သော အယံ အဿာဒေတဗ္ဗော အဿာဒေါ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယောတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဧဝံ ဘဂဝတာ ဒေသိတော၊ ပကာသိတော စ သာသနဓမ္မော ယေသံ အဿာဒါဒီနံ ဒဿနဝသေန ပဝတ္တော၊ တေ အဿာဒါဒယော ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယဘူတာ ယတ္ထ ယတ္ထ ပါဌေ သဝိသေသံ ¶ ဝုတ္တာ၊ တတော တတော နိဒ္ဓါရေတွာ ဥဒါဟရဏဝသေန ဣဓာနေတွာ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅) ဝုတ္တံ။

တတ္ထ အဿာဒီယတေတိ အဿာဒေါ၊ အဿာဒေတဗ္ဗော ဝတ္ထုကာမော။ ကာမီယတေတိ ကာမော၊ ဝတ္ထုကာမော စ။ တံ ကာမယတီတိ ကာမယမာနော၊ သတ္တော။ တဿ ပီတိယာ ယုတ္တံ မနော ဧတဿာတိ ပီတိမနော။ မနတိ ဇာနာတီတိအာဒိဝစနတ္ထေန မစ္စော။ ကာမံ ကာမိတဗ္ဗံ ဝတ္ထု ကာမယမာနဿ တဿ သတ္တဿ ဧတံ ကာမိတဗ္ဗံ ဝတ္ထု သစေ သမိဇ္ဈတိ၊ ဧဝံ သတိ သော သတ္တော အဒ္ဓါ ပီတိမနော ဟောတိ။ ယော မစ္စော ယံ ဝတ္ထုံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ဝတ္ထုံ သော မစ္စော လဒ္ဓါ အဒ္ဓါ ပီတိမနော ဟောတီတိ ဂါထာယတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ကာမံ ¶ …ပေ… ပီတိမနော ဟောတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အဝတွာ ‘‘လဒ္ဓါ မစ္စော ယဒိစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ လောဘနီယံ ဝတ္ထုံယေဝ လဒ္ဓါ ပီတိမနော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ပတ္ထေတဗ္ဗံ ပူဇေတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗံ လဒ္ဓါ မစ္စော ပီတိမနော စ ဟောတီတိ အတိရေကတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝိသယဘူတော အဿာဒေတဗ္ဗော အဿာဒေါ ဣဓ ပါဠိယံ ဂါထာယံ အာဂတောတိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ဒုက္ခဒေါမနဿာဒိဘေဒေသု အာဒီနဝေသု ကတမော အာဒီနဝေါ ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ? တဿ စေ ကာမယာနဿာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဒုက္ခဒေါမနဿာဒီသု အာဒီနဝေသု ကတမော အာဒီနဝေါ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတောတိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘တဿ စေ ကာမယာနဿ၊ ဆန္ဒဇာတဿ ဇန္တုနော၊

တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တိ၊ သလ္လဝိဒ္ဓါဝ ရုပ္ပတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၇၃၊ မဟာနိ။ ၂) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယော ဒေါမနဿသင်္ခါတော အာဒီနဝေါ အာဂတော၊ သော အယံ ဒေါမနဿသင်္ခါတော အာဒီနဝေါ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယောတိ။

ဂါထာယံ ပန ကာမယတိ ဣစ္ဆတီတိ ကာမယာနော။ အထ ဝါ ယာယတိ ဂစ္ဆတီတိ ယာနော၊ ကာမေန ယာနော ကာမယာနော၊ တဿ။ ဆန္ဒော ဇာတော ယဿ သော ဆန္ဒဇာတော၊ တဿ။ ဝိဇ္ဈီယတေတိ ဝိဒ္ဓါ ¶ ၊ သလ္လတိ ပဝိသတီတိ သလ္လော၊ သလ္လေန ဝိဒ္ဓါ သလ္လဝိဒ္ဓါ။ ကာမံ ကာမယာနဿ ဆန္ဒဇာတဿ ဇန္တုနော ယေ ကာမာ လဘိတဗ္ဗာ၊ တေ ကာမာ ကေနစိ အန္တရာယေန ယဒါ ပရိဟာယန္တိ၊ တဒါ သော ဇန္တု ရုပ္ပတိ။ ကီဒိသောဝ ရုပ္ပတိ? အယောမယသလ္လဝိဒ္ဓါ မိဂေါ ရုပ္ပတိ ဣဝ၊ ပရိဟီနကာမော ဇန္တု ရုပ္ပတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ရုပ္ပတီ’’တိဝစနေန ဒေါမနဿုပ္ပတ္တိ ဒဿိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဒေါမနဿဘူတော အာဒီနဝေါ ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတောတိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘မဂ္ဂနိဗ္ဗာနဝသေန ဒုဝိဓေသု နိဿရဏေသု ကတမံ နိဿရဏံ ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ? ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ¶ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု မဂ္ဂနိဗ္ဗာနဝသေန ဒုဝိဓေသု နိဿရဏေသု ကတမံ နိဿရဏံ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတန္တိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သပ္ပဿေဝ ပဒါ သိရော၊

သောမံ ဝိသတ္တိကံ လောကေ၊ သတော သမတိဝတ္တတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၇၄၊ မဟာနိ။ ၃) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယံ သမတိဝတ္တနကရဏံ မဂ္ဂသင်္ခါတံ နိဿရဏံ အာဂတံ၊ တံ ဣဒံ မဂ္ဂသင်္ခါတံ သမတိဝတ္တနကရဏံ နိဿရဏံ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယန္တိ။

ဂါထာယံ ယောတိ ဈာနလာဘီ ဝါ အရိယော ဝါ။ ကာမေတိ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဝတ္ထုကာမော။ တေသု ပဝတ္တဆန္ဒရာဂဿ ဝိက္ခမ္ဘနေန ဝါ သမုစ္ဆိန္ဒနေန ဝါ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ ကိံ ပရိဝဇ္ဇေတိ ဣဝ ဝဇ္ဇေတိ? သပ္ပဿ သိရော သိရံ စက္ခုမာ ပုရိသော ဒိသွာ ပဒါ ပါဒေန ပရိဝဇ္ဇေတိ ဣဝ၊ ဧဝံ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ သတော သတိသမ္ပန္နော သော ပုဂ္ဂလော လောကေ ရူပါဒီသု ဝိသတ္တိကံ ဣမံ တဏှံ ယေန မဂ္ဂေန သမတိဝတ္တတိ သံ သုဋ္ဌု အတိက္ကမိတွာ ဝတ္တတိ၊ ဣဒံ မဂ္ဂသင်္ခါတံ သမတိဝတ္တနကရဏံ ဧကဒေသံ နိဿရဏံ နာမာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ပါဒါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အာကာရဿ ရဿံ ကတွာ ‘‘ပဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပါဒါတိ စ ပါဒေန ယထာ ‘‘အမောဟဘာဝါ အမောဟဘာဝေနာ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနော ပါဒေနာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅)။

ဧကဒေသော ဝိသယသင်္ခါတော အဿာဒေါ ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတောတိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ဧကဒေသော ဝိသယိသင်္ခါတော အဿာဒေါ ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ¶ ကတမော အဿာဒေါ? ခေတ္တံ ဝတ္ထု’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အထ ဝါ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ? ခေတ္တံ ဝတ္ထု’’န္တိအာဒိ ကသ္မာ ဧဝံ အာရဒ္ဓံ၊ နနု ‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ? ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိအာဒိနာ အဿာဒေါ ဝိဘတ္တော? သစ္စံ၊ အဿာဒေါ ပန ဒုဝိဓော ဝိသယဝိသယိဝသေန၊ တသ္မိံ ဝိသယသင်္ခါတော အဿာဒေါ ပုဗ္ဗေ ဝိဘတ္တော၊ ဣဒါနိ ဝိသယိသင်္ခါတံ အဿာဒံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ? ခေတ္တံ ဝတ္ထု’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဝိသယဝိသယိဘေဒေသု အဿာဒေသု ကတမော အဿာဒေါ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတောတိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘ခေတ္တံ ဝတ္ထုံ ¶ ဟိရညံ ဝါ၊ ဂဝါဿံ ဒါသပေါရိသံ၊

ထိယော ဗန္ဓူ ပုထူ ကာမေ၊ ယော နရော အနုဂိဇ္ဈတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၇၅၊ မဟာနိ။ ၄) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယော အနုဂိဇ္ဈနသင်္ခါတော အဿာဒေါ အာဂတော၊ သော အယံ အနုဂိဇ္ဈနသင်္ခါတော ဝိသယိအဿာဒေါ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယောတိ။

ဂါထာယံ ခေတ္တန္တိ ခိပီယန္တိ ဗီဇာနိ ဧတ္ထ ဌာနေတိ ခေတ္တံ။ ခိပန္တာနံ ဇနာနံ ခိပနကိရိယာ ခိပ-ဓာတုယာ မုချတ္ထော၊ ခိပနကိရိယာဇနကော စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဖလူပစာရတ္ထော၊ တဿ စိတ္တုပ္ပာဒဿ ဥပနိဿယပစ္စယဘူတဿ ကေဒါရဿ ဝိရုဠှာပနသတ္တိ ဖလူပစာရတ္ထော၊ ဣတိ-သဒ္ဒေန သာ ဝိရုဠှာပနသတ္တိယေဝ ပရာမသီယတိ၊ တဿာ သတ္တိယာ ပတိဋ္ဌံ ကေဒါရသင်္ခါတံ ဌာနံ တ-ပစ္စယတ္ထော။ ဧသ နယော တီသု ပိဋကေသု ဧဝရူပေသု စ ဝစနတ္ထေသု ယထာရဟံ နီဟရိတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝပန္တိ ပတိဋ္ဌဟန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝတ္ထု။ အပရဏ္ဏာဒီနံ ပတိဋ္ဌဟနံ ဝပ-ဓာတုယာ မုချတ္ထော၊ ဌာနဿ ပတိဋ္ဌာပနသတ္တိ ဖလူပစာရတ္ထော၊ ဣတိ-သဒ္ဒေန သာ ပတိဋ္ဌာပနသတ္တိ ပရာမသီယတိ။ တဿာ သတ္တိယာ ပတိဋ္ဌဋ္ဌာနံ တ-ပစ္စယတ္ထော။ ခေတ္တံ ပန ပုဗ္ဗဏ္ဏဝိရူဟနဋ္ဌာနံ၊ ဝတ္ထု အပရဏ္ဏဝိရူဟနဋ္ဌာနံ။

ဟိနောတိ ပဝတ္တတိ ပီတိသောမနဿန္တိ ဟိ၊ ကိံ တံ? ပီတိသောမနဿံ၊ ရာတိ ပဝတ္တေတိ ဇာတရူပန္တိ ရံ၊ ကိံ တံ? ဇာတရူပံ၊ ဟိံ ရန္တိ ဟိရံ၊ ဒုတိယာတပ္ပုရိသသမာသော။ ဉာပေတိ တောသေတီတိ ဉံ၊ ကိံ တံ? ဇာတရူပံ။ ဟိရံ ဟုတွာ ဉံ ဟိရညံ၊ ပဝတ္တမာနံ ပီတိသောမနဿံ ပဝတ္တေတွာ ဇနေ ဝိသေသေန တောသေတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တာဝုတ္တတ္ထသမုစ္စယတ္ထော။ ဂစ္ဆန္တိ ဝိသေသေနာတိ ဂါဝေါ၊ ရတ္တိန္ဒိဝံ အသန္တိ ဘက္ခန္တိ ဝိသေသေနာတိ အဿာ၊ ဂါဝေါ စ အဿာ စ ဂဝါဿံ။ ဒါတဗ္ဗံ ပဌမံ ဒေန္တီတိ ဒါ၊ အသန္တိ ဘက္ခန္တီတိ အသာ၊ ဒတွာ အသာ ဒါသာ ¶ ၊ သာမိကာနံ ဒါတဗ္ဗံ ပဌမံ ဒတွာ ပစ္ဆာ အသန္တိ ဘက္ခန္တီတိ အတ္ထော။ သာမိကေဟိ ဝါ ဒိန္နံ အသန္တိ ဘက္ခန္တီတိ ဒါသာ၊ ဒုက္ခေန ကသိရေန အသန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဝါ ဒါသာ၊။ မာတာပိတူနံ ဟဒယံ ပုရေန္တီတိ ပုရိသာ၊ ပုရံ ဟိတံ ဝါ ဣသန္တိ ဂဝေသန္တီတိ ပုရိသာ။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓစက္ကဝတ္တိဘာဝံ ပုရေတိ ကမ္မန္တိ ပုရံ၊ ကိံ တံ? ဗလဝကမ္မံ၊ ပုရံ ဣသန္တိ သီလေနာတိ ဝါ ပုရိသာ။ ပုရိသာ ဧဝ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓစက္ကဝတ္တိဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ။ ‘‘ပုရိ ဥစ္စဋ္ဌာနေ သေန္တီတိ ဝါ ပုရိသာ။ ပုရိသာ ¶ ဟိ မာတူနံ ပိတုဋ္ဌာနေ ဌိတာ’’တိ ဣမေ ဝစနတ္ထာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ယုတ္တာယေဝ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ ဒါသာ စ ပုရိသာ စ ဒါသပေါရိသံ၊ မဇ္ဈေ ဝုဒ္ဓိ။ ဧတ္ထ စ ဒါသဂ္ဂဟဏေန ဒါသီပိ ဂဟိတာ။ ဒါသာ ဒုက္ကဋဇနာ၊ ပုရိသာ သုခိတဇနာတိ ဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဌန္တိ ပတိဋ္ဌဟန္တိ ဧတ္ထ မာတုဂါမေ ပုတ္တဓီတာတိ ထိယော။ နရသဒ္ဒဿ ဝိဂ္ဂဟတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။

ဧကဒေသော ဒေါမနဿသင်္ခါတော အာဒီနဝေါ ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ အာဂတောတိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ဒုက္ခသင်္ခါတော အာဒီနဝေါ ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ? အဗလာ နံ ဗလီယန္တီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အထ ဝါ ‘‘တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ? အဗလာ နံ ဗလီယန္တီ’’တိအာဒိ ကသ္မာ ဧဝံ အာရဒ္ဓံ၊ နနု ‘‘တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ? တဿ စေ ကာမယာနဿာ’’တိအာဒိနာ အာဒီနဝေါ ဝိဘတ္တောတိ? သစ္စံ၊ အာဒီနဝေါ ပန ဗဟုဝိဓော ဒုက္ခဒေါမနဿာဒိဝသေန၊ တသ္မိံ ဗဟုဝိဓေ အာဒီနဝေ ဧကဒေသော ဒေါမနဿသင်္ခါတော အာဒီနဝေါ ပုဗ္ဗေ ဝိဘတ္တော၊ ဣဒါနိ ဒုက္ခသင်္ခါတံ အာဒီနဝံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ? အဗလာ နံ ဗလီယန္တီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဒုက္ခဒေါမနဿာဒီသု အာဒီနဝေသု ကတမော အာဒီနဝေါ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတောတိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘အဗလာ နံ ဗလီယန္တိ၊ မဒ္ဒန္တေနံ ပရိဿယာ၊

တတော နံ ဒုက္ခမနွေတိ၊ နာဝံ ဘိန္နမိဝေါဒက’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၇၇၆၊ မဟာနိ။ ၅) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယော ဒုက္ခသင်္ခါတော ဧကဒေသော အာဒီနဝေါ အာဂတော၊ သော အယံ ဒုက္ခသင်္ခါတော ဧကဒေသော အာဒီနဝေါ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယောတိ။

ဂါထာယံ နတ္ထိ ဗလံ ဧတေသံ ကိလေသာနန္တိ အဗလာ။ ကသ္မာ ကိလေသာ အဗလာ ဟောန္တီတိ? ကုသလေဟိ ပဟာတဗ္ဗတ္တာ။ နရန္တိ ခေတ္တာဒိကာမေ အနုဂိဇ္ဈန္တံ နရံ၊ သဒ္ဓါဗလာဒိဝိရဟတော ဝါ အဗလံ ¶ တံ နရံ ဗလီယန္တိ အဘိဘဝန္တိ။ ကိဉ္စာပိ ကိလေသာ ကုသလေဟိ ပဟာတဗ္ဗတ္တာ အဗလာ ဟောန္တိ၊ တထာပိ ကာမမနုဂိဇ္ဈန္တံ သဒ္ဓါဗလာဒိဝိရဟိတံ အဘိဘဝိတုံ သမတ္ထာ ဘဝန္တိ။ မဒ္ဒန္တေနံ ပရိဿယာတိ ကာမဂိဒ္ဓံ ကာမေ ပရိယေသန္တံ၊ ကာမံ ရက္ခန္တဉ္စ ¶ ဧနံ နရံ ပရိ သမန္တတော ပရိပီဠေတွာ အယန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ပရိဿယာ၊ သီဟဗျဂ္ဃာဒယော စေဝ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော စ မဒ္ဒန္တိ။ တတော တေဟိ ပရိဿယေဟိ အဘိဘူတံ နံ နရံ ဇာတိအာဒိဒုက္ခံ အနွေတိ အနုဂစ္ဆတိ။ ကိမိဝ အနွေတိ? ဥဒကံ ဘိန္နနာဝံ အနွေတိ ဣဝ၊ ဧဝံ အနွေတီတိ အတ္ထော။

ဧကဒေသံ မဂ္ဂသင်္ခါတံ နိဿရဏံ ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ အာဂတန္တိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေတိ စ ဝိညာတံ၊ ‘‘နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ ဧကဒေသံ နိဿရဏံ ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ? တသ္မာ ဇန္တု သဒါ သတော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အထ ဝါ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ? တသ္မာ ဇန္တု သဒါ သတော’’တိအာဒိ ကသ္မာ ဧဝံ အာရဒ္ဓံ၊ နနု ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ? ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတီ’’တိအာဒိနာ နိဿရဏံ ဝိဘတ္တန္တိ? သစ္စံ၊ နိဿရဏံ ပန ဒုဝိဓံ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနဝသေန၊ တတ္ထ ဒုဝိဓေ နိဿရဏေ မဂ္ဂသင်္ခါတံ နိဿရဏံ ပုဗ္ဗေ ဝိဘတ္တံ၊ ဣဒါနိ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ နိဿရဏံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ? တသ္မာ ဇန္တု သဒါ သတော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု မဂ္ဂနိဗ္ဗာနေသု နိဿရဏေသု ဧကဒေသံ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ နိဿရဏံ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတန္တိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘တသ္မာ ဇန္တု သဒါ သတော၊ ကာမာနိ ပရိဝဇ္ဇယေ၊

တေ ပဟာယ တရေ ဩဃံ၊ နာဝံ သိတွာဝ ပါရဂူ’’တိ။ –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယံ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ နိဿရဏံ အာဂတံ၊ ဣဒံ နိဿရဏံ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယန္တိ။

ဂါထာယံ တသ္မာတိ ယသ္မာ ကာမဂိဒ္ဓံ နရံ ဒုက္ခံ အနွေတိ၊ တသ္မာ ဇန္တု သဒါ သဗ္ဗကာလေ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တေ ဇာဂရိယာနုယောဂေန သတော သတိသမ္ပန္နော ဟုတွာ ကာမာနိ ကိလေသကာမေ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝါ သမုစ္ဆေဒဝသေန ဝါ ပရိဝဇ္ဇယေ ပရိဇဟေယျ။ တေ ကာမေ အရိယမဂ္ဂေန ပဟာယ စတုဗ္ဗိဓံ ဩဃံ တရေယျ တရိတုံ သက္ကုဏေယျ။ ကော တရတိ ဣဝ တရေယျ? နာဝါသာမိကော နာဝံ ယံ ပဝိသန္တံ ဥဒကံ သိတွာ ဗဟိ သိဉ္စိတွာ လဟုကာယ နာဝါယ အပ္ပကသိရေန တရိတွာ ပါရဂူ ပါရံ ဂစ္ဆတိ ဣဝ၊ ဧဝံ အတ္တနိ ပဝတ္တံ ကိလေသူဒကံ သိဉ္စိတွာ အရိယမဂ္ဂေန နီဟရိတွာ လဟုကေန အတ္တဘာဝေန အနုပါဒိသေသာယ ¶ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ နိဗ္ဗာနေန ပါရံ နိဗ္ဗာနံ သန္တိံ ¶ ဂစ္ဆေယျာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ နိဗ္ဗာနံ ကသ္မာ နိဿရဏံ ဟောတိ? သဗ္ဗသင်္ခတနိဿရဏတော နိဿရဏံ နာမ။

ဣဒံ နိဿရဏံ ဣဓ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတန္တိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဝိညာတံ၊ ‘‘ကတမံ ဖလံ ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဖလံ? ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ရက္ခနနိပ္ဖာဒနမစ္စုတရဏာဒီသု ဖလေသု ကတမံ ဖလံ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတန္တိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ယထ ဝဿကာလေ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၂၊ ၁၀၃) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာယံ ယံ အနတ္ထေဟိ ဓမ္မဿ ရက္ခနဖလံ အာဂတံ၊ ရက္ခာဝဟနဿ အဗ္ဘုဒယဿ ယဉ္စ နိပ္ဖာဒနံ ဖလံ အာဂတံ၊ ဣဒံ ရက္ခနနိပ္ဖာဒနံ ဖလံ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယန္တိ။

ဂါထာယံ ဓမ္မောတိ ယေန ပုဂ္ဂလေန ယော ဒါနာဒိပ္ပဘေဒေါ ပုညဓမ္မော နိဗ္ဗတ္တိတော၊ သော ဓမ္မော။ ဓမ္မစာရိံ ဓမ္မနိဗ္ဗတ္တကံ တံ ပုဂ္ဂလံ အနတ္ထေဟိ ရက္ခတိ။ ကိမိဝ? ဝဿကာလေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ သတိ မဟန္တံ ကုသလေန ဓာရေတဗ္ဗံ ဆတ္တံ ဓာရေန္တံ ကုသလံ တံ ဇနံ ဝဿတေမနတော ရက္ခတိ ယထာ၊ ဧဝံ ရက္ခိတဗ္ဗော ဓမ္မောပိ အတ္တသမ္မာပဏိဓာနေန အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ သုဋ္ဌု ဓမ္မံ ရက္ခန္တံယေဝ ရက္ခတိ၊ တာဒိသော ဓမ္မစာရီယေဝ ဒုဂ္ဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧသော အာနိသံသော သုစိဏ္ဏေ သုစိဏ္ဏဿ ဓမ္မေ ဓမ္မဿ အာနိသံသောတိ အတ္ထော။

ဧကဒေသံ ဖလံ ဣဓ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတန္တိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမော ဥပါယော ကတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဥပါယော? သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမနိဗ္ဗိဒါဒီသု ဥပါယေသု ကတမော ဥပါယော တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတောတိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘သဗ္ဗေ ¶ ¶ သင်္ခါရာ ‘အနိစ္စာ’တိ…ပေ…၊

သဗ္ဗေ ဓမ္မာ ‘အနတ္တာ’တိ၊ ယဒါ ပညာယ ပဿတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၇၇-၂၇၉) –

ဣဓ ပါဠိဂါထာသု ယော ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမနိဗ္ဗိဒါဉာဏသင်္ခါတော ဝိသုဒ္ဓိယာ အဓိဂမဟေတုဘာဝတော မဂ္ဂေါ အာဂတော၊ အယံ ဥပါယော ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယောတိ။

ဂါထာသု သဗ္ဗေ နိရဝသေသာ ကမ္မစိတ္တောတုအာဟာရေဟိ သင်္ခရိတာ သင်္ခတသင်္ခါရာ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာ ဣတိ ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊ အထ အနိစ္စေ ဒုက္ခသဘာဝေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဧသော ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမော နိဗ္ဗိန္ဒနဉာဏသင်္ခါတော ဓမ္မော ဝိသုဒ္ဓိယာ မဂ္ဂေါတိ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒီသု သင်္ခါရာနံ သင်္ခတဓမ္မဘာဝေါ ပစ္စယာကာရဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆ သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသ) ဝုတ္တောဝ၊ တံ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထံ အနောလောကေတွာ ဧကစ္စေ အာစရိယာ ‘‘ဝိပဿနာဉာဏာရမ္မဏတ္တာ တေဘူမကဓမ္မာယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ သတိ မဂ္ဂဖလဓမ္မာနံ နိစ္စာဒိဘာဝေါ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာနုရူပေါဝ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုက္ခာတိ ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခဘာဝေန ဒုက္ခာ။ အနတ္တာတိ နိစ္စသာရသုခသာရအတ္တသာရရဟိတတ္တာ အသာရကဋ္ဌေန အနတ္တာ၊ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန ဝါ အနတ္တာ။

ဧကဒေသော ဥပါယော ဣဓ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတောတိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမာ အာဏတ္တိ ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ အာဏတ္တိ? စက္ခုမာ ဝိသမာနီဝါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိအာဒိဂါထာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာသု ပါပဒုစ္စရိတပရိဝဇ္ဇနာဏတ္တိကလျာဏသုစရိတစရဏာဏတ္တိအာဒီသု ကတမာဏတ္တိ တတ္ထ တေသု ပါဠိဓမ္မေသု ကတ္ထ ပါဠိဓမ္မေ အာဂတာတိ ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘စက္ခုမာ ဝိသမာနီဝ၊ ဝိဇ္ဇမာနေ ပရက္ကမေ၊

ပဏ္ဍိတော ဇီဝလောကသ္မိံ၊ ပါပါနိ ပရိဝဇ္ဇယေ’’တိ။ (ဥဒါ။ ၄၃) –

ဣဓ ပါဠိဓမ္မေ ယာ ပါပဒုစ္စရိတပရိဝဇ္ဇနာဏတ္တိ အာဂတာ၊ အယံ ပါပဒုစ္စရိတပရိဝဇ္ဇနာဏတ္တိ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယာတိ။

ဂါထာယံ စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိဇ္ဇမာနေ ပရက္ကမေ အာဝဟိတံ သရီရံ အာဝဟန္တောဝ ဟုတွာ ဝိသမာနိ ¶ ဘူမိပ္ပဒေသာနိ ဝါ ဝိသမေ ဟတ္ထိအာဒယော ဝါ ¶ ပရိဝဇ္ဇေတိ ဣဝ၊ ဧဝံ ဇီဝလောကသ္မိံ ပဏ္ဍိတော ပါပါနိ လာမကာနိ ဒုစ္စရိတာနိ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ အာဏတ္တိ နာမ အာဏာရဟဿ ဓမ္မရာဇဿ ဘဂဝတော အာဏာ၊ သာ ဗဟုဝိဓာ၊ တသ္မာ ‘‘ကရေယျ ကလျာဏ’’န္တိအာဒိဂါထာယံ သုစရိတစရဏာ အာဏတ္တိ။

‘‘ဥပေထ သရဏံ ဗုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မံ သင်္ဃဉ္စ တာဒိနံ၊

သမာဒိယထ သီလာနိ၊ တံ ဝေါ အတ္ထာယ ဟေဟိတီ’’တိ။ (ထေရီဂါ။ ၂၄၉-၂၅၀၊ ၂၈၉-၂၉၀) –

အာဒီသု ဂါထာသု သရဏဂမနာဏတ္တိသီလသမာဒါနာဏတ္တိအာဒိ အာဂတာတိ။

‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူ’’တိအာဒိ ကသ္မာ ဧဝံ အာရဒ္ဓံ၊ နနု ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဖလံ? ဓမ္မော ဟဝေ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဥပါယော? သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘တတ္ထ ကတမာ အာဏတ္တိ? စက္ခုမာ’’တိအာဒိနာ စ ဖလူပါယာဏတ္တိယော ဝိဘတ္တာတိ? သစ္စံ၊ ဝိသုံ ဝိသုံ ပန သုတ္တေသု အာဂတာ ဖလူပါယာဏတ္တိယော ဝိဘတ္တာ၊ ဣဒါနိ ဧကတော အာဂတာ ဖလူပါယာဏတ္တိယော ဝိဘဇိတုံ ‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

တတ္ထ သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူတိ သဗ္ဗမ္ပိ သင်္ခါရလောကံ အတ္တတော သုညောတိ အဝသဝတ္တိတာသလ္လက္ခဏဝသေန ဝါ တုစ္ဆဘာဝသမနုပဿနဝသေန ဝါ ပဿာတိ ဣဒံ ဘဂဝတော ဝစနံ ဝိဓာနဘာဝတော အာဏတ္တိ နာမ။ နိစ္စသာရသုခသာရအတ္တသာရာဒိရဟိတတ္တာ ‘‘မောဃရာဇာ’’တိ အာလပတိ၊ သဒ္ဓါသီလသုတစာဂါဒိရဟိတတ္တာ ဝါ မောဃော။

‘‘သဒါ သတော’’တိ ပုဂ္ဂလဝသေန ဝုတ္တာယ သတိယာ သုညတာဒဿနဿ သမ္ပဇာနဟေတုဘာဝတော သတိယေဝ ဥပါယော၊ န သတိမာတိ ဧတ္ထ သတီတိ အဓိပ္ပာယော။

အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စာတိ ဧတ္ထ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ နာမ ‘‘ရူပံ အတ္တာ၊ ရူပဝါ အတ္တာ၊ ရူပသ္မိံ အတ္တာ၊ အတ္တနိ ရူပ’’န္တိအာဒိပ္ပကာရာ ဝီသတိဝတ္ထုကာ ဒိဋ္ဌိ။ မဂ္ဂေန ဦဟစ္စ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ဧဝံ ဝုတ္တဝိဓိနာ မစ္စုတရော မစ္စုနော ဝိသယာတိက္ကန္တော သိယာ ဘဝေယျ။ ဧတ္ထ ယံ မစ္စုဝိသယံ တရဏံ အတိက္ကမနံ၊ တဿ အတိက္ကမနဿ ယဉ္စ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါသမ္ပဇ္ဇနံ၊ ဣဒံ ဘဂဝတော ဒေသနာယ ¶ ဖလံ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဗ္ဗေ ဝိသုံ ဝိသုံ ဖလူပါယာဏတ္တိယော ဝိဘတ္တာပိ –

‘‘သုညတော ¶ လောကံ အဝေက္ခဿု၊ မောဃရာဇ သဒါ သတော၊

အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ၊ ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၁၂၅၊ မဟာနိ။ ၁၈၆၊ စူဠနိ။ ပိင်္ဂိယမာဏဝပုစ္ဆာ ၁၄၄၊ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၈) –

ဧကဂါထာယံ ပုန ဧကတော ဝိဘဇနတော ဖလာဒီသု ဧကတော ဒဿိတေသု သဗ္ဗတ္ထ သုတ္တေသု ဝါ သဗ္ဗတ္ထ ဂါထာသု ဝါ ဖလာဒယော ဒဿေတဗ္ဗာ အဿာဒါဒယော ဝိယ ကတ္ထစိ နိဒ္ဓါရေတွာတိ ဝိသေသော ဝိဇာနိတဗ္ဗော။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာစရိယော ‘‘ယထာ ပန…ပေ… ဧကတော ဥဒါဟရဏံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅)။

၆။ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယဘူတာ အဿာဒါဒယော ‘‘ဣဓ ပါဠိဓမ္မေ အယံ အဿာဒေါ အာဂတော၊ ဣဓ ပါဠိဓမ္မေ အယံ အာဒီနဝေါ အာဂတော’’တိအာဒိနာ ဝိသေသတော နိဒဿနဝသေန သရူပတော အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ တေ အဿာဒါဒယော တိဏ္ဏံ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံ ပုဂ္ဂလာနံ သာမညတော ဘဂဝါ ကိံ နု ခေါ ဒေသေတိ၊ ဥဒါဟု ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿ ယထာလာဘံ ကိံ နု ဒေသေတီတိ အနုယောဂဿ သမ္ဘဝတော ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣမံ ဒေသေတိ၊ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣမံ ဒေသေတီတိ ပုဂ္ဂလဘေဒေန အဿာဒါဒယော ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ ဥဂ္ဃဋိတညုဿာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု အဿာဒါဒီသု။ နိဿရဏံ ဥဂ္ဃဋိတညုဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘဂဝါ ဒေသေတိ၊ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဣမေ ဒွေ ဝိပဉ္စိတညုဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘဂဝါ ဒေသေတိ၊ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဣမေ တယော နေယျဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘဂဝါ ဒေသေတီတိ ယောဇနတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ အဿာဒါဒယော ဥဒါဟရဏဝသေန သရူပတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တတ္ထ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေန ဒေသနာဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထ ဘဂဝါ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညုဿာတိ ဥဂ္ဃဋီယတေ ပဋိဝိဇ္ဈီယတေ၊ ဌပီယတေ ဝါ သပ္ပဘေဒေါ ဝိတ္ထာရော အတ္ထောတိ ဥဂ္ဃဋိတော၊ ဇာနာတီတိ ဉူ၊ ဥဂ္ဃဋိတံ အတ္ထံ ဉူ ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ ဥဒ္ဒေသမတ္တေနေဝ သပ္ပဘေဒံ သဝိတ္ထာရံ ¶ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ အတ္ထံ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ ယော ပုဂ္ဂလော ဥဒ္ဒေသေနေဝ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တေနေဝ အတ္ထံ ဉတွာ အတ္ထသိဒ္ဓိပ္ပတ္တော ဟောတိ၊ သော ဥဂ္ဃဋိတညူ နာမ။

ဝိပဉ္စီယတေ ¶ ဝိတ္ထရီယတေ အတ္ထောတိ ဝိပဉ္စိတော၊ တံ ဇာနာတီတိ ဝိပဉ္စိတညူ။ ယော ပုဂ္ဂလော နိဒ္ဒေသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တမေဝ အတ္ထံ ဉတွာ အတ္ထသိဒ္ဓိပ္ပတ္တော၊ သော ဝိပဉ္စိတညူ နာမ။

ပဋိနိဒ္ဒေသေန အတ္ထော နေတဗ္ဗော ပါပေတဗ္ဗောတိ နေယျော။ ယော ပုဂ္ဂလော ပဋိနိဒ္ဒေသေန ဝါ ပဋိလောမေန ဝါ ဝိဘတ္တံ ဧဝ အတ္ထံ ဉတွာ အတ္ထသိဒ္ဓိပ္ပတ္တော၊ သော နေယျော နာမ။ နိဿရဏဒေသနာယေဝ ဥဂ္ဃဋိတညုဿ ပဋိဝေဓာဘိသမယော သိဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အာဒီနဝဒေသနာယ စေဝ နိဿရဏဒေသနာယ စ ဝိပဉ္စိတညုဿ ပဋိဝေဓာဘိသမယော သိဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အဿာဒဒေသနာယ စ အာဒီနဝဒေသနာယ စ နိဿရဏဒေသနာယ စ နေယျဿ ပဋိဝေဓာဘိသမယော သိဒ္ဓါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော ဣဓ ဂဟေတဗ္ဗော။

ပဒပရမော ပနေတ္ထ ပဋိဝေဓာဘိသမယဘဇနာဘာဝတော န ဂဟိတော။ တသ္မိဉ္စ အဂ္ဂဟိတေ အဿာဒေါ၊ အာဒီနဝေါ၊ နိဿရဏံ၊ အဿာဒါဒီနဝါ၊ အဿာဒနိဿရဏာနိ၊ အာဒီနဝနိဿရဏာနိ၊ အဿာဒါဒီနဝနိဿရဏာနိ စာတိ သတ္တသု ပဋ္ဌာနနယေသု တတိယဆဋ္ဌသတ္တမာဝ ဂဟိတာ၊ အဝသေသာ စတ္တာရော နယာ န ဂဟိတာ။ ဝေနေယျဝိနယနာဘာဝတော ဟိ ဂဟဏာဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝေနေယျဝိနယဉ္စ ဝေနေယျာနံ သန္တာနေ အရိယမဂ္ဂဿုပ္ပာဒနံ၊ န သာသနဝိနယနမတ္တံ၊ အရိယမဂ္ဂုပ္ပာဒနဉ္စ ယထာဝုတ္တေဟိ ဧဝ တီဟိ ပဒဋ္ဌာနနယေဟိ သိဇ္ဈတီတိ ဣတရေ နယာ ဣဓ န ဝုတ္တာ။

‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ?

‘ယာနိ ကရောတိ ပုရိသော၊ တာနိ ပဿတိ အတ္တနိ၊

ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ၊ ပါပကာရီ စ ပါပက’န္တိ။

‘‘တတ္ထ ယံ ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ ပစ္စနုဘောတိ၊ အယံ အဿာဒေါ။ ယံ ပါပကာရီ ပါပံ ပစ္စနုဘောတိ၊ အယံ အာဒီနဝေါ။

‘‘အဋ္ဌိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကဓမ္မာ။ ကတမေ အဋ္ဌ? ‘လာဘော’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၈။၆)။ တတ္ထ လာဘော ယသော သုခံ ပသံသာ၊ အယံ အဿာဒေါ။ အလာဘော အယသော ဒုက္ခံ နိန္ဒာ၊ အယံ အာဒီနဝေါ။

‘‘တတ္ထ ¶ ကတမော အဿာဒေါ စ နိဿရဏဉ္စ?

‘သုခေါ ¶ ဝိပါကော ပုညာနံ၊ အဓိပ္ပာယော စ ဣဇ္ဈတိ၊

ခိပ္ပဉ္စ ပရမံ သန္တိံ၊ နိဗ္ဗာနမဓိဂစ္ဆတီ’တိ။ –

‘‘ဒွတ္တိံသိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာပုရိသဿ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ၊ ယေဟိ သမန္နာဂတဿ မဟာပုရိသဿ ဒွေယေဝ ဂတိယော ဘဝန္တိ…ပေ… ဝိဝဋစ္ဆဒေါတိ သဗ္ဗံ လက္ခဏသုတ္တံ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၉၉) အယံ အဿာဒေါ စ နိဿရဏဉ္စ။

‘‘တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ?

‘ဘာရာ ဟဝေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဘာရဟာရော စ ပုဂ္ဂလော၊

ဘာရာဒါနံ ဒုခံ လောကေ၊ ဘာရနိက္ခေပနံ သုခံ။

‘နိက္ခိပိတွာ ဂရုံ ဘာရံ၊ အညံ ဘာရံ အနာဒိယ၊

သမူလံ တဏှမဗ္ဗုယှ၊ နိစ္ဆာတော ပရိနိဗ္ဗုတော’တိ။ (သံ။ နိ။ ၃။၂၂) –

‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ?

‘ကာမာ ဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာ၊ ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တံ၊

တသ္မာ အဟံ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ၊ အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျော’တိ။ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၇၊ ထေရဂါ။ ၇၈၇၊ ပေဋကော။ ၂၃) –

အယံ အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တေပိ နယာ ဣဓ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဖလာဒီသုပိ အယံ နယော လဗ္ဘတိယေဝ။

ယသ္မာ ¶ ပေဋကေ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၁၉၂၊ ပေဋကော။ ၂၂၊ မိ။ ပ။ ၂။၁။၉) – ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဖလဉ္စ ဥပါယော စ? ‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပ္ပညော’တိ ဂါထာ၊ ဣဒံ ဖလဉ္စ ဥပါယော စ။

‘သစေ ဘာယထ ဒုက္ခဿ၊ သစေ ဝေါ ဒုက္ခမပ္ပိယံ၊

မာကတ္ထ ပါပကံ ကမ္မံ၊ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော’တိ။ (ဥဒါ။ ၄၄) –

‘‘တတ္ထ ကတမော ဥပါယော စ အာဏတ္တိ စ?

‘ကုမ္ဘူပမံ ကာယမိမံ ဝိဒိတွာ၊ နဂရူပမံ စိတ္တမိဒံ ဌပေတွာ၊

ယောဓေထ မာရံ ပညာဝုဓေန၊ ဇိတဉ္စ ရက္ခေ အနိဝေသနော သိယာ’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၄၀) –

အယံ ဥပါယော စ အာဏတ္တိ စာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဖလာဒီနံ ဒုက္ခဝသေနာပိ ဥဒါဟရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣမံ ဒေသေတိ၊ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣမံ ဒေသေတီ’’တိ ယေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ အဿာဒါဒယော ယထာရဟံ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ တေ ပုဂ္ဂလာ ယာဟိ ပဋိပဒါဟိ ဘိန္နာ၊ တာ ပဋိပဒါ ကိတ္တိကာ ဘဝန္တိ၊ တာဟိ ဘိန္နာ ပုဂ္ဂလာ စ ကိတ္တိကာတိ ဝိစာရဏာယ သမ္ဘဝတော တာ ပဋိပဒါ၊ တေ စ ပုဂ္ဂလာ ဧတ္တကာတိ ဂဏနတော ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီသု ပုဂ္ဂလေသု။ ယေ ပုဂ္ဂလာ ယာဟိ ပဋိပဒါဟိ ဘိန္နာ၊ တာ ပဋိပဒါ စတဿော ဘဝန္တိ၊ တေ စ ပုဂ္ဂလာ စတ္တာရောတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ကတမာ စတဿော? ဒုက္ခာပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ ဒုက္ခာပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သုခါပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ၊ သုခါပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ စာတိ စတဿော။ ကတမေ စတ္တာရော? တဏှာစရိတော မန္ဒော ¶ ပုဂ္ဂလော၊ တဏှာစရိတော ဥဒတ္တော ပုဂ္ဂလော၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော မန္ဒော ပုဂ္ဂလော၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော ဥဒတ္တော ပုဂ္ဂလော စာတိ စတ္တာရော။

ပဋိပဒါဘိညာဟိ ကတော ဝိဘာဂေါပိ ပဋိပဒါဟိ ကတော ဝိဘာဂေါ နာမ ဟောတိ အဝိနာဘာဝတောတိ မနသိ ကတွာ ‘‘စတဿော ပဋိပဒါဘိညာ’’တိ အဝတွာ ‘‘စတဿော ပဋိပဒါ’’တိ ဝုတ္တာ။ တာ ပနေတာ သမထဝသေနာပိ ဘိန္နာ၊ ဝိပဿနာဝသေနာပိ ဘိန္နာ။ ကထံ သမထဝသေန? ပထဝီကသိဏာဒီသု သဗ္ဗပဌမံ ‘‘ပထဝီ ပထဝီ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တမနသိကာရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဈာနဿ ဥပစာရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဝ ပဝတ္တာ ပညာ သမထဘာဝနာ ‘‘ပဋိပဒါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥပစာရတော ပန ပဋ္ဌာယ ယာဝ အပ္ပနာ၊ တာဝ ¶ ပဝတ္တာ ပညာ ‘‘အဘိညာ’’တိ ဝုစ္စတိ ဟေဋ္ဌိမပညာတော အဓိဂတပညာဘာဝတော။

သာ စ ပဋိပဒါ ကဿစိ ဒုက္ခာ ကိစ္ဆာ ဟောတိ နီဝရဏာဒိပစ္စနီကဓမ္မသမုဒါစာရဂ္ဂဟဏတာယ၊ ကဿစိ တဒဘာဝတော သုခါ အကိစ္ဆာ ဟောတိ၊ အဘိညာပိ ကဿစိ ဒန္ဓာ အသီဃပ္ပဝတ္တိ ဟောတိ အဝိသဒဉာဏတာယ၊ ကဿစိ ခိပ္ပာ သီဃပ္ပဝတ္တိ ဟောတိ ဝိသဒဉာဏတာယာတိ။

ကထံ ဝိပဿနာဝသေန? ယော ရူပါရူပမုခေန ဝိပဿနံ အဘိနိဝိသန္တော စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဥပါဒါရူပံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ အရူပံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ ရူပါရူပံ ပန ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဒုက္ခေန ကသိရေန ကိလမန္တော ပရိဂ္ဂဟဧတဥံ သက္ကောတိ၊ တဿ ဒုက္ခာပဋိပဒါ နာမ ဟောတိ။ ပရိဂ္ဂဟိတရူပါရူပဿ ဝိပဿနာပရိဝါသေ မဂ္ဂပါတုဘာဝဒန္ဓတာယ ဒန္ဓာဘိညာ နာမ ဟောတိ။ တဗ္ဗိပရိယာယေန ဣတရာ ဒွေ ဟောန္တိ။ ဝိပဿနာဝသေန ပန ဘိန္နာယေဝ ပဋိပဒါဘိညာယော ဣဓ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ အဘိသမယာဓိကာရတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ ယေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန ဒေသနာဝိဘာဂေါ ဒဿိတော၊ တေ ပုဂ္ဂလေ ပဋိပဒါဝိဘာဂေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘စတဿော ပဋိပဒါ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၆) ဝုတ္တံ။ ယောဇနာနယော ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

စတူဟိ ပဋိပဒါဘိညာဟိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သဗ္ဗေဝ အနိယမတော ဝဋ္ဋဒုက္ခတော ကိံ နု ခေါ နိယျန္တိ၊ ဥဒါဟု ‘‘ဣမာယ ပဋိပဒါဘိညာယ အယံ ပုဂ္ဂလော နိယျာတိ၊ ဣမာယ ပဋိပဒါဘိညာယ အယံ ပုဂ္ဂလော နိယျာတီ’’တိ နိယမတော စ နိယျာတီတိ ဝိစာရဏာယ သမ္ဘဝတော ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ဣမေဟိ နိဿယေဟိ ဥပနိဿယပစ္စယံ လဘိတွာ ဣမာယ ပဋိပဒါဘိညာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာတီ’’တိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တဏှာစရိတော မန္ဒော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ¶ တဏှာစရိတော မန္ဒော ပုဂ္ဂလော သတိပဋ္ဌာနေဟိ နိဿယေဟိ ဥပနိဿယပစ္စယံ လဘိတွာ သတိန္ဒြိယေန သတိန္ဒြိယာဓိကေန အရိယမဂ္ဂေန ဒုက္ခာပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာတိ၊ တဏှာစရိတော ဥဒတ္တော ပုဂ္ဂလော ဈာနေဟိ နိဿယေဟိ ဥပနိဿယပစ္စယံ လဘိတွာ သမာဓိန္ဒြိယေန သမာဓိန္ဒြိယာဓိကေန အရိယမဂ္ဂေန ဒုက္ခာပဋိပဒါခိပ္ပာဘိညာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာတိ ¶ ၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော မန္ဒော ပုဂ္ဂလော သမ္မပ္ပဓာနေဟိ နိဿယေဟိ ဥပနိဿယပစ္စယံ လဘိတွာ ဝီရိယိန္ဒြိယေန ဝီရိယိန္ဒြိယာဓိကေန အရိယမဂ္ဂေန သုခါပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာတိ၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော ဥဒတ္တော ပုဂ္ဂလော သစ္စေဟိ နိဿယေဟိ ဥပနိဿယပစ္စယံ လဘိတွာ ပညိန္ဒြိယေန ပညိန္ဒြိယာဓိကေန အရိယမဂ္ဂေန သုခါပဋိပဒါခိပ္ပာဘိညာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာတိ ယထာဝုတ္တပဋိပဒါဝိဘာဂေနေဝ စတ္တာရော ပဋိပန္နကပုဂ္ဂလာ၊ တံ ပန ပဋိပဒါဝိဘာဂံ သဒ္ဓိံ ဟေတုပါယဖလေဟိ ဒဿေတုံ ‘တဏှာစရိတော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၆) –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တဏှာစရိတောတိ တဏှာယ နိဗ္ဗတ္တိတံ စရိတံ ဧတဿ ပုဂ္ဂလဿာတိ တဏှာစရိတော။ မန္ဒောတိ မန္ဒိယာယ အဝိဇ္ဇာယ သမန္နာဂတောတိ မန္ဒော၊ မောဟာဓိကပုဂ္ဂလော။ ဥဒတ္တောတိ ဥဒအတ္တော၊ ဥဠာရပညောတိ အတ္ထော။ ဥဠာရံ ဖလံ ဒေတီတိ ဥဒေါ၊ ကော သော? ပဝိစယော၊ အတ္တနိ နိဗ္ဗတ္တောတိ အတ္တော၊ ဥဒေါ အတ္တော ယဿ ပုဂ္ဂလဿာတိ ဥဒတ္တောတိ ဝစနတ္ထော ကာတဗ္ဗော။

ပဌမာယ ပဋိပဒါယ ဟေတု နာမ တဏှာစရိတတာ၊ မန္ဒပညတာ စ၊ ဥပါယော သတိန္ဒြိယံ၊ သဗ္ဗာသမ္ပိ ဖလံ နိယျာနမေဝ။ ဒုတိယာယ ပဋိပဒါယ ဟေတု နာမ တဏှာစရိတတာ၊ ဥဒတ္တပညတာ စ၊ ဥပါယော ဝီရိယိန္ဒြိယံ။ တတိယာယ ပဋိပဒါယ ဟေတု နာမ ဒိဋ္ဌိစရိတတာ၊ မန္ဒပညတာ စ၊ ဥပါယော သမာဓိန္ဒြိယံ။ စတုတ္ထိယာ ပဋိပဒါယ ဟေတု နာမ ဒိဋ္ဌိစရိတတာ၊ ဥဒတ္တပညတာ စ၊ ဥပါယော ပညိန္ဒြိယန္တိ ဟေတုပါယဖလာနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။

ဧတ္ထ စ ဒိဋ္ဌိစရိတော ဥဒတ္တော ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ နာမ၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော မန္ဒော စေဝ တဏှာစရိတော ဥဒတ္တော စ ဝိပဉ္စိတညူ နာမ၊ တဏှာစရိတော မန္ဒော ပုဂ္ဂလော နေယျော နာမ၊ တသ္မာ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ ဥဂ္ဃဋိတညုဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဿရဏံ ဒေသယတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒိဝေနေယျတ္တယဿ ဘေဒဒဿနေန နိဿရဏံ ဒေသယတိ၊ ‘‘အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဒေသယတိ၊ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဒေသယတီ’’တိ ဒေသနာဝိဘာဂေါ ဒဿိတော။ ‘‘တတ္ထ စတဿော ¶ ပဋိပဒါ’’တိအာဒိနာ ပဋိပဒါဘေဒဒဿနေန ‘‘တဏှာစရိတော မန္ဒော ပုဂ္ဂလော၊ တဏှာစရိတော ဥဒတ္တော ¶ ပုဂ္ဂလော၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော မန္ဒော ပုဂ္ဂလော၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော ဥဒတ္တော ပုဂ္ဂလော’’တိ စတုဓာ ဘိန္နံ တဏှာစရိတမန္ဒာဒိကံ ပုဂ္ဂလစတုက္ကံ ဒဿိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ စတူဟိ ပဋိပဒါဘိညာဟိ စတုဓာ ဘိန္နံ တဏှာစရိတမန္ဒစတုက္ကံ အတ္ထနယယောဇနာယ ဒုတိယာယ ဝိသယံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဘော တဏှာစရိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တဏှာယ သမာဓိပဋိပက္ခတ္တာ တဏှာစရိတာ မန္ဒဥဒတ္တာ ဥဘော ပုဂ္ဂလာ သမထပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဝိပဿနာယ ဥပနိဿယံ လဘိတွာ ရာဂဝိရာဂါယ မဂ္ဂပညာယ နိယျန္တိ စေတောဝိမုတ္တိယာ သေက္ခဖလဘာဝါယ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိသဟိတေနေဝ သမ္မာသမာဓိနာ နိယျာနံ ဘဝတိ၊ န သမ္မာသမာဓိနာ ဧဝ၊ တသ္မာ ဒိဋ္ဌိစရိတာ မန္ဒဥဒတ္တာ ဥဘော ပုဂ္ဂလာ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမေန သမထေန အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါယ မဂ္ဂပညာယ နိယျန္တိ ပညာဝိမုတ္တိယာ အသေက္ခဖလဘာဝါယာတိ စတ္တာရောပိ ပုဂ္ဂလာ ဒုဝိဓာယေဝ ဘဝန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ရာဂဝိရာဂါယာတိ ရဉ္ဇတီတိ ရာဂေါ၊ သော ဝိရဇ္ဇတိ ဧတာယာတိ ဝိရာဂါ၊ ရာဂဿ ဝိရာဂါ ရာဂဝိရာဂါ၊ တာယ ရာဂဝိရာဂါယ။ စေတောတိ စိတ္တပ္ပဘေဒေန စ သမာဓိ ဝုစ္စတိ ယထာ ‘‘စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၁၉၂၊ မိ။ ပ။ ၂။၁။၉။)။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝသေန ပဋိပက္ခတော ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ၊ စေတသာ စိတ္တေန သမာဓိနာ ဝိမုစ္စတီတိ စေတောဝိမုတ္တိ၊ စေတော ဧဝ ဝါ ဝိမုတ္တိ စေတောဝိမုတ္တိ၊ အနာဂါမိဖလသမာဓိ။ အနာဂါမိပုဂ္ဂလော ဟိ သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရိတာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ နိယျာတိ။ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါယာတိ အဝိန္ဒိယံ ကာယဒုစ္စရိတာဒိံ ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ ဝိန္ဒိယံ ဝါ ကာယသုစရိတာဒိံ န ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ နိရုတ္တိနယေန။ ဝိရဇ္ဇတိ ဧတာယာတိ ဝိရာဂါ၊ အဝိဇ္ဇာယ ဝိရာဂါ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ၊ တာယ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါယ။ ပကာရေဟိ ဇာနာတီတိ ပညာ၊ ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ၊ ပညာယ ဝိမုစ္စတီတိ ပညာဝိမုတ္တိ၊ ပညာ ဧဝ ဝါ ဝိမုတ္တိ ပညာဝိမုတ္တိ၊ အရဟတ္တဖလပညာ၊ တာယ ပညာဝိမုတ္တိယာ။

‘‘တေသု ကတမေ ပုဂ္ဂလာ ကေန အတ္ထနယေန ဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော ‘‘တတ္ထ ယေ သမထပုဗ္ဗင်္ဂမာဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ‘‘ဥဘော တဏှာစရိတာ’’တိအာဒိနာ ဝိဘတ္တေသု ပုဂ္ဂလေသု ယေ ဥဘော တဏှာစရိတာ မန္ဒဥဒတ္တာ ပုဂ္ဂလာ သမထ…ပေ… နိယျန္တိ၊ တေ ဥဘော တဏှာစရိတာ ¶ မန္ဒဥဒတ္တာ ပုဂ္ဂလာ နန္ဒိယာဝဋ္ဋေန နယေန ဟာတဗ္ဗာ ဂမေတဗ္ဗာ နေတဗ္ဗာ။ ယေ ဥဘော ဒိဋ္ဌိစရိတာ မန္ဒဥဒတ္တာ ပုဂ္ဂလာ ဝိပဿနာ…ပေ… သမထေန နိယျန္တိ၊ တေ ဥဘော ဒိဋ္ဌိစရိတာ ¶ မန္ဒဥဒတ္တာ ပုဂ္ဂလာ သီဟဝိက္ကီဠိတေန နယေန ဟာတဗ္ဗာ ဂမေတဗ္ဗာ နေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

၇။ ‘‘တတ္ထ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိအာဒိနာ ဒေသနာဟာရေန ဒုက္ခာပဋိပဒါဘေဒေန တဏှာစရိတမန္ဒာဒိဘေဒေါ ပုဂ္ဂလော ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘တဿ ဝိဘတ္တာနန္တရံ သွာယံ ဒေသနာဟာရော ကတ္ထ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ကေနစိ အာကာရေန သမ္ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော ‘‘သွာယံ ဟာရော ကတ္ထ သမ္ဘဝတီ’’တိအာဒိမာဟ။ နဝမက္ခဏသမ္ပန္နဿ သတ္ထာ ယံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တသ္မိံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ယာ ဝီမံသာဒိကာ သုတမယာဒိကာ တိဿော ပညာ ဝိဘတ္တာ၊ တာဟိ ပညာဟိ ယေ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒယော တယော ပုဂ္ဂလာ ဝိဘတ္တာ၊ ဣတိ ဝိဘတ္တာကာရေန အယံ ဒေသနာဟာရော သတ္ထာရာ ဒေသေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သမ္ဘဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တတ္ထ သွာယံ ဟာရောတိ ဒေသနာဟာရေန ပဋိပဒါဝိဘာဂေန ဝေနေယျပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါ ဒဿိတော၊ သော အယံ ဒေသနာဟာရော။ ကတ္ထ သမ္ဘဝတီတိ ကတ္ထ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန သမ္ဘဝတီတိ။ ယဿာတိ ယော သော ဝေနေယျော ပစ္စန္တဇာဒီဟိ အဋ္ဌဟိ အက္ခဏေဟိ ဝိမုတ္တော၊ သဝနဓာရဏာဒီဟိ စ သမ္ပတ္တီဟိ သမန္နာဂတော၊ တဿ ဝေနေယျဿ။ သတ္ထာတိ သဒေဝကံ လောကံ သာသတိ အနုသာသတီတိ သတ္ထာ။ ဓမ္မန္တိ ဒေသိတံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ ဓမ္မံ။ ဒေသယတီတိ သင်္ခေပနယဝိတ္ထာရနယေဟိ ဘာသတိ။ အညတရောတိ ဘဂဝတော သာဝကေသု ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ သမတ္ထော သာဝကော။ ဂရုဋ္ဌာနိယောတိ ဂါရဝဿ ဌာနဘူတေဟိ သီလသုတစာဂါဒိဂုဏဝိသေသေဟိ ယုတ္တော မာနိတော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗဝစနော။ သဗြဟ္မစာရီတိ သမံ၊ သဟ ဝါ ဗြဟ္မံ သတ္ထုသာသနံ စရတိ ပဋိပဇ္ဇတီတိ သဗြဟ္မစာရီ။ သဒ္ဓံ လဘတိ ‘‘ယော သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ သော သတ္ထာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ သတ္ထရိ၊ ‘‘သွာက္ခာတော ဝတာယံ ဓမ္မော သာတ္ထော သဗျဉ္ဇနော ဧကန္တပရိပုဏ္ဏော ဧကန္တပရိသုဒ္ဓါ အတ္ထာဝဟော ဟိတာဝဟော သုခါဝဟော ဈာနမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗတ္တကော၊ အမှေဟိ စ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဒေသိတေ ဓမ္မေ စ အစလသဒ္ဓံ လဘတိ၊ သဒ္ဒဟနံ အတ္တနော သန္တာနေ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒေတိ။ တထာ ¶ ‘‘ယော သာဝကော ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ သော သာဝကော သင်္ခေပတော ဝါ ဝိတ္ထာရတော ဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ သမတ္ထော ဝတ ဂရုဋ္ဌာနိယော သဗြဟ္မစာရီ မာနိတော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗဝစနော’’တိ ဒေသကေ သာဝကေ စ ‘‘တာဒိသေန သာဝကေန ဒေသိတော ယော ဓမ္မော၊ သော ဓမ္မော သာတ္ထော သဗျဉ္ဇနော ဧကန္တပရိပုဏ္ဏော ဧကန္တပရိသုဒ္ဓါ အတ္ထာဝဟော ဟိတာဝဟော သုခါဝဟော ဈာနမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗတ္တကော၊ အမှေဟိ စ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ သာဝကေန ဒေသိတဓမ္မေ စ သဒ္ဓံ သဒ္ဒဟနံ အတ္တနော သန္တာနေ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗေ သတ္ထာရာ ဒေသိတဓမ္မေ စေဝ သာဝကေန ဒေသိတဓမ္မေ စ သဒ္ဒဟန္တဿ ဝေနေယျဿ ¶ ယာ ဝီမံသာ၊ ဝီမံသန္တဿ ယာ ဥဿာဟနာ၊ ဥဿဟန္တဿ ယာ တုလနာ၊ တုလယန္တဿ ယာ ဥပပရိက္ခာ၊ သာ အယံ ဝီမံသာဒိကာ ပညာ သဒ္ဓါနုသာရေန ပဝတ္တနတော သုတမယီ ပညာ နာမ။ တတ္ထ ဝီမံသနံ ဝိမံသာ၊ ပါဠိယာ၊ ပါဠိအတ္ထဿ စ ဝီမံသာ။ ဝီမံသတီတိ ဝါ ဝီမံသာ၊ ပဒံ ပဒန္တရေန၊ ပဒတ္ထံ ပဒတ္ထန္တရေန ဝိစာရဏကာ ပညာ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥဿာဟနာဒီသုပိ ဘာဝသာဓနကတ္တုသာဓနာနိ ကာတဗ္ဗာနိ။ ဥဿာဟနာ စ ဥဿာဟေန ဥပတ္ထမ္ဘိကာ ဓမ္မဿ ဓာရဏပရိစယသာဓိကာ ပညာ စ၊ န ဝီရိယံ၊ ဧတ္ထ စ ယာ သုတမတ္တေယေဝ ပဝတ္တာ၊ ဝီမံသာဒိဘာဝံ အပ္ပတ္တာ နိဝတ္တာ၊ သာ သုတမယီ ပညာ န ဟောတိ။ ယာ စ သုတွာ ဝီမံသိတွာ ဥဿာဟနာဒိဘာဝံ အပ္ပတ္တာ နိဝတ္တာ၊ ယာ စ သုတွာ ဝီမံသိတွာ ဥဿဟိတွာ တုလနာဒိဘာဝံ အပ္ပတ္တာ နိဝတ္တာ၊ ယာ စ သုတွာ ဝီမံသိတွာ ဥဿဟိတွာ တုလယိတွာ ဥပပရိက္ခနဘာဝံ အပ္ပတ္တာ နိဝတ္တာ၊ သာပိ ပညာ န သုတမယီ ပညာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယာ ပန သုတွာ သဒ္ဒဟန္တဿ ဝီမံသာ၊ ဝီမံသန္တဿ ဥဿာဟနာ၊ ဥဿဟန္တဿ တုလနာ၊ တုလယန္တဿ ဥပပရိက္ခာ ဟောတိ၊ အယံ သုတမယီ ပညာ နာမ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

သုတမယီ ပညာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ စိန္တာမယီ ပညာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော သုတမယိယာ ပညာယ ဝိဘဇနာနန္တရံ စိန္တာမယိံ ပညံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တထာ သုတေန နိဿယေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုတန္တိ သုယျတေ ပရိယတ္တိဓမ္မောတိ သုတော၊ သဝနံ ပရိယတ္တိဓမ္မဿာတိ ဝါ သုတံ၊ ဒုဝိဓမ္ပိ သုတံ။ နိဿယေန ဥပနိဿာယာတိ အတ္ထော။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ စေတံ ‘‘သုတေန နိဿယေနာ’’တိ ကရဏဝစနံ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဣဒံ ပါဏာတိပါတာဒိဝိရမနံ သီလနဋ္ဌေန သီလံ၊ အယံ ဧကဂ္ဂတာ သမာဒဟနဋ္ဌေန သမာဓိ ¶ ၊ ဣမာနိ ဘူတုပါဒါနိ ရုပ္ပနဋ္ဌေန ရူပါနိ၊ ဣမေ ဖဿာဒယော နမနဋ္ဌေန နာမာနိ၊ ဣမေ ရူပါဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓာ’’တိ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ပီဠနာဒိသဘာဝဿ ဝီမံသနာဘူတာ ပညာ ဝီမံသာ နာမ။ တေသံယေဝ သီလသမာဓိအာဒီနံ သီလတိ ပတိဋ္ဌဟတိ ဧတ္ထာတိ သီလန္တိအာဒိဝစနတ္ထံ ပုစ္ဆိတွာ သဘာဂလက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာနံ တုလေတွာ ဝိယ ဂဟဏပညာ တုလနံ နာမ။ တေသံယေဝ သီလသမာဓိအာဒီနံ ဓမ္မာနံ သဘာဝလက္ခဏံ အဝိဇဟိတွာ အနိစ္စတာဒုက္ခတာဒိနမနရုပ္ပနာဒိသပ္ပစ္စယသင်္ခတာဒိအာကာရေ ဝိတက္ကေတွာ ဥပပရိက္ခဏပညာ ဧဝ ဥပပရိက္ခာ နာမာတိ ဝိသေသတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သုတဓမ္မဿ ဓာရဏပရိစယဝသေန ပဝတ္တနတော သုတမယီ ပညာ ဥဿာဟနာ ဇာတာ ဝိယ န စိန္တာမယီ ပညာ စိန္တိတဿ ဓာရဏပရိစယဝသေန အပ္ပဝတ္တနတောတိ ‘‘ဥဿာဟနာ’’တိ န ဝုတ္တံ။

သုတမယီ ပညာ စေဝ စိန္တာမယီ ပညာ စ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ ဘာဝနာမယီ ပညာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ကာရဏဘူတာနံ ဒွိန္နံ သုတမယိစိန္တာမယိပညာနံ ဒဿနာနန္တရံ ¶ ဖလဘူတံ ဘာဝနာမယိံ ပညံ ဝိဘဇန္တော ‘‘ဣမာဟိ ဒွီဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣမာဟိ ဒွီဟိ ပညာဟီတိ သုတမယိစိန္တာမယိပညာဟိ ကာရဏဘူတာဟိ။ သုတမယိပညာယ ဝါ စိန္တာမယိပညာယ ဝါ ဥဘယတ္ထ ဝါ ဌိတောယေဝ ယောဂါဝစရော ဝိပဿနံ အာရဘတီတိ။ မနသိကာရသမ္ပယုတ္တဿာတိ ရူပါရူပေသု ပရိဂ္ဂဟာဒိဝသေန သင်္ခါရေသု အနိစ္စတာဒိဝသေန မနသိကာရေန သမ္မာ ပကာရေဟိ ယုတ္တပ္ပယုတ္တဿ။ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ- ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိသမ္ပာဒနေန ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကန္တဿ ယောဂါဝစရဿ သန္တာနေ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိသင်္ခါတံ ယံ အရိယမဂ္ဂဉာဏံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏဒဿနဘူမိယံ ဝါ ဘာဝနာဘူမိယံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဘာဝနာမယီ ပညာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဒိပိ ပဌမမဂ္ဂဉာဏံ ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနတော ‘‘ဒဿန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဘာဝနာဝသေန ပန ပဝတ္တနတော ‘‘ဘာဝနာမယီ ပညာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒဿနဘူမီတိ ပဌမမဂ္ဂဖလာနိ၊ သေသာနိ ‘‘ဘာဝနာဘူမီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။

၈။ အမှာကာစရိယ တုမှေဟိ ‘‘ယဿ သတ္ထာ ဝါ’’တိအာဒိနာ သုတမယိပညာဒိကာ ဝိဘတ္တာ၊ ဧဝံ သတိ သုတေန ဝိနာ စိန္တာမယီ ပညာ နာမ န ဘဝေယျ၊ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပန သုတေန ဝိနာ စိန္တာမယီ ပညာ ဟောတွေဝါတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ တသ္မိံ သင်္ဂဟေတွာ ပကာရန္တရေန ဝိဘဇိတုံ ‘‘ပရတောဃောသာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ¶ ပရတောဃောသာတိ ပရတော ပဝတ္တော ဒေသနာဃောသော ပစ္စယော ဧတိဿာတိ ပရတောဃောသာ။ ပစ္စတ္တသမုဋ္ဌိတာတိ ပတိ ဝိသုံ အတ္တနိယေဝ သမုဋ္ဌိတာ။ ယောနိသောမနသိကာရာတိ တေသံ တေသံ စိန္တေတဗ္ဗာနံ ရူပါဒီနံ ဓမ္မာနံ ရုပ္ပနနမနာဒိသဘာဝပရိဂ္ဂဏှနာဒိနာ ဥပါယေန ပဝတ္တမနသိကာရာ စိန္တာမယီ ပညာ နာမ၊ ဣမိနာ သာဝကာပိ သာမညတော ဂဟိတာ၊ တထာပိ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံယေဝ ဝုတ္တတ္တာ သာဝကာ ဣဓ ဂဟိတာ၊ တသ္မာ ပုရိမနယော ယုတ္တတရော။ ပရတောတိ ဓမ္မဒေသကတော ပဝတ္တေန ဓမ္မဒေသနာဃောသေန ဟေတုနာ ယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္စတ္တသမုဋ္ဌိတေန၊ ယောနိသောမနသိကာရေန စ ဟေတုနာ ယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဘာဝနာဝသေန ပဝတ္တနတော ဘာဝနာမယီ ပညာ နာမ၊ ဣမိနာ သာဝကာပိ သာမညတော ဂဟိတာ၊ တထာပိ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံယေဝ ဝုတ္တတ္တာ သာဝကာ ဣဓ ဂဟိတာ၊ တသ္မာ ပုရိမနယော ယုတ္တတရော။ ပရတောတိ ဓမ္မဒေသကတော ပဝတ္တေန ဓမ္မဒေသနာဃောသေန ဟေတုနာ ယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္စတ္တသမုဋ္ဌိတေန၊ ယောနိသောမနသိကာရေန စ ဟေတုနာ ယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဘာဝနာဝသေန ပဝတ္တနတော ဘာဝနာမယီ ပညာ နာမာတိ ဝိဘဇိတွာ ပဏ္ဍိတေဟိ ဉေယျာတိ ဝိတ္ထာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထံ ဉာတုံ ဣစ္ဆန္တေဟိ ‘‘ဧဝံ ပဋိပဒါဝိဘာဂေနာ’’တိအာဒိနာ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၉) အဋ္ဌကထာဝစနေန ဇာနိတဗ္ဗော။

သုတမယိပညာဒိကာ ¶ တိဿော ပညာ အာစရိယေန နာနာနယေဟိ ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘တာသု ယဿ ဧကာ ဝါ ဒွေ ဝါ ပညာ အတ္ထိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ကောနာမော၊ ယဿ ဧကာပိ နတ္ထိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ကောနာမော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော ယဿ အယံ ပညာ၊ ဣမာ ဝါ အတ္ထိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ဣတ္ထန္နာမော၊ ယဿ နတ္ထိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ဣတ္ထန္နာမောတိ ပဋိပဒါပညာပ္ပဘေဒေန ပုဂ္ဂလံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘ယဿ ဣမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ယဿ အတိတိက္ခပညဿ သုတမယီ ပညာ စေဝ စိန္တာမယီ ပညာ စ ဣမာ ဒွေ ပညာ အတ္ထိ၊ အယံ အတိတိက္ခပညော ဥဒ္ဒေသမတ္တေနေဝ ဇာနနတော ဥဂ္ဃဋိတညူ နာမ။ ယဿ နာတိတိက္ခပညဿ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသေဟိ သုတမယီ ပညာ အတ္ထိ၊ စိန္တာမယီ ပညာ နတ္ထိ၊ အယံ နာတိတိက္ခပညော ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသေဟိ ဇာနနတော ဝိပဉ္စိတညူ နာမ။ ယဿ မန္ဒပညဿ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသေဟိ နေဝ သုတမယီ ပညာ အတ္ထိ၊ န စိန္တာမယီ ပညာ စ၊ အယံ မန္ဒပညော ¶ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသပဋိနိဒ္ဒေသေဟိ ဇာနနတော နိရဝသေသဝိတ္ထာရဒေသနာယ နေတဗ္ဗတော နေယျော နာမာတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒါနိ ယဒတ္ထံ ဣမာ ပညာ ဥဒ္ဓဋာ၊ တမေဝ ဝေနေယျပုဂ္ဂလဝိဘာဂံ ယောဇေတွာ ဒဿေတုံ ‘ယဿာ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၈) ဝုတ္တံ။

၉။ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ ဥဂ္ဃဋိတညုဿာ’’တိအာဒိနာ ဒေသနံ ဝိဘာဝေတိ၊ ‘‘တတ္ထ စတဿော ပဋိပဒါ’’တိအာဒိနာ ပဋိပဒါဝိဘာဂေဟိ၊ ‘‘သွာယံ ဟာရော’’တိအာဒိနာ ဉာဏဝိဘာဂေဟိ စ ဒေသနာဘာဇနံ ဝေနေယျတ္တယံ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ယာယ ဒေသနာပါဠိယာ ဒေသနာဟာရံ ယောဇေတုံ ပုဗ္ဗေ ‘ဓမ္မံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမီ’တိအာဒိနာ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယဘာဝေန ယာ ပါဠိဒေသနာ နိက္ခိတ္တာ၊ သာ ပါဠိဒေသနာ ဒေသနာဟာရေန နိဒ္ဓါရိတေသု အဿာဒါဒီသု အတ္ထေသု ကိမတ္ထံ ဒေသယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမံ အတ္ထံ ဒေသယတီ’’တိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သာယံ ဓမ္မဒေသနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

တတ္ထ သာယံ ဓမ္မဒေသနာတိ ယာ ဓမ္မဒေသနာ အာဒိကလျာဏာဒိကာ ပုဗ္ဗေ ဒေသနာဟာရဿ ဝိသယဘာဝေန နိက္ခိတ္တာ၊ သာယံ ဓမ္မဒေသနာ အဿာဒါဒီသု ကိမတ္ထံ ဒေသယတီတိ ကထေတုကာမတာယ ပုစ္ဆတိ၊ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒေသယတီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ တာနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဒုက္ခံ သမုဒယံ နိရောဓံ မဂ္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဝတ္တိပဝတ္တကနိဝတ္တိနိဝတ္တနုပါယဘာဝေန အဝိပရီတဘာဝတော ‘‘သစ္စာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။

ယဿံ ဒေသနာယံ သစ္စာနိ ဒေသနာဟာရေန နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ သာ ဒေသနာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒေသယတီတိ ¶ ယုတ္တံ ဟောတု။ ယဿံ ဒေသနာယံ အဿာဒါဒယော နိဒ္ဓါရိတာ၊ သာ ဒေသနာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒေသယတီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဟေဋ္ဌာ စ အဿာဒါဒယော နိဒ္ဓါရိတာ၊ တသ္မာ ‘‘အဿာဒါဒယော’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘အာဒီနဝေါ ဖလဉ္စ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒေသနာဟာရေန သံဝဏ္ဏနာနယေန ဒေသနာယံ နိဒ္ဓါရိတော အာဒီနဝေါ စေဝ ဖလဉ္စ ဒုက္ခသစ္စံ ဟောတိ၊ အဿာဒေါ သမုဒယသစ္စံ၊ နိဿရဏံ နိရောဓသစ္စံ၊ ဥပါယော စေဝ အာဏတ္တိ စ မဂ္ဂသစ္စံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒေသယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ။

တဏှာဝဇ္ဇာ ¶ တေဘူမကဓမ္မာ ဒုက္ခံ၊ တေ စ အနိစ္စာဒီဟိ ပီဠိတတ္တာ အာဒီနဝါယေဝ။ ဖလန္တိ ဒေသနာယ ဖလံ လောကိယံ၊ န လောကုတ္တရံ၊ တသ္မာ ဒုက္ခန္တိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ အဿာဒေါတိ တဏှာဿာဒဿ ဂဟိတတ္တာ ‘‘အဿာဒေါ သမုဒယော’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အဿာဒေကဒေသော ဒုက္ခမေဝ၊ အဿာဒေကဒေသော ဒုက္ခဉ္စေဝ သမုဒယော စ။ သဟ ဝိပဿနာယ အရိယမဂ္ဂေါ စ ဘဂဝတော အာဏတ္တိ စ ဒေသနာယ ဖလာဓိဂမဿ ဥပါယဘာဝတော ‘‘ဥပါယော၊ အာဏတ္တိ စ မဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ နိဿရဏေကဒေသောပိ မဂ္ဂေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ယာ ဒေသနာ ဝိသေသတော ဒေသယတိ၊ ကတမာ သာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဝိသေသံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဣဒံ ဓမ္မစက္က’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုစ္စမာနံ ဓမ္မစက္ကံ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဝိသေသတော ဒေသယတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ယာ ဒေသနာ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဝိသေသတော ဒေသယတိ၊ တဿာ ဒေသနာယ ဓမ္မစက္ကဘာဝံ ကိံ ဘဂဝါ အာဟာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဇာတိပိ ဒုက္ခာ’’တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၄) တဏှာဝဇ္ဇံ ဇာတိအာဒိကံ တေဘူမကဓမ္မဇာတံ ဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝေန၊ ဒုက္ခဒုက္ခာဒိဘာဝေန စ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ မေတိ မယာ ပဝတ္တိတန္တိ ယောဇနာ။ ဘိက္ခဝေတိ သဝနေ ဥဿာဟံ ဇနေတုံ အာလပတိ။ ဗာရာဏသိယန္တိ ဗာရာဏသီနဂရဿ အဝိဒူရေ။ ဣသိပတနေတိ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဣသနတော ဂဝေသနတော ‘‘ဣသီ’’တိ ဝေါဟရိတာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပတနဋ္ဌာနေ။ မိဂဒါယေတိ မိဂါနံ အဘယဒါနဋ္ဌာနေ ကာရိတေ အဿမေဝ။

အနုတ္တရန္တိ ဥတ္တရိတရာဘာဝေန အနုတ္တရံ အနတိသယံ။ ဓမ္မစက္ကန္တိ သတိပဋ္ဌာနာဒိကေ သဘာဝဓာရဏာဒိနာ အတ္ထေန ဓမ္မော စေဝ ပဝတ္တနဋ္ဌေန စက္ကဉ္စာတိ ဓမ္မစက္ကံ။ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ အပ္ပဋိသေဓနီယံ။ ကသ္မာ? ဇနကဿ ဘဂဝတော ဓမ္မိဿရတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ၊ ဇညဿ စ အနုတ္တရတ္တာ ကောဏ္ဍညာဒီနဉ္စေဝ အဋ္ဌာရသဗြဟ္မကောဋိယာ စ စတုသစ္စပဋိဝေဓသာဓနတော စ။ ‘‘ကေန အပ္ပဋိဝတ္တိယ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သမဏေန ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမဏေနာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇမတ္တူပဂတေန ¶ ။ ဗြာဟ္မဏေနာတိ ဇာတိဗြာဟ္မဏေန။ ပရမတ္ထာနဉှိ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ပဋိသေဓနေ စိတ္တုပ္ပာဒါနုပ္ပဇ္ဇနမ္ပိ နတ္ထိ။ ဒေဝေနာတိ ဆကာမာဝစရဒေဝေန။ ဗြဟ္မုနာတိ ရူပဗြဟ္မာ ဂဟိတာ။ ‘‘သမဏေန ဝါ ¶ …ပေ… ဗြဟ္မုနာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အဝတွာ‘‘ကေနစီ’’တိ ဝုတ္တဝစနေန အဝသေသခတ္တိယဂဟပတိပရိသဇနာ သင်္ဂဟိတာ။ တသ္မာ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဂဟပတိသမဏစာတုမဟာရာဇိကတာဝတိံသမာရဗြဟ္မပရိသာ အဋ္ဌဝိဓာပိ ပဋိသေဓေတုံ အသမတ္ထာယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လောကသ္မိန္တိ သတ္တသမူဟေ ဓမ္မစက္ကာဓာရေ။

‘‘ဒွါဒသ ပဒါနိ သုတ္တ’’န္တိ ဂါထာနုရူပံ ဓမ္မစက္ကသုတ္တေ ပဒါနိ ဝိဘဇန္တော ‘‘တတ္ထ အပရိမာဏာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဓမ္မစက္ကဒေသနာယံ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၃ အာဒယော၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀)။ ‘‘အပရိမာဏာ အက္ခရာ အပရိမာဏာ ပဒါ’’တိ အဝတွာ ‘‘အပရိမာဏာ ပဒါ အပရိမာဏာ အက္ခရာ’’တိ ဥပ္ပဋိပါဋိဝစနေဟိ ယေဘုယျေန ပဒသင်္ဂဟိတာနီတိ ဒဿေတိ။ ပဒါ၊ အက္ခရာ၊ ဗျဉ္ဇနာတိ စ လိင်္ဂဝိပလ္လာသာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ဧတဿေဝ အတ္ထဿာတိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရဿ စတုသစ္စသင်္ခါတဿ အတ္ထဿေဝ သင်္ကာသနာ ပကာသနာ ပကာသနာကာရော ပညတ္တာကာရောတိ အာကာရဝန္တအာကာရသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ။ သင်္ကာသနာကာရောတိ စ သင်္ကာသနီယဿ အတ္ထဿ အာကာရော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဣတိပီတိ ဣတိ ဣမိနာ ပကာရေနပိ၊ ဣမိနာ ပကာရေနပိ ဣဒံ ဇာတိအာဒိကံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အယန္တိ ကာမတဏှာဒိဘေဒါ အယံ တဏှာ။ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တနဿ ဟေတုဘာဝတော ဒုက္ခသမုဒယော။ အယန္တိ သဗ္ဗသင်္ခတတော နိဿဋာ အယံ အသင်္ခတာ ဓာတု။ ဒုက္ခနိရောဓောတိ ဇာတိအာဒိပ္ပဘေဒဿ ဒုက္ခဿ အနုပ္ပာဒနနိရောဓပစ္စယတ္တာ ဒုက္ခနိရောဓော။ အယန္တိ သမ္မာဒိဋ္ဌာဒိကော အဋ္ဌင်္ဂိကော အရိယော မဂ္ဂေါ။ ဒုက္ခနိရောဓဘူတံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဂတတ္တာ၊ ဒုက္ခနိရောဓပ္ပတ္တိယာ ပဋိပဒါဘာဝတော စ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

‘‘တတ္ထ အပရိမာဏာ’’တိအာဒိနာ ဗျဉ္ဇနပဒအတ္ထပဒါနိ ဝိဘဇိတွာ တေသံ အညမညံ ဝိသယိဝိသယဘာဝေန သမ္ဗန္ဓဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဘဂဝါ ကိံ သာမညေဟိ အက္ခရာဒီဟိ သင်္ကာသေတိ ဝါ ပကာသေတိ ဝါ၊ ဥဒါဟု ယထာရဟံ သင်္ကာသေတိ ပကာသေတီတိအာဒိဝိစာရဏာယ သမ္ဘဝတော ဝိသယဝိသယိဘာဝေန သမ္ဗန္ဓဘာဝံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’’တိ ကသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ နနု ‘‘ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိအာဒီသု ¶ ပဒေနေဝ ဒုက္ခသစ္စတ္ထတ္တာဒိကော သင်္ကာသိတဗ္ဗောတိ? သစ္စံ၊ ပဒါဝယဝဿ ပန အက္ခရဿ ဂဟဏမုခေနေဝ အက္ခရသမုဒါယဿပိ ပဒဿ ¶ ဂဟဏံ ဟောတိ၊ ပဒေ ဂဟိတေ စ ဒုက္ခသစ္စတ္ထာဒိကာဝဗောဓော ဟောတွေဝ၊ ဧဝံ သတိ ပဒေနေဝ သိဇ္ဈနတော အက္ခရော ဝိသုံ န ဂဟေတဗ္ဗောတိ? န၊ ဒုက္ခသစ္စတ္ထာဒိကာဝဗောဓဿ ဝိသေသုပ္ပတ္တိဘာဝတော။ ဒု-ဣတိ အက္ခရေန ဟိ အနေကုပဒ္ဒဝါဓိဋ္ဌာနဘာဝေန ကုစ္ဆိတတ္ထော ဂဟိတော၊ ခ-ဣတိ အက္ခရေန ဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝဝိရဟေန တုစ္ဆတ္ထောတိ ဧဝမာဒိကာဝဗောဓဿ ဝိသေသုပ္ပတ္တိ ဘဝတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဒတ္ထဂဟဏဿ ဝိသေသာဓာနံ ဇာယတီ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၉)။ ပဒပရိယောသာနေ ဝါကျပရိယောသာနာဘာဝတော အက္ခရေဟိ သံခိတ္တေန ဒီပိယမာနော အတ္ထော ပဒေဟိ ပကာသိတောဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဒေဟိ ပကာသေတီ’’တိ။ ဝါကျပရိယောသာနေ ပန သင်္ကာသိတော ပကာသိတော အတ္ထော ဝိဝရိတော ဝိဝဋော ကတောဝါတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝိဝရတီ’’တိ။ ပကာရေဟိ စ ဝါကျဘေဒေ ကတေ သော အတ္ထော ဝိဘတ္တော နာမာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အာကာရေဟိ ဝိဘဇတီ’’တိ။ ဝါကျာဝယဝါနံ ပဒါနံ ပစ္စေကံ နိဗ္ဗစနဝိဘာဂေ ကတေ သော အတ္ထော ပါကဋော ကတောဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိရုတ္တီဟိ ဥတ္တာနီကရောတီ’’တိ။ ကတနိဗ္ဗစနေဟိ ဝါကျာဝယဝေဟိ ဝိတ္ထာရဝသေန နိရဝသေသတော ဒေသိတေဟိ ဝေနေယျသတ္တာနံ စိတ္တေ ပရိသမန္တတော တောသနံ ဟောတိ၊ ပညာတေဇနဉ္စာတိ အာဟ ‘‘နိဒ္ဒေသေဟိ ပညပေတီ’’တိ။

‘‘ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’’တိအာဒီသု ‘‘ဘဂဝါ ဧဝါ’’တိ ဝါ ‘‘အက္ခရေဟိ ဧဝါ’’တိ ဝါ အဝဓာရဏေ ယောဇိတေ ‘‘သာဝကော န သင်္ကာသေတိ၊ ပဒါဒီဟိ န သင်္ကာသေတီ’’တိ အတ္ထော ဘဝေယျ၊ သာဝကော စ သင်္ကာသေတိ၊ ပဒါဒီဟိ စ သင်္ကာသေတိ။ ကတ္ထ အဝဓာရဏံ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ စေ? ‘‘ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတိယေဝါ’’တိ အဝဓာရဏံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ သာဝကေန သင်္ကာသိတော ဝါ ပဒါဒီဟိ သင်္ကာသိတော ဝါ အတ္ထော သင်္ဂဟိတော ဟောတိ။ အတ္ထပဒါနဉ္စ အက္ခရာဒိနာနာဝိသယတာ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ တေန ဧကာနုသန္ဓိကေ သုတ္တေ ဆဠေဝ အတ္ထပဒါနိ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာနိ၊ အနေကာနုသန္ဓိကေ သုတ္တေ အနုသန္ဓိဘေဒေန ဝိသုံ ဝိသုံ ဆ ဆ အတ္ထပဒါနိ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာနိ။

‘‘ဆသု ¶ ဗျဉ္ဇနပဒေသု ကတမေန ဗျဉ္ဇနပဒေန ကတမံ ကိစ္စံ သာဓေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ ကိစ္စံ၊ ဣမိနာ ဣဒံ ကိစ္စံ သာဓေတီ’’တိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ စ ပဒေဟိ စ ဥဂ္ဃဋေတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ အက္ခရာဒီသု ဗျဉ္ဇနပဒေသု။ ဥဂ္ဃဋေတီတိ ဥဂ္ဃဋနကိစ္စံ သာဓေတီတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ ဒေသနာဝ ဥဂ္ဃဋနကိစ္စံ သာဓေတိ၊ ဘဂဝါ ပန ဒေသနာဇနကတ္တာ ဥဂ္ဃဋနကိစ္စံ သာဓေတီတိ ဝုစ္စတိ။ သေသေသုပိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဥဂ္ဃဋနကိစ္စသာဓိကာ ဒေသနာယေဝ ကိံ ဝိပဉ္စနဝိတ္ထာရဏကိစ္စသာဓိကာ ဒေသနာဇနကတ္တာ၊ ဥဒါဟု ဝိသုံ ဝိသုံ ကိစ္စသာဓိကာ အညာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော ဝိသုံ ဝိသုံ ကိစ္စသာဓိကာ အညာ ¶ ဒေသနာတိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဥဂ္ဃဋနာ အာဒီ’’တိအာဒိမာဟ။ အထ ဝါ ‘‘ကတမာ ဥဂ္ဃဋနာ၊ ကတမာ ဝိပဉ္စနာ၊ ကတမာ ဝိတ္ထာရဏာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထ ဥဂ္ဃဋနာ အာဒီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဥဂ္ဃဋနာဒိကိစ္စသာဓိကာသု ဒေသနာသု။ ဥဂ္ဃဋနာတိ ဥဂ္ဃဋနကိစ္စသာဓိကာ ဒေသနာ အာဒိဒေသနာ ဟောတိ။ ဝိပဉ္စနာတိ ဝိပဉ္စနကိစ္စသာဓိကာ ဒေသနာ မဇ္ဈေဒေသနာ ဟောတိ။ ဝိတ္ထာရဏာတိ ဝိတ္ထာရဏကိစ္စသာဓိကာ ဒေသနာ ပရိယောသာနဒေသနာ ဟောတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဥဂ္ဃဋိယန္တော ဥဒ္ဒိသိယမာနော ပရိယတ္တိအတ္ထဘူတော ဓမ္မဝိနယော ကတမံ ပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ၊ ဝိပဉ္စိယန္တော နိဒ္ဒိသိယမာနော ပရိယတ္တိအတ္ထဘူတော ဓမ္မဝိနယော ကတမံ ပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ၊ ဝိတ္ထာရိယန္တော ပဋိနိဒ္ဒိသိယမာနော ပရိယတ္တိအတ္ထဘူတော ဓမ္မဝိနယော ကတမံ ပုဂ္ဂလံ ဝိနေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သောယံ ဓမ္မဝိနယော’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ ‘အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’တိအာဒီနံ ဆန္နံ ဗျဉ္ဇနပဒါနံ ဗျာပါရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အတ္ထပဒါနံ ဗျာပါရံ ဒဿေတုံ ‘သောယံ ဓမ္မဝိနယော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၉) ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိယန္တော ဥဒ္ဒိသိယမာနော ဥဒ္ဒေသပရိယတ္တိအတ္ထဘူတော သော အယံ ဓမ္မဝိနယော ဥဂ္ဃဋိတညုပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ၊ တေန ဥဂ္ဃဋိတညုနော ပုဂ္ဂလဿ ဝိနယနေန နံ ဥဂ္ဃဋိယန္တံ ဥဒ္ဒိသိယမာနံ ဥဒ္ဒေသပရိယတ္တိအတ္ထဘူတံ ဝိနယံ ‘‘အာဒိကလျာဏော’’တိ အာဟု။ ဝိပဉ္စိယန္တော နိဒ္ဒိသိယမာနော နိဒ္ဒေသပရိယတ္တိအတ္ထဘူတော သော အယံ ဓမ္မဝိနယော ဝိပဉ္စိတညုပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ၊ တေန ¶ ဝိပဉ္စိတညုပုဂ္ဂလဿ ဝိနယနေန နံ ဝိပဉ္စိယန္တံ နိဒ္ဒိသိယမာနံ နိဒ္ဒေသပရိယတ္တိအတ္ထဘူတံ ဝိနယံ ‘‘မဇ္ဈေကလျာဏော’’တိ အာဟု။ ဝိတ္ထာရိယန္တော ပဋိနိဒ္ဒိသိယမာနော ပဋိနိဒ္ဒေသပရိယတ္တိအတ္ထဘူတော သော အယံ ဓမ္မဝိနယော နေယျံ ပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ ဝိနယနံ ဇနေတိ၊ တေန နေယျဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိနယနေန နံ ဝိတ္ထာရိယန္တံ ပဋိနိဒ္ဒိသိယမာနံ ပဋိနိဒ္ဒေသပရိယတ္တိအတ္ထဘူတံ ဝိနယံ ‘‘ပရိယောသာနကလျာဏော’’တိ အာဟူတိ ယောဇနတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အထ ဝါ ‘‘အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’’တိအာဒိနာ ဆန္နံ ပဒါနံ ဗျာပါရော ဒဿိတော၊ ဧဝံ သတိ အတ္ထော နိဗျာပါရော သိယာ၊ အတ္ထော စ နိပ္ပရိယာယတော သဗျာပါရောယေဝါတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘သောယံ ဓမ္မဝိနယော’’တိအာဒိ။ ဧတေန အတ္ထောယေဝ မုချတော ဝေနေယျတ္တယဿ ဝိနယနကိစ္စံ သာဓေတိ၊ အတ္ထဝါစကော ပန သဒ္ဒေါ ဌာနူပစာရတော ဝေနေယျတ္တယဿ ဝိနယနကိစ္စံ သာဓေတီတိ ဒဿေတိ။ ပဒပရမဿ ပန သစ္စပ္ပဋိဝေဓဿ ပတိဋ္ဌာနာဘာဝတော သော ဣဓ န ဝုတ္တော။ သေက္ခဂ္ဂဟဏေန ဝါ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ ဝိယ နေယျဂ္ဂဟဏေန ပဒပရမဿ ပုဂ္ဂလဿာပိ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ¶ ။ အက္ခရေဟီတိအာဒီသု ကရဏတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ န ဟေတွတ္ထေ။ အက္ခရာဒီနဉှိ ဥဂ္ဃဋနာဒီနိ ပယောဇနာနိယေဝ ဟောန္တိ၊ န ဥဂ္ဃဋနာဒီနံ အက္ခရာဒီနိ ပယောဇနာနီတိ ‘‘အန္နေန ဝသတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ န ဟေတုအတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဟိ အန္နေန ဟေတုနာ ဝသတိ၊ ဝသနေန ဟေတုနာ အန္နံ လဒ္ဓန္တိ ဝသနကိရိယာယ ဖလံ ဝသနကိရိယာယ ဟေတုဘာဝေန ဂဟိတံ။ ‘‘အဇ္ဈေသနေန ဝသတီ’’တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တေနာဟ ‘‘ယဒတ္ထာ စ ကိရိယာ၊ သော ဟေတူ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၉)။ တတ္ထ ယဒတ္ထာတိ သော အန္နာဒိကော အတ္ထော ယဿာ ဝသနာဒိကိရိယာယာတိ ယဒတ္ထာ၊ ဝသနာဒိကိရိယာ၊ သော အန္နာဒိကော အတ္ထော တဿာ ဝသနာဒိကိရိယာယ ဟေတူတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၀။ ‘‘တတ္ထ အပရိမာဏာ ပဒါ’’တိအာဒိနာ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ ဘိက္ခဝေ ဒေသေဿာမီ’’တိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာယ ပါဠိယာ ဒွါဒသပဒသမ္ပတ္တိသင်္ခါတံ တိဝိဓကလျာဏတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဆအတ္ထပဒဆဗျဉ္ဇနပဒဘေဒေန သမ္ပတ္တိသင်္ခါတံ အတ္ထပဒဗျဉ္ဇနပဒကလျာဏတံ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ဆပ္ပဒါနိ အတ္ထော’’တိအာဒိမာဟ။ အထ ဝါ ‘‘ဒွါဒသ ပဒါနိ သုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တာနုရူပံ ‘‘တတ္ထ အပရိမာဏာ’’တိအာဒိနာ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ ဘိက္ခဝေ ဒေသေဿာမီ’’တိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာယ ပါဠိယာ ဒွါဒသပဒတာ ¶ ဒဿေတွာ ‘‘အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏ’’န္တိ ဝုတ္တာနုရူပံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ စာ’’တိအာဒိနာ တဿာ ပါဠိယာ တိဝိဓကလျာဏတာ ဒဿိတာ၊ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တာနုရူပံ တဿာ ပါဠိယာ ဆအတ္ထပဒဗျဉ္ဇနပဒသမ္ပန္နတံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဆပ္ပဒါနိ အတ္ထော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တိဿံ ဒေသနာဟာရဝိသယသင်္ခါတာယံ ပါဠိယံ ဆပ္ပဒါနိ အတ္ထော။ ကတမာနိ ဆပ္ပဒါနိ? သင်္ကာသနာ၊ ပကာသနာ၊ ဝိဝရဏာ၊ ဝိဘဇနာ၊ ဥတ္တာနီကမ္မံ၊ ပညတ္တိ ဣမာနိ ဆပ္ပဒါနိ။ အတ္ထော ယဿ အတ္ထိ တသ္မာ သာတ္ထံ။ တတ္ထာတိ တိဿံ ဒေသနာဟာရဝိသယသင်္ခါတာယံ ပါဠိယံ ဆပ္ပဒါနိ ဗျဉ္ဇနံ။ ကတမာနိ ဆပ္ပဒါနိ? အက္ခရံ၊ ပဒံ၊ ဗျဉ္ဇနံ၊ အာကာရော၊ နိရုတ္တိ၊ နိဒ္ဒေသော ဣမာနိ ဆပ္ပဒါနိ။ ဗျဉ္ဇနံ ယဿ အတ္ထီတိ သဗျဉ္ဇနန္တိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တေနာတိ တဿာ ပါဠိယာ တိဝိဓကလျာဏဆအတ္ထပဒသမ္ပန္နဆဗျဉ္ဇနပဒသမ္ပန္နဋ္ဌေန၊ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… သုဒ္ဓ’’န္တိ ဘဂဝါ အာဟာတိ အတ္ထော။

ကေဝလသဒ္ဒဿ သကလာဒိအတ္ထဝါစကတ္တာ အဓိပ္ပေတတ္ထံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကေဝလန္တိ လောကုတ္တရံ န မိဿံ လောကိယေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အဓိပ္ပေတတ္ထေ ဧကောပိ အတ္ထော ဦနော နတ္ထိ၊ ဝါစကသဒ္ဒေသုပိ အနတ္ထကော ဧကောပိ သဒ္ဒေါ အဓိကော နတ္ထီတိ ပရိပုဏ္ဏံ အနူနံ အနတိရေကံ။ ပရိသုဒ္ဓန္တိ သဒ္ဒဒေါသအတ္ထဒေါသာဒိဝိရဟတော ဝါ ပရိသုဒ္ဓံ၊ ရာဂါဒိမလဝိရဟတော ဝါ ပရိယောဒါတာနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝိသေသာနံ ဥပဋ္ဌိတဋ္ဌာနတ္တာ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိယောဒါတံ။ နိဂ္ဂတံ မလံ ဧတဿ ဓမ္မဿာတိ ¶ နိမ္မလံ။ သဒ္ဒဒေါသာဒိဝိရဟတော ဝါ ရာဂါဒိဝိရဟတော ဝါ သဗ္ဗမလေဟိ အပဂတံ ပရိ သမန္တတော ဩဒါတန္တိ ပရိယောဒါတံ။ ဥပဋ္ဌိတန္တိ ဥပတိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗဝိသေသာတိ ဥပဋ္ဌိတံ ယထာ ‘‘ပဒက္ကန္တ’’န္တိ။ ပဒက္ကန္တံ ပဒက္ကန္တဋ္ဌာနံ။ ဝိသိသန္တိ မနုဿဓမ္မေဟီတိ ဝိသေသာ၊ သဗ္ဗေ ဝိသေသာ သဗ္ဗဝိသေသာ၊ သဗ္ဗတော ဝါ ဝိသေသာတိ သဗ္ဗဝိသေသာ၊ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ။ တေသံ သဗ္ဗဝိသေသာနံ ဥပဋ္ဌိတန္တိ ယောဇနာ။ ဣဒန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ။ တထာဂတဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပဒန္တိ တထာဂတပဒံ။ ပဒန္တိ စ ပဋိပတ္တိဂမနေန ဝါ ဒေသနာဂမနေန ဝါ ကိလေသဂ္ဂဟဏံ။ ဩတ္ထရိတွာ ဂမနဋ္ဌာနံ ဣတိပိ ဝုစ္စတိ ပဝုစ္စတိ၊ တထာဂတေန ဂေါစရာသေဝနေန ဝါ ဘာဝနာသေဝနေန ဝါ နိသေဝိတံ ဘဇိတံ ဣတိပိ ဝုစ္စတိ၊ တထာဂတဿ မဟာဝဇိရဉာဏသဗ္ဗညုတညာဏဒန္တေဟိ ¶ အာရဉ္ဇိတံ အာရဉ္ဇိတဋ္ဌာနံ ဣတိပိ ဝုစ္စတိ၊ အတော တထာဂတပဒါဒိဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ဧတံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ ဣတိ ပညာယတိ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဗြဟ္မုနော သဗ္ဗသတ္တုတ္တမဿ ဘဂဝတော စရိယံ၊ ဗြဟ္မံ ဝါ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ စရိယံ ဗြဟ္မစရိယံ။ ပညာယတီတိ ယထာဝုတ္တေဟိ ပကာရေဟိ ဉာယတီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ဣမဿ သိက္ခတ္တယဿ သင်္ဂဟဿ သာသနဿ ပရိပုဏ္ဏဘာဝပရိသုဒ္ဓဘာဝသင်္ခါတံ တထာဂတပဒဘာဝံ!တထာဂတပဒဘာဝံ၊ တထာဂတနိသေဝိတဘာဝံ၊ တထာဂတအာရဉ္ဇိတဘာဝံ၊ တေဟိ ပကာရေဟိ ဉာပိတဘာဝံ ကထံ မယံ နိက္ကင်္ခါ ဇာနိဿာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တဗ္ဘာဝဒီပကေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တေန ဝစနေန တုမှေဟိ နိက္ကင်္ခေဟိ ဇာနိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ယဒိ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ စ ပဒေဟိ စ ဥဂ္ဃဋေတိ၊ ဗျဉ္ဇနေဟိ စ အာကာရေဟိ စ ဝိပဉ္စယတိ၊ နိရုတ္တီဟိ စ နိဒ္ဒေသေဟိ စ ဝိတ္ထာရေတိ၊ ဧဝံ သတိ အာစရိယေန ရစိတေန ဒေသနာဟာရေန ပယောဇနံ န ဘဝတိ၊ ဒေသနာဟာရေန န ဝိနာ ဘဂဝတော ဒေသနာယမေဝ အတ္ထသိဇ္ဈနတောတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘ကေသံ အယံ ဓမ္မဒေသနာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယောဂီန’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ ယောဂီနန္တိ ယုဇ္ဇန္တိ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာယန္တိ ယောဂိနော၊ တေသံ ယောဂီနံ။ တေန မယာ ရစိတေန ဒေသနာဟာရေန သံဝဏ္ဏိတာ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဘဂဝတော ဒေသနာ ဥဂ္ဃဋနာဒိကိစ္စံ သာဓေတီတိ ဒေသနာဟာရော ယောဂီနံ သာတ္ထကောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဒေသနာဟာရဿ အဿာဒါဒိဒေသနာဟာရဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ အာယသ္မာ…ပေ… ဒေသနာဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေန အဿာဒါဒိဒေသနာဟာရဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ…ပေ… ဒေသနာဟာရော’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန တုမှေဟိ ဒေသနာဟာရဿ ယောဂီနံ အဿာဒါဒိဒေသနာဟာရဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ကိံ ¶ ပန ဧတ္တာဝတာ ဒေသနာဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဒေသနာဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဿံ ဒေသနာယံ အဿာဒါဒယော ယေန ဒေသနာဟာရေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ တဿံ ဒေသနာယံ ¶ သော ဒေသနာဟာရော နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇိတောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၁၁။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂေန အဿာဒါဒယော သုတ္တတ္ထာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဝိစယော ဟာရော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝိစယော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ဟာရေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိစယော ဟာရော ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ယံ ပုစ္ဆိတဉ္စ ဝိဿဇ္ဇိတဉ္စာ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဂါထာယ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘အယံ ဝိစယော ဟာရော ကိံ ဝိစိနတီ’’တိအာဒိကော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ယောဇနာ။

‘‘အယံ ဝိစယော ဟာရော ကိံ ဝိစိနတီ’’တိ ဣမိနာ ယော ဝိစယော ဝိစိနိတဗ္ဗော၊ တံ ဝိစယံ ဝိစိနိတဗ္ဗံ ပုစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ဝိစိနိတဗ္ဗံ ဝိသယံ ဝိသုံ ဝိသုံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ပဒံ ဝိစိနတိ၊ ပဉှံ ဝိစိနတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကိံ ဝိစယော ပဒဝိစယော’’တိအာဒိံ အဝတွာ ‘‘ကိံ ဝိစိနတိ၊ ပဒံ ဝိစိနတီ’’တိအာဒိဝစနေန ဝိစယသဒ္ဒဿ ကတ္တုသာဓနတ္ထံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ပဒံ ဝိစိနတီတိ နဝဝိဓဿ သုတ္တန္တဿ သဗ္ဗံ ပဒံ ယာဝ နိဂမနာ နာမပဒါဒိဇာတိသဒ္ဒါဒိဣတ္ထိလိင်္ဂါဒိအာကာရန္တာဒိပဌမဝိဘတျန္တာဒိဧကဝစနာဒိဝသေန ဝိစိနတိ။ ပဉှံ ဝိစိနတီတိ အဒိဋ္ဌဇောတနာဒိသတ္တာဓိဋ္ဌာနာဒိသမ္မုတိဝိသယာဒိအတီတဝိသယာဒိဝသေန ဝိစိနတိ။ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝိစိနတီတိ ဧကံသဗျာကရဏဝိဿဇ္ဇနာဒိသာဝသေသဗျာကရဏဝိဿဇ္ဇနာဒိ သဥတ္တရဗျာကရဏ ဝိဿဇ္ဇနာဒိ လောကိယဗျာကရဏဝိဿဇ္ဇနာဒိဝသေန ဝိစိနတိ။ ပုဗ္ဗာပရံ ဝိစိနတီတိ ¶ ပုဗ္ဗေန အပရံ သံသန္ဒိတွာ ¶ ဝိစိနတိ။ အဿာဒံ ဝိစိနတီတိ အဿာဒကတဏှာဒိအဿာဒေတဗ္ဗသုခါဒိဝသေန ဝိစိနတိ။ အာဒီနဝံ ဝိစိနတီတိ ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခဝသေန ဝါ အနိဋ္ဌာနုဘဝနာဒိအာဒိအန္တဝန္တတာဒိသံကိလေသဘာဂိယာဒိဝသေန ဝါ ဝိစိနတိ။ နိဿရဏံ ဝိစိနတီတိ မဂ္ဂဝသေန ဝါ နိဗ္ဗာနဝသေန ဝါ မဂ္ဂဿ ဝါ အာဂမဝသေန၊ နိဗ္ဗာနဿ အသင်္ခတဓာတုအာဒိပရိယာယဝသေန ဝါ ဝိစိနတိ။ ဖလံ ဝိစိနတီတိ ဓမ္မစရဏဿ ဒုဂ္ဂတိဂမနာဘာဝေန ဝါ မစ္စုတရဏာဒိနာ ဝါ ဒေသနာယ ဖလံ၊ ဒေသနာနုသာရေန စရဏဿ ဖလံ ဝိစိနတိ။ ဥပါယံ ဝိစိနတီတိ အနိစ္စာနုပဿနာဒိဝသေန ပဝတ္တနနိဗ္ဗိဒါဉာဏာဒိဝသေန ဝါ သဒ္ဓါသတိဝသေန ဝါ ဝိသုဒ္ဓိယာ ဥပါယံ ဝိစိနတိ။ အာဏတ္တိံ ဝိစိနတီတိ ပါပပရိဝဇ္ဇနာဏတ္တိဝသေန ဝါ လောကဿ သုညတာပေက္ခနာဏတ္တိဝသေန ဝါ ဝိစိနတိ။ အနုဂီတိံ ဝိစိနတီတိ ဝုတ္တာနုဂီတိဝသေန ဝါ ဝုစ္စမာနာနုဂီတိဝသေန ဝါ အနုရူပံ ဂီတိံ ဝိစိနတိ။ သဗ္ဗေ နဝ သုတ္တန္တေ ဝိစိနတီတိ သုတ္တဂေယျာဒိကေ နဝ သုတ္တေ အာဟစ္စဝစနဝသေန ဝါ အနုသန္ဓိဝစနဝသေန ဝါ နီတတ္ထဝစနဝသေန ဝါ နေယျတ္ထဝစနဝသေန ဝါ သံကိလေသဘာဂိယာဒိဝသေန ဝါ ဝိစိနတိ။

ကိဉ္စာပိ ပဒဝိစယော ပဌမံ ဝိဘတ္တော၊ သုတ္တဿ ပန အနုပဒံ ဝိစိနိတဗ္ဗတာယ အတိဘာရိယော၊ န သုကရော ပဒဝိစယောတိ တံ အဂ္ဂဟေတွာ ပဉှာဝိစယဝိဿဇ္ဇနဝိစယေ တာဝ ဝိဘဇန္တော ‘‘ယထာ ကိံ ဘဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာ ကိံ ဘဝေတိ ယေန ပကာရေန သော ပဉှာဝိစယော ပဝတ္တေတဗ္ဗော၊ တံ ပကာရဇာတံ ကီဒိသံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာယသ္မာ အဇိတော ပါရာယနေ ဘဂဝန္တံ ပဉှံ ယထာ ယေန ပကာရေန ပုစ္ဆတိ၊ တထာ တေန ပကာရေန ပဉှာဝိစယော ပဝတ္တေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ။ အဇိတောတိ ဗာဝရီဗြာဟ္မဏဿ ပရိစာရကဘူတာနံ သောဠသန္နံ အညတရော အဇိတော။ ပါရာယနေတိ ပါရံ နိဗ္ဗာနံ အယတိ ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ပါရာယနံ၊ အဇိတသုတ္တာဒိသောဠသသုတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။

‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော၊ (ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော၊)

ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသိ၊ ကိံ သု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၃၈၊ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၅၇၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁) –

ဂါထာယ ¶ ‘‘ကေန ဓမ္မေန လောကော အရိယဝဇ္ဇော သတ္တော နိဝုတော ပဋိစ္ဆာဒိတော၊ ဣတိ အာယသ္မာ အဇိတော ¶ ပုစ္ဆတိ။ ကေန ဟေတုနာ ယထာဝုတ္တလောကော နပ္ပကာသတိ၊ အဿ ယထာဝုတ္တလောကဿ ကိံ အဘိလေပနံ ဣတိ တွံ ဗြူသိ၊ တဿ ယထာဝုတ္တလောကဿ ကိံ မဟဗ္ဘယန္တိ တွံ ဗြူသီတိ ပုစ္ဆတီ’’တိ အတ္ထော။

ဣတိ ဣမိနာ ပဘေဒေန စတ္တာရိ ဣမာနိ ဂါထာပါဒပဒါနိ ပုစ္ဆိတာနိ ပုစ္ဆာဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ပုစ္ဆိတတ္ထဒီပကာနိ ဝါ၊ ပဓာနဝသေန ပန သော ‘‘ဧကော ပဉှော’’တိ မတော၊ ယဒိပိ စတုန္နံ ပဒါနံ ပုစ္ဆနဝသေန ပဝတ္တတ္တာ စတုဗ္ဗိဓောတိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဉာတုံ ပန ဣစ္ဆိတဿ ဧကဿေဝ အတ္ထဿ သမ္ဘဝတော ‘‘ဧကော ပဉှော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကာရဏံ ဝဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ကာရဏမာဟ ‘‘ဧကဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟာ’’တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယဒိပိ နိဝါရဏာပကာသနာဘိလေပနမဟဗ္ဘယသင်္ခါတာ စတ္တာရော အတ္ထာ ပုစ္ဆာယံ ဂဟိတာ၊ ဧကဿ ပန အဘိဓေယျတ္ထဿ ဂဟဏတော ‘ဧကော ပဉှော’တိ ပဓာနဝသေန ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘ဧကဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟဏံ ကထံ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ဧဝဉှိ အာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဧကဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟဏေနေဝ ဘဂဝါ ဟိ ယသ္မာ အာဟ၊ ဣတိ တသ္မာ ဧကဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟဏံ တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ဣမိနာ လောကာဓိဋ္ဌာနံ ပဋိစ္ဆာဒနံ ပုစ္ဆတိ၊ န နာနာဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ ‘‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’’တိ ဣမိနာ လောကဿေဝ အပ္ပကာသနံ ပုစ္ဆတိ၊ န နာနာသဘာဝဓမ္မဿ။ ‘‘ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသီ’’တိ ဣမိနာ လောကဿေဝ အဘိလေပနံ ပုစ္ဆတိ၊ န နာနာသဘာဝဓမ္မဿ။ ‘‘ကိံ သု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ဣမိနာ တဿေဝ လောကဿ မဟဗ္ဘယံ ပုစ္ဆတိ၊ န နာနာသဘာဝဓမ္မဿ။ တသ္မာ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိအာဒိပဉှော ဧကာဓိဋ္ဌာနနာနာဓိဋ္ဌာနေသု ဧကာဓိဋ္ဌာနော၊ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနသတ္တာဓိဋ္ဌာနေသု သတ္တာဓိဋ္ဌာနော၊ အဒိဋ္ဌဇောတနာဒီသု အဒိဋ္ဌဇောတနာပဉှောတိအာဒိနာ ယထာသမ္ဘဝံ ဝိစိနိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ပဉှဿ ယော လောကော ‘အဓိဋ္ဌာနော’တိ ဂဟိတော၊ သော လောကော တိဝိဓော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘လောကော တိဝိဓော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တယော ဝိဓာ ဧတဿ လောကဿာတိ တိဝိဓော။ ကိလိဿတိ ရာဂါဒိဝသေန ကာမာဝစရသတ္တောတိ ကိလေသော၊ ကိလေသော စ သော လောကော ¶ စာတိ ကိလေသလောကော၊ ကာမာဝစရသတ္တော။ သော ဟိ ရာဂါဒိကိလေသဗဟုလတာယ ကိလေသလောကောတိ။ ဘဝတိ ဈာနာဘိညာဟိ ဗုဒ္ဓီဟီတိ ဘဝေါ၊ ဘဝေါ စ သော လောကော စာတိ ဘဝလောကော၊ ရူပါဝစရသတ္တော။ သော ဟိ ဈာနာဒိဗုဒ္ဓီဟိ ဘဝတီတိ။ ဣန္ဒြိယေန သမန္နာဂတောတိ ဣန္ဒြိယော၊ ဣန္ဒြိယော စ သော လောကော စာတိ ဣန္ဒြိယလောကော၊ အရူပါဝစရသတ္တော။ သော ဟိ အာနေဉ္ဇသမာဓိဗဟုလတာယ ဝိသုဒ္ဓိန္ဒြိယော ဟောတီတိ လောကသမညာ ပရိယာပန္နဓမ္မဝသေန ပဝတ္တာ၊ တသ္မာ အရိယာ န ဂဟိတာတိ။

‘‘ကေနဿု ¶ နိဝုတော လောကော’’တိအာဒိဂါထာယ ပုစ္ဆာဝိစယော ဟာရော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ဝိဿဇ္ဇနာဝိစယော ဟာရော ကတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနာယ ဝိဘတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိအာဒိပုစ္ဆာယံ –

‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော၊ (အဇိတာတိ ဘဂဝါ၊)

ဇပ္ပာဘိလေပနံ ဗြူမိ၊ ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၃၉၊ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၅၈၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ) –

အယံ ဂါထာ ဝိဿဇ္ဇနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကောတိ ကာဠပက္ခစတုဒ္ဒသီ၊ ဃနဝနသဏ္ဍ၊ မေဃပဋလစ္ဆာဒန၊ အဍ္ဎရတ္တီနံ ဝသေန စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေန အန္ဓကာရေန ရထဃဋာဒိ ပဋိစ္ဆာဒိတော ဝိယ ဓမ္မသဘာဝပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာယ အဝိဇ္ဇာယ သတ္တလောကော နိဝုတော ပဋိစ္ဆာဒိတော။ ‘‘အဇိတာ’’တိ စ အာလပနံ ကတွာ ဘဂဝါ အာဟ။ ဝိဝိစ္ဆာတိ ဝိစိကိစ္ဆာယ ပမာဒဟေတု ယထာဝုတ္တလောကော နပ္ပကာသတိ။ ဇပ္ပံ တဏှံ ယထာဝုတ္တလောကဿ ‘‘အဘိလေပန’’န္တိ အဟံ ဗြူမီတိ ဘဂဝါ အာဟ၊ ဒုက္ခံ ဇာတိအာဒိဝဋ္ဋဒုက္ခံ အဿ ယထာဝုတ္တလောကဿ ‘‘မဟဗ္ဘယ’’န္တိ အဟံ ဗြူမီတိ ဘဂဝါ အဇိတံ အာဟာတိ အတ္ထော။

‘‘ဣမာယ ဝိဿဇ္ဇနာယ ကထံ ဝိစိနေယျာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနီတိ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိအာဒိပုစ္ဆာဂါထာယံ ဝုတ္တာနိ ဂါထာပဒါနိ။ ဣမေဟိ စတူဟိ ပဒေဟီတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာဂါထာယံ ဝုတ္တေဟိ ဂါထာပဒေဟိ ဝိဿဇ္ဇိတာနိ။ ကထံ? ပဌမံ ပဒံ ပဌမေန ပဒေန၊ ဒုတိယံ ပဒံ ¶ ဒုတိယေန ပဒေန၊ တတိယံ ပဒံ တတိယေန ပဒေန၊ စတုတ္ထံ ပဒံ စတုတ္ထေန ပဒေန ဝိဿဇ္ဇိတံ။

‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဌမပဉှေ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ပဌမာ ဝိဿဇ္ဇနာ ကတာ၊ န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ။ ဝိဇ္ဇာယ ပဋိပက္ခာ အဝိဇ္ဇာ၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာယ အဇာနကော လောကော ဘဝေယျ။ ကထံ နိဝုတော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘နီဝရဏေဟိ နိဝုတော လောကော’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘နီဝရဏေန နိဝုတော လောကော’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ စောဒနံ မနသိ ¶ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာ ဟိ သဗ္ဗေ သတ္တာ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗသတ္တာနံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏဘာဝေါ ကေန ဝစနေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘သဗ္ဗသတ္တာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗပါဏာနံ သဗ္ဗဘူတာနံ၊ ပရိယာယတော ဧကမေဝ နီဝရဏံ ဝဒါမိ၊ ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာ ဟိ သဗ္ဗေ သတ္တာ။ သဗ္ဗသောဝ ဘိက္ခဝေ အဝိဇ္ဇာယ နိရောဓာ စာဂါ ပဋိနိဿဂ္ဂါ နတ္ထိ သတ္တာနံ နီဝရဏန္တိ ဝဒါမီ’’တိ ယံ ဝစနံ ယထာ ယေန ပကာရေန ဘဂဝါ အာဟ၊ တထာ တေန ပကာရေန ဝုတ္တေန တေန ဝစနေန တုမှေဟိ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏဘာဝေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ။

‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ပဒေန ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဌမဿေဝ ပဒဿ ဝိဿဇ္ဇနာ န သိယာ၊ ‘‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’’တိ ဒုတိယပဒဿာပိ ဝိဿဇ္ဇနာ သိယာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘တေန စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေန ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ပဒေန ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဌမဿ ပဒဿ ဝိဿဇ္ဇနာ ယုတ္တာ ယုတ္တတရာ ဟောတိ၊ ယုတ္တတရတ္တာ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဉှေ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာတိ မယာ ဝတ္တဗ္ဗာယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’’တိ ဣမသ္မိံ ပဉှေ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတီ’’တိ အယံ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာ၊ ဝိဝိစ္ဆာယ ပဝတ္တတ္တာ၊ ပမာဒါ စ လောကော နပ္ပကာသတီတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာယ နိဝုတော လောကော နပ္ပကာသတီတိ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာ၊ ‘‘ကထံ ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ လောကော နပ္ပကာသတီတိ ဝိဿဇ္ဇနာ ကတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော ပုထုဇ္ဇနဘူတော ပုဂ္ဂလော အဝိဇ္ဇာနီဝရဏေဟိ ¶ နိဝုတော၊ သော ပုထုဇ္ဇနဘူတော ပုဂ္ဂလော ဝိဝိစ္ဆာယ ဝိဝိစ္ဆတိ။ ‘‘ယာယ ဝိဝိစ္ဆာယ ဝိဝိစ္ဆတိ၊ သာ ဝိဝိစ္ဆာ ကတမာ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ နာမ ဝုစ္စတိ ဝိစိကိစ္ဆာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တာယ ကသ္မာ နပ္ပကာသတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ဝိစိကိစ္ဆန္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တာယ ဝိစိကိစ္ဆန္တော သော ပုထုဇ္ဇနဘူတော ပုဂ္ဂလော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗေသု နာဘိသဒ္ဒဟတိ၊ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗေသု န အဘိသဒ္ဒဟန္တော အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ၊ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သစ္ဆိကိရိယာယ အာရဘိတဗ္ဗံ ဝီရိယံ နာရဘတိ၊ အနာရဘန္တော သော ပုဂ္ဂလော ဣဓ လောကေ ပမာဒမနုယုတ္တော ဝိဟရတီတိ၊ ပမာဒေန ဝိဟရန္တော ပမတ္တော ပုဂ္ဂလော သုက္ကေ ဓမ္မေ န ဥပ္ပာဒိယတိ၊ အနုပ္ပာဒယန္တဿ တဿ ပုဂ္ဂလဿ တေ သုက္ကာ ဓမ္မာ အနုပ္ပာဒိယမာနာ ဟုတွာ နပ္ပကာသန္တိ ပကာသနဝသေန န ပဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ လောကော နပ္ပကာသတီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘တာဒိသဿ ¶ သုက္ကဓမ္မာနံ အပ္ပကာသနဘာဝေါ အမှေဟိ ကေန ဝစနေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ –

‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသန္တိ၊ ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော၊

အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ၊

တေ ဂုဏေဟိ ပကာသန္တိ၊ ကိတ္တိယာ စ ယသေန စာ’’တိ။ –

ယံ ဂါထာပါဌံ ဘဂဝါ ယထာ ယေန အပ္ပကာသနာကာရေန အာဟ၊ တထာ တေန အပ္ပကာသနာကာရေန ဝုတ္တေန တေန ဂါထာပါဌေန တာဒိသဿ ပုဂ္ဂလဿ သုက္ကဓမ္မာနံ အပ္ပကာသနဘာဝေါ တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောယေဝ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ လောကော နပ္ပကာသတီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ဂါထာတ္ထော ပန – ဟိမဝန္တော ပဗ္ဗတော ဒူရေ ဌိတော ဒူရေ ဌိတာနမ္ပိ သစက္ခုကာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ပကာသတိ ဣဝ၊ ဧဝံ သန္တော သပ္ပုရိသာ ဒူရေ ဌိတာနမ္ပိ ဂုဏဝသေန ပဝတ္တာယ ကိတ္တိယာ စ ဂုဏဝသေန ပဝတ္တေဟိ ယသပရိဘောဂပရိဝါရေဟိ စ ဒူရေ ဌိတာနံ ပဏ္ဍိတာနံ ပကာသန္တိ၊ ရတ္တိကာလေ ခိတ္တာ သရာ ဥသူ န ဒိဿန္တိ ယထာ၊ ဧတ္ထ သတ္တလောကေ ဝိဝိစ္ဆာပမာဒါနံ ဝသေန ဝိဟရန္တော အသန္တော န ဒိဿန္တိ။ ယေ သန္တော ပကာသန္တိ၊ တေ သန္တော ဂုဏေဟိ ပကာသန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တေ ဂုဏေဟိ ပကာသန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ ¶ ။ ဂုဏာ နာမ အဗ္ဘန္တရေ ဇာတာ၊ ‘‘ကထံ ဂုဏေဟိ ပကာသန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကိတ္တိယာ စ ယသေန စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂုဏာနုဘာဝေန ပဝတ္တာယ ကိတ္တိယာ စ ဂုဏာနုဘာဝေန ပဝတ္တေန ယသေန စ ပကာသန္တာ ပုဂ္ဂလာ ဂုဏေဟိ ပကာသန္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗာဝါတိ။

ယဒိ ဝိဝိစ္ဆာပမာဒါနံ ဝသေန နပ္ပကာသတိ၊ ဧဝံ သတိ လောကော နိဝုတော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဌမဿ ပဒဿာပိ ဝိဿဇ္ဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘တေန စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေနာတိ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတီ’’တိ ပဒေန ‘‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’’တိ ဒုတိယဿ ပဒဿ ဝိဿဇ္ဇနာ ယုတ္တာ ယုတ္တတရာတိ အတ္ထော။ ပဒေနာတိ စ ပဒတ္ထဋ္ဌေန ဝိဿဇ္ဇနာတိ အတ္ထော။ ပဒဿာတိ ပဒတ္ထဿ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဿာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧသ နယော ဟေဋ္ဌာ၊ ဥပရိ စ။

‘‘ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသီ’’တိ ပဉှေ ‘‘ဇပ္ပာဘိလေပနံ ဗြူမီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာ တဿာ အဇိတေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘ကတမာ ဇပ္ပာ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဇပ္ပာ နာမ ဝုစ္စတိ တဏှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာ တဏှာ လောကံ အဘိလိမ္ပတီတိ ကထံ ဝိညာယတီတိ ယောဇနာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယထာ ယေန တဏှာယ အဘိလေပနဘာဝေန –

‘‘ရတ္တော ¶ အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ရတ္တော ဓမ္မံ န ပဿတိ၊

အန္ဓံ တမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ ရာဂေါ သဟတေ နရ’’န္တိ။ –

ယံ ဂါထံ ဘဂဝါ အာဟ၊ တထာ တေန အဘိလေပနဘာဝေန ဝုတ္တာယ တာယ ဂါထာယ သာ တဏှာ လောကံ အဘိလိမ္ပတီတိ ဝိညာယတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဂါထာယံ ပန – ရဇ္ဇတိ သတ္တောတိ ရတ္တော၊ ရာဂသမင်္ဂီသတ္တော။ ကာရဏံ ပဋိစ္စ အသတိ ပဝတ္တတိ ဖလန္တိ အတ္ထံ၊ ဖလံ။ ကာရဏံ ဖလံ ဓာရေတိ၊ တံ ကာရဏံ ဓမ္မံ နာမ။ အန္ဓကာရံ အန္ဓံ။ ယန္တိ ယမှိ ကာလေ။ ယန္တိ ဟိ ဘုမ္မတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ယမှိ ကာလေ ရာဂေါ နရံ ရာဂသမင်္ဂိံ သဟတေ အဘိဘဝတိ၊ တဒါ ကာလေ အန္ဓံ အန္ဓကာရံ တမံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ရာဂေါ နရံ ယံ ယသ္မာ သဟတေ၊ တသ္မာ အန္ဓံ တမံ တဒါ ဟောတီတိ ဝါ၊ ရာဂေါ ယံ နရံ သဟတေ၊ တဿ နရဿ အန္ဓံ တမံ တဒါ ဟောတီတိ ဝါ၊ ရာဂေါ နရံ ယံ သဟတေ အဘိဘူယတေ ယံ သဟနံ အဘိဘဝနံ နိပ္ဖာဒေတိ၊ တံ သဟနံ အဘိဘဝနံ အန္ဓံ အန္ဓကာရံ တမံ ဟောတီတိ ဝါ ယောဇနာ။

‘‘ယဒိ ¶ ရတ္တော အတ္ထာဒိကံ န ဇာနာတိ၊ ဧဝံ သတိ ကထံ ဇပ္ပာဘိလေပနံ ဘဝတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သာယံ တဏှာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာရမ္မဏေသု အာသတ္တိဗဟုလဿ အာသင်္ဂဗဟုလဿ တဏှာသမင်္ဂိဿ ပုဂ္ဂလဿ သာ အယံ တဏှာ ဧဝံ ဗဟုအာသင်္ဂဝသေန အဘိဇပ္ပာ ပရိယုဋ္ဌာနဋ္ဌာယိနီ ဟောတိ။ ဣတိ ကရိတွာ ဣမိနာ ကာရဏေန တတ္ထ တဏှာယ သတ္တလောကော ကေနစိ သိလေသေန အဘိလိတ္တော မက္ခိတော ဝိယ ဇပ္ပာဘိလေပေန အဘိလိတ္တော နာမ ဘဝတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဇပ္ပာဘိလေပနံ အပ္ပကာသနဿပိ ကာရဏံ ဘဝတိ၊ တသ္မာ ‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’တိ ဒုတိယပဒတ္ထဿပိ ဝိဿဇ္ဇနာ သိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေန စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘တဿ လောကဿ မဟဗ္ဘယံ ကိ’’န္တိ ဣမသ္မိံ စတုတ္ထပဉှေ ‘‘အဿ လောကဿ ဒုက္ခံ မဟဗ္ဘယံ ဘဝေ’’တိ အယံ ဝိဿဇ္ဇနာ တဿာ အဇိတေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဘာယတိ လောကော ဧတသ္မာတိ ဘယံ၊ မဟန္တံ ဘယံ မဟဗ္ဘယံ။ ‘‘ကတိဝိဓံ ဒုက္ခ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုဝိဓံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒွေ ဝိဓာ အဿ ဒုက္ခဿာတိ ဒုဝိဓံ။ ‘‘ကတမံ ဒုဝိဓံ ဒုက္ခ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကာယိကဉ္စ စေတသိကဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမံ ကာယိကံ၊ ကတမံ စေတသိက’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ ကာယိကံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ ယံ စေတသိကံ၊ ဣဒံ ဒေါမနဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ရောဂါဒိသတ္ထာဒိအနိဋ္ဌရူပံ သတ္တလောကဿ မဟဗ္ဘယံ ဘဝေယျ၊ ‘‘ကထံ ဒုက္ခံ မဟဗ္ဘယံ ဘဝေတိ သဒ္ဒဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ¶ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗေ သတ္တာ ယထာဝုတ္တဿ ဒုက္ခဿ ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တိ၊ ဒုက္ခေန သမသမံ အညံ ဘယံ သတ္တာနံ နတ္ထိ၊ ဒုက္ခတော ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပန ဘယံ ကုတော အတ္ထိ။ ဟိ ယသ္မာ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဒုက္ခတော အညဿ ဘယဿ အဘာဝတော ‘‘ဒုက္ခံ လောကဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ’’တိအာဒိဝစနေန ရောဂါဒိသတ္ထာဒိအနိဋ္ဌရူပံ ဒုက္ခမူလမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ကာယိကစေတသိကဝသေန ဒုဝိဓံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခဝေဒနာယေဝ၊ ဧဝံ သတိ သင်္ခါရဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခာနံ မဟဗ္ဘယဘာဝေါ န အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တိဿော ဒုက္ခတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘တိဿော ဒုက္ခတာ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ သဗ္ဗကာလေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကဒါစိ ကဿစိ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ လောကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တာသု တီသု ဒုက္ခတာသု။ လောကောတိ ဘောဂသမ္ပန္နော စေဝ အပ္ပာဗာဓော ¶ စ သတ္တလောကော။ ဩဓသော ဩဓိသော ကဒါစိ ကရဟစိ အတ္တူပက္ကမမူလာယ ဒုက္ခဒုက္ခတာယ မုစ္စတိ၊ ကဒါစိ ပရူပက္ကမမူလာယ ဒုက္ခဒုက္ခတာယ မုစ္စတိ၊ တထာ ဩဓသော ဩဓိသော ကဒါစိ ကရဟစိ ဒီဃာယုကော လောကော ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ မုစ္စတိ၊ ‘‘ကေန ဟေတုနာ မုစ္စတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပုစ္ဆံ ဌပေတွာ ဟေတုံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သတ္တလောကေ အပ္ပေကစ္စေ အပ္ပာဗာဓာ ဟောန္တိ၊ တေ ဘောဂသမ္ပန္နတ္တာ စေဝ အပ္ပာဗာဓတ္တာ စ ဒုက္ခဒုက္ခတာယ မုစ္စန္တိ၊ ဝိသေသတော ရူပါဝစရသတ္တာ မုစ္စန္တိ။ အပ္ပေကစ္စေ ဒီဃာယုကာပိ ဟောန္တိ၊ တေ ဒီဃာယုကတ္တာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ မုစ္စန္တိ၊ ဝိသေသတော အရူပါဝစရသတ္တာ မုစ္စန္တိ အရူပါဝစရသတ္တာနံ ဥပေက္ခာသမာပတ္တိဗဟုလတ္တာ။

တေသံ တာဟိ ဒုက္ခတာဟိ မုစ္စနံ အနေကန္တိကံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တာဟိ အနတိက္ကန္တတ္တာ အနေကန္တိကံ မုစ္စနံ တုမှေဟိ ဝုတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ ဧကန္တိကမုစ္စန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သင်္ခါရဒုက္ခတာယ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သင်္ခါရဒုက္ခတာယာတိ ဒုက္ခဝေဒနာပိ သင်္ခတတ္တာ သင်္ခါရပရိယာပန္နာ၊ တာဒိသာယ သင်္ခါရဒုက္ခတာယာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ လောကောတိ အရဟာ။ ဥပါဒီယတိ ဝိပါကက္ခန္ဓစတုက္ကကဋတ္တာရူပသင်္ခါတံ ခန္ဓပဉ္စကန္တိ ဥပါဒိ၊ ဥပါဒိယေဝ သေသံ ဥပါဒိသေသံ၊ ခန္ဓပဉ္စကံ၊ တံ နတ္ထိ ဧတိဿာ နိဗ္ဗာနဓာတုယာတိ အနုပါဒိသေသာ။ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု ဟုတွာ မုစ္စတိ၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ စာယံ ကရဏနိဒ္ဒေသော။ နိဗ္ဗာနဓာတူတိ စ ခန္ဓပဉ္စကဿ နိဗ္ဗာယနမတ္တံ အဓိပ္ပေတံ၊ န အသင်္ခတဓာတု။ တသ္မာတိ သင်္ခါရဒုက္ခတာယ သကလလောကဗျာပကဘာဝေန သဗ္ဗလောကသင်္ဂါဟကတ္တာ ဝုတ္တပ္ပကာရသင်္ခါရဒုက္ခတာယ သဗ္ဗလောကဿ ¶ ဒုက္ခံ ဟောတိ၊ ဣတိ ကတွာ သင်္ခါရဒုက္ခတာယ သဗ္ဗလောကဿ ဒုက္ခဘာဝတော ‘‘ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ။

‘‘ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ၃၊ ၃၆၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅) ဝစနတော ‘‘ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ပဒေန ‘‘ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသီ’’တိ တတိယပဒဿာပိ ဝိဿဇ္ဇနာ သိယာတိ အာသင်္ကဘာဝတော ‘‘တေန စ စတုတ္ထဿ ပဒဿ ဝိဿဇ္ဇနာ ယုတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကေန ယထာက္ကမံ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနံ ယုတ္တတရဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ယထာက္ကမံ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနံ ယုတ္တတရတ္တာ ယုတ္တတရဇာနနကော ဘဂဝါ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော ¶ လောကော’’တိအာဒိမာဟ၊ တသ္မာ ယုတ္တတရဘာဝေါ တုမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗောတိ။

ဧတ္ထ စ လောကဿ နီဝရဏာဒီနိ အဇာနန္တေန စ တိတ္ထိယဝါဒေသု သမယန္တရေသု ပရိစယေန စ တေသု သမယန္တရေသု စေဝ နီဝရဏာဒီသု စ သံသယပက္ခန္ဒေန ဧကံသေနေဝ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ၊ ဧကံသေနေဝ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေန ဗျာကာတဗ္ဗတ္တာ စ သတ္တာဓိဋ္ဌာနာ ပုစ္ဆာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ စာယံ ပုစ္ဆာ အဇာနန္တဿ ဇာနနတ္ထာယ၊ ဇာတသံသယဿ စ သံသယဝိနောဒနတ္ထာယ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗဿ နီဝရဏာဒိဝိသယဿ စတုဗ္ဗိဓတ္တာ စတုဗ္ဗိဓာ။ နီဝရဏာဒီနံ ပန ဝိသယာနံ လောကော စ အာဓာရဘာဝေန ဂါထာယံ ဝုတ္တောတိ ‘‘ဧကော ပဉှော ဒဿိတော’’တိ အယမေတ္ထ ပုစ္ဆာဝိစယော၊ ဝိဿဇ္ဇနာဝိစယော ပန ‘‘အဒိဋ္ဌဇောတနာ ဝိဿဇ္ဇနာ၊ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ဝိဿဇ္ဇနာ’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆာဝိစယေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧကာဓာရေ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ ဝိစယော အာစရိယေဟိ ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘အနေကာဓာရေ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ ယော ဝိစယော ဝိဘဇနာရဟော၊ သော ဝိစယော ကထံ အမှေဟိ ဝိညာယတိ၊ အမှာကံ ဝိညာပနတ္ထာယ တသ္မိံ ဝိစယံ ဝိဘဇထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော အနေကာဓာရံ ပုစ္ဆံ တာဝ နီဟရိတွာ ဒဿေတုံ –

‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ၊ (ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော၊)

သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟိ၊ ကေန သောတာ ပိဓီယရေ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၄၀၊ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၅၉၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၃) –

ဂါထမာဟ ¶ ။ ဂါထာတ္ထော တာဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သဝန္တီတိ သန္ဒန္တိ၊ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗဓီတိ တဏှာဒီနံ အာရမ္မဏဘူတေသု သဗ္ဗေသု ရူပါဒီသု အာယတနေသု။ သောတာတိ တဏှာဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါဒယော သောတာ။ ဣစ္စာယသ္မာတိ ဣတိ ဧဝံ အာယသ္မာ အဇိတော အာဟ။ သောတာနန္တိ တဏှာဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါဒီနံ သောတာနံ။ ကိံ နိဝါရဏန္တိ ကိံ ကတမံ ဓမ္မဇာတံ အာဝရဏံ ဘဝေ၊ ကာ ကတမာ ဓမ္မဇာတိ ရက္ခာ ဘဝေ။ သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟီတိ သောတာနံ တဏှာဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါဒီနံ သံဝရဏံ အာဝရဏံ ဣဒံ ဓမ္မဇာတံ ဘဝေတိ သဗ္ဗသတ္တဟိတတ္ထံ အမှာကံ တွံ ကထေဟိ။ ကေန သောတာ ¶ ပိဓီယရေတိ ကေန ပဟာယကဓမ္မေန တဏှာဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါဒယော သောတာ ပဏ္ဍိတေဟိ ပိဓီယရေတိ ပုစ္ဆတီတိ ပုစ္ဆိတာနိ။

‘‘ပုစ္ဆာဝသေန ကထိတာယ ‘သဝန္တိ…ပေ… ပိဓီယရေ’တိ ဣမာယ ဂါထာယ ကိတ္တကာနိ ပဒါနိ ပုစ္ဆိတာနိ၊ ကိတ္တကာ ပဉှာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ ပုစ္ဆိတာနိ၊ တေ ဒွေ ပဉှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပုစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တာယ ဣမိဿာ ဂါထာယ ယဒိ စတ္တာရိ ပဒါနိ သိယုံ၊ ဧဝံ သန္တေသု ပဉှာပိ စတုဗ္ဗိဓာ သိယုံ၊ ကသ္မာ ‘ဒွေ’တိ ဝုတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကသ္မာ? ဣမေ ဟိ ဗဟွာဓိဝစနေန ပုစ္ဆိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမေ ဧတာယ ဂါထာယ ဂဟိတာ အတ္ထာ ဗဟွာဓိဝစနေန ပုစ္ဆိတာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သဝန္တိ…ပေ… ပိဓီယရေတိ ဗဟူနိ ဝစနာနိ အဓိကိစ္စ ပဝတ္တာ သံဝရသင်္ခါတာ သတိ စေဝ ပိဒဟနဟေတုဘူတာ ပညာ စာတိ ဣမေ ဒွေ အတ္ထာဝ ပုစ္ဆိတာ၊ တသ္မာ အတ္ထဝသေန ဒွေ ပဉှာ ဝုတ္တာ ဝါ’’တိ။ ‘‘ပုစ္ဆာယ ဒုဝိဓတ္ထဝိသယတာ ကထံ ဝုတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ပုစ္ဆာယ ဒုဝိဓတ္ထဝိသယတံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ဧဝံ သမာပန္နဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝံ သမာပန္နဿာတိ ဣမာဟိ ဒုဂ္ဂတိဟေတုဘူတာဟိ ဉာတိဗျသနာဒိသင်္ခါတာဟိ အာပဒါဟိ ဝါ၊ ပါဏဝဓာဒီဟိ အာပဒါဟိ ဝါ၊ သမံ သဟ၊ သဗ္ဗထာ ဝါ အယံ သတ္တလောကော အာပန္နော အဇ္ဈောတ္ထဋော၊ ဧဝံ အဇ္ဈောတ္ထဋဿ ဝါ သမာပန္နဿ။ ဧဝံ သံကိလိဋ္ဌဿာတိ ဉာတိဗျသနာဒယော ဝါ ပါဏဝဓာဒီနိ အာဂမ္မ ပဝတ္တေဟိ ဒသဟိ ကိလေသဝတ္ထူဟိ စ အယံ သတ္တလောကော သံကိလိဋ္ဌော၊ ဧဝံ သံကိလိဋ္ဌဿ စ လောကဿာတိ သမာပန္နဿ အဇ္ဈောတ္ထဋဿ လောကဿ ဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ ကိံ ကတမံ ဓမ္မဇာတံ ဘဝေ။ ဣတိ ဧဝဉှိ သစ္စံ အဇိတသုတ္တေ အာဟာတိ ဝိတ္ထာရတ္ထော၊ ပုစ္ဆာယ ဒုဝိဓတ္ထဝိသယတာ ဉာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ကိံ နု သောတာ သဗ္ဗဿ လောကဿ သဗ္ဗဓိ သဝန္တိ၊ ဥဒါဟု၊ ဧကစ္စဿေဝါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာတိ၊ အသမာဟိတဿ သဝန္တိ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒပ္ပမာဒဗဟုလဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒပ္ပမာဒဗဟုလတ္တာ ရူပါဒီသု နာနာရမ္မဏေသု ဝိက္ခိတ္တစိတ္တဿေဝ သောတာ သဝန္တိ ပဝတ္တန္တိ၊ န သမာဟိတဿ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒပ္ပမာဒဝိရဟိတဿာတိ ¶ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ကတမာ အဘိဇ္ဈာ၊ ကတမော ဗျာပါဒေါ၊ ကတမော ပမာဒေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယာ အဘိဇ္ဈာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒပ္ပမာဒေသု။ ယာ အဘိဇ္ဈာ၊ အယံ လောဘော၊ န အဘိဇ္ဈာယနမတ္တံ။ လောဘော စ အကုသလမူလံ၊ န လုဗ္ဘနမတ္တံ။ ယော ဗျာပါဒေါ ¶ ၊ အယံ ဒေါသော၊ န ဗျာပဇ္ဇနမတ္တံ။ ဒေါသော စ အကုသလမူလံ၊ န ဒူသနမတ္တံ။ ယော ပမာဒေါ၊ အယံ မောဟော၊ န သတိဝိပ္ပဝါသမတ္တံ။ မောဟော စ အကုသလမူလံ၊ န မူဟနမတ္တံ။ ဧဝံ ဣမိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အဘိဇ္ဈာဒီနံ အကုသလမူလတ္တာ ယဿ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒပ္ပမာဒဗဟုလဿ အသမာဟိတဿ ဆသု ရူပါဒီသု အာယတနေသု တဏှာ သဝန္တိ။

‘‘ကတိဝိဓာ သာ တဏှာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဆန္နံ ရူပတဏှာဒီနံ ဆသု ရူပါဒိအာယတနေသု သဝနံ ကေန စ ဝစနေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဝတီတိ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ပဋိဟညတီ’’တိ ယံ ဝစနံ ဘဂဝါ ယထာ ယေန ပကာရေန အာဟ၊ တထာ တေန ပကာရေန ဝုတ္တနယေန ဝစနေန တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ စ စက္ခာဒီနံ ရူပတဏှာဒီနံ ဆန္နံ သောတာနံ ဒွါရဘာဝေန ပဝတ္တတ္တာ စက္ခာဒယော နိဿိတူပစာရဝသေန သယံ သဝန္တော ဝိယ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ။ ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သဗ္ဗာ သဗ္ဗသ္မာ စက္ခာဒိဒွါရတော စ သဝတိ ပဝတ္တတိ။ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန တဏှာယနမိစ္ဆာဘိနိဝေသနဥန္နမနာဒိပ္ပကာရေန သဝတိ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ကသ္မာ သဗ္ဗသ္မာ စက္ခာဒိဒွါရတော စ သဝတိ ပဝတ္တတိ၊ သဗ္ဗပ္ပကာရေန တဏှာယနမိစ္ဆာဘိနိဝေသနဥန္နမနာဒိပ္ပကာရေန သဝနဘာဝေါ ဝိဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေနာတိ အသမာဟိတဿ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါဒီနံ စက္ခာဒိဒွါရတော စ တဏှာယနမိစ္ဆာဘိနိဝေသဥန္နမနာကာရေန တဏှာဒိဝသေန ပဝတ္တနတော ပဝတ္တဇာနနကော ဘဂဝါ ‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ’’တိ အာဟ။

‘‘သောတာနံ ‘ကိံ နိဝါရဏ’န္တိ ဣမိနာ ကိံ ပုစ္ဆတိ? သောတာနံ အနုသယပ္ပဟာနံ ပုစ္ဆတိ ကိံ? ဥဒါဟု ဝီတိက္ကမပ္ပဟာနံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သောတာနံ ကိံ နိဝါရဏန္တိ ပရိယုဋ္ဌာနဝိဃာတံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒံ ပရိယုဋ္ဌာနဝိဃာတံ ဝေါဒါနံ၊ ဥဒါဟု ဝုဋ္ဌာနံ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣဒံ ဝေါဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟိ၊ ‘ကေန သောတာ ပိဓီယရေ’တိ ဣမိနာ ကိံ ပုစ္ဆတိ? သောတာနံ ပရိယုဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ ကိံ? ဥဒါဟု ဝီတိက္ကမနံ၊ သမုဂ္ဃာဋံ ဝါ ပုစ္ဆတိ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ သောတာနံ…ပေ… ပိဓီယရေတိ အနုသယသမုဂ္ဃာဋံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒံ အနုသယသမုဂ္ဃာဋံ ဝေါဒါနံ ကိံ၊ ဥဒါဟု ဝုဋ္ဌာနံ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣဒံ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

‘‘သဝန္တိ ¶ ¶ သဗ္ဗဓိ သောတာ’’တိအာဒိပုစ္ဆာဝိစယော အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ တာယ ပုစ္ဆာယ ‘‘ကတမော ဝိဿဇ္ဇနဝိစယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုစ္ဆာယံ –

‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ၊ (အဇိတာတိ ဘဂဝါ၊)

သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ၊ ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၄၁ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၆၀၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၄) –

ဂါထာ ဝိဿဇ္ဇနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တဿံ ဂါထာယံ အဇိတ လောကသ္မိံ ယာနိ သောတာနိ သဝန္တိ၊ တေသံ သောတာနံ ယံ နိဝါရဏံ၊ သာ သတိ ဟောတိ၊ တံ သတိံ သောတာနံ သံဝရန္တိ အဟံ ဗြူမိ၊ ဧတေ သောတာ ပညာယ ပိဓီယရေတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တတ္ထ သတီတိ ဝိပဿနာပညာယ သမ္ပယုတ္တာ သတိ။ ပညာယာတိ မဂ္ဂပညာယ။ ပိဓီယရေတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန ပိဓီယန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ။

‘‘သတိ တေသံ နိဝါရဏံ သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမီ’’တိ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘ယာယ ကာယစိ သတိယာ သောတာနံ သံဝရဏကိစ္စံ သိဒ္ဓံ ကိံ၊ ဝိသိဋ္ဌာယ သတိယာ သောတာနံ သံဝရဏကိစ္စံ သိဒ္ဓံ ကိံ၊ ကတမာယ သတိယာ သောတာနံ သံဝရဏကိစ္စံ သိဒ္ဓ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကာယဂတာယ သတိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကာယဂတာယ သတိယာတိ ရူပကာယေ ဂတံ ကေသာဒိကံ အနိစ္စာဒိတော ဝိပဿိတွာ ပဝတ္တာယ ဝိပဿနာဉာဏသမ္ပယုတ္တာယ သတိယာ။ ဘာဝိတာယာတိ ကာယဂတံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော နိဗ္ဗိန္ဒနတော ဝိရဇ္ဇနတော နိရောဓနတော ပဋိနိဿဇ္ဇနတော အနုပဿနာဝသေန ဘာဝိတာယ။ ဧဝဉှိ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ၊ ဒုက္ခတော အနုပဿန္တော သုခသညံ ပဇဟတိ၊ အနတ္တတော အနုပဿန္တော အတ္တသညံ ပဇဟတိ၊ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော နန္ဒိံ ပဇဟတိ၊ ဝိရဇ္ဇန္တော ရာဂံ ပဇဟတိ၊ နိရောဓေန္တော သမုဒယံ ပဇဟတိ၊ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတီတိ။ ဗဟုလီကတာယာတိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရေန ဒိဝသမ္ပိ မာသမ္ပိ သံဝစ္ဆရမ္ပိ သတ္တသံဝစ္ဆရမ္ပိ ဗဟုလီကတာယ။ စက္ခုန္တိ အဘိဇ္ဈာဒိပဝတ္တိဒွါရဘာဝေန ဌိတံ စက္ခုံ၊ နိဂ္ဂဟိတာဂမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နာဝိဉ္ဆတီတိ စက္ခုဒွါရေ ပဝတ္တံ အဘိဇ္ဈာဒိသဟိတံ စိတ္တသန္တာနံ၊ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ ဝါ နာကဍ္ဎတိ၊ မနာပိကေသု ရူပေသု နာဝိဉ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ အမနာပိကေသု ရူပေသု န ပဋိဟညတိ ¶ ။ ကာယဂတာယ သတိယာ ¶ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ သောတံ နာဝိဉ္ဆတိ။ မနာပိကေသု သဒ္ဒေသု…ပေ… အမနာပိကေသု သဒ္ဒေသု န ပဋိဟညတီတိ ယောဇနာ ယထာသမ္ဘဝတော ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ကေန ကာရဏေန နာဝိဉ္ဆတိ ပဋိဟညတီ’’တိ ပုစ္ဆတိ၊ ဣန္ဒြိယာနံ သံဝုတနိဝါရိတတ္တာ နာဝိဉ္ဆတိ န ပဋိဟညတီတိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ‘‘ကေနာရက္ခေန တေ သံဝုတနိဝါရိတာ’’တိ ပုစ္ဆတိ၊ သတိအာရက္ခေန တေ သံဝုတနိဝါရိတာတိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ‘‘သတိအာရက္ခေန သံဝုတနိဝါရိတဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေနာတိ တသ္မာ သတိအာရက္ခေန သံဝုတနိဝါရိတတ္တာ သံဝုတနိဝါရိတဇာနနကော ဘဂဝါ ‘‘သတိ တေသံ နိဝါရဏ’’န္တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန တုမှေဟိ သတိအာရက္ခေန သံဝုတနိဝါရိတဘာဝေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပညာ သတျာနုဂါတိ ကိစ္စမေဝေတ္ထ အဓိကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘သတိ တေသံ နိဝါရဏ’’န္တိ ဝိဿဇ္ဇနဿ ဝိတ္ထာရတ္ထော အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနဿ ဝိတ္ထာရတ္ထော ‘‘ကထံ အမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနဿ ဝိတ္ထာရတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ပညာယ အနုသယာ ပဟီယန္တီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပညာယာတိ မဂ္ဂပညာယ။ အနုသယာတိ အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ ကာမရာဂါနုသယာဒယော။ ပဟီယန္တိ သမုစ္ဆေဒဝသေန အနုသယေသု ပညာယ ပဟီနေသု ပရိယုဋ္ဌာနာပိ အတ္ထတော ပဟီယန္တိ။ ကိဿ ပဟီနတ္တာ ‘‘ပဟီယန္တီ’’တိ ဝုစ္စတိ? အနုသယဿ ပဟီနတ္တာ ပရိယုဋ္ဌာနာ ပဟီယန္တီတိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။

‘‘တံ အနုသယပ္ပဟာနေန ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနံ ကိံ ဝိယ ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ ယထာ ခန္ဓဝန္တဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ခန္ဓဝန္တဿ ရုက္ခဿ ကုဒါလာဒိနာ ဘူမိံ ခဏိတွာ အနဝသေသမူလုဒ္ဓရဏေ ကတေ တဿ ရုက္ခဿ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝင်္ကုရသန္တတိပိ ကုဒါလာဒိနာ သမုစ္ဆိန္နာဝ ဘဝတိ ယထာ၊ ဧဝံ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန အနုသယေသု ပဟီနေသု အနုသယာနံ ပရိယုဋ္ဌာနသန္တတိ သမုစ္ဆိန္နာ ပိဒဟိတာ ပဋိစ္ဆန္နာ ဘဝတိ။ ကေန သမုစ္ဆိန္နာ ဘဝတိ? ပညာယ မဂ္ဂပညာယ သမုစ္ဆိန္နာ ဘဝတီတိ အတ္ထယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘ပညာယ ပရိစ္ဆိန္နဘာဝေါ ကထံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ ဝစနတော အနုသယာနံ ပရိယုဋ္ဌာနသန္တတိယာ ပညာယ ပရိစ္ဆိန္နဘာဝေါ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣမေသု ¶ ပဉှာဝိဿဇ္ဇနေသု သောတာနံ သံဝရံ၊ ပိဓာနဉ္စ အဇာနန္တေန ဝါ သံသယိတေန ဝါ သံဝရပိဓာနာနံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာ ပုစ္ဆာတိ ပုစ္ဆာဝိစယော စေဝ သတိပညာနံ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗတ္တာ ¶ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဝိဿဇ္ဇနဝိစယော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတေသု စ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိအာဒိကော ပဉှော နီဝရဏဝိစိကိစ္ဆာပမာဒဇပ္ပာနံ ဝသေန စတုဗ္ဗိဓောပိ လောကာဓိဋ္ဌာနဝသေန ဧကော ပဉှောတိ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ သတိ ‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ’’တိအာဒိကောပိ ပဉှော သံဝရပိဓာနာနံ ဝသေန ဒုဝိဓောပိ ဧကတ္ထဝသေန ဂဟေတွာ ဧကာဓိဋ္ဌာနဝသေန ‘‘ဧကော ပဉှော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ သောတာနံ ဗဟုဘာဝတော ဝါ ‘‘ဗဟုပဉှော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ တထာ ပန အဝတွာ သောတေ အနာမသိတွာ သံဝရပိဓာနာနံ ဝသေန ‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ’’တိအာဒိမှိ ‘‘ဒွေ ပဉှာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တဒနုသာရေန ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိအာဒိမှိပိ လောကံ အနာမသိတွာ နီဝရဏာဒီနံ စတုန္နံ ဝသေန ‘‘စတ္တာရော ပဉှာ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အယံ နယော ဒဿိတောတိ နယဒဿနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဒေသနာကာလေ ဝုတ္တဓမ္မဿ အနုသန္ဓိမဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနာ ရစိတနိယာမေနေဝ ပုစ္ဆိတပဉှဿ စေဝ ပဉှံ အဋ္ဌပေတွာ၊ ပဋိညဉ္စ အကတွာ ဝိဿဇ္ဇနဿ စ ဝိစယဟာရော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ဒေသနာကာလေ ဝုတ္တဓမ္မဿ အနုသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ပုစ္ဆိတပဉှဿ စေဝ တံ ပဉှံ ဌပေတွာ၊ ပဋိညဉ္စ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇနဿ စ ယော ဝိစယော ဟာရော ဝိဘတ္တော၊ သော ဝိစယဟာရော ကထံ အမှေဟိ ဝိညာယတိ၊ အမှာကံ ဝိညာပနတ္ထာယ တသ္မိံ ဝိစယံ ဝိဘဇေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော တေသု ဝိစေတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘ယာနိ သောတာနီ’’တိအာဒိဂါထာယ ဝိစယာကာရဒဿနာနန္တရံ ‘‘ပညာ စေဝ သတိ စာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဂါထာတ္ထော တာဝ ဝိညာတဗ္ဗော – ယာယ ပညာယ အနုသယပ္ပဟာနေန သောတနိရုဇ္ဈနံ ဝုတ္တံ၊ ယာယ သတိယာ စ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနေန သောတနိရုဇ္ဈနံ ဝုတ္တံ၊ သာယံ ပညာ စေဝ သာယံ သတိ စ တာဟိ ပညာသတီဟိ အသေသံ သဟုပ္ပန္နံ နာမဉ္စေဝ ရူပဉ္စ၊ ဧတံ သဗ္ဗံ ကတ္ထ နိရုဇ္ဈမာနေ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတီတိ မာရိသ မေ မယာ ပုဋ္ဌော တွံ ဘဂဝါ မယှံ ဧတံ နိရုဇ္ဈနံ ပဗြူဟိ၊ ဣတိ အာယသ္မာ အဇိတော ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆတိ။

အဇိတ တွံ ယမေတံ ပဉှံ ပုစ္ဆိတံ နိရုဇ္ဈနံ မံ အပုစ္ဆိ၊ အဟံ တေ တဝ တံ နိရုဇ္ဈနံ ဝဒါမိ။ ယတ္ထ ဝိညာဏနိရောဓေ ပညာသတိသဟိတံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ ဝိညာဏဿ ¶ နိရောဓေန သဟ ဧကတော အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ၊ ဧတ္ထ ဝိညာဏနိရောဓေ ဧတံ သဗ္ဗံ ဝိညာဏနိရောဓေန ဧကတော ဧကက္ခဏေ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပရုဇ္ဈတိ၊ ဧတံ ဝိညာဏနိရောဓံ တဿ နာမရူပဿ နိရောဓော နာတိဝတ္တတိ၊ တံ တံ နာမရူပနိရောဓံ သော သော ဝိညာဏနိရောဓော နာတိဝတ္တတီတိ။

‘‘တသ္မိံ ¶ ပဉှေ အယံ အဇိတော ကိံ ပုစ္ဆတိ? ဥပရုဇ္ဈနမေဝ ပုစ္ဆတိ၊ ဥဒါဟု အညံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော ‘‘အယံ ပဉှေ အနုသန္ဓိံ ပုစ္ဆတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အယန္တိ ယော အာယသ္မာ အဇိတော ပဉှံ အပုစ္ဆီတိ အယံ အဇိတော။ ပဉှေတိ ‘‘ပညာ စေဝ သတိ စာ’’တိအာဒိပဉှေ။ ယဒိ အနုသန္ဓိံ ပုစ္ဆတိ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ ပုစ္ဆနံ အယုတ္တံ ဘဝေယျာတိ? န၊ အနုသန္ဓီယတိ ဧတေန ဥပနိရုဇ္ဈနေနာတိ အနုသန္ဓီတိ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနုသန္ဓိံ ပုစ္ဆန္တော ကိံ…ပေ… နိဗ္ဗာနဓာတု’’န္တိ။ အနုသန္ဓိပုစ္ဆနေန အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုယာပိ ပုစ္ဆနတော ‘‘ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ ပုစ္ဆနံ ယုတ္တမေဝ။

‘‘ယာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု ပုစ္ဆိတာ၊ တံ ကတမာယ ပဋိပဒါယ အဓိဂစ္ဆတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာသင်္ခါတံ ပဋိပဒံ ဝိသယေန သဟ ဒဿေတုံ ‘‘တီဏီ သစ္စာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သင်္ခတာနီတိ ကမ္မာဒိပစ္စယေဟိ သမေစ္စ သမ္ဘူယ ဒုက္ခာဒီနိ ကရီယန္တီတိ သင်္ခတာနိ။ နိရောဓဓမ္မာနီတိ နိရုဇ္ဈနံ နိရောဓော၊ ဓမ္မောပိ နိရောဓဓမ္မောဝ၊ တသ္မာ နိရောဓော ဓမ္မော သဘာဝေါ ယေသံ ဒုက္ခာဒီနန္တိ နိရောဓဓမ္မာနီတိ အတ္ထောဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ တာနိ တီဏိ သစ္စာနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဒုက္ခံ သမုဒယော မဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တီဏိ ဒုက္ခသမုဒယမဂ္ဂသစ္စာနိ သင်္ခတာနီတိ ဝုတ္တာနိ၊ ‘‘ကိံ နိရောဓသစ္စ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိရောဓော အသင်္ခတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ‘‘နိရောဓဓမ္မော’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကမ္မာဒိပစ္စယေဟိ အသင်္ခတတ္တာ အသင်္ခတော။ ဥပ္ပာဒနိရောဓာဘာဝတော အနိရောဓဓမ္မော။ ‘‘ပဟာယကပဟာတဗ္ဗေသု သစ္စေသု ကတမေန ပဟာယကေန ကတမော ပဟာတဗ္ဗော၊ ကတမာယ ဘူမိယာ ပဟီနော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သမုဒယော ဒွီသု ဘူမီသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒွီသု ဘူမီသူတိ ဒဿနဘာဝနာဘူမီသု။ ကာမစ္ဆန္ဒောတိ ကာမဘဝရာဂေါ။ ရူပရာဂေါတိ ရူပဘဝရာဂေါ။ အရူပရာဂေါတိ အရူပဘဝရာဂေါ။ သံယောဇနဘေဒတော ဒသ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တီတိ ယောဇနာ။

၁၂။ ပဟာတဗ္ဗသံယောဇနာနိ ¶ ဒဿနဘူမိဘာဝနာဘူမိဘေဒေန ဝိဘတ္တာနိ၊ အမှေဟိပိ ဉာတာနိ၊ ‘‘ဣန္ဒြိယဘေဒတော ကထံ ဝိဘတ္တာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တတ္ထ တီဏီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ပဟာတဗ္ဗသံယောဇနေသု ကတမာနိ သံယောဇနာနိ ကတမံ ဣန္ဒြိယံ အတ္တနော ပဟာယကံ ကတွာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ တီဏီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဓိဋ္ဌာယ အတ္တနော ပဟာယကံ ကတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ အနုပ္ပာဒဝသေန။ ‘‘အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယဉ္စ အညိန္ဒြိယဉ္စ သံယောဇနာနံ နိရုဇ္ဈနဟေတု ဟောတု၊ အညာတာဝိန္ဒြိယံ ကိဿ ဟေတူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ ယေန အညာတာဝိန္ဒြိယေန အရဟာ ‘‘မေ ဇာတိ ခီဏာ’’တိ ဧဝံ ဇာနာတိ၊ ဣဒံ ဇာနနဟေတု အညာတာဝိန္ဒြိယံ ခယေ ဇာတိက္ခယေ အရဟတ္တဖလေ ပဝတ္တံ ဉာဏံ။ ယံ ယေန အညာတာဝိန္ဒြိယေန အရဟာ ‘‘ဣတ္ထတ္တာယ အပရံ န ဘဝိဿာမီ’’တိ ပဇာနာတိ၊ ဣဒံ ပဇာနနဟေတု ¶ အညာတာဝိန္ဒြိယံ။ အနုပ္ပာဒေ ပန အနုပ္ပဇ္ဇနေ အရဟတ္တဖလေ ပဝတ္တံ ဉာဏံ အညာတာဝိန္ဒြိယံ ဇာနနဟေတု ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣန္ဒြိယဉာဏာနိ ပဟာယကာနိ ကတွာ သံယောဇနာနိ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ‘‘တာနိ ဉာဏာနိ ကဒါ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တတ္ထ ယဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ အညိန္ဒြိယံ ပါပုဏန္တဿ နိရုဇ္ဈတု၊ အညိန္ဒြိယံ အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တဿ နိရုဇ္ဈတု၊ အညာတာဝိန္ဒြိယံ ကဒါ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယဉ္စ ခယေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒွေတိ ကိစ္စဘေဒေန ဒွေ၊ သဘာဝတော ပန ဧကာဝ။

‘‘ပဇာနနကိစ္စမ္ပိ ဧကမေဝ၊ ကထံ ဒွေ သိယု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏပညာဘေဒေန ဒွေ နာမာနိ လဗ္ဘန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာတိ ယာ ပညာ ပုဗ္ဗဂါထာယံ သောတပိဓာနကိစ္စေန ဝုတ္တာ၊ သာ ပညာ ပကာရေဟိ ဇာနနသဘာဝေန ပညာ နာမ။ ယထာဒိဋ္ဌံ အာရမ္မဏံ အပိလာပနဋ္ဌေန ဩဂါဟနဋ္ဌေန သတိ နာမ။

၁၃။ ‘‘ပညာ စေဝ သတိ စာ’’တိ ပဒဿ အတ္ထော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘နာမရူပဉ္စာ’တိ ပဒဿ အတ္ထော ကထံ အမှေဟိ ဉာတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ နာမရူပံ ဝိဘဇန္တော ‘‘တတ္ထ ယေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋဘေဒေ ဘဝတ္တယေ။ တတ္ထာတိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓသင်္ခါတနာမရူပသမုဒါယေ။ ပဉ္စိန္ဒြိယာနီတိ စက္ခာဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ¶ ။ ဝိညာဏသမ္ပယုတ္တန္တိ သမ္ပယုတ္တပစ္စယတ္တံ သန္ဓာယ န ဝုတ္တံ၊ ပစုရဇနဿ ပန အဝိဘဇိတွာ ဂဟဏီယသဘာဝမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိဘာဂံ ဇာနန္တေဟိ ပန ‘‘နာမံ ဝိညာဏသမ္ပယုတ္တံ၊ ရူပံ ပန န ဝိညာဏသမ္ပယုတ္တံ၊ သဟဇာတ’’န္တိ ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တဿာတိ ပညာသတိသဟိတဿ နာမရူပဿ။ နိရောဓန္တိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ။

ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆန္တော အာယသ္မာ အဇိတော ‘‘ပညာ စေဝ…ပေ… ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ ဧဝံ ပါရာယနေ အာဟ။ ‘‘ပညာ စေဝါတိအာဒိဂါထာယ ယာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု ပုစ္ဆိတာ၊ သာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု ကတမေန အဓိဂမေန ပတ္တဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စတုရိဒ္ဓိပါဒမုခေန အရိယမဂ္ဂါဓိဂမမုခေန ပတ္တဗ္ဗာ၊ စတုရိဒ္ဓိပါဒဘာဝနာယ စ စတ္တာရိန္ဒြိယာနိ မူလဘူတာနိ၊ တသ္မာ မူလဘူတာနိ တာနိ စတ္တာရိန္ဒြိယာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ သတိ စ ပညာ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကုသလာကုသလဓမ္မဂတိယော သမနွေသမာနာယ သတိယာ သိဇ္ဈမာနာယ ဧကန္တေန သမာဓိ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗော၊ သတိဂ္ဂဟဏေန စ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနံ ဂါထာယံ အဓိပ္ပေတံ၊ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနေန စ ¶ သမာဓိကိစ္စံ ပါကဋန္တိ အာဟ ‘‘သတိ ဒွေ ဣန္ဒြိယာနိ သတိန္ဒြိယဉ္စ သမာဓိန္ဒြိယဉ္စာ’’တိ။ ပညာယ အနုသယသမုဂ္ဃာတံ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနသင်္ခါတေန ဝီရိယေန သိဇ္ဈတိ၊ န ဝိနာ တေနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပညာ ဒွေ ဣန္ဒြိယာနိ ပညိန္ဒြိယဉ္စ ဝီရိယိန္ဒြိယဉ္စာ’’တိ။

ဣမေသု ယထာဝုတ္တေသု စတူသု ဣန္ဒြိယေသု ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝါ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝါ သိဇ္ဈန္တေသု တံသမ္ပယုတ္တာ ယာ သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ သိဒ္ဓါ၊ ဣဒံ သဒ္ဒဟနဩကပ္ပနသင်္ခါတံ ဓမ္မဇာတံ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ သိဒ္ဓံ၊ ‘‘တေသု မူလဘူတေသု ဣန္ဒြိယေသု သိဒ္ဓေသု ကတမေန ဣန္ဒြိယေန ကတမော ဓမ္မော သိဒ္ဓါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမိနာ အယံ သိဒ္ဓါတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ယာ သဒ္ဓါဓိပတေယျာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ သတျာဒီသု။ သဒ္ဓါဓိပတေယျာတိ ပစ္စယဘူတာယ သဒ္ဓါယ သိဒ္ဓါ ဆန္ဒော အဓိပတီတိ သဒ္ဓါဓိပတိ၊ သဒ္ဓါဓိပတိနာ ပဝတ္တေတဗ္ဗာ စိတ္တေကဂ္ဂတာတိ သဒ္ဓါဓိပတေယျာ။ ဆန္ဒသမာဓီတိ ဆန္ဒံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပဝတ္တိတော သမာဓိ ဝါ ဆန္ဒာဓိပတိနာ သမ္ပယုတ္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တော သမာဓိ ဝါ ဆန္ဒသမာဓိ၊ ပဟာနံ ပဟာနဟေတု ဟောတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ပဟာနန္တိ စ ပဇဟတိ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသေ ဧတေန ဆန္ဒသမာဓိနာတိ ပဟာနန္တိ ကရဏသာဓနတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပဋိသင်္ခါနဗလေနာတိ ပရိကမ္မဗလေန။ ဘာဝနာဗလေနာတိ မဟဂ္ဂတဘာဝနာဗလေန။

‘‘သော ¶ ဆန္ဒသမာဓိ သယံ ကေဝလောဝ ပဟာန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယေ အဿာသပဿာသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သမာဟိတေ စိတ္တေ စိတ္တုပ္ပာဒေ။ ‘‘တသ္မိံ သမာဟိတေ စိတ္တုပ္ပာဒေ အဿာသာ’’တိအာဒိနာ အဿာသာဒိသီသေန အဿာသာဒိဇနကာ ဝီရိယသင်္ခါရာ ဂဟိတာ၊ တေ စ ယာဝ ဘာဝနာပါရိပူရီ၊ တာဝ ပုနပ္ပုနံ သရဏတော စ သရာ၊ ပုနပ္ပုနံ သင်္ကပ္ပတော စ သင်္ကပ္ပာ။ ယော ပန ‘‘သရသင်္ကပ္ပာ၊ ဣမေ သင်္ခါရာ စာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရော ပုရိမကော ဆန္ဒသမာဓိ ဝါ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတာယ စ တဒင်္ဂပ္ပဟာနတာယ စ ပဟာနံ ပဟာနဟေတုပဓာနံ ဝါ၊ ‘‘ဣမေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ သင်္ခါရာဒယော ကိံ ဘာဝေန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမေ စ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမေ သင်္ခါရာ စ တဒုဘယဉ္စ ဆန္ဒသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတီတိ ယောဇနာ။

ဆန္ဒသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတန္တိ ဆန္ဒော ဧဝ အဓိပတိ ဆန္ဒာဓိပတိ၊ ဆန္ဒာဓိပတိသမာဓိ။ တေန ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဆန္ဒံ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အဓိပတိံ ကရိတွာ လဘတိ သမာဓိ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၄၃၂)။ ဆန္ဒဟေတုကော ဝါ သမာဓိ၊ ဆန္ဒာဒိကော ဝါ သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓိ၊ ဆန္ဒာဓိပတိဿ ပစ္စယုပ္ပန္နော သမာဓီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဓာနဘူတာ သင်္ခါရာ ပဓာနသင်္ခါရာ၊ ပဓာနသဒ္ဒေန သင်္ခတသင်္ခါရာဒယော နိဝတ္တာပိတာ၊ ဆန္ဒသမာဓိ စ ပဓာနသင်္ခါရာ စာတိ ဆန္ဒသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရာ ¶ ၊ တေဟိ သမန္နာဂတော ဆန္ဒ…ပေ… သမန္နာဂတော၊ တံ…ပေ… ဂတံ။ ဣဇ္ဈတိ သမိဇ္ဈတိ နိပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣဒ္ဓိ၊ ကောဋ္ဌာသော၊ ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ကောဋ္ဌာသောတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဣဒ္ဓိပါဒစတုတ္ထော။ ဣဇ္ဈန္တိ ဝါ တာယ သတ္တာ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဣဒ္ဓိ၊ ပဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ ပါဒေါ၊ ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ။ ဣဒ္ဓိပါဒေါတိ သာမညတ္ထဝသေန ဝုတ္တောပိ ‘‘ဆန္ဒသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ တံ ဣဒ္ဓိပါဒံ တံ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ အတ္ထော။

ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတန္တိ ဝိပဿနာက္ခဏေ ကိစ္စတော တဒင်္ဂဝိဝေကနိဿိတံ၊ အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတံ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ကိစ္စတော သမုစ္ဆေဒဝိဝေကနိဿိတံ၊ အာရမ္မဏတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတံ။ ဝိရာဂနိဿိတန္တိ ဝိပဿနာက္ခဏေ ကိစ္စတော တဒင်္ဂဝိရာဂနိဿိတံ၊ အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတံ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ကိစ္စတော သမုစ္ဆေဒဝိရာဂနိဿိတံ ¶ ၊ အာရမ္မဏတော နိဿရဏဝိရာဂနိဿိတံ။ နိရောဓနိဿိတန္တိ ဝိပဿနာက္ခဏေ ကိစ္စတော တဒင်္ဂနိရောဓနိဿိတံ၊ အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏနိရောဓနိဿိတံ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ကိစ္စတော သမုစ္ဆေဒနိရောဓနိဿိတံ၊ အာရမ္မဏတော နိဿရဏနိရောဓနိဿိတံ။ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိန္တိ ဧတ္ထ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂဝသေန ဝေါဿဂ္ဂေါ ဒုဝိဓော။ တတ္ထပိ ဝိပဿနာက္ခဏေ တဒင်္ဂဝသေန ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ၊ နိဗ္ဗာနနိန္နဘာဝေန ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ၊ အာရမ္မဏကရဏေန နိဗ္ဗာနပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။ ယထာဝုတ္တဝေါဿဂ္ဂတ္ထံ ပရိဏမတိ၊ ပရိဏတံ ဝါ ပရိပစတိ ပရိပစနံ ကရောတီတိ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမီ၊ တံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။

ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒဘာဝနာကာရော အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ ဝီရိယိဒ္ဓိပါဒဘာဝနာကာရော အမှေဟိ ဝိဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တတ္ထ ယာ ဝီရိယာဓိပတေယျာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဝိညေယျော။ သံခိတ္တဝသေန ပန ဌပိတံ ပါဌံ ဝိတ္ထာရတော ဌပေဿာမိ။ ကထံ? –

‘‘တတ္ထ ယာ ဝီရိယာဓိပတေယျာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ အယံ ဝီရိယသမာဓိ။ သမာဟိတေ စိတ္တေ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတာယ ပဋိသင်္ခါနဗလေန ဝါ ဘာဝနာဗလေန ဝါ၊ ဣဒံ ပဟာနံ။ တတ္ထ ယေ အဿာသပဿာသာ ဝိတက္ကဝိစာရာ သညာဝေဒယိတာ သရသင်္ကပ္ပာ၊ ဣမေ သင်္ခါရာ။ ဣတိ ပုရိမကော စ ဝီရိယသမာဓိ၊ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတာယ စ ပဟာနံ ဣမေ စ သင်္ခါရာ၊ တဒုဘယံ ဝီရိယသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ¶ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။

‘‘တတ္ထ ယာ စိတ္တာဓိပတေယျာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ အယံ စိတ္တသမာဓိ။ သမာဟိတေ စိတ္တေ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတာယ ပဋိသင်္ခါနဗလေန ဝါ ဘာဝနာဗလေန ဝါ၊ ဣဒံ ပဟာနံ။ တတ္ထ ယေ အဿာသပဿာသာ ဝိတက္ကဝိစာရာ သညာဝေဒယိတာ သရသင်္ကပ္ပာ၊ ဣမေ သင်္ခါရာ။ ဣတိ ပုရိမကော စ စိတ္တသမာဓိ၊ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတာယ စ ပဟာနံ ဣမေ စ သင်္ခါရာ၊ တဒုဘယံ စိတ္တသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။

‘‘တတ္ထ ¶ ယာ ဝီမံသာဓိပတေယျာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ အယံ ဝီမံသာသမာဓိ၊ သမာဟိတေ စိတ္တေ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတာယ ပဋိသင်္ခါနဗလေန ဝါ ဘာဝနာဗလေန ဝါ၊ ဣဒံ ပဟာနံ။ တတ္ထ ယေ အဿာသပဿာသာ ဝိတက္ကဝိစာရာ သညာဝေဒယိတာ သရသင်္ကပ္ပာ၊ ဣမေ သင်္ခါရာ။ ဣတိ ပုရိမကော စ ဝီမံသာသမာဓိ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတာယ စ ပဟာနံ ဣမေ စ သင်္ခါရာ၊ တဒုဘယံ ဝီမံသာသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိ’’န္တိ။

အယံ ပန ဝိသေသော – ဝီရိယသမာဓီတိ ဝီရိယံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပဝတ္တိတော သမာဓိ ဝါ ဝီရိယာဓိပတိနာ သမ္ပယုတ္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တော သမာဓိ ဝါ ဝီရိယသမာဓိ။ စိတ္တသမာဓီတိ စိတ္တံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပဝတ္တိတော သမာဓိ ဝါ စိတ္တာဓိပတိနာ သမ္ပယုတ္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တော သမာဓိ ဝါ စိတ္တသမာဓိ။ ဝီမံသာသမာဓီတိ ဝီမံသံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပဝတ္တိတော သမာဓိ ဝါ ဝီမံသာဓိပတိနာ သမ္ပယုတ္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တော သမာဓိ ဝါ ဝီမံသာသမာဓီတိ။

သတ္တိဗလာနုရူပေနေတ္ထ သင်္ခေပဝဏ္ဏနာ ကတာ၊ ဂမ္ဘီရဉာဏေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုရူပေန ဝိတ္ထာရတော ဝါ ဂမ္ဘီရတော ဝါ ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗာ။

၁၄။ ‘‘ဆန္ဒသမာဓိ ဝီရိယသမာဓိ စိတ္တသမာဓိ ဝီမံသာသမာဓီ’’တိ ဝုတ္တော၊ ‘‘ဧဝံ သတိ ဝီမံသာသမာဓိယေဝ ဉာဏမူလကော ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ ဘဝေယျ၊ အညေ တယော သမာဓယော အညာဏမူလကာ အညာဏပုဗ္ဗင်္ဂမာ အညာဏပဝတ္တိယော ဘဝေယျု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ သဗ္ဗေ သမာဓယော ဉာဏမူလကာဒယောယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗော သမာဓိ ဉာဏမူလကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗော သမာဓီတိ ¶ ဆန္ဒသမာဓိ၊ ဝီရိယသမာဓိ၊ စိတ္တသမာဓိ၊ ဝီမံသာသမာဓီတိ စတုဗ္ဗိဓော သမာဓိ။ ဉာဏမူလကောတိ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိနာနာဝဇ္ဇနဝီထီသု ပဝတ္တံ ဥပစာရဉာဏမူလကော။ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမောတိ အဓိဂမဉာဏံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ အဿာတိ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမော။ ဉာဏာနုပရိဝတ္တီတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ အနုပရိဝတ္တိ အဿာတိ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ အထ ဝါ နာနာဝဇ္ဇနူပစာရဉာဏံ ဝါ ပဋိသန္ဓိဉာဏံ ဝါ မူလံ အဿာတိ ဉာဏမူလကော၊ ဥပစာရဉာဏံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ အဿာတိ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမော၊ အပ္ပနာဉာဏံ အနုပရိဝတ္တိ အဿာတိ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ ¶ ။ သဗ္ဗံ ဝါ ဥပစာရဉာဏံ မူလံ အဿာတိ ဉာဏမူလကော။ အပ္ပနာဉာဏံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ အဿာတိ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမော။ အဘိညာဉာဏံ အနုပရိဝတ္တိ အဿာတိ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ၊ အနုပရိဝတ္တနံ ဝါ အနုပရိဝတ္တိ၊ ဉာဏဿ အနုပရိဝတ္တိ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ၊ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ အဿာတိ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ ဉာဏံ ပန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ။

ယထာ ပုရေ တထာ ပစ္ဆာတိ ယထာ ဆန္ဒသမာဓိအာဒိစတုဗ္ဗိဓသမာဓိဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန ပုရေ အတီတာသု ဇာတီသု အသင်္ချေယျေသုပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋေသု အတ္တနော ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓဿ၊ ပရေသံ ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓဿ စ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနံ တထာ တထာဝုတ္တသမာဓိဿ အနာဂတံသဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန ပစ္ဆာ အနာဂတာသု ဇာတီသု အသင်္ချေယျေသုပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋေသု အတ္တနော ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓဿ၊ ပရေသံ ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓဿ စ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ပစ္ဆာ တထာ ပုရေတိ ယထာ ယထာဝုတ္တသမာဓိဿ စေတောပရိယဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန အနာဂတေသု သတ္တသုယေဝ ဒိဝသေသု ပရသတ္တာနံယေဝ စိတ္တဿ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနံ၊ တထာ တထာဝုတ္တသမာဓိဿ ပုရေ အတီတေသု သတ္တသုယေဝ ဒိဝသေသု ပရသတ္တာနံယေဝ စိတ္တဿ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနန္တိ အတ္ထော။

ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိန္တိ ယထာ စက္ခုမန္တာနံ သတ္တာနံ ဒိဝသဘာဂေ သူရိယာလောကေန အန္ဓကာရဿ ဝိဒ္ဓံသိတတ္တာ အာပါထဂတံ စက္ခုဝိညေယျံ ရူပံ မနောဝိညာဏေနပိ သုဝိညေယျံ၊ တထာ ရတ္တိဘာဂေ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေပိ အန္ဓကာရေ ဝတ္တမာနေ ယထာဝုတ္တသမာဓိဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန ရူပါယတနဿ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနံ။ ယထာ ရတ္တိံ တထာ ဒိဝါတိ ယထာ ရတ္တိဘာဂေ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေပိ အန္ဓကာရေ ယထာဝုတ္တသမာဓိဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန ရူပါယတနဿ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနံ၊ တထာ ဒိဝသဘာဂေ သုခုမဿ ရူပါယတနဿ ဝါ ကေနစိ ပါကာရာဒိနာ တိရောဟိတဿ ရူပါယတနဿ ဝါ အတိဒူရဋ္ဌာနေ ပဝတ္တဿ ရူပါယတနဿ ဝါ ယထာဝုတ္တသမာဓိဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယထာ ¶ ယထာဝုတ္တသမာဓိဿ ဒိဝသဘာဂေ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန သုခုမဿ သဒ္ဒါယတနဿ ဝါ ကေနစိ ပါကာရာဒိနာ တိရောဟိတဿ သဒ္ဒါယတနဿ ¶ ဝါ အတိဒူရဋ္ဌာနေ ပဝတ္တဿ သဒ္ဒါယတနဿ ဝါ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနံ၊ တထာ ရတ္တိဘာဂေပိ ယထာဝုတ္တသမာဓိဿ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေန သုခုမဿ သဒ္ဒါယတနဿ ဝါ ကေနစိ ပါကာရာဒိနာ တိရောဟိတဿ သဒ္ဒါယတနဿ ဝါ အတိဒူရဋ္ဌာနေ ပဝတ္တဿ သဒ္ဒါယတနဿ ဝါ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ၊ န ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈနန္တိ အယံ နယောပိ နေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘ယထာ ပုရေတိ ယထာ သမာဓိဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေနာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ ‘‘ယထာ စ ရူပါယတနေ ဝုတ္တံ၊ တထာ သမာဓိဿ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏာနုပရိဝတ္တိတာယ သဒ္ဒါယတနေ စ နေတဗ္ဗ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄)။

‘‘ဉာဏမူလကာဒိသမာဓိနာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝါဒိသဟိတေန ကိံ ဘာဝေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ ဝိဝဋေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ အပရိယောနဒ္ဓေနာတိ နီဝရဏာဒိဝိဂမနေန။ သပ္ပဘာသံ စိတ္တန္တိ ဣဒ္ဓိပါဒသမ္ပယုတ္တံ မဂ္ဂစိတ္တံ ဘာဝေတိ။ ဣဒ္ဓိပါဒသမ္ပယုတ္တေ မဂ္ဂစိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ ဟိ မဂ္ဂစိတ္တသဟဘူနိ ကုသလာနိ သဒ္ဓိန္ဒြိယဝီရိယိန္ဒြိယသတိန္ဒြိယသမာဓိန္ဒြိယပညိန္ဒြိယဘူတာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ မဂ္ဂစိတ္တေ နိရုဇ္ဈမာနေ အနုပ္ပဇ္ဇနဘာဝေန နိရုဇ္ဈန္တိ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ။ ဧဝံ မဂ္ဂဝိညာဏဿ နိရောဓာ ပညာ စ သတိ စ နိရုဇ္ဈတီတိ ယောဇနာ။

‘‘ကဿ ဝိညာဏဿ နိရောဓာ နာမရူပံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နာမရူပဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ နိရောဓာ နာမရူပဉ္စ နိရုဇ္ဈတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ‘‘ဝိညာဏဿ နိရောဓာ ပညာ စ သတိ စာတိ ဝုတ္တာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဧဝံ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ နာမရူပဉ္စ နိရုဇ္ဈတိ၊ နိရုဇ္ဈမာနံ ပန နာမရူပံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ နိရောဓာ နိရုဇ္ဈတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘နာမရူပဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နာမရူပဉ္စာတိ မဂ္ဂေန တဏှာအဝိဇ္ဇာဒိကေ အနုပစ္ဆိန္နေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယံ၊ ဘူတုပါဒါရူပဉ္စ။ ဝိညာဏဟေတုကန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ဟေတု အဿ နာမရူပဿာတိ ဝိညာဏဟေတုကံ။ ဝိညာဏပစ္စယာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ဝိညာဏေန ပစ္စယေန နိဗ္ဗတ္တံ။ တဿာတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟဿ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ။ ဟေတူတိ တဏှာအဝိဇ္ဇာဒိကော ကိလေသော။ ဝိညာဏန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ။ အနာဟာရန္တိ အပ္ပစ္စယံ။ အနဘိနန္ဒိတန္တိ ကာမတဏှာဒီဟိ ¶ အနဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိသန္ဓိကန္တိ ပုနဗ္ဘဝါဘိသန္ဒဟနရဟိတံ။ န္တိ တာဒိသံ ဝိညာဏံ။ အဟေတူတိ ¶ နတ္ထိ ဟေတုသင်္ခါတံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ဣမဿ နာမရူပဿာတိ အဟေတု။ အပ္ပစ္စယန္တိ သဟာယဝိရဟေန နတ္ထိ ပစ္စယာ သင်္ခါရာ ဣမဿာတိ အပ္ပစ္စယံ။ ဧဝံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ နိရောဓာ နာမရူပဉ္စ နိရုဇ္ဈတီတိ။

‘‘ပညာသတီနဉ္စေဝ နာမရူပဿ စ ဝုတ္တပ္ပကာရေန နိရုဇ္ဈနဘာဝေါ ကထံ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝတ္တဗ္ဗာကာရေန ပညာသတီနဉ္စေဝ နာမရူပဿ စ နိရုဇ္ဈနဘာဝဇာနနကော ဘဂဝါ ယထာနိရုဇ္ဈနဘာဝဒီပကံ ‘‘ယမေတံ…ပေ… ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ ဂါထာဝစနံ အာဟ။ တေန ဂါထာဝစနေန တုမှေဟိ မယာ ဝုတ္တော နိရုဇ္ဈနဘာဝေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောယေဝါတိ။ ဧတ္ထာပိ ပညာသတိနာမရူပါနံ နိရုဇ္ဈနံ အဇာနန္တေန တတ္ထ ဝါ သံသယန္တေန အဇိတေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ ပညာဒီနံ အနေကတ္ထတ္တာ ဓမ္မတော ဝါ အနေကာဓိဋ္ဌာနာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာ ပုစ္ဆာ’’တိ ဝါ ဣစ္စေဝမာဒိပုစ္ဆာဝိစယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗော။ ‘‘သရူပဒဿနဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဝါ အနေကာဓိဋ္ဌာနဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဝါ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဝိဿဇ္ဇန’’န္တိ ဝါ ဣစ္စေဝမာဒိဝိဿဇ္ဇနဝိစယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗော။

ဧဝံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနိ စေဝ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနိ စ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒဿေတွာ ပုစ္ဆာဝိစယော စေဝ ဝိဿဇ္ဇနဝိစယော စ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘သတ္တာဓိဋ္ဌာနဓမ္မာဓိဋ္ဌာနေသု ဧကတော ဒဿိတေသု ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေသု ကထံ ပုစ္ဆာဝိစယော စေဝ ဝိဿဇ္ဇနဝိစယော စ အမှေဟိ ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆံ နီဟရိတွာ တတ္ထ ဝိစယံ ဝိဘဇန္တော ‘‘ယေ စ သင်္ခတဓမ္မာသေ’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဧဝံ အနုသန္ဓိပုစ္ဆမ္ပိ ဒဿေတွာ ဟေဋ္ဌာ သတ္တာဓိဋ္ဌာနာ၊ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာ စ ပုစ္ဆာ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒဿိတာတိ ဣဒါနိ တာ သဟ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ စ သင်္ခတဓမ္မာသေ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄) –

ဝုတ္တံ။ တဿာယံ အတ္ထော – ဣဓ သာသနေ ယေ အရဟန္တော သင်္ခတဓမ္မာ ဟောန္တိ၊ ပုထူ ဗဟူယေဝ သတ္တ ဇနာ သေက္ခာ သီလာဒိသိက္ခမာနာ ဟောန္တိ၊ တေသံ ¶ အရဟန္တာဝဉ္စေဝ သေက္ခာနဉ္စ ဣရိယံ ပဋိပတ္တိံ မေံ မဟာ ပုဋ္ဌော နိပကော တွံ ဘဂဝါ ပဗြူဟိ မာရိသ ဣတိ အာယသ္မာ အဇိတော ပုစ္ဆန္တော အာဟာတိ။

၁၅။ တဿံ ဂါထာယံ ‘‘ကိတ္တကာနိ ပုစ္ဆိတာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဒတ္ထာနုရူပံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနိ တီဏိ ပဒါနိ ပုစ္ဆိတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယေ စ ¶ …ပေ… မာရိသာ’’တိ ဂါထာယံ ယေ ပဉှာ ပုစ္ဆိတာ၊ တေ ပဉှာ တယော ဟောန္တိ၊ ‘‘ကိဿ ကေန ကာရဏေန တယော ဟောန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကိဿ…ပေ… ယောဂေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေက္ခာ အရိယာ စ အသေက္ခာ အရိယာ စ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပဟာနဉ္စာတိ သေခါသေခဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမပ္ပဟာနာနိ၊ တေသံ ယောဂေါတိ သေခါ…ပေ… ယောဂေါ၊ တေန သေခါ…ပေ… ယောဂေန။ ဧဝံ ပုစ္ဆာဝိဓိနာ ဟိ ယသ္မာ ‘‘ယေ စ သင်္ခတဓမ္မာသေ…ပေ… မာရိသာ’’တိ ဂါထမာဟ၊ တသ္မာ တယော ပဉှာ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

‘‘ယေ စ သင်္ခတဓမ္မာသေ’’တိ ဣမိနာ အသေက္ခာနံ အရဟတ္တံ ပုစ္ဆတိ၊ ‘‘ယေ စ သေက္ခာ ပုထူ ဣဓာ’’တိ ဣမိနာ သေက္ခာသေက္ခာနံ သေက္ခသိက္ခနံ ပုစ္ဆတိ၊ ‘‘တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ၊ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ မာရိသာ’’တိ ဣမိနာ သေက္ခာသေက္ခာနံ ဝိပဿနာ ပုဗ္ဗဘာဂေ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ သတ္တာဓိဋ္ဌာနာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ အနေကာဓိဋ္ဌာနာ ပုစ္ဆာ’’တိ ဝါ ဣစ္စေဝမာဒိပုစ္ဆာဝိစယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗော။

သတ္တဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆံ နီဟရိတွာ ပုစ္ဆာဝိစယော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘တဿံ ပုစ္ဆာယံ ကတမာ ဝိဿဇ္ဇနာဂါထာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထာတိ တဿံ ဂါထာယံ။ ‘‘ကာမေသု…ပေ… ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနာဂါထာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ။ ကာမေသူတိ ကာမီယန္တီတိ ကာမာ၊ တေသု ကာမေသု။ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေန ပဏ္ဍိတေဟိ နာဘိဂိဇ္ဈေယျ။ မနသာ နာဝိလောသိယာတိ အာဝိလဘာဝကရေ ဗျာပါဒဝိတက္ကာဒယော စေဝ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော စ ဓမ္မေ ပဇဟန္တော ပဏ္ဍိတော မနသာ အနာဝိလော သုပ္ပသန္နော ဘဝေယျ။ ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ အနိစ္စတာဒိနာ ပရိတုလိတတ္တာ အနိစ္စတာဒီသု ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ကုသလော ဆေကော။ သတောတိ ကေသာဒီသု သရတီတိ သတော။ ဘိက္ခူတိ သင်္ခတဓမ္မေ ဘယာဒိတော ဣက္ခတီတိ ဘိက္ခု။ ပရိဗ္ဗဇေတိ ¶ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဘာဝေန ကိလေသကာမဝတ္ထုကာမေ ပရိ သမန္တတော ဝဇ္ဇေယျ။

ပုစ္ဆာဂါထာယံ ‘‘နိပကော’’တိ ပဒေန ပသံသိတေန ဘဂဝတာ ဝိဿဇ္ဇနာဂါထာ ဝုတ္တာ၊ တဿ ဘဂဝတော ယေန အနာဝရဏဉာဏေန ဥက္ကံသဂတေန ပက္ကဘာဝေါ ဒဿိတော၊ တံ အနာဝရဏဉာဏံ တာဝ ကာယကမ္မာဒိဘေဒေဟိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနာဝရဏဉာဏေန ဇာနိတွာ ကတံ သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ အတီတေ အံသေတိ အတီတဘဝေ သပရက္ခန္ဓာဒိကေ ကောဋ္ဌာသေ အညာဏေန အပ္ပဋိဟတံ ဘဂဝတော ¶ ဉာဏဒဿနံ။ အနာဂတေ အံသေတိ အနာဂတဘဝေ သပရက္ခန္ဓာဒိကေ ကောဋ္ဌာသေ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ အံသေတိ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဘဝေ သပရက္ခန္ဓာဒိကေ ကောဋ္ဌာသေ။

‘‘ဉာဏဒဿနဿ ကတရသ္မိံ ပဋိဃာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပုစ္ဆံ ဌပေတွာ ပဋိဃာတဝိသယံ ဒဿေတုံ ‘‘ကော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဘဝေ သပရက္ခန္ဓာဒိကေ ကောဋ္ဌာသေ အညေသမ္ပိ ဉာဏဒဿနံ ဘဝေယျ၊ တဒနုသာရေန အတီတာနာဂတကောဋ္ဌာသေသုပိ ကတရသ္မိံ အညေသံ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတော ဘဝေယျာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပုစ္ဆံ ဌပေတွာ ပဋိဃာတဝိသယံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကော စာတိ ကွ ကတရသ္မိံ သမယေ အညေသံ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတော ဘဝေယျာတိ ပုစ္ဆိ။

အနိစ္စေ၊ ဒုက္ခေ၊ အနတ္တနိယေ စ အညေသံ အညာဏံ ယံ အဒဿနံ အတ္ထိ၊ အညာဏာဒဿနသင်္ခါတော သဘာဝေါ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတော ဘဝတိ၊ န သပရက္ခန္ဓာဒိဒဿနမတ္တပဋိဃာတော။ ဧတေန အနိစ္စတော လက္ခဏတ္တယေ ပဝတ္တဿ ဉာဏဒဿနဿ အညေသံ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ၊ ဘဂဝတော စ ဉာဏဒဿနဿ အညေဟိ အသာဓာရဏတံ ဒဿေတိ။ ဘဂဝတော ဟိ လက္ခဏတ္တယဝိဘာဝနေန ဝေနေယျာ စတုသစ္စပ္ပဋိဝေဓံ လဘန္တိ။ ‘‘ဘဂဝတော ဉာဏဒဿနပဋိဃာတာဘာဝေန အညေသဉ္စ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတဘာဝေါ ကတမာယ ဥပမာယ အမှာကံ ပါကဋော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ဥပမာယ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘ယထာ ဣဓာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဓ သတ္တလောကေ စက္ခုမာ ပုရိသော အာကာသေ တာရကာနိ ပဿေယျ၊ ဂဏနသင်္ကေတေန ¶ ‘‘ဧတ္တကာနီ’’တိ နော စ ဇာနေယျ ယထာ၊ ဧဝံ အညေသံ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတော အယံ အညာဏဒဿနသဘာဝေါ ဘဝတိ။

ဘဂဝတော ပန တထာ အဘာဝတော ကေနစိ အညာဏေန အဒဿနေန အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏဒဿနံ ဘဝတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဘဂဝတော ဉာဏဒဿနဿ အပ္ပဋိဟတဘာဝေါ ကသ္မာ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အနာဝရဏဉာဏဒဿနာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိပကဿ…ပေ… ဘဂဝတော အနာဝရဏဉာဏံ ကာယကမ္မာဒိဘေဒေဟိ အာစရိယေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ပစ္ဆာ ဂါထာယ ‘ဣရိယ’န္တိ ပဒေန ပုစ္ဆိတာ သေက္ခာသေက္ခပဋိပဒါ ကထံ ဝိဇာနိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ သေက္ခာသေက္ခပဋိပဒံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ သေခေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဝိဿဇ္ဇနေ။ သေခေနာတိ သိက္ခနသီလေန ပုဂ္ဂလေန ရဇနီယေသု ရူပါရမ္မဏာဒီသု ဓမ္မေသု ဂေဓာ စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗံ၊ ပရိယုဋ္ဌာနီယေသု အာဃာတဝတ္ထူသု ဒေါသာ စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗံ။

‘‘တေသု ¶ ဂေဓဒေါသေသု ကတမံ နိဝါရေန္တော ဘဂဝါ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယံ ကတမံ ပဒမာဟာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယာ ဣစ္ဆာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဂေဓဒေါသေသု။ ဣစ္ဆာတိ ရာဂိစ္ဆာ။ မုစ္ဆာတိ လောဘမောဟသဟဂတမောဟမုစ္ဆာ။ ပတ္ထနာတိ ရာဂပတ္ထနာ။ ပိယာယနာတိ တဏှာပိယာယနာဝ၊ န မေတ္တာပိယာယနာ။ ကီဠနာတိ ဂေဓကီဠနာ။ ဧတာနိ ဟိ ဂေဓပရိယာယဝစနာနိ။ တံ ဂေဓသင်္ခါတံ ဣစ္ဆာဒိကံ နိဝါရေန္တော ဘဂဝါ ‘‘ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျာ’’တိ ဧဝံ ဝိသုံ ဝိသုံ ပကာရေန အာဟ။

ပရိယုဋ္ဌာနဝိဃာတံ ဒေါသံ နိဝါရေန္တော ဘဂဝါ ‘‘မနသာနာဝိလော သိယာ’’တိ ဧဝံ ဝိသုံ ဝိသုံ ပကာရေန အာဟာတိ ယောဇနာ။ ဂေဓဒေါသာနံ ဝိသုံ ဝိသုံ နိဝါရေန္တော ဘဂဝါ ဒွေ ပဒါနိ အာဟာတိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘တံ ကေန အတ္ထေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တထာ ဟိ သေခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရဇနီယေသု အဘိဂိဇ္ဈန္တော သေခေါ အနုပ္ပန္နံ လောဘပဓာနံ ကိလေသဉ္စ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသဉ္စ ဖာတိံ အဘိဝဍ္ဎနံ ကရောတိ၊ ပရိယုဋ္ဌာနီယေသု အာဝိလော သေခေါ အနုပ္ပန္နံ ဒေါသပဓာနံ ကိလေသဉ္စ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသဉ္စ ဖာတိံ ဝဍ္ဎနံ ကရောတိ၊ ဣတိ ဣမိနာ ပဋိက္ခေပအတ္ထေန တံ မမ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ကိံ ¶ ပန အနဘိဂိဇ္ဈန္တော၊ အနာဝိလော စ သေက္ခော အဂေဓဒေါသနိဝါရဏမေဝ ကရောတိ၊ ဥဒါဟု ဥတ္တရိပိ ပဋိပဒံ ပူရေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဥတ္တရိပိ ပဋိပဒံ ပူရေတိယေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယော ပန အနာဝိလသင်္ကပ္ပော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနာဝိလသင်္ကပ္ပောတိ နတ္ထိ အာဝိလကရာ သင်္ကပ္ပာ ဗျာပါဒသင်္ကပ္ပဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပာ ဧတဿာတိ အနာဝိလသင်္ကပ္ပော၊ ဣစ္ဆာဒိဂေဓဿ အဘာဝေန အနဘိဂိဇ္ဈန္တော ဝါယမတိ ကုသလဝါယာမံ ပဝတ္တေတိ။ ‘‘ကထံ ဝါယမတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော အနုပ္ပန္နာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သောတိ ဥပရိဘာဝနာမဂ္ဂဘာဝတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇမာနော သေက္ခော။ အနုပ္ပန္နာနန္တိအာဒီနံ အတ္ထော သက္ကာ အဋ္ဌကထာဝစနေနေဝ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၅-၁၆) ဇာနိတုန္တိ န ဝိဘတ္တော။

၁၆။ ယေနာတိ အသုဘာဒီနံ အနုဿရဏလက္ခဏေန ဣန္ဒြိယေန တဏှာမယိတဝတ္ထူသု ကာမတဏှာယ သဟဇာတံ ဝိတက္ကံ ဝါရေတိ၊ ဣဒံ အသုဘာဒိအနုဿရဏလက္ခဏံ ဣန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ။ ယေန မဟဂ္ဂတဘာဝပ္ပတ္တေန အဝိက္ခေပေန ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါရေတိ၊ ဣဒံ အဝိက္ခေပသင်္ခါတံ ဣန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ။ ယေန သမ္မပ္ပဓာနေန ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါရေတိ၊ ဣဒံ သမ္မပ္ပဓာနသင်္ခါတံ ဣန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ။ ယေန သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတေန ဣန္ဒြိယေန ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ…ပေ… နာဓိဝါသေတိ၊ ဣဒံ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ ဣန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယံ။ ဣမေသု စတူသု ဣန္ဒြိယေသု သဟ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ယာ သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အနာဝိလဘာဝတော ဣဒံ သဒ္ဒဟနသင်္ခါတံ ဣန္ဒြိယံ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ။ ဣမာနိ သေက္ခဿ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ။

ဧကသ္မိံယေဝ ဝိသယေ ဇေဋ္ဌကဘာဝံ န ပါပုဏေယျုံ၊ အတ္တနော ဝိသယေ ဇေဋ္ဌကဘာဝံ ပါပုဏိတုံ အရဟန္တိ၊ ‘‘ကတမံ ဣန္ဒြိယံ ကတ္ထ ဝိသယေ ဇေဋ္ဌကဘာဝံ ပဝတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော ဣဒံ ဣန္ဒြိယံ ဣမသ္မိံ ဝိသယေ ပဝတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ဣန္ဒြိယေသု စတူသု သောတာပတ္တိယင်္ဂေသု သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဇေဋ္ဌကဘာဝံ ပဝတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကိံ နု သေက္ခော ပညိန္ဒြိယေဝ အပ္ပမတ္တော’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တော ထောမိတော၊ ဥဒါဟု သဗ္ဗေဟိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သဗ္ဗေဟိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ပဉ္စိန္ဒြိယပမုခေဟိ ဝုတ္တော ထောမိတော ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ သေခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝံ ပဉ္စိန္ဒြိယာနံ နိဗ္ဗတ္တိဒဿနေန သေခေါ ပုဂ္ဂလော ¶ သဗ္ဗေဟိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အပ္ပမတ္တောတိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တော ထောမိတော အနာဝိလတာယ မနသာတိ ယောဇနာ။ ‘‘သေက္ခဿ အနာဝိလတာ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ မနသာနာဝိလော သိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတာ ‘‘မနသာနာဝိလော သိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သေက္ခဿ အနာဝိလတာ တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗာတိ။

၁၇။ သေက္ခဿ မတ္ထကပ္ပတ္တာ ပဋိပဒါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကထံ အသေက္ခဿ မတ္ထကပ္ပတ္တာ ပဋိပဒါ ဉာတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အသေက္ခဿ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ပဋိပဒံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု မတ္ထကပ္ပတ္တာယ ပဋိပဒါယ အသေက္ခော ကုသလော ဆေကတရောတိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တော ထောမိတော အနာဝိလတာယ မနသာတိ။ အသေက္ခဿ သဗ္ဗဓမ္မေသု ယံ ကောသလ္လံ ဒဿေတုကာမော၊ တဿ ကောသလ္လဿ ဝိသယဘူတေ သဗ္ဗဓမ္မေ တာဝ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘လောကော နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိ ဣမိနာ ဝုတ္တဓမ္မသင်္ခါတော လောကော နာမ ကိလေသလောကော၊ ဘဝလောကော၊ ဣန္ဒြိယလောကောတိ တိဝိဓော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ပရိတ္တဓမ္မဋ္ဌော ကိလေသဇနနဋ္ဌေန ကိလေသော၊ ကုသလာဒိပဝတ္တနဋ္ဌေန လောကော စာတိ ကိလေသလောကော။ မဟဂ္ဂတဓမ္မဋ္ဌော ဘဝနဋ္ဌေန ဘဝေါ၊ ဝုတ္တနယေန လောကော စာတိ ဘဝလောကော။ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိဓမ္မဋ္ဌော အာဓိပစ္စဋ္ဌယောဂဝသေန ဣန္ဒြိယဘူတော ဟုတွာ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိပတ္တနဋ္ဌေန လောကော စာတိ ဣန္ဒြိယလောကော။

‘‘တီသု လောကေသု ကတမေန ကတမော သမုဒါဂစ္ဆတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဒ္ဓါဒိဣန္ဒြိယာနိ ကော နိဗ္ဗတ္တေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ဣန္ဒြိယာနိ နိဗ္ဗတ္တေတီ’’တိ ဝုတ္တံ ¶ ။ တတ္ထ သောတိ ယော ပုဂ္ဂလော ကိလေသလောကသင်္ခါတေ ပရိတ္တဓမ္မေ၊ ဘဝလောကသင်္ခါတေ မဟဂ္ဂတဓမ္မေ စ တံတံသမ္ပာဒနဝသေန ဌိတော၊ သော ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ အတ္တသန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တေတိ။

‘‘ဣန္ဒြိယေသု အတ္တသန္တာနေသု ပုနပ္ပုနံ နိဗ္ဗတ္တာပနဝသေန ဝုဍ္ဎာပိယမာနေသု ကာ ပညာ ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣန္ဒြိယေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နေယျဿာတိ အဘိညေယျဿ။ ပရိညာတိ ရူပါရူပဓမ္မေ သလက္ခဏတော၊ ပစ္စယတော ¶ စ ပရိဂ္ဂဟာဒိဝသေန ပဝတ္တပညာ။ ‘‘သာ ပရိညာ ကတိဝိဓေန ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သာ ဒုဝိဓေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သာ ပရိညာ ဒဿနပရိညာယ စ ဘာဝနာပရိညာယ စ ဒုဝိဓေန ဝိညူဟိ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗာတိ။ ဒဿနပရိညာယာတိ စ ဒဿနမဂ္ဂပညာဇနိကာယ ဉာတပရိညာယာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒဿနပရိညာတိ ဉာတပရိညာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၇)။ ဘာဝနာပရိညာယာတိ ဘာဝနာမဂ္ဂပညာဇနိကာယ တီရဏပရိညာယ သဒ္ဓိံ ပဟာနပရိညာယာတိ အတ္ထော။

‘‘သာ ဒုဝိဓေနာ’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော အတ္ထော အတိသင်္ခေပေါ န သက္ကာ ဝိညာတုံ၊ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒါ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဒါတိ ဗလဝဝိပဿနုပ္ပဇ္ဇနကာလေ။ သေခေါတိ သိက္ခနသီလတာယ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော စေဝ သောတာပန္နာဒိကော စ။ ဉေယျန္တိ ဉာတဗ္ဗံ ရူပါဒိကံ သင်္ခါရံ။ ပရိဇာနာတီတိ ပရိဂ္ဂဟာဒိဉာဏေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဇာနာတိ နိဗ္ဗိဒါဉာဏသဟဂတေန။ တဿာတိ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ စေဝ သောတာပန္နာဒိကဿ စ။ ဒွေ ဓမ္မာတိ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ ဗလဝဝိပဿနာဓမ္မော စေဝ သောတာပန္နာဒိကဿ စ ဗလဝဝိပဿနာဓမ္မော စ။ ယထာက္ကမံ ဒဿနကောသလ္လံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဉ္စေဝ ဘာဝနာကောသလ္လံ သကဒါဂါမိမဂ္ဂါဒိကဉ္စ သန္တာနေ ပဝတ္တာပနဝသေန ဂစ္ဆန္တိ။

‘‘ပုဗ္ဗေ ယံ ဉာဏံ ‘နေယျဿ ပရိညာ’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဉာဏံ ကတိဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ ဉာဏံ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗံ…ပေ။။။ သစ္ဆိကိရိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တာသု ဝိပဿနာဘေဒေန ဘိန္နာသု ပဉ္စသု အဘိညာဒီသု ကတမာ အဘိညာ၊ ကတမာ ပရိညာ၊ ကတမံ ပဟာနံ၊ ကတမာ ဘာဝနာ၊ ကတမာ သစ္ဆိကိရိယာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ အဘိညာဒီသု။ ယံ ဓမ္မာနံ သလက္ခဏေ ဉာဏန္တိ ရူပဓမ္မာနံ ကက္ခဠာဒိသလက္ခဏေ၊ အရူပဓမ္မာနံ ဖုသနာဒိသလက္ခဏေ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပဝတ္တံ ယံ ဉာဏံ ဟေတုဖလဇာနနဟေတုဇာနနသင်္ခါတာ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ စေဝ ဟေတုဖလဇာနနသင်္ခါတာ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ စ ဘဝတိ။ အယံ သလက္ခဏေန သဒ္ဓိံ ဟေတုဖလဇာနနာ ပညာ အဘိညာ နာမ။

ဧဝန္တိ ¶ ¶ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ အဘိညာဉာဏေန အဘိဇာနိတွာ။ ယာ ပရိဇာနနာတိအာဒီသု ‘‘ဣဒံ အနဝဇ္ဇံ ကုသလံ၊ ဣဒံ သာဝဇ္ဇံ အကုသလံ၊ ဣဒံ အကုသလဝိပါကဇနကံ သာဝဇ္ဇံ၊ ဣဒံ ကုသလဝိပါကဇနကံ အနဝဇ္ဇံ၊ ဣဒံ သံကိလိဋ္ဌံ ကဏှံ၊ ဣဒံ အသံကိလိဋ္ဌံ သုက္ကံ၊ ဣဒံ ကုသလံ အနဝဇ္ဇာဒိကံ သေဝိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ အကုသလံ သာဝဇ္ဇာဒိကံ န သေဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အနိစ္စာဒိတော ကလာပသမ္မသနာဒိဝသေန ဂဟိတာ သမ္မသိတာ ဣမေ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ သင်္ခတဓမ္မာ ဣဒံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒိဖလံ အာနိသံသံ အနုက္ကမေန နိဗ္ဗတ္တာပေန္တိ။ တန္နိဗ္ဗတ္တဝိပဿနာယ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဥပစာရံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ဧဝံ အနုက္ကမေန ဂဟိတာနံ ပဝတ္တိတာနံ တေသံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒီနံ အယံ သစ္စာနုဗောဓပဋိဝေဓော အတ္ထောတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ယာ ပရိဇာနနာ ပဝတ္တာ၊ သာ အယံ ပရိဇာနနာ ပရိညာ နာမာတိ ယောဇေတွာ၊ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ပရိညာပညာယ ပရိဇာနိတွာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ စ တယော ဓမ္မာ အဝသိဋ္ဌာ ဘဝန္တိ။ ‘‘ယေ အကုသလာ၊ တေ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ယာ ပရိဇာနနာ ပညာ ပဝတ္တာ၊ ဣဒံ ပဟာနံ ပဟာနဉာဏံ။ ‘‘ယေ ကုသလာ၊ တေ ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိ ယာ ပရိဇာနနာ ပညာ ပဝတ္တာ၊ သာ ဘာဝနာပညာ။ ‘‘ယံ အသင်္ခတံ၊ ဣဒံ သစ္ဆိကိရိယ’’န္တိ ယာ ပရိဇာနနာ ပညာ ပဝတ္တာ၊ သာ သစ္ဆိကိရိယာပညာတိ ယောဇေတွာ အဋ္ဌကထာဓိပ္ပာယေန အဝိရုဒ္ဓါ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

အဘိညာဒယော ပဉ္စဝိဓာ ပညာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘တာဟိ ပရိညာဟိ ဇာနန္တော ပုဂ္ဂလော ‘ကိ’န္တိ ဝုစ္စတိ ထောမီယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော ဧဝ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော ပုဂ္ဂလော ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဇာနာတိ၊ အယံ ဇာနန္တော ပုဂ္ဂလော ပစ္စယုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ကုသလတ္တာ ဆေကတ္တာ ‘‘အတ္ထကုသလော’’တိ ဝုစ္စတိ ထောမီယတိ၊ ပစ္စယဓမ္မေသု ကုသလတ္တာ ‘‘ဓမ္မကုသလော’’တိ စ စတုန္နံ ဧကတ္တာဒီနံ နယာနံ ယုတ္တတာယ ကောဝိဒတ္တာ ‘‘ကလျာဏတာကုသလော’’တိ စ ဖလသမာပတ္တီသု ကောဝိဒတ္တာ ‘‘ဖလတာကုသလော’’တိ စ ဝဍ္ဎီသု ကောဝိဒတ္တာ ‘‘အာယကုသလော’’တိ စ အဝဍ္ဎီသု ကောဝိဒတ္တာ ‘‘အပါယကုသလော’’တိ စ အစ္စာယိကေ ကိစ္စေ ဝါ ဘယေ ဝါ ဥပ္ပန္နေ သတိ တဿ ကိစ္စဿ၊ ဘယဿ ဝါ တိကိစ္ဆနသမတ္ထေ ဌာနုပ္ပတ္တိယကာရဏေ ကောဝိဒတ္တာ ‘‘ဥပါယကုသလော’’တိ စ မဟန္တေသု အဘိက္ကမာဒီသု သတိသမ္ပဇညာယ သမ္ပန္နတ္တာ ‘‘မဟတာ ကောသလ္လေန သမန္နာဂတော’’တိ စ ဝုစ္စတိ ထောမီယတိ။ ‘‘တဿ ¶ အသေက္ခဿ အတ္ထာဒီသု ကုသလဘာဝေါ ကထံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ကုသလော ¶ သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိ ပဒဿ အတ္ထော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ ပဒဿ အတ္ထော ကထံ အမှေဟိ ဝိတ္ထာရတော ဝိညာတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ကတ္ထ ပဝတ္တေန သတိသဟိတေန ဉာဏေန သမ္ပန္နော သတော ကိမတ္ထံ ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမေသု ပဝတ္တေန သတိသဟိတဉာဏေန သမ္ပန္နော သတော ဣမမတ္ထံ ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ နိယမေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေနာတိ ယော အဘိက္ကမာဒီသု ပဝတ္တေန သတိသဟိတဉာဏေန သမန္နာဂတော သတော အသေက္ခဘိက္ခု၊ တေန အသေက္ခဘိက္ခုနာ ပရိနိဋ္ဌိတသိက္ခတ္တာ အညပယောဇနာဘာဝတော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထံ အဘိက္ကန္တေ…ပေ… တုဏှီဘာဝေန သတေန သတိသဟိတေန သမ္ပဇာနေန ဉာဏေန ဝိဟာတဗ္ဗံ စတုဣရိယာပထပရိဝတ္တနသင်္ခါတံ ဝိဟရဏံ ပဝတ္တေတဗ္ဗံ။

‘‘ယာ သေက္ခာသေက္ခပဋိပဒါ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ဣမာ သေက္ခာသေက္ခပဋိပဒါ သင်္ခေပတော ကတိဝိဓာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမာ ပဋိပဒါသင်္ခါတာ စရိယာ သင်္ခေပတော ပုဂ္ဂလဝသေန ဒွေတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာ ဒွေ စရိယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာ စရိယာ ဘာဝေတဗ္ဗကုသလာဒိဘေဒေန ဝါ အတ္ထကောသလ္လာဒိဘေဒေန ဝါ အဘိက္ကမာဒီသု သတိသမ္ပဇညဘေဒေန ဝါ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ဣမာ စရိယာ ဒွေတိ ဘဂဝတာ အနုညာတာ အနုဇာနနဝသေန ဒေသိတာ၊ ဝိသုဒ္ဓါနံ အရဟန္တာနံ ဧကာ စရိယာ၊ ဝိသုဇ္ဈန္တာနံ သေက္ခာနံ ဧကာ စရိယာတိ ပုဂ္ဂလဝသေန ဒွေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

‘‘အသေက္ခောယေဝ ကသ္မာ ‘သတော အဘိက္ကမတီ’တိအာဒိနာ ဝုစ္စတိ ထောမီယတိ၊ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနောပိ ‘သတော အဘိက္ကမတီ’တိအာဒိနာ ဝုစ္စတိ ထောမီယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကတကိစ္စာနိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အရဟတော ဣန္ဒြိယာနိ ကတကိစ္စာနိ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ကတကိစ္စတ္တာ ယံ ပုစ္ဆံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ စတုဗ္ဗိဓံ ဒုက္ခဿ ပရိညာဘိသမယေန ဗောဇ္ဈိတဗ္ဗံ…ပေ… နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန ဗောဇ္ဈိတဗ္ဗံ ဘဝေ။ စတုဗ္ဗိဓံ ဣဒံ ဗောဇ္ဈံ ဗောဇ္ဈိတဗ္ဗံ ယော အသေက္ခော သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တတ္တာ ဧဝံ ပရိညာဘိသမယာဒိနာ ဇာနာတိ၊ အယံ ¶ အသေက္ခော နိပ္ပရိယာယေန ‘‘ရာဂဿ ခယာယ၊ ဒေါသဿ ခယာယ၊ မောဟဿ ခယာယ သတော အဘိက္ကမတိ၊ သတော ပဋိက္ကမတီ’’တိ ဝုစ္စတိ ထောမီယတိ။ သေက္ခောပိ ယထာဝုတ္တံ ဗောဇ္ဈံ ဗောဇ္ဈိတဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိညာဘိသမယာဒိနာ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ ‘‘သတော…ပေ… မောဟဿာ’’တိ ဝုစ္စတိ ထောမီယတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကေ ဝိသုဇ္ဈန္တာ? သေက္ခာ’’တိ။

‘‘ကသ္မာ သေက္ခာသေက္ခာနံ သတိသမ္ပဇညေန အဘိက္ကမနာဒိဘာဝေါ၊ ရာဂါဒီနဉ္စ ခယဘာဝေါ ¶ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။ ‘‘ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမ’န္တိအာဒိနာ (နေတ္တိ။ ၁၅) မနာပိကေသု ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈနဘာဝေါ၊ အမနာပိကေသု ကာမေသု မနသာ အနာဝိလဘာဝေါ၊ သဗ္ဗဓမ္မေသု ကုသလဘာဝေါ၊ သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတဿ ပရိဗ္ဗဇနဘာဝေါ အာစရိယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ သော နာဘိဂိဇ္ဈနဘာဝါဒိကော ကသ္မာ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တေနာဟ ကာမေသု…ပေ… ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။ ဣမိဿာ ဂါထာယပိ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယော ပုဗ္ဗေ ဧကာဓိဋ္ဌာနာဒိဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာဒိဝသေန ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေ အဇိတသုတ္တံ နီဟရိတွာ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော သုတ္တန္တရေသု ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အဇိတသုတ္တေ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယနယာနုသာရေန သုတ္တန္တရေသုပိ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနိ နီဟရိတွာ ပုစ္ဆာဝိစယဝိဿဇ္ဇနဝိစယာ ယောဇေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

ဧတ္တာဝတာ စ မဟာထေရော ဝိစယဟာရံ ဝိဘဇန္တော အဇိတသုတ္တဝသေန ပုစ္ဆာဝိစယံ၊ ဝိဿဇ္ဇနဝိစယဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သုတ္တန္တရေသုပိ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယာနံ နယံ ဒဿေန္တော ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ’န္တိ အာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၇) –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝန္တိ အဇိတသုတ္တေ (သု။ နိ။ ၁၀၃၈ အာဒယော၊ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၅၇၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁ အာဒယော) ဝုတ္တပုစ္ဆာဝိစယာနုသာရေန ပုစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တသုတ္တံ နီဟရိတွာ ပုစ္ဆာဝိစယော ဝိဘဇေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ အဇိတသုတ္တေ (သု။ နိ။ ၁၀၃၈ အာဒယော၊ စူဠနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ၅၇ အာဒယော၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁ အာဒယော) ဝုတ္တဝိဿဇ္ဇနဝိစယာနုသာရေန သုတ္တန္တရေသုပိ ဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တသုတ္တံ နီဟရိတွာ ဝိဿဇ္ဇနဝိစယော ဝိဘဇေတဗ္ဗော။

ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယာ ¶ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမော သုတ္တအနုဂီတိဝိစယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သုတ္တဿ စ အနုဂီတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သုတ္တဿာတိ နီဟရိတသုတ္တဿ။ အနုဂီတီတိ သုတ္တန္တရဒေသနာသင်္ခါတာ အနုဂီတိ။ အတ္ထတော စ ဗျဉ္ဇနတော စ သမာနေတဗ္ဗာတိ တဿာ အနုဂီတိယာ အတ္ထတော၊ ဗျဉ္ဇနတော စ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေန သမာနာ သဒိသီ ကာတဗ္ဗာ၊ တသ္မိံ ဝါ သံဝဏ္ဏိယမာနသုတ္တေ အနုဂီတိ သုတ္တတ္ထတော၊ ဗျဉ္ဇနတော စ သမာနေတဗ္ဗာ ¶ ။ ‘‘အတ္ထတော အသမာနေ ကော နာမ ဒေါသော အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အတ္ထာပဂတံ ဟိ ဗျဉ္ဇနံ သမ္ဖပ္ပလာပံ ဘဝတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတ္ထတော အသမာနေ ဒေါသော ဝုတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ဗျဉ္ဇနတော အသမာနေ ပန ကော နာမ ဒေါသော အာပဇ္ဇတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုန္နိက္ခိတ္တဿ ပဒဗျဉ္ဇနဿ အတ္ထောပိ ဒုန္နယော ဘဝတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သဒေါသတ္တာ အနုဂီတိယာ ဝါ သုတ္တေန အတ္ထဗျဉ္ဇနူပေတံ သင်္ဂါယိတဗ္ဗံ။

အနုဂီတိဝိစယော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော သုတ္တဿ ဝိစယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သုတ္တဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သုတ္တဉ္စာတိ နိဒ္ဓါရိတသုတ္တဉ္စ။ ‘‘ဣဒံ နိဒ္ဓါရိတသုတ္တံ နာမ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ အာဟစ္စဝစနံ ကိံ၊ ဥဒါဟု သင်္ဂါယန္တေဟိ ဝုတ္တံ အနုသန္ဓိဝစနံ ကိ’’န္တိ ပဝိစိနိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဒံ နိဒ္ဓါရိတသုတ္တံ နီတတ္ထံ ကိံ၊ ဥဒါဟု နေယျတ္ထံ ကိ’’န္တိ ပဝိစိနိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဒံ နိဒ္ဓါရိတသုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယံ ကိံ၊ ဥဒါဟု ဝါသနာဘာဂိယံ ကိ’’န္တိ ပဝိစိနိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဒံ နိဒ္ဓါရိတသုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ ကိံ၊ ဥဒါဟု အသေက္ခဘာဂိယံ ကိ’’န္တိ ပဝိစိနိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဝိစိနိတွာ ယဒိ အာဟစ္စဝစနံ ဘဝေ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘အာဟစ္စဝစန’’န္တိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ အသေက္ခသုတ္တံ ဘဝေ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘အသေက္ခသုတ္တ’’န္တိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဉာတန္တိ အတ္ထော။

‘‘သုတ္တံ ပဝိစိနိတွာ သုတ္တဿ အတ္ထဘူတာနိ သဗ္ဗာနိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတ္ထ ပဒေသေ ပဿိတဗ္ဗာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပုစ္ဆံ ဌပေတွာ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ပဿိတဗ္ဗာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ကုဟိံ ဣမဿ သုတ္တဿ သဗ္ဗာနိ…ပေ… ပရိယောသာနေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမဿ သုတ္တဿာတိ ယံ သုတ္တံ ဝိစိနိတုံ နိဒ္ဓါရိတံ၊ ဣမဿ သုတ္တဿ စတုသစ္စဝိနိမုတ္တဿ သုတ္တတ္ထဿ အဘာဝတော သဗ္ဗာနိ သစ္စာနိ တဿေဝ သုတ္တဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေ ပဿိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။

ယထာဝုတ္တံ ¶ သုတ္တဝိစယံ နိဂမေန္တော ‘‘ဧဝံ သုတ္တံ ပဝိစေတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘န ယထာဝုတ္တပုစ္ဆာဒီနံ ပဝိစေတဗ္ဗဘာဝေါ အမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တေနာဟ…ပေ… အနုဂီတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေန ယထာဝုတ္တပုစ္ဆာဒီနံ ဝိစေတဗ္ဗဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘ယံ ပုစ္ဆိတဉ္စ…ပေ… အနုဂီတီ’’တိအာဒိကံ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန ဝိစေတဗ္ဗဘာဝေါ တုမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ယထာဝုတ္တပ္ပကာရော စ ဝိစယော ဟာရော ပရိပုဏ္ဏော ကိံ၊ ဥဒါဟု အညောပိ နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇေတဗ္ဗော အတ္ထိ ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဝိစယော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုစ္ဆာဝိစယဝိဿဇ္ဇနဝိစယပုဗ္ဗာပရဝိစယအနုဂီတိဝိစယသုတ္တဝိစယာ ¶ သရူပတော ဝိဘတ္တာ၊ တေဟိ အဝသေသော အဿာဒါဒိဝိစယောပိ ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုတ္တော ယုဉ္ဇိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣတိ ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၁၈။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေန ပဒပဉှာဒယော ဝိစိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ယုတ္တိဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဟာရေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ယုတ္တိဟာရော ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါတိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဟာရာန’’န္တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနော ‘‘အယံ ယုတ္တိဟာရော’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဝိညေယျော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထ ကတမော ယုတ္တိဟာရောတိအာဒိ ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၈)။ အယံ ယုတ္တိဟာရော ကိံ နာမ သုတ္တတ္ထံ ယုတ္တာယုတ္တိဝသေန ယောဇယတီတိ ယုဉ္ဇိတဗ္ဗံ သုတ္တတ္ထံ ¶ ပုစ္ဆတိ။ သုတ္တတ္ထော ပန ဒုဝိဓော အတထာကာရေန ဂယှမာနော၊ တထာကာရေန ဂယှမာနော အတ္ထောတိ။ တတ္ထ အတထာကာရေန ဂယှမာနောဝ အတ္ထော ယာထာဝတော ယုတ္တိနိဒ္ဓါရဏေန ယောဇေတဗ္ဗော၊ ဣတရော ပန ဘူတကထနမတ္တေန ယောဇေတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပနာယံ ယုတ္တိဂဝေသနာ နာမ သံဝဏ္ဏနာ မဟာပဒေသေဟိ ဝိနာ န သမ္ဘဝတိ၊ တသ္မာ ယုတ္တိဟာရံ ဝိဘဇန္တော တဿ ယုတ္တိဟာရဿ လက္ခဏံ ပဌမံ ဥပဒိသိတုံ ‘‘စတ္တာရော မဟာပဒေသာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဟာပဒေသာတိ မဟန္တေ ဗုဒ္ဓါဒယော အပဒိသိတွာ ဝုတ္တာနိ ကာရဏာနိ၊ မဟန္တာနိ ဝါ ဓမ္မဿ အပဒေသာနိ ပတိဋ္ဌာနာနိ။ အပဒိသီယတေတိ အပဒေသော၊ ဗုဒ္ဓါ အပဒေသော ဧတဿ ကာရဏဿာတိ ဗုဒ္ဓါပဒေသော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော နေတဗ္ဗော။ ‘‘ဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခါ ဧတံ သုတ္တံ မယာ သုတ’’န္တိ ဝတွာ အာဘတဿ ဂန္ထဿ သုတ္တဝိနယေဟိ သံသန္ဒနံ ဓမ္မော၊ အသံသန္ဒနံ အဓမ္မောတိ ဝိနိစ္ဆယကာရဏံ ¶ မဟာပဒေသောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခါ မယာ အာဘတံ၊ သင်္ဃဿ သမ္မုခါ မယာ အာဘတံ၊ သမ္ဗဟုလတ္ထေရာနံ သမ္မုခါ မယာ အာဘတံ၊ ဧကတ္ထေရဿ သမ္မုခါ မယာ အာဘတ’’န္တိ ဝတွာ အာဘတဿ ဂန္ထဿ ယာနိ ဗျဉ္ဇနပဒအတ္ထပဒါနိ သန္တိ၊ တာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ ဘဂဝတာ ဒေသိတေ သုတ္တေ ဩတရယိတဗ္ဗာနိ အနုပ္ပဝေသိတာနိ၊ ဝိနယေ ရာဂါဒိဝိနယေ သန္ဒဿယိတဗ္ဗာနိ သံသန္ဒေတဗ္ဗာနိ။ ဓမ္မတာယံ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗာနိ ပက္ခိပိတဗ္ဗာနိ။ ယဒိ သုတ္တတ္ထေန၊ ဝိနယတ္ထေန၊ ဓမ္မတာယ စ အဝိရုဒ္ဓါနိ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ သတိ တဝ အာဘတပဒဗျဉ္ဇနာနိ ယုတ္တာနီတိ ဝိနိစ္ဆယန္တေဟိ ဝတွာ ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ အဓိပ္ပာယော။

သုတ္တဝိနယဓမ္မတာသု ဩတရယိတဗ္ဗာနိ သန္ဒဿယိတဗ္ဗာနိ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗာနီတိ အာစရိယေန ဝုတ္တာနိ၊ ‘‘ကတ္ထ သုတ္တေ၊ ကတ္ထ ဝိနယေ၊ ကတ္ထ ဓမ္မတာယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကတမသ္မိံ သုတ္တေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စတူသု အရိယသစ္စေသူတိ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ဒဿနကေသု သုတ္တေသု။ ရာဂေါ ဝိနဿတိ ဝူပသမတိ ဧတေန အသုဘာဒိနာတိ ရာဂဝိနယံ၊ ကိံ တံ? အသုဘာဒိနိမိတ္တံ၊ တံ အဿ အတ္ထီတိ ရာဂဝိနယော၊ ကော သော? အသုဘာဒိနိမိတ္တဒဿနကော သုတ္တန္တဝိသေသော။ ဧသ နယော ဒေါသဝိနယောတိအာဒီသုပိ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ နာမ သဿတဒိဋ္ဌိဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဝိဝဇ္ဇေတွာ ဧကတ္တနယာဒီနံ ဒီပနေန အဝိဇ္ဇာဒိသင်္ခါရာဒိသဘာဝဓမ္မာနံ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝဒီပကောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကတမိဿံ ဓမ္မတာယံ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗာနိ? ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ’’တိ။

‘‘သုတ္တာဒီသု ¶ အဝတရန္တေ သန္ဒိဿန္တေ အဝိလောမေန္တေ ကိံ န ဇနေတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော ‘‘စတူသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဗုဒ္ဓါဒီနံ သမ္မုခါ မယာ အာဘတ’’န္တိ ဝတွာ အာဘတဂန္ထော စတူသု အရိယသစ္စေသု ယဒိ အဝတရတိ၊ ဧဝံ သတိ အာဘတဂန္ထော အာသဝေ န ဇနေတိ။ ရာဂါဒိကိလေသဝိနယေ ယဒိ သန္ဒိဿတိ၊ ဧဝံ သတိ အာဘတဂန္ထော အာသဝေ န ဇနေတိ။ ဓမ္မတဉ္စ ယဒိ န ဝိလောမေတိ၊ ဧဝံ သတိ အာဘတဂန္ထော အာသဝေ န ဇနေတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ကိမတ္ထံ ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ အာဘတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတူဟိ မဟာပဒေသေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဘတဂန္ထေ ယံ ယံ အတ္ထဇာတံ၊ ယံ ယံ ဓမ္မဇာတံ ဝါ စတူဟိ မဟာပဒေသေဟိ ယုဇ္ဇတိ၊ တံ တံ အတ္ထဇာတံ ဝါ တံ တံ ဓမ္မဇာတံ ဝါ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယေန ယေန ကာရဏေန စ စတူဟိ မဟာပဒေသေဟိ ယုဇ္ဇတိ၊ တံ တံ ကာရဏံ သံဝဏ္ဏနာဝသေန သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ ယထာ ပကာရေန စတူဟိ မဟာပဒေသေဟိ ယုဇ္ဇတိ၊ သော သော ပကာရော သံဝဏ္ဏနာဝသေန သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တေ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဂါဟဏတ္ထံ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ အာဘတာတိ အတ္ထော။

၁၉။ စတူဟိ ¶ မဟာပဒေသေဟိ ယုတ္တံ အဝိရုဒ္ဓံ တံ တံ အတ္ထဇာတံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘ကတ္ထ ကေန ယုတ္တိနိဒ္ဓါရဏံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဉှံ ပုစ္ဆိတေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဉှေ ပဉှံ ပုစ္ဆိတေန ပုဂ္ဂလေန ယုတ္တိနိဒ္ဓါရဏံ ကာတဗ္ဗန္တိ။ တတ္ထ ပဉှန္တိ ပဉှိတဗ္ဗံ သဘာဝဓမ္မံ။ ပုစ္ဆိတေနာတိ ဝိဿဇ္ဇေတုံ သမတ္ထေန ပဏ္ဍိတပုဂ္ဂလေန။ ပဉှေတိ ပုစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တပါဌေ။ ပဒါနိ ကတိ ကိတ္တကာနိ ဟောန္တီတိ ပဒသော ပဌမံ ပရိယောဂါဟိတဗ္ဗံ ယုတ္တိဟာရေန ဝိစေတဗ္ဗံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကထံ ဝိစေတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒိ သဗ္ဗာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗာနိ ပဒါနီတိ ပုစ္ဆိတပါဌေ နိရဝသေသာနိ ပဒါနိ ဧကံ သမာနံ အတ္ထံ ယဒိ အဘိဝဒန္တိ၊ ဧဝံ သတိ အတ္ထဝသေန ဧကော ပဉှော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တဒတ္ထဿေကဿ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတတ္တာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၉)။

ဧကန္တိ အတ္ထဝသေန ဧကဝိဓံ ပဉှံ။ ဥပပရိက္ခမာနေန ပုဂ္ဂလေန အညာတဗ္ဗံ ဒဠှံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကော အာဇာနနာကာရော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အာဇာနနာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘ကိံ ဣမေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ယေ ဟိ ပရိယတ္တိဓမ္မာ ¶ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ပရိယတ္တိဓမ္မာ နာနတ္ထာ ဟောန္တိ ကိံ၊ နာနာဗျဉ္ဇနာ ဟောန္တိ ကိံ၊ ဥဒါဟု ဣမေသံ ပရိယတ္တိဓမ္မာနံ ဧကော အတ္ထော ဟောတိ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ ဟောတိ ကိ’’န္တိ ယုတ္တိတော ဝိစေတွာ အညာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘ယထာဝုတ္တော ပဉှော ကိံ ဘဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ယထာဝုတ္တံ ပဉှံ ဧကဒေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ကိံ ဘဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယထာ သာ’’တိအာဒိမာဟ။

တဿံ ပုစ္ဆာဂါထာယံ – စောရဃာတကေန မနုဿေန စောရော အဗ္ဘာဟတော ဝိယ ကေန ဓမ္မေန သတ္တလောကော သဒါ အဗ္ဘာဟတော၊ မာလုဝလတာယ အတ္တနော နိဿိတရုက္ခော ပရိဝါရိတော အဇ္ဈောတ္ထဋော ဝိယ ကေန ဓမ္မေန သတ္တလောကော သဒါ ပရိဝါရိတော အဇ္ဈောတ္ထဋော၊ ဝိသပ္ပီတခုရပ္ပေန သလ္လေန ဩတိဏ္ဏော အနုပဝိဋ္ဌော ဝိယ ကေန သလ္လေန သတ္တလောကော သဒါ ဩတိဏ္ဏော အနုပဝိဋ္ဌော၊ ကိဿ ကေန ကာရဏေန သတ္တလောကော သဒါ ဓူပါယိတော သန္တာပိတောတိ ယောဇနာ။

‘‘ဣမာယ ပုစ္ဆာဂါထာယ ကိတ္တကာနိ ပဒါနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုစ္ဆိတာနီတိ ပုစ္ဆိတတ္ထာနိ ပဒါနိ စတ္တာရိ ဟောန္တိ။ ‘‘ကိတ္တကာ ပဉှာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ တယော ပဉှာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဘဂဝါ ဒေဝတာယ ဟိ ယသ္မာ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဣတိ တသ္မာ ဝိဿဇ္ဇနတော ‘‘တယောပဉှာ’’တိ ဝိညာယတိ။ ‘‘ကတမာ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘မစ္စုနာဗ္ဘာဟတော ¶ လောကော၊ ဇရာယ ပရိဝါရိတော၊

တဏှာသလ္လေန ဩတိဏ္ဏော၊ ဣစ္ဆာဓူပါယိတော သဒါ’’တိ။ –

ဝုတ္တံ။ တဿံ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယံ – စောရဃာတကေန မနုဿေန စောရော အဗ္ဘာဟတော ဝိယ မစ္စုနာ သတ္တလောကော သဒါ အဗ္ဘာဟတော၊ မာလုဝလတာယ အတ္တနော နိဿိတရုက္ခော ပရိဝါရိတော အဇ္ဈောတ္ထဋော ဝိယ ဇရာယ သတ္တလောကော သဒါ ပရိဝါရိတော အဇ္ဈောတ္ထဋော၊ ဝိသပ္ပီတခုရပ္ပေန သလ္လေန ဩတိဏ္ဏော အနုပဝိဋ္ဌော ဝိယ တဏှာသလ္လေန သတ္တလောကော သဒါ ဩတိဏ္ဏော အနုပဝိဋ္ဌော၊ ဣစ္ဆာယ သတ္တလောကော သဒါ ဓူပါယိတော သန္တာပိတောတိ ယောဇနာ။

၂၀။ ‘‘ကတမံ မစ္စု၊ ကတမာ ဇရာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဇရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တိဿံ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယံ။ ဒုတိယပဒေ ဝုတ္တာ ဇရာ စ ပဌမပဒေ ¶ ဝုတ္တံ မရဏဉ္စ ဣမာနိ ဒွေ သင်္ခတဿ ခန္ဓပဉ္စကဿ သင်္ခတလက္ခဏာနိ ဟောန္တိ၊ သင်္ခတံ ခန္ဓပဉ္စကံ မုဉ္စိတွာ ဝိသုံ န ဥပလဗ္ဘတီတိ အတ္ထော။ ‘‘သင်္ခတလက္ခဏာနံ ဇရာမရဏာနံ ကထံ ဘေဒေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဇရာယံ ဌိတဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇရာယံ ဌိတဿ အညထတ္တန္တိ ဌိတဿ ခန္ဓပ္ပဗန္ဓဿ ယံ အညထတ္တံ၊ အယံ ပါကဋဇရာ နာမ၊ န ခဏဋ္ဌိတိဇရာ။ မရဏံ ဝယောတိ သမ္မုတိမရဏံ စုတိယေဝ ဟောတိ၊ န ခဏိကမရဏံ၊ န သမုစ္ဆေဒမရဏံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပ္ပာဒေါ ပညာယတိ၊ ဝယော ပညာယတိ၊ ဌိတဿ အညထတ္တံ ပညာယတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၃၈၊ အ။ နိ။ ၃။၄၇၊ ကထာ။ ၂၁၄)။

ယဒိ ဌိတဿေဝ မရဏံ သိယာ၊ ဧဝံ သတိ ဇရာမရဏာနံ နာနတ္တံ ယုတ္တံ န သိယာ၊ အယုတ္တေ သတိ ‘‘တေ တယော ပဉှာ’’တိ ဝစနမ္ပိ အယုတ္တမေဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗတော ‘‘တတ္ထ ဇရာယ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တိဿံ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယံ ဝုတ္တာယ ဇရာယ စ ဝုတ္တဿ မရဏဿ စ အတ္ထတော နာနတ္တံ ယုတ္တံ။

‘‘ကေန ကာရဏေန ယုတ္တံ၊ ကထံ ကာရဏေန နာနတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဂဗ္ဘဂတာပိ ဟိ မီယန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇရံ အပ္ပတ္တာ ဂဗ္ဘဂတာပိ သတ္တာ ဟိ ယသ္မာ မီယန္တိ၊ တသ္မာ နာနတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဂဗ္ဘဂတာပိ ဇရပ္ပတ္တာ ဘဝေယျု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘န စ တေ ဇိဏ္ဏာ ဘဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇရပ္ပတ္တာပိ အဇိဏ္ဏတ္တာ ဇိဏ္ဏဇရံ အပ္ပတ္တာဝ မီယန္တိ၊ ဧဝံ ဣဓာဓိပ္ပေတဿ ဇိဏ္ဏဇရာဝိရဟိတဿ မရဏဿ သမ္ဘဝတော အညာ ဇရာ၊ အညံ မရဏန္တိ ဉာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘န ဂဗ္ဘဂတာနံယေဝ ဇိဏ္ဏဇရံ အပ္ပတ္တံ မရဏံ အတ္ထိ၊ အညေသမ္ပိ အတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ¶ ‘‘အတ္ထိ စ ဒေဝါနံ မရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒေဝါပိ စိရကာလသမ္ဘဝတော ဇရံ ပတ္တာ ဘဝေယျု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘န စ တေသံ သရီရာနိ ဇီရန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဇရာမရဏာနံ နာနတ္တေ ကာရဏံ ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အညမ္ပိ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သက္ကတေ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇိဏ္ဏဇရာယ ပဋိကမ္မံ ကာတုံ သက္ကတေဝ၊ မရဏဿ ပန ပဋိကမ္မဿ ကာတုံ န သက္ကတေဝ၊ ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဇရာမရဏာနံ နာနတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗမေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘န သက္ကတေ မရဏဿ ပဋိကမ္မံ ကာတု’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝနာယ ဝသီဘာဝေ သတိ သက္ကာ မရဏဿာပိ ပဋိကမ္မံ ကာတုန္တိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘အညတြေဝ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ဣဒ္ဓိဝိသယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဇရာမရဏာနံ ¶ အညမညံ နာနာဘာဝေါ အာစရိယေန ဒဿိတော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ ပန တဏှာယ ဇရာမရဏေဟိ နာနာဘာဝေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော တေဟိ တဏှာယ နာနတ္တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ ပနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဏှာယ အဝိဇ္ဇမာနာယပိ ဇီရန္တာပိ မီယန္တာပိ ဝီတရာဂါ ယသ္မာ ဒိဿန္တိ၊ တသ္မာ တဏှာယ ဇရာမရဏေဟိ နာနာဘာဝေါ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော။

‘‘တဏှာယ ဇီရဏဘိဇ္ဇနလက္ခဏံ အတ္ထီတိ တေဟိ တဏှာယ အနညတ္တေ ကော နာမ ဒေါသော သိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော ဒေါသံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဒိ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇရာမရဏံ ယထာ ယေန ဇီရဏဘိဇ္ဇနလက္ခဏေန ပါကဋံ၊ ဧဝံ ဇီရဏဘိဇ္ဇနလက္ခဏေန တဏှာပိ ပါကဋာ။ ယဒိ စ သိယာ၊ ဧဝံ သန္တေ ယောဗ္ဗနဋ္ဌာပိ သဗ္ဗေ မာဏဝါ ဝိဂတတဏှာ သိယုံ၊ န စ ဝိဂတတဏှာ၊ တသ္မာ နာနာဘာဝေါ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော။ တတော အညောပိ ဒေါသော အာပဇ္ဇေယျာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ စ တဏှာ ဒုက္ခဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇရာမရဏာနံ တဏှာယ အနညတ္တေ သတိ တဏှာယ ဘဝတဏှာယ ဒုက္ခသမုဒယော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဇရာမရဏမ္ပိ ဒုက္ခသမုဒယော သိယာ။ ယသ္မာ န ဇရာမရဏံ ဒုက္ခသမုဒယော၊ တသ္မာ ဇရာမရဏေဟိ တဏှာယ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တေဟိ တာယ အနညတ္တေ သတိ ဧဝမ္ပိ ဒေါသော အာပဇ္ဇေယျာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ စ တဏှာ မဂ္ဂဝဇ္ဈာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေဟိ တာယ အနညတ္တေ သတိ ယထာ တဏှာ မဂ္ဂဝဇ္ဈာ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဇရာမရဏမ္ပိ မဂ္ဂဝဇ္ဈံ သိယာ။ ယထာ ဇရာမရဏံ မဂ္ဂဝဇ္ဈံ န ဟောတိ၊ ဧဝံ တဏှာပိ မဂ္ဂဝဇ္ဈာ န သိယာ၊ တထာ စ န ဟောတိ ပဟာတဗ္ဗာပဟာတဗ္ဗဘာဝတော၊ တသ္မာပိ ဇရာမရဏေဟိ တဏှာယ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ယဒိ ¶ စာတိအာဒိနာ ဝုတ္တာယ ယုတ္တိယာ ဥပပတ္တိယာ ဧဝ ဇရာမရဏေဟိ တဏှာယ အညတ္တံ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အညေဟိပိ ကာရဏေဟိ ဂဝေသိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာယ ယုတ္တိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမာယ ယုတ္တိယာတိ ယာ ယုတ္တိ ‘‘ယဒိ စာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာယ ဣမာယ ယုတ္တိယာ ဥပပတ္တိယာ။ အညမညေဟိ ကာရဏေဟိ အညေဟိ အညေဟိ ကာရဏဘူတေဟိ ဥပပတ္တီဟိ ဇရာမရဏေဟိ တဏှာယ အညတ္တံ ဂဝေသိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အညမညေဟိ ကာရဏေဟိ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ယုတ္တိယာ၊ အတ္ထတော စ အညတ္တံ သန္ဒိဿတီတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘ယဒိ စ သန္ဒိဿတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယုတ္တိသမာရုဠှံ အတ္ထတော စ မရဏေဟိ ¶ တဏှာယ စ အညတ္တံ ယဒိ စ သန္ဒိဿတိ၊ ဗျဉ္ဇနတောပိ အညတ္တံ ဂဝေသိတဗ္ဗမေဝါတိ အတ္ထော။

‘‘ကထံ ဗျဉ္ဇနတော အညတ္တံ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သလ္လောတိ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘သလ္လော’’တိ ဝါ ‘‘ဓူပါယန’’န္တိ ဝါ ဒွီဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝုစ္စမာနာနံ ဣမေသံ ဣစ္ဆာတဏှာသင်္ခါတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထတော ဧကတ္တံ သမာနတ္တံ ယုဇ္ဇတိ၊ န အညတ္တံ။ ‘‘သလ္လော’’တိ ဝါ ‘‘ဓူပါယန’’န္တိ ဝါ ဒွီဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ အဝုစ္စမာနာနံ ဇရာမရဏာနံ တဏှာယ ဧကတ္တံ န ယုဇ္ဇတိ။ တမေဝတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣစ္ဆာယ စ တဏှာယ စ အတ္ထတော အညတ္တံ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဧကတ္တမေဝ ယုဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ဣစ္ဆာယ စ တဏှာယ စ ဇီရဏဘိဇ္ဇနသမ္ဘဝတော ဇရာမရဏေဟိ တဏှာယ ဧကတ္တံ သိယာ၊ ‘‘ကသ္မာ အညတ္တံ ယုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော ‘‘တဏှာယ အဓိပ္ပာယေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တဏှာယ အဓိပ္ပာယေ အပရိပူရမာနေ နဝသု အာဃာတဝတ္ထူသု ကောဓော စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပနာဟော စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဇရာမရဏေသု အပရိပူရမာနေသု နဝသု အာဃာတဝတ္ထူသု ကောဓော စ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပနာဟော စ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမာယ ယုတ္တိယာ ဇရာယ စ မရဏဿ စ တဏှာယ စ အတ္ထတော အညတ္တံ ယုဇ္ဇတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယဒိ ဣစ္ဆာ တဏှာယ အတ္ထတော ဧကတ္တံ ယုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ ကသ္မာ ဘဂဝတာ ‘‘မစ္စုနာဗ္ဘာဟတော လောကော’’တိအာဒိဂါထာယံ ‘‘တဏှာသလ္လေန ဩတိဏ္ဏော၊ ဣစ္ဆာဓူပါယိတော သဒါ’’တိ ဒွိဓာ ဝုတ္တာတိ စောဒနံ ပရိဟရန္တော ‘‘ယံ ပနိဒံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ဣစ္ဆာ’’တိပိ ‘‘တဏှာ’’တိပိ ဒွီဟိ နာမေဟိ ယံ ပနိဒံ အဘိလပိတံ ယံ ပနိဒံ အဘိလပနံ ကတံ၊ ဣဒံ အဘိလပနံ ဘဂဝတာ ဗာဟိရာနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတသိတဗ္ဗာနံ ဝတ္ထူနံ ရူပါဒိအာရမ္မဏာနံ ဘေဒါနံ ဝသေန ‘‘ဣစ္ဆာ’’တိပိ ‘‘တဏှာ’’တိပိ ဒွီဟိ နာမေဟိ အဘိလပိတံ အဘိလပနဝသေန ကတန္တိ ဧကတ္တံ ယုတ္တမေဝ၊ န နာနတ္တန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘နာမဝသေန ¶ ဒွိဓာ ဝုတ္တာနံ ဣစ္ဆာတဏှာဒီနံ ကေန ဧကတ္တံ ယုတ္တန္တိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သဗ္ဗာဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နာနာနာမဝသေန ပဘေဒါ သဗ္ဗာ ဣစ္ဆာဒိကာ တဏှာ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏာ ဟိ ယသ္မာ ယုတ္တာ၊ တသ္မာ နာမဝသေန ဘိန္နာနမ္ပိ ဧကလက္ခဏေန ဧကတ္တံ ယုတ္တန္တိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ကိမိဝ ယုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ သဗ္ဗော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကဋ္ဌဂ္ဂိအာဒိဝသေန အနေကော သဗ္ဗော အဂ္ဂိ ¶ ဥဏှတ္တလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏော ယထာ၊ ဧဝံ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏာတိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗဿ အဂ္ဂိနော ဥပါဒါနဝသေန အနေကာနိ နာမာနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော ပါကဋော။ အာရမ္မဏဝသေန တဏှာ အညေဟိ အညေဟိ နာမေဟိ ဘဂဝတာ အဘိလပိတာ၊ ဥပါဒါနဝသေန အဂ္ဂိ အညေဟိ အညေဟိ နာမေဟိ အဘိလပိတောတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယံ အာဂတနာမေဟိ ဧဝ တဏှာ အဘိလပိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အနေကေဟိ နာမေဟိ အဘိလပိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣစ္ဆာဣတိပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာနိ အတ္ထာနိ ရူပါဒီနိ အာရမ္မဏာနိ သတ္တာ ဣစ္ဆန္တိ ဧတာယာတိ ဣစ္ဆာ။ တသန္တိ ဧတာယာတိ တဏှာ။ သလ္လတိ ပဝိသတိ ဝိသပ္ပီတံ သလ္လံ ဝိယာတိ သလ္လာ၊ သန္တာပံ လာတိ အာဒဒါတီတိ ဝါ သလ္လာ၊ သန္တာပံ လာတိ ပဝတ္တေတီတိ ဝါ သလ္လာ။ ဓူပါယတိ သန္တာပေတိ ပရိဒဟတီတိ ဓူပါယနာ။ သရတိ အာကဍ္ဎတိ အဝဟရတိ သီဃသောတာ သရိတာ ဝိယာတိ သရိတာ၊ သရတိ သလ္လတီတိ ဝါ သရိတာ။ ဝိသရတီတိ ဝိသတ္တိကာ။ ပီတိဝသေန သိနေဟတီတိ သိနေဟော။ တာသု တာသု ဂတီသု ကိလမထံ ဥပ္ပာဒေတီတိ ကိလမထော။ သတ္တာ ရူပါဒိအာရမ္မဏာနိ မညန္တိ ဧတာယာတိ မညနာ။ ဘဝံ ဗန္ဓတီတိ ဗန္ဓော။ အာသီယတေ ပတ္ထီယတေတိ အာသာ။ အာသိယတိ ပတ္ထေတီတိ ဝါ အာသာ။ ပိပါသီယတေတိ ပိပါသာ၊ အာရမ္မဏရသံ ပိပါသတီတိ ဝါ ပိပါသာ။ အဘိနန္ဒီယတေတိ အဘိနန္ဒနာ၊ အဘိနန္ဒတီတိ ဝါ အဘိနန္ဒနာ။ ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌကထာဝသေန (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၀) ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘တဏှာယ ဣစ္ဆာဒိပ္ပကာရဝသေန အာလပိတဘာဝေါ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ စ ဝေဝစနေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂေ ‘‘အာသာ စ ပီဟာ…ပေ… ဝေဝစန’’န္တိ (နေတ္တိ။ ၃၇) ယာ တဏှာ ယထာ ယေန ပကာရေန ဝုတ္တာ၊ တထာ တေန ပကာရေန ဝုတ္တာယ တဏှာယ ဣစ္ဆာဒိပ္ပကာရဝသေန အာလပိတဘာဝေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော။ ‘‘ဝေဝစနဝိဘင်္ဂေ အာစရိယေန ဝုတ္တောပိ ဘဂဝတာ အဝုတ္တေ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ယေန ပကာရေန ဘဂဝါ ‘‘ရူပေ တိဿာ’’တိအာဒိကံ ယံ ဝစနမာဟ၊ တထာ တေန ပကာရေန ဝုတ္တေန တေန ဝစနေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော ဝါတိ။ ဧဝံ ယုဇ္ဇတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန ဣစ္ဆာတဏှာနံ အတ္ထတော ဧကတ္တာ ¶ ၊ ဇရာယ ¶ စ မရဏဿ စ တဏှာယ စ အတ္ထတော အညတ္တာ စ ‘‘တယော ပဉှာ’’တိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝစနံ ယုဇ္ဇတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

၂၁။ ‘‘ကေနဿုဗ္ဘာဟတော လောကောတိအာဒိဂါထာယ တယော ပဉှာ ဝုတ္တာ’’တိ ပဉှတ္တယဘာဝေ ယုတ္တိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ။ ‘‘တတော အညေဟိ ပကာရေဟိ ယုတ္တိ ကထံ ဉာတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော အညေဟိ ပကာရေဟိပိ ယုတ္တိဂဝေသနံ ဒဿေန္တော ‘‘သဗ္ဗော ဒုက္ခူပစာရော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗော ဒုက္ခူပစာရော ကာမတဏှာသင်္ခါရမူလကောတိ ယုဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗော နိဗ္ဗိဒူပစာရော ကာမတဏှာပရိက္ခာရမူလကောတိ န ယုဇ္ဇတိ။ ဝစနတ္ထတော ပန ဒုက္ခဿ ဥပစာရော ပဝတ္တီတိ ဒုက္ခူပစာရော။ ကာမတဏှာပစ္စယာ ပဝတ္တော သင်္ခါရော မူလံ ဧတဿာတိ ကာမတဏှာသင်္ခါရမူလကော။ နိဗ္ဗိဒါယ ဥပစာရော ပဝတ္တီတိ နိဗ္ဗိဒူပစာရော။ ကာမတဏှာယ ပရိက္ခာရဘူတော ဝတ္ထုကာမော မူလံ ဧတဿာတိ ကာမတဏှာပရိက္ခာရမူလကောတိ။ တတ္ထ အနဘိရတိသင်္ခါတာ ဥက္ကဏ္ဌာ နိဗ္ဗိဒါ ကာမတဏှာပရိက္ခာရမူလိကာ ယုဇ္ဇတိ၊ ဉာဏနိဗ္ဗိဒါ ကာမတဏှာပရိက္ခာရမူလိကာ န ယုဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗော နိဗ္ဗိဒူပစာရော ကာမတဏှာပရိက္ခာရမူလကောတိ န ပန ယုဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ။

‘‘ပဉှတ္တယဘာဝေ စေဝ ဒုက္ခူပစာရနိဗ္ဗိဒူပစာရေ စ ယာ ယုတ္တိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ သာဝ ယုတ္တိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ ကိံ၊ ဥဒါဟု ဣမာယ ယုတ္တိယာ အညာပိ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော နယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပဉှတ္တယဘာဝေ စေဝ ဒုက္ခူပစာရနိဗ္ဗိဒူပစာရေ စ ယာ ယုတ္တိ မယာ ဝိဘတ္တာ၊ ဣမာယ ယုတ္တိယာ အနုသာရေန အညမညေဟိ ကာရဏေဟိ တေသု တေသု ပါဠိပ္ပဒေသေသု ယုတ္တိပိ ဂဝေသိတဗ္ဗာတိ။

‘‘ဣဒံ နယဒဿနံ သံခိတ္တံ၊ န သက္ကာ ဝိတ္ထာရတော ဂဝေသိတု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော တံ နယဒဿနံ ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဟိ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အသုဘဿ ဇိဂုစ္ဆနီယဘာဝတော ရာဂုပ္ပာဒေါ န ယုတ္တော၊ တသ္မာ ရာဂစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ အသုဘဒေသနာ ရာဂဝိနယာယ ယုတ္တာ။ မေတ္တာယ ဒေါသပဋိပက္ခတ္တာ ဒေါသစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ မေတ္တာဒေသနာ ဒေါသဝိနယာယ ယုတ္တာ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ပညာဝိသယတ္တာ မောဟစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒေသနာ မောဟဝိနယာယ ယုတ္တာ။ ‘‘ရာဂစရိတဿာပိ မေတ္တာဒိဒေသနာ ယုဇ္ဇေယျ သဗ္ဗသတ္တသာဓာရဏတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒိ ¶ ဟိ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တိဗ္ဗကိလေသဿ ရာဂစရိတဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ တာဒိသဿ ပုဂ္ဂလဿ မေတ္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ယဒိ ဒေသေယျ၊ ဧဝံ သတိ မေတ္တာဝသေနပိ ရာဂုပ္ပဇ္ဇနတော ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ။ သုခံ ပဋိပဒံ ဝါ ယဒိ ဒေသေယျ၊ ဧဝံ သတိ ရာဂစရိတဿ ¶ ဒုက္ခာပဋိပဒါယုဇ္ဇနတော ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ။ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပဟာနံ ဝါ ယဒိပိ ဒေသေယျ၊ ဧဝံ သတိ ရာဂစရိတဿ အသုဘာနုပဿနံ ဝဇ္ဇေတွာ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမဿ ပဟာနဿ ဒုက္ကရတော ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

‘‘ဘဂဝါ ရာဂစရိတဿာ’’တိအာဒိနာ နိရဝသေသဝသေန ယုတ္တိ န ဝိဘတ္တာ၊ နယဒဿနမေဝါတိ ယော နယော ဒဿိတော၊ တေန နယေန အညာပိ ဂဝေသိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ယံ ကိဉ္စီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရာဂဿ ယံ ကိဉ္စိ အနုလောမပ္ပဟာနံ၊ ဒေါသဿ ယံ ကိဉ္စိ အနုလောမပ္ပဟာနံ၊ မောဟဿ ယံ ကိဉ္စိ အနုလောမပ္ပဟာနံ ဒေသိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ အနုလောမပ္ပဟာနံ ယတ္တကာ ပါဠိပ္ပဒေသာ ဉာဏဿ ဘူမိ၊ တတ္တကေသု ဝိစယေန ဟာရေန ဝိစိနိတွာ ယုတ္တိဟာရေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

‘‘ရာဂါဒိပ္ပဟာနဝသေန ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော အညေဟိပိ မေတ္တာဒိဗြဟ္မဝိဟာရဖလသမာပတ္တိနဝါနုပုဗ္ဗသမာပတ္တိဝသီဘာဝေဟိ ဝိဘဇိတွာ ယုတ္တိဂဝေသနံ ဒဿေတုံ ‘‘မေတ္တာဝိဟာရိဿာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ မေတ္တာဝိဟာရိဿ မေတ္တာဝိဟာရလာဘိနော သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ မေတ္တာယ ဗျာပါဒပဋိပက္ခတ္တာ ဗျာပါဒေါ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတီတိ စ၊ မေတ္တာဝိဟာရိဿ သတော ဗျာပါဒေါ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။ ကရုဏာဝိဟာရိဿ ကရုဏာဝိဟာရလာဘိနော သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ ကရုဏာယ ဝိဟေသာယ ပဋိပက္ခတ္တာ ဝိဟေသာ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ကရုဏာဝိဟာရိဿ သတော ဝိဟေသာ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။ မုဒိတာဝိဟာရိဿ မုဒိတာဝိဟာရလာဘိနော သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ မုဒိတာယ အရတိယာ ပဋိပက္ခတ္တာ အရတိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ မုဒိတာဝိဟာရိဿ သတော အရတိ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။ ဥပေက္ခာဝိဟာရိဿ ဥပေက္ခာဝိဟာရလာဘိနော သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပေက္ခာယ ရာဂဿ ပဋိပက္ခတ္တာ ရာဂေါ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဥပေက္ခာဝိဟာရိဿ သတော ရာဂေါ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။

အနိမိတ္တဝိဟာရိဿ ¶ အနိစ္စာနုပဿနာမုခေန ပဋိလဒ္ဓဖလသမာပတ္တိဝိဟာရလာဘိနော သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ နိမိတ္တာနုသာရိ တေန တေနေဝ သင်္ခါရနိမိတ္တာနုသာရေနေဝ နိစ္စာဒီသု ပဟီနေန နိမိတ္တေန ဝိညာဏံ ပဝတ္တတီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ အနိမိတ္တာနုပဿနာယ နိစ္စာဒိဝိပလ္လာသပဋိပက္ခတ္တာ အနိမိတ္တဝိဟာရိဿ သတော နိမိတ္တံ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဒေသနာ ¶ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘အသ္မီ’’တိ မညိတံ ခန္ဓပဉ္စကံ အတ္တဝိဂတံ ‘‘အယံ ခန္ဓပဉ္စကော အဟံ အသ္မီ’’တိ န သမနုပဿာမိ၊ အထ စ ပန အသမနုပဿနေ သတိပိ ‘‘မေ ကိံ အသ္မီ’’တိ ‘‘ကထံ အသ္မီ’’တိ ဝိစိကိစ္ဆာ ကထံကထာသလ္လံ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဟာနေကဋ္ဌဘာဝတော ‘‘အယံ ခန္ဓပဉ္စကော အဟံ အသ္မီ’’တိ အသမနုပဿန္တဿ ဝိစိကိစ္ဆာ ကထံကထာသလ္လံ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။

‘‘ဖလသမာပတ္တိဝသေနေဝ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဈာနသမာပတ္တိဝသေနပိ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဝါ ပန ပဌမံ ဈာန’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အထ ဝါ ‘‘ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရိဿေဝ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဈာနသမာပတ္တိဝသေနပိ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဝါ ပန ပဌမံ ဈာန’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ယထာ ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရိဿ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ ဈာနသမာပတ္တိဝိဟာရိဿပိ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ။ ကထံ? ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿ ပဌမဇ္ဈာနသမင်္ဂိနော သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနတော ကာမရာဂဗျာပါဒါ ဝိသေသာယ ဒုတိယဇ္ဈာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ကာမရာဂဗျာပါဒါ ဈာနဿ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။ ဝိတက္ကသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ ဥပစာရဓမ္မေန သဟ ဒုတိယဇ္ဈာနဓမ္မာ ဈာနဿ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဝိတက္ကသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ ဝိသေသာယ ဥပရိဈာနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။

ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပန္နဿ သတော သံဝိဇ္ဇမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိတက္ကဝိစာရသဟဂတာ ဝါ သညာမနသိကာရာ ဥပစာရဓမ္မေန သဟ ပဌမဇ္ဈာနဓမ္မာ ဝိသေသာယ ဥပရိဈာနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ အဝိတက္ကဈာနဿ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဝါ သညာမနသိကာရာ ဥပစာရဓမ္မေန သဟ စတုတ္ထဇ္ဈာနဓမ္မာ ဈာနဿ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ¶ သညာမနသိကာရာ ဝိသေသာယ ဥပရိဈာနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒေသနာ ယုဇ္ဇတိ။ သေသေသုပိ အတ္ထာနုရူပံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ယထာဝုတ္တသမာပတ္တီသု ဝသီဘာဝေန ပရိစိတံ ကလ္လတာပရိစိတံ စိတ္တံ နာမ။

ဧတ္တကမေဝ ယုတ္တိဂဝေသနံ န ကာတဗ္ဗံ၊ နဝဝိဓသုတ္တန္တေသု ယထာလဒ္ဓယုတ္တိဂဝေသနမ္ပိ ကာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ သဗ္ဗေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဟာရာနံ ယထာဝုတ္တဘူမိဂေါစရာနံ ဝိစယဟာရေန ဝိစိနိတွာ ယုတ္တိဟာရေန ယောဇေတဗ္ဗဘာဝေါ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေန ယောဇေတဗ္ဗဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘သဗ္ဗေသ’’န္တိအာဒိကံ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣတိ ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၂၂။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂဘူတေန ပဉှာဝိဿဇ္ဇနာဒီနံ ယုတ္တာယုတ္တဘာဝေါ ဝိဘတ္တော၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ဟာရေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဓမ္မံ ဒေသေသိ ဇိနော’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘အယံ ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါတိ ဝိညေယျော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရောတိအာဒိ ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၂)။ ‘‘အယံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနော ဝိတ္ထာရဘူတော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော ပိဋကတ္တယေ ဒေသိတေသု ဓမ္မေသု ¶ ကိံ နာမ ဓမ္မံ ဒေသယတိ သံဝဏ္ဏေတီ’’တိ ပုစ္ဆံ ဌပေတွာ ‘‘ဣဒံ အာသန္နကာရဏံ ဣမဿ အာသန္နဖလဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ နိယမေတွာ ဝိဘဇိတုံ ‘‘အယံ ပဒဋ္ဌာနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – သဗ္ဗေသု ဝိညေယျဓမ္မေသု ယာထာဝတော အသမ္ပဋိဝေဓော လက္ခဏံ ဧတိဿာ အဝိဇ္ဇာယာတိ သဗ္ဗဓမ္မယာထာဝအသမ္ပဋိဝေဓလက္ခဏာ၊ အဝိဇ္ဇာ၊ တဿာ အဝိဇ္ဇာယ အသုဘေ ‘‘သုဘ’’န္တိအာဒိဝိပလ္လာသာ ပဒဋ္ဌာနံ အာသန္နကာရဏံ။ ဝိပလ္လာသေ သတိ အဝိဇ္ဇာ ဝတ္တတိ ဥပရူပရိ ဇာယတိ န ဟာယတိ၊ တသ္မာ ဝိပလ္လာသာ အဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနံ အာသန္နကာရဏံ ဘဝန္တိ။ အဝိဇ္ဇာယ ဝဋ္ဋမူလကတ္တာ တံ အာဒိံ ကတွာ ပဒဋ္ဌာနံ ဝိဘတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တဏှာယပိ ဝဋ္ဋမူလကတ္တာ တဒနန္တရံ တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘အဇ္ဈောသာနလက္ခဏာ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပိယရူပံ သာတရူပန္တိ ပိယသဘာဝံ သာတသဘာဝံ စက္ခာဒိဓမ္မဇာတံ။ ပိယနီယသာတနီယေ စက္ခာဒိကေ သတိ တဏှာ ဝတ္တတိ ဥပရူပရိ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ပိယရူပံ သာတရူပံ တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ အာသန္နကာရဏံ ဘဝတိ။

အဒိန္နာဒါနေ သတိ လောဘော ဝတ္တတိ၊ တသ္မာ အဒိန္နာဒါနံ လောဘဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။ အဒိန္နာဒါနဉှိ ဧကဝါရံ ဥပ္ပန္နမ္ပိ အနာဒီနဝဒဿနတော လောဘဿ အာသန္နကာရဏံ ဘဝတွေဝ။

ကေသာဒီသု အသုဘေသု ပဝတ္တာယပိ သုဘသညာယ နီလာဒိဝဏ္ဏဒီဃာဒိသဏ္ဌာနဟသနာဒိဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏလက္ခဏတ္တာ စက္ခုန္ဒြိယာဒီနံ အသံဝရော သုဘသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။

ဒုက္ခဒုက္ခာဒီသု ပဝတ္တာယပိ သုခသညာယ သာသဝဖဿူပဂမနလက္ခဏတ္တာ ရူပါဒီသု အဿာဒေါ သုခသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

ရူပက္ခန္ဓာဒီသု အနိစ္စေသု ပဝတ္တာယပိ နိစ္စသညာယ သင်္ခတလက္ခဏာနံ ဓမ္မာနံ အသမနုပဿနလက္ခဏတ္တာ ရူပက္ခန္ဓာဒီသု နိစ္စဂ္ဂဟဏံ ဝိညာဏံ နိစ္စသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တသင်္ခါတေသု ခန္ဓာဒီသု ပဝတ္တာယပိ အတ္တသညာယ အနိစ္စသညာဒုက္ခသညာနံ အသမနုပဿနလက္ခဏတ္တာ အဟံမမာဒိဝသေန ပဝတ္တော နာမကာယော အတ္တသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဧဝံ ¶ အဝိဇ္ဇာဒီနံ အကုသလပက္ခာနံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တပ္ပဋိပက္ခာနံ ဝိဇ္ဇာဒီနံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မသမ္ပဋိဝေဓလက္ခဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗေသု ဉေယျဓမ္မေသု ပဝတ္တာယ ဝိဇ္ဇာယ သဗ္ဗဓမ္မသမ္ပဋိဝေဓလက္ခဏတ္တာ သဗ္ဗံ နေယျံ ဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

သမထဿ စိတ္တဝိက္ခေပသင်္ခါတဥဒ္ဓစ္စပဋိသံဟရဏသင်္ခါတဝိက္ခမ္ဘနလက္ခဏတ္တာ ပဋိဘာဂနိမိတ္တဘူတာ အသုဘာ သမထဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အသုဘာယ ဟိ တဏှာပဋိပက္ခတ္တာ၊ တဏှာယ စ အဘာဝေ သမထော တိဋ္ဌတီတိ။

အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိဝသေန ပဝတ္တဿ အလောဘဿ ဣစ္ဆာဝစရပဋိသံဟရဏလက္ခဏတ္တာ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ အလောဘဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

ပါဏာတိပါတာ ¶ ဝေရမဏိဝသေန ပဝတ္တဿ အဒေါသဿ အဗျာပဇ္ဇလက္ခဏတ္တာ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ အဒေါသဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

သမ္မာပဋိပတ္တိဝသေန ပဝတ္တဿ အမောဟဿ ဝတ္ထုအဝိပ္ပဋိပတ္တိလက္ခဏတ္တာ သမ္မာပဋိပတ္တိ အမောဟဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

နိဗ္ဗိဒါဝသေန ပဝတ္တာယ အသုဘသညာယ ဝိနီလကဝိပုဗ္ဗကဂဟဏလက္ခဏတ္တာ နိဗ္ဗိဒါ အသုဘသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ နိဗ္ဗိဒါဉာဏေန ဟိ အနဘိရတိ ပဝတ္တတိ၊ အနဘိရတိယာ စ အသုဘသညာ ဌိတာတိ။

ဒုက္ခဝေဒနာဝသေန ပဝတ္တာယ ဒုက္ခသညာယ သာသဝဖဿပရိဇာနနလက္ခဏတ္တာ ဝေဒနာ ဒုက္ခသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဥပ္ပာဒဝယဝသေန ပဝတ္တာယ အနိစ္စသညာယ သင်္ခတလက္ခဏာနံ ဓမ္မာနံ သမနုပဿနလက္ခဏတ္တာ ဥပ္ပာဒဝယာ အနိစ္စသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဥပ္ပာဒဝယဉှိ သမနုပဿိတွာ အနိစ္စသညာ ပဝတ္တာ။

ဓမ္မမတ္တသညာဝသေန ပဝတ္တာယ အနတ္တသညာယ သဗ္ဗဓမ္မအဘိနိဝေသလက္ခဏတ္တာ ဓမ္မသညာ အနတ္တသညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

ကာမရာဂဿ ရူပါဒိပဉ္စကာမဂုဏာရမ္မဏတ္တာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ကာမရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

ရူပသင်္ခါတေ ကာယေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တဿ ရူပရာဂဿ စက္ခာဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနံ အနုသာရေန ပဝတ္တနတော ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ရူပါနိ ရူပရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဘဝနိကန္တိဝသေန ပဝတ္တဿ ဘဝရာဂဿ ဆဠာယတနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ နိဗ္ဗတ္တဘဝါနုပဿိတာတိ ‘‘ဧဒိသံ အနိဋ္ဌံ ရူပံ မာ နိဗ္ဗတ္တတု၊ ဧဒိသံ ဣဋ္ဌံ ရူပံ နိဗ္ဗတ္တတု ဧဒိသီ ¶ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ မာ နိဗ္ဗတ္တတု၊ ဧဒိသီ သုခါ ဝေဒနာ နိဗ္ဗတ္တတူ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ပကာရေန ပဝတ္တာ ရူပါဘိနန္ဒနာ၊ သာ ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။

ကမ္မဿကတညာဏဿ ¶ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာနုဂတတ္တာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဒဿနံ ကမ္မဿကတညာဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဩကပ္ပနံ လက္ခဏံ ယဿာ သဒ္ဓါယာတိ ဩကပ္ပနလက္ခဏာ သဒ္ဓါ။ အဓိမုတ္တိ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ ယဿာ သဒ္ဓါယာတိ အဓိမုတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနာ စ သဒ္ဓါ။ အနာဝိလံ လက္ခဏံ ယဿ ပသာဒဿာတိ အနာဝိလလက္ခဏောတိ ပသာဒေါ။ သမ္ပသီဒနံ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ ယဿ ပသာဒဿာတိ သမ္ပသီဒနပစ္စုပဋ္ဌာနော စ ပသာဒေါ။ သော ပန ပသာဒေါ သဒ္ဓါယ ဧဝ အဝတ္ထာဝိသေသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဝေစ္စပသာဒေါ အဘိပတ္ထိယနလက္ခဏာယ သဒ္ဓါယ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဩကပ္ပနလက္ခဏာ သဒ္ဓါ အနာဝိလလက္ခဏဿ ပသာဒဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ စတုဗ္ဗိဓံ သမ္မပ္ပဓာနံ ဝီရိယံ အာရမ္ဘလက္ခဏဿ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ကာယာဒိသတိပဋ္ဌာနံ အပိလာပနလက္ခဏာယ သတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဈာနသဟိတဿ သမာဓိဿ ဧကဂ္ဂလက္ခဏတ္တာ ဝိတက္ကာဒိဈာနာနိ သမာဓိဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ပညာယ ကိစ္စပဇာနနအာရမ္မဏပဇာနနလက္ခဏတ္တာ သစ္စာနိ ပညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

‘‘ယေသံ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပဒဋ္ဌာနာနိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာနိ၊ တေ အဝိဇ္ဇာဒယော ကတမေသံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တေ အဝိဇ္ဇာဒယောပိ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနာတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပရော နယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဝိဇ္ဇာ အဿာဒမနသိကာရလက္ခဏဿ အယောနိသောမနသိကာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဝိဇ္ဇာယ ဟိ အာဒီနဝစ္ဆာဒနတော အယောနိသောမနသိကာရော ဇာတောတိ။ သစ္စသမ္မောဟနလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ ပုညာပုညာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာနံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ပုနဗ္ဘဝဝိရောဟနလက္ခဏာ တေဘူမကစေတနာ သင်္ခါရာ ဝိပါကဝိညာဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဩပပစ္စယိကသင်္ခါတေန ဥပပတ္တိဘဝဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ နာမရူပဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ နာမကာယရူပကာယသင်္ဃာတလက္ခဏံ နာမရူပံ ဆဠာယတနဿ ပဒဋ္ဌာနံ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝတော၊ စက္ခာဒီနံ ဆန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ပဝတ္တာနံ လက္ခဏံ ဆဠာယတနံ ဆဗ္ဗိဓဿ ဖဿဿ ယထာက္ကမံ ပဒဋ္ဌာနံ နိဿယာဒိပစ္စယဘာဝတော၊ စက္ခုပသာဒရူပါရမ္မဏံ စက္ခုဝိညာဏာဒိသန္နိပါတလက္ခဏော ဆဗ္ဗိဓော ဖဿော၊ တံ ဝေဒနာယ တေန ဆဗ္ဗိဓေန ဖဿေန သဟဇာတာယ ဆဗ္ဗိဓာယ ဝေဒနာယ ယထာက္ကမံ ပဒဋ္ဌာနံ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝတော၊ ဣဋ္ဌာနုဘဝနအနိဋ္ဌာနုဘဝနဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာနုဘဝနလက္ခဏာ တိဝိဓာ ဝေဒနာ၊ တံ တဏှာယ တာယ တိဝိဓာယ ဝေဒနာယ ဝသေန ပဝတ္တာယ ¶ တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဥပနိဿယာဒိပစ္စယဘာဝတော၊ သပရသန္တာနေသု အဇ္ဈောသာနလက္ခဏာ တဏှာ၊ တံ ဥပါဒါနဿ တာယ တဏှာယ ဝသေန ပဝတ္တဿ စတုဗ္ဗိဓဿ ဥပါဒါနဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဥပနိဿယာဒိပစ္စယဘာဝတော။ ‘‘သော ဝေဒနာယာ’’တိ စ ‘‘သာ တဏှာယာ’’တိ စ ‘‘သာ ဥပါဒါနဿာ’’တိ စ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသနိဒ္ဒေသော ဝါ သိယာ။

ယံ ¶ ဥပါဒါနံ ဩပပစ္စယိကံ ဥပပတ္တိက္ခန္ဓနိဗ္ဗတ္တကံ၊ တံ ဥပါဒါနံ ဒုဝိဓဿ ဘဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယော ကမ္မဘဝေါ နာမကာယရူပကာယသမ္ဘဝနလက္ခဏော၊ သော ကမ္မဘဝေါ ဇာတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယာ ဥပပတ္တိဘူတာ ဇာတိ ခန္ဓပါတုဘာဝလက္ခဏာ၊ တံ သာ ဇာတိ ဇရာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယာ ဇိဏ္ဏဇရာ ဥပဓိက္ခန္ဓပရိပါကလက္ခဏာ၊ တံ သာ ဇိဏ္ဏဇရာ မရဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယမ္ပိ ယဿ သမ္မုတိမရဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒလက္ခဏံ၊ တမ္ပိ တဿ သမ္မုတိမရဏံ သောကဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပိယဿ မရဏံ စိန္တေန္တဿ ယေဘုယျေန သောကုပ္ပဇ္ဇနတော ယော သောကော ဉာတိအာဒိပိယေသု ဥဿုက္ကကာရကော၊ တံ သော သောကော ပရိဒေဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယော ပရိဒေဝေါ လာလပ္ပကာရကော၊ တံ သော ပရိဒေဝေါ ကာယိကဒုက္ခဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယံ ကာယိကံ ဒုက္ခံ ကာယသမ္ပီဠနလက္ခဏံ၊ တံ ကာယိကံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယံ ဒေါမနဿံ စိတ္တသမ္ပီဠနလက္ခဏံ၊ တံ ဒေါမနဿံ ဥပါယာသဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယော ဥပါယာသော ဩဒဟနကာရကော အဝဒဟနကာရကော၊ တံ သော ဥပါယာသော ဘဝဿ ဥပါယာသဿ နိဿယသန္တာနဘဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဘဝဿာတိ ဝုတ္တဘဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဘဝင်္ဂါနိ ကိလေသော ဘဝဿ အင်္ဂံ ကာရဏံ ကမ္မဝဋ္ဋဝိပါကဝဋ္ဋာနိ ဘဝသင်္ခါတာနိ အင်္ဂါနိ အဝယဝါနိ။ ယဒါ ပစ္စုပ္ပန္နာဒိကာလေ သမဂ္ဂါနိ နိဗ္ဗတ္တာနိ ဘဝန္တိ၊ တဒါ သော ကိလေသဝဋ္ဋကမ္မဝဋ္ဋဝိပါကဝဋ္ဋသင်္ခါတော ဓမ္မသမူဟော ‘‘ဘဝဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဘဝေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တံ ဘဝသင်္ခါတံ ကိလေသဝဋ္ဋကမ္မဝဋ္ဋဝိပါကဝဋ္ဋတ္တယံ သံသာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ ပုရိမံ ပုရိမံ ဇာတိနိပ္ဖန္နကိလေသာဒိဝဋ္ဋေန သံသာရဿ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နုပ္ပဇ္ဇနတော၊ ယော အရိယမဂ္ဂေါ နိယျာနိကလက္ခဏော၊ တံ သော အရိယမဂ္ဂေါ နိရောဓဿ နိဗ္ဗာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမ္ပာပကဟေတုဘာဝတော။

ဗဟုဿုတော သဗ္ဗသိဿာဒီနံ ပတိဋ္ဌာနတ္တာ တိတ္ထံ ဝိယာတိ တိတ္ထံ၊ ဇာနာတီတိ ဉူ၊ တိတ္ထံ ဉူတိ တိတ္ထညူ၊ တိတ္ထညုနော ဘာဝေါ တိတ္ထညုတာ၊ သမ္မာပယိရုပါသနာ၊ သာ ပီတညုတာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဗဟုဿုတဿ ဟိ သမ္မာပယိရုပါသနာယ ¶ ဓမ္မူပသဉှိတံ ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ၊ ပါမောဇ္ဇေန စ ကမ္မဋ္ဌာနဗြူဟနာ ဇာယတီတိ သပ္ပာယဓမ္မဿဝနေန ပီတိံ ဇာနာတီတိ ပီတညူ၊ ပီတညုနော ဘာဝေါ ပီတညုတာ၊ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဗြူဟနာ၊ သာ ပတ္တညုတာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကမ္မဋ္ဌာနဗြူဟနာယ ဟိ ဘာဝနာပတ္တဇာနနတာ ဇာယတီတိ ပတ္တညုတာ။ ဘာဝနာပတ္တဇာနနတာ အတ္တညုတာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဘာဝနာပတ္တဇာနနတာယ ဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ အတ္တနော ဇာနနတာ ဇာယတီတိ အတ္တညုတာ ပုဗ္ဗေကတပုညတာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

ပဓာနိယင်္ဂေသု သမန္နာဂတတ္တဇာနနတာယ ဟိ ပုဗ္ဗေ ပုညကရဏံ ဇာတံ၊ ပုဗ္ဗေကတပုညတာ ပတိရူပဒေသဝါသဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပုဗ္ဗေ ဟိ ကတေန ပုညေန ပတိရူပဒေသဝါသော လဒ္ဓါ၊ ပတိရူပဒေသဝါသော သပ္ပုရိသူပနိဿယဿ ¶ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပတိရူပဒေသဝါသေန ဟိ သပ္ပုရိသူပနိဿယော လဒ္ဓါ၊ သပ္ပုရိသူပနိဿယော အတ္တသမ္မာပဏိဓာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သပ္ပုရိသူပနိဿယေန ဟိ အတ္တသမ္မာပဏိဓာနံ ဇာတံ၊ အတ္တသမ္မာပဏိဓာနံ သီလာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တသမ္မာပဏိဓာနေန ဟိ သီလာနိ သမ္ပတိဋ္ဌိတာနိ၊ သီလာနိ အဝိပ္ပဋိသာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တနိ ဟိ သမ္ပတိဋ္ဌိတံ သီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဝိပ္ပဋိသာရော နတ္ထေဝါတိ၊ အဝိပ္ပဋိသာရေန ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ၊ တသ္မာ အဝိပ္ပဋိသာရော ပါမောဇ္ဇဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပါမောဇ္ဇေန ပီတိ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ပါမောဇ္ဇံ ပီတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပီတိယာ ပဿဒ္ဓိ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ပီတိ ပဿဒ္ဓိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပဿဒ္ဓိယာ သုခံ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ပဿဒ္ဓိ သုခဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သုခေန သမာဓိ ဇာယတိ၊ တသ္မာ သုခံ သမာဓိဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သမာဓိနာ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ ဇာယတိ၊ တသ္မာ သမာဓိ ယထာဘူတဉာဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေန နိဗ္ဗိဒါဉာဏံ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ နိဗ္ဗိဒါယ ပဒဋ္ဌာနံ။ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂေါ ဇာယတိ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗိဒါ ဝိရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝိရာဂေန ဝိမုတ္တိ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ဝိရာဂေါ ဝိမုတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ဇာယတိ၊ တသ္မာ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တနယေန ယော ကောစိ ဓမ္မော ဥပနိဿယော ဟောတိ၊ ယော ကောစိ ဓမ္မော ပစ္စယော ဟောတိ၊ သဗ္ဗော သော ဓမ္မော အတ္တနော ပစ္စယုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဥပနိဿယဓမ္မဿ၊ ပစ္စယဓမ္မဿ ဝါ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေနာတိ ယဿ ကဿစိ ဥပနိဿယဓမ္မဿ၊ ပစ္စယဓမ္မဿ စ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေန ¶ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဇိနော’’တိအာဒိကံ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန တေသံ ဥပနိဿယဓမ္မပစ္စယဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ။ ‘‘ယထာဝုတ္တော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော ပရိပုဏ္ဏော ကိံ၊ ဥဒါဟု အညော နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇေတဗ္ဗော အတ္ထိ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပါဠိယံ အဝိဘတ္တမ္ပိ ယထာလာဘဝသေန ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော နီဟရိတွာ ယုတ္တော ယုဇ္ဇိတဗ္ဗော၊ ဝိဘဇိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣတိ ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၂၃။ ယေန ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပဒဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေန အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဝိဘတ္တာနိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဝုတ္တောဝ။ ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော လက္ခဏော ဟာရော လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေါတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဝုတ္တမှိ ဧကဓမ္မေ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော လက္ခဏော ဟာရော လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဝိညေယျောတိ။ တေန ဝုတ္တံ –‘‘တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရောတိအာဒိ လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃)။ အယံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနော ဝိတ္ထာရဘူတော လက္ခဏော ဟာရော ပိဋကတ္တယေ ဒေသိတေသု ဓမ္မေသု ကိံ နာမ လက္ခိတဗ္ဗံ ဓမ္မံ လက္ခီယတီတိ ပုစ္ဆိတွာ ပုစ္ဆိတေ လက္ခဏဟာရဝိစယေ ဓမ္မေ သင်္ခေပေန ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယေ ဓမ္မာတိ ယေ သမူဟာ ဓမ္မာ။ ဧကလက္ခဏာတိ သမာနလက္ခဏာ။ တေသံ ဓမ္မာနန္တိ သမာနလက္ခဏာနံ တေသံ သမူဟဓမ္မာနံ၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ။ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေတိ သမာနလက္ခဏေ ¶ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ၊ ပါဠိယံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တေ သတိ ဝုတ္တဓမ္မတော အဝသိဋ္ဌသမာနလက္ခဏာ ဓမ္မာ သမာနလက္ခဏေန ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။

လက္ခဏဟာရဝိသယေ ဓမ္မေ ဝိတ္ထာရတော ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ ဣမေ သမာနလက္ခဏာ ဓမ္မာပိ ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ကိံ ဘဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ယထာ ယေန ပကာရေန ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ၊ သော ပကာရော ကိံ ဘဝေတိ ပုစ္ဆတိ။ ယထာ ယေန ပကာရေန ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ၊ သော ပကာရော သမာနလက္ခဏာတိ ဘာဝေါ ဘဝေတိ အတ္ထော။ ကိန္တိ ဘဂဝါ အာဟ? ‘‘စက္ခုံ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိံ ဘဂဝါ အာဟ။ ‘‘စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝဋ္ဌိတ’’န္တိအာဒိမှိ ဝုတ္တေ ‘‘သောတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝဋ္ဌိတ’’န္တိအာဒိဝစနမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ ဘဝတိ။

‘‘အနဝဋ္ဌိတာဒိလက္ခဏေန သမာနလက္ခဏတ္တာ ဝါ အဇ္ဈတ္တိကာယတနဘာဝေန သမာနလက္ခဏတ္တာ ဝါတိ အာယတနဝသေနေဝ ဧကလက္ခဏံ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓဝသေနပိ ဧကလက္ခဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ စာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတီတေ၊ ရာဓ၊ ရူပေ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ ရူပံ မာ အဘိနန္ဒိ ¶ ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဿ ရူပဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ စာဂါယ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ ပဋိပဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အတီတာယ၊ ရာဓ၊ ဝေဒနာယ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ ဝေဒနံ မာ အဘိနန္ဒိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာယ ဝေဒနာယ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ စာဂါယ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ ပဋိပဇ္ဇာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ဘဝေ။

‘‘အနပေက္ခနီယလက္ခဏေန သမာနလက္ခဏတ္တာ ဝါ ခန္ဓလက္ခဏေန သမာနလက္ခဏတ္တာ ဝါတိ ခန္ဓာယတနဝသေနေဝ ဧကလက္ခဏဓမ္မာ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ သတိပဋ္ဌာနဝသေနာပိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ ယေန ဧကလက္ခဏတ္တေန စ ဘဂဝါ အာဟ၊ တထာ စ တေန ဧကလက္ခဏတ္တေန စ အဝုတ္တာပိ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ ယေ ဝိပဿကာ ပုဂ္ဂလာ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု နိစ္စံ သုသမာရဒ္ဓါ နိစ္စံ ကာယဂတာသတိံ ဘာဝေန္တိ၊ တေ ဝိပဿကာ အကိစ္စံ သုဘသုခါဒိကံ၊ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ ဝါ န သေဝန္တိ၊ ကိစ္စေ အသုဘာသုခါဒိကေ၊ ကာယာဒိကေ ဝါ သာတစ္စကာရိနော ဟောန္တီတိ ဘဂဝါ အာဟာတိ ယောဇနာ။

ဣတိသဒ္ဒဿ စေတ္ထ ဧကဿ လောပေါ။ ဣတိ ဧဝံ ‘‘ယေသဉ္စာ’’တိအာဒိဂါထာယ ကေသာဒိကေ ကာယေ ဂတာယ ပဝတ္တာယ သတိယာ ဘဂဝတာ သရူပေန ¶ ဝုတ္တာယ ဝိဇ္ဇမာနာယ တဒဝသေသာ ဝေဒနာဂတာ သတိ စ စိတ္တဂတာ သတိ စ ဓမ္မဂတာ သတိ စ သတိပဋ္ဌာနဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တေန ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ သင်္ခေပတော နိစ္စံ သုသမာရဒ္ဓါ နိစ္စံ ဝေဒနာဂတာ သတိ စ…ပေ… နိစ္စံ စိတ္တဂတာ သတိ စ…ပေ… နိစ္စံ ဓမ္မဂတာ သတီတိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ။

‘‘သတိပဋ္ဌာနဝသေနေဝ ဧကလက္ခဏာ ဓမ္မာ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တထာ ယံ ကိဉ္စီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ ကိဉ္စိ ရူပါယတနံ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိဋ္ဌံ၊ ယံ ကိဉ္စိ သဒ္ဒါယတနံ သောတဝိညာဏေန သုတံ၊ ယံ ကိဉ္စိ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ ဃာနဝိညာဏာဒိတ္တယေန ဝိညာဏေန မုတံ၊ ဣတိ ဧဝံ ဒိဋ္ဌာဒိတ္တယေ ဘဂဝတာ သရူပေန ဝုတ္တေ သတိ တဒဝသေသံ ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာတံ ဓမ္မာရမ္မဏပရိယာပန္နံ ရူပံ ဘဂဝတာ အာလမ္ဗိတဗ္ဗဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာ ဝုတ္တံ ဘဝတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ရူပါယတနံ ဒိဋ္ဌံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မိံ ဝုတ္တေ သတိ တဒဝသေသံ သုတာဒိကမ္ပိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ အာဒိအတ္ထော ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ မုတံ ဝါ’’တိ။

‘‘ကာယဂတာယ သတိယာ ဝုတ္တာယ တဒဝသေသာ ဝေဒနာဂတာသတိအာဒယောယေဝ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာပိ ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ စာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ ယေန နိယျာနိကလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တေန စ ဘဂဝါ အာဟ၊ တထာ တေန ဧကလက္ခဏတ္တေန စ ဘဂဝါ အာဟ၊ တထာ တေန ဧကလက္ခဏတ္တေန စ ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ ¶ အတ္ထော။ ‘‘တသ္မာ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿေန အဘိဘူတတ္တာ ဣဟ မမ သာသနေ၊ ဘိက္ခု၊ တွံ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဟုတွာ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနေန ဝါ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ဝါ ဝိနေယျ ဝိနယိတွာ ကာယေ ကေသာဒိရူပကာယေ ကာယာနုပဿီ ကေသာဒိရူပကာယာနုပဿီ ဟုတွာ ဝိဟရာဟီ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တေ သတိ ‘‘တသ္မာတိဟ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ တသ္မာတိဟ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ…ပေ… ဒေါမနဿံ၊ တသ္မာတိဟ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ…ပေ… ဒေါမနဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဘဝတီတိ သင်္ခေပတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိတ္ထာရတ္ထော ပန အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃) ဗဟုဓာ ဝုတ္တောတိ အမှေဟိ န ဝိတ္ထာရိတော။

‘‘ဧကသ္မိံ ¶ သတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တေ ကသ္မာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဝုတ္တာ ဘဝေယျု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အာတာပီတိ ဝီရိယိန္ဒြိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘အာတာပီ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပဝတ္တံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘သမ္ပဇာနော’’တိ ပဒေန ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပဝတ္တံ ပညိန္ဒြိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘သတိမာ’’တိ ပဒေန ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပဝတ္တံ သတိန္ဒြိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿ’’န္တိ ပဒေန ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပဝတ္တံ သမာဓိန္ဒြိယံ ဝုတ္တံ၊ န ကာယေယေဝ ပဝတ္တံ။ ဧဝံ ပကာရေန ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ယောဂါဝစရဿ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ စေ ဝဒေယျ၊ ဧဝံ သတိ စတုန္နံ ဝီရိယပညာသတိသမာဓီနံ ဣန္ဒြိယာနံ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ သာဓကဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာ သမာနလက္ခဏတ္တာ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ယောဇနာ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘စတုသတိပဋ္ဌာနသာဓနေ ဣမေသံ ဣန္ဒြိယာနံ သဘာဝဘေဒါဘာဝတော သမာနလက္ခဏတ္တာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃)။

၂၄။ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေပိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာယေဝ ဝတ္တဗ္ဗာ ဘဝေယျုံ၊ ကထံ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ယေန ယောဂါဝစရေန ဘာဝိယမာနေသု တဿ ယောဂါဝစရဿ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဗုဇ္ဈနံ ဗောဓံ၊ အရိယမဂ္ဂဉာဏံ၊ ဗောဓံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဗောဓင်္ဂမာ။ ဗောဓဿ အရိယမဂ္ဂဉာဏဿ ပက္ခေ ဘဝါတိ ဗောဓိပက္ခိယာ။

‘‘ကုသလာယေဝ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏဘာဝေန နီဟရိတာ ကိံ၊ ဥဒါဟု အကုသလာပိ ဓမ္မာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝံ အကုသလာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကုသလာ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏတ္တေန နိဒ္ဓါရိတာ ¶ ယထာ၊ ဧဝံ အကုသလာပိ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏတ္တေန နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗာယေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘ကထံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပဟာနေကဋ္ဌဘာဝေန နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကလက္ခဏတ္တာ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဧကလက္ခဏတ္တာတိ ပဟာနေကဋ္ဌဘာဝေန သမာနလက္ခဏတ္တာ။ ‘‘ကတမံ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ¶ စတူသု…ပေ… ပရိညံ ဂစ္ဆန္တီတိ ကာယာဂတာသတိပဋ္ဌာနေ ယောဂါဝစရေန ဘာဝိယမာနေ သတိ တေန ယောဂါဝစရေန အသုဘေ ကေသာဒိကေ ရူပကာယေ ‘‘သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော ပဟီယတိ၊ အဿ ယောဂါဝစရဿ ကဗဠီကာရာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ၊ ‘‘အာဟာရသမုဒယာ ရူပသမုဒယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၆) ဝုတ္တတ္တာ ရူပကာယေ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟန္တဿ တဿ သမုဒယေ ကဗဠီကာရာဟာရေပိ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟီယတီတိ အတ္ထော။ ဝေဒနာဂတာသတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝိယမာနေ သတိ ဒုက္ခေ ‘‘သုခ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော ပဟီယတိ၊ အဿ ယောဂါဝစရဿ ဖဿာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ၊ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ၃၉၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅) ဝုတ္တတ္တာ ဝေဒနာယ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟန္တဿ တဿ ပစ္စယေ ဖဿာဟာရေ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟီယတိ။ စိတ္တဂတာသတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝိယမာနေ အနိစ္စေ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော ပဟီယတိ၊ အဿ ယောဂါဝစရဿ ဝိညာဏာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ။ ဓမ္မဂတာသတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝိယမာနေ အနတ္တနိ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝိပလ္လာသော ပဟီယတိ၊ အဿ ယောဂါဝစရဿ မနောသဉ္စေတနာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတွာ ဧကေကသ္မိံ ပဟာတဗ္ဗေ ဝုတ္တေ တဒဝသေသာ ပဟာတဗ္ဗာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘အာဟာရာ စဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝစနေ အာဟာရေသု ပဝတ္တာ ကာမရာဂဒေါသမောဟာ ဗျန္တီကတာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော ဂဟိတော။ ကဗဠီကာရာဟာရဉှိ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တေ ကာမရာဂေ ဝိဇ္ဇမာနေ ကဗဠီကာရာဟာရဿ ဝိဇာနနာ နတ္ထေဝ၊ တသ္မိံ ကာမရာဂေ ပန ပဟီနေ ပရိဇာနနာ ဘဝတီတိ။ သေသာဟာရဇာနနမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ယဿ ယောဂါဝစရဿ သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ၊ ဝိပလ္လာသာ ပဟီနာ၊ အာဟာရပရိဇာနနာ ဥပ္ပန္နာ၊ သော ယောဂါဝစရော ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒါနော ဘဝတိ။ သုဘသညိတေ ဟိ ကာယေ ကာမုပါဒါနံ ဝိသေသေန ဘဝတီတိ သုဘသညိတော ကာယော ကာမုပါဒါနဿ ဝတ္ထု၊ ကာယဂတာယ သတိယာ အနုသရိတဗ္ဗော အသုဘသညိတော ကေသာဒိ ကာမုပါဒါနဿ ဝတ္ထု န ဟောတွေဝ။ သုခဝေဒနာယ အဿာဒဝသေန ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ ဘဝတီတိ သုခသညိတာ ဝေဒနာ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဿ ဝတ္ထု၊ ဝေဒနာဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ဝေဒနာ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဿ ဝတ္ထု န ဟောတွေဝ။ ‘‘စိတ္တံ နိစ္စ’’န္တိ ဒိဋ္ဌိဂဟဏဝသေန တဿ တဿ အတ္တနော သီလဝတဝသေန ပရိသုဒ္ဓီတိ ပရာမသနံ ဟောတီတိ စိတ္တံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဿ ¶ ဝတ္ထု၊ စိတ္တဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗံ စိတ္တံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဿ ¶ ဝတ္ထု န ဟောတွေဝ။ ဓမ္မေ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေန ယထာဘူတံ အပဿန္တဿ ဓမ္မေသု အတ္တာဘိနိဝေသော ဟောတီတိ ဓမ္မာ အတ္တဝါဒုပါဒါနဿ ဝတ္ထု၊ ဓမ္မဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ အတ္တဝါဒုပါဒါနဿ ဝတ္ထု န ဟောန္တိ ဧဝ။ တသ္မာ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဘာဝိယမာနေသု ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒါနော ဘဝတီတိ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယေန ယောဂါဝစရေန သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ၊ သော ယောဂါဝစရော ဥပါဒါနေဟိယေဝ အနုပါဒါနော ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ယောဂါဒီဟိပိ ဝိသံယုတ္တော ဘဝတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယောဂေဟိ စ ဝိသံယုတ္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယောဂေဟိ စာတိ ကာမယောဂဘဝယောဂဒိဋ္ဌိယောဂအဝိဇ္ဇာယောဂေဟိ စ။ ဝိသံယုတ္တောတိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန ဝိဂတော၊ ဝိမုတ္တော စ ဘဝတီတိ အတ္ထော။ သုဘသညိတော ဟိ ရူပကာယော ကာမရာဂဿ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ ကာယဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗော ကာယော ကာမရာဂဿ ဝတ္ထု န ဟောတွေဝ။ ‘‘သုခေါ’’တိ ဝါ ‘‘သုခဟေတူ’’တိ ဝါ ဂဟဏီယော ဘဝေါ ဘဝရာဂဿ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ ဝေဒနာဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗော ဘဝေါ ဘဝရာဂဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ‘‘အတ္တာ’’တိ အဘိနိဝိသိတဗ္ဗံ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိယောဂဿ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ စိတ္တဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗံ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိယောဂဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ဝိနိဗ္ဘောဂဿ ဒုက္ကရတ္တာ၊ ဓမ္မာနံ ဓမ္မမတ္တတာယ စ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတ္တာ အဝိနိဗ္ဘုဇိတဗ္ဗာ၊ ဓမ္မမတ္တတာယ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ အဝိဇ္ဇာယောဂဿ ဝတ္ထု ဟောန္တိ၊ ဓမ္မဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ အဝိဇ္ဇာယောဂဿ ဝတ္ထု န ဟောန္တိ။ တသ္မာ စတုသတိပဋ္ဌာနာနုပဿကော ‘‘ယောဂေဟိ စ ဝိသံယုတ္တော’’တိ ဝုတ္တော။ အယံ နယော အာသဝေဟိ စ အနာသဝေါ ဘဝတိ၊ ဩဃေဟိ စ နိတ္ထိဏ္ဏော ဘဝတီတိ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗော။

ဂန္ထေဟိ စ ဝိပ္ပယုတ္တော ဘဝတီတိ ဧတ္ထ ပန သုဘသညိတော ရူပကာယော အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု၊ ကာယဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗော ရူပကာယော အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခဘူတာ ဝေဒနာ ဗျာပါဒကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု ဟောန္တိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၅)။ ဝေဒနာဂတာယ ¶ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ဝေဒနာ ဗျာပါဒကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ‘‘စိတ္တံ နိစ္စ’’န္တိ အဘိနိဝေသဝသေန သဿတဿ ‘‘အတ္တနော သီလေန သုဒ္ဓိ၊ ဝတေန သုဒ္ဓီ’’တိ ပရာမသနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ဂဟိတံ စိတ္တံ သီလဗ္ဗတပရာမာသကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု၊ စိတ္တဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗံ စိတ္တံ သီလဗ္ဗတပရာမာသဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ဓမ္မာနံ သပ္ပစ္စယနာမရူပသဘာဝဿ အဒဿနတော ဘဝဒိဋ္ဌိဝိဘဝဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဣဒံ သစ္စ’’န္တိ အဘိနိဝိသိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု၊ ဓမ္မဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ¶ ဓမ္မာ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု န ဟောန္တိ၊ တသ္မာ စတုသတိပဋ္ဌာနာနုပဿကော ‘‘ဂန္ထေဟိ စ ဝိပ္ပယုတ္တော’’တိ ဝုတ္တော။

သုဘသညိတော စ ကာယော ရာဂသလ္လဿ ဝတ္ထု၊ ကာယဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗော ကာယော ရာဂသလ္လဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ သုခသညိတာယ ဝေဒနာယ ဒေါသော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝေဒနာ ဒေါသသလ္လဿ ဝတ္ထု၊ ဝေဒနာဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ဝေဒနာ ဒေါသသလ္လဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ‘‘စိတ္တံ အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာ ‘‘အတ္တာ သေယျော’’တိအာဒိဝသေန ပဝတ္တဿ မာနသလ္လဿ စိတ္တံ ဝတ္ထု၊ စိတ္တဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗံ စိတ္တံ မာနသလ္လဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ ဓမ္မာနံ သပ္ပစ္စယနာမရူပသဘာဝဿ အဇာနနတော ဓမ္မာ မောဟသလ္လဿ ဝတ္ထု၊ ဓမ္မဂတာယ ပန သတိယာ အနုပဿိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ မောဟသလ္လဿ ဝတ္ထု န ဟောန္တိ၊ တသ္မာ စတုသတိပဋ္ဌာနာနုပဿကော ‘‘သလ္လေဟိ စ ဝိသလ္လော ဘဝတီ’’တိ ဝုတ္တော။

‘‘အာဟာရာ စဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ အာစရိယေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘ကိံ ပန အာဟာရာဝ အဿ ယောဂါဝစရဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဥဒါဟု အညေပီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော စ အဿ ယောဂါဝစရဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော စဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယောဂါဝစရေန စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ၊ တဿ ယောဂါဝစရဿ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မာဝ ပရိညံ ဂစ္ဆေယျုံ၊ န ဝိညာဏဋ္ဌိတိယောတိ စေ ဝဒေယျ ကာယာနုပဿနာဒီဟိ စ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပရိညာတေသု သညာယပိ ပရိညာတဗ္ဗဘာဝတော။ သာ ဟိ ဝေဒနာစိတ္တသင်္ခါတေန ဓမ္မေသု ပရိညာတေသု အဝိနာဘာဝတော ပရိညာတာဝါတိ။

ယေန ¶ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ၊ သော ယောဂါဝစရော ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒါနော စ၊ ယောဂေဟိ ဝိသံယုတ္တော စ၊ ခန္ဓေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တော စ၊ အာသဝေဟိ အနာသဝေါ စ၊ ဩဃေဟိ နိတ္ထိဏ္ဏော စ၊ သလ္လေဟိ ဝိသလ္လော စ ဘဝတီတိ ဝုတ္တော၊ ‘‘ကိံ ပန တထာဝိဓောဝ ဟောတိ၊ ဥဒါဟု အညထာပီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အဂတိမ္ပိ န ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အဂတိဂမနေဟိ စ န အဂတိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ အာဟ။ သုဘာဒိသညိတေ ရူပကာယေ အပေက္ခမာနော ပုဂ္ဂလော ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတီတိ သုဘာဒိသညိတော ရူပကာယော ဝိသေသတော ဆန္ဒာဂတိယာ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနေန ပန အနုပဿိတဗ္ဗော အဿာသပဿာသာဒိကော ကာယော ဆန္ဒာဂတိယာ ဝတ္ထု န ဟောတိ၊ တသ္မာ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနံ ဘာဝေန္တော ပုဂ္ဂလော ဆန္ဒာဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ သုခဝေဒနဿာဒဝသေန ဝေဒယမာနော တဒဘာဝေန ဗျာပါဒံ အာဂစ္ဆတီတိ သုခဝေဒနာ ဒေါသာဂတိယာ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနေန ပန အနုပဿိတဗ္ဗာ ဝေဒနာ ဒေါသာဂတိယာ ဝတ္ထု န ဟောတိ ¶ ၊ တသ္မာ ဝေဒနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနံ ဘာဝေန္တော ပုဂ္ဂလော ဒေါသာဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ သန္တတိဃနဝသေန ‘‘နိစ္စံ၊ ဓုဝ’’န္တိ ဂဟိတံ စိတ္တံ မောဟဿ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနေန ပန အနုပဿိတဗ္ဗံ စိတ္တံ မောဟဿ ဝတ္ထု န ဟောတိ၊ တသ္မာ စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနံ ဘာဝေန္တော ပုဂ္ဂလော ဒေါသာဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ ဝိဘဇိတွာ ဓမ္မသဘာဝံ အဇာနန္တဿ ဘယံ ဇာယတီတိ ဝိဘဇိတွာ အဇာနိယသဘာဝါ ဓမ္မာ ဘယဿ ဝတ္ထု ဟောန္တိ၊ ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနေန ပန အနုပဿိတဗ္ဗာ ဝိဘဇိတွာ ဇာနိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ရာဂဿ ဝတ္ထု န ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနံ ဘာဝေန္တော ပုဂ္ဂလော ဘယာဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ဧကလက္ခဏေ အကုသလေပိ ဓမ္မေ နီဟရိတွာ ဣဒါနိ နိဂမေတုံ ‘‘ဧဝံ အကုသလာပိ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏတ္တာ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ပုန ဝုတ္တံ။

ဘာဝေတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ဧကဒေသေသု ဝုတ္တေ တဒဝသေသာပိ ဘာဝေတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏတ္တာ နီဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ပဟာတဗ္ဗေသုပိ ဓမ္မေသု ဧကဒေသေ ဝုတ္တေ တဒဝသေသာပိ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ ဧကလက္ခဏတ္တာ နီဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အာစရိယေန ဝုတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘အညထာပိ ယဒိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ၊ တေပိ ဝဒထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော အညေနပိ ပရိယာယေန လက္ခဏဟာရဿ ဥဒါဟရဏာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ယတ္ထ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ တတ္ထ ယတ္ထ ယဿံ ရူပေကဒေသဒေသနာယံ ရူပိန္ဒြိယံ ရုပ္ပနလက္ခဏံ စက္ခုန္ဒြိယာဒိဇီဝိတိန္ဒြိယပရိယောသာနံ အဋ္ဌဝိဓံ ဣန္ဒြိယံ ရူပေကဒေသံ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ။ တတ္ထေဝ တဿံ ရူပေကဒေသဒေသနာယံ ရူပဓာတု ရုပ္ပနလက္ခဏာ စက္ခုဓာတာဒိဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတုပရိယောသာနာ ဒသဝိဓာ ရူပဓာတု ရုပ္ပနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တာ ဒေသိတာ။ သဗ္ဗော ရူပက္ခန္ဓော စ ဒေသိတော။ ရူပါယတနံ ရုပ္ပနလက္ခဏံ စက္ခာယတနာဒိဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနပရိယောသာနံ ဒသဝိဓံ အာယတနံ ရုပ္ပနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တာ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ။

ယတ္ထ ဝါ ပန ယဿံ ဝေဒနေကဒေသဒေသနာယံ သုခါ ဝေဒနာ ဘဂဝတာ ဒေသိတာ၊ တတ္ထ တဿံ ဝေဒနေကဒေသဒေသနာယံ သုခိန္ဒြိယဉ္စ ဒေသိတံ၊ သောမနဿိန္ဒြိယဉ္စ ဒေသိတံ၊ ဒုက္ခသမုဒယော အရိယသစ္စဉ္စ ဒေသိတံ သုခဝေဒနာဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ယဿံ ဝေဒနေကဒေသဒေသနာယံ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဘဂဝတာ ဒေသိတာ၊ တတ္ထ တဿံ ဝေဒနေကဒေသဒေသနာယံ ဒုက္ခိန္ဒြိယဉ္စ ဒေသိတံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဉ္စ ဒေသိတံ၊ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စဉ္စ ဒေသိတံ ဒုက္ခဝေဒနာဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ယဿံ ဝေဒနေကဒေသဒေသနာယံ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဘဂဝတာ ဒေသိတာ၊ တတ္ထ တဿံ ဝေဒနေကဒေသဒေသနာယံ ဥပေက္ခိန္ဒြိယဉ္စ ဒေသိတံ၊ သဗ္ဗော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ စ ဒေသိတောတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

ယဿံ ¶ ဒေသနာယံ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဒေသိတာ၊ တဿံ ဒေသနာယံ ဥပေက္ခိန္ဒြိယံ ဒေသိတံ ဟောတု သမာနလက္ခဏတ္တာ၊ ‘‘ကေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသိတော ဘဝေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အဒုက္ခမသုခါယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ ဟိ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာ အနုသေတိ၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာ ဒေသိတာ ဟောတိ။ အဝိဇ္ဇာယ စ ဒေသိတာယ အဝိဇ္ဇာမူလကော သဗ္ဗောပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ဒေသိတောဝ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… သမုဒယော ဟောတီ’’တိ အနုလောမဝသေန ပဝတ္တော ယော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသိတောတိ အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ ‘‘ယဒိ တထာ ပဝတ္တော သော စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသိတော၊ ဧဝံ သတိ သဗ္ဗော စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသိတော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘သော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော စ အနုလောမဝသေန ပဝတ္တော၊ သော စ သရာဂသဒေါသသမောဟသံကိလေသပက္ခေန ဟာတဗ္ဗော။ ယော စ ¶ ပဋိလောမဝသေန ‘‘အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိအာဒိကော ပဝတ္တော၊ သော စ ဝီတရာဂဝီတဒေါသဝီတမောဟအရိယဓမ္မေဟိ ဟာတဗ္ဗော။ ယော စ အနုလောမပဋိလောမဝသေန ပဝတ္တော၊ သော စ တဒုဘယေဟိ ဟာတဗ္ဗော။ တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗော စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗောဝါတိ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယေ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ၊ တေသံ ဓမ္မာနံ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိအာဒိနာ (နေတ္တိ။ ၂၃) အာစရိယေန ယာ လက္ခဏဟာရယောဇနာ ဝုတ္တာ၊ သာဝ ကာတဗ္ဗာ၊ န အညထာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော အညထာပိ လက္ခဏဟာရယောဇနာ ကာတဗ္ဗာယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယေ ပထဝီအာဒယော ရူပဓမ္မာ၊ ယေ ဖဿာဒယော အရူပဓမ္မာ သန္ဓာရဏာဒိကိစ္စတော သင်္ဃဋ္ဋနာဒိကိစ္စတော ဧကလက္ခဏာ၊ တေသံ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။ ယေ ပထဝီအာဒယော ရူပဓမ္မာ၊ ယေ ဖဿာဒယော အရူပဓမ္မာ ကက္ခဠာဒိလက္ခဏတော ဖုသနာဒိလက္ခဏတော ဧကလက္ခဏာ၊ တေသံ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။ ယေ ဓမ္မာ ရုပ္ပနသာမညတော နမနသာမညတော အနိစ္စာဒိသာမညတော ဝါ ခန္ဓာယတနာဒိသာမညတော ဝါ ဧကလက္ခဏာ၊ တေသံ သင်္ခတဓမ္မာနံ ဧကသ္မိံ သင်္ခတဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။ ယေ သင်္ခတဓမ္မာ ဘင်္ဂုပ္ပာဒတော သင်္ခတော စုတူပပါတတော သမာနနိရောဓုပ္ပာဒသင်္ခတတော ဝါ စုတူပပါတတော ဧကလက္ခဏာ၊ တေသံ သင်္ခတဓမ္မာနံ ဧကသ္မိံ သင်္ခတဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ သင်္ခတဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

ကိစ္စတော စ လက္ခဏတော စာတိအာဒီသု စ-သဒ္ဒေန သဟစရဏသမာနဟေတုတာဒယော သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ ¶ ။ သဟစရဏာဒီသု စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ‘‘နာနတ္တကာယနာနတ္တသညိနော (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၁၊ ၃၅၇၊ ၃၅၉၊ အ။ နိ။ ၉။၂၄)၊ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ’’တိအာဒီသု သဟစာရိတာယ သညာသဟဂတာ ဓမ္မာ နိဒ္ဓါရိတာတိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝ။

‘‘ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ သရူပတော ဝုတ္တေ ဧကလက္ခဏာဒိတော အဝသိဋ္ဌဓမ္မာနမ္ပိ ဝုတ္တဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တေနာ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေန အဝသိဋ္ဌဓမ္မာနမ္ပိ ဝုတ္တဘာဝေန ‘‘ဝုတ္တမှိ ဧကဓမ္မေ’’တိအာဒိကံ ယံ ဝစနံ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော အာဟ၊ တေန ဝစနေန တုမှေဟိ အဝသိဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုတ္တဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ဧတ္တာဝတာ စ လက္ခဏဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော လက္ခဏော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဿံ ပါဠိယံ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌဓမ္မာပိ ယေန လက္ခဏဟာရေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ တဿံ ပါဠိယံ သော လက္ခဏော ဟာရော နိယုတ္တော နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇိတောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။

ဣတိ လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၂၅။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေန သုတ္တတ္ထေဟိ သမာနတ္ထာ ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု။ ကတမောတိ ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စတုဗျူဟော ဟာရော စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဝိညေယျော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရောတိ စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၅)။ ‘‘ဣမိနာ စတုဗျူဟဟာရေန ကတမဿ ¶ နေရုတ္တာဒယော ဂဝေသိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဗျဉ္ဇနေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗျဉ္ဇနေနာတိ စတုဗျူဟဟာရဿ သုတ္တဿ ဝိသေသတော ဗျဉ္ဇနဝိစယဘာဝတော ‘‘ဗျဉ္ဇနာ’’တိ ဝေါဟာရိတေန ဣမိနာ စတုဗျူဟဟာရေန သုတ္တဿ နေရုတ္တဉ္စ၊ သုတ္တဿ အဓိပ္ပာယော စ၊ သုတ္တဿ နိဒါနဉ္စ၊ သုတ္တဿ ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ စ သံဝဏ္ဏေန္တေဟိ ဂဝေသိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

‘‘စတုဗျူဟဟာရေန ¶ ဂဝေသိတဗ္ဗေသု နေရုတ္တာဒီသု ကတမံ သုတ္တဿ ဂဝေသိတဗ္ဗံ နေရုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နေရုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – တတ္ထ တေသု ဣမိနာ စတုဗျူဟဟာရေန ဂဝေသိတဗ္ဗေသု နေရုတ္တာဒီသု ကတမံ သုတ္တဿ နေရုတ္တံ နိဗ္ဗစနံ နာမာတိ စေ ပုစ္ဆေယျ? သုတ္တဿ ယာ နိရုတ္တိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝုတ္တာ သဘာဝပညတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ ဣဒံ သဘာဝနိရုတ္တိဘူတံ နိဗ္ဗစနံ နေရုတ္တံ နာမာတိ။ ‘‘ယာ နိရုတ္တိ နေရုတ္တံ နာမာတိ ဝုတ္တာ၊ ကာ ပန သာ နိရုတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဒသံဟိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဒေသု သံဟိတာ ယုတ္တာ ပဒသံဟိတာ။ ယထာ ယထာ သုတ္တတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော၊ တထာ တထာ ယာ သဘာဝနိရုတ္တိ ပဝတ္တာ၊ သာ ပဝတ္တာ သဘာဝနိရုတ္တိယေဝ နိရုတ္တိ နာမာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကာ ပန သာ သဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စ ‘‘ယံ ဓမ္မာနံ နာမသော ဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ယာယ ကာရဏဘူတာယ နာမပညတ္တိယာ ဓမ္မာနံ နေယျာနံ နာမသော ပထဝီနာမာဒိနာ ဝါ ဖဿနာမာဒိနာ ဝါ ခန္ဓနာမာဒိနာ ဝါ ဝိဝိဓေန နာမေန အတ္ထဓမ္မာဒီသု ကုသလဿ ပုဂ္ဂလဿ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ၊ သာ ကာရဏဘူတာ နာမပညတ္တိ သဘာဝနိရုတ္တိ နာမာတိ အတ္ထော။ ယန္တိ စ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော၊ ယာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘လိင်္ဂပကတိဓမ္မာနံ နာမသော ပဝတ္တမာနံ ဉာဏံ ဝိဝရိတွာ ကထေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒါ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယဒါ ဟိ ဘိက္ခူတိအာဒိနာ ‘ဓမ္မာနံ နာမသော ဉာဏ’န္တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဝိဝရတီ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၅) ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တောဝါတိ န ဝိစာရိတော။

၂၆။ နေရုတ္တံ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ ‘‘ကတမော သုတ္တေ ဂဝေသိတဗ္ဗော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဓိပ္ပာယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော ပါကဋော။ အပိစ ‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတီ’’တိအာဒီသု ယေန ပုဂ္ဂလေန အတ္တနာ ရက္ခိတေန ဓမ္မေန ရက္ခိတဗ္ဗဘာဝေါ ဣစ္ဆိတော၊ သော ဓမ္မံ ရက္ခိဿတီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ ယော ပုဂ္ဂလော ဒုဂ္ဂတိတော မုစ္စိတုကာမော၊ သော ဓမ္မံ ရက္ခိဿတီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

စောရော ယထာ သန္ဓိမုခေ ဂဟိတောတိအာဒီသု ယော စောရော ဃာတနတော မုစ္စိတုကာမော၊ သော စောရကမ္မံ န ကရိဿတီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ ယော ပုဂ္ဂလော အပါယာဒိဒုက္ခတော မုစ္စိတုကာမော၊ သော ပါပကမ္မံ န ကရိဿတီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

သုခကာမာနီတိအာဒီသု ¶ ¶ ယေ ပုဂ္ဂလာ သုခံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တေ ပရဟိံသနတော ဝိဝဇ္ဇိဿန္တီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

မိဒ္ဓီ ယဒါ ဟောတိ မဟဂ္ဃသော စာတိအာဒီသု ယေ ပုဂ္ဂလာ ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တမာနဇာတိဇရာမရဏတော မုစ္စိတုကာမာ၊ တေ ဘောဇနေ မတ္တညုနော ဘဝိဿန္တိ၊ သန္တုဋ္ဌာ ဘဝိဿန္တိ၊ သုဒ္ဓါဇီဝါ ဘဝိဿန္တိ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလသမ္ပန္နာ ဘဝိဿန္တိ၊ အတန္ဒိနော ဘဝိဿန္တိ၊ ဝိပဿကာ ဘဝိဿန္တိ၊ သဂါရဝါ သပ္ပတိဿာ ဘဝိဿန္တီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

အပ္ပမာဒေါ အမတပဒန္တိအာဒီသု ယေ ပုဂ္ဂလာ မစ္စုနော ဘာယန္တိ၊ နိဗ္ဗာနမိစ္ဆန္တိ၊ တေ ပုဂ္ဂလာ ဒါနသီလဘာဝနာကမ္မေသု အပ္ပမတ္တာ ဘဝိဿန္တီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

၂၇။ သုတ္တေ ဂဝေသိတဗ္ဗော အဓိပ္ပာယော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဝိညာတော၊ ‘‘ကတမံ သုတ္တဿ ဂဝေသိတဗ္ဗံ နိဒါန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဒါန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နိဒါနန္တိ ဖလံ နီဟရိတွာ ဒေတီတိ နိဒါနံ။ ကိံ တံ? ကာရဏံ။ ဓနိယောတိ ဓနဝဍ္ဎနကာရဏေ နိယုတ္တောတိ ဓနိယော။ ဂေါပါလကောတိ ဂါဝေါ ဣဿရဘာဝေန ပါလေတိ ရက္ခတီတိ ဂေါပါလကော။ ဥပဓီဟီတိ ပုတ္တဂေါဏာဒီဟိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၃)။ နရဿာတိ ပုတ္တိမန္တဿ ဝါ ဂေါပါလကဿ ဝါ နရဿာတိ စ ပဒဋ္ဌာနဝသေန ဝါ ယေဘုယျဝသေန ဝါ ဂါထာယံ အာဂတဝသေန ဝါ ဝုတ္တံ၊ နာရိယာပိ ဥပဓီဟိ နန္ဒနာ အတ္ထေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဣမိနာ ဝတ္ထုနာတိ ဥပဓိသင်္ခါတေန ဣမိနာဝ ပုတ္တဂဝါဒိနာ ဝတ္ထုနာ။ ဝသတိ ပဝတ္တတိ နန္ဒနာ ဧတ္ထ ပုတ္တဂေါဏာဒိကေတိ ဝတ္ထု။ နန္ဒနံ နီဟရိတွာ ဒေတိ ပုတ္တဂေါဏာဒိကန္တိ နိဒါနန္တိ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ဓနိယော ‘‘ဥပဓီဟိ နရဿ နန္ဒနာ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ ပန ‘‘ဝသတိ ပဝတ္တတိ သောစနာ ဧတ္ထ ပုတ္တဂေါဏာဒိကေဟိ ဝတ္ထု၊ သောစနံ နီဟရိတွာ ဒေတိ ပုတ္တဂေါဏာဒိကန္တိ နိဒါန’’န္တိ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ‘‘ဥပဓီဟိ နရဿ သောစနာ’’တိ အာဟ။ ပရိဂ္ဂဟီယတေတိ ပရိဂ္ဂဟံ။ ကိံ တံ? ပုတ္တဂေါဏာဒိကံ၊ တံ ပရိဂ္ဂဟံ ‘‘ဥပဓီ’’တိ အာဟ၊ န ကိလေသူပဓိကာယခန္ဓူပဓိန္တိ။

ဥပဓီသူတိ ခန္ဓသင်္ခါတေသု ကာယေသု။ ကာယံ ‘‘ဥပဓီ’’တိ အာဟ၊ န ပုတ္တဂဝါဒိကံ၊ န ပရိဂ္ဂဟံ။

ဗာဟိရေသု ¶ ဝတ္ထူသူတိ မဏိကုဏ္ဍလပုတ္တဒါရာဒီသု ဝတ္ထူသု။

ကာမသုခန္တိ ¶ ကာမနီယေသု အဿာဒသုခဝသေန ပဝတ္တာ တဏှာ။ ဗာဟိရဝတ္ထုကာယ တဏှာယာတိ ကာမနီယေသု ဗာဟိရဝတ္ထူသု အဿာဒသုခဝသေန ပဝတ္တာယ တဏှာယ။

အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာယာတိ ရူပကာယသင်္ခါတေ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုမှိ အဘိနန္ဒနဝသေန ပဝတ္တာယ။

ပုန အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာယာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓသင်္ခါတေ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုမှိ သိနေဟဝသေန ပဝတ္တာယ။

ဂဝေသိတဗ္ဗံ နိဒါနံ ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမော ဂဝေသိတဗ္ဗော ပုဗ္ဗာပရသန္ဓီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ ကတမော ပုဗ္ဗာပရသန္ဓီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နေရုတ္တာဓိပ္ပာယနိဒါနပုဗ္ဗာပရသန္ဓီသု။ ယထာတိ ယေန အန္ဓကာရာဒိနာ သဘာဝေန ‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… မာတရ’’န္တိ ယံ ကာမတဏှံ ဘဂဝါ အာဟ၊ အယံ ကာမတဏှာ တထာ တေန အန္ဓကာရာဒိနာ သဘာဝေန ‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… မာတရ’’န္တိ ဂါထာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

ဂါထာတ္ထော ပန – ကာမေတီတိ ကာမော၊ ကာမတဏှာ၊ ကာမေန အတ္ထဿ အဇာနနတာယ ဓမ္မဿ၊ အပဿနတာယ စ အန္ဓာတိ ကာမန္ဓာ။ ကာမတဏှာသင်္ခါတေန ဇာလေန အတ္ထဓမ္မာနံ အဇာနနာပဿနေန သဉ္ဆန္နာ ပလိဂုဏ္ဌိတာတိ ဇာလသဉ္ဆန္နာ။ တဏှာသင်္ခါတေန ဆဒနေန တေသံယေဝ အတ္ထဓမ္မာနံ အဇာနနာပဿနေန ဆာဒိတာ ပိဟိတာတိ တဏှာဆဒနဆာဒိတာ။ အတ္ထဓမ္မေသု ပမတ္တသင်္ခါတေန ပမာဒေန ဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ ပုဂ္ဂလာ ဇရာမရဏံ အနွေန္တိ၊ ကုမိနာမုခေ ပဝတ္တာ မစ္ဆာ မရဏံ အနွေန္တိ ဣဝ စ၊ ခီရပကော ဝစ္ဆော မာတရံ အနွေတိ ဣဝ စ၊ တထာ ဇရာမရဏံ အနွေန္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… မာတရ’န္တိ ယာယ ဒေသနာယ၊ ဂါထာယ ဝါ ကာမတဏှာ ဝုတ္တာ၊ သာ ဒေသနာ၊ ဂါထာ ဝါ ကတမေန ဒေသနာဘူတေန အပရေန ယုဇ္ဇတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ ဣမာယ ဒေသနာယ၊ ဂါထာယ ဝါ ယုဇ္ဇတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သာ ကတမေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သာတိ ‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… အနွေန္တီ’’တိ ဒေသနာ၊ ဂါထာ ဝါ။ ပုဗ္ဗာပရေနာတိ တတော ဒေသနာတော ပုဗ္ဗေန ဒေသနာဝစနေန၊ ဂါထာဝစနေန ဝါ အပရေန ဒေသနာဝစနေန၊ ဂါထာဝစနေန ဝါ။ ယုဇ္ဇတိ ယုဇ္ဇနံ ဧတိ သမေတီတိ ပုစ္ဆတိ။

ယထာတိ ¶ ယေန အန္ဓကရဏာဒိနာ။ ‘‘ရတ္တော…ပေ… နရ’’န္တိ ယံ ဂါထာဝစနံ ဘဂဝါ အာဟ၊ တေန ဂါထာဝစနေန တထာ အန္ဓကရဏာဒိနာ ယုဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ဂါထာတ္ထော ပန – ရတ္တော ရဉ္ဇန္တော ပုဂ္ဂလော အတ္ထံ အတ္တဟိတပယောဇနံ ပရဟိတပယောဇနံ န ဇာနာတိ။ ရတ္တော ရဉ္ဇန္တော ဓမ္မံ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ¶ ဟေတုံ ပညာစက္ခုနာ န ပဿတိ။ ရာဂေါ ယံ နရံ ယဒါ သဟတေ၊ တဒါ တဿ နရဿ အန္ဓံ အန္ဓကာရံ တမံ အညာဏံ ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

ဣတီတိ ဧဝံ။ အန္ဓတာယ အန္ဓကရဏတာယ သဉ္ဆန္နတာယ သဉ္ဆန္နကရဏတာယ။ သာယေဝ တဏှာတိ ‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… မာတရ’’န္တိ ဂါထာဝစနေန ယာ ကာမတဏှာ ဝုတ္တာ၊ သာယေဝ ကာမတဏှာ။ အဘိလပိတာတိ ‘‘ရတ္တော…ပေ… နရ’’န္တိ အပရေန ဂါထာဝစနေန ဘဂဝတာ ဝေါဟာရိတာ ဝေါဟရဏေန ဉာပိတာ၊ အဘိလပိတဿ အတ္ထဿ သမာနတာ ပုဗ္ဗဒေသနာ အပရဒေသနာယ ယုဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ဒွီသု ဂါထာသု ကတမေဟိ ပဒေဟိ သာယေဝ တဏှာ အဘိလပိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမေဟိ အဘိလပိတာတိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယဉ္စာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပဌမဂါထာယံ ‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… ဆာဒိတာ’’တိ ယဉ္စ ပဒံ အာဟ၊ ဒုတိယဂါထာယဉ္စ ‘‘ရတ္တော…ပေ… န ပဿတီ’’တိ ယဉ္စ ပဒံ အာဟ။ ပရိယုဋ္ဌာနေဟိ ပရိယုဋ္ဌာနဒီပကေဟိ ဣမေဟိ ‘‘ကာမန္ဓာ…ပေ… ပဿတီ’’တိ ပဒေဟိ သာယေဝ ပဌမဂါထာယ ဝုတ္တာ ကာမတဏှာ စ ဘဂဝတာ အဘိလပိတာ။

‘‘ယံ အန္ဓကာရံ ဝုတ္တံ၊ ကတမံ တံ? ယာ တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ ဝုတ္တာ၊ ကတမာ သာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ အန္ဓကာရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အန္ဓကာရံ ယံ အညာဏံ ဝုတ္တံ၊ အယံ ဒုက္ခသမုဒယော ဘဝေ။ ယာ စ တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ ဝုတ္တာ၊ အယဉ္စ ဒုက္ခသမုဒယော ဘဝေတိ ယောဇနာ။

‘‘ကာမာ’’တိ ယဉ္စ ပဒံ ဘဂဝါ အာဟ၊ တေန ပဒေန ဣမေ ကိလေသကာမာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဇာလသဉ္ဆန္နာ’’တိ ယဉ္စ ပဒံ ဘဂဝါ အာဟ၊ တေန ပဒေန တေသံယေဝ ကိလေသကာမာနံ ပယောဂေန သမုဒါစာရေန ပရိယုဋ္ဌာနံ ဘဂဝါ ဒဿေတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ယသ္မိံ သန္တာနေ တဏှာ ဥပ္ပန္နာ၊ တံ သန္တာနံ သံသာရတော နိဿရိတုံ အဒတွာ ရူပါရမ္မဏာဒီဟိ ပလောဘယမာနာ ဟုတွာ စိတ္တံ ကိလေသေဟိ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ တဏှာယ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ သန္တာနေ တိဋ္ဌမာနတ္တာ။ ကိလေသဝသေနာတိ ဝီတိက္ကမကိလေသဝသေန။ ပရိယုဋ္ဌာနဝသေနာတိ ¶ ဝီတိက္ကမနံ အပ္ပတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဝသေန။ ယေတိ ဝုတ္တပ္ပကာရတဏှာသဟိတပုဂ္ဂလသဒိသာ။ တေတိ တေ တဏှာဗန္ဓနဗဒ္ဓါ စ ဧဒိသကာ စ ပုဂ္ဂလာ။ ဇရာမရဏံ အနွေန္တိ ဇရာမရဏံ အတိက္ကမိတုံ န သက္ကုဏန္တိ။ အယန္တိ ဇရာမရဏာနုပ္ပဝတ္တိ ‘‘ဇရာမရဏမနွေန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန ဘဂဝတာ ဒဿိတာတိ ယောဇနာ။

‘‘ကာမန္ဓာ’’တိအာဒိဂါထာယ စေဝ ‘‘ရတ္တော’’တိအာဒိဂါထာယ စ ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော ¶ ၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ ‘ယဿ ပပဉ္စာ ဌိတီ စာ’တိအာဒိဂါထာသု ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ အမှေဟိ ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ယဿ ပပဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿာ ဂါထာယ – ယဿ မုနိနော ပပဉ္စာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီ စ နတ္ထိ၊ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ အဘိသင်္ခတာ သင်္ခါရာ စ နတ္ထိ၊ ဌိတီ အနုသယာ တဏှာ စ နတ္ထိ၊ သန္ဒာနသဒိသံ တဏှာပရိယုဋ္ဌာနံ နတ္ထိ၊ ပလိဃသဒိသော မောဟော စ နတ္ထိ၊ သော မုနိ ပပဉ္စာဒိကံ သဗ္ဗံ ဝီတိဝတ္တော အတိက္ကန္တောတိ ဝုစ္စတိ။ နိတ္တဏှံ နိမာနံ နိဒိဋ္ဌိံ နိသန္ဒာနံ နိပလိဃံ လောကေ စရန္တံ တံ မုနိံ သဒေဝကော တဏှာသဟိတော လောကော န ဝိဇာနာတီတိ အတ္ထော။

ဂါထာယံ ပပဉ္စာဒယော ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ၊ ‘‘ကတမေ တေ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပပဉ္စာ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော အာဓာရပုဂ္ဂလံ သံသာရေ စိရံ ပပဉ္စန္တာပေန္တီ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိယော စ၊ တာဟိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ သဟဇာတဝသေန ဝါ ဥပတ္ထမ္ဘနဝသေန ဝါ အဘိသင်္ခတာ သင်္ခါရာ စ ပပဉ္စာ နာမ။ သန္တာနေ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန အနုသယာ တဏှာ သတ္တာနံ တိဋ္ဌနဟေတုတ္တာ ဌိတီ နာမ။ ပဝတ္တမာနာယ တဏှာယ ယံ ပရိယုဋ္ဌာနဉ္စ ဆတ္တိံသတဏှာယ ဇာလိနိယာ ယာနိ ဝိစရိတာနိ စ ဝုတ္တာနိ၊ ဣဒံ သဗ္ဗံ အတ္တနော အာဓာရံ ပုဂ္ဂလံ ဗန္ဓနဋ္ဌေန သန္ဒာနသဒိသတ္တာ သန္ဒာနံ နာမ။ မောဟော အတ္တနော အာဓာရဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဗ္ဗာနနဂရပ္ပဝေသနဿ ပဋိသေဓကတ္တာ ပလိဃသဒိသတ္တာ ပလိဃော နာမ။ ‘‘ယဿ ပပဉ္စာဒယော နတ္ထိ၊ သော ကိံ ဝီတိဝတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယေ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ပပဉ္စာ သင်္ခါရာ၊ ယာ စ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဌိတိ၊ ယံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သန္ဒာနဉ္စ၊ ယံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပလိဃဉ္စ နတ္ထီတိ ဝုတ္တာ၊ သဗ္ဗံ ဧတံ ပပဉ္စာဒိကံ ယော မုနိ သမတိက္ကန္တော၊ အယံ မုနိ ‘‘နိတ္တဏှော’’တိ ဝုစ္စတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၈။ ‘‘ယဿ ပပဉ္စာတိအာဒိဂါထာယံ ယေ ပပဉ္စာဒယော ဝုတ္တာ၊ တေသု တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဟေတုကာ သင်္ခါရာ ကဒါ ကတိဝိဓံ ဖလံ ဒေန္တိ၊ တံသင်္ခါရသမ္ပယုတ္တာ ¶ တဏှာ ကဒါ ကတိဝိဓံ ဖလံ ဒေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာနသင်္ခါရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ပပဉ္စသင်္ခါရာဒီသု။ ပရိယုဋ္ဌာနသင်္ခါရာတိ ဝီတိက္ကမဝသေန ပဝတ္တာ ပရိယုဋ္ဌာနာ အကုသလသင်္ခါရာ စေတနာ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒီတိ ဒိဋ္ဌေ ပဿိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ အတ္တဘာဝေ ဝေဒနီယံ ဖလံ ဒေတီတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာ၊ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ဖလံ ဝေဒေတီတိ ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာ။ ကာ သာ? အပဒုဿနီယာဒီသု အတိဒုဿနာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ပဌမဇဝနစေတနာ။ ဥပပဇ္ဇေ ဖလံ ဝေဒေတီတိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာ၊ သတ္တမဇဝနစေတနာ။ အပရာပရိယာယေ အတ္တဘာဝေ ဖလံ ဝေဒေတီတိ အပရာပရိယာယဝေဒနီယာ၊ မဇ္ဈေ ပဝတ္တာ ပဉ္စ ဇဝနစေတနာ။ တိဖလဒါနဝသေန တိဝိဓာ သင်္ခါရာ။ ဧဝံ ဣမာယ တိဝိဓာယ သင်္ခါရစေတနာယ သမ္ပယုတ္တာ တိဝိဓာ တဏှာ တိဝိဓံ ဖလံ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ အတ္တဘာဝေ ¶ ၊ ဥပပဇ္ဇေ ဝါ အနန္တရဘဝေ၊ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ ဘဝေ ဒေတိ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဧဝံ ဖလနိဗ္ဗတ္တကသင်္ခါရံ ဝါ တံသမ္ပယုတ္တံ တဏှံ ဝါ ဘဂဝါ အာဟ။

‘‘ယာယ ဒေသနာယ၊ ဂါထာယ ဝါ ဖလနိဗ္ဗတ္တကံ သင်္ခါရံ အာဟ၊ သာ ဒေသနာ၊ ဂါထာ ဝါ ကတမေန ဒေသနာဘူတေန ဝါ အပရေန ယုဇ္ဇတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ လောဘပကတံ ကမ္မံ ကရောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ‘‘ယဿ…ပေ… လောကော’’တိ ဒေသနာ စ ယာ ‘‘ယံ လောဘပကတံ ကမ္မံ…ပေ… အပရေ ဝါ ပရိယာယေ’’တိ ဒေသနာ စ ဝုတ္တာ၊ ဘဂဝတော ဣဒံ ဒေသနာဒွယံ အညမညံ ပုဗ္ဗာပရေန ပုဗ္ဗံ အပရေန အပရံ ပုဗ္ဗေန ယုဇ္ဇတိ ယုဇ္ဇနံ ဧတိ သမေတိ၊ ယထာ ဂင်္ဂေါဒကံ ယမုနောဒကေန၊ ယမုနောဒကမ္ပိ ဂင်္ဂေါဒကေန သံသန္ဒတိ သမေတိ။ ‘‘ယဿ…ပေ… လောကော’’တိ ဒေသနာ ‘‘ယံ လောဘပကတံ…ပေ… ပရိယာယေ’’တိ ဒေသနာယ သံသန္ဒတိ သမေတိ၊ ‘‘ယံ လောဘပကတံ…ပေ… ပရိယာယေ’’တိ ဒေသနာပိ ‘‘ယဿ…ပေ… လောကော’’တိ ဒေသနာယ သံသန္ဒတိ သမေတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ကထံ ယုဇ္ဇတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒိဖလတ္တယနိဗ္ဗတ္တကဋ္ဌေန ယုဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ယံ ယံ သုတ္တံ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ ပုဗ္ဗာပရေန ယုဇ္ဇတိ၊ တံ တံ သုတ္တမ္ပိ နီဟရိတွာ ပုဗ္ဗာပရသံသန္ဒနံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သံသန္ဒနာကာရော ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဂဟေတဗ္ဗော။ တတ္ထာတိ တေသု ပရိယုဋ္ဌာနသင်္ခါရတဏှာဝိစရိတေသု။ ပရိယုဋ္ဌာနန္တိ ရူပါရမ္မဏာဒီနိ အယောနိသောမနသိကာရေန အာရဗ္ဘ သတ္တသန္တာနေ ပဝတ္တံ တဏှာစရိတံ။ ပဋိသင်္ခါနဗလေနာတိ ¶ အသုဘာနိစ္စာဒိဒဿနဗလေန တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝသေန ပဟာတဗ္ဗံ။ သင်္ခါရာတိ ဒဿနပဟာတဗ္ဗာ သင်္ခါရာ။ ဒဿနဗလေနာတိ ဒဿနသင်္ခါတပဌမမဂ္ဂဉာဏဗလေန ပဟာတဗ္ဗာ။ ဆတ္တိံသ တဏှာဝိစရိတာနီတိ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗတဏှာဝိစရိတေဟိ အဝသေသာနိ ဆတ္တိံသ တဏှာဝိစရိတာနိ။ နိဂ္ဂတာ တဏှာ ယဿ သော နိတ္တဏှော၊ နိတ္တဏှဿ ဘာဝေါ နိတ္တဏှတာ၊ ကာ သာ? သဥပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။

ပပဉ္စသင်္ခါရာဘိနန္ဒနတ္တယံ ယဒိပိ အတ္ထတော ဧကံ သမာနံ၊ ဒေသနာယ ပန ပဒက္ခရာဒီဟိ ဝိသေသော အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ယောယံ ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ သောယံ ကတိဝိဓော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော စာယံ ပုဗ္ဗာပရော သန္ဓီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ – ‘‘န ကေဝလံ သုတ္တန္တရသံသန္ဒနမေဝ ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ၊ အထ ခေါ အညောပိ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘သော စာယ’န္တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၈)။ တတ္ထ အတ္ထသန္ဓီတိ ကိရိယာကာရကာဒိဝသေန အတ္ထဿ အတ္ထေန သန္ဓိ။ ပဒသန္ဓီတိ နာမပဒါဒိကဿ ¶ နာမပဒါဒိကန္တရေန သန္ဓိ။ ဒေသနာသန္ဓီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဒေသနန္တရဿ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဒေသနန္တရေန သန္ဓိ။ နိဒ္ဒေသသန္ဓီတိ နိဒ္ဒေသန္တရဿ နိဒ္ဒေသန္တရေန သန္ဓိ။

သန္ဓိ စ နာမ အတ္ထာဒယော မုဉ္စိတွာ အညော သဘာဝဓမ္မော နာမ နတ္ထိ၊ အတ္ထာဒီနဉ္စ ဆအတ္ထပဒါဒီသု အဝရောဓနတော ‘‘အတ္ထသန္ဓိ ဆပ္ပဒါနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အတ္ထသန္ဓိဗျဉ္ဇနသန္ဓယော အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ ဒေသနာသန္ဓီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒေသနာသန္ဓိ န စ ပထဝိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ န စ ပထဝိံ နိဿာယ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စာတိ ဧတ္ထ ဈာယီ ဈာနသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော ပထဝိံ နိဿာယ အာလမ္ဗိတွာ န စ ဈာယတိ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရနိဿဋံ ပန နိဗ္ဗာနံ နိဿာယ အာလမ္ဗိတွာ ဖလသမာပတ္တိံ ဈာယတိ သမာပဇ္ဇတိ ဧဝါတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န စ အာပန္တိအာဒီသုပိ ဧသ နယော ယောဇေတဗ္ဗော။ ဖလသမာပတ္တိသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော ဟိ ပထဝီအာဒယော မုဉ္စိတွာ နိဗ္ဗာနမေဝ အာရဗ္ဘ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတီတိ။ ဧတ္ထ စ ပထဝီအာဒီဟိ မဟာဘူတေဟိ ကာမဘဝရူပဘဝါ ဂဟိတာ ရူပပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ။ အာကာသာနဉ္စာယတနာဒီဟိပိ အရူပဘဝေါ ဂဟိတော၊ ဘဝတ္တယံ ဝဇ္ဇေတွာ စ ¶ ဈာယတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယဒိ ပထဝီအာဒယော နိဿာယ န ဈာယီ ဈာယတိ စ၊ ဧဝံ သတိ ဣဓလောကသင်္ခါတံ သတ္တသန္တာနံ ဝါ ပရလောကသင်္ခါတံ သတ္တသန္တာနံ ဝါ အနိန္ဒြိယသန္တာနံ ဝါ နိဿာယ ဈာယီ ဈာယတီတိ အာသင်္ကနီယတ္တာ တံ ပရိဟရန္တော ‘‘န စ ဣမံ လောက’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣမံ လောကန္တိ ဣဓလောကသင်္ခါတော ဒိဋ္ဌော အတ္တဘာဝေါ သတ္တသန္တာနော ဝုတ္တော၊ တသ္မိံ နိဿာယ န ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ။ ပရလောကန္တိ ဣဓလောကတော အညော ဘဝန္တရသင်္ခါတော သတ္တသန္တာနော ဝုတ္တော၊ တသ္မိံ နိဿာယ န စ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ။

ယမိဒံ ဥဘယန္တိအာဒီသု ဣဒံ ဥဘယံ ဣဓလောကပရလောကဒွယံ အန္တရေန ဝဇ္ဇေတွာ ယံ ရူပါယတနံ ဒိဋ္ဌံ၊ တံ ရူပါယတနမ္ပိ။ ယံ သဒ္ဒါယတနံ သုတံ၊ တံ သဒ္ဒါယတနမ္ပိ။ ယံ ဂန္ဓာယတနရသာယတနဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ မုတံ၊ တံ ဂန္ဓာယတနရသာယတနဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနမ္ပိ။ ယံ အာပေါဓာတု အာကာသဓာတု လက္ခဏရူပံ ဩဇာသင်္ခါတံ ဓမ္မာယတနေကဒေသရူပံ ဝိညာတံ၊ တံ အာပေါဓာတာဒိကံ ဓမ္မာယတနေကဒေသရူပမ္ပိ။ ယံ ဝတ္ထု ပရိယေသိတံ ဝါ အပရိယေသိတံ ဝါ သန္တိကေ ပတ္တံ၊ တံ ဝတ္ထုမ္ပိ။ ယံ ဝတ္ထု ပတ္တံ ဝါ အပ္ပတ္တံ ဝါ ပရိယေသိတံ ပရိယေသနာရဟံ သုန္ဒရံ၊ တံ ဝတ္ထုမ္ပိ။ ယံ ဝတ္ထု ဝိတက္ကိတံ ဝိတက္ကနဝသေန အာလမ္ဗိတဗ္ဗံ၊ တံ ဝတ္ထုမ္ပိ။ ယံ ဝတ္ထု ဝိစာရိတံ အနုမဇ္ဇနဝသေန အာလမ္ဗိတဗ္ဗံ၊ တံ ဝတ္ထုမ္ပိ။ ယံ ဝတ္ထု မနသာ စိတ္တေနေဝ အနုစိန္တိတံ အနုစိန္တနဝသေန အာလမ္ဗိတဗ္ဗံ၊ တံ ဝတ္ထုမ္ပိ နိဿာယ န ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စာတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

ဧတ္ထ ¶ ဒိဋ္ဌာဒိကံ ဗဟိဒ္ဓါရူပမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာစရိယော – ‘‘တဒုဘယဝိနိမုတ္တော အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ ရူပသန္တာနော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၈)။ ‘‘ယဒိ ဈာယီ ပုဂ္ဂလော ယထာဝုတ္တေ ပထဝီအာဒယော နိဿာယ န ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ၊ ဧဝံ သတိ အယံ ဈာယီ ပုဂ္ဂလော ဣဒံ နာမ နိဿာယ ဈာယတီတိ လောကေ ကေနစိ ဉာယတိ ကိံ၊ ဥဒါဟု န ဉာယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ န ဉာယတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အယံ သဒေဝကေ လောကေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဖလသမာပတ္တိဈာနေန ဈာယန္တော အယံ ခီဏာသဝပုဂ္ဂလော သဒေဝကေ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ ယတ္ထ ကတ္ထစိပိ အနိဿိတေန စိတ္တေန ဈာယတီတိ သဒေဝကေ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ¶ ပဇာယ ကေနစိ န ဉာယတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘နမော တေ ပုရိသာဇည၊ နမော တေ ပုရိသုတ္တမ၊

ယဿ တေ နာဘိဇာနာမ၊ ကိံ တွံ နိဿာယ ဈာယသီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉၊ နေတ္တိ။ ၁၀၄)၊

‘‘ကေနစိ အဝိညာယဘာဝေါ ကေန သုတ္တေန ဝိဘာဝေတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမိနာ ဂေါဓိကသုတ္တေန (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉) ဝိဘာဝေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ မာရော ပါပိမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒါနိ ခီဏာသဝစိတ္တဿ ကတ္ထစိပိ အနိဿိတဘာဝံ ဂေါဓိကသုတ္တေန (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉) ဝက္ကလိသုတ္တေန (သံ။ နိ။ ၃။၈၇) စ ဝိဘာဝေတုံ ‘ယထာ မာရော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၈) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒါနာဒိပုညကာရကေ၊ ပုညေ ဝါ မာရေတိ နိဝါရေတီတိ မာရော၊ အတ္တဟိတပရဟိတေ မာရေတီတိ ဝါ မာရော။ ပါပစိတ္တုပ္ပာဒဝန္တတာယ ပါပိမာ။ ပုဗ္ဗတ္တဘာဝေ ဂေါဓဿ ဃာတကတ္တာ ‘‘ဂေါဓိကော’’တိ လဒ္ဓနာမဿ ပရိနိဗ္ဗာယန္တဿ ကုလပုတ္တဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဥဒ္ဓံ ပဋိသန္ဓာဒိ ဝိညာဏံ သမနွေသန္တော န ဇာနာတိ န ပဿတိ။ ‘‘ပရစိတ္တဇာနနကော မာရော ကသ္မာ န ဇာနာတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သော ဂေါဓိကော ဟိ ယသ္မာ ပပဉ္စာတီတော၊ တသ္မာ တဏှာပဟာနေန ဒိဋ္ဌိနိဿယောပိ အဿ ဂေါဓိကဿ ယသ္မာ နတ္ထိ၊ တသ္မာ စ န ဇာနာတီတိ။

‘‘ဂေါဓိကသုတ္တေနေဝ ဝိဘာဝေတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဂေါဓိကသုတ္တဝက္ကလိသုတ္တေဟိ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ အနိဿိတဘာဝေါ ဝိဘာဝိတော၊ ဧဝံ သတိ သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုယာ အနိဿိတဘာဝေါ ကေန ဝိညာယတီတိ အတ္ထော ဘဝေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တဒါပိ န ဝိညာယတိယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘သဒေဝကေန လောကေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဥပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဖလသမာပတ္တိဈာနေန ဈာယမာနာ ဣမေ ခီဏာသဝါ ကတ္ထစိ အနိဿိတစိတ္တာ ¶ ဈာယန္တီတိ သဒေဝကေန လောကေန န ဉာယန္တိ သမာရကေန…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ န ဉာယန္တီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အနိဿိတစိတ္တာ န ဉာယန္တီတိ ဧတ္ထ ဟိ န-ကာရော စ ‘‘ဈာယမာနာ’’တိ ပဒေ န သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော ‘‘န ဈာယမာနာ’’တိ အတ္ထဿ သမ္ဘဝတော။ ‘‘န ဉာယန္တီ’’တိ ပန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော ¶ ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌကထာယံ ဧဝ ‘‘လောကေ ကေနစိပိ န ဉာယတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ အယံ ဒေသနာသန္ဓီတိ ဂေါဓိကသုတ္တဝက္ကလိသုတ္တာနံ အညမညံ အတ္ထဝသေန သံသန္ဒနာ နိဒ္ဓါရိတာ ဝိယ ‘‘န စ ပထဝိံ နိဿာယာ’’တိအာဒိဒေသနာယ စ ‘‘န စ ဣမံ လောက’’န္တိအာဒိဒေသနာယ စ ယာယ ဒေသနာယ အတ္ထဝသေန သံသန္ဒနာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ တာယ ဒေသနာယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ယံ ကိဉ္စိ နိဿာယ ဈာယီ န ဈာယတိ၊ နိဗ္ဗာနံ နိဿာယ ဈာယီ ဈာယတီတိ အတ္ထဝသေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ အယံ သံသန္ဒနာ ဒေသနာသန္ဓိ နာမာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဒေသနာသန္ဓိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ နိဒ္ဒေသသန္ဓီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ နိဒ္ဒေသသန္ဓီတိ နိဿိတစိတ္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု စတူသု အတ္ထသန္ဓိဗျဉ္ဇနသန္ဓိဒေသနာသန္ဓိနိဒ္ဒေသသန္ဓီသု ယာ သန္ဓိ ‘‘နိဒ္ဒေသသန္ဓီ’’တိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ သာ နိဒ္ဒေသတော ကတမာတိ ပုစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ နိဿိတစိတ္တာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိသဟဇာတဝသေန ဝါ ဥပနိဿယဝသေန ဝါ နိဿိတံ စိတ္တံ ယေသံ ပုထုဇ္ဇနာနန္တိ နိဿိတစိတ္တာ၊ ပုထုဇ္ဇနာ ပုဂ္ဂလာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ ဣမာယ ဒေသနာယ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနတ္တာ။ ယဒိ ဒေသနာ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာ၊ ဧဝံ သတိ နိဿိတံ စိတ္တံ ဧတ္ထ သုတ္တပ္ပဒေသေသု ဒေသိတန္တိ နိဿိတစိတ္တာ နိဿိတစိတ္တဇာနနတ္ထာယ ဒေသိတာ သုတ္တပ္ပဒေသာ။ အနိဿိတံ စိတ္တံ ယေသံ အရိယပုဂ္ဂလာနန္တိ အနိဿိတစိတ္တာ၊ အရိယပုဂ္ဂလာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ ဣမာယ ဒေသနာယ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနတ္တာ။ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာယ ပန အနိဿိတံ စိတ္တံ ယတ္ထ သုတ္တပ္ပဒေသေသု ဒေသိတန္တိ အနိဿိတစိတ္တာ၊ အနိဿိတစိတ္တဇာနနတ္ထာယ ဒေသိတာ သုတ္တပ္ပဒေသာ။

‘‘နိဿိတစိတ္တာ ကေန နိဒ္ဒေသေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ၊ အနိဿိတစိတ္တာ ကေန နိဒ္ဒေသေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိဿိတစိတ္တာ အကုသလပက္ခေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အကုသလပက္ခေန နိဒ္ဒေသေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ ကုသလပက္ခေနာတိအာဒီသုပိ ဧသ နယော ယောဇေတဗ္ဗော။ အကုသလပက္ခသာမညကုသလပက္ခသာမညေဟိ ဒဿေတွာ အကုသလဝိသေသကုသလဝိသေသေဟိ ဒဿေတုံ ‘‘နိဿိတစိတ္တာ သံကိလေသေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယံ နိဒ္ဒေသသန္ဓီတိ အကုသလပက္ခာဒိကဿ ပုရိမနိဒ္ဒေသဿ သံကိလေသာဒိကေန ပစ္ဆိမေန နိဒ္ဒေသေန နိဿိတစိတ္တဝသေန အယံ သံသန္ဒနာ စ နိဒ္ဒေသသန္ဓိ နာမ။ ကုသလပက္ခာဒိကဿ ပုရိမဿ နိဒ္ဒေသဿ ဝေါဒါနာဒိကေန ပစ္ဆိမေန နိဒ္ဒေသေန အနိဿိတစိတ္တဝသေန အယံ သံသန္ဒနာ စ နိဒ္ဒေသသန္ဓိ နာမာတိ ဝိဘဇိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘စတုဗျူဟဟာရဿ ¶ ¶ နေရုတ္တမဓိပ္ပာယနိဒါနပုဗ္ဗာပရသန္ဓိပ္ပဘေဒေန စေဝ အတ္ထဗျဉ္ဇနသန္ဓိနိဒ္ဒေသသန္ဓိဒေသနာသန္ဓိပ္ပဘေဒေန စ ဝိဘဇိတဗ္ဗဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေန တထာ ဝိဘဇိတဗ္ဗဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘နေရုတ္တမဓိပ္ပာယော’’တိအာဒိကံ (နေတ္တိ။ ၄ ဟာရသင်္ခေပ) ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန တုမှေဟိ စတုဗျူဟဟာရဿ တထာ ဝိဘဇိတဗ္ဗဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ဧတ္တာဝတာ စ စတုဗျူဟဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော စတုဗျူဟော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဿံ ယဿံ ပါဠိယံ ယော ယော စတုဗ္ဗိဓော၊ သော သော စတုဗျူဟဟာရော စ ယထာလာဘဝသေန ယောဇိတော၊ တဿံ တဿံ ပါဠိယံ သော သော စတုဗ္ဗိဓော စတုဗျူဟဟာရော တထာ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုတ္တော ယောဇိတောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣတိ စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၂၉။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂေန နေရုတ္တာဒယော ဝိဘတ္တာ၊ သော…ပေ… စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အာဝဋ္ဋော ဟာရော အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဧကမှိ ပဒဋ္ဌာနေ’’န္တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဂဟိတော။ ‘‘တတ္ထ ဒေသနာယံ ¶ ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ ¶ ဒေသနာရုဠှေ သေသကံ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသတိ၊ ပရိယေသိတွာ ကထံ ပဋိပက္ခေ အာဝဋ္ဋေတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ –

‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထ၊ ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ၊ နဠာဂါရံဝ ကုဉ္ဇရော’’တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ ဣဓ ဂါထာယံ ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ ဒေသနာရုဠှေ သေသကံ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂါထာတ္ထော ပန အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၉) ဝုတ္တော။

‘‘အာရမ္ဘထာ’တိအာဒိဂါထာယံ ကတရသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ ဒေသနာရုဠှေ ကတမံ သေသကံ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာတိ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ သာမညဝသေန ဝုတ္တမ္ပိ အာရမ္ဘဓာတုသင်္ခါတံ ဝီရိယံ နိက္ကမဓာတုသင်္ခါတဿ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ နိက္ကမဓာတုသင်္ခါတံ ဝီရိယံ ပရက္ကမဓာတုသင်္ခါတဿ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ပရက္ကမဓာတုသင်္ခါတံ ဝီရိယံ သမထဘာဝနာသဟိတဿ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာနန္တိအာဒိနာ ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ယုဉ္ဇထာ’’တိ ဣမိနာ ဝုတ္တံ သမထဘာဝနာသဟိတံ ဝီရိယံ ‘‘ဗုဒ္ဓသာသနေ’’တိ ဣမိနာ ဝုတ္တဿ မဟဂ္ဂတသမာဓိဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဒေသနာရုဠှံ သုခါဒိကံ သေသကမ္ပိ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဓုနာထ မစ္စုနော သေန’’န္တိ ပဒေန ဂဟိတံ ဝိပဿနာသဟိတံ ဝီရိယံ ကိလေသဓုနနေ သမတ္ထာယ ပညာယ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဒေသနာရုဠှံ သမာဓိအာဒိကံ သေသကမ္ပိ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။

‘‘ယဒိ ‘အာရမ္ဘထာ’တိအာဒိကံ ဝုတ္တံ ဝီရိယံ သာမညဘူတာနံ ဝီရိယသမာဓိပညာနံယေဝ ပဒဋ္ဌာနံ သိယာ၊ ဧဝံ သတိ ကထံ ဝဋ္ဋမူလံ ဆိန္ဒိတွာ ဝိဝဋ္ဋံ ပါပေဿန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ပုန ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာတိ ဝီရိယိန္ဒြိယဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဓိပစ္စကိစ္စတာယ ယုတ္တဿာပိ ဝီရိယာဓိကဿ ပဒဋ္ဌာနတ္တာ အာရဘန္တာ ယောဂါဝစရပုဂ္ဂလာ ဝဋ္ဋမူလံ ဆိန္ဒိတွာ ဝိဝဋ္ဋံ ပါပေန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိကာ ပန ယသ္မာ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုအာဒိဒေသနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ အာရမ္ဘဝတ္ထုအာဒီနိယေဝ သံဝဏ္ဏိတာနိ ပဒဋ္ဌာနန္တိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဣမာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဒေသနာ’’တိ။ ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိကာ ယထာဝုတ္တပဒဋ္ဌာနာနိ ဒေသနာ ဟောတိ၊ န ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုအာဒီနိ၊ တသ္မာ ပဒဋ္ဌာနံယေဝ သံဝဏ္ဏိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ¶ ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိဒေသနာယ ပဒဋ္ဌာနဝသေန အတ္ထော ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ တဿာယေဝ ဒေသနာယ ပဋိပက္ခဝသေန အတ္ထော ဝိဘဇိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယုဉ္ဇန္တာနံ ဝါ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယောဂေ ဘာဝနာယံ အယုဉ္ဇန္တာနံ သတ္တာနံ အပရိပက္ကဉာဏာနံ ယောဂေ ယောဂဟေတု ဝါသနာဘာဂိယဝသေန အာယတိံ ဇာနနတ္ထာယ ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိဒေသနာ အာရဒ္ဓါ။ ယုဉ္ဇန္တာနံ ပရိပက္ကဉာဏာနံ သတ္တာနံ အာရမ္ဘေ အာရမ္ဘဟေတု ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိဇာနနတ္ထာယ ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိဒေသနာ အာရဒ္ဓါ။

တတ္ထ တေသု ယုဉ္ဇန္တာယုဉ္ဇန္တေသု ပရိပက္ကာပရိပက္ကဉာဏေသု ယေ အပရိပက္ကဉာဏာ သတ္တာ န ယုဉ္ဇန္တိ၊ တေ အပရိပက္ကဉာဏာ သတ္တာ ပမာဒမူလကာ ဟုတွာ ယောဂေ ဘာဝနာယံ ယေန ပမာဒေန န ယုဉ္ဇန္တိ၊ သော ပမာဒေါ တဏှာမူလကော ပမာဒေါ၊ အဝိဇ္ဇာမူလကော ပမာဒေါတိ ဒုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ တသ္မိံ ဒုဗ္ဗိဓေ ပမာဒေ အညာဏေန နိဝုတော အဝိဇ္ဇာမူလကော သတ္တော ယေန ပမာဒေန ဉေယျဋ္ဌာနံ ‘‘ဣမေ ဥပ္ပာဒဝယဓမ္မာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဉေယျဋ္ဌာနံ နာမာ’’တိ နပ္ပဇာနာတိ၊ အယံ အညာဏဟေတုကော ပမာဒေါ အဝိဇ္ဇာမူလကော ပမာဒါ နာမ။ ယော ပမာဒေါ တဏှာမူလကော၊ သော ပမာဒေါ တိဝိဓော အနုပ္ပန္နာနံ ဘောဂါနံ ဥပ္ပာဒါယ ပရိယေသန္တော တဏှိကော သတ္တော ယံ ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ အယံ ပမာဒေါ စ၊ ဥပ္ပန္နာနံ ဘောဂါနံ ဌိတတ္ထာယ ရက္ခန္တော တဏှိကော သတ္တော အာရက္ခနိမိတ္တံ ယံ ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ အယံ ပမာဒေါ စ၊ ဌိတံ ဘောဂံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော တဏှိကော သတ္တော ပရိဘောဂနိမိတ္တံ ယံ ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ အယံ ပမာဒေါ စာတိ တိဝိဓော ဟောတိ။ ဣတိ လောကေ အယံ ပမာဒေါ စတုဗ္ဗိဓော အဝိဇ္ဇာပဒဋ္ဌာနော ဧကဝိဓော ပမာဒေါ၊ တဏှာပဒဋ္ဌာနော တိဝိဓော ပမာဒေါတိ စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ တာသု အဝိဇ္ဇာတဏှာသု နာမကာယော ဖဿာဒိနာမသမူဟော အဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ရူပကာယော ပထဝီအာဒိရူပသမူဟော တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အာရမ္ဘဓာတုနိက္ကမဓာတုသင်္ခါတဿ ဝီရိယဿ ပဋိပက္ခော စတုဗ္ဗိဓော ပမာဒေါ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗော၊ နိဒ္ဓါရေတွာ ဧကဝိဓဿ ပမာဒဿ အဝိဇ္ဇာ ပဒဋ္ဌာနံ၊ တိဝိဓဿ ပမာဒဿ တဏှာ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဝိဇ္ဇာယ နာမကာယော ပဒဋ္ဌာနံ၊ တဏှာယ ရူပကာယော ပဒဋ္ဌာနန္တိ ပဋိပက္ခေ အာဝဋ္ဋေတွာ ပဒဋ္ဌာနံ ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ။

‘‘ကသ္မာ ¶ နာမကာယော အဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဘဝတိ၊ ရူပကာယော တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတူ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ရူပီသု ဘဝေသု အဇ္ဈောသာနံ၊ အရူပီသု သမ္မောဟော’’တိ ဝုတ္တံ။ ရူပီသု ဘဝေသု ရူပဓမ္မေသု အဟံမမာဒိဝသေန အဇ္ဈောသာနံ တဏှာဘိနိဝေသော သတ္တေသု ပတိဋ္ဌိတော ယသ္မာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ရူပကာယော တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။ အနမတဂ္ဂေ ဟိ သံသာရေ ဣတ္ထိပုရိသာ အညမညရူပါဘိရာမာ ဘဝန္တိ။ အရူပီသု ဖဿာဒီသု သုခုမဘာဝတော သမ္မောဟော သတ္တေသု ပတိဋ္ဌိတော ယသ္မာ ဟောတိ၊ တသ္မာ နာမကာယော အဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဘဝတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ရူပကာယနာမကာယေသု အာရမ္မဏကရဏဝသေန တဏှာယ ¶ စ အဝိဇ္ဇာယ စ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ရူပကာယော တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ၊ နာမကာယော အဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနန္တိ နီဟရိတဗ္ဗာဝါတိ။

‘‘ကတမော ရူပကာယော၊ ကတမော နာမကာယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ရူပကာယော ရူပက္ခန္ဓော၊ နာမကာယော စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု ရူပကာယနာမကာယေသု ရူပကာယော ရူပသမူဟော နာမ ရူပက္ခန္ဓော ဟောတိ၊ နာမကာယော နာမသမူဟော နာမ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာတိ။ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ အဝိဇ္ဇာတဏှာနံ အာရမ္မဏတ္တာ သဥပါဒါနာ ဘဝေယျုံ၊ ‘‘ကတမေန ဥပါဒါနေန သဥပါဒါနာ ဘဝန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထေဝ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ‘‘ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ကတမေန ဥပါဒါနေန သဥပါဒါနာ? တဏှာယ စ အဝိဇ္ဇာယ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥပါဒါနဘူတာယ တဏှာယ စ ဥပါဒါနဘူတာယ အဝိဇ္ဇာယ စ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ သဥပါဒါနာ နာမ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ကိတ္တကာနိ ဥပါဒါနာနိ တဏှာ နာမ ဘဝန္တိ၊ ကိတ္တကာနိ ဥပါဒါနာနိ အဝိဇ္ဇာ နာမ ဘဝန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ တဏှာ ဒွေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တာသု တဏှာအဝိဇ္ဇာသု။ ကာမုပါဒါနဉ္စ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဉ္စ ဒွေ ဥပါဒါနာနိ တဏှာ နာမ ဘဝန္တိ။ တဏှာဝသေန ဟိ ‘‘မမ သီလံ၊ မမ ဝတ’’န္တိ ပရာမသနံ ဘဝတိ။ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဉ္စ အတ္တဝါဒုပါဒါနဉ္စ ဒွေ ဥပါဒါနာနိ အဝိဇ္ဇာ နာမ ဘဝန္တိ။ အဝိဇ္ဇာဝသေန ဟိ သဿတဒိဋ္ဌိ စေဝ အဟံမမာဒိဒိဋ္ဌိ စ ဘဝန္တိ။ ‘‘ဣမေဟိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ သဥပါဒါနက္ခန္ဓာ စတူသု သစ္စေသု ကိတ္တကံ သစ္စံ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေ လောကိယက္ခန္ဓာ သဥပါဒါနာ ခန္ဓာ ဘဝန္တိ၊ ဥပါဒါနေန ဟိ ¶ ဥပါဒါနာနိပိ ဘဝန္တိ၊ ဣဒံ သဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စံ နာမ။ ယာနိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ ဒုက္ခကာရဏာနိ ဘဝန္တိ၊ အယံ ဥပါဒါနစတုက္ကော သမုဒယော သမုဒယသစ္စံ နာမ ဘဝတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ သဥပါဒါနာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခံ။ တေသန္တိ သဥပါဒါနာနံ ပဉ္စက္ခန္ဓာနံ။ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိအာဒိကံ ဓမ္မံ ဝေနေယျာနုရူပံ ဘဂဝါ ဒေသေတိ။ သာမညေန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမ္ပိ အတ္ထဝသေန ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘ဒုက္ခဿ ပရိညာယ၊ သမုဒယဿ ပဟာနာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၃၀။ အာရမ္ဘပဋိပက္ခဘူတပမာဒဝသေန ပုရိမသစ္စဒွယံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ဣတရသစ္စဒွယံ ကထံ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တံ ဒွယမ္ပိ ပမာဒမုခေနေဝ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယော တိဝိဓော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု တဏှာမူလကအဝိဇ္ဇာမူလကေသု ပမာဒေသု။ တဿာတိ တိဝိဓဿ တဏှာမူလကဿ ပမာဒဿ။ သမ္ပဋိဝေဓေနာတိ အဿာဒါဒီနံ ပရိဇာနနေန။ ရက္ခဏာတိ အတ္တစိတ္တဿ ရက္ခဏသင်္ခါတာ။ ပဋိသံဟရဏာတိ ‘‘တဿာ’’တိ ¶ ဣမိနာ ဝုတ္တဿ ပမာဒဿ ပဋိပက္ခဘူတေန အပ္ပမာဒါနနုယောဂေန သံဟရဏာ ယာ ခေပနာ အတ္ထိ၊ အယံ ပမာဒဿ ပဋိပက္ခဘူတေန အပ္ပမာဒါနုယောဂေန ပဝတ္တာ ခေပနသင်္ခါတာ ဘာဝနာ သမထော နာမာတိ ပမာဒဿ ပဋိပက္ခမုခေန ပုန အာဝဋ္ဋေတွာ သမထော နိဒ္ဓါရိတောတိ။

‘‘သော သမထော ကထံ ကေန ဥပါယေန ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ ဥပါယံ ဒဿေတုံ ‘‘သော ကထ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကထန္တိ ကေန ဥပါယေန။ ‘‘ကာမေန္တီတိ ကာမာ၊ ကာမီယန္တီတိ ဝါ ကာမာ’’တိ ဝုတ္တာနံ ဒွိန္နံ ကာမာနံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အဿာဒဉ္စ၊ ‘‘အပ္ပဿာဒါ ကာမာ ဗဟုဒုက္ခာ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၅) ဝစနတော အပ္ပဿာဒနီယာနံ ကာမာနံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အာဒီနဝဉ္စ။ ကာမာနန္တိ စ ကမ္မတ္ထေ သာမိဝစနံ။ တေန ဝုတ္တံ –‘‘ကာမေ ပဋိစ္စာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၀)။ ‘‘ကာမာနမေတံ နိဿရဏံ၊ ယဒိဒံ နေက္ခမ္မ’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၇၂) ဝစနတော နိဿရဏန္တိ ဣဓ ပဌမဇ္ဈာနံ အဓိပ္ပေတံ။ ဝေါကာရန္တိ ဧတ္ထ ဝ-ကာရော အာဂမော၊ ဩ-ကာရံ လာမကဘာဝံ။ အာနိသံသန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာဒိကံ။ ယဒါ ဇာနာတိ၊ တဒါ တေန ဥပါယေန သမထော ဘဝတီတိ အတ္ထော။

သမထော ¶ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမာ ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဝိပဿနံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ယာ ဝီမံသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ကာမာနံ အဿာဒါဒယော ယဒါ ဇာနာတိ၊ တဒါ သမထော ဘဝတီတိ ဝုတ္တော၊ ‘‘တသ္မိံ သမထေ ဘဝမာနေ သတိ ကတမာ ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယာ ဝီမံသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သမထေ ဘဝမာနေ သတိ အဿာဒါဒီနံ ယာ အနိစ္စာဒိဝီမံသာ ဥပပရိက္ခာ ပညာ ဘဝတိ၊ အယံ ဝီမံသာ ဥပပရိက္ခာ ပညာ ဝိသေသေန ပဿနတော ဝိပဿနာ နာမ။ အထ ဝါ တိဝိဓဿ တဏှာမူလကဿ ပမာဒဿ သမ္ပဋိဝေဓေန ရက္ခဏာ ပဋိသံဟရဏာ၊ အယံ သမထောတိ အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ ‘‘ကတမာ ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယာ ဝီမံသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ယထာဝုတ္တေ သမထေ သတိ ယထာဝုတ္တဿ ပမာဒဿ အနိစ္စာဒိဝသေန ယာ ဝီမံသာ ဥပပရိက္ခာ ပညာ ဥပ္ပန္နာ၊ အယံ ဝီမံသာ ဥပပရိက္ခာ ပညာ ဝိသေသေန ပဿနတော ဝိပဿနာ နာမ။ ဝီမံသာဝ ဒုဗ္ဗလာ၊ ဥပပရိက္ခာ ဗလဝတီတိ ဝိသေသော။

သမထော စေဝ ဝိပဿနာ စ ဒွေ ဓမ္မာ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ ‘‘ဣမေ နိဒ္ဓါရိတာ ဒွေ ဓမ္မာ ကိံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမေ ဒွေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမထော သမထဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဝိပဿနာ ဝိပဿနာဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသု ဘာဝိယမာနေသု ကတမေ ယောဂါဝစရေန ပဟီယန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမထေ ဓမ္မေ ဘာဝိယမာနေ တဏှာ ¶ ယောဂါဝစရေန ပဟီယတိ၊ ဝိပဿနာယ ဘာဝိယမာနာယ အဝိဇ္ဇာ ယောဂါဝစရေန ပဟီယတီတိ ဣမေ ဒွေ ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ပဟီယန္တိ တဏှာ စေဝ အဝိဇ္ဇာ စ။ ‘‘ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသု ပဟီယမာနေသု ကတမေ ဓမ္မာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဥပါဒါနာဒယောပိ နိရုဇ္ဈန္တီတိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခနိရောဓံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသု ပဟီနေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တဏှာယ သမထဘာဝနာယ ပဟီယမာနာယ၊ အဝိဇ္ဇာယ ဝိပဿနာဘာဝနာယ ပဟီယမာနာယ ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသု ဒွီဟိ ဘာဝနာဟိ ပဟီနေသု ကာမုပါဒါနာဒီနိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒဝသေန နိရုဇ္ဈန္တိ၊ န ဘင်္ဂက္ခဏဝသေန။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘တဏှာနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘တဏှာယ ပဟီယမာနာယ ဥပါဒါနာနိ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ဝစနံ ယုတ္တံ ဟောတု၊ ကထံ အဝိဇ္ဇာယ ပဟီယမာနာယ ဥပါဒါနာနိ နိရုဇ္ဈန္တီတိ? ‘‘တဏှာနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော’’တိ ¶ ပါဌေ အဝိဇ္ဇာသဟိတတဏှာနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓောတိ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ ယထာ ဟိ တဏှာသဟိတာဝ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာသဟိတာဝ တဏှာ ဥပါဒါနာနံ ပစ္စယော ဟောတီတိ အဝိဇ္ဇာသဟိတတဏှာနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓောတိ အတ္ထော သမ္ဘဝတီတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒဝသေန ဥပါဒါနနိရောဓာ တထေဝ ဘဝနိရောဓောတိ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓောတိ ဧတ္ထာပိ တဏှာသဟိတအဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓောတိအာဒိကော ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတီတိ ဧဝံ ဝိသဘာဂသဘာဂဓမ္မာနံ အာဝဋ္ဋနဝသေန နိဒ္ဓါရိတာနိ စ ပုရိမကာနိ ဒွေ သစ္စာနိ စ၊ သမထော စ ဝိပဿနာ စ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ မဂ္ဂေါ စ မဂ္ဂသစ္စဉ္စ၊ ဝဋ္ဋနိရောဓော ဝဋ္ဋနိရောဓသစ္စဉ္စ နိဗ္ဗာနန္တိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ။

‘‘ဝီရိယပဋိပက္ခဘူတဿ ပမာဒါဒိဓမ္မဿ ဝသေန ဝါ သဘာဂဘူတဿ ပမာဒါဒိဓမ္မဿ ဝသေန ဝါ အာဝဋ္ဋေတွာ စတုန္နံ သစ္စာနံ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗဘာဝေါ အမှေဟိ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန တထာ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗဘာဝေန ဘဂဝါ ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာ’’တိအာဒိဂါထာဝစနံ အာဟ၊ တေန ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာ’’တိအာဒိဂါထာဝစနေန တထာ စတုန္နံ သစ္စာနံ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗဘာဝေါ တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာ’တိအာဒိနာ ဝေါဒါနပက္ခံယေဝ နိက္ခိပိတွာ တဿေဝ ဝေါဒါနပက္ခဿ ဝိသဘာဂဓမ္မသဘာဂဓမ္မဝသေနေဝ အာဝဋ္ဋေတွာ စတုသစ္စနိဒ္ဓါရဏံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သံကိလေသပက္ခမ္ပိ နိက္ခိပိတွာ တဿေဝ သံကိလေသဿ ဝိသဘာဂဓမ္မသဘာဂဓမ္မဝသေနပိ အာဝဋ္ဋေတွာ စတုသစ္စနိဒ္ဓါရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာပိ မူလေ’’တိအာဒိဂါထာဝစနမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဧဝံ ¶ ဝေါဒါနပက္ခံ နိက္ခိပိတွာ တဿ ဝိသဘာဂဓမ္မဝသေန၊ သဘာဂဓမ္မဝသေန စ အာဝဋ္ဋနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သံကိလေသပက္ခံ နိက္ခိပိတွာ တဿ ဝိသဘာဂဓမ္မဝသေန၊ သဘာဂဓမ္မဝသေန စ အာဝဋ္ဋနံ ဒဿေတုံ ‘ယထာပိ မူလေ’တိ ဂါထမာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၀) –

ဝုတ္တံ။ ဂါထာတ္ထောပိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော။ တထာပိ ယတိပေါတာနံ အတ္ထာယ အဋ္ဌကထာနုသာရေနေဝ ကထယိဿာမ။

သမူဟော ¶ ရုက္ခော မူလတိ ပတိဋ္ဌာတိ ဧတေန အဝယဝေန ဘူမိဘာဂေ ဌိတေနာတိ မူလံ၊ ကိံ တံ? ဘူမိဘာဂေ ဌိတော မူလသင်္ခါတော ရုက္ခာဝယဝေါ၊ တသ္မိံ မူလေ။ နတ္ထိ ဥပဒ္ဒဝေါ ဖရသုဆေဒါဒိအန္တရာယော အဿ မူလဿာတိ အနုပဒ္ဒဝေါ။ ဒဠှေတိ ဥပဒ္ဒဝါဘာဝေန သဘာဝတော ထိရေ သတိ။ ဆိန္ဒီယတီတိ ဆိန္နော၊ ကော သော? ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတမူလသဟိတော ရုက္ခာဝယဝေါ၊ န ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတော ရုက္ခာဝယဝေါ။ ရုဟတိ ဝဍ္ဎတီတိ ရုက္ခော။ သော စ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတမူလသဟိတော ရုက္ခာဝယဝေါ ရုက္ခောတိ ဝုတ္တော ယထာ ‘‘သမုဒ္ဒေါ ဒိဋ္ဌော’’တိ။ ပုနရေဝ ရူဟတီတိ ပုန အင်္ကုရုပ္ပာဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဏှာနုသယေတိ အတ္တဘာဝသင်္ခါတဿ ရုက္ခဿ မူလေ။ အနူဟတေတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန အနုပစ္ဆိန္နေ သတိ ဣဒံ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခဟေတု ပုနပ္ပုနံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ နိဗ္ဗတ္တတိ န နိရုဇ္ဈတိယေဝါတိ ဂါထာတ္ထော။

‘‘ဣဓ ဂါထာယံ ယော တဏှာနုသယော အနူဟတဘာဝေန ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တနဿ မူလန္တိ ဝုတ္တော၊ အယံ တဏှာနုသယော ကတမဿာ တဏှာယ အနုသယော’’တိ ပုစ္ဆတိ၊ ‘‘တဏှာယ ကာမတဏှာဒိဝသေန ဗဟုဝိဓတ္တာ ဘဝတဏှာယ အနုသယော’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ ဘဝဿာဒတဏှာဘာဝတော။ ယော အနုသယော ဧတဿ ဘဝတဏှာသင်္ခါတဿ ဓမ္မဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အယံ အနုသယော အဝိဇ္ဇာနုသယော ဟောတိ။ ‘‘အနုသယော ဗဟုဝိဓော၊ ကသ္မာ အဝိဇ္ဇာနုသယောတိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ဟိ ဘဝတဏှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝိဇ္ဇာယ ဘဝတဏှာယ ပစ္စယတ္တာ အဝိဇ္ဇာနုသယော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော။ အဝိဇ္ဇာယ ဟိ ဘဝေသု အာဒီနဝဿ အဒဿနဝသေန ဘဝဿာဒတဏှာ ဘဝတီတိ။ ဣမေ ဒွေ ကိလေသာတိအာဒိမှိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝိသဘာဂသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနံ ဝိညာတဗ္ဗံ၊ သမထဝိပဿနာ ပန မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။

‘‘သဗ္ဗပါပဿာ’’တိအာဒိကဿ အနုသန္ဓျတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၀) ဝုတ္တော။ သဗ္ဗပါပဿာတိ ကမ္မပထဘာဝပ္ပတ္တာပတ္တဿ နိရဝသေသဿ အကုသလဿ။ အကရဏန္တိ သပရသန္တာနေသု အနုပ္ပာဒနံ ¶ ။ ကုသလဿာတိ ကမ္မပထဘာဝပ္ပတ္တာပတ္တဿ တေဘူမကကုသလဿ စေဝ လောကုတ္တရကုသလဿ စ။ ဥပသမ္ပဒါတိ သန္တာနေ ဥပ္ပာဒနဝသေန သမ္ပဒါ။ သဿ အတ္တနော စိတ္တန္တိ သစိတ္တံ၊ သစိတ္တဿ ပရိယောဒါပနံ ဝေါဒါနံ အရဟတ္တဖလုပ္ပတ္တိယာတိ သစိတ္တပရိယောဒါပနံ ¶ ။ အရဟတ္တမဂ္ဂုပ္ပာဒေါ ပန ‘‘ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ’’တိ ပဒေန ဂဟိတော။ ဧတံ အကရဏာဒိတ္တယဒီပနံ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဩဝါဒေါတိ ဂါထာတ္ထော။

ဂါထာယံ ယဿ ပါပဿ အကရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါပံ ဒုစ္စရိတကမ္မပထဝသေန ဝိဘဇိတုံ ‘‘သဗ္ဗပါပံ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒေါသသမုဋ္ဌာနန္တိ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ၊ လောဘသမုဋ္ဌာနမ္ပိ ဘဝတိ။ လောဘသမုဋ္ဌာနန္တိပိ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဒေါသသမုဋ္ဌာနမ္ပိ ဘဝတိ။ မောဟသမုဋ္ဌာနမ္ပိ တထေဝ ဝုတ္တံ။ လောဘသမုဋ္ဌာနဒေါသသမုဋ္ဌာနမ္ပိ သမ္ဘဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗပါပေါ ဒုစ္စရိတကမ္မပထပ္ပဘေဒေန ဝိဘတ္တော၊ ‘‘ဧတ္တကေနေဝ ဝိဘဇိတဗ္ဗော၊ ဥဒါဟု အညေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အညေန အကုသလမူလအဂတိဂမနဘေဒေနပိ ဝိဘဇိတုံ ‘‘ယာ အဘိဇ္ဈာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ ဒုစ္စရိတအကုသလကမ္မပထကမ္မဝိဘာဂေန ‘သဗ္ဗပါပ’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တပါပံ ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိဿ အကုသလမူလဝသေန အဂတိဂမနဝိဘာဂမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘အကုသလမူလ’န္တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၀) အနုသန္ဓျတ္ထော ဝုတ္တော။ မောဟဝသေန သဘာဝံ အဇာနန္တဿ ဘယသမ္ဘဝတော ယံ ဘယာ စ မောဟာ စ အဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဣဒံ မောဟသမုဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ။

သဗ္ဗပါပေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမံ သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ လောဘော အသုဘာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဧတ္တာဝတာ ‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’န္တိ ဧတ္ထ ပါပံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿ အကရဏံ ဒဿေန္တော ‘လောဘော…ပေ… ပညာယာ’တိ တီဟိ ကုသလမူလေဟိ တိဏ္ဏံ အကုသလမူလာနံ ပဟာနဝသေန သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ အနုပ္ပာဒနမာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၀) –

ဝုတ္တံ။ သုဘာဓိမုတ္တဝသေန ပဝတ္တော လောဘော အသုဘာယ အသုဘဘာဝနာယ တထာပဝတ္တေန အလောဘေန တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ပဟီယတိ၊ သတ္တေသု ကုဇ္ဈနဒုဿနဝသေန ပဝတ္တော ဒေါသော မေတ္တာယ မေတ္တာဘာဝနာယ တထာပဝတ္တေန အဒေါသေန စ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ပဟီယတိ၊ သတ္တေသု စေဝ သင်္ခါရေသု စ မုယှနဝသေန ပဝတ္တော မောဟော ပညာယ ¶ ဝိစာရဏပညာယ စ ဘာဝနာမဂ္ဂပညာယ စ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန ပဟီယတိ။

‘‘ယဒိ ¶ တီဟိ ကုသလမူလေဟေဝ အကုသလမူလာနိ ပဟီယန္တိ၊ ဧဝံ သတိ ဥပေက္ခာကရုဏာမုဒိတာ နိရတ္ထကာ ဘဝေယျု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တထာ လောဘော ဥပေက္ခာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥပေက္ခာယာတိ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ ကမ္မဿကာ’’တိအာဒိနာ ဘာဝိတာယ ဥပေက္ခာယ။ မုဒိတာ အရတိံ ဝူပသမေတွာ အရတိယာ မူလဘူတံ မောဟမ္ပိ ပဇဟတီတိ မနသိ ကတွာ ‘‘မောဟော မုဒိတာယ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အကုသလမူလာနံ ကုသလမူလာဒီဟိ ပဟာတဗ္ဗတ္တံ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန တထာ ပဟာတဗ္ဗတ္တေန ဘဂဝါ ‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိ ဝစနေန တထာ ပဟာတဗ္ဗတ္တံ တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၁။ ‘‘ဧတ္တာဝတာ စ သဗ္ဗပါပေါ ဝိဘတ္တော၊ တဿ အကရဏဉ္စ ဝိဘတ္တံ သိယာ၊ ဧဝံ သတိ အဋ္ဌမိစ္ဆတ္တာနံ အကရဏံ အနိဝါရိတံ သိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သဗ္ဗပါပံ နာမ အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မိစ္ဆာသတီတိ အနိစ္စာဒီသု ‘‘နိစ္စ’’န္တိ အနုဿရဏစိန္တနာဒိဝသေန ပဝတ္တအကုသလပ္ပဝတ္တိ။

သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ ဗဟုဓာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဝိညာတံ၊ ‘‘ကထံ ကုသလဿ သမ္ပဒါ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ ဝိညာတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ကုသလဿ သမ္ပဒံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အဋ္ဌသု မိစ္ဆတ္တေသု ပဟီနေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာအာဇီဝေါ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာသတိ သမ္မာသမာဓီတိ အဋ္ဌသမ္မတ္တာနိ ဝိသဘာဂပရိဝတ္တနဓမ္မဝသေန သမ္ပဇ္ဇန္တိ။ အတီတဿာတိ အတီတေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတဿ။ ဝိပဿိနော ဟိ ဘဂဝတော အယံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသဂါထာ။ စိတ္တေ ပရိယောဒါပိတေတိ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓါ ပဉ္စက္ခန္ဓာပိ ပရိယောဒါပိတာ ဘဝန္တိ။ ‘‘စိတ္တပရိယောဒါပိတေန ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ပရိယောဒါပိတဘာဝေါ ကထံ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဘဂဝါ ယံ ‘‘စေတောဝိသုဒ္ဓတ္ထံ ဘိက္ခဝေ တထာဂတေ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ‘‘စေတော…ပေ… ဝုဿတီ’’တိ ဝစနေန တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ပရိယောဒါပနာ ကတိဝိဓာ ဘဝန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုဝိဓာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမထဝိပဿနာယ ¶ နီဝရဏပ္ပဟာနဉ္စ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ အနုသယသမုဂ္ဃာတော စာတိ ပရိယောဒါပနဿ ဒုဝိဓတ္တာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိယောဒါပိတာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ ပဟီနနီဝရဏာနုသယာ ဟိ ပုဂ္ဂလာ ပသာဒနီယဝဏ္ဏာ ဟောန္တိ။

‘‘ပရိယောဒါပနဿ ကိတ္တိကာ ဘူမိယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေ ပရိယောဒါပနဘူမိယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’န္တိအာဒိဂါထာယ ဒေသိတေသု ဓမ္မေသု ကတမံ ဒုက္ခသစ္စံ၊ ကတမံ သမုဒယသစ္စံ ¶ ၊ ကတမံ မဂ္ဂသစ္စံ၊ ကတမံ နိရောဓသစ္စ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယံ ပဋိဝေဓေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ ဂါထာယ ဒေသိတေသု ဓမ္မေသု ယံ ခန္ဓပဉ္စကံ ပဋိဝေဓေန ပရိညာဘိသမယေန ပရိယောဒါပေတိ၊ ဣဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စံ ဘဝေ။ ယတော တဏှာသံကိလေသတော ခန္ဓပဉ္စကံ ပရိယောဒါပေတိ၊ အယံ တဏှာသံကိလေသော သမုဒယော သမုဒယသစ္စံ။ ယေန အရိယမဂ္ဂင်္ဂေန ပရိယောဒါပေတိ၊ အယံ အရိယမဂ္ဂေါ မဂ္ဂသစ္စံ။ ယံ အသင်္ခတဓာတုံ အဓိဂတေန ပုဂ္ဂလေန ပရိယောဒါပိတံ၊ အယံ အသင်္ခတဓာတုဓမ္မော နိရောဓော နိရောဓသစ္စံ ဘဝေ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဂါထာယ ဒေသိတဓမ္မာနံ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနဝသေန နိဒ္ဓါရိတာနိ။ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိကဿ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိအာဒိဂါထာယ ဒေသိတာနံ ဓမ္မာနံ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနဝသေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ အမှေဟိ စ ဝိညာတာနိ။

‘‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ယထ ဝဿကာလေ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’တိ –

ဂါထာယ ဒေသိတာနံ ဓမ္မာနံ ဝိသဘာဂသဘာဂဓမ္မာနံ အာဝဋ္ဋနဝသေန ကထံ စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရိတာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဓမ္မော ဟဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တာယ ဂါထာယ ဒေသိတေ ဓမ္မေ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဓမ္မော နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဓမ္မော နာမာတိ ပုညဓမ္မော နာမ။ ဣန္ဒြိယသံဝရောတိ မနစ္ဆဋ္ဌိန္ဒြိယသံဝရသီလာဒိကော သဗ္ဗော သံဝရော။ တေန ဝုတ္တံ –‘‘ဣန္ဒြိယသံဝရသီသေန ¶ စေတ္ထ သဗ္ဗမ္ပိ သီလံ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၁)။ စတ္တာရော အပါယာ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီနံ ဂတိဘူတတ္တာ ဒုဂ္ဂတိ။ သဗ္ဗာ ဥပပတ္တိယော ပန ဒုက္ခဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသမင်္ဂီနံ ဂတိဘူတတ္တာ ဒုဂ္ဂတိ နာမ။

‘‘တသ္မိံ ဒုဝိဓေ ဓမ္မေ ဣန္ဒြိယသံဝရဓမ္မော ကတ္ထ ဌိတော၊ ကထံ သုစိဏ္ဏော၊ ကုတော ရက္ခတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယာ သံဝရသီလေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဒုဝိဓေ ဓမ္မေ။ သံဝရသီလေ ဌိတာ ယာ အခဏ္ဍကာရိတာ ဟောတိ၊ အယံ အခဏ္ဍဝသေန ကာတဗ္ဗော သံဝရသီလေ ဌိတော သုဋ္ဌု အာစိဏ္ဏပရိစိဏ္ဏော ပုညဓမ္မော စတူဟိ အပါယေဟိ အတ္တနော အာဓာရံ အတ္တာနံ ရက္ခန္တံ ပုဂ္ဂလံ ဧကန္တိကဘာဝေန ရက္ခတိ၊ အနေကန္တိကဘာဝေန ပန ရက္ခိတမတ္တော ပုညဓမ္မောပိ ရက္ခတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အပါယေဟီတိ စ ပဓာနဝသေန ဝုတ္တံ၊ ရောဂါဒိအန္တရာယတောပိ ရက္ခတိ။ ရောဂါဒိအန္တရာယော ဝါ အယတော အပဂတတ္တာ အပါယန္တောဂဓောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘တထာ ¶ ရက္ခတီတိ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝံ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန လက္ခဏပကာရဒဿနံ ဘဂဝါ ‘‘ဒွေမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလဝတော ဂတိယော ဒေဝါ စ မနုဿာ စာ’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ‘‘ဒွေမာ…ပေ… မနုဿာ စာ’’တိ ဝစနေန တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘သံဝရသီလေ ဌိတဿ အခဏ္ဍကာတဗ္ဗဿ သုစိဏ္ဏဿ ပုညဓမ္မဿ အပါယေဟိ ရက္ခဏေ ဧကန္တိကဘာဝေါ ကေန သုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝဉ္စ နာဠန္ဒာယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝဉ္စာတိ ဣမိနာ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနေန ပကာရေနပိ ဝုတ္တပ္ပကာရော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာဠန္ဒာယန္တိ နာဠန္ဒနာမကေ နိဂမေ နိသိန္နော အသိဗန္ဓကနာမဿ ပုတ္တော ဂါမဏိ ဂါမဇေဋ္ဌကော ဘဂဝန္တံ ဧတံ ဝုစ္စမာနံ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

ဗြာဟ္မဏာတိ ဗာဟိရကာ ဗြာဟ္မဏာ။ ဘန္တေတိ ဘဂဝန္တံ ဂါမဏိ အာလပတိ။ ပစ္ဆာဘူမကာတိ ပစ္ဆိမဒိသာယ နိသိန္နကာ။ ဥယျာပေန္တီတိ မနုဿလောကတော ဥဒ္ဓံ ဒေဝလောကံ ယာပေန္တိ ပါပေန္တိ။

ဣဓဿာတိ ဣဓလောကေ အဿ ဘဝေယျ။ ပုရိသော ပါဏာတိပါတီ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော အဿ ဘဝေယျာတိ ယောဇနာ။ သေသံ ပါဠိတော စေဝ ဝုတ္တာနုသာရေန စ ဉေယျံ။

၃၂။ ‘‘ဝိသဘာဂဓမ္မသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနဝသေန ¶ စတုန္နံ သစ္စာနံ နိဒ္ဓါရိတဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ မဟာကစ္စာနော ဧကမှိ ပဒဋ္ဌာနေ’’တိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဧတ္တာဝတာ စ အာဝဋ္ဋော ဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော အာဝဋ္ဋော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဿံ ယဿံ ပါဠိယံ ယော ယော အာဝဋ္ဋော ဟာရော ယထာလာဘဝသေန ယောဇိတော၊ တဿံ တဿံ ပါဠိယံ သော သော အာဝဋ္ဋော ဟာရော တထာ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုတ္တော ယောဇိတောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣတိ အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေနေဝ ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၃၃။ ယေန ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂေန အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ ပဒဋ္ဌာနာဒယော ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိဘတ္တိဟာရော ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဓမ္မဉ္စ ပဒဋ္ဌာနံ ဘူမိဉ္စာ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ဒွေ သုတ္တာနီ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရဘူတော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိဘတ္တိဟာရော ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယေသု သုတ္တေသု ဝုတ္တာ ဓမ္မပဒဋ္ဌာနဘူမိယော ဣမိနာ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘတ္တာ၊ တာနိ သုတ္တာနိ ကိတ္တကာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တာနိ သုတ္တာနိ ပဌမံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒွေ သုတ္တာနိ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝါသနာဘာဂိယန္တိ ပုညဘာဝနာ ဝါသနာ နာမ၊ ဝါသနာယ ဘာဂေါ ကောဋ္ဌာသော ဝါသနာဘာဂေါ၊ ဝါသနာဘာဂေ ဝါစကဘာဝေန နိယုတ္တံ ¶ သုတ္တန္တိ ဝါသနာဘာဂိယံ၊ ကတမံ တံ? ယသ္မိံ သုတ္တေ တီဏိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ ဘဂဝတာ ဒေသိတာနိ၊ တံ သုတ္တံ ဝါသနာဘာဂိယံ။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယန္တိ လောဘက္ခန္ဓာဒီနံ နိဗ္ဗိဇ္ဈနံ ပဒါလနံ နိဗ္ဗေဓော၊ နိဗ္ဗေဓဿ ဘာဂေါ ကောဋ္ဌာသော နိဗ္ဗေဓဘာဂေါ၊ နိဗ္ဗေဓဘာဂေ ဝါစကဘာဝေန နိယုတ္တံ သုတ္တန္တိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ၊ ကတမံ တံ? ယသ္မိံ သုတ္တေ သေက္ခာသေက္ခဓမ္မာ ဘဂဝတာ ဒေသိတာ၊ တံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ။

‘‘တေသံ သုတ္တာနံ ပဋိဂ္ဂါဟကာ ပုဂ္ဂလာ ယာဟိ ပဋိပဒါဟိ သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာ ပဋိပဒါ ကိတ္တိကာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေ ပဋိပဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒါနသီလဘာဝနာမယပုညဘာဂေ ဘဝါ ပဋိပဒါတိ ပုညဘာဂိယာ။ ဖလဘာဂေ ဘဝါ ပဋိပဒါတိ ဖလဘာဂိယာ။ ‘‘ယေသု သီလေသု ဌိတာ ပဋိဂ္ဂါဟကာ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ တာနိ သီလာနိ ကိတ္တကာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေ သီလာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သံဝရတိ ဧတေန သံဝရေနာတိ သံဝရော၊ သော သံဝရော ပါတိမောက္ခသံဝရော၊ သတိသံဝရော၊ ဉာဏသံဝရော၊ ခန္တိသံဝရော၊ ဝီရိယသံဝရောတိ ပဉ္စဝိဓော။ သဗ္ဗောပိ ပါပသံဝရဏတော သံဝရော၊ လောကိယလောကုတ္တရသမ္ပတ္တိဋ္ဌာနတ္တာ သီလံ နာမ။ ပဇဟတိ ဧတေန ပဟာတဗ္ဗေတိ ပဟာနံ၊ ပဇဟနံ ဝါ ပဟာနံ၊ တဉ္စ ပဟာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ၊ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ၊ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ၊ ပဋိပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ၊ နိဿရဏပ္ပဟာနန္တိ ပဉ္စဝိဓံ။ တတ္ထ နိဿရဏပ္ပဟာနံ ဝဇ္ဇေတွာ စတုဗ္ဗိဓံ ပဟာနံ ဝုတ္တနယေန သီလံ နာမ။

‘‘တေသု ¶ သုတ္တာဒီသု ဘဂဝါ ကတမံ သုတ္တံ ကတမာယ ပဋိပဒါယ ဒေသယတိ၊ ကတရသ္မိံ သီလေ ဌိတော ပုဂ္ဂလော ကတမေန သီလေန ဗြဟ္မစာရီ ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု ဝါသနာဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ တတ္ထ တာသု ပုညဘာဂိယာဒိပဋိပဒါသု ပုညဘာဂိယာယ ပဋိပဒါယ ဘဂဝါ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒေသယတိ၊ သော ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တပဋိဂ္ဂါဟကော ပုဂ္ဂလော တတ္ထ သံဝရသီလာဒီသု သံဝရသီလေ ဌိတော ဟုတွာ တေန သံဝရသီလသင်္ခါတေန ဗြဟ္မစရိယေန သေဋ္ဌစရိယေန ဗြဟ္မစာရီ သေဋ္ဌာစာရပူရကော ဘဝတိ။ တတ္ထ တေသု ဝါသနာဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ တတ္ထ တာသု ပုညဘာဂိယာဒိပဋိပဒါသု ဖလဘာဂိယာယ ပဋိပဒါယ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘဂဝါ ဒေသယတိ၊ သော နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တပဋိဂ္ဂါဟကော ပုဂ္ဂလော တတ္ထ သံဝရသီလာဒီသု ပဟာနသီလေ သမုစ္ဆေဒပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနဝသေန ¶ ဌိတော ဟုတွာ တေန ပဟာနသီလသင်္ခါတေန ဝိသေသဘူတေန မဂ္ဂသင်္ခါတေန ဗြဟ္မစရိယေန ဗြဟ္မစာရီ ဘဝတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တာဒီသု ကတမံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တာဒီသု။ ဒါနကထာတိ သပ္ပုရိသဒါနဒါနဖလအသပ္ပုရိသဒါနဒါနဖလကထာ။ သီလကထာတိ ပဉ္စသီလာဒိသီလဖလကထာ။ သဂ္ဂကထာတိ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိသုခကထာ စေဝ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တာပကပုညကထာ စ။ အာဒီနဝေါတိ အာဒီနဝဒဿကော သုတ္တန္တော။ အာနိသံသောတိ အာနိသံသဒဿကော သုတ္တန္တော။ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမာတိ ယောဇနာ။

‘‘တတ္ထ ကတမ’’န္တိအာဒီသု အနုသန္ဓျတ္ထော ဝုတ္တနယောဝ။ ယာ ဒေသနာ စတုသစ္စပ္ပကာသနာ၊ သာ ဒေသနာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမာတိ ယောဇနာ။ ဧဝဉ္စ သတိ ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တဿပိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တဘာဝေါ အာပဇ္ဇေယျ စတုသစ္စပ္ပကာသနတောတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘ဝါသနာဘာဂိယေ သုတ္တေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝါသနာဘာဂိယေ သုတ္တေ ပဇာနနာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ အရိယမဂ္ဂပဒဋ္ဌာနဘူတာ ပညာ နတ္ထိ၊ မဂ္ဂေါ အရိယမဂ္ဂေါ နတ္ထိ၊ ဖလံ အရိယဖလံ နတ္ထိ။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ သုတ္တေ ပန ပဇာနနာဒယော အတ္ထိ၊ ဝါသနာဘာဂိယေ သုတ္တေ နတ္ထိ။ ‘‘ပဇာနနာ’’တိအာဒိနာ စတုသစ္စပ္ပကာသနာ ဒါနကထာဒိကာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ သုတ္တေ အန္တောဂဓာ၊ ဣတရံယေဝ ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တန္တိ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ယေသု သုတ္တေသု ဝုတ္တာ ဓမ္မပဒဋ္ဌာနဘူမိယော ဝိဘတ္တာ၊ တာနိ သုတ္တာနိ ဒွေယေဝ န ဟောန္တိ၊ ကသ္မာ ‘‘ဒွေယေဝ သုတ္တာနိ နိဒ္ဓါရိတာနီ’’တိ စေ ဝဒေယျုံ? အသင်္ကရတော သုတ္တေ ဝုတ္တာနံ ဓမ္မပဒဋ္ဌာနဘူမီနံ ဝိဘဇိတဗ္ဗာနံ သုဝိညေယျတ္တာ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ သံကိလေသဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တာနိပိ နိဒ္ဓါရိတာနိ အသင်္ကရတ္တာ’’တိ စေ ဝဒေယျုံ? နော နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တေ နိဒ္ဓါရိတေ သံကိလေသဘာဂိယသုတ္တမ္ပိ နိဒ္ဓါရိတံ၊ သံကိလေသဓမ္မတော နိဿဋ္ဌဓမ္မာနံယေဝ ဝါသနာဘာဂိယဓမ္မတ္တာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တေ စ နိဒ္ဓါရိတေ အသေက္ခဘာဂိယသုတ္တမ္ပိ နိဒ္ဓါရိတံ အနညတ္တာ။

‘‘ယေသု ¶ သုတ္တေသု ဝုတ္တာ ဓမ္မပဒဋ္ဌာနဘူမိယော ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘတ္တာ၊ တာနိ သုတ္တာနိ ကတမေန ဖလေန ယောဇယိတဗ္ဗာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမာနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနီတိ ¶ ယထာနိဒ္ဓါရိတာနိ ဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တာနိ စေဝ တံနိဒ္ဓါရဏေန နိဒ္ဓါရိတာနိ သံကိလေသဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တာနိ စာတိ စတ္တာရိ သုတ္တာနိ ဣမေသံယေဝ စတုန္နံ သုတ္တာနံ ဒေသနာယ နယေန နီတေန ဖလေန သဗ္ဗတော သဗ္ဗဘာဂေန သံဝရသီလပ္ပဟာနသီလေန ဗြဟ္မစရိယေန ယောဇယိတဗ္ဗာနိ။ ယောဇေန္တေန စ သဗ္ဗတော သဗ္ဗဘာဂေန စ ပဒါဒိဝိစယေန ဟာရေန သံဝရသီလာဒိကံ ဖလံ ဝိစိနိတွာ ယုတ္တိဟာရေန ယုတ္တံ ဖလံ ဂဝေသိတွာ ‘‘ဣဒံ ဖလံ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဖလံ၊ ဣဒံ ဖလံ ဣမဿ သုတ္တဿ ဖလ’’န္တိ သုတ္တာနိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဖလေန ယောဇယိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ကိတ္တကေန ဖလေန ဗြဟ္မစရိယေန ယောဇေတဗ္ဗာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယာဝတိကာ ဉာဏဿ ဘူမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတာ ဒေသိတေန ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တေန သိဒ္ဓါ ယာဝတိကာ ပုညဘာဂိယာ ပဋိပဒါဒယော ဝိဘဇနဉာဏဿ ဘူမိ အာရမ္မဏာ ဘဝိတုမရဟန္တိ၊ တာဝတိကာဟိ ဘူမီဟိ ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တံ ယောဇယိတဗ္ဗံ။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တေန သိဒ္ဓါ ယာဝတိကာ ဖလဘာဂိယာ ပဋိပဒါဒယော ဝိဘဇနဉာဏဿ ဘူမိ အာရမ္မဏာ ဘဝိတုမရဟန္တိ၊ တာဝတိကာဟိ ဘူမီဟိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣတရဒွယမ္ပိ သုတ္တံ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧတေန ဉာဏဿ ဘူမီနံ သုတ္တတ္ထာနံ ဗဟုဝိဓတ္တံ ဒဿေတိ။

၃၄။ ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တာဒီသု ဝုတ္တာ ဓမ္မာ ဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယဘာဝေဟိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကထံ သံကိလေသဘာဂိယအသေက္ခာဘာဂိယဘာဝေဟိ အသာဓာရဏာသာဓာရဏဘာဝေဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အဋ္ဌကထာယ ပန –

‘‘ဧဝံ ဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယဘာဝေဟိ ဓမ္မေ ဧကဒေသေန ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ တေသံ ကိလေသဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယဘာဝေဟိ သာဓာရဏာသာဓာရဏဘာဝေဟိ ဝိဘဇိတုံ ‘တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ယေ ဓမ္မာ သုတ္တေ ဝုတ္တာ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာ၊ တေသု ဓမ္မေသု ကတမေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာတိ ပုစ္ဆတိ၊ ဒွေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာတိ ¶ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တေ ဒွေ ဓမ္မေ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘နာမသာဓာရဏာ၊ ဝတ္ထုသာဓာရဏာ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နာမသာဓာရဏာတိ နာမေန နာမပညတ္တိယာ ¶ သာဓာရဏာ သမာနာ၊ ‘‘ကုသလာ’’တိ နာမေန ဧကဝီသတိ စိတ္တုပ္ပာဒါ သမာနာ၊ ‘‘အကုသလာ’’တျာဒိနာမေန ဒွါဒသ စိတ္တုပ္ပာဒါ သမာနာ၊ ကုသလာဒိနာမပညတ္တိဝစနေန ဝစနီယာ အတ္ထာ ကုသလာဒိနာမသာဓာရဏာတိ ဝုတ္တာ။ တေန ဋီကာယံ –

‘‘နာမံ နာမပညတ္တိ၊ တံမုခေနေဝ သဒ္ဒတော တဒတ္ထာဝဂမော။ သဒ္ဒေန စ သာမညရူပေနေဝ တထာရူပဿ အတ္ထဿ ဂဟဏံ၊ န ဝိသေသရူပေန။ တသ္မာ သဒ္ဒဝစနီယာ အတ္ထာ သာဓာရဏရူပနာမာယတ္တဂဟဏီယတာယ နာမသာဓာရဏာ ဝုတ္တာ’’တိ –

ဝုတ္တံ။ ဝတ္ထုသာဓာရဏာတိ ပတိဋ္ဌာနဘူတေန ဝတ္ထုနာ သာဓာရဏာ။ ယသ္မိံ ပတိဋ္ဌာနဘူတေ သန္တာနေ ဝါ စိတ္တုပ္ပာဒါဒိမှိ ဝါ ယေ ဓမ္မာ ပဝတ္တန္တိ၊ တေ ဓမ္မာ တေန သန္တာနေန ဝါ ဝတ္ထုနာ တေန စိတ္တုပ္ပာဒါဒိနာ ဝါ သာဓာရဏာ သမာနာတိ အတ္ထော။ ဧကသန္တာနေ ပတိတတ္တာ ဖုသနာဒိသဘာဝတော ဘိန္နာပိ ဝတ္ထုသာဓာရဏာ သမာနဝတ္ထုကာယေဝ ဘဝန္တီတိ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘဇိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ကိံ နာမသာဓာရဏဝတ္ထုသာဓာရဏာယေဝ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ၊ အညံ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ နတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နာမသာဓာရဏဝတ္ထုသာဓာရဏေဟိ အညံ ယံ ဝါ ပန ကိစ္စသာဓာရဏပစ္စယသာဓာရဏပဋိပက္ခာဒိသာဓာရဏမ္ပိ ဓမ္မဇာတံ ဧဝံဇာတိယံ သာဓာရဏဇာတိယံ၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိစယဟာရေန ဝိစိနိတွာ ယုတ္တိဟာရေန ဂဝေသိတွာ ယုတ္တံ သာဓာရဏံ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘဇိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘တေသု နာမသာဓာရဏာဒီသု ကတမေ နာမသာဓာရဏာ၊ ကတမေ ဝတ္ထုသာဓာရဏာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘မိစ္ဆတ္တနိယတာနံ သတ္တာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မာတုဃာတကာဒီနံ ဆန္နံ မိစ္ဆတ္တနိယတကမ္မကရာနံ သတ္တာနဉ္စ ဒုဂ္ဂတိအဟေတုကသုဂတိအဟေတုကဒုဟေတုကတိဟေတုကာနံ စတုန္နံ ပုထုဇ္ဇနာနံ အနိယတကမ္မကရာနံ သတ္တာနဉ္စ သန္တာနေ ပဝတ္တာ ဒဿနပဟာတဗ္ဗာ ကိလေသာ ဒဿနပဟာတဗ္ဗနာမသာဓာရဏာ သမာနာ ဘဝန္တိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမသနဝသေန ဘိန္နသဘာဝါနမ္ပိ ဒဿနပဟာတဗ္ဗနာမနာတိဝတ္တနတော။ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ နိယတာနိယတသတ္တာနံ ¶ ဒဿနပဟာတဗ္ဗာနံ ကိလေသာနံ ပတိဋ္ဌာနဝတ္ထုဘာဝတော ဝတ္ထုသာဓာရဏာ စ သမာနဝတ္ထုကာတိ အတ္ထော။ ပုထုဇ္ဇနဿ ဒုဂ္ဂတိအဟေတုကာဒိစတုဗ္ဗိဓသတ္တဿ၊ သောတာပန္နဿ စ သန္တာနေ ပဝတ္တာ ကာမရာဂဗျာပါဒါ ကိလေသာ ကာမရာဂဗျာပါဒနာမသာဓာရဏာ သမာနာ ဘဝန္တိ သကဒါဂါမိမဂ္ဂပ္ပဟာတဗ္ဗအနာဂါမိမဂ္ဂပ္ပဟာတဗ္ဗဝသေန ဘိန္နသဘာဝါနမ္ပိ ကာမရာဂဗျာပါဒနာမနာတိဝတ္တနတော။ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ပုထုဇ္ဇနဿ၊ သောတာပန္နဿ စ ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ ပတိဋ္ဌာနဝတ္ထုဘာဝတော ဝတ္ထုသာဓာရဏာ သမာနဝတ္ထုကာတိ အတ္ထော စ ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုထုဇ္ဇနဿ၊ အနာဂါမိဿ စ သန္တာနေ ပဝတ္တာ ဥဒ္ဓံဘာဂိယာ သံယောဇနာ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယနာမသာဓာရဏာ သမာနာ ဘဝန္တိ ရူပရာဂါဒိဝသေန ဘိန္နသဘာဝါနမ္ပိ ¶ ဥဒ္ဓံဘာဂိယနာမနာတိဝတ္တနတော။ ပုထုဇ္ဇနဿ၊ အနာဂါမိဿ စ ဥဒ္ဓံဘာဂိယာနံ ပတိဋ္ဌာနဝတ္ထုဘာဝတော ဝတ္ထုသာဓာရဏာ သမာနဝတ္ထုကာတိ အတ္ထော စ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ဋီကာယံ – ‘‘ဒဿနပဟာတဗ္ဗာနဉှိ ယထာ မိစ္ဆတ္တနိယတသတ္တာ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ၊ ဧဝံ အနိယတာပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သင်္ခေပတော ပန သံကိလေသပက္ခေ ပဟာနေကဋ္ဌာ ကိလေသာ နာမသာဓာရဏာ ဟောန္တိ၊ သဟဇေကဋ္ဌာ ကိလေသာ ဝတ္ထုသာဓာရဏာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

သံကိလေသပက္ခေ သာဓာရဏာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကထံ ဝေါဒါနပက္ခေ သာဓာရဏာ ဝိဘတ္တာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ အရိယသာဝကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ ကိဉ္စီတိ သာမညဝသေန ဝုတ္တာ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိအာဒိကာ လောကိယာ သမာပတ္တိယေဝ ဂဟိတာ။ အရိယသာဝကောတိ အရိယဿ ဘဂဝတော သာဝကော အရိယသာဝကောတိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဈာနလာဘီ စ ဖလဋ္ဌော စ ပုဂ္ဂလော၊ န မဂ္ဂဋ္ဌော။ မဂ္ဂဋ္ဌော ဟိ လောကိယံ ယံ ကိဉ္စိ သမာပတ္တိံ န သမာပဇ္ဇတိ။ သဗ္ဗာ သာ လောကိယသမာပတ္တိ ရူပါဝစရာ အရူပါဝစရာ ဒိဗ္ဗဝိဟာရော ဗြဟ္မဝိဟာရော ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တီတိ ဧဝမာဒီဟိ ပရိယာယေဟိ သာဓာရဏာ တံသမင်္ဂီဟိ ဝီတရာဂါဝီတရာဂေဟိ သာဓာရဏာ လောကိယသမာပတ္တိနာမနာတိဝတ္တနတော စ ဝီတရာဂါဝီတရာဂေဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော စ။ ‘‘အရိယသာဝကော စ လောကိယံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တော ဩဓိသော ဩဓိသော သမာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ သတိ ကထံ ဝီတရာဂေဟိ သာဓာရဏာတိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သာဓာရဏာ ဟိ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ကထံ တေ ဩဓိသော ဂဟိတာ၊ အထ ¶ ဩဓိသော ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ကထံ သာဓာရဏာတိ အနုယောဂံ မနသိ ကတွာ တံ ဝိသောဓေန္တော အာဟ – ‘သာဓာရဏာ ဟိ ဓမ္မာ ဧဝံ အညမည’န္တိအာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဧဝံ ဝီတရာဂါဝီတရာဂေဟိ ဩဓိသော ဩဓိသော သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ပရံ ပရံ ပစ္ဆာ ပစ္ဆာ ပဝတ္တိယမာနံ ဓမ္မဇာတံ သကံ သကံ ပုဗ္ဗေ ပုဗ္ဗေ ဇာတံ ‘‘လောကိယသမာပတ္တီ’’တိ နာမံ နိယတဝိသယံ အညမညံ ဟုတွာ ဟိ ယသ္မာ နာတိဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ သာဓာရဏာတိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗာ ဂဟေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ‘‘ပရံ ပရံ သမာပဇ္ဇန္တော ကထံ နာတိဝတ္တတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ နာတိဝတ္တနံ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘ယောပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော အရိယသာဝကော ဝါ အဝီတရာဂေါ ဝါ။ ဣမေဟိ လောကိယသမာပတ္တိဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော၊ သော အရိယသာဝကော ဝါ အဝီတရာဂေါ ဝါ ပရံ ပရံ သမာပဇ္ဇန္တောပိ တံ ဓမ္မံ လောကိယံ သမာပတ္တိဓမ္မံ နာတိဝတ္တတိ၊ အညံ ဥပဂန္တွာ နာတိက္ကမတီတိ အတ္ထော။ ယေဟိ လောကိယသမာပတ္တိဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော၊ ဣမေ လောကိယသမာပတ္တိ ဓမ္မာ သာဓာရဏာဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

‘‘ဝါသနာဘာဂိယာဒိသုတ္တေသု ဝုတ္တာ ယေ ဓမ္မာ ဣမိနာ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘတ္တာ၊ ယေသု ဓမ္မေသု ကတမေ ဓမ္မာ အသာဓာရဏာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ အသာဓာရဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ¶ တေသု ဝိဘဇိတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ကတမေ ဓမ္မာ အသာဓာရဏာတိ ပုစ္ဆတိ၊ ပုစ္ဆိတွာ ယာဝ ဒေသနံ ဥပါဒါယ အသာဓာရဏာ ဓမ္မာ ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ ‘‘သေက္ခာသေက္ခာ’’တိ ဝါ ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ ‘‘ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗာ’’တိ ဝါ ဂဝေသိတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ယာဝ ‘‘သေက္ခာသေက္ခာ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗာ’’တိ ဒေသနာ ဝုတ္တာ၊ တာဝ ဒေသနံ ဥပါဒါယ အသာဓာရဏာ ဂဝေသိတဗ္ဗာ။ ကထံ ဂဝေသိတဗ္ဗာ? အရိယေသု သေက္ခာသေက္ခဓမ္မဝသေန ‘‘သေက္ခာ’’တိ နာမံ အသေက္ခေန အသာဓာရဏံ၊ ‘‘အသေက္ခာ’’တိ နာမံ သေက္ခေန အသာဓာရဏန္တိ ဝါ၊ အနရိယေသု ‘‘ဘဗ္ဗာ’’တိ နာမံ အဘဗ္ဗေန အသာဓာရဏံ၊ ‘‘အဘဗ္ဗာ’’တိ နာမံ ဘဗ္ဗေန အသာဓာရဏန္တိ ဝါ ဂဝေသိတဗ္ဗာ။ ကာမရာဂဗျာပါဒါ သံယောဇနာ အပ္ပဟီနတ္တာ အနုသယဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟတ္တာ အဋ္ဌမကဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌဿ စ သောတာပန္နဿ ဖလဋ္ဌဿ စ သာဓာရဏာ ဘဝန္တိ၊ ဓမ္မတာ ဓမ္မသဘာဝေါ အသာဓာရဏော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အဋ္ဌမကဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌတာ သောတာပန္နဿ အသာဓာရဏာ၊ သောတာပန္နဿ ¶ သောတာပန္နဖလဋ္ဌတာ စ အဋ္ဌမကဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌဿ အသာဓာရဏာ။ အဋ္ဌမကဿ ဝါ ပဟီယမာနကိလေသတာ သောတာပန္နဿ အသာဓာရဏာ၊ သောတာပန္နဿ ပဟီနကိလေသတာ စ အဋ္ဌမကဿ အသာဓာရဏာ’’တိ။

ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာ သံယောဇနာ အပ္ပဟီနတ္တာ အနုသယဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟတ္တာ အဋ္ဌမကဿ မဂ္ဂဋ္ဌဘာဝေန အဋ္ဌမကသဒိသဿ အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌဿ စ အနာဂါမိဿ ဖလဋ္ဌဿ စ သာဓာရဏာ၊ ဓမ္မတာ ဓမ္မသဘာဝေါ အသာဓာရဏာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အဋ္ဌမကဿ အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌတာ အနာဂါမိဿ ဖလဋ္ဌဿ အသာဓာရဏာ၊ အနာဂါမိဿ အနာဂါမိဖလဋ္ဌတာ စ အဋ္ဌမကဿ အသာဓာရဏာ။ အဋ္ဌမကဿ ဝါ ပဟီယမာနကိလေသတာ အနာဂါမိဿ အသာဓာရဏာ၊ အနာဂါမိဿ ဖလဋ္ဌဿ ပဟီနကိလေသတာ စ အဋ္ဌမကဿ အသာဓာရဏာ’’တိ။ ‘‘မဂ္ဂဋ္ဌတာ ဖလဋ္ဌတာယ အသာဓာရဏာ၊ ဖလဋ္ဌတာ စ မဂ္ဂဋ္ဌတာယ အသာဓာရဏာ’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗေသံ သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ပုဂ္ဂလာနံ နာမံ ‘‘သေက္ခာ’’တိ နာမံ သာဓာရဏံ။ ဓမ္မတာ အသာဓာရဏာတိ စတုန္နံ မဂ္ဂဋ္ဌာနံ တံတံမဂ္ဂဋ္ဌတာ အညမညံ မဂ္ဂဋ္ဌာနံ အသာဓာရဏာ။ ဟေဋ္ဌိမဖလတ္တယဋ္ဌာနဉ္စ အသာဓာရဏာ၊ ဟေဋ္ဌိမဖလတ္တယဋ္ဌာနံ တံတံဖလဋ္ဌတာ စ အညမညံ ဖလဋ္ဌာနံ အသာဓာရဏာ၊ စတုန္နံ မဂ္ဂဋ္ဌာနဉ္စ အသာဓာရဏာတိ အတ္ထော။ ‘‘သေက္ခာနံ တံတံမဂ္ဂဋ္ဌတာ တံတံဖလဋ္ဌတာယ အသာဓာရဏာ၊ တံတံဖလဋ္ဌတာ စ တံတံမဂ္ဂဋ္ဌတာယ အသာဓာရဏာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗေသံ ပဋိပန္နကာနန္တိ ဖလတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇန္တီတိ ပဋိပန္နကာ၊ တေသံ မဂ္ဂသမင်္ဂီနံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ နာမံ ‘‘ပဋိပန္နကာ’’တိ နာမံ သာဓာရဏံ၊ ဓမ္မတာ တံတံမဂ္ဂဋ္ဌတာ အသာဓာရဏာ။ သဗ္ဗေသံ သေက္ခာနံ သတ္တန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ သေက္ခာနံ သီလံ သာဓာရဏံ၊ ဓမ္မတာ တံတံမဂ္ဂဋ္ဌဖလဋ္ဌတာ အသာဓာရဏာတိ။ ဝါသနာဘာဂိယသံကိလေသဘာဂိယသုတ္တေသု ဝုတ္တာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာဒယော စေဝ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တေသု ဝုတ္တာ သေက္ခာဒယော စ ဓမ္မာ သာဓာရဏာသာဓာရဏဘေဒေန ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘အဋ္ဌမကဿာ’’တိအာဒိနာ ¶ အရိယေသု ပုဂ္ဂလေသု အသာဓာရဏာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကထံ အနရိယေသု အသာဓာရဏာ ဝိဘတ္တာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အရိယေသု ဝုတ္တနယာနုသာရေန အနရိယေသုပိ ဝိဘဇိတွာ ဂဝေသိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ဝိသေသာနုပဿိနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဧဝံ ‘အဋ္ဌမကဿာ’တိအာဒိနာ အရိယပုဂ္ဂလေသု အသာဓာရဏဓမ္မံ ဒဿေတွာ ဣတရေသု နယဒဿနတ္ထံ ‘ဧဝံ ဝိသေသာနုပဿိနာ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ အရိယေသု ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗေသု အနရိယေသု ဝိသေသာနုပဿိနာ အသာဓာရဏတော ဝိသေသံ အသာဓာရဏံ အနုပဿိနာ ဂဝေသကေန ပဏ္ဍိတေန ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗေသုပိ ဟီနုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမံ ဥပါဒါယ ဂဝေသိတဗ္ဗံ။ ကထံ? မာတုဃာတာဒိဝသေန ပဝတ္တာနံ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တသတ္တမဇဝနစိတ္တုပ္ပာဒါနံ မိစ္ဆတ္တနိယတာနံ တံသမင်္ဂီနံ ဝါ တထာပဝတ္တာ ပဌမဇဝနစိတ္တုပါဒါဒယော အနိယတာ ဓမ္မာ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တာဒိဘာဝေန သာဓာရဏာ၊ မိစ္ဆတ္တနိယတာ ဓမ္မာ ဧကစိတ္တုပ္ပာဒတ္တာ အသာဓာရဏာ။ ယထာ ဟိ စိတ္တံ ‘‘စိတ္တသံသဋ္ဌ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧဝံ မိစ္ဆတ္တနိယတာပိ ‘‘မိစ္ဆတ္တနိယတသာဓာရဏာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ မိစ္ဆတ္တနိယတေသုပိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တသတ္တမဇဝနစိတ္တုပ္ပာဒသမင်္ဂီနံ အနိယတာ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တပဌမဇဝနစိတ္တုပ္ပာဒါဒယော ဓမ္မာ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာဒိဘာဝေန သာဓာရဏာ၊ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဧကစိတ္တုပ္ပာဒသမင်္ဂီဘာဝတော အသာဓာရဏာ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာစရိယော –

‘‘မိစ္ဆတ္တနိယတာနံ အနိယတာ ဓမ္မာ သာဓာရဏ၊ မိစ္ဆတ္တနိယတာ ဓမ္မာ အသာဓာရဏာ။ မိစ္ဆတ္တနိယတေသုပိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ အနိယတာ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ၊ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အသာဓာရဏာတိ ဣမိနာ နယေန ဝိသေသာနုပဿိနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၄)။

တတ္ထ ‘‘ဣမိနာ နယေနာ’’တိ ဣမိနာ မိစ္ဆတ္တနိယတာနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ ဘဗ္ဗာ အနိယတာ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အဘဗ္ဗာ အနိယတာ ဓမ္မာ အသာဓာရဏာတိ ဂဟိတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗာ’’တိ။ တထာ ဟီနဿ ဟီနော ဟီနဘာဝေန သာဓာရဏော၊ မဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌာ အသာဓာရဏာ။ မဇ္ဈိမဿ မဇ္ဈိမော သာဓာရဏော၊ ဟီနုက္ကဋ္ဌာ အသာဓာရဏာ။ ဥက္ကဋ္ဌဿ ဥက္ကဋ္ဌော ဥက္ကဋ္ဌဘာဝေန သာဓာရဏော၊ ဟီနမဇ္ဈိမာ အသာဓာရဏာတိပိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ – ‘‘ဟီနုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမံ ဥပါဒါယ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ။

‘‘တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ’’တိအာဒိနာ နာနာဝိဓေန ဝိဘတ္တိဟာရနယေန ဓမ္မာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကထံ ဘူမိပဒဋ္ဌာနာနိ ဝိဘတ္တိဟာရနယေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝတော ဓမ္မဝိဘဇနာနန္တရံ ¶ ဘူမိပဒဋ္ဌာနာနိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဒဿနဘူမီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒဿနဘူမီတိ ဒဿနံ ဘဝတိ ဧတ္ထ ပဌမမဂ္ဂေတိ ဒဿနဘူမိ၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ¶ ။ နိယာမာဝက္ကန္တိယာတိ နိယမနံ နိယာမော၊ ကော သော? သမ္ပတ္တနိယာမော၊ အဝက္ကနံ အဝက္ကန္တိ၊ သောတာပတ္တိဖလံ၊ နိယာမဿ အဝက္ကန္တိ နိယာမာဝက္ကန္တိ၊ တာယ။ ဒဿနဘူမိနာမကော သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ နိယာမာဝက္ကန္တိနာမကဿ သောတာပတ္တိဖလဿ ပတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပဌမမဂ္ဂသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော ဟိ နိယာမံ ဩက္ကမန္တော နာမ၊ ဖလသမင်္ဂီ ပန နိယာမံ ဩက္ကန္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ နိယာမာဝက္ကန္တိသဒ္ဒေန ပဌမဖလုပ္ပတ္တိ ဂဟိတာ။ ဘာဝနာဘူမီတိ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယံ။ ဥတ္တရိကာနန္တိ တဿ တဿ မဂ္ဂဿ ဥပရိပဝတ္တာနံ တံတံဖလာနံ ပတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ မန္ဒပညဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သမထံ အာဝဟန္တီ ဟုတွာ သမထဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ သုခါပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ ဉာဏာဓိကဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဝိပဿနာဝဟန္တီ ဟုတွာ ဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနံ၊ အဝသေသာ ဒွေ ပဋိပဒါပိ နာတိပညဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သမထဿ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ တေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဣတရာ ပန တိဿောပိ ပဋိပဒါ သမထံ အာဝဟန္တီ’’တိအာဒိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၄)။ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု သယမေဝ ဧကန္တေန ဓမ္မဿဝနဿ ပဒဋ္ဌာနံ န ဟောတိ၊ ဝန္ဒနယာစနပဉှာပုစ္ဆနာဒယောပိ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေဟိ ကာရဏေဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပရတောဃောသဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ပရတောဃောသော စ ဓမ္မဿဝနပဉှာဝိဿဇ္ဇနာဒိဝသေန ပဝတ္တော။ ဒါတဗ္ဗဝတ္ထုပရိစ္စဇနဝန္ဒနယာစနကာလေသု ဟိ ယေဘုယျေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ၊ ပဉှာပုစ္ဆနာဒိကာလေသု စ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ ပဋိပုစ္ဆသာကစ္ဆာဒီနိ ဝါ ကရောန္တိ။ သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ပါမောဇ္ဇပီတိပဿဒ္ဓိသုခသမာဓီဟိ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေန သာဓာရဏံ ဟုတွာ စိန္တာမယိယာ ပညာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ သီလဝန္တဿ ဟိ သီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပါမောဇ္ဇာဒယော ဟောန္တိ၊ သမာဟိတော စ ဓမ္မစိန္တနေ သမတ္ထော ဟောတိ။

ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထူတိ ပုရိမာ ပုရိမာ သမထဘာဝနာ စေဝ ဝိပဿနာဘာဝနာ စ ပုညကိရိယဝတ္ထုဒါနသီလာဒီဟိ ကာရဏေဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ဘာဝနာမယိယာ ပညာယ ပစ္ဆိမာယ ပစ္ဆိမာယ သမထဘာဝနာယ စေဝ ဝိပဿနာဘာဝနာယ စ ပဒဋ္ဌာနံ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘သာဓာရဏန္တိ န ဗီဇံ ဝိယ အင်္ကုရဿ၊ ဒဿနဘူမိအာဒယော ဝိယ နိယာမာဝက္ကန္တိအာဒီနံ အာဝေဏိကံ ¶ ၊ အထ ခေါ သာဓာရဏံ တဒညကာရဏေဟိပီ’’တိ။ ‘‘ဒါနမယသီလမယဘာဝနာမယပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ပရတောဃောသစိန္တာမယိဘာဝနာမယိပညာနံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ ဧဝံ သတိ တေသံ ဒါနမယာဒီနံ ယထာက္ကမံ ပရိယတ္တိဗာဟုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌီနံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ န ဘဝေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တထာပဝတ္တံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ပရတော စ ဃောသဿ သုတမယိယာ စ ပညာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဣဒါနိ ¶ ယသ္မာ ဒါနံ၊ သီလံ၊ လောကိယဘာဝနာ စ န ကေဝလံ ယထာဝုတ္တပရတောဃောသာဒီနံယေဝ၊ အထ ခေါ ယထာက္ကမံ ပရိယတ္တိဗာဟုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌီနမ္ပိ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တမ္ပိ နယံ ဒဿေတုံ ပုန ‘ဒါနမယ’န္တိအာဒိနာ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေသီ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထုနော ပရတောဃောသဿ သာဓာရဏပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဉာတဗ္ဗော။ ဒါနံ ပန ဒတွာ ဒေသနံ သုတွာ သုတာနုသာရေန ဝိတ္ထာရေတွာ စိန္တေန္တဿ ပဝတ္တမာနာယ သုတမယိယာ ပညာယ ဝန္ဒနယာစနာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ သီလမယပုညကိရိယဝတ္ထုနောပိ စိန္တာမယိယာ ပညာယ သာဓာရဏပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ ဝုတ္တောယေဝ။ ပရိသုဒ္ဓသီလံ ပန နိဿာယ ‘‘ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမိ၊ မဂ္ဂဖလံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမီ’’တိအာဒိနာ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပဝတ္တမာနဿ ယောနိသောမနသိကာရဿ ပါမောဇ္ဇာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဘာဝနာမယပုညကိရိယဝတ္ထုနော ဘာဝနာမယိယာ ပညာယ သာဓာရဏပဒဋ္ဌာနဘာဝေါပိ ဝုတ္တောယေဝ။ သမထဘာဝနာသင်္ခါတံ ပန ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝါ ပရိပါကံ ဝိပဿနာဘာဝံယေဝ ဝါ နိဿာယ ပဝတ္တမာနာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပရိသုဒ္ဓသီလာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။

ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထုအာဒီနံ ပရတောဃောသာဒီနံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေါ ပုနပ္ပုနံ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ပတိရူပဒေသဝါသာဒယောပိ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနာနီတိ ယထာ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ၊ အမှေဟိ စ ဝိညာတဗ္ဗာ၊ တထာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တေပိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ပတိရူပဒေသဝါသော’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘တထာ ¶ ပတိရူပဒေသဝါသာဒယော ကာယဝိဝေကစိတ္တဝိဝေကာဒီနံ ကာရဏံ ဟောန္တီတိ ဣမံ နယံ ဒဿေတုံ ‘ပတိရူပဒေသဝါသော’တိအာဒိမာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) ဝုတ္တံ။ ပတိရူပဒေသံ နိဿာယ ဝသန္တဿ ကာယဝိဝေကစိတ္တဝိဝေကဝဍ္ဎနတော၊ သမာဓိဝဍ္ဎနတော စ ပတိရူပဒေသဝါသော ကာယစိတ္တဝိဝေကဿ စ ဥပစာရသမာဓိအပ္ပနာသမာဓိဿ စ သီလာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သပ္ပုရိသူပနိဿယောတိ သပ္ပုရိသသန္တာနေ ပဝတ္တော ပယိရုပါသတော အာလမ္ဗိတဗ္ဗော ပသာဒေါ၊ တတော ဝါ ဥပနိဿယံ လဘိတွာ ပယိရုပါသန္တာနံ သန္တာနေ ပဝတ္တော ပုဗ္ဗပသာဒေါ ယထာဝိဓော သပ္ပုရိသူပနိဿယော ပယိရုပါသန္တဿ သဒ္ဓါသမ္ပန္နဿ ရတနတ္တယေ တိဏ္ဏံ အဝေစ္စပ္ပသာဒါနံ ရတနတ္တယဂုဏာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပဒဋ္ဌာနံ၊ သမထဿ လဘနနိမိတ္တဒါယကံ သပ္ပုရိသံ ပယိရုပါသိတွာ တေန ဒိန္နနယေ ဌတွာ ပဝတ္တေတဗ္ဗဿ သမထဿ သပ္ပုရိသူပနိဿယော သီလပါမောဇ္ဇပီတာဒီဟိ ¶ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တသမ္မာပဏိဟိတဿ ပါပဇိဂုစ္ဆာဒီနံ သမ္ဘဝတော အတ္တသမ္မာပဏိဓာနံ ဇာတိဝယာဒိပစ္စဝေက္ခဏေန သာဓာရဏံ ဟုတွာ ဟိရိယာ စ ပဒဋ္ဌာနံ၊ အတ္တသမ္မာပဏိဟိတဿ နိဗ္ဗိဒါဒီနံ သမ္ဘဝတော သီလာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ဝိပဿနာယ စ ပဒဋ္ဌာနံ။

တဒင်္ဂါဒိဝသေန အကုသလပရိစ္စာဂေါ နိဗ္ဗိဒါဉာဏာဒီဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ကုသလဝီမံသာယ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ ပညာယ စ အရိယမဂ္ဂသမာဓိန္ဒြိယဿ စ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဓမ္မသွာက္ခာတတာ သွာက္ခာတဓမ္မဿဝနာနုသာရေန ပဝတ္တကုသလမူလကာ လောကိယလောကုတ္တရသမ္ပတ္တိ ကုသလမူလရောပနာ နာမ၊ တာယ စ တထာဝိဓကုသလမူလကာယ ဖလသမာပတ္တိယာ စ ပဒဋ္ဌာနံ။ သင်္ဃသုပ္ပဋိပန္နတာ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ သင်္ဃဿ ဥပဋ္ဌာကာနံ သုဋ္ဌုဘာဝါယ သပ္ပတိဿဝါယ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနဘာဝါယ ပဒဋ္ဌာနံ။ သတ္ထုသမ္ပဒါ သတ္ထရိ စေဝ ဓမ္မာဒီသု စ ဂုဏအဇာနနတာယ အပ္ပသန္နာနဉ္စ ပသာဒါယ ပသန္နာနဉ္စ အပ္ပမတ္တကပသာဒါနဉ္စ ဘိယျောဘာဝါယ ဝဍ္ဎနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ အပ္ပဋိဟတပါတိမောက္ခတာ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝါ ပရိသမဇ္ဈေ ဝါ ဒုမ္မင်္ကူနံ ဒုမ္မုခါနံ ဒုဿီလာနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယ၊ ပေသလာနံ ပါတိမောက္ခသံဝရာဒိသီလသမ္ပန္နာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဖာသုဝိဟာရာယ စ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဟောန္တော ပန ယထာနုရူပေဟိ အညေဟိ ကာရဏေဟိ သာဓာရဏံ ဟုတွာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တာဒီသု ¶ ဝုတ္တဓမ္မဘူမိပဒဋ္ဌာနာနံ ဝိဘတ္တိဟာရေန ဝိဘဇိတဗ္ဗဘာဝေါ အမှေဟိ ကေန ဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ဧတ္တာဝတာ စ ဝိဘတ္တိဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဝိဘတ္တိဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ သုတ္တေ ယေ ယေ ဓမ္မာဒယော ဝုတ္တာ၊ တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တေ ဝုတ္တေသု တေသု တေသု ဓမ္မာဒီသု ယထာလာဘဝသေန ယော ယော ဝိဘတ္တိဟာရော ယောဇိတော၊ သော သော ဝိဘတ္တိဟာရော နိဒ္ဓါရေတွာ ယုတ္တော ယောဇိတောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣတိ ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၉။ ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၃၅။ ယေန ¶ ယေန သံဝဏ္ဏာဝိသေသဘူတေန ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေန သုတ္တေ ဝုတ္တာ ဓမ္မာဒယော ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏာဝိသေသဘူတော ဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိဝတ္တနော ဟာရော ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ကုသလာကုသလေ ဓမ္မေ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿာ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိဝတ္တနော ဟာရော ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘သံဝဏ္ဏိယမာနေ သုတ္တေ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ ကတမဿ ဘာဝိတဗ္ဗဿ ကုသလဿ ကတမော ပဋိပက္ခော၊ ကထံ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမဿ ဘာဝိတဗ္ဗဿ ကုသလဿ အယံ ပဋိပက္ခော၊ ဧဝံ ပဟာတဗ္ဗဘာဝဝသေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗောတိ ¶ ဒဿေန္တော ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘တတ္ထ ယသ္မာ သံဝဏ္ဏိယမာနေ သုတ္တေ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ ကုသလာကုသလဓမ္မာနံ ပဋိပက္ခဘူတေ အကုသလကုသလဓမ္မေ ပဟာတဗ္ဗဘာဝါဒိဝသေန နိဒ္ဓါရဏံ ပဋိပက္ခတော ပရိဝတ္တနံ၊ တသ္မာ ‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဘဝတီ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၅) –

ဝုတ္တံ။ ပဟာယကဿ ဟိ ဓမ္မဿ ပဟာတဗ္ဗဘာဝဝသေန နိဒ္ဓါရဏံ၊ ပဟာတဗ္ဗဿ စ ဓမ္မဿ ပဟာယကဘာဝဝသေန နိဒ္ဓါရဏံ ပဋိပက္ခတော ပရိဝတ္တနံ နာမ ဟောတိ။ တတ္ထ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿာတိ သမ္မာ သုန္ဒရာ ပသတ္ထာ ဒိဋ္ဌိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ပုဂ္ဂလပဒဋ္ဌာနာ ဟိ အယံ ဒေသနာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုရိသပုဂ္ဂလဿာ’’တိ။ သာ ပန သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကမ္မကမ္မဖလာဒိသဒ္ဒဟနဝသေန ဝါ အနိစ္စာဒိဝိပဿနာဝသေန ဝါ မဂ္ဂသမ္မာဒဿနဝသေန ဝါ ပဝတ္တာ နိရဝသေသာဝ ဂဟိတာ။ ‘‘ယာယ ဘာဝိတာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပဟာတဗ္ဗာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဘဝတိ၊ ယဒိ ကေဝလာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယေဝ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဘဝတိ၊ ဧဝံ သတိ တဒဝသေသာ အကုသလာ ဓမ္မာ အဇိဏ္ဏာ

ဘဝေယျု’’န္တိ ¶ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယေ စဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ အနေကေ ပါပကာ အကုသလာယေဝ ဓမ္မာ စ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ ဘဝေယျုံ၊ တေ စ အကုသလာ ဓမ္မာ အဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ပဟာတဗ္ဗာရဟာ အနုပ္ပဇ္ဇနသဘာဝါ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဥပါဒါနနိရောဓာ ဘဝနိရောဓော’’တိ (ဥဒါ။ ၂၊ မဟာဝ။ ၁)။

‘‘ယဒိ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ တပ္ပစ္စယာ အကုသလဓမ္မာယေဝ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဘဝန္တိ၊ ဧဝံ သတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ ကုသလာ ဓမ္မာ န သမ္ဘဝေယျု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ အနေကေ ကုသလာ သမထဝိပဿနာ ဝါ ဗောဓိပက္ခိယာ ဝါ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ စ တေ ဓမ္မာ အဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ သန္တာနေ ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တနဝသေန ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ¶ ပဋိပက္ခာနံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ၊ တပ္ပစ္စယာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပရိဝတ္တနဘာဝေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ ဓမ္မဿ ပဋိပက္ခော ဓမ္မော ကထံ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယောဇနတ္ထ အာဒယော ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမ္မာ သုန္ဒရာ ပသတ္ထာ ဝါစာ ယဿ ပုဂ္ဂလဿာတိ သမ္မာဝါစော၊ တဿ သမ္မာဝါစဿ။ ‘‘ပုရိသပုဂ္ဂလဿာ’’တိအာဒီနံ အတ္ထောပိ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသတ္ထောသမ္မာ အဝိပရီတတော ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ယဿ ပုဂ္ဂလဿာတိ သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနော၊ တဿ သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဒဿနသမ္ပန္နဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ‘‘အဝိမုတ္တာဝ သမာနာ ဝိမုတ္တာ မယ’’န္တိ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဝသေန ပဝတ္တံ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဝိဂတံ ဘဝတိ။ ‘‘ယေ စဿာ’’တိအာဒီနံ အနုသန္ဓျာဒိကော ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၆။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿာတိအာဒိနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ကုသလာနံ ပဋိပက္ခာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌာဒိကာယေဝ အကုသလာ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိအာဒီနံ ကုသလာနံ ပဋိပက္ခာ ပါဏာတိပါတာဒိကာပိ အကုသလာ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿ ဝါ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧဝံ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိမုခေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒိံ ဒဿေတွာ ပုန ပါဏာတိပါတအဒိန္နာဒါနကာမေသုမိစ္ဆာစာရာဒိတော ဝေရမဏိယာဒီဟိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ပရိဝတ္တနံ ဒဿေတုံ ‘ယဿာ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၆) ဝုတ္တံ။ တဒင်္ဂါဒိဝသေနပဟီနော ဟောတိ။ ကာလဝါဒိဿာတိ ဝဒိတဗ္ဗကာလေ ဝဒိတဗ္ဗံ ဝဒတိ သီလေနာတိ ကာလဝါဒီ၊ တဿ။

‘‘ယထာဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ ¶ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အညေန ပကာရေနပိ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ စ ခေါ ကေစီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယေ စ ခေါ ကေစီတိအာဒိနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိမုခေနေဝ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒီဟိ ဧဝ ပရိဝတ္တနံ ပကာရန္တရေန ဒဿေတီ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၆) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကေစိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာဒိကာယေဝ ပုဂ္ဂလာ ပရေသံ အရိယာနံ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဂရဟန္တိ။ သန္ဒိဋ္ဌိကာ သန္ဒိဋ္ဌေ နိယုတ္တာ၊ သဟဓမ္မိကာ သဟ ဓမ္မေန ကာရဏေန ယေ ဝတ္တန္တိ သဟဓမ္မိကာ။ ဂါရယှာ ဂရဟိတဗ္ဗာကာရေ ယုတ္တာ ¶ ။ ဝါဒါ စ အနုဝါဒါ စ ဝါဒါနုဝါဒါ၊ တေ ဘဝန္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိဉ္စ ဓမ္မံ ဂရဟန္တိ။ တေန ဂရဟဏေန။ ပုဇ္ဇာ ပူဇိတဗ္ဗာ စ န ဘဝန္တိ၊ ပါသံသာ ပသံသိတဗ္ဗာ စ န ဘဝန္တိ။ ဧဝန္တိအာဒီသု သမ္မာသင်္ကပ္ပံ ဝါ သမ္မာဝါစာဒိကံ ဝါ ဝိသုံ ဝိသုံ သမ္မာသင်္ကပ္ပဉ္စ တေ ဘဝန္တော ဓမ္မံ ဂရဟန္တိ။ တေန ဟိ ယေ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပိကာ၊ တေ ဘဝန္တော န ပုဇ္ဇာ စ ပါသံသာ စ…ပေ… သမ္မာဝိမုတ္တိဉ္စ တေ ဘဝန္တော ဓမ္မံ ဂရဟန္တိ။ တေန ဟိ ယေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝါစိကာ၊ တေ ဘဝန္တော န ပုဇ္ဇာ စ ပါသံသာ စ။ သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဉ္စ တေ ဘဝန္တော ဓမ္မံ ဂရဟန္တိ။ တေန ဟိ ယေ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိကာ၊ တေ ဘဝန္တော န ပုဇ္ဇာ စ ပါသံသာ စ။ သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဉ္စ တေ ဘဝန္တော ဓမ္မံ ဂရဟန္တိ။ တေန ဟိ ယေ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနိကာ၊ တေ ဘဝန္တော န ပုဇ္ဇာ စ ပါသံသာ စာတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘မိစ္ဆာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနာ’’တိပိ ပါဌော အတ္ထိ။

‘‘အရိယမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌာဒီနံ ဂရဟဝသေနေဝ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌာဒယော စ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ နာဝသေသာနံ ပသံသာဝသေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ကာမာဒီနံ ပသံသာဝသေနပိ ကာမာနံ ပဋိပက္ခာ ဝေရမဏိယာဒယောပိ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ စ ခေါ ကေစိ ဧဝမာဟံသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ကာမာ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ကာမာ၊ အာသေဝိတဗ္ဗာ ကာမာ၊ နိသေဝိတဗ္ဗာ ကာမာတိ ဧတ္ထ ကာမီယန္တေတိ ကာမာတိ ကမ္မသာဓနဝသေန ဝတ္ထုကာမာ ဂဟိတာ၊ နာတိပဏီတာ ကာမာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ အတိပဏီတာ ကာမာ ပရိ သမန္တတော ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။ အတိပဏီတတရာ ကာမာ အာ ဘုသော သေဝိတဗ္ဗာ၊ နိယတာ သေဝိတဗ္ဗာ။ ဘာဝယိတဗ္ဗာ ကာမာ၊ ဗဟုလီကာတဗ္ဗာ ကာမာတိ ဧတ္ထ ပန ကာမေန္တီတိ ကာမာတိ ကတ္တုသာဓနဝသေန ကိလေသကာမာ ဂဟိတာ၊ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒနဝသေန ဘာဝယိတဗ္ဗာ ဝဍ္ဎာပေတဗ္ဗာ ပဝတ္တေတဗ္ဗာ ကိလေသကာမာ၊ ဗဟူနံ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒနဝသေန ကာတဗ္ဗာ ဝဍ္ဎာပေတဗ္ဗာ ကိလေသကာမာတိ ယေ စ ကာမဝသိကာ ပုထုဇ္ဇနာ ကေစိ ဧဝမာဟံသု တေသံ ကာမဝသိကာနံ ပုထုဇ္ဇနာနံ ကေသဉ္စိ တာဒိသေဟိ ကာမေဟိ ဝေရမဏီ ကုသလစေတနာ ပဋိပက္ခဝသေန အဓမ္မော အသေဝိတဗ္ဗော နာမ အာပဇ္ဇေယျာတိ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။

အန္တဒွယဝသေန ¶ ပရိဝတ္တနံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ဝါ ပန ကေစီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ ဓမ္မောတိ နိယျာနိကောတိ ယေ ဝါ ပန ပဉ္စာတပါဒိပဋိပန္နကာ တတ္ထိယာ ဧဝမာဟံသု၊ တေသံ ပဉ္စာတပါဒိပဋိပန္နကာနံ နိယျာနိကော ဓမ္မော မဇ္ဈိမာပဋိပဒါသင်္ခါတော ဝိပဿနာသဟိတော အရိယမဂ္ဂေါ ¶ အဓမ္မော အနိယျာနိကော အဘာဝေတဗ္ဗော နာမ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ သုခဒုက္ခဝသေနပိ ပရိဝတ္တနံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ စ ခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပါပံ နိဇ္ဇရာပေဿာမာ’’တိ အတ္တဟိံသနာဒိဝသေန ပဋိပန္နကာနံ ပဝတ္တော သရီရတာပနော ဒုက္ခော ဓမ္မော နိယျာနိကောတိ။

ယေ စ တထာပဋိပန္နကာ ကေစိ ဧဝမာဟံသု၊ တေသံ တထာပဋိပန္နကာနံ အနဝဇ္ဇပစ္စယပရိဘောဂဝသေန ပဝတ္တော သရီရဒုက္ခူပသမော သုခေါ ဓမ္မော အဓမ္မော အပ္ပဝတ္တေတဗ္ဗော အာပဇ္ဇေယျာတိ။

အန္တဒွယာဒိဝသေန ပရိဝတ္တနံ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကထံ အသုဘသညာဒိဝသေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဧဝံ အသုဘသညာဒိဝသေန သုဘသညာဒိကာ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒါနိ အသုဘသညာဒိမုခေန သုဘသညာဒိပရိဝတ္တနံ ဒဿေတုံ ‘ယထာ ဝါ ပနာ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၆) ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗသင်္ခါရေသူတိ တေဘူမကသင်္ခါရေသု။ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ဟိ တေဘူမကာ ဓမ္မာ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏကတ္တာ အသုဘတော ဥပဋ္ဌဟန္တိ။

‘‘ယဒိ သရူပတောယေဝ ဣမေသံ ဣမေ ပဋိပက္ခာတိ အပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ သိယုံ၊ ဧဝံ သတိ နိရဝသေသာ စ ပဋိပက္ခာ န သက္ကာ ပရိဝတ္တေတုံ၊ ကထံ သက္ကာ ပရိဝတ္တေတု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ပရိဝတ္တနလက္ခဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ ယံ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကုသလံ ဝါ အကုသလံ ဝါ ယံ ယံ ဓမ္မံ ပရိဝတ္တေတုကာမော အာစရိယော စိတ္တေန ရောစယတိ ဒိဋ္ဌိယာ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ကုသလဿ ဝါ အကုသလဿ ဝါ တဿ တဿ ရုစိကဿ ဥပဂတဿ ဓမ္မဿ ယော ပဋိပက္ခော၊ သော ပဋိပက္ခဓမ္မော အသဒ္ဓမ္မော အဿ ဓမ္မဿ အနိဋ္ဌတော ပစ္စနီကတော အဇ္ဈာပန္နော ပရိညာတော။ ဣဋ္ဌံ ဝါ အနိဋ္ဌံ ဝါ ယံ ယံ ဓမ္မံ ပရိဝတ္တေတုကာမော အာစရိယော စိတ္တေန ရောစယတိ ဒိဋ္ဌိယာ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဣဋ္ဌဿ ဝါ အနိဋ္ဌဿ ဝါ တဿ တဿ ရုစိကဿ ဓမ္မဿ ယော ပဋိပက္ခော၊ သော ပဋိပက္ခဓမ္မော အဿ ဓမ္မဿ အနိဋ္ဌတော ပစ္စနီကဓမ္မတော အဇ္ဈာပန္နော ပရိညာတော ဘဝတီတိ ပရိဝတ္တေတုကာမေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗဓမ္မာနုရူပပဋိပက္ခဝသေန ပရိဝတ္တနံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပရိဝတ္တနေ ပဋိပက္ခလက္ခဏံ ဝုတ္တံ။ တေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ – ‘‘ပဋိပက္ခဿ လက္ခဏံ ဝိဘာဝေတီ’’တိ။

‘‘ဧဝံ ¶ ¶ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပရိဝတ္တနံ အမှေဟိ ကထံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဧတ္တာဝတာ ပရိဝတ္တော ဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ပရိဝတ္တနော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ သုတ္တေ ကုသလာကုသလေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ပဋိပက္ခဝသေန နီဟရိတွာ ယထာသမ္ဘဝံ ယော ယော ပရိဝတ္တနော ဟာရော နိယုတ္တော၊ တသ္မိံ သုတ္တေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ပဋိပက္ခဝသေန နီဟရိတွာ သော သော ပရိဝတ္တနော ဟာရော နိယုတ္တော နိဒ္ဓါရေတွာ ယုတ္တော ယောဇိတောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၃၇။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ သုတ္တတ္ထာ ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝေဝစနော ဟာရော ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဝေဝစနာနိ ဗဟူနီ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ဧကံ ဘဂဝါ ဓမ္မ’’န္တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝေဝစနော ဟာရော ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ယာနိ ဝေဝစနာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ ကတမာနိ တာနိ ဝေဝစနာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ ဧက’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကံ ဝိညာတဗ္ဗံ ဓမ္မံ သဘာဝဓမ္မံ ပညာပေတဗ္ဗံ ဝါ ဓမ္မံ အညမညေဟိ ယထာ ယေဟိ ပကာရေဟိ စေဝ ဝေဝစနေဟိ စ ဘဂဝါ နိဒ္ဒိသတိ၊ တထာပကာရာနိ ဝေဝစနာနိ ဝိညာတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ ‘‘တာနိ ဝေဝစနာနိ ကိန္တိ ¶ ဘဂဝါ အာဟာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ယံယံပကာရာနိ ဝေဝစနာနိ –

‘‘အာသာ ¶ စ ပိဟာ စ အဘိနန္ဒနာ စ၊ အနေကဓာတူသု သရာ ပတိဋ္ဌိတာ၊

အညာဏမူလပ္ပဘဝါ ပဇပ္ပိတာ၊ သဗ္ဗာ မယာ ဗျန္တိကတာ သမူလိကာ’’တိ။ –

ဘဂဝါ အာဟ၊ တံတံပကာရာနိ ဝေဝစနာနိ ဝိညာတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။

ဧကဿေဝ ဓမ္မဿ အနေကေဟိ ပရိယာယဘူတေဟိ ဝေဝစနေဟိ နိဒ္ဒိသနေ ဖလံ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၇) ဗဟုဓာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အမှေဟိ န ဒဿိတံ။ ‘‘ကတမာ အာသာ၊ ကတမာ ပိဟာဒီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အာသာ နာမ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ဘဝိဿဿ အတ္ထဿ အာသီသနာ အဝဿံ အာဂမိဿတီတိ ယာ အာသာ အဿ အာသီသန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ အာသီသနာ ‘‘အာသာ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝတ္တမာနဿ ယာ ပတ္ထနာ အဿ ပတ္ထယန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သေယျတရံ ဝါ အညံ ဒိသွာ ‘‘ဧဒိသော အဟံ ဘဝေယျ’’န္တိ ယာ ပိဟာ အဿ ပိဟယန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သာ ပတ္ထနာ ‘‘ပိဟာ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အနာဂတတ္ထံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ တဏှာ ‘‘အာသာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နတ္ထံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ တဏှာ ‘‘ပိဟာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တထာပိ တဏှာဘာဝေန ဧကတ္တာ ဧကော ဓမ္မောဝ အတ္ထဿ ဣစ္ဆိတဿ နိပ္ဖတ္တိ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိ၊ ပဋိပါလေတိ ဧတာယ တဏှာယာတိ ပဋိပါလနာ၊ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိယာ ပဋိပါလနာတိ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိပဋိပါလနာ။ ယာ တဏှာ အဿ ပါလယန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သာ တဏှာ ‘‘အဘိနန္ဒနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ယာ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိ တဏှာယ ပဋိပါလေတဗ္ဗာ၊ ကတမာ သာ အတ္ထနိပ္ဖတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တံ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိံ သတ္တတော ဝါ သင်္ခါရတော ဝါ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ပိယံ ဝါ ဉာတိံ၊ ပိယံ ဝါ ဓမ္မ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ဉာတိ’’န္တိ ဣမိနာ မိတ္တဗန္ဓဝါဒယောပိ ဂဟိတာ။ ဓမ္မံ ပန ပိယရူပါရမ္မဏာဒိကံ ဆဗ္ဗိဓမ္ပိ ယာယ တဏှာယ တဏှိကော အဘိနန္ဒတိ၊ သာ တဏှာ ‘‘အဘိနန္ဒနာ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိက္ကူလံ ဉာတိံ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ ဝိပလ္လာသဝသေန အပ္ပဋိက္ကူလံ ဉာတိံ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ သဘာဝဝသေန အပ္ပဋိက္ကူလတော ယာယ တဏှာယ တဏှိကော အဘိနန္ဒတိ ¶ ၊ သာ တဏှာ ဝါ ‘‘အဘိနန္ဒနာ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယာသု အနေကာသု ဓာတူသု ဝုတ္တပ္ပကာရာ တဏှာ ‘သရာ’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ၊ ကတမာ တာ ဓာတုယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တာ ဓာတုယော သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခုဓာတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘တာသု ဓာတူသု ကတမာယ ဓာတုယာ ကတမာ သရာ ပတိဋ္ဌိတာ ပဝတ္တာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမာယ ဓာတုယာ အယံ သရာ ပတိဋ္ဌိတာ ပဝတ္တာတိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သရာတိ ကေစိ ရူပါဓိမုတ္တာ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကေစီတိ သရာသင်္ခါတာယ ရူပတဏှာယ တဏှိကာ ပုဂ္ဂလာ။ ရူပါဓိမုတ္တာတိ ရူပဓာတုသင်္ခါတေ အာရမ္မဏေ အဓိမုတ္တာ အဇ္ဈောသိတာ။ ဣမိနာ ပဒေန ရူပတဏှာသင်္ခါတာ သရာ ရူပဓာတုယာ ပတိဋ္ဌိတာ ပဝတ္တာတိ ဂဟိတာ၊ ‘‘ကေစိ သဒ္ဒါဓိမုတ္တာ’’တိအာဒီဟိပိ သဒ္ဒတဏှာသင်္ခါတာဒယော သရာ သဒ္ဒဓာတုယာဒီသု ပတိဋ္ဌိတာ ပဝတ္တာ သရာဝ ဂဟိတာ။ ကေစိ ဓမ္မာဓိမုတ္တာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မဂ္ဂဟဏေန စက္ခုဓာတုသောတဓာတုဃာနဓာတုဇိဝှာဓာတုကာယဓာတုသတ္တဝိညာဏဓာတုဓမ္မဓာတုယော ဂဟိတာ၊ တသ္မာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ပတိဋ္ဌာနဘာဝေန ဂဟိတာပိ ဆဗ္ဗိဓာဝ ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘ရူပါဓိမုတ္တာဒီသု ကိတ္တကာနိ ပဒါနိ တဏှာပက္ခေ တဏှာယ ဝေဝစနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဧတာဒိသာနိ ဧတ္တကာနိ ပဒါနိ တဏှာပက္ခေ တဏှာဝေဝစနာနီတိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယာနိ ဆ ဂေဟသိတာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဆသု ရူပါဒီသု။ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒေါမနဿာနီတိ ဆသု ရူပါဒီသု ပဝတ္တံ တဏှာပေမံ နိဿာယ ပဝတ္တာနိ ဆ ဒေါမနဿာနိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ‘‘ဆ ဥပေက္ခာ ဂေဟသိတာပိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ၊ ကသ္မာ န ဂဟိတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယာ ဆ ဥပေက္ခာ ဂေဟသိတာ၊ အယံ ဒိဋ္ဌိပက္ခော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဒိဋ္ဌိပက္ခတ္တာ န ဂဟိတာတိ အတ္ထော။

၃၈။ ‘‘ကထံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ တဏှာ ဧဝ ဂဟိတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သာယေဝ ပတ္ထနာကာရေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဧဝ တဏှာ ပတ္ထနာကာရေန ပဝတ္တနတော အာသာဒိပရိယာယေန ဝုတ္တာ၊ ရူပါဒိအာရမ္မဏဓမ္မေသု နန္ဒနတော ‘‘ဓမ္မနန္ဒီ’’တိ ပရိယာယေန ဝုတ္တာ၊ ရူပါဒိအာရမ္မဏဓမ္မေသု ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတိ ဝိယ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌနတော ‘‘ဓမ္မဇ္ဈောသာန’’န္တိ ပရိယာယေန ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ တဏှာယ ဝေဝစနာနိ ဟောန္တိ။

တဏှာယ ¶ ဝေဝစနာနိ အာစရိယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာနိ၊ ‘‘ကတမာနိ စိတ္တဿ ဝေဝစနာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘စိတ္တံ မနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာရမ္မဏံ စိန္တေတီတိ စိတ္တံ။ မနတိ ဇာနာတီတိ မနော။ ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏ’’န္တိအာဒိနာ အတ္ထော ပကရဏေသု (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅) ဝုတ္တောဝ၊ တသ္မာ အမှေဟိ န ဝိတ္ထာရိတော။ ဝေဝစနာနိယေဝ ဣမာနိ ဣမဿ ဝေဝစနာနီတိ ဧတ္တကာနိယေဝ ကထယိဿာမ။ ‘‘ပညိန္ဒြိယံ ပညာဗလ’’န္တိအာဒီနိ ပညာဝေဝစနာနိ။

‘‘အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒီနိ ဗုဒ္ဓဿ ဝေဝစနာနိ။ ‘‘တာနိ ကတ္ထ ဒေသိတာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ စ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယံ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိဒေသနာယံ ယထာ စ ယံယံပကာရံ ¶ ဝေဝစနံ ဘဂဝတာ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ…ပေ… ဘဂဝတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧတံပကာရံ ဝေဝစနံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယာ ဝေဝစနံ ဗုဒ္ဓဿ ဝေဝစနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ယထာ စ ဓမ္မာနုဿတိယံ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒီသုပိ ဧဝမေဝ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒျာနုသန္ဓျာဒိအတ္ထော စေဝ ‘‘နိယုတ္တော ဝေဝစနော ဟာရော’’တိအာနုသန္ဓျာဒိအတ္ထော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၃၉။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိဘင်္ဂေန ဝေဝစနာနိ ဝိဘတ္တာနိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပညတ္တိဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပညတ္တိဟာရော ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဧကံ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ပညတ္တီဟိ ဝိဝိဓာဟိ ဒေသေတီ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ယာ ပကတိကထာယ ဒေသနာ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပညတ္တိဟာရော ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယာဟိ ¶ ဝိဝိဓာဟိ ပညတ္တီဟိ ဧကံ ဓမ္မံ ဘဂဝါ ဒေသေတိ၊ ကတမာ တာ ဝိဝိဓာ ပညတ္တိယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယာ ပကတိကထာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပကတိကထာယာတိ အဿာဒါဒိပဒတ္ထဝိသေသံ အနိဒ္ဓါရေတွာ အတ္ထသဘာဝေန ပဝတ္တာယ ကထာယ သာဓုကံ မနသိကာရဓမ္မကထာယ ယာ ဒေသနာ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဝေနေယျသန္တာနေ နိက္ခိပတိ ပတိဋ္ဌပေတိ ပကာရေန ဉာပေတိ၊ တသ္မာ နိက္ခေပပညတ္တိ၊ တာယ ပညတ္တိယာ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ယာ ပညတ္တိ ‘ပကတိကထာယ ¶ ဒေသနာ’တိ ဝုတ္တာ၊ ကတမာ သာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ကာ စ ပကတိကထာယ ဒေသနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –‘‘ဣတိ ‘ပကတိကထာယ ဒေသနာ’တိ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန ဝိဘဇိတုံ ‘ကာ စ ပကတိကထာယ ဒေသနာ’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘စတ္တာရိ သစ္စာနီ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၉) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒေသနာဒေသေတဗ္ဗဿ ဘေဒဘာဝေပိ အဘေဒေါပစာရေန ‘‘ဒေသနာ စတ္တာရိ သစ္စာနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ စတုန္နံ သစ္စာနံ ပညတ္တိ ဒေသနာ နာမာတိ အတ္ထော။

‘‘ကထံ တံ သစ္စပညတ္တိံ ဘဂဝါ အာဟာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ ဘဂဝါ အာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ယေန ပကာရေန ဘဂဝါ ယံ ယံ ပညတ္တိံ အာဟ၊ တထာ တေန ပကာရေန သာ ပညတ္တိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ယံ ပညတ္တိံ ဘဂဝါ အာဟ၊ အယံ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ပညတ္တိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိက္ခေပပညတ္တိ၊ ဆန္နံ ဓာတူနံ နိက္ခေပပညတ္တိ၊ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ နိက္ခေပပညတ္တိ၊ ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ နိက္ခေပပညတ္တိ၊ ဒသန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ နိက္ခေပပညတ္တီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ခန္ဓဓာတုအာယတနိန္ဒြိယာနိ စ လောကိယာနေဝ။ ပီဠနသင်္ခတသန္တာပဝိပရိဏာမတ္ထတာသာမညေန ဧကတ္တံ ဥပနေတွာ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ဒသန္နံ ဣန္ဒြိယာနန္တိ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယဣတ္ထိပုရိသဇီဝိတမနဝေဒနိန္ဒြိယာနံ ဒသန္နံ။ အနုဘဝနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တာ ဝေဒနိန္ဒြိယံ ဧကန္တိ ဂဟိတံ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနိ ပန မဂ္ဂပရိယာပန္နတ္တာ န ဂဟိတာနိ။

ကဗဠီကာရေတိ ဌာနူပစာရေန ဝေါဟရိတေ ဩဇာသင်္ခါတေ အာဟာရေ၊ ရာဂေါ အရိယမဂ္ဂေန အပ္ပဟာတဗ္ဗတ္တာ အနုသယဝသေန၊ အာသာဝသေန ဝါ ပတ္ထနာဝသေန ဝါ အတ္ထိ နန္ဒီ။ အတ္ထိ တဏှာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပတိဋ္ဌိတံ ဝိရုဠှန္တိ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနသမတ္ထတာပတ္တိယာ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ပတိဋ္ဌိတဉ္စေဝ ဝိရုဠှဉ္စာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သင်္ခါရာနန္တိ ပုနဗ္ဘဝနိဗ္ဗတ္တကဿ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိဟေတုကာနံ ¶ သင်္ခါရာနံ။ ဇာတိဇရာမရဏန္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တနလက္ခဏာ ဇာတိ၊ န ဥပ္ပာဒေါဝ၊ ပရိပါကလက္ခဏာ ဇရာ၊ န ဌိတိယေဝ၊ ဘေဒနလက္ခဏံ မရဏံ၊ န ဘင်္ဂမေဝ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သသောကံ သဒရံ သဥပါယာသ’’န္တိ။

‘‘ဖဿေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရေ…ပေ… မနောသဉ္စေတနာယ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရေ…ပေ… ဝိညာဏေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရေ အတ္ထိ ရာဂေါ…ပေ… ဝဒါမီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ဒုက္ခဿ စ သမုဒယဿ စ ပဘဝဿ ပညာပနတော ပဘဝပညတ္တိ နာမ။

ဝဋ္ဋဝသေန ပညတ္တိဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ ဝိဝဋ္ဋဝသေန ပညတ္တိဘေဒေါ ¶ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကဗဠီကာရေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရေ နတ္ထိ ရာဂေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကဗဠီကာရေ…ပေ… အနုပါယာသန္တိ ဝဒါမီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ၊ သမုဒယဿ ပဟာနဿ စ ပညာပနတော ပဟာနပညတ္တိ နာမ၊ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။

၄၀။ ဝိဝဋ္ဋဝသေန ပညတ္တိဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ သမ္မသနဝသေန ပညတ္တိဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝေထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝေထ…ပေ… ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ၊ သမုဒယဿ ပဟာနဿ စ ပညာပနတော ပဟာနပညတ္တိ နာမ၊ နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။

သမ္မသနဝသေန ပညတ္တိဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓဝသေန ပညတ္တိဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ရူပံ၊ ရာဓ၊ ဝိကိရထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ရူပံ၊ ရာဓ၊ ဝိကိရထ…ပေ… နိဗ္ဗာန’’န္တိ အယံ ပညတ္တိ တဏှာသင်္ခါတဿ ရောဓဿ နိရောဓဿ စ ပညာပနတော နိရောဓပညတ္တိ နာမ၊ အဿာဒဿ နိဗ္ဗိဒါယ စ ပညာပနတော နိဗ္ဗိဒါပညတ္တိ နာမ၊ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ၊ သမုဒယဿ ပဟာနဿ စ ပညာပနတော ပဟာနပညတ္တိ နာမ၊ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။

‘‘ရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏာနိ ¶ ဝိကိရန္တော ဝိဒ္ဓံသေန္တော ဝိကီဠနိယံ ကရောန္တော ပညာယ တဏှာက္ခယာယ ပဋိပဇ္ဇန္တော ကိံ ပဇာနာတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ…ပေ… နိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ သစ္စာနံ ပဋိဝေဓဿ ပညာပနတော ပဋိဝေဓပညတ္တိ နာမ၊ ဒဿနဘူမိယာ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ သောတာပတ္တိဖလဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘သော ‘ဣမေ အာသဝါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အာသဝါ အသေသံ နိရုဇ္ဈန္တီ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ခယေဉာဏဿ ဥပ္ပာဒဿ စ ပညာပနတော ဥပ္ပာဒပညတ္တိ နာမ၊ အနုပ္ပာဒေဉာဏဿ ဩကာသဿ စ ¶ ပညာပနတော ဩကာသပညတ္တိ နာမ၊ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ၊ သမုဒယဿ ပဟာနဿ စ ပညာပနတော ပဟာနပညတ္တိ နာမ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယဿ အာရမ္ဘဿ စ ပညာပနတော အာရမ္ဘပညတ္တိ နာမ၊ အာသာဋိကာနံ အာဟဋနာယ စ ပညာပနတော အာဟဋနာပညတ္တိ နာမ၊ ဘာဝနာဘူမိယာ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အဘိနိဃာတဿ စ ပညာပနတော အဘိနိဃာတပညတ္တိ နာမ။

၄၁။ ဝဋ္ဋဝသေန ဝါ ဝိဝဋ္ဋဝသေန ဝါ ဓမ္မသမ္မသနဝသေန ဝါ ဥပါဒါနက္ခန္ဓဝသေန ဝါ ပဇာနနဝသေန ဝါ သစ္စေသု နာနာဝိဓော ပညတ္တိဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ တေပရိဝဋ္ဋဝသေန သစ္စေသု ပညတ္တိဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တေပရိဝဋ္ဋဝသေန သစ္စေသု ပညတ္တိဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဧဝံ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋမုခေန သမ္မသနဥပါဒါနက္ခန္ဓမုခေနေဝ သစ္စေသု ပညတ္တိဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေပရိဝဋ္ဋဝသေန ဒဿေတုံ ‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ မေ ဘိက္ခဝေ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၁) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ပရိဇာနနတော ပဋ္ဌာယ။ အနနုဿုတေသူတိ ပရိဇာနနဝသေန အနနုဿုတေသု စတူသု သစ္စဓမ္မေသု။ စက္ခုန္တိ ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနဋ္ဌေန စက္ခု နာမ။ ယထာသဘာဝတော ကိစ္စပရိဇာနနဋ္ဌေန သစ္ဆိကိရိယပရိဇာနနဋ္ဌေန ဉာဏံ နာမ။ ယထာသဘာဝတော ¶ ကိစ္စပရိဇာနနာဒီနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ နာမ။ တထာ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ နာမ။ အာလောကောဘာသကရဏဋ္ဌေန အာလောကော နာမ။ ဣဒံ စက္ခာဒိကံ သဗ္ဗံ ပညာဝေဝစနမေဝ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ မေ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဥဒပါဒီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ သစ္စာနံ ဒေသနာယ ပညာပနတော ဒေသနာပညတ္တိ နာမ၊ သုတမယိယာ ပညာယ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ၊ ဓမ္မစက္ကဿ ပဝတ္တနာယ စ ပညာပနတော ပဝတ္တနာပညတ္တိ နာမ။

‘‘တံ ခေါ ပနိဒံ ဒုက္ခံ ပရိညေယျံ…ပေ… ဥဒပါဒီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ စိန္တာမယိယာ ပညာယ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ အညိန္ဒြိယဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ။

‘‘တံ ခေါ ပနိဒံ ဒုက္ခံ ပရိညာတံ…ပေ… ဥဒပါဒီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ ဘာဝနာမယိယာ ပညာယ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော ¶ နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ အညာတာဝိနော ဣန္ဒြိယဿ သစ္ဆိကိရိယာယ စ ပညာပနတော သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နာမ၊ ဓမ္မစက္ကဿ ပဝတ္တနာယ စ ပညာပနတော ပဝတ္တနာပညတ္တိ နာမ။

တေပရိဝဋ္ဋဝသေန သစ္စေသု နာနာဝိဓော ပညတ္တိဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ ကုသလာကုသလာဒိဝသေန ဒေသိတဓမ္မဿ ပညတ္တိဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဓမ္မစက္ကသုတ္တေ ပညတ္တိဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘တုလမတုလဉ္စာတိအာဒိဂါထာယ ကထံ ပညတ္တိဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တုလမတုလဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တုလီယတိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇီယတီတိ တုလံ၊ ကာမာဝစရကမ္မံ၊ နတ္ထိ တုလံ သဒိသံ အညံ လောကိယကမ္မံ အဿ မဟဂ္ဂတကမ္မဿာတိ အတုလံ၊ ရူပါရူပါဝစရကမ္မံ။ ပုနဗ္ဘဝံ သမ္ဘဝတိ ဧတေန သင်္ခါရေနာတိ သမ္ဘဝေါ၊ တံ သမ္ဘဝံ။ ပုနဗ္ဘဝံ သင်္ခရောတီတိ ဘဝသင်္ခါရော။ အဇ္ဈတ္တေ ဝိပဿနာဝသေန ရမတီတိ အဇ္ဈတ္တရတော။ သမထဝသေန သမာဓိယတီတိ သမာဟိတော။ အတ္တနိ သမ္ဘဝတီတိ အတ္တသမ္ဘဝေါ၊ တံ အတ္တသမ္ဘဝံ။ မုနိ သမ္ဗုဒ္ဓါ သမ္ဘဝံ ဘဝသင်္ခါရံ တုလဉ္စ အတုလဉ္စ အဝဿဇိ၊ အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော ကဝစံ အဘိန္ဒိ ဣဝ၊ ဧဝံ အတ္တသမ္ဘဝံ အဘိန္ဒိ ပဒါလယီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ မုနိ သမ္ဗုဒ္ဓါ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ ¶ ဒုက္ခာ အနတ္တာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ၊ နိဗ္ဗာနံ ပန နိစ္စံ သုခံ အသင်္ခတံ အဝိပရိဏာမဓမ္မ’’န္တိ တုလံ တုလယန္တော အတုလံ နိဗ္ဗာနံ ဒိသွာ သမ္ဘဝံ ဘဝသင်္ခါရံ အရိယမဂ္ဂေန အဝဿဇိ။ ကထံ အဝဿဇိ? သော ဟိ မုနိ ဝိပဿနာဝသေန အဇ္ဈတ္တရတော စ ဟုတွာ၊ သမထဝသေန ဥပစာရပ္ပနာသု သမာဟိတော စ ဟုတွာ ကဝစံ အဘိန္ဒိ ဣဝ၊ ဧဝံ အတ္တသမ္ဘဝံ အတ္တနိ သဉ္ဇာတံ ကိလေသံ အဘိန္ဒိ ပဒါလယိ၊ ကိလေသာဘာဝေန ကမ္မဉ္စ ဇဟီတိ ဂါထာတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝ’’န္တိ ပညတ္တိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ အဘိညာယ ပညာပနတော အဘိညာပညတ္တိ နာမ၊ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါယ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ ‘‘ဘဝသင်္ခါရမဝဿဇိ မုနီ’’တိ ပညတ္တိ သမုဒယဿ ပရိစ္စာဂဿ စ ပညာပနတော ပရိစ္စာဂပညတ္တိ နာမ၊ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ပရိညာပညတ္တိ နာမ၊ ‘‘အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော’’တိ ပညတ္တိ ကာယဂတာယ သတိယာ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ၊ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ ဌိတိယာ စ ပညာပနတော ဌိတိပညတ္တိ နာမ၊ ‘‘အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝတ္တသမ္ဘဝ’’န္တိ ပညတ္တိ စိတ္တဿ အဘိနိဗ္ဗိဒါယ စ ပညာပနတော အဘိနိဗ္ဗိဒါပညတ္တိ နာမ၊ သဗ္ဗညုတာယ ဥပါဒါနဿ စ ပညာပနတော ဥပါဒါနပညတ္တိ နာမ၊ အဝိဇ္ဇာဏ္ဍကောသာနံ ပဒါလနာယ စ ပညာပနတော ပဒါလပညတ္တိ နာမ၊ ‘‘ယထာဝုတ္တော ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထာဝုတ္တဿ ပညတ္တိပ္ပဘေဒဿ ¶ သမ္ဘဝတော ဘဂဝါ ယံ ‘‘တုလမတုလ’’န္တိအာဒိဂါထမာဟ၊ တထာသမ္ဘဝတော ယထာဝုတ္တာယ ဂါထာယ ယထာဝုတ္တော ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ။

‘‘တုလမတုလဉ္စာ’’တိအာဒိဂါထာယံ ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော။

‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ ယတောနိဒါနံ၊ ကာမေသု သော ဇန္တု ကထံ နမေယျ၊

ကာမာ ဟိ လောကေ သင်္ဂေါတိ ဉတွာ၊ တေသံ သတီမာ ဝိနယာယ သိက္ခေ’တိ။ –

ဂါထာယံ ပန ကထံ ပညတ္တိဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော အာရဒ္ဓဝိပဿကော ဇန္တု ယတောနိဒါနံ သဗ္ဗံ တေဘူမကံ ¶ ဟေတုဖလံ ဒုက္ခံ အဒ္ဒက္ခိ၊ သော အာရဒ္ဓဝိပဿကော ဇန္တု ကာမေသု ကထံ နမေယျ နမေတုံ နာရဟတိ။ ကာမာ လောကေ ‘‘သင်္ဂေါ’’တိ ဟိ ယသ္မာ ပဿိတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ နမေတုံ နာရဟတိ၊ ဣတိ ဧတံ ဒုက္ခဘာဝံ ဒုက္ခဟေတုဘာဝံ ဉတွာ တေသံ ကာမာနံ ဝိနယာယ ဝူပသမာယ သတိမာ ကာယဂတာသတိသမ္ပန္နော တီဏိ သိက္ခာနိ သိက္ခေ သိက္ခေယျာတိ ဂါထာတ္ထော သင်္ခေပေန ဝိညာတဗ္ဗော။ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၁) ပန ဝိတ္ထာရေန သံဝဏ္ဏိတော။

‘‘ယော ဒုက္ခ’’န္တိ ပညတ္တိ ဒုက္ခဿ ဝေဝစနဿ စ ပရိညာယ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ၊ ပရိညာပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ယတောနိဒါန’’န္တိ ပညတ္တိ သမုဒယဿ ပဘဝဿ စ ပဟာနဿ စ ပညာပနတော ပဘဝပညတ္တိ စေဝ ပဟာနပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘အဒ္ဒက္ခီ’’တိ ပညတ္တိ ဉာဏစက္ခုဿ ဝေဝစနဿ စ ပဋိဝေဓဿ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ စေဝ ပဋိဝေဓပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ကာမေသု သော ဇန္တု ကထံ နမေယျာ’’တိ ပညတ္တိ ကာမတဏှာယ ဝေဝစနဿ စ အနဘိနိဝိသဿ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ စေဝ အနဘိနိဝေသပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ကာမာ ဟိ လောကေ သင်္ဂေါတိ ဉတွာ’’တိ ပညတ္တိ ကာမာနံ ပစ္စတ္ထိကတော ဒဿနဿ စ ပညာပနတော ဒဿနပညတ္တိ နာမ။ ကာမာ ဟိ အနတ္ထဇာနနတော ပစ္စတ္ထိကသဒိသာ။

‘‘ကီဒိသာ ဟုတွာ အနတ္ထဇနကာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကာမာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာမာ ရာဂဂ္ဂိအာဒီဟိ အန္တောဒယှနတော အင်္ဂါရကာသူပမာ စ၊ ပူတိဘာဝါပဇ္ဇနတော မံသပေသူပမာ စ၊ ဗဟိ အညေန ဒယှနတော ပါဝကကပ္ပာ ဇလိတဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမာ စ၊ ပတိဋ္ဌာနာဘာဝတော ပပါတူပမာ စ၊ ဝိသသဒိသေဟိ ဒေါသာဒီဟိ ပရဟိံသနတော ဥရဂေါပမာ စ။ ‘‘တေသံ သတီမာ’’တိ ပညတ္တိ ပဟာနာယ အပစယဿ စ ပညာပနတော အပစယပညတ္တိ နာမ၊ ကာယဂတာယ သတိယာ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော ¶ နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ စ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဝိနယာယ သိက္ခေ’’တိ ပညတ္တိရာဂဝိနယဿ ဒေါသဝိနယဿ မောဟဝိနယဿ ပဋိဝေဓဿ စ ပညာပနတော ပဋိဝေဓပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဇန္တူ’’တိ ပညတ္တိ ယောဂိဿ ဝေဝစနဿ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ နာမ။

‘‘ဇန္တူတိ သာမညသတ္တဝါစကော သဒ္ဒေါ ကသ္မာ ယောဂိဝါစကောတိ ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒါ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယောဂီ ယဒါ ယသ္မိံ ကာလေ ¶ ကာမာ သင်္ဂေါတိ ပဇာနာတိ၊ တဒါ တသ္မိံ ကာလေ သော ယောဂီ ကာမာနံ အနုပ္ပာဒါယ ကုသလေ ဓမ္မေ ကာယဂတာသတိအာဒီဟိ ဥပ္ပာဒယတိ၊ သော ကုသလေ ဓမ္မေ ဥပ္ပာဒေန္တော ယောဂီ အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒါယ ဝါယမတိ ကုသလဝီရိယံ ကရောတိ၊ တသ္မာ ယောဂီဝါစကော ဇန္တုသဒ္ဒေါတိ ဝိညာတဗ္ဗော။ ‘‘ဇန္တူ’’တိ အယံ ပညတ္တိ အပ္ပတ္တဿ ကုသလဿ ဈာနဓမ္မာဒိကဿ ပတ္တိယာ ဝါယာမဿ စ ပညာပနတော ဝါယာမပညတ္တိ နာမ၊ ဩရမတ္တိကာယ အသန္တုဋ္ဌိယာ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ။ ‘‘သော အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒါယ ဝါယမတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ဝါယာမပညတ္တိ၊ ‘‘ဟေတုသော ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ ဝါယမတီတိ ပညတ္တိ ကတမာ ပညတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သော ဥပ္ပန္နာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တသ္မိံ ‘‘အနုပ္ပန္နာန’’န္တိအာဒိမှိ။ ‘‘သော ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ ဝါယမတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ ဘာဝနာယ အပ္ပမာဒဿ စ ပညာပနတော အပ္ပမာဒပညတ္တိ နာမ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယဿ နိက္ခေပဿ စ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ၊ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာရက္ခဿ စ ပညာပနတော အာရက္ခပညတ္တိ နာမ၊ အဓိစိတ္တသိက္ခာယ ဌိတိယာ စ ပညာပနတော ဌိတိပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ကေန ယထာဝုတ္တပ္ပကာရော ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ ယတောနိဒါန’’န္တိအာဒိဂါထာယ ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော။

‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော၊ ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဒိဿတိ၊

ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော၊ တမသာ ပရိဝါရိတော၊

အဿိရီ ဝိယ ခါယတိ၊ ပဿတော နတ္ထိ ကိဉ္စနန္တိ။ –

ဂါထာယံ ပန ကထံ ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မောဟသမ္ဗန္ဓနောတိ မောဟဟေတုကေဟိ သံယောဇနေဟိ သမ္ဗန္ဓော။ လောကောတိ အပ္ပဟီနသံယောဇနော သတ္တလောကော။ ဘဗ္ဗရူပေါဝ ¶ ဒိဿတီတိ အဘဗ္ဗောပိ အတ္တာ ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဘဗ္ဗဇာတိကော ဝိယ ဗာလာနံ အဝိပဿကာနံ ဒိဿတိ။ ဥပဓိဗန္ဓနောတိ ကိလေသူပဓီဟိ ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ ယု-ပစ္စယော ဟိ ကမ္မတ္ထေ ဝိဟိတော။ ဥပဓီသု ဝါ ကိလေသာနံ ဗန္ဓနံ ယဿ ဗာလဿာတိ ဥပဓိဗန္ဓနော။ ဒွေ အဝဍ္ဎိယော လာတိ ဂဏှာတီတိ ဗာလော။ တမသာ သမ္မောဟေန ပရိဝါရိတော ပဋိစ္ဆာဒိတော ပဏ္ဍိတာနံ ဝိပဿကာနံ အဿိရီ ဝိယ သိရီဝိရဟိတော ဝိယ ခါယတိ ¶ ဥပဋ္ဌာတိ။ ပဿတော ပညာစက္ခုနာ ပဿန္တဿ ပဏ္ဍိတဿ ကိဉ္စနံ နတ္ထီတိ သင်္ခေပတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော’’တိ ပညတ္တိ မောဟသီသေန ဂဟိတာနံ ဝိပလ္လာသာနံ ဒေသနာယ ပညာပနတော ဒေသနာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဒိဿတီ’’တိ ပညတ္တိ လောကဿ ဝိပရီတဿ ဝိပရီတာကာရေန ဥပဋ္ဌဟန္တဿ ပညာပနတော ဝိပရီတပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပညတ္တိ ပါပကာနံ ဣစ္ဆာဝစရာနံ ပဘဝဿ ပညာပနတော ပဘဝပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပညတ္တိ ပရိယုဋ္ဌာနာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဗန္ဓနကိစ္စဿ ပညာပနတော ကိစ္စပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပညတ္တိ ကိလေသာနံ ဗန္ဓနဗလမူဟနဗလာနံ ပညာပနတော ဗလပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပညတ္တိ သင်္ခါရာနံ ဝိရုဟနာယ ပညာပနတော ဝိရုဟနာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘တမသာ ပရိဝါရိတော’’တိ ပညတ္တိ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရဿ ဒေသနာယ ပညာပနတော ဒေသနာပညတ္တိ နာမ၊ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရဿ ဝေဝစနဿ စ ပညာပနတော ဝေဝစနပညတ္တိ နာမ။ ‘‘အဿိရီ ဝိယ ခါယတီ’’တိ ပညတ္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ဒဿနကိရိယာယ ပညာပနတော ဒဿနပညတ္တိ နာမ။ ‘‘အဿိရီ ဝိယ ခါယတီ’’တိ ပညတ္တိ ပညာစက္ခုဿ နိက္ခေပဿ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ပဿတော နတ္ထိ ကိဉ္စန’’န္တိ ပညတ္တိ သတ္တာနံ အရိယာနံ ပဋိဝေဓဿ ပညာပနတော ပဋိဝေဓပညတ္တိ နာမ။

‘‘ကတမံ ကိဉ္စန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ရာဂေါ ကိဉ္စန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယထာဝုတ္တော ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ ကထံ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာဝုတ္တဿ ပညတ္တိပ္ပဘေဒဿ သမ္ဘဝတော ဘဂဝါ ယံ ‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော’’တိအာဒိမာဟ၊ တထာသမ္ဘဝတော တာယ ဂါထာယ ယထာဝုတ္တော ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ ဂါထာနုသာရေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော။

‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော’’တိအာဒိဂါထာယ ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဇာတ’န္တိအာဒိပါဌဿ ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ ကထံ ဝိဘတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အတ္ထိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပါဠိမာဟ။ ‘‘သာ ပန ပါဠိ ကိမတ္ထံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယျ? ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ နိဗ္ဗာနံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘အတ္ထိ နိဗ္ဗာန’’န္တိ ¶ ဝစနံ သသဝိသာဏဝစနံ ဝိယ အနတ္ထံ၊ ဝေါဟာရမတ္တမေတန္တိ ဝဒန္တာနံ မိစ္ဆာဝါဒံ ဘဉ္ဇိတုံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ကုတောစိပိ ¶ အဇာတတ္တာ အဘူတတ္တာ အဇာတံ အဘူတံ။ ပစ္စယေဟိ အကတတ္တာ အကတံ။ သင်္ခတာဘာဝတော အသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနံ အတ္ထိ။ ဧတံ အဇာတာဒိကံ နိဗ္ဗာနံ နော စေ အဘဝိဿ၊ ဧဝံ သတိ နိဿရဏံ န ပညာယေထ၊ နိဗ္ဗာနဿ စ အရိယမဂ္ဂဖလာနံ အာရမ္မဏတ္တာ၊ မဂ္ဂဖလာနဉ္စ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္ဒနတော ပဋိပ္ပဿမ္ဘနတော၊ သမုစ္ဆိန္ဒနေန စ တိဝိဓဿ ဝဋ္ဋဿ အပဝဋ္ဋနတော အဇာတာဒိကံ နိဗ္ဗာနံ အတ္ထိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဇာတံ…ပေ… အသင်္ခတ’’န္တိ အယံ ပညတ္တိ နိဗ္ဗာနဿ ဒေသနာပညတ္တိ စ နိဗ္ဗာနဿ ဝေဝစနပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘နယိဓ ဇာတဿ…ပေ… ပညာယေထာ’’တိ အယံ ပညတ္တိ သင်္ခတဿ ဝေဝစနပညတ္တိ စ သင်္ခတဿ ဥပနယနပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ယသ္မာ စ…ပေ… အသင်္ခတ’’န္တိ အယံ ပညတ္တိ နိဗ္ဗာနဿ ဝေဝစနပညတ္တိ စ နိဗ္ဗာနဿ ဇောတနာပညတ္တိ စ ဟောတိ။ ‘‘ယသ္မာ ဇာတဿ…ပေ… ပညာယတီ’’တိ အယံ ပညတ္တိ နိဗ္ဗာနဿ ဝေဝစနပညတ္တိ စ မဂ္ဂဿ သံသာရတော နိယျာနိကပညတ္တိ စ နိဿရဏပညတ္တိ စ ဟောတီတိ ပညတ္တိဝိသေသော ပဏ္ဍိတေဟိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယထာဝုတ္တော နိဗ္ဗာနဿ ပညတ္တိပ္ပဘေဒေါ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေနာဟ အာယသ္မာ’’တိအာဒျာနုသန္ဓျာဒိအတ္ထော စေဝ ‘‘နိယုတ္တော ပညတ္တိဟာရော’’တိ အနုသန္ဓျာဒိအတ္ထော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၄၂။ ယေန ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေန ပညတ္တိယော ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဩတရဏော ဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ¶ ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဩတရဏော ဟာရော ဩတရဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ယော စ ပဋိစ္စုပ္ပာဒေါ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဩတရဏော ဟာရော ဩတရဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

တတ္ထ ပါဌေ ‘‘ကတမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒယော နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ နိဒ္ဓါရိတေဟိ ဓမ္မေဟိ ဩတရတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမသ္မိံ ပါဌေ ဣမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒယော နိဒ္ဓါရေတွာ ဣမေဟိ နိဒ္ဓါရိတေဟိ ဓမ္မေဟိ ဩတရတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥဒ္ဓန္တိ ကာမဓာတုတော ဥဒ္ဓံ ဥပရိဘာဂေ ပဝတ္တာယ ရူပဓာတုအရူပဓာတုယာ။ အဓောတိ ရူပဓာတုတော ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ပဝတ္တာယ ကာမဓာတုယာ။ သဗ္ဗဓီတိ သဗ္ဗသ္မိံ ကာမရူပအရူပဓာတုမှိ။ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန အပ္ပဝတ္တနတော ဝိပ္ပမုတ္တော အသေက္ခော။ အယံ သေက္ခော ဒဿနမဂ္ဂေန သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ သမုဂ္ဃာတတ္တာ ‘‘အဟံ အသ္မီ’’တိ အနာနုပဿီ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ သေက္ခာယ ဝိမုတ္တိယာ စေဝ အသေက္ခာယ ဝိမုတ္တိယာ စ သေက္ခော စေဝ အသေက္ခော စ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ ဩဃံ အပုနဗ္ဘဝါယ ဝိမုတ္တော ဥဒတာရီတိ ဂါထာတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

တသ္မိံ ဂါထာပါဌေ ‘‘ကတမေ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ ဩတရတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဥဒ္ဓန္တိ ရူပဓာတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓန္တိ မနုဿလောကတော ဥဒ္ဓံ စာတုမဟာရာဇိကာဒယောပိ ဂဟိတာတိ အတ္ထသမ္ဘဝတော တံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘ရူပဓာတု အရူပဓာတူ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဓောတိ မနုဿဘဝတော အဓော စတ္တာရော အပါယဘူမိယော စ ဂဟိတာတိ အတ္ထသမ္ဘဝတော တံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘ကာမဓာတူ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗဓီတိ စတုဘူမိကေတိ အတ္ထသမ္ဘဝတော ‘‘တေဓာတုကေ’’တိ ဝုတ္တံ။ အယံ အသေက္ခာ ဝိမုတ္တီတိ ဝိမုတ္တဿ အသေက္ခဿ ယာ ဝိရာဂတာ အတ္ထိ၊ အယမ္ပိ ဝိရာဂတာ အသေက္ခဖလဝိမုတ္တိ။ ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိ ပါဌေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ အယံ အသေက္ခာ ဝိမုတ္တိ နိဒ္ဓါရိတာတိ အတ္ထော။ နိဒ္ဓါရိတာယ အသေက္ခာယ ဝိမုတ္တိယာ ယာနိ သဒ္ဓါဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ¶ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဘဝန္တိ။ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဩတရဏာ ဣန္ဒြိယေဟိ ဝိမုတ္တိယာ ဩတရဏာ နာမ ပဝေသနာ နာမ။

တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဝိဇ္ဇာယ ဥပကာရကတ္တာ၊ ပညာပဒဋ္ဌာနတ္တာ ဝါ ဝိဇ္ဇာ ဘဝန္တိ။ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ တာဒိသာယ ဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပာဒါ ဥပ္ပာဒဟေတုတော ¶ အဝိဇ္ဇာနိရောဓော အဝိဇ္ဇာယ နိရောဓော ဟောတိ…ပေ… ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတိ၊ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဩတရဏာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေဟိ ဩတရဏာ နာမ။

တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာနိ သဒ္ဓါဝီရိယေဟိ သီလသမ္ဘဝတော၊ သတိယာ စ ပညာနုဝတ္တကတ္တာ။ သေသာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိ ပါဌေ နိဒ္ဓါရေတွာ ဩတရဏာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘အယံ အဟသ္မီတိ အနာနုပဿီ’’တိ ပါဌေ ‘‘ကတမေ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ ဩတရဏေဟိ ဩတရတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယံ အဟသ္မီတိ အနာနုပဿီတိ အယံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော အယံ သေက္ခော ‘‘အဟမသ္မီ’’တိ နာနုပဿီ၊ တဿ သေက္ခဿ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ယော သမုဂ္ဃာတော အတ္ထိ၊ ယာ သမုဂ္ဃာတသင်္ခါတာ သမုဂ္ဃာတဝိမုတ္တိ သေက္ခာ ဝိမုတ္တိ ဟောတိ၊ တဿာ သေက္ခာယ ဝိမုတ္တိယာ ယာနိ သဒ္ဓါဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ တာနိယေဝ သေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဘဝန္တိ။ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဩတရဏာ ဣန္ဒြိယေဟိ ဩတရဏာ နာမ။ သေသာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၃။ ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော’’တိအာဒိဂါထာယံ ဩတရဏာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘နိဿိတဿ စလိတ’’န္တိအာဒိပါဌေ ‘‘ကတမေ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ ဩတရတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိဿိတဿ စလိတံ၊ အနိဿိတဿ စလိတံ နတ္ထီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိဿိတဿ ပုဂ္ဂလဿ စလိတံ စလနံ အတ္ထိ၊ အနိဿိတဿ ပုဂ္ဂလဿ စလိတံ စလနံ နတ္ထိ။ စလိတေ စလနေ အသတိ ပဿဒ္ဓိ ဘဝတိ၊ ပဿဒ္ဓိယာ သတိ ဝိဇ္ဇမာနာယ နတိ န ဟောတိ၊ နတိယာ အသတိ အဝိဇ္ဇမာနာယ အာဂတိဂတိ န ဟောတိ၊ အာဂတိဂတိယာ အသတိ အဝိဇ္ဇမာနာယ စုတူပပါတော န ဟောတိ၊ စုတူပပါတေ အသတိ အဝိဇ္ဇမာနေ ဣဓ ဆသု အဇ္ဈတ္တိကာယတနေသု အတ္တာနံ နေဝ ပဿတိ၊ ဟုရံ ဝါ ဆသု ဗာဟိရာယတနေသု အတ္တာနံ န ပဿတိ၊ ဥဘယံ အန္တရေန ဝဇ္ဇေတွာ ဖဿာဒိသမုဒါယေသု ဓမ္မေသု အတ္တာနံ န ပဿတိ၊ ဧသောဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ’’တိအာဒိကော ဒုက္ခဿ အန္တော အဝသာနံ ကရောတီတိ အတ္ထော။

နိဿိတဿ ¶ စလိတန္တိ ဧတ္ထ ‘‘နိဿယော ကတိဝိဓော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိဿိတဿ စလိတန္တိ နိဿယော နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဒုဝိဓေသု တဏှာနိဿယဒိဋ္ဌိနိဿယေသု ¶ ယာ စေတနာ ရတ္တဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဒ္ဓါရိတာ၊ အယံ စေတနာဓမ္မော တဏှာနိဿယော နာမ။ ယာ စေတနာ မူဠှဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဒ္ဓါရိတာ။ အယံ စေတနာဓမ္မော ဒိဋ္ဌိနိဿယော နာမ။ သာ ဒုဝိဓာ စေတနာ ပန သင်္ခါရာ နာမ။ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ…ပေ… သဗ္ဗော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ နိဒ္ဓါရိတော။ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဩတရဏာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေဟိ ဩတရဏာ နာမ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ တဏှာနိဿယဒိဋ္ဌိနိဿယေ ယာ ဝေဒနာ ရတ္တဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဒ္ဓါရိတာ၊ အယံ သုခါ ဝေဒနာ။ ယာ စေတနာ သမ္မူဠှဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဒ္ဓါရိတာ၊ အယံ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ ယေဘုယျေန သေသာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၄။ ‘‘နိဿိတဿ စလိတ’’န္တိအာဒိပါဌေ ဩတရဏာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ။

‘‘ယေ ကေစိ သောကာ ပရိဒေဝိတာ ဝါ…ပေ…

ပိယံ န ကယိရာထ ကုဟိဉ္စိ လောကေ’’တိ။ –

ဂါထာပါဌေ ‘‘ကတမေ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ ဩတရတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယေ ကေစိ သောကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေ ကေစိ သောကာ ဝါ ယာ ကာစိ ပရိဒေဝိတာ ဝါ အနေကရူပါ ယာ ကာစိ ဒုက္ခာ ဝါ လောကသ္မိံ သမ္ဘဝန္တိ။ ဧတေ သောကာဒယော ပိယံ ပဋိစ္စ ပဘဝန္တိ၊ ပိယေ အသန္တေ ဧတေ သောကာဒယော န ဘဝန္တိ။ တသ္မာ ပိယေ အသန္တေ သောကာဒီနံ အဘာဝတော ယေသံ ဝီတသောကာနံ ကုဟိဉ္စိ လောကေပိ နတ္ထိ၊ တေ ဝီတသောကာ သုခိနော ဘဝန္တိ။ တသ္မာ ဝီတသောကာနံ သုခသမ္ပန္နတ္တာ အသောကံ ဝိရဇံ ပတ္ထယာနော သပ္ပုရိသော ကုဟိဉ္စိ လောကေ ပိယံ န ကယိရာထာတိ ဂါထာတ္ထော။

‘‘ယေ ကေစိ သောကာ ပရိဒေဝိတာ ဝါ၊ ဒုက္ခာ စ လောကသ္မိမနေကရူပါ ပိယံ ပဋိစ္စ ပဘဝန္တိ ဧတေ’’တိ ဧတ္ထ ပါဌေ ယာ ဝေဒနာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ အယံ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ သေသာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘ယေ ကေစိ သောကာ’’တိအာဒိဂါထာပါဌေ ဩတရဏာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ ¶ ၊ ‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိအာဒိဂါထာပါဌေ ‘‘ကတမေ ¶ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ ဩတရတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿံ ဂါထာယံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ ‘‘ပီတိမနော ဟောတီ’’တိ ပါဌေ ယာ ပီတိမနတာ ဝုတ္တာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ အယံ ပီတိမနတာ အနုနယော ဟောတိ။ ‘‘သလ္လဝိဒ္ဓါဝ ရုပ္ပတီ’’တိ ပါဌေ ယံ ရုပ္ပနံ အာဟ၊ ဣဒံ ရုပ္ပနံ ပဋိဃံ ဟောတိ၊ အနုနယော စ ပဋိဃဉ္စ နိဒ္ဓါရိတာတိ အတ္ထော။

‘‘အနုနယေ စ ပဋိဃေ စ နိဒ္ဓါရိတေ ကတမော ဓမ္မော နိဒ္ဓါရိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အနုနယော ပဋိဃဉ္စ ပန တဏှာပက္ခော’’တိ ဝုတ္တံ။ တဏှာပက္ခောတိ တဏှာပက္ခတ္တာ တဏှာ နိဒ္ဓါရိတာ။ ‘‘အနုနယော တဏှာပက္ခော ဟောတု၊ ပဋိဃံ ပန တဏှာပက္ခံ န သိယာ’’တိ စေ ဝဒေယျ? ပဋိဃဿ အတ္တသိနေဟဝသေန ပဝတ္တနတော ပဋိဃမ္ပိ တဏှာပက္ခံ ဟောတိ။ ‘‘တဏှာယ နိဒ္ဓါရိတာယ ကတမော နိဒ္ဓါရိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တဏှာယ စ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒသန္နံ ရူပါယတနာနံ တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနတ္တာ ဒသ ရူပါနိ အာယတနာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ။ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဩတရဏာ အာယတနေဟိ ဩတရဏာ နာမ။ သုတ္တေ အာဂတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒယော တေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန နယေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ သုတ္တတ္ထမုခေန ဝါ နိဒ္ဓါရိတာ၊ တေန…ပေ… နယေန နိဒ္ဓါရိတေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒီသု ယော သံဝဏ္ဏနာနယဝိသေသော တဒတ္ထဝါစကဝသေန ဝါ တဒတ္ထဉာပကဝသေန ဝါ ဩတရတိ ပဝိသတိ သမောသရတိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာနယဝိသေသော ဩတရဏော ဟာရော နာမာတိ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သေသေသုပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဩတရဏာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ‘‘တေနာဟ အာယသ္မာ’’တိအာဒျာနုသန္ဓျာဒိအတ္ထော စေဝ ‘‘နိယုတ္တော ဩတရဏော ဟာရော’’တိ အနုသန္ဓျာဒိအတ္ထော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ ဩတရဏဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၄၅။ ယေန ¶ ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဩတရဏဟာရဝိဘင်္ဂေန ဩတရေတဗ္ဗာ သုတ္တတ္ထာ ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော သောဓနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော သောဓနော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သောဓနော ဟာရော သောဓနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဝိဿဇ္ဇိတမှိ ပဉှေ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ယထာ အာယသ္မာ အဇိတော’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သောဓနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ကထံ တတ္ထ ပဉှေ သောဓနော ဟာရော ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ အာယသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ယေန ပကာရေန အာယသ္မာ အဇိတော ပါရာယနေ ဘဂဝန္တံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ တထာ တေန ပကာရေန ဝိဿဇ္ဇိတမှိ ပဉှေ အယံ သောဓနော ဟာရော ဝိညာတဗ္ဗောတိ။ ‘‘နိယမေတွာ ဝိဘဇေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ နိယမေတွာ ဝိဘဇိတုံ ‘‘ကေနဿူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂါထာတ္ထော ဝုတ္တောဝ။

‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော၊ ကေနဿု နပ္ပကာသတိ၊

ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသိ၊ ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။ –

‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော၊ (အဇိတာတိ ဘဂဝါ၊)

ဇပ္ပာဘိလေပနံ ဗြူမိ၊ ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။ –

ဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တဂါထာယဉ္စာတိ ဣမာသု ဒွီသု ဂါထာသု ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ပဉှေ ပုစ္ဆိတေ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဘဂဝါ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဒံ တဒတ္ထေ အညာဏသံသယာဒိမလာနံ အပနယနေန သောဓေတိ။ တဒတ္ထေ ဟိ ဝိဿဇ္ဇိတေ အညာဏသံသယာဒီနံ အဘာဝတော အတ္ထော သောဓိတော နာမ၊ အတ္ထေ စ သောဓိတေ ပဒမ္ပိ သောဓိတံယေဝ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘တဒတ္ထဿ ဝိဿဇ္ဇနတော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၅)၊ ဋီကာယဉ္စ ‘‘တဗ္ဗိသယအညာဏသံသယာဒိမလာပနယနေန သောဓေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နော စ အာရမ္ဘန္တိ ပုစ္ဆိတုံ အာရဘိတဗ္ဗံ ¶ သဗ္ဗဂါထာပဒံ၊ ဂါထာတ္ထံ ဝါ၊ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတဿ သဗ္ဗဿ အတ္ထဿ ဝိဿဇ္ဇနဝသေန အပရိယောသိတတ္တာ ¶ ဘဂဝါ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ဧတ္တကေနေဝ ပဒေန သောဓေတိ။ သေသေသုပိ ဧသ နယော။

‘‘ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ဣမိနာ ပဒေန ပဉှေ ပုစ္ဆိတေ ‘‘ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ပဒေန ဘဂဝတာ အာရမ္ဘော ဉာတုံ ဣစ္ဆိတော အတ္ထော သုဒ္ဓါ သောဓိတော ဟောတိ။ သေသဂါထာသုပိ ဧသေဝ နယော။

ယတ္ထ ပဉှေ ဧဝံ နိရဝသေသဝိဿဇ္ဇနဝသေန အာရမ္ဘော သုဒ္ဓါ သောဓိတော ဘဝတိ၊ သော ပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော သောဓိတော ဘဝတိ။ ယတ္ထ ပဉှေ ဧဝံ နိရဝသေသဝိဿဇ္ဇနဝသေန အာရမ္ဘော ယာဝ အသုဒ္ဓါ အသောဓိတော ဘဝတိ၊ တာဝ သော ပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော သောဓိတော န ဘဝတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒျာနုသန္ဓျာဒျတ္ထော စေဝ ‘‘နိယုတ္တော သောဓနော ဟာရော’’တိ အနုသန္ဓျာဒျတ္ထော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ သောဓနဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၁၄။ အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၄၆။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိဘင်္ဂေန ပဉှာဒယော သောဓိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပဋိနိဒ္ဒေသတော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဧကတ္တတာယ ဓမ္မာ၊ ယေပိ စ ဝေမတ္တတာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ယေ တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တထာ တေ ဓာရယိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယေ ¶ ဓမ္မာ သုတ္တေသု ဧကတ္တတာယ စ ဝေမတ္တတာယ စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေ ဓမ္မာ ကိံ ပန တထေဝ ဓာရယိတဗ္ဗာ ¶ ၊ ဥဒါဟု အညထာပိ ဝိကပ္ပယိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယေ တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု သုတ္တန္တေသု ယေ ဒုက္ခသစ္စာဒယော ဓမ္မာ ဧကတ္တတာယ စ ဝေမတ္တတာယ စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေ ဒုက္ခသစ္စာဒယော ဓမ္မာ တထာ ဧကတ္တတာယ စ ဝေမတ္တတာယ စ ဓာရယိတဗ္ဗာ ဥပလက္ခိတဗ္ဗာ၊ န အညထာ ဝိကပ္ပယိတဗ္ဗာ။

‘‘သာမညကပ္ပနာယ ဝေါဟာရဘာဝေန အနဝဋ္ဌာနတော ကတမာ ဧကတ္တတာ၊ ကတမာ ဝေမတ္တတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုက္ခန္တိ ဧကတ္တတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ခန္တိ ဇာတိအာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ ဒုက္ခသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဒုက္ခသာမညတာ ဒုက္ခဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခ’’န္တိ ပုစ္ဆိတာ ‘‘ဇာတိ ဒုက္ခာ၊ ဇရာ ဒုက္ခာ…ပေ။။။ ဝိညာဏံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဇာတိအာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ဒုက္ခဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဒုက္ခဝိသေသတာ ဒုက္ခဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။ တတ္ထာတိ ယေ ဒုက္ခာဒယော ဓမ္မာ သုတ္တေ ဝုတ္တာ၊ တတ္ထ တေသု ဒုက္ခာဒီသု အတ္ထေသု။

ဒုက္ခသမုဒယောတိ ‘‘တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ’’တိ ဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ သမုဒယသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သမုဒယသာမညတာ သမုဒယဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော သမုဒယော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယာယံ တဏှာ…ပေ… ဝိဘဝတဏှာ’’တိ ဝိသေသံ အပေက္ခိတွာ ယာ သမုဒယဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သမုဒယဝိသေသတာ သမုဒယဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။

ဒုက္ခနိရောဓောတိ ‘‘တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓော’’တိ ဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ နိရောဓသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ နိရောဓသာမညတာ နိရောဓဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယော တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓော စာဂေါ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ မုတ္တိ အနာလယော’’တိ ဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ နိရောဓဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ နိရောဓဝိသေသတာ နိရောဓဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။

ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ? ပဋိပဒါတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ နိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ နိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါသာမညတာ မဂ္ဂဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ¶ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အယမေဝ အရိယော…ပေ… သမ္မာသမာဓီ’’တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ဝိသေသဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိသေသဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒတာ မဂ္ဂဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။

မဂ္ဂေါတိ နိရယဂါမိမဂ္ဂါဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ သာမညမဂ္ဂတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သာမညမဂ္ဂတာ ¶ မဂ္ဂဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော မဂ္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘နိရယဂါမီ မဂ္ဂေါ…ပေ… နိဗ္ဗာနဂါမီ မဂ္ဂေါ’’တိ နိရယဂါမိမဂ္ဂါဒိဝိသေသံ အပေက္ခိတွာ ယာ ဝိသေသမဂ္ဂတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိသေသမဂ္ဂတာ မဂ္ဂဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။

နိရောဓောတိ ပဋိသင်္ခါနိရောဓာဒိဝိသေသံ အနပေက္ခိတွာ ယာ သာမညနိရောဓတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သာမညနိရောဓတာ နိရောဓဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော နိရောဓော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ပဋိသင်္ခါနိရောဓော…ပေ… သဗ္ဗကိလေသနိရောဓော’’တိ ပဋိသင်္ခါနိရောဓာဒိဝိသေသံ အပေက္ခိတွာ ယာ ဝိသေသနိရောဓတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိသေသနိရောဓတာ နိရောဓဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။

ရူပန္တိ စာတုမဟာဘူတိကာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ သာမညရူပတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သာမညရူပတာ ရူပဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ရူပ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘စာတုမဟာဘူတိကံ…ပေ… ဝါယောဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတီ’’တိ စာတုမဟာဘူတိကာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ဝိသေသရူပတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိသေသရူပတာ ရူပဿ ဝေမတ္တတာ နာမ။

၄၈။ အဝိဇ္ဇာတိ ဒုက္ခေအညာဏာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ အဝိဇ္ဇာသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ အဝိဇ္ဇာသာမညတာ အဝိဇ္ဇာယ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ အဝိဇ္ဇာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏံ၊ ဒုက္ခသမုဒယေ အညာဏံ…ပေ… အဝိဇ္ဇာလင်္ဃီ မောဟော အကုသလမူလ’’န္တိ ဒုက္ခေအညာဏာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ အဝိဇ္ဇာဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ အဝိဇ္ဇာဝိသေသတာ အဝိဇ္ဇာယ ဝေမတ္တတာ နာမ။

ဝိဇ္ဇာတိ ဒုက္ခေဉာဏာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ ဝိဇ္ဇာသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိဇ္ဇာသာမညတာ ဝိဇ္ဇာယ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဝိဇ္ဇာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခသမုဒယေ ဉာဏံ…ပေ… ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ မဂ္ဂင်္ဂံ မဂ္ဂပရိယာပန္န’’န္တိ ဒုက္ခေဉာဏာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ¶ ဝိဇ္ဇာဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိဇ္ဇာဝိသေသတာ ဝိဇ္ဇာယ ဝေမတ္တတာ နာမ။

သမာပတ္တီတိ သညာသမာပတျာဒိဝိသေသံ အနပေက္ခိတွာ ယာ သာမညသမာပတ္တိတာ ဝုတ္တာ၊ သာ သာမညသမာပတ္တိတာ သမာပတ္တိယာ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ သမာပတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သညာသမာပတ္တိ အသညာသမာပတ္တိ…ပေ… နိရောဓသမာပတ္တီ’’တိ သညာသမာပတျာဒိဝိသေသံ အပေက္ခိတွာ ယာ ဝိသေသသမာပတ္တိတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဝိသေသသမာပတ္တိတာ သမာပတ္တိယာ ဝေမတ္တတာ နာမ။

ဈာယီတိ ¶ သေက္ခဈာယီအာဒိဝိသေသံ အနပေက္ခိတွာ ယာ ဈာယီသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ ဈာယီသာမညတာ ဈာယိနော ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဈာယီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အတ္ထိ သေက္ခော ဈာယီ၊ အတ္ထိ အသေက္ခော ဈာယီ…ပေ… ပညုတ္တရော ဈာယီ’’တိ သေက္ခဈာယီအသေက္ခဈာယီအာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ဈာယီဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ဈာယီဝိသေသတာ ဈာယိနော ဝေမတ္တတာ နာမ။

သမာဓီတိ သရဏသမာဓျာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ သမာဓိသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သမာဓိသာမညတာ သမာဓိနော ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော သမာဓီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သရဏော သမာဓိ၊ အရဏော သမာဓိ…ပေ… မိစ္ဆာသမာဓိ၊ သမ္မာသမာဓီ’’တိ သရဏသမာဓျာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ သမာဓိဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ သမာဓိဝိသေသတာ သမာဓိနော ဝေမတ္တတာ နာမ။

ပဋိပဒါတိ အာဂါဠှပဋိပဒါဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ ပဋိပဒါသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ အယံ ပဋိပဒါသာမညတာ ပဋိပဒါယ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ပဋိပဒါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာဂါဠှပဋိပဒါ၊ နိဇ္ဈာမပဋိပဒါ…ပေ… သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ’’တိ အာဂါဠှပဋိပဒါဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ပဋိပဒါဝိသေသတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ပဋိပဒါဝိသေသတာ ပဋိပဒါယ ဝေမတ္တတာ နာမ။

ကာယောတိ နာမကာယာဒိဝိသေသမနပေက္ခိတွာ ယာ ကာယသာမညတာ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ကာယသာမညတာ ကာယဿ ဧကတ္တတာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော ကာယော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘နာမကာယော ရူပကာယော…ပေ… အယံ နာမကာယော’’တိ နာမကာယာဒိဝိသေသမပေက္ခိတွာ ယာ ကာယဝိသေသတာ ¶ ဝုတ္တာ၊ သာ အယံ ကာယဝိသေသတာ ကာယဿ ဝေမတ္တတာ နာမာတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ပဒတ္ထာဒိကော ဝိသေသော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၇) ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တော။

ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဒုက္ခသမုဒယာဒိကဿ ဓမ္မဿ ဧကတ္တတာဒိလက္ခဏံ နိဂမနဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ယော ဓမ္မော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝန္တိ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တေန ‘‘ဒုက္ခန္တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခံ? ဇာတိ ဒုက္ခာ၊ ဇရာ ဒုက္ခာ’’တိအာဒိဝစနေန။ ယော ဓမ္မောတိ ယော ကောစိ ဇာတိဇရာဗျာဓျာဒိဝိသေသဓမ္မော။ ယဿ ဓမ္မဿာတိ တတော ဇာတိအာဒိဝိသေသဓမ္မတော အညဿ ဇရာဒိဝိသေသဓမ္မဿ။ သမာနဘာဝေါတိ ဇာတိအာဒိဝိသေသဓမ္မေန ဇရာဒိဝိသေသဓမ္မဿ ဒုက္ခဘာဝေန သမာနဘာဝေါ။ တဿ ဓမ္မဿာတိ ဇရာဒိဝိသေသဓမ္မဿ။ ဧကတ္တတာယာတိ ဒုက္ခသမုဒယတာဒိသမာနတာယ ¶ ဒုက္ခသမုဒယာဒိဘာဝါနံ ဧကီဘာဝေန။ ဧကီဘဝတီတိ ဇာတိအာဒိဝိသေသဘေဒေန အနေကောပိ ‘‘ဒုက္ခသမုဒယော’’တိအာဒိနာ ဧကသဒ္ဒါဘိဓေယျတာယ ဧကီဘဝတိ။ ယေန ယေန ဝါ ပန ဝိလက္ခဏော၊ တေန တေန ဝေမတ္တံ ဂစ္ဆတိ။ ယဿ ဇာတိအာဒိဓမ္မဿ ယေန ယေန အဘိနိဗ္ဗတ္တနပရိပါစနာဒိသဘာဝေန ယော ဇာတိအာဒိဓမ္မော ဇရာဒိဓမ္မေန ဝိလက္ခဏော ဝိသဒိသော ဟောတိ၊ တဿ ဇာတိအာဒိဓမ္မဿ တေန တေန အဘိနိဗ္ဗတ္တနပရိပါစနာဒိသဘာဝေန သော ဇာတိအာဒိဓမ္မော ဇရာဒိဓမ္မေန ဝေမတ္တတံ ဝိသဒိသတ္တံ ဂစ္ဆတိ၊ ဒုက္ခသမုဒယာဒိဘာဝေန သမာနောပိ ဇာတိအာဒိဓမ္မော ဇရာဒိဓမ္မဿ ဝိသိဋ္ဌတံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဒုက္ခသမုဒယာဒိဓမ္မဿ ဧကတ္တဝေမတ္တတာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘တာယ ဧကတ္တဝေမတ္တတာယ ကတ္ထ ပုစ္ဆိတေ သတိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝီမံသိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ သုတ္တာဒိကေ ပုစ္ဆိတေ သတိ ဝီမံသိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ သုတ္တေ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝံ ဣမိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သုတ္တေ ဝါ ပုစ္ဆိတေ၊ ဝေယျာကရဏေ ဝါ ပုစ္ဆိတေ၊ ဂါထာယံ ဝါ ပုစ္ဆိတာယံ သတိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကိံ ဝီမံသိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆေယျ ‘‘ဧကတ္တတာယ ပုစ္ဆတိ ကိံ၊ ဥဒါဟု ဝေမတ္တတာယ ပုစ္ဆတိ ကိ’’န္တိ ဝီမံသိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဣဒါနိ တာဝ ဧကတ္တဝေမတ္တတာဝိသယေ နိယောဇေတွာ ဒဿေတုံ ‘သုတ္တေ ဝါ ဝေယျာကရဏေ ဝါ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈) ဝုတ္တံ။ ‘‘ကထံ ပုစ္ဆိတံ၊ ကထံ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယဒိ ဧကတ္တတာယာ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒျာနုသန္ဓျာဒိကော စ ‘‘နိယုတ္တော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော’’တိ ဣမဿ အနုသန္ဓျာဒိကော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၁၅။ ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၄၉။ ယေန ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိဘင်္ဂေန ဒုက္ခသစ္စာဒီနံ ဧကတ္တတာဒယော ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပရိက္ခာရော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိက္ခာရော ဟာရော ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံ ဓမ္မံ ဇနယန္တီ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ယော ဓမ္မော ယံ ဓမ္မံ ဇနယတိ၊ တဿ သော ပရိက္ခာရော’’တိအာဒိကော ပရိက္ခာရဘူတဿ ဟေတုနော စေဝ ပစ္စယဿ စ ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ပရိက္ခာရဝိဘင်္ဂေါ နာမ။

‘‘ကတမော သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗော ပရိက္ခာရော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော ဓမ္မော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော ဟေတုပစ္စယပ္ပကာရော ဓမ္မော ယံ ဖလဘူတံ ဓမ္မံ ဇနယတိ ဇနေတိ၊ တဿ ဖလဓမ္မဿ သော ဟေတုပစ္စယပ္ပကာရော ဓမ္မော ပရိက္ခာရော နာမ။ ‘‘ကိံလက္ခဏော ပရိက္ခာရော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ လက္ခဏဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ကိံလက္ခဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘တတ္ထ ‘ယော ဓမ္မော ယံ ဓမ္မံ ဇနယတိ၊ တဿ သော ပရိက္ခာရော’တိ သင်္ခေပတော ပရိက္ခာရလက္ခဏံ ဝတွာ တံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘ကိံလက္ခဏော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉) ဝုတ္တံ။ ‘‘ကိတ္တကာ ဓမ္မာ ဇနယန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေ ဓမ္မာ ဇနယန္တိ ဟေတု စ ပစ္စယော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဟေတုပိ ကာရဏံ၊ ပစ္စယောပိ ကာရဏံ ¶ ၊ တသ္မာ ကာရဏာယေဝ ကေန လက္ခဏေန ဒွိဓာ ဝုတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကိံလက္ခဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇနိတဗ္ဗဖလတော အညေဟိ ဖလေဟိ အသာဓာရဏလက္ခဏော ဟေတု၊ သဗ္ဗဖလေဟိ သာဓာရဏလက္ခဏော ပစ္စယော၊ ဣမိနာ ဝိသေသလက္ခဏေန ဒွိဓာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ‘‘သာဓာရဏာသာဓာရဏဝိသေသော ကီဒိသော ဘဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ ကိံ ဘဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယထာ အင်္ကုရဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ယော သာဓာရဏာသာဓာရဏဝိသေသော အတ္ထိ၊ တထာ သော သာဓာရဏာသာဓာရဏဝိသေသော ကိံ ဝိယ ဘဝေတိ အတ္ထော။ အင်္ကုရဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ ဗီဇံ အသာဓာရဏံ ယထာ၊ တထာ ဟေတု ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ အသာဓာရဏော ဘဝေ။ ပထဝီ စ အာပေါ စ အင်္ကုရဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ သာဓာရဏာ ဘဝန္တိ ယထာ၊ တထာ ပစ္စယော ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ သာဓာရဏော ဘဝေ။ သဗ္ဗဖလဿ ပစ္စယတ္တာ အင်္ကုရဿ ဗီဇံ အသာဓာရဏံ ဇနကံ ဟေတု။ ‘‘ကထံ ပထဝီ၊ အာပေါ စ သာဓာရဏာ ဇနကာတိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အင်္ကုရဿ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမံ သမာနံ ဖလံ ဘဝါပေတီတိ သဘာဝေါ၊ ကော သော? ဗီဇံ ဟေတုယေဝ။ ‘‘ကိံ ဟေတုပစ္စယာနံ ဝိသေသော ဗီဇင်္ကုရောပမာယေဝ ဒဿေတဗ္ဗော၊ ဥဒါဟု အညူပမာယပိ ဒဿေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အညာယ ဥပမာယပိ ¶ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမာယ ဥပမာယပိ ဟေတုပစ္စယာနံ ဝိသေသော ဝိဇာနိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဗီဇင်္ကုရာဒီသု ဗာဟိရေသု ပရိက္ခာရဘူတာနံ ဟေတုပစ္စယာနံ ဝိသေသော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ အဇ္ဈတ္တိကေသု ဝိဘတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယဉှိ သံသာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ဗာဟိရေသု ပရိက္ခာရဘူတော ဟေတုပစ္စယော ယုတ္တော ဟောတု၊ ကထံ အဇ္ဈတ္တိကေသု ယုတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယဉှိ သံသာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဧဝံ ဗာဟိရံ ဟေတုပစ္စယဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဇ္ဈတ္တိကံ ဒဿေတုံ ‘အယဉှိ သံသာရော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉) ဝုတ္တံ။ ဟေတုပစ္စယေဟိ သဟ သံသာရော ဘဝတီတိ သဟေတုပစ္စယော။ အယံ သံသာရော ဟိ ယသ္မာ သဟေတုပစ္စယော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ တသ္မာ အဇ္ဈတ္တိကေပိ ပရိက္ခာရဘူတော ဟေတုပစ္စယော ယုတ္တောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

သော ¶ ဣမဿ သံသာရဿ သဟေတုပစ္စယတ္တံ ယဒိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ကထံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ အဝိဇ္ဇာဒိနာ ဟေတုပစ္စယေန သဗ္ဗော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ သံသာရောတိ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဘဂဝတာ သံသာရဿ သဟေတုပစ္စယတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗံ။ အဝိဇ္ဇာဒယော သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယော ဟောတု၊ ‘‘ကတမော အဝိဇ္ဇာယ ဟေတူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမော အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယောနိသော မနသိကာရော ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမာ အဝိဇ္ဇာ ကတမာယ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပုရိမိကာ အဝိဇ္ဇာ ပစ္ဆိမိကာယ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမာ ပုရိမိကာ အဝိဇ္ဇာ ကတမာ ပစ္ဆိမိကာ အဝိဇ္ဇာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနဿ ဟေတုဘူတော ပုရိမော အဝိဇ္ဇာနုသယော သမနန္တရောဝ ကိံ၊ ဥဒါဟု ပရမ္ပရဟေတုပိ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဗီဇင်္ကုရော ဝိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗီဇင်္ကုရောတိ ဗီဇာနံ အင်္ကုရောတိ ဗီဇင်္ကုရော၊ ဗီဇာနံ သမနန္တရဟေတုတာယ အင်္ကုရော နိဗ္ဗတ္တတိ ဝိယ။ ယတ္ထ ရုက္ခာဒိကေ ယံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တသ္မိံ ရုက္ခာဒိကေ နိဗ္ဗတ္တဿ အဿ ဖလဿ ဣဒံ ဗီဇံ ပန ပရမ္ပရဟေတုတာယ ဟေတုဘူတံ ဘဝတိ။

‘‘ဗီဇံ ပန ဧကံယေဝ ဟောတိ၊ ကထံ ဒွိဓာ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုဝိဓော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ သမနန္တရကာလပရမ္ပရကာလဘေဒေန ဟေတုပိ ဒုဝိဓော ဟောတိယေဝါတိ အတ္ထော။ ဗီဇဘူတော ဟေတု ဒုဝိဓော ယထာ၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတုဘူတော အဝိဇ္ဇာနုသယောပိ သမနန္တရဟေတု စ ပရမ္ပရဟေတု စာတိ ကာလဘေဒေန ဒုဝိဓော ဘဝတိ၊ သမနန္တရော အဝိဇ္ဇာနုသယော သမနန္တရဿ အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနဿ သမနန္တရဟေတု ¶ ဟောတိ။ ပုရိမတရော အဝိဇ္ဇာနုသယော ပစ္ဆိမတရဿ အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနဿ ပရမ္ပရဟေတု ဟောတိ။ ဣတိ ဗီဇဘူတော အသာဓာရဏော ဟေတု၊ ပထဝီအာပါဒိကော သာဓာရဏော ပစ္စယောတိ ဝိသေသော ပါကဋော ယထာ၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာနုသယော အသာဓာရဏော ဟေတု၊ အယောနိသောမနသိကာရော သာဓာရဏော ပစ္စယောတိ ဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဧတ္တကေနေဝ ဟေတုပစ္စယာနံ ဝိသေသော ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ ဝါ ပန ထာလကဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ယထာ ဝါ ပနာတိအာဒိနာပိ ¶ ဟေတုပစ္စယဝိဘာဂမေဝ ဒဿေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပဒီပဿ ပစ္စယဘူတံ ထာလကဉ္စ ဝဋ္ဋိ စ တေလဉ္စ ပဒီပဿ သဘာဝဟေတု သမာနဟေတု န ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပဒီပဿ ပစ္စယဘူတမ္ပိ ထာလကာဒိကံ သဘာဝဟေတု န ဟောတီတိ ကသ္မာ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘န ဟိ သက္ကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဒီပဿ ပစ္စယဘူတံ အနဂ္ဂိကံ အဂ္ဂိရဟိတံ ထာလကဉ္စ ဝဋ္ဋိဉ္စ တေလဉ္စ ဒီပေတုံ ဇာလေတုံ ဟိ ယသ္မာ န သက္ကာ၊ တသ္မာ ပုရိမော ပဒီပေါ ပစ္ဆိမဿ ပဒီပဿ သဘာဝဟေတု ဟောတိ ဝိယ၊ ဧဝံ ထာလကာဒိကံ သဘာဝဟေတု န ဟောတိ။ ဣတိ ဧဝံပကာရော သဘာဝေါ သမာနော ပဒီပေါ ဟေတု ဟောတိ ယထာ၊ ပရဘာဝေါ အသမာနော ထာလကာဒိကော ပစ္စယော ဟောတိ ယထာ စ၊ တထာ အဇ္ဈတ္တိကော သဘာဝေါ ဟေတု ဟောတိ၊ ဗာဟိရော အသမာနော ပစ္စယော ဟောတိ။ ဇနကော အဝိဇ္ဇာနုသယော အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနဿ ဟေတု ဟောတိ၊ ပရိဂ္ဂါဟကော ဥပတ္ထမ္ဘကော ပစ္စယော ဟောတိ။ အညေဟိ ဖလေဟိ အသာဓာရဏော ဟေတု ဟောတိ၊ သဗ္ဗေဟိ ဖလေဟိ သာဓာရဏော ပစ္စယော ဟောတီတိ ယောဇေတွာ ပဒီပေါပမာယပိ ဟေတုပစ္စယာနံ ပါကဋော ဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဟေတုပစ္စယပ္ပဘေဒံ ကာရဏံ ပရိက္ခာရောတိ အာစရိယေန ဝုတ္တံ၊ တဿ ကာရဏဿ ကာရဏဘာဝေါ စ ဖလာပေက္ခော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ယော ကာရဏဘာဝေါ ယေနာကာရေန ဟောတိ၊ ကတမော သော ကာရဏဘာဝေါ၊ ကတမော သော အာကာရော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စ ‘‘ယံ ဖလံ ယေန ဝိသေသေန ဟောတိ၊ ကတမံ တံ ဖလံ၊ ကတမော သော ဝိသေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စ ‘‘ကာရဏဖလာနံ ယော သမ္ဗန္ဓော ဟောတိ၊ ကတမော သော သမ္ဗန္ဓော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စ တံ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အဝုပစ္ဆေဒတ္ထော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယမနုသန္ဓျတ္ထော စ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဣဒါနိ ယသ္မာ ကာရဏံ ‘ပရိက္ခာရော’တိ ဝုတ္တံ၊ ကာရဏဘာဝေါ စ ဖလာပေက္ခာယ၊ တသ္မာ ကာရဏဿ ယော ကာရဏဘာဝေါ ယထာ စ သော ဟောတိ၊ ယဉ္စ ဖလံ၊ ယော စ တဿ ဝိသေသော၊ ယော စ ကာရဏဖလာနံ သမ္ဗန္ဓော၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝေတုံ ‘အဝုပစ္ဆေဒတ္ထော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉) ဣမိနာ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တတ္ထ အဝုပစ္ဆိန္နဿ ဟေတုပစ္စယသင်္ခါတဿ ကာရဏဿ ယော အနုပစ္ဆေဒတ္ထော အတ္ထိ၊ သော အနုပစ္ဆေဒတ္ထော ¶ သန္တတိအတ္ထော ဟောတိ ဖလေန သမ္ဗန္ဓတ္တာ ¶ ၊ ယဉ္စ ကာရဏံ အတ္တနော ဖလဿ ဇနကံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ ဟုတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ သော အနုပစ္ဆိန္နော ဧဝ နာမ ဟောတီတိ။ ယဉ္စ ဖလံ အညဿ ကာရဏံ ဟုတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မိံ အနုပစ္ဆိန္နေ တဿ စ သန္တတိအတ္ထော ဟောတိ။ ယံ ပန ဖလံ အညဿ ဖလဿ ကာရဏံ အဟုတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တံ ဥပစ္ဆိန္နံ ဟောတိ၊ ယထာ တံ အရဟတော စုတိစိတ္တန္တိ။ ကာရဏတော နိဗ္ဗတ္တဿ ဖလဿ ယော နိဗ္ဗတ္တိအတ္ထော အတ္ထိ၊ သော နိဗ္ဗတ္တိအတ္ထော ဖလတ္ထော ဟောတိ။ ပဋိသန္ဓိက္ခန္ဓာနံ ယော ပဋိသန္ဓိအတ္ထော ပဋိသန္ဒဟနတ္ထော အတ္ထိ၊ သော ပဋိသန္ဓိအတ္ထော ပုနဗ္ဘဝတ္ထော ပုနဗ္ဘဝနတ္ထော ဟောတိ။ ကိလေသာနံ ယော ပလိဗောဓတ္ထော သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇနတ္ထော အတ္ထိ၊ သော ပလိဗောဓတ္ထော ပရိယုဋ္ဌာနတ္ထော ဟောတိ။ ကိလေသာနံ မဂ္ဂေန ယော အသမုဂ္ဃာတတ္ထော အတ္ထိ၊ သော အသမုဂ္ဃာတတ္ထော အနုသယတ္ထော ဟောတိ။ အဝိဇ္ဇာယ စတုန္နံ သစ္စာနံ ယော အသမ္ပဋိဝေဓတ္ထော အတ္ထိ၊ သော အသမ္ပဋိဝေဓတ္ထော အဝိဇ္ဇတ္ထော ဟောတိ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ယော အပရိညာတတ္ထော အတ္ထိ၊ သော အပရိညာတတ္ထော ဝိညာဏဿ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ ဗီဇတ္ထော ဟောတိ။

ဧတ္တာဝတာ ကာရဏဘာဝေါ စ ကာရဏာကာရော စ ဖလဉ္စ ဖလဝိသေသော စ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော ပရမ္ပရဟေတုပစ္စယတ္ထော၊ ကတမော စ သမ္ဗန္ဓတ္ထော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယတ္ထ အဝုပစ္ဆေဒေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ယဿံ ရူပါရူပပဝတ္တိယံ အဝုပစ္ဆိန္နဿ ဟေတုပစ္စယပ္ပဘေဒဿ ကာရဏဿ ယော အဝုပစ္ဆေဒေါ အတ္ထိ၊ သော အဝုပစ္ဆေဒေါ တတ္ထ တိဿံ ရူပါရူပပဝတ္တိယံ သန္တတိ ဟောတိ။ ယတ္ထ ယဿံ ရူပါရူပပဝတ္တိယံ ယာ သန္တတိ အတ္ထိ၊ သာ သန္တတိတတ္ထ ရူပါရူပပဝတ္တိယံ နိဗ္ဗတ္တိ ဟောတီတိအာဒိနာ ယောဇေတွာ ပရမ္ပရဟေတုအာဒိကော ဝိညာတဗ္ဗော။

သီလက္ခန္ဓောတိ ပရိသုဒ္ဓသီလက္ခန္ဓော။ သမာဓိက္ခန္ဓဿာတိ မဟဂ္ဂတက္ခန္ဓဿ၊ သမာဓိပဋ္ဌာနော ဟိ မဟဂ္ဂတဓမ္မော။ ပညာက္ခန္ဓောတိ မဂ္ဂဖလပညာပဓာနက္ခန္ဓော။ သော ဟိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသင်္ခါတဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏက္ခန္ဓဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ တိတ္ထညုတာဒီနံ အတ္ထော ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တောဝ။

သဘာဝေါ ဟေတူတိ အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ ‘‘ကီဒိသော သော သဘာဝေါ ဟေတူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ ဝါ ပန စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ စက္ခုဝိညာဏံ စက္ခုဉ္စ စက္ခုန္ဒြိယဉ္စ ပဋိစ္စ နိဿယံ ကတွာ ရူပေ ပဋိစ္စ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ စက္ခာဒီသု စက္ခုန္ဒြိယံ အာဓိပတေယျပစ္စယတာယ ဣန္ဒြိယပစ္စယတာယ စက္ခုဝိညာဏဿ ပစ္စယော၊ ရူပါရမ္မဏံ ပုရေဇာတာရမ္မဏပစ္စယတာယ ¶ ပစ္စယော၊ အာလောကော သန္နိဿယတာယ ဥပနိဿယတာယ ပစ္စယော ဟောတိ။ သော ပစ္စယော ဟောန္တော ဖလေန စက္ခုဝိညာဏေန အသမာနတ္တာ သဘာဝေါ ဟေတု န ဟောတိ၊ ပစ္စယော စ ဟောတိ မနသိကာရော။ ကိရိယမနောဓာတု ပန ဖလေန စက္ခုဝိညာဏေန ဝိညာဏဘာဝေန သမာနတ္တာ သဘာဝေါ ဟေတု ဟောတိ ယထာ၊ ဧဝံ သင်္ခါရာ နာမက္ခန္ဓဘာဝေန သမာနတ္တာ ဝိညာဏဿ ပစ္စယာ ဟောန္တာ သဘာဝေါ ဟေတု ဟောန္တိ။ ဝိညာဏံ နာမရူပေန ဧကသန္တတိဝသေန သမာနတ္တာ နာမရူပဿ ပစ္စယော ဟောန္တံ သဘာဝေါ ဟေတု ဟောတိ။ ဣမိနာ နယေန ‘‘နာမရူပံ သဠာယတနဿာ’’တိအာဒီသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဟေတု၊ ပစ္စယော ဇနကော၊ ဥပတ္ထမ္ဘကော စ ယော ကောစိ ဥပနိဿယော ဗလဝပစ္စယော ဟောတိ၊ သဗ္ဗော သော ဟေတုပစ္စယော ဇနကဥပတ္ထမ္ဘကော ဇနိတဗ္ဗုပတ္ထမ္ဘိယဿ ဖလဿ ပရိက္ခရဏတော အဘိသင်္ခရဏတော နိပ္ပရိယာယတော ပရိက္ခာရော နာမ။

‘‘ဝုတ္တပ္ပကာရော ဟေတုပစ္စယော ပရိက္ခာရော နာမာတိ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ကာရဏဘူတေန သဗ္ဗဿ ဟေတုပစ္စယဿ ပရိက္ခာရဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံ ဓမ္မံ ဇနယန္တီ’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော၊ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံ ဓမ္မံ ဇနယန္တီ’’တိ ဝစနံ နိဿာယ တုမှေဟိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ဧတ္တကောဝ ပရိက္ခာရော ဟာရော ယုဉ္ဇိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ပရိက္ခာရော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယော ယော ပရိက္ခာရော ဟာရော ယုဉ္ဇိတဗ္ဗော၊ သော သော ပရိက္ခာရော ဟာရော နီဟရိတွာ ယုတ္တော ယုဉ္ဇိတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၁၆။ သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂဝိဘာဝနာ

၅၀။ ယေန ¶ ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂေန သုတ္တတ္ထာနံ ဟေတုပစ္စယော ဝိဘတ္တော၊ သော…ပေ… ဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော ဟာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု သောဠသသု ဒေသနာဟာရာဒီသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သမာရောပနော ဟာရော သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံမူလာ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသဿ ဣဒါနိ မယာ ဝုစ္စမာနော ‘‘ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ ယတ္တကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဩတရန္တီ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမ။

‘‘ကိတ္တကေ ပဒဋ္ဌာနေ သုတ္တေ ဝုတ္တေ ကိတ္တကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ သမာရောပယိတဗ္ဗာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ သုတ္တေ ဝုတ္တေ သတိ အဝုတ္တာနိ ယတ္တကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဩတရန္တိ သမောသရန္တိ၊ သဗ္ဗာနိ တာနိ အဝုတ္တာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ သုတ္တေ ဝုတ္တာနိ ဝိယ နိဒ္ဓါရဏဝသေန အာနေတွာ ဒေသနာယ အာရောပယိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘ကာနိ ဝိယ သမာရောပယိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယထာ အာဝဋ္ဋေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဝဋ္ဋေ ဟာရေ ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ သုတ္တေ ဝုတ္တေ သတိ သုတ္တေ အဝုတ္တာနိ ဗဟုကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဩတရန္တိ၊ တာနိ ဗဟုကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ပရိယေသိတဗ္ဗာနိ ယထာ၊ ဧဝံ သမာရောပနေ ဟာရေပိ ဗဟုကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဒေသနာယ သမာရောပယိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။

‘‘ကေဝလံ ပန ပဒဋ္ဌာနဝသေနေဝ သမာရောပနာ ကာတဗ္ဗာ ကိံ၊ ဥဒါဟု အညဝသေနာပိ သမာရောပနာ ကာတဗ္ဗာ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အညဝသေနာပိ သမာရောပနာ ကာတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ သမာရောပနာ စတုဗ္ဗိဓာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ သမာရောပနာ စတုဗ္ဗိဓာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တာသု သမာရောပယိတဗ္ဗသမာရောပနာသု ပဒဋ္ဌာနံ ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနာ၊ ဝေဝစနံ ဝေဝစနသမာရောပနာ၊ ဘာဝနာ ဘာဝနာသမာရောပနာ၊ ပဟာနံ ပဟာနသမာရောပနာ၊ ဣတိ ဣမိနာ ပဘေဒေန သမာရောပနာ စတုဗ္ဗိဓာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘တာသု စတုဗ္ဗိဓာသု သမာရောပနာသု ကတမာ ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ¶ ကတမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုတ္တေ ဝုတ္တေန ပဒဋ္ဌာနေန သုတ္တေ အဝုတ္တာနံ ပဒဋ္ဌာနာနံ သမာရောပနာ ကတမာတိ ပုစ္ဆတိ။

သဗ္ဗပါပဿ ¶ အကုသလဿ ယံ အကရဏံ အကရဏဟေတု သာသနံ အတ္ထိ၊ ဧတံ သာသနံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဩဝါဒေါ ဟောတိ၊ အထ ဝါ အကရဏံ အကရဏတ္ထာယ ယံ သာသနံ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဩဝါဒေါ ဟောတိ၊ န ယဿ ကဿစိ သာသနန္တိ အတ္ထော။ အကရဏန္တိ ဟိ သမ္ပဒါနတ္ထေ ပဝတ္တံ ပစ္စတ္တဝစနံ ယထာ ‘‘ကိဿ အတ္ထာယ ကိမတ္ထ’’န္တိ။ ကုသလဿ သမ္ပဒါ သမ္ပဒါယ ယံ သာသနံ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ။ သစိတ္တပရိယောဒါပနံ သစိတ္တပရိယောဒါပနတ္ထံ ယံ သာသနံ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဟောတိ။

ဣတိ ဧဝံပကာရေန ဝုတ္တဿ တဿ သာသနဿ ကိံ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဝိသေသဿ ဝိသေသပဒဋ္ဌာနံ ပုန ပုစ္ဆတိ။ ဣဒံ သုစရိတတ္တယံ သာသနဿ ဩဝါဒဿ ပဒဋ္ဌာနံ သုစရိတတ္တယေန ဟေတုနာ သာသနတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ယထာ ‘‘အန္နေန ဝသတီ’’တိအာဒိ။ ‘‘သုစရိတတ္တယေ ပဒဋ္ဌာနေ ဝုတ္တေ ကတမံ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယံ ကာယိကဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ခန္ဓတ္တယံ သာသနဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ခန္ဓတ္တယေ ပဒဋ္ဌာနေ သမာရောပယိတေ ကတမံ သမာရောပယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သီလက္ခန္ဓော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ သမထဝိပဿနာဒွယံ သာသနဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗံ။ ‘‘သမထဝိပဿနာဒွယေ ပဒဋ္ဌာနေ သမာရောပယိတေ ကတမံ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သမထဿ ဖလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဖလဒွယံ သာသနဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗံ။

သာသနဿ ပဒဋ္ဌာနာနိ သမာရောပယိတဗ္ဗာနီတိ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရေတွာ ဝိဘတ္တာနိ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာနိ၊ ‘‘ဣဒါနိ ကတမဿ ကတမံ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝနံ ဝနထဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ကာမဂုဏပဉ္စကံ ဝနံ တဏှာဘူတဿ ဝနထဿ ပဒဋ္ဌာနံ တဏှာဝတ္ထုဘာဝတော၊ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ ဝါ ‘‘ပုရိသော’’တိ ဝါ နိမိတ္တဂ္ဂါဟသင်္ခါတံ ဣဒံ ဝနံ ‘‘အဟော စက္ခု၊ အဟော သောတံ၊ အဟော ဃာနံ၊ အဟော ဇိဝှာ၊ အဟော ကာယော’’တိ တေသံ တေသံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟသင်္ခါတဿ ဝနထဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗံ။ အပရိညာတံ ဒွါဒသာယတနသင်္ခါတံ ဣဒံ ဝနံ သံယောဇနသင်္ခါတဿ ဝနထဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗံ၊ အာယတနံ ပဋိစ္စ သံယောဇနုပ္ပဇ္ဇနတော ¶ အနုသယသင်္ခါတံ ဣဒံ ဝနံ ပရိယုဋ္ဌာနသင်္ခါတဿ ဝနထဿ ပဒဋ္ဌာနံ သမာရောပယိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဉ္စကာမဂုဏာဒီနံ ဝနဘာဝေါ စ တဏှာဒီနံ ဝနထဘာဝေါ စ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ပဉ္စကာမဂုဏာဒီနံ ဝနဘာဝေန စ တဏှာဒီနံ ဝနထဘာဝေန စ ဘဂဝါ ‘‘ဆေတွာ ဝနဉ္စ ဝနထဉ္စာ’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဘဂဝတော ဝစနေန ဝစနာနုသာရေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ။ အယန္တိ အယံ ‘‘ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ’’တိအာဒိသံဝဏ္ဏနာ။ ပဒဋ္ဌာနေနာတိ ဧကေကေန ပဒဋ္ဌာနေန။ သမာရောပနာတိ တဒညပဒဋ္ဌာနာနံ သမာရောပနာ ¶ ။ သမာရောပေန္တိ သမာရောပယိတဗ္ဗာနိ ဧတာယ သံဝဏ္ဏနာယာတိ သမာရောပနာတိ ဝိဂ္ဂဟောတိ။ (၁)

၅၁။ ပဒဋ္ဌာနေန သမာရောပနာ အာစရိယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ ဝေဝစနေန သမာရောပနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဝေဝစနေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တာသု စတူသု ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနာဒီသု သမာရောပနာသု ဝေဝစနေန ဧကေကေန ရောတဒညဝေဝစနာနံ သမာရောပနာ ကတမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ရာဂဝိရာဂါ’’တိ စ ‘‘စေတောဝိမုတ္တီ’’တိ စ ‘‘သေက္ခဖလ’’န္တိ စ ဣဒံ ဝစနတ္တယံ အနာဂါမိဖလတ္ထတ္တာ အနာဂါမိဖလဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ’’တိ စ ‘‘ပညာဝိမုတ္တီ’’တိ စ ‘‘အသေက္ခဖလ’’န္တိ စ ဣဒံ ဝစနတ္တယံ အရဟတ္တဖလတ္ထတ္တာ အရဟတ္တဖလဿ ဝေဝစနံ။ ဣမိနာ နယေန သေသေသု ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ (၂)

ဝေဝစနေန သမာရောပနာ အာစရိယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ ဘာဝနာယ သမာရောပနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဘာဝနာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တာသု စတူသု ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနာဒီသု ကတမာယ ဒေသိတာယ ဘာဝနာယ ကတမေသာနံ အဒေသိတာနံ ဘာဝနာရောပနာ ကတမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ယထာ ယေန ပကာရေန ယံ ဘာဝနံ ဘဂဝါ ‘‘တသ္မာတိဟ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ၊ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၆၉၊ ၃၇၁၊ ၃၉၅၊ ၄၁၅) အာဟ၊ တထာ တေန ပကာရေန တာယ ဘာဝနာယ တဒညဘာဝနာပိ သမာရောပယိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

‘‘တသ္မာတိဟာ’’တိအာဒိပါဌေ ¶ ‘‘ကိံ ဘာဝနံ ဘဂဝါ အာဟာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အာတာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာတာပီ’’တိ ဝစနေန ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဘဂဝါ အာဟ။ ‘‘သမ္ပဇာနော’’တိ ဝစနေန ပညိန္ဒြိယံ ဘဂဝါ အာဟ။ ‘‘သတိမာ’’တိ ဝစနေန သတိန္ဒြိယံ အာဟ။ ‘‘ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿ’’န္တိ ဝစနေန သမာဓိန္ဒြိယံ အာဟ။ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ ကတမာ ဘာဝနာ သမာရောပယိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝံ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရတော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တာယ ဝီရိယိန္ဒြိယာဒိဘာဝနာယ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ သမာရောပယိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ကေန ကာရဏေန ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ စတုန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ဣန္ဒြိယဘာဝေန၊ ဘာဝေတဗ္ဗဘာဝေန ဝါ ဧကလက္ခဏတ္တာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ‘‘တေသု သမာရောပိတေသု ကတမေ သမာရောပယိတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတူသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဘာဝိယမာနေသု သမာရောပယိတဗ္ဗေသု စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ သမာရောပယိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ သေသေသုပိ ဧဝမေဝ သမာရောပယိတဗ္ဗာ။

ဘာဝနာယ ¶ သမာရောပနာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ ပဟာနေန သမာရောပနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တာသု စတူသု ပဒဋ္ဌာနသမာရောပနာဒီသု ကတမေန ဒေသိတေန ပဟာနေန ကတမေသံ အဒေသိတာနံ ပဟာနာနံ ကတမာ သမာရောပနာတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရန္တော အသုဘေ ‘သုဘ’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတီ’’တိ ဒေသိတေန ‘‘သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနေန ကဗဠီကာရာဟာရပရိညာယ ပရိဗန္ဓကိလေသကာမုပါဒါနပ္ပဟာနာဒယောပိ သမာရောပယိတဗ္ဗာ။

‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ဒုက္ခေ ‘သုခ’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတီ’’တိ ဒေသိတေန ‘‘သုခ’’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနေန ဖဿာဟာရပရိညာယ ပရိဗန္ဓကိလေသဘဝုပါဒါနပ္ပဟာနာဒယောပိ သမာရောပယိတဗ္ဗာ။

‘‘စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရန္တော အနိစ္စေ ‘နိစ္စ’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတီ’’တိ ဒေသိတေန ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနေန ဝိညာဏာဟာရပရိညာယ ပရိဗန္ဓကိလေသဒိဋ္ဌုပါဒါနပ္ပဟာနာဒယောပိ သမာရောပယိတဗ္ဗာ။

‘‘ဓမ္မေသု ¶ ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရန္တော အနတ္တနိ ‘အတ္တာ’တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတီ’’တိ ဒေသိတေန ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနေန မနောသဉ္စေတနာဟာရပရိညာယ? မနောသဉ္စေတနာဟာရပရိညာယ ပရိဗန္ဓကိလေသအတ္တဝါဒုပါဒါနပ္ပဟာနာဒယောပိ သမာရောပယိတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ (၄)

ပဟာနဟာရော ပန လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တောယေဝါတိ ဣဓ န ဝဒါမ။

‘‘သုတ္တေ ဒေသိတေန ဧကေကေန ပဒဋ္ဌာနာဒိကေန အဒေသိတာနံ ပဒဋ္ဌာနာဒီနံ သမာရောပနဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ ဝိဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟ အာယသ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။ တေန တထာ သမာရောပနဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော –

‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံမူလာ၊ ယေ စေကတ္ထာ ပကာသိတာ မုနိနာ၊

တေ သမာရောပယိတဗ္ဗာ၊ ဧသ သမာရောပနော ဟာရော’’တိ –

ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန ဝစနာနုသာရေန တထာ သမာရောပနဘာဝေါ တုမှေဟိ ဝိဇာနိတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ကိံ ¶ ပန ဧတ္တာဝတာ သမာရောပနော ဟာရော ပရိပုဏ္ဏော၊ အညော နိယုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော သမာရောပနော ဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ သုတ္တေ ဒေသိတေန နယေန ပဒဋ္ဌာနာဒိကေန အဒေသိတာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ သမာရောပယိတဗ္ဗာနိ ဘဝန္တိ၊ တေန တေန ပဒဋ္ဌာနာဒိကေန အဒေသိတာနံ ပဒဋ္ဌာနာဒီနံ သမာရောပနော ဟာရော နိယုတ္တော နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဉ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣတိ သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန အဋ္ဌကထာဋီကာနုသာရေန ဂမ္ဘီရတ္ထော ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။

ဣမေ ယထာဝုတ္တာ သောဠသ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗတ္ထေသု အညာဏသံသယာနံ ဟရဏတော အပနယနတော ဟာရာ နာမာတိ။

နိဋ္ဌိတာ ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရဝိဘာဝနာ။

၅၂။ ယေန ¶ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂါဒိဟာရဝိဘင်္ဂေန အဿာဒါဒယော နာနာသုတ္တတ္ထာ ဝိဘတ္တာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂါဒိဟာရဝိဘင်္ဂေါ ပရိပုဏ္ဏော။

‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမံ၊ ဒိသာလောစနတော ဒိသာ ဝိလောကေတွာ၊

သင်္ခိပိယ အင်္ကုသေန ဟိ၊ နယေဟိ တီဟိ နိဒ္ဒိသေ သုတ္တ’’န္တိ။ (နေတ္တိ။ ၄ နယသင်္ခေပ) –

ဂါထာ နိဒ္ဒေသဝါရေ အာစရိယေန ဝုတ္တာ၊ တဿာ ဂါထာယ နိဒ္ဒေသော ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရဿ အာဒိမှိ န ဝိဘတ္တော၊ ‘‘ကုဟိဉ္စိ ဝိဘတ္တော၊ ဟာရသမ္ပာတေ ဝါ ဝိဘတ္တော ကိံ၊ ဥဒါဟု နယသမုဋ္ဌာနဟာရေ ဝါ ဝိဘတ္တော ¶ ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဟာရသမ္ပာတေ ဝိဘတ္တော’’တိ တုမှေဟိ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဝိညာပနတ္ထံ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အထ ဝါ သုပရိကမ္မကတဘူမိသဒိသေသု သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေသု နာနာသုတ္တပ္ပဒေသေသု နာနာဝဏ္ဏသုဂန္ဓပုပ္ဖသဒိသေ သောဠသ ဟာရေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ယောဇေတွာ သောဠသ ဟာရာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ တထာ သုသိက္ခိတသိပ္ပာစရိယသုဝိစာရိတဇမ္ဗုနဒါဘရဏသဒိသေသု သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေသု နာနာသုတ္တပ္ပဒေသေသု နာနာဝိဓရံသိဇာလဝိဝိဓမဏိရတနသဒိသေ သောဠသ ဟာရေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ယောဇေတွာဝ သောဠသ ဟာရာ ဝိဘတ္တာ၊ မဟာပထဝိံ ပရိဝတ္တေတွာ ပပ္ပဋကောဇဿ ခါဒါပနံ အတိဒုက္ကရံ ဝိယ၊ နာနာဝိဓေသု သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေသု သုတ္တပ္ပဒေသေသု ပရမတ္ထောဇာယ သောဠသဟိ ဟာရေဟိ အတိဒုက္ကရခါဒါပနသဒိသံ ဝိညာပနံ ကရောန္တေန စ ယောဇနိကမဓုဂဏ္ဍံ ပီဠေတွာ သုမဓုရသဿ ပါယာပနံ အတိဒုက္ကရံ ဝိယ နာနာဝိဓေသု သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေသု သုတ္တပ္ပဒေသေသု ပရမတ္ထမဓုရသဿ သောဠသဟိ ဟာရေဟိ အတိဒုက္ကရံ ပါယာပနသဒိသံ ဝိညာပနံ ကရောန္တေန စ အာစရိယေန အနေကေသု သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တပ္ပဒေသေသု သောဠသ ဟာရေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ယောဇေတွာ သောဠသ ဟာရာ ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘နာနာဝိဓသုတ္တပ္ပဒေသေသု တေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ယောဇေတွာ သောဠသ ဟာရာ ဝိဘတ္တာ ကိံ ¶ ၊ ဥဒါဟု ဧကသ္မိမ္ပိ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တပ္ပဒေသေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ယောဇေတွာ သောဠသ ဟာရာ ဝိဘတ္တာ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဧကသ္မိမ္ပိ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗသုတ္တပ္ပဒေသေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန ယောဇေတွာ သောဠသ ဟာရာ ဝိဘတ္တာယေဝါတိ တထာ ဝိဘဇန္တော ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိအာဒိကံ ဟာရသမ္ပာတဝါရံ အာဟ။

နနု ဟာရသမ္ပာတဝါရံ ကထေတုကာမေန အာစရိယေန ‘‘တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ စေ? နိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိအာဒိကံ ဂါထံ ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရော နပ္ပယောဇေတိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဝိသယတ္တာ စ နယဝိစာရဿ စ အန္တရိတတ္တာ။ ဟာရသမ္ပာတဝါရော ပန တံ ဂါထံ ပယောဇေတိ အဝိကိဏ္ဏဝိသယတ္တာ။ တသ္မာ တံ ဂါထံ ပစ္စာမသိတွာ ဟာရသမ္ပာတဝါရေ တဿာ ဂါထာယ နိဒ္ဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဝိညာပနတ္ထံ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံယေဝါတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

ဧဝံ သုပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ နာနာဝဏ္ဏာနိ မုတ္တပုပ္ဖာနိ ပကိရန္တော ဝိယ၊ သုသိက္ခိတသိပ္ပာစရိယဝိစာရိတေသု သုရတ္တသုဝဏ္ဏာလင်္ကာရေသု နာနာဝိဓရံသိဇာလသမုဇ္ဇလာနိ ဝိဝိဓာနိ မဏိရတနာနိ ဗန္ဓန္တော ဝိယ၊ မဟာပထဝိံ ပရိဝတ္တေတွာ ပပ္ပဋကောဇံ ခါဒါပေန္တော ဝိယ ¶ ၊ ယောဇနိကမဓုဂဏ္ဍံ ပီဠေတွာ သုမဓုရသံ ပါယေန္တော ဝိယ စ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော နာနာသုတ္တပ္ပဒေသေ ဥဒါဟရန္တော သောဠသ ဟာရေ ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ တေ ဧကသ္မိံယေဝ သုတ္တေ ယောဇေတွာ ဒဿေန္တော ဟာရသမ္ပာတဝါရံ အာရဘိ။ အာရဘန္တော စ ယာယံ နိဒ္ဒေသဝါရေ –

‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမံ၊ ဒိသာလောစနတော ဒိသာ ဝိလောကေတွာ၊

သင်္ခိပိယ အင်္ကုသေန ဟိ၊ နယေဟိ တီဟိ နိဒ္ဒိသေ သုတ္တ’’န္တိ။ –

ဂါထာ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ တံ ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရော နပ္ပယောဇေတိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဝိသယတ္တာ၊ နယဝိစာရဿ စ အန္တရိတတ္တာ။ အနေကေဟိ သုတ္တပ္ပဒေသေဟိ ဟာရာနံ ဝိဘာဂဒဿနမေဝ ဟိ ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရော။ ဟာရသမ္ပာတဝါရော ပန တံ ပယောဇေတိ ဧကသ္မိံယေဝ သုတ္တပ္ပဒေသေ ¶ သောဠသ ဟာရေ ယောဇေတွာဝ တဒနန္တရံ နယသမုဋ္ဌာနဿ ကထိတတ္တာ။ တသ္မာ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိ ဂါထံ ပစ္စာမသိတွာ ‘‘တဿာ နိဒ္ဒေသော ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော? ဟာရသမ္ပာတေတိ အာဟာ’’တိ –

ဝုတ္တံ။ ဂါထာတ္ထော နိဒ္ဒေသဝိဘာဝနာယံ ဝုတ္တောဝ။ ‘‘သောဠသ…ပေ… သုတ္တ’’န္တိ ယာ ဂါထာ နိဒ္ဒေသေ အာစရိယေန ဝုတ္တာ၊ တဿာ ဂါထာယ နိဒ္ဒေသော ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဟာရဝိဘင်္ဂဿ အာဒိမှိ အာစရိယေန န ဝိဘတ္တော၊ ဟာရသမ္ပာတေ ဝါ ပစ္စာမသိတွာ ဝိဘတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ကိံ၊ ဥဒါဟု နယသမုဋ္ဌာနေ ဝါ ပစ္စာမသိတွာ ဝိဘတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ကိန္တိ ပုစ္ဆတိ။ ဟာရသမ္ပာတေ ပစ္စာမသိတွာ ဝိဘတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဝိဿဇ္ဇနာ။

ဟာရသမ္ပာတေ တဿာ ဂါထာယ နိဒ္ဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ သော ဟာရသမ္ပာတော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတဘေဒေန သောဠသဝိဓော၊ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဟာရသမ္ပာတော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗေ သံဝဏ္ဏနာဘာဝေန မယာ ဝိဘဇိယမာနော ဟာရသမ္ပာတဘူတော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ တထာ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သောဠသဝိဓေ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒိကေ ဟာရသမ္ပာတေ။ ကတမော ဟာရသမ္ပာတဘူတော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေန၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စ၊

ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေန၊ ဝသံ မာရဿ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ –

သုတ္တေ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာတိ ကိံဒေသယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ပမာဒံ ဒေသယတီ’’တိအာဒိသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ¶ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂါထာတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၂) ဝိဘတ္တော။ ယောဇနတ္ထော ပန အရက္ခိတေန စိတ္တေန အရက္ခိတစိတ္တသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော မာရဿ မစ္စုနော ဝသံ ဂစ္ဆတိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန ဝိပလ္လာသေန ဝိပလ္လာသသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော မာရဿ ဝသံ ဂစ္ဆတိ။ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေန သသင်္ခါရိကစိတ္တေန ကုသီတစိတ္တေန တံစိတ္တသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော မာရဿ ကိလေသာဒိမာရဿ ဝသံ ဂစ္ဆတီတိ။

‘‘အရက္ခိတေန ¶ စိတ္တေနာ’တိ ပဒေန ဒေသိတံ တံ ပမာဒဓမ္မဇာတံ ကဿ ပဒ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ မစ္စုနော ပဒ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဒေသိတော အတ္ထော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စာတိ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဒေသိတော အတ္ထော ကထံ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေန ဝိပလ္လာသေန ယဒါ အနိစ္စေ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ပဿတိ၊ တဒါ ပဝတ္တော သော ဝိပလ္လာသော ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတံ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သော ပန ဝိပလ္လာသော ကိံလက္ခဏော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဝိပရီတဂ္ဂါဟလက္ခဏော ဝိပလ္လာသော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိပရီတဂ္ဂါဟလက္ခဏောတိ အသုဘာဒီနံယေဝ သုဘာဒိဝိပရီတဂ္ဂါဟလက္ခဏော ဝိပလ္လာသော ‘‘ဝိပလ္လာသယတီ’’တိ ကာရိတတ္ထသမ္ဘဝတော။ ကိံ ဝိပလ္လာသော ဝိပရီတဂ္ဂါဟလက္ခဏော? သော ဝိပလ္လာသော သညံ ဝိပလ္လာသယတိ၊ စိတ္တမ္ပိ ဝိပလ္လာသယတိ၊ ဒိဋ္ဌိမ္ပိ ဝိပလ္လာသယတိ။ ဣတိ တယော ဓမ္မေ ဝိပလ္လာသယတီတိ ဝိပလ္လာသေတဗ္ဗာနံ တိဝိဓတ္တာ ဝိပလ္လာသာပိ တိဝိဓာ ဟောန္တိ။ တေသု သညာဝိပလ္လာသော မုဒုကော ဒုဗ္ဗလော သုဘာဒိဝသေန ဥပဋ္ဌိတာကာရဂ္ဂဟဏမတ္တတ္တာ၊ စိတ္တဝိပလ္လာသော သညာဝိပလ္လာသတော ဗလဝါ သုဘာဒိဝသေန ဥပဋ္ဌဟန္တာနံ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ သုဘာဒိဝသေန သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဂဟဏတော။ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော သညာဝိပလ္လာသစိတ္တဝိပလ္လာသေဟိ ဗလဝတရော၊ ယံ ယံ အာရမ္မဏံ သုဘာဒိအာကာရေန ဥပဋ္ဌာတိ။ တံ တံ အာရမ္မဏံ သဿတာဒိဝသေန အဘိနိဝိသိတွာ ဂဟဏတော။ တသ္မာ သညာဝိပလ္လာသော ပဌမံ ဝုတ္တော၊ တဒနန္တရံ စိတ္တဝိပလ္လာသော၊ တဒနန္တရံ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော ဝုတ္တော။ ဝိတ္ထာရတော ပန ဧကေကဿ သုဘသုခအတ္တနိစ္စဂ္ဂဟဏဝသေန စတုဗ္ဗိဓတ္တာ ဒွါဒသဝိဓာ ဟောန္တိ။

ဝိပလ္လာသာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမေ ဝိပလ္လာသပဝတ္တိဋ္ဌာနဝိသယာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမာနိ အတ္တဘာဝဝတ္ထူနိ ဝိပလ္လာသပဝတ္တိဋ္ဌာနဝိသယာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သော ကုဟိံ ဝိပလ္လာသယတိ စတူသု အတ္တဘာဝဝတ္ထူသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ စတူသု ရူပကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မသင်္ခါတေသု အတ္တဘာဝဝတ္ထူသု သော သဗ္ဗော ဝိပလ္လာသော သညာစိတ္တဒိဋ္ဌိယော ဝိပလ္လာသယတိ။ ‘‘ကထံ သမနုပဿန္တဿ ဝိပလ္လာသယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ ယော ပုဂ္ဂလော ရူပံ ဝါ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ရူပဝန္တံ အတ္တာနံ ဝါ အတ္တတော သမနုပဿတိ ¶ ၊ အတ္တနိ ရူပံ ဝါ အတ္တတော သမနုပဿတိ။ ရူပသ္မိံ အတ္တာနံ ဝါ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ဧဝံ တဿ သမနုပဿန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိပလ္လာသော ရူပကာယေ သညာစိတ္တဒိဋ္ဌိယော ဝိပလ္လာသယတိ။ ဧသေဝ နယော ဝေဒနာဒီသုပိ။

‘‘တေသု ရူပကာယာဒီသု ကတမံ ကတမဿ ဝိပလ္လာသဿ ဝတ္ထူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဧဝံ ပဝတ္တမာနဿ ဝိပလ္လာသဿ ဣဒံ ဣမဿ ဝတ္ထူတိ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ရူပ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ရူပါဒီသု စတူသု ပဌမံ ဝိပလ္လာသဝတ္ထု ရူပံ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တမာနဿ ဝိပလ္လာသဿ ဝတ္ထု ဟောတီတိ ဝိဘဇိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဧဝံ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိအာဒိပ္ပကာရေန ဝိပလ္လာသာ စတုဗ္ဗိဓာ ဘဝန္တိ။

ဣဒံ ဣမဿ ဝတ္ထူတိ အာစရိယေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘တေသံ ဝိပလ္လာသာနံ ကတမေ မူလကာရဏဓမ္မာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တဿ သံကိလေသာ၊ တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စ – ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ဝိပလ္လာသာနံ မူလကာရဏဘူတာ ဘဝန္တိ။

‘‘ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ဧကတော ဝိပလ္လာသာနံ မူလကာရဏံ ကိံ ဟောန္တိ၊ ဥဒါဟု ဝိသုံ ဝိသု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တဏှာနိဝုတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဝိဇ္ဇာရဟိတာ တဏှာ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘တဏှာအဝိဇ္ဇာနိဝုတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န၊ တဏှာယ သာတိသယပစ္စယတ္တာ။ သာတိသယာယ ဟိ တဏှာယ အသုဘေပိ ‘‘သုဘ’’န္တိ၊ ဒုက္ခေပိ ‘‘သုခ’’န္တိ သမနုပဿန္တိ။ ‘‘တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိဝုတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ကသ္မာ ‘‘ဒိဋ္ဌိနိဝုတ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ? အဝိဇ္ဇာယ ဒိဋ္ဌိ ဘဝတီတိ ဒိဋ္ဌိသီသေန အဝိဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ‘‘ဒိဋ္ဌိနိဝုတ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ အဝိဇ္ဇာနိဝုတန္တိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိဝုတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ပန ဒိဋ္ဌိရဟိတာ အဝိဇ္ဇာပိ ဂဟိတာ သိယာ၊ ဒိဋ္ဌိသဟိတာယ ဟိ အဝိဇ္ဇာယ အနိစ္စေပိ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ၊ အနတ္တနိယေပိ ‘‘အတ္တာ’’တိ သမနုပဿန္တိ။

‘‘ကထံ တဏှာမူလကော ဝိပလ္လာသော ပဝတ္တော၊ ကထံ ဒိဋ္ဌိသဟိတာဝိဇ္ဇာမူလကော ဝိပလ္လာသော ပဝတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု တဏှာမူလကဒိဋ္ဌိသဟိတာဝိဇ္ဇာမူလကေသု။ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသောတိ ဒိဋ္ဌိသဟိတာဝိဇ္ဇာမူလကဝိပလ္လာသော။ အတီတံ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ အဒဗ္ဗဘူတောပိ ဒဗ္ဗဘူတော ဝိယ ဝုတ္တော။ တဏှာဝိပလ္လာသောတိ ဒိဋ္ဌိသဟိတတဏှာမူလကော ဝိပလ္လာသော အနာဂတံ ¶ ရူပံ ဒိဋ္ဌိဘိနန္ဒနဝသေန အဘိနန္ဒတီတိ။ ဧဝံ အတီတသမနုပဿနအနာဂတာဘိနန္ဒနဘေဒေန ¶ ပဝတ္တိဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘စိတ္တဿ သံကိလေသော တဏှာအဝိဇ္ဇာယေဝ ဒွေ ဓမ္မာ န ဟောန္တိ၊ အထ ခေါ ဒသ ကိလေသာပိ၊ ကသ္မာ ဒွေယေဝ ဝုတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေ ဓမ္မာ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စ – ဣမေ ဒွေယေဝ ဓမ္မာ ပရမသာဝဇ္ဇဿ ဝိပလ္လာသဿ မူလကာရဏတ္တာ။ တာဟိ တဏှာအဝိဇ္ဇာဟိ ဝိသုဇ္ဈန္တံ စိတ္တံ သဗ္ဗေဟိ ကိလေသေဟိ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ စ ဝိသေသတော စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ ဟောန္တီတိ ဒွေ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ န ဟိ တာသု တဏှာအဝိဇ္ဇာသု အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟီနာသု ကောစိ သံကိလေသော အပ္ပဟီနော နာမ နတ္ထီတိ။

‘‘ဝုတ္တပ္ပကာရာ တဏှာအဝိဇ္ဇာ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ဝိပလ္လာသာနံယေဝ မူလကာရဏံ ဟောန္တိ ကိံ၊ ဥဒါဟု သကလဿ ဝဋ္ဋဿာပိ မူလကာရဏံ ဟောန္တိ ကိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ တဏှာအဝိဇ္ဇာ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ မူလကာရဏံ ဟောန္တိ ယထာ၊ ဧဝံ သကလဿ ဝဋ္ဋဿာပိ မူလကာရဏံ ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တေသ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယေသံ ပုဂ္ဂလာနံ စိတ္တံ အရက္ခိတံ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတဉ္စ ဟောတိ၊ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ။ ယေသံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ တဏှာသံယောဇနာနံ ပုဗ္ဗကောဋိ န ပညာယတိ၊ တေဟိ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏေဟိ တဏှာသံယောဇနေဟိ သံသာရေ သန္ဓာဝန္တာနံ သံသရန္တာနံ ပုဂ္ဂလာနံ သကိံ နိရယံ မာရဝသဂမနေန သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ဟောတိ၊ သကိံ တိရစ္ဆာနယောနိံ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ဟောတိ၊ သကိံ ပေတ္တိဝိသယံ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ဟောတိ၊ သကိံ အသုရကာယံ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ဟောတိ၊ သကိံ ဒေဝေ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ဟောတိ၊ သကိံ မနုဿေ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စာ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဒေသိတော အတ္ထော အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေနာတိ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဒေသိတော အတ္ထော ကထံ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တဿ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ယာ အကလ္လတာ အကမ္မနိယတာ အတ္ထိ၊ ဣဒံ အကလ္လတ္တံ အကမ္မနိယတ္တံ ထိနံ နာမ။ ယံ ကာယဿ လီနတ္တံ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယလီနတ္တံ အတ္ထိ၊ ဣဒံ ကာယဿ လီနတ္တံ မိဒ္ဓံ နာမာတိ ထိနမိဒ္ဓသရူပမေဝ ဝုတ္တံ။ တေဟိ ထိနမိဒ္ဓေဟိ စိတ္တဿ အဘိဘူတဘာဝါဒိကော ပန သုဝိညေယျတ္တာ န ဝုတ္တော၊ အဝုတ္တေပိ ယေသံ ပုဂ္ဂလာနံ စိတ္တံ ¶ ထိနမိဒ္ဓေဟိ အဘိဘူတံ၊ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ တေန စိတ္တေန စိတ္တသီသေန သံယောဇနေန သံသာရေ မာရဝသဂမနေန သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ ပရိယောသာနသဘာဝေါ ဝိတ္ထာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ဝသံ မာရဿ ဂစ္ဆတီတိ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဒေသိတော အတ္ထော ကထံ ဝိဘတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝသံ မာရဿ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကိလေသမာရဿာတိ ကိလေသော ဒါနာဒိပုညေ မာရေတိ နိဝါရေတီတိ အတ္ထေန မာရောတိ ကိလေသမာရော။ ဣမိနာ ကိလေသမာရံ နိဿာယ ပဝတ္တတ္တာ အဘိသင်္ခါရမာရခန္ဓမာရမစ္စုမာရာ ¶ စ ဂဟိတာ၊ စ-သဒ္ဒေန ဝါ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သတ္တမာရဿာတိ ဒေဝပုတ္တမာရဿ။ အထ ဝါ ‘‘ဒေဝပုတ္တမာရဿာ’’တိ အဝတွာ ‘‘သတ္တမာရဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယော ယော ရာဇစောရာဒိကော ဒါနာဒီနိ ဝါ ဣဿရိယဘောဂါဒီနိ ဝါ မာရေတိ၊ သော သော ရာဇစောရာဒိကောပိ ဂဟိတော၊ တသ္မာ ယဿ ကဿစိ သတ္တမာရဿာတိ အတ္ထော။ ဝသန္တိ ဣစ္ဆံ လောဘံ အဓိပ္ပာယံ ရုစိံ အာကင်္ခံ အာဏံ အာဏတ္တိံ။ ဂစ္ဆတီတိ ဥပဂစ္ဆတိ ဥပေတိ အနုဝတ္တတိ အနုဂစ္ဆတိ နာတိက္ကမတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ကသ္မာ ဝသံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော သတ္တော အရက္ခိတစိတ္တေန စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတစိတ္တေန စ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတစိတ္တေန စ သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ သော သတ္တော အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာဒီဟိ နိဝုတော ဟုတွာ သံသာရာဘိမုခေါ ဟိ ယသ္မာ ဟောတိ၊ န ဝိသင်္ခါရာဘိမုခေါ၊ တသ္မာ မာရဿ ဝသံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။

‘‘အရက္ခိတေနာတိအာဒိကဿ ယဿ သုတ္တဿ အတ္ထော ဝိဘတ္တော၊ တေန ‘အရက္ခိတေနာ’တိအာဒိကေန သုတ္တေန ကိတ္တကာနိ သစ္စာနိ ဒေသိတာနီ’’တိဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနိ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အရက္ခိတေနာ’’တိအာဒိသုတ္တေန ဘဂဝတာ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ဒေသိတာနိ ဒုက္ခံ၊ သမုဒယော စာတိ။ ကထံ ဒေသိတာနိ? အဘိဓမ္မနိဿိတာယ ကထာယ စေဝ သုတ္တန္တနိဿိတာယ ကထာယ စ ဒေသိတာနိ။ တာသု ကထာသု အဘိဓမ္မနိဿိတာယ ကထာယ ဒေသိတေ သတိ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန အရက္ခိတံ ရတ္တမ္ပိ စိတ္တံ၊ အရက္ခိတံ ဒုဋ္ဌမ္ပိ စိတ္တံ၊ အရက္ခိတံ မူဠှမ္ပိ စိတ္တံ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ ဉာပိတံ။ တတ္ထ ရတ္တစိတ္တံ လောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန အဋ္ဌဝိဓံ၊ ဒုဋ္ဌစိတ္တံ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ဒုဗ္ဗိဓံ၊ မူဠှစိတ္တံ မောမူဟစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ဒုဗ္ဗိဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမေသဉှိ စိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဝသေန ယာ စက္ခုန္ဒြိယာဒီနံ အဂုတ္တိ အနာရက္ခာ ဥပ္ပန္နာ၊ တာယ အဂုတ္တိယာ အနာရက္ခာယ စိတ္တံ အရက္ခိတံ ဟောတိ ဖလူပစာရေနာတိ။

‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေနာ’’တိ ¶ ဣမိနာ ပဒေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသံသဋ္ဌံ စိတ္တံ ဒေသိတံ၊ တံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန စတုဗ္ဗိဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉှိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သံသဋ္ဌဘာဝေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသာနုဂတတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတံ နာမာတိ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေနာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ထိနမိဒ္ဓေန သံသဋ္ဌံ စိတ္တံ ဒေသိတံ၊ တံ သသင်္ခါရိကစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ပဉ္စဝိဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉှိ ထိနမိဒ္ဓေန သံသဋ္ဌဘာဝေန ထိနမိဒ္ဓဝသာနုဂတတ္တာ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတံ နာမာတိ ဧဝံ ယေ ဒွါဒသာကုသလာ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ အကုသလာ? ယသ္မိံ သမယေ အကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၃၆၅) ဝိတ္ထာရတော ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တေ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ တီဟိ ပဒေဟိ ဘဂဝတာ ဒေသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘မာရဿာ’’တိ ပဒေန ပဉ္စ မာရာ ဂဟိတာ။ တေသု ကိလေသမာရော ¶ ‘‘စတ္တာရော အာသဝါ၊ စတ္တာရော ဩဃာ၊ စတ္တာရော ယောဂါ၊ စတ္တာရော ဂန္ထာ၊ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ၊ အဋ္ဌ နီဝရဏာ၊ ဒသ ကိလေသာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၀၂ အာဒယော) ဒေသိတော။ အဘိသင်္ခါရမာရော ပန ‘‘ကုသလာ စေတနာ (ဝိဘ။ ၂၂၆) အကုသလာ စေတနာ (ဝိဘ။ ၂၂၆) ကုသလံ ကမ္မံ အကုသလံ ကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ ဒေသိတော။ ခန္ဓမာရော ပန ‘‘အတ္တဘာဝေါ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိနာ ဒေသိတော။ မစ္စုမာရော ပန ‘‘စုတိ စဝနတာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၁၉၃) ဒေသိတော။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ အဘိဓမ္မနိဿိတာယ ကထာယ ဒေသိတော အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သုတ္တန္တနိဿိတာယ ပန ကထာယ ဒေသိတေ သတိ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ န ပဋိပဇ္ဇတိ၊ န ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ…ပေ… သောတိန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ… ဃာနိန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ… ဇိဝှိန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ… ကာယိန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ… မနိန္ဒြိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၄၇) ဧဝံ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ယံ ဆဒွါရိကစိတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဆဒွါရိကစိတ္တံ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဒေသိတံ။ ယာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယော ပုဗ္ဗန္တကပ္ပနဝသေန ဝါ အပရန္တကပ္ပနဝသေန ဝါ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တကပ္ပနဝသေန ဝါ မိစ္ဆာ အဘိနိဝိသန္တဿ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တဿ ‘‘သဿတော လောကော’’တိ ဝါ ‘‘အသဿတော လောကော’’တိ ဝါ ‘‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝါ ဥပ္ပန္နာ၊ တာဟိ ¶ ဒိဋ္ဌီဟိ ဝါ၊ ယာ စ ဒိဋ္ဌိယော ‘‘ဣမာ စတ္တာရော သဿတဝါဒါ…ပေ… ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါ’’တိ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၀ အာဒယော) ဝုတ္တာ၊ တာဟိ ဒိဋ္ဌီဟိ ဝါ သမ္ပယုတ္တံ ယံ စိတ္တံ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဒေသိတံ။

‘‘ထိနံ နာမ စိတ္တဿ အကမ္မညတာ၊ မိဒ္ဓံ နာမ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယဿ အကမ္မညတာ’’တိ ဝါ ‘‘ထိနံ အနုဿာဟသံသီဒနံ၊ မိဒ္ဓံ ဥဿာဟသတ္တိဝိဃာတော’’တိ ဝါ ယာနိ ထိနမိဒ္ဓါနိ ဝုတ္တာနိ၊ တေဟိ ထိနမိဒ္ဓေဟိ ယံ စိတ္တံ အဘိဘူတံ အဇ္ဈောတ္ထဋံ၊ တံ စိတ္တံ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေနာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဒေသိတံ။

‘‘ဝသော နာမ ဣစ္ဆာ လောဘော အဓိပ္ပာယော ရုစိ အာကင်္ခါ အာဏာ အာဏတ္တီ’’တိ ယော ဝသော ဝုတ္တော၊ သော ဝသော ‘‘ဝသ’’န္တိ ဣမိနာ ပဒေန ဒေသိတော။ ‘‘ပဉ္စ မာရာ – ခန္ဓမာရော အဘိသင်္ခါရမာရော မစ္စုမာရော ဒေဝပုတ္တမာရော ကိလေသမာရော’’တိ ယော မာရော ဝုတ္တော၊ သော မာရော ‘‘မာရဿာ’’တိ ဣမိနာ ဒေသိတော။ ‘‘ဂစ္ဆတိ၊ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဥပေတိ၊ အနုဝတ္တတိ၊ အနုဂစ္ဆတိ၊ နာတိက္ကမတီ’’တိ ¶ ယော ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော၊ သော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာ ဒေသိတောတိ။ ဧဝံ ဒေသိတေသု ဓမ္မေသု အကုသလာ သမုဒယသစ္စံ၊ ‘‘ဝသံ မာရဿ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ယေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ ဥပါဒါယ ပညတ္တော ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော၊ တေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခသစ္စန္တိ ဒွေ သစ္စာနိ ဒေသိတာနိ။ ‘‘ကိမတ္ထာယ ဒွေ သစ္စာနိ ဒေသိတာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေသံ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေသံ ဒွိန္နံ သစ္စာနံ ပရိညာယ စ ပဟာနာယ စ ‘‘အရက္ခိတေနာ’’တိအာဒိ ဓမ္မံ ဘဂဝါ ဒေသေတိ၊ တာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ‘‘အရက္ခိတေနာ’’တိအာဒိကေန ဉာပေတီတိ အတ္ထော။

‘‘တေသု ဒွီသု သစ္စေသု ကဿ သစ္စဿ ပရိညာယ၊ ကဿ သစ္စဿ ပဟာနာယ ဒေသေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုက္ခဿ ပရိညာယ၊ သမုဒယဿ ပဟာနာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပရိညာပဟာနေဟိ ကတမာနိ သစ္စာနိ ဒေသိတာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယေန စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေန အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပရိဇာနာတိ၊ ယေန အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဇဟတိ စ၊ အယံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ မဂ္ဂသစ္စံ နာမ။ ယံ နိဗ္ဗာနဓမ္မံ အာရဗ္ဘ တဏှာယ၊ အဝိဇ္ဇာယ စ ပဟာနံ ဇာတံ၊ အယံ နိဗ္ဗာနဓမ္မော နိရောဓော နိရောဓသစ္စံ နာမာတိ။ ဧဝံ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဘဂဝတာ ဒေသိတာနိ။

‘‘စတုန္နံ ¶ သစ္စာနံ ဒေသိတဘာဝေါ ကေန ဝိညာတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေသု စတူသု သစ္စေသု သမုဒယသစ္စေန အဿာဒေါ ဂဟိတော၊ ဒုက္ခသစ္စေန အာဒီနဝေါ ဂဟိတော၊ မဂ္ဂသစ္စနိရောဓသစ္စေဟိ နိဿရဏံ ဂဟိတံ၊ သမုဒယပ္ပဟာနဝသေန သဗ္ဗဂတိပဇဟနံ ဇာတံ၊ သဗ္ဗဂတိပဇဟနံ ဖလန္တိ ဂဟိတံ။ ယေန ရက္ခိတစိတ္တတာဒိကေန သဗ္ဗဂတိပဇဟနံ ဇာတံ၊ သော ရက္ခိတစိတ္တတာဒိကော ဥပါယောတိ ဂဟိတော၊ အရက္ခိတစိတ္တတာဒိကဿ ပဋိသေဓနမုခေန ရက္ခိတစိတ္တတာဒိကဿ နိယောဇနံ ဘဂဝတော အာဏတ္တီတိ ဂဟိတန္တိ ဒေသနာဟာရေန နာနာသုတ္တေသု ဒဿိတာ အဿာဒါဒယော ‘‘အရက္ခိတေနာ’’တိအာဒိကေ ဧကသ္မိံယေဝ သုတ္တေ နီဟရိတွာ ဒဿိတာ။

‘‘အဿာဒါဒီနံ နီဟရိတွာ ဒဿိတဘာဝေါ ကေန ဝိညာတဗ္ဗော သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန နာနာသုတ္တေသု အဿာဒါဒယော နီဟရိတွာ ဒဿိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂေါ နာမ။ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဧကသ္မိံယေဝ သုတ္တေ အဿာဒါဒယော နီဟရိတွာ ဒဿိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဧတ္တကောဝ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကေကသ္မိံယေဝ သုတ္တေ အဿာဒါဒယော ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဒေသနာဟာရသမ္ပာတေန နီဟရိတွာ ¶ ယထာရဟံ ဒဿိတာ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟိတော။

ဣတိ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၅၃။ ယေန ¶ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတေန အဿာဒါဒယော အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ သော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဝိစယဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝိစယော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒီသု သောဠသသု ဟာရသမ္ပာတေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိစယဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။ ဣမေသု ဓမ္မေသု အယံ ဓမ္မော ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဝိစယိတဗ္ဗော၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိစယဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ နိယမေတွာ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ တဏှာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဧဝံ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိစယဟာရသမ္ပာတံ ဒဿေန္တော ယသ္မာ ဒေသနာဟာရပဒတ္ထဝိစယော ဝိစယဟာရော၊ တသ္မာ ဒေသနာဟာရေ ဝိပလ္လာသဟေတုဘာဝေန နိဒ္ဓါရိတာယ တဏှာယ ကုသလာဒိဝိဘာဂပဝိစယမုခေန ဝိစယဟာရသမ္ပာတံ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထ တဏှာ ဒုဝိဓာ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၃) –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိအာဒိသုတ္တတ္ထေ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတေန သံဝဏ္ဏိတေ အကုသလဓမ္မေ ‘‘တဏှာ’’တိ နိဒ္ဓါရိတာ သဗ္ဗတဏှာ။ ကုသလာပီတိ စတုဘူမကေ ကုသလေ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တာ တဏှာပိ။ အကုသလာပီတိ အကုသလဓမ္မေ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တာ တဏှာပီတိ ဒုဝိဓာ ဟောတီတိ ဝိစယိတဗ္ဗာ။ တေန ဝုတ္တံ ဋီကာယံ – ‘‘ကုသလဓမ္မာရမ္မဏာတိ ကုသလဓမ္မေ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န တေသံ အာရမ္မဏပစ္စယတံ၊ ဣဓ ‘ကုသလာ ဓမ္မာ’တိ လောကုတ္တရဓမ္မာနမ္ပိ အဓိပ္ပေတတ္တာ’’တိ။

‘‘ကုသလာ ¶ တဏှာ ကိံဂါမိနီ၊ အကုသလာ တဏှာ ကိံ ဂါမိနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အကုသလာ သံသာရဂါမိနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ကတမော ကုသလာကုသလတဏှာနံ ဝိသေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အကုသလာ သံသာရဂါမိနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တဏှာ နာမ သံသာရဂါမိနီ ဟောတု၊ ကထံ အပစယဂါမိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဟာနတဏှာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပဟာနဿ ဟေတုဘူတာ တဏှာ ပဟာနတဏှာတိ အတ္ထော၊ ပဟာတဗ္ဗတဏှံ အာဂမ္မ ယံ ပဟာနံ ပဝတ္တေတဗ္ဗံ၊ တေန ပဝတ္တေတဗ္ဗေန ပဟာနေန အပစယံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ကိံ ¶ ပန တဏှာယေဝ ကုသလာကုသလာတိ ဒုဗ္ဗိဓာ၊ ဥဒါဟု အညောပိ ကုသလာကုသလာတိ ဒုဗ္ဗိဓော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘မာနောပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမော မာနော ကုသလော၊ ကတမော မာနော အကုသလော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ မာနံ နိဿာယ မာနံ ပဇဟတိ၊ အယံ မာနော ကုသလော။ ယော ပန မာနော ဒုက္ခံ နိဗ္ဗတ္တယတိ၊ အယံ မာနော အကုသလော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ မာနံ…ပေ… ကုသလောတိ ယံ မာနံ နိဿာယ ဥပနိဿာယ ပဟာနံ ပဝတ္တိတံ၊ တေန ပဟာနေန သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ မာနံ ပဇဟတိ၊ အယံ ဥပနိဿယပစ္စယဘူတော မာနော ဖလူပစာရေန ကုသလော။ ယော ပန…ပေ… အကုသလောတိ ယော ပန မာနော ပရဟိံသနာဒိဝသေန ပဝတ္တမာနော ဟုတွာ အတ္တနော စ ပရဿ စ ဒုက္ခံ နိဗ္ဗတ္တယတိ၊ အယံ မာနော အကုသလောတိ ဝိစယိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘သံသာရာပစယဂါမိနီသု တာသု တဏှာသု ကတမာ အပစယဂါမိနီ တဏှာ ကုသလာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကုသလာ’’တိ ဝုတ္တာယ တဏှာယ သရူပံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယံ နေက္ခမ္မသိတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တာသု သံသာရာပစယဂါမိနီသု တဏှာဘူတာသု ကုသလာကုသလာသု။ အယံ တဏှာ ကုသလာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အရိယာ ပုဂ္ဂလာ သန္တံ အာယတနံ ယံ အရိယဖလဓမ္မံ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တိ၊ တံ အာယတနံ အရိယဖလဓမ္မံ အဟံ ကုဒါဿု သစ္ဆိကတွာ ဝိဟရိဿ’’န္တိ ပတ္ထယန္တဿ တဿ ကုလပုတ္တဿ တသ္မိံ အရိယဖလေ ပိဟာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပိဟာပစ္စယာ ယံ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ဒေါမနဿံ ‘‘နေက္ခမ္မသိတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ အရိယဖလေ ပိဟာသင်္ခါတာ တဏှာ ကုသလာ အနဝဇ္ဇာ အနဝဇ္ဇအရိယဖလဓမ္မံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တတ္တာတိ ဝိစယိတဗ္ဗံ။

‘‘ကထံ ပဝတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ရာဂဝိရာဂါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ ပတ္တဗ္ဗာ။ တဒါရမ္မဏာ တံ စေတောဝိမုတ္တိံ အာဂမ္မ ပဝတ္တာ တဏှာ ကုသလာ အနဝဇ္ဇာ၊ ယာ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ ပတ္တဗ္ဗာ၊ တဒါရမ္မဏာ တံ ပညာဝိမုတ္တိံ အာဂမ္မ ပဝတ္တာ တဏှာ ကုသလာ အနဝဇ္ဇာတိ ဝိစယိတဗ္ဗာ။ တာယ ပညာဝိမုတ္တိယာ ဝသေန ဘဂဝတာ –

‘‘တသ္မာ ¶ ရက္ခိတစိတ္တဿ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော၊

သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော၊ ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယံ၊

ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ။ (ဥဒါ။ ၃၂၊ နေတ္တိ။ ၃၁၊ ၆၅၊ ၇၈) –

ဂါထာယံ ¶ ‘‘သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ ပဒံ ဝုတ္တံ၊ ‘‘တဿာ ပညာဝိမုတ္တိယာ ယော ပဝိစယော ကာတဗ္ဗော၊ ကတမော သော ပဝိစယော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တဿာ ကော ပဝိစယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿာ ပညာဝိမုတ္တိယာ ကော ပဝိစယောတိ စေ ပုစ္ဆေယျ ‘‘အဋ္ဌ မဂ္ဂင်္ဂါနိ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာအာဇီဝေါ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာသတိ သမ္မာသမာဓီ’’တိ ပဝိစယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘သော ပဝိစယော ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ကတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သော ပညာဝိမုတ္တိယာ ပဝိစယော ကတ္ထ ကသ္မိံ ဓမ္မေ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ပုစ္ဆတိ။ စတုတ္ထေ ဈာနေ ပါရမိတာယ ဥက္ကံသဂတာယ စတုတ္ထဇ္ဈာနဘာဝနာယ သော ပဝိစယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘စတုတ္ထေ ဈာနေ ပါရမိတာယာ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘စတုတ္ထေ ဟိ ဈာနေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော သော စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘီ ပုဂ္ဂလော စတုတ္ထေ ဈာနေ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိယောဒါတံ အနင်္ဂဏံ ဝိဂတူပက္ကိလေသံ မုဒု ကမ္မနိယံ ဌိတံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ၊ ဣတိ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ စိတ္တံ ဘာဝယတိ၊ သော စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘီ ပုဂ္ဂလော တတ္ထ စတုတ္ထေ ဈာနေ အဋ္ဌဝိဓံ ဝိဇ္ဇာစရဏံ အဓိဂစ္ဆတိ။ ကတမံ အဋ္ဌဝိဓံ? ဆ အဘိညာ၊ ဒွေ စ ဝိသေသေ ဝါ အဓိဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒယော ပဉ္စ၊ လောကိယာဘိညာ စေဝ အရဟတ္တမဂ္ဂပညာ စာတိ ဆ အဘိညာ။ မနောမယိဒ္ဓိ စေဝ ဝိပဿနာဉာဏဉ္စာတိ ဒွေ စ ဝိသေသာ ဟောန္တိ။

‘‘တံ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ ကုတော ပရိသုဒ္ဓံ…ပေ… ကုတော အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ စိတ္တံ ယတော ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ စိတ္တံ ယတော ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိဘာဝတော ပရိသုဒ္ဓံ၊ တတော ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိဘာဝတော ပရိယောဒါတံ ဟောတိ။ သုခါဒီနံ ပစ္စယဃာတေန ယတော ဝီတရာဂါဒိအနင်္ဂဏဘာဝတော အနင်္ဂဏံ၊ တတော ဝီတရာဂါဒိအနင်္ဂဏဘာဝတော ဝိဂတူပက္ကိလေသံ။ ယတော သုဘာဝိတဘာဝတော မုဒု၊ တတော သုဘာဝိတဘာဝတော ကမ္မနိယံ။ ယတော ပရိသုဒ္ဓါဒီသု ဌိတဘာဝတော ဌိတံ၊ တတော ပရိသုဒ္ဓါဒီသု ဌိတဘာဝတော အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ ဟောတီတိပိ ယောဇနာ ယုတ္တာ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၃) ယုဂဠတော အာဂတတ္တာ။ သဒ္ဓါဝီရိယသတိသမာဓိပညာဩဘာသေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတဘာဝတော အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ။ သဒ္ဓါယ ဟိ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ပဋိပက္ခေ အဿဒ္ဓိယေ န ဣဉ္ဇတိ န စလတိ၊ ဝီရိယေန ပရိဂ္ဂဟိတံ ¶ စိတ္တံ ပဋိပက္ခေ ကောသဇ္ဇေ န ဣဉ္ဇတိ၊ သတိယာ ပရိဂ္ဂဟိတံ ¶ စိတ္တံ ပဋိပက္ခေ ပမာဒေ န ဣဉ္ဇတိ၊ သမာဓိနာ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ပဋိပက္ခေ ဥဒ္ဓစ္စေ န ဣဉ္ဇတိ၊ ပညာယ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ပဋိပက္ခာယ အဝိဇ္ဇာယ န ဣဉ္ဇတိ၊ ဩဘာသဂတံ စိတ္တံ ကိလေသန္ဓကာရေ န ဣဉ္ဇတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဆဟိ ဓမ္မေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတံ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတတ္တာ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ ဆန္နံ အဘိညာဉာဏာနဉ္စ မနောမယိဒ္ဓိဝိပဿနာဉာဏာနဉ္စ အဓိဂမူပါယော ဟောတိ၊ တသ္မာ သော ပညာဝိမုတ္တိပရိစယော စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗောယေဝါတိ သင်္ခေပတ္ထော။ ဝိတ္ထာရတော ပန အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၃) ‘‘တတ္ထ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိဘာဝေနာ’’တိအာဒိနာ ဝါ ‘‘အပရော နယော’’တိအာဒိနာ ဝါ ဝုတ္တောယေဝါတိ အမှေဟိ န ဝုတ္တော။

‘‘ယေသံ ရာဂါဒိအင်္ဂဏာနံ အဘာဝေန အနင်္ဂဏံ၊ ယေသံ အဘိဇ္ဈာဒိဥပက္ကိလေသာနံ အဘာဝေန ဝိဂတူပက္ကိလေသံ၊ ယာယ စိတ္တဿ ဌိတိယာ အဘာဝေန ဌိတံ၊ ဣဉ္ဇနာယ အဘာဝေန အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ၊ တေ ရာဂါဒိအင်္ဂဏာဒယော ကတမာယ ပက္ခာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ အင်္ဂဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ရာဂါဒိအင်္ဂဏာဒီသု အင်္ဂဏာ စ ရာဂါဒိအင်္ဂဏာ စ ဥပက္ကိလေသာ အဘိဇ္ဈာဒိဥပက္ကိလေသာ စ သန္တိ၊ တဒုဘယံ ရာဂါဒိအင်္ဂဏအဘိဇ္ဈာဒိဥပက္ကိလေသဒွယံ တဏှာပက္ခော ရာဂါဒိအင်္ဂဏာနံ တဏှာသဘာဝတ္တာ၊ အဘိဇ္ဈာဒိဥပက္ကိလေသာနဉ္စ တဏှာယ အနုလောမတ္တာ။ ယာ ဣဉ္ဇနာ ဖန္ဒနာ ယာ စ စိတ္တဿ အဋ္ဌိတိ အနဝဋ္ဌာနံ အတ္ထိ၊ အယံ ဣဉ္ဇနာ အဋ္ဌိတိ ဒိဋ္ဌိပက္ခော ဣဉ္ဇနာယ စ အဋ္ဌိတိယာ စ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဟေတုဘာဝတောတိ ပဝိစယော ကာတဗ္ဗော။

‘‘ကိံ ပန စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတတ္တာယေဝ ဆန္နံ အဘိညာဉာဏာနဉ္စ မနောမယိဒ္ဓိဝိပဿနာဉာဏာနဉ္စ အဓိဂမူပါယော ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတ္တာရိ ဣန္ဒြိယာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘိနော၊ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ သုခိန္ဒြိယံ သောမနဿိန္ဒြိယံ ဣတိ စတ္တာရိန္ဒြိယာနိ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘိနော ဥပေက္ခိန္ဒြိယံ အဝသိဋ္ဌံ ဘဝတိ၊ တသ္မာပိ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ အဋ္ဌန္နံ ဉာဏာနံ အဓိဂမူပါယော ဟောတိ၊ သော စ အဓိဂမူပါယဘာဝေါ စိဏ္ဏဝသီဘာဝဿေဝ ဘဝေယျ၊ ကထံ စတုတ္ထဇ္ဈာနမတ္တလာဘိနော စိဏ္ဏဝသီဘာဝေါ သိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ သော စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘီ စတုတ္ထဇ္ဈာနေယေဝ အဋ္ဌတွာ အရူပသမာပတ္တိယောပိ ¶ ဧဝံ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တေတိ ဘာဝေတိ၊ တသ္မာ စိဏ္ဏဝသီဘာဝေါ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သော ဥပရိမံ သမာပတ္တိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၃) ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ယောဇနမတ္တံ ကရိဿာမ။

သော ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘီ ယောဂါဝစရော ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိတော ဥပရိမံ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ ¶ သန္တတော သန္တတရတော မနသိ ကရောတိ။ ယထာဝုတ္တံ ဥပရိမံ သမာပတ္တိံ သန္တတော မနသိ ကရောတော တဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘိနော ယောဂါဝစရဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ သညာ သညာပဓာနာ သမာပတ္တိ ဩဠာရိကာ ဝိယ ဟုတွာ သဏ္ဌဟတိ၊ ပဋိဃသညာ စ ဥက္ကဏ္ဌာ အနဘိရတိ ဟုတွာ သဏ္ဌဟတိ၊ သော ယထာဝုတ္တေန ဝိဓိနာ မနသိ ကရောန္တော ယောဂါဝစရော သဗ္ဗသော နိရဝသေသတော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘‘အာကာသံ အနန္တ’’န္တိ မနသိ ကတွာ ပဝတ္တမာနံ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ရူပသညာ ရူပါဝစရသညာ ပဉ္စဝိဓအဘိညာဘိနီဟာရော ဟောတိ။ နာနတ္တသညာ နာနာရမ္မဏေသု ဝေါကာရော အကုသလော ပဝတ္တတိ။ ဧဝံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနေ အာဒီနဝဒဿီ ဟုတွာ တာ ရူပသညာနာနတ္တသညာယော အာရမ္မဏေ သမတိက္ကမတိ၊ အဿ ယောဂါဝစရဿ ပဋိဃသညာ စ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဣမိနာ ဝုတ္တနယေန သမတိက္ကမေန သမာဟိတဿ၊ သန္တဝုတ္တိနာ အရူပါဝစရသမာဓိနာ သမာဟိတဿ ယောဂါဝစရဿ ဩဘာသော ရူပါဝစရဇ္ဈာနောဘာသော အန္တရဓာယတိ။ ရူပါနံ ကသိဏရူပါနံ ဈာနစက္ခုနာ ဒဿနဉ္စ အန္တရဓာယတီတိ ယောဇနာ။

‘‘ယေန သမာဓိနာ သမာဟိတဿ၊ သမာဟိတဿ ဩဘာသော စ ရူပါနံ ဒဿနဉ္စ အန္တရဓာယတိ၊ သော သမာဓိ ကိတ္တကေဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော၊ ကထံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော သမာဓီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သော သမာဓီတိ ယေန ရူပါရူပါဝစရသမာဓိနာ သမာဟိတော၊ သော ဒုဝိဓောပိ သမာဓိ အနဘိဇ္ဈာဗျာပါဒဝီရိယာရမ္ဘေဟိ တီဟိ ဥပကာရကင်္ဂေဟိ စ ပဿဒ္ဓိသတီဟိ ဒွီဟိ ပရိက္ခာရင်္ဂေဟိ စ အဝိက္ခိတ္တေန ဧကေန သဘာဝင်္ဂေန စ ဆဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတောတိ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗော ပုနပ္ပုနံ စိန္တေတဗ္ဗော သလ္လက္ခေတဗ္ဗော ¶ ။ ‘‘ကထံ ကတ္ထ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အနဘိဇ္ဈာသဟဂတံ မေ မာနသံ သဗ္ဗလောကေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေသု ဆသု အင်္ဂေသု ကိတ္တကော သမထော၊ ကိတ္တကာ ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဧတ္တကော သမထော၊ ဧတ္တကာ ဝိပဿနာတိ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ယဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၅၄။ ‘‘ပညာဝိမုတ္တီ’’တိ ဝုတ္တဿ အရဟတ္တဖလဿ သမာဓိဿ သမထဝိပဿနာသင်္ခါတာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ သမာဓိမုခေန အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ ‘‘တာယ ပဋိပဒါယ လဘိတဗ္ဗော အရဟတ္တဖလသမာဓိ ကိတ္တကေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော သမာဓိ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယော အရဟတ္တဖလသမာဓိ သမထဝိပဿနာပဋိပဒါယ လဘိတဗ္ဗော၊ သော အရဟတ္တဖလသမာဓိ ပဉ္စဝိဓေန ဉာဏဒဿနေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ကထံ ပဉ္စဝိဓဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယံ သမာဓီ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ အယံ အရဟတ္တဖလသမာဓိ အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေ ဖလသမာပတ္တိသုခတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ ဟောတိ၊ ဣတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အဿ အရဟတော ပစ္စတ္တမေဝ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝတိ။ အယံ အရဟတ္တဖလသမာဓိ အာယတိံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗဿ အရဟတ္တဖလသမာဓိဿ ဥပနိဿယပစ္စယတ္တာ အာယတိံ သုခဝိပါကော ဟောတိ၊ ဣတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ…ပေ… ဘဝတိ။ အယံ အရဟတ္တဖလသမာဓိ ကိလေသအရီဟိ အာရကတ္တာ အရိယော၊ ကာမာမိသဝဋ္ဋာမိသလောကာမိသာနံ အဘာဝတော နိရာမိသော စ ဟောတိ၊ ဣတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ…ပေ… ဘဝတိ။ အယံ အရဟတ္တဖလသမာဓိ အကာပုရိသေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကဗုဒ္ဓေဟိ သေဝိတဗ္ဗတ္တာ အကာပုရိသသေဝိတော ဟောတိ၊ ဣတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ…ပေ… ဘဝတိ။ အယံ အရဟတ္တဖလသမာဓိ အင်္ဂသန္တကိလေသဒရထသန္တတ္တာ သန္တော စေဝ ဒိဝသမ္ပိ သမာပဇ္ဇန္တဿ အတိတ္တိကရဏတော ပဏီတော စ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလေသေန အရဟတာ ပုဂ္ဂလေန လဒ္ဓတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓါ စ အရဟတ္တမဂ္ဂသမာဓိသင်္ခါတေန ဧကောဒိဘာဝေန အဓိဂတတ္တာ ဧကောဒိဘာဝါဓိဂတော စ သသင်္ခါရေန သပယောဂေန အဓိဂတတ္တာ၊ နီဝရဏာဒိပစ္စနီကဓမ္မေ နိဂ္ဂယှ အနဓိဂတတ္တာ၊ အညေ ကိလေသေ ဝါရေတွာ အနဓိဂတတ္တာ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂဖလဘာဝေနေဝ ပဝတ္တတ္တာ နသသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော ဟောတိ၊ ဣတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အဿ အရဟတော ပစ္စတ္တမေဝ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝတီတိ ပဉ္စဝိဓေန ဉာဏဒဿနေန သော အရဟတ္တဖလသမာဓိ ဝိစယိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

‘‘ပစ္စုပ္ပန္နသုခါဒီသု ¶ သမာဓီသု ကိတ္တကော သမထော၊ ကိတ္တကာ ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော စ သမာဓိ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမထော၊ ဝိပဿနာတိ စ အရဟတ္တဖလသမထဝိပဿနာဝ အဓိပ္ပေတာ၊ န ပုဗ္ဗဘာဂသမထဝိပဿနာတိ။ အရဟတ္တဖလသမာဓိ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာစရိယေန ဝုတ္တော၊ ‘‘တဿ အရဟတ္တဖလသမာဓိဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယံ ဝုတ္တော သမာဓိ ကိတ္တကေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော သမာဓိ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယော ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယံ ဝုတ္တော၊ သော ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိ ပဉ္စဝိဓေန ပကာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ကတမေနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပီတိဖရဏတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနေသု ပညာ ပီတိဖရဏတာ ဟောတိ။ ပဌမဒုတိယတတိယဇ္ဈာနေသု ပညာ သုခဖရဏတာ ဟောတိ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ စေတောပရိယပညာ စေတောဖရဏတာ ဟောတိ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုပညာ အာလောကဖရဏတာ ဟောတိ။ ဈာနံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပဝတ္တမာနပညာ ပစ္စဝေက္ခဏာနိမိတ္တံ ဟောတိ။ ဣတိ ပဉ္စဝိဓေန ပညာပကာရေန ဝိစယိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ ‘‘တေသု ပဉ္စဝိဓေသု ပကာရေသု ကိတ္တကော သမထော၊ ကိတ္တကာ ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော စ ပီတိဖရဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၅၅။ သမ္ပယောဂဝသေန သမာဓိ အာစရိယေန ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကထံ အာရမ္မဏဝသေန ¶ ဝိဘတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒသ ကသိဏာယတနာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမေဟိ ဒသဟိ အာရမ္မဏေဟိ ကသိဏေဟိပိ သမာဓိ ဝိစိနိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ ‘‘တေသု ဒသသု ကိတ္တကော သမထော၊ ကိတ္တကာ ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကသိဏန္တိ စ ကသိဏမဏ္ဍလမ္ပိ ပရိကမ္မမ္ပိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တမ္ပိ တသ္မိံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေ ဥပ္ပန္နဇ္ဈာနမ္ပိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန သသမ္ပယုတ္တဇ္ဈာနမေဝ အဓိပ္ပေတံ။

‘‘ကိံ ပန ဝုတ္တပ္ပကာရော သမာဓိယေဝ သမထဝိပဿနာယ ယောဇေတဗ္ဗော၊ ဥဒါဟု အညောပိ ယောဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ သတိပဋ္ဌာနာဒိပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါဘေဒေန အနေကဘေဒဘိန္နော နိရဝသေသော အရိယမဂ္ဂေါပိ ဝိစယိတွာ ယောဇေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ သဗ္ဗော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝန္တိ မယာ ဝုတ္တနယေန ဝုတ္တနယာနုသာရေန သဗ္ဗော နိရဝသေသော သတိပဋ္ဌာနာဒိပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါဘေဒေန အနေကဘေဒဘိန္နော အရိယော မဂ္ဂေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ကထံ? ယေန ယေန အနဘိဇ္ဈာဒိအာကာရေန ပစ္စုပ္ပန္နသုခတာဒိအာကာရေန ¶ သမာဓိ မယာ ဝုတ္တော၊ တေန တေန အနဘိဇ္ဈာဒိအာကာရေန ပစ္စုပ္ပန္နသုခတာဒိအာကာရေန ယော ယော အရိယမဂ္ဂေါ သမထေန ယောဇေတုံ သမ္ဘဝတိ၊ သော သော အရိယမဂ္ဂေါ သမထေန ဝိစယိတွာ ယောဇယိတဗ္ဗော။ ယော ယော အရိယမဂ္ဂေါ ဝိပဿနာယ ယောဇေတုံ သမ္ဘဝတိ၊ သော သော အရိယမဂ္ဂေါ ဝိပဿနာယ ယောဇယိတွာ ယောဇယိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

‘‘ယေဟိ သမထာဓိဋ္ဌာနေဟိ ဝိပဿနာဓမ္မေဟိ ယောဇယိတဗ္ဗော၊ တေ သမထာဓိဋ္ဌာနာ ဝိပဿနာဓမ္မာ ကတမေဟိ ဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတာ အနိစ္စတာယ ဒုက္ခတာယ အနတ္တတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေ သမထာဓိဋ္ဌာနာ ဝိပဿနာဓမ္မာ ‘‘အနိစ္စတာယ ပညာယ ဒုက္ခတာယ ပညာယ အနတ္တတာယ ပညာယာ’’တိ တီဟိ အနုပဿနာဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတာ ဂဏှိတာတိ အတ္ထော။ အနိစ္စတာဒိနာ သဟစရဏတော အနုပဿနာပညာပိ ‘‘အနိစ္စတာ ဒုက္ခတာ အနတ္တတာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ယော ယောဂီ ပုဂ္ဂလော သမထာဓိဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဘာဝယမာနော ဟောတိ၊ သော ယောဂီ ပုဂ္ဂလော ကိံ ဘာဝယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော သမထဝိပဿနံ ဘာဝယမာနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သမထဝိပဿနာဒီနိ ဘာဝယမာနော ပုဂ္ဂလော ရာဂစရိတော ဒေါသစရိတော မောဟစရိတောတိ တိဝိဓော၊ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပုဂ္ဂလော ကတမေန ကတမေန ဝိမောက္ခမုခေန နိယျာတိ၊ ကတမာယံ ကတမာယံ သိက္ခန္တော၊ ကတမံ ကတမံ ပဇဟန္တော၊ ကတမံ ကတမံ အနုပဂစ္ဆန္တော၊ ကတမံ ကတမံ ပရိဇာနန္တော၊ ကတမံ ကတမံ ပဝါဟေန္တော၊ ကတမံ ကတမံ နိဒ္ဓုနန္တော၊ ကတမံ ကတမံ ဝမေန္တော၊ ကတမံ ကတမံ နိဗ္ဗာပေန္တော၊ ကတမံ ကတမံ ဥပ္ပာဋေန္တော၊ ကတမံ ကတမံ ဝိဇဋေန္တော နိယျာတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ¶ ‘‘ရာဂစရိတော ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒါနိ ယေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ယတ္ထ သိက္ခန္တာနံ ဝိသေသတော နိယျာနမုခါနိ၊ ယေသဉ္စ ကိလေသာနံ ပဋိပက္ခဘူတာနိ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ တာနိ ဒဿေတုံ ‘ရာဂစရိတော’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထောပိ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၅) ဝုတ္တောယေဝ။

‘‘ကသ္မာ ¶ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ ဘာဝယန္တော တယော ခန္ဓေ ဘာဝယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သုညတဝိမောက္ခမုခ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု တီသု ဝိမောက္ခမုခေသု။ သုညတဝိမောက္ခမုခံ ပညာက္ခန္ဓော အနတ္တာနုပဿနာယ ပညာပဓာနတ္တာ။ အနိမိတ္တဝိမောက္ခမုခံ သမာဓိက္ခန္ဓော အနိစ္စာနုပဿနာယ သမာဓိပဓာနတ္တာ။ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခမုခံ သီလက္ခန္ဓော ဒုက္ခာနုပဿနာယ သီလပဓာနတ္တာ။ ဣတိ တီဟိ ဝိမောက္ခမုခေဟိ တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ ဘာဝယန္တော သော ယောဂီ ပုဂ္ဂလော တယော ခန္ဓေ ဘာဝယတိယေဝါတိ ပညာပဓာနာဒိဘာဝေါ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၅) ဝုတ္တော။ တယော ခန္ဓေ ဘာဝယန္တော အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝယတိ။ ‘‘ကသ္မာ ဘာဝယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ အရိယအဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂဘာဝေါ ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဇာနိတော၊ ‘‘ကထံ သမထဝိပဿနာဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ သမထဝိပဿနာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ သီလက္ခန္ဓော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယော ယောဂီ ပုဂ္ဂလော သမထဝိပဿနံ ဘာဝေတိ၊ တဿ ယောဂိနော ပုဂ္ဂလဿ ဘဝင်္ဂါနိ ကတမံ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော သမထဝိပဿနံ ဘာဝေတိ၊ တဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာယော စ စိတ္တဉ္စ ဒွေ ဘဝင်္ဂါနိ ဥပပတ္တိဘဝဿ အင်္ဂါနိ ဘာဝနံ ဝဍ္ဎနံ ဂစ္ဆန္တိ။ သီလဉ္စ သမာဓိ စ ဒွေ ပဒါနိ ဒွေ ပါဒါ ဘဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဘာဝနံ ဝဍ္ဎနံ ဂစ္ဆန္တိ။

‘‘ကထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ဟောတိ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘာဝိတကာယောတိ ဘာဝိတော ကာယော ကာယအာဘိသမာစာရိကော၊ ကာယသံဝရော ဝါ ယေန ဘိက္ခုနာတိ ဘာဝိတကာယော။ သေသေသုပိ ဧသ နယော။ ကာယေ ကာယအာဘိသမာစာရိကေ၊ ကာယသံဝရေ ဝါ ဘာဝိယမာနေ သတိ သမ္မာကမ္မန္တော၊ သမ္မာဝါယာမော စ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ ကာယသမာစာရသီလတ္တာ။ သီလေ ဝါစာသံဝရအာဇီဝသံဝရဝသေန ပဝတ္တေ သီလေ ဘာဝိယမာနေ သတိ သမ္မာဝါစာ စ သမ္မာအာဇီဝေါ စ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ ဝါစာဒိသံဝရသီလတ္တာ။ စိတ္တေ စိတ္တသံဝရဝသေန ပဝတ္တေ စိတ္တေ ဘာဝိယမာနေ သတိ သမ္မာသတိ စ သမ္မာသမာဓိ စ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ စိတ္တသံဝရသီလတ္တာ။ ပညာယ ဘာဝိယမာနာယ သတိ ¶ သမ္မာဒိဋ္ဌိ စ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ¶ စ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ သမာနတ္တာ၊ ဥပကာရကတ္တာ စ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပေန ဟိ ပုနပ္ပုနံ သင်္ကပ္ပန္တဿ ပညာ ဝဍ္ဎတီတိ။

‘‘သမ္မာကမ္မန္တော စ သမ္မာဝါယာမော စ ဒွေ ဓမ္မာ ကာယဝသေနေဝ ဝိဘတ္တာ ဝိစေတဗ္ဗာ ကိံ၊ ဥဒါဟု စိတ္တဝသေန ဝိဘတ္တာ ဝိစေတဗ္ဗာ ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာယသုစရိတစေတနာဘူတော ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော၊ တံသဟိတော ယော စ သမ္မာဝါယာမော သိယာ ကာယိကော၊ ဝိရတိဘူတော ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော၊ တံသဟိတော ယော စ သမ္မာဝါယာမော သိယာ စေတသိကော၊ တတ္ထ တေသု ကာယိကစေတသိကဘူတေသု သမ္မာကမ္မန္တသမ္မာဝါယာမေသု ယော သမ္မာကမ္မန္တသမ္မာဝါယာမော ကာယသင်္ဂဟော၊ သော သမ္မာကမ္မန္တသမ္မာဝါယာမော ကာယေ ကာယအာဘိသမာစာရိကေ၊ ကာယသံဝရေ ဝါ ဘာဝိတေ သတိ ဘာဝနံ ဂစ္ဆတိ။ ယော သမ္မာကမ္မန္တသမ္မာဝါယာမော စိတ္တသင်္ဂဟော၊ သော သမ္မာကမ္မန္တသမ္မာဝါယာမော စိတ္တေ စိတ္တသံဝရေ ဘာဝိတေ သတိ ဘာဝနံ ဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။

‘‘သမထဝိပဿနံ ဘာဝယန္တော သော ယောဂီ ပုဂ္ဂလော ကိတ္တကံ အဓိဂမံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝိစယိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော သမထဝိပဿနံ ဘာဝယန္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စဝိဓံ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမံ ဒဿေတုံ ‘‘ခိပ္ပာဓိဂမော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၅) ဝိဘတ္တော။ ‘‘ကေန ကတမော အဓိဂမော ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သမထေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၅၆။ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိအာဒိသုတ္တတ္ထော ဝေနေယျာနံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိမုခေန အာစရိယေန ဝိစယိတော ဝိဘတ္တော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ဒေသကဿ ဒသဗလသမန္နာဂတဿ ဒသ ဗလာနိ ကထံ ဝိစယိတဗ္ဗာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော ဒေသယတိ၊ သော ဒသဗလသမန္နာဂတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –

‘‘ဣတိ မဟာထေရော ‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’တိ ဂါထာယ ဝသေန အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိမုခေန ဝိစယဟာရသမ္ပာတံ နိဒ္ဒိသန္တော၊ ဒေသနာကုသလတာယ အနေကေဟိ သုတ္တပ္ပဒေသေဟိ တဿာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယ ဘာဝနာဝိသေသာနံ ဘာဝနာနိသံသာနဉ္စ ဝိဘဇနဝသေန နာနပ္ပကာရတော ဝိစယဟာရံ ဒဿေတွာ၊ ဣဒါနိ ဒသန္နံ ¶ တထာဂတဗလာနမ္ပိ ဝသေန တံ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထ ယော ဒေသယတီ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု သမထဝိပဿနံ ဘာဝယန္တေသု သာသိတဗ္ဗသာသကေသု။ ဒသဗလသမန္နာဂတော ယော ¶ ဒေသကော သတ္ထာ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိအာဒိဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဩဝါဒေန သာဝကေ န ဝိသံဝါဒယတိ၊ တဿ ဒေသကဿ သတ္ထုနော ဒသ ဗလာနိ ဝိစယိတဗ္ဗာနီတိ ယောဇနာ။

‘‘ကိန္တိ ဒေသေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော တိဝိဓ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေသု ဒသသု တထာဂတဗလေသု ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ ပဌမံ တထာဂတဗလံ နာမ၊ ‘‘တံ ဗလံ ကထံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော တထာ ဩဝဒိတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၆) ဝုတ္တော၊ ပါဠိဝသေနပိ ပါကဋော။ ‘‘ဧတံ ဌာနံ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဇာနနံ အဋ္ဌာနဉာဏံ နာမ၊ ‘‘ဧတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဇာနနံ ဌာနဉာဏံ နာမာတိ ဌာနာဋ္ဌာနာနံ ဇာနနဉာဏံ ပဌမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ (၁)

၅၇။ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ ပဌမံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ ဝိဘတ္တံ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကထံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏံ ဒုတိယတထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ ဌာနာဋ္ဌာနတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အယံ ပဋိပဒါ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ဂါမိနီ၊ အယံ ပဋိပဒါ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ဂါမိနီ’’တိ သဗ္ဗတ္ထ ဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဇာနနဉာဏံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏံ နာမာတိ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏံ ဒုတိယံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ (၂)

၅၉။ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏံ ဒုတိယံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကထံ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏံ တတိယံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အယံ ဓာတု စ အယံ ဓာတု စ အနေကဓာတု နာမ၊ အယံ ဓာတု စ အယံ ဓာတု စ နာနာဓာတု နာမာ’’တိ အနေကဓာတုနာနာဓာတူနံ ဇာနနဉာဏံ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏံ နာမာတိ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏံ တတိယံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။ (၃)

၆၀။ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏံ ¶ တတိယံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကထံ သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏံ စတုတ္ထံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ အနေကဓာတုနာနာဓာတုကဿ လောကဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ဧဝံ အဓိမုတ္တာ၊ ဣမေ သတ္တာ ဧဝံ အဓိမုတ္တာ’’တိ သတ္တာနံ အဓိမုစ္စနာနံ ဇာနနဉာဏံ သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏံ နာမာတိ သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏံ စတုတ္ထံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။ (၄)

သတ္တာနံ ¶ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏံ စတုတ္ထံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကထံ ဝိပါကဝေမတ္တတာဉာဏံ ပဉ္စမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ တေ ယထာဓိမုတ္တာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံ အဓိမုတ္တာနံ သတ္တာနံ ဣဒံ ကမ္မံ ကဏှံ၊ ဣမဿ ကဏှကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော။ ဣဒံ ကမ္မံ သုက္ကံ၊ ဣမဿ သုက္ကကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော’’တိ ဧဝမာဒီဟိ ဝိပါကာနံ နာနတ္တဇာနနဉာဏံ ဝိပါကဝေမတ္တတာဉာဏံ နာမာတိ ဝိပါကဝေမတ္တတာဉာဏံ ပဉ္စမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။

၆၂။ ဝိပါကဝေမတ္တတာဉာဏံ ပဉ္စမံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကထံ ဈာနာနံ သံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနဉာဏံ ဆဋ္ဌံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ တထာ သမာဒိန္နာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံ သမာဒိန္နာနံ ကမ္မာနံ ဈာနာနံ ဝိမောက္ခာနံ သမာဓီနံ သမာပတ္တီနံ အယံ သံကိလေသော၊ ဣဒံ ဝေါဒါနံ၊ ဣဒံ ဝုဋ္ဌာနံ၊ ဧဝံ သံကိလိဿတိ၊ ဧဝံ ဝေါဒါယတိ၊ ဧဝံ ဝုဋ္ဌဟတီ’’တိ ဈာနာနံ သံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနာနံ အနာဝရဏဉာဏံ ဈာနာနံ သံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနဉာဏံ နာမာတိ ဈာနာနံ သံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနဉာဏံ ဆဋ္ဌံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။ (၅)

၆၃။ ဈာနာနံ သံကိလေသဉာဏံ ဆဋ္ဌံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ၊ ‘‘ကထံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဝေမတ္တတာဉာဏံ သတ္တမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ တဿေဝ သမာဓိဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံ အာဓိပတေယျဋ္ဌေန ဣန္ဒြိယာနိ၊ ဧဝံ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဗလာနီ’’တိ ဇာနနေန သဟ ‘‘အယံ မုဒိန္ဒြိယော၊ အယံ မဇ္ဈိန္ဒြိယော၊ အယံ တိက္ခိန္ဒြိယော’’တိ ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ ဣန္ဒြိယဗလာနံ အမုဒုမဇ္ဈာဓိမတ္တတာဇာနနဉာဏံအမုဒုမဇ္ဈာဓိမတ္တတာဇာနနဉာဏံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဝေမတ္တတာဉာဏံ နာမာတိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဝေမတ္တတာဉာဏံ သတ္တမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။ (၆)

၆၄။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏံ ¶ သတ္တမံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ၊ ‘‘ကထံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ အဋ္ဌမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗံ၊ ကထံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ နဝမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ တတ္ထ ယံ အနေကဝိဟိတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧကံ ဇာတိ’’န္တိအာဒိနာ ဇာတိဝသေန ဝါ ‘‘ဧဝံနာမော’’တိအာဒိနာ နာမဂေါတ္တဝဏ္ဏာဟာရသုခဒုက္ခပဋိသံဝေဒနာယ ပရိယန္တဝသေန ဝါ သာကာရဿ သဥဒ္ဒေသဿ အနေကဝိဟိတပုဗ္ဗေနိဝါသဿ တံတံဘဝဿ အသေသတော ဇာနနဉာဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ နာမာတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ အဋ္ဌမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။ (၇)

စဝမာနဥပပဇ္ဇမာနဟီနပဏီတသုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏသုဂတဒုဂ္ဂတယထာကမ္မူပဂါနံ ¶ သတ္တာနံ အသေသတော စုတူပပါတာနံ ဇာနနဉာဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ နာမာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ နဝမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ။ (၈-၉)

ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒိအဋ္ဌမနဝမံ တထာဂတဗလံ အာစရိယေန ဝိစယိတံ ဝိဘတ္တံ၊ ‘‘ကထံ သဗ္ဗာသဝက္ခယဉာဏံ ဒသမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣတိ တတ္ထ ယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗောဓိမူလေ သံကိလေသမာရနိဟနံ ဉာဏံ ဥပ္ပန္နံ၊ ဣဒံ ကိလေသမာရနိဟနံ ဉာဏံ သဗ္ဗာသဝက္ခယဉာဏံ နာမာတိ သဗ္ဗာသဝက္ခယဉာဏံ ဒသမံ တထာဂတဗလံ ဝိစယိတဗ္ဗန္တိ အယံ သင်္ခေပတ္ထော။ ဝိတ္ထာရတော ပန ပါဠိတော စ အဋ္ဌကထာတော စ ယတိပေါတာနမ္ပိ ပါကဋော ဘဝေယျာတိ မညိတွာ န ဒဿိတော။(၁၀)

‘‘ဧတ္တကောဝ ဝိစယဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဝိစယော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေ ယေ သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ဝုတ္တာ၊ တေ တေ သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိစယဟာရသမ္ပာတေန ဝိစယိတဗ္ဗာ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိစယဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နီဟရိတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ဝိစယဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၆၅။ ယေန ¶ ယေန ဝိစယဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ အာစရိယေန ဝိစယိတဗ္ဗာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ သော ဝိစယဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဧဝံ နာနာနယေဟိ ဝိစယဟာရသမ္ပာတံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဣဒါနိ ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတာဒီနိ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထ ကတမော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော’တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၆၅) ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒီသု ¶ သောဠသသု ဟာရသမ္ပာတေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ၊ ပုစ္ဆိတွာ ယသ္မိံ သုတ္တပ္ပဒေသေ ဝုတ္တာနံ အတ္ထာနံ ယုတ္တိဘာဝေါ ဝိစာရေတဗ္ဗော၊ တံ သုတ္တပ္ပဒေသံ နီဟရိတုံ –

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော၊

သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော၊ ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယံ၊

ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ။ (ဥဒါ။ ၃၂၊ နေတ္တိ။ ၃၁၊ ၇၈) –

ဝုတ္တံ။ တဿံ ဂါထာယံ တသ္မာ အရက္ခိတစိတ္တဿ မာရဝသာနုဂတတ္တာ သတိသံဝရဣန္ဒြိယသံဝရာဒိဝသေန ဘိက္ခု ရက္ခိတစိတ္တော အဿ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ကာမဝိတက္ကာဒိမိစ္ဆာသင်္ကပ္ပဂေါစရဿ မာရဝသာနုဂတတ္တာ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒိဝသေန ဘိက္ခု သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော အဿ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတစိတ္တဿ မာရဝသာနုဂတတ္တာ ယောနိသောမနသိကာရေန ဘိက္ခု ဥဒယဗ္ဗယံ ဉတွာန သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော အဿ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ထိနမိဒ္ဓေန ဟတစိတ္တဿ မာရဝသာနုဂတတ္တာ ဝီရိယဝသေန ဘိက္ခု ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ အဿ ဘဝေယျ၊ တာဒိသော ဘိက္ခု သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ ဇဟိဿတီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘တဿံ ဂါထာယံ ကထံ ယုတ္တိဘာဝေါ ဝိစာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရက္ခိတစိတ္တဿ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ ဧဝ၊ နော န ယုဇ္ဇတိ။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာနမ္ပိ ဇဟိတတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော ဟုတွာ ဝိဟရန္တော ဥဒယဗ္ဗယံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတီတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရဿ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာသမ္ဘဝတော။ ဥဒယဗ္ဗယံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟိဿတီတိ အတ္ထော ¶ ယုဇ္ဇတိ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာနုက္ကမေန အရိယမဂ္ဂသမ္ဘဝတော။ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟန္တော သဗ္ဗာနိ ဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတဘယာနိ သမတိက္ကမိဿတီတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ သဗ္ဗေသံ ဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတဘယာနံ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။

‘‘ဧတ္တကောဝ ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာနံ ယုတ္တိဘာဝေါ ဝိစာရေတဗ္ဗော ¶ ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၆၆။ ယေန ယေန ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာနံ ယုတ္တိဘာဝေါ အာစရိယေန ဝိဘာဝိတော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ သော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆတိ။

ပုစ္ဆိတွာ ယသ္မိံ သုတ္တပ္ပဒေသေ ဝုတ္တာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ နီဟရိတာနိ၊ တံ သုတ္တပ္ပဒေသံ နီဟရိတုံ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရောတိ ဂါထာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဂါထာတ္ထော ဝုတ္တောဝ။ ‘‘ကတမေ ဂါထာတ္ထာ ကတမေသံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဿ အတ္ထဘူတာ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ သုစရိတပါရိပူရိယာ အာသန္နကာရဏတ္တာ။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဿ အတ္ထဘူတာ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒယော သမ္မာသင်္ကပ္ပာ သမထဿ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ ကာမစ္ဆန္ဒအာဒိနီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနဿ အာသန္နကာရဏတ္တာ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဿ အတ္ထဘူတာ ကမ္မဿကတာသမ္မာဒိဋ္ဌိ စ သပ္ပစ္စယနာမရူပဒဿနသမ္မာဒိဋ္ဌိ ¶ စ ဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ အနိစ္စာနုပဿနာဒီနံ ဝိသေသကာရဏတ္တာ။ ‘‘ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ သုတ္တပ္ပဒေသဿ အတ္ထဘူတာ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာပညာ ဒဿနဘူမိယာ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ ပဌမမဂ္ဂါဓိဂမဿ အာသန္နကာရဏတ္တာ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခူ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဿ အတ္ထဘူတံ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘဝနံ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ အာသန္နကာရဏတ္တာ။ ‘‘သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဿ အတ္ထဘူတာ ပဟာတဗ္ဗဇဟနဘာဝနာယ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ ပဟာတဗ္ဗပ္ပဟာနေန အရိယမဂ္ဂဘာဝနာပါရိပူရိသမ္ဘဝတော။

‘‘ဧတ္တကောဝ ¶ ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတဘူတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ နီဟရိတာနိ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၆၇။ ယေန ယေန ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာနိ၊ သော ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော လက္ခဏဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒီသု သောဠသသု ဟာရသမ္ပာတေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော လက္ခဏဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

‘‘ကတမေဟိ သုတ္တတ္ထေဟိ သမာနလက္ခဏာ ကတမေ ဓမ္မာ ဂဟိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဝုတ္တံ ဣဒံ ရက္ခဏံ သတိန္ဒြိယံ ဂဟိတံ၊ သတိန္ဒြိယေ ¶ ဂဟိတေ သဒ္ဓါဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဂဟိတာနိ ဘဝန္တိ ဣန္ဒြိယဋ္ဌေန သမာနလက္ခဏတ္တာ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသေန ဝုတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဂဟိတာ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတာယ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဂဟိတော ဘဝတိ။ တံ ကိဿ ဟေတူတိ ကာရဏံ ပုစ္ဆတိ။ ပုစ္ဆိတွာ ကာရဏမာဟ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိတော ဟီ’’တိအာဒိနာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိဟေတုတော သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပတော သမ္မာဝါစာ ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာဝါစာတော သမ္မာကမ္မန္တော ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာကမ္မန္တတော သမ္မာအာဇီဝေါ ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာအာဇီဝတော သမ္မာဝါယာမော ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာဝါယာမတော သမ္မာသတိဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာသတိတော ¶ သမ္မာသမာဓိ ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာသမာဓိတော သမ္မာဝိမုတ္တိ ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ သမ္မာဝိမုတ္တိတော သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ဟိ ယသ္မာ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဂဟိတော ဘဝတီတိ။

‘‘ဧတ္တကောဝ လက္ခဏဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော လက္ခဏော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန လက္ခဏဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ သမာနလက္ခဏေန ဂဟိတာ ဘဝန္တိ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော လက္ခဏဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟိတောတိ။

ဣတိ လက္ခဏဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၆၈။ ယေန ယေန လက္ခဏဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ သမာနလက္ခဏေန ဂဟိတာ၊ သော လက္ခဏဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒီသု သောဠသသု ဟာရသမ္ပာတေသု ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

‘‘ကတမသ္မိံ ¶ သုတ္တေ ကတမေ နိရုတျာဓိပ္ပာယနိဒါနပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓယော နိဒ္ဓါရိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသေ ‘‘ရက္ခီယတေ ရက္ခိတ’’န္တိ နိရုတ္တိံ ‘‘ပရိပါလီယတီ’’တိ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဒဿေတိ၊ ဣတိသဒ္ဒဿ အာဒျတ္ထတ္တာ ‘‘စိန္တေတီတိ စိတ္တံ၊ အတ္တနော သန္တာနံ စိနောတီတိ စိတ္တံ၊ ပစ္စယေဟိ စိတန္တိ စိတ္တံ၊ စိတ္တဝိစိတ္တဋ္ဌေန စိတ္တံ၊ စိတ္တကရဏဋ္ဌေန စိတ္တံ၊ ရက္ခိတံ စိတ္တံ ယဿာတိ ရက္ခိတစိတ္တော။ သမ္မာ သင်္ကပ္ပေတီတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော၊ ဂါဝေါ စရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါစရော၊ ဂေါစရော ဝိယာတိ ဂေါစရော၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဂေါစရော အဿာတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော။ သမ္မာ ပဿတီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပုရေက္ခာရော ¶ အဿာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော။ ဇာနာတီတိ ဉတွာန။ ဥဒယော စ ဝယော စ ဥဒယဗ္ဗယံ။ ထိနဉ္စ မိဒ္ဓဉ္စ ထိနမိဒ္ဓံ၊ အဘိဘဝတီတိ အဘိဘူ၊ ထိနမိဒ္ဓံ အဘိဘူတိ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ။ ဘိက္ခတီတိ ဘိက္ခူ’’တိ နိရုတ္တိပိ နီဟရိတာ။ တေနာဟ – ‘‘ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒျတ္ထော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၆၈)။ ဧသာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ပညတ္တိ နိရုတ္တိ နာမာတိ နီဟရိတာ။

ဣဓ သုတ္တပ္ပဒေသေ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယောတိ စေ ပုစ္ဆေယျ၊ ယေ သပ္ပုရိသာ သဗ္ဗာဟိ ဒုဂ္ဂတီဟိ ပရိမုစ္စိတုကာမာ ဘဝိဿန္တိ၊ တေ သပ္ပုရိသာ ဓမ္မစာရိနော ရက္ခိတစိတ္တာ ဘဝိဿန္တီတိ အယံ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိအာဒိသုတ္တပ္ပဒေသေ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယောတိ နီဟရိတဗ္ဗော။

‘‘ကတမံ နိဒါန’’န္တိ စေ ပုစ္ဆေယျ၊ ကောကာလိကော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု ထေရေသု စိတ္တံ အရက္ခိတွာ ပဒေါသယိတွာ မဟာပဒုမနိရယေ ယသ္မာ ဥပပန္နော၊ ယသ္မာ ဘဂဝါ စ သတိအာရက္ခေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟတိ၊ တသ္မာ စ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟိတုကာမော ဘိက္ခု သပ္ပုရိသော ရက္ခိတစိတ္တော အဿ ဘဝေယျာတိ နိဒါနံ နီဟရိတဗ္ဗံ။

‘‘ကတမော ပုဗ္ဗာပရသန္ဓီ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယျ၊ သုတ္တမှိ ‘‘သတိယာ စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ တေန ပုဗ္ဗဝစနေန အယံ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ…ပေ… သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသော အနုသန္ဓိ သံသန္ဒတိ သမေတီတိ ပုဗ္ဗပရာနုသန္ဓိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗောတိ။

‘‘ဧတ္တကောဝ ¶ စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော စတုဗျူဟော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတေန နိရုတျာဓိပ္ပာယနိဒါနပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗော၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၆၉။ ယေန ¶ ယေန စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတေန နိရုတျာဓိပ္ပာယနိဒါနပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓယော ဝိဘတ္တာ၊ သော စတုဗျူဟဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

‘‘ကတမေ သုတ္တတ္ထာ ကထံ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပသင်္ခါတသမ္မာသင်္ကပ္ပဗဟုလော ကသိဏာဒိဝသေန၊ အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပသင်္ခါတသမ္မာသင်္ကပ္ပဗဟုလော မေတ္တာဒိဝသေန အဓိဂတာယ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ စိတ္တံ ဌပေန္တော သံကိလေသတော ရက္ခိတစိတ္တော နာမ ဟောတိ၊ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဣမိနာ ရက္ခိတစိတ္တေ ဝုတ္တေ သတိ ယာ ဧကဂ္ဂတာ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ၊ သာ အယံ ဧကဂ္ဂတာ သမထော။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ ဣမိနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရေ ဝုတ္တေ သတိ ယာ ပညာ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ၊ သာ အယံ ပညာ ဝိပဿနာ။ ‘‘ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ ဣမိနာ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏသမန္နာဂတေ ဝုတ္တေ သတိ ယာ ဒုက္ခပရိဇာနနာ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ၊ သာ အယံ ဒုက္ခပရိဇာနနာ ဒုက္ခပရိညာ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခူ’’တိ ဣမိနာ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ယံ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘဝနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘဝနံ သမုဒယပ္ပဟာနံ။ ‘‘သမ္မာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ ဣမိနာ ယော သဗ္ဗဒုဂ္ဂတိဇဟနသင်္ခါတော အနုပ္ပာဒေါ ဝုတ္တော၊ သော အယံ အနုပ္ပာဒေါ ¶ နိရောဓော။ ဣတိ ဒုက္ခပရိညာယ ပရိညေတဗ္ဗံ ဒုက္ခသစ္စံ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗံ၊ သမုဒယပ္ပဟာနေန ပဟာတဗ္ဗံ သမုဒယသစ္စံ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗံ၊ နိရောဓေန နိရောဓသစ္စံ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗံ၊ သမထဝိပဿနာဟိ မဂ္ဂသစ္စံ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာနီတိ။

‘‘ဧတ္တကောဝ အာဝဋ္ဋော ဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော အာဝဋ္ဋော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတေန သမထာဒယော အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ ¶ ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၇၀။ ယေန ယေန အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တတ္ထာ အာဝဋ္ဋေတဗ္ဗာ၊ သော အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကတမော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

‘‘ကတမေ သုတ္တတ္ထာ ကတ္ထ ဝိဘတ္တာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ‘‘တသ္မာ…ပေ… ဂေါစရော’’တိ ဂါထာ ဝုတ္တာ၊ တိဿံ ဂါထာယံ ဝုတ္တော ကုသလပက္ခော ဓမ္မော ကုသလပက္ခေန ဓမ္မေန သတိသံဝရော ဓမ္မော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဝိဘဇိတဗ္ဗော၊ အကုသလပက္ခေန ဓမ္မေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဝိဘဇိတဗ္ဗော။

ကထံ? ‘‘ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ပဒေန ဝုတ္တော ကုသလပက္ခော သတိသံဝရော ဓမ္မော ‘‘စက္ခုဒွါရသံဝရော…ပေ… မနောဒွါရသံဝရော’’တိ ဆဗ္ဗိဓေန ကုသလပက္ခေန ဓမ္မေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပော’’တိ ပဒေန ဝုတ္တော ကုသလပက္ခော သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဓမ္မော ‘‘နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပော အဗျာပါဒ-သင်္ကပ္ပော အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပော’’တိ တိဝိဓေန ကုသလပက္ခေန ဓမ္မေန ¶ ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ ပဒေန ဝုတ္တာ ကုသလပက္ခာ ဓမ္မဇာတိ ‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခသမုဒယေ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခနိရောဓေ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါယ ဉာဏံ၊ ပုဗ္ဗန္တေ ဉာဏံ၊ အပရန္တေ ဉာဏံ၊ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ ဉာဏံ၊ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ဉာဏ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၃) အဋ္ဌဝိဓေန ကုသလပက္ခေန ဓမ္မေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ ပဒေန ဝုတ္တံ ကုသလပက္ခဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ဓမ္မဇာတံ ပညာသဝိဓေန ဥဒယဗ္ဗယဉာဏေန ကုသလပက္ခေန ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ’’တိ ပဒေန ဝုတ္တံ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘဝနံ ကုသလပက္ခံ ဓမ္မဇာတံ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဘိဘဝနံ ¶ သကဒါဂါမိမဂ္ဂါဘိဘဝနံ အနာဂါမိမဂ္ဂါဘိဘဝနံ အရဟတ္တမဂ္ဂါဘိဘဝန’’န္တိ စတုဗ္ဗိဓေန ကုသလပက္ခေန ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။

သတိသံဝရော ကုသလပက္ခော ‘‘လောကိယော သတိသံဝရော၊ လောကုတ္တရော သတိသံဝရော’’တိ ဒုဗ္ဗိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗောတိ။ လောကိယော သတိသံဝရော ကာမာဝစရောဝါတိ ဧကဝိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ လောကုတ္တရာ သတိသံဝရော ‘‘ဒဿနဘူမိ၊ ဘာဝနာဘူမီ’’တိ ဒုဗ္ဗိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ ကာမာဝစရော သတိသံဝရော ‘‘ကာယာနုပဿနာသတိသံဝရော ဝေဒနာနုပဿနာသတိသံဝရော စိတ္တာနုပဿနာသတိသံဝရော ဓမ္မာနုပဿနာသတိသံဝရော’’တိ စတုဗ္ဗိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ လောကုတ္တရော သတိသံဝရောပိ တထာ စတုဗ္ဗိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ သမ္မာသင်္ကပ္ပသမ္မာဒိဋ္ဌိယောပိ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဒုဗ္ဗိဓာဒိဘေဒေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာ။ ပဒဋ္ဌာနေနပိ ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတေ ဝုတ္တနယေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာ။

အကုသလပက္ခေန ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ ပဒေန ဝုတ္တော အသံဝရော ‘‘စက္ခုအသံဝရော …ပေ… ကာယအသံဝရော၊ စောပနကာယအသံဝရော၊ ဝါစာအသံဝရော၊ မနောအသံဝရော’’တိ အဋ္ဌဝိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေနာ’’တိ ပဒေန ဂဟိတော မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော ‘‘ကာမဝိတက္ကော ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝိဟိံသာဝိတက္ကော’’တိ တိဝိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗော။ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ’’တိ ပဒေန ဝုတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏံ…ပေ…ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု အညာဏ’’န္တိ အဋ္ဌဝိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာ၊ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဝိဓေနပိ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ။ ထိနမိဒ္ဓံ ပဉ္စဝိဓေန သသင်္ခါရိကဝိဓေန ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။

‘‘ဧတ္တကောဝ ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ဝိဘတ္တာ၊ သော သော ¶ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တောတိ ယထာရဟ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၇၁။ ယေန ¶ ယေန ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ဝိဘတ္တာ၊ သော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ကတမေ သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ကထံ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ‘‘တသ္မာ…ပေ… ဂေါစရော’’တိ ဂါထာ ဝုတ္တာ၊ တာယ ဂါထာယ ယာ သမထဝိပဿနာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ တာယ သမထဝိပဿနာယ ဘာဝိတာယ အကုသလာနံ နိရောဓော ဖလံ ပယောဇနံ ဟောတိ၊ ပရိညာတံ ဒုက္ခံ ဟောတိ၊ သမုဒယော ပဟီနော ဟောတိ၊ မဂ္ဂေါ ဘာဝိတော ဟောတီတိ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော။ ပဋိပက္ခေန ပန သမထဝိပဿနာယ အဘာဝိတာယ အကုသလာနံ အနိရောဓော၊ အပရိညာတံ ဒုက္ခံ၊ သမုဒယော အပ္ပဟီနော၊ မဂ္ဂေါ အဘာဝိတော ဟောတီတိ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော။

‘‘ဧတ္တကောဝ ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ပရိဝတ္တနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နီဟရိတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၇၂။ ယေန ¶ ယေန ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ သော ပရိဝတ္တနော ဟာရသမ္ပာတောတိ ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဝေဝစနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ကတမေသံ ¶ သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာနံ၊ သုတ္တပဒါနံ ဝါ ကတမာနိ ဝေဝစနာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ‘‘တသ္မာ…ပေ… ဂေါစရော’’တိ ဂါထာ ဝုတ္တာ၊ တာယ ဂါထာယ ‘‘ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ပဒေန ဝုတ္တဿ စိတ္တဿ၊ ‘‘ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ဧတ္ထ စိတ္တဿ ပဒဿ ဝါ ‘‘စိတ္တံ…ပေ… ဝိဇာနိတတ္တ’’န္တိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ ဝေဝစနံ၊ ‘‘မာနသံ ဟဒယ’’န္တိအာဒိဝစနမ္ပိ (ဓ။ သ။ ၁၇၊ ၆၃) စိတ္တဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဧတ္ထ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ ‘‘နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပော အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပော အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပော’’တိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ ဝေဝစနံ၊ ‘‘တက္ကော ဝိတက္ကော’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၇) ဝစနမ္ပိ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ ဧတ္ထ သမ္မာဒိဋ္ဌိပဒဿ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ ပညာသတ္ထံ ပညာခဂ္ဂေါ ပညာရတနံ ပညာပတောဒေါ ပညာပါသာဒေါ’’တိ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ ဝေဝစနံ၊ ‘‘ပညာ ပဇာနနာ ဝိစယော’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၁၆) ဝစနမ္ပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပဒဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘ထိနံ ထိယနာ ထိယိတတ္တံ စိတ္တဿ၊ စိတ္တဿ အကလ္လတာ အကမ္မညတာ ဩနာဟော ပရိယောနာဟော အန္တောသင်္ကောစော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၆၂-၁၁၆၃) ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ ထိနဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘ကာယဿ အကလ္လတာ အကမ္မညတာ ကာယာလသိယံ သောပ္ပံ သုပနာ သုပ္ပိတတ္တ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၆၃) ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ မိဒ္ဓဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘ဘိက္ခကော ဘိက္ခူ’’တိအာဒိကံ (ပါရာ။ ၄၅၊ ဝိဘ။ ၅၁၀) ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ ဘိက္ခုပဒဿ ဝေဝစနံ။ ‘‘ဒုဂ္ဂတိ အပါယော ဝိနိပါတော ဝဋ္ဋဒုက္ခံ သံသာရော’’တိအာဒိကံ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝစနံ ဒုဂ္ဂတိပဒဿ ဝေဝစနံ။ ဣတိ ဝေဝစနာနိ နီဟရိတာနိ။

‘‘ဧတ္တကောဝ ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဝေဝစနော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတေန ဝေဝစနာနိ နီဟရိတာနိ၊ သော သော ¶ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာသမ္ဘဝံ နီဟရိတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟိတောတိ။

ဣတိ ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၇၃။ ယေန ¶ ယေန ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတေန ဝေဝစနာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ သော ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ကတမာ သုတ္တပ္ပဒေသဘူတာ ပညတ္တိ ကတမေသံ ဓမ္မာနံ ပညတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ပညတ္တိ သတိယာ ပဒဋ္ဌာနဿ ရက္ခိတဗ္ဗဿ စိတ္တဿ ပညာပနတော သတိယာ ပဒဋ္ဌာနပညတ္တိ နာမ။ သတိယာ ဟိ ရက္ခိတဗ္ဗံ စိတ္တံ သတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာနံ နာမ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘အဓိဋ္ဌဟိတွာ ရက္ခန္တိယာ သတိယာ ရက္ခိယမာနံ စိတ္တံ တဿာ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ပညတ္တိ သမထဿ ဘာဝနာယ ပညာပနတော သမထဿ ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော၊ ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ ပညတ္တိ ဒဿနဘူမိယာ နိက္ခေပဿ ပညာပနတော နိက္ခေပပညတ္တိ နာမ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခူ’’တိ သမုဒယဿ အနဝသေသပ္ပဟာနဿ ပညာပနတော အနဝသေသပ္ပဟာနပညတ္တိ နာမ။ ‘‘သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ ပညတ္တိ မဂ္ဂဿ အရိယမဂ္ဂဿ ဘာဝနာယ ပညာပနတော ဘာဝနာပညတ္တိ နာမ။

‘‘ဧတ္တကောဝ ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတေန ပညတ္တိပ္ပဘေဒါ နိဒ္ဓါရိတာ၊ သော သော ¶ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

၇၄။ ယေန ¶ ယေန ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတေန ပညတ္တိပ္ပဘေဒါ နိဒ္ဓါရိတာ၊ သော ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမော ဩတရဏော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော ဟာရသမ္ပာတော’’တိအာဒိမာဟ။

‘‘တတ္ထ တိဿံ ဂါထာယံ ကတမာနိ ဣန္ဒြိယာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ ကတမေဟိ နိဒ္ဓါရိတေဟိ ဓမ္မေဟိ ဩတရတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိအာဒိဂါထာ ဝုတ္တာ၊ တိဿံ ဂါထာယံ ‘‘တသ္မာ…ပေ… ပုရေက္ခာရော’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဂဟိတာ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတာယ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ သဒ္ဓါဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဂဟိတာနိ ဘဝန္တိ။

တာနိယေဝ သဒ္ဓါဒိပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဝိဇ္ဇာယ ဥပကာရတ္တာ ဝါ ပဒဋ္ဌာနတ္တာ ဝါ ဝိဇ္ဇာ ဘဝန္တိ၊ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ တာဒိသာယ ဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပာဒါ ဥပ္ပာဒဟေတုတော အဝိဇ္ဇာနိရောဓော သမ္ဘဝတိ၊ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော သမ္ဘဝတိ…ပေ… ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏနိရောဓော သမ္ဘဝတီတိ။ အယံ ဩတရဏာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေန ပဉ္စိန္ဒြိယာနံ ဩတရဏာ နာမ။

တာနိယေဝ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ သီလက္ခန္ဓေန သမာဓိက္ခန္ဓေန ပညာက္ခန္ဓေန တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာနိ ဘဝန္တိ သဒ္ဓါဝီရိယေဟိ သီလသမ္ဘဝတော၊ သတိယာ စ ပညာနုဝတ္တကတ္တာ။ အယံ ဩတရဏာ ခန္ဓေဟိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနံ ဩတရဏာ နာမ။

တာနိယေဝ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ သင်္ခါရပရိယာပန္နာနိ ဘဝန္တိ။ ယေ သင်္ခါရာ အနာသဝါ ဘဝန္တိ၊ ဘဝင်္ဂါ ဘဝဟေတူ နော ဘဝန္တိ၊ တေ အနာသဝါ သင်္ခါရာ ဓမ္မဓာတုသင်္ဂဟိတာ ဘဝန္တိ ဓမ္မဓာတုယာ အန္တောဂဓတ္တာ။ အယံ ဩတရဏာ ဓာတူဟိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနံ ဩတရဏာ နာမ။

သာ ¶ အနာသဝါ ဓမ္မဓာတု ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နာ ဘဝတိ၊ ယံ အာယတနံ အနာသဝံ ဘဝတိ၊ ဘဝင်္ဂံ ဘဝဟေတု နော ဘဝတိ။ အယံ ဩတရဏာ အာယတနေဟိ ဓမ္မဓာတုယာ ဩတရဏာ နာမ။

‘‘ဧတ္တကောဝ ဩတရဏော ဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဩတရဏော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ¶ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဩတရဏဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ ဩတရိတဗ္ဗာ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဩတရဏော ဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတိ ဩတရဏဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

ပဏ္ဍိတေဟိ ပန…ပေ… ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဣတော ပဋ္ဌာယ ‘‘တတ္ထ ကတမော’’တိအာဒိအနုသန္ဓျတ္ထော စ ပရိယောသာနေ ‘‘နိယုတ္တော’’တိအာဒိအနုသန္ဓျတ္ထော စ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဝိညာတဗ္ဗော။ ကတ္ထစိ ကတ္ထစိ ပါဌေ အပါကဋံယေဝ ယထာဗလံ ကထယိဿာမ။

၇၅။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ပဉှေ။ အာရမ္ဘော အတ္ထော သုဒ္ဓါ ပရိပုဏ္ဏော၊ သော ပဉှော နိရဝသေသတော ဝိဿဇ္ဇိတော ဘဝတိ။ ယတ္ထ ပဉှေ ပန အာရမ္ဘော အတ္ထော န သုဒ္ဓါ အပရိပုဏ္ဏော ကောစိ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော အဝသိဋ္ဌော၊ သော ပဉှော တာဝ ဝိဿဇ္ဇိတော န ဘဝတိ။

၁၅။ ပရိက္ခာရဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၇၇။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ပဒေန ယော သတိသံဝရော ဝုတ္တော၊ အယံ သတိသံဝရော သမထဿ ပရိက္ခာရော။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ပဒေန ယော သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဝုတ္တော၊ သော သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဝိပဿနာယ ပရိက္ခာရောတိ ဝိဘဇိတွာ ယောဇေတဗ္ဗော။

၁၆။ သမာရောပနဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ

၇၈။ ‘‘တသ္မာ ¶ ¶ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ပဒေန ယံ ရက္ခိတစိတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တံ ရက္ခိတစိတ္တံ တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ ကမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဘာဝိတာယ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဘာဝိတော ဘဝတိ ဧကတော ဘာဝိတဗ္ဗတ္တာ၊ ပဒဋ္ဌာနကာရဏတ္တာ စ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိတော ဟီ’’တိအာဒိ။ ယဿ အရဟတော သမာဓိဝိမုတ္တိ ဘဝတိ၊ အယံ အရဟာ အနုပါဒိသေသော ပုဂ္ဂလော၊ အယံ သမာဓိဝိမုတ္တိ အနုပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။

‘‘ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒိကော ဟာရသမ္ပာတော ယေန သောဠသပ္ပဘေဒဘာဝေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထေ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတော၊ သောဠသပ္ပဘေဒဘာဝေါ ကေန အမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန သောဠသပ္ပဘေဒဘာဝေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ‘‘သောဠသ…ပေ… သုတ္တ’’န္တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန သောဠသပ္ပဘေဒဘာဝေါ တုမှေဟိ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော။

‘‘ဧတ္တကောဝ ဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တော ဟာရသမ္ပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဒေသနာဟာရသမ္ပာတေန သုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ သော သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒိဟာရသမ္ပာတော နိယုတ္တော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၇၃၊ ၇၆) တထာ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတောတိ။

ဣတိ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒိဟာရသမ္ပာတေ သတ္တိဗလာနုရူပါ

၇၉။ ယေန ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတေန ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒိနာ ဟာရသမ္ပာတေန ဧကသုတ္တပ္ပဒေသတ္ထာ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝိဘတ္တာ၊ သော ¶ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသဘူတော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတာဒိဟာရသမ္ပာတော ပရိပုဏ္ဏော၊ ‘‘ကတမံ နယသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နယသမုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန –‘‘ဧဝံ နာနာသုတ္တဝသေန၊ ဧကသုတ္တဝသေန စ ¶ ဟာရဝိစာရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နယဝိစာရံ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထ ကတမံ နယသမုဋ္ဌာန’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉) ဝုတ္တံ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယော’’တိအာဒိံ အနာရဘိတွာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နယသမုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိအာရမ္ဘနေ ကာရဏံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ဟာရာဒီသု ယော အတ္ထနယော သံဝဏ္ဏနာနယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ တဿေဝ အတ္ထနယဿ သမုဋ္ဌာနံ ဘူမိံ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကတမံ နယသမုဋ္ဌာန’’န္တိ။

ကိဉ္စာပိ သံဝဏ္ဏနာနယာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တထာပိ အတ္ထနယသံဝဏ္ဏနာနယာနံ ဝိသေသဿ ပါကဋံ ကာတုံ ပုန ကထယိဿာမ။ တဏှာအဝိဇ္ဇာဟိ သံကိလေသပက္ခဿ သုတ္တတ္ထဿ စတုသစ္စယောဇနမုခေန နယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စေဝ သမထဝိပဿနာဟိ ဝေါဒါနပက္ခဿ သုတ္တတ္ထဿ စတုသစ္စယောဇနမုခေန နယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ နန္ဒိယာဝဋ္ဋော နယော နာမ။ တီဟိ အကုသလမူလေဟိ လောဘာဒီဟိ သံကိလေသပက္ခဿ သုတ္တတ္ထဿ စတုသစ္စယောဇနမုခေန နယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စေဝ တီဟိ ကုသလမူလေဟိ အလောဘာဒီဟိ ဝေါဒါနပက္ခဿ သုတ္တတ္ထဿ စတုသစ္စယောဇနမုခေန နယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ တိပုက္ခလော နယော နာမ။ စတူဟိ သုဘသညာဒီဟိ ဝိပလ္လာသေဟိ သကလသံကိလေသပက္ခဿ သုတ္တတ္ထဿ စတုသစ္စယောဇနမုခေန နယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စေဝ စတူဟိ အသုဘသညာဒီဟိ အဝိပလ္လာသေဟိ သတိပဋ္ဌာနေဟိ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယေဟိ ဝါ ဝေါဒါနပက္ခဿ သုတ္တတ္ထဿ စတုသစ္စယောဇနမုခေန နယနလက္ခဏော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ သီဟဝိက္ကီဠိတော နယော နာမာတိ ဝုတ္တာ နယာ သံဝဏ္ဏနာနယာ နာမ။ တေသံ သံဝဏ္ဏနာနယာနံ သမုဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကတမံ နယသမုဋ္ဌာန’’န္တိ။

နယာ ပန နာနာသုတ္တတော နိဒ္ဓါရိတေဟိ တဏှာအဝိဇ္ဇာဒီဟိ မူလပဒေဟိ စတုသစ္စယောဇနာယ နယတော အနုဗုဇ္ဈိယမာနော ဒုက္ခာဒိအတ္ထော။ သော ဟိ မဂ္ဂဉာဏံ နယတိ သမ္ပာပေတီတိ ‘‘နယော’’တိ ဝုတ္တော၊ သော အတ္ထနယော နာမ။ တဿေဝ အတ္ထနယဿ သမုဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကတမံ နယသမုဋ္ဌာန’’န္တိ? တသ္မာ ¶ စတုသစ္စယောဇနာယ နယဂ္ဂါဟတော နီယတိ အနုပုစ္ဆီယတီတိ နယော၊ ကော သော? သုတ္တတ္ထဘူတော ဒုက္ခာဒိကော အတ္ထော။ နယတိ မဂ္ဂဉာဏံ ပါပေတီတိ ဝါ နယော၊ ဒုက္ခာဒိကော အတ္ထောဝ။ တေနာဟ – ‘‘အနုဗုဇ္ဈိယမာနော ဒုက္ခာဒိအတ္ထော။ သော ဟိ မဂ္ဂဉာဏံ နယတိ သမ္ပာပေတီတိ နယော’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉)။ သမုဋ္ဌဟန္တိ နယာ ဧတေနာတိ သမုဋ္ဌာနံ၊ ကိံ တံ? အဝိဇ္ဇာတဏှာဒိကာရဏံ၊ တံဒီပနာ သံဝဏ္ဏနာ စ။ အဝိဇ္ဇာတဏှာဒိနာ ဟိ ဒုက္ခာဒိအတ္ထနယာ သမ္ဘဝန္တိ။ အထ ဝါ အဝိဇ္ဇာတဏှာဒီဟိ စတုသစ္စယောဇနာ သမုဋ္ဌာနံ နာမ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ကိံ ပန တံ? တံတံမူလပဒေဟိ စတုသစ္စယောဇနာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉)။ ဧဝံ အတ္ထေ ဂယှမာနေ သတိ သံဝဏ္ဏနာနယာပိ ဂဟိတာ ဟောန္တိ၊ နယာနံ သမုဋ္ဌာနံ နယသမုဋ္ဌာနံ၊ တသ္မိံ နယသမုဋ္ဌာနေ။

‘‘ကတမံ ¶ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ပဌမံ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယသမုဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယသမုဋ္ဌာနဘူတာယ အဝိဇ္ဇာယ စ တဏှာယ စ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ ‘‘အသုကဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ ဥပ္ပန္နာ၊ အသုကဿ စက္ကဝတ္တိနော ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ ဥပ္ပန္နာ’’တိ န ပညာယတိ ကောဋိယာ အဘာဝတောတိ ယောဇနာ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာတဏှာသု ကတမာ နီဝရဏံ၊ ကတမာ သံယောဇန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ အဝိဇ္ဇာ နီဝရဏံ တဏှာ သံယောဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တာသု အဝိဇ္ဇာတဏှာသု။ အာဒီနဝပဋိစ္ဆာဒိကတ္တာ အဝိဇ္ဇာ နီဝရဏံ။ ဘဝေသု သံယောဇနတော တဏှာ သံယောဇနံ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာ သတ္တာ ကထံ ဝိစရန္တိ၊ ကထံ ဝုစ္စန္တိ၊ တဏှာသံယောဇနာ သတ္တာ ကထံ ဝိစရန္တိ ကထံ ဝုစ္စန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာ သတ္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏမေတေသမတ္ထီတိ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာ။ အဝိဇ္ဇာယ သံယုတ္တာ ဝိယ ပဝတ္တာ အဝိဇ္ဇာယ အဘိနိဝိသဝတ္ထူသု သံယုတ္တာ ဝိယ ပဝတ္တာ သတ္တာ အဝိဇ္ဇာပက္ခေန ဝိပလ္လာသေန နိစ္စာဒိအဘိနိဝေသဝတ္ထုဘူတေ ရူပါဒိအာရမ္မဏေ ဝိစရန္တိ ဝိဝိဓာ စရန္တိ ပဝတ္တန္တိ၊ တေ နိစ္စာဒိအဘိနိဝိသန္တာ ဝိစရန္တာ သတ္တာ ‘‘ဒိဋ္ဌိစရိတာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တဏှာသံယောဇနမေတေသန္တိ တဏှာသံယောဇနာ။ တဏှာယ သံယုတ္တာ ဝိယ ပဝတ္တာ၊ တဏှာယ ဝါ အာရမ္မဏဘူတေ ဝတ္ထုကာမေ သံယုတ္တာ ဝိယ ပဝတ္တာ သတ္တာ တဏှာပက္ခေန အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတေန အာရမ္မဏဘူတေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဝိစရန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။

‘‘ဒိဋ္ဌိစရိတာ ¶ သတ္တာ ကံ ပဋိပတ္တိံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ၊ တဏှာစရိတာ သတ္တာ ကံ ပဋိပတ္တိံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒိဋ္ဌိစရိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိစရိတာ သတ္တာ ဣတော သာသနတော ဗဟိဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတာ ဟောန္တာပိ ‘‘သုခေန အဓိဂန္တဗ္ဗံ သုခံ နတ္ထိ၊ ဒုက္ခေန အဓိဂန္တဗ္ဗံ သုခံ ပန အတ္ထီ’’တိ မနသိ ကရောန္တာ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ ပဉ္စာတပါဒိပဋိပတ္တိံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ။ တဏှာစရိတာ သတ္တာ ဣတော သာသနတော ဗဟိဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတာ ဟောန္တာပိ ‘‘ကာမေ ပဋိသေဝန္တာ လောကံ ဝဍ္ဎာပေန္တာ ဗဟုံ ပုညံ ဝဍ္ဎာပေန္တီ’’တိ မနသိ ကရောန္တာ ကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ ပဋိပတ္တိံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ။

‘‘ကသ္မာ ဒိဋ္ဌိစရိတာ တထာဝိဓံ ပဋိပတ္တိံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ၊ ကသ္မာ တဏှာစရိတာ တထာဝိဓံ ပဋိပတ္တိံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကိံ ကာရဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တတ္ထ တေသု ဒိဋ္ဌိစရိတတဏှာစရိတေသု။ ယံ ယသ္မာ ကာရဏာ ဝိဟရန္တိ၊ တံ ကာရဏံ ကိန္တိ ပုစ္ဆတိ။ ဣတော သာသနတော ဗဟိဒ္ဓါ ယေသံ ပုဂ္ဂလာနံ သစ္စဝဝတ္ထာနံ နတ္ထိ၊ စတုသစ္စပ္ပကာသနာ ကုတော စ အတ္ထိ၊ သမထဝိပဿနာကောသလ္လံ ဝါ ဥပသမသုခပ္ပတ္တိ ဝါ ကုတော အတ္ထိ၊ တေ ပုဂ္ဂလာ ဥပသမသုခဿ အနဘိညာ ဝိပရီတစေတာ ဟုတွာ ဧဝံ အာဟံသု ‘‘သုခေန အဓိဂန္တဗ္ဗံ သုခံ နတ္ထိ ¶ ၊ ဒုက္ခေန အဓိဂန္တဗ္ဗံ သုခံ နာမ အတ္ထီ’’တိ။ တေ ဧဝံသညီ ဧဝံဒိဋ္ဌီ ဒုက္ခေန သုခံ ပတ္ထယမာနာ ဟုတွာ အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ။ ဣတော သာသနတော ဗဟိဒ္ဓါ ယေသံ ပုဂ္ဂလာနံ သစ္စဝဝတ္ထာနံ နတ္ထိ၊ စတုသစ္စပ္ပကာသနာ ကုတော စ အတ္ထိ၊ သမထဝိပဿနာကောသလ္လံ ဝါ ဥပသမသုခပ္ပတ္တိ ဝါ ကုတော အတ္ထိ၊ တေ ပုဂ္ဂလာ ဥပသမသုခဿ အနဘိညာ ဝိပရီတစေတာ ဟုတွာ ဧဝမာဟံသု ‘‘ယော ကာမေ ပဋိသေဝတိ၊ သော လောကံ ဝဍ္ဎယတိ၊ ယော လောကံ ဝဍ္ဎယတိ၊ သော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတီ’’တိ။ တေ ဧဝံသညီ ဧဝံဒိဋ္ဌီ ကာမေသု သုခသညီ ဟုတွာ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ အနုယုတ္တာ စ ဝိဟရန္တီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘တထာ ဝိဟရန္တာ ကိံ ဝဍ္ဎယန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ တဒဘိညာ သန္တာ ရောဂမေဝ ဝဍ္ဎယန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တထာ ဝဍ္ဎယန္တာ ရောဂါဒီနံ ဘေသဇ္ဇံ သမထဝိပဿနံ ဝဍ္ဎယန္တိ ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ ရောဂါဘိတုန္နာ ဂဏ္ဍပဋိပီဠိတာ သလ္လာနုဝိဒ္ဓါ နိရယတိရစ္ဆာနယောနိပေတာသုရေသု ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇာနိ ကရောန္တာ ဥဂ္ဃာတနိဂ္ဃာတံ ပစ္စနုဘောန္တာ ရောဂဂဏ္ဍသလ္လဘေသဇ္ဇံ န ¶ ဝိန္ဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထော ပန အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉) ဝုတ္တော။ ‘‘ကတမေ သံကိလေသဝေါဒါနာ၊ ကတမေ ရောဂါဒယော၊ ကတမံ ဘေသဇ္ဇ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သံကိလေသဝေါဒါနရောဂဘေသဇ္ဇာဒီသု။ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ စ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါ စ သံကိလေသော ဟောတိ၊ သမထဝိပဿနာ ဝေါဒါနံ ဟောတိ၊ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ စ ရောဂေါ ဟောတိ၊ သမထဝိပဿနာ ရောဂနိဂ္ဃာတကဘေသဇ္ဇံ…ပေ။။။ သမထဝိပဿနာ သလ္လုဒ္ဓါရဏဘေသဇ္ဇံ ဟောတိ။

‘‘ကတမော ကတမံ သစ္စ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သံကိလေသော ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သံကိလေသာဒီသု သံကိလေသော ဧကဒေသဝသေန ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စံ ဟောတိ။ တဒဘိသင်္ဂေါတိ တသ္မိံ သံကိလေသေ အဘိသင်္ဂေါ ဝိယ ပဝတ္တော လောကိယဓမ္မော နိရဝသေသဝသေန ဒုက္ခသစ္စံ ဟောတိ။ အထ ဝါ တသ္မိံ ဒုက္ခေ အဘိသင်္ဂေါ ဝိယ ပဝတ္တာ တဏှာ ဒုက္ခသမုဒယော သမုဒယသစ္စံ ဟောတိ။ တဏှာနိရောဓော ဒုက္ခနိရောဓော နိရောဓသစ္စံ ဟောတိ။ သမထဝိပဿနာ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စံ ဟောတိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ‘‘တေသု စတူသု သစ္စေသု ကတမံ ပရိညေယျံ၊ ကတမော ပဟာတဗ္ဗော၊ ကတမော ဘာဝေတဗ္ဗော၊ ကတမော သစ္ဆိကာတဗ္ဗော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုက္ခံ ပရိညေယျ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၈၀။ ဒိဋ္ဌိစရိတတဏှာစရိတာနံ အတ္တကိလမထာနုယောဂါဒိဝသေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ ‘‘ကထံ ဒိဋ္ဌိစရိတတဏှာစရိတာနံ သက္ကာယဒဿနေ ပဝတ္တိဘေဒဝသေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရိတာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဒိဋ္ဌိစရိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ဒိဋ္ဌိစရိတတဏှာစရိတာနံ ¶ သက္ကာယဒဿနေ ကတမော ပဝတ္တိဘေဒေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမေသံ သက္ကာယဒဿနေ အယံ ပဝတ္တိဘေဒေါတိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဒိဋ္ဌိစရိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဣဒါနိ ဒိဋ္ဌိစရိတတဏှာစရိတာနံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဒဿနေ ပဝတ္တိဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘ဒိဋ္ဌိစရိတာ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ တတ္ထာတိ တေသု ဒိဋ္ဌိစရိတတဏှာစရိတေသု။ ဒိဋ္ဌိစရိတာ ပုဂ္ဂလာ ရူပံ ‘‘အတ္တာ’’တိ အတ္တတော ဥပဂစ္ဆန္တိ…ပေ… ဝိညာဏံ ‘‘အတ္တာ’’တိ အတ္တတော ဥပဂစ္ဆန္တိ ဒိဋ္ဌိစရိတာနံ အတ္တာဘိနိဝေသဿ ဗလဝဘာဝတော၊ တဏှာစရိတာ ပန ရူပံ ဝါ ¶ ‘‘အတ္တာ’’တိ ရူပဝန္တံ အတ္တာနံ ဥပဂစ္ဆန္တိ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ ရူပသ္မိံ ဝါ ‘‘အတ္တာ’’တိ အတ္တာနံ ဥပဂစ္ဆန္တိ…ပေ… ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ ‘‘အတ္တာ’’တိ အတ္တာနံ ဥပဂစ္ဆန္တိ တဏှာစရိတာနံ အတ္တနိယာဘိနိဝေသဿ ဗလဝဘာဝတော။ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဧကေကံ နိဿာယ စတုဗ္ဗိဓတ္တာ ဝီသတိဝတ္ထုကာ အယံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ‘‘သက္ကာယဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိစရိတတဏှာစရိတာနံ သက္ကာယဒဿနေ ပဝတ္တိဘေဒေါ ဝိညာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

‘‘သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ကတမော ပဋိပက္ခော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တဿာ ပဋိပက္ခော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဇဟနဝသေန လောကုတ္တရာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပဋိပက္ခော၊ တဿာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အနွာယိကာ အနုဂုဏဘာဝေန ပဝတ္တနကာ ဓမ္မာ စ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဇဟနဝသေန ပဋိပက္ခာ ဘဝန္တိ။ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ အနွာယိကာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပော…ပေ… သမ္မာသမာဓိ ဣမေ ဓမ္မာ အနွာယိကာ ဟောန္တိ။ အယံ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိကော အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ တဿာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဋိပက္ခော ဟောတိ ပဟာယကတ္တာ။ ‘‘တေ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာဒယော ဓမ္မာ ခန္ဓတော ကိတ္တကာ ဟောန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ တယော ခန္ဓာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမော ခန္ဓော သမထော၊ ကတမော ခန္ဓော ဝိပဿနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သီလက္ခန္ဓော သမာဓိက္ခန္ဓော စ သမထော၊ ပညာက္ခန္ဓော ဝိပဿနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သက္ကာယာဒီသု ကတမော ကတမံ သစ္စံ၊ ကတမော ကတမံ သစ္စ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သက္ကာယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဒိဋ္ဌိစရိတတဏှာစရိတာနံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိတပ္ပဋိပက္ခဝသေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ ကထံ အန္တဒွယမဇ္ဈိမပဋိပဒါ နိဒ္ဓါရိတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယေ ရူပံ အတ္တတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဒိဋ္ဌိစရိတတဏှာစရိတေသု ယေ ဒိဋ္ဌိစရိတာ ပုဂ္ဂလာ ရူပံ ‘‘အတ္တာ’’တိ အတ္တတော ဥပဂစ္ဆန္တိ…ပေ… ဝိညာဏံ ‘‘အတ္တာ’’တိ အတ္တတော ဥပဂစ္ဆန္တိ။ ဣမေ ဒိဋ္ဌိစရိတာ ပုဂ္ဂလာ ‘‘ရူပါဒယော စ အတ္တာ၊ ရူပါဒီနဉ္စ အနိစ္စတ္တာ၊ အတ္တဿာပိ အနိစ္စတ္တာ အတ္တာ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ အတ္တာ ဝိနဿတိ၊ အတ္တာ ပရံ မရဏာ န ဟောတီ’’တိ အဘိနိဝိသနတော ‘‘ဥစ္ဆေဒဝါဒိနော’’တိ ¶ ဝုစ္စန္တိ။ ယေ တဏှာစရိတာ ပုဂ္ဂလာ ရူပံ ဝါ ‘‘အတ္တာ’’တိ ရူပဝန္တံ အတ္တာနံ ဥပဂစ္ဆန္တိ…ပေ… ဝိညာဏံ ဝါ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝိညာဏဝန္တံ အတ္တာနံ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ ဣမေ တဏှာစရိတာ ပုဂ္ဂလာ ‘‘ရူပါဒီဟိ အတ္တာ အညော ¶ အညတ္တာ အတ္တာ နိစ္စော သဿတော’’တိ အဘိနိဝိသနတော ‘‘သဿတဝါဒိနော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။

တတ္ထ တေသု ဥစ္ဆေဒဝါဒီသဿတဝါဒီပုဂ္ဂလေသု ပဝတ္တာ ဥစ္ဆေဒဝါဒသဿတဝါဒါ ဥဘော အန္တာ အန္တဒွယပဋိပဒါ ဟောန္တိ။ အယံ အန္တဒွယပဋိပဒါ သံသာရပဝတ္တနဿ ဟေတုဘာဝတော သံသာရပဝတ္တိ ဟောတိ၊ တဿ အန္တဒွယဿ ပဋိပဇ္ဇနဿ ပဇဟနဝသေန မဇ္ဈိမပဋိပဒါသင်္ခါတောဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ပဋိပက္ခော ဟောတိ ပဟာယကတ္တာ။ အယံ မဂ္ဂေါ သံသာရနိဝတ္တနဿ ဟေတုဘာဝတော သံသာရနိဝတ္တိ ဟောတိ။ တတ္ထ သံသာရပဝတ္တိသံသာရနိဝတ္တီသု ပဝတ္တိ သံသာရပဝတ္တိ ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စံ၊ တဒဘိသင်္ဂေါ တသ္မိံ ဒုက္ခေ အဘိသင်္ဂေါ တဏှာ သမုဒယော သမုဒယသစ္စံ၊ တဏှာနိရောဓော ဒုက္ခနိရောဓော နိရောဓသစ္စံ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စံ၊ ဣတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ။ ‘‘ဒုက္ခံ ပရိညေယျ’’န္တိအာဒိမှိ ဝုတ္တနယောဝ အတ္ထော။

‘‘ဥစ္ဆေဒသဿတဿ ကိတ္တကော ပဘေဒေါ၊ မဂ္ဂဿ ကိတ္တကော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဥစ္ဆေဒသဿတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥစ္ဆေဒသဿတအရိယမဂ္ဂေသု ဥစ္ဆေဒသဿတဒဿနံ သမာသတော သင်္ခေပတော ဝီသတိဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ။ ဥစ္ဆေဒေါ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ နိဿာယ ပဝတ္တတ္တာ ပဉ္စဝိဓော၊ သဿတဒဿနံ ဧကေကသ္မိံ တိဓာ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ပန္နရသဝိဓန္တိ ဝီသတိဝိဓံ ဟောတိ။ ဝိတ္ထာရတော ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ။ ကတမာနိ? စတ္တာရော သဿတဝါဒါ၊ စတ္တာရော ဧကစ္စသဿတဝါဒါ၊ စတ္တာရော အန္တာနန္တဝါဒါ၊ စတ္တာရော အမရာဝိက္ခေပဝါဒါ၊ ဒွေ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နဝါဒါ၊ သောဠသ သညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ အသညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ နေဝသညီနာသညီဝါဒါ၊ သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ၊ ပဉ္စ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါတိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ဗြဟ္မဇာလသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၀ အာဒယော) အာဂတာနိ။ တေသံ ဥစ္ဆေဒသဿတဒဿနာနံ တေစတ္တာလီသံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ပဋိပက္ခော မဂ္ဂေါ။ ကတမေ တေစတ္တာလီသံ? ‘‘အနိစ္စသညာ ဒုက္ခသညာ အနတ္တသညာ’’တိ တိဿော သညာ စ ‘‘ပဟာနသညာ ဝိရာဂသညာ နိရောဓသညာ’’တိ တိဿော သညာ စာတိ ဆ သညာ စ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ အဋ္ဌ မဂ္ဂင်္ဂါနီ’’တိ တေစတ္တာလီသံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ဝိပဿနာဝသေန ပဋိပက္ခော မဂ္ဂေါ နာမ။

‘‘သမထဝသေန ¶ ¶ ကတမော ပဋိပက္ခော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ ပါကဋာ။ ဒသ ကသိဏာယတနာနိ သမထဝသေန ပဋိပက္ခော မဂ္ဂေါ နာမ။ ‘‘ကတမံ ဉာဏံ ကတမဿ ဓမ္မဿ ပဒါလန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိစရိတေ ပဝတ္တာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ၊ မောဟော။ တဏှာစရိတေ ပဝတ္တာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ၊ ဇာလံ။ အနာဒိဝသေန ပဝတ္တော မောဟော။ အနိဓနဝသေန ပဝတ္တံ ဇာလံ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိတွာ တေဇေတွာ တိက္ခံ ဝိပဿနာဉာဏဉ္စ အရိယမဂ္ဂဉာဏဉ္စဉာဏဝဇိရံ နာမ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ ဉာဏပဒဋ္ဌာနတ္တာ။ မောဟော စ ဇာလဉ္စ မောဟဇာလံ။ ပဒါလေတီတိ ပဒါလနံ၊ ကတ္တရိ ယုပစ္စယော၊ မောဟဇာလဿ ပဒါလနန္တိ မောဟဇာလပဒါလနံ။ ပဒါလနဉှိ ဒုဝိဓံ ဝိက္ခမ္ဘနပဒါလနံ သမုစ္ဆေဒပဒါလနန္တိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ သမထဝိပဿနာဝသေန ဝိက္ခမ္ဘနပဒါလနံ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ သမုစ္ဆေဒပဒါလနံ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ မောဟဇာလေ အဝိဇ္ဇာ မောဟော၊ ဘဝတဏှာ ဇာလံ။ အတ္တနော အာဓာရံ ပုဂ္ဂလံ ဒုက္ခာဒီသု အဋ္ဌသု ဌာနေသု မောဟေတီတိ မောဟော။ ပဌမံ ဇာလံ ဇဋံ လာယိတွာ ဇဋာဝသေန လာတိ ပဝတ္တတီတိ ဇာလံ၊ အတ္တနိ ဇာတံ မစ္ဆသကုဏာဒိကံ လာတိ ဂဏှာတိ၊ လာပေတိ ဂဏှာပေတီတိ ဝါ ဇာလံ၊ ဇာလံ ဝိယာတိ ဇာလံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အတီတာဒိဘေဒဘိန္နေသု ရူပါဒီသု၊ သကအတ္တဘာဝါဒီသု စ သံသိဗ္ဗနဝသေန ပဝတ္တနတော ဇာလံ ဘဝတဏှာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၈၀)။ ‘‘အဝိဇ္ဇာတဏှာဟိ အတ္တကိလမထာနုယောဂါဒီနံ ကိလေသပက္ခာနံ နိဒ္ဓါရဏံ ကတံ ကထံ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေန ဝုစ္စတိ ‘ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာယ စ ဘဝတဏှာယ စာ’တိ’’ ဝုတ္တံ။

၈၁။ ‘‘ဣတော သာသနတော ဗဟိဒ္ဓါ ဒိဋ္ဌိစရိတတဏှာစရိတာနံ ပဋိပဒါဒယော နိဒ္ဓါရိတာ၊ သာသနေ ဒိဋ္ဌိစရိတတဏှာစရိတာနံ ပဋိပဒါဒယော ကထံ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သံကိလေသပက္ခာ သုတ္တတ္ထာ အာစရိယေန ဒဿိတာ၊ ဝေါဒါနပက္ခသုတ္တတ္ထာ ကထံ ဒဿိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝါ ‘‘တတ္ထ ဒိဋ္ဌိစရိတော အသ္မိံ သာသနေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဒိဋ္ဌိစရိတတဏှာစရိတေသု။ ဒိဋ္ဌိစရိတော ပုဂ္ဂလော အသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတော ဟုတွာ စတူသု ပစ္စယေသု သလ္လေခါနုသန္တတဝုတ္တိ ဘဝတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ သလ္လေခေ တိဗ္ဗဂါရဝေါ၊ တသ္မာ သလ္လေခေ တိဗ္ဗဂါရဝတ္တာ။ တဏှာစရိတော ပုဂ္ဂလော အသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတော ဟုတွာ သိက္ခာနုသန္တတဝုတ္တိ ဘဝတိ ¶ ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ သိက္ခာယ တိဗ္ဗဂါရဝေါ၊ တသ္မာ သိက္ခာယ တိဗ္ဗဂါရဝတ္တာ။ ဒိဋ္ဌိစရိတော ပုဂ္ဂလော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမန္တော ဟုတွာ ဓမ္မာနုသာရီ ပုဂ္ဂလော ဘဝတိ။ ကသ္မာ? ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိသယေ ပညာသဒိသပဝတ္တနတော။ တဏှာစရိတော ပုဂ္ဂလော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမန္တော ဟုတွာ သဒ္ဓါနုသာရီ ဘဝတိ။ ကသ္မာ? တဏှာဝသေန မိစ္ဆာဓိမောက္ခတ္တာ။ ဒိဋ္ဌိစရိတော ပုဂ္ဂလော သုခါယ ပဋိပဒါယ၊ ဒန္ဓာဘိညာယ စ နိယျာတိ၊ သုခါယ ¶ ပဋိပဒါယ၊ ခိပ္ပာဘိညာယ စ နိယျာတိ သုခေန ကိလေသေဟိ ဝိက္ခမ္ဘိတုံ သမတ္ထတ္တာ။ တဏှာစရိတော ပုဂ္ဂလော ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ၊ ဒန္ဓာဘိညာယ စ နိယျာတိ၊ ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ၊ ခိပ္ပာဘိညာယ စ နိယျာတိ ဒုက္ခေန ကိလေသေဟိ ဝိက္ခမ္ဘိတုံ သမတ္ထတ္တာ။

‘‘တထာ ကသ္မာ နိယျာတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကိံ ကာရဏံ ယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယံ ယေန ကာရဏေန နိယျာတိ၊ တံ ကာရဏံ ကိန္တိ ပုစ္ဆတိ။ တဿ တဏှာစရိတဿ ကာမာ သုခေန အပရိစ္စတ္တာ ဟိ ယသ္မာ ဘဝန္တိ၊ တသ္မာ ကာမာနံ သုခေန အပရိစ္စတ္တတ္တာ တထာ နိယျာတိ။ သော တဏှာစရိတော ကာမေဟိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေဟိ ဝိဝေစိယမာနော ဒုက္ခေန ပဋိနိဿရတိ၊ ဒန္ဓဉ္စ ဓမ္မံ စတုသစ္စဓမ္မံ အာဇာနာတိ။ ယော ပန အယံ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိစရိတော ဟောတိ၊ သော အယံ ဒိဋ္ဌိစရိတော ပုဂ္ဂလော အာဒိတော အာဒိမှိယေဝ ကာမေဟိ ကိလေသကာမဝတ္ထုကာမေဟိ အနတ္ထိကော ဘဝတိ။ သော ဒိဋ္ဌိစရိတော တတော တေဟိ ကာမေဟိ ဝိဝေစိယမာနော ခိပ္ပဉ္စ သုခေန ပဋိနိဿရတိ၊ ခိပ္ပဉ္စ ဓမ္မံ အာဇာနာတိ။

‘‘တဏှာစရိတော ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ နိယျာတိ၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော သုခါယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ နိယျာတီတိ ဧကေကာယ ပဋိပဒါယ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုက္ခာပိ ပဋိပဒါ ဒုဝိဓာ ဒန္ဓာဘိညာ စ ခိပ္ပာဘိညာ စ၊ သုခါပိ ပဋိပဒါ ဒုဝိဓာ ဒန္ဓာဘိညာ စ ခိပ္ပာဘိညာ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံ သတိ ဧကောဝ ဒွီဟိ ဒွီဟိ ပဋိပဒါဟိ နိယျာတီတိ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သတ္တာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဏှာစရိတာ သတ္တာပိ ဒုဝိဓာ မုဒိန္ဒြိယာပိ တိက္ခိန္ဒြိယာပိ၊ ဒိဋ္ဌိစရိတာ သတ္တာပိ ဒုဝိဓာ မုဒိန္ဒြိယာပိ တိက္ခိန္ဒြိယာပီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ယေ တဏှာစရိတဒိဋ္ဌိစရိတာ မုဒိန္ဒြိယာ ဘဝန္တိ၊ တေ တဏှာစရိတဒိဋ္ဌိစရိတာ ဒန္ဓဉ္စ ပဋိနိဿရန္တိ၊ ဒန္ဓဉ္စ ဓမ္မံ အာဇာနန္တိ။ ယေ တဏှာစရိတဒိဋ္ဌိစရိတာ တိက္ခိန္ဒြိယာ ဘဝန္တိ၊ တေ တဏှာစရိတဒိဋ္ဌိစရိတာ ခိပ္ပဉ္စ ပဋိနိဿရန္တိ၊ ခိပ္ပဉ္စ ဓမ္မံ အာဇာနန္တိ၊ တသ္မာ ဧကေကဿေဝ ဧကေကာ ပဋိပဒါ ¶ ယုတ္တာဝါတိ။ ‘‘ဣမာဟိ ပဋိပဒါဟိ နိယျန္တိယေဝ၊ န နိယျိံသု နိယျိဿန္တီတိ အာပဇ္ဇေယျ ဝတ္တမာနဝိဘတ္တိယာ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာ စတဿော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတီတေပိ ဣမာဟိ စတူဟိ ပဋိပဒါဟိ နိယျိံသု၊ ပစ္စုပ္ပန္နေသုပိ နိယျန္တိ၊ အနာဂတေပိ နိယျိဿန္တီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော ယထာ ‘‘ပဗ္ဗတော တိဋ္ဌတီ’’တိ။

ဧဝန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ အရိယပုဂ္ဂလာ စတုက္ကမဂ္ဂံ ပဋိပဒံ ပညာပေန္တိ။ ‘‘ကိမတ္ထံ ပညာပေန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဗုဓဇနသေဝိတာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယံ ဝုစ္စတိ နန္ဒိယာဝဋ္ဋဿ နယဿ ဘူမီတိ တဏှာအဝိဇ္ဇာနံ ဝသေန သံကိလေသပက္ခေ ဒွိဒိသာ စတုသစ္စယောဇနာပိ သမထဝိပဿနာနံ ¶ ဝသေန ဝေါဒါနပက္ခေ ဒွိဒိသာ စတုသစ္စယောဇနာပိ ဒဿိတာ။ အယံ စတုဗ္ဗိဓာ စတုသစ္စယောဇနာ နန္ဒိယာဝဋ္ဋဿ နယဿ သမုဋ္ဌာနံ ဘူမိ သမုဋ္ဌာနဘာဝတောတိ။ ‘‘တထာဝိဓာယ စတုသစ္စယောဇနာယ နန္ဒိယာဝဋ္ဋဿ နယဿ သမုဋ္ဌာနဘူမိဘာဝေါ ကေန သဒ္ဒဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၈၂။ ‘‘နန္ဒိယာဝဋ္ဋဿ နယဿ သမုဋ္ဌာနဘူတာ ဘူမိ ဒဿိတာ၊ တဿ နန္ဒိယာဝဋ္ဋဿ နယဿ ကတ္ထ ကတမာ ဒိသာ ကိတ္တကေန ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝေယျာကရဏေသု ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ ပက္ခန္တရတ္ထော။ ယေ ဒိသာဘူတာ အာဟာရာဒယော ဓမ္မာ ဝေယျာကရဏေသု ‘‘ကုသလာကုသလာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေ ဒိသာဘူတာ အာဟာရာဒယော ဓမ္မာ ဒုဝိဓေန ‘‘ဣမေ အကုသလာ ဓမ္မာ သံကိလေသဓမ္မာ၊ ဣမေ ကုသလာ ဝေါဒါနဓမ္မာ’’တိ ဒုဝိဓေန ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ အာလောစိတဗ္ဗာ။ ‘‘ကတမေန ဒုဝိဓေနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘လောကဝဋ္ဋာနုသာရီ စ လောကဝိဝဋ္ဋာနုသာရီ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမံ ဝဋ္ဋံ၊ ကတမံ ဝိဝဋ္ဋ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝဋ္ဋံ နာမ သံသာရော၊ ဝိဝဋ္ဋံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သံသာရဿ ကတမော ဟေတူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကမ္မကိလေသာ ဟေတု သံသာရဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမံ ကမ္မံ နာမ၊ စေတနာယေဝ ကမ္မံ နာမ ကိံ၊ ဥဒါဟု စေတသိကဉ္စ ဖလဒါနသမတ္ထာသမတ္ထမ္ပိ ကမ္မံ ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကမ္မ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ကမ္မကိလေသေသု။ ‘‘တံ ကမ္မံ ကထံ ကေန ပကာရေန ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ စေ ဝဒေယျ၊ ယထာ ယေန ဥပစယေန ကတံ ကမ္မံ ဖလဒါနသမတ္ထံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဥပစယေ တံ ကမ္မံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘တေ ကိလေသာ ကတမေဟိ ဓမ္မေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယျ၊ သဗ္ဗေပိ ကိလေသာ စတူဟိ ဝိပလ္လာသေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ ‘‘တေ ကိလေသာ ကတ္ထ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယျ၊ ဒသဝတ္ထုကေ ကိလေသပုဉ္ဇေ တေ ကိလေသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

‘‘ကတမာနိ ဒသ ဝတ္ထူနီ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယျ၊ စတ္တာရော အာဟာရာ၊ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ၊ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ၊ စတ္တာရော ယောဂါ၊ စတ္တာရော ဂန္ထာ၊ စတ္တာရော အာသဝါ၊ စတ္တာရော ဩဃာ၊ စတ္တာရော သလ္လာ၊ စတဿော ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော၊ စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနီတိ ဒသ ဝတ္ထူနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ စတုန္နံ ကိစ္စဝသေန ဧကတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ကိလေသာနံ ပစ္စယော ဝတ္ထုကာမောပိ ကိလေသောပိ ကိလေသဝတ္ထု ဟောတိ ပုရိမာနံ ပုရိမာနံ ကိလေသာနံ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္ဆိမာနံ ကိလေသာနံ ပစ္စယဘာဝတော။

‘‘ကတမော ကတမော ကတမဿ ကတမဿ ဝတ္ထူ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဌမေ အာဟာရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာလမ္ဗိတဗ္ဗေ ပဌမေ ကဗဠီကာရာဟာရေ ပဌမော ‘‘ရူပံ သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပဝတ္တတိ။ အာလမ္ဗိတဗ္ဗေ ဒုတိယေ ဖဿာဟာရေ ဒုတိယော ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ သုခါ’’တိ ¶ ဝိပလ္လာသော ပဝတ္တတိ။ အာလမ္ဗိတဗ္ဗေ တတိယေ စိတ္တာဟာရေ တတိယော ‘‘စိတ္တံ နိစ္စ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော ပဝတ္တတိ၊ အာလမ္ဗိတဗ္ဗေ စတုတ္ထေ မနောသဉ္စေတနာဟာရေ ‘‘ဓမ္မော အတ္တာ’’တိ ဝိပလ္လာသော အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပဝတ္တတိ။ အာလမ္ဗိတဗ္ဗေ ပဌမေ ‘‘ရူပံ သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော ပဌမံ ကာမုပါဒါနံ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပဝတ္တတိ။ သေသေသုပိ ယထာရဟံ နယာနုသာရေန ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၃။ ‘‘တေသု အာဟာရာဒီသု ကတမော ကတမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပက္ကိလေသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု အာဟာရာဒီသု၊ တဏှာစရိတဒိဋ္ဌိစရိတေသု ဝါ။ တဏှာစရိတဿ ရူပဝေဒနာသု တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒရာဂဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ယော စ ကဗဠီကာရော အာဟာရော၊ ယော စ ဖဿာဟာရော ပဝတ္တတိ၊ ဣမေ ကဗဠီကာရာဟာရဖဿာဟာရာ တဏှာစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပက္ကိလေသာ ဘဝန္တိ။ ဒိဋ္ဌိစရိတဿ ဓမ္မစိတ္တေသု ဗလဝအတ္တနိစ္စာဘိနိဝေသဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ယော စ မနောသဉ္စေတနာဟာရော၊ ယော စ ဝိညာဏာဟာရော ပဝတ္တတိ၊ ဣမေ မနောသဉ္စေတနာဟာရဝိညာဏာဟာရာ ဒိဋ္ဌိစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပက္ကိလေသာ ဘဝန္တိ။ ‘‘တတ္ထ ယော စ အသုဘေ သုဘ’’န္တိအာဒီသုပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။ ပုရိမာနံ ¶ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ တဏှာပဓာနတ္တာ စေဝ တဏှာသဘာဝတ္တာ စ၊ ပစ္ဆိမာနံ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ဒိဋ္ဌိပဓာနတ္တာ စေဝ ဒိဋ္ဌိသဘာဝတ္တာ စာတိ။

၈၄။ ‘‘ကတမသ္မိံ ပဌမာဒိကေ အာဟာရေ ကတမော ပဌမာဒိကော ဝိပလ္လာသော ပဝတ္တတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကဗဠီကာရေ အာဟာရေ’’တိအာဒိနာ နာမဝသေန နိယမေတွာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တတ္ထမေဝ ဒဿေတိ။ ‘‘ကတမသ္မိံ ဝိပလ္လာသေ ဌိတော ကတမံ ဥပါဒိယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဌမေ ဝိပလ္လာသေ ဌိတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဌမေ ဝိပလ္လာသေ ဌိတော ပုဂ္ဂလော ကာမေ ယေန ဥပါဒါနေန ဥပါဒိယတိ၊ ဣဒံ ဥပါဒါနံ ‘‘ကာမုပါဒါနံ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သေသေသု ဣမိနာ နယေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ယေန ကာမုပါဒါနေန ကာမေဟိ ပုဂ္ဂလော သံယုဇ္ဇတိ၊ အယံ ကာမုပါဒါနဓမ္မော ‘ကာမယောဂေါ’တိ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိနာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ သေသာနံ ယောဇနတ္ထာဒယော ပါဠိတော၊ အဋ္ဌကထာတော စ ပါကဋာ။

၈၅။ ‘‘အာဟာရာဒီသု ကတမေ ကတမာ ဒိသာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဣမာ စတဿော ဒိသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု အာဟာရစတုက္ကာဒီသု ဒသသု စတုက္ကေသု ပဌမော ပဌမော ကဗဠီကာရာဟာရာဒိကော ¶ ပဌမာ ဒိသာ၊ ဒုတိယော ဒုတိယော ဖဿာဟာရာဒိကော ဒုတိယာ ဒိသာ၊ တတိယော တတိယော ဝိညာဏာဟာရာဒိကော တတိယာ ဒိသာ၊ စတုတ္ထော စတုတ္ထော မနောသဉ္စေတနာဟာရာဒိကော စတုတ္ထာ ဒိသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘တာသု စတူသု ဒိသာသု တေသု ကဗဠီကာရာဟာရာဒီသု ဓမ္မေသု ကတမေ ဓမ္မာ ကတမဿ ဥပက္ကိလေသာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣမေ အာဟာရာဒယော ဓမ္မာ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပက္ကိလေသာတိ ဝိဘတ္တာတိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယော စ ကဗဠီကာရော အာဟာရော…ပေ… ဣမေ ဒိဋ္ဌိစရိတဿ ဥဒတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ကဗဠီကာရာဟာရော အာဟာရောတိအာဒိ အာဟာရာဒီသု ယေ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥပက္ကိလေသာ၊ တံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၈၅) ဝုတ္တံ။ ဒသန္နံ သုတ္တာနန္တိ ဧကဒေသဘူတာနံ ဒသန္နံ သုတ္တာနံ။ အတ္ထောတိ သဘာဝဓမ္မော။ သဒ္ဒတ္ထော ဟိ အသမာနောတိ။ ‘‘ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ ဧတေန စ သဒ္ဒတ္ထဿ နာနတ္တံ ဒဿေတိ။

‘‘ကဗဠီကာရာဟာရာဒီသု ¶ ကတမေ အာဟာရာဒယော ကတမေန ဝိမောက္ခမုခေန ပရိညံ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော စ ကဗဠီကာရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ။ သဗ္ဗေတိ သဗ္ဗေ အာဟာရာဒယော ဓမ္မာ လောကဝဋ္ဋာနုသာရိနော ဘဝန္တိ။ တေတိ တေ သဗ္ဗေ အာဟာရာဒယော ဓမ္မာ။ လောကာတိ လောကတော ဝဋ္ဋတော။ တီဟိ ဝိမောက္ခမုခေဟိ အနိစ္စာနုပဿနာဒီဟိ နိယျန္တိ။

၈၆။ သံကိလေသပက္ခေ ဒိသာဘူတာ အာဟာရစတုက္ကာဒယော ဒသ စတုက္ကာ ဓမ္မာ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရေတွာ ဒဿိတာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ဝေါဒါနပက္ခေ ကတမေ ဒိသာဘူတာ ဓမ္မာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဝေါဒါနပက္ခေ ဒိသာဘူတေ ဓမ္မေ ဒဿေတုံ ‘‘စတဿော ပဋိပဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတ္တာရော ဝိဟာရာတိ ဒိဗ္ဗဝိဟာရာ ဗြဟ္မဝိဟာရာ အရိယဝိဟာရာ အာနေဉ္ဇဝိဟာရာတိ စတ္တာရော ဝိဟာရာ။ တေသု ရူပါဝစရသမာပတ္တိယော ဒိဗ္ဗဝိဟာရာ၊ စတဿော အပ္ပမညာယော ဗြဟ္မဝိဟာရာ၊ စတဿော ဖလသမာပတ္တိယော အရိယဝိဟာရာ၊ စတဿော အရူပသမာပတ္တိယော အာနေဉ္ဇဝိဟာရာ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာတိ မာနပဟာနံ အာလယသမုဂ္ဃာတော အဝိဇ္ဇာပဟာနံ ဘဝူပသမောတိ စတ္တာရော အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မာ။ စတ္တာရိ အဓိဋ္ဌာနာနီတိ သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ စာဂါဓိဋ္ဌာနံ ပညာဓိဋ္ဌာနံ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနန္တိ စတ္တာရိ အဓိဋ္ဌာနာနိ။ စတဿော သမာဓိဘာဝနာတိ ဆန္ဒသမာဓိဘာဝနာ ဝီရိယသမာဓိဘာဝနာ စိတ္တသမာဓိဘာဝနာ ဝီမံသာသမာဓိဘာဝနာတိ စတဿော သမာဓိဘာဝနာ။ စတ္တာရော ¶ သုခဘာဂိယာတိ ဣန္ဒြိယသံဝရော တပေါ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါတိ စတ္တာရော သုခဘာဂိယာ။ အဝသေသာ ပါကဋာ။

‘‘စတူသု စတူသု ပဋိပဒါဒီသု ကတမော ပဋိပဒါဒိကော ပဌမော သတိပဋ္ဌာနာဒိကော ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဌမာ ပဋိပဒါ ပဌမံ သတိပဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပဋိပဒါဒယော ပညာပဒဋ္ဌာနာဒိကာ၊ သတိပဋ္ဌာနာဒယော ပန သတိပဒဋ္ဌာနာဒိကာ၊ တသ္မာ ‘ပဌမာ ပဋိပဒါ ပဌမံ သတိပဋ္ဌာန’န္တိအာဒိယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဌမာ ပဋိပဒါ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ ပူရေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ပူရကပူရေတဗ္ဗဘာဝတော တထာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ¶ ဝါ ‘‘ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမေ ပဋိပဒါဒယော ကတမေ သတိပဋ္ဌာနာဒိကေ ပူရေန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဌမာ ပဋိပဒါ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ ပူရေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၈၇။ ‘‘တေသု ဒသသု ပဋိပဒါစတုက္ကာဒီသု ကတမေ ဓမ္မာ ကတမာ ဒိသာ၊ ကတမေ ဓမ္မာ ကတမာ ဒိသာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဣမာ စတဿော ဒိသာ ပဌမာ ပဋိပဒါ၊ ပဌမော သတိပဋ္ဌာနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဒသသု ပဋိပဒါစတုက္ကာဒီသု။ ဣမာ မယာ ဝုစ္စမာနာ ပဌမာ ပဋိပဒါဒယော ဒိသာ စတဿော ဒိသာ ဘဝန္တိ။

‘‘တေသု စတူသု ဒိသာဘူတေသု ပဋိပဒါစတုက္ကာဒီသု ကတမော ဒိသာဘူတော အတ္ထော ကတမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘေသဇ္ဇ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ပဌမာ ပဋိပဒါ…ပေ… ဒိဋ္ဌိစရိတဿ ဥဒတ္တဿ ဘေသဇ္ဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

‘‘တေသု ဒသသု ပဋိပဒါဒိစတုက္ကေသု ဓမ္မေသု ကတမော ကတမော ကတမံ ကတမံ ဝိမောက္ခမုခ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဒုက္ခာ စ ပဋိပဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထော ပန ဋီကာယံ ဝိတ္ထာရေန ဝုတ္တော ပါကဋော။ သံကိလေသပက္ခေ ဒိသာဘူတာ အာဟာရစတုက္ကာဒယော ဒသ စတုက္ကာ သမတိက္ကမိတဗ္ဗပဟာတဗ္ဗဘာဝေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ ဝေါဒါနပက္ခေ ပန ဒိသာဘူတာ ပဋိပဒါစတုက္ကာဒယော ဒသ စတုက္ကာ သမတိက္ကမပဟာယကဘာဝေန နိဒ္ဓါရိတာ။

‘‘တေသံ အာဟာရစတုက္ကာဒီနံ ဒသန္နံ စတုက္ကာနံ သမတိက္ကမနပဟာနသင်္ခါတံ ယံ ဝိက္ကီဠိတဉ္စ တေသံ ပဋိပဒါစတုက္ကာဒီနံ ဒသန္နံ စတုက္ကာနံ ဘာဝနာသင်္ခါတံ ယံ ဝိက္ကီဠိတဉ္စ သစ္ဆိကိရိယာသင်္ခါတံ ယံ ဝိက္ကီဠိတဉ္စ အတ္ထိ၊ တံ တိဝိဓံ ဝိက္ကီဠိတံ ကတမေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိက္ကီဠိတံ ¶ ဘဝတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေသံ ဝိက္ကီဠိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ယထာဝုတ္တပ္ပကာရေဟိ ဝိမောက္ခမုခေဟိ ယေ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကာ ဝိမုစ္စိံသု၊ တေသု ဗုဒ္ဓဿေဝ ဝိက္ကီဠိတံ ဘဝတိ ကိံ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿေဝ ဝိက္ကီဠိတံ ဘဝတိ ကိံ၊ သာဝကဿေဝ ဝိက္ကီဠိတံ ဘဝတိ ကိံ၊ ဥဒါဟု သဗ္ဗေသံ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဝိက္ကီဠိတံ ဘဝတိ ကိ’’န္တိ ဝိစာရဏာယ သမ္ဘဝတော ‘‘တေသံ ဝိက္ကီဠိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရေဟိ ဝိမောက္ခမုခေဟိ ယေ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကာ မုစ္စိံသု၊ တေသံ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဝိက္ကီဠိတံ။ ယံ အာဟာရစတုက္ကာဒီနံ ဒသန္နံ စတုက္ကာနံ ¶ သပရသန္တာနေ သမတိက္ကမနပဟာနဉ္စ ယာ ပဋိပဒါစတုက္ကာဒီနံ ဒသန္နံ စတုက္ကာနံ သပရသန္တာနေ ဘာဝနာသမ္ပာဒနာ၊ သစ္ဆိကိရိယာသမ္ပာဒနာ စ အတ္ထိ၊ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဝိက္ကီဠိတံ နာမ ဘဝတီတိ အတ္ထော။

‘‘သဗ္ဗေသံ အာဟာရစတုက္ကာဒီနံ ဒသန္နံ စတုက္ကာနံ သဗ္ဗေ ပဋိပဒါစတုက္ကာဒယော ဒသ စတုက္ကာ ပဋိပက္ခာ ဟောန္တိ ကိံ၊ ဥဒါဟု ယထာက္ကမံ စတုက္ကာနံ စတုက္ကာ ပဋိပက္ခာ ဟောန္တိ ကိ’’န္တိ ဝိစာရဏာယ သမ္ဘဝတော ယထာက္ကမံ စတုက္ကာနံ စတုက္ကာ ပဋိပက္ခာ ဟောန္တိ ပဟာတဗ္ဗပဟာယကဘာဝေနာတိ ဒဿေန္တော ‘‘စတ္တာရော အာဟာရာ တေသံ ပဋိပက္ခော စတဿော ပဋိပဒါ’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဣဒါနိ အာဟာရာဒီနံ ပဋိပဒါဒီဟိ ယေန သမတိက္ကမနံ၊ တံ နေသံ ပဋိပက္ခဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘စတ္တာရော အာဟာရာ တေသံ ပဋိပက္ခော စတဿော ပဋိပဒါ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၈၇) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သံကိလေသပက္ခေ စတ္တာရော ယေ အာဟာရာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ တေသံ စတုန္နံ အာဟာရာနံ ဝေါဒါနပက္ခေ ယာ စတဿော ပဋိပဒါ နိဒ္ဓါရိတာ၊ တာ စတဿော ပဋိပဒါ ပဋိပက္ခော အာဟာရာနံ ပဟာတဗ္ဗတ္တာ၊ ပဋိပဒါနံ ပန ပဟာယကတ္တာ။ သတိပိ အာဟာရာနံ အပ္ပဟာတဗ္ဗဘာဝေ ဝိပဿနာရမ္မဏတ္တာ အာဟာရပဋိဗဒ္ဓဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနဝသေန ပဟာတဗ္ဗဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဧဝမာဒိယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

သီဟာတိ သီဟသဒိသာ ဗုဒ္ဓါ စ သီဟသဒိသာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ သီဟသဒိသာ သာဝကာ စာတိ သီဟသဒိသာ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတဗ္ဗာ။ သာဝကာ ပန အဟတရာဂဒေါသမောဟာပိ သန္တိ၊ တေပိ ‘‘သီဟာ’’တိ မညေယျုန္တိ တံ နိဝတ္တာပနတ္ထံ ‘‘ဟတရာဂဒေါသမောဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟနိတဗ္ဗာတိ ဟတာ၊ ရာဂေါ စ ဒေါသော စ မောဟော စ ရာဂဒေါသမောဟာ၊ ဟတာ ရာဂဒေါသမောဟာ ဧတေဟိ သာဝကေဟီတိ ဟတရာဂဒေါသမောဟာ၊ သာဝကာတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ သာဝကာနံယေဝ ဗျဘိစာရသမ္ဘဝတောတိ။ တေသံ သီဟာနံ ဗုဒ္ဓါနံ၊ တေသံ သီဟာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ၊ တေသံ သီဟာနံ သာဝကာနံ ဘာဝနာ ဝေါဒါနပက္ခေ ဘာဝိတဗ္ဗာနံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ ဘာဝနာ ဝဍ္ဎနာ စ၊ သစ္ဆိကိရိယာ ဝေါဒါနပက္ခေယေဝ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာနံ ¶ ဖလနိဗ္ဗာနာနံ သစ္ဆိကိရိယာ စ၊ ဗျန္တီကိရိယာ သံကိလေသပက္ခေ ပဟာတဗ္ဗာနံ ပဟာနသင်္ခါတာ ဗျန္တီကိရိယာ စ ဝိက္ကီဠိတံ နာမ ဘဝတိ။

ဣန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနန္တိ ¶ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိဋ္ဌာနံ ပဝတ္တနံ ဘာဝနာ၊ သစ္ဆိကိရိယာ စ။ ဝိပရိယာသာနဓိဋ္ဌာနန္တိ ဝိပလ္လာသာနံ အဓိဋ္ဌာနံ ပဟာနဝသေန အပ္ပဝတ္တနံ၊ အနုပ္ပာဒနဉ္စ သင်္ခေပတော ဝိက္ကီဠိတံ နာမာတိ ဂဟိတံ။ ဣန္ဒြိယာနိ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနိ သဒ္ဓမ္မဂေါစရော သဒ္ဓမ္မဿ ဝေါဒါနပက္ခဿ ဂေါစရော ပဝတ္တနဟေတူတိ အဓိပ္ပေတာနိ။ ဝိပရိယာသာ ဝိပလ္လာသာ ကိလေသဂေါစရော သံကိလေသပက္ခဿ ဂေါစရော ပဝတ္တိဟေတူတိ အဓိပ္ပေတာ။

‘‘စတ္တာရော အာဟာရာတိအာဒိနာ သံကိလေသပက္ခေ အာဟာရစတုက္ကာဒီနံ ဒသန္နံ စတုက္ကာနံ တဏှာစရိတာဒီနံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ဥပက္ကိလေသဝိဘာဝနာမုခေန ယာ နိဒ္ဓါရဏာ အာစရိယေန ကတာ၊ ‘စတဿော ပဋိပဒါ’တိအာဒိနာ စ ဝေါဒါနပက္ခေ ပဋိပဒါစတုက္ကာဒီနံ ဒသန္နံ စတုက္ကာနံ တဏှာစရိတာဒီနံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝေါဒါနဝိဘာဝနာမုခေန ယာ နိဒ္ဓါရဏာ အာစရိယေန ကတာ၊ သာ အယံ နိဒ္ဓါရဏာ ကတမဿ နယဿ သမုဋ္ဌာနံ ဘူမီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အယံ ဝုစ္စတိ သီဟဝိက္ကီဠိတဿ နယဿ ဘူမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အယန္တိ ယာ အယံ ဝုတ္တနယေန ဒွိပ္ပကာရာ နိဒ္ဓါရဏာ ကတာ၊ သာ အယံ ဒွိပ္ပကာရာ နိဒ္ဓါရဏာ သီဟဝိက္ကီဠိတဿ နယဿ ဘူမိ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ သမုဋ္ဌာနန္တိ နယသမုဋ္ဌာနကောသလ္လေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ။

‘‘ဝုတ္တပ္ပကာရာယ နိဒ္ဓါရိတာယ နယဿ ဘူမိဘာဝေါ ကသ္မာ ဝိညာယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ဝုတ္တပ္ပကာရာယ နိဒ္ဓါရဏာယ နယဘူမိဘာဝေန ‘‘ယော နေတိ…ပေ… ကုသလာတိ စာ’’တိ ယံ ဝစနံ အာစရိယော အာဟ၊ တေန ဝစနေန ဝိညာယတီတိ။

သီဟဝိက္ကီဠိတနယဘူမိ အာစရိယေန ဝိဘာဝိတာ၊ အမှေဟိ စ ဉာတာ၊ ‘‘ကတမာ တိပုက္ခလနယဘူမီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တိပုက္ခလနယဘူမိံ ဝိဘာဝေတုကာမော ‘‘တတ္ထ ယေ ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧဝံ သတိ ‘‘အယံ သံကိလေသော၊ တီဏိ အကုသလမူလာနီ’’တိအာဒိဝစနမေဝ အာစရိယေန ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ကသ္မာ ပန ‘‘တတ္ထ ယေ ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယာ’’တိအာဒိဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? သစ္စံ၊ တိပုက္ခလနယဘူမိဘာဝနာ ပန ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒိပုဂ္ဂလတ္တယဝသေန ပဝတ္တာ၊ တသ္မာ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒိပုဂ္ဂလတ္တယံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တတ္ထ ယေ ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယာ’’တိအာဒိဝစနံ ဝုတ္တံ။ ဧဝမပိ ‘‘တတ္ထ ယော သုခါယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ ¶ နိယျာတိ၊ အယံ ဥဂ္ဃဋိတညူ’’တိအာဒိဝစနမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ ¶ ၊ ကသ္မာ ပန ‘‘တတ္ထ ယေ ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယာ’’တိအာဒိဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? သစ္စံ၊ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒိပုဂ္ဂလတ္တယံ ပန သီဟဝိက္ကီဠိတနယတော တိပုက္ခလနယဿ နိဂ္ဂစ္ဆနတော နိက္ခမနတော သီဟဝိက္ကီဠိတနယဘူမိဝိဘာဝနာယံ ပဋိပဒါဝိဘာဂတော ဝိဘာဝိတပုဂ္ဂလစတုက္ကတော နိဒ္ဓါရိတံ၊ သီဟဝိက္ကီဠိတနယဘူမိဝိဘာဝနာယံ ပဋိပဒါဝိဘာဂတော ဝိဘာဝိတံ ပုဂ္ဂလစတုက္ကံ ပဌမံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တတ္ထ ယေ ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ ယော ပဋိပဒါစတုက္ကော သီဟဝိက္ကီဠိတနယဘူမိဝိဘာဝနာယံ နိဒ္ဓါရိတော၊ တသ္မိံ ပဋိပဒါစတုက္ကေ။ ယေတိ ယေ ဒန္ဓဥဒတ္တာ ဒိဋ္ဌိစရိတပုဂ္ဂလာ ယထာက္ကမံ သုခါယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ စ သုခါယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ စ နိယျန္တိ၊ ဣတိ နိယျကာ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ စ နိဒ္ဓါရိတာ။ ‘‘တေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ကတမော သံကိလေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အယံ သံကိလေသော’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ‘‘တေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အယံ သံကိလေသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတ္တာရော အာဟာရာ နိဒ္ဓါရိတာ…ပေ… စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ နိဒ္ဓါရိတာနိ၊ ဣတိ အယံ ဒသဝိဓော အာဟာရစတုက္ကာဒိစတုက္ကော တေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ သံကိလေသော ဟောတိ။ တေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ သံကိလေသော အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတော၊ ‘‘ကတမံ ဝေါဒါန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣဒံ ဝေါဒါန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတဿော ပဋိပဒါ နိဒ္ဓါရိတာ၊ စတဿော အပ္ပမာဏာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ ဣတိ ဣဒံ ဒသဝိဓံ ပဋိပဒါစတုက္ကာဒိစတုက္ကဘူတံ ဓမ္မဇာတံ တေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝေါဒါနံ ဟောတိ။

၈၈။ ‘‘တေသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု ကတမော ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ ကတမော ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ၊ ကတမော ပုဂ္ဂလော နေယျော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ ‘တတ္ထ ယေ’တိအာဒိနာ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ ကသ္မာ ပန ပုန ‘‘တတ္ထ ယေ’တိအာဒိနာ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ နိဒ္ဓါရိတာ’’တိ စေ ဝဒေယျ? ပုဗ္ဗေ သံကိလေသဝေါဒါနံ သာမိဘာဝေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ ပစ္ဆာ ပန ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံ အဝယဝါနံ သမူဟဘာဝေန နိဒ္ဓါရိတာတိ ဝိသေသတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ယေ…ပေ… ဣမေ ဒွေ ပုဂ္ဂလာတိ ဧတ္ထ ယောဇနတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသောဝ။ တတ္ထာတိ တေသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု။ ယောတိ ဥဒတ္တော ဒိဋ္ဌိစရိတော။ အယန္တိ အယံ နိယတော ဥဒတ္တော ဒိဋ္ဌိစရိတော။ ပုန ယောတိ ဥဒတ္တောဝ တဏှာစရိတော စ မန္ဒော ဒိဋ္ဌိစရိတော စ။ သာဓာရဏာယာတိ ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ စ သုခါယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ စ။

‘‘ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒယော ¶ တယော ပုဂ္ဂလာ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတာ၊ တေသု တီသု ပုဂ္ဂလေသု ကတမဿ ကတမဿ ကတမံ ကတမံ ဘဂဝါ ဥပဒိသတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ပဋိပဒါဘေဒေန ပုဂ္ဂလဘေဒေါ အာစရိယေန ဝိဘာဝိတော၊ ကထံ ဒေသနာဘေဒေန ¶ ပုဂ္ဂလဘေဒေါ ဝိဘာဝိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဒေသနာဘေဒေနပိ ပုဂ္ဂလဘေဒံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု တီသု ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီသု ပုဂ္ဂလေသု။ ‘‘သမထဒေသနာဝိပဿနာဒေသနာဘေဒေနေဝ ပုဂ္ဂလဘေဒေါ ဝိဘာဝိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ မုဒုဓမ္မဒေသနာတိက္ခဓမ္မဒေသနာဘေဒေနပိ ပုဂ္ဂလဘေဒံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သေသေသုပိ ဧဝမေဝ အနုသန္ဓျတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။

ဝိသုံ ဝိသုံ ပဋိပဒါဘေဒေန စတ္တာရော ဟုတွာ ဝိသုံ စ သမ္ပိဏ္ဍိတာ စ ပဋိပဒါဘေဒေန စေဝ ဒေသနာဘေဒေန စ တယော ဟောန္တီတိ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တတ္ထ ယေ’’တိအာဒိံ ပုန ဝတွာ ‘‘ဣတိ ခေါ စတ္တာရိ ဟုတွာ တီဏိ ဘဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စတ္တာရိ တီဏီတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသနိဒ္ဒေသော၊ ‘‘စတ္တာရော တယော’’တိ ပန ပကတိလိင်္ဂနိဒ္ဒေသော ကာတဗ္ဗောဝ။

‘‘တေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ကတမော သံကိလေသော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ အယံ သံကိလေသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အယံ သံကိလေသောတိ ‘‘တီဏိ အကုသလမူလာနိ…ပေ… သီလဝိပတ္တိ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ အာစာရဝိပတ္တီ’’တိ နိဒ္ဓါရိတာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဣတိ အယံ သမူဟော သံကိလေသော ဟောတိ။ ‘‘တေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ သံကိလေသော အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတော၊ ကထံ ဝေါဒါနံ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣဒံ ဝေါဒါန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဒံ ဝေါဒါနန္တိ ‘‘တီဏိ ကုသလမူလာနိ…ပေ… တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ သုညတံ အနိမိတ္တံ အပ္ပဏိဟိတ’’န္တိ နိဒ္ဓါရိတာနံ ကုသလဓမ္မာနံ သမူဟဘူတံ ဣတိ ဣဒံ ဓမ္မဇာတံ ဝေါဒါနံ ဟောတိ။

‘‘ဝုတ္တပ္ပကာရေန စတ္တာရော ဟုတွာ တယော ပုဂ္ဂလာ ဘဝန္တီတိ အာစရိယေန ဝိဘာဝိတာ၊ တယော ဟုတွာ ကိတ္တကာ ပုဂ္ဂလာ ဘဝန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ဣတိ ခေါ စတ္တာရိ ဟုတွာ တီဏိ ဘဝန္တိ၊ တီဏိ ဟုတွာ ဒွေ ဘဝန္တိ တဏှာစရိတော စ ဒိဋ္ဌိစရိတော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣတီတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန စတ္တာရိ စတ္တာရော ဟုတွာ တီဏိ တယော ဘဝန္တိ။ တီဏိ တယော ဟုတွာ တဏှာစရိတော စ ဒိဋ္ဌိစရိတော စာတိ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဘဝန္တိ။

‘‘တေသံ ¶ ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ကတမော သံကိလေသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တေသံ ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အယံ သံကိလေသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အယံ သံကိလေသောတိ ‘‘တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စ…ပေ… သဿတဒိဋ္ဌိ စ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ စာ’’တိ နိဒ္ဓါရိတာနံ အကုသလဓမ္မာနံ ဣတိ အယံ သမူဟော သံကိလေသော ဟောတိ။

‘‘တေသံ ¶ ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ သံကိလေသော အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတော၊ ကထံ ဝေါဒါန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တေသံ ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣဒံ ဝေါဒါန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝေါဒါနန္တိ ‘‘သမထော စ ဝိပဿနာ စ…ပေ… သဥပါဒိသေသာ စ နိဗ္ဗာနဓာတု၊ အနုပါဒိသေသာ စ နိဗ္ဗာနဓာတူ’’တိ နိဒ္ဓါရိတာနံ ကုသလဓမ္မာနံ သမူဟဘူတံ ဣတိ ဣဒံ ဓမ္မဇာတံ ဝေါဒါနံ ဟောတိ။

‘‘တီဏိ အကုသလမူလာနီ’’တိအာဒိနာ သံကိလေသပက္ခေ အကုသလမူလတိကာဒီနံ ဒွိန္နံ ဒွါဒသန္နံ တိကာနံ၊ တိဏ္ဏံ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒိပုဂ္ဂလာနံ သံကိလေသဝိဘာဝနာမုခေန ယာ နိဒ္ဓါရဏာ ကတာ၊ ‘‘တီဏိ ကုသလမူလာနီ’’တိအာဒိနာ ဝေါဒါနပက္ခေ ကုသလမူလတိကာဒီနံ ဒွိန္နံ ဒွါဒသန္နံ တိကာနံ၊ တိဏ္ဏံ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒိပုဂ္ဂလာနံ ဝေါဒါနဝိဘာဝနာမုခေန ယာ နိဒ္ဓါရဏာ ကတာ၊ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရနိဒ္ဓါရဏာ တိပုက္ခလဿ စ နယဿ၊ အင်္ကုသဿ စ နယဿ ဘူမိ သမုဋ္ဌာနံ ပဝတ္တိဟေတု နာမာတိ ယောဇေတွာ ‘‘တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စာ’’တိအာဒိနာ သံကိလေသပက္ခေ တဏှာအဝိဇ္ဇာဒုကာဒီနံ ပန္နရသန္နံ ဒုကာနံ၊ ဒွိန္နံ တဏှာစရိတဒိဋ္ဌိစရိတာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝေါဒါနဝိဘာဝနာမုခေန ယာ နိဒ္ဓါရဏာ ကတာ၊ ‘‘သမထော စ ဝိပဿနာ စာ’’တိအာဒိနာ ဝေါဒါနပက္ခေ သမထဝိပဿနာဒုကာဒီနံ ဧကူနဝီသတိဒုကာနံ၊ ဒွိန္နံ တဏှာစရိတဒိဋ္ဌိစရိတာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝေါဒါနဝိဘာဝနာမုခေန ယာ နိဒ္ဓါရဏာ ကတာ၊ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ နန္ဒိယာဝဋ္ဋဿ နယဿ ဘူမီတိပိ နီဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနဝသေန ဟိ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယတော သီဟဝိက္ကီဠိတနယဿ သမ္ဘဝေါ၊ သီဟဝိက္ကီဠိတနယတော စ တိပုက္ခလနယဿ သမ္ဘဝေါ ဟောတိ။ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဝသေန ပန သီဟဝိက္ကီဠိတနယတော တိပုက္ခလနယဿ သမ္ဘဝေါ၊ တိပုက္ခလနယတော စ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယဿ သမ္ဘဝေါ ဟောတိ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အန္တေ ‘တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စာ’တိအာဒိနာ သမထဿ နယဿ ဘူမိ ဒဿိတာ။ တေနေဝ ဟိ ‘စတ္တာရိ ဟုတွာ တီဏိ ဘဝန္တိ၊ တီဏိ ဟုတွာ ဒွေ ဘဝန္တီ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၈၈)။

‘‘ကသ္မာ ¶ ပန အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ နိဒ္ဓါရဏာယ တိပုက္ခလဿ စ နယဿ၊ အင်္ကုသဿ စ နယဿ ဘူမိဘာဝေါ ဝိညာယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ယထာဝုတ္တဿ နိဒ္ဓါရဏာယ ဘူမိဘာဝေန အာစရိယော ‘‘ယော အကုသလေ…ပေ… ဒိသာလောစနေနာတိ စာ’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ဝစနေန ဝုတ္တပ္ပကာရာယ နိဒ္ဓါရဏာယ တိပုက္ခလ…ပေ… ယဿ ဘူမိဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ အတ္ထော။

‘‘ဧတ္တာဝတာ နယသမုဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ၊ အညံ နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တံ နယသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန နယသမုဋ္ဌာနေန သံကိလေသပက္ခေ ဝါ အကုသလာ ဓမ္မာ နိဒ္ဓါရိတာ ¶ ၊ ဝေါဒါနပက္ခေ ဝါ ကုသလာ ဓမ္မာ နိဒ္ဓါရိတာ၊ တံ တံ နယသမုဋ္ဌာနံ နိယုတ္တံ ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

နယက္ကမေန ပန သင်္ခေပတော ဒဿယိဿာမိ – ဒွေ ပုဂ္ဂလာ၊ တယော ပုဂ္ဂလာ၊ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာတိ ပုဂ္ဂလာ တိကောဋ္ဌာသာ ဘဝန္တိ၊ စတုဒိသာ၊ ဆဒိသာ၊ အဋ္ဌဒိသာတိ ဒိသာပိ တိကောဋ္ဌာသာ ဘဝန္တိ။ တတ္ထ ဒွေ ပုဂ္ဂလာတိ တဏှာစရိတော ပုဂ္ဂလော၊ ဒိဋ္ဌိစရိတော ပုဂ္ဂလောတိ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဘဝန္တိ။ တယော ပုဂ္ဂလာတိ ဥဂ္ဃဋိတညုပုဂ္ဂလော၊ ဝိပဉ္စိတညုပုဂ္ဂလော၊ နေယျပုဂ္ဂလောတိ တယော ပုဂ္ဂလာ ဘဝန္တိ။ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာတိ ဒုက္ခာပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာဒိဘေဒေန ဘိန္နာ မုဒိန္ဒြိယော တဏှာစရိတော ပုဂ္ဂလော၊ မုဒိန္ဒြိယော ဒိဋ္ဌိစရိတော ပုဂ္ဂလော၊ တိက္ခိန္ဒြိယော တဏှာစရိတော ပုဂ္ဂလော၊ တိက္ခိန္ဒြိယော ဒိဋ္ဌိစရိတော ပုဂ္ဂလောတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ ဘဝန္တိ။ စတုဒိသာတိ သံကိလေသပက္ခေ ဒွေ ဒွေ ဒိသာ၊ ဝေါဒါနပက္ခေ ဒွေ ဒွေ ဒိသာတိ စတုဒိသာ ဘဝန္တိ။ ဆဒိသာတိ သံကိလေသပက္ခေ တိဿော တိဿော ဒိသာ၊ ဝေါဒါနပက္ခေ တိဿော တိဿော ဒိသာတိ ဆဒိသာ ဘဝန္တိ။ အဋ္ဌဒိသာတိ သံကိလေသပက္ခေ စတဿော စတဿော ဒိသာ၊ ဝေါဒါနပက္ခေ စတဿော စတဿော ဒိသာတိ အဋ္ဌဒိသာ ဘဝန္တိ။ တေသု ဒွေ ဒွေ တဏှာစရိတဒိဋ္ဌိစရိတေ ပုဂ္ဂလေ၊ စတုဒိသာ စ နိဿာယ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။ တယော ဥဂ္ဃဋိတညုဝိပဉ္စိတညုနေယျပုဂ္ဂလေ စ ဆဒိသာ စ နိဿာယ တိပုက္ခလနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။ ဒုက္ခာပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာဒိဘေဒေန ဘိန္နေ စတ္တာရော မုဒိန္ဒြိယတဏှာစရိတတိက္ခိန္ဒြိယတဏှာစရိတမုဒိန္ဒြိယဒိဋ္ဌိစရိတတိက္ခိန္ဒြိယဒိဋ္ဌိစရိတေ ပုဂ္ဂလေ စ အဋ္ဌဒိသာ စ နိဿာယ သီဟဝိက္ကီဠိတနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ ¶ ။ ဧကေကသ္မိံ နယသမုဋ္ဌာနေ ဝိဘဇိတေ ဒိသာလောစနအင်္ကုသနယသမုဋ္ဌာနာနိပိ ဝိဘဇိတာနိ ဘဝန္တိ။

‘‘ကထံ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတီ’’တိ စေ ဝဒေယျ? ‘‘တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စ အဟိရိကဉ္စ အနောတ္တပ္ပဉ္စ အဿတိ စ အသမ္ပဇညဉ္စ အယောနိသောမနသိကာရော စ ကောသဇ္ဇဉ္စ ဒေါဝစဿဉ္စ အဟံကာရော စ မမံကာရော စ အဿဒ္ဓါ စ ပမာဒေါ စ အသဒ္ဓမ္မဿဝနဉ္စ အသံဝရော စ အဘိဇ္ဈာ စ ဗျာပါဒေါ စ နီဝရဏဉ္စ သံယောဇနဉ္စ ကောဓော စ ဥပနာဟော စ မက္ခော စ ပဠာသော စ ဣဿာ စ မစ္ဆေရဉ္စ မာယာ စ သာဌေယျဉ္စ သဿတဒိဋ္ဌိ စ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ စာ’’တိ (နေတ္တိ။ ၈၈) ဒုကဒုကဝသေန ဒေသိတော အယံ ဒိသာဘူတော အကုသလဓမ္မသမူဟော ဒွိန္နံ တဏှာစရိတဒိဋ္ဌိစရိတာနံ ပုဂ္ဂလာနံ သံကိလေသော ဟောတီတိ သံကိလေသပက္ခေ သံကိလေသသာမညဘာဝေန ယောဇေတွာ ‘‘ဣမေသု ပန္နရသသု ဒုကဒုကဝသေန ဒေသိတေသု ဒိသာဘူတေသု အကုသလဓမ္မေသု ကတမော အကုသလဓမ္မော ကတမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒိသာ’’တိ မနသာဝ ဒိသာဓမ္မဘာဝေန ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ အယံ ပဌမော ပဌမော အကုသလဓမ္မော တဏှာစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ သံကိလေသပက္ခေ ¶ ပဌမာ ဒိသာ နာမ၊ အယံ အယံ ဒုတိယော ဒုတိယော အကုသလဓမ္မော ဒိဋ္ဌိစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ သံကိလေသပက္ခေ ဒုတိယာ ဒိသာ နာမာ’’တိ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတွာ သမုဒယသစ္စဒုက္ခသစ္စာနိ ယထာရဟံ နီဟရိတွာ ဝိဘဇိတဗ္ဗဓမ္မသဘာဝေါ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဒဿိတော၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ၊ တဿ ဩလောကနာ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဒဿိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ ဒိသာလောစနနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ၊ တထာ ဩလောကေတွာ ဒိသာဝိသေသဘူတဿ ဓမ္မဝိသေသဿ ပုဂ္ဂလာနံ နယနဉ္စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန နယတိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ အင်္ကုသနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။

‘‘သမထော စ ဝိပဿနာ စ၊ ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ၊ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ၊ ယောနိသောမနသိကာရော စ ဝီရိယာရမ္ဘော စ၊ သောဝစဿဉ္စ ဓမ္မေ ဉာဏဉ္စ အနွယေ ဉာဏဉ္စ၊ ခယေ ဉာဏဉ္စ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏဉ္စ၊ သဒ္ဓါ စ အပ္ပမာဒေါ စ၊ သဒ္ဓမ္မဿဝနဉ္စ သံဝရော စ၊ အနဘိဇ္ဈာ စ အဗျာပါဒေါ စ၊ ရာဂဝိရာဂါ စ စေတောဝိမုတ္တိ၊ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ စ ပညာဝိမုတ္တိ၊ အဘိသမယော စ အပ္ပိစ္ဆတာ စ၊ သန္တုဋ္ဌိ စ အက္ကောဓော စ၊ အနုပနာဟော စ အမက္ခော စ၊ အပဠာသော ¶ စ ဣဿာပဟာနဉ္စ မစ္ဆရိယပ္ပဟာနဉ္စ ဝိဇ္ဇာ စ၊ ဝိမုတ္တိ စ သင်္ခတာရမ္မဏော စ ဝိမောက္ခော၊ အသင်္ခတာရမ္မဏော စ ဝိမောက္ခော၊ သဥပါဒိသေသာ စ နိဗ္ဗာနဓာတု၊ အနုပါဒိသေသာ စ နိဗ္ဗာနဓာတူ’’တိ (နေတ္တိ။ ၈၈) တိကဒုကဝသေန ဒေသိတံ ဣဒံ ဒိသာဘူတံ ကုသလသမူဟဓမ္မဇာတံ ဒွိန္နံ တဏှာစရိတဒိဋ္ဌိစရိတာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝေါဒါနံ ဟောတီတိ ဝေါဒါနပက္ခေ ဝေါဒါနသာမညဘာဝေန ယောဇေတွာ ‘‘ဣမေသု ဧကူနဝီသတိယာ ဒုကဒုကဝသေန ဝါ ဒေသိတေသု ဒိသာဘူတေသု ဓမ္မေသု ကတမော ကတမော ကုသလဓမ္မော ကတမဿ ကတမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒိသာ’’တိ မနသာဝ ဒိသာဓမ္မဘာဝေန ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ ပဌမော ပဌမော ကုသလဓမ္မော တဏှာစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝေါဒါနပက္ခေ ပဌမာ ဒိသာ နာမ၊ အယံ ဒုတိယော ဒုတိယော ကုသလဓမ္မော ဒိဋ္ဌိစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝေါဒါနပက္ခေ ဒုတိယာ ဒိသာ နာမာ’’တိ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတွာ မဂ္ဂသစ္စနိရောဓသစ္စာနိ ယထာရဟံ နီဟရိတွာ ဝိဘဇိတဗ္ဗဓမ္မဘာဝေါ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဒဿိတော၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ၊ တဿ ဩလောကနာ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဒဿိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ ဒိသာလောစနနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ၊ တထာ ဩလောကေတွာ ဒိသာဝိသေသဘူတဿ ဓမ္မဝိသေသဿ ပုဂ္ဂလာနံ နယနဉ္စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန နယတိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ အင်္ကုသနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။

‘‘ကထံ တိပုက္ခလနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတီ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယျ၊ ‘‘တီဏိ အကုသလမူလာနိ – လောဘော အကုသလမူလံ၊ ဒေါသော အကုသလမူလံ၊ မောဟော အကုသလမူလံ။ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ – ကာယဒုစ္စရိတံ ¶ ၊ ဝစီဒုစ္စရိတံ၊ မနောဒုစ္စရိတံ။ တယော အကုသလဝိတက္ကာ – ကာမဝိတက္ကော၊ ဗျာပါဒဝိတက္ကော၊ ဝိဟိံသာဝိတက္ကော။ တိဿော အကုသလသညာ – ကာမသညာ၊ ဗျာပါဒသညာ၊ ဝိဟိံသာသညာ။ တိဿော ဝိပရီတသညာ – နိစ္စသညာ၊ သုခသညာ၊ အတ္တသညာ။ တိဿော ဝေဒနာ – သုခါ ဝေဒနာ၊ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ၊ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ တိဿော ဒုက္ခတာ – ဒုက္ခဒုက္ခတာ၊ သင်္ခါရဒုက္ခတာ၊ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာ။ တယော အဂ္ဂီ – ရာဂဂ္ဂိ၊ ဒေါသဂ္ဂိ၊ မောဟဂ္ဂိ။ တယော သလ္လာ – ရာဂသလ္လော၊ ဒေါသသလ္လော၊ မောဟသလ္လော။ တိဿော ဇဋာ – ရာဂဇဋာ၊ ဒေါသဇဋာ၊ မောဟဇဋာ။ တိဿော အကုသလူပပရိက္ခာ – အကုသလံ ကာယကမ္မံ ¶ ၊ အကုသလံ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလံ မနောကမ္မံ။ တိဿော ဝိပတ္တိယော – သီလဝိပတ္တိ၊ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ၊ အာစာရဝိပတ္တီ’’တိ (နေတ္တိ။ ၈၈) တိကဝသေန ဒေသိတော အယံ ဒိသာဘူတော အကုသလဓမ္မသမူဟော တိဏ္ဏံ ဥဂ္ဃဋိတညုဝိပဉ္စိတညုနေယျပုဂ္ဂလာနံ သံကိလေသော ဟောတီတိ သံကိလေသပက္ခေ သံကိလေသသာမညဘာဝေန ယောဇေတွာ ‘‘ဣမေသု ဒွါဒသသု တိကတိကဝသေန ဒေသိတေသု ဒိသာဘူတေသု အကုသလဓမ္မေသု ကတမော ကတမော အကုသလော ဓမ္မော ကတမဿ ကတမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒိသာ’’တိ မနသာဝ ဒိသာဓမ္မဘာဝေန ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ အယံ ပဌမော ပဌမော အကုသလဓမ္မော ဥဂ္ဃဋိတညုပုဂ္ဂလဿ သံကိလေသပက္ခေ ပဌမာ ဒိသာ နာမ။ အယံ အယံ ဒုတိယော ဒုတိယော အကုသလဓမ္မော ဝိပဉ္စိတညုပုဂ္ဂလဿ သံကိလေသပက္ခေ ဒုတိယာ ဒိသာ နာမ။ အယံ အယံ တတိယော တတိယော အကုသလဓမ္မော နေယျဿ ပုဂ္ဂလဿ သံကိလေသပက္ခေ တတိယာ ဒိသာ နာမာ’’တိ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတွာ သမုဒယသစ္စဒုက္ခသစ္စာနိ ယထာရဟံ နီဟရိတွာ ဝိဘဇိတဗ္ဗဓမ္မသဘာဝေါ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဒဿိတော။ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ တိပုက္ခလနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။ တဿ ဩလောကနာ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဒဿိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ ဒိသာလောစနနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ တထာ ဩလောကေတွာ ဒိသာဝိသေသဘူတဿ ဓမ္မဝိသေသဿ ပုဂ္ဂလာနံ နယနဉ္စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန နယတိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော အင်္ကုသနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။

‘‘တီဏိ ကုသလမူလာနိ – အလောဘော ကုသလမူလံ၊ အဒေါသော ကုသလမူလံ၊ အမောဟော ကုသလမူလံ။ တီဏိ သုစရိတာနိ – ကာယသုစရိတံ၊ ဝစီသုစရိတံ၊ မနောသုစရိတံ။ တယော ကုသလဝိတက္ကာ – နေက္ခမ္မဝိတက္ကော၊ အဗျာပါဒဝိတက္ကော၊ အဝိဟိံသာဝိတက္ကော။ တယော သမာဓီ – သဝိတက္ကော သဝိစာရော သမာဓိ၊ အဝိတက္ကော ဝိစာရမတ္တော သမာဓိ၊ အဝိတက္ကော အဝိစာရော သမာဓိ။ တိဿော ကုသလသညာ – နေက္ခမ္မသညာ၊ အဗျာပါဒသညာ၊ အဝိဟိံသာသညာ။ တိဿော အဝိပရီတသညာ – အနိစ္စသညာ၊ ဒုက္ခသညာ၊ အနတ္တသညာ။ တိဿော ကုသလူပပရိက္ခာ – ကုသလံ ကာယကမ္မံ၊ ကုသလံ ဝစီကမ္မံ၊ ကုသလံ မနောကမ္မံ။ တီဏိ သောစေယျာနိ – ကာယသောစေယျံ၊ ဝစီသောစေယျံ၊ မနောသောစေယျံ။ တိဿော သမ္ပတ္တိယော – သီလသမ္ပတ္တိ၊ သမာဓိသမ္ပတ္တိ၊ ပညာသမ္ပတ္တိ ¶ ။ တိဿော သိက္ခာ – အဓိသီလသိက္ခာ၊ အဓိစိတ္တသိက္ခာ ¶ ၊ အဓိပညာသိက္ခာ။ တယော ခန္ဓာ – သီလက္ခန္ဓော၊ သမာဓိက္ခန္ဓော၊ ပညာက္ခန္ဓော။ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ – သုညတံ၊ အနိမိတ္တံ၊ အပ္ပဏိဟိတ’’န္တိ (နေတ္တိ။ ၈၈) တိကတိကဝသေန ဒေသိတံ ဣဒံ ဒိသာဘူတံ ကုသလသမူဟဓမ္မဇာတံ တိဏ္ဏံ ဥဂ္ဃဋိတညုဝိပဉ္စိတညုနေယျပုဂ္ဂလာနံ ဝေါဒါနံ ဟောတီတိ ဝေါဒါနပက္ခေ ဝေါဒါနသာမညဘာဝေန ယောဇေတွာ ‘‘ဣမေသု ဒွီသု ဒွါဒသသု တိကတိကဝသေန ဒေသိတေသု ဒိသာဘူတေသု ကုသလဓမ္မေသု ကတမော ကတမော ကုသလဓမ္မော ကတမဿ ကတမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒိသာ’’တိ မနသာဝ ဒိသာဓမ္မဘာဝေန ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ အယံ ပဌမော ပဌမော ကုသလဓမ္မော ဥဂ္ဃဋိတညုပုဂ္ဂလဿ ဝေါဒါနပက္ခေ ပဌမာ ဒိသာ နာမ။ အယံ အယံ ဒုတိယော ဒုတိယော ကုသလော ဓမ္မော ဝိပဉ္စိတညုပုဂ္ဂလဿ ဝေါဒါနပက္ခေ ဒုတိယာ ဒိသာ နာမ။ အယံ အယံ တတိယော တတိယော ကုသလဓမ္မော နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝေါဒါနပက္ခေ တတိယာ ဒိသာ နာမာ’’တိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒိသာဘာဝေန ယောဇေတွာ မဂ္ဂသစ္စနိရောဓသစ္စာနိ ယထာရဟံ နီဟရိတွာ ဝိဘဇိတဗ္ဗဓမ္မသဘာဝေါ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဒဿိတော။ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ တိပုက္ခလနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။ တဿ ဩလောကနာ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဒဿိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ ဒိသာလောစနနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။ တထာ ဩလောကေတွာ ဒိသာဝိသေသဘူတဿ ဓမ္မဿ ပုဂ္ဂလာနံ နယနဉ္စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန နယတိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ အင်္ကုသနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။

‘‘ကထံ သီဟဝိက္ကီဠိတနယသမုဋ္ဌာန’’န္တိ စေ ပုစ္ဆေယျ၊ ‘‘စတ္တာရော အာဟာရာ၊ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ၊ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ၊ စတ္တာရော ယောဂါ၊ စတ္တာရော ဂန္ထာ၊ စတ္တာရော အာသဝါ၊ စတ္တာရော ဩဃာ၊ စတ္တာရော သလ္လာ၊ စတဿော ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော၊ စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနီ’’တိ (နေတ္တိ။ ၈၇) စတုက္ကစတုက္ကဝသေန ဒေသိတော အယံ ဒိသာဘူတော စတုက္ကော စတုက္ကော အကုသလဓမ္မော ‘‘ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ နိယျကဿ မုဒိန္ဒြိယဿ တဏှာစရိတဿ စ ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ နိယျကဿ တိက္ခိန္ဒြိယဿ တဏှာစရိတဿ စ သုခါယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ နိယျကဿ မုဒိန္ဒြိယဿ ဒိဋ္ဌိစရိတဿ စ သုခါယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ နိယျကဿ တိက္ခိန္ဒြိယဿ ဒိဋ္ဌိစရိတဿ စာ’’တိ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ သံကိလေသောတိ သံကိလေသပက္ခေ သံကိလေသသာမညဘာဝေန ယောဇေတွာ ‘‘ဣမေသု စတုက္ကစတုက္ကဝသေန ဒေသိတေသု ဒသသု ¶ စတုက္ကေသု ဓမ္မေသု ကတမော ကတမော အကုသလဓမ္မော ကတမဿ ကတမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒိသာ’’တိ မနသာဝ သံကိလေသပက္ခေ ဒိသာဓမ္မဘာဝေန ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ အယံ ပဌမော ပဌမော အကုသလဓမ္မော ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ နိယျကဿ မုဒိန္ဒြိယဿ တဏှာစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ပဌမာ ဒိသာ နာမ။ အယံ အယံ ဒုတိယော ဒုတိယော အကုသလဓမ္မော ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ နိယျကဿ တိက္ခိန္ဒြိယဿ တဏှာစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒုတိယာ ဒိသာ နာမ။ အယံ ¶ အယံ တတိယော တတိယော အကုသလဓမ္မော သုခါယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ နိယျကဿ မုဒိန္ဒြိယဿ ဒိဋ္ဌိစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ တတိယာ ဒိသာ နာမ။ အယံ အယံ စတုတ္ထော စတုတ္ထော အကုသလဓမ္မော သုခါယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ နိယျကဿ တိက္ခိန္ဒြိယဿ ဒိဋ္ဌိစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ စတုတ္ထာ ဒိသာ နာမာ’’တိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒိသာဘာဝေန ယောဇေတွာ၊ သမုဒယသစ္စဒုက္ခသစ္စာနိ ယထာရဟံ နီဟရိတွာ၊ ဝိဘဇိတဗ္ဗဓမ္မသဘာဝေါ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဒဿိတော။ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ သီဟဝိက္ကီဠိတနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။ တဿ ဩလောကနာ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဒဿိတာ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ ဒိသာလောစနနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။ တထာ ဩလောကေတွာ ဒိသာဝိသေသဘူတဿ ဓမ္မဿ ပုဂ္ဂလာနံ နယနဉ္စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန နယတိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ အင်္ကုသနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။

‘‘စတဿော ပဋိပဒါ၊ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ စတ္တာရိ ဈာနာနိ၊ စတ္တာရော ဝိဟာရာ၊ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ၊ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ၊ စတ္တာရိ အဓိဋ္ဌာနာနိ၊ စတဿော သမာဓိဘာဝနာ၊ စတ္တာရော သုခဘာဂိယာ ဓမ္မာ၊ စတဿော အပ္ပမာဏာ’’တိ (နေတ္တိ။ ၈၆) စတုက္ကစတုက္ကဝသေန ဒေသိတံ ဣဒံ ဒိသာဘူတံ ကုသလသမူဟဓမ္မဇာတံ ‘‘ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ နိယျကဿ မုဒိန္ဒြိယဿ တဏှာစရိတဿ စ ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ နိယျကဿ တိက္ခိန္ဒြိယဿ တဏှာစရိတဿ စ သုခါယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ နိယျကဿ မုဒိန္ဒြိယဿ ဒိဋ္ဌိစရိတဿ သ သုခါယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ နိယျကဿ တိက္ခိန္ဒြိယဿ ဒိဋ္ဌိစရိတဿ စာ’’တိ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝေါဒါနံ ဟောတီတိ ဝေါဒါနပက္ခေ ဝေါဒါနသာမညဘာဝေန ယောဇေတွာ ‘‘ဣမေသု စတုက္ကစတုက္ကဝသေန ဒေသိတေသု ဒသသု စတုက္ကေသု ကုသလဓမ္မေသု ကတမော ¶ ကတမော ကုသလဓမ္မော ကတမဿ ကတမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒိသာ’’တိ မနသာဝ ဒိသာဓမ္မဘာဝေန ဩလောကေတွာ၊ ‘‘အယံ အယံ ပဌမော ပဌမော ကုသလဓမ္မော ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ နိယျကဿ မုဒိန္ဒြိယဿ တဏှာစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ပဌမာ ဒိသာ နာမ။ အယံ အယံ ဒုတိယော ဒုတိယော ကုသလဓမ္မော ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ နိယျကဿ တိက္ခိန္ဒြိယဿ တဏှာစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒုတိယာ ဒိသာ နာမ။ အယံ အယံ တတိယော တတိယော ကုသလဓမ္မော သုခါယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ နိယျကဿ မုဒိန္ဒြိယဿ ဒိဋ္ဌိစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ တတိယာ ဒိသာ နာမ။ အယံ အယံ စတုတ္ထော စတုတ္ထော ကုသလဓမ္မော သုခါယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ နိယျကဿ တိက္ခိန္ဒြိယဿ ဒိဋ္ဌိစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ စတုတ္ထာ ဒိသာ နာမာ’’တိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒိသာဘာဝေန ယောဇေတွာ၊ မဂ္ဂသစ္စနိရောဓသစ္စာနိ ယထာရဟံ နီဟရိတွာ၊ ဝိဘဇိတဗ္ဗဓမ္မသဘာဝေါ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဒဿိတော။ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ သီဟဝိက္ကီဠိတနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတိ။ တဿ ဩလောကနာ စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန ဒဿိတာ။ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ ဒိသာလောစနနယသမုဋ္ဌာနံ ¶ ဘဝတိ။ တထာ ဩလောကေတွာ ဒိသာဝိသေသဿ ဓမ္မဿ ပုဂ္ဂလာနံ နယနဉ္စ ယေန သံဝဏ္ဏနာဝိသေသေန နယတိ၊ သော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော စ အင်္ကုသနယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတီတိ နယက္ကမေန သင်္ခေပတော နယသမုဋ္ဌာနံ ဘဝတီတိ ဝိညာတဗ္ဗန္တိ။

ဣတိ နယသမုဋ္ဌာနေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ

၈၉။ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နယသမုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိနာ အာစရိယေန သဗ္ဗထာ နယသမုဋ္ဌာနံ ဌပိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘သောဠသဟာရပဉ္စနယအဋ္ဌာရသမူလပဒေသု အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ ကထံ ဝိဘတ္တာ၊ ကုဟိံ အမှေဟိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ¶ ‘‘တတ္ထ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသဟာရပဉ္စနယအဋ္ဌာရသမူလပဒေသု အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ ကေန ပဒေန အာစရိယေန ဝိဘတ္တာ၊ ကုဟိံ အမှေဟိ ဝိတ္ထာရတော ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ပုစ္ဆတိ။ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ သာသနပဋ္ဌာနေ မယာ ဝိဘတ္တာ၊ တုမှေဟိ စ ဝိတ္ထာရတော သာသနပဋ္ဌာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ဝိဘတ္တာယေဝ ဟိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ ဘဝန္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၈၉) ပန –

‘‘ဧဝံ သဗ္ဗထာ နယသမုဋ္ဌာနံ ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ သာသနပဋ္ဌာနံ ဝိဘဇန္တော ယသ္မာ သင်္ဂဟဝါရာဒီသု မူလပဒေဟေဝ ပဋ္ဌာနံ သင်္ဂဟေတွာ သရူပတော န ဒဿိတံ၊ တသ္မာ ယထာ မူလပဒေဟိ ပဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ပဋ္ဌာနတောပိ မူလပဒါနိ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာနီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ? သာသနပဋ္ဌာနေ’တိ အာဟာ’’တိ –

ဝုတ္တံ။ သာသနပဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ အာစရိယေန ဝုတ္တာ၊ ‘‘ကတမံ တံ သာသနပဋ္ဌာန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သာသနပဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု အဋ္ဌာရသမူလပဒသာသနပဋ္ဌာနေသု ကတမံ တံ သာသနပဋ္ဌာနန္တိ ဣဒါနိ မယာ နိဒ္ဓါရိယမာနံ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ ¶ သံကိလေသဘာဂိယာဒိသုတ္တံ သာသနပဋ္ဌာနံ နာမာတိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ သာသနန္တိ ပရိယတ္တိသာသနံ။ ပဋ္ဌာနန္တိ တဿ ပရိယတ္တိသာသနဿ သံကိလေသဘာဂိယတာဒီဟိ ပကာရေဟိ ဌာနံ ပဝတ္တနံ ပဋ္ဌာနံ၊ တံဒီပနသုတ္တံ ပန ဣဓ ပဋ္ဌာနံ နာမ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ။ အထ ဝါ သာသနန္တိ အဓိသီလအဓိစိတ္တအဓိပညာသိက္ခတ္တယံ သာသနံ နာမ၊ တံ သိက္ခတ္တယံ ပတိဋ္ဌဟတိ ဧတေန သံကိလေသာဒိနာတိ ပဋ္ဌာနံ၊ သိက္ခတ္တယဿ သာသနဿ ပဋ္ဌာနန္တိ သာသနပဋ္ဌာနံ။ တဒါဓာရဘူတံ သုတ္တမ္ပိ ဌာနျူပစာရတော သာသနပဋ္ဌာနံ နာမ။ တံ သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တံ သရူပတော ဒဿေတုံ –

‘‘သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ၊ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ ¶ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ၊ တဏှာသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ ဒုစ္စရိတသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ တဏှာဝေါဒါနဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ ဒိဋ္ဌိဝေါဒါနဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ ဒုစ္စရိတဝေါဒါနဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ –

ဝုတ္တံ။ ‘‘တေသု သုတ္တေသု ယေ သံကိလေသာဒယော ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ၊ တေသု သံကိလေသာဒီသု သံကိလေသော ကိတ္တကော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ သံကိလေသော တိဝိဓော တဏှာသံကိလေသော ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ဒုစ္စရိတသံကိလေသော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သုတ္တန္တေသု သံကိလေသာဒီသု ဓမ္မေသု။ ‘‘တိဝိဓေ တသ္မိံ သံကိလေသေ တဏှာသံကိလေသော ကတမေန ကုသလေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ တဏှာသံကိလေသော သမထေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တိဝိဓေ တဏှာသံကိလေသာဒိကေ။ ‘‘သော သမထော ခန္ဓေသု ကတမော ခန္ဓော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော သမထော သမာဓိက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ကေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ဝိပဿနာယ ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သာ ဝိပဿနာ ကတမော ခန္ဓော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သာ ဝိပဿနာ ပညာက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒုစ္စရိတသံကိလေသော ကေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုစ္စရိတသံကိလေသော သုစရိတေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တံ သုစရိတံ ကတမော ခန္ဓော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ သုစရိတံ သီလက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တသ္မိံ သီလေ ဌိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ကိံ ဘဝတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တဿ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သီလေ သုစရိတသင်္ခါတေ သီလက္ခန္ဓေ ပတိဋ္ဌိတဿ တဿ သီလဝန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘဝေသု ကာမဘဝရူပါရူပဘဝေသု အာသတ္တိ ဘဝပတ္ထနာ ယဒိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံသာယန္တိ ဧဝံ အဿ အယန္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဧဝံ သတိ အဿ သီလေ ¶ ပတိဋ္ဌိတဿ အယံ အာသတ္တိ ဘဝပတ္ထနာ သမထဝိပဿနာဘာဝနာမယပုညကိရိယဝတ္ထု စ ဘဝတိ၊ စ-သဒ္ဒေန ဒါနမယသီလမယပုညကိရိယဝတ္ထု စ ဘဝတီတိ အတ္ထော သင်္ဂဟိတော။ တတြာတိ တေသု ကာမဘဝရူပါရူပဘဝေသု ဥပပတ္တိယာ သံဝတ္တတီတိ။

‘‘သံကိလေသာဒယော ယေဟိ သုတ္တေဟိ ဒဿိတာ၊ တာနိ သုတ္တာနိ ကိတ္တကာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အသာဓာရဏာနိ သံကိလေသဘာဂိယသုတ္တဝါသနာဘာဂိယသုတ္တနိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တာနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနိ ဘဝန္တိ၊ သာဓာရဏာနိ ¶ သံကိလေသဘာဂိယဝါသနာဘာဂိယသုတ္တ၊ သံကိလေသဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တ၊ သံကိလေသဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တ၊ ဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တာနိ ကတာနိ မိဿိတာနိ စတ္တာရိ ဘဝန္တိ။ ဣတိ အဋ္ဌ သုတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ တာနိယေဝ ဝုတ္တပ္ပကာရာနိ အဋ္ဌ သုတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ သာဓာရဏာနိ ဝါသနာဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တနိဗ္ဗေဓဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တ- သံကိလေသဘာဂိယဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တသံကိလေသ- ဘာဂိယဝါသနာဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တ- သံကိလေသဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တ- ဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တ- သံကိလေသဘာဂိယဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တ- နေဝသံကိလေသဘာဂိယနဝါသနာ- ဘာဂိယနနိဗ္ဗေဓဘာဂိယနအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တာနိ ကတာနိ မိဿိတာနိ အဋ္ဌ သုတ္တာနိ ဘဝန္တီတိ သောဠသ သုတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ တေသု သောဠသသုတ္တေသု စတ္တာရိ ဧကကာနိ သုတ္တာနိ စ စတ္တာရိ ဒုကာနိ သုတ္တာနိ စ ဒွေ တိကာနိ စ ပါဠိယံ အာဂတာနိ၊ ဒွေ ဒုကာနိ သုတ္တာနိ စ ဒွေ တိကာနိ စ ဒွေ စတုက္ကာနိ သုတ္တာနိ စ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၈၉) အာဂတာနိ။

‘‘ယဒိ ပဋ္ဌာနနယေန ဝုတ္တပ္ပကာရာနိ သောဠသ သုတ္တာနိယေဝ ဝိဘတ္တာနိ၊ ဧဝံ သတိ သုတ္တဂေယျာဒိနဝဝိဓံ သကလံ ပရိယတ္တိသာသနံ ပဋ္ဌာနနယေန အဝိဘတ္တံ ဘဝေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣမေဟိ သောဠသဟိ သုတ္တေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဋ္ဌာနနယေန ဝိဘတ္တေဟိ သောဠသဟိ ဣမေဟိ သုတ္တေဟိ နဝဝိဓံ သကလံ ပရိယတ္တိသုတ္တံ ပဋ္ဌာနနယေန ဝိဘတ္တံယေဝ ဟုတွာ ဘိန္နံ ဘဝတိ။ သံကိလေသဘာဂိယာဒိပဘေဒါယ ဂါထာယ ဂါထာ အနုမိနိတဗ္ဗာ၊ သံကိလေသဘာဂိယာဒိပဘေဒေန ဝေယျာကရဏေန ဝေယျာကရဏံ အနုမိနိတဗ္ဗံ။ သံကိလေသဘာဂိယာဒိပဘေဒေန သုတ္တေန သုတ္တံ အနုမိနိတဗ္ဗံ ဘဝတိယေဝါတိ။

၉၀။ ‘‘တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

‘‘ကာမန္ဓာ ¶ ¶ ဇာလသဉ္ဆန္နာ၊ တဏှာဆဒနဆာဒိတာ၊

ပမတ္တဗန္ဓနာဗဒ္ဓါ၊ မစ္ဆာဝ ကုမိနာမုခေ၊

ဇရာမရဏမနွေန္တိ၊ ဝစ္ဆော ခီရပကောဝ မာတရ’’န္တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ယေ သတ္တာ ကာမန္ဓာ ကာမေန အန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ တဏှာဆဒနေန ဆာဒိတာ၊ ပမတ္တဗန္ဓနာယ ဗဒ္ဓါ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ၊ တေ သတ္တေ ဇရာမရဏံ အနွေတိ၊ ယထာ တံ ကုမိနာမုခေ ယေ မစ္ဆာ ဂဟိတာ၊ တေ မစ္ဆေ ဇရာမရဏံ အနွေတိ ဣဝ၊ ဧဝံ တေ သတ္တေ ဇရာမရဏံ အနွေတိ။ ခီရပကော ဝစ္ဆော မာတရံ အနွေတိ ဣဝ၊ ဧဝံ တေ သတ္တေ ဇရာမရဏံ အနွေတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ခီရပကော ဝစ္ဆော မာတရံ အနွေတိ ဣဝ၊ ကုမိနာမုခေ ဂဟိတာ မစ္ဆာ ဇရာမရဏံ အနွေန္တိ ဣဝ စ၊ ဧဝံ ယေ သတ္တာ ကာမန္ဓာ ပမတ္တဗန္ဓနာယ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ၊ တေ သတ္တာ ဇရာမရဏံ အနွေန္တီတိ ယောဇနာ။

‘‘ဣဒံ သုတ္တံယေဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ –

‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဂတိဂမနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ၊ ဣဒံ ဝတွာန သုဂတော၊ အထာပရံ ဧတဒဝေါစ သတ္ထာ –

‘‘ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊ ယော ဓမ္မံ အတိဝတ္တတိ၊

နိဟီယတိ တဿ ယသော၊ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ –

ဣဒံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တန္တိ –

ဝုတ္တံ။ ဆန္ဒာ ဆန္ဒဟေတုနာ ဒေါသာ ဒေါသဟေတုနာ ဘယာ ဘယဟေတုနာ မောဟာ မောဟဟေတုနာ ယော ရာဇာဒိကော ယော ဝိနယဓရာဒိကော ဝါ ဓမ္မံ သပ္ပုရိသဓမ္မံ အတိဝတ္တတိ အတိက္ကမိတွာ ဝတ္တတိ၊ တဿ ရာဇာဒိနော ဝါ တဿ ဝိနယဓရာဒိနော ဝါ ယသော ကိတ္တိ စ ပရိဝါရော စ ဘောဂေါ စ နိဟီယတိ။ စန္ဒိမာ ကာဠပက္ခေ ပဘာယ နိဟီယတိ ဣဝ၊ ဧဝံ နိဟီယတီတိ ယောဇနာ။

‘‘ဧတ္တကံယေဝါ’’တိ ¶ ¶ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ…ပေ… စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒန္တိ ဣဒံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထော ပါကဋော။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ဝိဘတ္တော။

‘‘မိဒ္ဓီ ယဒါ ဟောတိ မဟဂ္ဃသော စ၊ နိဒ္ဒါယိတာ သမ္ပရိဝတ္တသာယီ၊

မဟာဝရာဟောဝ နိဝါပပုဋ္ဌော၊ ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘမုပေတိ မန္ဒော’’တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂေ ဝိသယေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ နိဝါပပုဋ္ဌော မဟာဝရာဟော ဂါမသူကရော နိဒ္ဒါယိတာ သုပနသီလော သမ္ပရိဝတ္တသာယီ ဟောတိ ဣဝ၊ ဧဝံ ယော မန္ဒော သတ္တော ယဒါ မဟဂ္ဃသော ဟောတိ၊ သော မန္ဒော သတ္တော မိဒ္ဓီ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတော ဟုတွာ နိဒ္ဒါယိတာ မုဒုဖဿသယနေ မုဒုဟတ္ထေဟိ ပရာမသိတော သမ္ပရိဝတ္တသာယီ ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘံ ဥပေတီတိ ယောဇနာ။

‘‘အယသာဝ မလံ သမုဋ္ဌိတံ၊ တတုဋ္ဌာယ တမေဝ ခါဒတိ၊

ဧဝံ အတိဓောနစာရိနံ၊ သာနိ ကမ္မာနိ နယန္တိ ဒုဂ္ဂတိ’’န္တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အယသာ အယတော သမုဋ္ဌိတံ ဇာတမလံ တတုဋ္ဌာယ တတော အယတော ဥဋ္ဌဟိတွာ တမေဝ အယံ ခါဒတိ ဣဝ၊ ဧဝံ အတိဓောနစာရိနံ အတိက္ကမိတွာ ဓောနစာရိပုဂ္ဂလံ သာနိ သယံ ကတာနိ အကုသလကမ္မာနိ ဒုဂ္ဂတိံ နယန္တီတိ ယောဇနာ။

‘‘စောရော ယထာ သန္ဓိမုခေ ဂဟီတော၊ သကမ္မုနာ ဟညတိ ဗဇ္ဈတေ စ၊

ဧဝံ အယံ ပေစ္စ ပဇာ ပရတ္ထ၊ သကမ္မုနာ ဟညတိ ဗဇ္ဈတေ စာ’’တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ သန္ဓိမုခေ ရာဇပုရိသာဒီဟိ ဂဟိတော စောရော သကမ္မုနာ အတ္တနာ ကတေန စောရကမ္မေန ဟညတိ စ ဗဇ္ဈတေ စ ယထာ၊ ဧဝံ အယံ ပါပကာရိနီ ပဇာ ပရတ္ထ ပရလောကေ ပေစ္စ သကမ္မုနာ သယံ ကတေန အကုသလကမ္မုနာ သတ္ထာဒီဟိ ဟညတိ စ အဒ္ဒုဗန္ဓနာဒီဟိ ဗဇ္ဈတေ စာတိ ယောဇနာ။

‘‘သုခကာမာနိ ¶ ဘူတာနိ၊ ယော ဒဏ္ဍေန ဝိဟိံသတိ၊

အတ္တနော သုခမေသာနော၊ ပေစ္စ သော န လဘတေ သုခ’’န္တိ။ –

ဣဒံ ¶ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အတ္တနော သုခံ ဧသာနော ဧသမာနော ယော သတ္တော အညာနိ သုခကာမာနိ ဘူတာနိ ဒဏ္ဍေန ဝိဟိံသတိ၊ သော ဟိံသကော သတ္တော ပရလောကေ ပေစ္စ သုခံ န လဘတီတိ ယောဇနာ။

‘‘ဂုန္နံ စေ တရမာနာနံ၊ ဇိမှံ ဂစ္ဆတိ ပုင်္ဂဝေါ၊

သဗ္ဗာ တာ ဇိမှံ ဂစ္ဆန္တိ၊ နေတ္တေ ဇိမှံ ဂတေ သတိ။

‘‘ဧဝမေဝ မနုဿေသု၊ ယော ဟောတိ သေဋ္ဌသမ္မတော၊

သော စေ အဓမ္မံ စရတိ၊ ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာ၊

သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ ဒုက္ခံ သေတိ၊ ရာဇာ စေ ဟောတိ အဓမ္မိကော’’တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ နဒိံ တရမာနာနံ ဂုန္နံ ပုင်္ဂဝေါ ဇိမှံ စေ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ နေတ္တေ ဇိမှံ ဂတေ သတိ သဗ္ဗာ တာ ဂါဝိယော ဇိမှံ ဂစ္ဆန္တိ ယထာ၊ ဧဝမေဝ မနုဿေသု ယော ရာဇာ သေဋ္ဌသမ္မတော၊ သော ရာဇာ အဓမ္မံ စရတိ၊ ဧဝံ ရညေ အဓမ္မံ စရန္တေ သတိ ဣတရာ ပဇာ ပဂေဝ ပဌမမေဝ အဓမ္မံ စရတိ။ ရာဇာ အဓမ္မိကော စေ ဟောတိ၊ ဧဝံ ရညေ အဓမ္မိကေ သတိ သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ ဒုက္ခံ သေတီတိ ယောဇနာ။

‘‘သုကိစ္ဆရူပါ ဝတိမေ မနုဿာ၊ ကရောန္တိ ပါပံ ဥပဓီသု ရတ္တာ၊

ဂစ္ဆန္တိ တေ ဗဟုဇနသန္နိဝါသံ၊ နိရယံ အဝီစိံ ကဋုကံ ဘယာနက’’န္တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ယေ မနုဿာ ဥပဓီသု ကာမဂုဏူပဓီသု ရတ္တာ ရာဂါဘိဘူတာ ဟုတွာ ပါပံ အကုသလကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဣမေ ပါပကမ္မကရာ မနုဿာ သုကိစ္ဆရူပါ ဝတ သုဋ္ဌု ကိစ္ဆာပန္နရူပါ ဝတ ဘဝန္တိ၊ တေ ပါပကမ္မကရာ မနုဿာ ကဋုကံ ဘယာနကံ ဗဟုဇနသန္နိဝါသံ နိရယံ အဝီစိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ယောဇနာ။

‘‘ဖလံ ဝေ ကဒလိံ ဟန္တိ၊ ဖလံ ဝေဠုံ ဖလံ နဠံ၊

သက္ကာရော ကာပုရိသံ ဟန္တိ၊ ဂဗ္ဘော အဿတရိံ ယထာ’’တိ။ –

ဣဒံ ¶ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဖလံ ကဒလိယာ ဖလံ ကဒလိံ ဝေ ဧကန္တေန ဟန္တိ ယထာ၊ ဖလံ ဝေဠုံ ဝေ ဧကန္တေန ဟန္တိ ယထာ၊ ဖလံ နဠံ ဝေ ဧကန္တေန ဟန္တိ ယထာ၊ ဂဗ္ဘော အဿတရိံ ¶ မာတရံ ဝေ ဧကန္တေန ဟန္တိ ယထာ၊ ဧဝံ သက္ကာရော ကာပုရိသံ ဝေ ဧကန္တေန ဟန္တီတိ ယောဇနာ။

‘‘ကောဓမက္ခဂရု ဘိက္ခု၊ လာဘသက္ကာရဂါရဝေါ၊

သုခေတ္တေ ပူတိဗီဇံဝ၊ သဒ္ဓမ္မေ န ဝိရူဟတီ’’တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ သုခေတ္တေ သုန္ဒရေ ခေတ္တေပိ ခိတ္တံ ပူတိဗီဇံ န ရုဟတိ ဣဝ၊ ဧဝံ ယော ဘိက္ခု လာဘသက္ကာရဂါရဝေါ ကောဓံ ကုဇ္ဈနလက္ခဏံ ကောဓံ၊ မက္ခံ ပရဂုဏသီလမက္ခနလက္ခဏံ မက္ခဉ္စ ဂရုံ ကတွာ စရတိ၊ သော စရန္တော ဘိက္ခု သဒ္ဓမ္မသ္မိံ န ရုဟတီတိ ယောဇနာ။

၉၁။ ‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ပဒုဋ္ဌစိတ္တံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ…ပေ… ဣတိ မေ သုတ’’န္တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဘိက္ခဝေ ဣဓ သာသနေ၊ လောကေ ဝါ အဟံ ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ပဒုဋ္ဌစိတ္တံ မမ စေတသာ တဿ စေတော စိတ္တံ ပရိစ္စ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ဧဝံ ပဇာနာမိ။ ‘‘ကထံ ပဇာနာမီ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယျ၊ ယဉ္စ ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော၊ ယဉ္စ မဂ္ဂံ သမာရုဠှော အယံ ပုဂ္ဂလော ယထာ ယာယ ဒုပ္ပဋိပဒါယ ယေန ဒုမ္မဂ္ဂေန ဣရိယတိ ပဝတ္တတိ၊ တာယ ဒုပ္ပဋိပဒါယ တေန ဒုမ္မဂ္ဂေန ဣမမှိ ဣမသ္မိံ သမယေ ဒုပ္ပဋိပဇ္ဇနကာလေ အယံ ဒုပ္ပဋိပန္နံ ပဋိပန္နော ဒုမ္မဂ္ဂသမာရုဠှော ပုဂ္ဂလော စေ ကာလံ ကရေယျ၊ ဧဝံ သတိ အာဘတံ ဝတ္ထု နိက္ခိတ္တံ ယထာ၊ ဧဝံ နိရယေ နိက္ခိတ္တော။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဘိက္ခဝေ အဿ ပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ ပဒုဋ္ဌံ ပဒေါသိတံ ဟိ ယသ္မာ ဟောတိ၊ တသ္မာ နိက္ခိတ္တော။ ဧဝံ ဣဓ သာသနေ၊ လောကေ ဝါ စေတောပဒေါသဟေတု စ ပန ဧကစ္စေ သတ္တာ ပုဂ္ဂလာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ ဥပပဇ္ဇန္တီတိ ပဇာနာမီတိ။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝါ အဝေါစ။ တတ္ထ တသ္မိံ သုတ္တေ ဧတံ ‘‘ပဒုဋ္ဌစိတ္တံ ဉတွာန…ပေ… နိရယံ သော ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ ဂါထာဝစနံ ဣတိ ဧဝံ ဝုစ္စတိ။

သတ္ထာ ဣဓ သာသနေ၊ လောကေ ဝါ ပဒုဋ္ဌစိတ္တံ ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဉတွာန ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဧတမတ္ထံ ဗျာကာသိ။ ဣမမှိ ဣမသ္မိံ သမယေ အယံ ပုဂ္ဂလော စေ ကာလံ ကယိရာထ၊ ဧဝံ သတိ ပဒုဋ္ဌစိတ္တသမင်္ဂီ ဟိ နိရယသ္မိံ ဥပပဇ္ဇေယျ၊ ပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ ပဒူသိတံ ဟိ ယသ္မာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဥပပဇ္ဇေယျ၊ စေတောပဒေါသဟေတု ¶ သတ္တာ ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆန္တိ အာဘတံ ဝတ္ထုံ နိက္ခိပေယျ ယထာ၊ ဧဝမေဝံ ¶ တထာဝိဓော ဒုပ္ပညော သော ပဒေါသစိတ္တော ပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတီတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဘဂဝတာ ဝုတ္တော၊ ဣတိ မေ မယာ သုတန္တိ ယောဇနာ။

‘‘သစေ ဘာယထ ဒုက္ခဿ၊ သစေ ဝေါ ဒုက္ခမပ္ပိယံ၊

မာကတ္ထ ပါပကံ ကမ္မံ၊ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော။

‘‘သစေ စ ပါပကံ ကမ္မံ၊ ကရိဿထ ကရောထ ဝါ၊

န ဝေါ ဒုက္ခာ ပမုတျတ္ထိ၊ ဥပေစ္စပိ ပလာယတ’’န္တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ သပ္ပုရိသာ တုမှေ ဒုက္ခဿ ဇာတိဒုက္ခဇရာဒုက္ခဗျာဓိဒုက္ခမရဏဒုက္ခအပါယဒုက္ခ- အတီတဝဋ္ဋမူလကဒုက္ခအနာဂတဝဋ္ဋမူလကဒုက္ခပစ္စုပ္ပန္နာဟာရမူလကဒုက္ခာတိ အဋ္ဌဝိဓဿ ဒုက္ခဿ သစေ ဘာယထ၊ ဝေါ တုမှေဟိ ဒုက္ခံ တထာ အဋ္ဌဝိဓံ ဒုက္ခံ သစေ အပ္ပိယံ၊ ဧဝံ သတိ အာဝိ ဝါ ယဒိ ရဟော ဝါ ပါပကံ ကမ္မံ မာကတ္ထ မာ အကတ္ထ။ သပ္ပုရိသာ တုမှေ အာဝိ ဝါ ယဒိ ရဟော ဝါ ပါပကံ ကမ္မံ သစေ ကရိဿထ ဝါ သစေ ကရောထ ဝါ၊ ဧဝံ သတိ ဥပေစ္စပိ သဉ္စိစ္စာပိ ပလာယတံ ပလာယန္တာနံ ဝေါ တုမှာကံ ဒုက္ခာ အဋ္ဌဝိဓာ ဒုက္ခတော ပမုတ္တိ မုစ္စနံ နတ္ထေဝါတိ ယောဇနာ။

‘‘အဓမ္မေန ဓနံ လဒ္ဓါ၊ မုသာဝါဒေန စူဘယံ၊

မမေတိ ဗာလာ မညန္တိ၊ တံ ကထံ နု ဘဝိဿတိ။

‘‘အန္တရာယာ သု ဘဝိဿန္တိ၊ သမ္ဘတဿ ဝိနဿတိ၊

မတာ သဂ္ဂံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ နနု ဧတ္တာဝတာ ဟတာ’’တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ယေ ဗာလာ အဓမ္မေန စ မုသာဝါဒေန စ ဓနံ သဝိညာဏာဝိညာဏံ သဗ္ဗံ လဘိတဗ္ဗံ ဓနံ လဒ္ဓါ ဥဘယံ ဓနံ ‘‘မမ ဓန’’န္တိ မညန္တိ၊ တေသံ ဗာလာနံ တံ ဥဘယံ ဓနံ ကထံ ကေန နု ပကာရေန ဘဝိဿတိ၊ အဓမ္မေန သမ္ဘတတ္တာ စိရဋ္ဌိတိကံ န ဟောတိ။ အန္တရာယာ ရာဇန္တရာယာဒယော အန္တရာယာ တေသံ ဗာလာနံ ဘဝိဿန္တိ။ ယေန အဓမ္မဝေါဟာရာဒိကေန ယံ ဓနံ သမ္ဘတံ၊ အဿ အဓမ္မဝေါဟာရာဒိကဿ တံ သမ္ဘတံ ဓနံ ဝိနဿတိ။ မတာ မရန္တာ တေ ဗာလာ သဂ္ဂံ သုဂတိံ န ဂစ္ဆန္တိ။ သုဂတိ ဟိ သောဘနေဟိ ဘောဂေဟိ အဂ္ဂေါတိ ‘‘သဂ္ဂေါ’’တိ ¶ အဓိပ္ပေတာ ¶ ။ ဧတ္တာဝတာ ဧတ္တကေန ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ အတ္တဟိတာနံ ဟာယနေန တေ ဗာလာ ဟတာ ဝိနဋ္ဌာ ဘဝန္တိ နနူတိ ယောဇနာ။

‘‘ကထံ ခဏတိ အတ္တာနံ၊ ကထံ မိတ္တေဟိ ဇီရတိ၊

ကထံ ဝိဝဋ္ဋတေ ဓမ္မာ၊ ကထံ သဂ္ဂံ န ဂစ္ဆတိ’’။

‘‘လောဘာ ခဏတိ အတ္တာနံ၊ လုဒ္ဓါ မိတ္တေဟိ ဇီရတိ၊

လောဘာ ဝိဝဋ္ဋတေ ဓမ္မာ၊ လောဘာ သဂ္ဂံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ယောဇနတ္ထော ပါကဋော။

‘‘စရန္တိ ဗာလာ ဒုမ္မေဓာ၊ အမိတ္တေနေဝ အတ္တနာ၊

ကရောန္တာ ပါပကံ ကမ္မံ၊ ယံ ဟောတိ ကဋုကပ္ဖလံ။

‘‘န တံ ကမ္မံ ကတံ သာဓု၊ ယံ ကတွာ အနုတပ္ပတိ၊

ယဿ အဿုမုခေါ ရောဒံ၊ ဝိပါကံ ပဋိသေဝတီ’’တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဒုမ္မေဓာ နိပ္ပညာ ဗာလာ အမိတ္တေန ပါပကံ ကမ္မံ ကတံ ဣဝ၊ ဧဝံ အတ္တနာ ကဋုကပ္ဖလံ ယံ ကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ တံ ပါပကံ ကတံ ကမ္မံ ကရောန္တာ စရန္တိ။ ယံ ကမ္မံ ကတွာ ကရောန္တော ပစ္ဆာ အနုတပ္ပတိ၊ တံ ကတံ ကမ္မံ န သာဓု။ ယဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ရောဒံ ရုဒန္တော အဿုမုခေါ ပဋိသေဝတိ၊ တံ ကတံ ကမ္မံ န သာဓူတိ ယောဇနာ။

‘‘ဒုက္ကရံ ဒုတ္တိတိက္ခဉ္စ…ပေ… အဝီတရာဂေါ’’တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ သုတ္တတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တော။

‘‘အပ္ပမေယျံ ပမိနန္တော၊ ကောဓ ဝိဒွါ ဝိကပ္ပယေ၊

အပ္ပမေယျံ ပမာယိနံ၊ နိဝုတံ တံ မညေ အကိဿဝ’’န္တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဣဓ သာသနေ အပ္ပမေယျံ အပ္ပမေယျဂုဏံ ခီဏာသဝံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘အယံ ခီဏာသဝေါ ပုဂ္ဂလော ဧတ္တကသီလော ဧတ္တကသမာဓိ ဧတ္တကပညော’’တိ ပမိနန္တော ကော ပုထုဇ္ဇနော ¶ ဝိကပ္ပယေ။ အပ္ပမေယျံ ခီဏာသဝပုဂ္ဂလံ ပမာယိနံ ပမာယန္တံ တံ ပုထုဇ္ဇနံ အယံ နိဝုတံ အဝကုဇ္ဇပညံ အကိဿဝံ အပညန္တိ မညေ မညာမီတိ ယောဇနာ။

‘‘ပုရိသဿ ¶ ဟိ ဇာတဿ၊ ကုဌာရီ ဇာယတေ မုခေ၊

ယာယ ဆိန္ဒတိ အတ္တာနံ၊ ဗာလော ဒုဗ္ဘာသိတံ ဘဏံ။

‘‘န ဟိ သတ္ထံ သုနိသိတံ၊ ဝိသံ ဟလာဟလံ ဣဝ၊

ဧဝံ ဝိရဒ္ဓံ ပါတေတိ၊ ဝါစာ ဒုဗ္ဘာသိတာ ယထာ’’တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဒုဗ္ဘာသိတံ အရိယူပဝါဒသင်္ခါတံ ဖရုသဝါစံ ဘဏံ ဘဏန္တော ဗာလော ဒုဋ္ဌော ပုရိသော ယာယ ကုဌာရီသဒိသိယာ ဒုဗ္ဘာသိတဝါစာယ အတ္တာနံ ဆိန္ဒတိ၊ သာ ကုဌာရီသဒိသီ ဒုဗ္ဘာသိတဝါစာ ဇာတဿ ပုရိသဿ မုခေ ဇာယတေ ဇာယတိ၊ သာ ဒုဗ္ဘာသိတဝါစာ မုခေ ဇာယတိ ဣဝ၊ ဧဝံ သုနိသိတံ သတ္ထံ မုခေ န ဇာယတိ၊ ယထာ ဟလာဟလံ ဝိသံ မုခေ န ဇာယတိ၊ ဒုဗ္ဘာသိတာ ဝါစာ အပါယေသု ဝိရဒ္ဓံ ပုဂ္ဂလံ ပါတေတိ ယထာ၊ ဧဝံ သုနိသိတံ သတ္ထံ အပါယေသု န ပါတေတိ၊ ဟလာဟလံ ဝိသံ အပါယေသု န ပါတေတီတိ ယောဇနာ။

‘‘ယော နိန္ဒိယံ ပသံသတိ၊ တံ ဝါ နိန္ဒတိ ယော ပသံသိယော၊

ဝိစိနာတိ မုခေန သော ကလိံ၊ ကလိနာ တေန သုခံ န ဝိန္ဒတိ။

‘‘အပ္ပမတ္တော အယံ ကလိ၊ ယော အက္ခေသု ဓနပရာဇယော၊

သဗ္ဗဿာပိ သဟာပိ အတ္တနာ၊ အယမေဝ မဟန္တတရော ကလိ၊

‘‘သတံ သဟဿာနံ နိရဗ္ဗုဒါနံ၊ ဆတ္တိံသတီ ပဉ္စ စ အဗ္ဗုဒါနိ၊

ယမရိယဂရဟီ နိရယံ ဥပေတိ၊ ဝါစံ မနဉ္စ ပဏိဓာယ ပါပက’’န္တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ယော ပုဂ္ဂလော နိန္ဒိယံ ဒုစ္စရံ ဒုဿီလံ ပုဂ္ဂလံ ပသံသတိ၊ သော ပသံသကော ပုဂ္ဂလော မုခေန ကလိံ ဝိစိနာတိ ဥပစိနာတိ၊ တေန ကလိနာ သုခံ န ဝိန္ဒတိ။ ယော သုစာရီ သီလဝါ ပုဂ္ဂလော ပသံသိယော ဟောတိ၊ တံ ဝါ သုစာရိံ ဝါ သီလဝန္တံ ပုဂ္ဂလံ ¶ ယော ပုဂ္ဂလော ¶ နိန္ဒတိ၊ သော နိန္ဒန္တော ပုဂ္ဂလော မုခေန ကလိံ ဝိစိနာတိ ဥပစိနာတိ၊ တေန ကလိနာ သုခံ န ဝိန္ဒတိ။

အတ္တနာ သဟာပိ သဗ္ဗဿ ဓနဿ ဝသေနပိ အက္ခေသု ယော ဓနပရာဇယော ဘဝတိ၊ အယံ ကလိ အယံ ဓနပရာဇယော အပ္ပမတ္တော ဟောတိ။ ယော ပုဂ္ဂလော သုဂတေသု မနံ ပဒေါသယေ၊ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ယော ကလိ ဘဝတိ၊ အယမေဝ ကလိ မဟန္တတရော ဟောတိ။

ကသ္မာ? ဝါစဉ္စ မနဉ္စ ပဏိဓာယ အရိယဂရဟီ ပုဂ္ဂလော ယံ ကာလံ ပါပကံ နိရယံ ဥပေတိ၊ သော ကာလော ‘‘သတံ သဟဿာနံ နိရဗ္ဗုဒါနဉ္စ ဆတ္တိံသ နိရဗ္ဗုဒါနိ စ ပဉ္စ အဗ္ဗုဒါနိ စ ယသ္မိံ ကာလေ ဂဏီယန္တီ’’တိ တေန ကာလေန သမော ဟောတိ၊ တသ္မာ မဟန္တတရော ဟောတီတိ ယောဇနာ။

‘‘ယော လောဘဂုဏေ အနုယုတ္တော…ပေ…

ဂစ္ဆသိ ခေါ ပပတံ စိရရတ္တ’’န္တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ယော ပုဂ္ဂလော လောဘဂုဏေ အနုယုတ္တော အနု ပုနပ္ပုနံ ယုတ္တော ဟောတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော အညေ ပုဂ္ဂလေ ဝစသာ ပရိဘာသတိ၊ အဿဒ္ဓါ ကဒရိယော အဝဒညူ ဗုဒ္ဓါနံ ဩဝါဒညူ န ဟောတိ၊ မစ္ဆရီ ပေသုဏိယံ ပေသုဏိယသ္မိံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။

မုခဒုဂ္ဂ မုခဝိသမ ဝိဘူတ ဝိဂတဘူတ အနရိယ ဘူနဟု ဗုဒ္ဓိဝိနာသက ပါပက ဒုက္ကဋကာရိ ပုရိသန္တ ပုရိသလာမက ကလိ အလက္ခိ အဝဇာတပုတ္တ တွံ နေရယိကော အသိ။ ဣဓ ဣဒါနိ ဗဟုဘာဏီ မာ ဟောဟိ။

အဟိတာယ ရဇံ အတ္တနိ မာ အာကိရသိ မာ ပက္ခိပသိ။ ကိဗ္ဗိသကာရိ တွံ သန္တေ ခီဏာသဝေ ပုဂ္ဂလေ ဂရဟသိ၊ ဗဟူနိ ဒုစ္စရိတာနိ ကမ္မာနိ စရသိ၊ စရိတွာ တွံ စိရရတ္တံ ရစနဝိရဟိတံ ပပတံ နရကံ နိရယံ ဂစ္ဆသိ ခေါ ဧကံသေနာတိ ယောဇနာ။

နာနာဝိဓံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမာတိ ¶ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ…ပေ… ဆာယာဝ အနပါယိနီ’’တိ ဣဒံ ဝါသနာဘာဂေ ပုညဘာဂေ ဝိသယေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အတ္ထော ပါကဋော။

၉၃။ ‘‘မဟာနာမော ¶ သက္ကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ…ပေ… အပါပိကာ ကာလင်္ကိရိယာ’’တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝါသနာဘာဂေ ပုညဘာဂေ ဝိသယေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အတ္ထော ပါကဋော။

‘‘သုခကာမာနိ ဘူတာနိ၊ ယော ဒဏ္ဍေန န ဟိံသတိ၊

အတ္တနော သုခမေသာနော၊ ပေစ္စ သော လဘတေ သုခ’’န္တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အတ္ထော ပါကဋော။

‘‘ဂုန္နံ စေ တရမာနာနံ…ပေ… ရာဇာ စေ ဟောတိ ဓမ္မိကော’’တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အတ္ထော ပါကဋော။

၉၄။ ‘‘ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ…ပေ… ဧဝံ ပဇာနာတီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝါသနာ…ပေ… သုတ္တံ နာမ။ အတ္ထော ပါကဋော။

‘‘ကသ္မာ ဘဂဝါ ဇနပဒစာရိကံ စရတီ’’တိ ပုစ္ဆေယျ၊ သတ္တဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော ဇနပဒစာရိကံ စရန္တိ။ ကတမေဟိ သတ္တဟိ? ဒေသန္တရဂတာနံ ဝေနေယျာနံ ဝိနယနတ္ထံ၊ တတြ ဌိတာနံ ဥဿုက္ကသမုပ္ပာဒနတ္ထံ၊ သာဝကာနံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိဗဒ္ဓဝါသနိဝါရဏတ္ထံ၊ အတ္တနော စ တတ္ထ နိဗဒ္ဓဝါသေ အနာသင်္ဂဒဿနတ္ထံ၊ သမ္ဗုဒ္ဓဝသိတဋ္ဌာနတာယ ဒေသာနံ စေတိယဘာဝသမ္ပာဒနတ္ထံ၊ ဗဟူနံ သတ္တာနံ ဒဿနူပသင်္ကမနာဒီဟိ ပုညောဃပ္ပသဝနတ္ထံ၊ အဝုဋ္ဌိအာဒိဥပဒ္ဒဝူပသမနတ္ထဉ္စာတိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော ဇနပဒစာရိကံ စရန္တီတိ ဇနပဒစရဏကာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဧကပုပ္ဖံ စဇိတွာန၊ သဟဿံ ကပ္ပကောဋိယော၊

ဒေဝေ စေဝ မနုဿေ စ၊ သေသေန ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ သဟဿံ ကပ္ပကောဋိယောတိ သဟဿံ အတ္တဘာဝတော ကောဋိယော။

‘‘အဿတ္ထေ ¶ ဟရိတောဘာသေ၊ သံဝိရူဠှမှိ ပါဒပေ၊

ဧကံ ဗုဒ္ဓဂတံ သညံ၊ အလဘိံဟံ ပတိဿတော။

‘‘အဇ္ဇ တိံသံ တတော ကပ္ပာ၊ နာဘိဇာနာမိ ဒုဂ္ဂတိံ၊

တိဿော ဝိဇ္ဇာ သစ္ဆိကတာ၊ တဿာ သညာယ ဝါသနာ’’တိ။ –

ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဟရိတောဘာသေတိ ဟရိတဩဘာသေ။ အလဘိံဟန္တိ အဟံ အလဘိံ။

‘‘ပိဏ္ဍာယ ¶ ကောသလံ ပုရံ…ပေ… ဝိပါကော ဟောတိ အစိန္တိယော’’တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော အနုကမ္ပကော တဏှာနိဃာတကော မုနိ သမ္ဗုဒ္ဓါ ပုရေဘတ္တံ ပိဏ္ဍာယ ပိဏ္ဍံ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ ကောသလံ ပုရံ ပါဝိသိ။

ယဿ ပုရိသဿ ဟတ္ထေ သဗ္ဗပုပ္ဖေဟိ အလင်္ကတော ဝဋံသကော ပုပ္ဖဝဋံသကောဝ အတ္ထိ၊ သော အယံ ပုရိသော ရာဇမဂ္ဂေန ကောသလပုရံ ပဝိသန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃပုရက္ခတံ ဒေဝမာနုသပူဇိတံ သမ္ဗုဒ္ဓံ အဒ္ဒသ၊ ဒိသွာ ဟဋ္ဌော စိတ္တံ ပသာဒေသိ၊ ပသာဒေတွာ သမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမိ။

ဥပသင်္ကမိတွာ သော အယံ ပသန္နော ဟုတွာ သုရဘိံ ဝဏ္ဏဝန္တံ မနောရမံ တံ ဝဋံသကံ သမ္ဗုဒ္ဓဿ သေဟိ ပါဏီဘိ ဥပနာမေသိ။

တတော ဗုဒ္ဓဿ လပနန္တရာ လပနဿ ဝဒနဿ အန္တရာ အဂ္ဂိသိခါ ဝဏ္ဏာ သဟဿရံသိ ဩက္ကာ ပဘာ နိက္ခမိ၊ အဗ္ဘာ ဝိဇ္ဇု နိက္ခမတိ ဣဝ၊ ဧဝံ အာနနာ သဟဿရံသိ နိက္ခမိတွာ အာဒိစ္စဗန္ဓုနော သီသေ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကရိတွာန ပရိဝဋ္ဋေတွာ မုဒ္ဓနိ အန္တရဓာယထ။

အာနန္ဒော အစ္ဆရိယံ အဗ္ဘုတံ လောမဟံသနံ ဣဒံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ စီဝရံ ဧကံသံ ကရိတွာ ဧတံ အဗြဝိ – ‘‘မဟာမုနိ၊ သိတကမ္မဿ ဟေတု ကော? တံ ဟေတုံ ဗျာကရောဟိ၊ ဓမ္မာလောကော ဘဝိဿတီ’’တိ။

ယဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗဓမ္မေသု ဉာဏံ သဒါ ပဝတ္တတိ၊ ကင်္ခါဝိတရဏော မုနိ သော ဘဂဝါ ကင်္ခိံ ဝေမတိကံ ¶ အာနန္ဒံ ထေရံ ဧတံ အဗြဝိ။ အာနန္ဒ၊ ယော သောပုရိသော မယိ စိတ္တံ ပသာဒယိ၊ သော ပုရိသော စတုရာသီတိကပ္ပာနိ ဒုဂ္ဂတိံ န ဂမိဿတိ၊ ဒေဝေသု ဒေဝသောဘဂ္ဂံ ဒိဗ္ဗံ ရဇ္ဇံ ပသာသိတွာ မနုဇေသု ရဋ္ဌေ သကလရဋ္ဌေ မနုဇိန္ဒော ရာဇာ ဘဝိဿတိ။ သော ပုရိသော စရိမံ ပဗ္ဗဇိတွာ၊ ဓမ္မတံ သစ္ဆိကတွာ စ ဓုတရာဂေါ ဝဋံသကော နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ။

တထာဂတေ ဝါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဝါ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေ ဝါ တဿ တထာဂတဿ သာဝကေ ဝါ စိတ္တေ ပသန္နမှိ ဒက္ခိဏာ အပ္ပကာ နာမ နတ္ထိ။

ဗုဒ္ဓါ ဧဝံ ဧတ္တကာတိ အစိန္တိယာ ဘဝန္တိ။ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဧဝံ ဧတ္တကာတိ အစိန္တိယာ ဘဝန္တိ၊ အစိန္တိယေ ပသန္နာနံ ဝိပါကော ပုညဝိပါကော ဧဝံ ဧတ္တကောတိ အစိန္တိယော ဟောတီတိ ဧတံ အဗြဝီတိ ယောဇနာ။

၉၆။ ‘‘ဣဓာဟံ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ…ပေ… အယမ္ပိ အတ္ထော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ ဣတိ မေ သုတ’’န္တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ အဟံ ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ မမ စေတသာ ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ စေတော စိတ္တံ ပရိစ္စ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ဧဝံ ပဇာနာမိ၊ ယထာ ယေန ပကာရေန အယံ ပုဂ္ဂလော ယဉ္စ ဒါနာဒိပဋိပဒံ ပဋိပန္နော၊ ယဉ္စ ဒဿနာဒိမဂ္ဂံ သမာရုဠှော ဟုတွာ တံ ပဋိပဒံ၊ မဂ္ဂဉ္စ ဣရိယတိ ပဝတ္တေတိ၊ ဣမမှိ ဣမသ္မိဉ္စ သမယေ အယံ ပုဂ္ဂလော စေ ကာလံ ကရေယျ၊ ဧဝံ သတိ အာဘတံ ဝတ္ထုံ နိက္ခိပတိ ယထာ၊ ဧဝံ တာယ ပဋိပဒါယ တေန မဂ္ဂေန သဂ္ဂေ အတ္တနိက္ခိတ္တော ဘဝေ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဘိက္ခဝေ၊ အဿ ပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ ဟိ ယသ္မာ ပသန္နံ ပသာဒိတံ၊ တသ္မာ နိက္ခိတ္တော ဘဝေ။ ဣဓ သာသနေ၊ လောကေ ဝါ ဧကစ္စေ သတ္တာ ပုဂ္ဂလာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ စေတောပသာဒဟေတု ခေါ ပန ဥပပဇ္ဇန္တီတိ ဧဝံ အဟံ ပဇာနာမီတိ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ အဝေါစ။ တတ္ထ တသ္မိံ အတ္ထေ သင်္ဂဟဝသေန ပဝတ္တံ ဧတံ ‘‘ပသန္နစိတ္တံ ဉတွာန…ပေ… သဂ္ဂံ သော ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ ဂါထာဝစနံ ဝုစ္စတိ။ အယမ္ပိ အတ္ထော ဘဂဝတာ ဝုတ္တော၊ ဣတိ မေ မယာ သုတန္တိ ယောဇနာ။

‘‘သုဝဏ္ဏစ္ဆဒနံ နာဝံ…ပေ… ဧတာဒိသံ ကတပုညာ လဘိ’’န္တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ နာရိ ဒေဝဓီတာ သုဝဏ္ဏစ္ဆဒနံ သုဝဏ္ဏာလင်္ကာရေဟိ ဆာဒိတံ နာဝံ အာရုယှ တိဋ္ဌသိ၊ ပေါက္ခရဏိံ ဒေဝပေါက္ခရဏိံ ဩဂါဟသိ၊ ပဒုမံ ပါဏိနာ ဆိန္ဒသိ။

ဒေဝတေ ¶ ကေန ကမ္မေန တေ တဝ တာဒိသော ဝဏ္ဏော တာဒိသော အာနုဘာဝေါ တာဒိသီ ဇုတိ ဘဝတိ၊ ဒေဝတေ တေ တဝ ယေ ကေစိ ဘောဂါ မနသာ ဣစ္ဆိတာ ဘဝန္တိ၊ တေ ဘောဂါ စ ကေန ကမ္မေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒေဝတေ မေ ပုစ္ဆိတာ တွံ သံသ သံသာဟိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ကိဿ ကမ္မဿ စ ဖလန္တိ သက္ကော ပုစ္ဆတိ။

ဒေဝရာဇေန ပုစ္ဆိတာ သာ ဒေဝဓီတာ အတ္တမနာ ဟုတွာ ပဉှံ ပုဋ္ဌာ သက္ကဿ ဗျာကာသိ။ ဒေဝရာဇာ အဒ္ဓါနံ ဒီဃမဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ အဟံ ယသဿိနော ကဿပဿ ဘဂဝတော မနောရမံ ထူပံ အဒ္ဒဿံ၊ ဒိသွာ တတ္ထ ထူပေ စိတ္တံ ပသာဒေသိံ။ ပသန္နာဟံ သေဟိ ပါဏီဟိ ပဒုမပုပ္ဖေဟိ ပူဇေသိံ။ တဿေဝ ကမ္မဿ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဖလံ ဝိပါကော ဘဝေ။ ကတပုညာဟံ ဧတာဒိသံ ဖလံ အလဘိန္တိ သက္ကဿ ဗျာကာသိ။ ဣတိ မေ သုတန္တိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဝဒတီတိ ယောဇနာ။

‘‘ယထာနိဒ္ဓါရိတသုတ္တာနိယေဝ ¶ ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တာနိ ပရိပုဏ္ဏာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒါနကထာ သီလကထာ သဂ္ဂကထာ ပုညကထာ ပုညဝိပါကကထာတိ ဣဒံ ဝါသနာဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယာယ ဒေသနာယ ဒါနဉ္စ ဒါနဖလဉ္စ ဒဿိတံ၊ သာ ဒေသနာ ဒါနကထာ နာမ။ ယာယ ဒေသနာယ သီလဉ္စ သီလဖလဉ္စ ဒဿိတံ၊ သာ ဒေသနာ သီလကထာ နာမ။ ယာယ ဒေသနာယ သဂ္ဂါ စ သဂ္ဂေသု နိဗ္ဗတ္တာပကဉ္စ ကမ္မံ ဒဿိတံ၊ သာ သဂ္ဂကထာ နာမ။ ယာယ ဒေသနာယ ဒါနသီလဘာဝနာဒိဝသေန ဒသဝိဓံ ပုညကမ္မံ ဒဿိတံ၊ သာ ပုညကထာ နာမ။ ယာယ ဒေသနာယ တာဒိသဿ ပုညကမ္မဿ ဝိဝိဓော အယံ ဝိပါကော ဣမဿ ပုညဿ ဝိပါကောတိ နိယမေတွာ ဒဿိတော၊ သာ ပုညဝိပါကကထာ နာမ။

ဒသဗလဓရာနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ဥဒ္ဒိဿကတေသု သရီရဓာတုံ အဗ္ဘန္တရေ ဌပေတွာ ပံသူဟိ ကတေသု ထူပေသု ယေ နရာ ပသန္နာ၊ တေ နရာ တတ္ထ ထူပေ ကာရံ ပုညံ ကတွာ သဂ္ဂေသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပမောဒန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝါ…ပေ… သုတ္တံ။

၉၇။ ဒေဝပုတ္တသရီရဝဏ္ဏာ ဒေဝပုတ္တသရီရသဒိသဝဏ္ဏာ သုဘဂသဏ္ဌိတိ သောဘဂ္ဂယုတ္တသဏ္ဌာနာ သဗ္ဗေ ဇနာ ဥဒကေန ပံသုံ တေမေတွာ ထူပံ ဝဍ္ဎေထ၊ သော အယံ ထူပေါ ကဿ ပုဂ္ဂလဿ ထူပေါတိ ပုစ္ဆတိ။

သုဂတ္တေ သုန္ဒရဂတ္တေ ဒေဝတေ တသ္မိံ ထူပေ ပသန္နာ ဣမေ ဒေဝမနုဇာ ကာရံ ပုညံ ကရောန္တာ ဟုတွာ ဇရာမရဏတော ¶ ပမုစ္စရေ။ သော အယံ ထူပေါ မဟေသိနော ဒသဗလဓမ္မဓာရိနော သုဂတဿ ထူပေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝါ…ပေ… သုတ္တံ။

ယာဟံ ယာ အဟံ မဟေသိနော ထူပံ စတ္တာရိ ဥပ္ပလာနိ စ မာလဉ္စ အဘိရောပယိံ၊ တေန မယာ ကတံ တံ ပုညံ ဥဠာရံ ဝတ အာသိ အဟောသိ။ တတော ကပ္ပတော အဇ္ဇ ကပ္ပာ တိံသံ ဓရန္တိ သတ္ထုနော ထူပံ ပူဇေတွာ တတ္တကာနိ ဒုဂ္ဂတိံ န ဇာနာမိ၊ ဝိနိပါတံ န ဂစ္ဆာမီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝါ…ပေ… သုတ္တံ။

အဟံ ဗာတ္တိံသလက္ခဏဓရဿ ဗာတ္တိံသလက္ခဏဓရေန သမ္ပန္နဿ ဝိဇိတဝိဇယဿ လောကနာထဿ ထူပံ အပူဇေသိံ၊ ပူဇေတွာ သတသဟဿံ ကပ္ပေ အာယုကပ္ပေ ပမုဒိတော အာသိံ။ မယာ ယံ ပုညံ ပသုတံ၊ တေန ပုညေန ဝိနိပါတံ အနာဂန္တုန အနာဂန္တွာ ဒေဝသောဘဂ္ဂံ သမ္ပတ္တိံ စ ဒေဝရဇ္ဇာနိ စ တာနိ အကာရိံ ¶ ။ အထ ဝါ ဒေဝသောဘဂ္ဂဉ္စ မယာ ကာရိတံ၊ ရဇ္ဇာနိ စ မယာ ကာရိတာနိ။

အဒန္တဒမကဿ သာသနေ ယံ စက္ခု ပညာစက္ခု ပဏိဟိတံ၊ တထာ စိတ္တံ ယံ ဝိမုတ္တစိတ္တံ ပဏိဟိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ ပညာစက္ခု ဝိမုတ္တစိတ္တံ မေ မယာ လဒ္ဓံ၊ အဟံ ဝိဓုတလတာသင်္ခါတတဏှာ ဟုတွာ ဝိမုတ္တစိတ္တာ ဖလဝိမုတ္တစိတ္တသမ္ပန္နာ အမှီတိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝါ…ပေ… သုတ္တံ။

၉၈။ ဝိမုတ္တစိတ္တေ ဖလဝိမုတ္တစိတ္တသမ္ပန္နေ အခိလေ ပဉ္စစေတောခီလရဟိတေ အနာသဝေ အရဏဝိဟာရိမှိ အရဏဝိဟာရသီလေ အသင်္ဂမာနသေ အလဂ္ဂမာနသေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသ္မိံ သာမာကပတ္ထောဒနမတ္တမေဝ ဒက္ခိဏံ အဒါသိံ။

တသ္မိံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဥတ္တမံ ဓမ္မံ ပစ္စေကဗောဓိဓမ္မံ ဩကပ္ပယိံ ‘‘သော ဥတ္တမော ဓမ္မော အတ္ထီ’’တိ သဒ္ဒဟိံ။ ဧဝံ အရိယဝိဟာရေန ဝိဟာရီဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ မေ မမ သင်္ဂမော ကတော သိယာ ဘဝေ၊ ကုဒါသုပိ စ အဟံ အပေက္ခဝါ မာ ဘဝေယျန္တိ မာနသံ တသ္မိဉ္စ ဓမ္မေ ပဏိဓေသိံ ‘‘ဣမိနာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေန လဒ္ဓဓမ္မံ အဟမ္ပိ သစ္ဆိကရေယျ’’န္တိ စိတ္တံ ပဏိဒဟိံ။

တဿေဝ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ကတဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကတော အဟံ ဒီဃာယုကေသု အမမေသု ‘‘မမ ပရိဂ္ဂဟော’’တိ ပရိဂ္ဂဟာဘာဝေန အပရိဂ္ဂဟေသု ဝိသေသဂါမီသု အဟီနဂါမီသု ကုရူသု ဥတ္တရကုရူသု ပါဏီသု သတ္တေသု သဟဿက္ခတ္တုံ ဥပပဇ္ဇထ ဥပပဇ္ဇိံ။

တဿေဝ ¶ ကမ္မဿ ဝိပါကတော ဝိစိတြမာလာဘရဏာနုလေပီသု ယသဿီသု ပရိဝါရဝန္တေသု တိဒသော ဒေဝေါ အဟံ ဝိသိဋ္ဌကာယူပဂတော ဟုတွာ သဟဿက္ခတ္တုံ ဥပပဇ္ဇထ။

တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကတော အဟံ ဝိမုတ္တစိတ္တော အခီလော အနာသဝေါ ဟုတွာ ဟိတာဟိတာသီဟိ ကုသလာကုသလဝီတိဝတ္တေဟိ အန္တိမဒေဟဓာရိဘိ ဣမေဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ၊ ဗုဒ္ဓသာဝကေဟိ ဝါ မေ မမ သမာဂမော အာသိ။

‘‘သီလဝတော ယံ ဣစ္ဆိတံ၊ တံ သမိဇ္ဈတေ’’တိ ဣမံ ဝစနံ တထာဂတော ဇိနော ပစ္စက္ခံ ကတွာ အဝစ ခေါ၊ ယထာ ယထာ ယေန ယေန ပကာရေန မေ မနသာ ဝိစိန္တိတံ၊ တထာ တထာ တေန တေန ပကာရေန သမိဒ္ဓံ ဘဝတိ။ အယံ ဘဝေါ အန္တိမော ဘဝေါတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝါ…ပေ… သုတ္တံ။

ဧကတိံသမှိ ¶ ကပ္ပမှိ ဇိနော အနေဇော အနန္တဒဿီ ‘‘သိခီ’’တိ ဣတိနာမကော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တဿာပိ ဘဂဝတော ရာဇာ ဘာတာ သိခိဒ္ဓေ စ သိခီ ဣတိနာမကေ ဗုဒ္ဓေ စ တဿ ဘဂဝတော ဓမ္မေ စ အဘိပ္ပသန္နော လောကဝိနာယကမှိ ပရိနိဗ္ဗုတေ သတိ ဒေဝါတိဒေဝဿ နရုတ္တမဿ မဟေသိနော ဝိပုလံ မဟန္တံ သမန္တတော ဂါဝုတိကံ ထူပံ အကာသိံ။

တသ္မိံ ထူပေ ဗလိံ ပူဇာဗလိံ အဘိဟာရီ မနုဿော ဇာတိသုမနံ ပဂ္ဂယှ ပဟဋ္ဌော ပူဇေသိ။ အဿ မနုဿဿ ဧကံ ပုပ္ဖံ ဝါတေန ပဟရိတံ ဟုတွာ ပတိတံ။ အဟံ တံ ပတိတံ ဧကံ ပုပ္ဖံ ဂဟေတွာ တဿေဝ ပုပ္ဖသာမိကဿ အဒါသိံ။

သော မနုဿော ပုပ္ဖသာမိကော အဘိပ္ပသန္နစိတ္တော ဟုတွာ မံ ‘‘တွမေဝ ဧတံ ဧကံ ပုပ္ဖံ ပူဇာ’’တိ အဒါသိ။ ဒဒါသီတိ ဧတ္ထ ဒ-ကာရော အာဂမော။ အဟံ တံ ဧကံ ပုပ္ဖံ ဂဟေတွာ ဗုဒ္ဓံ ဗုဒ္ဓဂုဏံ ပုနပ္ပုနံ အနုဿရန္တော ယသ္မိံ ကပ္ပေ အဘိရောပယိံ၊ တတော ကပ္ပတော အဇ္ဇ ကပ္ပာ တိံသံ အဟေသုံ။ တေသု ကပ္ပေသု ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဝိနိပါတဉ္စ န ဂစ္ဆာမိ၊ ဣဒံ ဖလံ ထူပပူဇာယ ဖလန္တိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝါ…ပေ… သုတ္တံ။

ဗြဟ္မဒတ္တဿ ဗြဟ္မဒတ္တနာမကဿ ရာဇိနော ကပိလံ နာမ နဂရံ သုဝိဘတ္တံ ဘာဂတော သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တံ၊ မဟာပထံ မဟာပထသမ္ပန္နံ အာကိဏ္ဏံ၊ နာနာဇာတိကေဟိ မနုဿေဟိ ပရိပုဏ္ဏံ၊ ဣဒ္ဓံ ဖီတဉ္စ အာသိ။

ပဉ္စာလာနံ ¶ တတ္ထ ပုရုတ္တမေ အဟံ ကုမ္မာသံ ဝိက္ကိဏိံ၊ သော အဟံ ယသဿိနံ ဥပရိဋ္ဌံ ဥပသမီပေ ဌိတံ အရိဋ္ဌံ နာမ သမ္ဗုဒ္ဓံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ အဒ္ဒသိံ၊ ဒိသွာ ဟဋ္ဌော စိတ္တံ ပသာဒေတွာ နရုတ္တမံ အရိဋ္ဌံ မေ ဂေဟသ္မိံ ယံ ဓုဝဘတ္တံ ဝိဇ္ဇထ ဝိဇ္ဇိ၊ တေန ဓုဝဘတ္တေန နိမန္တေသိံ။

ယတော စ ယသ္မိံ ကာလေ စ ကတ္တိကော ယဿံ ပန္နရသီပုဏ္ဏော၊ သာ ပုဏ္ဏမာသီ ပန္နရသီ ဥပဋ္ဌိတာ၊ တတော စ တသ္မိံ ကာလေ စ အဟံ နဝံ ဒုဿယုဂံ ဂယှ အရိဋ္ဌဿ အရိဋ္ဌနာမကဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဥပနာမေသိံ။

နရုတ္တမော အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော တဏှာနိဃာတကော မုနိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပသန္နစိတ္တံ မံ ဉတွာန ပဋိဂ္ဂဏှိ။

အဟံ ¶ ကလျာဏံ ဗုဒ္ဓဝဏ္ဏိတံ ကမ္မံ ကရိတွာန ဒေဝေ စ မနုဿေ စ သန္ဓာဝိတွာ တတော စုတော ဗာရာဏသိယံ နဂရေ အဍ္ဎေ ကုလသ္မိံ သေဋ္ဌိဿ ဧကပုတ္တကော ဥပ္ပဇ္ဇိံ၊ ပါဏေဟိ စ ပိယတရော အာသိံ။

တတော စ တသ္မိံ ကာလေ ဝိညုတံ ပတ္တော ဟုတွာ ဒေဝပုတ္တေန စောဒိတော အဟံ ပါသာဒါ ဩရုဟိတွာန သမ္ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမိံ။

သော သမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဂေါတမော အနုကမ္ပာယ မေ ဓမ္မံ အဒေသေသိ။ ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စဉ္စ ဒုက္ခသမုပ္ပာဒံ သမုဒယသစ္စဉ္စ ဒုက္ခဿ အတိက္ကမံ နိရောဓသစ္စဉ္စ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ ဒုက္ခူပသမဂါမိနံ မဂ္ဂံ မဂ္ဂသစ္စဉ္စ ဣတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒေသိတာနိ၊ တဒုပ္ပာဒကံ ဓမ္မံ မုနိ ဘဂဝါ ဂေါတမော အဒေသယိ။

အဟံ တဿ ဘဂဝတော ဂေါတမဿ ဝစနံ သုတွာ သာသနေ ရတော ဟုတွာ ဝိဟရိံ၊ အဟံ ရတ္တိန္ဒိဝံ အတန္ဒိတော ဟုတွာ သမထံ ပဋိဝိဇ္ဈိံ။

အဇ္ဈတ္တဉ္စ ယေ အာသဝါ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ ယေ အာသဝါ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နာ အာသုံ၊ သဗ္ဗေ တေ အာသဝါ မေ မမ ဝိဇ္ဇိံသု၊ ပုန န စ ဥပ္ပဇ္ဇရေ။

ဒုက္ခံ ‘‘ပရိယန္တကတံ ယဿ ဒုက္ခဿာ’’တိ ပရိယန္တကတံ အာသိ၊ အယံ သမုဿယော ဇာတိမရဏသံသာရော ¶ စရိမော အန္တိမော အာသိ၊ ဣဒါနိ ဣမဿ အတ္တဘာဝဿ အနန္တရံ ပုနဗ္ဘဝေါ မမ နတ္ထီတိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။ ယံ နာနာဝိဓံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ဥဒါဟရဏဝသေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ ဣဒံ နာနာဝိဓံ သုတ္တံ ဝါသနာဘာဂေ ပုညကောဋ္ဌာသေ ဝိသယေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။

နာနာဝိဓံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

ဥဒ္ဓံ ဗြဟ္မလောကေ အဓော ကာမာဝစရေ ဘဝေ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗေသု ဘဝေသု ဝိပ္ပမုတ္တော အရဟာ ‘‘အယံ နာမ ဓမ္မော အဟံ အသ္မီ’’တိ အနာနုပဿီ၊ ဧဝံ ဝိမုတ္တော အရဟာ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ ဩဃံ အပုနဗ္ဘဝါယ ဥဒတာရိ ဥတ္တိဏ္ဏောတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂေ သေက္ခဓမ္မေ ဝိသယေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။

‘‘ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ¶ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သီလဝတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာနန္ဒ၊ သီလဝတော ပုဂ္ဂလဿ ‘‘ကိန္တိ မေ မမ အဝိပ္ပဋိသာရော ဇာယေယျ ပဝတ္တေယျာ’’တိ စေတနာ န ကရဏီယာ န ကာတဗ္ဗာ။ အာနန္ဒ၊ သီလဝတော အဝိပ္ပဋိသာရော ယံ ဇာယေယျ ပဝတ္တေယျ၊ ဧသာ အဝိပ္ပဋိသာရဿ ဇာယနာ ပဝတ္တနာ ဓမ္မတာ ဘဝတိ။ အာနန္ဒ၊ အဝိပ္ပဋိသာရိနာ ပုဂ္ဂလေန ‘‘ကိန္တိ မေ မမ ပါမောဇ္ဇံ ဇာယေယျ ပဝတ္တေယျာ’’တိ စေတနာ န ကရဏီယာ၊ အာနန္ဒ၊ အဝိပ္ပဋိသာရိနော ပုဂ္ဂလဿ ပါမောဇ္ဇံ ယံ ဇာယေယျ ပဝတ္တေယျ၊ ဧသာ ပါမောဇ္ဇဿ ဇာယနာ ပဝတ္တနာ ဓမ္မတာ။ သေသေသုပိ ဣမဿ ယောဇနာနယာနုသာရေန ယောဇနာနယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။

အာတာပိနော ကိလေသာနံ အာတာပေန သမ္မပ္ပဓာနေန သမန္နာဂတဿ ဈာယတော ဈာယန္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဗာဟိတပါပဿ ခီဏာသဝဿ ဓမ္မာ အနုလောမပစ္စယာကာရပဋိဝေဓသာဓကာ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ယဒါ ယသ္မိံ ကာလေ ဟဝေ ဧကန္တေန ပါတုဘဝန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထ ဝါ ဓမ္မာ စတုအရိယသစ္စဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တိ ပကာသယန္တိ အဘိသမယဝသေန ပါကဋာ ဟောန္တိ။ အထ ဝါ ပါတုဘဝနကာလေ အဿ အာတာပိနော ဈာယတော ဗြာဟ္မဏဿ ခီဏာသဝဿ သဗ္ဗာ ကင်္ခါ ဝပယန္တိ အပဂစ္ဆန္တိ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ကသ္မာ? သဟေတုဓမ္မံ အဝိဇ္ဇာဒိကေန ဟေတုနာ သဟ ပဝတ္တံ သင်္ခါရာဒိကံ သုခေန အသမ္မိဿံ ဒုက္ခက္ခန္ဓဓမ္မံ ယတော ယသ္မာ ပဇာနာတိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ ¶ ၊ တတော တသ္မာ ဝပယန္တိ အပဂစ္ဆန္တိ နိရုဇ္ဈန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။

ဒုတိယဂါထာယံ ပန ပစ္စယာနံ ခယံ ခယသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ ယတော ယသ္မာ အဝေဒိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ တတော တသ္မာ သဗ္ဗာပိ ကင်္ခါ ဝပယန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ။

တိဿ၊ တွံ ကိံ နု ကုဇ္ဈသိ? မာ ကုဇ္ဈိ၊ တိဿ၊ တေ တဝ အက္ကောဓော အကုဇ္ဈနံ ဝရံ ဥတ္တမံ၊ ဟိ သစ္စံ၊ တိဿ၊ တယာ ကောဓမာနမက္ခဝိနယတ္ထံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ နူတိ ဘဂဝါ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

အာရညံ အာရညကံ ပံသုကူလိကံ အညာတုဉ္ဆေန အညာတအနဘိလက္ခိတဃရပဋိပါဋိယာ ဌတွာ ဥဉ္ဆေန ပိဏ္ဍပါတစရဏဝီရိယေန လဒ္ဓေန မိဿကဘောဇနေန ယာပေန္တံ နန္ဒံ ကဒါ ကာလေ အဟံ ပဿေယျန္တိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ။

ဂေါတမ ¶ ၊ ကိံသု ကတမံ ဆေတွာ ဝဓိတွာ ဝဓန္တော ကောဓပရိဠာဟေန အပရိဒယှမာနော ဟုတွာ သုခံ သေတိ သယတိ၊ ကိံသု ကတမံ ဆေတွာ ဝဓိတွာ ဝဓန္တော ကောဓဝိနာသေန ဝိနဋ္ဌဒေါမနဿော ဟုတွာ န သောစတိ၊ ဂေါတမ၊ တွံ ကိဿ ဧကဓမ္မဿ ဝဓံ ဝဓနံ ရောစေသီတိ ဗြာဟ္မဏော ပုစ္ဆတိ။

ဗြာဟ္မဏ၊ ကောဓံ ကုဇ္ဈနံ ဆေတွာ ဝဓိတွာ ဝဓန္တော ကောဓပရိဠာဟေန အပရိဒယှမာနော ဟုတွာ သုခံ သေတိ သယတိ၊ ကောဓံ ကုဇ္ဈနံ ဆေတွာ ဝဓိတွာ ဝဓန္တော ကောဓဝိနာသေန ဝိနဋ္ဌဒေါမနဿော ဟုတွာ န သောစတိ၊ ဝိသမူလဿ ဝိသသဒိသဿ ဒုက္ခဿ မူလဘူတဿ မဓုရဂ္ဂဿ မဓုရသင်္ခါတဿ သုခပရိယောသာနဿ ကောဓဿ ကုဇ္ဈနဿ ဝဓံ ဝဓနံ အရိယာ ဗုဒ္ဓါဒယော ပုဂ္ဂလာ ပသံသန္တိ။ ဟိ သစ္စံ တံ ကောဓံ ကုဇ္ဈနံ ဆေတွာ ဝဓိတွာ ဝဓန္တော ကောဓဝိနာသေန ဝိနဋ္ဌဒေါမနဿော ဟုတွာ သေတိ သယတီတိ ယောဇနာ။ မဓုရဂ္ဂဿာတိ စ မဓုရံ စေတသိကသုခံ အဿာဒအဂ္ဂံ ပရိယောသာနံ အဿ ကောဓဿာတိ မဓုရဂ္ဂေါတိ သမာသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကုဇ္ဈန္တဿ ဟိ အက္ကောသိတွာ ပရိဘာသိတွာ ပဟရိတွာ ပရိယောသာနေ စေတသိကသုခဿာဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ။

ဂေါတမ၊ ဟနန္တော ဓီရော ဥပ္ပတိတံ ကိံသု ကတမံ ဟနေ ဟနေယျ။ ဝိနောဒေန္တော ဓီရော ဇာတံ ကိံသု ¶ ကတမံ ဝိနောဒယေ ဝိနောဒယေယျ။ ပဇဟန္တော ဓီရော ကိံ စ ကတမံ ပဇဟေ ပဇဟေယျ။ ဓီရဿ ကိဿ ဓမ္မဿ အဘိသမယော သုခေါတိ ဒေဝတာ ပုစ္ဆတိ။

ဒေဝပုတ္တ၊ ဟနန္တော ဓီရော ဥပ္ပတိတံ ကောဓံ ကုဇ္ဈနံ ဟနေ ဟနေယျ။ ဝိနောဒေန္တော ဓီရော ဇာတံ ရာဂံ ဝိနောဒယေ ဝိနောဒယေယျ။ ပဇဟန္တော ဓီရော အဝိဇ္ဇံ ပဇဟေ ပဇဟေယျ။ သစ္စဓမ္မဿ အဘိသမယော သုခေါတိ ဘဂဝါ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ။

၁၀၁။ ဘဂဝါ သတ္တိယာ ဩမဋ္ဌော ဥပရိတော ယာဝ ဟေဋ္ဌာ ဝိဒ္ဓါ ပုရိသော သတ္တိပ္ပဟာနာယ ဝီရိယံ အာရဘတိ ဝိယ၊ အဂ္ဂိနာ မတ္ထကေ ဍယှမာနော အာဒိတ္တသိရော ပုရိသော အဂ္ဂိနိဗ္ဗာပနတ္ထာယ ဝီရိယံ အာရဘတိ ဣဝ၊ ဧဝံ ကာမရာဂေန ဍယှမာနော ဘိက္ခု ကာမရာဂပ္ပဟာနာယ ကာမရာဂဝိက္ခမ္ဘနာယ အပ္ပမတ္တော ဝါယမမာနော သတော သတိသမ္ပန္နော ဟုတွာ ပရိဗ္ဗဇေ ဝိဟရေယျာတိ ဒေဝတာ ကထေသိ။

ဘဂဝါ ¶ ပန ‘‘သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနာယ ဝီရိယံ အာရဘီယတီ’’တိ ဒဿေတုံ ‘‘သတ္တိယာ ဝိယ ဩမဋ္ဌော’’တိအာဒိမာဟ။ ဒေဝပုတ္တ၊ သတ္တိယာ ဩမဋ္ဌော ပုရိသော သတ္တိပ္ပဟာနာယ ဝီရိယံ အာရဘတိ ဝိယ၊ အဂ္ဂိနာ မတ္ထကေ ဍယှမာနော အာဒိတ္တသိရော ပုရိသော အဂ္ဂိနိဗ္ဗာပနတ္ထာယ ဝီရိယံ အာရဘတိ ဣဝ၊ ဧဝံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ အဘိဘူတော ဘိက္ခု သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဟာနာယ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနာယ အပ္ပမတ္တော ဝါယမမာနော သတော သတိသမ္ပန္နော ဟုတွာ ပရိဗ္ဗဇေ ဝိဟရေယျာတိ ဘဂဝါ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။

သဗ္ဗေ နိစယာ ဘောဂါ ခယန္တာ ခယပရိယောသာနာ ဘဝန္တိ၊ သဗ္ဗေ သမုဿယာ ဓမ္မာ ပတနန္တာ ပတနပရိယောသာနာ ဘဝန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ မရဏမာဂမ္မ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ အဒ္ဓုဝံ ဘဝတိ၊ ဣတိ ဧတံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဘယံ ဘယဟေတုံ မရဏံ သမ္မုတိမရဏံ အပေက္ခမာနော ပဏ္ဍိတော သုခါဝဟာနိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကသုခါဝဟာနိ ပုညာနိ ဒါနသီလဘာဝနာမယပုညာနိ ကယိရာထာတိ ဒေဝတာ အဝေါစ။

ဒေဝပုတ္တ၊ သဗ္ဗေ နိစယာ ဘောဂါ ခယန္တာ ခယပရိယောသာနာ၊ သဗ္ဗေ သမုဿယာ ဓမ္မာ ပတနန္တာ ပတနပရိယောသာနာ၊ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ မရဏမာဂမ္မ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ အဒ္ဓုဝံ၊ ဣတိ ဧတံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဘယံ ဘယဟေတုံ မရဏံ အပေက္ခမာနော သန္တိပေက္ခော သဗ္ဗသင်္ခါရုပသမံ နိဗ္ဗာနံ အပေက္ခမာနော ¶ ပဏ္ဍိတော လောကာမိသံ ကာမဂုဏံ ပဇဟေ ပဇဟေယျာတိ ဘဂဝါ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။

မာဝိဓ ယေသံ မုနီနံ စိတ္တံ ဈာနရတံ ဈာနေ ရတံ ဟောတိ၊ တေ မုနယော သုခံ သယန္တိ န သောစန္တိ။ ပညဝါ မဂ္ဂပညဝါ သုသမာဟိတော အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော နိဗ္ဗာနံ ပေသိတစိတ္တော ပုဂ္ဂလော ဒုတ္တရံ ဩဃံ သံသာရောဃံ တရတိ။

ကာမသညာယ ဝိရတော ဝိဂတစိတ္တော ယော ခီဏာသဝေါ သဗ္ဗသံယောဇနာတီတော အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗေ သံယောဇနေ အတီတော နန္ဒိဘဝပရိက္ခီဏော အဟောသိ၊ သော ခီဏာသဝေါ ဂမ္ဘီရေ သံသာရဏ္ဏဝေ န သီဒတီတိ ယောဇနာ။ နန္ဒိသင်္ခါတာ တဏှာ စ ကာမဘဝရူပဘဝအရူပဘဝါ စ နန္ဒိဘဝါ၊ နန္ဒိဘဝါ ပရိက္ခီဏာ ယဿ ခီဏာသဝဿာတိ နန္ဒိဘဝပရိက္ခီဏောတိ သမာသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။

အရဟတံ ¶ အရဟန္တာနံ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဓမ္မံ သုစရိတာဒိဘေဒဉ္စ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဘေဒဉ္စ ဓမ္မံ ယော ပဏ္ဍိတော သဒ္ဒဟာနော သဒ္ဒဟန္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိယာ အပ္ပမတ္တော ဝိစက္ခဏော ဟုတွာ သုဿူသံ သုဿူသန္တော ဘဝေ၊ သော ပဏ္ဍိတော ပညံ လောကိယလောကုတ္တရပညံ လဘတေ လဘတိ။

ယော ဝီရိယဝါ ပုဂ္ဂလော ပတိရူပဒေသကာရီ ဒေသကာလာဒီနိ အဟာပေတွာ လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မပတိရူပံ အဓိဂမူပါယံ ကရောတိ၊ ဓုရဝါ စေတသိကဝီရိယေန အနိက္ခိတ္တဓုရော ဥဋ္ဌာတာ ကာယိကဝီရိယဝသေန ဥဋ္ဌာနသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ သော ဝီရိယဝါ ပုဂ္ဂလော ဓနံ လောကိယလောကုတ္တရဓနံ ဝိန္ဒတေ အဓိဂစ္ဆတိ။ သစ္စေန ဝစီသစ္စေန စ ပရမတ္ထသစ္စေန စ ဗုဒ္ဓါဒိကော သစ္စဓမ္မေ ဌိတော သပ္ပုရိသော ကိတ္တိံ ပပ္ပောတိ။ ဒဒံ ဒဒန္တော ယံ ကိဉ္စိ ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ စတုသင်္ဂဟဝတ္ထုံ ဒဒန္တော သင်္ဂဟန္တော သပ္ပုရိသော မိတ္တာနိ ဧကန္တမိတ္တာနိ ဂန္ထတိ သမ္ပာဒေတိ၊ ဧဝံ စတူဟိ သစ္စဓမ္မဓိတိစာဂေဟိ သမန္နာဂတော သော သပ္ပုရိသော အသ္မာ လောကာ ပရံ လောကံ ပေစ္စ ဂန္တွာ ဧကန္တေန သောကကာရဏဿ အဘာဝတော န သောစတီတိ ယောဇနာ။

ဂေါတမ၊ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပဟီနော တီဟိ ဘဝေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တော သတော သတိသမ္ပန္နော တွံ၊ သမဏော၊ အညံ ဒေဝမနုဿာဒိကံ ယံ အနုသာသသိ ယံ အနုသာသနံ ကရောသိ၊ တံ အနုသာသနံ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပဟီနဿ ¶ တီဟိ ဘဝေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တဿ သမဏဿ တေ တဝ န သာဓူတိ သက္ကနာမကော မာရပက္ခိကော ယက္ခော ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ။

‘‘သက္က သက္ကနာမက ယက္ခ အနုကမ္ပိတေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ယေန ကေနစိ ဝဏ္ဏေန ကာရဏေန သံဝါသော ဧကသ္မိံ ဌာနေ သဟဝါသော ဇာယတိ၊ တံ အနုကမ္ပိတဗ္ဗံ သဟဝါသဂတံ ပုရိသံ သပ္ပညော မနသာ အနုကမ္ပိတုံ န အရဟတိ အနုကမ္ပိတုံယေဝ အရဟတိ။ ယာ အနုကမ္ပာ ကရုဏာ၊ ယာ အနုဒ္ဒယာ မေတ္တာ၊ မုဒိတာ စ ဥပ္ပန္နာ၊ တာယ အနုကမ္ပာယ ကရုဏာယ၊ တာယ အနုဒ္ဒယာယ မေတ္တာယ မုဒိတာယ စ သမုဿာဟိတေန ပသန္နေန မနသာ ယော သပ္ပညော သပ္ပုရိသော အညံ ဒေဝမနုဿာဒိကံ ယံ အနုသာသတိ ယံ အနုသာသနံ ကရောတိ၊ သော သပ္ပညော သပ္ပုရိသော တေန အနုသာသနေန သံယုတ္တော ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ သံယောဇနာနံ ဝသေန အနနုလောမသံယောဂေန သံယုတ္တော န ဟောတီတိ ဘဂဝါ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

၁၀၂။ သမဏ ¶ ၊ ရာဂေါ စ ဒေါသော စ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ကုတောနိဒါနာ၊ ကိံနိဒါနာ၊ ကိံပစ္စယာ ဘဝန္တိ၊ အရတိ စ ရတိ စ လောမဟံသော စ ဣမေ တယော ကုတောဇာ ကုတော ဘဝန္တိ? ကုမာရကာ ဓင်္ကံ ကာကံ ဂဟေတွာ ပါဒေ ဒီဃသုတ္တကေန ဗန္ဓိတွာ သုတ္တကောဋိံ အင်္ဂုလိယံ ဝေဌေတွာ ဩသဇန္တိ ဣဝ၊ ဧဝံ မနောဝိတက္ကာ ကုတော သမုဋ္ဌာယ စိတ္တံ ဩသဇန္တီတိ သူစိလောမယက္ခော ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ။

ရာဂေါ စ ဒေါသော စ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ဣတောနိဒါနာ ဣတော အတ္တဘာဝတော နိဒါနာ ဇာယန္တိ၊ အရတိ စ ရတိ စ လောမဟံသော စ ဣမေ တယော ဣတောဇာ ဣတော အတ္တတော ဘဝန္တိ၊ ကုမာရကာ ဓင်္ကံ ကာကံ ဂဟေတွာ ပါဒေ ဒီဃသုတ္တကေန ဗန္ဓိတွာ သုတ္တကောဋိံ အင်္ဂုလိယံ ဝေဌေတွာ ဩသဇန္တိ ဣဝ၊ ဧဝံ မနောဝိတက္ကာ ဣတော အတ္တဘာဝတော သမုဋ္ဌာယ စိတ္တံ ဩသဇန္တိ။

နိဂြောဓဿ ခန္ဓဇာ ပါရောဟာ သာခါသု ဇာယန္တိ ဣဝ၊ ဝနေ ရုက္ခံ နိဿာယ ဇာတာ မာလုဝါ လတာ တံ ရုက္ခံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဝိတတာ ဩတတဝိတတာ တိဋ္ဌတိ ဣဝ၊ ဧဝံ၊ ယက္ခ၊ တွံ သုဏောဟိ သ္နေဟဇာ တဏှာသ္နေဟတော ဇာတာ အတ္တသမ္ဘူတာ အတ္တနိ သမ္ဘူတာ ပုန အနေကပ္ပကာရာ မနောဝိတက္ကာ ပါပမနောဝိတက္ကာ စေဝ တံသမ္ပယုတ္တကိလေသာ စ ကာမေသု ဝတ္ထုကာမေသု ဝိသတ္တာ လဂ္ဂါ သံသိဗ္ဗိတာ ဌိတာ။

ယေ ပဏ္ဍိတာ ‘‘ယံ နိဒါနံ အဿ အတ္တဘာဝဿာ’’တိ ယတောနိဒါနံ နံ ကိလေသဂဟနံ သမုဒယသစ္စံ ¶ ပဇာနန္တိ၊ တေ ပဏ္ဍိတာ အတ္တဘာဝသင်္ခါတဿ ဒုက္ခသစ္စဿ နိဒါနဘူတံ နံ ကိလေသဂဟနံ သမုဒယသစ္စံ မဂ္ဂသစ္စေန ဝိနောဒေန္တိ။ အပုနဗ္ဘဝါယ အပုနဘဝသင်္ခါတာယ နိရောဓသစ္စတ္ထာယ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ သုပိနေနာပိ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ ဒုတ္တရံ ဣမံ ဩဃံ စတုဗ္ဗိဓံ သံကိလေသောဃံ တရန္တီတိ ဘဂဝါ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

‘‘ဘဂဝါ၊ သမဏဓမ္မဿ ကရဏံ နာမ ဒုက္ကရံ၊ ဘဂဝါ၊ သမဏဓမ္မဿ ကရဏံ နာမ သုဒုက္ကရံ သုဋ္ဌုတရံ ဒုက္ကရ’’န္တိ ဧကော ကုလပုတ္တော ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကတွာ အရိယဘူမိံ အပ္ပတွာ ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ သော ဒေဝပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ။ ကာမဒ၊ သီလသမာဟိတာ ဌိတတ္တာ ဌိတသဘာဝါ သတ္တ သေက္ခာ ပုဂ္ဂလာ ဒုက္ကရံ ဝါပိ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ။ အနဂါရိယုပေတဿ အနဂါရိယံ နိဂ္ဂေဟဘာဝံ ဥပဂတဿ ပဗ္ဗဇိတဿ ¶ တုဋ္ဌိ စတုပစ္စယသန္တောသော သုခါဝဟာ ဟောတီ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။

‘‘ဘဂဝါ၊ ယဒိဒံ ယာ ဧသာ တုဋ္ဌိ သုခါဝဟာ၊ ဧသာ တုဋ္ဌိ ဒုလ္လဘာ’’တိ သော ဒေဝပုတ္တော အာဟ။ ‘‘ကာမဒ၊ ယေသံ သေက္ခာနံ မနော ဒိဝါ စ ရတ္တော စ ဘာဝနာယ ရတော စိတ္တဝူပသမေ ရတော၊ တေ သေက္ခာ ဒုလ္လဘံ ဝါပိ တုဿနံ လဘန္တီ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။

‘‘ဘဂဝါ၊ ယဒိဒံ ယံ ဣဒံ စိတ္တံ ဘာဝနာယ ရတံ၊ တံ စိတ္တံ ဒုဿမာဒဟ’’န္တိ သော ဒေဝပုတ္တော အာဟ။ ‘‘ကာမဒ၊ ယေ အရိယာ ဣန္ဒြိယူပသမေ ရတ္တိန္ဒိဝံ ရတာ၊ တေ အရိယာ ဒုဿမာဒဟံ ဝါပိ စိတ္တံ သမာဒဟန္တိ၊ ကာမဒ၊ တေ အရိယာ မစ္စုနော ဇာလံ ကိလေသဇာလံ ဆေတွာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။

‘‘ဘဂဝါ၊ ယော မဂ္ဂေါ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါဝသေန ဝိသမော၊ သော မဂ္ဂေါ ဒုဂ္ဂမော’’တိ သော ဒေဝပုတ္တော အာဟ။ ‘‘ကာမဒ၊ အရိယာ ဒုဂ္ဂမေ ဝိသမေ ဝါပိ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တိ၊ အနရိယာ ဝိသမေ မဂ္ဂေ အဝံသိရာ ပပတန္တိ၊ အရိယာနံ သော မဂ္ဂေါ သမောဝ ဘဝေ၊ န အသမော။ ဟိ သစ္စံ ဝိသမေ ဝိသတ္တကာယေ အရိယာ သမာ ဘဝန္တီ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

၁၀၃။ ယံ ဇေတဝနံ ဣသိသင်္ဃနိသေဝိတံ ဓမ္မရာဇေန အာဝုတ္ထံ၊ ဣဒံ တံ ဇေတဝနံ မမ ပီတိသဉ္ဇနနံ ပီတိယာ သဉ္ဇနနံ ကရံ ဟိ ကရံ ဧဝ။

ကမ္မံ မဂ္ဂစေတနာကမ္မဉ္စ ဝိဇ္ဇာ မဂ္ဂပညာ စ ဓမ္မော သမာဓိ စေဝ သမာဓိပက္ခိကော စ ¶ ဓမ္မော သီလံ၊ သီလေ ဌိတဿ ဇီဝိတံ ဥတ္တမံ၊ ဧတေန အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန သတ္တာ သုဇ္ဈန္တိ၊ ဂေါတ္တေန ဝါ ဓနေန ဝါ သတ္တာ န သုဇ္ဈန္တိ။

တသ္မာ မဂ္ဂေနေဝ သတ္တာနံ ဝိသုဇ္ဈနတော အတ္တနော အတ္ထံ သမ္ပဿံ ပဿန္တော ပဏ္ဍိတော ပေါသော ယောနိသော ဥပါယေန ဓမ္မံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မံ ဝိစိနေ ဝိစိနေယျ၊ ဧဝံ ဝိစိနနေ သတိ တတ္ထ အရိယမဂ္ဂေ ဝိစိနန္တော ပုဂ္ဂလော သုဇ္ဈတိ။

သာရိပုတ္တော သီလေန စ ဥပသမေန စ ပါရင်္ဂတော ဣဝ၊ ဧဝံ ယောပိ ဘိက္ခု သီလေန စ ဥပသမေန စ ပါရင်္ဂတော၊ သော ဘိက္ခု ဧတာဝ ပရမော သာရိပုတ္တသဒိသောဝ သိယာတိ အနာထပိဏ္ဍိကနာမော ဒေဝပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။

အတီတံ ¶ အတီတက္ခန္ဓပဉ္စကံ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ နာနွာဂမေယျ၊ အနာဂတံ အနာဂတက္ခန္ဓပဉ္စကံ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ နပ္ပဋိကင်္ခေ န ပတ္ထေယျ။ ယံ ယသ္မာ အတီတံ ပဟီနံ နိရုဒ္ဓံ အတ္ထင်္ဂတံ၊ တသ္မာ အတီတဿ ပဟီနတ္တာ နိရုဒ္ဓတ္တာ အတ္ထင်္ဂတတ္တာ နာနွာဂမေယျ။ ယံ ယသ္မာ အနာဂတံ အပ္ပတ္တံ၊ တသ္မာ န ပဋိကင်္ခေ။

ပစ္စုပ္ပန္နံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဝယဓမ္မံ ယတ္ထ ယတ္ထ သန္တာနေ ဝါ၊ ယတ္ထ ယတ္ထ အရညာဒီသု ဝါ ဥပ္ပန္နံ၊ တတ္ထ တတ္ထ သန္တာနေ ဝါ၊ တတ္ထ တတ္ထ အရညာဒီသု ဝါ နံ ပစ္စုပ္ပန္နဓမ္မံ ယာဟိ အနိစ္စာနုပဿနာဒီဟိ ဝိပဿတိ၊ တာဟိ အနိစ္စာနုပဿနာဒီဟိ နိဗ္ဗာနံ ရာဂါဒီဟိ အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ ဘဝတိ၊ တံ နိဗ္ဗာနံ ဝိပဿကော ပုဂ္ဂလော ဝိဒွါ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေန္တော ဟုတွာ အနုဗြူဟယေ ဝဍ္ဎေယျ။

အာတပ္ပံ သံကိလေသာနံ အာတပန္တံ ဝီရိယံ အဇ္ဇေဝ ကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ၊ သုဝေ ဇီဝိတံ ဝါ မရဏံ ဝါ ကော ဇညာ ဇာနေယျ၊ ‘‘သုဝေ ဝါ ဒါနာဒိပုညံ ဇာနိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ အနုပ္ပာဒေတွာ ‘‘အဇ္ဇေဝ ကရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဝီရိယံ ကာတဗ္ဗံ။ ဟိ သစ္စံ မရဏကာရဏဘာဝတာယ အဟိဝိစ္ဆိကဝိသသတ္ထာဒိအနေကာယ သေနာယ ဝသေန မဟာသေနေန တေန မစ္စုနာ သဒ္ဓိံ မိတ္တသန္ထဝါကာရေန ဝါ လဉ္ဇဒါနေန ဝါ သင်္ဂရံ နတ္ထီတိ။

ဧဝံ ¶ မနသိ ကတွာ ဝိဟာရိံ ဝိဟရန္တံ အာတာပိံ အဟောရတ္တံ အတန္ဒိတံ အနလသံ ဥဋ္ဌာဟကံ သပ္ပုရိသံ ‘‘ဘဒ္ဒေကရတ္တော’’တိ သန္တော မုနိ ဝေ ဧကန္တေန အာစိက္ခတေ အာစိက္ခတိယေဝါတိ ယောဇနာ။

‘‘စတ္တာရိမာနိ ဘိက္ခဝေ’’တျာဒိသုတ္တံ ပါဠိတော စ အဋ္ဌကထာတော စ ပါကဋံ။

၁၀၄။ နာနာဝိဓံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

ယဿ ဥတ္တမပုရိသဿ စိတ္တံ သေလူပမံ ဌိတံ လောကဓမ္မဝါတေဟိ နာနုကမ္ပတိ၊ ရဇနီယေသု လာဘာဒီသု ဝိရတ္တံ ဘဝေ၊ သော ဥတ္တမပုရိသော ကောပနေယျေ ¶ အလာဘာဒိကေ န ကုပ္ပတိ၊ တဿ ဥတ္တမပုရိသဿ စိတ္တံ ဧဝံ အနိစ္စတာဒိနာ ဘာဝိတံ၊ နံ ဘာဝိတစိတ္တံ ဥတ္တမပုရိသံ ဝီတိက္ကန္တလောကဓမ္မဟေတုကံ ဒုက္ခံ ကုတော ဧဿတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ သုတ္တံ အသေက္ခဘာဂေ ဝိသယေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ ဣဒမေဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘အာယသ္မတော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ယော ဗြာဟ္မဏော ဗာဟိတပါပဓမ္မတ္တာ ဗာဟိတပါပဓမ္မော ဘဝေ၊ သော ဗြာဟ္မဏော နိဂ္ဂတဟုံဟုံကတ္တာ နိဟုံဟုင်္ကော ဘဝေ၊ နိဂ္ဂတကိလေသကသာဝတ္တာ နိက္ကသာဝေါ ဘဝေ၊ သီလသံဝရေန သံယတစိတ္တတာယ ယတတ္တော ဘဝေ၊ ယော ဗြာဟ္မဏော စတုမဂ္ဂဉာဏဝေဒေဟိ အန္တံ နိဗ္ဗာနံ ဂတတ္တာ ဝေဒန္တဂူ ဘဝေ၊ ဓမ္မေန ဝုသိတဗြဟ္မစရိယတ္တာ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော ဘဝေ။ ယဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကုဟိဉ္စိ လောကေ ဥဿဒါ ရာဂုဿဒေါ ဒေါသုဿဒေါ မောဟုဿဒေါ မာနုဿဒေါ ဒိဋ္ဌုဿဒေါ နတ္ထိ၊ သော ဗြာဟ္မဏော ဗြဟ္မဝါဒံ ‘‘အဟံ ဗြာဟ္မဏောမှီ’’တိ ဝါစံ ဝဒေယျာတိ ဘဂဝါ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

ယေ ဗုဒ္ဓါ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ဗာဟိတွာ သဒါ စရန္တိ သတာ သတိသမ္ပန္နာ ခီဏသံယောဇနာ၊ တေ ဗုဒ္ဓါ လောကသ္မိံ ဗြာဟ္မဏာတိ ဝေ ဧကန္တေန ကထီယန္တီတိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

ယတ္ထ နိဗ္ဗာနေ အာပေါ စ ပထဝီ စ တေဇော စ ဝါယော စ န ဂါဓတိ န ပတိဋ္ဌဟတိ၊ တတ္ထ ¶ နိဗ္ဗာနေ သုက္ကာ ဂဟာ စေဝ တာရကာ စ န ဇောတန္တိ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗာနေ အာဒိစ္စော နပ္ပကာသတိ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗာနေ စန္ဒိမာ န ဘာတိ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗာနေ တမော န ဝိဇ္ဇတိ။

ယော ဗြာဟ္မဏော အတ္တနာ သယံ မုနိ မောနေန ယဒါ တံ နိဗ္ဗာနံ အဝေဒိ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ အထ ပဋိဝိဇ္ဈနက္ခဏေ သော ဗြာဟ္မဏော ရူပါ ရူပဓမ္မတော စ အရူပါ အရူပဓမ္မတော စ သုခဒုက္ခာ သုခဒုက္ခတော စ ပမုစ္စတီတိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

ယက္ခ၊ ယော ဗြာဟ္မဏော သကေသု သကအတ္တဘာဝေသု ဓမ္မေသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု သစ္စေသု၊ ဓမ္မေသု စ ပါရဂူ ဟောတိ၊ အထ ပါရဂမနက္ခဏေ သော ဗြာဟ္မဏော ဧတံ အဇကလာပကံ တယာ ဝုတ္တံ ဧတံ ပိသာစံ ကိလေသပိသာစဉ္စ ¶ ၊ တယာ ကတံ အက္ကုလဉ္စ အက္ကုလံ၊ ပက္ကုလကရဏံ အတိဝတ္တတီတိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

ယော ဘိက္ခု အာယန္တိံ အာဂစ္ဆန္တိံ ပုရာဏဒုတိယိကံ ဘရိယံ ဝါ၊ အညံ အာဂစ္ဆန္တိံ ဣတ္ထိံ ဝါ စိတ္တေန န အဘိနန္ဒတိ၊ ပက္ကမန္တိံ ပုရာဏဒုတိယိကံ ဘရိယံ ဝါ၊ အညံ ပက္ကမန္တိံ ဣတ္ထိံ ဝါ စိတ္တေန န သောစတိ၊ သင်္ဂါ ပဉ္စဝိဓတောပိ သင်္ဂတော မုတ္တံ သင်္ဂါမဇိံ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ အဟံ ဝဒါမီတိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

ဧတ္ထ နဒိယံ ဗဟုဇနော နှာယတိ၊ သော ဗဟုဇနော နှာယကော ဥဒကေန ဥဒကနှာနေန သုစီ န ဟောတိ။ ယမှိ ပုဂ္ဂလေ သစ္စံ၊ သစ္စတော သေသဓမ္မော စ အတ္ထိ၊ သော ပုဂ္ဂလော သုစီ စ ဟောတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ဗြာဟ္မဏော စ ဟောတီတိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ၊ သုစိအသုစိဘာဝေါ ဋီကာယံ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တောဝ။

အာတာပိနော ဈာယတော ယဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဓမ္မာ သစ္စဓမ္မာ ယဒါ ဟဝေ ဧကန္တေန ပါတုဘဝန္တိ၊ တဒါ ဓမ္မာနံ ပါတုဘဝနက္ခဏေ သော ဗြာဟ္မဏော မာရသေနံ ဝိဓူပယံ ဝိဓူပယန္တော တိဋ္ဌတိ။ ‘‘ကိမိဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သူရိယောဝ ဩဘာသယမန္တလိက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သူရိယော အန္တလိက္ခံ ဩဘာသယန္တော တိဋ္ဌတိ ဣဝ၊ ဧဝံ တိဋ္ဌတီတိ ယောဇနာ။

ယော ပံသုကူလိကော ဘိက္ခု သဗ္ဗာနိ စတ္တာရိ ယောဂါနိ ဥပါတိဝတ္တော သကိဉ္စနေ လောကေ အကိဉ္စနော ဣရိယတိ စတုဗ္ဗိဓဣရိယာပထံ ဝတ္တေတိ။ အပဟာနဓမ္မံ ကေနစိ မဂ္ဂေန အပ္ပဟာနသဘာဝံ အပ္ပတ္တကာယေန အပ္ပတ္တံ တေဝိဇ္ဇပတ္တံ၊ ဣရိယမာနံ သန္တိန္ဒြိယံ တံ ပံသုကူလိကံ ဘိက္ခုံ တုမှေ ပဿထ။

အာဇာနိယံ ¶ ပုရိသအာဇာနီယံ ဇာတိဗလနိသေဓံ ‘‘အဟံ ဇာတိဗြာဟ္မဏော’’တိ ဇာတိမတ္တကေန ပဝတ္တမာနဗလနိသေဓကံ တံ ပံသုကူလိကံ ဘိက္ခုံ သမ္ဗဟုလာ ဥဠာရာ ဒေဝတာ ဗြဟ္မံ ဝိမာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဣဓ သာသနေ၊ ဗြဟ္မဝိမာနေ ဝါ ပသန္နစိတ္တာ ဟုတွာ နမဿန္တိ။ နိဓာတိ စ ဧတ္ထ န-ကာရော အာဂမော။

ပုရိသာဇည တေ တဝ အမှာကံ နမော အတ္ထု၊ ပုရိသုတ္တမ တေ တဝ အမှာကံ နမော အတ္ထု၊ ယဿ တေ တဝ နိဿယံ မယံ နာဘိဇာနာမ၊ သော တွံ ကိံ ပုဂ္ဂလံ နိဿာယ ဈာယသီတိ အဝေါစုန္တိ ယောဇနာ။

ယေ ¶ ဘိက္ခူ ကာလေန ကာလံ ဓမ္မဿဝနဝသေန စိရရတ္တံ သမေတိကာ ဘဝန္တိ၊ ဣမေ ဘိက္ခူ သဟာယာ ဟောန္တိ ဝတ။ နေသံ သဟာယာနံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မေ ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မေ သဒ္ဓမ္မော သမေတိ။

ကပ္ပိနေန အရိယပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မေ သုဝိနီတာ တေ သဟာယကာ ဘိက္ခူ သဝါဟိနိံ မာရံ ဇေတွာ အန္တိမံ ဒေဟံ အတ္တဘာဝံ ဓာရေန္တီတိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

သိထိလံ ဝီရိယံ အာရဗ္ဘ သဗ္ဗဒုက္ခပ္ပမောစနံ ဣဒံ နိဗ္ဗာနံ ယောဂါဝစရေန န အဓိဂန္တဗ္ဗံ၊ အပ္ပေန အပ္ပကေန ထာမသာ ဣဒံ နိဗ္ဗာနံ န အဓိဂန္တဗ္ဗံ။

အယဉ္စ ယောဂါဝစရော ဘိက္ခု ဒဟရော၊ ယော ပုရိသော သဝါဟိနိံ မာရံ ဇေတွာ အန္တိမံ ဒေဟံ အတ္တဘာဝံ ဓာရေတိ၊ သော အယံ ပုရိသော သော ဥတ္တမပုရိသောဝါတိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပုရိသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဆန္ဒာနုရက္ခဏဝသေန ‘‘ပေါရိသော’’တိ ဝုတ္တံ။

မောဃရာဇ၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကော လူခစီဝရော သဒါ သတော သတိသမ္ပန္နော ခီဏာသဝေါ စ ဝိသံယုတ္တော စ ကတကိစ္စော စ အနာသဝေါ စ တေဝိဇ္ဇော စ ဣဒ္ဓိပ္ပတ္တော စ စေတောပရိယာယကောဝိဒေါ စ သော ဘိက္ခု သဝါဟိနိံ မာရံ ဇေတွာ အန္တိမံ ဒေဟံ ဓာရေတီတိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

၁၀၅။ ‘‘တထာဂတော’’တိအာဒီသု ယောဇနာ ပါကဋာ။ ဣဒံ သုတ္တံ အသေက္ခဘာဂေ ဝိသယေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နာမ။

၁၀၆။ နာနာဝိဓံ ¶ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

ဆန္နံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ဆန္နံ ဆာဒေန္တံ ဘိက္ခုံ ဒုက္ကဋာဒိဝဿော အတိဝဿတိ၊ ဝိဝဋံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ဝိဝဋံ ဒေသေန္တံ အာစိက္ခန္တံ ဘိက္ခုံ ဒုက္ကဋာဒိဝဿော နာတိဝဿတိ၊ တသ္မာ ဆန္နဿ အတိဝဿနတော စ ဝိဝဋဿ နာတိဝဿနတော စ ဆန္နံ ဆာဒိတဗ္ဗံ အာပတ္တိံ ဝိဝရေထ ဒေသေထ အာရောစေထ ¶ ၊ ဧဝံ ဝိဝရဏေ သတိ တံ ဝိဝရန္တံ ဘိက္ခုံ ဒုက္ကဋာဒိဝဿော နာတိဝဿတီတိ ယောဇနာ။

‘‘ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ကိတ္တကေန သံကိလေသော ဒဿိတော၊ ကိတ္တကေန ဝါသနာ ဒဿိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဆန္နမတိဝဿတီ’’တိ သံကိလေသော၊ ‘ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီ’တိ ဝါသနာ၊ ‘တသ္မာ ဆန္နံ ဝိဝရေထ၊ ဧဝံ တံ နာတိဝဿတီ’တိ အယံ သံကိလေသော စ ဝါသနာ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဆန္နမတိဝဿတီ’’တိ ဧတ္တကေန သံကိလေသော ဒဿိတော။ ‘‘ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီ’’တိ ဧတ္တကေန ဝါသနာ ဒဿိတာ။ ‘‘တသ္မာ ဆန္နံ ဝိဝရေထ၊ ဧဝံ တံ နာတိဝဿတီ’’တိ ဧတ္တကေန အယံ သံကိလေသော စ ဒဿိတော၊ အယံ ဝါသနာ စ ဒဿိတာ။ ဣဒံ ‘‘ဆန္နံ…ပေ။။။ ဝဿတီ’’တိ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝါသနာဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။

‘‘သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတ္တာရောမေ မဟာရာဇာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု ကတမေ ပုဂ္ဂလာ သံကိလေသဘာဂိယာ၊ ကတမေ ပုဂ္ဂလာ ဝါသနာဘာဂိယာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော စ ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု စတူသု တမောတမပရာယဏာဒီသု ပုဂ္ဂလေသု။ တဿတ္ထော ပါကဋော။ ဣဒံ ‘‘စတ္တာရောမေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယေသု ဒွီသု ပုဂ္ဂလေသု စ ဝါသနာဘာဂိယေသု ဒွီသု ပုဂ္ဂလေသု စ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။

နာနာဝိဓံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ ကတမံ ¶ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယသံ ယံ ဗန္ဓနဉ္စ ဒါရုဇံ ယံ ဗန္ဓနဉ္စ ပဗ္ဗဇံ ယံ ဗန္ဓနဉ္စ လောကေ အတ္ထိ၊ တံ အယသာဒိဗန္ဓနံ ‘‘ဒဠှံ ဗန္ဓန’’န္တိ ဓီရာ ဗုဒ္ဓါဒယော ပဏ္ဍိတပုရိသာ န အာဟု။ မဏိကုဏ္ဍလေသု စ ပုတ္တေသု စ ဒါရေသု စ ယာ သာရတ္တရတ္တာ ဗလဝရာဂရတ္တာ အပေက္ခာ လောကေ ဝိဇ္ဇတိ၊ တံ သာရတ္တရတ္တအပေက္ခာသင်္ခါတံ ရာဂဗန္ဓနံ ‘‘ဒဠှံ ဗန္ဓန’’န္တိ ဓီရာ ပဏ္ဍိတပုရိသာ အာဟု။ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ သာရတ္တရတ္တအပေက္ခာသင်္ခါတော အကုသလဓမ္မော သံကိလေသော ဒဿိတော။

‘‘ကေန ¶ နိဗ္ဗေဓော ဒဿိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓီရာ ပဏ္ဍိတပုရိသာ ဧတံ ရာဂဗန္ဓနံ ‘‘ဒဠှံ ဗန္ဓန’’န္တိ အာဟု။ ဧတံ ရာဂဗန္ဓနံ ဩဟာရိနံ ဟေဋ္ဌာ အပါယံ အဝဟရဏံ ဟောတိ၊ သိထိလံ ဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဆဝိအာဒီနိ အကောပေတတ္တာ သိထိလံ ဟောတိ၊ ဒုပ္ပမုဉ္စံ လောဘဝသေန ဧကဝါရမ္ပိ ဥပ္ပန္နဿ ရာဂဗန္ဓနဿ ဒုမ္မောစယတ္တာ ဒုပ္ပမုဉ္စံ ဟောတိ၊ ပဏ္ဍိတပုရိသာ ဧတမ္ပိ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ရာဂဗန္ဓနမ္ပိ မဂ္ဂေန ဆေတွာန အနပေက္ခိနော ဟုတွာ ကာမသုခံ ပဟာယ ပရိဗ္ဗဇန္တိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ မဂ္ဂေါ နိဗ္ဗေဓော ဒဿိတော။ ဣဒံ ‘‘အယသ’’န္တိအာဒိကံ သုတ္တံ ရာဂါဒိသံကိလေသဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝါသနာဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။

၁၀၇။ ဘိက္ခဝေ၊ ယဉ္စ စေတေတိ ယဉ္စ စေတနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ ယဉ္စ ပကပ္ပေတိ ယဉ္စ ပကပ္ပနံ ကရောတိ၊ ယဉ္စ အနုသေတိ ယဉ္စ အနုသယနံ ဘဝတိ၊ ဧတံ စေတနံ ဧတံ ပကပ္ပနံ ဧတံ အနုသယနံ ဝိညာဏဿ ဌိတိယာ အာရမ္မဏံ ပစ္စယော ဟောတိ။ အာရမ္မဏေ ပစ္စယေ သတိ တဿ အဘိသင်္ခါရ ဝိညာဏဿ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ။ တသ္မိံ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏေ ပတိဋ္ဌိတေ ဝိရုဠှေ သတိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဝိညာဏာဒိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ။ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ သတိ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏံ သမ္ဘဝတိ။ အာယတိံ သောက…ပေ… သမုဒယော ဟောတိ။

ဘိက္ခဝေ၊ စေ နော စေတေတိ၊ စေ နော ပကပ္ပေတိ၊ အထ တထာပိ စေ အနုသေတိ အနုသယနံ ဘဝတိ၊ ဧဝံ သတိ ဧတံ အနုသယနံ ဝိညာဏဿ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ အာရမ္မဏံ ပစ္စယော ဟောတိ…ပေ… သမုဒယော ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရော စေတယနာဒိကော အကုသလဓမ္မော သံကိလေသော ဒဿိတော။

‘‘ကေန ¶ နိဗ္ဗေဓော ဒဿိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယတော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခဝေ၊ ယတော စ အရိယမဂ္ဂိကော နေဝ စေတေတိ၊ နော စ ပကပ္ပေတိ၊ နော စ အနုသေတိ၊ ဧတံ အစေတယနံ ဧတံ အကပ္ပနံ ဧတံ အနနုသယနံ ဝိညာဏဿ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ အာရမ္မဏံ ပစ္စယော န ဟောတိ…ပေ… အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏံ နိရုဇ္ဈတိ၊ အာယတိံ သောက…ပေ… ယာသာ နိရုဇ္ဈန္တိ…ပေ… နိရောဓော ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ အရိယမဂ္ဂေါ နိဗ္ဗေဓော ဒဿိတော။ ဣဒံ ‘‘ယဉ္စ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ¶ သံကိလေသဘာဂေ ဝိသယေ စ နိဗ္ဗေဓဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။

၁၀၈။ နာနာဝိဓံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော သမုဒ္ဒေါ ဇလသာဂရသမုဒ္ဒေါ ‘‘သမုဒ္ဒေါ သမုဒ္ဒေါ’’တိ ဘာသတိ။ ကေနဋ္ဌေန ဘာသတိ? ဒုပ္ပူရဏဋ္ဌေန စ သံသရဏဋ္ဌေန စ ဒုရတိက္ကမနဋ္ဌေန စ သမုဒ္ဒေါတိ ဘာသတိ။ ဧဝံ သတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧသော ဇလသာဂရသမုဒ္ဒေါ အရိယဿ ဘဂဝတော ဝိနယေ ဝုတ္တပ္ပကာရဋ္ဌေန သမုဒ္ဒေါ န ဟောတိ။ ဘိက္ခဝေ၊ ဧသော ဇလသာဂရသမုဒ္ဒေါ မဟာ ဥဒကရာသိ မဟာ ဥဒကဏ္ဏဝေါ ဟောတိ။ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခု ပုရိသဿ သမုဒ္ဒေါ ဟောတိ၊ တဿ စက္ခုဿ ရူပမယော ရူပါယတနမယော ဝေဂေါ။ ကေနဋ္ဌေန? ပထဝိတော ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မလောကာ နီလာဒိရူပါရမ္မဏံ သမောသရန္တမ္ပိ ဒုပ္ပူရဏဋ္ဌေန စ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ သံသရဏဋ္ဌေန စ ဒုရတိက္ကမနဋ္ဌေန စ စက္ခုမေဝ သမုဒ္ဒေါ ဟောတိ။ နီလာဒိရူပါယတနဿ အပ္ပမေယျဿ အပ္ပမေယျေန ဦမိမယေန ဝေဂေန သံသရဏဋ္ဌေန နီလာဒိရူပမေဝ ဝေဂေါ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ စက္ခု သမုဒ္ဒေါ ရူပမယော ဝေဂေါ စ သံကိလေသော သံကိလေသဟေတု ဒဿိတော။

‘‘ကေန အသေက္ခော ဒဿိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယော တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ အရဟတ္တဖလေ ဌိတော ယော အရဟာ ရူပမယံ တံ ဝေဂံ သဟတိ မနာပေ ရူပေ ရာဂံ၊ အမနာပေ ရူပေ ဒေါသံ၊ အသမပေက္ခနေ မောဟံ အနုပ္ပာဒေန္တော ဟုတွာ ဥပေက္ခကဘာဝေန သဟတိ၊ အယံ အရဟာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဦမိံ သာဝဋ္ဋံ သဂဟံ သရက္ခသံ စက္ခုသမုဒ္ဒံ အတရီတိ ဝုစ္စတိ၊ တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ အရဟတ္တဖလဘူတော အသေက္ခော ဒဿိတော။

‘‘သောတံ ¶ ¶ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာ နယေန ယထာသမ္ဘဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ‘‘သမုဒ္ဒေါ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂေ ဝိသယေ စ အသေက္ခဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။

‘‘ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဆယိမေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခဝေ၊ လောကသ္မိံ သတ္တာနံ အနယာယ အနတ္ထာယ ပါဏီနံ ဗျာဗာဓာယ ဣမေ မယာ ဝုစ္စမာနာ ဗဠိသာ ဆ ဘဝန္တိ။ ကတမေ ဆ? ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ စက္ခုဝိညာဏေန ဝိညေယျာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ ကာမနီယာ မနာပါ မနဝဍ္ဎကာ ပိယရူပါ ပိယသဘာဝါ ကာမူပသံဟိတာ ကိလေသကာမသဟိတာ ရဇနီယာ ရူပါ နီလာဒိရူပါရမ္မဏာ သန္တိ၊ တံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ရူပံ ဘိက္ခု စေ အဘိနန္ဒတိ သပ္ပီတိကတဏှာယ အဘိမုခေါ နန္ဒတိ၊ စေ အဘိဝဒတိ ‘‘အဟော သုခံ အဟော သုခ’’န္တိ ဝဒါပေန္တိယာ တဏှာယနဝသေန အဘိဝဒတိ၊ စေ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ ဂိလိတွာ ဝိယ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ သတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အယံ ဘိက္ခု ‘‘ဂိလိတဗဠိသော…ပေ… ပါပိမတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ နီလာဒိဘေဒေန အနေကဝိဓတ္တာ ‘‘ရူပါ ဣဋ္ဌာ…ပေ… ရဇနီယာ’’တိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောပိ ရူပါယတနရူပါရမ္မဏဘာဝေန စ စက္ခုဝိညေယျဘာဝေန စ ဧကဝိဓတံ အနတိဝတ္တနတော ‘‘တ’’န္တိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောတဝိညေယျာ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာ နယေန ယထာသမ္ဘဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ စက္ခုဝိညေယျာဒိကော ဆဗ္ဗိဓော ဗဠိသော သံကိလေသော ကိလေသဟေတု ဒဿိတော။

‘‘ကေန အသေက္ခော ဒဿိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သန္တိ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အဘေဒိ ဘိန္ဒိ၊ ပရိဘေဒိ ပရိသမန္တတော ဘိန္ဒိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ အရဟတ္တဖလဘူတော အသေက္ခော ဒဿိတော။ ဣဒံ ‘‘ဆယိမေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဝုတ္တနယေန သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။

၁၀၉။ နာနာဝိဓံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အယံ ¶ လောကော သတ္တလောကော သန္တာပဇာတော ဉာတိဗျသနာဒိဝသေန ဇာတသောကသန္တာပေါ စေဝ ရာဂါဒိဝသေန ¶ ဇာတပရိဠာဟသန္တာပေါ စ ဖဿပရေတော အနေကေဟိ ဒုက္ခသမ္ဖဿေဟိ အဘိဘူတော ရောဒံ ရောဒန္တော ဝဒတိ။ ကိန္တိ ဝဒတိ? အတ္တနာ ဖုဋ္ဌံ ဒုက္ခံ အဘာဝိတကာယတာယ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဟုတွာ ‘‘အဟော ဒုက္ခံ၊ ဤဒိသံ ဒုက္ခံ မယှံ သတ္တုနောပိ မာ ဟောတူ’’တိအာဒိနာ ရောဒန္တော ဝိလပန္တော ဝဒတိ၊ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အတ္တတော ယေန ယေန ဟိ မညန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတေ သတ္တာ ယေန ယေန ကာမဇ္ဈောသာဒိနာ ပကာရေန အတ္တတော ဒုက္ခဿ ပဋိကာရံ မညန္တိ၊ တတော ပကာရတော အညထာ အညေန ပကာရေန တံ ဒုက္ခံ တိကိစ္ဆိတဗ္ဗံ ဟိ ယသ္မာ ဟောတိ။

အညထာဘာဝီတိ ယသ္မာ ရောဒံ ရောဒန္တော ဝဒတိ၊ ယေန ယေန ဝါ ပရဝိဟိံသာဒိပကာရေန အတ္တနော ဝဍ္ဎိံ မညန္တိ အာသီသန္တိ၊ တတော ပကာရတော အညထာ အဝဍ္ဎိ ဧဝ ဟောတိ။ တံ အာသီသိတဗ္ဗံ အညထာဘာဝိ အဝဍ္ဎိတဘာဝိ ဧဝ ဟိ ယသ္မာ ဟောတိ၊ တသ္မာ မညိတဗ္ဗဿ အာသီသိတဗ္ဗဿ အညထာ ဘဝနသီလတ္တာ ရောဒံ ရောဒန္တော ဝဒတိ၊ အယံ သတ္တလောကော ရောဒန္တော စ ဟုတွာ ဝဒတိ။ ‘‘ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဘဝသတ္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘဝသတ္တော ကာမဘဝါဒီသု သတ္တော ဝိသတ္တော လောကော ဘဝမေဝ ကာမဘဝါဒိဘဝမေဝ အဘိနန္ဒတိ။ ယံ ဘဝံ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ ဇရာမရဏာဒိအနေကဗျသနာနုဗန္ဓတ္တာ ဘယာနကဋ္ဌေန ဘယံ ဟောတိ။ ယဿ ယတော ဇရာမရဏာဒိတော ဘာယတိ၊ တံ ဇရာမရဏာဒိဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဒုက္ခံ ဒုက္ခာဓိဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ သန္တာပါဒိကော သံကိလေသော သံကိလေသဟေတု ဒဿိတော။

သံကိလေသော ဒဿိတော၊ ‘‘ကေန နိဗ္ဗေဓော ဒဿိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဘဝဝိပ္ပဟာနာယ ခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘဝဝိပ္ပဟာနာယ ခေါ ပန ကာမဘဝါဒိကဿ ဘဝဿ ပဇဟနတ္ထာယ ဧဝ ဣဒံ မယာ အဓိဂတံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ ဗြဟ္မစရိယဘူတော မဂ္ဂေါ နိဗ္ဗေဓော ဒဿိတော။

‘‘ဘဝဝိပ္ပဟာနာယာ’’တိအာဒိနာ ဧကန္တေန နိယျာနိကမဂ္ဂေါ နိဗ္ဗေဓော အာစရိယေန ဒဿိတော၊ အမှေဟိ စ ဉာတော၊ ‘‘ကတမော အနိယျာနိကမဂ္ဂေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဝါစာသိလိဋ္ဌတ္ထော။ ယေ ကေစိ သမဏာ ဝါ ယေ ကေစိ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဘဝေန ¶ ရူပဘဝေန ဘဝဿ ကာမဘဝဿ ဝိပ္ပမောက္ခံ အာဟံသု၊ ဘဝေန အရူပဘဝေန ဘဝဿ ကာမဘဝဿ စေဝ ရူပဘဝဿ စ ဝိပ္ပမောက္ခံ အာဟံသု၊ သဗ္ဗေ တေ သမဏာ ဝါ သဗ္ဗေ တေ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဘဝသ္မာ ဝုတ္တပ္ပကာရဘဝတော အဝိပ္ပမုတ္တာ ဘဝန္တီတိ အဟံ ဝဒါမိ။

‘‘ရူပဘဝါဒိနာ ¶ ယေ စ ကာမဘဝါဒိဘဝဿ ဝိပ္ပမောက္ခံ အာဟံသူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝိဘဝေန ဘဝဿ နိဿရဏံ အာဟံသူတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေ ဝါ ပန ကေစိ သမဏာ ဝါ ယေ ဝါ ပန ကေစိ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဝိဘဝေန ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ ဘဝဿ သံသာရဘဝဿ နိဿရဏံ အာဟံသု၊ သဗ္ဗေ တေ သမဏာ ဝါ သဗ္ဗေ တေ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဘဝသ္မာ သံသာရဘဝတော အနိဿဋာဝ ဟောန္တီတိ အဟံ ဝဒါမိ။ ‘‘ကသ္မာ အနိဿဋာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အနိဿဋကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥပဓိံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဒုက္ခံ သံသာရဒုက္ခံ ဥပဓိံ ခန္ဓူပဓိကိလေသူပဓိအဘိသင်္ခါရူပဓယော ပဋိစ္စ ဟိ ယသ္မာ သမ္ဘောတိ၊ တသ္မာ အနိဿဋာ ဟောန္တိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတော သံကိလေသော ဒဿိတော။

ယေ ဟိ ‘‘ကေစီ’’တိအာဒိနာ သံကိလေသော ဒဿိတော၊ ‘‘ကေန နိဗ္ဗေဓော ဒဿိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သဗ္ဗုပါဒါနက္ခယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗုပါဒါနက္ခယာ အရိယမဂ္ဂတော ဒုက္ခဿ သံသာရဒုက္ခဿ သမ္ဘဝေါ နတ္ထိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ အရိယမဂ္ဂေါ နိဗ္ဗေဓော ဒဿိတော။

‘‘ဝုတ္တပ္ပကာရာ အညသုတ္တပ္ပဒေသေနပိ ဒဿိတော’’တိ ဒဿေတုံ ‘‘လောကမိမ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုထူ ဝိသုံ ဝိသုံ အဝိဇ္ဇာယ ပရေတံ အဘိဘူတံ ဘူတရတံ ဘူတေသု ဣတ္ထိပုရိသေသု အညမညရတံ ဘူတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဘဝေဟိ အပရိမုတ္တံ ဣမံ လောကံ မမ စိတ္တ တွံ ပဿ။ ယေ ကေစိ ဘဝါ ဣတ္တရခဏာ ဝါ ဘဝါ၊ ဒီဃာယုကာ ဝါ ဘဝါ၊ သာတဝန္တော ဝါ ဘဝါ၊ အသာတဝန္တော ဝါ ဘဝါ ပဉ္စက္ခန္ဓာ သဗ္ဗဓိ ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယ’’န္တိ ဣမေသု သဗ္ဗေသု သဗ္ဗတ္ထတာယ သဗ္ဗတ္ထဘာဝေန အဟေသုံ၊ သဗ္ဗေ တေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဘဝါ နိစ္စဓုဝရဟိတတ္တာ အနိစ္စာ သမ္ပီဠိတတ္တာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဘာဝတော ဝိပရိဏာမဓမ္မာ အဟေသုံ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ အဝိဇ္ဇာဒိကော သံကိလေသော ဒဿိတော။

‘‘လောကမိမ’’န္တိအာဒိနာ သံကိလေသော ဒဿိတော၊ ‘‘ကေန နိဗ္ဗေဓော ဒဿိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဧတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ¶ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သဿ အတ္တနော မဂ္ဂပညာယ၊ ဝိပဿနာပညာယ ဝါ ပဿတော ပဿန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘဝတဏှာ ပဟီယတိ၊ သမ္မပ္ပညာယ ယထာဘူတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ပဿန္တော ဝိဘဝံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ နာဘိနန္ဒတိ န ပတ္ထေတိ။ တဿ ပုဂ္ဂလဿ သဗ္ဗသော တဏှာနံ ခယာ အသေသဝိရာဂနိရောဓော အသေသဝိရာဂသင်္ခါတေန မဂ္ဂေန နိရောဓော နိရုဇ္ဈနံ နိဗ္ဗာနံ နိဗ္ဗုတိ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ မဂ္ဂေါ နိဗ္ဗေဓော ဒဿိတော။

‘‘ဧဝမေတ’’န္တိအာဒိနာ ¶ နိဗ္ဗေဓော ဒဿိတော၊ ‘‘ကေန အသေက္ခော ဒဿိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တဿ နိဗ္ဗုတဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဏှာဒိဋ္ဌိနိဗ္ဗုတဿ တဿ ဘိက္ခုနော အနုပါဒါ ကိလေသာဘိသင်္ခါရာနံ အနုပ္ပာဒနတော အဂ္ဂဟဏတော ပုနဗ္ဘဝေါ န ဟောတိ၊ ဧဝံဘူတေန အရိယပုဂ္ဂလေန ပုဗ္ဗေ အတ္တာနံ အဘိဘူတော ပဉ္စဝိဓော မာရော ဝိဇိတော အဟောသိ၊ အနေန အရိယပုဂ္ဂလေန ပဉ္စဟိ မာရေဟိ သင်္ဂါမော ဝိဇိတော၊ သင်္ဂါမေ၊ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒီသု ဝါ တာဒီ တာဒိလက္ခဏပ္ပတ္တော အရိယပုဂ္ဂလော သဗ္ဗဘဝါနိ ဥပစ္စဂါ အတိက္ကန္တောဝ ဇာတော။ ဣတိ ဣမိနာ သုတ္တပ္ပဒေသေန အယံ အသေက္ခော ဒဿိတော။ ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ‘‘အယံ လောကော’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂေ ဝိသယေ စ နိဗ္ဗေဓဘာဂေ ဝိသယေ စ အသေက္ခဘာဂေ ဝိသယေ စ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ဧကဒေသဝသေန ပဝတ္တနတော သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နာမ။

‘‘ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတ္တာရောမေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အန္ဓပုထုဇ္ဇနော သံသာရသောတဿ အနုကူလဘာဝေန ဂစ္ဆနတော အနုသောတဂါမီ နာမ၊ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော သံသာရသောတဿ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဒီဟိ ပဋိက္ကူလဝသေန ပဝတ္တနတော ပဋိသောတဂါမီ နာမ၊ သေက္ခော အစလပ္ပသာဒါဒိသမန္နာဂမေန ဌိတသဘာဝတ္တာ ဌိတတ္တော နာမ၊ အသေက္ခော သံသာရပါရင်္ဂတဝသေန တိဋ္ဌနတော ‘‘ထလေ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘တေသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု ကတမော ပုဂ္ဂလော သံကိလေသဘာဂိယာဒီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တတ္ထ ယောယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၁၀။ နာနာဝိဓံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အဘိဇာတိယော ¶ ပုဂ္ဂလာ ဆ သံဝိဇ္ဇန္တိ လောကသ္မိံ၊ ကဏှေ နီစေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ကဏှာဘိဇာတိကော၊ ကဏှဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာ ဝါ ကဏှော ကဏှာဘိဇာတိကော ဟုတွာ ကဏှံ ကာဠကံ ဒသဝိဓံ ဒုဿီလျဓမ္မံ အဘိဇာယတိ ပသဝတိ၊ ဧသော ပုဂ္ဂလော အတ္ထိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ကဏှော ကဏှာဘိဇာတိကော ဟုတွာ သုက္ကံ ဒသဝိဓံ ကုသလဓမ္မံ အဘိဇာယတိ၊ ဧသော ပုဂ္ဂလော အတ္ထိ။ ကဏှော ကဏှာဘိဇာတိကော ဟုတွာ အကဏှံ အသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ အစ္စန္တဒိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ အာရာဓေတိ၊ ဧသော ပုဂ္ဂလော အတ္ထိ။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန တယော ပုဂ္ဂလာ ဇာနိတဗ္ဗာ။

‘‘တေသု ¶ ကတမေ ပုဂ္ဂလာ သံကိလေသဘာဂိယာ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတ္တာရိမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၁၁။ နာနာဝိဓံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

မာနုသတ္တံ မနုဿဘာဝံ လဒ္ဓါန ကိစ္စံ၊ အကိစ္စဉ္စ ဒွေ ဘဝန္တိ၊ ဒွေ ကိစ္စာနိယေဝ ကတ္တဗ္ဗာနိ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာစရိယော (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၁) ‘‘ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ကတမံ ကတ္တဗ္ဗံ ကိစ္စ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ဒဿေတုံ ‘‘သုကိစ္စံ စေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုညာနိ စ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ သုကိစ္စံ ဧဝ၊ သံယောဇနဝိပ္ပဟာနံ ဝါ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ သုကိစ္စံ နာမာတိ ယောဇနာ။

‘‘တတ္ထ သုတ္တေ ကတမေန ကတမော ဒဿိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သုကိစ္စံစေဝ ပုညာနီတိ ဝါသနာ၊ သံယောဇနဝိပ္ပဟာနံ ဝါတိ နိဗ္ဗေဓော’’တိ ဝုတ္တော။

‘‘ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပုညာနိ ကရိတွာနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုညာနိ ကရိတွာန ကတပုညာ ပုဂ္ဂလာ သဂ္ဂါ သဂ္ဂတော သဂ္ဂံယေဝ ဝဇန္တိ။ သံယောဇနပ္ပဟာနာ အရိယာ ဇရာမရဏာ ဇရာမရဏတော ဝိပ္ပမုစ္စန္တိ။

‘‘တတ္ထ သုတ္တေ ကတမေန ကတမော ဒဿိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပုညာနိ ကရိတွာန၊ သဂ္ဂါ သဂ္ဂံ ဝဇန္တိ ကတပုညာ’တိ ဝါသနာ၊ ‘သံယောဇနပ္ပဟာနာ၊ ဇရာမရဏာ ဝိပ္ပမုစ္စန္တီ’တိ နိဗ္ဗေဓော’’တိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ¶ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒွေမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတမေန ကတမော ဒဿိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယော…ပေ… အယံ နိဗ္ဗေဓော’’တိ ဝုတ္တံ။

နာနာဝိဓံ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ ¶ ၊ ‘‘ကတမံ တဏှာသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ တဏှာသံကိလေသဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု တဏှာသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ တဏှာပက္ခေနေဝ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ဗဟုဝိသယတ္တာ နိယမေတွာန နိဒ္ဓါရေဿာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ကေန ပကာရေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တီဟိ တဏှာဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘဝတဏှာယာတိ ရူပဘဝတဏှာယ။ ဝိဘဝတဏှာယာတိ အရူပဘဝတဏှာယ။ ယေန ယေန ဝါ ပန ဝတ္ထုနာ တဏှာပဘေဒဥစ္ဆေဒါဒိဝတ္ထုနာ အဇ္ဈောသိတာ ဘဝတဏှာဒိဝသေန အဇ္ဈောသိတာ၊ တေန တေန ပကာရေန တဏှာဒိနာ ဝါ တဏှာပဘေဒဥစ္ဆေဒါဒိဝတ္ထုနာ ဝါ တဏှာသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

တဏှာသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ တဏှာပက္ခေနေဝ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန ဝုတ္တံ၊ အမှေဟိ စ လက္ခိတံ၊ ‘‘ဒိဋ္ဌိသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ ကေန ပက္ခေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန ဝါ ပန ဝတ္ထုနာတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပဘေဒအမရာဝိက္ခေပါဒိဝတ္ထုနာ။

ဒိဋ္ဌိသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ ဒိဋ္ဌိပက္ခေနေဝ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန ဝုတ္တံ၊ အမှေဟိ စ လက္ခိတံ၊ ‘‘ဒုစ္စရိတသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ ကေန ပကာရေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဒုစ္စရိတသံကိလေသဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထေဝ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ တဏှာဝေါဒါနဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဒိဋ္ဌိဝေါဒါနဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဒုစ္စရိတဝေါဒါနဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၁၂။ ယသ္မိံ သာသနပဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တံ သာသနပဋ္ဌာနံ သောဠသဟိ သံကိလေသဘာဂိယာဒီဟိ သုတ္တေဟိ ဧကဒေသနိဒ္ဓါရဏဝသေန ဝိဘဇိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကိံ ပန တံ သာသနပဋ္ဌာနံ တေဟိ သောဠသဟိ ဧဝ သံကိလေသဘာဂိယာဒီဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ၊ ဥဒါဟု အညေဟိ သုတ္တေဟိပိ ဝိဘဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အညေဟိ အဋ္ဌဝီသသုတ္တေဟိပိ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ? လောကိယံ လောကုတ္တရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ ‘‘ယဒိ အညေဟိပိ အဋ္ဌဝီသသုတ္တေဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ သတိ ‘လောကိယ’န္တိအာဒိဝစနမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ကသ္မာ ‘တတ္ထ ကတမေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ’တိ ဝုတ္တာ’’တိ စေ? တဿ သာသနပဋ္ဌာနဝိဘာဂေါ အဋ္ဌာရသဟိ မူလပဒေဟိ သင်္ဂဟိတော၊ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါပိ ဝိဘဇိတေ သာသနပဋ္ဌာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တသ္မာ မူလပဒါ ဝိဘတ္တာယေဝ။ တာနိ မူလပဒါနိ ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၂) ပန –

‘‘ဧဝံ ¶ သောဠသဝိဓေန သာသနပဋ္ဌာနံ နာနာသုတ္တေဟိ ဥဒါဟရဏဝသေန ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေန သာသနပဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တေန ယသ္မာ အယမ္ပိ ပဋ္ဌာနဝိဘာဂေါ မူလပဒေဟိ သင်္ဂဟိတော၊ န ဣမဿာပိ တေဟိ အသင်္ဂဟိတော ပဒေသော အတ္ထိ၊ တသ္မာ မူလပဒံ၊ ဝိဘဇိတဗ္ဗတဉ္စ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထ ကတမေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ’တိ ပုစ္ဆာယ ဝသေန မူလပဒါနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘လောကိယံ လောကုတ္တရ’န္တိအာဒိနာ နဝ တိကာ၊ ထဝေါ စာတိ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓံ သာသနပဋ္ဌာနံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသဟာရပဉ္စကနယအဋ္ဌာရသမူလပဒေသု ကတမာနိ ပဒါနိ မူလပဒါနိ ဟောန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ လောကေ နိယုတ္တော သဘာဝဓမ္မောတိ လောကိယော၊ လောကေ ဝါ ဝိဒူဟိ ဝိဒိတော သဘာဝေါတိပိ လောကိယော၊ လောကိယော သဘာဝဓမ္မော အဿ ဝိသေသသုတ္တဿ အတ္ထီတိ တံ ဝိသေသသုတ္တံ လောကိယံ နာမ။ ဧသ နယော ‘‘လောကုတ္တရ’’န္တိအာဒီသုပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဇာနာတီတိ ဉာဏံ၊ ဉာဏံ အဿ ဝိသေသသုတ္တဿ အတ္ထီတိ ဉာဏံ။ ဉာတဗ္ဗာတိ ဉေယျာ၊ ဉေယျာ အဿ ဝိသေသသုတ္တဿ အတ္ထီတိ ဉေယျံ။ ဧသေဝ နယော – ‘‘ဉာဏဉ္စ ဉေယျဉ္စာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိဗ္ဗာနံ ပဌမံ ပဿတီတိ ဒဿနံ၊ ပဌမမဂ္ဂဉာဏံ၊ ဒဿနံ အဿ ဝိသေသသုတ္တဿ အတ္ထီတိ ဒဿနံ။ ဘာဝနာ အဿ ဝိသေသသုတ္တဿ ပါဠိယာ အတ္ထီတိ ဘာဝနာ။ ‘‘ဒဿနဉ္စ ဘာဝနာ စာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဿ အတ္တနော ဝစနန္တိ သကံ၊ သကံ ဝစနံ သကဝစနံ၊ ဘဂဝတော ဝစနန္တိ အတ္ထော။ ပရဿ ဝစနံ ပရဝစနံ။ ဝိဿဇ္ဇနီယော အဿ ဝိသေသသုတ္တဿ အတ္ထီတိ ဝိဿဇ္ဇနီယံ။ နတ္ထိ ဝိဿဇ္ဇနီယော အဿ ဝိသေသသုတ္တဿာတိ အဝိဿဇ္ဇနီယံ။ ကမ္မံ အဿ ဝိသေသသုတ္တဿ အတ္ထီတိ ကမ္မံ။ ဝိပါကော အဿ ပါဌဿ အတ္ထီတိ ဝိပါကော ¶ ။ သေသေသုပိ အဿတ္ထိအတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ လောကိယာဒိအတ္ထော မုချတ္ထော၊ တံဝါစကသုတ္တမ္ပိ ဌာနျူပစာရေန ဝုတ္တံ။ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဂုဏေ အဘိတ္ထဝတိ ဧတေန သုတ္တပ္ပဒေသေနာတိ ထဝေါ၊ သုတ္တပ္ပဒေသော။

‘‘တေသု အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု လောကိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ လောကိယံ သုတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ လောကိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု လောကိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ လောကိယံ သာသနပဋ္ဌာနံ သုတ္တန္တိ ပုစ္ဆတိ။

ဘိက္ခဝေ၊ ဓေနုယာ ထနေဟိ နိက္ခန္တံ သဇ္ဇုခီရံ နိက္ခန္တက္ခဏေ န မုစ္စတိ န ပရိဏမတိ ခီရဘာဝံ ပဇဟိတွာ ဒဓိဘာဝံ န ပါပုဏာတိ၊ တက္ကာဒိအမ္ဗိလသမာယောဂတော ပစ္ဆာ ခီရဘာဝံ ပဇဟတိ ဒဓိဘာဝံ ပါပုဏာတိ ဣဝ၊ ဧဝံ ယေန ဗာလေန ပါပံ ယံ ကမ္မံ ကတံ၊ တံ ကမ္မံ ကရဏက္ခဏေ ¶ တဿ ဗာလဿ အပါယဒုက္ခာဒိနိဗ္ဗတ္တာပနဝသေန န ဝိပစ္စတိ။ ဒုတိယေ ပန ဝါ တတိယာဒိမှိ ဝါ အတ္တဘာဝေ ဝိပစ္စတိ။ ဘသ္မစ္ဆန္နော ဆာရိကာယ ပဋိစ္ဆန္နော ပါဝကော အဂ္ဂိ အက္ကန္တံ ဇနံ အက္ကမနက္ခဏေ န ဍဟတိ။ ဆာရိကံ ပန တာပေတွာ ကာလန္တရေ ဍဟတိ ဣဝ၊ ဧဝံ ယေန ဗာလေန ပါပံ ယံ ကမ္မံ ကတံ၊ တံ ကမ္မံ ကရဏက္ခဏေ တံ ဗာလံ အပါယဒုက္ခာဒိနိဗ္ဗတ္တာပနဝသေန ဍဟာပေန္တံ ဟုတွာ န အနွေတိ။ ဒုတိယေ ဝါ တတိယာဒိမှိ ဝါ အတ္တဘာဝေ အပါယဒုက္ခာဒိနိဗ္ဗတ္တာပနဝသေန ဍဟာပေန္တံ ဟုတွာ ဍဟန္တံ တံ ဗာလံ တံ အနွေတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘န ဟိ…ပေ… ပါဝကော’’တိ သုတ္တံ လောကိယေ အတ္ထေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော လောကိယံ နာမ။

‘‘ဧတ္တကမေဝ လောကိယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတ္တာရိမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထော ပါကဋော။ ဣဒံ ‘‘စတ္တာရိမာနိ…ပေ… ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ’’တိ သုတ္တံ လောကိယေ အတ္ထေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော လောကိယံ နာမ။

‘‘ဧဝံ ဒုဝိဓံယေဝ လောကိယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဋ္ဌိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကဓမ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထော ပါကဋော။ ဣဒံ ‘‘အဋ္ဌိမေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ လောကိယေသု အဋ္ဌဝိဓေသု အတ္ထေသု ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော လောကိယံ နာမ။

နာနာဝိဓံ လောကိယံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ သုတ္တံ လောကုတ္တရ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ လောကုတ္တရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထာတိ တေသု အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု လောကိယာဒီသု သုတ္တေသု။

ဆေကေန သာရထိနာ သုဒန္တာ အဿာ သမထင်္ဂတာ ယထာ၊ ဧဝံ ပဟီနမာနဿ ပဟီနနဝဝိဓမာနဿ ယဿ အနာသဝဿ ဘိက္ခုနော ဣန္ဒြိယာနိ ဆဗ္ဗိဓာနိ စက္ခုန္ဒြိယာဒီနိ သမထင်္ဂတာနိ။ တာဒိနော တာဒိလက္ခဏေန သမန္နာဂတဿ အနာသဝဿ တဿ ဘိက္ခုနော ဒေဝါပိ မနုဿာပိ ပိဟယန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယဿိန္ဒြိယာနီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ လောကုတ္တရေ အတ္ထေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော လောကုတ္တရံ နာမ။

‘‘ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဉ္စိမာနိ ဘိက္ခဝေ ဣန္ဒြိယာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ‘‘ပဉ္စိမာနီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တမ္ပိ လောကုတ္တရေ အတ္ထေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော လောကုတ္တရံ နာမ။ (၁)

‘‘လဒ္ဓါန ¶ မာနုသတ္တံ ဒွေ၊ ကိစ္စံ အကိစ္စမေဝ စာ’’တိအာဒိကာ ဒွေ ဂါထာ ဝုတ္တာ။ ဣဟ ဂါထာသု ‘‘သုကိစ္စံ စေဝ ပုညာနီ’’တိ ယံ ဂါထာပဒဉ္စ ‘‘ပုညာနိ ကရိတွာန၊ သဂ္ဂါ သဂ္ဂံ ဝဇန္တိ ကတပုညာ’’တိ ယံ ဂါထာပဒဉ္စ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဂါထာပဒံ လောကိယေ အတ္ထေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော လောကိယံ နာမ။

ဣဟ ဂါထာသု ‘‘သံယောဇနဝိပ္ပဟာနံ ဝါ’’တိ ယံ ဂါထာပဒဉ္စ ‘‘သံယောဇနဝိပ္ပဟာနာ၊ ဇရာမရဏာ ဝိပ္ပမုစ္စန္တီ’’တိ ယံ ဂါထာပဒဉ္စ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဂါထာပဒံ ဝုတ္တနယေန လောကုတ္တရံ နာမ။ ဣဒံ ‘‘လဒ္ဓါနာ’’တိအာဒိကံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန လောကိယဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စ။

ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏေ အာဟာရေ အာဟာရပဋိဗဒ္ဓေ ဆန္ဒရာဂေ သတိ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတိ။ ‘‘ဝိညာဏေ…ပေ… ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တနယေန လောကိယံ နာမ။ ‘‘ဝိညာဏေ…ပေ… နိရောဓော’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ လောကုတ္တရံ နာမ။ ဣဒံ ‘‘ဝိညာဏေ စေ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ လောကိယေ အတ္ထေ စ လောကုတ္တရေ အတ္ထေ စ ဧကဒေသဝသေန ဝါစကဉာပကဝသေန ပဝတ္တနတော လောကိယဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စ။ (၂)

၁၁၃။ သတ္တလောကေ သဗ္ဗာ ဒိသာ အနုပရိဂမ္မ ကွစိ ဒိသာယံ စေတသာ အတ္တနာ အတ္တတော ပိယတရံ အညံ နေဝ အဇ္ဈဂါ၊ အတ္တာဝ ပိယတရော ယထာ ¶ ၊ ဧဝံ ပရေသံ သတ္တာနံ ပုထု ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္တာဝ ပိယော ပိယတရော၊ တသ္မာ အတ္တနောဝ ပိယတရတ္တာ အတ္တကာမော အတ္တနော ဟိတကာမော ပဏ္ဍိတော သတ္တလောကော အတ္တာနံ ဥပမံ ကတွာ ပရံ န ဟိံသေ န ဟိံသေယျာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘သဗ္ဗာ ဒိသာ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ သတ္တေသု ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ နာမ။

ယေ ကေစိ ခီဏာသဝါ ပုဂ္ဂလာ ဘူတာဝ န ဘဝိဿန္တိ၊ သဗ္ဗေ တေ ခီဏာသဝါ ပုဂ္ဂလာ ဒေဟံ အတ္တဘာဝံ ပဟာယ နိဗ္ဗာနံ ဂမိဿန္တိ။ ယေ စ ပုထုဇ္ဇနာဒယော သတ္တာ ပုနဗ္ဘဝေသု ဘဝိဿန္တိ၊ သဗ္ဗေ တေ ပုထုဇ္ဇနာဒယော သတ္တာ ဒေဟံ အတ္တဘာဝံ ပဟာယ ပရလောကံ ဂမိဿန္တိ၊ တံ သဗ္ဗဇာနိံ သဗ္ဗဿ သတ္တဿ ဟာနိံ မရဏံ၊ ဝိနာသံ ဝါ ကုသလော ယော ပုဂ္ဂလော ဝိဇာနာတိ၊ သော ကုသလော ပုဂ္ဂလော တံ သဗ္ဗဇာနိံ ဝိဒိတွာ အာတာပိယော ဗြဟ္မစရိယံ စရေယျာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယေ ကေစီ’’တိအာဒိကံ ဝုတ္တနယေန သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။

သတ္တဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ကလျာဏမိတ္တံ ယာဝဇီဝံ ကုသလေန ပုဂ္ဂလေန န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ။ ကတမေဟိ သတ္တဟိ? ပရိသုဒ္ဓသီလသမ္ပတ္တိပရိသုဒ္ဓဒိဋ္ဌိသမ္ပတ္တီဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ပိယော စ ပိယာယိတဗ္ဗော ¶ စ ဟောတိ၊ ပါသာဏဆတ္တံ ဝိယ ဂရု စ ဟောတိ၊ သမ္ဘာဝေတဗ္ဗတာယ ဘာဝနီယော စ ဟောတိ၊ ‘‘ကာလေန ဝဒါမိ၊ နော အကာလေနာ’’တိအာဒိကေ ပဉ္စဓမ္မေ အတ္တနိ ဥပဋ္ဌာပေတွာ သဗြဟ္မစာရီနံ ဝါ သိဿာနံ ဝါ ဝိနိစ္ဆယဥလ္လုမ္ပနဩဝါဒဒါနဘာဝေ ဌတွာ ဝတ္တာ စ ဟောတိ၊ သဗြဟ္မစာရီဟိ ဝါ သိဿာဒီဟိ ဝါ ဝုစ္စမာနော သုဝစော ဟုတွာ တေသံ ဝစနက္ခမော စ ဟောတိ၊ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိဂမ္ဘီရံ ဝါ အညံ ဂမ္ဘီရံ ဝါ ကထံ ကတ္တာ စ ဟောတိ၊ ဓမ္မဝိနယာဒိဝသေနေဝ ဒီပနတော အဋ္ဌာနေ စ န နိယောဇကော ဟောတိ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ကလျာဏမိတ္တံ ယာဝဇီဝံ န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ‘‘သတ္တဟီ’’တိအာဒိဝစနံ ဘဂဝါ အဝေါစ။ ဣဒံ ‘‘သတ္တဟီ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ သုဂတော ဝတွာ အထာပရံ ဧတံ ဂါထာဝစနံ သတ္ထာ အဝေါစ။ ကိံ အဝေါစ?

‘‘ပိယော ဂရု ဘာဝနီယော၊ ဝတ္တာ စ ဝစနက္ခမော၊

ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာ၊ န စဋ္ဌာနေ နိယောဇကော၊

တံ မိတ္တံ မိတ္တကာမေန၊ ယာဝဇီဝမ္ပိ သေဝိယ’’န္တိ။ –

ဧတံ ¶ ဂါထာဝစနံ သတ္ထာ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။ ‘‘န စ အဋ္ဌာနယောဇကော’’တိ ပါဌော အတ္ထိ။ ဣဒံ ‘‘သတ္တဟီ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။

လောကေ ယံ ကာမသုခဉ္စ ယံ ဣဒံ ဒိဝိယံ သုခဉ္စ အတ္ထိ၊ ဧတေ ကာမသုခဒိဝိယသုခါ တဏှာက္ခယသုခဿ သောဠသိံ ကလံ န အဂ္ဃန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယဉ္စာ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။

ယတ္ထ နိဗ္ဗာနေ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဒေသိတံ အသောကံ ဝိရဇံ ခေမံ တံ နိဗ္ဗာနံ သုသုခံ ဝတာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘သုသုခ’’န္တိအာဒိကံ သုတ္တမ္ပိ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ (၃)

တီသု ဘဝေသု သတ္တာနံ ဇနနတော တဏှာသင်္ခါတံ မာတရဉ္စ၊ ပိတရံ နိဿာယ မာနဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော မာနသင်္ခါတံ ပိတရဉ္စ၊ ရဋ္ဌေ လောကော ရဋ္ဌိဿရံ ရာဇာနံ ဘဇတိ ဝိယ ဒွိန္နံ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌီနံ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိဂတေဟိ ဘဇနီယတ္တာ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသင်္ခါတေ ခတ္တိယေ ဒွေ ရာဇာနော စ၊ အာယသာဓကော ပုရိသော ရဋ္ဌေ အတ္ထံ အနုစရတိ ဣဝ နန္ဒိရာဂဿ ဒွါဒသာယတနေ အနုစရဏတော နန္ဒိရာဂသင်္ခါတေန အနုစရဏေန သဟ ပဝတ္တနဋ္ဌာနံ ဒွါဒသာယတနသင်္ခါတံ ရဋ္ဌဉ္စ ခီဏာသဝေါ ယော ဗြာဟ္မဏော ဟနတိ၊ သော ဗြာဟ္မဏော ဟန္တွာ အနီဃော နိဒ္ဒုက္ခော ဟုတွာ ယာတီတိ ယောဇနာ။ ဣဟ ‘‘မာတရ’’န္တိအာဒိဂါထာယံ ¶ ‘‘မာတရံ…ပေ… ဟန္တွာ’’တိ ဣဒံ ဂါထာဝစနံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ ‘‘အနီဃော ယာတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိ ဣဒံ ဂါထာဝစနံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ ‘‘မာတရ’’န္တိအာဒိကံ သုတ္တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ။

‘‘စတ္တာရောမေ ဘိက္ခဝေ ဣဒ္ဓိပါဒါ’’တိ ဣဒံ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ သော စတူဟိ ဣဒ္ဓိပါဒေဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ကာယေပိ ကရဇကာယေပိ စိတ္တံ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ သမောဒဟတိ ပက္ခိပတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ဒိဿမာနကာယေန ဂန္တုကာမော ကရဇကာယဂတိကံ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟတိ။ စိတ္တေပိ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တေပိ ကာယံ ကရဇကာယံ သမောဒဟတိ ပက္ခိပတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော သီဃံ အညံ ဂန္တုကာမော ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တဂတိကံ ကရဇကာယံ အဓိဋ္ဌဟတိ။ ကာယေ ကရဇကာယေ သုခသညဉ္စ သုခဝိဟာရသညဉ္စ လဟုသညဉ္စ လဟုဂမနသညဉ္စ ဩက္ကမိတွာ အညံ ဂမနေယျံ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဧကစိတ္တက္ခဏေနေဝ စ ဂန္တွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ‘‘သော’’တိအာဒိကံ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ ‘‘စတ္တာရောမေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ။ (၄)

၁၁၄။ ယံ ¶ သဗ္ဗညုတဉာဏံ လောကုတ္တရံ လောကံ ဥတ္တရိတွာ အဘိဘဝိတွာ ဌိတံ၊ ယေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ဘဂဝါ ‘‘သဗ္ဗညူ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပရိဟာနံ နတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗညုတညာဏံ သဗ္ဗကာလေ ဇာနိတုံ အာဝဇ္ဇနကာလေ ပဝတ္တတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယံ တ’’န္တိအာဒိကံ ဉာဏေ အတ္ထေ ဝါစကဉာပကဘာဝေနပိ ပဝတ္တနတော ဉာဏံ နာမ။

ယာယ နိဗ္ဗာနဂါမိနိယာ မဂ္ဂပညာယ ဇာတိမရဏသင်္ခယံ ပဇာနာတိ၊ သာ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ မဂ္ဂပညာ သဗ္ဗာဟိ လောကိယာဟိ ပညာဟိ သေဋ္ဌာ ပသတ္ထာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ပညာ ဟီ’’တိအာဒိကံ ဝုတ္တနယေန ဉာဏံ နာမ။

‘‘ဓောတက၊ ဝေါ တုမှာကံ သန္တိံ အဟံ ကိတ္တယိဿာမီ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။ ‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ဒုက္ခာဒိဓမ္မေ ဝါ အတ္တဘာဝေ ဝါ သတော အနိစ္စာနုပဿနာဒိသတိသမ္ပန္နော ဟုတွာ စရံ စရန္တော ယောဂါဝစရော အနီတိဟံ ယံ သန္တိံ ယံ နိဗ္ဗာနံ အရိယမဂ္ဂေန ဝိဒိတွာ လောကေ သံသာရလောကေ ဝိသတ္တိကံ ဝိသပ္ပကံ တဏှံ တရေ တရေယျာ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။

ဓောတကော ဘဂဝန္တံ ဝဒတိ ‘‘မဟေသိ မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓာဒီ ဧသနသီလ၊ ဂေါတမ၊ သတော ‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’တိအာဒိသရဏသမ္ပန္နော ဟုတွာ စရံ စရန္တော ယောဂါဝစရော ဥတ္တမံ ယံ သန္တိံ ယံ ¶ နိဗ္ဗာနံ အရိယမဂ္ဂေန ဝိဒိတွာ လောကေ သံသာရလောကေ ဝိသတ္တိကံ တဏှံ တရေ တရေယျာတိ တဉ္စ ဝစနံ တဉ္စ သန္တိံ နိဗ္ဗာနံ အဟံ အဘိနန္ဒာမိ အဘိပတ္ထယာမိ၊ မဟေသိ တွံ၊ ယဉ္စ သမ္ပဇာနာသီ’’တိ ဓောတကော ဘဂဝန္တံ ဝဒတိ။

‘‘ဓောတကာ’’တိ အာလပိတွာ ဘဂဝါ ဓောတကံ အဝေါစ။ ‘‘ဥဒ္ဓံ အနာဂတံ ဥပရိ အဓော အတီတံ ဟေဋ္ဌာ စ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေ ပစ္စုပ္ပန္နံ ပရိတော စ လောကေ သံသာရလောကေ ဧတံ တဏှံ ဘဝါဘဝါယ ခုဒ္ဒကဘဝမဟန္တဘဝတ္ထာယ သင်္ဂေါ လဂ္ဂေါတိ ဝိဒိတွာ ဝိစရန္တော တွံ တဏှံ မာကာသိ မာ အကာသီ’’တိ ဘဂဝါ ဓောတကံ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ကိတ္တယိဿာမီ’’တိအာဒိကံ ဉေယျေ ဝိသယေ အတ္ထေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဉေယျံ နာမ။

‘‘ဧတ္တကမေဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘စတုန္နံ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အရိယဘာဝကရာနံ သစ္စာနံ အနနုဗောဓာ အဗုဇ္ဈနေန အပ္ပဋိဝေဓာ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈနေန ဧဝံ ဣမိနာ ကာရဏေန မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ ဒီဃမဒ္ဓါနံ ဣဒံ သန္ဓာဝိတံ သန္ဓာဝနံ၊ ဣဒံ သံသရိတံ သံသရဏံ အဟောသီတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဇ္ဇ ¶ တယိဒံ တံ ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ မယာ အနုဗုဒ္ဓံ ပဋိဝိဒ္ဓံ…ပေ… တယိဒံ တံ ဣဒံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စံ မယာ အနုဗုဒ္ဓံ ပဋိဝိဒ္ဓံ၊ မမ ဘဝတဏှာ ဥစ္ဆိန္နာ၊ ဘဝနေတ္တိ တဏှာ ခီဏာ၊ ဣဒါနိ မမ ပုနဗ္ဘဝေါ နတ္ထိ၊ ဣတိ ဣဒံ ‘‘စတုန္န’’န္တိအာဒိကံ ဘဂဝါ အဝေါစ၊ သုဂတော ဣဒံ ‘‘စတုန္န’’န္တိအာဒိကံ ဝတွာ အထာပရံ ဧတံ ‘‘စတုန္န’’န္တိအာဒိဂါထာဝစနံ သတ္ထာ အဝေါစာတိ ယောဇေတွာ ဂါထာယဉ္စ တထေဝ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ‘‘စတုန္န’’န္တိအာဒိကံ ဝုတ္တနယေန ဉေယျံ နာမ။ (၅)

‘‘ရူပံ အနိစ္စံ…ပေ… ဝိညာဏံ အနိစ္စ’’န္တိ ဣဒံ သုတ္တံ ဉေယျေ ရူပါဒိဓမ္မေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဉေယျံ နာမ။

ဧဝံ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ပကာရေန ဇာနံ ဇာနန္တော ဧဝံ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ပကာရေန ပဿံ ပဿန္တော အရိယသာဝကော အရိယဿ ဘဂဝတော သာဝကော ‘‘ဣဒံ ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိ ရူပံ ပဿတိ၊ ‘‘အယံ ဝေဒနာ အနိစ္စာ’’တိ ဝေဒနံ ပဿတိ၊ ‘‘အယံ သညာ အနိစ္စာ’’တိ သညံ ပဿတိ၊ ‘‘ဣမေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ သင်္ခါရေ ပဿတိ၊ ‘‘ဣဒံ ဝိညာဏံ အနိစ္စ’’န္တိ ဝိညာဏံ ပဿတိ။ ဣတိ ဣဒံ သုတ္တံ ရူပါဒိပဿနေ ဉာဏေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဉာဏံ နာမ။

သော ¶ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ပကာရေန ပဿန္တော အရိယသာဝကော ရူပေန ရူပရာဂေန ပရိမုစ္စတိ…ပေ… ဝိညာဏမှာ ဝိညာဏရာဂမှာ ပရိမုစ္စတီတိ ဒုက္ခသ္မာ ပရိမုစ္စတီတိ အဟံ ဝဒါမီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘သော ပရိမုစ္စတီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဉာဏေ စ ဉေယျေ စ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဉာဏဉ္စ ဉေယျဉ္စ ဟောတိ။

သဗ္ဗေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပစ္စယေဟိ သင်္ခရိတတ္တာ သင်္ခါရာ အာဒိအန္တဝန္တဘာဝတော၊ အနိစ္စန္တိကဘာဝတော၊ တာဝကာလိကဘာဝတော စ ခဏပရိတ္တဘာဝတော အနိစ္စာ ဘဝန္တိ။ ဣဒံ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ ဝုတ္တနယေန ဉေယျံ နာမ။ ယဒါ ဝိပဿနာကရဏကာလေ ပညာယ ဝိပဿနာပညာယ ပဿတိ အနိစ္စတာဒိကံ ပဿတိ။ ဣဒံ ‘‘ယဒါ ပညာယ ပဿတီ’’တိ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ ဉာဏံ နာမ။ အထ ပဿနက္ခဏေ ဒုက္ခေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဝိပဿကော နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ပုဂ္ဂလော ဒုက္ခာဒိဇာနနာဒိဝသေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ ဧသော စတုသစ္စပဋိဝေဓော ဝိသုဒ္ဓိယာ ဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ မဂ္ဂေါတိ။ ဣဒံ ‘‘အထာ’’တိအာဒိကံ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ ဉာဏဉ္စ ဉေယျဉ္စ ဟောတိ။

သောဏာတိ ¶ သောဏံ အာလပတိ။ သမဏာ ဗာဟိရကသမဏာ ဗြာဟ္မဏာ ဇာတိဗြာဟ္မဏာ အနိစ္စေန ရူပေန၊ ဒုက္ခေန ရူပေန၊ ဝိပရိဏာမဓမ္မေန ရူပေန ‘‘အဟံ ပရေဟိ သေယျော ဥတ္တမော အသ္မီ’’တိ ဝါ သမနုပဿန္တိ၊ ‘‘အဟံ ပရေန သဒိသော သမာနော အသ္မီ’’တိ ဝါ သမနုပဿန္တိ၊ ‘‘အဟံ ပရတော ဟီနော လာမကော အသ္မီ’’တိ ဝါ သမနုပဿန္တိ၊ ယထာဘူတဿ အဒဿနာ အညတြ ဝဇ္ဇေတွာ အညံ ကိံ နာမ ကာရဏံ သိယာ၊ ယထာဘူတံ အဒဿနတော တာဝ သမနုပဿနဿ အညံ ကာရဏံ နတ္ထိ၊ ယထာဘူတံ အဒဿနမေဝ ကာရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနိစ္စာယ ဝေဒနာယာ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာ ဝုတ္တနယေန ဝုတ္တနယာနုသာရေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ ဉေယျံ နာမ။ ‘‘ယေ စ ခေါ ကေစီ’’တိအာဒိကော သုက္ကပက္ခော ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ‘‘ယေ စ ခေါ’’တိအာဒိကံ သုတ္တပ္ပဒေသဝစနံ ဉာဏံ နာမ။ ဣဒံ ‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဉာဏေ စ ဉေယျေ စ အတ္ထေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဉာဏဉ္စ ဉေယျဉ္စ ဟောတိ။ (၆)

နာနာဝိဓံ ဉာဏဉ္စ ဉေယျဉ္စ သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ ဒဿန’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဒဿန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု လောကိယာဒီသု အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု သာသနပဋ္ဌာနေသု သုတ္တေသု ကတမံ သုတ္တံ ဒဿနံ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

၁၁၅။ ဂမ္ဘီရပညေန ¶ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေန သုဒေသိတာနိ သင်္ခေပဝိတ္ထာရာဒီဟိ တေဟိ တေဟိ နယေဟိ သုဋ္ဌု ဒေသိတာနိ အရိယသစ္စာနိ ယေ ဘာဝိတဘာဝနာ အရိယပုဂ္ဂလာ ပညာဩဘာသေန ဝိဘာဝယန္တိ၊ တေ ဘာဝိတဘာဝနာ အရိယပုဂ္ဂလာ ဒေဝရဇ္ဇစက္ကဝတ္တိရဇ္ဇာဒိပမာဒဋ္ဌာနံ အာဂမ္မ ဘုသံ ပမတ္တာ ကိဉ္စာပိ ဟောန္တိ၊ တထာပိ တေ ဘာဝိတဘာဝနာ အရိယပုဂ္ဂလာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓေန အဋ္ဌမဘဝါဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာနံ နာမရူပါနံ နိရုဒ္ဓတ္တာ အဋ္ဌမက္ခတ္တုဝသေန အဋ္ဌမံ ဘဝံ န အာဒိယန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယေ အရိယသစ္စာနီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဒဿနေ ပဌမမဂ္ဂဉာဏေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဒဿနံ နာမ။

နဂရဒွါရဗာဟထိရကရဏတ္ထံ ဥမ္မာရဗ္ဘန္တရေ ပထဝိယံ အဋ္ဌဟတ္ထဒသဟတ္ထပ္ပမာဏံ အာဝါဋံ ခဏိတွာ တသ္မိံ အာဝါဋေ ဥဿာပိတတ္တာ ပထဝိဿိတော ပထဝိနိဿိတော အန္တောပထဝိနိဿိတော ဣန္ဒခီလော သာရဒါရုမယော ထမ္ဘော ¶ စတုဗ္ဘိ စတူဟိ ဒိသာဟိ အာဂတေဟိ ဝါတေဟိ မဟာဝါတေဟိ အသမ္ပကမ္ပိယော သမ္ပကမ္ပိတုံ အသက္ကုဏေယျော သိယာ ယထာ၊ ယော သပ္ပုရိသော အရိယသစ္စာနိ အဝေစ္စ ပဿတိ၊ တံ သပ္ပုရိသံ သဗ္ဗတိတ္ထိယဝါဒဝါတေဟိ အသမ္ပကမ္ပိယတ္တာ တထူပမံ အဟံ ဝဒါမီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယထိန္ဒခီလော’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဝုတ္တနယေန ဒဿနံ နာမ။

ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟိ သောတာပတ္တိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော အရိယသာဝကော အရိယဿ ဘဂဝတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာဝကော အာစိက္ခိတုံ အာကင်္ခမာနော ဟုတွာ အတ္တနာဝ သယမေဝ အတ္တာနံ ဗျာကရေယျ ‘‘ဘော၊ မမ အတ္တ အဟံ ဣဒါနိ ခီဏနိရယော အမှိ၊ ခီဏတိရစ္ဆာနယောနိ အမှိ…ပေ…။ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿာမီ’’တိ ဗျာကရေယျ။ စတုရင်္ဂသရူပံ ဒဿေတုံ ‘‘ကတမေဟိ စတူဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ‘‘စတူဟီ’’တိအာဒိကံ ဒဿနံ နာမ။

နာနာဝိဓံ ဒဿနံ နိဒ္ဓါရိတံ၊ ‘‘ကတမာ ဘာဝနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဘာဝနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဣဓ သာသနေ ယဿ အရိယသာဝကဿ အဇ္ဈတ္တံ ကာမဘဝေ နိဗ္ဗတ္တာပကာနံ ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနံ ပဇဟနဝသေန စ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါရူပဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တာပကာနံ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနံ ပဇဟနဝသေန စ ဣန္ဒြိယာနိ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ သုဘာဝိတာနိ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာဝသေန သုဋ္ဌု ဘာဝိတာနိ ဘဝန္တိ၊ ဘာဝိတော ဘာဝိတမဂ္ဂေါ သ ဒန္တော သော အရိယသာဝကော ဣမံ လောကဉ္စ ပရံ လောကဉ္စ နိဗ္ဗိဇ္ဈ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ကာလံ မရဏကာလေ ¶ ၊ ကာလံကိရိယံ ဝါ ကင်္ခတိ ပတ္ထေတီတိ ယောဇနာ။ အယံ ‘‘ယဿိန္ဒြိယာနီ’’တိအာဒိကာ ပါဠိ ဘာဝနာယ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဘာဝနာ နာမ။

ဓမ္မပဒါနိ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနဓမ္မကောဋ္ဌာသာနိ။ အနဘိဇ္ဈာ ဓမ္မပဒံ အနဘိဇ္ဈာသီသေန အဓိဂတဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂနိဗ္ဗာနဓမ္မပဒံ ကောဋ္ဌာသံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ အယံ ‘‘စတ္တာရိမာနီ’’တိအာဒိကာ ပါဠိ ဝုတ္တနယေန ဘာဝနာ နာမ။ (၇)

ဒေဝပုတ္တ ဆိန္ဒန္တော ပုဂ္ဂလော ပဉ္စ ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ဟေဋ္ဌာ မဂ္ဂတ္တယေန ဆိန္ဒေ ဆိန္ဒေယျ၊ ပဇဟန္တော ပုဂ္ဂလော ပဉ္စ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဇဟေ ပဇဟေယျ၊ ဘာဝယန္တော ပုဂ္ဂလော ပဉ္စ ¶ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနိ စ ဥတ္တရိ ဘာဝယေ ဘာဝေယျ။ ပဉ္စသင်္ဂါတိဂေါ ရာဂသင်္ဂဒေါသသင်္ဂမောဟသင်္ဂမာနသင်္ဂဒိဋ္ဌိသင်္ဂါတိဂေါ ဘိက္ခု ဩဃတိဏ္ဏောတိ ကာမောဃဘဝေါဃဒိဋ္ဌောဃအဝိဇ္ဇောဃတိဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတိ ကထီယတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပဉ္စ ဆိန္ဒေ ပဉ္စ ဇဟေ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ဒဿနံ နာမ။ ‘‘ပဉ္စ စုတ္တရိ…ပေ… ဝုစ္စတီ’’တိ အယံ ပါဠိ ဘာဝနာ နာမ။ ဣဒံ ‘‘ပဉ္စာ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဒဿနဉ္စ ဘာဝနာ စ ဟောတိ။

‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒီသု ယောဇနာ ပါကဋာ။ (၈)

၁၁၆။ ‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ…ပေ… ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ ဣဒံ သုတ္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝစနဘာဝတော သကဝစနံ နာမ။ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။

ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလဿ ဗာလလက္ခဏာနိ ဗာလဥပလက္ခဏကာရဏာနိ ဗာလနိမိတ္တာနိ ‘‘အယံ ဗာလော’’တိ ဂဟဏကာရဏာနိ ဗာလာပဒါနာနိ ဗာလဿ အပဒါနာနိ ပေါရာဏာနိ ဝိရုဠှာနိ ကမ္မာနိ ယေဟိ ဗာလလက္ခဏာဒီဟိ ဗာလံ ‘‘ဗာလော’’တိ ပရေ ပဏ္ဍိတာ သဉ္ဇာနန္တိ၊ ဣမာနိ ဗာလလက္ခဏာနိ မယာ ဝုစ္စမာနာနိ တီဏိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီ စ ဒုစ္စိန္တိတံ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒမိစ္ဆာဒဿနံ စိန္တီ စ ဟောတိ၊ ဒုဗ္ဘာသိတဘာသီ ဒုဗ္ဘာသိတံ မုသာဝါဒါဒိံ ဘာသီ စ ဟောတိ။ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ စ ဒုက္ကဋံ ပါဏာတိပါတာဒိကမ္မံ ကာရီ စ ဟောတိ။ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလဿ…ပေ… ဗာလာပဒါနာနိ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တာနိ တီဏိ ခေါ ဘဝန္တိ။ သုက္ကပက္ခော ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ‘‘တီဏိမာနိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝစနဘာဝတော သကဝစနံ နာမ။

ပထဝီသမော ¶ ဝိတ္ထတော သမ္ဗောဓော နာမ နတ္ထိ။ ပါတံ ဝုဋ္ဌံ ဥဒကံ အာဘုသော လာဘိ ဂဏှာတီတိ ပါတာလော၊ ပါတာလေန သမော ပါတာလသမော နိန္နော န ဝိဇ္ဇတိ။ မေရုသမော ဥန္နတော နတ္ထိ၊ စက္ကဝတ္တိသဒိသော ပေါရိသော နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ပထဝီသမော’’တိအာဒိကံ ဝစနံ ပရဿ ဒေဝဿ ဝစနဘာဝတော ပရဝစနံ ဟောတိ။

‘‘ဒေဝါနံ ဣန္ဒ၊ တဝ သုဘာသိတေန ဇယော ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဝေပစိတ္တိ၊ တဝ သုဘာသိတေန ဇယော ဟောတူ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဝေပစိတ္တိ၊ တွံ ဂါထံ ဘဏ ဘဏာဟီ’’တိ အဝေါစ။ ဘိက္ခဝေ၊ အထ ခေါ အသုရိန္ဒော ဝေပစိတ္တိ ဣမံ ဝုစ္စမာနံ ဂါထံ အဘာသိ ‘‘တေ ပဋိသေဓကော နော စေ အဿ နော စေ ဘဝေယျ ¶ ၊ ဧဝံ သတိ ဗာလာ ဘိယျော ပကုဇ္ဈေယျုံ၊ တသ္မာ ဓီရော ပဏ္ဍိတော ဘုသေန ဒဏ္ဍေန ဗာလံ နိသေဓယေ’’တိ။

ဂါထာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုရိန္ဒေန ဝေပစိတ္တိနာ ဘာသိတာယ အသုရာ အနုမောဒိံသု၊ ဒေဝါ တုဏှီ အဟေသုံ။ ဘိက္ခဝေ၊ အထ ခေါ အသုရိန္ဒော ဝေပစိတ္တိ ဒေဝါနံ ဣန္ဒံ သက္ကံ ဧတံ ဝစနံ အဝေါစ ‘‘ဒေဝါနမိန္ဒ၊ တွံ ဂါထံ ဘဏ ဘဏာဟီ’’တိ ဧတံ ဝစနံ အဝေါစ။ ဘိက္ခဝေ၊ အထ ခေါ ဒေဝါနမိန္ဒော သက္ကော ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ ‘‘ဗာလဿ ပဋိသေဓနံ ပရံ ပစ္စတ္ထိကံ သင်္ကုပိတံ ဉတွာ သတော သတိမာ ယော ပဏ္ဍိတော ကောဓတော ဥပသမ္မတိ၊ တဿ ပဏ္ဍိတဿ ဧတဒေဝ ဥပသမံ ဝရန္တိ အဟံ မညေ’’တိ။

ဂါထာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနမိန္ဒေန သက္ကေန ဘာသိတာယ ဒေဝါ အနုမောဒိံသု၊ အသုရာ တုဏှီ အဟေသုံ။ ဘိက္ခဝေ၊ အထ ခေါ ဒေဝါနမိန္ဒော သက္ကော အသုရိန္ဒံ ဝေပစိတ္တိံ ဧတံ ဝစနံ အဝေါစ ‘‘ဝေပစိတ္တိ၊ တွံ ဂါထံ ဘဏာဟီ’’တိ ဧတံ ဝစနံ အဝေါစ။ ဘိက္ခဝေ၊ အထ ခေါ အသုရိန္ဒော ဝေပစိတ္တိ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ ‘‘ဝါသဝ ယဒါ တိတိက္ခတိ၊ တဒါ နံ တိတိက္ခန္တံ ပုဂ္ဂလံ ဗာလော ‘‘အယံ မေ ဘယာ တိတိက္ခတီ’’တိ မညတိ၊ တိတိက္ခာယ ဧတဒေဝ ဝဇ္ဇံ အဟံ ပဿာမိ။ ဝါသဝ ဂေါဂဏော ပလာယိနံ ဂဝံ အဇ္ဈောတ္ထရတိ ဣဝ၊ ဧဝံ ဒုမ္မေဓော ခမန္တံ ဘိယျော အဇ္ဈာရုဟတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။

ဂါထာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုရိန္ဒေန ဝေပစိတ္တိနာ ဘာသိတာယ အသုရာ အနုမောဒိံသု၊ ဒေဝါ တုဏှီ အဟေသုံ။ ဇာယမာနေ စ ဂေါယုဒ္ဓေ ပဌမံ ဒွေယေဝ ဂေါဏာ ယုဇ္ဈန္တိ၊ ဂေါဂဏော ပန ယာဝ ဧကော ဂေါဏော န ပလာယတိ၊ တာဝ ဩလောကေန္တောဝ တိဋ္ဌတိ။ ယဒါ စ ဧကော ဂေါဏော ပလာယတိ ¶ ၊ တဒါ သဗ္ဗော ဂေါဏော တံ ပလာယိနံ ဂဝံ ဘိယျော အဇ္ဈောတ္ထရတီတိ ဂေါယုဒ္ဓသဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘အထ ခေါ’’တိအာဒီနံ ယောဇနတ္ထော ပါကဋော။

ဝေပစိတ္တိ၊ ယော ပုဂ္ဂလော တိတိက္ခတိ၊ တံ ခမန္တံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘အယံ မေ ဘယာ တိတိက္ခတီ’’တိ ကာမံ မညတု ဝါ၊ မာ မညတု ဝါ၊ တံ မညနံ နိပ္ဖလမေဝ။ အတ္ထာ သဒတ္ထပရမာ ဘဝန္တိ။ ခန္တျာ ခန္တိတော ဘိယျော သဒတ္ထော နာမ န ဝိဇ္ဇတိ။

ယော ဗလဝါ သန္တော ဒုဗ္ဗလဿ ဟဝေ တိတိက္ခတီတိ တဿ ဗလဝန္တဿ တံ တိတိက္ခနံ ပရမံ ခန္တိန္တိ သပ္ပုရိသာ အာဟု၊ ဒုဗ္ဗလော နိစ္စံ ခမတိ ဧဝ။

ယဿ ¶ ဗာလဿ ဗာလဗလံ အတ္ထိ၊ တဿ ဗာလဿ ဗာလဗလံ ‘‘အဗလ’’န္တိ သပ္ပုရိသာ အာဟု၊ ယဿ ဓမ္မဂုတ္တဿ ယံ ဗလံ အတ္ထိ၊ တဿ ဓမ္မဂုတ္တဿ တဿ ဗလဿ ပဋိဝတ္တာ ပဋိပ္ဖရိတွာ ဝတ္တာ န ဝိဇ္ဇတိ။

ဝေပစိတ္တိ၊ ယော ပုဂ္ဂလော ကုဒ္ဓံ ပဌမံ ကုဇ္ဈန္တဿ ပဋိကုဇ္ဈတိ၊ သော ပဋိကုဇ္ဈန္တော ပုဂ္ဂလော တေန ပဋိကုဇ္ဈနေန တဿ ပဌမံ ကုဇ္ဈန္တဿ ပါပပုဂ္ဂလဿ ပါပပုဂ္ဂလတော ပါပိယော ဧဝ ပါပတရော ဟီနတရော ဧဝ ဘဝေ။

ဝေပစိတ္တိ၊ ယော သပ္ပုရိသော သတော သတိမာ ပရံ သင်္ကုပိတံ ဉတွာ ပဌမံ ကုဇ္ဈန္တဿ အပ္ပဋိကုဇ္ဈန္တောဝ ဘဝေ၊ သော သပ္ပုရိသော ဒုဇ္ဇယံ သင်္ဂါမံ ဇေတိ နာမ၊ အတ္တနော စ ပရဿ စ ဥဘိန္နံ အတ္ထံ စရတိ နာမ။

အတ္တနော စ ပရဿ စ တိကိစ္ဆန္တာနံ ဥဘိန္နံ ကောဓော ဥပသမ္မတိ၊ ယေ ဇနာ ဓမ္မဿ ခန္တိဓမ္မဿ အတ္ထေ၊ စတုသစ္စဓမ္မေ ဝါ အကောဝိဒါ ဘဝန္တိ၊ တေ ဇနာ ခမန္တံ သပ္ပုရိသံ ‘‘အယံ ဗာလော’’တိ မညန္တိ၊ တေသံ အကောဝိဒါနံ ဇနာနံ တံ မညနံ နိပ္ဖလန္တိ။

ဂါထာသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနမိန္ဒေန သက္ကေန ဘာသိတာသု ဒေဝါ အနုမောဒိံသု၊ အသုရာ တုဏှီ အဟေသုန္တိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ဘိယျော ဗာလာ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ သက္ကဝေပစိတ္တီနံ ဝစနဘာဝတော ပရဝစနံ နာမ။ (၉)

၁၁၇။ ပတ္တံ ¶ ဧတရဟိ အဓိဂတံ ယဉ္စ ကာမူပကရဏံ၊ အာယတိံ ပတ္တဗ္ဗံ အဓိဂတံ ယဉ္စ ကာမူပကရဏံ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဥဘယံ ရဇာနုကိဏ္ဏံ ရာဂရဇာဒိကိဏ္ဏံ ဣတိ အာတုရဿ အာတုရာနံယေဝ ပုဂ္ဂလာနံ သန္တိကေ အနုသိက္ခတော အနုသိက္ခန္တဿ သိက္ခာသာရာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ သီလံ ဝတံ ဇီဝိတံ ဗြဟ္မစရိယံ ဣမေ သိက္ခာသာရာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ ယေ ဥပဋ္ဌာနသာရာ ပုဂ္ဂလာ သာရတော ဂဟေတွာ ဌိတာ။ ဧတ္ထ သီလံ နာမ ‘‘န ကရောမီ’’တိ ဩရမဏံ။ ဝတံ နာမ ဘောဇနကိစ္စကရဏာဒိ။ ဇီဝိတံ နာမ အာဇီဝေါ။ ဗြဟ္မစရိယံ နာမ မေထုနဝိရတိဝိသေသဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေသံ ဥပဋ္ဌာနသာရာနံ ပုဂ္ဂလာနံ အယံ ဝါဒေါ ဧကော ပဌမော အန္တော လာမကော။ ယေ စ ပုဂ္ဂလာ ‘‘ကာမေသု ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော ဟုတွာ ဌိတာ၊ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ အယံ ဝါဒေါ ဧကော ဒုတိယော အန္တော ¶ လာမကော။ ဣစ္စေတေ ဥဘော အန္တာ အန္တဝါဒါ ပုဂ္ဂလာ ကဋသိဝဍ္ဎနာ ကဋသိယော ဒိဋ္ဌိံ ဝဍ္ဎေန္တိ။ ဧတေ ဥဘော အန္တေ အတ္တကိလမထာနုယောဂေ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေ ဧကေ ပုဂ္ဂလာ အနဘိညာယ ဩလီယန္တိ၊ ဧကေ ပုဂ္ဂလာ အတိဓာဝန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယဉ္စ ပတ္တ’’န္တိအာဒိကံ ဝစနံ ပရေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝစနဘာဝတော ပရဝစနံ နာမ။

ယေ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုဂ္ဂလာ တေ ဥဘော အန္တေ အတ္တကိလမထာနုယောဂကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေ အဘိညာယ တတြ စ အန္တေ န အဟေသုံ။ တေန စ အဘိဇာနနေန တေ ဥဘော အန္တေ န အမညိံသု၊ တေသံ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုဂ္ဂလာနံ ဝဋ္ဋံ တိဝိဓံ ဝဋ္ဋံ ပညာပနာယ နတ္ထိ။ ဣတိ ဧဝံ ဣဒံ ‘‘ယေ စာ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ ဘဂဝတော ဝစနဘာဝတော သကဝစနံ နာမ။ အယံ ဥဒါနော ‘‘ယဉ္စ ပတ္တံ…ပေ… ပညာပနာယာ’’တိ အယံ ဥဒါနော ဝုတ္တနယေန သကဝစနဉ္စ ပရဝစနဉ္စ ဟောတိ။

ပသေနဒိ နာမ ကောသလော ကောသလိဿရော ရာဇာ ဘဂဝန္တံ ဧတံ ‘‘ဣဓ မယှံ…ပေ… တေသံ ပိယော အတ္တာ’’တိ ဝစနံ အဝေါစ။ ဘန္တေ၊ ဣဓ ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ မယှံ မမ စေတသော စိတ္တဿ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ၊ ကေသံ သတ္တာနံ အတ္တာ ပိယော နု ခေါ၊ ကေသံ သတ္တာနံ အတ္တာ အပ္ပိယော နု ခေါ ဣတိ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ ဥဒပါဒိ။ ဘန္တေ၊ တဿ မယှံ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ၊ ယေ စ ကေစိ သတ္တာ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ ခေါ…ပေ… မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ ခေါ၊ တေသံ သတ္တာနံ အတ္တာ အပ္ပိယော ခေါ။ တေ ဒုစ္စရိတံ စရန္တာ သတ္တာ ‘‘နော အတ္တာ ပိယော’’တိ ဧဝံ ကိဉ္စာပိ ဝဒေယျုံ၊ အထ ခေါ တေသံ ဒုစ္စရိတံ စရန္တာနံ သတ္တာနံ အတ္တာ အပ္ပိယောဝ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အပ္ပိယော အပ္ပိယဿ အနတ္ထာယ ယံ ဒုစ္စရိတံ ကရေယျ၊ တံ ဒုစ္စရိတံ တေ ဒုစ္စရိတံ စရန္တာ သတ္တာ အတ္တနာဝ။ သယမေဝ။ အတ္တနော အနတ္ထာယ ဟိ ယသ္မာ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ ဒုစ္စရိတံ စရန္တာနံ သတ္တာနံ အတ္တာ အပ္ပိယောဝါတိ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ။

ဘန္တေ ¶ ၊ ယေ စ ကေစိ သတ္တာ ကာယေန သုစရိတံ စရန္တိ ခေါ…ပေ… မနသာ သုစရိတံ စရန္တိ ခေါ၊ တေသံ သုစရိတံ စရန္တာနံ သတ္တာနံ အတ္တာ ပိယော ခေါ၊ တေ သုစရိတံ စရန္တာ သတ္တာ ‘‘နော အတ္တာ အပ္ပိယော’’တိ ဧဝံ ကိဉ္စာပိ ဝဒေယျုံ၊ အထ ခေါ တေသံ သုစရိတံ စရန္တာနံ သတ္တာနံ အတ္တာ ပိယောဝ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ပိယော ပိယဿ အတ္ထာယ ယံ သုစရိတံ စရေယျ၊ တံ သုစရိတံ တေ သုစရိတံ စရန္တာ သတ္တာ အတ္တနာဝ သယမေဝ အတ္တနော အတ္ထာယ ဟိ ယသ္မာ ကရောန္တိ ¶ ၊ တသ္မာ တေသံ သုစရိတံ စရန္တာနံ သတ္တာနံ အတ္တာ ပိယောဝါတိ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ။ ဧတံ ဝစနံ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

‘‘ဧဝမေတံ မဟာရာဇာ’’တိ ဝစနံ ပဌမံ ဝတွာ ‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိကေ ဘဂဝတော ဝုတ္တဝစနေပိ ယောဇနာ တထေဝ ကာတဗ္ဗာ။

ဂါထာသု ပန ယော ပဏ္ဍိတော အတ္တာနံ ‘‘ပိယ’’န္တိ စေ ဇညာ၊ ဧဝံ သတိ သော ပဏ္ဍိတော နံ အတ္တာနံ ပါပေန ကမ္မေန န သံယုဇေ န သံယောဇေယျ၊ တံ ဝစနံ ဟိ သစ္စံ ပိယံ အတ္တာနံ သုလဘံ န ဟောတိ၊ ဒုက္ကဋကာရိနာ သုခံ သုလဘံ န ဟောတိ။

အန္တကေန မစ္စုနာ အဓိပန္နဿ မာနုသံ ဘဝံ ဇဟတော ပဇဟန္တဿ တဿ မရဏမုခေ ဌိတဿ သတ္တဿ ကိံ သကံ ဟောတိ၊ မရဏမုခေ ဌိတော သော သတ္တော ကိဉ္စ အာဒါယ ပရလောကံ ဂစ္ဆတိ၊ ဆာယာ ဂစ္ဆန္တံ သတ္တံ အနပါယိနီ ဣဝ၊ ဧဝံ အဿ ပရလောကဂတဿ သတ္တဿ ကိဉ္စ အနုဂံ ဟောတိ။

ဣတိ ဘဂဝါ ဧဝံ ပုစ္ဆတိ၊ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဥဘော’’တိအာဒိဝိဿဇ္ဇနဝစနဉ္စ အာဟ။ ဣဓ လောကေ ယော မစ္စော ယံ ပုညဉ္စ ယံ ပါပဉ္စ ဥဘော ကမ္မေ ကုရုတေ ကရောတိ၊ တဿ ပရလောကဂတဿ မစ္စဿ တံ ပုညပါပဒွယံ သကံ ဟောတိ။ ပရလောကံ ဂတော မစ္စော တံဝ ပုညပါပဒွယံ အာဒါယ ပရလောကံ ဂစ္ဆတိ၊ ဆာယာ ဂစ္ဆန္တံ သတ္တံ အနပါယိနီ ဣဝ၊ ဧဝံ အဿ ပရလောကဂတဿ မစ္စဿ တံဝ ပုညပါပဒွယံ အနုဂံ ဟောတိ။

တသ္မာ ပဏ္ဍိတော သမ္ပရာယိကံ သမ္ပရာယေ ဖလနိဗ္ဗတ္တာပကံ ကလျာဏံ နိစယံ နိစယန္တော ဟုတွာ ကရေယျ။ ပါဏိနံ ပရလောကသ္မိံ ပုညာနိ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ ဣတိ ဘဂဝါ အာဟာတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ‘‘ရာဇာ ပသေနဒီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ကောသလရညော ဝစနဘာဝတော ပရဝစနံ ဟောတိ။ ‘‘ဧဝမေတံ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဧဝမေတံ မဟာရာဇာ’’တိအာဒိကာ အနုဂီတိ ဘဂဝတော ဝစနဘာဝတော သကဝစနံ ဟောတိ။ ဣဒံ ဒွယံ ဝစနံ သကဝစနဉ္စ ပရဝစနဉ္စ ဟောတိ။ (၁၀)

၁၁၈။ ပဉှေ ပုစ္ဆိတေ ဣဒံ ဒုက္ခသစ္စံ အဘိညေယျံ၊ ဣဒံ သမုဒယသစ္စံ ပဟာတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ မဂ္ဂသစ္စံ ဘာဝေတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ နိရောဓသစ္စံ၊ ဖလံ ဝါ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ၊ ဣမေ ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာ ဧဝံ ကုသလာကုသလဘာဝေန ဂဟိတာ အနဝဇ္ဇသာဝဇ္ဇဘာဝေန ဝါ ဂဟိတာ သုခဝိပါကဒုက္ခဝိပါကဘာဝေန ဝါ ဂဟိတာ ¶ ၊ ဣဒံ ဣဋ္ဌဝိပါကံ ဣဒံ အနိဋ္ဌဝိပါကံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တယဣတိ ဧဝံဂဟိတာနံ တေသံ ကုသလာကုသလဓမ္မာနံ အယံ ဝုဍ္ဎိ အတ္ထော၊ အယံ ဟာနိ အတ္ထောတိ။ ဣတိ ဣဒံ ‘‘ပဉှေ ပုစ္ဆိတေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဝိဿဇ္ဇနီယေ အတ္ထေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝိဿဇ္ဇနီယံ နာမ။

‘‘ဥဠာရော ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဗုဒ္ဓဥဠာရတံ ဧကံသေနေဝ ဧကကောဋ္ဌာသေနေဝ နိဒ္ဒိသေ။ ‘‘သွာက္ခာတော ဓမ္မော’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဓမ္မသွာက္ခာတတံ ဧကံသေနေဝ ဧကကောဋ္ဌာသေနေဝ နိဒ္ဒိသေ။ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃော’’တိ ဣမိနာ ပဒေန သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိံ ဧကံသေနေဝ ဧကကောဋ္ဌာသေနေဝ နိဒ္ဒိသေ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန သင်္ခါရာနိစ္စတံ ဧကံသေနေဝ နိဒ္ဒိသေ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန သင်္ခါရဒုက္ခတံ ဧကံသေနေဝ နိဒ္ဒိသေ။ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဓမ္မာနတ္တတံ ဧကံသေနေဝ နိဒ္ဒိသေ။ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနတ္တာ’’တိ အဝတွာ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ဝုတ္တေန ဣမိနာ ပဒေန သင်္ခါရေဟိ အညံ ယံ ဝါ ပန မဂ္ဂဖလနိရောဓသမာပတ္တိဓမ္မဇာတံ အတ္ထိ၊ တံ မဂ္ဂဖလနိရောဓသမာပတ္တိဓမ္မဇာတမ္ပိ ဧဝံဇာတိယံ ဧဝံ ဧကံသဗျာကရဏီယန္တိ မဂ္ဂဖလနိရောဓသမာပတ္တိဓမ္မဇာတဿာပိ အနတ္တတံ ဧကံသေနေဝ နိဒ္ဒိသေတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ဥဠာရော’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဝိဿဇ္ဇနီယေ ဗုဒ္ဓဥဠာရတာဒိကေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝိဿဇ္ဇနီယံ နာမ။

နရဒမ္မသာရထိ အာကင်္ခတော တေ ဘဂဝတော မနသာ သဗ္ဗညုတညာဏသဟိတာဒိမနသာ ဝိစိန္တိတံ ဉေယျဓမ္မံ ဒေဝါ မနုဿာ သဗ္ဗေ ပါဏိနော န ဇညာ န ဇာနေယျုံ။ သန္တံ အရဏံ သမာဓိံ နိသေဝတော တေ ဘဂဝတော မနသာ ဝိစိန္တိတာ ကသိဏာပိ သဗ္ဗေ ပါဏိနော န ဇညာ န ဇာနေယျုံ။ ကသိဏာပိ ဝါ ကသိဏာရမ္မဏာယ ပညာယပိ န ဇညာ န ဇာနေယျုံ။ ကသိဏာပီတိ ဧတ္ထ စ ‘‘ကသိဏာယပီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေပိ ယ-ကာရ လောပဝသေန ‘‘ကသိဏာပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ‘‘ယံ အာကင်္ခတိ ယံ အာကင်္ခနံ ကရောတိ၊ တံ အာကင်္ခနံ ကိံ ကတမ’’န္တိ ပုစ္ဆိတံ ပဉှံ အညေသံ အဝိသယတ္တာ ¶ အဝိဿဇ္ဇနီယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘အာကင်္ခတော’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ အဝိဿဇ္ဇနီယေ ဝိသယေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အဝိဿဇ္ဇနီယံ နာမ။

ဘဂဝါ သီလက္ခန္ဓေ သီလက္ခန္ဓဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော၊ ဘဂဝါ သမာဓိက္ခန္ဓေ သမာဓိက္ခန္ဓဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော၊ ဘဂဝါ ပညာက္ခန္ဓေ ¶ ပညာက္ခန္ဓဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော၊ ဘဂဝါ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော၊ ဘဂဝါ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော၊ ဘဂဝါ ဣရိယာယံ ကာယဝစီသမာစာရေ ကာယဝစီသမာစာရဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော၊ ဘဂဝါ ပဘာဝေ အာနုဘာဝဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော၊ ဘဂဝါ ဟိတေသိတာယံ မေတ္တာဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော၊ ဘဂဝါ ကရုဏာယံ ကရုဏာဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော၊ ဘဂဝါ ဣဒ္ဓိယံ ဣဒ္ဓိဝိဓဟေတု ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏောတိ အဝိဿဇ္ဇနီယောတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ဧတ္တကော’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ အဝိဿဇ္ဇနီယေ ဝိသယေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အဝိဿဇ္ဇနီယံ နာမ။

ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တထာဂတဿ လောကေ ဥပ္ပာဒါ ဥပ္ပာဒဟေတု တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဥပ္ပာဒေါ သမ္ဘဝတိ၊ အာယတိံ ဗုဒ္ဓရတနဿ ဥပ္ပာဒေါ သမ္ဘဝတိ၊ ဧကဿ ဗုဒ္ဓရတနဿ ဓရမာနက္ခဏေန ဟိ အညဿ ဗုဒ္ဓရတနဿ အနုပ္ပဇ္ဇနတော အာယတိန္တိ ဝုတ္တံ၊ ဓမ္မရတနဿ ဥပ္ပာဒေါ သမ္ဘဝတိ၊ သင်္ဃရတနဿ ဥပ္ပာဒေါ သမ္ဘဝတီတိ တီဏိ ရတနာနိ။ ‘‘တာနိ တီဏိ ရတနာနိ ဂုဏတော ကိံပမာဏာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ သတိ တာနိ တီဏိ ရတနာနိ ဂုဏတော ဧတပရိမာဏာနီတိ န ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘တထာဂတဿာ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ အဝိဿဇ္ဇနီယေ ဝိသယေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အဝိဿဇ္ဇနီယံ နာမ။

ဗုဒ္ဓဝိသယော ပုဂ္ဂလပရော ပုဂ္ဂလပဓာနော ပဉှော အဝိဿဇ္ဇနီယော၊ ဗုဒ္ဓဝိသယာဝ ပုဂ္ဂလပရောပရညုတာ အဝိဿဇ္ဇနီယာ။ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ သတ္တာနံ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတိ တဏှာသံယောဇနာနံ၊ သကိံ နိရယံ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ သတ္တာနံ၊ သကိံ တိရစ္ဆာနယောနိံ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ သတ္တာနံ၊ သကိံ ပေတ္တိဝိသယံ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ သတ္တာနံ၊ သကိံ အသုရယောနိံ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ သတ္တာနံ၊ သကိံ ဒေဝေ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ သတ္တာနံ၊ သကိံ မနုဿေ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ သတ္တာနံ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတိ န ဒိဿတိ န ဥပလဗ္ဘတီတိ။ ‘‘သာ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ ကတမာ’’တိ ကေနစိ ကတံ ပုစ္ဆနံ အဝိဿဇ္ဇနီယံ သံသာရဿ ပုဗ္ဗကောဋိယာ အဘာဝတော အဝိဿဇ္ဇနီယံ ဟောတိ။ ‘‘န ပညာယတီ’’တိ ဒေသနာ သာဝကာနံ ဉာဏဝေကလ္လေန ကတာ၊ န အတ္တနော ဉာဏဝေကလ္လေန။ ‘‘န ပညာယတီ’’တိ ဒေသနာ အတ္တနော စေဝ သာဝကာနဉ္စ ဉာဏဝေကလ္လေန ကာတဗ္ဗာ ¶ ¶ သိယာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ‘‘ဒုဝိဓာ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဒေသနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္တာ ဥပနေတဗ္ဗော ဧတိဿာ ဒေသနာယာတိ အတ္တူပနာယိကာ။ ပရော ဥပနေတဗ္ဗော ဧတိဿာ ဒေသနာယာတိ ပရူပနာယိကာ။ ‘‘ကတမာ အတ္တူပနာယိကာ ဒေသနာ၊ ကတမာ ပရူပနာယိကာ ဒေသနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘န ပညာယတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘န ပညာယတီ’’တိ ဒေသနာ သာဝကာနံ နေတဗ္ဗာနံ ဝသေန ဒေသိတတ္တာ ပရူပနာယိကာ ဒေသနာ နာမ၊ ‘‘နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ အဝိဇာနနာ’’တိ ဒေသနာ အတ္တနော နေတဗ္ဗဿ ဝသေန ဒေသိတတ္တာ အတ္တူပနာယိကာ ဒေသနာ နာမ။ ‘‘နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ အဝိဇာနနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုဗ္ဗာယ ကောဋိယာ အဘာဝတော ဧဝ န ပညာယတီတိ ဝိညာယတိ၊ ဘဂဝတော ဉာဏဿ ပညာပနံ ကာတုံ အသမတ္ထတ္တာ န ပညာယတီတိ န ဝိညာယတိ တေန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ အဝိဇာနနာတိ ဧတေန ပုရိမာယ ကောဋိယာ အဘာဝတော ဧဝ န ပညာယတိ၊ န တတ္ထ ဉာဏဿ ပဋိဃာတောတိ ဒဿေတီ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၈) ဝုတ္တံ။

‘‘ကထံ ပန ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ အဝိဇာနနာယ နတ္ထိဘာဝေါဝိဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အဝိဇာနနာယ နတ္ထိဘာဝံ ဇာနာပေတုံ ‘‘ယထာ ဘဂဝါ ကောကာလိကံ ဘိက္ခု’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ယံ ပန အတ္ထိ၊ တံ အညေသံ အပ္ပမေယျမ္ပိ ဘဂဝတော န အပ္ပမေယျန္တိ ဘဂဝတော သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတဉာဏတံ ဒဿေတုံ ‘ယထာ ဘဂဝါ ကောကာလိကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘာ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝါ ကောကာလိကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ‘‘ကီဝ ဒီဃံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ပဒုမေ နိရယေ အာယုပ္ပမာဏ’’န္တိ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ နိသိန္နံ အညတရံ ဘိက္ခုံ ယထာ ယေန ပကာရေန ‘‘သေယျထာပိ…ပေ… အာဃာတေတွာ’’တိ ဧဝမာဟ။ တတော တေန ပကာရေန အဝိဇာနနာယ နတ္ထိဘာဝေါ ဝိဇာနိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဘိက္ခု၊ တွံ သလ္လက္ခေဟိ၊ ကောကာလိကော ဝီသတိခါရိကော ကောသလကော တိလဝါဟော ရာသိံ ကတွာ ဌပိတော၊ တတော တိလတော ပုရိသော ဝဿသတဿ ဝဿသတဿ အစ္စယေန ဧကမေကံ တိလံ ဥဒ္ဓရေယျ၊ သော ဝီသတိခါရိကော ကောသလကော တိလဝါဟော ဣမိနာ ဥဒ္ဓရာနုပက္ကမေန ခိပ္ပတရံ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ သေယျထာပိ ဂစ္ဆေယျ၊ ဧကော အဗ္ဗုဒေါ နိရယော ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ န တွေဝ ဂစ္ဆေယျ။ ဝီသတိ အဗ္ဗုဒါ နိရယာ တတ္တကေ ကာလေ ¶ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ သေယျထာပိ ဂစ္ဆေယျုံ၊ ဧဝမေဝ ဧကော နိရဗ္ဗုဒေါ နိရယော တတ္တကေ ကာလေ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ န တွေဝ ဂစ္ဆေယျ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု စိတ္တံ အာဃာတေတွာ ပဒုမံ နိရယံ ကောကာလိကော ဘိက္ခု ဥပပန္နော ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ တွံ ဧဝံ သလ္လက္ခေဟီတိ ဘဂဝါ အာဟာတိ ယောဇနာ။ ဘဂဝါ ‘‘အယံ အပ္ပမေယျော အယံ အသင်္ချေယျော’’တိ ဝါ န ကိဉ္စိ အာဟ။ ‘‘တသ္မိံ အပ္ပမေယျေ ¶ ကတမော အပ္ပမေယျော၊ တသ္မိံ အသင်္ချေယျေ ကတမော အသင်္ချေယျော’’တိ ကေနစိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ဗုဒ္ဓဝိသယတ္တာ အဝိဿဇ္ဇနီယံ။ ဣဒံ အပ္ပမေယျအသင်္ချေယျသုတ္တံ ဝုတ္တနယေန အဝိဿဇ္ဇနီယံ။ (၁၁)

၁၁၉။ ‘‘ယဒါ သော ဥပကော’’တိအာဒီသု ယောဇနာ ပါကဋာ။

‘‘ကထံ ကေန ပကာရေန ဇိနော’’တိ ဥပကေန ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘ကိလေသပ္ပဟာနပကာရေန ဇိနော’’တိ ဝိဿဇ္ဇနီယတ္တာ ဝိဿဇ္ဇနီယံ။ ‘‘ကေန ပကာရေန ဇိနော’’တိ ဥပကေန ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘ပါပကာနံ ဓမ္မာနံ ဇိတတ္တာ ဇိနော’’တိ ဝိဿဇ္ဇနီယတ္တာ ဝိဿဇ္ဇနီယံ။ ‘‘ကတမော ဇိနော’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘ရူပါဒိကော ဇိနော’’တိ ဝါ ‘‘ရူပါဒိကံ မုဉ္စိတွာ အညော ဇိနော’’တိ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ အဝိဿဇ္ဇနီယံ။ ‘‘ကတမော အာသဝက္ခယော၊ ကတမော ရာဂက္ခယော၊ ကတမော ဒေါသက္ခယော၊ ကတမော မောဟက္ခယော’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘နိဗ္ဗာနံ အာသဝက္ခယော’’တိ ဝါ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အာသဝက္ခယော’’တိ ဝါ ‘‘အရဟတ္တဖလံ ရာဂက္ခယော’’တိ ဝါ ဣတိ ဧဝမာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇနီယတ္တာ ဝိဿဇ္ဇနီယံ။ ‘‘ကိတ္တကော အာသဝက္ခယော၊ ကိတ္တကော ရာဂက္ခယော၊ ကိတ္တကော ဒေါသက္ခယော၊ ကိတ္တကော မောဟက္ခယော’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘ဧတ္တကော ဧတပရိမာဏော အာသဝက္ခယော’’တိ ဧဝမာဒိနာ အဝိဿဇ္ဇနီယတ္တာ အဝိဿဇ္ဇနီယံ။ ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သုတ္တံ ဝုတ္တနယေန ဝိဿဇ္ဇနီယဉ္စ အဝိဿဇ္ဇနီယဉ္စ ဟောတိ။ (၁၂)

‘‘တထာဂတော သတ္တော အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆနံ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဥပါဒါယ ပညာပေတဗ္ဗော သတ္တဘူတော အတ္ထီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနီယတ္တာ ဝိဿဇ္ဇနီယံ။ ‘‘အတ္ထိ ရူပ’’န္တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ရူပဿ ဝိဿဇ္ဇမာနတ္တာ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနီယတ္တာ ဝိဿဇ္ဇနီယံ၊ ‘‘ရူပံ တထာဂတော’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ တထာဘာဝတော အလဗ္ဘနတော အဝိဿဇ္ဇနီယတ္တာ အဝိဿဇ္ဇနီယံ။ ‘‘ရူပဝါ တထာဂတော’’တိအာဒီသုပိ ဧသ နယော ¶ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သုတ္တံ ဝုတ္တနယေန ဝိဿဇ္ဇနီယဉ္စ အဝိဿဇ္ဇနီယဉ္စ ဟောတိ။

‘‘ပဿတိ ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ…ပေ… ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတီ’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘ပဿတိ ဘဂဝါ’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘ပဇာနာတိ ဘဂဝါ’’တိ ဝါ ဝိဿဇ္ဇနီယတ္တာ ဝိဿဇ္ဇနီယံ။ ‘‘ကတမေ သတ္တာ၊ ကတမော တထာဂတော’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ပရမတ္ထတော အလဗ္ဘနတော အဝိဿဇ္ဇနီယတ္တာ အဝိဿဇ္ဇနီယံ။

‘‘အတ္ထိ ¶ တထာဂတော’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝိဿဇ္ဇနီယံ။ ‘‘အတ္ထိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ကတံ ပုစ္ဆနံ ‘‘အတ္ထိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇမာနေ သတိ စ ဣဓလောကော ဧဝ ပရလောကောတိ အာပဇ္ဇတိ၊ ‘‘နတ္ထိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇမာနေ သတိ စ ဣဓလောကတော အညော ပရလောကောတိ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အဝိဿဇ္ဇနီယတ္တာ အဝိဿဇ္ဇနီယံ။ ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သုတ္တံ ဝိဿဇ္ဇနီယေ ဝိသယေ စ အဝိဿဇ္ဇနီယေ ဝိသယေ စ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝိဿဇ္ဇနီယဉ္စ အဝိဿဇ္ဇနီယဉ္စ ဟောတိ။

၁၂၀။ နာနာဝိဓံ ဝိဿဇ္ဇနီယာဝိဿဇ္ဇနီယသုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ သုတ္တံ ကမ္မ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ကမ္မ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘အန္တကေနာဓိပန္နဿာ’’တိအာဒီသု အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ပါကဋော ‘‘မရဏေနာဘိဘူတဿ…ပေ… ဆာယာဝ အနပါယိနီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ ပုညကမ္မပါပကမ္မဒွယေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ကမ္မံ နာမ။

ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေ ပုန စပရံ ကမ္မံ သလ္လက္ခေထ။ (အနုဋ္ဌာနဂိလာနံ) အနုဋ္ဌာနဂိလာနဿ ပီဌသမာရုဠှံ ပီဌသမာရုဠှဿ ဗာလံ ဗာလဿ ဝါ မဉ္စသမာရုဠှံ မဉ္စသမာရုဠှဿ ဗာလံ ဗာလဿ ဝါ ဆမာယံ ဘူမိယံ သေမာနံ သေမာနဿ သယန္တဿ ဗာလံ ဗာလဿ ဝါ ကာယေန ဒုစ္စရိတာနိ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတာနိ မနသာ ဒုစ္စရိတာနိ ပါပကာနိ ယာနိ ကမ္မာနိ ပုဗ္ဗေ ပုဗ္ဗကာလေ ဝါ အတီတေ အနေကကပ္ပကောဋိသတသဟဿေ ဝါ အဿ ဗာလေန ကတာနိ၊ တာနိ ပါပကာနိ ကမ္မာနိ တမှိ ပီဌသမာရုဠှာဒိသမယေ ဩလမ္ဗန္တိ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ အဇ္ဈောလမ္ဗန္တိ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ အဘိပ္ပလမ္ဗန္တိ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ မဟတံ မဟန္တာနံ ပဗ္ဗတကူဋာနံ ဆာယာ သာယနှသမယံ ပထဝိယံ သေယျထာပိ ဩလမ္ဗန္တိ အဇ္ဈောလမ္ဗန္တိ အဘိပ္ပလမ္ဗန္တိ ယထာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝမေဝ ဗာလံ…ပေ… အဘိပ္ပလမ္ဗန္တိ။ ဘိက္ခဝေ၊ တတြ တသ္မိံ ဥပဋ္ဌာနာကာရေ ဥပဋ္ဌာနာကာရဟေတု ဗာလဿ ကတပါပဿ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကော ဟောတိ ‘‘မေ မယာ ကလျာဏံ အကတံ ဝတ၊ မေ မယာ ကုသလံ အကတံ ဝတ၊ ဘီရုတ္တာဏံ ကတံ ဝတ၊ မေ မယာ ပါပံ ကတံ ဝတ၊ မေ မယာ လုဒ္ဒံ ကတံ ဝတ၊ မေ မယာ ကိဗ္ဗိသံ ကတံ ဝတ၊ ဘော အဂိလာန သပ္ပုရိသ အကတကလျာဏာနံ အကတကုသလာနံ အကတဘီရုတ္တာဏာနံ ကတပါပါနံ ကတလုဒ္ဒါနံ ကတကိဗ္ဗိသာနံ ယာဝတာ ဂတိ ဒုဂ္ဂတိ အတ္ထိ၊ တံ ဂတိံ အဟံ ပေစ္စ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝိတက္ကေန္တော သော ဗာလော သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ၊ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

ပဗ္ဗတကူဋာနံ ¶ ဆာယာ နာမ သူရိယုဂ္ဂမနကာလေပိ ပထဝိယာ ဩလမ္ဗန္တီပိ ဆာယာ ဟာယနဝသေန ဩလမ္ဗန္တိ။ သာယနှသမယံ ပန ဆာယာ ဝဍ္ဎနဝသေန ဩလမ္ဗန္တိ၊ တထေဝ ကမ္မာနိပိ တသ္မိံ ကာလေ ဝဍ္ဎနဝသေန ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တသ္မာ တမေဝ ဝဍ္ဎနုပဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘သာယနှသမယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သုက္ကပက္ခေပိ ယောဇနာ ကဏှပက္ခေ ယောဇနာနုသာရေန ကာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ‘‘ပုန စပရ’’န္တိအာဒိကံ သုတ္တဒွယံ ကုသလကမ္မအကုသလကမ္မေသု ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ကမ္မံ နာမ။

နာနာဝိဓံ ကမ္မံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမော ဝိပါကော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ ကတမော ဝိပါကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသု အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု လောကိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနေသု ကတမော ဝိပါကောတိ ပုစ္ဆတိ။ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေါ တုမှေဟိ ယေ မနုဿတ္တသဒ္ဓါပဋိလာဘာဒယော ပဋိလဒ္ဓါ၊ တေ မနုဿတ္တသဒ္ဓါပဋိလာဘာဒယော ဝေါ တုမှာကံ လာဘာ ဘဝန္တိ။ တုမှေဟိ ပဗ္ဗဇိတွာ ယံ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာဒိသမ္ပာဒနံ လဒ္ဓံ၊ တံ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာဒိသမ္ပာဒနံ ဝေါ တုမှာကံ သုလဒ္ဓံ ဘဝတိ။ ဘိက္ခဝေ၊ ယော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ နဝမော ခဏော တုမှေဟိ လဒ္ဓါ၊ သော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ နဝမော ခဏော ဝေါ တုမှာကံ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယ ပဋိလဒ္ဓါ ဘဝတိ။

ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ဆဖဿာယတနိကာ နာမ နိရယာ ဒိဋ္ဌာ၊ တတ္ထ တေသု ဒိဋ္ဌေသု ဆဖဿာယတနိကေသု နာမ နိရယေသု ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ စက္ခုနာ ပဿတိ၊ တံ အနိဋ္ဌရူပံယေဝ ပဿတိ၊ နော ဣဋ္ဌရူပံ။ အကန္တရူပံယေဝ ပဿတိ၊ နော ကန္တရူပံ။ အမနာပရူပံယေဝ ပဿတိ၊ နော မနာပရူပံ။

ယံ ¶ ကိဉ္စိ သဒ္ဒံ သောတေန…ပေ… ဃာနေန…ပေ… ဇိဝှာယ…ပေ… ကာယေန…ပေ… ယံ ကိဉ္စိ ဓမ္မံ မနသာ ဝိဇာနာတိ၊ တံ အနိဋ္ဌဓမ္မံယေဝ ဝိဇာနာတိ၊ နော ဣဋ္ဌဓမ္မံ။ အကန္တဓမ္မံယေဝ ဝိဇာနာတိ၊ နော ကန္တဓမ္မံ။ အမနာပဓမ္မံယေဝ ဝိဇာနာတိ၊ နော မနာပဓမ္မန္တိ ပါဌော ယုတ္တော။ ‘‘အနိဋ္ဌရူပံယေဝ ဝိဇာနာတိ၊ နော ဣဋ္ဌရူပ’’န္တိအာဒိပါဌော အယုတ္တော၊ ကတ္ထစိ ပါဠိယံ အယုတ္တပါဌော ဒိဋ္ဌော။ သုက္ကပက္ခေ ဝုတ္တနယဝိပရိယာယေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ‘‘လာဘာ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိကော ပါဌော ဝိပါကေ ဝါစကဉာပကဘာဝေနေဝ ပဝတ္တနတော ဝိပါကော နာမ။

မာရိသာ နိရယေ ပစ္စမာနာနံ အမှာကံ သဗ္ဗသော နိမုဇ္ဇနဥမ္မုဇ္ဇနဝသေန သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ၊ နိရယဿ အန္တော ပရိယောသာနံ ကဒါ ကသ္မိံ ကာလေ ဘဝိဿတိ။

နိရယဿ ¶ အန္တော ပရိယောသာနံ နတ္ထိ။ နိရယဿ အန္တော ပရိယောသာနံ ကုတော အတ္ထိ? နိရယဿ အန္တော ပရိယောသာနံ အမှာကံ န ပဋိဒိဿတိ။ မာရိသာ၊ ယဒါ တုမှေ စ အဟဉ္စ သေဋ္ဌိပုတ္တာ ဇာတာ၊ တဒါ တုယှံ တုမှာကဉ္စ မယှံ မမ စ ပါပံ ဟိ ယသ္မာ ပကတံ ပကာရေဟိ ကတံ၊ တသ္မာ နိရယဿ အန္တော ပရိယောသာနံ အမှာကံ န ဒိဿတီတိ အယံ ပါဌော ဝိပါကေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဝိပါကော နာမ။ (၁၃)

၁၂၁။ အဓမ္မစာရီ နရော ကုသလဓမ္မေသု ပမတ္တော ဟိ ယသ္မာ ဟောတိ၊ တသ္မာ သော အဓမ္မစာရီ ပမတ္တော နရော ယဟိံ ယဟိံ ယံ ယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ တံ တံ ဂစ္ဆန္တံ အဓမ္မစာရိံ နံ နရံ အတ္တနာ စရိတော သော ဓမ္မောဝ ဟနတိ။ ကိမိဝ ဟနတိ? သယံ အတ္တနာ ဂဟိတော ကဏှသပ္ပော ဂဏှန္တံ ဇနံ ဟနတိ ယထာ၊ ဧဝံ အတ္တနာ စရိတော အဓမ္မော အဓမ္မစာရိံ နံ ဟနတိ။ ‘‘န ဟိ ဓမ္မော အဓမ္မော စာ’’တိအာဒိဂါထာယ အတ္ထော ပါကဋော။ ဣဒံ သုတ္တဒွယံ ကမ္မေ စ ဝိပါကေ စ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ကမ္မဉ္စ ဝိပါကော စ ဟောတိ။

ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေ ပုညာနံ မာ ဘာယိတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒိဒံ ယံ ဣဒံ ‘‘ပုညာနီ’’တိ အဓိဝစနံ ပဝတ္တံ၊ ဧတံ ‘‘ပုညာနီ’’တိ အဓိဝစနံ ဣဋ္ဌဿ ကန္တဿ ပိယဿ မနာပဿ သုခဿ သုခဝိပါကဇနကဿ ကမ္မဿ အဓိဝစနံ ဟောတိ။ ဘိက္ခဝေ၊ အဟံ ဒီဃရတ္တံ ကတာနံ ပုညာနံ ဒီဃရတ္တံ ပစ္စနုဘူတံ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ ပိယံ မနာပံ အဘိဇာနာမိ ခေါ။ ‘‘ကထံ အဘိဇာနာမီ’’တိ စေ ပုစ္ဆေယျ ¶ ၊ ပုဗ္ဗေ သတ္တ ဝဿာနိ မေတ္တစိတ္တံ မေတ္တာယ သဟိတံ ဒုတိယဇ္ဈာနစိတ္တံ ဘာဝေတွာ သတ္တ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ ဣမံ လောကံ မနုဿလောကံ ပုန န အာဂမာသိံ။ သတ္တ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေတိ စေတ္ထ သံဝဋ္ဋဂ္ဂဟဏေန သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ၊ ဝိဝဋ္ဋဂ္ဂဟဏေန ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယီပိ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသေသုပိ ဧဝမေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဘိက္ခဝေ၊ သံဝဋ္ဋမာနေ ကပ္ပေ အဟံ အာဘဿရူပဂေါ ဟောမိ၊ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ သုညံ ဗြဟ္မဝိမာနံ ဥပပဇ္ဇာမိ။ ဘိက္ခဝေ၊ တတြ ဗြဟ္မဝိမာနေ တတြ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနဟေတု အဟံ ဗြဟ္မာ ဟောမိ၊ အညေ မဟာနုဘာဝေန အဘိဘဝနတော အဘိဘူ၊ အညေဟိ အနဘိဘဝနတော အနဘိဘူတော မဟာဗြဟ္မာ ဟောမိ၊ အညဒတ္ထု ဧကံသေန ဒသော အဟံ ဝသဝတ္တီ ဟောမိ။

ဘိက္ခဝေ၊ အဟံ ဒေဝါနမိန္ဒော သက္ကော ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ အဟောသိံ ခေါ၊ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော စက္ကရတနာဒိသတ္တရတနသမန္နာဂတော စက္ကဝတ္တိရာဇာ အနေကသတက္ခတ္တုံ အဟောသိံ၊ ပဒေသရဇ္ဇဿ ရာဇဘာဝေ ကော ပန ဝါဒေါ။

ဘိက္ခဝေ၊ တဿ စက္ကဝတ္တိရာဇဘူတဿ မယှံ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ ‘‘ယေန ဖလေန ယေန ¶ ဝိပါကေန အဟံ ဧတရဟိ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော ဧဝံမဟာနုဘာဝေါ အမှိ၊ တံ ဣဒံ ဖလံ ကိဿ ကမ္မဿ ဖလံ နု ခေါ၊ သော အယံ ဝိပါကော ကိဿ ကမ္မဿ ဝိပါကော နု ခေါ’’တိ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ။ ဘိက္ခဝေ၊ တဿ ဝိတက္ကေန္တဿ မယှံ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ ‘‘ယေန ဖလေန ယေန ဝိပါကေန အဟံ ဧတရဟိ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော ဧဝံမဟာနုဘာဝေါ အမှိ၊ မေ ပဝတ္တံ တံ ဣဒံ ဖလံ တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ ဖလံ ခေါ၊ သော အယံ ဝိပါကော တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ ဝိပါကော ခေါ၊ သေယျထိဒံ ကတမေသံ တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော? ဒါနဿ ဒမဿ သံယမဿာတိ တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’တိ ဧတံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသီတိ အဝေါစာတိ ယောဇနာ။

တတ္ထ တသ္မိံ ‘‘မာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုညာနံ ဘာယိတ္ထာ’’တိအာဒိကေ သုတ္တေ ယဉ္စ ဒါနံ၊ ယော စ ဒမော၊ ယော စ သံယမော အတ္ထိ၊ ဣဒံ ဒါနာဒိတ္တယံ ကမ္မံ၊ တံဝါစကဉာပကံ သုတ္တမ္ပိ ကမ္မံ နာမ။ တပ္ပစ္စယော တံကမ္မပစ္စယော ပစ္စယုပ္ပန္နဘူတော ပစ္စနုဘူတော ယော ဝိပါကော အတ္ထိ၊ ဧတံ ဝိပါကေ ဖလမ္ပိ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ အယံ ဝိပါကော တံဝါစကဉာပကော ပါဌောပိ ဝိပါကော နာမ။ စူဠကမ္မဝိဘင်္ဂေါ စူဠကမ္မဝိပါကပုထုတ္တဝိဘာဂေါ တထာ ဝတ္တဗ္ဗော။

တောဒေယျပုတ္တဿ ¶ သုဘဿ မာဏဝဿ ယံ သုတ္တံ ဘဂဝတာ ဒေသိတံ၊ တတ္ထ သုတ္တေ ဝုတ္တာ ယေ ပါဏာတိပါတာဒယော ဓမ္မာ အပ္ပာယုကဒီဃာယုကတာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ယေ ဟိံသနာဒယော ဓမ္မာ ဗဟွာဗာဓအပ္ပာဗာဓတာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ယေ ဥသူယနာဒယော ဓမ္မာ အပ္ပေသက္ခမဟေသက္ခတာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ယေ ကောဓာဒယော ဓမ္မာ ဒုဗ္ဗဏ္ဏသုဝဏ္ဏတာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ယေ အဂါရဝါဒယော ဓမ္မာ နီစကုလိကဥစ္စကုလိကတာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ယေ မစ္ဆေရာဒယော ဓမ္မာ အပ္ပဘောဂမဟာဘောဂတာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ယေ အသလ္လက္ခဏာဒယော ဓမ္မာ ဒုပ္ပညပညဝန္တတာယ သံဝတ္တန္တိ။ ဣဒံ ပါဏာတိပါတသတ္တယုဂံ ကမ္မံ၊ တံဝါစကဉာပကံ သုတ္တမ္ပိ ကမ္မံ နာမ။ တတ္ထ သုဘသုတ္တေ ယာ အပ္ပာယုကဒီဃာယုကတာ ဝုတ္တာ…ပေ… ယာ ဒုပ္ပညပညဝန္တတာ ဝုတ္တာ၊ သော အယံ အပ္ပာယုကဒီဃာယုကတာဒိကော ဝိပါကော၊ တံဝါစကဉာပကပါဌောပိ ဝိပါကော။ ဣဒံ သုဘသုတ္တံ ကုသလာကုသလကမ္မေ စေဝ ဝိပါကေ စ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ကမ္မဉ္စ ဝိပါကော စ ဟောတိ။ (၁၄)

၁၂၂။ ယော ပုဂ္ဂလော ဝစီဒုစ္စရိတပရိဝဇ္ဇနေန ဝါစာနုရက္ခီ ဘဝေယျ၊ အဘိဇ္ဈာဒိအနုပ္ပာဒနေန မနသာ သံဝုတော ဘဝေယျ၊ ပါဏာတိပါတာဒိပဇဟနေန ကာယေန အကုသလံ န ကယိရာ၊ ဣတိ တယော ဧတေ ကမ္မပထေ ဝိသောဓယေ၊ သော ပုဂ္ဂလော ဣသိပ္ပဝေဒိတံ မဂ္ဂံ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ အာရာဓယေ အာရာဓယေယျာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ဝါစာနုရက္ခီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ကုသလေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ကုသလံ နာမ။

ယဿ ¶ ပုဂ္ဂလဿ ကာယေန ဒုက္ကဋံ ဒုဂ္ဂတိသံဝတ္တနိယကမ္မံ နတ္ထိ၊ ဝါစာယ ဒုက္ကဋကမ္မံ နတ္ထိ၊ မနသာ ဒုက္ကဋကမ္မံ နတ္ထိ၊ တီဟိ ဌာနေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနေဟိ သံဝုတံ တံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ အဟံ ဝဒါမီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ဂါထာဝစနံ ဝုတ္တနယေန ကုသလံ နာမ။

‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ကုသလမူလာနီ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ဝုတ္တနယေန ကုသလံ။ ဘိက္ခဝေ၊ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ ဝိဇ္ဇာ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဟောတိ၊ ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ အနုဒေဝါတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ဝစနံ ဝုတ္တနယေန ကုသလံ နာမ။

မာလုဝါ သာလံ ရုက္ခံ ဩနတံ ဘူမိယံ ပတနံ ကရောတိ ဣဝ၊ တထာ ယဿ ဇနဿ အစ္စန္တံ ဒွီသု တီသု ဘဝေသု ဒုဿီလျံ အတ္ထိ၊ သော ဇနော အတ္တာနံ ဩနတံ ¶ အပါယေသု ပါကဋံ ကရောတိ။ အနတ္ထကာမော ဇနော ယထာ အနတ္ထံ ဣစ္ဆတိ၊ တထာ အနတ္ထံ ကရောတိ ယထာ၊ တထာ ဤဒိသော ဒုဿီလော နံ အတ္တာနံ အနတ္ထံ ကရောတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ယဿာ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ ဝုတ္တနယေန အကုသလံ။

အသ္မမယံ အသ္မသင်္ခါတံ ပါသာဏမဏိမယံ ဝဇိရံ ဝဇိရဿ ဥဋ္ဌာနသင်္ခါတံ ပါသာဏမဏိံ အဘိမတ္ထတိ ဝိဓံသေတိ ဣဝ၊ တထာ အတ္တနာ ဟိ သယမေဝ ကတံ အတ္တဇံ အတ္တသမ္ဘဝံ ပါပံ ဒုမ္မေဓံ ပါပံ ကရောန္တံ ဇနံ အဘိမတ္ထတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘အတ္တနာ ဟီ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ ဝုတ္တနယေန အကုသလံ။

ဒေဝတေ ကုသလေဟိ ဝိဝဇ္ဇိတာ အကုသလာ ဒသ ကမ္မပထေ နိသေဝိယ ကတွာ ဂရဟာ ဂါရယှာ ဘဝန္တိ၊ ဗာလမတီ မန္ဒဗုဒ္ဓိနော နိရယေသု ပစ္စရေတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ‘‘ဒသ ကမ္မပထေ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဝုတ္တနယေန အကုသလံ။

‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… အကုသလမူလာနီ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ဝုတ္တနယေန အကုသလံ။ (၁၅)

ယာဒိသံ ယံ ဗီဇံ ဝပတေ၊ တံ ဗီဇံ တာဒိသံ ဖလံ ဟရတေ ဣဝ၊ တထာ ကလျာဏကာရီ ပဏ္ဍိတော ကလျာဏံ ဖလံ ဟရတေ၊ ပါပကာရီ ဗာလော စ ပါပကံ ဖလံ ဟရတေတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ‘‘ယာဒိသ’’န္တိအာဒိကေ သုတ္တေ ‘‘ကလျာဏကာရီ ကလျာဏ’’န္တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ ဣဒံ ဝစနံ ကုသလံ။ ‘‘ပါပကာရီ စ ပါပက’’န္တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ ဣဒံ ဝစနံ အကုသလံ။ ဣဒံ ဒွိဝစနံ ဝုတ္တနယေန ကုသလဉ္စ အကုသလဉ္စ ဟောတိ။

ကလျာဏကာရီ ¶ သပ္ပုရိသာ သုဘေန ကမ္မေန သုဂ္ဂတိံ ဝဇန္တိ ဂစ္ဆန္တိ၊ ပါပကာရီ ကာပုရိသာ အသုဘေန ကမ္မုနာ အပါယဘူမိံ ဝဇန္တိ ဂစ္ဆန္တိ၊ ကမ္မဿ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏသဟဂတကမ္မဿ ခယာ ခယနတော ဝိမုတ္တစေတသာ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိစိတ္တာ တေ သပ္ပုရိသာ အသုဘေ နိဗ္ဗန္တိ။ ကိမိဝ နိဗ္ဗန္တိ? ဣန္ဓနက္ခယာ ဇောတိ နိဗ္ဗာတိ ဣဝ၊ တထာ တေ သပ္ပုရိသာ ကမ္မဿ ခယာ အနဝသေသခယနတော နိဗ္ဗန္တီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ တသ္မိံ ‘‘သုဘေနာ’’တိအာဒိဂါထာဝစနေ ‘‘သုဘေန…ပေ… သုဂ္ဂတိ’’န္တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ ဣဒံ ‘‘သုဘေန…ပေ…သုဂ္ဂတိ’’န္တိ ဝစနံ ကုသလေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ကုသလံ နာမ။ ‘‘အပါယဘူမိံ အသုဘေန ကမ္မုနာ’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ ¶ ၊ ဣဒံ ‘‘အပါယ…ပေ… ကမ္မုနာ’’တိ ဝစနံ အကုသလေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အကုသလံ နာမ။ ဣဒံ ‘‘သုဘေနာ’’တိအာဒိကံ ဂါထာဝစနံ ဝုတ္တနယေန ကုသလဉ္စ အကုသလဉ္စ ဟောတိ။ (၁၆)

၁၂၃။ ‘‘ယထာပိ ဘမရော ပုပ္ဖံ…ပေ… မုနီ စရေ’’တိ ဣဒံ ဂါထာဝစနံ အနုညာတေ စရဏေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အနုညာတံ နာမ။

ဘမရော နာမ ပုပ္ဖရသပိဝနဂဟဏဝသေန စရဏကော မဓုကရာဒိကော ဘမရော။ သော ပုပ္ဖရသံ ဂဏှန္တော မန္ဒဝေဂေါ ဟုတွာ ပုပ္ဖဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ ဂန္ဓဉ္စ အဝိနာသေတွာ ယာဝဒတ္ထံ ပုပ္ဖရသံ ပိဝိတွာ မဓုကရဏတ္ထာယ စ ပုပ္ဖရသံ ဂဟေတွာ မဓုကရဏဋ္ဌာနံ ဝနသဏ္ဍံ ပလေတိ။ ပုပ္ဖဝဏ္ဏဂန္ဓာ ပါကတိကာဝ ဟောန္တိ။ ဧဝမေဝ ပိဏ္ဍာယ ဂါမံ ပဝိသန္တော မုနိ ပသာဒဇနကံ အာလောကနဝိလောကနဂမနတိဋ္ဌနာဒိကံ ဇနေတွာ ပီတိသောမနဿသဟိတံ ပသာဒံ ဇနေတွာ သဒ္ဓါဒေယျံ ပိဏ္ဍပါတံ ယာပနမတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနေ ဝနေ ဘေသဇ္ဇံ လိမ္ပန္တော ဝိယ၊ ကန္တာရေ ပုတ္တမံသံ ခါဒန္တော ဝိယ၊ ပိဏ္ဍပါတံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဘမရော ဝနေ မဓုံ ကရောတိ ဝိယ၊ ကမ္မဋ္ဌာနာနုရူပံ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသိတွာ ဈာနမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ သမဏဓမ္မကရဏတ္ထာယ ဂါမေ စရေ စရေယျာတိ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူနံ ကရဏီယာနိ…ပေ… ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူနံ တီဏိ ကရဏီယာနီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ ဘဂဝတာ အနုညာတေ အာစာရေ အတ္ထေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အနုညာတံ နာမ။ တသ္မိံ သုတ္တေ ယော ဘိက္ခု သီလံ ပါတိ ရက္ခတိ၊ ဣတိ ရက္ခဏတော သော ဘိက္ခု ပါတိ နာမ။ ယံ သီလံ တံ ပါတိံ ဘိက္ခုံ အပါယာဒိဒုက္ခတော မောစေတိ၊ ဣတိ မောစနတော တံ သီလံ ပါတိမောက္ခံ နာမ။ ယေန သီလေန ဘိက္ခု သံဝရိတဗ္ဗစက္ခုန္ဒြိယာဒိကံ သံဝရတိ၊ ဣတိ သံဝရဏကရဏတော တံ သီလံ သံဝရံ နာမ၊ ပါတိမောက္ခံ ဧဝ ¶ သံဝရံ ပါတိမောက္ခသံဝရံ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရေန သံဝုတော သမန္နာဂတော ဟုတွာ သံဝုဏနတော စတုဣရိယာပထေသု စာရကော ဟောတိ၊ ဣတိ သံဝုဏနတော ဘိက္ခု ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော နာမ။ ဝိဟရတိ စတုဣရိယာပထေ ပဝတ္တေတိ။ ဝါရိတ္တစာရံ ဝဇ္ဇေတွာ စာရိတ္တသီလံ အာဒါယ စရဏံ အာစာရော၊ အဂေါစရေ ဝဇ္ဇေတွာ ဂေါစရေ ¶ စရဏံ ဂေါစရောတိ။ အတ္ထော ဝုစ္စမာနော အတိဝိတ္ထာရော ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ ကိဉ္စိမတ္တံ ကထေတွာ သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဘာဝံ ကထေဿာမ။

‘‘ဧတ္တကမေဝ သုတ္တံ ‘အနုညာတ’န္တိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒသယိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ ပဗ္ဗဇိတေန အဘိဏှံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ‘‘ဒသာ’’တိအာဒိကံ သုတ္တမ္ပိ အနုညာတေ ဒသဝိဓေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အနုညာတံ နာမ။ ‘‘တီဏိမာနိ…ပေ… ကရဏီယာနီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ အနုညာတေ တိဝိဓေ သုစရိတေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အနုညာတံ နာမ။

နာနာဝိဓံ အနုညာတံ သုတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ သုတ္တံ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမံ၊ နတ္ထိ ဂေါသမိတံ ဓနံ၊

နတ္ထိ သူရိယသမာ အာဘာ၊ သမုဒ္ဒပရမာ သရာ’’တိ။ –

ဣဒံ ဒေဝပုတ္တဝစနံ ပဋိက္ခိပန္တော ဘဂဝါ –

‘‘နတ္ထိ အတ္တသမံ ပေမံ၊ နတ္ထိ ဓညသမံ ဓနံ၊

နတ္ထိ ပညာသမာ အာဘာ၊ ဝုဋ္ဌိ ဝေ ပရမာ သရာ’’တိ။ –

ဂါထံ အာဟ။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဂါထာဒွယေ ယံ ‘‘နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမ’’န္တိအာဒိကံ ပုရိမကံ ဟောတိ။ ဣဒံ ‘‘နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမ’’န္တိအာဒိကံ ဒေဝပုတ္တဝစနံ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ ပဋိက္ခိတ္တေ အတ္ထေ ပဝတ္တနတော စ ပဋိက္ခိတ္တံ နာမ။

ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ ဝါ ကန္တာရေ ဝါ မာတာပိတရော ပုတ္တဓီတရော ဃာတေတွာပိ အတ္တာနမေဝ ပေါသေန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘နတ္ထိ အတ္တသမံ ပေမ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒုဗ္ဘိက္ခကာလာဒီသု ဟိရညသုဝဏ္ဏသာရာဒီနိ၊ ဂေါမဟိံသာဒီနိပိ ဓညဂဟဏတ္ထာယ ဓညဿာမိကာနံ ဒတွာ ဓညမေဝ ဂဏှန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘နတ္ထိ ဓညသမံ ¶ ဓန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သူရိယာဒီနံ အာဘာ ပစ္စုပ္ပန္နတမံ ဧကဒေသံဝ ဝိနောဒေတိ၊ ပညာ ပန ဒသသဟဿိလောကဓာတုမ္ပိ ဧကပဇ္ဇောတံ ဧကောဘာသံ ကာတုံ သမတ္ထာ၊ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဓမ္မကောဋ္ဌာသေသုပိ ပဋိစ္ဆာဒကံ ကိလေသတမမ္ပိ ဝိဓမတိ၊ တသ္မာ ‘‘နတ္ထိ ပညာသမာ အာဘာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမုဒ္ဒေါ ဘူမိယာ ¶ စ ဧကဒေသေယေဝ တိဋ္ဌတိ၊ သော စ ဒေဝေ အဝုဋ္ဌေ သတိ ခယနသဘာဝေါ ဘဝေယျ၊ ဝုဋ္ဌိ ပန ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသုပိ ယာဝ အာဘဿရာ ဗြဟ္မလောကာပိ ပူရာ ဘဝတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝုဋ္ဌိ ဝေ ပရမာသရာ’’တိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဣဒမေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တီဏိမာနိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ‘‘တီဏိမာနီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တေ ဒုစ္စရိတေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ပဋိက္ခိတ္တံ နာမ။ (၁၇)

၁၂၄။ နာနာဝိဓံ ပဋိက္ခိတ္တံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမံ အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ အနုညာတဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဘူရိပညဘူရိပညဝန္တ ဂေါတမ၊ တံ ဘူရိပညံ ဂေါတမံ အဟံ ပုစ္ဆာမိ။ ဣဓ လောကေ အနေကာ ယာ ဇနတာ ဘီတာ၊ သာ ဇနတာ ကိံသု ကတမာ ဘဝေ။ ယော စ မဂ္ဂေါ အနေကာယတနော ဣတိ ပဝုတ္တော၊ သော စ မဂ္ဂေါ ကိံသု ကတမော ဘဝေ။ ကိသ္မိံ ဓမ္မေ ဌိတော ဇနော ပရလောကံ န ဘာယေ န ဘာယေယျာတိ ပုစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။

ဒေဝပုတ္တ ယော ဇနော သမ္မာဝါစဉ္စ ပဏိဓာယ၊ သမ္မာမနဉ္စ ပဏိဓာယ၊ ကာယေန ပါပါနိ အကုဗ္ဗမာနော စ ဘဝေ၊ အယံ ဧကော။ ဗဟွန္နပါနံ ဃရံ အာဝသန္တော စ ဘဝေ၊ အယံ ဧကော။ သဒ္ဓါ သဒ္ဓါသမ္ပန္နော စိတ္တမုဒုဘာဝေန မုဒု စ ဘဝေ၊ အယံ ဧကော။ ဝဒညူ ယာစကာနံ ယာစနဝသေန ဝုတ္တဝစနညူ ဟုတွာ သံဝိဘာဂီ စ ဘဝေ၊ အယံ ဧကော။ ဣတိ ဧတေသု စတူသု ဓမ္မေသု ဌိတော ဇနော ဓမ္မေသု ဌိတော ဟုတွာ ပရလောကံ န ဘာယေ န ဘာယေယျာတိ ယောဇနာ။

‘‘တသ္မိံ သုတ္တေ ကတမံ အနုညာတံ၊ ကတမံ ပဋိက္ခိတ္တံ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ယံ အာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တသ္မိံ ‘‘ကိံသူဓာ’’တိအာဒိပဉှာယ ဝိဿဇ္ဇနေ ‘‘ဝါစံ မနဉ္စာ’’တိအာဒိဝစနေ ‘‘ဝါစံ မနဉ္စ ပဏိဓာယ သမ္မာ’’တိ ယံ ဝစနံ ဘဂဝါ အာဟ၊ ဣဒံ ‘‘ဝါစံ…ပေ… သမ္မာ’’တိ ဝစနံ အနုညာတေ ဝစနီယာဒိကေ အတ္ထေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော အနုညာတံ နာမ။ ‘‘ကာယေန ပါပါနိ အကုဗ္ဗမာနော’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ ဣဒံ ‘‘ကာယေန ¶ …ပေ… မာနော’’တိ ဝစနံ ပါပကုဗ္ဗေန ပဋိက္ခိတ္တေ ဝုတ္တနယေန ပဝတ္တနတော ပဋိက္ခိတ္တံ နာမ။ ‘‘ဗဟွန္န…ပေ… န ဘာယေ’’တိ ယံ ဝစနံ အာဟ၊ ဣဒံ ‘‘ဗဟွန္န…ပေ… န ¶ ဘာယေ’’တိ ဝစနံ ဝုတ္တနယေန အနုညာတံ နာမ။ ဣဒံ ‘‘ဝါစ’’န္တိအာဒိကံ ဝစနံ ဝုတ္တနယဒွယေန အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ ဟောတိ။

‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိအာဒိကော ဝုတ္တတ္ထောဝ။ ‘‘တသ္မိံ သဗ္ဗပါပဿာတိအာဒိကေ ကတမံ အနုညာတံ၊ ကတမံ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘တတ္ထ ယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဒေဝါနမိန္ဒ၊ အဟံ ကာယသမာစာရမ္ပိ ဒုဝိဓေန ဝဒါမိ – သေဝိတဗ္ဗံ အနဝဇ္ဇံ ကာယသမာစာရမ္ပိ ဝဒါမိ၊ အသေဝိတဗ္ဗံ သာဝဇ္ဇံ ကာယသမာစာရမ္ပိ အဟံ ဝဒါမိ။ ဝစီသမာစာရာဒီသုပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘ကိဉ္စ ဝဍ္ဎနဟာယနံ အာဂမ္မ ကာယသမာစာရာဒိကံ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗဘေဒေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အကုသလဓမ္မဝဍ္ဎနံ၊ ကုသလဓမ္မဟာယနဉ္စ ပဋိစ္စ ကာယသမာစာရာဒယော န သေဝိတဗ္ဗာ၊ ကုသလဓမ္မဝဍ္ဎနံ၊ အကုသလဓမ္မဟာယနဉ္စ ပဋိစ္စ ကာယသမာစာရာဒယော သေဝိတဗ္ဗာတိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ (၁၈)

၁၂၅။ နာနာဝိဓံ အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကတမော သုတ္တဝိသေသော ထဝေါ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ တထာ ပုစ္ဆိတွာ အယံ သုတ္တဝိသေသော ထဝေါ နာမာတိ ဝိညာပေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော ထဝေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု လောကိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တေသု ကတမော သုတ္တဝိသေသော ထဝေါ နာမာတိ ပုစ္ဆတိ။

မဂ္ဂါနံ ဇင်္ဃမဂ္ဂဒိဋ္ဌိမဂ္ဂါဒီနံ အဋ္ဌင်္ဂိကော သမ္မာဒိဋ္ဌိမဂ္ဂင်္ဂါဒိအဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဥတ္တမော။ သစ္စာနံ ဝစီသစ္စခတ္တိယာဒိသမ္မုတိသစ္စပရမတ္ထသစ္စာနံ စတုရော ဒုက္ခသမုဒယနိရောဓနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါဝသေန စတုရော အရိယသစ္စာ ပဒါ သေဋ္ဌာ ဥတ္တမာ။ ဓမ္မာနံ သဗ္ဗသင်္ခတသပ္ပစ္စယဓမ္မာနံ ဝိရာဂေါ အသင်္ခတနိဗ္ဗာနသင်္ခါတော ဝိရာဂေါ ဓမ္မော သေဋ္ဌော ဥတ္တမော။ ဒွိပဒါနံ သဗ္ဗဒေဝမနုဿာဒီနံ ဒွိပဒါနံ စက္ခုမာ ပဉ္စဝိဓစက္ခုမာ ဘဂဝါ သေဋ္ဌော ဥတ္တမောတိ ယောဇနာ။ အယံ ‘‘မဂ္ဂါနဋ္ဌင်္ဂိကော’’တိအာဒိသုတ္တဝိသေသော ထဝေ အတ္ထေ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ထဝေါ နာမ။

‘‘အယမေဝ ¶ သုတ္တဝိသေသော ထဝေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တီဏိမာနိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပဒါ အဟိမစ္ဆာဒယော ဝါ၊ ဒွိပဒါ မနုဿသကုဏပက္ခိဇာတိကာဒယော ဝါ၊ စတုပ္ပဒါ ဟတ္ထိအဿဂေါမဟိံသာဒယော ဝါ၊ ဗဟုပ္ပဒါ ¶ သတပဒိအာဒယော ဝါ၊ ရူပိနော ကာမရူပသတ္တာ ဝါ၊ အရူပိနော အရူပသတ္တာ ဝါ၊ သညိနော သတ္တဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာ ဝါ၊ အသညိနော အသညသတ္တာ ဝါ၊ နေဝသညီနာသညိနော ဘဝဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ ဝါ ယာဝတာ ယတ္တကာ သတ္တာ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ တတ္တကာနံ အပဒါဒီနံ သတ္တာနံ ယဒိဒံ ယော အယံ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တထာဂတော ဥပ္ပန္နော၊ သော အယံ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တထာဂတော အဂ္ဂံ အဂ္ဂေါတိ အက္ခာယတိ၊ သေဋ္ဌံ သေဋ္ဌောတိ အက္ခာယတိ၊ ပဝရံ ပဝရောတိ အက္ခာယတိ၊ အယံ ပဌမော အဂ္ဂေါ။

သင်္ခတာနံ ဓမ္မာနံ ဝါ သပ္ပစ္စယသဘာဝါနံ ဝါ၊ အသင်္ခတာနံ ပစ္စယေဟိ အသင်္ခရိတာနံ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တဘူတာနံ ဓမ္မာနံ ဝါ ယာဝတာ ယတ္တကာ ပဏ္ဏတ္တီ ဝေါဟရီယန္တိ၊ တတ္တကေဟိ ပဏ္ဏတ္တီဟိ ပညပေတဗ္ဗာနံ တေသံ သင်္ခတာသင်္ခတာနံ ဓမ္မာနံ ယဒိဒံ ယော အယံ မဒနိမ္မဒနော…ပေ… ယော အယံ နိရောဓော၊ ယံ ဣဒံ နိဗ္ဗာနမဂ္ဂဖလာနမာလမ္ဗဏံ ဘဝတိ၊ သော အယံ မဒနိမ္မဒနာဒိကော ဓမ္မော အဂ္ဂံ အဂ္ဂေါတိ အက္ခာယတိ…ပေ… အက္ခာယတိ၊ အယံ ဒုတိယော အဂ္ဂေါ။

သင်္ဃာနံ ယာဝတာ ပဏ္ဏတ္တိ၊ ဂဏာနံ ယာဝတာ ပဏ္ဏတ္တိ၊ မဟာဇနသန္နိပါတာနံ ယာဝတာ ပဏ္ဏတ္တိ ဝေါဟရီယန္တိ၊ တတ္တကေဟိ ပဏ္ဏတ္တီဟိ ပညပေတဗ္ဗာနံ တေသံ သင်္ဃဂဏာဒီနံ ယာနိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပုဂ္ဂလာနိ ပုရိသယုဂါနိ၊ ယေ ဣမေ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ…ပေ… လောကဿ ယံ ဣဒံ ပုညက္ခေတ္တံ သံဝိဇ္ဇတိ၊ သော အယံ စတုပုရိသယုဂါဒိကော တထာဂတသာဝကသင်္ဃော အဂ္ဂံ အဂ္ဂေါတိ အက္ခာယတိ…ပေ… အက္ခာယတိ၊ အယံ တတိယော အဂ္ဂေါ။ ဣမာနိ တီဏိ တထာဂတနိဗ္ဗာနအရိယသင်္ဃရတနာနိ အဂ္ဂါနိ ဘဝန္တိ။

သဗ္ဗလောကုတ္တရော အပဒါဒိသဗ္ဗသတ္တလောကတော ဥတ္တရော သတ္ထာ စ၊ ကုသလပက္ခတော ကုသလအနဝဇ္ဇပက္ခဘာဝတော ဥတ္တရော ဓမ္မော စ၊ နရသီဟဿ သတ္ထုနော ဂဏော စ ဣတိ တီဏိ သတ္ထုဓမ္မဂဏရတနာနိ အဂ္ဂါနိ၊ တာနိ တီဏိ သတ္ထုဓမ္မဂဏရတနာနိ ဝိသိဿရေ ဂုဏဝသေန ဝိသိဿန္တိ။

သမဏပဒုမသဉ္စယော သရေ ရုဟမာနံ ပဒုမံ သောဘနံ ဣဝ သာသနေ သောဘနသမဏပဒုမသမူဟော ဂဏော စ၊ ဓမ္မဝရော စ၊ ဝိဒူနံ သက္ကတော နရဝရဒမကော ¶ နရဝရာနံ ဗြဟ္မဒေဝမနုဿရာဇရာဇမဟာမစ္စာဒီနံ ¶ ဒမကော အနုဒမကော စက္ခုမာ သမ္ဗုဒ္ဓါ စ ဣတိ တီဏိ ဂဏဓမ္မဗုဒ္ဓရတနာနိ လောကဿ ဥတ္တရိ ဘဝန္တိ။

အပ္ပဋိသမော သတ္ထာ စ၊ နိရုပဒါဟော နိဂ္ဂတဥပဒါဟော၊ သဗ္ဗော ဓမ္မော စ အရိယော ဂဏဝရော စ ဣတိ ယာနိ တီဏိ ဗုဒ္ဓဓမ္မဂဏရတနာနိ အဂ္ဂါနိ၊ တာနိ တီဏိ…ပေ… နာနိ ခလု ဧကံသေန ဝိသိဿရေ ဝိသိဿန္တိ။

သစ္စနာမော အဝိတထသစ္စဒေသနတော သစ္စနာမော ခေမော သဗ္ဗာဘိဘူ သဗ္ဗေ မနုဿဒေဝါဒိကေ အနဘိဘဝမာနောပိ ဂုဏာတိရေကဝသေန အဘိဘဝမာနော ဝိယ ပဝတ္တနတော သဗ္ဗာဘိဘူ ဇိနော စ၊ သစ္စဓမ္မော အဝိတထသဘာဝတော သစ္စဓမ္မော စ၊ တဿ သစ္စဓမ္မဿ ဥတ္တရိ ဥတ္တမော အညော ဓမ္မော နတ္ထိ၊ ဝိညူနံ နိစ္စံ ပူဇိတော ပူဇာရဟော အရိယသင်္ဃော စ ဣတိ တီဏိ လောကဿ ဥတ္တရိ ဥတ္တမာနိ ဘဝန္တိ။

ဧကာယနပဒဿ ဝစနတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၇၀) ဗဟုဓာ ဝုတ္တော။ ဇာတိခယန္တဒဿီ ဟိတာနုကမ္ပီ ဘဂဝါ ဧကာယနံ မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ။ ‘‘ယံ ဧကာယနံ မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ၊ တေန မဂ္ဂေန ကိံ တရတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ဧတေန မဂ္ဂေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယံ မဂ္ဂံ ဘဂဝါ ဇာနာတိ၊ ဧတေန မဂ္ဂေန ပုဗ္ဗေ အတီတမဒ္ဓါနံ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ ဩဃံ သံသာရောဃံ တရိံသု၊ အနာဂတမဒ္ဓါနံ တရိဿန္တိ၊ ယေ စာပိ ဗုဒ္ဓါဒယော ပစ္စုပ္ပန္နေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တေ စာပိ ဗုဒ္ဓါဒယော ပစ္စုပ္ပန္နေ တရန္တိ၊ ဝိသုဒ္ဓိပေက္ခာ ဝိသုဒ္ဓိံ အပေက္ခမာနာ သတ္တာ ဒေဝမနုဿသေဋ္ဌံ တာဒိသံ ယထာဝုတ္တဂုဏံ တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ နမဿန္တိ၊ ဣတိ အယံ နာနာဝိဓသုတ္တဝိသေသောပိ ထဝေ ရတနတ္တယေ၊ ရတနတ္တယဂုဏေ စ ဝါစကဉာပကဘာဝေန ပဝတ္တနတော ထဝေါ နာမ။ ဣစ္စေတံ သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဝိသေသဒဿကော သံဝဏ္ဏနာဝိသေသောပိ သာသနပဋ္ဌာနံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အမှာကာစရိယ တုမှေဟိ အမှာကာစရိယေဟိ သောဠသပ္ပဘေဒသံကိလေသဘာဂိယာဒိသာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဉ္စေဝ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓံ လောကိယာဒိသာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဉ္စ နိဒ္ဓါရိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘တေသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဝိသေသေသု ကတမံ သုတ္တဝိသေသံ ကတမေန သုတ္တဝိသေသေန သံသန္ဒိတွာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ လောကိယံ ¶ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန – ‘‘ဧဝံ ဒုဝိဓမ္ပိ သာသနပဋ္ဌာနံ နာနာသုတ္တပဒါနိ ဥဒါဟရန္တေန ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ သံကိလေသဘာဂိယာဒီဟိ သံသန္ဒိတွာ ဒဿေတုံ ပုန ‘လောကိယံ သုတ္တ’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓ’’န္တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၇၀) ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ¶ တတ္ထာတိ တေသု သောဠသဝိဓေသု သံကိလေသဘာဂိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဝိသေသေသု စေဝ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေသု လောကိယာဒီသု သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တဝိသေသေသု စ အကုသလပက္ခေ ပဝတ္တံ လောကိယံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယသုတ္တေန သမာနတ္ထဘာဝေန သံသန္ဒတိ၊ ကုသလပက္ခေ ပဝတ္တံ လောကိယံ သုတ္တံ ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တေန သမာနတ္ထဘာဝေန သံသန္ဒတိ၊ တသ္မာ လောကိယံ သုတ္တံ ဧကဝိဓမ္ပိ သံကိလေသဘာဂိယေန စ ဝါသနာဘာဂိယေန စ ဒွီဟိ သုတ္တေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ဒဿနပက္ခေ ပဝတ္တံ လောကုတ္တရံ သုတ္တံ ဒဿနဘာဂိယေန သမာနတ္ထဘာဝေန သံသန္ဒတိ၊ ဘာဝနာပက္ခေ ပဝတ္တံ လောကုတ္တရံ သုတ္တံ ဘာဝနာဘာဂိယေန သမာနတ္ထဘာဝေန သံသန္ဒတိ၊ အသေက္ခပက္ခေ ပဝတ္တံ လောကုတ္တရံ သုတ္တံ အသေက္ခဘာဂိယေန သမာနတ္ထဘာဝေန သံသန္ဒတိ၊ တသ္မာ လောကုတ္တရမ္ပိ သုတ္တံ ဒဿနဘာဂိယေန စ ဘာဝနာဘာဂိယေန စ အသေက္ခဘာဂိယေန စ တီဟိ သုတ္တေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တနယာနုသာရေန သေသေသုပိ သံသန္ဒနယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

အမှာကာစရိယ တုမှေဟိ အမှာကာစရိယေဟိ နယဒဿနဝသေန သုတ္တဝိသေသသံသန္ဒနံ ဒဿိတံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကိမတ္ထာယ သံကိလေသဘာဂိယာဒိဘေဒေန ဝိဘဇိတွာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယဿ သုတ္တဿ နိဂ္ဃာတာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ သုတ္တဝသေန သုတ္တတ္ထာ ဂဟိတာ။

‘‘ယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ ကိတ္တကေဟိ သုတ္တေဟိ ဝိဘဇိတွာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘လောကုတ္တရံ သုတ္တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ ဆဗ္ဗိသတိယာ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေ ဆဗ္ဗီသတိ ပုဂ္ဂလာ ကတိဟိ သုတ္တေဟိ သမနွေသိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ တီဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒဿနဘာဂိယေန သတ္တာဓိဋ္ဌာနေန၊ ဘာဝနာဘာဂိယေန သတ္တာဓိဋ္ဌာနေန၊ အသေက္ခဘာဂိယေန သတ္တာဓိဋ္ဌာနေန စာတိ တီဟိ သုတ္တေဟိ တေ ဆဗ္ဗီသတိ ပုဂ္ဂလာ သမနွေသိတဗ္ဗာ။

‘‘ကတမေဟိ ¶ ကတမေဟိ ကတမံ ကတမံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ဒဿနဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု တီသု ဒဿနဘာဂိယာဒီသု သုတ္တေသု။ တတ္ထာတိ ဝါ တေသု ဆဗ္ဗီသတိယာ ပုဂ္ဂလေသု။ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဒဿနဘာဂိယံ သုတ္တံ ဧကဗီဇိနာ ပုဂ္ဂလေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ…ပေ… ဓမ္မာနုသာရိနာ ပုဂ္ဂလေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ဣတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဒဿနဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဒဿနဂ္ဂဟဏေန သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌာပိ ဂဟိတာ၊ တသ္မာ ဧကဗီဇိကောလံကောလသတ္တက္ခတ္တုပရမာ ဖလဋ္ဌာပိ ဂဟိတာ။

သဒ္ဓါနုသာရီ ¶ ပန ယော ဝိပဿနာက္ခဏေ သဒ္ဓံ ဓုရံ ကတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗသောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓါနုသာရီ နာမ၊ သဒ္ဓါယ သမာပတ္တိံ အနုဿရတိ၊ ဣတိ သဒ္ဓါယ သမာပတ္တိယာ အနုဿရဏတော သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌော ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ နာမ။ သော ပုဂ္ဂလော သောတာပတ္တိဖလက္ခဏေ သဒ္ဓါယ ဝိမုတ္တတ္တာ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဟုတွာ ဧကဗီဇိကောလံကောလသတ္တက္ခတ္တုပရမော ဘဝတိ။ ယော ပန ပုဂ္ဂလော ဝိပဿနာက္ခဏေ ပညံ ဓုရံ ကတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗသောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ ဓမ္မာနုသာရီ နာမ၊ ဓမ္မေန ပညာယ သမာပတ္တိံ အနုဿရတိ၊ ဣတိ ဓမ္မေန ပညာယ သမာပတ္တိယာ အနုဿရဏတော ဓမ္မာနုသာရီ နာမ။ သော ပုဂ္ဂလော ဖလက္ခဏေ ဒိဋ္ဌိယာ ပညာယ နိရောဓံ ပတ္တတ္တာ ဒိဋ္ဌိပတ္တော ဟုတွာ ဧကဗီဇိ…ပေ… ပရမော ဘဝတိ။ ဓမ္မောတိ စေတ္ထ ပညာ ဂဟိတာ။ ဣတိ ပဘေဒတော ဒွေ မဂ္ဂဋ္ဌာ၊ ဆ ဖလဋ္ဌာတိ အဋ္ဌဟိ အရိယပုဂ္ဂလေဟိ၊ သမ္ပိဏ္ဍိတေ ပန ပဉ္စဟိ အရိယပုဂ္ဂလေဟိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဒဿနဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

ဣမေသံ ဧကဗီဇိအာဒီနံ ပုဂ္ဂလာနံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသတ္ထတ္တာ စေဝ ဒဿနဘာဂိယတ္ထတ္တာ စ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဒဿနဘာဂိယံ သုတ္တံ ဧတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ နိယမေတွာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဒဿနဘာဂိယံ သုတ္တံ ကိတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ –

‘‘ဘာဝနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ဒွါဒသဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ သကဒါဂါမိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေန၊ သကဒါဂါမိနာ၊ အနာဂါမိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေန၊ အနာဂါမိနာ၊ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိနာ၊ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယိနာ၊ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိနာ၊ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိနာ ¶ ၊ ဥဒ္ဓံသောတေန အကနိဋ္ဌဂါမိနာ၊ သဒ္ဓါဝိမုတ္တေန၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တေန၊ ကာယသက္ခိနာ စာတိ ဘာဝနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ဣမေဟိ ဒွါဒသဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ –

ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဘာဝနာဘာဂိယံ သုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သကဒါ…ပေ… ပန္နေန သကဒါဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌေန ပုဂ္ဂလေန၊ သကဒါဂါမိနာ သကဒါဂါမိဖလဋ္ဌေန၊ အနာဂါမိ…ပေ… ပန္နေန အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌေန၊ အနာဂါမိနာ အနာဂါမိဖလဋ္ဌေန၊ အဝိဟာဒီသု ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသေသု အာယုဝေမဇ္ဈံ အနတိက္ကမိတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယနသဘာဝေန အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီနာမကေန အနာဂါမိနာ၊ အာယုဝေမဇ္ဈံ အတိက္ကမိတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယနသဘာဝေန ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီနာမကေန အနာဂါမိနာ၊ အသင်္ခါရေန အပ္ပယောဂေန အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယနသဘာဝေန ¶ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီနာမကေန အနာဂါမိနာ၊ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယနသဘာဝေန သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီနာမကေန အနာဂါမိနာ၊ အဝိဟာဒီဟိ ဥဒ္ဓံ အတပ္ပာဒီသု ဥပပတ္တိသောတေန အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယနသဘာဝေန ဥဒ္ဓံသောတနာမကေန အနာဂါမိနာ၊ အကနိဋ္ဌံ ဂန္တွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယနသဘာဝေန အကနိဋ္ဌဂါမီနာမကေန အနာဂါမိနာ၊ သဒ္ဓါယ ဝိမုတ္တတ္တာ သဒ္ဓါဝိမုတ္တနာမကေန အနာဂါမိနာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ ပညာယ နိရောဓံ ပတ္တတ္တာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တနာမကေန အနာဂါမိနာ စာတိ ဣမေဟိ ဧကာဒသဟိ အဈာနလာဘီပုဂ္ဂလေဟိ စ၊ ကာယေန နာမကာယေ ဖုဋ္ဌာနံ အရူပဈာနာနံ အနန္တရံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ဣတိ သစ္ဆိကရဏတော ကာယသက္ခီနာမကေန ဈာနလာဘိနာ စာတိ ဒွါဒသဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

ဣမေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ပုဂ္ဂလာနံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသတ္ထတ္တာ စေဝ ဘာဝနာဘာဂိယတ္ထတ္တာ စ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ ဘာဝနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ဧတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ နိယမေတွာ အာစရိယေန ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ကိတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ –

‘‘အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နဝဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ သဒ္ဓါဝိမုတ္တေန၊ ပညာဝိမုတ္တေန၊ သုညတဝိမုတ္တေန၊ အနိမိတ္တဝိမုတ္တေန၊ အပ္ပဏိဟိတဝိမုတ္တေန၊ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တေန၊ သမသီသိနာ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ စာတိ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ ဣမေဟိ နဝဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ –

ဝုတ္တံ ¶ ။ တတ္ထ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဒ္ဓါယ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ အရဟတ္တဖလက္ခဏေ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော အရဟာ၊ တေန သဒ္ဓါဝိမုတ္တေန။ ပညာယ ဝိမုတ္တတ္တာ အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ပညာဝိမုတ္တော အရဟာ၊ တေန ပညာဝိမုတ္တေန။ သုညတဝိပဿနာသင်္ခါတေန အနတ္တာနုပဿနေန ဝိမုတ္တတ္တာ သုညတဝိမုတ္တော အရဟာ၊ တေန သုညတဝိမုတ္တေန။ အနိမိတ္တာနုပဿနာသင်္ခါတေန အနိစ္စာနုပဿနေန ဝိမုတ္တတ္တာ အနိမိတ္တဝိမုတ္တော အရဟာ၊ တေန အနိမိတ္တဝိမုတ္တေန။ အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာသင်္ခါတေန ဒုက္ခာနုပဿနေန ဝိမုတ္တတ္တာ အပ္ပဏိဟိတဝိမုတ္တော အရဟာ၊ တေန အပ္ပဏိဟိတဝိမုတ္တေန။ ဥဘတော ရူပကာယနာမကာယတော ဥဘတောဘာဂတော ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော အရဟာ၊ တေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တေန။ ပုရိမာ ပဉ္စ ပုဂ္ဂလာ အဈာနလာဘိနော ဂဟိတာ၊ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ပန ဈာနလာဘီဂဟိတော။

သမသီသီ နာမ ဣရိယာပထသမသီသီ၊ ရောဂသမသီသီ၊ ဇီဝိတသမသီသီတိ တိဝိဓာ ဟောန္တိ။ ဣမေသု ¶ တီသု သမသီသီသု ယော အရဟာ စတူသု ဣရိယာပထေသု ဧကေကသ္မိံ ဣရိယာပထေ အရဟတ္တံ ပတွာ အညံ ဣရိယာပထံ အသင်္ကမိတွာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဣရိယာပထေယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ အရဟာ ဣရိယာပထသမသီသီ နာမ။ ယော အရဟာ ယသ္မိံ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ အရဟတ္တံ ပတွာ တတော ရောဂတော အနုဋ္ဌဟိတွာ တသ္မိံ ရောဂေယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ အရဟာ ရောဂသမသီသီ နာမ။ ယော အရဟာ ပစ္စဝေက္ခဏဝီထိယာနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ဩတရိတွာ တတော မရဏာသန္နဇဝနဝီထိယာနန္တရမေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ အရဟာ ဝါရသမတာယ ဇီဝိတသမသီသီ နာမ။ ဝါရသမတာတိ စ ပစ္စဝေက္ခဏဝီထိ မဂ္ဂဝိထျာနုဝတ္တကတ္တာ ပစ္စဝေက္ခဏဝီထိအနန္တရံ ပဝတ္တမာနာယပိ မရဏာသန္နဝီထိ မဂ္ဂဝီထိအနန္တရံ ပဝတ္တာတိ ဝတ္တဗ္ဗာရဟာ၊ တသ္မာ ဝီထိအနန္တရတာ ဝါရသမတာ နာမ။ တာယ ဝါရသမတာယ စ ဇီဝိတသမသီသီ ဝုတ္တော။

သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ ဧတ္ထပိ ပစ္စဝေက္ခဏဝီထိယာနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ဩတရိတွာ ဘဝင်္ဂတော ဝုဋ္ဌာယ ပဝတ္တဝီထိယာ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏာနိ ပဝတ္တန္တိ။ ဝုတ္တနယေန ဝီထိအနန္တရတာယ ဝါရသမတာယ ‘‘သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတော သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏဝီထိယာနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ဩတရိတွာ ဘဝင်္ဂတော ဝုဋ္ဌာယ ပဝတ္တဝီထိယာ ပဌမံ ပဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ ¶ ဇီဝိတသမသီသိနာ၊ သဗ္ဗေဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ၊ သဗ္ဗေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ စာတိ ဣမေဟိ နဝဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

ဣမေသံ ပုဂ္ဂလာနံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသတ္ထတ္တာ စေဝ အသေက္ခဘာဂိယတ္ထတ္တာ စ ဧဝံ ဣမိနာ ‘‘လောကုတ္တရံ သုတ္တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိနာ ပကာရေန ဝုတ္တေဟိ ဣမေဟိ ဆဗ္ဗီသတိယာ ပုဂ္ဂလေဟိ အရိယေဟိ ဒဿနဘာဂိယဝါသနာဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တာနံ ဝသေန လောကုတ္တရံ သုတ္တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

ဣမေသံ ဆဗ္ဗီသတိယာ ပုဂ္ဂလာနံ သကလလောကုတ္တရသုတ္တတ္ထတ္တာ စေဝ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသသုတ္တတ္ထတ္တာ စ လောကုတ္တရံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ။ ဧတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန နိယမေတွာ ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘လောကိယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ ကိတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘လောကိယံ သုတ္တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ ဧကူနဝီသတိယာ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေ ဧကူနဝီသတိ လောကိယာ ပုဂ္ဂလာ ကတမေဟိ ဓမ္မေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သမနွေသိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ စရိတေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေ ဧကူနဝီသတိ လောကိယာ ပုဂ္ဂလာ စရိတေဟိ စရိတဝိသေသေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သမနွေသိတဗ္ဗာတိ။ ‘‘ကထံ စရိတေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကေစိ ရာဂစရိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရာဂစရိတဒေါသစရိတာဒီဟိ စရိတေဟိ ဧကူနဝီသတိ လောကိယပုဂ္ဂလာ ¶ ရာဂစရိတာ၊ ကေစိ ဒေါသစရိတာ…ပေ… မောဟစရိတော စာတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဣတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌေဟိ ဣမေဟိ ဧကူနဝီသတိယာ ပုဂ္ဂလေဟိ လောကိယသတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ‘‘လောကိယ’’န္တိ သာမညဝသေန ဝုတ္တမ္ပိ ‘‘သံကိလေသဘာဂိယံ လောကိယ’’န္တိ ဝိသေသတော ဝိညာတဗ္ဗံ။

လောကိယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ ဧတ္တကေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန နိယမေတွာ ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘ဝါသနာဘာဂိယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ ကတမေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝါသနာဘာဂိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝါသနာဘာဂိယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ သီလဝန္တေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ၊ ဓမ္မေဟိ စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ကိတ္တကာ သီလဝန္တပုဂ္ဂလာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေ သီလဝန္တော ပဉ္စ ပုဂ္ဂလာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကိတ္တကာ ဓမ္မာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပကတိသီလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပကတိသီလဝန္တော စ သမာဒါနသီလဝန္တော စ စိတ္တပ္ပသာဒဝန္တော ¶ စ သမထဝန္တော စ ဝိပဿနာဝန္တော စာတိ ပဉ္စ ပုဂ္ဂလာ၊ ပကတိသီလဓမ္မော စ သမာဒါနသီလဓမ္မော စ စိတ္တပ္ပသာဒဓမ္မော စ သမထဓမ္မော စ ဝိပဿနာဓမ္မော စာတိ ပဉ္စ ဓမ္မာတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ၊ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ ဝါသနာဘာဂိယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေကဒေသဓမ္မာဓိဋ္ဌာနေကဒေသံ သုတ္တံ ယထာက္ကမံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ။

လောကုတ္တရံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ သုတ္တံ ဒဿနဘာဂိယဝါသနာဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယသုတ္တေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန နိယမေတွာ ဝိဘတ္တံ၊ အမှေဟိ စ ဉာတံ၊ ‘‘လောကုတ္တရံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ သုတ္တံ ကိတ္တကေဟိ သုတ္တေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘လောကုတ္တရံ သုတ္တံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ…ပေ… အသေက္ခဘာဂိယေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

‘‘လောကိယဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ကိတ္တကေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘လောကိယဉ္စ…ပေ… ဥဘယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥဘယေနာတိ လောကိယလောကုတ္တရေန၊ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဓမ္မာဓိဋ္ဌာနေန သမာနတ္ထဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ။

‘‘ဉာဏံ ကိတ္တကေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဉာဏံ ပညာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သုတ္တေ ဉာဏံ အာဂတံ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ ဉာဏံ ဉာဏပရိယာယေန ပညာဒိနာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ။

‘‘ဉေယျံ ကိတ္တကေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဉေယျံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သုတ္တေ ဉေယျံ အာဂတံ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ ဉေယျံ ဉေယျပရိယာယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ။

‘‘ဉာဏဉ္စ ¶ ဉေယျဉ္စ ကိတ္တကေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဉာဏဉ္စ ဉေယျဉ္စ တဒုဘယေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သုတ္တေ ဉာဏဉေယျာ အာဂတာ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ ဉာဏဉေယျာ ဉာဏဉေယျပရိယာယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ။

ဒဿနသုတ္တေ ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ တထာ ဥပဓာရယိတွာ လဗ္ဘမာနတော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ဘာဝနာသုတ္တေ ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ တထာ ဥပဓာရယိတွာ လဗ္ဘမာနတော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ တဒုဘယံ ဒဿနဉ္စ ဘာဝနာ စ သုတ္တေ ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ တထာ ဥပဓာရယိတွာ လဗ္ဘမာနတော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

‘‘သကဝစနံ ¶ ပရဝစန’’န္တိအာဒီသုပိ ဧဝမေဝ ဝိသုံ ဝိသုံ စ ဧကတော စ သုတ္တေ ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ တထာ ဥပဓာရယိတွာ လဗ္ဘမာနတော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘ဧတ္တကမေဝ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ယံ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဝိပါကဿ ဟေတု ကမ္မမေဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒုဝိဓော ဟေတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကိလေသာ သံကိလေသဘာဂိယသုတ္တေန သမာနတ္ထဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ တဏှာသင်္ခါတော သမုဒယော ဝါ ကိလေသသင်္ခါတော သမုဒယော ဝါ အကုသလသင်္ခါတော သမုဒယော ဝါ သံကိလေသဘာဂိယေန သုတ္တေန သမာနတ္ထဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ လောကိယကုသလဟေတုသင်္ခါတော သမုဒယော ဝါ လောကိယကုသလသင်္ခါတော သမုဒယော ဝါ ဝါသနာဘာဂိယေန သုတ္တေန သမာနတ္ထဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။

ကမ္မဉ္စ ဝိပါကော စ ယထာရဟံ လဗ္ဘမာနသုတ္တေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗောတိ သာမညဝသေန ဝိဘတ္တော၊ ‘‘ကုသလံ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တတ္ထ ကုသလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တေသု အဋ္ဌဝီသတိယာ သာသနပဋ္ဌာနသုတ္တေသု ကုသလံ စတူဟိ သုတ္တေဟိ သမာနတ္ထဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကတမေဟိ စတူဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဝါသနာဘာဂိယေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ လောကိယကုသလံ ဝါသနာဘာဂိယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ သမာနတ္ထတ္တာ၊ လောကုတ္တရကုသလံ ဒဿနဘာဂိယေန၊ ဝါသနာဘာဂိယေန၊ အသေက္ခဘာဂိယေန စ ယထာရဟံ သမာနတ္ထဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ကုသလံ ဧတ္တကေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ နိယမေတွာ ဝိဘတ္တံ၊ ‘‘အကုသလံ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အကုသလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကုသလဉ္စ အကုသလဉ္စ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကုသလဉ္စ အကုသလဉ္စ တဒုဘယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သုတ္တေ တဒုဘယံ အာဂတံ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတေန တဒုဘယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

‘‘အနုညာတံ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အနုညာတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနုညာတံ ¶ ဘဂဝတော အနုညာတာယ သမာနတာယ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကတိဝိဓံ အနုညာတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တံ ပဉ္စဝိဓ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယံ အနုညာတံ ယာသု ယာသု ဘူမီသု ဒိဿတိ၊ တံ အနုညာတံ တာသု တာသု ဘူမီသု အာဂတေန သမာနေန ကပ္ပိယာနုလောမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

အနုညာတံ ¶ ဣမိနာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အာစရိယေန နိယမေတွာ ဝိဘတ္တံ၊ ‘‘ပဋိက္ခိတ္တံ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပဋိက္ခိတ္တံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တံ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တကာရဏေန သုတ္တေ အာဂတေန ဝတ္ထုနာ ကာရဏဖလဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ယံ ပဋိက္ခိတ္တံ ယာသု ယာသု ဘူမီသု ဒိဿတိ၊ တံ ပန ပဋိက္ခိတ္တံ တာသု တာသု ဘူမီသု အာဂတေန ပါကဋေန အကပ္ပိယာနုလောမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

‘‘အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ တဒုဘယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သုတ္တေ အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ အာဂတံ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတေန တဒုဘယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

‘‘ထဝေါ ကတမေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ထဝေါ ပသံသာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သုတ္တေ ယာ ယာ ပသံသာ အာဂတာ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတာယ တာယ တာယ ပသံသာယ ထဝေါ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ‘‘ယော ထဝေါ ပသံသာယ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော၊ သော ထဝေါ ကတိဝိဓေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော ပဉ္စဝိဓေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတော ထဝေါ စ ဓမ္မဿ ထဝေါ စ အရိယသင်္ဃဿ ထဝေါ စ အရိယဓမ္မာနံ သိက္ခာယ ထဝေါ စ လောကိယဂုဏသမ္ပတ္တိယာ ထဝေါ စာတိ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပဉ္စဝိဓေန ထဝေါ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။

အမှာကာစရိယ အမှာကာစရိယေန အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ သာသနပဋ္ဌာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝုတ္တာ၊ ‘‘ကတမာနိ တာနိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဣန္ဒြိယဘူမီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သာသနပဋ္ဌာနေ ဣန္ဒြိယဘူမိ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိဣန္ဒြိယဘူမိ ယေဟိ နဝဟိ ပဒေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ၊ သာသနပဋ္ဌာနေ ကိလေသဘူမိ ယေဟိ နဝဟိ ပဒေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ ဣမိနာ ပကာရေန ဧတာနိ မူလပဒါနိ နဝ ပဒါနိ ကုသလပဒါနိ၊ နဝ ပဒါနိ အကုသလပဒါနီတိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ ဟောန္တိ။ သာသနပဋ္ဌာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ‘‘ကေန ကာရဏေန အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ သာသနပဋ္ဌာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝိညာယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟီတိ တတော ဧဝ အဋ္ဌာရသမူလပဒါနံ သာသနပဋ္ဌာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ? သာသနပဋ္ဌာနေ’’တိ ယံ ¶ ဝစနံ ဝုတ္တံ၊ တေန ဝစနေန ဝိညာယတီတိ။ ‘‘ကေန မူလပဒါနံ နဝကုသလပဒနဝအကုသလပဒဘာဝေန ¶ အဋ္ဌာရသဘာဝေါ ဝိညာယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန မူလပဒါနံ နဝကုသလပဒနဝအကုသလပဒဘာဝတော အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော –

‘‘နဝဟိ စ ပဒေဟိ ကုသလာ၊ နဝဟိ စ ယုဇ္ဇန္တိ အကုသလပက္ခာ၊

ဧတေ ခေါ မူလပဒါ၊ ဘဝန္တိ အဋ္ဌာရသ ပဒါနီ’’တိ။ –

ယံ ဝစနံ အာဟ၊ တေန ‘‘နဝဟိ…ပေ… ပဒါနီ’’တိ ဝစနေန မူလပဒါနံ နဝကုသလပဒနဝအကုသလပဒဘာဝေန အဋ္ဌာရသဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ။

‘‘ယံ ယံ သံကိလေသဘာဂိယာဒိသောဠသဝိဓံ သာသနပဋ္ဌာနဉ္စေဝ ယံ ယံ လောကိယာဒိအဋ္ဌဝီသတိဝိဓံ သာသနပဋ္ဌာနဉ္စ အာစရိယေန နိဒ္ဓါရိတံ၊ ဧတ္တကမေဝ ပရိပုဏ္ဏံ၊ အညံ သာသနပဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုတ္တံ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗံ နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘နိယုတ္တံ သာသနပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယထာနိဒ္ဓါရိတသာသနပဋ္ဌာနတော ယံ ယံ အညံ သာသနပဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓါရိတံ အတ္ထိ၊ တံ တံ အညံ သာသနပဋ္ဌာနံ နိယုတ္တံ ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ယုတ္တံ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

‘‘ယံ လောကော ပူဇယတေ…ပေ… နိယုတ္တံ သာသနပဋ္ဌာနန္တိ ယတ္တကော ဝစနက္ကမော ဘာသိတော၊ ဧတ္တကေန ဝစနက္ကမေန ကိံ နေတ္တိ သမတ္တာ၊ ဥဒါဟု အသမတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧတ္တာဝတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာယသ္မတာ မဟာကစ္စာနေန ယာ နေတ္တိ ဘာသိတာ၊ ဘဂဝတာ သာ နေတ္တိ အနုမောဒိတာ၊ မူလသင်္ဂီတိယံ သင်္ဂါယန္တေဟိ ထေရာသဘေဟိ ယာ နေတ္တိ သင်္ဂီတာ၊ သာ နေတ္တိ ‘‘ယံ လောကော ပူဇယတေ…ပေ… နိယုတ္တံ သာသနပဋ္ဌာန’’န္တိ ဧတ္တာဝတာ ဝစနက္ကမေန သမတ္တာ ပရိပုဏ္ဏာဝ ဟောတိ။

ဣတိ သမတ္တာယ အာယသ္မတာ မဟာကစ္စာနေန ဘာသိတာယ ဘဂဝတာ အနုမောဒိတာယ မူလသင်္ဂီတိယံ သင်္ဂါယန္တေဟိ ထေရာသဘေဟိ သင်္ဂီတာယ နေတ္တိယာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ သဒ္ဓမ္မပါလနာမေန မဟာဓမ္မရာဇဂုရုနာ မဟာထေရေန ရစိတာ ဇိနပုတ္တာနံ ဟိတကရာ နေတ္တိဝိဘာဝနာ ဆဗ္ဗီသာဓိကနဝသတေ သက္ကရာဇေ သာဝဏမာသေ သုက္ကပက္ခေ နဝမဒိဝသေ သူရိယုဂ္ဂမနသမယေ သမတ္တာ။

ဣတိ သာသနပဋ္ဌာနေ သတ္တိဗလာနုရူပါ ရစိတာ ဝိဘာဝနာ

သဗ္ဗသတ္တုတ္တမော ¶ ¶ နာထော၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော၊

သမ္ဗုဒ္ဓါ ဂေါတမော ဇိနော၊ အနေကဂုဏလင်္ကတော။

သာသနံ တဿ သေဋ္ဌဿ၊ အဋ္ဌဝဿသတာဓိကံ၊

ဒွိသဟဿံ ယဒါ ပတ္တံ၊ နိမ္မလံ ဝဍ္ဎနံ သုဘံ။

တဒါ ဘူမိဿရော မဟာဓမ္မရာဇာ မဟိဒ္ဓိကော၊

အာဏာစက္ကေန သာရေတိ၊ ရာဇာ နောအနုဝတ္တကေ။

လဒ္ဓါ သေတဂဇေ ဝရေ၊ လောကေ ဝိမှယဇာနကေ၊

အပ္ပမတ္တော မဟာဝီရော၊ ပုညံ ကတွာဘိမောဒတိ။

တသ္မိံ ဝဿေဝ သာဝဏေ၊ မာသေ နဝမဒိဝသေ၊

သူရိယုဂ္ဂမနေ ကာလေ၊ နိဗ္ဗတ္တာယံ ဝိဘာဝနာ။

ယတ္တကံ သာသနံ ဌိတံ၊ တတ္တကံ ရစိတံ မယာ၊

ဌာတု နေတ္တိဝိဘာဝနာ၊ ဇိနပုတ္တဟိတာဝဟာ။

ဣတိ တံ ရစယန္တေန၊ ပုညံ အဓိဂတံ မယာ၊

ဟောန္တု တဿာနုဘာဝေန၊ သဗ္ဗေ ဝိမုတ္တိဘာဂိနော။

ရာဇဒေဝီ ¶ ပုတ္တနတ္တာ၊ ပနတ္တာ စ သဇာတိကာ၊

သဗ္ဗေ ရဇ္ဇသုခေ ဌတွာ၊ စရန္တု စရိတံ သုခီ။

ဒေဝေါ ကာလေ သုဝဿတု၊ သဗ္ဗော ရဋ္ဌဇနော သုခီ၊

အညမညံ အဟိံသန္တော၊ ပိယော ဟောတု ဟိတာဝဟောတိ။