အဋ္ဌကထာ > သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) > ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ)

တတ္ထ ¶ ပေတဝတ္ထူတိ သေဋ္ဌိပုတ္တာဒိကဿ တဿ တဿ သတ္တဿ ပေတဘာဝဟေတုဘူတံ ကမ္မံ၊ တဿ ပန ပကာသနဝသေန ပဝတ္တော ‘‘ခေတ္တူပမာ အရဟန္တော’’တိအာဒိကာ ပရိယတ္တိဓမ္မော ဣဓ ‘‘ပေတဝတ္ထူ’’တိ အဓိပ္ပေတော။

တယိဒံ ပေတဝတ္ထု ကေန ဘာသိတံ၊ ကတ္ထ ဘာသိတံ၊ ကဒါ ဘာသိတံ၊ ကသ္မာ စ ဘာသိတန္တိ? ဝုစ္စတေ – ဣဒဉှိ ပေတဝတ္ထု ဒုဝိဓေန ပဝတ္တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန၊ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝသေန စ။ တတ္ထ ယံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ပဝတ္တံ၊ တံ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ၊ ဣတရံ နာရဒတ္ထေရာဒီဟိ ပုစ္ဆိတံ တေဟိ တေဟိ ပေတေဟိ ဘာသိတံ။ သတ္ထာ ပန ယသ္မာ နာရဒတ္ထေရာဒီဟိ တသ္မိံ တသ္မိံ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ အာရောစိတေ တံ ¶ တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗမ္ပေတံ ပေတဝတ္ထု သတ္ထာရာ ဘာသိတမေဝ နာမ ဇာတံ။ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ ဟိ သတ္ထရိ တတ္ထ တတ္ထ ရာဇဂဟာဒီသု ဝိဟရန္တေ ယေဘုယျေန တာယ တာယ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝသေန သတ္တာနံ ကမ္မဖလပစ္စက္ခကရဏာယ တံ တံ ပေတဝတ္ထု ဒေသနာရုဠှန္တိ အယံ တာဝေတ္ထ ‘‘ကေန ဘာသိတ’’န္တိအာဒီနံ ပဒါနံ သာဓာရဏတော ဝိဿဇ္ဇနာ။ အသာဓာရဏတော ပန တဿ တဿ ဝတ္ထုဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာယမေဝ အာဂမိဿတိ။

တံ ပနေတံ ပေတဝတ္ထု ဝိနယပိဋကံ သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ တီသု ပိဋကေသု သုတ္တန္တပိဋကပရိယာပန္နံ၊ ဒီဃနိကာယော မဇ္ဈိမနိကာယော သံယုတ္တနိကာယော အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ပဉ္စသု နိကာယေသု ခုဒ္ဒကနိကာယပရိယာပန္နံ၊ သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လန္တိ နဝသု သာသနင်္ဂေသု ဂါထာသင်္ဂဟံ။

‘‘ဒွါသီတိ ¶ ဗုဒ္ဓတော ဂဏှိံ၊ ဒွေ သဟဿာနိ ဘိက္ခုတော၊

စတုရာသီတိ သဟဿာနိ၊ ယေ မေ ဓမ္မာ ပဝတ္တိနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၁၀၂၇) –

ဧဝံ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကေန ပဋိညာတေသု စတုရာသီတိယာ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿေသု ကတိပယဓမ္မက္ခန္ဓသင်္ဂဟံ၊ ဘာဏဝါရတော စတုဘာဏဝါရမတ္တံ၊ ဝဂ္ဂတော – ဥရဂဝဂ္ဂေါ ဥဗ္ဗရိဝဂ္ဂေါ စူဠဝဂ္ဂေါ မဟာဝဂ္ဂေါတိ စတုဝဂ္ဂသင်္ဂဟံ။ တေသု ပဌမဝဂ္ဂေ ဒွါဒသ ဝတ္ထူနိ၊ ဒုတိယဝဂ္ဂေ ¶ တေရသ ဝတ္ထူနိ၊ တတိယဝဂ္ဂေ ဒသ ဝတ္ထူနိ၊ စတုတ္ထဝဂ္ဂေ သောဠသ ဝတ္ထူနီတိ ဝတ္ထုတော ဧကပညာသဝတ္ထုပဋိမဏ္ဍိတံ။ တဿ ဝဂ္ဂေသု ဥရဂဝဂ္ဂေါ အာဒိ၊ ဝတ္ထူသု ခေတ္တူပမပေတဝတ္ထု အာဒိ၊ တဿာပိ ‘‘ခေတ္တူပမာ အရဟန္တော’’တိ အယံ ဂါထာ အာဒိ။

တံ ¶ ပနေတံ ဝတ္ထုံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရန္တော ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ အညတရံ သေဋ္ဌိပုတ္တပေတံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ရာဇဂဟေ ကိရ အညတရော အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏော အနေကကောဋိဓနသန္နိစယော သေဋ္ဌိ အဟောသိ။ တဿ မဟာဓနသမ္ပန္နတာယ ‘‘မဟာဓနသေဋ္ဌိ’’တွေဝ သမညာ အဟောသိ။ ဧကောဝ ပုတ္တော အဟောသိ၊ ပိယော မနာပေါ။ တသ္မိံ ဝိညုတံ ပတ္တေ မာတာပိတရော ဧဝံ စိန္တေသုံ – ‘‘အမှာကံ ပုတ္တဿ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သဟဿံ သဟဿံ ပရိဗ္ဗယံ ကရောန္တဿ ဝဿသတေနာပိ အယံ ဓနသန္နိစယော ပရိက္ခယံ န ဂမိဿတိ၊ ကိံ ဣမဿ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏပရိဿမေန၊ အကိလန္တကာယစိတ္တော ယထာသုခံ ဘောဂေ ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ သိပ္ပံ န သိက္ခာပေသုံ။ ဝယပ္ပတ္တေ ပန ကုလရူပယောဗ္ဗနဝိလာသသမ္ပန္နံ ကာမာဘိမုခံ ဓမ္မသညာဝိမုခံ ကညံ အာနေသုံ။ သော တာယ သဒ္ဓိံ အဘိရမန္တော ဓမ္မေ စိတ္တမတ္တမ္ပိ အနုပ္ပာဒေတွာ၊ သမဏဗြာဟ္မဏဂုရုဇနေသု အနာဒရော ဟုတွာ၊ ဓုတ္တဇနပရိဝုတော ရဇ္ဇမာနော ပဉ္စကာမဂုဏေ ရတော ဂိဒ္ဓါ မောဟေန အန္ဓော ဟုတွာ ကာလံ ဝီတိနာမေတွာ၊ မာတာပိတူသု ကာလကတေသု နဋနာဋကဂါယကာဒီနံ ယထိစ္ဆိတံ ဒေန္တော ဓနံ ဝိနာသေတွာ နစိရဿေဝ ¶ ပါရိဇုညပ္ပတ္တော ဟုတွာ၊ ဣဏံ ဂဟေတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော ပုန ဣဏမ္ပိ အလဘိတွာ ဣဏာယိကေဟိ စောဒိယမာနော တေသံ အတ္တနော ခေတ္တဝတ္ထုဃရာဒီနိ ဒတွာ၊ ကပါလဟတ္ထော ဘိက္ခံ စရိတွာ ဘုဉ္ဇန္တော တသ္မိံယေဝ နဂရေ အနာထသာလာယံ ဝသတိ။

အထ နံ ဧကဒိဝသံ စောရာ သမာဂတာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ ကိံ တုယှံ ဣမိနာ ဒုဇ္ဇီဝိတေန၊ တရုဏော တွမသိ ¶ ထာမဇဝဗလသမ္ပန္နော၊ ကသ္မာ ဟတ္ထပါဒဝိကလော ဝိယ အစ္ဆသိ? ဧဟိ အမှေဟိ သဟ စောရိကာယ ပရေသံ သန္တကံ ဂဟေတွာ သုခေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေဟီ’’တိ။ သော ‘‘နာဟံ စောရိကံ ကာတုံ ဇာနာမီ’’တိ အာဟ။ စောရာ ‘‘မယံ တံ သိက္ခာပေမ၊ ကေဝလံ တွံ အမှာကံ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ အာဟံသု။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ အဂမာသိ။ အထ တေ စောရာ တဿ ဟတ္ထေ မဟန္တံ မုဂ္ဂရံ ဒတွာ သန္ဓိံ ဆိန္ဒိတွာ ဃရံ ပဝိသန္တော တံ သန္ဓိမုခေ ဌပေတွာ အာဟံသု – ‘‘သစေ ဣဓ အညော ကောစိ အာဂစ္ဆတိ၊ တံ ဣမိနာ မုဂ္ဂရေန ပဟရိတွာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မာရေဟီ’’တိ။ သော အန္ဓဗာလော ဟိတာဟိတံ အဇာနန္တော ပရေသံ အာဂမနမေဝ ဩလောကေန္တော တတ္ထ အဋ္ဌာသိ ¶ ။ စောရာ ပန ဃရံ ပဝိသိတွာ ဂယှူပဂံ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဃရမနုဿေဟိ ဉာတမတ္တာဝ ဣတော စိတော စ ပလာယိံသု။ ဃရမနုဿာ ဥဋ္ဌဟိတွာ သီဃံ သီဃံ ဓာဝန္တာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တာ တံ ပုရိသံ သန္ဓိဒွါရေ ဌိတံ ဒိသွာ ‘‘ဟရေ ဒုဋ္ဌစောရာ’’တိ ဂဟေတွာ ဟတ္ထပါဒေ မုဂ္ဂရာဒီဟိ ပေါထေတွာ ရညော ဒဿေသုံ – ‘‘အယံ၊ ဒေဝ၊ စောရော သန္ဓိသုခေ ဂဟိတော’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ဣမဿ သီသံ ဆိန္ဒာပေဟီ’’တိ နဂရဂုတ္တိကံ အာဏာပေသိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ နဂရဂုတ္တိကော တံ ဂါဟာပေတွာ ပစ္ဆာဗာဟံ ဂါဠှဗန္ဓနံ ဗန္ဓာပေတွာ ရတ္တဝဏ္ဏဝိရဠမာလာဗန္ဓကဏ္ဌံ ဣဋ္ဌကစုဏ္ဏမက္ခိတသီသံ ဝဇ္ဈပဟဋဘေရိဒေသိတမဂ္ဂံ ရထိကာယ ရထိကံ သိင်္ဃာဋကေန သိင်္ဃာဋကံ ဝိစရာပေတွာ ကသာဟိ တာဠေန္တော အာဃာတနာဘိမုခံ နေတိ။ ‘‘အယံ ဣမသ္မိံ နဂရေ ဝိလုမ္ပမာနကစောရော ဂဟိတော’’တိ ကောလာဟလံ အဟောသိ။

တေန စ သမယေန တသ္မိံ နဂရေ သုလသာ နာမ နဂရသောဘိနီ ပါသာဒေ ဌိတာ ဝါတပါနန္တရေန ဩလောကေန္တီ တံ တထာ နီယမာနံ ဒိသွာ ပုဗ္ဗေ တေန ကတပရိစယာ ‘‘အယံ ပုရိသော ဣမသ္မိံယေဝ နဂရေ မဟတိံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ ဣဒါနိ ဧဝရူပံ အနတ္ထံ အနယဗျသနံ ပတ္တော’’တိ တဿ ကာရုညံ ¶ ဥပ္ပာဒေတွာ စတ္တာရော မောဒကေ ပါနီယဉ္စ ပေသေသိ။ နဂရဂုတ္တိကဿ စ အာရောစာပေသိ – ‘‘တာဝ အယျော အာဂမေတု၊ ယာဝါယံ ¶ ပုရိသော ဣမေ မောဒကေ ခါဒိတွာ ပါနီယံ ပိဝိဿတီ’’တိ။

အထေတသ္မိံ အန္တရေ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဩလောကေန္တော တဿ ဗျသနပ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ကရုဏာယ သဉ္စောဒိတမာနသော – ‘‘အယံ ပုရိသော အကတပုညော ကတပါပေါ၊ တေနာယံ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ မယိ ပန ဂတေ မောဒကေ စ ပါနီယဉ္စ ဒတွာ ဘုမ္မဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ယံနူနာဟံ ဣမဿ အဝဿယော ဘဝေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ ပါနီယမောဒကေသု ဥပနီယမာနေသု တဿ ပုရိသဿ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ သော ထေရံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ‘‘ကိံ မေ ဣဒါနေဝ ဣမေဟိ မာရိယမာနဿ မောဒကေဟိ ခါဒိတေဟိ၊ ဣဒံ ပန ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တဿ ပါထေယျံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ မောဒကေ စ ပါနီယဉ္စ ထေရဿ ဒါပေသိ။ ထေရော တဿ ပသာဒသံဝဍ္ဎနတ္ထံ တဿ ပဿန္တဿေဝ တထာရူပေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ မောဒကေ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပါနီယဉ္စ ပိဝိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ သော ပန ပုရိသော စောရဃာတကေဟိ အာဃာတနံ နေတွာ သီသစ္ဆေဒံ ပါပိတော အနုတ္တရေ ပုညက္ခေတ္တေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေ ကတေန ပုညေန ဥဠာရေ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တနာရဟောပိ ယသ္မာ ‘‘သုလသံ အာဂမ္မ မယာ အယံ ဒေယျဓမ္မော လဒ္ဓါ’’တိ သုလသာယ ဂတေန သိနေဟေန မရဏကာလေ စိတ္တံ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ အဟောသိ။ တသ္မာ ဟီနကာယံ ဥပပဇ္ဇန္တော ပဗ္ဗတဂဟနသမ္ဘူတေ သန္ဒစ္ဆာယေ မဟာနိဂြောဓရုက္ခေ ရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။

သော ¶ ကိရ သစေ ပဌမဝယေ ကုလဝံသဋ္ဌပနေ ဥဿုက္ကံ အကရိဿ၊ တသ္မိံယေဝ နဂရေ သေဋ္ဌီနံ အဂ္ဂေါ အဘဝိဿ၊ မဇ္ဈိမဝယေ မဇ္ဈိမော၊ ပစ္ဆိမဝယေ ပစ္ဆိမော။ သစေ ပန ပဌမဝယေ ပဗ္ဗဇိတော အဘဝိဿ၊ အရဟာ အဘဝိဿ၊ မဇ္ဈိမဝယေ သကဒါဂါမီ အနာဂါမီ ဝါ အဘဝိဿ၊ ပစ္ဆိမဝယေ သောတာပန္နော အဘဝိဿ။ ပါပမိတ္တသံသဂ္ဂေန ပန ဣတ္ထိဓုတ္တော သုရာဓုတ္တော ဒုစ္စရိတနိရတော အနာဒရိကော ဟုတွာ အနုက္ကမေန သဗ္ဗသမ္ပတ္တိတော ပရိဟာယိတွာ မဟာဗျသနံ ပတ္တောတိ ဝဒန္တိ။

အထ ¶ သော အပရေန သမယေန သုလသံ ဥယျာနဂတံ ဒိသွာ သဉ္ဇာတကာမရာဂေါ အန္ဓကာရံ မာပေတွာ တံ အတ္တနော ဘဝနံ နေတွာ သတ္တာဟံ တာယ ¶ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေသိ၊ အတ္တာနဉ္စဿာ အာရောစေသိ။ တဿာ မာတာ တံ အပဿန္တီ ရောဒမာနာ ဣတော စိတော စ ပရိဗ္ဘမတိ။ တံ ဒိသွာ မဟာဇနော ‘‘အယျော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ တဿာ ဂတိံ ဇာနေယျ၊ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆေယျာသီ’’တိ အာဟ။ သာ ‘‘သာဓု အယျော’’တိ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ တမတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ဝေဠုဝနမဟာဝိဟာရေ ဘဂဝတိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ပရိသပရိယန္တေ ပဿိဿသီ’’တိ အာဟ။ အထ သုလသာ တံ ဒေဝပုတ္တံ အဝေါစ – ‘‘အယုတ္တံ မယှံ တဝ ဘဝနေ ဝသန္တိယာ၊ အဇ္ဇ သတ္တမော ဒိဝသော၊ မမ မာတာ မံ အပဿန္တီ ပရိဒေဝသောကသမာပန္နာ ဘဝိဿတိ၊ သာဓု မံ၊ ဒေဝ၊ တတ္ထေဝ နေဟီ’’တိ။ သော တံ နေတွာ ဝေဠုဝနေ ဘဂဝတိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ပရိသပရိယန္တေ ဌပေန္တွာ အဒိဿမာနရူပေါ အဋ္ဌာသိ။

တတော မဟာဇနော သုလသံ ဒိသွာ ဧဝမာဟ – ‘‘အမ္မ သုလသေ၊ တွံ ဧတ္တကံ ဒိဝသံ ကုဟိံ ဂတာ? တဝ မာတာ တွံ အပဿန္တီ ပရိဒေဝသောကသမာပန္နာ ဥမ္မာဒပ္ပတ္တာ ဝိယ ဇာတာ’’တိ။ သာ တံ ပဝတ္တိံ မဟာဇနဿ အာစိက္ခိ။ မဟာဇနေန စ ‘‘ကထံ သော ပုရိသော တထာပါပပသုတော အကတကုသလော ဒေဝူပပတ္တိံ ပဋိလဘတီ’’တိ ဝုတ္တေ သုလသာ ‘‘မယာ ဒါပိတေ မောဒကေ ပါနီယဉ္စ အယျဿ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ဒတွာ တေန ပုညေန ဒေဝူပပတ္တိံ ပဋိလဘတီ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ မဟာဇနော အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတော အဟောသိ – ‘‘အရဟန္တော နာမ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ၊ ယေသု အပ္ပကောပိ ကတော ကာရော သတ္တာနံ ဒေဝူပပတ္တိံ အာဝဟတီ’’တိ ဥဠာရံ ပီတိသောမနဿံ ပဋိသံဝေဒေသိ။ ဘိက္ခူ တမတ္ထံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ တတော ဘဂဝါ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ –

‘‘ခေတ္တူပမာ အရဟန္တော၊ ဒါယကာ ကဿကူပမာ၊

ဗီဇူပမံ ဒေယျဓမ္မံ၊ ဧတ္တော နိဗ္ဗတ္တတေ ဖလံ။

‘‘ဧတံ ¶ ¶ ဗီဇံ ကသီ ခေတ္တံ၊ ပေတာနံ ဒါယကဿ စ၊

တံ ပေတာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဒါတာ ပုညေန ဝဍ္ဎတိ။

‘‘ဣဓေဝ ¶ ကုသလံ ကတွာ၊ ပေတေ စ ပဋိပူဇိယ၊

သဂ္ဂဉ္စ ကမတိဋ္ဌာနံ၊ ကမ္မံ ကတွာန ဘဒ္ဒက’’န္တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ၊

၁။ တတ္ထ ခေတ္တူပမာတိ ခိတ္တံ ဝုတ္တံ ဗီဇံ တာယတိ မဟပ္ဖလဘာဝကရဏေန ရက္ခတီတိ ခေတ္တံ၊ သာလိဗီဇာဒီနံ ဝိရုဟနဋ္ဌာနံ။ တံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ ခေတ္တူပမာ၊ ကေဒါရသဒိသာတိ အတ္ထော။ အရဟန္တောတိ ခီဏာသဝါ။ တေ ဟိ ကိလေသာရီနံ သံသာရစက္ကဿ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ တတော ဧဝ အာရကတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါ စ ‘‘အရဟန္တော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ယထာ ခေတဉှိ တိဏာဒိဒေါသရဟိတံ သွာဘိသင်္ခတဗီဇမှိ ဝုတ္တေ ဥတုသလိလာဒိပစ္စယန္တရူပေတံ ကဿကဿ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ခီဏာသဝသန္တာနော လောဘာဒိဒေါသရဟိတော သွာဘိသင်္ခတေ ဒေယျဓမ္မဗီဇေ ဝုတ္တေ ကာလာဒိပစ္စယန္တရသဟိတော ဒါယကဿ မဟပ္ဖလော ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ခေတ္တူပမာ အရဟန္တော’’တိ။ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသော အယံ တဿ သေခါဒီနမ္ပိ ခေတ္တဘာဝါပဋိက္ခေပတော။

ဒါယကာတိ စီဝရာဒီနံ ပစ္စယာနံ ဒါတာရော ပရိစ္စဇနကာ၊ တေသံ ပရိစ္စာဂေန အတ္တနော သန္တာနေ လောဘာဒီနံ ပရိစ္စဇနကာ ဆေဒနကာ၊ တတော ဝါ အတ္တနော သန္တာနဿ သောဓကာ၊ ရက္ခကာ စာတိ အတ္ထော။ ကဿကူပမာတိ ကဿကသဒိသာ။ ယထာ ကဿကော သာလိခေတ္တာဒီနိ ကသိတွာ ယထာကာလဉ္စ ဝုတ္တုဒကဒါနနီဟရဏနိဓာနရက္ခဏာဒီဟိ အပ္ပမဇ္ဇန္တော ဥဠာရံ ဝိပုလဉ္စ သဿဖလံ ပဋိလဘတိ၊ ဧဝံ ဒါယကောပိ အရဟန္တေသု ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂေန ပါရိစရိယာယ စ အပ္ပမဇ္ဇန္တော ဥဠာရံ ဝိပုလဉ္စ ဒါနဖလံ ပဋိလဘတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒါယကာ ကဿကူပမာ’’တိ။

ဗီဇူပမံ ဒေယျဓမ္မန္တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ ဗီဇသဒိသော ဒေယျဓမ္မောတိ အတ္ထော။ အန္နပါနာဒိကဿ ဟိ ဒသဝိဓဿ ဒါတဗ္ဗဝတ္ထုနော ဧတံ နာမံ။ ဧတ္တော နိဗ္ဗတ္တတေ ဖလန္တိ ဧတသ္မာ ဒါယကပဋိဂ္ဂါဟကဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂတော ¶ ဒါနဖလံ နိဗ္ဗတ္တတိ စေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စ၊ စိရတရပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တတိ စာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ပရိစ္စာဂစေတနာဘိသင်္ခတဿ အန္နပါနာဒိဝတ္ထုနော ဘာဝေါ၊ န ဣတရဿ၊ တသ္မာ ‘‘ဗီဇူပမံ ဒေယျဓမ္မ’’န္တိ ဒေယျဓမ္မဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ တေန ဒေယျဓမ္မာပဒေသေန ¶ ဒေယျဓမ္မဝတ္ထုဝိသယာယ ပရိစ္စာဂစေတနာယယေဝ ဗီဇဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သာ ဟိ ပဋိသန္ဓိအာဒိပ္ပဘေဒဿ ¶ တဿ နိဿယာရမ္မဏပ္ပဘေဒဿ စ ဖလဿ နိပ္ဖာဒိကာ၊ န ဒေယျဓမ္မောတိ။

၂။ ဧတံ ဗီဇံ ကသီ ခေတ္တန္တိ ယထာဝုတ္တံ ဗီဇံ၊ ယထာဝုတ္တဉ္စ ခေတ္တံ၊ တဿ ဗီဇဿ တသ္မိံ ခေတ္တေ ဝပနပယောဂသင်္ခါတာ ကသိ စာတိ အတ္ထော။ ဧတံ တယံ ကေသံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ပေတာနံ ဒါယကဿ စာ’’တိ။ ယဒိ ဒါယကော ပေတေ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ ဒေတိ၊ ပေတာနဉ္စ ဒါယကဿ စ၊ ယဒိ န ပေတေ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ ဒေတိ၊ ဒါယကဿေဝ ဧတံ ဗီဇံ ဧသာ ကသိ ဧတံ ခေတ္တံ ဥပကာရာယ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒါနိ တံ ဥပကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ပေတာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဒါတာ ပုညေန ဝဍ္ဎတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တံ ပေတာ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ ဒါယကေန ပေတေ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနေ ဒိန္နေ ယထာဝုတ္တခေတ္တကသိဗီဇသမ္ပတ္တိယာ အနုမောဒနာယ စ ယံ ပေတာနံ ဥပကပ္ပတိ၊ တံ ဒါနဖလံ ပေတာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ဒါတာ ပုညေန ဝဍ္ဎတီတိ ဒါတာ ပန အတ္တနော ဒါနမယပုညနိမိတ္တံ ဒေဝမနုဿေသု ဘောဂသမ္ပတ္တိအာဒိနာ ပုညဖလေန အဘိဝဍ္ဎတိ။ ပုညဖလမ္ပိ ဟိ ‘‘ကုသလာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု ဧဝမိဒံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀) ပုညန္တိ ဝုစ္စတိ။

၃။ ဣဓေဝ ကုသလံ ကတွာတိ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကဋ္ဌေန ကုသလံ ပေတာနံ ဥဒ္ဒိသနဝသေန ဒါနမယံ ပုညံ ဥပစိနိတွာ ဣဓေဝ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ ပေတေ စ ပဋိပူဇိယာတိ ပေတေ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနေန သမ္မာနေတွာ အနုဘုယျမာနဒုက္ခတော တေ မောစေတွာ။ ပေတေ ဟိ ဥဒ္ဒိဿ ဒိယျမာနံ ဒါနံ တေသံ ပူဇာ နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘အမှာကဉ္စ ကတာ ပူဇာ’’တိ (ပေ။ ဝ။ ၁၈)၊ ‘‘ပေတာနံ ပူဇာ စ ကတာ ဥဠာရာ’’တိ (ပေ။ ဝ။ ၂၅) စ။ ‘‘ပေတေ စာ’’တိ စ-သဒ္ဒေန ¶ ‘‘ပိယော စ ဟောတိ မနာပေါ၊ အဘိဂမနီယော စ ဟောတိ ဝိဿာသနီယော၊ ဘာဝနီယော စ ဟောတိ ဂရုကာတဗ္ဗော၊ ပါသံသော စ ဟောတိ ကိတ္တနီယော ဝိညူန’’န္တိ ဧဝမာဒိကေ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေ ဒါနာနိသံသေ သင်္ဂဏှာတိ။ သဂ္ဂဉ္စ ကမတိ ဌာနံ၊ ကမ္မံ ကတွာန ဘဒ္ဒကန္တိ ကလျာဏံ ကုသလကမ္မံ ကတွာ ဒိဗ္ဗေဟိ အာယုအာဒီဟိ ဒသဟိ ဌာနေဟိ သုဋ္ဌု အဂ္ဂတ္တာ ‘‘သဂ္ဂ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ ကတပုညာနံ နိဗ္ဗတ္တနဋ္ဌာနံ ဒေဝလောကံ ကမတိ ဥပပဇ္ဇနဝသေန ဥပဂစ္ဆတိ။

ဧတ္ထ ¶ စ ‘‘ကုသလံ ကတွာ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘ကမ္မံ ကတွာန ဘဒ္ဒက’’န္တိ ဝစနံ ‘‘ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂေါ ဝိယ ပတ္တိဒါနဝသေန ဒါနဓမ္မပရိစ္စာဂေါပိ ဒါနမယကုသလကမ္မမေဝါ’’တိ ဒဿနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ပေတာတိ အရဟန္တော အဓိပ္ပေတာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ‘‘ပေတာ’’တိ ခီဏာသဝါနံ အာဂတဋ္ဌာနဿေဝ အဘာဝတော၊ ဗီဇာဒိဘာဝဿ စ ဒါယကဿ ဝိယ ¶ တေသံ အယုဇ္ဇမာနတ္တာ၊ ပေတယောနိကာနံ ယုဇ္ဇမာနတ္တာ စ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဒေဝပုတ္တံ သုလသဉ္စ အာဒိံ ကတွာ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ခေတ္တူပမပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကာယော တေ သဗ္ဗသောဝဏ္ဏောတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ ဝိဟရန္တေ အညတရံ သူကရမုခပေတံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ အတီတေ ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဧကော ဘိက္ခု ကာယေန ¶ သညတော အဟောသိ၊ ဝါစာယ အသညတော၊ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ။ သော ကာလံ ကတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ တတ္ထ ပစ္စိတွာ တတော စဝိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟသမီပေ ဂိဇ္ဈကူဋပဗ္ဗတပါဒေ တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေန ခုပ္ပိပါသာဘိဘူတော ပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ကာယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အဟောသိ၊ မုခံ သူကရမုခသဒိသံ။ အထာယသ္မာ နာရဒေါ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ ဝသန္တော ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ တံ ပေတံ ဒိသွာ တေန ကတကမ္မံ ပုစ္ဆန္တော –

‘‘ကာယော တေ သဗ္ဗသောဝဏ္ဏော၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသတေ ဒိသာ၊

မုခံ တေ သူကရဿေဝ၊ ကိံ ကမ္မမကရီ ပုရေ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ကာယော တေ သဗ္ဗသောဝဏ္ဏောတိ တဝ ကာယော ဒေဟော သဗ္ဗော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဥတ္တတ္တကနကသန္နိဘော။ သဗ္ဗာ ဩဘာသတေ ဒိသာတိ တဿ ပဘာယ သဗ္ဗာပိ ဒိသာ သမန္တန္တော ဩဘာသတိ ဝိဇ္ဇောတတိ။ ဩဘာသတေတိ ဝါ အန္တောဂဓဟောတုအတ္ထမိဒံ ပဒန္တိ ‘‘တေ ကာယော သဗ္ဗသောဝဏ္ဏော သဗ္ဗာ ဒိသာ ဩဘာသေတိ ဝိဇ္ဇောတေတီ’’တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မုခံ ¶ တေ သူကရဿေဝါတိ မုခံ ပန တေ သူကရဿ ဝိယ၊ သူကရမုခသဒိသံ တဝ မုခန္တိ အတ္ထော။ ကိံ ကမ္မမကရီ ပုရေတိ ‘‘တွံ ပုဗ္ဗေ အတီတဇာတိယံ ကီဒိသံ ကမ္မံ အကာသီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။

ဧဝံ ထေရေန သော ပေတော ကတကမ္မံ ပုဋ္ဌော ဂါထာယ ဝိဿဇ္ဇေန္တော –

‘‘ကာယေန သညတော အာသိံ၊ ဝါစာယာသိမသညတော၊

တေန မေတာဒိသော ဝဏ္ဏော၊ ယထာ ပဿသိ နာရဒါ’’တိ။ –

အာဟ ¶ ။ တတ္ထ ကာယေန သညတော အာသိန္တိ ကာယိကေန သံယမေန သံယတော ကာယဒွါရိကေန သံဝရေန သံဝုတော အဟောသိံ။ ဝါစာယာသိမသညတောတိ ¶ ဝါစာယ အသညတော ဝါစသိကေန အသံဝရေန သမန္နာဂတော အဟောသိံ။ တေနာတိ တေန ဥဘယေန သံယမေန အသံယမေန စ။ မေတိ မယှံ။ ဧတာဒိသော ဝဏ္ဏောတိ ဧဒိသော။ ယထာ တွံ၊ နာရဒ၊ ပစ္စက္ခတော ပဿသိ၊ ဧဝရူပေါ၊ ကာယေန မနုဿသဏ္ဌာနော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော၊ မုခေန သူကရသဒိသော အာသိန္တိ ယောဇနာ။ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ဟိ ဣဓ ဆဝိယံ သဏ္ဌာနေ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧဝံ ပေတော ထေရေန ပုစ္ဆိတော တမတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တမေဝ ကာရဏံ ကတွာ ထေရဿ ဩဝါဒံ ဒေန္တော –

‘‘တံ တျာဟံ နာရဒ ဗြူမိ၊ သာမံ ဒိဋ္ဌမိဒံ တယာ၊

မာကာသိ မုခသာ ပါပံ၊ မာ ခေါ သူကရမုခေါ အဟူ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ တန္တိ တသ္မာ။ တျာဟန္တိ တေ အဟံ။ နာရဒါတိ ထေရံ အာလပတိ။ ဗြူမီတိ ကထေမိ။ သာမန္တိ သယမေဝ။ ဣဒန္တိ အတ္တနော သရီရံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယသ္မာ၊ ဘန္တေ နာရဒ၊ ဣဒံ မမ သရီရံ ဂလတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ မနုဿသဏ္ဌာနံ၊ ဥပရိ သူကရသဏ္ဌာနံ၊ တယာ ပစ္စက္ခတောဝ ဒိဋ္ဌံ၊ တသ္မာ တေ အဟံ ဩဝါဒဝသေန ဝဒါမီတိ။ ကိန္တိ စေတိ အာဟ ‘‘မာကာသိ မုခသာ ပါပံ၊ မာ ခေါ သူကရမုခေါ အဟူ’’တိ။ တတ္ထ မာတိ ပဋိသေဓေ နိပါတော။ မုခသာတိ မုခေန။ ခေါတိ အဝဓာရဏေ၊ ဝါစာယ ပါပကမ္မံ မာကာသိ မာ ကရောဟိ။ မာ ¶ ခေါ သူကရမုခေါ အဟူတိ အဟံ ဝိယ သူကရမုခေါ မာ အဟောသိယေဝ။ သစေ ပန တွံ မုခရော ဟုတွာ ဝါစာယ ပါပံ ကရေယျာသိ၊ ဧကံသေန သူကရမုခေါ ဘဝေယျာသိ၊ တသ္မာ မာကာသိ မုခသာ ပါပန္တိ ဖလပဋိသေဓနမုခေနပိ ဟေတုမေဝ ပဋိသေဓေတိ။

အထာယသ္မာ နာရဒေါ ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော စတုပရိသမဇ္ဈေ နိသိန္နဿ သတ္ထုနော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ၊ ‘‘နာရဒ၊ ပုဗ္ဗေဝ မယာ ¶ သော သတ္ထော ဒိဋ္ဌော’’တိ ဝတွာ အနေကာကာရဝေါကာရံ ဝစီဒုစ္စရိတသန္နိဿိတံ အာဒီနဝံ၊ ဝစီသုစရိတပဋိသံယုတ္တဉ္စ အာနိသံသံ ပကာသေန္တော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ဒေသနာ သမ္ပတ္တပရိသာယ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

သူကရမုခပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒိဗ္ဗံ ¶ သုဘံ ဓာရေသိ ဝဏ္ဏဓာတုန္တိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ ကလန္ဒကနိဝါပေ အညတရံ ပူတိမုခပေတံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ အတီတေ ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဒွေ ကုလပုတ္တာ တဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ သီလာစာရသမ္ပန္နာ သလ္လေခဝုတ္တိနော အညတရသ္မိံ ဂါမကာဝါသေ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသု။ အထ အညတရော ပါပဇ္ဈာသယော ပေသုညာဘိရတော ဘိက္ခု တေသံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဥပဂဉ္ဆိ။ ထေရာ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဝသနဋ္ဌာနံ ဒတွာ ဒုတိယဒိဝသေ တံ ဂဟေတွာ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ မနုဿာ တေ ဒိသွာ တေသု ထေရေသု အတိဝိယ ပရမနိပစ္စကာရံ ကတွာ ယာဂုဘတ္တာဒီဟိ ပဋိမာနေသုံ။ သော ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘သုန္ဒရော ဝတာယံ ဂေါစရဂါမော၊ မနုဿာ စ သဒ္ဓါ ပသန္နာ၊ ပဏီတပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေန္တိ၊ အယဉ္စ ဝိဟာရော ဆာယူဒကသမ္ပန္နော၊ သက္ကာ မေ ဣဓ သုခေန ဝသိတုံ။ ဣမေသု ပန ဘိက္ခူသု ဣဓ ဝသန္တေသု မယှံ ဖာသုဝိဟာရော န ဘဝိဿတိ၊ အန္တေဝါသိကဝါသော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ ဟန္ဒာဟံ ဣမေ အညမညံ ဘိန္ဒိတွာ ယထာ န ပုန ဣဓ ဝသိဿန္တိ၊ တထာ ကရိဿာမီ’’တိ။

အထေကဒိဝသံ ¶ မဟာထေရေ ဒွိန္နမ္ပိ ဩဝါဒံ ဒတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌေ ပေသုဏိကော ဘိက္ခု ထောကံ ကာလံ ဝီတိနာမေတွာ မဟာထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ထေရေန ‘‘ကိံ၊ အာဝုသော၊ ဝိကာလေ အာဂတောသီ’’တိ စ ဝုတ္တေ၊ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကထေဟိ၊ အာဝုသော’’တိ ထေရေန အနုညာတော အာဟ – ‘‘ဧသော၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ¶ သဟာယကတ္ထေရော သမ္မုခါ မိတ္တော ဝိယ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ ပရမ္မုခါ သပတ္တော ဝိယ ဥပဝဒတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကထေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတော ‘‘သုဏာထ၊ ဘန္တေ၊ ‘ဧသော မဟာထေရော သဌော မာယာဝီ ကုဟကော မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတီ’တိ တုမှာကံ အဂုဏံ ကထေတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မာ၊ အာဝုသော၊ ဧဝံ ဘဏိ၊ န သော ဘိက္ခု ဧဝံ မံ ဥပဝဒိဿတိ၊ ဂိဟိကာလတော ပဋ္ဌာယ မမ သဘာဝံ ဇာနာတိ ‘ပေသလော ကလျာဏသီလော’’’တိ။ ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ အတ္တနော ဝိသုဒ္ဓစိတ္တတာယ ဧဝံ စိန္တေထ၊ တံ တုမှာကံယေဝ အနုစ္ဆဝိကံ၊ မယှံ ပန တေန သဒ္ဓိံ ဝေရံ နတ္ထိ၊ ကသ္မာ အဟံ တေန အဝုတ္တံ ‘ဝုတ္တ’န္တိ ဝဒါမိ။ ဟောတု၊ ကာလန္တရေန သယမေဝ ဇာနိဿထာ’’တိ အာဟ။ ထေရောပိ ပုထုဇ္ဇနဘာဝဒေါသေန ဒွေဠှကစိတ္တော ‘‘ဧဝမ္ပိ သိယာ’’တိ သာသင်္ကဟဒယော ဟုတွာ ထောကံ သိထိလဝိဿာသော အဟောသိ။ သော ဗာလော ပဌမံ မဟာထေရံ ပရိဘိန္ဒိတွာ ဣတရမ္ပိ ထေနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပရိဘိန္ဒိ။ အထ တေ ဥဘောပိ ထေရာ ဒုတိယဒိဝသေ အညမညံ အနာလပိတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတမာဒါယ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေယေဝ ¶ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သာမီစိမတ္တမ္ပိ အကတွာ တံ ဒိဝသံ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ဝိဘာတာယ စ ရတ္တိယာ အညမညံ အနာရောစေတွာဝ ယထာဖာသုကဋ္ဌာနံ အဂမံသု။

ပေသုဏိကံ ပန ဘိက္ခုံ ပရိပုဏ္ဏမနောရထံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌံ မနုဿာ ဒိသွာ အာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ ထေရာ ကုဟိံ ဂတာ’’တိ? သော အာဟ – ‘‘သဗ္ဗရတ္တိံ အညမညံ ကလဟံ ကတွာ မယာ ‘မာ ကလဟံ ကရောထ၊ သမဂ္ဂါ ဟောထ၊ ကလဟော နာမ အနတ္ထာဝဟော အာယတိဒုက္ခုပ္ပာဒကော အကုသလသံဝတ္တနိကော၊ ပုရိမကာပိ ကလဟေန မဟတာ ဟိတာ ပရိဘဋ္ဌာ’တိအာဒီနိ ဝုစ္စမာနာပိ မမ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ ပက္ကန္တာ’’တိ။ တတော မနုဿာ ‘‘ထေရာ တာဝ ဂစ္ဆန္တု၊ တုမှေ ပန အမှာကံ အနုကမ္ပာယ ဣဓေဝ အနုက္ကဏ္ဌိတွာ ဝသထာ’’တိ ယာစိံသု။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ တတ္ထေဝ ဝသန္တော ကတိပါဟေန စိန္တေသိ – ‘‘မယာ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ ဘိက္ခူ ¶ အာဝါသလောဘေန ပရိဘိန္နာ၊ ဗဟုံ ဝတ မယာ ပါပကမ္မံ ပသုတ’’န္တိ ¶ ဗလဝဝိပ္ပဋိသာရာဘိဘူတော သောကဝေဂေန ဂိလာနော ဟုတွာ နစိရေနေဝ ကာလံ ကတွာ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။

ဣတရေ ဒွေ သဟာယကတ္ထေရာ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တာ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ သမာဂန္တွာ အညမညံ သမ္မောဒိတွာ တေန ဘိက္ခုနာ ဝုတ္တံ ဘေဒဝစနံ အညမညဿ အာရောစေတွာ တဿ အဘူတဘာဝံ ဉတွာ သမဂ္ဂါ ဟုတွာ အနုက္ကမေန တမေဝ အာဝါသံ ပစ္စာဂမိံသု။ မနုဿာ ဒွေ ထေရေ ဒိသွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ သဉ္ဇာတသောမနဿာ ဟုတွာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ထေရာ စ တတ္ထေဝ ဝသန္တာ သပ္ပာယအာဟာရလာဘေန သမာဟိတစိတ္တာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ နစိရေနေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

ပေသုဏိကော ဘိက္ခု ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ နိရယေ ပစ္စိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟဿ အဝိဒူရေ ပူတိမုခပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ကာယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အဟောသိ၊ မုခတော ပန ပုဠဝကာ နိက္ခမိတွာ ဣတော စိတော စ မုခံ ခါဒန္တိ၊ တဿ ဒူရမ္ပိ ဩကာသံ ဖရိတွာ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဝါယတိ။ အထာယသ္မာ နာရဒေါ ဂိဇ္ဈကူဋပဗ္ဗတာ ဩရောဟန္တော တံ ဒိသွာ –

‘‘ဒိဗ္ဗံ သုဘံ ဓာရေသိ ဝဏ္ဏဓာတုံ၊ ဝေဟာယသံ တိဋ္ဌသိ အန္တလိက္ခေ၊

မုခဉ္စ တေ ကိမယော ပူတိဂန္ဓံ၊ ခါဒန္တိ ကိံ ကမ္မမကာသိ ပုဗ္ဗေ’’တိ။ –

ဣမာယ ဂါထာယ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ။ တတ္ထ ဒိဗ္ဗန္တိ ဒိဝိ ဘဝံ ဒေဝတ္တဘာဝပရိယာပန္နံ။ ဣဓ ပန ဒိဗ္ဗံ ဝိယာတိ ဒိဗ္ဗံ။ သုဘန္တိ သောဘနံ၊ သုန္ဒရဘာဝံ ဝါ။ ဝဏ္ဏဓာတုန္တိ ဆဝိဝဏ္ဏံ။ ဓာရေသီတိ ဝဟသိ ¶ ။ ဝေဟာယသံ တိဋ္ဌသိ အန္တလိက္ခေတိ ဝေဟာယသသညိတေ အန္တလိက္ခေ တိဋ္ဌသိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝိဟာယသံ တိဋ္ဌသိ အန္တလိက္ခေ’’တိ ပါဌံ ဝတွာ ဝိဟာယသံ ဩဘာသေန္တော အန္တလိက္ခေ တိဋ္ဌသီတိ ဝစနသေသေန အတ္ထံ ¶ ဝဒန္တိ။ ပူတိဂန္ဓန္တိ ကုဏပဂန္ဓံ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓန္တိ အတ္ထော။ ကိံ ကမ္မမကာသိ ပုဗ္ဗေတိ ပရမဒုဂ္ဂန္ဓံ တေ မုခံ ကိမယော ခါဒန္တိ၊ ကာယော စ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော၊ ကီဒိသံ နာမ ကမ္မံ ဧဝရူပဿ အတ္တဘာဝဿ ကာရဏဘူတံ ပုဗ္ဗေ တွံ အကာသီတိ ပုစ္ဆိ။

ဧဝံ ¶ ထေရေန သော ပေတော အတ္တနာ ကတကမ္မံ ပုဋ္ဌော တမတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော –

‘‘သမဏော အဟံ ပါပေါတိဒုဋ္ဌဝါစော၊ တပဿိရူပေါ မုခသာ အသညတော၊

လဒ္ဓါ စ မေ တမသာ ဝဏ္ဏဓာတု၊ မုခဉ္စ မေ ပေသုဏိယေန ပူတီ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ သမဏော အဟံ ပါပေါတိ အဟံ လာမကော သမဏော ပါပဘိက္ခု အဟောသိံ။ အတိဒုဋ္ဌဝါစောတိ အတိဒုဋ္ဌဝစနော၊ ပရေ အတိက္ကမိတွာ လင်္ဃိတွာ ဝတ္တာ၊ ပရေသံ ဂုဏပရိဓံသကဝစနောတိ အတ္ထော။ ‘‘အတိဒုက္ခဝါစော’’တိ ဝါ ပါဌော၊ အတိဝိယ ဖရုသဝစနော မုသာဝါဒပေသုညာဒိဝစီဒုစ္စရိတနိရတော။ တပဿိရူပေါတိ သမဏပတိရူပကော။ မုခသာတိ မုခေန။ လဒ္ဓါတိ ပဋိလဒ္ဓါ။ စ-ကာရော သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ မေတိ မယာ။ တပသာတိ ဗြဟ္မစရိယေန။ ပေသုဏိယေနာတိ ပိသုဏဝါစာယ။ ပုတီတိ ပူတိဂန္ဓံ။

ဧဝံ သော ပေတော အတ္တနာ ကတကမ္မံ အာစိက္ခိတွာ ဣဒါနိ ထေရဿ ဩဝါဒံ ဒေန္တော –

ယက္ခော တုဝံ ဟောဟိသိ ကာမကာမီ’’တိ။ –

ဩသာနဂါထမာဟ။ တတ္ထ ¶ တယိဒန္တိ တံ ဣဒံ မမ ရူပံ။ အနုကမ္ပကာ ယေ ကုသလာ ဝဒေယျုန္တိ ယေ အနုကမ္ပနသီလာ ကာရုဏိကာ ပရဟိတပဋိပတ္တိယံ ကုသလာ နိပုဏာ ဗုဒ္ဓါဒယော ယံ ဝဒေယျုံ၊ တဒေဝ ဝဒါမီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒါနိ တံ ဩဝါဒံ ဒဿေန္တော ‘‘မာ ပေသုဏံ မာ စ မုသာ အဘာဏိ၊ ယက္ခော တုဝံ ဟောဟိသိ ကာမကာမီ’’တိ အာဟ။ တဿတ္ထော – ပေသုဏံ ပိသုဏဝစနံ မုသာ စ မာ အဘာဏိ ¶ မာ ကထေဟိ။ ယဒိ ဟိ တွံ မုသာဝါဒံ ပိသုဏဝါစဉ္စ ပဟာယ ဝါစာယ သညတော ဘဝေယျာသိ၊ ယက္ခော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဒေဝညတရော ဝါ တွံ ဘဝိဿသိ၊ ကာမံ ကာမိတဗ္ဗံ ဥဠာရံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ¶ ပဋိလဘိတွာ တတ္ထ ကာမနသီလော ယထာသုခံ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိစရဏေန အဘိရမဏသီလောတိ။

တံ သုတွာ ထေရော တတော ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော သတ္ထု တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ဒေသနာ သမ္ပတ္တပရိသာယ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

ပူတိမုခပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပိဋ္ဌဓီတလိကပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

ယံ ကိဉ္စာရမ္မဏံ ကတွာတိ ဣဒံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိနော ဒါနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ကိရ ဂဟပတိနော ဓီတု ဓီတာယ ဒါရိကာယ ဓာတိ ပိဋ္ဌဓီတလိကံ အဒါသိ ‘‘အယံ တေ ဓီတာ၊ ဣမံ ဂဟေတွာ ကီဠဿူ’’တိ။ သာ တတ္ထ ဓီတုသညံ ဥပ္ပာဒေသိ။ အထဿာ ဧကဒိဝသံ တံ ဂဟေတွာ ကီဠန္တိယာ ပမာဒေန ပတိတွာ ဘိဇ္ဇိ။ တတော ဒါရိကာ ‘‘မမ ဓီတာ မတာ’’တိ ပရောဒိ။ တံ ရောဒန္တိံ ကောစိပိ ဂေဟဇနော သညာပေတုံ နာသက္ခိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ သတ္ထာ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိနော ဂေဟေ ပညတ္တေ အာသနေ နိသိန္နော ဟောတိ၊ မဟာသေဋ္ဌိ စ ဘဂဝတော ¶ သမီပေ နိသိန္နော အဟောသိ။ ဓာတိ တံ ဒါရိကံ ဂဟေတွာ သေဋ္ဌိဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ သေဋ္ဌိ တံ ဒိသွာ ‘‘ကိဿာယံ ဒါရိကာ ရောဒတီ’’တိ အာဟ။ ဓာတိ တံ ပဝတ္တိံ သေဋ္ဌိဿ အာရောစေသိ။ သေဋ္ဌိ တံ ဒါရိကံ အင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ ‘‘တဝ ဓီတုဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ သညာပေတွာ သတ္ထု အာရောစေသိ – ‘‘ဘန္တေ၊ မမ နတ္တုဓီတရံ ပိဋ္ဌဓီတလိကံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ ဒါတုကာမော၊ တံ မေ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ သွာတနာယ အဓိဝါသေထာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။

အထ ဘဂဝါ ဒုတိယဒိဝသေ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ သေဋ္ဌိဿ ဃရံ ဂန္တွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ အနုမောဒနံ ကရောန္တော –

‘‘ယံ ကိဉ္စာရမ္မဏံ ကတွာ၊ ဒဇ္ဇာ ဒါနံ အမစ္ဆရီ၊

ပုဗ္ဗပေတေ စ အာရဗ္ဘ၊ အထ ဝါ ဝတ္ထုဒေဝတာ။

‘‘စတ္တာရော ¶ ¶ စ မဟာရာဇေ၊ လောကပါလေ ယသဿိနေ၊

ကုဝေရံ ဓတရဋ္ဌဉ္စ၊ ဝိရူပက္ခံ ဝိရူဠှကံ၊

တေ စေဝ ပူဇိတာ ဟောန္တိ၊ ဒါယကာ စ အနိပ္ဖလာ။

‘‘န ဟိ ရုဏ္ဏံ ဝါ သောကော ဝါ၊ ယာ စညာ ပရိဒေဝနာ၊

န တံ ပေတဿ အတ္ထာယ၊ ဧဝံ တိဋ္ဌန္တိ ဉာတယော။

‘‘အယဉ္စ ခေါ ဒက္ခိဏာ ဒိန္နာ၊ သင်္ဃမှိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ၊

ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယဿ၊ ဌာနသော ဥပကပ္ပတီ’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ၊

၁၀။ တတ္ထ ယံ ကိဉ္စာရမ္မဏံ ကတွာတိ မင်္ဂလာဒီသု အညတရံ ယံ ကိဉ္စိ အာရဗ္ဘ ဥဒ္ဒိဿ။ ဒဇ္ဇာတိ ဒဒေယျ။ အမစ္ဆရီတိ အတ္တနော သမ္ပတ္တိယာ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝါသဟနလက္ခဏဿ မစ္ဆေရဿ အဘာဝတော အမစ္ဆရီ၊ ပရိစ္စာဂသီလော မစ္ဆရိယလောဘာဒိစိတ္တမလံ ဒူရတော ကတွာ ဒါနံ ဒဒေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဗ္ဗပေတေ စ အာရဗ္ဘာတိ ပုဗ္ဗကေပိ ပေတေ ဥဒ္ဒိဿ။ ဝတ္ထုဒေဝတာတိ ဃရဝတ္ထုအာဒီသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အာရဗ္ဘာတိ ယောဇနာ။ အထ ဝါတိ ဣမိနာ အညေပိ ဒေဝမနုဿာဒိကေ ယေ ကေစိ အာရဗ္ဘ ဒါနံ ဒဒေယျာတိ ဒဿေတိ။

၁၁။ တတ္ထ ဒေဝေသု တာဝ ဧကစ္စေ ပါကဋေ ဒေဝေ ဒဿေန္တော ‘‘စတ္တာရော စ မဟာရာဇေ’’တိ ဝတွာ ပုန တေ ¶ နာမတော ဂဏှန္တော ‘‘ကုဝေရ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကုဝေရန္တိ ဝေဿဝဏံ။ ဓတရဋ္ဌန္တိအာဒီနိ သေသာနံ တိဏ္ဏံ လောကပါလာနံ နာမာနိ။ တေ စေဝ ပူဇိတာ ဟောန္တီတိ တေ စ မဟာရာဇာနော ပုဗ္ဗပေတဝတ္ထုဒေဝတာယော စ ဥဒ္ဒိသနကိရိယာယ ပဋိမာနိကာ ဟောန္တိ။ ဒါယကာ စ အနိပ္ဖလာတိ ယေ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ တေ ဒါယကာ စ ပရေသံ ဥဒ္ဒိသနမတ္တေန န နိပ္ဖလာ၊ အတ္တနော ဒါနဖလဿ ဘာဂိနော ဧဝ ဟောန္တိ။

၁၂။ ဣဒါနိ ‘‘ယေ အတ္တနော ဉာတီနံ မရဏေန ရောဒန္တိ ပရိဒေဝန္တိ သောစန္တိ၊ တေသံ တံ နိရတ္ထကံ၊ အတ္တပရိတာပနမတ္တမေဝါ’’တိ ဒဿေတုံ ‘‘န ဟိ ရုဏ္ဏံ ဝါ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ရုဏ္ဏန္တိ ရုဒိတံ အဿုမောစနံ န ဟိ ကာတဗ္ဗန္တိ ¶ ဝစနသေသော။ သောကောတိ သောစနံ စိတ္တသန္တာပေါ၊ အန္တောနိဇ္ဈာနန္တိ အတ္ထော။ ယာ စညာ ပရိဒေဝနာတိ ယာ စ ရုဏ္ဏသောကတော အညာ ပရိဒေဝနာ၊ ‘‘ကဟံ ဧကပုတ္တကာ’’တိအာဒိဝါစာဝိပ္ပလာပေါ၊ သောပိ န ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပနတ္ထော ¶ ။ န တံ ပေတဿ အတ္ထာယာတိ ယသ္မာ ရုဏ္ဏံ ဝါ သောကော ဝါ ပရိဒေဝနာ ဝါတိ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ပေတဿ ကာလကတဿ အတ္ထာယ ဥပကာရာယ န ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဟိ တံ ကာတဗ္ဗံ၊ တထာပိ ဧဝံ တိဋ္ဌန္တိ ဉာတယော အဝိဒ္ဒသုနောတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၃။ ဧဝံ ရုဏ္ဏာဒီနံ နိရတ္ထကဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယာ ပုဗ္ဗပေတာဒိကေ အာရဗ္ဘ ဒါယကေန သင်္ဃဿ ဒက္ခိဏာ ဒိန္နာ၊ တဿာ သာတ္ထကဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘အယဉ္စ ခေါ ဒက္ခိဏာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အယန္တိ ဒါယကေန တံ ဒိန္နံ ဒါနံ ပစ္စက္ခတော ဒဿေန္တော ဝဒတိ။ စ-သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကတ္ထော၊ တေန ယထာ ရုဏ္ဏာဒိ ပေတဿ န ကဿစိ အတ္ထာယ ဟောတိ၊ န ဧဝမယံ၊ အယံ ပန ဒက္ခိဏာ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယဿ ဟောတီတိ ဝက္ခမာနမေဝ ဝိသေသံ ဇောတေတိ။ ခေါတိ အဝဓာရဏေ။ ဒက္ခိဏာတိ ဒါနံ။ သင်္ဃမှိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာတိ အနုတ္တရေ ပုညက္ခေတ္တေ ¶ သင်္ဃေ သုဋ္ဌု ပတိဋ္ဌိတာ။ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယဿာတိ အဿ ပေတဿ စိရကာလံ ဟိတာယ အတ္ထာယ။ ဌာနသော ဥပကပ္ပတီတိ တင်္ခဏညေဝ နိပ္ဖဇ္ဇတိ၊ န ကာလန္တရေတိ အတ္ထော။ အယဉှိ တတ္ထ ဓမ္မတာ – ယံ ပေတေ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနေ ဒိန္နေ ပေတာ စေ အနုမောဒန္တိ၊ တာဝဒေဝ တဿ ဖလေန ပေတာ ပရိမုစ္စန္တီတိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မဟာဇနံ ပေတေ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနာဘိရတမာနသံ ကတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ပုနဒိဝသေ သေဋ္ဌိဘရိယာ အဝသေသာ စ ဉာတကာ သေဋ္ဌိံ အနုဝတ္တန္တာ ဧဝံ တေမာသမတ္တံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသုံ။ အထ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခူ မာသမတ္တံ မမ ဃရံ နာဂမိံသူ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာရာ တသ္မိံ ကာရဏေ ကထိတေ ရာဇာပိ သေဋ္ဌိံ အနုဝတ္တန္တော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ၊ တံ ဒိသွာ နာဂရာ ရာဇာနံ အနုဝတ္တန္တာ မာသမတ္တံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသုံ။ ဧဝံ မာသဒွယံ ပိဋ္ဌဓီတလိကမူလကံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသုန္တိ။

ပိဋ္ဌဓီတလိကပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တိရောကုဋ္ဋေသု ¶ တိဋ္ဌန္တီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ရာဇဂဟေ ဝိဟရန္တော သမ္ဗဟုလေ ပေတေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တတြာယံ ဝိတ္ထာရကထာ – ဣတော ဒွါနဝုတိကပ္ပေ ကာသိ နာမ နဂရံ အဟောသိ။ တတ္ထ ဇယသေနော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ သိရိမာ နာမ ဒေဝီ။ တဿာ ကုစ္ဆိယံ ဖုဿော နာမ ဗောဓိသတ္တော ¶ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ။ ဇယသေနော ရာဇာ ‘‘မမ ပုတ္တော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဇာတော၊ မယှမေဝ ဗုဒ္ဓါ၊ မယှံ ဓမ္မော၊ မယှံ သင်္ဃော’’တိ မမတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ သဗ္ဗကာလံ သယမေဝ ဥပဋ္ဌဟတိ၊ န အညေသံ ဩကာသံ ဒေတိ။

ဘဂဝတော ကနိဋ္ဌဘာတရော ဝေမာတိကာ တယော ဘာတရော စိန္တေသုံ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ ¶ နာမ သဗ္ဗလောက ဟိတတ္ထာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န ဧကဿေဝ အတ္ထာယ။ အမှာကဉ္စ ပိတာ အညေသံ ဩကာသံ န ဒေတိ။ ကထံ နု ခေါ မယံ လဘေယျာမ ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စာ’’တိ? တေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဟန္ဒ မယံ ကိဉ္စိ ဥပါယံ ကရောမာ’’တိ။ တေ ပစ္စန္တံ ကုပိတံ ဝိယ ကာရာပေသုံ။ တတော ရာဇာ ‘‘ပစ္စန္တော ကုပိတော’’တိ သုတွာ တယောပိ ပုတ္တေ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတုံ ပေသေသိ။ တေ ဂန္တွာ ဝူပသမေတွာ အာဂတာ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော ဝရံ အဒါသိ ‘‘ယံ ဣစ္ဆထ၊ တံ ဂဏှထာ’’တိ။ တေ ‘‘မယံ ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဣစ္ဆာမာ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ‘‘ဧတံ ဌပေတွာ အညံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘မယံ အညေန အနတ္ထိကာ’’တိ အာဟံသု။ တေန ဟိ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဂဏှထာတိ။ တေ သတ္တ ဝဿာနိ ယာစိံသု။ ရာဇာ န အဒါသိ။ ဧဝံ ‘‘ဆ၊ ပဉ္စ၊ စတ္တာရိ၊ တီဏိ၊ ဒွေ၊ ဧကံ၊ သတ္တ မာသေ၊ ဆ၊ ပဉ္စ၊ စတ္တာရော’’တိ ဝတွာ ယာဝ တေမာသံ ယာစိံသု။ တဒါ ရာဇာ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ အဒါသိ။

တေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟံသု – ‘‘ဣစ္ဆာမ မယံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝန္တံ တေမာသံ ဥပဋ္ဌာတုံ၊ အဓိဝါသေတု နော၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဣမံ တေမာသံ ဝဿာဝါသ’’န္တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။ တေ တယော အတ္တနော ဇနပဒေ နိယုတ္တကပုရိသဿ လေခံ ပေသေသုံ ‘‘ဣမံ တေမာသံ အမှေဟိ ဘဂဝါ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ ဝိဟာရံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနသမ္ဘာရံ သမ္ပာဒေဟီ’’တိ။ သော သဗ္ဗံ သမ္ပာဒေတွာ ပဋိပေသေသိ။ တေ ¶ ကာသာယဝတ္ထနိဝတ္ထာ ဟုတွာ ပုရိသသဟဿေဟိ ဝေယျာဝစ္စကရေဟိ ဘဂဝန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟမာနာ ဇနပဒံ နေတွာ ဝိဟာရံ နိယျာတေတွာ ဝဿံ ဝသာပေသုံ။

တေသံ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဧကော ဂဟပတိပုတ္တော သပဇာပတိကော သဒ္ဓါ အဟောသိ ပသန္နော။ သော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒါနဝတ္တံ သက္ကစ္စံ အဒါသိ။ ဇနပဒေ နိယုတ္တကပုရိသော တံ ဂဟေတွာ ဇာနပဒေဟိ ဧကာဒသမတ္တေဟိ ပုရိသသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ သက္ကစ္စမေဝ ဒါနံ ပဝတ္တာပေသိ။ တတ္ထ ကေစိ ဇာနပဒါ ပဋိဟတစိတ္တာ အဟေသုံ။ တေ ဒါနဿ အန္တရာယံ ကတွာ ဒေယျဓမ္မံ အတ္တနာ ခါဒိံသု၊ ဘတ္တသာလဉ္စ အဂ္ဂိနာ ဒဟိံသု။ ပဝါရိတာ ရာဇပုတ္တာ ဘဂဝတော သက္ကာရံ ကတွာ ¶ ဘဂဝန္တံ ပုရက္ခတွာ ပိတု သန္တိကမေဝ ပစ္စာဂမိံသု။ တတ္ထ ဂန္တွာ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ရာဇပုတ္တာ စ ဇနပဒေ ¶ နိယုတ္တကပုရိသော စ ဘဏ္ဍာဂါရိကော စ အနုပုဗ္ဗေန ကာလံ ကတွာ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ သဂ္ဂေ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု၊ ပဋိဟတစိတ္တာ ဇနာ နိရယေ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု။ ဧဝံ တေသံ ဥဘယေသံ ဇနာနံ သဂ္ဂတော သဂ္ဂံ နိရယတော နိရယံ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ ဒွါနဝုတိကပ္ပာ ဝီတိဝတ္တာ။

အထ ဣမသ္မိံ ဘဒ္ဒကပ္ပေ ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ တေ ပဋိဟတစိတ္တာ ဇနာ ပေတေသု ဥပ္ပန္နာ။ တဒါ မနုဿာ အတ္တနော အတ္တနော ဉာတကာနံ ပေတာနံ အတ္ထာယ ဒါနံ ဒတွာ ဥဒ္ဒိသန္တိ ‘‘ဣဒံ နော ဉာတီနံ ဟောတူ’’တိ၊ တေ သမ္ပတ္တိံ လဘန္တိ။ အထ ဣမေပိ ပေတာ တံ ဒိသွာ ကဿပံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ မယမ္ပိ ဧဝရူပံ သမ္ပတ္တိံ လဘေယျာမာ’’တိ? ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘ဣဒါနိ န လဘထ၊ အနာဂတေ ပန ဂေါတမော နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ တဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗိမ္ဗိသာရော နာမ ရာဇာ ဘဝိဿတိ၊ သော တုမှာကံ ဣတော ဒွါနဝုတိကပ္ပေ ဉာတိ အဟောသိ၊ သော ဗုဒ္ဓဿ ဒါနံ ဒတွာ တုမှာကံ ဥဒ္ဒိသိဿတိ၊ တဒါ လဘိဿထာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ကိရ တေသံ ပေတာနံ တံ ဝစနံ ‘‘သွေ လဘိဿထာ’’တိ ဝုတ္တံ ဝိယ အဟောသိ။

တတော ¶ ဧကသ္မိံ ဗုဒ္ဓန္တရေ ဝီတိဝတ္တေ အမှာကံ ဘဂဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တေပိ တယော ရာဇပုတ္တာ ပုရိသသဟဿေန သဒ္ဓိံ ဒေဝလောကတော စဝိတွာ မဂဓရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အနုပုဗ္ဗေန တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဂယာသီသေ တယော ဇဋိလာ အဟေသုံ၊ ဇနပဒေ နိယုတ္တကပုရိသော ရာဇာ ဗိမ္ဗိသာရော အဟောသိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဂဟပတိပုတ္တော ဝိသာခေါ နာမ သေဋ္ဌိ အဟောသိ၊ တဿ ပဇာပတိ ဓမ္မဒိန္နာ နာမ သေဋ္ဌိဓီတာ အဟောသိ၊ အဝသေသာ ပန ပရိသာ ရညော ဧဝ ပရိဝါရာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိံသု။

အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သတ္တသတ္တာဟံ အတိက္ကမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ အာဂမ္မ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ သဟဿပရိဝါရေ တယော ဇဋိလေ ဝိနေတွာ ရာဇဂဟံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ¶ စ တဒဟုပသင်္ကမန္တံယေဝ ရာဇာနံ ဗိမ္ဗိသာရံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ သဒ္ဓိံ ဧကာဒသနဟုတေဟိ အင်္ဂမဂဓဝါသီဟိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေဟိ။ အထ ရညာ သွာတနာယ ဘတ္တေန နိမန္တိတော အဓိဝါသေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ မာဏဝကဝဏ္ဏေန သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန ပုရတော ဂစ္ဆန္တေန –

‘‘ဒန္တော ဒန္တေဟိ သဟ ပုရာဏဇဋိလေဟိ၊ ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိပ္ပမုတ္တေဟိ၊

သိင်္ဂီနိက္ခသဝဏ္ဏော၊ ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ ဘဂဝါ’’တိ။ (မဟာဝ။ ၅၈) –

ဧဝမာဒီဟိ ¶ ဂါထာဟိ အဘိတ္ထဝိယမာနော ရာဇဂဟံ ပဝိသိတွာ ရညော နိဝေသနေ မဟာဒါနံ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ တေ ပန ပေတာ ‘‘ဣဒါနိ ရာဇာ ဒါနံ အမှာကံ ဥဒ္ဒိသိဿတိ၊ ဣဒါနိ ဥဒ္ဒိသိဿတီ’’တိ အာသာယ သမ္ပရိဝါရေတွာ အဋ္ဌံသု။

ရာဇာ ဒါနံ ဒတွာ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဘဂဝါ ဝိဟရေယျာ’’တိ ဘဂဝတော ဝိဟာရဋ္ဌာနမေဝ စိန္တေသိ၊ န တံ ဒါနံ ကဿစိ ဥဒ္ဒိသိ။ တထာ တံ ဒါနံ အလဘန္တာ ပေတာ ဆိန္နာသာ ဟုတွာ ရတ္တိယံ ရညော နိဝေသနေ အတိဝိယ ဘိံသနကံ ဝိဿရမကံသု။ ရာဇာ ဘယသန္တာသသံဝေဂံ အာပဇ္ဇိတွာ ဝိဘာတာယ ¶ ရတ္တိယာ ဘဂဝတော အာရောစေဟိ – ‘‘ဧဝရူပံ သဒ္ဒံ အဿောသိံ၊ ကိံ နု ခေါ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဝိဿတီ’’တိ? ဘဂဝါ ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ န တေ ကိဉ္စိ ပါပကံ ဘဝိဿတိ၊ အပိစ ခေါ သန္တိ တေ ပုရာဏဉာတကာ ပေတေသု ဥပ္ပန္နာ။ တေ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ တမေဝ ပစ္စာသီသန္တာ ‘ဗုဒ္ဓဿ ဒါနံ ဒတွာ အမှာကံ ဥဒ္ဒိသိဿတီ’တိ ဝိစရန္တာ တယာ ဟိယျော ဒါနံ ဒတွာ န ဥဒ္ဒိသိတတ္တာ ဆိန္နာသာ ဟုတွာ တထာရူပံ ဝိဿရမကံသူ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ ဣဒါနိပိ၊ ဘန္တေ၊ ဒိန္နေ တေ လဘေယျု’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အဓိဝါသေတု မေ ဘဂဝါ အဇ္ဇတနာယ ဒါနံ၊ တေသံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။

ရာဇာ နိဝေသနံ ဂန္တွာ မဟာဒါနံ ပဋိယာဒါပေတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစာပေသိ ¶ ။ ဘဂဝါ ရာဇန္တေပုရံ ဂန္တွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေန။ တေ ပေတာ ‘‘အပိ နာမ အဇ္ဇ လဘေယျာမာ’’တိ ဂန္တွာ တိရောကုဋ္ဋာဒီသု အဋ္ဌံသု။ ဘဂဝါ တထာ အကာသိ၊ ယထာ တေ သဗ္ဗေဝ ရညော အာပါထံ ဂတာ အဟေသုံ။ ရာဇာ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒေန္တော ‘‘ဣဒံ မေ ဉာတီနံ ဟောတူ’’တိ ဥဒ္ဒိသိ။ တာဝဒေဝ ပေတာနံ ကမလကုဝလယသဉ္ဆန္နာ ပေါက္ခရဏိယော နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေ တတ္ထ နှတွာ စ ပိဝိတွာ စ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဒရထကိလမထပိပါသာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ အဟေသုံ။ ရာဇာ ယာဂုခဇ္ဇဘောဇ္ဇာနိ ဒတွာ ဥဒ္ဒိသိ။ တေသံ တင်္ခဏညေဝ ဒိဗ္ဗယာဂုခဇ္ဇဘောဇ္ဇာနိ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေ တာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပီဏိန္ဒြိယာ အဟေသုံ။ အထ ဝတ္ထသေနာသနာနိ ဒတွာ ဥဒ္ဒိသိ။ တေသံ ဒိဗ္ဗဝတ္ထပါသာဒပစ္စတ္ထရဏသေယျာဒိအလင်္ကာရဝိဓယော နိဗ္ဗတ္တိံသု။ သာ စ တေသံ သမ္ပတ္တိ သဗ္ဗာပိ ယထာ ရညော ပါကဋာ ဟောတိ၊ တထာ ဘဂဝါ အဓိဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ အတိဝိယ အတ္တမနော အဟောသိ။ တတော ဘဂဝါ ဘုတ္တာဝီ ပဝါရိတော ရညော ဗိမ္ဗိသာရဿ အနုမောဒနတ္ထံ တိရောကုဋ္ဋပေတဝတ္ထုံ အဘာသိ –

‘‘တိရောကုဋ္ဋေသု တိဋ္ဌန္တိ၊ သန္ဓိသိင်္ဃာဋကေသု စ၊

ဒွါရဗာဟာသု တိဋ္ဌန္တိ၊ အာဂန္တွာန သကံ ဃရံ။

‘‘ပဟူတေ ¶ အန္နပါနမှိ၊ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇေ ဥပဋ္ဌိတေ၊

န တေသံ ကောစိ သရတိ၊ သတ္တာနံ ကမ္မပစ္စယာ။

‘‘ဧဝံ ¶ ဒဒန္တိ ဉာတီနံ၊ ယေ ဟောန္တိ အနုကမ္ပကာ၊

သုစိံ ပဏီတံ ကာလေန၊ ကပ္ပိယံ ပါနဘောဇနံ။

‘‘ဣဒံ ဝေါ ဉာတီနံ ဟောတု၊ သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယော၊

တေ စ တတ္ထ သမာဂန္တွာ၊ ဉာတိပေတာ သမာဂတာ၊

ပဟူတေ အန္နပါနမှိ၊ သက္ကစ္စံ အနုမောဒရေ။

‘‘စိရံ ဇီဝန္တု နော ဉာတီ၊ ယေသံ ဟေတု လဘာမသေ၊

အမှာကဉ္စ ကတာ ပူဇာ၊ ဒါယကာ စ အနိပ္ဖလာ။

‘‘န ဟိ တတ္ထ ကသိ အတ္ထိ၊ ဂေါရက္ခေတ္ထ န ဝိဇ္ဇတိ၊

ဝဏိဇ္ဇာ တာဒိသီ နတ္ထိ၊ ဟိရညေန ကယာကယံ၊

ဣတော ဒိန္နေန ယာပေန္တိ၊ ပေတာ ကာလဂတာ တဟိံ။

‘‘ဥန္နမေ ဥဒကံ ဝုဋ္ဌံ၊ ယထာ နိန္နံ ပဝတ္တတိ၊

ဧဝမေဝ ဣတော ဒိန္နံ၊ ပေတာနံ ဥပကပ္ပတိ။

‘‘ယထာ ဝါရိဝဟာ ပူရာ၊ ပရိပူရေန္တိ သာဂရံ၊

ဧဝမေဝ ¶ ဣတော ဒိန္နံ၊ ပေတာနံ ဥပကပ္ပတိ။

‘‘အဒါသိ မေ အကာသိ မေ၊ ဉာတိမိတ္တာ သခါ စ မေ၊

ပေတာနံ ဒက္ခိဏံ ဒဇ္ဇာ၊ ပုဗ္ဗေ ကတမနုဿရံ။

‘‘န ဟိ ရုဏ္ဏံ ဝါ သောကော ဝါ၊ ယာ စညာ ပရိဒေဝနာ၊

န တံ ပေတာနမတ္ထာယ၊ ဧဝံ တိဋ္ဌန္တိ ဉာတယော။

‘‘အယဉ္စ ¶ ခေါ ဒက္ခိဏာ ဒိန္နာ၊ သင်္ဃမှိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ၊

ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယဿ၊ ဌာနသော ဥပကပ္ပတိ။

‘‘သော ဉာတိဓမ္မော စ အယံ နိဒဿိတော၊ ပေတာန ပူဇာ စ ကတာ ဥဠာရာ၊

ဗလဉ္စ ဘိက္ခူနမနုပ္ပဒိန္နံ၊ တုမှေဟိ ပုညံ ပဟုတံ အနပ္ပက’’န္တိ။

၁၄။ တတ္ထ ¶ တိရောကုဋ္ဋေသူတိ ကုဋ္ဋာနံ ပရဘာဂေသု။ တိဋ္ဌန္တီတိ နိသဇ္ဇာဒိပဋိက္ခေပတော ဌာနကပ္ပနဝစနမေတံ၊ ဂေဟပါကာရကုဋ္ဋာနံ ဒွါရတော ဗဟိ ဧဝ တိဋ္ဌန္တီတိ အတ္ထော။ သန္ဓိသိင်္ဃာဋကေသု စာတိ သန္ဓီသု စ သိင်္ဃာဋကေသု စ။ သန္ဓီတိ စတုက္ကောဏရစ္ဆာ၊ ဃရသန္ဓိဘိတ္တိသန္ဓိအာလောကသန္ဓိယောပိ ဝုစ္စန္တိ။ သိင်္ဃာဋကာတိ တိကောဏရစ္ဆာ။ ဒွါရဗာဟာသု တိဋ္ဌန္တီတိ နဂရဒွါရဃရဒွါရာနံ ဗာဟာ နိဿာယ တိဋ္ဌန္တိ။ အာဂန္တွာန သကံ ဃရန္တိ သကဃရံ နာမ ပုဗ္ဗဉာတိဃရမ္ပိ အတ္တနာ သာမိဘာဝေန အဇ္ဈာဝုတ္ထဃရမ္ပိ၊ တဒုဘယမ္ပိ တေ ယသ္မာ သကဃရသညာယ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘အာဂန္တွာန သကံ ဃရ’’န္တိ အာဟ။

၁၅။ ဧဝံ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗေ အနဇ္ဈာဝုတ္ထပုဗ္ဗမ္ပိ ပုဗ္ဗဉာတိဃရတ္တာ ဗိမ္ဗိသာရနိဝေသနံ သကဃရသညာယ အာဂန္တွာ တိရောကုဋ္ဋာဒီသု ဌိတေ ဣဿာမစ္ဆရိယဖလံ အနုဘဝန္တေ အတိဝိယ ဒုဒ္ဒသိကဝိရူပဘယာနကဒဿနေ ဗဟူ ပေတေ ရညော ဒဿေန္တော ‘‘တိရောကုဋ္ဋေသု တိဋ္ဌန္တီ’’တိ ဂါထံ ဝတွာ ပုန တေဟိ ကတဿ ကမ္မဿ ဒါရုဏဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဟူတေ အန္နပါနမှီ’’တိ ဒုတိယဂါထမာဟ။

တတ္ထ ပဟူတေတိ အနပ္ပကေ ဗဟုမှိ၊ ယာဝဒတ္ထေတိ အတ္ထော ¶ ။ ဗ-ကာရဿ ဟိ ပ-ကာရော လဗ္ဘတိ ‘‘ပဟု သန္တော န ဘရတီ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၉၈) ဝိယ။ ကေစိ ပန ‘‘ဗဟုကေ’’တိ ပဌန္တိ၊ သော ပန ပမာဒပါဌော။ အန္နပါနမှီတိ အန္နေ စ ပါနေ စ။ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇေတိ ခဇ္ဇေ စ ဘောဇ္ဇေ စ။ ဧတေန အသိတပီတခါယိတသာယိတဝသေန စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ အာဟာရံ ဒဿေတိ။ ဥပဋ္ဌိတေတိ ဥပဂမ္မ ဌိတေ သဇ္ဇိတေ၊ ပဋိယတ္တေတိ အတ္ထော။ န တေသံ ကောစိ သရတိ သတ္တာနန္တိ တေသံ ပေတ္တိဝိသယေ ဥပ္ပန္နာနံ သတ္တာနံ ကောစိ မာတာ ဝါ ပိတာ ဝါ ပုတ္တော ဝါ နတ္တာ ဝါ န သရတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ကမ္မပစ္စယာတိ၊ အတ္တနာ ကတဿ အဒါနဒါနပဋိသေဓနာဒိဘေဒဿ ကဒရိယကမ္မဿ ကာရဏဘာဝတော။ တဉှိ ကမ္မံ တေသံ ဉာတီနံ သရိတုံ န ဒေတိ။

၁၆။ ဧဝံ ဘဂဝါ အနပ္ပကေပိ အန္နပါနာဒိမှိ ဝိဇ္ဇမာနေ ဉာတီနံ ပစ္စာသီသန္တာနံ ပေတာနံ ¶ ကမ္မဖလေန ဉာတကာနံ အနုဿရဏမတ္တဿာပိ အဘာဝံ ဒဿေတွာ ¶ ဣဒါနိ ပေတ္တိဝိသယုပပန္နေ ဉာတကေ ဥဒ္ဒိဿ ရညာ ဒိန္နဒါနံ ပသံသန္တော ‘‘ဧဝံ ဒဒန္တိ ဉာတီန’’န္တိ တတိယဂါထမာဟ။

တတ္ထ ဧဝန္တိ ဥပမာဝစနံ။ တဿ ဒွိဓာ သမ္ဗန္ဓော – တေသံ သတ္တာနံ ကမ္မပစ္စယာ အသရန္တေသုပိ ကေသုစိ ကေစိ ဒဒန္တိ ဉာတီနံ၊ ယေ ဧဝံ အနုကမ္ပကာ ဟောန္တီတိ စ၊ မဟာရာဇ၊ ယထာ တယာ ဒိန္နံ၊ ဧဝံ သုစိံ ပဏီတံ ကာလေန ကပ္ပိယံ ပါနဘောဇနံ ဒဒန္တိ ဉာတီနံ၊ ယေ ဟောန္တိ အနုကမ္ပကာတိ စ။ တတ္ထ ဒဒန္တီတိ ဒေန္တိ ဥဒ္ဒိသန္တိ နိယျာတေန္တိ။ ဉာတီနန္တိ မာတိတော စ ပိတိတော စ သမ္ဗန္ဓာနံ။ ယေတိ ယေ ကေစိ ပုတ္တာဒယော။ ဟောန္တီတိ ဘဝန္တိ။ အနုကမ္ပကာတိ အတ္ထကာမာ ဟိတေသိနော။ သုစိန္တိ သုဒ္ဓံ မနောဟရံ ဓမ္မိကဉ္စ။ ပဏီတန္တိ ဥဠာရံ။ ကာလေနာတိ ဒက္ခိဏေယျာနံ ပရိဘောဂယောဂ္ဂကာလေန၊ ဉာတိပေတာနံ ဝါ တိရောကုဋ္ဋာဒီသု ¶ အာဂန္တွာ ဌိတကာလေန။ ကပ္ပိယန္တိ အနုစ္ဆဝိကံ ပတိရူပံ အရိယာနံ ပရိဘောဂါရဟံ။ ပါနဘောဇနန္တိ ပါနဉ္စ ဘောဇနဉ္စ၊ တဒုပဒေသေန စေတ္ထ သဗ္ဗံ ဒေယျဓမ္မံ ဝဒတိ။

၁၇။ ဣဒါနိ ယေန ပကာရေန တေသံ ပေတာနံ ဒိန္နံ နာမ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒံ ဝေါ ဉာတီနံ ဟောတု၊ သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယော’’တိ စတုတ္ထဂါထာယ ပုဗ္ဗဍ္ဎံ အာဟ။ တံ တတိယဂါထာယ ပုဗ္ဗဍ္ဎေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ –

‘‘ဧဝံ ဒဒန္တိ ဉာတီနံ၊ ယေ ဟောန္တိ အနုကမ္ပကာ၊

ဣဒံ ဝေါ ဉာတီနံ ဟောတု၊ သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယော’’တိ။

တေန ‘‘ဣဒံ ဝေါ ဉာတီနံ ဟောတူတိ ဧဝံ ပကာရေန ဒဒန္တိ၊ နော အညထာ’’တိ အာကာရတ္ထေန ဧဝံသဒ္ဒေန ဒါတဗ္ဗာကာရနိဒဿနံ ကတံ ဟောတိ။

တတ္ထ ဣဒန္တိ ဒေယျဓမ္မနိဒဿနံ။ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ ‘‘ယေဟိ ဝေါ အရိယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၆) ဝိယ။ ဉာတီနံ ဟောတူတိ ပေတ္တိဝိသယေ ဥပ္ပန္နာနံ ဉာတကာနံ ဟောတု။ ‘‘နော ဉာတီန’’န္တိ စ ပဌန္တိ၊ အမှာကံ ဉာတီနန္တိ အတ္ထော။ သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယောတိ တေ ပေတ္တိဝိသယူပပန္နာ ဉာတယော ဣဒံ ဖလံ ပစ္စနုဘဝန္တာ သုခိတာ သုခပ္ပတ္တာ ဟောန္တု။

ယသ္မာ ‘‘ဣဒံ ဝေါ ဉာတီနံ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေပိ အညေန ကတကမ္မံ န အညဿ ဖလဒံ ဟောတိ ¶ ၊ ကေဝလံ ပန တထာ ဥဒ္ဒိဿ ဒီယမာနံ တံ ဝတ္ထု ဉာတိပေတာနံ ¶ ကုသလကမ္မဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တသ္မာ ယထာ တေသံ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဖလနိဗ္ဗတ္တကံ ကုသလကမ္မံ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘တေ စ တတ္ထော’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ တေတိ ဉာတိပေတာ။ တတ္ထာတိ ယတ္ထ ဒါနံ ဒီယတိ၊ တတ္ထ။ သမာဂန္တွာတိ ‘‘ဣမေ နော ဉာတယော အမှာကံ အတ္ထာယ ဒါနံ ဥဒ္ဒိသန္တီ’’တိ အနုမောဒနတ္ထံ တတ္ထ သမာဂတာ ဟုတွာ။ ပဟူတေ အန္နပါနမှီတိ အတ္တနော ဥဒ္ဒိဿ ဒီယမာနေ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ။ သက္ကစ္စံ အနုမောဒရေတိ ကမ္မဖလံ အဘိသဒ္ဒဟန္တာ စိတ္တီကာရံ အဝိဇဟန္တာ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တာ ဟုတွာ ‘‘ဣဒံ နော ဒါနံ ¶ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတူ’’တိ မောဒန္တိ အနုမောဒန္တိ ပီတိသောမနဿဇာတာ ဟောန္တိ။

၁၈။ စိရံ ဇီဝန္တူတိ စိရံ ဇီဝိနော ဒီဃာယုကာ ဟောန္တု။ နော ဉာတီတိ အမှာကံ ဉာတကာ။ ယေသံ ဟေတူတိ ယေသံ ကာရဏာ ယေ နိဿာယ။ လဘာမသေတိ ဤဒိသံ သမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘာမ။ ဣဒဉှိ ဥဒ္ဒိသနေန လဒ္ဓသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တာနံ ပေတာနံ အတ္တနော ဉာတီနံ ထောမနာကာရဒဿနံ။ ပေတာနဉှိ အတ္တနော အနုမောဒနေန၊ ဒါယကာနံ ဥဒ္ဒိသနေန၊ ဥက္ခိဏေယျသမ္ပတ္တိယာ စာတိ တီဟိ အင်္ဂေဟိ ဒက္ခိဏာ တင်္ခဏညေဝ ဖလနိဗ္ဗတ္တိကာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဒါယကာ ဝိသေသဟေတု။ တေနာဟ ‘‘ယေသံ ဟေတု လဘာမသေ’’တိ။ အမှာကဉ္စ ကတာ ပူဇာတိ ‘‘ဣဒံ ဝေါ ဉာတီနံ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ဥဒ္ဒိသန္တေဟိ ဒါယကေဟိ အမှာကဉ္စ ပူဇာ ကတာ၊ တေ ဒါယကာ စ အနိပ္ဖလာ ယသ္မိံ သန္တာနေ ပရိစ္စာဂမယံ ကမ္မံ နိဗ္ဗတ္တံ တဿ တတ္ထေဝ ဖလဒါနတော။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘ကိံ ပန ပေတ္တိဝိသယူပပန္နာ ဧဝ ဉာတီ ဟေတုသမ္ပတ္တိယော လဘန္တိ၊ ဥဒါဟု အညေပီ’’တိ? န စေတ္ထ အမှေဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အတ္ထိ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဗျာကတတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ –-

‘‘မယမဿု၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဗြာဟ္မဏာ နာမ ဒါနာနိ ဒေမ၊ ပုညာနိ ကရောမ ‘ဣဒံ ဒါနံ ပေတာနံ ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဥပကပ္ပတု၊ ဣဒံ ဒါနံ ပေတာ ဉာတိသာလောဟိတာ ပရိဘုဉ္ဇန္တူ’တိ။ ကစ္စိ တံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဒါနံ ပေတာနံ ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဥပကပ္ပတိ ¶ ၊ ကစ္စိ တေ ပေတာ ဉာတိသာလောဟိတာ တံ ဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ? ဌာနေ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဥပကပ္ပတိ၊ နော အဋ္ဌာနေတိ။

‘‘ကတမံ ပန၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဌာနံ၊ ကတမံ အဋ္ဌာနန္တိ? ဣဓ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧကစ္စော ပါဏာတိပါတီ ¶ ဟောတိ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ၊ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယော နေရယိကာနံ သတ္တာနံ အာဟာရော၊ တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ၊ တေန သော တတ္ထ တိဋ္ဌတိ။ ဣဒံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဋ္ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဌိတဿ တံ ဒါနံ န ဥပကပ္ပတိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧကစ္စော ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ၊ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ တိရစ္ဆာနယောနိံ ¶ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယော တိရစ္ဆာနယောနိကာနံ သတ္တာနံ အာဟာရော၊ တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ၊ တေန သော တတ္ထ တိဋ္ဌတိ။ ဣဒမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဋ္ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဌိတဿ တံ ဒါနံ န ဥပကပ္ပတိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧကစ္စော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ၊ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ မနုဿာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ…ပေ… ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယော ဒေဝါနံ အာဟာရော၊ တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ၊ တေန သော တတ္ထ တိဋ္ဌတိ။ ဣဒမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဋ္ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဌိတဿ တံ ဒါနံ န ဥပကပ္ပတိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧကစ္စော ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ၊ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပေတ္တိဝိသယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယော ပေတ္တိဝိသယိကာနံ သတ္တာနံ အာဟာရော၊ တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ၊ တေန သော တတ္ထ တိဋ္ဌတိ။ ယံ ဝါ ပနဿ ဣတော အနုပဝေစ္ဆေန္တိ မိတ္တာမစ္စာ ဝါ ဉာတိသာလောဟိတာ ဝါ၊ တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ၊ တေန သော တတ္ထ တိဋ္ဌတိ။ ဣဒံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဌိတဿ တံ ဒါနံ ဥပကပ္ပတီ’’တိ။

‘‘သစေ ပန၊ ဘော ဂေါတမ၊ သော ပေတော ဉာတိသာလောဟိတော တံ ဌာနံ အနုပပန္နော ဟောတိ၊ ကော တံ ဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ ¶ ? ‘‘အညေပိဿ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ပေတာ ဉာတိသာလောဟိတာ တံ ဌာနံ ဥပပန္နာ ဟောန္တိ၊ တေ တံ ဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ။

‘‘သစေ ပန၊ ဘော ဂေါတမ၊ သော စေဝ ပေတော ဉာတိသာလောဟိတော တံ ဌာနံ အနုပပန္နော ဟောတိ၊ အညေပိဿ ပေတာ ဉာတိသာလောဟိတာ တံ ဌာနံ အနုပပန္နာ ဟောန္တိ၊ ကော တံ ဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အနဝကာသော၊ ယံ တံ ဌာနံ ဝိဝိတ္တံ အဿ ¶ ဣမိနာ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ ယဒိဒံ ပေတေဟိ ဉာတိသာလောဟိတေဟိ၊ အပိစ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဒါယကောပိ အနိပ္ဖလော’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၇၇)။

၁၉။ ဣဒါနိ ပေတ္တိဝိသယူပပန္နာနံ တတ္ထ အညဿ ကသိဂေါရက္ခာဒိနော သမ္ပတ္တိပဋိလာဘကာရဏဿ အဘာဝံ ဣတော ဒိန္နေန ယာပနဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ န ဟိ တတ္ထ ကသိ အတ္ထီတိ တသ္မိံ ပေတ္တိဝိသယေ ကသိ န ဟိ အတ္ထိ၊ ယံ နိဿာယ ပေတာ သုခေန ဇီဝေယျုံ။ ဂေါရက္ခေတ္ထ န ဝိဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ပေတ္တိဝိသယေ န ကေဝလံ ကသိယေဝ နတ္ထိ၊ အထ ခေါ ဂေါရက္ခာပိ န ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ နိဿာယ ¶ တေ သုခေန ဇီဝေယျုံ။ ဝဏိဇ္ဇာ တာဒိသီ နတ္ထီတိ ဝဏိဇ္ဇာပိ တာဒိသီ နတ္ထိ၊ ယာ တေသံ သမ္ပတ္တိပဋိလာဘဟေတု ဘဝေယျ။ ဟိရညေန ကယာကယန္တိ ဟိရညေန ကယဝိက္ကယမ္ပိ တတ္ထ တာဒိသံ နတ္ထိ၊ ယံ တေသံ သမ္ပတ္တိပဋိလာဘဟေတု ဘဝေယျ။ ဣတေ ဒိန္နေန ယာပေန္တိ၊ ပေတာ ကာလဂတာ တဟိန္တိ ကေဝလံ ပန ဣတော ဉာတီဟိ ဝါ မိတ္တာမစ္စေဟိ ဝါ ဒိန္နေန ယာပေန္တိ၊ အတ္တဘာဝံ ပဝတ္တေန္တိ။ ပေတာတိ ပေတ္တိဝိသယူပပန္နာ သတ္တာ။ ကာလဂတာတိ အတ္တနော မရဏကာလေန ဂတာ။ ‘‘ကာလကတာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ကတကာလာ ကတမရဏာ မရဏံ သမ္ပတ္တာ။ တဟိန္တိ တသ္မိံ ပေတ္တိဝိသယေ။

၂၀-၂၁။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ဥပမာဟိ ပကာသေတုံ ‘‘ဥန္နမေ ဥဒကံ ဝုဋ္ဌ’’န္တိ ဂါထာဒွယမာဟ။ တဿတ္ထော – ယထာ ဥန္နမေ ထလေ ဥန္နတပ္ပဒေသေ မေဃေဟိ အဘိဝုဋ္ဌံ ဥဒကံ ယထာ နိန္နံ ပဝတ္တတိ၊ ယော ဘူမိဘာဂေါ နိန္နော ဩဏတော၊ တံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ ဣတော ဒိန္နံ ဒါနံ ပေတာနံ ဥပကပ္ပတိ ¶ ၊ ဖလုပ္ပတ္တိယာ ဝိနိယုဇ္ဇတိ။ နိန္နမိဝ ဟိ ဥဒကပ္ပဝတ္တိယာ ဌာနံ ပေတလောကော ဒါနူပကပ္ပနာယ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဒံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဌိတဿ တံ ဒါနံ ဥပကပ္ပတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၇၇)။ ယထာ စ ကန္ဒရပဒရသာခပသာခကုသောဗ္ဘမဟာသောဗ္ဘေ ဟိ ဩဂလိတေန ဥဒကေန ဝါရိဝဟာ မဟာနဇ္ဇော ပူရာ ဟုတွာ သာဂရံ ပရိပူရေန္တိ၊ ဧဝံ ဣတော ဒိန္နဒါနံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ပေတာနံ ဥပကပ္ပတီတိ။

၂၂။ ယသ္မာ ပေတာ ‘‘ဣတော ကိဉ္စိ လဘာမာ’’တိ အာသာဘိဘူတာ ဉာတိဃရံ အာဂန္တွာပိ ‘‘ဣဒံ နာမ နော ဒေထာ’’တိ ယာစိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ ဣမာနိ အနုဿရဏဝတ္ထူနိ အနုဿရန္တော ကုလပုတ္တော ဒက္ခိဏံ ဒဇ္ဇာတိ ဒဿေန္တော ‘‘အဒါသိ မေ’’တိ ဂါထမာဟ။

တဿတ္ထော ¶ – ဣဒံ နာမ မေ ဓနံ ဝါ ဓညံ ဝါ အဒါသိ၊ ဣဒံ နာမ မေ ကိစ္စံ အတ္တနာယေဝ ယောဂံ အာပဇ္ဇန္တော အကာသိ၊ ‘‘အသုကော မေ မာတိတော ဝါ ပိတိတော ဝါ သမ္ဗန္ဓတ္တာ ဉာတိ၊ သိနေဟဝသေန ¶ တာဏသမတ္ထတာယ မိတ္တော၊ အသုကော မေ သဟပံသုကီဠကသဟာယော သခါ’’တိ စ ဧတံ သဗ္ဗမနုဿရန္တော ပေတာနံ ဒက္ခိဏံ ဒဇ္ဇာ ဒါနံ နိယျာတေယျ။ ‘‘ဒက္ခိဏာ ဒဇ္ဇာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ပေတာနံ ဒက္ခိဏာ ဒါတဗ္ဗာ၊ တေန ‘‘အဒါသိ မေ’’တိအာဒိနာ နယေန ပုဗ္ဗေ ကတမနုဿရံ အနုဿရတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကရဏတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ပစ္စတ္တဝစနံ။

၂၃-၂၄။ ယေ ပန သတ္တာ ဉာတိမရဏေန ရုဏ္ဏသောကာဒိပရာ ဧဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ န တေသံ အတ္ထာယ ကိဉ္စိ ဒေန္တိ၊ တေသံ တံ ရုဏ္ဏသောကာဒိ ကေဝလံ အတ္တပရိတာပနမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ တံ န ပေတာနံ ကဉ္စိ အတ္ထံ သာဓေတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘န ဟိ ရုဏ္ဏံ ဝါ’’တိ ဂါထံ ဝတွာ ပုန မဂဓရာဇေန ဒိန္နဒက္ခိဏာယ သာတ္ထကဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အယဉ္စ ခေါ’’တိ ဂါထမာဟ။ တေသံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။

၂၅။ ဣဒါနိ ယသ္မာ ဣမံ ဒက္ခိဏံ ဒေန္တေန ရညာ ဉာတီနံ ဉာတီဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စကရဏေန ဉာတိဓမ္မော နိဒဿိတော၊ ဗဟုဇနဿ ပါကဋော ကတော၊ နိဒဿနံ ပါကဋံ ကတံ ‘‘တုမှေဟိပိ ဧဝမေဝ ဉာတီသု ဉာတိဓမ္မော ပရိပူရေတဗ္ဗော’’တိ။ တေ စ ပေတေ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အဓိဂမေန္တေန ပေတာနံ ပူဇာ ကတာ ဥဠာရာ ¶ ၊ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ အန္နပါနာဒီဟိ သန္တပ္ပေန္တေန ဘိက္ခူနံ ဗလံ အနုပ္ပဒိန္နံ၊ အနုကမ္ပာဒိဂုဏပရိဝါရဉ္စ စာဂစေတနံ နိဗ္ဗတ္တေန္တေန အနပ္ပကံ ပုညံ ပသုတံ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ ဣမေဟိ ယထာဘုစ္စဂုဏေဟိ ရာဇာနံ သမ္ပဟံသေန္တော ‘‘သော ဉာတိဓမ္မော’’တိ ဩသာနဂါထမာဟ။

တတ္ထ ဉာတိဓမ္မောတိ ဉာတီဟိ ဉာတီနံ ကတ္တဗ္ဗကရဏံ။ ဥဠာရာတိ ဖီတာ သမိဒ္ဓါ။ ဗလန္တိ ကာယဗလံ။ ပသုတန္တိ ဥပစိတံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သော ဉာတိဓမ္မော စ အယံ နိဒဿိတော’’တိ ဧတေန ဘဂဝါ ရာဇာနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ။ ဉာတိဓမ္မဒဿနဉှေတ္ထ သန္ဒဿနံ။ ‘‘ပေတာန ပူဇာ စ ကတာ ဥဠာရာ’’တိ ဣမိနာ သမာဒပေသိ။ ‘‘ဥဠာရာ’’တိ ပသံသနဉှေတ္ထ ပုနပ္ပုနံ ပူဇာကရဏေ သမာဒပနံ။ ‘‘ဗလဉ္စ ဘိက္ခူနမနုပ္ပဒိန္န’’န္တိ ဣမိနာ သမုတ္တေဇေသိ။ ဘိက္ခူနံ ဗလာနုပ္ပဒါနဉှေတ္ထ ဧဝံဝိဓာနံ ဗလာနုပ္ပဒါနေ ဥဿာဟဝဍ္ဎနေန ¶ သမုတ္တေဇနံ။ ‘‘တုမှေဟိ ပုညံ ပသုတံ အနပ္ပက’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ပဟံသေသိ။ ပုညပသဝနကိတ္တနဉှေတ္ထ တဿ ယထာဘုစ္စဂုဏသံဝဏ္ဏနဘာဝေန သမ္ပဟံသနန္တိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ပေတ္တိဝိသယူပပတ္တိအာဒီနဝသံဝဏ္ဏနေန သံဝိဂ္ဂဟဒယာနံ ယောနိသော ပဒဟတံ ¶ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဒုတိယဒိဝသေပိ ဒေဝမနုဿာနံ ဣဒမေဝ တိရောကုဋ္ဋဒေသနံ ဒေသေသိ။ ဧဝံ ယာဝ သတ္တ ဒိဝသာ တာဒိသောဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

တိရောကုဋ္ဋပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပဉ္စပုတ္တခါဒကပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသီတိ ဣဒံ သတ္ထရိ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ ပဉ္စပုတ္တခါဒကပေတိံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ သာဝတ္ထိယာ ကိရ အဝိဒူရေ ဂါမကေ အညတရဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ ဘရိယာ ဝဉ္ဈာ အဟောသိ။ တဿ ဉာတကာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တဝ ပဇာပတိ ဝဉ္ဈာ၊ အညံ တေ ကညံ အာနေမာ’’တိ။ သော တဿော ဘရိယာယ သိနေဟေန န ဣစ္ဆိ။ အထဿ ဘရိယာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ သာမိကံ ဧဝမာဟ ¶ – ‘‘သာမိ၊ အဟံ ဝဉ္ဈာ၊ အညာ ကညာ အာနေတဗ္ဗာ၊ မာ တေ ကုလဝံသော ဥပစ္ဆိဇ္ဇီ’’တိ။ သော တာယ နိပ္ပီဠိယမာနော အညံ ကညံ အာနေသိ။ သာ အပရေန သမယေန ဂဗ္ဘိနီ အဟောသိ။ ဝဉ္ဈိတ္ထီ – ‘‘အယံ ပုတ္တံ လဘိတွာ ဣမဿ ဂေဟဿ ဣဿရာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဣဿာပကတာ တဿာ ဂဗ္ဘပါတနူပါယံ ပရိယေသန္တီ အညတရံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ အန္နပါနာဒီဟိ သင်္ဂဏှိတွာ တာယ တဿာ ဂဗ္ဘပါတနံ ဒါပေသိ။ သာ ဂဗ္ဘေ ပတိတေ အတ္တနော မာတုယာ အာရောစေသိ၊ မာတာ အတ္တနော ဉာတကေ သမောဓာနေတွာ တမတ္ထံ နိဝေဒေသိ။ တေ ဝဉ္ဈိတ္ထိံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တယာ ဣမိဿာ ဂဗ္ဘော ပါတိတော’’တိ? ‘‘နာဟံ ပါတေမီ’’တိ။ ‘‘သစေ တယာ ဂဗ္ဘော န ပါတိတော၊ သပထံ ကရောဟီ’’တိ ¶ ။ ‘‘သစေ မယာ ဂဗ္ဘော ပါတိတော၊ ဒုဂ္ဂတိပရာယဏာ ခုပ္ပိပါသာဘိဘူတာ သာယံ ပါတံ ပဉ္စ ပဉ္စ ပုတ္တေ ဝိဇာယိတွာ ခါဒိတွာ တိတ္တိံ န ဂစ္ဆေယျံ၊ နိစ္စံ ဒုဂ္ဂန္ဓာ မက္ခိကာပရိကိဏ္ဏာ စ ဘဝေယျ’’န္တိ မုသာ ဝတွာ သပထံ အကာသိ။ သာ နစိရဿေဝ ကာလံ ကတွာ တဿေဝ ဂါမဿ အဝိဒူရေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါ ပေတီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။

တဒါ ဇနပဒေ ဝုတ္ထဝဿာ အဋ္ဌ ထေရာ သတ္ထု ဒဿနတ္ထံ သာဝတ္ထိံ အာဂစ္ဆန္တာ တဿ ဂါမဿ အဝိဒူရေ ဆာယူဒကသမ္ပန္နေ အရညဋ္ဌာနေ ဝါသံ ဥပဂစ္ဆိံသု။ အထ သာ ပေတီ ထေရာနံ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ တေသု သင်္ဃတ္ထေရော တံ ပေတိံ –

‘‘နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသိ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓာ ပူတိ ဝါယသိ၊

မက္ခိကာဟိ ပရိကိဏ္ဏာ၊ ကာ နု တွံ ဣဓ တိဋ္ဌသီ’’တိ။ –

ဂါထာယ ပဋိပုစ္ဆိ။ တတ္ထ နဂ္ဂါတိ နိစ္စောဠာ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသီတိ ဏဝိရူပါ အတိဝိယ ဗီဘစ္ဆရူပေန ¶ သမန္နာဂတာ အသိ။ ဒုဂ္ဂန္ဓာတိ အနိဋ္ဌဂန္ဓာ။ ပူတိ ဝါယသီတိ သရီရတော ကုဏပဂန္ဓံ ဝါယသိ။ မက္ခိကာဟိ ပရိကိဏ္ဏာတိ နီလမက္ခိကာဟိ သမန္တတော အာကိဏ္ဏာ။ ကာ နု တွံ ဣဓ တိဋ္ဌသီတိ ကာ နာမ ဧဝရူပါ ဣမသ္မိံ ဌာနေ တိဋ္ဌသိ၊ ဣတော စိတော စ ဝိစရသီတိ အတ္ထော။

အထ သာ ပေတီ မဟာထေရေန ဧဝံ ပုဋ္ဌာ အတ္တာနံ ပကာသေန္တီ သတ္တာနံ သံဝေဂံ ဇနေန္တီ –

‘‘အဟံ ¶ ဘဒန္တေ ပေတီမှိ၊ ဒုဂ္ဂတာ ယမလောကိကာ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ။

‘‘ကာလေန ပဉ္စ ပုတ္တာနိ၊ သာယံ ပဉ္စ ပုနာပရေ၊

ဝိဇာယိတွာန ခါဒါမိ၊ တေပိ နာ ဟောန္တိ မေ အလံ။

‘‘ပရိဍယှတိ ¶ ဓူမာယတိ၊ ခုဒါယ ဟဒယံ မမ၊

ပါနီယံ န လဘေ ပါတုံ၊ ပဿ မံ ဗျသနံ ဂတ’’န္တိ။ –

၂၇။ တတ္ထ ဘဒန္တေတိ ထေရံ ဂါရဝေန အာလပတိ။ ဒုဂ္ဂတာတိ ဒုဂ္ဂတိံ ဂတာ။ ယမလောကိကာတိ ‘‘ယမလောကော’’တိ လဒ္ဓနာမေ ပေတလောကေ တတ္ထ ပရိယာပန္နဘာဝေန ဝိဒိတာ။ ဣတော ဂတာတိ ဣတော မနုဿလောကတော ပေတလောကံ ဥပပဇ္ဇနဝသေန ဂတာ၊ ဥပပန္နာတိ အတ္ထော။

၂၈။ ကာလေနာတိ ရတ္တိယာ ဝိဘာတကာလေ။ ဘုမ္မတ္ထေ ဟိ ဧတံ ကရဏဝစနံ။ ပဉ္စ ပုတ္တာနီတိ ပဉ္စ ပုတ္တေ။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဟေတံ ဝုတ္တံ။ သာယံ ပဉ္စ ပုနာပရေတိ သာယနှကာလေ ပုန အပရေ ပဉ္စ ပုတ္တေ ခါဒါမီတိ ယောဇနာ။ ဝိဇာယိတွာနာတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒသ ဒသ ပုတ္တေ ဝိဇာယိတွာ။ တေပိ နာ ဟောန္တိ မေ အလန္တိ တေပိ ဒသပုတ္တာ ဧကဒိဝသံ မယှံ ခုဒါယ ပဋိဃာတာယ အဟံ ပရိယတ္တာ န ဟောန္တိ။ ဂါထာသုခတ္ထဉှေတ္ထ နာ-ဣတိ ဒီဃံ ကတွာ ဝုတ္တံ။

၂၉။ ပရိဍယှတိ ဓူမာယတိ ခုဒါယ ဟဒယံ မမာတိ ခုဒါယ ဇိဃစ္ဆာယ ဗာဓိယမာနာယ မမ ဟဒယပဒေသော ဥဒရဂ္ဂိနာ ပရိသမန္တတော ဈာယတိ ဓူမာယတိ သန္တပ္ပတိ။ ပါနီယံ န လဘေ ပါတုန္တိ ပိပါသာဘိဘူတာ ¶ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရန္တီ ပါနီယမ္ပိ ပါတုံ န လဘာမိ။ ပဿ မံ ဗျသနံ ဂတန္တိ ပေတူပပတ္တိယာ သာဓာရဏံ အသာဓာရဏဉ္စ ဣမံ ဤဒိသံ ဗျသနံ ဥပဂတံ မံ ပဿ၊ ဘန္တေတိ အတ္တနာ အနုဘဝိယမာနံ ဒုက္ခံ ထေရဿ ပဝေဒေသိ။

တံ ¶ သုတွာ ထေရော တာယ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆန္တော –

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿ ကမ္မဝိပါကေန၊ ပုတ္တမံသာနိ ခါဒသီ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဒုက္ကဋန္တိ ဒုစ္စရိတံ။ ကိဿ ကမ္မဝိပါကေနာတိ ကီဒိသဿ ကမ္မဿ ဝိပါကေန၊ ကိံ ပါဏာတိပါတဿ၊ ဥဒါဟု အဒိန္နာဒါနာဒီသု အညတရဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘ကေန ကမ္မဝိပါကေနာ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ။

အထ ¶ သာ ပေတီ အတ္တနာ ကတကမ္မံ ထေရဿ ကထေန္တီ –

‘‘သပတီ မေ ဂဗ္ဘိနီ အာသိ၊ တဿာ ပါပံ အစေတယိံ၊

သာဟံ ပဒုဋ္ဌမနသာ၊ အကရိံ ဂဗ္ဘပါတနံ။

‘‘တဿ ဒွေမာသိကော ဂဗ္ဘော၊ လောဟိတညေဝ ပဂ္ဃရိ၊

တဒဿာ မာတာ ကုပိတာ၊ မယှံ ဉာတီ သမာနယိ၊

သပထဉ္စ မံ အကာရေသိ၊ ပရိဘာသာပယီ စ မံ။

‘‘သာဟံ ဃောရဉ္စ သပထံ၊ မုသာဝါဒံ အဘာသိသံ၊

‘ပုတ္တမံသာနိ ခါဒါမိ၊ သစေ တံ ပကတံ မယာ’။

‘‘တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကေန၊ မုသာဝါဒဿ စူဘယံ၊

ပုတ္တမံသာနိ ခါဒါမိ၊ ပုဗ္ဗလောဟိတမက္ခိတာ’’တိ။ – ဂါထာယော အဘာသိ၊

၃၁-၃၂။ တတ္ထ သပတီတိ သမာနပတိကာ ဣတ္ထီ ဝုစ္စတိ။ တဿာ ပါပံ အစေတယိန္တိ တဿ သပတိယာ ပါပံ လုဒ္ဒကံ ကမ္မံ အစေတယိံ။ ပဒုဋ္ဌမနသာတိ ပဒုဋ္ဌစိတ္တာ၊ ပဒုဋ္ဌေန ဝါ မနသာ။ ဒွေမာသိကောတိ ဒွေမာသဇာတော ပတိဋ္ဌိတော ဟုတွာ ဒွေမာသိကာ။ လောဟိတညေဝ ပဂ္ဃရီတိ ဝိပဇ္ဇမာနော ရုဟိရညေဝ ဟုတွာ ဝိဿန္ဒိ။ တဒဿာ မာတာ ကုပိတာ၊ မယှံ ဉာတီ သမာနယီတိ တဒါ အဿာ သပတိယာ ¶ မာတာ မယှံ ကုပိတာ အတ္တနော ဉာတကေ သမောဓာနေသိ။ ‘‘တတဿာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ တတော အဿာတိ ပဒဝိဘာဂေါ။

၃၃-၃၄။ သပထန္တိ ¶ သပနံ။ ပရိဘာသာပယီတိ ဘယေန တဇ္ဇာပေသိ။ သပထံ မုသာဝါဒံ အဘာသိသန္တိ ‘‘သစေ တံ မယာ ကတံ၊ ဤဒိသီ ဘဝေယျ’’န္တိ ကတမေဝ ပါပံ အကတံ ကတွာ ဒဿေန္တီ မုသာဝါဒံ အဘူတံ သပထံ အဘာသိံ။ မုတ္တမံသာနိ ခါဒါမိ၊ သစေတံ ပကတံ မယာတိ ¶ ဣဒံ တဒါ သပထဿ ကတာကာရဒဿနံ။ ယဒိ ဧတံ ဂဗ္ဘပါတနပါပံ မယာ ကတံ၊ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိယံ မယှံ ပုတ္တမံသာနိယေဝ ခါဒေယျန္တိ အတ္ထော။ တဿ ကမ္မဿာတိ တဿ ဂဗ္ဘပါတနဝသေန ပကတဿ ပါဏာတိပါတကမ္မဿ။ မုသာဝါဒဿ စာတိ မုသာဝါဒကမ္မဿ စ။ ဥဘယန္တိ ဥဘယဿပိ ကမ္မဿ ဥဘယေန ဝိပါကေန။ ကရဏတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ပုဗ္ဗလောဟိတမက္ခိတာတိ ပသဝနဝသေန ပရိဘိဇ္ဇနဝသေန စ ပုဗ္ဗေန စ လောဟိတေန စ မက္ခိတာ ဟုတွာ ပုတ္တမံသာနိ ခါဒါမီတိ ယောဇနာ။

ဧဝံ သာ ပေတီ အတ္တနော ကမ္မဝိပါကံ ပဝေဒေတွာ ပုန ထေရေ ဧဝမာဟ – ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံယေဝ ဂါမေ အသုကဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ ဘရိယာ ဣဿာပကတာ ဟုတွာ ပါပကမ္မံ ကတွာ ဧဝံ ပေတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တာ။ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ တဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ ဂေဟံ ဂစ္ဆထ၊ သော တုမှာကံ ဒါနံ ဒဿတိ၊ တံ ဒက္ခိဏံ မယှံ ဥဒ္ဒိသာပေယျာထ၊ ဧဝံ မေ ဣတော ပေတလောကတော မုတ္တိ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ထေရာ တံ သုတွာ တံ အနုကမ္ပမာနာ ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတာ တဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ ဂေဟံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ ကုဋမ္ဗိကော ထေရေ ဒိသွာ သဉ္ဇာတပ္ပသာဒေါ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တာနိ ဂဟေတွာ ထေရေ အာသနေသု နိသီဒါပေတွာ ပဏီတေန အာဟာရေန ဘောဇေတုံ အာရဘိ။ ထေရာ တံ ပဝတ္တိံ ကုဋုမ္ဗိကဿ အာရောစေတွာ တံ ဒါနံ တဿာ ပေတိယာ ဥဒ္ဒိသာပေသုံ။ တင်္ခဏညေဝ စ သာ ပေတီ တတော ဒုက္ခတော အပေတာ ဥဠာရသမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘိတွာ ရတ္တိယံ ကုဋုမ္ဗိကဿ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ အထ ထေရာ အနုက္ကမေန သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ဘဂဝတော တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ စ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာဝသာနေ မဟာဇနော ပဋိလဒ္ဓသံဝေဂေါ ဣဿာမစ္ဆေရတော ပဋိဝိရမိ။ ဧဝံ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

ပဉ္စပုတ္တခါဒကပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သတ္တပုတ္တခါဒကပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

နဂ္ဂါ ¶ ¶ ¶ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသီတိ ဣဒံ သတ္ထရိ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ သတ္တပုတ္တခါဒကပေတိံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ သာဝတ္ထိယာ ကိရ အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ ဂါမကေ အညတရဿ ဥပါသကဿ ဒွေ ပုတ္တာ အဟေသုံ – ပဌမဝယေ ဌိတာ ရူပသမ္ပန္နာ သီလာစာရေန သမန္နာဂတာ။ တေသံ မာတာ ‘‘ပုတ္တဝတီ အဟ’’န္တိ ပုတ္တဗလေန ဘတ္တာရံ အတိမညတိ။ သော ဘရိယာယ အဝမာနိတော နိဗ္ဗိန္နမာနသော အညံ ကညံ အာနေသိ။ သာ နစိရဿေဝ ဂဗ္ဘိနီ အဟောသိ။ အထဿ ဇေဋ္ဌဘရိယာ ဣဿာပကတာ အညတရံ ဝေဇ္ဇံ အာမိသေန ဥပလာပေတွာ တေန တဿာ တေမာသိကံ ဂဗ္ဘံ ပါတေသိ။ အထ သာ ဉာတီဟိ စ ဘတ္တာရာ စ ‘‘တယာ ဣမိဿာ ဂဗ္ဘော ပါတိတော’’တိ ပုဋ္ဌာ ‘‘နာဟံ ပါတေမီ’’တိ မုသာ ဝတွာ တေဟိ အသဒ္ဒဟန္တေဟိ ‘‘သပထံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘သာယံ ပါတံ သတ္တ သတ္တ ပုတ္တေ ဝိဇာယိတွာ ပုတ္တမံသာနိ ခါဒါမိ၊ နိစ္စံ ဒုဂ္ဂန္ဓာ စ မက္ခိကာပရိကိဏ္ဏာ စ ဘဝေယျ’’န္တိ သပထံ အကာသိ။

သာ အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ တဿ ဂဗ္ဘပါတနဿ မုသာဝါဒဿ စ ဖလေနေဝ ပေတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပုတ္တနယေန ပုတ္တမံသာနိ ခါဒန္တီ တဿေဝ ဂါမဿ အဝိဒူရေ ဝိစရတိ။ တေန စ သမယေန သမ္ဗဟုလာ ထေရာ ဂါမကာဝါသေ ဝုတ္ထဝဿာ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ သာဝတ္ထိံ အာဂစ္ဆန္တာ တဿ ဂါမဿ အဝိဒူရေ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ရတ္တိယံ ဝါသံ ကပ္ပေသုံ။ အထ သာ ပေတီ တေသံ ထေရာနံ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ တံ မဟာထေရော ဂါထာယ ပုစ္ဆိ –

‘‘နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသိ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓာ ပူတိ ဝါယသိ၊

မက္ခိကာဟိ ပရိကိဏ္ဏာ၊ ကာ နု တွံ ဣဓ တိဋ္ဌသီ’’တိ။

သာ ထေရေန ပုဋ္ဌာ တီဟိ ဂါထာဟိ ပဋိဝစနံ အဒါသိ –

‘‘အဟံ ဘဒန္တေ ပေတီမှိ၊ ဒုဂ္ဂတာ ယမလောကိကာ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ။

‘‘ကာလေန သတ္တ ပုတ္တာနိ၊ သာယံ သတ္တ ပုနာပရေ၊

ဝိဇာယိတွာန ခါဒါမိ၊ တေပိ နာ ဟောန္တိ မေ အလံ။

‘‘ပရိဍယှတိ ¶ ¶ ¶ ဓူမာယတိ၊ ခုဒါယ ဟဒယံ မမ၊

နိဗ္ဗုတိံ နာဓိဂစ္ဆာမိ၊ အဂ္ဂိဒဍ္ဎာဝ အာတပေ’’တိ။

၃၈။ တတ္ထ နိဗ္ဗုတိန္တိ ခုပ္ပိပါသာဒုက္ခဿ ဝူပသမံ။ နာဓိဂစ္ဆာမီတိ န လဘာမိ။ အဂ္ဂိဒဍ္ဎာဝ အာတပေတိ အတိဥဏှအာတပေ အဂ္ဂိနာ ဍယှမာနာ ဝိယ နိဗ္ဗုတိံ နာဓိဂစ္ဆာမီတိ ယောဇနာ။

တံ သုတွာ မဟာထေရော တာယ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆန္တော –

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿကမ္မဝိပါကေန၊ ပုတ္တမံသာနိ ခါဒသီ’’တိ။ – ဂါထမာဟ၊

အထ သာ ပေတီ အတ္တနော ပေတလောကူပပတ္တိဉ္စ ပုတ္တမံသခါဒနကာရဏဉ္စ ကထေန္တီ –

‘‘အဟူ မယှံ ဒုဝေ ပုတ္တာ၊ ဥဘော သမ္ပတ္တယောဗ္ဗနာ၊

သာဟံ ပုတ္တဗလူပေတာ၊ သာမိကံ အတိမညိသံ။

‘‘တတော မေ သာမိကော ကုဒ္ဓါ၊ သပတိံ မယှမာနယိ၊

သာ စ ဂဗ္ဘံ အလဘိတ္ထ၊ တဿာ ပါပံ အစေတယိံ။

‘‘သာဟံ ပဒုဋ္ဌမနသာ၊ အကရိံ ဂဗ္ဘပါတနံ၊

တဿ တေမာသိကော ဂဗ္ဘော၊ ပူတိလောဟိတကော ပတိ။

‘‘တဒဿာ မာတာ ကုပိတာ၊ မယှံ ဉာတီ သမာနယိ၊

သပထဉ္စ မံ ကာရေသိ၊ ပရိဘာသာပယီ စ မံ။

‘‘သာဟံ ဃောရဉ္စ သပထံ၊ မုသာဝါဒံ အဘာသိသံ၊

‘ပုတ္တမံသာနိ ခါဒါမိ၊ သစေ တံ ပကတံ မယာ’။

‘‘တဿ ¶ ကမ္မဿ ဝိပါကေန၊ မုသာဝါဒဿ စူဘယံ၊

ပုတ္တမံသာနိ ခါဒါမိ၊ ပုဗ္ဗလောဟိတမက္ခိတာ’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ၊

၄၀-၄၅။ တတ္ထ ¶ ပုတ္တဗလူပေတာတိ ပုတ္တဗလေန ဥပေတာ၊ ပုတ္တာနံ ဝသေန လဒ္ဓဗလာ။ အတိမညိသန္တိ အတိက္ကမိတွာ မညိံ အဝမညိံ။ ပူတိလောဟိတကော ပတီတိ ကုဏပလောဟိတံ ဟုတွာ ဂဗ္ဘော ပရိပတိ။ သေသံ သဗ္ဗံ အနန္တရသဒိသမေဝ။ တတ္ထ အဋ္ဌ ထေရာ၊ ဣဓ သမ္ဗဟုလာ။ တတ္ထ ပဉ္စ ပုတ္တာ၊ ဣဓ သတ္တာတိ အယမေဝ ဝိသေသောတိ။

သတ္တပုတ္တခါဒကပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏာနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကိံ ¶ နု ဥမ္မတ္တရူပေါ ဝါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ မတပိတိကံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ အညတရဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ ပိတာ ကာလမကာသိ။ သော ပိတု မရဏေန သောကသန္တတ္တဟဒယော ရောဒမာနော ဥမ္မတ္တကော ပိယ ဝိစရန္တော ယံ ယံ ပဿတိ၊ တံ တံ ပုစ္ဆတိ – ‘‘အပိ မေ ပိတရံ ပဿိတ္ထာ’’တိ? န ကောစိ တဿ သောကံ ဝိနောဒေတုံ အသက္ခိ။ တဿ ပန ဟဒယေ ဃဋေ ပဒီပေါ ဝိယ သောတာပတ္တိဖလဿ ဥပနိဿယော ပဇ္ဇလတိ။

သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော တဿ သောတာပတ္တိဖလဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ အတီတကာရဏံ အာဟရိတွာ သောကံ ဝူပသမေတွာ သောတာပတ္တိဖလံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ပစ္ဆာသမဏံ အနာဒါယ တဿ ဃရဒွါရံ အဂမာသိ။ သော ‘‘သတ္ထာ အာဂတော’’တိ သုတွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဂေဟံ ပဝေသေတွာ သတ္ထရိ ပညတ္တေ အာသနေ နိသိန္နေ သယံ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ မယှံ ပိတု ဂတဋ္ဌာနံ ဇာနာထာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ၊ ‘‘ဥပါသက၊ ကိံ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ပိတရံ ပုစ္ဆသိ၊ ဥဒါဟု အတီတေ’’တိ အာဟ။ သော တံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဗဟူ ကိရ မယှံ ပိတရော’’တိ တနုဘူတသောကော ထောကံ မဇ္ဈတ္တတံ ပဋိလဘိ။ အထဿ သတ္ထာ သောကဝိနောဒနံ ဓမ္မကထံ ကတွာ အပဂတသောကံ ကလ္လစိတ္တံ ဝိဒိတွာ သာမုက္ကံသိကာယ ဓမ္မဒေသနာယ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။

အထ ¶ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘ပဿထ၊ အာဝုသော၊ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ၊ တထာ သောကပရိဒေဝသမာပန္နော ဥပါသကော ခဏေနေဝ ဘဂဝတာ သောတာပတ္တိဖလေ ဝိနီတော’’တိ။ သတ္ထာ ¶ တတ္ထ ဂန္တွာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဘိက္ခူ တမတ္ထံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ မယာ ဣမဿ သောကော အပနီတော၊ ပုဗ္ဗေပိ အပနီတောယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ အညတရဿ ဂဟပတိကဿ ပိတာ ကာလမကာသိ။ သော ပိတု မရဏေန သောကပရိဒေဝသမာပန္နော ¶ အဿုမုခေါ ရတ္တက္ခော ကန္ဒန္တော စိတကံ ပဒက္ခိဏံ ကရောတိ။ တဿ ပုတ္တော သုဇာတော နာမ ကုမာရော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နော ပိတုသောကဝိနယနူပါယံ စိန္တေန္တော ဧကဒိဝသံ ဗဟိနဂရေ ဧကံ မတဂေါဏံ ဒိသွာ တိဏဉ္စ ပါနီယဉ္စ အာဟရိတွာ တဿ ပုရတော ဌပေတွာ ‘‘ခါဒ၊ ခါဒ၊ ပိဝ၊ ပိဝါ’’တိ ဝဒန္တော အဋ္ဌာသိ။ အာဂတာဂတာ တံ ဒိသွာ ‘‘သမ္မ သုဇာတ၊ ကိံ ဥမ္မတ္တကောသိ၊ ယော တွံ မတဿ ဂေါဏဿ တိဏောဒကံ ဥပနေသီ’’တိ ဝဒန္တိ? သော န ကိဉ္စိ ပဋိဝဒတိ။ မနုဿာ တဿ ပိတု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ပုတ္တော တေ ဥမ္မတ္တကော ဇာတော၊ မတဂေါဏဿ တိဏောဒကံ ဒေတီ’’တိ အာဟံသု။ တံ သုတွာ စ ကုဋုမ္ဗိကဿ ပိတရံ အာရဗ္ဘ ဌိတော သောကော အပဂတော။ သော ‘‘မယှံ ကိရ ပုတ္တော ဥမ္မတ္တကော ဇာတော’’တိ သံဝေဂပ္ပတ္တော ဝေဂေန ဂန္တွာ ‘‘နနု တွံ၊ တာတ သုဇာတ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နော၊ ကသ္မာ မတဂေါဏဿ တိဏောဒကံ ဒေသီ’’တိ စောဒေန္တော –

‘‘ကိံ နု ဥမ္မတ္တရူပေါဝ၊ လာယိတွာ ဟရိတံ တိဏံ၊

ခါဒ ခါဒါတိ လပသိ၊ ဂတသတ္တံ ဇရဂ္ဂဝံ။

‘‘န ဟိ အန္နေန ပါနေန၊ မတော ဂေါဏော သမုဋ္ဌဟေ၊

တွံသိ ဗာလော စ ဒုမ္မေဓော၊ ယထာ တညောဝ ဒုမ္မတီ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ကိံ နူတိ ပုစ္ဆာဝစနံ။ ဥမ္မတ္တရူပေါဝါတိ ဥမ္မတ္တကသဘာဝေါ ဝိယ စိတ္တက္ခေပံ ပတ္တော ဝိယ။ လာယိတွာတိ ¶ လဝိတွာ။ ဟရိတံ တိဏန္တိ အလ္လတိဏံ။ လပသိ ဝိလပသိ။ ဂတသတ္တန္တိ ဝိဂတဇီဝိတံ။ ဇရဂ္ဂဝန္တိ ဗလိဗဒ္ဒံ ¶ ဇိဏ္ဏဂေါဏံ။ အန္နေန ပါနေနာတိ တယာ ဒိန္နေန ဟရိတတိဏေန ဝါ ပါနီယေန ဝါ။ မတော ဂေါဏော သမုဋ္ဌဟေတိ ကာလကတော ဂေါဏော လဒ္ဓဇီဝိတော ဟုတွာ န ဟိ သမုဋ္ဌဟေယျ။ တွံသိ ဗာလော စ ဒုမ္မေဓောတိ တွံ ဗာလျယောဂတော ဗာလော၊ မေဓာသင်္ခါတာယ ပညာယ အဘာဝတော ဒုမ္မေဓော အသိ။ ယထာ တညောဝ ဒုမ္မတီတိ ယထာ တံ အညောပိ နိပ္ပညော ဝိပ္ပလပေယျ၊ ဧဝံ တွံ နိရတ္ထကံ ဝိပ္ပလပသီတိ အတ္ထော။ ယထာ တန္တိ နိပါတမတ္တံ။

တံ ¶ သုတွာ သုဇာတော ပိတရံ သညာပေတုံ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ပကာသေန္တော –

‘‘ဣမေ ပါဒါ ဣဒံ သီသံ၊ အယံ ကာယော သဝါလဓိ၊

နေတ္တာ တထေဝ တိဋ္ဌန္တိ၊ အယံ ဂေါဏော သမုဋ္ဌဟေ။

‘‘နာယျကဿ ဟတ္ထပါဒါ၊ ကာယော သီသဉ္စ ဒိဿတိ၊

ရုဒံ မတ္တိကထူပသ္မိံ၊ နနု တွညေဝ ဒုမ္မတီ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။ တဿတ္ထော – ဣမဿ ဂေါဏဿ ဣမေ စတ္တာရော ပါဒါ၊ ဣဒံ သီသံ၊ သဟ ဝါလဓိနာ ဝတ္တတီတိ သဝါလဓိ အယံ ကာယော။ ဣမာနိ စ နေတ္တာ နယနာနိ ယထာ မရဏတော ပုဗ္ဗေ၊ တထေဝ အဘိန္နသဏ္ဌာနာနိ တိဋ္ဌန္တိ။ အယံ ဂေါဏော သမုဋ္ဌဟေတိ ဣမသ္မာ ကာရဏာ အယံ ဂေါဏော သမုဋ္ဌဟေယျ သမုတ္တိဋ္ဌေယျာတိ မမ စိတ္တံ ဘဝေယျ။ ‘‘မညေ ဂေါဏော သမုဋ္ဌဟေ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ၊ တေန ကာရဏေန အယံ ဂေါဏော သဟသာပိ ကာယံ သမုဋ္ဌဟေယျာတိ အဟံ မညေယျံ၊ ဧဝံ မေ မညနာ သမ္ဘဝေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ အယျကဿ ¶ ပန မယှံ ပိတာမဟဿ န ဟတ္ထပါဒါ ကာယော သီသံ ဒိဿတိ၊ ကေဝလံ ပန တဿ အဋ္ဌိကာနိ ပက္ခိပိတွာ ကတေ မတ္တိကာမယေ ထူပေ ရုဒန္တော သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန၊ တာတ၊ တွညေဝ ဒုမ္မတိ နိပ္ပညော၊ ဘိဇ္ဇနဓမ္မာ သင်္ခါရာ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ ဝိဇာနတံ ကာ ပရိဒေဝနာတိ ပိတု ဓမ္မံ ကထေသိ။

တံ ¶ သုတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပိတာ ‘‘မမ မုတ္တော ပဏ္ဍိတော မံ သညာပေတုံ ဣမံ ကမ္မံ အကာသီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘တာတ သုဇာတ၊ ‘သဗ္ဗေပိ သတ္တာ မရဏဓမ္မာ’တိ အညာတမေတံ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ န သောစိဿာမိ၊ သောကဟရဏသမတ္ထေန နာမ မေဓာဝိနာ တာဒိသေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုတ္တံ ပသံသန္တော –

‘‘အာဒိတ္တံ ဝတ မံ သန္တံ၊ ဃတသိတ္တံဝ ပါဝကံ၊

ဝါရိနာ ဝိယ ဩသိဉ္စံ၊ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာပယေ ဒရံ။

‘‘အဗ္ဗဟီ ဝတ မေ သလ္လံ၊ သောကံ ဟဒယနိဿိတံ၊

ယော မေ သောကပရေတဿ၊ ပိတုသောကံ အပါနုဒိ။

‘‘သွာဟံ ¶ အဗ္ဗူဠှသလ္လောသ္မိ၊ သီတိဘူတောသ္မိ နိဗ္ဗုတော၊

န သောစာမိ န ရောဒါမိ၊ တဝ သုတွာန မာဏဝ။

‘‘ဧဝံ ကရောန္တိ သပ္ပညာ၊ ယေ ဟောန္တိ အနုကမ္ပကာ၊

ဝိနိဝတ္တယန္တိ သောကမှာ၊ သုဇာတော ပိတရံ ယထာ’’တိ။ –

စတဿော ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ အာဒိတ္တန္တိ သောကဂ္ဂိနာ အာဒိတ္တံ ဇလိတံ။ သန္တန္တိ သမာနံ။ ပါဝကန္တိ အဂ္ဂိ။ ဝါရိနာ ဝိယ ဩသိဉ္စန္တိ ဥဒကေန အဝသိဉ္စန္တော ဝိယ။ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာပယေ ဒရန္တိ သဗ္ဗံ မေ စိတ္တဒရထံ နိဗ္ဗာပေသိ။ အဗ္ဗဟီ ဝတာတိ နီဟရိ ဝတ။ သလ္လန္တိ သောကသလ္လံ။ ဟဒယနိဿိတန္တိ စိတ္တသန္နိဿိတသလ္လဘူတံ။ သောကပရေတဿာတိ သောကေန အဘိဘူတဿ။ ပိတုသောကန္တိ ပိတရံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ သောကံ။ အပါနုဒီတိ အပနေသိ။ တဝ သုတွာန မာဏဝါတိ၊ ကုမာရ၊ တဝ ဝစနံ သုတွာ ဣဒါနိ ပန န သောစာမိ န ရောဒါမိ။ သုဇာတော ပိတရံ ယထာတိ ယထာ အယံ သုဇာတော အတ္တနော ပိတရံ သောကတော ဝိနိဝတ္တေသိ၊ ဧဝံ အညေပိ ယေ အနုကမ္ပကာ အနုဂ္ဂဏှသီလာ ¶ ဟောန္တိ၊ တေ သပ္ပညာ ဧဝံ ကရောန္တိ ပိတူနံ အညေသဉ္စ ဥပကာရံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။

မာဏဝဿ ဝစနံ သုတွာ ပိတာ အပဂတသောကော ဟုတွာ သီသံ နဟာယိတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ကမ္မန္တေ ပဝတ္တေတွာ ကာလံ ကတွာ သဂ္ဂပရာယဏော အဟောသိ။ သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ တေသံ ဘိက္ခူနံ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီသု ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တဒါ သုဇာတော လောကနာထော အဟောသီတိ။

ဂေါဏပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂူထဉ္စ ¶ မုတ္တံ ရုဟိရဉ္စ ပုဗ္ဗန္တိ ဣဒံ သတ္ထရိ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ အညတရံ ပေသကာရပေတိံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ ဒွါဒသမတ္တာ ကိရ ဘိက္ခူ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝသနယောဂ္ဂဋ္ဌာနံ ဝီမံသန္တာ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ အညတရံ ဆာယူဒကသမ္ပန္နံ ရမဏီယံ အရညာယတနံ တဿ စ နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ ဂေါစရဂါမံ ဒိသွာ တတ္ထ ဧကရတ္တိံ ဝသိတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ တတ္ထ ဧကာဒသ ပေသကာရာ ပဋိဝသန္တိ၊ တေ တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ သဉ္ဇာတသောမနဿာ ¶ ဟုတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဂေဟံ နေတွာ ပဏီတေန အာဟာရေန ပရိဝိသိတွာ အာဟံသု ‘‘ကုဟိံ၊ ဘန္တေ၊ ဂစ္ဆထာ’’တိ? ‘‘ယတ္ထ အမှာကံ ဖာသုကံ၊ တတ္ထ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ၊ ဘန္တေ၊ ဣဓေဝ ဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဿူပဂမနံ ယာစိံသု။ ဘိက္ခူ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ ဥပါသကာ တေသံ တတ္ထ အရညကုဋိကာယော ကာရေတွာ အဒံသု။ ဘိက္ခူ တတ္ထ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိံသု။

တတ္ထ ဇေဋ္ဌကပေသကာရော ဒွေ ဘိက္ခူ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟိ၊ ဣတရေ ဧကေကံ ဘိက္ခုံ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ဇေဋ္ဌကပေသကာရဿ ဘရိယာ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ မစ္ဆရိနီ ဘိက္ခူ န သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌာတိ။ သော တံ ဒိသွာ တဿာယေဝ ကနိဋ္ဌဘဂိနိံ အာနေတွာ အတ္တနော ဂေဟေ ဣဿရိယံ နိယျာဒေသိ။ သာ သဒ္ဓါ ¶ ပသန္နာ ဟုတွာ သက္ကစ္စံ ဘိက္ခူ ပဋိဇဂ္ဂိ။ တေ သဗ္ဗေ ပေသကာရော ဝဿံ ဝုတ္ထာနံ ဘိက္ခူနံ ဧကေကဿ ဧကေကံ သာဋကမဒံသု။ တတ္ထ မစ္ဆရိနီ ဇေဋ္ဌပေသကာရဿ ဘရိယာ ပဒုဋ္ဌစိတ္တာ အတ္တနော သာမိကံ ပရိဘာသိ – ‘‘ယံ တယာ သမဏာနံ သကျပုတ္တိယာနံ ဒါနံ ဒိန္နံ အန္နပါနံ၊ တံ တေ ပရလောကေ ဂူထမုတ္တံ ပုဗ္ဗလောဟိတဉ္စ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တတု၊ သာဋကာ စ ဇလိတာ အယောမယပဋ္ဋာ ဟောန္တူ’’တိ။

တတ္ထ ဇေဋ္ဌပေသကာရော အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ ဝိဉ္ဈာဋဝိယံ အာနုဘာဝသမ္ပန္နာ ရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ပန ကဒရိယာ ဘရိယာ ကာလံ ကတွာ တဿေဝ ဝသနဋ္ဌာနဿ အဝိဒူရေ ပေတီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သာ နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါ ဇိဃစ္ဆာပိပါသာဘိဘူတာ တဿ ဘူမဒေဝဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အာဟ – ‘‘အဟံ၊ သာမိ၊ နိစ္စောဠာ အတိဝိယ ဇိဃစ္ဆာပိပါသာဘိဘူတာ ဝိစရာမိ၊ ဒေဟိ မေ ဝတ္ထံ အန္နပါနဉ္စာ’’တိ။ သော တဿာ ဒိဗ္ဗံ ဥဠာရံ အန္နပါနံ ဥပနေသိ။ တံ တာယ ဂဟိတမတ္တမေဝ ဂူထမုတ္တံ ပုဗ္ဗလောဟိတဉ္စ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ သာဋကဉ္စ ဒိန္နံ တာယ ပရိဒဟိတံ ပဇ္ဇလိတံ အယောမယပဋ္ဋံ ဟောတိ။ သာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တီ တံ ဆဍ္ဍေတွာ ကန္ဒန္တီ ဝိစရတိ။

တေန ¶ စ သမယေန အညတရော ဘိက္ခု ဝုတ္ထဝဿော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတုံ ဂစ္ဆန္တော မဟတာ သတ္ထေန သဒ္ဓိံ ဝိဉ္ဈာဋဝိံ ပဋိပဇ္ဇိ။ သတ္ထိကာ ရတ္တိံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဒိဝါ ဝနေ သန္ဒစ္ဆာယူဒကသမ္ပန္နံ ပဒေသံ ဒိသွာ ယာနာနိ မုဉ္စိတွာ မုဟုတ္တံ ဝိဿမိံသု။ ဘိက္ခု ပန ဝိဝေကကာမတာယ ထောကံ အပက္ကမိတွာ အညတရဿ သန္ဒစ္ဆာယဿ ဝနဂဟနပဋိစ္ဆန္နဿ ရုက္ခဿ မူလေ သင်္ဃာဋိံ ပညပေတွာ နိပန္နော ရတ္တိယံ မဂ္ဂဂမနပရိဿမေန ကိလန္တကာယော နိဒ္ဒံ ဥပဂဉ္ဆိ။ သတ္ထိကာ ဝိဿမိတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိံသု၊ သော ဘိက္ခု န ပဋိဗုဇ္ဈိ။ အထ သာယနှသမယေ ဥဋ္ဌဟိတွာ တေ အပဿန္တော ¶ အညတရံ ကုမ္မဂ္ဂံ ¶ ပဋိပဇ္ဇိတွာ အနုက္ကမေန တဿာ ဒေဝတာယ ဝသနဋ္ဌာနံ သမ္ပာပုဏိ။ အထ နံ သော ဒေဝပုတ္တော ဒိသွာ မနုဿရူပေန ဥပဂန္တွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ အတ္တနော ဝိမာနံ ပဝေသေတွာ ပါဒဗ္ဘဉ္ဇနာဒီနိ ဒတွာ ပယိရုပါသန္တော နိသီဒိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ သာ ပေတီ အာဂန္တွာ ‘‘ဒေဟိ မေ၊ သာမိ၊ အန္နပါနံ သာဋကဉ္စာ’’တိ အာဟ။ သော တဿာ တာနိ အဒါသိ။ တာနိ စ တာယ ဂဟိတမတ္တာနိ ဂူထမုတ္တပုဗ္ဗလောဟိတပဇ္ဇလိတအယောပဋ္ဋာယေဝ အဟေသုံ။ သော ဘိက္ခု တံ ဒိသွာ သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ တံ ဒေဝပုတ္တံ –

‘‘ဂူထဉ္စ မုတ္တံ ရုဟိရဉ္စ ပုဗ္ဗံ၊ ပရိဘုဉ္ဇတိ ကိဿ အယံ ဝိပါကော၊

အယံ နု ကိံ ကမ္မမကာသိ နာရီ၊ ယာ သဗ္ဗဒါ လောဟိတပုဗ္ဗဘက္ခာ။

‘‘နဝါနိ ဝတ္ထာနိ သုဘာနိ စေဝ၊ မုဒူနိ သုဒ္ဓါနိ စ လောမသာနိ၊

ဒိန္နာနိ မိဿာ ကိတကာ ဘဝန္တိ၊ အယံ နု ကိံ ကမ္မမကာသိ နာရီ’’တိ။ –

ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ပဋိပုစ္ဆိ။ တတ္ထ ကိဿ အယံ ဝိပါကောတိ ကီဒိသဿ ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော၊ ယံ ဧသာ ဣဒါနိ ပစ္စနုဘဝတီတိ။ အယံ နု ကိံ ကမ္မမကာသိ နာရီတိ အယံ ဣတ္ထီ ကိံ နု ခေါ ကမ္မံ ပုဗ္ဗေ အကာသိ။ ယာ သဗ္ဗဒါ လောဟိတပုဗ္ဗဘက္ခာတိ ယာ သဗ္ဗကာလံ ရုဟိရပုဗ္ဗမေဝ ဘက္ခတိ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ နဝါနီတိ ပစ္စဂ္ဃာနိ တာဝဒေဝ ပါတုဘူတာနိ။ သုဘာနီတိ သုန္ဒရာနိ ဒဿနီယာနိ။ မုဒူနီတိ သုခသမ္ဖဿာနိ။ သုဒ္ဓါနီတိ ပရိသုဒ္ဓဝဏ္ဏာနိ။ လောမသာနီတိ သလောမကာနိ သုခသမ္ဖဿာနိ ¶ ၊ သုန္ဒရာနီတိ အတ္ထော။ ဒိန္နာနိ မိဿာ ကိတကာ ဘဝန္တီတိ ကိတကကဏ္ဋကသဒိသာနိ လောဟပဋ္ဋသဒိသာနိ ဘဝန္တိ။ ‘‘ကီဋကာ ဘဝန္တီ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ခါဒကပါဏကဝဏ္ဏာနိ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ¶ သော ဒေဝပုတ္တော တေန ဘိက္ခုနာ ပုဋ္ဌော တာယ ပုရိမဇာတိယာ ကတကမ္မံ ပကာသေန္တော –

‘‘ဘရိယာ မမေသာ အဟု ဘဒန္တေ၊ အဒါယိကာ မစ္ဆရိနီ ကဒရိယာ၊

သာ မံ ဒဒန္တံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊ အက္ကောသတိ စ ပရိဘာသတိ စ။

‘‘ဂူထဉ္စ ¶ မုတ္တံ ရုဟိရဉ္စ ပုဗ္ဗံ၊ ပရိဘုဉ္ဇ တွံ အသုစိံ သဗ္ဗကာလံ၊

ဧတံ တေ ပရလောကသ္မိံ ဟောတု၊ ဝတ္ထာ စ တေ ကိတကသမာ ဘဝန္တု၊

ဧတာဒိသံ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ၊ ဣဓာဂတာ စိရရတ္တာယ ခါဒတီ’’တိ။ –

ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ အဒါယိကာတိ ကဿစိ ကိဉ္စိပိ အဒါနသီလာ။ မစ္ဆရိနီ ကဒရိယာတိ ပဌမံ မစ္ဆေရမလဿ သဘာဝေန မစ္ဆရိနီ၊ တာယ စ ပုနပ္ပုနံ အာသေဝနတာယ ထဒ္ဓမစ္ဆရိနီ၊ တာယ ကဒရိယာ အဟူတိ ယောဇနာ။ ဣဒါနိ တဿာ တမေဝ ကဒရိယတံ ဒဿေန္တော ‘‘သာ မံ ဒဒန္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧတာဒိသန္တိ ဧဝရူပံ ယထာဝုတ္တဝစီဒုစ္စရိတာဒိံ စရိတွာ။ ဣဓာဂတာတိ ဣမံ ပေတလောကံ အာဂတာ၊ ပေတတ္တဘာဝံ ဥပဂတာ။ စိရရတ္တာယ ခါဒတီတိ စိရကာလံ ဂူထာဒိမေဝ ခါဒတိ။ တဿာ ဟိ ယေနာကာရေန အက္ကုဋ္ဌံ၊ တေနေဝါကာရေန ပဝတ္တမာနမ္ပိ ဖလံ။ ယံ ဥဒ္ဒိဿ အက္ကုဋ္ဌံ၊ တတော အညတ္ထ ပထဝိယံ ကမန္တကသင်္ခါတေ မတ္ထကေ အသနိပါတော ဝိယ အတ္တနော ဥပရိ ပတတိ။

ဧဝံ သော ဒေဝပုတ္တော တာယ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မံ ကထေတွာ ပုန တံ ဘိက္ခုံ အာဟ – ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ဘန္တေ၊ ကောစိ ဥပါယော ဣမံ ပေတလောကတော မောစေတု’’န္တိ ¶ ? ‘‘အတ္ထီ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ကထေထ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ယဒိ ¶ ဘဂဝတော အရိယသင်္ဃဿ စ ဧကဿေဝ ဝါ ဘိက္ခုနော ဒါနံ ဒတွာ ဣမိဿာ ဥဒ္ဒိသိယတိ၊ အယဉ္စ တံ အနုမောဒတိ၊ ဧဝမေတိဿာ ဣတော ဒုက္ခတော မုတ္တိ ဘဝိဿတီတိ။ တံ သုတွာ ဒေဝပုတ္တော တဿ ဘိက္ခုနော ပဏီတံ အန္နပါနံ ဒတွာ တံ ဒက္ခိဏံ တဿာ ပေတိယာ အာဒိသိ။ တာဝဒေဝ သာ ပေတီ သုဟိတာ ပီဏိန္ဒြိယာ ဒိဗ္ဗာဟာရဿ တိတ္တာ အဟောသိ။ ပုန တဿေဝ ဘိက္ခုနော ဟတ္ထေ ဒိဗ္ဗသာဋကယုဂံ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဒတွာ တဉ္စ ဒက္ခိဏံ ပေတိယာ အာဒိသိ။ တာဝဒေဝ စ သာ ဒိဗ္ဗဝတ္ထနိဝတ္ထာ ဒိဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတာ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓါ ဒေဝစ္ဆရာပဋိဘာဂါ အဟောသိ။ သော စ ဘိက္ခု တဿ ဒေဝပုတ္တဿ ဣဒ္ဓိယာ တဒဟေဝ သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဥပဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ တံ သာဋကယုဂံ ဒတွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ ဘဂဝါပိ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

မဟာပေသကာရပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကာ ¶ နု အန္တောဝိမာနသ္မိန္တိ ဣဒံ သတ္ထရိ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ အညတရံ ခလ္လာဋိယပေတိံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ အတီတေ ကိရ ဗာရာဏသိယံ အညတရာ ရူပူပဇီဝိနီ ဣတ္ထီ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ အတိမနောဟရကေသကလာပီ အဟောသိ။ တဿာ ဟိ ကေသာ နီလာ ဒီဃာ တနူ မုဒူ သိနိဒ္ဓါ ဝေလ္လိတဂ္ဂါ ဒွိဟတ္ထဂယှာ ဝိသဋ္ဌာ ယာဝ မေခလာ ကလာပါ ဩလမ္ဗန္တိ။ တံ တဿာ ကေသသောဘံ ဒိသွာ တရုဏဇနော ယေဘုယျေန တဿံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော အဟောသိ။ အထဿာ တံ ကေသသောဘံ အသဟမာနာ ဣဿာပကတာ ကတိပယာ ဣတ္ထိယော မန္တေတွာ တဿာ ဧဝ ပရိစာရိကဒါသိံ အာမိသေန ဥပလာပေတွာ တာယ တဿာ ကေသူပပါတနံ ဘေသဇ္ဇံ ဒါပေသုံ။ သာ ကိရ ဒါသီ တံ ဘေသဇ္ဇံ နှာနိယစုဏ္ဏေန သဒ္ဓိံ ပယောဇေတွာ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ နှာနကာလေ တဿာ အဒါသိ ¶ ။ သာ တေန ကေသမူလေသု တေမေတွာ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိ ¶ ၊ နိမုဇ္ဇနမတ္တေယေဝ ကေသာ သမူလာ ပရိပတိံသု၊ သီသံ စဿာ တိတ္တကလာဗုသဒိသံ အဟောသိ။ အထ သာ သဗ္ဗသော ဝိလူနကေသာ လုဉ္စိတမတ္ထကာ ကပေါတီ ဝိယ ဝိရူပါ ဟုတွာ လဇ္ဇာယ အန္တောနဂရံ ပဝိသိတုံ အသက္ကောန္တီ ဝတ္ထေန သီသံ ဝေဌေတွာ ဗဟိနဂရေ အညတရသ္မိံ ပဒေသေ ဝါသံ ကပ္ပေန္တီ ကတိပါဟစ္စယေန အပဂတလဇ္ဇာ တတော နိဝတ္တေတွာ တိလာနိ ပီဠေတွာ တေလဝဏိဇ္ဇံ သုရာဝဏိဇ္ဇဉ္စ ကရောန္တီ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ သာ ဧကဒိဝသံ ဒွီသု တီသု မနုဿေသု သုရာမတ္တေသု မဟာနိဒ္ဒံ ဩက္ကမန္တေသု သိထိလဘူတာနိ တေသံ နိဝတ္ထဝတ္ထာနိ အဝဟရိ။

အထေကဒိဝသံ သာ ဧကံ ခီဏာသဝတ္ထေရံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တာ အတ္တနော ဃရံ နေတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒါပေတွာ တေလသံသဋ္ဌံ ဒေါဏိနိမ္မဇ္ဇနိံ ပိညာကမဒါသိ။ သော တဿာ အနုကမ္ပာယ တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိ။ သာ ပသန္နမာနသာ ဥပရိ ဆတ္တံ ဓာရယမာနာ အဋ္ဌာသိ။ သော စ ထေရော တဿာ စိတ္တံ ပဟံသေန္တော အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ သာ စ ဣတ္ထီ အနုမောဒနကာလေယေဝ ‘‘မယှံ ကေသာ ဒီဃာ တနူ သိနိဒ္ဓါ မုဒူ ဝေလ္လိတဂ္ဂါ ဟောန္တူ’’တိ ပတ္ထနမကာသိ။

သာ အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ မိဿကကမ္မဿ ဖလေန သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ကနကဝိမာနေ ဧကိကာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿာ ကေသာ ပတ္ထိတာကာရာယေဝ သမ္ပဇ္ဇိံသု။ မနုဿာနံ သာဋကာဝဟရဏေန ပန နဂ္ဂါ အဟောသိ။ သာ တသ္မိံ ကနကဝိမာနေ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ နဂ္ဂါဝ ဟုတွာ ဝီတိနာမေသိ။ အထ အမှာကံ ဘဂဝတိ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ ¶ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ သာဝတ္ထိဝါသိနော သတ္တသတာ ဝါဏိဇာ သုဝဏ္ဏဘူမိံ ဥဒ္ဒိဿ နာဝါယ မဟာသမုဒ္ဒံ ဩတရိံသု။ တေဟိ အာရုဠှာ နာဝါ ဝိသမဝါတဝေဂုက္ခိတ္တာ ဣတော စိတော စ ပရိဗ္ဘမန္တီ တံ ပဒေသံ အဂမာသိ။ အထ သာ ဝိမာနပေတီ သဟ ဝိမာနေန တေသံ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ တံ ဒိသွာ ဇေဋ္ဌဝါဏိဇော ပုစ္ဆန္တော –

‘‘ကာ ¶ နု အန္တောဝိမာနသ္မိံ၊ တိဋ္ဌန္တီ နူပနိက္ခမိ၊

ဥပနိက္ခမဿု ဘဒ္ဒေ၊ ပဿာမ တံ ဗဟိဋ္ဌိတ’’န္တိ။ –

ဂါထမာဟ ¶ ။ တတ္ထ ကာ နု အန္တောဝိမာနသ္မိံ တိဋ္ဌန္တီတိ ဝိမာနဿ အန္တော အဗ္ဘန္တရေ တိဋ္ဌန္တီ ကာ နု တွံ၊ ကိံ မနုဿိတ္ထီ၊ ဥဒါဟု အမနုဿိတ္ထီတိ ပုစ္ဆတိ။ နူပနိက္ခမီတိ ဝိမာနတော န နိက္ခမိ။ ဥပနိက္ခမဿု၊ ဘဒ္ဒေ၊ ပဿာမ တံ ဗဟိဋ္ဌိတန္တိ၊ ဘဒ္ဒေ၊ တံ မယံ ဗဟိ ဌိတံ ပဿာမ ဒဋ္ဌုကာမမှာ၊ တသ္မာ ဝိမာနတော နိက္ခမဿု။ ‘‘ဥပနိက္ခမဿု ဘဒ္ဒန္တေ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ဘဒ္ဒံ တေ အတ္ထူတိ အတ္ထော။

အထဿ သာ အတ္တနော ဗဟိ နိက္ခမိသုံ အသက္ကုဏေယျတံ ပကာသေန္တီ –

‘‘အဋ္ဋီယာမိ ဟရာယာမိ၊ နဂ္ဂါ နိက္ခမိတုံ ဗဟိ၊

ကေသေဟမှိ ပဋိစ္ဆန္နာ၊ ပုညံ မေ အပ္ပကံ ကတ’’န္တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အဋ္ဋီယာမီတိ နဂ္ဂါ ဟုတွာ ဗဟိ နိက္ခမိတုံ အဋ္ဋိကာ ဒုက္ခိတာ အမှိ။ ဟရာယာမီတိ လဇ္ဇာမိ။ ကေသေဟမှိ ပဋိစ္ဆန္နာတိ ကေသေဟိ အမှိ အဟံ ပဋိစ္ဆာဒိတာ ပါရုတသရီရာ။ ပုညံ မေ အပ္ပကံ ကတန္တိ အပ္ပကံ ပရိတ္တံ မယာ ကုသလကမ္မံ ကတံ၊ ပိညာကဒါနမတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။

အထဿာ ဝါဏိဇော အတ္တနော ဥတ္တရိသာဋကံ ဒါတုကာမော –-

‘‘ဟန္ဒုတ္တရီယံ ဒဒါမိ တေ၊ ဣဒံ ဒုဿံ နိဝါသယ၊

ဣဒံ ဒုဿံ နိဝါသေတွာ၊ ဧဟိ နိက္ခမ သောဘနေ၊

ဥပနိက္ခမဿု ဘဒ္ဒေ၊ ပဿာမ တံ ဗဟိဋ္ဌိတ’’န္တိ။ –

ဂါထမာဟ ¶ ။ တတ္ထ ¶ ဟန္ဒာတိ ဂဏှ။ ဥတ္တရီယန္တိ ဥပသံဗျာနံ ဥတ္တရိသာဋကန္တိ အတ္ထော။ ဒဒါမိ တေတိ တုယှံ ဒဒါမိ။ ဣဒံ ဒုဿံ နိဝါသယာတိ ဣဒံ မမ ဥတ္တရိသာဋကံ တွံ နိဝါသေဟိ။ သောဘနေတိ သုန္ဒရရူပေ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ အတ္တနော ဥတ္တရိသာဋကံ တဿာ ဥပနေသိ၊ သာ တထာ ဒိယျမာနဿ အတ္တနော အနုပကပ္ပနီယတဉ္စ၊ ယထာ ဒိယျမာနံ ဥပကပ္ပတိ၊ တဉ္စ ဒဿေန္တီ –

‘‘ဟတ္ထေန ဟတ္ထေ တေ ဒိန္နံ၊ န မယှံ ဥပကပ္ပတိ၊

ဧသေတ္ထုပါသကော သဒ္ဓါ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကော။

‘‘ဧတံ အစ္ဆာဒယိတွာန၊ မမ ဒက္ခိဏမာဒိသ၊

တထာဟံ သုခိတာ ဟေဿံ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနီ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယမာဟ ¶ ။ တတ္ထ ဟတ္ထေန ဟတ္ထေ တေ ဒိန္နံ၊ န မယှံ ဥပကပ္ပတီတိ၊ မာရိသ၊ တဝ ဟတ္ထေန မမ ဟတ္ထေ တယာ ဒိန္နံ န မယှံ ဥပကပ္ပတိ န ဝိနိယုဇ္ဇတိ၊ ဥပဘောဂယောဂ္ဂံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧသေတ္ထုပါသကော သဒ္ဓါတိ ဧသော ရတနတ္တယံ ဥဒ္ဒိဿ သရဏဂမနေန ဥပါသကော ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ စ သမန္နာဂတတ္တာ သဒ္ဓါ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဇနသမူဟေ အတ္ထိ။ ဧတံ အစ္ဆာဒယိတွာန၊ မမ ဒက္ခိဏမာဒိသာတိ ဧတံ ဥပါသကံ မမ ဒိယျမာနံ သာဋကံ ပရိဒဟာပေတွာ တံ ဒက္ခိဏံ မယှံ အာဒိသ ပတ္တိဒါနံ ဒေဟိ။ တထာဟံ သုခိတာ ဟေဿန္တိ တထာ ကတေ အဟံ သုခိတာ ဒိဗ္ဗဝတ္ထနိဝတ္ထာ သုခပ္ပတ္တာ ဘဝိဿာမီတိ။

တံ သုတွာ ဝါဏိဇာ တံ ဥပါသကံ နှာပေတွာ ဝိလိမ္ပေတွာ ဝတ္ထယုဂေန အစ္ဆာဒေသုံ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တာ သင်္ဂီတိကာရာ –

‘‘တဉ္စ တေ နှာပယိတွာန၊ ဝိလိမ္ပေတွာန ဝါဏိဇာ၊

ဝတ္ထေဟစ္ဆာဒယိတွာန၊ တဿာ ဒက္ခိဏမာဒိသုံ။

‘‘သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေ ¶ ၊ ဝိပါကော ဥဒပဇ္ဇထ၊

ဘောဇနစ္ဆာဒနပါနီယံ၊ ဒက္ခိဏာယ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘တတော ¶ သုဒ္ဓါ သုစိဝသနာ၊ ကာသိကုတ္တမဓာရိနီ၊

ဟသန္တီ ဝိမာနာ နိက္ခမိ၊ ဒက္ခိဏာယ ဣဒံ ဖလ’’န္တိ။ –

၆၃။ တတ္ထ တန္တိ တံ ဥပါသကံ။ စ-သဒ္ဒေါ နိပါတမတ္တံ။ တေတိ တေ ဝါဏိဇာတိ ယောဇနာ။ ဝိလိမ္ပေတွာနာတိ ဥတ္တမေန ဂန္ဓေန ဝိလိမ္ပေတွာ။ ဝတ္ထေဟစ္ဆာဒယိတွာနာတိ ဝဏ္ဏဂန္ဓရသသမ္ပန္နံ သဗျဉ္ဇနံ ဘောဇနံ ဘောဇေတွာ နိဝါသနံ ဥတ္တရီယန္တိ ဒွီဟိ ဝတ္ထေဟိ အစ္ဆာဒေသုံ၊ ဒွေ ဝတ္ထာနိ အဒံသူတိ အတ္ထော။ တဿာ ဒက္ခိဏမာဒိသုန္တိ တဿာ ပေတိယာ တံ ဒက္ခိဏံ အာဒိသိံသု။

၆၄။ သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေတိ အနူ-တိ နိပါတမတ္တံ၊ တဿာ ဒက္ခိဏာယ ဥဒ္ဒိဋ္ဌသမနန္တရမေဝ။ ဝိပါကော ဥဒပဇ္ဇထာတိ တဿာ ပေတိယာ ဝိပါကော ဒက္ခိဏာယ ¶ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ကီဒိသောတိ ပေတီ အာဟ ဘောဇနစ္ဆာဒနပါနီယန္တိ။ နာနပ္ပကာရံ ဒိဗ္ဗဘောဇနသဒိသံ ဘောဇနဉ္စ နာနာဝိရာဂဝဏ္ဏသမုဇ္ဇလံ ဒိဗ္ဗဝတ္ထသဒိသံ ဝတ္ထဉ္စ အနေကဝိဓံ ပါနကဉ္စ ဒက္ခိဏာယ ဣဒံ ဤဒိသံ ဖလံ ဥဒပဇ္ဇထာတိ ယောဇနာ။

၆၅။ တတောတိ ယထာဝုတ္တဘောဇနာဒိပဋိလာဘတော ပစ္ဆာ။ သုဒ္ဓါတိ နှာနေန သုဒ္ဓသရီရာ။ သုစိဝသနာတိ သုဝိသုဒ္ဓဝတ္ထနိဝတ္ထာ။ ကာသိကုတ္တမဓာရိနီတိ ကာသိကဝတ္ထတောပိ ဥတ္တမဝတ္ထဓာရိနီ။ ဟသန္တီတိ ‘‘ပဿထ တာဝ တုမှာကံ ဒက္ခိဏာယ ဣဒံ ဖလဝိသေသ’’န္တိ ပကာသနဝသေန ဟသမာနာ ဝိမာနတော နိက္ခမိ။

အထ တေ ဝါဏိဇာ ဧဝံ ပစ္စက္ခတော ပုညဖလံ ဒိသွာ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ တသ္မိံ ဥပါသကေ သဉ္ဇာတဂါရဝဗဟုမာနာ ကတဉ္ဇလီ တံ ပယိရုပါသိံသု။ သောပိ တေ ဓမ္မကထာယ ဘိယျောသောမတ္တာယ ပသာဒေတွာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တေ တာယ ဝိမာနပေတိယာ ကတကမ္မံ –

‘‘သုစိတ္တရူပံ ¶ ရုစိရံ၊ ဝိမာနံ တေ ပဘာသတိ၊

ဒေဝတေ ပုစ္ဆိတာစိက္ခ၊ ကိဿ ကမ္မဿိဒံ ဖလ’’န္တိ။ –

ဣမာယ ¶ ဂါထာယ ပုစ္ဆိံသု။ တတ္ထ သုစိတ္တရူပန္တိ ဟတ္ထိအဿဣတ္ထိပုရိသာဒိဝသေန စေဝ မာလာကမ္မလတာကမ္မာဒိဝသေန စ သုဋ္ဌု ဝိဟိတစိတ္တရူပံ။ ရုစိရန္တိ ရမဏီယံ ဒဿနီယံ။ ကိဿ ကမ္မဿိဒံ ဖလန္တိ ကီဒိသဿ ကမ္မဿ၊ ကိံ ဒါနမယဿ ဥဒါဟု သီလမယဿ ဣဒံ ဖလန္တိ အတ္ထော။

သာ တေဟိ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ‘‘မယာ ကတဿ ပရိတ္တကဿ ကုသလကမ္မဿ တာဝ ဣဒံ ဖလံ၊ အကုသလကမ္မဿ ပန အာယတိံ နိရယေ ဧဒိသံ ဘဝိဿတီ’’တိ တဒုဘယံ အာစိက္ခန္တီ –

‘‘ဘိက္ခုနော စရမာနဿ၊ ဒေါဏိနိမ္မဇ္ဇနိံ အဟံ၊

အဒါသိံ ဥဇုဘူတဿ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

‘‘တဿ ကမ္မဿ ကုသလဿ၊ ဝိပါကံ ဒီဃမန္တရံ၊

အနုဘောမိ ဝိမာနသ္မိံ၊ တဉ္စ ဒါနိ ပရိတ္တကံ။

‘‘ဥဒ္ဓံ ¶ စတူဟိ မာသေဟိ၊ ကာလံကိရိယာ ဘဝိဿတိ၊

ဧကန္တကဋုကံ ဃောရံ၊ နိရယံ ပပတိဿဟံ။

‘‘စတုက္ကဏ္ဏံ စတုဒွါရံ၊ ဝိဘတ္တံ ဘာဂသော မိတံ၊

အယောပါကာရပရိယန္တံ၊ အယသာ ပဋိကုဇ္ဇိတံ။

‘‘တဿ အယောမယာ ဘူမိ၊ ဇလိတာ တေဇသာ ယုတာ၊

သမန္တာ ယောဇနသတံ၊ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ သဗ္ဗဒါ။

‘‘တတ္ထာဟံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ ဒုက္ခံ ဝေဒိဿ ဝေဒနံ၊

ဖလဉ္စ ပါပကမ္မဿ၊ တသ္မာ သောစာမဟံ ဘုသ’’န္တိ။ – ဂါထာယော အဘာသိ၊

၆၇။ တတ္ထ ဘိက္ခုနော စရမာနဿာတိ အညတရဿ ဘိန္နကိလေသဿ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခာယ စရန္တဿ။ ဒေါဏိနိမ္မဇ္ဇနိန္တိ ဝိဿန္ဒမာနတေလံ ပိညာကံ။ ဥဇုဘူတဿာတိ စိတ္တဇိမှဝင်္ကကုဋိလဘာဝကရာနံ ¶ ကိလေသာနံ အဘာဝေန ¶ ဥဇုဘာဝပ္ပတ္တဿ။ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာတိ ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ သုဋ္ဌု ပသန္နေန စိတ္တေန။

၆၈-၆၉။ ဒီဃမန္တရန္တိ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ ဒီဃအန္တရံ ဒီဃကာလန္တိ အတ္ထော။ တဉ္စ ဒါနိ ပရိတ္တကန္တိ တဉ္စ ပုညဖလံ ဝိပက္ကဝိပါကတ္တာ ကမ္မဿ ဣဒါနိ ပရိတ္တကံ အပ္ပာဝသေသံ၊ န စိရေနေဝ ဣတော စဝိဿာမီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဥဒ္ဓံ စတူဟိ မာသေဟိ၊ ကာလံကိရိယာ ဘဝိဿတီ’’တိ စတူဟိ မာသေဟိ ဥဒ္ဓံ စတုန္နံ မာသာနံ ဥပရိ ပဉ္စမေ မာသေ မမ ကာလံကိရိယာ ဘဝိဿတီတိ ဒဿေတိ။ ဧကန္တကဋုကန္တိ ဧကန္တေနေဝ အနိဋ္ဌဆဖဿာယတနိကဘာဝတော ဧကန္တဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။ ဃောရန္တိ ဒါရုဏံ။ နိရယန္တိ နတ္ထိ ဧတ္ထ အယော သုခန္တိ ကတွာ ‘‘နိရယ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ နရကံ။ ပပတိဿဟန္တိ ပပဟိဿာမိ အဟံ။

၇၀။ ‘‘နိရယ’’န္တိ စေတ္ထ အဝီစိမဟာနိရယဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ တံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘စတုက္ကဏ္ဏ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စတုက္ကဏ္ဏန္တိ စတုက္ကောဏံ။ စတုဒွါရန္တိ စတူသု ဒိသာသု စတူဟိ ဒွါရေဟိ ယုတ္တံ။ ဝိဘတ္တန္တိ သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တံ။

ဘာဂသောတိ ¶ ဘာဂတော။ မိတန္တိ တုလိတံ။ အယောပါကာရပရိယန္တန္တိ အယောမယေန ပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တံ။ အယသာ ပဋိကုဇ္ဇိတန္တိ အယောပဋလေနေဝ ဥပရိ ပိဟိတံ။

၇၁-၇၂။ တေဇသာ ယုတာတိ သမန္တတော သမုဋ္ဌိတဇာလေန မဟတာ အဂ္ဂိနာ နိရန္တရံ သမာယုတဇာလာ။ သမန္တာ ယောဇနသတန္တိ ဧဝံ ပန သမန္တာ ဗဟိ သဗ္ဗဒိသာသု ယောဇနသတံ ယောဇနာနံ သတံ။ သဗ္ဗဒါတိ သဗ္ဗကာလံ။ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဗျာပေတွာ တိဋ္ဌတိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ မဟာနိရယေ။ ဝေဒိဿန္တိ ဝေဒိဿာမိ အနုဘဝိဿာမိ။ ဖလဉ္စ ပါပကမ္မဿာတိ ဣဒံ ဤဒိသံ ဒုက္ခာနုဘဝနံ မဟာ ဧဝံ ကတဿ ပါပဿ ကမ္မဿ ဖလန္တိ အတ္ထော။

ဧဝံ တာယ အတ္တနာ ကတကမ္မဖလေ အာယတိံ နေရယိကဘယေ စ ပကာသိတေ ¶ သော ဥပါသကော ကရုဏာသဉ္စောဒိတမာနသော ‘‘ဟန္ဒဿာဟံ ပတိဋ္ဌာ ဘဝေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ အာဟ – ‘‘ဒေဝတေ၊ တွံ မယှံ ဧကဿ ဒါနဝသေန သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓါ ဥဋ္ဌာရသမ္ပတ္တိယုတ္တာ ဇာတာ၊ ဣဒါနိ ပန ဣမေသံ ဥပါသကာနံ ဒါနံ ဒတွာ သတ္ထု စ ဂုဏေ အနုဿရိတွာ နိရယူပပတ္တိတော မုစ္စိဿသီ’’တိ။ သာ ပေတီ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ တေ ဒိဗ္ဗေန အန္နပါနေန သန္တပ္ပေတွာ ဒိဗ္ဗာနိ ဝတ္ထာနိ နာနာဝိဓာနိ ¶ ရတနာနိ စ အဒါသိ၊ ဘဂဝန္တဉ္စ ဥဒ္ဒိဿ ဒိဗ္ဗံ ဒုဿယုဂံ တေသံ ဟတ္ထေ ဒတွာ ‘‘အညတရာ၊ ဘန္တေ၊ ဝိမာနပေတီ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီတိ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ မမ ဝစနေန ဝန္ဒထာ’’တိ ဝန္ဒနဉ္စ ပေသေသိ၊ တဉ္စ နာဝံ အတ္တနော ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန တေဟိ ဣစ္ဆိတပဋ္ဋနံ တံ ဒိဝသမေဝ ဥပနေသိ။

အထ တေ ဝါဏိဇာ တတော ပဋ္ဋနတော အနုက္ကမေန သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ သတ္ထု တံ ဒုဿယုဂံ ဒတွာ ဝန္ဒနဉ္စ နိဝေဒေတွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဝိတ္ထာရေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဇာတာ။ တေ ပန ဥပါသကာ ဒုတိယဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ တဿာ ဒက္ခိဏမာဒိသိံသု။ သာ စ တတော ပေတလောကတော စဝိတွာ ဝိဝိဓရတနဝိဇ္ဇောတိတေ တာဝတိံသဘဝနေ ကနကဝိမာနေ အစ္ဆရာသဟဿပရိဝါရာ နိဗ္ဗတ္တီတိ။

ခလ္လာဋိယပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပုရတောဝ ¶ သေတေန ပလေတိ ဟတ္ထိနာတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ ဒွေ ဗြာဟ္မဏပေတေ အာရမ္ဘ ဝုတ္တံ။ အာယသ္မာ ကိရ သံကိစ္စော သတ္တဝဿိကော ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတော တိံသမတ္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ¶ သဒ္ဓိံ အရညာယတနေ ဝသန္တော တေသံ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စန္နံ စောရသတာနံ ဟတ္ထတော အာဂတံ မရဏမ္ပိ ဗာဟိတွာ တေ စ စောရေ ဒမေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမာသိ။ သတ္ထာ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဒေသနာဝသာနေ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ အထာယသ္မာ သံကိစ္စော ပရိပုဏ္ဏဝဿော လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ တေဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဣသိပတနေ ဝိဟာသိ။ မနုဿာ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုတွာ ပသန္နမာနသာ ဝီထိပဋိပါဋိယာ ဝဂ္ဂဝဂ္ဂါ ဟုတွာ အာဂန္တုကဒါနံ အဒံသု။ တတ္ထ အညတရော ဥပါသကော မနုဿေ နိစ္စဘတ္တေ သမာဒပေသိ၊ တေ ယထာဗလံ နိစ္စဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသုံ။

တေန စ သမယေန ဗာရာဏသိယံ အညတရဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဒွေ ပုတ္တာ ဧကာ စ ဓီတာ အဟေသုံ။ တေသု ဇေဋ္ဌပုတ္တော တဿ ဥပါသကဿ မိတ္တော အဟောသိ။ သော တံ ဂဟေတွာ အာယသ္မတော သံကိစ္စဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ အာယသ္မာ သံကိစ္စော တဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော မုဒုစိတ္တော အဟောသိ။ အထ နံ သော ဥပါသကော အာဟ – ‘‘တွံ ဧကဿ ဘိက္ခုနော နိစ္စဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိ ¶ ။ ‘‘အနာစိဏ္ဏံ အမှာကံ ဗြာဟ္မဏာနံ သမဏာနံ သကျပုတ္တိယာနံ နိစ္စဘတ္တဒါနံ၊ တသ္မာ နာဟံ ဒဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ မယှမ္ပိ ဘတ္တံ န ဒဿသီ’’တိ? ‘‘ကထံ န ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ ယံ မယှံ ဒေသိ၊ တံ ဧကဿ ဘိက္ခုဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ပါတောဝ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဧကံ ဘိက္ခုံ အာနေတွာ ဘောဇေသိ။

ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဘိက္ခူနံ ပဋိပတ္တိံ ဒိသွာ ဓမ္မဉ္စ သုဏိတွာ တဿ ကနိဋ္ဌဘာတာ စ ဘဂိနီ စ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နာ ပုညကမ္မရတာ စ အဟေသုံ။ ဧဝံ တေ တယော ဇနာ ယထာဝိဘဝံ ဒါနာနိ ဒေန္တာ သမဏဗြာဟ္မဏေ သက္ကရိံသု ဂရုံ ကရိံသု မာနေသုံ ပူဇေသုံ။ မာတာပိတရော ပန နေသံ အဿဒ္ဓါ ¶ အပ္ပသန္နာ သမဏဗြာဟ္မဏေသု အဂါရဝါ ပုညကိရိယာယ အနာဒရာ အစ္ဆန္ဒိကာ အဟေသုံ။ တေသံ ဓီတရံ ဒါရိကံ မာတုလပုတ္တဿတ္ထာယ ¶ ဉာတကာ ဝါရေသုံ။ သော စ အာယသ္မတော သံကိစ္စဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ သံဝေဂဇာတော ပဗ္ဗဇိတွာ နိစ္စံ အတ္တနော မာတု-ဂေဟံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဂစ္ဆတိ။ တံ မာတာ အတ္တနော ဘာတု-ဓီတာယ ဒါရိကာယ ပလောဘေတိ။ တေန သော ဥက္ကဏ္ဌိတော ဟုတွာ ဥပဇ္ဈာယံ ဥပသင်္ဂမိတွာ အာဟ – ‘‘ဥပ္ပဗ္ဗဇိဿာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ အနုဇာနာထ မ’’န္တိ။ ဥပဇ္ဈာယော တဿ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘သာမဏေရ၊ မာသမတ္တံ အာဂမေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ မာသေ အတိက္ကန္တေ တထေဝ အာရောစေသိ။ ဥပဇ္ဈာယော ပုန ‘‘အဍ္ဎမာသံ အာဂမေဟီ’’တိ အာဟ။ အဍ္ဎမာသေ အတိက္ကန္တေ တထေဝ ဝုတ္တေ ပုန ‘‘သတ္တာဟံ အာဂမေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိ။ အထ တသ္မိံ အန္တောသတ္တာဟေ သာမဏေရဿ မာတုလာနိယာ ဂေဟံ ဝိနဋ္ဌစ္ဆဒနံ ဇိဏ္ဏံ ဒုဗ္ဗလကုဋ္ဋံ ဝါတဝဿာဘိဟတံ ပရိပတိ။ တတ္ထ ဗြာဟ္မဏော ဗြာဟ္မဏီ ဒွေ ပုတ္တာ ဃီတာ စ ဂေဟေန အဇ္ဈောတ္ထဋာ ကာလမကံသု။ တေသု ဗြာဟ္မဏော ဗြာဟ္မဏီ စ ပေတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိံသု၊ ဒွေ ပုတ္တာ ဓီတာ စ ဘုမ္မဒေဝေသု။ တေသု ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ ဟတ္ထိယာနံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ကနိဋ္ဌဿ အဿတရီရထော၊ ဓီတာယ သုဝဏ္ဏသိဝိကာ။ ဗြာဟ္မဏော စ ဗြာဟ္မဏီ စ မဟန္တေ မဟန္တေ အယောမုဂ္ဂရေ ဂဟေတွာ အညမညံ အာကောဋေန္တိ၊ အဘိဟတဋ္ဌာနေသု မဟန္တာ မဟန္တာ ဃဋပ္ပမာဏာ ဂဏ္ဍာ ဥဋ္ဌဟိတွာ မုဟုတ္တေနေဝ ပစိတွာ ပရိဘေဒပ္ပတ္တာ ဟောန္တိ။ တေ အညမညဿ ဂဏ္ဍေ ဖာလေတွာ ကောဓာဘိဘူတာ နိက္ကရုဏာ ဖရုသဝစနေဟိ တဇ္ဇေန္တာ ပုဗ္ဗလောဟိတံ ပိဝန္တိ၊ န စ တိတ္တိံ ပဋိလဘန္တိ။

အထ သာမဏေရော ဥက္ကဏ္ဌာဘိဘူတော ဥပဇ္ဈာယံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ မယာ ပဋိညာတဒိဝသာ ဝီတိဝတ္တာ၊ ဂေဟံ ဂမိဿာမိ၊ အနုဇာနာထ မ’’န္တိ။ အထ နံ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ ကာလပက္ခစာတုဒ္ဒသိယာ ပဝတ္တမာနာယ ဧဟီ’’တိ ဝတွာ ဣသိပတနဝိဟာရဿ ပိဋ္ဌိပဿေန ထောကံ ဂန္တွာ အဋ္ဌာသိ။ တေန စ သမယေန တေ ဒွေ ဒေဝပုတ္တာ သဒ္ဓိံ ဘဂိနိယာ တေနေဝ မဂ္ဂေန ¶ ယက္ခသမာဂမံ သမ္ဘာဝေတုံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ ပန မာတာပိတရော မုဂ္ဂရဟတ္ထာ ဖရုသဝါစာ ¶ ကာဠရူပါ အာကုလာကုလလူခပတိတကေသဘာရာ အဂ္ဂိဒဍ္ဎတာလက္ခန္ဓသဒိသာ ¶ ဝိဂလိတပုဗ္ဗလောဟိတာ ဝလိတဂတ္တာ အတိဝိယ ဇေဂုစ္ဆဗီဘစ္ဆဒဿနာ တေ အနုဗန္ဓန္တိ။

အထာယသ္မာ သံကိစ္စော ယထာ သော သာမဏေရော တေ သဗ္ဗေ ဂစ္ဆန္တေ ပဿတိ၊ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ သာမဏေရံ အာဟ – ‘‘ပဿသိ တွံ၊ သာမဏေရ၊ ဣမေ ဂစ္ဆန္တေ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ပဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဣမေဟိ ကတကမ္မံ ပဋိပုစ္ဆာ’’တိ။ သော ဟတ္ထိယာနာဒီဟိ ဂစ္ဆန္တေ အနုက္ကမေန ပဋိပုစ္ဆိ။ တေ အာဟံသု – ‘‘ယေ ပစ္ဆတော ပေတာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေ ပဋိပုစ္ဆာ’’တိ။ သာမဏေရော တေ ပေတေ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ပုရတောဝ သေတေန ပလေတိ ဟတ္ထိနာ၊ မဇ္ဈေ ပန အဿတရီရထေန၊

ပစ္ဆာ စ ကညာ သိဝိကာယ နီယတိ၊ ဩဘာသယန္တီ ဒသ သဗ္ဗသော ဒိသာ။

‘‘တုမှေ ပန မုဂ္ဂရဟတ္ထပါဏိနော၊ ရုဒံမုခါ ဆိန္နပဘိန္နဂတ္တာ၊

မနုဿဘူတာ ကိမကတ္ထ ပါပံ၊ ယေနညမညဿ ပိဝါထ လောဟိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ပုရတောတိ သဗ္ဗပဌမံ။ သေတေနာတိ ပဏ္ဍရေန။ ပလေတီတိ ဂစ္ဆတိ။ မဇ္ဈေ ပနာတိ ဟတ္ထိံ အာရုဠှဿ သိဝိကံ အာရုဠှာယ စ အန္တရေ။ အဿတရီရထေနာတိ အဿတရီယုတ္တေန ရထေန ပလေတီတိ ယောဇနာ။ နီယတီတိ ဝဟီယတိ။ ဩဘာသယန္တီ ဒသ သဗ္ဗသော ဒိသာတိ သဗ္ဗတော သမန္တတော သဗ္ဗာ ဒသ ဒိသာ အတ္တနော သရီရပ္ပဘာဟိ ဝတ္ထာဘရဏာဒိပ္ပဘာဟိ စ ဝိဇ္ဇောတယမာနာ။ မုဂ္ဂရဟတ္ထပါဏိနောတိ မုဂ္ဂရာ ဟတ္ထသင်္ခါတေသု ပါဏီသု ယေသံ တေ မုဂ္ဂရဟတ္ထပါဏိနော၊ ဘူမိသဏှကရဏီယာဒီသု ပါဏိဝေါဟာရဿ လဗ္ဘမာနတ္တာ ဟတ္ထသဒ္ဒေန ပါဏိ ဧဝ ဝိသေသိတော။ ဆိန္နပဘိန္နဂတ္တာတိ မုဂ္ဂရပ္ပဟာရေန တတ္ထ တတ္ထ ဆိန္နပဘိန္နသရီရာ။ ပိဝါထာတိ ပိဝထ။

ဧဝံ ¶ သာမဏေရေန ပုဋ္ဌာ တေ ပေတာ သဗ္ဗံ တံ

ပဝတ္တိံ စတူဟိ ဂါထာဟိ ပစ္စဘာသိံသု –

‘‘ပုရတောဝ ¶ ယော ဂစ္ဆတိ ကုဉ္ဇရေန၊ သေတေန နာဂေန စတုက္ကမေန၊

အမှာက ပုတ္တော အဟု ဇေဋ္ဌကော သော၊ ဒါနာနိ ဒတွာန သုခီ ပမောဒတိ။

‘‘ယော ¶ ယော မဇ္ဈေ အဿတရီရထေန၊ စတုဗ္ဘိ ယုတ္တေန သုဝဂ္ဂိတေန၊

အမှာက ပုတ္တော အဟု မဇ္ဈိမော သော၊ အမစ္ဆရီ ဒါနပတီ ဝိရောစတိ။

‘‘ယာ သာ စ ပစ္ဆာ သိဝိကာယ နီယတိ၊ နာရီ သပညာ မိဂမန္ဒလောစနာ၊

အမှာက ဓီတာ အဟု သာ ကနိဋ္ဌိကာ၊ ဘာဂဍ္ဎဘာဂေန သုခီ ပမောဒတိ။

‘‘ဧတေ စ ဒါနာနိ အဒံသု ပုဗ္ဗေ၊ ပသန္နစိတ္တာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊

မယံ ပန မစ္ဆရီနော အဟုမှ၊ ပရိဘာသကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊

ဧတေ စ ဒတွာ ပရိစာရယန္တိ၊ မယဉ္စ သုဿာမ နဠောဝ ဆိန္နော’’တိ။

၇၅။ တတ္ထ ပုရတောဝ ယော ဂစ္ဆတီတိ ဣမေသံ ဂစ္ဆန္တာနံ ယော ပုရတော ဂစ္ဆတိ။ ‘‘ယောသော ပုရတော ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ တဿ ယော ဧသော ပုရတော ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ကုဉ္ဇရေနာတိ ကုံ ပထဝိံ ဇီရယတိ၊ ကုဉ္ဇေသု ဝါ ရမတိ စရတီတိ ‘‘ကုဉ္ဇရော’’တိ လဒ္ဓနာမေန ဟတ္ထိနာ။ နာဂေနာတိ၊ နာဿ အဂမနီယံ အနဘိဘဝနီယံ အတ္ထီတိ နာဂါ၊ တေန နာဂေန။ စတုက္ကမေနာတိ စတုပ္ပဒေန။ ဇေဋ္ဌကောတိ ပုဗ္ဗဇော။

၇၆-၇၇။ စတုဗ္ဘီတိ စတူဟိ အဿတရီဟိ။ သုဝဂ္ဂိတေနာတိ သုန္ဒရဂမနေန စာတုရဂမနေန။ မိဂမန္ဒလောစနာတိ မိဂီ ဝိယ မန္ဒက္ခိကာ။ ဘာဂဍ္ဎဘာဂေနာတိ ¶ ဘာဂဿ အဍ္ဎဘာဂေန၊ အတ္တနာ လဒ္ဓကောဋ္ဌာသတော အဍ္ဎဘာဂဒါနေန ဟေတုဘူတေန။ သုခီတိ သုခိနီ။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဟေတံ ဝုတ္တံ။

၇၈။ ပရိဘာသကာတိ ¶ အက္ကောသကာ။ ပရိစာရယန္တီတိ ဒိဗ္ဗေသု ကာမဂုဏေသု အတ္တနော ဣန္ဒြိယာနိ ဣတော စိတော စ ယထာသုခံ စာရေန္တိ၊ ပရိဇနေဟိ ဝါ အတ္တနော ပုညာနုဘာဝနိဿန္ဒေန ပရိစရိယံ ကာရေန္တိ။ မယဉ္စ သုဿာမ နဠောဝ ဆိန္နောတိ မယံ ပန ဆိန္နော အာတပေ ခိတ္တော နဠော ဝိယ သုဿာမ၊ ခုပ္ပိပါသာဟိ အညမညံ ဒဏ္ဍာဘိဃာတေဟိ စ သုက္ခာ ဝိသုက္ခာ ဘဝါမာတိ။

ဧဝံ အတ္တနော ပါပံ သမ္ပဝေဒေတွာ ‘‘မယံ တုယှံ မာတုလမာတုလာနိယော’’တိ အာစိက္ခိံသု။ တံ သုတွာ သာမဏေရော သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ ‘‘ဧဝရူပါနံ ကိဗ္ဗိသကာရီနံ ကထံ နု ခေါ ဘောဇနာနိ သိဇ္ဈန္တီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော –

‘‘ကိံ ¶ တုမှာကံ ဘောဇနံ ကိံ သယာနံ၊ ကထဉ္စ ယာပေထ သုပါပဓမ္မိနော၊

ပဟူတဘောဂေသု အနပ္ပကေသု၊ သုခံ ဝိရာဓာယ ဒုက္ခဇ္ဇ ပတ္တာ’’တိ။ –

ဣမံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ကိံ တုမှာကံ ဘောဇနန္တိ ကီဒိသံ တုမှာကံ ဘောဇနံ? ကိံ သယာနန္တိ ကီဒိသံ သယနံ? ‘‘ကိံ သယာနာ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ၊ ကီဒိသာ သယနာ၊ ကီဒိသေ သယနေ သယထာတိ အတ္ထော။ ကထဉ္စ ယာပေထာတိ ကေန ပကာရေန ယာပေထ၊ ‘‘ကထံ ဝေါ ယာပေထာ’’တိပိ ပါဌော၊ ကထံ တုမှေ ယာပေထာတိ အတ္ထော။ သုပါပဓမ္မိနောတိ သုဋ္ဌု အတိဝိယ ပါပဓမ္မာ။ ပဟူတဘောဂေသူတိ အပရိယန္တေသု ဥဠာရေသု ဘောဂေသု သန္တေသု။ အနပ္ပကေသူတိ န အပ္ပကေသု ဗဟူသု။ သုခံ ဝိရာဓာယာတိ သုခဟေတုနော ပုညဿ အကရဏေန ¶ သုခံ ဝိရဇ္ဈိတွာ ဝိရာဓေတွာ။ ‘‘သုခဿ ဝိရာဓေနာ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ။ ဒုက္ခဇ္ဇ ပတ္တာတိ အဇ္ဇ ဣဒါနိ ဣဒံ ပေတယောနိပရိယာပန္နံ ဒုက္ခံ အနုပ္ပတ္တာတိ။

ဧဝံ သာမဏေရေန ပုဋ္ဌာ ပေတာ တေန ပုစ္ဆိတမတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေန္တာ –

‘‘အညမညံ ဝဓိတွာန၊ ပိဝါမ ပုဗ္ဗလောဟိတံ၊

ဗဟုံ ဝိတွာ န ဓာတာ ဟောမ၊ နစ္ဆာဒိမှသေ မယံ။

‘‘ဣစ္စေဝ ¶ မစ္စာ ပရိဒေဝယန္တိ၊ အဒါယကာ ပေစ္စ ယမဿ ဌာယိနော၊

ယေ တေ ဝိဒိစ္စ အဓိဂမ္မ ဘောဂေ၊ န ဘုဉ္ဇရေ နာပိ ကရောန္တိ ပုညံ။

‘‘တေ ခုပ္ပိပါသူပဂတာ ပရတ္ထ၊ ပစ္ဆာ စိရံ ဈာယရေ ဍယှမာနာ၊

ကမ္မာနိ ကတွာန ဒုခုဒြာနိ၊ အနုဘောန္တိ ဒုက္ခံ ကဋုကပ္ဖလာနိ။

‘‘ဣတ္တရဉှိ ဓနံ ဓညံ၊ ဣတ္တရံ ဣဓ ဇီဝိတံ၊

ဣတ္တရံ ဣတ္တရတော ဉတွာ၊ ဒီပံ ကယိရာထ ပဏ္ဍိတော။

‘‘ယေ တေ ဧဝံ ပဇာနန္တိ၊ နရာ ဓမ္မဿ ကောဝိဒါ၊

တေ ဒါနေ နပ္ပမဇ္ဇန္တိ၊ သုတွာ အရဟတံ ဝစော’’တိ။ –

၈၀-၈၁။ တတ္ထ ¶ န ဓာတာ ဟောမာတိ ဓာတာ သုဟိတာ တိတ္တာ န ဟောမ။ နစ္ဆာဒိမှသေတိ န ရုစ္စာမ၊ န ရုစိံ ဥပ္ပာဒေမ၊ န တံ မယံ အတ္တနော ရုစိယာ ပိဝိဿာမာတိ အတ္ထော။ ဣစ္စေဝါတိ ဧဝမေဝ။ မစ္စာ ပရိဒေဝယန္တီတိ မယံ ဝိယ အညေပိ မနုဿာ ကတကိဗ္ဗိသာ ပရိဒေဝန္တိ ကန္ဒန္တိ။ အဒါယကာတိ အဒါနသီလာ မစ္ဆရိနော။ ယမဿ ဌာယိနောတိ ယမလောကသညိတေ ယမဿ ဌာနေ ပေတ္တိဝိသယေ ဌာနသီလာ ¶ ။ ယေ တေ ဝိဒိစ္စ အဓိဂမ္မဘောဂေတိ ယေ တေ သမ္ပတိ အာယတိဉ္စ သုခဝိသေသဝိဓာယကေ ဘောဂေ ဝိန္ဒိတွာ ပဋိလဘိတွာ။ န ဘုဉ္ဇရေ နာပိ ကရောန္တိ ပုညန္တိ အမှေ ဝိယ သယမ္ပိ န ဘုဉ္ဇန္တိ၊ ပရေသံ ဒေန္တာ ဒါနမယံ ပုညမ္ပိ န ကရောန္တိ။

၈၂။ တေ ခုပ္ပိပါသူပဂတာ ပရတ္ထာတိ တေ သတ္တာ ပရတ္ထ ပရလောကေ ပေတ္တိဝိသယေ ဇိဃစ္ဆာပိပါသာဘိဘူတာ ဟုတွာ။ စိရံ ဈာယရေ ဍယှမာနာတိ ခုဒါဒိဟေတုကေန ဒုက္ခဂ္ဂိနာ ‘‘အကတံ ဝတ အမှေဟိ ကုသလံ၊ ကတံ ပါပ’’န္တိအာဒိနာ ဝတ္တမာနေန ဝိပ္ပဋိသာရဂ္ဂိနာ ပရိဍယှမာနာ ဈာယန္တိ၊ အနုတ္ထုနန္တီတိ အတ္ထော။ ဒုခုဒြာနီတိ ဒုက္ခဝိပါကာနိ။ အနုဘောန္တိ ဒုက္ခံ ကဋုကပ္ဖလာနီတိ အနိဋ္ဌဖလာနိ ပါပကမ္မာနိ ကတွာ စိရကာလံ ဒုက္ခံ အာပါယိကဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။

၈၃-၈၄။ ဣတ္တရန္တိ ¶ န စိရကာလဋ္ဌာယီ၊ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ။ ဣတ္တရံ ဣဓ ဇီဝိတန္တိ ဣဓ မနုဿလောကေ သတ္တာနံ ဇီဝိတမ္ပိ ဣတ္တရံ ပရိတ္တံ အပ္ပကံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ယော စိရံ ဇီဝတိ၊ သော ဝဿသတံ အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၁၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၄၅၊ အ။ နိ။ ၇။၇၄)။ ဣတ္တရံ ဣတ္တရတော ဉတွာတိ ဓနဓညာဒိဥပကရဏံ မနုဿာနံ ဇီဝိတဉ္စ ဣတ္တရံ ပရိတ္တံ ခဏိကံ န စိရဿန္တိ ပညာယ ဥပပရိက္ခိတွာ။ ဒီပံ ကယိရာထ ပဏ္ဍိတောတိ သပညော ပုရိသော ဒီပံ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ ပရလောကေ ဟိတသုခါဓိဋ္ဌာနံ ကရေယျ။ ယေ တေ ဧဝံ ပဇာနန္တီတိ ယေ တေ မနုဿာ မနုဿာနံ ဘောဂါနံ ဇီဝိတဿ စ ဣတ္တရဘာဝံ ယာထာဝတော ဇာနန္တိ၊ တေ ဒါနေ သဗ္ဗကာလံ နပ္ပမဇ္ဇန္တိ။ သုတွာ အရဟတံ ဝစောတိ အရဟတံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အရိယာနံ ဝစနံ သုတွာ၊ သုတတ္တာတိ အတ္ထော။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ တေ ပေတာ သာမဏေရေန ပုဋ္ဌာ တမတ္ထံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘မယံ တုယှံ မာတုလမာတုလာနိယော’’တိ ပဝေဒေသုံ။ တံ သုတွာ သာမဏေရော သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ ဥက္ကဏ္ဌံ ပဋိဝိနောဒေတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ယံ၊ ဘန္တေ၊ အနုကမ္ပကေန ¶ ကရဏီယံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ တံ မေ တုမှေဟိ ကတံ၊ မဟတာ ဝတမှိ အနတ္ထပါတတော ရက္ခိတော၊ န ဒါနိ မေ ¶ ဃရာဝါသေန အတ္ထော၊ အဘိရမိဿာမိ ဗြဟ္မစရိယဝါသေ’’တိ။ အထာယသ္မာ သံကိစ္စော တဿ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိ။ သော ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇန္တော နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အာယသ္မာ ပန သံကိစ္စော တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ သတ္ထာ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဝိတ္ထာရေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

ဥရဂေါဝ တစံ ဇိဏ္ဏန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဥပါသကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ အညတရဿ ဥပါသကဿ ပုတ္တော ကာလမကာသိ။ သော ပုတ္တမရဏဟေတု ပရိဒေဝသောကသမာပန္နော ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကာတုံ အသက္ကောန္တော ဂေဟေယေဝ အဋ္ဌာသိ။ အထ ¶ သတ္ထာ ပစ္စူသဝေလာယံ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော တံ ဥပါသကံ ဒိသွာ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ တဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ ဥပါသကော စ သတ္ထု အာဂတဘာဝံ သုတွာ သီဃံ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂေဟံ ပဝေသေတွာ အာသနံ ပညပေတွာ အဒါသိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ ဥပါသကောပိ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တံ ဘဂဝါ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ သောကပရေတော ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ ဘဂဝါ၊ ပိယော မေ ပုတ္တော ကာလကတော၊ တေနာဟံ သောစာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ သောကဝိနောဒနံ ကရောန္တော ဥရဂဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၅။၁၉ အာဒယော) ကထေသိ။

အတီတေ ကိရ ကာသိရဋ္ဌေ ဗာရာဏသိယံ ဓမ္မပါလံ နာမ ဗြာဟ္မဏကုလံ အဟောသိ။ တတ္ထ ဗြာဟ္မဏော ဗြာဟ္မဏီ ပုတ္တော ဓီတာ သုဏိသာ ဒါသီတိ ဣမေ သဗ္ဗေပိ မရဏာနုဿတိဘာဝနာဘိရတာ ¶ အဟေသုံ။ တေသု ယော ဂေဟတော နိက္ခမတိ၊ သော သေသဇနေ ဩဝဒိတွာ နိရပေက္ခောဝ နိက္ခမတိ။ အထေကဒိဝသံ ဗြာဟ္မဏော ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဃရတော နိက္ခမိတွာ ခေတ္တံ ဂန္တွာ ကသတိ။ ပုတ္တော သုက္ခတိဏပဏ္ဏကဋ္ဌာနိ အာလိမ္ပေတိ။ တတ္ထေကော ကဏှသပ္ပော ဍာဟဘယေန ရုက္ခသုသိရတော နိက္ခမိတွာ ဣမံ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တံ ဍံသိ။ သော ဝိသဝေဂေန မုစ္ဆိတော တတ္ထေဝ ပရိပတိတွာ ကာလကတော၊ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဗြာဟ္မဏော ပုတ္တံ မတံ ဒိသွာ ကမ္မန္တသမီပေန ဂစ္ဆန္တံ ဧကံ ပုရိသံ ဧဝမာဟ – ‘‘သမ္မ၊ မမ ဃရံ ဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏိံ ဧဝံ ဝဒေဟိ ‘နှာယိတွာ သုဒ္ဓဝတ္ထနိဝတ္ထာ ဧကဿ ဘတ္တံ မာလာဂန္ဓာဒီနိ စ ဂဟေတွာ တုရိတံ အာဂစ္ဆတူ’တိ’’။ သော တတ္ထ ဂန္တွာ တထာ အာရောစေသိ၊ ဂေဟဇနောပိ တထာ အကာသိ။ ဗြာဟ္မဏော နှတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝိလိမ္ပိတွာ ပရိဇနပရိဝုတော ပုတ္တဿ သရီရံ စိတကံ အာရောပေတွာ အဂ္ဂိံ ဒတွာ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဍဟန္တော ဝိယ နိဿောကော နိဿန္တာပေါ အနိစ္စသညံ မနသိ ကရောန္တော အဋ္ဌာသိ။

အထ ¶ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော သက္ကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သော စ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော အဟောသိ။ သော အတ္တနော ပုရိမဇာတိံ ကတပုညဉ္စ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပိတရံ ဉာတကေ စ အနုကမ္ပမာနော ဗြာဟ္မဏဝေသေန တတ္ထ အာဂန္တွာ ¶ ဉာတကေ အသောစန္တေ ဒိသွာ ‘‘အမ္ဘော၊ မိဂံ ဈာပေထ၊ အမှာကံ မံသံ ဒေထ၊ ဆာတောမှီ’’တိ အာဟ။ ‘‘န မိဂေါ၊ မနုဿော ဗြာဟ္မဏာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ တုမှာကံ ပစ္စတ္ထိကော ဧသော’’တိ? ‘‘န ပစ္စတ္ထိကော၊ ဥရေ ဇာတော ဩရသော မဟာဂုဏဝန္တော တရုဏပုတ္တော’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိမတ္ထံ တုမှေ တထာရူပေ ဂုဏဝတိ တရုဏပုတ္တေ မတေ န သောစထာ’’တိ? တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော အသောစနကာရဏံ ကထေန္တော –

‘‘ဥရဂေါဝ တစံ ဇိဏ္ဏံ၊ ဟိတွာ ဂစ္ဆတိ သံ တနုံ၊

ဧဝံ သရီရေ နိဗ္ဘောဂေ၊ ပေတေ ကာလကတေ သတိ။

‘‘ဍယှမာနော န ဇာနာတိ၊ ဉာတီနံ ပရိဒေဝိတံ၊

တသ္မာ ဧတံ န ရောဒါမိ၊ ဂတော သော တဿ ယာ ဂတီ’’တိ။ –

၈၅-၈၆။ တတ္ထ ¶ ဥရဂေါတိ ဥရေန ဂစ္ဆတီတိ ဥရဂေါ။ သပ္ပဿေတံ အဓိဝစနံ။ တစံ ဇိဏ္ဏန္တိ ဇဇ္ဇရဘာဝေန ဇိဏ္ဏံ ပုရာဏံ အတ္တနော တစံ နိမ္မောကံ။ ဟိတွာ ဂစ္ဆတိ သံ တနုန္တိ ယထာ ဥရဂေါ အတ္တနော ဇိဏ္ဏတစံ ရုက္ခန္တရေ ဝါ ကဋ္ဌန္တရေ ဝါ မူလန္တရေ ဝါ ပါသာဏန္တရေ ဝါ ကဉ္စုကံ ဩမုဉ္စန္တော ဝိယ သရီရတော ဩမုဉ္စိတွာ ပဟာယ ဆဍ္ဍေတွာ ယထာကာမံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ သံသာရေ ပရိဗ္ဘမန္တော သတ္တော ပေါရာဏဿ ကမ္မဿ ပရိက္ခီဏတ္တာ ဇဇ္ဇရီဘူတံ သံ တနုံ အတ္တနော သရီရံ ဟိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ယထာကမ္မံ ဂစ္ဆတိ၊ ပုနဗ္ဘဝဝသေန ဥပပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဧဝန္တိ ဍယှမာနံ ပုတ္တဿ သရီရံ ဒဿေန္တော အာဟ။ သရီရေ နိဗ္ဘောဂေတိ အဿ ဝိယ အညေသမ္ပိ ကာယေ ဧဝံ ဘောဂဝိရဟိတေ နိရတ္ထကေ ဇာတေ။ ပေတေတိ အာယုဥသ္မာဝိညာဏတော အပဂတေ။ ကာလကတေ သတီတိ မတေ ဇာတေ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဍယှမာနော ကာယော အပေတဝိညာဏတ္တာ ဍာဟဒုက္ခံ ဝိယ ဉာတီနံ ရုဒိတံ ပရိဒေဝိတမ္ပိ န ဇာနာတိ၊ တသ္မာ ဧတံ မမ ပုတ္တံ နိမိတ္တံ ကတွာ န ရောဒါမိ။ ဂတော သော ¶ တဿ ယာ ဂတီတိ ယဒိ မတသတ္တာ န ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တိ၊ မတဿ ပန ကတောကာသဿ ကမ္မဿ ဝသေန ယာ ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ၊ တံ ¶ စုတိအနန္တရမေဝ ဂတော၊ သော န ပုရိမဉာတီနံ ရုဒိတံ ပရိဒေဝိတံ ဝါ ပစ္စာသီသတိ၊ နာပိ ယေဘုယျေန ပုရိမဉာတီနံ ရုဒိတေန ကာစိ အတ္ထသိဒ္ဓီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဝံ ဗြာဟ္မဏေန အတ္တနော အသောစနကာရဏေ ကထိတေ ပရိယာယမနသိကာရကောသလ္လေ ပကာသိတေ ဗြာဟ္မဏရူပေါ သက္ကော ဗြာဟ္မဏိံ အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ တုယှံ သော မတော ကိံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဒသ မာသေ ကုစ္ဆိနာ ပရိဟရိတွာ ထညံ ပါယေတွာ ဟတ္ထပါဒေ သဏ္ဌပေတွာ သံဝဍ္ဎိတော ပုတ္တော မေ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ ပိတာ တာဝ ပုရိသဘာဝေန မာ ရောဒတု၊ မာတု နာမ ဟဒယံ မုဒုကံ၊ တွံ ကသ္မာ န ရောဒသီ’’တိ? တံ သုတွာ သာ အရောဒနကာရဏံ ကထေန္တီ –

‘‘အနဗ္ဘိတော ¶ တတော အာဂါ၊ နာနုညာတော ဣတော ဂတော၊

ယထာဂတော တထာ ဂတော၊ တတ္ထ ကာ ပရိဒေဝနာ။

‘‘ဍယှမာနော န ဇာနာတိ၊ ဉာတီနံ ပရိဒေဝိတံ၊

တသ္မာ ဧတံ န ရောဒါမိ၊ ဂတော သော တဿ ယာ ဂတီ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ အနဗ္ဘိတောတိ အနဝှာတော၊ ‘‘ဧဟိ မယှံ ပုတ္တဘာဝံ ဥပဂစ္ဆာ’’တိ ဧဝံ အပက္ကောသိတော။ တတောတိ ယတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဌိတော၊ တတော ပရလောကတော။ အာဂါတိ အာဂဉ္ဆိ။ နာနုညာတောတိ အနနုမတော၊ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတ၊ ပရလောက’’န္တိ ဧဝံ အမှေဟိ အဝိဿဋ္ဌော။ ဣတောတိ ဣဓလောကတော။ ဂတောတိ အပဂတော။ ယထာဂတောတိ ယေနာကာရေန အာဂတော၊ အမှေဟိ အနဗ္ဘိတော ဧဝ အာဂတောတိ အတ္ထော။ တထာ ဂတောတိ တေနေဝါကာရေန ဂတော။ ယထာ သကေနေဝ ကမ္မုနာ အာဂတော၊ တထာ သကေနေဝ ကမ္မုနာ ဂတောတိ။ ဧတေန ကမ္မဿကတံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ကာ ပရိဒေဝနာတိ ဧဝံ အဝသဝတ္တိကေ သံသာရပဝတ္တေ မရဏံ ပဋိစ္စ ကာ နာမ ပရိဒေဝနာ၊ အယုတ္တာ သာ ပညဝတာ အကရဏီယာတိ ဒဿေတိ။

ဧဝံ ဗြာဟ္မဏိယာ ဝစနံ သုတွာ တဿ ဘဂိနိံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အမ္မ၊ တုယှံ သော ကိံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဘာတာ မေ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ ဘဂိနိယော နာမ ဘာတူသု သိနေဟာ၊ တွံ ကသ္မာ န ရောဒသီ’’တိ? သာပိ အရောဒနကာရဏံ ကထေန္တီ –

‘‘သစေ ¶ ¶ ရောဒေ ကိဿ အဿံ၊ တတ္ထ မေ ကိံ ဖလံ သိယာ၊

ဉာတိမိတ္တသုဟဇ္ဇာနံ၊ ဘိယျော နော အရတီ သိယာ။

‘‘ဍယှမာနော န ဇာနာတိ၊ ဉာတီနံ ပရိဒေဝိတံ၊

တသ္မာ ဧတံ န ရောဒါမိ၊ ဂတော သော တဿ ယာ ဂတီ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ သစေ ရောဒေ ကိသာ အဿန္တိ ယဒိ အဟံ ရောဒေယျံ၊ ကိသာ ပရိသုက္ခသရီရာ ဘဝေယျံ။ တတ္ထ မေ ကိံ ဖလံ သိယာတိ တသ္မိံ မယှံ ဘာတု မရဏနိမိတ္တေ ရောဒနေ ကိံ နာမ ဖလံ၊ ကော အာနိသံသော ဘဝေယျ? န တေန မယှံ ဘာတိကော ¶ အာဂစ္ဆေယျ၊ နာပိ သော တေန သုဂတိံ ဂစ္ဆေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဉာတိမိတ္တသုဟဇ္ဇာနံ၊ ဘိယျော နော အရတီ သိယာတိ အမှာကံ ဉာတီနံ မိတ္တာနံ သုဟဒယာနဉ္စ မမ သောစနေန ဘာတုမရဏဒုက္ခတော ဘိယျောပိ အရတိ ဒုက္ခမေဝ သိယာတိ။

ဧဝံ ဘဂိနိယာ ဝစနံ သုတွာ တဿ ဘရိယံ ပုစ္ဆိ – ‘‘တုယှံ သော ကိံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဘတ္တာ မေ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣတ္ထိယော နာမ ဘတ္တရိ သိနေဟာ ဟောန္တိ၊ တသ္မိဉ္စ မတေ ဝိဓဝါ အနာထာ ဟောန္တိ၊ ကသ္မာ တွံ န ရောဒသီ’’တိ? သာပိ အတ္တနော အရောဒနကာရဏံ ကထေန္တီ –

‘‘ယထာပိ ဒါရကော စန္ဒံ၊ ဂစ္ဆန္တမနုရောဒတိ၊

ဧဝံသမ္ပဒမေဝေတံ၊ ယော ပေတမနုသောစတိ။

‘‘ဍယှမာနော န ဇာနာတိ၊ ဉာတီနံ ပရိဒေဝိတံ၊

တသ္မာ ဧတံ န ရောဒါမိ၊ ဂတော သော တဿ ယာ ဂတီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယမာဟ၊

တတ္ထ ဒါရကောတိ ဗာလဒါရကော။ စန္ဒန္တိ စန္ဒမဏ္ဍလံ။ ဂစ္ဆန္တန္တိ နဘံ အဗ္ဘုဿုက္ကမာနံ။ အနုရောဒတီတိ ‘‘မယှံ ရထစက္ကံ ဂဟေတွာ ဒေဟီ’’တိ အနုရောဒတိ။ ဧဝံသမ္ပဒမေဝေတန္တိ ယော ပေတံ မတံ အနုသောစတိ၊ တဿေတံ အနုသောစနံ ဧဝံသမ္ပဒံ ဧဝရူပံ၊ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တဿ စန္ဒဿ ဂဟေတုကာမတာသဒိသံ အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထုသ္မိံ ဣစ္ဆာဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဝံ တဿ ဘရိယာယ ဝစနံ သုတွာ ဒါသိံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အမ္မ၊ တုယှံ သော ကိံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အယျော မေ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ တေန တွံ ပေါထေတွာ ဝေယျာဝစ္စံ ¶ ကာရိတာ ဘဝိဿသိ၊ တသ္မာ ¶ မညေ ‘သုမုတ္တာဟံ တေနာ’တိ န ရောဒသီ’’တိ? ‘‘သာမိ၊ မာ မံ ဧဝံ အဝစ၊ န စေတံ အနုစ္ဆဝိကံ ¶ ၊ အတိဝိယ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယာသမ္ပန္နော ယုတ္တဝါဒီ မယှံ အယျပုတ္တော ဥရေ သံဝဍ္ဎပုတ္တော ဝိယ အဟောသီ’’တိ။ အထ ‘‘ကသ္မာ န ရောဒသီ’’တိ? သာပိ အတ္တနော အရောဒနကာရဏံ ကထေန္တီ –

‘‘ယထာပိ ဗြဟ္မေ ဥဒကုမ္ဘော၊ ဘိန္နော အပ္ပဋိသန္ဓိယော၊

ဧဝံသမ္ပဒမေဝေတံ၊ ယော ပေတမနုသောစတိ။

‘‘ဍယှမာနော န ဇာနာတိ၊ ဉာတီနံ ပရိဒေဝိတံ၊

တသ္မာ ဧတံ န ရောဒါမိ၊ ဂတော သော တဿ ယာ ဂတီ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ယထာပိ ဗြဟ္မေ ဥဒကုဗ္ဘော၊ ဘိန္နော အပ္ပဋိသန္ဓိယောတိ ဗြာဟ္မဏ သေယျထာပိ ဥဒကဃဋော မုဂ္ဂရပ္ပဟာရာဒိနာ ဘိန္နော အပ္ပဋိသန္ဓိယော ပုန ပါကတိကော န ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သက္ကော တေသံ ကထံ သုတွာ ပသန္နမာနသော ‘‘သမ္မဒေဝ တုမှေဟိ မရဏဿတိ ဘာဝိတာ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ န တုမှေဟိ ကသိအာဒိကရဏကိစ္စံ အတ္ထီ’’တိ တေသံ ဂေဟံ သတ္တရတနဘရိတံ ကတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တာ ဒါနံ ဒေထ၊ သီလံ ရက္ခထ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောထာ’’တိ ဩဝဒိတွာ အတ္တာနဉ္စ တေသံ နိဝေဒေတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ တေပိ ဗြာဟ္မဏာဒယော ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောန္တာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဇာတကံ အာဟရိတွာ တဿ ဥပါသကဿ သောကသလ္လံ သမုဒ္ဓရိတွာ ဥပရိ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥပါသကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟီတိ။

ဣတိ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ ပေတဝတ္ထုသ္မိံ

ပဌမဿ ဥရဂဝဂ္ဂဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ သံသာရမောစကပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

နဂ္ဂါ ¶ ¶ ¶ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသီတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ မဂဓရဋ္ဌေ ဣဋ္ဌကဝတီနာမကေ ဂါမေ အညတရံ ပေတိံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ မဂဓရဋ္ဌေ ကိရ ဣဋ္ဌကဝတီ စ ဒီဃရာဇိ စာတိ ဒွေ ဂါမကာ အဟေသုံ၊ တတ္ထ ဗဟူ သံသာရမောစကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ပဋိဝသန္တိ။ အတီတေ စ ကာလေ ပဉ္စန္နံ ဝဿသတာနံ မတ္ထကေ အညတရာ ဣတ္ထီ တတ္ထေဝ ဣဋ္ဌကဝတိယံ အညတရသ္မိံ သံသာရမောစကကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန ဗဟူ ကီဋပဋင်္ဂေ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ ပေတေသု နိဗ္ဗတ္တိ။

သာ ပဉ္စ ဝဿသတာနိ ခုပ္ပိပါသာဒိဒုက္ခံ အနုဘဝိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတိ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ အနုက္ကမေန ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ ပုနပိ ဣဋ္ဌကဝတိယံယေဝ အညတရသ္မိံ သံသာရမောစကကုလေယေဝ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ယဒါ သတ္တဋ္ဌဝဿုဒ္ဒေသိကကာလေ အညာဟိ ဒါရိကာဟိ သဒ္ဓိံ ရထိကာယ ကီဠနသမတ္ထာ အဟောသိ၊ တဒါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တတ္ထေရော တမေဝ ဂါမံ ဥပနိဿာယ အရုဏဝတီဝိဟာရေ ဝိဟရန္တော ဧကဒိဝသံ ဒွါဒသဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ တဿ ဂါမဿ ဒွါရသမီပေန မဂ္ဂေန အတိက္ကမတိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဗဟူ ဂါမဒါရိကာ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ ဒွါရသမီပေ ကီဠန္တိယော ပသန္နမာနသာ မာတာပိတူနံ ပဋိပတ္တိဒဿနေန ဝေဂေနာဂန္တွာ ထေရံ အညေ စ ဘိက္ခူ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိံသု။ သာ ပနေသာ အဿဒ္ဓကုလဿ ဓီတာ စိရကာလံ အပရိစိတကုသလတာယ သာဓုဇနာစာရဝိရဟိတာ အနာဒရာ အလက္ခိကာ ဝိယ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော တဿာ ပုဗ္ဗစရိတံ ဣဒါနိ စ သံသာရမောစကကုလေ နိဗ္ဗတ္တနံ အာယတိဉ္စ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တနာရဟတံ ဒိသွာ ‘‘သစာယံ မံ ဝန္ဒိဿတိ၊ နိရယေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ပေတေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာပိ မမံယေဝ နိဿာယ သမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘိဿတီ’’တိ ဉတွာ ကရုဏာသဉ္စောဒိတမာနသော ¶ တာ ဒါရိကာယော အာဟ – ‘‘တုမှေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒထ၊ အယံ ပန ဒါရိကာ အလက္ခိကာ ဝိယ ဌိတာ’’တိ။ အထ နံ တာ ဒါရိကာ ဟတ္ထေသု ပရိဂ္ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတွာ ဗလက္ကာရေန ထေရဿ ပါဒေ ဝန္ဒာပေသုံ။

သာ ¶ အပရေန သမယေန ဝယပ္ပတ္တာ ဒီဃရာဇိယံ သံသာရမောစကကုလေ အညတရဿ ကုမာရဿ ဒိန္နာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ဟုတွာ ကာလကတာ ပေတေသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါ ခုပ္ပိပါသာဘိဘူတာ ¶ အတိဝိယ ဗီဘစ္ဆဒဿနာ ဝိစရန္တီ ရတ္တိယံ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ တံ ဒိသွာ ထေရော –

‘‘နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသိ၊ ကိသာ ဓမနိသန္ထတာ၊

ဥပ္ဖာသုလိကေ ကိသိကေ၊ ကာ နု တွံ ဣဓ တိဋ္ဌသီ’’တိ။ –

ဂါထာယ ပုစ္ဆိ။ တတ္ထ ဓမနိသန္ထတာတိ နိမ္မံသလောဟိတတာယ သိရာဇာလေဟိ ပတ္ထတဂတ္တာ။ ဥပ္ဖာသုလိကေတိ ဥဂ္ဂတဖာသုလိကေ။ ကိသိကေတိ ကိသသရီရေ။ ပုဗ္ဗေပိ ‘‘ကိသာ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘ကိသိကေ’’တိ ဝစနံ အဋ္ဌိစမ္မနှာရုမတ္တသရီရတာယ အတိဝိယ ကိသဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တံ သုတွာ ပေတီ အတ္တာနံ ပဝေဒေန္တီ –

‘‘အဟံ ဘဒန္တေ ပေတီမှိ၊ ဒုဂ္ဂတာ ယမလောကိကာ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’’တိ။ – ဂါထံ ဝတွာ ပုန ထေရေန –

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿကမ္မဝိပါကေန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’’တိ။ –

ကတကမ္မံ ပုဋ္ဌာ ‘‘အဒါနသီလာ မစ္ဆရိနီ ဟုတွာ ပေတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဧဝံ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝါမီ’’တိ ဒဿေန္တီ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘အနုကမ္ပကာ ¶ ¶ မယှံ နာဟေသုံ ဘန္တေ၊ ပိတာ စ မာတာ အထဝါပိ ဉာတကာ၊

ယေ မံ နိယောဇေယျုံ ဒဒါဟိ ဒါနံ၊ ပသန္နစိတ္တာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။

‘‘ဣတော အဟံ ဝဿသတာနိ ပဉ္စ၊ ယံ ဧဝရူပါ ဝိစရာမိ နဂ္ဂါ၊

ခုဒါယ တဏှာယ စ ခဇ္ဇမာနာ၊ ပါပဿ ကမ္မဿ ဖလံ မမေဒံ။

‘‘ဝန္ဒာမိ ¶ တံ အယျ ပသန္နစိတ္တာ၊ အနုကမ္ပ မံ ဝီရ မဟာနုဘာဝ၊

ဒတွာ စ မေ အာဒိသ ယဉှိ ကိဉ္စိ၊ မောစေဟိ မံ ဒုဂ္ဂတိယာ ဘဒန္တေ’’တိ။

၉၈။ တတ္ထ အနုကမ္ပကာတိ သမ္ပရာယိကေန အတ္ထေန အနုဂ္ဂဏှကာ။ ဘန္တေတိ ထေရံ အာလပတိ။ ယေ မံ နိယောဇေယျုန္တိ မာတာ ဝါ ပိတာ ဝါ အထ ဝါ ဉာတကာ ဧဒိသာ ပသန္နစိတ္တာ ဟုတွာ ‘‘သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဒဒါဟိ ဒါန’’န္တိ ယေ မံ နိယောဇေယျုံ၊ တာဒိသာ အနုကမ္ပကာ မယှံ နာဟေသုန္တိ ယောဇနာ။

၉၉။ ဣတော အဟံ ဝဿသတာနိ ပဉ္စ၊ ယံ ဧဝရူပါ ဝိစရာမိ နဂ္ဂါတိ ဣဒံ သာ ပေတီ ဣတော တတိယာယ ဇာတိယာ အတ္တနော ပေတတ္တဘာဝံ အနုဿရိတွာ ဣဒါနိပိ တထာ ပဉ္စဝဿသတာနိ ဝိစရာမီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ။ တတ္ထ ယန္တိ ယသ္မာ၊ ဒါနာဒီနံ ပုညာနံ အကတတ္တာ ဧဝရူပါ နဂ္ဂါ ပေတီ ဟုတွာ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဝဿသတာနိ ပဉ္စ ဝိစရာမီတိ ယောဇနာ။ တဏှာယာတိ ပိပါသာယ။ ခဇ္ဇမာနာတိ ခါဒိယမာနာ၊ ဗာဓိယမာနာတိ အတ္ထော။

၁၀၀။ ဝန္ဒာမိ တံ အယျ ပသန္နစိတ္တာတိ အယျ၊ တမဟံ ပသန္နစိတ္တာ ဟုတွာ ဝန္ဒာမိ၊ ဧတ္တကမေဝ ပုညံ ဣဒါနိ မယာ ကာတုံ သက္ကာတိ ဒဿေတိ။ အနုကမ္ပ မန္တိ အနုဂ္ဂဏှ ¶ မမံ ဥဒ္ဒိဿ အနုဒ္ဒယံ ကရောဟိ။ ဒတွာ စ မေ အာဒိသ ယဉှိ ကိဉ္စီတိ ကိဉ္စိဒေဝ ဒေယျဓမ္မံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဒတွာ တံ ဒက္ခိဏံ မယှံ အာဒိသ၊ တေန မေ ဣတော ပေတယောနိတော မောက္ခော ဘဝိဿတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝဒတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘မောစေဟိ မံ ဒုဂ္ဂတိယာ ဘဒန္တေ’’တိ။

ဧဝံ ပေတိယာ ဝုတ္တေ ယထာ သော ထေရော ပဋိပဇ္ဇိ၊ တံ ဒဿေတုံ သင်္ဂီတိကာရေဟိ တိဿော ဂါထာ ဝုတ္တာ –

‘‘သာဓူတိ သော ပဋိဿုတွာ၊ သာရိပုတ္တောနုကမ္ပကော၊

ဘိက္ခူနံ အာလောပံ ဒတွာ၊ ပါဏိမတ္တဉ္စ စောဠကံ၊

ထာလကဿ စ ပါနီယံ၊ တဿာ ဒက္ခိဏမာဒိသိ။

‘‘သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေ ¶ ၊ ဝိပါကော ဥဒပဇ္ဇထ၊

ဘောဇနစ္ဆာဒနပါနီယံ၊ ဒက္ခိဏာယ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘တတော သုဒ္ဓါ သုစိဝသနာ၊ ကာသိကုတ္တမဓာရိနီ၊

ဝိစိတ္တဝတ္ထာဘရဏာ၊ သာရိပုတ္တံ ဥပသင်္ကမီ’’တိ။

၁၀၁-၁၀၃။ တတ္ထ ¶ ဘိက္ခူနန္တိ ဘိက္ခုနော၊ ဝစနဝိပလ္လာသေန ဟေတံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာလောပံ ဘိက္ခုနော ဒတွာ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ။ အာလောပန္တိ ကဗဠံ၊ ဧကာလောပမတ္တံ ဘောဇနန္တိ အတ္ထော။ ပါဏိမတ္တဉ္စ စောဠကန္တိ ဧကဟတ္ထပ္ပမာဏံ စောဠခဏ္ဍန္တိ အတ္ထော။ ထာလကဿ စ ပါနီယန္တိ ဧကထာလကပူရဏမတ္တံ ဥဒကံ။ သေသံ ခလ္လာဋိယပေတဝတ္ထုသ္မိံ ဝုတ္တနယမေဝ။

အထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တံ ပေတိံ ပီဏိန္ဒြိယံ ပရိသုဒ္ဓဆဝိဝဏ္ဏံ ဒိဗ္ဗဝတ္ထာဘရဏာလင်္ကာရံ သမန္တတော အတ္တနော ပဘာယ ဩဘာသေန္တိံ အတ္တနော သန္တိကံ ဥပဂန္တွာ ဌိတံ ဒိသွာ ပစ္စက္ခတော ကမ္မဖလံ တာယ ဝိဘာဝေတုကာမော ဟုတွာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ ယာ တွံ တိဋ္ဌသိ ဒေဝတေ၊

ဩဘာသေန္တီ ဒိသာ သဗ္ဗာ၊ ဩသဓီ ဝိယ တာရကာ။

‘‘ကေန တေတာဒိသော ဝဏ္ဏော၊ ကေန တေ ဣဓ မိဇ္ဈတိ၊

ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ¶ စ တေ ဘောဂါ၊ ယေ ကေစိ မနသော ပိယာ။

‘‘ပုစ္ဆာမိ တံ ဒေဝိ မဟာနုဘာဝေ၊ မနုဿဘူတာ ကိမကာသိ ပုညံ၊

ကေနာသိ ဧဝံ ဇလိတာနုဘာဝါ၊ ဝဏ္ဏော စ တေ သဗ္ဗဒိသာ ပဘာသတီ’’တိ။

၁၀၄။ တတ္ထ အဘိက္ကန္တေနာတိ အတိမနာပေန၊ အဘိရူပေနာတိ အတ္ထော။ ဝဏ္ဏေနာတိ ဆဝိဝဏ္ဏေန။ ဩဘာသေန္တီ ဒိသာ သဗ္ဗာတိ သဗ္ဗာပိ ဒသ ဒိသာ ဇောတေန္တီ ဧကာလောကံ ကရောန္တီ။ ယထာ ကိန္တိ အာဟ ‘‘ဩသဓီ ဝိယ တာရကာ’’တိ။ ဥဿန္နာ ပဘာ ဧတာယ ဓီယတိ၊ ဩသဓာနံ ဝါ ¶ အနုဗလပ္ပဒါယိကာတိ ကတွာ ‘‘ဩသဓီ’’တိ လဒ္ဓနာမာ တာရကာ ယထာ သမန္တတော အာလောကံ ကုရုမာနာ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ တွံ သဗ္ဗဒိသာ ဩဘာသေန္တီတိ အတ္ထော။

၁၀၅။ ကေနာတိ ကိံ-သဒ္ဒေါ ပုစ္ဆာယံ။ ဟေတုအတ္ထေ စေတံ ကရဏဝစနံ၊ ကေန ဟေတုနာတိ အတ္ထော။ တေတိ တဝ။ ဧတာဒိသောတိ ဧဒိသော၊ ဧတရဟိ ယထာဒိဿမာနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကေန တေ ဣဓ မိဇ္ဈတီတိ ကေန ပုညဝိသေသေန ဣဓ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဣဒါနိ တယာ လဗ္ဘမာနံ သုစရိတဖလံ ဣဇ္ဈတိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဘောဂါတိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန ‘‘ဘောဂါ’’တိ လဒ္ဓနာမာ ဝတ္ထာဘရဏာဒိဝိတ္တူပကရဏဝိသေသာ။ ယေ ကေစီတိ ဘောဂေ အနဝသေသတော ဗျာပေတွာ သင်္ဂဏှာတိ ¶ ။ အနဝသေသဗျာပကော ဟိ အယံ နိဒ္ဒေသော ယထာ ‘‘ယေ ကေစိ သင်္ခါရာ’’တိ။ မနသော ပိယာတိ မနသာ ပိယာယိတဗ္ဗာ၊ မနာပိယာတိ အတ္ထော။

၁၀၆။ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆံ ကရောမိ၊ ဉာတုံ ဣစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။ တန္တိ တွံ။ ဒေဝီတိ ဒိဗ္ဗာနဘာဝသမင်္ဂိတာယ၊ ဒေဝိ။ တေနာဟ ‘‘မဟာနုဘာဝေ’’တိ။ မနုဿဘူတာတိ မနုဿေသု ဇာတာ မနုဿဘာဝံ ပတ္တာ။ ဣဒံ ယေဘုယျေန သတ္တာ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတာ ပုညာနိ ကရောန္တီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အယမေတာယံ ဂါထာနံ သင်္ခေပတော အတ္ထော၊ ဝိတ္ထာရတော ပန ပရမတ္ထဒီပနိယံ ဝိမာနဝတ္ထုအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ¶ ပုန ထေရေန ပုဋ္ဌာ ပေတီ တဿာ သမ္ပတ္တိယာ လဒ္ဓကာရဏံ ပကာသေန္တီ သေသဂါထာ အဘာသိ –

‘‘ဥပ္ပဏ္ဍုကိံ ကိသံ ဆာတံ၊ နဂ္ဂံ သမ္ပတိတစ္ဆဝိံ၊

မုနိ ကာရုဏိကော လောကေ၊ တံ မံ အဒ္ဒက္ခိ ဒုဂ္ဂတံ။

‘‘ဘိက္ခူနံ အာလောပံ ဒတွာ၊ ပါဏိမတ္တဉ္စ စောဠကံ၊

ထာလကဿ စ ပါနီယံ၊ မမ ဒက္ခိဏမာဒိသိ။

‘‘အာလောပဿ ဖလံ ပဿ၊ ဘတ္တံ ဝဿသတံ ဒသ၊

ဘုဉ္ဇာမိ ကာမကာမိနီ၊ အနေကရသဗျဉ္ဇနံ။

‘‘ပါဏိမတ္တဿ ¶ စောဠဿ၊ ဝိပါကံ ပဿ ယာဒိသံ၊

ယာဝတာ နန္ဒရာဇဿ၊ ဝိဇိတသ္မိံ ပဋိစ္ဆဒါ။

‘‘တတော ဗဟုတရာ ဘန္တေ၊ ဝတ္ထာနစ္ဆာဒနာနိ မေ၊

ကောသေယျကမ္ဗလီယာနိ၊ ခေါမကပ္ပာသိကာနိ စ။

‘‘ဝိပုလာ စ မဟဂ္ဃာ စ၊ တေပါကာသေဝလမ္ဗရေ၊

သာဟံ တံ ပရိဒဟာမိ၊ ယံ ယဉှိ မနသော ပိယံ။

‘‘ထာလကဿ ¶ စ ပါနီယံ၊ ဝိပါကံ ပဿ ယာဒိသံ၊

ဂမ္ဘီရာ စတုရဿာ စ၊ ပေါက္ခရညော သုနိမ္မိတာ။

‘‘သေတောဒကာ သုပ္ပတိတ္ထာ၊ သီတာ အပ္ပဋိဂန္ဓိယာ၊

ပဒုမုပ္ပလသဉ္ဆန္နာ၊ ဝါရိကိဉ္ဇက္ခပူရိတာ။

‘‘သာဟံ ရမာမိ ကီဠာမိ၊ မောဒါမိ အကုတောဘယာ၊

မုနိံ ကာရုဏိကံ လောကေ၊ ဘန္တေ ဝန္ဒိတုမာဂတာ’’တိ။

၁၀၇။ တတ္ထ ဥပ္ပဏ္ဍုကိန္တိ ဥပ္ပဏ္ဍုကဇာတံ။ ဆာတန္တိ ဗုဘုက္ခိတံ ခုဒါယ အဘိဘူတံ။ သမ္ပတိတစ္ဆဝိန္တိ ဆိန္နဘိန္နသရီရစ္ဆဝိံ။ လောကေတိ ဣဒံ ‘‘ကာရုဏိကော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တကရုဏာယ ဝိသယဒဿနံ။ တံ မန္တိ တာဒိသံ မမံ၊ ဝုတ္တနယေန ဧကန္တတော ကရုဏဋ္ဌာနိယံ မံ။ ဒုဂ္ဂတန္တိ ဒုဂ္ဂတိံ ဂတံ။

၁၀၈-၁၀၉။ ဘိက္ခူနံ အာလောပံ ဒတွာတိအာဒိ ထေရေန အတ္တနော ကရုဏာယ ကတာကာရဒဿနံ။ တတ္ထ ¶ ဘတ္တန္တိ ဩဒနံ၊ ဒိဗ္ဗဘောဇနန္တိ အတ္ထော။ ဝဿသတံ ဒသာတိ ဒသ ဝဿသတာနိ၊ ဝဿသဟဿန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ ဘုဉ္ဇာမိ ကာမကာမိနီ၊ အနေကရသဗျဉ္ဇနန္တိ အညေဟိပိ ကာမေတဗ္ဗကာမေဟိ သမန္နာဂတာ အနေကရသဗျဉ္ဇနံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇာမီတိ ယောဇနာ။

၁၁၀။ စောဠဿာတိ ဒေယျဓမ္မသီသေန တဗ္ဗိသယံ ဒါနမယံ ပုညမေဝ ဒဿေတိ။ ဝိပါကံ ပဿ ယာဒိသန္တိ တဿ စောဠဒါနဿ ဝိပါကသင်္ခါတံ ဖလံ ပဿ၊ ဘန္တေ။ တံ ပန ယာဒိသံ ယထာရူပံ၊ ကိန္တိ စေတိ အာဟ ‘‘ယာဝတာ နန္ဒရာဇဿာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ¶ ကောယံ နန္ဒရာဇာ နာမ? အတီတေ ကိရ ဒသဝဿသဟဿာယုကေသု မနုဿေသု ဗာရာဏသိဝါသီ ဧကော ကုဋုမ္ဗိကော အရညေ ဇင်္ဃာဝိဟာရံ ဝိစရန္တော အရညဋ္ဌာနေ အညတရံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ အဒ္ဒသ။ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တတ္ထ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တော အနုဝါတေ အပ္ပဟောန္တေ သံဟရိတွာဝ ဌပေတုံ အာရဒ္ဓါ။ သော ကုဋုမ္ဗိကော တံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိံ ကရောထာ’’တိ ဝတွာ တေန အပ္ပိစ္ဆတာယ ကိဉ္စိ အဝုတ္တေပိ ‘‘စီဝရဒုဿံ နပ္ပဟောတီ’’တိ ဉတွာ အတ္တနော ဥတ္တရာသင်္ဂံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ¶ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ အဂမာသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တံ ဂဟေတွာ အနုဝါတံ အာရောပေန္တော စီဝရံ ကတွာ ပါရုပိ။ သော ကုဋုမ္ဗိကာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ ကာလံ ကတွာ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ တတော စဝိတွာ ဗာရာဏသိတော ယောဇနမတ္တေ ဌာနေ အညတရသ္မိံ ဂါမေ အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။

တဿ ဝယပ္ပတ္တကာလေ တသ္မိံ ဂါမေ နက္ခတ္တံ သင်္ဃုဋ္ဌံ အဟောသိ။ သော မာတရံ အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ သာဋကံ မေ ဒေဟိ၊ နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမီ’’တိ။ သာ သုဓောတဝတ္ထံ နီဟရိတွာ အဒါသိ။ ‘‘အမ္မ၊ ထူလံ ဣဒ’’န္တိ။ အညံ နီဟရိတွာ အဒါသိ၊ တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိ။ အထ နံ မာတာ အာဟ – ‘‘တာတ၊ ယာဒိသေ ဂေဟေ မယံ ဇာတာ၊ နတ္ထိ နော ဣတော သုခုမတရဿ ဝတ္ထဿ ပဋိလာဘာယ ပုည’’န္တိ။ ‘‘လဘနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆာမိ၊ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ပုတ္တ၊ အဟံ အဇ္ဇေဝ တုယှံ ဗာရာဏသိနဂရေ ရဇ္ဇပဋိလာဘံ ¶ ဣစ္ဆာမီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓု၊ အမ္မာ’’တိ မာတရံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆာမိ၊ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတာ’’တိ။ ဧဝံ ကိရဿာ စိတ္တံ အဟောသိ – ‘‘ကဟံ ဂမိဿတိ၊ ဣဓ ဝါ ဧတ္ထ ဝါ ဂေဟေ နိသီဒိဿတီ’’တိ။ သော ပန ပုညနိယာမေန စောဒိယမာနော ဂါမတော နိက္ခမိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ သသီသံ ပါရုပိတွာ နိပဇ္ဇိ။ သော စ ဗာရာဏသိရညော ကာလကတဿ သတ္တမော ဒိဝသော ဟောတိ။

အမစ္စာ စ ပုရောဟိတော စ ရညော သရီရကိစ္စံ ကတွာ ရာဇင်္ဂဏေ နိသီဒိတွာ မန္တယိံသု – ‘‘ရညော ဧကာ ဓီတာ အတ္ထိ၊ ပုတ္တော နတ္ထိ၊ အရာဇကံ ရဇ္ဇံ န တိဋ္ဌတိ၊ ဖုဿရထံ ဝိဿဇ္ဇေမာ’’တိ။ တေ ကုမုဒဝဏ္ဏေ စတ္တာရော သိန္ဓဝေ ယောဇေတွာ သေတစ္ဆတ္တပ္ပမုခံ ပဉ္စဝိဓံ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍံ ရထသ္မိံယေဝ ဌပေတွာ ရထံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပစ္ဆတော တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေသုံ။ ရထော ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဥယျာနာဘိမုက္ခော အဟောသိ။ ‘‘ပရိစယေန ဥယျာနာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတိ ¶ ၊ နိဝတ္တေမာ’’တိ ကေစိ အာဟံသု။ ပုရောဟိတော ‘‘မာ နိဝတ္တယိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ရထော ကုမာရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အာရောဟနသဇ္ဇော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ၊ ပုရောဟိတော ပါရုပနကဏ္ဏံ အပနေတွာ ပါဒတလာနိ ဩလောကေန္တော ‘‘တိဋ္ဌတု အယံ ဒီပေါ၊ ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု ဧကရဇ္ဇံ ကာရေတုံ ယုတ္တော’’တိ ဝတွာ ‘‘တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှထ၊ ပုနပိ ပဂ္ဂဏှထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေသိ။

အထ ကုမာရော မုခံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကေတွာ ‘‘ကေန ကမ္မေန အာဂတတ္ထ၊ တာတာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှာကံ ရဇ္ဇံ ပါပုဏာတီ’’တိ။ ‘‘တုမှာကံ ရာဇာ ကဟ’’န္တိ? ‘‘ဒိဝင်္ဂတော၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘ကတိ ¶ ဒိဝသာ အတိက္ကန္တာ’’တိ? ‘‘အဇ္ဇ သတ္တမော ဒိဝသော’’တိ။ ‘‘ပုတ္တော ဝါ ဓီတာ ဝါ နတ္ထီ’’တိ? ‘‘ဓီတာ အတ္ထိ၊ ဒေဝ၊ ပုတ္တော နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ကရိဿာမိ ရဇ္ဇ’’န္တိ။ တေ တာဝဒေဝ အဘိသေကမဏ္ဍပံ ကတွာ ရာဇဓီတရံ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကရိတွာ ဥယျာနံ အာနေတွာ ကုမာရဿ အဘိသေကံ အကံသု။

အထဿ ကတာဘိသေကဿ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ ဝတ္ထံ ဥပနေသုံ။ သော ‘‘ကိမိဒံ၊ တာတာ’’တိ အာဟ။ ‘‘နိဝါသနဝတ္ထံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘နနု၊ တာတာ၊ ထူလ’’န္တိ? ‘‘မနုဿာနံ ¶ ပရိဘောဂဝတ္ထေသု ဣတော သုခုမတရံ နတ္ထိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တုမှာကံ ရာဇာ ဧဝရူပံ နိဝါသေသီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘န မညေ ပုညဝါ တုမှာကံ ရာဇာ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၉၁) သုဝဏ္ဏဘိင်္ကာရံ အာဟရထ၊ လဘိဿာမိ ဝတ္ထ’’န္တိ။ သုဝဏ္ဏဘိင်္ကာရံ အာဟရိံသု။ သော ဥဋ္ဌာယ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဟတ္ထေန ဥဒကံ အာဒါယ ပုရတ္ထိမဒိသာယံ အဗ္ဘုက္ကိရိ။ တဒါ ဃနပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ အဋ္ဌ ကပ္ပရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ပုန ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏာယ ပစ္ဆိမာယ ဥတ္တရာယာတိ ဧဝံ စတူသု ဒိသာသု အဗ္ဘုက္ကိရိ။ သဗ္ဗဒိသာသု အဋ္ဌ အဋ္ဌ ကတွာ ဒွတ္တိံသ ကပ္ပရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ဧကေကာယ ဒိသာယ သောဠသ သောဠသ ကတွာ စတုသဋ္ဌိ ကမ္မရုက္ခာတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ သော ဧကံ ဒိဗ္ဗဒုဿံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ‘‘နန္ဒရညော ဝိဇိတေ သုတ္တကန္တိကာ ဣတ္ထိယော မာ သုတ္တံ ကန္တိံသူတိ ဘေရိံ စရာပေထာ’’တိ ဝတွာ ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော နဂရံ ပဝိသိတွာ ပါသာဒံ အာရုယှ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိ။

ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဧကဒိဝသံ ဒေဝီ ရညော သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘အဟော တပဿီ’’တိ ကာရုညာကာရံ ဒဿေသိ။ ‘‘ကိမိဒံ၊ ဒေဝီ’’တိ စ ပုဋ္ဌာ ‘‘အတိမဟတီ ¶ တေ၊ ဒေဝ၊ သမ္ပတ္တိ။ အတီတေ အဒ္ဓနိ ကလျာဏံ အကတ္ထ၊ ဣဒါနိ အနာဂတဿ အတ္ထာယ ကုသလံ န ကရောထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကဿ ဒေမ? သီလဝန္တော နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘အသုညော၊ ဒေဝ၊ ဇမ္ဗုဒီပေါ အရဟန္တေဟိ၊ တုမှေ ဒါနမေဝ သဇ္ဇေထ၊ အဟံ အရဟန္တေ လစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ ပုနဒိဝသေ ရာဇာ မဟာရဟံ ဒါနံ သဇ္ဇာပေသိ။ ဒေဝီ ‘‘သစေ ဣမိဿာယ ဒိသာယ အရဟန္တော အတ္ထိ၊ ဣဓာဂန္တွာ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဥတ္တရဒိသာဘိမုခါ ဥရေန နိပဇ္ဇိ။ နိပန္နမတ္တာယ ဧဝ ဒေဝိယာ ဟိမဝန္တေ ဝသန္တာနံ ပဒုမဝတိယာ ပုတ္တာနံ ပဉ္စသတာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဇေဋ္ဌကော မဟာပဒုမပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘာတိကေ အာမန္တေသိ – ‘‘မာရိသာ နန္ဒရာဇာ တုမှေ နိမန္တေတိ၊ အဓိဝါသေထ တဿာ’’တိ။ တေ အဓိဝါသေတွာ တာဝဒေဝ အာကာသေနာဂန္တွာ ဥတ္တရဒွါရေ ဩတရိံသု။ မနုဿာ ¶ ‘‘ပဉ္စသတာ၊ ဒေဝ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အာဂတာ’’တိ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ သဒ္ဓိံ ဒေဝိယာ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ¶ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ တတ္ထ တေသံ ဒါနံ ဒတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ရာဇာ သင်္ဃတ္ထေရဿ၊ ဒေဝီ သင်္ဃနဝကဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘အယျာ၊ ပစ္စယေဟိ န ကိလမိဿန္တိ၊ မယံ ပုညေန န ဟာယိဿာမ၊ အမှာကံ ဣဓ နိဝါသာယ ပဋိညံ ဒေထာ’’တိ ပဋိညံ ကာရေတွာ ဥယျာနေ နိဝါသဋ္ဌာနာနိ ကာရေတွာ ယာဝဇီဝံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဥပဋ္ဌဟိတွာ တေသု ပရိနိဗ္ဗုတေသု သာဓုကီဠိတံ ကာရေတွာ ဂန္ဓဒါရုအာဒီဟိ သရီရကိစ္စံ ကာရေတွာ ဓာတုယော ဂဟေတွာ စေတိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ဧဝရူပါနမ္ပိ နာမ မဟာနုဘာဝါနံ မဟေသီနံ မရဏံ ဘဝိဿတိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန မာဒိသာန’’န္တိ သံဝေဂဇာတော ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သယံ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ ဒေဝီပိ ‘‘ရညေ ပဗ္ဗဇိတေ အဟံ ကိံ ကရိဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗဇိ။ ဒွေပိ ဥယျာနေ ဝသန္တာ ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနသုခေန ဝီတိနာမေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ သော ကိရ နန္ဒရာဇာ အမှာကံ သတ္ထု မဟာသာဝကော မဟာကဿပတ္ထေရော အဟောသီ၊ တဿ အဂ္ဂမဟေသီ ဘဒ္ဒါ ကာပိလာနီ နာမ။

အယံ ပန နန္ဒရာဇာ ဒသ ဝဿသဟဿာနိ သယံ ဒိဗ္ဗဝတ္ထာနိ ပရိဒဟန္တော သဗ္ဗမေဝ အတ္တနော ဝိဇိတံ ဥတ္တရကုရုသဒိသံ ကရောန္တော အာဂတာဂတာနံ မနုဿာနံ ¶ ဒိဗ္ဗဒုဿာနိ အဒါသိ။ တယိဒံ ဒိဗ္ဗဝတ္ထသမိဒ္ဓိံ သန္ဓာယ သာ ပေတီ အာဟ ‘‘ယာဝတာ နန္ဒရာဇဿ၊ ဝိဇိတသ္မိံ ပဋိစ္ဆဒါ’’တိ။ တတ္ထ ဝိဇိတသ္မိန္တိ ရဋ္ဌေ။ ပဋိစ္ဆဒါတိ ဝတ္ထာနိ။ တာနိ ဟိ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ ဧတေဟီတိ ‘‘ပဋိစ္ဆဒါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။

၁၁၁။ ဣဒါနိ သာ ပေတီ ‘‘နန္ဒရာဇသမိဒ္ဓိတောပိ ဧတရဟိ မယှံ သမိဒ္ဓိ ဝိပုလတရာ’’တိ ဒဿေန္တီ ‘‘တတော ဗဟုတရာ၊ ဘန္တေ၊ ဝတ္ထာနစ္ဆာဒနာနိ မေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတောတိ နန္ဒရာဇဿ ပရိဂ္ဂဟဘူတဝတ္ထတောပိ ဗဟုတရာနိ မယှံ ဝတ္ထစ္ဆာဒနာနီတိ အတ္ထော။ ဝတ္ထာနစ္ဆာဒနာနီတိ နိဝါသနဝတ္ထာနိ စေဝ ပါရုပနဝတ္ထာနိ စ ¶ ။ ကောသေယျကမ္ဗလီယာနီတိ ကောသေယျာနိ စေဝ ကမ္ဗလာနိ စ။ ခေါမကပ္ပာသိကာနီတိ ခေါမဝတ္ထာနိ စေဝ ကပ္ပာသမယဝတ္ထာနိ စ။

၁၁၂။ ဝိပုလာတိ အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ ဝိပုလာ။ မဟဂ္ဃာတိ မဟဂ္ဃဝသေန မဟန္တာ မဟာရဟာ။ အာကာသေဝလမ္ဗရေတိ အာကာသေယေဝ ဩလမ္ဗမာနာ တိဋ္ဌန္တိ။ ယံ ယဉှိ မနသော ပိယန္တိ ယံ ယံ မယှံ မနသော ပိယံ၊ တံ တံ ဂဟေတွာ ပရိဒဟာမိ ပါရုပါမိ စာတိ ယောဇနာ။

၁၁၃။ ထာလကဿ စ ပါနီယံ၊ ဝိပါကံ ပဿ ယာဒိသန္တိ ထာလကပူရဏမတ္တံ ပါနီယံ ဒိန္နံ အနုမောဒိတံ ¶ ၊ တဿ ပန ဝိပါကံ ယာဒိသံ ယာဝ မဟန္တံ ပဿာတိ ဒဿေန္တီ ‘‘ဂမ္ဘီရာ စတုရဿာ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂမ္ဘီရာတိ အဂါဓာ။ စတုရဿာတိ စတုရဿသဏ္ဌာနာ။ ပေါက္ခရညောတိ ပေါက္ခရဏိယော။ သုနိမ္မိတာတိ ကမ္မာနုဘာဝေနေဝ သုဋ္ဌု နိမ္မိတာ။

၁၁၄။ သေတောဒကာတိ သေတဥဒကာ သေတဝါလုကသမ္ပရိကိဏ္ဏာ။ သုပ္ပတိတ္ထာတိ သုန္ဒရတိတ္ထာ။ သီတာတိ သီတလောဒကာ။ အပ္ပဋိဂန္ဓိယာတိ ပဋိကူလဂန္ဓရဟိတာ သုရဘိဂန္ဓာ။ ဝါရိကိဉ္ဇက္ခပူရိတာတိ ကမလကုဝလယာဒီနံ ကေသရသဉ္ဆန္နေန ဝါရိနာ ပရိပုဏ္ဏာ။

၁၁၅။ သာဟန္တိ သာ အဟံ။ ရမာမီတိ ရတိံ ဝိန္ဒာမိ။ ကီဠာမီတိ ဣန္ဒြိယာနိ ပရိစာရေမိ။ မောဒါမီတိ ဘောဂသမ္ပတ္တိယာ ပမုဒိတာ ဟောမိ။ အကုတောဘယာတိ ကုတောစိပိ အသဉ္ဇာတဘယာ၊ သေရီ သုခဝိဟာရိနီ ဟောမိ ¶ ။ ဘန္တေ၊ ဝန္ဒိတုမာဂတာတိ၊ ဘန္တေ၊ ဣမိဿာ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ ပဋိလာဘဿ ကာရဏဘူတံ တွံ ဝန္ဒိတုံ အာဂတာ ဥပဂတာတိ အတ္ထော။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တမေဝ။

ဧဝံ တာယ ပေတိယာ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဣဋ္ဌကဝတိယံ ဒီဃရာဇိယန္တိ ဂါမဒွယဝါသိကေသု အတ္တနော သန္တိကံ ဥပဂတေသု မနုဿေသု ဣမမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ကထေန္တော သံဝေဇေတွာ သံသာရမောစနပါပကမ္မတော မောစေတွာ ဥပါသကဘာဝေ ¶ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သာ ပဝတ္တိ ဘိက္ခူသု ပါကဋာ ဇာတာ။ တံ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

သံသာရမောစကပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သာရိပုတ္တတ္ထေရမာတုပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသီတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဣတော ပဉ္စမာယ ဇာတိယာ မာတုဘူတံ ပေတိံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ ဧကဒိဝသံ အာယသ္မာ စ သာရိပုတ္တော အာယသ္မာ စ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော အာယသ္မာ စ အနုရုဒ္ဓါ အာယသ္မာ စ ကပ္ပိနော ရာဇဂဟဿ အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ အရညာယတနေ ဝိဟရန္တိ။ တေန စ သမယေန ဗာရာဏသိယံ အညတရော ဗြာဟ္မဏော အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ သမဏဗြာဟ္မဏကပဏဒ္ဓိကဝနိဗ္ဗကယာစကာနံ ဩပါနဘူတော အန္နပါနဝတ္ထသယနာဒီနိ ဒေတိ။ ဒေန္တော စ အာဂတာဂတာနံ ယထာကာလံ ယထာရဟဉ္စ ပါဒေါဒကပါဒဗ္ဘဉ္ဇနာဒိဒါနာနုပုဗ္ဗကံ ¶ သဗ္ဗာဘိဒေယျံ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ပုရေဘတ္တံ ဘိက္ခူ အန္နပါနာဒိနာ သက္ကစ္စံ ပရိဝိသတိ။ သော ဒေသန္တရံ ဂစ္ဆန္တော ဘရိယံ အာဟ – ‘‘ဘောတိ၊ ယထာပညတ္တံ ဣမံ ဒါနဝိဓိံ အပရိဟာပေန္တီ သက္ကစ္စံ အနုပတိဋ္ဌာဟီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ တသ္မိံ ပက္ကန္တေ ဧဝ တာဝ ဘိက္ခူနံ ပညတ္တံ ဒါနဝိဓိံ ပစ္ဆိန္ဒိ၊ အဒ္ဓိကာနံ ပန နိဝါသတ္ထာယ ဥပဂတာနံ ဂေဟပိဋ္ဌိတော ဆဍ္ဍိတံ ဇရသာလံ ဒဿေသိ ‘‘ဧတ္ထ ဝသထာ’’တိ။ အန္နပါနာဒီနံ အတ္ထာယ တတ္ထ အဒ္ဓိကေသု အာဂတေသု ‘‘ဂူထံ ခါဒထ၊ မုတ္တံ ပိဝထ၊ လောဟိတံ ပိဝထ ¶ ၊ တုမှာကံ မာတု မတ္ထလုင်္ဂံ ခါဒထာ’’တိ ယံ ယံ အသုစိ ဇေဂုစ္ဆံ၊ တဿ တဿ နာမံ ဂဟေတွာ နိဋ္ဌုရံ ဝဒတိ။

သာ အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ ကမ္မာနုဘာဝုက္ခိတ္တာ ပေတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အတ္တနော ဝစီဒုစ္စရိတာနုရူပံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တီ ¶ ပုရိမဇာတိသမ္ဗန္ဓံ အနုဿရိတွာ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတုကာမာ တဿ ဝိဟာရဒွါရံ သမ္ပာပုဏိ၊ တဿ ဝိဟာရဒွါရဒေဝတာယော ဝိဟာရပ္ပဝေသနံ နိဝါရေသုံ။ သာ ကိရ ဣတော ပဉ္စမာယ ဇာတိယာ ထေရဿ မာတုဘူတပုဗ္ဗာ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ – ‘‘အဟံ အယျဿ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဣတော ပဉ္စမာယ ဇာတီယာ မာတာ၊ ဒေထ မေ ဒွါရပ္ပဝေသနံ ထေရံ ဒဋ္ဌု’’န္တိ။ တံ သုတွာ ဒေဝတာ တဿာ ပဝေသနံ အနုဇာနိံသု။ သာ ပဝိသိတွာ စင်္ကမနကောဋိယံ ဌတွာ ထေရဿ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ ထေရော တံ ဒိသွာ ကရုဏာယ သဉ္စောဒိတမာနသော ဟုတွာ –

‘‘နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသိ၊ ကိသာ ဓမနိသန္ထတာ၊

ဥပ္ဖာသုလိကေ ကိသိကေ၊ ကာ နု တွံ ဣဓ တိဋ္ဌသီ’’တိ။ –

ဂါထာယ ပုစ္ဆိ။ သာ ထေရေန ပုဋ္ဌာ ပဋိဝစနံ ဒေန္တီ –

‘‘အဟံ တေ သကိယာ မာတာ၊ ပုဗ္ဗေ အညာသု ဇာတီသု၊

ဥပပန္နာ ပေတ္တိဝိသယံ၊ ခုပ္ပိပါသသမပ္ပိတာ။

‘‘ဆဍ္ဍိတံ ခိပိတံ ခေဠံ၊ သိင်္ဃာဏိကံ သိလေသုမံ၊

ဝသဉ္စ ဍယှမာနာနံ၊ ဝိဇာတာနဉ္စ လောဟိတံ။

‘‘ဝဏိကာနဉ္စ ¶ ယံ ဃာန-သီသစ္ဆိန္နာန လောဟိတံ၊

ခုဒါပရေတာ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဣစ္ဆိပုရိသနိဿိတံ။

‘‘ပုဗ္ဗလောဟိတံ ဘက္ခာမိ၊ ပသူနံ မာနုသာန စ၊

အလေဏာ အနဂါရာ စ၊ နီလမဉ္စပရာယဏာ။

‘‘ဒေဟိ ပုတ္တက မေ ဒါနံ၊ ဒတွာ အနွာဒိသာဟိ မေ၊

အပ္ပေဝ နာမ မုစ္စေယျံ၊ ပုဗ္ဗလောဟိတဘောဇနာ’’တိ။ – ပဉ္စဂါထာ အဘာသိ၊

၁၁၇။ တတ္ထ ¶ အဟံ တေ သကိယာ မာတာတိ အဟံ တုယှံ ဇနနိဘာဝတော သကိယာ မာတာ။ ပုဗ္ဗေ အညာသု ဇာတီသူတိ မာတာ ဟောန္တီပိ န ဣမိဿံ ဇာတိယံ၊ အထ ခေါ ပုဗ္ဗေ အညာသု ဇာတီသု၊ ဣတော ပဉ္စမိယန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပပန္နာ ပေတ္တိဝိသယန္တိ ပဋိသန္ဓိဝသေန ပေတလောကံ ဥပဂတာ။ ခုပ္ပိပါသသမပ္ပိတာတိ ¶ ခုဒါယ စ ပိပါသာယ စ အဘိဘူတာ၊ နိရန္တရံ ဇိဃစ္ဆာပိပါသာဟိ အဘိဘုယျမာနာတိ အတ္ထော။

၁၁၈-၁၁၉။ ဆဍ္ဍိတန္တိ ဥစ္ဆိဋ္ဌကံ၊ ဝန္တန္တိ အတ္ထော။ ခိပိတန္တိ ခိပိတေန သဒ္ဓိံ မုခတော နိက္ခန္တမလံ။ ခေဠန္တိ နိဋ္ဌုဘံ။ သိင်္ဃာဏိကန္တိ မတ္ထလုင်္ဂတော ဝိဿန္ဒိတွာ နာသိကာယ နိက္ခန္တမလံ။ သိလေသုမန္တိ သေမှံ။ ဝသဉ္စ ဍယှမာနာနန္တိ စိတကသ္မိံ ဍယှမာနာနံ ကဠေဝရာနံ ဝသာတေလဉ္စ။ ဝိဇာတာနဉ္စ လောဟိတန္တိ ပသူတာနံ ဣတ္ထီနံ လောဟိတံ၊ ဂဗ္ဘမလံ စ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဏှာတိ။ ဝဏိကာနန္တိ သဉ္ဇာတဝဏာနံ။ ယန္တိ ယံ လောဟိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဃာနသီသစ္ဆိန္နာနန္တိ ဃာနစ္ဆိန္နာနံ သီသစ္ဆိန္နာနဉ္စ ယံ လောဟိတံ၊ တံ ဘုဉ္ဇာမီတိ ယောဇနာ။ ဒေသနာသီသမေတံ ‘‘ဃာနသီသစ္ဆိန္နာန’’န္တိ၊ ယသ္မာ ဟတ္ထပါဒါဒိစ္ဆိန္နာနမ္ပိ လောဟိတံ ဘုဉ္ဇာမိယေဝ။ တထာ ‘‘ဝဏိကာန’’န္တိ ဣမိနာ တေသမ္ပိ လောဟိတံ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ခုဒါပရေတာတိ ဇိဃစ္ဆာဘိဘူတာ ဟုတွာ။ ဣတ္ထိပုရိသနိဿိတန္တိ ဣတ္ထိပုရိသသရီရနိဿိတံ ယထာဝုတ္တံ အညဉ္စ စမ္မမံသနှာရုပုဗ္ဗာဒိကံ ပရိဘုဉ္ဇာမီတိ ဒဿေတိ။

၁၂၀-၁၂၁။ ပသူနန္တိ အဇဂေါမဟိံသာဒီနံ။ အလေဏာတိ အသရဏာ။ အနဂါရာတိ အနာဝါသာ။ နီလမဉ္စပရာယဏာတိ သုသာနေ ဆဍ္ဍိတမလမဉ္စသယနာ။ အထ ဝါ နီလာတိ ဆာရိကင်္ဂါရဗဟုလာ သုသာနဘူမိ အဓိပ္ပေတာ၊ တံယေဝ မဉ္စံ ဝိယ အဓိသယနာတိ အတ္ထော။ အနွာဒိသာဟိ ¶ မေတိ ယထာ ဒိန္နံ ဒက္ခိဏံ မယှံ ဥပကပ္ပတိ၊ တထာ ဥဒ္ဒိသ ပတ္တိဒါနံ ဒေဟိ။ အပ္ပေဝ နာမ မုစ္စေယျံ၊ ပုဗ္ဗလောဟိတဘောဇနာတိ တဝ ဥဒ္ဒိသနေန ဧတသ္မာ ပုဗ္ဗလောဟိတဘောဇနာ ပေတဇီဝိကာ အပိ နာမ မုစ္စေယျံ။

တံ သုတွာ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဒုတိယဒိဝသေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရာဒိကေ တယော ထေရေ အာမန္တေတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟေ ¶ ¶ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ရညော ဗိမ္ဗိသာရဿ နိဝေသနံ အဂမာသိ။ ရာဇာ ထေရေ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတတ္ထာ’’တိ အာဂမနကာရဏံ ပုစ္ဆိ။ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘အညာတံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ထေရေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သဗ္ဗကမ္မိကံ အမစ္စံ ပက္ကောသာပေတွာ အာဏာပေသိ ‘‘နဂရဿ အဝိဒူရေ ဝိဝိတ္တေ ဆာယူဒကသမ္ပန္နေ ဌာနေ စတဿော ကုဋိယော ကာရေဟီ’’တိ။ အန္တေပုရေ စ ပဟောနကဝိသေသဝသေန တိဓာ ဝိဘဇိတွာ စတဿော ကုဋိယော ပဋိစ္ဆာပေသိ၊ သယဉ္စ တတ္ထ ဂန္တွာ ကာတဗ္ဗယုတ္တကံ အကာသိ။ နိဋ္ဌိတာသု ကုဋိကာသု သဗ္ဗံ ဗလိကရဏံ သဇ္ဇာပေတွာ အန္နပါနဝတ္ထာဒီနိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ စာတုဒ္ဒိသဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အနုစ္ဆဝိကေ သဗ္ဗပရိက္ခာရေ စ ဥပဋ္ဌာပေတွာ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ တံ သဗ္ဗံ နိယျာဒေသိ။ အထ ထေရော တံ ပေတိံ ဥဒ္ဒိဿ တံ သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ စာတုဒ္ဒိသဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အဒါသိ။ သာ ပေတီ တံ အနုမောဒိတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓါ စ ဟုတွာ အပရဒိဝသေ အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဥပဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ တံ ထေရော ပဋိပုစ္ဆိ၊ သာ အတ္တနော ပေတူပပတ္တိံ ပုန ဒေဝူပပတ္တိဉ္စ ဝိတ္ထာရတော ကထေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘မာတုယာ ဝစနံ သုတွာ၊ ဥပတိဿောနုကမ္ပကော၊

အာမန္တယိ မောဂ္ဂလ္လာနံ၊ အနုရုဒ္ဓဉ္စ ကပ္ပိနံ။

‘‘စတဿော ကုဋိယော ကတွာ၊ သင်္ဃေ စာတုဒ္ဒိသေ အဒါ၊

ကုဋိယော အန္နပါနဉ္စ၊ မာတု ဒက္ခိဏမာဒိသီ။

‘‘သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေ၊ ဝိပါကော ဥဒပဇ္ဇထ၊

ဘောဇနံ ပါနီယံ ဝတ္ထံ၊ ဒက္ခိဏာယ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘တတော ¶ သုဒ္ဓါ သုစိဝသနာ၊ ကာသိကုတ္တမဓာရိနီ၊

ဝိစိတ္တဝတ္ထာဘရဏာ၊ ကောလိကံ ဥပသင်္ကမီ’’တိ။

၁၂၃။ တတ္ထ သင်္ဃေ စာတုဒ္ဒိသေ အဒါတိ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ အဒါသိ၊ နိယျာဒေသီတိ အတ္ထော။ သေသံ ¶ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

အထာယသ္မာ ¶ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တံ ပေတိံ –

‘‘အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ ယာ တွံ တိဋ္ဌသိ ဒေဝတေ၊

ဩဘာသေန္တီ ဒိသာ သဗ္ဗာ၊ ဩသဓီ ဝိယ တာရကာ။

‘‘ကေန တေတာဒိသော ဝဏ္ဏော၊ တေန တေ ဣဓ မိဇ္ဈတိ၊

ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စ တေ ဘောဂါ၊ ယေ ကေစိ မနသော ပိယာ။

‘‘ပုစ္ဆာမိ တံ ဒေဝိ မဟာနုဘာဝေ၊ မနုဿဘူတာ ကိမကာသိ ပုညံ၊

ဝဏ္ဏော စ တေ သဗ္ဗဒိသာ ပဘာသတီ’’တိ။ – ပုစ္ဆိ၊

၁၂၉-၁၃၃။ အထ သာ ‘‘သာရိပုတ္တဿာဟံ မာတာ’’တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သေသံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ အထာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

သာရိပုတ္တတ္ထေရမာတုပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသီတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ မတ္တံ နာမ ပေတိံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ အညတရော ကုဋုမ္ဗိကော သဒ္ဓါ ပသန္နော အဟောသိ။ တဿ ဘရိယာ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နာ ကောဓနာ ဝဉ္ဈာ စ အဟောသိ နာမေန မတ္တာ နာမ။ အထ သော ကုဋုမ္ဗိကော ကုလဝံသူပစ္ဆေဒနဘယေန သဒိသကုလတော တိဿံ နာမ အညံ ကညံ အာနေသိ။ သာ အဟောသိ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ¶ သာမိနော စ ပိယာ မနာပါ၊ သာ နစိရဿေဝ ဂဗ္ဘိနီ ဟုတွာ ဒသမာသစ္စယေန ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ ‘‘ဘူတော’’တိဿ နာမံ အဟောသိ။ သာ ဂေဟဿာမိနီ ဟုတွာ စတ္တာရော ဘိက္ခူ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟိ၊ ဝဉ္ဈာ ပန တံ ဥသူယတိ။

တာ ဥဘောပိ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ သီသံ နှတွာ အလ္လကေသာ အဋ္ဌံသု၊ ကုဋုမ္ဗိကော ဂုဏဝသေန တိဿာယ အာဗဒ္ဓသိနေဟော မနုညေန ဟဒယေန တာယ ¶ သဒ္ဓိံ ဗဟုံ သလ္လပန္တော အဋ္ဌာသိ။ တံ အသဟမာနာ မတ္တာ ဣဿာပကတာ ဂေဟေ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဌပိတံ သင်္ကာရံ တိဿာယ မတ္ထကေ ဩကိရိ။ သာ အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ ပေတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အတ္တနော ကမ္မဗလေန ပဉ္စဝိဓံ ဒုက္ခံ အနုဘဝတိ။ တံ ပန ¶ ဒုက္ခံ ပါဠိတော ဧဝ ဝိညာယတိ။ အထေကဒိဝသံ သာ ပေတီ သဉ္ဈာယ ဝီတိဝတ္တာယ ဂေဟဿ ပိဋ္ဌိပဿေ နှာယန္တိယာ တိဿာယ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ တံ ဒိသွာ တိဿာ –

‘‘နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသိ၊ ကိသာ ဓမနိသန္ထတာ၊

ဥပ္ဖာသုလိကေ ကိသိကေ၊ ကာ နု တွံ ဣဓ တိဋ္ဌသီ’’တိ။ –

‘‘အဟံ မတ္တာ တုဝံ တိဿာ၊ သပတ္တီ တေ ပုရေ အဟုံ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’’တိ။ –

ဂါထာယ ပဋိဝစနံ အဒါသိ။ တတ္ထ အဟံ မတ္တာ တုဝံ တိဿာတိ အဟံ မတ္တာ နာမ၊ တုဝံ တိဿာ နာမ။ ပုရေတိ ပုရိမတ္တဘာဝေ။ တေတိ တုယှံ သပတ္တီ အဟုံ၊ အဟောသိန္တိ အတ္ထော။ ပုန တိဿာ –

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿကမ္မဝိပါကေန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’’တိ။ –

ဂါထာယ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ။ ပုန ဣတရာ –

‘‘စဏ္ဍီ စ ဖရုသာ စာသိံ၊ ဣဿုကီ မစ္ဆရီ သဌာ၊

တာဟံ ဒုရုတ္တံ ဝတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’’တိ။ –

ဂါထာယ ¶ အတ္တနာ ကတကမ္မံ အာစိက္ခိ။ တတ္ထ စဏ္ဍီတိ ကောဓနာ။ ဖရုသာတိ ဖရုသဝစနာ။ အာသိန္တိ အဟောသိံ။ တာဟန္တိ တံ အဟံ။ ဒုရုတ္တန္တိ ဒုဗ္ဘာသိတံ နိရတ္ထကဝစနံ။ ဣတော ပရမ္ပိ တာသံ ဝစနပဋိဝစနဝသေနေဝ ဂါထာ ပဝတ္တာ –

‘‘သဗ္ဗံ အဟမ္ပိ ဇာနာမိ၊ ယထာ တွံ စဏ္ဍိကာ အဟု၊

အညဉ္စ ခေါ တံ ပုစ္ဆာမိ၊ ကေနာသိ ပံသုကုန္ထိတာ။

‘‘သီသံနှာတာ ¶ တုဝံ အာသိ၊ သုစိဝတ္ထာ အလင်္ကတာ၊

အဟဉ္စ ခေါ အဓိမတ္တံ၊ သမလင်္ကတတရာ တယာ။

‘‘တဿာ မေ ပေက္ခမာနာယ၊ သာမိကေန သမန္တယိ၊

တတော မေ ဣဿာ ဝိပုလာ၊ ကောဓော မေ သမဇာယထ။

‘‘တတော ¶ ပံသုံ ဂဟေတွာန၊ ပံသုနာ တဉှိ ဩကိရိံ၊

တဿကမ္မဝိပါကေန၊ တေနမှိ ပံသုကုန္ထိတာ။

‘‘သဗ္ဗံ အဟမ္ပိ ဇာနာမိ၊ ပံသုနာ မံ တွမောကိရိ၊

အညဉ္စ ခေါ တံ ပုစ္ဆာမိ၊ ကေန ခဇ္ဇသိ ကစ္ဆုယာ။

‘‘ဘေသဇ္ဇဟာရီ ဥဘယော၊ ဝနန္တံ အဂမိမှသေ၊

တွဉ္စ ဘေသဇ္ဇမာဟရိ၊ အဟဉ္စ ကပိကစ္ဆုနော။

‘‘တဿာ တျာဇာနမာနာယ၊ သေယျံ တျာဟံ သမောကိရိံ၊

တဿကမ္မဝိပါကေန၊ တေန ခဇ္ဇာမိ ကစ္ဆုယာ။

‘‘သဗ္ဗံ အဟမ္ပိ ဇာနာမိ၊ သေယျံ မေ တွံ သမောကိရိ၊

အညဉ္စ ခေါ တံ ပုစ္ဆာမိ၊ ကေနာသိ နဂ္ဂိယာ တုဝံ။

‘‘သဟာယာနံ ¶ သမယော အာသိ၊ ဉာတီနံ သမိတီ အဟု၊

တွဉ္စ အာမန္တိတာ အာသိ၊ သသာမိနီ နော စ ခေါဟံ။

‘‘တဿာ တျာဇာနမာနာယ၊ ဒုဿံ တျာဟံ အပါနုဒိံ၊

တဿကမ္မဝိပါကေန၊ တေနမှိ နဂ္ဂိယာ အဟံ။

‘‘သဗ္ဗံ အဟမ္ပိ ဇာနာမိ၊ ဒုဿံ မေ တွံ အပါနုဒိ၊

အညဉ္စ ခေါ တံ ပုစ္ဆာမိ၊ ကေနာသိ ဂူထဂန္ဓိနီ။

‘‘တဝ ဂန္ဓဉ္စ မာလဉ္စ၊ ပစ္စဂ္ဃဉ္စ ဝိလေပနံ၊

ဂူထကူပေ အတာရေသိံ၊ တံ ပါပံ ပကတံ မယာ၊

တဿကမ္မဝိပါကေန၊ တေနမှိ ဂူထဂန္ဓိနီ။

‘‘သဗ္ဗံ ¶ အဟမ္ပိ ဇာနာမိ၊ တံ ပါပံ ပကတံ တယာ၊

အညဉ္စ ခေါ တံ ပုစ္ဆာမိ၊ ကေနာသိ ဒုဂ္ဂတာ တုဝံ။

‘‘ဥဘိန္နံ သမကံ အာသိ၊ ယံ ဂေဟေ ဝိဇ္ဇတေ ဓနံ၊

သန္တေသု ဒေယျဓမ္မေသု၊ ဒီပံ နာကာသိမတ္တနော၊

တဿကမ္မဝိပါကေန၊ တေနမှိ ဒုဂ္ဂတာ အဟံ။

‘‘တဒေဝ မံ တွံ အဝစ၊ ပါပကမ္မံ နိသေဝသိ၊

န ဟိ ပါပေဟိ ကမ္မေဟိ၊ သုလဘာ ဟောတိ သုဂ္ဂတိ။

‘‘ဝါမတော မံ တွံ ပစ္စေသိ၊ အထောပိ မံ ဥသူယသိ၊

ပဿ ပါပါနံ ကမ္မာနံ၊ ဝိပါကော ဟောတိ ယာဒိသော။

‘‘တေ ¶ ဃရာ တာ စ ဒါသိယော၊ တာနေဝါဘရဏာနိမေ၊

တေ အညေ ပရိစာရေန္တိ၊ န ဘောဂါ ဟောန္တိ သဿတာ။

‘‘ဣဒါနိ ¶ ဘူတဿ ပိတာ၊ အာပဏာ ဂေဟမေဟိတိ၊

အပ္ပေဝ တေ ဒဒေ ကိဉ္စိ၊ မာ သု တာဝ ဣတော အဂါ။

‘‘နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါမှိ၊ ကိသာ ဓမနိသန္ထတာ၊

ကောပီနမေတံ ဣတ္ထီနံ၊ မာ မံ ဘူတပိတာဒ္ဒသ။

‘‘ဟန္ဒ ကိံ ဝါ တျာဟံ ဒမ္မိ၊ ကိံ ဝါ တေစ ကရောမဟံ၊

ယေန တွံ သုခိတာ အဿ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနီ။

‘‘စတ္တာရော ဘိက္ခူ သင်္ဃတော၊ စတ္တာရော ပန ပုဂ္ဂလေ၊

အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ဘောဇယိတွာ၊ မမ ဒက္ခိဏမာဒိသ၊

တဒါဟံ သုခိတာ ဟေဿံ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနီ။

‘‘သာဓူတိ သာ ပဋိဿုတွာ၊ ဘောဇယိတွာဋ္ဌ ဘိက္ခဝေါ၊

ဝတ္ထေဟစ္ဆာဒယိတွာန၊ တဿာ ဒက္ခိဏမာဒိသီ။

‘‘သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေ၊ ဝိပါကော ဥဒပဇ္ဇထ၊

ဘောဇနစ္ဆာဒနပါနီယံ၊ ဒက္ခိဏာယ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘တတော ¶ သုဒ္ဓါ သုစိဝသနာ၊ ကာသိကုတ္တမဓာရိနီ၊

ဝိစိတ္တဝတ္ထာဘရဏာ၊ သပတ္တိံ ဥပသင်္ကမိ။

‘‘အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ ယာ တွံ တိဋ္ဌသိ ဒေဝတေ၊

ဩဘာသေန္တီ ဒိသာ သဗ္ဗာ၊ ဩသဓီ ဝိယ တာရကာ။

‘‘ကေန တေတာဒိသော ဝဏ္ဏော၊ ကေန တေ ဣဓ မိဇ္ဈတိ၊

ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စ တေ ဘောဂါ၊ ယေ ကေစိ မနသော ပိယာ။

‘‘ပုစ္ဆာမိ တံ ဒေဝိ မဟာနုဘာဝေ၊ မနုဿဘူတာ ကိမကာသီ ပုညံ၊

ကေနာသိ ဧဝံ ဇလိတာနုဘာဝါ၊ ဝဏ္ဏော စ တေ သဗ္ဗဒိသာ ပဘာသတီတိ။

‘‘အဟံ ¶ မတ္တာ တုဝံ တိဿာ၊ သပတ္တီ တေ ပုရေ အဟုံ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ။

‘‘တဝ ဒိန္နေန ဒါနေန၊ မောဒါမိ အကုတောဘယာ၊

စိရံ ဇီဝါဟိ ဘဂိနိ၊ သဟ သဗ္ဗေဟိ ဉာတိဘိ၊

အသောကံ ဝိရဇံ ဌာနံ၊ အာဝါသံ ဝသဝတ္တိနံ။

‘‘ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ ဒါနံ ဒတွာန သောဘနေ၊

ဝိနေယျ မစ္ဆေရမလံ သမူလံ၊ အနိန္ဒိတာ သဂ္ဂမုပေဟိ ဌာန’’န္တိ။

၁၃၈။ တတ္ထ ¶ သဗ္ဗံ အဟမ္ပိ ဇာနာမိ၊ ယထာ တွံ စဏ္ဍိကာ အဟူတိ ‘‘စဏ္ဍီ စ ဖရုသာ စာသိ’’န္တိ ယံ တယာ ဝုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ အဟမ္ပိ ဇာနာမိ၊ ယထာ တွံ စဏ္ဍိကာ ကောဓနာ ဖရုသဝစနာ ဣဿုကီ မစ္ဆရီ သဌာ စ အဟောသိ။ အညဉ္စ ခေါ တံ ပုစ္ဆာမီတိ အညံ ပုန တံ ဣဒါနိ ပုစ္ဆာမိ။ ကေနာသိ ပံသုကုန္ထိတာတိ ကေန ကမ္မေန သင်္ကာရပံသူတိ ဩဂုဏ္ဌိတာ သဗ္ဗသော ဩကိဏ္ဏသရီရာ အဟူတိ အတ္ထော။

၁၃၉-၄၀။ သီသံနှာတာတိ သသီသံ နှာတာ။ အဓိမတ္တန္တိ အဓိကတရံ။ သမလင်္ကတတရာတိ သမ္မာ အတိသယေန အလင်္ကတာ။ ‘‘အဓိမတ္တာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ အတိဝိယ မတ္တာ မာနမဒမတ္တာ၊ မာနနိဿိတာတိ အတ္ထော။ တယာတိ ဘောတိယာ ¶ ။ သာမိကေန သမန္တယီတိ သာမိကေန သဒ္ဓိံ အလ္လောပသလ္လာပဝသေန ကထေသိ။

၁၄၂-၁၄၄။ ခဇ္ဇသိ ကစ္ဆုယာတိ ကစ္ဆုရောဂေန ခါဒီယသိ၊ ဗာဓီယသီတိ အတ္ထော။ ဘေသဇ္ဇဟာရီတိ ဘေသဇ္ဇဟာရိနိယော ဩသဓဟာရိကာယော။ ဥဘယောတိ ဒုဝေ၊ တွဉ္စ အဟဉ္စာတိ အတ္ထော။ ဝနန္တန္တိ ဝနံ။ တွဉ္စ ဘေသဇ္ဇမာဟရီတိ တွံ ဝေဇ္ဇေဟိ ဝုတ္တံ အတ္တနော ဥပကာရာဝဟံ ဘေသဇ္ဇံ အာဟရိ။ အဟဉ္စ ကပိကစ္ဆုနောတိ အဟံ ပန ကပိကစ္ဆုဖလာနိ ဒုဖဿဖလာနိ အာဟရိံ။ ကပိကစ္ဆူတိ ဝါ သယံဘူတာ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ သယံဘူတာယ ပတ္တဖလာနိ အာဟရိန္တိ အတ္ထော။ သေယျံ တျာဟံ သမောကိရိန္တိ တဝ သေယျံ အဟံ ကပိကစ္ဆုဖလပတ္တေဟိ သမန္တတော အဝကိရိံ။

၁၄၆-၁၄၇။ သဟာယာနန္တိ မိတ္တာနံ။ သမယောတိ သမာဂမော။ ဉာတီနန္တိ ဗန္ဓူနံ။ သမိတီတိ ¶ သန္နိပါတော။ အာမန္တိတာတိ မင်္ဂလကိရိယာဝသေန နိမန္တိတာ။ သသာမိနီတိ သဘတ္တိကာ၊ သဟ ဘတ္တုနာတိ အတ္ထော။ နော စ ခေါဟန္တိ နော စ ခေါ အဟံ အာမန္တိတာ အာသိန္တိ ယောဇနာ။ ဒုဿံ တျာဟန္တိ ဒုဿံ တေ အဟံ။ အပါနုဒိန္တိ စောရိကာယ အဝဟရိံ အဂ္ဂဟောသိံ။

၁၄၉။ ပစ္စဂ္ဃန္တိ ¶ အဘိနဝံ၊ မဟဂ္ဃံ ဝါ။ အတာရေသိန္တိ ခိပိံ။ ဂူထဂန္ဓိနီတိ ဂူထဂန္ဓဂန္ဓိနီ ကရီသဝါယိနီ။

၁၅၁။ ယံ ဂေဟေ ဝိဇ္ဇတေ ဓနန္တိ ယံ ဂေဟေ ဓနံ ဥပလဗ္ဘတိ၊ တံ တုယှံ မယှဉ္စာတိ အမှာကံ ဥဘိန္န သမကံ တုလျမေဝ အာသိ။ သန္တေသူတိ ဝိဇ္ဇမာနေသု။ ဒီပန္တိ ပတိဋ္ဌံ၊ ပုညကမ္မံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၁၅၂။ ဧဝံ သာ ပေတီ တိဿာယ ပုစ္ဆိတမတ္ထံ ကတ္ထေတွာ ပုန ပုဗ္ဗေ တဿာ ဝစနံ အကတွာ အတ္တနာ ကတံ အပရာဓံ ပကာသေန္တီ ‘‘တဒေဝ မံ တွ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တဒေဝါတိ တဒါ ဧဝ၊ မယှံ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတကာလေယေဝ။ တထေဝါတိ ဝါ ပါဌော၊ ယထာ ဧတရဟိ ဇာတံ၊ တံ တထာ ဧဝါတိ အတ္ထော။ မန္တိ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ၊ တွန္တိ တိဿံ။ အဝစာတိ အဘဏိ။ ယထာ ပန အဝစ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပါပကမ္မ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပါပကမ္မာနီ’’တိ ¶ ပါဠိ။ ‘‘တွံ ပါပကမ္မာနိယေဝ ကရောသိ၊ ပါပေဟိ ပန ကမ္မေဟိ သုဂတိ သုလဘာ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဒုဂ္ဂတိ ဧဝ သုလဘာ’’တိ ယထာ မံ တွံ ပုဗ္ဗေ အဝစ ဩဝဒိ၊ တံ တထေဝါတိ ဝဒတိ။

၁၅၃။ တံ သုတွာ တိဿာ ‘‘ဝါမတော မံ တွံ ပစ္စေသီ’’တိအာဒိနာ တိဿော ဂါထာ အာဟ။ တတ္ထ ဝါမတော မံ တွံ ပစ္စေသီတိ ဝိလောမတော မံ တွံ အဓိဂစ္ဆသိ၊ တုယှံ ဟိတေသိမ္ပိ ဝိပစ္စနီကကာရိနိံ ကတွာ မံ ဂဏှာသိ။ မံ ဥသူယသီတိ မယှံ ဥသူယသိ၊ မယိ ဣဿံ ကရောသိ။ ပဿ ပါပါနံ ကမ္မာနံ၊ ဝိပါကော ဟောတိ ယာဒိသောတိ ပါပကာနံ နာမ ကမ္မာနံ ဝိပါကော ယာဒိသော ယထာ ဃောရတရော၊ တံ ပစ္စက္ခတော ပဿာတိ ဝဒတိ။

၁၅၄။ တေ အညေ ပရိစာရေန္တီတိ တေ ဃရေ ဒါသိယော အာဘရဏာနိ စ ဣမာနိ တယာ ပုဗ္ဗေ ပရိဂ္ဂဟိတာနိ ဣဒါနိ အညေ ပရိစာရေန္တိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ‘‘ဣမေ’’တိ ဟိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ။ န ဘောဂါ ဟောန္တိ သဿတာတိ ဘောဂါ နာမေတေ န သဿတာ အနဝဋ္ဌိတာ တာဝကာလိကာ မဟာယဂမနီယာ၊ တသ္မာ တဒတ္ထံ ဣဿာမစ္ဆရိယာဒီနိ န ကတ္တဗ္ဗာနီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၅၅။ ဣဒါနိ ¶ ¶ ဘူတဿ ပိတာတိ ဣဒါနေဝ ဘူတဿ မယှံ ပုတ္တဿ ပိတာ ကုဋုမ္ဗိကော။ အာပဏာတိ အာပဏတော ဣမံ ဂေဟံ ဧဟိတိ အာဂမိဿတိ။ အပ္ပေဝ တေ ဒဒေ ကိဉ္စီတိ ဂေဟံ အာဂတော ကုဋုမ္ဗိကော တုယှံ ဒါတဗ္ဗယုတ္တကံ ကိဉ္စိ ဒေယျဓမ္မံ အပိ နာမ ဒဒေယျ။ မာ သု တာဝ ဣတော အဂါတိ ဣတော ဂေဟဿ ပစ္ဆာ ဝတ္ထုတော မာ တာဝ အဂမာသီတိ တံ အနုကမ္ပမာနာ အာဟ။

၁၅၆။ တံ သုတွာ ပေတီ အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ပကာသေန္တီ ‘‘နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါမှီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ကောပီနမေတံ ဣတ္ထီနန္တိ ဧတံ နဂ္ဂဒုဗ္ဗဏ္ဏတာဒိကံ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗတာယ ဣတ္ထီနံ ကောပီနံ ရုန္ဓနီယံ။ မာ မံ ဘူတပိတာဒ္ဒသာတိ တသ္မာ ဘူတဿ ပိတာ ကုဋုမ္ဗိကော မံ မာ အဒ္ဒက္ခီတိ လဇ္ဇမာနာ ဝဒတိ။

၁၅၇။ တံ ¶ သုတွာ တိဿာ သဉ္ဇာတနုဒ္ဒယာ ‘‘ဟန္ဒ ကိံ ဝါ တျာဟံ ဒမ္မီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဟန္ဒာတိ စောဒနတ္ထေ နိပါတော။ ကိံ ဝါ တျာဟံ ဒမ္မီတိ ကိံ တေ အဟံ ဒမ္မိ၊ ကိံ ဝတ္ထံ ဒဿာမိ၊ ဥဒါဟု ဘတ္တန္တိ။ ကိံ ဝါ တေဓ ကရောမဟန္တိ ကိံ ဝါ အညံ တေ ဣဓ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဥပကာရံ ကရိဿာမိ။

၁၅၈။ တံ သုတွာ ပေတီ ‘‘စတ္တာရော ဘိက္ခူ သင်္ဃတော’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ စတ္တာရော ဘိက္ခူ သင်္ဃတော၊ စတ္တာရော ပန ပုဂ္ဂလေတိ ဘိက္ခုသင်္ဃတော သင်္ဃဝသေန စတ္တာရော ဘိက္ခူ၊ ပုဂ္ဂလဝသေန စတ္တာရော ဘိက္ခူတိ ဧဝံ အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ယထာရုစိံ ဘောဇေတွာ တံ ဒက္ခိဏံ မမ အာဒိသ၊ မယှံ ပတ္တိဒါနံ ဒေဟိ။ တဒါဟံ သုခိတာ ဟေဿန္တိ ယဒါ တွံ ဒက္ခိဏံ မမ ဥဒ္ဒိသိဿသိ၊ တဒါ အဟံ သုခိတာ သုခပ္ပတ္တာ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနီ ဘဝိဿာမီတိ အတ္ထော။

၁၅၉-၁၆၁။ တံ သုတွာ တိဿာ တမတ္ထံ အတ္တနော သာမိကဿ အာရောစေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ဘောဇေတွာ တဿာ ဒက္ခိဏမာဒိသိ၊ သာ တာဝဒေဝ ပဋိလဒ္ဓဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိကာ ပုန တိဿာယ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိ။ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ‘‘သာဓူတိ သာ ပဋိဿုတွာ’’တိအာဒိကာ တိဿော ဂါထာ ဌပိတာ။

၁၆၂-၁၆၇။ ဥပသင်္ကမိတွာ ဌိတံ ပန နံ တိဿာ ‘‘အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေနာ’’တိအာဒီဟိ ¶ တီဟိ ဂါထာဟိ ပဋိပုစ္ဆိ။ ဣတရာ ‘‘အဟံ မတ္တာ’’တိ ဂါထာယ အတ္တာနံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘စိရံ ဇီဝါဟီ’’တိ ဂါထာယ တဿာ အနုမောဒနံ ဒတွာ ‘‘ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာနာ’’တိ ဂါထာယ ¶ ဩဝါဒံ အဒါသိ။ တတ္ထ တဝ ဒိန္နေနာတိ တယာ ဒိန္နေန။ အသောကံ ဝိရဇံ ဌာနန္တိ သောကာဘာဝေန အသောကံ၊ သေဒဇလ္လိကာနံ ပန အဘာဝေန ဝိရဇံ ဒိဗ္ဗဋ္ဌာနံ၊ သဗ္ဗမေတံ ဒေဝလောကံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အာဝါသန္တိ ဌာနံ။ ဝသဝတ္တိနန္တိ ဒိဗ္ဗေန အာဓိပတေယျေန အတ္တနော ဝသံ ဝတ္တေန္တာနံ။ သမူလန္တိ သလောဘဒေါသံ။ လောဘဒေါသာ ဟိ မစ္ဆရိယဿ မူလံ နာမ။ အနိန္ဒိတာတိ အဂရဟိတာ ပါသံသာ၊ သဂ္ဂမုပေဟိ ဌာနန္တိ ရူပါဒီဟိ ဝိသယေဟိ သုဋ္ဌု အဂ္ဂတ္တာ ‘‘သဂ္ဂ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ ဒိဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဥပေဟိ၊ သုဂတိပရာယဏာ ဟောဟီတိ အတ္ထော။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

အထ ¶ တိဿာ တံ ပဝတ္တိံ ကုဋုမ္ဗိကဿ အာရောစေသိ၊ ကုဋုမ္ဗိကော ဘိက္ခူနံ အာရောစေသိ၊ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ တံ သုတွာ မဟာဇနော ပဋိလဒ္ဓသံဝေဂေါ ဝိနေယျ မစ္ဆေရာဒိမလံ ဒါနသီလာဒိရတော သုဂတိပရာယဏော အဟောသီတိ။

မတ္တာပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကာဠီ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသီတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ နန္ဒံ နာမ ပေတိံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ သာဝတ္ထိယာ ကိရ အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ ဂါမကေ နန္ဒိသေနော နာမ ဥပါသကော အဟောသိ သဒ္ဓါ ပသန္နော။ ဘရိယာ ပနဿ နန္ဒာ နာမ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နာ မစ္ဆရိနီ စဏ္ဍီ ဖရုသဝစနာ သာမိကေ အဂါရဝါ အဂ္ဂတိဿာ သဿုံ စောရိဝါဒေန အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ။ သာ အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ ပေတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တဿေဝ ဂါမဿ အဝိဒူရေ ဝိစရန္တီ ဧကဒိဝသံ ¶ နန္ဒိသေနဿ ဥပါသကဿ ဂါမတော နိက္ခမန္တဿ အဝိဒူရေ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ သော တံ ဒိသွာ –

‘‘ကာဠီ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသိ၊ ဖရုသာ ဘီရုဒဿနာ၊

ပိင်္ဂလာသိ ကဠာရာသိ၊ န တံ မညာမိ မာနုသိ’’န္တိ။ –

ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ။ တတ္ထ ကာဠီတိ ကာဠဝဏ္ဏာ၊ ဈာမင်္ဂါရသဒိသော ဟိဿာ ဝဏ္ဏော အဟောသိ။ ဖရုသာတိ ခရဂတ္တာ။ ဘီရုဒဿနာတိ ဘယာနကဒဿနာ သပ္ပဋိဘယာကာရာ။ ‘‘ဘာရုဒဿနာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ဘာရိယဒဿနာ၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏတာဒိနာ ဒုဒ္ဒသိကာတိ အတ္ထော။ ပိင်္ဂလာတိ ပိင်္ဂလလောစနာ။ ကဠာရာတိ ကဠာရဒန္တာ။ န တံ မညာမိ မာနုသိန္တိ အဟံ တံ မာနုသိန္တိ န မညာမိ၊ ပေတိမေဝ စ တံ မညာမီတိ အဓိပ္ပာယော။ တံ သုတွာ ပေတီ အတ္တာနံ ပကာသေန္တီ –

‘‘အဟံ ¶ နန္ဒာ နန္ဒိသေန၊ ဘရိယာ တေ ပုရေ အဟုံ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ ¶ ။ တတ္ထ အဟံ နန္ဒာ နန္ဒိသေနာတိ သာမိ နန္ဒိသေန အဟံ နန္ဒာ နာမ။ ဘရိယာ တေ ပုရေ အဟုန္တိ ပုရိမဇာတိယံ တုယှံ ဘရိယာ အဟောသိံ။ ဣတော ပရံ –

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿ ကမ္မဝိပါကေန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’’တိ။ –

‘‘စဏ္ဍီ စ ဖရုသာ စာသိံ၊ တယိ စာပိ အဂါရဝါ၊

တာဟံ ဒုရုတ္တံ ဝတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’’တိ။ –

‘‘ဟန္ဒုတ္တရီယံ ဒဒါမိ တေ၊ ဣမံ ဒုဿံ နိဝါသယ၊

ဣမံ ဒုဿံ နိဝါသေတွာ၊ ဧဟိ နေဿာမိ တံ ဃရံ။

‘‘ဝတ္ထဉ္စ ¶ အန္နပါနဉ္စ၊ လစ္ဆသိ တွံ ဃရံ ဂတာ၊

ပုတ္တေ စ တေ ပဿိဿသိ၊ သုဏိသာယော စ ဒက္ခသီ’’တိ။ – အထဿ သာ –

‘‘ဟတ္ထေန ဟတ္ထေ တေ ဒိန္နံ၊ န မယှံ ဥပကပ္ပတိ၊

ဘိက္ခူ စ သီလသမ္ပန္နေ၊ ဝီတရာဂေ ဗဟုဿုတေ။

‘‘တပ္ပေဟိ အန္နပါနေန၊ မမ ဒက္ခိဏမာဒိသ၊

တဒါဟံ သုခိတာ ဟေဿံ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနီ’’တိ။ –

‘‘သာဓူတိ ¶ သော ပဋိဿုတွာ၊ ဒါနံ ဝိပုလမာကိရိ၊

အန္နံ ပါနံ ခါဒနီယံ၊ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ၊

ဆတ္တံ ဂန္ဓဉ္စ မာလဉ္စ၊ ဝိဝိဓာ စ ဥပါဟနာ။

‘‘ဘိက္ခူ စ သီလသမ္ပန္နေ၊ ဝီတရာဂေ ဗဟုဿုတေ၊

တပ္ပေတွာ အန္နပါနေန၊ တဿာ ဒက္ခိဏမာဒိသီ။

‘‘သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေ ¶ ၊ ဝိပါကော ဥဒပဇ္ဇထ၊

ဘောဇနစ္ဆာဒနပါနီယံ၊ ဒက္ခိဏာယ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘တတော သုဒ္ဓါ သုစိဝသနာ၊ ကာသိကုတ္တမဓာရိနီ၊

ဝိစိတ္တဝတ္ထာဘရဏာ၊ သာမိကံ ဥပသင်္ကမီ’’တိ။ –

စတဿော ဂါထာ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဝုတ္တာ။ တတော ပရံ –

‘‘အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ ယာ တွံ တိဋ္ဌသိ ဒေဝတေ၊

ဩဘာသေန္တီ ဒိသာ သဗ္ဗာ၊ ဩသဓီ ဝိယ တာရကာ။

‘‘ကေန တေတာဒိသော ဝဏ္ဏော၊ ကေန တေ ဣဓ မိဇ္ဈတိ၊

ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စ တေ ဘောဂါ၊ ယေ ကေစိ မနသော ပိယာ။

‘‘ပုစ္ဆာမိ တံ ဒေဝိ မဟာနုဘာဝေ၊ မနုဿဘူတာ ကိမကာသိ ပုညံ၊

ကေနာသိ ဧဝံ ဇလိတာနုဘာဝါ၊ ဝဏ္ဏော စ တေ သဗ္ဗဒိသာ ပဘာသတီ’’တိ။

‘‘အဟံ နန္ဒာ နန္ဒိသေန၊ ဘရိယာ တေ ပုရေ အဟုံ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ။

‘‘တဝ ဒိန္နေန ဒါနေန၊ မောဒါမိ အကုတောဘယာ၊

စိရံ ဇီဝ ဂဟပတိ၊ သဟ သဗ္ဗေဟိ ဉာတိဘိ၊

အသောကံ ¶ ¶ ဝိရဇံ ခေမံ၊ အာဝါသံ ဝသဝတ္တိနံ။

‘‘ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ ဒါနံ ဒတွာ ဂဟပတိ၊

ဝိနေယျ မစ္ဆေရမလံ သမူလံ၊ အနိန္ဒိတော သဂ္ဂမုပေဟိ ဌာန’’န္တိ။ –

ဥပါသကဿ စ ပေတိယာ စ ဝစနပဋိဝစနဂါထာ။

၁၇၆။ တတ္ထ ဒါနံ ဝိပုလမာကိရီတိ ဥက္ခိဏေယျခေတ္တေ ဒေယျဓမ္မဗီဇံ ဝိပ္ပကိရန္တော ဝိယ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ သေသံ အနန္တရဝတ္ထုသဒိသမေဝ။

ဧဝံ သာ အတ္တနော ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ တဿာ စ ကာရဏံ နန္ဒိသေနဿ ဝိဘာဝေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂတာ။ ဥပါသကော တံ ပဝတ္တိံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေသိ ¶ ၊ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

နန္ဒာပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

အလင်္ကတော မဋ္ဌကုဏ္ဍလီတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ မဋ္ဌကုဏ္ဍလိဒေဝပုတ္တံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရမတ္ထဒီပနိယံ ဝိမာနဝတ္ထုဝဏ္ဏနာယံ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဝိမာနဝတ္ထုဝဏ္ဏနာယ (ဝိ။ ဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၀၆ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဝိမာနဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တမေဝ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧတ္ထ စ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဒေဝပုတ္တဿ ဝိမာနဒေဝတာဘာဝတော တဿ ဝတ္ထု ယဒိပိ ဝိမာနဝတ္ထုပါဠိယံ သင်္ဂဟံ အာရောပိတံ၊ ယသ္မာ ပန သော ဒေဝပုတ္တော အဒိန္နပုဗ္ဗကဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တသောကေန သုသာနံ ဂန္တွာ အာဠာဟနံ အနုပရိယာယိတွာ ရောဒန္တဿ သောကဟရဏတ္ထံ အတ္တနော ဒေဝရူပံ ပဋိသံဟရိတွာ ဟရိစန္ဒနုဿဒေါ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒန္တော ဒုက္ခာဘိဘူတာကာရေန ပေတော ဝိယ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ မနုဿတ္တဘာဝတော အပေတတ္တာ ပေတပရိယာယောပိ လဗ္ဘတိ ဧဝါတိ တဿ ဝတ္ထု ပေတဝတ္ထုပါဠိယမ္ပိ သင်္ဂဟံ အာရောပိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မဋ္ဌကုဏ္ဍလီပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥဋ္ဌေဟိ ¶ ¶ ကဏှ ကိံ သေသီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ မတပုတ္တံ ဥပါသကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ အညတရဿ ဥပါသကဿ ပုတ္တော ကာလမကာသိ။ သော တေန သောကသလ္လသမပ္ပိတော န နှာယတိ၊ န ဘုဉ္ဇတိ၊ န ကမ္မန္တေ ဝိစာရေတိ၊ န ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ ကေဝလံ၊ ‘‘တာတ ပိယပုတ္တက၊ မံ ဩဟာယ ကဟံ ပဌမတရံ ဂတောသီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ဝိပ္ပလပတိ။ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော တဿ ¶ သောတာပတ္တိဖလူပနိဿယံ ဒိသွာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ဘိက္ခူ ဥယျောဇေတွာ အာနန္ဒတ္ထေရေန ပစ္ဆာသမဏေန တဿ ဃရဒွါရံ အဂမာသိ။ သတ္ထု အာဂတဘာဝံ ဥပါသကဿ အာရောစေသုံ။ အထဿ ဂေဟဇနော ဂေဟဒွါရေ အာသနံ ပညာပေတွာ သတ္ထာရံ နိသီဒါပေတွာ ဥပါသကံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဥပနေသိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ သောစသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဥပါသက၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ မတပုတ္တံ နာနုသောစိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဒွါရဝတီနဂရေ ဒသ ဘာတိကရာဇာနော အဟေသုံ – ဝါသုဒေဝေါ ဗလဒေဝေါ စန္ဒဒေဝါ သူရိယဒေဝေါ အဂ္ဂိဒေဝေါ ဝရုဏဒေဝေါ အဇ္ဇုနော ပဇ္ဇုနော ဃဋပဏ္ဍိတော အင်္ကုရော စာတိ။ တေသု ဝါသုဒေဝမဟာရာဇဿ ပိယပုတ္တော ကာလမကာသိ။ တေန ရာဇာ သောကပရေတော သဗ္ဗကိစ္စာနိ ပဟာယ မဉ္စဿ အဋနိံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိပ္ပလပန္တော နိပဇ္ဇိ။ တသ္မိံ ကာလေ ဃဋပဏ္ဍိတော စိန္တေသိ – ‘‘ဌပေတွာ မံ အညော ကောစိ မမ ဘာတု သောကံ ပရိဟရိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ ဥပါယေနဿ သောကံ ဟရိဿာမီ’’တိ။ သော ဥမ္မတ္တကဝေသံ ဂဟေတွာ ‘‘သသံ မေ ဒေထ၊ သသံ မေ ဒေထာ’’တိ အာကာသံ ဩလောကေန္တော သကလနဂရံ ဝိစရိ။ ‘‘ဃဋပဏ္ဍိတော ဥမ္မတ္တကော ဇာတော’’တိ သကလနဂရံ သင်္ခုဘိ။

တသ္မိံ ကာလေ ရောဟိဏေယျော နာမ အမစ္စော ဝါသုဒေဝရညော သန္တိကံ ¶ ဂန္တွာ တေန သဒ္ဓိံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တော –

‘‘ဥဋ္ဌေဟိ ကဏှ ကိံ သေသိ၊ ကော အတ္ထော သုပနေန တေ၊

ယော စ တုယှံ သကော ဘာတာ၊ ဟဒယံ စက္ခု စ ဒက္ခိဏံ၊

တဿ ဝါတာ ဗလီယန္တိ၊ သသံ ဇပ္ပတိ ကေသဝါ’’တိ။ – ဣမံ ဂါထမာဟ၊

၂၀၇။ တတ္ထ ကဏှာတိ ဝါသုဒေဝံ ဂေါတ္တေနာလပတိ။ ကော အတ္ထော သုပနေန တေတိ သုပနေန တုယှံ ကာ ¶ နာမ ဝဍ္ဎိ။ သကော ဘာတာတိ သောဒရိယော ဘာတာ။ ဟဒယံ စက္ခု စ ဒက္ခိဏန္တိ ဟဒယေန စေဝ ဒက္ခိဏစက္ခုနာ စ သဒိသောတိ အတ္ထော။ တဿ ဝါတာ ဗလီယန္တီတိ တဿ အပရာပရံ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥမ္မာဒဝါတာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ အဘိဘဝန္တိ။ သသံ ဇပ္ပတီတိ ‘‘သသံ မေ ဒေထာ’’တိ ဝိပ္ပလပတိ။ ကေသဝါတိ သော ကိရ ကေသာနံ သောဘနာနံ အတ္ထိတာယ ‘‘ကေသဝေါ’’တိ ဝေါဟရီယတိ။ တေန နံ နာမေန အာလပတိ။

တဿ ဝစနံ သုတွာ သယနတော ဥဋ္ဌိတဘာဝံ ဒီပေန္တော သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ –

‘‘တဿ တံ ဝစနံ သုတွာ၊ ရောဟိဏေယျဿ ကေသဝေါ၊

တရမာနရူပေါ ဝုဋ္ဌာသိ၊ ဘာတု သောကေန အဋ္ဋိတော’’တိ။ – ဣမံ ဂါထမာဟ၊

ရာဇာ ဥဋ္ဌာယ သီဃံ ပါသာဒါ ဩတရိတွာ ဃဋပဏ္ဍိတဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဥဘောသု ဟတ္ထေသု နံ ဒဠှံ ဂဟေတွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော –

‘‘ကိံ နု ဥမ္မတ္တရူပေါဝ၊ ကေဝလံ ဒွါရကံ ဣမံ၊

သသော သသောတိ လပသိ၊ ကီဒိသံ သသမိစ္ဆသိ။

‘‘သောဝဏ္ဏမယံ မဏိမယံ၊ လောဟမယံ အထ ရူပိယမယံ၊

သင်္ခသိလာပဝါဠမယံ၊ ကာရယိဿာမိ တေ သသံ။

‘‘သန္တိ အညေပိ သသကာ၊ အရညဝနဂေါစရာ၊

တေပိ တေ အာနယိဿာမိ၊ ကီဒိသံ သသမိစ္ဆသီ’’တိ။ –

၂၀၉-၂၁၁။ တတ္ထ ¶ ဥမ္မတ္တရူပေါဝါတိ ဥမ္မတ္တကော ဝိယ။ ကေဝလန္တိ သကလံ။ ဒွါရကန္တိ ဒွါရဝတီနဂရံ ဝိစရန္တော။ သသော သသောတိ လပသီတိ သသော သသောတိ ဝိလပသိ။ သောဝဏ္ဏမယန္တိ သုဝဏ္ဏမယံ။ လောဟမယန္တိ တမ္ဗလောဟမယံ။ ရူပိယမယန္တိ ရဇတမယံ။ ယံ ဣစ္ဆသိ တံ ဝဒေဟိ၊ အထ ကေန သောစသိ။ အညေပိ အရညေ ဝနဂေါစရာ သသကာ အတ္ထိ၊ တေ တေ အာနယိဿာမိ၊ ဝဒ၊ ဘဒြမုခ ¶ ၊ ကီဒိသံ သသမိစ္ဆသီတိ ဃဋပဏ္ဍိတံ ‘‘သသေန အတ္ထိကော’’တိ အဓိပ္ပာယေန သသေန နိမန္တေသိ။ တံ သုတွာ ဃဋပဏ္ဍိတော –

‘‘နာဟမေတေ ¶ သသေ ဣစ္ဆေ၊ ယေ သသာ ပထဝိဿိတာ၊

စန္ဒတော သသမိစ္ဆာမိ၊ တံ မေ ဩဟရ ကေသဝါ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဩဟရာတိ ဩဟာရေဟိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘နိဿံသယံ မေ ဘာတာ ဥမ္မတ္တကော ဇာတော’’တိ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော –

‘‘သော နူန မဓုရံ ဉာတိ၊ ဇီဝိတံ ဝိဇဟိဿသိ၊

အပတ္ထိယံ ပတ္ထယသိ၊ စန္ဒတော သသမိစ္ဆသီ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဉာတီတိ ကနိဋ္ဌံ အာလပတိ။ အယမေတ္ထ အတ္ထော – မယှံ ပိယဉာတိ ယံ အတိမဓုရံ အတ္တနော ဇီဝိတံ၊ တံ ဝိဇဟိဿသိ မညေ၊ ယော အပတ္ထယိတဗ္ဗံ ပတ္ထေသီတိ။

ဃဋပဏ္ဍိတော ရညော ဝစနံ သုတွာ နိစ္စလောဝ ဌတွာ ‘‘ဘာတိက၊ တွံ စန္ဒတော သသံ ပတ္ထေန္တဿ တံ အလဘိတွာ ဇီဝိတက္ခယော ဘဝိဿတီတိ ဇာနန္တော ကသ္မာ မတံ ပုတ္တံ အလဘိတွာ အနုသောစသီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေန္တော –

‘‘ဧဝံ ¶ စေ ကဏှ ဇာနာသိ၊ ယထညမနုသာသသိ၊

ကသ္မာ ပုရေ မတံ ပုတ္တံ၊ အဇ္ဇာပိ မနုသောစသီ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံ စေ၊ ကဏှ၊ ဇာနာသီတိ၊ ဘာတိက၊ ကဏှနာမက မဟာရာဇ၊ ‘‘အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထု နာမ န ပတ္ထေတဗ္ဗ’’န္တိ ယဒိ ဧဝံ ဇာနာသိ။ ယထညန္တိ ဧဝံ ဇာနန္တောဝ ယထာ အညံ အနုသာသသိ၊ တထာ အကတွာ။ ကသ္မာ ပုရေ မတံ ပုတ္တန္တိ အထ ကသ္မာ ဣတော စတုမာသမတ္ထကေ မတံ ပုတ္တံ အဇ္ဇာပိ အနုသောစသီတိ။

ဧဝံ သော အန္တရဝီထိယံ ဌိတကောဝ ‘‘အဟံ တာဝ ဧဝံ ပညာယမာနံ ပတ္ထေမိ၊ တွံ ပန အပညာယမာနဿတ္ထာယ သောစသီ’’တိ ဝတွာ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော –

‘‘န ¶ ယံ လဗ္ဘာ မနုဿေန၊ အမနုဿေန ဝါ ပန၊

ဇာတော မေ မာ မရိ ပုတ္တော၊ ကုတော လဗ္ဘာ အလဗ္ဘိယံ။

‘‘န ¶ မန္တာ မူလဘေသဇ္ဇာ၊ ဩသဓေဟိ ဓနေန ဝါ၊

သက္ကာ အာနယိတုံ ကဏှ၊ ယံ ပေတမနုသောစသီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယမာဟ၊

၂၁၅။ တတ္ထ ယန္တိ၊ ဘာတိက၊ ယံ ‘‘ဧဝံ ဇာတော မေ ပုတ္တော မာ မရီ’’တိ မနုဿေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ ပန န လဗ္ဘာ န သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ တံ တွံ ပတ္ထေသိ၊ တံ ပနေတံ ကုတော လဗ္ဘာ၊ ကေန ကာရဏေန လဒ္ဓုံ သက္ကာ။ ယသ္မာ အလဗ္ဘိယံ အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထု နာမေတန္တိ အတ္ထော။

၂၁၆။ မန္တာတိ မန္တပ္ပယောဂေန။ မူလဘေသဇ္ဇာတိ မူလဘေသဇ္ဇေန။ ဩသဓေဟီတိ နာနာဝိဓေဟိ ဩသဓေဟိ။ ဓနေန ဝါတိ ကောဋိသတသင်္ခေန ဓနေန ဝါပိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ ပေတမနုသောစသိ၊ တံ ဧတေဟိ မန္တပ္ပယောဂါဒီဟိပိ အာနေတုံ န သက္ကာတိ။

ပုန ဃဋပဏ္ဍိတော ‘‘ဘာတိက၊ ဣဒံ မရဏံ နာမ ဓနေန ဝါ ဇာတိယာ ဝါ ဝိဇ္ဇာယ ဝါ သီလေန ဝါ ဘာဝနာယ ဝါ န သက္ကာ ပဋိဗာဟိတု’’န္တိ ဒဿေန္တော –

‘‘မဟဒ္ဓနာ ¶ မဟာဘောဂါ၊ ရဋ္ဌဝန္တောပိ ခတ္တိယာ၊

ပဟူတဓနဓညာသေ၊ တေပိ နော အဇရာမရာ။

‘‘ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿာ၊ သုဒ္ဒါ စဏ္ဍာလပုက္ကုဿာ၊

ဧတေ စညေ စ ဇာတိယာ၊ တေပိ နော အဇရာမရာ။

‘‘ယေ မန္တံ ပရိဝတ္တေန္တိ၊ ဆဠင်္ဂံ ဗြဟ္မစိန္တိတံ၊

ဧတေ စညေ စ ဝိဇ္ဇာယ၊ တေပိ နော အဇရာမရာ။

‘‘ဣသယော ဝါပိ ယေ သန္တာ၊ သညတတ္တာ တပဿိနော၊

သရီရံ တေပိ ကာလေန၊ ဝိဇဟန္တိ တပဿိနော။

‘‘ဘာဝိတတ္တာ ¶ အရဟန္တော၊ ကတကိစ္စာ အနာသဝါ၊

နိက္ခိပန္တိ ဣမံ ဒေဟံ၊ ပုညပါပပရိက္ခယာ’’တိ။ –

ပဉ္စဟိ ဂါထာဟိ ရညော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

၂၁၇။ တတ္ထ ¶ မဟဒ္ဓနာတိ နိဓာနဂတဿေဝ မဟတော ဓနဿ အတ္ထိတာယ ဗဟုဓနာ။ မဟာဘောဂါတိ ဒေဝဘောဂသဒိသာယ မဟတိယာ ဘောဂသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတာ။ ရဋ္ဌဝန္တောတိ သကလရဋ္ဌဝန္တော။ ပဟူတဓနဓညာသေတိ တိဏ္ဏံ စတုန္နံ ဝါ သံဝစ္ဆရာနံ အတ္ထာယ နိဒဟိတွာ ဌပေတဗ္ဗဿ နိစ္စပရိဗ္ဗယဘူတဿ ဓနဓညဿ ဝသေန အပရိယန္တဓနဓညာ။ တေပိ နော အဇရာမရာတိ တေပိ ဧဝံ မဟာဝိဘဝါ မန္ဓာတုမဟာသုဒဿနာဒယော ခတ္တိယာ အဇရာမရာ နာဟေသုံ၊ အညဒတ္ထု မရဏမုခမေဝ အနုပဝိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။

၂၁၈။ ဧတေတိ ယထာဝုတ္တခတ္တိယာဒယော။ အညေတိ အညတရာ ဧဝံဘူတာ အမ္ဗဋ္ဌာဒယော။ ဇာတိယာတိ အတ္တနော ဇာတိနိမိတ္တံ အဇရာမရာ နာဟေသုန္တိ အတ္ထော။

၂၁၉။ မန္တန္တိ ဝေဒံ။ ပရိဝတ္တေန္တီတိ သဇ္ဈာယန္တိ ဝါစေန္တိ စ။ အထ ဝါ ပရိဝတ္တေန္တီတိ ဝေဒံ အနုပရိဝတ္တေန္တာ ဟောမံ ကရောန္တာ ဇပန္တိ။ ဆဠင်္ဂန္တိ သိက္ခာကပ္ပနိရုတ္တိဗျာကရဏဇောတိသတ္ထဆန္ဒောဝိစိတိသင်္ခါတေဟိ ဆဟိ အင်္ဂေဟိ ယုတ္တံ။ ဗြဟ္မစိန္တိတန္တိ ဗြာဟ္မဏာနမတ္ထာယ ဗြဟ္မနာ ¶ စိန္တိတံ ကထိတံ။ ဝိဇ္ဇာယာတိ ဗြဟ္မသဒိသဝိဇ္ဇာယ သမန္နာဂတာ၊ တေပိ နော အဇရာမရာတိ အတ္ထော။

၂၂၀-၂၂၁။ ဣသယောတိ ယမနိယမာဒီနံ ပဋိကူလသညာဒီနဉ္စ ဧသနဋ္ဌေန ဣသယော။ သန္တာတိ ကာယဝါစာဟိ သန္တသဘာဝါ။ သညတတ္တာတိ ရာဂါဒီနံ သံယမေန သံယတစိတ္တာ။ ကာယတပနသင်္ခါတော တပေါ ဧတေသံ အတ္ထီတိ တပဿိနော။ ပုန တပဿိနောတိ သံဝရကာ။ တေန ဧဝံ တပနိဿိတကာ ဟုတွာ သရီရေန စ ဝိမောက္ခံ ပတ္တုကာမာပိ သံဝရကာ သရီရံ ဝိဇဟန္တိ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ ဣသယောတိ အဓိသီလသိက္ခာဒီနံ ဧသနဋ္ဌေန ဣသယော၊ တဒတ္ထံ တပ္ပဋိပက္ခာနံ ပါပဓမ္မာနံ ဝူပသမေန သန္တာ၊ ဧကာရမ္မဏေ စိတ္တဿ သံယမေန သညတတ္တာ၊ သမ္မပ္ပဓာနယောဂတော ဝီရိယတာပေန တပဿိနော၊ သပ္ပယောဂါ ရာဂါဒီနံ သန္တပနေန တပဿိနောတိ ¶ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဘာဝိတတ္တာတိ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာယ ဘာဝိတစိတ္တာ။

ဧဝံ ¶ ဃဋပဏ္ဍိတေန ဓမ္မေ ကထိတေ တံ သုတွာ ရာဇာ အပဂတသောကသလ္လော ပသန္နမာနသော ဃဋပဏ္ဍိတံ ပသံသန္တော –

‘‘အာဒိတ္တံ ဝတ မံ သန္တံ၊ ဃဋသိတ္တံဝ ပါဝကံ၊

ဝါရိနာ ဝိယ ဩသိဉ္စံ၊ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာပယေ ဒရံ။

‘‘အဗ္ဗဟီ ဝတ မေ သလ္လံ၊ သောကံ ဟဒယနိဿိတံ၊

ယော မေ သောကပရေတဿ၊ ပုတ္တသောကံ အပါနုဒိ။

‘‘သွာဟံ အဗ္ဗူဠှသလ္လောသ္မိ၊ သီတိဘူတောသ္မိ နိဗ္ဗုတော၊

န သောစာမိ န ရောဒါမိ၊ တဝ သုတွာန ဘာတိက။

‘‘ဧဝံ ကရောန္တိ သပ္ပညာ၊ ယေ ဟောန္တိ အနုကမ္ပကာ၊

နိဝတ္တယန္တိ သောကမှာ၊ ဃဋော ဇေဋ္ဌံဝ ဘာတရံ။

‘‘ယဿ ¶ ဧတာဒိသာ ဟောန္တိ၊ အမစ္စာ ပရိစာရကာ၊

သုဘာသိတေန အနွေန္တိ၊ ဃဋော ဇေဋ္ဌံဝ ဘာတရ’’န္တိ။ – သေသဂါထာ အဘာသိ၊

၂၂၅။ တတ္ထ ဃဋော ဇေဋ္ဌံဝ ဘာတရန္တိ ယထာ ဃဋပဏ္ဍိတော အတ္တနော ဇေဋ္ဌဘာတရံ မတပုတ္တသောကာဘိဘူတံ အတ္တနော ဥပါယကောသလ္လေန စေဝ ဓမ္မကထာယ စ တတော ပုတ္တသောကတော ဝိနိဝတ္တယိ၊ ဧဝံ အညေပိ သပ္ပညာ ယေ ဟောန္တိ အနုကမ္ပကာ၊ တေ ဉာတီနံ ဥပကာရံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။

၂၂၆။ ယဿ ဧတာဒိသာ ဟောန္တီတိ အယံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ။ တဿတ္ထော – ယထာ ယေန ကာရဏေန ပုတ္တသောကပရေတံ ရာဇာနံ ဝါသုဒေဝံ ဃဋပဏ္ဍိတော သောကဟရဏတ္ထာယ သုဘာသိတေန အနွေသိ အနုဧသိ၊ ယဿ အညဿာပိ ဧတာဒိသာ ပဏ္ဍိတာ အမစ္စာ ပဋိလဒ္ဓါ အဿု၊ တဿ ကုတော သောကောတိ! သေသဂါထာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝါတိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဥပါသက၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ ¶ ပုတ္တသောကံ ဟရိံသူ’’တိ ဝတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ။ သစ္စပရိယောသာနေ ဥပါသကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟီတိ။

၇။ ဓနပါလသေဋ္ဌိပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

နဂ္ဂေါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပေါသီတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ ဓနပါလပေတံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ အနုပ္ပန္နေ ကိရ ဗုဒ္ဓေ ပဏ္ဏရဋ္ဌေ ဧရကစ္ဆနဂရေ ဓနပါလကော နာမ သေဋ္ဌိ အဟောသိ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နော ကဒရိယော နတ္ထိကဒိဋ္ဌိကော။ တဿ ကိရိယာ ပါဠိတော ဧဝ ဝိညာယတိ။ သော ကာလံ ကတွာ မရုကန္တာရေ ပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ တာလက္ခန္ဓပ္ပမာဏော ကာယော အဟောသိ၊ သမုဋ္ဌိတစ္ဆဝိ ဖရုသော၊ ဝိရူပကေသော၊ ဘယာနကော၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော အတိဝိယ ဝိရူပေါ ဗီဘစ္ဆဒဿနော။ သော ပဉ္စပဏ္ဏာသ ဝဿာနိ ဘတ္တသိတ္ထံ ဝါ ဥဒကဗိန္ဒုံ ဝါ အလဘန္တော ဝိသုက္ခကဏ္ဌောဋ္ဌဇိဝှော ဇိဃစ္ဆာပိပါသာဘိဘူတော ဣတော စိတော စ ¶ ပရိဗ္ဘမတိ။

အထ အမှာကံ ဘဂဝတိ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ အနုက္ကမေန သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဝါဏိဇာ ပဉ္စမတ္တာနိ သကဋသတာနိ ဘဏ္ဍဿ ပူရေတွာ ဥတ္တရာပထံ ဂန္တွာ ဘဏ္ဍံ ဝိက္ကိဏိတွာ ပဋိလဒ္ဓဘဏ္ဍံ သကဋေသု အာရောပေတွာ ပဋိနိဝတ္တမာနာ သာယနှသမယေ အညတရံ သုက္ခနဒိံ ပါပုဏိတွာ တတ္ထ ယာနံ မုဉ္စိတွာ ရတ္တိယံ ဝါသံ ကပ္ပေသုံ။ အထ သော ပေတော ပိပါသာဘိဘူတော ပါနီယဿတ္ထာယ အာဂန္တွာ တတ္ထ ဗိန္ဒုမတ္တမ္ပိ ပါနီယံ အလဘိတွာ ဝိဂတာသော ဆိန္နမူလော ဝိယ တာလော ဆိန္နပါဒေါ ပတိ။ တံ ဒိသွာ ဝါဏိဇာ –

‘‘နဂ္ဂေါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပေါသိ၊ ကိသော ဓမနိသန္ထတော၊

ဥပ္ဖာသုလိကော ကိသိကော၊ ကော နု တွမသိ မာရိသာ’’တိ။ –

ဣမာယ ဂါထာယ ပုစ္ဆိံသု။ တတော ပေတော –

‘‘အဟံ ¶ ဘဒန္တေ ပေတောမှိ၊ ဒုဂ္ဂတော ယမလောကိကော၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတော’’တိ။ –

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿကမ္မဝိပါကေန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတော’’တိ။ –

ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိတော ပုဗ္ဗေ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ အတီတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ အနာဂတဉ္စ အတ္တနော ပဝတ္တိံ ဒဿေန္တော တေသဉ္စ ဩဝါဒံ ဒေန္တော –

‘‘နဂရံ အတ္ထိ ပဏ္ဏာနံ၊ ဧရကစ္ဆန္တိ ဝိဿုတံ၊

တတ္ထ သေဋ္ဌိ ပုရေ အာသိံ၊ ဓနပါလောတိ မံ ဝိဒူ။

‘‘အသီတိ သကဋဝါဟာနံ၊ ဟိရညဿ အဟောသိ မေ၊

ပဟူတံ မေ ဇာတရူပံ၊ မုတ္တာ ဝေဠုရိယာ ဗဟူ။

‘‘တာဝ မဟဒ္ဓနဿာပိ၊ န မေ ဒါတုံ ပိယံ အဟု၊

ပိဒဟိတွာ ဒွါရံ ဘုဉ္ဇိံ၊ မာ မံ ယာစနကာဒ္ဒသုံ။

‘‘အဿဒ္ဓါ မစ္ဆရီ စာသိံ၊ ကဒရိယော ပရိဘာသကော၊

ဒဒန္တာနံ ကရောန္တာနံ၊ ဝါရယိဿံ ဗဟူ ဇနေ။

‘‘ဝိပါကော ¶ နတ္ထိ ဒါနဿ၊ သံယမဿ ကုတော ဖလံ၊

ပေါက္ခရညောဒပါနာနိ၊ အာရာမာနိ စ ရောပိတေ၊

ပပါယော စ ဝိနာသေသိံ၊ ဒုဂ္ဂေ သင်္ကမနာနိ စ။

‘‘သွာဟံ အကတကလျာဏော၊ ကတပါပေါ တတော စုတော၊

ဥပပန္နော ပေတ္တိဝိသယံ၊ ခုပ္ပိပါသသမပ္ပိတော။

‘‘ပဉ္စပဏ္ဏာသ ဝဿာနိ၊ ယတော ကာလင်္ကတော အဟံ၊

နာဘိဇာနာမိ ဘုတ္တံ ဝါ၊ ပီတံ ဝါ ပန ပါနိယံ။

‘‘ယော ¶ သံယမော သော ဝိနာသော၊ ယော ဝိနာသော သော သံယမော၊

ပေတာ ဟိ ကိရ ဇာနန္တိ၊ ယော သံယမော သော ဝိနာသော။

‘‘အဟံ ¶ ပုရေ သံယမိဿံ၊ နာဒါသိံ ဗဟုကေ ဓနေ၊

သန္တေသု ဒေယျဓမ္မေသု၊ ဒီပံ နာကာသိမတ္တနော၊

သွာဟံ ပစ္ဆာနုတပ္ပာမိ၊ အတ္တကမ္မဖလူပဂေါ။

‘‘ဥဒ္ဓံ စတူဟိ မာသေဟိ၊ ကာလကိရိယာ ဘဝိဿတိ၊

ဧကန္တကဋုကံ ဃောရံ၊ နိရယံ ပပတိဿဟံ။

‘‘စတုက္ကဏ္ဏံ စတုဒွါရံ၊ ဝိဘတ္တံ ဘာဂသော မိတံ၊

အယောပါကာရပရိယန္တံ၊ အယသာ ပဋိကုဇ္ဇိတံ။

‘‘တဿ အယောမယာ ဘူမိ၊ ဇလိတာ တေဇသာ ယုတာ၊

သမန္တာ ယောဇနသတံ၊ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ သဗ္ဗဒါ။

‘‘တတ္ထာဟံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ ဒုက္ခံ ဝေဒိဿ ဝေဒနံ၊

ဖလံ ပါပဿ ကမ္မဿ၊ တသ္မာ သောစာမဟံ ဘုသံ။

‘‘တံ ဝါ ဝဒါမိ ဘဒ္ဒံ ဝေါ၊ ယာဝန္တေတ္ထ သမာဂတာ၊

မာကတ္ထ ပါပကံ ကမ္မံ၊ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော။

‘‘သစေ တံ ပါပကံ ကမ္မံ၊ ကရိဿထ ကရောထ ဝါ၊

န ဝေါ ဒုက္ခာ ပမုတျတ္ထိ၊ ဥပ္ပစ္စာပိ ပလာယတံ။

‘‘မတ္တေယျာ ဟောထ ပေတ္တေယျာ၊ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိကာ၊

သာမညာ ဟောထ ဗြဟ္မညာ၊ ဧဝံ သဂ္ဂံ ဂမိဿထာ’’တိ။ –

၂၃၀-၂၃၁။ တတ္ထ ¶ ပဏ္ဏာနန္တိ ပဏ္ဏာနာမရဋ္ဌဿ ဧဝံနာမကာနံ ရာဇူနံ။ ဧရကစ္ဆန္တိ တဿ နဂရဿ နာမံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ နဂရေ။ ပုရေတိ ပုဗ္ဗေ အတီတတ္တဘာဝေ ¶ ။ ဓနပါလောတိ မံ ဝိဒူတိ ‘‘ဓနပါလသေဋ္ဌီ’’တိ မံ ဇာနန္တိ။ တယိဒံ နာမံ တဒါ မယှံ အတ္ထာနုဂတမေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘အသီတီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အသီတိ သကဋဝါဟာနန္တိ ဝီသတိခါရိကော ဝါဟော၊ ယော သကဋန္တိ ဝုစ္စတိ။ တေသံ သကဋဝါဟာနံ အသီတိ ဟိရညဿ တထာ ကဟာပဏဿ စ မေ အဟောသီတိ ယောဇနာ။ ပဟူတံ မေ ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏမ္ပိ ပဟူတံ အနေကဘာရပရိမာဏံ အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၃၂-၂၃၃။ န ¶ မေ ဒါတုံ ပိယံ အဟူတိ ဒါနံ ဒါတုံ မယှံ ပိယံ နာဟောသိ။ မာ မံ ယာစနကာဒ္ဒသုန္တိ ‘‘ယာစကာ မာ မံ ပဿိံသူ’’တိ ပိဒဟိတွာ ဂေဟဒွါရံ ဘုဉ္ဇာမိ။ ကဒရိယောတိ ထဒ္ဓမစ္ဆရီ။ ပရိဘာသကောတိ ဒါနံ ဒေန္တေ ဒိသွာ ဘယေန သန္တဇ္ဇကော။ ဒဒန္တာနံ ကရောန္တာနန္တိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ ဒါနာနိ ဒဒန္တေ ပုညာနိ ကရောန္တေ။ ဗဟူ ဇနေတိ ဗဟူ သတ္တေ။ ဒဒန္တာနံ ဝါ ကရောန္တာနံ ဝါ သမုဒါယဘူတံ ဗဟုံ ဇနံ ပုညကမ္မတော ဝါရယိဿံ နိဝါရေသိံ။

၂၃၄-၂၃၆။ ဝိပါကော နတ္ထိ ဒါနဿာတိအာဒိ ဒါနာဒီနံ နိဝါရဏေ ကာရဏဒဿနံ။ တတ္ထ ဝိပါကော နတ္ထိ ဒါနဿာတိ ဒါနကမ္မဿ ဖလံ နာမ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ ပုညံ ပုညန္တိ ဓနဝိနာသော ဧဝါတိ ဒီပေတိ။ သံယမဿာတိ သီလသံယမဿ။ ကုတော ဖလန္တိ ကုတော နာမ ဖလံ လဗ္ဘတိ၊ နိရတ္ထကမေဝ သီလရက္ခဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အာရာမာနီတိ အာရာမူပဝနာနီတိ အတ္ထော။ ပပါယောတိ ပါနီယသာလာ။ ဒုဂ္ဂေတိ ဥဒကစိက္ခလ္လာနံ ဝသေန ဒုဂ္ဂမဋ္ဌာနာနိ။ သင်္ကမနာနီတိ သေတုယော။ တတော စုတောတိ တတော မနုဿလောကတော စုတော။ ပဉ္စပဏ္ဏာသာတိ ပဉ္စပညာသ။ ယတော ကာလင်္ကတော အဟန္တိ ယဒါ ကာလကတာ အဟံ၊ တတော ပဋ္ဌာယ။ နာဘိဇာနာမီတိ ဧတ္တကံ ကာလံ ဘုတ္တံ ဝါ ပီတံ ဝါ ကိဉ္စိ န ဇာနာမိ။

၂၃၇-၃၈။ ယော သံယမော သော ဝိနာသောတိ လောဘာဒိဝသေန ယံ သံယမနံ ကဿစိ အဒါနံ၊ သော ဣမေသံ သတ္တာနံ ¶ ဝိနာသော နာမ ပေတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တပေတာနံ မဟာဗျသနဿ ဟေတုဘာဝတော။ ‘‘ယော ဝိနာသော သော သံယမော’’တိ ဣမိနာ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဧကန္တိကဘာဝံ ဝဒတိ။ ပေတာ ဟိ ကိရ ဇာနန္တီတိ ဧတ္ထ ဟိ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ၊ ကိရ-သဒ္ဒေါ အရုစိသူစနေ။ ‘‘သံယမော ဒေယျဓမ္မဿ အပရိစ္စာဂေါ ဝိနာသဟေတူ’’တိ ဣမမတ္ထံ ပေတာ ဧဝ ကိရ ဇာနန္တိ ပစ္စက္ခတော အနုဘုယျမာနတ္တာ၊ န မနုဿာတိ။ နယိဒံ ယုတ္တံ မနုဿာနမ္ပိ ပေတာနံ ဝိယ ခုပ္ပိပါသာဒီဟိ အဘိဘုယျမာနာနံ ဒိဿမာနတ္တာ။ ပေတာ ပန ပုရိမတ္တဘာဝေ ကတကမ္မဿ ပါကဋဘာဝတော တမတ္ထံ သုဋ္ဌုတရံ ဇာနန္တိ။ တေနာဟ ¶ – ‘‘အဟံ ပုရေ သံယမိဿ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ သံယမိဿန္တိ သယမ္ပိ ဒါနာဒိပုညကိရိယတော သံယမနံ သင်္ကောစံ အကာသိံ။ ဗဟုကေ ဓနေတိ မဟန္တေ ဓနေ ဝိဇ္ဇမာနေ။

၂၄၃။ တန္တိ ¶ တသ္မာ။ ဝေါတိ တုမှေ။ ဘဒ္ဒံ ဝေါတိ ဘဒ္ဒံ ကလျာဏံ သုန္ဒရံ တုမှာကံ ဟောတူတိ ဝစနသေသော။ ယာဝန္တေတ္ထ သမာဂတာတိ ယာဝန္တော ယာဝတကာ ဧတ္ထ သမာဂတာ၊ တေ သဗ္ဗေ မမ ဝစနံ သုဏာထာတိ အဓိပ္ပာယော။ အာဝီတိ ပကာသနံ ပရေသံ ပါကဋဝသေန။ ရဟောတိ ပဋိစ္ဆန္နံ အပါကဋဝသေန။ အာဝိ ဝါ ပါဏာတိပါတာဒိမုသာဝါဒါဒိကာယဝစီပယောဂဝသေန၊ ယဒိ ဝါ ရဟော အဘိဇ္ဈာဒိဝသေန ပါပကံ လာမကံ အကုသလကမ္မံ မာကတ္ထ မာ ကရိတ္ထ။

၂၄၄။ သစေ တံ ပါပကံ ကမ္မန္တိ အထ ပန တံ ပါပကမ္မံ အာယတိံ ကရိဿထ၊ ဧတရဟိ ဝါ ကရောထ၊ နိရယာဒီသု စတူသု အပါယေသု မနုဿေသု စ အပ္ပာယုကတာဒိဝသေန တဿ ဖလဘူတာ ဒုက္ခတော ပမုတ္တိ ပမောက္ခော နာမ နတ္ထိ။ ဥပ္ပစ္စာပိ ပလာယတန္တိ ဥပ္ပတိတွာ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တာနမ္ပိ မောက္ခော နတ္ထိယေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘ဥပေစ္စာ’’တိပိ ပါဠိ၊ ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ ပလာယန္တေ တုမှေ အနုဗန္ဓိဿတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဥပေစ္စ သဉ္စိစ္စ ပလာယန္တာနမ္ပိ ¶ တုမှာကံ တတော မောက္ခော နတ္ထိ၊ ဂတိကာလာဒိပစ္စယန္တရသမဝါယေ ပန သတိ ဝိပစ္စတိယေဝါတိ အတ္ထော။ အယဉ္စ အတ္ထော –

‘‘န အန္တလိက္ခေ န သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ၊ န ပဗ္ဗတာနံ ဝိဝရံ ပဝိဿ၊

န ဝိဇ္ဇတီ သော ဇဂတိပ္ပဒေသော၊ ယတ္ထဋ္ဌိတော မုစ္စေယျ ပါပကမ္မာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၂၇၊ မိ။ ပ။ ၄။၂။၄) –

၂၄၅။ မတ္တေယျာတိ မာတုဟိတာ။ ဟောထာတိ တေသံ ဥပဋ္ဌာနာဒီနိ ကရောထ။ တထာ ပေတ္တေယျာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိကာတိ ကုလေ ဇေဋ္ဌကာနံ အပစာယနကရာ။ သာမညာတိ သမဏပူဇကာ။ တထာ ဗြဟ္မညာတိ ဗာဟိတပါပပူဇကာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သဂ္ဂံ ဂမိဿထာတိ ဣမိနာ မယာ ဝုတ္တနယေန ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝလောကံ ဥပပဇ္ဇိဿထာတိ အတ္ထော။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော န ဝိဘတ္တံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ခလ္လာဋိယပေတဝတ္ထုအာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တေ ¶ ¶ ဝါဏိဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာ သံဝေဂဇာတာ တံ အနုကမ္ပမာနာ ဘာဇနေဟိ ပါနီယံ ဂဟေတွာ တံ သယာပေတွာ မုခေ အာသိဉ္စိံသု။ တတော မဟာဇနေန ဗဟုဝေလံ အာသိတ္တံ ဥဒကံ တဿ ပေတဿ ပါပဗလေန အဓောဂဠံ န ဩတိဏ္ဏံ၊ ကုတော ပိပါသံ ပဋိဝိနေဿတိ။ တေ တံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘အပိ တေ ကာစိ အဿာသမတ္တာ လဒ္ဓါ’’တိ။ သော အာဟ – ‘‘ယဒိ မေ ဧတ္တကေဟိ ဇနေဟိ ဧတ္တကံ ဝေလံ အာသိဉ္စမာနံ ဥဒကံ ဧကဗိန္ဒုမတ္တမ္ပိ ပရဂဠံ ပဝိဋ္ဌံ၊ ဣတော ပေတယောနိတော မောက္ခော မာ ဟောတူ’’တိ။ အထ တေ ဝါဏိဇာ တံ သုတွာ အတိဝိယ သံဝေဂဇာတာ ‘‘အတ္ထိ ပန ကောစိ ဥပါယော ပိပါသာဝူပသမာယာ’’တိ ¶ အာဟံသု။ သော အာဟ – ‘‘ဣမသ္မိံ ပါပကမ္မေ ခီဏေ တထာဂတဿ ဝါ တထာဂတသာဝကာနံ ဝါ ဒါနေ ဒိန္နေ မမ ဒါနမုဒ္ဒိသိဿတိ၊ အဟံ ဣတော ပေတတ္တတော မုစ္စိဿာမီ’’တိ။ တံ သုတွာ ဝါဏိဇာ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ သရဏာနိ သီလာနိ စ ဂဟေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သတ္တာဟံ ဒါနံ ဒတွာ တဿ ပေတဿ ဒက္ခိဏံ အာဒိသိံသု။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ စတုန္နံ ပရိသာနံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ မဟာဇနော စ လောဘာဒိမစ္ဆေရမလံ ပဟာယ ဒါနာဒိပုညာဘိရတော အဟောသီတိ။

ဓနပါလသေဋ္ဌိပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နဂ္ဂေါ ကိသော ပဗ္ဗဇိတောသိ၊ ဘန္တေတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ စူဠသေဋ္ဌိပေတံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ ဗာရာဏသိယံ ကိရ ဧကော ဂဟပတိ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နော မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပုညကိရိယာယ အနာဒရော စူဠသေဋ္ဌိ နာမ အဟောသိ။ သော ကာလံ ကတွာ ပေတေသု နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ကာယော အပဂတမံသလောဟိတော အဋ္ဌိနှာရုစမ္မမတ္တော မုဏ္ဍော အပေတဝတ္ထော အဟောသိ။ ဓီတာ ပနဿ အနုလာ အန္ဓကဝိန္ဒေ သာမိကဿ ဂေဟေ ဝသန္တီ ပိတရံ ဥဒ္ဒိဿ ဗြာဟ္မဏေ ဘောဇေတုကာမာ တဏ္ဍုလာဒီနိ ဒါနူပကရဏာနိ သဇ္ဇေသိ။ တံ ဉတွာ ပေတော အာသာယ အာကာသေန တတ္ထ ဂစ္ဆန္တော ရာဇဂဟံ သမ္ပာပုဏိ။ တေန စ သမယေန ရာဇာ အဇာတသတ္တု ဒေဝဒတ္တေန ¶ ဥယျောဇိတော ပိတရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ တေန ဝိပ္ပဋိသာရေန ဒုဿုပိနေန စ နိဒ္ဒံ အနုပဂစ္ဆန္တော ဥပရိပါသာဒဝရဂတော စင်္ကမန္တော တံ ပေတံ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဣမာယ ဂါထာယ ပုစ္ဆိ –

‘‘နဂ္ဂေါ ¶ ကိသော ပဗ္ဗဇိတောသိ ဘန္တေ၊ ရတ္တိံ ကုဟိံ ဂစ္ဆသိ ကိဿဟေတု၊

အာစိက္ခ မေ တံ အပိ သက္ကုဏေမု၊ သဗ္ဗေန ဝိတ္တံ ပဋိပါဒယေ တုဝ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ပဗ္ဗဇိတောတိ သမဏော။ ရာဇာ ကိရ တံ နဂ္ဂတ္တာ မုဏ္ဍတ္တာ စ ‘‘နဂ္ဂေါ သမဏော အယ’’န္တိ သညာယ ‘‘နဂ္ဂေါ ကိသော ပဗ္ဗဇိတောသီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကိဿဟေတူတိ ကိန္နိမိတ္တံ။ သဗ္ဗေန ဝိတ္တံ ပဋိပါဒယေ တုဝန္တိ ဝိတ္တိယာ ဥပကရဏဘူတံ ဝိတ္တံ သဗ္ဗေန ဘောဂေန တုယှံ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ၊ သဗ္ဗေန ဝါ ဥဿာဟေန ပဋိပါဒေယျံ သမ္ပာဒေယျံ။ တထာ ကာတုံ မယံ အပ္ပေဝ နာမ သက္ကုဏေယျာမ၊ တသ္မာ အာစိက္ခ မေ တံ၊ ဧတံ တဝ အာဂမနကာရဏံ မယှံ ကထေဟီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ရညာ ပုဋ္ဌော ပေတော အတ္တနော ပဝတ္တိံ ကထေန္တော တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘ဗာရာဏသီ နဂရံ ဒူရဃုဋ္ဌံ၊ တတ္ထာဟံ ဂဟပတိ အဍ္ဎကော အဟု ဒီနော၊

အဒါတာ ဂေဓိတမနော အာမိသသ္မိံ၊ ဒုဿီလျေန ယမဝိသယမှိ ပတ္တော။

တေနေဝ ဉာတီသု ယာမိ အာမိသကိဉ္စိက္ခဟေတု၊

‘‘ဓီတာ စ မယှံ လပတေ အဘိက္ခဏံ၊ ဒဿာမိ ဒါနံ ပိတူနံ ပိတာမဟာနံ၊

တမုပက္ခဋံ ¶ ပရိဝိသယန္တိ ဗြာဟ္မဏာ၊ ယာမိ အဟံ အန္ဓကဝိန္ဒံ ဘုတ္တု’’န္တိ။

၂၄၇။ တတ္ထ ¶ ဒူရဃုဋ္ဌန္တိ ဒူရတော ဧဝ ဂုဏကိတ္တနဝသေန ဃောသိတံ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝိဿုတံ ပါကဋန္တိ အတ္ထော။ အဍ္ဎကောတိ အဍ္ဎော မဟာဝိဘဝေါ။ ဒီနောတိ နိဟီနစိတ္တော အဒါနဇ္ဈာသယော။ တေနာဟ ‘‘အဒါတာ’’တိ။ ဂေဓိတမနော အာမိသသ္မိန္တိ ကာမာမိသေ လဂ္ဂစိတ္တော ဂေဓံ အာပန္နော။ ဒုဿီလျေန ယမဝိသယမှိ ပတ္တောတိ အတ္တနာ ကတေန ဒုဿီလကမ္မုနာ ယမဝိသယံ ပေတလောကံ ပတ္တော အမှိ။

၂၄၈။ သော သူစိကာယ ကိလမိတောတိ သော အဟံ ဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန သူစိသဒိသတာယ ‘‘သူစိကာ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ ဇိဃစ္ဆာယ ကိလမိတော နိရန္တရံ ဝိဇ္ဈမာနော။ ‘‘ကိလမထော’’တိ ဣစ္စေဝ ဝါ ပါဌော။ တေဟီတိ ‘‘ဒီနော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေဟိ ပါပကမ္မေဟိ ကာရဏဘူတေဟိ။ တဿ ဟိ ပေတဿ ¶ တာနိ ပါပကမ္မာနိ အနုဿရန္တဿ အတိဝိယ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ တေနေဝါတိ တေနေဝ ဇိဃစ္ဆာဒုက္ခေန။ ဉာတီသု ယာမီတိ ဉာတီနံ သမီပံ ယာမိ ဂစ္ဆာမိ။ အာမိသကိဉ္စိက္ခဟေတူတိ အာမိသဿ ကိဉ္စိက္ခနိမိတ္တံ၊ ကိဉ္စိ အာမိသံ ပတ္ထေန္တောတိ အတ္ထော။ အဒါနသီလာ န စ သဒ္ဒဟန္တိ၊ ‘ဒါနဖလံ ဟောတိ ပရမှိ လောကေ’တိ ယထာ အဟံ၊ တထာ ဧဝံ အညေပိ မနုဿာ အဒါနသီလာ ‘‘ဒါနဿ ဖလံ ဧကံသေန ပရလောကေ ဟောတီ’’တိ န စ သဒ္ဒဟန္တိ။ ယတော အဟံ ဝိယ တေပိ ပေတာ ဟုတွာ မဟာဒုက္ခံ ပစ္စနုဘဝန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၄၉။ လပတေတိ ကထေတိ။ အဘိက္ခဏန္တိ အဘိဏှံ ဗဟုသော။ ကိန္တိ လပတီတိ အာဟ ‘‘ဒဿာမိ ဒါနံ ပိတူနံ ပိတာမဟာန’’န္တိ။ တတ္ထ ပိတူနန္တိ မာတာပိတူနံ၊ စူဠပိတုမဟာပိတူနံ ဝါ။ ပိတာမဟာနန္တိ အယျကပယျကာနံ။ ဥပက္ခဋန္တိ သဇ္ဇိတံ။ ပရိဝိသယန္တီတိ ဘောဇယန္တိ။ အန္ဓကဝိန္ဒန္တိ ဧဝံနာမကံ နဂရံ။ ဘုတ္တုန္တိ ဘုဉ္ဇိတုံ။ တတော ¶ ပရာ သင်္ဂီတိကာရကေဟိ ဝုတ္တာ –

‘‘တမဝေါစ ရာဇာ ‘အနုဘဝိယာန တမ္ပိ၊

‘‘တထာတိ ¶ ဝတွာ အဂမာသိ တတ္ထ၊ ဘုဉ္ဇိံသု ဘတ္တံ န စ ဒက္ခိဏာရဟာ၊

ပစ္စာဂမိ ရာဇဂဟံ ပုနာပရံ၊ ပါတုရဟောသိ ပုရတော ဇနာဓိပဿ။

‘‘ဒိသွာန ပေတံ ပုနဒေဝ အာဂတံ၊ ရာဇာ အဝေါစ ‘အဟမပိ ကိံ ဒဒါမိ၊

အာစိက္ခ မေ တံ ယဒိ အတ္ထိ ဟေတု၊ ယေန တုဝံ စိရတရံ ပီဏိတော သိယာ’။

‘‘ဗုဒ္ဓဉ္စ သင်္ဃံ ပရိဝိသိယာန ရာဇ၊ အန္နေန ပါနေန စ စီဝရေန၊

တံ ဒက္ခိဏံ အာဒိသ မေ ဟိတာယ၊ ဧဝံ အဟံ စိရတရံ ပီဏိတော သိယာ။

‘‘တတော စ ရာဇာ နိပတိတွာ တာဝဒေ၊ ဒါနံ သဟတ္ထာ အတုလံ ဒဒိတွာ သင်္ဃေ၊

အာရောစေသိ ပကတံ တထာဂတဿ၊ တဿ စ ပေတဿ ဒက္ခိဏံ အာဒိသိတ္ထ။

‘‘သော ¶ ပူဇိတော အတိဝိယ သောဘမာနော၊ ပါတုရဟောသိ ပုရတော ဇနာဓိပဿ၊

ယက္ခောဟမသ္မိ ပရမိဒ္ဓိပတ္တော၊ န မယှမတ္ထိ သမာ သဒိသာ မာနုသာ။

‘‘ပဿာနုဘာဝံ အပရိမိတံ မမယိဒံ၊ တယာနုဒိဋ္ဌံ အတုလံ ဒတွာ သင်္ဃေ၊

သန္တပ္ပိတော ¶ သတတံ သဒါ ဗဟူဟိ၊ ယာမိ အဟံ သုခိတော မနုဿဒေဝါ’’တိ။

၂၅၀။ တတ္ထ တမဝေါစ ရာဇာတိ တံ ပေတံ တထာ ဝတွာ ဌိတံ ရာဇာ အဇာတသတ္တု အဝေါစ။ အနုဘဝိယာန တမ္ပီတိ တံ တဝ ဓီတုယာ ဥပက္ခဋံ ဒါနမ္ပိ အနုဘဝိတွာ။ ဧယျာသီတိ အာဂစ္ဆေယျာသိ။ ကဿန္တိ ကရိဿာမိ။ အာစိက္ခ ¶ မေ တံ ယဒိ အတ္ထိ ဟေတူတိ သစေ ကိဉ္စိ ကာရဏံ အတ္ထိ၊ တံ ကာရဏံ မယှံ အာစိက္ခ ကထေဟိ။ သဒ္ဓါယိတန္တိ သဒ္ဓါယိတဗ္ဗံ။ ဟေတုဝစောတိ ဟေတုယုတ္တဝစနံ၊ ‘‘အမုကသ္မိံ ဌာနေ အသုကေန ပကာရေန ဒါနေ ကတေ မယှံ ဥပကပ္ပတီ’’တိ သကာရဏံ ဝစနံ ဝဒါတိ အတ္ထော။

၂၅၁။ တထာတိ ဝတွာတိ သာဓူတိ ဝတွာ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ အန္ဓကဝိန္ဒေ ပရိဝေသနဋ္ဌာနေ။ ဘုဉ္ဇိံသု ဘတ္တံ န စ ဒက္ခိဏာရဟာတိ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိံသု ဒုဿီလဗြာဟ္မဏာ၊ န စ ပန ဒက္ခိဏာရဟာ သီလဝန္တော ဘုဉ္ဇိံသူတိ အတ္ထော။ ပုနာပရန္တိ ပုန အပရံ ဝါရံ ရာဇဂဟံ ပစ္စာဂမိ။

၂၅၂။ ကိံ ဒဒါမီတိ ‘‘ကီဒိသံ တေ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ရာဇာ ပေတံ ပုစ္ဆိ။ ယေန တုဝန္တိ ယေန ကာရဏေန တွံ။ စိရတရန္တိ စိရကာလံ။ ပီဏိတောတိ တိတ္တော သိယာ၊ တံ ကထေဟီတိ အတ္ထော။

၂၅၃။ ပရိဝိသိယာနာတိ ဘောဇေတွာ။ ရာဇာတိ အဇာတသတ္တုံ အာလပတိ။ မေ ဟိတာယာတိ မယှံ ဟိတတ္ထာယ ပေတတ္တဘာဝတော ပရိမုတ္တိယာ။

၂၅၄။ တတောတိ တသ္မာ တေန ဝစနေန၊ တတော ဝါ ပါသာဒတော။ နိပတိတွာတိ နိက္ခမိတွာ။ တာဝဒေတိ တဒါ ဧဝ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ။ ယမှိ ပေတော ပစ္စာဂန္တွာ ရညော အတ္တာနံ ဒဿေသိ၊ တသ္မိံ ပုရေဘတ္တေ ဧဝ ဒါနံ အဒါသိ ¶ ။ သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန။ အတုလန္တိ အပ္ပမာဏံ ဥဠာရံ ပဏီတံ။ ဒတွာ သင်္ဃေတိ သင်္ဃဿ ဒတွာ။ အာရောစေသိ ပကတံ တထာဂတဿာတိ ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဒါနံ အညတရံ ပေတံ သန္ဓာယ ပကတ’’န္တိ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ အာရောစေတွာ ¶ စ ယထာ တံ ဒါနံ တဿ ဥပကပ္ပတိ၊ ဧဝံ တဿ စ ပေတဿ ဒက္ခိဏံ အာဒိသိတ္ထ အာဒိသိ။

၂၅၅။ သောတိ သော ပေတော။ ပူဇိတောတိ ဒက္ခိဏာယ ဒိယျမာနာယ ပူဇိတော။ အတိဝိယ သောဘမာနောတိ ဒိဗ္ဗာနုဘာဝေန အတိဝိယ ဝိရောစမာနော။ ပါတုရဟောသီတိ ပါတုဘဝိ၊ ရညော ပုရတော အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ ယက္ခောဟမသ္မီတိ ပေတတ္တဘာဝတော မုတ္တော ယက္ခော အဟံ ဇာတော ဒေဝဘာဝံ ပတ္တောသ္မိ။ န မယှမတ္ထိ သမာ သဒိသာ မာနုသာတိ မယှံ အာနုဘာဝသမ္ပတ္တိယာ သမာ ဝါ ဘောဂသမ္ပတ္တိယာ သဒိသာ ဝါ မနုဿာ န သန္တိ။

၂၅၆။ ပဿာနုဘာဝံ ¶ အပရိမိတံ မမယိဒန္တိ ‘‘မမ ဣဒံ အပရိမာဏံ ဒိဗ္ဗာနုဘာဝံ ပဿာ’’တိ အတ္တနော သမ္ပတ္တိံ ပစ္စက္ခတော ရညော ဒဿေန္တော ဝဒတိ။ တယာနုဒိဋ္ဌံ အတုလံ ဒတွာ သင်္ဃေတိ အရိယသင်္ဃဿ အတုလံ ဥဠာရံ ဒါနံ ဒတွာ မယှံ အနုကမ္ပာယ တယာ အနုဒိဋ္ဌံ။ သန္တပ္ပိတော သတတံ သဒါ ဗဟူဟီတိ အန္နပါနဝတ္ထာဒီဟိ ဗဟူဟိ ဒေယျဓမ္မေဟိ အရိယသင်္ဃံ သန္တပ္ပေန္တေန တယာ သဒါ သဗ္ဗကာလံ ယာဝဇီဝံ တတ္ထာပိ သတတံ နိရန္တရံ အဟံ သန္တပ္ပိတော ပီဏိတော။ ယာမိ အဟံ သုခိတော မနုဿဒေဝါတိ ‘‘တသ္မာ အဟံ ဣဒါနိ သုခိတော မနုဿဒေဝ မဟာရာဇ ယထိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ယာမီ’’တိ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိ။

ဧဝံ ¶ ပေတေ အာပုစ္ဆိတွာ ဂတေ ရာဇာ အဇာတသတ္တု တမတ္ထံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေသိ၊ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ သုတွာ မဟာဇနော မစ္ဆေရမလံ ပဟာယ ဒါနာဒိပုညာဘိရတော အဟောသီတိ။

စူဠာသေဋ္ဌိပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ယဿ အတ္ထာယ ဂစ္ဆာမာတိ ဣဒံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော အင်္ကုရပေတံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကာမဉ္စေတ္ထ အင်္ကုရော ပေတော န ဟောတိ၊ တဿ ပန စရိတံ ယသ္မာ ပေတသမ္ဗန္ဓံ၊ တသ္မာ တံ ‘‘အင်္ကုရပေတဝတ္ထူ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတြာယံ သင်္ခေပကထာ – ယေ တေ ဥတ္တရမဓုရာဓိပတိနော ရညော မဟာသာဂရဿ ပုတ္တံ ဥပသာဂရံ ပဋိစ္စ ¶ ဥတ္တရာပထေ ကံသဘောဂေ အသိတဉ္ဇနနဂရေ မဟာကံသဿ ဓီတုယာ ဒေဝဂဗ္ဘာယ ကုစ္ဆိယံ ဥပ္ပန္နာ အဉ္ဇနဒေဝီ ဝါသုဒေဝေါ ဗလဒေဝေါ စန္ဒဒေဝေါ သူရိယဒေဝေါ အဂ္ဂိဒေဝေါ ဝရုဏဒေဝေါ အဇ္ဇုနော ပဇ္ဇုနော ဃဋပဏ္ဍိတော အင်္ကုရော စာတိ ဝါသုဒေဝါဒယော ဒသ ဘာတိကာတိ ဧကာဒသ ခတ္တိယာ အဟေသုံ၊ တေသု ဝါသုဒေဝါဒယော ဘာတရော အသိတဉ္ဇနနဂရံ အာဒိံ ကတွာ ဒွါရဝတီပရိယောသာနေသု သကလဇမ္ဗုဒီပေ တေသဋ္ဌိယာ နဂရသဟဿေသု သဗ္ဗေ ရာဇာနော စက္ကေန ¶ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ဒွါရဝတိယံ ဝသမာနာ ရဇ္ဇံ ဒသ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဝိဘဇိံသု။ ဘဂိနိံ ပန အဉ္ဇနဒေဝိံ န သရိံသု။ ပုန သရိတွာ ‘‘ဧကာဒသ ကောဋ္ဌာသေ ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တေ တေသံ သဗ္ဗကနိဋ္ဌော အင်္ကုရော ‘‘မမ ကောဋ္ဌာသံ တဿာ ဒေထ၊ အဟံ ဝေါဟာရံ ကတွာ ဇီဝိဿာမိ၊ တုမှေ အတ္တနော အတ္တနော ဇနပဒေသု သုင်္ကံ မယှံ ဝိဿဇ္ဇေထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တဿ ကောဋ္ဌာယံ ဘဂိနိယာ ဒတွာ နဝ ရာဇာနော ဒွါရဝတိယံ ဝသိံသု။

အင်္ကုရော ပန ဝဏိဇ္ဇံ ကရောန္တော နိစ္စကာလံ မဟာဒါနံ ဒေတိ။ တဿ ပနေကော ဒါသော ¶ ဘဏ္ဍာဂါရိကော အတ္ထကာမော အဟောသိ။ အင်္ကုရော ပသန္နမာနသော တဿ ဧကံ ကုလဓီတရံ ဂဟေတွာ အဒါသိ။ သော ပုတ္တေ ဂဗ္ဘဂတေယေဝ ကာလမကာသိ။ အင်္ကုရော တသ္မိံ ဇာတေ တဿ ပိတုနော ဒိန္နံ ဘတ္တဝေတနံ တဿ အဒါသိ။ အထ တသ္မိံ ဒါရကေ ဝယပ္ပတ္တေ ‘‘ဒါသော န ဒါသော’’တိ ရာဇကုလေ ဝိနိစ္ဆယော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တံ သုတွာ အဉ္ဇနဒေဝီ ဓေနူပမံ ဝတွာ ‘‘မာတု ဘုဇိဿာယ ပုတ္တောပိ ဘုဇိဿော ဧဝါ’’တိ ဒါသဗျတော မောစေသိ။

ဒါရကော ပန လဇ္ဇာယ တတ္ထ ဝသိတုံ အဝိသဟန္တော ရောရုဝနဂရံ ဂန္တွာ တတ္ထ အညတရဿ တုန္နဝါယဿ ဓီတရံ ဂဟေတွာ တုန္နဝါယသိပ္ပေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တေန သမယေန ရောရုဝနဂရေ အသယှမဟာသေဋ္ဌိ နာမ အဟောသိ။ သော သမဏဗြာဟ္မဏကပဏဒ္ဓိကဝနိဗ္ဗကယာစကာနံ မဟာဒါနံ ဒေတိ။ သော တုန္နဝါယော သေဋ္ဌိနော ဃရံ အဇာနန္တာနံ ပီတိသောမနဿဇာတော ဟုတွာ အသယှသေဋ္ဌိနော နိဝေသနံ ဒက္ခိဏဗာဟုံ ပသာရေတွာ ဒဿေသိ ‘‘ဧတ္ထ ဂန္တွာ လဒ္ဓဗ္ဗံ လဘန္တူ’’တိ။ တဿ ကမ္မံ ပါဠိယံယေဝ အာဂတံ။

သော အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ မရုဘူမိယံ အညတရသ္မိံ နိဂြောဓရုက္ခေ ဘုမ္မဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ဒက္ခိဏဟတ္ထော သဗ္ဗကာမဒဒေါ အဟောသိ။ တသ္မိံယေဝ စ ရောရုဝေ အညတရော ပုရိသော အသယှသေဋ္ဌိနော ဒါနေ ဗျာဝဋော အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ပုညကိရိယာယ အနာဒရော ကာလံ ကတွာ တဿ ဒေဝပုတ္တဿ ဝသနဋ္ဌာနဿ အဝိဒူရေ ပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တေန စ ¶ ကတကမ္မံ ပါဠိယံယေဝ အာဂတံ။ အသယှမဟာသေဋ္ဌိ ပန ကာလံ ကတွာ တာဝတိံသဘဝနေ သက္ကဿ ဒေဝရညော သဟဗျတံ ဥပဂတော။

အထ ¶ အပရေန သမယေန အင်္ကုရော ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ၊ အညတရော စ ဗြာဟ္မဏော ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟီတိ ဒွေပိ ဇနာ သကဋသဟဿေန ဘဏ္ဍံ အာဒါယ မရုကန္တာရမဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ မဂ္ဂမူဠှာ ဟုတွာ ဗဟုံ ဒိဝသံ တတ္ထေဝ ဝိစရန္တာ ပရိက္ခီဏတိဏောဒကာဟာရာ အဟေသုံ။ အင်္ကုရော အဿဒူတေဟိ စတူသု ဒိသာသု ပါနိယံ မဂ္ဂါပေသိ။ အထ သော ကာမဒဒဟတ္ထော ယက္ခော တံ တေသံ ဗျသနပ္ပတ္တိံ ဒိသွာ အင်္ကုရေန ပုဗ္ဗေ ¶ အတ္တနော ကတံ ဥပကာရံ စိန္တေတွာ ‘‘ဟန္ဒ ဒါနိ ဣမဿ မယာ အဝဿယေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ အတ္တနော ဝသနဝဋရုက္ခံ ဒဿေသိ။ သော ကိရ ဝဋရုက္ခော သာခါဝိဋပသမ္ပန္နော ဃနပလာသော သန္ဒစ္ဆာယော အနေကသဟဿပါရောဟော အာယာမေန ဝိတ္ထာရေန ဥဗ္ဗေဓေန စ ယောဇနပရိမာဏော အဟောသိ။ တံ ဒိသွာ အင်္ကုရော ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော တဿ ဟေဋ္ဌာ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓာပေသိ။ ယက္ခော အတ္တနော ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ပဌမံ တာဝ ပါနီယေန သဗ္ဗံ ဇနံ သန္တပ္ပေသိ။ တတော ယော ယော ယံ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တဿ တဿ တံ တံ အဒါသိ။

ဧဝံ တသ္မိံ မဟာဇနေ နာနာဝိဓေန အန္နပါနာဒိနာ ယထာကာမံ သန္တပ္ပိတေ ပစ္ဆာ ဝူပသန္တေ မဂ္ဂပရိဿမေ သော ဗြာဟ္မဏဝါဏိဇော အယောနိသော မနသိကရောန္တော ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ဓနလာဘာယ ဣတော ကမ္ဗောဇံ ဂန္တွာ မယံ ကိံ ကရိဿာမ၊ ဣမမေဝ ပန ယက္ခံ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ဂဟေတွာ ယာနံ အာရောပေတွာ အမှာကံ နဂရမေဝ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ဧဝံ စိန္တေတွာ တမတ္ထံ အင်္ကုရဿ ကထေန္တော –

‘‘ယဿ အတ္ထာယ ဂစ္ဆာမ၊ ကမ္ဗောဇံ ဓနဟာရကာ၊

အယံ ကာမဒဒေါ ယက္ခော၊ ဣမံ ယက္ခံ နယာမသေ။

‘‘ဣမံ ယက္ခံ ဂဟေတွာန၊ သာဓုကေန ပသယှ ဝါ၊

ယာနံ အာရောပယိတွာန၊ ခိပ္ပံ ဂစ္ဆာမ ဒွါရက’’န္တိ။ –

ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ယဿ အတ္ထာယာတိ ယဿ ကာရဏာ။ ကမ္ဗောဇန္တိ ကမ္ဗောဇရဋ္ဌံ။ ဓနဟာရကာတိ ဘဏ္ဍဝိက္ကယေန လဒ္ဓဓနဟာရိနော။ ကာမဒဒေါတိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဒါယကော။ ယက္ခောတိ ဒေဝပုတ္တော။ နယာမသေတိ နယိဿာမ ¶ ။ သာဓုကေနာတိ ယာစနေန။ ပသယှာတိ အဘိဘဝိတွာ ဗလက္ကာရေန၊ ယာနန္တိ သုခယာနံ ¶ ။ ဒွါရကန္တိ ဒွါရဝတီနဂရံ။ အယံ ဟေတ္ထာဓိပ္ပာယော – ယဒတ္ထံ မယံ ဣတော ကမ္ဗောဇံ ဂန္တုကာမာ၊ တေန ဂမနေန သာဓေတဗ္ဗော အတ္ထော ဣဓေဝ သိဇ္ဈတိ။ အယဉှိ ယက္ခော ကာမဒဒေါ၊ တသ္မာ ¶ ဣမံ ယက္ခံ ယာစိတွာ တဿ အနုမတိယာ ဝါ၊ သစေ သညတ္တိံ န ဂစ္ဆတိ၊ ဗလက္ကာရေန ဝါ ယာနံ အာရောပေတွာ ယာနေ ပစ္ဆာဗာဟံ ဗန္ဓိတွာ တံ ဂဟေတွာ ဣတောယေဝ ခိပ္ပံ ဒွါရဝတီနဂရံ ဂစ္ဆာမာတိ။

ဧဝံ ပန ဗြာဟ္မဏေန ဝုတ္တော အင်္ကုရော သပ္ပုရိသဓမ္မေ ဌတွာ တဿ ဝစနံ ပဋိက္ခိပန္တော –

‘‘ယဿ ရုက္ခဿ ဆာယာယ၊ နိသီဒေယျ သယေယျ ဝါ၊

န တဿ သာခံ ဘဉ္ဇေယျ၊ မိတ္တဒုဗ္ဘော ဟိ ပါပကော’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ န ဘဉ္ဇေယျာတိ န ဆိန္ဒေယျ။ မိတ္တဒုဗ္ဘောတိ မိတ္တေသု ဒုဗ္ဘနံ တေသံ အနတ္ထုပ္ပာဒနံ။ ပါပကောတိ အဘဒ္ဒကော မိတ္တဒုဗ္ဘော။ ယော ဟိ သီတစ္ဆာယော ရုက္ခော ဃမ္မာဘိတတ္တဿ ပုရိသဿ ပရိဿမဝိနောဒကော၊ တဿာပိ နာမ ပါပကံ န စိန္တေတဗ္ဗံ၊ ကိမင်္ကံ ပန သတ္တဘူတေသု။ အယံ ဒေဝပုတ္တော သပ္ပုရိသော ပုဗ္ဗကာရီ အမှာကံ ဒုက္ခပနူဒကော ဗဟူပကာရော၊ န တဿ ကိဉ္စိ အနတ္ထံ စိန္တေတဗ္ဗံ၊ အညဒတ္ထု သော ပူဇေတဗ္ဗော ဧဝါတိ ဒဿေတိ။

တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘အတ္ထဿ မူလံ နိကတိဝိနယော’’တိ နီတိမဂ္ဂံ နိဿာယ အင်္ကုရဿ ပဋိလောမပက္ခေ ဌတွာ –

‘‘ယဿ ရုက္ခဿ ဆာယာယ၊ နိသီဒေယျ သယေယျ ဝါ၊

ခန္ဓမ္ပိ တဿ ဆိန္ဒေယျ၊ အတ္ထော စေ တာဒိသော သိယာ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထော စေ တာဒိသော သိယာတိ တာဒိသေန ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေန သစေ အတ္ထော ဘဝေယျ၊ တဿ ရုက္ခဿ ခန္ဓမ္ပိ ဆိန္ဒေယျ၊ ကိမင်္ဂံ ပန သာခါဒယောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဝံ ¶ ဗြာဟ္မဏေန ဝုတ္တေ အင်္ကုရော သပ္ပုရိသဓမ္မံယေဝ ပဂ္ဂဏှန္တော –

‘‘ယဿ ¶ ရုက္ခဿ ဆာယာယ၊ နိသီဒေယျ သယေယျ ဝါ၊

န တဿ ပတ္တံ ဘိန္ဒေယျ၊ မိတ္တဒုဗ္ဘော ဟိ ပါပကော’’တိ။ –

ဣမံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ¶ န တဿ ပတ္တံ ဘိန္ဒေယျာတိ တဿ ရုက္ခဿ ဧကပဏ္ဏမတ္တမ္ပိ န ပါတေယျ၊ ပဂေဝ သာခါဒိကေတိ အဓိပ္ပာယော။

ပုနပိ ဗြာဟ္မဏော အတ္တနော ဝါဒံ ပဂ္ဂဏှန္တော –

‘‘ယဿ ရုက္ခဿ ဆာယာယ၊ နိသီဒေယျ သယေယျ ဝါ၊

သမူလမ္ပိ တံ အဗ္ဗုဟေ၊ အတ္ထော စေ တာဒိသော သိယာ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ သမူလမ္ပိ တံ အဗ္ဗုဟေတိ တံ တတ္ထ သမူလမ္ပိ သဟ မူလေနပိ အဗ္ဗုဟေယျ၊ ဥဒ္ဓရေယျာတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ဗြာဟ္မဏေန ဝုတ္တေ ပုန အင်္ကုရော တံ နီတိံ နိရတ္ထကံ ကာတုကာမော –

‘‘ယဿေကရတ္တိမ္ပိ ဃရေ ဝသေယျ၊ ယတ္ထန္နပါနံ ပုရိသော လဘေထ၊

န တဿ ပါပံ မနသာပိ စိန္တယေ၊ ကတညုတာ သပ္ပုရိသေဟိ ဝဏ္ဏိတာ။

‘‘ယဿေကရတ္တိမ္ပိ ဃရေ ဝသေယျ၊ အန္နေန ပါနေန ဥပဋ္ဌိတော သိယာ၊

န တဿ ပါပံ မနသာပိ စိန္တယေ၊ အဒုဗ္ဘပါဏီ ဒဟတေ မိတ္တဒုဗ္ဘိံ။

‘‘ယော ပုဗ္ဗေ ကတကလျာဏော၊ ပစ္ဆာ ပါပေန ဟိံသတိ၊

အလ္လပါဏိဟတော ပေါသော၊ န သော ဘဒြာနိ ပဿတီ’’တိ။ –

၂၆၃။ တတ္ထ ယဿာတိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ။ ဧကရတ္တိမ္ပီတိ ဧကရတ္တိမတ္တမ္ပိ ကေဝလံ ဂေဟေ ဝသေယျ။ ယတ္ထန္နပါနံ ပုရိသော လဘေထာတိ ယဿ သန္တိကေ ကောစိ ပုရိသော အန္နပါနံ ဝါ ယံကိဉ္စိ ဘောဇနံ ¶ ဝါ လဘေယျ။ န တဿ ¶ ပါပံ မနသာပိ စိန္တယေတိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ အဘဒ္ဒကံ အနတ္ထံ ¶ မနသာပိ န စိန္တေယျ န ပိဟေယျ၊ ပဂေဝ ကာယဝါစာဟိ။ ကသ္မာတိ စေ? ကတညုတာ သပ္ပုရိသေဟိ ဝဏ္ဏိတာတိ ကတညုတာ နာမ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဥတ္တမပုရိသေဟိ ပသံသိတာ။

၂၆၄။ ဥပဋ္ဌိတောတိ ပယိရုပါသိတော ‘‘ဣဒံ ဂဏှ ဣဒံ ဘုဉ္ဇာ’’တိ အန္နပါနာဒိနာ ဥပဋ္ဌိတော။ အဒုဗ္ဘပါဏီတိ အဟိံသကဟတ္ထော ဟတ္ထသံယတော။ ဒဟတေ မိတ္တဒုဗ္ဘိန္တိ တံ မိတ္တဒုဗ္ဘိံ ပုဂ္ဂလံ ဒဟတိ ဝိနာသေတိ၊ အပ္ပဒုဋ္ဌေ ဟိတဇ္ဈာသယသမ္ပန္နေ ပုဂ္ဂလေ ပရေန ကတော အပရာဓော အဝိသေသေန တဿေဝ အနတ္ထာဝဟော၊ အပ္ပဒုဋ္ဌော ပုဂ္ဂလော အတ္ထတော တံ ဒဟတိ နာမ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ယော အပ္ပဒုဋ္ဌဿ နရဿ ဒုဿတိ၊ သုဒ္ဓဿ ပေါသဿ အနင်္ဂဏဿ၊

တမေဝ ဗာလံ ပစ္စေတိ ပါပံ၊ သုခုမော ရဇော ပဋိဝါတံဝ ခိတ္တော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၂၅၊ ဇာ။ ၁။၅။၉၄၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၂)၊

၂၆၅။ ယော ပုဗ္ဗေ ကတကလျာဏောတိ ယော ပုဂ္ဂလော ကေနစိ သာဓုနာ ကတဘဒ္ဒကော ကတူပကာရော။ ပစ္ဆာ ပါပေန ဟိံသတီတိ တံ ပုဗ္ဗကာရိနံ အပရဘာဂေ ပါပေန အဘဒ္ဒကေန အနတ္ထကေန ဗာဓတိ။ အလ္လပါဏိဟတော ပေါသောတိ အလ္လပါဏိနာ ဥပကာရကိရိယာယ အလ္လပါဏိနာ ဓောတဟတ္ထေန ပုဗ္ဗကာရိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဟတော ဗာဓိတော၊ တဿ ဝါ ပုဗ္ဗကာရိနော ဗာဓနေန ဟတော အလ္လပါဏိဟတော နာမ၊ အကတညုပုဂ္ဂလော။ န သော ဘဒြာနိ ပဿတီတိ သော ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလော ဣဓလောကေ စ ပရလောကေ စ ဣဋ္ဌာနိ န ပဿတိ၊ န ဝိန္ဒတိ၊ န လဘတီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ¶ သပ္ပုရိသဓမ္မံ ပဂ္ဂဏှန္တေန အင်္ကုရေန အဘိဘဝိတွာ ဝုတ္တော သော ဗြာဟ္မဏော နိရုတ္တရော တုဏှီ အဟောသိ။ ယက္ခော ပန တေသံ ဒွိန္နံ ဝစနပဋိဝစနာနိ သုတွာ ဗြာဟ္မဏဿ ကုဇ္ဈိတွာပိ ‘‘ဟောတု ဣမဿ ဒုဋ္ဌဗြာဟ္မဏဿ ကတ္တဗ္ဗံ ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ အတ္တနော ကေနစိ အနဘိဘဝနီယတမေဝ တာဝ ဒဿေန္တော –

‘‘နာဟံ ¶ ဒေဝေန ဝါ မနုဿေန ဝါ၊ ဣဿရိယေန ဝါ ဟံ သုပ္ပသယှော၊

ယက္ခောဟမသ္မိ ပရမိဒ္ဓိပတ္တော၊ ဒူရင်္ဂမော ဝဏ္ဏဗလူပပန္နော’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဒေဝေန ဝါတိ ယေန ကေနစိ ဒေဝေန ဝါ။ မနုဿေန ဝါတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဿရိယေန ¶ ဝါတိ ဒေဝိဿရိယေန ဝါ မနုဿိဿရိယေန ဝါ။ တတ္ထ ဒေဝိဿရိယံ နာမ စတုမဟာရာဇိကသက္ကသုယာမာဒီနံ ဒေဝိဒ္ဓိ၊ မနုဿိဿရိယံ နာမ စက္ကဝတ္တိအာဒီနံ ပုညိဒ္ဓိ။ တသ္မာ ဣဿရိယဂ္ဂဟဏေန မဟာနုဘာဝေ ဒေဝမနုဿေ သင်္ဂဏှာတိ။ မဟာနုဘာဝါပိ ဟိ ဒေဝါ အတ္တနော ပုညဖလူပတ္ထမ္ဘိတေ မနုဿေပိ အသတိ ပယောဂဝိပတ္တိယံ အဘိဘဝိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ပဂေဝ ဣတရေ။ ဟန္တိ အသဟနေ နိပါတော။ န သုပ္ပသယှောတိ အပ္ပဓံသိယော။ ယက္ခောဟမသ္မိ ပရမိဒ္ဓိပတ္တောတိ အတ္တနော ပုညဖလေန အဟံ ယက္ခတ္တံ ဥပဂတော အသ္မိ၊ ယက္ခောဝ သမာနော န ယော ဝါ သော ဝါ၊ အထ ခေါ ပရမိဒ္ဓိပတ္တော ပရမာယ ဥတ္တမာယ ယက္ခိဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတော။ ဒူရင်္ဂမောတိ ခဏေနေဝ ဒူရမ္ပိ ဌာနံ ဂန္တုံ သမတ္ထော။ ဝဏ္ဏဗလူပပန္နောတိ ရူပသမ္ပတ္တိယာ သရီရဗလေန စ ဥပပန္နော သမန္နာဂတောတိ တီဟိပိ ပဒေဟိ မန္တပ္ပယောဂါဒီဟိ အတ္တနော အနဘိဘဝနီယတံယေဝ ဒဿေတိ။ ရူပသမ္ပန္နော ဟိ ပရေသံ ဗဟုမာနိတော ဟောတိ၊ ရူပသမ္ပဒံ နိဿာယ ¶ ဝိသဘာဂဝတ္ထုနာပိ အနာကဍ္ဎနိယောဝါတိ ဝဏ္ဏသမ္ပဒါ အနဘိဘဝနီယကာရဏန္တိ ဝုတ္တာ။

ဣတော ပရံ အင်္ကုရဿ စ ဒေဝပုတ္တဿ စ ဝစနပဋိဝစနကထာ ဟောတိ –

‘‘ပါဏိ တေ သဗ္ဗသောဝဏ္ဏော၊ ပဉ္စဓာရော မဓုဿဝေါ၊

နာနာရသာ ပဂ္ဃရန္တိ၊ မညေဟံ တံ ပုရိန္ဒဒံ။

‘‘နာမှိ ဒေဝေါ န ဂန္ဓဗ္ဗော၊ နာပိ သက္ကော ပုရိန္ဒဒေါ၊

ပေတံ မံ အင်္ကုရ ဇာနာဟိ၊ ရောရုဝမှာ ဣဓာဂတံ။

‘‘ကိံသီလော ကိံသမာစာရော၊ ရောရုဝသ္မိံ ပုရေ တုဝံ၊

ကေန တေ ဗြဟ္မစရိယေန၊ ပုညံ ပါဏိမှိ ဣဇ္ဈတိ။

‘‘တုန္နဝါယော ¶ ပုရေ အာသိံ၊ ရောရုဝသ္မိံ တဒါ အဟံ၊

သုကိစ္ဆဝုတ္တိ ကပဏော၊ န မေ ဝိဇ္ဇတိ ဒါတဝေ။

‘‘နိဝေသနဉ္စ မေ အာသိ၊ အသယှဿ ဥပန္တိကေ၊

သဒ္ဓဿ ဒါနပတိနော၊ ကတပုညဿ လဇ္ဇိနော။

‘‘တတ္ထ ¶ ယာစနကာယန္တိ၊ နာနာဂေါတ္တာ ဝနိဗ္ဗကာ၊

တေ စ မံ တတ္ထ ပုစ္ဆန္တိ၊ အသယှဿ နိဝေသနံ။

‘‘ကတ္ထ ဂစ္ဆာမ ဘဒ္ဒံ ဝေါ၊ ကတ္ထ ဒါနံ ပဒီယတိ၊

တေသာဟံ ပုဋ္ဌော အက္ခာမိ၊ အသယှဿ နိဝေသနံ။

‘‘ပဂ္ဂယှ ဒက္ခိဏံ ဗာဟုံ၊ ဧတ္ထ ဂစ္ဆထ ဘဒ္ဒံ ဝေါ၊

ဧတ္ထ ဒါနံ ပဒီယတိ၊ အသယှဿ နိဝေသနေ။

‘‘တေန ပါဏိ ကာမဒဒေါ၊ တေန ပါဏိ မဓုဿဝေါ၊

တေန မေ ဗြဟ္မစရိယေန၊ ပုညံ ပါဏိမှိ ဣဇ္ဈတိ။

‘‘န ကိရ တွံ အဒါ ဒါနံ၊ သကပါဏီဟိ ကဿစိ၊

ပရဿ ဒါနံ အနုမောဒမာနော၊ ပါဏိံ ပဂ္ဂယှ ပါဝဒိ။

‘‘တေန ပါဏိ ကာမဒဒေါ၊ တေန ပါဏိ မဓုဿဝေါ၊

တေန တေ ဗြဟ္မစရိယေန၊ ပုညံ ပါဏိမှိ ဣဇ္ဈတိ။

‘‘ယော သော ဒါနမဒါ ဘန္တေ၊ ပသန္နော သကပါဏိဘိ၊

သော ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ကိံ နု သော ဒိသတံ ဂတော။

‘‘နာဟံ ပဇာနာမိ အသယှသာဟိနော၊ အင်္ဂီရသဿ ဂတိံ အာဂတိံ ဝါ၊

သုတဉ္စ ¶ မေ ဝေဿဝဏဿ သန္တိကေ၊ သက္ကဿ သဟဗျတံ ဂတော အသယှော။

‘‘အလမေဝ ကာတုံ ကလျာဏံ၊ ဒါနံ ဒါတုံ ယထာရဟံ၊

ပါဏိံ ကာမဒဒံ ဒိသွာ၊ ကော ပုညံ န ကရိဿတိ။

‘‘သော ¶ ဟိ နူန ဣတော ဂန္တွာ၊ အနုပ္ပတွာန ဒွါရကံ၊

ဒါနံ ပဋ္ဌပယိဿာမိ၊ ယံ မမဿ သုခါဝဟံ။

‘‘ဒဿာမန္နဉ္စ ¶ ပါနဉ္စ၊ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ၊

ပပဉ္စ ဥဒပါနဉ္စ၊ ဒုဂ္ဂေ သင်္ကမနာနိ စာ’’တိ။ –

ပန္နရသ ဝစနပဋိဝစနဂါထာ ဟောန္တိ။

၂၆၇။ တတ္ထ ပါဏိ တေတိ တဝ ဒက္ခိဏဟတ္ထော။ သဗ္ဗသောဝဏ္ဏောတိ သဗ္ဗသော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော။ ပဉ္စဓာရောတိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂုလီဟိ ပရေဟိ ကာမိတဝတ္ထူနံ ဓာရာ ဧတဿ သန္တီတိ ပဉ္စဓာရော။ မဓုဿဝေါတိ မဓုရရသဝိဿန္ဒကော။ တေနာဟ ‘‘နာနာရသာ ပဂ္ဃရန္တီ’’တိ၊ မဓုရကဋုကကသာဝါဒိဘေဒါ နာနာဝိဓာ ရသာ ဝိဿန္ဒန္တီတိ အတ္ထော။ ယက္ခဿ ဟိ ကာမဒဒေ မဓုရာဒိရသသမ္ပန္နာနိ ဝိဝိဓာနိ ခါဒနီယဘောဇနီယာနိ ဟတ္ထေ ဝိဿဇ္ဇန္တေ မဓုရာဒိရသာ ပဂ္ဃရန္တီတိ ဝုတ္တံ။ မညေဟံ တံ ပုရိန္ဒဒန္တိ မညေ အဟံ တံ ပုရိန္ဒဒံ သက္ကံ၊ ‘‘ဧဝံမဟာနုဘာဝေါ သက္ကော ဒေဝရာဇာ’’တိ တံ အဟံ မညာမီတိ အတ္ထော။

၂၆၈။ နာမှိ ဒေဝေါတိ ဝေဿဝဏာဒိကော ပါကဋဒေဝေါ န ဟောမိ။ န ဂန္ဓဗ္ဗောတိ ဂန္ဓဗ္ဗကာယိကဒေဝေါပိ န ဟောမိ။ နာပိ သက္ကော ပုရိန္ဒဒေါတိ ပုရိမတ္တဘာဝေ ပုရေ ဒါနဿ ပဋ္ဌပိတတ္တာ ‘‘ပုရိန္ဒဒေါ’’တိ လဒ္ဓနာမော သက္ကော ဒေဝရာဇာပိ န ဟောမိ။ ကတရော ပန အဟောသီတိ အာဟ ‘‘ပေတံ မံ အင်္ကုရ ဇာနာဟီ’’တိအာဒိ။ အင်္ကုရပေတူပပတ္တိကံ မံ ဇာနာဟိ၊ ‘‘အညတရော ပေတမဟိဒ္ဓိကော’’တိ မံ ဥပဓာရေဟိ။ ရောရုဝမှာ ဣဓာဂတန္တိ ရောရုဝနဂရတော စဝိတွာ မရုကန္တာရေ ဣဓ ဣမသ္မိံ နိဂြောဓရုက္ခေ ဥပပဇ္ဇနဝသေန အာဂတံ၊ ဧတ္ထ နိဗ္ဗတ္တန္တိ အတ္ထော။

၂၆၉။ ကိံသီလော ကိံသမာစာရော၊ ရောရုဝသ္မိံ ပုရေ တုဝန္တိ ပုဗ္ဗေ ပုရိမတ္တဘာဝေ ရောရုဝနဂရေ ဝသန္တော တွံ ကိံသီလော ¶ ကိံသမာစာရော အဟောသိ၊ ပါပတော နိဝတ္တနလက္ခဏံ ကီဒိသံ သီလံ သမာဒါယ သံဝတ္တိတပုညကိရိယာလက္ခဏေန သမာစာရေန ကိံသမာစာရော၊ ဒါနာဒီသု ကုသလသမာစာရေသု ကီဒိသော သမာစာရော အဟောသီတိ အတ္ထော။ ကေန တေ ဗြဟ္မစရိယေန ¶ ၊ ပုညံ ပါဏိမှိ ဣဇ္ဈတီတိ ကီဒိသေန သေဋ္ဌစရိယေန ဣဒံ ဧဝရူပံ တဝ ဟတ္ထေသု ပုညဖလံ ဣဒါနိ သမိဇ္ဈတိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ၊ တံ ကထေဟီတိ အတ္ထော။ ပုညဖလဉှိ ဣဓ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ပုည’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တတ္ထာ ဟိ တံ ‘‘ကုသလာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု ဧဝမိဒံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀) ပုညန္တိ ဝုတ္တံ။

၂၇၀။ တုန္နဝါယောတိ ¶ တုန္နကာရော။ သုကိစ္ဆဝုတ္တီတိ သုဋ္ဌု ကိစ္ဆပုတ္တိကော အတိဝိယ ဒုက္ခဇီဝိကော။ ကပဏောတိ ဝရာကော၊ ဒီနောတိ အတ္ထော။ န မေ ဝိဇ္ဇတိ ဒါတဝေတိ အဒ္ဓိကာနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဒါတုံ ကိဉ္စိ ဒါတဗ္ဗယုတ္တကံ မယှံ နတ္ထိ၊ စိတ္တံ ပန မေ ဒါနံ ဒိန္နန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၂၇၁။ နိဝေသနန္တိ ဃရံ၊ ကမ္မကရဏသာလာ ဝါ။ အသယှဿ ဥပန္တိကေတိ အသယှဿ မဟာသေဋ္ဌိနော ဂေဟဿ သမီပေ။ သဒ္ဓဿာတိ ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ သမန္နာဂတဿ။ ဒါနပတိနောတိ ဒါနေ နိရန္တရပ္ပဝတ္တာယ ပရိစ္စာဂသမ္ပတ္တိယာ လောဘဿ စ အဘိဘဝေန ပတိဘူတဿ။ ကတပုညဿာတိ ပုဗ္ဗေ ကတသုစရိတကမ္မဿ။ လဇ္ဇိနောတိ ပါပဇိဂုစ္ဆနသဘာဝဿ။

၂၇၂။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ မမ နိဝေသနေ။ ယာစနကာယန္တီတိ ယာစနကာ ဇနာ အသယှသေဋ္ဌိံ ကိဉ္စိ ယာစိတုကာမာ အာဂစ္ဆန္တိ။ နာနာဂေါတ္တာတိ နာနာဝိဓဂေါတ္တာပဒေသာ။ ဝနိဗ္ဗကာတိ ဝဏ္ဏဒီပကာ၊ ယေ ဒါယကဿ ပုညဖလာဒိဉ္စ ဂုဏကိတ္တနာဒိမုခေန အတ္တနော အတ္ထိကဘာဝံ ပဝေဒေန္တာ ဝိစရန္တိ။ တေ စ မံ တတ္ထ ပုစ္ဆန္တီတိ တတ္ထာတိ နိပါတမတ္တံ၊ တေ ယာစကာဒယော မံ အသယှသေဋ္ဌိနော နိဝေသနံ ပုစ္ဆန္တိ။ အက္ခရစိန္တကာ ဟိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ကမ္မဒွယံ ¶ ဣစ္ဆန္တိ။

၂၇၃။ ကတ္ထ ဂစ္ဆာမ ဘဒ္ဒံ ဝေါ၊ ကတ္ထ ဒါနံ ပဒီယတီတိ တေသံ ပုစ္ဆနာကာရဒဿနံ။ အယံ ပေတ္ထ အတ္ထော – ဘဒ္ဒံ တုမှာကံ ဟောတု၊ မယံ ‘‘အသယှမဟာသေဋ္ဌိနာ ဒါနံ ပဒီယတီ’’တိ သုတွာ အာဂတာ၊ ကတ္ထ ဒါနံ ပဒီယတိ၊ ကတ္ထ ဝါ မယံ ဂစ္ဆာမ၊ ကတ္ထ ဂတေန ဒါနံ သက္ကာ လဒ္ဓုန္တိ။ တေသာဟံ ပုဋ္ဌော အက္ခာမီတိ ဧဝံ တေဟိ အဒ္ဓိကဇနေဟိ လဘနဋ္ဌာနံ ပုဋ္ဌော ¶ ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေ အကတပုညတာယ ဣဒါနိ ဤဒိသာနံ ကိဉ္စိ ဒါတုံ အသမတ္ထော ဇာတော၊ ဒါနဂ္ဂံ ပန ဣမေသံ ဒဿေန္တော လာဘဿ ဥပါယာစိက္ခဏေန ပီတိံ ဥပ္ပာဒေန္တော ဧတ္တကေနပိ ဗဟုံ ပုညံ ပသဝါမီ’’တိ ဂါရဝံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဒက္ခိဏံ ဗာဟုံ ပသာရေတွာ တေသံ အသယှသေဋ္ဌိဿ နိဝေသနံ အက္ခာမိ။ တေနာဟ ‘‘ပဂ္ဂယှ ဒက္ခိဏံ ဗာဟု’’န္တိအာဒိ။

၂၇၄။ တေန ပါဏိ ကာမဒဒေါတိ တေန ပရဒါနပကာသနေန ပရေန ကတဿ ဒါနဿ သက္ကစ္စံ အနုမောဒနမတ္တေန ဟေတုနာ ဣဒါနိ မယှံ ဟတ္ထော ကပ္ပရုက္ခော ဝိယ သန္တာနကလတာ ဝိယ စ ကာမဒုဟော ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဒါယီ ကာမဒဒေါ ဟောတိ။ ကာမဒဒေါ စ ဟောန္တော တေန ပါဏိ မဓုဿဝေါ ဣဋ္ဌဝတ္ထုဝိဿဇ္ဇနကော ဇာတော။

၂၇၆။ န ¶ ကိရ တွံ အဒါ ဒါနန္တိ ကိရာတိ အနုဿဝနတ္ထေ နိပါတော၊ တွံ ကိရ အတ္တနော သန္တကံ န ပရိစ္စဇိ၊ သကပါဏီဟိ သဟတ္ထေဟိ ယဿ ကဿစိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ ကိဉ္စိ ဒါနံ န အဒါသိ။ ပရဿ ဒါနံ အနုမောဒမာနောတိ ကေဝလံ ပန ပရေန ကတံ ပရဿ ဒါနံ ‘‘အဟော ဒါနံ ပဝတ္တေသီ’’တိ အနုမောဒမာနောယေဝ ဝိဟာသိ။

၂၇၇။ တေန ပါဏိ ကာမဒဒေါတိ တေန တုယှံ ပါဏိ ဧဝံ ကာမဒဒေါ၊ အဟော အစ္ဆရိယာ ဝတ ပုညာနံ ဂတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၇၈။ ယော သော ဒါနမဒါ၊ ဘန္တေ၊ ပသန္နော သကပါဏိဘီတိ ဒေဝပုတ္တံ ဂါရဝေန အာလပတိ။ ဘန္တေ၊ ပရေန ¶ ကတဿ ဒါနာနုမောဒကဿ တာဝ တုယှံ ဤဒိသံ ဖလံ ဧဝရူပေါ အာနုဘာဝေါ၊ ယော ပန သော အသယှမဟာသေဋ္ဌိ မဟာဒါနံ အဒါသိ၊ ပသန္နစိတ္တော ဟုတွာ သဟတ္ထေဟိ တဒါ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ သော ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟန္တိ သော ဣဓ မနုဿတ္တဘာဝံ ပဟာယ။ ကိန္တိ ကတရံ။ နု သောတိ နူတိ နိပါတမတ္တံ။ ဒိသတံ ဂတောတိ ဒိသံ ဌာနံ ဂတော၊ ကီဒိသီ တဿ ဂတော နိပ္ဖတ္တီတိ အသယှသေဋ္ဌိနော အဘိသမ္ပရာယံ ပုစ္ဆိ။

၂၇၉။ အသယှသာဟိနောတိ အညေဟိ မစ္ဆရီဟိ လောဘာဘိဘူတေဟိ သဟိတုံ ဝဟိတုံ အသက္ကုဏေယျဿ ပရိစ္စာဂါဒိဝိဘာဂဿ သပ္ပုရိသဓုရဿ သဟနတော ¶ အသယှသာဟိနော။ အင်္ဂီရသဿာတိ အင်္ဂတော နိက္ခမနကဇုတိဿ။ ရသောတိ ဟိ ဇုတိယာ အဓိဝစနံ။ တဿ ကိရ ယာစကေ အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ဥဠာရံ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မုခဝဏ္ဏော ဝိပ္ပသီဒတိ၊ တံ အတ္တနော ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဧဝမာဟ။ ဂတိံ အာဂတိံ ဝါတိ တဿ ‘‘အသုကံ နာမ ဂတိံ၊ ဣတော ဂတော’’တိ ဂတိံ ဝါ ‘‘တတော ဝါ ပန အသုကသ္မိံ ကာလေ ဣဓာဂမိဿတီ’’တိ အာဂတိံ ဝါ နာဟံ ဇာနာမိ၊ အဝိသယော ဧသ မယှံ။ သုတဉ္စ မေ ဝေဿဝဏဿ သန္တိကေတိ အပိစ ခေါ ဥပဋ္ဌာနံ ဂတေန ဝေဿဝဏဿ မဟာရာဇဿ သန္တိကေ သုတမေတံ မယာ။ သက္ကဿ သဟဗျတံ ဂတော အသယှောတိ အသယှသေဋ္ဌိ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ သဟဗျတံ ဂတော အဟောသိ၊ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ အတ္ထော။

၂၈၀။ အလမေဝ ကာတုံ ကလျာဏန္တိ ယံကိဉ္စိ ကလျာဏံ ကုသလံ ပုညံ ကာတုံ ယုတ္တမေဝ ပတိရူပမေဝ။ တတ္ထ ပန ယံ သဗ္ဗသာဓာရဏံ သုကတတရံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒါနံ ဒါတုံ ယထာရဟ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ အတ္တနော ဝိဘဝဗလာနုရူပံ ဒါနံ ဒါတုံ အလမေဝ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ပါဏိံ ကာမဒဒံ ဒိသွာ’’တိ။ ယတြ ဟိ နာမ ပရကတပုညာနုမောဒနပုဗ္ဗကေန ဒါနပတိနိဝေသနမဂ္ဂါစိက္ခဏမတ္တေန အယံ ¶ ဟတ္ထော ကာမဒဒေါ ဒိဋ္ဌော၊ ဣမံ ဒိသွာ။ ကော ¶ ပုညံ န ကရိဿတီတိ မာဒိသော ကော နာမ အတ္တနော ပတိဋ္ဌာနဘူတံ ပုညံ န ကရိဿတီတိ။

၂၈၁။ ဧဝံ အနိယမဝသေန ပုညကိရိယာယ အာဒရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အတ္တနိ တံ နိယမေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သော ဟိ နူနာ’’တိအာဒိဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ သောတိ သော အဟံ။ ဟီတိ အဝဓာရဏေ နိပါတော၊ နူနာတိ ပရိဝိတက္ကေ။ ဣတော ဂန္တွာတိ ဣတော မရုဘူမိတော အပဂန္တွာ။ အနုပ္ပတွာန ဒွါရကန္တိ ဒွါရဝတီနဂရံ အနုပါပုဏိတွာ။ ပဋ္ဌပယိဿာမီတိ ပဝတ္တယိဿာမိ။

ဧဝံ အင်္ကုရေန ‘‘ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ပဋိညာယ ကတာယ ယက္ခော တုဋ္ဌမာနသော ‘‘မာရိသ၊ တွံ ဝိဿတ္ထော ဒါနံ ဒေဟိ၊ အဟံ ပန တေ သဟာယကိစ္စံ ကရိဿာမိ၊ ယေန တေ ဒေယျဓမ္မော န ပရိက္ခယံ ဂမိဿတိ၊ တေန ပကာရေန ကရိဿာမီ’’တိ တံ ဒါနကိရိယာယ သမုတ္တေဇေတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ ဝါဏိဇ၊ တွံ ကိရ မာဒိသေ ဗလက္ကာရေန နေတုကာမော အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာသီ’’တိ တဿ ¶ ဘဏ္ဍမန္တရဓာပေတွာ တံ ယက္ခဝိဘိံသကာယ ဘိံသာပေန္တော သန္တဇ္ဇေသိ။ အထ နံ အင်္ကုရော နာနပ္ပကာရံ ယာစိတွာ ဗြာဟ္မဏေန ခမာပေန္တော ပသာဒေတွာ သဗ္ဗဘဏ္ဍံ ပါကတိကံ ကာရာပေတွာ ရတ္တိယာ ဥပဂတာယ ယက္ခံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဂစ္ဆန္တော တဿ အဝိဒူရေ အညတရံ အတိဝိယ ဗီဘစ္ဆဒဿနံ ပေတံ ဒိသွာ တေန ကတကမ္မံ ပုစ္ဆန္တော –

‘‘ကေန တေ အင်္ဂုလီ ကုဏာ၊ မုခဉ္စ ကုဏလီကတံ၊

အက္ခီနိ စ ပဂ္ဃရန္တိ၊ ကိံ ပါပံ ပကတံ တယာ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ကုဏာတိ ကုဏိကာ ပဋိကုဏိကာ အနုဇုဘူတာ။ ကုဏလီကတန္တိ မုခဝိကာရေန ဝိကုဏိတံ သံကုဏိတံ။ ပဂ္ဃရန္တီတိ အသုစိံ ဝိဿန္ဒန္တိ။

‘‘အင်္ဂီရသဿ ¶ ဂဟပတိနော၊ သဒ္ဓဿ ဃရမေသိနော၊

တဿာဟံ ဒါနဝိဿဂ္ဂေ၊ ဒါနေ အဓိကတော အဟုံ။

‘‘တတ္ထ ¶ ယာစနကေ ဒိသွာ၊ အာဂတေ ဘောဇနတ္ထိကေ၊

ဧကမန္တံ အပက္ကမ္မ၊ အကာသိံ ကုဏလိံ မုခံ။

‘‘တေန မေ အင်္ဂုလီ ကုဏာ၊ မုခဉ္စ ကုဏလီကတံ၊

အက္ခီနိ မေ ပဂ္ဃရန္တိ၊ တံ ပါပံ ပကတံ မယာ’’တိ။ –

၂၈၄။ တတ္ထ ‘‘အင်္ဂီရသဿာ’’တိအာဒိနာ အသယှသေဋ္ဌိံ ကိတ္တေတိ။ ဃရမေသိနောတိ ဃရမာဝသန္တဿ ဂဟဋ္ဌဿ။ ဒါနဝိဿဂ္ဂေတိ ဒါနဂ္ဂေ ပရိစ္စာဂဋ္ဌာနေ။ ဒါနေ အဓိကတော အဟုန္တိ ဒေယျဓမ္မဿ ပရိစ္စဇနေ ဒါနာဓိကာရေ အဓိကတော ဌပိတော အဟောသိံ။

၂၈၅။ ဧကမန္တံ အပက္ကမ္မာတိ ယာစနကေ ဘောဇနတ္ထိကေ အာဂတေ ဒိသွာ ဒါနဗျာဝဋေန ဒါနဂ္ဂတော အနပက္ကမ္မ ယထာဌာနေယေဝ ဌတွာ သဉ္ဇာတပီတိသောမနဿေန ¶ ဝိပ္ပသန္နမုခဝဏ္ဏေန သဟတ္ထေန ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ပရေဟိ ဝါ ပတိရူပေဟိ ဒါပေတဗ္ဗံ၊ အဟံ ပန တထာ အကတွာ ယာစနကေ အာဂစ္ဆန္တေ ဒူရတောဝ ဒိသွာ အတ္တာနံ အဒဿေန္တော ဧကမန္တံ အပက္ကမ္မ အပက္ကမိတွာ။ အကာသိံ ကုဏလိံ မုခန္တိ ဝိကုဏိတံ သင်္ကုစိတံ မုခံ အကာသိံ။

၂၈၆။ တေနာတိ ယသ္မာ တဒါဟံ သာမိနာ ဒါနာဓိကာရေ နိယုတ္တော သမာနော ဒါနကာလေ ဥပဋ္ဌိတေ မစ္ဆရိယာပကတော ဒါနဂ္ဂတော အပက္ကမန္တော ပါဒေဟိ သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇိံ၊ သဟတ္ထေဟိ ဒါတဗ္ဗေ တထာ အကတွာ ဟတ္ထသင်္ကောစံ အာပဇ္ဇိံ၊ ပသန္နမုခေန ဘဝိတဗ္ဗေ မုခသင်္ကောစံ အာပဇ္ဇိံ၊ ပိယစက္ခူဟိ ဩလောကေတဗ္ဗေ စက္ခုကာလုသိယံ ဥပ္ပာဒေသိံ၊ တသ္မာ ဟတ္ထင်္ဂုလိယော စ ¶ ပါဒင်္ဂုလိယော စ ကုဏိတာ ဇာတာ၊ မုခဉ္စ ကုဏလီကတံ ဝိရူပရူပံ သင်္ကုစိတံ၊ အက္ခီနိ အသုစီဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆာနိ အဿူနိ ပဂ္ဃရန္တီတိ အတ္ထော။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘တေန မေ အင်္ဂုလီ ကုဏာ၊ မုခဉ္စ ကုဏလီကတံ၊

အက္ခီနိ မေ ပဂ္ဃရန္တိ၊ တံ ပါပံ ပကတံ မယာ’’တိ။

တံ သုတွာ အင်္ကုရော ပေတံ ဂရဟန္တော –

‘‘ဓမ္မေန ¶ တေ ကာပုရိသ၊ မုခဉ္စ ကုဏလီကတံ၊

အက္ခီနိ စ ပဂ္ဃရန္တိ၊ ယံ တံ ပရဿ ဒါနဿ၊

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဓမ္မေနာတိ ယုတ္တေနေဝ ကာရဏေန။ တေတိ တဝ။ ကာပုရိသာတိ လာမကပုရိသ။ ယန္တိ ယသ္မာ။ ပရဿ ဒါနဿာတိ ပရဿ ဒါနသ္မိံ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

ပုန အင်္ကုရော တံ ဒါနပတိံ သေဋ္ဌိံ ဂရဟန္တော –

‘‘ကထဉှိ ဒါနံ ဒဒမာနော၊ ကရေယျ ပရပတ္တိယံ၊

အန္နပါနံ ခါဒနီယံ၊ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စာ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – ဒါနံ ဒဒန္တော ပုရိသော ကထဉှိ နာမ တံ ပရပတ္တိယံ ပရေန ပါပေတဗ္ဗံ သာဓေတဗ္ဗံ ကရေယျ၊ အတ္တပစ္စက္ခမေဝ ကတွာ သဟတ္ထေနေဝ ¶ ဒဒေယျ၊ သယံ ဝါ တတ္ထ ဗျာဝဋော ဘဝေယျ၊ အညထာ အတ္တနော ဒေယျဓမ္မော အဋ္ဌာနေ ဝိဒ္ဓံသိယေထ၊ ဒက္ခိဏေယျာ စ ဒါနေန ပရိဟာယေယျုန္တိ။

ဧဝံ ¶ တံ ဂရဟိတွာ ဣဒါနိ အတ္တနာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေန္တော –

‘‘သော ဟိ နူန ဣတော ဂန္တွာ၊ အနုပ္ပတွာန ဒွါရကံ၊

ဒါနံ ပဋ္ဌပယိဿာမိ၊ ယံ မမဿ သုခါဝဟံ။

‘‘ဒဿာမန္နဉ္စ ပါနဉ္စ၊ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ၊

ပပဉ္စ ဥဒပါနဉ္စ၊ ဒုဂ္ဂေ သင်္ကမနာနိ စာ’’တိ။ –

‘‘တတော ဟိ သော နိဝတ္တိတွာ၊ အနုပ္ပတွာန ဒွါရကံ၊

ဒါနံ ပဋ္ဌပယိ အင်္ကုရော၊ ယံတုမဿ သုခါဝဟံ။

‘‘အဒါ ¶ အန္နဉ္စ ပါနဉ္စ၊ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ၊

ပပဉ္စ ဥဒပါနဉ္စ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

‘‘ကော ဆာတော ကော စ တသိတော၊ ကော ဝတ္ထံ ပရိဒဟိဿတိ၊

ကဿ သန္တာနိ ယောဂ္ဂါနိ၊ ဣတော ယောဇေန္တု ဝါဟနံ။

‘‘ကော ဆတ္တိစ္ဆတိ ဂန္ဓဉ္စ၊ ကော မာလံ ကော ဥပါဟနံ၊

ဣတိဿု တတ္ထ ဃောသေန္တိ၊ ကပ္ပကာ သူဒမာဂဓာ၊

သဒါ သာယဉ္စ ပါတော စ၊ အင်္ဂုရဿ နိဝေသနေ’’တိ။ –

စတဿော ဂါထာ အင်္ဂုရဿ ပဋိပတ္တိံ ဒဿေတုံ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတာ။

၂၉၁။ တတ္ထ တတောတိ မရုကန္တာရတော။ နိဝတ္တိတွာတိ ပဋိနိဝတ္တိတွာ။ အနုပ္ပတွာန ဒွါရကန္တိ ဒွါရဝတီနဂရံ အနုပါပုဏိတွာ။ ဒါနံ ပဋ္ဌပယိ အင်္ဂုရောတိ ယက္ခေန ပရိပူရိတသကလကောဋ္ဌာဂါရော သဗ္ဗပါထေယျကံ မဟာဒါနံ သော အင်္ဂုရော ပဋ္ဌပေသိ။ ယံတုမဿ သုခါဝဟန္တိ ယံ အတ္တနော သမ္ပတိ အာယတိဉ္စ သုခနိဗ္ဗတ္တကံ။

၂၉၃။ ကော ¶ ဆာတောတိ ကော ဇိဃစ္ဆိတော၊ သော အာဂန္တွာ ယထာရုစိ ဘုဉ္ဇတူတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ တသိတောတိ ¶ ပိပါသိတော။ ပရိဒဟိဿတီတိ နိဝါသေဿတိ ပါရုပိဿတိ စာတိ အတ္ထော။ သန္တာနီတိ ပရိဿမပ္ပတ္တာနိ။ ယောဂ္ဂါနီတိ ရထဝါဟနာနိ။ ဣတော ယောဇေန္တု ဝါဟနန္တိ ဣတော ယောဂ္ဂသမူဟတော ယထာရုစိတံ ဂဟေတွာ ဝါဟနံ ယောဇေန္တု။

၂၉၄။ ကော ဆတ္တိစ္ဆတီတိ ကော ကိလဉ္ဇဆတ္တာဒိဘေဒံ ဆတ္တံ ဣစ္ဆတိ၊ သော ဂဏှာတူတိ အဓိပ္ပာယော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဂန္ဓန္တိ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓာဒိကံ ဂန္ဓံ။ မာလန္တိ ဂန္ထိတာဂန္ထိတဘေဒံ ပုပ္ဖံ။ ဥပါဟနန္တိ ခလ္လဗဒ္ဓါဒိဘေဒံ ဥပါဟနံ။ ဣတိဿူတိ ဧတ္ထ သူတိ နိပါတမတ္တံ၊ ဣတိ ဧဝံ ‘‘ကော ဆာတော၊ ကော တသိတော’’တိအာဒိနာတိ အတ္ထော။ ကပ္ပကာတိ နှာပိတကာ။ သူဒါတိ ဘတ္တကာရကာ။ မာဂဓာတိ ဂန္ဓိနော။ သဒါတိ သဗ္ဗကာလံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သာယဉ္စ ပါတော စ တတ္ထ အင်္ဂုရဿ နိဝေသနေ ဃောသေန္တိ ဥဂ္ဃောသေန္တီတိ ယောဇနာ။

ဧဝံ ¶ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေန္တဿ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ တိတ္တိဘာဝတော အတ္ထိကဇနေဟိ ပဝိဝိတ္တံ ဝိရဠံ ဒါနဂ္ဂံ အဟောသိ။ တံ ဒိသွာ အင်္ကုရော ဒါနေ ဥဠာရဇ္ဈာသယတာယ အတုဋ္ဌမာနသော ဟုတွာ အတ္တနော ဒါနေ နိယုတ္တံ သိန္ဓကံ နာမ မာဏဝံ အာမန္တေတွာ –

‘‘သုခံ သုပတိ အင်္ကုရော၊ ဣတိ ဇာနာတိ မံ ဇနော၊

ဒုက္ခံ သုပါမိ သိန္ဓက၊ ယံ န ပဿာမိ ယာစကေ။

‘‘သုခံ သုပတိ အင်္ကုရော၊ ဣတိ ဇာနာတိ မံ ဇနော၊

ဒုက္ခံ သုပါမိ သိန္ဓက၊ အပ္ပကေ သု ဝနိဗ္ဗကေ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ သုခံ သုပတိ အင်္ကုရော၊ ဣတိ ဇာနာတိ မံ ဇနောတိ ‘‘အင်္ကုရော ရာဇာ ယသဘောဂသမပ္ပိတော ဒါနပတိ အတ္တနော ဘောဂသမ္ပတ္တိယာ ဒါနသမ္ပတ္တိယာ စ သုခံ သုပတိ၊ သုခေနေဝ ¶ နိဒ္ဒံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ သုခံ ပဋိဗုဇ္ဈတီ’’တိ ဧဝံ မံ ဇနော သမ္ဘာဝေတိ။ ဒုက္ခံ သုပါမိ သိန္ဓကာတိ အဟံ ပန သိန္ဓက ဒုက္ခမေဝ သုပါမိ။ ကသ္မာ? ယံ န ပဿာမိ ယာစကေတိ၊ ယသ္မာ မမ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ¶ ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကေ ဗဟူ ယာစကေ န ပဿာမိ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ အပ္ပကေ သု ဝနိဗ္ဗကေတိ ဝနိဗ္ဗကဇနေ အပ္ပကေ ကတိပယေ ဇာတေ ဒုက္ခံ သုပါမီတိ ယောဇနာ။ သူတိ စ နိပါတမတ္တံ၊ အပ္ပကေ ဝနိဗ္ဗကဇနေ သတီတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ သိန္ဓကော တဿ ဥဠာရံ ဒါနာဓိမုတ္တိံ ပါကဋတရံ ကာတုကာမော –

‘‘သက္ကော စေ တေ ဝရံ ဒဇ္ဇာ၊ တာဝတိံသာနမိဿရော၊

ကိဿ သဗ္ဗဿ လောကဿ၊ ဝရမာနော ဝရံ ဝရေ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – တာဝတိံသာနံ ဒေဝါနံ သဗ္ဗဿ စ လောကဿ ဣဿရော သက္ကော ‘‘ဝရံ ဝရဿု၊ အင်္ကုရ၊ ယံကိဉ္စိ မနသိစ္ဆိတ’’န္တိ တုယှံ ဝရံ ဒဇ္ဇာ ဒဒေယျ စေ၊ ဝရမာနော ပတ္ထယမာနော ကိဿ ကီဒိသံ ဝရံ ဝရေယျာသီတိ အတ္ထော။

အထ အင်္ကုရော အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ယာထာဝတော ပဝေဒေန္တော –

‘‘သက္ကော ¶ စေ မေ ဝရံ ဒဇ္ဇာ၊ တာဝတိံသာနမိဿရော၊

ကာလုဋ္ဌိတဿ မေ သတော၊ သူရိယုဂ္ဂမနံ ပတိ၊

ဒိဗ္ဗာ ဘက္ခာ ပါတုဘဝေယျုံ၊ သီလဝန္တော စ ယာစကာ။

‘‘ဒဒတော မေ န ခီယေထ၊ ဒတွာ နာနုတပေယျဟံ၊

ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒေယျံ၊ ဧတံ သက္ကံ ဝရံ ဝရေ’’တိ။ – ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ၊

၂၉၈။ တတ္ထ ကာလုဋ္ဌိတဿ မေ သတောတိ ကာလေ ပါတော ဝုဋ္ဌိတဿ အတ္ထိကာနံ ဒက္ခိဏေယျာနံ အပစာယနပါရိစရိယာဒိဝသေန ဥဋ္ဌာနဝီရိယသမ္ပန္နဿ ¶ မေ သမာနဿ။ သူရိယုဂ္ဂမနံ ပတီတိ သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယံ။ ဒိဗ္ဗာ ဘက္ခာ ပါတုဘဝေယျုန္တိ ဒေဝလောကပရိယာပန္နာ အာဟာရာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ။ သီလဝန္တော စ ယာစကာတိ ယာစကာ စ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ ဘဝေယျုံ။

၂၉၉။ ဒဒတော ¶ မေ န ခီယေထာတိ အာဂတာဂတာနံ ဒါနံ ဒဒတော စ မေ ဒေယျဓမ္မော န ခီယေထ၊ န ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆေယျ။ ဒတွာ နာနုတပေယျဟန္တိ တဉ္စ ဒါနံ ဒတွာ ကိဉ္စိဒေဝ အပ္ပသာဒကံ ဒိသွာ တေန အဟံ ပစ္ဆာ နာနုတပေယျံ။ ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒေယျန္တိ ဒဒမာနော စိတ္တံ ပသာဒေယျံ၊ ပသန္နစိတ္တောယေဝ ဟုတွာ ဒဒေယျံ။ ဧတံ သက္ကံ ဝရံ ဝရေတိ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ အာရောဂျသမ္ပဒါ၊ ဒေယျဓမ္မသမ္ပဒါ၊ ဒက္ခိဏေယျသမ္ပဒါ၊ ဒေယျဓမ္မဿ အပရိမိတသမ္ပဒါ၊ ဒါယကသမ္ပဒါတိ ဧတံ ပဉ္စဝိဓံ ဝရံ ဝရေယျံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကာလုဋ္ဌိတဿ မေ သတော’’တိ ဧတေန အာရောဂျသမ္ပဒါ၊ ‘‘ဒိဗ္ဗာ ဘက္ခာ ပါတုဘဝေယျု’’န္တိ ဧတေန ဒေယျဓမ္မသမ္ပဒါ၊ ‘‘သီလဝန္တော စ ယာစကာ’’တိ ဧတေန ဒက္ခိဏေယျသမ္ပဒါ၊ ‘‘ဒဒတော မေ န ခီယေထာ’’တိ ဧတေန ဒေယျဓမ္မဿ အပရိမိတသမ္ပဒါ၊ ‘‘ဒတွာ နာနုတပေယျဟံ၊ ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒေယျ’’န္တိ ဧတေဟိ ဒါယကသမ္ပဒါတိ ဣမေ ပဉ္စ အတ္ထာ ဝရဘာဝေန ဣစ္ဆိတာ။ တေ စ ခေါ ဒါနမယပုညဿ ယာဝဒေဝ ဥဠာရဘာဝါယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ အင်္ကုရေန အတ္တနော အဇ္ဈာသယေ ပဝေဒိတေ တတ္ထ နိသိန္နော နီတိသတ္ထေ ကတပရိစယော သောနကော နာမ ဧကော ပုရိသော တံ အတိဒါနတော ဝိစ္ဆိန္ဒိတုကာမော –

‘‘န သဗ္ဗဝိတ္တာနိ ပရေ ပဝေစ္ဆေ၊ ဒဒေယျ ဒါနဉ္စ ဓနဉ္စ ရက္ခေ၊

တသ္မာ ဟိ ဒါနာ ဓနမေဝ သေယျော၊ အတိပ္ပဒါနေန ကုလာ န ဟောန္တိ။

‘‘အဒါနမတိဒါနဉ္စ ¶ နပ္ပသံသန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊

သမေန ဝတ္တေယျ သ ဓီရဓမ္မော’’တိ။ –

ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။ သိန္ဓကော ဧဝံ ပုနပိ ဝီမံသိတုကာမော ‘‘န သဗ္ဗဝိတ္တာနီ’’တိအာဒိမာဟာတိ အပရေ။

၃၀၀။ တတ္ထ သဗ္ဗဝိတ္တာနီတိ သဝိညာဏကအဝိညာဏကပ္ပဘေဒါနိ သဗ္ဗာနိ ဝိတ္တူပကရဏာနိ၊ ဓနာနီတိ အတ္ထော။ ပရေတိ ပရမှိ၊ ပရဿာတိ အတ္ထော ¶ ။ န ပဝေစ္ဆေတိ န ဒဒေယျ၊ ‘‘ဒက္ခိဏေယျာ လဒ္ဓါ’’တိ ကတွာ ကိဉ္စိ အသေသေတွာ သဗ္ဗသာပတေယျပရိစ္စာဂေါ န ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဒဒေယျ ဒါနဉ္စာတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဒါနဓမ္မော န ကာတဗ္ဗော၊ အထ ခေါ အတ္တနော အာယဉ္စ ဝယဉ္စ ဇာနိတွာ ဝိဘဝါနုရူပံ ဒါနဉ္စ ဒဒေယျ။ ဓနဉ္စ ရက္ခေတိ အလဒ္ဓလာဘလဒ္ဓပရိရက္ခဏရက္ခိတသမ္ဗန္ဓဝသေန ဓနံ ပရိပါလေယျ။

‘‘ဧကေန ဘောဂေ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ဒွီဟိ ကမ္မံ ပယောဇယေ၊

စတုတ္ထဉ္စ နိဓာပေယျ၊ အာပဒါသု ဘဝိဿတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၅) –

ဝုတ္တဝိဓိနာ ဝါ ဓနံ ရက္ခေယျ တမ္မူလကတ္တာ ဒါနဿ။ တယောပိ မဂ္ဂါ အညမညဝိသောဓနေန ပဋိသေဝိတဗ္ဗာတိ ဟိ နီတိစိန္တကာ။ တသ္မာ ဟီတိ ယသ္မာ ဓနဉ္စ ရက္ခန္တော ဒါနဉ္စ ကရောန္တော ဥဘယလောကဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ ဓနမူလကဉ္စ ဒါနံ၊ တသ္မာ ဒါနတော ဓနမေဝ သေယျော သုန္ဒရတရောတိ အတိဒါနံ န ကာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အတိပ္ပဒါနေန ကုလာ န ဟောန္တီ’’တိ၊ ဓနဿ ပမာဏံ အဇာနိတွာ ဒါနဿ တံ နိဿာယ အတိပ္ပဒါနပသင်္ဂေန ကုလာနိ န ဟောန္တိ နပ္ပဝတ္တန္တိ၊ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။

၃၀၁။ ဣဒါနိ ဝိညူနံ ပသံသိတမေဝတ္ထံ ¶ ပတိဋ္ဌပေန္တော ‘‘အဒါနမတိဒါနဉ္စာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အဒါနမတိဒါနဉ္စာတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာယပိ တဏ္ဍုလမုဋ္ဌိယာပိ အဒါနံ၊ ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာ ပရိစ္စာဂသင်္ခါတံ အတိဒါနဉ္စ ပဏ္ဍိတာ ဗုဒ္ဓိမန္တော သပညဇာတိကာ နပ္ပသံသန္တိ န ဝဏ္ဏယန္တိ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဒါနေန ဟိ သမ္ပရာယိကတော အတ္ထတော ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။ အတိဒါနေန ဒိဋ္ဌဓမ္မိကပဝေဏီ န ပဝတ္တတိ။ သမေန ဝတ္တေယျာတိ အဝိသမေန ¶ လောကိယသရိက္ခကေန သမာဟိတေန မဇ္ဈိမေန ဉာယေန ပဝတ္တေယျ။ သ ဓီရဓမ္မောတိ ယာ ယထာဝုတ္တာ ဒါနာဒါနပ္ပဝတ္တိ၊ သော ဓီရာနံ ဓိတိသမ္ပန္နာနံ နီတိနယကုသလာနံ ဓမ္မော၊ တေဟိ ဂတမဂ္ဂေါတိ ဒီပေတိ။

တံ ¶ သုတွာ အင်္ကုရော တဿ အဓိပ္ပာယံ ပရိဝတ္တေန္တော –

‘‘အဟော ဝတ ရေ အဟမေဝ ဒဇ္ဇံ၊ သန္တော စ မံ သပ္ပုရိသာ ဘဇေယျုံ၊

မေဃောဝ နိန္နာနိ ပရိပူရယန္တော၊ သန္တပ္ပယေ သဗ္ဗဝနိဗ္ဗကာနံ။

‘‘ယဿ ယာစနကေ ဒိသွာ၊ မုခဝဏ္ဏော ပသီဒတိ၊

ဒတွာ အတ္တမနော ဟောတိ၊ တံ ဃရံ ဝသတော သုခံ။

‘‘ယဿ ယာစနကေ ဒိသွာ၊ မုခဝဏ္ဏော ပသီဒတိ၊

ဒတွာ အတ္တမနော ဟောတိ၊ ဧသာ ယညဿ သမ္ပဒါ။

‘‘ပုဗ္ဗေဝ ဒါနာ သုမနော၊ ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒယေ၊

ဒတွာ အတ္တမနော ဟောတိ၊ ဧသာ ယညဿ သမ္ပဒါ’’တိ။ –

စတူဟိ ဂါထာဟိ အတ္တနာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ ပကာသေသိ။

၃၀၂။ တတ္ထ အဟော ဝတာတိ သာဓု ဝတ။ ရေတိ အာလပနံ။ အဟမေဝ ဒဇ္ဇန္တိ အဟံ ဒဇ္ဇမေဝ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော ¶ – မာဏဝ၊ ‘‘ဒါနာ ဓနမေဝ သေယျော’’တိ ယဒိ အယံ နီတိကုသလာနံ ဝါဒေါ တဝ ဟောတု၊ ကာမံ အဟံ ဒဇ္ဇမေဝ။ သန္တော စ မံ သပ္ပုရိသာ ဘဇေယျုန္တိ တသ္မိဉ္စ ဒါနေ သန္တော ဥပသန္တကာယဝစီမနောသမာစာရာ သပ္ပုရိသာ သာဓဝေါ မံ ဘဇေယျုံ ဥပဂစ္ဆေယျုံ။ မေဃောဝ နိန္နာနိ ပရိပူရယန္တောတိ အဟံ အဘိပ္ပဝဿန္တော မဟာမေဃော ဝိယ နိန္နာနိ နိန္နဋ္ဌာနာနိ သဗ္ဗေသံ ဝနိဗ္ဗကာနံ အဓိပ္ပာယေ ပရိပူရယန္တော အဟော ဝတ တေ သန္တပ္ပေယျန္တိ။

၃၀၃။ ယဿ ယာစနကေ ဒိသွာတိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဃရမေသိနော ယာစနကေ ဒိသွာ ‘‘ပဌမံ တာဝ ဥပဋ္ဌိတံ ဝတ မေ ပုညက္ခေတ္တ’’န္တိ သဒ္ဓါဇာတဿ မုခဝဏ္ဏော ပသီဒတိ၊ ယထာဝိဘဝံ ပန တေသံ ¶ ဒါနံ ဒတွာ အတ္တမနော ပီတိသောမနဿေဟိ ဂဟိတစိတ္တော ဟောတိ။ တန္တိ ယဒေတ္ထ ယာစကာနံ ဒဿနံ ¶ ၊ တေန စ ဒိသွာ စိတ္တဿ ပသာဒနံ၊ ယထာရဟံ ဒါနံ ဒတွာ စ အတ္တမနတာ။

၃၀၄။ ဧသာ ယညဿ သမ္ပဒါတိ ဧသာ ယညဿ သမ္ပတ္တိ ပါရိပူရိ၊ နိပ္ဖတ္တီတိ အတ္ထော။

၃၀၅။ ပုဗ္ဗေဝ ဒါနာ သုမနောတိ ‘‘သမ္ပတ္တီနံ နိဒါနံ အနုဂါမိကံ နိဓာနံ နိဓေဿာမီ’’တိ မုဉ္စနစေတနာယ ပုဗ္ဗေ ဧဝ ဒါနူပကရဏဿ သမ္ပာဒနတော ပဋ္ဌာယ သုမနော သောမနဿဇာတော ဘဝေယျ။ ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒယေတိ ဒဒန္တော ဒေယျဓမ္မံ ဒက္ခိဏေယျဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာပေန္တော ‘‘အသာရတော ဓနတော သာရာဒါနံ ကရောမီ’’တိ အတ္တနော စိတ္တံ ပသာဒေယျ။ ဒတွာ အတ္တမနော ဟောတီတိ ဒက္ခိဏေယျာနံ ဒေယျဓမ္မံ ပရိစ္စဇိတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတပညတ္တံ နာမ မယာ အနုဋ္ဌိတံ၊ အဟော သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ အတ္တမနော ပမုဒိတမနော ပီတိသောမနဿဇာတော ဟောတိ။ ဧသာ ယညဿ သမ္ပဒါတိ ယာ ¶ အယံ ပုဗ္ဗစေတနာ မုဉ္ဇစေတနာ အပရစေတနာတိ ဣမေသံ ကမ္မဖလသဒ္ဓါနုဂတာနံ သောမနဿပရိဂ္ဂဟိတာနံ တိဿန္နံ စေတနာနံ ပါရိပူရိ၊ ဧသာ ယညဿ သမ္ပဒါ ဒါနဿ သမ္ပတ္တိ၊ န ဣတော အညထာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဝံ အင်္ကုရော အတ္တနော ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိံ ပကာသေတွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ အဘိဝဍ္ဎမာနဒါနဇ္ဈာသယော ဒိဝသေ ဒိဝသေ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ တေန တဒါ သဗ္ဗရဇ္ဇာနိ ဥန္နင်္ဂလာနိ ကတွာ မဟာဒါနေ ဒိယျမာနေ ပဋိလဒ္ဓသဗ္ဗူပကရဏာ မနုဿာ အတ္တနော အတ္တနော ကမ္မန္တေ ပဟာယ ယထာသုခံ ဝိစရိံသု၊ တေန ရာဇူနံ ကောဋ္ဌာဂါရာနိ ပရိက္ခယံ အဂမံသု။ တတော ရာဇာနော အင်္ကုရဿ ဒူတံ ပါဟေသုံ – ‘‘ဘောတော ဒါနံ နိဿာယ အမှာကံ အာယဿ ဝိနာသော အဟောသိ၊ ကောဋ္ဌာဂါရာနိ ပရိက္ခယံ ဂတာနိ၊ တတ္ထ ယုတ္တမတ္တံ ဉာတဗ္ဗ’’န္တိ။

တံ သုတွာ အင်္ကုရော ဒက္ခိဏာပထံ ဂန္တွာ ဒမိဠဝိသယေ သမုဒ္ဒဿ အဝိဒူရဋ္ဌာနေ မဟတိယော အနေကဒါနသာလာယော ကာရာပေတွာ မဟာဒါနာနိ ပဝတ္တေန္တော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ ¶ မရဏာ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဒါနဝိဘူတိဉ္စ သဂ္ဂူပပတ္တိဉ္စ ဒဿေန္တော သင်္ဂီတိကာရာ –

‘‘သဋ္ဌိ ဝါဟသဟဿာနိ၊ အင်္ကုရဿ နိဝေသနေ၊

ဘောဇနံ ဒီယတေ နိစ္စံ၊ ပုညပေက္ခဿ ဇန္တုနော။

‘‘တိသဟဿာနိ ¶ သူဒါ ဟိ၊ အာမုတ္တမဏိကုဏ္ဍလာ၊

အင်္ကုရံ ဥပဇီဝန္တိ၊ ဒါနေ ယညဿ ဝါဝဋာ။

‘‘သဋ္ဌိ ပုရိသသဟဿာနိ၊ အာမုတ္တမဏိကုဏ္ဍလာ၊

အင်္ကုရဿ မဟာဒါနေ၊ ကဋ္ဌံ ဖာလေန္တိ မာဏဝါ။

‘‘သောဠသိတ္ထိသဟဿာနိ ¶ ၊ သဗ္ဗာလင်္ကာရဘူသိတာ၊

အင်္ကုရဿ မဟာဒါနေ၊ ဝိဓာ ပိဏ္ဍေန္တိ နာရိယော။

‘‘သောဠသိတ္ထိသဟဿာနိ၊ သဗ္ဗာလင်္ကာရဘူသိတာ၊

အင်္ကုရဿ မဟာဒါနေ၊ ဒဗ္ဗိဂါဟာ ဥပဋ္ဌိတာ။

‘‘ဗဟုံ ဗဟူနံ ပါဒါသိ၊ စိရံ ပါဒါသိ ခတ္တိယော၊

သက္ကစ္စဉ္စ သဟတ္ထာ စ၊ စိတ္တီကတွာ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ဗဟူ မာသေ စ ပက္ခေ စ၊ ဥတုသံဝစ္ဆရာနိ စ၊

မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ၊ အင်္ကုရော ဒီဃမန္တရံ။

‘‘ဧဝံ ဒတွာ ယဇိတွာ စ၊ အင်္ကုရော ဒီဃမန္တရံ၊

သော ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသူပဂေါ အဟူ’’တိ။ – ဂါထာ အာဟံသု၊

၃၀၆။ တထ သဋ္ဌိ ဝါဟသဟဿာနီတိ ဝါဟာနံ သဋ္ဌိသဟဿာနိ ဂန္ဓသာလိတဏ္ဍုလာဒိပူရိတဝါဟာနံ သဋ္ဌိသဟဿာနိ။ ပုညပေက္ခဿ ဒါနဇ္ဈာသယဿ ဒါနာဓိမုတ္တဿ အင်္ကုရဿ နိဝေသနေ နိစ္စံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဇန္တုနော သတ္တကာယဿ ဘောဇနံ ဒီယတေတိ ယောဇနာ။

၃၀၇-၈။ တိသဟဿာနိ သူဒါ ဟီတိ တိသဟဿမတ္တာ သူဒါ ဘတ္တကာရကာ။ တေ စ ခေါ ပန ပဓာနဘူတာ အဓိပ္ပေတာ၊ တေသု ဧကမေကဿ ပန ¶ ဝစနကရာ အနေကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘တိသဟဿာနိ သူဒါန’’န္တိ စ ပဌန္တိ။ အာမုတ္တမဏိကုဏ္ဍလာတိ နာနာမဏိဝိစိတ္တကုဏ္ဍလဓရာ။ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ၊ အာမုတ္တကဋကကဋိသုတ္တာဒိအာဘရဏာပိ တေ အဟေသုံ။ အင်္ကုရံ ဥပဇီဝန္တီတိ တံ ဥပနိဿာယ ¶ ဇီဝန္တိ၊ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဒါနေ ယညဿ ဝါဝဋာတိ ¶ မဟာယာဂသညိတဿ ယညဿ ဒါနေ ယဇနေ ဝါဝဋာ ဥဿုက္ကံ အာပန္နာ။ ကဋ္ဌံ ဖာလေန္တိ မာဏဝါတိ နာနပ္ပကာရာနံ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇာဒိအာဟာရဝိသေသာနံ ပစနာယ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ တရုဏမနုဿာ ကဋ္ဌာနိ ဖာလေန္တိ ဝိဒါလေန္တိ။

၃၀၉။ ဝိဓာတိ ဝိဓာတဗ္ဗာနိ ဘောဇနယောဂ္ဂါနိ ကဋုကဘဏ္ဍာနိ။ ပိဏ္ဍေန္တီတိ ပိသနဝသေန ပယောဇေန္တိ။

၃၁၀။ ဒဗ္ဗိဂါဟာတိ ကဋစ္ဆုဂါဟိကာ။ ဥပဋ္ဌိတာတိ ပရိဝေသနဋ္ဌာနံ ဥပဂန္တွာ ဌိတာ ဟောန္တိ။

၃၁၁။ ဗဟုန္တိ မဟန္တံ ပဟူတိကံ။ ဗဟူနန္တိ အနေကေသံ။ ပါဒါသီတိ ပကာရေဟိ အဒါသိ။ စီရန္တိ စိရကာလံ။ ဝီသတိဝဿသဟဿာယုကေသု ဟိ မနုဿေသု သော ဥပ္ပန္နော။ ဗဟုံ ဗဟူနံ စိရကာလဉ္စ ဒေန္တော ယထာ အဒါသိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သက္ကစ္စဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သက္ကစ္စန္တိ သာဒရံ၊ အနပဝိဒ္ဓံ အနဝညာတံ ကတွာ။ သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန၊ န အာဏာပနမတ္တေန။ စိတ္တီကတွာတိ ဂါရဝဗဟုမာနယောဂေန စိတ္တေန ကရိတွာ ပူဇေတွာ။ ပုနပ္ပုနန္တိ ဗဟုသော န ဧကဝါရံ၊ ကတိပယဝါရေ ဝါ အကတွာ အနေကဝါရံ ပါဒါသီတိ ယောဇနာ။

၃၁၂။ ဣဒါနိ တမေဝ ပုနပ္ပုနံ ကရဏံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဗဟူ မာသေ စာ’’တိ ဂါထမာဟံသု။ တတ္ထ ဗဟူ မာသေတိ စိတ္တမာသာဒိကေ ဗဟူ အနေကေ မာသေ။ ပက္ခေတိ ကဏှသုက္ကဘေဒေ ဗဟူ ပက္ခေ။ ဥတုသံဝစ္ဆရာနိ စာတိ ဝသန္တဂိမှာဒိကေ ဗဟူ ဥတူ စ သံဝစ္ဆရာနိ စ၊ သဗ္ဗတ္ထ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဒီဃမန္တရန္တိ ဒီဃကာလမန္တရံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘စိရံ ပါဒါသီ’’တိ စိရကာလံ ဒါနဿ ပဝတ္တိတဘာဝံ ဝတွာ ပုန တဿ နိရန္တရမေဝ ¶ ပဝတ္တိတဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဗဟူ မာသေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၁၃။ ဧဝန္တိ ¶ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ ဒတွာ ယဇိတွာ စာတိ အတ္ထတော ဧကမေဝ၊ ကေသဉ္စိ ဒက္ခိဏေယျာနံ ဧကစ္စဿ ဒေယျဓမ္မဿ ပရိစ္စဇနဝသေန ဒတွာ၊ ပုန ‘‘ဗဟုံ ဗဟူနံ ပါဒါသီ’’တိ ဝုတ္တနယေန အတ္ထိကာနံ သဗ္ဗေသံ ယထာကာမံ ဒေန္တော မဟာယာဂဝသေန ယဇိတွာ။ သော ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ ¶ ၊ တာဝတိံသူပဂေါ အဟူတိ သော အင်္ကုရော အာယုပရိယောသာနေ မနုဿတ္ထဘာဝံ ပဟာယ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန တာဝတိံသဒေဝနိကာယူပဂေါ အဟောသိ။

ဧဝံ တသ္မိံ တာဝတိံသေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တေ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ဣန္ဒကော နာမ မာဏဝေါ အာယသ္မတော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ ပသန္နမာနသော ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဒါပေသိ။ သော အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ ခေတ္တဂတဿ ပုညဿ အာနုဘာဝေန တာဝတိံသေသု မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော ဒိဗ္ဗေဟိ ရူပါဒီဟိ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အင်္ကုရံ ဒေဝပုတ္တံ အဘိဘဝိတွာ ဝိရောစတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဒတွာန၊ အနုရုဒ္ဓဿ ဣန္ဒကော၊

သော ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသူပဂေါ အဟု။

‘‘ဒသဟိ ဌာနေဟိ အင်္ကုရံ၊ ဣန္ဒကော အတိရောစတိ၊

ရူပေ သဒ္ဒေ ရသေ ဂန္ဓေ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ စ မနောရမေ။

‘‘အာယုနာ ယသသာ စေဝ၊ ဝဏ္ဏေန စ သုခေန စ၊

အာဓိပစ္စေန အင်္ကုရံ၊ ဣန္ဒကော အတိရောစတီ’’တိ။

၃၁၄-၅။ တတ္ထ ရူပေတိ ရူပဟေတု၊ အတ္တနော ရူပသမ္ပတ္တိနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ သဒ္ဒေတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာယုနာတိ ဇီဝိတေန။ နနု စ ဒေဝါနံ ဇီဝိတံ ပရိစ္ဆိန္နပ္ပမာဏံ ဝုတ္တံ။ သစ္စံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန ယေဘုယျဝသေန။ တထာ ဟိ ဧကစ္စာနံ ဒေဝါနံ ယောဂဝိပတ္တိအာဒိနာ အန္တရာမရဏံ ဟောတိယေဝ။ ဣန္ဒကော ပန တိဿော ဝဿကောဋိယော သဋ္ဌိ စ ဝဿသဟဿာနိ ပရိပူရေတိယေဝ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာယုနာ အတိရောစတီ’’တိ။ ယသသာတိ မဟတိယာ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိယာ ¶ ။ ဝဏ္ဏေနာတိ သဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိယာ။ ဝဏ္ဏဓာတုသမ္ပဒါ ပန ‘‘ရူပေ’’တိ ဣမိနာ ဝုတ္တာယေဝ။ အာဓိပစ္စေနာတိ ဣဿရိယေန။

ဧဝံ အင်္ကုရေ စ ဣန္ဒကေ စ တာဝတိံသေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တေသု အမှာကံ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗောဓိတော သတ္တမေ သံဝစ္ဆရေ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာယံ ¶ သာဝတ္ထိနဂရဒွါရေ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကတွာ အနုက္ကမေန တိပဒဝိက္ကမေန တာဝတိံသဘဝနံ ဂန္တွာ ပါရိစ္ဆတ္တကမူလေ ¶ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယံ ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတေ ဗာလသူရိယော ဝိယ ဝိရောစမာနော ဒသဟိ လောကဓာတူဟိ သန္နိပတိတာယ ဒေဝဗြဟ္မပရိသာယ ဇုတိံ အတ္တနော သရီရပ္ပဘာယ အဘိဘဝန္တော အဘိဓမ္မံ ဒေသေတုံ နိသိန္နော အဝိဒူရေ နိသိန္နံ ဣန္ဒကံ၊ ဒွါဒသယောဇနန္တရေ နိသိန္နံ အင်္ကုရဉ္စ ဒိသွာ ဒက္ခိဏေယျသမ္ပတ္တိဝိဘာဝနတ္ထံ –

‘‘မဟာဒါနံ တယာ ဒိန္နံ၊ အင်္ကုရ ဒီဃမန္တရံ၊

အတိဒူရေ နိသိန္နောသိ၊ အာဂစ္ဆ မမ သန္တိကေ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တံ သုတွာ အင်္ကုရော ‘‘ဘဂဝါ မယာ စိရကာလံ ဗဟုံ ဒေယျဓမ္မံ ပရိစ္စဇိတွာ ပဝတ္တိတမ္ပိ မဟာဒါနံ ဒက္ခိဏေယျသမ္ပတ္တိဝိရဟေန အခေတ္တေ ဝုတ္တဗီဇံ ဝိယ န ဥဠာရဖလံ အဟောသိ၊ ဣန္ဒကဿ ပန ကဋစ္ဆုဘိက္ခာဒါနမ္ပိ ဒက္ခိဏေယျသမ္ပတ္တိယာ သုခေတ္တေ ဝုတ္တဗီဇံ ဝိယ အတိဝိယ ဥဠာရဖလံ ဇာတ’’န္တိ အာဟ။ တမတ္ထံ ဒဿေန္တေ သင်္ဂီတိကာရာ –

‘‘တာဝတိံသေ ယဒါ ဗုဒ္ဓါ၊ သိလာယံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ၊

ပါရိစ္ဆတ္တယမူလမှိ၊ ဝိဟာသိ ပုရိသုတ္တမော။

‘‘ဒသသု လောကဓာတူသု၊ သန္နိပတိတွာန ဒေဝတာ၊

ပယိရုပါသန္တိ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဝသန္တံ နဂမုဒ္ဓနိ။

‘‘န ကောစိ ဒေဝေါ ဝဏ္ဏေန၊ သမ္ဗုဒ္ဓံ အတိရောစတိ၊

သဗ္ဗေ ဒေဝေ အတိက္ကမ္မ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါဝ ဝိရောစတိ။

‘‘ယောဇနာနိ ¶ ဒသ ဒွေ စ၊ အင်္ကုရောယံ တဒါ အဟု၊

အဝိဒူရေဝ ဗုဒ္ဓဿ၊ ဣန္ဒကော အတိရောစတိ။

‘‘ဩလောကေတွာန သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အင်္ကုရဉ္စာပိ ဣန္ဒကံ၊

ဒက္ခိဏေယျံ သမ္ဘာဝေန္တော၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။

‘‘မဟာဒါနံ ¶ တယာ ဒိန္နံ၊ အင်္ကုရံ ဒီဃမန္တရံ၊

အတိဒူရေ နိသိန္နောသိ၊ အာဂစ္ဆ မမ သန္တိကေ။

‘‘စောဒိတော ¶ ဘာဝိတတ္တေန၊ အင်္ကုရော ဣဒမဗြဝိ၊

ကိံ မယှံ တေန ဒါနေန၊ ဒက္ခိဏေယျေန သုညတံ။

‘‘အယံ သော ဣန္ဒကော ယက္ခော၊ ဒဇ္ဇာ ဒါနံ ပရိတ္တကံ၊

အတိရောစတိ အမှေဟိ၊ စန္ဒော တာရဂဏေ ယထာ။

‘‘ဥဇ္ဇင်္ဂလေ ယထာ ခေတ္တေ၊ ဗီဇံ ဗဟုမ္ပိ ရောပိတံ၊

န ဝိပုလံ ဖလံ ဟောတိ၊ နပိ တောသေတိ ကဿကံ။

‘‘တထေဝ ဒါနံ ဗဟုကံ၊ ဒုဿီလေသု ပတိဋ္ဌိတံ၊

န ဝိပုလံ ဖလံ ဟောတိ၊ နပိ တောသေတိ ဒါယကံ။

‘‘ယထာပိ ဘဒ္ဒကေ ခေတ္တေ၊ ဗီဇံ အပ္ပမ္ပိ ရောပိတံ၊

သမ္မာ ဓာရံ ပဝေစ္ဆန္တေ၊ ဖလံ တောသေသိ ကဿကံ။

‘‘တထေဝ သီလဝန္တေသု၊ ဂုဏဝန္တေသု တာဒိသု၊

အပ္ပကမ္ပိ ကတံ ကာရံ၊ ပုညံ ဟောတိ မဟပ္ဖလ’’န္တိ။ – ဂါထာယော အဝေါစုံ၊

၃၁၇။ တတ္ထ တာဝတိံသေတိ တာဝတိံသဘဝနေ။ သိလာယံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေတိ ပဏ္ဍုကမ္ဗလနာမကေ သိလာသနေ ပုရိသုတ္တမော ဗုဒ္ဓါ ယဒါ ဝိဟာသီတိ ယောဇနာ။

၃၁၈။ ဒသသု လောကဓာတူသု၊ သန္နိပတိတွာန ဒေဝတာတိ ဇာတိခေတ္တသညိတေသု ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု ကာမာဝစရဒေဝတာ ဗြဟ္မဒေဝတာ စ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပယိရုပါသနာယ ဓမ္မဿဝနတ္ထဉ္စ ဧကတော သန္နိပတိတွာ။ တေနာဟ ‘‘ပယိရုပါသန္တိ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဝသန္တံ နဂမုဒ္ဓနီ’’တိ၊ သိနေရုမုဒ္ဓနီတိ အတ္ထော။

၃၂၀။ ယောဇနာနိ ¶ ¶ ဒသ ဒွေ စ၊ အင်္ကုရောယံ တဒါ အဟူတိ အယံ ယထာဝုတ္တစရိတော အင်္ကုရော တဒါ သတ္ထု သမ္မုခကာလေ ဒသ ဒွေ ယောဇနာနိ အန္တရံ ကတွာ အဟု။ သတ္ထု နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဒွါဒသယောဇနန္တရေ ဌာနေ နိသိန္နော အဟောသီတိ အတ္ထော။

၃၂၃။ စောဒိတော ¶ ဘာဝိတတ္တေနာတိ ပါရမိပရိဘာဝိတာယ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ ဘာဝိတတ္တေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စောဒိတော။ ကိံ မယှံ တေနာတိအာဒိကာ သတ္ထု ပဋိဝစနဝသေန အင်္ကုရေန ဝုတ္တဂါထာ။ ဒက္ခိဏေယျေန သုညတန္တိ ယံ ဒက္ခိဏေယျေန သုညတံ ရိတ္တကံ ဝိရဟိတံ တဒါ မမ ဒါနံ၊ တသ္မာ ‘‘ကိံ မယှံ တေနာ’’တိ အတ္တနော ဒါနပုညံ ဟီဠေန္တော ဝဒတိ။

၃၂၄။ ယက္ခောတိ ဒေဝပုတ္တော။ ဒဇ္ဇာတိ ဒတွာ။ အတိရောစတိ အမှေဟီတိ အတ္တနာ မာဒိသေဟိ အတိဝိယ ဝိရောစတိ။ ဟီတိ ဝါ နိပါတမတ္တံ၊ အမှေ အတိက္ကမိတွာ အဘိဘဝိတွာ ဝိရောစတီတိ အတ္ထော။ ယထာ ကိန္တိ အာဟ ‘‘စန္ဒော တာရဂဏေ ယထာ’’တိ။

၃၂၅-၆။ ဥဇ္ဇင်္ဂလေတိ အတိဝိယ ထဒ္ဓဘူမိဘာဂေ။ ‘‘ဦသရေ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ရောပိတန္တိ ဝုတ္တံ၊ ဝပိတွာ ဝါ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ ပုန ရောပိတံ။ နပိ တောသေတီတိ န နန္ဒယတိ၊ အပ္ပဖလတာယ ဝါ တုဋ္ဌိံ န ဇနေတိ။ တထေဝါတိ ယထာ ဥဇ္ဇင်္ဂလေ ခေတ္တေ ဗဟုမ္ပိ ဗီဇံ ရောပိတံ ဝိပုလဖလံ ဥဠာရဖလံ န ဟောတိ၊ တတော ဧဝ ကဿကံ န တောသေတိ၊ တထာ ဒုဿီလေသု သီလဝိရဟိတေသု ဗဟုကမ္ပိ ဒါနံ ပတိဋ္ဌာပိတံ ဝိပုလဖလံ မဟပ္ဖလံ န ဟောတိ၊ တတော ဧဝ ဒါယကံ န တောသေတီတိ အတ္ထော။

၃၂၇-၈။ ယထာပိ ဘဒ္ဒကေတိ ဂါထာဒွယဿ ဝတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ သမ္မာ ဓာရံ ပဝေစ္ဆန္တေတိ ဝုဋ္ဌိဓာရံ သမ္မဒေဝ ပဝတ္တေန္တေ၊ အနွဍ္ဎမာသံ အနုဒသာဟံ အနုပဉ္စာဟံ ဒေဝေ ဝဿန္တေတိ အတ္ထော။ ဂုဏဝန္တေသူတိ ဈာနာဒိဂုဏယုတ္တေသု။ တာဒိသူတိ ဣဋ္ဌာဒီသု ¶ တာဒိလက္ခဏပ္ပတ္တေသု။ ကာရန္တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ ဥပကာရောတိ အတ္ထော။ ကီဒိသော ဥပကာရောတိ အာဟ ‘‘ပုည’’န္တိ။

‘‘ဝိစေယျ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ယတ္ထ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊

ဝိစေယျ ဒါနံ ဒတွာန၊ သဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တိ ဒါယကာ။

‘‘ဝိစေယျ ¶ ဒါနံ သုဂတပ္ပသဋ္ဌံ၊ ယေ ဒက္ခိဏေယျာ ဣဓ ဇီဝလောကေ၊

ဧတေသု ဒိန္နာနိ မဟပ္ဖလာနိ၊ ဗီဇာနိ ဝုတ္တာနိ ယထာ သုခေတ္တေ’’တိ။ –

အယံ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတာ ဂါထာ။

၃၂၉။ တတ္ထ ¶ ဝိစေယျာတိ ဝိစိနိတွာ၊ ပုညက္ခေတ္တံ ပညာယ ဥပပရိက္ခိတွာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

တယိဒံ အင်္ကုရပေတဝတ္ထု သတ္ထာရာ တာဝတိံသဘဝနေ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာနံ ပုရတော ဒက္ခိဏေယျသမ္ပတ္တိဝိဘာဝနတ္ထံ ‘‘မဟာဒါနံ တယာ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ အတ္တနာ သမုဋ္ဌာပိတံ၊ တတ္ထ တယော မာသေ အဘိဓမ္မံ ဒေသေတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဒေဝဂဏပရိဝုတော ဒေဝဒေဝေါ ဒေဝလောကတော သင်္ကဿနဂရံ ဩတရိတွာ အနုက္ကမေန သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော စတုပရိသမဇ္ဈေ ဒက္ခိဏေယျသမ္ပတ္တိဝိဘာဝနတ္ထမေဝ ‘‘ယဿ အတ္ထာယ ဂစ္ဆာမာ’’တိအာဒိနာ ဝိတ္ထာရတော ဒေသေတွာ စတုသစ္စကထာယ ဒေသနာယ ကူဋံ ဂဏှိ။ ဒေသနာဝသာနေ တေသံ အနေကကောဋိပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

အင်္ကုရပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဥတ္တရမာတုပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

ဒိဝါဝိဟာရဂတံ ဘိက္ခုန္တိ ဣဒံ ဥတ္တရမာတုပေတိဝတ္ထု။ တတြာယံ အတ္ထဝိဘာဝနာ – သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိယာ ပဝတ္တိတာယ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ဒွါဒသဟိ ¶ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ကောသမ္ဗိယာ အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ အရညာယတနေ ဝိဟာသိ။ တေန စ သမယေန ရညော ဥဒေနဿ အညတရော အမစ္စော ကာလမကာသိ၊ တေန စ ပုဗ္ဗေ နဂရေ ကမ္မန္တာ အဓိဋ္ဌိတာ အဟေသုံ။ အထ ရာဇာ တဿ ပုတ္တံ ဥတ္တရံ နာမ မာဏဝံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တွဉ္စ ပိတရာ အဓိဋ္ဌိတေ ကမ္မန္တေ သမနုသာသာ’’တိ တေန ဌိတဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

သော စ သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဧကဒိဝသံ နဂရပဋိသင်္ခရဏိယာနံ ဒါရူနံ အတ္ထာယ ဝဍ္ဎကိယော ဂဟေတွာ အရညံ ဂတော။ တတ္ထ အာယသ္မတော မဟာကစ္စာယနတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဥပဂန္တွာ ထေရံ တတ္ထ ပံသုကူလစီဝရဓရံ ဝိဝိတ္တံ နိသိန္နံ ဒိသွာ ဣရိယာပထေယေဝ ပသီဒိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော ဝန္ဒိတွာ ¶ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ထေရော တဿ ဓမ္မံ ကထေသိ။ သော ဓမ္မံ ¶ သုတွာ ရတနတ္တယေ သဉ္ဇာတပ္ပသာဒေါ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ ထေရံ နိမန္တေသိ – ‘‘အဓိဝါသေထ မေ၊ ဘန္တေ၊ သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခူဟိ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ထေရော တုဏှီဘာဝေန။ သော တတော နိက္ခမိတွာ နဂရံ ဂန္တွာ အညေသံ ဥပါသကာနံ အာစိက္ခိ – ‘‘ထေရော မယာ သွာတနာယ နိမန္တိတော၊ တုမှေဟိပိ မမ ဒါနဂ္ဂံ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ။

သော ဒုတိယဒိဝသေ ကာလဿေဝ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ ကာလံ အာရောစာပေတွာ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခူဟိ အာဂစ္ဆန္တဿ ထေရဿ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ဝန္ဒိတွာ ပုရက္ခတွာ ဂေဟံ ပဝေသေသိ။ အထ မဟာရဟကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏအတ္ထတေသု အာသနေသု ထေရေ စ ဘိက္ခူသု စ နိသိန္နေသု ဂန္ဓပုပ္ဖဓူပေဟိ ပူဇံ ကတွာ ပဏီတေန အန္နပါနေန တေ သန္တပ္ပေတွာ သဉ္ဇာတပ္ပသာဒေါ ကတဉ္ဇလီ အနုမောဒနံ သုဏိတွာ ကတဘတ္တာနုမောဒနေ ထေရေ ဂစ္ဆန္တေ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အနုဂစ္ဆန္တော နဂရတော နိက္ခမိတွာ ပဋိနိဝတ္တန္တော ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ နိစ္စံ မမ ဂေဟံ ပဝိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ယာစိတွာ ထေရဿ အဓိဝါသနံ ဉတွာ နိဝတ္တိ။ ဧဝံ သော ထေရံ ဥပဋ္ဌဟန္တော တဿ ဩဝါဒေ ပတိဋ္ဌာယ ¶ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ၊ ဝိဟာရဉ္စ ကာရေသိ၊ သဗ္ဗေ စ အတ္တနော ဉာတကေ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နေ အကာသိ။

မာတာ ပနဿ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တာ ဟုတွာ ဧဝံ ပရိဘာသိ – ‘‘ယံ တွံ မမ အနိစ္ဆန္တိယာ ဧဝ သမဏာနံ အန္နပါနံ ဒေသိ၊ တံ တေ ပရလောကေ လောဟိတံ သမ္ပဇ္ဇတူ’’တိ။ ဧကံ ပန မောရပိဉ္ဆကလာပံ ဝိဟာရမဟဒိဝသေ ဒိယျမာနံ အနုဇာနိ။ သာ ကာလံ ကတွာ ပေတယောနိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ မောရပိဉ္ဆကလာပဒါနာနုမောဒနေန ပနဿာ ကေသာ နီလာ သိနိဒ္ဓါ ဝေလ္လိတဂ္ဂါ သုခုမာ ဒီဃာ စ အဟေသုံ။ သာ ယဒါ ဂင်္ဂါနဒိံ ‘‘ပါနီယံ ပိဝိဿာမီ’’တိ ဩတရတိ၊ တဒါ နဒီ လောဟိတပူရာ ဟောတိ။ သာ ပဉ္စပဏ္ဏာသ ဝဿာနိ ခုပ္ပိပါသာဘိဘူတာ ဝိစရိတွာ ဧကဒိဝသံ ကင်္ခါရေဝတတ္ထေရံ ဂင်္ဂါယ တီရေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နံ ဒိသွာ အတ္တာနံ အတ္တနော ကေသေဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ပါနီယံ ယာစိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ဒိဝါဝိဟာရဂတံ ဘိက္ခုံ၊ ဂင်္ဂါတီရေ နိသိန္နကံ၊

တံ ပေတီ ဥပသင်္ကမ္မ၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ ဘီရုဒဿနာ။

‘‘ကေသာ ¶ ¶ စဿာ အတိဒီဃာ၊ ယာဝဘူမာဝလမ္ဗရေ၊

ကေသေဟိ သာ ပဋိစ္ဆန္နာ၊ သမဏံ ဧတဒဗြဝီ’’တိ။ –

ဣမာ ဒွေ ဂါထာ သင်္ဂီတိကာရကေဟိ ဣဓ အာဒိတော ဌပိတာ။

တတ္ထ ဘီရုဒဿနာတိ ဘယာနကဒဿနာ။ ‘‘ရုဒ္ဒဒဿနာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ဗီဘစ္ဆဘာရိယဒဿနာတိ အတ္ထော။ ယာဝဘူမာဝလမ္ဗရေတိ ယာဝ ဘူမိ၊ တာဝ ဩလမ္ဗန္တိ။ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဘိက္ခု’’န္တိ စ ပစ္ဆာ ‘‘သမဏ’’န္တိ စ ကင်္ခါရေဝတတ္ထေရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

သာ ပန ပေတီ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပါနီယံ ယာစန္တီ –

‘‘ပဉ္စပဏ္ဏာသ ဝဿာနိ၊ ယတော ကာလကတာ အဟံ၊

နာဘိဇာနာမိ ¶ ဘုတ္တံ ဝါ၊ ပီတံ ဝါ ပန ပါနိယံ၊

ဒေဟိ တွံ ပါနိယံ ဘန္တေ၊ တသိတာ ပါနိယာယ မေ’’တိ။ – ဣမံ ဂါထမာဟ၊

၃၃၃။ တတ္ထ နာဘိဇာနာမိ ဘုတ္တံ ဝါတိ ဧဝံ ဒီဃမန္တရေ ကာလေ ဘောဇနံ ဘုတ္တံ ဝါ ပါနီယံ ပီတံ ဝါ နာဘိဇာနာမိ၊ န ဘုတ္တံ န ပီတန္တိ အတ္ထော။ တသိတာတိ ပိပါသိတာ။ ပါနိယာယာတိ ပါနီယတ္ထာယ အာဟိဏ္ဍန္တိယာ မေ ပါနီယံ ဒေဟိ၊ ဘန္တေတိ ယောဇနာ။

‘‘အယံ သီတောဒိကာ ဂင်္ဂါ၊ ဟိမဝန္တတော သန္ဒတိ၊

ပိဝ ဧတ္တော ဂဟေတွာန၊ ကိံ မံ ယာစသိ ပါနိယံ။

‘‘သစာဟံ ဘန္တေ ဂင်္ဂါယ၊ သယံ ဂဏှာမိ ပါနိယံ၊

လောဟိတံ မေ ပရိဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ယာစာမိ ပါနိယံ။

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿကမ္မဝိပါကေန၊ ဂင်္ဂါ တေ ဟောတိ လောဟိတံ။

‘‘ပုတ္တော ¶ မေ ဥတ္တရော နာမ၊ သဒ္ဓါ အာသိ ဥပါသကော၊

သော စ မယှံ အကာမာယ၊ သမဏာနံ ပဝေစ္ဆတိ။

‘‘စီဝရံ ¶ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ၊ ပစ္စယံ သယနာသနံ၊

တမဟံ ပရိဘာသာမိ၊ မစ္ဆေရေန ဥပဒ္ဒုတာ။

‘‘ယံ တွံ မယှံ အကာမာယ၊ သမဏာနံ ပဝေစ္ဆသိ၊

စီဝရံ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ၊ ပစ္စယံ သယနာသနံ။

‘‘ဧတံ တေ ပရလောကသ္မိံ၊ လောဟိတံ ဟောတု ဥတ္တရ၊

တဿကမ္မဝိပါကေန၊ ဂင်္ဂါ မေ ဟောတိ လောဟိတ’’န္တိ။ –

ဣမာ ထေရဿ စ ပေတိယာ စ ဝစနပဋိဝစနဂါထာ။

၃၃၄။ တတ္ထ ဟိမဝန္တတောတိ မဟတော ဟိမဿ အတ္ထိတာယ ‘‘ဟိမဝါ’’တိ လဒ္ဓနာမတော ပဗ္ဗတရာဇတော။ သန္ဒတီတိ ပဝတ္တတိ။ ဧတ္တောတိ ဣတော မဟာဂင်္ဂါတော။ ကိန္တိ ကသ္မာ မံ ယာစသိ ပါနီယံ၊ ဂင်္ဂါနဒိံ ဩတရိတွာ ယထာရုစိ ပိဝါတိ ဒဿေတိ။

၃၃၅။ လောဟိတံ ¶ မေ ပရိဝတ္တတီတိ ဥဒကံ သန္ဒမာနံ မယှံ ပါပကမ္မဖလေန လောဟိတံ ဟုတွာ ပရိဝတ္တတိ ပရိဏမတိ၊ တာယ ဂဟိတမတ္တံ ဥဒကံ လောဟိတံ ဇာယတိ။

၃၃၇-၄၀။ မယှံ အကာမာယာတိ မမ အနိစ္ဆန္တိယာ။ ပဝေစ္ဆတီတိ ဒေတိ။ ပစ္စယန္တိ ဂိလာနပစ္စယံ။ ဧတန္တိ ယံ ဧတံ စီဝရာဒိကံ ပစ္စယဇာတံ သမဏာနံ ပဝေစ္ဆသိ ဒေသိ၊ ဧတံ တေ ပရလောကသ္မိံ လောဟိတံ ဟောတု ဥတ္တရာတိ အဘိသပနဝသေန ကတံ ပါပကမ္မံ၊ တဿ ဝိပါကေနာတိ ယောဇနာ။

အထာယသ္မာ ရေဝတော တံ ပေတိံ ဥဒ္ဒိဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပါနီယံ အဒါသိ၊ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခူနမဒါသိ၊ သင်္ကာရကူဋာဒိတော ပံသုကူလံ ဂဟေတွာ ဓောဝိတွာ ဘိသိဉ္စ စိမိလိကဉ္စ ကတွာ ဘိက္ခူနံ အဒါသိ၊ တေန စဿာ ပေတိယာ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယော အဟေသုံ။ သာ ထေရဿ ¶ သန္တိကံ ဂန္တွာ အတ္တနာ လဒ္ဓဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ထေရဿ ဒဿေသိ။ ထေရော တံ ပဝတ္တိံ အတ္တနော သန္တိကံ ဥပဂတာနံ စတုန္နံ ပရိသာနံ ပကာသေတွာ ဓမ္မကထံ ¶ ကထေသိ။ တေန မဟာဇနော သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ ဝိဂတမလမစ္ဆေရော ဟုတွာ ဒါနသီလာဒိကုသလဓမ္မာဘိရတော အဟောသီတိ။ ဣဒံ ပန ပေတဝတ္ထု ဒုတိယသင်္ဂီတိယံ သင်္ဂဟံ အာရုဠှန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဥတ္တရမာတုပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဟံ ပုရေ ပဗ္ဗဇိတဿ ဘိက္ခုနောတိ ဣဒံ သုတ္တပေတဝတ္ထု။ တဿ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သာဝတ္ထိယာ ကိရ အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ ဂါမကေ အမှာကံ သတ္ထရိ အနုပ္ပန္နေယေဝ သတ္တန္နံ ဝဿသတာနံ ဥပရိ အညတရော ဒါရကော ဧကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဥပဋ္ဌဟိ။ တဿ မာတာ တသ္မိံ ဝယပ္ပတ္တေ တဿတ္ထာယ သမာနကုလတော အညတရံ ကုလဓီတရံ အာနေသိ။ ဝိဝါဟဒိဝသေယေဝ စ သော ကုမာရော သဟာယေဟိ သဒ္ဓိံ နှာယိတုံ ဂတော အဟိနာ ဒဋ္ဌော ကာလမကာသိ၊ ‘‘ယက္ခဂါဟေနာ’’တိပိ ¶ ဝဒန္တိ။ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဥပဋ္ဌာနေန ဗဟုံ ကုသလကမ္မံ ကတွာ ဌိတောပိ တဿာ ဒါရိကာယ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တတာယ ဝိမာနပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ မဟိဒ္ဓိကော ပန အဟောသိ မဟာနုဘာဝေါ။

အထ သော တံ ဒါရိကံ အတ္တနော ဝိမာနံ နေတုကာမော ‘‘ကေန နု ခေါ ဥပါယေန ဧသာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကမ္မံ ကတွာ မယာ သဒ္ဓိံ ဣဓ အဘိရမေယျာ’’တိ တဿာ ဒိဗ္ဗဘောဂသမ္ပတ္တိယာ အနုဘဝနဟေတုံ ဝီမံသန္တော ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တံ ဒိသွာ မနုဿရူပေန ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ သုတ္တကေန အတ္ထော အတ္ထီ’’တိ အာဟ။ ‘‘စီဝရကမ္မံ ကရောမိ၊ ဥပါသကာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အသုကသ္မိံ ဌာနေ သုတ္တဘိက္ခံ စရထာ’’တိ တဿာ ဒါရိကာယ ဂေဟံ ဒဿေသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တတ္ထ ဂန္တွာ ဃရဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ အထ သာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ တတ္ထ ဌိတံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသာ ‘‘သုတ္တကေန မေ အယျော အတ္ထိကော’’တိ ဉတွာ ဧကံ သုတ္တဂုဠံ အဒါသိ။ အထ သော အမနုဿော မနုဿရူပေန တဿ ဒါရိကာယ ဃရံ ဂန္တွာ တဿာ မာတရံ ယာစိတွာ တာယ သဒ္ဓိံ ကတိပါဟံ ဝသိတွာ တဿာ မာတုယာ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ တသ္မိံ ဂေဟေ သဗ္ဗဘာဇနာနိ ဟိရညသုဝဏ္ဏဿ ပူရေတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဥပရိ နာမံ လိခိ ‘‘ဣဒံ ဒေဝဒတ္တိယံ ဓနံ န ကေနစိ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ၊ တဉ္စ ဒါရိကံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ¶ ဝိမာနံ အဂမာသိ။ တဿာ မာတာ ပဟူတံ ဓနံ လဘိတွာ အတ္တနော ဉာတကာနံ ကပဏဒ္ဓိကာဒိနဉ္စ ဒတွာ အတ္တနာ စ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ကာလံ ကရောန္တီ ‘‘မမ ဓီတာ အာဂစ္ဆတိ စေ၊ ဣဒံ ဓနံ ဒဿေထာ’’တိ ဉာတကာနံ ကထေတွာ ကာလမကာသိ။

တတော ¶ သတ္တန္နံ ဝဿသတာနံ အစ္စယေန အမှာကံ ဘဂဝတိ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ အနုက္ကမေန သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ တဿာ ဣတ္ထိယာ တေန အမနုဿေန သဒ္ဓိံ ဝသန္တိယာ ဥက္ကဏ္ဌာ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သာ တံ ‘‘သာဓု၊ အယျပုတ္တ၊ မံ သကညေဝ ဂေဟံ ပဋိနေဟီ’’တိ ဝဒန္တီ –

‘‘အဟံ ပုရေ ပဗ္ဗဇိတဿ ဘိက္ခုနော၊

သုတ္တံ အဒါသိံ ဥပသင်္ကမ္မ ယာစိတာ၊

တဿ ဝိပါကော ¶ ဝိပုလဖလူပလဗ္ဘတိ၊

ဗဟုကာ စ မေ ဥပ္ပဇ္ဇရေ ဝတ္ထကောဋိယော။

‘‘ပုပ္ဖာဘိကိဏ္ဏံ ရမိတံ ဝိမာနံ၊ အနေကစိတ္တံ နရနာရိသေဝိတံ၊

သာဟံ ဘုဉ္ဇာမိ စ ပါရုပါမိ စ၊ ပဟူတဝိတ္တာ န စ တာဝ ခီယတိ။

‘‘တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကမနွယာ၊ သုခဉ္စ သာတဉ္စ ဣဓူပလဗ္ဘတိ၊

သာဟံ ဂန္တွာ ပုနဒေဝ မာနုသံ၊ ကာဟာမိ ပုညာနိ နယယျပုတ္တ မ’’န္တိ။ –

၃၄၁။ တတ္ထ ‘‘ပဗ္ဗဇိတဿ ဘိက္ခုနော’’တိ ဣဒံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ သဒ္ဓါယ ဝုတ္တံ။ သော ဟိ ကာမာဒိမလာနံ အတ္တနော သန္တာနတော အနဝသေသတော ပဗ္ဗာဇိတတ္တာ ပဟီနတ္တာ ပရမတ္ထတော ‘‘ပဗ္ဗဇိတော’’တိ၊ ဘိန္နကိလေသတ္တာ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။ သုတ္တန္တိ ကပ္ပာသိယသုတ္တံ။ ဥပသင်္ကမ္မာတိ မယှံ ဂေဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ။ ယာစိတာတိ ‘‘ဥဒ္ဒိဿ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧသာ အရိယာန ယာစနာ’’တိ (ဇာ။ ၁။၇။၅၉) ဧဝံ ဝုတ္တာယ ကာယဝိညတ္တိပယောဂသင်္ခါတာယ ဘိက္ခာစရိယာယ ¶ ယာစိတာ။ တဿာတိ တဿ သုတ္တဒါနဿ။ ဝိပါကော ဝိပုလဖလူပလဗ္ဘတီတိ ဝိပုလဖလော ဥဠာရဥဒယော မဟာဥဒယော ဝိပါကော ဧတရဟိ ဥပလဗ္ဘတိ ပစ္စနုဘဝီယတိ။ ဗဟုကာတိ အနေကာ။ ဝတ္ထကောဋိယောတိ ဝတ္ထာနံ ကောဋိယော၊ အနေကသတသဟဿပဘေဒါနိ ဝတ္ထာနီတိ အတ္ထော။

၃၄၂။ အနေကစိတ္တန္တိ ¶ နာနာဝိဓစိတ္တကမ္မံ၊ အနေကေဟိ ဝါ မုတ္တာမဏိအာဒီဟိ ရတနေဟိ ဝိစိတ္တရူပံ။ နရနာရိသေဝိတန္တိ ပရိစာရကဘူတေဟိ နရေဟိ နာရီဟိ စ ဥပသေဝိတံ။ သာဟံ ဘုဉ္ဇာမီတိ ¶ သာ အဟံ တံ ဝိမာနံ ပရိဘုဉ္ဇာမိ။ ပါရုပါမီတိ အနေကာသု ဝတ္ထကောဋီသု ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ နိဝါသေမိ စေဝ ပရိဒဟာမိ စ။ ပဟူတဝိတ္တာတိ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏာ မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ။ န စ တာဝ ခီယတီတိ တဉ္စ ဝိတ္တံ န ခီယတိ၊ န ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ။

၃၄၃။ တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကမနွယာတိ တဿေဝ သုတ္တဒါနမယပုညကမ္မဿ အနွယာ ပစ္စယာ ဟေတုဘာဝေန ဝိပါကဘူတံ သုခံ၊ ဣဋ္ဌမဓုရသင်္ခါတံ သာတဉ္စ ဣဓ ဣမသ္မိံ ဝိမာနေ ဥပလဗ္ဘတိ။ ဂန္တွာ ပုနဒေဝ မာနုသန္တိ ပုန ဧဝ မနုဿလောကံ ဥပဂန္တွာ။ ကာဟာမိ ပုညာနီတိ မယှံ သုခဝိသေသနိပ္ဖာဒကာနိ ပုညာနိ ကရိဿာမိ၊ ယေသံ ဝါ မယာ အယံ သမ္ပတ္တိ လဒ္ဓါတိ အဓိပ္ပာယော။ နယယျပုတ္တ မန္တိ၊ အယျပုတ္တ၊ မံ မနုဿလောကံ နယ၊ နေဟီတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ သော အမနုဿော တဿာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တတာယ အနုကမ္ပာယ ဂမနံ အနိစ္ဆန္တော –

ဇိဏ္ဏာ စ ဝုဍ္ဎာ စ တဟိံ ဘဝိဿသိ၊

ကိံ တတ္ထ ဂန္တွာန ဣတော ကရိဿသီ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ သတ္တာတိ ဝိဘတ္တိလောပေန နိဒ္ဒေသော၊ နိဿက္ကေ ဝါ ဧတံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ဝဿသတာတိ ဝဿသတတော၊ သတ္တဟိ ဝဿသတေဟိ ဥဒ္ဓံ တုဝံ ဣဓာဂတာ ဣမံ ဝိမာနံ အာဂတာ၊ ဣဓာဂတာယ တုယှံ သတ္တ ဝဿသတာနိ ¶ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဇိဏ္ဏာ စ ¶ ဝုဍ္ဎာ စ တဟိံ ဘဝိဿသီတိ ဣဓ ဒိဗ္ဗေဟိ ဥတုအာဟာရေဟိ ဥပထမ္ဘိတတ္တဘာဝါ ကမ္မာနုဘာဝေန ဧတ္တကံ ကာလံ ဒဟရာကာရေနေဝ ဌိတာ။ ဣတော ပန ဂတာ ကမ္မဿ စ ပရိက္ခီဏတ္တာ မနုဿာနဉ္စ ဥတုအာဟာရဝသေန ဇရာဇိဏ္ဏာ ဝယောဝုဍ္ဎာ စ တဟိံ မနုဿလောကေ ဘဝိဿသိ။ ကိန္တိ? သဗ္ဗေဝ တေ ကာလကတာ စ ဉာတကာတိ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော ဂတတ္တာ တဝ ဉာတယောပိ သဗ္ဗေ ဧဝ မတာ၊ တသ္မာ ဣတော ဒေဝလောကတော တတ္ထ မနုဿလောကံ ဂန္တွာ ကိံ ကရိဿသိ၊ အဝသေသမ္ပိ အာယုဉ္စ ဣဓေဝ ခေပေဟိ၊ ဣဓ ဝသာဟီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဝံ တေန ဝုတ္တာ သာ တဿ ဝစနံ အသဒ္ဒဟန္တီ ပုနဒေဝ –

‘‘သတ္တေဝ ¶ ဝဿာနိ ဣဓာဂတာယ မေ၊ ဒိဗ္ဗဉ္စ သုခဉ္စ သမပ္ပိတာယ၊

သာဟံ ဂန္တွာ ပုနဒေဝ မာနုသံ၊ ကာဟာမိ ပုညာနိ နယယျပုတ္တ မ’’န္တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ သတ္တေဝ ဝဿာနိ ဣဓာဂတာယ မေတိ၊ အယျပုတ္တ၊ မယှံ ဣဓာဂတာယ သတ္တေဝ ဝဿာနိ မညေ ဝီတိဝတ္တာနိ။ သတ္တ ဝဿသတာနိ ဒိဗ္ဗသုခသမပ္ပိတာယ ဗဟုမ္ပိ ကာလံ ဂတံ အသလ္လက္ခေန္တီ ဧဝမာဟ။

ဧဝံ ပန တာယ ဝုတ္တော သော ဝိမာနပေတော နာနပ္ပကာရံ တံ အနုသာသိတွာ ‘‘တွံ ဣဒါနိ သတ္တာဟတော ဥတ္တရိ တတ္ထ န ဇီဝိဿသိ၊ မာတုယာ တေ နိက္ခိတ္တံ မယာ ဒိန္နံ ဓနံ အတ္ထိ၊ တံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဒတွာ ဣဓေဝ ဥပ္ပတ္တိံ ပတ္ထေဟီ’’တိ ဝတွာ တံ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာ ဂါမမဇ္ဈေ ဌပေတွာ ‘‘ဣဓာဂတေ အညေပိ ဇနေ ‘ယထာဗလံ ပုညာနိ ကရောထာ’တိ ဩဝဒေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ဂတော။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘သော ¶ တံ ဂဟေတွာန ပသယှ ဗာဟာယံ၊ ပစ္စာနယိတွာန ထေရိံ သုဒုဗ္ဗလံ၊

ဝဇ္ဇေသိ ‘အညမ္ပိ ဇနံ ဣဓာဂတံ၊ ကရောထ ပုညာနိ သုခူပလဗ္ဘတီ’’’တိ။

တတ္ထ သောတိ သော ဝိမာနပေတော။ တန္တိ တံ ဣတ္ထိံ။ ဂဟေတွာန ပသယှ ဗာဟာယန္တိ ပသယှ နေတာ ဝိယ ဗာဟာယံ တံ ဂဟေတွာ။ ပစ္စာနယိတွာနာတိ ¶ တဿာ ဇာတသံဝုဍ္ဎဂါမံ ပုနဒေဝ အာနယိတွာ။ ထေရိန္တိ ထာဝရိံ၊ ဇိဏ္ဏံ ဝုဍ္ဎန္တိ အတ္ထော။ သုဒုဗ္ဗလန္တိ ဇရာဇိဏ္ဏတာယ ဧဝ သုဋ္ဌု ဒုဗ္ဗလံ။ သာ ကိရ တတော ဝိမာနတော အပဂမနသမနန္တရမေဝ ဇိဏ္ဏာ ဝုဍ္ဎာ မဟလ္လိကာ အဒ္ဓဂတာ ဝယောအနုပ္ပတ္တာ အဟောသိ။ ဝဇ္ဇေသီတိ ဝဒေယျာသိ။ ဝတ္တဗ္ဗဝစနာကာရဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘အညမ္ပိ ဇန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ဘဒ္ဒေ၊ တွမ္ပိ ပုညံ ကရေယျာသိ၊ အညမ္ပိ ဇနံ ဣဓ တဝ ဒဿနတ္ထာယ အာဂတံ ‘‘ဘဒြမုခါ၊ အာဒိတ္တံ သီသံ ဝါ စေလံ ဝါ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာပိ ဒါနသီလာဒီနိ ပုညာနိ ကရောထာတိ၊ ကတေ စ ပုညေ ဧကံသေနေဝ တဿ ဖလဘူတံ သုခံ ဥပလဗ္ဘတိ၊ န ဧတ္ထ သံသယော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝဒေယျာသိ ဩဝဒေယျာသီတိ။

ဧဝဉ္စ ဝတွာ တသ္မိံ ဂတေ သာ ဣတ္ထီ အတ္တနော ဉာတကာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တေသံ အတ္တာနံ ဇာနာပေတွာ တေဟိ နိယျာဒိတဓနံ ဂဟေတွာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဒါနံ ဒေန္တီ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတာဂတာနံ –

‘‘ဒိဋ္ဌာ ¶ မယာ အကတေန သာဓုနာ၊ ပေတာ ဝိဟညန္တိ တထေဝ မနုဿာ၊

ကမ္မဉ္စ ¶ ကတွာ သုခဝေဒနီယံ၊ ဒေဝါ မနုဿာ စ သုခေ ဌိတာ ပဇာ’’တိ။ –

တတ္ထ အကတေနာတိ အနိဗ္ဗတ္တိတေန အတ္တနာ အနုပစိတေန။ သာဓုနာတိ ကုသလကမ္မေန၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ။ ဝိဟညန္တီတိ ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇန္တိ။ သုခဝေဒနီယန္တိ သုခဝိပါကံ ပုညကမ္မံ။ သုခေ ဌိတာတိ သုခေ ပတိဋ္ဌိတာ။ ‘‘သုခေဓိတာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ သုခေန အဘိဝုဍ္ဎာ ဖီတာတိ အတ္ထော။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယထာ ပေတာ တထေဝ မနုဿာ အကတေန ကုသလေန၊ ကတေန စ အကုသလေန ဝိဟညမာနာ ခုပ္ပိပါသာဒိနာ ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇန္တာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တာ ဒိဋ္ဌာ မယာ။ သုခဝေဒနီယံ ပန ကမ္မံ ကတွာ တေန ကတေန ကုသလကမ္မေန၊ အကတေန စ အကုသလကမ္မေန ဒေဝမနုဿပရိယာပန္နာ ပဇာ သုခေ ဌိတာ ဒိဋ္ဌာ မယာ၊ အတ္တပစ္စက္ခမေတံ၊ တသ္မာ ပါပံ ဒူရတောဝ ပရိဝဇ္ဇေန္တာ ပုညကိရိယာယ ယုတ္တပယုတ္တာ ဟောထာတိ။

ဧဝံ ပန ဩဝါဒံ ဒေန္တီ သမဏဗြာဟ္မဏာဒီနံ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ကာလံ ကတွာ တာဝတိံသေသု နိဗ္ဗတ္တိ။ ဘိက္ခူ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ¶ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဝိသေသတော စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု ပဝတ္တိတဒါနဿ မဟပ္ဖလတံ မဟာနိသံသတဉ္စ ပကာသေသိ။ တံ သုတွာ မဟာဇနော ဝိဂတမလမစ္ဆေရော ဒါနာဒိပုညာဘိရတော အဟောသီတိ။

သုတ္တပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ကဏ္ဏမုဏ္ဍပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

သောဏ္ဏသောပါနဖလကာတိ ဣဒံ သတ္ထရိ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ ကဏ္ဏမုဏ္ဍပေတိံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ အတီတေ ကိရ ¶ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ကိမိလနဂရေ အညတရော ဥပါသကော သောတာပန္နော ပဉ္စဟိ ဥပါသကသတေဟိ သဒ္ဓိံ သမာနစ္ဆန္ဒော ဟုတွာ အာရာမရောပနသေတုဗန္ဓနစင်္ကမနကရဏာဒီသု ပုညကမ္မေသု ပသုတော ဟုတွာ ဝိဟရန္တော သင်္ဃဿ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ကာလေန ကာလံ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ တေသံ ဘရိယာယောပိ ဥပါသိကာ ဟုတွာ အညမညံ သမဂ္ဂါ မာလာဂန္ဓဝိလေပနာဒိဟတ္ထာ ကာလေန ကာလံ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တိယော အန္တရာမဂ္ဂေ အာရာမသဘာဒီသု ဝိဿမိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။

အထေကဒိဝသံ ¶ ကတိပယာ ဓုတ္တာ ဧကိဿာ သဘာယ သန္နိသိန္နာ တာသု တတ္ထ ဝိဿမိတွာ ဂတာသု တာသံ ရူပသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ တာသံ သီလာစာရဂုဏသမ္ပန္နတံ ဉတွာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘ကော ဧတာသု ဧကိဿာပိ သီလဘေဒံ ကာတုံ သမတ္ထော’’တိ။ တတ္ထ အညတရော ‘‘အဟံ သမတ္ထော’’တိ အာဟ။ တေ တေန ‘‘သဟဿေန အဗ္ဘုတံ ကရောမာ’’တိ အဗ္ဘုတံ အကံသု။ သော အနေကေဟိ ဥပါယေဟိ ဝါယမမာနော တာသု သဘံ အာဂတာသု သုမုဉ္စိတံ သတ္တတန္တိံ မဓုရဿရံ ဝီဏံ ဝါဒေန္တော မဓုရေနေဝ သရေန ကာမပဋိသံယုတ္တဂီတာနိ ဂါယန္တော ဂီတသဒ္ဒေန တာသု အညတရံ ဣတ္ထိံ သီလဘေဒံ ပါပေန္တော အတိစာရိနိံ ကတွာ တေ ဓုတ္တေ သဟဿံ ပရာဇေသိ။ တေ သဟဿပရာဇိတာ တဿာ သာမိကဿ အာရောစေသုံ။ သာမိကော တံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ တွံ ဧဝရူပါ၊ ယထာ တေ ¶ ပုရိသာ အဝေါစု’’န္တိ။ သာ ‘‘နာဟံ ဤဒိသံ ဇာနာမီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ တသ္မိံ အသဒ္ဒဟန္တေ သမီပေ ဌိတံ သုနခံ ဒဿေတွာ သပထံ အကာသိ ‘‘သစေ မယာ တာဒိသံ ပါပကမ္မံ ကတံ၊ အယံ ဆိန္နကဏ္ဏော ကာဠသုနခေါ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဇာတံ မံ ¶ ခါဒတူ’’တိ။ ဣတရာပိ ပဉ္စသတာ ဣတ္ထိယော တံ ဣတ္ထိံ အတိစာရိနိံ ဇာနန္တီ ကိံ အယံ တထာရူပံ ပါပံ အကာသိ၊ ဥဒါဟု နာကာသီ’’တိ စောဒိတာ ‘‘န မယံ ဧဝရူပံ ဇာနာမာ’’တိ မုသာ ဝတွာ ‘‘သစေ မယံ ဇာနာမ၊ ဘဝေ ဘဝေ ဧတိဿာယေဝ ဒါသိယော ဘဝေယျာမာ’’တိ သပထံ အကံသု။

အထ သာ အတိစာရိနီ ဣတ္ထီ တေနေဝ ဝိပ္ပဋိသာရေန ဍယှမာနဟဒယာ သုဿိတွာ န စိရေနေဝ ကာလံ ကတွာ ဟိမဝတိ ပဗ္ဗတရာဇေ သတ္တန္နံ မဟာသရာနံ အညတရဿ ကဏ္ဏမုဏ္ဍဒဟဿ တီရေ ဝိမာနပေတီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဝိမာနသာမန္တာ စဿာ ကမ္မဝိပါကာနုဘဝနယောဂ္ဂါ ဧကာ ပေါက္ခရဏီ နိဗ္ဗတ္တိ။ သေသာ စ ပဉ္စသတာ ဣတ္ထိယော ကာလံ ကတွာ သပထကမ္မဝသေန တဿာယေဝ ဒါသိယော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ သာ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ကတဿ ပုညကမ္မဿ ဖလေန ဒိဝသဘာဂံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ အဍ္ဎရတ္တေ ပါပကမ္မဗလသဉ္စောဒိတာ သယနတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပေါက္ခရဏိတီရံ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဂတံ ဂဇပေါတကပ္ပမာဏော ဧကော ကာဠသုနခေါ ဘေရဝရူပေါ ဆိန္နကဏ္ဏော တိခိဏာယတကထိနဒါဌော သုဝိပ္ဖုလိတခဒိရင်္ဂါရပုဉ္ဇသဒိသနယနော နိရန္တရပ္ပဝတ္တဝိဇ္ဇုလတာသင်္ဃာတသဒိသဇိဝှော ကထိနတိခိဏနခေါ ခရာယတဒုဗ္ဗဏ္ဏလောမော တတော အာဂန္တွာ တံ ဘူမိယံ နိပါတေတွာ အတိသယဇိဃစ္ဆာဘိဘူတော ဝိယ ပသယှ ခါဒန္တော အဋ္ဌိသင်္ခလိကမတ္တံ ကတွာ ဒန္တေဟိ ဂဟေတွာ ပေါက္ခရဏိယံ ခိပိတွာ အန္တရဓာယတိ။ သာ စ တတ္ထ ပက္ခိတ္တသမနန္တရမေဝ ပကတိရူပဓာရိနီ ဟုတွာ ဝိမာနံ အဘိရုယှ သယနေ နိပဇ္ဇတိ။ ဣတရာ ပန တဿာ ဒါသဗျမေဝ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။ ဧဝံ တာသံ တတ္ထ ဝသန္တီနံ ပညာသာဓိကာနိ ပဉ္စ ဝဿသတာနိ ဝီတိဝတ္တာနိ။

အထ ¶ တာသံ ပုရိသေဟိ ဝိနာ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တီနံ ဥက္ကဏ္ဌာ အဟေသုံ။ တတ္ထ စ ကဏ္ဏမုဏ္ဍဒဟတော နိဂ္ဂတာ ပဗ္ဗတဝိဝရေန အာဂန္တွာ ဂင်္ဂံ နဒိံ အနုပဝိဋ္ဌာ ဧကာ နဒီ အတ္ထိ။ တာသဉ္စ ဝသနဋ္ဌာနသမီပေ ¶ ဧကော ဒိဗ္ဗဖလေဟိ အမ္ဗရုက္ခေဟိ ပနသလဗုဇာဒီဟိ စ ဥပသောဘိတော အာရာမသဒိသော အရညပ္ပဒေသော အတ္ထိ။ တာ ဧဝံ သမစိန္တေသုံ – ‘‘ဟန္ဒ၊ မယံ ဣမာနိ အမ္ဗဖလာနိ ဣမိဿာ နဒိယာ ပက္ခိပိဿာမ၊ အပ္ပေဝ နာမ ဣမံ ဖလံ ဒိသွာ ဖလလောဘေန ¶ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ဣဓာဂစ္ဆေယျ၊ တေန သဒ္ဓိံ ရမိဿာမာတိ။ တာ တထာ အကံသု။ တာဟိ ပန ပက္ခိတ္တာနိ အမ္ဗဖလာနိ ကာနိစိ တာပသာ ဂဏှိံသု၊ ကာနိစိ ဝနစရကာ၊ ကာနိစိ ကာကာ ဝိလုဇ္ဇိံသု၊ ကာနိစိ တီရေ လဂ္ဂိံသု။ ဧကံ ပန ဂင်္ဂါယ သောတံ ပတွာ အနုက္ကမေန ဗာရာဏသိံ သမ္ပာပုဏိ။

တေန စ သမယေန ဗာရာဏသိရာဇာ လောဟဇာလပရိက္ခိတ္တေ ဂင်္ဂါဇလေ နှာယတိ။ အထ တံ ဖလံ နဒိသောတေန ဝုယှမာနံ အနုက္ကမေန အာဂန္တွာ လောဟဇာလေ လဂ္ဂိ။ တံ ဝဏ္ဏဂန္ဓရသသမ္ပန္နံ မဟန္တံ ဒိဗ္ဗံ အမ္ဗဖလံ ဒိသွာ ရာဇပုရိသာ ရညော ဥပနေသုံ။ ရာဇာ တဿ ဧကဒေသံ ဂဟေတွာ ဝီမံသနတ္ထာယ ဧကဿ ဗန္ဓနာဂါရေ ဌပိတဿ ဝဇ္ဈစောရဿ ခါဒိတုံ အဒါသိ။ သော တံ ခါဒိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ မယာ ဧဝရူပံ န ခါဒိတပုဗ္ဗံ၊ ဒိဗ္ဗမိဒံ မညေ အမ္ဗဖလ’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ ပုနပိ တဿ ဧကံ ခဏ္ဍံ အဒါသိ။ သော တံ ခါဒိတွာ ဝိဂတဝလိတပလိတော အတိဝိယ မနောဟရရူပေါ ယောဗ္ဗနေ ဌိတော ဝိယ အဟောသိ။ တံ ဒိသွာ ရာဇာ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဇာတော တံ အမ္ဗဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သရီရေ ဝိသေသံ လဘိတွာ မနုဿေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကတ္ထ ဧဝရူပါနိ ဒိဗ္ဗအမ္ဗဖလာနိ သံဝိဇ္ဇန္တီ’’တိ? မနုဿာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဟိမဝန္တေ ကိရ၊ ဒေဝ၊ ပဗ္ဗတရာဇေ’’တိ။ ‘‘သက္ကာ ပန တာနိ အာနေတု’’န္တိ? ‘‘ဝနစရကာ၊ ဒေဝ၊ ဇာနန္တီ’’တိ။

ရာဇာ ဝနစရကေ ပက္ကောသာပေတွာ တေသံ တမတ္ထံ အာစိက္ခိတွာ တေဟိ သမ္မန္တေတွာ ဒိန္နဿ ဧကဿ ဝနစရကဿ သဟဿံ ဒတွာ တံ ဝိဿဇ္ဇေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ ¶ ၊ သီဃံ တံ မေ အမ္ဗဖလံ အာနေဟီ’’တိ။ သော တံ ကဟာပဏသဟဿံ ပုတ္တဒါရဿ ဒတွာ ပါထေယျံ ဂဟေတွာ ပဋိဂင်္ဂံ ကဏ္ဏမုဏ္ဍဒဟာဘိမုခေါ ဂန္တွာ မနုဿပထံ အတိက္ကမိတွာ ကဏ္ဏမုဏ္ဍဒဟတော ဩရံ သဋ္ဌိယောဇနပ္ပမာဏေ ပဒေသေ ဧကံ တာပသံ ဒိသွာ တေန အာစိက္ခိတမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တော ပုန တိံသယောဇနပ္ပမာဏေ ပဒေသေ ဧကံ တာပသံ ဒိသွာ၊ တေန အာစိက္ခိတမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တော ပုန ပန္နရသယောဇနပ္ပမာဏေ ဌာနေ အညံ တာပသံ ဒိသွာ၊ တဿ အတ္တနော အာဂမနကာရဏံ ကထေသိ။ တာပသော တံ အနုသာသိ – ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣမံ မဟာဂင်္ဂံ ပဟာယ ဣမံ ခုဒ္ဒကနဒိံ နိဿာယ ပဋိသောတံ ဂစ္ဆန္တော ယဒါ ပဗ္ဗတဝိဝရံ ပဿသိ၊ တဒါ ရတ္တိယံ ဥက္ကံ ဂဟေတွာ ပဝိသေယျာသိ။ အယဉ္စ ¶ နဒီ ရတ္တိယံ နပ္ပဝတ္တတိ၊ တေန ¶ တေ ဂမနယောဂ္ဂါ ဟောတိ၊ ကတိပယယောဇနာတိက္ကမေန တေ အမ္ဗေ ပဿိဿသီ’’တိ။ သော တထာ ကတွာ ဥဒယန္တေ သူရိယေ ဝိဝိဓရတနရံသိဇာလပဇ္ဇောတိတဘူမိဘာဂံ ဖလဘာရာဝနတသာခါဝိတာနတရုဂဏောပသောဘိတံ နာနာဝိဓဝိဟင်္ဂဂဏူပကူဇိတံ အတိဝိယ မနောဟရံ အမ္ဗဝနံ သမ္ပာပုဏိ။

အထ နံ တာ အမနုဿိတ္ထိယော ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဧသ မမ ပရိဂ္ဂဟော၊ ဧသ မမ ပရိဂ္ဂဟော’’တိ ဥပဓာဝိံသု။ သော ပန တာဟိ သဒ္ဓိံ တတ္ထ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတုံ ယောဂ္ဂဿ ပုညကမ္မဿ အကတတ္တာ တာ ဒိသွာဝ ဘီတော ဝိရဝန္တော ပလာယိတွာ အနုက္ကမေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တံ သုတွာ တာ ဣတ္ထိယော ဒဋ္ဌုံ အမ္ဗဖလာနိ စ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ သဉ္ဇာတာဘိလာသော ရဇ္ဇဘာရံ အမစ္စေသု အာရောပေတွာ မိဂဝါပဒေသေန သန္နဒ္ဓဓနုကလာပေါ ခဂ္ဂံ ဗန္ဓိတွာ ကတိပယမနုဿပရိဝါရော တေနေဝ ဝနစရကေန ဒဿိတမဂ္ဂေန ဂန္တွာ ကတိပယယောဇနန္တရေ ဌာနေ မနုဿေပိ ဌပေတွာ ဝနစရကမေဝ ဂဟေတွာ အနုက္ကမေန ဂန္တွာ တမ္ပိ တတော နိဝတ္တာပေတွာ ဥဒယန္တေ ¶ ဒိဝါကရေ အမ္ဗဝနံ ပါဝိသိ။ အထ နံ တာ ဣတ္ထိယော အဘိနဝဥပ္ပန္နမိဝ ဒေဝပုတ္တံ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ‘‘ရာဇာ’’တိ ဉတွာ သဉ္ဇာတသိနေဟဗဟုမာနာ သက္ကစ္စံ နှာပေတွာ ဒိဗ္ဗေဟိ ဝတ္ထာလင်္ကာရမာလာဂန္ဓဝိလေပနေဟိ သုမဏ္ဍိတပသာဓိတံ ကတွာ ဝိမာနံ အာရောပေတွာ နာနဂ္ဂရသံ ဒိဗ္ဗဘောဇနံ ဘောဇေတွာ တဿ ဣစ္ဆာနုရူပံ ပယိရုပါသိံသု။

အထ ဒိယဍ္ဎဝဿသတေ အတိက္ကန္တေ ရာဇာ အဍ္ဎရတ္တိသမယေ ဥဋ္ဌဟိတွာ နိသိန္နော တံ အတိစာရိနိံ ပေတိံ ပေါက္ခရဏိတီရံ ဂစ္ဆန္တိံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧသာ ဣမာယ ဝေလာယ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝီမံသိတုကာမော အနုဗန္ဓိ။ အထ နံ တတ္ထ ဂတံ သုနခေန ခဇ္ဇမာနံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣဒ’’န္တိ အဇာနန္တော တယော စ ဒိဝသေ ဝီမံသိတွာ ‘‘ဧသော ဧတိဿာ ပစ္စာမိတ္တော ဘဝိဿတီ’’တိ နိသိတေန ဥသုနာ ဝိဇ္ဈိတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ တဉ္စ ဣတ္ထိံ ပေါထေတွာ ပေါက္ခရဏိံ ဩတာရေတွာ ပဋိလဒ္ဓပုရိမရူပံ ဒိသွာ –

‘‘သောဏ္ဏသောပါနဖလကာ ¶ ၊ သောဏ္ဏဝါလုကသန္ထတာ၊

တတ္ထ သောဂန္ဓိယာ ဝဂ္ဂူ၊ သုစိဂန္ဓာ မနောရမာ။

‘‘နာနာရုက္ခေဟိ သဉ္ဆန္နာ၊ နာနာဂန္ဓသမေရိတာ၊

နာနာပဒုမသဉ္ဆန္နာ၊ ပုဏ္ဍရီကသမောတတာ။

‘‘သုရဘိံ ¶ သမ္ပဝါယန္တိ၊ မနုညာ မာလုတေရိတာ၊

ဟံသကောဉ္စာဘိရုဒါ စ၊ စက္ကဝက္ကာဘိကူဇိတာ။

‘‘နာနာဒိဇဂဏာကိဏ္ဏာ၊ နာနာသရဂဏာယုတာ၊

နာနာဖလဓရာ ရုက္ခာ၊ နာနာပုပ္ဖဓရာ ဝနာ။

‘‘န ¶ မနုဿေသု ဤဒိသံ၊ နဂရံ ယာဒိသံ ဣဒံ၊

ပါသာဒါ ဗဟုကာ တုယှံ၊ သောဝဏ္ဏရူပိယာမယာ၊

ဒဒ္ဒလ္လမာနာ အာဘေန္တိ၊ သမန္တာ စတုရော ဒိသာ။

‘‘ပဉ္စ ဒါသိသတာ တုယှံ၊ ယာ တေမာ ပရိစာရိကာ၊

တာ ကမ္ဗုကာယူရဓရာ၊ ကဉ္စနာဝေဠဘူသိတာ။

‘‘ပလ္လင်္ကာ ဗဟုကာ တုယှံ၊ သောဝဏ္ဏရူပိယာမယာ၊

ကဒလိမိဂသဉ္ဆန္နာ၊ သဇ္ဇာ ဂေါနကသန္ထတာ။

‘‘ယတ္ထ တုဝံ ဝါသူပဂတာ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနီ၊

သမ္ပတ္တာယဍ္ဎရတ္တာယ၊ တတော ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆသိ။

‘‘ဥယျာနဘူမိံ ဂန္တွာန၊ ပေါက္ခရညာ သမန္တတော၊

တဿာ တီရေ တုဝံ ဌာသိ၊ ဟရိတေ သဒ္ဒလေ သုဘေ။

‘‘တတော တေ ကဏ္ဏမုဏ္ဍော သုနခေါ၊ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ခါဒတိ၊

ယဒါ စ ခါယိတာ အာသိ၊ အဋ္ဌိသင်္ခလိကာ ကတာ၊

ဩဂါဟသိ ပေါက္ခရဏိံ၊ ဟောတိ ကာယော ယထာ ပုရေ။

‘‘တတော တွံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂီ၊ သုစာရု ပိယဒဿနာ၊

ဝတ္ထေန ပါရုပိတွာန၊ အာယာသိ မမ သန္တိကံ။

‘‘ကိံ ¶ ¶ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿကမ္မဝိပါကေန၊ ကဏ္ဏမုဏ္ဍော သုနခေါ တဝ၊

ဒွါဒသဟိ ဂါထာဟိ တံ တဿ ပဝတ္တိံ ပဋိပုစ္ဆိ။

၃၄၈။ တတ္ထ သောဏ္ဏသောပါနဖလကာတိ သုဝဏ္ဏမယသောပါနဖလကာ။ သောဏ္ဏဝါလုကသန္ထတာတိ သမန္တတော သုဝဏ္ဏမယာဟိ ဝါလုကာဟိ သန္ထတာ။ တတ္ထာတိ ပေါက္ခရဏိယံ။ သောဂန္ဓိယာတိ သောဂန္ဓိကာ။ ဝဂ္ဂူတိ သုန္ဒရာ ရုစိရာ။ သုစိဂန္ဓာတိ မနုညဂန္ဓာ။

၃၄၉။ နာနာဂန္ဓသမေရိတာတိ နာနာဝိဓသုရဘိဂန္ဓဝသေန ဂန္ဓဝါယုနာ သမန္တတော ဧရိတာ။ နာနာပဒုမသဉ္ဆန္နာတိ ¶ နာနာဝိဓရတ္တပဒုမသဉ္ဆာဒိတသလိလတလာ။ ပုဏ္ဍရီကသမောတတာတိ သေတပဒုမေဟိ စ သမောကိဏ္ဏာ။

၃၅၀။ သုရဘိံ သမ္ပဝါယန္တီတိ သမ္မဒေဝ သုဂန္ဓံ ဝါယတိ ပေါက္ခရဏီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဟံသကောဉ္စာဘိရုဒါတိ ဟံသေဟိ စ ကောဉ္စေဟိ စ အဘိနာဒိတာ။

၃၅၁။ နာနာဒိဇဂဏာကိဏ္ဏာတိ နာနာဒိဇဂဏာကိဏ္ဏာ။ နာနာသရဂဏာယုတာတိ နာနာဝိဓဝိဟင်္ဂမာဘိရုဒသမူဟယုတ္တာ။ နာနာဖလဓရာတိ နာနာဝိဓဖလဓာရိနော သဗ္ဗကာလံ ဝိဝိဓဖလဘာရနမိတသာခတ္တာ။ နာနာပုပ္ဖဓရာ ဝနာတိ နာနာဝိဓသုရဘိကုသုမဒါယိကာနိ ဝနာနီတိ အတ္ထော။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဟိ ‘‘ဝနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၃၅၂။ န မနုဿေသု ဤဒိသံ နဂရန္တိ ယာဒိသံ တဝ ဣဒံ နဂရံ၊ ဤဒိသံ မနုဿေသု နတ္ထိ၊ မနုဿလောကေ န ဥပလဗ္ဘတီတိ အတ္ထော။ ရူပိယမယာတိ ရဇတမယာ။ ဒဒ္ဒလ္လမာနာတိ အတိဝိယ ဝိရောစမာနာ။ အာဘေန္တီတိ သောဘယန္တိ။ သမန္တာ စတုရော ဒိသာတိ သမန္တတော စတဿောပိ ဒိသာယော။

၃၅၃။ ယာ တေမာတိ ယာ တေ ဣမာ။ ပရိစာရိကာတိ ဝေယျာဝစ္စကာရိနိယော။ တာတိ တာ ပရိစာရိကာယော။ ကမ္ဗုကာယူရဓရာတိ သင်္ခဝလယကာယူရဝိဘူသိတာ။ ကဉ္စနာဝေဠဘူသိတာတိ သုဝဏ္ဏဝဋံသကသမလင်္ကတကေသဟတ္ထာ။

၃၅၄။ ကဒလိမိဂသဉ္ဆန္နာတိ ¶ ¶ ကဒလိမိဂစမ္မပစ္စတ္ထရဏတ္ထတာ။ သဇ္ဇာတိ သဇ္ဇိတာ သယိတုံ ယုတ္တရူပါ။ ဂေါနကသန္ထတာတိ ဒီဃလောမကေန ကောဇဝေန သန္ထတာ။

၃၅၅။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ပလ္လင်္ကေ။ ဝါသူပဂတာတိ ဝါသံ ဥပဂတာ၊ သယိတာတိ အတ္ထော။ သမ္ပတ္တာယဍ္ဎရတ္တာယာတိ အဍ္ဎရတ္တိယာ ဥပဂတာယ။ တတောတိ ပလ္လင်္ကတော။

၃၅၆။ ပေါက္ခရညာတိ ပေါက္ခရဏိယာ။ ဟရိတေတိ ¶ နီလေ။ သဒ္ဒလေတိ တရုဏတိဏသဉ္ဆန္နေ။ သုဘေတိ သုဒ္ဓေ။ သုဘေတိ ဝါ တဿာ အာလပနံ။ ဘဒ္ဒေ၊ သမန္တတော ဟရိတေ သဒ္ဒလေ တဿာ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေ တွံ ဂန္တွာန ဌာသိ တိဋ္ဌသီတိ ယောဇနာ။

၃၅၇။ ကဏ္ဏမုဏ္ဍောတိ ခဏ္ဍိတကဏ္ဏော ဆိန္နကဏ္ဏော။ ခါယိတာ အာသီတိ ခါဒိတာ အဟောသိ။ အဋ္ဌိသင်္ခလိကာ ကတာတိ အဋ္ဌိသင်္ခလိကမတ္တာ ကတာ။ ယထာ ပုရေတိ သုနခေန ခါဒနတော ပုဗ္ဗေ ဝိယ။

၃၅၈။ တတောတိ ပေါက္ခရဏိံ ဩဂါဟနတော ပစ္ဆာ။ အင်္ဂပစ္စင်္ဂီတိ ပရိပုဏ္ဏသဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂဝတီ။ သုစာရူတိ သုဋ္ဌု မနောရမာ။ ပိယဒဿနာတိ ဒဿနီယာ။ အာယာသီတိ အာဂစ္ဆသိ။

ဧဝံ တေန ရညာ ပုစ္ဆိတာ သာ ပေတီ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော ပဝတ္တိံ တဿ ကထေန္တီ –

‘‘ကိမိလာယံ ဂဟပတိ၊ သဒ္ဓါ အာသိ ဥပါသကော၊

တဿာဟံ ဘရိယာ အာသိံ၊ ဒုဿီလာ အတိစာရိနီ။

‘‘သော မံ အတိစရမာနာယ၊ သာမိကော ဧတဒဗြဝိ၊

‘နေတံ တံ ဆန္နံ ပတိရူပံ၊ ယံ တွံ အတိစရာသိ မံ’။

‘‘သာဟံ ဃောရဉ္စ သပထံ၊ မုသာဝါဒဉ္စ ဘာသိသံ၊

‘နာဟံ တံ အတိစရာမိ၊ ကာယေန ဥဒ စေတသာ။

‘‘‘သစာဟံ ¶ ¶ တံ အတိစရာမိ၊ ကာယေန ဥဒ စေတသာ၊

ကဏ္ဏမုဏ္ဍောယံ သုနခေါ၊ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ခါဒတု’။

‘‘တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ၊ မုသာဝါဒဿ စူဘယံ၊

သတ္တေဝ ဝဿသတာနိ၊ အနုဘူတံ ယတော ဟိ မေ၊

ကဏ္ဏမုဏ္ဍော စ သုနခေါ၊ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ခါဒတီ’’တိ။ – ပဉ္စ ဂါထာ အာဟ၊

၃၆၀-၁။ တတ္ထ ¶ ကိမိလာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ အတိစာရိနီတိ ဘရိယာ ဟိ ပတိံ အတိက္ကမ္မ စရဏတော ‘‘အတိစာရိနီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အတိစရမာနာယ မယိ သော သာမိကော မံ ဧတဒဗြဝီတိ ယောဇနာ။ နေတံ ဆန္နန္တိအာဒိ ဝုတ္တာကာရဒဿနံ။ တတ္ထ နေတံ ဆန္နန္တိ န ဧတံ ယုတ္တံ။ န ပတိရူပန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ယန္တိ ကိရိယာပရာမသနံ။ အတိစရာသီတိ အတိစရသိ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ယံ မံ တွံ အတိစရသိ၊ တတ္ထ ယံ အတိစရဏံ၊ နေတံ ဆန္နံ နေတံ ပတိရူပန္တိ အတ္ထော။

၃၆၂-၄။ ဃောရန္တိ ဒါရုဏံ။ သပထန္တိ သပနံ။ ဘာသိသန္တိ အဘာသိံ။ သစာဟန္တိ သစေ အဟံ။ တန္တိ တွံ။ တဿ ကမ္မဿာတိ တဿ ပါပကမ္မဿ ဒုဿီလျကမ္မဿ။ မုသာဝါဒဿ စာတိ ‘‘နာဟံ တံ အတိစရာမီ’’တိ ဝုတ္တမုသာဝါဒဿ စ။ ဥဘယန္တိ ဥဘယဿ ဝိပါကံ။ အနုဘူတန္တိ အနုဘူယမာနံ မယာတိ အတ္ထော။ ယတောတိ ယတော ပါပကမ္မတော။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ တေန အတ္တနော ကတံ ဥပကာရံ ကိတ္တေန္တီ –

‘‘တွဉ္စ ဒေဝ ဗဟုကာရော၊ အတ္ထာယ မေ ဣဓာဂတော၊

သုမုတ္တာဟံ ကဏ္ဏမုဏ္ဍဿ၊ အသောကာ အကုတောဘယာ။

‘‘တာဟံ ဒေဝ နမဿာမိ၊ ယာစာမိ ပဉ္ဇလီကတာ၊

ဘုဉ္ဇ အမာနုသေ ကာမေ၊ ရမ ဒေဝ မယာ သဟာ’’တိ။ –

ဒွေ ဂါထာ အာဟ။ တတ္ထ ဒေဝါတိ ရာဇာနံ အာလပတိ။ ကဏ္ဏမုဏ္ဍဿာတိ ကဏ္ဏမုဏ္ဍတော။ နိဿက္ကေ ဟိ ဣဒံ သာမိဝစနံ။ အထ ရာဇာ တတ္ထ ဝါသေန နိဗ္ဗိန္နမာနသော ဂမနဇ္ဈာသယံ ပကာသေသိ။ တံ သုတွာ ¶ ပေတီ ရညော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ တတ္ထေဝဿ ¶ ဝါသံ ယာစန္တီ ‘‘တာဟံ၊ ဒေဝ၊ နမဿာမီ’’တိ ဂါထမာဟ။

ပုန ¶ ရာဇာ ဧကံသေန နဂရံ ဂန္တုကာမောဝ ဟုတွာ အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ပဝေဒေန္တော –

‘‘ဘုတ္တာ အမာနုသာ ကာမာ၊ ရမိတောမှိ တယာ သဟ၊

တာဟံ သုဘဂေ ယာစာမိ၊ ခိပ္ပံ ပဋိနယာဟိ မ’’န္တိ။ –

ဩသာနဂါထမာဟ။ တတ္ထ တာဟန္တိ တံ အဟံ။ သုဘဂေတိ သုဘဂယုတ္တေ။ ပဋိနယာဟိ မန္တိ မယှံ နဂရမေဝ မံ ပဋိနေဟိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

အထ သာ ဝိမာနပေတီ ရညော ဝစနံ သုတွာ ဝိယောဂံ အသဟမာနာ သောကာတုရတာယ ဗျာကုလဟဒယာ ဝေဓမာနသရီရာ နာနာဝိဓေဟိ ဥပါယေဟိ အာယာစိတွာပိ တံ တတ္ထ ဝါသေတုံ အသက္ကောန္တီ ဗဟူဟိ မဟာရဟေဟိ ရတနေဟိ သဒ္ဓိံ ရာဇာနံ နဂရံ နေတွာ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ ကန္ဒိတွာ ပရိဒေဝိတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂတာ။ ရာဇာ ပန တံ ဒိသွာ သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ ဒါနာဒီနိ ပုညကမ္မာနိ ကတွာ သဂ္ဂပရာယဏော အဟောသိ။ အထ အမှာကံ ဘဂဝတိ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ အနုက္ကမေန သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ ဧကဒိဝသံ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ပဗ္ဗတစာရိကံ စရမာနော တံ ဣတ္ထိံ သပရိဝါရံ ဒိသွာ တာယ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ။ သာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗံ ထေရဿ ကထေသိ။ ထေရော တာသံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ ပဝတ္တိံ ထေရော ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ မဟာဇနော ပဋိလဒ္ဓသံဝေဂေါ ပါပတော ဩရမိတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညကမ္မာနိ ကတွာ သဂ္ဂပရာယဏော အဟောသီတိ။

ကဏ္ဏမုဏ္ဍပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဟု ရာဇာ ဗြဟ္မဒတ္တောတိ ဣဒံ ဥဗ္ဗရိပေတဝတ္ထုံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဥပါသိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ ¶ ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ အညတရာယ ဥပါသိကာယ သာမိကော ကာလမကာသိ။ သာ ပတိဝိယောဂဒုက္ခာတုရာ သောစန္တီ အာဠာဟနံ ဂန္တွာ ရောဒတိ။ ဘဂဝါ တဿာ သောတာပတ္တိဖလဿ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ကရုဏာယ သဉ္စောဒိတမာနသော ဟုတွာ ¶ တဿာ ဂေဟံ ဂန္တွာ ပညတ္တေ အာသနေ ¶ နိသီဒိ။ ဥပါသိကာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသိကေ၊ သောစသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ ဘဂဝါ၊ ပိယဝိပ္ပယောဂေန သောစာမီ’’တိ ဝုတ္တေ တဿာ သောကံ အပနေတုကာမော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ပဉ္စာလရဋ္ဌေ ကပိလနဂရေ စူဠနီဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ သော အဂတိဂမနံ ပဟာယ အတ္တနော ဝိဇိတေ ပဇာယ ဟိတကရဏနိရတော ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတွာ ရဇ္ဇံ အနုသာသမာနော ကဒါစိ ‘‘အတ္တနော ရဇ္ဇေ ကိံ ဝဒန္တီ’’တိ သောတုကာမော တုန္နဝါယဝေသံ ဂဟေတွာ ဧကော အဒုတိယော နဂရတော နိက္ခမိတွာ ဂါမတော ဂါမံ ဇနပဒတော ဇနပဒံ ဝိစရိတွာ သဗ္ဗရဇ္ဇံ အကဏ္ဋကံ အနုပပီဠံ မနုဿေ သမ္မောဒမာနေ အပါရုတဃရေ မညေ ဝိဟရန္တေ ဒိသွာ သောမနဿဇာတော နိဝတ္တိတွာ နဂရာဘိမုခေါ အာဂစ္ဆန္တော အညတရသ္မိံ ဂါမေ ဧကိဿာ ဝိဓဝါယ ဒုဂ္ဂတိတ္ထိယာ ဂေဟံ ပါဝိသိ။ သာ တံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘ကော နု တွံ၊ အယျော၊ ကုတော ဝါ အာဂတောသီ’’တိ? ‘‘အဟံ တုန္နဝါယော၊ ဘဒ္ဒေ၊ ဘတိယာ တုန္နဝါယကမ္မံ ကရောန္တော ဝိစရာမိ။ ယဒိ တုမှာကံ တုန္နဝါယကမ္မံ အတ္ထိ၊ ဘတ္တဉ္စ ဝေတနဉ္စ ဒေထ၊ တုမှာကမ္ပိ ကမ္မံ ကရောမီ’’တိ။ ‘‘နတ္ထမှာကံ ကမ္မံ ဘတ္တဝေတနံ ဝါ၊ အညေသံ ကရောဟိ၊ အယျာ’’တိ။ သော တတ္ထ ကတိပါဟံ ဝသန္တော ဓညပုညလက္ခဏသမ္ပန္နံ တဿာ ဓီတရံ ဒိသွာ မာတရံ အာဟ – ‘‘အယံ ဒါရိကာ ကိံ ကေနစိ ကတပရိဂ္ဂဟာ၊ ဥဒါဟု အကတပရိဂ္ဂဟာ။ သစေ ပန ကေနစိ အကတပရိဂ္ဂဟာ၊ ဣမံ မယှံ ဒေထ၊ အဟံ တုမှာကံ သုခေန ဇီဝနူပါယံ ကာတုံ သမတ္ထော’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ အယျာ’’တိ သာ တဿ တံ အဒါသိ။

သော တာယ သဒ္ဓိံ ကတိပါဟံ ဝသိတွာ တဿာ ကဟာပဏသဟဿံ ဒတွာ ‘‘အဟံ ကတိပါဟေနေဝ နိဝတ္တိဿာမိ။ ဘဒ္ဒေ ¶ ၊ တွံ မာ ဥက္ကဏ္ဌသီ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော နဂရံ ဂန္တွာ၊ နဂရဿ စ တဿ ဂါမဿ စ အန္တရေ မဂ္ဂံ သမံ ကာရာပေတွာ အလင်္ကာရာပေတွာ မဟတာ ရာဇာနုဘာဝေန တတ္ထ ဂန္တွာ တံ ဒါရိကံ ကဟာပဏရာသိမှိ ဌပေတွာ သုဝဏ္ဏရဇတကလသေဟိ နှာပေတွာ ‘‘ဥဗ္ဗရီ’’တိ နာမံ ကာရာပေတွာ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ တဉ္စ ဂါမံ တဿာ ဉာတီနံ ဒတွာ မဟတာ ရာဇာနုဘာဝေန တံ နဂရံ အာနေတွာ တာယ သဒ္ဓိံ အဘိရမမာနော ယာဝဇီဝံ ရဇ္ဇသုခံ အနုဘဝိတွာ အာယုပရိယောသာနေ ¶ ကာလမကာသိ။ ကာလကတေ စ တသ္မိံ၊ ကတေ စ သရီရကိစ္စေ ဥဗ္ဗရီ ပတိဝိယောဂေန သောကသလ္လသမပ္ပိတဟဒယာ အာဠာဟနံ ဂန္တွာ ဗဟူ ဒိဝသေ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇေတွာ ရညော ဂုဏေ ကိတ္တေတွာ ဥမ္မာဒပ္ပတ္တာ ဝိယ ကန္ဒန္တီ ပရိဒေဝန္တီ အာဠာဟနံ ပဒက္ခိဏံ ကရောတိ။

တေန ¶ စ သမယေန အမှာကံ ဘဂဝါ ဗောဓိသတ္တဘူတော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဓိဂတဇ္ဈာနာဘိညော ဟိမဝန္တဿ သာမန္တာ အညတရသ္မိံ အရညာယတနေ ဝိဟရန္တော သောကသလ္လသမပ္ပိတံ ဥဗ္ဗရိံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဒိသွာ အာကာသေန အာဂန္တွာ ဒိဿမာနရူပေါ အာကာသေ ဌတွာ တတ္ထ ဌိတေ မနုဿေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကဿိဒံ အာဠာဟနံ၊ ကဿတ္ထာယ စာယံ ဣတ္ထီ ‘ဗြဟ္မဒတ္တ၊ ဗြဟ္မဒတ္တာ’တိ ကန္ဒန္တီ ပရိဒေဝတီ’’တိ။ တံ သုတွာ မနုဿာ ‘‘ဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ပဉ္စာလာနံ ရာဇာ၊ သော အာယုပရိယောသာနေ ကာလမကာသိ၊ တဿိဒံ အာဠာဟနံ၊ တဿ အယံ အဂ္ဂမဟေသီ ဥဗ္ဗရီ နာမ ‘ဗြဟ္မဒတ္တ၊ ဗြဟ္မဒတ္တာ’တိ တဿ နာမံ ဂဟေတွာ ကန္ဒန္တီ ပရိဒေဝတီ’’တိ အာဟံသု။ တမတ္ထံ ဒီပေန္တာ သင်္ဂီတိကာရာ –

‘‘အဟု ရာဇာ ဗြဟ္မဒတ္တော၊ ပဉ္စာလာနံ ရထေသဘော၊

အဟောရတ္တာနမစ္စယာ၊ ရာဇာ ကာလမကြုဗ္ဗထ။

‘‘တဿ အာဠာဟနံ ဂန္တွာ၊ ဘရိယာ ကန္ဒတိ ဥဗ္ဗရိ၊

ဗြဟ္မဒတ္တံ အပဿန္တီ၊ ဗြဟ္မဒတ္တာတိ ကန္ဒတိ။

‘‘ဣသိ ¶ စ တတ္ထ အာဂစ္ဆိ၊ သမ္ပန္နစရဏော မုနိ၊

သော စ တတ္ထ အပုစ္ဆိတ္ထ၊ ယေ တတ္ထ သု သမာဂတာ။

‘‘‘ကဿ ဣဒံ အာဠာဟနံ၊ နာနာဂန္ဓသမေရိတံ၊

ကဿာယံ ကန္ဒတိ ဘရိယာ၊ ဣတော ဒူရဂတံ ပတိံ၊

ဗြဟ္မဒတ္တံ အပဿန္တီ၊ ဗြဟ္မဒတ္တာတိ ကန္ဒတိ’။

‘‘တေ စ တတ္ထ ဝိယာကံသု၊ ယေ တတ္ထ သု သမာဂတာ၊

ဗြဟ္မဒတ္တဿ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ဗြဟ္မဒတ္တဿ မာရိသ။

‘‘တဿ ¶ ဣဒံ အာဠာဟနံ၊ နာနာဂန္ဓသမေရိတံ၊

တဿာယံ ကန္ဒတိ ဘရိယာ၊ ဣတော ဒူရဂတံ ပတိံ၊

ဗြဟ္မဒတ္တံ အပဿန္တီ၊ ဗြဟ္မဒတ္တာတိ ကန္ဒတီ’’တိ။ – ဆ ဂါထာ ဌပေသုံ၊

၃၆၈-၉။ တတ္ထ ¶ အဟူတိ အဟောသိ။ ပဉ္စာလာနန္တိ ပဉ္စာလရဋ္ဌဝါသီနံ၊ ပဉ္စာလရဋ္ဌဿေဝ ဝါ။ ဧကောပိ ဟိ ဇနပဒေါ ဇနပဒိကာနံ ရာဇကုမာရာနံ ဝသေန ရုဠှိယာ ‘‘ပဉ္စာလာန’’န္တိ ဗဟုဝစနေန နိဒ္ဒိသီယတိ။ ရထေသဘောတိ ရထေသု ဥသဘသဒိသော၊ မဟာရထောတိ အတ္ထော။ တဿ အာဠာဟနန္တိ တဿ ရညော သရီရဿ ဒဍ္ဎဋ္ဌာနံ။

၃၇၀။ ဣသီတိ ဈာနာဒီနံ ဂုဏာနံ ဧသနဋ္ဌေန ဣသိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဥဗ္ဗရိယာ ဌိတဋ္ဌာနေ၊ သုသာနေတိ အတ္ထော။ အာဂစ္ဆီတိ အဂမာသိ။ သမ္ပန္နစရဏောတိ သီလသမ္ပဒါ၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ၊ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ၊ သဒ္ဓါဒယော သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ၊ စတ္တာရိ ရူပါဝစရဈာနာနီတိ ဣမေဟိ ပန္နရသဟိ စရဏသင်္ခါတေဟိ ဂုဏေဟိ သမ္ပန္နော သမန္နာဂတော၊ စရဏသမ္ပန္နောတိ အတ္ထော။ မုနီတိ အတ္တဟိတဉ္စ ပရဟိတဉ္စ မုနာတိ ဇာနာတီတိ မုနိ။ သော စ တတ္ထ အပုစ္ဆိတ္ထာတိ သော တသ္မိံ ဌာနေ ဌိတေ ဇနေ ပဋိပုစ္ဆိ။ ယေ တတ္ထ သု သမာဂတာတိ ယေ မနုဿာ တတ္ထ သုသာနေ သမာဂတာ။ သူတိ နိပါတမတ္တံ။ ‘‘ယေ တတ္ထာသုံ သမာဂတာ’’တိ ဝါ ပါဌော။ အာသုန္တိ အဟေသုန္တိ အတ္ထော။

၃၇၁။ နာနာဂန္ဓသမေရိတန္တိ ¶ နာနာဝိဓေဟိ ဂန္ဓေဟိ သမန္တတော ဧရိတံ ဥပဝါသိတံ။ ဣတောတိ မနုဿလောကတော။ ဒူရဂတန္တိ ပရလောကံ ဂတတ္တာ ဝဒတိ။ ဗြဟ္မဒတ္တာတိ ကန္ဒတီတိ ဗြဟ္မဒတ္တာတိ ဧဝံ နာမသံကိတ္တနံ ကတွာ ပရိဒေဝနဝသေန အဝှာယတိ။

၃၇၂-၃။ ဗြဟ္မဒတ္တဿ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ဗြဟ္မဒတ္တဿ မာရိသာတိ မာရိသ၊ နိရာမယကာယစိတ္တ မဟာမုနိ ဗြဟ္မဒတ္တဿ ရညော ဣဒံ အာဠာဟနံ၊ တဿေဝ ဗြဟ္မဒတ္တဿ ရညော အယံ ဘရိယာ၊ ဘဒ္ဒံ တေ တဿ စ ဗြဟ္မဒတ္တဿ ဘဒ္ဒံ ဟောတု၊ တာဒိသာနံ မဟေသီနံ ဟိတာနုစိန္တနေန ပရလောကေ ဌိတာနမ္ပိ ဟိတသုခံ ဟောတိယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

အထ ¶ သော တာပသော တေသံ ဝစနံ သုတွာ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ဥဗ္ဗရိယာ သန္တိကံ ဂန္တွာ တဿာ သောကဝိနောဒနတ္ထံ –

‘‘ဆဠာသီတိသဟဿာနိ၊ ဗြဟ္မဒတ္တဿနာမကာ၊

ဣမသ္မိံ အာဠာဟနေ ဒဍ္ဎာ၊ တေသံ ကမနုသောစသီ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ ¶ ။ တတ္ထ ဆဠာသီတိသဟဿာနီတိ ဆသဟဿာဓိကအသီတိသဟဿသင်္ခါ။ ဗြဟ္မဒတ္တဿနာမကာတိ ဗြဟ္မဒတ္တောတိ ဧဝံနာမကာ။ တေသံ ကမနုသောစသီတိ တေသံ ဆဠာသီတိသဟဿသင်္ခါတာနံ ဗြဟ္မဒတ္တာနံ ကတမံ ဗြဟ္မဒတ္တံ တွံ အနုသောစသိ၊ ကတမံ ပဋိစ္စ တေ သောကော ဥပ္ပန္နောတိ ပုစ္ဆိ။

ဧဝံ ပန တေန ဣသိနာ ပုစ္ဆိတာ ဥဗ္ဗရီ အတ္တနာ အဓိပ္ပေတံ ဗြဟ္မဒတ္တံ အာစိက္ခန္တီ –

‘‘ယော ရာဇာ စူဠနီပုတ္တော၊ ပဉ္စာလာနံ ရထေသဘော၊

တံ ဘန္တေ အနုသောစာမိ၊ ဘတ္တာရံ သဗ္ဗကာမဒ’’န္တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ စူဠနီပုတ္တောတိ ဧဝံနာမဿ ရညော ပုတ္တော။ သဗ္ဗကာမဒန္တိ ¶ မယှံ သဗ္ဗဿ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဿ ဒါတာရံ၊ သဗ္ဗေသံ ဝါ သတ္တာနံ ဣစ္ဆိတဒါယကံ။

ဧဝံ ဥဗ္ဗရိယာ ဝုတ္တေ ပုန တာပသော –

‘‘သဗ္ဗေဝါဟေသုံ ရာဇာနော၊ ဗြဟ္မဒတ္တဿနာမကာ၊

သဗ္ဗေဝ စူဠနီပုတ္တာ၊ ပဉ္စာလာနံ ရထေသဘာ။

‘‘သဗ္ဗေသံ အနုပုဗ္ဗေန၊ မဟေသိတ္တမကာရယိ၊

ကသ္မာ ပုရိမကေ ဟိတွာ၊ ပစ္ဆိမံ အနုသောစသီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယမာဟ၊

၃၇၆။ တတ္ထ သဗ္ဗေဝါဟေသုန္တိ သဗ္ဗေဝ တေ ဆဠာသီတိသဟဿသင်္ခါ ရာဇာနော ဗြဟ္မဒတ္တဿ နာမကာ စူဠနီပုတ္တာ ပဉ္စာလာနံ ရထေသဘာဝ အဟေသုံ။ ဣမေ ရာဇဘာဝါဒယော ဝိသေသာ တေသု ဧကဿာပိ နာဟေသုံ။

၃၇၇။ မဟေသိတ္တမကာရယီတိ တွဉ္စ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အနုပုဗ္ဗေန အဂ္ဂမဟေသိဘာဝံ အကာသိ၊ အနုပ္ပတ္တာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာတိ ဂုဏတော စ သာမိကဘာဝတော ¶ စ အဝိသိဋ္ဌေသု ဧတ္တကေသု ဇနေသု ပုရိမကေ ရာဇာနော ပဟာယ ပစ္ဆိမံ ဧကံမေဝ ကသ္မာ ကေန ကာရဏေန အနုသောစသီတိ ပုစ္ဆိ။

တံ ¶ သုတွာ ဥဗ္ဗရီ သံဝေဂဇာတာ ပုန တာပသံ –

‘‘အာတုမေ ဣတ္ထိဘူတာယ၊ ဒီဃရတ္တာယ မာရိသ၊

ယဿာ မေ ဣတ္ထိဘူတာယ၊ သံသာရေ ဗဟုဘာသသီ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အာတုမေတိ အတ္တနိ။ ဣတ္ထိဘူတာယာတိ ဣတ္ထိဘာဝံ ဥပဂတာယ။ ဒီဃရတ္တာယာတိ ဒီဃရတ္တံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ဣတ္ထိဘူတာယ အတ္တနိ သဗ္ဗကာလံ ဣတ္ထီယေဝ ဟောတိ၊ ဥဒါဟု ပုရိသဘာဝမ္ပိ ဥပဂစ္ဆတီတိ။ ယဿာ မေ ဣတ္ထိဘူတာယာတိ ယဿာ မယှံ ဣတ္ထိဘူတာယ ဧဝံ တာဝ ဗဟုသံသာရေ မဟေသိဘာဝံ မဟာမုနိ တွံ ဘာသသိ ကထေသီတိ အတ္ထော။ ‘‘အာဟု မေ ဣတ္ထိဘူတာယာ’’တိ ဝါ ပါဌော။ တတ္ထ အာတိ အနုဿရဏတ္ထေ နိပါတော။ အာဟု မေတိ သယံ အနုဿရိတံ အညာတမိဒံ မယာ၊ ဣတ္ထိဘူတာယ ဣတ္ထိဘာဝံ ဥပဂတာယ ဧဝံ မယှံ ¶ ဧတ္တကံ ကာလံ အပရာပရုပ္ပတ္တိ အဟောသိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ယဿာ မေ ဣတ္ထိဘူတာယ သဗ္ဗေသံ အနုပုဗ္ဗေန မဟေသိတ္တမကာရယိ၊ ကိံ တွံ၊ မဟာမုနိ၊ သံသာရေ ဗဟုံ ဘာသသီတိ ယောဇနာ။

တံ သုတွာ တာပသော အယံ နိယမော သံသာရေ နတ္ထိ ‘‘ဣတ္ထီ ဣတ္ထီယေဝ ဟောတိ၊ ပုရိသော ပုရိသော ဧဝါ’’တိ ဒဿေန္တော –

‘‘အဟု ဣတ္ထီ အဟု ပုရိသော၊ ပသုယောနိမ္ပိ အာဂမာ၊

ဧဝမေတံ အတီတာနံ၊ ပရိယန္တော န ဒိဿတီ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အဟု ဣတ္ထီ အဟု ပုရိသောတိ တွံ ကဒါစိ ဣတ္ထီပိ အဟောသိ၊ ကဒါစိ ပုရိသောပိ အဟောသိ။ န ကေဝလံ ဣတ္ထိပုရိသဘာဝမေဝ၊ အထ ခေါ ပသု ယောနိမ္ပိ အဂမာသိ၊ ကဒါစိ ပသုဘာဝမ္ပိ အဂမာသိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဥပဂတာ အဟောသိ။ ဧဝမေတံ အတီတာနံ၊ ပရိယန္တော န ဒိဿတီတိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တံ ဧတံ ဣတ္ထိဘာဝံ ပုရိသဘာဝံ တိရစ္ဆာနာဒိဘာဝဉ္စ ဥပဂတာနံ အတီတာနံ အတ္တဘာဝါနံ ပရိယန္တော ဉာဏစက္ခုနာ မဟတာ ဥဿာဟေန ပဿန္တာနမ္ပိ န ဒိဿတိ။ န ကေဝလံ တဝေဝ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗေသမ္ပိ ¶ သံသာရေ ပရိဗ္ဘမန္တာနံ သတ္တာနံ အတ္တဘာဝဿ ပရိယန္တော န ဒိဿတေဝ န ပညာယတေဝ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘အနမတဂ္ဂေါယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံသာရော၊ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ ¶ သတ္တာနံ တဏှာသံယောဇနာနံ သန္ဓာဝတံ သံသရတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂၄)။

ဧဝံ တေန တာပသေန သံသာရဿ အပရိယန္တတံ ကမ္မဿကတဉ္စ ဝိဘာဝေန္တေန ဒေသိတံ ဓမ္မံ သုတွာ သံသာရေ သံဝိဂ္ဂဟဒယာ ဓမ္မေ စ ပသန္နမာနသာ ဝိဂတသောကသလ္လာ ဟုတွာ အတ္တနော ပသာဒံ သောကဝိဂမနဉ္စ ပကာသေန္တီ –

‘‘အာဒိတ္တံ ဝတ မံ သန္တံ၊ ဃတသိတ္တံဝ ပါဝကံ၊

ဝါရိနာ ဝိယ ဩသိဉ္စံ၊ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာပယေ ဒရံ။

‘‘အဗ္ဗဟီ ¶ ဝတ မေ သလ္လံ၊ သောကံ ဟဒယနိဿိတံ၊

ယော မေ သောကပရေတာယ၊ ပတိသောကံ အပါနုဒိ။

‘‘သာဟံ အဗ္ဗူဠှသလ္လာသ္မိ၊ သီတိဘူတာသ္မိ နိဗ္ဗုတာ၊

န သောစာမိ န ရောဒါမိ၊ တဝ သုတွာ မဟာမုနီ’’တိ။ –

တိဿော ဂါထာ အဘာသိ။ တာသံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။

ဣဒါနိ သံဝိဂ္ဂဟဒယာယ ဥဗ္ဗရိယာ ပဋိပတ္တိံ ဒဿေန္တော သတ္ထာ –

‘‘တဿ တံ ဝစနံ သုတွာ၊ သမဏဿ သုဘာသိတံ၊

ပတ္တစီဝရမာဒါယ၊ ပဗ္ဗဇိ အနဂါရိယံ။

‘‘သာ စ ပဗ္ဗဇိတာ သန္တာ၊ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ၊

မေတ္တစိတ္တံ အာဘာဝေသိ၊ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ။

‘‘ဂါမာ ဂါမံ ဝိစရန္တီ၊ နိဂမေ ရာဇဓာနိယော၊

ဥရုဝေဠာ နာမ သော ဂါမော၊ ယတ္ထ ကာလမကြုဗ္ဗထ။

‘‘မေတ္တစိတ္တံ ¶ အာဘာဝေတွာ၊ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ၊

ဣတ္ထိစိတ္တံ ဝိရာဇေတွာ၊ ဗြဟ္မလောကူပဂါ အဟူ’’တိ။ – စတဿော ဂါထာ အဘာသိ၊

၃၈၃-၄။ တတ္ထ ¶ တဿာတိ တဿ တာပသဿ။ သုဘာသိတန္တိ သုဋ္ဌု ဘာသိတံ၊ ဓမ္မန္တိ အတ္ထော။ ပဗ္ဗဇိတာ သန္တာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတာ သမာနာ၊ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝါ ဟုတွာ သန္တကာယဝါစာ။ မေတ္တစိတ္တန္တိ မေတ္တာသဟဂတံ စိတ္တံ။ စိတ္တသီသေန မေတ္တဇ္ဈာနံ ဝဒတိ။ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာတိ တဉ္စ သာ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေန္တီ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ အဘာဝေသိ၊ န ဝိပဿနာပါဒကာဒိအတ္ထံ။ အနုပ္ပန္နေ ဟိ ဗုဒ္ဓေ ဗြဟ္မဝိဟာရာဒိကေ ဘာဝေန္တာ တာပသပရိဗ္ဗာဇကာ ယာဝဒေဝ ဘဝသမ္ပတ္တိအတ္ထမေဝ ဘာဝေသုံ။

၃၈၅-၆။ ဂါမာ ¶ ဂါမန္တိ ဂါမတော အညံ ဂါမံ။ အာဘာဝေတွာတိ ဝဍ္ဎေတွာ ဗြူဟေတွာ။ ‘‘အဘာဝေတွာ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ၊ တေသံ အ-ကာရော နိပါတမတ္တံ။ ဣတ္ထိစိတ္တံ ဝိရာဇေတွာတိ ဣတ္ထိဘာဝေ စိတ္တံ အဇ္ဈာသယံ အဘိရုစိံ ဝိရာဇေတွာ ဣတ္ထိဘာဝေ ဝိရတ္တစိတ္တာ ဟုတွာ။ ဗြဟ္မလောကူပဂါတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဗြဟ္မလောကံ ဥပဂမနကာ အဟောသိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ တဿာ ဥပါသိကာယ သောကံ ဝိနောဒေတွာ ဥပရိ စတုသစ္စဒေသနံ အကာသိ။ သစ္စပရိယောသာနေ သာ ဥပါသိကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ သမ္ပတ္တပရိသာယ စ ဒေသနာ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

ဥဗ္ဗရိပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ ပေတဝတ္ထုသ္မိံ

ဒုတိယဿ ဥဗ္ဗရိဝဂ္ဂဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဘိဇ္ဇမာနေ ¶ ¶ ဝါရိမှီတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ အညတရံ လုဒ္ဒပေတံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ ဗာရာဏသိယံ ကိရ အပရဒိသာဘာဂေ ပါရဂင်္ဂါယ ဝါသဘဂါမံ အတိက္ကမိတွာ စုန္ဒဋ္ဌိလနာမကေ ဂါမေ ဧကော လုဒ္ဒကော အဟောသိ။ သော အရညေ မိဂေ ဝဓိတွာ ဝရမံသံ အင်္ဂါရေ ပစိတွာ ခါဒိတွာ အဝသေသံ ပဏ္ဏပုဋေ ဗန္ဓိတွာ ကာဇေန ဂဟေတွာ ဂါမံ အာဂစ္ဆတိ။ တံ ဗာလဒါရကာ ဂါမဒွါရေ ဒိသွာ ‘‘မံသံ မေ ဒေဟိ၊ မံသံ မေ ဒေဟီ’’တိ ဟတ္ထေ ပသာရေတွာ ဥပဓာဝန္တိ။ သော တေသံ ထောကံ ထောကံ မံသံ ဒေတိ။ အထေကဒိဝသံ မံသံ အလဘိတွာ ¶ ဥဒ္ဒါလကပုပ္ဖံ ပိဠန္ဓိတွာ ဗဟုဉ္စ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဂါမံ ဂစ္ဆန္တံ တံ ဒါရကာ ဂါမဒွါရေ ဒိသွာ ‘‘မံသံ မေ ဒေဟိ၊ မံသံ မေ ဒေဟီ’’တိ ဟတ္ထေ ပသာရေတွာ ဥပဓာဝိံသု။ သော တေသံ ဧကေကံ ပုပ္ဖမဉ္ဇရိံ အဒါသိ။

အထ အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ ပေတေသု နိဗ္ဗတ္တော နဂ္ဂေါ ဝိရူပရူပေါ ဘယာနကဒဿနော သုပိနေပိ အန္နပါနံ အဇာနန္တော သီသေ အာဗန္ဓိတဥဒ္ဒါလကကုသုမမာလာကလာပေါ ‘‘စုန္ဒဋ္ဌိလာယံ ဉာတကာနံ သန္တိကေ ကိဉ္စိ လဘိဿာမီ’’တိ ဂင်္ဂါယ ဥဒကေ အဘိဇ္ဇမာနေ ပဋိသောတံ ပဒသာ ဂစ္ဆတိ။ တေန စ သမယေန ကောလိယော နာမ ရညော ဗိမ္ဗိသာရဿ မဟာမတ္တော ကုပိတံ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတွာ ပဋိနိဝတ္တေန္တော ဟတ္ထိအဿာဒိပရိဝါရဗလံ ထလပထေန ပေသေတွာ သယံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ အနုသောတံ နာဝါယ အာဂစ္ဆန္တော တံ ပေတံ တထာ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပုစ္ဆန္တော –

‘‘အဘိဇ္ဇမာနေ ဝါရိမှိ၊ ဂင်္ဂါယ ဣဓ ဂစ္ဆသိ၊

နဂ္ဂေါ ပုဗ္ဗဒ္ဓပေတောဝ၊ မာလဓာရီ အလင်္ကတော၊

ကုဟိံ ဂမိဿသိ ပေတ၊ ကတ္ထ ဝါသော ဘဝိဿတီ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အဘိဇ္ဇမာနေတိ ပဒနိက္ခေပေန အဘိဇ္ဇမာနေ သင်္ဃာတေ၊ ဝါရိမှိ ဂင်္ဂါယာတိ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ ဥဒကေ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ။ ပုဗ္ဗဒ္ဓပေတောဝါတိ ကာယဿ ပုရိမဒ္ဓေန အပေတော ဝိယ အပေတယောနိကော ဒေဝပုတ္တော ¶ ဝိယ။ ကထံ? မာလဓာရီ အလင်္ကတောတိ၊ မာလာဟိ ပိဠန္ဓိတွာ အလင်္ကတသီသဂ္ဂေါတိ ¶ အတ္ထော။ ကတ္ထ ဝါသော ဘဝိဿတီတိ ကတရသ္မိံ ဂါမေ ဒေသေ ဝါ တုယှံ နိဝါသော ဘဝိဿတိ၊ တံ ကထေဟီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ယံ တဒါ တေန ပေတေန ကောလိယေန စ ဝုတ္တံ၊ တံ ဒဿေတုံ သင်္ဂီတိကာရာ –

‘‘စုန္ဒဋ္ဌိလံ ¶ ဂမိဿာမိ၊ ပေတော သော ဣတိ ဘာသတိ၊

အန္တရေ ဝါသဘဂါမံ၊ ဗာရာဏသိဉ္စ သန္တိကေ။

‘‘တဉ္စ ဒိသွာ မဟာမတ္တော၊ ကောလိယော ဣတိ ဝိဿုတော၊

သတ္တုံ ဘတ္တဉ္စ ပေတဿ၊ ပီတကဉ္စ ယုဂံ အဒါ။

‘‘နာဝါယ တိဋ္ဌမာနာယ၊ ကပ္ပကဿ အဒါပယိ၊

ကပ္ပကဿ ပဒိန္နမှိ၊ ဌာနေ ပေတဿ ဒိဿထ။

‘‘တတော သုဝတ္ထဝသနော၊ မာလဓာရီ အလင်္ကတော၊

ဌာနေ ဌိတဿ ပေတဿ၊ ဒက္ခိဏာ ဥပကပ္ပထ၊

တသ္မာ ဒဇ္ဇေထ ပေတာနံ၊ အနုကမ္ပာယ ပုနပ္ပုန’’န္တိ။ – ဂါထာယော အဝေါစုံ၊

၃၈၈။ တတ္ထ စုန္ဒဋ္ဌိလန္တိ ဧဝံနာမကံ ဂါမံ။ အန္တရေ ဝါသဘဂါမံ၊ ဗာရာဏသိဉ္စ သန္တိကေတိ ဝါသဘဂါမဿ စ ဗာရာဏသိယာ စ ဝေမဇ္ဈေ။ အန္တရာ-သဒ္ဒယောဂေန ဟေတံ သာမျတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဗာရာဏသိယာ သန္တိကေ ဟိ သော ဂါမောတိ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – အန္တရေ ဝါသဘဂါမဿ စ ဗာရာဏသိယာ စ ယော စုန္ဒဋ္ဌိလနာမကော ဂါမော ဗာရာဏသိယာ အဝိဒူရေ၊ တံ ဂါမံ ဂမိဿာမီတိ။

၃၈၉။ ကောလိယော ဣတိ ဝိဿုတောတိ ကောလိယောတိ ဧဝံပကာသိတနာမော။ သတ္တုံ ဘတ္တဉ္စာတိ သတ္တုဉ္စေဝ ဘတ္တဉ္စ။ ပီတကဉ္စ ယုဂံ အဒါတိ ပီတကံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဧကံ ဝတ္ထယုဂဉ္စ အဒါသိ။

၃၉၀။ ကဒါ အဒါသီတိ စေ အာဟ နာဝါယ တိဋ္ဌမာနာယ။ ကပ္ပကဿ အဒါပယီတိ ဂစ္ဆန္တိံ နာဝံ ဌပေတွာ တတ္ထ ဧကဿ နှာပိတဿ ဥပါသကဿ ဒါပေသိ ¶ ၊ ဒိန္နမှိ ဝတ္ထယုဂေတိ ယောဇနာ။ ဌာနေတိ ဌာနသော တင်္ခဏညေဝ။ ပေတဿ ဒိဿထာတိ ပေတဿ သရီရေ ပညာယိတ္ထ၊ တဿ နိဝါသနပါရုပနဝတ္ထံ ¶ သမ္ပဇ္ဇိ။ တေနာဟ ‘‘တတော သုဝတ္ထဝသနော၊ မာလဓာရီ အလင်္ကတော’’တိ၊ သုဝတ္ထဝသနော ¶ မာလာဘရဏေဟိ သုမဏ္ဍိတပသာဓိတော။ ဌာနေ ဌိတဿ ပေတဿ၊ ဒက္ခိဏာ ဥပကပ္ပထာတိ ဒက္ခိဏေယျဋ္ဌာနေ ဌိတာ ပနေသာ ဒက္ခိဏာ တဿ ပေတဿ ယသ္မာ ဥပကပ္ပတိ၊ ဝိနိယောဂံ အဂမာသိ။ တသ္မာ ဒဇ္ဇေထ ပေတာနံ၊ အနုကမ္ပာယ ပုနပ္ပုနန္တိ ပေတာနံ အနုကမ္ပာယ ပေတေ ဥဒ္ဒိဿ ပုနပ္ပုနံ ဒက္ခိဏံ ဒဒေယျာတိ အတ္ထော။

အထ သော ကောလိယမဟာမတ္တော တံ ပေတံ အနုကမ္ပမာနော ဒါနဝိဓိံ သမ္ပာဒေတွာ အနုသောတံ အာဂန္တွာ သူရိယေ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ ဗာရာဏသိံ သမ္ပာပုဏိ။ ဘဂဝါ စ တေသံ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ အာကာသေန အာဂန္တွာ ဂင်္ဂါတီရေ အဋ္ဌာသိ။ ကောလိယမဟာမတ္တောပိ နာဝါတော ဩတရိတွာ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဘဂဝန္တံ နိမန္တေသိ – ‘‘အဓိဝါသေထ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ အဇ္ဇတနာယ ဘတ္တံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။ သော ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ တာဝဒေဝ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ မဟန္တံ သာခါမဏ္ဍပံ ဥပရိ စတူသု စ ပဿေသု နာနာဝိရာဂဝဏ္ဏဝိစိတ္တဝိဝိဓဝသနသမလင်္ကတံ ကာရေတွာ တတ္ထ ဘဂဝတော အာသနံ ပညာပေတွာ အဒါသိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။

အထ သော မဟာမတ္တော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟေဋ္ဌာ အတ္တနော ဝုတ္တဝစနံ ပေတဿ စ ပဋိဝစနံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃော အာဂစ္ဆတူ’’တိ စိန္တေသိ။ စိန္တိတသမနန္တရမေဝ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝသဉ္စောဒိတော သုဝဏ္ဏဟံသဂဏော ဝိယ ဓတရဋ္ဌဟံသရာဇံ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဓမ္မရာဇံ သမ္ပရိဝါရေသိ။ တာဝဒေဝ မဟာဇနော သန္နိပတိ ‘‘ဥဠာရာ ဓမ္မဒေသနာ ဘဝိဿတီ’’တိ။ တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော မဟာမတ္တော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သန္တပ္ပေသိ။ ဘဂဝါ ကတဘတ္တကိစ္စော မဟာဇနဿ အနုကမ္ပာယ ‘‘ဗာရာဏသိသမီပဂါမဝါသိနော သန္နိပတန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ သဗ္ဗေ စ တေ ဣဒ္ဓိဗလေန မဟာဇနာ သန္နိပတိံသု၊ ဥဠာရေ စဿ ပေတေ ပါကဋေ အကာသိ။ တေသု ကေစိ ဆိန္နဘိန္နပိလောတိကခဏ္ဍဓရာ၊ ကေစိ ¶ အတ္တနော ကေသေဟေဝ ¶ ပဋိစ္ဆာဒိတကောပိနာ၊ ကေစိ နဂ္ဂါ ယထာဇာတရူပါ ခုပ္ပိပါသာဘိဘူတာ တစပရိယောနဒ္ဓါ အဋ္ဌိမတ္တသရီရာ ဣတော စိတော စ ပရိဗ္ဘမန္တာ မဟာဇနဿ ပစ္စက္ခတော ပညာယိံသု။

အထ ဘဂဝါ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသိ၊ ယထာ တေ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတွာ အတ္တနာ ကတံ ပါပကမ္မံ မဟာဇနဿ ပဝေဒေသုံ။ တမတ္ထံ ဒီပေန္တာ သင်္ဂီတိကာရာ –

‘‘သာတုန္နဝသနာ ¶ ဧကေ၊ အညေ ကေသနိဝါသနာ၊

ပေတာ ဘတ္တာယ ဂစ္ဆန္တိ၊ ပက္ကမန္တိ ဒိသောဒိသံ။

‘‘ဒူရေ ဧကေ ပဓာဝိတွာ၊ အလဒ္ဓါဝ နိဝတ္တရေ၊

ဆာတာ ပမုစ္ဆိတာ ဘန္တာ၊ ဘူမိယံ ပဋိသုမ္ဘိတာ။

‘‘ကေစိ တတ္ထ ပပတိတွာ၊ ဘူမိယံ ပဋိသုမ္ဘိတာ၊

ပုဗ္ဗေ အကတကလျာဏာ၊ အဂ္ဂိဒဍ္ဎာဝ အာတပေ။

‘‘မယံ ပုဗ္ဗေ ပါပဓမ္မာ၊ ဃရဏီ ကုလမာတရော၊

သန္တေသု ဒေယျဓမ္မေသု၊ ဒီပံ နာကမှ အတ္တနော။

‘‘ပဟူတံ အန္နပါနမ္ပိ၊ အပိဿု အဝကိရီယတိ၊

သမ္မဂ္ဂတေ ပဗ္ဗဇိတေ၊ န စ ကိဉ္စိ အဒမှသေ။

‘‘အကမ္မကာမာ အလသာ၊ သာဒုကာမာ မဟဂ္ဃသာ၊

အာလောပပိဏ္ဍဒါတာရော၊ ပဋိဂ္ဂဟေ ပရိဘာသိမှသေ။

‘‘တေ ဃရာ တာ စ ဒါသိယော၊ တာနေဝါဘရဏာနိ နော၊

တေ အညေ ပရိစာရေန္တိ၊ မယံ ဒုက္ခဿ ဘာဂိနော။

‘‘ဝေဏီ ဝါ အဝညာ ဟောန္တိ၊ ရထကာရီ စ ဒုဗ္ဘိကာ၊

စဏ္ဍာလီ ကပဏာ ဟောန္တိ၊ ကပ္ပကာ စ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ယာနိ ¶ ယာနိ နိဟီနာနိ၊ ကုလာနိ ကပဏာနိ စ၊

တေသု တေသွေဝ ဇာယန္တိ၊ ဧသာ မစ္ဆရိနော ဂတိ။

‘‘ပုဗ္ဗေ ¶ စ ကတကလျာဏာ၊ ဒါယကာ ဝီတမစ္ဆရာ၊

သဂ္ဂံ တေ ပရိပူရေန္တိ၊ ဩဘာသေန္တိ စ နန္ဒနံ။

‘‘ဝေဇယန္တေ ¶ စ ပါသာဒေ၊ ရမိတွာ ကာမကာမိနော၊

ဥစ္စာကုလေသု ဇာယန္တိ၊ သဘောဂေသု တတော စုတာ။

‘‘ကူဋာဂါရေ စ ပါသာဒေ၊ ပလ္လင်္ကေ ပေါနကတ္ထတေ၊

ဗီဇိတင်္ဂါ မောရဟတ္ထေဟိ၊ ကုလေ ဇာတာ ယသဿိနော။

‘‘အင်္ကတော အင်္ကံ ဂစ္ဆန္တိ၊ မာလဓာရီ အလင်္ကတာ၊

ဓာတိယော ဥပတိဋ္ဌန္တိ၊ သာယံ ပါတံ သုခေသိနော။

‘‘နယိဒံ အကတပုညာနံ၊ ကတပုညာနမေဝိဒံ၊

အသောကံ နန္ဒနံ ရမ္မံ၊ တိဒသာနံ မဟာဝနံ။

‘‘သုခံ အကတပုညာနံ၊ ဣဓ နတ္ထိ ပရတ္ထ စ၊

သုခဉ္စ ကတပုညာနံ၊ ဣဓ စေဝ ပရတ္ထ စ။

‘‘တေသံ သဟဗျကာမာနံ၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ ဗဟုံ၊

ကတပုညာ ဟိ မောဒန္တိ၊ သဂ္ဂေ ဘောဂသမင်္ဂိနော’’တိ။ – ဂါထာယော အဝေါစုံ၊

၃၉၂။ တတ္ထ သာတုန္နဝသနာတိ ဆိန္နဘိန္နပိလောတိကခဏ္ဍနိဝါသနာ။ ဧကေတိ ဧကစ္စေ။ ကေသနိဝါသနာတိ ကေသေဟေဝ ပဋိစ္ဆာဒိတကောပိနာ။ ဘတ္တာယ ဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ ဣတော ဂတာ ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ကိဉ္စိ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တံ ဝါ ဝမိတဘတ္တံ ဝါ ဂဗ္ဘမလာဒိကံ ဝါ လဘေယျာမာ’’တိ ကတ္ထစိဒေဝ အဋ္ဌတွာ ဃာသတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိ။ ပက္ကမန္တိ ဒိသောဒိသန္တိ ဒိသတော ဒိသံ အနေကယောဇနန္တရိကံ ဌာနံ ပက္ကမန္တိ။

၃၉၃။ ဒူရေတိ ဒူရေဝ ဌာနေ။ ဧကေတိ ဧကစ္စေ ပေတာ။ ပဓာဝိတွာတိ ဃာသတ္ထာယ ဥပဓာဝိတွာ။ အလဒ္ဓါဝ နိဝတ္တရေတိ ¶ ကိဉ္စိ ဃာသံ ဝါ ပါနီယံ ဝါ အလဘိတွာ ဧဝ နိဝတ္တန္တိ။ ပမုစ္ဆိတာတိ ခုပ္ပိပါသာဒိဒုက္ခေန သဉ္ဇာတမုစ္ဆာ။ ဘန္တာတိ ¶ ပရိဗ္ဘမန္တာ။ ဘူမိယံ ပဋိသုမ္ဘိတာတိ တာယ ဧဝ မုစ္ဆာယ ဥပ္ပတ္တိယာ ဌတွာ အဝက္ခိတ္တမတ္တိကာပိဏ္ဍာ ဝိယ ဝိဿုဿိတွာ ပထဝိယံ ပတိတာ။

၃၉၄။ တတ္ထာတိ ¶ ဂတဋ္ဌာနေ။ ဘူမိယံ ပဋိသုမ္ဘိတာတိ ပပါတေ ပတိတာ ဝိယ ဇိဃစ္ဆာဒိဒုက္ခေန ဌာတုံ အသမတ္ထဘာဝေန ဘူမိယံ ပတိတာ၊ တတ္ထ ဝါ ဂတဋ္ဌာနေ ဃာသာဒီနံ အလာဘေန ဆိန္နာသာ ဟုတွာ ကေနစိ ပဋိမုခံ သုမ္ဘိတာ ပေါထိတာ ဝိယ ဘူမိယံ ပတိတာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေ အကတကလျာဏာတိ ပုရိမဘဝေ အကတကုသလာ။ အဂ္ဂိဒဍ္ဎာဝ အာတပေတိ နိဒါဃကာလေ အာတပဋ္ဌာနေ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာ ဝိယ၊ ခုပ္ပိပါသဂ္ဂိနာ ဍယှမာနာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တီတိ အတ္ထော။

၃၉၅။ ပုဗ္ဗေတိ အတီတဘဝေ။ ပါပဓမ္မာတိ ဣဿုကီမစ္ဆရီအာဒိဘာဝေန လာမကသဘာဝါ။ ဃရဏီတိ ဃရသာမိနိယော။ ကုလမာတရောတိ ကုလဒါရကာနံ မာတရော၊ ကုလပုရိသာနံ ဝါ မာတရော။ ဒီပန္တိ ပတိဋ္ဌံ၊ ပုညန္တိ အတ္ထော။ တဉှိ သတ္တာနံ သုဂတီသု ပတိဋ္ဌာဘာဝတော ‘‘ပတိဋ္ဌာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ နာကမှာတိ န ကရိမှ။

၃၉၆။ ပဟူတန္တိ ဗဟုံ။ အန္နပါနမ္ပီတိ အန္နဉ္စ ပါနဉ္စ။ အပိဿု အဝကိရီယတီတိ သူတိ နိပါတမတ္တံ၊ အပိ အဝကိရီယတိ ဆဋ္ဋီယတိ။ သမ္မဂ္ဂတေတိ သမ္မာ ဂတေ သမ္မာ ပဋိပန္နေ သမ္မာ ပဋိပန္နာယ။ ပဗ္ဗဇိတေတိ ပဗ္ဗဇိတာယ။ သမ္ပဒါနေ ဟိ ဣဒံ ဘုမ္မဝစနံ။ သမ္မဂ္ဂတေ ဝါ ပဗ္ဗဇိတေ သတိ လဗ္ဘမာနေတိ အတ္ထော။ န စ ကိဉ္စိ အဒမှသေတိ ‘‘ကိဉ္စိမတ္တမ္ပိ ဒေယျဓမ္မံ နာဒမှာ’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရာဘိဘူတာ ဝဒန္တိ။

၃၉၇။ အကမ္မကာမာတိ သာဓူတိ အကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ အကုသလံ ကာမေန္တီတိ အကမ္မကာမာ၊ သာဓူဟိ ဝါ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ ကာမေန္တီတိ ကမ္မကာမာ၊ န ကမ္မကာမာတိ အကမ္မကာမာ ¶ ၊ ကုသလဓမ္မေသု အစ္ဆန္ဒိကာတိ အတ္ထော။ အလသာတိ ကုသီတာ ကုသလကမ္မကရဏေ နိဗ္ဗီရိယာ။ သာဒုကာမာတိ သာတမဓုရဝတ္ထုပိယာ။ မဟဂ္ဃသာတိ မဟာဘောဇနာ၊ ဥဘယေနာပိ သုန္ဒရဉ္စ မဓုရဉ္စ ဘောဇနံ လဘိတွာ အတ္ထိကာနံ ကိဉ္စိ အဒတွာ သယမေဝ ဘုဉ္ဇိတာရောတိ ¶ ဒဿေတိ။ အာလောပပိဏ္ဍဒါတာရောတိ အာလောပမတ္တဿပိ ဘောဇနပိဏ္ဍဿ ဒါယကာ။ ပဋိဂ္ဂဟေတိ တဿ ပဋိဂ္ဂဏှနကေ။ ပရိဘာသိမှသေတိ ပရိဘဝံ ကရောန္တာ ဘာသိမှ၊ အဝမညိမှ ဥပ္ပဏ္ဍိမှာ စာတိ အတ္ထော။

၃၉၈။ တေ ဃရာတိ ယတ္ထ မယံ ပုဗ္ဗေ ‘‘အမှာကံ ဃရ’’န္တိ မမတ္တံ အကရိမှာ၊ တာနိ ဃရာနိ ယထာဌိတာနိ၊ ဣဒါနိ နော န ကိဉ္စိ ဥပကပ္ပတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တာ စ ဒါသိယော တာနေဝါဘရဏာနိ နောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ နောတိ အမှာကံ။ တေတိ တေ ဃရာဒိကေ။ အညေ ပရိစာရေန္တိ ¶ ၊ ပရိဘောဂါဒိဝသေန ဝိနိယောဂံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ မယံ ဒုက္ခဿ ဘာဂိနောတိ မယံ ပန ပုဗ္ဗေ ကေဝလံ ကီဠနပ္ပသုတာ ဟုတွာ သာပတေယျံ ပဟာယ ဂမနီယံ အနုဂါမိကံ ကာတုံ အဇာနန္တာ ဣဒါနိ ခုပ္ပိပါသာဒိဒုက္ခဿ ဘာဂိနော ဘဝါမာတိ အတ္တာနံ ဂရဟန္တာ ဝဒန္တိ။

၃၉၉။ ဣဒါနိ ယသ္မာ ပေတယောနိတော စဝိတွာ မနုဿေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ သတ္တာ ယေဘုယျေန တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေန ဟီနဇာတိကာ ကပဏဝုတ္တိနောဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝေဏိဝါ’’တိအာဒိနာ ဒွေ ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဝေဏိဝါတိ ဝေနဇာတိကာ၊ ဝိလီဝကာရာ နဠကာရာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော။ အဝညာတိ အဝညေယျာ၊ အဝဇာနိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဝမ္ဘနာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ပရေဟိ ဗာဓနီယာတိ အတ္ထော။ ရထကာရီတိ စမ္မကာရိနော။ ဒုဗ္ဘိကာတိ မိတ္တဒုဗ္ဘိကာ မိတ္တာနံ ဗာဓိကာ။ စဏ္ဍာလီတိ စဏ္ဍာလဇာတိကာ။ ကပဏာတိ ဝနိဗ္ဗကာ အတိဝိယ ကာရုညပ္ပတ္တာ ¶ ။ ကပ္ပကာတိ ကပ္ပကဇာတိကာ၊ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘ဟောန္တိ ပုနပ္ပုန’’န္တိ ယောဇနာ၊ အပရာပရမ္ပိ ဣမေသု နိဟီနကုလေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၄၀၀။ တေသု တေသွေဝ ဇာယန္တီတိ ယာနိ ယာနိ အညာနိပိ နေသာဒပုက္ကုသကုလာဒီနိ ကပဏာနိ အတိဝိယ ဝမ္ဘနိယာနိ ပရမဒုဂ္ဂတာနိ စ၊ တေသု တေသု ဧဝ နိဟီနကုလေသု မစ္ဆရိယမလေန ပေတေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော စုတာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဧသာ မစ္ဆရိနော ဂတီ’’တိ။

၄၀၁။ ဧဝံ ¶ အကတပုညာနံ သတ္တာနံ ဂတိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကတပုညာနံ ဂတိံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုဗ္ဗေ စ ကတကလျာဏာ’’တိ သတ္တ ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ သဂ္ဂံ တေ ပရိပူရေန္တီတိ ယေ ပုဗ္ဗေ ပုရိမဇာတိယံ ကတကလျာဏာ ဒါယကာ ဒါနပုညာဘိရတာ ဝိဂတမလမစ္ဆေရာ၊ တေ အတ္တနော ရူပသမ္ပတ္တိယာ စေဝ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိယာ စ သဂ္ဂံ ဒေဝလောကံ ပရိပူရေန္တိ ပရိပုဏ္ဏံ ကရောန္တိ။ ဩဘာသေန္တိ စ နန္ဒနန္တိ န ကေဝလံ ပရိပူရေန္တိယေဝ၊ အထ ခေါ ကပ္ပရုက္ခာဒီနံ ပဘာဟိ သဘာဝေနေဝ ဩဘာသမာနမ္ပိ နန္ဒနဝနံ အတ္တနော ဝတ္ထာဘရဏဇုတီဟိ သရီရပ္ပဘာယ စ အဘိဘဝိတွာ စေဝ ဩဘာသေတွာ စ ဇောတေန္တိ။

၄၀၂။ ကာမကာမိနောတိ ယထိစ္ဆိတေသု ကာမဂုဏေသု ယထာကာမံ ပရိဘောဂဝန္တော။ ဥစ္စာကုလေသူတိ ဥစ္စေသု ခတ္တိယကုလာဒီသု ကုလေသု။ သဘောဂေသူတိ မဟာဝိဘဝေသု။ တတော စုတာတိ တတော ဒေဝလောကတော စုတာ။

၄၀၃။ ကူဋာဂါရေ ¶ စ ပါသာဒေတိ ကူဋာဂါရေ စ ပါသာဒေ စ။ ဗီဇိတင်္ဂါတိ ဗီဇိယမာနဒေဟာ။ မောရဟတ္ထေဟီတိ မောရပိဉ္ဆပဋိမဏ္ဍိတဗီဇနီဟတ္ထေဟိ။ ယသဿိနောတိ ပရိဝါရဝန္တော ရမန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၀၄။ အင်္ကတော အင်္ကံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဒါရကကာလေပိ ဉာတီနံ ဓာတီနဉ္စ အင်္ကဋ္ဌာနတော အင်္ကဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆန္တိ၊ န ဘူမိတလန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဥပတိဋ္ဌန္တီတိ ဥပဋ္ဌာနံ ကရောန္တိ။ သုခေသိနောတိ သုခမိစ္ဆန္တာ၊ ‘‘မာ သီတံ ¶ ဝါ ဥဏှံ ဝါ’’တိ အပ္ပကမ္ပိ ဒုက္ခံ ပရိဟရန္တာ ဥပတိဋ္ဌန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၀၅။ နယိဒံ အကတပုညာနန္တိ ဣဒံ သောကဝတ္ထုအဘာဝတော အသောကံ ရမ္မံ ရမဏီယံ တိဒသာနံ တာဝတိံသဒေဝါနံ မဟာဝနံ မဟာဥပဝနဘူတံ နန္ဒနံ နန္ဒနဝနံ အကတပုညာနံ န ဟောတိ၊ တေဟိ လဒ္ဓုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။

၄၀၆။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ မနုဿလောကေ ဝိသေသတော ပုညံ ကရီယတိ၊ တံ သန္ဓာယာဟ။ ဣဓာတိ ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ။ ပရတ္ထာတိ သမ္ပရာယေ။

၄၀၇။ တေသန္တိ တေဟိ ယထာဝုတ္တေဟိ ဒေဝေဟိ။ သဟဗျကာမာနန္တိ သဟဘာဝံ ဣစ္ဆန္တေဟိ။ ဘောဂသမင်္ဂိနောတိ ဘောဂေဟိ သမန္နာဂတာ၊ ဒိဗ္ဗေဟိ ¶ ပဉ္စကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ မောဒန္တီတိ အတ္ထော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဧဝံ တေဟိ ပေတေဟိ သာဓာရဏတော အတ္တနာ ကတကမ္မဿ စ ဂတိယာ ပုညကမ္မဿ စ ဂတိယာ ပဝေဒိတာယ သံဝိဂ္ဂမနဿ ကောဠိယာမစ္စပမုခဿ တတ္ထ သန္နိပတိတဿ မဟာဇနဿ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဘဂဝါ ဝိတ္ထာရေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

အဘိဇ္ဇမာနပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သာဏဝါသိတ္ထေရပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

ကုဏ္ဍိနာဂရိယော ထေရောတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ အာယသ္မတော သာဏဝါသိတ္ထေရဿ ဉာတိပေတေ ¶ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ အတီတေ ကိရ ဗာရာဏသိယံ ကိတဝဿ နာမ ရညော ပုတ္တော ဥယျာနကီဠံ ကီဠိတွာ နိဝတ္တန္တော သုနေတ္တံ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ နဂရတော နိက္ခမန္တံ ဒိသွာ ဣဿရိယမဒမတ္တော ဟုတွာ ‘‘ကထဉှိ နာမ မယှံ အဉ္ဇလိံ ¶ အကတွာ အယံ မုဏ္ဍကော ဂစ္ဆတီ’’တိ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩတရိတွာ ‘‘ကစ္စိ တေ ပိဏ္ဍပါတော လဒ္ဓါ’’တိ အာလပန္တော ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပထဝိယံ ပါတေတွာ ဘိန္ဒိ။ အထ နံ သဗ္ဗတ္ထ တာဒိဘာဝပ္ပတ္တိယာ နိဗ္ဗိကာရံ ကရုဏာဝိပ္ဖာရသောမနဿနိပါတပသန္နစိတ္တမေဝ ဩလောကေန္တံ အဋ္ဌာနာဃာတေန ဒူသိတစိတ္တော ‘‘ကိံ မံ ကိတဝဿ ရညော ပုတ္တံ န ဇာနာသိ၊ တွံ ဩလောကယန္တော မယှံ ကိံ ကရိဿသီ’’တိ ဝတွာ အဝဟသန္တော ပက္ကာမိ။ ပက္ကန္တမတ္တဿေဝ စဿ နရကဂ္ဂိဒါဟပဋိဘာဂေါ ဗလဝသရီရဒါဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော တေန မဟာသန္တာပေနာဘိဘူတကာယော အတိဗာဠှံ ဒုက္ခဝေဒနာဘိတုန္နော ကာလံ ကတွာ အဝီစီမဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သော တတ္ထ ဒက္ခိဏပဿေန ဝါမပဿေန ဥတ္တာနော အဝကုဇ္ဇောတိ ဗဟူဟိ ပကာရေဟိ ပရိဝတ္တိတွာ စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ ပစ္စိတွာ တတော ¶ စုတော ပေတေသု အပိရိမိတကာလံ ခုပ္ပိပါသာဒိဒုက္ခံ အနုဘဝိတွာ တတော စုတော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကုဏ္ဍိနဂရဿ သမီပေ ကေဝဋ္ဋဂါမေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဇာတိဿရဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တေန သော ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ အနုဘူတပုဗ္ဗံ ဒုက္ခံ အနုဿရန္တော ဝယပ္ပတ္တောပိ ပါပဘယေန ဉာတကေဟိပိ သဒ္ဓိံ မစ္ဆဗန္ဓနတ္ထံ န ဂစ္ဆတိ။ တေသု ဂစ္ဆန္တေသု မစ္ဆေ ဃာတေတုံ အနိစ္ဆန္တော နိလီယတိ၊ ဂတော စ ဇာလံ ဘိန္ဒတိ၊ ဇီဝန္တေ ဝါ မစ္ဆေ ဂဟေတွာ ဥဒကေ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ တဿ တံ ကိရိယံ အရောစန္တာ ဉာတကာ ဂေဟတော တံ နီဟရိံသု။ ဧကော ပနဿ ဘာတာ သိနေဟဗဒ္ဓဟဒယော အဟောသိ။

တေန စ သမယေန အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကုဏ္ဍိနဂရံ ဥပနိဿာယ သာဏပဗ္ဗတေ ဝိဟရတိ။ အထ သော ကေဝဋ္ဋပုတ္တော ဉာတကေဟိ ပရိစ္စတ္တော ဟုတွာ ဣတော စိတော စ ပရိဗ္ဘမန္တော တံ ပဒေသံ ပတ္တော ဘောဇနဝေလာယ ထေရဿ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိ။ ထေရော တံ ပုစ္ဆိတွာ ဘောဇနေန အတ္ထိကဘာဝံ ဉတွာ တဿ ဘတ္တံ ဒတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော သဗ္ဗံ တံ ¶ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ဓမ္မကထာယ ပသန္နမာနသံ ဉတွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿသိ၊ အာဝုသော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ထေရော တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ တေန သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ အာဟ – ‘‘အာနန္ဒ၊ ဣမံ သာမဏေရံ အနုကမ္ပေယျာသီ’’တိ။ သော စ အကတကုသလတ္တာ အပ္ပလာဘော အဟောသိ။ အထ နံ သတ္ထာ အနုဂ္ဂဏှန္တော ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပါနီယဃဋာနံ ပရိပူရဏေ နိယောဇေသိ။ တံ ဒိသွာ ဥပါသကာ တဿ ဗဟူနိ နိစ္စဘတ္တာနိ ပဋ္ဌပေသုံ။

သော ¶ အပရေန သမယေန လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ အရဟတ္တံ ပတွာ ထေရော ဟုတွာ ဒွါဒသဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သာဏပဗ္ဗတေ ဝသိ။ တဿ ပန ဉာတကာ ပဉ္စသတမတ္တာ အနုပစိတကုသလကမ္မာ ဥပစိတမစ္ဆေရာဒိပါပဓမ္မာ ကာလံ ကတွာ ပေတေသု နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တဿ ပန မာတာပိတရော ‘‘ဧသ အမှေဟိ ပုဗ္ဗေ ဂေဟတော နိက္ကဍ္ဎိတော’’တိ သာရဇ္ဇမာနာ တံ အနုပသင်္ကမိတွာ တသ္မိံ ဗဒ္ဓသိနေဟံ ဘာတိကံ ပေသေသုံ။ သော ထေရဿ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌသမယေ ဒက္ခိဏဇာဏုမဏ္ဍလံ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ကတဉ္ဇလီ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ ¶ ‘‘မာတာ ပိတာ စ တေ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိဂါထာ အဝေါစ။ ကုဏ္ဍိနာဂရိယော ထေရောတိအာဒယော ပန အာဒိတော ပဉ္စ ဂါထာ တာသံ သမ္ဗန္ဓဒဿနတ္ထံ ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ ဌပိတာ။

‘‘ကုဏ္ဍိနာဂရိယော ထေရော၊ သာဏဝါသိနိဝါသိကော၊

ပေါဋ္ဌပါဒေါတိ နာမေန၊ သမဏော ဘာဝိတိန္ဒြိယော။

‘‘တဿ မာတာ ပိတာ ဘာတာ၊ ဒုဂ္ဂတာ ယမလောကိကာ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ။

‘‘တေ ဒုဂ္ဂတာ သူစိကဋ္ဋာ၊ ကိလန္တာ နဂ္ဂိနော ကိသာ၊

ဥတ္တသန္တာ မဟတ္တာသာ၊ န ဒဿေန္တိ ကုရူရိနော။

‘‘တဿ ¶ ဘာတာ ဝိတရိတွာ၊ နဂ္ဂေါ ဧကပထေကကော၊

စတုကုဏ္ဍိကော ဘဝိတွာန၊ ထေရဿ ဒဿယီတုမံ။

‘‘ထေရော စာမနသိကတွာ၊ တုဏှီဘူတော အတိက္ကမိ၊

သော စ ဝိညာပယီ ထေရံ၊ ‘ဘာတာ ပေတဂတော အဟံ’။

‘‘မာတာ ပိတာ စ တေ ဘန္တေ၊ ဒုဂ္ဂတာ ယမလောကိကာ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ။

‘‘တေန ဒုဂ္ဂတာ သူစိကဋ္ဋာ၊ ကိလန္တာ နဂ္ဂိနော ကိသာ၊

ဥတ္တသန္တာ မဟတ္တာသာ၊ န ဒဿေန္တိ ကုရူရိနော။

‘‘အနုကမ္ပဿု ¶ ကာရုဏိကော၊ ဒတွာ အနွာဒိသာဟိ နော၊

တဝ ဒိန္နေန ဒါနေန၊ ယာပေဿန္တိ ကုရူရိနော’’တိ။

၄၀၈-၉။ တတ္ထ ကုဏ္ဍိနာဂရိယော ထေရောတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ ဇာတသံဝဍ္ဎတ္ထေရော၊ ‘‘ကုဏ္ဍိကနဂရော ထေရော’’တိပိ ပါဌော၊ သော ဧဝတ္ထော။ သာဏဝါသိနိဝါသိကောတိ သာဏပဗ္ဗတဝါသီ။ ပေါဋ္ဌပါဒေါတိ နာမေနာတိ နာမေန ပေါဋ္ဌပါဒေါ နာမ။ သမဏောတိ သမိတပါပေါ။ ဘာဝိတိန္ဒြိယောတိ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ ဘာဝိတသဒ္ဓါဒိဣန္ဒြိယော၊ အရဟာတိ အတ္ထော။ တဿာတိ တဿ သာဏဝါသိတ္ထေရဿ။ ဒုဂ္ဂတာတိ ဒုဂ္ဂတိဂတာ။

၄၁၀။ သူစိကဋ္ဋာတိ ¶ ပူတိနာ လူခဂတ္တာ အဋ္ဋကာ၊ သူစိကာတိ လဒ္ဓနာမာယ ခုပ္ပိပါသာယ အဋ္ဋာ ပီဠိတာ။ ‘‘သူစိကဏ္ဌာ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ၊ သူစိဆိဒ္ဒသဒိသမုခဒွါရာတိ အတ္ထော။ ကိလန္တာတိ ကိလန္တကာယစိတ္တာ။ နဂ္ဂိနောတိ နဂ္ဂရူပါ နိစ္စောဠာ။ ကိသာတိ အဋ္ဌိတ္တစမတ္တသရီရတာယ ကိသဒေဟာ။ ဥတ္တသန္တာတိ ‘‘အယံ သမဏော အမှာကံ ပုတ္တော’’တိ ဩတ္တပ္ပေန ဥတြာသံ အာပဇ္ဇန္တာ ¶ ။ မဟတ္တာသာတိ အတ္တနာ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မံ ပဋိစ္စ သဉ္ဇာတမဟာဘယာ။ န ဒဿေန္တီတိ အတ္တာနံ န ဒဿေန္တိ၊ သမ္မုခီဘာဝံ န ဂစ္ဆန္တိ။ ကုရူရိနောတိ ဒါရုဏကမ္မန္တာ။

၄၁၁။ တဿ ဘာတာတိ သာဏဝါသိတ္ထေရဿ ဘာတာ။ ဝိတရိတွာတိ ဝိတိဏ္ဏော ဟုတွာ၊ ဩတ္တပ္ပသန္တာသဘယာတိ အတ္ထော။ ဝိတုရိတွာတိ ဝါ ပါဌော၊ တုရိတော ဟုတွာ၊ တရမာနရူပေါ ဟုတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကပထေတိ ဧကပဒိကမဂ္ဂေ။ ဧကကောတိ ဧကိကော အဒုတိယော။ စတုကုဏ္ဍိကော ဘဝိတွာနာတိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ ကုဏ္ဍေတိ အတ္တဘာဝံ ပဝတ္တေတီတိ စတုကုဏ္ဍိကော၊ ဒွီဟိ ဇာဏူဟိ ဒွီဟိ ဟတ္ထေဟိ ဂစ္ဆန္တော တိဋ္ဌန္တော စ၊ ဧဝံဘူတော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ သော ဟိ ဧဝံ ပုရတော ကောပီနပဋိစ္ဆာဒနာ ဟောတီတိ တထာ အကာသိ။ ထေရဿ ဒဿယီတုမန္တိ ထေရဿ အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိသယိ ဒဿေသိ။

၄၁၂။ အမနသိကတွာတိ ‘‘အယံ နာမ ဧသော’’တိ ဧဝံ မနသိ အကရိတွာ အနာဝဇ္ဇေတွာ။ သော စာတိ သော ပေတော။ ဘာတာ ပေတဂတော အဟန္တိ ‘‘အဟံ အတီတတ္တဘာဝေ ဘာတာ၊ ဣဒါနိ ပေတဘူတော ဣဓာဂတော’’တိ ဝတွာ ဝိညာပယိ ထေရန္တိ ယောဇနာ။

၄၁၃-၅။ ယထာ ပန ဝိညာပယိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘မာတာ ပိတာ စာ’’တိအာဒိနာ တိဿော ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ မာတာ ပိတာ စ တေတိ တဝ မာတာ စ ပိတာ စ။ အနုကမ္ပဿူတိ အနုဂ္ဂဏှ အနုဒယံ ¶ ကရောဟိ။ အနွာဒိသာဟီတိ အာဒိသ။ နောတိ အမှာကံ။ တဝ ဒိန္နေနာတိ တယာ ဒိန္နေန။

တံ ¶ သုတွာ ထေရော ယထာ ပဋိပဇ္ဇိ၊ တံ ဒဿေတုံ –

‘‘ထေရော စရိတွာ ပိဏ္ဍာယ၊ ဘိက္ခူ အညေ စ ဒွါဒသ၊

ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိံသု၊ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂကာရဏာ။

‘‘ထေရော သဗ္ဗေဝ တေ အာဟ၊ ယထာလဒ္ဓံ ဒဒါထ မေ၊

သင်္ဃဘတ္တံ ကရိဿာမိ၊ အနုကမ္ပာယ ဉာတိနံ။

‘‘နိယျာဒယိံသု ¶ ထေရဿ၊ ထေရော သင်္ဃံ နိမန္တယိ၊

ဒတွာ အနွာဒိသိ ထေရော၊ မာတု ပိတု စ ဘာတုနော၊

‘ဣဒံ မေ ဉာတီနံ ဟောတု၊ သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယော’။

‘‘သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေ၊ ဘောဇနံ ဥဒပဇ္ဇထ၊

သုစိံ ပဏီတံ သမ္ပန္နံ၊ အနေကရသဗျဉ္ဇနံ။

‘‘တတော ဥဒ္ဒဿယီ ဘာတာ၊ ဝဏ္ဏဝါ ဗလဝါ သုခီ၊

ပဟူတံ ဘောဇနံ ဘန္တေ၊ ပဿ နဂ္ဂါမှသေ မယံ၊

တထာ ဘန္တေ ပရက္ကမ၊ ယထာ ဝတ္ထံ လဘာမသေ။

‘‘ထေရော သင်္ကာရကူဋမှာ၊ ဥစ္စိနိတွာန နန္တကေ၊

ပိလောတိကံ ပဋံ ကတွာ၊ သင်္ဃေ စာတုဒ္ဒိသေ အဒါ။

‘‘ဒတွာ အနွာဒိသီ ထေရော၊ မာတု ပိတု စ ဘာတုနော၊

‘ဣဒံ မေ ဉာတီနံ ဟောတု၊ သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယော’။

‘‘သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေ၊ ဝတ္ထာနိ ဥဒပဇ္ဇိသုံ၊

တတော သုဝတ္ထဝသနော၊ ထေရဿ ဒဿယီတုမံ။

‘‘ယာဝတာ ¶ နန္ဒရာဇဿ၊ ဝိဇိတသ္မိံ ပဋိစ္ဆဒါ၊

တတော ဗဟုတရာ ဘန္တေ၊ ဝတ္ထာနစ္ဆာဒနာနိ နော။

‘‘ကောသေယျကမ္ဗလီယာနိ၊ ခေါမကပ္ပာသိကာနိ စ၊

ဝိပုလာ စ မဟဂ္ဃာ စ၊ တေပါကာသေဝလမ္ဗရေ။

‘‘တေ ¶ မယံ ပရိဒဟာမ၊ ယံ ယဉှိ မနသော ပိယံ၊

တထာ ဘန္တေ ပရက္ကမ၊ ယထာ ဂေဟံ လဘာမသေ။

‘‘ထေရော ¶ ပဏ္ဏကုဋိံ ကတွာ၊ သင်္ဃေ စာတုဒ္ဒိသေ အဒါ၊

ဒတွာ စ အနွာဒိသီ ထေရော၊ မာတု ပိတု စ ဘာတုနော၊

‘ဣဒံ မေ ဉာတီနံ ဟောတု၊ သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယော’။

‘‘သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေ၊ ဃရာနိ ဥဒပဇ္ဇိသုံ၊

ကူဋာဂါရနိဝေသနာ၊ ဝိဘတ္တာ ဘာဂသော မိတာ။

‘‘န မနုဿေသု ဤဒိသာ၊ ယာဒိသာ နော ဃရာ ဣဓ၊

အပိ ဒိဗ္ဗေသု ယာဒိသာ၊ တာဒိသာ နော ဃရာ ဣဓ။

‘‘ဒဒ္ဒလ္လမာနာ အာဘေန္တိ၊ သမန္တာ စတုရော ဒိသာ၊

တထာ ဘန္တေ ပရက္ကမ၊ ယထာ ပါနီယံ လဘာမသေ။

‘‘ထေရော ကရဏံ ပူရေတွာ၊ သင်္ဃေ စာတုဒ္ဒိသေ အဒါ၊

ဒတွာ အနွာဒိသီ ထေရော၊ မာတု ပိတု စ ဘာတုနော၊

‘ဣဒံ မေ ဉာတီနံ ဟောတု၊ သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယော’။

‘‘သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေ၊ ပါနီယံ ဥဒပဇ္ဇထ၊

ဂမ္ဘီရာ စတုရဿာ စ၊ ပေါက္ခရညော သုနိမ္မိတာ။

‘‘သီတောဒိကာ ¶ သုပ္ပတိတ္ထာ၊ သီတာ အပ္ပဋိဂန္ဓိယာ၊

ပဒုမုပ္ပလသဉ္ဆန္နာ၊ ဝါရိကိဉ္ဇက္ခပူရိတာ။

‘‘တတ္ထ နှတွာ ပိဝိတွာ စ၊ ထေရဿ ပဋိဒဿယုံ၊

ပဟူတံ ပါနီယံ ဘန္တေ၊ ပါဒါ ဒုက္ခာ ဖလန္တိ နော။

‘‘အာဟိဏ္ဍမာနာ ခဉ္ဇာမ၊ သက္ခရေ ကုသကဏ္ဋကေ၊

တထာ ဘန္တေ ပရက္ကမ၊ ယထာ ယာနံ လဘာမသေ။

‘‘ထေရော သိပါဋိကံ လဒ္ဓါ၊ သင်္ဃေ စာတုဒ္ဒိသေ အဒါ၊

ဒတွာ အနွာဒိသီ ထေရော၊ မာတု ပိတု စ ဘာတုနော၊

‘ဣဒံ မေ ဉာတီနံ ဟောတု၊ သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယော’။

‘‘သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေ ¶ ၊ ပေတာ ရထေန မာဂမုံ၊

အနုကမ္ပိတမှ ဘဒန္တေ၊ ဘတ္တေနစ္ဆာဒနေန စ။

‘‘ဃရေန ¶ ပါနီယဒါနေန၊ ယာနဒါနေန စူဘယံ၊

မုနိံ ကာရုဏိကံ လောကေ၊ ဘန္တေ ဝန္ဒိတုမာဂတာ’’တိ။ – ဂါထာယော အာဟံသု၊

၄၁၆-၇။ တတ္ထ ထေရော စရိတွာ ပိဏ္ဍာယာတိ ထေရော ပိဏ္ဍာပါတစာရိကာယ စရိတွာ။ ဘိက္ခူ အညေ စ ဒွါဒသာတိ ထေရေန သဟ ဝသန္တာ အညေ စ ဒွါဒသ ဘိက္ခူ ဧကဇ္ဈံ ဧကတော သန္နိပတိံသု။ ကသ္မာတိ စေ? ဘတ္တဝိဿဂ္ဂကာရဏာတိ ဘတ္တကိစ္စကာရဏာ ဘုဉ္ဇနနိမိတ္တံ။ တေတိ တေ ဘိက္ခူ။ ယထာလဒ္ဓန္တိ ယံ ယံ လဒ္ဓံ။ ဒဒါထာတိ ဒေထ။

၄၁၈။ နိယျာဒယိံသူတိ အဒံသု။ သင်္ဃံ နိမန္တယီတိ တေ ဧဝ ဒွါဒသ ဘိက္ခူ သင်္ဃုဒ္ဒေသဝသေန တံ ဘတ္တံ ဒါတုံ နိမန္တေသိ။ အနွာဒိသီတိ အာဒိသိ။ တတ္ထ ယေသံ အနွာဒိသိ၊ တေ ဒဿေတုံ ‘‘မာတု ပိတု စ ဘာတုနော၊ ဣဒံ မေ ဉာတီနံ ဟောတု၊ သုခိတာ ဟောန္တု ဉာတယော’’တိ ဝုတ္တံ။

၄၁၉။ သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌသမနန္တရမေဝ။ ဘောဇနံ ဥဒပဇ္ဇထာတိ တေသံ ပေတာနံ ဘောဇနံ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ကီဒိသန္တိ အာဟ ‘‘သုစိ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အနေကရသဗျဉ္ဇနန္တိ နာနာရသေဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ ယုတ္တံ၊ အထ ဝါ အနေကရသံ အနေကဗျဉ္ဇနဉ္စ။ တတောတိ ဘောဇနလာဘတော ပစ္ဆာ။

၄၂၀။ ဥဒ္ဒဿယီ ဘာတာတိ ဘာတိကဘူတော ပေတော ထေရဿ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ ဝဏ္ဏဝါ ဗလဝါ သုခီတိ တေန ဘောဇနလာဘေန တာဝဒေဝ ရူပသမ္ပန္နော ဗလသမ္ပန္နော သုခိတောဝ ဟုတွာ။ ပဟူတံ ဘောဇနံ၊ ဘန္တေတိ၊ ဘန္တေ၊ တဝ ဒါနာနုဘာဝေန ပဟူတံ အနပ္ပကံ ဘောဇနံ အမှေဟိ လဒ္ဓံ။ ပဿ နဂ္ဂါမှသေတိ ဩလောကေဟိ၊ နဂ္ဂိကာ ပန အမှ၊ တသ္မာ တထာ၊ ဘန္တေ၊ ပရက္ကမ ပယောဂံ ကရောဟိ။ ယထာ ဝတ္ထံ လဘာမသေတိ ယေန ပကာရေန ယာဒိသေန ပယောဂေန ¶ သဗ္ဗေဝ မယံ ဝတ္ထာနိ လဘေယျာမ၊ တထာ ဝါယမထာတိ အတ္ထော။

၄၂၁။ သင်္ကာရကူဋမှာတိ တတ္ထ တတ္ထ သင်္ကာရဋ္ဌာနတော။ ဥစ္စိနိတွာနာတိ ဂဝေသနဝသေန ဂဟေတွာ။ နန္တကေတိ ဆိန္နပရိယန္တေ ဆဍ္ဍိတဒုဿခဏ္ဍေ ¶ ။ တေ ပန ယသ္မာ ခဏ္ဍဘူတာ ပိလောတိကာ နာမ ဟောန္တိ၊ တာဟိ စ ထေရော စီဝရံ ကတွာ သင်္ဃဿ အဒါသိ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ပိလောတိကံ ပဋံ ကတွာ၊ သင်္ဃေ စာတုဒ္ဒိသေ အဒါ’’တိ။ တတ္ထ သင်္ဃေ စာတုဒ္ဒိသေ အဒါတိ စတူဟိပိ ဒိသာဟိ အာဂတဘိက္ခုသင်္ဃဿ အဒါသိ။ သမ္ပဒါနတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ဘုမ္မဝစနံ။

၄၂၃-၄။ သုဝတ္ထဝသနောတိ သုန္ဒရဝတ္ထဝသနော။ ထေရဿ ဒဿယီတုမန္တိ ထေရဿ အတ္တာနံ ဒဿယိ ဒဿေသိ၊ ပါကဋော အဟောသိ။ ပဋိစ္ဆာဒယတိ ဧတ္ထာတိ ပဋိစ္ဆဒါ။

၄၂၈-၉။ ကူဋာဂါရနိဝေသနာတိ ကူဋာဂါရဘူတာ တဒညနိဝေသနသင်္ခါတာ စ ဃရာ။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန ဟေတံ ဝုတ္တံ။ ဝိဘတ္တာတိ သမစတုရဿအာယတဝဋ္ဋသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ဝိဘတ္တာ။ ဘာဂသော မိတာတိ ဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္နာ။ နောတိ အမှာကံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ပေတလောကေ။ အပိ ဒိဗ္ဗေသူတိ အပီတိ နိပါတမတ္တံ၊ ဒေဝလောကေသူတိ အတ္ထော။

၄၃၁။ ကရဏန္တိ ဓမကရဏံ။ ပူရေတွာတိ ဥဒကဿ ပူရေတွာ။ ဝါရိကိဉ္ဇက္ခပူရိတာတိ တတ္ထ တတ္ထ ဝါရိမတ္ထကေ ပဒုမုပ္ပလာဒီနံ ကေသရဘာရေဟိ သဉ္ဆာဒိတဝသေန ပူရိတာ။ ဖလန္တီတိ ပုပ္ဖန္တိ၊ ပဏှိကပရိယန္တာဒီသု ဝိဒါလေန္တီတိ အတ္ထော။

၄၃၅-၆။ အာဟိဏ္ဍမာနာတိ ဝိစရမာနာ။ ခဉ္ဇာမာတိ ခဉ္ဇနဝသေန ¶ ဂစ္ဆာမ။ သက္ခရေ ကုသကဏ္ဋကေတိ ¶ သက္ခရဝတိ ကုသကဏ္ဋကဝတိ စ ဘူမိဘာဂေ၊ သက္ခရေ ကုသကဏ္ဋကေ စ အက္ကမန္တာတိ အတ္ထော။ ယာနန္တိ ရထဝယှာဒိကံ ယံကိဉ္စိ ယာနံ။ သိပါဋိကန္တိ ဧကပဋလဥပါဟနံ။

၄၃၇-၈။ ရထေန မာဂမုန္တိ မကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ ရထေန အာဂမံသု။ ဥဘယန္တိ ဥဘယေန ဒါနေန၊ ယာနဒါနေန စေဝ ဘတ္တာဒိစတုပစ္စယဒါနေန စ။ ပါနီယဒါနေန ဟေတ္ထ ဘေသဇ္ဇဒါနမ္ပိ သင်္ဂဟိတံ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ထေရော ¶ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ‘‘ယထာ ဣမေ ဧတရဟိ၊ ဧဝံ တွမ္ပိ ဣတော အနန္တရာတီတေ အတ္တဘာဝေ ပေတော ဟုတွာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝီ’’တိ ဝတွာ ထေရေန ယာစိတော သုတ္တပေတဝတ္ထုံ ကထေတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ သုတွာ မဟာဇနော သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ ဒါနသီလာဒိပုညကမ္မနိရတော အဟောသီတိ။

သာဏဝါသိတ္ထေရပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝေဠုရိယထမ္ဘံ ရုစိရံ ပဘဿရန္တိ ဣဒံ သတ္ထရိ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ အညတရံ ပေတိံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ အတီတေ ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ အညတရာ ဣတ္ထီ သီလာစာရသမ္ပန္နာ ကလျာဏမိတ္တသန္နိဿယေန သာသနေ အဘိပ္ပသန္နာ သုဝိဘတ္တဝိစိတြဘိတ္တိထမ္ဘသောပါနဘူမိတလံ အတိဝိယ ဒဿနီယံ ဧကံ အာဝါသံ ကတွာ တတ္ထ ဘိက္ခူ နိသီဒါပေတွာ ပဏီတေန အာဟာရေန ပရိဝိသိတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိယျာဒေသိ။ သာ အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ အညဿ ပါပကမ္မဿ ဝသေန ဟိမဝတိ ပဗ္ဗတရာဇေ ရထကာရဒဟံ နိဿာယ ဝိမာနပေတီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿာ သင်္ဃဿ အာဝါသဒါနပုညာနုဘာဝေန သဗ္ဗရတနမယံ ဥဠာရံ အတိဝိယ သမန္တတော ပါသာဒိကံ မနောဟရံ ရမဏီယံ ပေါက္ခရဏိယံ ¶ နန္ဒနဝနသဒိသံ ဥပသောဘိတံ ဝိမာနံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သယဉ္စ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ အဟောသိ။

သာ တတ္ထ ပုရိသေဟိ ဝိနာဝ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တီ ဝိဟရတိ။ တဿာ တတ္ထ ဒီဃရတ္တံ နိပ္ပုရိသာယ ဝသန္တိယာ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ။ သာ ဥက္ကဏ္ဌိတာ ဟုတွာ ‘‘အတ္ထေသော ဥပါယော’’တိ စိန္တေတွာ ဒိဗ္ဗာနိ အမ္ဗပက္ကာနိ နဒိယံ ပက္ခိပတိ။ သဗ္ဗံ ကဏ္ဏမုဏ္ဍပေတိဝတ္ထုသ္မိံ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန ဗာရာဏသိဝါသီ ဧကော မာဏဝေါ ဂင်္ဂါယ တေသု ဧကံ အမ္ဗဖလံ ဒိသွာ ¶ တဿ ပဘဝံ ဂဝေသန္တော အနုက္ကမေန တံ ဌာနံ ဂန္တွာ နဒိံ ဒိသွာ တဒနုသာရေန တဿာ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂတော။ သာ တံ ဒိသွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ¶ နေတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တီ နိသီဒိ။ သော တဿာ ဝသနဋ္ဌာနသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ပုစ္ဆန္တော –

‘‘ဝေဠုရိယထမ္ဘံ ရုစိရံ ပဘဿရံ၊ ဝိမာနမာရုယှ အနေကစိတ္တံ၊

တတ္ထစ္ဆသိ ဒေဝိ မဟာနုဘာဝေ၊ ပထဒ္ဓနိ ပန္နရသေဝ စန္ဒော။

‘‘ဝဏ္ဏော စ တေ ကနကဿ သန္နိဘော၊ ဥတ္တတ္တရူပေါ ဘုသ ဒဿနေယျော၊

ပလ္လင်္ကသေဋ္ဌေ အတုလေ နိသိန္နာ၊ ဧကာ တုဝံ နတ္ထိ စ တုယှ သာမိကော။

‘‘ဣမာ စ တေ ပေါက္ခရဏီ သမန္တာ၊ ပဟူတမလျာ ဗဟုပုဏ္ဍရီကာ၊

သုဝဏ္ဏစုဏ္ဏေဟိ သမန္တမောတ္ထတာ၊ န တတ္ထ ပင်္ကော ပဏကော စ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ဟံသာ စိမေ ဒဿနီယာ မနောရမာ၊ ဥဒကသ္မိမနုပရိယန္တိ ¶ သဗ္ဗဒါ၊

သမယျ ဝဂ္ဂူပနဒန္တိ သဗ္ဗေ၊ ဗိန္ဒုဿရာ ဒုန္ဒုဘီနံဝ ဃောသော။

‘‘ဒဒ္ဒလ္လမာနာ ယသသာ ယသဿိနီ၊ နာဝါယ စ တွံ အဝလမ္ဗ တိဋ္ဌသိ၊

အာဠာရပမှေ ဟသိတေ ပိယံဝဒေ၊ သဗ္ဗင်္ဂကလျာဏိ ဘုသံ ဝိရောစသိ။

‘‘ဣဒံ ဝိမာနံ ဝိရဇံ သမေ ဌိတံ၊ ဥယျာနဝန္တံ ရတိနန္ဒိဝဍ္ဎနံ၊

ဣစ္ဆာမဟံ နာရိ အနောမဒဿနေ၊ တယာ သဟ နန္ဒနေ ဣဓ မောဒိတု’’န္တိ။ –

၄၃၉။ တတ္ထ ¶ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဝိမာနေ။ အစ္ဆသီတိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတကာလေ နိသီဒသိ။ ဒေဝီတိ တံ အာလပတိ။ မဟာနုဘာဝေတိ မဟတာ ဒိဗ္ဗာနုဘာဝေန သမန္နာဂတေ။ ပထဒ္ဓနီတိ အတ္တနော ပထဘူတေ အဒ္ဓနိ၊ ဂဂနတလမဂ္ဂေတိ အတ္ထော။ ပန္နရသေဝ စန္ဒောတိ ပုဏ္ဏမာသိယံ ပရိပုဏ္ဏမဏ္ဍလော စန္ဒော ဝိယ ဝိဇ္ဇောတမာနာတိ အတ္ထော။

၄၄၀။ ဝဏ္ဏော ¶ စ တေ ကနကဿ သန္နိဘောတိ တဝ ဝဏ္ဏော စ ဥတ္တတ္တသိင်္ဂီသုဝဏ္ဏေန သဒိသော အတိဝိယ မနောဟရော။ တေနာဟ ‘‘ဥတ္တတ္တရူပေါ ဘုသ ဒဿနေယျော’’တိ။ အတုလေတိ မဟာရဟေ။ အတုလေတိ ဝါ ဒေဝတာယ အာလပနံ၊ အသဒိသရူပေတိ အတ္ထော။ နတ္ထိ စ တုယှ သာမိကောတိ တုယှံ သာမိကော စ နတ္ထိ။

၄၄၁။ ပဟူတမလျာတိ ကမလကုဝလယာဒိဗဟုဝိဓကုသုမဝတိယော ¶ ။ သုဝဏ္ဏစုဏ္ဏေဟီတိ သုဝဏ္ဏဝါလုကာဟိ။ သမန္တမောတ္ထတာတိ သမန္တတော ဩကိဏ္ဏာ။ တတ္ထာတိ တာသု ပေါက္ခရဏီသု။ ပင်္ကော ပဏကော စာတိ ကဒ္ဒမော ဝါ ဥဒကပိစ္ဆိလ္လော ဝါ န ဝိဇ္ဇတိ။

၄၄၂။ ဟံသာ စိမေ ဒဿနီယာ မနောရမာတိ ဣမေ ဟံသာ စ ဒဿနသုခါ မနောရမာ စ။ အနုပရိယန္တီတိ အနုဝိစရန္တိ။ သဗ္ဗဒါတိ သဗ္ဗေသု ဥတူသု။ သမယျာတိ သင်္ဂမ္မ။ ဝဂ္ဂူတိ မဓုရံ။ ဥပနဒန္တီတိ ဝိကူဇန္တိ။ ဗိန္ဒုဿရာတိ အဝိသဋဿရာ သမ္ပိဏ္ဍိတဿရာ။ ဒုန္ဒုဘီနံဝ ဃောသောတိ ဝဂ္ဂုဗိန္ဒုဿရဘာဝေန ဒုန္ဒုဘီနံ ဝိယ တဝ ပေါက္ခရဏိယံ ဟံသာနံ ဃောသောတိ အတ္ထော။

၄၄၃။ ဒဒ္ဒလ္လမာနာတိ အတိဝိယ အဘိဇလန္တီ။ ယသသာတိ ဒေဝိဒ္ဓိယာ။ နာဝါယာတိ ဒေါဏိယံ။ ပေါက္ခရဏိယဉှိ ပဒုမိနိယံ သုဝဏ္ဏနာဝါယ မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒိတွာ ဥဒကကီဠံ ကီဠန္တိံ ပေတိံ ဒိသွာ ဧဝမာဟ။ အဝလမ္ဗာတိ အဝလမ္ဗိတွာ အပဿေနံ အပဿာယ။ တိဋ္ဌသီတိ ဣဒံ ဌာနသဒ္ဒဿ ဂတိနိဝတ္တိ အတ္ထတ္တာ ဂတိယာ ပဋိက္ခေပဝစနံ။ ‘‘နိသဇ္ဇသီ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ နိသီဒသိစ္စေဝဿ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာဠာရပမှေတိ ဝေလ္လိတဒီဃနီလပခုမေ။ ဟသိတေတိ ဟသိတမဟာဟသိတမုခေ။ ပိယံဝဒေတိ ပိယဘာဏိနီ။ သဗ္ဗင်္ဂကလျာဏီတိ သဗ္ဗေဟိ အင်္ဂေဟိ သုန္ဒရေ၊ သောဘနသဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂီတိ အတ္ထော။ ဝိရောစသီတိ ဝိရာဇေသိ။

၄၄၄။ ဝိရဇန္တိ ¶ ဝိဂတရဇံ နိဒ္ဒေါသံ။ သမေ ဌိတန္တိ သမေ ဘူမိဘာဂေ ဌိတံ၊ စတုရဿသောဘိတတာယ ဝါ သမဘာဂေ ဌိတံ၊ သမန္တဘဒ္ဒကန္တိ အတ္ထော။ ဥယျာနဝန္တန္တိ နန္ဒနဝနသဟိတံ။ ရတိနန္ဒိဝဍ္ဎနန္တိ ရတိဉ္စ ¶ နန္ဒိဉ္စ ဝဍ္ဎေတီတိ ရတိနန္ဒိဝဍ္ဎနံ၊ သုခဿ စ ပီတိယာ စ သံဝဍ္ဎနန္တိ အတ္ထော။ နာရီတိ တဿာ အာလပနံ။ အနောမဒဿနေတိ ပရိပုဏ္ဏအင်္ဂပစ္စင်္ဂတာယ အနိန္ဒိတဒဿနေ။ နန္ဒနေတိ နန္ဒနကရေ။ ဣဓာတိ နန္ဒနဝနေ၊ ဝိမာနေ ဝါ။ မောဒိတုန္တိ အဘိရမိတုံ ဣစ္ဆာမီတိ ယောဇနာ။

ဧဝံ ¶ တေန မာဏဝေန ဝုတ္တေ သာ ဝိမာနပေတိဒေဝတာ တဿ ပဋိဝစနံ ဒေန္တီ –

‘‘ကရောဟိ ကမ္မံ ဣဓ ဝေဒနီယံ၊ စိတ္တဉ္စ တေ ဣဓ နိဟိတံ ဘဝတု၊

ကတွာန ကမ္မံ ဣဓ ဝေဒနီယံ၊ ဧဝံ မမံ လစ္ဆသိ ကာမကာမိနိ’’န္တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ကရောဟိ ကမ္မံ ဣဓ ဝေဒနီယန္တိ ဣဓ ဣမသ္မိံ ဒိဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဝိပစ္စနကံ ဝိပါကဒါယကံ ကုသလကမ္မံ ကရောဟိ ပသဝေယျာသိ။ ဣဓ နိဟိတန္တိ ဣဓူပနီတံ၊ ‘‘ဣဓ နိန္န’’န္တိ ဝါ ပါဌော၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိန္နံ ပေါဏံ ပဗ္ဘာရံ တဝ စိတ္တံ ဘဝတု ဟောတု။ မမန္တိ မံ။ လစ္ဆသီတိ လဘိဿသိ။

သော မာဏဝေါ တဿာ ဝိမာနပေတိယာ ဝစနံ သုတွာ တတော မနုဿပထံ ဂတော တတ္ထ စိတ္တံ ပဏိဓာယ တဇ္ဇံ ပုညကမ္မံ ကတွာ နစိရဿေဝ ကာလံ ကတွာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိ တဿာ ပေတိယာ သဟဗျတံ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တာ သင်္ဂီတိကာရာ –

ဥပပဇ္ဇိ သော မာဏဝေါ တဿာ သဟဗျတ’’န္တိ။ –

ဩသာနဂါထမာဟံသု။ တတ္ထ ¶ သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆနေ နိပါတော။ တဿာတိ တဿာ ဝိမာနပေတိယာ။ ပဋိဿုဏိတွာတိ တဿာ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ။ တဟိံ ဝေဒနီယန္တိ ¶ တသ္မိံ ဝိမာနေ တာယ သဒ္ဓိံ ဝေဒိတဗ္ဗသုခဝိပါကံ ကုသလကမ္မံ။ သဟဗျတန္တိ သဟဘာဝံ။ သော မာဏဝေါ တဿာ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇီတိ ယောဇနာ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ဧဝံ တေသု တတ္ထ စိရကာလံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တေသု ပုရိသော ကမ္မဿ ပရိက္ခယေန ကာလမကာသိ၊ ဣတ္ထီ ပန အတ္တနော ပုညကမ္မဿ ခေတ္တင်္ဂတဘာဝေန ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ တတ္ထ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဝသိ။ အထ အမှာကံ ဘဂဝတိ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ အနုက္ကမေန ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဧကဒိဝသံ ပဗ္ဗတစာရိကံ စရမာနော တံ ဝိမာနဉ္စ ဝိမာနပေတိဉ္စ ဒိသွာ ‘‘ဝေဠုရိယထမ္ဘံ ရုစိရံ ပဘဿရ’’န္တိအာဒိကာဟိ ဂါထာဟိ ပုစ္ဆိ။ သာ စဿ ¶ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗံ အတ္တနော ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ တံ သုတွာ ထေရော သာဝတ္ထိံ အာဂန္တွာ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ သုတွာ မဟာဇနော ဒါနာဒိပုညဓမ္မနိရတော အဟောသီတိ။

ရထကာရပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘုသာနိ ဧကော သာလိံ ပုနာပရောတိ ဣဒံ သတ္ထရိ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ စတ္တာရော ပေတေ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ သာဝတ္ထိယာ ကိရ အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ ဂါမကေ ဧကော ကူဋဝါဏိဇော ကူဋမာနာဒီဟိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ သော သာလိပလာပေ ဂဟေတွာ တမ္ဗမတ္တိကာယ ပရိဘာဝေတွာ ဂရုတရေ ကတွာ ရတ္တသာလိဟိ သဒ္ဓိံ မိဿေတွာ ဝိက္ကိဏိ။ တဿ ပုတ္တော ‘‘ဃရံ အာဂတာနံ မမ မိတ္တသုဟဇ္ဇာနံ သမ္မာနံ န ကရောတီ’’တိ ကုပိတော ယုဂစမ္မံ ဂဟေတွာ မာတုသီသေ ပဟာရမဒါသိ။ တဿ သုဏိသာ ¶ သဗ္ဗေသံ အတ္ထာယ ဌပိတမံသံ စောရိကာယ ခါဒိတွာ ပုန တေဟိ အနုယုဉ္ဇိယမာနာ ‘‘သစေ မယာ တံ မံသံ ခါဒိတံ၊ ဘဝေ ဘဝေ အတ္တနော ပိဋ္ဌိမံသံ ကန္တိတွာ ခါဒေယျ’’န္တိ သပထမကာသိ။ ဘရိယာ ပနဿ ကိဉ္စိဒေဝ ဥပကရဏံ ယာစန္တာနံ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ နိပ္ပီဠိယမာနာ ‘‘သစေ သန္တံ နတ္ထီတိ ဝဒါမိ၊ ဇာတဇာတဋ္ဌာနေ ဂူထဘက္ခာ ဘဝေယျ’’န္တိ မုသာဝါဒေန သပထမကာသိ။

တေ ¶ စတ္တာရောပိ ဇနာ အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ ဝိဉ္ဈာဋဝိယံ ပေတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တတ္ထ ကူဋဝါဏိဇော ကမ္မဖလေန ပဇ္ဇလန္တံ ဘုသံ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ အတ္တနော မတ္ထကေ အာကိရိတွာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝတိ၊ တဿ ပုတ္တော အယောမယေဟိ မုဂ္ဂရေဟိ သယမေဝ အတ္တနော သီသံ ဘိန္ဒိတွာ အနပ္ပကံ ဒုက္ခံ ပစ္စနုဘောတိ။ တဿ သုဏိသာ ကမ္မဖလေန သုနိသိတေဟိ အတိဝိယ ဝိပုလာယတေဟိ နခေဟိ အတ္တနော ပိဋ္ဌိမံသာနိ ကန္တိတွာ ခါဒန္တီ အပရိမိတံ ဒုက္ခံ အနုဘဝတိ၊ တဿ ဘရိယာယ သုဂန္ဓံ သုဝိသုဒ္ဓံ အပဂတကာဠကံ သာလိဘတ္တံ ဥပနီတမတ္တမေဝ နာနာဝိဓကိမိကုလာကုလံ ပရမဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆံ ဂူထံ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇန္တီ မဟာဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။

ဧဝံ တေသု စတူသု ဇနေသု ပေတေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တေသု အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလာနော ပဗ္ဗတစာရိကံ စရန္တော ဧကဒိဝသံ တံ ဌာနံ ဂတော။ တေ ပေတေ ဒိသွာ –

‘‘ဘုသာနိ ¶ ဧကော သာလိံ ပုနာပရော၊ အယဉ္စ နာရီ သကမံသလောဟိတံ၊

တုဝဉ္စ ဂူထံ အသုစိံ အကန္တံ၊ ပရိဘုဉ္ဇသိ ကိဿ အယံ ဝိပါကော’’တိ။ –

ဣမာယ ဂါထာယ တေဟိ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ။ တတ္ထ ဘုသာနီတိ ပလာပါနိ။ ဧကောတိ ဧကကော။ သာလိန္တိ သာလိနော။ သာမိအတ္ထေ ဟေတံ ဥပယောဂဝစနံ၊ သာလိနော ပလာပါနိ ¶ ပဇ္ဇလန္တာနိ အတ္တနော သီသေ အဝကိရတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုနာပရောတိ ပုန အပရော။ ယော ဟိ သော မာတုသီသံ ပဟရိ၊ သော အယောမုဂ္ဂရေဟိ အတ္တနော သီသံ ပဟရိတွာ သီသဘေဒံ ပါပုဏာတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သကမံသလောဟိတန္တိ အတ္တနော ပိဋ္ဌိမံသံ လောဟိတဉ္စ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ အကန္တန္တိ အမနာပံ ဇေဂုစ္ဆံ။ ကိဿ အယံ ဝိပါကောတိ ကတမဿ ပါပကမ္မဿ ဣဒံ ဖလံ၊ ယံ ဣဒါနိ တုမှေဟိ ပစ္စနုဘဝီယတီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ထေရေန တေဟိ ကတကမ္မေ ပုစ္ဆိတေ ကူဋဝါဏိဇဿ ဘရိယာ သဗ္ဗေဟိ တေဟိ ကတကမ္မံ အာစိက္ခန္တီ –

‘‘အယံ ¶ ပုရေ မာတရံ ဟိံသတိ၊ အယံ ပန ကူဋဝါဏိဇော၊

အယံ မံသာနိ ခါဒိတွာ၊ မုသာဝါဒေန ဝဉ္စေတိ။

‘‘အဟံ မနုဿေသု မနုဿဘူတာ၊ အဂါရိနီ သဗ္ဗကုလဿ ဣဿရာ၊

သန္တေသု ပရိဂုဟာမိ၊ မာ စ ကိဉ္စိ ဣတော အဒံ။

‘‘မုသာဝါဒေန ဆာဒေမိ၊ နတ္ထိ ဧတံ မမ ဂေဟေ၊

သစေ သန္တံ နိဂုဟာမိ၊ ဂူထော မေ ဟောတု ဘောဇနံ။

‘‘တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကေန၊ မုသာဝါဒဿ စူဘယံ၊

သုဂန္ဓံ သာလိနော ဘတ္တံ၊ ဂူထံ မေ ပရိဝတ္တတိ။

‘‘အဝဉ္ဈာနိ စ ကမ္မာနိ၊ န ဟိ ကမ္မံ ဝိနဿတိ၊

ဒုဂ္ဂန္ဓံ ကိမိနံ မီဠှံ၊ ဘုဉ္ဇာမိ စ ပိဝါမိ စာ’’တိ။ – ဂါထာ အဘာသိ၊

၄၄၈။ တတ္ထ ¶ အယန္တိ ပုတ္တံ ဒဿေန္တိ ဝဒတိ။ ဟိံသတီတိ ထာမေန ပရိဗာဓေတိ၊ မုဂ္ဂရေန ပဟရတီတိ အတ္ထော။ ကူဋဝါဏိဇောတိ ခလဝါဏိဇော၊ ဝဉ္စနာယ ဝဏိဇ္ဇကာရကောတိ အတ္ထော ¶ ။ မံသာနိ ခါဒိတွာတိ ပရေဟိ သာဓာရဏမံသံ ခါဒိတွာ ‘‘န ခါဒါမီ’’တိ မုသာဝါဒေန တေ ဝဉ္စေတိ။

၄၄၉-၅၀။ အဂါရိနီတိ ဂေဟသာမိနီ။ သန္တေသူတိ ဝိဇ္ဇမာနေသွေဝ ပရေဟိ ယာစိတဥပကရဏေသု။ ပရိဂုဟာမီတိ ပဋိစ္ဆာဒေသိံ။ ကာလဝိပလ္လာသေန ဟေတံ ဝုတ္တံ။ မာ စ ကိဉ္စိ ဣတော အဒန္တိ ဣတော မမ သန္တကတော ကိဉ္စိမတ္တမ္ပိ အတ္ထိကဿ ပရဿ န အဒါသိံ။ ဆာဒေမိတိ ‘‘နတ္ထိ ဧတံ မမ ဂေဟေ’’တိ မုသာဝါဒေန ဆာဒေသိံ။

၄၅၁-၂။ ဂူထံ မေ ပရိဝတ္တတီတိ သုဂန္ဓံ သာလိဘတ္တံ မယှံ ကမ္မဝသေန ဂူထဘာဝေန ပရိဝတ္တတိ ပရိဏမတိ။ အဝဉ္ဈာနီတိ အမောဃာနိ အနိပ္ဖလာနိ။ န ဟိ ကမ္မံ ဝိနဿတီတိ ယထူပစိတံ ကမ္မံ ဖလံ အဒတွာ န ဟိ ဝိနဿတိ။ ကိမိနန္တိ ¶ ကိမိဝန္တံ သဉ္ဇာတကိမိကုလံ။ မီဠှန္တိ ဂူထံ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝ။

ဧဝံ ထေရော တဿာ ပေတိယာ ဝစနံ သုတွာ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

အစ္ဆေရရူပံ သုဂတဿ ဉာဏန္တိ ဣဒံ ကုမာရပေတဝတ္ထု။ တဿ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဗဟူ ဥပါသကာ ဓမ္မဂဏာ ဟုတွာ နဂရေ မဟန္တံ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ တံ နာနာဝဏ္ဏေဟိ ဝတ္ထေဟိ အလင်္ကရိတွာ ကာလဿေဝ သတ္ထာရံ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ နိမန္တေတွာ မဟာရဟဝရပစ္စတ္ထရဏတ္ထတေသု အာသနေသု ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိသီဒါပေတွာ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇေတွာ ¶ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေန္တိ။ တံ ဒိသွာ အညတရော မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော ပုရိသော တံ သက္ကာရံ အသဟမာနော ဧဝမာဟ – ‘‘ဝရမေတံ သဗ္ဗံ သင်္ကာရကူဋေ ဆဍ္ဍိတံ၊ န တွေဝ ဣမေသံ မုဏ္ဍကာနံ ဒိန္န’’န္တိ။ တံ သုတွာ ဥပါသကာ သံဝိဂ္ဂမာနသာ ‘‘ဘာရိယံ ဝတ ဣမိနာ ပုရိသေန ပါပံ ပသုတံ၊ ယေန ဧဝံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေ ဘိက္ခုသင်္ဃေ အပရဒ္ဓ’’န္တိ တမတ္ထံ တဿ မာတုယာ အာရောစေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တွံ သသာဝကသင်္ဃံ ဘဂဝန္တံ ခမာပေဟီ’’တိ အာဟံသု။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ပုတ္တံ သန္တဇ္ဇေန္တီ သညာပေတွာ ဘဂဝန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ ¶ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုတ္တေန ကတအစ္စယံ ဒေသေန္တီ ခမာပေတွာ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ သတ္တာဟံ ယာဂုဒါနေန ပူဇံ အကာသိ။ တဿာ ပုတ္တော နစိရဿေဝ ကာလံ ကတွာ ကိလိဋ္ဌကမ္မူပဇီဝိနိယာ ဂဏိကာယ ကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ သာ စ နံ ဇာတမတ္တံယေဝ ‘‘ဒါရကော’’တိ ဉတွာ သုသာနေ ဆဍ္ဍာပေသိ။ သော တတ္ထ အတ္တနော ပုညဗလေနေဝ ဂဟိတာရက္ခော ကေနစိ အနုပဒ္ဒုတော မာတု-အင်္ကေ ဝိယ သုခံ သုပိ။ ဒေဝတာ တဿ အာရက္ခံ ဂဏှိံသူတိ စ ဝဒန္တိ။

အထ ¶ ဘဂဝါ ပစ္စူသသမယေ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော တံ ဒါရကံ သိဝထိကာယ ဆဍ္ဍိတံ ဒိသွာ သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယ သိဝထိကံ အဂမာသိ။ ‘‘သတ္ထာ ဣဓာဂတော၊ ကာရဏေနေတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ မဟာဇနော သန္နိပတိ။ ဘဂဝါ သန္နိပတိတပရိသာယ ‘‘နာယံ ဒါရကော ဩညာတဗ္ဗော၊ ယဒိပိ ဣဒါနိ သုသာနေ ဆဍ္ဍိတော အနာထော ဌိတော၊ အာယတိံ ပန ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ ဥဠာရသမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘိဿတီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ မနုဿေဟိ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဣမိနာ ပုရိမဇာတိယံ ကတံ ကမ္မ’’န္တိ ပုဋ္ဌော –

‘‘ဗုဒ္ဓပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ၊ ပူဇံ အကာသိ ဇနတာ ဥဠာရံ၊

တတြဿ စိတ္တဿဟု အညထတ္တံ၊ ဝါစံ အဘာသိ ဖရုသံ အသဗ္ဘ’’န္တိ။ –

အာဒိနာ နယေန ဒါရကေန ကတကမ္မံ အာယတိံ ပတ္တဗ္ဗံ သမ္ပတ္တိဉ္စ ပကာသေတွာ သန္နိပတိတာယ ပရိသာယ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဓမ္မံ ကထေတွာ ဥပရိ သာမုက္ကံသိကံ ဓမ္မဒေသနံ အကာသိ။ သစ္စပရိယောသာနေ စတုရာသီတိယာ ¶ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ၊ တဉ္စ ဒါရကံ အသီတိကောဋိဝိဘဝေါ ဧကော ကုဋုမ္ဗိကော ဘဂဝတော သမ္မုခါဝ ‘‘မယှံ ပုတ္တော’’တိ အဂ္ဂဟေသိ။ ဘဂဝါ ‘‘ဧတ္တကေန အယံ ဒါရကော ရက္ခိတော၊ မဟာဇနဿ စ အနုဂ္ဂဟော ကတော’’တိ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။

သော အပရေန သမယေန တသ္မိံ ကုဋုမ္ဗိကေ ကာလကတေ တေန နိယျာဒိတံ ဓနံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေန္တော တသ္မိံ နဂရေယေဝ မဟာဝိဘဝေါ ဂဟပတိ ဟုတွာ ဒါနာဒိနိရတော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အဟော နူန သတ္ထာ သတ္တေသု အနုကမ္ပကော၊ သောပိ နာမ ဒါရကော တဒါ အနာထော ဌိတော ဧတရဟိ မဟတိံ သမ္ပတ္တိံ ပစ္စနုဘဝတိ၊ ဥဠာရာနိ စ ပုညာနိ ကရောတီ’’တိ။ တံ သုတွာ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဿ ဧတ္တကာဝ သမ္ပတ္တိ၊ အထ ခေါ အာယုပရိယောသာနေ တာဝတိံသဘဝနေ သက္ကဿ ဒေဝရညော ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ မဟတိံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိဉ္စ ¶ ပဋိလဘိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တံ သုတွာ ဘိက္ခူ စ မဟာဇနော ¶ စ ‘‘ဣဒံ ကိရ ကာရဏံ ဒိသွာ ဒီဃဒဿီ ဘဂဝါ ဇာတမတ္တဿေဝဿ အာမကသုသာနေ ဆဍ္ဍိတဿ တတ္ထ ဂန္တွာ သင်္ဂဟံ အကာသီ’’တိ သတ္ထု ဉာဏဝိသေသံ ထောမေတွာ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ တဿ ပဝတ္တိံ ကထေသုံ။ တမတ္ထံ ဒီပေန္တာ သင်္ဂီတိကာရာ –

‘‘အစ္ဆေရရူပံ သုဂတဿ ဉာဏံ၊ သတ္ထာ ယထာ ပုဂ္ဂလံ ဗျာကာသိ၊

ဥဿန္နပုညာပိ ဘဝန္တိ ဟေကေ၊ ပရိတ္တပုညာပိ ဘဝန္တိ ဟေကေ။

‘‘အယံ ကုမာရော သီဝထိကာယ ဆဍ္ဍိတော၊ အင်္ဂုဋ္ဌသ္နေဟေန ယာပေတိ ရတ္တိံ၊

န ယက္ခဘူတာ န သရီသပါ ဝါ၊ ဝိဟေဌယေယျုံ ကတပုညံ ကုမာရံ။

‘‘သုနခါပိမဿ ပလိဟိံသု ပါဒေ၊ ဓင်္ကာ သိင်္ဂါလာ ပရိဝတ္တယန္တိ၊

ဂဗ္ဘာသယံ ¶ ပက္ခိဂဏာ ဟရန္တိ၊ ကာကာ ပန အက္ခိမလံ ဟရန္တိ။

‘‘နယိမဿ ရက္ခံ ဝိဒဟိံသု ကေစိ၊ န ဩသဓံ သာသပဓူပနံ ဝါ၊

နက္ခတ္တယောဂမ္ပိ န အဂ္ဂဟေသုံ၊ န သဗ္ဗဓညာနိပိ အာကိရိံသု။

‘‘ဧတာဒိသံ ဥတ္တမကိစ္ဆပတ္တံ၊ ရတ္တာဘတံ သီဝထိကာယ ဆဍ္ဍိတံ၊

နောနီတပိဏ္ဍံဝ ပဝေဓမာနံ၊ သသံသယံ ဇီဝိတသာဝသေသံ။

‘‘တမဒ္ဒသာ ဒေဝမနုဿပူဇိတော၊ ဒိသွာ စ တံ ဗျာကရိ ဘူရိပညော၊

‘အယံ ကုမာရော နဂရဿိမဿ၊ အဂ္ဂကုလိကော ဘဝိဿတိ ဘောဂတော စ’။

‘‘ကိဿ ¶ ဝတံ ကိံ ပန ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကိဿ သုစိဏ္ဏဿ အယံ ဝိပါကော၊

ဧတာဒိသံ ဗျသနံ ပါပုဏိတွာ၊ တံ တာဒိသံ ပစ္စနုဘောဿတိဒ္ဓိ’’န္တိ။ –

၄၅၃။ တတ္ထ အစ္ဆေရရူပန္တိ အစ္ဆရိယသဘာဝံ။ သုဂတဿ ဉာဏန္တိ အညေဟိ အသာဓာရဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ¶ ဉာဏံ၊ အာသယာနုသယဉာဏာဒိသဗ္ဗညုတညာဏမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တယိဒံ အညေသံ အဝိသယဘူတံ ကထံ ဉာဏန္တိ အာဟ ‘‘သတ္ထာ ယထာ ပုဂ္ဂလံ ဗျာကာသီ’’တိ။ တေန သတ္ထု ဒေသနာယ ဧဝ ဉာဏဿ အစ္ဆရိယဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ ဒဿေတိ။

ဣဒါနိ ဗျာကရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ဥဿန္နပုညာပိ ဘဝန္တိ ဟေကေ၊ ပရိတ္တပုညာပိ ဘဝန္တိ ဟေကေ’’တိ အာဟ။ တဿတ္ထော – ဥဿန္နကုသလဓမ္မာပိ ဣဓေကစ္စေ ပုဂ္ဂလာ လဒ္ဓပစ္စယဿ ¶ အပုညဿ ဝသေန ဇာတိအာဒိနာ နိဟီနာ ဘဝန္တိ၊ ပရိတ္တပုညာပိ အပ္ပတရပုညဓမ္မာပိ ဧကေ သတ္တာ ခေတ္တသမ္ပတ္တိအာဒိနာ တဿ ပုညဿ မဟာဇုတိကတာယ ဥဠာရာ ဘဝန္တီတိ။

၄၅၄။ သီဝထိကာယာတိ သုသာနေ။ အင်္ဂုဋ္ဌသ္နေဟေနာတိ အင်္ဂုဋ္ဌတော ပဝတ္တသ္နေဟေန၊ ဒေဝတာယ အင်္ဂုဋ္ဌတော ပဂ္ဃရိတခီရေနာတိ အတ္ထော။ န ယက္ခဘူတာ န သရီသပါ ဝါတိ ပိသာစဘူတာ ဝါ ယက္ခဘူတာ ဝါ သရီသပါ ဝါ ယေ ကေစိ သရန္တာ ဂစ္ဆန္တာ ဝါ န ဝိဟေဌယေယျုံ န ဗာဓေယျုံ။

၄၅၅။ ပလိဟိံသု ပါဒေတိ အတ္တနော ဇိဝှာယ ပါဒေ လိဟိသုံ။ ဓင်္ကာတိ ကာကာ။ ပရိဝတ္တယန္တီတိ ‘‘မာ နံ ကုမာရံ ကေစိ ဝိဟေဌေယျု’’န္တိ ရက္ခန္တာ နိရောဂဘာဝဇာနနတ္ထံ အပရာပရံ ပရိဝတ္တန္တိ။ ဂဗ္ဘာသယန္တိ ဂဗ္ဘမလံ။ ပက္ခိဂဏာတိ ဂိဇ္ဈကုလလာဒယော သကုဏဂဏာ။ ဟရန္တီတိ အပနေန္တိ။ အက္ခိမလန္တိ အက္ခိဂူထံ။

၄၅၆။ ကေစီတိ ¶ ကေစိ မနုဿာ၊ အမနုဿာ ပန ရက္ခံ သံဝိဒဟိံသု။ ဩသဓန္တိ တဒါ အာယတိဉ္စ အာရောဂျာဝဟံ အဂဒံ။ သာသပဓူပနံ ဝါတိ ယံ ဇာတဿ ဒါရကဿ ရက္ခဏတ္ထံ သာသပေန ဓူပနံ ကရောန္တိ၊ တမ္ပိ တဿ ကရောန္တာ နာဟေသုန္တိ ဒီပေန္တိ။ နက္ခတ္တယောဂမ္ပိ န အဂ္ဂဟေသုန္တိ နက္ခတ္တယုတ္တမ္ပိ န ဂဏှိံသု။ ‘‘အသုကမှိ နက္ခတ္တေ တိထိမှိ မုဟုတ္တေ အယံ ဇာတော’’တိ ဧဝံ ဇာတကမ္မမ္ပိဿ န ကေစိ အကံသူတိ အတ္ထော။ န သဗ္ဗဓညာနိပိ အာကိရိံသူတိ မင်္ဂလံ ကရောန္တာ အဂဒဝသေန ယံ သာသပတေလမိဿိတံ သာလိအာဒိဓညံ အာကိရန္တိ၊ တမ္ပိဿ နာကံသူတိ အတ္ထော။

၄၅၇။ ဧတာဒိသန္တိ ဧဝရူပံ ¶ ။ ဥတ္တမကိစ္ဆပတ္တန္တိ ပရမကိစ္ဆံ အာပန္နံ အတိဝိယ ဒုက္ခပ္ပတ္တံ။ ရတ္တာဘတန္တိ ရတ္တိယံ အာဘတံ။ နောနီတပိဏ္ဍံ ဝိယာတိ နဝနီတပိဏ္ဍသဒိသံ၊ မံသပေသိမတ္တတာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ပဝေဓမာနန္တိ ဒုဗ္ဗလဘာဝေန ပကမ္ပမာနံ။ သသံသယန္တိ ‘‘ဇီဝတိ နု ခေါ န နု ခေါ ဇီဝတီ’’တိ သံသယိတတာယ သံသယဝန္တံ။ ဇီဝိတသာဝသေသန္တိ ဇီဝိတဋ္ဌိတိယာ ဟေတုဘူတာနံ ¶ သာဓနာနံ အဘာဝေန ကေဝလံ ဇီဝိတမတ္တာဝသေသကံ။

၄၅၈။ အဂ္ဂကုလိကော ဘဝိဿတိ ဘောဂတော စာတိ ဘောဂနိမိတ္တံ ဘောဂဿ ဝသေန အဂ္ဂကုလိကော သေဋ္ဌကုလိကော ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။

၄၅၉။ ‘‘ကိဿ ဝတ’’န္တိ အယံ ဂါထာ သတ္ထု သန္တိကေ ဌိတေဟိ ဥပါသကေဟိ တေန ကတကမ္မဿ ပုစ္ဆာဝသေန ဝုတ္တာ။ သာ စ ခေါ သိဝထိကာယ သန္နိပတိတေဟီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ကိဿာတိ ကိံ အဿ။ ဝတန္တိ ဝတသမာဒါနံ။ ပုန ကိဿာတိ ကီဒိသဿ သုစိဏ္ဏဿ ဝတဿ ဗြဟ္မစရိယဿ စာတိ ဝိဘတ္တိံ ဝိပရိဏာမေတွာ ယောဇနာ။ ဧတာဒိသန္တိ ဂဏိကာယ ကုစ္ဆိယာ နိဗ္ဗတ္တနံ၊ သုသာနေ ဆဍ္ဍနန္တိ ဧဝရူပံ။ ဗျသနန္တိ အနတ္ထံ။ တာဒိသန္တိ တထာရူပံ၊ ‘‘အင်္ဂုဋ္ဌသ္နေဟေန ယာပေတိ ရတ္တိ’’န္တိအာဒိနာ၊ ‘‘အယံ ကုမာရော နဂရဿိမဿ အဂ္ဂကုလိကော ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ စ ဝုတ္တပ္ပကာရန္တိ အတ္ထော။ ဣဒ္ဓိန္တိ ဒေဝိဒ္ဓိံ၊ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ တေဟိ ဥပါသကေဟိ ပုဋ္ဌော ဘဂဝါ ယထာ တဒါ ဗျာကာသိ၊ တံ ဒဿေန္တာ သင်္ဂီတိကာရာ –

‘‘ဗုဒ္ဓပမုခဿ ¶ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ၊ ပူဇံ အကာသိ ဇနတာ ဥဠာရံ၊

တတြဿ စိတ္တဿဟု အညထတ္တံ၊ ဝါစံ အဘာသိ ဖရုသံ အသဗ္ဘံ။

‘‘သော တံ ဝိတက္ကံ ပဝိနောဒယိတွာ၊ ပီတိံ ပသာဒံ ပဋိလဒ္ဓါ ပစ္ဆာ၊

တထာဂတံ ¶ ဇေတဝနေ ဝသန္တံ၊ ယာဂုယာ ဥပဋ္ဌာသိ သတ္တရတ္တံ။

‘‘တဿ ဝတံ တံ ပန ဗြဟ္မစရိယံ၊ တဿ သုစိဏ္ဏဿ အယံ ဝိပါကော၊

ဧတာဒိသံ ဗျသနံ ပါပုဏိတွာ၊ တံ တာဒိသံ ပစ္စနုဘောဿတိဒ္ဓိံ။

‘‘ဌတွာန သော ဝဿသတံ ဣဓေဝ၊ သဗ္ဗေဟိ ကာမေဟိ သမင်္ဂိဘူတော၊

ကာယဿ ဘေဒါ အဘိသမ္ပရာယံ၊ သဟဗျတံ ဂစ္ဆတိ ဝါသဝဿာ’’တိ။ –

၄၆၀။ တတ္ထ ¶ ဇနတာတိ ဇနသမူဟော၊ ဥပါသကဂဏောတိ အဓိပ္ပာယော။ တတြာတိ တဿံ ပူဇာယံ။ အဿာတိ တဿ ဒါရကဿ။ စိတ္တဿဟု အညထတ္တန္တိ ပုရိမဘဝသ္မိံ စိတ္တဿ အညထာဘာဝေါ အနာဒရော အဂါရဝေါ အပစ္စယော အဟောသိ။ အသဗ္ဘန္တိ သာဓုသဘာယ သာဝေတုံ အယုတ္တံ ဖရုသံ ဝါစံ အဘာသိ။

၄၆၁။ သောတိ သော အယံ။ တံ ဝိတက္ကန္တိ တံ ပါပကံ ဝိတက္ကံ။ ပဝိနောဒယိတွာတိ မာတရာ ကတာယ သညတ္တိယာ ဝူပသမေတွာ။ ပီတိံ ပသာဒံ ပဋိလဒ္ဓါတိ ပီတိံ ပသာဒဉ္စ ပဋိလဘိတွာ ဥပ္ပာဒေတွာ။ ယာဂုယာ ဥပဋ္ဌာသီတိ ယာဂုဒါနေန ဥပဋ္ဌဟိ။ သတ္တရတ္တန္တိ သတ္တဒိဝသံ။

၄၆၂။ တဿ ¶ ဝတံ တံ ပန ဗြဟ္မစရိယန္တိ တံ မယာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပကာရံ အတ္တနော စိတ္တဿ ပသာဒနံ ဒါနဉ္စ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝတံ တံ ဗြဟ္မစရိယဉ္စ၊ အညံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

၄၆၃။ ဌတွာနာတိ ယာဝ အာယုပရိယောသာနာ ဣဓေဝ မနုဿလောကေ ဌတွာ။ အဘိသမ္ပရာယန္တိ ပုနဗ္ဘဝေ။ သဟဗျတံ ဂစ္ဆတိ ဝါသဝဿာတိ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ ¶ ပုတ္တဘာဝေန သဟဘာဝံ ဂမိဿတိ။ အနာဂတတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ပစ္စုပ္ပန္နကာလဝစနံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ကုမာရပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသီတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ သေရိဏီပေတိံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ ကုရုရဋ္ဌေ ကိရ ဟတ္ထိနိပုရေ သေရိဏီ နာမ ဧကာ ရူပူပဇီဝိနီ အဟောသိ။ တတ္ထ စ ဥပေါသထကရဏတ္ထာယ တတော တတော ဘိက္ခူ သန္နိပတိံသု။ ပုန မဟာဘိက္ခုသန္နိပါတော အဟောသိ။ တံ ဒိသွာ မနုဿာ တိလတဏ္ဍုလာဒိံ သပ္ပိနဝနီတမဓုအာဒိဉ္စ ဗဟုံ ဒါနူပကရဏံ သဇ္ဇေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသုံ။ တေန စ သမယေန သာ ဂဏိကာ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နာ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တာ တေဟိ မနုဿေဟိ ‘‘ဧဟိ တာဝ ဣဒံ ဒါနံ အနုမောဒါဟီ’’တိ ဥဿာဟိတာပိ ‘‘ကိံ တေန မုဏ္ဍကာနံ သမဏာနံ ဒိန္နေနာ’’တိ အပ္ပသာဒမေဝ နေသံ သမ္ပဝေဒေသိ၊ ကုတော အပ္ပမတ္တကဿ ပရိစ္စာဂေါ။

သာ အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ အညတရဿ ပစ္စန္တနဂရဿ ပရိခါပိဋ္ဌေ ပေတီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထ ဟတ္ထိနိပုရဝါသီ အညတရော ဥပါသကော ဝဏိဇ္ဇာယ တံ နဂရံ ဂန္တွာ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယေ ¶ ပရိခါပိဋ္ဌံ ဂတော တာဒိသေန ပယောဇနေန။ သာ တတ္ထ တံ ဒိသွာ သဉ္ဇာနိတွာ နဂ္ဂါ အဋ္ဌိတ္တစမတ္တာဝသေသသရီရာ အတိဝိယ ဗီဘစ္ဆဒဿနာ အဝိဒူရေ ဌတွာ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ သော တံ ဒိသွာ –

‘‘နဂ္ဂါ ¶ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါသိ၊ ကိသာ ဓမနိသန္ထတာ၊

ဥပ္ဖာသုလိကေ ကိသိကေ၊ ကာ နု တွံ ဣဓ တိဋ္ဌသီ’’တိ။ –

‘‘အဟံ ဘဒန္တေ ပေတီမှိ၊ ဒုဂ္ဂတာ ယမလောကိကာ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’’တိ။ –

ဂါထာယ အတ္တာနံ ပကာသေသိ။ ပုန တေန –

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿကမ္မဝိပါကေန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’’တိ။ –

‘‘အနာဝဋေသု ¶ တိတ္ထေသု၊ ဝိစိနိံ အဍ္ဎမာသကံ၊

သန္တေသု ဒေယျဓမ္မေသု၊ ဒီပံ နာကာသိမတ္တနော။

‘‘နဒိံ ဥပေမိ တသိတာ၊ ရိတ္တကာ ပရိဝတ္တတိ၊

ဆာယံ ဥပေမိ ဥဏှေသု၊ အာတပေါ ပရိဝတ္တတိ။

‘‘အဂ္ဂိဝဏ္ဏော စ မေ ဝါတော၊ ဍဟန္တော ဥပဝါယတိ၊

ဧတဉ္စ ဘန္တေ အရဟာမိ၊ အညဉ္စ ပါပကံ တတော။

‘‘ဂန္တွာန ¶ ဟတ္ထိနိံ ပုရံ၊ ဝဇ္ဇေသိ မယှ မာတရံ၊

‘ဓီတာ စ တေ မယာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဒုဂ္ဂတာ ယမလောကိကာ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’။

‘‘အတ္ထိ မေ ဧတ္ထ နိက္ခိတ္တံ၊ အနက္ခာတဉ္စ တံ မယာ၊

စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ၊ ပလ္လင်္ကဿ စ ဟေဋ္ဌတော။

‘‘တတော မေ ဒါနံ ဒဒတု၊ တဿာ စ ဟောတု ဇီဝိကာ၊

ဒါနံ ဒတွာ စ မေ မာတာ၊ ဒက္ခိဏံ အနုဒိစ္ဆတု၊

တဒါဟံ သုခိတာ ဟေဿံ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနီ’’တိ။ –

ဣမာဟိ ¶ ဆဟိ ဂါထာဟိ အတ္တနာ ကတကမ္မဉ္စေဝ ပုန တေန အတ္တနော ကာတဗ္ဗံ အတ္ထဉ္စ အာစိက္ခိ။

၄၆၇။ တတ္ထ အနာဝဋေသု တိတ္ထေသူတိ ကေနစိ အနိဝါရိတေသု နဒီတဠာကာဒီနံ တိတ္ထပဒေသေသု၊ ယတ္ထ မနုဿာ နှာယန္တိ၊ ဥဒကကိစ္စံ ကရောန္တိ၊ တာဒိသေသု ဌာနေသု။ ဝိစိနိံ အဍ္ဎမာသကန္တိ ‘‘မနုဿေဟိ ဌပေတွာ ဝိဿရိတံ အပိနာမေတ္ထ ကိဉ္စိ လဘေယျ’’န္တိ လောဘာဘိဘူတာ အဍ္ဎမာသကမတ္တမ္ပိ ဝိစိနိံ ဂဝေသိံ။ အထ ဝါ အနာဝဋေသု တိတ္ထေသူတိ ဥပသင်္ကမနေန ကေနစိ အနိဝါရိတေသု သတ္တာနံ ပယောဂါသယသုဒ္ဓိယာ ကာရဏဘာဝေန တိတ္ထဘူတေသု သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု။ ဝိစိနိံ အဍ္ဎမာသကန္တိ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တာ ကဿစိ ကိဉ္စိ အဒေန္တီ အဍ္ဎမာသကမ္ပိ ဝိသေသေန စိနိံ၊ န သဉ္စိနိံ ပုညံ။ တေနာဟ ‘‘သန္တေသု ဒေယျဓမ္မေသု၊ ဒီပံ နာကာသိမတ္တနော’’တိ။

၄၆၈။ တသိတာတိ ပိပါသိတာ။ ရိတ္တကာတိ ကာကပေယျာ သန္ဒမာနာပိ နဒီ မမ ပါပကမ္မေန ဥဒကေန ရိတ္တာ တုစ္ဆာ ဝါလိကမတ္တာ ¶ ဟုတွာ ပရိဝတ္တတိ။ ဥဏှေသူတိ ဥဏှသမယေသု။ အာတပေါ ပရိဝတ္တတီတိ ဆာယာဋ္ဌာနံ မယိ ဥပဂတာယ အာတပေါ သမ္ပဇ္ဇတိ။

၄၆၉-၇၀။ အဂ္ဂိဝဏ္ဏောတိ သမ္ဖဿေန အဂ္ဂိသဒိသော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဍဟန္တော ဥပဝါယတီ’’တိ။ ဧတဉ္စ၊ ဘန္တေ၊ အရဟာမီတိ၊ ဘန္တေတိ တံ ဥပါသကံ ဂရုကာရေန ဝဒတိ။ ဘန္တေ၊ ဧတဉ္စ ယထာဝုတ္တံ ပိပါသာဒိဒုက္ခံ၊ အညဉ္စ တတော ပါပကံ ဒါရုဏံ ဒုက္ခံ အနုဘဝိတုံ အရဟာမိ တဇ္ဇဿ ¶ ပါပဿ ကတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝဇ္ဇေသီတိ ဝဒေယျာသိ။

၄၇၁-၇၂။ ဧတ္ထ နိက္ခိတ္တံ၊ အနက္ခာတန္တိ ‘‘ဧတ္တကံ ဧတ္ထ နိက္ခိတ္တ’’န္တိ အနာစိက္ခိတံ။ ဣဒါနိ တဿ ပရိမာဏံ ဌပိတဋ္ဌာနဉ္စ ဒဿေန္တီ ‘‘စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ၊ ပလ္လင်္ကဿ စ ဟေဋ္ဌတော’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ပလ္လင်္ကဿာတိ ပုဗ္ဗေ အတ္တနော သယနပလ္လင်္ကဿ။ တတောတိ နိဟိတဓနတော ဧကဒေသံ ဂဟေတွာ မမံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ ဒေတု။ တဿာတိ မယှံ မာတုယာ။

ဧဝံ ¶ တာယ ပေတိယာ ဝုတ္တေ သော ဥပါသကော တဿာ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တတ္ထ အတ္တနော ကရဏီယံ တီရေတွာ ဟတ္ထိနိပုရံ ဂန္တွာ တဿာ မာတုယာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ –

သာဓူတိ သော ပဋိဿုတွာ၊ ဂန္တွာန ဟတ္ထိနိံ ပုရံ၊

‘‘ဓီတာ စ တေ မယာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဒုဂ္ဂတာ ယမလောကိကာ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ။

‘‘သာ မံ တတ္ထ သမာဒပေသိ၊ ဝဇ္ဇေသိ မယှ မာတရံ၊

‘ဓီတာ စ တေ မယာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဒုဂ္ဂတာ ယမလောကိကာ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ။

‘‘‘အတ္ထိ စ မေ ဧတ္ထ နိက္ခိတ္တံ၊ အနက္ခာတဉ္စ တံ မယာ၊

စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ၊ ပလ္လင်္ကဿ စ ဟေဋ္ဌတော။

‘‘‘တတော ¶ မေ ဒါနံ ဒဒတု၊ တဿာ စ ဟောတု ဇီဝိကာ၊

ဒါနံ ဒတွာ စ မေ မာတာ၊ ဒက္ခိဏံ အနုဒိစ္ဆတု၊

တဒါဟံ သုခိတာ ဟေဿံ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနီ’။

‘‘တတော ဟိ သာ ဒါနမဒါ၊ တဿာ ဒက္ခိဏမာဒိသီ၊

ပေတီ စ သုခိတာ အာသိ၊ တဿာ စာသိ သုဇီဝိကာ’’တိ။ –

သင်္ဂီတိကာရာ ¶ အာဟံသု။ တာ သုဝိညေယျာဝ။

တံ သုတွာ တဿာ မာတာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒါနံ ဒတွာ တဿာ အာဒိသိ။ တေန သာ ပဋိလဒ္ဓူပကရဏသမ္ပတ္တိယံ ဌိတာ မာတု အတ္တာနံ ဒဿေတွာ တံ ကာရဏံ အာစိက္ခိ၊ မာတာ ဘိက္ခူနံ အာရောစေသိ၊ ဘိက္ခူ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

သေရိဏီပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နရနာရိပုရက္ခတော ¶ ယုဝါတိ ဣဒံ ဘဂဝတိ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ မိဂလုဒ္ဒကပေတံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ ရာဇဂဟေ ကိရ အညတရော လုဒ္ဒကော ရတ္တိန္ဒိဝံ မိဂေ ဝဓိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တဿေကော ဥပါသကော မိတ္တော အဟောသိ၊ သော တံ သဗ္ဗကာလံ ပါပတော နိဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ဧဟိ၊ သမ္မ၊ ရတ္တိယံ ပါဏာတိပါတာ ဝိရမာဟီ’’တိ ရတ္တိယံ ပုညေ သမာဒပေသိ။ သော ရတ္တိယံ ဝိရမိတွာ ဒိဝါ ဧဝ ပါဏာတိပါတံ ကရောတိ။

သော အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ ရာဇဂဟသမီပေ ဝေမာနိကပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဒိဝသဘာဂံ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝိတွာ ရတ္တိယံ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေသိ။ တံ ဒိသွာ အာယသ္မာ နာရဒေါ –

‘‘နရနာရိပုရက္ခတော ¶ ယုဝါ၊ ရဇနီယေဟိ ကာမဂုဏေဟိ သောဘသိ၊

ဒိဝသံ အနုဘောသိ ကာရဏံ၊ ကိမကာသိ ပုရိမာယ ဇာတိယာ’’တိ။ –

ဣမာယ ဂါထာယ ပဋိပုစ္ဆိ။ တတ္ထ နရနာရိပုရက္ခတောတိ ပရိစာရကဘူတေဟိ ဒေဝပုတ္တေဟိ ဒေဝဓီတာဟိ စ ပုရက္ခတော ပယိရုပါသိတော။ ယုဝါတိ တရုဏော။ ရဇနီယေဟီတိ ကမနီယေဟိ ရာဂုပ္ပတ္တိဟေတုဘူတေဟိ။ ကာမဂုဏေဟီတိ ကာမကောဋ္ဌာသေဟိ။ သောဘသီတိ သမင်္ဂိဘာဝေန ဝိရောစသိ ရတ္တိယန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ဒိဝသံ အနုဘောသိ ကာရဏ’’န္တိ၊ ဒိဝသဘာဂေ ပန နာနပ္ပကာရံ ကာရဏံ ဃာတနံ ပစ္စနုဘဝသိ။ ရဇနီတိ ဝါ ရတ္တီသု။ ယေဟီတိ နိပါတမတ္တံ။ ကိမကာသိ ပုရိမာယ ဇာတိယာတိ ဧဝံ သုခဒုက္ခသံဝတ္တနိယံ ကိံ နာမ ကမ္မံ ဣတော ပုရိမာယ ဇာတိယာ တွံ အကတ္ထ၊ တံ ကထေဟီတိ အတ္ထော ¶ ။

တံ သုတွာ ပေတော ထေရဿ အတ္တနာ ကတကမ္မံ အာစိက္ခန္တော –

‘‘အဟံ ရာဇဂဟေ ရမ္မေ၊ ရမဏီယေ ဂိရိဗ္ဗဇေ၊

မိဂလုဒ္ဒေါ ပုရေ အာသိံ၊ လောဟိတပါဏိ ဒါရုဏော။

‘‘အဝိရောဓကရေသု ¶ ပါဏိသု၊ ပုထုသတ္တေသု ပဒုဋ္ဌမာနသော၊

ဝိစရိံ အတိဒါရုဏော သဒါ၊ ပရဟိံသာယ ရတော အသညတော။

‘‘တဿ မေ သဟာယော သုဟဒယော၊ သဒ္ဓါ အာသိ ဥပါသကော၊

သောပိ မံ အနုကမ္ပန္တော၊ နိဝါရေသိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘‘မာကာသိ ပါပကံ ကမ္မံ၊ မာ တာတ ဒုဂ္ဂတိံ အဂါ၊

သစေ ဣစ္ဆသိ ပေစ္စ သုခံ၊ ဝိရမ ပါဏဝဓာ အသံယမာ။

‘‘တဿာဟံ ဝစနံ သုတွာ၊ သုခကာမဿ ဟိတာနုကမ္ပိနော၊

နာကာသိံ သကလာနုသာသနိံ၊ စိရပါပါဘိရတော အဗုဒ္ဓိမာ။

‘‘သော မံ ပုန ဘူရိသုမေဓသော၊ အနုကမ္ပာယ သံယမေ နိဝေသယိ၊

သစေ ဒိဝါ ဟနသိ ပါဏိနော၊ အထ တေ ရတ္တိံ ဘဝတု သံယမော။

‘‘သွာဟံ ¶ ဒိဝါ ဟနိတွာ ပါဏိနော၊ ဝိရတော ရတ္တိမဟောသိ သညတော၊

ရတ္တာဟံ ပရိစာရေမိ၊ ဒိဝါ ခဇ္ဇာမိ ဒုဂ္ဂတော။

‘‘တဿ ကမ္မဿ ကုသလဿ၊ အနုဘောမိ ရတ္တိံ အမာနုသိံ၊

ဒိဝါ ပဋိဟတာဝ ကုက္ကုရာ၊ ဥပဓာဝန္တိ သမန္တာ ခါဒိတုံ။

‘‘ယေ ¶ စ တေ သတတာနုယောဂိနော၊ ဓုဝံ ပယုတ္တာ သုဂတဿ သာသနေ၊

မညာမိ တေ အမတမေဝ ကေဝလံ၊ အဓိဂစ္ဆန္တိ ပဒံ အသင်္ခတ’’န္တိ။ –

၄၇၉-၈၀။ တတ္ထ ¶ လုဒ္ဒေါတိ ဒါရုဏော။ လောဟိတပါဏီတိ အဘိဏှံ ပါဏဃာတေန လောဟိတမက္ခိတပါဏီ။ ဒါရုဏောတိ ခရော၊ သတ္တာနံ ဟိံသနကောတိ အတ္ထော။ အဝိရောဓကရေသူတိ ကေနစိ ဝိရောဓံ အကရောန္တေသု မိဂသကုဏာဒီသု။

၄၈၂-၈၃။ အသံယမာတိ အသံဝရာ ဒုဿီလျာ။ သကလာနုသာသနိန္တိ သဗ္ဗံ အနုသာသနိံ၊ သဗ္ဗကာလံ ပါဏာတိပါတတော ပဋိဝိရတိန္တိ အတ္ထော။ စိရပါပါဘိရတောတိ စိရကာလံ ပါပေ အဘိရတော။

၄၈၄။ သံယမေတိ သုစရိတေ။ နိဝေသယီဟိ နိဝေသေသိ။ သစေ ဒိဝါ ဟနသိ ပါဏိနော၊ အထ တေ ရတ္တိံ ဘဝတု သံယမောတိ နိဝေသိတာကာရဒဿနံ။ သော ကိရ သလ္လပါသသဇ္ဇနာဒိနာ ရတ္တိယမ္ပိ ပါဏဝဓံ အနုယုတ္တော အဟောသိ။

၄၈၅။ ဒိဝါ ခဇ္ဇာမိ ဒုဂ္ဂတောတိ ဣဒါနိ ဒုဂ္ဂတိံ ဂတော မဟာဒုက္ခပ္ပတ္တော ဒိဝသဘာဂေ ခါဒိယာမိ။ တဿ ကိရ ဒိဝါ သုနခေဟိ မိဂါနံ ခါဒါပိတတ္တာ ကမ္မသရိက္ခကံ ဖလံ ဟောတိ၊ ဒိဝသဘာဂေ မဟန္တာ သုနခါ ဥပဓာဝိတွာ အဋ္ဌိသင်္ဃာတမတ္တာဝသေသံ သရီရံ ကရောန္တိ။ ရတ္တိယာ ပန ဥပဂတာယ တံ ပါကတိကမေဝ ဟောတိ၊ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘တဿ ¶ ကမ္မဿ ကုသလဿ၊ အနုဘောမိ ရတ္တိံ အမာနုသိံ၊

ဒိဝါ ပဋိဟတာဝ ကုက္ကုရာ၊ ဥပဓာဝန္တိ သမန္တာ ခါဒိတု’’န္တိ။

တတ္ထ ပဋိဟတာတိ ပဋိဟတစိတ္တာ ဗဒ္ဓါဃာတာ ဝိယ ဟုတွာ။ သမန္တာ ခါဒိတုန္တိ မမ သရီရံ သမန္တတော ခါဒိတုံ ဥပဓာဝန္တိ။ ဣဒဉ္စ နေသံ အတိဝိယ အတ္တနော ဘယာဝဟံ ဥပဂမနကာလံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ တေ ပန ဥပဓာဝိတွာ အဋ္ဌိမတ္တာဝသေသံ သရီရံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တိ။

၄၈၇။ ယေ စ တေ သတတာနုယောဂိနောတိ ဩသာနဂါထာယ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – အဟမ္ပိ နာမ ရတ္တိယံ ¶ ပါဏဝဓမတ္တတော ဝိရတော ဧဝရူပံ သမ္ပတ္တိံ ¶ အနုဘဝါမိ။ ယေ ပန တေ ပုရိသာ သုဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သာသနေ အဓိသီလာဒိကေ ဓုဝံ ပယုတ္တာ ဒဠှံ ပယုတ္တာ သတတံ သဗ္ဗကာလံ အနုယောဂဝန္တာ၊ တေ ပုညဝန္တော ကေဝလံ လောကိယသုခေန အသမ္မိဿံ ‘‘အသင်္ခတံ ပဒ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ အမတမေဝ အဓိဂစ္ဆန္တိ မညေ၊ နတ္ထိ တေသံ တဒဓိဂမေ ကောစိ ဝိဗန္ဓောတိ။

ဧဝံ တေန ပေတေန ဝုတ္တေ ထေရော တံ ပဝတ္တိံ သတ္ထု အာရောစေသိ။ သတ္ထာ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဝုတ္တနယမေဝ။

မိဂလုဒ္ဒကပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဒုတိယမိဂလုဒ္ဒကပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

ကူဋာဂါရေ စ ပါသာဒေတိ ဣဒံ ဘဂဝတိ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ အပရံ မိဂလုဒ္ဒကပေတံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ ရာဇဂဟေ ကိရ အညတရော မာဂဝိကော မာဏဝေါ ဝိဘဝသမ္ပန္နောပိ သမာနော ဘောဂသုခံ ပဟာယ ရတ္တိန္ဒိဝံ မိဂေ ဟနန္တော ဝိစရတိ။ တဿ သဟာယဘူတော ဧကော ဥပါသကော အနုဒ္ဒယံ ပဋိစ္စ – ‘‘သာဓု၊ သမ္မ၊ ပါဏာတိပါတတော ဝိရမာဟိ၊ မာ တေ အဟောသိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ ဩဝါဒံ အဒါသိ။ သော ¶ တံ အနာဒိယိ။ အထ သော ဥပါသကော အညတရံ အတ္တနော မနောဘာဝနီယံ ခီဏာသဝတ္ထေရံ ယာစိ – ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ အသုကပုရိသဿ တထာ ဓမ္မံ ဒေသေထ၊ ယထာ သော ပါဏာတိပါတတော ဝိရမေယျာ’’တိ။

အထေကဒိဝသံ သော ထေရော ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော တဿ ဂေဟဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ တံ ဒိသွာ သော မာဂဝိကော သဉ္ဇာတဗဟုမာနော ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဂေဟံ ပဝေသေတွာ အာသနံ ပညာပေတွာ အဒါသိ။ နိသီဒိ ထေရော ပညတ္တေ အာသနေ၊ သောပိ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ နိသီဒိ။ တဿ ထေရော ပါဏာတိပါတေ အာဒီနဝံ၊ တတော ဝိရတိယာ အာနိသံသဉ္စ ပကာသေသိ။ သော တံ သုတွာပိ တတော ဝိရမိတုံ န ဣစ္ဆိ။ အထ နံ ထေရော အာဟ – ‘‘သစေ၊ တွံ အာဝုသော၊ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဝိရမိတုံ န သက္ကောသိ၊ ရတ္တိမ္ပိ တာဝ ဝိရမဿူ’’တိ၊ သော ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ဝိရမာမိ ရတ္တိ’’န္တိ တတော ဝိရမိ။ သေသံ အနန္တရဝတ္ထုသဒိသံ။ ဂါထာသု ပန –

‘‘ကူဋာဂါရေ ¶ စ ပါသာဒေ၊ ပလ္လင်္ကေ ဂေါနကတ္ထတေ၊

ပဉ္စင်္ဂိကေန တုရိယေန၊ ရမသိ သုပ္ပဝါဒိတေ။

‘‘တတော ¶ ရတျာ ဝိဝသာနေ၊ သူရိယုဂ္ဂမနံ ပတိ၊

အပဝိဒ္ဓါ သုသာနသ္မိံ၊ ဗဟုဒုက္ခံ နိဂစ္ဆသိ။

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿကမ္မဝိပါကေန၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆသီ’’တိ။ –

တီဟိ ဂါထာဟိ နာရဒတ္ထေရော နံ ပဋိပုစ္ဆိ။ အထဿ ပေတော –

‘‘အဟံ ရာဇဂဟေ ရမ္မေ၊ ရမဏီယေ ဂိရိဗ္ဗဇေ၊

မိဂလုဒ္ဒေါ ပုရေ အာသိံ၊ လုဒ္ဒေါ စာသိမသညတော။

‘‘တဿ မေ သဟာယော သုဟဒယော၊ သဒ္ဓါ အာသိ ဥပါသကော၊

တဿ ¶ ကုလူပကော ဘိက္ခု၊ အာသိ ဂေါတမသာဝကော၊

သောပိ မံ အနုကမ္ပန္တော၊ နိဝါရေသိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘‘မာကာသိ ပါပကံ ကမ္မံ၊ မာ တာတ ဒုဂ္ဂတိံ အဂါ၊

သစေ ဣစ္ဆသိ ပေစ္စ သုခံ၊ ဝိရမ ပါဏဝဓာ အသံယမာ’။

‘‘တဿာဟံ ဝစနံ သုတွာ၊ သုခကာမဿ ဟိတာနုကမ္ပိနော၊

နာကာသိံ သကလာနုသာသနိံ၊ စိရပါပါဘိရတော အဗုဒ္ဓိမာ။

‘‘သော မံ ပုန ဘူရိသုမေဓသော၊ အနုကမ္ပာယ သံယမေ နိဝေသယိ၊

‘သစေ ဒိဝါ ဟနသိ ပါဏိနော၊ အထ တေ ရတ္တိံ ဘဝတု သံယမော’။

‘‘သွာဟံ ဒိဝါ ဟနိတွာ ပါဏိနော၊ ဝိရတော ရတ္တိမဟောသိ သညတော၊

ရတ္တာဟံ ပရိစာရေမိ၊ ဒိဝါ ခဇ္ဇာမိ ဒုဂ္ဂတော။

‘‘တဿ ¶ ကမ္မဿ ကုသလဿ၊ အနုဘောမိ ရတ္တိံ အမာနုသိံ၊

ဒိဝါ ပဋိဟတာဝ ကုက္ကုရာ၊ ဥပဓာဝန္တိ သမန္တာ ခါဒိတုံ။

‘‘ယေ ¶ စ တေ သတတာနုယောဂိနော၊ ဓုဝံ ပယုတ္တာ သုဂတဿ သာသနေ၊

မညာမိ တေ အမတမေဝ ကေဝလံ၊ အဓိဂစ္ဆန္တိ ပဒံ အသင်္ခတ’’န္တိ။ –

တမတ္ထံ အာစိက္ခိ။ တာသံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယောဝ။

ဒုတိယမိဂလုဒ္ဒကပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ကူဋဝိနိစ္ဆယိကပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

မာလီ ကိရိဋီ ကာယူရီတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ ကူဋဝိနိစ္ဆယိကပေတံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ တဒါ ဗိမ္ဗိသာရော ရာဇာ မာသဿ ဆသု ဒိဝသေသု ဥပေါသထံ ဥပဝသတိ၊ တံ အနုဝတ္တန္တာ ဗဟူ မနုဿာ ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ။ ရာဇာ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတာဂတေ မနုဿေ ပုစ္ဆတိ – ‘‘ကိံ တုမှေဟိ ဥပေါသထော ဥပဝုတ္ထော၊ ဥဒါဟု န ဥပဝုတ္ထော’’တိ? တတြေကော အဓိကရဏေ နိယုတ္တကပုရိသော ပိသုဏဝါစော နေကတိကော လဉ္ဇဂါဟကော ‘‘န ဥပဝုတ္ထောမှီ’’တိ ဝတ္တုံ အသဟန္တော ‘‘ဥပဝုတ္ထောမှိ၊ ဒေဝါ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ရာဇသမီပတော နိက္ခန္တံ သဟာယော အာဟ – ‘‘ကိံ၊ သမ္မ၊ အဇ္ဇ တယာ ဥပဝုတ္ထော’’တိ? ‘‘ဘယေနာဟံ၊ သမ္မ၊ ရညော သမ္မုခါ ဧဝံ အဝေါစံ၊ နာဟံ ဥပေါသထိကော’’တိ။

အထ နံ သဟာယော အာဟ – ‘‘ယဒိ ဧဝံ ဥပဍ္ဎုပေါသထောပိ တာဝ တေ အဇ္ဇ ဟောတု၊ ဥပေါသထင်္ဂါနိ သမာဒိယာဟီ’’တိ။ သော တဿ ဝစနံ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဂေဟံ ဂန္တွာ အဘုတွာဝ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌာယ ရတ္တိယံ ဝါသူပဂတော ရိတ္တာသယသမ္ဘူတေန ¶ ဗလဝဝါတဟေတုကေန သူလေန ဥပစ္ဆိန္နာယုသင်္ခါရော စုတိအနန္တရံ ပဗ္ဗတကုစ္ဆိယံ ဝေမာနိကပေတော ¶ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော ဟိ ဧကရတ္တိံ ဥပေါသထရက္ခဏမတ္တေန ဝိမာနံ ပဋိလဘိ ဒသကညာသဟဿပရိဝါရံ မဟတိဉ္စ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ။ ကူဋဝိနိစ္ဆယိကတာယ ပန ပေသုဏိကတာယ စ အတ္တနော ပိဋ္ဌိမံသာနိ သယမေဝ ဩက္ကန္တိတွာ ခါဒတိ။ တံ အာယသ္မာ နာရဒေါ ဂိဇ္ဇကူဋတော ဩတရန္တော ဒိသွာ –

‘‘မာလီ ကိရိဋီ ကာယူရီ၊ ဂတ္တာ တေ စန္ဒနုဿဒါ၊

ပသန္နမုခဝဏ္ဏောသိ၊ သူရိယဝဏ္ဏောဝ သောဘသိ။

‘‘အမာနုသာ ¶ ပါရိသဇ္ဇာ၊ ယေ တေမေ ပရိစာရကာ၊

ဒသ ကညာသဟဿာနိ၊ ယာ တေမာ ပရိစာရိကာ၊

တာ ကမ္ဗုကာယူရဓရာ၊ ကဉ္စနာဝေဠဘူသိတာ။

‘‘မဟာနုဘာဝေါသိ တုဝံ၊ လောမဟံသနရူပဝါ၊

ပိဋ္ဌိမံသာနိ အတ္တနော၊ သာမံ ဥက္ကစ္စ ခါဒသိ။

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿကမ္မဝိပါကေန၊ ပိဋ္ဌိမံသာနိ အတ္တနော၊

‘‘အတ္တနောဟံ အနတ္ထာယ၊ ဇီဝလောကေ အစာရိသံ၊

ပေသုညမုသာဝါဒေန၊ နိကတိဝဉ္စနာယ စ။

‘‘တတ္ထာဟံ ပရိသံ ဂန္တွာ၊ သစ္စကာလေ ဥပဋ္ဌိတေ၊

အတ္ထံ ဓမ္မံ နိရာကတွာ၊ အဓမ္မမနုဝတ္တိသံ။

‘‘ဧဝံ သော ခါဒတတ္တာနံ၊ ယော ဟောတိ ပိဋ္ဌိမံသိကော၊

ယထာဟံ အဇ္ဇ ခါဒါမိ၊ ပိဋ္ဌိမံသာနိ အတ္တနော။

‘‘တယိဒံ ¶ တယာ နာရဒ သာမံ ဒိဋ္ဌံ၊ အနုကမ္ပကာ ယေ ကုသလာ ဝဒေယျုံ၊

မာ ပေသုဏံ မာ စ မုသာ အဘာဏိ၊ မာ ခေါသိ ပိဋ္ဌိမံသိကော တုဝ’’န္တိ။ –

ထေရော ¶ စတူဟိ ဂါထာဟိ ပုစ္ဆိ၊ သောပိ တဿ စတူဟိ ဂါထာဟိ ဧတမတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။

၄၉၉။ တတ္ထ မာလီတိ မာလဓာရီ၊ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိရိဋီတိ ဝေဌိတသီသော။ ကာယူရီတိ ကေယူရဝါ၊ ဗာဟာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတောတိ အတ္ထော။ ဂတ္တာတိ သရီရာဝယဝါ။ စန္ဒနုဿဒါတိ စန္ဒနသာရာနုလိတ္တာ။ သူရိယဝဏ္ဏောဝ သောဘသီတိ ဗာလသူရိယသဒိသဝဏ္ဏော ဧဝ ဟုတွာ ဝိရောစသိ။ ‘‘အရဏဝဏ္ဏီ ပဘာသသီ’’တိပိ ပါဠိ၊ အရဏန္တိ အရဏိယေဟိ ဒေဝေဟိ သဒိသဝဏ္ဏော အရိယာဝကာသောတိ ¶ အတ္ထော။

၅၀၀။ ပါရိသဇ္ဇာတိ ပရိသပရိယာပန္နာ၊ ဥပဋ္ဌာကာတိ အတ္ထော။ တုဝန္တိ တွံ။ လောမဟံသနရူပဝါတိ ပဿန္တာနံ လောမဟံသဇနနရူပယုတ္တော။ မဟာနုဘာဝတာသမင်္ဂိတာယ ဟေတံ ဝုတ္တံ။ ဥက္ကစ္စာတိ ဥက္ကန္တိတွာ၊ ဆိန္ဒိတွာတိ အတ္ထော။

၅၀၃။ အစာရိသန္တိ အစရိံ ပဋိပဇ္ဇိံ။ ပေသုညမုသာဝါဒေနာတိ ပေသုညေန စေဝ မုသာဝါဒေန စ။ နိကတိဝဉ္စနာယ စာတိ နိကတိယာ ဝဉ္စနာယ စ ပတိရူပဒဿနေန ပရေသံ ဝိကာရေန ဝဉ္စနာယ စ။

၅၀၄။ သစ္စကာလေတိ သစ္စံ ဝတ္တုံ ယုတ္တကာလေ။ အတ္ထန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိဘေဒံ ဟိတံ။ ဓမ္မန္တိ ကာရဏံ ဉာယံ။ နိရာကတွာတိ ဆဍ္ဍေတွာ ပဟာယ။ သောတိ ယော ပေသုညာဒိံ အာစရတိ၊ သော သတ္တော။ သေသံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

ကူဋဝိနိစ္ဆယိကပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဓာတုဝိဝဏ္ဏပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

အန္တလိက္ခသ္မိံ ¶ တိဋ္ဌန္တောတိ ဣဒံ ဓာတုဝိဝဏ္ဏပေတဝတ္ထု။ ဘဂဝတိ ကုသိနာရာယံ ဥပဝတ္တနေ မလ္လာနံ သာလဝနေ ယမကသာလာနမန္တရေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဓာတုဝိဘာဂေ စ ကတေ ရာဇာ အဇာတသတ္တု အတ္တနာ လဒ္ဓဓာတုဘာဂံ ဂဟေတွာ သတ္တ ဝဿာနိ သတ္တ စ မာသေ သတ္တ စ ဒိဝသေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရန္တော ဥဠာရပူဇံ ပဝတ္တေသိ။ တတ္ထ အသင်္ခေယျာ အပ္ပမေယျာ မနုဿာ စိတ္တာနိ ပသာဒေတွာ ¶ သဂ္ဂူပဂါ အဟေသုံ၊ ဆဠာသီတိမတ္တာနိ ပန ပုရိသသဟဿာနိ စိရကာလဘာဝိတေန အဿဒ္ဓိယေန မိစ္ဆာဒဿနေန စ ဝိပလ္လတ္ထစိတ္တာ ပသာဒနီယေပိ ဌာနေ အတ္တနော စိတ္တာနိ ပဒေါသေတွာ ပေတေသု ဥပ္ပဇ္ဇိံသု။ တသ္မိံယေဝ ရာဇဂဟေ အညတရဿ ဝိဘဝသမ္ပန္နဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ ဘရိယာ ဓီတာ သုဏိသာ စ ပသန္နစိတ္တာ ‘‘ဓာတုပူဇံ ကရိဿာမာ’’တိ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီနိ ဂဟေတွာ ဓာတုဋ္ဌာနံ ဂန္တုံ အာရဒ္ဓါ။ သော ကုဋုမ္ဗိကော ‘‘ကိံ အဋ္ဌိကာနံ ပူဇနေနာ’’တိ တာ ပရိဘာသေတွာ ဓာတုပူဇံ ဝိဝဏ္ဏေသိ။ တာပိ တဿ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဓာတုပူဇံ ကတွာ ဂေဟံ အာဂတာ တာဒိသေန ရောဂေန အဘိဘူတာ နစိရဿေဝ ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ သော ပန ကောဓေန အဘိဘူတော နစိရဿေဝ ကာလံ ကတွာ တေန ပါပကမ္မေန ပေတေသု နိဗ္ဗတ္တိ။

အထေကဒိဝသံ ¶ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သတ္တေသု အနုကမ္ပာယ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသိ၊ ယထာ မနုဿာ တေ ပေတေ တာ စ ဒေဝတာယော ပဿန္တိ။ တထာ ပန ကတွာ စေတိယင်္ဂဏေ ဌိတော တံ ဓာတုဝိဝဏ္ဏကံ ပေတံ တီဟိ ဂါထာဟိ ပုစ္ဆိ။ တဿ သော ပေတော ဗျာကာသိ –

‘‘အန္တလိက္ခသ္မိံ တိဋ္ဌန္တော၊ ဒုဂ္ဂန္ဓော ပူတိ ဝါယသိ၊

မုခဉ္စ တေ ကိမယော ပူတိဂန္ဓံ၊ ခါဒန္တိ ကိံ ကမ္မမကာသိ ပုဗ္ဗေ။

‘‘တတော သတ္ထံ ဂဟေတွာန၊ ဩက္ကန္တန္တိ ပုနပ္ပုနံ၊

ခါရေန ပရိပ္ဖောသိတွာ၊ ဩက္ကန္တန္တိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿကမ္မဝိပါကေန၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆသီ’’တိ။

‘‘အဟံ ¶ ရာဇဂဟေ ရမ္မေ၊ ရမဏီယေ ဂိရိဗ္ဗဇေ၊

‘‘တဿာယံ မေ ဘရိယာ စ၊ ဓီတာ စ သုဏိသာ စ မေ၊

တာ မာလံ ဥပ္ပလဉ္စာပိ၊ ပစ္စဂ္ဃဉ္စ ဝိလေပနံ၊

ထူပံ ဟရန္တိယော ဝါရေသိံ၊ တံ ပါပံ ပကတံ မယာ။

‘‘ဆဠာသီတိသဟဿာနိ ¶ ၊ မယံ ပစ္စတ္တဝေဒနာ၊

ထူပပူဇံ ဝိဝဏ္ဏေတွာ၊ ပစ္စာမ နိရယေ ဘုသံ။

‘‘ယေ စ ခေါ ထူပပူဇာယ၊ ဝတ္တန္တေ အရဟတော မဟေ၊

အာဒီနဝံ ပကာသေန္တိ၊ ဝိဝေစယေထ နေ တတော။

‘‘ဣမာ စ ပဿ အယန္တိယော၊ မာလဓာရီ အလင်္ကတာ၊

မာလာဝိပါကံနုဘောန္တိယော၊ သမိဒ္ဓါ စ တာ ယသဿိနိယော။

‘‘တဉ္စ ¶ ဒိသွာန အစ္ဆေရံ၊ အဗ္ဘုတံ လောမဟံသနံ၊

နမော ကရောန္တိ သပ္ပညာ၊ ဝန္ဒန္တိ တံ မဟာမုနိံ။

‘‘သောဟံ နူန ဣတော ဂန္တွာ၊ ယောနိံ လဒ္ဓါန မာနုသိံ၊

ထူပပူဇံ ကရိဿာမိ၊ အပ္ပမတ္တော ပုနပ္ပုန’’န္တိ။

၅၀၇-၈။ တတ္ထ ဒုဂ္ဂန္ဓောတိ အနိဋ္ဌဂန္ဓော၊ ကုဏပဂန္ဓဂန္ဓီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပူတိ ဝါယသီ’’တိ။ တတောတိ ဒုဂ္ဂန္ဓဝါယနတော ကိမီဟိ ခါယိတဗ္ဗတော စ ဥပရိ။ သတ္တံ ဂဟေတွာန၊ ဩက္ကန္တန္တိ ပုနပ္ပုနန္တိ ကမ္မသဉ္စောဒိတာ သတ္တာ နိသိတဓာရံ သတ္ထံ ဂဟေတွာ ပုနပ္ပုနံ တံ ဝဏမုခံ အဝကန္တန္တိ။ ခါရေန ပရိပ္ဖောသိတွာ၊ ဩက္ကန္တန္တိ ပုနပ္ပုနန္တိ အဝကန္တိတဋ္ဌာနေ ခါရောဒကေန အာသိဉ္စိတွာ ပုနပ္ပုနမ္ပိ အဝကန္တန္တိ။

၅၁၀။ ဣဿရော ဓနဓညဿ၊ သုပဟူတဿာတိ အတိဝိယ ပဟူတဿ ¶ ဓနဿ ဓညဿ စ ဣဿရော သာမီ၊ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနောတိ အတ္ထော။

၅၁၁။ တဿာယံ မေ ဘရိယာ စ၊ ဓီတာ စ သုဏိသာ စာတိ တဿ မယှံ အယံ ပုရိမတ္တဘာဝေ ဘရိယာ၊ အယံ ဓီတာ၊ အယံ သုဏိသာ။ တာ ဒေဝဘူတာ အာကာသေ ဌိတာတိ ဒဿေန္တော ဝဒတိ။ ပစ္စဂ္ဃန္တိ အဘိနဝံ။ ထူပံ ဟရန္တိယော ဝါရေသိန္တိ ထူပံ ပူဇေတုံ ဥပနေန္တိယော ဓာတုံ ဝိဝဏ္ဏေန္တော ပဋိက္ခိပိံ။ တံ ပါပံ ပကတံ မယာတိ တံ ဓာတုဝိဝဏ္ဏနပါပံ ကတံ သမာစရိတံ မယာတိ ဝိပ္ပဋိသာရပ္ပတ္တော ဝဒတိ။

၅၁၂။ ဆဠာသီတိသဟဿာနီတိ ¶ ဆသဟဿာဓိကာ အသီတိသဟဿမတ္တာ။ မယန္တိ တေ ပေတေ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ သင်္ဂဟေတွာ ဝဒတိ။ ပစ္စတ္တဝေဒနာတိ ဝိသုံ ဝိသုံ အနုဘုယျမာနဒုက္ခဝေဒနာ။ နိရယေတိ ဗလဒုက္ခတာယ ပေတ္တိဝိသယံ နိရယသဒိသံ ကတွာ အာဟ။

၅၁၃။ ယေ စ ခေါ ထူပပူဇာယ၊ ဝတ္တန္တေ အရဟတော မဟေတိ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ထူပံ ဥဒ္ဒိဿ ပူဇာမဟေ ပဝတ္တမာနေ အဟံ ဝိယ ယေ ထူပပူဇာယ အာဒီနဝံ ဒေါသံ ပကာသေန္တိ။ တေ ပုဂ္ဂလေ တတော ပုညတော ဝိဝေစယေထ ဝိဝေစာပယေထ၊ ပရိဗာဟိရေ ဇနယေထာတိ အညာပဒေသေန အတ္တနော မဟာဇာနိယတံ ဝိဘာဝေတိ။

၅၁၄။ အာယန္တိယောတိ ¶ အာကာသေန အာဂစ္ဆန္တိယော။ မာလာဝိပါကန္တိ ထူပေ ကတမာလာပူဇာယ ဝိပါကံ ဖလံ။ သမိဒ္ဓါတိ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ သမိဒ္ဓါ။ တာ ယသဿိနိယောတိ တာ ပရိဝါရဝန္တိယော။

၅၁၅။ တဉ္စ ဒိသွာနာတိ တဿ အတိပရိတ္တဿ ပူဇာပုညဿ အစ္ဆရိယံ အဗ္ဘုတံ လောမဟံသနံ အတိဥဠာရံ ဝိပါကဝိသေသံ ဒိသွာ။ နမော ကရောန္တိ သပ္ပညာ၊ ဝန္ဒန္တိ တံ မဟာမုနိန္တိ၊ ဘန္တေ ကဿပ၊ ဣမာ ဣတ္ထိယော တံ ဥတ္တမပုညက္ခေတ္တဘူတံ ဝန္ဒန္တိ အဘိဝါဒေန္တိ၊ နမော ကရောန္တိ နမက္ကာရဉ္စ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။

၅၁၆။ အထ ¶ သော ပေတော သံဝိဂ္ဂမာနသော သံဝေဂါနုရူပံ အာယတိံ အတ္တနာ ကာတဗ္ဗံ ဒဿေန္တော ‘‘သောဟံ နူနာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဧဝံ ပေတေန ဝုတ္တော မဟာကဿပေါ တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

ဓာတုဝိဝဏ္ဏပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ ပေတဝတ္ထုသ္မိံ

တတိယဿ စူဠဝဂ္ဂဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝေသာလီ ¶ ¶ နာမ နဂရတ္ထိ ဝဇ္ဇီနန္တိ ဣဒံ အမ္ဗသက္ကရပေတဝတ္ထု။ တဿ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဘဂဝတိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ အမ္ဗသက္ကရော နာမ လိစ္ဆဝိရာဇာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော နတ္ထိကဝါဒေါ ဝေသာလိယံ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တေန စ သမယေန ဝေသာလိနဂရေ အညတရဿ ဝါဏိဇဿ အာပဏသမီပေ စိက္ခလ္လံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ဗဟူ ဇနာ ဥပ္ပတိတွာ အတိက္ကမန္တာ ကိလမန္တိ၊ ကေစိ ကဒ္ဒမေန လိမ္ပန္တိ။ တံ ဒိသွာ သော ဝါဏိဇော ‘‘မာ ဣမေ မနုဿာ ကလလံ အက္ကမိံသူ’’တိ အပဂတဒုဂ္ဂန္ဓံ သင်္ခဝဏ္ဏပဋိဘာဂံ ဂေါသီသဋ္ဌိံ အာဟရာပေတွာ နိက္ခိပါပေသိ။ ပကတိယာ စ သီလဝါ အဟောသိ အက္ကောဓနော သဏှဝါစော၊ ပရေသဉ္စ ယထာဘူတံ ဂုဏံ ကိတ္တေတိ။

သော ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ အတ္တနော သဟာယဿ နှာယန္တဿ ပမာဒေန အနောလောကေန္တဿ နိဝါသနဝတ္ထံ ကီဠာဓိပ္ပာယေန အပနိဓာယ တံ ဒုက္ခာပေတွာ အဒါသိ။ ဘာဂိနေယျော ပနဿ စောရိကာယ ပရဂေဟတော ဘဏ္ဍံ အာဟရိတွာ တဿေဝ အာပဏေ နိက္ခိပိ။ ဘဏ္ဍသာမိကာ ဝီမံသန္တာ ဘဏ္ဍေန သဒ္ဓိံ တဿ ဘာဂိနေယျံ တဉ္စ ရညော ဒဿေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ဣမဿ သီသံ ဆိန္ဒထ၊ ဘာဂိနေယျံ ပနဿ သူလေ အာရောပေထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ ရာဇပုရိသာ တထာ အကံသု။ သော ကာလံ ကတွာ ဘုမ္မဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ဂေါသီသေန သေတုနော ကတတ္တာ သေတဝဏ္ဏံ ¶ ဒိဗ္ဗံ မနောဇဝံ အဿာဇာနီယံ ပဋိလဘိ၊ ဂုဏဝန္တာနံ ဝဏ္ဏကထနေန တဿ ဂတ္တတော ဒိဗ္ဗဂန္ဓော ဝါယတိ၊ သာဋကဿ ပန အပနိဟိတတ္တာ နဂ္ဂေါ အဟောသိ။ သော အတ္တနာ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မံ ဩလောကေန္တော တဒနုသာရေန အတ္တနော ဘာဂိနေယျံ သူလေ အာရောပိတံ ဒိသွာ ကရုဏာယ စောဒိယမာနော မနောဇဝံ အဿံ အဘိရုဟိတွာ အဍ္ဎရတ္တိသမယေ တဿ သူလာ ရောပိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အဝိဒူရေ ဌိတော ‘‘ဇီဝ၊ ဘော၊ ဇီဝိတမေဝ သေယျော’’တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဝဒတိ။

တေန စ သမယေန အမ္ဗသက္ကရော ရာဇာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော အညတရသ္မိံ ဂေဟေ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ ရာဇဝိဘူတိံ ပဿန္တိံ ¶ ဧကံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ပစ္ဆာသနေ နိသိန္နဿ ပုရိသဿ ‘‘ဣမံ ဃရံ ဣမဉ္စ ဣတ္ထိံ ဥပဓာရေဟီ’’တိ သညံ ဒတွာ အနုက္ကမေန ¶ အတ္တနော ရာဇဂေဟံ ပဝိဋ္ဌော တံ ပုရိသံ ပေသေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘဏေ၊ တဿာ ဣတ္ထိယာ သသာမိကဘာဝံ ဝါ အသာမိကဘာဝံ ဝါ ဇာနာဟီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ တဿာ သသာမိကဘာဝံ ဉတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တဿာ ဣတ္ထိယာ ပရိဂ္ဂဟဏူပါယံ စိန္တေန္တော တဿာ သာမိကံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဧဟိ၊ ဘဏေ၊ မံ ဥပဋ္ဌာဟီ’’တိ အာဟ။ သော အနိစ္ဆန္တောပိ ‘‘ရာဇာ အတ္တနော ဝစနံ အကရောန္တေ မယိ ရာဇဒဏ္ဍံ ကရေယျာ’’တိ ဘယေန ရာဇုပဋ္ဌာနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။ ရာဇာပိ တဿ ဘတ္တဝေတနံ ဒါပေတွာ ကတိပယဒိဝသာတိက္ကမေန ပါတောဝ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတံ ဧဝမာဟ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘဏေ၊ အမုမှိ ဌာနေ ဧကာ ပေါက္ခရဏီ အတ္ထိ၊ တတော အရုဏဝဏ္ဏမတ္တိကံ ရတ္တုပ္ပလာနိ စ အာနေဟိ၊ သစေ အဇ္ဇေဝ နာဂစ္ဆေယျာသိ၊ ဇီဝိတံ တေ နတ္ထီ’’တိ။ တသ္မိဉ္စ ဂတေ ဒွါရပါလံ အာဟ – ‘‘အဇ္ဇ အနတ္ထင်္ဂတေ ဧဝ သူရိယေ သဗ္ဗဒွါရာနိ ထကေတဗ္ဗာနီ’’တိ။

သာ စ ပေါက္ခရဏီ ဝေသာလိယာ တိယောဇနမတ္ထကေ ဟောတိ၊ တထာပိ သော ပုရိသော မရဏဘယတဇ္ဇိတော ဝါတဝေဂေန ပုဗ္ဗဏှေယေဝ တံ ပေါက္ခရဏိံ သမ္ပာပုဏိ။ ‘‘သာ စ ပေါက္ခရဏီ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတာ’’တိ ပဂေဝ သုတတ္တာ ဘယေန သော ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဧတ္ထ ကောစိ ပရိဿယော’’တိ သမန္တတော ¶ အနုပရိယာယတိ။ တံ ဒိသွာ ပေါက္ခရဏိပါလကော အမနုဿော ကရုဏာယမာနရူပေါ မနုဿရူပေန ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိမတ္ထံ၊ ဘော ပုရိသ၊ ဣဓာဂတောသီ’’တိ အာဟ။ သော တဿ တံ ပဝတ္တိံ ကထေသိ။ သော ‘‘ယဒိ ဧဝံ ယာဝဒတ္ထံ ဂဏှာဟီ’’တိ အတ္တနော ဒိဗ္ဗရူပံ ဒဿေတွာ အန္တရဓာယိ။

သော တတ္ထ အရုဏဝဏ္ဏမတ္တိကံ ရတ္တုပ္ပလာနိ စ ဂဟေတွာ အနတ္ထင်္ဂတေယေဝ သူရိယေ နဂရဒွါရံ သမ္ပာပုဏိ။ တံ ဒိသွာ ဒွါရပါလော တဿ ဝိရဝန္တဿေဝ ဒွါရံ ထကေသိ။ သော ထကိတေ ဒွါရေ ပဝေသနံ အလဘန္တော ဒွါရသမီပေ သူလေ အာရောပိတံ ပုရိသံ ဒိသွာ ‘‘ဧတေ မယိ အနတ္ထင်္ဂတေ ဧဝ သူရိယေ အာဂတေ ဝိရဝန္တေ ဧဝံ ဒွါရံ ထကေသုံ။ ‘အဟံ ကာလေယေဝ အာဂတော၊ မမ ဒါသော နတ္ထီ’တိ တယာပိ ဉာတံ ဟောတူ’’တိ ¶ သက္ခိမကာသိ။ တံ သုတွာ သော အာဟ ‘‘အဟံ သူလေ အာဝုတော ဝဇ္ဈော မရဏာဘိမုခေါ၊ ကထံ တဝ သက္ခိ ဟောမိ။ ဧကော ပနေတ္ထ ပေတော မဟိဒ္ဓိကော မမ သမီပံ အာဂမိဿတိ၊ တံ သက္ခိံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ကထံ ပန သော မယာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ? ဣဓေဝ တွံ တိဋ္ဌ၊ ‘‘သယမေဝ ဒက္ခိဿသီ’’တိ။ သော တတ္ထ ဌိတော မဇ္ဈိမယာမေ တံ ပေတံ အာဂတံ ဒိသွာ သက္ခိံ အကာသိ။ ဝိဘာတာယ စ ရတ္တိယာ ရညာ ‘‘မမ အာဏာ တယာ အတိက္ကန္တာ၊ တသ္မာ ရာဇဒဏ္ဍံ တေ ကရိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ဒေဝ၊ မယာ တဝ အာဏာ နာတိက္ကန္တာ၊ အနတ္ထင်္ဂတေ ဧဝ သူရိယေ အဟံ ဣဓာဂတောတိ။ တတ္ထ ကော တေ သက္ခီတိ? သော ¶ တဿ သူလာဝုတဿ ပုရိသဿ သန္တိကေ အာဂစ္ဆန္တံ နဂ္ဂပေတံ ‘‘သက္ခီ’’တိ နိဒ္ဒိသိတွာ ‘‘ကထမေတံ အမှေဟိ သဒ္ဓါတဗ္ဗ’’န္တိ ရညာ ဝုတ္တေ ‘‘အဇ္ဇ ရတ္တိယံ တုမှေဟိ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ ပုရိသံ မယာ သဒ္ဓိံ ပေသေထာ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ ရာဇာ သယမေဝ တေန သဒ္ဓိံ တတ္ထ ဂန္တွာ ဌိတော ပေတေန စ တတ္ထာဂန္တွာ ‘‘ဇီဝ၊ ဘော၊ ဇီဝိတမေဝ သေယျော’’တိ ဝုတ္တေ တံ ‘‘သေယျာ နိသဇ္ဇာ နယိမဿ အတ္ထီ’’တိအာဒိနာ ပဉ္စဟိ ဂါထာဟိ ပဋိပုစ္ဆိ။ ဣဒါနိ အာဒိတော ပန ‘‘ဝေသာလိ နာမ နဂရတ္ထိ ဝဇ္ဇီန’’န္တိ ဂါထာ တာသံ သမ္ဗန္ဓဒဿနတ္ထံ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတာ –

‘‘ဝေသာလီ ¶ နာမ နဂရတ္ထိ ဝဇ္ဇီနံ၊ တတ္ထ အဟု လိစ္ဆဝိ အမ္ဗသက္ကရော၊

ဒိသွာန ပေတံ နဂရဿ ဗာဟိရံ၊ တတ္ထေဝ ပုစ္ဆိတ္ထ တံ ကာရဏတ္ထိကော။

‘‘သေယျာ နိသဇ္ဇာ နယိမဿ အတ္ထိ၊ အဘိက္ကမော နတ္ထိ ပဋိက္ကမော စ၊

အသိတပီတခါယိတဝတ္ထဘောဂါ၊ ပရိစာရဏာ သာပိ ဣမဿ နတ္ထိ။

‘‘ယေ ဉာတကာ ဒိဋ္ဌသုတာ သုဟဇ္ဇာ၊ အနုကမ္ပကာ ယဿ အဟေသုံ ပုဗ္ဗေ၊

ဒဋ္ဌုမ္ပိ တေ ဒါနိ န တံ လဘန္တိ၊ ဝိရာဇိတတော ဟိ ဇနေန တေန။

‘‘န ¶ ဩဂ္ဂတတ္တဿ ဘဝန္တိ မိတ္တာ၊ ဇဟန္တိ မိတ္တာ ဝိကလံ ဝိဒိတွာ၊

အတ္ထဉ္စ ဒိသွာ ပရိဝါရယန္တိ၊ ဗဟူ မိတ္တာ ဥဂ္ဂတတ္တဿ ဟောန္တိ။

‘‘နိဟီနတ္တော သဗ္ဗဘောဂေဟိ ကိစ္ဆော၊ သမ္မက္ခိတော သမ္ပရိဘိန္နဂတ္တော၊

ဥဿာဝဗိန္ဒူဝ ပလိမ္ပမာနာ၊ အဇ္ဇ သုဝေ ဇီဝိတဿူပရောဓော။

‘‘ဧတာဒိသံ ဥတ္တမကိစ္ဆပ္ပတ္တံ၊

‘ဇီဝ ဘော ဇီဝိတမေဝ သေယျော’’’တိ။

၅၁၇။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ဝေသာလိယံ။ နဂရဿ ဗာဟိရန္တိ နဂရဿ ဗဟိ ဘဝံ၊ ဝေသာလိနဂရဿ ဗဟိ ဧဝ ¶ ဇာတံ ပဝတ္တံ သမ္ဗန္ဓံ။ တတ္ထေဝါတိ ယတ္ထ တံ ပဿိ၊ တတ္ထေဝ ဌာနေ။ တန္တိ ¶ တံ ပေတံ။ ကာရဏတ္ထိကောတိ ‘‘ဇီဝ၊ ဘော၊ ဇီဝိတမေဝ သေယျော’’တိ ဝုတ္တအတ္ထဿ ကာရဏေန အတ္ထိကော ဟုတွာ။

၅၁၈။ သေယျာ နိသဇ္ဇာ နယိမဿ အတ္ထီတိ ပိဋ္ဌိပသာရဏလက္ခဏာ သေယျာ၊ ပလ္လင်္ကာဘုဇနလက္ခဏာ နိသဇ္ဇာ စ ဣမဿ သူလေ အာရောပိတပုဂ္ဂလဿ နတ္ထိ။ အဘိက္ကမော နတ္ထိ ပဋိက္ကမော စာတိ အဘိက္ကမာဒိလက္ခဏံ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဂမနံ ဣမဿ နတ္ထိ။ ပရိစာရိကာ သာပီတိ ယာ အသိတပီတခါယိတဝတ္ထပရိဘောဂါဒိလက္ခဏာ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိစာရဏာ၊ သာပိ ဣမဿ နတ္ထိ။ ‘‘ပရိဟရဏာ သာပီ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ အသိတာဒိပရိဘောဂဝသေန ဣန္ဒြိယာနံ ပရိဟရဏာ၊ သာပိ ဣမဿ နတ္ထိ ဝိဂတဇီဝိတတ္တာတိ အတ္ထော။ ‘‘ပရိစာရဏာ သာပီ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ။

၅၁၉။ ဒိဋ္ဌသုတာ သုဟဇ္ဇာ၊ အနုကမ္ပကာ ယဿ အဟေသုံ ပုဗ္ဗေတိ သန္ဒိဋ္ဌသဟာယာ စေဝ အဒိဋ္ဌသဟာယာ စ ယဿ မိတ္တာ အနုဒ္ဒယာဝန္တော ယေ ¶ အဿ ဣမဿ ပုဗ္ဗေ အဟေသုံ။ ဒဋ္ဌုမ္ပီတိ ပဿိတုမ္ပိ န လဘန္တိ၊ ကုတော သဟ ဝသိတုန္တိ အတ္ထော။ ဝိရာဇိတတ္တောတိ ပရိစ္စတ္တသဘာဝေါ။ ဇနေန တေနာတိ တေန ဉာတိအာဒိဇနေန။

၅၂၀။ န ဩဂ္ဂတတ္တဿ ဘဝန္တိ မိတ္တာတိ အပဂတဝိညာဏဿ မတဿ မိတ္တာ နာမ န ဟောန္တိ တဿ မိတ္တေဟိ ကာတဗ္ဗကိစ္စဿ အတိက္ကန္တတ္တာ။ ဇဟန္တိ မိတ္တာ ဝိကလံ ဝိဒိတွာတိ မတော တာဝ တိဋ္ဌတု၊ ဇီဝန္တမ္ပိ ဘောဂဝိကလံ ပုရိသံ ဝိဒိတွာ ‘‘န ဣတော ကိဉ္စိ ဂယှူပဂ’’န္တိ မိတ္တာ ပဇဟန္တိ။ အတ္ထဉ္စ ဒိသွာ ပရိဝါရယန္တီတိ တဿ ပန သန္တကံ အတ္ထံ ဓနံ ဒိသွာ ပိယဝါဒိနော မုခုလ္လောကိကာ ဟုတွာ တံ ပရိဝါရေန္တိ။ ဗဟူ မိတ္တာ ဥဂ္ဂတတ္တဿ ဟောန္တီတိ ဝိဘဝသမ္ပတ္တိယာ ¶ ဥဂ္ဂတသဘာဝဿ သမိဒ္ဓဿ ဗဟူ အနေကာ မိတ္တာ ဟောန္တိ၊ အယံ လောကိယသဘာဝေါတိ အတ္ထော။

၅၂၁။ နိဟီနတ္တော သဗ္ဗဘောဂေဟီတိ သဗ္ဗေဟိ ဥပဘောဂပရိဘောဂဝတ္ထူဟိ ပရိဟီနတ္တော။ ကိစ္ဆောတိ ဒုက္ခိတော။ သမ္မက္ခိတောတိ ရုဟိရေဟိ သမ္မက္ခိတသရီရော။ သမ္ပရိဘိန္နဂတ္တောတိ သူလေန အဗ္ဘန္တရေ ဝိဒါလိတဂတ္တော။ ဥဿာဝဗိန္ဒူဝ ပလိမ္ပမာနောတိ တိဏဂ္ဂေ လိမ္ပမာနဥဿာဝဗိန္ဒုသဒိသော။ အဇ္ဇ သုဝေတိ အဇ္ဇ ဝါ သုဝေ ဝါ ဣမဿ နာမ ပုရိသဿ ဇီဝိတဿ ဥပရောဓော နိရောဓော၊ တတော ဥဒ္ဓံ နပ္ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။

၅၂၂။ ဥတ္တာသိတန္တိ အာဝုတံ အာရောပိတံ။ ပုစိမန္ဒဿ သူလေတိ နိမ္ဗရုက္ခဿ ဒဏ္ဍေန ကတသူလေ ¶ ။ ကေန ဝဏ္ဏေနာတိ ကေန ကာရဏေန။ ဇီဝ၊ ဘော၊ ဇီဝိတမေဝ သေယျောတိ၊ ဘော ပုရိသ၊ ဇီဝ။ ကသ္မာ? သူလံ အာရောပိတဿာပိ ဟိ တေ ဣဓ ဇီဝိတမေဝ ဣတော စုတဿ ဇီဝိတတော သတဘာဂေန သဟဿဘာဂေန သေယျော သုန္ဒရတရောတိ။

ဧဝံ တေန ရညာ ပုစ္ဆိတော သော ပေတော အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ပကာသေန္တော –

‘‘သာလောဟိတော ဧသ အဟောသိ မယှံ၊ အဟံ သရာမိ ပုရိမာယ ဇာတိယာ၊

ဒိသွာ စ မေ ကာရုညမဟောသိ ရာဇ၊ မာ ပါပဓမ္မော နိရယံ ပတာယံ။

‘‘ဣတော ¶ စုတော လိစ္ဆဝိ ဧသ ပေါသော၊ သတ္ထုဿဒံ နိရယံ ဃောရရူပံ၊

ဥပပဇ္ဇတိ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ၊ မဟာဘိတာပံ ကဋုကံ ဘယာနကံ။

‘‘အနေကဘာဂေန ဂုဏေန သေယျော၊ အယမေဝ သူလော နိရယေန တေန၊

ဧကန္တဒုက္ခံ ကဋုကံ ဘယာနကံ၊ ဧကန္တတိဗ္ဗံ နိရယံ ပတာယံ။

‘‘ဣဒဉ္စ ¶ သုတွာ ဝစနံ မမေသော၊ ဒုက္ခူပနီတော ဝိဇဟေယျ ပါဏံ၊

တသ္မာ အဟံ သန္တိကေ န ဘဏာမိ၊ မာ မေကတော ဇီဝိတဿူပရောဓော’’တိ။ –

၅၂၃။ တတ္ထ သာလောဟိတော သမာနလောဟိတော ယောနိသမ္ဗန္ဓေန သမ္ဗန္ဓော၊ ဉာတကောတိ အတ္ထော။ ပုရိမာယ ဇာတိယာတိ ပုရိမတ္တဘာဝေ။ မာ ပါပဓမ္မော နိရယံ ပတာယန္တိ အယံ ပါပဓမ္မော ပုရိသော နိရယံ မာ ပတိ၊ မာ နိရယံ ဥပပဇ္ဇီတိ ဣမံ ဒိသွာ မေ ကာရုညံ အဟောသီတိ ယောဇနာ။

၅၂၄။ သတ္တုဿဒန္တိ ပါပကာရီဟိ သတ္တေဟိ ဥဿန္နံ၊ အထ ဝါ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနံ၊ မုခေ တတ္တလောဟသေစနံ၊ အင်္ဂါရပဗ္ဗတာရောပနံ၊ လောဟကုမ္ဘိပက္ခေပနံ၊ အသိပတ္တဝနပ္ပဝေသနံ၊ ဝေတ္တရဏိယံ သမောတရဏံ၊ မဟာနိရယေ ပက္ခေပေါတိ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒီဟိ ဒါရုဏကာရဏေဟိ ဥဿန္နံ၊ ဥပရူပရိ နိစိတန္တိ အတ္ထော။ မဟာဘိတာပန္တိ မဟာဒုက္ခံ၊ မဟာအဂ္ဂိသန္တာပံ ဝါ။ ကဋုကန္တိ အနိဋ္ဌံ။ ဘယာနကန္တိ ဘယဇနကံ။

၅၂၅။ အနေကဘာဂေန ¶ ဂုဏေနာတိ အနေကကောဋ္ဌာသေန အာနိသံသေန။ အယမေဝ သူလော နိရယေန တေနာတိ တတော ဣမဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတတော နိရယတော အယမေဝ သူလော သေယျောတိ။ နိဿက္ကေ ဟိ ¶ ဣဒံ ကရဏဝစနံ။ ဧကန္တ တိဗ္ဗန္တိ ဧကန္တေနေဝ တိခိဏဒုက္ခံ၊ နိယတမဟာဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။

၅၂၆။ ဣဒဉ္စ သုတွာ ဝစနံ မမေသောတိ ‘‘ဣတော စုတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ မမ ဝစနံ သုတွာ ဧသော ပုရိသော ဒုက္ခူပနီတော မမ ဝစနေန နိရယဒုက္ခံ ဥပနီတော ဝိယ ဟုတွာ။ ဝိဇဟေယျ ပါဏန္တိ အတ္တနော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇေယျ။ တသ္မာတိ တေန ကာရဏေန။ မာ မေကတောတိ ‘‘မယာ ဧကတော ဣမဿ ပုရိသဿ ဇီဝိတဿ ဥပရောဓော မာ ဟောတူ’’တိ ဣမဿ သန္တိကေ ဣဒံ ဝစနံ အဟံ န ဘဏာမိ၊ အထ ခေါ ¶ ‘‘ဇီဝ၊ ဘော၊ ဇီဝိတမေဝ သေယျော’’တိ ဣဒမေဝ ဘဏာမီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဝံ ပေတေန အတ္တနော အဓိပ္ပာယေ ပကာသိတေ ပုန ရာဇာ ပေတဿ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိတုံ ဩကာသံ ကရောန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘အညာတော ဧသော ပုရိသဿ အတ္ထော၊ အညမ္ပိ ဣစ္ဆာမသေ ပုစ္ဆိတုံ တုဝံ၊

ဩကာသကမ္မံ သစေ နော ကရောသိ၊ ပုစ္ဆာမ တံ နော န စ ကုဇ္ဈိတဗ္ဗ’’န္တိ။

‘‘အဒ္ဓါ ပဋိညာ မေ တဒါ အဟု၊ နာစိက္ခဏာ အပ္ပသန္နဿ ဟောတိ၊

အကာမာ သဒ္ဓေယျဝစောတိ ကတွာ၊ ပုစ္ဆဿု မံ ကာမံ ယထာ ဝိသယှ’’န္တိ။ –

ဣမာ ရညော ပေတဿ စ ဝစနပဋိဝစနဂါထာ။

၅၂၇။ တတ္ထ အညာတောတိ အဝဂတော။ ဣစ္ဆာမသေတိ ဣစ္ဆာမ။ နောတိ အမှာကံ။ န စ ကုဇ္ဈိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဣမေ မနုဿာ ယံကိဉ္စိ ပုစ္ဆန္တီ’’တိ ကောဓော န ကာတဗ္ဗော။

၅၂၈။ အဒ္ဓါတိ ဧကံသေန။ ပဋိညာ မေတိ ဉာဏဝသေန မယှံ ‘‘ပုစ္ဆဿူ’’တိ ပဋိညာ၊ ဩကာသဒါနန္တိ အတ္ထော။ တဒါ အဟူတိ တသ္မိံ ကာလေ ¶ ပဌမဒဿနေ အဟောသိ။ နာစိက္ခဏာ အပ္ပသန္နဿ ဟောတီတိ အကထနာ အပ္ပသန္နဿ ဟောတိ။ ပသန္နော ဧဝ ဟိ ပသန္နဿ ကိဉ္စိ ကထေတိ။ တွံ ပန တဒါ မယိ အပ္ပသန္နော၊ အဟဉ္စ တယိ၊ တေန ပဋိဇာနိတွာ ကထေတုကာမော နာဟောသိ။ ဣဒါနိ ပနာဟံ တုယှံ အကာမာ သဒ္ဓေယျဝစော အကာမော ဧဝ သဒ္ဓါတဗ္ဗဝစနော ဣတိ ကတွာ ဣမိနာ ကာရဏေန ¶ ။ ပုစ္ဆဿု ¶ မံ ကာမံ ယထာ ဝိသယှန္တိ တွံ ယထာ ဣစ္ဆသိ၊ တမတ္ထံ မံ ပုစ္ဆဿု။ အဟံ ပန ယထာ ဝိသယှံ ယထာ မယှံ သဟိတုံ သက္ကာ၊ တထာ အတ္တနော ဉာဏဗလာနုရူပံ ကထေဿာမီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဝံ ပေတေန ပုစ္ဆနာယ ဩကာသေ ကတေ ရာဇာ –

‘‘ယံ ကိဉ္စဟံ စက္ခုနာ ပဿိသာမိ၊

ကရေယျာသိ မေ ယက္ခ နိယဿကမ္မ’’န္တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – အဟံ ယံ ကိဉ္စိဒေဝ စက္ခုနာ ပဿိဿာမိ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ တထေဝ အဟံ အဘိသဒ္ဒဟေယျံ၊ တံ ပန ဒိသွာဝ တံ ဝစနံ နောပိ စေ သဒ္ဒဟေယျံ။ ယက္ခ၊ မယှံ နိယဿကမ္မံ နိဂ္ဂဟကမ္မံ ကရေယျာသီတိ။ အထ ဝါ ယံ ကိဉ္စဟံ စက္ခုနာ ပဿိဿာမီတိ အဟံ ယံ ကိဉ္စိဒေဝ စက္ခုနာ ပဿိဿာမိ အစက္ခုဂေါစရဿ အဒဿနတော။ သဗ္ဗမ္ပိ တာဟံ အဘိသဒ္ဒဟေယျန္တိ သဗ္ဗမ္ပိ တေ အဟံ ဒိဋ္ဌံ သုတံ အညံ ဝါ အဘိသဒ္ဒဟေယျံ။ တာဒိသော ဟိ မယှံ တယိ အဘိပ္ပသာဒေါတိ အဓိပ္ပာယော။ ပစ္ဆိမပဒဿ ပန ယထာဝုတ္တောဝ အတ္ထော။

‘‘သစ္စပ္ပဋိညာ တဝ မေသာ ဟောတု၊ သုတွာန ဓမ္မံ လဘ သုပ္ပသာဒံ၊

အညတ္ထိကော နော စ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော၊ ယံ တေ သုတံ အသုတဉ္စာပိ ဓမ္မံ၊

သဗ္ဗမ္ပိ အက္ခိဿံ ယထာ ပဇာန’’န္တိ။ – ဂါထမာဟ ¶ ၊ ဣတော ပရံ –

‘‘သေတေန ¶ အဿေန အလင်္ကတေန၊ ဥပယာသိ သူလာဝုတကဿ သန္တိကေ၊

ယာနံ ဣဒံ အဗ္ဘုတံ ဒဿနေယျံ၊ ကိဿေတံ ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကောတိ။

‘‘ဝေသာလိယာ နဂရဿ မဇ္ဈေ၊ စိက္ခလ္လမဂ္ဂေ နရကံ အဟောသိ၊

ဂေါသီသမေကာဟံ ပသန္နစိတ္တော၊ သေတံ ဂဟေတွာ နရကသ္မိံ နိက္ခိပိံ။

‘‘ဧတသ္မိံ ¶ ပါဒါနိ ပတိဋ္ဌပေတွာ၊ မယဉ္စ အညေ စ အတိက္ကမိမှာ၊

ယာနံ ဣဒံ အဗ္ဘုတံ ဒဿနေယျံ၊ တဿေဝ ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကောတိ။

‘‘ဝဏ္ဏော စ တေ သဗ္ဗဒိသာ ပဘာသတိ၊ ဂန္ဓော စ တေ သဗ္ဗဒိသာ ပဝါယတိ၊

ယက္ခိဒ္ဓိပတ္တောသိ မဟာနုဘာဝေါ၊ နဂ္ဂေါ စာသိ ကိဿ အယံ ဝိပါကောတိ။

‘‘အက္ကောဓနော နိစ္စပသန္နစိတ္တော၊ သဏှာဟိ ဝါစာဟိ ဇနံ ဥပေမိ၊

တဿေဝ ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော၊ ဒိဗ္ဗော မေ ဝဏ္ဏော သတတံ ပဘာသတိ။

‘‘ယသဉ္စ ကိတ္တိဉ္စ ဓမ္မေ ဌိတာနံ၊ ဒိသွာန မန္တေမိ ပသန္နစိတ္တော၊

တဿေဝ ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော၊ ဒိဗ္ဗော မေ ဂန္ဓော သတတံ ပဝါယတိ။

‘‘သဟာယာနံ ¶ တိတ္ထသ္မိံ နှာယန္တာနံ၊ ထလေ ဂဟေတွာ နိဒဟိဿ ဒုဿံ၊

ခိဍ္ဍတ္ထိကော နော စ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော၊ တေနမှိ နဂ္ဂေါ ကသိရာ စ ဝုတ္တီတိ။

‘‘ယော ¶ ကီဠမာနော ပကရောတိ ပါပံ၊ တဿေဒိသံ ကမ္မဝိပါကမာဟု၊

အကီဠမာနော ပန ယော ကရောတိ၊ ကိံ တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကမာဟူတိ။

‘‘ယေ ဒုဋ္ဌသင်္ကပ္ပမနာ မနုဿာ၊ ကာယေန ဝါစာယ စ သံကိလိဋ္ဌာ၊

ကာယဿ ဘေဒါ အဘိသမ္ပရာယံ၊ အသံသယံ တေ နိရယံ ဥပေန္တိ။

‘‘အပရေ ပန သုဂတိမာသမာနာ၊ ဒါနေ ရတာ သင်္ဂဟိတတ္တဘာဝါ၊

ကာယဿ ဘေဒါ အဘိသမ္ပရာယံ၊ အသံသယံ တေ သုဂတိံ ဥပေန္တီ’’တိ။ –

တေသံ ဥဘိန္နံ ဝစနပဋိဝစနဂါထာ ဟောန္တိ။

၅၃၀။ တတ္ထ သစ္စပ္ပဋိညာ တဝ မေသာ ဟောတူတိ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ တာဟံ အဘိသဒ္ဒဟေယျ’’န္တိ တဝ ဧသာ ပဋိညာ မယှံ သစ္စံ ဟောတု။ သုတွာန ဓမ္မံ လဘ သုပ္ပသာဒန္တိ မယာ ဝုစ္စမာနံ ဓမ္မံ သုတွာ သုန္ဒရံ ပသာဒံ လဘဿု။ အညတ္ထိကောတိ အာဇာနနတ္ထိကော။ ယထာ ပဇာနန္တိ ယထာ အညောပိ ¶ ပဇာနန္တော၊ ‘‘ယထာပိ ဉာတ’’န္တိ ဝါ မယာ ယထာ ဉာတန္တိ အတ္ထော။

၅၃၁။ ကိဿေတံ ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကောတိ ကိဿေတံ ကိဿ နာမ ဧတံ၊ ကိဿ ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော။ ဧတန္တိ ဝါ နိပါတမတ္တံ၊ ကိဿ ကမ္မဿာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကိဿ တေ’’တိ စ ကေစိ ပဌန္တိ။

၅၃၂-၃၃။ စိက္ခလ္လမဂ္ဂေတိ ¶ စိက္ခလ္လဝတိ ပထမှိ။ နရကန္တိ အာဝါဋံ။ ဧကာဟန္တိ ဧကံ အဟံ။ နရကသ္မိံ နိက္ခိပိန္တိ ယထာ ကဒ္ဒမော န အက္ကမီယတိ၊ ဧဝံ တသ္မိံ စိက္ခလ္လာဝါဋေ ဌပေသိံ။ တဿာတိ တဿ ဂေါသီသေန သေတုကရဏဿ။

၅၃၆-၇။ ဓမ္မေ ဌိတာနန္တိ ဓမ္မစာရီနံ သမစာရီနံ။ မန္တေမီတိ ကထေမိ ကိတ္တယာမိ။ ခိဍ္ဍတ္ထိကောတိ ¶ ဟသာဓိပ္ပာယော။ နော စ ပဒုဋ္ဌစိတ္တောတိ ဒုဿသာမိကေ န ဒူသိတစိတ္တော၊ န အဝဟရဏာဓိပ္ပာယော နာပိ ဝိနာသာဓိပ္ပာယောတိ အတ္ထော။

၅၃၈။ အကီဠမာနောတိ အခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယော၊ လောဘာဒီဟိ ဒူသိတစိတ္တော။ ကိံ တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကမာဟူတိ တဿ တထာ ကတဿ ပါပကမ္မဿ ကီဝ ကဋုကံ ဒုက္ခဝိပါကံ ပဏ္ဍိတာ အာဟု။

၅၃၉-၄၀။ ဒုဋ္ဌသင်္ကပ္ပမနာတိ ကာမသင်္ကပ္ပာဒိဝသေန ဒူသိတမနောဝိတက္ကာ၊ ဧတေန မနောဒုစ္စရိတမာဟ။ ကာယေန ဝါစာယ စ သံကိလိဋ္ဌာတိ ပါဏာတိပါတာဒိဝသေန ကာယဝါစာဟိ မလိနာ။ အာသမာနာတိ အာသီသမာနာ ပတ္ထယမာနာ။

ဧဝံ ပေတေန သင်္ခေပေနေဝ ကမ္မဖလေသု ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတေသု တံ အသဒ္ဒဟန္တော ရာဇာ –

‘‘တံ ကိန္တိ ဇာနေယျမဟံ အဝေစ္စ၊ ကလျာဏပါပဿ အယံ ဝိပါကော၊

ကိံ ဝါဟံ ဒိသွာ အဘိသဒ္ဒဟေယျံ၊ ကော ဝါပိ မံ သဒ္ဒဟာပေယျ ဧတ’’န္တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ တံ ကိန္တိ ဇာနေယျမဟံ အဝေစ္စာတိ ယောယံ တယာ ‘‘ယေ ဒုဋ္ဌသင်္ကပ္ပမနာ မနုဿာ၊ ကာယေန ဝါစာယ စ သံကိလိဋ္ဌာ’’တိအာဒိနာ။ ‘‘အပရေ ပန သုဂတိမာသမာနာ’’တိအာဒိနာ စ ကလျာဏဿ ပါပဿ စ ကမ္မဿ ဝိပါကော ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တော၊ တံ ကိန္တိ ကေန ကာရဏေန အဟံ အဝေစ္စ ¶ ¶ အပရပစ္စယဘာဝေန သဒ္ဒဟေယျံ။ ကိံ ဝါဟံ ဒိသွာ အဘိသဒ္ဒဟေယျန္တိ ကီဒိသံ ဝါ ပနာဟံ ပစ္စက္ခဘူတံ နိဒဿနံ ဒိသွာ ပဋိသဒ္ဒဟေယျံ။ ကော ဝါပိ မံ သဒ္ဒဟာပေယျ ဧတန္တိ ကော ဝါ ဝိညူ ပုရိသော ပဏ္ဍိတော ဧတမတ္ထံ မံ သဒ္ဒဟာပေယျ၊ တံ ကထေဟီတိ ¶ အတ္ထော။

တံ သုတွာ ပေတော ကာရဏေန တမတ္ထံ တဿ ပကာသေန္တော –

‘‘ဒိသွာ စ သုတွာ အဘိသဒ္ဒဟဿု၊ ကလျာဏပါပဿ အယံ ဝိပါကော၊

ကလျာဏပါပေ ဥဘယေ အသန္တေ၊ သိယာ နု သတ္တာ သုဂတာ ဒုဂ္ဂတာ ဝါ။

‘‘နော စေတ္ထ ကမ္မာနိ ကရေယျုံ မစ္စာ၊ ကလျာဏပါပါနိ မနုဿလောကေ၊

နာဟေသုံ သတ္တာ သုဂတာ ဒုဂ္ဂတာ ဝါ၊ ဟီနာ ပဏီတာ စ မနုဿလောကေ။

‘‘ယသ္မာ စ ကမ္မာနိ ကရောန္တိ မစ္စာ၊ ကလျာဏပါပါနိ မနုဿလောကေ၊

တသ္မာ ဟိ သတ္တာ သုဂတာ ဒုဂ္ဂတာ ဝါ၊ ဟီနာ ပဏီတာ စ မနုဿလောကေ။

‘‘ဒွယဇ္ဇ ကမ္မာနံ ဝိပါကမာဟု၊ သုခဿ ဒုက္ခဿ စ ဝေဒနီယံ၊

တာ ဒေဝတာယော ပရိစာရယန္တိ၊ ပစ္စေန္တိ ဗာလာ ဒွယတံ အပဿိနော’’တိ။ –

၅၄၂။ တတ္ထ ဒိသွာ စာတိ ပစ္စက္ခတော ဒိသွာပိ။ သုတွာတိ ဓမ္မံ သုတွာ တဒနုသာရေန နယံ နေန္တော အနုမိနန္တော။ ကလျာဏပါပဿာတိ ကုသလဿ အကုသလဿ စ ကမ္မဿ အယံ သုခေါ အယံ ဒုက္ခော စ ဝိပါကောတိ အဘိသဒ္ဒဟဿု။ ဥဘယေ အသန္တေတိ ကလျာဏေ ပါပေ စာတိ ဒုဝိဓေ ကမ္မေ အဝိဇ္ဇမာနေ။ သိယာ နု သတ္တာ သုဂတာ ဒုဂ္ဂတာ ဝါတိ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ¶ သုဂတိံ ဂတာ ဒုဂ္ဂတိံ ဂတာ ဝါ၊ သုဂတိယံ ဝါ အဍ္ဎာ ဒုဂ္ဂတိယံ ဒလိဒ္ဒါ ဝါ’’တိ အယမတ္ထော ကိံ နု သိယာ ကထံ သမ္ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

၅၄၃-၄။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ‘‘နော ¶ စေတ္ထ ကမ္မာနီ’’တိ စ ‘‘ယသ္မာ စ ကမ္မာနီ’’တိ စ ဂါထာဒွယေန ဗျတိရေကတော အနွယတော စ ဝိဘာဝေတိ။ တတ္ထ ဟီနာ ပဏီတာတိ ကုလရူပါရောဂျပရိဝါရာဒီဟိ ¶ ဟီနာ ဥဠာရာ စ။

၅၄၅။ ဒွယဇ္ဇ ကမ္မာနံ ဝိပါကမာဟူတိ ဒွယံ ဒုဝိဓံ အဇ္ဇ ဣဒါနိ ကမ္မာနံ သုစရိတဒုစ္စရိတာနံ ဝိပါကံ ဝဒန္တိ ကထေန္တိ။ ကိံ တန္တိ အာဟ ‘‘သုခဿ ဒုက္ခဿ စ ဝေဒနီယ’’န္တိ၊ ဣဋ္ဌဿ စ အနိဋ္ဌဿ စ အနုဘဝနယောဂ္ဂံ။ တာ ဒေဝတာယော ပရိစာရယန္တီတိ ယေ ဥက္ကံသဝသေန သုခဝေဒနီယံ ဝိပါကံ ပဋိလဘန္တိ၊ တေ ဒေဝလောကေ တာ ဒေဝတာ ဟုတွာ ဒိဗ္ဗသုခသမပ္ပိတာ ဣန္ဒြိယာနိ ပရိစာရေန္တိ။ ပစ္စေန္တိ ဗာလာ ဒွယတံ အပဿိနောတိ ယေ ဗာလာ ကမ္မဉ္စ ကမ္မဖလဉ္စာတိ ဒွယံ အပဿန္တာ အသဒ္ဒဟန္တာ၊ တေ ပါပပ္ပသုတာ ဒုက္ခဝေဒနီယံ ဝိပါကံ အနုဘဝန္တာ နိရယာဒီသု ကမ္မုနာ ပစ္စေန္တိ ဒုက္ခံ ပါပုဏန္တိ။

ဧဝံ ကမ္မဖလံ သဒ္ဒဟန္တော ပန တွံ ကသ္မာ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ပစ္စနုဘဝသီတိ အနုယောဂံ သန္ဓာယ –

‘‘န မတ္ထိ ကမ္မာနိ သယံကတာနိ၊ ဒတွာပိ မေ နတ္ထိ ယော အာဒိသေယျ၊

အစ္ဆာဒနံ သယနမထန္နပါနံ၊ တေနမှိ နဂ္ဂေါ ကသိရာ စ ဝုတ္တီ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ န မတ္ထိ ကမ္မာနိ သယံကတာနီတိ ယသ္မာ သယံ အတ္တနာ ပုဗ္ဗေ ကတာနိ ပုညကမ္မာနိ မမ နတ္ထိ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ ယေဟိ ဣဒါနိ အစ္ဆာဒနာဒီနိ လဘေယျံ။ ဒတွာပိ မေ နတ္ထိ ယော အာဒိသေယျာတိ ယော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဒါနံ ဒတွာ ‘‘အသုကဿ ပေတဿ ဟောတူ’’တိ မေ အာဒိသေယျ ဥဒ္ဒိသေယျ၊ သော နတ္ထိ။ တေနမှိ နဂ္ဂေါ ကသိရာ စ ဝုတ္တီတိ တေန ဒုဝိဓေနာပိ ကာရဏေန ဣဒါနိ နဂ္ဂေါ ¶ နိစ္စောဠော အမှိ၊ ကသိရာ ဒုက္ခာ စ ဝုတ္တိ ဇီဝိကာ ဟောတီတိ။

တံ ¶ သုတွာ ရာဇာ တဿ အစ္ဆာဒနာဒိလာဘံ အာကင်္ခန္တော –

‘‘သိယာ နု ခေါ ကာရဏံ ကိဉ္စိ ယက္ခ၊ အစ္ဆာဒနံ ယေန တုဝံ လဘေထ၊

အာစိက္ခ မေ တွံ ယဒတ္ထိ ဟေတု၊ သဒ္ဓါယိကံ ဟေတုဝစော သုဏောမာ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ယေနာတိ ယေန ကာရဏေန တွံ အစ္ဆာဒနံ လဘေထ လဘေယျာသိ၊ ကိဉ္စိ တံ ကာရဏံ သိယာ နု ခေါ ဘဝေယျ နု ခေါတိ အတ္ထော။ ယဒတ္ထီတိ ယဒိ အတ္ထိ။

အထဿ ¶ ပေတော တံ ကာရဏံ အာစိက္ခန္တော –

‘‘ကပ္ပိတကော နာမ ဣဓတ္ထိ ဘိက္ခု၊ ဈာယီ သုသီလော အရဟာ ဝိမုတ္တော၊

ဂုတ္တိန္ဒြိယော သံဝုတပါတိမောက္ခော၊ သီတိဘူတော ဥတ္တမဒိဋ္ဌိပတ္တော။

‘‘သခိလော ဝဒညူ သုဝစော သုမုခေါ၊ သွာဂမော သုပ္ပဋိမုတ္တကော စ၊

ပုညဿ ခေတ္တံ အရဏဝိဟာရီ၊ ဒေဝမနုဿာနဉ္စ ဒက္ခိဏေယျော။

‘‘သန္တော ဝိဓူမော အနီဃော နိရာသော၊ မုတ္တော ဝိသလ္လော အမမော အဝင်္ကော၊

နိရူပဓီ သဗ္ဗပပဉ္စခီဏော၊ တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တော ဇုတိမာ။

‘‘အပ္ပညာတော ဒိသွာပိ န စ သုဇာနော၊ မုနီတိ နံ ဝဇ္ဇိသု ဝေါဟရန္တိ၊

ဇာနန္တိ တံ ယက္ခဘူတာ အနေဇံ၊ ကလျာဏဓမ္မံ ဝိစရန္တံ လောကေ။

‘‘တဿ ¶ ¶ တုဝံ ဧကယုဂံ ဒုဝေ ဝါ၊ မမုဒ္ဒိသိတွာန သစေ ဒဒေထ၊

ပဋိဂ္ဂဟီတာနိ စ တာနိ အဿု၊ မမဉ္စ ပဿေထ သန္နဒ္ဓဒုဿ’’န္တိ။ –

၅၄၈။ တတ္ထ ကပ္ပိတတော နာမာတိ ဇဋိလသဟဿဿ အဗ္ဘန္တရေ အာယသ္မတော ဥပါလိတ္ထေရဿ ဥပဇ္ဈာယံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣဓာတိ ဣမိဿာ ဝေသာလိယာ သမီပေ။ ဈာယီတိ အဂ္ဂဖလဈာနေန ဈာယီ။ သီတိဘူတောတိ သဗ္ဗကိလေသဒရထပရိဠာဟဝူပသမေန သီတိဘာဝပ္ပတ္တော။ ဥတ္တမဒိဋ္ဌိပတ္တောတိ ဥတ္တမံ အဂ္ဂဖလံ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပတ္တော။

၅၄၉။ သခိလောတိ မုဒု။ သုဝစောတိ သုဗ္ဗစော။ သွာဂမောတိ သုဋ္ဌု အာဂတာဂမော။ သုပ္ပဋိမုတ္တကောတိ သုဋ္ဌု ပဋိမုတ္တကဝါစော၊ မုတ္တဘာဏီတိ အတ္ထော။ အရဏဝိဟာရီတိ မေတ္တာဝိဟာရီ။

၅၅၀။ သန္တောတိ ဥပသန္တကိလေသော။ ဝိဓူမောတိ ဝိဂတမိစ္ဆာဝိတက္ကဓူမော။ အနီဃောတိ နိဒ္ဒုက္ခော။ နိရာသောတိ နိတ္တဏှော။ မုတ္တောတိ သဗ္ဗဘဝေဟိ ဝိမုတ္တော။ ဝိသလ္လောတိ ဝီတရာဂါဒိသလ္လော။ အမမောတိ ¶ မမံကာရဝိရဟိတော။ အဝင်္ကောတိ ကာယဝင်္ကာဒိဝင်္ကဝိရဟိတော။ နိရူပဓီတိ ကိလေသာဘိသင်္ခါရာဒိဥပဓိပ္ပဟာယီ။ သဗ္ဗပပဉ္စခီဏောတိ ပရိက္ခီဏတဏှာဒိပပဉ္စော။ ဇုတိမာတိ အနုတ္တရာယ ဉာဏဇုတိယာ ဇုတိမာ။ အပ္ပညာတောတိ ပရမပ္ပိစ္ဆတာယ ပဋိစ္ဆန္နဂုဏတာယ စ န ပါကဋော။

၅၅၁။ ဒိသွာပိ န စ သုဇာနောတိ ဂမ္ဘီရဘာဝေန ဒိသွာပိ ‘‘ဧဝံသီလော၊ ဧဝံဓမ္မော၊ ဧဝံပညော’’တိ န သုဝိညေယျော။ ဇာနန္တိ တံ ယက္ခဘူတာ အနေဇန္တိ ယက္ခဘူတာ စ အနေဇံ နိတ္တဏှံ ‘‘အရဟာ’’တိ တံ ဇာနန္တိ။ ကလျာဏဓမ္မန္တိ သုန္ဒရသီလာဒိဂုဏံ။

၅၅၂။ တဿာတိ တဿ ကပ္ပိတကမဟာထေရဿ။ ဧကယုဂန္တိ ဧကံ ဝတ္ထယုဂံ။ ဒုဝေ ဝါတိ ဒွေ ဝါ ဝတ္ထယုဂါနိ။ မမုဒ္ဒိသိတွာနာတိ မမံ ဥဒ္ဒိသိတွာ။ ပဋိဂ္ဂဟီတာနိ စ ¶ တာနိ အဿူတိ တာနိ ဝတ္ထယုဂါနိ တေန ပဋိဂ္ဂဟိတာနိ စ အဿု ¶ ဘဝေယျုံ။ သန္နဒ္ဓဒုဿန္တိ ဒုဿေန ကတသန္နာဟံ၊ လဒ္ဓဝတ္ထံ နိဝတ္ထပါရုတဒုဿန္တိ အတ္ထော။

‘‘ကသ္မိံ ပဒေသေ သမဏံ ဝသန္တံ၊ ဂန္တွာန ပဿေမု မယံ ဣဒါနိ၊

ယော မဇ္ဇ ကင်္ခံ ဝိစိကိစ္ဆိတဉ္စ၊ ဒိဋ္ဌီဝိသူကာနိ ဝိနောဒယေယျာ’’တိ။ –

ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိ။ တတ္ထ ကသ္မိံ ပဒေသေတိ ကတရသ္မိံ ပဒေသေ။ ယော မဇ္ဇာတိ ယော အဇ္ဇ၊ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။

‘‘ဧသော နိသိန္နော ကပိနစ္စနာယံ၊ ပရိဝါရိတော ဒေဝတာဟိ ဗဟူဟိ၊

ဓမ္မိံ ကထံ ဘာသတိ သစ္စနာမော၊ သကသ္မိမာစေရကေ အပ္ပမတ္တော’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ကပိနစ္စနာယန္တိ ကပီနံ ဝါနရာနံ နစ္စနေန ‘‘ကပိနစ္စနာ’’တိ လဒ္ဓဝေါဟာရေ ပဒေသေ။ သစ္စနာမောတိ ဈာယီ သုသီလော အရဟာ ဝိမုတ္တောတိအာဒီဟိ ဂုဏနာမေဟိ ယာထာဝနာမော အဝိပရီတနာမော ¶ ။

ဧဝံ ပေတေန ဝုတ္တေ ရာဇာ တာဝဒေဝ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တုကာမော –

‘‘တထာဟံ ကဿာမိ ဂန္တွာ ဣဒါနိ၊ အစ္ဆာဒယိဿံ သမဏံ ယုဂေန၊

ပဋိဂ္ဂဟီတာနိ စ တာနိ အဿု၊ တုဝဉ္စ ပဿေမု သန္နဒ္ဓဒုဿ’’န္တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ¶ ကဿာမီတိ ကရိဿာမိ။

အထ ပေတော ‘‘ဒေဝတာနံ ထေရော ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တသ္မာ နာယံ ဥပသင်္ကမနကာလော’’တိ ဒဿေန္တော –

‘‘မာ ¶ အက္ခဏေ ပဗ္ဗဇိတံ ဥပါဂမိ၊ သာဓု ဝေါ လိစ္ဆဝိ နေသ ဓမ္မော၊

တတော စ ကာလေ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ တတ္ထေဝ ပဿာဟိ ရဟော နိသိန္န’’န္တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ သာဓူတိ အာယာစနေ နိပါတော။ ဝေါ လိစ္ဆဝိ နေသ ဓမ္မောတိ၊ လိစ္ဆဝိရာဇ၊ တုမှာကံ ရာဇူနံ ဧသ ဓမ္မော န ဟောတိ၊ ယံ အကာလေ ဥပသင်္ကမနံ။ တတ္ထေဝါတိ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ။

ဧဝံ ပေတေန ဝုတ္တေ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အတ္တနော နိဝေသနမေဝ ဂန္တွာ ပုန ယုတ္တပတ္တကာလေ အဋ္ဌ ဝတ္ထုယုဂါနိ ဂါဟာပေတွာ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ဣမာနိ၊ ဘန္တေ၊ အဋ္ဌ ဝတ္ထယုဂါနိ ပဋိဂ္ဂဏှာ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ ထေရော ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေ တွံ အဒါနသီလော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဝိဟေဌနဇာတိကောဝ ကထံ ပဏီတာနိ ဝတ္ထာနိ ဒါတုကာမော ဇာတော’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ ရာဇာ တဿ ကာရဏံ အာစိက္ခန္တော ပေတေန သမာဂမံ၊ တေန စ အတ္တနာ စ ကထိတံ သဗ္ဗံ ထေရဿ အာရောစေတွာ ဝတ္ထာနိ ဒတွာ ပေတဿ ဥဒ္ဒိသိ။ တေန ပေတော ဒိဗ္ဗဝတ္ထဓရော အလင်္ကတပဋိယတ္တော အဿာရုဠှော ထေရဿ စ ရညော စ ပုရတော ပါတုဘဝိ။ တံ ဒိသွာ ရာဇာ အတ္တမနော ပမုဒိတော ပီတိသောမနဿဇာတော ‘‘ပစ္စက္ခတော ဝတ မယာ ကမ္မဖလံ ဒိဋ္ဌံ၊ န ဒါနာဟံ ပါပံ ကရိဿာမိ၊ ပုညမေဝ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တေန ပေတေန သက္ခိံ အကာသိ။ သော စ ပေတော ‘‘သစေ၊ တွံ လိစ္ဆဝိရာဇ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ အဓမ္မံ ပဟာယ ဓမ္မံ စရသိ၊ ဧဝါဟံ တဝ သက္ခိံ ကရိဿာမိ၊ သန္တိကဉ္စ တေ အာဂမိဿာမိ၊ သူလာဝုတဉ္စ ပုရိသံ သီဃံ သူလတော မောစေဟိ၊ ဧဝံ သော ဇီဝိတံ လဘိတွာ ဓမ္မံ စရန္တော ဒုက္ခတော မုစ္စိဿတိ၊ ထေရဉ္စ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော ¶ ပုညာနိ ¶ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ ဂတော။

အထ ရာဇာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ သီဃံ သီဃံ လိစ္ဆဝိပရိသံ သန္နိပါတေတွာ တေ အနုဇာနာပေတွာ တံ ပုရိသံ သူလတော မောစေတွာ ‘‘ဣမံ အရောဂံ ကရောထာ’’တိ တိကိစ္ဆကေ အာဏာပေသိ။ ထေရဉ္စ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘သိယာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ နိရယဂါမိကမ္မံ ကတွာ ဌိတဿ နိရယတော မုတ္တီ’’တိ။ သိယာ၊ မဟာရာဇ၊ သစေ ဥဠာရံ ပုညံ ကရောတိ၊ မုစ္စတီတိ ¶ ဝတွာ ထေရော ရာဇာနံ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သော တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတော ထေရဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သောတာပန္နော အဟောသိ၊ သူလာဝုတော ပန ပုရိသော အရောဂေါ ဟုတွာ သံဝေဂဇာတော ဘိက္ခူသု ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တမတ္ထံ ဒဿေန္တာ သင်္ဂီတိကာရာ –

‘‘တထာတိ ဝတွာ အဂမာသိ တတ္ထ၊ ပရိဝါရိတော ဒါသဂဏေန လိစ္ဆဝိ၊

သော တံ နဂရံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဝါသူပဂစ္ဆိတ္ထ သကေ နိဝေသနေ။

‘‘တတော စ ကာလေ ဂိဟိကိစ္စာနိ ကတွာ၊

‘‘သော တံ ပဒေသံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ တံ အဒ္ဒသ သမဏံ သန္တစိတ္တံ၊

ပဋိက္ကန္တံ ဂေါစရတော နိဝတ္တံ၊ သီတိဘူတံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ။

‘‘တမေနမဝေါစ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ အပ္ပာဗာဓံ ဖာသုဝိဟာရဉ္စ ပုစ္ဆိ၊

ဝေသာလိယံ လိစ္ဆဝိဟံ ဘဒန္တေ၊ ဇာနန္တိ မံ လိစ္ဆဝိ အမ္ဗသက္ကရော။

‘‘ဣမာနိ ¶ မေ အဋ္ဌ ယုဂါ သုဘာနိ၊ ပဋိဂ္ဂဏှ ဘန္တေ ပဒဒါမိ တုယှံ၊

တေနေဝ အတ္ထေန ဣဓာဂတောသ္မိ၊ ယထာ အဟံ အတ္တမနော ဘဝေယျန္တိ။

‘‘ဒူရတောဝ သမဏာ ဗြာဟ္မဏာ စ၊ နိဝေသနံ တေ ပရိဝဇ္ဇယန္တိ၊

ပတ္တာနိ ဘိဇ္ဇန္တိ စ တေ နိဝေသနေ၊ သင်္ဃာဋိယော စာပိ ဝိဒါလယန္တိ။

‘‘အထာပရေ ¶ ¶ ပါဒကုဌာရိကာဟိ၊ အဝံသိရာ သမဏာ ပါတယန္တိ၊

ဧတာဒိသံ ပဗ္ဗဇိတာ ဝိဟေသံ၊ တယာ ကတံ သမဏာ ပါပုဏန္တိ။

‘‘တိဏေန တေလမ္ပိ န တွံ အဒါသိ၊ မူဠှဿ မဂ္ဂမ္ပိ န ပါဝဒါသိ၊

အန္ဓဿ ဒဏ္ဍံ သယမာဒိယာသိ၊ ဧတာဒိသော ကဒရိယော အသံဝုတော တုဝံ၊

အထ တွံ ကေန ဝဏ္ဏေန ကိမေဝ ဒိသွာ၊ အမှေဟိ သဟ သံဝိဘာဂံ ကရောသီတိ။

‘‘ပစ္စေမိ ဘန္တေ ယံ တွံ ဝဒေသိ၊ ဝိဟေသယိံ သမဏေ ဗြာဟ္မဏေ စ၊

ခိဍ္ဍတ္ထိကော နော စ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော၊ ဧတမ္ပိ မေ ဒုက္ကဋမေဝ ဘန္တေ။

ခိဍ္ဍာယ ယက္ခော ပသဝိတွာ ပါပံ၊ ဝေဒေတိ ဒုက္ခံ အသမတ္တဘောဂီ၊

ဒဟရော ¶ ယုဝါ နဂ္ဂနိယဿ ဘာဂီ၊ ကိံ သု တတော ဒုက္ခတရဿ ဟောတိ။

‘‘တံ ဒိသွာ သံဝေဂမလတ္ထံ ဘန္တေ၊ တပ္ပစ္စယာ ဝါပိ ဒဒါမိ ဒါနံ၊

ပဋိဂ္ဂဏှ ဘန္တေ ဝတ္ထယုဂါနိ အဋ္ဌ၊ ယက္ခဿိမာ ဂစ္ဆန္တု ဒက္ခိဏာယောတိ။

‘‘အဒ္ဓါ ဟိ ဒါနံ ဗဟုဓာ ပသတ္ထံ၊ ဒဒတော စ တေ အက္ခယဓမ္မမတ္ထု၊

ပဋိဂဏှာမိ တေ ဝတ္ထယုဂါနိ အဋ္ဌ၊ ယက္ခဿိမာ ဂစ္ဆန္တု ဒက္ခိဏာယောတိ။

‘‘တတော ¶ ဟိ သော အာစမယိတွာ လိစ္ဆဝိ၊ ထေရဿ ဒတွာန ယုဂါနိ အဋ္ဌ၊

ပဋိဂ္ဂဟီတာနိ စ တာနိ အဿု၊ ယက္ခဉ္စ ပဿေထ သန္နဒ္ဓဒုဿံ။

‘‘တမဒ္ဒသာ စန္ဒနသာရလိတ္တံ၊ အာဇညမာရူဠှမုဠာရဝဏ္ဏံ၊

အလင်္ကတံ သာဓုနိဝတ္ထဒုဿံ၊ ပရိဝါရိတံ ယက္ခမဟိဒ္ဓိပတ္တံ။

‘‘သော တံ ဒိသွာ အတ္တမနော ဥဒဂ္ဂေါ၊ ပဟဋ္ဌစိတ္တော စ သုဘဂ္ဂရူပေါ၊

ကမ္မဉ္စ ဒိသွာန မဟာဝိပါကံ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကံ စက္ခုနာ သစ္ဆိကတွာ။

‘‘တမေနမဝေါစ ¶ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဒဿာမိ ဒါနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊

န စာပိ မေ ကိဉ္စိ အဒေယျမတ္ထိ၊ တုဝဉ္စ မေ ယက္ခ ဗဟူပကာရောတိ။

‘‘တုဝဉ္စ မေ လိစ္ဆဝိ ဧကဒေသံ၊ အဒါသိ ဒါနာနိ အမောဃမေတံ၊

သွာဟံ ¶ ကရိဿာမိ တယာဝ သက္ခိံ၊ အမာနုသော မာနုသကေန သဒ္ဓိန္တိ။

‘‘ဂတီ စ ဗန္ဓူ စ ပရာယဏဉ္စ၊ မိတ္တော မမာသိ အထ ဒေဝတာ မေ၊

ယာစာမိ တံ ပဉ္ဇလိကော ဘဝိတွာ၊ ဣစ္ဆာမိ တံ ယက္ခ ပုနပိ ဒဋ္ဌုန္တိ။

‘‘သစေ တုဝံ အဿဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ၊ ကဒရိယရူပေါ ဝိပ္ပဋိပန္နစိတ္တော၊

တွံ နေဝ မံ လစ္ဆသိ ဒဿနာယ၊ ဒိသွာ စ တံ နောပိ စ အာလပိဿံ။

‘‘သစေ ¶ ပန တွံ ဘဝိဿသိ ဓမ္မဂါရဝေါ၊ ဒါနေ ရတော သင်္ဂဟိတတ္တဘာဝေါ၊

ဩပါနဘူတော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊ ဧဝံ မမံ လစ္ဆသိ ဒဿနာယ။

‘‘ဒိသွာ စ တံ အာလပိဿံ ဘဒန္တေ၊ ဣမဉ္စ သူလတော လဟုံ ပမုဉ္စ၊

ယတောနိဒါနံ အကရိမှ သက္ခိံ၊ မညာမိ သူလာဝုတကဿ ကာရဏာ။

‘‘တေ အညမညံ အကရိမှ သက္ခိံ၊ အယဉ္စ သူလတော လဟုံ ပမုတ္တော၊

သက္ကစ္စ ဓမ္မာနိ သမာစရန္တော၊ မုစ္စေယျ သော နိရယာ စ တမှာ၊

‘‘ကပ္ပိတကဉ္စ ¶ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ တေနေဝ သဟ သံဝိဘဇိတွာ ကာလေ၊

သယံ မုခေနူပနိသဇ္ဇ ပုစ္ဆ၊ သော တေ အက္ခိဿတိ ဧတမတ္ထံ။

‘‘တမေဝ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ပုစ္ဆဿု အညတ္ထိကော နော စ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော၊

သော တေ သုတံ အသုတဉ္စာပိ ဓမ္မံ၊ သဗ္ဗမ္ပိ အက္ခိဿတိ ယထာ ပဇာနန္တိ။

‘‘သော ¶ တတ္ထ ရဟဿံ သမုလ္လပိတွာ၊ သက္ခိံ ကရိတွာန အမာနုသေန၊

ပက္ကာမိ သော လိစ္ဆဝိနံ သကာသံ၊ အထ ဗြဝိ ပရိသံ သန္နိသိန္နံ။

‘‘‘သုဏန္တု ¶ ဘောန္တော မမ ဧကဝါကျံ၊ ဝရံ ဝရိဿံ လဘိဿာမိ အတ္ထံ၊

သူလာဝုတော ပုရိသော လုဒ္ဒကမ္မော၊ ပဏိဟိတဒဏ္ဍော အနုသတ္တရူပေါ။

‘‘‘ဧတ္တာဝတာ ဝီသတိရတ္တိမတ္တာ၊ ယတော အာဝုတော နေဝ ဇီဝတိ န မတော၊

တာဟံ မောစယိဿာမိ ဒါနိ၊ ယထာမတိံ အနုဇာနာတု သင်္ဃော’တိ။

‘‘‘ဧတဉ္စ အညဉ္စ လဟုံ ပမုဉ္စ၊ ကော တံ ဝဒေထ တထာ ကရောန္တံ၊

ယထာ ပဇာနာသိ တထာ ကရောဟိ၊ ယထာမတိံ အနုဇာနာတိ သင်္ဃော’တိ။

‘‘သော ¶ တံ ပဒေသံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ သူလာဝုတံ မောစယိ ခိပ္ပမေဝ၊

မာ ဘာယိ သမ္မာတိ စ တံ အဝေါစ၊ တိကိစ္ဆကာနဉ္စ ဥပဋ္ဌပေသိ။

‘‘ကပ္ပိတကဉ္စ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ တေနေဝ သဟ သံဝိဘဇိတွာ ကာလေ၊

သယံ မုခေနူပနိသဇ္ဇ လိစ္ဆဝိ၊ တထေဝ ပုစ္ဆိတ္ထ နံ ကာရဏတ္ထိကော။

‘‘သူလာဝုတော ပုရိသော လုဒ္ဒကမ္မော၊ ပဏီတဒဏ္ဍော အနုသတ္တရူပေါ၊

ဧတ္တာဝတာ ဝီသတိရတ္တိမတ္တာ၊ ယတော အာဝုတော နေဝ ဇီဝတိ န မတော။

‘‘သော မောစိတော ဂန္တွာ မယာ ဣဒါနိ၊ ဧတဿ ယက္ခဿ ဝစော ဟိ ဘန္တေ၊

သိယာ နု ခေါ ကာရဏံ ကိဉ္စိဒေဝ၊ ယေန သော နိရယံ နော ဝဇေယျ။

‘‘အာစိက္ခ ¶ ဘန္တေ ယဒိ အတ္ထိ ဟေတု၊ သဒ္ဓါယိကံ ဟေတုဝစော သုဏောမ၊

န တေသံ ကမ္မာနံ ဝိနာသမတ္ထိ၊ အဝေဒယိတွာ ဣဓ ဗျန္တိဘာဝေါတိ။

‘‘သစေ သ ဓမ္မာနိ သမာစရေယျ၊ သက္ကစ္စ ရတ္တိန္ဒိဝမပ္ပမတ္တော၊

မုစ္စေယျ သော နိရယာ စ တမှာ၊ ကမ္မံ သိယာ အညတြ ဝေဒနီယန္တိ။

‘‘အညာတော ¶ ဧသော ပုရိသဿ အတ္ထော၊ မမမ္ပိ ဒါနိ အနုကမ္ပ ဘန္တေ၊

အနုသာသ မံ ဩဝဒ ဘူရိပည၊ ယထာ အဟံ နော နိရယံ ဝဇေယျန္တိ။

‘‘အဇ္ဇေဝ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဥပေဟိ၊ ဓမ္မဉ္စ ¶ သင်္ဃဉ္စ ပသန္နစိတ္တော၊

တထေဝ သိက္ခာယ ပဒါနိ ပဉ္စ၊ အခဏ္ဍဖုလ္လာနိ သမာဒိယဿု။

‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝိရမဿု ခိပ္ပံ၊ လောကေ အဒိန္နံ ပရိဝဇ္ဇယဿု၊

အမဇ္ဇပေါ မာ စ မုသာ အဘာဏီ၊ သကေန ဒါရေန စ ဟောတိ တုဋ္ဌော၊

ဣမဉ္စ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂဝရေနုပေတံ၊ သမာဒိယာဟိ ကုသလံ သုခုဒြယံ။

‘‘စီဝရံ ¶ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ၊ ပစ္စယံ သယနာသနံ၊

အန္နံ ပါနံ ခါဒနီယံ၊ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ၊

ဒဒါဟိ ဥဇုဘူတေသု၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

‘‘ဘိက္ခူပိ သီလသမ္ပန္နေ၊ ဝီတရာဂေ ဗဟုဿုတေ၊

တပ္ပေဟိ အန္နပါနေန၊ သဒါ ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ။

‘‘ဧဝဉ္စ ¶ ဓမ္မာနိ သမာစရန္တော၊ သက္ကစ္စ ရတ္တိန္ဒိဝမပ္ပမတ္တော၊

မုဉ္စ တုဝံ နိရယာ စ တမှာ၊ ကမ္မံ သိယာ အညတြ ဝေဒနီယန္တိ။

‘‘အဇ္ဇေဝ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဥပေမိ၊ ဓမ္မဉ္စ သင်္ဃဉ္စ ပသန္နစိတ္တော၊

တထေဝ သိက္ခာယ ပဒါနိ ပဉ္စ၊ အခဏ္ဍဖုလ္လာနိ သမာဒိယာမိ။

‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝိရမာမိ ခိပ္ပံ၊ လောကေ အဒိန္နံ ပရိဝဇ္ဇယာမိ၊

အမဇ္ဇပေါ နော စ မုသာ ဘဏာမိ၊ သကေန ဒါရေန စ ဟောမိ တုဋ္ဌော၊

ဣမဉ္စ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂဝရေနုပေတံ၊ သမာဒိယာမိ ကုသလံ သုခုဒြယံ။

‘‘စီဝရံ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ၊ ပစ္စယံ သယနာသနံ၊

အန္နံ ပါနံ ခါဒနီယံ၊ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ။

‘‘ဘိက္ခူ ¶ စ သီလသမ္ပန္နေ၊ ဝီတရာဂေ ဗဟုဿုတေ၊

ဒဒါမိ န ဝိကမ္ပာမိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ ရတောတိ။

‘‘ဧတာဒိသော လိစ္ဆဝိ အမ္ဗသက္ကရော၊ ဝေသာလိယံ အညတရော ဥပါသကော၊

သဒ္ဓါ မုဒူ ကာရကရော စ ဘိက္ခု၊ သင်္ဃဉ္စ သက္ကစ္စ တဒါ ဥပဋ္ဌဟိ။

‘‘သူလာဝုတော စ အရောဂေါ ဟုတွာ၊ သေရီ သုခီ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပါဂမိ၊

ဘိက္ခုဉ္စ အာဂမ္မ ကပ္ပိတကုတ္တမံ၊ ဥဘောပိ သာမညဖလာနိ အဇ္ဈဂုံ။

‘‘ဧတာဒိသာ ¶ သပ္ပုရိသာန သေဝနာ၊ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ သတံ ဝိဇာနတံ၊

သူလာဝုတော အဂ္ဂဖလံ အဖဿယိ၊ ဖလံ ကနိဋ္ဌံ ပန အမ္ဗသက္ကရော’’တိ။ –

၅၅၇-၅၆၀။ တတ္ထ ဝါသူပဂစ္ဆိတ္ထာတိ ဝါသံ ဥပဂစ္ဆိ။ ဂိဟိကိစ္စာနီတိ ဂေဟံ အာဝသန္တေန ကာတဗ္ဗကုဋုမ္ဗကိစ္စာနိ။ ဝိစေယျာတိ သုန္ဒရဝတ္ထဂဟဏတ္ထံ ဝိစိနိတွာ။ ပဋိက္ကန္တန္တိ ပိဏ္ဍပါတတော ပဋိက္ကန္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဂေါစရတော နိဝတ္တ’’န္တိ။ အဝေါစာတိ ‘‘ဝေသာလိယံ လိစ္ဆဝိဟံ၊ ဘဒန္တေ’’တိအာဒိကံ အဝေါစ။

၅၆၂-၃။ ဝိဒါလယန္တီတိ ဝိဖာလယန္တိ။ ပါဒကုဌာရိကာဟီတိ ပါဒသင်္ခါတာဟိ ကုဌာရီဟိ။ ပါတယန္တီတိ ပရိပါတယန္တိ။

၅၆၄။ တိဏေနာတိ ¶ တိဏဂ္ဂေနာပိ။ မူဠှဿ မဂ္ဂမ္ပိ န ပါဝဒါသီတိ မဂ္ဂမူဠှဿ မဂ္ဂမ္ပိ တွံ န ကထယသိ ‘‘ဧဝါယံ ပုရိသာ ဣတော စိတော စ ပရိဗ္ဘမတူ’’တိ။ ကေဠီသီလော ဟိ အယံ ရာဇာ။ သယမာဒိယာသီတိ အန္ဓဿ ဟတ္ထတော ယဋ္ဌိံ သယမေဝ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှသိ။ သံဝိဘာဂံ ကရောသီတိ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဝတ္ထုတော ဧကစ္စာနိ ဒတွာ သံဝိဘဇသိ။

၅၆၅။ ပစ္စေမိ၊ ဘန္တေ၊ ယံ တွံ ဝဒေသီတိ ‘‘ဘန္တေ၊ တွံ ပတ္တာနိ ဘိဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒိနာ ယံ ဝဒေသိ၊ တံ ပဋိဇာနာမိ၊ သဗ္ဗမေဝေတံ မယာ ကတံ ကာရာပိတဉ္စာတိ ဒဿေတိ။ ဧတမ္ပီတိ ဧတံ ခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယေန ¶ ကတမ္ပိ။

၅၆၆-၇။ ခိဍ္ဍာတိ ခိဍ္ဍာယ။ ပသဝိတွာတိ ဥပစိနိတွာ။ ဝေဒေတီတိ အနုဘဝတိ။ အသမတ္တဘောဂီတိ အပရိပုဏ္ဏဘောဂေါ။ တမေဝ အပရိပုဏ္ဏဘောဂတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒဟရော ယုဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နဂ္ဂနိယဿာတိ နဂ္ဂဘာဝဿ။ ကိံ သု တတော ဒုက္ခတရဿ ဟောတီတိ ကိံ သု နာမ တတော နဂ္ဂဘာဝတော ဒုက္ခတရံ အဿ ပေတဿ ဟောတိ။ ယက္ခဿိမာ ဂစ္ဆန္တု ဒက္ခိဏာယောတိ ဣမာ မယာ ဒိယျမာနဝတ္ထဒက္ခိဏာယော ပေတဿ ဥပကပ္ပန္တု။

၅၆၈-၇၂။ ဗဟုဓာ ¶ ပသတ္ထန္တိ ဗဟူဟိ ပကာရေဟိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝဏ္ဏိတံ။ အက္ခယဓမ္မမတ္ထူတိ အပရိက္ခယဓမ္မံ ဟောတု။ အာစမယိတွာတိ ဟတ္ထပါဒဓောဝနပုဗ္ဗကံ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ။ စန္ဒနသာရလိတ္တန္တိ သာရဘူတစန္ဒနလိတ္တံ။ ဥဠာရဝဏ္ဏန္တိ သေဋ္ဌရူပံ။ ပရိဝါရိတန္တိ အနုကုလဝုတ္တိနာ ပရိဇနေန ပရိဝါရိတံ။ ယက္ခမဟိဒ္ဓိပတ္တန္တိ မဟတိံ ယက္ခိဒ္ဓိံ၊ ဒေဝိဒ္ဓိံ ပတွာ ဌိတံ။ တမေနမဝေါစာတိ တမေနံ အဝေါစ။

၅၇၃။ ဧကဒေသံ အဒါသီတိ စတူသု ပစ္စယေသု ဧကဒေသဘူတံ ဝတ္ထဒါနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သက္ခိန္တိ သက္ခိဘာဝံ။

၅၇၄။ မမာသီတိ ¶ မေ အာသိ။ ဒေဝတာ မေတိ မယှံ ဒေဝတာ အာသီတိ ယောဇနာ။

၅၇၅-၇။ ဝိပ္ပဋိပန္နစိတ္တောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ပဋိပန္နမာနသော၊ ဓမ္မိယံ ပဋိပဒံ ပဟာယ အဓမ္မိယံ ပဋိပဒံ ပဋိပန္နောတိ အတ္ထော။ ယတောနိဒါနန္တိ ယန္နိမိတ္တံ ယဿ သန္တိကံ အာဂမနဟေတု။

၅၇၉။ သံဝိဘဇိတွာတိ ဒါနသံဝိဘာဂံ ကတွာ။ သယံ မုခေနူပနိသဇ္ဇ ပုစ္ဆာတိ အညေ ပုရိသေ အပေသေတွာ ဥပိနိသီဒိတွာ သမ္မုခေနေဝ ပုစ္ဆ။

၅၈၁-၃။ သန္နိသိန္နန္တိ သန္နိပတိတဝသေန နိသိန္နံ။ လဘိဿာမိ အတ္ထန္တိ မယာ ဣစ္ဆိတမ္ပိ အတ္ထံ လဘိဿာမိ။ ပဏိဟိတဒဏ္ဍောတိ ဌပိတသရီရဒဏ္ဍော။ အနုသတ္တရူပေါတိ ရာဇိနိ အနုသတ္တသဘာဝေါ။ ဝီသတိရတ္တိမတ္တာတိ ဝီသတိမတ္တာ ရတ္တိယော အတိဝတ္တာတိ အတ္ထော။ တာဟန္တိ တံ အဟံ။ ယထာမတိန္တိ မယှံ ယထာရုစိ။

၅၈၄။ ဧတဉ္စ ¶ အညဉ္စာတိ ဧတံ သူလေ အာဝုတံ ပုရိသံ အညဉ္စ ယဿ ရာဇာဏာ ပဏိဟိတာ၊ တဉ္စ။ လဟုံ ပမုဉ္စာတိ သီဃံ မောစေဟိ။ ကော တံ ဝဒေထ တထာ ကရောန္တန္တိ တထာ ဓမ္မိယကမ္မံ ကရောန္တံ တံ ဣမသ္မိံ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌေ ကော နာမ ‘‘န ပမောစေဟီ’’တိ ဝဒေယျ၊ ဧဝံ ဝတ္တုံ ကောစိပိ န လဘတီတိ အတ္ထော။

၅၈၅။ တိကိစ္ဆကာနဉ္စာတိ ¶ တိကိစ္ဆကေ စ။

၅၈၈။ ယက္ခဿ ဝစောတိ ပေတဿ ဝစနံ၊ တဿ၊ ဘန္တေ၊ ပေတဿ ဝစနေန ဧဝမကာသိန္တိ ဒဿေတိ။

၅၉၀။ ဓမ္မာနီတိ ပုဗ္ဗေ ကတံ ပါပကမ္မံ အဘိဘဝိတုံ သမတ္ထေ ပုညဓမ္မေ။ ကမ္မံ သိယာ အညတြ ဝေဒနီယန္တိ ယံ တသ္မိံ ပါပကမ္မေ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ၊ တံ အဟောသိကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ယံ ပန အပရပရိယာယဝေဒနီယံ၊ တံ အညတြ အပရပရိယာယေ ဝေဒယိတဗ္ဗဖလံ ဟောတိ သတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယန္တိ အတ္ထော။

၅၉၃။ ဣမဉ္စာတိ ¶ အတ္တနာ ဝုစ္စမာနံ တာယ အာသန္နံ ပစ္စက္ခံ ဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂဝရေနုပေတန္တိ ပရိသုဒ္ဓဋ္ဌေန အရိယံ၊ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိအာဒီဟိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ ဥပေတံ ယုတ္တံ ဥတ္တမံ ဥပေါသထသီလံ။ ကုသလန္တိ အနဝဇ္ဇံ။ သုခုဒြယန္တိ သုခဝိပါကံ။

၅၉၅။ သဒါ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ သကိဒေဝ ပုညံ ကတွာ ‘‘အလမေတ္တာဝတာ’’တိ အပရိတုဋ္ဌော ဟုတွာ အပရာပရံ သုစရိတံ ပူရေန္တဿ သဗ္ဗကာလံ ပုညံ အဘိဝဍ္ဎတိ၊ အပရာပရံ ဝါ သုစရိတံ ပူရေန္တဿ ပုညသင်္ခါတံ ပုညဖလံ ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎတိ ပရိပူရေတီတိ အတ္ထော။

၅၉၇။ ဧဝံ ထေရေန ဝုတ္တေ ရာဇာ အပါယဒုက္ခတော ဥတြသ္တစိတ္တော ရတနတ္တယေ ပုညဓမ္မေ စ အဘိဝဍ္ဎမာနပသာဒေါ တတော ပဋ္ဌာယ သရဏာနိ သီလာနိ စ သမာဒိယန္တော ‘‘အဇ္ဇေဝ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဥပေမီ’’တိအာဒိမာဟ။

၆၀၁။ တတ္ထ ဧတာဒိသောတိ ဧဒိသော ယထာဝုတ္တရူပေါ။ ဝေသာလိယံ အညတရော ဥပါသကောတိ ဝေသာလိယံ အနေကသဟဿေသု ဥပါသကေသု အညတရော ဥပါသကော ဟုတွာ။ သဒ္ဓါတိအာဒိ ကလျာဏမိတ္တသန္နိဿယေန ¶ တဿ ပုရိမဘာဝတော အညာဒိသတံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေ ဟိ သော အဿဒ္ဓါ ကက္ခဠော ဘိက္ခူနံ အက္ကောသကာရကော သင်္ဃဿ စ အနုပဋ္ဌာကော အဟောသိ။ ဣဒါနိ ပန သဒ္ဓါ မုဒုကော ဟုတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ သက္ကစ္စံ တဒါ ဥပဋ္ဌဟီတိ။ တတ္တ ကာရကရောတိ ဥပကာရကာရီ။

၆၀၂။ ဥဘောပီတိ ¶ ဒွေပိ သူလာဝုတော ရာဇာ စ။ သာမညဖလာနိ အဇ္ဈဂုန္တိ ယထာရဟံ သာမညဖလာနိ အဓိဂစ္ဆိံသု။ တယိဒံ ယထာရဟံ ဒဿေတုံ ‘‘သူလာဝုတော အဂ္ဂဖလံ အဖဿယိ၊ ဖလံ ကနိဋ္ဌံ ပန အမ္ဗသက္ကရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဖလံ ကနိဋ္ဌန္တိ သောတာပတ္တိဖလံ သန္ဓာယာဟ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧဝံ ရညာ ပေတေန အတ္တနာ စ ဝုတ္တမတ္ထံ အာယသ္မာ ကပ္ပိတကော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတုံ သာဝတ္ထိံ ဂတော ဘဂဝတော အာရောစေသိ ¶ ။ သတ္ထာ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

အမ္ဗသက္ကရပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၀၄-၅၇။ သုဏောထ ယက္ခဿ ဝါဏိဇာနဉ္စာတိ ဣဒံ သေရီသကပေတဝတ္ထု။ တံ ယသ္မာ သေရီသကဝိမာနဝတ္ထုနာ နိဗ္ဗိသေသံ၊ တသ္မာ တတ္ထ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ဂါထာသု စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရမတ္ထဒီပနိယံ ဝိမာနဝတ္ထုဝဏ္ဏနာယံ (ဝိ။ ဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၂၇ သေရီသကဝိမာနဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တမေဝ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

သေရီသကပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဇာ ပိင်္ဂလကော နာမာတိ ဣဒံ နန္ဒကပေတဝတ္ထု။ တဿ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနတော ဝဿသတဒွယဿ အစ္စယေန သုရဋ္ဌဝိသယေ ပိင်္ဂလော နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ တဿ သေနာပတိ နန္ဒကော နာမ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ ဝိပရီတဒဿနော ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ မိစ္ဆာဂါဟံ ပဂ္ဂယှ ဝိစရိ။ တဿ ဓီတာ ဥတ္တရာ နာမ ဥပါသိကာ ပတိရူပေ ကုလေ ဒိန္နာ အဟောသိ။ နန္ဒကော ပန ကာလံ ကတွာ ဝိဉ္ဈာဋဝိယံ မဟတိ နိဂြောဓရုက္ခေ ဝေမာနိကပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္မိံ ကာလကတေ ဥတ္တရာ သုစိသီတလဂန္ဓောဒကပူရိတံ ¶ ပါနီယဃဋံ ကုမ္မာသာဘိသင်္ခတေဟိ ¶ ဝဏ္ဏဂန္ဓရသသမ္ပန္နေဟိ ပူဝေဟိ ပရိပုဏ္ဏသရာဝကဉ္စ အညတရဿ ခီဏာသဝတ္ထေရဿ ဒတွာ ‘‘အယံ ဒက္ခိဏာ မယှံ ပိတု ဥပကပ္ပတူ’’တိ ဥဒ္ဒိသိ၊ တဿ တေန ဒါနေန ဒိဗ္ဗပါနီယံ အပရိမိတာ စ ပူဝါ ပါတုဘဝိံသု။ တံ ဒိသွာ သော ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ပါပကံ ဝတ မယာ ကတံ၊ ယံ မဟာဇနော ‘နတ္ထိ ဒိန္န’န္တိအာဒိနာ မိစ္ဆာဂါဟံ ဂါဟိတော။ ဣဒါနိ ပန ပိင်္ဂလော ရာဇာ ဓမ္မာသောကဿ ရညော ဩဝါဒံ ဒါတုံ ဂတော၊ သော တံ တဿ ဒတွာ အာဂမိဿတိ၊ ဟန္ဒာဟံ နတ္ထိကဒိဋ္ဌိံ ဝိနောဒေဿာမီ’’တိ။ န စိရေနေဝ စ ပိင်္ဂလော ရာဇာ ဓမ္မာသောကဿ ရညော ဩဝါဒံ ဒတွာ ပဋိနိဝတ္တန္တော ¶ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။

အထ သော ပေတော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာဘိမုခံ တံ မဂ္ဂံ နိမ္မိနိ။ ရာဇာ ဌိတမဇ္ဈနှိကေ သမယေ တေန မဂ္ဂေန ဂစ္ဆတိ။ တဿ ဂဆန္တဿ ပုရတော မဂ္ဂေါ ဒိဿတိ၊ ပိဋ္ဌိတော ပနဿ အန္တရဓာယတိ။ သဗ္ဗပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တော ပုရိသော မဂ္ဂံ အန္တရဟိတံ ဒိသွာ ဘီတော ဝိဿရံ ဝိရဝန္တော ဓာဝိတွာ ရညော အာရောစေသိ၊ တံ သုတွာ ရာဇာ ဘီတော သံဝိဂ္ဂမာနသော ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ ဌတွာ စတဿော ဒိသာ ဩလောကေန္တော ပေတဿ ဝသနနိဂြောဓရုက္ခံ ဒိသွာ တဒဘိမုခေါ အဂမာသိ သဒ္ဓိံ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ။ အထာနုက္ကမေန ရညေ တံ ဌာနံ ပတ္တေ ပေတော သဗ္ဗာဘရဏဝိဘူသိတော ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ပူဝေ စ ပါနီယဉ္စ ဒါပေသိ။ ရာဇာ သပရိဇနော နှတွာ ပူဝေ ခါဒိတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓမဂ္ဂကိလမထော ‘‘ဒေဝတာ နုသိ ဂန္ဓဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ပေတံ ပုစ္ဆိ။ ပေတော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိတွာ ရာဇာနံ မိစ္ဆာဒဿနတော ဝိမောစေတွာ သရဏေသု သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ သင်္ဂီတိကာရာ –

‘‘ရာဇာ ပိင်္ဂလကော နာမ၊ သုရဋ္ဌာနံ အဓိပတိ အဟု၊

မောရိယာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ၊ သုရဋ္ဌံ ပုနရာဂမာ။

‘‘ဥဏှေ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ၊ ရာဇာ ပင်္ကံ ဥပါဂမိ၊

အဒ္ဒသ မဂ္ဂံ ရမဏီယံ၊ ပေတာနံ တံ ဝဏ္ဏုပထံ။

‘‘‘အယံ မဂ္ဂေါ ရမဏီယော၊ ခေမော သောဝတ္ထိကော သိဝေါ၊

ဣမိနာ သာရထိ ယာမ၊ သုရဋ္ဌာနံ သန္တိကေ ဣတော’။

‘‘တေန ¶ ပါယာသိ သောရဋ္ဌော၊ သေနာယ စတုရင်္ဂိနိယာ၊

ဥဗ္ဗိဂ္ဂရူပေါ ပုရိသော၊ သောရဋ္ဌံ ဧတဒဗြဝိ။

‘‘‘ကုမ္မဂ္ဂံ ¶ ပဋိပန္နမှာ၊ ဘိံသနံ လောမဟံသနံ၊

ပုရတော ဒိဿတိ မဂ္ဂေါ၊ ပစ္ဆတော စ န ဒိဿတိ။

‘‘‘ကုမ္မဂ္ဂံ ပဋိပန္နမှာ၊ ယမပုရိသာန သန္တိကေ၊

အမာနုသော ဝါယတိ ဂန္ဓော၊ ဃောသော သုယျတိ ဒါရုဏော’။

‘‘သံဝိဂ္ဂေါ ရာဇာ သောရဋ္ဌော၊ သာရထိံ ဧတဒဗြဝိ၊

‘ကုမ္မဂ္ဂံ ပဋိပန္နမှာ၊ ဘိံသနံ လောမဟံသနံ၊

ပုရတော ဒိဿတိ မဂ္ဂေါ၊ ပစ္ဆတော စ န ဒိဿတိ။

‘‘‘ကုမ္မဂ္ဂံ ပဋိပန္နမှာ၊ ယမပုရိသာန သန္တိကေ၊

အမာနုသော ဝါယတိ ဂန္ဓော၊ ဃောသော သုယျတိ ဒါရုဏော’။

‘‘ဟတ္ထိက္ခန္ဓံ သမာရုယှ၊ ဩလောကေန္တော စတုဒ္ဒိသာ၊

အဒ္ဒသ နိဂြောဓံ ရမဏီယံ၊ ပါဒပံ ဆာယာသမ္ပန္နံ၊

နီလဗ္ဘဝဏ္ဏသဒိသံ၊ မေဃဝဏ္ဏသိရီနိဘံ။

‘‘သာရထိံ အာမန္တယီ ရာဇာ၊ ‘ကိံ ဧသော ဒိဿတိ ဗြဟာ၊

နီလဗ္ဘဝဏ္ဏသဒိသော၊ မေဃဝဏ္ဏသိရီနိဘော’။

‘‘နိဂြောဓော သော မဟာရာဇ၊ ပါဒပေါ ဆာယာသမ္ပန္နော၊

နီလဗ္ဘဝဏ္ဏသဒိသော၊ မေဃဝဏ္ဏသိရီနိဘော။

‘‘တေန ပါယာသိ သောရဋ္ဌော၊ ယေန သော ဒိဿတေ ဗြဟာ၊

နီလဗ္ဘဝဏ္ဏသဒိသော၊ မေဃဝဏ္ဏသိရီနိဘော။

‘‘ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ¶ ¶ ဩရုယှ၊ ရာဇာ ရုက္ခံ ဥပါဂမိ၊

နိသီဒိ ရုက္ခမူလသ္မိံ၊ သာမစ္စော သပရိဇ္ဇနော၊

ပူရံ ပါနီယသရကံ၊ ပူဝေ ဝိတ္တေ စ အဒ္ဒသ။

‘‘ပုရိသော စ ဒေဝဝဏ္ဏီ၊ သဗ္ဗာဘရဏဘူသိတော၊

ဥပသင်္ကမိတွာ ရာဇာနံ၊ သောရဋ္ဌံ ဧတဒဗြဝိ။

‘‘‘သွာဂတံ တေ မဟာရာဇ၊ အထော တေ အဒုရာဂတံ၊

ပိဝတု ဒေဝေါ ပါနီယံ၊ ပူဝေ ခါဒ အရိန္ဒမ’။

‘‘ပိဝိတွာ ရာဇာ ပါနီယံ၊ သာမစ္စော သပရိဇ္ဇနော၊

ပူဝေ ခါဒိတွာ ပိတွာ စ၊ သောရဋ္ဌော ဧတဒဗြဝိ။

‘‘ဒေဝတာ ¶ နုသိ ဂန္ဓဗ္ဗော၊ အဒု သက္ကော ပုရိန္ဒဒေါ၊

အဇာနန္တာ တံ ပုစ္ဆာမ၊ ကထံ ဇာနေမု တံ မယန္တိ။

‘‘နာမှိ ဒေဝေါ န ဂန္ဓဗ္ဗော၊ နာပိ သက္ကော ပုရိန္ဒဒေါ၊

ပေတော အဟံ မဟာရာဇ၊ သုရဋ္ဌာ ဣဓ မာဂတောတိ။

‘‘ကိံသီလော ကိံသမာစာရော၊ သုရဋ္ဌသ္မိံ ပုရေ တုဝံ၊

ကေန တေ ဗြဟ္မစရိယေန၊ အာနုဘာဝေါ အယံ တဝါတိ။

‘‘တံ သုဏောဟိ မဟာရာဇ၊ အရိန္ဒမ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန၊

အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာ စ၊ ဗြာဟ္မဏော စ ပုရောဟိတော။

‘‘သုရဋ္ဌသ္မိံ အဟံ ဒေဝ၊ ပုရိသော ပါပစေတသော၊

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စ ဒုဿီလော၊ ကဒရိယော ပရိဘာသကော။

‘‘ဒဒန္တာနံ ¶ ကရောန္တာနံ၊ ဝါရယိဿံ ဗဟုဇ္ဇနံ၊

အညေသံ ဒဒမာနာနံ၊ အန္တရာယကရော အဟံ။

‘‘ဝိပါကော နတ္ထိ ဒါနဿ၊ သံယမဿ ကုတော ဖလံ၊

နတ္ထိ အာစရိယော နာမ၊ အဒန္တံ ကော ဒမေဿတိ။

‘‘သမတုလျာနိ ¶ ဘူတာနိ၊ ကုတော ဇေဋ္ဌာပစာယိကော၊

နတ္ထိ ဗလံ ဝီရိယံ ဝါ၊ ကုတော ဥဋ္ဌာနပေါရိသံ။

‘‘နတ္ထိ ဒါနဖလံ နာမ၊ န ဝိသောဓေတိ ဝေရိနံ၊

လဒ္ဓေယျံ လဘတေ မစ္စော၊ နိယတိပရိဏာမဇံ။

‘‘နတ္ထိ မာတာ ပိတာ ဘာတာ၊ လောကော နတ္ထိ ဣတော ပရံ၊

နတ္ထိ ဒိန္နံ နတ္ထိ ဟုတံ၊ သုနိဟိတံ န ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ယောပိ ဟနေယျ ပုရိသံ၊ ပရဿ ဆိန္ဒတေ သိရံ၊

န ကောစိ ကဉ္စိ ဟနတိ၊ သတ္တန္နံ ဝိဝရမန္တရေ။

‘‘အစ္ဆေဇ္ဇာဘေဇ္ဇော ဟိ ဇီဝေါ၊ အဋ္ဌံသော ဂုဠပရိမဏ္ဍလော၊

ယောဇနာနံ သတံ ပဉ္စ၊ ကော ဇီဝံ ဆေတ္တုမရဟတိ။

‘‘ယထာ ¶ သုတ္တဂုဠေ ခိတ္တေ၊ နိဗ္ဗေဌေန္တံ ပလာယတိ၊

ဧဝမေဝ စ သော ဇီဝေါ၊ နိဗ္ဗေဌေန္တော ပလာယတိ။

‘‘ယထာ ဂါမတော နိက္ခမ္မ၊ အညံ ဂါမံ ပဝိသတိ၊

ဧဝမေဝ စ သော ဇီဝေါ၊ အညံ ဗောန္ဒိံ ပဝိသတိ။

‘‘ယထာ ဂေဟတော နိက္ခမ္မ၊ အညံ ဂေဟံ ပဝိသတိ၊

ဧဝမေဝ စ သော ဇီဝေါ၊ အညံ ဗောန္ဒိံ ပဝိသတိ။

‘‘စုလ္လာသီတိ ¶ မဟာကပ္ပိနော၊ သတသဟဿာနိ ဟိ၊

ယေ ဗာလာ ယေ စ ပဏ္ဍိတာ၊ သံသာရံ ခေပယိတွာန၊

‘‘မိတာနိ သုခဒုက္ခာနိ၊ ဒေါဏေဟိ ပိဋကေဟိ စ၊

ဇိနော သဗ္ဗံ ပဇာနာတိ၊ သမ္မူဠှာ ဣတရာ ပဇာ။

‘‘ဧဝံဒိဋ္ဌိ ပုရေ အာသိံ၊ သမ္မူဠှော မောဟပါရုတော၊

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စ ဒုဿီလော၊ ကဒရိယော ပရိဘာသကော။

‘‘ဩရံ ¶ မေ ဆဟိ မာသေဟိ၊ ကာလကိရိယာ ဘဝိဿတိ၊

ဧကန္တကဋုကံ ဃောရံ၊ နိရယံ ပပတိဿဟံ။

‘‘စတုက္ကဏ္ဏံ စတုဒွါရံ၊ ဝိဘတ္တံ ဘာဂသော မိတံ၊

အယောပါကာရပရိယန္တံ၊ အယသာ ပဋိကုဇ္ဇိတံ။

‘‘တဿ အယောမယာ ဘူမိ၊ ဇလိတာ တေဇသာ ယုတာ၊

သမန္တာ ယောဇနသတံ၊ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ သဗ္ဗဒါ။

‘‘ဝဿာနိ သတသဟဿာနိ၊ ဃောသော သုယျတိ တာဝဒေ၊

လက္ခော ဧသော မဟာရာဇ၊ သတဘာဂဝဿကောဋိယော။

‘‘ကောဋိသတသဟဿာနိ၊ နိရယေ ပစ္စရေ ဇနာ၊

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ စ ဒုဿီလာ၊ ယေ စ အရိယူပဝါဒိနော။

‘‘တတ္ထာဟံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ ဒုက္ခံ ဝေဒိဿ ဝေဒနံ၊

ဖလံ ပါပဿ ကမ္မဿ၊ တသ္မာ သောစာမဟံ ဘုသံ။

‘‘တံ ¶ ¶ သုဏောဟိ မဟာရာဇ၊ အရိန္ဒမ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန၊

ဓီတာ မယှံ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တရာ ဘဒ္ဒမတ္ထု တေ။

‘‘ကရောတိ ဘဒ္ဒကံ ကမ္မံ၊ သီလေသုပေါသထေ ရတာ၊

သညတာ သံဝိဘာဂီ စ၊ ဝဒညူ ဝီတမစ္ဆရာ။

‘‘အခဏ္ဍကာရီ သိက္ခာယ၊ သုဏှာ ပရကုလေသု စ၊

ဥပါသိကာ သကျမုနိနော၊ သမ္ဗုဒ္ဓဿ သိရီမတော။

‘‘ဘိက္ခု စ သီလသမ္ပန္နော၊ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ၊

ဩက္ခိတ္တစက္ခု သတိမာ၊ ဂုတ္တဒွါရော သုသံဝုတော။

‘‘သပဒါနံ စရမာနော၊ အဂမာ တံ နိဝေသနံ၊

တမဒ္ဒသ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တရာ ဘဒ္ဒမတ္ထု တေ။

‘‘ပူရံ ပါနီယသရကံ၊ ပူဝေ ဝိတ္တေ စ သာ အဒါ၊

ပိတာ မေ ကာလကတော ဘန္တေ၊ တဿေတံ ဥပကပ္ပတု။

‘‘သမနန္တရာနုဒ္ဒိဋ္ဌေ ¶ ၊ ဝိပါကော ဥဒပဇ္ဇထ၊

ဘုဉ္ဇာမိ ကာမကာမီဟံ၊ ရာဇာ ဝေဿဝဏော ယထာ။

‘‘တံ သုဏောဟိ မဟာရာဇ၊ အရိန္ဒမ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန၊

သဒေဝကဿ လောကဿ၊ ဗုဒ္ဓါ အဂ္ဂေါ ပဝုစ္စတိ၊

တံ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆ၊ သပုတ္တဒါရော အရိန္ဒမ။

‘‘အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန၊ ဖုသန္တိ အမတံ ပဒံ၊

တံ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆ၊ သပုတ္တဒါရော အရိန္ဒမ။

‘‘စတ္တာရော ¶ စ ပဋိပန္နာ၊ စတ္တာရော စ ဖလေ ဌိတာ၊

ဧသ သင်္ဃော ဥဇုဘူတော၊ ပညာသီလသမာဟိတော၊

တံ သင်္ဃံ သရဏံ ဂစ္ဆ၊ သပုတ္တဒါရော အရိန္ဒမ။

‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝိရမဿု ခိပ္ပံ၊ လောကေ အဒိန္နံ ပရိဝဇ္ဇယဿု၊

အမဇ္ဇပေါ ¶ မာ စ မုသာ အဘာဏိ၊ သကေန ဒါရေန စ ဟောဟိ တုဋ္ဌောတိ။

‘‘အတ္ထကာမောသိ မေ ယက္ခ၊ ဟိတကာမောသိ ဒေဝတေ၊

ကရောမိ တုယှံ ဝစနံ၊ တွံသိ အာစရိယော မမ။

‘‘ဥပေမိ သရဏံ ဗုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မဉ္စာပိ အနုတ္တရံ၊

သင်္ဃဉ္စ နရဒေဝဿ၊ ဂစ္ဆာမိ သရဏံ အဟံ။

‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝိရမာမိ ခိပ္ပံ၊ လောကေ အဒိန္နံ ပရိဝဇ္ဇယာမိ၊

အမဇ္ဇပေါ နော စ မုသာ ဘဏာမိ၊ သကေန ဒါရေန စ ဟောမိ တုဋ္ဌော။

‘‘ဩဖုဏာမိ မဟာဝါတေ၊ နဒိယာ သီဃဂါမိယာ၊

ဝမာမိ ပါပိကံ ဒိဋ္ဌိံ၊ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ ရတော။

‘‘ဣဒံ ¶ ဝတွာန သောရဋ္ဌော၊ ဝိရမိတွာ ပါပဒဿနာ၊

နမော ဘဂဝတော ကတွာ၊ ပါမောက္ခော ရထမာရုဟီ’’တိ။ – ဂါထာယော အဝေါစုံ၊

၆၅၈-၉။ တတ္ထ ရာဇာ ပိင်္ဂလကော နာမ၊ သုရဋ္ဌာနံ အဓိပတိ အဟူတိ ပိင်္ဂလစက္ခုတာယ ‘‘ပိင်္ဂလော’’တိ ပါကဋနာမော သုရဋ္ဌဒေသဿ ဣဿရော ရာဇာ အဟောသိ။ မောရိယာနန္တိ မောရိယရာဇူနံ၊ ဓမ္မာသောကံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သုရဋ္ဌံ ပုနရာဂမာတိ သုရဋ္ဌဿ ဝိသယံ ဥဒ္ဒိဿ သုရဋ္ဌဂါမိမဂ္ဂံ ပစ္စာဂဉ္ဆိ။ ပင်္ကန္တိ မုဒုဘူမိံ။ ဝဏ္ဏုပထန္တိ ပေတေန နိမ္မိတံ မရူဘူမိမဂ္ဂံ။

၆၆၀။ ခေမောတိ နိဗ္ဘယော။ သောဝတ္ထိကောတိ သောတ္ထိဘာဝါဝဟော။ သိဝေါတိ အနုပဒ္ဒဝေါ။ သုရဋ္ဌာနံ သန္တိကေ ဣတောတိ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တာ မယံ သုရဋ္ဌဝိသယဿ သမီပေယေဝ။

၆၆၁-၂။ သောရဋ္ဌောတိ ¶ သုရဋ္ဌာဓိပတိ။ ဥဗ္ဗိဂ္ဂရူပေါတိ ဥတြသ္တသဘာဝေါ။ ဘိံသနန္တိ ဘယဇနနံ ¶ ။ လောမဟံသနန္တိ ဘိံသနကဘာဝေန လောမာနံ ဟံသာပနံ။

၆၆၃။ ယမပုရိသာန သန္တိကေတိ ပေတာနံ သမီပေ ဝတ္တာမ။ အမာနုသော ဝါယတိ ဂန္ဓောတိ ပေတာနံ သရီရဂန္ဓော ဝါယတိ။ ဃောသော သုယျတိ ဒါရုဏောတိ ပစ္စေကနိရယေသု ကာရဏံ ကာရိယမာနာနံ သတ္တာနံ ဃောရတရော သဒ္ဒေါ သုယျတိ။

၆၆၆။ ပါဒပန္တိ ပါဒသဒိသေဟိ မူလာဝယဝေဟိ ဥဒကဿ ပိဝနတော ‘‘ပါဒပေါ’’တိ လဒ္ဓနာမံ တရုံ။ ဆာယာသမ္ပန္နန္တိ သမ္ပန္နစ္ဆာယံ။ နီလဗ္ဘဝဏ္ဏသဒိသန္တိ ဝဏ္ဏေန နီလမေဃသဒိသံ။ မေဃဝဏ္ဏသိရီနိဘန္တိ မေဃဝဏ္ဏသဏ္ဌာနံ ဟုတွာ ခါယမာနံ။

၆၇၀။ ပူရံ ပါနီယသရကန္တိ ပါနီယေန ပုဏ္ဏံ ပါနီယဘာဇနံ။ ပူဝေတိ ခဇ္ဇကေ။ ဝိတ္တေတိ ဝိတ္တိဇနနေ မဓုရေ မနုညေ တဟိံ တဟိံ သရာဝေ ပူရေတွာ ဌပိတပူဝေ အဒ္ဒသ။

၆၇၂။ အထော ¶ တေ အဒုရာဂတန္တိ ဧတ္ထ အထောတိ နိပါတမတ္တံ၊ အဝဓာရဏတ္ထေ ဝါ၊ မဟာရာဇ၊ တေ အာဂတံ ဒုရာဂတံ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ သွာဂတမေဝါတိ မယံ သမ္ပဋိစ္ဆာမာတိ အတ္ထော။ အရိန္ဒမာတိ အရီနံ ဒမနသီလ။

၆၇၇။ အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာတိ အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာ စ ဝစနံ သုဏန္တု၊ ဗြာဟ္မဏော စ တုယှံ ပုရောဟိတော တံ သုဏာတူတိ ယောဇနာ။

၆၇၈။ သုရဋ္ဌသ္မိံ အဟန္တိ သုရဋ္ဌဒေသေ အဟံ။ ဒေဝါတိ ရာဇာနံ အာလပတိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ နတ္ထိကဒိဋ္ဌိယာ ဝိပရီတဒဿနော။ ဒုဿီလောတိ နိဿီလော။ ကဒရိယောတိ ထဒ္ဓမစ္ဆရီ။ ပရိဘာသကောတိ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ အက္ကောသကော။

၆၇၉။ ဝါရယိဿန္တိ ဝါရေသိံ။ အန္တရာယကရော အဟန္တိ ဒါနံ ဒဒန္တာနံ ဥပကာရံ ကရောန္တာနံ အန္တရာယကရော ဟုတွာ အညေသဉ္စ ပရေသံ ဒါနံ ဒဒမာနာနံ ဒါနမယပုညတော အဟံ ဗဟုဇနံ ဝါရယိဿံ ဝါရေသိန္တိ ယောဇနာ။

၆၈၀။ ဝိပါကော ¶ နတ္ထိ ဒါနဿာတိအာဒိ ဝါရိတာကာရဒဿနံ။ တတ္ထ ဝိပါကော နတ္ထိ ဒါနဿာတိ ဒါနံ ဒဒတော တဿ ဝိပါကော ¶ အာယတိံ ပတ္တဗ္ဗဖလံ နတ္ထီတိ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟတိ။ သံယမဿ ကုတော ဖလန္တိ သီလဿ ပန ကုတော နာမ ဖလံ၊ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ တံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ နတ္ထိ အာစရိယော နာမာတိ အာစာရသမာစာရသိက္ခာပကော အာစရိယော နာမ ကောစိ နတ္ထိ။ သဘာဝတော ဧဝ ဟိ သတ္တာ ဒန္တာ ဝါ အဒန္တာ ဝါ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အဒန္တံ ကော ဒမေဿတီ’’တိ။

၆၈၁။ သမတုလျာနိ ဘူတာနီတိ ဣမေ သတ္တာ သဗ္ဗေပိ အညမညံ သမသမာ၊ တသ္မာ ဇေဋ္ဌော ဧဝ နတ္ထိ၊ ကုတော ဇေဋ္ဌာပစာယိကော၊ ဇေဋ္ဌာပစာယနပုညံ နာမ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ နတ္ထိ ဗလန္တိ ယမှိ အတ္တနော ဗလေ ပတိဋ္ဌိတာ သတ္တာ ဝီရိယံ ကတွာ မနုဿသောဘဂျတံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝအရဟတ္တံ သမ္ပတ္တိယော ပါပုဏန္တိ၊ တံ ဝီရိယဗလံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဝီရိယံ ဝါ နတ္ထိ ကုတော ဥဋ္ဌာနပေါရိသန္တိ ဣဒံ နော ပုရိသဝီရိယေန ပုရိသကာရေန ပဝတ္တန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တဝါဒပဋိက္ခေပဝသေန ဝုတ္တံ။

၆၈၂။ နတ္ထိ ¶ ဒါနဖလံ နာမာတိ ဒါနဿ ဖလံ နာမ ကိဉ္စိ နတ္ထိ၊ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂေါ ဘသ္မနိဟိတံ ဝိယ နိပ္ဖလော ဧဝါတိ အတ္ထော။ န ဝိသောဓေတိ ဝေရိနန္တိ ဧတ္ထ ဝေရိနန္တိ ဝေရဝန္တံ ဝေရာနံ ဝသေန ပါဏာတိပါတာဒီနံ ဝသေန စ ကတပါပံ ပုဂ္ဂလံ ဒါနသီလာဒိဝတတော န ဝိသောဓေတိ၊ ကဒါစိပိ သုဒ္ဓံ န ကရောတိ။ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဝိပါကော နတ္ထိ ဒါနဿာ’’တိအာဒိ ဒါနာဒိတော အတ္တနော ပရေသံ နိဝါရိတာကာရဒဿနံ၊ ‘‘နတ္ထိ ဒါနဖလံ နာမာ’’တိအာဒိ ပန အတ္ထနော မိစ္ဆာဘိနိဝေသဒဿနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ လဒ္ဓေယျန္တိ လဒ္ဓဗ္ဗံ။ ကထံ ပန လဒ္ဓဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘နိယတိပရိဏာမဇ’’န္တိ။ အယံ သတ္တော သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ လဘန္တော နိယတိဝိပရိဏာမဝသေနေဝ လဘတိ၊ န ကမ္မဿ ကတတ္တာ၊ န ဣဿရာဒိနာ စာတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၈၃။ နတ္ထိ ¶ မာတာ ပိတာ ဘာတာတိ မာတာဒီသု သမ္မာပဋိပတ္တိမိစ္ဆာပဋိပတ္တီနံ ဖလာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ လောကော နတ္ထိ ဣတော ပရန္တိ ဣတော ဣဓလောကတော ပရလောကော နာမ ကောစိ နတ္ထိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ သတ္တာ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒိန္နန္တိ မဟာဒါနံ။ ဟုတန္တိ ပဟေနကသက္ကာရော၊ တဒုဘယမ္ပိ ဖလာဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ။ သုနိဟိတန္တိ သုဋ္ဌု နိဟိတံ။ န ဝိဇ္ဇတီတိ ယံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဒါနံ နာမ ‘‘အနုဂါမိကနိဓီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဝိဇ္ဇတိ။ တေသံ တံ ဝါစာဝတ္ထုမတ္တမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၈၄။ န ကောစိ ကဉ္စိ ဟနတီတိ ယော ပုရိသော ပရံ ပုရိသံ ဟနေယျ၊ ပရဿ ပုရိသဿ သီသံ ¶ ဆိန္ဒေယျ၊ တတ္ထ ပရမတ္ထတော န ကောစိ ကဉ္စိ ဟနတိ၊ သတ္တန္နံ ကာယာနံ ဆိဒ္ဒဘာဝတော ဟနန္တော ဝိယ ဟောတိ။ ကထံ သတ္ထပဟာရောတိ အာဟ ‘‘သတ္တန္နံ ဝိဝရမန္တရေ’’တိ။ ပထဝီအာဒီနံ သတ္တန္နံ ကာယာနံ ဝိဝရဘူတေ အန္တရေ ဆိဒ္ဒေ သတ္ထံ ပဝိသတိ၊ တေန သတ္တာ အသိအာဒီဟိ ပဟတာ ဝိယ ဟောန္တိ၊ ဇီဝေါ ဝိယ ပန သေသကာယာပိ နိစ္စသဘာဝတ္တာ န ဆိဇ္ဇန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၈၅။ အစ္ဆေဇ္ဇာဘေဇ္ဇော ဟိ ဇီဝေါတိ အယံ သတ္တာနံ ဇီဝေါ သတ္ထာဒီဟိ န ဆိန္ဒိတဗ္ဗော န ဘိန္ဒိတဗ္ဗော နိစ္စသဘာဝတ္တာ။ အဋ္ဌံသော ဂုဠပရိမဏ္ဍလောတိ သော ပန ဇီဝေါ ကဒါစိ အဋ္ဌံသော ဟောတိ ကဒါစိ ဂုဠပရိမဏ္ဍလော ¶ ။ ယောဇနာနံ သတံ ပဉ္စာတိ ကေဝလီဘာဝံ ပတ္တော ပဉ္စယောဇနသတုဗ္ဗေဓော ဟောတိ။ ကော ဇီဝံ ဆေတ္တုမရဟတီတိ နိစ္စံ နိဗ္ဗိကာရံ ဇီဝံ ကော နာမ သတ္ထာဒီဟိ ဆိန္ဒိတုံ အရဟတိ၊ န သော ကေနစိ ဝိကောပနေယျောတိ ဝဒတိ။

၆၈၆။ သုတ္တဂုဠေတိ ဝေဌေတွာ ကတသုတ္တဂုဠေ။ ခိတ္တေတိ နိဗ္ဗေဌနဝသေန ခိတ္တေ။ နိဗ္ဗေဌေန္တံ ပလာယတီတိ ပဗ္ဗတေ ဝါ ရုက္ခဂ္ဂေ ဝါ ဌတွာ နိဗ္ဗေဌိယမာနံ ခိတ္တံ သုတ္တဂုဠံ ¶ နိဗ္ဗေဌေန္တမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ သုတ္တေ ခီဏေ န ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝန္တိ ယထာ တံ သုတ္တဂုဠံ နိဗ္ဗေဌိယမာနံ ဂစ္ဆတိ၊ သုတ္တေ ခီဏေ န ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ သော ဇီဝေါ ‘‘စုလ္လာသီတိ မဟာကပ္ပိနော သတသဟဿာနီ’’တိ ဝုတ္တကာလမေဝ အတ္တဘာဝဂုဠံ နိဗ္ဗေဌေန္တော ပလာယတိ ပဝတ္တတိ၊ တတော ဥဒ္ဓံ န ပဝတ္တတိ။

၆၈၇။ ဧဝမေဝ စ သော ဇီဝေါတိ ယထာ ကောစိ ပုရိသော အတ္တနော နိဝါသဂါမတော နိက္ခမိတွာ တတော အညံ ဂါမံ ပဝိသတိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန၊ ဧဝမေဝ သော ဇီဝေါ ဣတော သရီရတော နိက္ခမိတွာ အညံ အပရံ သရီရံ နိယတဝသေန ပဝိသတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဗောန္ဒိန္တိ ကာယံ။

၆၈၉။ စုလ္လာသီတီတိ စတုရာသီတိ။ မဟာကပ္ပိနောတိ မဟာကပ္ပာနံ။ တတ္ထ ‘‘ဧကမှာ မဟာသရာ အနောတတ္တာဒိတော ဝဿသတေ ဝဿသတေ ကုသဂ္ဂေန ဧကေကံ ဥဒကဗိန္ဒုံ နီဟရန္တေ ဣမိနာ ဥပက္ကမေန သတ္တက္ခတ္တုံ တမှိ သရေ နိရုဒကေ ဇာတေ ဧကော မဟာကပ္ပော နာမ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဧဝရူပါနံ မဟာကပ္ပာနံ စတုရာသီတိသတသဟဿာနိ သံသာရဿ ပရိမာဏ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ယေ ဗာလာ ယေ စ ပဏ္ဍိတာတိ ယေ အန္ဓဗာလာ၊ ယေ စ သပ္ပညာ၊ သဗ္ဗေပိ တေ။ သံသာရံ ခေပယိတွာနာတိ ယထာဝုတ္တကာလပရိစ္ဆေဒံ သံသာရံ အပရာပရုပ္ပတ္တိဝသေန ခေပေတွာ။ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿရေတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပရိယန္တံ ပရိယောသာနံ ကရိဿန္တိ။ ပဏ္ဍိတာပိ အန္တရာ သုဇ္ဈိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဗာလာပိ တတော ဥဒ္ဓံ နပ္ပဝတ္တန္တီတိ တဿ လဒ္ဓိ။

၆၉၀။ မိတာနိ ¶ သုခဒုက္ခာနိ၊ ဒေါဏေဟိ ပိဋကေဟိ စာတိ သတ္တာနံ သုခဒုက္ခာနိ နာမ ဒေါဏေဟိ ပိဋကေဟိ မာနဘာဇနေဟိ မိတာနိ ဝိယ ယထာဝုတ္တကာလပရိစ္ဆေဒေနေဝ ¶ ပရိမိတတ္တာ ပစ္စေကဉ္စ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ တာနိ နိယတိပရိဏာမဇာနိ ပရိမိတာနိ။ တယိဒံ ဇိနော သဗ္ဗံ ပဇာနာတိ ဇိနဘူမိယံ ဌိတော ကေဝလံ ပဇာနာတိ သံသာရဿ သမတိက္ကန္တတ္တာ။ သံသာရေ ¶ ပန ပရိဗ္ဘမတိ သမ္မူဠှာယံ ဣတရာ ပဇာ။

၆၉၁။ ဧဝံဒိဋ္ဌိ ပုရေ အာသိန္တိ ယထာဝုတ္တနတ္ထိကဒိဋ္ဌိကော ပုဗ္ဗေဝ အဟံ အဟောသိံ။ သမ္မူဠှော မောဟပါရုတောတိ ယထာဝုတ္တာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဟေတုဘူတေန သမ္မောဟေန သမ္မူဠှော၊ တံသဟဇာတေန ပန မောဟေန ပါရုတော၊ ပဋိစ္ဆာဒိတကုသလဗီဇောတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၉၂။ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ယာ အတ္တနော ဥပ္ပန္နာ ပါပဒိဋ္ဌိ၊ တဿာ ဝသေန ကတံ ပါပကမ္မံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အတ္တနာ အာယတိံ အနုဘဝိတဗ္ဗံ တဿ ဖလံ ဒဿေန္တော ‘‘ဩရံ မေ ဆဟိ မာသေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။

၆၉၅-၇။ တတ္ထ ဝဿာနိ သတသဟဿာနီတိ ဝဿာနံ သတသဟဿာနိ၊ အတိက္ကမိတွာတိ ဝစနသေသော။ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဧတံ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ ဝဿေသု သတသဟဿေသု ဝီတိဝတ္တေသူတိ အတ္ထော။ ဃောသော သုယျတိ တာဝဒေတိ ယဒါ ဧတ္တကော ကာလော အတိက္ကန္တော ဟောတိ၊ တာဝဒေဝ တသ္မိံ ကာလေ ‘‘ဣဓ ပစ္စန္တာနံ ဝေါ မာရိသာ ဝဿသတသဟဿပရိမာဏော ကာလော အတီတော’’တိ ဧဝံ တသ္မိံ နိရယေ သဒ္ဒေါ သုယျတိ။ လက္ခော ဧသော၊ မဟာရာဇ၊ သတဘာဂဝဿကောဋိယောတိ သတဘာဂါ သတကောဋ္ဌာသာ ဝဿကောဋိယော၊ မဟာရာဇ၊ နိရယေ ပစ္စန္တာနံ သတ္တာနံ အာယုနော ဧသော လက္ခော ဧသော ပရိစ္ဆေဒေါတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဒသဒသကံ သတံ နာမ၊ ဒသ သတာနိ သဟဿံ နာမ၊ ဒသဒသသဟဿာနိ သတသဟဿံ နာမ၊ သတသတသဟဿာနိ ကောဋိ နာမ၊ တာသံ ကောဋီနံ ဝသေန သတသဟဿဝဿကောဋိယော သတဘာဂါ ဝဿကောဋိယော။ သာ စ ခေါ နေရယိကာနံယေဝ ဝဿဂဏနာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န မနုဿာနံ၊ ဒေဝါနံ ဝါ။ ဤဒိသာနိ အနေကာနိ ဝဿကောဋိသတသဟဿာနိ နေရယိကာနံ အာယု။ တေနာဟ ‘‘ကောဋိသတသဟဿာနိ၊ နိရယေ ပစ္စရေ ဇနာ’’တိ။ ယာဒိသေန ပန ပါပေန သတ္တာ ဧဝံ နိရယေသု ပစ္စန္တိ ¶ ၊ တံ နိဂမနဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ စ ဒုဿီလာ၊ ယေ စ အရိယူပဝါဒိနော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝေဒိဿန္တိ အနုဘဝိဿံ။

၆၉၈-၇၀၆။ ဧဝံ အာယတိံ အတ္တနာ အနုဘဝိတဗ္ဗံ ပါပဖလံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ကေန တေ ¶ ဗြဟ္မစရိယေန ¶ ၊ အာနုဘာဝေါ အယံ တဝါ’’တိ ရညာ ပုစ္ဆိတမတ္ထံ အာစိက္ခိတွာ တံ သရဏေသု စေဝ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပေတုကာမော ‘‘တံ သုဏောဟိ မဟာရာဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သီလေသုပေါသထေ ရတာတိ နိစ္စသီလေသု စ ဥပေါသထသီလေသု စ အဘိရတာ။ အဒါတိ အဒါသိ။ တံ ဓမ္မန္တိ တံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ အမတပဒဉ္စ။

၇၀၉-၁၂။ ဧဝံ ပေတေန သရဏေသု သီလေသု စ သမာဒပိတော ရာဇာ ပသန္နမာနသော တေန အတ္တနော ကတံ ဥပကာရံ တာဝ ကိတ္တေတွာ သရဏာဒီသု ပတိဋ္ဌဟန္တော ‘‘အတ္ထကာမော’’တိအာဒိကာ တိဿော ဂါထာ ဝတွာ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ ဂဟိတာယ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ ပဋိနိဿဋ္ဌဘာဝံ ပကာသေန္တော ‘‘ဩဖုဏာမီ’’တိ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ ဩဖုဏာမိ မဟာဝါတေတိ မဟန္တေ ဝါတေ ဝါယန္တေ ဘုသံ ဝိယ တံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိံ၊ ယက္ခ၊ တဝ ဓမ္မဒေသနာဝါတေ ဩဖုဏာမိ နိဒ္ဓုနာမိ။ နဒိယာ ဝါ သီဃဂါမိယာတိ သီဃသောတာယ မဟာနဒိယာ ဝါ တိဏကဋ္ဌပဏ္ဏကသဋံ ဝိယ ပါပိကံ ဒိဋ္ဌိံ ပဝါဟေမီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝမာမိ ပါပိကံ ဒိဋ္ဌိန္တိ မမ မနောမုခဂတံ ပါပိကံ ဒိဋ္ဌိံ ဥစ္ဆဍ္ဍယာမိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ ရတော’’တိ။ ယသ္မာ ဧကံသေန အမတာဝဟေ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သာသနေ ရတော အဘိရတော၊ တသ္မာ တံ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ ဝိသံ ဝမာမီတိ ယောဇနာ။

၇၁၃။ တိ ဩသာနဂါထာ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတာ။ တတ္ထ ပါမောက္ခောတိ ပါစီနဒိသာဘိမုခေါ ဟုတွာ။ ရထမာရုဟီတိ ရာဇာ ဂမနသဇ္ဇံ အတ္တနော ရာဇရထံ အဘိရုဟိ၊ အာရုယှ ယက္ခာနုဘာဝေန တံ ဒိဝသမေဝ အတ္တနော နဂရံ ပတွာ ရာဇဘဝနံ ပါဝိသိ။ သော အပရေန သမယေန ဣမံ ပဝတ္တိံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေသိ၊ ဘိက္ခူ ¶ တံ ထေရာနံ အာရောစေသုံ၊ ထေရာ တတိယသင်္ဂီတိယံ သင်္ဂဟံ အာရောပေသုံ။

နန္ဒကပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၁၄-၃၆။ ဥဋ္ဌေဟိ ¶ ၊ ရေဝတေ၊ သုပါပဓမ္မေတိ ဣဒံ ရေဝတီပေတဝတ္ထု။ တံ ယသ္မာ ရေဝတီဝိမာနဝတ္ထုနာ နိဗ္ဗိသေသံ၊ တသ္မာ ယဒေတ္ထ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ဂါထာသု စ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရမတ္ထဒီပနိယံ ဝိမာနဝတ္ထုဝဏ္ဏနာယံ (ဝိ။ ဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၆၀ ရေဝတီဝိမာနဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တနယေနေဝ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉှိ နန္ဒိယဿ ဒေဝပုတ္တဿ ဝသေန ဝိမာနဝတ္ထုပါဠိယံ သင်္ဂဟံ အာရောပိတမ္ပိ ရေဝတီပဋိဗဒ္ဓါယ ဂါထာယ ဝသေန ‘‘ရေဝတီပေတဝတ္ထု’’န္တိ ပေတဝတ္ထုပါဠိယမ္ပိ သင်္ဂဟံ အာရောပိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ရေဝတီပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣဒံ မမ ဥစ္ဆုဝနံ မဟန္တန္တိ ဣဒံ ဥစ္ဆုပေတဝတ္ထု။ တဿ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဘဂဝတိ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ အညတရော ပုရိသော ဥစ္ဆုကလာပံ ခန္ဓေ ကတွာ ဧကံ ဥစ္ဆုံ ခါဒန္တော ဂစ္ဆတိ။ အထ အညတရော ဥပါသကော သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော ဗာလဒါရကေန သဒ္ဓိံ တဿ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂစ္ဆတိ။ ဒါရကော ဥစ္ဆုံ ပဿိတွာ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ပရောဒတိ။ ဥပါသကော ဒါရကံ ပရောဒန္တံ ဒိသွာ တံ ပုရိသံ သင်္ဂဏှန္တော တေန သဒ္ဓိံ သလ္လာပမကာသိ။ သော ပန ပုရိသော တေန သဒ္ဓိံ န ကိဉ္စိ အာလပိ၊ ဒါရကဿ ဥစ္ဆုခဏ္ဍမ္ပိ နာဒါသိ။ ဥပါသကော တံ ဒါရကံ ဒဿေတွာ ‘‘အယံ ဒါရကော အတိဝိယ ရောဒတိ၊ ဣမဿ ဧကံ ဥစ္ဆုခဏ္ဍံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ သော ပုရိသော အသဟန္တော ပဋိဟတစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတွာ အနာဒရဝသေန ဧကံ ဥစ္ဆုလဋ္ဌိံ ပိဋ္ဌိတော ခိပိ။

သော အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ စိရံ ပရိဘာဝိတဿ လောဘဿ ဝသေန ပေတေသု နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ဖလံ နာမ ¶ သကကမ္မသရိက္ခကံ ဟောတီတိ အဋ္ဌကရီသမတ္တံ ဌာနံ အဝတ္ထရန္တံ အဉ္ဇနဝဏ္ဏံ မုသလဒဏ္ဍပရိမာဏေဟိ ဥစ္ဆူဟိ ဃနသဉ္ဆန္နံ မဟန္တံ ဥစ္ဆုဝနံ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္မိံ ခါဒိတုကာမတာယ ‘‘ဥစ္ဆုံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ဥပဂတမတ္တေ တံ ဥစ္ဆူ အဘိဟနန္တိ၊ သော တေန ပုစ္ဆိတော ပတတိ။

အထေကဒိဝသံ ¶ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ တံ ပေတံ အဒ္ဒသ။ သော ထေရံ ဒိသွာ အတ္တနာ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ –

‘‘ဣဒံ မမ ဥစ္ဆုဝနံ မဟန္တံ၊ နိဗ္ဗတ္တတိ ပုညဖလံ အနပ္ပကံ၊

တံ ဒါနိ မေ န ပရိဘောဂမေတိ၊ အာစိက္ခ ဘန္တေ ကိဿ အယံ ဝိပါကော။

‘‘ဟညာမိ ¶ ခဇ္ဇာမိ စ ဝါယမာမိ၊ ပရိသက္ကာမိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ကိဉ္စိ၊

သွာဟံ ဆိန္နထာမော ကပဏော လာလပါမိ၊ ကိဿ ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော။

‘‘ဝိဃာတော စာဟံ ပရိပတာမိ ဆမာယံ၊

အာစိက္ခ ဘန္တေ ကိဿ အယံ ဝိပါကော။

‘‘ဆာတော ကိလန္တော စ ပိပါသိတော စ၊ သန္တဿိတော သာတသုခံ န ဝိန္ဒေ၊

ပုစ္ဆာမိ တံ ဧတမတ္ထံ ဘဒန္တေ၊ ကထံ နု ဥစ္ဆုပရိဘောဂံ လဘေယျ’’န္တိ။

‘‘ပုရေ ¶ တုဝံ ကမ္မမကာသိ အတ္တနာ၊ မနုဿဘူတော ပုရိမာယ ဇာတိယာ၊

အဟဉ္စ တံ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ၊ သုတွာန တွံ ဧတမတ္ထံ ဝိဇာန။

‘‘ဥစ္ဆုံ တုဝံ ခါဒမာနော ပယာတော၊ ပုရိသော စ တေ ပိဋ္ဌိတော အနွဂစ္ဆိ၊

သော စ တံ ပစ္စာသန္တော ကထေသိ၊ တဿ တုဝံ န ကိဉ္စိ အာလပိတ္ထ။

‘‘သော ¶ စ တံ အဘဏန္တံ အယာစိ၊ ဒေဟယျ ဥစ္ဆုန္တိ စ တံ အဝေါစ၊

တဿ တုဝံ ပိဋ္ဌိတော ဥစ္ဆုံ အဒါသိ၊ တဿေတံ ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော။

‘‘ဣင်္ဃ တွံ ဂန္တွာန ပိဋ္ဌိတော ဂဏှေယျာသိ၊ ဂဟေတွာန တံ ခါဒဿု ယာဝဒတ္ထံ၊

တေနေဝ တွံ အတ္တမနော ဘဝိဿသိ၊ ဟဋ္ဌော စုဒဂ္ဂေါ စ ပမောဒိတော စာတိ။

‘‘ဂန္တွာန သော ပိဋ္ဌိတော အဂ္ဂဟေသိ၊ ဂဟေတွာန တံ ခါဒိ ယာဝဒတ္ထံ၊

တေနေဝ သော အတ္တမနော အဟောသိ၊ ဟဋ္ဌော စုဒဂ္ဂေါ စ ပမောဒိတော စာ’’တိ။ –

ဝစနပဋိဝစနဂါထာ ပေတေန ထေရေန စ ဝုတ္တာ။

၇၃၇-၈။ တတ္ထ ကိဿာတိ ကီဒိသဿ၊ ကမ္မဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဟညာမီတိ ဝိဟညာမိ ¶ ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇာမိ။ ဝိဟညာမီတိ ဝါ ဝိဗာဓိယာမိ၊ ဝိသေသတော ပီဠိယာမီတိ အတ္ထော။ ခဇ္ဇာမီတိ ခါဒိယာမိ၊ အသိပတ္တသဒိသေဟိ နိသိတေဟိ ခါဒန္တေဟိ ဝိယ ဥစ္ဆုပတ္တေဟိ ကန္တိယာမီတိ အတ္ထော။ ဝါယမာမီတိ ဥစ္ဆုံ ခါဒိတုံ ဝါယာမံ ကရောမိ။ ပရိသက္ကာမီတိ ပယောဂံ ကရောမိ။ ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ ဥစ္ဆုရသံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ ဥစ္ဆုံ ခါဒိတုန္တိ အတ္ထော။ ဆိန္နထာမောတိ ဆိန္နသဟော ဥပစ္ဆိန္နထာမော၊ ပရိက္ခီဏဗလောတိ အတ္ထော။ ကပဏောတိ ¶ ဒီနော။ လာလပါမီတိ ဒုက္ခေန အဋ္ဋိတော အတိဝိယ ဝိလပါမိ။

၇၃၉။ ဝိဃာတောတိ ဝိဃာတဝါ၊ ဝိဟတဗလော ဝါ။ ပရိပတာမိ ဆမာယန္တိ ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ဘူမိယံ ပပတာမိ။ ပရိဝတ္တာမီတိ ပရိဗ္ဘမာမိ။ ဝါရိစရောဝါတိ မစ္ဆော ဝိယ။ ဃမ္မေတိ ဃမ္မသန္တတ္တေ ထလေ။

၇၄၀-၄။ သန္တဿိတောတိ ဩဋ္ဌကဏ္ဌတာလူနံ သောသပ္ပတ္တိယာ သုဋ္ဌု တသိတော။ သာတသုခန္တိ သာတဘူတံ သုခံ။ န ဝိန္ဒေတိ န လဘာမိ။ တန္တိ ¶ တုဝံ။ ဝိဇာနာတိ ဝိဇာနာဟိ။ ပယာတောတိ ဂန္တုံ အာရဒ္ဓါ။ အနွဂစ္ဆီတိ အနုဗန္ဓိ။ ပစ္စာသန္တောတိ ပစ္စာသီသမာနော။ တဿေတံ ကမ္မဿာတိ ဧတ္ထ ဧတန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ တဿ ကမ္မဿာတိ အတ္ထော။ ပိဋ္ဌိတော ဂဏှေယျာသီတိ အတ္တနော ပိဋ္ဌိပဿေနေဝ ဥစ္ဆုံ ဂဏှေယျာသိ။ ပမောဒိတောတိ ပမုဒိတော။

၇၄၅။ ဂဟေတွာန တံ ခါဒိ ယာဝဒတ္ထန္တိ ထေရေန အာဏတ္တိနိယာမေန ဥစ္ဆုံ ဂဟေတွာ ယထာရုစိ ခါဒိတွာ မဟန္တံ ဥစ္ဆုကလာပံ ဂဟေတွာ ထေရဿ ဥပနေသိ၊ ထေရော တံ အနုဂ္ဂဏှန္တော တေနေဝ တံ ဥစ္ဆုကလာပံ ဂါဟာပေတွာ ဝေဠုဝနံ ဂန္တွာ ဘဂဝတော အဒါသိ၊ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ တံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အနုမောဒနံ အကာသိ၊ ပေတော ပသန္နစိတ္တော ဝန္ဒိတွာ ဂတော၊ တတော ပဋ္ဌာယ ယထာသုခံ ဥစ္ဆုံ ပရိဘုဉ္ဇိ။

သော အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ တာဝတိံသေသု ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သာ ပနေသာ ပေတဿ ပဝတ္တိ မနုဿလောကေ ပါကဋာ အဟောသိ။ အထ မနုဿာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိံသု။ သတ္ထာ တေသံ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ကထေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ တံ သုတွာ မနုဿာ မစ္ဆေရမလတော ပဋိဝိရတာ အဟေသုန္တိ။

ဥစ္ဆုပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သာဝတ္ထိ ¶ ¶ နာမ နဂရန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒွေ ပေတေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ ကောသလရညော ဒွေ ပုတ္တာ ပါသာဒိကာ ပဌမဝယေ ဌိတာ ယောဗ္ဗနမဒမတ္တာ ပရဒါရကမ္မံ ကတွာ ကာလံ ကတွာ ပရိခါပိဋ္ဌေ ပေတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေ ရတ္တိယံ ဘေရဝေန သဒ္ဒေန ပရိဒေဝိံသု။ မနုဿာ တံ သုတွာ ဘီတတသိတာ ‘‘ဧဝံ ကတေ ဣဒံ အဝမင်္ဂလံ ဝူပသမ္မတီ’’တိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ ‘‘ဥပါသကာ တဿ သဒ္ဒဿ သဝနေန တုမှာကံ န ကောစိ အန္တရာယော’’တိ ဝတွာ တဿ ကာရဏံ အာစိက္ခိတွာ တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ –

‘‘သာဝတ္ထိ ¶ နာမ နဂရံ၊ ဟိမဝန္တဿ ပဿတော၊

တတ္ထ အာသုံ ဒွေ ကုမာရာ၊ ရာဇပုတ္တာတိ မေ သုတံ။

‘‘သမ္မတ္တာ ရဇနီယေသု၊ ကာမဿာဒါဘိနန္ဒိနော၊

ပစ္စုပ္ပန္နသုခေ ဂိဒ္ဓါ၊ န တေ ပဿိံသုနာဂတံ။

‘‘တေ စုတာ စ မနုဿတ္တာ၊ ပရလောကံ ဣတော ဂတာ၊

တေဓ ဃောသေန္တျဒိဿန္တာ၊ ပုဗ္ဗေ ဒုက္ကဋမတ္တနော။

‘‘ဗဟူသု ဝတ သန္တေသု၊ ဒေယျဓမ္မေ ဥပဋ္ဌိတေ၊

နာသက္ခိမှာ စ အတ္တာနံ၊ ပရိတ္တံ ကာတုံ သုခါဝဟံ။

‘‘ကိံ တတော ပါပကံ အဿ၊ ယံ နော ရာဇကုလာ စုတာ၊

ဥပပန္နာ ပေတ္တိဝိသယံ၊ ခုပ္ပိပါသသမပ္ပိတာ။

‘‘သာမိနော ဣဓ ဟုတွာန၊ ဟောန္တိ အသာမိနော တဟိံ၊

ဘမန္တိ ခုပ္ပိပါသာယ၊ မနုဿာ ဥန္နတောနတာ။

‘‘ဧတမာဒီနဝံ ¶ ဉတွာ၊ ဣဿရမဒသမ္ဘဝံ၊

ပဟာယ ¶ ဣဿရမဒံ၊ ဘဝေ သဂ္ဂဂတော နရော၊

ကာယဿ ဘေဒါ သပ္ပညော၊ သဂ္ဂံ သော ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ – ဂါထာ အဘာသိ၊

၇၄၆။ တတ္ထ ဣတိ မေ သုတန္တိ န ကေဝလံ အတ္တနော ဉာဏေန ဒိဋ္ဌမေဝ၊ အထ ခေါ လောကေ ပါကဋဘာဝေန ဧဝံ မယာ သုတန္တိ အတ္ထော။

၇၄၇။ ကာမဿာဒါဘိနန္ဒိနောတိ ကာမဂုဏေသု အဿာဒဝသေန အဘိနန္ဒနသီလာ။ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေ ဂိဒ္ဓါတိ ဝတ္တမာနသုခမတ္တေ ဂိဒ္ဓါ ဂထိတာ ဟုတွာ။ န တေ ပဿိံသုနာဂတန္တိ ဒုစ္စရိတံ ပဟာယ သုစရိတံ စရိတွာ အနာဂတံ အာယတိံ ဒေဝမနုဿေသု လဒ္ဓဗ္ဗံ သုခံ တေ န စိန္တေသုံ။

၇၄၈။ တေဓ ဃောသေန္တျဒိဿန္တာတိ တေ ပုဗ္ဗေ ရာဇပုတ္တဘူတာ ပေတာ ဣဓ သာဝတ္ထိယာ သမီပေ အဒိဿမာနရူပါ ဃောသေန္တိ ကန္ဒန္တိ။ ကိံ ကန္ဒန္တီတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဒုက္ကဋမတ္တနော’’တိ။

၇၄၉။ ဣဒါနိ ¶ တေသံ ကန္ဒနဿ ကာရဏံ ဟေတုတော စ ဖလတော စ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဗဟူသု ဝတ သန္တေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဗဟူသု ဝတ သန္တေသူတိ အနေကေသု ဒက္ခိဏေယျေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု။ ဒေယျဓမ္မေ ဥပဋ္ဌိတေတိ အတ္တနော သန္တကေ ဒါတဗ္ဗဒေယျဓမ္မေပိ သမီပေ ဌိတေ၊ လဗ္ဘမာနေတိ အတ္ထော။ ပရိတ္တံ သုခါဝဟန္တိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ အာယတိံ သုခါဝဟံ ပုညံ ကတွာ အတ္တာနံ သောတ္ထိံ နိရုပဒ္ဒဝံ ကာတုံ နာသက္ခိမှာ ဝတာတိ ယောဇနာ။

၇၅၀။ ကိံ တတော ပါပကံ အဿာတိ တတော ပါပကံ လာမကံ နာမ ကိံ အညံ အဿ သိယာ။ ယံ နော ရာဇကုလာ စုတာတိ ယေန ပါပကမ္မေန မယံ ရာဇကုလတော စုတာ ဣဓ ပေတ္တိဝိသယံ ဥပပန္နာ ပေတေသု နိဗ္ဗတ္တာ ခုပ္ပိပါသသမပ္ပိတာ ဝိစရာမာတိ အတ္ထော။

၇၅၁။ သာမိနော ဣဓ ဟုတွာနာတိ ဣဓ ဣမသ္မိံ လောကေ ယသ္မိံယေဝ ဌာနေ ပုဗ္ဗေ သာမိနော ဟုတွာ ဝိစရန္တိ၊ တဟိံ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဟောန္တိ အဿာမိနော။ မနုဿာ ဥန္နတောနတာတိ မနုဿကာလေ သာမိနော ¶ ဟုတွာ ကာလကတာ ကမ္မဝသေန ဩနတာ ¶ ဘမန္တိ ခုပ္ပိပါသာယ၊ ပဿ သံသာရပကတိန္တိ ဒဿေတိ။

၇၅၂။ ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာ၊ ဣဿရမဒသမ္ဘဝန္တိ ဧတံ ဣဿရိယမဒဝသေန သမ္ဘူတံ အပါယူပပတ္တိသင်္ခါတံ အာဒီနဝံ ဒေါသံ ဉတွာ ပဟာယ ဣဿရိယမဒံ ပုညပ္ပသုတော ဟုတွာ။ ဘဝေ သဂ္ဂဂတော နရောတိ သဂ္ဂံ ဒေဝလောကံ ဂတောယေဝ ဘဝေယျ။

ဣတိ သတ္ထာ တေသံ ပေတာနံ ပဝတ္တိံ ကထေတွာ တေဟိ မနုဿေဟိ ကတံ ဒါနံ တေသံ ပေတာနံ ဥဒ္ဒိသာပေတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

ကုမာရပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပုဗ္ဗေ ¶ ကတာနံ ကမ္မာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ရာဇပုတ္တပေတံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တတ္ထ ယော သော အတီတေ ကိတဝဿ နာမ ရညော ပုတ္တော အတီတေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ အပရဇ္ဈိတွာ ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စိတွာ တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေန ပေတေသု ဥပ္ပန္နော။ သော ဣဓ ‘‘ရာဇပုတ္တပေတော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ တဿ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ သာဏဝါသိပေတဝတ္ထုမှိ ဝိတ္ထာရတော အာဂတမေဝ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သတ္ထာ ဟိ တဒါ ထေရေန အတ္တနော ဉာတိပေတာနံ ပဝတ္တိယာ ကထိတာယ ‘‘န ကေဝလံ တဝ ဉာတကာယေဝ၊ အထ ခေါ တွမ္ပိ ဣတော အနန္တရာတီတေ အတ္တဘာဝေ ပေတော ဟုတွာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော –

‘‘ပုဗ္ဗေ ကတာနံ ကမ္မာနံ၊ ဝိပါကော မထယေ မနံ၊

ရူပေ သဒ္ဒေ ရသေ ဂန္ဓေ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ စ မနောရမေ။

‘‘ဣစ္စံ ဂီတံ ရတိံ ခိဍ္ဍံ၊ အနုဘုတွာ အနပ္ပကံ၊

ဥယျာနေ ပရိစရိတွာ၊ ပဝိသန္တော ဂိရိဗ္ဗဇံ။

‘‘ဣသိံ ¶ ¶ သုနေတ္တမဒ္ဒက္ခိ၊ အတ္တဒန္တံ သမာဟိတံ၊

အပ္ပိစ္ဆံ ဟိရိသမ္ပန္နံ၊ ဥဉ္ဆေ ပတ္တဂတေ ရတံ။

‘‘ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယှ၊ လဒ္ဓါ ဘန္တေတိ စာဗြဝိ၊

တဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာန၊ ဥစ္စံ ပဂ္ဂယှ ခတ္တိယော။

‘‘ထဏ္ဍိလေ ပတ္တံ ဘိန္ဒိတွာ၊ ဟသမာနော အပက္ကမိ၊

ရညော ကိတဝဿာဟံ ပုတ္တော၊ ကိံ မံ ဘိက္ခု ကရိဿသိ။

‘‘တဿ ကမ္မဿ ဖရုသဿ၊ ဝိပါကော ကဋုကော အဟု၊

ယံ ရာဇပုတ္တော ဝေဒေသိ၊ နိရယမှိ သမပ္ပိတော။

‘‘ဆဠေဝ စတုရာသီတိ၊ ဝဿာနိ နဟုတာနိ စ၊

ဘုသံ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆိတ္ထော၊ နိရယေ ကတကိဗ္ဗိသော။

‘‘ဥတ္တာနောပိ ¶ စ ပစ္စိတ္ထ၊ နိကုဇ္ဇော ဝါမဒက္ခိဏော၊

ဥဒ္ဓံပါဒေါ ဌိတော စေဝ၊ စိရံ ဗာလော အပစ္စထ။

‘‘ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ၊ ပူဂါနိ နဟုတာနိ စ၊

ဘုသံ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆိတ္ထော၊ နိရယေ ကတကိဗ္ဗိသော။

‘‘ဧတာဒိသံ ခေါ ကဋုကံ၊ အပ္ပဒုဋ္ဌပ္ပဒေါသိနံ၊

ပစ္စန္တိ ပါပကမ္မန္တာ၊ ဣသိမာသဇ္ဇ သုဗ္ဗတံ။

‘‘သော တတ္ထ ဗဟုဝဿာနိ၊ ဝေဒယိတွာ ဗဟုံ ဒုခံ၊

ခုပ္ပိပါသဟတော နာမ၊ ပေတော အာသိ တတော စုတော။

‘‘ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာ၊ ဣဿရမဒသမ္ဘဝံ၊

ပဟာယ ဣဿရမဒံ၊ နိဝါတမနုဝတ္တယေ။

‘‘ဒိဋ္ဌေဝ ¶ ဓမ္မေ ပါသံသော၊ ယော ဗုဒ္ဓေသု သဂါရဝေါ၊

ကာယဿ ဘေဒါ သပ္ပညော၊ သဂ္ဂံ သော ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ။ –

၇၅၃။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ကတာနံ ကမ္မာနံ၊ ဝိပါကော မထယေ မနန္တိ ပုရိမာသု ဇာတီသု ကတာနံ အကုသလကမ္မာနံ ဖလံ ဥဠာရံ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အန္ဓဗာလာနံ စိတ္တံ မထယေယျ အဘိဘဝေယျ၊ ပရေသံ အနတ္ထကရဏမုခေန အတ္တနော အတ္ထံ ဥပ္ပာဒေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣဒါနိ ¶ တံ စိတ္တမထနံ ဝိသယေန သဒ္ဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပေ သဒ္ဒေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ရူပေတိ ရူပဟေတု၊ ယထိစ္ဆိတဿ မနာပိယဿ ရူပါရမ္မဏဿ ပဋိလာဘနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ သဒ္ဒေတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၇၅၄။ ဧဝံ သာဓာရဏတော ဝုတ္တမတ္ထံ အသာဓာရဏတော နိယမေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘နစ္စံ ဂီတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ရတိန္တိ ကာမရတိံ။ ခိဍ္ဍန္တိ သဟာယကာဒီဟိ ကေဠိံ။ ဂိရိဗ္ဗဇန္တိ ရာဇဂဟံ။

၇၅၅။ ဣသိန္တိ ¶ အသေက္ခာနံ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဧသနဋ္ဌေန ဣသိံ။ သုနေတ္တန္တိ ဧဝံနာမကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ။ အတ္တဒန္တန္တိ ဥတ္တမေန ဒမထေန ဒမိတစိတ္တံ။ သမာဟိတန္တိ အရဟတ္တဖလသမာဓိနာ သမာဟိတံ။ ဥဉ္ဆေ ပတ္တဂတေ ရတန္တိ ဥဉ္ဆေန ဘိက္ခာစာရေန လဒ္ဓေ ပတ္တဂတေ ပတ္တပရိယာပန္နေ အာဟာရေ ရတံ သန္တုဋ္ဌံ။

၇၅၆။ လဒ္ဓါ၊ ဘန္တေတိ စာဗြဝီတိ ‘‘အပိ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခာ လဒ္ဓါ’’တိ ဝိဿာသဇနနတ္ထံ ကထေသိ။ ဥစ္စံ ပဂ္ဂယှာတိ ဥစ္စတရံ ကတွာ ပတ္တံ ဥက္ခိပိတွာ။

၇၅၇။ ထဏ္ဍိလေ ပတ္တံ ဘိန္ဒိတွာတိ ခရကဌိနေ ဘူမိပ္ပဒေသေ ခိပန္တော ပတ္တံ ဘိန္ဒိတွာ။ အပက္ကမီတိ ထောကံ အပသက္ကိ။ အပသက္ကန္တော စ ‘‘အကာရဏေနေဝ အန္ဓဗာလော မဟန္တံ အနတ္ထံ အတ္တနော အကာသီ’’တိ ကရုဏာယနဝသေန ဩလောကေန္တံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ရာဇပုတ္တော အာဟ ‘‘ရညော ကိတဝဿာဟံ ပုတ္တော၊ ကိံ မံ ဘိက္ခု ကရိဿသီ’’တိ။

၇၅၈။ ဖရုသဿာတိ ¶ ဒါရုဏဿ။ ကဋုကောတိ အနိဋ္ဌော။ ယန္တိ ယံ ဝိပါကံ။ သမပ္ပိတောတိ အလ္လီနော။

၇၅၉။ ဆဠေဝ စတုရာသီတိ၊ ဝဿာနိ နဟုတာနိ စာတိ ဥတ္တာနော နိပန္နော စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ၊ နိကုဇ္ဇော၊ ဝါမပဿေန၊ ဒက္ခိဏပဿေန၊ ဥဒ္ဓံပါဒေါ၊ ဩလမ္ဗိကော၊ ယထာဌိတော စာတိ ဧဝံ ဆ စတုရာသီတိသဟဿာနိ ဝဿာနိ ဟောန္တိ။ တေနာဟ –

‘‘ဥတ္တာနောပိ စ ပစ္စိတ္ထ၊ နိကုဇ္ဇော ဝါမဒက္ခိဏော၊

ဥဒ္ဓံပါဒေါ ဌိတော စေဝ၊ စိရံ ဗာလော အပစ္စထာ’’တိ။

တာနိ ¶ ပန ဝဿာနိ ယသ္မာ အနေကာနိ နဟုတာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘နဟုတာနီ’’တိ။ ဘုသံ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆိတ္ထောတိ အတိဝိယ ဒုက္ခံ ပါပုဏိ။

၇၆၁။ ပူဂါနီတိ ဝဿသမူဟေ၊ ဣဓ ပုရိမဂါထာယ စ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၇၆၂။ ဧတာဒိသန္တိ ဧဝရူပံ။ ကဋုကန္တိ အတိဒုက္ခံ၊ ဘာဝနပံသကနိဒ္ဒေသောယံ ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ အပ္ပဒုဋ္ဌပ္ပဒေါသိနံ ဣသိံ သုဗ္ဗတံ အာသဇ္ဇ အာသာဒေတွာ ပါပကမ္မန္တာ ပုဂ္ဂလာ ဧဝရူပံ ကဋုကံ အတိဝိယ ဒုက္ခံ ပစ္စန္တီတိ ယောဇနာ။

၇၆၃။ သောတိ ¶ သော ရာဇပုတ္တပေတော။ တတ္ထာတိ နိရယေ။ ဝေဒယိတွာတိ အနုဘဝိတွာ။ နာမာတိ ဗျတ္တပါကဋဘာဝေန။ တတော စုတောတိ နိရယတော စုတော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ရာဇပုတ္တပေတကထာယ တတ္ထ သန္နိပတိတံ မဟာဇနံ သံဝေဇေတွာ ဥပရိ သစ္စာနိ ပကာသေသိ။ သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ သမ္ပာပုဏိံသူတိ။

ရာဇပုတ္တပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂူထကူပတော ¶ ¶ ဥဂ္ဂန္တွာတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ ဧကံ ဂူထခါဒကပေတံ အာရမ္ဘ ဝုတ္တံ။ သာဝတ္ထိယာ ကိရ အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ ဂါမကေ ဧကော ကုဋုမ္ဗိကော အတ္တနော ကုလူပကံ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟာရံ ကာရေသိ။ တတ္ထ နာနာဇနပဒတော ဘိက္ခူ အာဂန္တွာ ပဋိဝသိံသု။ တေ ဒိသွာ မနုဿာ ပသန္နစိတ္တာ ပဏီတေန ပစ္စယေန ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ကုလူပကော ဘိက္ခု တံ အသဟမာနော ဣဿာပကတော ဟုတွာ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဒေါသံ ဝဒန္တော ကုဋုမ္ဗိကံ ဥဇ္ဈာပေသိ။ ကုဋုမ္ဗိကော တေ ဘိက္ခူ ကုလူပကဉ္စ ပရိဘဝန္တော ပရိဘာသိ။ အထ ကုလူပကော ကာလံ ကတွာ တသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ ဝစ္စကုဋိယံ ပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ကုဋုမ္ဗိကော ပန ကာလံ ကတွာ တဿေဝ ဥပရိ ပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တံ ဒိသွာ ပုစ္ဆန္တော –

‘‘ဂူထကူပတော ဥဂ္ဂန္တွာ၊ ကော န ဒီနော ပတိဋ္ဌသိ၊

နိဿံသယံ ပါပကမ္မန္တော၊ ကိံ နု သဒ္ဒဟသေ တုဝ’’န္တိ။ –

‘‘အဟံ ဘဒန္တေ ပေတောမှိ၊ ဒုဂ္ဂတော ယမလောကိကော၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတော’’တိ။ –

ဂါထာယ ¶ အတ္တာနံ အာစိက္ခိ။ အထ နံ ထေရော –

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿကမ္မဝိပါကေန၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆသီ’’တိ။ –

ဂါထာယ တေန ကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ။ သော ပေတော –

‘‘အဟု အာဝါသိကော မယှံ၊ ဣဿုကီ ကုလမစ္ဆရီ၊

အဇ္ဈာသိတော မယှံ ဃရေ၊ ကဒရိယော ပရိဘာသကော။

‘‘တဿာဟံ ¶ ဝစနံ သုတွာ၊ ဘိက္ခဝေါ ပရိဘာသိသံ၊

တဿကမ္မဝိပါကေန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတော’’တိ။ –

ဒွီဟိ ဂါထာဟိ အတ္တနာ ကတကမ္မံ ကထေသိ။

၇၆၉။ တတ္ထ အဟု အာဝါသိကော မယှန္တိ မယှံ အာဝါသေ မယာ ကတဝိဟာရေ ဧကော ဘိက္ခု အာဝါသိကော နိဗဒ္ဓဝသနကော အဟောသိ။ အဇ္ဈာသိတော မယှံ ဃရေတိ ကုလူပကဘာဝေန မမ ဂေဟေ တဏှာဘိနိဝေသဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌော။

၇၇၀။ တဿာတိ တဿ ကုလူပကဘိက္ခုဿ။ ဘိက္ခဝေါတိ ဘိက္ခူ။ ပရိဘာသိသန္တိ အက္ကောသိံ။ ပေတလောကံ ဣတော ဂတောတိ ဣမိနာ အာကာရေန ပေတယောနိံ ဥပဂတော ပေတဘူတော။

တံ သုတွာ ထေရော ဣတရဿ ဂတိံ ပုစ္ဆန္တော –

‘‘အမိတ္တော မိတ္တဝဏ္ဏေန၊ ယော တေ အာသိ ကုလူပကော၊

ကာယဿ ဘေဒါ ဒုပ္ပညော၊ ကိံ နု ပေစ္စ ဂတိံ ဂတော’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ¶ မိတ္တဝဏ္ဏေနာတိ မိတ္တပဋိရူပေန မိတ္တပဋိရူပတာယ။

ပုန ပေတော ထေရဿ တမတ္ထံ အာစိက္ခန္တော –

‘‘တဿေဝါဟံ ပါပကမ္မဿ၊ သီသေ တိဋ္ဌာမိ မတ္ထကေ၊

သော စ ပရဝိသယံ ပတ္တော၊ မမေဝ ပရိစာရကော။

‘‘ယံ ¶ ဘဒန္တေ ဟဒန္တညေ၊ ဧတံ မေ ဟောတိ ဘောဇနံ၊

အဟဉ္စ ခေါ ယံ ဟဒါမိ၊ ဧတံ သော ဥပဇီဝတီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယမာဟ၊

၇၇၂။ တတ္ထ တဿေဝါတိ တဿေဝ မယှံ ပုဗ္ဗေ ကုလူပကဘိက္ခုဘူတဿ ပေတဿ။ ပါပကမ္မဿာတိ ပါပသမာစာရဿ။ သီသေ တိဋ္ဌာမိ မတ္ထကေတိ သီသေ တိဋ္ဌာမိ၊ တိဋ္ဌန္တော စ မတ္ထကေ ဧဝ ¶ တိဋ္ဌာမိ၊ န သီသပ္ပမာဏေ အာကာသေတိ အတ္ထော။ ပရဝိသယံ ပတ္တောတိ မနုဿလောကံ ဥပါဒါယ ပရဝိသယဘူတံ ပေတ္တိဝိသယံ ပတ္တော။ မမေဝါတိ မယှံ ဧဝ ပရိစာရကော အဟောသီတိ ဝစနသေသော။

၇၇၃။ ယံ ဘဒန္တေ ဟဒန္တညေတိ ဘဒန္တေ၊ အယျ မဟာမောဂ္ဂလာန၊ တဿံ ဝစ္စကုဋိယံ ယံ အညေ ဥဟဒန္တိ ဝစ္စံ ဩဿဇန္တိ။ ဧတံ မေ ဟောတိ ဘောဇနန္တိ ဧတံ ဝစ္စံ မယှံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဘောဇနံ ဟောတိ။ ယံ ဟဒါမီတိ တံ ပန ဝစ္စံ ခါဒိတွာ ယမ္ပဟံ ဝစ္စံ ကရောမိ။ ဧတံ သော ဥပဇီဝတီတိ ဧတံ မမ ဝစ္စံ သော ကုလူပကပေတော ဒိဝသေ ဒိဝသေ ခါဒနဝသေန ဥပဇီဝတိ၊ အတ္တဘာဝံ ယာပေတီတိ အတ္ထော။

တေသု ကုဋုမ္ဗိကော ပေသလေ ဘိက္ခူ ‘‘ဧဝံ အာဟာရပရိဘောဂတော ဝရံ တုမှာကံ ဂူထခါဒန’’န္တိ အက္ကောသိ။ ကုလူပကော ပန ကုဋုမ္ဗိကမ္ပိ တထာဝစနေ သမာဒပေတွာ သယံ တထာ အက္ကောသိ၊ တေနဿ တတောပိ ပဋိကုဋ္ဌတရာ ဇီဝိကာ အဟောသိ။ အာယသ္မာ ¶ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ဥပဝါဒေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

ဂူထခါဒကပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၇၄-၈၁။ ဂူထကူပတော ¶ ဥဂ္ဂန္တွာတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ အညတရံ ဂူထခါဒကပေတိံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ တဿာ ဝတ္ထု အနန္တရဝတ္ထုသဒိသံ။ တတ္ထ ဥပါသကေန ဝိဟာရော ကာရိတောတိ ဥပါသကဿ ဝသေန အာဂတံ၊ ဣဓ ပန ဥပါသိကာယာတိ အယမေဝ ဝိသေသော။ သေသံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဂါထာသု စ အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ။

ဂူထခါဒကပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏာနာ နိဋ္ဌိတာ။

နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါတ္ထာတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ သမ္ဗဟုလေ ပေတေ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ သမ္ဗဟုလာ မနုဿာ ဂဏဘူတာ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နာ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တာ ဒါနာဒိသုစရိတဝိမုခါ ဟုတွာ စိရံ ဇီဝိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ နဂရဿ သမီပေ ပေတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိံသု ¶ ။ အထေကဒိဝသံ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ပေတေ ဒိသွာ –

‘‘နဂ္ဂါ ဒုဗ္ဗဏရူပါတ္ထ၊ ကိသာ ဓမနိသန္ထတာ၊

ဥပ္ဖာသုလိကာ ကိသိကာ၊ ကေ နု တုမှေတ္ထ မာရိသာ’’တိ။ –

ဂါထာယ ပုစ္ဆိ။ တတ္ထ ဒုဗ္ဗဏ္ဏရူပါတ္ထာတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏသရီရာ ဟောထ။ ကေ နု တုမှေတ္ထာတိ တုမှေ ကေ နု နာမ ဘဝထ။ မာရိသာတိ တေ အတ္တနော သာရုပ္ပဝသေန အာလပတိ။

‘‘မယံ ¶ ဘဒန္တေ ပေတမှာ၊ ဒုဂ္ဂတာ ယမလောကိကာ၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’’တိ။ –

ဂါထာယ အတ္တနော ပေတဘာဝံ ပကာသေတွာ ပုန ထေရေန –

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿကမ္မဝိပါကေန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတာ’’တိ။ –

‘‘အနာဝဋေသု ¶ တိတ္ထေသု၊ ဝိစိနိမှဒ္ဓမာသကံ၊

သန္တေသု ဒေယျဓမ္မေသု၊ ဒီပံ နာကမှ အတ္တနော။

‘‘နဒိံ ဥပေမ တသိတာ၊ ရိတ္တကာ ပရိဝတ္တတိ၊

ဆာယံ ဥပေမ ဥဏှေသု၊ အာတပေါ ပရိဝတ္တတိ။

‘‘အဂ္ဂိဝဏ္ဏော စ နော ဝါတော၊ ဍဟန္တော ဥပဝါယတိ၊

ဧတဉ္စ ဘန္တေ အရဟာမ၊ အညဉ္စ ပါပကံ တတော။

‘‘အပိ ¶ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆာမ၊ ဆာတာ အာဟာရဂေဓိနော၊

အလဒ္ဓါဝ နိဝတ္တာမ၊ အဟော နော အပ္ပပုညတာ။

‘‘ဆာတာ ပမုစ္ဆိတာ ဘန္တာ၊ ဘူမိယံ ပဋိသုမ္ဘိတာ၊

ဥတ္တာနာ ပဋိကိရာမ၊ အဝကုဇ္ဇာ ပတာမသေ။

‘‘တေ စ တတ္ထေဝ ပတိတာ၊ ဘူမိယံ ပဋိသုမ္ဘိတာ၊

ဥရံ သီသဉ္စ ဃဋ္ဋေမ၊ အဟော နော အပ္ပပုညတာ။

‘‘ဧတဉ္စ ဘန္တေ အရဟာမ၊ အညဉ္စ ပါပကံ တတော၊

သန္တေသု ဒေယျဓမ္မေသု၊ ဒီပံ နာကမှ အတ္တနော။

‘‘တေ ဟိ နူန ဣတော ဂန္တွာ၊ ယောနိံ လဒ္ဓါန မာနုသိံ၊

ဝဒညူ သီလသမ္ပန္နာ၊ ကာဟာမ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ။ –

၇၈၈။ တတ္ထ အပိ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆာမာတိ အနေကာနိပိ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆာမ။ ကထံ? ဆာတာ အာဟာရဂေဓိနောတိ ¶ ၊ စိရကာလံ ဇိဃစ္ဆာယ ဇိဃစ္ဆိတာ အာဟာရေ ဂိဒ္ဓါ အဘိဂိဇ္ဈန္တာ ဟုတွာ၊ ဧဝံ ဂန္တွာပိ ကိဉ္စိ အာဟာရံ အလဒ္ဓါယေဝ နိဝတ္တာမ။ အပ္ပပုညတာတိ အပုညတာ အကတကလျာဏတာ။

၇၈၉။ ဥတ္တာနာ ¶ ပဋိကိရာမာတိ ကဒါစိ ဥတ္တာနာ ဟုတွာ ဝိကိရိယမာနင်္ဂပစ္စင်္ဂါ ဝိယ ဝတ္တာမ။ အဝကုဇ္ဇာ ပတာမသေတိ ကဒါစိ အဝကုဇ္ဇာ ဟုတွာ ပတာမ။

၇၉၀။ တေ စာတိ တေ မယံ။ ဥရံ သီသဉ္စ ဃဋ္ဋေမာတိ အဝကုဇ္ဇာ ဟုတွာ ပတိတာ ဥဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တာ ဝေဓန္တာ ဝေဒနာပ္ပတ္တာ အတ္တနော အတ္တနော ဥရံ သီသဉ္စ ပဋိဃံသာမ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

ထေရော ¶ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ သုတွာ မဟာဇနော မစ္ဆေရမလံ ပဟာယ ဒါနာဒိသုစရိတနိရတော အဟောသီတိ။

၁၁။ ပါဋလိပုတ္တပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

ဒိဋ္ဌာ တယာ နိရယာ တိရစ္ဆာနယောနီတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ အညတရံ ဝိမာနပေတံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ သာဝတ္ထိဝါသိနော ကိရ ပါဋလိပုတ္တဝါသိနော စ ဗဟူ ဝါဏိဇာ နာဝါယ သုဝဏ္ဏဘူမိံ အဂမိံသု။ တတ္ထေကော ဥပါသကော အာဗာဓိကော မာတုဂါမေ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ကာလမကာသိ။ သော ကတကုသလောပိ ဒေဝလောကံ အနုပပဇ္ဇိတွာ ဣတ္ထိယာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တတာယ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဝိမာနပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ယဿံ ပန သော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော၊ သာ ဣတ္ထီ သုဝဏ္ဏဘူမိဂါမိနိံ နာဝံ အဘိရုယှ ဂစ္ဆတိ။ အထ ခေါ သော ပေတော တံ ဣတ္ထိံ ဂဟေတုကာမော နာဝါယ ဂမနံ ဥပရုန္ဓိ။ အထ ဝါဏိဇာ ‘‘ကေန နု ခေါ ကာရဏေန အယံ နာဝါ န ¶ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝီမံသန္တာ ကာဠကဏ္ဏိသလာကံ ဝိစာရေသုံ။ အမနုဿိဒ္ဓိယာ ယာဝတတိယံ တဿာ ဧဝ ဣတ္ထိယာ ပါပုဏိ၊ ယဿံ သော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော။ တံ ဒိသွာ ဝါဏိဇာ ဝေဠုကလာပံ သမုဒ္ဒေ ဩတာရေတွာ တဿ ဥပရိ တံ ဣတ္ထိံ ဩတာရေသုံ။ ဣတ္ထိယာ ဩတာရိတမတ္တာယ နာဝါ ဝေဂေန သုဝဏ္ဏဘူမိံ အဘိမုခါ ပါယာသိ။ အမနုဿော တံ ဣတ္ထိံ အတ္တနော ဝိမာနံ အာရောပေတွာ တာယ သဒ္ဓိံ အဘိရမိ။

သာ ¶ ဧကံ သံဝစ္ဆရံ အတိက္ကမိတွာ နိဗ္ဗိန္နရူပါ တံ ပေတံ ယာစန္တီ အာဟ – ‘‘အဟံ ဣဓ ဝသန္တီ မယှံ သမ္ပရာယိကံ အတ္ထံ ကာတုံ န လဘာမိ၊ သာဓု၊ မာရိသ၊ မံ ပါဋလိပုတ္တမေဝ နေဟီ’’တိ။ သော တာယ ယာစိတော –

‘‘ဒိဋ္ဌာ တယာ နိရယာ တိရစ္ဆာနယောနိ၊ ပေတာ အသုရာ အထဝါပိ မာနုသာ ဒေဝါ၊

သယမဒ္ဒသ ကမ္မဝိပါကမတ္တနော၊ နေဿာမိ တံ ပါဋလိပုတ္တမက္ခတံ၊

တတ္ထ ဂန္တွာ ကုသလံ ကရောဟိ ကမ္မ’’န္တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌာ တယာ နိရယာတိ ဧကစ္စေ ပစ္စေကနိရယာပိ တယာ ဒိဋ္ဌာ။ တိရစ္ဆာနယောနီတိ မဟာနုဘာဝါ နာဂသုပဏ္ဏာဒိတိရစ္ဆာနာပိ ဒိဋ္ဌာ တယာတိ ယောဇနာ။ ပေတာတိ ခုပ္ပိပါသာဒိဘေဒါ ပေတာ။ အသုရာတိ ကာလကဉ္စိကာဒိဘေဒါ အသုရာ။ ဒေဝါတိ ဧကစ္စေ စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ။ သော ကိရ ¶ အတ္တနော အာနုဘာဝေန အန္တရန္တရာ တံ ဂဟေတွာ ပစ္စေကနိရယာဒိကေ ဒဿေန္တော ဝိစရတိ၊ တေန ဧဝမာဟ။ သယမဒ္ဒသ ကမ္မဝိပါကမတ္တနောတိ နိရယာဒိကေ ဝိသေသတော ဂန္တွာ ပဿန္တီ သယမေဝ အတ္တနာ ကတကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပစ္စက္ခတော အဒ္ဒသ အဒက္ခိ။ နေဿာမိ တံ ပါဋလိပုတ္တမက္ခတန္တိ ဣဒါနာဟံ တံ အက္ခတံ ကေနစိ အပရိက္ခတံ မနုဿရူပေနေဝ ပါဋလိပုတ္တံ နယိဿာမိ။ တွံ ပန တတ္ထ ဂန္တွာ ကုသလံ ကရောဟိ ကမ္မံ၊ ကမ္မဝိပါကဿ ပစ္စက္ခတော ဒိဋ္ဌတ္တာ ယုတ္တပယုတ္တာ ပုညနိရတာ ဟောဟီတိ အတ္ထော။

အထ ¶ သာ ဣတ္ထီ တဿ ဝစနံ သုတွာ အတ္တမနာ –

‘‘အတ္ထကာမောသိ မေ ယက္ခ၊ ဟိတကာမောသိ ဒေဝတေ၊

ကရောမိ တုယှံ ဝစနံ၊ တွံသိ အာစရိယော မမ။

‘‘ဒိဋ္ဌာ မယာ နိရယာ တိရစ္ဆာနယောနိ၊ ပေတာ အသုရာ အထဝါပိ မာနုသာ ဒေဝါ၊

သယမဒ္ဒသံ ကမ္မဝိပါကမတ္တနော၊ ကာဟာမိ ပုညာနိ အနပ္ပကာနီ’’တိ။ –

အထ ¶ သော ပေတော တံ ဣတ္ထိံ ဂဟေတွာ အာကာသေန ဂန္တွာ ပါဋလိပုတ္တနဂရဿ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ ပက္ကာမိ။ အထဿာ ဉာတိမိတ္တာဒယော တံ ဒိသွာ ‘‘မယံ ပုဗ္ဗေ သမုဒ္ဒေ ပက္ခိတ္တာ မတာတိ အဿုမှ။ သာ အယံ ဒိဋ္ဌာ ဝတ၊ ဘော၊ သောတ္ထိနာ အာဂတာ’’တိ အဘိနန္ဒမာနာ သမာဂန္တွာ တဿာ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိံသု။ သာ တေသံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌံ အနုဘူတဉ္စ သဗ္ဗံ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိဝါသိနောပိ ခေါ တေ ဝါဏိဇာ အနုက္ကမေန သာဝတ္ထိံ ဥပဂတကာလေ သတ္ထု သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ စတုန္နံ ပရိသာနံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ သုတွာ မဟာဇနော သံဝေဂဇာတော ဒါနာဒိကုသလဓမ္မနိရတော အဟောသီတိ။

ပါဋလိပုတ္တပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အယဉ္စ တေ ပေါက္ခရဏီ သုရမ္မာတိ ဣဒံ သတ္ထရိ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ အမ္ဗပေတံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ ¶ ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ အညတရော ဂဟပတိ ပရိက္ခီဏဘောဂေါ အဟောသိ။ တဿ ဘရိယာ ကာလမကာသိ၊ ဧကာ ဓီတာယေဝ ဟောတိ။ သော တံ အတ္တနော မိတ္တဿ ဂေဟေ ဌပေတွာ ဣဏဝသေန ဂဟိတေန ကဟာပဏသတေန ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ သတ္ထေန သဒ္ဓိံ ဝဏိဇ္ဇာယ ဂတော၊ န စိရေနေဝ မူလေန သဟ ဥဒယဘူတာနိ ပဉ္စ ကဟာပဏသတာနိ လဘိတွာ သတ္ထေန သဟ ပဋိနိဝတ္တိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ ¶ စောရာ ပရိယုဋ္ဌာယ သတ္ထံ ပါပုဏိံသု၊ သတ္ထိကာ ဣတော စိတော စ ပလာယိံသု။ သော ပန ဂဟပတိ အညတရသ္မိံ ဂစ္ဆေ ကဟာပဏေ နိက္ခိပိတွာ အဝိဒူရေ နိလီယိ။ စောရာ တံ ဂဟေတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသုံ။ သော ဓနလောဘေန တတ္ထေဝ ပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။

ဝါဏိဇာ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ တဿ ဓီတုယာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသုံ။ သာ ပိတု မရဏေန အာဇီဝိကာဘယေန စ အတိဝိယ သဉ္ဇာတဒေါမနဿာ ဗာဠှံ ပရိဒေဝိ။ အထ နံ သော ပိတု သဟာယော ကုဋုမ္ဗိကော ‘‘ယထာ နာမ ကုလာလဘာဇနံ သဗ္ဗံ ဘေဒနပရိယန္တံ၊ ဧဝမေဝ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ ဘေဒနပရိယန္တံ။ မရဏံ ¶ နာမ သဗ္ဗသာဓာရဏံ အပ္ပဋိကာရဉ္စ၊ တသ္မာ မာ တွံ ပိတရိ အတိဗာဠှံ သောစိ၊ မာ ပရိဒေဝိ၊ အဟံ တေ ပိတာ၊ တွံ မယှံ ဓီတာ၊ အဟံ တဝ ပိတု ကိစ္စံ ကရောမိ၊ တွံ ပိတုနော ဂေဟေ ဝိယ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ အဝိမနာ အဘိရမဿူ’’တိ ဝတွာ သမဿာသေသိ။ သာ တဿ ဝစနေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓသောကာ ပိတရိ ဝိယ တသ္မိံ သဉ္ဇာတဂါရဝဗဟုမာနာ အတ္တနော ကပဏဘာဝေန တဿ ဝေယျာဝစ္စကာရိနီ ဟုတွာ ဝတ္တမာနာ ပိတရံ ဥဒ္ဒိဿ မတကိစ္စံ ကာတုကာမာ ယာဂုံ ပစိတွာ မနောသိလာဝဏ္ဏာနိ သုပရိပက္ကာနိ မဓုရာနိ အမ္ဗဖလာနိ ကံသပါတိယံ ဌပေတွာ ယာဂုံ အမ္ဗဖလာနိ စ ဒါသိယာ ဂါဟာပေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဘဂဝါ မယှံ ဒက္ခိဏာယ ပဋိဂ္ဂဟဏေန အနုဂ္ဂဟံ ကရောထာ’’တိ။ သတ္ထာ မဟာကရုဏာယ သဉ္စောဒိတမာနသော တဿာ မနောရထံ ပူရေန္တော နိသဇ္ဇာကာရံ ဒဿေသိ။ သာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ အတ္တနာ ဥပနီတံ သုဝိသုဒ္ဓဝတ္ထံ အတ္ထရိတွာ အဒါသိ၊ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။

အထ ¶ သာ ဘဂဝတော ယာဂုံ ဥပနာမေသိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေသိ ဘဂဝါ ယာဂုံ။ အထ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဘိက္ခူနမ္ပိ ယာဂုံ ဒတွာ ပုန ဓောတဟတ္ထာ အမ္ဗဖလာနိ ဘဂဝတော ဥပနာမေသိ၊ ဘဂဝါ တာနိ ပရိဘုဉ္ဇိ။ သာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဧဝမာဟ ¶ – ‘‘ယာ မေ၊ ဘန္တေ၊ ပစ္စတ္ထရဏယာဂုအမ္ဗဖလဒါနဝသေန ပဝတ္တာ ဒက္ခိဏာ၊ သာ မေ ပိတရံ ပါပုဏာတူ’’တိ။ ဘဂဝါ ‘‘ဧဝံ ဟောတူ’’တိ ဝတွာ အနုမောဒနံ အကာသိ။ သာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ တာယ ဒက္ခိဏာယ သမုဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တာယ သော ပေတော အမ္ဗဝနဥယျာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခပေါက္ခရဏိယော မဟတိဉ္စ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘိ။

အထ တေ ဝါဏိဇာ အပရေန သမယေန ဝဏိဇ္ဇာယ ဂစ္ဆန္တာ တမေဝ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ ပုဗ္ဗေ ဝသိတဋ္ဌာနေ ဧကရတ္တိံ ဝါသံ ကပ္ပေသုံ။ တေ ဒိသွာ သော ဝိမာနပေတော ဥယျာနဝိမာနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တေသံ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ တေ ဝါဏိဇာ တံ ဒိသွာ တေန လဒ္ဓသမ္ပတ္တိံ ပုစ္ဆန္တာ –

‘‘အယဉ္စ တေ ပေါက္ခရဏီ သုရမ္မာ၊ သမာ သုတိတ္ထာ စ မဟောဒကာ စ၊

သုပုပ္ဖိတာ ဘမရဂဏာနုကိဏ္ဏာ၊ ကထံ တယာ လဒ္ဓါ အယံ မနုညာ။

‘‘ဣဒဉ္စ ¶ တေ အမ္ဗဝနံ သုရမ္မံ၊ သဗ္ဗောတုကံ ဓာရယတေ ဖလာနိ၊

သုပုပ္ဖိတံ ဘမရဂဏာနုကိဏ္ဏံ၊ ကထံ တယာ လဒ္ဓမိဒံ ဝိမာန’’န္တိ။ –

၇၉၆။ တတ္ထ သုရမ္မာတိ သုဋ္ဌု ရမဏီယာ။ သမာတိ သမတလာ။ သုတိတ္ထာတိ ရတနမယသောပါနတာယ သုန္ဒရတိတ္ထာ။ မဟောဒကာတိ ဗဟုဇလာ။

၇၉၇။ သဗ္ဗောတုကန္တိ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂရုက္ခာဒီဟိ သဗ္ဗေသု ဥတူသု သုခါဝဟံ။ တေနာဟ ‘‘ဓာရယတေ ဖလာနီ’’တိ။ သုပုပ္ဖိတန္တိ နိစ္စံ သုပုပ္ဖိတံ။

တံ သုတွာ ပေတော ပေါက္ခရဏိအာဒီနံ ပဋိလာဘကာရဏံ အာစိက္ခန္တော –

‘‘အမ္ဗပက္ကံ ဒကံ ယာဂု၊ သီတစ္ဆာယာ မနောရမာ၊

ဓီတာယ ဒိန္နဒါနေန၊ တေန မေ ဣဓ လဗ္ဘတီ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ¶ တေန မေ ဣဓ လဗ္ဘတီတိ ယံ တံ ဘဂဝတော ဘိက္ခူနဉ္စ အမ္ဗပက္ကံ ဥဒကံ ယာဂုဉ္စ မမံ ဥဒ္ဒိဿ ဒေန္တိယာ မယှံ ဓီတာယ ဒိန္နံ ဒါနံ၊ တေန မေ ဓီတာယ ဒိန္နဒါနေန ဣဓ ဣမသ္မိံ ဒိဗ္ဗေ အမ္ဗဝနေ သဗ္ဗောတုကံ အမ္ဗပက္ကံ၊ ဣမိဿာ ဒိဗ္ဗာယ မနုညာယ ပေါက္ခရဏိယာ ဒိဗ္ဗံ ဥဒကံ၊ ယာဂုယာ အတ္ထရဏဿ စ ဒါနေန ဥယျာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခာဒီသု သီတစ္ဆာယာ မနောရမာ ဣဓ လဗ္ဘတိ၊ သမိဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။

ဧဝဉ္စ ¶ ပန ဝတွာ သော ပေတော တေ ဝါဏိဇေ နေတွာ တာနိ ပဉ္စ ကဟာပဏသတာနိ ဒဿေတွာ ‘‘ဣတော ဥပဍ္ဎံ တုမှေ ဂဏှထ၊ ဥပဍ္ဎံ မယာ ဂဟိတံ ဣဏံ သောဓေတွာ သုခေန ဇီဝတူတိ မယှံ ဓီတာယ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ဝါဏိဇာ အနုက္ကမေန သာဝတ္ထိံ ပတွာ တဿ ဓီတာယ ကထေတွာ တေန အတ္တနော ဒိန္နဘာဂမ္ပိ တဿာ ဧဝ အဒံသု။ သာ ကဟာပဏသတံ ဓနိကာနံ ဒတွာ ဣတရံ အတ္တနော ပိတု သဟာယဿ တဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ ဒတွာ သယံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောန္တိ နိဝသတိ။ သော ‘‘ဣဒံ သဗ္ဗံ တုယှံယေဝ ဟောတူ’’တိ ¶ တဿာယေဝ ပဋိဒတွာ တံ အတ္တနော ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ ဃရသာမိနိံ အကာသိ။

သာ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဧကံ ပုတ္တံ လဘိတွာ တံ ဥပလာလေန္တီ –

‘‘သန္ဒိဋ္ဌိကံ ကမ္မံ ဧဝံ ပဿထ၊ ဒါနဿ ဒမဿ သံယမဿ ဝိပါကံ၊

ဒါသီ အဟံ အယျကုလေသု ဟုတွာ၊ သုဏိသာ ဟောမိ အဂါရဿ ဣဿရာ’’တိ။ –

အထေကဒိဝသံ သတ္ထာ တဿာ ဉာဏပရိပါကံ ဩလောကေတွာ ဩဘာသံ ဖရိတွာ သမ္မုခေ ဌိတော ဝိယ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ –

‘‘အသာတံ သာတရူပေန၊ ပိယရူပေန အပ္ပိယံ၊

ဒုက္ခံ သုခဿ ရူပေန၊ ပမတ္တံ အတိဝတ္တတီ’’တိ။ (ဥဒါ။ ၁၈၊ ဇာ။ ၁။၁။၁၀၀) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။ သာ ဂါထာပရိယောသာနေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတာ။ သာ ဒုတိယဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ¶ ဒါနံ ဒတွာ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

အမ္ဗဝနပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ယံ ဒဒါတိ န တံ ဟောတီတိ ဣဒံ အက္ခဒါယကပေတဝတ္ထု။ တဿ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဘဂဝတိ သာဝတ္ထိယံ ¶ ဝိဟရန္တေ အညတရော သာဝတ္ထိဝါသီ ဥပါသကော သကဋေဟိ ဘဏ္ဍဿ ပူရေတွာ ဝဏိဇ္ဇာယ ဝိဒေသံ ဂန္တွာ တတ္ထ အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ဝိက္ကိဏိတွာ ပဋိဘဏ္ဍံ သကဋေသု အာရောပေတွာ သာဝတ္ထိံ ဥဒ္ဒိဿ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တဿ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တဿ အဋဝိယံ ဧကဿ သကဋဿ အက္ခော ဘိဇ္ဇိ။ အထ အညတရော ပုရိသော ရုက္ခဂဟဏတ္ထံ ကုဌာရိဖရသုံ ဂါဟာပေတွာ အတ္တနော ဂါမတော နိက္ခမိတွာ အရညေ ဝိစရန္တော တံ ဌာနံ ပတွာ ¶ တံ ဥပါသကံ အက္ခဘဉ္ဇနေန ဒေါမနဿပ္ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဝါဏိဇော အက္ခဘဉ္ဇနေန အဋဝိယံ ကိလမတီ’’တိ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ရုက္ခဒဏ္ဍံ ဆိန္ဒိတွာ ဒဠှံ အက္ခံ ကတွာ သကဋေ ယောဇေတွာ အဒါသိ။

သော အပရေန သမယေန ကာလံ ကတွာ တသ္မိံယေဝ အဋဝိပဒေသေ ဘုမ္မဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော။ အတ္တနော ကမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ရတ္တိယံ တဿ ဥပါသကဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ဂေဟဒွါရေ ဌတွာ –

‘‘ယံ ဒဒါတိ န တံ ဟောတိ၊ ဒေထေဝ ဒါနံ ဒတွာ ဥဘယံ တရတိ၊

ဥဘယံ တေန ဒါနေန ဂစ္ဆတိ၊ ဇာဂရထ မာ ပမဇ္ဇထာ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ယံ ဒဒါတိ န တံ ဟောတီတိ ယံ ဒေယျဓမ္မံ ဒါယကော ဒေတိ၊ န တဒေဝ ပရလောကေ တဿ ဒါနဿ ဖလဘာဝေန ဟောတိ၊ အထ ခေါ အညံ ဗဟုံ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ ဖလံ ဟောတိယေဝ။ တသ္မာ ဒေထေဝ ဒါနန္တိ ယထာ တထာ ဒါနံ ဒေထ ဧဝ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဒတွာ ဥဘယံ တရတီ’’တိ ¶ ၊ ဒါနံ ဒတွာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမ္ပိ သမ္ပရာယိကမ္ပိ ဒုက္ခံ အနတ္ထဉ္စ အတိက္ကမတိ။ ဥဘယံ တေန ဒါနေန ဂစ္ဆတီတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ သမ္ပရာယိကဉ္စာတိ ဥဘယမ္ပိ သုခံ တေန ဒါနေန ဥပဂစ္ဆတိ ပါပုဏာတိ၊ အတ္တနော ပရေသဉ္စ ဟိတသုခဝသေနာပိ အယမတ္ထော ယောဇေတဗ္ဗော။ ဇာဂရထ မာ ပမဇ္ဇထာတိ ဧဝံ ဥဘယာနတ္ထနိဝါရဏံ ဥဘယဟိတသာဓနံ ဒါနံ သမ္ပာဒေတုံ ဇာဂရထ၊ ဒါနူပကရဏာနိ သဇ္ဇေတွာ တတ္ထ စ အပ္ပမတ္တာ ဟောထာတိ အတ္ထော။ အာဒရဒဿနတ္ထံ စေတ္ထ အာမေဍိတဝသေန ဝုတ္တံ။

ဝါဏိဇော အတ္တနော ကိစ္စံ တီရေတွာ ပဋိနိဝတ္တိတွာ အနုက္ကမေန သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဒုတိယဒိဝသေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ သတ္ထာ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသီတိ။

အက္ခရုက္ခပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ ဘောဂသံဟရဏပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

မယံ ¶ ¶ ဘောဂေ သံဟရိမှာတိ ဣဒံ ဘောဂသံဟရဏပေတိဝတ္ထု။ တဿ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဘဂဝတိ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ ရာဇဂဟေ ကိရ စတဿော ဣတ္ထိယော မာနကူဋာဒိဝသေန သပ္ပိမဓုတေလဓညာဒီဟိ ဝေါဟာရံ ကတွာ အယောနိသော ဘောဂေ သံဟရိတွာ ဇီဝန္တိ။ တာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဗဟိနဂရေ ပရိခါပိဋ္ဌေ ပေတိယော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တာ ရတ္တိယံ ဒုက္ခာဘိဘူတာ –

‘‘မယံ ဘောဂေ သံဟရိမှာ၊ သမေန ဝိသမေန စ၊

တေ အညေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ မယံ ဒုက္ခဿ ဘာဂိနီ’’တိ။ –

ဝိပ္ပလပန္တိယော ဘေရဝေန မဟာသဒ္ဒေန ဝိရဝိံသု။ မနုဿာ တံ သုတွာ ဘီတတသိတာ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ သဇ္ဇေတွာ သတ္ထာရံ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ နိမန္တေတွာ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ပရိဝိသိတွာ ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ ဥပနိသီဒိတွာ တံ ပဝတ္တိံ နိဝေဒေသုံ။ ဘဂဝါ ‘‘ဥပါသကာ တေန ¶ ဝေါ သဒ္ဒေန ကောစိ အန္တရာယော နတ္ထိ၊ စတဿော ပန ပေတိယော ဒုက္ခာဘိဘူတာ အတ္တနာ ဒုက္ကဋံ ကမ္မံ ကထေတွာ ပရိဒေဝနဝသေန ဝိဿရေန ဝိရဝန္တိယော –

‘‘မယံ ဘောဂေ သံဟရိမှာ၊ သမေန ဝိသမေန စ၊

တေ အညေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ မယံ ဒုက္ခဿ ဘာဂိနီ’’တိ။ –

တတ္ထ ဘောဂေတိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန ‘‘ဘောဂါ’’တိ လဒ္ဓနာမေ ဝတ္ထာဘရဏာဒိကေ ဝိတ္တူပကရဏဝိသေသေ။ သံဟရိမှာတိ မစ္ဆေရမလေန ပရိယာဒိန္နစိတ္တာ ကဿစိ ကိဉ္စိ အဒတွာ သဉ္စိနိမှ။ သမေန ဝိသမေန စာတိ ဉာယေန စ အညာယေန စ၊ ဉာယပတိရူပကေန ဝါ အညာယေန တေ ဘောဂေ အမှေဟိ သံဟရိတေ ဣဒါနိ အညေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ မယံ ဒုက္ခဿ ဘာဂိနီတိ မယံ ပန ကဿစိပိ သုစရိတဿ အကတတ္တာ ဒုစ္စရိတဿ စ ကတတ္တာ ဧတရဟိ ပေတယောနိပရိယာပန္နဿ မဟတော ဒုက္ခဿ ဘာဂိနိယော ဘဝါမ၊ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝါမာတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ¶ ¶ ဘဂဝါ တာဟိ ပေတီဟိ ဝုတ္တံ ဂါထံ ဝတွာ တာသံ ပဝတ္တိံ ကထေတွာ တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဥပရိ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသူတိ။

ဘောဂသံဟရဏပေတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅။ သေဋ္ဌိပုတ္တပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနီတိ ဣဒံ သေဋ္ဌိပုတ္တပေတဝတ္ထု။ တဿ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တော ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော မဟတိယာ ရာဇိဒ္ဓိယာ မဟန္တေန ရာဇာနုဘာဝေန နဂရံ အနုသဉ္စရန္တော အညတရသ္မိံ ဂေဟေ ဥပရိပါသာဒေ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ တံ ရာဇဝိဘူတိံ ဩလောကေန္တိံ ရူပသမ္ပတ္တိယာ ဒေဝစ္ဆရာပဋိဘာဂံ ဧကံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗေ အာရမ္မဏေ သဟသာ သမုပ္ပန္နေန ကိလေသသမုဒါစာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော သတိပိ ကုလရူပါစာရာဒိဂုဏဝိသေသသမ္ပန္နေ ¶ အန္တေပုရဇနေ သဘာဝလဟုကဿ ပန ဒုဒ္ဒမဿ စိတ္တဿ ဝသေန တဿံ ဣတ္ထိယံ ပဋိဗဒ္ဓမာနသော ဟုတွာ ပစ္ဆာသနေ နိသိန္နဿ ပုရိသဿ ‘‘ဣမံ ပါသာဒံ ဣမဉ္စ ဣတ္ထိံ ဥပဓာရေဟီ’’တိ သညံ ဒတွာ ရာဇဂေဟံ ပဝိဋ္ဌော။ အညံ သဗ္ဗံ အမ္ဗသက္ကရပေတဝတ္ထုမှိ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အယံ ပန ဝိသေသော – ဣဓ ပုရိသော သူရိယေ အနတ္ထင်္ဂတေယေဝ အာဂန္တွာ နဂရဒွါရေ ထကိတေ အတ္တနာ အာနီတံ အရုဏဝဏ္ဏမတ္တိကံ ဥပ္ပလာနိ စ နဂရဒွါရကဝါဋေ လဂ္ဂေတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ ရာဇာ ပန သိရိသယနေ ဝါသူပဂတော မဇ္ဈိမယာမေ သ-ဣတိ န-ဣတိ ဒု-ဣတိ သော-ဣတိ စ ဣမာနိ စတ္တာရိ အက္ခရာနိ မဟတာ ကဏ္ဌေန ဥစ္စာရိတာနိ ဝိယ ဝိဿရဝသေန အဿောသိ။ တာနိ ကိရ အတီတေ ကာလေ သာဝတ္ထိဝါသီဟိ စတူဟိ သေဋ္ဌိပုတ္တေဟိ ဘောဂမဒမတ္တေဟိ ယောဗ္ဗနကာလေ ပါရဒါရိကကမ္မဝသေန ဗဟုံ အပုညံ ပသဝေတွာ အပရဘာဂေ ကာလံ ကတွာ တဿေဝ နဂရဿ သမီပေ လောဟကုမ္ဘိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပစ္စမာနေဟိ လောဟကုမ္ဘိယာ မုခဝဋ္ဋိံ ပတွာ ဧကေကံ ဂါထံ ဝတ္ထုကာမေဟိ ဥစ္စာရိတာနံ တာသံ ဂါထာနံ အာဒိအက္ခရာနိ ¶ ၊ တေ ပဌမက္ခရမေဝ ဝတွာ ဝေဒနာပ္ပတ္တာ ဟုတွာ လောဟကုမ္ဘိံ ဩတရိံသု။

ရာဇာ ပန တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ဘီတတသိတော သံဝိဂ္ဂေါ လောမဟဋ္ဌဇာတော တံ ရတ္တာဝသေသံ ဒုက္ခေန ဝီတိနာမေတွာ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ ပုရောဟိတံ ပက္ကောသာပေတွာ တံ ပဝတ္တိံ ကထေသိ။ ပုရောဟိတော ရာဇာနံ ¶ ဘီတတသိတံ ဉတွာ လာဘဂိဒ္ဓါ ‘‘ဥပ္ပန္နော ခေါ အယံ မယှံ ဗြာဟ္မဏာနဉ္စ လာဘုပ္ပာဒနုပါယော’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ မဟာ ဝတာယံ ဥပဒ္ဒဝေါ ဥပ္ပန္နော၊ သဗ္ဗစတုက္ကံ ယညံ ယဇာဟီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာ အမစ္စေ အာဏာပေသိ ‘‘သဗ္ဗစတုက္ကယညဿ ဥပကရဏာနိ သဇ္ဇေထာ’’တိ။ တံ သုတွာ မလ္လိကာ ဒေဝီ ရာဇာနံ ဧဝမာဟ – ‘‘ကသ္မာ၊ မဟာရာဇ၊ ဗြာဟ္မဏဿ ဝစနံ သုတွာ အနေကပါဏဝဓဟိံသနကကိစ္စံ ကာတုကာမောသိ၊ နနု သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတဉာဏစာရော ဘဂဝါ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော? ယထာ ¶ စ တေ ဘဂဝါ ဗျာကရိဿတိ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ရာဇာ တဿာ ဝစနံ သုတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ တတောနိဒါနံ တုယှံ ကောစိ အန္တရာယော’’တိ ဝတွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ တေသံ လောဟကုမ္ဘိနိရယေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာနံ ပဝတ္တိံ ကထေတွာ တေဟိ ပစ္စေကံ ဥစ္စာရေတုံ အာရဒ္ဓဂါထာယော –

‘‘သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ၊ ပရိပုဏ္ဏာနိ သဗ္ဗသော၊

နိရယေ ပစ္စမာနာနံ၊ ကဒါ အန္တော ဘဝိဿတိ။

‘‘နတ္ထိ အန္တော ကုတော အန္တော၊ န အန္တော ပဋိဒိဿတိ၊

တထာ ဟိ ပကတံ ပါပံ၊ တုယှံ မယှဉ္စ မာရိသာ။

‘‘ဒုဇ္ဇီဝိတမဇီဝိမှ၊ ယေ သန္တေ န ဒဒမှသေ၊

သန္တေသု ဒေယျဓမ္မေသု၊ ဒီပံ နာကမှ အတ္တနော။

‘‘သောဟံ နူန ဣတော ဂန္တွာ၊ ယောနိံ လဒ္ဓါန မာနုသိံ၊

ဝဒညူ သီလသမ္ပန္နော၊ ကာဟာမိ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ။ –

၈၀၂။ တတ္ထ ¶ သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနီတိ ဝဿာနံ သဋ္ဌိသဟဿာနိ။ တသ္မိံ ကိရ လောဟကုမ္ဘိနိရယေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တော အဓော ဩဂစ္ဆန္တော တိံသာယ ဝဿသဟဿေဟိ ဟေဋ္ဌိမတလံ ပါပုဏာတိ၊ တတော ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တောပိ တိံသာယ ဧဝ ဝဿသဟဿေဟိ မုခဝဋ္ဋိပဒေသံ ပါပုဏာတိ၊ တာယ သညာယ သော ‘‘သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ၊ ပရိပုဏ္ဏာနိ သဗ္ဗသော’’တိ ဂါထံ ဝတ္တုကာမော သ-ဣတိ ဝတွာ အဓိမတ္တဝေဒနာပ္ပတ္တော ¶ ဟုတွာ အဓောမုခေါ ပတိ။ ဘဂဝါ ပန တံ ရညော ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ကထေသိ။ ဧသ နယော သေသဂါထာသုပိ။ တတ္ထ ကဒါ အန္တော ဘဝိဿတီတိ လောဟကုမ္ဘိနိရယေ ပစ္စမာနာနံ အမှာကံ ကဒါ နု ခေါ ဣမဿ ဒုက္ခဿ အန္တော ပရိယောသာနံ ဘဝိဿတိ။

၈၀၃။ တထာ ဟီတိ ယထာ တုယှံ မယှဉ္စ ဣမဿ ဒုက္ခဿ နတ္ထိ အန္တော၊ န အန္တော ပဋိဒိဿတိ၊ တထာ တေန ပကာရေန ပါပကံ ကမ္မံ ပကတံ တယာ မယာ စာတိ ဝိဘတ္တိံ ဝိပရိဏာမေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၈၀၄။ ဒုဇ္ဇီဝိတန္တိ ဝိညူဟိ ဂရဟိတဗ္ဗံ ဇီဝိတံ။ ယေ သန္တေတိ ယေ မယံ သန္တေ ဝိဇ္ဇမာနေ ဒေယျဓမ္မေ။ န ဒဒမှသေတိ ¶ န အဒမှ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘သန္တေသု ဒေယျဓမ္မေသု၊ ဒီပံ နာကမှ အတ္တနော’’တိ ဝုတ္တံ။

၈၀၅။ သောဟန္တိ သော အဟံ။ နူနာတိ ပရိဝိတက္ကေ နိပါတော။ ဣတောတိ ဣမသ္မာ လောဟကုမ္ဘိနိရယာ။ ဂန္တွာတိ အပဂန္တွာ။ ယောနိံ လဒ္ဓါန မာနုသိန္တိ မနုဿယောနိံ မနုဿတ္တဘာဝံ လဘိတွာ။ ဝဒညူတိ ပရိစ္စာဂသီလော၊ ယာစကာနံ ဝါ ဝစနညူ။ သီလသမ္ပန္နောတိ သီလာစာရသမ္ပန္နော။ ကာဟာမိ ကုသလံ ဗဟုန္တိ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ပမာဒံ အနာပဇ္ဇိတွာ ဗဟုံ ပဟူတံ ကုသလံ ပုညကမ္မံ ကရိဿာမိ၊ ဥပစိနိဿာမီတိ အတ္ထော။

သတ္ထာ ဣမာ ဂါထာယော ဝတွာ ဝိတ္ထာရေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ မတ္တိကာရတ္တုပ္ပလဟာရကော ပုရိသော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ရာဇာ သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ ပရပရိဂ္ဂဟေ အဘိဇ္ဈံ ပဟာယ သဒါရသန္တုဋ္ဌော အဟောသီတိ။

သေဋ္ဌိပုတ္တပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကိံ ¶ နု ဥမ္မတ္တရူပေါဝါတိ ဣဒံ သတ္ထရိ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ အညတရံ ပေတံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တံ။ အတီတေ ကိရ ဗာရာဏသိနဂရေ အညတရော ပီဌသပ္ပီ သာလိတ္တကပယောဂေ ကုသလော၊ တဟိံ သက္ခရခိပနသိပ္ပေ နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော နဂရဒွါရေ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ နိသီဒိတွာ သက္ခရပဟာရေဟိ ဟတ္ထိအဿမနုဿရထကူဋာဂါရဓဇပုဏ္ဏဃဋာဒိရူပါနိ နိဂြောဓပတ္တေသု ဒဿေတိ။ နဂရဒါရကာ အတ္တနော ကီဠနတ္ထာယ ¶ မာယကဍ္ဎမာသကာဒီနိ ဒတွာ ယထာရုစိ တာနိ သိပ္ပာနိ ကာရာပေန္တိ။

အထေကဒိဝသံ ဗာရာဏသိရာဇာ နဂရတော နိက္ခမိတွာ တံ နိဂြောဓမူလံ ဥပဂတော နိဂြောဓပတ္တေသု ဟတ္ထိရူပါဒိဝသေန နာနာဝိဓရူပဝိဘတ္တိယော အပ္ပိတာ ဒိသွာ မနုဿေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကေန နု ခေါ ဣမေသု နိဂြောဓပတ္တေသု ဧဝံ နာနာဝိဓရူပဝိဘတ္တိယော ကတာ’’တိ? မနုဿာ တံ ပီဌသပ္ပိံ ဒဿေသုံ ‘‘ဒေဝ၊ ဣမိနာ ကတာ’’တိ ¶ ။ ရာဇာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘သက္ကာ နု ခေါ၊ ဘဏေ၊ မယာ ဒဿိတဿ ဧကဿ ပုရိသဿ ကထေန္တဿ အဇာနန္တဿေဝ ကုစ္ဆိယံ အဇလဏ္ဍိကာဟိ ပူရေတု’’န္တိ? ‘‘သက္ကာ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ တံ အတ္တနော ရာဇဘဝနံ နေတွာ ဗဟုဘာဏိကေ ပုရောဟိတေ နိဗ္ဗိန္နရူပေါ ပုရောဟိတံ ပက္ကောသာပေတွာ တေန သဟ ဝိဝိတ္တေ ဩကာသေ သာဏိပါကာရပရိက္ခိတ္တေ နိသီဒိတွာ မန္တယမာနော ပီဌသပ္ပိံ ပက္ကောသာပေသိ။ ပီဌသပ္ပီ နာဠိမတ္တာ အဇလဏ္ဍိကာ အာဒါယာဂန္တွာ ရညော အာကာရံ ဉတွာ ပုရောဟိတာဘိမုခေါ နိသိန္နော တေန မုခေ ဝိဝဋေ သာဏိပါကာရဝိဝရေန ဧကေကံ အဇလဏ္ဍိကံ တဿ ဂလမူလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သော လဇ္ဇာယ ဥဂ္ဂိလိတုံ အသက္ကောန္တော သဗ္ဗာ အဇ္ဈောဟရိ။ အထ နံ ရာဇာ အဇလဏ္ဍိကာဟိ ပူရိတောဒရံ ဝိဿဇ္ဇိ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ လဒ္ဓံ တယာ ဗဟုဘာဏိတာယ ဖလံ၊ မဒ္ဒနဖလပိယင်္ဂုတစာဒီဟိ အဘိသင်္ခတံ ပါနကံ ပိဝိတွာ ဥစ္ဆဍ္ဍေဟိ၊ ဧဝံ တေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ။ တဿ စ ပီဌသပ္ပိဿ တေန ကမ္မေန အတ္တမနော ဟုတွာ စုဒ္ဒသ ဂါမေ အဒါသိ။ သော ဂါမေ လဘိတွာ အတ္တာနံ သုခေန္တော ပီဏေန္တော ပရိဇနမ္ပိ သုခေန္တော ပီဏေန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာဒီနံ ယထာရဟံ ကိဉ္စိ ဒေန္တော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ သမ္ပရာယိကဉ္စ အတ္ထံ အဟာပေန္တော သုခေနေဝ ဇီဝတိ၊ အတ္တနော သန္တိကံ ဥပဂတာနံ သိပ္ပံ သိက္ခန္တာနံ ဘတ္တဝေတနံ ဒေတိ။

အထေကော ¶ ပုရိသော တဿ သန္တိကံ ဥပဂန္တွာ ဧဝမာဟ – ‘‘သာဓု၊ အာစရိယ၊ မမ္ပိ ဧတံ သိပ္ပံ သိက္ခာပေဟိ၊ မယှံ ပန အလံ ဘတ္တဝေတနေနာ’’တိ။ သော တံ ပုရိသံ တံ သိပ္ပံ သိက္ခာပေသိ။ သော သိက္ခိတသိပ္ပော သိပ္ပံ ဝီမံသိတုကာမော ဂန္တွာ ဂင်္ဂါတီရေ နိသိန္နဿ သုနေတ္တဿ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ သက္ခရာဘိဃာတေန သီသံ ဘိန္ဒိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တတ္ထေဝ ဂင်္ဂါတီရေ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ မနုဿာ ¶ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ တံ ပုရိသံ တတ္ထေဝ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ ပဟရိတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသုံ။ သော ကာလကတော အဝီစိမဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စိတွာ တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေန ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟနဂရဿ အဝိဒူရေ ပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ကမ္မဿ သရိက္ခကေန ဝိပါကေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ကမ္မဝေဂုက္ခိတ္တာနိ ပုဗ္ဗဏှသမယံ မဇ္ဈနှိကသမယံ သာယနှသမယဉ္စ သဋ္ဌိ အယောကူဋသဟဿာနိ မတ္ထကေ နိပတန္တိ။ သော ဆိန္နဘိန္နသီသော ¶ အဓိမတ္တဝေဒနာပ္ပတ္တော ဘူမိယံ နိပတတိ၊ အယောကူဋေသု ပန အပဂတမတ္တေသု ပဋိပါကတိကသိရော တိဋ္ဌတိ။

အထေကဒိဝသံ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဂိဇ္ဈကူဋပဗ္ဗတာ ဩတရန္တော တံ ဒိသွာ –

‘‘ကိံ နု ဥမ္မတ္တရူပေါဝ၊ မိဂေါ ဘန္တောဝ ဓာဝသိ၊

နိဿံသယံ ပါပကမ္မန္တော၊ ကိံ နု သဒ္ဒါယသေ တုဝ’’န္တိ။ –

ဣမာယ ဂါထာယ ပဋိပုစ္ဆိ။ တတ္ထ ဥမ္မတ္တရူပေါဝါတိ ဥမ္မတ္တကသဘာဝေါ ဝိယ ဥမ္မာဒပ္ပတ္တော ဝိယ။ မိဂေါ ဘန္တောဝ ဓာဝသီတိ ဘန္တမိဂေါ ဝိယ ဣတော စိတော စ ဓာဝသိ။ သော ဟိ တေသု အယောကူဋေသု နိပတန္တေသု ပရိတ္တာဏံ အပဿန္တော ‘‘န သိယာ နု ခေါ ဧဝံ ပဟာရော’’တိ ဣတောပိ ဧတ္တောပိ ပလာယတိ။ တေ ပန ကမ္မဝေဂုက္ခိတ္တာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတဿ မတ္ထကေယေဝ နိပတန္တိ။ ကိံ နု သဒ္ဒါယသေ တုဝန္တိ ကိံ နု ခေါ တုဝံ သဒ္ဒံ ကရောသိ၊ အတိဝိယ ဝိဿရံ ကရောန္တော ဝိစရသိ။

‘‘အဟံ ဘဒန္တေ ပေတောမှိ၊ ဒုဂ္ဂတော ယမလောကိကော၊

ပါပကမ္မံ ကရိတွာန၊ ပေတလောကံ ဣတော ဂတော။

‘‘သဋ္ဌိ ¶ ¶ ကူဋသဟဿာနိ၊ ပရိပုဏ္ဏာနိ သဗ္ဗသော၊

သီသေ မယှံ နိပတန္တိ၊ တေ ဘိန္ဒန္တိ စ မတ္ထက’’န္တိ။ –

ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ပဋိဝစနံ အဒါသိ။ တတ္ထ သဋ္ဌိ ကူဋသဟဿာနီတိ သဋ္ဌိမတ္တာနိ အယောကူဋသဟဿာနိ။ ပရိပုဏ္ဏာနီတိ အနူနာနိ။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗဘာဂတော။ တဿ ကိရ သဋ္ဌိယာ အယောကူဋသဟဿာနံ ပတနပ္ပဟောနကံ မဟန္တံ ပဗ္ဗတကူဋပ္ပမာဏံ သီသံ နိဗ္ဗတ္တိ။ တံ တဿ ဝါလဂ္ဂကောဋိနိတုဒနမတ္တမ္ပိ ဌာနံ အသေသေတွာ တာနိ ကူဋာနိ ပတန္တာနိ မတ္ထကံ ဘိန္ဒန္တိ၊ တေန သော အဋ္ဋဿရံ ကရောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗသော သီသေ မယှံ နိပတန္တိ၊ တေ ဘိန္ဒန္တိ စ မတ္ထက’’န္တိ။

အထ ¶ နံ ထေရော ကတကမ္မံ ပုစ္ဆန္တော –

‘‘ကိံ နု ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ ဒုက္ကဋံ ကတံ၊

ကိဿ ကမ္မဝိပါကေန၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆသိ။

‘‘သဋ္ဌိ ကူဋသဟဿာနိ၊ ပရိပုဏ္ဏာနိ သဗ္ဗသော၊

သီသေ တုယှံ နိပတန္တိ၊ တေ ဘိန္ဒန္တိ စ မတ္ထက’’န္တိ။ –

တဿ ပေတော အတ္တနာ ကတကမ္မံ အာစိက္ခန္တော –

‘‘အထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ သုနေတ္တံ ဘာဝိတိန္ဒြိယံ၊

နိသိန္နံ ရုက္ခမူလသ္မိံ၊ ဈာယန္တံ အကုတောဘယံ။

‘‘သာလိတ္တကပ္ပဟာရေန၊ ဘိန္ဒိဿံ တဿ မတ္ထကံ၊

တဿကမ္မဝိပါကေန၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆိသံ။

‘‘သဋ္ဌိ ကူဋသဟဿာနိ၊ ပရိပုဏ္ဏာနိ သဗ္ဗသော၊

သီသေ မယှံ နိပတန္တိ၊ တေ ဘိန္ဒန္တိ စ မတ္ထက’’န္တိ။ –

၈၁၁။ တတ္ထ သမ္ဗုဒ္ဓန္တိ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ။ သုနေတ္တန္တိ ဧဝံနာမကံ။ ဘာဝိတိန္ဒြိယန္တိ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ ဘာဝိတသဒ္ဓါဒိဣန္ဒြိယံ။

၈၁၂-၁၃။ သာလိတ္တကပ္ပဟာရေနာတိ ¶ သာလိတ္တကံ ဝုစ္စတိ ဓနုကေန၊ အင်္ဂုလီဟိ ဧဝ ဝါ သက္ခရခိပနပယောဂေါ။ တထာ ဟိ သက္ခရာယ ပဟာရေနာတိ ဝါ ပါဌော။ ဘိန္ဒိဿန္တိ ဘိန္ဒိံ။

တံ ¶ ¶ သုတွာ ထေရော ‘‘အတ္တနော ကတကမ္မာနုရူပမေဝ ဣဒါနိ ပုရာဏကမ္မဿ ဣဒံ ဖလံ ပဋိလဘတီ’’တိ ဒဿေန္တော –

သဋ္ဌိ ကူဋသဟဿာနိ၊ ပရိပုဏ္ဏာနိ သဗ္ဗသော၊

သီသေ တုယှံ နိပတန္တိ၊ တေ ဘိန္ဒန္တိ စ မတ္ထက’’န္တိ။ –

ဩသာနဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဓမ္မေနာတိ အနုရူပကာရဏေန။ တေတိ တဝ၊ တသ္မိံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ အပရဇ္ဈန္တေန တယာ ကတဿ ပါပကမ္မဿ အနုစ္ဆဝိကမေဝေတံ ဖလံ တုယှံ ဥပနီတံ။ တသ္မာ ကေနစိ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ အပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနပိ အပ္ပဋိဗာဟနီယမေတန္တိ ဒဿေတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ တတော နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော သာယနှသမယေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဂုဏာနုဘာဝံ ကမ္မာနဉ္စ အဝဉ္ဈတံ ပကာသေသိ၊ မဟာဇနော သံဝေဂဇာတော ဟုတွာ ပါပံ ပဟာယ ဒါနာဒိပုညနိရတော အဟောသီတိ။

သဋ္ဌိကူဋပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ ပေတဝတ္ထုသ္မိံ

စတုတ္ထဿ မဟာဝဂ္ဂဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ယေ တေ ပေတေသု နိဗ္ဗတ္တာ၊ သတ္တာ ဒုက္ကဋကာရိနော၊

ယေဟိ ကမ္မေဟိ တေသံ တံ၊ ပါပကံ ကဋုကပ္ဖလံ။

ပစ္စက္ခတော ဝိဘာဝေန္တီ၊ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေဟိ စ၊

ယာ ¶ ဒေသနာနိယာမေန၊ သတံ သံဝေဂဝဍ္ဎနီ။

ယံ ကထာဝတ္ထုကုသလာ၊ သုပရိညာတဝတ္ထုကာ၊

ပေတဝတ္ထူတိ နာမေန၊ သင်္ဂါယိံသု မဟေသယော။

တဿ အတ္ထံ ပကာသေတုံ၊ ပေါရာဏဋ္ဌကထာနယံ၊

နိဿာယ ယာ သမာရဒ္ဓါ၊ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ မယာ။

ယာ တတ္ထ ပရမတ္ထာနံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ယထာရဟံ၊

ပကာသနာ ပရမတ္ထ-ဒီပနီ နာမ နာမတော။

သမ္ပတ္တာ ပရိနိဋ္ဌာနံ၊ အနာကုလဝိနိစ္ဆယာ၊

သာ ပန္နရသမတ္တာယ၊ ပါဠိယာ ဘာဏဝါရတော။

ဣတိ တံ သင်္ခရောန္တေန၊ ယံ တံ အဓိဂတံ မယာ၊

ပုညံ တဿာနုဘာဝေန၊ လောကနာထဿ သာသနံ။

ဩဂါဟေတွာ ဝိသုဒ္ဓါယ၊ သီလာဒိပဋိပတ္တိယာ၊

သဗ္ဗေပိ ဒေဟိနော ဟောန္တု၊ ဝိမုတ္တိရသဘာဂိနော။

စိရံ ¶ တိဋ္ဌတု လောကသ္မိံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနံ၊

တသ္မိံ သဂါရဝါ နိစ္စံ၊ ဟောန္တု သဗ္ဗေပိ ပါဏိနော။

သမ္မာ ¶ ဝဿတု ကာလေန၊ ဒေဝေါပိ ဇဂတီပတိ၊

သဒ္ဓမ္မနိရတော လောကံ၊ ဓမ္မေနေဝ ပသာသတူတိ။

ဣတိ ဗဒရတိတ္ထဝိဟာရဝါသိနာ မုနိဝရယတိနာ

ဘဒန္တေန အာစရိယဓမ္မပါလေန ကတာ ပေတဝတ္ထုအတ္ထသံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။