အဋ္ဌကထာ > သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) > ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ)

သာ ¶ ¶ ပနာယံ ဇာတကဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဒူရေနိဒါနံ၊ အဝိဒူရေနိဒါနံ၊ သန္တိကေနိဒါနန္တိ ဣမာနိ တီဏိ နိဒါနာနိ ဒဿေတွာ ဝဏ္ဏိယမာနာ ယေ နံ သုဏန္တိ၊ တေဟိ သမုဒါဂမတော ပဋ္ဌာယ ဝိညာတတ္တာ ယသ္မာ သုဋ္ဌု ဝိညာတာ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ တာနိ နိဒါနာနိ ဒဿေတွာ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

တတ္ထ အာဒိတော တာဝ တေသံ နိဒါနာနံ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒီပင်္ကရပါဒမူလသ္မိဉှိ ကတာဘိနီဟာရဿ မဟာသတ္တဿ ယာဝ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝါ စဝိတွာ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တာဝ ပဝတ္တော ကထာမဂ္ဂေါ ဒူရေနိဒါနံ နာမ။ တုသိတဘဝနတော ပန စဝိတွာ ယာဝ ဗောဓိမဏ္ဍေ သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တိ၊ တာဝ ပဝတ္တော ကထာမဂ္ဂေါ အဝိဒူရေနိဒါနံ နာမ။ သန္တိကေနိဒါနံ ပန တေသု တေသု ဌာနေသု ဝိဟရတော တသ္မိံ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ လဗ္ဘတီတိ။

တတြိဒံ ဒူရေနိဒါနံ နာမ – ဣတော ကိရ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ စတုန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ အမရဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ။ တတ္ထ သုမေဓော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပဋိဝသတိ ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော ¶ စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ အက္ခိတ္တော အနုပကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော။ သော အညံ ကမ္မံ အကတွာ ဗြာဟ္မဏသိပ္ပမေဝ ဥဂ္ဂဏှိ။ တဿ ဒဟရကာလေယေဝ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ အထဿ ရာသိဝဍ္ဎကော အမစ္စော အာယပေါတ္ထကံ အာဟရိတွာ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမုတ္တာဒိဘရိတေ ဂဗ္ဘေ ဝိဝရိတွာ ‘‘ဧတ္တကံ တေ၊ ကုမာရ၊ မာတု သန္တကံ၊ ဧတ္တကံ ပိတု သန္တကံ၊ ဧတ္တကံ အယျကပယျကာန’’န္တိ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ ဓနံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဧတံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ အာဟ။ သုမေဓပဏ္ဍိတော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမံ ဓနံ သံဟရိတွာ မယှံ ပိတုပိတာမဟာဒယော ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တာ ဧကံ ကဟာပဏမ္ပိ ဂဟေတွာ န ဂတာ၊ မယာ ပန ဂဟေတွာ ဂမနကာရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော ရညော အာရောစေတွာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ မဟာဇနဿ ဒါနံ ဒတွာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ ဣမဿ ပနတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သုမေဓကထာ ကထေတဗ္ဗာ ¶ ။ သာ ပနေသာ ကိဉ္စာပိ ဗုဒ္ဓဝံသေ နိရန္တရံ အာဂတာယေဝ၊ ဂါထာသမ္ဗန္ဓေန ပန အာဂတတ္တာ န သုဋ္ဌု ပါကဋာ။ တသ္မာ တံ အန္တရန္တရာ ဂါထာယ သမ္ဗန္ဓဒီပကေဟိ ဝစနေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေဿာမ။

ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနဉှိ စတုန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တံ ‘‘အမရဝတီ’’တိ စ ‘‘အမရ’’န္တိ စ လဒ္ဓနာမံ နဂရံ အဟောသိ၊ ယံ သန္ဓာယ ဗုဒ္ဓဝံသေ ဝုတ္တံ –

‘‘ကပ္ပေ ¶ စ သတသဟဿေ၊ စတုရော စ အသင်္ခိယေ၊

အမရံ နာမ နဂရံ၊ ဒဿနေယျံ မနောရမံ၊

ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တံ၊ အန္နပါနသမာယုတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တန္တိ ဟတ္ထိသဒ္ဒေန၊ အဿသဒ္ဒေန၊ ရထသဒ္ဒေန၊ ဘေရိသဒ္ဒေန၊ မုဒိင်္ဂသဒ္ဒေန၊ ဝီဏာသဒ္ဒေန၊ သမ္မသဒ္ဒေန၊ တာဠသဒ္ဒေန၊ သင်္ခသဒ္ဒေန ‘‘အသ္နာထ၊ ပိဝထ၊ ခါဒထာ’’တိ ဒသမေန သဒ္ဒေနာတိ ဣမေဟိ ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ အဝိဝိတ္တံ အဟောသိ။ တေသံ ပန သဒ္ဒါနံ ဧကဒေသမေဝ ဂဟေတွာ –

‘‘ဟတ္ထိသဒ္ဒံ ¶ အဿသဒ္ဒံ၊ ဘေရိသင်္ခရထာနိ စ၊

ခါဒထ ပိဝထ စေဝ၊ အန္နပါနေန ဃောသိတ’’န္တိ။ –

‘‘နဂရံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နံ၊ သဗ္ဗကမ္မမုပါဂတံ၊

သတ္တရတနသမ္ပန္နံ၊ နာနာဇနသမာကုလံ၊

သမိဒ္ဓံ ဒေဝနဂရံဝ၊ အာဝါသံ ပုညကမ္မိနံ။

‘‘နဂရေ အမရဝတိယာ၊ သုမေဓော နာမ ဗြာဟ္မဏော၊

အနေကကောဋိသန္နိစယော၊ ပဟူတဓနဓညဝါ။

‘‘အဇ္ဈာယကော ¶ မန္တဓရော၊ တိဏ္ဏံ ဝေဒါန ပါရဂူ၊

လက္ခဏေ ဣတိဟာသေ စ၊ သဓမ္မေ ပါရမိံ ဂတော’’တိ။ – ဝုတ္တံ၊

အထေကဒိဝသံ သော သုမေဓပဏ္ဍိတော ဥပရိပါသာဒဝရတလေ ရဟောဂတော ဟုတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နော စိန္တေသိ – ‘‘ပုနဗ္ဘဝေ၊ ပဏ္ဍိတ၊ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ နာမ ဒုက္ခံ၊ တထာ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ သရီရဘေဒနံ၊ အဟဉ္စ ဇာတိဓမ္မော ဇရာဓမ္မော ဗျာဓိဓမ္မော မရဏဓမ္မော၊ ဧဝံဘူတေန မယာ အဇာတိံ အဇရံ အဗျာဓိံ အဒုက္ခံ သုခံ သီတလံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ ပရိယေသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အဝဿံ ဘဝတော မုစ္စိတွာ နိဗ္ဗာနဂါမိနာ ဧကေန မဂ္ဂေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ရဟောဂတော နိသီဒိတွာ၊ ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ၊

ဒုက္ခော ပုနဗ္ဘဝေါ နာမ၊ သရီရဿ စ ဘေဒနံ။

‘‘ဇာတိဓမ္မော ဇရာဓမ္မော၊ ဗျာဓိဓမ္မော သဟံ တဒါ၊

အဇရံ အမတံ ခေမံ၊ ပရိယေသိဿာမိ နိဗ္ဗုတိံ။

‘‘ယံနူနိမံ ပူတိကာယံ၊ နာနာကုဏပပူရိတံ၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆေယျံ၊ အနပေက္ခော အနတ္ထိကော။

‘‘အတ္ထိ ¶ ဟေဟိတိ သော မဂ္ဂေါ၊ န သော သက္ကာ န ဟေတုယေ၊

ပရိယေသိဿာမိ တံ မဂ္ဂံ၊ ဘဝတော ပရိမုတ္တိယာ’’တိ။

တတော ¶ ဥတ္တရိပိ ဧဝံ စိန္တေသိ – ယထာ ဟိ လောကေ ဒုက္ခဿ ပဋိပက္ခဘူတံ သုခံ နာမ အတ္ထိ၊ ဧဝံ ဘဝေ သတိ တပ္ပဋိပက္ခေန ဝိဘဝေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဥဏှေ သတိ တဿ ဝူပသမဘူတံ သီတမ္ပိ အတ္ထိ၊ ဧဝံ ရာဂါဒီနံ အဂ္ဂီနံ ဝူပသမေန နိဗ္ဗာနေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ပါပဿ လာမကဿ ဓမ္မဿ ပဋိပက္ခဘူတော ကလျာဏော အနဝဇ္ဇဓမ္မောပိ အတ္ထိယေဝ၊ ဧဝမေဝ ပါပိကာယ ဇာတိယာ သတိ သဗ္ဗဇာတိက္ခေပနတော အဇာတိသင်္ခါတေန နိဗ္ဗာနေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗမေဝါတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ယထာပိ ¶ ဒုက္ခေ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ သုခံ နာမပိ ဝိဇ္ဇတိ၊

ဧဝံ ဘဝေ ဝိဇ္ဇမာနေ၊ ဝိဘဝေါပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗကော။

‘‘ယထာပိ ဥဏှေ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ အပရံ ဝိဇ္ဇတိ သီတလံ၊

ဧဝံ တိဝိဓဂ္ဂိ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ နိဗ္ဗာနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗကံ။

‘‘ယထာပိ ပါပေ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ ကလျာဏမပိ ဝိဇ္ဇတိ၊

ဧဝမေဝ ဇာတိ ဝိဇ္ဇန္တေ၊ အဇာတိပိစ္ဆိတဗ္ဗက’’န္တိ။

အပရမ္ပိ စိန္တေသိ – ယထာ နာမ ဂူထရာသိမှိ နိမုဂ္ဂေန ပုရိသေန ဒူရတော ပဉ္စဝဏ္ဏပဒုမသဉ္ဆန္နံ မဟာတဠာကံ ဒိသွာ ‘‘ကတရေန နု ခေါ မဂ္ဂေန ဧတ္ထ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ တံ တဠာကံ ဂဝေသိတုံ ယုတ္တံ။ ယံ တဿ အဂဝေသနံ၊ န သော တဠာကဿ ဒေါသော။ ဧဝမေဝ ကိလေသမလဓောဝနေ အမတမဟာနိဗ္ဗာနတဠာကေ ဝိဇ္ဇန္တေ တဿ အဂဝေသနံ န အမတနိဗ္ဗာနမဟာတဠာကဿ ဒေါသော။ ယထာ စ စောရေဟိ သမ္ပရိဝါရိတော ပုရိသော ပလာယနမဂ္ဂေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ သစေ န ပလာယတိ၊ န သော မဂ္ဂဿ ဒေါသော၊ ပုရိသဿေဝ ဒေါသော။ ဧဝမေဝ ကိလေသေဟိ ပရိဝါရေတွာ ဂဟိတဿ ပုရိသဿ ဝိဇ္ဇမာနေယေဝ နိဗ္ဗာနဂါမိမှိ သိဝေ မဂ္ဂေ မဂ္ဂဿ အဂဝေသနံ နာမ န မဂ္ဂဿ ဒေါသော၊ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒေါသော။ ယထာ စ ဗျာဓိပီဠိတော ပုရိသော ဝိဇ္ဇမာနေ ဗျာဓိတိကိစ္ဆကေ ဝေဇ္ဇေ သစေ တံ ဝေဇ္ဇံ ဂဝေသိတွာ ဗျာဓိံ န တိကိစ္ဆာပေတိ၊ န သော ဝေဇ္ဇဿ ဒေါသော၊ ပုရိသဿေဝ ဒေါသော။ ဧဝမေဝ ယော ကိလေသဗျာဓိပီဠိတော ပုရိသော ကိလေသဝူပသမမဂ္ဂကောဝိဒံ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ အာစရိယံ န ဂဝေသတိ၊ တဿေဝ ဒေါသော၊ န ကိလေသဝိနာသကဿ အာစရိယဿာတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ယထာ ဂူထဂတော ပုရိသော၊ တဠာကံ ဒိသွာန ပူရိတံ၊

န ဂဝေသတိ တံ တဠာကံ၊ န ဒေါသော တဠာကဿ သော။

‘‘ဧဝံ ¶ ကိလေသမလဓောဝေ၊ ဝိဇ္ဇန္တေ အမတန္တဠေ၊

န ဂဝေသတိ တံ တဠာကံ၊ န ဒေါသော အမတန္တဠေ။

‘‘ယထာ ¶ အရီဟိ ပရိရုဒ္ဓါ၊ ဝိဇ္ဇန္တေ ဂမနမ္ပထေ၊

န ပလာယတိ သော ပုရိသော၊ န ဒေါသော အဉ္ဇသဿ သော။

‘‘ဧဝံ ¶ ကိလေသပရိရုဒ္ဓါ၊ ဝိဇ္ဇမာနေ သိဝေ ပထေ၊

န ဂဝေသတိ တံ မဂ္ဂံ၊ န ဒေါသော သိဝမဉ္ဇသေ။

‘‘ယထာပိ ဗျာဓိတော ပုရိသော၊ ဝိဇ္ဇမာနေ တိကိစ္ဆကေ၊

န တိကိစ္ဆာပေတိ တံ ဗျာဓိံ၊ န ဒေါသော သော တိကိစ္ဆကေ။

‘‘ဧဝံ ကိလေသဗျာဓီဟိ၊ ဒုက္ခိတော ပရိပီဠိတော၊

န ဂဝေသတိ တံ အာစရိယံ၊ န ဒေါသော သော ဝိနာယကေ’’တိ။

အပရမ္ပိ စိန္တေသိ – ယထာ မဏ္ဍနဇာတိကော ပုရိသော ကဏ္ဌေ အာသတ္တံ ကုဏပံ ဆဍ္ဍေတွာ သုခီ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ မယာပိ ဣမံ ပူတိကာယံ ဆဍ္ဍေတွာ အနပေက္ခေန နိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိသိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ နရနာရိယော ဥက္ကာရဘူမိယံ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကတွာ န တံ ဥစ္ဆင်္ဂေန ဝါ အာဒါယ ဒသန္တေန ဝါ ဝေဌေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဇိဂုစ္ဆမာနာ ပန အနပေက္ခာဝ ဆဍ္ဍေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ မယာပိ ဣမံ ပူတိကာယံ အနပေက္ခေန ဆဍ္ဍေတွာ အမတံ နိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ စ နာဝိကာ နာမ ဇဇ္ဇရံ နာဝံ အနပေက္ခာ ဆဍ္ဍေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ အဟမ္ပိ ဣမံ နဝဟိ ဝဏမုခေဟိ ပဂ္ဃရန္တံ ကာယံ ဆဍ္ဍေတွာ အနပေက္ခော နိဗ္ဗာနပုရံ ပဝိသိဿာမိ။ ယထာ စ ပုရိသော နာနာရတနာနိ အာဒါယ စောရေဟိ သဒ္ဓိံ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တော အတ္တနော ရတနနာသဘယေန တေ ဆဍ္ဍေတွာ ခေမံ မဂ္ဂံ ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ အယမ္ပိ ကရဇကာယော ရတနဝိလောပကစောရသဒိသော။ သစာဟံ ဧတ္ထ တဏှံ ကရိဿာမိ၊ အရိယမဂ္ဂကုသလဓမ္မရတနံ မေ နဿိဿတိ။ တသ္မာ မယာ ဣမံ စောရသဒိသံ ကာယံ ဆဍ္ဍေတွာ နိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ယထာပိ ကုဏပံ ပုရိသော၊ ကဏ္ဌေ ဗဒ္ဓံ ဇိဂုစ္ဆိယ၊

မောစယိတွာန ဂစ္ဆေယျ၊ သုခီ သေရီ သယံဝသီ။

‘‘တထေဝိမံ ¶ ပူတိကာယံ၊ နာနာကုဏပသဉ္စယံ၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆေယျံ၊ အနပေက္ခော အနတ္ထိကော။

‘‘ယထာ ဥစ္စာရဋ္ဌာနမှိ၊ ကရီသံ နရနာရိယော၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆန္တိ၊ အနပေက္ခာ အနတ္ထိကာ။

‘‘ဧဝမေဝါဟံ ¶ ဣမံ ကာယံ၊ နာနာကုဏပပူရိတံ၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆိဿံ၊ ဝစ္စံ ကတွာ ယထာ ကုဋိံ။

‘‘ယထာပိ ဇဇ္ဇရံ နာဝံ၊ ပလုဂ္ဂံ ဥဒဂါဟိနိံ၊

သာမီ ဆဍ္ဍေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ အနပေက္ခာ အနတ္ထိကာ။

‘‘ဧဝမေဝါဟံ ¶ ဣမံ ကာယံ၊ နဝစ္ဆိဒ္ဒံ ဓုဝဿဝံ၊

ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆိဿံ၊ ဇိဏ္ဏနာဝံဝ သာမိကာ။

‘‘ယထာပိ ပုရိသော စောရေဟိ၊ ဂစ္ဆန္တော ဘဏ္ဍမာဒိယ၊

ဘဏ္ဍစ္ဆေဒဘယံ ဒိသွာ၊ ဆဍ္ဍယိတွာန ဂစ္ဆတိ။

‘‘ဧဝမေဝ အယံ ကာယော၊ မဟာစောရသမော ဝိယ၊

ပဟာယိမံ ဂမိဿာမိ၊ ကုသလစ္ဆေဒနာဘယာ’’တိ။

ဧဝံ သုမေဓပဏ္ဍိတော နာနာဝိဓာဟိ ဥပမာဟိ ဣမံ နေက္ခမ္မူပသံဟိတံ အတ္ထံ စိန္တေတွာ သကနိဝေသနေ အပရိမိတံ ဘောဂက္ခန္ဓံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ကပဏဒ္ဓိကာဒီနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဝတ္ထုကာမေ စ ကိလေသကာမေ စ ပဟာယ အမရနဂရတော နိက္ခမိတွာ ဧကကောဝ ဟိမဝန္တေ ဓမ္မိကံ နာမ ပဗ္ဗတံ နိဿာယ အဿမံ ကတွာ တတ္ထ ပဏ္ဏသာလဉ္စ စင်္ကမဉ္စ မာပေတွာ ပဉ္စဟိ နီဝရဏဒေါသေဟိ ဝိဝဇ္ဇိတံ ‘‘ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏဂုဏေဟိ သမုပေတံ အဘိညာသင်္ခါတံ ဗလံ အာဟရိတုံ တသ္မိံ အဿမပဒေ နဝဒေါသသမန္နာဂတံ သာဋကံ ပဇဟိတွာ ဒွါဒသဂုဏသမန္နာဂတံ ဝါကစီရံ နိဝါသေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော အဋ္ဌဒေါသသမာကိဏ္ဏံ တံ ပဏ္ဏသာလံ ပဟာယ ဒသဂုဏသမန္နာဂတံ ရုက္ခမူလံ ဥပဂန္တွာ သဗ္ဗံ ဓညဝိကတိံ ပဟာယ ပဝတ္တဖလဘောဇနော ဟုတွာ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမနဝသေနေဝ ပဓာနံ ပဒဟန္တော သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေယေဝ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ ပဉ္စန္နဉ္စ အဘိညာနံ လာဘီ အဟောသိ။ ဧဝံ တံ ယထာပတ္ထိတံ အဘိညာဗလံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဧဝါဟံ ¶ စိန္တယိတွာန၊ နေကကောဋိသတံ ဓနံ၊

နာထာနာထာနံ ဒတွာန၊ ဟိမဝန္တမုပါဂမိံ။

‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ ¶ ၊ ဓမ္မိကော နာမ ပဗ္ဗတော၊

အဿမော သုကတော မယှံ၊ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ။

‘‘စင်္ကမံ တတ္ထ မာပေသိံ၊ ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတံ၊

အဋ္ဌဂုဏသမုပေတံ၊ အဘိညာဗလမာဟရိံ။

‘‘သာဋကံ ပဇဟိံ တတ္ထ၊ နဝဒေါသမုပါဂတံ၊

ဝါကစီရံ နိဝါသေသိံ၊ ဒွါဒသဂုဏမုပါဂတံ။

‘‘အဋ္ဌဒေါသသမာကိဏ္ဏံ၊ ပဇဟိံ ပဏ္ဏသာလကံ၊

ဥပါဂမိံ ရုက္ခမူလံ၊ ဂုဏေ ဒသဟုပါဂတံ။

‘‘ဝါပိတံ ရောပိတံ ဓညံ၊ ပဇဟိံ နိရဝသေသတော၊

အနေကဂုဏသမ္ပန္နံ၊ ပဝတ္တဖလမာဒိယိံ။

‘‘တတ္ထပ္ပဓာနံ ¶ ပဒဟိံ၊ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမေ၊

အဗ္ဘန္တရမှိ သတ္တာဟေ၊ အဘိညာဗလပါပုဏိ’’န္တိ။

တတ္ထ ‘‘အဿမော သုကတော မယှံ၊ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ သုမေဓပဏ္ဍိတေန အဿမပဏ္ဏသာလာစင်္ကမာ သဟတ္ထာ မာပိတာ ဝိယ ဝုတ္တာ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – မဟာသတ္တံ ‘‘ဟိမဝန္တံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ အဇ္ဇ ဓမ္မိကံ ပဗ္ဗတံ ပဝိသိဿာမီ’’တိ နိက္ခန္တံ ဒိသွာ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တံ အာမန္တေသိ – ‘‘တာတ၊ အယံ သုမေဓပဏ္ဍိတော ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ နိက္ခန္တော၊ ဧတဿ ဝသနဋ္ဌာနံ မာပေဟီ’’တိ။ သော တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ရမဏီယံ အဿမံ၊ သုဂုတ္တံ ပဏ္ဏသာလံ၊ မနောရမံ စင်္ကမဉ္စ မာပေသိ။ ဘဂဝါ ပန တဒါ အတ္တနော ပုညာနုဘာဝေန နိပ္ဖန္နံ တံ အဿမပဒံ သန္ဓာယ သာရိပုတ္တ၊ တသ္မိံ ဓမ္မိကပဗ္ဗတေ –

‘‘အဿမော သုကတော မယှံ၊ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ၊

စင်္ကမံ တတ္ထ မာပေသိံ၊ ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတ’’န္တိ။ –

အာဟ ¶ ။ တတ္ထ သုကတော မယှန္တိ သုကတော မယာ။ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာတိ ပဏ္ဏစ္ဆဒနသာလာပိ မေ သုမာပိတာ အဟောသိ။

ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတန္တိ ¶ ပဉ္စိမေ စင်္ကမဒေါသာ နာမ – ထဒ္ဓဝိသမတာ၊ အန္တောရုက္ခတာ၊ ဂဟနစ္ဆန္နတာ၊ အတိသမ္ဗာဓတာ၊ အတိဝိသာလတာတိ။ ထဒ္ဓဝိသမဘူမိဘာဂသ္မိဉှိ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တဿ ပါဒါ ရုဇ္ဇန္တိ၊ ဖောဋာ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န လဘတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိပဇ္ဇတိ။ မုဒုသမတလေ ပန ဖာသုဝိဟာရံ အာဂမ္မ ကမ္မဋ္ဌာနံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ထဒ္ဓဝိသမဘူမိဘာဂတာ ဧကော ဒေါသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စင်္ကမဿ အန္တော ဝါ မဇ္ဈေ ဝါ ကောဋိယံ ဝါ ရုက္ခေ သတိ ပမာဒမာဂမ္မ စင်္ကမန္တဿ နလာဋံ ဝါ သီသံ ဝါ ပဋိဟညတီတိ အန္တောရုက္ခတာ ဒုတိယော ဒေါသော။ တိဏလတာဒိဂဟနစ္ဆန္နေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တော အန္ဓကာရဝေလာယံ ဥရဂါဒိကေ ပါဏေ အက္ကမိတွာ ဝါ မာရေတိ၊ တေဟိ ဝါ ဒဋ္ဌော ဒုက္ခံ အာပဇ္ဇတီတိ ဂဟနစ္ဆန္နတာ တတိယော ဒေါသော။ အတိသမ္ဗာဓေ စင်္ကမေ ဝိတ္ထာရတော ရတနိကေ ဝါ အဍ္ဎရတနိကေ ဝါ စင်္ကမန္တဿ ပရိစ္ဆေဒေ ပက္ခလိတွာ နခါပိ အင်္ဂုလိယောပိ ဘိဇ္ဇန္တီတိ အတိသမ္ဗာဓတာ စတုတ္ထော ဒေါသော။ အတိဝိသာလေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တဿ စိတ္တံ ဝိဓာဝတိ၊ ဧကဂ္ဂတံ န လဘတီတိ အတိဝိသာလတာ ပဉ္စမော ဒေါသော။ ပုထုလတော ပန ဒိယဍ္ဎရတနံ ဒွီသု ပဿေသု ရတနမတ္တအနုစင်္ကမံ ဒီဃတော သဋ္ဌိဟတ္ထံ မုဒုတလံ သမဝိပ္ပကိဏ္ဏဝါလုကံ စင်္ကမံ ဝဋ္ဋတိ စေတိယဂိရိမှိ ဒီပပ္ပသာဒကမဟိန္ဒတ္ထေရဿ စင်္ကမနံ ဝိယ၊ တာဒိသံ တံ အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘စင်္ကမံ တတ္ထ မာပေသိံ၊ ပဉ္စဒေါသဝိဝဇ္ဇိတ’’န္တိ။

အဋ္ဌဂုဏသမုပေတန္တိ အဋ္ဌဟိ သမဏသုခေဟိ ဥပေတံ။ အဋ္ဌိမာနိ သမဏသုခါနိ နာမ – ဓနဓညပရိဂ္ဂဟာဘာဝေါ၊ အနဝဇ္ဇပိဏ္ဍပါတပရိယေသနဘာဝေါ၊ နိဗ္ဗုတပိဏ္ဍပါတဘုဉ္ဇနဘာဝေါ၊ ရဋ္ဌံ ပီဠေတွာ ဓနသာရံ ဝါ သီသကဟာပဏာဒီနိ ဝါ ဂဏှန္တေသု ရာဇကုလေသု ရဋ္ဌပီဠနကိလေသာဘာဝေါ၊ ဥပကရဏေသု နိစ္ဆန္ဒရာဂဘာဝေါ၊ စောရဝိလောပေ နိဗ္ဘယဘာဝေါ၊ ရာဇရာဇမဟာမတ္တေဟိ အသံသဋ္ဌဘာဝေါ၊ စတူသု ဒိသာသု အပ္ပဋိဟတဘာဝေါတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ¶ ဟောတိ – ယထာ တသ္မိံ အဿမေ ဝသန္တေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ သမဏသုခါနိ ဝိန္ဒိတုံ၊ ဧဝံ အဋ္ဌဂုဏသမုပေတံ တံ အဿမံ မာပေသိန္တိ။

အဘိညာဗလမာဟရိန္တိ ပစ္ဆာ တသ္မိံ အဿမေ ဝသန္တော ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဘိညာနံ သမာပတ္တီနဉ္စ ဥပ္ပာဒနတ္ထာယ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ထာမပ္ပတ္တံ ဝိပဿနာဗလံ အာဟရိံ။ ယထာ တသ္မိံ ဝသန္တော တံ ဗလံ ¶ အာဟရိတုံ သက္ကောမိ၊ ဧဝံ တံ အဿမံ တဿ အဘိညတ္ထာယ ဝိပဿနာဗလဿ အနုစ္ဆဝိကံ ကတွာ မာပေသိန္တိ အတ္ထော။

သာဋကံ ¶ ပဇဟိံ တတ္ထ၊ နဝဒေါသမုပါဂတန္တိ ဧတ္ထာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – တဒါ ကိရ ကုဋိလေဏစင်္ကမာဒိပဋိမဏ္ဍိတံ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂရုက္ခသဉ္ဆန္နံ ရမဏီယံ မဓုရသလိလာသယံ အပဂတဝါဠမိဂဘိံသနကသကုဏံ ပဝိဝေကက္ခမံ အဿမံ မာပေတွာ အလင်္ကတစင်္ကမဿ ဥဘောသု အန္တေသု အာလမ္ဗနဖလကံ သံဝိဓာယ နိသီဒနတ္ထာယ စင်္ကမဝေမဇ္ဈေ သမတလံ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသိလံ မာပေတွာ အန္တောပဏ္ဏသာလာယံ ဇဋာမဏ္ဍလဝါကစီရတိဒဏ္ဍကုဏ္ဍိကာဒိကေ တာပသပရိက္ခာရေ၊ မဏ္ဍပေ ပါနီယဃဋပါနီယသင်္ခပါနီယသရာဝါနိ၊ အဂ္ဂိသာလာယံ အင်္ဂါရကပလ္လဒါရုအာဒီနီတိ ဧဝံ ယံ ယံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ၊ တံ တံ သဗ္ဗံ မာပေတွာ ပဏ္ဏသာလာယ ဘိတ္တိယံ ‘‘ယေ ကေစိ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ဣမေ ပရိက္ခာရေ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇန္တူ’’တိ အက္ခရာနိ ဆိန္ဒိတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတေ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တေ သုမေဓပဏ္ဍိတော ဟိမဝန္တပဗ္ဗတပါဒေ ဂိရိကန္ဒရာနုသာရေန အတ္တနော နိဝါသာနုရူပံ ဖာသုကဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တော နဒီနိဝတ္တနေ ဝိဿကမ္မနိမ္မိတံ သက္ကဒတ္တိယံ ရမဏီယံ အဿမံ ဒိသွာ စင်္ကမနကောဋိံ ဂန္တွာ ပဒဝလဉ္ဇံ အပဿန္တော ‘‘ဓုဝံ ပဗ္ဗဇိတာ ဓုရဂါမေ ဘိက္ခံ ပရိယေသိတွာ ကိလန္တရူပါ အာဂန္တွာ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ ထောကံ အာဂမေတွာ ‘‘အတိဝိယ စိရာယန္တိ၊ ဇာနိဿာမီ’’တိ ပဏ္ဏာသာလာကုဋိဒွါရံ ဝိဝရိတွာ အန္တော ပဝိသိတွာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော မဟာဘိတ္တိယံ အက္ခရာနိ ဝါစေတွာ ‘‘မယှံ ကပ္ပိယပရိက္ခာရာ ဧတေ၊ ဣမေ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အတ္တနော နိဝတ္ထပါရုတံ သာဋကယုဂံ ပဇဟိ။ တေနာဟ ‘‘သာဋကံ ပဇဟိံ တတ္ထာ’’တိ။ ဧဝံ ပဝိဋ္ဌော အဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ တဿံ ပဏ္ဏသာလာယံ သာဋကံ ပဇဟိံ။

နဝဒေါသမုပါဂတန္တိ သာဋကံ ပဇဟန္တော နဝ ဒေါသေ ဒိသွာ ပဇဟိန္တိ ဒီပေတိ။ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာနဉှိ သာဋကသ္မိံ နဝ ဒေါသာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေသု တဿ မဟဂ္ဃဘာဝေါ ဧကော ဒေါသော၊ ပရပဋိဗဒ္ဓတာယ ဥပ္ပဇ္ဇနဘာဝေါ ဧကော၊ ပရိဘောဂေန လဟုံ ကိလိဿနဘာဝေါ ဧကော။ ကိလိဋ္ဌော ဟိ ဓောဝိတဗ္ဗော စ ရဇိတဗ္ဗော စ ဟောတိ။ ပရိဘောဂေန ဇီရဏဘာဝေါ ဧကော။ ဇိဏ္ဏဿ ဟိ တုန္နံ ဝါ အဂ္ဂဠဒါနံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ ¶ ။ ပုန ပရိယေသနာယ ဒုရဘိသမ္ဘဝဘာဝေါ ဧကော၊ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာယ အသာရုပ္ပဘာဝေါ ဧကော၊ ပစ္စတ္ထိကာနံ သာဓာရဏဘာဝေါ ဧကော။ ယထာ ဟိ နံ ပစ္စတ္ထိကာ န ဂဏှန္တိ၊ ဧဝံ ဂေါပေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဝိဘူသနဋ္ဌာနဘာဝေါ ဧကော၊ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တဿ ခန္ဓဘာရမဟိစ္ဆဘာဝေါ ဧကောတိ။

ဝါကစီရံ နိဝါသေသိန္တိ တဒါဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဣမေ နဝ ဒေါသေ ဒိသွာ သာဋကံ ပဟာယ ဝါကစီရံ နိဝါသေသိံ၊ မုဉ္ဇတိဏံ ¶ ဟီရံ ဟီရံ ကတွာ ဂန္ထေတွာ ကတဝါကစီရံ နိဝါသနပါရုပနတ္ထာယ အာဒိယိန္တိ အတ္ထော။

ဒွါဒသဂုဏမုပါဂတန္တိ ¶ ဒွါဒသဟိ အာနိသံသေဟိ သမန္နာဂတံ။ ဝါကစီရသ္မိဉှိ ဒွါဒသ အာနိသံသာ – အပ္ပဂ္ဃံ သုန္ဒရံ ကပ္ပိယန္တိ အယံ တာဝ ဧကော အာနိသံသော၊ သဟတ္ထာ ကာတုံ သက္ကာတိ အယံ ဒုတိယော၊ ပရိဘောဂေန သဏိကံ ကိလိဿတိ၊ ဓောဝိယမာနေပိ ပပဉ္စော နတ္ထီတိ အယံ တတိယော၊ ပရိဘောဂေန ဇိဏ္ဏေပိ သိဗ္ဗိတဗ္ဗာဘာဝေါ စတုတ္ထော၊ ပုန ပရိယေသန္တဿ သုခေန ကရဏဘာဝေါ ပဉ္စမော၊ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာယ သာရုပ္ပဘာဝေါ ဆဋ္ဌော၊ ပစ္စတ္ထိကာနံ နိရုပဘောဂဘာဝေါ သတ္တမော၊ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဝိဘူသနဋ္ဌာနာဘာဝေါ အဋ္ဌမော၊ ဓာရဏေ သလ္လဟုကဘာဝေါ နဝမော၊ စီဝရပစ္စယေ အပ္ပိစ္ဆဘာဝေါ ဒသမော၊ ဝါကုပ္ပတ္တိယာ ဓမ္မိကအနဝဇ္ဇဘာဝေါ ဧကာဒသမော၊ ဝါကစီရေ နဋ္ဌေပိ အနပေက္ခဘာဝေါ ဒွါဒသမောတိ။

အဋ္ဌဒေါသသမာကိဏ္ဏံ၊ ပဇဟိံ ပဏ္ဏသာလကန္တိ။ ကထံ ပဇဟိ? သော ကိရ ဝရသာဋကယုဂံ ဩမုဉ္စိတွာ စီဝရဝံသေ လဂ္ဂိတံ အနောဇပုပ္ဖဒါမသဒိသံ ရတ္တံ ဝါကစီရံ ဂဟေတွာ နိဝါသေတွာ၊ တဿူပရိ အပရံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဝါကစီရံ ပရိဒဟိတွာ၊ ပုန္နာဂပုပ္ဖသန္ထရသဒိသံ သခုရံ အဇိနစမ္မံ ဧကံသံ ကတွာ ဇဋာမဏ္ဍလံ ပဋိမုဉ္စိတွာ စူဠာယ သဒ္ဓိံ နိစ္စလဘာဝကရဏတ္ထံ သာရသူစိံ ပဝေသေတွာ မုတ္တဇာလသဒိသာယ သိက္ကာယ ပဝါဠဝဏ္ဏံ ကုဏ္ဍိကံ ဩဒဟိတွာ တီသု ဌာနေသု ဝင်္ကကာဇံ အာဒါယ ဧကိဿာ ကာဇကောဋိယာ ကုဏ္ဍိကံ၊ ဧကိဿာ အင်္ကုသပစ္ဆိတိဒဏ္ဍကာဒီနိ ဩလဂ္ဂေတွာ ခါရိဘာရံ အံသေ ကတွာ၊ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ကတ္တရဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပဏ္ဏသာလတော နိက္ခမိတွာ သဋ္ဌိဟတ္ထေ မဟာစင်္ကမေ အပရာပရံ စင်္ကမန္တော အတ္တနော ဝေသံ ဩလောကေတွာ – ‘‘မယှံ မနောရထော မတ္ထကံ ပတ္တော၊ သောဘတိ ဝတ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီဟိ သဗ္ဗေဟိ ဓီရပုရိသေဟိ ဝဏ္ဏိတာ ထောမိတာ ¶ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ၊ ပဟီနံ မေ ဂိဟိဗန္ဓနံ၊ နိက္ခန္တောသ္မိ နေက္ခမ္မံ၊ လဒ္ဓါ မေ ဥတ္တမပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ကရိဿာမိ သမဏဓမ္မံ၊ လဘိဿာမိ မဂ္ဂဖလသုခ’’န္တိ ဥဿာဟဇာတော ခါရိကာဇံ ဩတာရေတွာ စင်္ကမဝေမဇ္ဈေ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသိလာပဋ္ဋေ သုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ နိသိန္နော ဒိဝသဘာဂံ ဝီတိနာမေတွာ သာယနှသမယံ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ၊ ဗိဒလမဉ္စကပဿေ ကဋ္ဌတ္ထရိကာယ နိပန္နော သရီရံ ဥတုံ ဂါဟာပေတွာ၊ ဗလဝပစ္စူသေ ပဗုဇ္ဈိတွာ အတ္တနော အာဂမနံ အာဝဇ္ဇေသိ ‘‘အဟံ ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ အမိတဘောဂံ အနန္တယသံ ပဟာယ အရညံ ပဝိသိတွာ နေက္ခမ္မဂဝေသကော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇိတော၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ပမာဒစာရံ စရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ပဝိဝေကဉှိ ပဟာယ ဝိစရန္တံ မိစ္ဆာဝိတက္ကမက္ခိကာ ခါဒန္တိ၊ ဣဒါနိ မယာ ဝိဝေကမနုဗြူဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဟဉှိ ဃရာဝါသံ ပလိဗောဓတော ဒိသွာ နိက္ခန္တော၊ အယဉ္စ မနာပါ ပဏ္ဏသာလာ၊ ဗေလုဝပက္ကဝဏ္ဏပရိဘဏ္ဍကတာ ဘူမိ၊ ရဇတဝဏ္ဏာ သေတဘိတ္တိယော၊ ကပေါတပါဒဝဏ္ဏံ ပဏ္ဏစ္ဆဒနံ ¶ ၊ ဝိစိတ္တတ္ထရဏဝဏ္ဏော ဗိဒလမဉ္စကော၊ နိဝါသဖာသုကံ ဝသနဋ္ဌာနံ၊ န ဧတ္တော အတိရေကတရာ ဝိယ မေ ဂေဟသမ္ပဒါ ပညာယတီ’’တိ ပဏ္ဏသာလာယ ဒေါသေ ဝိစိနန္တော အဋ္ဌ ဒေါသေ ပဿိ။

ပဏ္ဏသာလာပရိဘောဂသ္မိဉှိ အဋ္ဌ အာဒီနဝါ – မဟာသမာရမ္ဘေန ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေ သမောဓာနေတွာ ကရဏပရိယေသနဘာဝေါ ဧကော အာဒီနဝေါ၊ တိဏပဏ္ဏမတ္တိကာသု ပတိတာသု တာသံ ¶ ပုနပ္ပုနံ ဌပေတဗ္ဗတာယ နိဗန္ဓဇဂ္ဂနဘာဝေါ ဒုတိယော၊ သေနာသနံ နာမ မဟလ္လကဿ ပါပုဏာတိ၊ အဝေလာယ ဝုဋ္ဌာပိယမာနဿ စိတ္တေကဂ္ဂတာ န ဟောတီတိ ဥဋ္ဌာပနိယဘာဝေါ တတိယော၊ သီတုဏှပဋိဃာတေန ကာယဿ သုခုမာလကရဏဘာဝေါ စတုတ္ထော၊ ဂေဟံ ပဝိဋ္ဌေန ယံကိဉ္စိ ပါပံ သက္ကာ ကာတုန္တိ ဂရဟာပဋိစ္ဆာဒနဘာဝေါ ပဉ္စမော၊ ‘‘မယှ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဟကရဏဘာဝေါ ဆဋ္ဌော၊ ဂေဟဿ အတ္ထိဘာဝေါ နာမ သဒုတိယကဝါသောတိ သတ္တမော၊ ဦကာမင်္ဂုလဃရဂေါဠိကာဒီနံ သာဓာရဏတာယ ဗဟုသာဓာရဏဘာဝေါ အဋ္ဌမော။ ဣတိ ဣမေ အဋ္ဌ အာဒီနဝေ ဒိသွာ မဟာသတ္တော ပဏ္ဏသာလံ ပဇတိ။ တေနာဟ ‘‘အဋ္ဌဒေါသသမာကိဏ္ဏံ၊ ပဇဟိံ ပဏ္ဏသာလက’’န္တိ။

ဥပါဂမိံ ရုက္ခမူလံ၊ ဂုဏေ ဒသဟုပါဂတန္တိ ဆန္နံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒသဟိ ဂုဏေဟိ ဥပေတံ ရုက္ခမူလံ ဥပဂတောသ္မီတိ ဝဒတိ။ တတြိမေ ဒသ ဂုဏာ – အပ္ပသမာရမ္ဘတာ ဧကော ဂုဏော၊ ဥပဂမနမတ္တကမေဝ ဟိ တတ္ထ ဟောတိ၊ အပဋိဇဂ္ဂနတာ ¶ ဒုတိယော၊ တဉှိ သမ္မဋ္ဌမ္ပိ အသမ္မဋ္ဌမ္ပိ ပရိဘောဂဖာသုကံ ဟောတိယေဝ။ အနုဋ္ဌာပရိယဘာဝေါ တတိယော၊ ဂရဟံ နပ္ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တတ္ထ ဟိ ပါပံ ကရောန္တော လဇ္ဇတီတိ ဂရဟာယ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဘာဝေါ စတုတ္ထော၊ အဗ္ဘောကာသဝါသော ဝိယ ကာယံ န သန္ထမ္ဘေတီတိ ကာယဿ အသန္ထမ္ဘနဘာဝေါ ပဉ္စမော၊ ပရိဂ္ဂဟကရဏာဘာဝေါ ဆဋ္ဌော၊ ဂေဟာလယပဋိက္ခေပေါ သတ္တမော၊ ဗဟုသာဓာရဏဂေဟေ ဝိယ ‘‘ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ နံ၊ နိက္ခမထာ’’တိ နီဟရဏကာဘာဝေါ အဋ္ဌမော၊ ဝသန္တဿ သပ္ပီတိကဘာဝေါ နဝမော၊ ရုက္ခမူလသေနာသနဿ ဂတဂတဋ္ဌာနေ သုလဘတာယ အနပေက္ခဘာဝေါ ဒသမောတိ ဣမေ ဒသ ဂုဏေ ဒိသွာ ရုက္ခမူလံ ဥပါဂတောသ္မီတိ ဝဒတိ။

ဣမာနိ ဧတ္တကာနိ ကာရဏာနိ သလ္လက္ခေတွာ မဟာသတ္တော ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခာယ ဂါမံ ပါဝိသိ။ အထဿ သမ္ပတ္တဂါမေ မနုဿာ မဟန္တေန ဥဿာဟေန ဘိက္ခံ အဒံသု။ သော ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ အဿမံ အာဂမ္မ နိသီဒိတွာ စိန္တေသိ ‘‘နာဟံ အာဟာရံ န လဘာမီတိ ပဗ္ဗဇိတော၊ သိနိဒ္ဓါဟာရော နာမေသ မာနမဒပုရိသမဒေ ဝဍ္ဎေတိ၊ အာဟာရမူလကဿ စ ဒုက္ခဿ အန္တော နတ္ထိ။ ယံနူနာဟံ ဝါပိတရောပိတဓညနိဗ္ဗတ္တံ အာဟာရံ ပဇဟိတွာ ပဝတ္တဖလဘောဇနော ဘဝေယျ’’န္တိ။ သော တတော ¶ ဋ္ဌာယ တထာ ကတွာ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေယေဝ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ အဘိညာယော စ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဝါပိတံ ရောပိတံ ဓညံ၊ ပဇဟိံ နိရဝသေသတော၊

အနေကဂုဏသမ္ပန္နံ၊ ပဝတ္တဖလမာဒိယိံ။

‘‘တတ္ထပ္ပဓာနံ ပဒဟိံ၊ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမေ၊

အဗ္ဘန္တရမှိ သတ္တာဟေ၊ အဘိညာဗလပါပုဏိ’’န္တိ။

ဧဝံ အဘိညာဗလံ ပတွာ သုမေဓတာပသေ သမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေန္တေ ဒီပင်္ကရော နာမ သတ္ထာ လောကေ ဥဒပါဒိ။ တဿ ပဋိသန္ဓိဇာတိသမ္ဗောဓိဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေသု သကလာပိ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု သံကမ္ပိ ¶ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ၊ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝိ၊ ဒွတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ပါတုရဟေသုံ။ သုမေဓတာပသော သမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေန္တော နေဝ တံ သဒ္ဒမဿောသိ၊ န တာနိ နိမိတ္တာနိ အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဧဝံ ¶ မေ သိဒ္ဓိပ္ပတ္တဿ၊ ဝသီဘူတဿ သာသနေ၊

ဒီပင်္ကရော နာမ ဇိနော၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ လောကနာယကော။

‘‘ဥပ္ပဇ္ဇန္တေ စ ဇာယန္တေ၊ ဗုဇ္ဈန္တေ ဓမ္မဒေသနေ၊

စတုရော နိမိတ္တေ နာဒ္ဒသံ၊ ဈာနရတိသမပ္ပိတော’’တိ။

တသ္မိံ ကာလေ ဒီပင်္ကရဒသဗလော စတူဟိ ခီဏာသဝသတသဟဿေဟိ ပရိဝုတော အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ရမ္မံ နာမ နဂရံ ပတွာ သုဒဿနမဟာဝိဟာရေ ပဋိဝသတိ။ ရမ္မနဂရဝါသိနော ‘‘ဒီပင်္ကရော ကိရ သမဏိဿရော ပရမာတိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကော အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ရမ္မနဂရံ ပတွာ သုဒဿနမဟာဝိဟာရေ ပဋိဝသတီ’’တိ သုတွာ သပ္ပိနဝနီတာဒီနိ စေဝ ဘေသဇ္ဇာနိ ဝတ္ထစ္ဆာဒနာနိ စ ဂါဟာပေတွာ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ယေန ဗုဒ္ဓါ၊ ယေန ဓမ္မော၊ ယေန သင်္ဃော၊ တန္နိန္နာ တပ္ပောဏာ တပ္ပဗ္ဘာရာ ဟုတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သွာတနာယ နိမန္တေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိံသု။

တေ ပုနဒိဝသေ မဟာဒါနံ သဇ္ဇေတွာ နဂရံ အလင်္ကရိတွာ ဒသဗလဿ အာဂမနမဂ္ဂံ အလင်္ကရောန္တာ ¶ ဥဒကဘိန္နဋ္ဌာနေသု ပံသုံ ပက္ခိပိတွာ သမံ ဘူမိတလံ ကတွာ ရဇတပဋ္ဋဝဏ္ဏံ ဝါလုကံ အာကိရန္တိ၊ လာဇာနိ စေဝ ပုပ္ဖာနိ စ ဝိကိရန္တိ၊ နာနာဝိရာဂေဟိ ဝတ္ထေဟိ ဓဇပဋာကေ ဥဿာပေန္တိ၊ ကဒလိယော စေဝ ပုဏ္ဏဃဋပန္တိယော စ ပတိဋ္ဌာပေန္တိ။ တသ္မိံ ကာလေ သုမေဓတာပသော အတ္တနော အဿမပဒါ ဥဂ္ဂန္တွာ တေသံ မနုဿာနံ ဥပရိဘာဂေန အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော တေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌေ မနုဿေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ အာကာသတော ဩရုယှ ဧကမန္တံ ဌိတော မနုဿေ ပုစ္ဆိ – ‘‘အမ္ဘော ကဿ တုမှေ ဣမံ မဂ္ဂံ အလင်္ကရောထာ’’တိ? တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ပစ္စန္တဒေသဝိသယေ၊ နိမန္တေတွာ တထာဂတံ၊

တဿ အာဂမနံ မဂ္ဂံ၊ သောဓေန္တိ တုဋ္ဌမာနသာ။

‘‘အဟံ တေန သမယေန၊ နိက္ခမိတွာ သကဿမာ၊

ဓုနန္တော ဝါကစီရာနိ၊ ဂစ္ဆာမိ အမ္ဗရေ တဒါ။

‘‘ဝေဒဇာတံ ဇနံ ဒိသွာ၊ တုဋ္ဌဟဋ္ဌံ ပမောဒိတံ၊

ဩရောဟိတွာန ဂဂနာ၊ မနုဿေ ပုစ္ဆိ တာဝဒေ။

‘‘‘တုဋ္ဌဟဋ္ဌော ¶ ¶ ပမုဒိတော၊ ဝေဒဇာတော မဟာဇနော၊

ကဿ သောဓီယတိ မဂ္ဂေါ၊ အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယန’’’န္တိ။

မနုဿာ အာဟံသု ‘‘ဘန္တေ သုမေဓ၊ န တွံ ဇာနာသိ၊ ဒီပင်္ကရဒသဗလော သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော စာရိကံ စရမာနော အမှာကံ နဂရံ ပတွာ သုဒဿနမဟာဝိဟာရေ ပဋိဝသတိ။ မယံ တံ ဘဂဝန္တံ နိမန္တယိမှာ၊ တဿေတံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အာဂမနမဂ္ဂံ အလင်္ကရောမာ’’တိ။ သုမေဓတာပသော စိန္တေသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓါတိ ခေါ ဃောသမတ္တကမ္ပိ လောကေ ဒုလ္လဘံ၊ ပဂေဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ၊ မယာပိ ဣမေဟိ မနုဿေဟိ သဒ္ဓိံ ဒသဗလဿ မဂ္ဂံ အလင်္ကရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တေ မနုဿေ အာဟ – ‘‘သစေ ဘော တုမှေ ဧတံ မဂ္ဂံ ဗုဒ္ဓဿ အလင်္ကရောထ၊ မယှမ္ပိ ဧကံ ဩကာသံ ဒေထ၊ အဟမ္ပိ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ မဂ္ဂံ အလင်္ကရိဿာမီ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘သုမေဓတာပသော ဣဒ္ဓိမာ’’တိ ဇာနန္တာ ဥဒကဘိန္နောကာသံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘တွံ ဣမံ ဌာနံ အလင်္ကရောဟီ’’တိ အဒံသု။ သုမေဓော ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဂဟေတွာ စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ဣမံ ဩကာသံ ဣဒ္ဓိယာ အလင်္ကရိတုံ သက္ကောမိ၊ ဧဝံ အလင်္ကတော ပန မမ မနံ န ပရိတောသေဿတိ၊ အဇ္ဇ မယာ ကာယဝေယျာဝစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပံသုံ အာဟရိတွာ တသ္မိံ ပဒေသေ ပက္ခိပိ။

တဿ ¶ တသ္မိံ ပဒေသေ အနလင်္ကတေယေဝ ဒီပင်္ကရော ဒသဗလော မဟာနုဘာဝါနံ ဆဠဘိညာနံ ခီဏာသဝါနံ စတူဟိ သတသဟဿေဟိ ပရိဝုတော ဒေဝတာသု ဒိဗ္ဗဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇယန္တီသု ဒိဗ္ဗသင်္ဂီတေသု ပဝတ္တန္တေသု မနုဿေသု မာနုသကဂန္ဓေဟိ စေဝ မာလာဒီဟိ စ ပူဇယန္တေသု အနန္တာယ ဗုဒ္ဓလီဠာယ မနောသိလာတလေ ဝိဇမ္ဘမာနော သီဟော ဝိယ တံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ သုမေဓတာပသော အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ အလင်္ကတမဂ္ဂေန အာဂစ္ဆန္တဿ ဒသဗလဿ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ အသီတိယာ အနုဗျဉ္ဇနေဟိ အနုရဉ္ဇိတံ ဗျာမပ္ပဘာယ သမ္ပရိဝါရိတံ မဏိဝဏ္ဏဂဂနတလေ နာနပ္ပကာရာ ဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ အာဝေဠာဝေဠဘူတာ စေဝ ယုဂလယုဂလဘူတာ စ ဆဗ္ဗဏ္ဏဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တံ ရူပဂ္ဂပ္ပတ္တံ အတ္တဘာဝံ ဩလောကေတွာ ‘‘အဇ္ဇ မယာ ဒသဗလဿ ဇီဝိတပရိစ္စာဂံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မာ ဘဂဝါ ကလလံ အက္ကမိ၊ မဏိဖလကသေတုံ ပန အက္ကမန္တော ဝိယ သဒ္ဓိံ စတူဟိ ခီဏာသဝသတသဟဿေဟိ မမ ပိဋ္ဌိံ မဒ္ဒမာနော ဂစ္ဆတု၊ တံ မေ ¶ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ ကေသေ မောစေတွာ အဇိနစမ္မဇဋာမဏ္ဍလဝါကစီရာနိ ¶ ကာဠဝဏ္ဏေ ကလလေ ပတ္ထရိတွာ မဏိဖလကသေတု ဝိယ ကလလပိဋ္ဌေ နိပဇ္ဇိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘တေ မေ ပုဋ္ဌာ ဝိယာကံသု၊ ‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ အနုတ္တရော၊

ဒီပင်္ကရော နာမ ဇိနော၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ လောကနာယကော၊

တဿ သောဓီယတိ မဂ္ဂေါ၊ အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယနံ’။

‘‘ဗုဒ္ဓါတိ မမ သုတွာန၊ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ တာဝဒေ၊

ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါတိ ကထယန္တော၊ သောမနဿံ ပဝေဒယိံ။

‘‘တတ္ထ ဌတွာ ဝိစိန္တေသိံ၊ တုဋ္ဌော သံဝိဂ္ဂမာနသော၊

‘ဣဓ ဗီဇာနိ ရောပိဿံ၊ ခဏော ဧဝ မာ ဥပစ္စဂါ’။

‘‘ယဒိ ဗုဒ္ဓဿ သောဓေထ၊ ဧကောကာသံ ဒဒါထ မေ၊

အဟမ္ပိ သောဓယိဿာမိ၊ အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယနံ။

‘‘အဒံသု တေ မမောကာသံ၊ သောဓေတုံ အဉ္ဇသံ တဒါ၊

ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါတိ စိန္တေန္တော၊ မဂ္ဂံ သောဓေမဟံ တဒါ။

‘‘အနိဋ္ဌိတေ ¶ မမောကာသေ၊ ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ၊

စတူဟိ သတသဟဿေဟိ၊ ဆဠဘိညေဟိ တာဒိဟိ၊

ခီဏာသဝေဟိ ဝိမလေဟိ၊ ပဋိပဇ္ဇိ အဉ္ဇသံ ဇိနော။

‘‘ပစ္စုဂ္ဂမနာ ဝတ္တန္တိ၊ ဝဇ္ဇန္တိ ဘေရိယော ဗဟူ၊

အာမောဒိတာ နရမရူ၊ သာဓုကာရံ ပဝတ္တယုံ။

‘‘ဒေဝါ မနုဿေ ပဿန္တိ၊ မနုဿာပိ စ ဒေဝတာ၊

ဥဘောပိ တေ ပဉ္ဇလိကာ၊ အနုယန္တိ တထာဂတံ။

‘‘ဒေဝါ ဒိဗ္ဗေဟိ တုရိယေဟိ၊ မနုဿာ မာနုသေဟိ စ၊

ဥဘောပိ တေ ဝဇ္ဇယန္တာ၊ အနုယန္တိ တထာဂတံ။

‘‘ဒိဗ္ဗံ မန္ဒာရဝံ ပုပ္ဖံ၊ ပဒုမံ ပါရိဆတ္တကံ၊

ဒိသောဒိသံ ဩကိရန္တိ၊ အာကာသနဘဂတာ မရူ။

‘‘စမ္ပကံ ¶ သလလံ နီပံ၊ နာဂပုန္နာဂကေတကံ၊

ဒိသောဒိသံ ဥက္ခိပန္တိ၊ ဘူမိတလဂတာ နရာ။

‘‘ကေသေ မုဉ္စိတွာဟံ တတ္ထ၊ ဝါကစီရဉ္စ စမ္မကံ၊

ကလလေ ပတ္ထရိတွာန၊ အဝကုဇ္ဇော နိပဇ္ဇဟံ။

‘‘အက္ကမိတွာန မံ ဗုဒ္ဓါ၊ သဟ သိဿေဟိ ဂစ္ဆတု၊

မာ နံ ကလလေ အက္ကမိတ္ထော၊ ဟိတာယ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ။

သော ကလလပိဋ္ဌေ နိပန္နကောဝ ပုန အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ ဗုဒ္ဓသိရိံ သမ္ပဿမာနော ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ဣစ္ဆေယျံ၊ သဗ္ဗကိလေသေ ဈာပေတွာ သင်္ဃနဝကော ဟုတွာ ရမ္မနဂရံ ပဝိသေယျံ။ အညာတကဝေသေန ¶ ပန မေ ကိလေသေ ဈာပေတွာ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိယာ ကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယံနူနာဟံ ဒီပင်္ကရဒသဗလော ဝိယ ပရမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ဓမ္မနာဝံ အာရောပေတွာ မဟာဇနံ သံသာရသာဂရာ ¶ ဥတ္တာရေတွာ ပစ္ဆာ ပရိနိဗ္ဗာယေယျံ၊ ဣဒံ မယှံ ပတိရူပ’’န္တိ။ တတော အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ ဗုဒ္ဓဘာဝါယ အဘိနီဟာရံ ကတွာ နိပဇ္ဇိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ပထဝိယံ နိပန္နဿ၊ ဧဝံ မေ အာသိ စေတသော၊

‘ဣစ္ဆမာနော အဟံ အဇ္ဇ၊ ကိလေသေ ဈာပယေ မမ။

‘ကိံ မေ အညာတဝေသေန၊ ဓမ္မံ သစ္ဆိကတေနိဓ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ ဗုဒ္ဓါ ဟေဿံ သဒေဝကေ။

‘ကိံ မေ ဧကေန တိဏ္ဏေန၊ ပုရိသေန ထာမဒဿိနာ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ သန္တာရေဿံ သဒေဝကေ။

‘ဣမိနာ မေ အဓိကာရေန၊ ကတေန ပုရိသုတ္တမေ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ တာရေမိ ဇနတံ ဗဟုံ။

‘သံသာရသောတံ ဆိန္ဒိတွာ၊ ဝိဒ္ဓံသေတွာ တယော ဘဝေ၊

ဓမ္မနာဝံ သမာရုယှ၊ သန္တာရေဿံ သဒေဝကေ’’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၄-၅၈)၊

ယသ္မာ ပန ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္ထေန္တဿ –

‘‘မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ၊ ဟေတု သတ္ထာရဒဿနံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂုဏသမ္ပတ္တိ၊ အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ၊

အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာ၊ အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၉)၊

မနုဿတ္တဘာဝသ္မိံယေဝ ¶ ဟိ ဌတွာ ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္ထေန္တဿ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ၊ န နာဂဿ ဝါ သုပဏ္ဏဿ ဝါ ဒေဝတာယ ဝါ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ။ မနုဿတ္တဘာဝေပိ ပုရိသလိင်္ဂေ ဌိတဿေဝ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ၊ န ဣတ္ထိယာ ဝါ ပဏ္ဍကနပုံသကဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ ဝါ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ။ ပုရိသဿာပိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ဟေတုသမ္ပန္နဿေဝ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ၊ နော ဣတရဿ။ ဟေတုသမ္ပန္နဿာပိ ဇီဝမာနကဗုဒ္ဓဿေဝ သန္တိကေ ပတ္ထေန္တဿ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ၊ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဗုဒ္ဓေ စေတိယသန္တိကေ ဝါ ဗောဓိမူလေ ဝါ ပတ္ထေန္တဿ န သမိဇ္ဈတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ ပတ္ထေန္တဿာပိ ¶ ပဗ္ဗဇ္ဇာလိင်္ဂေ ဌိတဿေဝ သမိဇ္ဈတိ၊ နော ဂိဟိလိင်္ဂေ ဌိတဿ။ ပဗ္ဗဇိတဿာပိ ပဉ္စာဘိညဿ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိနောယေဝ သမိဇ္ဈတိ၊ န ဣမာယ ဂုဏသမ္ပတ္တိယာ ဝိရဟိတဿ။ ဂုဏသမ္ပန္နေနာပိ ယေန အတ္တနော ဇီဝိတံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိစ္စတ္တံ ဟောတိ၊ တဿ ဣမိနာ အဓိကာရေန အဓိကာရသမ္ပန္နဿေဝ သမိဇ္ဈတိ၊ န ဣတရဿ။ အဓိကာရသမ္ပန္နဿာပိ ယဿ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာနံ အတ္ထာယ မဟန္တော ဆန္ဒော စ ဥဿာဟော စ ဝါယာမော စ ပရိယေဋ္ဌိ စ၊ တဿေဝ သမိဇ္ဈတိ၊ န ဣတရဿ။

တတြိဒံ ဆန္ဒမဟန္တတာယ ဩပမ္မံ – သစေ ဟိ ဧဝမဿ ‘‘ယော သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ဧကောဒကီဘူတံ အတ္တနော ဗာဟုဗလေန ဥတ္တရိတွာ ပါရံ ဂန္တုံ သမတ္ထော ¶ ၊ သော ဗုဒ္ဓတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ယော ဝါ ပန သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ဝေဠုဂုမ္ဗသဉ္ဆန္နံ ဗျူဟိတွာ မဒ္ဒိတွာ ပဒသာ ဂစ္ဆန္တော ပါရံ ဂန္တုံ သမတ္ထော၊ သော ဗုဒ္ဓတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ယော ဝါ ပန သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ သတ္တိယော အာကောဋေတွာ နိရန္တရံ သတ္တိဖလသမာကိဏ္ဏံ ပဒသာ အက္ကမမာနော ပါရံ ဂန္တုံ သမတ္ထော၊ သော ဗုဒ္ဓတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ယော ဝါ ပန သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ဝီတစ္စိတင်္ဂါရဘရိတံ ပါဒေဟိ မဒ္ဒမာနော ပါရံ ဂန္တုံ သမတ္ထော၊ သော ဗုဒ္ဓတ္တံ ပါပုဏာတီ’’တိ။ ယော ဧတေသု ဧကမ္ပိ အတ္တနော ဒုက္ကရံ န မညတိ၊ ‘‘အဟံ ဧတမ္ပိ တရိတွာ ဝါ ဂန္တွာ ဝါ ပါရံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ဧဝံ မဟန္တေန ဆန္ဒေန စ ဥဿာဟေန စ ဝါယာမေန စ ပရိယေဋ္ဌိယာ စ သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ တဿ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ၊ န ဣတရဿ။ သုမေဓတာပသော ပန ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ ဗုဒ္ဓဘာဝါယ အဘိနီဟာရံ ကတွာ နိပဇ္ဇိ။

ဒီပင်္ကရောပိ ¶ ဘဂဝါ အာဂန္တွာ သုမေဓတာပသဿ သီသဘာဂေ ဌတွာ မဏိသီဟပဉ္ဇရံ ဥဂ္ဃာဋေန္တော ဝိယ ပဉ္စဝဏ္ဏပ္ပသာဒသမ္ပန္နာနိ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ကလလပိဋ္ဌေ နိပန္နံ သုမေဓတာပသံ ဒိသွာ ‘‘အယံ တာပသော ဗုဒ္ဓတ္တာယ အဘိနီဟာရံ ကတွာ နိပန္နော၊ ဣဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ ဣမဿ ပတ္ထနာ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ အနာဂတံသဉာဏံ ပေသေတွာ ဥပဓာရေန္တော ‘‘ဣတော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ အတိက္ကမိတွာ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဌိတကောဝ ပရိသမဇ္ဈေ ဗျာကာသိ – ‘‘ပဿထ နော တုမှေ ဣမံ ဥဂ္ဂတပံ တာပသံ ကလလပိဋ္ဌေ နိပန္န’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓတ္တာယ အဘိနီဟာရံ ကတွာ နိပန္နော၊ သမိဇ္ဈိဿတိ ဣမဿ ပတ္ထနာ၊ ဣတော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ စတုန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ။ တသ္မိံ ပနဿ အတ္တဘာဝေ ကပိလဝတ္ထု နာမ နဂရံ နိဝါသော ဘဝိဿတိ၊ မာယာ နာမ ဒေဝီ မာတာ၊ သုဒ္ဓါဒနော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ အဂ္ဂသာဝကော ဥပတိဿော နာမ ထေရော၊ ဒုတိယသာဝကော ကောလိတော နာမ၊ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာကော အာနန္ဒော နာမ၊ အဂ္ဂသာဝိကာ ခေမာ နာမ ¶ ထေရီ၊ ဒုတိယသာဝိကာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ နာမ ထေရီ ဘဝိဿတိ၊ ပရိပက္ကဉာဏော မဟာဘိနိက္ခမနံ ကတွာ မဟာပဓာနံ ပဒဟိတွာ နိဂြောဓမူလေ ပါယာသံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဗောဓိမဏ္ဍံ အာရုယှ အဿတ္ထရုက္ခမူလေ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိဿတီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဒီပင်္ကရော လောကဝိဒူ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊

ဥဿီသကေ မံ ဌတွာန၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။

‘ပဿထ ဣမံ တာပသံ၊ ဇဋိလံ ဥဂ္ဂတာပနံ၊

အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘အဟု ¶ ကပိလဝှယာ ရမ္မာ၊ နိက္ခမိတွာ တထာဂတော၊

ပဓာနံ ပဒဟိတွာန၊ ကတွာ ဒုက္ကရကာရိကံ။

‘အဇပါလရုက္ခမူလေ၊ နိသီဒိတွာ တထာဂတော၊

တတ္ထ ပါယာသံ ပဂ္ဂယှ၊ နေရဉ္ဇရမုပေဟိတိ။

‘နေရဉ္ဇရာယ တီရမှိ၊ ပါယာသံ အဒ သော ဇိနော၊

ပဋိယတ္တဝရမဂ္ဂေန၊ ဗောဓိမူလမူပေဟိတိ။

‘တတော ¶ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ၊ ဗောဓိမဏ္ဍံ အနုတ္တရော၊

အဿတ္ထရုက္ခမူလမှိ၊ ဗုဇ္ဈိဿတိ မဟာယသော။

‘ဣမဿ ဇနိကာ မာတာ၊ မာယာ နာမ ဘဝိဿတိ၊

ပိတာ သုဒ္ဓါဒနော နာမ၊ အယံ ဟေဿတိ ဂေါတမော။

‘အနာသဝါ ဝီတရာဂါ၊ သန္တစိတ္တာ သမာဟိတာ၊

ကောလိတော ဥပတိဿော စ၊ အဂ္ဂါ ဟေဿန္တိ သာဝကာ၊

အာနန္ဒော နာမုပဋ္ဌာကော၊ ဥပဋ္ဌိဿတိ တံ ဇိနံ။

‘ခေမာ ¶ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ၊ အဂ္ဂါ ဟေဿန္တိ သာဝိကာ၊

အနာသဝါ ဝီတရာဂါ၊ သန္တစိတ္တာ သမာဟိတာ၊

ဗောဓိ တဿ ဘဂဝတော၊ အဿတ္ထောတိ ပဝုစ္စတီ’’’တိ။

သုမေဓတာပသော ‘‘မယှံ ကိရ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈိဿတီ’’တိ သောမနဿပ္ပတ္တော အဟောသိ။ မဟာဇနော ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘သုမေဓတာပသော ကိရ ဗုဒ္ဓဗီဇံ ဗုဒ္ဓင်္ကုရော’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော အဟောသိ။ ဧဝဉ္စဿ အဟောသိ ‘‘ယထာ နာမ ပုရိသော နဒိံ တရန္တော ဥဇုကေန တိတ္ထေန ဥတ္တရိတုံ အသက္ကောန္တော ဟေဋ္ဌာတိတ္ထေန ဥတ္တရတိ၊ ဧဝမေဝ မယမ္ပိ ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ သာသနေ မဂ္ဂဖလံ အလဘမာနာ အနာဂတေ ယဒါ တွံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ၊ တဒါ တဝ သမ္မုခါ မဂ္ဂဖလံ သစ္ဆိကာတုံ သမတ္ထာ ဘဝေယျာမာ’’တိ ပတ္ထနံ ဌပယိံသု။ ဒီပင်္ကရဒသဗလောပိ ဗောဓိသတ္တံ ပသံသိတွာ အဋ္ဌဟိ ပုပ္ဖမုဋ္ဌီဟိ ပူဇေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ၊ တေပိ စတုသတသဟဿသင်္ခါ ခီဏာသဝါ ဗောဓိသတ္တံ ဂန္ဓေဟိ စ မာလေဟိ စ ပူဇေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။ ဒေဝမနုဿာ ပန တထေဝ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကန္တာ။

ဗောဓိသတ္တော သဗ္ဗေသံ ပဋိက္ကန္တကာလေ သယနာ ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ပါရမိယော ဝိစိနိဿာမီ’’တိ ပုပ္ဖရာသိမတ္ထကေ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိ။ ဧဝံ နိသိန္နေ ဗောဓိသတ္တေ သကလဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ သန္နိပတိတွာ သာဓုကာရံ ဒတွာ ‘‘အယျ သုမေဓတာပသ၊ ပေါရာဏကဗောဓိသတ္တာနံ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ‘ပါရမိယော ဝိစိနိဿာမာ’တိ နိသိန္နကာလေ ယာနိ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ နာမ ပညာယန္တိ၊ တာနိ သဗ္ဗာနိပိ အဇ္ဇ ပါတုဘူတာနိ၊ နိဿံသယေန ¶ တွံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ ¶ ၊ မယမ္ပေတံ ဇာနာမ ‘ယဿေတာနိ နိမိတ္တာနိ ပညာယန္တိ၊ ဧကန္တေန သော ဗုဒ္ဓါ ဟောတိ’၊ တွံ အတ္တနော ဝီရိယံ ဒဠှံ ကတွာ ပဂ္ဂဏှာ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ နာနပ္ပကာရာဟိ ထုတီဟိ အဘိတ္ထုနိံသု။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဣဒံ သုတွာန ဝစနံ၊ အသမဿ မဟေသိနော၊

အာမောဒိတာ နရမရူ၊ ဗုဒ္ဓဗီဇံ ကိရ အယံ။

‘ဥက္ကုဋ္ဌိသဒ္ဒါ ဝတ္တန္တိ၊ အပ္ဖောဋေန္တိ ဟသန္တိ စ၊

ကတဉ္ဇလီ နမဿန္တိ၊ ဒသသဟဿီ သဒေဝကာ။

‘ယဒိမဿ ¶ လောကနာထဿ၊ ဝိရဇ္ဈိဿာမ သာသနံ၊

အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ၊ ဟေဿာမ သမ္မုခါ ဣမံ။

‘ယထာ မနုဿာ နဒိံ တရန္တာ၊ ပဋိဘိတ္ထံ ဝိရဇ္ဈိယ၊

ဟေဋ္ဌာတိတ္ထေ ဂဟေတွာန၊ ဥတ္တရန္တိ မဟာနဒိံ။

‘ဧဝမေဝ မယံ သဗ္ဗေ၊ ယဒိ မုဉ္စာမိမံ ဇိနံ၊

အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ၊ ဟေဿာမ သမ္မုခါ ဣမံ’။

‘ဒီပင်္ကရော လောကဝိဒူ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊

မမ ကမ္မံ ပကိတ္တေတွာ၊ ဒက္ခိဏံ ပါဒမုဒ္ဓရိ။

‘ယေ တတ္ထာသုံ ဇိနပုတ္တာ၊ သဗ္ဗေ ပဒက္ခိဏမကံသု မံ၊

နရာ နာဂါ စ ဂန္ဓဗ္ဗာ၊ အဘိဝါဒေတွာန ပက္ကမုံ။

‘ဒဿနံ မေ အတိက္ကန္တေ၊ သသင်္ဃေ လောကနာယကေ၊

ဟဋ္ဌတုဋ္ဌေန စိတ္တေန၊ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟိံ တဒါ။

‘သုခေန သုခိတော ဟောမိ၊ ပါမောဇ္ဇေန ပမောဒိတော၊

ပီတိယာ စ အဘိဿန္နော၊ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိံ တဒါ။

‘ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ၊ ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ၊

‘ဝသီဘူတော အဟံ ဈာနေ၊ အဘိညာသု ပါရမိံ ဂတော။

‘သဟဿိယမှိ လောကမှိ၊ ဣသယော နတ္ထိ မေ သမာ၊

အသမော ဣဒ္ဓိဓမ္မေသု၊ အလဘိံ ဤဒိသံ သုခံ’။

‘ပလ္လင်္ကာဘုဇနေ ¶ မယှံ၊ ဒသသဟဿာဓိဝါသိနော၊

မဟာနာဒံ ပဝတ္တေသုံ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ယာ ¶ ပုဗ္ဗေ ဗောဓိသတ္တာနံ၊ ပလ္လင်္ကဝရမာဘုဇေ၊

နိမိတ္တာနိ ပဒိဿန္တိ၊ တာနိ အဇ္ဇ ပဒိဿရေ။

‘သီတံ ဗျပဂတံ ဟောတိ၊ ဥဏှဉ္စ ဥပသမ္မတိ၊

တာနိ အဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ဒသသဟဿီ လောကဓာတူ၊ နိဿဒ္ဒါ ဟောန္တိ နိရာကုလာ၊

တာနိ အဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘မဟာဝါတာ ¶ န ဝါယန္တိ၊ န သန္ဒန္တိ သဝန္တိယော၊

တာနိ အဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ထလဇာ ဒကဇာ ပုပ္ဖာ၊ သဗ္ဗေ ပုပ္ဖန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ ပုပ္ဖိတာ သဗ္ဗေ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘လတာ ဝါ ယဒိ ဝါ ရုက္ခာ၊ ဖလဘာရာ ဟောန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ ဖလိတာ သဗ္ဗေ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘အာကာသဋ္ဌာ စ ဘူမဋ္ဌာ၊ ရတနာ ဇောတန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ ရတနာ ဇောတန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘မာနုသကာ စ ဒိဗ္ဗာ စ၊ တုရိယာ ဝဇ္ဇန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇုဘော အဘိရဝန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ဝိစိတ္တပုပ္ဖာ ဂဂနာ၊ အဘိဝဿန္တိ တာဝဒေ၊

တေပိ အဇ္ဇ ပဝဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘မဟာသမုဒ္ဒေါ အာဘုဇတိ၊ ဒသသဟဿီ ပကမ္ပတိ၊

တေပဇ္ဇုဘော အဘိရဝန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘နိရယေပိ ¶ ဒသသဟဿေ၊ အဂ္ဂီ နိဗ္ဗန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ နိဗ္ဗုတာ အဂ္ဂီ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ဝိမလော ဟောတိ သူရိယော၊ သဗ္ဗာ ဒိဿန္တိ တာရကာ၊

တေပိ အဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘အနောဝဋ္ဌေန ¶ ဥဒကံ၊ မဟိယာ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိ တာဝဒေ၊

တမ္ပဇ္ဇုဗ္ဘိဇ္ဇတေ မဟိယာ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘တာရာဂဏာ ဝိရောစန္တိ၊ နက္ခတ္တာ ဂဂနမဏ္ဍလေ၊

ဝိသာခါ စန္ဒိမာယုတ္တာ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ဗိလာသယာ ဒရီသယာ၊ နိက္ခမန္တိ သကာသယာ၊

တေပဇ္ဇ အာသယာ ဆုဒ္ဓါ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘န ဟောတိ အရတိ သတ္တာနံ၊ သန္တုဋ္ဌာ ဟောန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ သဗ္ဗေ သန္တုဋ္ဌာ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ရောဂါ တဒူပသမ္မန္တိ၊ ဇိဃစ္ဆာ စ ဝိနဿတိ၊

တာနိပဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ရာဂေါ တဒါ တနု ဟောတိ၊ ဒေါသော မောဟော ဝိနဿတိ၊

တေပဇ္ဇ ဝိဂတာ သဗ္ဗေ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ဘယံ တဒါ န ဘဝတိ၊ အဇ္ဇပေတံ ပဒိဿတိ၊

တေန လိင်္ဂေန ဇာနာမ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ရဇော နုဒ္ဓံသတိ ဥဒ္ဓံ၊ အဇ္ဇပေတံ ပဒိဿတိ၊

တေန လိင်္ဂေန ဇာနာမ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘အနိဋ္ဌဂန္ဓော ¶ ပက္ကမတိ၊ ဒိဋ္ဌဂန္ဓော ပဝါယတိ၊

သောပဇ္ဇ ဝါယတိ ဂန္ဓော၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘သဗ္ဗေ ¶ ဒေဝါ ပဒိဿန္တိ၊ ဌပယိတွာ အရူပိနော၊

တေပဇ္ဇ သဗ္ဗေ ဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ယာဝတာ နိရယာ နာမ၊ သဗ္ဗေ ဒိဿန္တိ တာဝဒေ၊

တေပဇ္ဇ သဗ္ဗေ ဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ကုဋ္ဋာ ကဝါဋာ သေလာ စ၊ န ဟောန္တာဝရဏာ တဒါ၊

အာကာသဘူတာ တေပဇ္ဇ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘စုတီ စ ဥပပတ္တိ စ၊ ခဏေ တသ္မိံ န ဝိဇ္ဇတိ၊

တာနိပဇ္ဇ ပဒိဿန္တိ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ။

‘ဒဠှံ ¶ ပဂ္ဂဏှ ဝီရိယံ၊ မာ နိဝတ္တ အဘိက္ကမ၊

မယမ္ပေတံ ဝိဇာနာမ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’’တိ။

ဗောဓိသတ္တော ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ စ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာနဉ္စ ဝစနံ သုတွာ ဘိယျောသော မတ္တာယ သဉ္ဇာတုဿာဟော ဟုတွာ စိန္တေသိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ အမောဃဝစနာ၊ နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ ကထာယ အညထတ္တံ။ ယထာ ဟိ အာကာသေ ခိတ္တလေဍ္ဍုဿ ပတနံ ဓုဝံ၊ ဇာတဿ မရဏံ ဓုဝံ၊ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ သူရိယဿုဋ္ဌာနံ၊ အာသယာ နိက္ခန္တသီဟဿ သီဟနာဒနဒနံ၊ ဂရုဂဗ္ဘာယ ဣတ္ထိယာ ဘာရမောရောပနံ အဝဿံဘာဝီ၊ ဧဝမေဝ ဗုဒ္ဓါနံ ဝစနံ နာမ ဓုဝံ အမောဃံ၊ အဒ္ဓါ အဟံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ သုတွာ၊ ဒသသဟဿီန စူဘယံ၊

တုဋ္ဌဟဋ္ဌော ပမောဒိတော၊ ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ။

‘‘အဒွေဇ္ဈဝစနာ ဗုဒ္ဓါ၊ အမောဃဝစနာ ဇိနာ၊

ဝိတထံ နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝါမဟံ။

‘‘ယထာ ¶ ခိတ္တံ နဘေ လေဍ္ဍု၊ ဓုဝံ ပတတိ ဘူမိယံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ၊ ဝစနံ ဓုဝသဿတံ။

‘‘ယထာပိ သဗ္ဗသတ္တာနံ၊ မရဏံ ဓုဝသဿတံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ၊ ဝစနံ ဓုဝသဿတံ။

‘‘ယထာ ရတ္တိက္ခယေ ပတ္တေ၊ သူရိယုဂ္ဂမနံ ဓုဝံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ၊ ဝစနံ ဓုဝသဿတံ။

‘‘ယထာ နိက္ခန္တသယနဿ၊ သီဟဿ နဒနံ ဓုဝံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ၊ ဝစနံ ဓုဝသဿတံ။

‘‘ယထာ အာပန္နသတ္တာနံ၊ ဘာရမောရောပနံ ဓုဝံ၊

တထေဝ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌာနံ၊ ဝစနံ ဓုဝသဿတ’’န္တိ။

သော ‘‘ဓုဝါဟံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ကတသန္နိဋ္ဌာနော ဗုဒ္ဓကာရကေ ဓမ္မေ ဥပဓာရေတုံ ‘‘ကဟံ နု ခေါ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာ၊ ကိံ ¶ ဥဒ္ဓံ၊ ဥဒါဟု အဓော၊ ဒိသာသု၊ ဝိဒိသာသူ’’တိ အနုက္ကမေန သကလံ ဓမ္မဓာတုံ ဝိစိနန္တော ပေါရာဏကဗောဓိသတ္တေဟိ အာသေဝိတနိသေဝိတံ ပဌမံ ဒါနပါရမိံ ဒိသွာ ဧဝံ အတ္တာနံ ဩဝဒိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပဌမံ ဒါနပါရမိံ ပူရေယျာသိ။ ယထာ ဟိ နိက္ကုဇ္ဇိတော ဥဒကကုမ္ဘော နိဿေသံ ကတွာ ဥဒကံ ¶ ဝမတိယေဝ၊ န ပစ္စာဟရတိ၊ ဧဝမေဝ ဓနံ ဝါ ယသံ ဝါ ပုတ္တံ ဝါ ဒါရံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဝါ အနောလောကေတွာ သမ္ပတ္တယာစကာနံ သဗ္ဗံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ နိဿေသံ ကတွာ ဒဒမာနော ဗောဓိရုက္ခမူလေ နိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ပဌမံ ဒါနပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဟန္ဒ ဗုဒ္ဓကရေ ဓမ္မေ၊ ဝိစိနာမိ ဣတော စိတော၊

ဥဒ္ဓံ အဓော ဒသ ဒိသာ၊ ယာဝတာ ဓမ္မဓာတုယာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ပဌမံ ဒါနပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အနုစိဏ္ဏံ မဟာပထံ။

‘‘ဣမံ ¶ တွံ ပဌမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

ဒါနပါရမိတံ ဂစ္ဆ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာပိ ကုမ္ဘော သမ္ပုဏ္ဏော၊ ယဿ ကဿစိ အဓောကတော၊

ဝမတေဝုဒကံ နိဿေသံ၊ န တတ္ထ ပရိရက္ခတိ။

‘‘တထေဝ ယာစကေ ဒိသွာ၊ ဟီနမုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမေ၊

ဒဒါဟိ ဒါနံ နိဿေသံ၊ ကုမ္ဘော ဝိယ အဓောကတော’’တိ။

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိပိ ဥပဓာရယတော ဒုတိယံ သီလပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ သီလပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ။ ယထာ ဟိ စမရီမိဂေါ နာမ ဇီဝိတမ္ပိ အနောလောကေတွာ အတ္တနော ဝါလမေဝ ရက္ခတိ၊ ဧဝံ တွမ္ပိ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဇီဝိတမ္ပိ အနောလောကေတွာ သီလမေဝ ရက္ခန္တော ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဒုတိယံ သီလပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ဒုတိယံ သီလပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ ဒုတိယံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

သီလပါရမိတံ ဂစ္ဆ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာပိ စမရီ ဝါလံ၊ ကိသ္မိဉ္စိ ပဋိလဂ္ဂိတံ၊

ဥပေတိ မရဏံ တတ္ထ၊ န ဝိကောပေတိ ဝါလဓိံ။

‘‘တထေဝ ¶ စတူသု ¶ ၊ ဘူမီသု၊ သီလာနိ ပရိပူရယ၊

ပရိရက္ခ သဗ္ဗဒါ သီလံ၊ စမရီ ဝိယ ဝါလဓိ’’န္တိ။

အထဿ ¶ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိပိ ဥပဓာရယတော တတိယံ နေက္ခမ္မပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ နေက္ခမ္မပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ။ ယထာ ဟိ စိရံ ဗန္ဓနာဂါရေ ဝသမာနော ပုရိသော န တတ္ထ သိနေဟံ ကရောတိ၊ အထ ခေါ ဥက္ကဏ္ဌိတောယေဝ အဝသိတုကာမော ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ တွမ္ပိ သဗ္ဗဘဝေ ဗန္ဓနာဂါရသဒိသေ ကတွာ သဗ္ဗဘဝေဟိ ဥက္ကဏ္ဌိတော မုစ္စိတုကာမော ဟုတွာ နေက္ခမ္မာဘိမုခေါဝ ဟောဟိ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ တတိယံ နေက္ခမ္မပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ တတိယံ နေက္ခမ္မပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ တတိယံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

နေက္ခမ္မပါရမိတံ ဂစ္ဆ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာ အန္ဒုဃရေ ပုရိသော၊ စိရဝုတ္ထော ဒုခဋ္ဋိတော၊

န တတ္ထ ရာဂံ ဇနေတိ၊ မုတ္တိမေဝ ဂဝေသတိ။

‘‘တထေဝ တွံ သဗ္ဗဘဝေ၊ ပဿ အန္ဒုဃရေ ဝိယ၊

နေက္ခမ္မာဘိမုခေါ ဟောဟိ၊ ဘဝတော ပရိမုတ္တိယာ’’တိ။

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိပိ ဥပဓာရယတော စတုတ္ထံ ပညာပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပညာပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ။ ဟီနမဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌေသု ကဉ္စိ အဝဇ္ဇေတွာ သဗ္ဗေပိ ပဏ္ဍိတေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျာသိ။ ယထာ ဟိ ပိဏ္ဍစာရိကော ဘိက္ခု ဟီနာဒိကေသု ကုလေသု ကိဉ္စိ အဝဇ္ဇေတွာ ပဋိပါဋိယာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ခိပ္ပံ ယာပနံ လဘတိ၊ ဧဝံ တွမ္ပိ သဗ္ဗပဏ္ဍိတေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ စတုတ္ထံ ပညာပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ¶ ¶ ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ စတုတ္ထံ ပညာပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ စတုတ္ထံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

ပညာပါရမိတံ ဂစ္ဆ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာပိ ¶ ဘိက္ခု ဘိက္ခန္တော၊ ဟီနမုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမေ၊

ကုလာနိ န ဝိဝဇ္ဇေန္တော၊ ဧဝံ လဘတိ ယာပနံ။

‘‘တထေဝ တွံ သဗ္ဗကာလံ၊ ပရိပုစ္ဆန္တော ဗုဓံ ဇနံ၊

ပညာပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိပိ ဥပဓာရယတော ပဉ္စမံ ဝီရိယပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဝီရိယပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ။ ယထာ ဟိ သီဟော မိဂရာဇာ သဗ္ဗဣရိယာပထေသု ဒဠှဝီရိယော ဟောတိ၊ ဧဝံ တွမ္ပိ သဗ္ဗဘဝေသု သဗ္ဗဣရိယာပထေသု ဒဠှဝီရိယော အနောလီနဝီရိယော သမာနော ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ပဉ္စမံ ဝီရိယပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ပဉ္စမံ ဝီရိယပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ ပဉ္စမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

ဝီရိယပါရမိတံ ဂစ္ဆ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာပိ ¶ သီဟော မိဂရာဇာ၊ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမေ၊

အလီနဝီရိယော ဟောတိ၊ ပဂ္ဂဟိတမနော သဒါ။

‘‘တထေဝ တွံ သဗ္ဗဘဝေ၊ ပဂ္ဂဏှ ဝီရိယံ ဒဠှံ၊

ဝီရိယပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိပိ ဥပဓာရယတော ဆဋ္ဌံ ခန္တိပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ၊ တွံ ဣတော ¶ ပဋ္ဌာယ ခန္တိပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ။ သမ္မာနနေပိ အဝမာနနေပိ ခမောဝ ဘဝေယျာသိ။ ယထာ ဟိ ပထဝိယံ နာမ သုစိမ္ပိ ပက္ခိပန္တိ အသုစိမ္ပိ၊ န တေန ပထဝီ သိနေဟံ၊ န ပဋိဃံ ကရောတိ၊ ခမတိ သဟတိ အဓိဝါသေတိယေဝ၊ ဧဝံ တွမ္ပိ သမ္မာနနာဝမာနနက္ခမောဝ သမာနော ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဆဋ္ဌံ ခန္တိပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ဆဋ္ဌမံ ခန္တိပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ ဆဋ္ဌမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

တတ္ထ အဒွေဇ္ဈမာနသော၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

‘‘ယထာပိ ¶ ပထဝီ နာမ၊ သုစိမ္ပိ အသုစိမ္ပိ စ၊

သဗ္ဗံ သဟတိ နိက္ခေပံ၊ န ကရောတိ ပဋိဃံ တယာ။

‘‘တထေဝ တွမ္ပိ သဗ္ဗေသံ၊ သမ္မာနာဝမာနက္ခမော၊

ခန္တိပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိပိ ဥပဓာရယတော သတ္တမံ သစ္စပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ သစ္စပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ။ အသနိယာ ¶ မတ္ထကေ ပတမာနာယပိ ဓနာဒီနံ အတ္ထာယ ဆန္ဒာဒိဝသေန သမ္ပဇာနမုသာဝါဒံ နာမ မာကာသိ။ ယထာ ဟိ ဩသဓိတာရကာ နာမ သဗ္ဗဥတူသု အတ္တနော ဂမနဝီထိံ ဇဟိတွာ အညာယ ဝီထိယာ န ဂစ္ဆတိ၊ သကဝီထိယာဝ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ တွမ္ပိ သစ္စံ ပဟာယ မုသာဝါဒံ နာမ အကရောန္တောယေဝ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ သတ္တမံ သစ္စပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ သတ္တမံ သစ္စပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ ¶ တွံ သတ္တမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

တတ္ထ အဒွေဇ္ဈဝစနော၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

‘‘ယထာပိ ဩသဓီ နာမ၊ တုလာဘူတာ သဒေဝကေ၊

သမယေ ဥတုဝဿေ ဝါ၊ န ဝေါက္ကမတိ ဝီထိတော။

‘‘တထေဝ တွမ္ပိ သစ္စေသု၊ မာ ဝေါက္ကမသိ ဝီထိတော၊

သစ္စပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိပိ ဥပဓာရယတော အဋ္ဌမံ အဓိဋ္ဌာနပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌာနပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ။ ယံ အဓိဋ္ဌာသိ၊ တသ္မိံ အဓိဋ္ဌာနေ နိစ္စလော ဘဝေယျာသိ။ ယထာ ဟိ ပဗ္ဗတော နာမ သဗ္ဗဒိသာသု ဝါတေဟိ ပဟဋောပိ န ကမ္ပတိ န စလတိ၊ အတ္တနော ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ တွမ္ပိ အတ္တနော အဓိဋ္ဌာနေ နိစ္စလော ဟောန္တောဝ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ အဋ္ဌမံ အဓိဋ္ဌာနပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော ¶ ¶ တဒါဒက္ခိံ၊ အဋ္ဌမံ အဓိဋ္ဌာနပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ အဋ္ဌမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

တတ္ထ တွံ အစလော ဟုတွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

‘‘ယထာပိ ပဗ္ဗတော သေလော၊ အစလော သုပ္ပတိဋ္ဌိတော၊

န ကမ္ပတိ ဘုသဝါတေဟိ၊ သကဋ္ဌာနေဝ တိဋ္ဌတိ။

‘‘တထေဝ တွမ္ပိ အဓိဋ္ဌာနေ၊ သဗ္ဗဒါ အစလော ဘဝ၊

အဓိဋ္ဌာနပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိပိ ဥပဓာရယတော နဝမံ မေတ္တာပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ နဝမံ မေတ္တာပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ။ အဟိတေသုပိ ဟိတေသုပိ ဧကစိတ္တော ဘဝေယျာသိ။ ယထာ ဟိ ဥဒကံ နာမ ပါပဇနဿာပိ ကလျာဏဇနဿာပိ သီတိဘာဝံ ဧကသဒိသံ ကတွာ ဖရတိ၊ ဧဝမေဝ တွမ္ပိ သဗ္ဗသတ္တေသု ¶ မေတ္တစိတ္တေန ဧကစိတ္တောဝ ဟောန္တော ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ နဝမံ မေတ္တာပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ နဝမံ မေတ္တာပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ နဝမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

မေတ္တာယ အသမော ဟောဟိ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာပိ ဥဒကံ နာမ၊ ကလျာဏေ ပါပကေ ဇနေ၊

သမံ ဖရတိ သီတေန၊ ပဝါဟေတိ ရဇောမလံ။

‘‘တထေဝ ¶ တွမ္ပိ အဟိတဟိတေ၊ သမံ မေတ္တာယ ဘာဝယ၊

မေတ္တာပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။

အထဿ ‘‘န ဧတ္တကေဟေဝ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တရိပိ ဥပဓာရယတော ဒသမံ ဥပေက္ခာပါရမိံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုမေဓပဏ္ဍိတ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဥပေက္ခာပါရမိမ္ပိ ပူရေယျာသိ။ သုခေပိ ဒုက္ခေပိ မဇ္ဈတ္တောဝ ဘဝေယျာသိ။ ယထာ ဟိ ပထဝီ နာမ သုစိမ္ပိ အသုစိမ္ပိ ပက္ခိပ္ပမာနာ မဇ္ဈတ္တာဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ တွမ္ပိ သုခဒုက္ခေသု မဇ္ဈတ္တောဝ ဟောန္တော ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဒသမံ ဥပေက္ခာပါရမိံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘န ¶ ဟေတေ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ ဘဝိဿရေ၊

အညေပိ ဝိစိနိဿာမိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ။

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ဒသမံ ဥပေက္ခာပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အာသေဝိတနိသေဝိတံ။

‘‘ဣမံ တွံ ဒသမံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

တုလာဘူတော ဒဠှော ဟုတွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသိ။

‘‘ယထာပိ ပထဝီ နာမ၊ နိက္ခိတ္တံ အသုစိံ သုစိံ၊

ဥပေက္ခတိ ဥဘောပေတေ၊ ကောပါနုနယဝဇ္ဇိတာ။

‘‘တထေဝ တွမ္ပိ သုခဒုက္ခေ၊ တုလာဘူတော သဒါ ဘဝ၊

ဥပေက္ခာပါရမိတံ ဂန္တွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။

တတော ¶ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ ဗောဓိသတ္တေဟိ ပူရေတဗ္ဗာ ဗောဓိပရိပါစနာ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာ ဧတ္တကာယေဝ၊ ဒသ ပါရမိယော ဌပေတွာ အညေ နတ္ထိ၊ ဣမာပိ ဒသ ပါရမိယော ဥဒ္ဓံ အာကာသေပိ နတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌာ ပထဝိယမ္ပိ၊ ပုရတ္ထိမာဒီသု ဒိသာသုပိ နတ္ထိ၊ မယှမေဝ ပန ဟဒယမံသဗ္ဘန္တရေ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ။ ဧဝံ တာသံ ဟဒယေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဒိသွာ သဗ္ဗာပိ တာ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာယ ပုနပ္ပုနံ သမ္မသန္တော အနုလောမပဋိလောမံ သမ္မသတိ၊ ပရိယန္တေ ဂဟေတွာ အာဒိံ ပါပေတိ၊ အာဒိမှိ ဂဟေတွာ ပရိယန္တေ ဌပေတိ၊ မဇ္ဈေ ဂဟေတွာ ဥဘတော ဩသာပေတိ၊ ဥဘတော ကောဋီသု ¶ ဟေတွာ မဇ္ဈေ ဩသာပေတိ။ ဗာဟိရကဘဏ္ဍပရိစ္စာဂေါ ဒါနပါရမီ နာမ၊ အင်္ဂပရိစ္စာဂေါ ဒါနဥပပါရမီ နာမ၊ ဇီဝိတပရိစ္စာဂေါ ဒါနပရမတ္ထပါရမီ နာမာတိ ဒသ ပါရမိယော ဒသ ဥပပါရမိယော ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယော ယန္တတေလံ ဝိနိဝဋ္ဋေန္တော ဝိယ မဟာမေရုံ မတ္ထံ ကတွာ စက္ကဝါဠမဟာသမုဒ္ဒံ အာလုဠေန္တော ဝိယ စ သမ္မသိ။ တဿေဝံ ဒသ ပါရမိယော သမ္မသန္တဿ ဓမ္မတေဇေန စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာ အယံ မဟာပထဝီ ဟတ္ထိနာ အက္ကန္တနဠကလာပေါ ဝိယ၊ ပီဠိယမာနံ ဥစ္ဆုယန္တံ ဝိယ စ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝမာနာ သင်္ကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ၊ ကုလာလစက္ကံ ဝိယ တေလယန္တစက္ကံ ဝိယ စ ပရိဗ္ဘမိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဧတ္တကာယေဝ တေ လောကေ၊ ယေ ဓမ္မာ ဗောဓိပါစနာ၊

တတုဒ္ဓံ နတ္ထိ အညတြ၊ ဒဠှံ တတ္ထ ပတိဋ္ဌဟ။

‘‘ဣမေ ဓမ္မေ သမ္မသတော၊ သဘာဝသရသလက္ခဏေ၊

ဓမ္မတေဇေန ဝသုဓာ၊ ဒသသဟဿီ ပကမ္ပထ။

‘‘စလတီ ရဝတီ ပထဝီ၊ ဥစ္ဆုယန္တံဝ ပီဠိတံ၊

တေလယန္တေ ယထာ စက္ကံ၊ ဧဝံ ကမ္ပတိ မေဒနီ’’တိ။

မဟာပထဝိယာ ¶ ကမ္ပမာနာယ ရမ္မနဂရဝါသိနော သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တာ ယုဂန္တဝါတဗ္ဘာဟတာ မဟာသာလာ ဝိယ မုစ္ဆိတမုစ္ဆိတာဝ ပပတိံသု၊ ဃဋာဒီနိ ¶ ကုလာလဘာဇနာနိ ပဝဋ္ဋန္တာနိ အညမညံ ပဟရန္တာနိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏာနိ အဟေသုံ။ မဟာဇနော ဘီတတသိတော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘဂဝါ နာဂါဝဋ္ဋော အယံ ဘူတယက္ခဒေဝတာသု အညတရာဝဋ္ဋောတိ န ဟိ မယံ ဧတံ ဇာနာမ၊ အပိစ ခေါ သဗ္ဗောပိ အယံ မဟာဇနော ဥပဒ္ဒုတော၊ ကိံ နု ခေါ ဣမဿ လောကဿ ပါပကံ ဘဝိဿတိ၊ ဥဒါဟု ကလျာဏံ၊ ကထေထ နော ဧတံ ကာရဏ’’န္တိ အာဟ။ အထ သတ္ထာ တေသံ ကထံ သုတွာ ‘‘တုမှေ မာ ဘာယထ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ နတ္ထိ ဝေါ ဣတောနိဒါနံ ဘယံ။ ယော သော မယာ အဇ္ဇ သုမေဓပဏ္ဍိတော ‘အနာဂတေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’တိ ဗျာကတော၊ သော ဒသ ပါရမိယော သမ္မသတိ၊ တဿ ဒသ ပါရမိယော သမ္မသန္တဿ ဝိလောဠေန္တဿ ဓမ္မတေဇေန သကလဒသသဟဿိလောကဓာတု ဧကပ္ပဟာရေန ကမ္ပတိ၊ စေဝ၊ ရဝတိ စာ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ယာဝတာ ပရိသာ အာသိ၊ ဗုဒ္ဓဿ ပရိဝေသနေ၊

ပဝေဓမာနာ သာ တတ္ထ၊ မုစ္ဆိတာ သေသိ ဘူမိယံ။

‘‘ဃဋာနေကသဟဿာနိ ¶ ၊ ကုမ္ဘီနဉ္စ သတာ ဗဟူ၊

သဉ္စုဏ္ဏမထိတာ တတ္ထ၊ အညမညံ ပဃဋ္ဋိတာ။

‘‘ဥဗ္ဗိဂ္ဂါ တသိတာ ဘီတာ၊ ဘန္တာ ဗျဓိတမာနသာ၊

မဟာဇနာ သမာဂမ္မ၊ ဒီပင်္ကရမုပါဂမုံ။

‘ကိံ ဘဝိဿတိ လောကဿ၊ ကလျာဏမထ ပါပကံ၊

သဗ္ဗော ဥပဒ္ဒုတော လောကော၊ တံ ဝိနောဒေဟိ စက္ခုမ’။

‘‘တေသံ တဒါ သညာပေသိ၊ ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ၊

ဝိဿတ္ထာ ဟောထ မာ ဘာထ၊ ဣမသ္မိံ ပထဝိကမ္ပနေ။

‘‘ယမဟံ အဇ္ဇ ဗျာကာသိံ၊ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဘဝိဿတိ၊

ဧသော သမ္မသတိ ဓမ္မံ၊ ပုဗ္ဗကံ ဇိနသေဝိတံ။

‘‘တဿ သမ္မသတော ဓမ္မံ၊ ဗုဒ္ဓဘူမိံ အသေသတော၊

တေနာယံ ကမ္ပိတာ ပထဝီ၊ ဒသသဟဿီ သဒေဝကေ’’တိ။

မဟာဇနော တထာဂတဿ ဝစနံ သုတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ အာဒါယ ရမ္မနဂရာ နိက္ခမိတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ မာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ ¶ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ရမ္မနဂရမေဝ ပါဝိသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဒသ ပါရမိယော သမ္မသိတွာ ဝီရိယံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာယ နိသိန္နာသနာ ဝုဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဗုဒ္ဓဿ ¶ ဝစနံ သုတွာ၊ မနော နိဗ္ဗာယိ တာဝဒေ၊

သဗ္ဗေ မံ ဥပသင်္ကမ္မ၊ ပုနာပိ အဘိဝန္ဒိသုံ။

‘‘သမာဒိယိတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏံ၊ ဒဠှံ ကတွာန မာနသံ၊

ဒီပင်္ကရံ နမဿိတွာ၊ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟိံ တဒါ’’တိ။

အထ ဗောဓိသတ္တံ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟန္တံ သကလဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ သန္နိပတိတွာ ဒိဗ္ဗေဟိ မာလာဂန္ဓေဟိ ¶ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အယျ သုမေဓတာပသ၊ တယာ အဇ္ဇ ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ ပါဒမူလေ မဟတီ ပတ္ထနာ ပတ္ထိတာ၊ သာ တေ အနန္တရာယေန သမိဇ္ဈတု၊ မာ တေ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ အဟောသိ၊ သရီရေ အပ္ပမတ္တကောပိ ရောဂေါ မာ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ခိပ္ပံ ပါရမိယော ပူရေတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပဋိဝိဇ္ဈ။ ယထာ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂါ ရုက္ခာ သမယေ ပုပ္ဖန္တိ စေဝ ဖလန္တိ စ၊ တထေဝ တွမ္ပိ သမယံ အနတိက္ကမိတွာ ခိပ္ပံ သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ ဖုသဿူ’’တိအာဒီနိ ထုတိမင်္ဂလာနိ ပယိရုဒါဟံသု၊ ဧဝံ ပယိရုဒါဟိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဒေဝဋ္ဌာနမေဝ အဂမံသု။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဒေဝတာဟိ အဘိတ္ထုတော ‘‘အဟံ ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ စတုန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဝီရိယံ ဒဠှံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာယ နဘံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဟိမဝန္တမေဝ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဒိဗ္ဗံ မာနုသကံ ပုပ္ဖံ၊ ဒေဝါ မာနုသကာ ဥဘော၊

သမောကိရန္တိ ပုပ္ဖေဟိ၊ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ အာသနာ။

‘‘ဝေဒယန္တိ စ တေ သောတ္ထိံ၊ ဒေဝါ မာနုသကာ ဥဘော၊

မဟန္တံ ပတ္ထိတံ တုယှံ၊ တံ လဘဿု ယထိစ္ဆိတံ။

‘‘သဗ္ဗီတိယော ဝိဝဇ္ဇန္တု၊ သောကော ရောဂေါ ဝိနဿတု၊

မာ တေ ဘဝန္တွန္တရာယာ၊ ဖုသ ခိပ္ပံ ဗောဓိမုတ္တမံ။

‘‘ယထာပိ သမယေ ပတ္တေ၊ ပုပ္ဖန္တိ ပုပ္ဖိနော ဒုမာ၊

တထေဝ တွံ မဟာဝီရ၊ ဗုဒ္ဓဉာဏေန ပုပ္ဖဿု။

‘‘ယထာ ¶ ယေ ကေစိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ပူရယုံ ဒသ ပါရမီ၊

တထေဝ တွံ မဟာဝီရ၊ ပူရယ ဒသ ပါရမီ။

‘‘ယထာ ယေ ကေစိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဗောဓိမဏ္ဍမှိ ဗုဇ္ဈရေ၊

တထေဝ တွံ မဟာဝီရ၊ ဗုဇ္ဈဿု ဇိနဗောဓိယံ။

‘‘ယထာ ယေ ကေစိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တယုံ၊

တထေဝ တွံ မဟာဝီရ၊ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တယ။

‘‘ပုဏ္ဏမာယေ ¶ ယထာ စန္ဒော၊ ပရိသုဒ္ဓါ ဝိရောစတိ၊

တထေဝ တွံ ပုဏ္ဏမနော၊ ဝိရောစ ဒသသဟဿိယံ။

‘‘ရာဟုမုတ္တော ¶ ယထာ သူရိယော၊ တာပေန အတိရောစတိ၊

တထေဝ လောကာ မုစ္စိတွာ၊ ဝိရောစ သိရိယာ တုဝံ။

‘‘ယထာ ယာ ကာစိ နဒိယော၊ ဩသရန္တိ မဟောဒဓိံ၊

ဧဝံ သဒေဝကာ လောကာ၊ ဩသရန္တု တဝန္တိကေ။

‘‘တေဟိ ထုတပ္ပသတ္ထော သော၊ ဒသ ဓမ္မေ သမာဒိယ၊

တေ ဓမ္မေ ပရိပူရေန္တော၊ ပဝနံ ပါဝိသီ တဒါ’’တိ။

ရမ္မနဂရဝါသိနောပိ ခေါ နဂရံ ပဝိသိတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ အဒံသု။ သတ္ထာ တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မဟာဇနံ သရဏာဒီသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ရမ္မနဂရမှာ နိက္ခမိတွာ တတော ဥဒ္ဓမ္ပိ ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌန္တော သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓကိစ္စံ ကတွာ အနုက္ကမေန အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဝံသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –

‘‘တဒါ တေ ဘောဇယိတွာန၊ သသင်္ဃံ လောကနာယကံ၊

ဥပဂစ္ဆုံ သရဏံ တဿ၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

‘‘သရဏာဂမနေ ကဉ္စိ၊ နိဝေသေတိ တထာဂတော၊

ကဉ္စိ ပဉ္စသု သီလေသု၊ သီလေ ဒသဝိဓေ ပရံ။

‘‘ကဿစိ ¶ ဒေတိ သာမညံ၊ စတုရော ဖလမုတ္တမေ၊

ကဿစိ အသမေ ဓမ္မေ၊ ဒေတိ သော ပဋိသမ္ဘိဒါ။

‘‘ကဿစိ ¶ ဝရသမာပတ္တိယော၊ အဋ္ဌ ဒေတိ နရာသဘော၊

တိဿော ကဿစိ ဝိဇ္ဇာယော၊ ဆဠဘိညာ ပဝေစ္ဆတိ။

‘‘တေန ယောဂေန ဇနကာယံ၊ ဩဝဒတိ မဟာမုနိ၊

တေန ဝိတ္ထာရိကံ အာသိ၊ လောကနာထဿ သာသနံ။

‘‘မဟာဟနုသဘက္ခန္ဓော၊ ဒီပင်္ကရသနာမကော၊

ဗဟူ ဇနေ တာရယတိ၊ ပရိမောစေတိ ဒုဂ္ဂတိံ။

‘‘ဗောဓနေယျံ ဇနံ ဒိသွာ၊ သတသဟဿေပိ ယောဇနေ၊

ခဏေန ဥပဂန္တွာန၊ ဗောဓေတိ တံ မဟာမုနိ။

‘‘ပဌမာဘိသမယေ ဗုဒ္ဓါ၊ ကောဋိသတမဗောဓယိ၊

ဒုတိယာဘိသမယေ နာထော၊ နဝုတိကောဋိမဗောဓယိ။

‘‘ယဒါ စ ဒေဝဘဝနမှိ၊ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မမဒေသယိ၊

နဝုတိကောဋိသဟဿာနံ၊ တတိယာဘိသမယော အဟု။

‘‘သန္နိပါတာ ¶ တယော အာသုံ၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော၊

ကောဋိသတသဟဿာနံ၊ ပဌမော အာသိ သမာဂမော။

‘‘ပုန နာရဒကူဋမှိ၊ ပဝိဝေကဂတေ ဇိနေ၊

ခီဏာသဝါ ဝီတမလာ၊ သမိံသု သတကောဋိယော။

‘‘ယမှိ ကာလေ မဟာဝီရော၊ သုဒဿနသိလုစ္စယေ၊

နဝုတိကောဋိသဟဿေဟိ၊ ပဝါရေသိ မဟာမုနိ။

‘‘အဟံ တေန သမယေန၊ ဇဋိလော ဥဂ္ဂတာပနော၊

အန္တလိက္ခမှိ စရဏော၊ ပဉ္စာဘိညာသု ပါရဂူ။

‘‘ဒသဝီသသဟဿာနံ ¶ ၊ ဓမ္မာဘိသမယော အဟု၊

ဧကဒွိန္နံ အဘိသမယာ၊ ဂဏနာတော အသင်္ခိယာ။

‘‘ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ၊ ဣဒ္ဓံ ဖီတံ အဟု တဒါ၊

ဒီပင်္ကရဿ ဘဂဝတော၊ သာသနံ သုဝိသောဓိတံ။

‘‘စတ္တာရိ ¶ သတသဟဿာနိ၊ ဆဠဘိညာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

ဒီပင်္ကရံ လောကဝိဒုံ၊ ပရိဝါရေန္တိ သဗ္ဗဒါ။

‘‘ယေ ကေစိ တေန သမယေန၊ ဇဟန္တိ မာနုသံ ဘဝံ၊

အပတ္တမာနသာ သေက္ခာ၊ ဂရဟိတာ ဘဝန္တိ တေ။

‘‘သုပုပ္ဖိတံ ပါဝစနံ၊ အရဟန္တေဟိ တာဒိဟိ၊

ခီဏာသဝေဟိ ဝိမလေဟိ၊ ဥပသောဘတိ သဒေဝကေ။

‘‘နဂရံ ရမ္မဝတီ နာမ၊ သုဒေဝေါ နာမ ခတ္တိယော၊

သုမေဓာ နာမ ဇနိကာ၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

‘‘သုမင်္ဂလော စ တိဿော စ၊ အဟေသုံ အဂ္ဂသာဝကာ၊

သာဂတော နာမုပဋ္ဌာကော၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

‘‘နန္ဒာ စေဝ သုနန္ဒာ စ၊ အဟေသုံ အဂ္ဂသာဝိကာ၊

ဗောဓိ တဿ ဘဂဝတော၊ ပိပ္ဖလီတိ ပဝုစ္စတိ။

‘‘အသီတိဟတ္ထမုဗ္ဗေဓော၊ ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ၊

သောဘတိ ဒီပရုက္ခောဝ၊ သာလရာဇာဝ ဖုလ္လိတော။

‘‘သတသဟဿဝဿာနိ၊ အာယု တဿ မဟေသိနော၊

တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော၊ တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။

‘‘ဇောတယိတွာန ¶ သဒ္ဓမ္မံ၊ သန္တာရေတွာ မဟာဇနံ၊

ဇလိတွာ အဂ္ဂိခန္ဓောဝ၊ နိဗ္ဗုတော သော သသာဝကော။

‘‘သာ စ ဣဒ္ဓိ သော စ ယသော၊ တာနိ စ ပါဒေသု စက္ကရတနာနိ၊

သဗ္ဗံ တမန္တရဟိတံ၊ နနု ရိတ္တာ သဗ္ဗသင်္ခါရာ’’တိ။

ဒီပင်္ကရဿ ¶ ပန ဘဂဝတော အပရဘာဂေ ဧကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ကောဏ္ဍညော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿံ၊ ဒုတိယေ ကောဋိသဟဿံ၊ တတိယေ နဝုတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဝိဇိတာဝီ နာမ စက္ကဝတ္တီ ဟုတွာ ကောဋိသတသဟဿသင်္ခဿ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ သတ္ထာ ဗောဓိသတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော သတ္ထု ဓမ္မကထံ သုတွာ ရဇ္ဇံ နိယျာဒေတွာ ပဗ္ဗဇိ။ သော တီဏိ ¶ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ အဘိညာယော စ ဥပ္ပာဒေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ကောဏ္ဍညဿ ဗုဒ္ဓဿ ပန ရမ္မဝတီ နာမ နဂရံ၊ သုနန္ဒော နာမ ခတ္တိယော ပိတာ၊ သုဇာတာ နာမ ဒေဝီ မာတာ၊ ဘဒ္ဒေါ စ သုဘဒ္ဒေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ အနုရုဒ္ဓါ နာမုပဋ္ဌာကော၊ တိဿာ စ ဥပတိဿာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ သာလကလျာဏီ ဗောဓိ၊ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ၊ ဝဿသတသဟဿံ အာယုပ္ပမာဏံ အဟောသိ။

‘‘ဒီပင်္ကရဿ အပရေန၊ ကောဏ္ဍညော နာမ နာယကော၊

အနန္တတေဇော အမိတယသော၊ အပ္ပမေယျော ဒုရာသဒေါ’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဧကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဧကသ္မိံယေဝ ကပ္ပေ စတုရော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု မင်္ဂလော၊ သုမနော၊ ရေဝတော၊ သောဘိတောတိ။ မင်္ဂလဿ ဘဂဝတော တယော သန္နိပါတာ အဟေသုံ။ တေသု ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿံ ဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ ကောဋိသဟဿံ၊ တတိယေ နဝုတိကောဋိယော။ ဝေမာတိကဘာတာ ကိရဿ အာနန္ဒကုမာရော နာမ နဝုတိကောဋိသင်္ခါယ ပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမာသိ။ သတ္ထာ တဿ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ ကထေသိ၊ သော သဒ္ဓိံ ပရိသာယ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာ တေသံ ကုလပုတ္တာနံ ပုဗ္ဗစရိတံ ဩလောကေန္တော ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဧထ၊ ဘိက္ခဝေါ’’တိ အာဟ။ သဗ္ဗေ တင်္ခဏညေဝ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ သဋ္ဌိဝဿမဟာထေရာ ဝိယ အာကပ္ပသမ္ပန္နာ ဟုတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပရိဝါရယိံသု။ အယမဿ တတိယော သာဝကသန္နိပါတော အဟောသိ။

ယထာ ¶ ပန အညေသံ ဗုဒ္ဓါနံ သမန္တာ အသီတိဟတ္ထပ္ပမာဏာယေဝ သရီရပ္ပဘာ အဟောသိ၊ န ဧဝံ တဿ တဿ ပန ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘာ နိစ္စကာလံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ရုက္ခပထဝိပဗ္ဗတသမုဒ္ဒါဒယော အန္တမသော ဥက္ခလိကာဒီနိ ဥပါဒါယ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋပရိယောနဒ္ဓါ ဝိယ အဟေသုံ။ အာယုပ္ပမာဏံ ပနဿ နဝုတိဝဿသဟဿာနိ အဟောသိ။ ဧတ္တကံ ကာလံ စန္ဒိမသူရိယာဒယော အတ္တနော ပဘာယ ဝိရောစိတုံ နာသက္ခိံသု၊ ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒေါ န ပညာယိတ္ထ။ ဒိဝါ သူရိယာလောကေန ဝိယ သတ္တာ နိစ္စံ ¶ ¶ ဗုဒ္ဓါလောကေနေဝ ဝိစရိံသု၊ သာယံ ပုပ္ဖိတကုသုမာနံ၊ ပါတော ရဝနကသကုဏာဒီနဉ္စ ဝသေန လောကော ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒံ သလ္လက္ခေသိ။

ကိံ ပန အညေသံ ဗုဒ္ဓါနံ အယမာနုဘာဝေါ နတ္ထီတိ? နော နတ္ထိ။ တေပိ ဟိ အာကင်္ခမာနာ ဒသသဟဿိံ ဝါ လောကဓာတုံ တတော ဝါ ဘိယျော အာဘာယ ဖရေယျုံ။ မင်္ဂလဿ ပန ဘဂဝတော ပုဗ္ဗပတ္ထနာဝသေန အညေသံ ဗျာမပ္ပဘာ ဝိယ သရီရပ္ပဘာ နိစ္စကာလမေဝ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ သော ကိရ ဗောဓိသတ္တစရိယကာလေ ဝေဿန္တရသဒိသေ အတ္တဘာဝေ ဌိတော သပုတ္တဒါရော ဝင်္ကပဗ္ဗတသဒိသေ ပဗ္ဗတေ ဝသိ။ အထေကော ခရဒါဌိကော နာမ ယက္ခော မဟာပုရိသဿ ဒါနဇ္ဈာသယတံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန ဥပသင်္ကမိတွာ မဟာသတ္တံ ဒွေ ဒါရကေ ယာစိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ဒဒါမိ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တကေ’’တိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဥဒကပရိယန္တံ ပထဝိံ ကမ္ပေန္တော ဒွေပိ ဒါရကေ အဒါသိ။ ယက္ခော စင်္ကမနကောဋိယံ အာလမ္ဗနဖလကံ နိဿာယ ဌတွာ ပဿန္တဿေဝ မဟာသတ္တဿ မူလကလာပေ ဝိယ ဒွေ ဒါရကေ ခါဒိ။ မဟာပုရိသဿ ယက္ခံ ဩလောကေတွာ မုခေ ဝိဝဋမတ္တေ အဂ္ဂိဇာလံ ဝိယ လောဟိတဓာရံ ဥဂ္ဂိရမာနံ တဿ မုခံ ဒိသွာပိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဒေါမနဿံ န ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ‘‘သုဒိန္နံ ဝတ မေ ဒါန’’န္တိ စိန္တယတော ပနဿ သရီရေ မဟန္တံ ပီတိသောမနဿ ဥဒပါဒိ။ သော ‘‘ဣမဿ မေ နိဿန္ဒေန အနာဂတေ ဣမိနာဝ နီဟာရေန ရသ္မိယော နိက္ခမန္တူ’’တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ တဿ တံ ပတ္ထနံ နိဿာယ ဗုဒ္ဓဘူတဿ သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ ဧတ္တကံ ဌာနံ ဖရိံသု။

အပရမ္ပိဿ ပုဗ္ဗစရိတံ အတ္ထိ။ သော ကိရ ဗောဓိသတ္တကာလေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ စေတိယံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ ဗုဒ္ဓဿ မယာ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒဏ္ဍဒီပိကာဝေဌနနိယာမေန သကလသရီရံ ဝေဌာပေတွာ ရတနမတ္တမကုဠံ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ သပ္ပိဿ ပူရာပေတွာ တတ္ထ သဟဿဝဋ္ဋိယော ဇာလာပေတွာ တံ သီသေနာဒါယ သကလသရီရံ ဇာလာပေတွာ စေတိယံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော သကလရတ္တိံ ဝီတိနာမေသိ။ ဧဝံ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ဝါယမန္တဿာပိဿ လောမကူပမတ္တမ္ပိ ဥသုမံ န ဂဏှိ။ ပဒုမဂဗ္ဘံ ပဝိဋ္ဌကာလော ဝိယ အဟောသိ။ ဓမ္မော ဟိ နာမေသ အတ္တာနံ ရက္ခန္တံ ရက္ခတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ဓမ္မော ¶ ¶ ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟာတိ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၃၀၃၊ ဇာ။ ၁။၁၀။၁၀၂၊ ၁။၁၅။၃၈၅)၊

ဣမဿာပိ ¶ ကမ္မဿ နိဿန္ဒေန တဿ ဘဂဝတော သရီရောဘာသော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။

တဒါ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော သုရုစိ နာမ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ ‘‘သတ္ထာရံ နိမန္တေဿာမီ’’တိ ဥပသင်္ကမိတွာ မဓုရဓမ္မကထံ သုတွာ ‘‘သွေ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ဗြာဟ္မဏ၊ ကိတ္တကေဟိ တေ ဘိက္ခူဟိ အတ္ထောတိ? ‘‘ကိတ္တကာ ပန ဝေါ၊ ဘန္တေ၊ ပရိဝါရဘိက္ခူ’’တိ အာဟ။ တဒါ ပန သတ္ထု ပဌမသန္နိပါတောယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကောဋိသတသဟဿ’’န္တိ အာဟ။ ဘန္တေ၊ သဗ္ဗေဟိပိ သဒ္ဓိံ မယှံ ဂေဟေ ဘိက္ခံ ဂဏှထာတိ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။ ဗြာဟ္မဏော သွာတနာယ နိမန္တေတွာ ဂေဟံ ဂစ္ဆန္တော စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ယာဂုဘတ္တဝတ္ထာဒီနိ ဒါတုံ သက္ကောမိ၊ နိသီဒနဋ္ဌာနံ ပန ကထံ ဘဝိဿတီ’’တိ။

တဿ သာ စိန္တာ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿမတ္ထကေ ဌိတဿ ဒေဝရညော ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနဿ ဥဏှဘာဝံ ဇနေသိ။ သက္ကော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဣမမှာ ဌာနာ စာဝေတုကာမော’’တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဩလောကေန္တော မဟာပုရိသံ ဒိသွာ ‘‘သုရုစိ နာမ ဗြာဟ္မဏော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ နိသီဒနဋ္ဌာနတ္ထာယ စိန္တေသိ၊ မယာပိ တတ္ထ ဂန္တွာ ပုညကောဋ္ဌာသံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဍ္ဎကိဝဏ္ဏံ နိမ္မိနိတွာ ဝါသိဖရသုဟတ္ထော မဟာပုရိသဿ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ သော ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကဿစိ ဘတိယာ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ မဟာပုရိသော တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ကမ္မံ ကရိဿသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မမ အဇာနနသိပ္ပံ နာမ နတ္ထိ၊ ဂေဟံ ဝါ မဏ္ဍပံ ဝါ ယော ယံ ကာရေတိ၊ တဿ တံ ကာတုံ ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မယှံ ကမ္မံ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကိံ အယျာ’’တိ? ‘‘သွာတနာယ မေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ နိမန္တိတာ၊ တေသံ နိသီဒနမဏ္ဍပံ ကရိဿသီ’’တိ။ ‘‘အဟံ နာမ ကရေယျံ၊ သစေ မမ ဘတိံ ဒါတုံ သက္ခိဿထာ’’တိ။ ‘‘သက္ခိဿာမိ တာတာ’’တိ။ ‘‘သာဓု ကရိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ဧကံ ပဒေသံ ဩလောကေသိ၊ ဒွါဒသတေရသယောဇနပ္ပမာဏော ပဒေသော ကသိဏမဏ္ဍလံ ¶ ဝိယ သမတလော အဟောသိ။ သော ‘‘ဧတ္တကေ ဌာနေ သတ္တရတနမယော မဏ္ဍပေါ ဥဋ္ဌဟတူ’’တိ စိန္တေတွာ ဩလောကေသိ။ တာဝဒေဝ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ မဏ္ဍပေါ ဥဋ္ဌဟိ။ တဿ သောဝဏ္ဏမယေသု ထမ္ဘေသု ရဇတမယာ ဃဋကာ အဟေသုံ၊ ရဇတမယေသု သောဝဏ္ဏမယာ၊ မဏိတ္ထမ္ဘေသု ပဝါဠမယာ၊ ပဝါဠတ္ထမ္ဘေသု မဏိမယာ၊ သတ္တရတနမယေသု သတ္တရတနမယာဝ ဃဋကာ အဟေသုံ ¶ ။ တတော ‘‘မဏ္ဍပဿ အန္တရန္တရေန ကိင်္ကိဏိကဇာလံ ဩလမ္ဗတူ’’တိ ဩလောကေသိ၊ သဟ ဩလောကနေနေဝ ကိင်္ကိဏိကဇာလံ ဩလမ္ဗိ၊ ယဿ မန္ဒဝါတေရိတဿ ပဉ္စင်္ဂိကဿေဝ တူရိယဿ မဓုရသဒ္ဒေါ နိဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဒိဗ္ဗသင်္ဂီတိဝတ္တနကာလော ဝိယ ဟောတိ။ ‘‘အန္တရန္တရာ ဂန္ဓဒါမမာလာဒါမာနိ ဩလမ္ဗန္တူ’’တိ စိန္တေသိ၊ ဒါမာနိ ဩလမ္ဗိံသု။ ‘‘ကောဋိသတသဟဿသင်္ခါနံ ဘိက္ခူနံ ¶ အာသနာနိ စ အာဓာရကာနိ စ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌဟန္တူ’’တိ စိန္တေသိ၊ တာဝဒေဝ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ‘‘ကောဏေ ကောဏေ ဧကေကာ ဥဒကစာဋိယော ဥဋ္ဌဟန္တူ’’တိ စိန္တေသိ၊ ဥဒကစာဋိယော ဥဋ္ဌဟိံသု။

ဧတ္တကံ မာပေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဧဟိ အယျ၊ တဝ မဏ္ဍပံ ဩလောကေတွာ မယှံ ဘတိံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ မဟာပုရိသော ဂန္တွာ မဏ္ဍပံ ဩလောကေသိ၊ ဩလောကေန္တဿေဝဿ သကလသရီရံ ပဉ္စဝဏ္ဏာယ ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋံ အဟောသိ။ အထဿ မဏ္ဍပံ ဩလောကယတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘နာယံ မဏ္ဍပေါ မနုဿဘူတေန ကတော၊ မယှံ ပန အဇ္ဈာသယံ မယှံ ဂုဏံ အာဂမ္မ အဒ္ဓါ သက္ကဘဝနံ ဥဏှံ အဟောသိ၊ တတော သက္ကေန ဒေဝရညာ အယံ မဏ္ဍပေါ ကာရိတော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘န ခေါ ပန မေ ယုတ္တံ ဧဝရူပေ မဏ္ဍပေ ဧကဒိဝသံယေဝ ဒါနံ ဒါတုံ၊ သတ္တာဟံ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဗာဟိရကဒါနဉှိ ကိတ္တကမ္ပိ သမာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ တုဋ္ဌိံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ အလင်္ကတသီသံ ပန ဆိန္ဒိတွာ အဉ္ဇိတအက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ဟဒယမံသံ ဝါ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဒိန္နကာလေ ဗောဓိသတ္တာနံ စာဂံ နိဿာယ တုဋ္ဌိ နာမ ဟောတိ။ အမှာကမ္ပိ ဟိ ဗောဓိသတ္တဿ သိဝိဇာတကေ ဒေဝသိကံ ပဉ္စ ကဟာပဏသတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ စတူသု ဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေ စ ဒါနံ ဒေန္တဿ တံ ဒါနံ စာဂတုဋ္ဌိံ ဥပ္ပာဒေတုံ နာသက္ခိ။ ယဒါ ပနဿ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန အာဂန္တွာ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အက္ခီနိ ယာစိ၊ တဒါ တာနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ဒဒမာနဿေဝ ဟာသော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ စိတ္တဿ အညထတ္တံ နာဟောသိ။ ဧဝံ ဒါနံ နိဿာယ ဗောဓိသတ္တာနံ တိတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ သောပိ မဟာပုရိသော ¶ ‘‘သတ္တာဟံ မယာ ကောဋိသတသဟဿသင်္ခါနံ ဘိက္ခူနံ ဒါနံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ တသ္မိံ မဏ္ဍပေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိသီဒါပေတွာ သတ္တာဟံ ဂဝပါနံ နာမ ဒါနံ အဒါသိ။ ဂဝပါနန္တိ မဟန္တေ မဟန္တေ ကောလမ္ဗေ ခီရဿ ပူရေတွာ ဥဒ္ဓနေသု အာရောပေတွာ ဃနပါကပက္ကေ ခီရေ ထောကေ တဏ္ဍုလေ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကမဓုသက္ကရာစုဏ္ဏသပ္ပီဟိ အဘိသင်္ခတံ ဘောဇနံ ဝုစ္စတိ။ မနုဿာယေဝ ပန ပရိဝိသိတုံ နာသက္ခိံသု၊ ဒေဝါပိ ဧကန္တရိကာ ဟုတွာ ပရိဝိသိံသု။ ဒွါဒသတေရသယောဇနပ္ပမာဏံ ဌာနမ္ပိ ဘိက္ခူ ဂဏှိတုံ နပ္ပဟောသိယေဝ။ တေ ပန ဘိက္ခူ အတ္တနော အတ္တနော အာနုဘာဝေန နိသီဒိံသု။ ပရိယောသာနဒိဝသေ သဗ္ဗဘိက္ခူနံ ပတ္တာနိ ဓောဝါပေတွာ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ သပ္ပိနဝနီတမဓုဖာဏိတာဒီနိ ပူရေတွာ တိစီဝရေဟိ သဒ္ဓိံ အဒါသိ၊ သင်္ဃနဝကဘိက္ခုနာ လဒ္ဓစီဝရသာဋကာ သတသဟဿဂ္ဃနကာ အဟေသုံ။

သတ္ထာ ¶ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ‘‘အယံ ပုရိသော ဧဝရူပံ မဟာဒါနံ အဒါသိ၊ ကော နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘အနာဂတေ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ ဒွိန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိသွာ မဟာပုရိသံ အာမန္တေတွာ ‘‘တွံ ဧတ္တကံ ¶ နာမ ကာလံ အတိက္ကမိတွာ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ မဟာပုရိသော ဗျာကရဏံ သုတွာ ‘‘အဟံ ကိရ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမိ၊ ကော မေ ဃရာဝါသေန အတ္ထော၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တထာရူပံ သမ္ပတ္တိံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ ပဟာယ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။

မင်္ဂလဿ ပန ဘဂဝတော နဂရံ ဥတ္တရံ နာမ အဟောသိ၊ ပိတာပိ ဥတ္တရော နာမ ခတ္တိယော၊ မာတာပိ ဥတ္တရာ နာမ ဒေဝီ၊ သုဒေဝေါ စ ဓမ္မသေနော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ပါလိတော နာမုပဋ္ဌာကော၊ သီဝလီ စ အသောကာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ နာဂရုက္ခော ဗောဓိ၊ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ။ နဝုတိဝဿသဟဿာနိ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗုတေ ပန တသ္မိံ ဘဂဝတိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဒသ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဧကန္ဓကာရာနိ အဟေသုံ။ သဗ္ဗစက္ကဝါဠေသု မနုဿာနံ မဟန္တံ အာရောဒနပရိဒေဝနံ အဟောသိ။

‘‘ကောဏ္ဍညဿ ¶ အပရေန၊ မင်္ဂလော နာမ နာယကော၊

တမံ လောကေ နိဟန္တွာန၊ ဓမ္မောက္ကမဘိဓာရယီ’’တိ။

ဧဝံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ အန္ဓကာရံ ကတွာ ပရိနိဗ္ဗုတဿ တဿ ဘဂဝတော အပရဘာဂေ သုမနော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ ကဉ္စနပဗ္ဗတမှိ နဝုတိကောဋိသဟဿာနိ၊ တတိယေ အသီတိကောဋိသဟဿာနိ။ တဒါ မဟာသတ္တော အတုလော နာမ နာဂရာဇာ အဟောသိ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ။ သော ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ ဉာတိသင်္ဃပရိဝုတော နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရဿ တဿ ဘဂဝတော ဒိဗ္ဗတူရိယေဟိ ဥပဟာရံ ကာရေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ပစ္စေကံ ဒုဿယုဂါနိ ဒတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော နဂရံ ခေမံ နာမ အဟောသိ၊ သုဒတ္တော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ သိရိမာ နာမ မာတာ၊ သရဏော စ ဘာဝိတတ္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ဥဒေနော နာမုပဋ္ဌာကော၊ သောဏာ စ ဥပသောဏာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ နာဂရုက္ခော ဗောဓိ၊ နဝုတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ၊ နဝုတိယေဝ ဝဿသဟဿာနိ အာယုပ္ပမာဏံ အဟောသိ။

‘‘မင်္ဂလဿ ¶ အပရေန၊ သုမနော နာမ နာယကော၊

သဗ္ဗဓမ္မေဟိ အသမော၊ သဗ္ဗသတ္တာနမုတ္တမော’’တိ။

တဿ ¶ အပရဘာဂေ ရေဝတော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ ဂဏနာ နတ္ထိ၊ ဒုတိယေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ တထာ တတိယေ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အတိဒေဝေါ နာမ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ သိရသ္မိံ အဉ္ဇလိံ ဌပေတွာ တဿ သတ္ထုနော ကိလေသပ္ပဟာနေ ဝဏ္ဏံ ဝတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ပူဇံ အကာသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ပန ဘဂဝတော နဂရံ ဓညဝတီ နာမ အဟောသိ၊ ပိတာ ဝိပုလော နာမ ခတ္တိယော၊ မာတာပိ ဝိပုလာ နာမ ဒေဝီ၊ ဝရုဏော စ ဗြဟ္မဒေဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သမ္ဘဝေါ နာမုပဋ္ဌာကော၊ ဘဒ္ဒါ စ သုဘဒ္ဒါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ နာဂရုက္ခောဝ ဗောဓိ၊ သရီရံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ အာယု သဋ္ဌိ ဝဿသဟဿာနီတိ။

‘‘သုမနဿ ¶ အပရေန၊ ရေဝတော နာမ နာယကော၊

အနူပမော အသဒိသော၊ အတုလော ဥတ္တမော ဇိနော’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ သောဘိတော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော၊ တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အဇိတော နာမ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ပန ဘဂဝတော သုဓမ္မံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ပိတာပိ သုဓမ္မော နာမ ရာဇာ၊ မာတာပိ သုဓမ္မာ နာမ ဒေဝီ၊ အသမော စ သုနေတ္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ အနောမော နာမုပဋ္ဌာကော၊ နကုလာ စ သုဇာတာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ နာဂရုက္ခောဝ ဗောဓိ၊ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ၊ နဝုတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယုပ္ပမာဏန္တိ။

‘‘ရေဝတဿ အပရေန၊ သောဘိတော နာမ နာယကော၊

သမာဟိတော သန္တစိတ္တော၊ အသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဧကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဧကသ္မိံယေဝ ကပ္ပေ တယော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု အနောမဒဿီ ပဒုမော နာရဒေါတိ။ အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ ဘိက္ခူ အဋ္ဌသတသဟဿာနိ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ သတ္တ၊ တတိယေ ဆ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ¶ ဧကော ယက္ခသေနာပတိ အဟောသိ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ အနေကကောဋိသတသဟဿာနံ ¶ ယက္ခာနံ အဓိပတိ။ သော ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ အာဂန္တွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ သတ္ထာပိ နံ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ အနောမဒဿိဿ ပန ဘဂဝတော စန္ဒဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ယသဝါ နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ ယသောဓရာ နာမ မာတာ၊ နိသဘော စ အနောမော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ဝရုဏော နာမုပဋ္ဌာကော၊ သုန္ဒရီ စ သုမနာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ အဇ္ဇုနရုက္ခော ဗောဓိ၊ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ၊ ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

‘‘သောဘိတဿ အပရေန၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

အနောမဒဿီ အမိတယသော၊ တေဇဿီ ဒုရတိက္ကမော’’တိ။

တဿ ¶ အပရဘာဂေ ပဒုမော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော ဘာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ တီဏိ သတသဟဿာနိ၊ တတိယေ အဂါမကေ အရညေ မဟာဝနသဏ္ဍဝါသီနံ ဘိက္ခူနံ ဒွေ သတသဟဿာနိ။ တဒါ တထာဂတေ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဝသန္တေ ဗောဓိသတ္တော သီဟော ဟုတွာ သတ္ထာရံ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပန္နံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပီတိသောမနဿဇာတော တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိတွာ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏပီတိံ အဝိဇဟိတွာ ပီတိသုခေနေဝ ဂေါစရာယ အပက္ကမိတွာ ဇီဝိတပရိစ္စာဂံ ကတွာ ပယိရုပါသမာနော အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ သတ္တာဟစ္စယေန နိရောဓာ ဝုဋ္ဌိတော သီဟံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃေပိ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ သင်္ဃံ ဝန္ဒိဿတီတိ ဘိက္ခုသင်္ဃော အာဂစ္ဆတူ’’တိ စိန္တေသိ။ ဘိက္ခူ တာဝဒေဝ အာဂမိံသု။ သီဟော သင်္ဃေ စိတ္တံ ပသာဒေသိ။ သတ္ထာ တဿ မနံ ဩလောကေတွာ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ ပဒုမဿ ပန ဘဂဝတော စမ္ပကံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ အသမော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ အသမာ နာမ ဒေဝီ မာတာ၊ သာလော စ ဥပသာလော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ဝရုဏော နာမုပဋ္ဌာကော၊ ရာမာ စ သုရာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ သောဏရုက္ခော နာမ ဗောဓိ၊ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ၊ အာယု ဝဿသတသဟဿန္တိ။

‘‘အနောမဒဿိဿ အပရေန၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

ပဒုမော နာမ နာမေန၊ အသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ နာရဒေါ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ ¶ နဝုတိကောဋိသဟဿာနိ၊ တတိယေ အသီတိကောဋိသဟဿာနိ ¶ ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဉ္စသု အဘိညာသု အဋ္ဌသု စ သမာပတ္တီသု စိဏ္ဏဝသီ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ လောဟိတစန္ဒနေန ပူဇံ အကာသိ။ သောပိ နံ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော ဓညဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ သုဒေဝေါ နာမ ခတ္တိယော ပိတာ၊ အနောမာ နာမ မာတာ၊ သဒ္ဒသာလော စ ဇိတမိတ္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ဝါသေဋ္ဌော နာမုပဋ္ဌာကော ¶ ၊ ဥတ္တရာ စ ဖဂ္ဂုနီ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ မဟာသောဏရုက္ခော နာမ ဗောဓိ၊ သရီရံ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ နဝုတိဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘ပဒုမဿ အပရေန၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

နာရဒေါ နာမ နာမေန၊ အသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။

နာရဒဗုဒ္ဓဿ အပရဘာဂေ ဧကံ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဣတော သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဧကောဝ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓါ နာမ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမေ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ ဝေဘာရပဗ္ဗတေ နဝုတိကောဋိသဟဿာနိ၊ တတိယေ အသီတိကောဋိသဟဿာနိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဇဋိလော နာမ မဟာရဋ္ဌိယော ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သစီဝရံ ဒါနံ အဒါသိ။ သောပိ နံ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ ပဒုမုတ္တရဿ ပန ဘဂဝတော ကာလေ တိတ္ထိယာ နာမ နာဟေသုံ။ သဗ္ဗေ ဒေဝမနုဿာ ဗုဒ္ဓမေဝ သရဏံ အဂမံသု။ တဿ နဂရံ ဟံသဝတီ နာမ အဟောသိ၊ ပိတာ အာနန္ဒော နာမ ခတ္တိယော၊ မာတာ သုဇာတာ နာမ ဒေဝီ၊ ဒေဝလော စ သုဇာတော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သုမနော နာမုပဋ္ဌာကော၊ အမိတာ စ အသမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ သလလရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ သရီရပ္ပဘာ သမန္တတော ဒွါဒသ ယောဇနာနိ ဂဏှိ၊ ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

‘‘နာရဒဿ အပရေန၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ အက္ခောဘော သာဂရူပမော’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ သတ္တတိ ကပ္ပသဟဿာနိ အတိက္ကမိတွာ သုမေဓော သုဇာတော စာတိ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ သုမေဓဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ၊ ပဌမသန္နိပါတေ သုဒဿနနဂရေ ကောဋိသတခီဏာသဝါ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ ပန နဝုတိကောဋိယော၊ တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဥတ္တရော နာမ မာဏဝေါ ဟုတွာ နိဒဟိတွာ ဌပိတံယေဝ အသီတိကောဋိဓနံ ¶ ¶ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဓမ္မံ သုတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ ¶ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိ။ သောပိ နံ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ သုမေဓဿ ဘဂဝတော သုဒဿနံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ သုဒတ္တော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ မာတာပိ သုဒတ္တာ နာမ၊ သရဏော စ သဗ္ဗကာမော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သာဂရော နာမုပဋ္ဌာကော၊ ရာမာ စ သုရာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ မဟာနီပရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ အာယု နဝုတိ ဝဿသဟဿာနီတိ။

‘‘ပဒုမုတ္တရဿ အပရေန၊ သုမေဓော နာမ နာယကော၊

ဒုရာသဒေါ ဥဂ္ဂတေဇော၊ သဗ္ဗလောကုတ္တမော မုနီ’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ သုဇာတော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ သဋ္ဌိ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ ပညာသံ၊ တတိယေ စတ္တာလီသံ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဟုတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သဒ္ဓိံ သတ္တဟိ ရတနေဟိ စတုမဟာဒီပရဇ္ဇံ ဒတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ သကလရဋ္ဌဝါသိနော ရဋ္ဌုပ္ပာဒံ ဂဟေတွာ အာရာမိကကိစ္စံ သာဓေန္တာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိစ္စံ မဟာဒါနံ အဒံသု။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော နဂရံ သုမင်္ဂလံ နာမ အဟောသိ၊ ဥဂ္ဂတော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ ပဘာဝတီ နာမ မာတာ၊ သုဒဿနော စ သုဒေဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ နာရဒေါ နာမုပဋ္ဌာကော၊ နာဂါ စ နာဂသမာလာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ မဟာဝေဠုရုက္ခော ဗောဓိ။ သော ကိရ မန္ဒစ္ဆိဒ္ဒေါ ဃနက္ခန္ဓော ဥပရိ နိဂ္ဂတာဟိ မဟာသာခါဟိ မောရပိဉ္ဆကလာပေါ ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ တဿ ဘဂဝတော သရီရံ ပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ အာယု နဝုတိ ဝဿသဟဿာနီတိ။

‘‘တတ္ထေဝ မဏ္ဍကပ္ပမှိ၊ သုဇာတော နာမ နာယကော၊

သီဟဟနုသဘက္ခန္ဓော၊ အပ္ပမေယျော ဒုရာသဒေါ’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော အဋ္ဌာရသကပ္ပသတမတ္ထကေ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ပိယဒဿီ၊ အတ္ထဒဿီ၊ ဓမ္မဒဿီတိ တယော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ပိယဒဿိဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမေ ကောဋိသတသဟဿာ ဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော၊ တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ကဿပေါ နာမ မာဏဝေါ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရံ ဂတော ဟုတွာ ¶ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ကောဋိသတသဟဿဓနပရိစ္စာဂေန သင်္ဃာရာမံ ¶ ကာရေတွာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ¶ သတ္ထာ ‘‘အဋ္ဌာရသကပ္ပသတစ္စယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော အနောမံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ပိတာ သုဒိန္နော နာမ ရာဇာ၊ မာတာ စန္ဒာ နာမ ဒေဝီ၊ ပါလိတော စ သဗ္ဗဒဿီ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သောဘိတော နာမုပဋ္ဌာကော၊ သုဇာတာ စ ဓမ္မဒိန္နာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ကကုဓရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ နဝုတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘သုဇာတဿ အပရေန၊ သယမ္ဘူ လောကနာယကော၊

ဒုရာသဒေါ အသမသမော၊ ပိယဒဿီ မဟာယသော’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ အတ္ထဒဿီ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမေ အဋ္ဌနဝုတိ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ အဋ္ဌာသီတိသတသဟဿာနိ၊ တထာ တတိယေ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သုသီမော နာမ မဟိဒ္ဓိကော တာပသော ဟုတွာ ဒေဝလောကတော မန္ဒာရဝပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ အာဟရိတွာ သတ္ထာရံ ပူဇေသိ၊ သောပိ နံ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော သောဘိတံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ သာဂရော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ သုဒဿနာ နာမ မာတာ၊ သန္တော စ ဥပသန္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ အဘယော နာမုပဋ္ဌာကော၊ ဓမ္မာ စ သုဓမ္မာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ စမ္ပကရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ သရီရပ္ပဘာ သမန္တတော သဗ္ဗကာလံ ယောဇနမတ္တံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ၊ အာယု ဝဿသတသဟဿန္တိ။

‘‘တတ္ထေဝ မဏ္ဍကပ္ပမှိ၊ အတ္ထဒဿီ နရာသဘော၊

မဟာတမံ နိဟန္တွာန၊ ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမ’’န္တိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဓမ္မဒဿီ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမေ ကောဋိသတံ ဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ သတ္တတိကောဋိယော၊ တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဟုတွာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓပုပ္ဖေဟိ စ ဒိဗ္ဗတူရိယေဟိ စ ပူဇံ အကာသိ၊ သောပိ နံ ‘‘အနာဂတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော သရဏံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ပိတာ သရဏော နာမ ရာဇာ၊ မာတာ သုနန္ဒာ နာမ၊ ပဒုမော စ ဖုဿဒေဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သုနေတ္တော နာမုပဋ္ဌာကော ¶ ၊ ခေမာ စ သဗ္ဗနာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ရတ္တင်္ကုရရုက္ခော ဗောဓိ၊ ‘‘ဗိမ္ဗိဇာလော’’တိပိ ဝုစ္စတိ၊ သရီရံ ပနဿ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

‘‘တတ္ထေဝ ¶ မဏ္ဍကပ္ပမှိ၊ ဓမ္မဒဿီ မဟာယသော၊

တမန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ၊ အတိရောစတိ သဒေဝကေ’’တိ။

တဿ ¶ အပရဘာဂေ ဣတော စတုနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဧကောဝ သိဒ္ဓတ္ထော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ ကောဋိသတသဟဿံ ဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော၊ တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဥဂ္ဂတေဇော အဘိညာဗလသမ္ပန္နော မင်္ဂလော နာမ တာပသော ဟုတွာ မဟာဇမ္ဗုဖလံ အာဟရိတွာ တထာဂတဿ အဒါသိ။ သတ္ထာ တံ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘စတုနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော နဂရံ ဝေဘာရံ နာမ အဟောသိ၊ ပိတာ ဇယသေနော နာမ ရာဇာ၊ မာတာ သုဖဿာ နာမ၊ သမ္ဗလော စ သုမိတ္တော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ရေဝတော နာမုပဋ္ဌာကော၊ သီဝလီ စ သုရာမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ကဏိကာရရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ သဋ္ဌိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

‘‘ဓမ္မဒဿိဿ အပရေန၊ သိဒ္ဓတ္ထော နာမ နာယကော၊

နိဟနိတွာ တမံ သဗ္ဗံ၊ သူရိယော အဗ္ဘုဂ္ဂတော ယထာ’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော ဒွါနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ တိဿော ဖုဿောတိ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တိဿဿ ဘဂဝတော တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ ဘိက္ခူနံ ကောဋိသတံ အဟောသိ၊ ဒုတိယေ နဝုတိကောဋိယော၊ တတိယေ အသီတိကောဋိယော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မဟာဘောဂေါ မဟာယသော သုဇာတော နာမ ခတ္တိယော ဟုတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ မဟိဒ္ဓိကဘာဝံ ပတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ ဒိဗ္ဗမန္ဒာရဝပဒုမပါရိစ္ဆတ္တကပုပ္ဖာနိ အာဒါယ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဂစ္ဆန္တံ တထာဂတံ ပူဇေသိ၊ အာကာသေ ပုပ္ဖဝိတာနံ အကာသိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ‘‘ဣတော ဒွါနဝုတိကပ္ပေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော ခေမံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ပိတာ ဇနသန္ဓော နာမ ခတ္တိယော၊ မာတာ ပဒုမာ နာမ ¶ ၊ ဗြဟ္မဒေဝေါ စ ဥဒယော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သမင်္ဂေါ နာမုပဋ္ဌာကော၊ ဖုဿာ စ သုဒတ္တာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ အသနရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ သဋ္ဌိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ ဝဿသတသဟဿံ အာယူတိ။

‘‘သိဒ္ဓတ္ထဿ အပရေန၊ အသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော၊

အနန္တသီလော အမိတယသော၊ တိဿော လောကဂ္ဂနာယကော’’တိ။

တဿ ¶ အပရဘာဂေ ဖုဿော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ သဋ္ဌိ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ ပဏ္ဏာသ၊ တတိယေ ဒွတ္တိံသ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဝိဇိတာဝီ နာမ ခတ္တိယော ဟုတွာ မဟာရဇ္ဇံ ပဟာယ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ တီဏိ ပိဋကာနိ ¶ ဥဂ္ဂဟေတွာ မဟာဇနဿ ဓမ္မကထံ ကထေသိ၊ သီလပါရမိဉ္စ ပူရေသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ တထေဝ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော ကာသီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ဇယသေနော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ သိရိမာ နာမ မာတာ၊ သုရက္ခိတော စ ဓမ္မသေနော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သဘိယော နာမုပဋ္ဌာကော၊ စာလာ စ ဥပစာလာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ အာမလကရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ နဝုတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘တတ္ထေဝ မဏ္ဍကပ္ပမှိ၊ အဟု သတ္ထာ အနုတ္တရော၊

အနူပမော အသမသမော၊ ဖုဿော လောကဂ္ဂနာယကော’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပေ ဝိပဿီ နာမ ဘဂဝါ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ အဋ္ဌသဋ္ဌိ ဘိက္ခုသတသဟဿံ အဟောသိ၊ ဒုတိယေ ဧကသတသဟဿံ၊ တတိယေ အသီတိသဟဿာနိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ အတုလော နာမ နာဂရာဇာ ဟုတွာ သတ္တရတနခစိတံ သောဝဏ္ဏမယံ မဟာပီဌံ ဘဂဝတော အဒါသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော ဗန္ဓုမတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ဗန္ဓုမာ နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ ဗန္ဓုမတီ နာမ မာတာ၊ ခဏ္ဍော စ တိဿော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ အသောကော နာမုပဋ္ဌာကော၊ စန္ဒာ စ စန္ဒမိတ္တာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ပါဋလိရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ ¶ အဟောသိ၊ သရီရပ္ပဘာ သဒါ သတ္တ ယောဇနာနိ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ၊ အသီတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘ဖုဿဿ စ အပရေန၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

ဝိပဿီ နာမ နာမေန၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ စက္ခုမာ’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဣတော ဧကတိံသကပ္ပေ သိခီ စ ဝေဿဘူ စာတိ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ အဟေသုံ။ သိခိဿာပိ ဘဂဝတော တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ ဘိက္ခုသတသဟဿံ အဟောသိ၊ ဒုတိယေ အသီတိသဟဿာနိ၊ တတိယေ သတ္တတ္တိသဟဿာနိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အရိန္ဒမော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သစီဝရံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သတ္တရတနပဋိမဏ္ဍိတံ ဟတ္ထိရတနံ ဒတွာ ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ ကတွာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အဒါသိ။ သောပိ နံ ‘‘ဣတော ¶ ကတိံသကပ္ပေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော အရုဏဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ အရုဏော နာမ ခတ္တိယော ပိတာ၊ ပဘာဝတီ နာမ မာတာ၊ အဘိဘူ စ သမ္ဘဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ခေမင်္ကရော နာမုပဋ္ဌာကော၊ သခိလာ စ ပဒုမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ပုဏ္ဍရီကရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ ¶ သတ္တတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ သရီရပ္ပဘာ ယောဇနတ္တယံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ၊ သတ္တတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘ဝိပဿိဿ အပရေန၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

သိခိဝှယော နာမ ဇိနော၊ အသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဝေဿဘူ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ ပဌမသန္နိပါတေ အသီတိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ၊ ဒုတိယေ သတ္တတိ၊ တတိယေ သဋ္ဌိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သုဒဿနော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သစီဝရံ မဟာဒါနံ ဒတွာ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ အာစာရဂုဏသမ္ပန္နော ဗုဒ္ဓရတနေ စိတ္တီကာရပီတိဗဟုလော အဟောသိ။ သောပိ နံ ဘဂဝါ ‘‘ဣတော ဧကတိံသကပ္ပေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တဿ ပန ဘဂဝတော အနောမံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ သုပ္ပတီတော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ ယသဝတီ နာမ မာတာ ¶ ၊ သောဏော စ ဥတ္တရော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ဥပသန္တော နာမုပဋ္ဌာကော၊ ဒါမာ စ သမာလာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ သာလရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ သဋ္ဌိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ သဋ္ဌိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘တတ္ထေဝ မဏ္ဍကပ္ပမှိ၊ အသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော၊

ဝေဿဘူ နာမ နာမေန၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ သော ဇိနော’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တာ ကကုသန္ဓော၊ ကောဏာဂမနော၊ ကဿပေါ၊ အမှာကံ ဘဂဝါတိ။ ကကုသန္ဓဿ ဘဂဝတော ဧကောဝ သာဝကသန္နိပါတော၊ တတ္ထ စတ္တာလီသ ဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ခေမော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သပတ္တစီဝရံ မဟာဒါနဉ္စေဝ အဉ္ဇနာဒိဘေသဇ္ဇာနိ စ ဒတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိ။ သောပိ နံ သတ္ထာ ဗျာကာသိ။ ကကုသန္ဓဿ ပန ဘဂဝတော ခေမံ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ အဂ္ဂိဒတ္တော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပိတာ၊ ဝိသာခါ နာမ ဗြာဟ္မဏီ မာတာ၊ ဝိဓုရော စ သဉ္ဇီဝေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ဗုဒ္ဓိဇော နာမုပဋ္ဌာကော၊ သာမာ စ စမ္ပကာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ ¶ ၊ မဟာသိရီသရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ စတ္တာလီသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ စတ္တာလီသ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘ဝေဿဘုဿ အပရေန၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

ကကုသန္ဓော နာမ နာမေန၊ အပ္ပမေယျော ဒုရာသဒေါ’’တိ။

တဿ ¶ အပရဘာဂေ ကောဏာဂမနော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ ဧကော သာဝကသန္နိပါတော၊ တတ္ထ တိံသ ဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ပဗ္ဗတော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ အမစ္စဂဏပရိဝုတော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ပဋ္ဋုဏ္ဏစီနပဋ္ဋကောသေယျကမ္ဗလဒုကူလာနိ စေဝ သုဝဏ္ဏပါဒုကဉ္စ ဒတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ သောပိ နံ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော သောဘဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ ယညဒတ္တော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပိတာ၊ ဥတ္တရာ နာမ ဗြာဟ္မဏီ မာတာ၊ ဘိယျသော စ ဥတ္တရော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သောတ္ထိဇော နာမုပဋ္ဌာကော၊ သမုဒ္ဒါ စ ဥတ္တရာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ဥဒုမ္ဗရရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ တိံသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ တိံသ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘ကကုသန္ဓဿ ¶ အပရေန၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

ကောဏာဂမနော နာမ ဇိနော၊ လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော’’တိ။

တဿ အပရဘာဂေ ကဿပေါ နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ တဿာပိ ဧကော သာဝကသန္နိပါတော၊ တတ္ထ ဝီသတိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဇောတိပါလော နာမ မာဏဝေါ ဟုတွာ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ ဘူမိယဉ္စ အန္တလိက္ခေ စ ပါကဋော ဃဋီကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မိတ္တော အဟောသိ။ သော တေန သဒ္ဓိံ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အာရဒ္ဓဝီရိယော တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝတ္တာဝတ္တသမ္ပတ္တိယာ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ သောဘေသိ။ သောပိ နံ ဗျာကာသိ။ တဿ ဘဂဝတော ဇာတနဂရံ ဗာရာဏသီ နာမ အဟောသိ၊ ဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပိတာ၊ ဓနဝတီ နာမ ဗြာဟ္မဏီ မာတာ၊ တိဿော စ ဘာရဒွါဇော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သဗ္ဗမိတ္တော နာမုပဋ္ဌာကော၊ အနုဠာ စ ဥရုဝေဠာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ နိဂြောဓရုက္ခော ဗောဓိ၊ သရီရံ ဝီသတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ အဟောသိ၊ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယူတိ။

‘‘ကောဏာဂမနဿ အပရေန၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဒွိပဒုတ္တမော၊

ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန၊ ဓမ္မရာဇာ ပဘင်္ကရော’’တိ။

ယသ္မိံ ¶ ပန ကပ္ပေ ဒီပင်္ကရော ဒသဗလော ဥဒပါဒိ၊ တသ္မိံ အညေပိ တယော ဗုဒ္ဓါ အဟေသုံ။ တေသံ သန္တိကာ ဗောဓိသတ္တဿ ဗျာကရဏံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ¶ တေ ဣဓ န ဒဿိတာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန တမှာ ကပ္ပာ ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓေ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဝုတ္တံ –

‘‘တဏှင်္ကရော မေဓင်္ကရော၊ အထောပိ သရဏင်္ကရော၊

ဒီပင်္ကရော စ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ကောဏ္ဍညော ဒွိပဒုတ္တမော။

‘‘မင်္ဂလော စ သုမနော စ၊ ရေဝတော သောဘိတော မုနိ၊

အနောမဒဿီ ပဒုမော၊ နာရဒေါ ပဒုမုတ္တရော။

‘‘သုမေဓော စ သုဇာတော စ၊ ပိယဒဿီ မဟာယသော၊

အတ္ထဒဿီ ဓမ္မဒဿီ၊ သိဒ္ဓတ္ထော လောကနာယကော။

‘‘တိဿော ဖုဿော စ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဝိပဿီ သိခိ ဝေဿဘူ၊

ကကုသန္ဓော ကောဏာဂမနော၊ ကဿပေါ စာတိ နာယကော။

‘‘ဧတေ ¶ အဟေသုံ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဝီတရာဂါ သမာဟိတာ၊

သတရံသီဝ ဥပ္ပန္နာ၊ မဟာတမဝိနောဒနာ၊

ဇလိတွာ အဂ္ဂိခန္ဓာဝ၊ နိဗ္ဗုတာ တေ သသာဝကာ’’တိ။

တတ္ထ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော ဒီပင်္ကရာဒီနံ စတုဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ အဓိကာရံ ကရောန္တော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ အာဂတော။ ကဿပဿ ပန ဘဂဝတော ဩရဘာဂေ ဌပေတွာ ဣမံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အညော ဗုဒ္ဓါ နာမ နတ္ထိ။ ဣတိ ဒီပင်္ကရာဒီနံ စတုဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ လဒ္ဓဗျာကရဏော ပန ဗောဓိသတ္တော ယေနေန –

‘‘မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ၊ ဟေတု သတ္ထာရဒဿနံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂုဏသမ္ပတ္တိ၊ အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ၊

အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာ၊ အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၉) –

ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ ကတာဘိနီဟာရေန ‘‘ဟန္ဒ ဗုဒ္ဓကရေ ဓမ္မေ၊ ဝိစိနာမိ ဣတော ¶ စိတော’’တိ ဥဿာဟံ ကတွာ ‘‘ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ပဌမံ ဒါနပါရမိ’’န္တိ ဒါနပါရမိတာဒယော ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာ ဒိဋ္ဌာ၊ တေ ပူရေန္တောယေဝ ယာဝ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝါ အာဂမိ။ အာဂစ္ဆန္တော စ ယေ တေ ကတာဘိနီဟာရာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ အာနိသံသာ သံဝဏ္ဏိတာ –

‘‘ဧဝံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ၊ ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ၊

သံသရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ ကပ္ပကောဋိသတေဟိပိ။

‘‘အဝီစိမှိ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တထာ လောကန္တရေသု စ၊

နိဇ္ဈာမတဏှာ ခုပ္ပိပါသာ၊ န ဟောန္တိ ကာလကဉ္ဇကာ။

‘‘န ဟောန္တိ ခုဒ္ဒကာ ပါဏာ၊ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ ဒုဂ္ဂတိံ၊

ဇာယမာနာ ¶ မနုဿေသု၊ ဇစ္စန္ဓာ န ဘဝန္တိ တေ။

‘‘သောတဝေကလ္လတာ နတ္ထိ၊ န ဘဝန္တိ မူဂပက္ခိကာ၊

ဣတ္ထိဘာဝံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနပဏ္ဍကာ။

‘‘န ဘဝန္တိ ပရိယာပန္နာ၊ ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ၊

မုတ္တာ အာနန္တရိကေဟိ၊ သဗ္ဗတ္ထ သုဒ္ဓဂေါစရာ။

‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ¶ န သေဝန္တိ၊ ကမ္မကိရိယဒဿနာ၊

ဝသမာနာပိ သဂ္ဂေသု၊ အသညံ နူပပဇ္ဇရေ။

‘‘သုဒ္ဓါဝါသေသု ဒေဝေသု၊ ဟေတု နာမ န ဝိဇ္ဇတိ၊

နေက္ခမ္မနိန္နာ သပ္ပုရိသာ၊ ဝိသံယုတ္တာ ဘဝါဘဝေ၊

စရန္တိ လောကတ္ထစရိယာယော၊ ပူရေန္တိ သဗ္ဗပါရမီ’’တိ။

တေ အာနိသံသေ အဓိဂန္တွာဝ အာဂတော။ ပါရမိယော ပူရေန္တဿ စဿ အကိတ္တိဗြာဟ္မဏကာလေ သင်္ခဗြာဟ္မဏကာလေ ဓနဉ္စယရာဇကာလေ မဟာသုဒဿနကာလေ မဟာဂေါဝိန္ဒကာလေ နိမိမဟာရာဇကာလေ စန္ဒကုမာရကာလေ ဝိသယှသေဋ္ဌိကာလေ သိဝိရာဇကာလေ ဝေဿန္တရကာလေတိ ဒါနပါရမိတာယ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သသပဏ္ဍိတဇာတကေ –

‘‘ဘိက္ခာယ ¶ ဥပဂတံ ဒိသွာ၊ သကတ္တာနံ ပရိစ္စဇိံ၊

ဒါနေန မေ သမော နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ ဒါနပါရမီ’’တိ။ (စရိယာ။ ၁။တဿုဒါနံ) –

ဧဝံ အတ္တပရိစ္စာဂံ ကရောန္တဿ ဒါနပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ တထာ သီလဝရာဇကာလေ စမ္ပေယျနာဂရာဇကာလေ ဘူရိဒတ္တနာဂရာဇကာလေ ဆဒ္ဒန္တနာဂရာဇကာလေ ဇယဒ္ဒိသရာဇပုတ္တကာလေ အလီနသတ္တုကုမာရကာလေတိ သီလပါရမိတာယ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သင်္ခပါလဇာတကေ –

‘‘သူလေဟိ ဝိဇ္ဈိယန္တောပိ၊ ကောဋ္ဋိယန္တောပိ သတ္တိဟိ၊

ဘောဇပုတ္တေ န ကုပ္ပာမိ၊ ဧသာ မေ သီလပါရမီ’’တိ။ (စရိယာ။ ၂။၉၁) –

ဧဝံ အတ္တပရိစ္စာဂံ ကရောန္တဿ သီလပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ တထာ သောမနဿကုမာရကာလေ၊ ဟတ္ထိပါလကုမာရကာလေ၊ အယောဃရပဏ္ဍိတကာလေတိ မဟာရဇ္ဇံ ပဟာယ နေက္ခမ္မပါရမိတာယ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ စူဠသုတသောမဇာတကေ –

‘‘မဟာရဇ္ဇံ ¶ ဟတ္ထဂတံ၊ ခေဠပိဏ္ဍံဝ ဆဍ္ဍယိံ၊

စဇတော န ဟောတိ လဂ္ဂံ၊ ဧသာ မေ နေက္ခမ္မပါရမီ’’တိ။ –

ဧဝံ ¶ နိဿင်္ဂတာယ ရဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ နိက္ခမန္တဿ နေက္ခမ္မပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ တထာ ဝိဓုရပဏ္ဍိတကာလေ၊ မဟာဂေါဝိန္ဒပဏ္ဍိတကာလေ၊ ကုဒ္ဒါလပဏ္ဍိတကာလေ၊ အရကပဏ္ဍိတကာလေ၊ ဗောဓိပရိဗ္ဗာဇကကာလေ၊ မဟောသဓပဏ္ဍိတကာလေတိ၊ ပညာပါရမိတာယ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သတ္တုဘသ္တဇာတကေ သေနကပဏ္ဍိတကာလေ –

‘‘ပညာယ ဝိစိနန္တောဟံ၊ ဗြာဟ္မဏံ မောစယိံ ဒုခါ၊

ပညာယ မေ သမော နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ ပညာပါရမီ’’တိ။ –

အန္တောဘသ္တဂတံ သပ္ပံ ဒဿေန္တဿ ပညာပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ တထာ ဝီရိယပါရမိတာဒီနမ္ပိ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ မဟာဇနကဇာတကေ –

‘‘အတီရဒဿီ ¶ ဇလမဇ္ဈေ၊ ဟတာ သဗ္ဗေဝ မာနုသာ၊

စိတ္တဿ အညထာ နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ ဝီရိယပါရမီ’’တိ။ –

ဧဝံ မဟာသမုဒ္ဒံ တရန္တဿ ပဝတ္တာ ဝီရိယပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ ခန္တိဝါဒိဇာတကေ –

‘‘အစေတနံဝ ကောဋ္ဋေန္တေ၊ တိဏှေန ဖရသုနာ မမံ၊

ကာသိရာဇေ န ကုပ္ပာမိ၊ ဧသာ မေ ခန္တိပါရမီ’’တိ။ –

ဧဝံ အစေတနဘာဝေန ဝိယ မဟာဒုက္ခံ အဓိဝါသေန္တဿ ခန္တိပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ မဟာသုတသောမဇာတကေ –

‘‘သစ္စဝါစံ အနုရက္ခန္တော၊ စဇိတွာ မမ ဇီဝိတံ၊

မောစေသိံ ဧကသတံ ခတ္တိယေ၊ ဧသာ မေ သစ္စပါရမီ’’တိ။ –

ဧဝံ ဇီဝိတံ စဇိတွာ သစ္စမနုရက္ခန္တဿ သစ္စပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ မူဂပက္ခဇာတကေ –

‘‘မာတာ ပိတာ န မေ ဒေဿာ၊ နပိ မေ ဒေဿံ မဟာယသံ၊

သဗ္ဗညုတံ ပိယံ မယှံ၊ တသ္မာ ဝတမဓိဋ္ဌဟိ’’န္တိ။ (စရိယာ။ ၃။၆ ထောကံ ဝိသဒိသံ) –

ဧဝံ ¶ ဇီဝိတမ္ပိ စဇိတွာ ဝတံ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ အဓိဋ္ဌာနပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ ဧကရာဇဇာတကေ –

‘‘န ¶ မံ ကောစိ ဥတ္တသတိ၊ နပိဟံ ဘာယာမိ ကဿစိ၊

မေတ္တာဗလေနုပတ္ထဒ္ဓါ၊ ရမာမိ ပဝနေ တဒါ’’တိ။ (စရိယာ။ ၃။၁၁၃) –

ဧဝံ ဇီဝိတမ္ပိ အနောလောကေတွာ မေတ္တာယန္တဿ မေတ္တာပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ လောမဟံသဇာတကေ –

‘‘သုသာနေ ¶ သေယျံ ကပ္ပေမိ၊ ဆဝဋ္ဌိကံ ဥပဓာယဟံ၊

ဂါမဏ္ဍလာ ဥပါဂန္တွာ၊ ရူပံ ဒဿေန္တိနပ္ပက’’န္တိ။ (စရိယာ။ ၃။၁၁၉) –

ဧဝံ ဂါမဒါရကေသု နိဋ္ဌုဘနာဒီဟိ စေဝ မာလာဂန္ဓူပဟာရာဒီဟိ စ သုခဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တေသုပိ ဥပေက္ခံ အနတိဝတ္တန္တဿ ဥပေက္ခာပါရမိတာ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပနေသ အတ္ထော စရိယာပိဋကတော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ဌိတော –

‘‘အစေတနာယံ ပထဝီ၊ အဝိညာယ သုခံ ဒုခံ၊

သာပိ ဒါနဗလာ မယှံ၊ သတ္တက္ခတ္တုံ ပကမ္ပထာ’’တိ။ (စရိယာ။ ၁။၁၂၄) –

ဧဝံ မဟာပထဝိကမ္ပနာဒီနိ မဟာပုညာနိ ကတွာ အာယုပရိယောသာနေ တတော စုတော တုသိတဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣတိ ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အယံ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဧတ္တကံ ဌာနံ ဒူရေနိဒါနံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တုသိတပုရေ ဝသန္တေယေဝ ပန ဗောဓိသတ္တေ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ နာမ ဥဒပါဒိ။ လောကသ္မိဉှိ တီဏိ ကောလာဟလာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ – ကပ္ပကောလာဟလံ၊ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ၊ စက္ကဝတ္တိကောလာဟလန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ဝဿသတသဟဿဿ အစ္စယေန ကပ္ပုဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ လောကဗျူဟာ နာမ ကာမာဝစရဒေဝါ မုတ္တသိရာ ဝိကိဏ္ဏကေသာ ရုဒမုခါ အဿူနိ ဟတ္ထေဟိ ပုဉ္ဆမာနာ ရတ္တဝတ္ထနိဝတ္ထာ အတိဝိယ ဝိရူပဝေသဓာရိနော ဟုတွာ မနုဿပထေ ဝိစရန္တာ ဧဝံ အာရောစေန္တိ ‘‘မာရိသာ ¶ ဣတော ဝဿသတသဟဿဿ အစ္စယေန ကပ္ပုဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတိ၊ အယံ လောကော ဝိနဿိဿတိ၊ မဟာသမုဒ္ဒေါပိ သုဿိဿတိ ¶ ၊ အယဉ္စ မဟာပထဝီ သိနေရု စ ပဗ္ဗတရာဇာ ဥဍ္ဍယှိဿန္တိ ဝိနဿိဿန္တိ၊ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ လောကဝိနာသော ဘဝိဿတိ၊ မေတ္တံ မာရိသာ ဘာဝေထ၊ ကရုဏံ၊ မုဒိတံ၊ ဥပေက္ခံ မာရိသာ ဘာဝေထ၊ မာတရံ ဥပဋ္ဌဟထ၊ ပိတရံ ဥပဋ္ဌဟထ၊ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဟောထာ’’တိ။ ဣဒံ ကပ္ပကောလာဟလံ နာမ။ ဝဿသဟဿဿ အစ္စယေန ပန သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ လောကပါလဒေဝတာ ‘‘ဣတော ¶ မာရိသာ ဝဿသဟဿဿ အစ္စယေန ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဥဂ္ဃောသေန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တိ။ ဣဒံ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ နာမ။ ဝဿသတဿ အစ္စယေန စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ဒေဝတာ ‘‘ဣတော မာရိသာ ဝဿသတဿ အစ္စယေန စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဥဂ္ဃောသေန္တိယော အာဟိဏ္ဍန္တိ။ ဣဒံ စက္ကဝတ္တိကောလာဟလံ နာမ။ ဣမာနိ တီဏိ ကောလာဟလာနိ မဟန္တာနိ ဟောန္တိ။

တေသု ဗုဒ္ဓကောလာဟလသဒ္ဒံ သုတွာ သကလဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ ‘‘အသုကော နာမ သတ္တော ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယာစန္တိ။ အာယာစမာနာ စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တေသု ဥပ္ပန္နေသု အာယာစန္တိ။ တဒါ ပန သဗ္ဗာပိ ဒေဝတာ ဧကေကစက္ကဝါဠေ စတုမဟာရာဇသက္ကသုယာမသန္တုသိတသုနိမ္မိတဝသဝတ္တိမဟာဗြဟ္မေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကစက္ကဝါဠေ သန္နိပတိတွာ တုသိတဘဝနေ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘မာရိသာ တုမှေဟိ ဒသ ပါရမိယော ပူရေန္တေဟိ န သက္ကသမ္ပတ္တိံ၊ န မာရသမ္ပတ္တိံ၊ န ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ၊ န စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေန္တေဟိ ပူရိတာ၊ လောကနိတ္ထရဏတ္ထာယ ပန သဗ္ဗညုတံ ပတ္ထေန္တေဟိ ပူရိတာ၊ သော ဝေါ ဣဒါနိ ကာလော မာရိသာ ဗုဒ္ဓတ္တာယ သမယော၊ မာရိသာ ဗုဒ္ဓတ္တာယ သမယော’’တိ ယာစိံသု။

အထ မဟာသတ္တော ဒေဝတာနံ ပဋိညံ အဒတွာဝ ကာလဒီပဒေသကုလဇနေတ္တိအာယုပရိစ္ဆေဒဝသေန ပဉ္စမဟာဝိလောကနံ နာမ ဝိလောကေသိ။ တတ္ထ ‘‘ကာလော နု ခေါ၊ အကာလော နု ခေါ’’တိ ပဌမံ ကာလံ ဝိလောကေသိ။ တတ္ထ ဝဿသတသဟဿတော ဥဒ္ဓံ ဝဍ္ဎိတအာယုကာလော ကာလော နာမ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? တဒါ ဟိ သတ္တာနံ ဇာတိဇရာမရဏာနိ န ပညာယန္တိ။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဓမ္မဒေသနာ တိလက္ခဏမုတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ တေသံ ‘‘အနိစ္စံ၊ ဒုက္ခံ၊ အနတ္တာ’’တိ ကထေန္တာနံ ‘‘ကိံ နာမေတံ ကထေန္တီ’’တိ နေဝ သောတဗ္ဗံ န သဒ္ဓါတဗ္ဗံ ¶ မညန္တိ၊ တတော အဘိသမယော န ဟောတိ၊ တသ္မိံ အသတိ အနိယျာနိကံ သာသနံ ဟောတိ။ တသ္မာ သော အကာလော။ ဝဿသတတော ဦနအာယုကာလောပိ ကာလော န ဟောတိ။ ကသ္မာ? တဒါ သတ္တာ ဥဿန္နကိလေသာ ဟောန္တိ၊ ဥဿန္နကိလေသာနဉ္စ ဒိန္နော ဩဝါဒေါ ဩဝါဒဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဥဒကေ ဒဏ္ဍရာဇိ ဝိယ ခိပ္ပံ ဝိဂစ္ဆတိ ¶ ။ တသ္မာ သောပိ အကာလော။ ဝဿသတသဟဿတော ပန ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ၊ ဝဿသတတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ အာယုကာလော ကာလော နာမ။ တဒါ စ ဝဿသတကာလော။ အထ မဟာသတ္တော ‘‘နိဗ္ဗတ္တိတဗ္ဗကာလော’’တိ ကာလံ ပဿိ။

တတော ဒီပံ ဝိလောကေန္တော သပရိဝါရေ စတ္တာရော ဒီပေ ဩလောကေတွာ ‘‘တီသု ဒီပေသု ဗုဒ္ဓါ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ ဒီပံ ပဿိ။

တတော ¶ ‘‘ဇမ္ဗုဒီပေါ နာမ မဟာ ဒသယောဇနသဟဿပရိမာဏော၊ ကတရသ္မိံ နု ခေါ ပဒေသေ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ ဩကာသံ ဝိလောကေန္တော မဇ္ဈိမဒေသံ ပဿိ။ မဇ္ဈိမဒေသော နာမ – ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဂဇင်္ဂလံ နာမ နိဂမော၊ တဿ အပရေန မဟာသာလော၊ တတော ပရံ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပုဗ္ဗဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သလ္လဝတီ နာမ နဒီ၊ တတော ပရံ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သေတကဏ္ဏိကံ နာမ နိဂမော၊ တတော ပရံ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ထူဏံ နာမ ဗြာဟ္မဏဂါမော၊ တတော ပရံ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ။ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥသီရဒ္ဓဇော နာမ ပဗ္ဗတော၊ တတော ပရံ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ’’တိ ဧဝံ ဝိနယေ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဝုတ္တော ပဒေသော။ သော အာယာမတော တီဏိ ယောဇနသတာနိ၊ ဝိတ္ထာရတော အဍ္ဎတေယျာနိ၊ ပရိက္ခေပတော နဝ ယောဇနသတာနီတိ ဧတသ္မိံ ပဒေသေ ဗုဒ္ဓါ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ အဂ္ဂသာဝကာ၊ အသီတိ မဟာသာဝကာ၊ စက္ကဝတ္တိရာဇာ အညေ စ မဟေသက္ခာ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဂဟပတိမဟာသာလာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဣဒဉ္စေတ္ထ ကပိလဝတ္ထု နာမ နဂရံ၊ တတ္ထ မယာ နိဗ္ဗတ္တိတဗ္ဗန္တိ နိဋ္ဌံ အဂမာသိ။

တတော ကုလံ ဝိလောကေန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ ဝေဿကုလေ ဝါ သုဒ္ဒကုလေ ဝါ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ လောကသမ္မတေ ပန ခတ္တိယကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏကုလေဝါတိ ဒွီသုယေဝ ကုလေသု နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဣဒါနိ စ ခတ္တိယကုလံ လောကသမ္မတံ ¶ ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိဿာမိ။ သုဒ္ဓါဒနော နာမ ရာဇာ မေ ပိတာ ဘဝိဿတီ’’တိ ကုလံ ပဿိ။

တတော မာတရံ ဝိလောကေန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓမာတာ နာမ လောလာ သုရာဓုတ္တာ န ဟောတိ၊ ကပ္ပသတသဟဿံ ပန ပူရိတပါရမီ ဇာတိတော ပဋ္ဌာယ အခဏ္ဍပဉ္စသီလာယေဝ ဟောတိ။ အယဉ္စ မဟာမာယာ နာမ ဒေဝီ ဧဒိသီ၊ အယံ မေ မာတာ ဘဝိဿတိ၊ ကိတ္တကံ ပနဿာ အာယူတိ ဒသန္နံ မာသာနံ ဥပရိ သတ္တ ဒိဝသာနီ’’တိ ပဿိ။

ဣတိ ဣမံ ပဉ္စမဟာဝိလောကနံ ဝိလောကေတွာ ‘‘ကာလော မေ မာရိသာ ဗုဒ္ဓဘာဝါယာ’’တိ ဒေဝတာနံ သင်္ဂဟံ ကရောန္တော ပဋိညံ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ တုမှေ’’တိ တာ ဒေဝတာ ဥယျောဇေတွာ တုသိတဒေဝတာဟိ ပရိဝုတော တုသိတပုရေ နန္ဒနဝနံ ပါဝိသိ။ သဗ္ဗဒေဝလောကေသု ဟိ နန္ဒနဝနံ အတ္ထိယေဝ။ တတ္ထ နံ ဒေဝတာ ‘‘ဣတော စုတော သုဂတိံ ဂစ္ဆ၊ ဣတော စုတော သုဂတိံ ဂစ္ဆာ’’တိ ပုဗ္ဗေ ကတကုသလကမ္မောကာသံ သာရယမာနာ ¶ ဝိစရန္တိ။ သော ဧဝံ ဒေဝတာဟိ ကုသလံ သာရယမာနာဟိ ပရိဝုတော တတ္ထ ဝိစရန္တော စဝိတွာ မဟာမာယာယ ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။

တဿ ¶ အာဝိဘာဝတ္ထံ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – တဒါ ကိရ ကပိလဝတ္ထုနဂရေ အာသာဠှိနက္ခတ္တံ သင်္ဃုဋ္ဌံ အဟောသိ၊ မဟာဇနော နက္ခတ္တံ ကီဠတိ။ မဟာမာယာပိ ဒေဝီ ပုရေ ပုဏ္ဏမာယ သတ္တမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝိဂတသုရာပါနံ မာလာဂန္ဓဝိဘူတိသမ္ပန္နံ နက္ခတ္တကီဠံ အနုဘဝမာနာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဂန္ဓောဒကေန နှာယိတွာ စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မဟာဒါနံ ဒတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတာ ဝရဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ သိရိသယနေ နိပန္နာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမမာနာ ဣမံ သုပိနံ အဒ္ဒသ – ‘စတ္တာရော ကိရ နံ မဟာရာဇာနော သယနေနေဝ သဒ္ဓိံ ဥက္ခိပိတွာ ဟိမဝန္တံ နေတွာ သဋ္ဌိယောဇနိကေ မနောသိလာတလေ သတ္တယောဇနိကဿ မဟာသာလရုက္ခဿ ဟေဋ္ဌာ ဌပေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ အထ နေသံ ဒေဝိယော အာဂန္တွာ ဒေဝိံ အနောတတ္တဒဟံ နေတွာ မနုဿမလဟရဏတ္ထံ နှာပေတွာ ဒိဗ္ဗဝတ္ထံ နိဝါသာပေတွာ ဂန္ဓေဟိ ဝိလိမ္ပာပေတွာ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ပိဠန္ဓာပေတွာ တတော အဝိဒူရေ ဧကော ရဇတပဗ္ဗတော အတ္ထိ၊ တဿ အန္တော ကနကဝိမာနံ အတ္ထိ ¶ ၊ တတ္ထ ပါစီနသီသကံ ဒိဗ္ဗသယနံ ပညာပေတွာ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ အထ ဗောဓိသတ္တော သေတဝရဝါရဏော ဟုတွာ တတော အဝိဒူရေ ဧကော သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတော အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဝိစရိတွာ တတော ဩရုယှ ရဇတပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိတွာ ဥတ္တရဒိသတော အာဂမ္မ ရဇတဒါမဝဏ္ဏာယ သောဏ္ဍာယ သေတပဒုမံ ဂဟေတွာ ကောဉ္စနာဒံ နဒိတွာ ကနကဝိမာနံ ပဝိသိတွာ မာတုသယနံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဒက္ခိဏပဿံ ဖာလေတွာ ကုစ္ဆိံ ပဝိဋ္ဌသဒိသော အဟောသီ’တိ။ ဧဝံ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တေန ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။

ပုနဒိဝသေ ပဗုဒ္ဓါ ဒေဝီ တံ သုပိနံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ စတုသဋ္ဌိမတ္တေ ဗြာဟ္မဏပါမောက္ခေ ပက္ကောသာပေတွာ ဂေါမယဟရိတူပလိတ္တာယ လာဇာဒီဟိ ကတမင်္ဂလသက္ကာရာယ ဘူမိယာ မဟာရဟာနိ အာသနာနိ ပညာပေတွာ တတ္ထ နိသိန္နာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ သပ္ပိမဓုသက္ခရာဘိသင်္ခတဿ ဝရပါယာသဿ သုဝဏ္ဏရဇတပါတိယော ပူရေတွာ သုဝဏ္ဏရဇတပါတီဟိယေဝ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ အဒါသိ၊ အညေဟိ စ အဟတဝတ္ထကပိလဂါဝိဒါနာဒီဟိ တေ သန္တပ္ပေသိ။ အထ နေသံ သဗ္ဗကာမေဟိ သန္တပ္ပိတာနံ သုပိနံ အာရောစာပေတွာ ‘‘ကိံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗြာဟ္မဏာ အာဟံသု ‘‘မာ စိန္တယိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝိယာ တေ ကုစ္ဆိမှိ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌိတော၊ သော စ ¶ ခေါ ပုရိသဂဗ္ဘော၊ န ဣတ္ထိဂဗ္ဘော၊ ပုတ္တော တေ ဘဝိဿတိ။ သော သစေ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿတိ၊ ရာဇာ ဘဝိဿတိ စက္ကဝတ္တီ၊ သစေ အဂါရာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိဿတိ၊ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ’’တိ။

ဗောဓိသတ္တဿ ပန မာတုကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏက္ခဏေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သကလဒသသဟဿီ လောကဓာတု သင်္ကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ။ ဗာတ္တိံသပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ပါတုရဟေသုံ – ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု အပ္ပမာဏော ဩဘာသော ဖရိ။ တဿ တံ သိရိံ ဒဋ္ဌုကာမာ ဝိယ အန္ဓာ စက္ခူနိ ¶ ပဋိလဘိံသု၊ ဗဓိရာ သဒ္ဒံ သုဏိံသု၊ မူဂါ သမာလပိံသု၊ ခုဇ္ဇာ ဥဇုဂတ္တာ အဟေသုံ၊ ပင်္ဂုလာ ပဒသာ ဂမနံ ပဋိလဘိံသု၊ ဗန္ဓနဂတာ သဗ္ဗသတ္တာ အန္ဒုဗန္ဓနာဒီဟိ မုစ္စိံသု၊ သဗ္ဗနရကေသု အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယိ၊ ပေတ္တိဝိသယေ ခုပ္ပိပါသာ ဝူပသမိ၊ တိရစ္ဆာနာနံ ဘယံ နာဟောသိ၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ ရောဂေါ ဝူပသမိ၊ သဗ္ဗသတ္တာ ပိယံဝဒါ အဟေသုံ၊ မဓုရေနာကာရေန အဿာ ဟသိံသု၊ ဝါရဏာ ဂဇ္ဇိံသု၊ သဗ္ဗတူရိယာနိ သကသကနိန္နာဒံ မုဉ္စိံသု၊ အဃဋ္ဋိတာနိယေဝ မနုဿာနံ ဟတ္ထူပဂါဒီနိ အာဘရဏာနိ ဝိရဝိံသု၊ သဗ္ဗဒိသာ ဝိပ္ပသန္နာ အဟေသုံ ¶ ၊ သတ္တာနံ သုခံ ဥပ္ပာဒယမာနော မုဒုသီတလဝါတော ဝါယိ၊ အကာလမေဃော ဝဿိ၊ ပထဝိတောပိ ဥဒကံ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ ဝိဿန္ဒိ၊ ပက္ခိနော အာကာသဂမနံ ဝိဇဟိံသု၊ နဒိယော အသန္ဒမာနာ အဋ္ဌံသု၊ မဟာသမုဒ္ဒေ မဓုရံ ဥဒကံ အဟောသိ၊ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ ပဒုမေဟိ သဉ္ဆန္နတလော အဟောသိ၊ ထလဇဇလဇာဒီနိ သဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ပုပ္ဖိံသု၊ ရုက္ခာနံ ခန္ဓေသု ခန္ဓပဒုမာနိ၊ သာခါသု သာခါပဒုမာနိ၊ လတာသု လတာပဒုမာနိ ပုပ္ဖိံသု၊ ထလေ သိလာတလာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဥပရူပရိ သတ္တ သတ္တ ဟုတွာ ဒဏ္ဍပဒုမာနိ နာမ နိက္ခမိံသု၊ အာကာသေ ဩလမ္ဗကပဒုမာနိ နာမ နိဗ္ဗတ္တိံသု၊ သမန္တတော ပုပ္ဖဝဿာ ဝဿိံသု၊ အာကာသေ ဒိဗ္ဗတူရိယာနိ ဝဇ္ဇိံသု၊ သကလဒသသဟဿိလောကဓာတု ဝဋ္ဋေတွာ ဝိဿဋ္ဌမာလာဂုဠော ဝိယ၊ ဥပ္ပီဠေတွာ ဗဒ္ဓမာလာကလာပေါ ဝိယ၊ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ မာလာသနံ ဝိယ စ ဧကမာလာမာလိနီ ဝိပ္ဖုရန္တဝါဠဗီဇနီ ပုပ္ဖဓူမဂန္ဓပရိဝါသိတာ ပရမသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ အဟောသိ။

ဧဝံ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကဿ ဗောဓိသတ္တဿ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ ဗောဓိသတ္တဿ စေဝ ဗောဓိသတ္တမာတုယာ စ ဥပဒ္ဒဝနိဝါရဏတ္ထံ ခဂ္ဂဟတ္ထာ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တာ အာရက္ခံ ဂဏှိံသု။ ဗောဓိသတ္တမာတု ပန ပုရိသေသု ရာဂစိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇိ၊ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တာ စ အဟောသိ သုခိနီ အကိလန္တကာယာ။ ဗောဓိသတ္တဉ္စ အန္တောကုစ္ဆိဂတံ ¶ ဝိပ္ပသန္နေ မဏိရတနေ အာဝုတပဏ္ဍုသုတ္တံ ဝိယ ပဿတိ။ ယသ္မာ စ ဗောဓိသတ္တေန ဝသိတကုစ္ဆိ နာမ စေတိယဂဗ္ဘသဒိသာ ဟောတိ၊ န သက္ကာ အညေန သတ္တေန အာဝသိတုံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ၊ တသ္မာ ဗောဓိသတ္တမာတာ သတ္တာဟဇာတေ ဗောဓိသတ္တေ ကာလံ ကတွာ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ယထာ စ အညာ ဣတ္ထိယော ဒသ မာသေ အပတွာပိ အတိက္ကမိတွာပိ နိသိန္နာပိ နိပန္နာပိ ဝိဇာယန္တိ၊ န ဧဝံ ဗောဓိသတ္တမာတာ။ သာ ပန ဗောဓိသတ္တံ ဒသ မာသေ ကုစ္ဆိနာ ပရိဟရိတွာ ဌိတာဝ ဝိဇာယတိ။ အယံ ဗောဓိသတ္တမာတုဓမ္မတာ။

မဟာမာယာပိ ဒေဝီ ပတ္တေန တေလံ ဝိယ ဒသ မာသေ ကုစ္ဆိနာ ဗောဓိသတ္တံ ပရိဟရိတွာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ဉာတိဃရံ ဂန္တုကာမာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ အာရောစေသိ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဒေဝ၊ ကုလသန္တကံ ဒေဝဒဟနဂရံ ဂန္တု’’န္တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကပိလဝတ္ထုတော ယာဝ ဒေဝဒဟနဂရာ မဂ္ဂံ သမံ ကာရေတွာ ကဒလိပုဏ္ဏဃဋဓဇပဋာကာဒီဟိ အလင်္ကာရာပေတွာ ဒေဝိ သုဝဏ္ဏသိဝိကာယ ¶ နိသီဒါပေတွာ အမစ္စသဟဿေန ဥက္ခိပါပေတွာ မဟန္တေန ¶ ပရိဝါရေန ပေသေသိ။ ဒွိန္နံ ပန နဂရာနံ အန္တရေ ဥဘယနဂရဝါသီနမ္ပိ လုမ္ဗိနီဝနံ နာမ မင်္ဂလသာလဝနံ အတ္ထိ၊ တသ္မိံ သမယေ မူလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂသာခါ သဗ္ဗံ ဧကပါလိဖုလ္လံ အဟောသိ၊ သာခန္တရေဟိ စေဝ ပုပ္ဖန္တရေဟိ စ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ဘမရဂဏာ နာနပ္ပကာရာ စ သကုဏသင်္ဃာ မဓုရဿရေန ဝိကူဇန္တာ ဝိစရန္တိ။ သကလံ လုမ္ဗိနီဝနံ စိတ္တလတာဝနသဒိသံ၊ မဟာနုဘာဝဿ ရညော သုသဇ္ဇိတံ အာပါနမဏ္ဍလံ ဝိယ အဟောသိ။ ဒေဝိယာ တံ ဒိသွာ သာလဝနကီဠံ ကီဠိတုကာမတာစိတ္တံ ဥဒပါဒိ။ အမစ္စာ ဒေဝိံ ဂဟေတွာ သာလဝနံ ပဝိသိံသု။ သာ မင်္ဂလသာလမူလံ ဂန္တွာ သာလသာခံ ဂဏှိတုကာမာ အဟောသိ၊ သာလသာခါ သုသေဒိတဝေတ္တဂ္ဂံ ဝိယ ဩနမိတွာ ဒေဝိယာ ဟတ္ထပထံ ဥပဂဉ္ဆိ။ သာ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ သာခံ အဂ္ဂဟေသိ။ တာဝဒေဝ စဿာ ကမ္မဇဝါတာ စလိံသု။ အထဿာ သာဏိံ ပရိက္ခိပိတွာ မဟာဇနော ပဋိက္ကမိ။ သာလသာခံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌမာနာယ ဧဝဿာ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ တင်္ခဏံယေဝ စတ္တာရော ဝိသုဒ္ဓစိတ္တာ မဟာဗြဟ္မာနော သုဝဏ္ဏဇာလံ အာဒါယ သမ္ပတ္တာ တေန သုဝဏ္ဏဇာလေန ဗောဓိသတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ မာတု ပုရတော ဌပေတွာ ‘‘အတ္တမနာ၊ ဒေဝိ၊ ဟောဟိ၊ မဟေသက္ခော တေ ပုတ္တော ဥပ္ပန္နော’’တိ အာဟံသု။

ယထာ ပန အညေ သတ္တာ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမန္တာ ပဋိကူလေန အသုစိနာ မက္ခိတာ နိက္ခမန္တိ၊ န ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော။ သော ပန ¶ ဓမ္မာသနတော ဩတရန္တော ဓမ္မကထိကော ဝိယ၊ နိဿေဏိတော ဩတရန္တော ပုရိသော ဝိယ၊ စ ဒွေ စ ဟတ္ထေ ဒွေ စ ပါဒေ ပသာရေတွာ ဌိတကောဝ မာတုကုစ္ဆိသမ္ဘဝေန ကေနစိ အသုစိနာ အမက္ခိတော သုဒ္ဓါ ဝိသဒေါ ကာသိကဝတ္ထေ နိက္ခိတ္တမဏိရတနံ ဝိယ ဇောတယန္တော မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဗောဓိသတ္တဿ စ ဗောဓိသတ္တမာတုယာ စ သက္ကာရတ္ထံ အာကာသတော ဒွေ ဥဒကဓာရာ နိက္ခမိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ စ မာတုယာ စ သရီရေ ဥတုံ ဂါဟာပေသုံ။

အထ နံ သုဝဏ္ဏဇာလေန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌိတာနံ ဗြဟ္မာနံ ဟတ္ထတော စတ္တာရော မဟာရာဇာနော မင်္ဂလသမ္မတာယ သုခသမ္ဖဿာယ အဇိနပ္ပဝေဏိယာ ဂဏှိံသု၊ တေသံ ဟတ္ထတော မနုဿာ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေန။ မနုဿာနံ ဟတ္ထတော မုစ္စိတွာ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ပုရတ္ထိမဒိသံ ဩလောကေသိ၊ အနေကာနိ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဧကင်္ဂဏာနိ အဟေသုံ။ တတ္ထ ဒေဝမနုဿာ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ¶ ပူဇယမာနာ ‘‘မဟာပုရိသ၊ ဣဓ တုမှေဟိ သဒိသော အညော နတ္ထိ၊ ကုတေတ္ထ ဥတ္တရိတရော’’တိ အာဟံသု။ ဧဝံ စတဿော ဒိသာ၊ စတဿော အနုဒိသာ၊ ဟေဋ္ဌာ၊ ဥပရီတိ ဒသ ဒိသာ အနုဝိလောကေတွာ အတ္တနာ သဒိသံ ကဉ္စိ အဒိသွာ ‘‘အယံ ဥတ္တရာဒိသာ’’တိ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန အဂမာသိ၊ မဟာဗြဟ္မုနာ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရိယမာနော၊ သုယာမေန ဝါဠဗီဇနိံ၊ အညာဟိ စ ဒေဝတာဟိ သေသရာဇကကုဓဘဏ္ဍဟတ္ထာဟိ ¶ အနုဂမ္မမာနော။ တတော သတ္တမပဒေ ဌိတော ‘‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိံ လောကဿာ’’တိအာဒိကံ အာသဘိံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေန္တော သီဟနာဒံ နဒိ။

ဗောဓိသတ္တော ဟိ တီသု အတ္တဘာဝေသု မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တမတ္တောဝ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ မဟောသဓတ္တဘာဝေ၊ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ၊ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေတိ။ မဟောသဓတ္တဘာဝေ ကိရဿ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တမတ္တဿေဝ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာဂန္တွာ စန္ဒနသာရံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ဂတော၊ သော တံ မုဋ္ဌိယံ ကတွာဝ နိက္ခန္တော။ အထ နံ မာတာ ‘‘တာတ၊ ကိံ ဂဟေတွာ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဩသဓံ၊ အမ္မာ’’တိ။ ဣတိ ဩသဓံ ဂဟေတွာ အာဂတတ္တာ ‘‘ဩသဓဒါရကော’’တွေဝဿ နာမံ အကံသု။ တံ ဩသဓံ ဂဟေတွာ စာဋိယံ ပက္ခိပိံသု၊ အာဂတာဂတာနံ အန္ဓဗဓိရာဒီနံ တဒေဝ သဗ္ဗရောဂဝူပသမာယ ဘေသဇ္ဇံ အဟောသိ။ တတော ‘‘မဟန္တံ ဣဒံ ဩသဓံ၊ မဟန္တံ ဣဒံ ဩသဓ’’န္တိ ဥပ္ပန္နဝစနံ ဥပါဒါယ ‘‘မဟောသဓော’’တွေဝဿ နာမံ ဇာတံ။ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ပန မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တော ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ အမ္မ၊ ကိဉ္စိ ဂေဟသ္မိံ၊ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒန္တော နိက္ခမိ။ အထဿ မာတာ ‘‘သဓနေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တောသိ၊ တာတာ’’တိ ပုတ္တဿ ဟတ္ထံ အတ္တနော ¶ ဟတ္ထတလေ ကတွာ သဟဿတ္ထဝိကံ ဌပေသိ။ ဣမသ္မိံ ပန အတ္တဘာဝေ ဣမံ သီဟနာဒံ နဒီတိ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော တီသု အတ္တဘာဝေသု မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တမတ္တောဝ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ။ ယထာ စ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏက္ခဏေ၊ ဇာတက္ခဏေပိဿ ဒွတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ပါတုရဟေသုံ။ ယသ္မိံ ပန သမယေ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော လုမ္ဗိနီဝနေ ဇာတော၊ တသ္မိံယေဝ သမယေ ရာဟုလမာတာ ဒေဝီ၊ အာနန္ဒတ္ထေရော၊ ဆန္နော အမစ္စော၊ ကာဠုဒါယီ အမစ္စော၊ ကဏ္ဍကော အဿရာဇာ၊ မဟာဗောဓိရုက္ခော၊ စတဿော နိဓိကုမ္ဘိယော ¶ စ ဇာတာ။ တတ္ထ ဧကာ ဂါဝုတပ္ပမာဏာ၊ ဧကာ အဍ္ဎယောဇနပ္ပမာဏာ၊ ဧကာ တိဂါဝုတပ္ပမာဏာ၊ ဧကာ ယောဇနပ္ပမာဏာ အဟောသီတိ။ ဣမေ သတ္တ သဟဇာတာ နာမ။

ဥဘယနဂရဝါသိနော ဗောဓိသတ္တံ ဂဟေတွာ ကပိလဝတ္ထုနဂရမေဝ အဂမံသု။ တံ ဒိဝသံယေဝ စ ‘‘ကပိလဝတ္ထုနဂရေ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ပုတ္တော ဇာတော၊ အယံ ကုမာရော ဗောဓိတလေ နိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ တာဝတိံသဘဝနေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဒေဝသင်္ဃာ စေလုက္ခေပါဒီနိ ပဝတ္တေန္တာ ကီဠိံသု။ တသ္မိံ သမယေ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ကုလူပကော အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ ကာဠဒေဝီလော နာမ တာပသော ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဒိဝါဝိဟာရတ္ထာယ တာဝတိံသဘဝနံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နော တာ ဒေဝတာ ကီဠမာနာ ဒိသွာ ‘‘ကိံကာရဏာ တုမှေ ဧဝံ တုဋ္ဌမာနသာ ကီဠထ၊ မယှမ္ပေတံ ကာရဏံ ကထေထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဒေဝတာ အာဟံသု ‘‘မာရိသ၊ သုဒ္ဓါဒနရညော ပုတ္တော ဇာတော၊ သော ဗောဓိတလေ နိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေဿတိ၊ တဿ အနန္တံ ဗုဒ္ဓလီဠံ ဒဋ္ဌုံ ဓမ္မဉ္စ သောတုံ လစ္ဆာမာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန တုဋ္ဌာမှာ’’တိ။ တာပသော တာသံ ဝစနံ သုတွာ ခိပ္ပံ ဒေဝလောကတော ဩရုယှ ရာဇနိဝေသနံ ¶ ပဝိသိတွာ ပညတ္တာသနေ နိသိန္နော ‘‘ပုတ္တော ကိရ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဇာတော၊ ပဿိဿာမိ န’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ကုမာရံ အာဟရာပေတွာ တာပသံ ဝန္ဒာပေတုံ အဘိဟရိ၊ ဗောဓိသတ္တဿ ပါဒါ ပရိဝတ္တိတွာ တာပသဿ ဇဋာသု ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ တေနတ္တဘာဝေန ဝန္ဒိတဗ္ဗယုတ္တကော နာမ အညော နတ္ထိ။ သစေ ဟိ အဇာနန္တာ ဗောဓိသတ္တဿ သီသံ တာပသဿ ပါဒမူလေ ဌပေယျုံ၊ သတ္တဓာ တဿ မုဒ္ဓါ ဖလေယျ။ တာပသော ‘‘န မေ အတ္တာနံ နာသေတုံ ယုတ္တ’’န္တိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဗောဓိသတ္တဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေသိ။ ရာဇာ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ အတ္တနော ပုတ္တံ ဝန္ဒိ။

တာပသော အတီတေ စတ္တာလီသ ကပ္ပေ၊ အနာဂတေ စတ္တာလီသာတိ အသီတိ ကပ္ပေ အနုဿရတိ။ ဗောဓိသတ္တဿ လက္ခဏသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ဘဝိဿတိ နု ခေါ ဗုဒ္ဓါ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ဥပဓာရေန္တော ‘‘နိဿံသယံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘အစ္ဆရိယပုရိသော အယ’’န္တိ သိတံ ¶ အကာသိ။ တတော ‘‘အဟံ ဣမံ ဗုဒ္ဓဘူတံ ဒဋ္ဌုံ လဘိဿာမိ နု ခေါ၊ နော’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘န လဘိဿာမိ၊ အန္တရာယေဝ ကာလံ ကတွာ ဗုဒ္ဓသတေနပိ ¶ ဗုဒ္ဓသဟဿေနပိ ဂန္တွာ ဗောဓေတုံ အသက္ကုဏေယျေ အရူပဘဝေ နိဗ္ဗတ္တိဿာမီ’’တိ ဒိသွာ ‘‘ဧဝရူပံ နာမ အစ္ဆရိယပုရိသံ ဗုဒ္ဓဘူတံ ဒဋ္ဌုံ န လဘိဿာမိ၊ မဟတီ ဝတ မေ ဇာနိ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရောဒိ။

မနုဿာ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ အယျော ဣဒါနေဝ ဟသိတွာ ပုန ပရောဒိ။ ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ အယျပုတ္တဿ ကောစိ အန္တရာယော ဘဝိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘နတ္ထေတဿ အန္တရာယော၊ နိဿံသယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ အထ ‘‘ကသ္မာ ပရောဒိတ္ထာ’’တိ? ‘‘ဧဝရူပံ ပုရိသံ ဗုဒ္ဓဘူတံ ဒဋ္ဌုံ န လဘိဿာမိ၊ ‘မဟတီ ဝတ မေ ဇာနိ ဘဝိဿတီ’တိ အတ္တာနံ အနုသောစန္တော ရောဒါမီ’’တိ အာဟ။ တတော သော ‘‘ကိံ နု ခေါ မေ ဉာတကေသု ကောစိ ဧတံ ဗုဒ္ဓဘူတံ ဒဋ္ဌုံ လဘိဿတိ၊ န လဘိဿတီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော အတ္တနော ဘာဂိနေယျံ နာဠကဒါရကံ အဒ္ဒသ။ သော ဘဂိနိယာ ဂေဟံ ဂန္တွာ ‘‘ကဟံ တေ ပုတ္တော နာဠကော’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ဂေဟေ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘ပက္ကောသာဟိ န’’န္တိ ပက္ကောသာပေတွာ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတံ ကုမာရံ အာဟ – ‘‘တာတ၊ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ကုလေ ပုတ္တော ဇာတော၊ ဗုဒ္ဓင်္ကုရော ဧသ၊ ပဉ္စတိံသ ဝဿာနိ အတိက္ကမိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ တွံ ဧတံ ဒဋ္ဌုံ လဘိဿသိ၊ အဇ္ဇေဝ ပဗ္ဗဇာဟီ’’တိ။ သတ္တာသီတိကောဋိဓနေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တဒါရကောပိ ‘‘န မံ မာတုလော အနတ္ထေ နိယောဇေဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ တာဝဒေဝ အန္တရာပဏတော ကာသာယာနိ စေဝ မတ္တိကာပတ္တဉ္စ အာဟရာပေတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ‘‘ယော လောကေ ဥတ္တမပုဂ္ဂလော၊ တံ ဥဒ္ဒိဿ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ ဗောဓိသတ္တာဘိမုခံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ အံသကူဋေ လဂ္ဂေတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ သမဏဓမ္မံ ¶ အကာသိ။ သော ပရမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတ္တံ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ နာဠကပဋိပဒံ ကထာပေတွာ ပုန ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ဥက္ကဋ္ဌပဋိပဒံ ပဋိပန္နော သတ္တေဝ မာသေ အာယုံ ပါလေတွာ ဧကံ သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတံ နိဿာယ ဌိတကောဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။

ဗောဓိသတ္တမ္ပိ ခေါ ပဉ္စမေ ဒိဝသေ သီသံ နှာပေတွာ ‘‘နာမဂ္ဂဟဏံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ရာဇဘဝနံ စတုဇ္ဇာတိကဂန္ဓေဟိ ဝိလိမ္ပိတွာ လာဇာပဉ္စမကာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ အသမ္ဘိန္နပါယာသံ ပစာပေတွာ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရင်္ဂတေ အဋ္ဌသတဗြာဟ္မဏေ နိမန္တေတွာ ရာဇဘဝနေ နိသီဒါပေတွာ သုဘောဇနံ ¶ ဘောဇေတွာ မဟာသက္ကာရံ ¶ ကတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ လက္ခဏာနိ ပရိဂ္ဂဟာပေသုံ။ တေသု –

‘‘ရာမော ဓဇော လက္ခဏော စာပိ မန္တီ၊ ကောဏ္ဍညော စ ဘောဇော သုယာမော သုဒတ္တော၊

ဧတေ တဒါ အဋ္ဌ အဟေသုံ ဗြာဟ္မဏာ၊ ဆဠင်္ဂဝါ မန္တံ ဝိယာကရိံသူ’’တိ။ –

ဣမေ အဋ္ဌေဝ ဗြာဟ္မဏာ လက္ခဏပရိဂ္ဂါဟကာ အဟေသုံ။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဒိဝသေ သုပိနောပိ ဧတေဟေဝ ပရိဂ္ဂဟိတော။ တေသု သတ္တ ဇနာ ဒွေ အင်္ဂုလိယော ဥက္ခိပိတွာ ဒွေဓာ ဗျာကရိံသု – ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသမာနော ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ၊ ပဗ္ဗဇမာနော ဗုဒ္ဓါ’’တိ၊ သဗ္ဗံ စက္ကဝတ္တိရညော သိရိဝိဘဝံ အာစိက္ခိံသု။ တေသံ ပန သဗ္ဗဒဟရော ဂေါတ္တတော ကောဏ္ဍညော နာမ မာဏဝေါ ဗောဓိသတ္တဿ ဝရလက္ခဏနိပ္ဖတ္တိံ ဩလောကေတွာ – ‘‘ဣမဿ အဂါရမဇ္ဈေ ဌာနကာရဏံ နတ္ထိ၊ ဧကန္တေနေသ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧကမေဝ အင်္ဂုလိံ ဥက္ခိပိတွာ ဧကံသဗျာကရဏံ ဗျာကာသိ။ အယဉှိ ကတာဓိကာရော ပစ္ဆိမဘဝိကသတ္တော ပညာယ ဣတရေ သတ္တ ဇနေ အဘိဘဝိတွာ ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတဿ အဂါရမဇ္ဈေ ဌာနံ နာမ နတ္ထိ၊ အသံသယံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧကမေဝ ဂတိံ အဒ္ဒသ၊ တသ္မာ ဧကံ အင်္ဂုလိံ ဥက္ခိပိတွာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။ အထဿ နာမံ ဂဏှန္တာ သဗ္ဗလောကဿ အတ္ထသိဒ္ဓိကရတ္တာ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထော’’တိ နာမမကံသု။

အထ တေ ဗြာဟ္မဏာ အတ္တနော ဃရာနိ ဂန္တွာ ပုတ္တေ အာမန္တယိံသု – ‘‘တာတာ၊ အမှေ မဟလ္လကာ၊ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ပုတ္တံ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တံ မယံ သမ္ဘဝေယျာမ ဝါ နော ဝါ၊ တုမှေ တသ္မိံ ကုမာရေ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တေ တဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇေယျာထာ’’တိ။ တေ သတ္တပိ ဇနာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယထာကမ္မံ ဂတာ၊ ကောဏ္ဍညမာဏဝေါဝ အရောဂေါ အဟောသိ။ သော မဟာသတ္တေ ဝုဍ္ဎိမနွာယ မဟာဘိနိက္ခမနံ ¶ အဘိနိက္ခမိတွာ အနုက္ကမေန ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ ‘‘ရမဏီယော၊ ဝတ အယံ ဘူမိဘာဂေါ၊ အလံ ဝတိဒံ ကုလပုတ္တဿ ¶ ပဓာနတ္ထိကဿ ပဓာနာယာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ တတ္ထ ဝါသံ ဥပဂတေ ‘‘မဟာပုရိသော ပဗ္ဗဇိတော’’တိ သုတွာ တေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ပုတ္တေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော ကိရ ပဗ္ဗဇိတော၊ သော နိဿံသယံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ။ သစေ တုမှာကံ ပိတရော အရောဂါ အဿု၊ အဇ္ဇ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇေယျုံ။ သစေ တုမှေပိ ဣစ္ဆေယျာထ၊ ဧထ၊ အဟံ တံ ပုရိသံ အနုပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ တေ သဗ္ဗေ ဧကစ္ဆန္ဒာ ဘဝိတုံ နာသက္ခိံသု ¶ ၊ တယော ဇနာ န ပဗ္ဗဇိံသု။ ကောဏ္ဍညဗြာဟ္မဏံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ဣတရေ စတ္တာရော ပဗ္ဗဇိံသု။ တေ ပဉ္စပိ ဇနာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရာ နာမ ဇာတာ။

တဒါ ပန ရာဇာ ‘‘ကိံ ဒိသွာ မယှံ ပုတ္တော ပဗ္ဗဇိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘စတ္တာရိ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနီ’’တိ။ ‘‘ကတရဉ္စ ကတရဉ္စာ’’တိ? ‘‘ဇရာဇိဏ္ဏံ၊ ဗျာဓိတံ၊ ကာလကတံ၊ ပဗ္ဗဇိတ’’န္တိ။ ရာဇာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝရူပါနံ မမ ပုတ္တဿ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတုံ မာ အဒတ္ထ၊ မယှံ ပုတ္တဿ ဗုဒ္ဓဘာဝေန ကမ္မံ နတ္ထိ၊ အဟံ မမ ပုတ္တံ ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရာနံ စတုန္နံ မဟာဒီပါနံ ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တံ ဆတ္တိံသယောဇနပရိမဏ္ဍလာယ ပရိသာယ ပရိဝုတံ ဂဂနတလေ ဝိစရမာနံ ပဿိတုကာမော’’တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဣမေသံ စတုပ္ပကာရာနံ နိမိတ္တာနံ ကုမာရဿ စက္ခုပထေ အာဂမနနိဝါရဏတ္ထံ စတူသု ဒိသာသု ဂါဝုတေ ဂါဝုတေ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ တံ ဒိဝသံ ပန မင်္ဂလဋ္ဌာနေ သန္နိပတိတေသု အသီတိယာ ဉာတိကုလသဟဿေသု ဧကေကော ဧကမေကံ ပုတ္တံ ပဋိဇာနိ – ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓါ ဝါ ဟောတု ရာဇာ ဝါ၊ မယံ ဧကမေကံ ပုတ္တံ ဒဿာမ။ သစေပိ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ ခတ္တိယသမဏေဟေဝ ပုရက္ခတပရိဝါရိတော ဝိစရိဿတိ။ သစေပိ ရာဇာ ဘဝိဿတိ၊ ခတ္တိယကုမာရေဟေဝ ပုရက္ခတပရိဝါရိတော ဝိစရိဿတီ’’တိ။ ရာဇာပိ ဗောဓိသတ္တဿ ဥတ္တမရူပသမ္ပန္နာ ဝိဂတသဗ္ဗဒေါသာ ဓာတိယော ပစ္စုပဋ္ဌာပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော အနန္တေန ပရိဝါရေန မဟန္တေန သိရိသောဘဂ္ဂေန ဝဍ္ဎတိ။

အထေကဒိဝသံ ရညော ဝပ္ပမင်္ဂလံ နာမ အဟောသိ။ တံ ဒိဝသံ သကလနဂရံ ဒေဝဝိမာနံ ဝိယ အလင်္ကရောန္တိ။ သဗ္ဗေ ဒါသကမ္မကရာဒယော အဟတဝတ္ထနိဝတ္ထာ ဂန္ဓမာလာဒိပဋိမဏ္ဍိတာ ရာဇကုလေ သန္နိပတန္တိ။ ရညော ကမ္မန္တေ နင်္ဂလသဟဿံ ယောဇီယတိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ဧကေနူနအဋ္ဌသတနင်္ဂလာနိ သဒ္ဓိံ ဗလိဗဒ္ဒရသ္မိယောတ္တေဟိ ရဇတပရိက္ခတာနိ ဟောန္တိ၊ ရညော အာလမ္ဗနနင်္ဂလံ ¶ ပန ရတ္တသုဝဏ္ဏပရိက္ခတံ ဟောတိ။ ဗလိဗဒ္ဒါနံ သိင်္ဂရသ္မိပတောဒါပိ သုဝဏ္ဏပရိက္ခတာဝ ဟောန္တိ။ ရာဇာ မဟတာ ပရိဝါရေန နိက္ခန္တော ပုတ္တံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။ ကမ္မန္တဋ္ဌာနေ ဧကော ဇမ္ဗုရုက္ခော ဗဟလပလာသော သန္ဒစ္ဆာယော အဟောသိ။ တဿ ဟေဋ္ဌာ ကုမာရဿ သယနံ ¶ ပညပါပေတွာ ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကခစိတံ ဝိတာနံ ဗန္ဓာပေတွာ သာဏိပါကာရေန ပရိက္ခိပါပေတွာ အာရက္ခံ ဌပါပေတွာ ရာဇာ သဗ္ဗာလင်္ကာရံ အလင်္ကရိတွာ အမစ္စဂဏပရိဝုတော နင်္ဂလကရဏဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ရာဇာ သုဝဏ္ဏနင်္ဂလံ ဂဏှာတိ၊ အမစ္စာ ဧကေနူနဋ္ဌသတရဇတနင်္ဂလာနိ၊ ကဿကာ သေသနင်္ဂလာနိ။ တေ တာနိ ဂဟေတွာ ဣတော စိတော စ ကသန္တိ။ ရာဇာ ပန ဩရတော ဝါ ပါရံ ဂစ္ဆတိ၊ ပါရတော ဝါ ဩရံ အာဂစ္ဆတိ။ ဧတသ္မိံ ဌာနေ မဟာသမ္ပတ္တိ ¶ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ ဓာတိယော ‘‘ရညော သမ္ပတ္တိံ ပဿိဿာမာ’’တိ အန္တောသာဏိတော ဗဟိ နိက္ခန္တာ။ ဗောဓိသတ္တော ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော ကဉ္စိ အဒိသွာ ဝေဂေန ဥဋ္ဌာယ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ အာနာပါနေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ ဓာတိယော ခဇ္ဇဘောဇ္ဇန္တရေ ဝိစရမာနာ ထောကံ စိရာယိံသု။ သေသရုက္ခာနံ ဆာယာ နိဝတ္တာ၊ တဿ ပန ရုက္ခဿ ပရိမဏ္ဍလာ ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဓာတိယော ‘‘အယျပုတ္တော ဧကတော’’တိ ဝေဂေန သာဏိံ ဥက္ခိပိတွာ အန္တော ပဝိသမာနာ ဗောဓိသတ္တံ သယနေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ တဉ္စ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသုံ – ‘‘ဒေဝ၊ ကုမာရော ဧဝံ နိသိန္နော၊ အညေသံ ရုက္ခာနံ ဆာယာ နိဝတ္တာ၊ ဇမ္ဗုရုက္ခဿ ပန ပရိမဏ္ဍလာ ဌိတာ’’တိ။ ရာဇာ ဝေဂေနာဂန္တွာ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ – ‘‘ဣဒံ တေ၊ တာတ၊ ဒုတိယံ ဝန္ဒန’’န္တိ ပုတ္တံ ဝန္ဒိ။

အထ အနုက္ကမေန ဗောဓိသတ္တော သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဇာတော။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ အနုစ္ဆဝိကေ တယော ပါသာဒေ ကာရေသိ – ဧကံ နဝဘူမကံ၊ ဧကံ သတ္တဘူမကံ၊ ဧကံ ပဉ္စဘူမကံ၊ စတ္တာလီသသဟဿာ စ နာဋကိတ္ထိယော ဥပဋ္ဌာပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဒေဝေါ ဝိယ အစ္ဆရာသင်္ဃပရိဝုတော၊ အလင်္ကတနာဋကပရိဝုတော၊ နိပ္ပုရိသေဟိ တူရိယေဟိ ပရိစာရိယမာနော မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော ဥတုဝါရေန တေသု ပါသာဒေသု ဝိဟရတိ။ ရာဟုလမာတာ ပနဿ ဒေဝီ အဂ္ဂမဟေသီ အဟောသိ။

တဿေဝံ ¶ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တဿ ဧကဒိဝသံ ဉာတိသင်္ဃဿ အဗ္ဘန္တရေ အယံ ကထာ ဥဒပါဒိ – ‘‘သိဒ္ဓတ္ထော ကီဠာပသုတောဝ ဝိစရတိ၊ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ န သိက္ခတိ၊ သင်္ဂါမေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ ကိံ ကရိဿတီ’’တိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ – ‘‘တာတ၊ တဝ ဉာတကာ ‘သိဒ္ဓတ္ထော ကိဉ္စိ သိပ္ပံ အသိက္ခိတွာ ကီဠာပသုတောဝ ဝိစရတီ’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧတ္ထ ကိံ ပတ္တကာလေ မညသီ’’တိ။ ဒေဝ၊ မမ သိပ္ပံ သိက္ခနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ နဂရေ မမ သိပ္ပဒဿနတ္ထံ ဘေရိံ စရာပေထ ‘‘ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ဉာတကာနံ သိပ္ပံ ဒဿေဿာမီ’’တိ။ ရာဇာ တထာ အကာသိ။ ဗောဓိသတ္တော အက္ခဏဝေဓိဝါလဝေဓိဓနုဂ္ဂဟေ သန္နိပါတာပေတွာ မဟာဇနဿ မဇ္ဈေ အညေဟိ ဓနုဂ္ဂဟေဟိ အသာဓာရဏံ ¶ ဉာတကာနံ ဒွါဒသဝိဓံ သိပ္ပံ ဒဿေသိ။ တံ သရဘင်္ဂဇာတကေ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဒါဿ ဉာတိသင်္ဃော နိက္ကင်္ခေါ အဟောသိ။

အထေကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော ဥယျာနဘူမိံ ဂန္တုကာမော သာရထိံ အာမန္တေတွာ ‘‘ရထံ ယောဇေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ မဟာရဟံ ဥတ္တမရထံ သဗ္ဗာလင်္ကာရေန အလင်္ကရိတွာ ကုမုဒပတ္တဝဏ္ဏေ စတ္တာရော ¶ မင်္ဂလသိန္ဓဝေ ယောဇေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပဋိဝေဒေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဒေဝဝိမာနသဒိသံ ရထံ အဘိရုဟိတွာ ဥယျာနာဘိမုခေါ အဂမာသိ။ ဒေဝတာ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရဿ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနကာလော အာသန္နော၊ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဒဿေဿာမာ’’တိ ဧကံ ဒေဝပုတ္တံ ဇရာဇဇ္ဇရံ ခဏ္ဍဒန္တံ ပလိတကေသံ ဝင်္ကံ ဩဘဂ္ဂသရီရံ ဒဏ္ဍဟတ္ထံ ပဝေဓမာနံ ကတွာ ဒဿေသုံ။ တံ ဗောဓိသတ္တော စေဝ သာရထိ စ ပဿန္တိ။ တတော ဗောဓိသတ္တော သာရထိံ – ‘‘သမ္မ၊ ကော နာမေသ ပုရိသော၊ ကေသာပိဿ န ယထာ အညေသ’’န္တိ မဟာပဒါနေ အာဂတနယေန ပုစ္ဆိတွာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဓီရတ္ထု ဝတ ဘော ဇာတိ၊ ယတြ ဟိ နာမ ဇာတဿ ဇရာ ပညာယိဿတီ’’တိ သံဝိဂ္ဂဟဒယော တတောဝ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ပါသာဒမေဝ အဘိရုဟိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ကာရဏာ မမ ပုတ္တော ခိပ္ပံ ပဋိနိဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဇိဏ္ဏကံ ပုရိသံ ဒိသွာ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ဇိဏ္ဏကံ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိဿတီတိ အာဟံသု၊ ကသ္မာ မံ နာသေထ၊ သီဃံ ပုတ္တဿ နာဋကာနိ သဇ္ဇေထ၊ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ သတိံ န ကရိဿတီ’’တိ ဝတွာ အာရက္ခံ ဝဍ္ဎေတွာ သဗ္ဗဒိသာသု အဍ္ဎယောဇနေ အဍ္ဎယောဇနေ ဌပေသိ။

ပုနေကဒိဝသံ ¶ ဗောဓိသတ္တော တထေဝ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော ဒေဝတာဟိ နိမ္မိတံ ဗျာဓိတံ ပုရိသံ ဒိသွာ ပုရိမနယေနေဝ ပုစ္ဆိတွာ သံဝိဂ္ဂဟဒယော နိဝတ္တိတွာ ပါသာဒံ အဘိရုဟိ။ ရာဇာပိ ပုစ္ဆိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သံဝိဒဟိတွာ ပုန ဝဍ္ဎေတွာ သမန္တာ တိဂါဝုတပ္ပမာဏေ ပဒေသေ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ အပရံ ဧကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော တထေဝ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော ဒေဝတာဟိ နိမ္မိတံ ကာလကတံ ဒိသွာ ပုရိမနယေနေဝ ပုစ္ဆိတွာ သံဝိဂ္ဂဟဒယော ပုန နိဝတ္တိတွာ ပါသာဒံ အဘိရုဟိ။ ရာဇာပိ ပုစ္ဆိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သံဝိဒဟိတွာ ပုန ဝဍ္ဎေတွာ သမန္တာ ယောဇနပ္ပမာဏေ ပဒေသေ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ အပရံ ပန ဧကဒိဝသံ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော တထေဝ ဒေဝတာဟိ နိမ္မိတံ သုနိဝတ္ထံ သုပါရုတံ ပဗ္ဗဇိတံ ဒိသွာ ‘‘ကော နာမေသော သမ္မာ’’တိ သာရထိံ ပုစ္ဆိ။ သာရထိ ကိဉ္စာပိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒဿ အဘာဝါ ပဗ္ဗဇိတံ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဂုဏေ ဝါ န ဇာနာတိ၊ ဒေဝတာနုဘာဝေန ပန ‘‘ပဗ္ဗဇိတော နာမာယံ ဒေဝါ’’တိ ဝတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဂုဏေ ဝဏ္ဏေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေတွာ တံ ဒိဝသံ ဥယျာနံ အဂမာသိ။ ဒီဃဘာဏကာ ပနာဟု ‘‘စတ္တာရိ နိမိတ္တာနိ ဧကဒိဝသေနေဝ ဒိသွာ အဂမာသီ’’တိ။

သော ¶ တတ္ထ ဒိဝသဘာဂံ ကီဠိတွာ မင်္ဂလပေါက္ခရဏိယံ နှာယိတွာ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ နိသီဒိ အတ္တာနံ အလင်္ကာရာပေတုကာမော။ အထဿ ပရိစာရကပုရိသာ နာနာဝဏ္ဏာနိ ဒုဿာနိ နာနပ္ပကာရာ အာဘရဏဝိကတိယော မာလာဂန္ဓဝိလေပနာနိ စ အာဒါယ သမန္တာ ပရိဝါရေတွာ အဋ္ဌံသု။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကဿ နိသိန္နာသနံ ဥဏှံ အဟောသိ ¶ ။ သော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဣမမှာ ဌာနာ စာဝေတုကာမော’’တိ ဥပဓာရေန္တော ဗောဓိသတ္တဿ အလင်္ကာရေတုကာမတံ ဉတွာ ဝိဿကမ္မံ အာမန္တေသိ ‘‘သမ္မ ဝိဿကမ္မ၊ သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော အဇ္ဇ အဍ္ဎရတ္တသမယေ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိဿတိ၊ အယမဿ ပစ္ဆိမော အလင်္ကာရော၊ ဥယျာနံ ဂန္တွာ မဟာပုရိသံ ဒိဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကရောဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ဒေဝတာနုဘာဝေန တင်္ခဏံယေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ တဿေဝ ကပ္ပကသဒိသော ဟုတွာ ကပ္ပကဿ ဟတ္ထတော ဝေဌနဒုဿံ ဂဟေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ သီသံ ဝေဌေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဟတ္ထသမ္ဖဿေနေဝ ‘‘နာယံ မနုဿော၊ ဒေဝပုတ္တော ဧသော’’တိ အညာသိ။ ဝေဌနေန ဝေဌိတမတ္တေ သီသေ မောဠိယံ မဏိရတနာကာရေန ဒုဿသဟဿံ အဗ္ဘုဂ္ဂဉ္ဆိ။ ပုန ဝေဌေန္တဿ ဒုဿသဟဿန္တိ ဒသက္ခတ္တုံ ဝေဌေန္တဿ ဒသ ဒုဿသဟဿာနိ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆိံသု ¶ ။ ‘‘သီသံ ခုဒ္ဒကံ၊ ဒုဿာနိ ဗဟူနိ၊ ကထံ အဗ္ဘုဂ္ဂတာနီ’’တိ န စိန္တေတဗ္ဗံ။ တေသု ဟိ သဗ္ဗမဟန္တံ အာမလကပုပ္ဖပ္ပမာဏံ၊ အဝသေသာနိ ကုသုမ္ဗကပုပ္ဖပ္ပမာဏာနိ အဟေသုံ။ ဗောဓိသတ္တဿ သီသံ ကိဉ္ဇက္ခဂဝစ္ဆိတံ ဝိယ ကုယျကပုပ္ဖံ အဟောသိ။

အထဿ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတဿ သဗ္ဗတာလာဝစရေသု သကာနိ သကာနိ ပဋိဘာနာနိ ဒဿယန္တေသု၊ ဗြာဟ္မဏေသု ‘‘ဇယနန္ဒာ’’တိအာဒိဝစနေဟိ၊ သူတမာဂဓာဒီသု နာနပ္ပကာရေဟိ မင်္ဂလဝစနတ္ထုတိဃောသေဟိ သမ္ဘာဝေန္တေသု သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတံ ရထဝရံ အဘိရုဟိ။ တသ္မိံ သမယေ ‘‘ရာဟုလမာတာ ပုတ္တံ ဝိဇာတာ’’တိ သုတွာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ ‘‘ပုတ္တဿ မေ တုဋ္ဌိံ နိဝေဒေထာ’’တိ သာသနံ ပဟိဏိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ သုတွာ ‘‘ရာဟု ဇာတော၊ ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ မေ ပုတ္တော အဝစာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ မေ နတ္တာ ရာဟုလကုမာရောယေဝ နာမ ဟောတူ’’တိ အာဟ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ ရထဝရံ အာရုယှ မဟန္တေန ယသေန အတိမနောရမေန သိရိသောဘဂ္ဂေန နဂရံ ပါဝိသိ။ တသ္မိံ သမယေ ကိသာဂေါတမီ နာမ ခတ္တိယကညာ ဥပရိပါသာဒဝရတလဂတာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကုရုမာနဿ ဗောဓိသတ္တဿ ရူပသိရိံ ဒိသွာ ပီတိသောမနဿဇာတာ ဣဒံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘နိဗ္ဗုတာ ¶ နူန သာ မာတာ၊ နိဗ္ဗုတော နူန သော ပိတာ၊

နိဗ္ဗုတာ နူန သာ နာရီ၊ ယဿာယံ ဤဒိသော ပတီ’’တိ။

ဗောဓိသတ္တော ¶ တံ သုတွာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဧဝမာဟ ‘ဧဝရူပံ အတ္တဘာဝံ ပဿန္တိယာ မာတု ဟဒယံ နိဗ္ဗာယတိ၊ ပိတု ဟဒယံ နိဗ္ဗာယတိ၊ ပဇာပတိယာ ဟဒယံ နိဗ္ဗာယတီ’တိ! ကိသ္မိံ နု ခေါ နိဗ္ဗုတေ ဟဒယံ နိဗ္ဗုတံ နာမ ဟောတီ’’တိ? အထဿ ကိလေသေသု ဝိရတ္တမာနသဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ရာဂဂ္ဂိမှိ နိဗ္ဗုတေ နိဗ္ဗုတံ နာမ ဟောတိ၊ ဒေါသဂ္ဂိမှိ နိဗ္ဗုတေ နိဗ္ဗုတံ နာမ ဟောတိ၊ မောဟဂ္ဂိမှိ နိဗ္ဗုတေ နိဗ္ဗုတံ နာမ ဟောတိ၊ မာနဒိဋ္ဌိအာဒီသု သဗ္ဗကိလေသဒရထေသု နိဗ္ဗုတေသု နိဗ္ဗုတံ နာမ ဟောတိ။ အယံ မေ သုဿဝနံ သာဝေသိ၊ အဟဉှိ နိဗ္ဗာနံ ဂဝေသန္တော စရာမိ၊ အဇ္ဇေဝ မယာ ဃရာဝါသံ ဆဍ္ဍေတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတွာ ¶ နိဗ္ဗာနံ ဂဝေသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အယံ ဣမိဿာ အာစရိယဘာဂေါ ဟောတူ’’တိ ကဏ္ဌတော ဩမုဉ္စိတွာ ကိသာဂေါတမိယာ သတသဟဿဂ္ဃနကံ မုတ္တာဟာရံ ပေသေသိ။ သာ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော မယိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေသီ’’တိ သောမနဿဇာတာ အဟောသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ မဟန္တေန သိရိသောဘဂ္ဂေန အတ္တနော ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ သိရိသယနေ နိပဇ္ဇိ။ တာဝဒေဝ စ နံ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ နစ္စဂီတာဒီသု သုသိက္ခိတာ ဒေဝကညာ ဝိယ ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ ဣတ္ထိယော နာနာတူရိယာနိ ဂဟေတွာ သမ္ပရိဝါရယိတွာ အဘိရမာပေန္တိယော နစ္စဂီတဝါဒိတာနိ ပယောဇယိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ကိလေသေသု ဝိရတ္တစိတ္တတာယ နစ္စာဒီသု အနဘိရတော မုဟုတ္တံ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ တာပိ ဣတ္ထိယော ‘‘ယဿတ္ထာယ မယံ နစ္စာဒီနိ ပယောဇေမ၊ သော နိဒ္ဒံ ဥပဂတော၊ ဣဒါနိ ကိမတ္ထံ ကိလမာမာ’’တိ ဂဟိတဂ္ဂဟိတာနိ တူရိယာနိ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိံသု၊ ဂန္ဓတေလပ္ပဒီပါ ဈာယန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော ပဗုဇ္ဈိတွာ သယနပိဋ္ဌေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော အဒ္ဒသ တာ ဣတ္ထိယော တူရိယဘဏ္ဍာနိ အဝတ္ထရိတွာ နိဒ္ဒါယန္တိယော – ဧကစ္စာ ပဂ္ဃရိတခေဠာ၊ လာလာကိလိန္နဂတ္တာ၊ ဧကစ္စာ ဒန္တေ ခါဒန္တိယော၊ ဧကစ္စာ ကာကစ္ဆန္တိယော၊ ဧကစ္စာ ဝိပ္ပလပန္တိယော၊ ဧကစ္စာ ဝိဝဋမုခါ၊ ဧကစ္စာ အပဂတဝတ္ထာ၊ ပါကဋဗီဘစ္ဆသမ္ဗာဓဋ္ဌာနာ။ သော တာသံ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ကာမေသု ဝိရတ္တစိတ္တော အဟောသိ။ တဿ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ သက္ကဘဝနသဒိသမ္ပိ တံ မဟာတလံ အပဝိဒ္ဓနာနာကုဏပဘရိတံ အာမကသုသာနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ၊ တယော ဘဝါ အာဒိတ္တဂေဟသဒိသာ ခါယိံသု – ‘‘ဥပဒ္ဒုတံ ဝတ ဘော၊ ဥပဿဋ္ဌံ ဝတ ဘော’’တိ ဥဒါနံ ပဝတ္တေသိ၊ အတိဝိယ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ နမိ။

သော ‘‘အဇ္ဇေဝ မယာ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သယနာ ဥဋ္ဌာယ ဒွါရသမီပံ ¶ ဂန္တွာ ‘‘ကော ဧတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ဥမ္မာရေ ¶ သီသံ ကတွာ နိပန္နော ဆန္နော ‘‘အဟံ အယျပုတ္တ ဆန္နော’’တိ အာဟ။ ‘‘အဟံ အဇ္ဇ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတုကာမော၊ ဧကံ မေ အဿံ ကပ္ပေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓု ဒေဝါ’’တိ အဿဘဏ္ဍိကံ ဂဟေတွာ အဿသာလံ ဂန္တွာ ဂန္ဓတေလပဒီပေသု ဇလန္တေသု သုမနပဋ္ဋဝိတာနဿ ဟေဋ္ဌာ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ ဌိတံ ကဏ္ဍကံ အဿရာဇာနံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ မယာ ဣမမေဝ ကပ္ပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကဏ္ဍကံ ကပ္ပေသိ။ သော ကပ္ပိယမာနောဝ အညာသိ ‘‘အယံ ကပ္ပနာ အတိဂါဠှာ ¶ ၊ အညေသု ဒိဝသေသု ဥယျာနကီဠာဒိဂမနေ ကပ္ပနာ ဝိယ န ဟောတိ၊ မယှံ အယျပုတ္တော အဇ္ဇ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတုကာမော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တတော တုဋ္ဌမာနသော မဟာဟသိတံ ဟသိ။ သော သဒ္ဒေါ သကလနဂရံ ပတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆေယျ၊ ဒေဝတာ ပန တံ သဒ္ဒံ နိရုမ္ဘိတွာ န ကဿစိ သောတုံ အဒံသု။

ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ ဆန္နံ ပေသေတွာဝ ‘‘ပုတ္တံ တာဝ ပဿိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ နိသိန္နပလ္လင်္ကတော ဥဋ္ဌာယ ရာဟုလမာတာယ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဂဗ္ဘဒွါရံ ဝိဝရိ။ တသ္မိံ ခဏေ အန္တောဂဗ္ဘေ ဂန္ဓတေလပဒီပေါ ဈာယတိ၊ ရာဟုလမာတာ သုမနမလ္လိကာဒီနံ ပုပ္ဖာနံ အမ္ဗဏမတ္တေန အဘိပ္ပကိဏ္ဏသယနေ ပုတ္တဿ မတ္ထကေ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ နိဒ္ဒါယတိ။ ဗောဓိသတ္တော ဥမ္မာရေ ပါဒံ ဌပေတွာ ဌိတကောဝ ဩလောကေတွာ ‘‘သစာဟံ ဒေဝိယာ ဟတ္ထံ အပနေတွာ မမ ပုတ္တံ ဂဏှိဿာမိ၊ ဒေဝီ ပဗုဇ္ဈိဿတိ၊ ဧဝံ မေ ဂမနန္တရာယော ဘဝိဿတိ၊ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာဝ အာဂန္တွာ ပုတ္တံ ပဿိဿာမီ’’တိ ပါသာဒတလတော ဩတရိ။ ယံ ပန ဇာတကဋ္ဌကထာယံ ‘‘တဒါ သတ္တာဟဇာတော ရာဟုလကုမာရော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ သေသဋ္ဌကထာသု နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဣဒမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ပါသာဒတလာ ဩတရိတွာ အဿသမီပံ ဂန္တွာ ဧဝမာဟ – ‘‘တာတ ကဏ္ဍက၊ တွံ အဇ္ဇ ဧကရတ္တိံ မံ တာရယ၊ အဟံ တံ နိဿာယ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ သဒေဝကံ လောကံ တာရေဿာမီ’’တိ။ တတော ဥလ္လင်္ဃိတွာ ကဏ္ဍကဿ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိ။ ကဏ္ဍကော ဂီဝတော ပဋ္ဌာယ အာယာမေန အဋ္ဌာရသဟတ္ထော ဟောတိ တဒနုစ္ဆဝိကေန ဥဗ္ဗေဓေန သမန္နာဂတော ထာမဇဝသမ္ပန္နော သဗ္ဗသေတော ဓောတသင်္ခသဒိသော။ သော သစေ ဟသေယျ ဝါ ပဒသဒ္ဒံ ဝါ ကရေယျ၊ သဒ္ဒေါ သကလနဂရံ အဝတ္ထရေယျ။ တသ္မာ ဒေဝတာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန တဿ ယထာ န ကောစိ သုဏာတိ၊ ဧဝံ ဟသိတသဒ္ဒံ သန္နိရုမ္ဘိတွာ အက္ကမနအက္ကမနပဒဝါရေ ဟတ္ထတလာနိ ဥပနာမေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော အဿဝရဿ ပိဋ္ဌိဝေမဇ္ဈဂတော ဆန္နံ အဿဿ ¶ ဝါလဓိံ ဂါဟာပေတွာ အဍ္ဎရတ္တသမယေ မဟာဒွါရသမီပံ ပတ္တော။ တဒါ ပန ရာဇာ ‘‘ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ယာယ ကာယစိ ဝေလာယ နဂရဒွါရံ ဝိဝရိတွာ နိက္ခမိတုံ န သက္ခိဿတီ’’တိ ဒွီသု ဒွါရကဝါဋေသု ဧကေကံ ပုရိသသဟဿေန ဝိဝရိတဗ္ဗံ ကာရာပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ထာမဗလသမ္ပန္နော၊ ဟတ္ထိဂဏနာယ ကောဋိသဟဿဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရေတိ၊ ပုရိသဂဏနာယ ဒသကောဋိသဟဿပုရိသာနံ ¶ ¶ ။ သော စိန္တေသိ ‘‘သစေ ဒွါရံ န ဝိဝရီယတိ၊ အဇ္ဇ ကဏ္ဍကဿ ပိဋ္ဌေ နိသိန္နောဝ ဝါလဓိံ ဂဟေတွာ ဌိတေန ဆန္နေန သဒ္ဓိံယေဝ ကဏ္ဍကံ ဦရူဟိ နိပ္ပီဠေတွာ အဋ္ဌာရသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ ပါကာရံ ဥပ္ပတိတွာ အတိက္ကမိဿာမီ’’တိ။ ဆန္နောပိ စိန္တေသိ ‘‘သစေ ဒွါရံ န ဝိဝရီယတိ၊ အဟံ အယျပုတ္တံ ခန္ဓေ နိသီဒါပေတွာ ကဏ္ဍကံ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ကုစ္ဆိယံ ပရိက္ခိပန္တော ဥပကစ္ဆန္တရေ ကတွာ ပါကာရံ ဥပ္ပတိတွာ အတိက္ကမိဿာမီ’’တိ။ ကဏ္ဍကောပိ စိန္တေသိ ‘‘သစေ ဒွါရံ န ဝိဝရီယတိ၊ အဟံ အတ္တနော သာမိကံ ပိဋ္ဌိယံ ယထာနိသိန္နမေဝ ဆန္နေန ဝါလဓိံ ဂဟေတွာ ဌိတေန သဒ္ဓိံယေဝ ဥက္ခိပိတွာ ပါကာရံ ဥပ္ပတိတွာ အတိက္ကမိဿာမီ’’တိ။ သစေ ဒွါရံ န အဝါပုရီယိတ္ထ၊ ယထာစိန္တိတမေဝ တေသု တီသု ဇနေသု အညတရော သမ္ပာဒေယျ။ ဒွါရေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ပန ဒွါရံ ဝိဝရိ။

တသ္မိံယေဝ ခဏေ မာရော ‘‘ဗောဓိသတ္တံ နိဝတ္တေဿာမီ’’တိ အာဂန္တွာ အာကာသေ ဌိတော အာဟ – ‘‘မာရိသ၊ မာ နိက္ခမ၊ ဣတော တေ သတ္တမေ ဒိဝသေ စက္ကရတနံ ပါတုဘဝိဿတိ၊ ဒွိသဟဿပရိတ္တဒီပပရိဝါရာနံ စတုန္နံ မဟာဒီပါနံ ရဇ္ဇံ ကာရေဿသိ၊ နိဝတ္တ မာရိသာ’’တိ။ ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ? ‘‘အဟံ ဝသဝတ္တီ’’တိ။ ‘‘မာရ၊ ဇာနာမဟံ မယှံ စက္ကရတနဿ ပါတုဘာဝံ၊ အနတ္ထိကောဟံ ရဇ္ဇေန၊ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဥန္နာဒေတွာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမီ’’တိ အာဟ။ မာရော ‘‘ဣတော ဒါနိ တေ ပဋ္ဌာယ ကာမဝိတက္ကံ ဝါ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါ စိန္တိတကာလေ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဩတာရာပေက္ခော ဆာယာ ဝိယ အနပဂစ္ဆန္တော အနုဗန္ဓိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ဟတ္ထဂတံ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ အနပေက္ခော ဆဍ္ဍေတွာ မဟန္တေန သက္ကာရေန နဂရာ နိက္ခမိ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာယ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တေ ဝတ္တမာနေ။ နိက္ခမိတွာ စ ပုန နဂရံ ဩလောကေတုကာမော ဇာတော။ ဧဝဉ္စ ပနဿ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နမတ္တေယေဝ ‘‘မဟာပုရိသ၊ န တယာ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကနကမ္မံ ကတ’’န္တိ ဝဒမာနာ ဝိယ မဟာပထဝီ ကုလာလစက္ကံ ဝိယ ဘိဇ္ဇိတွာ ပရိဝတ္တိ။ ဗောဓိသတ္တော နဂရာဘိမုခေါ ဌတွာ နဂရံ ဩလောကေတွာ တသ္မိံ ပထဝိပ္ပဒေသေ ကဏ္ဍကနိဝတ္တနစေတိယဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဂန္တဗ္ဗမဂ္ဂါဘိမုခံ ကဏ္ဍကံ ကတွာ ¶ ပါယာသိ မဟန္တေန သက္ကာရေန ဥဠာရေန သိရိသောဘဂ္ဂေန။ တဒါ ကိရဿ ဒေဝတာ ပုရတော သဋ္ဌိ ဥက္ကာသဟဿာနိ ဓာရယိံသု၊ ပစ္ဆတော သဋ္ဌိ၊ ဒက္ခိဏပဿတော သဋ္ဌိ၊ ဝါမပဿတော ¶ သဋ္ဌိ၊ အပရာ ဒေဝတာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ အပရိမာဏာ ဥက္ကာ ဓာရယိံသု၊ အပရာ ဒေဝတာ စ နာဂသုပဏ္ဏာဒယော စ ဒိဗ္ဗေဟိ ဂန္ဓေဟိ မာလာဟိ စုဏ္ဏေဟိ ဓူမေဟိ ပူဇယမာနာ ဂစ္ဆန္တိ။ ပါရိစ္ဆတ္တကပုပ္ဖေဟိ စေဝ မန္ဒာရဝပုပ္ဖေဟိ စ ဃနမေဃဝုဋ္ဌိကာလေ ဓာရာဟိ ဝိယ နဘံ နိရန္တရံ အဟောသိ၊ ဒိဗ္ဗာနိ သံဂီတာနိ ပဝတ္တိံသု ¶ ၊ သမန္တတော အဋ္ဌသဋ္ဌိ တူရိယသတသဟဿာနိ ပဝဇ္ဇိံသု၊ သမုဒ္ဒကုစ္ဆိယံ မေဃတ္ထနိတကာလော ဝိယ ယုဂန္ဓရကုစ္ဆိယံ သာဂရနိဂ္ဃောသကာလော ဝိယ ဝတ္တတိ။

ဣမိနာ သိရိသောဘဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တော ဗောဓိသတ္တော ဧကရတ္တေနေဝ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ အတိက္ကမ္မ တိံသယောဇနမတ္ထကေ အနောမာနဒီတီရံ ပါပုဏိ။ ‘‘ကိံ ပန အဿော တတော ပရံ ဂန္တုံ န သက္ကောတီ’’တိ? ‘‘နော၊ န သက္ကော’’တိ။ သော ဟိ ဧကံ စက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ နာဘိယာ ဌိတစက္ကဿ နေမိဝဋ္ဋိံ မဒ္ဒန္တော ဝိယ အန္တန္တေန စရိတွာ ပုရေပါတရာသမေဝ အာဂန္တွာ အတ္တနော သမ္ပာဒိတံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတုံ သမတ္ထော။ တဒါ ပန ဒေဝနာဂသုပဏ္ဏာဒီဟိ အာကာသေ ဌတွာ ဩဿဋ္ဌေဟိ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ယာဝ ဦရုပ္ပဒေသာ သဉ္ဆန္နံ သရီရံ အာကဍ္ဎိတွာ ဂန္ဓမာလာဇဋံ ဆိန္ဒန္တဿ အတိပ္ပပဉ္စော အဟောသိ၊ တသ္မာ တိံသယောဇနမတ္တမေဝ အဂမာသိ။ အထ ဗောဓိသတ္တော နဒီတီရေ ဌတွာ ဆန္နံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိန္နာမာ အယံ နဒီ’’တိ? ‘‘အနောမာ နာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အမှာကမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနောမာ ဘဝိဿတီ’’တိ ပဏှိယာ ဃဋ္ဋေန္တော အဿဿ သညံ အဒါသိ။ အဿော ဥပ္ပတိတွာ အဋ္ဌူသဘဝိတ္ထာရာယ နဒိယာ ပါရိမတီရေ အဋ္ဌာသိ။

ဗောဓိသတ္တော အဿပိဋ္ဌိတော ဩရုယှ ရဇတပဋ္ဋသဒိသေ ဝါလုကာပုလိနေ ဌတွာ ဆန္နံ အာမန္တေသိ – ‘‘သမ္မ၊ ဆန္န၊ တွံ မယှံ အာဘရဏာနိ စေဝ ကဏ္ဍကဉ္စ အာဒါယ ဂစ္ဆ၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အဟမ္ပိ၊ ဒေဝ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘န လဗ္ဘာ တယာ ပဗ္ဗဇိတုံ၊ ဂစ္ဆ တွ’’န္တိ တိက္ခတ္တုံ ပဋိဗာဟိတွာ အာဘရဏာနိ စေဝ ကဏ္ဍကဉ္စ ပဋိစ္ဆာပေတွာ စိန္တေသိ ‘‘ဣမေ မယှံ ကေသာ သမဏသာရုပ္ပာ န ဟောန္တီ’’တိ။ အညော ဗောဓိသတ္တဿ ကေသေ ဆိန္ဒိတုံ ယုတ္တရူပေါ နတ္ထိ၊ တတော ‘‘သယမေဝ ခဂ္ဂေန ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန အသိံ ဂဏှိတွာ ဝါမဟတ္ထေန မောဠိယာ ¶ သဒ္ဓိံ စူဠံ ဂဟေတွာ ဆိန္ဒိ၊ ကေသာ ဒွင်္ဂုလမတ္တာ ဟုတွာ ဒက္ခိဏတော အာဝတ္တမာနာ သီသံ အလ္လီယိံသု။ တေသံ ယာဝဇီဝံ တဒေဝ ပမာဏံ အဟောသိ၊ မဿု စ တဒနုရူပံ၊ ပုန ကေသမဿုဩဟာရဏကိစ္စံ နာမ နာဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ¶ သဟ မောဠိယာ စုဠံ ဂဟေတွာ ‘‘သစာဟံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမိ၊ အာကာသေ တိဋ္ဌတု၊ နော စေ၊ ဘူမိယံ ပတတူ’’တိ အန္တလိက္ခေ ခိပိ။ တံ စူဠာမဏိဝေဌနံ ယောဇနပ္ပမာဏံ ဌာနံ ဂန္တွာ အာကာသေ အဋ္ဌာသိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဩလောကေတွာ ယောဇနိယရတနစင်္ကောဋကေန သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တာဝတိံသဘဝနေ စူဠာမဏိစေတိယံ နာမ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

‘‘ဆေတွာန မောဠိံ ဝရဂန္ဓဝါသိတံ၊ ဝေဟာယသံ ဥက္ခိပိ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော၊

သဟဿနေတ္တော သိရသာ ပဋိဂ္ဂဟိ၊ သုဝဏ္ဏစင်္ကောဋဝရေန ဝါသဝေါ’’တိ။

ပုန ¶ ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘ဣမာနိ ကာသိကဝတ္ထာနိ မယှံ န သမဏသာရုပ္ပာနီ’’တိ။ အထဿ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ပုရာဏသဟာယကော ဃဋီကာရမဟာဗြဟ္မာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဇရံ အပတ္တေန မိတ္တဘာဝေန စိန္တေသိ – ‘‘အဇ္ဇ မေ သဟာယကော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော၊ သမဏပရိက္ခာရမဿ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ။

‘‘တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ၊ ဝါသီ သူစိ စ ဗန္ဓနံ၊

ပရိဿာဝနေန အဋ္ဌေတေ၊ ယုတ္တယောဂဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ –

ဣမေ အဋ္ဌ သမဏပရိက္ခာရေ အာဟရိတွာ အဒါသိ။ ဗောဓိသတ္တော အရဟဒ္ဓဇံ နိဝါသေတွာ ဥတ္တမပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံ ဂဏှိတွာ ‘‘ဆန္န၊ မမ ဝစနေန မာတာပိတူနံ အာရောဂျံ ဝဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဥယျောဇေသိ။ ဆန္နော ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ ကဏ္ဍကော ပန ဆန္နေန သဒ္ဓိံ မန္တယမာနဿ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုဏန္တော ဌတွာ ‘‘နတ္ထိ ဒါနိ မယှံ ပုန သာမိနော ဒဿန’’န္တိ စက္ခုပထံ ဝိဇဟန္တော သောကံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဟဒယေန ဖလိတေန ကာလံ ကတွာ တာဝတိံသဘဝနေ ကဏ္ဍကော နာမ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဆန္နဿ ပဌမံ ဧကောဝ သောကော ¶ အဟောသိ၊ ကဏ္ဍကဿ ပန ကာလကိရိယာယ ဒုတိယေန သောကေန ပီဠိတော ရောဒန္တော ပရိဒေဝန္တော နဂရံ အဂမာသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ပဗ္ဗဇိတွာ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ အနုပိယံ နာမ အမ္ဗဝနံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ သတ္တာဟံ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေန ဝီတိနာမေတွာ ဧကဒိဝသေနေဝ ¶ တိံသယောဇနမဂ္ဂံ ပဒသာ ဂန္တွာ ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ။ ပဝိသိတွာ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရိ။ သကလနဂရံ ဗောဓိသတ္တဿ ရူပဒဿနေန ဓနပါလကေန ပဝိဋ္ဌရာဇဂဟံ ဝိယ အသုရိန္ဒေန ပဝိဋ္ဌဒေဝနဂရံ ဝိယ စ သင်္ခေါဘံ အဂမာသိ။ ရာဇပုရိသာ ဂန္တွာ ‘‘ဒေဝ၊ ဧဝရူပေါ နာမ သတ္တော နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရတိ၊ ‘ဒေဝေါ ဝါ မနုဿော ဝါ နာဂေါ ဝါ သုပဏ္ဏော ဝါ ကော နာမေသော’တိ န ဇာနာမာ’’တိ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ပါသာဒတလေ ဌတွာ မဟာပုရိသံ ဒိသွာ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဇာတော ပုရိသေ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆထ ဘဏေ၊ ဝီမံသထ၊ သစေ အမနုဿော ဘဝိဿတိ၊ နဂရာ နိက္ခမိတွာ အန္တရဓာယိဿတိ၊ သစေ ဒေဝတာ ဘဝိဿတိ၊ အာကာသေန ဂစ္ဆိဿတိ၊ သစေ နာဂေါ ဘဝိဿတိ၊ ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ ဂမိဿတိ၊ သစေ မနုဿော ဘဝိဿတိ၊ ယထာလဒ္ဓံ ဘိက္ခံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတီ’’တိ။

မဟာပုရိသောပိ ခေါ မိဿကဘတ္တံ သံဟရိတွာ ‘‘အလံ မေ ဧတ္တကံ ယာပနာယာ’’တိ ဉတွာ ပဝိဋ္ဌဒွါရေနေဝ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတစ္ဆာယာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ နိသီဒိတွာ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ¶ အာရဒ္ဓါ။ အထဿ အန္တာနိ ပရိဝတ္တိတွာ မုခေန နိက္ခမနာကာရပ္ပတ္တာနိ ဝိယ အဟေသုံ။ တတော တေန အတ္တဘာဝေန ဧဝရူပဿ အာဟာရဿ စက္ခုနာပိ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗတာယ တေန ပဋိကူလာဟာရေန အဋ္ဋိယမာနော ဧဝံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဩဝဒိ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထ၊ တွံ သုလဘန္နပါနေ ကုလေ တိဝဿိကဂန္ဓသာလိဘောဇနံ နာနဂ္ဂရသေဟိ ဘုဉ္ဇနဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တိတွာပိ ဧကံ ပံသုကူလိကံ ဒိသွာ ‘ကဒါ နု ခေါ အဟမ္ပိ ဧဝရူပေါ ဟုတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘုဉ္ဇိဿာမိ၊ ဘဝိဿတိ နု ခေါ မေ သော ကာလော’တိ စိန္တေတွာ နိက္ခန္တော၊ ဣဒါနိ ကိံ နာမေတံ ကရောသီ’’တိ။ ဧဝံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဩဝဒိတွာ နိဗ္ဗိကာရော ဟုတွာ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိ။

ရာဇပုရိသာ တံ ပဝတ္တိံ ဒိသွာ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ဒူတဝစနံ သုတွာ ဝေဂေန နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဣရိယာပထသ္မိံယေဝ ပသီဒိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ သဗ္ဗံ ဣဿရိယံ နိယျာဒေသိ ¶ ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မယှံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝတ္ထုကာမေဟိ ဝါ ကိလေသကာမေဟိ ဝါ အတ္ထော နတ္ထိ၊ အဟံ ပရမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတ္ထယန္တော နိက္ခန္တော’’တိ အာဟ။ ရာဇာ အနေကပ္ပကာရံ ယာစန္တောပိ တဿ စိတ္တံ အလဘိတွာ ‘‘အဒ္ဓါ တွံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသိ၊ ဗုဒ္ဓဘူတေန ပန တေ ပဌမံ မမ ဝိဇိတံ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ပဋိညံ ဂဏှိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇံ ကိတ္တယိဿာမိ၊ ယထာ ပဗ္ဗဇိ စက္ခုမာ’’တိ ဣမံ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုတ္တံ (သု။ နိ။ ၄၀၇ အာဒယော) သဒ္ဓိံ အဋ္ဌကထာယ ဩလောကေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဗောဓိသတ္တောပိ ရညော ပဋိညံ ဒတွာ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော အာဠာရဉ္စ ကာလာမံ ဥဒကဉ္စ ရာမပုတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ‘‘နာယံ မဂ္ဂေါ ဗောဓာယာ’’တိ တမ္ပိ ¶ သမာပတ္တိဘာဝနံ အနလင်္ကရိတွာ သဒေဝကဿ လောကဿ အတ္တနော ထာမဝီရိယသန္ဒဿနတ္ထံ မဟာပဓာနံ ပဒဟိတုကာမော ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ ‘‘ရမဏီယော ဝတာယံ ဘူမိဘာဂေါ’’တိ တတ္ထေဝ ဝါသံ ဥပဂန္တွာ မဟာပဓာနံ ပဒဟိ။ တေပိ ခေါ ကောဏ္ဍညပ္ပမုခါ ပဉ္စ ပဗ္ဗဇိတာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ဘိက္ခာယ စရန္တာ တတ္ထ ဗောဓိသတ္တံ သမ္ပာပုဏိံသု။ အထ နံ ဆဗ္ဗဿာနိ မဟာပဓာနံ ပဒဟန္တံ ‘‘ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနာဒိကာယ ဝတ္တပဋိပတ္တိယာ ဥပဋ္ဌဟမာနာ သန္တိကာဝစရာဝဿ အဟေသုံ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ ‘‘ကောဋိပ္ပတ္တံ ဒုက္ကရကာရိယံ ကရိဿာမီ’’တိ ဧကတိလတဏ္ဍုလာဒီဟိပိ ဝီတိနာမေသိ၊ သဗ္ဗသောပိ အာဟာရူပစ္ဆေဒံ အကာသိ၊ ဒေဝတာပိ လောမကူပေဟိ ဩဇံ ဥပသံဟရမာနာ ပဋိက္ခိပိ။

အထဿ တာယ နိရာဟာရတာယ ပရမကသိမာနပ္ပတ္တကာယဿ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ကာယော ကာဠဝဏ္ဏော အဟောသိ။ ဗာတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိစ္ဆန္နာနိ အဟေသုံ။ အပ္ပေကဒါ အပ္ပာဏကံ ဈာနံ ဈာယန္တော ¶ မဟာဝေဒနာဟိ အဘိတုန္နော ဝိသညီဘူတော စင်္ကမနကောဋိယံ ပတတိ။ အထ နံ ဧကစ္စာ ဒေဝတာ ‘‘ကာလကတော သမဏော ဂေါတမော’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧကစ္စာ ‘‘ဝိဟာရောဝေသော အရဟတ’’န္တိ အာဟံသု။ တတ္ထ ယာသံ ‘‘ကာလကတော’’တိ အဟောသိ၊ တာ ဂန္တွာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ အာရောစေသုံ ‘‘တုမှာကံ ပုတ္တော ကာလကတော’’တိ။ မမ ပုတ္တော ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ကာလကတော၊ အဟုတွာတိ? ဗုဒ္ဓါ ဘဝိတုံ နာသက္ခိ၊ ပဓာနဘူမိယံယေဝ ပတိတွာ ¶ ကာလကတောတိ။ ဣဒံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘နာဟံ သဒ္ဒဟာမိ၊ မမ ပုတ္တဿ ဗောဓိံ အပ္ပတွာ ကာလကိရိယာ နာမ နတ္ထီ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ ကသ္မာ ပန ရာဇာ န သဒ္ဒဟတီတိ? ကာဠဒေဝီလတာပသဿ ဝန္ဒာပနဒိဝသေ ဇမ္ဗုရုက္ခမူလေ စ ပါဋိဟာရိယာနံ ဒိဋ္ဌတ္တာ။

ပုန ဗောဓိသတ္တေ သညံ ပဋိလဘိတွာ ဥဋ္ဌိတေ တာ ဒေဝတာ ဂန္တွာ ‘‘အရောဂေါ တေ မဟာရာဇ ပုတ္တော’’တိ အာရောစေန္တိ။ ရာဇာ ‘‘ဇာနာမဟံ ပုတ္တဿ အမရဏဘာဝ’’န္တိ ဝဒတိ။ မဟာသတ္တဿ ဆဗ္ဗဿာနိ ဒုက္ကရကာရိယံ ကရောန္တဿ အာကာသေ ဂဏ္ဌိကရဏကာလော ဝိယ အဟောသိ။ သော ‘‘အယံ ဒုက္ကရကာရိကာ နာမ ဗောဓာယ မဂ္ဂေါ န ဟောတီ’’တိ ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေတုံ ဂါမနိဂမေသု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာဟာရံ အာဟရိ၊ အထဿ ဗာတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပါကတိကာနိ အဟေသုံ၊ ကာယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အဟောသိ။ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ‘‘အယံ ဆဗ္ဗဿာနိ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရောန္တောပိ သဗ္ဗညုတံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ နာသက္ခိ၊ ဣဒါနိ ဂါမာဒီသု ¶ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟရိယမာနော ကိံ သက္ခိဿတိ၊ ဗာဟုလိကော ဧသ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော၊ သီသံ နှာယိတုကာမဿ ဥဿာဝဗိန္ဒုတက္ကနံ ဝိယ အမှာကံ ဧတဿ သန္တိကာ ဝိသေသတက္ကနံ၊ ကိံ နော ဣမိနာ’’တိ မဟာပုရိသံ ပဟာယ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌာရသယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဣသိပတနံ ပဝိသိံသု။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဥရုဝေလာယံ သေနာနိဂမေ သေနာနိကုဋုမ္ဗိကဿ ဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တာ သုဇာတာ နာမ ဒါရိကာ ဝယပ္ပတ္တာ ဧကသ္မိံ နိဂြောဓရုက္ခေ ပတ္ထနံ အကာသိ ‘‘သစေ သမဇာတိကံ ကုလဃရံ ဂန္တွာ ပဌမဂဗ္ဘေ ပုတ္တံ လဘိဿာမိ၊ အနုသံဝစ္ဆရံ တေ သတသဟဿပရိစ္စာဂေန ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ။ တဿာ သာ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈိ။ သာ မဟာသတ္တဿ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရောန္တဿ ဆဋ္ဌေ ဝဿေ ပရိပုဏ္ဏေ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ ဗလိကမ္မံ ကာတုကာမာ ဟုတွာ ပုရေတရံ ဓေနုသဟဿံ လဋ္ဌိမဓုကဝနေ စရာပေတွာ တာသံ ခီရံ ပဉ္စ ဓေနုသတာနိ ပါယေတွာ တာသံ ခီရံ အဍ္ဎတိယာနီတိ ဧဝံ ယာဝ သောဠသန္နံ ဓေနူနံ ခီရံ အဋ္ဌ ဓေနုယော ပိဝန္တိ၊ တာဝ ခီရဿ ဗဟလတဉ္စ မဓုရတဉ္စ ဩဇဝန္တတဉ္စ ပတ္ထယမာနာ ခီရပရိဝတ္တနံ နာမ အကာသိ။ သာ ဝိသာခပုဏ္ဏမဒိဝသေ ‘‘ပါတောဝ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ပစ္စုဋ္ဌာယ တာ အဋ္ဌ ဓေနုယော ဒုဟာပေသိ။ ဝစ္ဆကာ ¶ ¶ ဓေနူနံ ထနမူလံ နာဂမိံသု၊ ထနမူလေ ပန နဝဘာဇနေ ဥပနီတမတ္တေ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ခီရဓာရာ ပဝတ္တိံသု။ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ သုဇာတာ သဟတ္ထေနေဝ ခီရံ ဂဟေတွာ နဝဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ သဟတ္ထေနေဝ အဂ္ဂိံ ကတွာ ပစိတုံ အာရဘိ။

တသ္မိံ ပါယာသေ ပစ္စမာနေ မဟန္တမဟန္တာ ဗုဗ္ဗုဠာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒက္ခိဏာဝတ္တာ ဟုတွာ သဉ္စရန္တိ၊ ဧကဖုသိတမ္ပိ ဗဟိ န ပတတိ၊ ဥဒ္ဓနတော အပ္ပမတ္တကောပိ ဓူမော န ဥဋ္ဌဟတိ။ တသ္မိံ သမယေ စတ္တာရော လောကပါလာ အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓနေ အာရက္ခံ ဂဏှိံသု၊ မဟာဗြဟ္မာ ဆတ္တံ ဓာရေသိ၊ သက္ကော အလာတာနိ သမာနေန္တော အဂ္ဂိံ ဇာလေသိ။ ဒေဝတာ ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု ဒေဝါနဉ္စ မနုဿာနဉ္စ ဥပကပ္ပနဩဇံ အတ္တနော ဒေဝါနုဘာဝေန ဒဏ္ဍကဗဒ္ဓံ မဓုပဋလံ ပီဠေတွာ မဓုံ ဂဏှမာနာ ဝိယ သံဟရိတွာ တတ္ထ ပက္ခိပိံသု။ အညေသု ဟိ ကာလေသု ဒေဝတာ ကဗဠေ ကဗဠေ ဩဇံ ပက္ခိပန္တိ၊ သမ္ဗောဓိဒိဝသေ စ ပန ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေ စ ဥက္ခလိယံယေဝ ပက္ခိပန္တိ။ သုဇာတာ ဧကဒိဝသေယေဝ ¶ တတ္ထ အတ္တနော ပါကဋာနိ အနေကာနိ အစ္ဆရိယာနိ ဒိသွာ ပုဏ္ဏံ ဒါသိံ အာမန္တေသိ ‘‘အမ္မ ပုဏ္ဏေ၊ အဇ္ဇ အမှာကံ ဒေဝတာ အတိဝိယ ပသန္နာ၊ မယာ ဧတ္တကေ ကာလေ ဧဝရူပံ အစ္ဆရိယံ နာမ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ၊ ဝေဂေန ဂန္တွာ ဒေဝဋ္ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂါဟီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓု၊ အယျေ’’တိ တဿာ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တုရိတတုရိတာ ရုက္ခမူလံ အဂမာသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ တသ္မိံ ရတ္တိဘာဂေ ပဉ္စ မဟာသုပိနေ ဒိသွာ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ‘‘နိဿံသယေနာဟံ အဇ္ဇ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမီ’’တိ ကတသန္နိဋ္ဌာနော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ကတသရီရပဋိဇဂ္ဂနော ဘိက္ခာစာရကာလံ အာဂမယမာနော ပါတောဝ အာဂန္တွာ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ အတ္တနော ပဘာယ သကလရုက္ခံ ဩဘာသယမာနော။ အထ ခေါ သာ ပုဏ္ဏာ အာဂန္တွာ အဒ္ဒသ ဗောဓိသတ္တံ ရုက္ခမူလေ ပါစီနလောကဓာတုံ ဩလောကယမာနံ နိသိန္နံ၊ သရီရတော စဿ နိက္ခန္တာဟိ ပဘာဟိ သကလရုက္ခံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ။ ဒိသွာ တဿာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဇ္ဇ အမှာကံ ဒေဝတာ ရုက္ခတော ဩရုယှ သဟတ္ထေနေဝ ဗလိကမ္မံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ နိသိန္နာ မညေ’’တိ ဥဗ္ဗေဂပ္ပတ္တာ ဟုတွာ ဝေဂေနာဂန္တွာ သုဇာတာယ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။

သုဇာတာ ¶ တဿာ ဝစနံ သုတွာ တုဋ္ဌမာနသာ ဟုတွာ ‘‘အဇ္ဇ ဒါနိ ပဋ္ဌာယ မမ ဇေဋ္ဌဓီတုဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌာဟီ’’တိ ဓီတု အနုစ္ဆဝိကံ သဗ္ဗာလင်္ကာရံ အဒါသိ။ ယသ္မာ ပန ဗုဒ္ဓဘာဝံ ပါပုဏနဒိဝသေ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ သာ ‘‘သုဝဏ္ဏပါတိယံ ပါယာသံ ပက္ခိပိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ နီဟရာပေတွာ တတ္ထ ပါယာသံ ¶ ပက္ခိပိတုကာမာ ပက္ကဘာဇနံ အာဝဇ္ဇေသိ။ ‘သဗ္ဗော ပါယာသော ပဒုမပတ္တာ ဥဒကံ ဝိယ ဝိနိဝတ္တိတွာ ပါတိယံ ပတိဋ္ဌာသိ၊ ဧကပါတိပူရမတ္တောဝ အဟောသိ’။ သာ တံ ပါတိံ အညာယ သုဝဏ္ဏပါတိယာ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ ဩဒါတဝတ္ထေန ဝေဌေတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အတ္တဘာဝံ အလင်္ကရိတွာ တံ ပါတိံ အတ္တနော သီသေ ဌပေတွာ မဟန္တေန အာနုဘာဝေန နိဂြောဓရုက္ခမူလံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ဩလောကေတွာ ဗလဝသောမနဿဇာတာ ‘‘ရုက္ခဒေဝတာ’’တိ သညာယ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩနတောနတာ ဂန္တွာ သီသတော ပါတိံ ဩတာရေတွာ ဝိဝရိတွာ သုဝဏ္ဏဘိင်္ကာရေန ဂန္ဓပုပ္ဖဝါသိတံ ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပဂန္တွာ အဋ္ဌာသိ။ ဃဋီကာရမဟာဗြဟ္မုနာ ဒိန္နော မတ္တိကာပတ္တော ဧတ္တကံ အဒ္ဓါနံ ဗောဓိသတ္တံ အဝိဇဟိတွာ တသ္မိံ ခဏေ အဒဿနံ ဂတော၊ ဗောဓိသတ္တော ပတ္တံ အပဿန္တော ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဥဒကံ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သုဇာတာ သဟေဝ ပါတိယာ ပါယာသံ မဟာပုရိသဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ၊ မဟာပုရိသော သုဇာတံ ဩလောကေသိ။ သာ အာကာရံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘အယျ၊ မယာ တုမှာကံ ပရိစ္စတ္တံ၊ ဂဏှိတွာ ယထာရုစိံ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ယထာ မယှံ မနောရထော နိပ္ဖန္နော ¶ ၊ ဧဝံ တုမှာကမ္ပိ နိပ္ဖဇ္ဇတူ’’တိ ဝတွာ သတသဟဿဂ္ဃနိကာယ သုဝဏ္ဏပါတိယာ ပုရာဏပဏ္ဏေ ဝိယ အနပေက္ခာ ဟုတွာ ပက္ကာမိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ နိသိန္နဋ္ဌာနာ ဥဋ္ဌာယ ရုက္ခံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပါတိံ အာဒါယ နေရဉ္ဇရာယ တီရံ ဂန္တွာ အနေကေသံ ဗောဓိသတ္တသဟဿာနံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနဒိဝသေ ဩတရိတွာ နှာနဋ္ဌာနံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတတိတ္ထံ နာမ အတ္ထိ၊ တဿ တီရေ ပါတိံ ဌပေတွာ ဩတရိတွာ နှတွာ အနေကဗုဒ္ဓသတသဟဿာနံ နိဝါသနံ အရဟဒ္ဓဇံ နိဝါသေတွာ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ နိသီဒိတွာ ဧကဋ္ဌိတာလပက္ကပ္ပမာဏေ ဧကူနပညာသ ပိဏ္ဍေ ကတွာ သဗ္ဗံ အပ္ပောဒကံ မဓုပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ သော ဧဝ ဟိဿ ဗုဒ္ဓဘူတဿ သတ္တသတ္တာဟံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝသန္တဿ ဧကူနပညာသ ဒိဝသာနိ အာဟာရော အဟောသိ။ ဧတ္တကံ ကာလံ ¶ နေဝ အညော အာဟာရော အတ္ထိ၊ န နှာနံ၊ န မုခဓောဝနံ၊ န သရီရဝဠဉ္ဇော၊ ဈာနသုခေန မဂ္ဂသုခေန ဖလသုခေန စ ဝီတိနာမေသိ။ တံ ပန ပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏပါတိံ ဂဟေတွာ ‘‘သစာဟံ၊ အဇ္ဇ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိတုံ သက္ခိဿာမိ၊ အယံ ပါတိ ပဋိသောတံ ဂစ္ဆတု၊ နော စေ သက္ခိဿာမိ၊ အနုသောတံ ဂစ္ဆတူ’’တိ ဝတွာ နဒီသောတေ ပက္ခိပိ။ သာ သောတံ ဆိန္ဒမာနာ နဒီမဇ္ဈံ ဂန္တွာ မဇ္ဈမဇ္ဈဋ္ဌာနေနေဝ ဇဝသမ္ပန္နော အဿော ဝိယ အသီတိဟတ္ထမတ္တဋ္ဌာနံ ပဋိသောတံ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံ အာဝဋ္ဋေ နိမုဇ္ဇိတွာ ကာဠနာဂရာဇဘဝနံ ဂန္တွာ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂပါတိယော ‘‘ကိလိ ကိလီ’’တိ ရဝံ ကာရယမာနာ ပဟရိတွာဝ တာသံ သဗ္ဗဟေဋ္ဌိမာ ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ကာဠော နာဂရာဇာ တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ဟိယျော ဧကော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တော၊ ပုန အဇ္ဇ ဧကော နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဝတွာ အနေကေဟိ ပဒသတေဟိ ထုတိယော ဝဒမာနော ဥဋ္ဌာသိ။ တဿ ကိရ ¶ မဟာပထဝိယာ ဧကယောဇနတိဂါဝုတပ္ပမာဏံ နဘံ ပူရေတွာ အာရောဟနကာလော ‘‘အဇ္ဇ ဝါ ဟိယျော ဝါ’’တိ သဒိသော အဟောသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ နဒီတီရမှိ သုပုပ္ဖိတသာလဝနေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကတွာ သာယနှသမယေ ပုပ္ဖာနံ ဝဏ္ဋတော မုစ္စနကာလေ ဒေဝတာဟိ အလင်္ကတေန အဋ္ဌူသဘဝိတ္ထာရေန မဂ္ဂေန သီဟော ဝိယ ဝိဇမ္ဘမာနော ဗောဓိရုက္ခာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ နာဂယက္ခသုပဏ္ဏာဒယော ဒိဗ္ဗေဟိ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇယိံသု၊ ဒိဗ္ဗသင်္ဂီတာဒီနိ ပဝတ္တယိံသု၊ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဂန္ဓာ ဧကမာလာ ဧကသာဓုကာရာ အဟောသိ။ တသ္မိံ သမယေ သောတ္ထိယော နာမ တိဏဟာရကော တိဏံ အာဒါယ ပဋိပထေ အာဂစ္ဆန္တော မဟာပုရိသဿ အာကာရံ ဉတွာ အဋ္ဌ တိဏမုဋ္ဌိယော အဒါသိ။ ဗောဓိသတ္တော တိဏံ ဂဟေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍံ ¶ အာရုယှ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ ဥတ္တရာဘိမုခေါ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဒက္ခိဏစက္ကဝါဠံ ဩသီဒိတွာ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိသမ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ၊ ဥတ္တရစက္ကဝါဠံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣဒံ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏနဋ္ဌာနံ န ဘဝိဿတိ မညေ’’တိ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂံ ဂန္တွာ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ အဋ္ဌာသိ၊ တတော ပစ္ဆိမစက္ကဝါဠံ ဩသီဒိတွာ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိသမ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ၊ ပုရတ္ထိမစက္ကဝါဠံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ။ ဌိတဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ ကိရဿ နေမိဝဋ္ဋိပရိယန္တေ အက္ကန္တေ နာဘိယာ ပတိဋ္ဌိတမဟာသကဋစက္ကံ ဝိယ ¶ မဟာပထဝီ ဩနတုန္နတာ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣဒမ္ပိ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏနဋ္ဌာနံ န ဘဝိဿတိ မညေ’’တိ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော ဥတ္တရဒိသာဘာဂံ ဂန္တွာ ဒက္ခိဏာဘိမုခေါ အဋ္ဌာသိ၊ တတော ဥတ္တရစက္ကဝါဠံ ဩသီဒိတွာ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိသမ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ၊ ဒက္ခိဏစက္ကဝါဠံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣဒမ္ပိ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏနဋ္ဌာနံ န ဘဝိဿတိ မညေ’’တိ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂံ ဂန္တွာ ပစ္ဆိမာဘိမုခေါ အဋ္ဌာသိ။ ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂေ ပန သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ပလ္လင်္ကဋ္ဌာနံ၊ တံ နေဝ ဆမ္ဘတိ၊ န ကမ္ပတိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ဣဒံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အဝိဇဟိတံ အစလဋ္ဌာနံ ကိလေသပဉ္ဇရဝိဒ္ဓံသနဋ္ဌာန’’န္တိ ဉတွာ တာနိ တိဏာနိ အဂ္ဂေ ဂဟေတွာ စာလေသိ၊ တာဝဒေဝ စုဒ္ဒသဟတ္ထော ပလ္လင်္ကော အဟောသိ။ တာနိပိ ခေါ တိဏာနိ တထာရူပေန သဏ္ဌာနေန သဏ္ဌဟိံသု၊ ယထာရူပံ သုကုသလောပိ စိတ္တကာရော ဝါ ပေါတ္ထကာရော ဝါ အာလိခိတုမ္ပိ သမတ္ထော နတ္ထိ။ ဗောဓိသတ္တော ဗောဓိက္ခန္ဓံ ပိဋ္ဌိတော ကတွာ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ ဒဠှမာနသော ဟုတွာ –

‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ၊ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတု၊

ဥပသုဿတု နိဿေသံ၊ သရီရေ မံသလောဟိတံ’’။

န ¶ တွေဝါဟံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အပ္ပတွာ ဣမံ ပလ္လင်္ကံ ဘိန္ဒိဿာမီတိ အသနိသတသန္နိပါတေနပိ အဘေဇ္ဇရူပံ အပရာဇိတပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိ။

တသ္မိံ သမယေ မာရော ဒေဝပုတ္တော ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော မယှံ ဝသံ အတိက္ကမိတုကာမော၊ န ဒါနိဿ အတိက္ကမိတုံ ဒဿာမီ’’တိ မာရဗလဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေတွာ မာရဃောသနံ နာမ ဃောသာပေတွာ မာရဗလံ အာဒါယ နိက္ခမိ။ သာ မာရသေနာ မာရဿ ပုရတော ဒွါဒသယောဇနာ ဟောတိ၊ ဒက္ခိဏတော စ ဝါမတော စ ဒွါဒသယောဇနာ၊ ပစ္ဆတော ယာဝ စက္ကဝါဠပရိယန္တံ ကတွာ ဌိတာ၊ ဥဒ္ဓံ နဝယောဇနုဗ္ဗေဓာ၊ ယဿာ ဥန္နဒန္တိယာ ဥန္နာဒသဒ္ဒေါ ယောဇနသဟဿတော ¶ ပဋ္ဌာယ ပထဝိဥန္ဒြိယနသဒ္ဒေါ ဝိယ သုယျတိ။ အထ မာရော ဒေဝပုတ္တော ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကံ ဂိရိမေခလံ နာမ ဟတ္ထိံ အဘိရုဟိတွာ ဗာဟုသဟဿံ မာပေတွာ နာနာဝုဓာနိ အဂ္ဂဟေသိ။ အဝသေသာယပိ မာရပရိသာယ ဒွေ ဇနာ ဧကသဒိသံ အာဝုဓံ န ဂဏှိံသု၊ နာနပ္ပကာရဝဏ္ဏာ နာနပ္ပကာရမုခါ ဟုတွာ မဟာသတ္တံ အဇ္ဈောတ္ထရမာနာ အာဂမိံသု။

ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ ¶ ပန မဟာသတ္တဿ ထုတိယော ဝဒမာနာ အဋ္ဌံသု။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဝိဇယုတ္တရသင်္ခံ ဓမမာနော အဋ္ဌာသိ။ သော ကိရ သင်္ခေါ ဝီသဟတ္ထသတိကော ဟောတိ။ သကိံ ဝါတံ ဂါဟာပေတွာ ဓမန္တော စတ္တာရော မာသေ သဒ္ဒံ ကရိတွာ နိဿဒ္ဒေါ ဟောတိ။ မဟာကာဠနာဂရာဇာ အတိရေကပဒသတေန ဝဏ္ဏံ ဝဒန္တော အဋ္ဌာသိ၊ မဟာဗြဟ္မာ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရယမာနော အဋ္ဌာသိ။ မာရဗလေ ပန ဗောဓိမဏ္ဍံ ဥပသင်္ကမန္တေ တေသံ ဧကောပိ ဌာတုံ နာသက္ခိ၊ သမ္မုခသမ္မုခဋ္ဌာနေနေဝ ပလာယိံသု။ ကာဠော နာဂရာဇာ ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ ပဉ္စယောဇနသတိကံ မဉ္ဇေရိကနာဂဘဝနံ ဂန္တွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ မုခံ ပိဒဟိတွာ နိပန္နော။ သက္ကော ဝိဇယုတ္တရသင်္ခံ ပိဋ္ဌိယံ ကတွာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ အဋ္ဌာသိ။ မဟာဗြဟ္မာ သေတစ္ဆတ္တံ စက္ကဝါဠကောဋိယံ ဌပေတွာ ဗြဟ္မလောကမေဝ အဂမာသိ။ ဧကာ ဒေဝတာပိ ဌာတုံ သမတ္ထာ နာဟောသိ၊ မဟာပုရိသော ဧကကောဝ နိသီဒိ။

မာရောပိ အတ္တနော ပရိသံ အာဟ ‘‘တာတာ သုဒ္ဓါဒနပုတ္တေန သိဒ္ဓတ္ထေန သဒိသော အညော ပုရိသော နာမ နတ္ထိ၊ မယံ သမ္မုခါ ယုဒ္ဓံ ဒါတုံ န သက္ခိဿာမ၊ ပစ္ဆာဘာဂေန ဒဿာမာ’’တိ။ မဟာပုရိသောပိ တီဏိ ပဿာနိ ဩလောကေတွာ သဗ္ဗဒေဝတာနံ ပလာတတ္တာ သုညာနိ အဒ္ဒသ။ ပုန ဥတ္တရပဿေန မာရဗလံ အဇ္ဈောတ္ထရမာနံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဧတ္တကော ဇနော မံ ဧကကံ သန္ဓာယ မဟန္တံ ဝါယာမံ ပရက္ကမံ ကရောတိ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ မယှံ မာတာ ဝါ ပိတာ ဝါ ဘာတာ ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဉာတကော နတ္ထိ၊ ဣမာ ပန ဒသ ပါရမိယောဝ မယှံ ဒီဃရတ္တံ ပုဋ္ဌပရိဇနသဒိသာ၊ တသ္မာ ပါရမိယောဝ ¶ ဖလကံ ကတွာ ပါရမိသတ္ထေနေဝ ပဟရိတွာ အယံ ဗလကာယော မယာ ဝိဒ္ဓံသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒသ ပါရမိယော အာဝဇ္ဇမာနော နိသီဒိ။

အထ ခေါ မာရော ဒေဝပုတ္တော ‘‘ဧတေနေဝ သိဒ္ဓတ္ထံ ပလာပေဿာမီ’’တိ ဝါတမဏ္ဍလံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ တင်္ခဏံယေဝ ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒါ ဝါတာ သမုဋ္ဌဟိတွာ အဍ္ဎယောဇနဧကယောဇနဒွိယောဇနတိယောဇနပ္ပမာဏာနိ ¶ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ပဒါလေတွာ ဝနဂစ္ဆရုက္ခာဒီနိ ဥမ္မူလေတွာ သမန္တာ ဂါမနိဂမေ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကာတုံ သမတ္ထာပိ မဟာပုရိသဿ ပုညတေဇေန ဝိဟတာနုဘာဝါ ဗောဓိသတ္တံ ပတွာ စီဝရကဏ္ဏမတ္တမ္ပိ စာလေတုံ နာသက္ခိံသု။ တတော ‘‘ဥဒကေန န အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ မာရေဿာမီ’’တိ မဟာဝဿံ ¶ သမုဋ္ဌာပေသိ။ တဿာနုဘာဝေန ဥပရူပရိ သတပဋလသဟဿပဋလာဒိဘေဒါ ဝလာဟကာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဝဿိံသု။ ဝုဋ္ဌိဓာရာဝေဂေန ပထဝီ ဆိဒ္ဒါ အဟောသိ။ ဝနရုက္ခာဒီနံ ဥပရိဘာဂေန မဟာမေဃော အာဂန္တွာ မဟာသတ္တဿ စီဝရေ ဥဿာဝဗိန္ဒုဋ္ဌာနမတ္တမ္ပိ တေမေတုံ နာသက္ခိ။ တတော ပါသာဏဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ မဟန္တာနိ မဟန္တာနိ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ဓူမာယန္တာနိ ပဇ္ဇလန္တာနိ အာကာသေနာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ပတွာ ဒိဗ္ဗမာလာဂုဠဘာဝံ အာပဇ္ဇိံသု။ တတော ပဟရဏဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ဧကတောဓာရာဥဘတောဓာရာအသိသတ္တိခုရပ္ပာဒယော ဓူမာယန္တာ ပဇ္ဇလန္တာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ပတွာ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ အဟေသုံ။ တတော အင်္ဂါရဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ကိံသုကဝဏ္ဏာ အင်္ဂါရာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ဟုတွာ ဝိကိရိံသု။ တတော ကုက္ကုဠဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အစ္စုဏှော အဂ္ဂိဝဏ္ဏော ကုက္ကုဠော အာကာသေနာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗစန္ဒနစုဏ္ဏံ ဟုတွာ နိပတိ။ တတော ဝါလုကာဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အတိသုခုမဝါလုကာ ဓူမာယန္တာ ပဇ္ဇလန္တာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ဟုတွာ နိပတိံသု။ တတော ကလလဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ တံ ကလလံ ဓူမာယန္တံ ပဇ္ဇလန္တံ အာကာသေနာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗဝိလေပနံ ဟုတွာ နိပတိ။ တတော ‘‘ဣမိနာ ဘိံသေတွာ သိဒ္ဓတ္ထံ ပလာပေဿာမီ’’တိ အန္ဓကာရံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ တံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝိယ မဟာတမံ ဟုတွာ ဗောဓိသတ္တံ ပတွာ သူရိယပ္ပဘာဝိဟတံ ဝိယ အန္ဓကာရံ အန္တရဓာယိ။

ဧဝံ မာရော ဣမာဟိ နဝဟိ ဝါတဝဿပါသာဏပဟရဏအင်္ဂါရကုက္ကုဠဝါလုကာကလလအန္ဓကာရဝုဋ္ဌီဟိ ဗောဓိသတ္တံ ပလာပေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ကိံ ဘဏေ၊ တိဋ္ဌထ၊ ဣမံ သိဒ္ဓတ္ထကုမာရံ ဂဏှထ ဟနထ ပလာပေထာ’’တိ ပရိသံ အာဏာပေတွာ သယမ္ပိ ဂိရိမေခလဿ ဟတ္ထိနော ခန္ဓေ နိသိန္နော စက္ကာဝုဓံ အာဒါယ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထ ဥဋ္ဌာဟိ ဧတသ္မာ ပလ္လင်္ကာ၊ နာယံ တုယှံ ပါပုဏာတိ၊ မယှံ ဧဝ ပါပုဏာတီ’’တိ အာဟ။ မဟာသတ္တော တဿ ဝစနံ သုတွာ အဝေါစ – ‘‘မာရ၊ နေဝ တယာ ဒသ ပါရမိယော ပူရိတာ၊ န ဥပပါရမိယော၊ န ပရမတ္ထပါရမိယော၊ နာပိ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂါ ပရိစ္စတ္တာ ¶ ၊ န ဉာတတ္ထစရိယာ၊ န လောကတ္ထစရိယာ၊ န ဗုဒ္ဓိစရိယာ ပူရိတာ၊ သဗ္ဗာ ¶ တာ မယာယေဝ ပူရိတာ၊ တသ္မာ နာယံ ပလ္လင်္ကော တုယှံ ပါပုဏာတိ ¶ ၊ မယှေဝေသော ပါပုဏာတီ’’တိ။

မာရော ကုဒ္ဓါ ကောဓဝေဂံ အသဟန္တော မဟာပုရိသဿ စက္ကာဝုဓံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တံ တဿ ဒသ ပါရမိယော အာဝဇ္ဇေန္တဿ ဥပရိဘာဂေ မာလာဝိတာနံ ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ တံ ကိရ ခုရဓာရစက္ကာဝုဓံ အညဒါ တေန ကုဒ္ဓေန ဝိဿဋ္ဌံ ဧကဃနပါသာဏတ္ထမ္ဘေ ဝံသကဠီရေ ဝိယ ဆိန္ဒန္တံ ဂစ္ဆတိ၊ ဣဒါနိ ပန တသ္မိံ မာလာဝိတာနံ ဟုတွာ ဌိတေ အဝသေသာ မာရပရိသာ ‘‘ဣဒါနိ ပလ္လင်္ကတော ဝုဋ္ဌာယ ပလာယိဿတီ’’တိ မဟန္တမဟန္တာနိ သေလကူဋာနိ ဝိဿဇ္ဇေသုံ။ တာနိပိ မဟာပုရိသဿ ဒသ ပါရမိယော အာဝဇ္ဇေန္တဿ မာလာဂုဠဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ ဘူမိယံ ပတိံသု။ ဒေဝတာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဌိတာ ဂီဝံ ပသာရေတွာ သီသံ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘နဋ္ဌော ဝတ သော သိဒ္ဓတ္ထကုမာရဿ ရူပဂ္ဂပ္ပတ္တော အတ္တဘာဝေါ၊ ကိံ နု ခေါ ကရိဿတီ’’တိ ဩလောကေန္တိ။

တတော မဟာပုရိသော ‘‘ပူရိတပါရမီနံ ဗောဓိသတ္တာနံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနဒိဝသေ ပတ္တပလ္လင်္ကော မယှံဝ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝတွာ ဌိတံ မာရံ အာဟ – ‘‘မာရ တုယှံ ဒါနဿ ဒိန္နဘာဝေ ကော သက္ခီ’’တိ။ မာရော ‘‘ဣမေ ဧတ္တကာ ဇနာ သက္ခိနော’’တိ မာရဗလာဘိမုခံ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ မာရပရိသာယ ‘‘အဟံ သက္ခီ၊ အဟံ သက္ခီ’’တိ ပဝတ္တသဒ္ဒေါ ပထဝိဥန္ဒြိယနသဒ္ဒသဒိသော အဟောသိ။ အထ မာရော မဟာပုရိသံ အာဟ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထ၊ တုယှံ ဒါနဿ ဒိန္နဘာဝေ ကော သက္ခီ’’တိ။ မဟာပုရိသော ‘‘တုယှံ တာဝ ဒါနဿ ဒိန္နဘာဝေ သစေတနာ သက္ခိနော၊ မယှံ ပန ဣမသ္မိံ ဌာနေ သစေတနော ကောစိ သက္ခီ နာမ နတ္ထိ၊ တိဋ္ဌတု တာဝ မေ အဝသေသတ္တဘာဝေသု ဒိန္နဒါနံ၊ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ပန ဌတွာ မယှံ သတ္တသတကမဟာဒါနဿ ဒိန္နဘာဝေ အယံ အစေတနာပိ ဃနမဟာပထဝီ သက္ခီ’’တိ စီဝရဂဗ္ဘန္တရတော ဒက္ခိဏဟတ္ထံ အဘိနီဟရိတွာ ‘‘ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ဌတွာ မယှံ သတ္တသတကမဟာဒါနဿ ဒိန္နဘာဝေ တွံ သက္ခီ န သက္ခီ’’တိ မဟာပထဝိအဘိမုခံ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ မဟာပထဝီ ‘‘အဟံ တေ တဒါ သက္ခီ’’တိ ဝိရဝသတေန ဝိရဝသဟဿေန ဝိရဝသတသဟဿေန မာရဗလံ အဝတ္ထရမာနာ ဝိယ ဥန္နဒိ။

တတော ¶ မဟာပုရိသေ ‘‘ဒိန္နံ တေ သိဒ္ဓတ္ထ မဟာဒါနံ ဥတ္တမဒါန’’န္တိ ဝေဿန္တရဒါနံ သမ္မသန္တေ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကော ဂိရိမေခလဟတ္ထီ ဇဏ္ဏုကေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာသိ၊ မာရပရိသာ ဒိသာဝိဒိသာ ပလာယိ၊ ဒွေ ဧကမဂ္ဂေန ဂတာ နာမ နတ္ထိ၊ သီသာဘရဏာနိ စေဝ နိဝတ္ထဝတ္ထာနိ စ ပဟာယ သမ္မုခသမ္မုခဒိသာဟိယေဝ ပလာယိံသု။ တတော ဒေဝသင်္ဃာ ပလာယမာနံ မာရဗလံ ဒိသွာ ‘‘မာရဿ ¶ ပရာဇယော ဇာတော၊ သိဒ္ဓတ္ထကုမာရဿ ဇယော၊ ဇယပူဇံ ကရိဿာမာ’’တိ နာဂါ နာဂါနံ၊ သုပဏ္ဏာ သုပဏ္ဏာနံ ¶ ၊ ဒေဝတာ ဒေဝတာနံ၊ ဗြဟ္မာနော ဗြဟ္မာနံ၊ ဥဂ္ဃောသေတွာ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ မဟာပုရိသဿ သန္တိကံ ဗောဓိပလ္လင်္ကံ အဂမံသု။

‘‘ဇယော ဟိ ဗုဒ္ဓဿ သိရီမတော အယံ၊ မာရဿ စ ပါပိမတော ပရာဇယော၊

ဥဂ္ဃောသယုံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပမောဒိတာ၊ ဇယံ တဒါ နာဂဂဏာ မဟေသိနော။

‘‘ဇယော ဟိ ဗုဒ္ဓဿ သိရီမတော အယံ၊ မာရဿ စ ပါပိမတော ပရာဇယော၊

ဥဂ္ဃောသယုံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပမောဒိတာ၊ သုပဏ္ဏသင်္ဃာပိ ဇယံ မဟေသိနော။

‘‘ဇယော ဟိ ဗုဒ္ဓဿ သိရီမတော အယံ၊ မာရဿ စ ပါပိမတော ပရာဇယော၊

ဥဂ္ဃောသယုံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပမောဒိတာ၊ ဇယံ တဒါ ဒေဝဂဏာ မဟေသိနော။

‘‘ဇယော ဟိ ဗုဒ္ဓဿ သိရီမတော အယံ၊ မာရဿ စ ပါပိမတော ပရာဇယော၊

ဥဂ္ဃောသယုံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပမောဒိတာ၊ ဇယံ တဒါ ဗြဟ္မဂဏာပိ တာဒိနော’’တိ။

အဝသေသာ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု ဒေဝတာ မာလာဂန္ဓဝိလေပနေဟိ စ ပူဇယမာနာ နာနပ္ပကာရာ ထုတိယော စ ဝဒမာနာ အဋ္ဌံသု။ ဧဝံ အနတ္ထင်္ဂတေယေဝ ¶ သူရိယေ မဟာပုရိသော မာရဗလံ ဝိဓမေတွာ စီဝရူပရိ ပတမာနေဟိ ဗောဓိရုက္ခင်္ကုရေဟိ ရတ္တပဝါဠပလ္လဝေဟိ ဝိယ ပူဇိယမာနော ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ အနုဿရိတွာ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေတွာ၊ ပစ္ဆိမယာမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ဉာဏံ ဩတာရေသိ။ အထဿ ဒွါဒသပဒိကံ ပစ္စယာကာရံ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋဝသေန အနုလောမပဋိလောမတော သမ္မသန္တဿ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ဒွါဒသက္ခတ္တုံ သမ္ပကမ္ပိ။

မဟာပုရိသေ ပန ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဥန္နာဒေတွာ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တေ ¶ သကလဒသသဟဿီ လောကဓာတု အလင်္ကတပဋိယတ္တာ အဟောသိ။ ပါစီနစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဥဿာပိတာနံ ဓဇာနံ ပဋာကာနံ ရံသိယော ပစ္ဆိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ပဟရန္တိ၊ တထာ ပစ္ဆိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဥဿာပိတာနံ ပါစီနစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ၊ ဒက္ခိဏစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဥဿာပိတာနံ ဥတ္တရစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ၊ ဥတ္တရစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဥဿာပိတာနံ ¶ ဒက္ခိဏစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ပဟရန္တိ၊ ပထဝိတလေ ဥဿာပိတာနံ ပန ဓဇာနံ ပဋာကာနံ ဗြဟ္မလောကံ အာဟစ္စ အဋ္ဌံသု၊ ဗြဟ္မလောကေ ဗဒ္ဓါနံ ပထဝိတလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု ပုပ္ဖူပဂရုက္ခာ ပုပ္ဖံ ဂဏှိံသု၊ ဖလူပဂရုက္ခာ ဖလပိဏ္ဍီဘာရဘရိတာ အဟေသုံ။ ခန္ဓေသု ခန္ဓပဒုမာနိ ပုပ္ဖိံသု၊ သာခါသု သာခါပဒုမာနိ၊ လတာသု လတာပဒုမာနိ၊ အာကာသေ ဩလမ္ဗကပဒုမာနိ၊ သိလာတလာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဥပရူပရိ သတ္တ သတ္တ ဟုတွာ ဒဏ္ဍကပဒုမာနိ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဝဋ္ဋေတွာ ဝိဿဋ္ဌမာလာဂုဠာ ဝိယ သုသန္ထတပုပ္ဖသန္ထာရော ဝိယ စ အဟောသိ။ စက္ကဝါဠန္တရေသု အဋ္ဌယောဇနသဟဿလောကန္တရိကာ သတ္တသူရိယပ္ပဘာယပိ အနောဘာသိတပုဗ္ဗာ ဧကောဘာသာ အဟေသုံ၊ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရော မဟာသမုဒ္ဒေါ မဓုရောဒကော အဟောသိ၊ နဒိယော နပ္ပဝတ္တိံသု၊ ဇစ္စန္ဓာ ရူပါနိ ပဿိံသု၊ ဇာတိဗဓိရာ သဒ္ဒံ သုဏိံသု၊ ဇာတိပီဌသပ္ပိနော ပဒသာ ဂစ္ဆိံသု၊ အန္ဒုဗန္ဓနာဒီနိ ဆိဇ္ဇိတွာ ပတိံသု။

ဧဝံ အပရိမာဏေန သိရိဝိဘဝေန ပူဇိယမာနော မဟာပုရိသော အနေကပ္ပကာရေသု အစ္ဆရိယဓမ္မေသု ပါတုဘူတေသု သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အဝိဇဟိတံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ ¶ ၊ သန္ဓာဝိဿံ အနိဗ္ဗိသံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော၊ ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ဂဟကာရက ဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ၊ ဂဟကူဋံ ဝိသင်္ခတံ၊

ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တံ၊ တဏှာနံ ခယမဇ္ဈဂါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃-၁၅၄)၊

ဣတိ ¶ တုသိတပုရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အယံ ဗောဓိမဏ္ဍေ သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တိ၊ ဧတ္တကံ ဌာနံ အဝိဒူရေနိဒါနံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘သန္တိကေနိဒါနံ ¶ ပန ‘ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယ’န္တိ ဧဝံ တေသု တေသု ဌာနေသု ဝိဟရတော တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေယေဝ လဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ပန တမ္ပိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ ဇယပလ္လင်္ကေ နိသိန္နဿ ဟိ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ ‘‘အဟံ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဣမဿ ပလ္လင်္ကဿ ကာရဏာ သန္ဓာဝိံ၊ ဧတ္တကံ မေ ကာလံ ဣမဿေဝ ပလ္လင်္ကဿ ကာရဏာ အလင်္ကတသီသံ ဂီဝါယ ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နံ၊ သုအဉ္ဇိတာနိ အက္ခီနိ ဟဒယမံသဉ္စ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဒိန္နံ၊ ဇာလီကုမာရသဒိသာ ပုတ္တာ ကဏှာဇိနကုမာရိသဒိသာ ဓီတရော မဒ္ဒီဒေဝိသဒိသာ ဘရိယာယော စ ပရေသံ ဒါသတ္ထာယ ဒိန္နာ၊ အယံ မေ ပလ္လင်္ကော ဇယပလ္လင်္ကော ဝရပလ္လင်္ကော စ။ ဧတ္ထ မေ နိသိန္နဿ သင်္ကပ္ပာ ပရိပုဏ္ဏာ၊ န တာဝ ဣတော ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ အနေကကောဋိသတသဟဿာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇန္တော သတ္တာဟံ တတ္ထေဝ နိသီဒိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီ’’တိ (ဥဒါ။ ၁၊ မဟာဝ။ ၁)။

အထ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ ‘‘အဇ္ဇာပိ နူန သိဒ္ဓတ္ထဿ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ အတ္ထိ၊ ပလ္လင်္ကသ္မိဉှိ အာလယံ န ဝိဇဟတီ’’တိ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။ သတ္ထာ ဒေဝတာနံ ¶ ပရိဝိတက္ကံ ဉတွာ တာသံ ဝိတက္ကဝူပသမနတ္ထံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေသိ။ မဟာဗောဓိမဏ္ဍသ္မိဉှိ ကတပါဋိဟာရိယဉ္စ၊ ဉာတိသမာဂမေ ကတပါဋိဟာရိယဉ္စ၊ ပါထိကပုတ္တသမာဂမေ ကတပါဋိဟာရိယဉ္စ၊ သဗ္ဗံ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ ယမကပါဋိဟာရိယသဒိသံ အဟောသိ။

ဧဝံ သတ္ထာ ဣမိနာ ပါဋိဟာရိယေန ဒေဝတာနံ ဝိတက္ကံ ဝူပသမေတွာ ပလ္လင်္ကတော ဤသကံ ပါစီနနိဿိတေ ဥတ္တရဒိသာဘာဂေ ဌတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝတ မေ ပလ္လင်္ကေ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဒ္ဓ’’န္တိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ပူရိတာနံ ပါရမီနံ ဖလာဓိဂမဋ္ဌာနံ ပလ္လင်္ကံ ဗောဓိရုက္ခဉ္စ အနိမိသေဟိ အက္ခီဟိ ဩလောကယမာနော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ဌာနံ အနိမိသစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ အထ ပလ္လင်္ကဿ စ ဌိတဋ္ဌာနဿ စ အန္တရာ စင်္ကမံ မာပေတွာ ပုရတ္ထိမပစ္ဆိမတော အာယတေ ရတနစင်္ကမေ ¶ စင်္ကမန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ဌာနံ ရတနစင်္ကမစေတိယံ နာမ ဇာတံ။

စတုတ္ထေ ပန သတ္တာဟေ ဗောဓိတော ပစ္ဆိမုတ္တရဒိသာဘာဂေ ဒေဝတာ ရတနဃရံ မာပယိံသု၊ တတ္ထ ပလ္လင်္ကေန ¶ နိသီဒိတွာ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဝိသေသတော စေတ္ထ အနန္တနယံ သမန္တပဋ္ဌာနံ ဝိစိနန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ။ အာဘိဓမ္မိကာ ပနာဟု ‘‘ရတနဃရံ နာမ န သတ္တရတနမယံ ဂေဟံ၊ သတ္တန္နံ ပန ပကရဏာနံ သမ္မသိတဋ္ဌာနံ ‘ရတနဃရ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ဥဘောပေတေ ပရိယာယာ ယုဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ ဥဘယမ္ပေတံ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပန တံ ဌာနံ ရတနဃရစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ ဧဝံ ဗောဓိသမီပေယေဝ စတ္တာရိ သတ္တာဟာနိ ဝီတိနာမေတွာ ပဉ္စမေ သတ္တာဟေ ဗောဓိရုက္ခမူလာ ယေန အဇပါလနိဂြောဓော တေနုပသင်္ကမိ၊ တတြာပိ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တောယေဝ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တော နိသီဒိ။

တသ္မိံ သမယေ မာရော ဒေဝပုတ္တော ‘‘ဧတ္တကံ ကာလံ အနုဗန္ဓန္တော ဩတာရာပေက္ခောပိ ဣမဿ န ကိဉ္စိ ခလိတံ အဒ္ဒသံ၊ အတိက္ကန္တောဒါနိ ဧသ မမ ဝသ’’န္တိ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော မဟာမဂ္ဂေ နိသီဒိတွာ သောဠသ ကာရဏာနိ စိန္တေန္တော ဘူမိယံ သောဠသ လေခါ ကဍ္ဎိ – ‘‘အဟံ ဧသော ဝိယ ဒါနပါရမိံ န ပူရေသိံ၊ တေနမှိ ဣမိနာ သဒိသော န ဇာတော’’တိ ဧကံ လေခံ ကဍ္ဎိ။ တထာ ‘‘အဟံ ဧသော ဝိယ သီလပါရမိံ၊ နေက္ခမ္မပါရမိံ၊ ပညာပါရမိံ၊ ဝီရိယပါရမိံ၊ ခန္တိပါရမိံ၊ သစ္စပါရမိံ၊ အဓိဋ္ဌာနပါရမိံ၊ မေတ္တာပါရမိံ၊ ဥပေက္ခာပါရမိံ န ပူရေသိံ ¶ ၊ တေနမှိ ဣမိနာ သဒိသော န ဇာတော’’တိ ဒသမံ လေခံ ကဍ္ဎိ။ တထာ ‘‘အဟံ ဧသော ဝိယ အသာဓာရဏဿ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏဿ ပဋိဝေဓာယ ဥပနိဿယဘူတာ ဒသ ပါရမိယော န ပူရေသိံ၊ တေနမှိ ဣမိနာ သဒိသော န ဇာတော’’တိ ဧကာဒသမံ လေခံ ကဍ္ဎိ။ တထာ ‘‘အဟံ ဧသော ဝိယ အသာဓာရဏဿ အာသယာနုသယဉာဏဿ၊ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏဿ၊ ယမကပါဋိဟီရဉာဏဿ၊ အနာဝရဏဉာဏဿ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပဋိဝေဓာယ ဥပနိဿယဘူတာ ဒသ ပါရမိယော န ပူရေသိံ၊ တေနမှိ ဣမိနာ သဒိသော န ဇာတော’’တိ သောဠသမံ လေခံ ကဍ္ဎိ။ ဧဝံ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ မဟာမဂ္ဂေ သောဠသ လေခါ ကဍ္ဎမာနော နိသီဒိ။

တသ္မိံ သမယေ တဏှာ၊ အရတိ၊ ရဂါတိ တိဿော မာရဓီတရော ‘‘ပိတာ နော န ပညာယတိ၊ ကဟံ နု ခေါ ဧတရဟီ’’တိ ဩလောကယမာနာ တံ ဒေါမနဿပ္ပတ္တံ ဘူမိံ ဝိလေခမာနံ နိသိန္နံ ဒိသွာ ပိတု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကသ္မာ၊ တာတ၊ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ အမ္မာ၊ အယံ မဟာသမဏော မယှံ ဝသံ အတိက္ကန္တော၊ ဧတ္တကံ ကာလံ ဩလောကေန္တော ဩတာရမဿ ဒဋ္ဌုံ နာသက္ခိံ၊ တေနာဟံ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနောတိ။ ယဒိ ¶ ဧဝံ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ မယမေတံ အတ္တနော ဝသေ ကတွာ အာဒါယ အာဂမိဿာမာတိ။ န သက္ကာ၊ အမ္မာ၊ ဧသော ကေနစိ ဝသေ ကာတုံ၊ အစလာယ သဒ္ဓါယ ပတိဋ္ဌိတော ဧသော ပုရိသောတိ။ ‘‘တာတ မယံ ဣတ္ထိယော နာမ ဣဒါနေဝ နံ ရာဂပါသာဒီဟိ ဗန္ဓိတွာ အာနေဿာမ၊ တုမှေ မာ စိန္တယိတ္ထာ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ပါဒေ တေ သမဏ ပရိစာရေမာ’’တိ အာဟံသု။ ဘဂဝါ ¶ ဝ တာသံ ဝစနံ မနသိ အကာသိ၊ န အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဩလောကေသိ၊ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တမာနသော ဝိဝေကသုခညေဝ အနုဘဝန္တော နိသီဒိ။

ပုန မာရဓီတရော ‘‘ဥစ္စာဝစာ ခေါ ပုရိသာနံ အဓိပ္ပာယာ၊ ကေသဉ္စိ ကုမာရိကာသု ပေမံ ဟောတိ၊ ကေသဉ္စိ ပဌမဝယေ ဌိတာသု၊ ကေသဉ္စိ မဇ္ဈိမဝယေ ဌိတာသု၊ ယံနူန မယံ နာနပ္ပကာရေဟိ ရူပေဟိ ပလောဘေယျာမာ’’တိ ဧကမေကာ ကုမာရိဝဏ္ဏာဒိဝသေန သတံ သတံ အတ္တဘာဝေ အဘိနိမ္မိနိတွာ ကုမာရိယော၊ အဝိဇာတာ၊ သကိံဝိဇာတာ၊ ဒုဝိဇာတာ၊ မဇ္ဈိမိတ္ထိယော၊ မဟိတ္ထိယော စ ဟုတွာ ဆက္ခတ္တုံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ပါဒေ တေ သမဏ ပရိစာရေမာ’’တိ အာဟံသု။ တမ္ပိ ဘဂဝါ န မနသာကာသိ၊ ယထာ တံ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေဝ ဝိမုတ္တော။ ကေစိ ပနာစရိယာ ဝဒန္တိ ‘‘တာ မဟိတ္ထိဘာဝေန ¶ ဥပဂတာ ဒိသွာ ဘဂဝါ ‘ဧဝမေဝံ ဧတာ ခဏ္ဍဒန္တာ ပလိတကေသာ ဟောန္တူ’တိ အဓိဋ္ဌာသီ’’တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ သတ္ထာ ဧဝရူပံ အဓိဋ္ဌာနံ ကရောတိ။ ဘဂဝါ ပန ‘‘အပေထ တုမှေ၊ ကိံ ဒိသွာ ဧဝံ ဝါယမထ၊ ဧဝရူပံ နာမ အဝီတရာဂါဒီနံ ပုရတော ကာတုံ ယုတ္တံ၊ တထာဂတဿ ပန ရာဂေါ ပဟီနော၊ ဒေါသော ပဟီနော၊ မောဟော ပဟီနော’’တိ အတ္တနော ကိလေသပ္ပဟာနံ အာရဗ္ဘ –

‘‘ယဿ ဇိတံ နာဝဇီယတိ၊ ဇိတမဿ နောယာတိ ကောစိ လောကေ၊

တံ ဗုဒ္ဓမနန္တဂေါစရံ၊ အပဒံ ကေန ပဒေန နေဿထ။

‘‘ယဿ ဇာလိနီ ဝိသတ္တိကာ၊ တဏှာ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ နေတဝေ၊

တံ ဗုဒ္ဓမနန္တဂေါစရံ၊ အပဒံ ကေန ပဒေန နေဿထာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၇၉-၁၈၀) –

ဣမာ ဓမ္မပဒေ ဗုဒ္ဓဝဂ္ဂေ ဒွေ ဂါထာ ဝဒန္တော ဓမ္မံ ကထေသိ။ တာ ‘‘သစ္စံ ကိရ နော ပိတာ အဝေါစ၊ အရဟံ သုဂတော လောကေ န ရာဂေန သုဝါနယော’’တိအာဒီနိ ¶ ဝတွာ ပိတု သန္တိကံ အဂမံသု။

ဘဂဝါပိ တတ္ထ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ မုစလိန္ဒမူလံ အဂမာသိ။ တတ္ထ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာယ ဥပ္ပန္နာယ သီတာဒိပဋိဗာဟနတ္ထံ မုစလိန္ဒေန နာဂရာဇေန သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိတ္တော အသမ္ဗာဓာယ ဂန္ဓကုဋိယံ ဝိဟရန္တော ဝိယ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒိယမာနော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ ရာဇာယတနံ ဥပသင်္ကမိ၊ တတ္ထာပိ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒိယမာနောယေဝ နိသီဒိ။ ဧတ္တာဝတာ သတ္တ သတ္တာဟာနိ ¶ ပရိပုဏ္ဏာနိ။ ဧတ္ထန္တရေ နေဝ မုခဓောဝနံ၊ န သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ၊ န အာဟာရကိစ္စံ အဟောသိ၊ ဈာနသုခဖလသုခေနေဝ ဝီတိနာမေသိ။

အထဿ တသ္မိံ သတ္တသတ္တာဟမတ္ထကေ ဧကူနပညာသတိမေ ဒိဝသေ တတ္ထ နိသိန္နဿ ‘‘မုခံ ဓောဝိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥဒပါဒိ။ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အဂဒဟရီဋကံ အာဟရိတွာ အဒါသိ၊ သတ္ထာ တံ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ တေနဿ သရီရဝဠဉ္ဇံ အဟောသိ။ အထဿ သက္ကောယေဝ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌဉ္စေဝ မုခဓောဝနဥဒကဉ္စ ¶ အဒါသိ။ သတ္ထာ တံ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ အနောတတ္တဒဟောဒကေန မုခံ ဓောဝိတွာ တတ္ထေဝ ရာဇာယတနမူလေ နိသီဒိ။

တသ္မိံ သမယေ တပုဿဘလ္လိကာ နာမ ဒွေ ဝါဏိဇာ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဥက္ကလာဇနပဒါ မဇ္ဈိမဒေသံ ဂစ္ဆန္တာ အတ္တနော ဉာတိသာလောဟိတာယ ဒေဝတာယ သကဋာနိ သန္နိရုမ္ဘိတွာ သတ္ထု အာဟာရသမ္ပာဒနေ ဥဿာဟိတာ မန္ထဉ္စ မဓုပိဏ္ဍိကဉ္စ အာဒါယ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတု နော၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဣမံ အာဟာရံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အဋ္ဌံသု။ ဘဂဝါ ပါယာသပဋိဂ္ဂဟဏဒိဝသေယေဝ ပတ္တဿ အန္တရဟိတတ္တာ ‘‘န ခေါ တထာဂတာ ဟတ္ထေသု ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ ကိမှိ နု ခေါ အဟံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’’န္တိ စိန္တေသိ။ အထဿ စိတ္တံ ဉတွာ စတူဟိ ဒိသာဟိ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဣန္ဒနီလမဏိမယေ ပတ္တေ ဥပနာမေသုံ၊ ဘဂဝါ တေ ပဋိက္ခိပိ။ ပုန မုဂ္ဂဝဏ္ဏသေလမယေ စတ္တာရော ပတ္တေ ဥပနာမေသုံ။ ဘဂဝါ စတုန္နမ္ပိ ဒေဝပုတ္တာနံ အနုကမ္ပာယ စတ္တာရောပိ ပတ္တေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဥပရူပရိ ဌပေတွာ ‘‘ဧကော ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ၊ စတ္တာရောပိ မုခဝဋ္ဋိယံ ပညာယမာနလေခါ ဟုတွာ မဇ္ဈိမေန ပမာဏေန ဧကတ္တံ ဥပဂမိံသု။ ဘဂဝါ တသ္မိံ ပစ္စဂ္ဃေ သေလမယေ ပတ္တေ အာဟာရံ ပဋိဂ္ဂဏှိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အနုမောဒနံ အကာသိ။ ဒွေ ဘာတရော ဝါဏိဇာ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ သရဏံ ဂန္တွာ ¶ ဒွေဝါစိကာ ဥပါသကာ အဟေသုံ။ အထ နေသံ ‘‘ဧကံ နော၊ ဘန္တေ၊ ပရိစရိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တာနံ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန အတ္တနော သီသံ ပရာမသိတွာ ကေသဓာတုယော အဒါသိ။ တေ အတ္တနော နဂရေ တာ ဓာတုယော သုဝဏ္ဏသမုဂ္ဂဿ အန္တော ပက္ခိပိတွာ စေတိယံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ ခေါ တတော ဥဋ္ဌာယ ပုန အဇပါလနိဂြောဓမေဝ ဂန္တွာ နိဂြောဓမူလေ နိသီဒိ။ အထဿ တတ္ထ နိသိန္နမတ္တဿေဝ အတ္တနာ အဓိဂတဿ ဓမ္မဿ ဂမ္ဘီရတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏော ‘‘အဓိဂတော ခေါ မျာယံ ဓမ္မော’’တိ ပရေသံ ဓမ္မံ အဒေသေတုကမျတာကာရပဝတ္တော ဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။ အထ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ‘‘နဿတိ ဝတ ဘော လောကော၊ ဝိနဿတိ ဝတ ဘော လောကော’’တိ ဒသဟိ စက္ကဝါဠသဟဿေဟိ သက္ကသုယာမသန္တုသိတသုနိမ္မိတဝသဝတ္တိမဟာဗြဟ္မာနော ¶ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဒေသေတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဓမ္မ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဓမ္မဒေသနံ အာယာစိ။

သတ္ထာ ¶ တဿ ပဋိညံ ဒတွာ ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ စိန္တေန္တော ‘‘အာဠာရော ပဏ္ဍိတော၊ သော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပံ အာဇာနိဿတီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပုန ဩလောကေန္တော တဿ သတ္တာဟကာလကတဘာဝံ ဉတွာ ဥဒကံ အာဝဇ္ဇေသိ။ တဿာပိ အဘိဒေါသကာလကတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဗဟူပကာရာ ခေါ မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ’’တိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ မနသိကာရံ ကတွာ ‘‘ကဟံ နု ခေါ တေ ဧတရဟိ ဝိဟရန္တီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ’’တိ ဉတွာ ‘‘တတ္ထ ဂန္တွာ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေဿာမီ’’တိ ကတိပါဟံ ဗောဓိမဏ္ဍသာမန္တာယေဝ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဝိဟရိတွာ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာသိယံ ‘‘ဗာရာဏသိံ ဂမိဿာမီ’’တိ စာတုဒ္ဒသိယံ ပစ္စူသသမယေ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ ကာလဿေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အဋ္ဌာရသယောဇနမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော အန္တရာမဂ္ဂေ ဥပကံ နာမ အာဇီဝကံ ဒိသွာ တဿ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝံ အာစိက္ခိတွာ တံ ဒိဝသံယေဝ သာယနှသမယေ ဣသိပတနံ အဂမာသိ။

ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ထေရာ တထာဂတံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ အာဝုသော သမဏော ဂေါတမော ပစ္စယဗာဟုလ္လာယ အာဝတ္တိတွာ ပရိပုဏ္ဏကာယော ပီဏိန္ဒြိယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဟုတွာ အာဂစ္ဆတိ၊ ဣမဿ အဘိဝါဒနာဒီနိ န ကရိဿာမ၊ မဟာကုလပသုတော ခေါ ပနေသ အာသနာဘိဟာရံ အရဟတိ၊ တေနဿ အာသနမတ္တံ ပညာပေဿာမာ’’တိ ကတိကံ အကံသု။ ဘဂဝါ သဒေဝကဿ လောကဿ စိတ္တာစာရံ ဇာနနသမတ္ထေန ဉာဏေန ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣမေ စိန္တယိံသူ’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ စိတ္တံ အညာသိ။ အထ နေ သဗ္ဗဒေဝမနုဿေသု အနောဒိဿကဝသေန ဖရဏသမတ္ထံ ¶ မေတ္တစိတ္တံ သင်္ခိပိတွာ ဩဒိဿကဝသေန မေတ္တစိတ္တေန ဖရိ။ တေ ဘဂဝတာ မေတ္တစိတ္တေန ဖုဋ္ဌာ တထာဂတေ ဥပသင်္ကမန္တေ သကာယ ကတိကာယ သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တာ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနာဒီနိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ အကံသု၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝံ ပနဿ အဇာနမာနာ ကေဝလံ နာမေန စ အာဝုသောဝါဒေန စ သမုဒါစရန္တိ။

အထ နေ ဘဂဝါ ‘‘မာ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတံ နာမေန စ အာဝုသောဝါဒေန စ သမုဒါစရထ၊ အရဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝံ သညာပေတွာ ပညတ္တေ ဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တယောဂေ ဝတ္တမာနေ အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ ပရိဝုတော ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ¶ ထေရေ အာမန္တေတွာ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တံ ဒေသေသိ။ တေသု အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရော ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေန္တော သုတ္တပရိယောသာနေ အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ တတ္ထေဝ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပုနဒိဝသေ ဝပ္ပတ္ထေရံ ဩဝဒန္တော ဝိဟာရေယေဝ ¶ နိသီဒိ၊ သေသာ စတ္တာရော ပိဏ္ဍာယ စရိံသု။ ဝပ္ပတ္ထေရော ပုဗ္ဗဏှေယေဝ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ပုနဒိဝသေ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရံ၊ ပုနဒိဝသေ မဟာနာမတ္ထေရံ၊ ပုနဒိဝသေ အဿဇိတ္ထေရန္တိ သဗ္ဗေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ပဉ္စမိယံ ပက္ခဿ ပဉ္စပိ ဇနေ သန္နိပါတေတွာ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန္တံ (သံ။ နိ။ ၃။၅၉၊ မဟာဝ။ ၂၀ အာဒယော) ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပဉ္စပိ ထေရာ အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ အထ သတ္ထာ ယသကုလပုတ္တဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ တံ ရတ္တိဘာဂေ နိဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ ဂေဟံ ပဟာယ နိက္ခန္တံ ‘‘ဧဟိ ယသာ’’တိ ပက္ကောသိတွာ တသ္မိံယေဝ ရတ္တိဘာဂေ သောတာပတ္တိဖလေ၊ ပုနဒိဝသေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ၊ အပရေပိ တဿ သဟာယကေ စတုပဏ္ဏာသ ဇနေ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗာဇေတွာ အရဟတ္တံ ပါပေသိ။

ဧဝံ လောကေ ဧကသဋ္ဌိယာ အရဟန္တေသု ဇာတေသု သတ္ထာ ဝုတ္ထဝဿော ပဝါရေတွာ ‘‘စရထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စာရိက’’န္တိ သဋ္ဌိ ဘိက္ခူ ဒိသာသု ပေသေတွာ သယံ ဥရုဝေလံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ကပ္ပာသိကဝနသဏ္ဍေ တိံသ ဇနေ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကုမာရေ ဝိနေသိ။ တေသု သဗ္ဗပစ္ဆိမကော သောတာပန္နော၊ သဗ္ဗုတ္တမော အနာဂါမီ အဟောသိ။ တေပိ သဗ္ဗေ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေနေဝ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဒိသာသု ပေသေတွာ ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ ပါဋိဟာရိယသဟဿာနိ ဒဿေတွာ ဥရုဝေလကဿပါဒယော သဟဿဇဋိလပရိဝါရေ တေဘာတိကဇဋိလေ ဝိနေတွာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေနေဝ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဂယာသီသေ နိသီဒါပေတွာ အာဒိတ္တပရိယာယဒေသနာယ (မဟာဝ။ ၅၄) အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ တေန အရဟန္တသဟဿေန ပရိဝုတော ‘‘ဗိမ္ဗိသာရရညော ဒိန္နံ ပဋိညံ ¶ မောစေဿာမီ’’တိ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ နဂရူပစာရေ လဋ္ဌိဝနုယျာနံ အဂမာသိ။ ရာဇာ ဥယျာနပါလဿ သန္တိကာ ‘‘သတ္ထာ အာဂတော’’တိ သုတွာ ဒွါဒသနဟုတေဟိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေဟိ ပရိဝုတော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ¶ စက္ကဝိစိတ္တတလေသု သုဝဏ္ဏပဋ္ဋဝိတာနံ ဝိယ ပဘာသမုဒယံ ဝိဿဇ္ဇန္တေသု တထာဂတဿ ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ။

အထ ခေါ တေသံ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ ဧတဒဟောသိ ‘‘ကိံ နု ခေါ မဟာသမဏော ဥရုဝေလကဿပေ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ၊ ဥဒါဟု ဥရုဝေလကဿပေါ မဟာသမဏေ’’တိ။ ဘဂဝါ တေသံ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ထေရံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ကိမေဝ ဒိသွာ ဥရုဝေလဝါသိ၊ ပဟာသိ အဂ္ဂိံ ကိသကော ဝဒါနော၊

ပုစ္ဆာမိ တံ ကဿပ ဧတမတ္ထံ၊ ကထံ ပဟီနံ တဝ အဂ္ဂိဟုတ္တ’’န္တိ။ (မဟာဝ။ ၅၅)၊

ထေရောပိ ¶ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ဝိဒိတွာ –

‘‘ရူပေ စ သဒ္ဒေ စ အထော ရသေ စ၊ ကာမိတ္ထိယော စာဘိဝဒန္တိ ယညာ၊

ဧတံ မလန္တိ ဥပဓီသု ဉတွာ၊ တသ္မာ န ယိဋ္ဌေ န ဟုတေ အရဉ္ဇိ’’န္တိ။ (မဟာဝ။ ၅၅) –

ဣမံ ဂါထံ ဝတွာ အတ္တနော သာဝကဘာဝပကာသနတ္ထံ တထာဂတဿ ပါဒပိဋ္ဌေ သီသံ ဌပေတွာ ‘‘သတ္ထာ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ၊ သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ ဝတွာ ဧကတာလံ ဒွိတာလံ တိတာလန္တိ ယာဝ သတ္တတာလပ္ပမာဏံ သတ္တက္ခတ္တုံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဩရုယှ တထာဂတံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ မဟာဇနော ‘‘အဟော မဟာနုဘာဝါ ဗုဒ္ဓါ၊ ဧဝံ ထာမဂတဒိဋ္ဌိကော နာမ ‘အရဟာ’တိ မညမာနော ဥရုဝေလကဿပေါပိ ဒိဋ္ဌိဇာလံ ဘိန္ဒိတွာ တထာဂတေန ဒမိတော’’တိ သတ္ထု ဂုဏကထံယေဝ ကထေသိ။ ဘဂဝါ ‘‘နာဟံ ဣဒါနိယေဝ ဥရုဝေလကဿပံ ဒမေမိ၊ အတီတေပိ ဧသ မယာ ဒမိတောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ မဟာနာရဒကဿပဇာတကံ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၄၅ အာဒယော) ကထေတွာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပကာသေသိ။ မဂဓရာဇာ ဧကာဒသဟိ နဟုတေဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ၊ ဧကံ နဟုတံ ဥပါသကတ္တံ ပဋိဝေဒေသိ။ ရာဇာ ¶ သတ္ထု သန္တိကေ နိသိန္နောယေဝ ပဉ္စ အဿာသကေ ပဝေဒေတွာ ¶ သရဏံ ဂန္တွာ သွာတနာယ နိမန္တေတွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ ဘဂဝန္တံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

ပုနဒိဝသေ ယေဟိ စ ဘဂဝါ ဒိဋ္ဌော၊ ယေဟိ စ အဒိဋ္ဌော၊ သဗ္ဗေပိ ရာဇဂဟဝါသိနော အဋ္ဌာရသကောဋိသင်္ခါ မနုဿာ တထာဂတံ ဒဋ္ဌုကာမာ ပါတောဝ ရာဇဂဟတော လဋ္ဌိဝနုယျာနံ အဂမံသု။ တိဂါဝုတော မဂ္ဂေါ နပ္ပဟောသိ၊ သကလလဋ္ဌိဝနုယျာနံ နိရန္တရံ ဖုဋံ အဟောသိ။ မဟာဇနော ဒသဗလဿ ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ အတ္တဘာဝံ ပဿန္တော တိတ္တိံ ကာတုံ နာသက္ခိ။ ဝဏ္ဏဘူမိ နာမေသာ။ ဧဝရူပေသု ဟိ ဌာနေသု တထာဂတဿ လက္ခဏာနုဗျဉ္ဇနာဒိပ္ပဘေဒါ သဗ္ဗာပိ ရူပကာယသိရီ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဒသဗလဿ သရီရံ ပဿမာနေန မဟာဇနေန နိရန္တရံ ဖုဋေ ဥယျာနေ စ မဂ္ဂေ စ ဧကဘိက္ခုဿပိ နိက္ခမနောကာသော နာဟောသိ။ တံ ဒိဝသံ ကိရ ဘဂဝါ ဆိန္နဘတ္တော ဘဝေယျ၊ တံ မာ အဟောသီတိ သက္ကဿ နိသိန္နာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော အာဝဇ္ဇမာနော တံ ကာရဏံ ဉတွာ မာဏဝကဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃပဋိသံယုတ္တာ ထုတိယော ဝဒမာနော ဒသဗလဿ ပုရတော ဩတရိတွာ ဒေဝတာနုဘာဝေန ဩကာသံ ကတွာ –

‘‘ဒန္တော ဒန္တေဟိ သဟ ပုရာဏဇဋိလေဟိ၊ ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိပ္ပမုတ္တေဟိ၊

သိင်္ဂီနိက္ခသဝဏ္ဏော၊ ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ ဘဂဝါ။

‘‘မုတ္တော ¶ မုတ္တေဟိ သဟ ပုရာဏဇဋိလေဟိ၊ ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိပ္ပမုတ္တေဟိ၊

သိင်္ဂီနိက္ခသဝဏ္ဏော၊ ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ ဘဂဝါ။

‘‘တိဏ္ဏော တိဏ္ဏေဟိ သဟ ပုရာဏဇဋိလေဟိ၊ ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိပ္ပမုတ္တေဟိ၊

သိင်္ဂီနိက္ခသဝဏ္ဏော၊ ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ ဘဂဝါ။

‘‘ဒသဝါသော ¶ ဒသဗလော၊ ဒသဓမ္မဝိဒူ ဒသဘိ စုပေတော၊

သော ဒသသတပရိဝါရော၊ ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ ဘဂဝါ’’တိ။ (မဟာဝ။ ၅၈) –

ဣမာဟိ ဂါထာဟိ သတ္ထု ဝဏ္ဏံ ဝဒမာနော ပုရတော ပါယာသိ။ တဒါ မဟာဇနော မာဏဝကဿ ရူပသိရိံ ဒိသွာ ‘‘အတိဝိယ အဘိရူပေါ အယံ မာဏဝကော၊ န ခေါ ပန အမှေဟိ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ကုတော အယံ မာဏဝကော၊ ကဿ ဝါယ’’န္တိ အာဟ။ တံ သုတွာ မာဏဝေါ –

‘‘ယော ဓီရော သဗ္ဗဓိ ဒန္တော၊ သုဒ္ဓါ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော၊

အရဟံ သုဂတော လောကေ၊ တဿာဟံ ပရိစာရကော’’တိ။ (မဟာဝ။ ၅၈) – ဂါထမာဟ၊

သတ္ထာ သက္ကေန ကတောကာသံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုသဟဿပရိဝုတော ¶ ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ။ ရာဇာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တီဏိ ရတနာနိ ဝိနာ ဝတ္တိတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ ဝေလာယ ဝါ အဝေလာယ ဝါ ဘဂဝတော သန္တိကံ အာဂမိဿာမိ၊ လဋ္ဌိဝနုယျာနံ နာမ အတိဒူရေ၊ ဣဒံ ပန အမှာကံ ဝေဠုဝနံ နာမ ဥယျာနံ နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ ဗုဒ္ဓါရဟံ သေနာသနံ။ ဣဒံ မေ ဘဂဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတူ’’တိ သုဝဏ္ဏဘိင်္ကာရေန ပုပ္ဖဂန္ဓဝါသိတံ မဏိဝဏ္ဏံ ဥဒကံ အာဒါယ ဝေဠုဝနုယျာနံ ပရိစ္စဇန္တော ဒသဗလဿ ဟတ္ထေ ဥဒကံ ပါတေသိ။ တသ္မိံ အာရာမပဋိဂ္ဂဟဏေ ‘‘ဗုဒ္ဓသာသနဿ မူလာနိ ဩတိဏ္ဏာနီ’’တိ မဟာပထဝီ ကမ္ပိ။ ဇမ္ဗုဒီပသ္မိဉှိ ဌပေတွာ ဝေဠုဝနံ အညံ မဟာပထဝိံ ကမ္ပေတွာ ဂဟိတသေနာသနံ နာမ နတ္ထိ။ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေပိ ဌပေတွာ မဟာဝိဟာရံ အညံ ပထဝိံ ကမ္ပေတွာ ဂဟိတသေနာသနံ နာမ နတ္ထိ။ သတ္ထာ ဝေဠုဝနာရာမံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ရညော အနုမောဒနံ ကတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဝေဠုဝနံ အဂမာသိ။

တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ သာရိပုတ္တော စ မောဂ္ဂလ္လာနော စာတိ ဒွေ ပရိဗ္ဗာဇကာ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ အမတံ ပရိယေသမာနာ။ တေသု သာရိပုတ္တော အဿဇိတ္ထေရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌံ ဒိသွာ ¶ ပသန္နစိတ္တော ပယိရုပါသိတွာ ¶ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ’’တိ ဂါထံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ အတ္တနော သဟာယကဿ မောဂ္ဂလ္လာနပရိဗ္ဗာဇကဿပိ တမေဝ ဂါထံ အဘာသိ။ သောပိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေ ဥဘောပိ ဇနာ သဉ္စယံ ဩလောကေတွာ အတ္တနော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေသု မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော သတ္တာဟေန အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော အဍ္ဎမာသေန။ ဥဘောပိ စ နေ သတ္ထာ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန အရဟတ္တပ္ပတ္တဒိဝသေယေဝ သာဝကသန္နိပါတံ အကာသိ။

တထာဂတေ ပန တသ္မိံယေဝ ဝေဠုဝနုယျာနေ ဝိဟရန္တေ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ ‘‘ပုတ္တော ကိရ မေ ဆဗ္ဗဿာနိ ဒုက္ကရကာရိကံ စရိတွာ ပရမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကော ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရတီ’’တိ သုတွာ အညတရံ အမစ္စံ အာမန္တေသိ ‘‘ဧဟိ၊ ဘဏေ၊ ပုရိသသဟဿပရိဝါရော ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ မမ ဝစနေန ‘ပိတာ ဝေါ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ ဒဋ္ဌုကာမော’တိ ဝတွာ ပုတ္တံ မေ ဂဏှိတွာ ဧဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ဧဝံ၊ ဒေဝါ’’တိ ရညော ဝစနံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပုရိသသဟဿပရိဝါရော ခိပ္ပမေဝ သဋ္ဌိယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဒသဗလဿ စတုပရိသမဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မဒေသနာဝေလာယ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။ သော ‘‘တိဋ္ဌတု တာဝ ရညော ပဟိတသာသန’’န္တိ ပရိယန္တေ ဌိတော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ယထာဌိတောဝ သဒ္ဓိံ ပုရိသသဟဿေန ¶ အရဟတ္တံ ပတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ဘဂဝါ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ၊ သဗ္ဗေ တင်္ခဏံယေဝ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ သဋ္ဌိဝဿတ္ထေရာ ဝိယ အဟေသုံ။ အရဟတ္တံ ပတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ပန အရိယာ နာမ မဇ္ဈတ္တာဝ ဟောန္တီတိ သော ရညာ ပဟိတသာသနံ ဒသဗလဿ န ကထေသိ။ ရာဇာ ‘‘နေဝ ဂတော အာဂစ္ဆတိ၊ န သာသနံ သုယျတီ’’တိ ‘‘ဧဟိ၊ ဘဏေ၊ တွံ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ တေနေဝ နိယာမေန အညံ အမစ္စံ ပေသေသိ။ သောပိ ဂန္တွာ ပုရိမနယေနေဝ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ အရဟတ္တံ ပတွာ တုဏှီ အဟောသိ။ ရာဇာ ဧတေနေဝ နိယာမေန ပုရိသသဟဿပရိဝါရေ နဝ အမစ္စေ ပေသေသိ၊ သဗ္ဗေ အတ္တနော ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ တုဏှီဘူတာ တတ္ထေဝ ဝိဟရိံသု။

ရာဇာ ¶ သာသနမတ္တမ္ပိ အာဟရိတွာ အာစိက္ခန္တံ အလဘိတွာ စိန္တေသိ ‘‘ဧတ္တကာ ဇနာ မယိ သိနေဟာဘာဝေန သာသနမတ္တမ္ပိ န ပစ္စာဟရိံသု၊ ကော နု ခေါ မမ ဝစနံ ကရိဿတီ’’တိ သဗ္ဗံ ရာဇဗလံ ဩလောကေန္တော ကာဠုဒါယိံ အဒ္ဒသ။ သော ကိရ ရညော သဗ္ဗတ္ထသာဓကော အမစ္စော အဗ္ဘန္တရိကော အတိဝိဿာသိကော ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကဒိဝသေ ဇာတော သဟပံသုကီဠကော သဟာယော။ အထ နံ ရာဇာ အာမန္တေသိ ‘‘တာတ၊ ကာဠုဒါယိ အဟံ မမ ပုတ္တံ ပဿိတုကာမော နဝ ပုရိသသဟဿာနိ ပေသေသိံ၊ ဧကပုရိသောပိ အာဂန္တွာ သာသနမတ္တံ အာရောစေန္တောပိ နတ္ထိ၊ ဒုဇ္ဇာနော ခေါ ပန ဇီဝိတန္တရာယော၊ အဟံ ဇီဝမာနောဝ ပုတ္တံ ဒဋ္ဌုံ ဣစ္ဆာမိ၊ သက္ခိဿသိ နု ခေါ မေ ပုတ္တံ ¶ ဒဿေတု’’န္တိ။ သက္ခိဿာမိ၊ ဒေဝ၊ သစေ ပဗ္ဗဇိတုံ လဘိဿာမီတိ။ တာတ၊ တွံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝါ အပဗ္ဗဇိတွာ ဝါ မယှံ ပုတ္တံ ဒဿေဟီတိ။ သော ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ ရညော သာသနံ အာဒါယ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာဝေလာယ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုတွာ သပရိဝါရော အရဟတ္တဖလံ ပတွာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေ ပတိဋ္ဌာသိ။

သတ္ထာ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ပဌမံ အန္တောဝဿံ ဣသိပတနေ ဝသိတွာ ဝုတ္ထဝဿော ပဝါရေတွာ ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ တတ္ထ တယော မာသေ ဝသန္တော တေဘာတိကဇဋိလေ ဝိနေတွာ ဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရော ဖုဿမာသပုဏ္ဏမာယံ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဒွေ မာသေ ဝသိ။ ဧတ္တာဝတာ ဗာရာဏသိတော နိက္ခန္တဿ ပဉ္စ မာသာ ဇာတာ၊ သကလော ဟေမန္တော အတိက္ကန္တော။ ကာဠုဒါယိတ္ထေရဿ အာဂတဒိဝသတော သတ္တဋ္ဌ ဒိဝသာ ဝီတိဝတ္တာ၊ သော ဖဂ္ဂုဏီပုဏ္ဏမာသိယံ စိန္တေသိ ‘‘အတိက္ကန္တော ဟေမန္တော၊ ဝသန္တသမယော အနုပ္ပတ္တော၊ မနုဿေဟိ သဿာဒီနိ ဥဒ္ဓရိတွာ သမ္မုခသမ္မုခဋ္ဌာနေဟိ မဂ္ဂါ ဒိန္နာ၊ ဟရိတတိဏသဉ္ဆန္နာ ပထဝီ၊ သုပုပ္ဖိတာ ဝနသဏ္ဍာ၊ ပဋိပဇ္ဇနက္ခမာ မဂ္ဂါ၊ ကာလော ဒသဗလဿ ဉာတိသင်္ဂဟံ ကာတု’’န္တိ။ အထ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ –

‘‘အင်္ဂါရိနော ¶ ဒါနိ ဒုမာ ဘဒန္တေ၊ ဖလေသိနော ဆဒနံ ဝိပ္ပဟာယ၊

တေ အစ္စိမန္တောဝ ပဘာသယန္တိ၊ သမယော မဟာဝီရ အင်္ဂီရသာနံ…ပေ…။

‘‘နာတိသီတံ ¶ နာတိဥဏှံ၊ နာတိဒုဗ္ဘိက္ခဆာတကံ၊

သဒ္ဒလာ ဟရိတာ ဘူမိ၊ ဧသ ကာလော မဟာမုနီ’’တိ။ –

သဋ္ဌိမတ္တာဟိ ဂါထာဟိ ဒသဗလဿ ကုလနဂရံ ဂမနတ္ထာယ ဂမနဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏေသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဥဒါယိ မဓုရဿရေန ဂမနဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏေသီ’’တိ အာဟ။ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပိတာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ ပဿိတုကာမော၊ ကရောထ ဉာတကာနံ သင်္ဂဟန္တိ။ သာဓု ဥဒါယိ၊ ကရိဿာမိ ဉာတကာနံ သင်္ဂဟံ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရောစေဟိ၊ ဂမိကဝတ္တံ ပူရေဿန္တီတိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ထေရော တေသံ အာရောစေသိ။

ဘဂဝါ အင်္ဂမဂဓဝါသီနံ ကုလပုတ္တာနံ ဒသဟိ သဟဿေဟိ၊ ကပိလဝတ္ထုဝါသီနံ ဒသဟိ သဟဿေဟီတိ သဗ္ဗေဟေဝ ဝီသတိသဟဿေဟိ ခီဏာသဝဘိက္ခူဟိ ပရိဝုတော ရာဇဂဟာ နိက္ခမိတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ယောဇနံ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘ရာဇဂဟတော သဋ္ဌိယောဇနံ ကပိလဝတ္ထုံ ဒွီဟိ မာသေဟိ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ အတုရိတစာရိကံ ပက္ကာမိ။ ထေရောပိ ‘‘ဘဂဝတော နိက္ခန္တဘာဝံ ရညော အာရောစေဿာမီ’’တိ ¶ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ရညော နိဝေသနေ ပါတုရဟောသိ။ ရာဇာ ထေရံ ဒိသွာ တုဋ္ဌစိတ္တော မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ အတ္တနော ပဋိယာဒိတဿ နာနဂ္ဂရသဘောဇနဿ ပတ္တံ ပူရေတွာ အဒါသိ။ ထေရော ဥဋ္ဌာယ ဂမနာကာရံ ဒဿေသိ။ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇထ၊ တာတာတိ။ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိဿာမိ၊ မဟာရာဇာတိ။ ကဟံ ပန၊ တာတ၊ သတ္ထာတိ? ဝီသတိသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရော တုမှာကံ ဒဿနတ္ထာယ စာရိကံ နိက္ခန္တော၊ မဟာရာဇာတိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌမာနသော အာဟ ‘‘တုမှေ ဣမံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ယာဝ မမ ပုတ္တော ဣမံ နဂရံ ပါပုဏာတိ၊ တာဝဿ ဣတောဝ ပိဏ္ဍပါတံ ဟရထာ’’တိ။ ထေရော အဓိဝါသေသိ။ ရာဇာ ထေရံ ပရိဝိသိတွာ ပတ္တံ ဂန္ဓစုဏ္ဏေန ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဥတ္တမဘောဇနဿ ပူရေတွာ ‘‘တထာဂတဿ ဒေထာ’’တိ ထေရဿ ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ထေရော သဗ္ဗေသံ ပဿန္တာနံယေဝ ပတ္တံ အာကာသေ ခိပိတွာ သယမ္ပိ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိတွာ သတ္ထု ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ သတ္ထာ တံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ဧတေနုပါယေန ထေရော ဒိဝသေ ဒိဝသေ အာဟရိ၊ သတ္ထာပိ အန္တရာမဂ္ဂေ ရညောယေဝ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ထေရောပိ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ‘‘အဇ္ဇ ဧတ္တကံ ဘဂဝါ အာဂတော၊ အဇ္ဇ ဧတ္တက’’န္တိ ¶ ဗုဒ္ဓဂုဏပဋိသံယုတ္တာယ ကထာယ သကလံ ရာဇကုလံ သတ္ထု ဒဿနံ ဝိနာယေဝ သတ္ထရိ သဉ္ဇာတပ္ပသာဒံ အကာသိ။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ¶ ဘိက္ခူနံ ကုလပ္ပသာဒကာနံ ယဒိဒံ ကာဠုဒါယီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉၊ ၂၂၅) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။

သာကိယာပိ ခေါ ‘‘အနုပ္ပတ္တေ ဘဂဝတိ အမှာကံ ဉာတိသေဋ္ဌံ ပဿိဿာမာ’’တိ သန္နိပတိတွာ ဘဂဝတော ဝသနဋ္ဌာနံ ဝီမံသမာနာ ‘‘နိဂြောဓသက္ကဿ အာရာမော ရမဏီယော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ တတ္ထ သဗ္ဗံ ပဋိဇဂ္ဂနဝိဓိံ ကာရေတွာ ဂန္ဓပုပ္ဖဟတ္ထာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရောန္တာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေ ဒဟရဒဟရေ နာဂရဒါရကေ စ နာဂရဒါရိကာယော စ ပဌမံ ပဟိဏိံသု၊ တတော ရာဇကုမာရေ စ ရာဇကုမာရိကာယော စ၊ တေသံ အနန္တရံ သာမံ ဂန္ဓပုပ္ဖစုဏ္ဏာဒီဟိ ပူဇယမာနာ ဘဂဝန္တံ ဂဟေတွာ နိဂြောဓာရာမမေဝ အဂမံသု။ တတြ ဘဂဝါ ဝီသတိသဟဿခီဏာသဝပရိဝုတော ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိ။ သာကိယာ နာမ မာနဇာတိကာ မာနတ္ထဒ္ဓါ၊ တေ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော အမှေဟိ ဒဟရတရော၊ အမှာကံ ကနိဋ္ဌော၊ ဘာဂိနေယျော၊ ပုတ္တော၊ နတ္တာ’’တိ စိန္တေတွာ ဒဟရဒဟရေ ရာဇကုမာရေ အာဟံသု ‘‘တုမှေ ဝန္ဒထ၊ မယံ တုမှာကံ ပိဋ္ဌိတော နိသီဒိဿာမာ’’တိ။

တေသု ဧဝံ အဝန္ဒိတွာ နိသိန္နေသု ဘဂဝါ တေသံ အဇ္ဈာသယံ ဩလောကေတွာ ‘‘န မံ ဉာတယော ဝန္ဒန္တိ၊ ဟန္ဒ ဒါနိ နေ ဝန္ဒာပေဿာမီ’’တိ အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ အာကာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ တေသံ သီသေ ပါဒပံသုံ ဩကိရမာနော ဝိယ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ ယမကပါဋိဟာရိယသဒိသံ ပါဋိဟာရိယံ အကာသိ။ ရာဇာ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘ဘဂဝါ တုမှာကံ ¶ ဇာတဒိဝသေ ကာဠဒေဝလဿ ဝန္ဒနတ္ထံ ဥပနီတာနံ ပါဒေ ဝေါ ပရိဝတ္တိတွာ ဗြာဟ္မဏဿ မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌိတေ ဒိသွာပိ အဟံ တုမှေ ဝန္ဒိံ၊ အယံ မေ ပဌမဝန္ဒနာ။ ဝပ္ပမင်္ဂလဒိဝသေ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာယ သိရိသယနေ နိသိန္နာနံ ဝေါ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာယ အပရိဝတ္တနံ ဒိသွာပိ ပါဒေ ဝန္ဒိံ၊ အယံ မေ ဒုတိယဝန္ဒနာ။ ဣဒါနိ ဣမံ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာပိ အဟံ တုမှာကံ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ၊ အယံ မေ တတိယဝန္ဒနာ’’တိ။ ရညာ ပန ဝန္ဒိတေ ဘဂဝန္တံ အဝန္ဒိတွာ ဌာတုံ သမတ္ထော နာမ ဧကသာကိယောပိ နာဟောသိ၊ သဗ္ဗေ ဝန္ဒိံသုယေဝ။

ဣတိ ဘဂဝါ ဉာတယော ဝန္ဒာပေတွာ အာကာသတော ဩတရိတွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ နိသိန္နေ ဘဂဝတိ သိခါပတ္တော ဉာတိသမာဂမော အဟောသိ ¶ ၊ သဗ္ဗေ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ ဟုတွာ နိသီဒိံသု။ တတော မဟာမေဃော ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ။ တမ္ဗဝဏ္ဏံ ဥဒကံ ဟေဋ္ဌာ ဝိရဝန္တံ ဂစ္ဆတိ၊ တေမိတုကာမောဝ တေမေတိ၊ အတေမိတုကာမဿ သရီရေ ဧကဗိန္ဒုမတ္တမ္ပိ န ပတတိ။ တံ ဒိသွာ သဗ္ဗေ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ ‘‘အဟော အစ္ဆရိယံ၊ အဟော အဗ္ဘုတ’’န္တိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န ဣဒါနေဝ ¶ မယှံ ဉာတိသမာဂမေ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿတိ၊ အတီတေပိ ဝဿီ’’တိ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဝေဿန္တရဇာတကံ ကထေသိ။ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သဗ္ဗေ ဥဋ္ဌာယ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကမိံသု။ ဧကောပိ ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ ‘‘သွေ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ဂတော နာမ နတ္ထိ။

သတ္ထာ ပုနဒိဝသေ ဝီသတိသဟဿဘိက္ခုပရိဝုတော ကပိလဝတ္ထုံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ တံ န ကောစိ ဂန္တွာ နိမန္တေသိ၊ ပတ္တံ ဝါ အဂ္ဂဟောသိ။ ဘဂဝါ ဣန္ဒခီလေ ဌိတောဝ အာဝဇ္ဇေသိ ‘‘ကထံ နု ခေါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ ကုလနဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိံသု၊ ကိံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဣဿရဇနာနံ ဃရာနိ အဂမံသု၊ ဥဒါဟု သပဒါနစာရိကံ စရိံသူ’’တိ။ တတော ဧကဗုဒ္ဓဿပိ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဂမနံ အဒိသွာ ‘‘မယာပိ ဣဒါနိ အယမေဝ ဝံသော၊ အယံ ပဝေဏီ ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ၊ အာယတိဉ္စ မေ သာဝကာပိ မမညေဝ အနုသိက္ခန္တာ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တံ ပရိပူရေဿန္တီ’’တိ ကောဋိယံ နိဝိဋ္ဌဂေဟတော ပဋ္ဌာယ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရိ။ ‘‘အယျော ကိရ သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော ပိဏ္ဍာယ စရတီ’’တိ ဒွိဘူမကတိဘူမကာဒီသု ပါသာဒေသု သီဟပဉ္ဇရေ ဝိဝရိတွာ မဟာဇနော ဒဿနဗျာဝဋော အဟောသိ။

ရာဟုလမာတာပိ ဒေဝီ ‘‘အယျပုတ္တော ကိရ ဣမသ္မိံယေဝ နဂရေ မဟန္တေန ရာဇာနုဘာဝေန သုဝဏ္ဏသိဝိကာဒီဟိ ဝိစရိတွာ ဣဒါနိ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယဝတ္ထဝသနော ကပါလဟတ္ထော ပိဏ္ဍာယ စရတိ၊ သောဘတိ နု ခေါ’’တိ သီဟပဉ္ဇရံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကယမာနာ ဘဂဝန္တံ နာနာဝိရာဂသမုဇ္ဇလာယ သရီရပ္ပဘာယ နဂရဝီထိယော ဩဘာသေတွာ ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခေပသမင်္ဂီဘူတာယ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနာဝဘာသိတာယ ¶ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတာယ အနောပမာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ဝိရောစမာနံ ဒိသွာ ဥဏှီသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပါဒတလာ –

‘‘သိနိဒ္ဓနီလမုဒုကုဉ္စိတကေသော ¶ ၊ သူရိယနိမ္မလတလာဘိနလာဋော၊

ယုတ္တတုင်္ဂမုဒုကာယတနာသော၊ ရံသိဇာလဝိတတော နရသီဟော။

‘‘စက္ကဝရင်္ကိတရတ္တသုပါဒေါ၊ လက္ခဏမဏ္ဍိတအာယတပဏှိ၊

စာမရိဟတ္ထဝိဘူသိတပဏှော၊ ဧသ ဟိ တုယှံ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘သကျကုမာရော ဝရဒေါ သုခုမာလော၊ လက္ခဏဝိစိတ္တပသန္နသရီရော၊

လောကဟိတာယ အာဂတော နရဝီရော၊ ဧသ ဟိ တုယှံ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘အာယတယုတ္တသုသဏ္ဌိတသောတော၊ ဂေါပခုမော အဘိနီလနေတ္တော၊

ဣန္ဒဓနုအဘိနီလဘမုကော၊ ဧသ ဟိ တုယှံ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘ပုဏ္ဏစန္ဒနိဘော မုခဝဏ္ဏော၊ ဒေဝနရာနံ ပိယော နရနာဂေါ၊

မတ္တဂဇိန္ဒဝိလာသိတဂါမီ၊ ဧသ ဟိ တုယှံ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘သိနိဒ္ဓသုဂမ္ဘီရမဉ္ဇုသဃောသော၊ ဟိင်္ဂုလဝဏ္ဏရတ္တသုဇိဝှော၊

ဝီသတိဝီသတိသေတသုဒန္တော၊ ဧသ ဟိ တုယှံ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘ခတ္တိယသမ္ဘဝအဂ္ဂကုလိန္ဒော၊ ဒေဝမနုဿနမဿိတပါဒေါ၊

သီလသမာဓိပတိဋ္ဌိတစိတ္တော၊ ဧသ ဟိ တုယှံ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘ဝဋ္ဋသုဝဋ္ဋသုသဏ္ဌိတဂီဝေါ ¶ ၊ သီဟဟနုမိဂရာဇသရီရော၊

ကဉ္စနသုစ္ဆဝိဥတ္တမဝဏ္ဏော၊ ဧသ ဟိ တုယှံ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘အဉ္ဇနသမဝဏ္ဏသုနီလကေသော၊ ကဉ္စနပဋ္ဋဝိသုဒ္ဓနလာဋော၊

ဩသဓိပဏ္ဍရသုဒ္ဓသုဥဏ္ဏော၊ ဧသ ဟိ တုယှံ ပိတာ နရသီဟော။

‘‘ဂစ္ဆန္တောနိလပထေ ¶ ဝိယ စန္ဒော၊ တာရာဂဏပရိဝဍ္ဎိတရူပေါ၊

သာဝကမဇ္ဈဂတော သမဏိန္ဒော၊ ဧသ ဟိ တုယှံ ပိတာ နရသီဟော’’တိ။ –

ဧဝမိမာဟိ ဒသဟိ နရသီဟဂါထာဟိ နာမ အဘိတ္ထဝိတွာ ‘‘တုမှာကံ ပုတ္တော ကိရ ဣဒါနိ ပိဏ္ဍာယ စရတီ’’တိ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ သံဝိဂ္ဂဟဒယော ဟတ္ထေန သာဋကံ သဏ္ဌပေန္တော တုရိတတုရိတံ နိက္ခမိတွာ ဝေဂေန ဂန္တွာ ဘဂဝတော ပုရတော ဌတွာ အာဟ – ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အမှေ လဇ္ဇာပေထ၊ ကိမတ္ထံ ပိဏ္ဍာယ စရထ၊ ကိံ ‘ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ န သက္ကာ ဘတ္တံ လဒ္ဓု’န္တိ သညံ ¶ ကရိတ္ထာ’’တိ။ ဝံသစာရိတ္တမေတံ၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကန္တိ။ နနု၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ မဟာသမ္မတခတ္တိယဝံသော နာမ ဝံသော၊ တတ္ထ စ ဧကခတ္တိယောပိ ဘိက္ခာစရော နာမ နတ္ထီတိ။ ‘‘အယံ၊ မဟာရာဇ၊ ရာဇဝံသော နာမ တဝ ဝံသော၊ အမှာကံ ပန ဒီပင်္ကရော ကောဏ္ဍညော…ပေ… ကဿပေါတိ အယံ ဗုဒ္ဓဝံသော နာမ။ ဧတေ စ အညေ စ အနေကသဟဿသင်္ခါ ဗုဒ္ဓါ ဘိက္ခာစရာ၊ ဘိက္ခာစာရေနေဝ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသု’’န္တိ အန္တရဝီထိယံ ဌိတောဝ –

‘‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ၊ ဓမ္မံ သုစရိတံ စရေ၊

ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၆၈) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။ ဂါထာပရိယောသာနေ ရာဇာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။

‘‘ဓမ္မံ စရေ သုစရိတံ၊ န နံ ဒုစ္စရိတံ စရေ၊

ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၆၉) –

ဣမံ ¶ ပန ဂါထံ သုတွာ သကဒါဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ မဟာဓမ္မပါလဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁၀။၉၂ အာဒယော) သုတွာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ၊ မရဏသမယေ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ သိရိသယနေ နိပန္နောယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အရညဝါသေန ပန ပဓာနာနုယောဂကိစ္စံ ရညော နာဟောသိ။ သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကတွာယေဝ ပန ဘဂဝတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ သပရိသံ ဘဂဝန္တံ မဟာပါသာဒံ အာရောပေတွာ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ပရိဝိသိ။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ သဗ္ဗံ ဣတ္ထာဂါရံ အာဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိ ဌပေတွာ ရာဟုလမာတရံ။ သာ ပန ‘‘ဂစ္ဆ၊ အယျပုတ္တံ ဝန္ဒာဟီ’’တိ ပရိဇနေန ဝုစ္စမာနာပိ ‘‘သစေ မယှံ ဂုဏော အတ္ထိ၊ သယမေဝ မမ သန္တိကံ အယျပုတ္တော အာဂမိဿတိ၊ အာဂတမေဝ နံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ဝတွာ န အဂမာသိ။

ဘဂဝါ ¶ ရာဇာနံ ပတ္တံ ဂါဟာပေတွာ ဒွီဟိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ရာဇဓီတာယ သိရိဂဗ္ဘံ ဂန္တွာ ‘‘ရာဇဓီတာ ယထာရုစိ ဝန္ဒမာနာ န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဝတွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ သာ ဝေဂေနာဂန္တွာ ဂေါပ္ဖကေသု ဂဟေတွာ ပါဒပိဋ္ဌိယံ သီသံ ပရိဝတ္တေတွာ ယထာအဇ္ဈာသယံ ဝန္ဒိ။ ရာဇာ ရာဇဓီတာယ ဘဂဝတိ သိနေဟဗဟုမာနာဒိဂုဏသမ္ပတ္တိယော ကထေသိ ‘‘ဘန္တေ၊ မမ ဓီတာ ‘တုမှေဟိ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ နိဝါသိတာနီ’တိ ¶ သုတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ကာသာယဝတ္ထနိဝတ္ထာ ဇာတာ၊ တုမှာကံ ဧကဘတ္တိကဘာဝံ သုတွာ ဧကဘတ္တိကာဝ ဇာတာ၊ တုမှေဟိ မဟာသယနဿ ဆဍ္ဍိတဘာဝံ သုတွာ ပဋ္ဋိကာမဉ္စကေယေဝ နိပန္နာ၊ တုမှာကံ မာလာဂန္ဓာဒီဟိ ဝိရတဘာဝံ ဉတွာ ဝိရတမာလာဂန္ဓာဝ ဇာတာ၊ အတ္တနော ဉာတကေဟိ ‘မယံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမာ’တိ သာသနေ ပေသိတေပိ ဧကဉာတကမ္ပိ န ဩလောကေသိ၊ ဧဝံ ဂုဏသမ္ပန္နာ မေ ဓီတာ ဘဂဝါ’’တိ။ ‘‘အနစ္ဆရိယံ၊ မဟာရာဇ၊ ယံ ဣဒါနိ တယာ ရက္ခိယမာနာ ရာဇဓီတာ ပရိပက္ကေ ဉာဏေ အတ္တာနံ ရက္ခေယျ၊ ဧသာ ပုဗ္ဗေ အနာရက္ခာ ပဗ္ဗတပါဒေ ဝိစရမာနာ အပရိပက္ကေ ဉာဏေ အတ္တာနံ ရက္ခီ’’တိ ဝတွာ စန္ဒကိန္နရီဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁၄။၁၈ အာဒယော) ကထေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။

ဒုတိယဒိဝသေ ပန နန္ဒဿ ရာဇကုမာရဿ အဘိသေကဂေဟပ္ပဝေသနဝိဝါဟမင်္ဂလေသု ဝတ္တမာနေသု တဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ကုမာရံ ပတ္တံ ဂါဟာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတုကာမော မင်္ဂလံ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ဇနပဒကလျာဏီ ကုမာရံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘တုဝဋံ ခေါ၊ အယျပုတ္တ၊ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ¶ ဂီဝံ ပသာရေတွာ ဩလောကေသိ။ သောပိ ဘဂဝန္တံ ‘‘ပတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုံ အဝိသဟမာနော ဝိဟာရံယေဝ အဂမာသိ၊ တံ အနိစ္ဆမာနံယေဝ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ကပိလဝတ္ထုံ ဂန္တွာ တတိယဒိဝသေ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသိ။

သတ္တမေ ဒိဝသေ ရာဟုလမာတာ ကုမာရံ အလင်္ကရိတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ပေသေသိ ‘‘ပဿ၊ တာတ၊ ဧတံ ဝီသတိသဟဿသမဏပရိဝုတံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဗြဟ္မရူပဝဏ္ဏံ သမဏံ၊ အယံ တေ ပိတာ၊ ဧတဿ မဟန္တာ နိဓယော အဟေသုံ၊ တျာဿ နိက္ခမနကာလတော ပဋ္ဌာယ န ပဿာမ၊ ဂစ္ဆ၊ နံ ဒါယဇ္ဇံ ယာစာဟိ – ‘အဟံ တာတ ကုမာရော အဘိသေကံ ပတွာ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿာမိ၊ ဓနေန မေ အတ္ထော၊ ဓနံ မေ ဒေဟိ။ သာမိကော ဟိ ပုတ္တော ပိတု သန္တကဿာ’တိ’’။ ကုမာရော စ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာ ပိတု သိနေဟံ ပဋိလဘိတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ‘‘သုခါ တေ၊ သမဏ၊ ဆာယာ’’တိ ဝတွာ အညဉ္စ ဗဟုံ အတ္တနော အနုရူပံ ဝဒန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝါ ကတဘတ္တကိစ္စော အနုမောဒနံ ကတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ကုမာရောပိ ‘‘ဒါယဇ္ဇံ မေ၊ သမဏ၊ ဒေဟိ၊ ဒါယဇ္ဇံ မေ၊ သမဏ၊ ဒေဟီ’’တိ ဘဂဝန္တံ အနုဗန္ဓိ။ ဘဂဝါ ကုမာရံ န နိဝတ္တာပေသိ၊ ပရိဇနောပိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တံ နိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိ။ ဣတိ သော ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ အာရာမမေဝ အဂမာသိ။

တတော ¶ ဘဂဝါ စိန္တေသိ ‘‘ယံ အယံ ပိတု သန္တကံ ဓနံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ဝဋ္ဋာနုဂတံ သဝိဃာတံ၊ ဟန္ဒဿ ဗောဓိမဏ္ဍေ ပဋိလဒ္ဓံ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနံ ဒေမိ၊ လောကုတ္တရဒါယဇ္ဇဿ နံ သာမိကံ ကရောမီ’’တိ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ အာမန္တေသိ ‘‘တေန ဟိ၊ တွံ ¶ သာရိပုတ္တ၊ ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ။ ထေရော တံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ပဗ္ဗဇိတေ ပန ကုမာရေ ရညော အဓိမတ္တံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဘဂဝတော နိဝေဒေတွာ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ အယျာ မာတာပိတူဟိ အနနုညာတံ ပုတ္တံ န ပဗ္ဗာဇေယျု’’န္တိ ဝရံ ယာစိ။ ဘဂဝါ တဿ တံ ဝရံ ဒတွာ ပုနဒိဝသေ ရာဇနိဝေသနေ ကတပါတရာသော ဧကမန္တံ နိသိန္နေန ရညာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဒုက္ကရကာရိကကာလေ ဧကာ ဒေဝတာ မံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘ပုတ္တော တေ ကာလကတော’တိ အာဟ၊ တဿာ ဝစနံ အသဒ္ဒဟန္တော ‘န မယှံ ပုတ္တော ဗောဓိံ အပ္ပတွာ ကာလံ ကရောတီ’တိ တံ ပဋိက္ခိပိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ သဒ္ဒဟိဿထ၊ ယေ တုမှေ ပုဗ္ဗေပိ ¶ အဋ္ဌိကာနိ ဒဿေတွာ ‘ပုတ္တော တေ မတော’တိ ဝုတ္တေ န သဒ္ဒဟိတ္ထာ’’တိ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ မဟာဓမ္မပါလဇာတကံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ ရာဇာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။

ဣတိ ဘဂဝါ ပိတရံ တီသု ဖလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ပုနဒေဝ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟာသိ။ တသ္မိံ သမယေ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဘဏ္ဍံ အာဒါယ ရာဇဂဟေ အတ္တနော ပိယသဟာယကဿ သေဋ္ဌိနော ဂေဟံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဥပ္ပန္နဘာဝံ သုတွာ ဗလဝပစ္စူသသမယေ ဒေဝတာနုဘာဝေန ဝိဝဋေန ဒွါရေန သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ဒုတိယဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ သာဝတ္ထိံ အာဂမနတ္ထာယ သတ္ထု ပဋိညံ ဂဟေတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနဋ္ဌာနေ သတသဟဿံ သတသဟဿံ ဒတွာ ယောဇနိကေ ယောဇနိကေ ဝိဟာရေ ကာရေတွာ ဇေတဝနံ ကောဋိသန္ထာရေန အဋ္ဌာရသဟိရညကောဋီဟိ ကိဏိတွာ နဝကမ္မံ ပဋ္ဌပေသိ။ သော မဇ္ဈေ ဒသဗလဿ ဂန္ဓကုဋိံ ကာရေသိ၊ တံ ပရိဝါရေတွာ အသီတိမဟာထေရာနံ ပါဋိယေက္ကသန္နိဝေသနေ အာဝါသေ ဧကကူဋာဂါရဒွိကူဋာဂါရဟံသဝဋ္ဋကဒီဃသာလာမဏ္ဍပါဒိဝသေန သေသသေနာသနာနိ ပေါက္ခရဏီစင်္ကမနရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ စာတိ အဋ္ဌာရသကောဋိပရိစ္စာဂေန ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ မနောရမံ ဝိဟာရံ ကာရာပေတွာ ဒသဗလဿ အာဂမနတ္ထာယ ဒူတံ ပေသေသိ။ သတ္ထာ ဒူတဿ ဝစနံ သုတွာ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ရာဇဂဟာ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိနဂရံ ပါပုဏိ။

မဟာသေဋ္ဌိပိ ခေါ ဝိဟာရမဟံ သဇ္ဇေတွာ တထာဂတဿ ဇေတဝနပ္ပဝိသနဒိဝသေ ပုတ္တံ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတံ ကတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တေဟေဝ ပဉ္စဟိ ကုမာရသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပေသေသိ။ သော သပရိဝါရော ပဉ္စဝဏ္ဏဝတ္ထသမုဇ္ဇလာနိ ပဉ္စ ဓဇသတာနိ ဂဟေတွာ ဒသဗလဿ ¶ ပုရတော အဟောသိ။ တေသံ ¶ ပစ္ဆတော မဟာသုဘဒ္ဒါ စူဠသုဘဒ္ဒါတိ ဒွေ သေဋ္ဌိဓီတရော ပဉ္စဟိ ကုမာရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပုဏ္ဏဃဋေ ဂဟေတွာ နိက္ခမိံသု။ တာသံ ပစ္ဆတော သေဋ္ဌိဘရိယာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ ပဉ္စဟိ မာတုဂါမသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပုဏ္ဏပါတိယော ဂဟေတွာ နိက္ခမိ။ သဗ္ဗေသံ ပစ္ဆတော သယံ မဟာသေဋ္ဌိ အဟတဝတ္ထနိဝတ္ထော ¶ အဟတဝတ္ထနိဝတ္ထေဟေဝ ပဉ္စဟိ သေဋ္ဌိသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝန္တံ အဗ္ဘုဂ္ဂဉ္ဆိ။ ဘဂဝါ ဣမံ ဥပါသကပရိသံ ပုရတော ကတွာ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော အတ္တနော သရီရပ္ပဘာယ သုဝဏ္ဏရသသေကပိဉ္ဇရာနိ ဝိယ ဝနန္တရာနိ ကုရုမာနော အနန္တာယ ဗုဒ္ဓလီဠာယ အပဋိသမာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ဇေတဝနဝိဟာရံ ပါဝိသိ။

အထ နံ အနာထပိဏ္ဍိကော ပုစ္ဆိ – ‘‘ကထာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ပဋိပဇ္ဇာမီ’’တိ။ တေန ဟိ ဂဟပတိ ဣမံ ဝိဟာရံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒေဟီတိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ မဟာသေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏဘိင်္ကာရံ အာဒါယ ဒသဗလဿ ဟတ္ထေ ဥဒကံ ပါတေတွာ ‘‘ဣမံ ဇေတဝနဝိဟာရံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ အဒါသိ။ သတ္ထာ ဝိဟာရံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အနုမောဒနံ ကရောန္တော –

‘‘သီတံ ဥဏှံ ပဋိဟန္တိ၊ တတော ဝါဠမိဂါနိ စ၊

သရီသပေ စ မကသေ၊ သိသိရေ စာပိ ဝုဋ္ဌိယော။

‘‘တတော ဝါတာတပေါ ဃောရော၊ သဉ္ဇာတော ပဋိဟညတိ၊

လေဏတ္ထဉ္စ သုခတ္ထဉ္စ၊ ဈာယိတုဉ္စ ဝိပဿိတုံ။

‘‘ဝိဟာရဒါနံ သင်္ဃဿ၊ အဂ္ဂံ ဗုဒ္ဓေန ဝဏ္ဏိတံ၊

တသ္မာ ဟိ ပဏ္ဍိတော ပေါသော၊ သမ္ပဿံ အတ္ထမတ္တနော။

‘‘ဝိဟာရေ ကာရယေ ရမ္မေ၊ ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေ၊

တေသံ အန္နဉ္စ ပါနဉ္စ၊ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ။

‘‘ဒဒေယျ ဥဇုဘူတေသု၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊

တေ ¶ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ၊ သဗ္ဗဒုက္ခာပနူဒနံ၊

ယံ သော ဓမ္မံ ဣဓညာယ၊ ပရိနိဗ္ဗာတိ အနာသဝေါ’’တိ။ (စူဠဝ။ ၂၉၅) –

ဝိဟာရာနိသံသံ ¶ ကထေသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ဒုတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝိဟာရမဟံ အာရဘိ။ ဝိသာခါယ ပါသာဒမဟော စတူဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတော၊ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ပန ဝိဟာရမဟော နဝဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌာသိ။ ဝိဟာရမဟေပိ အဋ္ဌာရသေဝ ကောဋိယော ပရိစ္စာဂံ အဂမံသု။ ဣတိ ဧကသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ စတုပဏ္ဏာသကောဋိသင်္ချံ ဓနံ ပရိစ္စဇိ။

အတီတေ ¶ ပန ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ပုနဗ္ဗသုမိတ္တော နာမ သေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ယောဇနပ္ပမာဏံ သင်္ဃာရာမံ ကာရေသိ။ သိခိဿ ဘဂဝတော ကာလေ သိရိဝဍ္ဎော နာမ သေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏဖာလသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ တိဂါဝုတပ္ပမာဏံ သင်္ဃာရာမံ ကာရေသိ။ ဝေဿဘုဿ ဘဂဝတော ကာလေ သောတ္ထိဇော နာမ သေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏဟတ္ထိပဒသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ အဍ္ဎယောဇနပ္ပမာဏံ သင်္ဃာရာမံ ကာရေသိ။ ကကုသန္ဓဿ ဘဂဝတော ကာလေ အစ္စုတော နာမ သေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဂါဝုတပ္ပမာဏံ သင်္ဃာရာမံ ကာရေသိ။ ကောဏာဂမနဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဥဂ္ဂေါ နာမ သေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏကစ္ဆပသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ အဍ္ဎဂါဝုတပ္ပမာဏံ သင်္ဃာရာမံ ကာရေသိ။ ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ သုမင်္ဂလော နာမ သေဋ္ဌိ သုဝဏ္ဏကဋ္ဋိသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ သောဠသကရီသပ္ပမာဏံ သင်္ဃာရာမံ ကာရေသိ။ အမှာကံ ပန ဘဂဝတော ကာလေ အနာထပိဏ္ဍိကော နာမ သေဋ္ဌိ ကဟာပဏကောဋိသန္ထာရေန ကိဏိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ အဋ္ဌကရီသပ္ပမာဏံ သင်္ဃာရာမံ ကာရေသိ။ ဣဒံ ကိရ ဌာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အဝိဇဟိတဋ္ဌာနမေဝ။

ဣတိ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တိတော ယာဝ မဟာပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စာ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ဌာနေ ဘဂဝါ ဝိဟာသိ၊ ဣဒံ သန္တိကေနိဒါနံ နာမ၊ တဿ ဝသေန သဗ္ဗဇာတကာနိ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

ဣမံ ¶ ¶ တာဝ ¶ အပဏ္ဏကဓမ္မဒေသနံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိံ ဥပနိဿာယ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ ဝိဟရန္တော ကထေသိ။ ကံ ပန အာရဗ္ဘ အယံ ကထာ သမုဋ္ဌိတာတိ? သေဋ္ဌိဿ သဟာယကေ ပဉ္စသတေ တိတ္ထိယသာဝကေ။ ဧကသ္မိဉှိ ဒိဝသေ အနာထပိဏ္ဍိကော သေဋ္ဌိ အတ္တနော သဟာယကေ ပဉ္စသတေ အညတိတ္ထိယသာဝကေ အာဒါယ ဗဟုံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဉ္စေဝ သပ္ပိတေလမဓုဖာဏိတဝတ္ထစ္ဆာဒနာနိ စ ဂါဟာပေတွာ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ ဘေသဇ္ဇာနိ စေဝ ဝတ္ထာနိ စ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဆ နိသဇ္ဇာဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တေပိ အညတိတ္ထိယသာဝကာ တထာဂတံ ဝန္ဒိတွာ သတ္ထု ပုဏ္ဏစန္ဒသဿိရိကံ မုခံ၊ လက္ခဏာနုဗျဉ္ဇနပဋိမဏ္ဍိတံ ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခိတ္တံ ဗြဟ္မကာယံ၊ အာဝေဠာဝေဠာ ယမကယမကာ ဟုတွာ နိစ္ဆရန္တိယော ဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော စ ဩလောကယမာနာ အနာထပိဏ္ဍိကဿ သမီပေယေဝ နိသီဒိံသု။

အထ နေသံ သတ္ထာ မနောသိလာတလေ သီဟနာဒံ နဒန္တော တရုဏသီဟော ဝိယ ဂဇ္ဇန္တော ပါဝုဿကမေဃော ဝိယ စ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ¶ ဝိယ စ ရတနဒါမံ ဂန္ထေန္တော ဝိယ စ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေန သဝနီယေန ကမနီယေန ဗြဟ္မဿရေန နာနာနယဝိစိတ္တံ မဓုရဓမ္မကထံ ကထေသိ။ တေ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပသန္နစိတ္တာ ဥဋ္ဌာယ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ အညတိတ္ထိယသရဏံ ဘိန္ဒိတွာ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ အဂမံသု။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ နိစ္စကာလံ အနာထပိဏ္ဍိကေန သဒ္ဓိံ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ၊ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ သီလံ ရက္ခန္တိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောန္တိ။

အထ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိတော ပုနဒေဝ ရာဇဂဟံ အဂမာသိ။ တေ တထာဂတဿ ဂတကာလေ တံ သရဏံ ဘိန္ဒိတွာ ပုန အညတိတ္ထိယသရဏံ ဂန္တွာ အတ္တနော ¶ မူလဋ္ဌာနေယေဝ ပတိဋ္ဌိတာ။ ဘဂဝါပိ သတ္တဋ္ဌ မာသေ ¶ ဝီတိနာမေတွာ ပုန ဇေတဝနမေဝ အဂမာသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ပုနပိ တေ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တေပိ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အထ နေသံ တထာဂတေ စာရိကံ ပက္ကန္တေ ဂဟိတသရဏံ ဘိန္ဒိတွာ ပုန အညတိတ္ထိယသရဏမေဝ ဂဟေတွာ မူလေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။

ဘဂဝါ အပရိမိတကပ္ပကောဋိယော နိရန္တရံ ပဝတ္တိတဝစီသုစရိတာနုဘာဝေန ဒိဗ္ဗဂန္ဓဂန္ဓိတံ နာနာဂန္ဓပူရိတံ ရတနကရဏ္ဍကံ ဝိဝရန္တော ဝိယ မုခပဒုမံ ဝိဝရိတွာ မဓုရဿရံ နိစ္ဆာရေန္တော ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ ဥပါသကာ တီဏိ သရဏာနိ ဘိန္ဒိတွာ အညတိတ္ထိယသရဏံ ဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထ တေဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ အသက္ကောန္တေဟိ ‘‘သစ္စံ ဘဂဝါ’’တိ ဝုတ္တေ သတ္ထာ ‘‘ဥပါသကာ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ တိရိယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ ဗုဒ္ဓေန သဒိသော နာမ နတ္ထိ၊ ကုတော အဓိကတရော’’တိ။ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ အပဒါ ဝါ ဒွိပဒါ ဝါ စတုပ္ပဒါ ဝါ ဗဟုပ္ပဒါ ဝါ၊ တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၃၉၊ အ။ နိ။ ၄။၃၄)၊ ယံ ကိဉ္စိ ဝိတ္တံ ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါ…ပေ… (ခု။ ပါ။ ၆။၃၊ သု။ နိ။ ၂၂၆) အဂ္ဂတော ဝေ ပသန္နာန’’န္တိအာဒီဟိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀) သုတ္တေဟိ ပကာသိတေ ရတနတ္တယဂုဏေ ပကာသေတွာ ‘‘ဧဝံ ဥတ္တမဂုဏေဟိ သမန္နာဂတံ ရတနတ္တယံ သရဏံ ဂတာ ဥပါသကာ ဝါ ဥပါသိကာ ဝါ နိရယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တကာ နာမ နတ္ထိ၊ အပါယနိဗ္ဗတ္တိတော ပန မုစ္စိတွာ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တိ၊ တသ္မာ တုမှေဟိ ဧဝရူပံ သရဏံ ဘိန္ဒိတွာ အညတိတ္ထိယသရဏံ ဂစ္ဆန္တေဟိ အယုတ္တံ ကတ’’န္တိ အာဟ။

ဧတ္ထ စ တီဏိ ရတနာနိ မောက္ခဝသေန ဥတ္တမဝသေန သရဏဂတာနံ အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တိယာ အဘာဝဒီပနတ္ထံ ဣမာနိ သုတ္တာနိ ဒဿေတဗ္ဗာနိ –

‘‘ယေ ¶ ကေစိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာသေ၊ န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိံ၊

ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒေဝကာယံ ပရိပူရေဿန္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂၊ သံ။ နိ။ ၁။၃၇)၊

‘‘ယေ ¶ ကေစိ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတာသေ၊ န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိံ၊

ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒေဝကာယံ ပရိပူရေဿန္တိ။

‘‘ယေ ¶ ကေစိ သင်္ဃံ သရဏံ ဂတာသေ၊ န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိံ၊

ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒေဝကာယံ ပရိပူရေဿန္တိ။

‘‘ဗဟုံ ဝေ သရဏံ ယန္တိ၊ ပဗ္ဗတာနိ ဝနာနိ စ၊

အာရာမရုက္ခစေတျာနိ၊ မနုဿာ ဘယတဇ္ဇိတာ။

‘‘နေတံ ခေါ သရဏံ ခေမံ၊ နေတံ သရဏမုတ္တမံ၊

နေတံ သရဏမာဂမ္မ၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတိ။

‘‘ယော စ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ၊ သင်္ဃဉ္စ သရဏံ ဂတော၊

စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ၊ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။

‘‘ဒုက္ခံ ဒုက္ခသမုပ္ပာဒံ၊ ဒုက္ခဿ စ အတိက္ကမံ၊

အရိယဉ္စဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ၊ ဒုက္ခူပသမဂါမိနံ။

‘‘ဧတံ ခေါ သရဏံ ခေမံ၊ ဧတံ သရဏမုတ္တမံ၊

ဧတံ သရဏမာဂမ္မ၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၈၈-၁၉၂)၊

န ကေဝလဉ္စ နေသံ သတ္ထာ ဧတ္တကံယေဝ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ အပိစ ခေါ ‘‘ဥပါသကာ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ နာမ၊ ဓမ္မာနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ နာမ၊ သင်္ဃာနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ နာမ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဒေတိ၊ သောတာပတ္တိဖလံ ဒေတိ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ ဒေတိ၊ သကဒါဂါမိဖလံ ဒေတိ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂံ ဒေတိ၊ အနာဂါမိဖလံ ဒေတိ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဒေတိ၊ အရဟတ္တဖလံ ဒေတီ’’တိဧဝမာဒီဟိပိ နယေဟိ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘ဧဝရူပံ နာမ သရဏံ ဘိန္ဒန္တေဟိ အယုတ္တံ တုမှေဟိ ကတ’’န္တိ အာဟ။ ဧတ္ထ စ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနာဒီနံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒိပ္ပဒါနံ ‘‘ဧကဓမ္မော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ ¶ သံဝတ္တတိ။ ကတမော ဧကဓမ္မော? ဗုဒ္ဓါနုဿတီ’’တိဧဝမာဒီဟိ (အ။ နိ။ ၁။၂၉၆) သုတ္တေဟိ ဒီပေတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဘဂဝါ နာနပ္ပကာရေဟိ ဥပါသကေ ဩဝဒိတွာ ‘‘ဥပါသကာ ပုဗ္ဗေပိ မနုဿာ အသရဏံ ‘သရဏ’န္တိ တက္ကဂ္ဂါဟေန ဝိရဒ္ဓဂ္ဂါဟေန ဂဟေတွာ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတေ ကန္တာရေ ယက္ခဘက္ခာ ဟုတွာ ¶ မဟာဝိနာသံ ပတ္တာ၊ အပဏ္ဏကဂ္ဂါဟံ ပန ဧကံသိကဂ္ဂါဟံ အဝိရဒ္ဓဂ္ဂါဟံ ဂဟိတမနုဿာ တသ္မိံယေဝ ကန္တာရေ သောတ္ထိဘာဝံ ပတ္တာ’’တိ ဝတွာ တုဏှီ အဟောသိ။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ အဘိတ္ထဝိတွာ သိရသ္မိံ အဉ္ဇလိံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဧဝမာဟ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဒါနိ တာဝ ဣမေသံ ဥပါသကာနံ ဥတ္တမသရဏံ ဘိန္ဒိတွာ တက္ကဂ္ဂဟဏံ အမှာကံ ပါကဋံ၊ ပုဗ္ဗေ ပန အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတေ ကန္တာရေ တက္ကိကာနံ ဝိနာသော၊ အပဏ္ဏကဂ္ဂါဟံ ဂဟိတမနုဿာနဉ္စ သောတ္ထိဘာဝေါ အမှာကံ ပဋိစ္ဆန္နော၊ တုမှာကမေဝ ¶ ပါကဋော၊ သာဓု ဝတ နော ဘဂဝါ အာကာသေ ပုဏ္ဏစန္ဒံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ ဣမံ ကာရဏံ ပါကဋံ ကရောတူ’’တိ။ အထ ဘဂဝါ ‘‘မယာ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အပရိမိတကာလံ ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ လောကဿ ကင်္ခစ္ဆေဒနတ္ထမေဝ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဒ္ဓံ၊ သီဟဝသာယ သုဝဏ္ဏနာဠိံ ပူရေန္တော ဝိယ သက္ကစ္စံ သောတံ ဩဒဟိတွာ သုဏောဟီ’’တိ သေဋ္ဌိနော သတုပ္ပာဒံ ဇနေတွာ ဟိမဂဗ္ဘံ ပဒါလေတွာ ပုဏ္ဏစန္ဒံ နီဟရန္တော ဝိယ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နကာရဏံ ပါကဋံ အကာသိ။

အတီတေ ကာသိရဋ္ဌေ ဗာရာဏသိနဂရေ ဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သတ္ထဝါဟကုလေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ဒသမာသစ္စယေန မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဝယပ္ပတ္တော ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဝဏိဇ္ဇံ ကရောန္တော ဝိစရတိ။ သော ကဒါစိ ပုဗ္ဗန္တတော အပရန္တံ ဂစ္ဆတိ၊ ကဒါစိ အပရန္တတော ပုဗ္ဗန္တံ။ ဗာရာဏသိယံယေဝ အညောပိ သတ္ထဝါဟပုတ္တော အတ္ထိ ဗာလော အဗျတ္တော အနုပါယကုသလော။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိတော မဟဂ္ဃံ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပဉ္စ သကဋသတာနိ ပူရေတွာ ဂမနသဇ္ဇာနိ ကတွာ ဌပေသိ။ သောပိ ဗာလသတ္ထဝါဟပုတ္တော တထေဝ ပဉ္စ သကဋသတာနိ ပူရေတွာ ဂမနသဇ္ဇာနိ ကတွာ ဌပေသိ။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘သစေ အယံ ဗာလသတ္ထဝါဟပုတ္တော မယာ သဒ္ဓိံယေဝ ဂမိဿတိ၊ သကဋသဟဿေ ဧကတော မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေ မဂ္ဂေါပိ ¶ နပ္ပဟောဿတိ၊ မနုဿာနံ ဒါရုဒကာဒီနိပိ၊ ဗလိဗဒ္ဒါနံ တိဏာနိပိ ဒုလ္လဘာနိ ဘဝိဿန္တိ၊ ဧတေန ဝါ မယာ ဝါ ပုရတော ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တံ ပက္ကောသာပေတွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ဒွီဟိပိ အမှေဟိ ဧကတော ဂန္တုံ န သက္ကာ၊ ကိံ တွံ ပုရတော ဂမိဿသိ၊ ဥဒါဟု ပစ္ဆတော’’တိ အာဟ။ သော စိန္တေသိ ‘‘မယိ ပုရတော ဂစ္ဆန္တေ ဗဟူ အာနိသံသာ၊ မဂ္ဂေန အဘိန္နေနေဝ ဂမိဿာမိ၊ ဂေါဏာ အနာမဋ္ဌတိဏံ ခါဒိဿန္တိ၊ မနုဿာနံ အနာမဋ္ဌံ သူပေယျပဏ္ဏံ ဘဝိဿတိ၊ ပသန္နံ ဥဒကံ ဘဝိဿတိ၊ ယထာရုစိံ အဂ္ဃံ ဌပေတွာ ဘဏ္ဍံ ဝိက္ကိဏိဿာမီ’’တိ။ သော ‘‘အဟံ၊ သမ္မ၊ ပုရတော ဂမိဿာမီ’’တိ ¶ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ပစ္ဆတော ဂမနေ ဗဟူ အာနိသံသေ အဒ္ဒသ။ ဧဝံ ဟိဿ အဟောသိ – ‘‘ပုရတော ဂစ္ဆန္တာ မဂ္ဂေ ဝိသမဋ္ဌာနံ သမံ ကရိဿန္တိ၊ အဟံ တေဟိ ဂတမဂ္ဂေန ဂမိဿာမိ၊ ပုရတော ဂတေဟိ ဗလိဗဒ္ဒေဟိ ပရိဏတထဒ္ဓတိဏေ ¶ ခါဒိတေ မမ ဂေါဏာ ပုန ဥဋ္ဌိတာနိ မဓုရတိဏာနိ ခါဒိဿန္တိ၊ ဂဟိတပဏ္ဏဋ္ဌာနတော ဥဋ္ဌိတံ မနုဿာနံ သူပေယျပဏ္ဏံ မဓုရံ ဘဝိဿတိ၊ အနုဒကေ ဌာနေ အာဝါဋံ ခနိတွာ ဧတေ ဥဒကံ ဥပ္ပာဒေဿန္တိ၊ တေဟိ ကတေသု အာဝါဋေသု မယံ ဥဒကံ ပိဝိဿာမ၊ အဂ္ဃဋ္ဌပနံ နာမ မနုဿာနံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနသဒိသံ၊ အဟံ ပစ္ဆတော ဂန္တွာ ဧတေဟိ ဌပိတဂ္ဃေန ဘဏ္ဍံ ဝိက္ကိဏိဿာမီ’’တိ။ အထ သော ဧတ္တကေ အာနိသံသေ ဒိသွာ ‘‘သမ္မ၊ တွံ ပုရတော ဂစ္ဆာဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာဓု၊ သမ္မာ’’တိ ဗာလသတ္ထဝါဟော သကဋာနိ ယောဇေတွာ နိက္ခန္တော အနုပုဗ္ဗေန မနုဿာဝါသံ အတိက္ကမိတွာ ကန္တာရမုခံ ပါပုဏိ။

ကန္တာရံ နာမ – စောရကန္တာရံ၊ ဝါဠကန္တာရံ၊ နိရုဒကကန္တာရံ၊ အမနုဿကန္တာရံ၊ အပ္ပဘက္ခကန္တာရန္တိ ပဉ္စဝိဓံ။ တတ္ထ စောရေဟိ အဓိဋ္ဌိတမဂ္ဂေါ စောရကန္တာရံ နာမ။ သီဟာဒီဟိ အဓိဋ္ဌိတမဂ္ဂေါ ဝါဠကန္တာရံ နာမ။ ယတ္ထ နှာယိတုံ ဝါ ပါတုံ ဝါ ဥဒကံ နတ္ထိ၊ ဣဒံ နိရုဒကကန္တာရံ နာမ။ အမနုဿာဓိဋ္ဌိတံ အမနုဿကန္တာရံ နာမ။ မူလခါဒနီယာဒိဝိရဟိတံ အပ္ပဘက္ခကန္တာရံ နာမ။ ဣမသ္မိံ ပဉ္စဝိဓေ ကန္တာရေ တံ ကန္တာရံ နိရုဒကကန္တာရဉ္စေဝ အမနုဿကန္တာရဉ္စ။ တသ္မာ သော ဗာလသတ္ထဝါဟပုတ္တော သကဋေသု မဟန္တမဟန္တာ စာဋိယော ဌပေတွာ ဥဒကဿ ပူရာပေတွာ သဋ္ဌိယောဇနိကံ ကန္တာရံ ပဋိပဇ္ဇိ။

အထဿ ကန္တာရမဇ္ဈံ ဂတကာလေ ကန္တာရေ အဓိဝတ္ထယက္ခော ‘‘ဣမေဟိ မနုဿေဟိ ဂဟိတံ ဥဒကံ ဆဍ္ဍာပေတွာ ဒုဗ္ဗလေ ကတွာ သဗ္ဗေဝ နေ ခါဒိဿာမီ’’တိ ¶ သဗ္ဗသေတတရုဏဗလိဗဒ္ဒယုတ္တံ ¶ မနောရမံ ယာနကံ မာပေတွာ ဓနုကလာပဖလကာဝုဓဟတ္ထေဟိ ဒသဟိ ဒွါဒသဟိ အမနုဿေဟိ ပရိဝုတော ဥပ္ပလကုမုဒါနိ ပိဠန္ဓိတွာ အလ္လကောသော အလ္လဝတ္ထော ဣဿရပုရိသော ဝိယ တသ္မိံ ယာနကေ နိသီဒိတွာ ကဒ္ဒမမက္ခိတေဟိ စက္ကေဟိ ပဋိပထံ အဂမာသိ။ ပရိဝါရအမနုဿာပိဿ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဂစ္ဆန္တာ အလ္လကေသာ အလ္လဝတ္ထာ ဥပ္ပလကုမုဒမာလာ ပိဠန္ဓိတွာ ပဒုမပုဏ္ဍရီကကလာပေ ဂဟေတွာ ဘိသမုဠာလာနိ ခါဒန္တာ ဥဒကဗိန္ဒူဟိ စေဝ ကလလေဟိ စ ပဂ္ဃရန္တေဟိ အဂမံသု။ သတ္ထဝါဟာ စ နာမ ယဒါ ဓုရဝါတော ဝါယတိ၊ တဒါ ယာနကေ နိသီဒိတွာ ဥပဋ္ဌာကပရိဝုတာ ရဇံ ပရိဟရန္တာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တိ။ ယဒါ ပစ္ဆတော ဝါတော ဝါယတိ၊ တဒါ တေနေဝ နယေန ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တိ။ တဒါ ပန ဓုရဝါတော အဟောသိ၊ တသ္မာ သော သတ္ထဝါဟပုတ္တော ပုရတော အဂမာသိ။

ယက္ခော တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ အတ္တနော ယာနကံ မဂ္ဂါ ဩက္ကမာပေတွာ ‘‘ကဟံ ဂစ္ဆထာ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ အကာသိ။ သတ္ထဝါဟောပိ အတ္တနော ယာနကံ မဂ္ဂါ ဩက္ကမာပေတွာ သကဋာနံ ဂမနောကာသံ ဒတွာ ဧကမန္တေ ဌိတော တံ ယက္ခံ အဝေါစ ‘‘ဘော၊ အမှေ တာဝ ¶ ဗာရာဏသိတော အာဂစ္ဆာမ။ တုမှေ ပန ဥပ္ပလကုမုဒါနိ ပိဠန္ဓိတွာ ပဒုမပုဏ္ဍရီကဟတ္ထာ ဘိသမုဠာလာနိ ခါဒန္တာ ကဒ္ဒမမက္ခိတာ ဥဒကဗိန္ဒူဟိ ပဂ္ဃရန္တေဟိ အာဂစ္ဆထ။ ကိံ နု ခေါ တုမှေဟိ အာဂတမဂ္ဂေ ဒေဝေါ ဝဿတိ၊ ဥပ္ပလာဒိသဉ္ဆန္နာနိ ဝါ သရာနိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ယက္ခော တဿ ကထံ သုတွာ ‘‘သမ္မ၊ ကိံ နာမေတံ ကထေသိ။ ဧသာ နီလဝနရာဇိ ပညာယတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သကလံ အရညံ ဧကောဒကံ၊ နိဗဒ္ဓံ ဒေဝေါ ဝဿတိ၊ ကန္ဒရာ ပူရာ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ပဒုမာဒိသဉ္ဆန္နာနိ သရာနိ အတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ပဋိပါဋိယာ ဂစ္ဆန္တေသု ¶ သကဋေသု ‘‘ဣမာနိ သကဋာနိ အာဒါယ ကဟံ ဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အသုကဇနပဒံ နာမာ’’တိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ စိမသ္မိဉ္စ သကဋေ ကိံ နာမ ဘဏ္ဍ’’န္တိ? ‘‘အသုကဉ္စ အသုကဉ္စာ’’တိ။ ‘‘ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တံ သကဋံ အတိဝိယ ဂရုကံ ဟုတွာ အာဂစ္ဆတိ၊ ဧတသ္မိံ ကိံ ဘဏ္ဍ’’န္တိ? ‘‘ဥဒကံ ဧတ္ထာ’’တိ။ ‘‘ပရတော တာဝ ဥဒကံ အာနေန္တေဟိ ဝေါ မနာပံ ကတံ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပန ဥဒကေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ပုရတော ဗဟု ဥဒကံ၊ စာဋိယော ဘိန္ဒိတွာ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတွာ သုခေန ဂစ္ဆထာ’’တိ အာဟ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘တုမှေ ဂစ္ဆထ၊ အမှာကံ ပပဉ္စော ဟောတီ’’တိ ထောကံ ဂန္တွာ တေသံ အဒဿနံ ပတွာ အတ္တနော ယက္ခနဂရမေဝ အဂမာသိ။

သောပိ ¶ ဗာလသတ္ထဝါဟော အတ္တနော ဗာလတာယ ယက္ခဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ စာဋိယော ဘိန္ဒာပေတွာ ပသတမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ အနဝသေသေတွာ သဗ္ဗံ ဆဍ္ဍာပေတွာ သကဋာနိ ပါဇာပေသိ၊ ပုရတော အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဥဒကံ နာဟောသိ၊ မနုဿာ ပါနီယံ အလဘန္တာ ကိလမိံသု။ တေ ယာဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမနာ ဂန္တွာ သကဋာနိ မောစေတွာ ပရိဝဋ္ဋကေန ဌပေတွာ ဂေါဏေ စက္ကေသု ဗန္ဓိံသု။ နေဝ ဂေါဏာနံ ဥဒကံ အဟောသိ၊ န မနုဿာနံ ယာဂုဘတ္တံ ဝါ။ ဒုဗ္ဗလမနုဿာ တတ္ထ တတ္ထ နိပဇ္ဇိတွာ သယိံသု။ ရတ္တိဘာဂသမနန္တရေ ယက္ခာ ယက္ခနဂရတော အာဂန္တွာ သဗ္ဗေပိ ဂေါဏေ စ မနုဿေ စ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ မံသံ ခါဒိတွာ အဋ္ဌီနိ အဝသေသေတွာ အဂမံသု။ ဧဝမေကံ ဗာလသတ္ထဝါဟပုတ္တံ နိဿာယ သဗ္ဗေပိ တေ ဝိနာသံ ပါပုဏိံသု၊ ဟတ္ထဋ္ဌိကာဒီနိ ဒိသာဝိဒိသာသု ဝိပ္ပကိဏ္ဏာနိ အဟေသုံ။ ပဉ္စ သကဋသတာနိ ယထာပူရိတာနေဝ အဋ္ဌံသု။

ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ ဗာလသတ္ထဝါဟပုတ္တဿ နိက္ခန္တဒိဝသတော မာသဍ္ဎမာသံ ဝီတိနာမေတွာ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ နဂရာ နိက္ခမ္မ အနုပုဗ္ဗေန ကန္တာရမုခံ ပါပုဏိ။ သော တတ္ထ ဥဒကစာဋိယော ပူရေတွာ ဗဟုံ ဥဒကံ အာဒါယ ခန္ဓာဝါရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ မနုဿေ သန္နိပါတေတွာ ¶ ဧဝမာဟ ‘‘တုမှေ မံ အနာပုစ္ဆိတွာ ပသတမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ မာ ဝဠဉ္ဇယိတ္ထ၊ ကန္တာရေ ဝိသရုက္ခာ နာမ ဟောန္တိ၊ ပတ္တံ ဝါ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ တုမှေဟိ ပုရေ အခါဒိတပုဗ္ဗံ မံ အနာပုစ္ဆိတွာ မာ ခါဒိတ္ထာ’’တိ။ ဧဝံ မနုဿာနံ ဩဝါဒံ ဒတွာ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ကန္တာရံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တသ္မိံ ကန္တာရမဇ္ဈံ သမ္ပတ္တေ သော ¶ ယက္ခော ပုရိမနယေနေဝ ဗောဓိသတ္တဿ ပဋိပထေ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဒိသွာဝ အညာသိ ‘‘ဣမသ္မိံ ကန္တာရေ ဥဒကံ နတ္ထိ၊ နိရုဒကကန္တာရော နာမေသ၊ အယဉ္စ နိဗ္ဘယော ရတ္တနေတ္တော၊ ဆာယာပိဿ န ပညာယတိ၊ နိဿံသယံ ဣမိနာ ပုရတော ဂတော ဗာလသတ္ထဝါဟပုတ္တော သဗ္ဗံ ဥဒကံ ဆဍ္ဍာပေတွာ ကိလမေတွာ သပရိသော ခါဒိတော ဘဝိဿတိ၊ မယှံ ပန ပဏ္ဍိတဘာဝံ ဥပါယကောသလ္လံ န ဇာနာတိ မညေ’’တိ။ တတော နံ အာဟ ‘‘ဂစ္ဆထ တုမှေ၊ မယံ ဝါဏိဇာ နာမ အညံ ဥဒကံ အဒိသွာ ဂဟိတဥဒကံ န ဆဍ္ဍေမ၊ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေ ပန ဆဍ္ဍေတွာ သကဋာနိ သလ္လဟုကာနိ ကတွာ ဂမိဿာမာ’’တိ ယက္ခော ထောကံ ဂန္တွာ အဒဿနံ ဥပဂမ္မ အတ္တနော ယက္ခနဂရမေဝ ဂတော။

ယက္ခေ ပန ဂတေ မနုဿာ ဗောဓိသတ္တံ အာဟံသု ‘‘အယျ၊ ဧတေ မနုဿာ ‘ဧသာ နီလဝနရာဇိ ပညာယတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ နိဗဒ္ဓံ ဒေဝေါ ဝဿတီ’တိ ဝတွာ ¶ ဥပ္ပလကုမုဒမာလာဓာရိနော ပဒုမပုဏ္ဍရီကကလာပေ အာဒါယ ဘိသမုဠာလာနိ ခါဒန္တာ အလ္လဝတ္ထာ အလ္လကေသာ ဥဒကဗိန္ဒူဟိ ပဂ္ဃရန္တေဟိ အာဂတာ၊ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတွာ သလ္လဟုကေဟိ သကဋေဟိ ခိပ္ပံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော တေသံ ကထံ သုတွာ သကဋာနိ ဌပါပေတွာ သဗ္ဗေ မနုဿေ သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘တုမှေဟိ ‘ဣမသ္မိံ ကန္တာရေ သရော ဝါ ပေါက္ခရဏီ ဝါ အတ္ထီ’တိ ကဿစိ သုတပုဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န၊ အယျ၊ သုတပုဗ္ဗ’’န္တိ။ နိရုဒကကန္တာရော နာမ ဧသော၊ ဣဒါနိ ဧကစ္စေ မနုဿာ ‘‘ဧတာယ နီလဝနရာဇိယာ ပုရတော ဒေဝေါ ဝဿတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘ဝုဋ္ဌိဝါတော နာမ ကိတ္တကံ ဌာနံ ¶ ဝါယတီ’’တိ? ‘‘ယောဇနမတ္တံ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘ကစ္စိ ပန ဝေါ ဧကဿာပိ သရီရံ ဝုဋ္ဌိဝါတော ပဟရတီ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ အယျာ’’တိ။ ‘‘မေဃသီသံ နာမ ကိတ္တကေ ဌာနေ ပညာယတီ’’တိ? ‘‘တိယောဇနမတ္တေ အယျာ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန ဝေါ ကေနစိ ဧကမ္ပိ မေဃသီသံ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘ဝိဇ္ဇုလတာ နာမ ကိတ္တကေ ဌာနေ ပညာယတီ’’တိ? ‘‘စတုပ္ပဉ္စယောဇနမတ္တေ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန ဝေါ ကေနစိ ဝိဇ္ဇုလတောဘာသော ဒိဋ္ဌော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘မေဃသဒ္ဒေါ နာမ ကိတ္တကေ ဌာနေ သုယျတီ’’တိ? ‘‘ဧကဒွိယောဇနမတ္တေ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန ဝေါ ကေနစိ မေဃသဒ္ဒေါ သုတော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘န ဧတေ မနုဿာ၊ ယက္ခာ ဧတေ၊ အမှေ ဥဒကံ ဆဍ္ဍာပေတွာ ဒုဗ္ဗလေ ကတွာ ခါဒိတုကာမာ အာဂတာ ဘဝိဿန္တိ။ ပုရတော ဂတော ဗာလသတ္ထဝါဟပုတ္တော န ဥပါယကုသလော။ အဒ္ဓါ သော ဧတေဟိ ဥဒကံ ဆဍ္ဍာပေတွာ ကိလမေတွာ ခါဒိတော ဘဝိဿတိ၊ ပဉ္စ သကဋသတာနိ ယထာပူရိတာနေဝ ဌိတာနိ ဘဝိဿန္တိ။ အဇ္ဇ မယံ တာနိ ပဿိဿာမ၊ ပသတမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ အဆဍ္ဍေတွာ သီဃသီဃံ ပါဇေထာ’’တိ ပါဇာပေသိ။

သော ဂစ္ဆန္တော ယထာပူရိတာနေဝ ပဉ္စ သကဋသတာနိ ဂေါဏမနုဿာနဉ္စ ဟတ္ထဋ္ဌိကာဒီနိ ဒိသာဝိဒိသာသု ဝိပ္ပကိဏ္ဏာနိ ဒိသွာ သကဋာနိ မောစာပေတွာ သကဋပရိဝဋ္ဋကေန ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓာပေတွာ ¶ ကာလဿေဝ မနုဿေ စ ဂေါဏေ စ သာယမာသဘတ္တံ ဘောဇာပေတွာ မနုဿာနံ မဇ္ဈေ ဂေါဏေ နိပဇ္ဇာပေတွာ သယံ ဗလနာယကော ဟုတွာ ခဂ္ဂဟတ္ထော တိယာမရတ္တိံ အာရက္ခံ ဂဟေတွာ ဌိတကောဝ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေသိ။ ပုနဒိဝသေ ပန ပါတောဝ ¶ သဗ္ဗကိစ္စာနိ နိဋ္ဌာပေတွာ ဂေါဏေ ဘောဇေတွာ ဒုဗ္ဗလသကဋာနိ ဆဍ္ဍာပေတွာ ထိရာနိ ဂါဟာပေတွာ အပ္ပဂ္ဃံ ဘဏ္ဍံ ဆဍ္ဍာပေတွာ မဟဂ္ဃံ ဘဏ္ဍံ အာရောပါပေတွာ ယထာဓိပ္ပေတံ ဌာနံ ဂန္တွာ ဒိဂုဏတိဂုဏေန မူလေန ဘဏ္ဍံ ဝိက္ကိဏိတွာ သဗ္ဗံ ပရိသံ အာဒါယ ပုန အတ္တနော နဂရမေဝ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဂဟပတိ၊ ပုဗ္ဗေ တက္ကဂ္ဂါဟဂါဟိနော မဟာဝိနာသံ ပတ္တာ၊ အပဏ္ဏကဂ္ဂါဟဂါဟိနော ပန အမနုဿာနံ ဟတ္ထတော မုစ္စိတွာ သောတ္ထိနာ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ပုန သကဋ္ဌာနမေဝ ပစ္စာဂမိံသူ’’တိ ဝတွာ ဒွေပိ ဝတ္ထူနိ ဃဋေတွာ ဣမိဿာ အပဏ္ဏကဓမ္မဒေသနာယ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘အပဏ္ဏကံ ဌာနမေကေ၊ ဒုတိယံ အာဟု တက္ကိကာ၊

ဧတဒညာယ မေဓာဝီ၊ တံ ဂဏှေ ယဒပဏ္ဏက’’န္တိ။

တတ္ထ အပဏ္ဏကန္တိ ဧကံသိကံ အဝိရဒ္ဓံ နိယျာနိကံ။ ဌာနန္တိ ကာရဏံ။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ ဖလံ တိဋ္ဌတိ နာမ၊ တသ္မာ ‘‘ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၈၀၉) စဿ ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ‘‘အပဏ္ဏကံ ဌာန’’န္တိ ပဒဒွယေနာပိ ‘‘ယံ ဧကန္တဟိတသုခါဝဟတ္တာ ပဏ္ဍိတေဟိ ပဋိပန္နံ ဧကံသိကကာရဏံ အဝိရဒ္ဓကာရဏံ နိယျာနိကကာရဏံ၊ တံ ဣဒ’’န္တိ ဒီပေတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ပဘေဒတော ပန တီဏိ သရဏဂမနာနိ၊ ပဉ္စ သီလာနိ၊ ဒသ သီလာနိ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရော၊ ဣန္ဒြိယသံဝရော၊ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ၊ ပစ္စယပဋိသေဝနံ၊ သဗ္ဗမ္ပိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ၊ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ၊ ဈာနံ၊ ဝိပဿနာ၊ အဘိညာ၊ သမာပတ္တိ၊ အရိယမဂ္ဂေါ၊ အရိယဖလံ၊ သဗ္ဗမ္ပေတံ အပဏ္ဏကဋ္ဌာနံ အပဏ္ဏကပဋိပဒါ၊ နိယျာနိကပဋိပဒါတိ အတ္ထော။

ယသ္မာ စ ပန နိယျာနိကပဋိပဒါယ ဧတံ နာမံ၊ တသ္မာယေဝ ဘဂဝါ အပဏ္ဏကပဋိပဒံ ဒဿေန္တော ဣမံ သုတ္တမာဟ –

‘‘တီဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အပဏ္ဏကပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ယောနိ စဿ အာရဒ္ဓါ ဟောတိ အာသဝါနံ ခယာယ ¶ ။ ကတမေဟိ တီဟိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ ဘိက္ခု ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ၊ ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ၊ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ…ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ…ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။ ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ…ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၆)။

ဣမသ္မိဉ္စာပိ သုတ္တေ တယောဝ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ အယံ ပန အပဏ္ဏကပဋိပဒါ ယာဝ အရဟတ္တဖလံ လဗ္ဘတေဝ ¶ ။ တတ္ထ အရဟတ္တဖလမ္ပိ၊ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရဿ စေဝ၊ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနဿ စ၊ ပဋိပဒါယေဝ နာမ ဟောတိ။

ဧကေတိ ဧကစ္စေ ပဏ္ဍိတမနုဿာ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘အသုကာ နာမာ’’တိ နိယမော နတ္ထိ၊ ဣဒံ ပန သပရိသံ ဗောဓိသတ္တံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒုတိယံ အာဟု တက္ကိကာတိ ဒုတိယန္တိ ပဌမတော အပဏ္ဏကဋ္ဌာနတော နိယျာနိကကာရဏတော ဒုတိယံ တက္ကဂ္ဂါဟကာရဏံ အနိယျာနိကကာရဏံ။ အာဟု တက္ကိကာတိ ဧတ္ထ ပန သဒ္ဓိံ ပုရိမပဒေန အယံ ယောဇနာ – အပဏ္ဏကဋ္ဌာနံ ဧကံသိကကာရဏံ အဝိရဒ္ဓကာရဏံ နိယျာနိကကာရဏံ ဧကေ ဗောဓိသတ္တပ္ပမုခါ ပဏ္ဍိတမနုဿာ ဂဏှိံသု။ ယေ ပန ဗာလသတ္ထဝါဟပုတ္တပ္ပမုခါ တက္ကိကာ အာဟု၊ တေ ဒုတိယံ သာပရာဓံ အနေကံသိကဋ္ဌာနံ ဝိရဒ္ဓကာရဏံ အနိယျာနိကကာရဏံ အဂ္ဂဟေသုံ။ တေသု ယေ အပဏ္ဏကဋ္ဌာနံ အဂ္ဂဟေသုံ၊ တေ သုက္ကပဋိပဒံ ပဋိပန္နာ။ ယေ ဒုတိယံ ‘‘ပုရတော ဘဝိတဗ္ဗံ ဥဒကေနာ’’တိ တက္ကဂ္ဂါဟသင်္ခါတံ အနိယျာနိကကာရဏံ အဂ္ဂဟေသုံ။ တေ ကဏှပဋိပဒံ ပဋိပန္နာ။

တတ္ထ ¶ သုက္ကပဋိပဒါ အပရိဟာနိပဋိပဒါ၊ ကဏှပဋိပဒါ ပရိဟာနိပဋိပဒါ။ တသ္မာ ယေ သုက္ကပဋိပဒံ ပဋိပန္နာ၊ တေ အပရိဟီနာ သောတ္ထိဘာဝံ ပတ္တာ။ ယေ ပန ကဏှပဋိပဒံ ပဋိပန္နာ၊ တေ ¶ ပရိဟီနာ အနယဗျသနံ အာပန္နာတိ ဣမမတ္ထံ ဘဂဝါ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိနော ဝတွာ ဥတ္တရိ ဣဒမာဟ ‘‘ဧတဒညာယ မေဓာဝီ၊ တံ ဂဏှေ ယဒပဏ္ဏက’’န္တိ။

တတ္ထ ဧတဒညာယ မေဓာဝီတိ ‘‘မေဓာ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ ဝိပုလာယ ဝိသုဒ္ဓါယ ဥတ္တမာယ ပညာယ သမန္နာဂတော ကုလပုတ္တော ဧတံ အပဏ္ဏကေ စေဝ သပဏ္ဏကေ စာတိ ဒွီသု အတက္ကဂ္ဂါဟတက္ကဂ္ဂါဟသင်္ခါတေသု ဌာနေသု ဂုဏဒေါသံ ဝုဒ္ဓိဟာနိံ အတ္ထာနတ္ထံ ဉတွာတိ အတ္ထော။ တံ ဂဏှေ ယဒပဏ္ဏကန္တိ ယံ အပဏ္ဏကံ ဧကံသိကံ သုက္ကပဋိပဒါအပရိဟာနိယပဋိပဒါသင်္ခါတံ နိယျာနိကကာရဏံ၊ တဒေဝ ဂဏှေယျ။ ကသ္မာ? ဧကံသိကာဒိဘာဝတောယေဝ။ ဣတရံ ပန န ဂဏှေယျ။ ကသ္မာ? အနေကံသိကာဒိဘာဝတောယေဝ။ အယဉှိ အပဏ္ဏကပဋိပဒါ နာမ သဗ္ဗေသံ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓပုတ္တာနံ ပဋိပဒါ။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါ ဟိ အပဏ္ဏကပဋိပဒါယမေဝ ဌတွာ ဒဠှေန ဝီရိယေန ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗောဓိမူလေ ဗုဒ္ဓါ နာမ ဟောန္တိ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗောဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ဗုဒ္ဓပုတ္တာ သာဝကပါရမိဉာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ။

ဣတိ ဘဂဝါ တေသံ ဥပါသကာနံ တိဿော ကုလသမ္ပတ္တိယော စ ဆ ကာမသဂ္ဂေ ဗြဟ္မလောကသမ္ပတ္တိယော စ ဒတွာပိ ပရိယောသာနေ အရဟတ္တမဂ္ဂဖလဒါယိကာ ¶ အပဏ္ဏကပဋိပဒါ နာမ၊ စတူသု အပါယေသု ပဉ္စသု စ နီစကုလေသု နိဗ္ဗတ္တိဒါယိကာ သပဏ္ဏကပဋိပဒါ နာမာတိ ဣမံ အပဏ္ဏကဓမ္မဒေသနံ ဒဿေတွာ ဥတ္တရိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ သောဠသဟိ အာကာရေဟိ ပကာသေသိ။ စတုသစ္စပရိယောသာနေ သဗ္ဗေပိ တေ ပဉ္စသတာ ဥပါသကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဒဿေတွာ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေတွာ ဒဿေသိ – ‘‘တသ္မိံ သမယေ ဗာလသတ္ထဝါဟပုတ္တော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ တဿ ပရိသာ ဒေဝဒတ္တပရိသာဝ၊ ပဏ္ဍိတသတ္ထဝါဟပုတ္တပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ပဏ္ဍိတသတ္ထဝါဟပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

အကိလာသုနောတိ ¶ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော ကထေသိ။ ကံ ပန အာရဗ္ဘာတိ? ဧကံ ဩဿဋ္ဌဝီရိယံ ဘိက္ခုံ။ တထာဂတေ ကိရ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ ဧကော သာဝတ္ထိဝါသီ ကုလပုတ္တော ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပသန္နစိတ္တော ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပဒါယ ပဉ္စဝဿိကော ဟုတွာ ဒွေ မာတိကာ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဝိပဿနာစာရံ သိက္ခိတွာ သတ္ထု သန္တိကေ အတ္တနော စိတ္တရုစိယံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဧကံ အရညံ ပဝိသိတွာ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ တေမာသံ ဝါယမန္တောပိ ဩဘာသမတ္တံ ဝါ နိမိတ္တမတ္တံ ဝါ ဥပ္ပာဒေတုံ နာသက္ခိ။

အထဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘သတ္ထာရာ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ ကထိတာ၊ တေသု မယာ ပဒပရမေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ နတ္ထိ မညေ မယှံ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂေါ ဝါ ဖလံ ဝါ၊ ကိံ ကရိဿာမိ အရညဝါသေန၊ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဗုဒ္ဓသရီရံ ဩလောကေန္တော မဓုရံ ဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော ဝိဟရိဿာမီ’’တိ ပုန ဇေတဝနမေဝ ပစ္စာဂမာသိ။ အထ နံ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော၊ တွံ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ‘သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’တိ ဂတော၊ ဣဒါနိ ပန အာဂန္တွာ သင်္ဂဏိကာယ အဘိရမမာနော စရသိ၊ ကိံ နု ခေါ တေ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တံ၊ အပ္ပဋိသန္ဓိကော ဇာတောသီ’’တိ? အာဝုသော၊ အဟံ မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ အလဘိတွာ ‘‘အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေန မယာ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝီရိယံ ဩဿဇိတွာ အာဂတောမှီတိ။ ‘‘အကာရဏံ တေ၊ အာဝုသော၊ ကတံ ဒဠှဝီရိယဿ သတ္ထု သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝီရိယံ ဩဿဇန္တေန၊ အယုတ္တံ တေ ကတံ၊ ဧဟိ တထာဂတဿ ¶ ဒဿေမာ’’တိ တံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမံသု။

သတ္ထာ တံ ဒိသွာ ဧဝမာဟ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေ ဧတံ ဘိက္ခုံ အနိစ္ဆမာနံ အာဒါယ အာဂတာ၊ ကိံ ကတံ ဣမိနာ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ဘိက္ခု ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဝီရိယံ ဩဿဇိတွာ အာဂတော’’တိ အာဟံသု။ အထ နံ သတ္ထာ အာဟ ‘‘သစ္စံ ကိရ တယာ ဘိက္ခု ဝီရိယံ ဩဿဋ္ဌ’’န္တိ? ‘‘သစ္စံ၊ ဘဂဝါ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တွံ ဘိက္ခု ဧဝရူပေ မမ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ‘အပ္ပိစ္ဆော’တိ ဝါ ‘သန္တုဋ္ဌော’တိ ဝါ ‘ပဝိဝိတ္တော’တိ ဝါ ‘အာရဒ္ဓဝီရိယော’တိ ဝါ ဧဝံ အတ္တာနံ အဇာနာပေတွာ ‘ဩဿဋ္ဌဝီရိယော ဘိက္ခူ’တိ ဇာနာပေသိ။ နနု တွံ ပုဗ္ဗေ ဝီရိယဝါ အဟောသိ၊ တယာ ဧကေန ကတံ ဝီရိယံ နိဿာယ မရုကန္တာရေ ပဉ္စသု သကဋသတေသု မနုဿာ စ ဂေါဏာ ¶ စ ပါနီယံ လဘိတွာ သုခိတာ ဇာတာ ¶ ၊ ဣဒါနိ ကသ္မာ ဝီရိယံ ဩဿဇသီ’’တိ။ သော ဘိက္ခု ဧတ္တကေန ဝစနေန ဥပတ္ထမ္ဘိတော အဟောသိ။

တံ ပန ကထံ သုတွာ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဒါနိ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ ဝီရိယဿ ဩဿဋ္ဌဘာဝေါ အမှာကံ ပါကဋော၊ ပုဗ္ဗေ ပနဿ ဧကဿ ဝီရိယံ နိဿာယ မရုကန္တာရေ ဂေါဏမနုဿာနံ ပါနီယံ လဘိတွာ သုခိတဘာဝေါ ပဋိစ္ဆန္နော၊ တုမှာကံ သဗ္ဗညုတညာဏဿေဝ ပါကဋော၊ အမှာကမ္ပေတံ ကာရဏံ ကထေထာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဏာထာ’’တိ ဘဂဝါ တေသံ ဘိက္ခူနံ သတုပ္ပာဒံ ဇနေတွာ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နကာရဏံ ပါကဋမကာသိ။

အတီတေ ကာသိရဋ္ဌေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သတ္ထဝါဟကုလေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ဝယပ္ပတ္တော ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဝဏိဇ္ဇံ ကရောန္တော ဝိစရတိ။ သော ဧကဒါ သဋ္ဌိယောဇနိကံ မရုကန္တာရံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တသ္မိံ ကန္တာရေ သုခုမဝါလုကာ မုဋ္ဌိနာ ဂဟိတာ ဟတ္ထေ န တိဋ္ဌတိ၊ သူရိယုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ အင်္ဂါရရာသိ ဝိယ ဥဏှာ ဟောတိ၊ န သက္ကာ အက္ကမိတုံ။ တသ္မာ တံ ပဋိပဇ္ဇန္တာ ဒါရုဒကတိလတဏ္ဍုလာဒီနိ သကဋေဟိ အာဒါယ ရတ္တိမေဝ ဂန္တွာ အရုဏုဂ္ဂမနေ သကဋာနိ ပရိဝဋ္ဋံ ကတွာ မတ္ထကေ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ ကာလဿေဝ အာဟာရကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဆာယာယ နိသိန္နာ ဒိဝသံ ခေပေတွာ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ သာယမာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဘူမိယာ သီတလာယ ဇာတာယ သကဋာနိ ယောဇေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ သမုဒ္ဒဂမနသဒိသမေဝ ဂမနံ ဟောတိ။ ထလနိယာမကော နာမ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သော တာရကသညာ ¶ သတ္ထံ တာရေတိ။

သောပိ သတ္ထဝါဟော တသ္မိံ ကာလေ ဣမိနာဝ နိယာမေန တံ ကန္တာရံ ဂစ္ဆန္တော ဧကူနသဋ္ဌိ ယောဇနာနိ ဂန္တွာ ‘‘ဣဒါနိ ဧကရတ္တေနေဝ မရုကန္တာရာ နိက္ခမနံ ဘဝိဿတီ’’တိ သာယမာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ သဗ္ဗံ ဒါရုဒကံ ခေပေတွာ သကဋာနိ ယောဇေတွာ ပါယာသိ။ နိယာမကော ပန ပုရိမသကဋေ အာသနံ ပတ္ထရာပေတွာ အာကာသေ တာရကံ ဩလောကေန္တော ‘‘ဣတော ပါဇေထ၊ ဣတော ပါဇေထာ’’တိ ဝဒမာနော နိပဇ္ဇိ။ သော ဒီဃမဒ္ဓါနံ အနိဒ္ဒါယနဘာဝေန ကိလန္တော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ၊ ဂေါဏေ နိဝတ္တိတွာ အာဂတမဂ္ဂမေဝ ဂဏှန္တေ န ¶ အညာသိ။ ဂေါဏာ သဗ္ဗရတ္တိံ အဂမံသု။ နိယာမကော အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ ပဗုဒ္ဓါ နက္ခတ္တံ ဩလောကေတွာ ‘‘သကဋာနိ နိဝတ္တေထ နိဝတ္တေထာ’’တိ အာဟ။ သကဋာနိ နိဝတ္တေတွာ ပဋိပါဋိံ ကရောန္တာနညေဝ အရုဏော ဥဂ္ဂတော။ မနုဿာ ‘‘ဟိယျော အမှာကံ နိဝိဋ္ဌခန္ဓာဝါရဋ္ဌာနမေဝေတံ၊ ဒါရုဒကမ္ပိ နော ခီဏံ၊ ဣဒါနိ နဋ္ဌမှာ’’တိ သကဋာနိ မောစေတွာ ပရိဝဋ္ဋကေန ဌပေတွာ မတ္ထကေ မဏ္ဍပံ ကတွာ အတ္တနော အတ္တနော သကဋဿ ဟေဋ္ဌာ အနုသောစန္တာ နိပဇ္ဇိံသု။

ဗောဓိသတ္တော ¶ ‘‘မယိ ဝီရိယံ ဩဿဇန္တေ သဗ္ဗေ ဝိနဿိဿန္တီ’’တိ ပါတော သီတလဝေလာယမေဝ အာဟိဏ္ဍန္တော ဧကံ ဒဗ္ဗတိဏဂစ္ဆံ ဒိသွာ ‘‘ဣမာနိ တိဏာနိ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကသိနေဟေန ဥဋ္ဌိတာနိ ဘဝိဿန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ ကုဒ္ဒါလံ ဂါဟာပေတွာ တံ ပဒေသံ ခဏာပေသိ၊ တေ သဋ္ဌိဟတ္ထဋ္ဌာနံ ခဏိံသု။ ဧတ္တကံ ဌာနံ ခဏိတွာ ပဟရန္တာနံ ကုဒ္ဒါလော ဟေဋ္ဌာပါသာဏေ ပဋိဟညိ၊ ပဟဋမတ္တေ သဗ္ဗေ ဝီရိယံ ဩဿဇိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ပန ‘‘ဣမဿ ပါသာဏဿ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဩတရိတွာ ပါသာဏေ ဌိတော ဩဏမိတွာ သောတံ ဩဒဟိတွာ သဒ္ဒံ အာဝဇ္ဇေန္တော ဟေဋ္ဌာ ဥဒကဿ ပဝတ္တနသဒ္ဒံ သုတွာ ဥတ္တရိတွာ စူဠုပဋ္ဌာကံ အာဟ – ‘‘တာတ၊ တယာ ဝီရိယေ ဩဿဋ္ဌေ သဗ္ဗေ ဝိနဿိဿာမ၊ တွံ ဝီရိယံ အနောဿဇန္တော ဣမံ အယကူဋံ ဂဟေတွာ အာဝါဋံ ဩတရိတွာ ဧတသ္မိံ ပါသာဏေ ပဟာရံ ဒေဟီ’’တိ။ သော တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သဗ္ဗေသု ¶ ဝီရိယံ ဩဿဇိတွာ ဌိတေသုပိ ဝီရိယံ အနောဿဇန္တော ဩတရိတွာ ပါသာဏေ ပဟာရံ အဒါသိ။ ပါသာဏော မဇ္ဈေ ဘိဇ္ဇိတွာ ဟေဋ္ဌာ ပတိတွာ သောတံ သန္နိရုမ္ဘိတွာ အဋ္ဌာသိ၊ တာလက္ခန္ဓပ္ပမာဏာ ဥဒကဝဋ္ဋိ ဥဂ္ဂဉ္ဆိ။ သဗ္ဗေ ပါနီယံ ပိဝိတွာ နှာယိံသု၊ အတိရေကာနိ အက္ခယုဂါဒီနိ ဖာလေတွာ ယာဂုဘတ္တံ ပစိတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂေါဏေ စ ဘောဇေတွာ သူရိယေ အတ္ထင်္ဂတေ ဥဒကာဝါဋသမီပေ ဓဇံ ဗန္ဓိတွာ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ အဂမံသု။ တေ တတ္ထ ဘဏ္ဍံ ဝိက္ကိဏိတွာ ဒိဂုဏံ တိဂုဏံ စတုဂ္ဂုဏံ လာဘံ လဘိတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အဂမံသု။ တေ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယထာကမ္မံ ဂတာ၊ ဗောဓိသတ္တောပိ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ယထာကမ္မမေဝ ဂတော။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ ကထေတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါဝ ဣမံ ဂါထံ ကထေသိ –

‘‘အကိလာသုနော ¶ ဝဏ္ဏုပထေ ခဏန္တာ၊ ဥဒင်္ဂဏေ တတ္ထ ပပံ အဝိန္ဒုံ၊

ဧဝံ မုနီ ဝီရိယဗလူပပန္နော၊ အကိလာသု ဝိန္ဒေ ဟဒယဿ သန္တိ’’န္တိ။

တတ္ထ အကိလာသုနောတိ နိက္ကောသဇ္ဇာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ။ ဝဏ္ဏုပထေတိ ဝဏ္ဏု ဝုစ္စတိ ဝါလုကာ၊ ဝါလုကာမဂ္ဂေတိ အတ္ထော။ ခဏန္တာတိ ဘူမိံ ခဏမာနာ။ ဥဒင်္ဂဏေတိ ဧတ္ထ ဥဒါတိ နိပါတော၊ အင်္ဂဏေတိ မနုဿာနံ သဉ္စရဏဋ္ဌာနေ၊ အနာဝါဋေ ဘူမိဘာဂေတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဝဏ္ဏုပထေ။ ပပံ အဝိန္ဒုန္တိ ဥဒကံ ပဋိလဘိံသု။ ဥဒကဉှိ ပပီယနဘာဝေန ‘‘ပပါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပဝဒ္ဓံ ဝါ အာပံ ပပံ၊ မဟောဒကန္တိ အတ္ထော။

ဧဝန္တိ ဩပမ္မပဋိပါဒနံ။ မုနီတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ၊ ကာယမောနေယျာဒီသု ဝါ အညတရံ၊ တေန သမန္နာဂတတ္တာ ပုဂ္ဂလော ‘‘မုနီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သော ပနေသ အဂါရိယမုနိ၊ အနဂါရိယမုနိ ¶ ၊ သေက္ခမုနိ၊ အသေက္ခမုနိ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓမုနိ၊ မုနိမုနီတိ အနေကဝိဓော။ တတ္ထ အဂါရိယမုနီတိ ဂိဟီ အာဂတဖလော ဝိညာတသာသနော။ အနဂါရိယမုနီတိ တထာရူပေါဝ ပဗ္ဗဇိတော။ သေက္ခမုနီတိ သတ္တ သေက္ခာ။ အသေက္ခမုနီတိ ခီဏာသဝေါ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓမုနီတိ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ။ မုနိမုနီတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ¶ မောနေယျသင်္ခါတာယ ပညာယ သမန္နာဂတော ‘‘မုနီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝီရိယဗလူပပန္နောတိ ဝီရိယေန စေဝ ကာယဗလဉာဏဗလေန စ သမန္နာဂတော။ အကိလာသူတိ နိက္ကောသဇ္ဇော –

‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ၊ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတု၊

ဥပသုဿတု နိဿေသံ၊ သရီရေ မံသလောဟိတ’’န္တိ။ –

ဧဝံ ဝုတ္တေန စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေန ဝီရိယေန သမန္နာဂတတ္တာ အနလသော။ ဝိန္ဒေ ဟဒယဿ သန္တိန္တိ စိတ္တဿပိ ဟဒယရူပဿပိ သီတလဘာဝကရဏေန ‘‘သန္တိ’’န္တိ သင်္ခံ ဂတံ ဈာနဝိပဿနာဘိညာအရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတံ အရိယဓမ္မံ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတီတိ အတ္ထော။ ဘဂဝတာ ဟိ –

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုသီတော ဝိဟရတိ ဝေါကိဏ္ဏော ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ၊ မဟန္တဉ္စ သဒတ္ထံ ပရိဟာပေတိ။ အာရဒ္ဓဝီရိယော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုခံ ဝိဟရတိ ပဝိဝိတ္တော ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ¶ ဓမ္မေဟိ၊ မဟန္တဉ္စ သဒတ္ထံ ပရိပူရေတိ၊ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟီနေန အဂ္ဂဿ ပတ္တိ ဟောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၂) –

ဧဝံ အနေကေဟိ သုတ္တေဟိ ကုသီတဿ ဒုက္ခဝိဟာရော၊ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ စ သုခဝိဟာရော သံဝဏ္ဏိတော။ ဣဓာပိ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ အကတာဘိနိဝေသဿ ဝိပဿကဿ ဝီရိယဗလေန အဓိဂန္တဗ္ဗံ တမေဝ သုခဝိဟာရံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ မုနီ ဝီရိယဗလူပပန္နော၊ အကိလာသု ဝိန္ဒေ ဟဒယဿ သန္တိ’’န္တိ အာဟ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ တေ ဝါဏိဇာ အကိလာသုနော ဝဏ္ဏုပထေ ခဏန္တာ ဥဒကံ လဘိံသု၊ ဧဝံ ဣမသ္မိမ္ပိ သာသနေ အကိလာသု ဟုတွာ ဝါယမမာနော ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု ဣမံ ဈာနာဒိဘေဒံ ဟဒယဿ သန္တိံ လဘတိ။ သော တွံ ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ ဥဒကမတ္တဿ အတ္ထာယ ဝီရိယံ ကတွာ ဣဒါနိ ဧဝရူပေ မဂ္ဂဖလဒါယကေ နိယျာနိကသာသနေ ကသ္မာ ဝီရိယံ ဩဿဇသီတိ ဧဝံ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ ဒဿေတွာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဩဿဋ္ဌဝီရိယော ဘိက္ခု အဂ္ဂဖလေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။

သတ္ထာပိ ¶ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေတွာ ဒဿေသိ ‘‘တသ္မိံ သမယေ ဝီရိယံ အနောဿဇိတွာ ပါသာဏံ ဘိန္ဒိတွာ မဟာဇနဿ ဥဒကဒါယကော စူဠုပဋ္ဌာကော အယံ ဩဿဋ္ဌဝီရိယော ဘိက္ခု အဟောသိ၊ အဝသေသပရိသာ ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓပရိသာ ဇာတာ၊ သတ္ထဝါဟဇေဋ္ဌကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

ဣဓ စေ နံ ဝိရာဓေသီတိ ဣမမ္ပိ ဓမ္မဒေသနံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဩဿဋ္ဌဝီရိယမေဝ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဉှိ ပုရိမနယေနေဝ ဘိက္ခူဟိ အာနီတံ ဒိသွာ သတ္ထာ အာဟ – ‘‘တွံ ဘိက္ခု၊ ဧဝရူပေ မဂ္ဂဖလဒါယကေ သာသနေ ¶ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝီရိယံ ဩဿဇန္တော သတသဟဿဂ္ဃနိကာယ ကဉ္စနပါတိယာ ပရိဟီနော သေရိဝဝါဏိဇော ဝိယ စိရံ သောစိဿသီ’’တိ။ ဘိက္ခူ တဿတ္ထဿ ¶ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု၊ ဘဂဝါ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နကာရဏံ ပါကဋမကာသိ။

အတီတေ ဣတော ပဉ္စမေ ကပ္ပေ ဗောဓိသတ္တော သေရိဝရဋ္ဌေ ကစ္ဆပုဋဝါဏိဇော အဟောသိ။ သော သေရိဝနာမကေန ဧကေန လောလကစ္ဆပုဋဝါဏိဇေန သဒ္ဓိံ ဝေါဟာရတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တော နီလဝါဟံ နာမ နဒိံ ဥတ္တရိတွာ အရိဋ္ဌပုရံ နာမ နဂရံ ပဝိသန္တော နဂရဝီထိယော ဘာဇေတွာ အတ္တနော ပတ္တဝီထိယာ ဘဏ္ဍံ ဝိက္ကိဏန္တော ဝိစရိ။ ဣတရောပိ အတ္တနော ပတ္တဝီထိံ ဂဏှိ။ တသ္မိဉ္စ နဂရေ ဧကံ သေဋ္ဌိကုလံ ပရိဇိဏ္ဏံ အဟောသိ၊ သဗ္ဗေ ပုတ္တဘာတိကာ စ ဓနဉ္စ ပရိက္ခယံ အဂမံသု၊ ဧကာ ဒါရိကာ အယျိကာယ သဒ္ဓိံ အဝသေသာ အဟောသိ၊ တာ ဒွေပိ ပရေသံ ဘတိံ ကတွာ ဇီဝန္တိ။ ဂေဟေ ပန တာသံ မဟာသေဋ္ဌိနာ ပရိဘုတ္တပုဗ္ဗာ သုဝဏ္ဏပါတိ ဘာဇနန္တရေ နိက္ခိတ္တာ ဒီဃရတ္တံ အဝလဉ္ဇိယမာနာ မလဂ္ဂဟိတာ အဟောသိ၊ တာ တဿာ သုဝဏ္ဏပါတိဘာဝမ္ပိ န ဇာနန္တိ။ သော လောလဝါဏိဇော တသ္မိံ သမယေ ‘‘မဏိကေ ဂဏှထ၊ မဏိကေ ဂဏှထာ’’တိ ဝိစရန္တော တံ ဃရဒွါရံ ပါပုဏိ။ သာ ကုမာရိကာ တံ ဒိသွာ အယျိကံ အာဟ ‘‘အမ္မ မယှံ ဧကံ ပိဠန္ဓနံ ဂဏှာ’’တိ။ အမ္မ မယံ ဒုဂ္ဂတာ၊ ကိံ ဒတွာ ဂဏှိဿာမာတိ။ အယံ နော ပါတိ အတ္ထိ၊ နော စ အမှာကံ ဥပကာရာ၊ ဣမံ ဒတွာ ဂဏှာတိ။ သာ ဝါဏိဇံ ပက္ကောသာပေတွာ အာသနေ နိသီဒါပေတွာ တံ ပါတိံ ဒတွာ ‘‘အယျ၊ ဣမံ ဂဟေတွာ တဝ ဘဂိနိယာ ကိဉ္စိဒေဝ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ဝါဏိဇော ပါတိံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာဝ ‘‘သုဝဏ္ဏပါတိ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရိဝတ္တေတွာ ပါတိပိဋ္ဌိယံ သူစိယာ လေခံ ကဍ္ဎိတွာ သုဝဏ္ဏဘာဝံ ဉတွာ ¶ ‘‘ဣမာသံ ကိဉ္စိ အဒတွာဝ ဣမံ ပါတိံ ဟရိဿာမီ’’တိ ‘‘အယံ ကိံ အဂ္ဃတိ၊ အဍ္ဎမာသကောပိဿာ မူလံ န ¶ ဟောတီ’’တိ ဘူမိယံ ခိပိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ဧကေန ပဝိသိတွာ နိက္ခန္တဝီထိံ ဣတရော ပဝိသိတုံ လဘတီတိ ဗောဓိသတ္တော တံ ဝီထိံ ပဝိသိတွာ ‘‘မဏိကေ ဂဏှထ၊ မဏိကေ ဂဏှထာ’’တိ ဝိစရန္တော တမေဝ ဃရဒွါရံ ပါပုဏိ။

ပုန သာ ကုမာရိကာ တထေဝ အယျိကံ အာဟ။ အထ နံ အယျိကာ ‘‘အမ္မ၊ ပဌမံ အာဂတဝါဏိဇော ပါတိံ ဘူမိယံ ခိပိတွာ ဂတော၊ ဣဒါနိ ကိံ ဒတွာ ဂဏှိဿာမာ’’တိ အာဟ။ အမ္မ၊ သော ဝါဏိဇော ဖရုသဝါစော၊ အယံ ပန ပိယဒဿနော မုဒုသလ္လာပေါ၊ အပ္ပေဝ နာမ နံ ဂဏှေယျာတိ။ အမ္မ၊ တေန ဟိ ပက္ကောသာဟီတိ။ သာ တံ ပက္ကောသိ။ အထဿ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နဿ ¶ တံ ပါတိံ အဒံသု။ သော တဿာ သုဝဏ္ဏပါတိဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အမ္မ၊ အယံ ပါတိ သတသဟဿံ အဂ္ဃတိ၊ သတသဟဿဂ္ဃနကဘဏ္ဍံ မယှံ ဟတ္ထေ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ အယျ၊ ပဌမံ အာဂတဝါဏိဇော ‘‘အယံ အဍ္ဎမာသကမ္ပိ န အဂ္ဃတီ’’တိ ဝတွာ ဘူမိယံ ခိပိတွာ ဂတော၊ အယံ ပန တဝ ပုညေန သုဝဏ္ဏပါတိ ဇာတာ ဘဝိဿတိ၊ မယံ ဣမံ တုယှံ ဒေမ၊ ကိဉ္စိဒေဝ နော ဒတွာ ဣမံ ဂဟေတွာ ယာဟီတိ။ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ ခဏေ ဟတ္ထဂတာနိ ပဉ္စ ကဟာပဏသတာနိ ပဉ္စသတဂ္ဃနကဉ္စ ဘဏ္ဍံ သဗ္ဗံ ဒတွာ ‘‘မယှံ ဣမံ တုလဉ္စ ပသိဗ္ဗကဉ္စ အဋ္ဌ စ ကဟာပဏေ ဒေထာ’’တိ ဧတ္တကံ ယာစိတွာ အာဒါယ ပက္ကာမိ။ သော သီဃမေဝ နဒီတီရံ ဂန္တွာ နာဝိကဿ အဋ္ဌ ကဟာပဏေ ဒတွာ နာဝံ အဘိရုဟိ။

တတော လောလဝါဏိဇောပိ ပုန တံ ဂေဟံ ဂန္တွာ ‘‘အာဟရထ တံ ပါတိံ၊ တုမှာကံ ကိဉ္စိဒေဝ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ သာ တံ ပရိဘာသိတွာ ‘‘တွံ အမှာကံ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ အဍ္ဎမာသဂ္ဃနိကမ္ပိ န အကာသိ၊ တုယှံ ပန သာမိကသဒိသော ဧကော ဓမ္မိကော ဝါဏိဇော အမှာကံ သဟဿံ ဒတွာ တံ အာဒါယ ဂတော’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာဝ ‘‘သတသဟဿဂ္ဃနိကာယ သုဝဏ္ဏပါတိယာ ပရိဟီနောမှိ၊ မဟာဇာနိကရော ဝတ မေ အယ’’န္တိ သဉ္ဇာတဗလဝသောကော သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတုံ အသက္ကောန္တော ¶ ဝိသညီ ဟုတွာ အတ္တနော ဟတ္ထဂတေ ကဟာပဏေ စေဝ ဘဏ္ဍိကဉ္စ ဃရဒွါရေယေဝ ဝိကိရိတွာ နိဝါသနပါရုပနံ ပဟာယ တုလာဒဏ္ဍံ မုဂ္ဂရံ ကတွာ အာဒါယ ဗောဓိသတ္တဿ အနုပဒံ ပက္ကန္တော နဒီတီရံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘အမ္ဘော၊ နာဝိက၊ နာဝံ နိဝတ္တေဟီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ပန ‘‘တာတ၊ မာ နိဝတ္တယီ’’တိ ပဋိသေဓေသိ။ ဣတရဿပိ ဗောဓိသတ္တံ ဂစ္ဆန္တံ ပဿန္တဿေဝ ဗလဝသောကော ဥဒပါဒိ၊ ဟဒယံ ဥဏှံ အဟောသိ၊ မုခတော လောဟိတံ ဥဂ္ဂဉ္ဆိ၊ ဝါပိကဒ္ဒမော ဝိယ ဟဒယံ ဖလိ။ သော ဗောဓိသတ္တေ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ ¶ ။ ဣဒံ ပဌမံ ဒေဝဒတ္တဿ ဗောဓိသတ္တေ အာဃာတဗန္ဓနံ။ ဗောဓိသတ္တော ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ ကထေတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါဝ ဣမံ ဂါထံ ကထေသိ –

‘‘ဣဓ ¶ စေ နံ ဝိရာဓေသိ၊ သဒ္ဓမ္မဿ နိယာမတံ၊

စိရံ တွံ အနုတပ္ပေသိ၊ သေရိဝါယံဝ ဝါဏိဇော’’တိ။

တတ္ထ ဣဓ စေ နံ ဝိရာဓေသိ၊ သဒ္ဓမ္မဿ နိယာမတန္တိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဧတံ သဒ္ဓမ္မဿ နိယာမတာသင်္ခါတံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဝိရာဓေသိ။ ယဒိ ဝိရာဓေသိ၊ ဝီရိယံ ဩဿဇန္တော နာဓိဂစ္ဆသိ န ပဋိလဘသီတိ အတ္ထော။ စိရံ တွံ အနုတပ္ပေသီတိ ဧဝံ သန္တေ တွံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ သောစန္တော ပရိဒေဝန္တော အနုတပေဿသိ၊ အထ ဝါ ဩဿဋ္ဌဝီရိယတာယ အရိယမဂ္ဂဿ ဝိရာဓိတတ္တာ ဒီဃရတ္တံ နိရယာဒီသု ဥပ္ပန္နော နာနပ္ပကာရာနိ ဒုက္ခာနိ အနုဘဝန္တော အနုတပ္ပိဿသိ ကိလမိဿသီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ကထံ? သေရိဝါယံဝ ဝါဏိဇောတိ ‘‘သေရိဝါ’’တိ ဧဝံနာမကော အယံ ဝါဏိဇော ယထာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ပုဗ္ဗေ သေရိဝနာမကော ဝါဏိဇော သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ လဘိတွာ တဿာ ဂဟဏတ္ထာယ ဝီရိယံ အကတွာ တတော ပရိဟီနော အနုတပ္ပိ၊ ဧဝမေဝ တွမ္ပိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဋိယတ္တသုဝဏ္ဏပါတိသဒိသံ အရိယမဂ္ဂံ ဩဿဋ္ဌဝီရိယတာယ အနဓိဂစ္ဆန္တော တတော ပရိဟီနော ဒီဃရတ္တံ အနုတပ္ပိဿသိ။ သစေ ပန ဝီရိယံ န ဩဿဇိဿသိ၊ ပဏ္ဍိတဝါဏိဇော သုဝဏ္ဏပါတိံ ဝိယ မမ သာသနေ နဝဝိဓမ္ပိ လောကုတ္တရဓမ္မံ ပဋိလဘိဿသီတိ။

ဧဝမဿ ¶ သတ္ထာ အရဟတ္တေန ကူဋံ ဂဏှန္တော ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ ဒဿေတွာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဩဿဋ္ဌဝီရိယော ဘိက္ခု အဂ္ဂဖလေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။

သတ္ထာပိ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေတွာ ဒဿေသိ – ‘‘တဒါ ဗာလဝါဏိဇော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတဝါဏိဇော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

အပ္ပကေနပိ ¶ ¶ မေဓာဝီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဇီဝကမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တော စူဠပန္ထကတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

တတ္ထ စူဠပန္ထကဿ တာဝ နိဗ္ဗတ္တိ ကထေတဗ္ဗာ။ ရာဇဂဟေ ကိရ ဓနသေဋ္ဌိကုလဿ ဓီတာ အတ္တနော ဒါသေနေဝ သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ကတွာ ‘‘အညေပိ မေ ဣမံ ကမ္မံ ဇာနေယျု’’န္တိ ဘီတာ ဧဝမာဟ ‘‘အမှေဟိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝသိတုံ န သက္ကာ၊ သစေ မေ မာတာပိတရော ဣမံ ဒေါသံ ဇာနိဿန္တိ၊ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကရိဿန္တိ၊ ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ဝသိဿာမာ’’တိ ဟတ္ထသာရံ ဂဟေတွာ အဂ္ဂဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ‘‘ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ အညေဟိ အဇာနနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဝသိဿာမာ’’တိ ဥဘောပိ အဂမံသု။

တေသံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသန္တာနံ သံဝါသမနွာယ တဿာ ကုစ္ဆိယံ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌာသိ။ သာ ဂဗ္ဘပရိပါကံ အာဂမ္မ သာမိကေန သဒ္ဓိံ မန္တေသိ ‘‘ဂဗ္ဘော မေ ပရိပါကံ ဂတော၊ ဉာတိဗန္ဓုဝိရဟိတေ ဌာနေ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ နာမ ဥဘိန္နမ္ပိ အမှာကံ ဒုက္ခမေဝ၊ ကုလဂေဟမေဝ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ သော ‘‘သစာဟံ ဂမိဿာမိ၊ ဇီဝိတံ မေ နတ္ထီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘အဇ္ဇ ဂစ္ဆာမ၊ သွေ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဒိဝသေ အတိက္ကာမေသိ။ သာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဗာလော အတ္တနော ဒေါသမဟန္တတာယ ဂန္တုံ န ဥဿဟတိ၊ မာတာပိတရော နာမ ဧကန္တဟိတာ၊ အယံ ဂစ္ဆတု ဝါ မာ ဝါ၊ မယာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သာ တသ္မိံ ဂေဟာ နိက္ခန္တေ ဂေဟပရိက္ခာရံ ပဋိသာမေတွာ အတ္တနော ကုလဃရံ ဂတဘာဝံ အနန္တရဂေဟဝါသီနံ အာရောစေတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။

အထ သော ပုရိသော ဃရံ အာဂတော တံ အဒိသွာ ပဋိဝိဿကေ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကုလဃရံ ဂတာ’’တိ သုတွာ ဝေဂေန အနုဗန္ဓိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ သမ္ပာပုဏိ။ တဿာပိ တတ္ထေဝ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ သော ‘‘ကိံ ဣဒံ ဘဒ္ဒေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သာမိ၊ ဧကော ပုတ္တော ဇာတော’’တိ။ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရိဿာမာ’’တိ? ‘‘ယဿတ္ထာယ မယံ ကုလဃရံ ဂစ္ဆေယျာမ၊ တံ ကမ္မံ အန္တရာဝ နိပ္ဖန္နံ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ကိံ ကရိဿာမ၊ နိဝတ္တာမာ’’တိ ဒွေပိ ဧကစိတ္တာ ဟုတွာ နိဝတ္တိံသု။ တဿ စ ဒါရကဿ ပန္ထေ ဇာတတ္တာ ‘‘ပန္ထကော’’တိ နာမံ အကံသု ¶ ။ တဿာ န စိရဿေဝ အပရောပိ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌဟိ။ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ တဿာပိ ဒါရကဿ ပန္ထေ ဇာတတ္တာ ပဌမဇာတဿ ‘‘မဟာပန္ထကော’’တိ နာမံ ¶ ကတွာ ဣတရဿ ‘‘စူဠပန္ထကော’’တိ နာမံ အကံသု။ တေ ဒွေပိ ဒါရကေ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အာဂတာ။

တေသံ ¶ တတ္ထ ဝသန္တာနံ အယံ မဟာပန္ထကဒါရကော အညေ ဒါရကေ ‘‘စူဠပိတာ မဟာပိတာ’’တိ၊ ‘‘အယျကော အယျိကာ’’တိ စ ဝဒန္တေ သုတွာ မာတရံ ပုစ္ဆိ ‘‘အမ္မ၊ အညေ ဒါရကာ ‘စူဠပိတာ မဟာပိတာ’တိပိ ဝဒန္တိ၊ ‘အယျကော အယျိကာ’တိပိ ဝဒန္တိ၊ အမှာကံ ဉာတကာ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ တာတ၊ တုမှာကံ ဧတ္ထ ဉာတကာ နတ္ထိ၊ ရာဇဂဟနဂရေ ပန ဝေါ ဓနသေဋ္ဌိ နာမ အယျကော၊ တတ္ထ တုမှာကံ ဗဟူ ဉာတကာ’’တိ။ ‘‘ကသ္မာ တတ္ထ န ဂစ္ဆထ၊ အမ္မာ’’တိ? သာ အတ္တနော အဂမနကာရဏံ ပုတ္တဿ အကထေတွာ ပုတ္တေသု ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တေသု သာမိကံ အာဟ – ‘‘ဣမေ ဒါရကာ မံ အတိဝိယ ကိလမေန္တိ၊ ကိံ နော မာတာပိတရော ဒိသွာ မံသံ ခါဒိဿန္တိ၊ ဧဟိ ဒါရကာနံ အယျကကုလံ ဒဿေဿာမာ’’တိ။ ‘‘အဟံ သမ္မုခါ ဘဝိတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ တံ ပန တတ္ထ နယိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ အယျ၊ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ဒါရကာနံ အယျကကုလမေဝ ဒဋ္ဌုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒွေပိ ဇနာ ဒါရကေ အာဒါယ အနုပုဗ္ဗေန ရာဇဂဟံ ပတွာ နဂရဒွါရေ ဧကိဿာ သာလာယ နိဝါသံ ကတွာ ဒါရကမာတာ ဒွေ ဒါရကေ ဂဟေတွာ အာဂတဘာဝံ မာတာပိတူနံ အာရောစာပေသိ။

တေ တံ သာသနံ သုတွာ ‘‘သံသာရေ ဝိစရန္တာနံ န ပုတ္တော န ဓီတာ နာမ နတ္ထိ၊ တေ အမှာကံ မဟာပရာဓိကာ၊ န သက္ကာ တေဟိ အမှာကံ စက္ခုပထေ ဌာတုံ၊ ဧတ္တကံ ပန ဓနံ ဂဟေတွာ ဒွေပိ ဇနာ ဖာသုကဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဇီဝန္တု၊ ဒါရကေ ပန ဣဓ ပေသေန္တူ’’တိ။ သေဋ္ဌိဓီတာ မာတာပိတူဟိ ပေသိတံ ဓနံ ဂဟေတွာ ဒါရကေ အာဂတဒူတာနံယေဝ ဟတ္ထေ ဒတွာ ပေသေသိ၊ ဒါရကာ အယျကကုလေ ဝဍ္ဎန္တိ။ တေသု စူဠပန္ထကော အတိဒဟရော၊ မဟာပန္ထကော ပန အယျကေန သဒ္ဓိံ ဒသဗလဿ ဓမ္မကထံ သောတုံ ဂစ္ဆတိ။ တဿ နိစ္စံ သတ္ထု သမ္မုခါ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ နမိ။ သော အယျကံ အာဟ ‘‘သစေ တုမှေ သမ္ပဋိစ္ဆထ၊ အဟံ ပဗ္ဗဇေယျ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ဝဒေသိ၊ တာတ၊ မယှံ သကလလောကဿပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာတော တဝေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဘဒ္ဒိကာ၊ သစေ သက္ကောသိ၊ ပဗ္ဗဇ တာတာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂတော။ သတ္ထာ ‘‘ကိံ မဟာသေဋ္ဌိ ဒါရကော တေ လဒ္ဓါ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ အယံ ဒါရကော မယှံ နတ္တာ၊ တုမှာကံ ¶ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇာမီတိ ဝဒတီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ အညတရံ ¶ ပိဏ္ဍစာရိကံ ဘိက္ခုံ ‘‘ဣမံ ဒါရကံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ အာဏာပေသိ။ ထေရော တဿ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ဗဟုံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပရိပုဏ္ဏဝဿော ဥပသမ္ပဒံ လဘိ။ ဥပသမ္ပန္နော ဟုတွာ ယောနိသော မနသိကာရေ ကမ္မံ ကရောန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

သော ဈာနသုခေန၊ မဂ္ဂသုခေန၊ ဖလသုခေန ဝီတိနာမေန္တော စိန္တေသိ ‘‘သက္ကာ နု ခေါ ဣမံ သုခံ စူဠပန္ထကဿ ဒါတု’’န္တိ။ တတော အယျကသေဋ္ဌိဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ သစေ တုမှေ သမ္ပဋိစ္ဆထ၊ အဟံ စူဠပန္ထကံ ပဗ္ဗာဇေယျ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ထေရော စူဠပန္ထကဒါရကံ ¶ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဒသသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ။ စူဠပန္ထကသာမဏေရော ပဗ္ဗဇိတွာဝ ဒန္ဓော အဟောသိ။

‘‘ပဒုမံ ယထာ ကောကနဒံ သုဂန္ဓံ၊ ပါတော သိယာ ဖုလ္လမဝီတဂန္ဓံ၊

အင်္ဂီရသံ ပဿ ဝိရောစမာနံ၊ တပန္တမာဒိစ္စမိဝန္တလိက္ခေ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၃၊ အ။ နိ။ ၅။၁၉၅) –

ဣမံ ဧကဂါထံ စတူဟိ မာသေဟိ ဂဏှိတုံ နာသက္ခိ။ သော ကိရ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပညဝါ ဟုတွာ အညတရဿ ဒန္ဓဘိက္ခုနော ဥဒ္ဒေသဂ္ဂဟဏကာလေ ပရိဟာသကေဠိံ အကာသိ။ သော ဘိက္ခု တေန ပရိဟာသေန လဇ္ဇိတော နေဝ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှိ၊ န သဇ္ဈာယမကာသိ။ တေန ကမ္မေန အယံ ပဗ္ဗဇိတွာဝ ဒန္ဓော ဇာတော၊ ဂဟိတဂဟိတံ ပဒံ ဥပရူပရိ ပဒံ ဂဏှန္တဿ နဿတိ။ တဿ ဣမမေဝ ဂါထံ ဂဟေတုံ ဝါယမန္တဿ စတ္တာရော မာသာ အတိက္ကန္တာ။

အထ နံ မဟာပန္ထကော အာဟ ‘‘စူဠပန္ထက၊ တွံ ဣမသ္မိံ သာသနေ အဘဗ္ဗော၊ စတူဟိ မာသေဟိ ဧကမ္ပိ ဂါထံ ဂဟေတုံ န သက္ကောသိ၊ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ ပန တွံ ကထံ မတ္ထကံ ပါပေဿသိ၊ နိက္ခမ ဣတော’’တိ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎိ။ စူဠပန္ထကော ဗုဒ္ဓသာသနေ သိနေဟေန ဂိဟိဘာဝံ န ပတ္ထေတိ။ တသ္မိဉ္စ ကာလေ မဟာပန္ထကော ဘတ္တုဒ္ဒေသကော ဟောတိ။ ဇီဝကော ကောမာရဘစ္စော ဗဟုံ ဂန္ဓမာလံ အာဒါယ အတ္တနော အမ္ဗဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပူဇေတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ မဟာပန္ထကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိတ္တကာ ¶ ၊ ဘန္တေ၊ သတ္ထု သန္တိကေ ဘိက္ခူ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပဉ္စမတ္တာနိ ဘိက္ခုသတာနီ’’တိ။ ‘‘သွေ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခါနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ အာဒါယ အမှာကံ နိဝေသနေ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ။ ‘‘ဥပါသက၊ စူဠပန္ထကော နာမ ဘိက္ခု ဒန္ဓော အဝိရုဠှိဓမ္မော၊ တံ ဌပေတွာ သေသာနံ နိမန္တနံ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ ¶ ထေရော အာဟ။ တံ သုတွာ စူဠပန္ထကော စိန္တေသိ ‘‘ထေရော ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ နိမန္တနံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော မံ ဗာဟိရံ ကတွာ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ နိဿံသယံ မယှံ ဘာတိကဿ မယိ စိတ္တံ ဘိန္နံ ဘဝိဿတိ၊ ကိံ ဣဒါနိ မယှံ ဣမိနာ သာသနေန၊ ဂိဟီ ဟုတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောန္တော ဇီဝိဿာမီ’’တိ။

သော ပုနဒိဝသေ ပါတောဝ ‘‘ဂိဟီ ဘဝိဿာမီ’’တိ ပါယာသိ။ သတ္ထာ ပစ္စူသကာလေယေဝ လောကံ ဩလောကေန္တော ဣမံ ကာရဏံ ဒိသွာ ပဌမတရံ ဂန္တွာ စူဠပန္ထကဿ ဂမနမဂ္ဂေ ဒွါရကောဋ္ဌကေ စင်္ကမန္တော အဋ္ဌာသိ။ စူဠပန္ထကော ဃရံ ဂစ္ဆန္တော သတ္ထာရံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကဟံ ပန၊ တွံ စူဠပန္ထက၊ ဣမာယ ဝေလာယ ဂစ္ဆသီ’’တိ အာဟ။ ဘာတာ မံ၊ ဘန္တေ၊ နိက္ကဍ္ဎတိ ¶ ၊ တေနာဟံ ဝိဗ္ဘမိတုံ ဂစ္ဆာမီတိ။ စူဠပန္ထက၊ တဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ မမ သန္တကာ၊ ဘာတရာ နိက္ကဍ္ဎိတော ကသ္မာ မမ သန္တိကံ နာဂဉ္ဆိ? ဧဟိ ကိံ တေ ဂိဟိဘာဝေန၊ မမ သန္တိကေ ဘဝိဿသီ’’တိ ဘဂဝါ စူဠပန္ထကံ အာဒါယ ဂန္တွာ ဂန္ဓကုဋိပ္ပမုခေ နိသီဒါပေတွာ ‘‘စူဠပန္ထက၊ တွံ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ ဟုတွာ ဣမံ ပိလောတိကံ ‘ရဇောဟရဏံ ရဇောဟရဏ’န္တိ ပရိမဇ္ဇန္တော ဣဓေဝ ဟောဟီ’’တိ ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင်္ခတံ ပရိသုဒ္ဓံ ပိလောတိကာခဏ္ဍံ ဒတွာ ကာလေ အာရောစိတေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဇီဝကဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။

စူဠပန္ထကောပိ သူရိယံ ဩလောကေန္တော တံ ပိလောတိကာခဏ္ဍံ ‘‘ရဇောဟရဏံ ရဇောဟရဏ’’န္တိ ပရိမဇ္ဇန္တော နိသီဒိ၊ တဿ တံ ပိလောတိကာခဏ္ဍံ ပရိမဇ္ဇန္တဿ ပရိမဇ္ဇန္တဿ ကိလိဋ္ဌံ အဟောသိ။ တတော စိန္တေသိ ‘‘ဣဒံ ပိလောတိကာခဏ္ဍံ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓံ၊ ဣမံ ပန အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ပုရိမပကတိံ ဝိဇဟိတွာ ဧဝံ ကိလိဋ္ဌံ ဇာတံ၊ အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ’’တိ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေန္တော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေသိ။ သတ္ထာ ‘‘စူဠပန္ထကဿ စိတ္တံ ဝိပဿနံ အာရုဠှ’’န္တိ ဉတွာ ‘‘စူဠပန္ထက၊ တွံ ဧတံ ပိလောတိကာခဏ္ဍမေဝ သံကိလိဋ္ဌံ ရဇောရဉ္ဇိတံ ဇာတန္တိ မာ သညံ ကရိ၊ အဗ္ဘန္တရေ ပန တေ ရာဂရဇာဒယော အတ္ထိ၊ တေ ဟရာဟီ’’တိ ဝတွာ ဩဘာသံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပုရတော နိသိန္နော ဝိယ ပညာယမာနရူပေါ ဟုတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘ရာဂေါ ¶ ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ၊ ရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ၊

ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွ ဘိက္ခဝေါ၊ ဝိဟရန္တိ တေ ဝိဂတရဇဿ သာသနေ။

‘‘ဒေါသော ¶ ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ၊ ဒေါသဿေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ၊

ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွ ဘိက္ခဝေါ၊ ဝိဟရန္တိ တေ ဝိဂတရဇဿ သာသနေ။

‘‘မောဟော ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ၊ မောဟဿေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ၊

ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွ ဘိက္ခဝေါ၊ ဝိဟရန္တိ တေ ဝိဂတရဇဿ သာသနေ’’တိ။ (မဟာနိ။ ၂၀၉၊ စူဠနိ။ ဥဒယမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၇၄)၊

ဂါထာပရိယောသာနေ စူဠပန္ထကော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိယေဝဿ တီဏိ ပိဋကာနိ အာဂမံသု။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ရာဇာ ဟုတွာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော နလာဋတော သေဒေ မုစ္စန္တေ ပရိသုဒ္ဓေန သာဋကေန နလာဋန္တံ ပုဉ္ဆိ၊ သာဋကော ကိလိဋ္ဌော အဟောသိ။ သော ‘‘ဣမံ သရီရံ ¶ နိဿာယ ဧဝရူပေါ ပရိသုဒ္ဓါ သာဋကော ပကတိံ ဇဟိတွာ ကိလိဋ္ဌော ဇာတော၊ အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ’’တိ အနိစ္စသညံ ပဋိလဘိ။ တေန ကာရဏေနဿ ရဇောဟရဏမေဝ ပစ္စယော ဇာတော။

ဇီဝကောပိ ခေါ ကောမာရဘစ္စော ဒသဗလဿ ဒက္ခိဏောဒကံ ဥပနာမေသိ။ သတ္ထာ ‘‘နနု၊ ဇီဝက၊ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ အတ္ထီ’’တိ ဟတ္ထေန ပတ္တံ ပိဒဟိ။ မဟာပန္ထကော ‘‘ဘန္တေ၊ ဝိဟာရေ နတ္ထိ ဘိက္ခူ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘အတ္ထိ ဇီဝကာ’’တိ အာဟ။ ဇီဝကော ‘‘တေန ဟိ၊ ဘဏေ၊ ဂစ္ဆ၊ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ အတ္ထိဘာဝံ ဝါ နတ္ထိဘာဝံ ဝါ ဇာနာဟီ’’တိ ပုရိသံ ပေသေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ စူဠပန္ထကော ‘‘မယှံ ဘာတိကော ‘ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ နတ္ထီ’တိ ဘဏတိ၊ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ အတ္ထိဘာဝမဿ ပကာသေဿာမီ’’တိ သကလံ အမ္ဗဝနံ ဘိက္ခူနံယေဝ ပူရေသိ။ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဧကစ္စေ ရဇနကမ္မံ၊ ဧကစ္စေ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တီတိ ဧဝံ အညမညံ အသဒိသံ ဘိက္ခုသဟဿံ မာပေသိ။ သော ပုရိသော ဝိဟာရေ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဒိသွာ နိဝတ္တိတွာ ‘‘အယျ ¶ ၊ သကလံ အမ္ဗဝနံ ဘိက္ခူဟိ ပရိပုဏ္ဏ’’န္တိ ဇီဝကဿ အာရောစေသိ။ ထေရောပိ ခေါ တတ္ထေဝ –

‘‘သဟဿက္ခတ္တုမတ္တာနံ၊ နိမ္မိနိတွာန ပန္ထကော၊

နိသီဒမ္ဗဝနေ ရမ္မေ၊ ယာဝ ကာလပ္ပဝေဒနာ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၅၆၃)၊

အထ သတ္ထာ တံ ပုရိသံ အာဟ – ‘‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘သတ္ထာ စူဠပန္ထကံ နာမ ပက္ကောသတီ’တိ ဝဒေဟီ’’တိ။ တေန ဂန္တွာ တထာဝုတ္တေ ‘‘အဟံ စူဠပန္ထကော၊ အဟံ စူဠပန္ထကော’’တိ မုခသဟဿံ ဥဋ္ဌဟိ။ ပုရိသော ဂန္တွာ ‘‘သဗ္ဗေပိ ကိရ တေ၊ ဘန္တေ၊ စူဠပန္ထကာယေဝ နာမာ’’တိ အာဟ။ တေန ဟိ တွံ ဂန္တွာ ယော ပဌမံ ‘‘အဟံ စူဠပန္ထကော’’တိ ဝဒတိ၊ တံ ¶ ဟတ္ထေ ဂဏှ၊ အဝသေသာ အန္တရဓာယိဿန္တီတိ။ သော တထာ အကာသိ၊ တာဝဒေဝ သဟဿမတ္တာ ဘိက္ခူ အန္တရဓာယိံသု။ ထေရော တေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ အဂမာသိ။ သတ္ထာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ဇီဝကံ အာမန္တေသိ ‘‘ဇီဝက၊ စူဠပန္ထကဿ ပတ္တံ ဂဏှ၊ အယံ တေ အနုမောဒနံ ကရိဿတီ’’တိ။ ဇီဝကော တထာ အကာသိ။ ထေရော သီဟနာဒံ နဒန္တော တရုဏသီဟော ဝိယ တီဏိ ပိဋကာနိ သံခေါဘေတွာ အနုမောဒနံ အကာသိ။

သတ္ထာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခူဟိ ဝတ္တေ ဒဿိတေ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဂန္ဓကုဋိပ္ပမုခေ ဌတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သုဂတောဝါဒံ ဒတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဥယျောဇေတွာ သုရဘိဂန္ဓဝါသိတံ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ဥပဂတော။ အထ သာယနှသမယေ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ဣတော စိတော စ သမောသရိတွာ ရတ္တကမ္ဗလသာဏိံ ပရိက္ခိပန္တာ ¶ ဝိယ နိသီဒိတွာ သတ္ထု ဂုဏကထံ အာရဘိံသု ‘‘အာဝုသော၊ မဟာပန္ထကော စူဠပန္ထကဿ အဇ္ဈာသယံ အဇာနန္တော ‘စတူဟိ မာသေဟိ ဧကဂါထံ ဂဏှိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဒန္ဓော အယ’န္တိ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပန အတ္တနော အနုတ္တရဓမ္မရာဇတာယ ဧကသ္မိံယေဝဿ အန္တရဘတ္တေ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ အဒါသိ၊ တီဏိ ပိဋကာနိ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိယေဝ အာဂတာနိ၊ အဟော ဗုဒ္ဓါနံ ဗလံ နာမ မဟန္တ’’န္တိ။

အထ ဘဂဝါ ဓမ္မသဘာယံ ဣမံ ကထာပဝတ္တိံ ဉတွာ ‘‘အဇ္ဇ မယာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဗုဒ္ဓသေယျာယ ဥဋ္ဌာယ သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာ ဝိဇ္ဇုလတံ ဝိယ ကာယဗန္ဓနံ ¶ ဗန္ဓိတွာ ရတ္တကမ္ဗလသဒိသံ သုဂတမဟာစီဝရံ ပါရုပိတွာ သုရဘိဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမ္မ မတ္တဝါရဏော ဝိယ သီဟဝိက္ကန္တဝိလာသေန ဝိဇမ္ဘမာနော သီဟော ဝိယ အနန္တာယ ဗုဒ္ဓလီလာယ ဓမ္မသဘံ ဂန္တွာ အလင်္ကတမဏ္ဍပမဇ္ဈေ သုပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနံ အဘိရုယှ ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တော အဏ္ဏဝကုစ္ဆိံ ဩဘာသယမာနော ယုဂန္ဓရမတ္ထကေ ဗာလသူရိယော ဝိယ အာသနမဇ္ဈေ နိသီဒိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ပန အာဂတမတ္တေ ဘိက္ခုသင်္ဃော ကထံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ တုဏှီ အဟောသိ။

သတ္ထာ မုဒုကေန မေတ္တစိတ္တေန ပရိသံ ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ ပရိသာ အတိဝိယ သောဘတိ၊ ဧကဿပိ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ ဝါ ပါဒကုက္ကုစ္စံ ဝါ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒေါ ဝါ ခိပိတသဒ္ဒေါ ဝါ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗေပိမေ ဗုဒ္ဓဂါရဝေန သဂါရဝါ ဗုဒ္ဓတေဇေန တဇ္ဇိတာ မယိ အာယုကပ္ပမ္ပိ အကထေတွာ နိသိန္နေ ပဌမံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေတွာ န ကထေဿန္တိ၊ ကထာသမုဋ္ဌာပနဝတ္တံ နာမ မယာဝ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ အဟမေဝ ပဌမံ ကထေဿာမီ’’တိ မဓုရေန ဗြဟ္မဿရေန ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ၊ ကာ စ ပန ဝေါ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ’’တိ အာဟ။ ဘန္တေ၊ န မယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိသိန္နာ အညံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေမ၊ တုမှာကံယေဝ ပန ဂုဏေ ဝဏ္ဏယမာနာ နိသိန္နာမှ ‘‘အာဝုသော မဟာပန္ထကော စူဠပန္ထကဿ အဇ္ဈာသယံ အဇာနန္တော ‘စတူဟိ မာသေဟိ ဧကံ ဂါထံ ဂဏှိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဒန္ဓော အယ’န္တိ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပန အနုတ္တရဓမ္မရာဇတာယ ဧကသ္မိံယေဝဿ အန္တရဘတ္တေ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ အဒါသိ၊ အဟော ဗုဒ္ဓါနံ ဗလံ နာမ မဟန္တ’’န္တိ။ သတ္ထာ ဘိက္ခူနံ ကထံ သုတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ စူဠပန္ထကော မံ နိဿာယ ဣဒါနိ တာဝ ဓမ္မေသု ဓမ္မမဟန္တတံ ပတ္တော၊ ပုဗ္ဗေ ပန မံ နိဿာယ ဘောဂေသုပိ ဘောဂမဟန္တတံ ပါပုဏီ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခူ တဿတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု။ ဘဂဝါ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နံ ကာရဏံ ပါကဋံ အကာသိ။

အတီတေ ကာသိရဋ္ဌေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ¶ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ လဘိတွာ စူဠသေဋ္ဌိ နာမ အဟောသိ၊ သော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော သဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ဇာနာတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရဝီထိယံ မတမူသိကံ ဒိသွာ တင်္ခဏညေဝ နက္ခတ္တံ ¶ သမာနေတွာ ဣဒမာဟ ‘‘သက္ကာ စက္ခုမတာ ကုလပုတ္တေန ဣမံ ဥန္ဒူရံ ဂဟေတွာ ပုတ္တဒါရဘရဏဉ္စ ကာတုံ ကမ္မန္တေ စ ပယောဇေတု’’န္တိ? အညတရော ဒုဂ္ဂတကုလပုတ္တော တံ သေဋ္ဌိဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘နာယံ အဇာနိတွာ ကထေဿတီ’’တိ တံ မူသိကံ ဂဟေတွာ ဧကသ္မိံ အာပဏေ ဗိဠာလဿတ္ထာယ ဝိက္ကိဏိတွာ ကာကဏိကံ လဘိတွာ တာယ ကာကဏိကာယ ဖာဏိတံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဃဋေန ပါနီယံ ဂဏှိ။ သော အရညတော အာဂစ္ဆန္တေ မာလာကာရေ ဒိသွာ ထောကံ ထောကံ ဖာဏိတခဏ္ဍံ ဒတွာ ဥဠုင်္ကေန ပါနီယံ အဒါသိ၊ တေ စဿ ဧကေကံ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိံ အဒံသု။ သော တေန ပုပ္ဖမူလေန ပုနဒိဝသေပိ ဖာဏိတဉ္စ ပါနီယဃဋဉ္စ ဂဟေတွာ ပုပ္ဖာရာမမေဝ ဂတော။ တဿ တံ ဒိဝသံ မာလာကာရာ အဍ္ဎောစိတကေ ပုပ္ဖဂစ္ဆေ ဒတွာ အဂမံသု။ သော န စိရဿေဝ ဣမိနာ ဥပါယေန အဋ္ဌ ကဟာပဏေ လဘိ။

ပုန ဧကသ္မိံ ဝါတဝုဋ္ဌိဒိဝသေ ရာဇုယျာနေ ဗဟူ သုက္ခဒဏ္ဍကာ စ သာခါ စ ပလာသဉ္စ ဝါတေန ပါတိတံ ဟောတိ၊ ဥယျာနပါလော ဆဍ္ဍေတုံ ဥပါယံ န ပဿတိ ¶ ။ သော တတ္ထ ဂန္တွာ ‘‘သစေ ဣမာနိ ဒါရုပဏ္ဏာနိ မယှံ ဒဿသိ၊ အဟံ တေ ဣမာနိ သဗ္ဗာနိ နီဟရိဿာမီ’’တိ ဥယျာနပါလံ အာဟ၊ သော ‘‘ဂဏှ အယျာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ စူဠန္တေဝါသိကော ဒါရကာနံ ကီဠနမဏ္ဍလံ ဂန္တွာ ဖာဏိတံ ဒတွာ မုဟုတ္တေန သဗ္ဗာနိ ဒါရုပဏ္ဏာနိ နီဟရာပေတွာ ဥယျာနဒွါရေ ရာသိံ ကာရေသိ။ တဒါ ရာဇကုမ္ဘကာရော ရာဇကုလေ ဘာဇနာနံ ပစနတ္ထာယ ဒါရူနိ ပရိယေသမာနော ဥယျာနဒွါရေ တာနိ ဒိသွာ တဿ ဟတ္ထတော ကိဏိတွာ ဂဏှိ။ တံ ဒိဝသံ စူဠန္တေဝါသိကော ဒါရုဝိက္ကယေန သောဠသ ကဟာပဏေ စာဋိအာဒီနိ စ ပဉ္စ ဘာဇနာနိ လဘိ။

သော စတုဝီသတိယာ ကဟာပဏေသု ဇာတေသု ‘‘အတ္ထိ အယံ ဥပါယော မယှ’’န္တိ နဂရဒွါရတော အဝိဒူရေ ဌာနေ ဧကံ ပါနီယစာဋိံ ဌပေတွာ ပဉ္စသတေ တိဏဟာရကေ ပါနီယေန ဥပဋ္ဌဟိ။ တေ အာဟံသု ‘‘သမ္မ၊ တွံ အမှာကံ ဗဟူပကာရော၊ ကိံ တေ ကရောမာ’’တိ? သော ‘‘မယှံ ကိစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ကရိဿထာ’’တိ ဝတွာ ဣတော စိတော စ ဝိစရန္တော ထလပထကမ္မိကေန စ ဇလပထကမ္မိကေန စ သဒ္ဓိံ မိတ္တသန္ထဝံ အကာသိ။ တဿ ထလပထကမ္မိကော ‘‘သွေ ဣမံ နဂရံ အဿဝါဏိဇကော ပဉ္စ အဿသတာနိ ဂဟေတွာ အာဂမိဿတီ’’တိ အာစိက္ခိ။ သော တဿ ဝစနံ သုတွာ တိဏဟာရကေ အာဟ ‘‘အဇ္ဇ မယှံ ဧကေကံ တိဏကလာပံ ဒေထ၊ မယာ စ တိဏေ အဝိက္ကိဏိတေ အတ္တနော တိဏံ မာ ဝိက္ကိဏထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ¶ ပဉ္စ တိဏကလာပသတာနိ အာဟရိတွာ တဿ ¶ ဃရေ ပါပယိံသု။ အဿဝါဏိဇော သကလနဂရေ အဿာနံ ဂေါစရံ အလဘိတွာ တဿ သဟဿံ ဒတွာ တံ တိဏံ ဂဏှိ။

တတော ကတိပါဟစ္စယေနဿ ဇလပထကမ္မိကော သဟာယကော အာရောစေသိ ‘‘ပဋ္ဋနမှိ မဟာနာဝါ အာဂတာ’’တိ။ သော ‘‘အတ္ထိ အယံ ဥပါယော’’တိ အဋ္ဌဟိ ကဟာပဏေဟိ သဗ္ဗပရိဝါရသမ္ပန္နံ တာဝကာလိကံ ရထံ ဂဟေတွာ မဟန္တေန ယသေန နာဝါပဋ္ဋနံ ဂန္တွာ ဧကံ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကံ နာဝိကဿ သစ္စကာရံ ဒတွာ အဝိဒူရေ ဌာနေ သာဏိယာ ပရိက္ခိပါပေတွာ နိသိန္နော ပုရိသေ အာဏာပေသိ ‘‘ဗာဟိရတော ဝါဏိဇေသု အာဂတေသု တတိယေန ပဋိဟာရေန မံ အာရောစေထာ’’တိ ¶ ။ ‘‘နာဝါ အာဂတာ’’တိ သုတွာ ဗာရာဏသိတော သတမတ္တာ ဝါဏိဇာ ‘‘ဘဏ္ဍံ ဂဏှာမာ’’တိ အာဂမိံသု။ ဘဏ္ဍံ တုမှေ န လဘိဿထ၊ အသုကဋ္ဌာနေ နာမ မဟာဝါဏိဇေန သစ္စကာရော ဒိန္နောတိ။ တေ တံ သုတွာ တဿ သန္တိကံ အာဂတာ။ ပါဒမူလိကပုရိသာ ပုရိမသညာဝသေန တတိယေန ပဋိဟာရေန တေသံ အာဂတဘာဝံ အာရောစေသုံ။ တေ သတမတ္တာ ဝါဏိဇာ ဧကေကံ သဟဿံ ဒတွာ တေန သဒ္ဓိံ နာဝါယ ပတ္တိကာ ဟုတွာ ပုန ဧကေကံ သဟဿံ ဒတွာ ပတ္တိံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ ဘဏ္ဍံ အတ္တနော သန္တကမကံသု။

စူဠန္တေဝါသိကော ဒွေ သတသဟဿာနိ ဂဏှိတွာ ဗာရာဏသိံ အာဂန္တွာ ‘‘ကတညုနာ မေ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧကံ သတသဟဿံ ဂါဟာပေတွာ စူဠသေဋ္ဌိဿ သမီပံ ဂတော။ အထ နံ သေဋ္ဌိ ‘‘ကိံ တေ၊ တာတ၊ ကတွာ ဣဒံ ဓနံ လဒ္ဓ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘တုမှေဟိ ကထိတဥပါယေ ဌတွာ စတုမာသမ္ဘန္တရေယေဝ လဒ္ဓ’’န္တိ မတမူသိကံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ ဝတ္ထုံ ကထေသိ။ စူဠသေဋ္ဌိ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဧဝရူပံ ဒါရကံ မမ သန္တကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝယပ္ပတ္တံ အတ္တနော ဓီတရံ ဒတွာ သကလကုဋုမ္ဗဿ သာမိကံ အကာသိ။ သော သေဋ္ဌိနော အစ္စယေန တသ္မိံ နဂရေ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ လဘိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ယထာကမ္မံ အဂမာသိ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ ကထေတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါဝ ဣမံ ဂါထံ ကထေသိ –

‘‘အပ္ပကေနပိ မေဓာဝီ၊ ပါဘတေန ဝိစက္ခဏော၊

သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနံ၊ အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ အပ္ပကေနပီတိ ထောကေနပိ ပရိတ္တကေနပိ။ မေဓာဝီတိ ပညဝါ။ ပါဘတေနာတိ ဘဏ္ဍမူလေန။ ဝိစက္ခဏောတိ ဝေါဟာရကုသလော။ သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနန္တိ မဟန္တံ ဓနဉ္စ ယသဉ္စ ဥပ္ပာဒေတွာ တတ္ထ အတ္တာနံ သဏ္ဌာပေတိ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ယထာ ကိံ? အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမံ၊ ယထာ ပဏ္ဍိတပုရိသော ¶ ပရိတ္တံ အဂ္ဂိံ အနုက္ကမေန ဂေါမယစုဏ္ဏာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ မုခဝါတေန ဓမန္တော သမုဋ္ဌာပေတိ ဝဍ္ဎေတိ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ပဏ္ဍိတော ထောကမ္ပိ ပါဘတံ လဘိတွာ နာနာဥပါယေဟိ ပယောဇေတွာ ဓနဉ္စ ယသဉ္စ ဝဍ္ဎေတိ ¶ ၊ ဝဍ္ဎေတွာ စ ပန တတ္ထ အတ္တာနံ ပတိဋ္ဌာပေတိ၊ တာယ ဧဝ ဝါ ပန ဓနယသမဟန္တတာယ အတ္တာနံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ အဘိညာတံ ပါကဋံ ကရောတီတိ အတ္ထော။

ဣတိ ဘဂဝါ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ စူဠပန္ထကော မံ နိဿာယ ဣဒါနိ ဓမ္မေသု ဓမ္မမဟန္တတံ ပတ္တော၊ ပုဗ္ဗေ ပန ဘောဂေသုပိ ဘောဂမဟန္တတံ ပါပုဏီ’’တိ ဧဝံ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ ဒဿေတွာ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ စူဠန္တေဝါသိကော စူဠပန္ထကော အဟောသိ၊ စူဠကသေဋ္ဌိ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

စူဠသေဋ္ဌိဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

ကိမဂ္ဃတိ တဏ္ဍုလနာဠိကာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော လာလုဒါယိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိံ သမယေ အာယသ္မာ ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော သင်္ဃဿ ဘတ္တုဒ္ဒေသကော ဟောတိ။ တသ္မိံ ပါတောဝ သလာကဘတ္တာနိ ဥဒ္ဒိသမာနေ လာလုဒါယိတ္ထေရဿ ကဒါစိ ဝရဘတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ ကဒါစိ လာမကဘတ္တံ။ သော လာမကဘတ္တဿ ပတ္တဒိဝသေ သလာကဂ္ဂံ အာကုလံ ကရောတိ၊ ‘‘ကိံ ဒဗ္ဗောဝ သလာကံ ဒါတုံ ဇာနာတိ၊ အမှေ န ဇာနာမာ’’တိ ဝဒတိ။ တသ္မိံ သလာကဂ္ဂံ အာကုလံ ကရောန္တေ ‘‘ဟန္ဒ ဒါနိ တွမေဝ သလာကံ ဒေဟီ’’တိ သလာကပစ္ဆိံ အဒံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ သော သင်္ဃဿ သလာကံ အဒါသိ။ ဒေန္တော စ ပန ‘‘ဣဒံ ဝရဘတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘လာမကဘတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘အသုကဝဿဂ္ဂေ ဝရဘတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘အသုကဝဿဂ္ဂေ လာမကဘတ္တ’’န္တိ ဝါ န ဇာနာတိ၊ ဌိတိကံ ကရောန္တောပိ ‘‘အသုကဝဿဂ္ဂေ ဌိတိကာ’’တိ န ¶ သလ္လက္ခေတိ။ ဘိက္ခူနံ ဌိတဝေလာယ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ အယံ ဌိတိကာ ဌိတာ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အယ’’န္တိ ဘူမိယံ ဝါ ဘိတ္တိယံ ဝါ လေခံ ကဍ္ဎတိ။ ပုနဒိဝသေ သလာကဂ္ဂေ ဘိက္ခူ မန္ဒတရာ ဝါ ဟောန္တိ ဗဟုတရာ ဝါ၊ တေသု မန္ဒတရေသု လေခါ ဟေဋ္ဌာ ဟောတိ၊ ဗဟုတရေသု ဥပရိ။ သော ဌိတိကံ အဇာနန္တော လေခါသညာယ သလာကံ ဒေတိ။

အထ နံ ဘိက္ခူ ‘‘အာဝုသော၊ ဥဒါယိ၊ လေခါ နာမ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဟောတိ ဥပရိ ဝါ၊ ဝရဘတ္တံ ပန အသုကဝဿဂ္ဂေ ဌိတံ၊ လာမကဘတ္တံ အသုကဝဿဂ္ဂေ’’တိ အာဟံသု။ သော ဘိက္ခူ ပဋိပ္ဖရန္တော ‘‘ယဒိ ¶ ဧဝံ အယံ လေခါ ကသ္မာ ဧဝံ ဌိတာ၊ ကိံ အဟံ တုမှာကံ သဒ္ဒဟာမိ၊ ဣမိဿာ လေခါယ သဒ္ဒဟာမီ’’တိ ဝဒတိ။ အထ နံ ဒဟရာ စ သာမဏေရာ စ ‘‘အာဝုသော လာလုဒါယိ ¶ တယိ သလာကံ ဒေန္တေ ဘိက္ခူ လာဘေန ပရိဟာယန္တိ၊ န တွံ ဒါတုံ အနုစ္ဆဝိကော၊ ဂစ္ဆ ဣတော’’တိ သလာကဂ္ဂတော နိက္ကဍ္ဎိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ သလာကဂ္ဂေ မဟန္တံ ကောလာဟလံ အဟောသိ။ တံ သုတွာ သတ္ထာ အာနန္ဒတ္ထေရံ ပုစ္ဆိ ‘‘အာနန္ဒ၊ သလာကဂ္ဂေ မဟန္တံ ကောလာဟလံ၊ ကိံ သဒ္ဒေါ နာမေသော’’တိ။ ထေရော တထာဂတဿ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ‘‘အာနန္ဒ၊ န ဣဒါနေဝ လာလုဒါယိ အတ္တနော ဗာလတာယ ပရေသံ လာဘဟာနိံ ကရောတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အကာသိယေဝါ’’တိ အာဟ။ ထေရော တဿတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဘဂဝန္တံ ယာစိ။ ဘဂဝါ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နံ ကာရဏံ ပါကဋံ အကာသိ။

အတီတေ ကာသိရဋ္ဌေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တော ရာဇာ အဟောသိ။ တဒါ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဃာပနိကော အဟောသိ။ ဟတ္ထိအဿာဒီနိ စေဝ မဏိသုဝဏ္ဏာဒီနိ စ အဂ္ဃာပေသိ၊ အဂ္ဃာပေတွာ ဘဏ္ဍသာမိကာနံ ဘဏ္ဍာနုရူပမေဝ မူလံ ဒါပေသိ။ ရာဇာ ပန လုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ သော လောဘပကတိတာယ ဧဝံ စိန္တေသိ ‘‘အယံ အဂ္ဃာပနိကော ဧဝံ အဂ္ဃာပေန္တော န စိရဿေဝ မမ ဂေဟေ ဓနံ ပရိက္ခယံ ဂမေဿတိ၊ အညံ အဂ္ဃာပနိကံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော သီဟပဉ္ဇရံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ ရာဇင်္ဂဏံ ဩလောကေန္တော ဧကံ ဂါမိကမနုဿံ လောလဗာလံ ရာဇင်္ဂဏေန ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဧသ မယှံ အဂ္ဃာပနိကကမ္မံ ကာတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သက္ခိဿသိ၊ ဘဏေ၊ အမှာကံ အဂ္ဃာပနိကကမ္မံ ကာတု’’န္တိ အာဟ။ သက္ခိဿာမိ၊ ဒေဝါတိ။ ရာဇာ အတ္တနော ဓနရက္ခဏတ္ထာယ တံ ဗာလံ အဂ္ဃာပနိကကမ္မေ ဌပေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သော ဗာလော ဟတ္ထိအဿာဒီနိ အဂ္ဃာပေန္တော အဂ္ဃံ ဟာပေတွာ ¶ ယထာရုစိယာ ကထေတိ။ တဿ ဌာနန္တရေ ဌိတတ္တာ ယံ သော ကထေတိ၊ တမေဝ မူလံ ဟောတိ။

တသ္မိံ ကာလေ ဥတ္တရာပထတော ဧကော အဿဝါဏိဇော ပဉ္စ အဿသတာနိ အာနေသိ။ ရာဇာ တံ ပုရိသံ ပက္ကောသာပေတွာ အဿေ အဂ္ဃာပေသိ။ သော ပဉ္စန္နံ အဿသတာနံ ဧကံ တဏ္ဍုလနာဠိကံ အဂ္ဃမကာသိ။ ကတွာ စ ပန ‘‘အဿဝါဏိဇဿ ဧကံ တဏ္ဍုလနာဠိကံ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ အဿေ အဿသာလာယံ ¶ သဏ္ဌာပေသိ။ အဿဝါဏိဇော ပေါရာဏအဂ္ဃာပနိကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သော အာဟ ‘‘တဿ ပုရိသဿ လဉ္ဇံ ဒတွာ ဧဝံ ပုစ္ဆထ ‘အမှာကံ တာဝ အဿာ ဧကံ တဏ္ဍုလနာဠိကံ အဂ္ဃန္တီတိ ဉာတမေတံ၊ တုမှေ ပန နိဿာယ တဏ္ဍုလနာဠိယာ အဂ္ဃံ ဇာနိတုကာမမှာ၊ သက္ခိဿထ နော ရညော သန္တိကေ ဌတွာ သာ တဏ္ဍုလနာဠိကာ ဣဒံ နာမ အဂ္ဃတီတိ ဝတ္တု’န္တိ၊ သစေ သက္ကောမီတိ ဝဒတိ၊ တံ ဂဟေတွာ ရညော သန္တိကံ ဂစ္ဆထ၊ အဟမ္ပိ တတ္ထ အာဂမိဿာမီ’’တိ။

အဿဝါဏိဇော ¶ ‘‘သာဓူ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အဂ္ဃာပနိကဿ လဉ္ဇံ ဒတွာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သော လဉ္ဇံ လဘိတွာဝ ‘‘သက္ခိဿာမိ တဏ္ဍုလနာဠိံ အဂ္ဃာပေတု’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆာမ ရာဇကုလ’’န္တိ တံ အာဒါယ ရညော သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ အညေပိ ဗဟူ အမစ္စာ အဂမိံသု။ အဿဝါဏိဇော ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘ဒေဝ၊ ပဉ္စန္နံ အဿသတာနံ ဧကံ တဏ္ဍုလနာဠိံ အဂ္ဃနကဘာဝံ ဇာနာမ၊ သာ ပန တဏ္ဍုလနာဠိ ကိံ အဂ္ဃတီတိ အဂ္ဃာပနိကံ ပုစ္ဆထ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ အဇာနန္တော ‘‘အမ္ဘော အဂ္ဃာပနိက၊ ပဉ္စ အဿသတာနိ ကိံ အဂ္ဃန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တဏ္ဍုလနာဠိံ၊ ဒေဝါတိ။ ‘‘ဟောတု၊ ဘဏေ၊ အဿာ တာဝ တဏ္ဍုလနာဠိံ အဂ္ဃန္တု။ သာ ပန ကိံ အဂ္ဃတိ တဏ္ဍုလနာဠိကာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ဗာလပုရိသော ‘‘ဗာရာဏသိံ သန္တရဗာဟိရံ အဂ္ဃတိ တဏ္ဍုလနာဠိကာ’’တိ အာဟ။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ရာဇာနံ အနုဝတ္တန္တော ဧကံ တဏ္ဍုလနာဠိံ အဿာနံ အဂ္ဃမကာသိ။ ပုန ဝါဏိဇဿ ဟတ္ထတော လဉ္ဇံ လဘိတွာ တဿာ တဏ္ဍုလနာဠိကာယ ဗာရာဏသိံ သန္တရဗာဟိရံ အဂ္ဃမကာသိ။ တဒါ ပန ဗာရာဏသိယာ ပါကာရပရိက္ခေပေါ ဒွါဒသယောဇနိကော ဟောတိ။ ဣဒမဿ အန္တရံ၊ ဗာဟိရံ ပန တိယောဇနသတိကံ ရဋ္ဌံ။ ဣတိ သော ဗာလော ¶ ဧဝံ မဟန္တံ ဗာရာဏသိံ သန္တရဗာဟိရံ တဏ္ဍုလနာဠိကာယ အဂ္ဃမကာသိ။

တံ သုတွာ အမစ္စာ ပါဏိံ ¶ ပဟရိတွာ ဟသမာနာ ‘‘မယံ ပုဗ္ဗေ ပထဝိဉ္စ ရဇ္ဇဉ္စ အနဂ္ဃန္တိ သညိနော အဟုမှ၊ ဧဝံ မဟန္တံ ကိရ သရာဇကံ ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ တဏ္ဍုလနာဠိမတ္တံ အဂ္ဃတိ၊ အဟော အဂ္ဃာပနိကဿ ဉာဏသမ္ပဒါ။ ကဟံ ဧတ္တကံ ကာလံ အယံ အဂ္ဃာပနိကော ဝိဟာသိ၊ အမှာကံ ရညော ဧဝ အနုစ္ဆဝိကော’’တိ ပရိဟာသံ အကံသု –

‘‘ကိမဂ္ဃတိ တဏ္ဍုလနာဠိကာယံ၊ အဿာန မူလာယ ဝဒေဟိ ရာဇ၊

ဗာရာဏသိံ သန္တရဗာဟိရံ၊ အယမဂ္ဃတိ တဏ္ဍုလနာဠိကာ’’တိ။

တသ္မိံ ကာလေ ရာဇာ လဇ္ဇိတော တံ ဗာလံ နိက္ကဍ္ဎာပေတွာ ဗောဓိသတ္တဿေဝ အဂ္ဃာပနိကဋ္ဌာနံ အဒါသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ ဂါမိကဗာလအဂ္ဃာပနိကော လာလုဒါယီ အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတအဂ္ဃာပနိကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

တဏ္ဍုလနာဠိဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

ဟိရိဩတ္တပ္ပသမ္ပန္နာတိ ¶ ဣဒံ ဘဂဝါ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဗဟုဘဏ္ဍိကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိဝါသီ ကိရေကော ကုဋုမ္ဗိကော ဘရိယာယ ကာလကတာယ ပဗ္ဗဇိ။ သော ပဗ္ဗဇန္တော အတ္တနော ပရိဝေဏဉ္စ အဂ္ဂိသာလဉ္စ ဘဏ္ဍဂဗ္ဘဉ္စ ကာရေတွာ ဘဏ္ဍဂဗ္ဘံ သပ္ပိတဏ္ဍုလာဒီဟိ ပူရေတွာ ပဗ္ဗဇိ။ ပဗ္ဗဇိတွာ စ ပန အတ္တနော ဒါသေ ပက္ကောသာပေတွာ ယထာရုစိတံ အာဟာရံ ပစာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဗဟုပရိက္ခာရော စ အဟောသိ ¶ ၊ ရတ္တိံ အညံ နိဝါသနပါရုပနံ ဟောတိ၊ ဒိဝါ အညံ။ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝသတိ။ တဿေကဒိဝသံ စီဝရပစ္စတ္ထရဏာဒီနိ နီဟရိတွာ ပရိဝေဏေ ပတ္ထရိတွာ သုက္ခာပေန္တဿ သမ္ဗဟုလာ ဇာနပဒါ ဘိက္ခူ သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တာ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ စီဝရာဒီနိ ဒိသွာ ‘‘ကဿိမာနီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သော ‘‘မယှံ၊ အာဝုသော’’တိ အာဟ။ ‘‘အာဝုသော၊ ဣဒမ္ပိ စီဝရံ၊ ဣဒမ္ပိ နိဝါသနံ၊ ဣဒမ္ပိ ပစ္စတ္ထရဏံ၊ သဗ္ဗံ တုယှမေဝါ’’တိ? ‘‘အာမ မယှမေဝါ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော ဘဂဝတာ တီဏိ စီဝရာနိ အနုညာတာနိ၊ တွံ ဧဝံ အပ္ပိစ္ဆဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဧဝံ ဗဟုပရိက္ခာရော ဇာတော၊ ဧဟိ တံ ဒသဗလဿ သန္တိကံ နေဿာမာ’’တိ တံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမံသု။

သတ္ထာ ဒိသွာဝ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ အနိစ္ဆမာနကံယေဝ ဘိက္ခုံ ဂဏှိတွာ အာဂတတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ဘိက္ခု ဗဟုဘဏ္ဍော ဗဟုပရိက္ခာရော’’တိ။ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဗဟုဘဏ္ဍော’’တိ? ‘‘သစ္စံ၊ ဘဂဝါ’’တိ။ ‘‘ကသ္မာ ပန တွံ ဘိက္ခု ဗဟုဘဏ္ဍော ဇာတော’’? ‘‘နနု အဟံ အပ္ပိစ္ဆတာယ သန္တုဋ္ဌိတာယ ပဝိဝေကဿ ဝီရိယာရမ္ဘဿ ဝဏ္ဏံ ဝဒါမီ’’တိ။ သော သတ္ထု ဝစနံ သုတွာ ကုပိတော ‘‘ဣမိနာ ဒါနိ နီဟာရေန စရိဿာမီ’’တိ ပါရုပနံ ဆဍ္ဍေတွာ ပရိသမဇ္ဈေ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသိ။

အထ နံ သတ္ထာ ဥပတ္ထမ္ဘယမာနော ‘‘နနု တွံ ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ ဟိရောတ္တပ္ပဂဝေသကော ဒကရက္ခသကာလေပိ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဂဝေသမာနော ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရာနိ ဝိဟာသိ၊ အထ ကသ္မာ ဣဒါနိ ဧဝံ ဂရုကေ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ပါရုပနံ ဆဍ္ဍေတွာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပဟာယ ဌိတောသီ’’တိ? သော သတ္ထု ဝစနံ သုတွာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ တံ စီဝရံ ပါရုပိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဘိက္ခူ တဿတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု၊ ဘဂဝါ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နံ ကာရဏံ ပါကဋံ အကာသိ။

အတီတေ ကာသိရဋ္ဌေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ¶ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘မဟိသာသကုမာရော’’တိ နာမံ အကံသု။ တဿ အာဓာဝိတွာ ပရိဓာဝိတွာ ဝိစရဏကာလေ ရညော အညောပိ ပုတ္တော ဇာတော၊ တဿ ‘‘စန္ဒကုမာရော’’တိ နာမံ အကံသု။ တဿ ပန အာဓာဝိတွာ ပရိဓာဝိတွာ ဝိစရဏကာလေ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာ ကာလမကာသိ၊ ရာဇာ အညံ ¶ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သာ ရညော ပိယာ အဟောသိ မနာပါ၊ သာပိ သံဝါသမနွာယ ဧကံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ ‘‘သူရိယကုမာရော’’တိဿ နာမံ အကံသု။ ရာဇာ ပုတ္တံ ဒိသွာ တုဋ္ဌစိတ္တော ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ပုတ္တဿ တေ ဝရံ ဒမ္မီ’’တိ အာဟ။ ဒေဝီ၊ ဝရံ ဣစ္ဆိတကာလေ ဂဟေတဗ္ဗံ ကတွာ ဌပေသိ။ သာ ပုတ္တေ ဝယပ္ပတ္တေ ရာဇာနံ အာဟ – ‘‘ဒေဝေန မယှံ ပုတ္တဿ ဇာတကာလေ ဝရော ဒိန္နော၊ ပုတ္တဿ မေ ရဇ္ဇံ ဒေဟီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘မယှံ ဒွေ ပုတ္တာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓာ ဝိယ ဇလမာနာ ဝိစရန္တိ၊ န သက္ကာ တဝ ပုတ္တဿ ရဇ္ဇံ ဒါတု’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာပိ တံ ပုနပ္ပုနံ ယာစမာနမေဝ ဒိသွာ ‘‘အယံ မယှံ ¶ ပုတ္တာနံ ပါပကမ္ပိ စိန္တေယျာ’’တိ ပုတ္တေ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ – ‘‘တာတာ၊ အဟံ သူရိယကုမာရဿ ဇာတကာလေ ဝရံ အဒါသိံ။ ဣဒါနိဿ မာတာ ရဇ္ဇံ ယာစတိ၊ အဟံ တဿ န ဒါတုကာမော၊ မာတုဂါမော နာမ ပါပေါ၊ တုမှာကံ ပါပကမ္ပိ စိန္တေယျ၊ တုမှေ အရညံ ပဝိသိတွာ မမ အစ္စယေန ကုလသန္တကေ နဂရေ ရဇ္ဇံ ကရေယျာထာ’’တိ ရောဒိတွာ ကန္ဒိတွာ သီသေ စုမ္ဗိတွာ ဥယျောဇေသိ။ တေ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ပါသာဒါ ဩတရန္တေ ရာဇင်္ဂဏေ ကီဠမာနော သူရိယကုမာရော ဒိသွာ တံ ကာရဏံ ဉတွာ ‘‘အဟမ္ပိ ဘာတိကေဟိ သဒ္ဓိံ ဂမိဿာမီ’’တိ တေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ နိက္ခမိ။ တေ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိံသု။

ဗောဓိသတ္တော ¶ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိတွာ သူရိယကုမာရံ အာမန္တေသိ ‘‘တာတ သူရိယကုမာရ၊ ဧတံ သရံ ဂန္တွာ နှတွာ စ ပိဝိတွာ စ ပဒုမိနိပဏ္ဏေဟိ အမှာကမ္ပိ ပါနီယံ အာနေဟီ’’တိ။ တံ ပန သရံ ဝေဿဝဏဿ သန္တိကာ ဧကေန ဒကရက္ခသေန လဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ဝေဿဝဏော စ တံ အာဟ – ‘‘ဌပေတွာ ဒေဝဓမ္မဇာနနကေ ယေ အညေ ဣမံ သရံ ဩတရန္တိ၊ တေ ခါဒိတုံ လဘသိ။ အနောတိဏ္ဏေ န လဘသီ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သော ရက္ခသော ယေ တံ သရံ ဩတရန္တိ၊ တေ ဒေဝဓမ္မေ ပုစ္ဆိတွာ ယေ န ဇာနန္တိ၊ တေ ခါဒတိ။ အထ ခေါ သူရိယကုမာရော တံ သရံ ဂန္တွာ အဝီမံသိတွာဝ ဩတရိ။ အထ နံ သော ရက္ခသော ဂဟေတွာ ‘‘ဒေဝဓမ္မေ ဇာနာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘ဒေဝဓမ္မာ နာမ စန္ဒိမသူရိယာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ‘‘တွံ ဒေဝဓမ္မေ န ဇာနာသီ’’တိ ဝတွာ ဥဒကံ ပဝေသေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ တံ အတိစိရာယန္တံ ဒိသွာ စန္ဒကုမာရံ ပေသေသိ။ ရက္ခသော တမ္ပိ ဂဟေတွာ ‘‘ဒေဝဓမ္မေ ဇာနာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ ဇာနာမိ၊ ဒေဝဓမ္မာ နာမ စတဿော ဒိသာ’’တိ။ ရက္ခသော ‘‘န တွံ ဒေဝဓမ္မေ ဇာနာသီ’’တိ တမ္ပိ ဂဟေတွာ တတ္ထေဝ ဌပေသိ။

ဗောဓိသတ္တော ¶ တသ္မိမ္ပိ စိရာယန္တေ ‘‘ဧကေန အန္တရာယေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ သယံ တတ္ထ ဂန္တွာ ဒွိန္နမ္ပိ ဩတရဏပဒဝဠဉ္ဇံ ¶ ဒိသွာ ‘‘ရက္ခသပရိဂ္ဂဟိတေန ဣမိနာ သရေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ခဂ္ဂံ သန္နယှိတွာ ဓနုံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဒကရက္ခသော ဗောဓိသတ္တံ ဥဒကံ အနောတရန္တံ ဒိသွာ ဝနကမ္မိကပုရိသော ဝိယ ဟုတွာ ဗောဓိသတ္တံ အာဟ – ‘‘ဘော၊ ပုရိသ၊ တွံ မဂ္ဂကိလန္တော ကသ္မာ ဣမံ သရံ ဩတရိတွာ နှတွာ ပိဝိတွာ ဘိသမုဠာလံ ခါဒိတွာ ပုပ္ဖာနိ ပိဠန္ဓိတွာ ယထာသုခံ န ဂစ္ဆသီ’’တိ? ဗောဓိသတ္တော တံ ဒိသွာ ‘‘ဧသော ယက္ခော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘တယာ မေ ဘာတိကာ ဂဟိတာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ ဂဟိတာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘အဟံ ဣမံ သရံ ဩတိဏ္ဏကေ လဘာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန သဗ္ဗေဝ လဘသီ’’တိ? ‘‘ယေ ဒေဝဓမ္မေ ဇာနန္တိ၊ တေ ဌပေတွာ အဝသေသေ လဘာမီ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန တေ ဒေဝဓမ္မေဟိ အတ္ထော’’တိ? ‘‘အာမ၊ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ အဟံ တေ ဒေဝဓမ္မေ ကထေဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ကထေဟိ၊ အဟံ ဒေဝဓမ္မေ သုဏိဿာမီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော အာဟ ‘‘အဟံ ဒေဝဓမ္မေ ကထေယျံ၊ ကိလိဋ္ဌဂတ္တော ပနမှီ’’တိ။ ယက္ခော ဗောဓိသတ္တံ နှာပေတွာ ဘောဇနံ ဘောဇေတွာ ပါနီယံ ပါယေတွာ ပုပ္ဖာနိ ပိဠန္ဓာပေတွာ ဂန္ဓေဟိ ဝိလိမ္ပာပေတွာ အလင်္ကတမဏ္ဍပမဇ္ဈေ ပလ္လင်္ကံ အတ္ထရိတွာ အဒါသိ။

ဗောဓိသတ္တော အာသနေ နိသီဒိတွာ ယက္ခံ ပါဒမူလေ နိသီဒါပေတွာ ‘‘တေန ဟိ ဩဟိတသောတော သက္ကစ္စံ ဒေဝဓမ္မေ သုဏာဟီ’’တိ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဟိရိဩတ္တပ္ပသမ္ပန္နာ၊ သုက္ကဓမ္မသမာဟိတာ၊

သန္တော သပ္ပုရိသာ လောကေ၊ ဒေဝဓမ္မာတိ ဝုစ္စရေ’’တိ။

တတ္ထ ဟိရိဩတ္တပ္ပသမ္ပန္နာတိ ဟိရိယာ စ ဩတ္တပ္ပေန စ သမန္နာဂတာ။ တေသု ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ဟိရိယတီတိ ဟိရီ၊ လဇ္ဇာယေတံ အဓိဝစနံ။ တေဟိယေဝ ဩတ္တပ္ပတီတိ ဩတ္တပ္ပံ၊ ပါပတော ဥဗ္ဗေဂဿေတံ အဓိဝစနံ။ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ၊ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ။ အတ္တာဓိပတေယျာ ဟိရီ၊ လောကာဓိပတေယျံ ဩတ္တပ္ပံ။ လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ၊ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ။ သပ္ပတိဿဝလက္ခဏာ ဟိရီ၊ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ။

တတ္ထ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဟိရိံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သမုဋ္ဌာပေတိ – ဇာတိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဝယံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ¶ သူရဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဗာဟုသစ္စံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ¶ ။ ကထံ? ‘‘ပါပကရဏံ နာမေတံ န ဇာတိသမ္ပန္နာနံ ကမ္မံ၊ ဟီနဇစ္စာနံ ကေဝဋ္ဋာဒီနံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ ဇာတိသမ္ပန္နဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ တာဝ ဇာတိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ¶ ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘‘ပါပကရဏံ နာမေတံ ဒဟရေဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ ဝယေ ဌိတဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ဝယံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘‘ပါပကမ္မံ နာမေတံ ဒုဗ္ဗလဇာတိကာနံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ သူရဘာဝသမ္ပန္နဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ သူရဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘‘ပါပကမ္မံ နာမေတံ အန္ဓဗာလာနံ ကမ္မံ၊ န ပဏ္ဍိတာနံ၊ မာဒိသဿ ပဏ္ဍိတဿ ဗဟုဿုတဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ဗာဟုသစ္စံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဟိရိံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သမုဋ္ဌာပေတိ။ သမုဋ္ဌာပေတွာ စ ပန အတ္တနော စိတ္တေ ဟိရိံ ပဝေသေတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ဧဝံ ဟိရီ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ နာမ ဟောတိ။

ကထံ ဩတ္တပ္ပံ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ နာမ? ‘‘သစေ တွံ ပါပကမ္မံ ကရိဿသိ၊ စတူသု ပရိသာသု ဂရဟပ္ပတ္တော ဘဝိဿသိ။

‘‘ဂရဟိဿန္တိ တံ ဝိညူ၊ အသုစိံ နာဂရိကော ယထာ၊

ဝဇ္ဇိတော သီလဝန္တေဟိ၊ ကထံ ဘိက္ခု ကရိဿသီ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ဗလရာသိဝဏ္ဏနာ) –

ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ဟိ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌိတေန ဩတ္တပ္ပေန ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ဧဝံ ဩတ္တပ္ပံ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ နာမ ဟောတိ။

ကထံ ဟိရီ အတ္တာဓိပတေယျာ နာမ? ဣဓေကစ္စော ကုလပုတ္တော အတ္တာနံ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ‘‘မာဒိသဿ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဿ ဗဟုဿုတဿ ဓုတင်္ဂဓရဿ န ယုတ္တံ ပါပကမ္မံ ကာတု’’န္တိ ပါပံ န ကရောတိ။ ဧဝံ ဟိရီ အတ္တာဓိပတေယျာ နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘သော အတ္တာနံယေဝ အဓိပတိံ ကတွာ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ။ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ။ သုဒ္ဓမတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၄၀)။

ကထံ ဩတ္တပ္ပံ လောကာဓိပတေယျံ နာမ? ဣဓေကစ္စော ကုလပုတ္တော လောကံ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ယထာဟ –

‘‘မဟာ ¶ ¶ ခေါ ပနာယံ လောကသန္နိဝါသော။ မဟန္တသ္မိံ ခေါ ပန လောကသန္နိဝါသေ သန္တိ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဣဒ္ဓိမန္တော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနော၊ တေ ဒူရတောပိ ပဿန္တိ၊ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တိ၊ စေတသာပိ စိတ္တံ ဇာနန္တိ၊ တေပိ မံ ဧဝံ ဇာနိဿန္တိ ‘ပဿထ ဘော၊ ဣမံ ကုလပုတ္တံ၊ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝေါကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။

‘‘သန္တိ ဒေဝတာ ဣဒ္ဓိမန္တိယော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနိယော၊ တာ ဒူရတောပိ ပဿန္တိ၊ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တိ၊ စေတသာပိ စိတ္တံ ဇာနန္တိ၊ တာပိ မံ ဧဝံ ဇာနိဿန္တိ ‘ပဿထ ဘော၊ ဣမံ ကုလပုတ္တံ၊ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ¶ သမာနော ဝေါကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။ သော လောကံယေဝ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကရိတွာ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ။ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ။ သုဒ္ဓမတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၄၀)။

ဧဝံ ဩတ္တပ္ပံ လောကာဓိပတေယျံ နာမ ဟောတိ။

‘‘လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ၊ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပ’’န္တိ ဧတ္ထ ပန လဇ္ဇာတိ လဇ္ဇနာကာရော၊ တေန သဘာဝေန သဏ္ဌိတာ ဟိရီ။ ဘယန္တိ အပါယဘယံ၊ တေန သဘာဝေန သဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ။ တဒုဘယမ္ပိ ပါပပရိဝဇ္ဇနေ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဧကစ္စော ဟိ ယထာ နာမေကော ကုလပုတ္တော ဥစ္စာရပဿာဝါဒီနိ ကရောန္တော လဇ္ဇိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဧကံ ဒိသွာ လဇ္ဇနာကာရပ္ပတ္တော ဘဝေယျ ဟီဠိတော၊ ဧဝမေဝံ အဇ္ဈတ္တံ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကမိတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ဧကစ္စော အပါယဘယဘီတော ဟုတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ တတြိဒံ ဩပမ္မံ – ယထာ ဟိ ဒွီသု အယောဂုဠေသု ဧကော သီတလော ဘဝေယျ ဂူထမက္ခိတော၊ ဧကော ဥဏှော အာဒိတ္တော။ တတ္ထ ပဏ္ဍိတော သီတလံ ဂူထမက္ခိတတ္တာ ဇိဂုစ္ဆန္တော န ဂဏှာတိ၊ ဣတရံ ဍာဟဘယေန။ တတ္ထ သီတလဿ ဂူထမက္ခိတဿ ဇိဂုစ္ဆာယ အဂဏှနံ ဝိယ အဇ္ဈတ္တံ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကမိတွာ ပါပဿ အကရဏံ၊ ဥဏှဿ ဍာဟဘယေန အဂဏှနံ ဝိယ အပါယဘယေန ပါပဿ အကရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘သပ္ပတိဿဝလက္ခဏာ ¶ ဟိရီ၊ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပ’’န္တိ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ ပါပပရိဝဇ္ဇနေယေဝ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဧကစ္စော ဟိ ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ၊ သတ္ထုမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ၊ ဒါယဇ္ဇမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ၊ သဗြဟ္မစာရိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သပ္ပတိဿဝလက္ခဏံ ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပါပံ န ကရောတိ။ ဧကစ္စော အတ္တာနုဝါဒဘယံ၊ ပရာနုဝါဒဘယံ ¶ ၊ ဒဏ္ဍဘယံ၊ ဒုဂ္ဂတိဘယန္တိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပါပံ န ကရောတိ။ တတ္ထ ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာဒီနိ စေဝ အတ္တာနုဝါဒဘယာဒီနိ စ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗာနိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရော အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော။

သုက္ကဓမ္မသမာဟိတာတိ ဣဒမေဝ ဟိရောတ္တပ္ပံ အာဒိံ ကတွာ ကတ္တဗ္ဗာ ကုသလာ ဓမ္မာ သုက္ကဓမ္မာ နာမ၊ တေ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကနယေန စတုဘူမကလောကိယလောကုတ္တရဓမ္မာ။ တေဟိ သမာဟိတာ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ သန္တော သပ္ပုရိသာ လောကေတိ ကာယကမ္မာဒီနံ သန္တတာယ သန္တော၊ ကတညုကတဝေဒိတာယ သောဘနာ ပုရိသာတိ သပ္ပုရိသာ။ လောကော ပန သင်္ခါရလောကော၊ သတ္တလောကော၊ ဩကာသလောကော၊ ခန္ဓလောကော၊ အာယတနလောကော၊ ဓာတုလောကောတိ အနေကဝိဓော။ တတ္ထ ‘‘ဧကော လောကော သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ…ပေ… အဋ္ဌာရသ လောကာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၂) ဧတ္ထ သင်္ခါရလောကော ဝုတ္တော။ ခန္ဓလောကာဒယော တဒန္တောဂဓာယေဝ။ ‘‘အယံ လောကော ပရလောကော၊ ဒေဝလောကော မနုဿလောကော’’တိအာဒီသု (မဟာနိ။ ၃၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂) ပန သတ္တလောကော ဝုတ္တော။

‘‘ယာဝတာ ¶ စန္ဒိမသူရိယာ၊ ပရိဟရန္တိ ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစမာနာ၊

တာဝ သဟဿဓာ လောကော၊ ဧတ္ထ တေ ဝတ္တတေ ဝသော’’တိ။ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၃) –

ဧတ္ထ ဩကာသလောကော ဝုတ္တော။ တေသု ဣဓ သတ္တလောကော အဓိပ္ပေတော။ သတ္တလောကသ္မိဉှိ ယေ ဧဝရူပါ သပ္ပုရိသာ၊ တေ ဒေဝဓမ္မာတိ ဝုစ္စန္တိ။

တတ္ထ ¶ ဒေဝါတိ သမ္မုတိဒေဝါ၊ ဥပပတ္တိဒေဝါ၊ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါတိ တိဝိဓာ။ တေသု မဟာသမ္မတကာလတော ပဋ္ဌာယ လောကေန ‘‘ဒေဝါ’’တိ သမ္မတတ္တာ ရာဇရာဇကုမာရာဒယော သမ္မုတိဒေဝါ နာမ။ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပန္နာ ဥပပတ္တိဒေဝါ နာမ။ ခီဏာသဝါ ပန ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သမ္မုတိဒေဝါ နာမ ရာဇာနော ဒေဝိယော ရာဇကုမာရာ။ ဥပပတ္တိဒေဝါ နာမ ဘုမ္မဒေဝေ ဥပါဒါယ တဒုတ္တရိဒေဝါ။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါ နာမ ဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ခီဏာသဝါ’’တိ (စူဠနိ။ ဓောတကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၃၂၊ ပါရာယနာနုဂီတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၁၁၉)။

ဣမေသံ ဒေဝါနံ ဓမ္မာတိ ဒေဝဓမ္မာ။ ဝုစ္စရေတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဟိရောတ္တပ္ပမူလကာ ဟိ ကုသလာ ဓမ္မာ ကုလသမ္ပဒါယ ¶ စေဝ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိယာ စ ဝိသုဒ္ဓိဘာဝဿ စ ကာရဏတ္တာ ကာရဏဋ္ဌေန တိဝိဓာနမ္ပိ တေသံ ဒေဝါနံ ဓမ္မာတိ ဒေဝဓမ္မာ၊ တေဟိ ဒေဝဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတာ ပုဂ္ဂလာပိ ဒေဝဓမ္မာ။ တသ္မာ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနဒေသနာယ တေ ဓမ္မေ ဒဿေန္တော ‘‘သန္တော သပ္ပုရိသာ လောကေ၊ ဒေဝဓမ္မာတိ ဝုစ္စရေ’’တိ အာဟ။

ယက္ခော ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပသန္နစိတ္တော ဗောဓိသတ္တံ အာဟ – ‘‘ပဏ္ဍိတ၊ အဟံ တုမှာကံ ပသန္နော၊ ဧကံ ဘာတရံ ဒေမိ၊ ကတရံ အာနေမီ’’တိ? ‘‘ကနိဋ္ဌံ အာနေဟီ’’တိ။ ‘‘ပဏ္ဍိတ၊ တွံ ကေဝလံ ဒေဝဓမ္မေ ဇာနာသိယေဝ၊ န ပန တေသု ဝတ္တသီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘ယံကာရဏာ ဇေဋ္ဌကံ ဌပေတွာ ကနိဋ္ဌံ အာဏာပေန္တော ဇေဋ္ဌာပစာယိကကမ္မံ န ကရောသီ’’တိ။ ဒေဝဓမ္မေ စာဟံ၊ ယက္ခ၊ ဇာနာမိ၊ တေသု စ ဝတ္တာမိ။ မယဉှိ ဣမံ အရညံ ဧတံ နိဿာယ ပဝိဋ္ဌာ။ ဧတဿ ဟိ အတ္ထာယ အမှာကံ ပိတရံ ဧတဿ မာတာ ရဇ္ဇံ ယာစိ၊ အမှာကံ ပန ပိတာ တံ ဝရံ အဒတွာ အမှာကံ အနုရက္ခဏတ္ထာယ အရညဝါသံ အနုဇာနိ။ သော ကုမာရော အနုဝတ္တိတွာ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂတော။ ‘‘တံ အရညေ ဧကော ယက္ခော ခါဒီ’’တိ ဝုတ္တေပိ န ကောစိ သဒ္ဒဟိဿတိ၊ တေနာဟံ ဂရဟဘယဘီတော တမေဝ အာဏာပေမီတိ။ ‘‘သာဓု သာဓု ပဏ္ဍိတ၊ တွံ ဒေဝဓမ္မေ စ ဇာနာသိ၊ တေသု စ ဝတ္တသီ’’တိ ¶ ပသန္နော ယက္ခော ဗောဓိသတ္တဿ သာဓုကာရံ ဒတွာ ဒွေပိ ဘာတရော အာနေတွာ အဒါသိ။

အထ နံ ဗောဓိသတ္တော အာဟ – ‘‘သမ္မ၊ တွံ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ ကတေန ပါပကမ္မေန ပရေသံ မံသလောဟိတခါဒကော ယက္ခော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဣဒါနိပိ ပါပမေဝ ကရောသိ၊ ဣဒံ တေ ပါပကမ္မံ နိရယာဒီဟိ မုစ္စိတုံ ဩကာသံ န ဒဿတိ ¶ ၊ တသ္မာ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပါပံ ပဟာယ ကုသလံ ကရောဟီ’’တိ။ အသက္ခိ စ ပန တံ ဒမေတုံ။ သော တံ ယက္ခံ ဒမေတွာ တေန သံဝိဟိတာရက္ခော တတ္ထေဝ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ နက္ခတ္တံ ဩလောကေတွာ ပိတု ကာလကတဘာဝံ ဉတွာ ယက္ခံ အာဒါယ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ စန္ဒကုမာရဿ ဩပရဇ္ဇံ၊ သူရိယကုမာရဿ သေနာပတိဋ္ဌာနံ၊ ဒတွာ ယက္ခဿ ရမဏီယေ ဌာနေ အာယတနံ ကာရေတွာ၊ ယထာ သော အဂ္ဂမာလံ အဂ္ဂပုပ္ဖံ အဂ္ဂဘတ္တဉ္စ လဘတိ၊ တထာ အကာသိ။ သော ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဒဿေတွာ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဒကရက္ခသော ဗဟုဘဏ္ဍိကဘိက္ခု အဟောသိ၊ သူရိယကုမာရော အာနန္ဒော၊ စန္ဒကုမာရော သာရိပုတ္တော၊ ဇေဋ္ဌကဘာတာ မဟိသာသကုမာရော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ပုတ္တော ¶ တျာဟံ မဟာရာဇာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဝါသဘခတ္တိယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝါသဘခတ္တိယာယ ဝတ္ထု ဒွါဒသကနိပါတေ ဘဒ္ဒသာလဇာတကေ အာဝိဘဝိဿတိ။ သာ ကိရ မဟာနာမဿ သက္ကဿ ဓီတာ နာဂမုဏ္ဍာယ နာမ ဒါသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဇာတာ ကောသလရာဇဿ အဂ္ဂမဟေသီ အဟောသိ။ သာ ရညော ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ ရာဇာ ပနဿာ ပစ္ဆာ ဒါသိဘာဝံ ဉတွာ ဌာနံ ပရိဟာပေသိ၊ ပုတ္တဿ ဝိဋဋူဘဿာပိ ဌာနံ ပရိဟာပေသိယေဝ။ တေ ဥဘောပိ အန္တောနိဝေသနေယေဝ ဝသန္တိ။ သတ္ထာ တံ ကာရဏံ ဉတွာ ပုဗ္ဗဏှသမယေ ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝုတော ¶ ရညော နိဝေသနံ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ကဟံ ဝါသဘခတ္တိယာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ရာဇာ တံ ကာရဏံ အာရောစေသိ။ မဟာရာဇ ဝါသဘခတ္တိယာ ကဿ ဓီတာ’’တိ? ‘‘မဟာနာမဿ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အာဂစ္ဆမာနာ ကဿ အာဂတာ’’တိ? ‘‘မယှံ ဘန္တေ’’တိ။ မဟာရာဇ သာ ရညော ဓီတာ၊ ရညောဝ အာဂတာ၊ ရာဇာနံယေဝ ပဋိစ္စ ပုတ္တံ ¶ လဘိ၊ သော ပုတ္တော ကိံကာရဏာ ပိတု သန္တကဿ ရဇ္ဇဿ သာမိကော န ဟောတိ၊ ပုဗ္ဗေ ရာဇာနော မုဟုတ္တိကာယ ကဋ္ဌဟာရိကာယ ကုစ္ဆိသ္မိမ္ပိ ပုတ္တံ လဘိတွာ ပုတ္တဿ ရဇ္ဇံ အဒံသူတိ။ ရာဇာ တဿတ္ထဿာဝိဘာဝတ္ထာယ ဘဂဝန္တံ ယာစိ၊ ဘဂဝါ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နံ ကာရဏံ ပါကဋံ အကာသိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တော ရာဇာ မဟန္တေန ယသေန ဥယျာနံ ဂန္တွာ တတ္ထ ပုပ္ဖဖလလောဘေန ဝိစရန္တော ဥယျာနဝနသဏ္ဍေ ဂါယိတွာ ဒါရူနိ ဥဒ္ဓရမာနံ ဧကံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော သံဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တင်္ခဏညေဝ ဗောဓိသတ္တော တဿာ ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ တာဝဒေဝ တဿာ ဝဇိရပူရိတာ ဝိယ ဂရုကာ ကုစ္ဆိ အဟောသိ။ သာ ဂဗ္ဘဿ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဂဗ္ဘော မေ၊ ဒေဝ၊ ပတိဋ္ဌိတော’’တိ အာဟ။ ရာဇာ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကံ ဒတွာ ‘‘သစေ ဓီတာ ဟောတိ၊ ဣမံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပေါသေယျာသိ၊ သစေ ပုတ္တော ဟောတိ၊ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာယ သဒ္ဓိံ မမ သန္တိကံ အာနေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။

သာပိ ပရိပက္ကဂဗ္ဘာ ဗောဓိသတ္တံ ဝိဇာယိ။ တဿ အာဓာဝိတွာ ပရိဓာဝိတွာ ဝိစရဏကာလေ ကီဠာမဏ္ဍလေ ကီဠန္တဿ ဧဝံ ဝတ္တာရော ဟောန္တိ ‘‘နိပ္ပိတိကေနမှာ ပဟဋာ’’တိ။ တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော မာတု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အမ္မ၊ ကော မယှံ ပိတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တာတ၊ တွံ ဗာရာဏသိရညော ပုတ္တော’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ အတ္ထိ ပန ကောစိ သက္ခီ’’တိ? တာတ ရာဇာ ဣမံ မုဒ္ဒိကံ ဒတွာ ‘‘သစေ ဓီတာ ဟောတိ၊ ဣမံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပေါသေယျာသိ၊ သစေ ပုတ္တော ဟောတိ၊ ဣမာယ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာယ သဒ္ဓိံ အာနေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ဂတောတိ။ ‘‘အမ္မ၊ ဧဝံ သန္တေ ကသ္မာ မံ ပိတု သန္တိကံ ¶ န နေသီ’’တိ ¶ ။ သာ ပုတ္တဿ အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ ရာဇဒွါရံ ဂန္တွာ ရညော အာရောစာပေသိ။ ရညာ စ ပက္ကောသာပိတာ ပဝိသိတွာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အယံ တေ၊ ဒေဝ၊ ပုတ္တော’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ဇာနန္တောပိ ပရိသမဇ္ဈေ လဇ္ဇာယ ‘‘န မယှံ ပုတ္တော’’တိ အာဟ။ ‘‘အယံ တေ၊ ဒေဝ၊ မုဒ္ဒိကာ၊ ဣမံ သဉ္ဇာနာသီ’’တိ။ ‘‘အယမ္ပိ မယှံ မုဒ္ဒိကာ န ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဒေဝ၊ ဣဒါနိ ဌပေတွာ သစ္စကိရိယံ အညော မမ သက္ခိ နတ္ထိ၊ သစာယံ ဒါရကော တုမှေ ပဋိစ္စ ဇာတော၊ အာကာသေ တိဋ္ဌတု၊ နော စေ၊ ဘူမိယံ ပတိတွာ မရတူ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ ပါဒေ ဂဟေတွာ အာကာသေ ခိပိ။ ဗောဓိသတ္တော အာကာသေ ပလ္လင်္ကမာဘုဇိတွာ နိသိန္နော မဓုရဿရေန ပိတု ဓမ္မံ ကထေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ပုတ္တော ¶ တျာဟံ မဟာရာဇ၊ တွံ မံ ပေါသ ဇနာဓိပ၊

အညေပိ ဒေဝေါ ပေါသေတိ၊ ကိဉ္စ ဒေဝေါ သကံ ပဇ’’န္တိ။

တတ္ထ ပုတ္တော တျာဟန္တိ ပုတ္တော တေ အဟံ။ ပုတ္တော စ နာမေသ အတြဇော၊ ခေတ္တဇော၊ အန္တေဝါသိကော၊ ဒိန္နကောတိ စတုဗ္ဗိဓော။ တတ္ထ အတ္တာနံ ပဋိစ္စ ဇာတော အတြဇော နာမ။ သယနပိဋ္ဌေ ပလ္လင်္ကေ ဥရေတိဧဝမာဒီသု နိဗ္ဗတ္တော ခေတ္တဇော နာမ။ သန္တိကေ သိပ္ပုဂ္ဂဏှနကော အန္တေဝါသိကော နာမ။ ပေါသာဝနတ္ထာယ ဒိန္နော ဒိန္နကော နာမ။ ဣဓ ပန အတြဇံ သန္ဓာယ ‘‘ပုတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ ဇနံ ရဉ္ဇေတီတိ ရာဇာ၊ မဟန္တော ရာဇာ မဟာရာဇာ။ တမာလပန္တော အာဟ ‘‘မဟာရာဇာ’’တိ။ တွံ မံ ပေါသ ဇနာဓိပါတိ ဇနာဓိပ မဟာဇနဇေဋ္ဌက တွံ မံ ပေါသ ဘရဿု ဝဍ္ဎေဟိ။ အညေပိ ဒေဝေါ ပေါသေတီတိ အညေပိ ဟတ္ထိဗန္ဓာဒယော မနုဿေ၊ ဟတ္ထိအဿာဒယော တိရစ္ဆာနဂတေ စ ဗဟုဇနေ ဒေဝေါ ပေါသေတိ။ ကိဉ္စ ဒေဝေါ သကံ ပဇန္တိ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာတိ ဂရဟတ္ထေ စ အနုဂ္ဂဟဏတ္ထေ စ နိပါတော။ ‘‘သကံ ပဇံ အတ္တနော ပုတ္တံ မံ ဒေဝေါ န ပေါသေတီ’’တိ ဝဒန္တော ဂရဟတိ နာမ၊ ‘‘အညေ ဗဟုဇနေ ပေါသေတီ’’တိ ဝဒန္တော အနုဂ္ဂဏှတိ နာမ။ ဣတိ ဗောဓိသတ္တော ဂရဟန္တောပိ အနုဂ္ဂဏှန္တောပိ ‘‘ကိဉ္စ ဒေဝေါ သကံ ပဇ’’န္တိ အာဟ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ အာကာသေ နိသီဒိတွာ ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ သုတွာ ‘‘ဧဟိ၊ တာတာ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ၊ ‘‘အဟမေဝ ပေါသေဿာမိ၊ အဟမေဝ ပေါသေဿာမီ’’တိ ဟတ္ထသဟဿံ ပသာရိယိတ္ထ။ ဗောဓိသတ္တော ¶ အညဿ ဟတ္ထေ အနောတရိတွာ ရညောဝ ဟတ္ထေ ဩတရိတွာ အင်္ကေ နိသီဒိ။ ရာဇာ တဿ ဩပရဇ္ဇံ ဒတွာ မာတရံ အဂ္ဂမဟေသိံ အကာသိ။ သော ပိတု အစ္စယေန ကဋ္ဌဝါဟနရာဇာ နာမ ဟုတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ¶ ကောသလရညော ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ဒဿေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မာတာ မဟာမာယာ အဟောသိ၊ ပိတာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ၊ ကဋ္ဌဝါဟနရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အပိ ¶ အတရမာနာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဩဿဋ္ဌဝီရိယံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဇာတကေ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု စ အတီတဝတ္ထု စ ဧကာဒသကနိပါတေ သံဝရဇာတကေ အာဝိဘဝိဿတိ။ ဝတ္ထု ဟိ တသ္မိဉ္စ ဣမသ္မိဉ္စ ဧကသဒိသမေဝ၊ ဂါထာ ပန နာနာ။ ဂါမဏိကုမာရော ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဘာတိကသတဿ ကနိဋ္ဌောပိ ဟုတွာ ဘာတိကသတပရိဝါရိတော သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ ဝရပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော အတ္တနော ယသသမ္ပတ္တိံ ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ မယှံ ယသသမ္ပတ္တိ အမှာကံ အာစရိယဿ သန္တကာ’’တိ တုဋ္ဌော ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘အပိ အတရမာနာနံ၊ ဖလာသာဝ သမိဇ္ဈတိ၊

ဝိပက္ကဗြဟ္မစရိယောသ္မိ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ ဂါမဏီ’’တိ။

တတ္ထ အပီတိ နိပါတမတ္တံ။ အတရမာနာနန္တိ ပဏ္ဍိတာနံ ဩဝါဒေ ဌတွာ အတရိတွာ အဝေဂါယိတွာ ဥပါယေန ကမ္မံ ကရောန္တာနံ။ ဖလာသာဝ သမိဇ္ဈတီတိ ယထာပတ္ထိကေ ဖလေ အာသာ တဿ ဖလဿ နိပ္ဖတ္တိယာ သမိဇ္ဈတိယေဝ။ အထ ဝါ ဖလာသာတိ အာသာဖလံ၊ ယထာပတ္ထိတံ ဖလံ သမိဇ္ဈတိယေဝါတိ အတ္ထော။ ဝိပက္ကဗြဟ္မစရိယောသ္မီတိ ဧတ္ထ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ သေဋ္ဌစရိယတ္တာ ဗြဟ္မစရိယံ နာမ၊ တဉ္စ တမ္မူလိကာယ ယသသမ္ပတ္တိယာ ပဋိလဒ္ဓတ္တာ ဝိပက္ကံ နာမ။ ယော ဝါဿ ယသော နိပ္ဖန္နော၊ သောပိ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မစရိယံ နာမ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပက္ကဗြဟ္မစရိယောသ္မီ’’တိ။ ဧဝံ ဇာနာဟိ ဂါမဏီတိ ¶ ကတ္ထစိ ဂါမိကပုရိသောပိ ဂါမဇေဋ္ဌကောပိ ဂါမဏီ။ ဣဓ ပန သဗ္ဗဇနဇေဋ္ဌကံ အတ္တာနံ သန္ဓာယာဟ။ အမ္ဘော ဂါမဏိ၊ တွံ ဧတံ ကာရဏံ ဧဝံ ဇာနာဟိ၊ အာစရိယံ နိဿာယ ဘာတိကသတံ အတိက္ကမိတွာ ဣဒံ မဟာရဇ္ဇံ ပတ္တောသ္မီတိ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တသ္မိံ ပန ရဇ္ဇံ ပတ္တေ သတ္တဋ္ဌဒိဝသစ္စယေန သဗ္ဗေပိ ဘာတရော အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂတာ ¶ ။ ဂါမဏိရာဇာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော၊ ဗောဓိသတ္တောပိ ပုညာနိ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဒဿေတွာ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဩဿဋ္ဌဝီရိယော ဘိက္ခု အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌိတော။ သတ္ထာ ဒွေ ¶ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဂါမဏိကုမာရော ဩဿဋ္ဌဝီရိယော ဘိက္ခု အဟောသိ၊ အာစရိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဥတ္တမင်္ဂရုဟာ မယှန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာဘိနိက္ခမနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တံ ဟေဋ္ဌာ နိဒါနကထာယံ ကထိတမေဝ။ တသ္မိံ ပန ကာလေ ဘိက္ခူ ဒသဗလဿ နေက္ခမ္မံ ဝဏ္ဏယန္တာ နိသီဒိံသု။ အထ သတ္ထာ ဓမ္မသဘံ အာဂန္တွာ ဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ န အညာယ ကထာယ၊ တုမှာကံယေဝ ပန နေက္ခမ္မံ ဝဏ္ဏယမာနာ နိသိန္နာမှာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဧတရဟိယေဝ နေက္ခမ္မံ နိက္ခန္တော၊ ပုဗ္ဗေပိ နိက္ခန္တောယေဝါ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခူ တဿတ္ထဿာဝိဘာဝတ္ထံ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု၊ ဘဂဝါ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နံ ကာရဏံ ပါကဋံ အကာသိ။

အတီတေ ဝိဒေဟရဋ္ဌေ မိထိလာယံ မဃဒေဝေါ နာမ ရာဇာ အဟောသိ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ။ သော စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ ကုမာရကီဠံ ကီဠိ၊ တထာ ဩပရဇ္ဇံ၊ တထာ မဟာရဇ္ဇံ ကတွာ ဒီဃမဒ္ဓါနံ ခေပေတွာ ဧကဒိဝသံ ကပ္ပကံ အာမန္တေသိ ‘‘ယဒါ မေ၊ သမ္မ ကပ္ပက၊ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ပဿေယျာသိ၊ အထ မေ အာရောစေယျာသီ’’တိ။ ကပ္ပကောပိ ဒီဃမဒ္ဓါနံ ခေပေတွာ ဧကဒိဝသံ ¶ ရညော အဉ္ဇနဝဏ္ဏာနံ ကေသာနံ အန္တရေ ဧကမေဝ ပလိတံ ဒိသွာ ‘‘ဒေဝ၊ ဧကံ တေ ပလိတံ ဒိဿတီ’’တိ အာရောစေသိ။ ‘‘တေန ဟိ မေ၊ သမ္မ၊ တံ ပလိတံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပါဏိမှိ ဌပေဟီ’’တိ စ ဝုတ္တေ သုဝဏ္ဏသဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ ရညော ပါဏိမှိ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တဒါ ရညော စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယု အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ပလိတံ ဒိသွာဝ မစ္စုရာဇာနံ အာဂန္တွာ သမီပေ ဌိတံ ဝိယ အတ္တာနံ အာဒိတ္တပဏ္ဏသာလံ ပဝိဋ္ဌံ ဝိယ စ မညမာနော သံဝေဂံ အာပဇ္ဇိတွာ ¶ ‘‘ဗာလ မဃဒေဝ၊ ယာဝ ပလိတဿုပ္ပာဒါဝ ဣမေ ကိလေသေ ဇဟိတုံ နာသက္ခီ’’တိ စိန္တေသိ။

တဿေဝံ ¶ ပလိတပါတုဘာဝံ အာဝဇ္ဇေန္တဿ အန္တောဍာဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သရီရာ သေဒါ မုစ္စိံသု၊ သာဋကာ ပီဠေတွာ အပနေတဗ္ဗာကာရပ္ပတ္တာ အဟေသုံ။ သော ‘‘အဇ္ဇေဝ မယာ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကပ္ပကဿ သတသဟဿုဋ္ဌာနကံ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တာတ၊ မမ သီသေ ပလိတံ ပါတုဘူတံ၊ မဟလ္လကောမှိ ဇာတော၊ ဘုတ္တာ ခေါ ပန မေ မာနုသကာ ကာမာ၊ ဣဒါနိ ဒိဗ္ဗေ ကာမေ ပရိယေသိဿာမိ၊ နေက္ခမ္မကာလော မယှံ၊ တွံ ဣမံ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇ၊ အဟံ ပန ပဗ္ဗဇိတွာ မဃဒေဝအမ္ဗဝနုယျာနေ ဝသန္တော သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တံ ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတုကာမံ အမစ္စာ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ ကိံ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာကာရဏ’’န္တိ ပုစ္ဆိံသု။ ရာဇာ ပလိတံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ အမစ္စာနံ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဥတ္တမင်္ဂရုဟာ မယှံ၊ ဣမေ ဇာတာ ဝယောဟရာ၊

ပါတုဘူတာ ဒေဝဒူတာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာသမယော မမာ’’တိ။

တတ္ထ ဥတ္တမင်္ဂရုဟာတိ ကေသာ။ ကေသာ ဟိ သဗ္ဗေသံ ဟတ္ထပါဒါဒီနံ အင်္ဂါနံ ဥတ္တမေ သိရသ္မိံ ရုဟတ္တာ ‘‘ဥတ္တမင်္ဂရုဟာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣမေ ဇာတာ ဝယောဟရာတိ ပဿထ၊ တာတာ၊ ပလိတပါတုဘာဝေန တိဏ္ဏံ ဝယာနံ ဟရဏတော ¶ ဣမေ ဇာတာ ဝယောဟရာ။ ပါတုဘူတာတိ နိဗ္ဗတ္တာ။ ဒေဝဒူတာတိ ဒေဝေါ ဝုစ္စတိ မစ္စု၊ တဿ ဒူတာတိ ဒေဝဒူတာ။ သိရသ္မိဉှိ ပလိတေသု ပါတုဘူတေသု မစ္စုရာဇဿ သန္တိကေ ဌိတော ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပလိတာနိ ‘‘မစ္စုဒေဝဿ ဒူတာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဒေဝါ ဝိယ ဒူတာတိပိ ဒေဝဒူတာ။ ယထာ ဟိ အလင်္ကတပဋိယတ္တာယ ဒေဝတာယ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘အသုကဒိဝသေ တွံ မရိဿသီ’’တိ ဝုတ္တေ တံ တထေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ သိရသ္မိံ ပလိတေသု ပါတုဘူတေသု ဒေဝတာယ ဗျာကရဏသဒိသမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပလိတာနိ ‘‘ဒေဝသဒိသာ ဒူတာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနံ ဒူတာတိပိ ဒေဝဒူတာ။ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာ ဟိ ဇိဏ္ဏဗျာဓိမတပဗ္ဗဇိတေ ဒိသွာဝ သံဝေဂမာပဇ္ဇိတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘ဇိဏ္ဏဉ္စ ဒိသွာ ဒုခိတဉ္စ ဗျာဓိတံ၊ မတဉ္စ ဒိသွာ ဂတမာယုသင်္ခယံ၊

ကာသာယဝတ္ထံ ပဗ္ဗဇိတဉ္စ ဒိသွာ၊ တသ္မာ အဟံ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇာ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၇၃ ထောကံ ဝိသဒိသံ)၊

ဣမိနာ ¶ ¶ ပရိယာယေန ပလိတာနိ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနံ ဒူတတ္တာ ‘‘ဒေဝဒူတာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာသမယော မမာတိ ဂိဟိဘာဝတော နိက္ခန္တဋ္ဌေန ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ လဒ္ဓနာမဿ သမဏလိင်္ဂဂဟဏဿ ကာလော မယှန္တိ ဒဿေတိ။

သော ဧဝံ ဝတွာ တံ ဒိဝသမေဝ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တော စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနေ ဌိတော ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပုန တတော စုတော မိထိလာယံယေဝ နိမိ နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဩသက္ကမာနံ အတ္တနော ဝံသံ ဃဋေတွာ တတ္ထေဝ အမ္ဗဝနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ပုန ဗြဟ္မလောကူပဂေါဝ အဟောသိ။

သတ္ထာပိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဣဒါနေဝ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော၊ ပုဗ္ဗေပိ နိက္ခန္တောယေဝါ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဒဿေတွာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကေစိ သောတာပန္နာ အဟေသုံ၊ ကေစိ သကဒါဂါမိနော၊ ကေစိ အနာဂါမိနော။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣမာနိ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ ကပ္ပကော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ပုတ္တော ရာဟုလော၊ မဃဒေဝရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ယဉ္စ ¶ အညေ န ရက္ခန္တီတိ ဣဒံ သတ္ထာ အနုပိယနဂရံ နိဿာယ အနုပိယအမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တော သုခဝိဟာရိံ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သုခဝိဟာရီ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော ဆခတ္တိယသမာဂမေ ဥပါလိသတ္တမော ပဗ္ဗဇိတော။ တေသု ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော စ၊ ကိမိလတ္ထေရော စ၊ ဘဂုတ္ထေရော စ၊ ဥပါလိတ္ထေရော စ အရဟတ္တံ ပတ္တာ၊ အာနန္ဒတ္ထေရော သောတာပန္နော ဇာတော၊ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော ဒိဗ္ဗစက္ခုကော၊ ဒေဝဒတ္တော ဈာနလာဘီ ဇာတော။ ဆန္နံ ပန ခတ္တိယာနံ ဝတ္ထု ယာဝ အနုပိယနဂရာ ခဏ္ဍဟာလဇာတကေ အာဝိဘဝိဿတိ။ အာယသ္မာ ပန ဘဒ္ဒိယော ရာဇကာလေ အတ္တနော ရက္ခသံဝိဓာနဉ္စေဝ တာဝ ဗဟူဟိ ¶ ရက္ခာဟိ ရက္ခိယမာနဿ ဥပရိပါသာဒဝရတလေ မဟာသယနေ သမ္ပရိဝတ္တမာနဿာပိ အတ္တနော ဘယုပ္ပတ္တိဉ္စ ဣဒါနိ အရဟတ္တံ ပတွာ အရညာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိဟရန္တောပိ အတ္တနော ဝိဂတဘယတဉ္စ သမနုဿရန္တော ‘‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တံ သုတွာ ဘိက္ခူ ‘‘အာယသ္မာ ဘဒ္ဒိယော အညံ ဗျာကရောတီ’’တိ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ ဘဒ္ဒိယော ဣဒါနေဝ သုခဝိဟာရီ၊ ပုဗ္ဗေပိ သုခဝိဟာရီယေဝါ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခူ တဿတ္ထဿာဝိဘာဝတ္ထာယ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု။ ဘဂဝါ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နံ ကာရဏံ ပါကဋံ အကာသိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရယမာနေ ဗောဓိသတ္တော ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏမဟာသာလော ဟုတွာ ကာမေသု အာဒီနဝံ၊ နေက္ခမ္မေ စာနိသံသံ ဒိသွာ ကာမေ ပဟာယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေသိ၊ ပရိဝါရောပိဿ မဟာ အဟောသိ ပဉ္စ တာပသသတာနိ။ သော ဝဿကာလေ ဟိမဝန္တတော နိက္ခမိတွာ တာပသဂဏပရိဝုတော ဂါမနိဂမာဒီသု စာရိကံ စရန္တော ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇာနံ နိဿာယ ရာဇုယျာနေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တတ္ထ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ ဝသိတွာ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိ။ အထ နံ ရာဇာ ‘‘တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ မဟလ္လကာ၊ ကိံ ဝေါ ဟိမဝန္တေန၊ အန္တေဝါသိကေ ဟိမဝန္တံ ပေသေတွာ ¶ ဣဓေဝ ဝသထာ’’တိ ယာစိ။ ဗောဓိသတ္တော ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကံ ပဉ္စ တာပသသတာနိ ပဋိစ္ဆာပေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တွံ ဣမေဟိ သဒ္ဓိံ ဟိမဝန္တေ ဝသ၊ အဟံ ပန ဣဓေဝ ဝသိဿာမီ’’တိ တေ ဥယျောဇေတွာ သယံ တတ္ထေဝ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။

သော ပနဿ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော ရာဇပဗ္ဗဇိတော မဟန္တံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ အဟောသိ။ သော တာပသေဟိ သဒ္ဓိံ ဟိမဝန္တေ ဝသမာနော ဧကဒိဝသံ အာစရိယံ ဒဋ္ဌုကာမော ဟုတွာ တေ တာပသေ အာမန္တေတွာ ‘‘တုမှေ အနုက္ကဏ္ဌမာနာ ဣဓေဝ ဝသထ၊ အဟံ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ အာစရိယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧကံ ကဋ္ဌတ္ထရိကံ အတ္ထရိတွာ အာစရိယဿ သန္တိကေယေဝ နိပဇ္ဇိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ရာဇာ ‘‘တာပသံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အန္တေဝါသိကတာပသော ရာဇာနံ ဒိသွာ နေဝ ဝုဋ္ဌာသိ၊ နိပန္နောယေဝ ပန ‘‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ ရာဇာ ‘‘အယံ တာပသော မံ ဒိသွာပိ န ဥဋ္ဌိတော’’တိ ¶ အနတ္တမနော ဗောဓိသတ္တံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ တာပသော ယဒိစ္ဆကံ ဘုတ္တော ဘဝိဿတိ၊ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော သုခသေယျမေဝ ကပ္ပေတီ’’တိ။ မဟာရာဇ၊ အယံ တာပသော ပုဗ္ဗေ တုမှာဒိသော ဧကော ရာဇာ အဟောသိ၊ သွာယံ ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိကာလေ ရဇ္ဇသိရိံ အနုဘဝန္တော အာဝုဓဟတ္ထေဟိ ဗဟူဟိ ရက္ခိယမာနောပိ ဧဝရူပံ သုခံ နာမ နာလတ္ထ’’န္တိ အတ္တနော ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခံ ဈာနသုခဉ္စ အာရဗ္ဘ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေတီတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဗောဓိသတ္တော ရညော ဓမ္မကထံ ကထေတုံ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ယဉ္စ အညေ န ရက္ခန္တိ၊ ယော စ အညေ န ရက္ခတိ၊

သ ဝေ ရာဇ သုခံ သေတိ၊ ကာမေသု အနပေက္ခဝါ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ယဉ္စ အညေ န ရက္ခန္တီတိ ယံ ပုဂ္ဂလံ အညေ ဗဟူ ပုဂ္ဂလာ န ရက္ခန္တိ။ ယော စ အညေ န ရက္ခတီတိ ယော စ ‘‘ဧကကော အဟံ ရဇ္ဇံ ကာရေမီ’’တိ အညေ ဗဟူ ဇနေ န ရက္ခတိ။ သ ဝေ ရာဇ သုခံ သေတီတိ မဟာရာဇ သော ¶ ပုဂ္ဂလော ဧကော အဒုတိယော ပဝိဝိတ္တော ကာယိကစေတသိကသုခသမင်္ဂီ ဟုတွာ သုခံ သေတိ။ ဣဒဉ္စ ဒေသနာသီသမေဝ။ န ကေဝလံ ပန သေတိယေဝ၊ ဧဝရူပေါ ပန ပုဂ္ဂလော သုခံ ဂစ္ဆတိ တိဋ္ဌတိ နိသီဒတိ သယတီတိ သဗ္ဗိရိယာပထေသု သုခပ္ပတ္တောဝ ဟောတိ။ ကာမေသု အနပေက္ခဝါတိ ဝတ္ထု ကာမကိလေသကာမေသု အပေက္ခာရဟိတော ဝိဂတစ္ဆန္ဒရာဂေါ နိတ္တဏှော ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗိရိယာပထေသု သုခံ ဝိဟရတိ မဟာရာဇာတိ။

ရာဇာ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ တုဋ္ဌမာနသော ဝန္ဒိတွာ နိဝေသနမေဝ ဂတော၊ အန္တေဝါသိကောပိ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တော ပန တတ္ထေဝ ဝိဟရန္တော အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဒဿေတွာ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အန္တေဝါသိကော ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော အဟောသိ၊ ဂဏသတ္ထာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အပဏ္ဏကံ ¶ ဝဏ္ဏုပထံ၊ သေရိဝံ စူဠသေဋ္ဌိ စ၊

တဏ္ဍုလံ ဒေဝဓမ္မဉ္စ၊ ကဋ္ဌဝါဟနဂါမဏိ၊

မဃဒေဝံ ဝိဟာရီတိ၊ ပိဏ္ဍိတာ ဒသ ဇာတကာတိ။

ဟောတိ ¶ သီလဝတံ အတ္ထောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေဝဒတ္တဿ ဝတ္ထု ယာဝ အဘိမာရပ္ပယောဇနာ ခဏ္ဍဟာလဇာတကေ အာဝိဘဝိဿတိ၊ ယာဝ ဓနပါလကဝိဿဇ္ဇနာ ပန စူဠဟံသဇာတကေ အာဝိဘဝိဿတိ၊ ယာဝ ပထဝိပ္ပဝေသနာ ဒွါဒသနိပါတေ သမုဒ္ဒဝါဏိဇဇာတကေ အာဝိဘဝိဿတိ။

ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ဒေဝဒတ္တော ပဉ္စ ဝတ္ထူနိ ယာစိတွာ အလဘန္တော သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ အာဒါယ ဂယာသီသေ ဝိဟရတိ။ အထ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဉာဏံ ပရိပါကံ အဂမာသိ။ တံ ဉတွာ သတ္ထာ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ အာမန္တေသိ ‘‘သာရိပုတ္တာ၊ တုမှာကံ နိဿိတကာ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ဒေဝဒတ္တဿ လဒ္ဓိံ ရောစေတွာ တေန သဒ္ဓိံ ဂတာ၊ ဣဒါနိ ပန တေသံ ဉာဏံ ပရိပါကံ ဂတံ၊ တုမှေ ဗဟူဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ တတ္ထ ဂန္တွာ တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ တေ ဘိက္ခူ မဂ္ဂဖလေဟိ ပဗောဓေတွာ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ။ တေ တထေဝ ဂန္တွာ တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မဂ္ဂဖလေဟိ ပဗောဓေတွာ ပုနဒိဝသေ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ ¶ တေ ဘိက္ခူ အာဒါယ ဝေဠုဝနမေဝ အာဂမံသု။ အာဂန္တွာ စ ပန သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဌိတကာလေ ဘိက္ခူ ထေရံ ပသံသိတွာ ဘဂဝန္တံ အာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဇေဋ္ဌဘာတိကော ဓမ္မသေနာပတိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ ပရိဝုတော အာဂစ္ဆန္တော အတိဝိယ သောဘတိ၊ ဒေဝဒတ္တော ပန ပရိဟီနပရိဝါရော ဇာတော’’တိ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တော ဣဒါနေဝ ဉာတိသင်္ဃပရိဝုတော အာဂစ္ဆန္တော သောဘတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ သောဘိယေဝ။ ဒေဝဒတ္တောပိ ¶ န ဣဒါနေဝ ဂဏတော ပရိဟီနော၊ ပုဗ္ဗေပိ ပရိဟီနောယေဝါတိ။ ဘိက္ခူ တဿတ္ထဿာဝိဘာဝတ္ထာယ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု၊ ဘဂဝါ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နံ ကာရဏံ ပါကဋံ အကာသိ။

အတီတေ မဂဓရဋ္ဌေ ရာဇဂဟနဂရေ ဧကော မဂဓရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မိဂယောနိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော မိဂသဟဿပရိဝါရော အရညေ ဝသတိ။ တဿ လက္ခဏော စ ကာဠော စာတိ ဒွေ ပုတ္တာ အဟေသုံ။ သော အတ္တနော မဟလ္လကကာလေ ‘‘တာတာ၊ အဟံ ဣဒါနိ မဟလ္လကော၊ တုမှေ ဣမံ ဂဏံ ပရိဟရထာ’’တိ ပဉ္စ ပဉ္စ မိဂသတာနိ ဧကေကံ ပုတ္တံ ပဋိစ္ဆာပေသိ ¶ ။ တတော ပဋ္ဌာယ တေ ဒွေ ဇနာ မိဂဂဏံ ပရိဟရန္တိ။ မဂဓရဋ္ဌသ္မိဉ္စ သဿပါကသမယေ ကိဋ္ဌသမ္ဗာဓေ အရညေ မိဂါနံ ပရိပန္ထော ဟောတိ။ မနုဿာ သဿခါဒကာနံ မိဂါနံ မာရဏတ္ထာယ တတ္ထ တတ္ထ ဩပါတံ ခဏန္တိ၊ သူလာနိ ရောပေန္တိ၊ ပါသာဏယန္တာနိ သဇ္ဇေန္တိ၊ ကူဋပါသာဒယော ပါသေ ဩဍ္ဍေန္တိ၊ ဗဟူ မိဂါ ဝိနာသံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော ကိဋ္ဌသမ္ဗာဓသမယံ ဉတွာ ဒွေ ပုတ္တေ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ – ‘‘တာတာ၊ အယံ ကိဋ္ဌသမ္ဗာဓသမယော၊ ဗဟူ မိဂါ ဝိနာသံ ပါပုဏန္တိ၊ မယံ မဟလ္လကာ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝီတိနာမေဿာမ၊ တုမှေ တုမှာကံ မိဂဂဏေ ဂဟေတွာ အရညေ ပဗ္ဗတပါဒံ ပဝိသိတွာ သဿာနံ ဥဒ္ဓဋကာလေ အာဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ပိတု ဝစနံ သုတွာ သပရိဝါရာ နိက္ခမိံသု။ တေသံ ပန ဂမနမဂ္ဂံ မနုဿာ ဇာနန္တိ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ မိဂါ ပဗ္ဗတမာရောဟန္တိ၊ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဩရောဟန္တီ’’တိ။ တေ တတ္ထ တတ္ထ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ¶ နိလီနာ ဗဟူ မိဂေ ဝိဇ္ဈိတွာ မာရေန္တိ။

ကာဠမိဂေါ အတ္တနော ဒန္ဓတာယ ‘‘ဣမာယ နာမ ဝေလာယ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဣမာယ ဝေလာယ န ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ အဇာနန္တော မိဂဂဏံ အာဒါယ ပုဗ္ဗဏှေပိ သာယနှေပိ ပဒေါသေပိ ပစ္စူသေပိ ဂါမဒွါရေန ဂစ္ဆတိ။ မနုဿာ တတ္ထ တတ္ထ ပကတိယာ ဌိတာ စ နိလီနာ စ ဗဟူ မိဂေ ဝိနာသံ ပါပေန္တိ။ ဧဝံ သော အတ္တနော ဒန္ဓတာယ ဗဟူ မိဂေ ဝိနာသံ ပါပေတွာ အပ္ပကေဟေဝ မိဂေဟိ အရညံ ပါဝိသိ။ လက္ခဏမိဂေါ ပန ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ဥပါယကုသလော ‘‘ဣမာယ ဝေလာယ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဣမာယ ဝေလာယ န ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဇာနာတိ။ သော ဂါမဒွါရေနပိ န ဂစ္ဆတိ ¶ ၊ ဒိဝါပိ န ဂစ္ဆတိ၊ ပဒေါသေပိ န ဂစ္ဆတိ၊ ပစ္စူသေပိ န ဂစ္ဆတိ၊ မိဂဂဏံ အာဒါယ အဍ္ဎရတ္တသမယေယေဝ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဧကမ္ပိ မိဂံ အဝိနာသေတွာ အရညံ ပါဝိသိ။ တေ တတ္ထ စတ္တာရော မာသေ ဝသိတွာ သဿေသု ဥဒ္ဓဋေသု ပဗ္ဗတာ ဩတရိံသု။

ကာဠော ပစ္စာဂစ္ဆန္တောပိ ပုရိမနယေနေဝ အဝသေသမိဂေ ဝိနာသံ ပါပေန္တော ဧကကောဝ အာဂမိ။ လက္ခဏော ပန ဧကမိဂမ္ပိ အဝိနာသေတွာ ပဉ္စဟိ မိဂသတေဟိ ပရိဝုတော မာတာပိတူနံ သန္တိကံ အာဂမိ။ ဗောဓိသတ္တော ဒွေပိ ပုတ္တေ အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ မိဂဂဏေန သဒ္ဓိံ မန္တေန္တော ဣမံ ဂါထံ သမုဋ္ဌာပေသိ –

‘‘ဟောတိ သီလဝတံ အတ္ထော၊ ပဋိသန္ထာရဝုတ္တိနံ၊

လက္ခဏံ ပဿ အာယန္တံ၊ ဉာတိသင်္ဃပုရက္ခတံ၊

အထ ပဿသိမံ ကာဠံ၊ သုဝိဟီနံဝ ဉာတိဘီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ သီလဝတန္တိ သုခသီလတာယ သီလဝန္တာနံ အာစာရသမ္ပန္နာနံ။ အတ္ထောတိ ဝုဍ္ဎိ။ ပဋိသန္ထာရဝုတ္တိနန္တိ ဓမ္မပဋိသန္ထာရော စ အာမိသပဋိသန္ထာရော စ ဧတေသံ ဝုတ္တီတိ ပဋိသန္ထာရဝုတ္တိနော၊ တေသံ ပဋိသန္ထာရဝုတ္တိနံ။ ဧတ္ထ စ ပါပနိဝါရဏဩဝါဒါနုသာသနိဝသေန ဓမ္မပဋိသန္ထာရော စ၊ ဂေါစရလာဘာပနဂိလာနုပဋ္ဌာနဓမ္မိကရက္ခာဝသေန အာမိသပဋိသန္ထာရော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမေသု ဒွီသု ပဋိသန္ထာရေသု ဌိတာနံ အာစာရသမ္ပန္နာနံ ပဏ္ဍိတာနံ ဝုဍ္ဎိ နာမ ဟောတီတိ။ ဣဒါနိ တံ ဝုဍ္ဎိံ ဒဿေတုံ ပုတ္တမာတရံ အာလပန္တော ဝိယ ‘‘လက္ခဏံ ပဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – အာစာရပဋိသန္ထာရသမ္ပန္နံ အတ္တနော ပုတ္တံ ¶ ဧကမိဂမ္ပိ အဝိနာသေတွာ ဉာတိသင်္ဃေန ပုရက္ခတံ ပရိဝါရိတံ အာဂစ္ဆန္တံ ပဿ။ တာယ ပန အာစာရပဋိသန္ထာရသမ္ပဒါယ ဝိဟီနံ ဒန္ဓပညံ အထ ပဿသိမံ ကာဠံ ဧကမ္ပိ ဉာတိံ အနဝသေသေတွာ သုဝိဟီနမေဝ ဉာတီဟိ ဧကကံ အာဂစ္ဆန္တန္တိ။ ဧဝံ ပုတ္တံ အဘိနန္ဒိတွာ ပန ဗောဓိသတ္တော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာပိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တော ဣဒါနေဝ ဉာတိသင်္ဃပရိဝါရိတော သောဘတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ သောဘတိယေဝ။ န စ ဒေဝဒတ္တော ဧတရဟိယေဝ ဂဏမှာ ပရိဟီနော၊ ပုဗ္ဗေပိ ပရိဟီနောယေဝါ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ ဒဿေတွာ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ¶ ကာဠော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပရိသာပိဿ ဒေဝဒတ္တပရိသာဝ၊ လက္ခဏော သာရိပုတ္တော၊ ပရိသာ ပနဿ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ မာတာ ရာဟုလမာတာ၊ ပိတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

နိဂြောဓမေဝ သေဝေယျာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကုမာရကဿပတ္ထေရဿ မာတရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာ ကိရ ရာဇဂဟနဂရေ မဟာဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိနော ဓီတာ အဟောသိ ဥဿန္နကုသလမူလာ ပရိမဒ္ဒိတသင်္ခါရာ ပစ္ဆိမဘဝိကာ၊ အန္တောဃဋေ ပဒီပေါ ဝိယ တဿာ ဟဒယေ အရဟတ္တူပနိဿယော ဇလတိ။ သာ အတ္တာနံ ဇာနနကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂေဟေ အနဘိရတာ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ဟုတွာ မာတာပိတရော အာဟ – ‘‘အမ္မတာတာ၊ မယှံ ဃရာဝါသေ စိတ္တံ နာဘိရမတိ၊ အဟံ နိယျာနိကေ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ၊ ပဗ္ဗာဇေထ မ’’န္တိ။ အမ္မ၊ ကိံ ဝဒေသိ၊ ဣဒံ ကုလံ ဗဟုဝိဘဝံ၊ တွဉ္စ အမှာကံ ဧကဓီတာ၊ န လဗ္ဘာ တယာ ပဗ္ဗဇိတုန္တိ။ သာ ပုနပ္ပုနံ ယာစိတွာပိ မာတာပိတူနံ သန္တိကာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနာ စိန္တေသိ ‘‘ဟောတု၊ ပတိကုလံ ဂတာ သာမိကံ အာရာဓေတွာ ¶ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ သာ ဝယပ္ပတ္တာ ပတိကုလံ ဂန္တွာ ပတိဒေဝတာ ဟုတွာ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိ။

အထဿာ သံဝါသမနွာယ ကုစ္ဆိယံ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌဟိ။ သာ ဂဗ္ဘဿ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ န အညာသိ။ အထ တသ္မိံ နဂရေ နက္ခတ္တံ ဃောသယိံသု၊ သကလနဂရဝါသိနော ¶ နက္ခတ္တံ ကီဠိံသု၊ နဂရံ ဒေဝနဂရံ ဝိယ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ အဟောသိ။ သာ ပန တာဝ ဥဠာရာယပိ နက္ခတ္တကီဠာယ ဝတ္တမာနာယ အတ္တနော သရီရံ န ဝိလိမ္ပတိ နာလင်္ကရောတိ၊ ပကတိဝေသေနေဝ ဝိစရတိ။

အထ နံ သာမိကော အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ သကလနဂရံ နက္ခတ္တနိဿိတံ၊ တွံ ပန သရီရံ နပ္ပဋိဇဂ္ဂသီ’’တိ။ အယျပုတ္တ၊ ဒွတ္တိံသာယ မေ ကုဏပေဟိ ပူရိတံ သရီရံ၊ ကိံ ဣမိနာ အလင်္ကတေန၊ အယဉှိ ကာယော နေဝ ဒေဝနိမ္မိတော၊ န ဗြဟ္မနိမ္မိတော၊ န သုဝဏ္ဏမယော၊ န မဏိမယော၊ န ဟရိစန္ဒနမယော၊ န ပုဏ္ဍရီကကုမုဒုပ္ပလဂဗ္ဘသမ္ဘူတော ¶ ၊ န အမတောသဓပူရိတော၊ အထ ခေါ ကုဏပေ ဇာတော၊ မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝေါ၊ အနိစ္စုစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မော၊ ကဋသိဝဍ္ဎနော၊ တဏှူပါဒိန္နော၊ သောကာနံ နိဒါနံ၊ ပရိဒေဝါနံ ဝတ္ထု၊ သဗ္ဗရောဂါနံ အာလယော၊ ကမ္မကရဏာနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊ အန္တောပူတိ၊ ဗဟိ နိစ္စပဂ္ဃရဏော၊ ကိမိကုလာနံ အာဝါသော၊ သိဝထိကပယာတော၊ မရဏပရိယောသာနော၊ သဗ္ဗလောကဿ စက္ခုပထေ ဝတ္တမာနောပိ –

‘‘အဋ္ဌိနဟာရုသံယုတ္တော၊ တစမံသာဝလေပနော၊

ဆဝိယာ ကာယော ပဋိစ္ဆန္နော၊ ယထာဘူတံ န ဒိဿတိ။

‘‘အန္တပူရော ဥဒရပူရော၊ ယကနပေဠဿ ဝတ္ထိနော၊

‘‘သိင်္ဃာဏိကာယ ခေဠဿ၊ သေဒဿ စ မေဒဿ စ၊

လောဟိတဿ လသိကာယ၊ ပိတ္တဿ စ ဝသာယ စ။

‘‘အထဿ နဝဟိ သောတေဟိ၊ အသုစီ သဝတိ သဗ္ဗဒါ၊

အက္ခိမှာ အက္ခိဂူထကော၊ ကဏ္ဏမှာ ကဏ္ဏဂူထကော။

‘‘သိင်္ဃာဏိကာ ¶ စ နာသတော၊ မုခေန ဝမတေကဒါ၊

ပိတ္တံ သေမှဉ္စ ဝမတိ၊ ကာယမှာ သေဒဇလ္လိကာ။

‘‘အထဿ သုသိရံ သီသံ၊ မတ္ထလုင်္ဂဿ ပူရိတံ၊

သုဘတော နံ မညတိ ဗာလော၊ အဝိဇ္ဇာယ ပုရက္ခတော။ (သု။ နိ။ ၁၉၆-၂၀၁)၊

‘‘အနန္တာဒီနဝေါ ကာယော၊ ဝိသရုက္ခသမူပမော၊

အာဝါသော သဗ္ဗရောဂါနံ၊ ပုဉ္ဇော ဒုက္ခဿ ကေဝလော။ (အပ။ ထေရ ၂။၅၄။၅၅)၊

‘‘သစေ ဣမဿ ကာယဿ၊ အန္တော ဗာဟိရကော သိယာ၊

ဒဏ္ဍံ နူန ဂဟေတွာန၊ ကာကေ သောဏေ စ ဝါရယေ။

‘‘ဒုဂ္ဂန္ဓော အသုစိ ကာယော၊ ကုဏပေါ ဥက္ကရူပမော၊

နိန္ဒိတော စက္ခုဘူတေဟိ၊ ကာယော ဗာလာဘိနန္ဒိတော။

‘‘အလ္လစမ္မပဋိစ္ဆန္နော၊ နဝဒွါရော မဟာဝဏော၊

သမန္တတော ပဂ္ဃရတိ၊ အသုစီ ပူတိဂန္ဓိယော’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၂)၊

အယျပုတ္တ ¶ ¶ ၊ ဣမံ ကာယံ အလင်္ကရိတွာ ကိံ ကရိဿာမိ? နနု ဣမဿ အလင်္ကတကရဏံ ဂူထပုဏ္ဏဃဋဿ ဗဟိ စိတ္တကမ္မကရဏံ ဝိယ ဟောတီတိ? သေဋ္ဌိပုတ္တော တဿာ ဝစနံ သုတွာ အာဟ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တွံ ဣမဿ သရီရဿ ဣမေ ဒေါသေ ပဿမာနာ ကသ္မာ န ပဗ္ဗဇသီ’’တိ? ‘‘အယျပုတ္တ၊ အဟံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘမာနာ အဇ္ဇေဝ ပဗ္ဗဇေယျ’’န္တိ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော ‘‘သာဓု၊ အဟံ တံ ပဗ္ဗာဇေဿာမီ’’တိ ဝတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ မဟာသက္ကာရံ ကတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဘိက္ခုနုပဿယံ နေတွာ တံ ပဗ္ဗာဇေန္တော ဒေဝဒတ္တပက္ခိယာနံ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘိတွာ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပာ အတ္တမနာ အဟောသိ။

အထဿာ ဂဗ္ဘေ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တေ ဣန္ဒြိယာနံ အညထတ္တံ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌီနံ ဗဟလတ္တံ ဥဒရပဋလဿ စ မဟန္တတံ ဒိသွာ ဘိက္ခုနိယော တံ ပုစ္ဆိံသု ‘‘အယျေ၊ တွံ ဂဗ္ဘိနီ ဝိယ ပညာယသိ၊ ကိံ ဧတ’’န္တိ? အယျေ၊ ‘‘ဣဒံ နာမ ကာရဏ’’န္တိ န ဇာနာမိ၊ သီလံ ပန မေ ပရိပုဏ္ဏန္တိ ¶ ။ အထ နံ တာ ဘိက္ခုနိယော ဒေဝဒတ္တဿ သန္တိကံ နေတွာ ဒေဝဒတ္တံ ပုစ္ဆိံသု ‘‘အယျ၊ အယံ ကုလဓီတာ ကိစ္ဆေန သာမိကံ အာရာဓေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘိ၊ ဣဒါနိ ပနဿာ ဂဗ္ဘော ပညာယတိ၊ မယံ ဣမဿ ဂဗ္ဘဿ ဂိဟိကာလေ ဝါ ပဗ္ဗဇိတကာလေ ဝါ လဒ္ဓဘာဝံ န ဇာနာမ၊ ကိံဒါနိ ကရောမာ’’တိ? ဒေဝဒတ္တော အတ္တနော အဗုဒ္ဓဘာဝေန စ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယာနဉ္စ နတ္ထိတာယ ဧဝံ စိန္တေသိ ‘‘ဒေဝဒတ္တပက္ခိကာ ဘိက္ခုနီ ကုစ္ဆိနာ ဂဗ္ဘံ ပရိဟရတိ၊ ဒေဝဒတ္တော စ တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိယေဝါတိ မယှံ ဂရဟာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ မယာ ဣမံ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော အဝီမံသိတွာဝ သေလဂုဠံ ပဝဋ္ဋယမာနော ဝိယ ပက္ခန္ဒိတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဣမံ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ အာဟ။ တာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ဥဋ္ဌာယ ဝန္ဒိတွာ ဥပဿယံ ဂတာ။

အထ သာ ဒဟရာ တာ ဘိက္ခုနိယော အာဟ – ‘‘အယျေ၊ န ဒေဝဒတ္တတ္ထေရော ဗုဒ္ဓါ၊ နာပိ မယှံ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ လောကေ ပန အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ သာ စ ပန မေ ဒုက္ခေန လဒ္ဓါ၊ မာ နံ အန္တရဓာပေထ၊ ဧထ မံ ဂဟေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဇေတဝနံ ဂစ္ဆထာ’’တိ။ တာ တံ အာဒါယ ရာဇဂဟာ ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနိကံ မဂ္ဂံ အတိက္ကမ္မ အနုပုဗ္ဗေန ဇေတဝနံ ပတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ စိန္တေသိ – ‘‘ကိဉ္စာပိ ဂိဟိကာလေ ဧတိဿာ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌိတော၊ ဧဝံ သန္တေပိ ‘သမဏော ဂေါတမော ဒေဝဒတ္တေန ¶ ဇဟိတံ အာဒါယ စရတီ’တိ တိတ္ထိယာနံ ဩကာသော ဘဝိဿတိ။ တသ္မာ ဣမံ ကထံ ပစ္ဆိန္ဒိတုံ သရာဇိကာယ ပရိသာယ ¶ မဇ္ဈေ ဣမံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ပုနဒိဝသေ ရာဇာနံ ပသေနဒိကောသလံ မဟာအနာထပိဏ္ဍိကံ စူဠအနာထပိဏ္ဍိကံ ဝိသာခံ မဟာဥပါသိကံ အညာနိ စ အဘိညာတာနိ မဟာကုလာနိ ပက္ကောသာပေတွာ သာယနှသမယေ စတူသု ပရိသာသု သန္နိပတိတာသု ဥပါလိတ္ထေရံ အာမန္တေသိ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တွံ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဣမိဿာ ဒဟရဘိက္ခုနိယာ ကမ္မံ သောဓေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ထေရော ပရိသမဇ္ဈံ ဂန္တွာ အတ္တနော ပညတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ ရညော ပုရတော ဝိသာခံ ဥပါသိကံ ပက္ကောသာပေတွာ ဣမံ အဓိကရဏံ ပဋိစ္ဆာပေသိ ‘‘ဂစ္ဆ ဝိသာခေ၊ ‘အယံ ဒဟရာ အသုကမာသေ အသုကဒိဝသေ ပဗ္ဗဇိတာ’တိ တထတော ဉတွာ ဣမဿ ဂဗ္ဘဿ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ လဒ္ဓဘာဝံ ဇာနာဟီ’’တိ။ ဥပါသိကာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သာဏိံ ပရိက္ခိပါပေတွာ အန္တောသာဏိယံ ဒဟရဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထပါဒနာဘိဥဒရပရိယောသာနာဒီနိ ဩလောကေတွာ မာသဒိဝသေ သမာနေတွာ ဂိဟိဘာဝေ ဂဗ္ဘဿ လဒ္ဓဘာဝံ တထတော ဉတွာ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ထေရော စတုပရိသမဇ္ဈေ တံ ဘိက္ခုနိံ သုဒ္ဓံ အကာသိ။ သာ သုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ သတ္ထာရဉ္စ ဝန္ဒိတွာ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ ဥပဿယမေဝ ဂတာ။ သာ ဂဗ္ဘပရိပါကမနွာယ ပဒုမုတ္တရပါဒမူလေ ပတ္ထိတပတ္ထနံ မဟာနုဘာဝံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။

အထေကဒိဝသံ ¶ ရာဇာ ဘိက္ခုနုပဿယသမီပေန ဂစ္ဆန္တော ဒါရကသဒ္ဒံ သုတွာ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ။ အမစ္စာ တံ ကာရဏံ ဉတွာ ‘‘ဒေဝ၊ ဒဟရဘိက္ခုနီ ပုတ္တံ ဝိဇာတာ၊ တဿေသော သဒ္ဒေါ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘ဘိက္ခုနီနံ၊ ဘဏေ၊ ဒါရကပဋိဇဂ္ဂနံ နာမ ပလိဗောဓော၊ မယံ နံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမာ’’တိ ရာဇာ တံ ဒါရကံ နာဋကိတ္ထီနံ ဒါပေတွာ ကုမာရပရိဟာရေန ဝဍ္ဎာပေသိ။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ စဿ ‘‘ကဿပေါ’’တိ နာမံ အကံသု။ အထ နံ ကုမာရပရိဟာရေန ဝဍ္ဎိတတ္တာ ‘‘ကုမာရကဿပေါ’’တိ သဉ္ဇာနိံသု။ သော သတ္တဝဿိကကာလေ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပရိပုဏ္ဏဝဿော ဥပသမ္ပဒံ လဘိတွာ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဓမ္မကထိကေသု စိတြကထီ အဟောသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ စိတ္တကထိကာနံ ယဒိဒံ ကုမာရကဿပေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၀၉၊ ၂၁၇) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ သော ပစ္ဆာ ဝမ္မိကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၉ အာဒယော) အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ မာတာပိဿ ဘိက္ခုနီ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အဂ္ဂဖလံ ပတ္တာ။ ကုမာရကဿပတ္ထေရော ဗုဒ္ဓသာသနေ ဂဂနမဇ္ဈေ ¶ ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ ပါကဋော ဇာတော။

အထေကဒိဝသံ ¶ တထာဂတော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဘိက္ခူနံ ဩဝါဒံ ဒတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။ ဘိက္ခူ ဩဝါဒံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု ဒိဝသဘာဂံ ခေပေတွာ သာယနှသမယေ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိပတိတွာ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တေန အတ္တနော အဗုဒ္ဓဘာဝေန စေဝ ခန္တိမေတ္တာဒီနဉ္စ အဘာဝေန ကုမာရကဿပတ္ထေရော စ ထေရီ စ ဥဘော နာသိတာ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပန အတ္တနော ဓမ္မရာဇတာယ စေဝ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယသမ္ပတ္တိယာ စ ဥဘိန္နမ္ပိ တေသံ ပစ္စယော ဇာတော’’တိ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ဝဏ္ဏယမာနာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ ဗုဒ္ဓလီလာယ ဓမ္မသဘံ အာဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကမေဝ ဂုဏကထာယာ’’တိ သဗ္ဗံ အာရောစယိံသု။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဣဒါနေဝ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ပစ္စယော စ ပတိဋ္ဌာ စ ဇာတော၊ ပုဗ္ဗေပိ အဟောသိယေဝါတိ။ ဘိက္ခူ တဿတ္ထဿာဝိဘာဝတ္ထာယ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု။ ဘဂဝါ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နံ ကာရဏံ ပါကဋံ အကာသိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရယမာနေ ဗောဓိသတ္တော မိဂယောနိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ သော မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အဟောသိ၊ အက္ခီနိ ပနဿ မဏိဂုဠသဒိသာနိ အဟေသုံ၊ သိင်္ဂါနိ ရဇတဝဏ္ဏာနိ၊ မုခံ ရတ္တကမ္ဗလပုဉ္ဇဝဏ္ဏံ၊ ဟတ္ထပါဒပရိယန္တာ လာခါရသပရိကမ္မကတာ ဝိယ၊ ဝါလဓိ စမရဿ ဝိယ အဟောသိ၊ သရီရံ ပနဿ မဟန္တံ အဿပေါတကပ္ပမာဏံ အဟောသိ။ သော ပဉ္စသတမိဂပရိဝါရော အရညေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ နာမေန နိဂြောဓမိဂရာဇာ ¶ နာမ။ အဝိဒူရေ ပနဿ အညောပိ ပဉ္စသတမိဂပရိဝါရော သာခမိဂေါ နာမ ဝသတိ၊ သောပိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောဝ အဟောသိ။

တေန သမယေန ဗာရာဏသိရာဇာ မိဂဝဓပ္ပသုတော ဟောတိ၊ ဝိနာ မံသေန န ဘုဉ္ဇတိ၊ မနုဿာနံ ကမ္မစ္ဆေဒံ ကတွာ သဗ္ဗေ နေဂမဇာနပဒေ သန္နိပါတေတွာ ဒေဝသိကံ မိဂဝံ ဂစ္ဆတိ။ မနုဿာ စိန္တေသုံ – ‘‘အယံ ရာဇာ အမှာကံ ကမ္မစ္ဆေဒံ ကရောတိ၊ ယံနူန မယံ ဥယျာနေ ¶ မိဂါနံ နိဝါပံ ဝပိတွာ ပါနီယံ သမ္ပာဒေတွာ ဗဟူ မိဂေ ဥယျာနံ ပဝေသေတွာ ဒွါရံ ဗန္ဓိတွာ ရညော နိယျာဒေယျာမာ’’တိ။ တေ သဗ္ဗေ ဥယျာနေ မိဂါနံ နိဝါပတိဏာနိ ရောပေတွာ ဥဒကံ သမ္ပာဒေတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ ဝါဂုရာနိ အာဒါယ မုဂ္ဂရာဒိနာနာဝုဓဟတ္ထာ ¶ အရညံ ပဝိသိတွာ မိဂေ ပရိယေသမာနာ ‘‘မဇ္ဈေ ဌိတေ မိဂေ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ယောဇနမတ္တံ ဌာနံ ပရိက္ခိပိတွာ သင်္ခိပမာနာ နိဂြောဓမိဂသာခမိဂါနံ ဝသနဋ္ဌာနံ မဇ္ဈေ ကတွာ ပရိက္ခိပိံသု။ အထ နံ မိဂဂဏံ ဒိသွာ ရုက္ခဂုမ္ဗာဒယော စ ဘူမိဉ္စ မုဂ္ဂရေဟိ ပဟရန္တာ မိဂဂဏံ ဂဟနဋ္ဌာနတော နီဟရိတွာ အသိသတ္တိဓနုအာဒီနိ အာဝုဓာနိ ဥဂ္ဂိရိတွာ မဟာနာဒံ နဒန္တာ တံ မိဂဂဏံ ဥယျာနံ ပဝေသေတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ နိဗဒ္ဓံ မိဂဝံ ဂစ္ဆန္တာ အမှာကံ ကမ္မံ နာသေထ၊ အမှေဟိ အရညတော မိဂေ အာနေတွာ တုမှာကံ ဥယျာနံ ပူရိတံ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ တေသံ မံသာနိ ခါဒထာ’’တိ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမိံသု။

ရာဇာ တေသံ ဝစနံ သုတွာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ မိဂေ ဩလောကေန္တော ဒွေ သုဝဏ္ဏမိဂေ ဒိသွာ တေသံ အဘယံ အဒါသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပန ကဒါစိ သယံ ဂန္တွာ ဧကံ မိဂံ ဝိဇ္ဈိတွာ အာနေတိ၊ ကဒါစိဿ ဘတ္တကာရကော ဂန္တွာ ဝိဇ္ဈိတွာ အာဟရတိ။ မိဂါ ဓနုံ ဒိသွာဝ မရဏဘယေန တဇ္ဇိတာ ပလာယန္တိ၊ ဒွေ တယော ပဟာရေ လဘိတွာ ကိလမန္တိပိ၊ ဂိလာနာပိ ဟောန္တိ၊ မရဏမ္ပိ ပါပုဏန္တိ။ မိဂဂဏော တံ ပဝတ္တိံ ဗောဓိသတ္တဿ အာရောစေသိ။ သော သာခံ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ – ‘‘သမ္မ၊ ဗဟူ မိဂါ နဿန္တိ၊ ဧကံသေန မရိတဗ္ဗေ သတိ ဣတော ပဋ္ဌာယ မာ ကဏ္ဍေန မိဂေ ဝိဇ္ဈန္တု၊ ဓမ္မဂဏ္ဍိကဋ္ဌာနေ မိဂါနံ ဝါရော ဟောတု။ ဧကဒိဝသံ မမ ပရိသာယ ဝါရော ပါပုဏာတု၊ ဧကဒိဝသံ တဝ ပရိသာယ၊ ဝါရပ္ပတ္တော မိဂေါ ဂန္တွာ ဓမ္မဂဏ္ဍိကာယ ဂီဝံ ဌပေတွာ နိပဇ္ဇတု၊ ဧဝံ သန္တေ မိဂါ ကိလန္တာ န ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဝါရပ္ပတ္တောဝ မိဂေါ ဂန္တွာ ဓမ္မဂဏ္ဍိကာယ ¶ ဂီဝံ ဌပေတွာ နိပဇ္ဇတိ၊ ဘတ္တကာရကော အာဂန္တွာ တတ္ထ နိပန္နကမေဝ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ။

အထေကဒိဝသံ ¶ သာခမိဂဿ ပရိသာယ ဧကိဿာ ဂဗ္ဘိနိမိဂိယာ ဝါရော ပါပုဏိ။ သာ သာခံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘သာမိ၊ အဟံ ဂဗ္ဘိနီ၊ ပုတ္တံ ဝိဇာယိတွာ ဒွေ ဇနာ ဝါရံ ဂမိဿာမ၊ မယှံ ဝါရံ အတိက္ကာမေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘န သက္ကာ တဝ ဝါရံ အညေသံ ပါပေတုံ၊ တွမေဝ တုယှံ ဝါရံ ဇာနိဿသိ၊ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ အာဟ။ သာ တဿ သန္တိကာ အနုဂ္ဂဟံ အလဘမာနာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သော တဿာ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဟောတု ဂစ္ဆ တွံ၊ အဟံ တေ ဝါရံ အတိက္ကာမေဿာမီ’’တိ သယံ ¶ ဂန္တွာ ဓမ္မဂဏ္ဍိကာယ သီသံ ကတွာ နိပဇ္ဇိ။ ဘတ္တကာရကော တံ ဒိသွာ ‘‘လဒ္ဓါဘယော မိဂရာဇာ ဓမ္မဂဏ္ဍိကာယ နိပန္နော၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ဝေဂေန ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ။

ရာဇာ တာဝဒေဝ ရထံ အာရုယှ မဟန္တေန ပရိဝါရေန အာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ အာဟ ‘‘သမ္မ မိဂရာဇ၊ နနု မယာ တုယှံ အဘယံ ဒိန္နံ၊ ကသ္မာ တွံ ဣဓ နိပန္နော’’တိ။ မဟာရာဇ၊ ဂဗ္ဘိနီ မိဂီ အာဂန္တွာ ‘‘မမ ဝါရံ အညဿ ပါပေဟီ’’တိ အာဟ၊ န သက္ကာ ခေါ ပန မယာ ဧကဿ မရဏဒုက္ခံ အညဿ ဥပရိ နိက္ခိပိတုံ၊ သွာဟံ အတ္တနော ဇီဝိတံ တဿာ ဒတွာ တဿာ သန္တကံ မရဏံ ဂဟေတွာ ဣဓ နိပန္နော၊ မာ အညံ ကိဉ္စိ အာသင်္ကိတ္ထ၊ မဟာရာဇာတိ။ ရာဇာ အာဟ – ‘‘သာမိ၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏမိဂရာဇ၊ မယာ န တာဒိသော ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယသမ္ပန္နော မနုဿေသုပိ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ တေန တေ ပသန္နောသ္မိ၊ ဥဋ္ဌေဟိ၊ တုယှဉ္စ တဿာ စ အဘယံ ဒမ္မီ’’တိ။ ‘‘ဒွီဟိ အဘယေ လဒ္ဓေ အဝသေသာ ကိံ ကရိဿန္တိ၊ နရိန္ဒာ’’တိ? ‘‘အဝသေသာနမ္ပိ အဘယံ ဒမ္မိ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဧဝမ္ပိ ဥယျာနေယေဝ မိဂါ အဘယံ လဘိဿန္တိ၊ သေသာ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ဧတေသမ္ပိ အဘယံ ဒမ္မိ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ မိဂါ တာဝ အဘယံ လဘန္တု၊ သေသာ စတုပ္ပဒါ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ ¶ ? ‘‘ဧတေသမ္ပိ အဘယံ ဒမ္မိ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ စတုပ္ပဒါ တာဝ အဘယံ လဘန္တု၊ ဒိဇဂဏာ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ဧတေသမ္ပိ အဘယံ ဒမ္မိ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဒိဇဂဏာ တာဝ အဘယံ လဘန္တု၊ ဥဒကေ ဝသန္တာ မစ္ဆာ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ဧတေသမ္ပိ အဘယံ ဒမ္မိ၊ သာမီ’’တိ။ ဧဝံ မဟာသတ္တော ရာဇာနံ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဘယံ ယာစိတွာ ဥဋ္ဌာယ ရာဇာနံ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ဓမ္မံ စရ၊ မဟာရာဇ၊ မာတာပိတူသု ပုတ္တဓီတာသု ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမဇာနပဒေသု ဓမ္မံ စရန္တော သမံ စရန္တော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဂမိဿသီ’’တိ ရညော ဗုဒ္ဓလီလာယ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ကတိပါဟံ ဥယျာနေ ဝသိတွာ ရညော ဩဝါဒံ ဒတွာ မိဂဂဏပရိဝုတော အရညံ ပါဝိသိ။ သာပိ ခေါ မိဂဓေနု ပုပ္ဖကဏ္ဏိကသဒိသံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သော ကီဠမာနော သာခမိဂဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ။ အထ နံ မာတာ တဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ပုတ္တ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ မာ ဧတဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆ၊ နိဂြောဓဿေဝ သန္တိကံ ဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဩဝဒန္တီ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘နိဂြောဓမေဝ ¶ ¶ သေဝေယျ၊ န သာခမုပသံဝသေ၊

နိဂြောဓသ္မိံ မတံ သေယျော၊ ယဉ္စေ သာခသ္မိ ဇီဝိတ’’န္တိ။

တတ္ထ နိဂြောဓမေဝ သေဝေယျာတိ တာတ တွံ ဝါ အညော ဝါ အတ္တနော ဟိတကာမော နိဂြောဓမေဝ သေဝေယျ ဘဇေယျ ဥပသင်္ကမေယျ၊ န သာခမုပသံဝသေတိ သာခမိဂံ ပန န ဥပသံဝသေ ဥပဂမ္မ န သံဝသေယျ၊ ဧတံ နိဿာယ ဇီဝိကံ န ကပ္ပေယျ။ နိဂြောဓသ္မိံ မတံ သေယျောတိ နိဂြောဓရညော ပါဒမူလေ မရဏမ္ပိ သေယျော ဝရံ ဥတ္တမံ။ ယဉ္စေ သာခသ္မိ ဇီဝိတန္တိ ယံ ပန သာခဿ သန္တိကေ ဇီဝိတံ၊ တံ နေဝ သေယျော န ဝရံ န ဥတ္တမန္တိ အတ္ထော။

တတော ပဋ္ဌာယ စ ပန အဘယလဒ္ဓကာ မိဂါ မနုဿာနံ သဿာနိ ခါဒန္တိ၊ မနုဿာ ‘‘လဒ္ဓါဘယာ ဣမေ မိဂါ’’တိ မိဂေ ပဟရိတုံ ဝါ ပလာပေတုံ ဝါ န ဝိသဟန္တိ၊ တေ ရာဇင်္ဂဏေ သန္နိပတိတွာ ရညော တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘မယာ ပသန္နေန နိဂြောဓမိဂရာဇဿ ¶ ဝရော ဒိန္နော၊ အဟံ ရဇ္ဇံ ဇဟေယျံ၊ န စ တံ ပဋိညံ ဘိန္ဒာမိ၊ ဂစ္ဆထ န ကောစိ မမ ဝိဇိတေ မိဂေ ပဟရိတုံ လဘတီ’’တိ အာဟ။ နိဂြောဓမိဂေါ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ မိဂဂဏံ သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ပရေသံ သဿံ ခါဒိတုံ န လဘိဿထာ’’တိ မိဂေ ဩဝဒိတွာ မနုဿာနံ အာရောစာပေသိ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ သဿကာရကာ မနုဿာ သဿရက္ခဏတ္ထံ ဝတိံ မာ ကရောန္တု၊ ခေတ္တံ ပန အာဝိဇ္ဈိတွာ ပဏ္ဏသညံ ဗန္ဓန္တူ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ကိရ ခေတ္တေသု ပဏ္ဏဗန္ဓနသညာ ဥဒပါဒိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပဏ္ဏသညံ အတိက္ကမနမိဂေါ နာမ နတ္ထိ။ အယံ ကိရ နေသံ ဗောဓိသတ္တတော လဒ္ဓဩဝါဒေါ။ ဧဝံ မိဂဂဏံ ဩဝဒိတွာ ဗောဓိသတ္တော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ သဒ္ဓိံ မိဂေဟိ ယထာကမ္မံ ဂတော၊ ရာဇာပိ ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ပုညာနိ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝါဟံ ထေရိယာ စ ကုမာရကဿပဿ စ အဝဿယော၊ ပုဗ္ဗေပိ အဝဿယော ဧဝါ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ စတုသစ္စဓမ္မဒေသနံ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ သာခမိဂေါ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပရိသာပိဿ ဒေဝဒတ္တပရိသာဝ၊ မိဂဓေနု ထေရီ အဟောသိ၊ ပုတ္တော ကုမာရကဿပေါ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ နိဂြောဓမိဂရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

နိဂြောဓမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

ဓိရတ္ထု ¶ ¶ ကဏ္ဍိနံ သလ္လန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏဒုတိယိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တံ အဋ္ဌကနိပါတေ ဣန္ဒြိယဇာတကေ အာဝိဘဝိဿတိ။ ဘဂဝါ ပန တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ဘိက္ခု၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ ဧတံ မာတုဂါမံ နိဿာယ ဇီဝိတက္ခယံ ပတွာ ဝီတစ္စိတေသု အင်္ဂါရေသု ပက္ကော’’တိ။ ဘိက္ခူ တဿတ္ထဿာဝိဘာဝတ္ထာယ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု၊ ဘဂဝါ ဘဝန္တရေန ပဋိစ္ဆန္နကာရဏံ ပါကဋံ အကာသိ။ ဣတော ပရံ ပန ဘိက္ခူနံ ယာစနံ ¶ ဘဝန္တရပဋိစ္ဆန္နတဉ္စ အဝတွာ ‘‘အတီတံ အာဟရီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝက္ခာမ၊ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေပိ ယာစနဉ္စ ဝလာဟကဂဗ္ဘတော စန္ဒနီဟရဏူပမာယ ဘဝန္တရပဋိစ္ဆန္နကာရဏဘာဝေါ စာတိ သဗ္ဗမေတံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အတီတေ မဂဓရဋ္ဌေ ရာဇဂဟေ မဂဓရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ မဂဓဝါသိကာနံ သဿသမယေ မိဂါနံ မဟာပရိပန္ထော ဟောတိ။ တေ အရညေ ပဗ္ဗတပါဒံ ပဝိသန္တိ။ တတ္ထ ဧကော အရညဝါသီ ပဗ္ဗတေယျမိဂေါ ဧကာယ ဂါမန္တဝါသိနိယာ မိဂပေါတိကာယ သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ကတွာ တေသံ မိဂါနံ ပဗ္ဗတပါဒတော ဩရုယှ ပုန ဂါမန္တံ ဩတရဏကာလေ မိဂပေါတိကာယ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တတ္တာ တေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ ဩတရိ။ အထ နံ သာ အာဟ – ‘‘တွံ ခေါသိ၊ အယျ၊ ပဗ္ဗတေယျော ဗာလမိဂေါ၊ ဂါမန္တော စ နာမ သာသင်္ကော သပ္ပဋိဘယော၊ မာ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဩတရီ’’တိ။ သော တဿာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တတ္တာ အနိဝတ္တိတွာ သဒ္ဓိံယေဝ အဂမာသိ။ မဂဓဝါသိနော ‘‘ဣဒါနိ မိဂါနံ ပဗ္ဗတပါဒါ ဩတရဏကာလော’’တိ ဉတွာ မဂ္ဂေ ပဋိစ္ဆန္နကောဋ္ဌကေသု တိဋ္ဌန္တိ။ တေသမ္ပိ ဒွိန္နံ အာဂမနမဂ္ဂေ ဧကော လုဒ္ဒကော ပဋိစ္ဆန္နကောဋ္ဌကေ ဌိတော ဟောတိ။ မိဂပေါတိကာ မနုဿဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ‘‘ဧကော လုဒ္ဒကော ဌိတော ဘဝိဿတီ’’တိ တံ ဗာလမိဂံ ပုရတော ကတွာ သယံ ပစ္ဆတော အဟောသိ။ လုဒ္ဒကော ဧကေနေဝ သရပ္ပဟာရေန မိဂံ တတ္ထေဝ ပါတေတိ။ မိဂပေါတိကာ တဿ ဝိဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ ဥပ္ပတိတွာ ဝါတဂတိယာဝ ပလာယိ။ လုဒ္ဒကော ကောဋ္ဌကတော နိက္ခမိတွာ မိဂံ ဩက္ကန္တိတွာ အဂ္ဂိံ ကတွာ ဝီတစ္စိတေသု အင်္ဂါရေသု မဓုရမံသံ ပစိတွာ ခါဒိတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ အဝသေသံ လောဟိတဗိန္ဒူဟိ ပဂ္ဃရန္တေဟိ ကာဇေနာဒါယ ဒါရကေ တောသေန္တော ဃရံ အဂမာသိ။

တဒါ ¶ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော ဟောတိ။ သော တံ ကာရဏံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ ဗာလမိဂဿ မရဏံ နေဝ မာတရံ နိဿာယ၊ န ပိတရံ နိဿာယ၊ အထ ခေါ ကာမံ နိဿာယ။ ကာမနိမိတ္တဉှိ ¶ သတ္တာ သုဂတိယံ ဟတ္ထစ္ဆေဒါဒိကံ၊ ဒုဂ္ဂတိယဉ္စ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒိနာနပ္ပကာရကံ ဒုက္ခံ ပါပုဏန္တိ၊ ပရေသံ မရဏဒုက္ခုပ္ပာဒနမ္ပိ နာမ ဣမသ္မိံ လောကေ ¶ ဂရဟိတမေဝ။ ယံ ဇနပဒံ မာတုဂါမော ဝိစာရေတိ အနုသာသတိ၊ သော ဣတ္ထိပရိဏာယကော ဇနပဒေါပိ ဂရဟိတောယေဝ။ ယေ သတ္တာ မာတုဂါမဿ ဝသံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေပိ ဂရဟိတာယေဝါ’’တိ ဧကာယ ဂါထာယ တီဏိ ဂရဟဝတ္ထူနိ ဒဿေတွာ ဝနဒေဝတာသု သာဓုကာရံ ဒတွာ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇယမာနာသု မဓုရေန သရေန တံ ဝနသဏ္ဍံ ဥန္နာဒေန္တော ဣမာယ ဂါထာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ –

‘‘ဓိရတ္ထု ကဏ္ဍိနံ သလ္လံ၊ ပုရိသံ ဂါဠှဝေဓိနံ၊

ဓိရတ္ထု တံ ဇနပဒံ၊ ယတ္ထိတ္ထီ ပရိဏာယိကာ၊

တေ စာပိ ဓိက္ကိတာ သတ္တာ၊ ယေ ဣတ္ထီနံ ဝသံ ဂတာ’’တိ။

တတ္ထ ဓိရတ္ထူတိ ဂရဟဏတ္ထေ နိပါတော၊ သွာယမိဓ ဥတ္တာသုဗ္ဗေဂဝသေန ဂရဟဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥတ္တသိတုဗ္ဗိဂ္ဂေါ ဟိ ဟောန္တော ဗောဓိသတ္တော ဧဝမာဟ။ ကဏ္ဍမဿ အတ္ထီတိ ကဏ္ဍီ၊ တံ ကဏ္ဍိနံ။ တံ ပန ကဏ္ဍံ အနုပဝိသနဋ္ဌေန ‘‘သလ္လ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ကဏ္ဍိနံ သလ္လန္တိ ဧတ္ထ သလ္လကဏ္ဍိနန္တိ အတ္ထော။ သလ္လံ ဝါ အဿတ္ထီတိပိ သလ္လော၊ တံ သလ္လံ။ မဟန္တံ ဝဏမုခံ ကတွာ ဗလဝပ္ပဟာရံ ဒေန္တော ဂါဠှံ ဝိဇ္ဈတီတိ ဂါဠှဝေဓီ၊ တံ ဂါဠှဝေဓိနံ။ နာနပ္ပကာရေန ကဏ္ဍေန၊ ကုမုဒပတ္တသဏ္ဌာနထလေန ဥဇုကဂမနေနေဝ သလ္လေန စ သမန္နာဂတံ ဂါဠှဝေဓိနံ ပုရိသံ ဓိရတ္ထူတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ပရိဏာယိကာတိ ဣဿရာ သံဝိဓာယိကာ။ ဓိက္ကိတာတိ ဂရဟိတာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဣတော ပရံ ပန ဧတ္တကမ္ပိ အဝတွာ ယံ ယံ အနုတ္တာနံ၊ တံ တဒေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ဧဝံ ဧကာယ ဂါထာယ တီဏိ ဂရဟဝတ္ထူနိ ဒဿေတွာ ဗောဓိသတ္တော ဝနံ ဥန္နာဒေတွာ ဗုဒ္ဓလီလာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ သတ္ထာ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ¶ ကထေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ။ ဣတော ပရံ ပန ‘‘ဒွေ ¶ ဝတ္ထူနိ ကထေတွာ’’တိ ဣဒံ အဝတွာ ‘‘အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝက္ခာမ၊ အဝုတ္တမ္ပိ ပန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

တဒါ ပဗ္ဗတေယျမိဂေါ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု အဟောသိ၊ မိဂပေါတိကာ ပုရာဏဒုတိယိကာ၊ ကာမေသု ဒေါသံ ဒဿေတွာ ဓမ္မဒေသကဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

န ¶ ကိရတ္ထိ ရသေဟိ ပါပိယောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော စူဠပိဏ္ဍပါတိကတိဿတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သတ္ထရိ ကိရ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ တိဿကုမာရော နာမ မဟာဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိကုလဿ ပုတ္တော ဧကဒိဝသံ ဝေဠုဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ မာတာပိတူဟိ အနနုညာတတ္တာ ပဋိက္ခိတ္တော သတ္တာဟံ ဘတ္တစ္ဆေဒံ ကတွာ ရဋ္ဌပါလတ္ထေရော ဝိယ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ သတ္ထာ တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ အဍ္ဎမာသမတ္တံ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရိတွာ ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ တတြာယံ ကုလပုတ္တော တေရသ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒါယ သာဝတ္ထိယံ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော ကာလံ ဝီတိနာမေတိ၊ ‘‘စူဠပိဏ္ဍပါတိကတိဿတ္ထေရော နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ဂဂနတလေ ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပါကဋော ပညာတော အဟောသိ။

တသ္မိံ ကာလေ ရာဇဂဟေ နက္ခတ္တကီဠာယ ဝတ္တမာနာယ ထေရဿ မာတာပိတရော ယံ တဿ ဂိဟိကာလေ အဟောသိ အာဘရဏဘဏ္ဍကံ၊ တံ ရတနစင်္ကောဋကေ နိက္ခိပိတွာ ဥရေ ဌပေတွာ ‘‘အညာသု နက္ခတ္တကီဠာသု အမှာကံ ပုတ္တော ဣမိနာ အလင်္ကာရေန အလင်္ကတော နက္ခတ္တံ ကီဠတိ၊ တံ နော ဧကပုတ္တံ ဂဟေတွာ သမဏော ဂေါတမော သာဝတ္ထိနဂရံ ဂတော၊ ကဟံ နု ခေါ သော ဧတရဟိ နိသိန္နော၊ ကဟံ ဌိတော’’တိ ဝတွာ ရောဒန္တိ။

အထေကာ ဝဏ္ဏဒါသီ တံ ကုလံ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိဘရိယံ ရောဒန္တိံ ဒိသွာ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ ပန၊ အယျေ၊ ရောဒသီ’’တိ? ‘‘သာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ’’။ ‘‘ကိံ ပန၊ အယျေ၊ အယျပုတ္တော ပိယာယတီ’’တိ? ‘‘အသုကဉ္စ အသုကဉ္စာ’’တိ။ ‘‘သစေ တုမှေ ¶ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ သဗ္ဗံ ဣဿရိယံ မယှံ ဒေထ၊ အဟံ ဝေါ ပုတ္တံ အာနေဿာမီ’’တိ။ သေဋ္ဌိဘရိယာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပရိဗ္ဗယံ ဒတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန တံ ဥယျောဇေသိ ‘‘ဂစ္ဆ၊ အတ္တနော ဗလေန မမ ပုတ္တံ အာနေဟီ’’တိ။ သာ ပဋိစ္ဆန္နယာနေ နိသိန္နာ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ထေရဿ ဘိက္ခာစာရဝီထိယံ နိဝါသံ ဂဟေတွာ သေဋ္ဌိကုလာ အာဂတေ မနုဿေ ¶ ထေရဿ အဒဿေတွာ အတ္တနော ပရိဝါရေနေဝ ပရိဝုတာ ထေရဿ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌဿ အာဒိတောဝ ဥဠုင်္ကယာဂုဉ္စ ရသကဘိက္ခဉ္စ ဒတွာ ရသတဏှာယ ဗန္ဓိတွာ အနုက္ကမေန ဂေဟေ နိသီဒါပေတွာ ဘိက္ခံ ဒဒမာနာ စ အတ္တနော ဝသံ ဥပဂတဘာဝံ ဉတွာ ဂိလာနာလယံ ဒဿေတွာ အန္တောဂဗ္ဘေ နိပဇ္ဇိ။ ထေရောပိ ဘိက္ခာစာရဝေလာယ သပဒါနံ စရန္တော ဂေဟဒွါရံ အဂမာသိ။ ပရိဇနော ထေရဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထေရံ ဃရေ နိသီဒါပေသိ။ ထေရော နိသီဒိတွာဝ ‘‘ကဟံ ဥပါသိကာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဂိလာနာ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဒဿနံ ဣစ္ဆတီ’’တိ။ သော ရသတဏှာယ ဗဒ္ဓါ အတ္တနော ဝတသမာဒါနံ ¶ ဘိန္ဒိတွာ တဿာ နိပန္နဋ္ဌာနံ ပါဝိသိ။ သာ အတ္တနော အာဂတကာရဏံ ကထေတွာ တံ ပလောဘေတွာ ရသတဏှာယ ဗန္ဓိတွာ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေတွာ အတ္တနော ဝသေ ဌပေတွာ ယာနေ နိသီဒါပေတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ရာဇဂဟမေဝ အဂမာသိ။ သာ ပဝတ္တိ ပါကဋာ ဇာတာ။

ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိသိန္နာ ‘‘စူဠပိဏ္ဍပါတိကတိဿတ္ထေရံ ကိရ ဧကာ ဝဏ္ဏဒါသီ ရသတဏှာယ ဗန္ဓိတွာ အာဒါယ ဂတာ’’တိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ သတ္ထာ ဓမ္မသဘံ ဥပဂန္တွာ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ အာဟ။ တေ တံ ပဝတ္တိံ ကထယိံသု။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ဧသော ဘိက္ခု ရသတဏှာယ ဗဇ္ဈိတွာ တဿာ ဝသံ ဂတော၊ ပုဗ္ဗေပိ တဿာ ဝသံ ဂတောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ရညော ဗြဟ္မဒတ္တဿ သဉ္ဇယော နာမ ဥယျာနပါလော အဟောသိ။ အထေကော ဝါတမိဂေါ တံ ဥယျာနံ အာဂန္တွာ သဉ္ဇယံ ဒိသွာ ပလာယတိ၊ သဉ္ဇယောပိ န တံ တဇ္ဇေတွာ နီဟရတိ။ သော ပုနပ္ပုနံ အာဂန္တွာ ဥယျာနေယေဝ စရတိ။ ဥယျာနပါလော ဥယျာနေ နာနပ္ပကာရာနိ ပုပ္ဖဖလာနိ ဂဟေတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ရညော အဘိဟရတိ။ အထ နံ ဧကဒိဝသံ ရာဇာ ပုစ္ဆိ ‘‘သမ္မ ဥယျာနပါလ၊ ဥယျာနေ ကိဉ္စိ အစ္ဆရိယံ ¶ ပဿသီ’’တိ? ‘‘ဒေဝ၊ အညံ န ပဿာမိ၊ ဧကော ပန ဝါတမိဂေါ အာဂန္တွာ ဥယျာနေ စရတိ၊ ဧတံ ပဿာမီ’’တိ။ ‘‘သက္ခိဿတိ ပန တံ ဂဟေတု’’န္တိ။ ‘‘ထောကံ မဓုံ လဘန္တော အန္တော ရာဇနိဝေသနမ္ပိ နံ အာနေတုံ သက္ခိဿာမိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ တဿ မဓုံ ဒါပေသိ။ သော တံ ဂဟေတွာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဝါတမိဂဿ စရဏဋ္ဌာနေ တိဏာနိ မဓုနာ ¶ မက္ခေတွာ နိလီယိ။ မိဂေါ အာဂန္တွာ မဓုမက္ခိတာနိ တိဏာနိ ခါဒိတွာ ရသတဏှာယ ဗဒ္ဓါ အညတြ အဂန္တွာ ဥယျာနမေဝ အာဂစ္ဆတိ။ ဥယျာနပါလော တဿ မဓုမက္ခိတတိဏေသု ပလုဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ အနုက္ကမေန အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ သော တံ ဒိသွာ ကတိပါဟံ ပလာယိတွာ ပုနပ္ပုနံ ပဿန္တော ဝိဿာသံ အာပဇ္ဇိတွာ အနုက္ကမေန ဥယျာနပါလဿ ဟတ္ထေ ဌိတတိဏာနိ ခါဒိတုံ အာရဘိ။

သော တဿ ဝိဿာသံ အာပန္နဘာဝံ ဉတွာ ယာဝ ရာဇနိဝေသနာ ဝီထိံ ကိလဉ္ဇေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ တဟိံ တဟိံ သာခါဘင်္ဂံ ပါတေတွာ မဓုလာဗုကံ အံသေ လဂ္ဂေတွာ တိဏကလာပံ ဥပကစ္ဆကေ ဌပေတွာ မဓုမက္ခိတာနိ တိဏာနိ မိဂဿ ပုရတော ပုရတော ဝိကိရန္တော အန္တောရာဇနိဝေသနံယေဝ အဂမာသိ။ မိဂေ အန္တော ပဝိဋ္ဌေ ဒွါရံ ပိဒဟိံသု။ မိဂေါ မနုဿေ ဒိသွာ ကမ္ပမာနော မရဏဘယတဇ္ဇိတော အန္တောနိဝေသနင်္ဂဏေ အာဓာဝတိ ပရိဓာဝတိ။ ရာဇာ ပါသာဒါ ဩရုယှ တံ ကမ္ပမာနံ ဒိသွာ ‘‘ဝါတမိဂေါ နာမ မနုဿာနံ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနံ သတ္တာဟံ န ဂစ္ဆတိ၊ တဇ္ဇိတဋ္ဌာနံ ¶ ယာဝဇီဝံ န ဂစ္ဆတိ၊ သော ဧဝရူပေါ ဂဟနနိဿိတော ဝါတမိဂေါ ရသတဏှာယ ဗဒ္ဓါ ဣဒါနိ ဧဝရူပံ ဌာနံ အာဂတော၊ နတ္ထိ ဝတ ဘော လောကေ ရသတဏှာယ ပါပတရံ နာမာ’’တိ ဣမာယ ဂါထာယ ဓမ္မဒေသနံ ပဋ္ဌပေသိ –

‘‘န ကိရတ္ထိ ရသေဟိ ပါပိယော၊ အာဝါသေဟိဝ သန္ထဝေဟိ ဝါ၊

ဝါတမိဂံ ဂဟနနိဿိတံ၊ ဝသမာနေသိ ရသေဟိ သဉ္ဇယော’’တိ။

တတ္ထ ကိရာတိ အနုဿဝနတ္ထေ နိပါတော။ ရသေဟီတိ ဇိဝှာဝိညေယျေဟိ မဓုရမ္ဗိလာဒီဟိ။ ပါပိယောတိ ပါပတရော။ အာဝါသေဟိဝ သန္ထဝေဟိ ဝါတိ နိဗဒ္ဓဝသနဋ္ဌာနသင်္ခါတေသု ဟိ အာဝါသေသုပိ မိတ္တသန္ထဝေသုပိ ဆန္ဒရာဂေါ ပါပကောဝ၊ တေဟိ ပန သစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂေဟိ အာဝါသေဟိ ဝါ မိတ္တသန္ထဝေဟိ ¶ ဝါ သတဂုဏေန စ သဟဿဂုဏေန စ သတသဟဿဂုဏေန စ ဓုဝပဋိသေဝနဋ္ဌေန အာဟာရံ ဝိနာ ဇီဝိတိန္ဒြိယပါလနာယ အဘာဝေန စ သစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂရသာဝ ပါပတရာတိ။ ဗောဓိသတ္တော ပန အနုဿဝါဂတံ ¶ ဝိယ ဣမမတ္ထံ ကတွာ ‘‘န ကိရတ္ထိ ရသေဟိ ပါပိယော၊ အာဝါသေဟိဝ သန္ထဝေဟိ ဝါ’’တိ အာဟ။ ဣဒါနိ တေသံ ပါပိယဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝါတမိဂ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂဟနနိဿိတန္တိ ဂဟနဋ္ဌာနနိဿိတံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပဿထ ရသာနံ ပါပိယဘာဝံ၊ ဣဒံ နာမ အရညာယတနေ ဂဟနနိဿိတံ ဝါတမိဂံ သဉ္ဇယော ဥယျာနပါလော မဓုရသေဟိ အတ္တနော ဝသံ အာနေသိ၊ သဗ္ဗထာပိ သစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂေဟိ ရသေဟိ နာမ အညံ ပါပတရံ လာမကတရံ နတ္ထီတိ ရသတဏှာယ အာဒီနဝံ ကထေသိ။ ကထေတွာ စ ပန တံ မိဂံ အရညမေဝ ပေသေသိ။

သတ္ထာပိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာ ဝဏ္ဏဒါသီ ဣဒါနေဝ ဧတံ ရသတဏှာယ ဗန္ဓိတွာ အတ္တနော ဝသေ ကရောတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အကာသိယေဝါ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ။ ‘‘တဒါ သဉ္ဇယော အယံ ဝဏ္ဏဒါသီ အဟောသိ၊ ဝါတမိဂေါ စူဠပိဏ္ဍပါတိကော၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အဋ္ဌက္ခုရံ ¶ ခရာဒိယေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဒုဗ္ဗစဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဘိက္ခု ဒုဗ္ဗစော ဩဝါဒံ န ဂဏှာတိ။ အထ နံ သတ္ထာ ပုစ္ဆိ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဒုဗ္ဗစော ဩဝါဒံ န ဂဏှာသီ’’တိ? ‘‘သစ္စံ ဘဂဝါ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ တွံ ဒုဗ္ဗစတာယ ပဏ္ဍိတာနံ ဩဝါဒံ အဂ္ဂဟေတွာ ပါသေန ဗဒ္ဓါ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော မိဂေါ ဟုတွာ မိဂဂဏပရိဝုတော အရညေ ဝသတိ။ အထဿ ဘဂိနိမိဂီ ပုတ္တကံ ဒဿေတွာ ‘‘ဘာတိက၊ အယံ တေ ဘာဂိနေယျော၊ ဧတံ မိဂမာယံ ဥဂ္ဂဏှာပေဟီ’’တိ ပဋိစ္ဆာပေသိ။ သော တံ ဘာဂိနေယျံ ‘‘အသုကဝေလာယ နာမ အာဂန္တွာ ဥဂ္ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။ သော ဝုတ္တဝေလာယ နာဂစ္ဆတိ။ ယထာ ¶ စ ဧကဒိဝသံ၊ ဧဝံ သတ္တ ဒိဝသေ သတ္တောဝါဒေ အတိက္ကန္တော သော မိဂမာယံ အနုဂ္ဂဏှိတွာဝ ဝိစရန္တော ပါသေ ဗဇ္ဈိ။ မာတာပိဿ ဘာတရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ တေ၊ ဘာတိက၊ ဘာဂိနေယျော မိဂမာယံ ဥဂ္ဂဏှာပိတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော စ ‘‘တဿ အနောဝါဒကဿ မာ စိန္တယိ၊ န ¶ တေ ပုတ္တေန မိဂမာယာ ဥဂ္ဂဟိတာ’’တိ ဝတွာ ဣဒါနိပိ တံ အနောဝဒိတုကာမောဝ ဟုတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘အဋ္ဌက္ခုရံ ခရာဒိယေ၊ မိဂံ ဝင်္ကာတိဝင်္ကိနံ၊

သတ္တဟိ ကာလာတိက္ကန္တံ၊ န နံ ဩဝဒိတုဿဟေ’’တိ။

တတ္ထ အဋ္ဌက္ခုရန္တိ ဧကေကသ္မိံ ပါဒေ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ဝသေန အဋ္ဌက္ခုရံ။ ခရာဒိယေတိ တံ နာမေန အာလပတိ။ မိဂန္တိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝစနံ။ ဝင်္ကာတိဝင်္ကိနန္တိ မူလေ ဝင်္ကာနိ၊ အဂ္ဂေ အတိဝင်္ကာနီတိ ဝင်္ကာတိဝင်္ကာနိ၊ တာဒိသာနိ သိင်္ဂါနိ အဿ အတ္ထီတိ ဝင်္ကာတိဝင်္ကီ၊ တံ ဝင်္ကာတိဝင်္ကိနံ။ သတ္တဟိ ကာလာတိက္ကန္တန္တိ သတ္တဟိ ဩဝါဒကာလေဟိ ဩဝါဒံ အတိက္ကန္တံ။ န နံ ဩဝဒိတုဿဟေတိ ဧတံ ဒုဗ္ဗစမိဂံ အဟံ ဩဝဒိတုံ န ဥဿဟာမိ၊ ဧတဿ မေ ဩဝါဒတ္ထာယ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒဿေတိ။ အထ နံ ဒုဗ္ဗစမိဂံ ပါသေ ဗဒ္ဓံ လုဒ္ဒေါ မာရေတွာ မံသံ အာဒါယ ပက္ကာမိ။

သတ္ထာပိ ¶ ‘‘န တွံ ဘိက္ခု ဣဒါနေဝ ဒုဗ္ဗစော၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒုဗ္ဗစောယေဝါ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ။ ‘‘တဒါ ဘာဂိနေယျော မိဂေါ ဒုဗ္ဗစဘိက္ခု အဟောသိ၊ ဘဂိနီ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ ဩဝါဒမိဂေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

[၁၆] ၆။ တိပလ္လတ္ထမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ

မိဂံ ¶ တိပလ္လတ္ထန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ကောသမ္ဗိယံ ဗဒရိကာရာမေ ဝိဟရန္တော သိက္ခာကာမံ ရာဟုလတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကာလေ သတ္ထရိ အာဠဝိနဂရံ ဥပနိဿာယ အဂ္ဂါဠဝေ စေတိယေ ဝိဟရန္တေ ဗဟူ ဥပါသကာ ဥပါသိကာ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော စ ဝိဟာရံ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒိဝါ ဓမ္မဿဝနံ ဟောတိ။ ဂစ္ဆန္တေ ပန ကာလေ ဥပါသိကာယော ဘိက္ခုနိယော စ န ဂစ္ဆိံသု၊ ဘိက္ခူ စေဝ ဥပါသကာ စ အဟေသုံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနံ ဇာတံ။ ဓမ္မဿဝနပရိယောသာနေ ထေရာ ဘိက္ခူ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာနိ ဂစ္ဆန္တိ။ ဒဟရာ သာမဏေရာ စ ဥပါသကေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ သယန္တိ။ တေသု နိဒ္ဒံ ဥပဂတေသု ဧကစ္စေ ဃုရုဃုရုပဿာသာ ကာကစ္ဆမာနာ ဒန္တေ ခါဒန္တာ နိပဇ္ဇိံသု၊ ဧကစ္စေ ¶ မုဟုတ္တံ နိဒ္ဒါယိတွာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ တေ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အနုပသမ္ပန္နေန သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၄၉) သိက္ခာပဒံ ပညပေတွာ ကောသမ္ဗိံ အဂမာသိ။

တတ္ထ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော ရာဟုလ၊ ဘဂဝတာ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ ဣဒါနိ တွံ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဇာနာဟီ’’တိ။ ပုဗ္ဗေ ပန တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတိ စ ဂါရဝံ တဿ စာယသ္မတော သိက္ခာကာမတံ ပဋိစ္စ တံ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂတံ အတိဝိယ သင်္ဂဏှန္တိ၊ ခုဒ္ဒကမဉ္စကံ ပညပေတွာ ဥဿီသကကရဏတ္ထာယ စီဝရံ ဒေန္တိ။ တံ ဒိဝသံ ပန သိက္ခာပဒဘယေန ဝသနဋ္ဌာနမ္ပိ န အဒံသု။ ရာဟုလဘဒ္ဒေါပိ ‘‘ပိတာ မေ’’တိ ဒသဗလဿ ဝါ၊ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ’’တိ ဓမ္မသေနာပတိနော ဝါ၊ ‘‘အာစရိယော မေ’’တိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ဝါ၊ ‘‘စူဠပိတာ မေ’’တိ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဝါ သန္တိကံ အဂန္တွာ ဒသဗလဿ ဝဠဉ္ဇနဝစ္စကုဋိံ ဗြဟ္မဝိမာနံ ပဝိသန္တော ဝိယ ပဝိသိတွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဝဠဉ္ဇနကုဋိယံ ဒွါရံ သုပိဟိတံ ဟောတိ၊ ဂန္ဓပရိဘဏ္ဍကတာ ဘူမိ၊ ဂန္ဓဒါမမာလာဒါမာနိ ဩသာရိတာနေဝ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗရတ္တိံ ဒီပေါ ဈာယတိ။ ရာဟုလဘဒ္ဒေါ ပန န တဿာ ကုဋိယာ ဣမံ သမ္ပတ္တိံ ပဋိစ္စ တတ္ထ ဝါသံ ဥပဂတော၊ ဘိက္ခူဟိ ပန ‘‘ဝသနဋ္ဌာနံ ဇာနာဟီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဩဝါဒဂါရဝေန သိက္ခာကာမတာယ ¶ တတ္ထ ဝါသံ ဥပဂတော။ အန္တရန္တရာ ဟိ ဘိက္ခူ တံ အာယသ္မန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ တဿ ဝီမံသနတ္ထာယ မုဋ္ဌိသမ္မဇ္ဇနိံ ဝါ ကစဝရဆဍ္ဍနကံ ဝါ ဗဟိ ခိပိတွာ တသ္မိံ အာဂတေ ¶ ‘‘အာဝုသော၊ ဣမံ ကေန ဆဍ္ဍိတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ကေဟိစိ ‘‘ရာဟုလော ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂတော’’တိ ဝုတ္တေ သော အာယသ္မာ ‘‘နာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧတံ ဇာနာမီ’’တိ အဝတွာဝ တံ ပဋိသာမေတွာ ‘‘ခမထ မေ၊ ဘန္တေ’’တိ ခမာပေတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေသ သိက္ခာကာမော။

သော တံ သိက္ခာကာမတံယေဝ ပဋိစ္စ တတ္ထ ဝါသံ ဥပဂတော။ အထ သတ္ထာ ပုရေအရုဏံယေဝ ဝစ္စကုဋိဒွါရေ ဌတွာ ဥက္ကာသိ၊ သောပါယသ္မာ ဥက္ကာသိ။ ‘‘ကော ဧသော’’တိ? ‘‘အဟံ ရာဟုလော’’တိ နိက္ခမိတွာ ဝန္ဒိ။ ‘‘ကသ္မာ တွံ ရာဟုလ ဣဓ နိပန္နောသီ’’တိ? ‘‘ဝသနဋ္ဌာနဿ အဘာဝတော’’။ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခူ မမ သင်္ဂဟံ ကရောန္တိ၊ ဣဒါနိ အတ္တနော အာပတ္တိဘယေန ဝသနဋ္ဌာနံ ¶ န ဒေန္တိ၊ သွာဟံ ‘ဣဒံ အညေသံ အသင်္ဃဋ္ဋနဋ္ဌာန’န္တိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဣဓ နိပန္နောသ္မီတိ။ အထ ဘဂဝတော ‘‘ရာဟုလံ တာဝ ဘိက္ခူ ဧဝံ ပရိစ္စဇန္တိ၊ အညေ ကုလဒါရကေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ ဓမ္မသံဝေဂေါ ဥဒပါဒိ။

အထ ဘဂဝါ ပါတောဝ ဘိက္ခူ သန္နိပါတာပေတွာ ဓမ္မသေနာပတိံ ပုစ္ဆိ ‘‘ဇာနာသိ ပန တွံ၊ သာရိပုတ္တ၊ အဇ္ဇ ကတ္ထစိ ရာဟုလဿ ဝုတ္ထဘာဝ’’န္တိ? ‘‘န ဇာနာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ အဇ္ဇ ရာဟုလော ဝစ္စကုဋိယံ ဝသိ၊ သာရိပုတ္တ၊ တုမှေ ရာဟုလံ ဧဝံ ပရိစ္စဇန္တာ အညေ ကုလဒါရကေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကိံ ကရိဿထ? ဧဝဉှိ သန္တေ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတာ န ပတိဋ္ဌာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ အနုပသမ္ပန္နေန ဧကံ ဒွေ ဒိဝသေ အတ္တနော သန္တိကေ ဝသာပေတွာ တတိယဒိဝသေ တေသံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဉတွာ ဗဟိ ဝါသေထာ’’တိ ဣမံ အနုပညတ္တိံ ကတွာ ပုန သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ။

တသ္မိံ သမယေ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိသိန္နာ ဘိက္ခူ ရာဟုလဿ ဂုဏကထံ ကထေန္တိ ‘‘ပဿထာဝုသော၊ ယာဝ သိက္ခာကာမော ဝတာယံ ရာဟုလော၊ ‘တဝ ဝသနဋ္ဌာနံ ဇာနာဟီ’တိ ဝုတ္တော နာမ ‘အဟံ ဒသဗလဿ ပုတ္တော၊ တုမှာကံ သေနာသနသ္မာ တုမှေယေဝ နိက္ခမထာ’တိ ဧကံ ဘိက္ခုမ္ပိ အပ္ပဋိပ္ဖရိတွာ ဝစ္စကုဋိယံ ဝါသံ ကပ္ပေသီ’’တိ။ ဧဝံ တေသု ကထယမာနေသု သတ္ထာ ဓမ္မသဘံ ဂန္တွာ အလင်္ကတာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ရာဟုလဿ သိက္ခာကာမကထာယ၊ န အညာယ ကထာယာ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဟုလော ဣဒါနေဝ သိက္ခာကာမော၊ ပုဗ္ဗေ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တောပိ သိက္ခာကာမောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ¶ ရာဇဂဟေ ဧကော မဂဓရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မိဂယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ မိဂဂဏပရိဝုတော အရညေ ဝသတိ။ အထဿ ဘဂိနီ အတ္တနော ပုတ္တကံ ဥပနေတွာ ‘‘ဘာတိက၊ ဣမံ တေ ဘာဂိနေယျံ မိဂမာယံ သိက္ခာပေဟီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတ၊ အသုကဝေလာယ နာမ အာဂန္တွာ သိက္ခေယျာသီ’’တိ အာဟ။ သော မာတုလေန ဝုတ္တဝေလံ အနတိက္ကမိတွာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ မိဂမာယံ သိက္ခိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဝနေ ဝိစရန္တော ပါသေန ဗဒ္ဓါ ဗဒ္ဓရဝံ ရဝိ၊ မိဂဂဏော ပလာယိတွာ ‘‘ပုတ္တော တေ ပါသေန ဗဒ္ဓါ’’တိ တဿ မာတုယာ အာရောစေသိ။ သာ ဘာတု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘာတိက၊ ဘာဂိနေယျော တေ မိဂမာယံ သိက္ခာပိတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မာ တွံ ပုတ္တဿ ¶ ကိဉ္စိ ပါပကံ အာသင်္ကိ၊ သုဂ္ဂဟိတာ တေန မိဂမာယာ၊ ဣဒါနိ တံ ဟာသယမာနော အာဂစ္ဆိဿတီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘မိဂံ တိပလ္လတ္ထမနေကမာယံ၊ အဋ္ဌက္ခုရံ အဍ္ဎရတ္တာပပါယိံ၊

ဧကေန သောတေန ဆမာဿသန္တော၊ ဆဟိ ကလာဟိတိဘောတိ ဘာဂိနေယျော’’တိ။

တတ္ထ မိဂန္တိ ဘာဂိနေယျမိဂံ။ တိပလ္လတ္ထန္တိ ပလ္လတ္ထံ ဝုစ္စတိ သယနံ၊ ဥဘောဟိ ပဿေဟိ ဥဇုကမေဝ စ နိပန္နကဝသေနာတိ တီဟာကာရေဟိ ပလ္လတ္ထံ အဿ၊ တီဏိ ဝါ ပလ္လတ္ထာနိ အဿာတိ တိပလ္လတ္ထော၊ တံ တိပလ္လတ္ထံ။ အနေကမာယန္တိ ဗဟုမာယံ ဗဟုဝဉ္စနံ။ အဋ္ဌက္ခုရန္တိ ဧကေကသ္မိံ ပါဒေ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ဝသေန အဋ္ဌဟိ ခုရေဟိ သမန္နာဂတံ။ အဍ္ဎရတ္တာပပါယိန္တိ ပုရိမယာမံ အတိက္ကမိတွာ မဇ္ဈိမယာမေ အရညတော အာဂမ္မ ပါနီယဿ ပိဝနတော အဍ္ဎရတ္တေ အာပံ ပိဝတီတိ အဍ္ဎရတ္တာပပါယီ။ တံ အဍ္ဎရတ္တေ အပါယိန္တိ အတ္ထော။ မမ ဘာဂိနေယျံ မိဂံ အဟံ သာဓုကံ မိဂမာယံ ဥဂ္ဂဏှာပေသိံ။ ကထံ? ယထာ ဧကေန သောတေန ဆမာဿသန္တော၊ ဆဟိ ကလာဟိတိဘောတိ ဘာဂိနေယျောတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အဟဉှိ တဝ ပုတ္တံ တထာ ဥဂ္ဂဏှာပေသိံ၊ ယထာ ဧကသ္မိံ ဥပရိမနာသိကာသောတေ ဝါတံ သန္နိရုမ္ဘိတွာ ပထဝိယာ အလ္လီနေန ဧကေန ဟေဋ္ဌိမသောတေန တတ္ထေဝ ဆမာယံ အဿသန္တော ဆဟိ ကလာဟိ ¶ လုဒ္ဒကံ အတိဘောတိ၊ ဆဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ ဝဉ္စေတီတိ အတ္ထော။ ကတမာဟိ ဆဟိ? စတ္တာရော ပါဒေ ပသာရေတွာ ဧကေန ပဿေန သေယျာယ၊ ခုရေဟိ တိဏပံသုခဏနေန၊ ဇိဝှာနိန္နာမနေန ဥဒရဿ ဥဒ္ဓုမာတဘာဝကရဏေန၊ ဥစ္စာရပဿာဝဝိဿဇ္ဇနေန၊ ဝါတသန္နိရုမ္ဘနေနာတိ။

အပရော ¶ နယော – ပါဒေန ပံသုံ ဂဟေတွာ အဘိမုခါကဍ္ဎနေန၊ ပဋိပဏာမနေန၊ ဥဘောသု ပဿေသု သဉ္စရဏေန၊ ဥဒရံ ဥဒ္ဓံ ပက္ခိပနေန၊ အဓော အဝက္ခိပနေနာတိ ဣမာဟိ ဆဟိ ကလာဟိ ယထာ အတိဘောတိ၊ ‘‘မတော အယ’’န္တိ သညံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဝဉ္စေတိ၊ ဧဝံ တံ မိဂမာယံ ဥဂ္ဂဏှာပေသိန္တိ ဒီပေတိ။

အပရော နယော – တထာ နံ ဥဂ္ဂဏှာပေသိံ၊ ယထာ ဧကေန သောတေန ဆမာဿသန္တော ဆဟိ ကလာဟိတိ ဒွီသုပိ နယေသု ဒဿိတေဟိ ဆဟိ ကာရဏေဟိ ကလာဟိတိ ကလာယိဿတိ၊ လုဒ္ဒံ ဝဉ္စေဿတီတိ ¶ အတ္ထော။ ဘောတီတိ ဘဂိနိံ အာလပတိ။ ဘာဂိနေယျောတိ ဧဝံ ဆဟိ ကာရဏေဟိ ဝဉ္စနကံ ဘာဂိနေယျံ နိဒ္ဒိသတိ။ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ဘာဂိနေယျဿ မိဂမာယာယ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟိတဘာဝံ ဒဿေန္တော ဘဂိနိံ သမဿာသေတိ။

သောပိ မိဂပေါတကော ပါသေ ဗဒ္ဓါ အဝိပ္ဖန္ဒိတွာယေဝ ဘူမိယံ မဟာဖာသုကပဿေန ပါဒေ ပသာရေတွာ နိပန္နော ပါဒါနံ အာသန္နဋ္ဌာနေ ခုရေဟေဝ ပဟရိတွာ ပံသုဉ္စ တိဏာနိ စ ဥပ္ပာဋေတွာ ဥစ္စာရပဿာဝံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သီသံ ပါတေတွာ ဇိဝှံ နိန္နာမေတွာ သရီရံ ခေဠကိလိန္နံ ကတွာ ဝါတဂ္ဂဟဏေန ဥဒရံ ဥဒ္ဓုမာတကံ ကတွာ အက္ခီနိ ပရိဝတ္တေတွာ ဟေဋ္ဌာ နာသိကာသောတေန ဝါတံ သဉ္စရာပေန္တော ဥပရိမနာသိကာသောတေန ဝါတံ သန္နိရုမ္ဘိတွာ သကလသရီရံ ထဒ္ဓဘာဝံ ဂါဟာပေတွာ မတာကာရံ ဒဿေသိ။ နီလမက္ခိကာပိ နံ သမ္ပရိဝါရေသုံ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ကာကာ နိလီယိံသု။ လုဒ္ဒေါ အာဂန္တွာ ဥဒရံ ဟတ္ထေန ပဟရိတွာ ‘‘အတိပါတောဝ ဗဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ ပူတိကော ဇာတော’’တိ တဿ ဗန္ဓနရဇ္ဇုကံ မောစေတွာ ‘‘ဧတ္ထေဝဒါနိ နံ ဥက္ကန္တိတွာ မံသံ အာဒါယ ဂမိဿာမီ’’တိ နိရာသင်္ကော ဟုတွာ သာခါပလာသံ ဂဟေတုံ အာရဒ္ဓါ။ မိဂပေါတကောပိ ဥဋ္ဌာယ စတူဟိ ပါဒေဟိ ဌတွာ ကာယံ ဝိဓုနိတွာ ဂီဝံ ပသာရေတွာ မဟာဝါတေန ဆိန္နဝလာဟကော ဝိယ ဝေဂေန မာတု သန္တိကံ အဂမာသိ။

သတ္ထာပိ ¶ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဟုလော ဣဒါနေဝ သိက္ခာကာမော၊ ပုဗ္ဗေပိ သိက္ခာကာမောယေဝါ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဘာဂိနေယျမိဂပေါတကော ရာဟုလော အဟောသိ၊ မာတာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ မာတုလမိဂေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

တိပလ္လတ္ထမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

ကာဠေ ¶ ဝါ ယဒိ ဝါ ဇုဏှေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒွေ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တေ ကိရ ကောသလဇနပဒေ ¶ ဧကသ္မိံ အရညာဝါသေ ဝသန္တိ။ ဧကော ကာဠတ္ထေရော နာမ၊ ဧကော ဇုဏှတ္ထေရော နာမ။ အထေကဒိဝသံ ဇုဏှော ကာဠံ ပုစ္ဆိ ‘‘ဘန္တေ ကာဠ၊ သီတံ နာမ ကသ္မိံ ကာလေ ဟောတီ’’တိ။ သော ‘‘ကာဠေ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ အထေကဒိဝသံ ကာဠော ဇုဏှံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ ဇုဏှ၊ သီတံ နာမ ကသ္မိံ ကာလေ ဟောတီ’’တိ။ သော ‘‘ဇုဏှေ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ တေ ဥဘောပိ အတ္တနော ကင်္ခံ ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ သီတံ နာမ ကသ္မိံ ကာလေ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သတ္ထာ တေသံ ကထံ သုတွာ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှာကံ ဣမံ ပဉှံ ကထေသိံ၊ ဘဝသင်္ခေပဂတတ္တာ ပန န သလ္လက္ခယိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဧကသ္မိံ ပဗ္ဗတပါဒေ သီဟော စ ဗျဂ္ဃော စ ဒွေ သဟာယာ ဧကိဿာယေဝ ဂုဟာယ ဝသန္တိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တောပိ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တသ္မိံယေဝ ပဗ္ဗတပါဒေ ဝသတိ။ အထေကဒိဝသံ တေသံ သဟာယကာနံ သီတံ နိဿာယ ဝိဝါဒေါ ဥဒပါဒိ။ ဗျဂ္ဃော ‘‘ကာဠေယေဝ သီတံ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ သီဟော ‘‘ဇုဏှေယေဝ သီတံ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ တေ ဥဘောပိ အတ္တနော ကင်္ခံ ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တာ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ကာဠေ ဝါ ယဒိ ဝါ ဇုဏှေ၊ ယဒါ ဝါယတိ မာလုတော၊

ဝါတဇာနိ ဟိ သီတာနိ၊ ဥဘောတ္ထမပရာဇိတာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ကာဠေ ဝါ ယဒိ ဝါ ဇုဏှေတိ ကာဠပက္ခေ ဝါ ဇုဏှပက္ခေ ဝါ။ ယဒါ ဝါယတိ မာလုတောတိ ယသ္မိံ သမယေ ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒေါ ဝါတော ဝါယတိ၊ တသ္မိံ သမယေ သီတံ ဟောတိ။ ကိံကာရဏာ? ဝါတဇာနိ ဟိ သီတာနိ၊ ယသ္မာ ဝါတေ ဝိဇ္ဇန္တေယေဝ သီတာနိ ဟောန္တိ၊ ကာဠပက္ခော ဝါ ဇုဏှပက္ခော ဝါ ဧတ္ထ အပမာဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဘောတ္ထမပရာဇိတာတိ ဥဘောပိ တုမှေ ဣမသ္မိံ ပဉှေ အပရာဇိတာတိ။ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော တေ သဟာယကေ သညာပေသိ။

သတ္ထာပိ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေပိ မယာ တုမှာကံ အယံ ပဉှော ကထိတော’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ¶ ဒွေပိ ထေရာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ သတ္ထာ အနုသန္ဓိံ ¶ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ ဗျဂ္ဃော ကာဠော အဟောသိ၊ သီဟော ဇုဏှော၊ ပဉှဝိဿဇ္ဇနကတာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဧဝံ စေ သတ္တာ ဇာနေယျုန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မတကဘတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိဉှိ ကာလေ မနုဿာ ဗဟူ အဇေဠကာဒယော မာရေတွာ ကာလကတေ ဉာတကေ ဥဒ္ဒိဿ မတကဘတ္တံ နာမ ဒေန္တိ။ ဘိက္ခူ တေ မနုဿေ တထာ ကရောန္တေ ဒိသွာ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိံသု ‘‘ဧတရဟိ၊ ဘန္တေ၊ မနုဿာ ဗဟူ ပါဏေ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ မတကဘတ္တံ နာမ ဒေန္တိ။ အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎီ’’တိ? သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘မတကဘတ္တံ ဒဿာမာ’တိ ကတေပိ ပါဏာတိပါတေ ကာစိ ဝုဍ္ဎိ နာမ အတ္ထိ၊ ပုဗ္ဗေ ပဏ္ဍိတာ အာကာသေ နိသဇ္ဇ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဧတ္ထ အာဒီနဝံ ကထေတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပဝါသိကေ ဧတံ ကမ္မံ ဇဟာပေသုံ။ ဣဒါနိ ပန ဘဝသင်္ခေပဂတတ္တာ ပုန ပါတုဘူတ’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဧကော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယဗြာဟ္မဏော ‘‘မတကဘတ္တံ ဒဿာမီ’’တိ ဧကံ ဧဠကံ ဂါဟာပေတွာ အန္တေဝါသိကေ အာဟ – ‘‘တာတာ၊ ဣမံ ဧဠကံ နဒိံ ¶ နေတွာ နှာပေတွာ ကဏ္ဌေ မာလံ ပရိက္ခိပိတွာ ပဉ္စင်္ဂုလိကံ ဒတွာ မဏ္ဍေတွာ အာနေထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ တံ အာဒါယ နဒိံ ဂန္တွာ နှာပေတွာ မဏ္ဍေတွာ နဒီတီရေ ဌပေသုံ။ သော ဧဠကော အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒိသွာ ‘‘ဧဝရူပါ နာမ ဒုက္ခာ အဇ္ဇ မုစ္စိဿာမီ’’တိ သောမနဿဇာတော မတ္တိကာဃဋံ ဘိန္ဒန္တော ဝိယ မဟာဟသိတံ ဟသိတွာ ပုန ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော မံ ဃာတေတွာ မယာ လဒ္ဓဒုက္ခံ လဘိဿတီ’’တိ ဗြာဟ္မဏေ ကာရုညံ ဥပ္ပာဒေတွာ မဟန္တေန သဒ္ဒေန ပရောဒိ။

အထ နံ တေ မာဏဝါ ပုစ္ဆိံသု ‘‘သမ္မ ဧဠက ¶ ၊ တွံ မဟာသဒ္ဒေန ဟသိ စေဝ ရောဒိ စ၊ ကေန နု ခေါ ကာရဏေန ဟသိ၊ ကေန ကာရဏေန ပရောဒီ’’တိ? ‘‘တုမှေ မံ ဣမံ ကာရဏံ အတ္တနော အာစရိယဿ သန္တိကေ ပုစ္ဆေယျာထာ’’တိ။ တေ တံ အာဒါယ ဂန္တွာ ဣဒံ ကာရဏံ အာစရိယဿ အာရောစေသုံ။ အာစရိယော တေသံ ဝစနံ သုတွာ ဧဠကံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကသ္မာ တွံ ဧဠက၊ ဟသိ၊ ကသ္မာ ရောဒီ’’တိ? ဧဠကော အတ္တနာ ကတကမ္မံ ဇာတိဿရဉာဏေန အနုဿရိတွာ ဗြာဟ္မဏဿ ကထေသိ ‘‘အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ပုဗ္ဗေ တာဒိသောဝ မန္တဇ္ဈာယကဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ ‘မတကဘတ္တံ ဒဿာမီ’တိ ဧကံ ဧဠကံ မာရေတွာ မတကဘတ္တံ အဒါသိံ၊ သွာဟံ ဧကဿ ဧဠကဿ ဃာတိတတ္တာ ဧကေနူနေသု ပဉ္စသု အတ္တဘာဝသတေသု သီသစ္ဆေဒံ ပါပုဏိံ၊ အယံ မေ ¶ ကောဋိယံ ဌိတော ပဉ္စသတိမော အတ္တဘာဝေါ၊ သွာဟံ ‘အဇ္ဇ ဧဝရူပါ ဒုက္ခာ မုစ္စိဿာမီ’တိ သောမနဿဇာတော ဣမိနာ ကာရဏေန ဟသိံ။ ရောဒန္တော ပန ‘အဟံ တာဝ ဧကံ ဧဠကံ မာရေတွာ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ သီသစ္ဆေဒဒုက္ခံ ပတွာ အဇ္ဇ တမှာ ဒုက္ခာ မုစ္စိဿာမိ၊ အယံ ပန ဗြာဟ္မဏော မံ မာရေတွာ အဟံ ဝိယ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ သီသစ္ဆေဒဒုက္ခံ လဘိဿတီ’တိ တယိ ကာရုညေန ရောဒိ’’န္တိ။ ‘‘ဧဠက၊ မာ ဘာယိ၊ နာဟံ တံ မာရေဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ကိံ ဝဒေသိ၊ တယိ မာရေန္တေပိ အမာရေန္တေပိ န သက္ကာ အဇ္ဇ မယာ မရဏာ မုစ္စိတု’’န္တိ။ ‘‘ဧဠက၊ မာ ဘာယိ၊ အဟံ တေ အာရက္ခံ ဂဟေတွာ တယာ သဒ္ဓိံယေဝ ဝိစရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ အပ္ပမတ္တကော တဝ အာရက္ခော၊ မယာ ကတပါပံ ပန မဟန္တံ ဗလဝ’’န္တိ။

ဗြာဟ္မဏော ဧဠကံ မုဉ္စိတွာ ‘‘ဣမံ ဧဠကံ ကဿစိပိ မာရေတုံ န ဒဿာမီ’’တိ အန္တေဝါသိကေ အာဒါယ ဧဠကေနေဝ သဒ္ဓိံ ဝိစရိ။ ဧဠကော ဝိဿဋ္ဌမတ္တောဝ ဧကံ ပါသာဏပိဋ္ဌိံ နိဿာယ ဇာတဂုမ္ဗေ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ ပဏ္ဏာနိ ခါဒိတုံ အာရဒ္ဓါ။ တင်္ခဏညေဝ တသ္မိံ ပါသာဏပိဋ္ဌေ အသနိ ပတိ၊ တတော ¶ ဧကာ ပါသာဏသကလိကာ ဆိဇ္ဇိတွာ ဧဠကဿ ပသာရိတဂီဝါယ ပတိတွာ သီသံ ဆိန္ဒိ၊ မဟာဇနော သန္နိပတိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ¶ တသ္မိံ ဌာနေ ရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော။ သော ပဿန္တဿေဝ တဿ မဟာဇနဿ ဒေဝတာနုဘာဝေန အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ဧဝံ ပါပဿ ဖလံ ဇာနမာနာ အပ္ပေဝနာမ ပါဏာတိပါတံ န ကရေယျု’’န္တိ မဓုရဿရေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဧဝံ စေ သတ္တာ ဇာနေယျုံ၊ ဒုက္ခာယံ ဇာတိသမ္ဘဝေါ၊

န ပါဏော ပါဏိနံ ဟညေ၊ ပါဏဃာတီ ဟိ သောစတီ’’တိ။

တတ္ထ ဧဝံ စေ သတ္တာ ဇာနေယျုန္တိ ဣမေ သတ္တာ ဧဝံ စေ ဇာနေယျုံ။ ကထံ? ဒုက္ခာယံ ဇာတိသမ္ဘဝေါတိ အယံ တတ္ထ တတ္ထ ဇာတိ စ ဇာတဿ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိသင်္ခါတော သမ္ဘဝေါ စ ဇရာဗျာဓိမရဏအပ္ပိယသမ္ပယောဂပိယဝိပ္ပယောဂဟတ္ထပါဒစ္ဆေဒါဒီနံ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘူတတ္တာ ‘‘ဒုက္ခော’’တိ ယဒိ ဇာနေယျုံ။ န ပါဏော ပါဏိနံ ဟညေတိ ‘‘ပရံ ဝဓန္တော ဇာတိသမ္ဘဝေ ဝဓံ လဘတိ၊ ပီဠေန္တော ပီဠံ လဘတီ’’တိ ဇာတိသမ္ဘဝဿ ဒုက္ခဝတ္ထုတာယ ဒုက္ခဘာဝံ ဇာနန္တော ကောစိ ပါဏော အညံ ပါဏိနံ န ဟညေ၊ သတ္တော သတ္တံ န ဟနေယျာတိ အတ္ထော။ ကိံကာရဏာ? ပါဏဃာတီ ဟိ သောစတီတိ၊ ယသ္မာ သာဟတ္ထိကာဒီသု ဆသု ပယောဂေသု ယေန ကေနစိ ပယောဂေန ပရဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒနေန ပါဏဃာတီ ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌသု မဟာနိရယေသု သောဠသသု ဥဿဒနိရယေသု နာနပ္ပကာရာယ တိရစ္ဆာနယောနိယာ ပေတ္တိဝိသယေ အသုရကာယေတိ ဣမေသု စတူသု အပါယေသု မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝမာနော ဒီဃရတ္တံ အန္တောနိဇ္ဈာယနလက္ခဏေန သောကေန ¶ သောစတိ။ ယထာ ဝါယံ ဧဠကော မရဏဘယေန သောစတိ၊ ဧဝံ ဒီဃရတ္တံ သောစတီတိပိ ဉတွာ န ပါဏော ပါဏိနံ ဟညေ၊ ကောစိ ပါဏာတိပါတကမ္မံ နာမ န ကရေယျ။ မောဟေန ပန မူဠှာ အဝိဇ္ဇာယ အန္ဓီကတာ ဣမံ အာဒီနဝံ အပဿန္တာ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တီတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော နိရယဘယေန တဇ္ဇေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ မနုဿာ တံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ နိရယဘယဘီတာ ပါဏာတိပါတာ ဝိရမိံသု။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မဟာဇနံ သီလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော၊ မဟာဇနောပိ ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ¶ ဒေဝနဂရံ ပူရေသိ။ သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘အဟံ တေန သမယေန ရုက္ခဒေဝတာ အဟောသိ’’န္တိ။

သစေ ¶ မုစ္စေ ပေစ္စ မုစ္စေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝတာနံ အာယာစနဗလိကမ္မံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ကိရ မနုဿာ ဝဏိဇ္ဇာယ ဂစ္ဆန္တာ ပါဏေ ဝဓိတွာ ဒေဝတာနံ ဗလိကမ္မံ ကတွာ ‘‘မယံ အနန္တရာယေန အတ္ထသိဒ္ဓိံ ပတွာ အာဂန္တွာ ပုန တုမှာကံ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ အာယာစိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထာနန္တရာယေန အတ္ထသိဒ္ဓိံ ပတွာ အာဂတာ ‘‘ဒေဝတာနုဘာဝေန ဣဒံ ဇာတ’’န္တိ မညမာနာ ဗဟူ ပါဏေ ဝဓိတွာ အာယာစနတော မုစ္စိတုံ ဗလိကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တံ ဒိသွာ ဘိက္ခူ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဧတ္ထ အတ္ထော’’တိ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိံသု။ ဘဂဝါ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကာသိရဋ္ဌေ ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ကုဋုမ္ဗိကော ဂါမဒွါရေ ဌိတနိဂြောဓရုက္ခေ ဒေဝတာယ ဗလိကမ္မံ ပဋိဇာနိတွာ အနန္တရာယေန အာဂန္တွာ ဗဟူ ပါဏေ ဝဓိတွာ ‘‘အာယာစနတော မုစ္စိဿာမီ’’တိ ရုက္ခမူလံ ဂတော။ ရုက္ခဒေဝတာ ခန္ဓဝိဋပေ ဌတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘သစေ မုစ္စေ ပေစ္စ မုစ္စေ၊ မုစ္စမာနော ဟိ ဗဇ္ဈတိ၊

န ဟေဝံ ဓီရာ မုစ္စန္တိ၊ မုတ္တိ ဗာလဿ ဗန္ဓန’’န္တိ။

တတ္ထ သစေ မုစ္စေ ပေစ္စ မုစ္စေတိ ဘော ပုရိသ၊ တွံ သစေ မုစ္စေ ယဒိ မုစ္စိတုကာမောသိ။ ပေစ္စ မုစ္စေတိ ယထာ ပရလောကေ န ဗဇ္ဈသိ၊ ဧဝံ မုစ္စာဟိ။ မုစ္စမာနော ဟိ ဗဇ္ဈတီတိ ယထာ ပန တွံ ¶ ပါဏံ ဝဓိတွာ မုစ္စိတုံ ဣစ္ဆသိ၊ ဧဝံ မုစ္စမာနော ဟိ ပါပကမ္မေန ဗဇ္ဈတိ။ တသ္မာ န ဟေဝံ ဓီရာ မုစ္စန္တီတိ ယေ ပဏ္ဍိတပုရိသာ၊ တေ ဧဝံ ပဋိဿဝတော န မုစ္စန္တိ။ ကိံကာရဏာ? ဧဝရူပါ ဟိ မုတ္တိ ဗာလဿ ဗန္ဓနံ၊ ဧသာ ပါဏာတိပါတံ ကတွာ မုတ္တိ နာမ ဗာလဿ ဗန္ဓနမေဝ ဟောတီတိ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တတော ¶ ပဋ္ဌာယ မနုဿာ ဧဝရူပါ ပါဏာတိပါတကမ္မာ ဝိရတာ ဓမ္မံ စရိတွာ ဒေဝနဂရံ ပူရယိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘အဟံ တေန သမယေန ရုက္ခဒေဝတာ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒိသွာ ¶ ပဒမနုတ္တိဏ္ဏန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော နဠကပါနဂါမံ ပတွာ နဠကပါနပေါက္ခရဏိယံ ကေတကဝနေ ဝိဟရန္တော နဠဒဏ္ဍကေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ကိရ ဘိက္ခူ နဠကပါနပေါက္ခရဏိယံ နှတွာ သူစိဃရတ္ထာယ သာမဏေရေဟိ နဠဒဏ္ဍကေ ဂါဟာပေတွာ တေ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဆိဒ္ဒေ ဒိသွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ သူစိဃရတ္ထာယ နဠဒဏ္ဍကေ ဂဏှာပေမ၊ တေ မူလတော ယာဝ အဂ္ဂါ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဆိဒ္ဒါ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ ပုစ္ဆိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယှံ ပေါရာဏကအဓိဋ္ဌာန’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

ပုဗ္ဗေ ကိရ သော ဝနသဏ္ဍော အရညော အဟောသိ။ တဿာပိ ပေါက္ခရဏိယာ ဧကော ဒကရက္ခသော ဩတိဏ္ဏောတိဏ္ဏေ ခါဒတိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ရောဟိတမိဂပေါတကပ္ပမာဏော ကပိရာဇာ ဟုတွာ အသီတိသဟဿမတ္တဝါနရပရိဝုတော ယူထံ ပရိဟရန္တော တသ္မိံ အရညေ ဝသတိ။ သော ဝါနရဂဏဿ ဩဝါဒံ အဒါသိ ‘‘တာတာ၊ ဣမသ္မိံ အရညေ ဝိသရုက္ခာပိ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတပေါက္ခရဏိယောပိ ဟောန္တိ၊ တုမှေ အခါဒိတပုဗ္ဗံ ဖလာဖလံ ခါဒန္တာ ဝါ အပီတပုဗ္ဗံ ပါနီယံ ပိဝန္တာ ဝါ မံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ဧကဒိဝသံ အဂတပုဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဂတာ တတ္ထ ဗဟုဒေဝ ဒိဝသံ စရိတွာ ပါနီယံ ဂဝေသမာနာ ဧကံ ပေါက္ခရဏိံ ဒိသွာ ပါနီယံ အပိဝိတွာဝ ဗောဓိသတ္တဿာဂမနံ ဩလောကယမာနာ နိသီဒိံသု။ ဗောဓိသတ္တော အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ တာတာ၊ ပါနီယံ န ပိဝထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တုမှာကံ အာဂမနံ ဩလောကေမာ’’တိ။ ‘‘သုဋ္ဌု၊ တာတာ’’တိ ဗောဓိသတ္တော ပေါက္ခရဏိံ အာဝိဇ္ဈိတွာ ပဒံ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တော ဩတိဏ္ဏမေဝ ¶ ပဿိ၊ န ဥတ္တိဏ္ဏံ။ သော ‘‘နိဿံသယံ ဧသာ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတာ’’တိ ဉတွာ ‘‘သုဋ္ဌု ဝေါ ကတံ၊ တာတာ၊ ပါနီယံ အပိဝန္တေဟိ၊ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတာ အယ’’န္တိ အာဟ။

ဒကရက္ခသောပိ ¶ တေသံ အနောတရဏဘာဝံ ¶ ဉတွာ နီလောဒရော ပဏ္ဍရမုခေါ သုရတ္တဟတ္ထပါဒေါ ဗီဘစ္ဆဒဿနော ဟုတွာ ဥဒကံ ဒွိဓာ ကတွာ နိက္ခမိတွာ ‘‘ကသ္မာ နိသိန္နာတ္ထ၊ ဩတရိတွာ ပါနီယံ ပိဝထာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ပုစ္ဆိ ‘‘တွံ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တဒကရက္ခသောသီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ အဟ’’န္တိ။ ‘‘တွံ ပေါက္ခရဏိံ ဩတိဏ္ဏကေ လဘသီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ လဘာမိ၊ အဟံ ဣဓောတိဏ္ဏံ အန္တမသော သကုဏိကံ ဥပါဒါယ န ကိဉ္စိ မုဉ္စာမိ၊ တုမှေပိ သဗ္ဗေ ခါဒိဿာမီ’’တိ။ ‘‘န မယံ အတ္တာနံ တုယှံ ခါဒိတုံ ဒဿာမာ’’တိ။ ‘‘ပါနီယံ ပန ပိဝိဿထာ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ပါနီယံ ပိဝိဿာမ၊ န စ တေ ဝသံ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ‘‘အထ ကထံ ပါနီယံ ပိဝိဿထာ’’တိ? ကိံ ပန တွံ မညသိ ‘‘ဩတရိတွာ ပိဝိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘မယဉှိ အနောတရိတွာ အသီတိသဟဿာနိပိ ဧကမေကံ နဠဒဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ ဥပ္ပလနာဠေန ဥဒကံ ပိဝန္တာ ဝိယ တဝ ပေါက္ခရဏိယာ ပါနီယံ ပိဝိဿာမ၊ ဧဝံ နော တွံ ခါဒိတုံ န သက္ခိဿသီ’’တိ။ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမိဿာ ဂါထာယ ပုရိမပဒဒွယံ အဘာသိ –

‘‘ဒိသွာ ပဒမနုတ္တိဏ္ဏံ၊ ဒိသွာနောတရိတံ ပဒ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ သော ကပိရာဇာ တဿာ ပေါက္ခရဏိယာ ဧကမ္ပိ ဥတ္တိဏ္ဏပဒံ နာဒ္ဒသ၊ ဩတရိတံ ပန ဩတိဏ္ဏပဒမေဝ အဒ္ဒသ။ ဧဝံ ဒိသွာ ပဒံ အနုတ္တိဏ္ဏံ ဒိသွာန ဩတရိတံ ပဒံ ‘‘အဒ္ဓါယံ ပေါက္ခရဏီ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတာ’’တိ ဉတွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော သပရိသော အာဟ –

တဿတ္ထော – မယံ တဝ ပေါက္ခရဏိယံ နဠေန ပါနီယံ ပိဝိဿာမာတိ။ ပုန မဟာသတ္တော အာဟ –

ဧဝံ နဠေန ပါနီယံ ပိဝန္တံ သပရိသမ္ပိ မံ တွံ နေဝ ဝဓိဿသီတိ အတ္ထော။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဗောဓိသတ္တော ဧကံ နဠဒဏ္ဍကံ အာဟရာပေတွာ ပါရမိယော အာဝဇ္ဇေတွာ သစ္စကိရိယံ ကတွာ မုခေန ဓမိ၊ နဠော ¶ အန္တော ကိဉ္စိ ဂဏ္ဌိံ အသေသေတွာ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ သုသိရော အဟောသိ ¶ ။ ဣမိနာ နိယာမေန အပရမ္ပိ အပရမ္ပိ အာဟရာပေတွာ မုခေန ဓမိတွာ အဒါသိ။ ဧဝံ သန္တေပိ န သက္ကာ နိဋ္ဌာပေတုံ၊ တသ္မာ ဧဝံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဗောဓိသတ္တော ပန ‘‘ဣမံ ပေါက္ခရဏိံ ပရိဝါရေတွာ ဇာတာ သဗ္ဗေပိ နဠာ ဧကစ္ဆိဒ္ဒါ ဟောန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ ¶ ။ ဗောဓိသတ္တာနဉှိ ဟိတူပစာရဿ မဟန္တတာယ အဓိဋ္ဌာနံ သမိဇ္ဈတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗေပိ တံ ပေါက္ခရဏိံ ပရိဝါရေတွာ ဥဋ္ဌိတနဠာ ဧကစ္ဆိဒ္ဒါ ဇာတာ။ ဣမသ္မိဉှိ ကပ္ပေ စတ္တာရိ ကပ္ပဋ္ဌိယပါဋိဟာရိယာနိ နာမ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? စန္ဒေ သသလက္ခဏံ သကလမ္ပိ ဣမံ ကပ္ပံ ဌဿတိ၊ ဝဋ္ဋကဇာတကေ အဂ္ဂိနော နိဗ္ဗုတဋ္ဌာနံ သကလမ္ပိ ဣမံ ကပ္ပံ အဂ္ဂိ န ဈာယိဿတိ၊ ဃဋီကာရနိဝေသနဋ္ဌာနံ သကလမ္ပိ ဣမံ ကပ္ပံ အနောဝဿကံ ဌဿတိ၊ ဣမံ ပေါက္ခရဏိံ ပရိဝါရေတွာ ဥဋ္ဌိတနဠာ သကလမ္ပိ ဣမံ ကပ္ပံ ဧကစ္ဆိဒ္ဒါ ဘဝိဿန္တီတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ကပ္ပဋ္ဌိယပါဋိဟာရိယာနိ နာမ။

ဗောဓိသတ္တော ဧဝံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဧကံ နဠံ အာဒါယ နိသီဒိ။ တေပိ အသီတိသဟဿဝါနရာ ဧကေကံ အာဒါယ ပေါက္ခရဏိံ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိံသု။ တေပိ ဗောဓိသတ္တဿ နဠေန အာကဍ္ဎိတွာ ပါနီယံ ပိဝနကာလေ သဗ္ဗေ တီရေ နိသိန္နာဝ ပိဝိံသု။ ဧဝံ တေဟိ ပါနီယေ ပိဝိတေ ဒကရက္ခသော ကိဉ္စိ အလဘိတွာ အနတ္တမနော သကနိဝေသနမေဝ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တောပိ သပရိဝါရော အရညမေဝ ပါဝိသိ။

သတ္ထာ ပန ‘‘ဣမေသံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဠာနံ ဧကစ္ဆိဒ္ဒဘာဝေါ နာမ မယှမေဝေတံ ပေါရာဏကအဓိဋ္ဌာန’’န္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဒကရက္ခသော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ အသီတိသဟဿဝါနရာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဥပါယကုသလော ပန ကပိရာဇာ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

နိဂြောဓံ လက္ခဏံ ကဏ္ဍိ၊ ဝါတမိဂံ ခရာဒိယံ၊

တိပလ္လတ္ထံ မာလုတဉ္စ၊ မတဘတ္တ အယာစိတံ၊

ဉာတမေတံ ¶ ¶ ¶ ကုရုင်္ဂဿာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိပတိတာ ဘိက္ခူ ‘‘အာဝုသော ဒေဝဒတ္တော တထာဂတဿ ဃာတနတ္ထာယ ဓနုဂ္ဂဟေ ပယောဇေသိ၊ သိလံ ပဝိဇ္ဈိ၊ ဓနပါလံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ သဗ္ဗထာပိ ဒသဗလဿ ဝဓာယ ပရိသက္ကတီ’’တိ ဒေဝဒတ္တဿ အဝဏ္ဏံ ကထေန္တာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသိန္နော ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဘန္တေ၊ ဒေဝဒတ္တော တုမှာကံ ဝဓာယ ပရိသက္ကတီတိ တဿ အဂုဏကထာယ သန္နိသိန္နာမှာတိ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ မမ ဝဓာယ ပရိသက္ကတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ မမ ဝဓာယ ပရိသက္ကိယေဝ၊ န စ ပန မံ ဝဓိတုံ အသက္ခီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကုရုင်္ဂမိဂေါ ဟုတွာ ဧကသ္မိံ အရညာယတနေ ဖလာနိ ခါဒန္တော ဝသတိ။ သော ဧကသ္မိံ ကာလေ ဖလသမ္ပန္နေ သေပဏ္ဏိရုက္ခေ သေပဏ္ဏိဖလာနိ ခါဒတိ။ အထေကော ဂါမဝါသီ အဋ္ဋကလုဒ္ဒကော ဖလရုက္ခမူလေသု မိဂါနံ ပဒါနိ ဥပဓာရေတွာ ဥပရိရုက္ခေ အဋ္ဋကံ ဗန္ဓိတွာ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ဖလာနိ ခါဒိတုံ အာဂတာဂတေ မိဂေ သတ္တိယာ ဝိဇ္ဈိတွာ တေသံ မံသံ ဝိက္ကိဏန္တော ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ။ သော ဧကဒိဝသံ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဗောဓိသတ္တဿ ပဒဝဠဉ္ဇံ ဒိသွာ တသ္မိံ သေပဏ္ဏိရုက္ခေ အဋ္ဋကံ ဗန္ဓိတွာ ပါတောဝ ဘုဉ္ဇိတွာ သတ္တိံ အာဒါယ ဝနံ ပဝိသိတွာ တံ ရုက္ခံ အာရုဟိတွာ အဋ္ဋကေ နိသီဒိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ပါတောဝ ဝသနဋ္ဌာနာ နိက္ခမိတွာ ‘‘သေပဏ္ဏိဖလာနိ ခါဒိဿာမီ’’တိ အာဂမ္မ တံ ရုက္ခမူလံ သဟသာဝ အပဝိသိတွာ ‘‘ကဒါစိ အဋ္ဋကလုဒ္ဒကာ ရုက္ခေသု အဋ္ဋကံ ဗန္ဓန္တိ၊ အတ္ထိ နု ခေါ ဧဝရူပေါ ဥပဒ္ဒဝေါ’’တိ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဗာဟိရတောဝ အဋ္ဌာသိ။

လုဒ္ဒကောပိ ဗောဓိသတ္တဿ အနာဂမနဘာဝံ ဉတွာ အဋ္ဋကေ နိသိန္နောဝ ¶ သေပဏ္ဏိဖလာနိ ခိပိတွာ ခိပိတွာ တဿ ပုရတော ပါတေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣမာနိ ဖလာနိ အာဂန္တွာ မယှံ ပုရတော ပတန္တိ၊ အတ္ထိ နု ခေါ ဥပရိ လုဒ္ဒကော’’တိ ပုနပ္ပုနံ ဥလ္လောကေန္တော လုဒ္ဒကံ ဒိသွာ အပဿန္တော ¶ ဝိယ ဟုတွာ ‘‘အမ္ဘော၊ ရုက္ခ-ပုဗ္ဗေ တွံ ဩလမ္ဗကံ စာရေန္တော ¶ ဝိယ ဥဇုကမေဝ ဖလာနိ ပါတေသိ၊ အဇ္ဇ ပန တေ ရုက္ခဓမ္မော ပရိစ္စတ္တော၊ ဧဝံ တယာ ရုက္ခဓမ္မေ ပရိစ္စတ္တေ အဟမ္ပိ အညံ ရုက္ခမူလံ ဥပသင်္ကမိတွာ မယှံ အာဟာရံ ပရိယေသိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဉာတမေတံ ကုရုင်္ဂဿ၊ ယံ တွံ သေပဏ္ဏိ သေယျသိ၊

အညံ သေပဏ္ဏိ ဂစ္ဆာမိ၊ န မေ တေ ရုစ္စတေ ဖလ’’န္တိ။

တတ္ထ ဉာတန္တိ ပါကဋံ ဇာတံ။ ဧတန္တိ ဣဒံ။ ကုရုင်္ဂဿာတိ ကုရုင်္ဂမိဂဿ။ ယံ တွံ သေပဏ္ဏိ သေယျသီတိ ယံ တွံ အမ္ဘော သေပဏ္ဏိရုက္ခ ပုရတော ဖလာနိ ပါတယမာနော သေယျသိ ဝိသေယျသိ ဝိသိဏ္ဏဖလော ဟောသိ၊ တံ သဗ္ဗံ ကုရုင်္ဂမိဂဿ ပါကဋံ ဇာတံ။ န မေ တေ ရုစ္စတေ ဖလန္တိ ဧဝံ ဖလံ ဒဒမာနာယ န မေ တဝ ဖလံ ရုစ္စတိ၊ တိဋ္ဌ တွံ၊ အဟံ အညတ္ထ ဂစ္ဆိဿာမီတိ အဂမာသိ။

အထဿ လုဒ္ဒကော အဋ္ဋကေ နိသိန္နောဝ သတ္တိံ ခိပိတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဝိရဒ္ဓါ ဒါနိမှိ တ’’န္တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော နိဝတ္တိတွာ ဌိတော အာဟ ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ ဣဒါနီသိ ကိဉ္စာပိ မံ ဝိရဒ္ဓါ၊ အဋ္ဌ ပန မဟာနိရယေ သောဠသဥဿဒနိရယေ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒီနိ စ ကမ္မကာရဏာနိ အဝိရဒ္ဓါယေဝါသီ’’တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ပလာယိတွာ ယထာရုစိံ ဂတော၊ လုဒ္ဒေါပိ ဩတရိတွာ ယထာရုစိံ ဂတော။

သတ္ထာပိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ မမ ဝဓာယ ပရိသက္ကတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပရိသက္ကိယေဝ၊ န စ ပန မံ ဝဓိတုံ အသက္ခီ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အဋ္ဋကလုဒ္ဒကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ကုရုင်္ဂမိဂေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ယေ ¶ ¶ ကုက္ကုရာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဉာတတ္ထစရိယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာ ဒွါဒသကနိပါတေ ဘဒ္ဒသာလဇာတကေ အာဝိဘဝိဿတိ။ ဣဒံ ပန ဝတ္ထုံ ပတိဋ္ဌပေတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တထာရူပံ ကမ္မံ ပဋိစ္စ ကုက္ကုရယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အနေကသတကုက္ကုရပရိဝုတော မဟာသုသာနေ ဝသတိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ သေတသိန္ဓဝယုတ္တံ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတံ ရထံ အာရုယှ ဥယျာနံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဒိဝသဘာဂံ ကီဠိတွာ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ နဂရံ ပါဝိသိ။ တဿ တံ ရထဝရတ္တံ ယထာနဒ္ဓမေဝ ရာဇင်္ဂဏေ ဌပယိံသု၊ သော ရတ္တိဘာဂေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ တိန္တော။ ဥပရိပါသာဒတော ကောလေယျကသုနခါ ဩတရိတွာ တဿ စမ္မဉ္စ နဒ္ဓိဉ္စ ခါဒိံသု။ ပုနဒိဝသေ ရညော အာရောစေသုံ ‘‘ဒေဝ၊ နိဒ္ဓမနမုခေန သုနခါ ပဝိသိတွာ ရထဿ စမ္မဉ္စ နဒ္ဓိဉ္စ ခါဒိံသူ’’တိ။ ရာဇာ သုနခါနံ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေ သုနခေ ဃာတေထာ’’တိ အာဟ။ တတော ပဋ္ဌာယ သုနခါနံ မဟာဗျသနံ ဥဒပါဒိ။ တေ ဒိဋ္ဌိဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဃာတိယမာနာ ပလာယိတွာ သုသာနံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ အဂမံသု။

ဗောဓိသတ္တော ‘တုမှေ ဗဟူ သန္နိပတိတာ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ တေ ‘‘အန္တေပုရေ ကိရ ရထဿ စမ္မဉ္စ နဒ္ဓိ စ သုနခေဟိ ခါဒိတာ’တိ ကုဒ္ဓါ ရာဇာ သုနခဝဓံ အာဏာပေသိ၊ ဗဟူ သုနခါ ဝိနဿန္တိ၊ မဟာဘယံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ အာဟံသု။ ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘အာရက္ခဋ္ဌာနေ ဗဟိ သုနခါနံ ဩကာသော နတ္ထိ၊ အန္တောရာဇနိဝေသနေ ကောလေယျကသုနခါနမေဝ တံ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ။ ဣဒါနိ ပန စောရာနံ ကိဉ္စိ ဘယံ နတ္ထိ၊ အစောရာ မရဏံ လဘန္တိ၊ ယံနူနာဟံ စောရေ ရညော ဒဿေတွာ ဉာတိသင်္ဃဿ ဇီဝိတဒါနံ ဒဒေယျ’’န္တိ။ သော ဉာတကေ သမဿာသေတွာ ‘‘တုမှေ မာ ဘာယိတ္ထ၊ အဟံ ဝေါ အဘယံ အာဟရိဿာမိ၊ ယာဝ ¶ ရာဇာနံ ပဿာမိ၊ တာဝ ဣဓေဝ ဟောထာ’’တိ ပါရမိယော အာဝဇ္ဇေတွာ မေတ္တာဘာဝနံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ‘‘မယှံ ဥပရိ လေဍ္ဍုံ ဝါ မုဂ္ဂရံ ဝါ မာ ကောစိ ခိပိတုံ ဥဿဟီ’’တိ အဓိဋ္ဌာယ ဧကကောဝ အန္တောနဂရံ ပါဝိသိ။ အထ နံ ဒိသွာ ဧကသတ္တောပိ ကုဇ္ဈိတွာ ဩလောကေန္တော နာမ နာဟောသိ။ ရာဇာပိ သုနခဝဓံ အာဏာပေတွာ သယံ ဝိနိစ္ဆယေ နိသိန္နော ဟောတိ။ ဗောဓိသတ္တော တတ္ထေဝ ဂန္တွာ ပက္ခန္ဒိတွာ ရညော အာသနဿ ဟေဋ္ဌာ ပါဝိသိ။ အထ နံ ရာဇပုရိသာ နီဟရိတုံ အာရဒ္ဓါ၊ ရာဇာ ပန ဝါရေသိ။

သော ထောကံ ဝိဿမိတွာ ဟေဋ္ဌာသနာ နိက္ခမိတွာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှေ ကုက္ကုရေ မာရာပေထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ မာရာပေမဟ’’န္တိ ¶ ။ ‘‘ကော နေသံ အပရာဓော နရိန္ဒာ’’တိ? ‘‘ရထဿ မေ ¶ ပရိဝါရစမ္မဉ္စ နဒ္ဓိဉ္စ ခါဒိံသူ’’တိ။ ‘‘ယေ ခါဒိံသု၊ တေ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘န ဇာနာမာ’’တိ။ ‘‘‘ဣမေ နာမ စမ္မခါဒကစောရာ’တိ တထတော အဇာနိတွာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေယေဝ မာရာပနံ န ယုတ္တံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ရထစမ္မဿ ကုက္ကုရေဟိ ခါဒိတတ္တာ ‘ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေ သဗ္ဗေဝ မာရေထာ’တိ သုနခဝဓံ အာဏာပေသိ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ပန ဝေါ မနုဿာ သဗ္ဗေဝ ကုက္ကုရေ မာရေန္တိ၊ ဥဒါဟု မရဏံ အလဘန္တာပိ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ အမှာကံ ဃရေ ကောလေယျကာ မရဏံ န လဘန္တီ’’တိ။ မဟာရာဇ ဣဒါနေဝ တုမှေ ‘‘ရထစမ္မဿ ကုက္ကုရေဟိ ခါဒိတတ္တာ ‘ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေ သဗ္ဗေဝ မာရေထာ’တိ သုနခဝဓံ အာဏာပေသိ’’န္တိ အဝေါစုတ္ထ၊ ဣဒါနိ ပန ‘‘အမှာကံ ဃရေ ကောလေယျကာ မရဏံ န လဘန္တီ’’တိ ဝဒေထ။ ‘‘နနု ဧဝံ သန္တေ တုမှေ ဆန္ဒာဒိဝသေန အဂတိဂမနံ ဂစ္ဆထ၊ အဂတိဂမနဉ္စ နာမ န ယုတ္တံ၊ န စ ရာဇဓမ္မော၊ ရညာ နာမ ကာရဏဂဝေသကေန တုလာသဒိသေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒါနိ စ ကောလေယျကာ မရဏံ န လဘန္တိ၊ ဒုဗ္ဗလသုနခါဝ လဘန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေ နာယံ သဗ္ဗသုနခဃစ္စာ၊ ဒုဗ္ဗလဃာတိကာ နာမေသာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ မဟာသတ္တော မဓုရဿရံ နိစ္ဆာရေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ယံ တုမှေ ကရောထ၊ နာယံ ဓမ္မော’’တိ ရညော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ယေ ¶ ကုက္ကုရာ ရာဇကုလမှိ ဝဒ္ဓါ၊ ကောလေယျကာ ဝဏ္ဏဗလူပပန္နာ၊

တေမေ န ဝဇ္ဈာ မယမသ္မ ဝဇ္ဈာ၊ နာယံ သဃစ္စာ ဒုဗ္ဗလဃာတိကာယ’’န္တိ။

တတ္ထ ယေ ကုက္ကုရာတိ ယေ သုနခါ။ ယထာ ဟိ ဓာရုဏှောပိ ပဿာဝေါ ‘‘ပူတိမုတ္တ’’န္တိ၊ တဒဟုဇာတောပိ သိင်္ဂါလော ‘‘ဇရသိင်္ဂါလော’’တိ၊ ကောမလာပိ ဂလောစိလတာ ‘‘ပူတိလတာ’’တိ၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောပိ ကာယော ‘‘ပူတိကာယော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမေဝံ ဝဿသတိကောပိ သုနခေါ ‘‘ကုက္ကုရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ မဟလ္လကာ ကာယဗလူပပန္နာပိ တေ ‘‘ကုက္ကုရာ’’တွေဝ ဝုတ္တာ။ ဝဒ္ဓါတိ ဝဍ္ဎိတာ။ ကောလေယျကာတိ ရာဇကုလေ ဇာတာ သမ္ဘူတာ သံဝဍ္ဎာ။ ဝဏ္ဏဗလူပပန္နာတိ သရီရဝဏ္ဏေန စေဝ ကာယဗလေန စ သမ္ပန္နာ။ တေမေ န ဝဇ္ဈာတိ တေ ဣမေ သဿာမိကာ သာရက္ခာ န ဝဇ္ဈာ။ မယမသ္မ ဝဇ္ဈာတိ အဿာမိကာ အနာရက္ခာ မယံ ဝဇ္ဈာ နာမ ဇာတာ။ နာယံ သဃစ္စာတိ ဧဝံ သန္တေ အယံ အဝိသေသေန သဃစ္စာ နာမ န ဟောတိ။ ဒုဗ္ဗလဃာတိကာယန္တိ ¶ အယံ ပန ဒုဗ္ဗလာနံယေဝ ဃာတနတော ဒုဗ္ဗလဃာတိကာ နာမ ဟောတိ။ ရာဇူဟိ နာမ စောရာ နိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗာ၊ နော အစောရာ။ ဣဓ ပန စောရာနံ ကိဉ္စိ ဘယံ နတ္ထိ၊ အစောရာ မရဏံ လဘန္တိ။ အဟော ဣမသ္မိံ လောကေ အယုတ္တံ ဝတ္တတိ၊ အဟော အဓမ္မော ဝတ္တတီတိ။

ရာဇာ ¶ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစရံ သုတွာ အာဟ – ‘‘ဇာနာသိ တွံ၊ ပဏ္ဍိတ၊ အသုကေဟိ နာမ ရထစမ္မံ ခါဒိတ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘ကေဟိ ခါဒိတ’’န္တိ? ‘‘တုမှာကံ ဂေဟေ ဝသနကေဟိ ကောလေယျကသုနခေဟီ’’တိ။ ‘‘ကထံ တေဟိ ခါဒိတဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ? ‘‘အဟံ တေဟိ ခါဒိတဘာဝံ ဒဿေသာမီ’’တိ။ ‘‘ဒဿေဟိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။ ‘‘တုမှာကံ ဃရေ ကောလေယျကသုနခေ အာဟရာပေတွာ ထောကံ တက္ကဉ္စ ဒဗ္ဗတိဏာနိ စ အာဟရာပေထာ’’တိ။ ရာဇာ တထာ အကာသိ။ အထ နံ မဟာသတ္တော ‘‘ဣမာနိ တိဏာနိ တက္ကေန မဒ္ဒါပေတွာ ဧတေ သုနခေ ပါယေထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တထာ ကတွာ ပါယာပေသိ၊ ပီတာ ပီတာ သုနခါ သဒ္ဓိံ စမ္မေဟိ ဝမိံသု။ ရာဇာ ‘‘သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဿ ဗျာကရဏံ ဝိယာ’’တိ တုဋ္ဌော ဗောဓိသတ္တဿ သေတစ္ဆတ္တေန ပူဇံ အကာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဓမ္မံ စရ၊ မဟာရာဇ၊ မာတာပိတူသု ခတ္တိယာ’’တိအာဒီဟိ (ဇာ။ ၂။၁၇။၃၉) တေသကုဏဇာတကေ အာဂတာဟိ ဒသဟိ ဓမ္မစရိယဂါထာဟိ ရညော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ ရာဇာနံ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ သေတစ္ဆတ္တံ ရညောဝ ပဋိအဒါသိ။

ရာဇာ မဟာသတ္တဿ ဓမ္မကထံ ¶ သုတွာ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဘယံ ဒတွာ ဗောဓိသတ္တံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗသုနခါနံ အတ္တနော ဘောဇနသဒိသမေဝ နိစ္စဘတ္တံ ပဋ္ဌပေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌိတော ယာဝတာယုကံ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ကုက္ကုရောဝါဒေါ ဒသ ဝဿသဟဿာနိ ပဝတ္တိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဣဒါနေဝ ဉာတကာနံ အတ္ထံ စရတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ စရိယေဝါ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ အဝသေသာ ပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ကုက္ကုရပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အပိ ¶ ပဿေန သေမာနောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဩဿဋ္ဌဝီရိယံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိဉှိ သမယေ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘိက္ခု၊ ပုဗ္ဗေ ပဏ္ဍိတာ အနာယတနေပိ ဝီရိယံ အကံသု၊ ပဟာရံ လဒ္ဓါပိ နေဝ ဩဿဇိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဘောဇာဇာနီယသိန္ဓဝကုလေ နိဗ္ဗတ္တော သဗ္ဗာလင်္ကာရသမ္ပန္နော ဗာရာဏသိရညော မင်္ဂလဿော အဟောသိ။ သော သတသဟဿဂ္ဃနိကာယ သုဝဏ္ဏပါတိယံယေဝ နာနဂ္ဂရသသမ္ပန္နံ တိဝဿိကဂန္ဓသာလိဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ၊ စာတုဇ္ဇာတိကဂန္ဓူပလိတ္တာယမေဝ ဘူမိယံ တိဋ္ဌတိ၊ တံ ဌာနံ ရတ္တကမ္ဗလသာဏိပရိက္ခိတ္တံ ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကခစိတစေလဝိတာနံ သမောသရိတဂန္ဓဒါမမာလာဒါမံ အဝိဇဟိတဂန္ဓတေလပဒီပံ ဟောတိ။ ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ပန အပတ္ထေန္တာ ရာဇာနော နာမ နတ္ထိ။ ဧကံ သမယံ သတ္တ ရာဇာနော ဗာရာဏသိံ ပရိက္ခိပိတွာ ‘‘အမှာကံ ရဇ္ဇံ ဝါ ဒေတု၊ ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ ဗာရာဏသိရညော ပဏ္ဏံ ပေသေသုံ။ ရာဇာ အမစ္စေ သန္နိပါတေတွာ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရောမ၊ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှေဟိ တာဝ အာဒိတောဝ ယုဒ္ဓါယ န ဂန္တဗ္ဗံ၊ အသုကံ ¶ နာမ အဿာရောဟံ ပေသေတွာ ယုဒ္ဓံ ကာရေထ၊ တသ္မိံ အသက္ကောန္တေ ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမာ’’တိ။ ရာဇာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သက္ခိဿသိ၊ တာတ၊ သတ္တဟိ ရာဇူဟိ သဒ္ဓိံ ယုဒ္ဓံ ကာတု’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဒေဝ၊ သစေ ဘောဇာဇာနီယသိန္ဓဝံ လဘာမိ၊ တိဋ္ဌန္တု သတ္တ ရာဇာနော၊ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇူဟိပိ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ ဘောဇာဇာနီယသိန္ဓဝေါ ဝါ ဟောတု အညော ဝါ၊ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဂဟေတွာ ယုဒ္ဓံ ကရောဟီ’’တိ။

သော ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ပါသာဒါ ဩရုယှ ဘောဇာဇာနီယသိန္ဓဝံ အာဟရာပေတွာ သုဝမ္မိတံ ကတွာ အတ္တနာပိ သဗ္ဗသန္နာဟသန္နဒ္ဓါ ခဂ္ဂံ ဗန္ဓိတွာ သိန္ဓဝပိဋ္ဌိဝရဂတော နဂရာ နိက္ခမ္မ ဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ စရမာနော ပဌမံ ဗလကောဋ္ဌကံ ဘိန္ဒိတွာ ဧကံ ရာဇာနံ ဇီဝဂ္ဂါဟမေဝ ဂဟေတွာ အာဂန္တွာ နဂရေ ဗလဿ နိယျာဒေတွာ ပုန ဂန္တွာ ဒုတိယံ ဗလကောဋ္ဌကံ ဘိန္ဒိတွာ တထာ တတိယန္တိ ဧဝံ ပဉ္စ ရာဇာနော ဇီဝဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ ဆဋ္ဌံ ဗလကောဋ္ဌကံ ¶ ဘိန္ဒိတွာ ဆဋ္ဌဿ ရညော ဂဟိတကာလေ ဘောဇာဇာနီယော ပဟာရံ လဘတိ၊ လောဟိတံ ပဂ္ဃရတိ၊ ဝေဒနာ ဗလဝတိယော ဝတ္တန္တိ။ အဿာရောဟော တဿ ပဟဋဘာဝံ ဉတွာ ဘောဇာဇာနီယသိန္ဓဝံ ရာဇဒွါရေ နိပဇ္ဇာပေတွာ သန္နာဟံ သိထိလံ ကတွာ အညံ အဿံ သန္နယှိတုံ အာရဒ္ဓါ။ ဗောဓိသတ္တော မဟာဖာသုကပဿေန နိပန္နောဝ အက္ခီနိ ဥမ္မိလေတွာ အဿာရောဟံ ဒိသွာ ‘‘အယံ အညံ အဿံ သန္နယှတိ၊ အယဉ္စ အဿော သတ္တမံ ဗလကောဋ္ဌကံ ဘိန္ဒိတွာ သတ္တမံ ရာဇာနံ ဂဏှိတုံ န သက္ခိဿတိ၊ မယာ ကတကမ္မဉ္စ နဿိဿတိ၊ အပ္ပဋိသမော အဿာရောဟောပိ နဿိဿတိ၊ ရာဇာပိ ပရဟတ္ထံ ဂမိဿတိ၊ ဌပေတွာ မံ အညော အဿော သတ္တမံ ဗလကောဋ္ဌကံ ဘိန္ဒိတွာ သတ္တမံ ရာဇာနံ ဂဟေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထီ’’တိ နိပန္နကောဝ အဿာရောဟံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သမ္မ အဿာရောဟ၊ သတ္တမံ ဗလကောဋ္ဌကံ ဘိန္ဒိတွာ သတ္တမံ ရာဇာနံ ဂဟေတုံ သမတ္ထော ဌပေတွာ မံ အညော အဿော နာမ နတ္ထိ၊ နာဟံ မယာ ကတကမ္မံ နာသေဿာမိ၊ မမညေဝ ဥဋ္ဌာပေတွာ သန္နယှာဟီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘အပိ ¶ ¶ ပဿေန သေမာနော၊ သလ္လေဘိ သလ္လလီကတော၊

သေယျောဝ ဝဠဝါ ဘောဇ္ဈော၊ ယုဉ္ဇ မညေဝ သာရထီ’’တိ။

တတ္ထ အပိ ပဿေန သေမာနောတိ ဧကေန ပဿေန သယမာနကောပိ။ သလ္လေဘိ သလ္လလီကတောတိ သလ္လေဟိ ဝိဒ္ဓါပိ သမာနော။ သေယျောဝ ဝဠဝါ ဘောဇ္ဈောတိ ဝဠဝါတိ သိန္ဓဝကုလေသု အဇာတော ခလုင်္ကဿော။ ဘောဇ္ဈောတိ ဘောဇာဇာနီယသိန္ဓဝေါ။ ဣတိ ဧတသ္မာ ဝဠဝါ သလ္လေဟိ ဝိဒ္ဓါပိ ဘောဇာဇာနီယသိန္ဓဝေါဝ သေယျော ဝရော ဥတ္တမော။ ယုဉ္ဇ မညေဝ သာရထီတိ ယသ္မာ ဧဝ ဂတောပိ အဟမေဝ သေယျော၊ တသ္မာ မမညေဝ ယောဇေဟိ၊ မံ ဝမ္မေဟီတိ ဝဒတိ။

အဿာရောဟော ဗောဓိသတ္တံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဝဏံ ဗန္ဓိတွာ သုသန္နဒ္ဓံ သန္နယှိတွာ တဿ ပိဋ္ဌိယံ နိသီဒိတွာ သတ္တမံ ဗလကောဋ္ဌကံ ဘိန္ဒိတွာ သတ္တမံ ရာဇာနံ ဇီဝဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ ရာဇဗလဿ နိယျာဒေသိ၊ ဗောဓိသတ္တမ္ပိ ရာဇဒွါရံ အာနယိံသု။ ရာဇာ တဿ ဒဿနတ္ထာယ နိက္ခမိ။ မဟာသတ္တော ရာဇာနံ အာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ သတ္တ ရာဇာနော မာ ဃာတယိတ္ထ၊ သပထံ ကာရေတွာ ဝိဿဇ္ဇေထ၊ မယှဉ္စ အဿာရောဟဿ စ ဒါတဗ္ဗံ ယသံ အဿာရောဟဿေဝ ဒေထ ¶ ၊ သတ္တ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဒိန္နယောဓံ နာမ နာသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တုမှေပိ ဒါနံ ဒေထ၊ သီလံ ရက္ခထ၊ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေထာ’’တိ။ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တေန ရညော ဩဝါဒေ ဒိန္နေ ဗောဓိသတ္တဿ သန္နာဟံ မောစယိံသု၊ သော သန္နာဟေ မုတ္တမတ္တေယေဝ နိရုဇ္ဈိ။ ရာဇာ တဿ သရီရကိစ္စံ ကာရေတွာ အဿာရောဟဿ မဟန္တံ ယသံ ဒတွာ သတ္တ ရာဇာနော ပုန အတ္တန္နော အဒုဗ္ဘာယ သပထံ ကာရေတွာ သကသကဋ္ဌာနာနိ ပေသေတွာ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ ပဏ္ဍိတာ အနာယတနေပိ ဝီရိယံ အကံသု၊ ဧဝရူပံ ပဟာရံ လဒ္ဓါပိ န ဩဿဇိံသု၊ တွံ ပန ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကသ္မာ ဝီရိယံ ဩဿဇသီ’’တိ ဝတွာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဩဿဋ္ဌဝီရိယော ဘိက္ခု အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ¶ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ အဿာရောဟော သာရိပုတ္တော၊ ဘောဇာဇာနီယသိန္ဓဝေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ယဒါ ¶ ယဒါတိ ဣဒမ္ပိ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဩဿဋ္ဌဝီရိယမေဝ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တံ ပန ဘိက္ခုံ သတ္ထာ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ ပဏ္ဍိတာ အနာယတနေပိ လဒ္ဓပ္ပဟာရာပိ ဟုတွာ ဝီရိယံ အကံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ပုရိမနယေနေဝ သတ္တ ရာဇာနော နဂရံ ပရိဝါရယိံသု။ အထေကော ရထိကယောဓော ဒွေ ဘာတိကသိန္ဓဝေ ရထေ ယောဇေတွာ နဂရာ နိက္ခမ္မ ဆ ဗလကောဋ္ဌကေ ဘိန္ဒိတွာ ဆ ရာဇာနော အဂ္ဂဟေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဇေဋ္ဌကအဿော ပဟာရံ လဘိ။ ရထိကော ရထံ ပေသေန္တော ရာဇဒွါရံ အာဂန္တွာ ဇေဋ္ဌဘာတိကံ ရထာ မောစေတွာ သန္နာဟံ သိထိလံ ကတွာ ဧကေနေဝ ပဿေန နိပဇ္ဇာပေတွာ ¶ အညံ အဿံ သန္နယှိတုံ အာရဒ္ဓါ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဒိသွာ ပုရိမနယေနေဝ စိန္တေတွာ ရထိကံ ပက္ကောသာပေတွာ နိပန္နကောဝ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ယဒါ ယဒါ ယတ္ထ ယဒါ၊ ယတ္ထ ယတ္ထ ယဒါ ယဒါ၊

အာဇညော ကုရုတေ ဝေဂံ၊ ဟာယန္တိ တတ္ထ ဝါဠဝါ’’တိ။

တတ္ထ ယဒါ ယဒါတိ ပုဗ္ဗဏှာဒီသု ယသ္မိံ ယသ္မိံ ကာလေ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ မဂ္ဂေ ဝါ သင်္ဂါမသီသေ ဝါ။ ယဒါတိ ယသ္မိံ ခဏေ။ ယတ္ထ ယတ္ထာတိ သတ္တန္နံ ဗလကောဋ္ဌကာနံ ဝသေန ဗဟူသု ယုဒ္ဓမဏ္ဍလေသု။ ယဒါ ယဒါတိ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ကာလေ ပဟာရံ လဒ္ဓကာလေ ဝါ အလဒ္ဓကာလေ ဝါ။ အာဇညော ကုရုတေ ဝေဂန္တိ သာရထိဿ စိတ္တရုစိတံ ကာရဏံ အာဇာနနသဘာဝေါ အာဇညော ဝရသိန္ဓဝေါ ဝေဂံ ကရောတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ။ ဟာယန္တိ တတ္ထ ဝါဠဝါတိ တသ္မိံ ဝေဂေ ကရိယမာနေ ဣတရေ ဝဠဝသင်္ခါတာ ခဠုင်္ကဿာ ဟာယန္တိ ပရိဟာယန္တိ၊ တသ္မာ ဣမသ္မိံ ရထေ မံယေဝ ယောဇေဟီတိ အာဟ။

သာရထိ ဗောဓိသတ္တံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ရထေ ယောဇေတွာ သတ္တမံ ဗလကောဋ္ဌကံ ဘိန္ဒိတွာ သတ္တမံ ရာဇာနံ အာဒါယ ရထံ ပေသေန္တော ရာဇဒွါရံ ¶ အာဂန္တွာ သိန္ဓဝံ မောစေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဧကေန ပဿေန နိပန္နော ပုရိမနယေနေဝ ရညော ဩဝါဒံ ဒတွာ နိရုဇ္ဈိ။ ရာဇာ တဿ သရီရကိစ္စံ ကာရေတွာ သာရထိဿ သမ္မာနံ ကတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သော ဘိက္ခု အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒတ္ထေရော အဟောသိ၊ အဿော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ။

အညမညေဟိ ¶ တိတ္ထေဟီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဓမ္မသေနာပတိဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ဧကံ သုဝဏ္ဏကာရပုဗ္ဗကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ အာသယာနုသယဉာဏဉှိ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဟောတိ၊ န အညေသံ။ တသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိ အတ္တနော အာသယာနုသယဉာဏဿ နတ္ထိတာယ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ အာသယာနုသယံ အဇာနန္တော အသုဘကမ္မဋ္ဌာနမေဝ ကထေသိ၊ တဿ တံ န သပ္ပာယမဟောသိ။ ကသ္မာ? သော ကိရ ပဋိပါဋိယာ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ သုဝဏ္ဏကာရဂေဟေယေဝ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ အထဿ ဒီဃရတ္တံ ပရိသုဒ္ဓသုဝဏ္ဏဒဿနဝသေန ပရိစိတတ္တာ အသုဘံ န သပ္ပာယမဟောသိ။ သော တတ္ထ နိမိတ္တမတ္တမ္ပိ ဥပ္ပာဒေတုံ အသက္ကောန္တော စတ္တာရော မာသေ ခေပေသိ။

ဓမ္မသေနာပတိ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ အရဟတ္တံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘အဒ္ဓါ အယံ ဗုဒ္ဓဝေနေယျော ဘဝိဿတိ၊ တထာဂတဿ သန္တိကံ နေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပါတောဝ တံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမာသိ။ သတ္ထာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧကံ ဘိက္ခုံ အာဒါယ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဒါသိံ၊ အယံ ပန စတူဟိ မာသေဟိ နိမိတ္တမတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေသိ၊ သွာဟံ ‘ဗုဒ္ဓဝေနေယျော ဧသော ဘဝိဿတီ’တိ စိန္တေတွာ တုမှာကံ သန္တိကံ အာဒါယ အာဂတော’’တိ။ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ ကတရံ ပန တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဒိန္န’’န္တိ? ‘‘အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ ဘဂဝါ’’တိ။ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ နတ္ထိ တဝ သန္တာနေ အာသယာနုသယဉာဏံ၊ ဂစ္ဆ၊ တွံ သာယနှသမယေ အာဂန္တွာ တဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အာဒါယ ဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ။ ဧဝံ သတ္ထာ ထေရံ ဥယျောဇေတွာ တဿ ဘိက္ခုဿ မနာပံ စီဝရဉ္စ နိဝါသနဉ္စ ဒါပေတွာ တံ အာဒါယ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ပဏီတံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဒါပေတွာ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော ပုန ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ ဂန္ဓကုဋိယံ ဒိဝသဘာဂံ ခေပေတွာ ¶ သာယနှသမယေ တံ ဘိက္ခုံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရစာရိကံ စရမာနော အမ္ဗဝနေ ဧကံ ပေါက္ခရဏိံ မာပေတွာ တတ္ထ မဟန္တံ ပဒုမိနိဂစ္ဆံ၊ တတြာပိ စ မဟန္တံ ဧကံ ပဒုမပုပ္ဖံ မာပေတွာ ‘‘ဘိက္ခု ဣမံ ပုပ္ဖံ ဩလောကေန္တော နိသီဒါ’’တိ နိသီဒါပေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။

သော ¶ ဘိက္ခု တံ ပုပ္ဖံ ပုနပ္ပုနံ ဩလောကေတိ။ ဘဂဝါ တံ ပုပ္ဖံ ဇရံ ပါပေသိ၊ တံ တဿ ပဿန္တဿေဝ ဇရံ ပတွာ ဝိဝဏ္ဏံ အဟောသိ။ အထဿ ပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ ¶ ပတ္တာနိ ပတန္တာနိ မုဟုတ္တေန သဗ္ဗာနိ ပတိံသု။ တတော ကိဉ္ဇက္ခံ ပတိ၊ ကဏ္ဏိကာဝ အဝသိဿိ။ သော ဘိက္ခု တံ ပဿန္တော စိန္တေသိ ‘‘ဣဒံ ပဒုမပုပ္ဖံ ဣဒါနေဝ အဘိရူပံ အဟောသိ ဒဿနီယံ၊ အထဿ ဝဏ္ဏော ပရိဏတော၊ ပတ္တာနိ စ ကိဉ္စက္ခဉ္စ ပတိတံ၊ ကဏ္ဏိကာမတ္တမေဝ အဝသိဋ္ဌံ၊ ဧဝရူပဿ နာမ ပဒုမဿ ဇရာ ပတ္တာ၊ မယှံ သရီရဿ ကိံ န ပါပုဏိဿတိ၊ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေသိ။ သတ္ထာ ‘‘တဿ စိတ္တံ ဝိပဿနံ အာရုဠှ’’န္တိ ဉတွာ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ ဩဘာသံ ဖရိတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဥစ္ဆိန္ဒ သိနေဟမတ္တနော၊ ကုမုဒံ သာရဒိကံဝ ပါဏိနာ၊

သန္တိမဂ္ဂမေဝ ဗြူဟယ၊ နိဗ္ဗာနံ သုဂတေန ဒေသိတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈၅)၊

သော ဘိက္ခု ဂါထာပရိယောသာနေ အရဟတ္တံ ပတွာ ‘‘မုတ္တော ဝတမှိ သဗ္ဗဘဝေဟီ’’တိ စိန္တေတွာ –

‘‘သော ဝုတ္ထဝါသော ပရိပုဏ္ဏမာနသော၊ ခီဏာသဝေါ အန္တိမဒေဟဓာရီ၊

ဝိသုဒ္ဓသီလော သုသမာဟိတိန္ဒြိယော၊ စန္ဒော ယထာ ရာဟုမုခါ ပမုတ္တော။

‘‘သမောတတံ မောဟမဟန္ဓကာရံ၊ ဝိနောဒယိံ သဗ္ဗမလံ အသေသံ၊

အာလောကပဇ္ဇောတကရော ပဘင်္ကရော၊ သဟဿရံသီ ဝိယ ဘာဏုမာ နဘေ’’တိ။ –

အာဒီဟိ ဂါထာဟိ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ ဥဒါနေတွာ စ ပန ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိ။ ထေရောပိ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။ အယံ ပဝတ္တိ ဘိက္ခူနံ အန္တရေ ပါကဋာ ဇာတာ။ ဘိက္ခူ ¶ ဓမ္မသဘာယံ ဒသဗလဿ ဂုဏေ ဝဏ္ဏယမာနာ နိသီဒိံသု – ‘‘အာဝုသော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော အာသယာနုသယဉာဏဿ အဘာဝေန အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ အာသယံ န ဇာနာတိ၊ သတ္ထာ ပန ဉတွာ ဧကဒိဝသေနေဝ တဿ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ အဒါသိ၊ အဟော ဗုဒ္ဓါ နာမ မဟာနုဘာဝါ’’တိ။

သတ္ထာ ¶ အာဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န ဘဂဝါ အညာယ ကထာယ၊ တုမှာကညေဝ ပန ဓမ္မသေနာပတိနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ အာသယာနုသယဉာဏကထာယာ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတံ အစ္ဆရိယံ၊ သွာဟံ ¶ ဧတရဟိ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ တဿ အာသယံ ဇာနာမိ၊ ပုဗ္ဗေပါဟံ တဿ အာသယံ ဇာနာမိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တော ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တံ ရာဇာနံ အတ္ထေ စ ဓမ္မေ စ အနုသာသတိ။ တဒါ ရညော မင်္ဂလအဿနှာနတိတ္ထေ အညတရံ ဝဠဝံ ခဠုင်္ကဿံ နှာပေသုံ။ မင်္ဂလဿော ဝဠဝေန နှာနတိတ္ထံ ဩတာရိယမာနော ဇိဂုစ္ဆိတွာ ဩတရိတုံ န ဣစ္ဆိ။ အဿဂေါပကော ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ ‘‘ဒေဝ၊ မင်္ဂလဿော တိတ္ထံ ဩတရိတုံ န ဣစ္ဆတီ’’တိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ပေသေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ ပဏ္ဍိတ၊ ဇာနာဟိ ကေန ကာရဏေန အဿော တိတ္ထံ ဩတာရိယမာနော န ဩတရတီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ နဒီတီရံ ဂန္တွာ အဿံ ဩလောကေတွာ နိရောဂဘာဝမဿ ဉတွာ ‘‘ကေန နု ခေါ ကာရဏေန အယံ ဣမံ တိတ္ထံ န ဩတရတီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘ပဌမတရံ ဧတ္ထ အညော နှာပိတော ဘဝိဿတိ၊ တေနေသ ဇိဂုစ္ဆမာနော တိတ္ထံ န ဩတရတိ မညေ’’တိ စိန္တေတွာ အဿဂေါပကေ ပုစ္ဆိ ‘‘အမ္ဘော၊ ဣမသ္မိံ တိတ္ထေ ကံ ပဌမံ နှာပယိတ္ထာ’’တိ? ‘‘အညတရံ ဝဠဝဿံ၊ သာမီ’’တိ။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဧသ အတ္တနော သိန္ဓဝတာယ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဧတ္ထ နှာယိတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ ဣမံ အညတိတ္ထေ နှာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တဿ အာသယံ ဉတွာ ‘‘ဘော အဿဂေါပက၊ သပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒိဘိသင်္ခတပါယာသမ္ပိ တာဝ ပုနပ္ပုနံ ဘုဉ္ဇန္တဿ တိတ္တိ ဟောတိ။ အယံ အဿော ဗဟူ ဝါရေ ဣဓ တိတ္ထေ နှာတော၊ အညမ္ပိ တာဝ နံ တိတ္ထံ ¶ ဩတာရေတွာ နှာပေထ စ ပါယေထ စာ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘အညမညေဟိ တိတ္ထေဟိ၊ အဿံ ပါယေဟိ သာရထိ၊

အစ္စာသနဿ ပုရိသော၊ ပါယာသဿပိ တပ္ပတီ’’တိ။

တတ္ထ အညမညေဟီတိ အညေဟိ အညေဟိ။ ပါယေဟီတိ ဒေသနာသီသမေတံ၊ နှာပေဟိ စ ပါယေဟိ စာတိ အတ္ထော။ အစ္စာသနဿာတိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ ¶ ၊ အတိအသနေန အတိဘုတ္တေနာတိ အတ္ထော။ ပါယာသဿပိ တပ္ပတီတိ သပ္ပိအာဒီဟိ အဘိသင်္ခတေန မဓုရပါယာသေန တပ္ပတိ တိတ္တော ဟောတိ၊ ဓာတော သုဟိတော န ပုန ဘုဉ္ဇိတုကာမတံ အာပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ အယမ္ပိ အဿော ဣမသ္မိံ တိတ္ထေ နိဗဒ္ဓံ နှာနေန ပရိယတ္တိံ အာပန္နော ဘဝိဿတိ၊ အညတ္ထ နံ နှာပေထာတိ။

တေ တဿ ဝစနံ သုတွာ အဿံ အညတိတ္ထံ ဩတာရေတွာ ပါယိံသု စေဝ နှာပယိံသု စ။ ဗောဓိသတ္တော ¶ အဿဿ ပါနီယံ ပိဝိတွာ နှာနကာလေ ရညော သန္တိကံ အဂမာသိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ၊ တာတ၊ အဿော နှာတော စ ပီတော စာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ပဌမံ ကိံ ကာရဏာ န ဣစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘ဣမိနာ နာမ ကာရဏေနာ’’တိ သဗ္ဗံ အာစိက္ခိ။ ရာဇာ ‘‘ဧဝရူပဿ တိရစ္ဆာနဿာပိ နာမ အာသယံ ဇာနာတိ၊ အဟော ပဏ္ဍိတော’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ မဟန္တံ ယသံ ဒတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ ယထာကမ္မံ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တောပိ ယထာကမ္မမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဟံ ဧတဿ ဣဒါနေဝ အာသယံ ဇာနာမိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဇာနာမိယေဝါ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မင်္ဂလအဿော အယံ ဘိက္ခု အဟောသိ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ပုရာဏစောရာန ဝစော နိသမ္မာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေဝဒတ္တော အဇာတသတ္တုကုမာရံ ပသာဒေတွာ လာဘသက္ကာရံ နိပ္ဖာဒေသိ။ အဇာတသတ္တုကုမာရော ဒေဝဒတ္တဿ ဂယာသီသေ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ နာနဂ္ဂရသေဟိ တိဝဿိကဂန္ဓသာလိဘောဇနဿ ¶ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပဉ္စ ထာလိပါကသတာနိ အဘိဟရိ။ လာဘသက္ကာရံ နိဿာယ ဒေဝဒတ္တဿ ပရိဝါရော မဟန္တော ဇာတော၊ ဒေဝဒတ္တော ပရိဝါရေန သဒ္ဓိံ ဝိဟာရေယေဝ ဟောတိ။ တေန သမယေန ရာဇဂဟဝါသိကာ ဒွေ သဟာယာ။ တေသု ဧကော သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတော၊ ဧကော ဒေဝဒတ္တဿ။ တေ အညမညံ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေပိ ပဿန္တိ၊ ဝိဟာရံ ဂန္တွာပိ ပဿန္တိယေဝ။

အထေကဒိဝသံ ¶ ဒေဝဒတ္တဿ နိဿိတကော ဣတရံ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ ကိံ တွံ ဒေဝသိကံ သေဒေဟိ မုစ္စမာနေဟိ ပိဏ္ဍာယ စရသိ၊ ဒေဝဒတ္တော ဂယာသီသဝိဟာရေ နိသီဒိတွာဝ နာနဂ္ဂရသေဟိ သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဧဝရူပေါ ဥပါယော နတ္ထိ၊ ကိံ တွံ ဒုက္ခံ အနုဘောသိ၊ ကိံ တေ ပါတောဝ ဂယာသီသံ အာဂန္တွာ သဥတ္တရိဘင်္ဂံ ယာဂုံ ပိဝိတွာ အဋ္ဌာရသဝိဓံ ခဇ္ဇကံ ခါဒိတွာ နာနဂ္ဂရသေဟိ သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ? သော ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနော ဂန္တုကာမော ဟုတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဂယာသီသံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ကာလဿေဝ ဝေဠုဝနံ အာဂစ္ဆတိ။ သော သဗ္ဗကာလံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ နာသက္ခိ၊ ‘‘ဂယာသီသံ ဂန္တွာ ဒေဝဒတ္တဿ ပဋ္ဌပိတံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ န စိရဿေဝ ပါကဋော ဇာတော ¶ ။ အထ နံ သဟာယာ ပုစ္ဆိံသု ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ တွံ အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တဿ ပဋ္ဌပိတံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇသီ’’တိ။ ‘‘ကော ဧဝမာဟာ’’တိ? ‘‘အသုကော စ အသုကော စာ’’တိ။ ‘‘သစ္စံ အဟံ အာဝုသော ဂယာသီသံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇာမိ၊ န ပန မေ ဒေဝဒတ္တော ဘတ္တံ ဒေတိ၊ အညေ မနုဿာ ဒေန္တီ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော ဗုဒ္ဓါနံ ပဋိကဏ္ဋကော ဒုဿီလော အဇာတသတ္တုံ ပသာဒေတွာ အဓမ္မေန အတ္တနော လာဘသက္ကာရံ ဥပ္ပာဒေသိ၊ တွံ ဧဝရူပေ နိယျာနိကေ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဒေဝဒတ္တဿ အဓမ္မေန ဥပ္ပန္နံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇသိ၊ ဧဟိ တံ သတ္ထု သန္တိကံ နေဿာမာ’’တိ တံ ဘိက္ခုံ အာဒါယ ဓမ္မသဘံ အာဂမိံသု။

သတ္ထာ ဒိသွာဝ ‘‘ကိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတံ ဘိက္ခုံ အနိစ္ဆန္တညေဝ အာဒါယ အာဂတတ္ထာ’’တိ? ‘‘အာမ ဘန္တေ၊ အယံ ဘိက္ခု တုမှာကံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဒေဝဒတ္တဿ အဓမ္မေန ဥပ္ပန္နံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ။ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဒေဝဒတ္တဿ အဓမ္မေန ဥပ္ပန္နံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇသီ’’တိ? ‘‘န ဘန္တေ၊ ဒေဝဒတ္တော မယှံ ဒေတိ၊ အညေ မနုဿာ ဒေန္တိ၊ တမဟံ ဘုဉ္ဇာမီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘မာ ဘိက္ခု ဧတ္ထ ပရိဟာရံ ကရိ၊ ဒေဝဒတ္တော အနာစာရော ဒုဿီလော၊ ကထဉှိ နာမ တွံ ဣဓ ပဗ္ဗဇိတွာ မမ သာသနံ ဘဇန္တောယေဝ ဒေဝဒတ္တဿ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇသိ၊ နိစ္စကာလမ္ပိ ဘဇနသီလကောဝ တွံ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေယေဝ ဘဇသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အမစ္စော အဟောသိ။ တဒါ ရညော မဟိဠာမုခေါ နာမ ¶ မင်္ဂလဟတ္ထီ အဟောသိ သီလဝါ အာစာရသမ္ပန္နော၊ န ကဉ္စိ ဝိဟေဌေတိ။ အထေကဒိဝသံ တဿ သာလာယ သမီပေ ရတ္တိဘာဂသမနန္တရေ စောရာ အာဂန္တွာ တဿ အဝိဒူရေ ¶ နိသိန္နာ စောရမန္တံ မန္တယိံသု ‘‘ဧဝံ ဥမ္မင်္ဂေါ ဘိန္ဒိတဗ္ဗော၊ ဧဝံ သန္ဓိစ္ဆေဒကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ ဥမ္မင်္ဂဉ္စ သန္ဓိစ္ဆေဒဉ္စ မဂ္ဂသဒိသံ တိတ္ထသဒိသံ နိဇ္ဇဋံ နိဂ္ဂုမ္ဗံ ကတွာ ဘဏ္ဍံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဟရန္တေန မာရေတွာဝ ဟရိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဥဋ္ဌာတုံ သမတ္ထော နာမ န ဘဝိဿတိ၊ စောရေန စ နာမ သီလာစာရယုတ္တေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ကက္ခဠေန ဖရုသေန သာဟသိကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧဝံ မန္တေတွာ အညမညံ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ အဂမံသု။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ပုနဒိဝသေပိ ပုနဒိဝသေပီတိ ဗဟူ ဒိဝသေ တတ္ထ အာဂန္တွာ မန္တယိံသု။ သော တေသံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘တေ မံ သိက္ခာပေန္တီ’’တိ သညာယ ‘‘ဣဒါနိ မယာ ကက္ခဠေန ဖရုသေန သာဟသိကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ တထာရူပေါဝ အဟောသိ။ ပါတောဝ အာဂတံ ဟတ္ထိဂေါပကံ သောဏ္ဍာယ ဂဟေတွာ ဘူမိယံ ပေါထေတွာ မာရေသိ။ အပရမ္ပိ တထာ အပရမ္ပိ တထာတိ အာဂတာဂတံ မာရေတိယေဝ။

‘‘မဟိဠာမုခေါ ¶ ဥမ္မတ္တကော ဇာတော ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေ မာရေတီ’’တိ ရညော အာရောစယိံသု။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ပဟိဏိ ‘‘ဂစ္ဆ ပဏ္ဍိတ၊ ဇာနာဟိ ကေန ကာရဏေန သော ဒုဋ္ဌော ဇာတော’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ဂန္တွာ တဿ သရီရေ အရောဂဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ကေန နု ခေါ ကာရဏေန ဧသ ဒုဋ္ဌော ဇာတော’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘အဒ္ဓါ အဝိဒူရေ ကေသဉ္စိ ဝစနံ သုတွာ ‘မံ ဧတေ သိက္ခာပေန္တီ’တိ သညာယ ဒုဋ္ဌော ဇာတော’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဟတ္ထိဂေါပကေ ပုစ္ဆိ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဟတ္ထိသာလာယ သမီပေ ရတ္တိဘာဂေ ကေဟိစိ ကိဉ္စိ ကထိတပုဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ သာမိ၊ စောရာ အာဂန္တွာ ကထယိံသူ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ ‘‘ဒေဝ၊ အညော ဟတ္ထိဿ သရီရေ ဝိကာရော နတ္ထိ၊ စောရာနံ ကထံ သုတွာ ဒုဋ္ဌော ဇာတော’’တိ။ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘သီလဝန္တေ သမဏဗြာဟ္မဏေ ဟတ္ထိသာလာယံ နိသီဒါပေတွာ သီလာစာရကထံ ကထာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ကာရေဟိ၊ တာတာ’’တိ။

ဗောဓိသတ္တော ဂန္တွာ သီလဝန္တေ သမဏဗြာဟ္မဏေ ဟတ္ထိသာလာယံ နိသီဒါပေတွာ ‘‘သီလကထံ ¶ ကထေထ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ တေ ဟတ္ထိဿ အဝိဒူရေ နိသိန္နာ ‘‘န ကောစိ ပရာမသိတဗ္ဗော န မာရေတဗ္ဗော၊ သီလာစာရသမ္ပန္နေန ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယယုတ္တေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သီလကထံ ကထယိံသု။ သော တံ သုတွာ ‘‘မံ ဣမေ သိက္ခာပေန္တိ၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ သီလဝန္တေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ သီလဝါ အဟောသိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ၊ တာတ၊ သီလဝါ ဇာတော’’တိ ¶ ? ဗောဓိသတ္တော ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ဧဝရူပေါ ဒုဋ္ဌဟတ္ထီ ပဏ္ဍိတေ နိဿာယ ပေါရာဏကဓမ္မေယေဝ ပတိဋ္ဌိတော’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ပုရာဏစောရာန ဝစော နိသမ္မ၊ မဟိဠာမုခေါ ပေါထယမနွစာရီ၊

သုသညတာနဉှိ ဝစော နိသမ္မ၊ ဂဇုတ္တမော သဗ္ဗဂုဏေသု အဋ္ဌာ’’တိ။

တတ္ထ ပုရာဏစောရာနန္တိ ပေါရာဏစောရာနံ။ နိသမ္မာတိ သုတွာ၊ ပဌမံ စောရာနံ ဝစနံ သုတွာတိ အတ္ထော။ မဟိဠာမုခေါတိ ဟတ္ထိနိမုခေန သဒိသမုခေါ။ ယထာ မဟိဠာ ပုရတော ဩလောကိယမာနာ သောဘတိ၊ န ပစ္ဆတော၊ တထာ သောပိ ပုရတော ဩလောကိယမာနော သောဘတိ။ တသ္မာ ‘‘မဟိဠာမုခေါ’’တိဿ နာမံ အကံသု။ ပေါထယမနွစာရီတိ ပေါထယန္တော မာရေန္တော အနုစာရီ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ သုသညတာနန္တိ သုဋ္ဌု သညတာနံ သီလဝန္တာနံ။ ဂဇုတ္တမောတိ ဥတ္တမဂဇော မင်္ဂလဟတ္ထီ။ သဗ္ဗဂုဏေသု အဋ္ဌာတိ သဗ္ဗေသု ပေါရာဏဂုဏေသု ပတိဋ္ဌိတော။ ရာဇာ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတဿာပိ အာသယံ ဇာနာတီ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။ သော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ သဒ္ဓိံ ဗောဓိသတ္တေန ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ¶ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ တွံ ဘိက္ခု ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေယေဝ ဘဇိ၊ စောရာနံ ဝစနံ သုတွာ စောရေ ဘဇိ၊ ဓမ္မိကာနံ ဝစနံ သုတွာ ဓမ္မိကေ ဘဇီ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မဟိဠာမုခေါ ဝိပက္ခသေဝကဘိက္ခု အဟောသိ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ အမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

နာလံ ¶ ကဗဠံ ပဒါတဝေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥပါသကဉ္စ မဟလ္လကတ္ထေရဉ္စ အာရဗ္ဘ ကထေသိ ¶ ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဒွေ သဟာယကာ။ တေသု ဧကော ပဗ္ဗဇိတွာ ဒေဝသိကံ ဣတရဿ ဃရံ ဂစ္ဆတိ။ သော တဿ ဘိက္ခံ ဒတွာ သယမ္ပိ ဘုဉ္ဇိတွာ တေနေဝ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ယာဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမနာ အာလာပသလ္လာပေန နိသီဒိတွာ နဂရံ ပဝိသတိ၊ ဣတရောပိ နံ ယာဝ နဂရဒွါရာ အနုဂန္တွာ နိဝတ္တတိ။ သော တေသံ ဝိဿာသော ဘိက္ခူနံ အန္တရေ ပါကဋော ဇာတော။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ တေသံ ဝိဿာသကထံ ကထေန္တာ ဓမ္မသဘာယံ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိ၊ တေ ‘‘ဣမာယ နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ကထယိံသု။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ဣမေ ဝိဿာသိကာ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဝိဿာသိကာယေဝ အဟေသု’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အမစ္စော အဟောသိ။ တဒါ ဧကော ကုက္ကုရော မင်္ဂလဟတ္ထိသာလံ ဂန္တွာ မင်္ဂလဟတ္ထိဿ ဘုဉ္ဇနဋ္ဌာနေ ပတိတာနိ ဘတ္တသိတ္ထာနိ ခါဒတိ။ သော တေနေဝ ဘောဇနေန သံဝဒ္ဓမာနော မင်္ဂလဟတ္ထိဿ ဝိဿာသိကော ဇာတော ဟတ္ထိဿေဝ သန္တိကေ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဥဘောပိ ဝိနာ ဝတ္တိတုံ န သက္ကောန္တိ။ သော ဟတ္ထီ နံ သောဏ္ဍာယ ဂဟေတွာ အပရာပရံ ကရောန္တော ကီဠတိ၊ ဥက္ခိပိတွာ ကုမ္ဘေ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ အထေကဒိဝသံ ဧကော ဂါမိကမနုဿော ဟတ္ထိဂေါပကဿ မူလံ ဒတွာ တံ ကုက္ကုရံ အာဒါယ အတ္တနော ဂါမံ အဂမာသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သော ဟတ္ထီ ကုက္ကုရံ အပဿန္တော နေဝ ခါဒတိ န ပိဝတိ န နှာယတိ။ တမတ္ထံ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ပဟိဏိ ‘‘ဂစ္ဆ ပဏ္ဍိတ၊ ဇာနာဟိ ကိံကာရဏာ ဟတ္ထီ ဧဝံ ကရောတီ’’တိ။

ဗောဓိသတ္တော ¶ ဟတ္ထိသာလံ ဂန္တွာ ဟတ္ထိဿ ဒုမ္မနဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣမဿ သရီရေ ရောဂေါ န ပညာယတိ၊ ကေနစိ ပနဿ သဒ္ဓိံ မိတ္တသန္ထဝေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တံ အပဿန္တော ဧသ မညေ သောကာဘိဘူတော’’တိ ဟတ္ထိဂေါပကေ ပုစ္ဆိ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဣမဿ ကေနစိ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော’’တိ? ‘‘အာမ၊ အတ္ထိ သာမိ ဧကေန သုနခေန သဒ္ဓိံ ဗလဝါ မေတ္တီ’’တိ။ ‘‘ကဟံ သော ဧတရဟီ’’တိ? ‘‘ဧကေန မနုဿေန နီတော’’တိ။ ‘‘ဇာနာထ ပနဿ နိဝါသနဋ္ဌာန’’န္တိ? ‘‘န ဇာနာမ၊ သာမီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘နတ္ထိ၊ ဒေဝ၊ ဟတ္ထိဿ ကောစိ အာဗာဓော ¶ ၊ ဧကေန ပနဿ သုနခေန သဒ္ဓိံ ဗလဝဝိဿာသော ¶ ၊ တံ အပဿန္တော န ဘုဉ္ဇတိ မညေ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘နာလံ ကဗဠံ ပဒါတဝေ၊ န စ ပိဏ္ဍံ န ကုသေ န ဃံသိတုံ၊

မညာမိ အဘိဏှဒဿနာ၊ နာဂေါ သ္နေဟမကာသိ ကုက္ကုရေ’’တိ။

တတ္ထ နာလန္တိ န သမတ္ထော။ ကဗဠန္တိ ဘောဇနကာလေ ပဌမမေဝ ဒိန္နံ ကဋုကကဗဠံ။ ပဒါတဝေတိ ပအာဒါတဝေ၊ သန္ဓိဝသေန အာကာရလောပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဂဟေတုန္တိ အတ္ထော။ န စ ပိဏ္ဍန္တိ ဝဍ္ဎေတွာ ဒီယမာနံ ဘတ္တပိဏ္ဍမ္ပိ နာလံ ဂဟေတုံ။ န ကုသေတိ ခါဒနတ္ထာယ ဒိန္နာနိ တိဏာနိပိ နာလံ ဂဟေတုံ။ န ဃံသိတုန္တိ နှာပိယမာနော သရီရမ္ပိ ဃံသိတုံ နာလံ။ ဧဝံ ယံ ယံ သော ဟတ္ထီ ကာတုံ န သမတ္ထော၊ တံ တံ သဗ္ဗံ ရညော အာရောစေတွာ တဿ အသမတ္ထဘာဝေ အတ္တနာ သလ္လက္ခိတကာရဏံ အာရောစေန္တော ‘‘မညာမီ’’တိအာဒိမာဟ။

ရာဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကာတဗ္ဗံ ပဏ္ဍိတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘‘အမှာကံ ကိရ မင်္ဂလဟတ္ထိဿ သဟာယံ သုနခံ ဧကော မနုဿော ဂဟေတွာ ဂတော၊ ယဿ ဃရေ တံ သုနခံ ပဿန္တိ၊ တဿ အယံ နာမ ဒဏ္ဍော’တိ ဘေရိံ စရာပေထ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ တထာ ကာရေသိ။ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ သော ပုရိသော သုနခံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ သုနခေါ ဝေဂေနာဂန္တွာ ဟတ္ထိဿ သန္တိကမေဝ အဂမာသိ။ ဟတ္ထီ တံ သောဏ္ဍာယ ဂဟေတွာ ကုမ္ဘေ ဌပေတွာ ရောဒိတွာ ပရိဒေဝိတွာ ကုမ္ဘာ ဩတာရေတွာ တေန ဘုတ္တေ ပစ္ဆာ အတ္တနာပိ ဘုဉ္ဇိ။ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတဿ အာသယံ ဇာနာတီ’’တိ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။

သတ္ထာ ¶ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေ ဣဒါနေဝ ဝိဿာသိကာ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဝိဿာသိကာယေဝါ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ စတုသစ္စကထာယ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ။ ဣဒံ စတုသစ္စကထာယ ဝိနိဝဋ္ဋနံ နာမ သဗ္ဗဇာတကေသုပိ အတ္ထိယေဝ။ မယံ ပန ယတ္ထဿ အာနိသံသော ပညာယတိ ¶ ၊ တတ္ထေဝ ဒဿယိဿာမ။

တဒါ သုနခေါ ဥပါသကော အဟောသိ၊ ဟတ္ထီ မဟလ္လကတ္ထေရော၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ အမစ္စပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

မနုညမေဝ ¶ ဘာသေယျာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ ဘိက္ခူနံ ဩမသဝါဒံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိဉှိ သမယေ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ကလဟံ ကရောန္တာ ပေသလေ ဘိက္ခူ ခုံသေန္တိ ဝမ္ဘေန္တိ ဩဝိဇ္ဈန္တိ၊ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တိ။ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဝိဂရဟိတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဖရုသဝါစာ နာမ တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ အမနာပါ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဧကော တိရစ္ဆာနဂတော အတ္တာနံ ဖရုသေန သမုဒါစရန္တံ သဟဿံ ပရာဇေသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဂန္ဓာရရဋ္ဌေ တက္ကသိလာယံ ဂန္ဓာရရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဂေါယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထ နံ တရုဏဝစ္ဆကကာလေယေဝ ဧကော ဗြာဟ္မဏော ဂေါဒက္ခိဏာဒါယကာနံ သန္တိကာ လဘိတွာ ‘‘နန္ဒိဝိသာလော’’တိ နာမံ ကတွာ ပုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ သမ္ပိယာယမာနော ယာဂုဘတ္တာဒီနိ ဒတွာ ပေါသေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဝယပ္ပတ္တော စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ဣမိနာ ဗြာဟ္မဏေန ကိစ္ဆေန ပဋိဇဂ္ဂိတော၊ မယာ စ သဒ္ဓိံ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အညော သမဓုရော ဂေါဏော နာမ နတ္ထိ၊ ယံနူနာဟံ အတ္တနော ဗလံ ဒဿေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ ပေါသာဝနိယံ ဒဒေယျ’’န္တိ သော ဧကဒိဝသံ ဗြာဟ္မဏံ အာဟ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧကံ ဂေါဝိတ္တကသေဋ္ဌိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘မယှံ ဗလိဗဒ္ဒေါ အတိဗဒ္ဓံ သကဋသတံ ပဝဋ္ဋေတီ’တိ ဝတွာ သဟဿေန အဗ္ဘုတံ ကရောဟီ’’တိ။ သော ဗြာဟ္မဏော သေဋ္ဌိဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသိ ‘‘ဣမသ္မိံ နဂရေ ကဿ ဂေါဏော ထာမသမ္ပန္နော’’တိ။ အထ နံ သေဋ္ဌိ ‘‘အသုကဿ စ အသုကဿ စာ’’တိ ဝတွာ ‘‘သကလနဂရေ ပန အမှာကံ ဂေါဏေဟိ သဒိသော နာမ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ ဗြာဟ္မဏော ¶ ‘‘မယှံ ဧကော ¶ ဂေါဏော အတိဗဒ္ဓံ သကဋသတံ ပဝဋ္ဋေတုံ သမတ္ထော အတ္ထီ’’တိ အာဟ။ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ‘‘ကုတော ဧဝရူပေါ ဂေါဏော’’တိ အာဟ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘မယှံ ဂေဟေ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အဗ္ဘုတံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု ကရောမီ’’တိ သဟဿေန အဗ္ဘုတံ ¶ အကာသိ။

သော သကဋသတံ ဝါလုကာသက္ခရပါသာဏာနံယေဝ ပူရေတွာ ပဋိပါဋိယာ ဌပေတွာ သဗ္ဗာနိ အက္ခဗန္ဓနယောတ္တေန ဧကတော ဗန္ဓိတွာ နန္ဒိဝိသာလံ နှာပေတွာ ဂန္ဓပဉ္စင်္ဂုလိကံ ကတွာ ကဏ္ဌေ မာလံ ပိဠန္ဓိတွာ ပုရိမသကဋဓုရေ ဧကကမေဝ ယောဇေတွာ သယံ ဓုရေ နိသီဒိတွာ ပတောဒံ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘ဂစ္ဆ ကူဋ၊ ဝဟဿု ကူဋာ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အယံ မံ အကူဋံ ကူဋဝါဒေန သမုဒါစရတီ’’တိ စတ္တာရော ပါဒေ ထမ္ဘေ ဝိယ နိစ္စလေ ကတွာ အဋ္ဌာသိ။ သေဋ္ဌိ တင်္ခဏညေဝ ဗြာဟ္မဏံ သဟဿံ အာဟရာပေသိ။ ဗြာဟ္မဏော သဟဿပရာဇိတော ဂေါဏံ မုဉ္စိတွာ ဃရံ ဂန္တွာ သောကာဘိဘူတော နိပဇ္ဇိ။ နန္ဒိဝိသာလော စရိတွာ အာဂတော ဗြာဟ္မဏံ သောကာဘိဘူတံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ နိဒ္ဒါယသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကုတော မေ၊ နိဒ္ဒါ၊ သဟဿပရာဇိတဿာတိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မယာ ဧတ္တကံ ကာလံ တဝ ဂေဟေ ဝသန္တေန အတ္ထိ ကိဉ္စိ ဘာဇနံ ဝါ ဘိန္ဒိတပုဗ္ဗံ၊ ကောစိ ဝါ မဒ္ဒိတပုဗ္ဗော၊ အဋ္ဌာနေ ဝါ ပန ဥစ္စာရပဿာဝေါ ကတပုဗ္ဗော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ တာတာ’’တိ။ အထ တွံ မံ ကသ္မာ ကူဋဝါဒေန သမုဒါစရသိ၊ တဝေဝေသော ဒေါသော၊ မယှံ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ဂစ္ဆ၊ တေန သဒ္ဓိံ ဒွီဟိ သဟဿေဟိ အဗ္ဘုတံ ကရောဟိ၊ ကေဝလံ မံ အကူဋံ ကူဋဝါဒေန မာ သမုဒါစရသီတိ။

ဗြာဟ္မဏော တဿ ဝစနံ သုတွာ ဂန္တွာ ဒွီဟိ သဟဿေဟိ အဗ္ဘုတံ ကတွာ ပုရိမနယေနေဝ သကဋသတံ အတိဗန္ဓိတွာ နန္ဒိဝိသာလံ မဏ္ဍေတွာ ပုရိမသကဋဓုရေ ယောဇေသိ။ ကထံ ယောဇေသီတိ? ယုဂံ ဓုရေ နိစ္စလံ ဗန္ဓိတွာ ဧကာယ ကောဋိယာ နန္ဒိဝိသာလံ ယောဇေတွာ ဧကံ ကောဋိံ ဓုရယောတ္တေန ပလိဝေဌေတွာ ယုဂကောဋိဉ္စ အက္ခပါဒဉ္စ နိဿာယ မုဏ္ဍရုက္ခဒဏ္ဍကံ ဒတွာ တေန ယောတ္တေန နိစ္စလံ ဗန္ဓိတွာ ဌပေသိ။ ဧဝဉှိ ကတေ ယုဂံ ဧတ္တော ဝါ ဣတော ဝါ န ဂစ္ဆတိ၊ သက္ကာ ဟောတိ ဧကေနေဝ ဂေါဏေန အာကဍ္ဎိတုံ။ အထဿ ဗြာဟ္မဏော ဓုရေ နိသီဒိတွာ နန္ဒိဝိသာလဿ ပိဋ္ဌိံ ပရိမဇ္ဇိတွာ ‘‘ဂစ္ဆ ဘဒြ၊ ဝဟဿု၊ ဘန္ဒြာ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော အတိဗဒ္ဓံ သကဋသတံ ဧကဝေဂေနေဝ အာကဍ္ဎိတွာ ပစ္ဆာ ဌိတံ သကဋံ ပုရတော ဌိတဿ သကဋဿ ¶ ဌာနေ ဌပေသိ ¶ ။ ဂေါဝိတ္တကသေဋ္ဌိ ပရာဇိတော ဗြာဟ္မဏဿ ဒွေ သဟဿာနိ အဒါသိ။ အညေပိ မနုဿာ ဗောဓိသတ္တဿ ဗဟုံ ဓနံ အဒံသု၊ သဗ္ဗံ ဗြာဟ္မဏဿေဝ အဟောသိ။ ဧဝံ သော ဗောဓိသတ္တံ နိဿာယ ဗဟုံ ဓနံ လဘိ။

သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖရုသဝစနံ နာမ ကဿစိ မနာပ’’န္တိ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဂရဟိတွာ သိက္ခာပဒံ ပညပေတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘မနုညမေဝ ¶ ဘာသေယျ၊ နာမနုညံ ကုဒါစနံ၊

မနုညံ ဘာသမာနဿ၊ ဂရုံ ဘာရံ ဥဒဒ္ဓရိ၊

ဓနဉ္စ နံ အလာဘေသိ၊ တေန စတ္တမနော အဟူ’’တိ။

တတ္ထ မနုညမေဝ ဘာသေယျာတိ ပရေန သဒ္ဓိံ ဘာသမာနော စတုဒေါသဝိရဟိတံ မဓုရံ မနာပံ သဏှံ မုဒုကံ ပိယဝစနမေဝ ဘာသေယျ။ ဂရုံ ဘာရံ ဥဒဒ္ဓရီတိ နန္ဒိဝိသာလော ဗလိဗဒ္ဒေါ အမနာပံ ဘာသမာနဿ ဘာရံ အနုဒ္ဓရိတွာ ပစ္ဆာ မနာပံ ပိယဝစနံ ဘာသမာနဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဂရုံ ဘာရံ ဥဒ္ဓရိ၊ ဥဒ္ဓရိတွာ ကဍ္ဎိတွာ ပဝဋ္ဋေသီတိ အတ္ထော၊ ဒ-ကာရော ပနေတ္ထ ဗျဉ္ဇနသန္ဓိဝသေန ပဒသန္ဓိကရော။

ဣတိ သတ္ထာ ‘‘မနုညမေဝ ဘာသေယျာ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ နန္ဒိဝိသာလော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

နန္ဒိဝိသာလဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

ယတော ယတော ဂရု ဓုရန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ယမကပါဋိဟာရိယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တံ သဒ္ဓိံ ဒေဝေါရောဟဏေန တေရသကနိပါတေ သရဘမိဂဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၃။၁၃၄ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ပန ယမကပါဋိဟာရိယံ ကတွာ ဒေဝလောကေ တေမာသံ ဝသိတွာ မဟာပဝါရဏာယ သင်္ကဿနဂရဒွါရေ ဩရုယှ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဇေတဝနံ ပဝိဋ္ဌေ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိပတိတွာ ‘‘အာဝုသော၊ တထာဂတော နာမ အသမဓုရော၊ တထာဂတေန ဝုဠှဓုရံ အညော ဝဟိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ ဆ သတ္ထာရော ‘မယမေဝ ¶ ပါဋိဟာရိယံ ကရိဿာမ၊ မယမေဝ ပါဋိဟာရိယံ ကရိဿာမာ’တိ ဝတွာ ဧကမ္ပိ ပါဋိဟာရိယံ န အကံသု၊ အဟော သတ္ထာ အသမဓုရော’’တိ သတ္ထု ဂုဏကထံ ကထေန္တာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ¶ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မယံ၊ ဘန္တေ၊ န အညာယ ကထာယ၊ ဧဝရူပါယ နာမ တုမှာကမေဝ ဂုဏကထာယာ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနိ မယာ ဝုဠှဓုရံ ကော ဝဟိဿတိ၊ ပုဗ္ဗေ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တောပိ အဟံ အတ္တနာ သမဓုရံ ကဉ္စိ နာလတ္ထ’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဂေါယောနိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ အထ နံ သာမိကာ တရုဏဝစ္ဆကကာလေယေဝ ဧကိဿာ မဟလ္လိကာယ ဃရေ ဝသိတွာ တဿာ နိဝါသဝေတနတော ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အဒံသု။ သာ တံ ယာဂုဘတ္တာဒီဟိ ပဋိဇဂ္ဂမာနာ ပုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ဝဍ္ဎေသိ။ သော ‘‘အယျိကာကာဠကော’’ တွေဝ နာမံ ပညာယိတ္ထ။ ဝယပ္ပတ္တော စ အဉ္ဇနဝဏ္ဏော ဟုတွာ ဂါမဂေါဏေဟိ သဒ္ဓိံ စရတိ၊ သီလာစာရသမ္ပန္နော အဟောသိ။ ဂါမဒါရကာ သိင်္ဂေသုပိ ကဏ္ဏေသုပိ ဂလေပိ ဂဟေတွာ ဩလမ္ဗန္တိ၊ နင်္ဂုဋ္ဌေပိ ဂဟေတွာ ကီဠန္တိ၊ ပိဋ္ဌိယမ္ပိ နိသီဒန္တိ။ သော ဧကဒိဝသံ စိန္တေသိ ‘‘မယှံ မာတာ ဒုဂ္ဂတာ၊ မံ ပုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ဒုက္ခေန ပေါသေသိ၊ ယံနူနာဟံ ဘတိံ ကတွာ ဣမံ ဒုဂ္ဂတဘာဝတော မောစေယျ’’န္တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ဘတိံ ဥပဓာရေန္တော စရတိ။

အထေကဒိဝသံ ဧကော သတ္ထဝါဟပုတ္တော ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဝိသမတိတ္ထံ သမ္ပတ္တော၊ တဿ ဂေါဏာ သကဋာနိ ဥတ္တာရေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ပဉ္စသု သကဋသတေသု ဂေါဏာ ယုဂပရမ္ပရာယ ယောဇိတာ ဧကမ္ပိ သကဋံ ဥတ္တာရေတုံ နာသက္ခိံသု။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဂါမဂေါဏေဟိ သဒ္ဓိံ တတ္ထ သမီပေ စရတိ။ သတ္ထဝါဟပုတ္တောပိ ဂေါသုတ္တဝိတ္တကော၊ သော ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဧတေသံ ဂုန္နံ အန္တရေ ဣမာနိ သကဋာနိ ဥတ္တာရေတုံ သမတ္ထော ဥသဘာဇာနီယော’’တိ ဥပဓာရယမာနော ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ အာဇာနီယော သက္ခိဿတိ မယှံ သကဋာနိ ဥတ္တာရေတုံ၊ ကော နု ခေါ အဿ သာမိကော’’တိ ဂေါပါလကေ ပုစ္ဆိ ‘‘ကော နု ခေါ ဘော ဣမဿ သာမိကော၊ အဟံ ဣမံ သကဋေ ယောဇေတွာ သကဋေသု ဥတ္တာရိတေသု ဝေတနံ ဒဿာမီ’’တိ။ တေ အာဟံသု ‘‘ဂဟေတွာ နံ ယောဇေထ၊ နတ္ထိ ဣမဿ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သာမိကော’’တိ။ သော နံ နာသာယ ရဇ္ဇုကေန ဗန္ဓိတွာ ¶ အာကဍ္ဎေန္တော စာလေတုမ္ပိ နာသက္ခိ။ ဗောဓိသတ္တော ကိရ ‘‘ဘတိယာ ကထိတာယ ¶ ဂမိဿာမီ’’တိ န အဂမာသိ။ သတ္ထဝါဟပုတ္တော တဿာဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ‘‘သာမိ၊ တယာ ပဉ္စသု သကဋသတေသု ဥတ္တာရိတေသု ဧကေကဿ သကဋဿ ဒွေ ဒွေ ကဟာပဏေ ဘတိံ ကတွာ သဟဿံ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သယမေဝ အဂမာသိ။ အထ နံ ပုရိသာ ပုရိမသကဋေသု ယောဇေသုံ။ အထ နံ ဧကဝေဂေနေဝ ဥက္ခိပိတွာ ထလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗသကဋာနိ ဥတ္တာရေသိ။

သတ္ထဝါဟပုတ္တော ဧကေကဿ သကဋဿ ဧကေကံ ကတွာ ပဉ္စသတာနိ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ တဿ ဂလေ ဗန္ဓိ။ သော ‘‘အယံ မယှံ ယထာပရိစ္ဆိန္နံ ဘတိံ န ဒေတိ၊ န ဒါနိဿ ဂန္တုံ ဒဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ သဗ္ဗပုရိမသကဋဿ ပုရတော မဂ္ဂံ နိဝါရေတွာ အဋ္ဌာသိ။ အပနေတုံ ဝါယမန္တာပိ နံ အပနေတုံ နာသက္ခိံသု။ သတ္ထဝါဟပုတ္တော ‘‘ဇာနာတိ မညေ ဧသ အတ္တနော ဘတိယာ ဦနဘာဝ’’န္တိ ဧကေကသ္မိံ သကဋေ ဒွေ ဒွေ ကတွာ သဟဿဘဏ္ဍိကံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘အယံ တေ သကဋုတ္တရဏဘတီ’’တိ ဂီဝါယံ လဂ္ဂေသိ။ သော သဟဿဘဏ္ဍိကံ အာဒါယ မာတု သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဂါမဒါရကာ ‘‘ကိံ နာမေတံ ¶ အယျိကာကာဠကဿ ဂလေ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တိ။ သော တေ အနုဗန္ဓိတွာ ဒူရတောဝ ပလာပေန္တော မာတု သန္တိကံ ဂတော။ ပဉ္စန္နံ ပန သကဋသတာနံ ဥတ္တာရိတတ္တာ ရတ္တေဟိ အက္ခီဟိ ကိလန္တရူပေါ ပညာယိတ္ထ။ အယျိကာ တဿ ဂီဝါယ သဟဿတ္ထဝိကံ ဒိသွာ ‘‘တာတ၊ အယံ တေ ကဟံ လဒ္ဓါ’’တိ ဂေါပါလကဒါရကေ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘တာတ၊ ကိံ အဟံ တယာ လဒ္ဓဘတိယာ ဇီဝိတုကာမာ၊ ကိံကာရဏာ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ အနုဘောသီ’’တိ ဝတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥဏှောဒကေန နှာပေတွာ သကလသရီရံ တေလေန မက္ခေတွာ ပါနီယံ ပါယေတွာ သပ္ပာယံ ဘောဇနံ ဘောဇေတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ သဒ္ဓိံ ဗောဓိသတ္တေန ယထာကမ္မံ ဂတာ။

သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဣဒါနေဝ အသမဓုရော၊ ပုဗ္ဗေပိ အသမဓုရောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ယတော ¶ ယတော ဂရု ဓုရံ၊ ယတော ဂမ္ဘီရဝတ္တနီ၊

တဒါဿု ကဏှံ ယုဉ္ဇန္တိ၊ သွာဿု တံ ဝဟတေ ဓုရ’’န္တိ။

တတ္ထ ယတော ယတော ဂရု ဓုရန္တိ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ဌာနေ ဓုရံ ဂရု ဘာရိယံ ဟောတိ၊ အညေ ဗလိဗဒ္ဒါ ဥက္ခိပိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ယတော ဂမ္ဘီရဝတ္တနီတိ ¶ ဝတ္တန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝတ္တနီ၊ မဂ္ဂဿေတံ နာမံ၊ ယသ္မိံ ဌာနေ ဥဒကစိက္ခလ္လမဟန္တတာယ ဝါ ဝိသမစ္ဆိန္နတဋဘာဝေန ဝါ မဂ္ဂေါ ဂမ္ဘီရော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တဒါဿု ကဏှံ ယုဉ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ အဿူတိ နိပါတမတ္တံ၊ တဒါ ကဏှံ ယုဉ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ ယဒါ ဓုရဉ္စ ဂရု ဟောတိ မဂ္ဂေါ စ ဂမ္ဘီရော၊ တဒါ အညေ ဗလိဗဒ္ဒေ အပနေတွာ ကဏှမေဝ ယောဇေန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သွာဿု တံ ဝဟတေ ဓုရန္တိ ဧတ္ထာပိ အဿူတိ နိပါတမတ္တမေဝ၊ သော တံ ဓုရံ ဝဟတီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ဘဂဝါ ‘‘တဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဏှောဝ တံ ဓုရံ ဝဟတီ’’တိ ဒဿေတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မဟလ္လိကာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ အဟောသိ၊ အယျိကာကာဠကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မာ ¶ မုနိကဿ ပိဟယီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ထုလ္လကုမာရိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တံ တေရသကနိပါတေ စူဠနာရဒကဿပဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၃။၄၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ သတ္ထာ ပန တံ ဘိက္ခုံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ နိဿာယာ’’တိ? ‘‘ထုလ္လကုမာရိကာပလောဘနံ ဘန္တေ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခု ဧသာ တဝ အနတ္ထကာရိကာ၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ ဣမိဿာ ဝိဝါဟဒိဝသေ ဇီဝိတက္ခယံ ပတွာ မဟာဇနဿ ဥတ္တရိဘင်္ဂဘာဝံ ပတ္တော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ဧကဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ ဂေဟေ ဂေါယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ ‘‘မဟာလောဟိတော’’တိ နာမေန၊ ကနိဋ္ဌဘာတာပိဿ စူဠလောဟိတော နာမ အဟောသိ။ တေယေဝ ဒွေ ဘာတိကေ နိဿာယ တသ္မိံ ကုလေ ကမ္မဓုရံ ဝတ္တတိ။ တသ္မိံ ပန ကုလေ ဧကာ ကုမာရိကာ အတ္ထိ၊ တံ ဧကော နဂရဝါသီ ကုလပုတ္တော အတ္တနော ပုတ္တဿ ဝါရေသိ။ တဿာ မာတာပိတရော ‘‘ကုမာရိကာယ ဝိဝါဟကာလေ အာဂတာနံ ပါဟုနကာနံ ¶ ဥတ္တရိဘင်္ဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ယာဂုဘတ္တံ ဒတွာ မုနိကံ နာမ သူကရံ ပေါသေသုံ။ တံ ဒိသွာ စူဠလောဟိတော ¶ ဘာတရံ ပုစ္ဆိ ‘‘ဣမသ္မိံ ကုလေ ကမ္မဓုရံ ဝတ္တမာနံ အမှေ ဒွေ ဘာတိကေ နိဿာယ ဝတ္တတိ၊ ဣမေ ပန အမှာကံ တိဏပလာလာဒီနေဝ ဒေန္တိ၊ သူကရံ ယာဂုဘတ္တေန ပေါသေန္တိ၊ ကေန နု ခေါ ကာရဏေန ဧသ ဧတံ လဘတီ’’တိ။ အထဿ ဘာတာ ‘‘တာတ စူဠလောဟိတ၊ မာ တွံ ဧတဿ ဘောဇနံ ပိဟယိ၊ အယံ သူကရော မရဏဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ။ ဧတိဿာ ဟိ ကုမာရိကာယ ဝိဝါဟကာလေ အာဂတာနံ ပါဟုနကာနံ ဥတ္တရိဘင်္ဂေါ ဘဝိဿတီတိ ဣမေ ဧတံ သူကရံ ပေါသေန္တိ၊ ဣတော ကတိပါဟစ္စယေန တေ မနုဿာ အာဂမိဿန္တိ၊ အထ နံ သူကရံ ပါဒေသု ဂဟေတွာ ကဍ္ဎေန္တာ ဟေဋ္ဌာမဉ္စတော နီဟရိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ပါဟုနကာနံ သူပဗျဉ္ဇနံ ကရိယမာနံ ပဿိဿသီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘မာ မုနိကဿ ပိဟယိ၊ အာတုရန္နာနိ ဘုဉ္ဇတိ၊

အပ္ပောဿုက္ကော ဘုသံ ခါဒ၊ ဧတံ ဒီဃာယုလက္ခဏ’’န္တိ။

တတ္ထ မာ မုနိကဿ ပိဟယီတိ မုနိကဿ ဘောဇနေ ပိဟံ မာ ဥပ္ပာဒယိ၊ ‘‘ဧသ မုနိကော သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ မာ မုနိကဿ ပိဟယိ၊ ‘‘ကဒါ နု ခေါ အဟမ္ပိ ဧဝံ သုခိတော ဘဝေယျ’’န္တိ မာ မုနိကဘာဝံ ပတ္ထယိ။ အယဉှိ အာတုရန္နာနိ ဘုဉ္ဇတိ။ အာတုရန္နာနီတိ မရဏဘောဇနာနိ။ အပ္ပောဿုက္ကော ဘုသံ ခါဒါတိ တဿ ဘောဇနေ နိရုဿုက္ကော ဟုတွာ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ဘုသံ ¶ ခါဒ။ ဧတံ ဒီဃာယုလက္ခဏန္တိ ဧတံ ဒီဃာယုဘာဝဿ ကာရဏံ။ တတော န စိရဿေဝ တေ မနုဿာ အာဂမိံသု၊ မုနိကံ ဃာတေတွာ နာနပ္ပကာရေဟိ ပစိံသု။ ဗောဓိသတ္တော စူဠလောဟိတံ အာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌော တေ၊ တာတ၊ မုနိကော’’တိ။ ဒိဋ္ဌံ မေ၊ ဘာတိက၊ မုနိကဿ ဘောဇနဖလံ၊ ဧတဿ ဘောဇနတော သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန အမှာကံ တိဏပလာလဘုသမတ္တမေဝ ဥတ္တမဉ္စ အနဝဇ္ဇဉ္စ ဒီဃာယုလက္ခဏဉ္စာတိ။

သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ ခေါ တွံ ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေပိ ဣမံ ကုမာရိကံ နိဿာယ ဇီဝိတက္ခယံ ပတွာ မဟာဇနဿ ဥတ္တရိဘင်္ဂဘာဝံ ဂတော’’တိ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ¶ – ‘‘တဒါ မုနိကသူကရော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု အဟောသိ၊ ထုလ္လကုမာရိကာ ဧသာ ဧဝ၊ စူဠလောဟိတော အာနန္ဒော၊ မဟာလောဟိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကုရုင်္ဂံ ကုက္ကုရဉ္စေဝ၊ ဘောဇာဇာနီယဉ္စ အာဇညံ၊

တိတ္ထံ မဟိဠာမုခါဘိဏှံ၊ နန္ဒိကဏှဉ္စ မုနိကန္တိ။

ကုလာဝကာတိ ¶ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အပရိဿာဝေတွာ ပါနီယံ ပီတံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိတော ကိရ ဒွေ သဟာယကာ ဒဟရဘိက္ခူ ဇနပဒံ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ယထာဇ္ဈာသယံ ဝသိတွာ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿိဿာမာ’’တိ ပုန တတော နိက္ခမိတွာ ဇေတဝနာဘိမုခါ ပါယိံသု။ ဧကဿ ဟတ္ထေ ပရိဿာဝနံ အတ္ထိ၊ ဧကဿ နတ္ထိ။ ဒွေပိ ဧကတော ပါနီယံ ပရိဿာဝေတွာ ပိဝန္တိ။ တေ ဧကဒိဝသံ ဝိဝါဒံ အကံသု။ ပရိဿာဝနသာမိကော ဣတရဿ ပရိဿာဝနံ အဒတွာ သယမေဝ ပါနီယံ ပရိဿာဝေတွာ ပိဝိ၊ ဣတရော ပန ပရိဿာဝနံ အလဘိတွာ ပိပါသံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော အပရိဿာဝေတွာ ပါနီယံ ပိဝိ။ တေ ဥဘောပိ အနုပုဗ္ဗေန ဇေတဝနံ ပတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ကထေတွာ ‘‘ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ ကောသလဇနပဒေ ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ဝသိတွာ တတော နိက္ခမိတွာ တုမှာကံ ဒဿနတ္ထာယ အာဂတာ’’တိ။ ‘‘ကစ္စိ ပန ဝေါ သမဂ္ဂါ အာဂတတ္ထာ’’တိ? အပရိဿာဝနကော အာဟ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ မယာ သဒ္ဓိံ ဝိဝါဒံ ကတွာ ပရိဿာဝနံ နာဒါသီ’’တိ။ ဣတရောပိ အာဟ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ အပရိဿာဝေတွာဝ ဇာနံ သပါဏကံ ဥဒကံ ပိဝီ’’တိ။ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဇာနံ သပါဏကံ ဥဒကံ ပိဝီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အပရိဿာဝိတံ ဥဒကံ ပိဝိန္တိ ¶ ။ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ ပဏ္ဍိတာ ဒေဝနဂရေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တာ ယုဒ္ဓပရာဇိတာ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေန ပလာယန္တာ ‘ဣဿရိယံ နိဿာယ ပါဏဝဓံ န ကရိဿာမာ’တိ တာဝ မဟန္တံ ယသံ ပရိစ္စဇိတွာ သုပဏ္ဏပေါတကာနံ ဇီဝိတံ ဒတွာ ရထံ နိဝတ္တယိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ မဂဓရဋ္ဌေ ရာဇဂဟေ ဧကော မာဂဓရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ယထာ ဧတရဟိ သက္ကော ပုရိမတ္တဘာဝေ မဂဓရဋ္ဌေ မစလဂါမကေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဧဝံ တသ္မိံယေဝ မစလဂါမကေ မဟာကုလဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ စဿ ‘‘မဃကုမာရော’’တွေဝ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော ‘‘မဃမာဏဝေါ’’တိ ပညာယိတ္ထ။ အထဿ မာတာပိတရော သမာနဇာတိကကုလတော ဒါရိကံ အာနယိံသု။ သော ပုတ္တဓီတာဟိ ဝဍ္ဎမာနော ဒါနပတိ အဟောသိ၊ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခတိ။ တသ္မိဉ္စ ဂါမေ တေတ္တိံသေဝ ကုလာနိ ဟောန္တိ၊ တေပိ တေတ္တိံသ ကုလာ မနုဿာ ဧကဒိဝသံ ဂါမမဇ္ဈေ ဌတွာ ဂါမကမ္မံ ¶ ကရောန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော ဌိတဋ္ဌာနေ ပါဒေဟိ ပံသုံ ဝိယူဟိတွာ တံ ပဒေသံ ရမဏီယံ ကတွာ အဋ္ဌာသိ၊ အထညော ဧကော အာဂန္တွာ တသ္မိံ ဌာနေ ဌိတော။ ဗောဓိသတ္တော အပရံ ဌာနံ ရမဏီယံ ကတွာ အဋ္ဌာသိ၊ တတြာပိ အညော ဌိတော။ ဗောဓိသတ္တော အပရမ္ပိ အပရမ္ပီတိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဌိတဋ္ဌာနံ ရမဏီယံ ကတွာ အပရေန သမယေန တသ္မိံ ဌာနေ မဏ္ဍပံ ကာရေသိ၊ မဏ္ဍပမ္ပိ အပနေတွာ သာလံ ကာရေသိ၊ တတ္ထ ဖလကာသနာနိ သန္ထရိတွာ ပါနီယစာဋိံ ဌပေသိ။

အပရေန သမယေန တေပိ တေတ္တိံသဇနာ ဗောဓိသတ္တေန သမာနစ္ဆန္ဒာ အဟေသုံ။ တေ ဗောဓိသတ္တော ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပုညာနိ ကရောန္တော ဝိစရတိ။ တေပိ တေနေဝ သဒ္ဓိံ ပုညာနိ ကရောန္တာ ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ဝါသိဖရသုမုသလဟတ္ထာ စတုမဟာပထာဒီသု မုသလေန ပါသာဏေ ဥဗ္ဗတ္တေတွာ ပဝဋ္ဋေန္တိ၊ ယာနာနံ အက္ခပဋိဃာတရုက္ခေ ဟရန္တိ၊ ဝိသမံ သမံ ကရောန္တိ၊ သေတုံ အတ္ထရန္တိ၊ ပေါက္ခရဏိယော ခဏန္တိ၊ သာလံ ကရောန္တိ၊ ဒါနာနိ ဒေန္တိ၊ သီလာနိ ရက္ခန္တိ။ ဧဝံ ယေဘုယျေန သကလဂါမဝါသိနော ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သီလာနိ ရက္ခိံသု။

အထ ¶ နေသံ ဂါမဘောဇကော စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေ ဧတေသု သုရံ ပိဝန္တေသု ပါဏာတိပါတာဒီနိ ကရောန္တေသု စာဋိကဟာပဏာဒိဝသေန စေဝ ဒဏ္ဍဗလိဝသေန စ ဓနံ လဘာမိ၊ ဣဒါနိ ပန မဃော မာဏဝေါ သီလံ ရက္ခာပေတိ၊ တေသံ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ကာတုံ ¶ န ဒေတိ၊ ဣဒါနိ ပန တေ ပဉ္စ သီလာနိ န ရက္ခာပေဿာမီ’’တိ ကုဒ္ဓါ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ ဗဟူ စောရာ ဂါမဃာတာဒီနိ ကရောန္တာ ဝိစရန္တီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တေ အာနေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ဂန္တွာ သဗ္ဗေပိ တေ ဗန္ဓိတွာ အာနေတွာ ‘‘အာနီတာ၊ ဒေဝ၊ စောရာ’’တိ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တေသံ ကမ္မံ အသောဓေတွာဝ ‘‘ဟတ္ထိနာ နေ မဒ္ဒါပေထာ’’တိ အာဟ။ တတော သဗ္ဗေပိ တေ ရာဇင်္ဂဏေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ဟတ္ထိံ အာနယိံသု။ ဗောဓိသတ္တော တေသံ ဩဝါဒံ အဒါသိ ‘‘တုမှေ သီလာနိ အာဝဇ္ဇေထ၊ ပေသုညကာရကေ စ ရညေ စ ဟတ္ထိမှိ စ အတ္တနော သရီရေ စ ဧကသဒိသမေဝ မေတ္တံ ဘာဝေထာ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။ အထ နေသံ မဒ္ဒနတ္ထာယ ဟတ္ထိံ ဥပနေသုံ။ သော ဥပနီယမာနောပိ န ဥပဂစ္ဆတိ၊ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝိတွာ ပလာယတိ။ အညံ အညံ ဟတ္ထိံ အာနယိံသု၊ တေပိ တထေဝ ပလာယိံသု။

ရာဇာ ‘‘ဧတေသံ ဟတ္ထေ ကိဉ္စိ ဩသဓံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဝိစိနထာ’’တိ အာဟ။ ဝိစိနန္တာ အဒိသွာ ‘‘နတ္ထိ၊ ဒေဝါ’’တိ အာဟံသု။ တေန ဟိ ကိဉ္စိ မန္တံ ပရိဝတ္တေဿန္တိ၊ ပုစ္ဆထ နေ ‘‘အတ္ထိ ဝေါ ပရိဝတ္တနမန္တော’’တိ? ရာဇပုရိသာ ပုစ္ဆိံသု၊ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အတ္ထီ’’တိ အာဟ။ ရာဇပုရိသာ ‘‘အတ္ထိ ကိရ၊ ဒေဝါ’’တိ အာရောစယိံသု၊ ရာဇာ သဗ္ဗေပိ တေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တုမှာကံ ¶ ဇာနနမန္တံ ကထေထာ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော အဝေါစ ‘‘ဒေဝ၊ အညော အမှာကံ မန္တော နာမ နတ္ထိ၊ အမှေ ပန တေတ္တိံသမတ္တာ ဇနာ ပါဏံ န ဟနာမ၊ အဒိန္နံ နာဒိယာမ၊ မိစ္ဆာစာရံ န စရာမ၊ မုသာဝါဒံ န ဘဏာမ၊ မဇ္ဇံ န ပိဝါမ၊ မေတ္တံ ဘာဝေမ၊ ဒါနံ ဒေမ၊ မဂ္ဂံ သမံ ကရောမ၊ ပေါက္ခရဏိယော ခဏာမ၊ သာလံ ကရောမ၊ အယံ အမှာကံ မန္တော စ ပရိတ္တဉ္စ ဝုဍ္ဎိ စာ’’တိ။ ရာဇာ တေသံ ပသန္နော ပေသုညကာရကဿ သဗ္ဗံ ဂေဟဝိဘဝံ တဉ္စ တေသံယေဝ ဒါသံ ကတွာ အဒါသိ၊ တံ ဟတ္ထိဉ္စ ဂါမဉ္စ တေသံယေဝ အဒါသိ။

တေ တတော ပဋ္ဌာယ ယထာရုစိယာ ပုညာနိ ကရောန္တာ ‘‘စတုမဟာပထေ မဟန္တံ သာလံ ကာရေဿာမာ’’တိ ဝဍ္ဎကိံ ပက္ကောသာပေတွာ သာလံ ¶ ပဋ္ဌပေသုံ။ မာတုဂါမေသု ပန ဝိဂတစ္ဆန္ဒတာယ ¶ တဿာ သာလာယ မာတုဂါမာနံ ပတ္တိံ နာဒံသု။ တေန စ သမယေန ဗောဓိသတ္တဿ ဂေဟေ သုဓမ္မာ၊ စိတ္တာ၊ နန္ဒာ၊ သုဇာတိ စတဿော ဣတ္ထိယော ဟောန္တိ။ တာသု သုဓမ္မာ ဝဍ္ဎကိနာ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ ‘‘ဘာတိက၊ ဣမိဿာ သာလာယ မံ ဇေဋ္ဌိကံ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ လဉ္ဇံ အဒါသိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပဌမမေဝ ကဏ္ဏိကာရုက္ခံ သုက္ခာပေတွာ တစ္ဆေတွာ ဝိဇ္ဈိတွာ ကဏ္ဏိကံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဝတ္ထေန ပလိဝေဌေတွာ ဌပေသိ။ အထ သာလံ နိဋ္ဌာပေတွာ ကဏ္ဏိကာရောပနကာလေ ‘‘အဟော၊ အယျာ၊ ဧကံ န သရိမှာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ နာမ၊ ဘော’’တိ။ ‘‘ကဏ္ဏိကာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ဟောတု အာဟရိဿာမာ’’တိ? ‘‘ဣဒါနိ ဆိန္နရုက္ခေန ကာတုံ န သက္ကာ၊ ပုဗ္ဗေယေဝ ဆိန္ဒိတွာ တစ္ဆေတွာ ဝိဇ္ဈိတွာ ဌပိတကဏ္ဏိကာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘သစေ ကဿစိ ဂေဟေ နိဋ္ဌာပေတွာ ဌပိတာ ဝိက္ကာယိကကဏ္ဏိကာ အတ္ထိ၊ သာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ’’တိ။ တေ ပရိယေသန္တာ သုဓမ္မာယ ဂေဟေ ဒိသွာ မူလေန န လဘိံသု။ ‘‘သစေ မံ သာလာယ ပတ္တိကံ ကရောထ၊ ဒဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န မယံ မာတုဂါမာနံ ပတ္တိံ ဒမှာ’’တိ အာဟံသု။

အထ နေ ဝဍ္ဎကီ အာဟ ‘‘အယျာ၊ တုမှေ ကိံ ကထေထ၊ ဌပေတွာ ဗြဟ္မလောကံ အညံ မာတုဂါမရဟိတဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ၊ ဂဏှထ ကဏ္ဏိကံ၊ ဧဝံ သန္တေ အမှာကံ ကမ္မံ နိဋ္ဌံ ဂမိဿတီ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ကဏ္ဏိကံ ဂဟေတွာ သာလံ နိဋ္ဌာပေတွာ အာသနဖလကာနိ သန္ထရိတွာ ပါနီယစာဋိယော ဌပေတွာ ယာဂုဘတ္တံ နိဗန္ဓိံသု။ သာလံ ပါကာရေန ပရိက္ခိပိတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ အန္တောပါကာရေ ဝါလုကံ အာကိရိတွာ ဗဟိပါကာရေ တာလပန္တိယော ရောပေသုံ။ စိတ္တာပိ တသ္မိံ ဌာနေ ဥယျာနံ ကာရေသိ၊ ‘‘ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂရုက္ခော အသုကော နာမ တသ္မိံ နတ္ထီ’’တိ နာဟောသိ။ နန္ဒာပိ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ပေါက္ခရဏိံ ကာရေသိ ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ ပဒုမေဟိ သဉ္ဆန္နံ ရမဏီယံ။ သုဇာ န ကိဉ္စိ အကာသိ။

ဗောဓိသတ္တော ¶ မာတု ဥပဋ္ဌာနံ ပိတု ဥပဋ္ဌာနံ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိကကမ္မံ သစ္စဝါစံ အဖရုသဝါစံ ¶ အပိသုဏဝါစံ မစ္ဆေရဝိနယန္တိ ဣမာနိ သတ္တ ဝတပဒါနိ ပူရေတွာ –

‘‘မာတာပေတ္တိဘရံ ဇန္တုံ၊ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနံ၊

သဏှံ သခိလသမ္ဘာသံ၊ ပေသုဏေယျပ္ပဟာယိနံ။

‘‘မစ္ဆေရဝိနယေ ¶ ယုတ္တံ၊ သစ္စံ ကောဓာဘိဘုံ နရံ၊

တံ ဝေ ဒေဝါ တာဝတိံသာ၊ အာဟု သပ္ပုရိသော ဣတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၅၇) –

ဧဝံ ပသံသိယဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ တာဝတိံသဘဝနေ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တေပိဿ သဟာယာ တတ္ထေဝ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တသ္မိံ ကာလေ တာဝတိံသဘဝနေ အသုရာ ပဋိဝသန္တိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ‘‘ကိံ နော သာဓာရဏေန ရဇ္ဇေနာ’’တိ အသုရေ ဒိဗ္ဗပါနံ ပါယေတွာ မတ္တေ သမာနေ ပါဒေသု ဂါဟာပေတွာ သိနေရုပဗ္ဗတပါဒေ ခိပါပေသိ။ တေ အသုရဘဝနမေဝ သမ္ပာပုဏိံသု။

အသုရဘဝနံ နာမ သိနေရုဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ တာဝတိံသဒေဝလောကပ္ပမာဏမေဝ၊ တတ္ထ ဒေဝါနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ဝိယ စိတ္တပါဋလိ နာမ ကပ္ပဋ္ဌိယရုက္ခော ဟောတိ။ တေ စိတ္တပါဋလိယာ ပုပ္ဖိတာယ ဇာနန္တိ ‘‘နာယံ အမှာကံ ဒေဝလောကော၊ ဒေဝလောကသ္မိဉှိ ပါရိစ္ဆတ္တကော ပုပ္ဖတီ’’တိ။ အထ တေ ‘‘ဇရသက္ကော အမှေ မတ္တေ ကတွာ မဟာသမုဒ္ဒပိဋ္ဌေ ခိပိတွာ အမှာကံ ဒေဝနဂရံ ဂဏှိ၊ တေ မယံ တေန သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတွာ အမှာကံ ဒေဝနဂရမေဝ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ကိပိလ္လိကာ ဝိယ ထမ္ဘံ သိနေရုံ အနုသဉ္စရမာနာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ သက္ကော ‘‘အသုရာ ကိရ ဥဋ္ဌိတာ’’တိ သုတွာ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေယေဝ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ယုဇ္ဈမာနော တေဟိ ပရာဇိတော ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကေန ဝေဇယန္တရထေန ဒက္ခိဏသမုဒ္ဒဿ မတ္ထကေန ပလာယိတုံ အာရဒ္ဓါ။ အထဿ ရထော သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေန ဝေဂေန ဂစ္ဆန္တော သိမ္ဗလိဝနံ ပက္ခန္တော၊ တဿ ဂမနမဂ္ဂေ သိမ္ဗလိဝနံ နဠဝနံ ဝိယ ဆိဇ္ဇိတွာ ဆိဇ္ဇိတွာ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေ ပတတိ။ သုပဏ္ဏပေါတကာ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေ ပရိပတန္တာ မဟာဝိရဝံ ရဝိံသု။ သက္ကော မာတလိံ ပုစ္ဆိ ‘‘သမ္မ မာတလိ၊ ကိံ သဒ္ဒေါ နာမေသ၊ အတိကာရုညရဝေါ ¶ ဝတ္တတီ’’တိ? ‘‘ဒေဝ၊ တုမှာကံ ရထဝေဂေန ဝိစုဏ္ဏိတေ သိမ္ဗလိဝနေ ပတန္တေ သုပဏ္ဏပေါတကာ မရဏဘယတဇ္ဇိတာ ဧကဝိရဝံ ဝိရဝန္တီ’’တိ။

မဟာသတ္တော ¶ ‘‘သမ္မ မာတလိ၊ မာ အမှေ နိဿာယ ဧတေ ကိလမန္တု၊ န မယံ ဣဿရိယံ နိဿာယ ပါဏဝဓကမ္မံ ကရောမ၊ ဧတေသံ ပန အတ္ထာယ မယံ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ အသုရာနံ ဒဿာမ၊ နိဝတ္တယေတံ ရထ’’န္တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ကုလာဝကာ ¶ မာတလိ သိမ္ဗလိသ္မိံ၊ ဤသာမုခေန ပရိဝဇ္ဇယဿု၊

ကာမံ စဇာမ အသုရေသု ပါဏံ၊ မာမေ ဒိဇာ ဝိကုလာဝါ အဟေသု’’န္တိ။

တတ္ထ ကုလာဝကာတိ သုပဏ္ဏပေါတကာ။ မာတလီတိ သာရထိံ အာမန္တေသိ။ သိမ္ဗလိသ္မိန္တိ ပဿ ဧတေ သိမ္ဗလိရုက္ခေ ဩလမ္ဗန္တာ ဌိတာတိ ဒဿေတိ။ ဤသာမုခေန ပရိဝဇ္ဇယဿူတိ ဧတေ ဧတဿ ရထဿ ဤသာမုခေန ယထာ န ဟညန္တိ၊ ဧဝံ တေ ပရိဝဇ္ဇယဿု။ ကာမံ စဇာမ အသုရေသု ပါဏန္တိ ယဒိ အမှေသု အသုရာနံ ပါဏံ စဇန္တေသု ဧတေသံ သောတ္ထိ ဟောတိ၊ ကာမံ စဇာမ ဧကံသေနေဝ မယံ အသုရေသု အမှာကံ ပါဏံ စဇာမ။ မာမေ ဒိဇာ ဝိကုလာဝါ အဟေသုန္တိ ဣမေ ပန ဒိဇာ ဣမေ ဂရုဠပေါတကာ ဝိဒ္ဓသ္တဝိစုဏ္ဏိတကုလာဝကတာယ ဝိကုလာဝါ မာ အဟေသုံ၊ မာ အမှာကံ ဒုက္ခံ ဧတေသံ ဥပရိ ခိပ၊ နိဝတ္တယ နိဝတ္တယ ရထန္တိ။ မာတလိသင်္ဂါဟကော တဿ ဝစနံ သုတွာ ရထံ နိဝတ္တေတွာ အညေန မဂ္ဂေန ဒေဝလောကာဘိမုခံ အကာသိ။ အသုရာ ပန တံ နိဝတ္တယမာနမေဝ ဒိသွာ ‘‘အဒ္ဓါ အညေဟိပိ စက္ကဝါဠေဟိ သက္ကာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဗလံ လဘိတွာ ရထော နိဝတ္တော ဘဝိဿတီ’’တိ မရဏဘယဘီတာ ပလာယိတွာ အသုရဘဝနမေဝ ပဝိသိံသု။

သက္ကောပိ ဒေဝနဂရံ ပဝိသိတွာ ဒွီသု ဒေဝလောကေသု ဒေဝဂဏေန ပရိဝုတော နဂရမဇ္ဈေ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ယောဇနသဟဿုဗ္ဗေဓော ဝေဇယန္တပါသာဒေါ ဥဋ္ဌဟိ။ ဝိဇယန္တေ ဥဋ္ဌိတတ္တာ ‘‘ဝေဇယန္တော’’ တွေဝ နာမံ အကံသု။ အထ သက္ကော ပုန အသုရာနံ အနာဂမနတ္ထာယ ပဉ္စသု ဌာနေသု အာရက္ခံ ဌပေသိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘အန္တရာ ¶ ဒွိန္နံ အယုဇ္ဈပုရာနံ၊ ပဉ္စဝိဓာ ဌပိတာ အဘိရက္ခာ၊

ဥရဂကရောဋိပယဿ စ ဟာရီ၊ မဒနယုတာ စတုရော စ မဟန္တာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၄၇)၊

ဒွေ ¶ နဂရာနိပိ ယုဒ္ဓေန ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အယုဇ္ဈပုရာနိ နာမ ဇာတာနိ ဒေဝနဂရဉ္စ အသုရနဂရဉ္စ။ ယဒါ ဟိ အသုရာ ဗလဝန္တာ ဟောန္တိ၊ အထ ဒေဝေဟိ ပလာယိတွာ ဒေဝနဂရံ ပဝိသိတွာ ဒွါရေ ပိဟိတေ အသုရာနံ သတသဟဿမ္ပိ ¶ ကိဉ္စိ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ ယဒါ ဒေဝါ ဗလဝန္တာ ဟောန္တိ၊ အထ အသုရေဟိ ပလာယိတွာ အသုရနဂရံ ပဝိသိတွာ ဒွါရေ ပိဟိတေ သက္ကာနံ သတသဟဿမ္ပိ ကိဉ္စိ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ ဣတိ ဣမာနိ ဒွေ နဂရာနိ အယုဇ္ဈပုရာနိ နာမ။ တေသံ အန္တရာ ဧတေသု ဥရဂါဒီသု ပဉ္စသု ဌာနေသု သက္ကေန အာရက္ခာ ဌပိတာ။ တတ္ထ ဥရဂ-သဒ္ဒေန နာဂါ ဂဟိတာ။ တေ ဥဒကေ ဗလဝန္တာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ သိနေရုဿ ပဌမာလိန္ဒေ တေသံ အာရက္ခာ။ ကရောဋိ-သဒ္ဒေန သုပဏ္ဏာ ဂဟိတာ။ တေသံ ကိရ ကရောဋိ နာမ ပါနဘောဇနံ၊ တေန တံ နာမံ လဘိံသု၊ ဒုတိယာလိန္ဒေ တေသံ အာရက္ခာ။ ပယဿဟာရိ-သဒ္ဒေန ကုမ္ဘဏ္ဍာ ဂဟိတာ။ ဒါနဝရက္ခသာ ကိရေတေ၊ တတိယာလိန္ဒေ တေသံ အာရက္ခာ။ မဒနယုတ-သဒ္ဒေန ယက္ခာ ဂဟိတာ။ ဝိသမစာရိနော ကိရ တေ ယုဒ္ဓသောဏ္ဍာ၊ စတုတ္ထာလိန္ဒေ တေသံ အာရက္ခာ။ စတုရော စ မဟန္တာတိ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဝုတ္တာ၊ ပဉ္စမာလိန္ဒေ တေသံ အာရက္ခာ။ တသ္မာ ယဒိ အသုရာ ကုပိတာ အာဝိလစိတ္တာ ဒေဝပုရံ ဥပယန္တိ၊ ပဉ္စဝိဓေသု ယံ ဂိရိနော ပဌမံ ပရိဘဏ္ဍံ၊ တံ ဥရဂါ ပရိဗာဟိယ တိဋ္ဌန္တိ။ ဧဝံ သေသေသု သေသာ။

ဣမေသု ပန ပဉ္စသု ဌာနေသု အာရက္ခံ ဌပေတွာ သက္ကေ ဒေဝါနမိန္ဒေ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနေ သုဓမ္မာ စဝိတွာ တဿေဝ ပါဒပရိစာရိကာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ကဏ္ဏိကာယ ဒိန္နနိဿန္ဒေန စဿာ ပဉ္စယောဇနသတိကာ သုဓမ္မာ နာမ ဒေဝသဘာ ဥဒပါဒိ၊ ယတ္ထ ဒိဗ္ဗသေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ ယောဇနပ္ပမာဏေ ကဉ္စနပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဒေဝမနုဿာနံ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောတိ။ စိတ္တာပိ စဝိတွာ တဿေဝ ပါဒပရိစာရိကာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဥယျာနဿ ကရဏနိဿန္ဒေန စဿာ စိတ္တလတာဝနံ နာမ ဥယျာနံ ဥဒပါဒိ။ နန္ဒာပိ စဝိတွာ တဿေဝ ပါဒပရိစာရိကာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ပေါက္ခရဏိယာ နိဿန္ဒေန စဿာ နန္ဒာ နာမ ပေါက္ခရဏီ ဥဒပါဒိ။

သုဇာ ပန ¶ ကုသလကမ္မဿ အကတတ္တာ ဧကသ္မိံ အရညေ ကန္ဒရာယ ဗကသကုဏိကာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ။ သက္ကော ‘‘သုဇာ န ပညာယတိ၊ ကတ္ထ နု ခေါ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ဒိသွာ တတ္ထ ဂန္တွာ တံ အာဒါယ ဒေဝလောကံ အာဂန္တွာ တဿာ ရမဏီယံ ဒေဝနဂရံ သုဓမ္မံ ဒေဝသဘံ စိတ္တလတာဝနံ နန္ဒာပေါက္ခရဏိဉ္စ ဒဿေတွာ ‘‘ဧတာ ကုသလံ ကတွာ မယှံ ပါဒပရိစာရိကာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ၊ တွံ ပန ကုသလံ အကတွာ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တာ ¶ ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ သီလံ ရက္ခာဟီ’’တိ တံ ဩဝဒိတွာ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ တတ္ထေဝ နေတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သာပိ တတော ¶ ပဋ္ဌာယ သီလံ ရက္ခတိ။ သက္ကော ကတိပါဟစ္စယေန ‘‘သက္ကာ နု ခေါ သီလံ ရက္ခိတု’’န္တိ ဂန္တွာ မစ္ဆရူပေန ဥတ္တာနော ဟုတွာ ပုရတော နိပဇ္ဇိ၊ သာ ‘‘မတမစ္ဆကော’’တိ သညာယ သီသေ အဂ္ဂဟေသိ၊ မစ္ဆော နင်္ဂုဋ္ဌံ စာလေသိ၊ အထ နံ ‘‘ဇီဝတိ မညေ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သက္ကော ‘‘သာဓု သာဓု၊ သက္ခိဿသိ သီလံ ရက္ခိတု’’န္တိ အဂမာသိ။ သာ တတော စုတာ ဗာရာဏသိယံ ကုမ္ဘကာရဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သက္ကော ‘‘ကဟံ နု ခေါ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ ဉတွာ သုဝဏ္ဏဧဠာလုကာနံ ယာနကံ ပူရေတွာ မဇ္ဈေ ဂါမဿ မဟလ္လကဝေသေန နိသီဒိတွာ ‘‘ဧဠာလုကာနိ ဂဏှထ၊ ဧဠာလုကာနိ ဂဏှထာ’’တိ ဥဂ္ဃောသေသိ။ မနုဿာ အာဂန္တွာ ‘‘ဒေဟိ၊ တာတာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘အဟံ သီလရက္ခကာနံ ဒမ္မိ၊ တုမှေ သီလံ ရက္ခထာ’’တိ? ‘‘မယံ သီလံ နာမ န ဇာနာမ၊ မူလေန ဒေဟီ’’တိ။ ‘‘န မယှံ မူလေန အတ္ထော၊ သီလရက္ခကာနညေဝါဟံ ဒမ္မီ’’တိ။ မနုဿာ ‘‘ကော စာယံ ဧဠာလုကော’’တိ ပက္ကမိံသု။ သုဇာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘မယှံ အာနီတံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဂန္တွာ တံ ‘‘ဒေဟိ၊ တာတာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သီလံ ရက္ခသိ၊ အမ္မာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ရက္ခာမီ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ မယာ တုယှမေဝ အတ္ထာယ အာဘတ’’န္တိ သဒ္ဓိံ ယာနကေန ဂေဟဒွါရေ ဌပေတွာ ပက္ကာမိ။

သာပိ ယာဝဇီဝံ သီလံ ရက္ခိတွာ တတော စုတာ ဝေပစိတ္တိဿ အသုရိန္ဒဿ ဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သီလာနိသံသေန အဘိရူပါ အဟောသိ။ သော တဿာ ဝယပ္ပတ္တကာလေ ‘‘မယှံ ဓီတာ အတ္တနော စိတ္တရုစိတံ သာမိကံ ဂဏှတူ’’တိ အသုရေ သန္နိပါတေသိ ¶ ။ သက္ကော ‘‘ကဟံ နု ခေါ သာ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ ဩလောကေန္တော တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ ဉတွာ ‘‘သုဇာ စိတ္တရုစိတံ သာမိကံ ဂဏှန္တီ မံ ဂဏှိဿတီ’’တိ အသုရဝဏ္ဏံ မာပေတွာ တတ္ထ အဂမာသိ။ သုဇံ အလင်္ကရိတွာ သန္နိပါတဋ္ဌာနံ အာနေတွာ ‘‘စိတ္တရုစိတံ သာမိကံ ဂဏှာ’’တိ အာဟံသု။ သာ ဩလောကေန္တီ သက္ကံ ဒိသွာ ပုဗ္ဗေပိ သိနေဟဝသေန ဥပ္ပန္နပေမေန မဟောဃေန ဝိယ အဇ္ဈောတ္ထဋဟဒယာ ဟုတွာ ‘‘အယံ မေ သာမိကော’’တိ ဝတွာ တဿ ဥပရိ ပုပ္ဖဒါမံ ခိပိတွာ အဂ္ဂဟေသိ။ အသုရာ ‘‘အမှာကံ ရာဇာ ဧတ္တကံ ကာလံ ဓီတု အနုစ္ဆဝိကံ အလဘိတွာ ဣဒါနိ လဘတိ ¶ ၊ အယမေဝဿာ ဓီတု ပိတာမဟတော မဟလ္လကော အနုစ္ဆဝိကော’’တိ လဇ္ဇမာနာ ပက္ကမိံသု။ သော တံ ဒေဝနဂရံ အာနေတွာ အဍ္ဎတေယျာနံ နာဋိကာကောဋီနံ ဇေဋ္ဌိကံ ကတွာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ ပဏ္ဍိတာ ဒေဝနဂရေ ရဇ္ဇံ ကာရယမာနာ အတ္တနော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇန္တာပိ ပါဏာတိပါတံ န ကရိံသု၊ တွံ နာမ ဧဝရူပေ နိယျာနိကေ ¶ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အပရိဿာဝိတံ သပါဏကံ ဥဒကံ ပိဝိဿသီ’’တိ တံ ဘိက္ခုံ ဂရဟိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မာတလိသင်္ဂါဟကော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရုဒံ မနုညန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဗဟုဘဏ္ဍိကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဒေဝဓမ္မဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၆) ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဗဟုဘဏ္ဍော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံကာရဏာ တွံ ဘိက္ခု ဗဟုဘဏ္ဍော ဇာတောသီ’’တိ? သော ဧတ္တကံ သုတွာဝ ကုဒ္ဓါ နိဝါသနပါရုပနံ ဆဍ္ဍေတွာ ‘‘ဣမိနာ ဒါနိ နီဟာရေန ဝိစရာမီ’’တိ သတ္ထု ပုရတော နဂ္ဂေါ အဋ္ဌာသိ။ မနုဿာ ‘‘ဓီ ဓီ’’တိ အာဟံသု။ သော တတော ပလာယိတွာ ဟီနာယာဝတ္တော။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိသိန္နာ ‘‘သတ္ထု နာမ ပုရတော ဧဝရူပံ ကရိဿတီ’’တိ တဿ အဂုဏကထံ ကထေသုံ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ။ ဘန္တေ၊ ‘‘သော ဟိ နာမ ဘိက္ခု တုမှာကံ ပုရတော စတုပရိသမဇ္ဈေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပဟာယ ဂါမဒါရကော ဝိယ နဂ္ဂေါ ဌတွာ မနုဿေဟိ ဇိဂုစ္ဆိယမာနော ဟီနာယာဝတ္တိတွာ သာသနာ ပရိဟီနော’’တိ တဿ အဂုဏကထာယ နိသိန္နာမှာတိ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ သော ဘိက္ခု ဟိရောတ္တပ္ပာဘာဝေန ရတနသာသနာ ပရိဟီနော၊ ပုဗ္ဗေ ဣတ္ထိရတနပဋိလာဘတောပိ ပရိဟီနောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ¶ ပဌမကပ္ပေ စတုပ္ပဒါ သီဟံ ရာဇာနံ အကံသု၊ မစ္ဆာ အာနန္ဒမစ္ဆံ၊ သကုဏာ သုဝဏ္ဏဟံသံ။ တဿ ပန သုဝဏ္ဏဟံသရာဇဿ ဓီတာ ဟံသပေါတိကာ အဘိရူပါ အဟောသိ။ သော တဿာ ဝရံ အဒါသိ၊ သာ အတ္တနော စိတ္တရုစိတံ သာမိကံ ဝါရေသိ။ ဟံသရာဇာ တဿာ ဝရံ ဒတွာ ဟိမဝန္တေ သဗ္ဗေ သကုဏေ သန္နိပါတာပေသိ၊ နာနပ္ပကာရာ ဟံသမောရာဒယော သကုဏဂဏာ သမာဂန္တွာ ဧကသ္မိံ မဟန္တေ ပါသာဏတလေ သန္နိပတိံသု။ ဟံသရာဇာ ‘‘အတ္တနော စိတ္တရုစိတံ သာမိကံ အာဂန္တွာ ဂဏှာတူ’’တိ ဓီတရံ ပက္ကောသာပေသိ။ သာ သကုဏသင်္ဃံ ဩလောကေန္တီ မဏိဝဏ္ဏဂီဝံ စိတြပေခုဏံ မောရံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မေ သာမိကော ဟောတူ’’တိ အာရောစေသိ။ သကုဏသင်္ဃာ မောရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟံသု ‘‘သမ္မ မောရ၊ အယံ ရာဇဓီတာ ဧတ္တကာနံ သကုဏာနံ မဇ္ဈေ သာမိကံ ရောစေန္တီ တယိ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေသီ’’တိ။ မောရော ‘‘အဇ္ဇာပိ တာဝ မေ ဗလံ န ပဿတီ’’တိ အတိတုဋ္ဌိယာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဘိန္ဒိတွာ ¶ တာဝ မဟတော သကုဏသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ ပက္ခေ ပသာရေတွာ နစ္စိတုံ အာရဘိ၊ နစ္စန္တော အပ္ပဋိစ္ဆန္နော အဟောသိ။

သုဝဏ္ဏဟံသရာဇာ လဇ္ဇိတော ‘‘ဣမဿ နေဝ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ အတ္ထိ၊ န ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ၊ နာဿ ဘိန္နဟိရောတ္တပ္ပဿ မမ ဓီတရံ ဒဿာမီ’’တိ သကုဏသင်္ဃမဇ္ဈေ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ရုဒံ မနုညံ ရုစိရာ စ ပိဋ္ဌိ၊ ဝေဠုရိယဝဏ္ဏူပနိဘာ စ ဂီဝါ၊

ဗျာမမတ္တာနိ စ ပေခုဏာနိ၊ နစ္စေန တေ ဓီတရံ နော ဒဒါမီ’’တိ။

တတ္ထ ရုဒံ မနုညန္တိ တ-ကာရဿ ဒ-ကာရော ကတော၊ ရုတံ မနာပံ၊ ဝဿိတသဒ္ဒေါ မဓုရောတိ အတ္ထော။ ရုစိရာ စ ပိဋ္ဌီတိ ပိဋ္ဌိပိ တေ စိတြာ စေဝ သောဘနာ စ။ ဝေဠုရိယဝဏ္ဏူပနိဘာတိ ဝေဠုရိယမဏိဝဏ္ဏသဒိသာ။ ဗျာမမတ္တာနီတိ ဧကဗျာမပ္ပမာဏာနိ။ ပေခုဏာနီတိ ပိဉ္ဆာနိ။ နစ္စေန တေ ဓီတရံ နော ဒဒါမီတိ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဘိန္ဒိတွာ နစ္စိတဘာဝေနေဝ တေ ဧဝရူပဿ နိလ္လဇ္ဇဿ ဓီတရံ နော ဒဒါမီတိ ဝတွာ ဟံသရာဇာ တသ္မိံယေဝ ပရိသမဇ္ဈေ အတ္တနော ဘာဂိနေယျဿ ဟံသပေါတကဿ ဓီတရံ အဒါသိ။ မောရော ဟံသပေါတိကံ အလဘိတွာ ¶ လဇ္ဇိတွာ တတောဝ ဥပ္ပတိတွာ ပလာယိ။ ဟံသရာဇာပိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ¶ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ဧသ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဘိန္ဒိတွာ ရတနသာသနာ ပရိဟီနော၊ ပုဗ္ဗေပိ ဣတ္ထိရတနပဋိလာဘတော ပရိဟီနောယေဝါ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မောရော ဗဟုဘဏ္ဍိကော အဟောသိ၊ ဟံသရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သမ္မောဒမာနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ကပိလဝတ္ထုံ ဥပနိဿာယ နိဂြောဓာရာမေ ဝိဟရန္တော စုမ္ဗဋကကလဟံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကုဏာလဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၁။ကုဏာလဇာတက) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ တဒါ ပန သတ္ထာ ဉာတကေ အာမန္တေတွာ ‘‘မဟာရာဇာ ဉာတကာနံ အညမညံ ဝိဂ္ဂဟော နာမ န ယုတ္တော၊ တိရစ္ဆာနဂတာပိ ¶ ဟိ ပုဗ္ဗေ သမဂ္ဂကာလေ ပစ္စာမိတ္တေ အဘိဘဝိတွာ သောတ္ထိံ ပတ္တာ ယဒါ ဝိဝါဒမာပန္နာ၊ တဒါ မဟာဝိနာသံ ပတ္တာ’’တိ ဝတွာ ဉာတိရာဇကုလေဟိ အာယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဝဋ္ဋကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အနေကဝဋ္ဋကသဟဿပရိဝါရော အရညေ ပဋိဝသတိ။ တဒါ ဧကော ဝဋ္ဋကလုဒ္ဒကော တေသံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဝဋ္ဋကဝဿိတံ ကတွာ တေသံ သန္နိပတိတဘာဝံ ဉတွာ တေသံ ဥပရိ ဇာလံ ခိပိတွာ ပရိယန္တေသု မဒ္ဒန္တော သဗ္ဗေ ဧကတော ကတွာ ပစ္ဆိံ ပူရေတွာ ဃရံ ဂန္တွာ တေ ဝိက္ကိဏိတွာ တေန မူလေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ။ အထေကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော တေ ဝဋ္ဋကေ အာဟ – ‘‘အယံ သာကုဏိကော အမှာကံ ဉာတကေ ဝိနာသံ ပါပေတိ၊ အဟံ ဧကံ ဥပါယံ ဇာနာမိ၊ ဧနေသ အမှေ ဂဏှိတုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ဧတေန တုမှာကံ ဥပရိ ဇာလေ ခိတ္တမတ္တေ ဧကေကော ဧကေကသ္မိံ ဇာလက္ခိကေ သီသံ ဌပေတွာ ဇာလံ ဥက္ခိပိတွာ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဟရိတွာ ဧကသ္မိံ ကဏ္ဋကဂုမ္ဗေ ပက္ခိပထ၊ ဧဝံ သန္တေ ဟေဋ္ဌာ တေန တေန ဌာနေန ပလာယိဿာမာ’’တိ။ တေ သဗ္ဗေ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိံသု။ ဒုတိယဒိဝသေ ဥပရိ ဇာလေ ခိတ္တေ တေ ဗောဓိသတ္တေန ဝုတ္တနယေနေဝ ဇာလံ ဥက္ခိပိတွာ ¶ ဧကသ္မိံ ¶ ကဏ္ဋကဂုမ္ဗေ ခိပိတွာ သယံ ဟေဋ္ဌာဘာဂေန တတော တတော ပလာယိံသု။ သာကုဏိကဿ ဂုမ္ဗတော ဇာလံ မောစေန္တဿေဝ ဝိကာလော ဇာတော၊ သော တုစ္ဆဟတ္ထောဝ အဂမာသိ။

ပုနဒိဝသတော ပဋ္ဌာယပိ ဝဋ္ဋကာ တထေဝ ကရောန္တိ။ သောပိ ယာဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမနာ ဇာလမေဝ မောစေန္တော ကိဉ္စိ အလဘိတွာ တုစ္ဆဟတ္ထောဝ ဂေဟံ ဂစ္ဆတိ။ အထဿ ဘရိယာ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘တွံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ တုစ္ဆဟတ္ထော အာဂစ္ဆသိ၊ အညမ္ပိ တေ ဗဟိ ပေါသိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ အတ္ထိ မညေ’’တိ အာဟ။ သာကုဏိကော ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မမ အညံ ပေါသိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ နတ္ထိ၊ အပိစ ခေါ ပန တေ ဝဋ္ဋကာ သမဂ္ဂါ ဟုတွာ စရန္တိ၊ မယာ ခိတ္တမတ္တေ ဇာလံ အာဒါယ ကဏ္ဋကဂုမ္ဗေ ခိပိတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ န ခေါ ပနေတေ သဗ္ဗကာလမေဝ သမ္မောဒမာနာ ဝိဟရိဿန္တိ၊ တွံ မာ စိန္တယိ၊ ယဒါ တေ ဝိဝါဒမာပဇ္ဇိဿန္တိ၊ တဒါ တေ သဗ္ဗေဝ အာဒါယ တဝ မုခံ ဟာသယမာနော အာဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဘရိယာယ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘သမ္မောဒမာနာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဇာလမာဒါယ ပက္ခိနော၊

ယဒါ တေ ဝိဝဒိဿန္တိ၊ တဒါ ဧဟိန္တိ မေ ဝသ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ယဒါ တေ ဝိဝဒိဿန္တီတိ ယသ္မိံ ကာလေ တေ ဝဋ္ဋကာ နာနာလဒ္ဓိကာ နာနာဂါဟာ ဟုတွာ ဝိဝဒိဿန္တိ၊ ကလဟံ ကရိဿန္တီတိ အတ္ထော။ တဒါ ဧဟိန္တိ မေ ဝသန္တိ တသ္မိံ ကာလေ သဗ္ဗေပိ တေ မမ ဝသံ အာဂစ္ဆိဿန္တိ။ အထာဟံ တေ ဂဟေတွာ တဝ မုခံ ဟာသေန္တော အာဂစ္ဆိဿာမီတိ ဘရိယံ သမဿာသေသိ။

ကတိပါဟဿေဝ ပန အစ္စယေန ဧကော ဝဋ္ဋကော ဂေါစရဘူမိံ ဩတရန္တော အသလ္လက္ခေတွာ အညဿ သီသံ အက္ကမိ၊ ဣတရော ‘‘ကော မံ သီသေ အက္ကမီ’’တိ ကုဇ္ဈိံ။ ‘‘အဟံ အသလ္လက္ခေတွာ အက္ကမိံ၊ မာ ကုဇ္ဈီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ကုဇ္ဈိယေဝ။ တေ ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တာ ‘‘တွမေဝ မညေ ဇာလံ ဥက္ခိပသီ’’တိ အညမညံ ဝိဝါဒံ ကရိံသု။ တေသု ဝိဝဒန္တေသု ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘ဝိဝါဒကေ သောတ္ထိဘာဝေါ နာမ နတ္ထိ၊ ဣဒါနေဝ တေ ဇာလံ န ဥက္ခိပိဿန္တိ၊ တတော မဟန္တံ ဝိနာသံ ပါပုဏိဿန္တိ၊ သာကုဏိကော ဩကာသံ လဘိဿတိ၊ မယာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ န သက္ကာ ဝသိတု’’န္တိ။ သော အတ္တနော ပရိသံ အာဒါယ အညတ္ထ ဂတော။ သာကုဏိကောပိ ခေါ ကတိပါဟစ္စယေန ¶ အာဂန္တွာ ဝဋ္ဋကဝဿိတံ ဝဿိတွာ တေသံ သန္နိပတိတာနံ ဥပရိ ဇာလံ ¶ ခိပိ။ အထေကော ဝဋ္ဋကော ‘‘တုယှံ ကိရ ဇာလံ ဥက္ခိပန္တဿေဝ မတ္ထကေ လောမာနိ ပတိတာနိ၊ ဣဒါနိ ဥက္ခိပါ’’တိ အာဟ။ အပရော ‘‘တုယှံ ကိရ ဇာလံ ဥက္ခိပန္တဿေဝ ဒွီသု ပက္ခေသု ပတ္တာနိ ပတိတာနိ၊ ဣဒါနိ ဥက္ခိပါ’’တိ အာဟ။ ဣတိ တေသံ ‘‘တွံ ဥက္ခိပ၊ တွံ ဥက္ခိပါ’’တိ ဝဒန္တာနညေဝ သာကုဏိကော ဇာလံ ဥက္ခိပိတွာ သဗ္ဗေဝ တေ ဧကတော ကတွာ ပစ္ဆိံ ပူရေတွာ ဘရိယံ ဟာသယမာနော ဂေဟံ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ မဟာရာဇာ ဉာတကာနံ ကလဟော နာမ န ယုတ္တော၊ ကလဟော ဝိနာသမူလမေဝ ဟောတီ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အပဏ္ဍိတဝဋ္ဋကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတဝဋ္ဋကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

န မံ သီတံ န မံ ဥဏှန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏဒုတိယိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သစ္စံ၊ ဘဂဝါ’’တိ။ ‘‘ကေနာသိ ဥက္ကဏ္ဌာပိတော’’တိ? ‘‘ပုရာဏဒုတိယိကာ မေ၊ ဘန္တေ မဓုရဟတ္ထရသာ၊ တံ ဇဟိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခု ဧသာ ဣတ္ထီ တဝ အနတ္ထကာရိကာ ¶ ၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ ဧတံ နိဿာယ မရဏံ ပါပုဏန္တော မံ အာဂမ္မ မရဏာ မုတ္တော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပုရောဟိတော အဟောသိ။ တဒါ ကေဝဋ္ဋာ နဒိယံ ဇာလံ ခိပိံသု။ အထေကော မဟာမစ္ဆော ရတိဝသေန အတ္တနော မစ္ဆိယာ သဒ္ဓိံ ကီဠမာနော အာဂစ္ဆတိ။ တဿ သာ မစ္ဆီ ပုရတော ဂစ္ဆမာနာ ဇာလဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ဇာလံ ပရိဟရမာနာ ဂတာ။ သော ပန ကာမဂိဒ္ဓါ လောလမစ္ဆော ဇာလကုစ္ဆိမေဝ ပဝိဋ္ဌော။ ကေဝဋ္ဋာ တဿ ဇာလံ ပဝိဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ဇာလံ ဥက္ခိပိတွာ မစ္ဆံ ဂဟေတွာ အမာရေတွာဝ ဝါလိကာပိဋ္ဌေ ခိပိတွာ ¶ ‘‘ဣမံ အင်္ဂါရေသု ပစိတွာ ခါဒိဿာမာ’’တိ အင်္ဂါရေ ကရောန္တိ၊ သူလံ တစ္ဆေန္တိ။ မစ္ဆော ‘‘ဧတံ အင်္ဂါရတာပနံ ဝါ သူလဝိဇ္ဈနံ ဝါ အညံ ဝါ ပန ဒုက္ခံ န မံ ကိလမေတိ၊ ယံ ¶ ပနေသာ မစ္ဆီ ‘အညံ သော နူန ရတိယာ ဂတော’တိ မယိ ဒေါမနဿံ အာပဇ္ဇတိ၊ တမေဝ မံ ဗာဓတီ’’တိ ပရိဒေဝမာနော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘န မံ သီတံ န မံ ဥဏှံ၊ န မံ ဇာလသ္မိ ဗာဓနံ၊

ယဉ္စ မံ မညတေ မစ္ဆီ၊ အညံ သော ရတိယာ ဂတော’’တိ။

တတ္ထ န မံ သီတံ န မံ ဥဏှန္တိ မစ္ဆာနံ ဥဒကာ နီဟဋကာလေ သီတံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဝိဂတေ ဥဏှံ ဟောတိ၊ တဒုဘယမ္ပိ သန္ဓာယ ‘‘န မံ သီတံ န မံ ဥဏှံ ဗာဓတီ’’တိ ပရိဒေဝတိ။ ယမ္ပိ အင်္ဂါရေသု ပစ္စနမူလကံ ဒုက္ခံ ဘဝိဿတိ၊ တမ္ပိ သန္ဓာယ ‘‘န မံ ဥဏှ’’န္တိ ပရိဒေဝတေဝ။ န မံ ဇာလသ္မိ ဗာဓနန္တိ ယမ္ပိ မေ ဇာလသ္မိံ ဗာဓနံ အဟောသိ၊ တမ္ပိ မံ န ဗာဓေတီတိ ပရိဒေဝတိ။ ‘‘ယဉ္စ မ’’န္တိအာဒီသု အယံ ပိဏ္ဍတ္ထော – သာ မစ္ဆီ မမ ဇာလေ ပတိတဿ ဣမေဟိ ကေဝဋ္ဋေဟိ ဂဟိတဘာဝံ အဇာနန္တီ မံ အပဿမာနာ ‘‘သော မစ္ဆော ဣဒါနိ အညံ မစ္ဆိံ ကာမရတိယာ ဂတော ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတိ၊ တံ တဿာ ဒေါမနဿပ္ပတ္တာယ စိန္တနံ မံ ဗာဓတီတိ ဝါလိကာပိဋ္ဌေ နိပန္နော ပရိဒေဝတိ။

တသ္မိံ သမယေ ပုရောဟိတော ဒါသပရိဝုတော နှာနတ္ထာယ နဒီတီရံ အာဂတော။ သော ပန သဗ္ဗရုတညူ ဟောတိ။ တေနဿ မစ္ဆပရိဒေဝနံ သုတွာ ဧတဒဟောသိ ‘‘အယံ မစ္ဆော ကိလေသဝသေန ပရိဒေဝတိ၊ ဧဝံ အာတုရစိတ္တော ခေါ ပနေသ မီယမာနော နိရယေယေဝ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ အဟမဿ အဝဿယော ဘဝိဿာမီ’’တိ ကေဝဋ္ဋာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အမ္ဘော တုမှေ အမှာကံ ဧကဒိဝသမ္ပိ ဗျဉ္ဇနတ္ထာယ မစ္ဆံ န ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ကေဝဋ္ဋာ ‘‘ကိံ ဝဒေထ၊ သာမိ၊ တုမှာကံ ရုစ္စနကမစ္ဆံ ဂဏှိတွာ ¶ ဂစ္ဆထာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘အမှာကံ အညေန ကမ္မံ နတ္ထိ၊ ဣမညေဝ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘ဂဏှထ သာမီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ နဒီတီရေ နိသီဒိတွာ ‘‘အမ္ဘော မစ္ဆ၊ သစေ တာဟံ အဇ္ဇ န ပဿေယျံ၊ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏေယျာသိ၊ ဣဒါနိ ဣတော ပဋ္ဌာယ မာ ကိလေသဝသိကော အဟောသီ’’တိ ဩဝဒိတွာ ဥဒကေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နှတွာ နဂရံ ပါဝိသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာပိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ¶ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မစ္ဆီ ပုရာဏဒုတိယိကာ အဟောသိ၊ မစ္ဆော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု ပုရောဟိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သန္တိ ပက္ခာ အပတနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ မဂဓေသု စာရိကံ စရမာနော ဒါဝဂ္ဂိနိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ သတ္ထာ မဂဓေသု စာရိကံ စရမာနော အညတရသ္မိံ မဂဓဂါမကေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဘိက္ခုဂဏပရိဝုတော မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တသ္မိံ သမယေ မဟာဍာဟော ဥဋ္ဌဟိ၊ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဒိဿန္တိ၊ သောပိ ခေါ အဂ္ဂိ ဧကဓူမော ဧကဇာလော ဟုတွာ အဝတ္ထရမာနော အာဂစ္ဆတေဝ။ တတ္ထေကေ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူ မရဏဘယဘီတာ ‘‘ပဋဂ္ဂိံ ဒဿာမ၊ တေန ဒဍ္ဎဋ္ဌာနံ ဣတရော အဂ္ဂိ န ဩတ္ထရိဿတီ’’တိ အရဏိသဟိတံ နီဟရိတွာ အဂ္ဂိံ ကရောန္တိ။ အပရေ အာဟံသု ‘‘အာဝုသော၊ တုမှေ ကိံ နာမ ကရောထ၊ ဂဂနမဇ္ဈေ ဌိတံ စန္ဒမဏ္ဍလံ၊ ပါစီနလောကဓာတုတော ဥဂ္ဂစ္ဆန္တံ သဟဿရံသိပဋိမဏ္ဍိတံ သူရိယမဏ္ဍလံ၊ ဝေလာယ တီရေ ဌိတာ သမုဒ္ဒံ၊ သိနေရုံ နိဿာယ ဌိတာ သိနေရုံ အပဿန္တာ ဝိယ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလံ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တမေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အနောလောကေတွာ ‘ပဋဂ္ဂိံ ဒေမာ’တိ ဝဒထ၊ ဗုဒ္ဓဗလံ နာမ န ဇာနာထ၊ ဧထ သတ္ထု သန္တိကံ ဂမိဿာမာ’’တိ။ တေ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဂစ္ဆန္တာ သဗ္ဗေပိ ဧကတော ဟုတွာ ဒသဗလဿ သန္တိကံ အဂမံသု။ သတ္ထာ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော အညတရသ္မိံ ပဒေသေ အဋ္ဌာသိ။ ဒါဝဂ္ဂိ အဘိဘဝန္တော ဝိယ ဝိရဝန္တော အာဂစ္ဆတိ။ အာဂန္တွာ တထာဂတဿ ဌိတဋ္ဌာနံ ပတွာ တဿ ပဒေသဿ သမန္တာ သောဠသကရီသမတ္တဋ္ဌာနံ ပတ္တော ဥဒကေ ဩပိလာပိတတိဏုက္ကာ ဝိယ နိဗ္ဗာယိ၊ ဝိနိဗ္ဗေဓတော ဒွတ္တိံသကရီသမတ္တဋ္ဌာနံ အဝတ္ထရိတုံ နာသက္ခိ။

ဘိက္ခူ ¶ သတ္ထု ဂုဏကထံ အာရဘိံသု – ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓါနံ ဂုဏာ နာမ၊ အယဉှိ နာမ အစေတနော အဂ္ဂိ ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတဋ္ဌာနံ အဝတ္ထရိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဥဒကေ ¶ တိဏုက္ကာ ဝိယ နိဗ္ဗာယတိ၊ အဟော ဗုဒ္ဓါနံ ¶ အာနုဘာဝေါ နာမာ’’တိ။ သတ္ထာ တေသံ ကထံ သုတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတံ ဧတရဟိ မယှံ ဗလံ၊ ယံ ဣမံ ဘူမိပ္ပဒေသံ ပတွာ ဧသ အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယတိ။ ဣဒံ ပန မယှံ ပေါရာဏကသစ္စဗလံ။ ဣမသ္မိဉှိ ပဒေသေ သကလမ္ပိ ဣမံ ကပ္ပံ အဂ္ဂိ န ဇလိဿတိ၊ ကပ္ပဋ�