📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဇာတက-အဋ္ဌကထာ

(ဒုတိယော ဘာဂေါ)

၂။ ဒုကနိပါတော

၁။ ဒဠှဝဂ္ဂေါ

[၁၅၁] ၁။ ရာဇောဝါဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒဠှံ ဒဠှဿ ခိပတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ရာဇောဝါဒံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော တေသကုဏဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဧကသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ကောသလရာဇာ ဧကံ အဂတိဂတံ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယံ အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ ဘုတ္တပါတရာသော အလ္လဟတ္ထောဝ အလင်္ကတရထံ အဘိရုယှ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဖုလ္လပဒုမသဿိရိကေသု ပါဒေသု နိပတိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ နံ သတ္ထာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ ကုတော နု တွံ၊ မဟာရာဇ၊ အာဂစ္ဆသိ ဒိဝါ ဒိဝဿာ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ အဇ္ဇ ဧကံ အဂတိဂတံ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယံ အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနန္တော ဩကာသံ အလဘိတွာ ဣဒါနိ တံ တီရေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ အလ္လဟတ္ထောဝ တုမှာကံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတောမှီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဓမ္မေန သမေန အဍ္ဍဝိနိစ္ဆယံ နာမ ကုသလံ၊ သဂ္ဂမဂ္ဂေါ ဧသ။ အနစ္ဆရိယံ ခေါ ပနေတံ၊ ယံ တုမှေ မာဒိသဿ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဿ သန္တိကာ ဩဝါဒံ လဘမာနာ ဓမ္မေန သမေန အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနေယျာထ။ ဧတဒေဝ အစ္ဆရိယံ၊ ယံ ပုဗ္ဗေ ရာဇာနော အသဗ္ဗညူနမ္ပိ ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ သုတွာ ဓမ္မေန သမေန အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနန္တာ စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ ဝဇ္ဇေတွာ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ သဂ္ဂပုရံ ပူရယမာနာ အဂမိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ လဒ္ဓဂဗ္ဘပရိဟာရော သောတ္ထိနာ မာတုကုစ္ဆိမှာ နိက္ခမိ။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ပနဿ ‘‘ဗြဟ္မဒတ္တကုမာရော’’တွေဝ နာမံ အကံသု။ သော အနုပုဗ္ဗေန ဝယပ္ပတ္တော သောဠသဝဿကာလေ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ပတွာ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ ဆန္ဒာဒိဝသေန အဂန္တွာ ဝိနိစ္ဆယံ အနုသာသိ။ တသ္မိံ ဧဝံ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ အမစ္စာပိ ဓမ္မေနေဝ ဝေါဟာရံ ဝိနိစ္ဆိနိံသု။ ဝေါဟာရေသု ဓမ္မေန ဝိနိစ္ဆယမာနေသု ကူဋဍ္ဍကာရကာ နာမ နာဟေသုံ၊ တေသံ အဘာဝါ အဍ္ဍတ္ထာယ ရာဇင်္ဂဏေ ဥပရဝေါ ပစ္ဆိဇ္ဇိ။ အမစ္စာ ဒိဝသမ္ပိ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ ကဉ္စိ ဝိနိစ္ဆယတ္ထာယ အာဂစ္ဆန္တံ အဒိသွာ ဥဋ္ဌာယ ပက္ကမန္တိ၊ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗဘာဝံ ပါပုဏိ။

ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘မယိ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တာ နာမ နတ္ထိ၊ ဥပရဝေါ ပစ္ဆိဇ္ဇိ၊ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗဘာဝံ ပတ္တံ၊ ဣဒါနိ မယာ အတ္တနော အဂုဏံ ပရိယေသိတုံ ဝဋ္ဋတိ ‘အယံ နာမ မေ အဂုဏော’တိ သုတွာ တံ ပဟာယ ဂုဏေသုယေဝ ဝတ္တိဿာမီ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ မေ ကောစိ အဂုဏဝါဒီ’’တိ ပရိဂ္ဂဏှန္တော အန္တောဝဠဉ္ဇကာနံ အန္တရေ ကဉ္စိ အဂုဏဝါဒိံ အဒိသွာ အတ္တနော ဂုဏကထမေဝ သုတွာ ‘‘ဧတေ မယှံ ဘယေနာပိ အဂုဏံ အဝတွာ ဂုဏမေဝ ဝဒေယျု’’န္တိ ဗဟိဝဠဉ္ဇနကေ ပရိဂ္ဂဏှန္တော တတ္ထာပိ အဒိသွာ အန္တောနဂရေ ပရိဂ္ဂဏှိ။ ဗဟိနဂရေ စတူသု ဒွါရေသု စတုဂါမကေ ပရိဂ္ဂဏှိ။ တတ္ထာပိ ကဉ္စိ အဂုဏဝါဒိံ အဒိသွာ အတ္တနော ဂုဏကထမေဝ သုတွာ ‘‘ဇနပဒံ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ အမစ္စေ ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ ရထံ အာရုယှ သာရထိမေဝ ဂဟေတွာ အညာတကဝေသေန နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဇနပဒံ ပရိဂ္ဂဏှမာနော ယာဝ ပစ္စန္တဘူမိံ ဂန္တွာ ကဉ္စိ အဂုဏဝါဒိံ အဒိသွာ အတ္တနော ဂုဏကထမေဝ သုတွာ ပစ္စန္တသီမတော မဟာမဂ္ဂေန နဂရာဘိမုခေါယေဝ နိဝတ္တိ။

တသ္မိံ ပန ကာလေ ဗလ္လိကော နာမ ကောသလရာဇာပိ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော အဂုဏကထံ ဂဝေသန္တော ဟုတွာ အန္တောဝဠဉ္ဇကာဒီသု အဂုဏဝါဒိံ အဒိသွာ အတ္တနော ဂုဏကထမေဝ သုတွာ ဇနပဒံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော တံ ပဒေသံ အဂမာသိ။ တေ ဥဘောပိ ဧကသ္မိံ နိန္နဋ္ဌာနေ သကဋမဂ္ဂေ အဘိမုခါ အဟေသုံ၊ ရထဿ ဥက္ကမနဋ္ဌာနံ နတ္ထိ။ အထ ဗလ္လိကရညော သာရထိ ဗာရာဏသိရညော သာရထိံ ‘‘တဝ ရထံ ဥက္ကမာပေဟီ’’တိ အာဟ။ သောပိ ‘‘အမ္ဘော သာရထိ၊ တဝ ရထံ ဥက္ကမာပေဟိ၊ ဣမသ္မိံ ရထေ ဗာရာဏသိရဇ္ဇသာမိကော ဗြဟ္မဒတ္တမဟာရာဇာ နိသိန္နော’’တိ အာဟ။ ဣတရောပိ နံ ‘‘အမ္ဘော သာရထိ၊ ဣမသ္မိံ ရထေ ကောသလရဇ္ဇသာမိကော ဗလ္လိကမဟာရာဇာ နိသိန္နော၊ တဝ ရထံ ဥက္ကမာပေတွာ အမှာကံ ရညော ရထဿ ဩကာသံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ဗာရာဏသိရညော သာရထိ ‘‘အယမ္ပိ ကိရ ရာဇာယေဝ၊ ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေန္တော ‘‘အတ္ထေသော ဥပါယော’’တိ ဝယံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒဟရဿ ရထံ ဥက္ကမာပေတွာ မဟလ္လကဿ ဩကာသံ ဒါပေဿာမီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ တံ သာရထိံ ကောသလရညော ဝယံ ပုစ္ဆိတွာ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဥဘိန္နမ္ပိ သမာနဝယဘာဝံ ဉတွာ ရဇ္ဇပရိမာဏံ ဗလံ ဓနံ ယသံ ဇာတိံ ဂေါတ္တံ ကုလပဒေသန္တိ သဗ္ဗံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဥဘောပိ တိယောဇနသတိကဿ ရဇ္ဇဿ သာမိနော သမာနဗလဓနယသဇာတိဂေါတ္တကုလပဒေသာ’’တိ ဉတွာ ‘‘သီလဝန္တဿ ဩကာသံ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဘော သာရထိ၊ တုမှာကံ ရညော သီလာစာရော ကီဒိသော’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘အယဉ္စ အယဉ္စ အမှာကံ ရညော သီလာစာရော’’တိ အတ္တနော ရညော အဂုဏမေဝ ဂုဏတော ပကာသေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁။

‘‘ဒဠှံ ဒဠှဿ ခိပတိ၊ ဗလ္လိကော မုဒုနာ မုဒုံ၊

သာဓုမ္ပိ သာဓုနာ ဇေတိ၊ အသာဓုမ္ပိ အသာဓုနာ၊

ဧတာဒိသော အယံ ရာဇာ၊ မဂ္ဂါ ဥယျာဟိ သာရထီ’’တိ။

တတ္ထ ဒဠှံ ဒဠှဿ ခိပတီတိ ယော ဒဠှော ဟောတိ ဗလဝဒဠှေန ပဟာရေန ဝါ ဝစနေန ဝါ ဇိနိတဗ္ဗော၊ တဿ ဒဠှမေဝ ပဟာရံ ဝါ ဝစနံ ဝါ ခိပတိ။ ဧဝံ ဒဠှောဝ ဟုတွာ တံ ဇိနာတီတိ ဒဿေတိ။ ဗလ္လိကောတိ တဿ ရညော နာမံ။ မုဒုနာ မုဒုန္တိ မုဒုပုဂ္ဂလံ သယမ္ပိ မုဒု ဟုတွာ မုဒုနာဝ ဥပါယေန ဇိနာတိ။ သာဓုမ္ပိ သာဓုနာ ဇေတီတိ ယေ သာဓူ သပ္ပုရိသာ၊ တေ သယမ္ပိ သာဓု ဟုတွာ သာဓုနာဝ ဥပါယေန ဇိနာတိ။ အသာဓုမ္ပိ အသာဓုနာတိ ယေ ပန အသာဓူ၊ တေ သယမ္ပိ အသာဓု ဟုတွာ အသာဓုနာဝ ဥပါယေန ဇိနာတီတိ ဒဿေတိ။ ဧတာဒိသော အယံ ရာဇာတိ အယံ အမှာကံ ကောသလရာဇာ သီလာစာရေန ဧဝရူပေါ။ မဂ္ဂါ ဥယျာဟိ သာရထီတိ အတ္တနော ရထံ မဂ္ဂါ ဥက္ကမာပေတွာ ဥယျာဟိ၊ ဥပ္ပထေန ယာဟိ၊ အမှာကံ ရညော မဂ္ဂံ ဒေဟီတိ ဝဒတိ။

အထ နံ ဗာရာဏသိရညော သာရထိ ‘‘အမ္ဘော၊ ကိံ ပန တယာ အတ္တနော ရညော ဂုဏကထာ ကထိတာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ယဒိ ပန ဧတေ ဂုဏာတိ ဝဒသိ၊ အဂုဏာ ပန ကီဒိသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဧတေ တာဝ အဂုဏာ ဟောန္တု၊ တုမှာကံ ပန ရညော ကီဒိသော ဂုဏော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ သုဏာဟီ’’တိ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂။

‘‘အက္ကောဓေန ဇိနေ ကောဓံ၊ အသာဓုံ သာဓုနာ ဇိနေ၊

ဇိနေ ကဒရိယံ ဒါနေန၊ သစ္စေနာလိကဝါဒိနံ၊

ဧတာဒိသော အယံ ရာဇာ၊ မဂ္ဂါ ဥယျာဟိ သာရထီ’’တိ။

တတ္ထ ဧတာဒိသောတိ ဧတေဟိ ‘‘အက္ကောဓေန ဇိနေ ကောဓ’’န္တိအာဒိဝသေန ဝုတ္တေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော။ အယဉှိ ကုဒ္ဓံ ပုဂ္ဂလံ သယံ အက္ကောဓော ဟုတွာ အက္ကောဓေန ဇိနာတိ၊ အသာဓုံ ပန သယံ သာဓု ဟုတွာ သာဓုနာဝ ဥပါယေန ဇိနာတိ၊ ကဒရိယံ ထဒ္ဓမစ္ဆရိံ သယံ ဒါယကော ဟုတွာ ဒါနေန ဇိနာတိ။ သစ္စေနာလိကဝါဒိနန္တိ မုသာဝါဒိံ သယံ သစ္စဝါဒီ ဟုတွာ သစ္စေန ဇိနာတိ။ မဂ္ဂါ ဥယျာဟိ သာရထီတိ၊ သမ္မ သာရထိ၊ မဂ္ဂတော အပဂစ္ဆ။ ဧဝံဝိဓသီလာစာရဂုဏယုတ္တဿ အမှာကံ ရညော မဂ္ဂံ ဒေဟိ၊ အမှာကံ ရာဇာ မဂ္ဂဿ အနုစ္ဆဝိကောတိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဗလ္လိကရာဇာ စ သာရထိ စ ဥဘောပိ ရထာ ဩတရိတွာ အဿေ မောစေတွာ ရထံ အပနေတွာ ဗာရာဏသိရညော မဂ္ဂံ အဒံသု။ ဗာရာဏသိရာဇာ ဗလ္လိကရညော ‘‘ရညာ နာမ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဩဝါဒံ ဒတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။ ဗလ္လိကရာဇာပိ တဿ ဩဝါဒံ ဂဟေတွာ ဇနပဒံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနော အဂုဏဝါဒိံ အဒိသွာဝ သကနဂရံ ဂန္တွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ သဂ္ဂပုရမေဝ ပူရေသိ။

သတ္ထာ ကောသလရာဇဿ ဩဝါဒတ္ထာယ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗလ္လိကရညော သာရထိ မောဂ္ဂလ္လာနော အဟောသိ၊ ဗလ္လိကရာဇာ အာနန္ဒော၊ ဗာရာဏသိရညော သာရထိ သာရိပုတ္တော၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရာဇောဝါဒဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၁၅၂] ၂။ သိင်္ဂါလဇာတကဝဏ္ဏနာ

အသမေက္ခိတကမ္မန္တန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ကူဋာဂါရသာလာယံ ဝိဟရန္တော ဝေသာလိဝါသိကံ ဧကံ နှာပိတပုတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဿ ကိရ ပိတာ ရာဇူနံ ရာဇောရောဓာနံ ရာဇကုမာရာနံ ရာဇကုမာရိကာနဉ္စ မဿုကရဏကေသသဏ္ဌပနအဋ္ဌပဒဋ္ဌပနာဒီနိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောတိ သဒ္ဓါ ပသန္နော တိသရဏဂတော သမာဒိန္နပဉ္စသီလော၊ အန္တရန္တရေ သတ္ထု ဓမ္မံ သုဏန္တော ကာလံ ဝီတိနာမေတိ။ သော ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ရာဇနိဝေသနေ ကမ္မံ ကာတုံ ဂစ္ဆန္တော အတ္တနော ပုတ္တံ ဂဟေတွာ ဂတော။ သော တတ္ထ ဧကံ ဒေဝစ္ဆရာပဋိဘာဂံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ လိစ္ဆဝိကုမာရိကံ ဒိသွာ ကိလေသဝသေန ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ပိတရာ သဒ္ဓိံ ရာဇနိဝေသနာ နိက္ခမိတွာ ‘‘ဧတံ ကုမာရိကံ လဘမာနော ဇီဝိဿာမိ၊ အလဘမာနဿ မေ ဧတ္ထေဝ မရဏ’’န္တိ အာဟာရုပစ္ဆေဒံ ကတွာ မဉ္စကံ ပရိဿဇိတွာ နိပဇ္ဇိ။

အထ နံ ပိတာ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တာတ၊ အဝတ္ထုမှိ ဆန္ဒရာဂံ မာ ကရိ၊ ဟီနဇစ္စော တွံ နှာပိတပုတ္တော၊ လိစ္ဆဝိကုမာရိကာ ခတ္တိယဓီတာ ဇာတိသမ္ပန္နာ၊ န သာ တုယှံ အနုစ္ဆဝိကာ၊ အညံ တေ ဇာတိဂေါတ္တေဟိ သဒိသံ ကုမာရိကံ အာနေဿာမီ’’တိ အာဟ။ သော ပိတု ကထံ န ဂဏှိ။ အထ နံ မာတာ ဘာတာ ဘဂိနီ စူဠပိတာ စူဠမာတာတိ သဗ္ဗေပိ ဉာတကာ စေဝ မိတ္တသုဟဇ္ဇာ စ သန္နိပတိတွာ သညာပေန္တာပိ သညာပေတုံ နာသက္ခိံသု။ သော တတ္ထေဝ သုဿိတွာ ပရိသုဿိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။ အထဿ ပိတာ သရီရကိစ္စပေတကိစ္စာနိ ကတွာ တနုသောကော ‘‘သတ္ထာရံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ဗဟုံ ဂန္ဓမာလာဝိလေပနံ ဂဟေတွာ မဟာဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဥပါသက၊ ဗဟူနိ ဒိဝသာနိ န ဒိဿသီ’’တိ ဝုတ္တေ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ ဥပါသက၊ ဣဒါနေဝ တဝ ပုတ္တော အဝတ္ထုသ္မိံ ဆန္ဒရာဂံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဝိနာသံ ပါပုဏိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပတ္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ သီဟယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဆ ကနိဋ္ဌဘာတရော ဧကာ စ ဘဂိနီ အဟောသိ၊ သဗ္ဗေပိ ကဉ္စနဂုဟာယံ ဝသန္တိ။ တဿာ ပန ဂုဟာယ အဝိဒူရေ ရဇတပဗ္ဗတေ ဧကာ ဖလိကဂုဟာ အတ္ထိ၊ တတ္ထေကော သိင်္ဂါလော ဝသတိ။ အပရဘာဂေ သီဟာနံ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ တေ ဘဂိနိံ သီဟပေါတိကံ ကဉ္စနဂုဟာယံ ဌပေတွာ ဂေါစရာယ ပက္ကမိတွာ မံသံ အာဟရိတွာ တဿာ ဒေန္တိ။ သော သိင်္ဂါလော တံ သီဟပေါတိကံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော အဟောသိ။ တဿာ ပန မာတာပိတူနံ ဓရမာနကာလေ ဩကာသံ နာလတ္ထ၊ သော သတ္တန္နမ္ပိ တေသံ ဂေါစရာယ ပက္ကန္တကာလေ ဖလိကဂုဟာယ ဩတရိတွာ ကဉ္စနဂုဟာယ ဒွါရံ ဂန္တွာ သီဟပေါတိကာယ ပုရတော လောကာမိသပဋိသံယုတ္တံ ဧဝရူပံ ရဟဿကထံ ကထေသိ – ‘‘သီဟပေါတိကေ၊ အဟမ္ပိ စတုပ္ပဒေါ၊ တွမ္ပိ စတုပ္ပဒါ၊ တွံ မေ ပဇာပတီ ဟောဟိ၊ အဟံ တေ ပတိ ဘဝိဿာမိ၊ တေ မယံ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ ဝသိဿာမ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ မံ ကိလေသဝသေန သင်္ဂဏှာဟီ’’တိ။ သာ တဿ ဝစနံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ သိင်္ဂါလော စတုပ္ပဒါနံ အန္တရေ ဟီနော ပဋိကုဋ္ဌော စဏ္ဍာလသဒိသော၊ မယံ ဥတ္တမရာဇကုလသမ္မတာ၊ ဧသ ခေါ မယာ သဒ္ဓိံ အသဗ္ဘိံ အနနုစ္ဆဝိကံ ကထံ ကထေတိ၊ အဟံ ဧဝရူပံ ကထံ သုတွာ ဇီဝိတေန ကိံ ကရိဿာမိ၊ နာသာဝါတံ သန္နိရုဇ္ဈိတွာ မရိဿာမီ’’တိ။ အထဿာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မယှံ ဧဝမေဝ မရဏံ အယုတ္တံ၊ ဘာတိကာ တာဝ မေ အာဂစ္ဆန္တု၊ တေသံ ကထေတွာ မရိဿာမီ’’တိ။ သိင်္ဂါလောပိ တဿာ သန္တိကာ ပဋိဝစနံ အလဘိတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဧသာ မယှံ ကုဇ္ဈတီ’’တိ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော ဖလိကဂုဟာယံ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိ။

အထေကော သီဟပေါတကော မဟိံသဝါရဏာဒီသု အညတရံ ဝဓိတွာ မံသံ ခါဒိတွာ ဘဂိနိယာ ဘာဂံ အာဟရိတွာ ‘‘အမ္မ၊ မံသံ ခါဒဿူ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘာတိက၊ နာဟံ မံသံ ခါဒါမိ၊ မရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? သာ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ ‘‘ဣဒါနိ ကဟံ သော သိင်္ဂါလော’’တိ စ ဝုတ္တေ ဖလိကဂုဟာယံ နိပန္နံ သိင်္ဂါလံ ‘‘အာကာသေ နိပန္နော’’တိ မညမာနာ ‘‘ဘာတိက၊ ကိံ န ပဿသိ၊ ဧသော ရဇတပဗ္ဗတေ အာကာသေ နိပန္နော’’တိ။ သီဟပေါတကော တဿ ဖလိကဂုဟာယံ နိပန္နဘာဝံ အဇာနန္တော ‘‘အာကာသေ နိပန္နော’’တိ သညီ ဟုတွာ ‘‘မာရေဿာမိ န’’န္တိ သီဟဝေဂေန ပက္ခန္ဒိတွာ ဖလိကဂုဟံ ဟဒယေနေဝ ပဟရိ။ သော ဟဒယေန ဖလိတေန တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပတွာ ပဗ္ဗတပါဒေ ပတိ။ အထာပရော အာဂစ္ဆိ၊ သာ တဿပိ တထေဝ ကထေသိ။ သောပိ တထေဝ ကတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပတွာ ပဗ္ဗတပါဒေ ပတိ။

ဧဝံ ဆသုပိ ဘာတိကေသု မတေသု သဗ္ဗပစ္ဆာ ဗောဓိသတ္တော အာဂစ္ဆိ။ သာ တဿပိ တံ ကာရဏံ အာရောစေတွာ ‘‘ဣဒါနိ သော ကုဟိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဧသော ရဇတပဗ္ဗတမတ္ထကေ အာကာသေ နိပန္နော’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘သိင်္ဂါလာနံ အာကာသေ ပတိဋ္ဌာ နာမ နတ္ထိ၊ ဖလိကဂုဟာယံ နိပန္နကော ဘဝိဿတီ’’တိ။ သော ပဗ္ဗတပါဒံ ဩတရိတွာ ဆ ဘာတိကေ မတေ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ အတ္တနော ဗာလတာယ ပရိဂ္ဂဏှနပညာယ အဘာဝေန ဖလိကဂုဟဘာဝံ အဇာနိတွာ ဟဒယေန ပဟရိတွာ မတာ ဘဝိဿန္တိ၊ အသမေက္ခိတွာ အတိတုရိတံ ကရောန္တာနံ ကမ္မံ နာမ ဧဝရူပံ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၃။

‘‘အသမေက္ခိတကမ္မန္တံ၊ တုရိတာဘိနိပါတိနံ၊

သာနိ ကမ္မာနိ တပ္ပေန္တိ၊ ဥဏှံဝဇ္ဈောဟိတံ မုခေ’’တိ။

တတ္ထ အသမေက္ခိတကမ္မန္တံ၊ တုရိတာဘိနိပါတိနန္တိ ယော ပုဂ္ဂလော ယံ ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဟောတိ၊ တတ္ထ ဒေါသံ အသမေက္ခိတွာ အနုပဓာရေတွာ တုရိတော ဟုတွာ ဝေဂေနေဝ တံ ကမ္မံ ကာတုံ အဘိနိပတတိ ပက္ခန္ဒတိ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ တံ အသမေက္ခိတကမ္မန္တံ တုရိတာဘိနိပါတိနံ ဧဝံ သာနိ ကမ္မာနိ တပ္ပေန္တိ၊ သောစေန္တိ ကိလမေန္တိ။ ယထာ ကိံ? ဥဏှံဝဇ္ဈောဟိတံ မုခေတိ၊ ယထာ ဘုဉ္ဇန္တေန ‘‘ဣဒံ သီတလံ ဣဒံ ဥဏှ’’န္တိ အနုပဓာရေတွာ ဥဏှံ အဇ္ဈောဟရဏီယံ မုခေ အဇ္ဈောဟရိတံ ဌပိတံ မုခမ္ပိ ကဏ္ဌမ္ပိ ကုစ္ဆိမ္ပိ ဒဟတိ သောစေတိ ကိလမေတိ၊ ဧဝံ တထာရူပံ ပုဂ္ဂလံ သာနိ ကမ္မာနိ တပ္ပေန္တိ။

ဣတိ သော သီဟော ဣမံ ဂါထံ ဝတွာ ‘‘မမ ဘာတိကာ အနုပါယကုသလတာယ ‘သိင်္ဂါလံ မာရေဿာမာ’တိ အတိဝေဂေန ပက္ခန္ဒိတွာ သယံ မတာ၊ အဟံ ပန ဧဝရူပံ အကတွာ သိင်္ဂါလဿ ဖလိကဂုဟာယံ နိပန္နဿေဝ ဟဒယံ ဖာလေဿာမီ’’တိ သိင်္ဂါလဿ အာရောဟနဩရောဟနမဂ္ဂံ သလ္လက္ခေတွာ တဒဘိမုခေါ ဟုတွာ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိ၊ ပထဝိယာ သဒ္ဓိံ အာကာသံ ဧကနိန္နာဒံ အဟောသိ။ သိင်္ဂါလဿ ဖလိကဂုဟာယံ နိပန္နဿေဝ သီတတသိတဿ ဟဒယံ ဖလိ၊ သော တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။

သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ သော သိင်္ဂါလော သီဟနာဒံ သုတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တော’’တိ ဝတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၄။

‘‘သီဟော စ သီဟနာဒေန၊ ဒဒ္ဒရံ အဘိနာဒယိ၊

သုတွာ သီဟဿ နိဂ္ဃောသံ၊ သိင်္ဂါလော ဒဒ္ဒရေ ဝသံ၊

ဘီတော သန္တာသမာပါဒိ၊ ဟဒယဉ္စဿ အပ္ဖလီ’’တိ။

တတ္ထ သီဟောတိ စတ္တာရော သီဟာ – တိဏသီဟော၊ ပဏ္ဍုသီဟော၊ ကာဠသီဟော၊ သုရတ္တဟတ္ထပါဒေါ ကေသရသီဟောတိ။ တေသု ကေသရသီဟော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ဒဒ္ဒရံ အဘိနာဒယီတိ တေန အသနိပါတသဒ္ဒသဒိသေန ဘေရဝတရေန သီဟနာဒေန တံ ရဇတပဗ္ဗတံ အဘိနာဒယိ ဧကနိန္နာဒံ အကာသိ။ ဒဒ္ဒရေ ဝသန္တိ ဖလိကမိဿကေ ရဇတပဗ္ဗတေ ဝသန္တော။ ဘီတော သန္တာသမာပါဒီတိ မရဏဘယေန ဘီတော စိတ္တုတြာသံ အာပါဒိ။ ဟဒယဉ္စဿ အပ္ဖလီတိ တေန စဿ ဘယေန ဟဒယံ ဖလီတိ။

ဧဝံ သီဟော သိင်္ဂါလံ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ဘာတရော ဧကသ္မိံ ဌာနေ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ တေသံ မတဘာဝံ ဘဂိနိယာ အာစိက္ခိတွာ တံ သမဿာသေတွာ ယာဝဇီဝံ ကဉ္စနဂုဟာယံ ဝသိတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥပါသကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ သိင်္ဂါလော နှာပိတပုတ္တော အဟောသိ၊ သီဟပေါတိကာ လိစ္ဆဝိကုမာရိကာ၊ ဆ ကနိဋ္ဌဘာတရော အညတရထေရာ အဟေသုံ၊ ဇေဋ္ဌဘာတိကသီဟော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သိင်္ဂါလဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၁၅၃] ၃။ သူကရဇာတကဝဏ္ဏနာ

စတုပ္ပဒေါ အဟံ၊ သမ္မာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ မဟလ္လကတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ ဒိဝသေ ရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနေ ဝတ္တမာနေ သတ္ထရိ ဂန္ဓကုဋိဒွါရေ ရမဏီယေ သောပါနဖလကေ ဌတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သုဂတောဝါဒံ ဒတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ ဓမ္မသေနာပတိ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ပရိဝေဏံ အဂမာသိ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောပိ ပရိဝေဏမေဝ ဂန္တွာ မုဟုတ္တံ ဝိဿမိတွာ ထေရဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိ၊ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ဓမ္မသေနာပတိ ဂဂနတလေ ပုဏ္ဏစန္ဒံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပါကဋမကာသိ။ စတဿောပိ ပရိသာ ဓမ္မံ သုဏမာနာ နိသီဒိံသု။ တတ္ထေကော မဟလ္လကတ္ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ဣမိဿာ ပရိသာယ မဇ္ဈေ သာရိပုတ္တံ အာလုဠေန္တော ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ အယံ မေ ပရိသာ ‘ဗဟုဿုတော အယ’န္တိ ဉတွာ သက္ကာရသမ္မာနံ ကရိဿတီ’’တိ ပရိသန္တရာ ဥဋ္ဌာယ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ ဌတွာ ‘‘အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ မယမ္ပိ တံ ဧကံ ပဉှံ ပုစ္ဆာမ၊ အမှာကမ္ပိ ဩကာသံ ကရောဟိ၊ ဒေဟိ မေ ဝိနိစ္ဆယံ အာဝေဓိကာယ ဝါ နိဝေဓိကာယ ဝါ နိဂ္ဂဟေ ဝါ ပဂ္ဂဟေ ဝါ ဝိသေသေ ဝါ ပဋိဝိသေသေ ဝါ’’တိ အာဟ။ ထေရော တံ ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ မဟလ္လကော ဣစ္ဆာစာရေ ဌိတော တုစ္ဆော န ကိဉ္စိ ဇာနာတီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ အကထေတွာဝ လဇ္ဇမာနော ဗီဇနိံ ဌပေတွာ အာသနာ ဩတရိတွာ ပရိဝေဏံ ပါဝိသိ၊ မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရောပိ အတ္တနော ပရိဝေဏမေဝ အဂမာသိ။

မနုဿာ ဥဋ္ဌာယ ‘‘ဂဏှထေတံ တုစ္ဆမဟလ္လကံ၊ မဓုရဓမ္မဿဝနံ နော သောတုံ န အဒါသီ’’တိ အနုဗန္ဓိံသု။ သော ပလာယန္တော ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဘိန္နပဒရာယ ဝစ္စကုဋိယာ ပတိတွာ ဂူထမက္ခိတော အဋ္ဌာသိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟုတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမံသု။ သတ္ထာ တေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ဥပါသကာ အဝေလာယ အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ၊ မနုဿာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ ဥပါသကာ ဣဒါနေဝေသ မဟလ္လကော ဥပ္ပိလာဝိတော ဟုတွာ အတ္တနော ဗလံ အဇာနိတွာ မဟာဗလေဟိ သဒ္ဓိံ ပယောဇေတွာ ဂူထမက္ခိတော ဇာတော၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဥပ္ပိလာဝိတော ဟုတွာ အတ္တနော ဗလံ အဇာနိတွာ မဟာဗလေဟိ သဒ္ဓိံ ပယောဇေတွာ ဂူထမက္ခိတော အဟောသီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သီဟော ဟုတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ပဗ္ဗတဂုဟာယ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တဿာ အဝိဒူရေ ဧကံ သရံ နိဿာယ ဗဟူ သူကရာ နိဝါသံ ကပ္ပေသုံ။ တမေဝ သရံ နိဿာယ တာပသာပိ ပဏ္ဏသာလာသု ဝါသံ ကပ္ပေသုံ။ အထေကဒိဝသံ သီဟော မဟိံသဝါရဏာဒီသု အညတရံ ဝဓိတွာ ယာဝဒတ္ထံ မံသံ ခါဒိတွာ တံ သရံ ဩတရိတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဥတ္တရိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဧကော ထူလသူကရော တံ သရံ နိဿာယ ဂေါစရံ ဂဏှာတိ။ သီဟော တံ ဒိသွာ ‘‘အညံ ဧကဒိဝသံ ဣမံ ခါဒိဿာမိ၊ မံ ခေါ ပန ဒိသွာ ပုန န အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ တဿ အနာဂမနဘယေန သရတော ဥတ္တရိတွာ ဧကေန ပဿေန ဂန္တုံ အာရဘိ။ သူကရော ဩလောကေတွာ ‘‘ဧသ မံ ဒိသွာ မမ ဘယေန ဥပဂန္တုံ အသက္ကောန္တော ဘယေန ပလာယတိ၊ အဇ္ဇ မယာ ဣမိနာ သီဟေန သဒ္ဓိံ ပယောဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သီသံ ဥက္ခိပိတွာ တံ ယုဒ္ဓတ္ထာယ အဝှယန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၅။

‘‘စတုပ္ပဒေါ အဟံ သမ္မ၊ တွမ္ပိ သမ္မ စတုပ္ပဒေါ၊

ဧဟိ သမ္မ နိဝတ္တဿု၊ ကိံ နု ဘီတော ပလာယသီ’’တိ။

သီဟော တဿ ကထံ သုတွာ ‘‘သမ္မ သူကရ၊ အဇ္ဇ အမှာကံ တယာ သဒ္ဓိံ သင်္ဂါမော နတ္ထိ၊ ဣတော ပန သတ္တမေ ဒိဝသေ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ သင်္ဂါမော ဟောတူ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ သူကရော ‘‘သီဟေန သဒ္ဓိံ သင်္ဂါမေဿာမီ’’တိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော တံ ပဝတ္တိံ ဉာတကာနံ အာရောစေသိ။ တေ တဿ ကထံ သုတွာ ဘီတတသိတာ ‘‘ဣဒါနိ တွံ သဗ္ဗေပိ အမှေ နာသေဿသိ၊ အတ္တနော ဗလံ အဇာနိတွာ သီဟေန သဒ္ဓိံ သင်္ဂါမံ ကတ္တုကာမောတိ၊ သီဟော အာဂန္တွာ သဗ္ဗေပိ အမှေ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေဿတိ၊ သာဟသိကကမ္မံ မာ ကရီ’’တိ အာဟံသု။ သောပိ ဘီတတသိတော ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရောမီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သူကရာ ‘‘သမ္မ၊ တွံ ဧတေသံ တာပသာနံ ဥစ္စာရဘူမိံ ဂန္တွာ ပူတိဂူထေ သတ္တ ဒိဝသာနိ သရီရံ ပရိဝဋ္ဋေတွာ သုက္ခာပေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သရီရံ ဥဿာဝဗိန္ဒူဟိ တေမေတွာ သီဟဿ အာဂမနတော ပုရိမတရံ ဂန္တွာ ဝါတယောဂံ ဉတွာ ဥပရိဝါတေ တိဋ္ဌ၊ သုစိဇာတိကော သီဟော တဝ သရီရဂန္ဓံ ဃာယိတွာ တုယှံ ဇယံ ဒတွာ ဂမိဿတီ’’တိ အာဟံသု။ သော တထာ ကတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ တတ္ထ အဋ္ဌာသိ။ သီဟော တဿ သရီရဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ဂူထမက္ခိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘သမ္မ သူကရ၊ သုန္ဒရော တေ လေသော စိန္တိတော၊ သစေ တွံ ဂူထမက္ခိတော နာဘဝိဿ၊ ဣဓေဝ တံ ဇီဝိတက္ခယံ အပါပေဿံ၊ ဣဒါနိ ပန တေ သရီရံ နေဝ မုခေန ဍံသိတုံ၊ န ပါဒေန ပဟရိတုံ သက္ကာ၊ ဇယံ တေ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၆။

‘‘အသုစိ ပူတိလောမောသိ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓော ဝါသိ သူကရ၊

သစေ ယုဇ္ဇိတုကာမောသိ၊ ဇယံ သမ္မ ဒဒါမိ တေ’’တိ။

တတ္ထ ပူတိလောမောတိ မီဠှမက္ခိတတ္တာ ဒုဂ္ဂန္ဓလောမော။ ဒုဂ္ဂန္ဓော ဝါသီတိ အနိဋ္ဌဇေဂုစ္ဆပဋိကူလဂန္ဓော ဟုတွာ ဝါယသိ။ ဇယံ၊ သမ္မ၊ ဒဒါမိ တေတိ ‘‘တုယှံ ဇယံ ဒေမိ၊ အဟံ ပရာဇိတော၊ ဂစ္ဆ တွ’’န္တိ ဝတွာ သီဟော တတောဝ နိဝတ္တိတွာ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ သရေ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ပဗ္ဗတဂုဟမေဝ ဂတော။ သူကရောပိ ‘‘သီဟော မေ ဇိတော’’တိ ဉာတကာနံ အာရောစေသိ။ တေ ဘီတတသိတာ ‘‘ပုန ဧကဒိဝသံ အာဂစ္ဆန္တော သီဟော သဗ္ဗေဝ အမှေ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေဿတီ’’တိ ပလာယိတွာ အညတ္ထ အဂမံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သူကရော မဟလ္လကော အဟောသိ၊ သီဟော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သူကရဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၁၅၄] ၄။ ဥရဂဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣဓူရဂါနံ ပဝရော ပဝိဋ္ဌောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သေဏိဘဏ္ဍနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကောသလရညော ကိရ သေဝကာ သေဏိပမုခါ ဒွေ မဟာမတ္တာ အညမညံ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေ ကလဟံ ကရောန္တိ၊ တေသံ ဝေရိဘာဝေါ သကလနဂရေ ပါကဋော ဇာတော။ တေ နေဝ ရာဇာ၊ န ဉာတိမိတ္တာ သမဂ္ဂေ ကာတုံ သက္ခိံသု။ အထေကဒိဝသံ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ ဗောဓနေယျဗန္ဓဝေ ဩလောကေန္တော တေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ပုနဒိဝသေ ဧကကောဝ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ တေသု ဧကဿ ဂေဟဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ သော နိက္ခမိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သတ္ထာရံ အန္တောနိဝေသနံ ပဝေသေတွာ အာသနံ ပညပေတွာ နိသီဒါပေသိ။ သတ္ထာ နိသီဒိတွာ တဿ မေတ္တာဘာဝနာယ အာနိသံသံ ကထေတွာ ကလ္လစိတ္တတံ ဉတွာ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သော သစ္စပရိယောသာနေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

သတ္ထာ တဿ သောတာပန္နဘာဝံ ဉတွာ တမေဝ ပတ္တံ ဂါဟာပေတွာ ဥဋ္ဌာယ ဣတရဿ ဂေဟဒွါရံ အဂမာသိ။ သောပိ နိက္ခမိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပဝိသထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဃရံ ပဝေသေတွာ နိသီဒါပေသိ။ ဣတရောပိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံယေဝ ပါဝိသိ။ သတ္ထာ တဿ ဧကာဒသ မေတ္တာနိသံသေ ဝဏ္ဏေတွာ ကလ္လစိတ္တတံ ဉတွာ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သောပိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဣတိ တေ ဥဘောပိ သောတာပန္နာ ဟုတွာ အညမညံ အစ္စယံ ဒဿေတွာ ခမာပေတွာ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ ဧကဇ္ဈာသယာ အဟေသုံ။ တံ ဒိဝသညေဝ စ ဘဂဝတော သမ္မုခါဝ ဧကတော ဘုဉ္ဇိံသု။ သတ္ထာ ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ တေ ဗဟူနိ မာလာဂန္ဓဝိလေပနာနိ စေဝ သပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီနိ စ အာဒါယ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံယေဝ နိက္ခမိံသု။ သတ္ထာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ဝတ္တေ ဒဿိတေ သုဂတောဝါဒံ ဒတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။

ဘိက္ခူ သာယနှသမယေ ဓမ္မသဘာယံ သတ္ထု ဂုဏကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာ အဒန္တဒမကော၊ ယေ နာမ ဒွေ မဟာမတ္တေ စိရံ ဝါယမမာနောပိ နေဝ ရာဇာ သမဂ္ဂေ ကာတုံ သက္ခိ၊ န ဉာတိမိတ္တာဒယော သက္ခိံသု၊ တေ ဧကဒိဝသေနေဝ တထာဂတေန ဒမိတာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝါဟံ ဣမေ ဒွေ ဇနေ သမဂ္ဂေ အကာသိံ၊ ပုဗ္ဗေပေတေ မယာ သမဂ္ဂါ ကတာယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗာရာဏသိယံ ဥဿဝေ ဃောသိတေ မဟာသမဇ္ဇံ အဟောသိ။ ဗဟူ မနုဿာ စေဝ ဒေဝနာဂသုပဏ္ဏာဒယော စ သမဇ္ဇဒဿနတ္ထံ သန္နိပတိံသု။ တတြေကသ္မိံ ဌာနေ ဧကော နာဂေါ စ သုပဏ္ဏော စ သမဇ္ဇံ ပဿမာနာ ဧကတော အဋ္ဌံသု။ နာဂေါ သုပဏ္ဏဿ သုပဏ္ဏဘာဝံ အဇာနန္တော အံသေ ဟတ္ထံ ဌပေသိ။ သုပဏ္ဏော ‘‘ကေန မေ အံသေ ဟတ္ထော ဌပိတော’’တိ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေန္တော နာဂံ သဉ္ဇာနိ။ နာဂေါပိ ဩလောကေန္တော သုပဏ္ဏံ သဉ္ဇာနိတွာ မရဏဘယတဇ္ဇိတော နဂရာ နိက္ခမိတွာ နဒီပိဋ္ဌေန ပလာယိ။ သုပဏ္ဏောပိ ‘‘တံ ဂဟေဿာမီ’’တိ အနုဗန္ဓိ။ တသ္မိံ သမယေ ဗောဓိသတ္တော တာပသော ဟုတွာ တဿာ နဒိယာ တီရေ ပဏ္ဏသာလာယ ဝသမာနော ဒိဝါ ဒရထပဋိပ္ပဿမ္ဘနတ္ထံ ဥဒကသာဋိကံ နိဝါသေတွာ ဝက္ကလံ ဗဟိ ဌပေတွာ နဒိံ ဩတရိတွာ နှာယတိ။ နာဂေါ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗဇိတံ နိဿာယ ဇီဝိတံ လဘိဿာမီ’’တိ ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ မဏိက္ခန္ဓဝဏ္ဏံ မာပေတွာ ဝက္ကလန္တရံ ပါဝိသိ။ သုပဏ္ဏော အနုဗန္ဓမာနော တံ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌံ ဒိသွာ ဝက္ကလေ ဂရုဘာဝေန အဂ္ဂဟေတွာ ဗောဓိသတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဆာတော၊ တုမှာကံ ဝက္ကလံ ဂဏှထ၊ ဣမံ နာဂံ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေတုံ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၇။

‘‘ဣဓူရဂါနံ ပဝရော ပဝိဋ္ဌော၊ သေလဿ ဝဏ္ဏေန ပမောက္ခမိစ္ဆံ၊

ဗြဟ္မဉ္စ ဝဏ္ဏံ အပစာယမာနော၊ ဗုဘုက္ခိတော နော ဝိတရာမိ ဘောတ္တု’’န္တိ။

တတ္ထ ဣဓူရဂါနံ ပဝရော ပဝိဋ္ဌောတိ ဣမသ္မိံ ဝက္ကလေ ဥရဂါနံ ပဝရော နာဂရာဇာ ပဝိဋ္ဌော။ သေလဿ ဝဏ္ဏေနာတိ မဏိဝဏ္ဏေန၊ မဏိက္ခန္ဓော ဟုတွာ ပဝိဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ ပမောက္ခမိစ္ဆန္တိ မမ သန္တိကာ မောက္ခံ ဣစ္ဆမာနော။ ဗြဟ္မဉ္စ ဝဏ္ဏံ အပစာယမာနောတိ အဟံ ပန တုမှာကံ ဗြဟ္မဝဏ္ဏံ သေဋ္ဌဝဏ္ဏံ ပူဇေန္တော ဂရုံ ကရောန္တော။ ဗုဘုက္ခိတော နော ဝိတရာမိ ဘောတ္တုန္တိ ဧတံ နာဂံ ဝက္ကလန္တရံ ပဝိဋ္ဌံ ဆာတောပိ သမာနော ဘက္ခိတုံ န သက္ကောမီတိ။

ဗောဓိသတ္တော ဥဒကေ ဌိတောယေဝ သုပဏ္ဏရာဇဿ ထုတိံ ကတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၈။

‘‘သော ဗြဟ္မဂုတ္တော စိရမေဝ ဇီဝ၊ ဒိဗျာ စ တေ ပါတုဘဝန္တု ဘက္ခာ၊

ယော ဗြဟ္မဝဏ္ဏံ အပစာယမာနော၊ ဗုဘုက္ခိတော နော ဝိတရာသိ ဘောတ္တု’’န္တိ။

တတ္ထ သော ဗြဟ္မဂုတ္တောတိ သော တွံ ဗြဟ္မဂေါပိတော ဗြဟ္မရက္ခိတော ဟုတွာ။ ဒိဗျာ စ တေ ပါတုဘဝန္တု ဘက္ခာတိ ဒေဝတာနံ ပရိဘောဂါရဟာ ဘက္ခာ စ တဝ ပါတုဘဝန္တု၊ မာ ပါဏာတိပါတံ ကတွာ နာဂမံသခါဒကော အဟောသိ။

ဣတိ ဗောဓိသတ္တော ဥဒကေ ဌိတောဝ အနုမောဒနံ ကတွာ ဥတ္တရိတွာ ဝက္ကလံ နိဝါသေတွာ တေ ဥဘောပိ ဂဟေတွာ အဿမပဒံ ဂန္တွာ မေတ္တာဘာဝနာယ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ ဒွေပိ ဇနေ သမဂ္ဂေ အကာသိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ သုခံ ဝသိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ နာဂေါ စ သုပဏ္ဏော စ ဣမေ ဒွေ မဟာမတ္တာ အဟေသုံ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဥရဂဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၁၅၅] ၅။ ဘဂ္ဂဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဇီဝ ဝဿသတံ ဘဂ္ဂါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနသမီပေ ပသေနဒိကောသလေန ရညာ ကာရိတေ ရာဇကာရာမေ ဝိဟရန္တော အတ္တနော ခိပိတကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ ဒိဝသေ သတ္ထာ ရာဇကာရာမေ စတုပရိသမဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ခိပိ။ ဘိက္ခူ ‘‘ဇီဝတု၊ ဘန္တေ ဘဂဝါ၊ ဇီဝတု၊ သုဂတော’’တိ ဥစ္စာသဒ္ဒံ မဟာသဒ္ဒံ အကံသု၊ တေန သဒ္ဒေန ဓမ္မကထာယ အန္တရာယော အဟောသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အပိ နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခိပိတေ ‘ဇီဝါ’တိ ဝုတ္တော တပ္ပစ္စယာ ဇီဝေယျ ဝါ မရေယျ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခိပိတေ ‘ဇီဝါ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ယော ဝဒေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၈၈)။ တေန ခေါ ပန သမယေန မနုဿာ ဘိက္ခူနံ ခိပိတေ ‘‘ဇီဝထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဘိက္ခူ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ နာလပန္တိ။ မနုဿာ ဥဇ္ဈာယန္တိ – ‘‘ကထဉှိ နာမ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ ‘ဇီဝထ၊ ဘန္တေ’တိ ဝုစ္စမာနာ နာလပိဿန္တီ’’တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ဂိဟီ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မင်္ဂလိကာ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိဟီနံ ‘‘ဇီဝထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုစ္စမာနေန ‘‘စိရံ ဇီဝါ’’တိ ဝတ္တုန္တိ။ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ ဇီဝပဋိဇီဝံ နာမ ကဒါ ဥပ္ပန္န’’န္တိ? သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဇီဝပဋိဇီဝံ နာမ ပေါရာဏကာလေ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ ဧကသ္မိံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ပိတာ ဝေါဟာရံ ကတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ၊ သော သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကံ ဗောဓိသတ္တံ မဏိကဘဏ္ဍံ ဥက္ခိပါပေတွာ ဂါမနိဂမာဒီသု စရန္တော ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဒေါဝါရိကဿ ဃရေ ဘတ္တံ ပစာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ နိဝါသဋ္ဌာနံ အလဘန္တော ‘‘အဝေလာယ အာဂတာ အာဂန္တုကာ ကတ္ထ ဝသန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထ နံ မနုဿာ ‘‘ဗဟိနဂရေ ဧကာ သာလာ အတ္ထိ၊ သာ ပန အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတာ။ သစေ ဣစ္ဆထ၊ တတ္ထ ဝသထာ’’တိ အာဟံသု။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဧထ၊ တာတ၊ ဂစ္ဆာမ၊ မာ ယက္ခဿ ဘာယိတ္ထ၊ အဟံ တံ ဒမေတွာ တုမှာကံ ပါဒေသု ပါတေဿာမီ’’တိ ပိတရံ ဂဟေတွာ တတ္ထ ဂတော။ အထဿ ပိတာ ဖလကေ နိပဇ္ဇိ၊ သယံ ပိတု ပါဒေ သမ္ဗာဟန္တော နိသီဒိ။ တတ္ထ အဓိဝတ္ထော ယက္ခော ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဝေဿဝဏံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ တံ သာလံ လဘန္တော ‘‘ဣမံ သာလံ ပဝိဋ္ဌမနုဿေသု ယော ခိပိတေ ‘ဇီဝါ’တိ ဝဒတိ၊ ယော စ ‘ဇီဝါ’တိ ဝုတ္တေ ‘ပဋိဇီဝါ’တိ ဝဒတိ၊ တေ ဇီဝပဋိဇီဝဘာဏိနော ဌပေတွာ အဝသေသေ ခါဒေယျာသီ’’တိ လဘိ။ သော ပိဋ္ဌိဝံသထူဏာယ ဝသတိ။ သော ‘‘ဗောဓိသတ္တဿ ပိတရံ ခိပါပေဿာမီ’’တိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန သုခုမစုဏ္ဏံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ စုဏ္ဏော အာဂန္တွာ တဿ နာသပုဋေ ပါဝိသိ။ သော ဖလကေ နိပန္နကောဝ ခိပိ၊ ဗောဓိသတ္တော န ‘‘ဇီဝါ’’တိ အာဟ။ ယက္ခော တံ ခါဒိတုံ ထူဏာယ ဩတရတိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဩတရန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမိနာ မေ ပိတာ ခိပါပိတော ဘဝိဿတိ၊ အယံ သော ခိပိတေ ‘ဇီဝါ’တိ အဝဒန္တံ ခါဒကယက္ခော ဘဝိဿတီ’’တိ ပိတရံ အာရဗ္ဘ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၉။

‘‘ဇီဝ ဝဿသတံ ဘဂ္ဂ၊ အပရာနိ စ ဝီသတိံ၊

မာ မံ ပိသာစာ ခါဒန္တု၊ ဇီဝ တွံ သရဒေါသတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဘဂ္ဂါတိ ပိတရံ နာမေနာလပတိ။ အပရာနိ စ ဝီသတိန္တိ အပရာနိ စ ဝီသတိ ဝဿာနိ ဇီဝ။ မာ မံ ပိသာစာ ခါဒန္တူတိ မံ ပိသာစာ မာ ခါဒန္တု။ ဇီဝ တွံ သရဒေါသတန္တိ တွံ ပန ဝီသုတ္တရံ ဝဿသတံ ဇီဝါတိ။ သရဒေါသတဉှိ ဂဏိယမာနံ ဝဿသတမေဝ ဟောတိ၊ တံ ပုရိမေဟိ ဝီသာယ သဒ္ဓိံ ဝီသုတ္တရံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။

ယက္ခော ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣမံ တာဝ မာဏဝံ ‘ဇီဝါ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ခါဒိတုံ န သက္ကာ၊ ပိတရံ ပနဿ ခါဒိဿာမီ’’တိ ပိတု သန္တိကံ အဂမာသိ။ သော တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ သော ‘ပဋိဇီဝါ’တိ အဘဏန္တာနံ ခါဒကယက္ခော ဘဝိဿတိ၊ ပဋိဇီဝံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော ပုတ္တံ အာရဗ္ဘ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀။

‘‘တွမ္ပိ ဝဿသတံ ဇီဝံ၊ အပရာနိ စ ဝီသတိံ၊

ဝိသံ ပိသာစာ ခါဒန္တု၊ ဇီဝ တွံ သရဒေါသတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဝိသံ ပိသာစာ ခါဒန္တူတိ ပိသာစာ ဟလာဟလဝိသံ ခါဒန္တု။

ယက္ခော တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဥဘောပိ မေ န သက္ကာ ခါဒိတု’’န္တိ ပဋိနိဝတ္တိ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘော ယက္ခ၊ ကသ္မာ တွံ ဣမံ သာလံ ပဝိဋ္ဌမနုဿေ ခါဒသီ’’တိ? ‘‘ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဝေဿဝဏံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ လဒ္ဓတ္တာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန သဗ္ဗေဝ ခါဒိတုံ လဘသီ’’တိ? ‘‘ဇီဝပဋိဇီဝဘာဏိနော ဌပေတွာ အဝသေသေ ခါဒါမီ’’တိ။ ‘‘ယက္ခ၊ တွံ ပုဗ္ဗေပိ အကုသလံ ကတွာ ကက္ခဠော ဖရုသော ပရဝိဟိံသကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဣဒါနိပိ တာဒိသံ ကမ္မံ ကတွာ တမော တမပရာယဏော ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရမဿူ’’တိ တံ ယက္ခံ ဒမေတွာ နိရယဘယေန တဇ္ဇေတွာ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ယက္ခံ ပေသနကာရကံ ဝိယ အကာသိ။

ပုနဒိဝသေ သဉ္စရန္တာ မနုဿာ ယက္ခံ ဒိသွာ ဗောဓိသတ္တေန စဿ ဒမိတဘာဝံ ဉတွာ ရညော အာရောစေသုံ – ‘‘ဒေဝ၊ ဧကော မာဏဝေါ တံ ယက္ခံ ဒမေတွာ ပေသနကာရကံ ဝိယ ကတွာ ဌိတော’’တိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ သေနာပတိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ၊ ပိတု စဿ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။ သော ယက္ခံ ဗလိပဋိဂ္ဂါဟကံ ကတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဇီဝပဋိဇီဝံ နာမ တသ္မိံ ကာလေ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ယက္ခော အင်္ဂုလိမာလော အဟောသိ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ ပိတာ ကဿပေါ၊ ပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဘဂ္ဂဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၁၅၆] ၆။ အလီနစိတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

အလီနစိတ္တံ နိဿာယာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဩဿဋ္ဌဝီရိယံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဧကာဒသနိပါတေ သံဝရဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၁။၉၇ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။ သော ပန ဘိက္ခု သတ္ထာရာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဝီရိယံ ဩဿဇီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သစ္စံ၊ ဘဂဝါ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘နနု တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ပုဗ္ဗေ ဝီရိယံ အဝိဿဇ္ဇေတွာ မံသပေသိသဒိသဿ ဒဟရကုမာရဿ ဒွါဒသယောဇနိကေ ဗာရာဏသိနဂရေ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ အဒါသိ၊ ဣဒါနိ ကသ္မာ ဧဝရူပေ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝီရိယံ ဩဿဇသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗာရာဏသိတော အဝိဒူရေ ဝဍ္ဎကီဂါမော အဟောသိ၊ တတ္ထ ပဉ္စသတာ ဝဍ္ဎကီ ဝသန္တိ။ တေ နာဝါယ ဥပရိသောတံ ဂန္တွာ အရညေ ဂေဟသမ္ဘာရဒါရူနိ ကောဋ္ဋေတွာ တတ္ထေဝ ဧကဘူမိကဒွိဘူမိကာဒိဘေဒေ ဂေဟသမ္ဘာရေ သဇ္ဇေတွာ ထမ္ဘတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗဒါရူသု သညံ ကတွာ နဒီတီရံ နေတွာ နာဝံ အာရောပေတွာ အနုသောတေန နဂရံ အာဂန္တွာ ယေ ယာဒိသာနိ ဂေဟာနိ အာကင်္ခန္တိ၊ တေသံ တာဒိသာနိ ကတွာ ကဟာပဏေ ဂဟေတွာ ပုန တတ္ထေဝ ဂန္တွာ ဂေဟသမ္ဘာရေ အာဟရန္တိ။ ဧဝံ တေသံ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တာနံ ဧကသ္မိံ ကာလေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ ဒါရူနိ ကောဋ္ဋေန္တာနံ အဝိဒူရေ ဧကော ဟတ္ထီ ခဒိရခါဏုကံ အက္ကမိ။ တဿ သော ခါဏုကော ပါဒံ ဝိဇ္ဈိ၊ ဗလဝဝေဒနာ ဝတ္တန္တိ၊ ပါဒေါ ဥဒ္ဓုမာယိတွာ ပုဗ္ဗံ ဂဏှိ။ သော ဝေဒနာပ္ပတ္တော တေသံ ဒါရုကောဋ္ဋနသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ဣမေ ဝဍ္ဎကီ နိဿာယ မယှံ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ မညမာနော တီဟိ ပါဒေဟိ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဝိဒူရေ နိပဇ္ဇိ၊ ဝဍ္ဎကီ တံ ဥဒ္ဓုမာတပါဒံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ပါဒေ ခါဏုကံ ဒိသွာ တိခိဏဝါသိယာ ခါဏုကဿ သမန္တတော ဩဓိံ ဒတွာ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓိတွာ အာကဍ္ဎန္တာ ခါဏုံ နီဟရိတွာ ပုဗ္ဗံ မောစေတွာ ဥဏှောဒကေန ဓောဝိတွာ တဒနုရူပေဟိ ဘေသဇ္ဇေဟိ မက္ခေတွာ နစိရဿေဝ ဝဏံ ဖာသုကံ ကရိံသု။

ဟတ္ထီ အရောဂေါ ဟုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘မယာ ဣမေ ဝဍ္ဎကီ နိဿာယ ဇီဝိတံ လဒ္ဓံ၊ ဣဒါနိ တေသံ မယာ ဥပကာရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ဝဍ္ဎကီဟိ သဒ္ဓိံ ရုက္ခေ နီဟရတိ၊ တစ္ဆေန္တာနံ ပရိဝတ္တေတွာ ဒေတိ၊ ဝါသိအာဒီနိ ဥပသံဟရတိ၊ သောဏ္ဍာယ ဝေဌေတွာ ကာဠသုတ္တကောဋိယံ ဂဏှာတိ။ ဝဍ္ဎကီပိဿ ဘောဇနဝေလာယ ဧကေကံ ပိဏ္ဍံ ဒေန္တာ ပဉ္စ ပိဏ္ဍသတာနိ ဒေန္တိ။ တဿ ပန ဟတ္ထိဿ ပုတ္တော သဗ္ဗသေတော ဟတ္ထာဇာနီယပေါတကော အတ္ထိ၊ တေနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဟံ ဧတရဟိ မဟလ္လကော။ ဣဒါနိ မယာ ဣမေသံ ဝဍ္ဎကီနံ ကမ္မကရဏတ္တာယ ပုတ္တံ ဒတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော ဝဍ္ဎကီနံ အနာစိက္ခိတွာဝ အရညံ ပဝိသိတွာ ပုတ္တံ အာနေတွာ ‘‘အယံ ဟတ္ထိပေါတကော မမ ပုတ္တော၊ တုမှေဟိ မယှံ ဇီဝိတံ ဒိန္နံ၊ အဟံ ဝေါ ဝေဇ္ဇဝေတနတ္ထာယ ဣမံ ဒမ္မိ၊ အယံ တုမှာကံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ကမ္မာနိ ကရိဿတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ၊ ပုတ္တက၊ ယံ မယာ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ၊ တံ တွံ ကရောဟီ’’တိ ပုတ္တံ ဩဝဒိတွာ ဝဍ္ဎကီနံ ဒတွာ သယံ အရညံ ပါဝိသိ။

တတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထိပေါတကော ဝဍ္ဎကီနံ ဝစနကရော ဩဝါဒက္ခမော ဟုတွာ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောတိ။ တေပိ တံ ပဉ္စဟိ ပိဏ္ဍသတေဟိ ပေါသေန္တိ၊ သော ကမ္မံ ကတွာ နဒိံ ဩတရိတွာ နှတွာ ကီဠိတွာ အာဂစ္ဆတိ၊ ဝဍ္ဎကီဒါရကာပိ တံ သောဏ္ဍာဒီသု ဂဟေတွာ ဥဒကေပိ ထလေပိ တေန သဒ္ဓိံ ကီဠန္တိ။ အာဇာနီယာ ပန ဟတ္ထိနောပိ အဿာပိ ပုရိသာပိ ဥဒကေ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ န ကရောန္တိ၊ တသ္မာ သောပိ ဥဒကေ ဥစ္စာရပဿာဝံ အကတွာ ဗဟိနဒီတီရေယေဝ ကရောတိ။ အထေကသ္မိံ ဒိဝသေ ဥပရိနဒိယာ ဒေဝေါ ဝဿိ၊ အထ သုက္ခံ ဟတ္ထိလဏ္ဍံ ဥဒကေန နဒိံ ဩတရိတွာ ဂစ္ဆန္တံ ဗာရာဏသီနဂရတိတ္ထေ ဧကသ္မိံ ဂုမ္ဗေ လဂ္ဂေတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ ရညော ဟတ္ထိဂေါပကာ ‘‘ဟတ္ထီ နှာပေဿာမာ’’တိ ပဉ္စ ဟတ္ထိသတာနိ နယိံသု။ အာဇာနီယလဏ္ဍဿ ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ဧကောပိ ဟတ္ထီ နဒိံ ဩတရိတုံ န ဥဿဟိ။ သဗ္ဗေပိ နင်္ဂုဋ္ဌံ ဥက္ခိပိတွာ ပလာယိတုံ အာရဘိံသု၊ ဟတ္ထိဂေါပကာ ဟတ္ထာစရိယာနံ အာရောစေသုံ။ တေ ‘‘ဥဒကေ ပရိပန္ထေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥဒကံ သောဓာပေတွာ တသ္မိံ ဂုမ္ဗေ တံ အာဇာနီယလဏ္ဍံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒမေတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ ဉတွာ စာဋိံ အာဟရာပေတွာ ဥဒကဿ ပူရေတွာ တံ တတ္ထ မဒ္ဒိတွာ ဟတ္ထီနံ သရီရေ သိဉ္စာပေသုံ၊ သရီရာနိ သုဂန္ဓာနိ အဟေသုံ။ တသ္မိံ ကာလေ တေ နဒိံ ဩတရိတွာ နှာယိံသု။

ဟတ္ထာစရိယာ ရညော တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘တံ ဟတ္ထာဇာနီယံ ပရိယေသိတွာ အာနေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒေဝါ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ နာဝါသင်္ဃာဋေဟိ နဒိံ ပက္ခန္ဒိတွာ ဥဒ္ဓံဂါမီဟိ နာဝါသင်္ဃာဋေဟိ ဝဍ္ဎကီနံ ဝသနဋ္ဌာနံ သမ္ပာပုဏိ။ ဟတ္ထိပေါတကော နဒိယံ ကီဠန္တော ဘေရိသဒ္ဒံ သုတွာ ဂန္တွာ ဝဍ္ဎကီနံ သန္တိကေ အဋ္ဌာသိ။ ဝဍ္ဎကီ ရညော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ‘‘ဒေဝ၊ သစေ ဒါရူဟိ အတ္ထော၊ ကိံ ကာရဏာ အာဂတတ္ထ၊ ကိံ ပေသေတွာ အာဟရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘နာဟံ၊ ဘဏေ၊ ဒါရူနံ အတ္ထာယ အာဂတော၊ ဣမဿ ပန ဟတ္ထိဿ အတ္ထာယ အာဂတောမှီ’’တိ။ ‘‘ဂါဟာပေတွာ ဂစ္ဆထ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ဟတ္ထိပေါတကော ဂန္တုံ န ဣစ္ဆိ။ ‘‘ကိံ ကာရာပေတိ၊ ဘဏေ၊ ဟတ္ထီ’’တိ? ‘‘ဝဍ္ဎကီနံ ပေါသာဝနိကံ အာဟရာပေတိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘဏေ’’တိ ရာဇာ ဟတ္ထိဿ စတုန္နံ ပါဒါနံ သောဏ္ဍာယ နင်္ဂုဋ္ဌဿ စ သန္တိကေ သတသဟဿသတသဟဿကဟာပဏေ ဌပါပေသိ။ ဟတ္ထီ ဧတ္တကေနာပိ အဂန္တွာ သဗ္ဗဝဍ္ဎကီနံ ဒုဿယုဂေသု ဝဍ္ဎကီဘရိယာနံ နိဝါသနသာဋကေသု ဒိန္နေသု သဒ္ဓိံကီဠိတာနံ ဒါရကာနဉ္စ ဒါရကပရိဟာရေ ကတေ နိဝတ္တိတွာ ဝဍ္ဎကီ စ ဣတ္ထိယော စ ဒါရကေ စ ဩလောကေတွာ ရညာ သဒ္ဓိံ အဂမာသိ။

ရာဇာ တံ အာဒါယ နဂရံ ဂန္တွာ နဂရဉ္စ ဟတ္ထိသာလဉ္စ အလင်္ကာရာပေတွာ ဟတ္ထိံ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကာရေတွာ ဟတ္ထိသာလံ ပဝေသေတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကရိတွာ အဘိသေကံ ဒတွာ ဩပဝယှံ ကတွာ အတ္တနော သဟာယဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇံ ဟတ္ထိဿ ဒတွာ အတ္တနာ သမာနပရိဟာရံ အကာသိ။ ဟတ္ထိဿ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ရညော သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇံ ဟတ္ထဂတမေဝ အဟောသိ။ ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ ရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တဿာ ဂဗ္ဘပရိပါကကာလေ ရာဇာ ကာလမကာသိ။ ဟတ္ထီ ပန သစေ ရညော ကာလကတဘာဝံ ဇာနေယျ၊ တတ္ထေဝဿ ဟဒယံ ဖလေယျ၊ တသ္မာ ဟတ္ထိံ ရညော ကာလကတဘာဝံ အဇာနာပေတွာဝ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ရညော ပန ကာလကတဘာဝံ သုတွာ ‘‘တုစ္ဆံ ကိရ ရဇ္ဇ’’န္တိ အနန္တရသာမန္တကောသလရာဇာ မဟတိယာ သေနာယ အာဂန္တွာ နဂရံ ပရိဝါရေသိ။ နဂရဝါသိနော ဒွါရာနိ ပိဒဟိတွာ ကောသလရညော သာသနံ ပဟိဏိံသု – ‘‘အမှာကံ ရညော အဂ္ဂမဟေသီ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ‘ဣတော ကိရ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပုတ္တံ ဝိဇာယိဿတီ’တိ အင်္ဂဝိဇ္ဇာပါဌကာ အာဟံသု။ သစေ သာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိဿတိ၊ မယံ သတ္တမေ ဒိဝသေ ယုဒ္ဓံ ဒဿာမ၊ န ရဇ္ဇံ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ အာဂမေထာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

ဒေဝီ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ပန မဟာဇနဿ အလီနစိတ္တံ ပဂ္ဂဏှန္တော ဇာတောတိ ‘‘အလီနစိတ္တကုမာရော’’တွေဝဿ နာမံ အကံသု။ ဇာတဒိဝသတောယေဝ ပနဿ ပဋ္ဌာယ နာဂရာ ကောသလရညာ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိံသု။ နိန္နာယကတ္တာ သင်္ဂါမဿ မဟန္တမ္ပိ ဗလံ ယုဇ္ဈမာနံ ထောကံ ထောကံ ဩသက္ကတိ။ အမစ္စာ ဒေဝိယာ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘မယံ ဧဝံ ဩသက္ကမာနေ ဗလေ ပရာဇယဘာဝဿ ဘာယာမ၊ အမှာကံ ပန ရညော ကာလကတဘာဝံ၊ ပုတ္တဿ ဇာတဘာဝံ၊ ကောသလရညော အာဂန္တွာ ယုဇ္ဈာနဘာဝဉ္စ ရညော သဟာယကော မင်္ဂလဟတ္ထီ န ဇာနာတိ၊ ဇာနာပေမ န’’န္တိ ပုစ္ဆိံသု။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပုတ္တံ အလင်္ကရိတွာ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ပါသာဒါ ဩရုယှ အမစ္စဂဏပရိဝုတာ ဟတ္ထိသာလံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ဟတ္ထိဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ‘‘သာမိ၊ သဟာယော တေ ကာလကတော၊ မယံ တုယှံ ဟဒယဖာလနဘယေန နာရောစယိမှ၊ အယံ တေ သဟာယဿ ပုတ္တော၊ ကောသလရာဇာ အာဂန္တွာ နဂရံ ပရိဝါရေတွာ တဝ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈတိ၊ ဗလံ ဩသက္ကတိ၊ တဝ ပုတ္တံ တွညေဝ ဝါ မာရေဟိ၊ ရဇ္ဇံ ဝါဿ ဂဏှိတွာ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။

တသ္မိံ ကာလေ ဟတ္ထီ ဗောဓိသတ္တံ သောဏ္ဍာယ ပရာမသိတွာ ဥက္ခိပိတွာ ကုမ္ဘေ ဌပေတွာ ရောဒိတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဩတာရေတွာ ဒေဝိယာ ဟတ္ထေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ‘‘ကောသလရာဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဟတ္ထိသာလတော နိက္ခမိ။ အထဿ အမစ္စာ ဝမ္မံ ပဋိမုဉ္စိတွာ အလင်္ကရိတွာ နဂရဒွါရံ အဝါပုရိတွာ တံ ပရိဝါရေတွာ နိက္ခမိံသု။ ဟတ္ထီ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ကောဉ္စနာဒံ ကတွာ မဟာဇနံ သန္တာသေတွာ ပလာပေတွာ ဗလကောဋ္ဌကံ ဘိန္ဒိတွာ ကောသလရာဇာနံ စူဠာယ ဂဟေတွာ အာနေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇာပေတွာ မာရဏတ္ထာယဿ ဥဋ္ဌိတေ ဝါရေတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ အပ္ပမတ္တော ဟောဟိ၊ ‘ကုမာရော ဒဟရော’တိ သညံ မာ ကရီ’’တိ ဩဝဒိတွာ ဥယျောဇေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇံ ဗောဓိသတ္တဿ ဟတ္ထဂတမေဝ ဇာတံ၊ အညော ပဋိသတ္တု နာမ ဥဋ္ဌဟိတုံ သမတ္ထော နာဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော သတ္တဝဿိကကာလေ အဘိသေကံ ကတွာ အလီနစိတ္တရာဇာ နာမ ဟုတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ အာဟရိတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၁။

‘‘အလီနစိတ္တံ နိဿာယ၊ ပဟဋ္ဌာ မဟတီ စမူ၊

ကောသလံ သေနာသန္တုဋ္ဌံ၊ ဇီဝဂ္ဂါဟံ အဂါဟယိ။

၁၂။

‘‘ဧဝံ နိဿယသမ္ပန္နော၊ ဘိက္ခု အာရဒ္ဓဝီရိယော၊

ဘာဝယံ ကုသလံ ဓမ္မံ၊ ယောဂက္ခေမဿ ပတ္တိယာ၊

ပါပုဏေ အနုပုဗ္ဗေန၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယ’’န္တိ။

တတ္ထ အလီနစိတ္တံ နိဿာယာတိ အလီနစိတ္တံ ရာဇကုမာရံ နိဿာယ။ ပဟဋ္ဌာ မဟတီ စမူတိ ‘‘ပဝေဏီရဇ္ဇံ နော ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဟုတွာ မဟတီ သေနာ။ ကောသလံ သေနာသန္တုဋ္ဌန္တိ ကောသလရာဇာနံ သေန ရဇ္ဇေန အသန္တုဋ္ဌံ ပရရဇ္ဇလောဘေန အာဂတံ။ ဇီဝဂ္ဂါဟံ အဂါဟယီတိ အမာရေတွာဝ သာ စမူ တံ ရာဇာနံ ဟတ္ထိနာ ဇီဝဂ္ဂါဟံ ဂဏှာပေသိ။ ဧဝံ နိဿယသမ္ပန္နောတိ ယထာ သာ စမူ၊ ဧဝံ အညောပိ ကုလပုတ္တော နိဿယသမ္ပန္နော ကလျာဏမိတ္တံ ဗုဒ္ဓံ ဝါ ဗုဒ္ဓသာဝကံ ဝါ နိဿယံ လဘိတွာ။ ဘိက္ခူတိ ပရိသုဒ္ဓါဓိဝစနမေတံ။ အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယော စတုဒေါသာပဂတေန ဝီရိယေန သမန္နာဂတော။ ဘာဝယံ ကုသလံ ဓမ္မန္တိ ကုသလံ နိရဝဇ္ဇံ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယသင်္ခါတံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော။ ယောဂက္ခေမဿ ပတ္တိယာတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမဿ နိဗ္ဗာနဿ ပါပုဏနတ္ထာယ တံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော။ ပါပုဏေ အနုပုဗ္ဗေန၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယန္တိ ဧဝံ ဝိပဿနတော ပဋ္ဌာယ ဣမံ ကုသလံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော သော ကလျာဏမိတ္တုပနိဿယသမ္ပန္နော ဘိက္ခု အနုပုဗ္ဗေန ဝိပဿနာဉာဏာနိ စ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဖလာနိ စ ပါပုဏန္တော ပရိယောသာနေ ဒသန္နမ္ပိ သံယောဇနာနံ ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယသင်္ခါတံ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ယသ္မာ ဝါ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသံယောဇနာနိ ခီယန္တိ၊ တသ္မာ တမ္ပိ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယမေဝ၊ ဧဝံ အနုပုဗ္ဗေန နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယံ ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။

ဣတိ ဘဂဝါ အမတမဟာနိဗ္ဗာနေန ဓမ္မဒေသနာယ ကူဋံ ဂဟေတွာ ဥတ္တရိပိ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဩဿဋ္ဌဝီရိယော ဘိက္ခု အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ မာတာ မဟာမာယာ၊ ပိတာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ အဟောသိ၊ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဒိန္နဟတ္ထီ အယံ ဩဿဋ္ဌဝီရိယော ဘိက္ခု၊ ဟတ္ထိဿ ပိတာ သာရိပုတ္တော၊ သာမန္တကောသလရာဇာ မောဂ္ဂလ္လာနော၊ အလီနစိတ္တကုမာရော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အလီနစိတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၁၅၇] ၇။ ဂုဏဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယေန ကာမံ ပဏာမေတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာနန္ဒတ္ထေရဿ သာဋကသဟဿလာဘံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ထေရဿ ကောသလရညော အန္တေပုရေ ဓမ္မဝါစနဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ မဟာသာရဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၉၂) အာဂတမေဝ။ ဣတိ ထေရေ ရညော အန္တေပုရေ ဓမ္မံ ဝါစေန္တေ ရညော သဟဿဂ္ဃနိကာနံ သာဋကာနံ သဟဿံ အာဟရိယိတ္ထ။ ရာဇာ တတော ပဉ္စ သာဋကသတာနိ ပဉ္စန္နံ ဒေဝီသတာနံ အဒါသိ။ တာ သဗ္ဗာပိ တေ သာဋကေ ဌပေတွာ ပုနဒိဝသေ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဒတွာ သယံ ပုရာဏသာဋကေယေဝ ပါရုပိတွာ ရညော ပါတရာသဋ္ဌာနံ အဂမံသု။

ရာဇာ ‘‘မယာ တုမှာကံ သဟဿဂ္ဃနိကာ သာဋကာ ဒါပိတာ၊ ကသ္မာ တုမှေ တေ အပါရုပိတွာဝ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ အမှေဟိ တေ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဒိန္နာ’’တိ။ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရေန သဗ္ဗေ ဂဟိတာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန တိစီဝရံ အနုညာတံ၊ အာနန္ဒတ္ထေရော ဒုဿဝဏိဇ္ဇံ မညေ ကရိဿတိ၊ အတိဗဟူ တေန သာဋကာ ဂဟိတာ’’တိ ထေရဿ ကုဇ္ဈိတွာ ဘုတ္တပါတရာသော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ထေရဿ ပရိဝေဏံ ပဝိသိတွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နော ပုစ္ဆိ – ‘‘အပိ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဃရေ ဣတ္ထိယော တုမှာကံ သန္တိကေ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဏှန္တိ ဝါ သုဏန္တိ ဝါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဂဟေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဂဏှန္တိ၊ သောတဗ္ဗယုတ္တကံ သုဏန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ တာ သုဏန္တိယေဝ၊ ဥဒါဟု တုမှာကံ နိဝါသနံ ဝါ ပါရုပနံ ဝါ ဒဒန္တီ’’တိ? ‘‘တာ အဇ္ဇ၊ မဟာရာဇ၊ သဟဿဂ္ဃနိကာနိ ပဉ္စ သာဋကသတာနိ အဒံသူ’’တိ။ ‘‘တုမှေဟိ ဂဟိတာနိ တာနိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ သတ္ထာရာ တိစီဝရမေဝ အနုညာတ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ဧကဿ ဘိက္ခုနော တိစီဝရမေဝ ပရိဘောဂသီသေန အနုညာတံ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ပန အဝါရိတံ၊ တသ္မာ မယာပိ အညေသံ ဇိဏ္ဏစီဝရိကာနံ ဒါတုံ တေ သာဋကာ ပဋိဂ္ဂဟိတာ’’တိ။ ‘‘တေ ပန ဘိက္ခူ တုမှာကံ သန္တိကာ သာဋကေ လဘိတွာ ပေါရာဏစီဝရာနိ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ပေါရာဏသင်္ဃာဋိံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ပေါရာဏဥတ္တရာသင်္ဂံ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ? ‘‘အန္တရဝါသကံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘ပေါရာဏအန္တရဝါသကံ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ပစ္စတ္ထရဏံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘ပေါရာဏပစ္စတ္ထရဏံ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ဘုမ္မတ္ထရဏံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘ပေါရာဏဘုမ္မတ္ထရဏံ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ပါဒပုဉ္ဆနံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘ပေါရာဏပါဒပုဉ္ဆနံ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ? ‘‘မဟာရာဇ၊ သဒ္ဓါဒေယျံ နာမ ဝိနိပါတေတုံ န လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ ပေါရာဏပါဒပုဉ္ဆနံ ဝါသိယာ ကောဋ္ဋေတွာ မတ္တိကာယ မက္ခေတွာ သေနာသနေသု မတ္တိကာလေပနံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဒိန္နံ ယာဝ ပါဒပုဉ္ဆနာပိ နဿိတုံ န လဗ္ဘတီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ ဒိန္နံ နဿိတုံ န လဗ္ဘတိ၊ ပရိဘောဂမေဝ ဟောတီ’’တိ။

ရာဇာ တုဋ္ဌော သောမနဿပ္ပတ္တော ဟုတွာ ဣတရာနိပိ ဂေဟေ ဌပိတာနိ ပဉ္စ သာဋကသတာနိ အာဟရာပေတွာ ထေရဿ ဒတွာ အနုမောဒနံ သုတွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ ထေရော ပဌမလဒ္ဓါနိ ပဉ္စ သာဋကသတာနိ ဇိဏ္ဏစီဝရိကာနံ ဘိက္ခူနံ အဒါသိ။ ထေရဿ ပန ပဉ္စမတ္တာနိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကသတာနိ၊ တေသု ဧကော ဒဟရဘိက္ခု ထေရဿ ဗဟူပကာရော ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇတိ၊ ပါနီယပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ ဒန္တကဋ္ဌံ မုခေါဒကံ နှာနောဒကံ ဒေတိ၊ ဝစ္စကုဋိဇန္တာဃရသေနာသနာနိ ပဋိဇဂ္ဂတိ၊ ဟတ္ထပရိကမ္မပါဒပရိကမ္မပိဋ္ဌိပရိကမ္မာဒီနိ ကရောတိ။ ထေရော ပစ္ဆာ လဒ္ဓါနိ ပဉ္စ သာဋကသတာနိ ‘‘အယံ မေ ဗဟူပကာရော’’တိ ယုတ္တဝသေန သဗ္ဗာနိ တဿေဝ အဒါသိ။ သောပိ သဗ္ဗေ တေ သာဋကေ ဘာဇေတွာ အတ္တနော သမာနုပဇ္ဈာယာနံ အဒါသိ။

ဧဝံ သဗ္ဗေပိ တေ လဒ္ဓသာဋကာ ဘိက္ခူ သာဋကေ ဆိန္ဒိတွာ ရဇိတွာ ကဏိကာရပုပ္ဖဝဏ္ဏာနိ ကာသာယာနိ နိဝါသေတွာ စ ပါရုပိတွာ စ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ သောတာပန္နဿ အရိယသာဝကဿ မုခေါလောကနဒါနံ နာမ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကာနံ မုခေါလောကနဒါနံ နာမ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယေန ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကတ္ထေရေန သဟဿဂ္ဃနိကာနံ သာဋကာနံ ပဉ္စ သတာနိ ဧကဿေဝ ဒဟရဘိက္ခုနော ဒိန္နာနိ၊ သော ပန အတ္တနာ လဒ္ဓေ ဘာဇေတွာ အမှာကံ အဒါသီ’’တိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနန္ဒော မုခေါလောကနဘိက္ခံ ဒေတိ၊ သော ပနဿ ဘိက္ခု ဗဟူပကာရော၊ တသ္မာ အတ္တနော ဥပကာရဿ ဥပကာရဝသေန ဂုဏဝသေန ယုတ္တဝသေန ‘ဥပကာရဿ နာမ ပစ္စုပကာရော ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ ကတညုကတဝေဒိဘာဝေန အဒါသိ။ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ဟိ အတ္တနော ဥပကာရာနညေဝ ပစ္စုပကာရံ ကရိံသူ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သီဟော ဟုတွာ ပဗ္ဗတဂုဟာယံ ဝသတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဂုဟာယ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗတပါဒံ ဩလောကေသိ၊ တံ ပန ပဗ္ဗတပါဒံ ပရိက္ခိပိတွာ မဟာသရော အဟောသိ။ တဿ ဧကသ္မိံ ဥန္နတဋ္ဌာနေ ဥပရိထဒ္ဓကဒ္ဒမပိဋ္ဌေ မုဒူနိ ဟရိတတိဏာနိ ဇာယိံသု။ သသကာ စေဝ ဟရိဏာဒယော စ သလ္လဟုကမိဂါ ကဒ္ဒမမတ္ထကေ ဝိစရန္တာ တာနိ ခါဒန္တိ။ တံ ဒိဝသမ္ပိ ဧကော မိဂေါ တာနိ ခါဒန္တော ဝိစရတိ။ သီဟော ‘‘တံ မိဂံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗတမတ္ထကာ ဥပ္ပတိတွာ သီဟဝေဂေန ပက္ခန္ဒိ၊ မိဂေါ မရဏဘယတဇ္ဇိတော ဝိရဝန္တော ပလာယိ။ သီဟော ဝေဂံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော ကလလပိဋ္ဌေ နိပတိတွာ ဩသီဒိတွာ ဥဂ္ဂန္တုံ အသက္ကောန္တော စတ္တာရော ပါဒါ ထမ္ဘာ ဝိယ ဩသီဒိတွာ သတ္တာဟံ နိရာဟာရော အဋ္ဌာသိ။

အထ နံ ဧကော သိင်္ဂါလော ဂေါစရပ္ပသုတော တံ ဒိသွာ ဘယေန ပလာယိ။ သီဟော တံ ပက္ကောသိတွာ ‘‘ဘော သိင်္ဂါလ၊ မာ ပလာယိ၊ အဟံ ကလလေ လဂ္ဂေါ၊ ဇီဝိတံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ သိင်္ဂါလော တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အဟံ တံ ဥဒ္ဓရေယျံ၊ ဥဒ္ဓဋော ပန မံ ခါဒေယျာသီတိ ဘာယာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မာ ဘာယိ၊ နာဟံ တံ ခါဒိဿာမိ၊ မဟန္တံ ပန တေ ဂုဏံ ကရိဿာမိ၊ ဧကေနုပါယေန မံ ဥဒ္ဓရာဟီ’’တိ။ သိင်္ဂါလော တဿ ပဋိညံ ဂဟေတွာ စတုန္နံ ပါဒါနံ သမန္တာ ကလလေ အပနေတွာ စတုန္နမ္ပိ ပါဒါနံ စတဿော မာတိကာ ခဏိတွာ ဥဒကာဘိမုခံ အကာသိ၊ ဥဒကံ ပဝိသိတွာ ကလလံ မုဒုံ အကာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သိင်္ဂါလော သီဟဿ ဥဒရန္တရံ အတ္တနော သီသံ ပဝေသေတွာ ‘‘ဝါယာမံ ကရောဟိ၊ သာမီ’’တိ ဥစ္စာသဒ္ဒံ ကရောန္တော သီသေန ဥဒရံ ပဟရိ။ သီဟော ဝေဂံ ဇနေတွာ ကလလာ ဥဂ္ဂန္တွာ ပက္ခန္ဒိတွာ ထလေ အဋ္ဌာသိ။ သော မုဟုတ္တံ ဝိဿမိတွာ သရံ ဩရုယှ ကဒ္ဒမံ ဓောဝိတွာ နှာယိတွာ ဒရထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ဧကံ မဟိံသံ ဝဓိတွာ ဒါဌာဟိ ဩဝိဇ္ဈိတွာ မံသံ ဥဗ္ဗတ္တေတွာ ‘‘ခါဒ၊ သမ္မာ’’တိ သိင်္ဂါလဿ ပုရတော ဌပေတွာ တေန ခါဒိတေ ပစ္ဆာ အတ္တနာ ခါဒိ။ ပုန သိင်္ဂါလော ဧကံ မံသပေသိံ ဍံသိတွာ ဂဏှိ။ ‘‘ဣဒံ ကိမတ္ထာယ၊ သမ္မာ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘တုမှာကံ ဒါသီ အတ္ထိ၊ တဿာ ဘာဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ သီဟော ‘‘ဂဏှာဟီ’’တိ ဝတွာ သယမ္ပိ သီဟိယာ အတ္ထာယ မံသံ ဂဏှိတွာ ‘‘ဧဟိ၊ သမ္မ၊ အမှာကံ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ဌတွာ သခိယာ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂမိဿာမာ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ မံသံ ခါဒါပေတွာ သိင်္ဂါလဉ္စ သိင်္ဂါလိဉ္စ အဿာသေတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣဒါနိ အဟံ တုမှေ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ နေတွာ ဂုဟာယ ဒွါရေ အညိဿာ ဂုဟာယ ဝသာပေသိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ ဂေါစရာယ ဂစ္ဆန္တာ သီဟိဉ္စ သိင်္ဂါလိဉ္စ ဌပေတွာ သိင်္ဂါလေန သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ နာနာမိဂေ ဝဓိတွာ ဥဘောပိ တတ္ထေဝ မံသံ ခါဒိတွာ ဣတရာသမ္ပိ ဒွိန္နံ အာဟရိတွာ ဒေန္တိ။

ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ သီဟီ ဒွေ ပုတ္တေ ဝိဇာယိ၊ သိင်္ဂါလီပိ ဒွေ ပုတ္တေ ဝိဇာယိ။ တေ သဗ္ဗေပိ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသု။ အထေကဒိဝသံ သီဟိယာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ သီဟော သိင်္ဂါလဉ္စ သိင်္ဂါလိဉ္စ သိင်္ဂါလပေါတကေ စ အတိဝိယ ပိယာယတိ၊ နူနမဿ သိင်္ဂါလိယာ သဒ္ဓိံ သန္ထဝေါ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဧဝံ သိနေဟံ ကရောတိ၊ ယံနူနာဟံ ဣမံ ပီဠေတွာ တဇ္ဇေတွာ ဣတော ပလာပေယျ’’န္တိ။ သာ သီဟဿ သိင်္ဂါလံ ဂဟေတွာ ဂေါစရာယ ဂတကာလေ သိင်္ဂါလိံ ပီဠေသိ တဇ္ဇေသိ ‘‘ကိံကာရဏာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝသတိ၊ န ပလာယသီ’’တိ? ပုတ္တာပိဿာ သိင်္ဂါလိပုတ္တေ တထေဝ တဇ္ဇယိံသု။ သိင်္ဂါလီ တမတ္ထံ သိင်္ဂါလဿ ကထေတွာ ‘‘သီဟဿ ဝစနေန ဧတာယ ဧဝံ ကတဘာဝမ္ပိ န ဇာနာမ၊ စိရံ ဝသိမှာ၊ နာသာပေယျာပိ နော၊ အမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ သိင်္ဂါလော တဿာ ဝစနံ သုတွာ သီဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘သာမိ၊ စိရံ အမှေဟိ တုမှာကံ သန္တိကေ နိဝုတ္ထံ၊ အတိစိရံ ဝသန္တာ နာမ အပ္ပိယာ ဟောန္တိ၊ အမှာကံ ဂေါစရာယ ပက္ကန္တကာလေ သီဟီ သိင်္ဂါလိံ ဝိဟေဌေတိ ‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကသ္မာ ဝသထ၊ ပလာယထာ’တိ တဇ္ဇေတိ၊ သီဟပေါတကာပိ သိင်္ဂါလပေါတကေ တဇ္ဇေန္တိ။ ယော နာမ ယဿ အတ္တနော သန္တိကေ ဝါသံ န ရောစေတိ၊ တေန သော ‘ယာဟီ’တိ နီဟရိတဗ္ဗောဝ၊ ဝိဟေဌနံ နာမ ကိမတ္ထိယ’’န္တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၃။

‘‘ယေန ကာမံ ပဏာမေတိ၊ ဓမ္မော ဗလဝတံ မိဂီ၊

ဥန္နဒန္တီ ဝိဇာနာဟိ၊ ဇာတံ သရဏတော ဘယ’’န္တိ။

တတ္ထ ယေန ကာမံ ပဏာမေတိ၊ ဓမ္မော ဗလဝတန္တိ ဗလဝါ နာမ ဣဿရော အတ္တနော သေဝကံ ယေန ဒိသာဘာဂေန ဣစ္ဆတိ၊ တေန ဒိသာဘာဂေန သော ပဏာမေတိ နီဟရတိ။ ဧသ ဓမ္မော ဗလဝတံ အယံ ဣဿရာနံ သဘာဝေါ ပဝေဏိဓမ္မောဝ၊ တသ္မာ သစေ အမှာကံ ဝါသံ န ရောစေထ၊ ဥဇုကမေဝ နော နီဟရထ၊ ဝိဟေဌနေန ကော အတ္ထောတိ ဒီပေန္တော ဧဝမာဟ။ မိဂီတိ သီဟံ အာလပတိ။ သော ဟိ မိဂရာဇတာယ မိဂါ အဿ အတ္ထီတိ မိဂီ။ ဥန္နဒန္တီတိပိ တမေဝ အာလပတိ။ သော ဟိ ဥန္နတာနံ ဒန္တာနံ အတ္ထိတာယ ဥန္နတာ ဒန္တာ အဿ အတ္ထီတိ ဥန္နဒန္တီ။ ‘‘ဥန္နတဒန္တီ’’တိပိ ပါဌောယေဝ။ ဝိဇာနာဟီတိ ‘‘ဧသ ဣဿရာနံ ဓမ္မော’’တိ ဧဝံ ဇာနာဟိ။ ဇာတံ သရဏတော ဘယန္တိ အမှာကံ တုမှေ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန သရဏံ၊ တုမှာကညေဝ သန္တိကာ ဘယံ ဇာတံ၊ တသ္မာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂမိဿာမာတိ ဒီပေတိ။

အပရော နယော – တဝ မိဂီ သီဟီ ဥန္နဒန္တီမမ ပုတ္တဒါရံ တဇ္ဇေန္တီ ယေန ကာမံ ပဏာမေတိ၊ ယေန ယေနာကာရေန ဣစ္ဆတိ၊ တေန ပဏာမေတိ ပဝတ္တတိ၊ ဝိဟေဌေတိပိ ပလာပေတိပိ၊ ဧဝံ တွံ ဝိဇာနာဟိ၊ တတ္ထ ကိံ သက္ကာ အမှေဟိ ကာတုံ။ ဓမ္မော ဗလဝတံ ဧသ ဗလဝန္တာနံ သဘာဝေါ၊ ဣဒါနိ မယံ ဂမိဿာမ။ ကသ္မာ? ဇာတံ သရဏတော ဘယန္တိ။

တဿ ဝစနံ သုတွာ သီဟော သီဟိံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အသုကသ္မိံ နာမ ကာလေ မမ ဂေါစရတ္ထာယ ဂန္တွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဣမိနာ သိင်္ဂါလေန ဣမာယ စ သိင်္ဂါလိယာ သဒ္ဓိံ အာဂတဘာဝံ သရသီ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ သရာမီ’’တိ။ ‘‘ဇာနာသိ ပန မယှံ သတ္တာဟံ အနာဂမနဿ ကာရဏ’’န္တိ? ‘‘န ဇာနာမိ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အဟံ ‘ဧကံ မိဂံ ဂဏှိဿာမီ’တိ ဝိရဇ္ဈိတွာ ကလလေ လဂ္ဂေါ၊ တတော နိက္ခမိတုံ အသက္ကောန္တော သတ္တာဟံ နိရာဟာရော အဋ္ဌာသိံ၊ သွာဟံ ဣမံ သိင်္ဂါလံ နိဿာယ ဇီဝိတံ လဘိံ၊ အယံ မေ ဇီဝိတဒါယကော သဟာယော။ မိတ္တဓမ္မေ ဌာတုံ သမတ္ထော ဟိ မိတ္တော ဒုဗ္ဗလော နာမ နတ္ထိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ မယှံ သဟာယဿ စ သဟာယိကာယ စ ပုတ္တကာနဉ္စ ဧဝရူပံ အဝမာနံ မာ အကာသီ’’တိ ဝတွာ သီဟော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၄။

‘‘အပိ စေပိ ဒုဗ္ဗလော မိတ္တော၊ မိတ္တဓမ္မေသု တိဋ္ဌတိ၊

သော ဉာတကော စ ဗန္ဓု စ၊ သော မိတ္တော သော စ မေ သခါ၊

ဒါဌိနိ မာတိမညိတ္ထော၊ သိင်္ဂါလော မမ ပါဏဒေါ’’တိ။

တတ္ထ အပိ စေပီတိ ဧကော အပိသဒ္ဒေါ အနုဂ္ဂဟတ္ထော၊ ဧကော သမ္ဘာဝနတ္ထော။ တတြာယံ ယောဇနာ – ဒုဗ္ဗလောပိ စေ မိတ္တော မိတ္တဓမ္မေသု အပိ တိဋ္ဌတိ၊ သစေ ဌာတုံ သက္ကောတိ၊ သော ဉာတကော စ ဗန္ဓု စ၊ သော မေတ္တစိတ္တတာယ မိတ္တော၊ သော စ မေ သဟာယဋ္ဌေန သခါ။ ဒါဌိနိ မာတိမညိတ္ထောတိ၊ ဘဒ္ဒေ၊ ဒါဌာသမ္ပန္နေ သီဟိ မာ မယှံ သဟာယံ ဝါ သဟာယိံ ဝါ အတိမညိ၊ အယဉှိ သိင်္ဂါလော မမ ပါဏဒေါတိ။

သာ တဿ ဝစနံ သုတွာ သိင်္ဂါလိံ ခမာပေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ သပုတ္တာယ တာယ သဒ္ဓိံ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိ။ သီဟပေါတကာပိ သိင်္ဂါလပေါတကေဟိ သဒ္ဓိံ ကီဠမာနာ သမ္မောဒမာနာ မာတာပိတူနံ အတိက္ကန္တကာလေပိ မိတ္တဘာဝံ အဘိန္ဒိတွာ သမ္မောဒမာနာ ဝသိံသု။ တေသံ ကိရ သတ္တကုလပရိဝဋ္ဋေ အဘိဇ္ဇမာနာ မေတ္တိ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – သစ္စပရိယောသာနေ ကေစိ သောတာပန္နာ၊ ကေစိ သကဒါဂါမိနော၊ ကေစိ အနာဂါမိနော၊ ကေစိ အရဟန္တော အဟေသုံ။ ‘‘တဒါ သိင်္ဂါလော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ သီဟော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဂုဏဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၁၅၈] ၈။ သုဟနုဇာတကဝဏ္ဏနာ

နယိဒံ ဝိသမသီလေနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒွေ စဏ္ဍဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိဉှိ သမယေ ဇေတဝနေပိ ဧကော ဘိက္ခု စဏ္ဍော အဟောသိ ဖရုသော သာဟသိကော ဇနပဒေပိ။ အထေကဒိဝသံ ဇာနပဒေါ ဘိက္ခု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဇေတဝနံ အဂမာသိ၊ သာမဏေရာ စေဝ ဒဟရဘိက္ခူ စ တဿ စဏ္ဍဘာဝံ ဇာနန္တိ။ ‘‘တေသံ ဒွိန္နံ စဏ္ဍာနံ ကလဟံ ပဿိဿာမာ’’တိ ကုတူဟလေန တံ ဘိက္ခုံ ဇေတဝနဝါသိကဿ ပရိဝေဏံ ပဟိဏိံသု။ တေ ဥဘောပိ စဏ္ဍာ အညမညံ ဒိသွာဝ ပိယသံဝါသံ သံသန္ဒိံသု သမိံသု၊ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိသမ္ဗာဟနာဒီနိ အကံသု။ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ စဏ္ဍာ ဘိက္ခူ အညေသံ ဥပရိ စဏ္ဍာ ဖရုသာ သာဟသိကာ၊ အညမညံ ပန ဥဘောပိ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ ပိယသံဝါသာ ဇာတာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေတေ အညေသံ စဏ္ဍာ ဖရုသာ သာဟသိကာ၊ အညမညံ ပန သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ ပိယသံဝါသာ စ အဟေသု’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ သဗ္ဗတ္ထသာဓကော အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အမစ္စော အဟောသိ။ သော ပန ရာဇာ ထောကံ ဓနလောဘပကတိကော၊ တဿ မဟာသောဏော နာမ ကူဋအဿော အတ္ထိ။ အထ ဥတ္တရာပထကာ အဿဝါဏိဇာ ပဉ္စ အဿသတာနိ အာနေသုံ၊ အဿာနံ အာဂတဘာဝံ ရညော အာရောစေသုံ။ တတော ပုဗ္ဗေ ပန ဗောဓိသတ္တော အဿေ အဂ္ဃာပေတွာ မူလံ အပရိဟာပေတွာ ဒါပေသိ။ ရာဇာ တံ ပရိဟာယမာနော အညံ အမစ္စံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တာတ၊ အဿေ အဂ္ဃာပေဟိ၊ အဂ္ဃာပေန္တော စ ပဌမံ မဟာသောဏံ ယထာ တေသံ အဿာနံ အန္တရံ ပဝိသတိ၊ တထာ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အဿေ ဍံသာပေတွာ ဝဏိတေ ကာရာပေတွာ ဒုဗ္ဗလကာလေ မူလံ ဟာပေတွာ အဿေ အဂ္ဃာပေယျာသီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တထာ အကာသိ။

အဿဝါဏိဇာ အနတ္တမနာ ဟုတွာ တေန ကတကိရိယံ ဗောဓိသတ္တဿ အာရောစေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကိံ ပန တုမှာကံ နဂရေ ကူဋအဿော နတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ သာမိ၊ သုဟနု နာမ ကူဋအဿော စဏ္ဍော ဖရုသော’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ပုန အာဂစ္ဆန္တာ တံ အဿံ အာနေယျာထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ပုန အာဂစ္ဆန္တာ တံ ကူဋဿံ ဂါဟာပေတွာ အာဂစ္ဆိံသု။ ရာဇာ ‘‘အဿဝါဏိဇာ အာဂတာ’’တိ သုတွာ သီဟပဉ္ဇရံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ အဿေ ဩလောကေတွာ မဟာသောဏံ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။ အဿဝါဏိဇာပိ မဟာသောဏံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ သုဟနုံ ဝိဿဇ္ဇာပေသုံ။ တေ အညမညံ ပတွာ သရီရာနိ လေဟန္တာ သမ္မောဒမာနာ အဋ္ဌံသု။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ပဿသိ ဣမေ ဒွေ ကူဋဿာ အညေသံ စဏ္ဍာ ဖရုသာ သာဟသိကာ၊ အညေ အဿေ ဍံသိတွာ ဂေလညံ ပါပေန္တိ၊ ဣဒါနိ အညမညံ ပန သရီရံ လေဟန္တာ သမ္မောဒမာနာ အဋ္ဌံသု၊ ကိံ နာမေတ’’န္တိ? ဗောဓိသတ္တော ‘‘နယိမေ၊ မဟာရာဇ၊ ဝိသမသီလာ၊ သမသီလာ သမဓာတုကာ စ ဧတေ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၅။

‘‘နယိဒံ ဝိသမသီလေန၊ သောဏေန သုဟနူ သဟ၊

သုဟနူပိ တာဒိသောယေဝ၊ ယော သောဏဿ သဂေါစရော။

၁၆။

‘‘ပက္ခန္ဒိနာ ပဂဗ္ဘေန၊ နိစ္စံ သန္ဒာနခါဒိနာ၊

သမေတိ ပါပံ ပါပေန၊ သမေတိ အသတာ အသ’’န္တိ။

တတ္ထ နယိဒံ ဝိသမသီလေန၊ သောဏေန သုဟနူ သဟာတိ ယံ ဣဒံ သုဟနု ကူဋဿော သောဏေန သဒ္ဓိံ ပေမံ ကရောတိ၊ ဣဒံ န အတ္တနော ဝိသမသီလေန၊ အထ ခေါ အတ္တနော သမသီလေနေဝ သဒ္ဓိံ ကရောတိ။ ဥဘောပိ ဟေတေ အတ္တနော အနာစာရတာယ ဒုဿီလတာယ သမသီလာ သမဓာတုကာ။ သုဟနူပိ တာဒိသောယေဝ၊ ယော သောဏဿ သဂေါစရောတိ ယာဒိသော သောဏော၊ သုဟနုပိ တာဒိသောယေဝ၊ ယော သောဏဿ သဂေါစရော ယံဂေါစရော သောဏော၊ သောပိ တံဂေါစရောယေဝ။ ယထေဝ ဟိ သောဏော အဿဂေါစရော အဿေ ဍံသေန္တောဝ စရတိ၊ တထာ သုဟနုပိ။ ဣမိနာ နေသံ သမာနဂေါစရတံ ဒဿေတိ။

တေ ပန အာစာရဂေါစရေ ဧကတော ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ပက္ခန္ဒိနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပက္ခန္ဒိနာတိ အဿာနံ ဥပရိ ပက္ခန္ဒနသီလေန ပက္ခန္ဒနဂေါစရေန။ ပဂဗ္ဘေနာတိ ကာယပါဂဗ္ဘိယာဒိသမန္နာဂတေန ဒုဿီလေန။ နိစ္စံ သန္ဒာနခါဒိနာတိ သဒါ အတ္တနော ဗန္ဓနယောတ္တံ ခါဒနသီလေန ခါဒနဂေါစရေန စ။ သမေတိ ပါပံ ပါပေနာတိ ဧတေသု အညတရေန ပါပေန သဒ္ဓိံ အညတရဿ ပါပံ ဒုဿီလျံ သမေတိ။ အသတာ အသန္တိ ဧတေသု အညတရေန အသတာ အနာစာရဂေါစရသမ္ပန္နေန သဟ ဣတရဿ အသံ အသာဓုကမ္မံ သမေတိ၊ ဂူထာဒီနိ ဝိယ ဂူထာဒီဟိ ဧကတော သံသန္ဒတိ သဒိသံ နိဗ္ဗိသေသမေဝ ဟောတီတိ။

ဧဝံ ဝတွာ စ ပန ဗောဓိသတ္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ ရညာ နာမ အတိလုဒ္ဓေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပရဿ သန္တကံ နာမ နာသေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ရာဇာနံ ဩဝဒိတွာ အဿေ အဂ္ဃာပေတွာ ဘူတမေဝ မူလံ ဒါပေသိ။ အဿဝါဏိဇာ ယထာသဘာဝမေဝ မူလံ လဘိတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ အဂမံသု။ ရာဇာပိ ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဒွေ အဿာ ဣမေ ဒွေ ဒုဋ္ဌဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုဟနုဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၁၅၉] ၉။ မောရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥဒေတယံ စက္ခုမာ ဧကရာဇာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ဟိ ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ သတ္ထု သန္တိကံ နီတော ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကိံ ဒိသွာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဧကံ အလင်္ကတပဋိယတ္တသရီရံ မာတုဂါမံ ဩလောကေတွာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခု မာတုဂါမော နာမ ကသ္မာ တုမှာဒိသာနံ စိတ္တံ နာလုဠေဿတိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာနမ္ပိ ဟိ မာတုဂါမဿ သဒ္ဒံ သုတွာ သတ္တ ဝဿသတာနိ အသမုဒါစိဏ္ဏကိလေသာ ဩကာသံ လဘိတွာ ခဏေနေဝ သမုဒါစရိံသု။ ဝိသုဒ္ဓါပိ သတ္တာ သံကိလိဿန္တိ၊ ဥတ္တမယသသမင်္ဂိနောပိ အာယသကျံ ပါပုဏန္တိ၊ ပဂေဝ အပရိသုဒ္ဓါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော မောရယောနိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ အဏ္ဍကာလေပိ ကဏိကာရမကုဠဝဏ္ဏအဏ္ဍကောသော ဟုတွာ အဏ္ဍံ ဘိန္ဒိတွာ နိက္ခန္တော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အဟောသိ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပက္ခာနံ အန္တရေ သုရတ္တရာဇိဝိရာဇိတော၊ သော အတ္တနော ဇီဝိတံ ရက္ခန္တော တိဿော ပဗ္ဗတရာဇိယော အတိက္ကမ္မ စတုတ္ထာယ ပဗ္ဗတရာဇိယာ ဧကသ္မိံ ဒဏ္ဍကဟိရညပဗ္ဗတတလေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော ပဘာတာယ ရတ္တိယာ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ နိသိန္နော သူရိယံ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တံ ဩလောကေတွာ အတ္တနော ဂေါစရဘူမိယံ ရက္ခာဝရဏတ္ထာယ ဗြဟ္မမန္တံ ဗန္ဓန္တော ‘‘ဥဒေတယ’’န္တိအာဒိမာဟ။

၁၇။

‘‘ဥဒေတယံ စက္ခုမာ ဧကရာဇာ၊

ဟရိဿဝဏ္ဏော ပထဝိပ္ပဘာသော၊

တံ တံ နမဿာမိ ဟရိဿဝဏ္ဏံ ပထဝိပ္ပဘာသံ၊

တယာဇ္ဇ ဂုတ္တာ ဝိဟရေမု ဒိဝသ’’န္တိ။

တတ္ထ ဥဒေတီတိ ပါစီနလောကဓာတုတော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ စက္ခုမာတိ သကလစက္ကဝါဠဝါသီနံ အန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ စက္ခုပဋိလာဘကရဏေန ယံ တေန တေသံ ဒိန္နံ စက္ခု၊ တေန စက္ခုနာ စက္ခုမာ။ ဧကရာဇာတိ သကလစက္ကဝါဠေ အာလောကကရာနံ အန္တရေ သေဋ္ဌဝိသိဋ္ဌဋ္ဌေန ဧကရာဇာ။ ဟရိဿဝဏ္ဏောတိ ဟရိသမာနဝဏ္ဏော၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ အတ္ထော။ ပထဝိပ္ပဘာသောတိ ပထဝိယာ ပဘာသော။ တံ တံ နမဿာမီတိ တသ္မာ တံ ဧဝရူပံ ဘဝန္တံ နမဿာမိ ဝန္ဒာမိ။ တယာဇ္ဇ ဂုတ္တာ ဝိဟရေမု ဒိဝသန္တိ တယာ အဇ္ဇ ရက္ခိတာ ဂေါပိတာ ဟုတွာ ဣမံ ဒိဝသံ စတုဣရိယာပထဝိဟာရေန သုခံ ဝိဟရေယျာမ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ဣမာယ ဂါထာယ သူရိယံ နမဿိတွာ ဒုတိယဂါထာယ အတီတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဗုဒ္ဓေ စေဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေ စ နမဿတိ။

‘‘ယေ ဗြာဟ္မဏာ ဝေဒဂူ သဗ္ဗဓမ္မေ၊ တေ မေ နမော တေ စ မံ ပါလယန္တု၊

နမတ္ထု ဗုဒ္ဓါနံ နမတ္ထု ဗောဓိယာ၊ နမော ဝိမုတ္တာနံ နမော ဝိမုတ္တိယာ၊

ဣမံ သော ပရိတ္တံ ကတွာ၊ မောရော စရတိ ဧသနာ’’တိ။

တတ္ထ ယေ ဗြာဟ္မဏာတိ ယေ ဗာဟိတပါပါ ဝိသုဒ္ဓိဗြာဟ္မဏာ။ ဝေဒဂူတိ ဝေဒါနံ ပါရံ ဂတာတိပိ ဝေဒဂူ၊ ဝေဒေဟိ ပါရံ ဂတာတိပိ ဝေဒဂူ။ ဣဓ ပန သဗ္ဗေ သင်္ခတာသင်္ခတဓမ္မေ ဝိဒိတေ ပါကဋေ ကတွာ ဂတာတိ ဝေဒဂူ။ တေနေဝါဟ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မေ’’တိ။ သဗ္ဗေ ခန္ဓာယတနဓာတုဓမ္မေ သလက္ခဏသာမညလက္ခဏဝသေန အတ္တနော ဉာဏဿ ဝိဒိတေ ပါကဋေ ကတွာ ဂတာ၊ တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတွာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဥန္နာဒေတွာ ဗောဓိတလေ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတွာ သံသာရံ ဝါ အတိက္ကန္တာတိ အတ္ထော။ တေ မေ နမောတိ တေ မမ ဣမံ နမက္ကာရံ ပဋိစ္ဆန္တု။ တေ စ မံ ပါလယန္တူတိ ဧဝံ မယာ နမဿိတာ စ တေ ဘဂဝန္တော မံ ပါလေန္တု ရက္ခန္တု ဂေါပေန္တု။ နမတ္ထု ဗုဒ္ဓါနံ နမတ္ထု ဗောဓိယာ၊ နမော ဝိမုတ္တာနံ နမော ဝိမုတ္တိယာတိ အယံ မမ နမက္ကာရော အတီတာနံ ပရိနိဗ္ဗုတာနံ ဗုဒ္ဓါနံ အတ္ထု၊ တေသညေဝ စတူသု စ မဂ္ဂေသု စတူသု ဖလေသု ဉာဏသင်္ခါတာယ ဗောဓိယာ အတ္ထု၊ တထာ တေသညေဝ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တာနံ အတ္ထု၊ ယာ စ နေသံ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ နိဿရဏဝိမုတ္တီတိ ပဉ္စဝိဓာ ဝိမုတ္တိ၊ တဿာ နေသံ ဝိမုတ္တိယာပိ အယံ မယှံ နမက္ကာရော အတ္ထူတိ။ ‘‘ဣမံ သော ပရိတ္တံ ကတွာ၊ မောရော စရတိ ဧသနာ’’တိ ဣဒံ ပန ပဒဒွယံ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ အာဟ။ တဿတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ သော မောရော ဣမံ ပရိတ္တံ ဣမံ ရက္ခံ ကတွာ အတ္တနော ဂေါစရဘူမိယံ ပုပ္ဖဖလာဒီနံ အတ္ထာယ နာနပ္ပကာရာယ ဧသနာယ စရတိ။

ဧဝံ ဒိဝသံ စရိတွာ သာယံ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ နိသီဒိတွာ အတ္ထင်္ဂတံ သူရိယံ ဩလောကေန္တော ဗုဒ္ဓဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာ နိဝါသဋ္ဌာနေ ရက္ခာဝရဏတ္ထာယ ပုန ဗြဟ္မမန္တံ ဗန္ဓန္တော ‘‘အပေတယ’’န္တိအာဒိမာဟ။

၁၈။

‘‘အပေတယံ စက္ခုမာ ဧကရာဇာ၊ ဟရိဿဝဏ္ဏော ပထဝိပ္ပဘာသော၊

တံ တံ နမဿာမိ ဟရိဿဝဏ္ဏံ ပထဝိပ္ပဘာသံ၊ တယာဇ္ဇ ဂုတ္တာ ဝိဟရေမု ရတ္တိံ။

‘‘ယေ ဗြာဟ္မဏာ ဝေဒဂူ သဗ္ဗဓမ္မေ၊ တေ မေ နမော တေ စ မံ ပါလယန္တု၊

နမတ္ထု ဗုဒ္ဓါနံ နမတ္ထု ဗောဓိယာ၊ နမော ဝိမုတ္တာနံ နမော ဝိမုတ္တိယာ၊

ဣမံ သော ပရိတ္တံ ကတွာ၊ မောရော ဝါသမကပ္ပယီ’’တိ။

တတ္ထ အပေတီတိ အပယာတိ အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ။ ဣမံ သော ပရိတ္တံ ကတွာ၊ မောရော ဝါသမကပ္ပယီတိ ဣဒမ္ပိ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ အာဟ။ တဿတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ သော မောရော ဣမံ ပရိတ္တံ ဣမံ ရက္ခံ ကတွာ အတ္တနော နိဝါသဋ္ဌာနေ ဝါသံ ကပ္ပယိတ္ထ၊ တဿ ရတ္တိံ ဝါ ဒိဝါ ဝါ ဣမဿ ပရိတ္တဿာနုဘာဝေန နေဝ ဘယံ၊ န လောမဟံသော အဟောသိ။

အထေကော ဗာရာဏသိယာ အဝိဒူရေ နေသာဒဂါမဝါသီ နေသာဒေါ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝိစရန္တော တသ္မိံ ဒဏ္ဍကဟိရညပဗ္ဗတမတ္ထကေ နိသိန္နံ ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ အာဂန္တွာ ပုတ္တဿ အာရောစေသိ။ အထေကဒိဝသံ ခေမာ နာမ ဗာရာဏသိရညော ဒေဝီ သုပိနေန သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ မောရံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ ဒိသွာ ပဗုဒ္ဓကာလေ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘အဟံ၊ ဒေဝ၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဿ မောရဿ ဓမ္မံ သောတုကာမာ’’တိ။ ရာဇာ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ။ အမစ္စာ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ ဇာနိဿန္တီ’’တိ အာဟံသု။ ဗြာဟ္မဏာ တံ သုတွာ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ မောရာ နာမ ဟောန္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကတ္ထ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နေသာဒါ ဇာနိဿန္တီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ နေသာဒေ သန္နိပါတေတွာ ပုစ္ဆိ။ အထ သော နေသာဒပုတ္တော ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဒဏ္ဍကဟိရညပဗ္ဗတော နာမ အတ္ထိ၊ တတ္ထ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော မောရော ဝသတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ တံ မောရံ အမာရေတွာ ဗန္ဓိတွာဝ အာနေဟီ’’တိ။ နေသာဒေါ ဂန္တွာ တဿ ဂေါစရဘူမိယံ ပါသေ ဩဍ္ဍေသိ။ မောရေန အက္ကန္တဋ္ဌာနေပိ ပါသော န သဉ္စရတိ။ နေသာဒေါ ဂဏှိတုံ အသက္ကောန္တော သတ္တ ဝဿာနိ ဝိစရိတွာ တတ္ထေဝ ကာလမကာသိ။ ခေမာပိ ဒေဝီ ပတ္ထိတံ အလဘမာနာ ကာလမကာသိ။

ရာဇာ ‘‘မောရံ မေ နိဿာယ ဒေဝီ ကာလကတာ’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘ဟိမဝန္တပဒေသေ ဒဏ္ဍကဟိရညပဗ္ဗတော နာမ အတ္ထိ၊ တတ္ထ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော မောရော ဝသတိ၊ ယေ တဿ မံသံ ခါဒန္တိ၊ တေ အဇရာ အမရာ ဟောန္တီ’’တိ အက္ခရံ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခါပေတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋံ မဉ္ဇူသာယ နိက္ခိပါပေသိ။ တသ္မိံ ကာလကတေ အညော ရာဇာ ရဇ္ဇံ ပတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋံ ဝါစေတွာ ‘‘အဇရော အမရော ဘဝိဿာမီ’’တိ အညံ နေသာဒံ ပေသေသိ။ သောပိ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထေဝ ကာလမကာသိ။ ဧတေနေဝ နိယာမေန ဆ ရာဇပရိဝဋ္ဋာ ဂတာ။ အထ သတ္တမော ရာဇာ ရဇ္ဇံ ပတွာ ဧကံ နေသာဒံ ပဟိဏိ။ သော ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တေန အက္ကန္တဋ္ဌာနေပိ ပါသဿ အသဉ္စရဏဘာဝံ၊ အတ္တနော ပရိတ္တံ ကတွာ ဂေါစရဘူမိဂမနဘာဝဉ္စဿ ဉတွာ ပစ္စန္တံ ဩတရိတွာ ဧကံ မောရိံ ဂဟေတွာ ယထာ ဟတ္ထတာဠသဒ္ဒေန နစ္စတိ၊ အစ္ဆရာသဒ္ဒေန စ ဝဿတိ၊ ဧဝံ သိက္ခာပေတွာ တံ အာဒါယ ဂန္တွာ မောရေန ပရိတ္တေ အကတေ ပါတောယေဝ ပါသယဋ္ဌိယော ရောပေတွာ ပါသေ ဩဍ္ဍေတွာ မောရိံ ဝဿာပေသိ။ မောရော ဝိသဘာဂံ မာတုဂါမသဒ္ဒံ သုတွာ ကိလေသာတုရော ဟုတွာ ပရိတ္တံ ကာတုံ အသက္ကုဏိတွာ ဂန္တွာ ပါသေ ဗဇ္ဈိ။ အထ နံ နေသာဒေါ ဂဟေတွာ ဂန္တွာ ဗာရာဏသိရညော အဒါသိ။

ရာဇာ တဿ ရူပသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ တုဋ္ဌမာနသော အာသနံ ဒါပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပညတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ကသ္မာ မံ ဂဏှာပေသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ယေ ကိရ တဝ မံသံ ခါဒန္တိ၊ တေ အဇရာ အမရာ ဟောန္တိ၊ သွာဟံ တဝ မံသံ ခါဒိတွာ အဇရော အမရော ဟောတုကာမော တံ ဂဏှာပေသိ’’န္တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ မမ တာဝ မံသံ ခါဒန္တာ အဇရာ အမရာ ဟောန္တု၊ အဟံ ပန မရိဿာမီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မရိဿသီ’’တိ။ ‘‘မယိ မရန္တေ ပန မမ မံသမေဝ ခါဒိတွာ ကိန္တိ ကတွာ န မရိဿန္တီ’’တိ? ‘‘တွံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော၊ တသ္မာ ကိရ တဝ မံသံ ခါဒကာ အဇရာ အမရာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ ပန န အကာရဏာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဇာတော၊ ပုဗ္ဗေ ပနာဟံ ဣမသ္မိံယေဝ နဂရေ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ ဟုတွာ သယမ္ပိ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခိံ၊ သကလစက္ကဝါဠဝါသိနောပိ ရက္ခာပေသိံ၊ သွာဟံ ကာလံ ကရိတွာ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တော၊ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော စုတော အညဿ အကုသလဿ နိဿန္ဒေန မောရယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာပိ ပေါရာဏသီလာနုဘာဝေန သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဇာတော’’တိ။ ‘‘‘တွံ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ ဟုတွာ သီလံ ရက္ခိတွာ သီလဖလေန သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဇာတော’တိ ကထမိဒံ အမှေဟိ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ။ အတ္ထိ နော ကောစိ သက္ခီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကော နာမာ’’တိ? ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ စက္ကဝတ္တိကာလေ ရတနမယေ ရထေ နိသီဒိတွာ အာကာသေ ဝိစရိံ၊ သော မေ ရထော မင်္ဂလပေါက္ခရဏိယာ အန္တောဘူမိယံ နိဒဟာပိတော၊ တံ မင်္ဂလပေါက္ခရဏိတော ဥက္ခိပါပေဟိ၊ သော မေ သက္ခိ ဘဝိဿတီ’’တိ။

ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ပေါက္ခရဏိတော ဥဒကံ ဟရာပေတွာ ရထံ နီဟရာပေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ သဒ္ဒဟိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ ဌပေတွာ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ အဝသေသာ သဗ္ဗေ သင်္ခတဓမ္မာ ဟုတွာ အဘာဝိနော အနိစ္စာ ခယဝယဓမ္မာယေဝါ’’တိ ရညော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ရာဇာနံ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ရာဇာ ပသန္နော ဗောဓိသတ္တံ ရဇ္ဇေန ပူဇေတွာ မဟန္တံ သက္ကာရံ အကာသိ။ သော ရဇ္ဇံ တဿေဝ ပဋိနိယျာဒေတွာ ကတိပါဟံ ဝသိတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တော ဟောဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဩဝဒိတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဒဏ္ဍကဟိရညပဗ္ဗတမေဝ အဂမာသိ။ ရာဇာပိ ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ သုဝဏ္ဏမောရော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မောရဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၁၆၀] ၁၀။ ဝိနီလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဧဝမေဝ နူန ရာဇာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ သုဂတာလယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေဝဒတ္တေ ဟိ ဂယာသီသဂတာနံ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ သုဂတာလယံ ဒဿေတွာ နိပန္နေ ဥဘောပိ ထေရာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ အတ္တနော နိဿိတကေ အာဒါယ ဝေဠုဝနံ အဂမိံသု။ တေ သတ္ထာရာ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ ဒေဝဒတ္တော တုမှေ ဒိသွာ ကိံ အကာသီ’’တိ ပုဋ္ဌာ ‘‘ဘန္တေ၊ သုဂတာလယံ ဒဿေတွာ မဟာဝိနာသံ ပါပုဏီ’’တိ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ မမ အနုကိရိယံ ကရောန္တော ဝိနာသံ ပတ္တော၊ ပုဗ္ဗေပိ ပါပုဏိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ထေရေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဝိဒေဟရဋ္ဌေ မိထိလာယံ ဝိဒေဟရာဇေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တဒါ ဧကဿ သုဝဏ္ဏဟံသရာဇဿ ဂေါစရဘူမိယံ ကာကိယာ သဒ္ဓိံ သံဝါသော အဟောသိ။ သာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သော နေဝ မာတုပတိရူပကော အဟောသိ၊ န ပိတု။ အထဿ ဝိနီလကဓာတုကတ္တာ ‘‘ဝိနီလကော’’တွေဝ နာမံ အကံသု။ ဟံသရာဇာ အဘိဏှံ ဂန္တွာ ပုတ္တံ ပဿတိ။ အပရေ ပနဿ ဒွေ ဟံသပေါတကာ ပုတ္တာ အဟေသုံ။ တေ ပိတရံ အဘိဏှံ မနုဿပထံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘တာတ၊ တုမှေ ကသ္မာ အဘိဏှံ မနုဿပထံ ဂစ္ဆထာ’’တိ? ‘‘တာတာ၊ ဧကာယ မေ ကာကိယာ သဒ္ဓိံ သံဝါသမနွာယ ဧကော ပုတ္တော ဇာတော၊ ‘ဝိနီလကော’တိဿ နာမံ၊ တမဟံ ဒဋ္ဌုံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ။ ‘‘ကဟံ ပနေတေ ဝသန္တီ’’တိ? ‘‘ဝိဒေဟရဋ္ဌေ မိထိလာယ အဝိဒူရေ အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ ဧကသ္မိံ တာလဂ္ဂေ ဝသန္တီ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ မနုဿပထော နာမ သာသင်္ကော သပ္ပဋိဘယော၊ တုမှေ မာ ဂစ္ဆထ၊ မယံ ဂန္တွာ တံ အာနေဿာမာ’’တိ ဒွေ ဟံသပေါတကာ ပိတရာ အာစိက္ခိတသညာယ တတ္ထ ဂန္တွာ တံ ဝိနီလကံ ဧကသ္မိံ ဒဏ္ဍကေ နိသီဒါပေတွာ မုခတုဏ္ဍကေန ဒဏ္ဍကောဋိယံ ဍံသိတွာ မိထိလာနဂရမတ္ထကေန ပါယိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ ဝိဒေဟရာဇာ သဗ္ဗသေတစတုသိန္ဓဝယုတ္တရထဝရေ နိသီဒိတွာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောတိ။ ဝိနီလကော တံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ဝိဒေဟရညာ ကိံ နာနာကာရဏံ၊ ဧသ စတုသိန္ဓဝယုတ္တရထေ နိသီဒိတွာ နဂရံ အနုသဉ္စရတိ၊ အဟံ ပန ဟံသယုတ္တရထေ နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆာမီ’’တိ။ သော အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၉။

‘‘ဧဝမေဝ နူန ရာဇာနံ၊ ဝေဒေဟံ မိထိလဂ္ဂဟံ၊

အဿာ ဝဟန္တိ အာဇညာ၊ ယထာ ဟံသာ ဝိနီလက’’န္တိ။

တတ္ထ ဧဝမေဝါတိ ဧဝံ ဧဝ၊ နူနာတိ ပရိဝိတက္ကေ နိပါတော။ ဧကံသေပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဝေဒေဟန္တိ ဝိဒေဟရဋ္ဌသာမိကံ။ မိထိလဂ္ဂဟန္တိ မိထိလဂေဟံ၊ မိထိလာယံ ဃရံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝသမာနန္တိ အတ္ထော။ အာဇညာတိ ကာရဏာကာရဏာဇာနနကာ။ ယထာ ဟံသာ ဝိနီလကန္တိ ယထာ ဣမေ ဟံသာ မံ ဝိနီလကံ ဝဟန္တိ၊ ဧဝမေဝ ဝဟန္တီတိ။

ဟံသပေါတကာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘ဣဓေဝ နံ ပါတေတွာ ဂမိဿာမာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာပိ ‘‘ဧဝံ ကတေ ပိတာ နော ကိံ ဝက္ခတီ’’တိ ဂရဟဘယေန ပိတု သန္တိကံ နေတွာ တေန ကတကိရိယံ ပိတု အာစိက္ခိံသု။ အထ နံ ပိတာ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘ကိံ တွံ မမ ပုတ္တေဟိ အဓိကတရောသိ၊ ယော မမ ပုတ္တေ အဘိဘဝိတွာ ရထေ ယုတ္တသိန္ဓဝေ ဝိယ ကရောသိ၊ အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာသိ။ ဣမံ ဌာနံ တဝ အဂေါစရော၊ အတ္တနော မာတု ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ တဇ္ဇေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂၀။

‘‘ဝိနီလ ဒုဂ္ဂံ ဘဇသိ၊ အဘူမိံ တာတ သေဝသိ၊

ဂါမန္တကာနိ သေဝဿု၊ ဧတံ မာတာလယံ တဝါ’’တိ။

တတ္ထ ဝိနီလာတိ တံ နာမေနာလပတိ။ ဒုဂ္ဂံ ဘဇသီတိ ဣမေသံ ဝသေန ဂိရိဒုဂ္ဂံ ဘဇသိ။ အဘူမိံ၊ တာတ၊ သေဝသီတိ၊ တာတ၊ ဂိရိဝိသမံ နာမ တဝ အဘူမိ၊ တံ သေဝသိ ဥပဂစ္ဆသိ။ ဧတံ မာတာလယံ တဝါတိ ဧတံ ဂါမန္တံ ဥက္ကာရဋ္ဌာနံ အာမကသုသာနဋ္ဌာနဉ္စ တဝ မာတု အာလယံ ဂေဟံ ဝသနဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ ဂစ္ဆာဟီတိ။ ဧဝံ တံ တဇ္ဇေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ နံ မိထိလနဂရဿ ဥက္ကာရဘူမိယညေဝ ဩတာရေတွာ ဧထာ’’တိ ပုတ္တေ အာဏာပေသိ၊ တေ တထာ အကံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဝိနီလကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ဒွေ ဟံသပေါတကာ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ အဟေသုံ၊ ပိတာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဝိဒေဟရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝိနီလဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ဒဠှဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ရာဇောဝါဒဉ္စ သိင်္ဂါလံ၊ သူကရံ ဥရဂံ ဘဂ္ဂံ၊

အလီနစိတ္တဂုဏဉ္စ၊ သုဟနု မောရဝိနီလံ။

၂။ သန္ထဝဝဂ္ဂေါ

[၁၆၁] ၁။ ဣန္ဒသမာနဂေါတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

န သန္ထဝံ ကာပုရိသေန ကယိရာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဒုဗ္ဗစဇာတိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဿ ဝတ္ထု နဝကနိပါတေ ဂိဇ္ဈဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၉။၁ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။ သတ္ထာ ပန တံ ဘိက္ခုံ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဒုဗ္ဗစတာယ ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ အကတွာ မတ္တဟတ္ထိပါဒေဟိ သဉ္စုဏ္ဏိတော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တော ဃရာဝါသံ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဉ္စန္နံ ဣသိသတာနံ ဂဏသတ္ထာ ဟုတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တဒါ တေသု တာပသေသု ဣန္ဒသမာနဂေါတ္တော နာမေကော တာပသော အဟောသိ ဒုဗ္ဗစော အနောဝါဒကော။ သော ဧကံ ဟတ္ထိပေါတကံ ပေါသေသိ။ ဗောဓိသတ္တော သုတွာ တံ ပက္ကောသိတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဟတ္ထိပေါတကံ ပေါသေသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သစ္စံ၊ အာစရိယ၊ မတမာတိကံ ဧကံ ဟတ္ထိပေါတကံ ပေါသေမီ’’တိ။ ‘‘ဟတ္ထိနော နာမ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တာ ပေါသကေယေဝ မာရေန္တိ၊ မာ တံ ပေါသေဟီ’’တိ။ ‘‘တေန ဝိနာ ဝတ္တိတုံ န သက္ကောမိ အာစရိယာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ပညာယိဿသီ’’တိ။ သော တေန ပေါသိယမာနော အပရဘာဂေ မဟာသရီရော အဟောသိ။

အထေကသ္မိံ ကာလေ တေ ဣသယော ဝနမူလဖလာဖလတ္ထာယ ဒူရံ ဂန္တွာ တတ္ထေဝ ကတိပါဟံ ဝသိံသု။ ဟတ္ထီပိ အဂ္ဂဒက္ခိဏဝါတေ ပဘိန္နမဒေါ ဟုတွာ တဿ ပဏ္ဏသာလံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ပါနီယဃဋံ ဘိန္ဒိတွာ ပါသာဏဖလကံ ခိပိတွာ အာလမ္ဗနဖလကံ လုဉ္စိတွာ ‘‘တံ တာပသံ မာရေတွာဝ ဂမိဿာမီ’’တိ ဧကံ ဂဟနဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ တဿ အာဂမနမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဣန္ဒသမာနဂေါတ္တော တဿ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗေသံ ပုရတောဝ အာဂစ္ဆန္တော တံ ဒိသွာ ပကတိသညာယေဝဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ အထ နံ သော ဟတ္ထီ ဂဟနဋ္ဌာနာ နိက္ခမိတွာ သောဏ္ဍာယ ပရာမသိတွာ ဘူမိယံ ပါတေတွာ သီသံ ပါဒေန အက္ကမိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ မဒ္ဒိတွာ ကောဉ္စနာဒံ ကတွာ အရညံ ပါဝိသိ။ သေသတာပသာ တံ ပဝတ္တိံ ဗောဓိသတ္တဿ အာရောစေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကာပုရိသေဟိ နာမ သဒ္ဓိံ သံသဂ္ဂေါ န ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၂၁။

‘‘န သန္ထဝံ ကာပုရိသေန ကယိရာ၊ အရိယော အနရိယေန ပဇာနမတ္ထံ၊

စိရာနုဝုတ္ထောပိ ကရောတိ ပါပံ၊ ဂဇော ယထာ ဣန္ဒသမာနဂေါတ္တံ။

၂၂။

‘‘ယံ တွေဝ ဇညာ သဒိသော မမန္တိ၊ သီလေန ပညာယ သုတေန စာပိ၊

တေနေဝ မေတ္တိံ ကယိရာထ သဒ္ဓိံ၊ သုခေါ ဟဝေ သပ္ပုရိသေန သင်္ဂမော’’တိ။

တတ္ထ န သန္ထဝံ ကာပုရိသေန ကယိရာတိ ကုစ္ဆိတေန ကောဓပုရိသေန သဒ္ဓိံ တဏှာသန္ထဝံ ဝါ မိတ္တသန္ထဝံ ဝါ န ကယိရာထ။ အရိယော အနရိယေန ပဇာနမတ္ထန္တိ အရိယောတိ စတ္တာရော အရိယာ အာစာရအရိယော လိင်္ဂအရိယော ဒဿနအရိယော ပဋိဝေဓအရိယောတိ။ တေသု အာစာရအရိယော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ သော ပဇာနမတ္ထံ အတ္ထံ ပဇာနန္တော အတ္ထာနတ္ထကုသလော အာစာရေ ဌိတော အရိယပုဂ္ဂလော အနရိယေန နိလ္လဇ္ဇေန ဒုဿီလေန သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ န ကရေယျာတိ အတ္ထော။ ကိံ ကာရဏာ? စိရာနုဝုတ္ထောပိ ကရောတိ ပါပန္တိ၊ ယသ္မာ အနရိယော စိရံ ဧကတော အနုဝုတ္ထောပိ တံ ဧကတော နိဝါသံ အဂဏေတွာ ကရောတိ ပါပံ လာမကကမ္မံ ကရောတိယေဝ။ ယထာ ကိံ? ဂဇော ယထာ ဣန္ဒသမာနဂေါတ္တန္တိ၊ ယထာ သော ဂဇော ဣန္ဒသမာနဂေါတ္တံ မာရေန္တော ပါပံ အကာသီတိ အတ္ထော။ ယံ တွေဝ ဇညာ သဒိသော မမန္တိအာဒီသု ယံ တွေဝ ပုဂ္ဂလံ ‘‘အယံ မမ သီလာဒီဟိ သဒိသော’’တိ ဇာနေယျ၊ တေနေဝ သဒ္ဓိံ မေတ္တိံ ကယိရာထ၊ သပ္ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သမာဂမော သုခါဝဟောတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အနောဝါဒကေန နာမ န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သုသိက္ခိတေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣသိဂဏံ ဩဝဒိတွာ ဣန္ဒသမာနဂေါတ္တဿ သရီရကိစ္စံ ကာရေတွာ ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဣန္ဒသမာနဂေါတ္တော အယံ ဒုဗ္ဗစော အဟောသိ၊ ဂဏသတ္ထာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဣန္ဒသမာနဂေါတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၁၆၂] ၂။ သန္ထဝဇာတကဝဏ္ဏနာ

န သန္ထဝသ္မာ ပရမတ္ထိ ပါပိယောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အဂ္ဂိဇုဟနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ နင်္ဂုဋ္ဌဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၁၄၄ အာဒယော) ကထိတသဒိသမေဝ။ ဘိက္ခူ တေ အဂ္ဂိံ ဇုဟန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဇဋိလာ နာနပ္ပကာရံ မိစ္ဆာတပံ ကရောန္တိ၊ အတ္ထိ နု ခေါ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎီ’’တိ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတ္ထကာစိ ဝုဍ္ဎိ နာမ အတ္ထိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အဂ္ဂိဇုဟနေ ဝုဍ္ဎိ အတ္ထီတိ သညာယ စိရံ အဂ္ဂိံ ဇုဟိတွာ တသ္မိံ ကမ္မေ အဝုဍ္ဎိမေဝ ဒိသွာ အဂ္ဂိံ ဥဒကေန နိဗ္ဗာပေတွာ သာခါဒီဟိ ပေါထေတွာ ပုန နိဝတ္တိတွာပိ န ဩလောကေသု’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ မာတာပိတရော တဿ ဇာတဂ္ဂိံ ဂဟေတွာ တံ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသေ ဌိတံ အာဟံသု – ‘‘ကိံ၊ တာတ၊ ဇာတဂ္ဂိံ ဂဟေတွာ အရညေ အဂ္ဂိံ ပရိစရိဿသိ၊ ဥဒါဟု တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတွာ ဃရာဝါသံ ဝသိဿသီ’’တိ။ သော ‘‘န မေ ဃရာဝါသေန အတ္ထော၊ အရညေ အဂ္ဂိံ ပရိစရိတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဇာတဂ္ဂိံ ဂဟေတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ပဏ္ဏသာလာယ ဝါသံ ကပ္ပေတွာ အဂ္ဂိံ ပရိစရိ။ သော ဧကဒိဝသံ နိမန္တိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ သပ္ပိနာ ပါယာသံ လဘိတွာ ‘‘ဣမံ ပါယာသံ မဟာဗြဟ္မုနော ယဇိဿာမီ’’တိ တံ ပါယာသံ အာဟရိတွာ အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ ‘‘အဂ္ဂိံ တာဝ ဘဝန္တံ သပ္ပိယုတ္တံ ပါယာသံ ပါယေမီ’’တိ ပါယာသံ အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိပိ။ ဗဟုသိနေဟေ ပါယာသေ အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တမတ္တေယေဝ အဂ္ဂိ ဇလိတွာ ပစ္စုဂ္ဂတာဟိ အစ္စီဟိ ပဏ္ဏသာလံ ဈာပေသိ။ ဗြာဟ္မဏော ဘီတတသိတော ပလာယိတွာ ဗဟိ ဌတွာ ‘‘ကာပုရိသေဟိ နာမ သန္ထဝေါ န ကာတဗ္ဗော၊ ဣဒါနိ မေ ဣမိနာ အဂ္ဂိနာ ကိစ္ဆေန ကတာ ပဏ္ဏသာလာ ဈာပိတာ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၃။

‘‘န သန္ထဝသ္မာ ပရမတ္ထိ ပါပိယော၊ ယော သန္ထဝေါ ကာပုရိသေန ဟောတိ၊

သန္တပ္ပိတော သပ္ပိနာ ပါယသေန၊ ကိစ္ဆာကတံ ပဏ္ဏကုဋိံ အဒယှီ’’တိ။

တတ္ထ န သန္ထဝသ္မာတိ တဏှာသန္ထဝါပိ စ မိတ္တသန္ထဝါပိ စာတိ ဒုဝိဓာပိ ဧတသ္မာ သန္ထဝါ ပရံ ဥတ္တရိ အညံ ပါပတရံ နတ္ထိ၊ လာမကတရံ နာမ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ယော သန္ထဝေါ ကာပုရိသေနာတိ ယော ပါပကေန ကာပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဒုဝိဓောပိ သန္ထဝေါ၊ တတော ပါပတရံ အညံ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? သန္တပ္ပိတော …ပေ…အဒယှီတိ၊ ယသ္မာ သပ္ပိနာ စ ပါယာသေန စ သန္တပ္ပိတောပိ အယံ အဂ္ဂိ မယာ ကိစ္ဆေန ကတံ ပဏ္ဏသာလံ ဈာပေသီတိ အတ္ထော။

သော ဧဝံ ဝတွာ ‘‘န မေ တယာ မိတ္တဒုဗ္ဘိနာ အတ္ထော’’တိ တံ အဂ္ဂိံ ဥဒကေန နိဗ္ဗာပေတွာ သာခါဟိ ပေါထေတွာ အန္တောဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဧကံ သာမမိဂိံ သီဟဿ စ ဗျဂ္ဃဿ စ ဒီပိနော စ မုခံ လေဟန္တိံ ဒိသွာ ‘‘သပ္ပုရိသေဟိ သဒ္ဓိံ သန္ထဝါ ပရံ သေယျော နာမ နတ္ထီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂၄။

‘‘န သန္ထဝသ္မာ ပရမတ္ထိ သေယျော၊ ယော သန္ထဝေါ သပ္ပုရိသေန ဟောတိ၊

သီဟဿ ဗျဂ္ဃဿ စ ဒီပိနော စ၊ သာမာ မုခံ လေဟတိ သန္ထဝေနာ’’တိ။

တတ္ထ သာမာ မုခံ လေဟတိ သန္ထဝေနာတိ သာမာ နာမ မိဂီ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ဇနာနံ သန္ထဝေန သိနေဟေန မုခံ လေဟတီတိ။

ဧဝံ ဝတွာ ဗောဓိသတ္တော အန္တောဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တေန သမယေန တာပသော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သန္ထဝဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၁၆၃] ၃။ သုသီမဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကာဠာ မိဂါ သေတဒန္တာ တဝီမေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဆန္ဒကဒါနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယဉှိ ကဒါစိ ဧကမေဝ ကုလံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒါနံ ဒေတိ၊ ကဒါစိ အညတိတ္ထိယာနံ ဒေတိ၊ ကဒါစိ ဂဏဗန္ဓနေန ဗဟူ ဧကတော ဟုတွာ ဒေန္တိ၊ ကဒါစိ ဝီထိသဘာဂေန၊ ကဒါစိ သကလနဂရဝါသိနော ဆန္ဒကံ သံဟရိတွာ ဒါနံ ဒေန္တိ။ ဣမသ္မိံ ပန ကာလေ သကလနဂရဝါသိနော ဆန္ဒကံ သံဟရိတွာ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ သဇ္ဇေတွာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဟုတွာ ဧကစ္စေ ‘‘ဣမံ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ အညတိတ္ထိယာနံ ဒဿာမာ’’တိ အာဟံသု၊ ဧကစ္စေ ‘‘ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿာ’’တိ။ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ကထာယ ဝတ္တမာနာယ အညတိတ္ထိယသာဝကေဟိ အညတိတ္ထိယာနညေဝ၊ ဗုဒ္ဓသာဝကေဟိ ‘‘‘ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿေဝါ’တိ ဝုတ္တေ သမ္ဗဟုလံ ကရိသာမာ’’တိ သမ္ဗဟုလာယ ကထာယ ‘‘ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒဿာမာ’’တိ ဝဒန္တာယေဝ ဗဟုကာ ဇာတာ၊ တေသညေဝ ကထာ ပတိဋ္ဌာသိ။ အညတိတ္ထိယသာဝကာ ဗုဒ္ဓါနံ ဒါတဗ္ဗဒါနဿ အန္တရာယံ ကာတုံ နာသက္ခိံသု။ နာဂရာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သဗ္ဗပရိက္ခာရေ အဒံသု။ သတ္ထာ အနုမောဒနံ ကတွာ မဟာဇနံ မဂ္ဂဖလေဟိ ပဗောဓေတွာ ဇေတဝနဝိဟာရမေဝ ဂန္တွာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ဝတ္တေ ဒဿိတေ ဂန္ဓကုဋိပ္ပမုခေ ဌတွာ သုဂတောဝါဒံ ဒတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။

သာယနှသမယေ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိပတိတွာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အညတိတ္ထိယသာဝကာ ဗုဒ္ဓါနံ ဒါတဗ္ဗဒါနဿ အန္တရာယကရဏတ္ထာယ ဝါယမန္တာပိ အန္တရာယံ ကာတုံ နာသက္ခိံသု၊ တံ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ပါဒမူလံ အာဂတံ၊ အဟော ဗုဒ္ဓဗလံ နာမ မဟန္တ’’န္တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတေ အညတိတ္ထိယသာဝကာ ဣဒါနေဝ မယှံ ဒါတဗ္ဗဒါနဿ အန္တရာယကရဏတ္ထာယ ဝါယမန္တိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဝါယမိံသု၊ သော ပန ပရိက္ခာရော သဗ္ဗကာလေပိ မမေဝ ပါဒမူလံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ သုသီမော နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပုရောဟိတဿ ဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ တဿ သောဠသဝဿိကကာလေ ပိတာ ကာလမကာသိ။ သော ပန ဓရမာနကာလေ ရညော ဟတ္ထိမင်္ဂလကာရကော အဟောသိ။ ဟတ္ထီနံ မင်္ဂလကရဏဋ္ဌာနေ အာဘတဥပကရဏဘဏ္ဍဉ္စ ဟတ္ထာလင်္ကာရဉ္စ သဗ္ဗံ သောယေဝ အလတ္ထ။ ဧဝမဿ ဧကေကသ္မိံ မင်္ဂလေ ကောဋိမတ္တံ ဓနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အထ တသ္မိံ ကာလေ ဟတ္ထိမင်္ဂလဆဏော သမ္ပာပုဏိ။ သေသာ ဗြာဟ္မဏာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဟတ္ထိမင်္ဂလဆဏော သမ္ပတ္တော၊ မင်္ဂလံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရောဟိတဗြာဟ္မဏဿ ပန ပုတ္တော အတိဒဟရော၊ နေဝ တယော ဝေဒေ ဇာနာတိ၊ န ဟတ္ထိသုတ္တံ၊ မယံ ဟတ္ထိမင်္ဂလံ ကရိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ဗြာဟ္မဏာ ပုရောဟိတပုတ္တဿ ဟတ္ထိမင်္ဂလံ ကာတုံ အဒတွာ ‘‘ဟတ္ထိမင်္ဂလံ ကတွာ မယံ ဓနံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဝိစရန္တိ။ အထ ‘‘စတုတ္ထေ ဒိဝသေ ဟတ္ထိမင်္ဂလံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘ဟတ္ထိမင်္ဂလကရဏံ နာမ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ အမှာကံ ဝံသော၊ ဝံသော စ နော ဩသက္ကိဿတိ၊ ဓနာ စ ပရိဟာယိဿာမာ’’တိ အနုသောစမာနာ ပရောဒိ။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကသ္မာ၊ အမ္မ၊ ရောဒသီ’’တိ ဝတွာ တံ ကာရဏံ သုတွာ ‘‘နနု၊ အမ္မ၊ အဟံ မင်္ဂလံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တာတ၊ တွံ နေဝ တယော ဝေဒေ ဇာနာသိ၊ န ဟတ္ထိသုတ္တံ၊ ကထံ မင်္ဂလံ ကရိဿသီ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ ကဒါ ပန ဟတ္ထိမင်္ဂလံ ကရိဿတီ’’တိ? ‘‘ဣတော စတုတ္ထေ ဒိဝသေ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ တယော ပန ဝေဒေ ပဂုဏေ ကတွာ ဟတ္ထိသုတ္တံ ဇာနနကအာစရိယော ကဟံ ဝသတီ’’တိ? ‘‘တာတ၊ ဧဝရူပေါ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော ဣတော ဝီသယောဇနသတမတ္ထကေ ဂန္ဓာရရဋ္ဌေ တက္ကသိလာယံ ဝသတီ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ အမှာကံ ဝံသံ န နာသေဿာမိ၊ အဟံ သွေ ဧကဒိဝသေနေဝ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ဧကရတ္တေနေဝ တယော ဝေဒေ စ ဟတ္ထိသုတ္တဉ္စ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပုနဒိဝသေ အာဂန္တွာ စတုတ္ထေ ဒိဝသေ ဟတ္ထိမင်္ဂလံ ကရိဿာမိ၊ မာ ရောဒီ’’တိ မာတရံ သမဿာသေတွာ ပုနဒိဝသေ ဗောဓိသတ္တော ပါတောဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ဧကကောဝ နိက္ခမိတွာ ဧကဒိဝသေနေဝ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

အထ နံ အာစရိယော ‘‘ကုတော အာဂတောသိ၊ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗာရာဏသိတော၊ အာစရိယာ’’တိ။ ‘‘ကေနတ္ထေနာ’’တိ? ‘‘တုမှာကံ သန္တိကေ တယော ဝေဒေ စ ဟတ္ထိသုတ္တဉ္စ ဥဂ္ဂဏှနတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ တာတ၊ ဥဂ္ဂဏှာ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အာစရိယ၊ မယှံ ကမ္မံ အစ္စာယိက’’န္တိ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘အဟံ ဧကဒိဝသေနေဝ ဝီသယောဇနသတံ အာဂတော၊ အဇ္ဇေဝေကရတ္တိံ မယှမေဝ ဩကာသံ ကရောထ၊ ဣတော တတိယဒိဝသေ ဟတ္ထိမင်္ဂလံ ဘဝိဿတိ၊ အဟံ ဧကေနေဝ ဥဒ္ဒေသမဂ္ဂေန သဗ္ဗံ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝတွာ အာစရိယံ ဩကာသံ ကာရေတွာ အာစရိယဿ ဘုတ္တကာလေ သယံ ဘုဉ္ဇိတွာ အာစရိယဿ ပါဒေ ဓောဝိတွာ သဟဿတ္ထဝိကံ ပုရတော ဌပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ပရိယတ္တိံ ပဋ္ဌပေတွာ အရုဏေ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ တယော ဝေဒေ စ ဟတ္ထိသုတ္တဉ္စ နိဋ္ဌပေတွာ ‘‘အညောပိ အတ္ထိ၊ အာစရိယာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘နတ္ထိ တာတ၊ သဗ္ဗံ နိဋ္ဌိတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာစရိယ၊ ဣမသ္မိံ ဂန္ထေ ဧတ္တကံ ပဒပစ္စာဘဋ္ဌံ၊ ဧတ္တကံ သဇ္ဈာယသမ္မောဟဋ္ဌာနံ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ တုမှေ အန္တေဝါသိကေ ဧဝံ ဝါစေယျာထာ’’တိ အာစရိယဿ သိပ္ပံ သောဓေတွာ ပါတောဝ ဘုဉ္ဇိတွာ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ ဧကဒိဝသေနေဝ ဗာရာဏသိံ ပစ္စာဂန္တွာ မာတရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဥဂ္ဂဟိတံ တေ၊ တာတ၊ သိပ္ပ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာမ၊ အမ္မာ’’တိ ဝတွာ မာတရံ ပရိတောသေသိ။

ပုနဒိဝသေ ဟတ္ထိမင်္ဂလဆဏော ပဋိယာဒိယိတ္ထ။ သတမတ္တေ ဟတ္ထိသောဏ္ဍာလင်္ကာရေ စ သုဝဏ္ဏဒ္ဓဇေ ဟေမဇာလသဉ္ဆန္နေ ကတွာ ဌပေသုံ၊ ရာဇင်္ဂဏံ အလင်္ကရိံသု။ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘မယံ ဟတ္ထိမင်္ဂလံ ကရိဿာမ၊ မယံ ကရိဿာမာ’’တိ မဏ္ဍိတပသာဓိတာ အဋ္ဌံသု။ သုသီမောပိ ရာဇာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော ဥပကရဏဘဏ္ဍံ ဂါဟာပေတွာ မင်္ဂလဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ကုမာရပရိဟာရေန အလင်္ကတော အတ္တနော ပရိသာယ ပုရက္ခတပရိဝါရိတော ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ မဟာရာဇ၊ တုမှေ အမှာကံ ဝံသဉ္စ အတ္တနော ဝံသဉ္စ နာသေတွာ ‘အညေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဟတ္ထိမင်္ဂလံ ကာရေတွာ ဟတ္ထာလင်္ကာရဉ္စ ဥပကရဏာနိ စ တေသံ ဒဿာမာ’တိ အဝစုတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၅။

‘‘ကာဠာ မိဂါ သေတဒန္တာ တဝီမေ၊ ပရောသတံ ဟေမဇာလာဘိဆန္နာ၊

တေ တေ ဒဒါမီတိ သုသီမ ဗြူသိ၊ အနုဿရံ ပေတ္တိပိတာမဟာန’’န္တိ။

တတ္ထ တေ တေ ဒဒါမီတိ သုသီမ ဗြူသီတိ တေ ဧတေ တဝ သန္တကေ ‘‘ကာဠာ မိဂါ သေတဒန္တာ’’တိ ဧဝံ ဂတေ ပရောသတံ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေ ဟတ္ထီ အညေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဒဒါမီတိ သစ္စံ ကိရ၊ ဘော သုသီမ၊ ဧဝံ ဗြူသီတိ အတ္ထော။ အနုဿရံ ပေတ္တိပိတာမဟာနန္တိ အမှာကဉ္စ အတ္တနော စ ဝံသေ ပိတုပိတာမဟာနံ အာစိဏ္ဏံ သရန္တောယေဝ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မဟာရာဇ၊ ယာဝ သတ္တမကုလပရိဝဋ္ဋာ တုမှာကံ ပေတ္တိပိတာမဟာနံ အမှာကံ ပေတ္တိပိတာမဟာ စ ဟတ္ထိမင်္ဂလံ ကရောန္တိ၊ သော တွံ ဧဝံ အနုဿရန္တောပိ အမှာကဉ္စ အတ္တနော စ ဝံသံ နာသေတွာ သစ္စံ ကိရ ဧဝံ ဗြူသီတိ။

သုသီမော ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂၆။

‘‘ကာဠာ မိဂါ သေတဒန္တာ မမီမေ၊ ပရောသတံ ဟေမဇာလာဘိဆန္နာ၊

တေ တေ ဒဒါမီတိ ဝဒါမိ မာဏဝ၊ အနုဿရံ ပေတ္တိပိတာမဟာန’’န္တိ။

တတ္ထ တေ တေ ဒဒါမီတိ တေ ဧတေ ဟတ္ထီ အညေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဒဒါမီတိ သစ္စမေဝ မာဏဝ ဝဒါမိ၊ နေဝ ဟတ္ထီ ဗြာဟ္မဏာနံ ဒဒါမီတိ အတ္ထော။ အနုဿရန္တိ ပေတ္တိပိတာမဟာနံ ကိရိယံ အနုဿရာမိယေဝ၊ နော နာနုဿရာမိ၊ အမှာကံ ပေတ္တိပိတာမဟာနံ ဟတ္ထိမင်္ဂလံ တုမှာကံ ပေတ္တိပိတာမဟာ ကရောန္တီတိ ပန အနုဿရန္တောပိ ဧဝံ ဝဒါမိယေဝါတိ အဓိပ္ပာယေနေဝမာဟ။

အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ဧတဒဝေါစ – ‘‘မဟာရာဇ၊ အမှာကဉ္စ အတ္တနော စ ဝံသံ အနုဿရန္တောယေဝ ကသ္မာ မံ ဌပေတွာ အညေဟိ ဟတ္ထိမင်္ဂလံ ကာရာပေထာ’’တိ။ ‘‘တွံ ကိရ၊ တာတ၊ တယော ဝေဒေ ဟတ္ထိသုတ္တဉ္စ န ဇာနာသီ’’တိ မယှံ အာရောစေသုံ၊ တေနာဟံ အညေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ကာရာပေမီတိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧတ္တကေသု ဗြာဟ္မဏေသု ဧကဗြာဟ္မဏောပိ တီသု ဝေဒေသု ဝါ ဟတ္ထိသုတ္တေသု ဝါ ဧကဒေသမ္ပိ ယဒိ မယာ သဒ္ဓိံ ကထေတုံ သမတ္တော အတ္ထိ၊ ဥဋ္ဌဟတု၊ တယောပိ ဝေဒေ ဟတ္ထိသုတ္တဉ္စ သဒ္ဓိံ ဟတ္ထိမင်္ဂလကရဏေန မံ ဌပေတွာ အညော သကလဇမ္ဗုဒီပေပိ ဇာနန္တော နာမ နတ္ထီ’’တိ သီဟနာဒံ နဒိ။ ဧကဗြာဟ္မဏောပိ တဿ ပဋိသတ္တု ဟုတွာ ဥဋ္ဌာတုံ နာသက္ခိ။ ဗောဓိသတ္တော အတ္တနော ကုလဝံသံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ မင်္ဂလံ ကတွာ ဗဟုံ ဓနံ အာဒါယ အတ္တနော နိဝေသနံ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကေစိ သောတာပန္နာ အဟေသုံ၊ ကေစိ သကဒါဂါမိနော၊ ကေစိ အနာဂါမိနော၊ ကေစိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ ‘‘တဒါ မာတာ မဟာမာယာ အဟောသိ၊ ပိတာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ၊ သုသီမော ရာဇာ အာနန္ဒော၊ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော သာရိပုတ္တော၊ မာဏဝေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုသီမဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၁၆၄] ၄။ ဂိဇ္ဈဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယံ နု ဂိဇ္ဈော ယောဇနသတန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ မာတုပေါသကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု သာမဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၉၆ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။ သတ္ထာ ပန တံ ဘိက္ခုံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဂိဟီ ပေါသေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ ပန တေ ဟောန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘မာတာပိတရော မေ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ တဿ သာဓုကာရံ ဒတွာ ‘‘မာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ဘိက္ခုံ ဥဇ္ဈာယိတ္ထ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ဂုဏဝသေန အညာတကာနမ္ပိ ဥပကာရံ အကံသု၊ ဣမဿ ပန မာတာပိတူနံ ဥပကာရကရဏံ ဘာရောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဂိဇ္ဈကူဋပဗ္ဗတေ ဂိဇ္ဈယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ မာတာပိတရော ပေါသေတိ။ အထေကသ္မိံ ကာလေ မဟတီ ဝါတဝုဋ္ဌိ အဟောသိ။ ဂိဇ္ဈာ ဝါတဝုဋ္ဌိံ သဟိတုံ အသက္ကောန္တာ သီတဘယေန ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ပါကာရသမီပေ စ ပရိခါသမီပေ စ သီတေန ကမ္ပမာနာ နိသီဒိံသု။ တဒါ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ နဂရာ နိက္ခမိတွာ နှာယိတုံ ဂစ္ဆန္တော တေ ဂိဇ္ဈေ ကိလမန္တေ ဒိသွာ ဧကသ္မိံ အနောဝဿကဋ္ဌာနေ သန္နိပါတေတွာ အဂ္ဂိံ ကာရာပေတွာ ဂေါသုသာနံ ပေသေတွာ ဂေါမံသံ အာဟရာပေတွာ တေသံ ဒါပေတွာ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ ဂိဇ္ဈာ ဝူပသန္တာယ ဝါတဝုဋ္ဌိယာ ကလ္လသရီရာ ဟုတွာ ပဗ္ဗတမေဝ အဂမံသု။ တေ တတ္ထေဝ သန္နိပတိတွာ ဧဝံ မန္တယိံသု – ‘‘ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိနာ အမှာကံ ဥပကာရော ကတော၊ ကတူပကာရဿ စ နာမ ပစ္စုပကာရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ဣတော ပဋ္ဌာယ တုမှေသု ယော ယံ ဝတ္ထံ ဝါ အာဘရဏံ ဝါ လဘတိ၊ တေန တံ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိဿ ဂေဟေ အာကာသင်္ဂဏေ ပါတေတဗ္ဗ’’န္တိ။

တတော ပဋ္ဌာယ ဂိဇ္ဈာ မနုဿာနံ ဝတ္ထာဘရဏာနိ အာတပေ သုက္ခာပေန္တာနံ ပမာဒံ ဩလောကေတွာ သေနာ ဝိယ မံသပေသိံ သဟသာ ဂဟေတွာ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိဿ ဂေဟေ အာကာသင်္ဂဏေ ပါတေန္တိ။ သော ဂိဇ္ဈာနံ အာဟရဏဘာဝံ ဉတွာ သဗ္ဗာနိ တာနိ ဝိသုံယေဝ ဌပေသိ။ ‘‘ဂိဇ္ဈာ နဂရံ ဝိလုမ္ပန္တီ’’တိ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ဧကံ ဂိဇ္ဈမ္ပိ တာဝ ဂဏှထ၊ သဗ္ဗံ အာဟရာပေဿာမီ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ပါသေ စေဝ ဇာလာနိ စ ဩဍ္ဍာပေသိ။ မာတုပေါသကဂိဇ္ဈော ပါသေ ဗဇ္ဈိ၊ တံ ဂဟေတွာ ‘‘ရညော ဒဿေဿာမာ’’တိ နေန္တိ။ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော တေ မနုဿေ ဂိဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘မာ ဣမံ ဂိဇ္ဈံ ဗာဓယိံသူ’’တိ သဒ္ဓိညေဝ အဂမာသိ။ ဂိဇ္ဈံ ရညော ဒဿေသုံ။ အထ နံ ရာဇာ ပုစ္ဆိ – ‘‘တုမှေ နဂရံ ဝိလုမ္ပိတွာ ဝတ္ထာဒီနိ ဂဏှထာ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကဿ တာနိ ဒိန္နာနီ’’တိ? ‘‘ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိဿာ’’တိ။ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ? ‘‘အမှာကံ တေန ဇီဝိတံ ဒွိန္နံ၊ ဥပကာရဿ နာမ ပစ္စုပကာရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ အဒမှာ’’တိ။ အထ နံ ရာဇာ ‘‘ဂိဇ္ဈာ ကိရ ယောဇနသတမတ္ထကေ ဌတွာ ကုဏပံ ပဿန္တိ၊ ကသ္မာ တွံ အတ္တနော ဩဍ္ဍိတံ ပါသံ န ပဿသီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၇။

‘‘ယံ နု ဂိဇ္ဈော ယောဇနသတံ၊ ကုဏပါနိ အဝေက္ခတိ၊

ကသ္မာ ဇာလဉ္စ ပါသဉ္စ၊ အာသဇ္ဇာပိ န ဗုဇ္ဈသီ’’တိ။

တတ္ထ ယန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ နူတိ နာမတ္ထေ နိပါတော။ ဂိဇ္ဈော နာမ ယောဇနသတံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာနိ ကုဏပါနိ အဝေက္ခတိ၊ ပဿတီတိ အတ္ထော။ အာသဇ္ဇာပီတိ အာသာဒေတွာပိ၊ သမ္ပာပုဏိတွာပီတိ အတ္ထော။ ‘‘တွံ အတ္တနော အတ္ထာယ ဩဍ္ဍိတံ ဇာလဉ္စ ပါသဉ္စ ပတွာပိ ကသ္မာ န ဗုဇ္ဈသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။

ဂိဇ္ဈော တဿ ဝစနံ သုတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂၈။

‘‘ယဒါ ပရာဘဝေါ ဟောတိ၊ ပေါသော ဇီဝိတသင်္ခယေ၊

အထ ဇာလဉ္စ ပါသဉ္စ၊ အာသဇ္ဇာပိ န ဗုဇ္ဈတီ’’တိ။

တတ္ထ ပရာဘဝေါတိ ဝိနာသော။ ပေါသောတိ သတ္တော။

ဂိဇ္ဈဿ ဝစနံ သုတွာ ရာဇာ သေဋ္ဌိံ ပုစ္ဆိ – ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ မဟာသေဋ္ဌိ၊ ဂိဇ္ဈေဟိ တုမှာကံ ဂေဟေ ဝတ္ထာဒီနိ အာဘတာနီ’’တိ။ ‘‘သစ္စံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကဟံ တာနီ’’တိ? ‘‘ဒေဝ၊ မယာ တာနိ သဗ္ဗာနိ ဝိသုံ ဌပိတာနိ၊ ယံ ယေသံ သန္တကံ၊ တံ တေသံ ဒဿာမိ၊ ဣမံ ဂိဇ္ဈံ ဝိဿဇ္ဇေထာ’’တိ ဂိဇ္ဈံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ မဟာသေဋ္ဌိံ သဗ္ဗေသံ သန္တကာနိ ဒါပေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ မာတုပေါသကဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ သာရိပုတ္တော၊ မာတုပေါသကဂိဇ္ဈော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဂိဇ္ဈဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၁၆၅] ၅။ နကုလဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဒ္ဓိံ ကတွာ အမိတ္တေနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သေဏိဘဏ္ဍနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဥရဂဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၂။၇-၈) ကထိတသဒိသမေဝ။ ဣဓာပိ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေ ဒွေ မဟာမတ္တာ ဣဒါနေဝ မယာ သမဂ္ဂါ ကတာ၊ ပုဗ္ဗေပါဟံ ဣမေ သမဂ္ဂေ အကာသိံယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဃရာဝါသံ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဝနမူလဖလာဟာရော ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တဿ စင်္ကမနကောဋိယံ ဧကသ္မိံ ဝမ္မိကေ နကုလော၊ တဿေဝ သန္တိကေ ဧကသ္မိံ ရုက္ခဗိလေ သပ္ပော စ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တေ ဥဘောပိ အဟိနကုလာ နိစ္စကာလံ ကလဟံ ကရောန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော တေသံ ကလဟေ အာဒီနဝဉ္စ မေတ္တာဘာဝနာယ စ အာနိသံသံ ကထေတွာ ‘‘ကလဟံ နာမ အကတွာ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဩဝဒိတွာ ဥဘောပိ တေ သမဂ္ဂေ အကာသိ။ အထ သပ္ပဿ ဗဟိနိက္ခန္တကာလေ နကုလော စင်္ကမနကောဋိယံ ဝမ္မိကဿ ဗိလဒွါရေ သီသံ နီဟရိတွာ မုခံ ဝိဝရိတွာ နိပန္နော အဿသန္တော ပဿသန္တော နိဒ္ဒံ ဥပဂဉ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ တထာ နိဒ္ဒါယမာနံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ တေ နိဿာယ ဘယံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၉။

‘‘သန္ဓိံ ကတွာ အမိတ္တေန၊ အဏ္ဍဇေန ဇလာဗုဇ၊

ဝိဝရိယ ဒါဌံ သေသိ၊ ကုတော တေ ဘယမာဂတ’’န္တိ။

တတ္ထ သန္ဓိံ ကတွာတိ မိတ္တဘာဝံ ကရိတွာ။ အဏ္ဍဇေနာတိ အဏ္ဍကောသေ နိဗ္ဗတ္တေန နာဂေန။ ဇလာဗုဇာတိ နကုလံ အာလပတိ။ သော ဟိ ဇလာဗုမှိ ဇာတတ္တာ ‘‘ဇလာဗုဇော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဝရိယာတိ ဝိဝရိတွာ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တေန ဝုတ္တော နကုလော ‘‘အယျ၊ ပစ္စာမိတ္တော နာမ န အဝဇာနိတဗ္ဗော အာသင်္ကိတဗ္ဗောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၀။

‘‘သင်္ကေထေဝ အမိတ္တသ္မိံ၊ မိတ္တသ္မိမ္ပိ န ဝိဿသေ၊

အဘယာ ဘယမုပ္ပန္နံ၊ အပိ မူလာနိ ကန္တတီ’’တိ။

တတ္ထ အဘယာ ဘယမုပ္ပန္နန္တိ န ဣတော တေ ဘယမုပ္ပန္နန္တိ အဘယော၊ ကော သော? မိတ္တော။ ယဉှိ မိတ္တသ္မိမ္ပိ ဝိဿာသေ သတိ တတော ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ မူလာနိပိ ကန္တတိ၊ မိတ္တဿ သဗ္ဗရန္ဓာနံ ဝိဒိတတ္တာ မူလဃစ္စာယ သံဝတ္တတီတိ အတ္ထော။

အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မာ ဘာယိ၊ ယထာ သပ္ပော တယိ န ဒုဗ္ဘတိ၊ ဧဝမဟံ ကရိဿာမိ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ တသ္မိံ အာသင်္ကံ မာ ကရီ’’တိ ဩဝဒိတွာ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။ တေပိ ယထာကမ္မံ ဂတာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သပ္ပော စ နကုလော စ ဣမေ ဒွေ မဟာမတ္တာ အဟေသုံ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

နကုလဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၁၆၆] ၆။ ဥပသာဠကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥပသာဠကနာမာနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥပသာဠကံ နာမ သုသာနသုဒ္ဓိကံ ဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ အဍ္ဎော အဟောသိ မဟဒ္ဓနော၊ ဒိဋ္ဌိဂတိကတ္တာ ပန ဓုရဝိဟာရေ ဝသန္တာနမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ သင်္ဂဟံ နာမ န အကာသိ။ ပုတ္တော ပနဿ ပဏ္ဍိတော အဟောသိ ဉာဏသမ္ပန္နော။ သော မဟလ္လကကာလေ ပုတ္တံ အာဟ – ‘‘မာ ခေါ မံ၊ တာတ၊ အညဿ ဝသလဿ ဈာပိတသုသာနေ ဈာပေဟိ၊ ဧကသ္မိံ ပန အနုစ္ဆိဋ္ဌသုသာနေယေဝ မံ ဈာပေယျာသီ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ အဟံ တုမှာကံ ဈာပေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဌာနံ န ဇာနာမိ၊ သာဓု ဝတ မံ အာဒါယ ဂန္တွာ ‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ မံ ဈာပေယျာသီ’တိ တုမှေဝ အာစိက္ခထာ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘သာဓု၊ တာတာ’’တိ တံ အာဒါယ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဂိဇ္ဈကူဋမတ္ထကံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘တာတ၊ ဣဒံ အညဿ ဝသလဿ အဈာပိတဋ္ဌာနံ၊ ဧတ္ထ မံ ဈာပေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗတာ ဩတရိတုံ အာရဘိ။

သတ္ထာ ပန တံ ဒိဝသံ ပစ္စူသကာလေ ဗောဓနေယျဗန္ဓဝေ ဩလောကေန္တော တေသံ ပိတာပုတ္တာနံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယံ အဒ္ဒသ။ တသ္မာ မဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ဌိတလုဒ္ဒကော ဝိယ ပဗ္ဗတပါဒံ ဂန္တွာ တေသံ ပဗ္ဗတမတ္ထကာ ဩတရန္တာနံ အာဂမယမာနော နိသီဒိ၊ တေ ဩတရန္တာ သတ္ထာရံ အဒ္ဒသံသု။ သတ္ထာ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တော ‘‘ကဟံ ဂမိဿထ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ မာဏဝေါ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘တေန ဟိ ဧဟိ၊ တဝ ပိတရာ အာစိက္ခိတဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဥဘော ပိတာပုတ္တေ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗတမတ္ထကံ အာရုယှ ‘‘ကတရံ ဌာန’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ မာဏဝေါ ‘‘ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရံ အာစိက္ခိ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ မာဏဝ၊ တဝ ပိတာ ဣဒါနေဝ သုသာနသုဒ္ဓိကော၊ ပုဗ္ဗေပိ သုသာနသုဒ္ဓိကောဝ၊ န စေသ ဣဒါနေဝ ‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ မံ ဈာပေယျာသီ’တိ တဝ အာစိက္ခတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ အတ္တနော ဈာပိတဘာဝံ အာစိက္ခီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဣမသ္မိညေဝ ရာဇဂဟေ အယမေဝ ဥပသာဠကော ဗြာဟ္မဏော အယမေဝဿ ပုတ္တော အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မဂဓရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပရိပုဏ္ဏသိပ္ပော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဏ္ဏသာလာယံ ဝိဟာသိ။ တဒါ သော ဗြာဟ္မဏော ဣမိနာဝ နိယာမေန ပုတ္တံ ဝတွာ ပုတ္တေန ‘‘တုမှေယေဝ မေ တထာရူပံ ဌာနံ အာစိက္ခထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဒမေဝ ဌာန’’န္တိ အာစိက္ခိတွာ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဩတရန္တော ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ တဿ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိ။ ဗောဓိသတ္တော ဣမိနာဝ နိယာမေန ပုစ္ဆိတွာ မာဏဝဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဧဟိ၊ တဝ ပိတရာ အာစိက္ခိတဋ္ဌာနဿ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘာဝံ ဝါ အနုစ္ဆိဋ္ဌဘာဝံ ဝါ ဇာနိဿာမာ’’တိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗတမတ္ထကံ အာရုယှ ‘‘ဣဒံ တိဏ္ဏံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရံ အနုစ္ဆိဋ္ဌဋ္ဌာန’’န္တိ မာဏဝေန ဝုတ္တေ ‘‘မာဏဝ၊ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဈာပိတကာနံ ပမာဏံ နတ္ထိ၊ တဝေဝ ပိတာ ဣမသ္မိံယေဝ ရာဇဂဟေ ဗြာဟ္မဏကုလေယေဝ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥပသာဠကောယေဝ နာမ ဟုတွာ ဣမသ္မိံယေဝ ပဗ္ဗတန္တရေ စုဒ္ဒသ ဇာတိသဟဿာနိ ဈာပိတော။ ပထဝိယဉှိ အဈာပိတဋ္ဌာနံ ဝါ အသုသာနဋ္ဌာနံ ဝါ သီသာနံ အနိဝေသိတဋ္ဌာနံ ဝါ လဒ္ဓုံ န သက္ကာ’’တိ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဣမံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၃၁။

‘‘ဥပသာဠကနာမာနိ၊ သဟဿာနိ စတုဒ္ဒသ၊

အသ္မိံ ပဒေသေ ဒဍ္ဎာနိ၊ နတ္ထိ လောကေ အနာမတံ။

၃၂။

‘‘ယမှိ သစ္စဉ္စ ဓမ္မော စ၊ အဟိံသာ သံယမော ဒမော၊

ဧတံ အရိယာ သေဝန္တိ၊ ဧတံ လောကေ အနာမတ’’န္တိ။

တတ္ထ အနာမတန္တိ မတဋ္ဌာနံ။ တဉှိ ဥပစာရဝသေန ‘‘အမတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပဋိသေဓေန္တော ‘‘အနာမတ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘အနမတ’’န္တိပိ ပါဌော၊ လောကသ္မိဉှိ အနမတဋ္ဌာနံ အသုသာနံ နာမ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ယမှိ သစ္စဉ္စ ဓမ္မော စာတိ ယသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ စတုသစ္စဝတ္ထုကံ ပုဗ္ဗဘာဂသစ္စဉာဏဉ္စ လောကုတ္တရဓမ္မော စ အတ္ထိ။ အဟိံသာတိ ပရေသံ အဝိဟေသာ အဝိဟေဌနာ။ သံယမောတိ သီလသံယမော။ ဒမောတိ ဣန္ဒြိယဒမနံ။ ဣဒဉ္စ ဂုဏဇာတံ ယမှိ ပုဂ္ဂလေ အတ္ထိ၊ ဧတံ အရိယာ သေဝန္တီတိ၊ အရိယာ ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ဗုဒ္ဓသာဝကာ စ ဧတံ ဌာနံ သေဝန္တိ၊ ဧဝရူပံ ပုဂ္ဂလံ ဥပသင်္ကမန္တိ ဘဇန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတံ လောကေ အနာမတန္တိ ဧတံ ဂုဏဇာတံ လောကေ အမတဘာဝသာဓနတော အနာမတံ နာမ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ပိတာပုတ္တာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥဘော ပိတာပုတ္တာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ‘‘တဒါ ပိတာပုတ္တာဝ ဧတရဟိ ပိတာပုတ္တာ အဟေသုံ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဥပသာဠကဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၁၆၇] ၇။ သမိဒ္ဓိဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဘုတွာ ဘိက္ခသိ ဘိက္ခူတိ ဣဒံ သတ္ထာ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ တပေါဒါရာမေ ဝိဟရန္တော သမိဒ္ဓိထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉှိ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ သဗ္ဗရတ္တိံ ပဓာနံ ပဒဟိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ နှတွာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ အတ္တဘာဝံ သုက္ခာပယမာနော အန္တရဝါသကံ နိဝါသေတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ သုပရိကမ္မကတာ ဝိယ သုဝဏ္ဏပဋိမာ။ အတ္တဘာဝသမိဒ္ဓိယာယေဝ ဟိဿ ‘‘သမိဒ္ဓီ’’တိ နာမံ အဟောသိ။ အထဿ သရီရသောဘဂ္ဂံ ဒိသွာ ဧကာ ဒေဝဓီတာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ထေရံ ဧဝမာဟ – ‘‘တွံ ခေါသိ၊ ဘိက္ခု၊ ဒဟရော ယုဝါ သုသု ကာဠကေသော ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော၊ ဧဝရူပဿ တဝ ကာမေ အပရိဘုဉ္ဇိတွာ ကော အတ္ထော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ၊ ကာမေ တာဝ ပရိဘုဉ္ဇဿု၊ ပစ္ဆာ ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရိဿသီ’’တိ။ အထ နံ ထေရော အာဟ – ‘‘ဒေဝဓီတေ၊ ‘အသုကသ္မိံ နာမ ဝယေ ဌိတော မရိဿာမီ’တိ မမ မရဏကာလံ န ဇာနာမိ၊ ဧသ မေ ကာလော ပဋိစ္ဆန္နော၊ တသ္မာ တရုဏကာလေယေဝ သမဏဓမ္မံ ကတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သာ ထေရဿ သန္တိကာ ပဋိသန္ထာရံ အလဘိတွာ တတ္ထေဝ အန္တရဓာယိ။ ထေရော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ သမိဒ္ဓိ၊ တွညေဝ ဧတရဟိ ဒေဝဓီတာယ ပလောဘိတော၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဓီတရော ပဗ္ဗဇိတေ ပလောဘိံသုယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ကာသိဂါမကေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော သဗ္ဗသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ပတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဧကံ ဇာတဿရံ နိဿာယ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော သဗ္ဗရတ္တိံ ပဓာနံ ပဒဟိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ နှတွာ ဧကံ ဝက္ကလံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ သရီရံ ဝေါဒကံ ကရောန္တော အဋ္ဌာသိ။ အထဿ ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ အတ္တဘာဝံ ဩလောကေတွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဧကာ ဒေဝဓီတာ ဗောဓိသတ္တံ ပလောဘယမာနာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၃၃။

‘‘အဘုတွာ ဘိက္ခသိ ဘိက္ခု၊ န ဟိ ဘုတွာန ဘိက္ခသိ၊

ဘုတွာန ဘိက္ခု ဘိက္ခဿု၊ မာ တံ ကာလော ဥပစ္စဂါ’’တိ။

တတ္ထ အဘုတွာ ဘိက္ခသိ ဘိက္ခူတိ ဘိက္ခု တွံ ဒဟရကာလေ ကိလေသကာမဝသေန ဝတ္ထုကာမေ အဘုတွာဝ ဘိက္ခာယ စရသိ။ န ဟိ ဘုတွာန ဘိက္ခသီတိ နနု နာမ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဘုတွာ ဘိက္ခာယ စရိတဗ္ဗံ၊ ကာမေ အဘုတွာဝ ဘိက္ခာစရိယံ ဥပဂတောသိ။ ဘုတွာန ဘိက္ခု ဘိက္ခဿူတိ ဘိက္ခု ဒဟရကာလေ တာဝ ကာမေ ဘုဉ္ဇိတွာ ပစ္ဆာ မဟလ္လကကာလေ ဘိက္ခဿု။ မာ တံ ကာလော ဥပစ္စဂါတိ အယံ ကာမေ ဘုဉ္ဇနကာလော ဒဟရကာလော၊ တံ မာ အတိက္ကမတူတိ။

ဗောဓိသတ္တော ဒေဝတာယ ဝစနံ သုတွာ အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ပကာသေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၄။

‘‘ကာလံ ဝေါဟံ န ဇာနာမိ၊ ဆန္နော ကာလော န ဒိဿတိ၊

တသ္မာ အဘုတွာ ဘိက္ခာမိ၊ မာ မံ ကာလော ဥပစ္စဂါ’’တိ။

တတ္ထ ကာလံ ဝေါဟံ န ဇာနာမီတိ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ။ အဟံ ပန ‘‘ပဌမဝယေ ဝါ မယာ မရိတဗ္ဗံ မဇ္ဈိမဝယေ ဝါ ပစ္ဆိမဝယေ ဝါ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော မရဏကာလံ န ဇာနာမိ။ ပဏ္ဍိတေန ဟိ ပုဂ္ဂလေန –

‘‘ဇီဝိတံ ဗျာဓိ ကာလော စ၊ ဒေဟနိက္ခေပနံ ဂတိ၊

ပဉ္စေတေ ဇီဝလောကသ္မိံ၊ အနိမိတ္တာ န နာယရေ’’တိ။

ဆန္နော ကာလော န ဒိဿတီတိ ယသ္မာ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဝယကာလေ ဟေမန္တာဒိဥတုကာလေ ဝါ မယာ မရိတဗ္ဗ’’န္တိ မယှမ္ပေသ ဆန္နော ဟုတွာ ကာလော န ဒိဿတိ၊ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နော ဟုတွာ ဌိတော န ပညာယတိ။ တသ္မာ အဘုတွာ ဘိက္ခာမီတိ တေန ကာရဏေန ပဉ္စ ကာမဂုဏေ အဘုတွာ ဘိက္ခာမိ။ မာ မံ ကာလော ဥပစ္စဂါတိ မံ သမဏဓမ္မကရဏကာလော မာ အတိက္ကမတူတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ကာရဏေန ဒဟရောဝ သမာနော ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောမီတိ။ ဒေဝဓီတာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ တတ္ထေဝ အန္တရဓာယိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဒေဝဓီတာ အယံ ဒေဝဓီတာ အဟောသိ၊ အဟမေဝ တေန သမယေန တာပသော အဟောသိ’’န္တိ။

သမိဒ္ဓိဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၁၆၈] ၈။ သကုဏဂ္ဃိဇာတကဝဏ္ဏနာ

သေနော ဗလသာ ပတမာနောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အတ္တဇ္ဈာသယံ သကုဏောဝါဒသုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၂) အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉှိ သတ္ထာ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘ဂေါစရေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စရထ သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၂) ဣမံ သံယုတ္တမဟာဝဂ္ဂေ သုတ္တန္တံ ကထေန္တော ‘‘တုမှေ တာဝ တိဋ္ဌထ၊ ပုဗ္ဗေ တိရစ္ဆာနဂတာပိ သကံ ပေတ္တိကဝိသယံ ပဟာယ အဂေါစရေ စရန္တာ ပစ္စာမိတ္တာနံ ဟတ္ထပထံ ဂန္တွာပိ အတ္တနော ပညာသမ္ပတ္တိယာ ဥပါယကောသလ္လေန ပစ္စာမိတ္တာနံ ဟတ္ထာ မုစ္စိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော လာပသကုဏယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နင်္ဂလကဋ္ဌကရဏေ လေဍ္ဍုဋ္ဌာနေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ‘‘သကဝိသယေ ဂေါစရဂဟဏံ ပဟာယ ပရဝိသယေ ဂေါစရံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ အဋဝိပရိယန္တံ အဂမာသိ။ အထ နံ တတ္ထ ဂေါစရံ ဂဏှန္တံ ဒိသွာ သကုဏဂ္ဃိ သဟသာ အဇ္ဈပ္ပတ္တာ အဂ္ဂဟေသိ။ သော သကုဏဂ္ဃိယာ ဟရိယမာနော ဧဝံ ပရိဒေဝသိ – ‘‘မယမေဝမှ အလက္ခိကာ၊ မယံ အပ္ပပုညာ၊ ယေ မယံ အဂေါစရေ စရိမှ ပရဝိသယေ၊ သစေဇ္ဇ မယံ ဂေါစရေ စရေယျာမ သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ၊ န မျာယံ သကုဏဂ္ဃိ အလံ အဘဝိဿ ယဒိဒံ ယုဒ္ဓါယာ’’တိ။ ‘‘ကော ပန၊ တေ လာပ၊ ဂေါစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော’’တိ? ‘‘ယဒိဒံ နင်္ဂလကဋ္ဌကရဏံ လေဍ္ဍုဋ္ဌာန’’န္တိ။ အထ နံ သကုဏဂ္ဃိ သကေ ဗလေ အပတ္ထဒ္ဓါ အမုဉ္စိ – ‘‘ဂစ္ဆ ခေါ၊ တွံ လာပ၊ တတြပိ မေ ဂန္တွာ န မောက္ခသီ’’တိ။ သော တတ္ထ ဂန္တွာ မဟန္တံ လေဍ္ဍုံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘ဧဟိ ခေါ ဒါနိ သကုဏဂ္ဃီ’’တိ သေနံ အဝှယန္တော အဋ္ဌာသိ။ သကုဏဂ္ဃိ သကေ ဗလေ အပတ္ထဒ္ဓါ ဥဘော ပက္ခေ သန္နယှ လာပသကုဏံ သဟသာ အဇ္ဈပ္ပတ္တာ။ ယဒါ ပန တံ လာပေါ ‘‘ဗဟုအာဂတာ ခေါ မျာယံ သကုဏဂ္ဃီ’’တိ အညာသိ၊ အထ ပရိဝတ္တိတွာ တဿေဝ လေဍ္ဍုဿ အန္တရံ ပစ္စာပါဒိ။ သကုဏဂ္ဃိ ဝေဂံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တီ တတ္ထေဝ ဥရံ ပစ္စတာဠေသိ။ ဧဝံ သာ ဘိန္နေန ဟဒယေန နိက္ခန္တေဟိ အက္ခီဟိ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။

သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ ဒဿေတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိရစ္ဆာနဂတာပိ အဂေါစရေ စရန္တာ သပတ္တဟတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဂေါစရေ ပန သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ စရန္တာ သပတ္တေ နိဂ္ဂဏှန္တိ၊ တသ္မာ တုမှေပိ မာ အဂေါစရေ စရထ ပရဝိသယေ။ အဂေါစရေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စရတံ ပရဝိသယေ လစ္ဆတိ မာရော ဩတာရံ၊ လစ္ဆတိ မာရော အာရမ္မဏံ။ ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဂေါစရော ပရဝိသယော? ယဒိဒံ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ…ပေ… အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဂေါစရော ပရဝိသယော’’တိ ဝတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၃၅။

‘‘သေနော ဗလသာ ပတမာနော၊ လာပံ ဂေါစရဌာယိနံ၊

သဟသာ အဇ္ဈပ္ပတ္တောဝ၊ မရဏံ တေနုပါဂမီ’’တိ။

တတ္ထ ဗလသာ ပတမာနောတိ ‘‘လာပံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဗလေန ထာမေန ပတမာနော။ ဂေါစရဌာယိနန္တိ သကဝိသယာ နိက္ခမိတွာ ဂေါစရတ္ထာယ အဋဝိပရိယန္တေ ဌိတံ။ အဇ္ဈပ္ပတ္တောတိ သမ္ပတ္တော။ မရဏံ တေနုပါဂမီတိ တေန ကာရဏေန မရဏံ ပတ္တော။

တသ္မိံ ပန မရဏံ ပတ္တေ လာပေါ နိက္ခမိတွာ ‘‘ဒိဋ္ဌာ ဝတ မေ ပစ္စာမိတ္တဿ ပိဋ္ဌီ’’တိ တဿ ဟဒယေ ဌတွာ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၆။

‘‘သောဟံ နယေန သမ္ပန္နော၊ ပေတ္တိကေ ဂေါစရေ ရတော၊

အပေတသတ္တု မောဒါမိ၊ သမ္ပဿံ အတ္ထမတ္တနော’’တိ။

တတ္ထ နယေနာတိ ဥပါယေန။ အတ္ထမတ္တနောတိ အတ္တနော အရောဂဘာဝသင်္ခါတံ ဝုဍ္ဎိံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟူ ဘိက္ခူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု။ ‘‘တဒါ သေနော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ လာပေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သကုဏဂ္ဃိဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၁၆၉] ၉။ အရကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယော ဝေ မေတ္တေန စိတ္တေနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မေတ္တသုတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ သတ္ထာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘မေတ္တာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စေတောဝိမုတ္တိယာ အာသေဝိတာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ ယာနီကတာယ ဝတ္ထုကတာယ အနုဋ္ဌိတာယ ပရိစိတာယ သုသမာရဒ္ဓါယ ဧကာဒသာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ။ ကတမေ ဧကာဒသ? သုခံ သုပတိ၊ သုခံ ပဋိဗုဇ္ဈတိ၊ န ပါပကံ သုပိနံ ပဿတိ၊ မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ၊ အမနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ၊ ဒေဝတာ ရက္ခန္တိ၊ နာဿ အဂ္ဂိ ဝါ ဝိသံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ ကမတိ၊ တုဝဋံ စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ မုခဝဏ္ဏော ဝိပ္ပသီဒတိ၊ အသမ္မူဠှော ကာလံ ကရောတိ၊ ဥတ္တရိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ဗြဟ္မလောကူပဂေါ ဟောတိ။ မေတ္တာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စေတောဝိမုတ္တိယာ အာသေဝိတာယ…ပေ… သုသမာရဒ္ဓါယ ဣမေ ဧကာဒသာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၁။၁၅)။ ဣမေ ဧကာဒသာနိသံသေ ဂဟေတွာ ဌိတံ မေတ္တာဘာဝနံ ဝဏ္ဏေတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ နာမ သဗ္ဗသတ္တေသု ဩဒိဿကာနောဒိဿကဝသေန မေတ္တာ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ ဟိတောပိ ဟိတေန ဖရိတဗ္ဗော၊ အဟိတောပိ ဟိတေန ဖရိတဗ္ဗော၊ မဇ္ဈတ္တောပိ ဟိတေန ဖရိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သဗ္ဗသတ္တေသု ဩဒိဿကာနောဒိဿကဝသေန မေတ္တာ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ ကရုဏာ မုဒိတာ ဥပေက္ခာ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ စတူသု ဗြဟ္မဝိဟာရေသု ကမ္မံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ ဧဝံ ကရောန္တော ဟိ မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ အလဘန္တောပိ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ သတ္တ ဝဿာနိ မေတ္တံ ဘာဝေတွာ သတ္တ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ ဗြဟ္မလောကသ္မိံယေဝ ဝသိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကာမေ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ စတုန္နံ ဗြဟ္မဝိဟာရာနံ လာဘီ အရကော နာမ သတ္ထာ ဟုတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ၊ တဿ မဟာ ပရိဝါရော အဟောသိ။ သော ဣသိဂဏံ ဩဝဒန္တော ‘‘ပဗ္ဗဇိတေန နာမ မေတ္တာ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ ကရုဏာ မုဒိတာ ဥပေက္ခာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။ မေတ္တစိတ္တဉှိ နာမေတံ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ ဗြဟ္မလောကပရာယဏတံ သာဓေတီ’’တိ မေတ္တာယ အာနိသံသံ ပကာသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၃၇။

‘‘ယော ဝေ မေတ္တေန စိတ္တေန၊ သဗ္ဗလောကာနုကမ္ပတိ၊

ဥဒ္ဓံ အဓော စ တိရိယံ၊ အပ္ပမာဏေန သဗ္ဗသော။

၃၈။

‘‘အပ္ပမာဏံ ဟိတံ စိတ္တံ၊ ပရိပုဏ္ဏံ သုဘာဝိတံ၊

ယံ ပမာဏကတံ ကမ္မံ၊ န တံ တတြာဝသိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ ယော ဝေ မေတ္တေန စိတ္တေန၊ သဗ္ဗလောကာနုကမ္ပတီတိ ခတ္တိယာဒီသု ဝါ သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဝါ ယော ကောစိ အပ္ပမာဏေန မေတ္တေန စိတ္တေန သကလံ သတ္တလောကံ အနုကမ္ပတိ။ ဥဒ္ဓန္တိ ပထဝိတော ယာဝ နေဝသညာနာသညာယတနဗြဟ္မလောကာ။ အဓောတိ ပထဝိယာ ဟေဋ္ဌာ ဥဿဒေ မဟာနိရယေ။ တိရိယန္တိ မနုဿလောကေ၊ ယတ္တကာနိ စက္ကဝါဠာနိ စ တေသု သဗ္ဗေသု ဧတ္တကေ ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တာ သဗ္ဗေ သတ္တာ အဝေရာ ဟောန္တု၊ အဗျာပဇ္ဈာ အနီဃာ၊ သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တူတိ ဧဝံ ဘာဝိတေန မေတ္တေန စိတ္တေနာတိ အတ္ထော။ အပ္ပမာဏေနာတိ အပ္ပမာဏသတ္တာနံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏတ္တာ အပ္ပမာဏေန။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗာကာရေန၊ ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗသုဂတိဒုဂ္ဂတိဝသေနာတိ အတ္ထော။

အပ္ပမာဏံ ဟိတံ စိတ္တန္တိ အပ္ပမာဏံ ကတွာ ဘာဝိတံ သဗ္ဗသတ္တေသု ဟိတစိတ္တံ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အဝိကလံ။ သုဘာဝိတန္တိ သုဝဍ္ဎိတံ၊ အပ္ပနာစိတ္တဿေတံ နာမံ။ ယံ ပမာဏကတံ ကမ္မန္တိ ယံ ‘‘အပ္ပမာဏံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏ’’န္တိ ဧဝံ အာရမ္မဏတ္တိကဝသေန စ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တိဝသေန စ အဝဍ္ဎိတွာ ကတံ ပရိတ္တံ ကာမာဝစရကမ္မံ။ န တံ တတြာဝသိဿတီတိ တံ ပရိတ္တံ ကမ္မံ ယံ တံ ‘‘အပ္ပမာဏံ ဟိတံ စိတ္တ’’န္တိ သင်္ခဂတံ ရူပါဝစရကမ္မံ၊ တတြ န အဝသိဿတိ။ ယထာ နာမ မဟောဃေန အဇ္ဈောတ္ထဋံ ပရိတ္တောဒကံ ဩဃဿ အဗ္ဘန္တရေ တေန အသံဟီရမာနံ နာဝသိဿတိ န တိဋ္ဌတိ၊ အထ ခေါ မဟောဃောဝ တံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ တံ ပရိတ္တကမ္မံ တဿ မဟဂ္ဂတကမ္မဿ အဗ္ဘန္တရေ တေန မဟဂ္ဂတကမ္မေန အစ္ဆိန္ဒိတွာ အဂ္ဂဟိတဝိပါကောကာသံ ဟုတွာ န အဝသိဿတိ န တိဋ္ဌတိ၊ န သက္ကောတိ အတ္တနော ဝိပါကံ ဒါတုံ၊ အထ ခေါ မဟဂ္ဂတကမ္မမေဝ တံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ တိဋ္ဌတိ ဝိပါကံ ဒေတီတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော အန္တေဝါသိကာနံ မေတ္တာဘာဝနာယ အာနိသံသံ ကထေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သတ္တ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ န ဣမံ လောကံ ပုန အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဣသိဂဏော ဗုဒ္ဓပရိသာ အဟောသိ၊ အရကော ပန သတ္ထာ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အရကဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၁၇၀] ၁၀။ ကကဏ္ဋကဇာတကဝဏ္ဏနာ

နာယံ ပုရေ ဥဏ္ဏမတီတိ ဣဒံ ကကဏ္ဋကဇာတကံ မဟာဥမင်္ဂဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၉၀ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။

ကကဏ္ဋကဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

သန္ထဝဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဣန္ဒသမာနဂေါတ္တဉ္စ၊ သန္ထဝံ သုသီမံ ဂိဇ္ဈံ၊

နကုလံ ဥပသာဠကံ၊ သမိဒ္ဓိ စ သကုဏဂ္ဃိ၊

အရကဉ္စ ကကဏ္ဋကံ။

၃။ ကလျာဏဝဂ္ဂေါ

[၁၇၁] ၁။ ကလျာဏဓမ္မဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကလျာဏဓမ္မောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဗဓိရသဿုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယဉှိ ဧကော ကုဋုမ္ဗိကော သဒ္ဓါ ပသန္နော တိသရဏဂတော ပဉ္စသီလေန သမန္နာဂတော။ သော ဧကဒိဝသံ ဗဟူနိ သပ္ပိအာဒီနိ ဘေသဇ္ဇာနိ စေဝ ပုပ္ဖဂန္ဓဝတ္ထာဒီနိ စ ဂဟေတွာ ‘‘ဇေတဝနေ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သောဿာမီ’’တိ အဂမာသိ။ တဿ တတ္ထ ဂတကာလေ သဿု ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဂဟေတွာ ဓီတရံ ဒဋ္ဌုကာမာ တံ ဂေဟံ အဂမာသိ၊ သာ စ ထောကံ ဗဓိရဓာတုကာ ဟောတိ။ သာ ဓီတရာ သဒ္ဓိံ ဘုတ္တဘောဇနာ ဘတ္တသမ္မဒံ ဝိနောဒယမာနာ ဓီတရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ၊ အမ္မ၊ ဘတ္တာ တေ သမ္မောဒမာနော အဝိဝဒမာနော ပိယသံဝါသံ ဝသတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ အမ္မ၊ ကထေထ ယာဒိသော တုမှာကံ ဇာမာတာ သီလေန စေဝ အာစာရသမ္ပဒါယ စ၊ တာဒိသော ပဗ္ဗဇိတောပိ ဒုလ္လဘော’’တိ။ ဥပါသိကာ ဓီတု ဝစနံ သာဓုကံ အသလ္လက္ခေတွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ပဒမေဝ ဂဟေတွာ ‘‘အမ္မ၊ ကသ္မာ တေ ဘတ္တာ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ မဟာသဒ္ဒံ အကာသိ။ တံ သုတွာ သကလဂေဟဝါသိနော ‘‘အမှာကံ ကိရ ကုဋုမ္ဗိကော ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဝိရဝိံသု။ တေသံ သဒ္ဒံ သုတွာ ဒွါရေန သဉ္စရန္တာ ‘‘ကိံ နာမ ကိရေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘ဣမသ္မိံ ကိရ ဂေဟေ ကုဋုမ္ဗိကော ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ သောပိ ခေါ ကုဋုမ္ဗိကော ဒသဗလဿ ဓမ္မံ သုတွာ ဝိဟာရာ နိက္ခမ္မ နဂရံ ပါဝိသိ။

အထ နံ အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ ဧကော ပုရိသော ဒိသွာ ‘‘သမ္မ၊ တွံ ကိရ ပဗ္ဗဇိတောတိ တဝ ဂေဟေ ပုတ္တဒါရပရိဇနော ပရိဒေဝတီ’’တိ အာဟ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ အပဗ္ဗဇိတမေဝ ကိရ မံ ‘ပဗ္ဗဇိတော’တိ ဝဒတိ၊ ဥပ္ပန္နော ခေါ ပန မေ ကလျာဏသဒ္ဒေါ န အန္တရဓာပေတဗ္ဗော၊ အဇ္ဇေဝ မယာ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တတောဝ နိဝတ္တိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဥပါသက၊ ဣဒါနေဝ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ကတွာ ဂန္တွာ ဣဒါနေဝ ပစ္စာဂတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ကလျာဏသဒ္ဒေါ နာမ ဥပ္ပန္နော န အန္တရဓာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဟုတွာ အာဂတောမှီ’’တိ အာဟ။ သော ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘိတွာ သမ္မာ ပဋိပန္နော နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ဣဒံ ကိရ ကာရဏံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပါကဋံ ဇာတံ။ အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော နာမ ကုဋုမ္ဗိကော ‘ဥပ္ပန္နော ကလျာဏသဒ္ဒေါ န အန္တရဓာပေတဗ္ဗော’တိ ပဗ္ဗဇိတွာ ဣဒါနိ အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ‘ဥပ္ပန္နော ကလျာဏသဒ္ဒေါ ဝိရာဓေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’တိ ပဗ္ဗဇိံသုယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ပိတု အစ္စယေန သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ပါပုဏိ။ သော ဧကဒိဝသံ နိဝေသနာ နိက္ခမိတွာ ရာဇုပဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ အထဿ သဿု ‘‘ဓီတရံ ပဿိဿာမီ’’တိ တံ ဂေဟံ အဂမာသိ၊ သာ ထောကံ ဗဓိရဓာတုကာတိ သဗ္ဗံ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထုသဒိသမေဝ။ တံ ပန ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အတ္တနော ဃရံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဧကော ပုရိသော ‘‘တုမှေ ကိရ ပဗ္ဗဇိတာတိ တုမှာကံ ဂေဟေ မဟာပရိဒေဝေါ ပဝတ္တတီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဥပ္ပန္နော ကလျာဏသဒ္ဒေါ နာမ န အန္တရဓာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တတောဝ နိဝတ္တိတွာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ၊ မဟာသေဋ္ဌိ၊ ဣဒါနေဝ ဂန္တွာ ပုန အာဂတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဒေဝ၊ ဂေဟဇနော ကိရ မံ အပဗ္ဗဇိတမေဝ ‘ပဗ္ဗဇိတော’တိ ဝတွာ ပရိဒေဝတိ၊ ဥပ္ပန္နော ခေါ ပန ကလျာဏသဒ္ဒေါ န အန္တရဓာပေတဗ္ဗော၊ ပဗ္ဗဇိဿာမဟံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ မေ အနုဇာနာဟီ’’တိ ဧတမတ္ထံ ပကာသေတုံ ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၄၁။

‘‘ကလျာဏဓမ္မောတိ ယဒါ ဇနိန္ဒ၊ လောကေ သမညံ အနုပါပုဏာတိ၊

တသ္မာ န ဟိယျေထ နရော သပညော၊ ဟိရိယာပိ သန္တော ဃုရမာဒိယန္တိ။

၄၂။

‘‘သာယံ သမညာ ဣဓ မဇ္ဇ ပတ္တာ၊ ကလျာဏဓမ္မောတိ ဇနိန္ဒ လောကေ၊

တာဟံ သမေက္ခံ ဣဓ ပဗ္ဗဇိဿံ၊ န ဟိ မတ္ထိ ဆန္ဒော ဣဓ ကာမဘောဂေ’’တိ။

တတ္ထ ကလျာဏဓမ္မောတိ သုန္ဒရဓမ္မော။ သမညံ အနုပါပုဏာတီတိ ယဒါ သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော ပဗ္ဗဇိတောတိ ဣဒံ ပညတ္တိဝေါဟာရံ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ န ဟိယျေထာတိ တတော သာမညတော န ပရိဟာယေထ။ ဟိရိယာပိ သန္တော ဓုရမာဒိယန္တီတိ၊ မဟာရာဇ၊ သပ္ပုရိသာ နာမ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌိတာယ ဟိရိယာ ဗဟိဒ္ဓသမုဋ္ဌိတေန ဩတ္တပ္ပေနပိ ဧတံ ပဗ္ဗဇိတဓုရံ ဂဏှန္တိ။ ဣဓ မဇ္ဇ ပတ္တာတိ ဣဓ မယာ အဇ္ဇ ပတ္တာ။ တာဟံ သမေက္ခန္တိ တံ အဟံ ဂုဏဝသေန လဒ္ဓသမညံ သမေက္ခန္တော ပဿန္တော။ န ဟိ မတ္ထိ ဆန္ဒောတိ န ဟိ မေ အတ္ထိ ဆန္ဒော။ ဣဓ ကာမဘောဂေတိ ဣမသ္မိံ လောကေ ကိလေသကာမဝတ္ထုကာမပရိဘောဂေဟိ။

ဗောဓိသတ္တော ဧဝံ ဝတွာ ရာဇာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ ဟိမဝန္တပဒေသံ ဂန္တွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကလျာဏဓမ္မဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၁၇၂] ၂။ ဒဒ္ဒရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကော နု သဒ္ဒေန မဟတာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောကာလိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိဉှိ ကာလေ ဗဟူ ဗဟုဿုတာ ဘိက္ခူ မနောသိလာတလေ နဒမာနာ တရုဏသီဟာ ဝိယ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တာ ဝိယ သင်္ဃမဇ္ဈေ သရဘာဏံ ဘဏန္တိ။ ကောကာလိကော တေသု သရဘာဏံ ဘဏန္တေသု အတ္တနော တုစ္ဆဘာဝံ အဇာနိတွာဝ ‘‘အဟမ္ပိ သရဘာဏံ ဘဏိဿာမီ’’တိ ဘိက္ခူနံ အန္တရံ ပဝိသိတွာ ‘‘အမှာကံ သရဘာဏံ န ပါပေန္တိ။ သစေ အမှာကမ္ပိ ပါပေယျုံ၊ မယမ္ပိ ဘဏေယျာမာ’’တိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နာမံ အဂ္ဂဟေတွာဝ တတ္ထ တတ္ထ ကထေန္တော အာဟိဏ္ဍတိ။ တဿ သာ ကထာ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပါကဋာ ဇာတာ။ ဘိက္ခူ ‘‘ဝီမံသိဿာမ တာဝ န’’န္တိ သညာယ ဧဝမာဟံသု – ‘‘အာဝုသော ကောကာလိက၊ အဇ္ဇ သင်္ဃဿ သရဘာဏံ ဘဏာဟီ’’တိ။ သော အတ္တနော ဗလံ အဇာနိတွာဝ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘အဇ္ဇ သရဘာဏံ ဘဏိဿာမီ’’တိ အတ္တနော သပ္ပာယံ ယာဂုံ ပိဝိ၊ ခဇ္ဇကံ ခါဒိ၊ သပ္ပာယေနေဝ သူပေန ဘုဉ္ဇိ။

သူရိယေ အတ္ထင်္ဂတေ ဓမ္မဿဝနကာလေ ဃောသိတေ ဘိက္ခုသင်္ဃော သန္နိပတိ။ သော ကဏ္ဋကုရဏ္ဍကဝဏ္ဏံ ကာသာဝံ နိဝါသေတွာ ကဏိကာရပုပ္ဖဝဏ္ဏံ စီဝရံ ပါရုပိတွာ သင်္ဃမဇ္ဈံ ပဝိသိတွာ ထေရေ ဝန္ဒိတွာ အလင်္ကတရတနမဏ္ဍပေ ပညတ္တဝရဓမ္မာသနံ အဘိရုဟိတွာ စိတြဗီဇနိံ ဂဟေတွာ ‘‘သရဘာဏံ ဘဏိဿာမီ’’တိ နိသီဒိ၊ တာဝဒေဝဿ သရီရာ သေဒါ မုစ္စိံသု၊ သာရဇ္ဇံ ဩက္ကမိ၊ ပုဗ္ဗဂါထာယ ပဌမံ ပဒံ ဥဒါဟရိတွာ အနန္တရံ န ပဿိ။ သော ကမ္ပမာနော အာသနာ ဩရုယှ လဇ္ဇိတော သင်္ဃမဇ္ဈတော အပက္ကမ္မ အတ္တနော ပရိဝေဏံ အဂမာသိ။ အညော ဗဟုဿုတော ဘိက္ခု သရဘာဏံ ဘဏိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူ တဿ တုစ္ဆဘာဝံ ဇာနိံသု။ အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ပဌမံ ကောကာလိကဿ တုစ္ဆဘာဝေါ ဒုဇ္ဇာနော၊ ဣဒါနိ ပနေသ သယံ နဒိတွာ ပါကဋော ဇာတော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောကာလိကော ဣဒါနေဝ နဒိတွာ ပါကဋော ဇာတော၊ ပုဗ္ဗေပိ နဒိတွာ ပါကဋော အဟောသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ သီဟယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဗဟူနံ သီဟာနံ ရာဇာ အဟောသိ။ သော အနေကသီဟပရိဝါရော ရဇတဂုဟာယံ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တဿ အဝိဒူရေ ဧကိဿာယ ဂုဟာယ ဧကော သိင်္ဂါလောပိ ဝသတိ။ အထေကဒိဝသံ ဒေဝေ ဝဿိတွာ ဝိဂတေ သဗ္ဗေ သီဟာ သီဟရာဇဿေဝ ဂုဟဒွါရေ သန္နိပတိတွာ သီဟနာဒံ နဒန္တာ သီဟကီဠံ ကီဠိံသု။ တေသံ ဧဝံ နဒိတွာ ကီဠနကာလေ သောပိ သိင်္ဂါလော နဒတိ။ သီဟာ တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘အယံ သိင်္ဂါလော အမှေဟိ သဒ္ဓိံ နဒတီ’’တိ လဇ္ဇိတာ တုဏှီ အဟေသုံ။ တေသံ တုဏှီဘူတကာလေ ဗောဓိသတ္တဿ ပုတ္တော သီဟပေါတကော ‘‘တာတ၊ ဣမေ သီဟာ နဒိတွာ သီဟကီဠံ ကီဠန္တာ ဧတဿ သဒ္ဒံ သုတွာ လဇ္ဇာယ တုဏှီ ဇာတာ၊ ကော နာမေသ အတ္တနော သဒ္ဒေန အတ္တာနံ ဇာနာပေတီ’’တိ ပိတရံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၃။

‘‘ကော နု သဒ္ဒေန မဟတာ၊ အဘိနာဒေတိ ဒဒ္ဒရံ၊

တံ သီဟာ နပ္ပဋိနဒန္တိ၊ ကော နာမေသော မိဂါဓိဘူ’’တိ။

တတ္ထ အဘိနာဒေတိ ဒဒ္ဒရန္တိ ဒဒ္ဒရံ ရဇတပဗ္ဗတံ ဧကနာဒံ ကရောတိ။ မိဂါဓိဘူတိ ပိတရံ အာလပတိ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – မိဂါဓိဘူ မိဂဇေဋ္ဌက သီဟရာဇ ပုစ္ဆာမိ တံ ‘‘ကော နာမေသော’’တိ။

အထဿ ဝစနံ သုတွာ ပိတာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၄။

‘‘အဓမော မိဂဇာတာနံ၊ သိင်္ဂါလော တာတ ဝဿတိ၊

ဇာတိမဿ ဇိဂုစ္ဆန္တာ၊ တုဏှီ သီဟာ သမစ္စရေ’’တိ။

တတ္ထ သမစ္စရေတိ သန္တိ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ၊ အစ္စန္တီတိ အတ္ထော၊ တုဏှီ ဟုတွာ နိသီဒန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘သမစ္ဆရေ’’တိ လိခန္တိ။

သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောကာလိကော ဣဒါနေဝ အတ္တနော နာဒေန အတ္တာနံ ပါကဋံ ကရောတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အကာသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သိင်္ဂါလော ကောကာလိကော အဟောသိ၊ သီဟပေါတကော ရာဟုလော၊ သီဟရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒဒ္ဒရဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၁၇၃] ၃။ မက္ကဋဇာတကဝဏ္ဏနာ

တာတမာဏဝကော ဧသောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကုဟကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပကိဏ္ဏကနိပါတေ ဥဒ္ဒါလကဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၄။၆၂ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။ တဒါ ပန သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ နာယံ ဘိက္ခု ဣဒါနေဝ ကုဟကော၊ ပုဗ္ဗေပိ မက္ကဋော ဟုတွာ အဂ္ဂိဿ ကာရဏာ ကောဟညံ အကာသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ကာသိဂါမကေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဃရာဝါသံ သဏ္ဌပေသိ။ အထဿ ဗြာဟ္မဏီ ဧကံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိတွာ ပုတ္တဿ အာဓာဝိတွာ ပရိဓာဝိတွာ ဝိစရဏကာလေ ကာလမကာသိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿာ ပေတကိစ္စံ ကတွာ ‘‘ကိံ မေ ဒါနိ ဃရာဝါသေန၊ ပုတ္တံ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အဿုမုခံ ဉာတိမိတ္တဝဂ္ဂံ ပဟာယ ပုတ္တံ အာဒါယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တတ္ထ ဝနမူလဖလာဟာရော ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဝဿာနကာလေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ သာရဒါရူနိ အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ ဝိသိဗ္ဗန္တော ဖလကတ္ထရေ နိပဇ္ဇိ၊ ပုတ္တောပိဿ တာပသကုမာရကော ပိတု ပါဒေ သမ္ဗာဟန္တောဝ နိသီဒိ။

အထေကော ဝနမက္ကဋော သီတေန ပီဠိယမာနော တဿ ပဏ္ဏသာလာယ တံ အဂ္ဂိံ ဒိသွာ ‘‘သစာဟံ ဧတ္ထ ပဝိသိဿာမိ၊ ‘မက္ကဋော မက္ကဋော’တိ မံ ပေါထေတွာ နီဟရိဿန္တိ၊ အဂ္ဂိံ ဝိသိဗ္ဗေတုံ န လဘိဿာမိ၊ အတ္ထိ ဒါနိ မေ ဥပါယော၊ တာပသဝေသံ ဂဟေတွာ ကောဟညံ ကတွာ ပဝိသိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကဿ မတတာပသဿ ဝက္ကလာနိ နိဝါသေတွာ ပစ္ဆိဉ္စ အင်္ကုသယဋ္ဌိဉ္စ ဂဟေတွာ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ ဧကံ တာလရုက္ခံ နိဿာယ သံကုဋိတော အဋ္ဌာသိ။ တာပသကုမာရကော တံ ဒိသွာ မက္ကဋဘာဝံ အဇာနန္တော ‘‘ဧကော မဟလ္လကတာပသော သီတေန ပီဠိတော အဂ္ဂိံ ဝိသိဗ္ဗေတုံ အာဂတော ဘဝိဿတီ’’တိ ပိတု တာပသဿ ကထေတွာ ‘‘ဧတံ ပဏ္ဏသာလံ ပဝေသေတွာ ဝိသိဗ္ဗာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပိတရံ အာလပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၅။

‘‘တာတ မာဏဝကော ဧသော၊ တာလမူလံ အပဿိတော၊

အဂါရကဉ္စိဒံ အတ္ထိ၊ ဟန္ဒ ဒေမဿဂါရက’’န္တိ။

တတ္ထ မာဏဝကောတိ သတ္တာဓိဝစနံ။ တေန ‘‘တာတ၊ ဧသော ဧကော မာဏဝကော သတ္တော ဧကော တာပသော’’တိ ဒီပေတိ။ တာလမူလံ အပဿိတောတိ တာလက္ခန္ဓံ နိဿာယ ဌိတော။ အဂါရကဉ္စိဒံ အတ္ထီတိ ဣဒဉ္စ အမှာကံ ပဗ္ဗဇိတာဂါရံ အတ္ထိ၊ ပဏ္ဏသာလံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဟန္ဒာတိ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော။ ဒေမဿဂါရကန္တိ ဧတဿ ဧကမန္တေ ဝသနတ္ထာယ အဂါရကံ ဒေမ။

ဗောဓိသတ္တော ပုတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ဥဋ္ဌာယ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ ဌတွာ ဩလောကေန္တော တဿ မက္ကဋဘာဝံ ဉတွာ ‘‘တာတ၊ မနုဿာနံ နာမ န ဧဝရူပံ မုခံ ဟောတိ၊ မက္ကဋော ဧသ၊ နယိဓ ပက္ကောသိတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၆။

‘‘မာ ခေါ တွံ တာတ ပက္ကောသိ၊ ဒူသေယျ နော အဂါရကံ၊

နေတာဒိသံ မုခံ ဟောတိ၊ ဗြာဟ္မဏဿ သုသီလိနော’’တိ။

တတ္ထ ဒူသေယျ နော အဂါရကန္တိ အယဉှိ ဣဓ ပဝိဋ္ဌော သမာနော ဣမံ ကိစ္ဆေန ကတံ ပဏ္ဏသာလံ အဂ္ဂိနာ ဝါ ဈာပေန္တော ဥစ္စာရာဒီနိ ဝါ ကရောန္တော ဒူသေယျ။ နေတာဒိသန္တိ ‘‘ဧတာဒိသံ ဗြာဟ္မဏဿ သုသီလိနော မုခံ န ဟောတိ၊ မက္ကဋော ဧသော’’တိ ဝတွာ ဗောဓိသတ္တော ဧကံ ဥမ္မုကံ ဂဟေတွာ ‘‘ကိံ ဧတ္ထ တိဋ္ဌသီ’’တိ ခိပိတွာ တံ ပလာပေသိ။ မက္ကဋော ဝက္ကလာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ရုက္ခံ အဘိရုဟိတွာ ဝနသဏ္ဍံ ပါဝိသိ။ ဗောဓိသတ္တော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မက္ကဋော အယံ ကုဟကဘိက္ခု အဟောသိ၊ တာပသကုမာရော ရာဟုလော၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မက္ကဋဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၁၇၄] ၄။ ဒုဗ္ဘိယမက္ကဋဇာတကဏ္ဏနာ

အဒမှ တေ ဝါရိ ပဟူတရူပန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉှိ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ဒေဝဒတ္တဿ အကတညုမိတ္တဒုဗ္ဘိဘာဝံ ကထေန္တာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ အကတညူ မိတ္တဒုဗ္ဘီ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဧဝရူပေါ အဟောသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ကာသိဂါမကေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဃရာဝါသံ သဏ္ဌပေသိ။ တသ္မိံ ပန သမယေ ကာသိရဋ္ဌေ ဝတ္တနိမဟာမဂ္ဂေ ဧကော ဂမ္ဘီရော ဥဒပါနော ဟောတိ အနောတရဏီယော တိရစ္ဆာနာနံ၊ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ ပုညတ္ထိကာ မနုဿာ ဒီဃရဇ္ဇုကေန ဝါရကေန ဥဒကံ ဥဿိဉ္စိတွာ ဧကိဿာ ဒေါဏိယာ ပူရေတွာ တိရစ္ဆာနာနံ ပါနီယံ ဒေန္တိ။ တဿ သာမန္တတော မဟန္တံ အရညံ၊ တတ္ထ ဗဟူ မက္ကဋာ ဝသန္တိ။ အထ တသ္မိံ မဂ္ဂေ ဒွေ တီဏိ ဒိဝသာနိ မနုဿသဉ္စာရော ပစ္ဆိဇ္ဇိ၊ တိရစ္ဆာနာ ပါနီယံ န လဘိံသု။ ဧကော မက္ကဋော ပိပါသာတုရော ဟုတွာ ပါနီယံ ပရိယေသန္တော ဥဒပါနဿ သန္တိကေ ဝိစရတိ။ ဗောဓိသတ္တော ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ တတ္ထ ဂစ္ဆန္တော ပါနီယံ ဥတ္တာရေတွာ ပိဝိတွာ ဟတ္ထပါဒေ ဓောဝိတွာ ဌိတော တံ မက္ကဋံ အဒ္ဒသ။ အထဿ ပိပါသိတဘာဝံ ဉတွာ ပါနီယံ ဥဿိဉ္စိတွာ ဒေါဏိယံ အာကိရိတွာ အဒါသိ၊ ဒတွာ စ ပန ‘‘ဝိဿမိဿာမီ’’တိ ဧကသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိပဇ္ဇိ။ မက္ကဋော ပါနီယံ ပိဝိတွာ အဝိဒူရေ နိသီဒိတွာ မုခမက္ကဋိကံ ကရောန္တော ဗောဓိသတ္တံ ဘိံသာပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ တံ ကိရိယံ ဒိသွာ ‘‘အရေ ဒုဋ္ဌမက္ကဋ၊ အဟံ တဝ ပိပါသိတဿ ကိလန္တဿ ဗဟုံ ပါနီယံ အဒါသိံ၊ ဣဒါနိ တွံ မယှံ မုခမက္ကဋိကံ ကရောသိ၊ အဟော ပါပဇနဿ နာမ ကတော ဥပကာရော နိရတ္ထကော’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၇။

‘‘အဒမှ တေ ဝါရိ ပဟူတရူပံ၊ ဃမ္မာဘိတတ္တဿ ပိပါသိတဿ၊

သော ဒါနိ ပိတွာန ကိရိင်္ကရောသိ၊ အသင်္ဂမော ပါပဇနေန သေယျော’’တိ။

တတ္ထ သော ဒါနိ ပိတွာန ကိရိင်္ကရောသီတိ သော ဣဒါနိ တွံ မယာ ဒိန္နပါနီယံ ပိဝိတွာ မုခမက္ကဋိကံ ကရောန္တော ‘‘ကိရိ ကိရီ’’တိ သဒ္ဒံ ကရောသိ။ အသင်္ဂမော ပါပဇနေန သေယျောတိ ပါပဇနေန သဒ္ဓိံ သင်္ဂမော န သေယျော၊ အသင်္ဂမောဝ သေယျောတိ။

တံ သုတွာ သော မိတ္တဒုဗ္ဘီ မက္ကဋော ‘‘တွံ ‘ဧတ္တကေနဝေတံ နိဋ္ဌိတ’န္တိ သညံ ကရောသိ၊ ဣဒါနိ တေ သီသေ ဝစ္စံ ပါတေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၈။

‘‘ကော တေ သုတော ဝါ ဒိဋ္ဌော ဝါ၊ သီလဝါ နာမ မက္ကဋော၊

ဣဒါနိ ခေါ တံ ဩဟစ္ဆံ၊ ဧသာ အသ္မာက ဓမ္မတာ’’တိ။

တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဘော ဗြာဟ္မဏ၊ ‘‘မက္ကဋော ကတဂုဏဇာနနကော အာစာရသမ္ပန္နော သီလဝါ နာမ အတ္ထီ’’တိ ကဟံ တယာ သုတော ဝါ ဒိဋ္ဌော ဝါ၊ ဣဒါနိ ခေါ အဟံ တံ ဩဟစ္ဆံ ဝစ္စံ တေ သီသေ ကတွာ ပက္ကမိဿာမိ၊ အသ္မာကဉှိ မက္ကဋာနံ နာမ ဧသာ ဓမ္မတာ အယံ ဇာတိသဘာဝေါ၊ ယဒိဒံ ဥပကာရကဿ သီသေ ဝစ္စံ ကာတဗ္ဗန္တိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဥဋ္ဌာယ ဂန္တုံ အာရဘိ။ မက္ကဋော တင်္ခဏညေဝ ဥပ္ပတိတွာ သာခါယံ နိသီဒိတွာ ဩလမ္ဗကံ ဩတရန္တော ဝိယ တဿ သီသေ ဝစ္စံ ပါတေတွာ ဝိရဝန္တော ဝနသဏ္ဍံ ပါဝိသိ။ ဗောဓိသတ္တော နှတွာ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ဒေဝဒတ္တော၊ ပုဗ္ဗေပိ မယာ ကတဂုဏံ န ဇာနာသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မက္ကဋော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ဗြာဟ္မဏော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒုဗ္ဘိယမက္ကဋဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၁၇၅] ၅။ အာဒိစ္စုပဋ္ဌာနဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဗ္ဗေသု ကိရ ဘူတေသူတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကုဟကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ကထိတသဒိသမေဝ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ မဟာပရိဝါရော ဂဏသတ္ထာ ဟုတွာ ဟိမဝန္တေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော တတ္ထ စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ပဗ္ဗတာ ဩရုယှ ပစ္စန္တေ ဧကံ ဂါမံ နိဿာယ ပဏ္ဏသာလာယံ ဝါသံ ဥပဂဉ္ဆိ။ အထေကော လောလမက္ကဋော ဣသိဂဏေ ဘိက္ခာစာရံ ဂတေ အဿမပဒံ အာဂန္တွာ ပဏ္ဏသာလာ ဥတ္တိဏ္ဏာ ကရောတိ၊ ပါနီယဃဋေသု ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတိ၊ ကုဏ္ဍိကံ ဘိန္ဒတိ၊ အဂ္ဂိသာလာယံ ဝစ္စံ ကရောတိ။ တာပသာ ဝဿံ ဝသိတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဟိမဝန္တော ပုပ္ဖဖလသမိဒ္ဓါ ရမဏီယော၊ တတ္ထေဝ ဂမိဿာမာ’’တိ ပစ္စန္တဂါမဝါသိကေ အာပုစ္ဆိံသု။ မနုဿာ ‘‘သွေ၊ ဘန္တေ၊ မယံ ဘိက္ခံ ဂဟေတွာ အဿမပဒံ အာဂမိဿာမ၊ တံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာဝ ဂမိဿထာ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ပဟူတံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဂဟေတွာ တတ္ထ အဂမံသု။ တံ ဒိသွာ သော မက္ကဋော စိန္တေသိ – ‘‘ကောဟညံ ကတွာ မနုဿေ အာရာဓေတွာ မယှမ္ပိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ အာဟရာပေဿာမီ’’တိ။ သော တာပသစရဏံ စရန္တော ဝိယ သီလဝါ ဝိယ စ ဟုတွာ တာပသာနံ အဝိဒူရေ သူရိယံ နမဿမာနော အဋ္ဌာသိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ‘‘သီလဝန္တာနံ သန္တိကေ ဝသန္တာ သီလဝန္တာ ဟောန္တီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၉။

‘‘သဗ္ဗေသု ကိရ ဘူတေသု၊ သန္တိ သီလသမာဟိတာ၊

ပဿ သာခမိဂံ ဇမ္မံ၊ အာဒိစ္စမုပတိဋ္ဌတီ’’တိ။

တတ္ထ သန္တိ သီလသမာဟိတာတိ သီလေန သမန္နာဂတာ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ သီလဝန္တာ စ သမာဟိတာ စ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ သံဝိဇ္ဇန္တီတိပိ အတ္ထော။ ဇမ္မန္တိ လာမကံ။ အာဒိစ္စမုပတိဋ္ဌတီတိ သူရိယံ နမဿမာနော တိဋ္ဌတိ။

ဧဝံ တေ မနုဿေ တဿ ဂုဏံ ကထေန္တေ ဒိသွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘တုမှေ ဣမဿ လောလမက္ကဋဿ သီလာစာရံ အဇာနိတွာ အဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ပသန္နာ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၀။

‘‘နာဿ သီလံ ဝိဇာနာထ၊ အနညာယ ပသံသထ၊

အဂ္ဂိဟုတ္တဉ္စ ဥဟန္နံ၊ ဒွေ စ ဘိန္နာ ကမဏ္ဍလူ’’တိ။

တတ္ထ အနညာယာတိ အဇာနိတွာ။ ဥဟန္နန္တိ ဣမိနာ ပါပမက္ကဋေန ဦဟဒံ။ ကမဏ္ဍလူတိ ကုဏ္ဍိကာ။ ‘‘ဒွေ စ ကုဏ္ဍိကာ တေန ဘိန္နာ’’တိ ဧဝမဿ အဂုဏံ ကထေသိ။

မနုဿာ မက္ကဋဿ ကုဟကဘာဝံ ဉတွာ လေဍ္ဍုဉ္စ ယဋ္ဌိဉ္စ ဂဟေတွာ ပေါထေတွာ ပလာပေတွာ ဣသိဂဏဿ ဘိက္ခံ အဒံသု။ ဣသယောပိ ဟိမဝန္တမေဝ ဂန္တွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏာ အဟေသုံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မက္ကဋော အယံ ကုဟကော ဘိက္ခု အဟောသိ၊ ဣသိဂဏော ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဂဏသတ္ထာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အာဒိစ္စုပဋ္ဌာနဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၁၇၆] ၆။ ကဠာယမုဋ္ဌိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဗာလော ဝတာယံ ဒုမသာခဂေါစရောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ဝဿကာလေ ကောသလရညော ပစ္စန္တော ကုပိ။ တတ္ထ ဌိတာ ယောဓာ ဒွေ တီဏိ ယုဒ္ဓါနိ ကတွာ ပစ္စတ္ထိကေ အဘိဘဝိတုံ အသက္ကောန္တာ ရညော သာသနံ ပေသေသုံ။ ရာဇာ အကာလေ ဝဿာနေယေဝ နိက္ခမိတွာ ဇေတဝနသမီပေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ အကာလေ နိက္ခန္တော၊ ကန္ဒရပဒရာဒယော ဥဒကပူရာ၊ ဒုဂ္ဂမော မဂ္ဂေါ၊ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိဿာမိ၊ သော မံ ‘ကဟံ ဂစ္ဆသိ၊ မဟာရာဇာ’တိ ပုစ္ဆိဿတိ၊ အထာဟံ ဧတမတ္ထံ အာရောစေဿာမိ၊ န ခေါ ပန မံ သတ္ထာ သမ္ပရာယိကေနေဝတ္ထေန အနုဂ္ဂဏှာတိ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေနာပိ အနုဂ္ဂဏှာတိယေဝ၊ တသ္မိံ သစေ မေ ဂမနေန အဝုဍ္ဎိ ဘဝိဿတိ၊ ‘အကာလော၊ မဟာရာဇာ’တိ ဝက္ခတိ။ သစေ ပန ဝုဍ္ဍိ ဘဝိဿတိ၊ တုဏှီ ဘဝိဿတီ’’တိ။ သော ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ ‘‘ဟန္ဒ ကုတော နု တွံ၊ မဟာရာဇ၊ အာဂစ္ဆသိ ဒိဝါ ဒိဝဿာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတုံ နိက္ခန္တော ‘တုမှေ ဝန္ဒိတွာ ဂမိဿာမီ’တိ အာဂတောမှီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ၊ မဟာရာဇ၊ ရာဇာနော သေနာယ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆမာနာယ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ အကာလေ အဗ္ဘုဂ္ဂမနံ နာမ န ဂမိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော သဗ္ဗတ္ထကအမစ္စော အဟောသိ။ အထ ရညော ပစ္စန္တေ ကုပိတေ ပစ္စန္တယောဓာ ပဏ္ဏံ ပေသေသုံ။ ရာဇာ ဝဿကာလေ နိက္ခမိတွာ ဥယျာနေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိ၊ ဗောဓိသတ္တော ရညော သန္တိကေ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ အဿာနံ ကဠာယေ သေဒေတွာ အာဟရိတွာ ဒေါဏိယံ ပက္ခိပိံသု။ ဥယျာနေ မက္ကဋေသု ဧကော မက္ကဋော ရုက္ခာ ဩတရိတွာ တတော ကဠာယေ ဂဟေတွာ မုခံ ပူရေတွာ ဟတ္ထေဟိပိ ဂဟေတွာ ဥပ္ပတိတွာ ရုက္ခေ နိသီဒိတွာ ခါဒိတုံ အာရဘိ၊ အထဿ ခါဒမာနဿ ဟတ္ထကော ဧကော ကဠာယော ဘူမိယံ ပတိ။ သော မုခေန စ ဟတ္ထေဟိ စ ဂဟိတေ သဗ္ဗေ ကဠာယေ ဆဍ္ဍေတွာ ရုက္ခာ ဩရုယှ တမေဝ ကဠာယံ ဩလောကေန္တော တံ ကဠာယံ အဒိသွာဝ ပုန ရုက္ခံ အဘိရုဟိတွာ အဍ္ဍေ သဟဿပရာဇိတော ဝိယ သောစမာနော ဒုမ္မုခေါ ရုက္ခသာခါယံ နိသီဒိ။ ရာဇာ မက္ကဋဿ ကိရိယံ ဒိသွာ ဗောဓိသတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘ပဿထ၊ ကိံ နာမေတံ မက္ကဋေန ကတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ ဗဟုံ အနဝလောကေတွာ အပ္ပံ ဩလောကေတွာ ဒုဗ္ဗုဒ္ဓိနော ဗာလာ ဧဝရူပံ ကရောန္တိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၅၁။

‘‘ဗာလော ဝတာယံ ဒုမသာခဂေါစရော၊ ပညာ ဇနိန္ဒ နယိမဿ ဝိဇ္ဇတိ၊

ကဠာယမုဋ္ဌိံ အဝကိရိယ ကေဝလံ၊ ဧကံ ကဠာယံ ပတိတံ ဂဝေသတီ’’တိ။

တတ္ထ ဒုမသာခဂေါစရောတိ မက္ကဋော။ သော ဟိ ဒုမသာခါသု ဂေါစရံ ဂဏှာတိ၊ သာဝ အဿ ဂေါစရော သဉ္စရဏဘူမိဘူတာ၊ တသ္မာ ‘‘ဒုမသာခဂေါစရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဇနိန္ဒာတိ ရာဇာနံ အာလပတိ။ ရာဇာ ဟိ ပရမိဿရဘာဝေန ဇနဿ ဣန္ဒောတိ ဇနိန္ဒော။ ကဠာယမုဋ္ဌိန္တိ စဏကမုဋ္ဌိံ။ ‘‘ကာဠရာဇမာသမုဋ္ဌိ’’န္တိပိ ဝဒန္တိယေဝ။ အဝကိရိယာတိ အဝကိရိတွာ။ ကေဝလန္တိ သဗ္ဗံ။ ဂဝေသတီတိ ဘူမိယံ ပတိတံ ဧကမေဝ ပရိယေသတိ။

ဧဝံ ဝတွာ ပုန ဗောဓိသတ္တော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ရာဇာနံ အာမန္တေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၂။

‘‘ဧဝမေဝ မယံ ရာဇ၊ ယေ စညေ အတိလောဘိနော၊

အပ္ပေန ဗဟုံ ဇိယျာမ၊ ကဠာယေနေဝ ဝါနရော’’တိ။

တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – မဟာရာဇ၊ ဧဝမေဝ မယဉ္စ ယေ စညေ လောဘာဘိဘူတာ ဇနာ သဗ္ဗေပိ အပ္ပေန ဗဟုံ ဇိယျာမ။ မယဉှိ ဧတရဟိ အကာလေ ဝဿာနသမယေ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ အပ္ပကဿ အတ္ထဿ ကာရဏာ ဗဟုကာ အတ္ထာ ပရိဟာယာမ။ ကဠာယေနေဝ ဝါနရောတိ ယထာ အယံ ဝါနရော ဧကံ ကဠာယံ ပရိယေသမာနော တေနေကေန ကဠာယေန သဗ္ဗကဠာယေဟိ ပရိဟီနော၊ ဧဝံ မယမ္ပိ အကာလေန ကန္ဒရပဒရာဒီသု ပူရေသု ဂစ္ဆမာနာ အပ္ပမတ္တကံ အတ္ထံ ပရိယေသမာနာ ဗဟူဟိ ဟတ္ထိဝါဟနအဿဝါဟနာဒီဟိ စေဝ ဗလကာယေန စ ပရိဟာယိဿာမ။ တသ္မာ အကာလေ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ရညော ဩဝါဒံ အဒါသိ။

ရာဇာ တဿ ကထံ သုတွာ တတော နိဝတ္တိတွာ ဗာရာဏသိမေဝ ပါဝိသိ။ စောရာပိ ‘‘ရာဇာ ကိရ စောရမဒ္ဒနံ ကရိဿာမီတိ နဂရာ နိက္ခန္တော’’တိ သုတွာ ပစ္စန္တတော ပလာယိံသု။ ပစ္စုပ္ပန္နေပိ စောရာ ‘‘ကောသလရာဇာ ကိရ နိက္ခန္တော’’တိ သုတွာ ပလာယိံသု။ ရာဇာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သာဝတ္ထိမေဝ ပါဝိသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကဠာယမုဋ္ဌိဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၁၇၇] ၇။ တိန္ဒုကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဓနုဟတ္ထကလာပေဟီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပညာပါရမိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သတ္ထာ ဟိ မဟာဗောဓိဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၁၈။၁၂၄ အာဒယော) ဝိယ ဥမင်္ဂဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၉၀ အာဒယော) ဝိယ စ အတ္တနော ပညာယ ဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏိတံ သုတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ တထာဂတော ပညဝါ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပညဝါ ဥပါယကုသလောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဝါနရယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အသီတိသဟဿဝါနရဂဏပရိဝါရော ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တဿာသန္နေ ဧကော ပစ္စန္တဂါမကော ကဒါစိ ဝသတိ၊ ကဒါစိ ဥဗ္ဗသတိ။ တဿ ပန ဂါမဿ မဇ္ဈေ သာခါဝိဋပသမ္ပန္နော မဓုရဖလော ဧကော တိန္ဒုကရုက္ခော အတ္ထိ၊ ဝါနရဂဏော ဥဗ္ဗသိတကာလေ အာဂန္တွာ တဿ ဖလာနိ ခါဒတိ။ အထာပရသ္မိံ ဖလဝါရေ သော ဂါမော ပုန အာဝါသော အဟောသိ ဒဠှပရိက္ခိတ္တော ဒွါရယုတ္တော၊ သောပိ ရုက္ခော ဖလဘာရနမိတသာခေါ အဋ္ဌာသိ။ ဝါနရဂဏော စိန္တေသိ – ‘‘မယံ ပုဗ္ဗေ အသုကဂါမေ တိန္ဒုကဖလာနိ ခါဒါမ၊ ဖလိတော နု ခေါ သော ဧတရဟိ ရုက္ခော၊ ဥဒါဟု နော၊ အာဝသိတော သော ဂါမော၊ ဥဒါဟု နော’’တိ။ ဧဝဉ္စ ပန စိန္တေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ ဣမံ ပဝတ္တိံ ဇာနာဟီ’’တိ ဧကံ ဝါနရံ ပေသေသိ။ သော ဂန္တွာ ရုက္ခဿ စ ဖလိတဘာဝံ ဂါမဿ စ ဂါဠှဝါသဘာဝံ ဉတွာ အာဂန္တွာ ဝါနရာနံ အာရောစေသိ။

ဝါနရာ တဿ ဖလိတဘာဝံ သုတွာ ‘‘မဓုရာနိ တိန္ဒုကဖလာနိ ခါဒိဿာမာ’’တိ ဥဿာဟဇာတာ ဝါနရိန္ဒဿ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ဝါနရိန္ဒော ‘‘ဂါမော အာဝါသော အနာဝါသော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာဝါသော၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ န ဂန္တဗ္ဗံ။ မနုဿာ ဟိ ဗဟုမာယာ ဟောန္တီ’’တိ။ ‘‘ဒေဝ၊ မနုဿာနံ ပဋိသလ္လာနဝေလာယ အဍ္ဎရတ္တသမယေ ခါဒိဿာမာ’’တိ ဗဟူ ဂန္တွာ ဝါနရိန္ဒံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ဟိမဝန္တာ ဩတရိတွာ တဿ ဂါမဿ အဝိဒူရေ မနုဿာနံ ပဋိသလ္လာနကာလံ အာဂမယမာနာ မဟာပါသာဏပိဋ္ဌေ သယိတွာ မဇ္ဈိမယာမေ မနုဿေသု နိဒ္ဒံ ဩက္ကမန္တေသု ရုက္ခံ အာရုယှ ဖလာနိ ခါဒိံသု။ အထေကော ပုရိသော သရီရကိစ္စေန ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ ဂါမမဇ္ဈဂတော ဝါနရေ ဒိသွာ မနုဿာနံ အာစိက္ခိ။ ဗဟူ မနုဿာ ဓနုကလာပံ သန္နယှိတွာ နာနာဝုဓဟတ္ထာ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီနိ အာဒါယ ‘‘ပဘာတာယ ရတ္တိယာ ဝါနရေ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ရုက္ခံ ပရိဝါရေတွာ အဋ္ဌံသု။ အသီတိသဟဿဝါနရာ မနုဿေ ဒိသွာ မရဏဘယတဇ္ဇိတာ ‘‘နတ္ထိ နော အညံ ပဋိဿရဏံ အညတြ ဝါနရိန္ဒေနာ’’တိ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဌမံ ဂါထမာဟံသု –

၅၃။

‘‘ဓနုဟတ္ထကလာပေဟိ၊ နေတ္တိံသဝရဓာရိဘိ၊

သမန္တာ ပရိကိဏ္ဏမှ၊ ကထံ မောက္ခော ဘဝိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ ဓနုဟတ္ထကလာပေဟီတိ ဓနုကလာပဟတ္ထေဟိ၊ ဓနူနိ စေဝ သရကလာပေ စ ဂဟေတွာ ဌိတေဟီတိ အတ္ထော။ နေတ္တိံသဝရဓာရိဘီတိ နေတ္တိံသာ ဝုစ္စန္တိ ခဂ္ဂါ၊ ဥတ္တမခဂ္ဂဓာရီဟီတိ အတ္ထော။ ပရိကိဏ္ဏမှာတိ ပရိဝါရိတမှ။ ကထန္တိ ကေန နု ခေါ ဥပါယေန အမှာကံ မောက္ခော ဘဝိဿတီတိ။

တေသံ ကထံ သုတွာ ဝါနရိန္ဒော ‘‘မာ ဘာယိတ္ထ၊ မနုဿာ နာမ ဗဟုကိစ္စာ၊ အဇ္ဇပိ မဇ္ဈိမယာမော ဝတ္တတိ၊ အပိ နာမ တေသံ ‘အမှေ မာရေဿာမာ’တိ ပရိဝါရိတာနံ ဣမဿ ကိစ္စဿ အန္တရာယကရံ အညံ ကိစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ ဝါနရေ သမဿာသေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၄။

‘‘အပ္ပေဝ ဗဟုကိစ္စာနံ၊ အတ္ထော ဇာယေထ ကောစိ နံ၊

အတ္ထိ ရုက္ခဿ အစ္ဆိန္နံ၊ ခဇ္ဇထညေဝ တိန္ဒုက’’န္တိ။

တတ္ထ နန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ အပ္ပေဝ ဗဟုကိစ္စာနံ မနုဿာနံ အညော ကောစိ အတ္ထော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော။ အတ္ထိ ရုက္ခဿ အစ္ဆိန္နန္တိ ဣမဿ ရုက္ခဿ ဖလာနံ အာကဍ္ဎနပရိကဍ္ဎနဝသေန အစ္ဆိန္နံ ဗဟု ဌာနံ အတ္ထိ။ ခဇ္ဇထညေဝ တိန္ဒုကန္တိ တိန္ဒုကဖလံ ခဇ္ဇထညေဝ။ တုမှေ ဟိ ယာဝတကေန ဝေါ အတ္ထော အတ္ထိ၊ တတ္တကံ ခါဒထ၊ အမှာကံ ပဟရဏကာလံ ဇာနိဿာမာတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော ကပိဂဏံ သမဿာသေသိ။ ဧတ္တကဉှိ အဿာသံ အလဘမာနာ သဗ္ဗေပိ တေ ဖလိတေန ဟဒယေန ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏေယျုံ။ မဟာသတ္တော ပန ဧဝံ ဝါနရဂဏံ အဿာသေတွာ ‘‘သဗ္ဗေ ဝါနရေ သမာနေထာ’’တိ အာဟ။ သမာနေန္တာ တဿ ဘာဂိနေယျံ သေနကံ နာမ ဝါနရံ အဒိသွာ ‘‘သေနကော နာဂတော’’တိ အာရောစေသုံ။ ‘‘သစေ သေနကော နာဂတော၊ တုမှေ မာ ဘာယိတ္ထ၊ ဣဒါနိ ဝေါ သော သောတ္ထိံ ကရိဿတီ’’တိ။ သေနကောပိ ခေါ ဝါနရဂဏဿ ဂမနကာလေ နိဒ္ဒါယိတွာ ပစ္ဆာ ပဗုဒ္ဓါ ကဉ္စိ အဒိသွာ ပဒါနုပဒိကော ဟုတွာ အာဂစ္ဆန္တော မနုဿေ ဒိသွာ ‘‘ဝါနရဂဏဿ ဘယံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဉတွာ ဧကသ္မိံ ပရိယန္တေ ဂေဟေ အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ သုတ္တံ ကန္တန္တိယာ မဟလ္လကိတ္ထိယာ သန္တိကံ ဂန္တွာ ခေတ္တံ ဂစ္ဆန္တော ဂါမဒါရကော ဝိယ ဧကံ ဥမ္မုကံ ဂဟေတွာ ဥပရိဝါတေ ဌတွာ ဂါမံ ပဒီပေသိ။ မနုဿာ မက္ကဋေ ဆဍ္ဍေတွာ အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗာပေတုံ အဂမံသု။ ဝါနရာ ပလာယန္တာ သေနကဿတ္ထာယ ဧကေကံ ဖလံ ဂဟေတွာ ပလာယိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဘာဂိနေယျော သေနကော မဟာနာမော သက္ကော အဟောသိ၊ ဝါနရဂဏော ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဝါနရိန္ဒော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

တိန္ဒုကဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၁၇၈] ၈။ ကစ္ဆပဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဇနိတ္တံ မေ ဘဝိတ္တံ မေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ အဟိဝါတကရောဂမုတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဧကသ္မိံ ကုလေ အဟိဝါတကရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ မာတာပိတရော ပုတ္တံ အာဟံသု – ‘‘တာတ၊ မာ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဝသ၊ ဘိတ္တိံ ဘိန္ဒိတွာ ပလာယိတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဂန္တွာ ဇီဝိတံ ရက္ခ၊ ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ဣမသ္မိံ နာမ ဌာနေ မဟာနိဓာနံ အတ္ထိ၊ တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတွာ သုခေန ဇီဝေယျာသီ’’တိ။ ပုတ္တော တေသံ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဘိတ္တိံ ဘိန္ဒိတွာ ပလာယိတွာ အတ္တနော ရောဂေ ဝူပသန္တေ အာဂန္တွာ မဟာနိဓာနံ ဥဒ္ဓရိတွာ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတွာ ဃရာဝါသံ ဝသိ။ သော ဧကဒိဝသံ သပ္ပိတေလာဒီနိ စေဝ ဝတ္ထစ္ဆာဒနာဒီနိ စ ဂါဟာပေတွာ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ သတ္ထာ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘တုမှာကံ ဂေဟေ အဟိဝါတကရောဂေါ ဥပ္ပန္နောတိ အဿုမှ၊ ကိန္တိ ကတွာ မုတ္တောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ၊ သော တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ သတ္ထာ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ ခေါ၊ ဥပါသက၊ ဘယေ ဥပ္ပန္နေ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ အာလယံ ကတွာ အညတ္ထ အဂတာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိံသု၊ အနာလယံ ပန ကတွာ အညတ္ထ ဂတာ ဇီဝိတံ လဘိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိဂါမကေ ကုမ္ဘကာရကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကုမ္ဘကာရကမ္မံ ကတွာ ပုတ္တဒါရံ ပေါသေသိ။ တဒါ ပန ဗာရာဏသိယံ မဟာနဒိယာ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓါ မဟာဇာတဿရော အဟောသိ။ သော ဗဟုဥဒကကာလေ နဒိယာ သဒ္ဓိံ ဧကောဒကော ဟောတိ၊ ဥဒကေ မန္ဒီဘူတေ ဝိသုံ ဟောတိ။ မစ္ဆကစ္ဆပါ ပန ‘‘ဣမသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ သုဝုဋ္ဌိကာ ဘဝိဿတိ၊ ဣမသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာ’’တိ ဇာနန္တိ။ အထ တသ္မိံ သရေ နိဗ္ဗတ္တမစ္ဆကစ္ဆပါ ‘‘ဣမသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဥဒကဿ ဧကာဗဒ္ဓကာလေယေဝ တမှာ သရာ နိက္ခမိတွာ နဒိံ အဂမိံသု။ ဧကော ပန ကစ္ဆပေါ ‘‘ဣဒံ မေ ဇာတဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎိတဋ္ဌာနံ၊ မာတာပိတူဟိ ဝသိတဋ္ဌာနံ၊ န သက္ကောမိ ဣမံ ဇဟိတု’’န္တိ နဒိံ န အဂမာသိ။ အထ နိဒါဃသမယေ တတ္ထ ဥဒကံ ဆိဇ္ဇိ၊ သော ကစ္ဆပေါ ဗောဓိသတ္တဿ မတ္တိကဂဟဏဋ္ဌာနေ ဘူမိံ ခဏိတွာ ပါဝိသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မတ္တိကံ ဂဟေဿာမီ’’တိ တတ္ထ ဂန္တွာ မဟာကုဒ္ဒါလေန ဘူမိံ ခဏန္တော ကစ္ဆပဿ ပိဋ္ဌိံ ဘိန္ဒိတွာ မတ္တိကပိဏ္ဍံ ဝိယ ကုဒ္ဒါလေနေဝ နံ ဥဒ္ဓရိတွာ ထလေ ပါတေသိ။ သော ဝေဒနာပ္ပတ္တော ဟုတွာ ‘‘ဝသနဋ္ဌာနေ အာလယံ ဇဟိတုံ အသက္ကောန္တော ဧဝံ ဝိနာသံ ပါပုဏိ’’န္တိ ဝတွာ ပရိဒေဝမာနော ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၅၅။

‘‘ဇနိတ္တံ မေ ဘဝိတ္တံ မေ၊ ဣတိ ပင်္ကေ အဝဿယိံ၊

တံ မံ ပင်္ကော အဇ္ဈဘဝိ၊ ယထာ ဒုဗ္ဗလကံ တထာ၊

တံ တံ ဝဒါမိ ဘဂ္ဂဝ၊ သုဏောဟိ ဝစနံ မမ။

၅၆။

‘‘ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊ သုခံ ယတြာဓိဂစ္ဆတိ၊

တံ ဇနိတ္တံ ဘဝိတ္တဉ္စ၊ ပုရိသဿ ပဇာနတော၊

ယမှိ ဇီဝေ တမှိ ဂစ္ဆေ၊ န နိကေတဟတော သိယာ’’တိ။

တတ္ထ ဇနိတ္တံ မေ ဘဝိတ္တံ မေတိ ဣဒံ မမ ဇာတဋ္ဌာနံ၊ ဣဒံ မမ ဝဍ္ဎိတဋ္ဌာနံ။ ဣတိ ပင်္ကေ အဝဿယိန္တိ ဣမိနာ ကာရဏေနာဟံ ဣမသ္မိံ ကဒ္ဒမေ အဝဿယိံ နိပဇ္ဇိံ၊ ဝါသံ ကပ္ပေသိန္တိ အတ္ထော။ အဇ္ဈဘဝီတိ အဓိအဘဝိ ဝိနာသံ ပါပေသိ။ ဘဂ္ဂဝါတိ ကုမ္ဘကာရံ အာလပတိ။ ကုမ္ဘကာရာနဉှိ နာမဂေါတ္တပညတ္တိ ဧသာ၊ ယဒိဒံ ဘဂ္ဂဝါတိ။ သုခန္တိ ကာယိကစေတသိကဿာဒံ။ တံ ဇနိတ္တံ ဘဝိတ္တဉ္စာတိ တံ ဇာတဋ္ဌာနဉ္စ ဝဍ္ဎိတဋ္ဌာနဉ္စ။ ‘‘ဇာနိတ္တံ ဘာဝိတ္တ’’န္တိ ဒီဃဝသေနပိ ပါဌော၊ သောယေဝတ္ထော။ ပဇာနတောတိ အတ္ထာနတ္ထံ ကာရဏာကာရဏံ ဇာနန္တဿ။ န နိကေတဟတော သိယာတိ နိကေတေ အာလယံ ကတွာ အညတ္ထ အဂန္တွာ နိကေတေန ဟတော၊ ဧဝရူပံ မရဏဒုက္ခံ ပါပိတော န ဘဝေယျာတိ။

ဧဝံ သော ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ကထေန္တော ကာလမကာသိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဂဟေတွာ သကလဂါမဝါသိနော သန္နိပါတာပေတွာ တေ မနုဿေ ဩဝဒန္တော ဧဝမာဟ – ‘‘ပဿထ ဣမံ ကစ္ဆပံ၊ အယံ အညေသံ မစ္ဆကစ္ဆပါနံ မဟာနဒိံ ဂမနကာလေ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ အာလယံ ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တော တေဟိ သဒ္ဓိံ အဂန္တွာ မမ မတ္တိကဂဟဏဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိ။ အထဿာဟံ မတ္တိကံ ဂဏှန္တော မဟာကုဒ္ဒါလေန ပိဋ္ဌိံ ဘိန္ဒိတွာ မတ္တိကပိဏ္ဍံ ဝိယ နံ ထလေ ပါတေသိံ၊ အယံ အတ္တနာ ကတကမ္မံ သရိတွာ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ပရိဒေဝိတွာ ကာလမကာသိ။ ဧဝမေသ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ အာလယံ ကတွာ မရဏံ ပတ္တော၊ တုမှေပိ မာ ဣမိနာ ကစ္ဆပေန သဒိသာ အဟုဝတ္ထ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ‘မယှံ ရူပံ မယှံ သဒ္ဒေါ မယှံ ဂန္ဓော မယှံ ရသော မယှံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗော မယှံ ပုတ္တော မယှံ ဓီတာ မယှံ ဒါသဒါသိပရိစ္ဆေဒေါ မယှံ ဟိရညသုဝဏ္ဏ’န္တိ တဏှာဝသေန ဥပဘောဂဝသေန မာ ဂဏှိတ္ထ၊ ဧကကောဝေသ သတ္တော တီသု ဘဝေသု ပရိဝတ္တတီ’’တိ။ ဧဝံ ဗုဒ္ဓလီလာယ မဟာဇနဿ ဩဝါဒမဒါသိ၊ သော ဩဝါဒေါ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ပတ္ထရိတွာ သဋ္ဌိမတ္တာနိ ဝဿသဟဿာနိ အဋ္ဌာသိ။ မဟာဇနော ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ အာယုပရိယောသာနေ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ၊ ဗောဓိသတ္တောပိ တထေဝ ပုညာနိ ကတွာ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သော ကုလပုတ္တော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ‘‘တဒါ ကစ္ဆပေါ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ကုမ္ဘကာရော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကစ္ဆပဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၁၇၉] ၉။ သတဓမ္မဇာတကဝဏ္ဏနာ

တဉ္စ အပ္ပန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကဝီသတိဝိဓံ အနေသနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကာလေ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဝေဇ္ဇကမ္မေန ဒူတကမ္မေန ပဟိဏကမ္မေန ဇင်္ဃပေသနိကေန ပိဏ္ဍပဋိပိဏ္ဍေနာတိ ဧဝရူပါယ ဧကဝီသတိဝိဓာယ အနေသနာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသုံ။ သာ သာကေတဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၂။၁၇၃-၁၇၄) အာဝိဘဝိဿတိ။ သတ္ထာ တေသံ တထာ ဇီဝိကကပ္ပနဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဧတရဟိ ခေါ ဗဟူ ဘိက္ခူ အနေသနာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တိ၊ တေ ပန ဧဝံ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတွာ ယက္ခတ္တဘာဝါ ပေတတ္တဘာဝါ န မုစ္စိဿန္တိ၊ ဓုရဂေါဏာ ဟုတွာဝ နိဗ္ဗတ္တိဿန္တိ၊ နိရယေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိဿန္တိ၊ ဧတေသံ ဟိတတ္ထာယ သုခတ္ထာယ အတ္တဇ္ဈာသယံ သကပဋိဘာနံ ဧကံ ဓမ္မဒေသနံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကဝီသတိဝိဓာယ အနေသနာယ ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ။ အနေသနာယ ဟိ ဥပ္ပန္နော ပိဏ္ဍပါတော အာဒိတ္တလောဟဂုဠသဒိသော ဟလာဟလဝိသူပမော။ အနေသနာ ဟိ နာမေသာ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကေဟိ ဂရဟိတဗ္ဗာ ပဋိကုဋ္ဌာ။ အနေသနာယ ဥပ္ပန္နံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ဟိ ဟာသော ဝါ သောမနဿံ ဝါ နတ္ထိ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နော ဟိ ပိဏ္ဍပါတော မမ သာသနေ စဏ္ဍာလဿ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘောဇနသဒိသော၊ တဿ ပရိဘောဂေါ သတဓမ္မမာဏဝဿ စဏ္ဍာလုစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တပရိဘောဂေါ ဝိယ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော စဏ္ဍာလယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပါထေယျတဏ္ဍုလေ စ ဘတ္တပုဋဉ္စ ဂဟေတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တသ္မိဉှိ ကာလေ ဗာရာဏသိယံ ဧကော မာဏဝေါ အတ္ထိ သတဓမ္မော နာမ ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တော။ သောပိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တဏ္ဍုလေ စ ဘတ္တပုဋဉ္စ အဂဟေတွာဝ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ၊ တေ ဥဘောပိ မဟာမဂ္ဂေ သမာဂစ္ဆိံသု။ မာဏဝေါ ဗောဓိသတ္တံ ‘‘ကိံဇာတိကောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘အဟံ စဏ္ဍာလော’’တိ ဝတွာ ‘‘တွံ ကိံဇာတိကောသီ’’တိ မာဏဝံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏော အဟ’’န္တိ။ ‘‘သာဓု ဂစ္ဆာမာ’’တိ တေ ဥဘောပိ မဂ္ဂံ အဂမံသု။ ဗောဓိသတ္တော ပါတရာသဝေလာယ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာ ဘတ္တပုဋံ မောစေတွာ ‘‘မာဏဝ၊ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇာဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘နတ္ထိ၊ အရေ စဏ္ဍာလ၊ မမ ဘတ္တေန အတ္ထော’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သာဓူ’’တိ ပုဋကဘတ္တံ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ အကတွာဝ အတ္တနော ယာပနမတ္တံ အညသ္မိံ ပဏ္ဏေ ပက္ခိပိတွာ ပုဋကဘတ္တံ ဗန္ဓိတွာ ဧကမန္တေ ဌပေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဓောတဟတ္ထပါဒေါ တဏ္ဍုလေ စ သေသဘတ္တဉ္စ အာဒါယ ‘‘ဂစ္ဆာမ၊ မာဏဝါ’’တိ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။

တေ သကလဒိဝသံ ဂန္တွာ သာယံ ဥဘောပိ ဧကသ္မိံ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနေ နှတွာ ပစ္စုတ္တရိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ဖာသုကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဘတ္တပုဋံ မောစေတွာ မာဏဝံ အနာပုစ္ဆိတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ အာရဘိ။ မာဏဝေါ သကလဒိဝသံ မဂ္ဂဂမနေန ကိလန္တော ဆာတဇ္ဈတ္တော ‘‘သစေ မေ ဘတ္တံ ဒဿတိ၊ ဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဣတရော ကိဉ္စိ အဝတွာ ဘုဉ္ဇတေဝ။ မာဏဝေါ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ စဏ္ဍာလော မယှံ အဝတွာဝ သဗ္ဗံ ဘုဉ္ဇတိ နိပ္ပီဠေတွာပိ တံ ဂဟေတွာ ဥပရိ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တံ ဆဍ္ဍေတွာ သေသံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တထာ ကတွာ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိ။ အထဿ ဘုတ္တမတ္တဿေဝ ‘‘မယာ အတ္တနော ဇာတိဂေါတ္တကုလပဒေသာနံ အနနုစ္ဆဝိကံ ကတံ၊ စဏ္ဍာလဿ နာမ မေ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တံ ဘုတ္တ’’န္တိ ဗလဝဝိပ္ပဋိသာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တာဝဒေဝဿ သလောဟိတံ ဘတ္တံ မုခတော ဥဂ္ဂစ္ဆိ။ သော ‘‘အပ္ပမတ္တကဿ ဝတ မေ ကာရဏာ အနနုစ္ဆဝိကံ ကမ္မံ ကတ’’န္တိ ဥပ္ပန္နဗလဝသောကတာယ ပရိဒေဝမာနော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၅၇။

‘‘တဉ္စ အပ္ပဉ္စ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ၊ တဉ္စ ကိစ္ဆေန နော အဒါ၊

သောဟံ ဗြာဟ္မဏဇာတိကော၊ ယံ ဘုတ္တံ တမ္ပိ ဥဂ္ဂတ’’န္တိ။

တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယံ မယာ ဘုတ္တံ၊ တံ အပ္ပဉ္စ ဥစ္ဆိဋ္ဌဉ္စ၊ တဉ္စ သော စဏ္ဍာလော န အတ္တနော ရုစိယာ မံ အဒါသိ၊ အထ ခေါ နိပ္ပီဠိယမာနော ကိစ္ဆေန ကသိရေန အဒါသိ၊ သောဟံ ပရိသုဒ္ဓဗြာဟ္မဏဇာတိကော၊ တေနေဝ မေ ယံ ဘုတ္တံ၊ တမ္ပိ သဒ္ဓိံ လောဟိတေန ဥဂ္ဂတန္တိ။

ဧဝံ မာဏဝေါ ပရိဒေဝိတွာ ‘‘ကိံ ဒါနိ မေ ဧဝရူပံ အနနုစ္ဆဝိကံ ကမ္မံ ကတွာ ဇီဝိတေနာ’’တိ အရညံ ပဝိသိတွာ ကဿစိ အတ္တာနံ အဒဿေတွာဝ အနာထမရဏံ ပတ္တော။

သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ ဒဿေတွာ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတဓမ္မမာဏဝဿ တံ စဏ္ဍာလုစ္ဆိဋ္ဌကံ ဘုဉ္ဇိတွာ အတ္တနော အယုတ္တဘောဇနဿ ဘုတ္တတ္တာ နေဝ ဟာသော၊ န သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ဧဝမေဝ ယော ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတော အနေသနာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော တထာလဒ္ဓပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တဿ ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌဂရဟိတဇီဝိတဘာဝတော နေဝ ဟာသော၊ န သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၈။

‘‘ဧဝံ ဓမ္မံ နိရံကတွာ၊ ယော အဓမ္မေန ဇီဝတိ၊

သတဓမ္မောဝ လာဘေန၊ လဒ္ဓေနပိ န နန္ဒတီ’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မန္တိ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလဓမ္မံ။ နိရံကတွာတိ နီဟရိတွာ ဆဍ္ဍေတွာ။ အဓမ္မေနာတိ ဧကဝီသတိယာ အနေသနသင်္ခါတေန မိစ္ဆာဇီဝေန။ သတဓမ္မောတိ တဿ နာမံ၊ ‘‘သန္တဓမ္မော’’တိပိ ပါဌော။ န နန္ဒတီတိ ယထာ သတဓမ္မော မာဏဝေါ ‘‘စဏ္ဍာလုစ္ဆိဋ္ဌကံ မေ လဒ္ဓ’’န္တိ တေန လာဘေန န နန္ဒတိ၊ ဧဝံ ဣမသ္မိမ္ပိ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတော ကုလပုတ္တော အနေသနာယ လဒ္ဓလာဘံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော န နန္ဒတိ န တုဿတိ၊ ‘‘ဗုဒ္ဓဂရဟိတဇီဝိကာယ ဇီဝါမီ’’တိ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော ဟောတိ။ တသ္မာ အနေသနာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တဿ သတဓမ္မမာဏဝဿေဝ အရညံ ပဝိသိတွာ အနာထမရဏံ မရိတုံ ဝရန္တိ။

ဧဝံ သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ ဒေသေတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟူ ဘိက္ခူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု။ ‘‘တဒါ မာဏဝေါ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ အဟမေဝ စဏ္ဍာလပုတ္တော အဟောသိ’’န္တိ။

သတဓမ္မဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၁၈၀] ၁၀။ ဒုဒ္ဒဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒုဒ္ဒဒံ ဒဒမာနာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဂဏဒါနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဒွေ သဟာယကာ ကုဋုမ္ဗိယပုတ္တာ ဆန္ဒကံ သံဟရိတွာ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ သဇ္ဇေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သဗ္ဗပရိက္ခာရေ အဒံသု။ တေသု ဂဏဇေဋ္ဌကော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ဒါနေ ဗဟုဒါယကာပိ အတ္ထိ အပ္ပဒါယကာပိ၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ‘ဣဒံ ဒါနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတူ’’’တိ ဒါနံ နိယျာဒေသိ။ သတ္ထာ ‘‘တုမှေဟိ ခေါ ဥပါသကာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒါနံ ဒတွာ ဧဝံ နိယျာဒေန္တေဟိ မဟာကမ္မံ ကတံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ဒါနံ ဒတွာ ဧဝမေဝ နိယျာဒိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဃရာဝါသံ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဂဏသတ္ထာ ဟုတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဇနပဒစာရိကံ စရမာနော ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ဒွါရဂါမေ သပရိဝါရော ဘိက္ခာယ စရိ။ မနုဿာ ဘိက္ခံ အဒံသု။ ပုနဒိဝသေ ဗာရာဏသိယံ စရိ၊ မနုဿာ သမ္ပိယာယမာနာ ဘိက္ခံ ဒတွာ ဂဏဗန္ဓနေန ဆန္ဒကံ သံဟရိတွာ ဒါနံ သဇ္ဇေတွာ ဣသိဂဏဿ မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိံသု။ ဒါနပရိယောသာနေ ဂဏဇေဋ္ဌကော ဧဝမေဝ ဝတွာ ဣမိနာဝ နိယာမေန ဒါနံ နိယျာဒေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အာဝုသော၊ စိတ္တပ္ပသာဒေ သတိ အပ္ပကံ နာမ ဒါနံ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၅၉။

‘‘ဒုဒ္ဒဒံ ဒဒမာနာနံ၊ ဒုက္ကရံ ကမ္မ ကုဗ္ဗတံ၊

အသန္တော နာနုကုဗ္ဗန္တိ၊ သတံ ဓမ္မော ဒုရန္နယော။

၆၀။

‘‘တသ္မာ သတဉ္စ အသတံ၊ နာနာ ဟောတိ ဣတော ဂတိ၊

အသန္တော နိရယံ ယန္တိ၊ သန္တော သဂ္ဂပရာယဏာ’’တိ။

တတ္ထ ဒုဒ္ဒဒန္တိ ဒါနံ နာမ လောဘဒေါသဝသိကေဟိ အပဏ္ဍိတေဟိ ဒါတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ ‘‘ဒုဒ္ဒဒ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ဒဒမာနာနံ။ ဒုက္ကရံ ကမ္မ ကုဗ္ဗတန္တိ တဒေဝ ဒါနကမ္မံ သဗ္ဗေဟိ ကာတုံ န သက္ကာတိ ဒုက္ကရံ။ တံ ကုရုမာနာနံ။ အသန္တောတိ အပဏ္ဍိတာ ဗာလာ။ နာနုကုဗ္ဗန္တီတိ တံ ကမ္မံ နာနုကရောန္တိ။ သတံ ဓမ္မောတိ ပဏ္ဍိတာနံ သဘာဝေါ။ ဒါနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒုရန္နယောတိ ဖလသမ္ဗန္ဓဝသေန ဒုဇ္ဇာနော၊ ဧဝရူပဿ ဒါနဿ ဧဝရူပေါ ဖလဝိပါကော ဟောတီတိ ဒုရနုဗောဓော။ အပိစ ဒုရန္နယောတိ ဒုရဓိဂမော၊ အပဏ္ဍိတေဟိ ဒါနံ ဒတွာ ဒါနဖလံ နာမ လဒ္ဓုံ န သက္ကာတိပိ အတ္ထော။ နာနာ ဟောတိ ဣတော ဂတီတိ ဣတော စဝိတွာ ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တာနံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ နာနာ ဟောတိ။ အသန္တော နိရယံ ယန္တီတိ အပဏ္ဍိတာ ဒုဿီလာ ဒါနံ အဒတွာ သီလံ အရက္ခိတွာ နိရယံ ဂစ္ဆန္တိ။ သန္တော သဂ္ဂပရာယဏာတိ ပဏ္ဍိတာ ပန ဒါနံ ဒတွာ သီလံ ရက္ခိတွာ ဥပေါသထကမ္မံ ကရိတွာ တီဏိ သုစရိတာနိ ပူရေတွာ သဂ္ဂပရာယဏာ ဟောန္တိ၊ မဟန္တံ သဂ္ဂသုခသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တီတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော အနုမောဒနံ ကတွာ စတ္တာရော ဝဿိကေ မာသေ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ဝဿာတိက္ကမေ ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဣသိဂဏော ဗုဒ္ဓပရိသာ အဟောသိ၊ ဂဏသတ္ထာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒုဒ္ဒဒဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ကလျာဏဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ကလျာဏဓမ္မံ ဒဒ္ဒရံ၊ မက္ကဋိ ဒုဗ္ဘိမက္ကဋံ၊

အာဒိစ္စုပဋ္ဌာနဉ္စေဝ၊ ကဠာယမုဋ္ဌိ တိန္ဒုကံ၊

ကစ္ဆပံ သတဓမ္မဉ္စ၊ ဒုဒ္ဒဒန္တိ စ တေ ဒသ။

၄။ အသဒိသဝဂ္ဂေါ

[၁၈၁] ၁။ အသဒိသဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဓနုဂ္ဂဟော အသဒိသောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာဘိနိက္ခမနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉှိ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိသိန္နာ ဘဂဝတော မဟာနိက္ခမပါရမိံ ဝဏ္ဏေန္တာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဣဒါနေဝ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော၊ ပုဗ္ဗေပိ သေတစ္ဆတ္တံ ပဟာယ နိက္ခန္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ တဿ သောတ္ထိနာ ဇာတဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘အသဒိသကုမာရော’’တိ နာမံ အကံသု။ အထဿ အာဓာဝိတွာ ပရိဓာဝိတွာ ဝိစရဏကာလေ အညော ပုညဝါ သတ္တော ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ တဿ သောတ္ထိနာ ဇာတဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘ဗြဟ္မဒတ္တကုမာရော’’တိ နာမံ အကံသု။ တေသု ဗောဓိသတ္တော သောဠသဝဿကာလေ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ဒိသာပါမောက္ခဿ အာစရိယဿ သန္တိကေ တယော ဝေဒေ အဋ္ဌာရသ စ သိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေသု ဣဿာသသိပ္ပေ အသဒိသော ဟုတွာ ဗာရာဏသိံ ပစ္စာဂမိ။ ရာဇာ ကာလံ ကရောန္တော ‘‘အသဒိသကုမာရဿ ရဇ္ဇံ ဒတွာ ဗြဟ္မဒတ္တဿ ဩပရဇ္ဇံ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ ကာလမကာသိ။ တသ္မိံ ကာလကတေ ဗောဓိသတ္တော အတ္တနော ရဇ္ဇေ ဒီယမာနေ ‘‘န မယှံ ရဇ္ဇေနတ္ထော’’တိ ပဋိက္ခိပိ၊ ဗြဟ္မဒတ္တံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မယှံ ရဇ္ဇေန အတ္ထော နတ္ထီ’’တိ ကိဉ္စိပိ န ဣစ္ဆိ၊ ကနိဋ္ဌေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ပကတိယာ ဝသနာကာရေနေဝ ဝသိ။ ရာဇပါဒမူလိကာ ‘‘အသဒိသကုမာရော ရဇ္ဇံ ပတ္ထေတီ’’တိ ဝတွာ ရညော သန္တိကေ ဗောဓိသတ္တံ ပရိဘိန္ဒိံသု။ သောပိ တေသံ ဝစနံ ဂဟေတွာ ပရိဘိန္နစိတ္တော ‘‘ဘာတရံ မေ ဂဏှထာ’’တိ မနုဿေ ပယောဇေသိ။

အထေကော ဗောဓိသတ္တဿ အတ္ထစရကော တံ ကာရဏံ ဗောဓိသတ္တဿ အာရောစေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ကနိဋ္ဌဘာတိကဿ ကုဇ္ဈိတွာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ အညံ ရဋ္ဌံ ဂန္တွာ ‘‘ဧကော ဓနုဂ္ဂဟော အာဂန္တွာ ရာဇဒွါရေ ဌိတော’’တိ ရညော အာရောစာပေသိ။ ရာဇာ ‘‘ကိတ္တကံ ဘောဂံ ဣစ္ဆသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဧကသံဝစ္ဆရေန သတသဟဿ’’န္တိ။ ‘‘သာဓု အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ အထ နံ အာဂန္တွာ သမီပေ ဌိတံ ပုစ္ဆိ – ‘‘တွံ ဓနဂ္ဂဟောသီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘သာဓု မံ ဥပဋ္ဌဟဿူ’’တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ရာဇာနံ ဥပဋ္ဌဟိ။ တဿ ပရိဗ္ဗယံ ဒီယမာနံ ဒိသွာ ‘‘အတိဗဟုံ လဘတီ’’တိ ပေါရာဏကဓနုဂ္ဂဟာ ဥဇ္ဈာယိံသု။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋသမီပေ သာဏိပါကာရံ ပရိက္ခိပါပေတွာ အမ္ဗရုက္ခမူလေ မဟာသယနေ နိပန္နော ဥဒ္ဓံ ဩလောကေန္တော ရုက္ခဂ္ဂေ ဧကံ အမ္ဗပိဏ္ဍိံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ န သက္ကာ အဘိရုဟိတွာ ဂဏှိတု’’န္တိ ဓနုဂ္ဂဟေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဣမံ အမ္ဗပိဏ္ဍိံ သရေန ဆိန္ဒိတွာ ပါတေတုံ သက္ခိဿထာ’’တိ အာဟ။ န တံ၊ ဒေဝ၊ အမှာကံ ဂရု၊ ဒေဝေန ပန နော ဗဟုဝါရေ ကမ္မံ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ၊ အဓုနာဂတော ဓနုဂ္ဂဟော အမှေဟိ ဗဟုတရံ လဘတိ၊ တံ ပါတာပေထာတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သက္ခိဿသိ၊ တာတ၊ ဧတံ ပါတေတု’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကံ ဩကာသံ လဘမာနော သက္ခိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကတရောကာသ’’န္တိ? ‘‘တုမှာကံ သယနဿ အန္တောကာသ’’န္တိ။ ရာဇာ သယနံ ဟရာပေတွာ ဩကာသံ ကာရေသိ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဟတ္ထေ ဓနု နတ္ထိ၊ နိဝါသနန္တရေ ဓနုံ သန္နယှိတွာ ဝိစရတိ၊ တသ္မာ ‘‘သာဏိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သာဏိံ အာဟရာပေတွာ ပရိက္ခိပါပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော အန္တောသာဏိံ ပဝိသိတွာ ဥပရိနိဝတ္ထံ သေတဝတ္ထံ ဟရိတွာ ဧကံ ရတ္တပဋံ နိဝါသေတွာ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ ဧကံ ရတ္တပဋံ ဥဒရေ ဗန္ဓိတွာ ပသိဗ္ဗကတော သန္ဓိယုတ္တံ ခဂ္ဂံ နီဟရိတွာ ဝါမပဿေ သန္နယှိတွာ သုဝဏ္ဏကဉ္စုကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ စာပနာဠိံ ပိဋ္ဌိယံ သန္နယှိတွာ သန္ဓိယုတ္တမေဏ္ဍကမဟာဓနုံ အာဒါယ ပဝါဠဝဏ္ဏံ ဇိယံ အာရောပေတွာ ဥဏှီသံ သီသေ ပဋိမုဉ္စိတွာ တိခိဏခုရပ္ပံ နခေဟိ ပရိဝတ္တယမာနော သာဏိံ ဒွိဓာ ကတွာ ပထဝိံ ဖာလေတွာ အလင်္ကတနာဂကုမာရော ဝိယ နိက္ခမိတွာ သရခိပနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ခုရပ္ပံ သန္နယှိတွာ ရာဇာနံ အာဟ – ‘‘ကိံ၊ မဟာရာဇ၊ ဧတံ အမ္ဗပိဏ္ဍိံ ဥဒ္ဓံ အာရောဟနကဏ္ဍေန ပါတေမိ၊ ဥဒါဟု အဓော ဩရောဟနကဏ္ဍေနာ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ ဗဟူ မယာ အာရောဟနကဏ္ဍေန ပါတေန္တာ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ၊ ဩရောဟနကဏ္ဍေန ပန ပါတေန္တာ မယာ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ၊ ဩရောဟနကဏ္ဍေန ပါတေဟီ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဣဒံ ကဏ္ဍံ ဒူရံ အာရောဟိဿတိ၊ ယာဝ စာတုမဟာရာဇိကဘဝနံ၊ တာဝ ဂန္တွာ သယံ ဩရောဟိဿတိ၊ ယာဝဿ ဩရောဟနံ၊ တာဝ တုမှေဟိ အဓိဝါသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

အထ နံ ပုန အာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ ဣဒံ ကဏ္ဍံ ပန အာရောဟမာနံ အမ္ဗပိဏ္ဍိဝဏ္ဋံ ယာဝမဇ္ဈံ ကန္တမာနံ အာရောဟိဿတိ၊ ဩရောဟမာနံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ အဂန္တွာ ဥဇုညေဝ ပတိတွာ အမ္ဗပိဏ္ဍိံ ဂဟေတွာ ဩတရိဿတိ၊ ပဿ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝေဂံ ဇနေတွာ ကဏ္ဍံ ခိပိ။ တံ ကဏ္ဍံ အမ္ဗပိဏ္ဍိဝဏ္ဋံ ယာဝမဇ္ဈံ ကန္တမာနံ အဘိရုဟိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣဒါနိ တံ ကဏ္ဍံ ယာဝ စာတုမဟာရာဇိကဘဝနံ ဂတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ပဌမံ ခိတ္တကဏ္ဍတော အဓိကတရံ ဝေဂံ ဇနေတွာ အညံ ကဏ္ဍံ ခိပိ၊ တံ ဂန္တွာ ပုရိမကဏ္ဍပုင်္ခေ ပဟရိတွာ နိဝတ္တိတွာ သယံ တာဝတိံသဘဝနံ အဘိရုဟိ။ တတ္ထ နံ ဒေဝတာ အဂ္ဂဟေသုံ၊ နိဝတ္တနကဏ္ဍဿ ဝါတဆိန္နသဒ္ဒေါ အသနိသဒ္ဒေါ ဝိယ အဟောသိ။ မဟာဇနေန ‘‘ကိံ ဧသော သဒ္ဒေါ’’တိ ဝုတ္တေ ဗောဓိသတ္တော ‘‘နိဝတ္တနကဏ္ဍဿ သဒ္ဒေါ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော အတ္တနော သရီရေ ကဏ္ဍဿ ပတနဘာဝံ ဉတွာ ဘီတတသိတံ မဟာဇနံ ‘‘မာ ဘာယိတ္ထာ’’တိ သမဿာသေတွာ ‘‘ကဏ္ဍဿ ဘူမိယံ ပတိတုံ န ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ ကဏ္ဍံ ဩတရမာနံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ အဂန္တွာ ဥဇုညေဝ ပတိတွာ အမ္ဗပိဏ္ဍိံ ဆိန္ဒိ။ ဗောဓိသတ္တော အမ္ဗပိဏ္ဍိယာ စ ကဏ္ဍဿ စ ဘူမိယံ ပတိတုံ အဒတွာ အာကာသေယေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ဧကေန ဟတ္ထေန အမ္ဗပိဏ္ဍိံ၊ ဧကေန ဟတ္ထေန ကဏ္ဍံ အဂ္ဂဟေသိ။ မဟာဇနော တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ ‘‘န နော ဧဝရူပံ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗ’’န္တိ မဟာပုရိသံ ပသံသတိ ဥန္နဒတိ အပ္ဖောဋေတိ အင်္ဂုလိယော ဝိဓူနတိ၊ စေလုက္ခေပသဟဿာနိ ပဝတ္တေတိ။ ရာဇပရိသာယ တုဋ္ဌပဟဋ္ဌာယ ဗောဓိသတ္တဿ ဒိန္နဓနံ ကောဋိမတ္တံ အဟောသိ။ ရာဇာပိဿ ဓနဝဿံ ဝဿေန္တော ဝိယ ဗဟုံ ဓနံ မဟန္တဉ္စ ယသံ အဒါသိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တေ တေန ရညာ သက္ကတေ ဂရုကတေ တတ္ထ ဝသန္တေ ‘‘အသဒိသကုမာရော ကိရ ဗာရာဏသိယံ နတ္ထီ’’တိ သတ္တ ရာဇာနော အာဂန္တွာ ဗာရာဏသိနဂရံ ပရိဝါရေတွာ ‘‘ရဇ္ဇံ ဝါ ဒေတု ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ ရညော ပဏ္ဏံ ပေသေသုံ။ ရာဇာ မရဏဘယဘီတော ‘‘ကုဟိံ မေ ဘာတာ ဝသတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧကံ သာမန္တရာဇာနံ ဥပဋ္ဌဟတီ’’တိ သုတွာ ‘‘မမ ဘာတိကေ အနာဂစ္ဆန္တေ မယှံ ဇီဝိတံ နတ္ထိ၊ ဂစ္ဆထ တဿ မမ ဝစနေန ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ခမာပေတွာ ဂဏှိတွာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ဒူတေ ပါဟေသိ။ တေ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ ဗာရာဏသိံ ပစ္စာဂန္တွာ ရာဇာနံ ‘‘မာ ဘာယီ’’တိ သမဿာသေတွာ ကဏ္ဍေ အက္ခရာနိ ဆိန္ဒိတွာ ‘‘အဟံ အသဒိသကုမာရော အာဂတော၊ အညံ ဧကကဏ္ဍံ ခိပန္တော သဗ္ဗေသံ ဝေါ ဇီဝိတံ ဟရိဿာမိ၊ ဇီဝိတေန အတ္ထိကာ ပလာယန္တူ’’တိ အဋ္ဋာလကေ ဌတွာ သတ္တန္နံ ရာဇူနံ ဘုဉ္ဇန္တာနံ ကဉ္စနပါတိမကုလေယေဝ ကဏ္ဍံ ပါတေသိ။ တေ အက္ခရာနိ ဒိသွာ မရဏဘယဘီတာ သဗ္ဗေဝ ပလာယိံသု။ ဧဝံ မဟာသတ္တော ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ အနုပ္ပာဒေတွာ သတ္တ ရာဇာနော ပလာပေတွာ ကနိဋ္ဌဘာတရံ အပလောကေတွာ ကာမေ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသဒိသကုမာရော သတ္တ ရာဇာနော ပလာပေတွာ ဝိဇိတသင်္ဂါမော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၆၁။

‘‘ဓနုဂ္ဂဟော အသဒိသော၊ ရာဇပုတ္တော မဟဗ္ဗလော၊

ဒူရေပါတီ အက္ခဏဝေဓီ၊ မဟာကာယပ္ပဒါလနော။

၆၂။

‘‘သဗ္ဗာမိတ္တေ ရဏံ ကတွာ၊ န စ ကဉ္စိ ဝိဟေဌယိ၊

ဘာတရံ သောတ္ထိံ ကတွာန၊ သံယမံ အဇ္ဈုပါဂမီ’’တိ။

တတ္ထ အသဒိသောတိ န ကေဝလံ နာမေနေဝ၊ ဗလဝီရိယပညာဟိပိ အသဒိသောဝ။ မဟဗ္ဗလောတိ ကာယဗလေနပိ ပညာဗလေနပိ မဟဗ္ဗလော။ ဒူရေပါတီတိ ယာဝ စာတုမဟာရာဇိကဘဝနာ တာဝတိံသဘဝနာ စ ကဏ္ဍံ ပေသေတုံ သမတ္ထတာယ ဒူရေပါတီ။ အက္ခဏဝေဓီတိ အဝိရာဓိတဝေဓီ။ အထ ဝါ အက္ခဏာ ဝုစ္စတိ ဝိဇ္ဇု၊ ယာဝ ဧကာ ဝိဇ္ဇု နိစ္ဆရတိ၊ တာဝ တေနောဘာသေန သတ္တဋ္ဌ ဝါရေ ကဏ္ဍာနိ ဂဟေတွာ ဝိဇ္ဈတီတိ အက္ခဏဝေဓီ။ မဟာကာယပ္ပဒါလနောတိ မဟန္တေ ကာယေ ပဒါလေတိ။ စမ္မကာယော၊ ဒါရုကာယော၊ လောဟကာယော၊ အယောကာယော၊ ဝါလိကကာယော၊ ဥဒကကာယော၊ ဖလကကာယောတိ ဣမေ သတ္တ မဟာကာယာ နာမ။ တတ္ထ အညော စမ္မကာယပဒါလနော မဟိံသစမ္မံ ဝိနိဝိဇ္ဈတိ၊ သော ပန သတမ္ပိ မဟိံသစမ္မာနံ ဝိနိဝိဇ္ဈတိယေဝ။ အညော အဋ္ဌင်္ဂုလဗဟလံ ဥဒုမ္ဗရပဒရံ၊ စတုရင်္ဂုလဗဟလံ အသနပဒရံ ဝိနိဝိဇ္ဈတိ၊ သော ပန ဖလကသတမ္ပိ ဧကတော ဗဒ္ဓံ ဝိနိဝိဇ္ဈတိ၊ တထာ ဒွင်္ဂုလဗဟလံ တမ္ဗလောဟပဋ္ဋံ၊ အင်္ဂုလဗဟလံ အယပဋ္ဋံ။ ဝါလိကသကဋဿ ဗဒရသကဋဿ ပလာလသကဋဿ ဝါ ပစ္ဆာဘာဂေန ကဏ္ဍံ ပဝေသေတွာ ပုရေဘာဂေန အတိပါတေတိ၊ ပကတိယာ ဥဒကေ စတုဥသဘဋ္ဌာနံ ကဏ္ဍံ ပေသေတိ၊ ထလေ အဋ္ဌဥသဘန္တိ ဧဝံ ဣမေသံ သတ္တန္နံ မဟာကာယာနံ ပဒါလနတော မဟာကာယပ္ပဒါလနော။ သဗ္ဗာမိတ္တေတိ သဗ္ဗေ အမိတ္တေ။ ရဏံ ကတွာတိ ယုဒ္ဓံ ကတွာ ပလာပေသီတိ အတ္ထော။ န စ ကဉ္စိ ဝိဟေဌယီတိ ဧကမ္ပိ န ဝိဟေဌေသိ။ အဝိဟေဌယန္တောယေဝ ပန တေဟိ သဒ္ဓိံ ကဏ္ဍပေသနေနေဝ ရဏံ ကတွာ။ သံယမံ အဇ္ဈုပါဂမီတိ သီလသံယမံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတော။

ဧဝံ သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကနိဋ္ဌဘာတာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ အသဒိသကုမာရော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အသဒိသဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၁၈၂] ၂။ သင်္ဂါမာဝစရဇာတကဝဏ္ဏနာ

သင်္ဂါမာဝစရော သူရောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော နန္ဒတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သတ္ထရိ ဟိ ပဌမဂမနေန ကပိလပုရံ ဂန္တွာ ကနိဋ္ဌဘာတိကံ နန္ဒရာဇကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကပိလပုရာ နိက္ခမ္မ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ဝိဟရန္တေ အာယသ္မာ နန္ဒော ဘဂဝတော ပတ္တံ အာဒါယ တထာဂတေန သဒ္ဓိံ ဂေဟာ နိက္ခမနကာလေ ‘‘နန္ဒကုမာရော ကိရ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ သုတွာ အဍ္ဎုလ္လိခိတေဟိ ကေသေဟိ ဝါတပါနန္တရေန ဩလောကေတွာ ‘‘တုဝဋံ ခေါ၊ အယျပုတ္တ၊ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဣဒံ ဇနပဒကလျာဏိယာ ဝုတ္တဝစနံ အနုဿရန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတော အနဘိရတော ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတော ဓမနိသန္ထတဂတ္တော အဟောသိ။ သတ္ထာ တဿ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ‘‘ယံနူနာဟံ နန္ဒံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ တဿ ဝသနပရိဝေဏံ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသိန္နော ‘‘ကစ္စိ၊ နန္ဒ၊ ဣမသ္မိံ သာသနေ အဘိရမသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဇနပဒကလျာဏိယာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ နာဘိရမာမီ’’တိ။ ‘‘ဟိမဝန္တစာရိကံ ဂတပုဗ္ဗောသိ နန္ဒာ’’တိ? ‘‘န ဂတပုဗ္ဗော၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘နတ္ထိ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဣဒ္ဓိ၊ ကတာဟံ ဂမိဿာမီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘အဟံ တံ၊ နန္ဒ၊ မမ ဣဒ္ဓိဗလေန နေဿာမီ’’တိ ထေရံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကသ္မိံ ဈာမခေတ္တေ ဈာမခါဏုကေ နိသိန္နံ ဆိန္နကဏ္ဏနာသနင်္ဂုဋ္ဌံ ဈာမလောမံ ဆိန္နဆဝိံ စမ္မမတ္တံ လောဟိတပလိဂုဏ္ဌိတံ ဧကံ ပလုဋ္ဌမက္ကဋိံ ဒဿေသိ – ‘‘ပဿသိ၊ နန္ဒ၊ ဧတံ မက္ကဋိ’’န္တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သုဋ္ဌု ပစ္စက္ခံ ကရောဟီ’’တိ။

အထ နံ ဂဟေတွာ သဋ္ဌိယောဇနိကံ မနောသိလာတလံ၊ အနောတတ္တဒဟာဒယော သတ္တ မဟာသရေ၊ ပဉ္စ မဟာနဒိယော၊ သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတရဇတပဗ္ဗတမဏိပဗ္ဗတပဋိမဏ္ဍိတံ အနေကသတရာမဏေယျကံ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတဉ္စ ဒဿေတွာ ‘‘တာဝတိံသဘဝနံ တေ၊ နန္ဒ၊ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘န၊ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဧဟိ၊ နန္ဒ၊ တာဝတိံသဘဝနံ တေ ဒဿယိဿာမီ’’တိ တတ္ထ နေတွာ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနေ နိသီဒိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒွီသု ဒေဝလောကေသု ဒေဝသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အဍ္ဎတိယကောဋိသင်္ခါ တဿ ပရိစာရိကာ ပဉ္စသတာ ကကုဋပါဒါ ဒေဝစ္ဆရာယောပိ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ တာ ပဉ္စသတာ အစ္ဆရာ ကိလေသဝသေန ပုနပ္ပုနံ ဩလောကာပေသိ။ ‘‘ပဿသိ၊ နန္ဒ၊ ဣမာ ကကုဋပါဒိနိယော အစ္ဆရာယော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတာ သောဘန္တိ၊ ဥဒါဟု ဇနပဒကလျာဏီ’’တိ။ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘန္တေ၊ ဇနပဒကလျာဏိံ ဥပနိဓာယ သာ ပလုဋ္ဌမက္ကဋီ၊ ဧဝမေဝ ဣမာ ဥပနိဓာယ ဇနပဒကလျာဏီ’’တိ။ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရိဿသိ နန္ဒာ’’တိ? ‘‘ကိံ ကမ္မံ ကတွာ၊ ဘန္တေ၊ ဣမာ အစ္ဆရာ လဘန္တီ’’တိ? ‘‘သမဏဓမ္မံ ကတွာ’’တိ။ ‘‘သစေ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဣမာသံ ပဋိလာဘတ္ထာယ ဘဂဝါ ပါဋိဘောဂေါ ဟောတိ၊ အဟံ သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကရောဟိ၊ နန္ဒ၊ အဟံ တေ ပါဋိဘောဂေါ’’တိ။ ဧဝံ ထေရော ဒေဝသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ တထာဂတံ ပါဋိဘောဂံ ဂဟေတွာ ‘‘မာ၊ ဘန္တေ၊ အတိပပဉ္စံ ကရောထ၊ ဧထ ဂစ္ဆာမ၊ အဟံ သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ တံ အာဒါယ ဇေတဝနမေဝ ပစ္စာဂမိ။ ထေရော သမဏဓမ္မံ ကာတုံ အာရဘိ။

သတ္ထာ ဓမ္မသေနာပတိံ အာမန္တေတွာ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ မယှံ ကနိဋ္ဌဘာတာ နန္ဒော တာဝတိံသဒေဝလောကေ ဒေဝသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ ဒေဝစ္ဆရာနံ ကာရဏာ မံ ပါဋိဘောဂံ အဂ္ဂဟေသီ’’တိ တဿ အာစိက္ခိ။ ဧတေနုပါယေန မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ မဟာကဿပတ္ထေရဿ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကအာနန္ဒတ္ထေရဿာတိ အသီတိယာ မဟာသာဝကာနံ ယေဘုယျေန စ သေသဘိက္ခူနံ အာစိက္ခိ။ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော နန္ဒတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ အာဝုသော နန္ဒ၊ တာဝတိံသဒေဝလောကေ ဒေဝသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ ‘ဒေဝစ္ဆရာ လဘန္တော သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’တိ ဒသဗလံ ပါဋိဘောဂံ ဂဏှီ’’တိ ဝတွာ ‘‘နနု ဧဝံ သန္တေ တဝ ဗြဟ္မစရိယဝါသော မာတုဂါမသန္နိဿိတော ကိလေသသန္နိဿိတော၊ တဿ တေ ဣတ္ထီနံ အတ္ထာယ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တဿ ဘတိယာ ကမ္မံ ကရောန္တေန ကမ္မကာရကေန သဒ္ဓိံ ကိံ နာနာကရဏ’’န္တိ ထေရံ လဇ္ဇာပေသိ နိတ္တေဇံ အကာသိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗေပိ အသီတိမဟာသာဝကာ အဝသေသဘိက္ခူ စ တံ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ လဇ္ဇာပယိံသု။

သော ‘‘အယုတ္တံ ဝတ မေ ကတ’’န္တိ ဟိရိယာ စ ဩတ္တပ္ပေန စ ဝီရိယံ ဒဠှံ ပဂ္ဂဏှိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော ပဋိဿဝံ မုဉ္စာမီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာပိ ‘‘ယဒါ တွံ၊ နန္ဒ၊ အရဟတ္တံ ပတ္တော၊ တဒါယေဝါဟံ ပဋိဿဝါ မုတ္တော’’တိ အာဟ။ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘ယာဝ ဩဝါဒက္ခမော စာယံ၊ အာဝုသော၊ နန္ဒတ္ထေရော ဧကောဝါဒေနေဝ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ သမဏဓမ္မံ ကတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ နန္ဒော ဩဝါဒက္ခမောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟတ္ထာစရိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဟတ္ထာစရိယသိပ္ပေ နိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တော ဧကံ ဗာရာဏသိရညော သပတ္တရာဇာနံ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော တဿ မင်္ဂလဟတ္ထိံ သုသိက္ခိတံ ကတွာ သိက္ခာပေသိ။ သော ရာဇာ ‘‘ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ဂဟေတွာ မင်္ဂလဟတ္ထိံ အာရုယှ မဟတိယာ သေနာယ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ပရိဝါရေတွာ ‘‘ရဇ္ဇံ ဝါ ဒေတု ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ ရညော ပဏ္ဏံ ပေသေသိ။ ဗြဟ္မဒတ္တော ‘‘ယုဒ္ဓံ ဒဿာမီ’’တိ ပါကာရဒွါရဋ္ဋာလကဂေါပုရေသု ဗလကာယံ အာရောပေတွာ ယုဒ္ဓံ အဒါသိ။ သပတ္တရာဇာ မင်္ဂလဟတ္ထိံ ဝမ္မေန ဆာဒေတွာ သယမ္ပိ ဝမ္မံ ပဋိမုဉ္စိတွာ ဟတ္တိက္ခန္ဓဝရဂတော တိခိဏံ အင်္ကုသံ အာဒါယ ‘‘နဂရံ ဘိန္ဒိတွာ ပစ္စာမိတ္တံ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ရဇ္ဇံ ဟတ္ထဂတံ ကရိဿာမီ’’တိ ဟတ္ထိံ နဂရာဘိမုခံ ပေသေသိ။ သော ဥဏှကလလာနိ စေဝ ယန္တပါသာဏေ စ နာနပ္ပကာရာနိ စ ပဟရဏာနိ ဝိဿဇ္ဇေန္တေ ဒိသွာ မရဏဘယဘီတော ဥပသင်္ကမိတုံ အသက္ကောန္တော ပဋိက္ကမိ။ အထ နံ ဟတ္ထာစရိယော ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တာတ၊ တွံ သူရော သင်္ဂါမာဝစရော၊ ဧဝရူပေ ဌာနေ ပဋိက္ကမနံ နာမ တုယှံ နာနုစ္ဆဝိက’’န္တိ ဝတွာ ဟတ္ထိံ ဩဝဒန္တော ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၆၃။

‘‘သင်္ဂါမာဝစရော သူရော၊ ဗလဝါ ဣတိ ဝိဿုတော၊

ကိံ နု တောရဏမာသဇ္ဇ၊ ပဋိက္ကမသိ ကုဉ္ဇရ။

၆၄။

‘‘ဩမဒ္ဒ ခိပ္ပံ ပလိဃံ၊ ဧသိကာနိ စ အဗ္ဗဟ၊

တောရဏာနိ စ မဒ္ဒိတွာ၊ ခိပ္ပံ ပဝိသ ကုဉ္ဇရာ’’တိ။

တတ္ထ ဣတိ ဝိဿုတောတိ၊ တာတ၊ တွံ ပဝတ္တသမ္ပဟာရံ သင်္ဂါမံ မဒ္ဒိတွာ အဝစရဏတော သင်္ဂါမာဝစရော၊ ထိရဟဒယတာယ သူရော၊ ထာမသမ္ပတ္တိယာ ဗလဝါတိ ဧဝံ ဝိဿုတော ပညာတော ပါကဋော။ တောရဏမာသဇ္ဇာတိ နဂရဒွါရသင်္ခါတံ တောရဏံ ပတွာ။ ပဋိက္ကမသီတိ ကိံ နု ခေါ ဩသက္ကသိ၊ ကေန ကာရဏေန နိဝတ္တသီတိ ဝဒတိ။ ဩမဒ္ဒါတိ အဝမဒ္ဒ အဓော ပါတယ။ ဧသိကာနိ စ အဗ္ဗဟာတိ နဂရဒွါရေ သောဠသရတနံ အဋ္ဌရတနံ ဘူမိယံ ပဝေသေတွာ နိစ္စလံ ကတွာ နိခါတာ ဧသိကတ္ထမ္ဘာ ဟောန္တိ၊ တေ ခိပ္ပံ ဥဒ္ဓရ လုဉ္စာဟီတိ အာဏာပေတိ။ တောရဏာနိ စ မဒ္ဒိတွာတိ နဂရဒွါရဿ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋေ မဒ္ဒိတွာ။ ခိပ္ပံ ပဝိသာတိ သီဃံ နဂရံ ပဝိသ။ ကုဉ္ဇရာတိ နာဂံ အာလပတိ။

တံ သုတွာ နာဂေါ ဗောဓိသတ္တဿ ဧကောဝါဒေနေဝ နိဝတ္တိတွာ ဧသိကတ္ထမ္ဘေ သောဏ္ဍာယ ပလိဝေဌေတွာ အဟိစ္ဆတ္တကာနိ ဝိယ လုဉ္စိတွာ တောရဏံ မဒ္ဒိတွာ ပလိဃံ ဩတာရေတွာ နဂရဒွါရံ ဘိန္ဒိတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ အဒါသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဟတ္ထီ နန္ဒော အဟောသိ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ ဟတ္ထာစရိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သင်္ဂါမာဝစရဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၁၈၃] ၃။ ဝါလောဒကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝါလောဒကံ အပ္ပရသံ နိဟီနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဉ္စသတေ ဝိဃာသာဒေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ ပဉ္စသတာ ဥပါသကာ ဃရာဝါသပလိဗောဓံ ပုတ္တဒါရဿ နိယျာဒေတွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တာ ဧကတောဝ ဝိစရန္တိ။ တေသု ကေစိ သောတာပန္နာ၊ ကေစိ သကဒါဂါမိနော၊ ကေစိ အနာဂါမိနော၊ ဧကောပိ ပုထုဇ္ဇနော နာမ နတ္ထိ၊ သတ္ထာရံ နိမန္တေန္တာပိ တေ ဥပါသကေ အန္တောကရိတွာဝ နိမန္တေန္တိ။ တေသံ ပန ဒန္တကဋ္ဌမုခေါဒကဝတ္ထဂန္ဓမာလဒါယကာ ပဉ္စသတာ စူဠုပဋ္ဌာကာ ဝိဃာသာဒါ ဟုတွာ ဝသန္တိ။ တေ ဘုတ္တပါတရာသာ နိဒ္ဒါယိတွာ ဥဋ္ဌာယ အစိရဝတိံ ဂန္တွာ နဒီတီရေ ဥန္နဒန္တာ မလ္လယုဒ္ဓံ ယုဇ္ဈန္တိ။ တေ ပန ပဉ္စသတာ ဥပါသကာ အပ္ပသဒ္ဒါ အပ္ပနိဂ္ဃောသာ ပဋိသလ္လာနမနုယုဉ္ဇန္တိ။ သတ္ထာ တေသံ ဝိဃာသာဒါနံ ဥစ္စာသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိံ ဧသော၊ အာနန္ဒ၊ သဒ္ဒေါ’’တိ ထေရံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဝိဃာသာဒသဒ္ဒေါ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဣမေ ဝိဃာသာဒါ ဣဒါနေဝ ဝိဃာသံ ခါဒိတွာ ဥန္နဒန္တိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဥန္နဒန္တိယေဝ၊ ဣမေပိ ဥပါသကာ န ဣဒါနေဝ သန္နိသိန္နာ၊ ပုဗ္ဗေပိ သန္နိသိန္နာယေဝါ’’တိ ဝတွာ ထေရေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ရညော အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အဟောသိ။ အထေကသ္မိံ ကာလေ သော ရာဇာ ‘‘ပစ္စန္တော ကုပိတော’’တိ သုတွာ ပဉ္စသတေ သိန္ဓဝေ ကပ္ပာပေတွာ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ ဂန္တွာ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတွာ ဗာရာဏသိမေဝ ပစ္စာဂန္တွာ ‘‘သိန္ဓဝါ ကိလန္တာ အလ္လရသမေဝ နေသံ မုဒ္ဒိကပါနံ ဒေထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ သိန္ဓဝါ ဂန္ဓပါနံ ပိဝိတွာ အဿသာလံ ဂန္တွာ အတ္တနော အတ္တနော ဌာနေသု အဋ္ဌံသု။ တေသံ ပန ဒိန္နာဝသိဋ္ဌကံ အပ္ပရသံ ဗဟုကသဋံ အဟောသိ။ မနုဿာ ‘‘ဣဒံ ကိံ ကရောမာ’’တိ ရာဇာနံ ပုစ္ဆိံသု။ ရာဇာ ဥဒကေန မဒ္ဒိတွာ မကစိပိလောတိကာဟိ ပရိဿာဝေတွာ ‘‘ယေ ဂဒြဘာ သိန္ဓဝါနံ နိဝါပံ ပဟိံသု၊ တေသံ ဒါပေထာ’’တိ ဒါပေသိ။ ဂဒြဘာ ကသဋဥဒကံ ပိဝိတွာ မတ္တာ ဟုတွာ ဝိရဝန္တာ ရာဇင်္ဂဏေ ဝိစရိံသု။ ရာဇာ မဟာဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ ရာဇင်္ဂဏံ ဩလောကယမာနော သမီပေ ဌိတံ ဗောဓိသတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘ပဿ၊ ဣမေ ဂဒြဘာ ကသဋောဒကံ ပိဝိတွာ မတ္တာ ဟုတွာ ဝိရဝန္တာ ဥပ္ပတန္တာ ဝိစရန္တိ၊ သိန္ဓဝကုလေ ဇာတသိန္ဓဝါ ပန ဂန္ဓပါနံ ပိဝိတွာ နိဿဒ္ဒါ သန္နိသိန္နာ န ဥပ္ပိလဝန္တိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၅။

‘‘ဝါလောဒကံ အပ္ပရသံ နိဟီနံ၊ ပိတွာ မဒေါ ဇာယတိ ဂဒြဘာနံ၊

ဣမဉ္စ ပိတွာန ရသံ ပဏီတံ၊ မဒေါ န သဉ္ဇာယတိ သိန္ဓဝါန’’န္တိ။

တတ္ထ ဝါလောဒကန္တိ မကစိဝါလေဟိ ပရိဿာဝိတဥဒကံ။ ‘‘ဝါလုဒက’’န္တိပိ ပါဌော။ နိဟီနန္တိ နိဟီနရသဘာဝေန နိဟီနံ။ န သဉ္ဇာယတီတိ သိန္ဓဝါနံ မဒေါ န ဇာယတိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏန္တိ ပုစ္ဆိ။

အထဿ ကာရဏံ အာစိက္ခန္တော ဗောဓိသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၆။

‘‘အပ္ပံ ပိဝိတွာန နိဟီနဇစ္စော၊ သော မဇ္ဇတီ တေန ဇနိန္ဒ ပုဋ္ဌော၊

ဓောရယှသီလီ စ ကုလမှိ ဇာတော၊ န မဇ္ဇတီ အဂ္ဂရသံ ပိဝိတွာ’’တိ။

တတ္ထ တေန ဇနိန္ဒ ပုဋ္ဌောတိ ဇနိန္ဒ ဥတ္တမရာဇ ယော နိဟီနဇစ္စော၊ တေန နိဟီနဇစ္စဘာဝေန ပုဋ္ဌော မဇ္ဇတိ ပမဇ္ဇတိ။ ဓောရယှသီလီတိ ဓောရယှသီလော ဓုရဝဟနကအာစာရေန သမ္ပန္နော ဇာတိသိန္ဓဝေါ။ အဂ္ဂရသန္တိ သဗ္ဗပဌမံ ဂဟိတံ မုဒ္ဒိကရသံ ပိဝိတွာပိ န မဇ္ဇတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ဂဒြဘေ ရာဇင်္ဂဏာ နီဟရာပေတွာ တဿေဝ ဩဝါဒေ ဌိတော ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပဉ္စသတာ ဂဒြဘာ ဣမေ ဝိဃာသာဒါ အဟေသုံ၊ ပဉ္စသတာ သိန္ဓဝါ ဣမေ ဥပါသကာ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝါလောဒကဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၁၈၄] ၄။ ဂိရိဒတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒူသိတော ဂိရိဒတ္တေနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဝိပက္ခသေဝိံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ မဟိဠာမုခဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၂၆) ကထိတမေဝ။ သတ္ထာ ပန ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အယံ ဘိက္ခု ဣဒါနေဝ ဝိပက္ခံ သေဝတိ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဝိပက္ခသေဝကောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ သာမရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တဿ အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အဟောသိ။ ရညော ပန ပဏ္ဍဝေါ နာမ မင်္ဂလဿော၊ တဿ ဂိရိဒတ္တော နာမ အဿဗန္ဓော၊ သော ခဉ္ဇော အဟောသိ။ အဿော မုခရဇ္ဇုကေ ဂဟေတွာ တံ ပုရတော ပုရတော ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘မံ ဧသ သိက္ခာပေတီ’’တိ သညာယ တဿ အနုသိက္ခန္တော ခဉ္ဇော အဟောသိ။ တဿ အဿဿ ခဉ္ဇဘာဝံ ရညော အာရောစေသုံ၊ ရာဇာ ဝေဇ္ဇေ ပေသေသိ။ တေ ဂန္တွာ အဿဿ သရီရေ ရောဂံ အပဿန္တာ ‘‘ရောဂမဿ န ပဿာမာ’’တိ ရညော ကထယိံသု။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ပေသေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ ဝယဿ၊ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဇာနာဟီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ ခဉ္ဇအဿဗန္ဓသံသဂ္ဂေန တဿ ခဉ္ဇဘူတဘာဝံ ဉတွာ ရညော တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘သံသဂ္ဂဒေါသေန နာမ ဧဝံ ဟောတီ’’တိ ဒဿေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –-

၆၇။

‘‘ဒူသိတော ဂိရိဒတ္တေန၊ ဟယော သာမဿ ပဏ္ဍဝေါ၊

ပေါရာဏံ ပကတိံ ဟိတွာ၊ တဿေဝါနုဝိဓိယျတီ’’တိ။

တတ္ထ ဟယော သာမဿာတိ သာမဿ ရညော မင်္ဂလဿော။ ပေါရာဏံ ပကတိံ ဟိတွာတိ အတ္တနော ပေါရာဏပကတိံ သိင်္ဂါရဘာဝံ ပဟာယ။ အနုဝိဓိယျတီတိ အနုသိက္ခတိ။

အထ နံ ရာဇာ ‘‘ဣဒါနိ ဝယဿ ကိံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သုန္ဒရံ အဿဗန္ဓံ လဘိတွာ ယထာ ပေါရာဏော ဘဝိဿတီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၈။

‘‘သစေ စ တနုဇော ပေါသော၊ သိခရာကာရကပ္ပိတော၊

အာနနေ နံ ဂဟေတွာန၊ မဏ္ဍလေ ပရိဝတ္တယေ၊

ခိပ္ပမေဝ ပဟန္တွာန၊ တဿေဝါနုဝိဓိယျတီ’’တိ။

တတ္ထ တနုဇောတိ တဿ အနုဇော။ အနုရူပံ ဇာတော ဟိ အနုဇော၊ တဿ အနုဇော တနုဇော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သစေ ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ တဿ သိင်္ဂါရဿ အာစာရသမ္ပန္နဿ အဿဿ အနုရူပံ ဇာတော သိင်္ဂါရော အာစာရသမ္ပန္နော ပေါသော။ သိခရာကာရကပ္ပိတောတိ သိခရေန သုန္ဒရေန အာကာရေန ကပ္ပိတကေသမဿု တံ အဿံ အာနနေ ဂဟေတွာ အဿမဏ္ဍလေ ပရိဝတ္တေယျ၊ ခိပ္ပမေဝေသ တံ ခဉ္ဇဘာဝံ ပဟာယ ‘‘အယံ သိင်္ဂါရော အာစာရသမ္ပန္နော အဿဂေါပကော မံ သိက္ခာပေတီ’’တိ သညာယ ခိပ္ပမေဝ တဿ အနုဝိဓိယျတိ အနုသိက္ခိဿတိ၊ ပကတိဘာဝေယေဝ ဌဿတီတိ အတ္ထော။ ရာဇာ တထာ ကာရေသိ၊ အဿော ပကတိဘာဝေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ ‘‘တိရစ္ဆာနာနမ္ပိ နာမ အာသယံ ဇာနိဿတီ’’တိ တုဋ္ဌစိတ္တော ဗောဓိသတ္တဿ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဂိရိဒတ္တော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ အဿော ဝိပက္ခသေဝကော ဘိက္ခု၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ အမစ္စပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဂိရိဒတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၁၈၅] ၅။ အနဘိရတိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယထောဒကေ အာဝိလေ အပ္ပသန္နေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဗြာဟ္မဏကုမာရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဧကော ဗြာဟ္မဏကုမာရော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ ဗဟူ ခတ္တိယကုမာရေ စ ဗြာဟ္မဏကုမာရေ စ မန္တေ ဝါစေသိ။ သော အပရဘာဂေ ဃရာဝါသံ သဏ္ဌပေတွာ ဝတ္ထာလင်္ကာရဒါသဒါသိခေတ္တဝတ္ထုဂေါမဟိံသပုတ္တဒါရာဒီနံ အတ္ထာယ စိန္တယမာနော ရာဂဒေါသမောဟဝသိကော ဟုတွာ အာဝိလစိတ္တော အဟောသိ၊ မန္တေ ပဋိပါဋိယာ ပရိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိ၊ ဣတော စိတော စ မန္တာ န ပဋိဘံသု။ သော ဧကဒိဝသံ ဗဟုံ ဂန္ဓမာလာဒိံ ဂဟေတွာ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကိံ၊ မာဏဝ၊ မန္တေ ဝါစေသိ၊ ပဂုဏာ တေ မန္တာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပုဗ္ဗေ မေ၊ ဘန္တေ၊ မန္တာ ပဂုဏာ အဟေသုံ၊ ဃရာဝါသဿ ပန ဂဟိတကာလတော ပဋ္ဌာယ စိတ္တံ မေ အာဝိလံ ဇာတံ၊ တေန မေ မန္တာ န ပဂုဏာ’’တိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ မာဏဝ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ တေ စိတ္တဿ အနာဝိလကာလေ တဝ မန္တာ ပဂုဏာ အဟေသုံ၊ ရာဂါဒီဟိ ပန အာဝိလကာလေ တဝ မန္တာ န ပဋိဘံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ မန္တေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော ဟုတွာ ဗာရာဏသိယံ ဗဟူ ခတ္တိယကုမာရေ စ ဗြာဟ္မဏကုမာရေ စ မန္တေ ဝါစေသိ။ တဿ သန္တိကေ ဧကော ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါ တယော ဝေဒေ ပဂုဏေ အကာသိ၊ ဧကပဒေပိ နိက္ကင်္ခေါ ပိဋ္ဌိအာစရိယော ဟုတွာ မန္တေ ဝါစေသိ။ သော အပရေန သမယေန ဃရာဝါသံ ဂဟေတွာ ဃရာဝါသစိန္တာယ အာဝိလစိတ္တော မန္တေ ပရိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိ။ အထ နံ အာစရိယော အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတံ ‘‘ကိံ၊ မာဏဝ၊ ပဂုဏာ တေ မန္တာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဃရာဝါသဂဟိတကာလတော ပဋ္ဌာယ မေ စိတ္တံ အာဝိလံ ဇာတံ၊ မန္တေ ပရိဝတ္တေတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တာတ၊ အာဝိလေ စိတ္တမှိ ပဂုဏာပိ မန္တာ န ပဋိဘန္တိ၊ အနာဝိလေ ပန စိတ္တေ အပ္ပဋိဘာဏံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၆၉။

‘‘ယထောဒကေ အာဝိလေ အပ္ပသန္နေ၊ န ပဿတိ သိပ္ပိကသမ္ဗုကဉ္စ၊

သက္ခရံ ဝါလုကံ မစ္ဆဂုမ္ဗံ၊ ဧဝံ အာဝိလမှိ စိတ္တေ၊

န သော ပဿတိ အတ္တဒတ္ထံ ပရတ္ထံ။

၇၀။

‘‘ယထောဒကေ အစ္ဆေ ဝိပ္ပသန္နေ၊ သော ပဿတိ သိပ္ပိကသမ္ဗုကဉ္စ၊

သက္ခရံ ဝါလုကံ မစ္ဆဂုမ္ဗံ၊ ဧဝံ အနာဝိလမှိ စိတ္တေ၊

သော ပဿတိ အတ္ထဒတ္ထံ ပရတ္ထ’’န္တိ။

တတ္ထ အာဝိလေတိ ကဒ္ဒမာလုဠိတေ။ အပ္ပသန္နေတိ တာယေဝ အာဝိလတာယ အဝိပ္ပသန္နေ။ သိပ္ပိကသမ္ဗုကဉ္စာတိ သိပ္ပိကဉ္စ သမ္ဗုကဉ္စ။ မစ္ဆဂုမ္ဗန္တိ မစ္ဆဃဋံ။ ဧဝံ အာဝိလမှီတိ ဧဝမေဝ ရာဂါဒီဟိ အာဝိလေ စိတ္တေ။ အတ္တဒတ္ထံ ပရတ္ထန္တိ နေဝ အတ္တဒတ္ထံ န ပရတ္ထံ ပဿတီတိ အတ္ထော။ သော ပဿတီတိ ဧဝမေဝ အနာဝိလေ စိတ္တေ သော ပုရိသော အတ္တဒတ္ထံ ပရတ္ထဉ္စ ပဿတီတိ။

သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဗြာဟ္မဏကုမာရော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ မာဏဝေါ အယမေဝ မာဏဝေါ အဟောသိ၊ အာစရိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အနဘိရတိဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၁၈၆] ၆။ ဒဓိဝါဟနဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝဏ္ဏဂန္ဓရသူပေတောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဝိပက္ခသေဝိံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ကထိတမေဝ။ သတ္ထာ ပန ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ အသာဓုသန္နိဝါသော နာမ ပါပေါ အနတ္ထကရော၊ တတ္ထ မနုဿဘူတာနံ တာဝ ပါပသန္နိဝါသဿ အနတ္ထကရတာယ ကိံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပုဗ္ဗေ ပန အသာတေန အမဓုရေန နိမ္ဗရုက္ခေန သဒ္ဓိံ သန္နိဝါသမာဂမ္မ မဓုရရသော ဒိဗ္ဗရသပဋိဘာဂေါ အစေတနော အမ္ဗရုက္ခောပိ အမဓုရော တိတ္တကော ဇာတော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ကာသိရဋ္ဌေ စတ္တာရော ဘာတရော ဗြာဟ္မဏာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ပဋိပါဋိယာ ပဏ္ဏသာလာ ကတွာ ဝါသံ ကပ္ပေသုံ။ တေသံ ဇေဋ္ဌကဘာတာ ကာလံ ကတွာ သက္ကတ္တံ ပါပုဏိ။ သော တံ ကာရဏံ ဉတွာ အန္တရန္တရာ သတ္တဋ္ဌဒိဝသစ္စယေန တေသံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော ဧကဒိဝသံ ဇေဋ္ဌကတာပသံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ – ‘‘ဘန္တေ၊ ကေန တေ အတ္ထော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ပဏ္ဍုရောဂေါ တာပသော ‘‘အဂ္ဂိနာ မေ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ သော တံ သုတွာ တဿ ဝါသိဖရသုကံ အဒါသိ။ ဝါသိဖရသုကော နာမ ဒဏ္ဍေ ပဝေသနဝသေန ဝါသိပိ ဟောတိ ဖရသုပိ။ တာပသော ‘‘ကော မေ ဣမံ အာဒါယ ဒါရူနိ အာဟရိဿတီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သက္ကော ဧဝမာဟ – ‘‘ယဒါ တေ၊ ဘန္တေ၊ ဒါရူဟိ အတ္ထော၊ ဣမံ ဖရသုံ ဟတ္ထေန ပဟရိတွာ ‘ဒါရူနိ မေ အာဟရိတွာ အဂ္ဂိံ ကရောဟီ’တိ ဝဒေယျာသိ၊ ဒါရူနိ အာဟရိတွာ အဂ္ဂိံ ကတွာ ဒဿတီ’’တိ။ တဿ ဝါသိဖရသုကံ ဒတွာ ဒုတိယမ္ပိ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ကေန တေ အတ္ထော’’တိ ပုစ္ဆိ။ တဿ ပဏ္ဏသာလာယ ဟတ္ထိမဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ သော ဟတ္ထီဟိ ဥပဒ္ဒုတော ‘‘ဟတ္ထီနံ မေ ဝသေန ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေ ပလာပေဟီ’’တိ အာဟ။ သက္ကော တဿ ဧကံ ဘေရိံ ဥပနာမေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ တလေ ပဟဋေ တုမှာကံ ပစ္စာမိတ္တာ ပလာယိဿန္တိ၊ ဣမသ္မိံ တလေ ပဟဋေ မေတ္တစိတ္တာ ဟုတွာ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ ပရိဝါရေဿန္တီ’’တိ ဝတွာ တံ ဘေရိံ ဒတွာ ကနိဋ္ဌဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ကေန တေ အတ္ထော’’တိ ပုစ္ဆိ။ သောပိ ပဏ္ဍုရောဂဓာတုကောဝ၊ တသ္မာ ‘‘ဒဓိနာ မေ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ သက္ကော တဿ ဧကံ ဒဓိဃဋံ ဒတွာ ‘‘သစေ တုမှေ ဣစ္ဆမာနာ ဣမံ အာသိဉ္စေယျာထ၊ မဟာနဒီ ဟုတွာ မဟောဃံ ပဝတ္တေတွာ တုမှာကံ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဒါတုံ သမတ္ထောပိ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဝါသိဖရသုကော ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ အဂ္ဂိံ ကရောတိ၊ ဣတရေန ဘေရိတလေ ပဟဋေ ဟတ္ထီ ပလာယန္တိ၊ ကနိဋ္ဌော ဒဓိံ ပရိဘုဉ္ဇတိ။

တသ္မိံ ကာလေ ဧကော သူကရော ဧကသ္မိံ ပုရာဏဂါမဋ္ဌာနေ စရန္တော အာနုဘာဝသမ္ပန္နံ ဧကံ မဏိက္ခန္ဓံ အဒ္ဒသ။ သော တံ မဏိက္ခန္ဓံ မုခေန ဍံသိတွာ တဿာနုဘာဝေန အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ သမုဒ္ဒဿ မဇ္ဈေ ဧကံ ဒီပကံ ဂန္တွာ ‘‘ဧတ္ထ ဒါနိ မယာ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဩတရိတွာ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဧကဿ ဥဒုမ္ဗရရုက္ခဿ ဟေဋ္ဌာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ မဏိက္ခန္ဓံ ပုရတော ဌပေတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ အထေကော ကာသိရဋ္ဌဝါသီ မနုဿော ‘‘နိရုပကာရော ဧသ အမှာက’’န္တိ မာတာပိတူဟိ ဂေဟာ နိက္ကဍ္ဎိတော ဧကံ ပဋ္ဋနဂါမံ ဂန္တွာ နာဝိကာနံ ကမ္မကာရော ဟုတွာ နာဝံ အာရုယှ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဘိန္နာယ နာဝါယ ဖလကေ နိပန္နော တံ ဒီပကံ ပတွာ ဖလာဖလာနိ ပရိယေသန္တော တံ သူကရံ နိဒ္ဒါယန္တံ ဒိသွာ သဏိကံ ဂန္တွာ မဏိက္ခန္ဓံ ဂဏှိတွာ တဿ အာနုဘာဝေန အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဥဒုမ္ဗရရုက္ခေ နိသီဒိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ သူကရော ဣမဿ မဏိက္ခန္ဓဿ အာနုဘာဝေန အာကာသစာရိကော ဟုတွာ ဣဓ ဝသတိ မညေ၊ မယာ ပဌမမေဝ ဣမံ သူကရံ မာရေတွာ မံသံ ခါဒိတွာ ပစ္ဆာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော ဧကံ ဒဏ္ဍကံ ဘဉ္ဇိတွာ တဿ သီသေ ပါတေတိ။ သူကရော ပဗုဇ္ဈိတွာ မဏိံ အပဿန္တော ဣတော စိတော စ ကမ္ပမာနော ဝိဓာဝတိ၊ ရုက္ခေ နိသိန္နပုရိသော ဟသိ။ သူကရော ဩလောကေန္တော တံ ဒိသွာ တံ ရုက္ခံ သီသေန ပဟရိတွာ တတ္ထေဝ မတော။

သော ပုရိသော ဩတရိတွာ အဂ္ဂိံ ကတွာ တဿ မံသံ ပစိတွာ ခါဒိတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဟိမဝန္တမတ္ထကေန ဂစ္ဆန္တော အဿမပဒံ ဒိသွာ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ တာပသဿ အဿမေ ဩတရိတွာ ဒွီဟတီဟံ ဝသိတွာ တာပသဿ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ အကာသိ၊ ဝါသိဖရသုကဿ အာနုဘာဝဉ္စ ပဿိ။ သော ‘‘ဣမံ မယာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဏိက္ခန္ဓဿ အာနုဘာဝံ တာပသဿ ဒဿေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ မဏိံ ဂဟေတွာ ဝါသိဖရသုကံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ တာပသော အာကာသေန စရိတုကာမော တံ ဂဟေတွာ ဝါသိဖရသုကံ အဒါသိ။ သော တံ ဂဟေတွာ ထောကံ ဂန္တွာ ဝါသိဖရသုကံ ပဟရိတွာ ‘‘ဝါသိဖရသုက တာပသဿ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ မဏိက္ခန္ဓံ မေ အာဟရာ’’တိ အာဟ။ သော ဂန္တွာ တာပသဿ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ မဏိက္ခန္ဓံ အာဟရိ။ သော ဝါသိဖရသုကံ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ မဇ္ဈိမတာပသဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ကတိပါဟံ ဝသိတွာ ဘေရိယာ အာနုဘာဝံ ဒိသွာ မဏိက္ခန္ဓံ ဒတွာ ဘေရိံ ဂဏှိတွာ ပုရိမနယေနေဝ တဿပိ သီသံ ဆိန္ဒာပေတွာ ကနိဋ္ဌံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒဓိဃဋဿ အာနုဘာဝံ ဒိသွာ မဏိက္ခန္ဓံ ဒတွာ ဒဓိဃဋံ ဂဟေတွာ ပုရိမနယေနေဝ တဿ သီသံ ဆိန္ဒာပေတွာ မဏိက္ခန္ဓဉ္စ ဝါသိဖရသုကဉ္စ ဘေရိဉ္စ ဒဓိဃဋဉ္စ ဂဟေတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဗာရာဏသိယာ အဝိဒူရေ ဌတွာ ဗာရာဏသိရညော ‘‘ယုဒ္ဓံ ဝါ မေ ဒေတု ရဇ္ဇံ ဝါ’’တိ ဧကဿ ပုရိသဿ ဟတ္ထေ ပဏ္ဏံ ပါဟေသိ။

ရာဇာ သာသနံ သုတွာဝ ‘‘စောရံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ နိက္ခမိ။ သော ဧကံ ဘေရိတလံ ပဟရိ၊ စတုရင်္ဂိနီ သေနာ ပရိဝါရေသိ။ ရညော အဝတ္ထရဏဘာဝံ ဉတွာ ဒဓိဃဋံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ မဟာနဒီ ပဝတ္တိ။ မဟာဇနော ဒဓိမှိ ဩသီဒိတွာ နိက္ခမိတုံ နာသက္ခိ။ ဝါသိဖရသုကံ ပဟရိတွာ ‘‘ရညော သီသံ အာဟရာ’’တိ အာဟ၊ ဝါသိဖရသုကော ဂန္တွာ ရညော သီသံ အာဟရိတွာ ပါဒမူလေ နိက္ခိပိ။ ဧကောပိ အာဝုဓံ ဥက္ခိပိတုံ နာသက္ခိ။ သော မဟန္တေန ဗလေန ပရိဝုတော နဂရံ ပဝိသိတွာ အဘိသေကံ ကာရေတွာ ဒဓိဝါဟနော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။

တဿေကဒိဝသံ မဟာနဒိယံ ဇာလကရဏ္ဍကေ ကီဠန္တဿ ကဏ္ဏမုဏ္ဍဒဟတော ဒေဝပရိဘောဂံ ဧကံ အမ္ဗပက္ကံ အာဂန္တွာ ဇာလေ လဂ္ဂိ၊ ဇာလံ ဥက္ခိပန္တာ တံ ဒိသွာ ရညော အဒံသု။ တံ မဟန္တံ ဃဋပ္ပမာဏံ ပရိမဏ္ဍလံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ အဟောသိ။ ရာဇာ ‘‘ကိဿ ဖလံ နာမေတ’’န္တိ ဝနစရကေ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အမ္ဗဖလ’’န္တိ သုတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တဿ အဋ္ဌိံ အတ္တနော ဥယျာနေ ရောပါပေတွာ ခီရောဒကေန သိဉ္စာပေသိ။ ရုက္ခော နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတိယေ သံဝစ္ဆရေ ဖလံ အဒါသိ။ အမ္ဗဿ သက္ကာရော မဟာ အဟောသိ၊ ခီရောဒကေန သိဉ္စန္တိ၊ ဂန္ဓပဉ္စင်္ဂုလိကံ ဒေန္တိ၊ မာလာဒါမာနိ ပရိက္ခိပန္တိ၊ ဂန္ဓတေလေန ဒီပံ ဇာလေန္တိ၊ ပရိက္ခေပေါ ပနဿ ပဋသာဏိယာ အဟောသိ။ ဖလာနိ မဓုရာနိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာနိ အဟေသုံ။ ဒဓိဝါဟနရာဇာ အညေသံ ရာဇူနံ အမ္ဗဖလံ ပေသေန္တော အဋ္ဌိတော ရုက္ခနိဗ္ဗတ္တနဘယေန အင်္ကုရနိဗ္ဗတ္တနဋ္ဌာနံ မဏ္ဍူကကဏ္ဋကေန ဝိဇ္ဈိတွာ ပေသေသိ။ တေသံ အမ္ဗံ ခါဒိတွာ အဋ္ဌိ ရောပိတံ န သမ္ပဇ္ဇတိ။ တေ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ ပုစ္ဆန္တာ တံ ကာရဏံ ဇာနိံသု။

အထေကော ရာဇာ ဥယျာနပါလံ ပက္ကောသိတွာ ‘‘ဒဓိဝါဟနဿ အမ္ဗဖလာနံ ရသံ နာသေတွာ တိတ္တကဘာဝံ ကာတုံ သက္ခိဿသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ သဟဿံ ဒတွာ ပေသေသိ။ သော ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ‘‘ဧကော ဥယျာနပါလော အာဂတော’’တိ ရညော အာရောစာပေတွာ တေန ပက္ကောသာပိတော ပဝိသိတွာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘တွံ ဥယျာနပါလော’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော အာနုဘာဝံ ဝဏ္ဏေသိ။ ရာဇာ ‘‘ဂစ္ဆ အမှာကံ ဥယျာနပါလဿ သန္တိကေ ဟောဟီ’’တိ အာဟ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ ဒွေ ဇနာ ဥယျာနံ ပဋိဇဂ္ဂန္တိ။ အဓုနာဂတော ဥယျာနပါလော အကာလပုပ္ဖာနိ သုဋ္ဌု ပုပ္ဖာပေန္တော အကာလဖလာနိ ဂဏှာပေန္တော ဥယျာနံ ရမဏီယံ အကာသိ။ ရာဇာ တဿ ပသီဒိတွာ ပေါရာဏကဥယျာနပါလံ နီဟရိတွာ တဿေဝ ဥယျာနံ အဒါသိ။ သော ဥယျာနဿ အတ္တနော ဟတ္ထဂတဘာဝံ ဉတွာ အမ္ဗရုက္ခံ ပရိဝါရေတွာ နိမ္ဗေ စ ဖဂ္ဂဝဝလ္လိယော စ ရောပေသိ၊ အနုပုဗ္ဗေန နိမ္ဗာ ဝဍ္ဎိံသု၊ မူလေဟိ မူလာနိ၊ သာခါဟိ စ သာခါ သံသဋ္ဌာ ဩနဒ္ဓဝိနဒ္ဓါ အဟေသုံ။ တေန အသာတအမဓုရသံသဂ္ဂေန တာဝမဓုရဖလော အမ္ဗော တိတ္တကော ဇာတော နိမ္ဗပဏ္ဏသဒိသရသော၊ အမ္ဗဖလာနံ တိတ္တကဘာဝံ ဉတွာ ဥယျာနပါလော ပလာယိ။

ဒဓိဝါဟနော ဥယျာနံ ဂန္တွာ အမ္ဗဖလံ ခါဒန္တော မုခေ ပဝိဋ္ဌံ အမ္ဗရသံ နိမ္ဗကသဋံ ဝိယ အဇ္ဈောဟရိတုံ အသက္ကောန္တော ကက္ကာရေတွာ နိဋ္ဌုဘိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တဿ အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အမစ္စော အဟောသိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတ၊ ဣမဿ ရုက္ခဿ ပေါရာဏကပရိဟာရတော ပရိဟီနံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေပိဿ ဖလံ တိတ္တကံ ဇာတံ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၁။

‘‘ဝဏ္ဏဂန္ဓရသူပေတော၊ အမ္ဗောယံ အဟုဝါ ပုရေ၊

တမေဝ ပူဇံ လဘမာနော၊ ကေနမ္ဗော ကဋုကပ္ဖလော’’တိ။

အထဿ ကာရဏံ အာစိက္ခန္တော ဗောဓိသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၂။

‘‘ပုစိမန္ဒပရိဝါရော၊ အမ္ဗော တေ ဒဓိဝါဟန၊

မူလံ မူလေန သံသဋ္ဌံ၊ သာခါ သာခါ နိသေဝရေ၊

အသာတသန္နိဝါသေန၊ တေနမ္ဗော ကဋုကပ္ဖလော’’တိ။

တတ္ထ ပုစိမန္ဒပရိဝါရောတိ နိမ္ဗရုက္ခပရိဝါရော။ သာခါ သာခါ နိသေဝရေတိ ပုစိမန္ဒဿ သာခါယော အမ္ဗရုက္ခဿ သာခါယော နိသေဝန္တိ။ အသာတသန္နိဝါသေနာတိ အမဓုရေဟိ ပုစိမန္ဒေဟိ သဒ္ဓိံ သန္နိဝါသေန။ တေနာတိ တေန ကာရဏေန အယံ အမ္ဗော ကဋုကပ္ဖလော အသာတဖလော တိတ္တကဖလော ဇာတောတိ။

ရာဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာ သဗ္ဗေပိ ပုစိမန္ဒေ စ ဖဂ္ဂဝဝလ္လိယော စ ဆိန္ဒာပေတွာ မူလာနိ ဥဒ္ဓရာပေတွာ သမန္တာ အမဓုရပံသုံ ဟရာပေတွာ မဓုရပံသုံ ပက္ခိပါပေတွာ ခီရောဒကသက္ခရောဒကဂန္ဓောဒကေဟိ အမ္ဗံ ပဋိဇဂ္ဂါပေသိ။ သော မဓုရသံသဂ္ဂေန ပုန မဓုရောဝ အဟောသိ။ ရာဇာ ပကတိဥယျာနပါလဿေဝ ဥယျာနံ နိယျာဒေတွာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အဟမေဝ ပဏ္ဍိတာမစ္စော အဟောသိ’’န္တိ။

ဒဓိဝါဟနဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၁၈၇] ၇။ စတုမဋ္ဌဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥစ္စေ ဝိဋဘိမာရုယှာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ မဟလ္လကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသံ ကိရ ဒွီသု အဂ္ဂသာဝကေသု အညမညံ ပဉှပုစ္ဆနဝိဿဇ္ဇနကထာယ နိသိန္နေသု ဧကော မဟလ္လကော ဘိက္ခု တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ တတိယော ဟုတွာ နိသီဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ မယမ္ပိ တုမှေ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမ၊ တုမှေပိ အတ္တနော ကင်္ခံ အမှေ ပုစ္ဆထာ’’တိ အာဟ။ ထေရာ တံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ဥဋ္ဌာယ ပက္ကမိံသု။ ထေရာနံ ဓမ္မံ သောတုံ နိသိန္နပရိသာ သမာဂမဿ ဘိန္နကာလေ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ အကာလေ အာဂတတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တေ တံ ကာရဏံ အာရောစယိံသု။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ဧတံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ အကထေတွာ ပက္ကမန္တိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပက္ကမိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အရညာယတနေ ရုက္ခဒေဝတာ အဟောသိ။ အထ ဒွေ ဟံသပေါတကာ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတာ နိက္ခမိတွာ တသ္မိံ ရုက္ခေ နိသီဒိတွာ ဂေါစရာယ ဂန္တွာ နိဝတ္တန္တာပိ တသ္မိံယေဝ ဝိဿမိတွာ စိတ္တကူဋံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ တေသံ ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော အဟောသိ။ ဂစ္ဆန္တာ စ အာဂစ္ဆန္တာ စ အညမညံ သမ္မောဒိတွာ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ ပက္ကမိံသု။ အထေကဒိဝသံ တေသု ရုက္ခဂ္ဂေ နိသီဒိတွာ ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ကထေန္တေသု ဧကော သိင်္ဂါလော တဿ ရုက္ခဿ ဟေဋ္ဌာ ဌတွာ တေဟိ ဟံသပေါတကေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၃။

‘‘ဥစ္စေ ဝိဋဘိမာရုယှ၊ မန္တယဝှော ရဟောဂတာ၊

နီစေ ဩရုယှ မန္တဝှော၊ မိဂရာဇာပိ သောဿတီ’’တိ။

တတ္ထ ဥစ္စေ ဝိဋဘိမာရုယှာတိ ပကတိယာ စ ဥစ္စေ ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ ဥစ္စတရံ ဧကံ ဝိဋပံ အဘိရုဟိတွာ။ မန္တယဝှောတိ မန္တေထ ကထေထ။ နီစေ ဩရုယှာတိ ဩတရိတွာ နီစေ ဌာနေ ဌတွာ မန္တေထ။ မိဂရာဇာပိ သောဿတီတိ အတ္တာနံ မိဂရာဇာနံ ကတွာ အာဟ။ ဟံသပေါတကာ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ဥဋ္ဌာယ စိတ္တကူဋမေဝ ဂတာ။

တေသံ ဂတကာလေ ဗောဓိသတ္တော သိင်္ဂါလဿ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၄။

‘‘ယံ သုဝဏ္ဏော သုဝဏ္ဏေန၊ ဒေဝေါ ဒေဝေန မန္တယေ၊

ကိံ တေတ္ထ စတုမဋ္ဌဿ၊ ဗိလံ ပဝိသ ဇမ္ဗုကာ’’တိ။

တတ္ထ သုဝဏ္ဏောတိ သုန္ဒရဝဏ္ဏော။ သုဝဏ္ဏေနာတိ ဒုတိယေန ဟံသပေါတကေန။ ဒေဝေါ ဒေဝေနာတိ တေယေဝ ဒွေ ဒေဝေ ကတွာ ကထေတိ။ စတုမဋ္ဌဿာတိ သရီရေန ဇာတိယာ သရေန ဂုဏေနာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ မဋ္ဌဿ သုဒ္ဓဿာတိ အက္ခရတ္ထော။ အသုဒ္ဓံယေဝ ပန တံ ပသံသာဝစနေန နိန္ဒန္တော ဧဝမာဟ၊ စတူဟိ လာမကဿ ကိံ တေ ဧတ္ထ သိင်္ဂါလဿာတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဗိလံ ပဝိသာ’’တိ ဣဒံ ဗောဓိသတ္တော ဘေရဝါရမ္မဏံ ဒဿေတွာ တံ ပလာပေန္တော အာဟ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သိင်္ဂါလော မဟလ္လကော အဟောသိ၊ ဒွေ ဟံသပေါတကာ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ၊ ရုက္ခဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စတုမဋ္ဌဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၁၈၈] ၈။ သီဟကောတ္ထုဇာတကဝဏ္ဏနာ

သီဟင်္ဂုလီ သီဟနခေါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောကာလိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသံ ကိရ ကောကာလိကော အညေသု ဗဟုဿုတေသု ဓမ္မံ ကထေန္တေသု သယမ္ပိ ကထေတုကာမော အဟောသီတိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ တံ ပန ပဝတ္တိံ သုတွာ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောကာလိကော ဣဒါနေဝ အတ္တနော သဒ္ဒေန ပါကဋော ဇာတော၊ ပုဗ္ဗေပိ ပါကဋော အဟောသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ သီဟော ဟုတွာ ဧကာယ သိင်္ဂါလိယာ သဒ္ဓိံ သံဝါသမနွာယ ပုတ္တံ ပဋိလဘိ။ သော အင်္ဂုလီဟိ နခေဟိ ကေသရေန ဝဏ္ဏေန သဏ္ဌာနေနာတိ ဣမေဟိ အာကာရေဟိ ပိတုသဒိသော အဟောသိ၊ သဒ္ဒေန မာတုသဒိသော။ အထေကဒိဝသံ ဒေဝေ ဝဿိတွာ ဝိဂတေ သီဟေသု နဒိတွာ သီဟကီဠံ ကီဠန္တေသု သောပိ တေသံ အန္တရေ နဒိတုကာမော ဟုတွာ သိင်္ဂါလိကံ နာဒံ နဒိ။ အထဿ သဒ္ဒံ သုတွာ သီဟာ တုဏှီ အဟေသုံ။ တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ အပရော ဗောဓိသတ္တဿ သဇာတိပုတ္တော ‘‘တာတ၊ အယံ သီဟော ဝဏ္ဏာဒီဟိ အမှေဟိ သမာနော၊ သဒ္ဒေါ ပနဿ အညာဒိသော၊ ကော နာမေသော’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၅။

‘‘သီဟင်္ဂုလီ သီဟနခေါ၊ သီဟပါဒပတိဋ္ဌိတော၊

သော သီဟော သီဟသင်္ဃမှိ၊ ဧကော နဒတိ အညထာ’’တိ။

တတ္ထ သီဟပါဒပတိဋ္ဌိတောတိ သီဟပါဒေဟေဝ ပတိဋ္ဌိတော။ ဧကော နဒတိ အညထာတိ ဧကောဝ အဝသေသသီဟေဟိ အသဒိသေန သိင်္ဂါလသဒ္ဒေန နဒန္တော အညထာ နဒတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘တာတ၊ ဧသ တဝ ဘာတာ သိင်္ဂါလိယာ ပုတ္တော၊ ရူပေန မယာ သဒိသော၊ သဒ္ဒေန မာတရာ သဒိသော’’တိ ဝတွာ သိင်္ဂါလိပုတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘တာတ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣဓ ဝသန္တော အပ္ပသဒ္ဒေါ ဝသ၊ သစေ ပုန နဒိဿသိ၊ သိင်္ဂါလဘာဝံ တေ ဇာနိဿန္တီ’’တိ ဩဝဒန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၆။

‘‘မာ တွံ နဒိ ရာဇပုတ္တ၊ အပ္ပသဒ္ဒေါ ဝနေ ဝသ၊

သရေန ခေါ တံ ဇာနေယျုံ၊ န ဟိ တေ ပေတ္တိကော သရော’’တိ။

တတ္ထ ရာဇပုတ္တာတိ သီဟဿ မိဂရညော ပုတ္တ။ ဣမဉ္စ ပန ဩဝါဒံ သုတွာ ပုန သော နဒိတုံ နာမ န ဥဿဟိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သိင်္ဂါလော ကောကာလိကော အဟောသိ၊ သဇာတိပုတ္တော ရာဟုလော၊ မိဂရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သီဟကောတ္ထုဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၁၈၉] ၉။ သီဟစမ္မဇာတကဝဏ္ဏနာ

နေတံ သီဟဿ နဒိတန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောကာလိကညေဝ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ဣမသ္မိံ ကာလေ သရဘညံ ဘဏိတုကာမော အဟောသိ။ သတ္ထာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကဿကကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကသိကမ္မေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တသ္မိံ ကာလေ ဧကော ဝါဏိဇော ဂဒြဘဘာရကေန ဝေါဟာရံ ကရောန္တော ဝိစရတိ။ သော ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဂဒြဘဿ ပိဋ္ဌိတော ဘဏ္ဍိကံ ဩတာရေတွာ ဂဒြဘံ သီဟစမ္မေန ပါရုပိတွာ သာလိယဝခေတ္တေသု ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ခေတ္တရက္ခကာ တံ ဒိသွာ ‘‘သီဟော’’တိ သညာယ ဥပသင်္ကမိတုံ န သက္ကောန္တိ။ အထေကဒိဝသံ သော ဝါဏိဇော ဧကသ္မိံ ဂါမဒွါရေ နိဝါသံ ဂဟေတွာ ပါတရာသံ ပစာပေန္တော တတော ဂဒြဘံ သီဟစမ္မံ ပါရုပိတွာ ယဝခေတ္တေ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ခေတ္တရက္ခကာ ‘‘သီဟော’’တိ သညာယ တံ ဥပသင်္ကမိတုံ အသက္ကောန္တာ ဂေဟံ ဂန္တွာ အာရောစေသုံ။ သကလဂါမဝါသိနော အာဝုဓာနိ ဂဟေတွာ သင်္ခေ ဓမေန္တာ ဘေရိယော ဝါဒေန္တာ ခေတ္တသမီပံ ဂန္တွာ ဥန္နဒိံသု၊ ဂဒြဘော မရဏဘယဘီတော ဂဒြဘရဝံ ရဝိ။ အထဿ ဂဒြဘဘာဝံ ဉတွာ ဗောဓိသတ္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၇။

‘‘နေတံ သီဟဿ နဒိတံ၊ န ဗျဂ္ဃဿ န ဒီပိနော၊

ပါရုတော သီဟစမ္မေန၊ ဇမ္မော နဒတိ ဂဒြဘော’’တိ။

တတ္ထ ဇမ္မောတိ လာမကော။ ဂါမဝါသိနောပိ တဿ ဂဒြဘဘာဝံ ဉတွာ တံ အဋ္ဌီနိ ဘဉ္ဇန္တာ ပေါထေတွာ သီဟစမ္မံ အာဒါယ အဂမံသု။

အထ သော ဝါဏိဇော အာဂန္တွာ တံ ဗျသနဘာဝပ္ပတ္တံ ဂဒြဘံ ဒိသွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၈။

‘‘စိရမ္ပိ ခေါ တံ ခါဒေယျ၊ ဂဒြဘော ဟရိတံ ယဝံ၊

ပါရုတော သီဟစမ္မေန၊ ရဝမာနောဝ ဒူသယီ’’တိ။

တတ္ထ တန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ အယံ ဂဒြဘော အတ္တနော ဂဒြဘဘာဝံ အဇာနာပေတွာ သီဟစမ္မေန ပါရုတော စိရမ္ပိ ကာလံ ဟရိတံ ယဝံ ခါဒေယျာတိ အတ္ထော။ ရဝမာနောဝ ဒူသယီတိ အတ္တနော ပန ဂဒြဘရဝံ ရဝမာနောဝေသ အတ္တာနံ ဒူသယိ၊ နတ္ထေတ္ထ သီဟစမ္မဿ ဒေါသောတိ။ တသ္မိံ ဧဝံ ကထေန္တေယေဝ ဂဒြဘော တတ္ထေဝ နိပန္နော မရိ၊ ဝါဏိဇောပိ တံ ပဟာယ ပက္ကာမိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဝါဏိဇော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ဂဒြဘော ကောကာလိကော၊ ပဏ္ဍိတကဿကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သီဟစမ္မဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၁၉၀] ၁၀။ သီလာနိသံသဇာတကဝဏ္ဏနာ

ပဿ သဒ္ဓါယ သီလဿာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ သဒ္ဓံ ဥပါသကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ သဒ္ဓါ ပသန္နော အရိယသာဝကော ဧကဒိဝသံ ဇေတဝနံ ဂစ္ဆန္တော သာယံ အစိရဝတိနဒီတီရံ ဂန္တွာ နာဝိကေ နာဝံ တီရေ ဌပေတွာ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဂတေ တိတ္ထေ နာဝံ အဒိသွာ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဂဟေတွာ နဒိံ ဩတရိ၊ ပါဒါ ဥဒကမှိ န ဩသီဒိံသု။ သော ပထဝီတလေ ဂစ္ဆန္တော ဝိယ ဝေမဇ္ဈံ ဂတကာလေ ဝီစိံ ပဿိ။ အထဿ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏာ ပီတိ မန္ဒာ ဇာတာ၊ ပါဒါ ဩသီဒိတုံ အာရဘိံသု၊ သော ပုန ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဒဠှံ ကတွာ ဥဒကပိဋ္ဌေနေဝ ဂန္တွာ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ဥပါသက၊ ကစ္စိ မဂ္ဂံ အာဂစ္ဆန္တော အပ္ပကိလမထေန အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဂဟေတွာ ဥဒကပိဋ္ဌေ ပတိဋ္ဌံ လဘိတွာ ပထဝိံ မဒ္ဒန္တော ဝိယ အာဂတောမှီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ခေါ ပန၊ ဥပါသက၊ တွညေဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရိတွာ ပတိဋ္ဌံ လဒ္ဓါ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဥပါသကာ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ နာဝါယ ဘိန္နာယ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရန္တာ ပတိဋ္ဌံ လဘိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ သောတာပန္နော အရိယသာဝကော ဧကေန နှာပိတကုဋုမ္ဗိကေန သဒ္ဓိံ နာဝံ အဘိရုဟိ၊ တဿ နှာပိတဿ ဘရိယာ ‘‘အယျ၊ ဣမဿ သုခဒုက္ခံ တဝ ဘာရော’’တိ နှာပိတံ တဿ ဥပါသကဿ ဟတ္ထေ နိက္ခိပိ။ အထ သာ နာဝါ သတ္တမေ ဒိဝသေ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဘိန္နာ၊ တေပိ ဒွေ ဇနာ ဧကသ္မိံ ဖလကေ နိပန္နာ ဧကံ ဒီပကံ ပါပုဏိံသု။ တတ္ထ သော နှာပိတော သကုဏေ မာရေတွာ ပစိတွာ ခါဒန္တော ဥပါသကဿပိ ဒေတိ။ ဥပါသကော ‘‘အလံ မယှ’’န္တိ န ခါဒတိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ အမှာကံ ဌပေတွာ တီဏိ သရဏာနိ အညာ ပတိဋ္ဌာ နတ္ထီ’’တိ။ သော တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏေ အနုဿရိ။ အထဿာနုသရန္တဿ တသ္မိံ ဒီပကေ နိဗ္ဗတ္တော နာဂရာဇာ အတ္တနော သရီရံ မဟာနာဝံ ကတွာ မာပေသိ၊ သမုဒ္ဒဒေဝတာ နိယာမကော အဟောသိ၊ နာဝါ သတ္တဟိ ရတနေဟိ ပူရယိတ္ထ၊ တယော ကူပကာ ဣန္ဒနီလမဏိမယာ အဟေသုံ၊ သုဝဏ္ဏမယော လင်္ကာရော၊ ရဇတမယာနိ ယောတ္တာနိ၊ သုဝဏ္ဏမယာနိ ယဋ္ဌိဖိယာနိ။

သမုဒ္ဒဒေဝတာ နာဝါယ ဌတွာ ‘‘အတ္ထိ ဇမ္ဗုဒီပဂမိကာ’’တိ ဃောသေသိ။ ဥပါသကော ‘‘မယံ ဂမိဿာမာ’’တိ အာဟ။ တေန ဟိ ဧဟိ၊ နာဝံ အဘိရုဟာတိ။ သော နာဝံ အဘိရုဟိတွာ နှာပိတံ ပက္ကောသိ၊ သမုဒ္ဒဒေဝတာ – ‘‘တုယှညေဝ လဗ္ဘတိ၊ န ဧတဿာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ? ‘‘ဧတဿ သီလဂုဏာစာရော နတ္ထိ၊ တံ ကာရဏံ။ အဟဉှိ တုယှံ နာဝံ အာဟရိံ၊ န ဧတဿာ’’တိ။ ‘‘ဟောတု၊ အဟံ အတ္တနာ ဒိန္နဒါနေန ရက္ခိတသီလေန ဘာဝိတဘာဝနာယ ဧတဿ ပတ္တိံ ဒမ္မီ’’တိ။ နှာပိတော ‘‘အနုမောဒါမိ၊ သာမီ’’တိ အာဟ။ ဒေဝတာ ‘‘ဣဒါနိ ဂဏှိဿာမီ’’တိ တမ္ပိ အာရောပေတွာ ဥဘောပိ ဇနေ သမုဒ္ဒါ နိက္ခာမေတွာ နဒိယာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဒွိန္နမ္ပိ တေသံ ဂေဟေ ဓနံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတေဟေဝ သဒ္ဓိံ သံသဂ္ဂေါ နာမ ကာတဗ္ဗော။ သစေ ဟိ ဣမဿ နှာပိတဿ ဣမိနာ ဥပါသကေန သဒ္ဓိံ သံသဂ္ဂေါ နာဘဝိဿ၊ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေယေဝ နဿိဿာ’’တိ ပဏ္ဍိတသံသဂ္ဂဂုဏံ ကထယမာနာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၇၉။

‘‘ပဿ သဒ္ဓါယ သီလဿ၊ စာဂဿ စ အယံ ဖလံ၊

နာဂေါ နာဝါယ ဝဏ္ဏေန၊ သဒ္ဓံ ဝဟတုပါသကံ။

၈၀။

‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝံ၊

သတဉှိ သန္နိဝါသေန၊ သောတ္ထိံ ဂစ္ဆတိ နှာပိတော’’တိ။

တတ္ထ ပဿာတိ ကဉ္စိ အနိယမေတွာ ပဿထာတိ အာလပတိ။ သဒ္ဓါယာတိ လောကိယလောကုတ္တရာယ သဒ္ဓါယ။ သီလေပိ ဧသေဝ နယော။ စာဂဿာတိ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂဿ စေဝ ကိလေသပရိစ္စာဂဿ စ။ အယံ ဖလန္တိ ဣဒံ ဖလံ၊ ဂုဏံ အာနိသံသန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ စာဂဿ စ ဖလံ ပဿ၊ အယံ နာဂေါ နာဝါယ ဝဏ္ဏေနာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နာဝါယ ဝဏ္ဏေနာတိ နာဝါယ သဏ္ဌာနေန။ သဒ္ဓန္တိ တီသု ရတနေသု ပတိဋ္ဌိတသဒ္ဓံ။ သဗ္ဘိရေဝါတိ ပဏ္ဍိတေဟိယေဝ။ သမာသေထာတိ ဧကတော အာဝသေယျ၊ ဥပဝသေယျာတိ အတ္ထော။ ကုဗ္ဗေထာတိ ကရေယျ။ သန္ထဝန္တိ မိတ္တသန္ထဝံ။ တဏှာသန္ထဝေါ ပန ကေနစိပိ သဒ္ဓိံ န ကာတဗ္ဗော။ နှာပိတောတိ နှာပိတကုဋုမ္ဗိကော။ ‘‘နဟာပိတော’’တိပိ ပါဌော။

ဧဝံ သမုဒ္ဒဒေဝတာ အာကာသေ ဌတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဩဝဒိတွာ နာဂရာဇာနံ ဂဏှိတွာ အတ္တနော ဝိမာနမေဝ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – သစ္စပရိယောသာနေ ဥပါသကော သကဒါဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ သောတာပန္နဥပါသကော ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ နာဂရာဇာ သာရိပုတ္တော အဟောသိ၊ သမုဒ္ဒဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သီလာနိသံသဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

အသဒိသဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အသဒိသဉ္စ သင်္ဂါမံ၊ ဝါလောဒကံ ဂိရိဒတ္တံ၊

နဘိရတိ ဒဓိဝါဟံ၊ စတုမဋ္ဌံ သီဟကောဋ္ဌံ၊

သီဟစမ္မံ သီလာနိသံသံ။

၅။ ရုဟကဝဂ္ဂေါ

[၁၉၁] ၁။ ရုဟကဇာတကဝဏ္ဏနာ

အပိ ရုဟက ဆိန္နာပီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏဒုတိယိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု အဋ္ဌကနိပါတေ ဣန္ဒြိယဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၈။၆၀ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။ သတ္ထာ ပန တံ ဘိက္ခုံ ‘‘အယံ တေ ဘိက္ခု ဣတ္ထီ အနတ္ထကာရိကာ၊ ပုဗ္ဗေပိ တေ ဧသာ သရာဇိကာယ ပရိသာယ မဇ္ဈေ လဇ္ဇာပေတွာ ဂေဟာ နိက္ခမနာကာရံ ကာရေသီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ ရုဟကော နာမ ပုရောဟိတော အဟောသိ၊ တဿ ပုရာဏီ နာမ ဗြာဟ္မဏီ ဘရိယာ။ ရာဇာ ဗြာဟ္မဏဿ အဿဘဏ္ဍကေန အလင်္ကရိတွာ အဿံ အဒါသိ။ သော တံ အဿံ အာရုယှ ရညော ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။ အထ နံ အလင်္ကတအဿဿ ပိဋ္ဌေ နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆန္တံ အာဂစ္ဆန္တဉ္စ ဒိသွာ တဟိံ တဟိံ ဌိတာ မနုဿာ ‘‘အဟော အဿဿ ရူပံ၊ အဟော အဿော သောဘတီ’’တိ အဿမေဝ ပသံသန္တိ။ သော ဂေဟံ အာဂန္တွာ ပါသာဒံ အဘိရုယှ ဘရိယံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အမှာကံ အဿော အတိဝိယ သောဘတိ၊ ဥဘောသု ပဿေသု ဌိတာ မနုဿာ အမှာကံ အဿမေဝ ဝဏ္ဏေန္တီ’’တိ။ သာ ပန ဗြာဟ္မဏီ ထောကံ ဆိန္နိကာ ဓုတ္တိကဓာတုကာ၊ တေန နံ ဧဝမာဟ – ‘‘အယျ၊ တွံ အဿဿ သောဘနကာရဏံ န ဇာနာသိ၊ အယံ အဿော အတ္တနော အလင်္ကတံ အဿဘဏ္ဍကံ နိဿာယ သောဘတိ၊ သစေ တွမ္ပိ အဿော ဝိယ သောဘိတုကာမော အဿဘဏ္ဍကံ ပိဠန္ဓိတွာ အန္တရဝီထိံ ဩရုယှ အဿော ဝိယ ပါဒေ ကောဋ္ဋယမာနော ဂန္တွာ ရာဇာနံ ပဿ၊ ရာဇာပိ တံ ဝဏ္ဏယိဿတိ၊ မနုဿာပိ တညေဝ ဝဏ္ဏယိဿန္တီ’’တိ။

သော ဥမ္မတ္တကဇာတိကော ဗြာဟ္မဏော တဿာ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣမိနာ နာမ ကာရဏေန သာ မံ ဝဒတီ’’တိ အဇာနိတွာ တထာသညီ ဟုတွာ တထာ အကာသိ။ ယေ ယေ ပဿန္တိ၊ တေ တေ ပရိဟာသံ ကရောန္တာ ‘‘သောဘတိ အာစရိယော’’တိ ဝဒိံသု။ ရာဇာ ပန နံ ‘‘ကိံ၊ အာစရိယ၊ ပိတ္တံ တေ ကုပိတံ၊ ဥမ္မတ္တကောသိ ဇာတော’’တိအာဒီနိ ဝတွာ လဇ္ဇာပေသိ။ တသ္မိံ ကာလေ ဗြာဟ္မဏော ‘‘အယုတ္တံ မယာ ကတ’’န္တိ လဇ္ဇိတော ဗြာဟ္မဏိယာ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘တာယမှိ သရာဇိကာယ ပရိသာယ အန္တရေ လဇ္ဇာပိတော၊ ပေါထေတွာ တံ နိက္ကဍ္ဎိဿာမီ’’တိ ဂေဟံ အဂမာသိ။ ဓုတ္တိကဗြာဟ္မဏီ တဿ ကုဇ္ဈိတွာ အာဂမနဘာဝံ ဉတွာ ပုရေတရညေဝ စူဠဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ရာဇနိဝေသနံ ဂန္တွာ စတူဟပဉ္စာဟံ တတ္ထေဝ အဟောသိ။ ရာဇာ တံ ကာရဏံ ဉတွာ ပုရောဟိတံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘အာစရိယ၊ မာတုဂါမဿ နာမ ဒေါသော ဟောတိယေဝ၊ ဗြာဟ္မဏိယာ ခမိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ခမာပနတ္ထာယ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၁။

‘‘အပိ ရုဟက ဆိန္နာပိ၊ ဇိယာ သန္ဓီယတေ ပုန၊

သန္ဓီယဿု ပုရာဏိယာ၊ မာ ကောဓဿ ဝသံ ဂမီ’’တိ။

တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဘော ရုဟက၊ နနု ဆိန္နာပိ ဓနုဇိယာ ပုန သန္ဓီယတိ ဃဋီယတိ၊ ဧဝမေဝ တွမ္ပိ ပုရာဏိယာ သဒ္ဓိံ သန္ဓီယဿု၊ ကောဓဿ ဝသံ မာ ဂမီတိ။

တံ သုတွာ ရုဟကော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၂။

‘‘ဝိဇ္ဇမာနေသု ဝါကေသု၊ ဝိဇ္ဇမာနေသု ကာရိသု၊

အညံ ဇိယံ ကရိဿာမိ၊ အလညေဝ ပုရာဏိယာ’’တိ။

တဿတ္ထော – မဟာရာဇ၊ ဓနုကာရမုဒုဝါကေသု စ ဇိယကာရကေသု စ မနုဿေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု အညံ ဇိယံ ကရိဿာမိ၊ ဣမာယ ဆိန္နာယ ပုရာဏိယာ ဇိယာယ အလံ၊ နတ္ထိ မေ ကောစိ အတ္ထောတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ တံ နီဟရိတွာ အညံ ဗြာဟ္မဏိံ အာနေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ၊ ဗြာဟ္မဏီ၊ ပုရာဏဒုတိယိကာ အဟောသိ၊ ရုဟကော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရုဟကဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၁၉၂] ၂။ သိရိကာဠကဏ္ဏိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣတ္ထီ သိယာ ရူပဝတီတိ ဣဒံ သိရိကာဠကဏ္ဏိဇာတကံ မဟာဥမင်္ဂဇာတကေ အာဝိဘဝိဿတိ။

သိရိကာဠကဏ္ဏိဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၁၉၃] ၃။ စူဠပဒုမဇာတကဝဏ္ဏနာ

အယမေဝ သာ အဟမပိ သော အနညောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဥမ္မာဒန္တီဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၀။၅၇ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။ သော ပန ဘိက္ခု သတ္ထာရာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သစ္စံ၊ ဘဂဝါ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကေန ပန တွံ ဥက္ကဏ္ဌာပိတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧကံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ မာတုဂါမံ ဒိသွာ ကိလေသာနုဝတ္တကော ဟုတွာ ဥက္ကဏ္ဌိတောမှီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခု၊ မာတုဂါမော နာမ အကတညူ မိတ္တဒုဗ္ဘီ ဗဟုမာယာ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အတ္တနော ဒက္ခိဏဇာဏုလောဟိတံ ပါယေတွာ ယာဝဇီဝိတဒါနမ္ပိ ဒတွာ မာတုဂါမဿ စိတ္တံ န လဘိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ၊ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ စဿ ‘‘ပဒုမကုမာရော’’တိ နာမံ အကံသု။ တဿ အပရေန ဆ ကနိဋ္ဌဘာတိကာ အဟေသုံ။ တေ သတ္တပိ ဇနာ အနုပုဗ္ဗေန ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တာ ဃရာဝါသံ ဂဟေတွာ ရညော သဟာယာ ဝိယ ဝိစရန္တိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ရာဇင်္ဂဏံ ဩလောကေန္တော ဌိတော တေ မဟာပရိဝါရေန ရာဇုပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ မံ ဝဓိတွာ ရဇ္ဇမ္ပိ ဂဏှေယျု’’န္တိ အာသင်္ကံ ဥပ္ပာဒေတွာ တေ ပက္ကောသာပေတွာ – ‘‘တာတာ၊ တုမှေ ဣမသ္မိံ နဂရေ ဝသိတုံ န လဘထ၊ အညတ္ထ ဂန္တွာ မမ အစ္စယေန အာဂန္တွာ ကုလသန္တကံ ရဇ္ဇံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ တေ ပိတု ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ရောဒိတွာ ကန္ဒိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဃရာနိ ဂန္တွာ ပဇာပတိယော အာဒါယ ‘‘ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ဂန္တွာ ဇီဝိဿာမာ’’တိ နဂရာ နိက္ခမိတွာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ ဧကံ ကန္တာရံ ပတွာ အန္နပါနံ အလဘမာနာ ခုဒံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တာ ‘‘မယံ ဇီဝမာနာ ဣတ္ထိယော လဘိဿာမာ’’တိ ကနိဋ္ဌဿ ဘရိယံ မာရေတွာ တေရသ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ မံသံ ခါဒိံသု။ ဗောဓိသတ္တော အတ္တနော စ ဘရိယာယ စ လဒ္ဓကောဋ္ဌာသေသု ဧကံ ဌပေတွာ ဧကံ ဒွေပိ ခါဒိံသု။ ဧဝံ ဆ ဒိဝသေ ဆ ဣတ္ထိယော မာရေတွာ မံသံ ခါဒိံသု။

ဗောဓိသတ္တော ပန ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကေကံ ဌပေတွာ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ဌပေသိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ ‘‘ဗောဓိသတ္တဿ ဘရိယံ မာရေဿာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ဗောဓိသတ္တော တေ ဆ ကောဋ္ဌာသေ တေသံ ဒတွာ ‘‘အဇ္ဇ တာဝ ဣမေ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ခါဒထ၊ သွေ ဇာနိဿာမာ’’တိ ဝတွာ တေသံ မံသံ ခါဒိတွာ နိဒ္ဒါယနကာလေ ဘရိယံ ဂဟေတွာ ပလာယိ။ သာ ထောကံ ဂန္တွာ ‘‘ဂန္တုံ န သက္ကောမိ၊ သာမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ခန္ဓေနာဒါယ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ ကန္တာရာ နိက္ခမိ။ သာ သူရိယေ ဥဂ္ဂတေ ‘‘ပိပါသိတာမှိ၊ သာမီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဥဒကံ နတ္ထိ၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ ဝတွာ ပုနပ္ပုနံ ကထိတေ ခဂ္ဂေန ဒက္ခိဏဇာဏုကံ ပဟရိတွာ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ပါနီယံ နတ္ထိ၊ ဣဒံ ပန မေ ဒက္ခိဏဇာဏုလောဟိတံ ပိဝမာနာ နိသီဒါဟီ’’တိ အာဟ။ သာ တထာ အကာသိ။ တေ အနုပုဗ္ဗေန မဟာဂင်္ဂံ ပတွာ ပိဝိတွာ စ နှတွာ စ ဖလာဖလံ ခါဒိတွာ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဝိဿမိတွာ ဧကသ္မိံ ဂင်္ဂါနိဝတ္တနေ အဿမပဒံ မာပေတွာ ဝါသံ ကပ္ပေသုံ။

အထေကဒိဝသံ ဥပရိဂင်္ဂါယ ရာဇာပရာဓိကံ စောရံ ဟတ္ထပါဒေ စ ကဏ္ဏနာသဉ္စ ဆိန္ဒိတွာ ဧကသ္မိံ အမ္ဗဏကေ နိပဇ္ဇာပေတွာ မဟာဂင်္ဂါယ ပဝါဟေသုံ။ သော မဟန္တံ အဋ္ဋဿရံ ကရောန္တော တံ ဌာနံ ပါပုဏိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ ကရုဏံ ပရိဒေဝိတသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ဒုက္ခပ္ပတ္တော သတ္တော မယိ ဌိတေ မာ နဿီ’’တိ ဂင်္ဂါတီရံ ဂန္တွာ တံ ဥတ္တာရေတွာ အဿမပဒံ အာနေတွာ ကာသာဝဓောဝနလေပနာဒီဟိ ဝဏပဋိကမ္မံ အကာသိ။ ဘရိယာ ပနဿ ‘‘ဧဝရူပံ နာမ ဒုဿီလံ ကုဏ္ဌံ ဂင်္ဂါယ အာဝါဟေတွာ ပဋိဇဂ္ဂန္တော ဝိစရတီ’’တိ ဝတွာ တံ ကုဏ္ဌံ ဇိဂုစ္ဆမာနာ နိဋ္ဌုဘန္တီ ဝိစရတိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ ဝဏေသု သံဝိရုဠှေသု ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ တံ အဿမပဒေယေဝ ဌပေတွာ အဋဝိတော ဖလာဖလာနိ အာဟရိတွာ တဉ္စ ဘရိယဉ္စ ပေါသေသိ။ တေသု ဧဝံ ဝသန္တေသု သာ ဣတ္ထီ ဧတသ္မိံ ကုဏ္ဌေ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ တေန သဒ္ဓိံ အနာစာရံ စရိတွာ ဧကေနုပါယေန ဗောဓိသတ္တံ မာရေတုကာမာ ဟုတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘သာမိ၊ အဟံ တုမှာကံ အံသေ နိသီဒိတွာ ကန္တာရာ နိက္ခမမာနာ ဧကံ ပဗ္ဗတံ ဩလောကေတွာ အယျေ ပဗ္ဗတမှိ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတေ ‘သစေ အဟံ သာမိကေန သဒ္ဓိံ အရောဂါ ဇီဝိတံ လဘိဿာမိ၊ ဗလိကမ္မံ တေ ကရိဿာမီ’တိ အာယာစိံ၊ သာ မံ ဣဒါနိ ဥတ္တာသေတိ၊ ကရောမဿာ ဗလိကမ္မ’’န္တိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ မာယံ အဇာနန္တော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဗလိကမ္မံ သဇ္ဇေတွာ တာယ ဗလိဘာဇနံ ဂါဟာပေတွာ ပဗ္ဗတမတ္ထကံ အဘိရုဟိ။ အထ နံ သာ ဧဝမာဟ – ‘‘သာမိ၊ ဒေဝတာယပိ တွညေဝ ဥတ္တမဒေဝတာ၊ ပဌမံ တာဝ တံ ဝနပုပ္ဖေဟိ ပူဇေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဝန္ဒိတွာ ပစ္ဆာ ဒေဝတာယ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သာ ဗောဓိသတ္တံ ပပါတာဘိမုခံ ဌပေတွာ ဝနပုပ္ဖေဟိ ပူဇေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဝန္ဒိတုကာမာ ဝိယ ဟုတွာ ပိဋ္ဌိပဿေ ဌတွာ ပိဋ္ဌိယံ ပဟရိတွာ ပပါတေ ပါတေတွာ ‘‘ဒိဋ္ဌာ မေ ပစ္စာမိတ္တဿ ပိဋ္ဌီ’’တိ တုဋ္ဌမာနသာ ပဗ္ဗတာ ဩရောဟိတွာ ကုဏ္ဌဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ပပါတာနုသာရေန ပဗ္ဗတာ ပတန္တော ဥဒုမ္ဗရရုက္ခမတ္ထကေ ဧကသ္မိံ အကဏ္ဋကေ ပတ္တသဉ္ဆန္နေ ဂုမ္ဗေ လဂ္ဂိ၊ ဟေဋ္ဌာပဗ္ဗတံ ပန ဩရောဟိတုံ န သက္ကာ။ သော ဥဒုမ္ဗရဖလာနိ ခါဒိတွာ သာခန္တရေ နိသီဒိ။ အထေကော မဟာသရီရော ဂေါဓရာဇာ ဟေဋ္ဌာပဗ္ဗတပါဒတော အဘိရုဟိတွာ တသ္မိံ ဥဒုမ္ဗရဖလာနိ ခါဒတိ။ သော တံ ဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ ပလာယိ၊ ပုနဒိဝသေ အာဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ပဿေ ဖလာနိ ခါဒိတွာ ပက္ကာမိ။ သော ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ အာဂစ္ဆန္တော ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ဝိဿာသံ အာပဇ္ဇိတွာ ‘‘တွံ ဣမံ ဌာနံ ကေန ကာရဏေန အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမိနာ နာမ ကာရဏေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ မာ ဘာယီ’’တိ ဝတွာ ဗောဓိသတ္တံ အတ္တနော ပိဋ္ဌိယံ နိပဇ္ဇာပေတွာ ဩတာရေတွာ အရညတော နိက္ခမိတွာ မဟာမဂ္ဂေ ဌပေတွာ ‘‘တွံ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ဥယျောဇေတွာ အရညမေဝ ပါဝိသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဧကံ ဂါမကံ ဂန္တွာ တတ္ထေဝ ဝသန္တော ပိတု ကာလကတဘာဝံ သုတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ကုလသန္တကေ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ပဒုမရာဇာ နာမ ဟုတွာ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော စတူသု နဂရဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေ နိဝေသနဒွါရေတိ ဆ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒေဝသိကံ ဆ သတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒါနံ အဒါသိ။

သာပိ ခေါ ဣတ္ထီ တံ ကုဏ္ဌံ ခန္ဓေ နိသီဒါပေတွာ အရညာ နိက္ခမိတွာ မနုဿပထေ ဘိက္ခံ စရမာနာ ယာဂုဘတ္တံ သံဟရိတွာ တံ ကုဏ္ဌံ ပေါသေသိ။ မနုဿာ ‘‘အယံ တေ ကိံ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနာ ‘‘အဟံ ဧတဿ မာတုလဓီတာ၊ ပိတုစ္ဆာပုတ္တော မေ ဧသော၊ ဧတဿေဝ မံ အဒံသု၊ သာဟံ ဝဇ္ဈပ္ပတ္တမ္ပိ အတ္တနော သာမိကံ ဥက္ခိပိတွာ ပရိဟရန္တီ ဘိက္ခံ စရိတွာ ပေါသေမီ’’တိ။ မနုဿာ ‘‘အယံ ပတိဗ္ဗတာ’’တိ တတော ပဋ္ဌာယ ဗဟုတရံ ယာဂုဘတ္တံ အဒံသု။ အပရေ ပန ဇနာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘တွံ မာ ဧဝံ ဝိစရိ၊ ပဒုမရာဇာ ဗာရာဏသိယံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပံ သင်္ခေါဘေတွာ ဒါနံ ဒေတိ၊ သော တံ ဒိသွာ တုဿိဿတိ၊ တုဋ္ဌော တေ ဗဟုံ ဓနံ ဒဿတိ၊ တဝ သာမိကံ ဣဓေဝ နိသီဒါပေတွာ ဂစ္ဆာ’’တိ ထိရံ ကတွာ ဝေတ္တပစ္ဆိံ အဒံသု။ သာ အနာစာရာ တံ ကုဏ္ဌံ ဝေတ္တပစ္ဆိယံ နိသီဒါပေတွာ ပစ္ဆိံ ဥက္ခိပိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဒါနသာလာသု ဘုဉ္ဇမာနာ ဝိစရတိ။ ဗောဓိသတ္တော အလင်္ကတဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော ဒါနဂ္ဂံ ဂန္တွာ အဋ္ဌန္နံ ဝါ ဒသန္နံ ဝါ သဟတ္ထာ ဒါနံ ဒတွာ ပုန ဂေဟံ ဂစ္ဆတိ။ သာ အနာစာရာ တံ ကုဏ္ဌံ ပစ္ဆိယံ နိသီဒါပေတွာ ပစ္ဆိံ ဥက္ခိပိတွာ တဿ ဂမနမဂ္ဂေ အဋ္ဌာသိ။

ရာဇာ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဧကာ၊ ဒေဝ၊ ပတိဗ္ဗတာ’’တိ။ အထ နံ ပက္ကောသာပေတွာ သဉ္ဇာနိတွာ ကုဏ္ဌံ ပစ္ဆိယာ နီဟရာပေတွာ ‘‘အယံ တေ ကိံ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘ပိတုစ္ဆာပုတ္တော မေ၊ ဒေဝ၊ ကုလဒတ္တိကော သာမိကော’’တိ အာဟ။ မနုဿာ တံ အန္တရံ အဇာနန္တာ ‘‘အဟော ပတိဗ္ဗတာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ တံ အနာစာရိတ္ထိံ ဝဏ္ဏယိံသု။ ပုန ရာဇာ ‘‘အယံ တေ ကုဏ္ဌော ကုလဒတ္တိကော သာမိကော’’တိ ပုစ္ဆိ။ သာ ရာဇာနံ အသဉ္ဇာနန္တီ ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ သူရာ ဟုတွာ ကထေသိ။ အထ နံ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဧသ ဗာရာဏသိရညော ပုတ္တော၊ နနု တွံ ပဒုမကုမာရဿ ဘရိယာ အသုကရညော ဓီတာ၊ အသုကာ နာမ မမ ဇာဏုလောဟိတံ ပိဝိတွာ ဣမသ္မိံ ကုဏ္ဌေ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ မံ ပပါတေ ပါတေသိ။ သာ ဣဒါနိ တွံ နလာဋေန မစ္စုံ ဂဟေတွာ မံ ‘မတော’တိ မညမာနာ ဣမံ ဌာနံ အာဂတာ၊ နနု အဟံ ဇီဝါမီ’’တိ ဝတွာ အမစ္စေ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘော၊ အမစ္စာ နနု စာဟံ တုမှေဟိ ပုဋ္ဌော ဧဝံ ကထေသိံ ‘မမ ကနိဋ္ဌဘာတိကာ ဆ ဣတ္ထိယော မာရေတွာ မံသံ ခါဒိံသု၊ အဟံ ပန မယှံ ဘရိယံ အရောဂံ ကတွာ ဂင်္ဂါတီရံ နေတွာ အဿမပဒေ ဝသန္တော ဧကံ ဝဇ္ဈပ္ပတ္တံ ကုဏ္ဌံ ဥတ္တာရေတွာ ပဋိဇဂ္ဂိံ။ သာ ဣတ္ထီ ဧတသ္မိံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ မံ ပဗ္ဗတပါဒေ ပါတေသိ။ အဟံ အတ္တနော မေတ္တစိတ္တတာယ ဇီဝိတံ လဘိ’န္တိ။ ယာယ အဟံ ပဗ္ဗတာ ပါတိတော၊ န သာ အညာ၊ ဧသာ ဒုဿီလာ၊ သောပိ ဝဇ္ဈပ္ပတ္တော ကုဏ္ဌော န အညော၊ အယမေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၈၅။

‘‘အယမေဝ သာ အဟမပိ သော အနညော၊ အယမေဝ သော ဟတ္ထစ္ဆိန္နော အနညော၊

ယမာဟ ‘ကောမာရပတီ မမ’န္တိ၊ ဝဇ္ဈိတ္ထိယော နတ္ထိ ဣတ္ထီသု သစ္စံ။

၈၆။

‘‘ဣမဉ္စ ဇမ္မံ မုသလေန ဟန္တွာ၊ လုဒ္ဒံ ဆဝံ ပရဒါရူပသေဝိံ၊

ဣမိဿာ စ နံ ပါပပတိဗ္ဗတာယ၊ ဇီဝန္တိယာ ဆိန္ဒထ ကဏ္ဏနာသ’’န္တိ။

တတ္ထ ယမာဟ ကောမာရပတီ မမန္တိ ယံ ဧသာ ‘‘အယံ မေ၊ ကောမာရပတိ၊ ကုလဒတ္တိကော သာမိကော’’တိ အာဟ၊ အယမေဝ သော၊ န အညော။ ‘‘ယမာဟု၊ ကောမာရပတီ’’တိပိ ပါဌော။ အယမေဝ ဟိ ပေါတ္ထကေသု လိခိတော၊ တဿာပိ အယမေဝတ္ထော၊ ဝစနဝိပလ္လာသော ပနေတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဉှိ ရညာ ဝုတ္တံ၊ တဒေဝ ဣဓ အာဂတံ။ ဝဇ္ဈိတ္ထိယောတိ ဣတ္ထိယော နာမ ဝဇ္ဈာ ဝဓိတဗ္ဗာ ဧဝ။ နတ္ထိ ဣတ္ထီသု သစ္စန္တိ ဧတာသု သဘာဝေါ နာမေကော နတ္ထိ။ ‘‘ဣမဉ္စ ဇမ္မ’’န္တိအာဒိ ဒွိန္နမ္ပိ တေသံ ဒဏ္ဍာဏာပနဝသေန ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇမ္မန္တိ လာမကံ။ မုသလေန ဟန္တွာတိ မုသလေန ဟနိတွာ ပေါထေတွာ အဋ္ဌီနိ ဘဉ္ဇိတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကတွာ။ လုဒ္ဒန္တိ ဒါရုဏံ။ ဆဝန္တိ ဂုဏာဘာဝေန နိဇ္ဇီဝံ မတသဒိသံ။ ဣမိဿာ စ နန္တိ ဧတ္ထ နန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ဣမိဿာ စ ပါပပတိဗ္ဗတာယ အနာစာရာယ ဒုဿီလာယ ဇီဝန္တိယာဝ ကဏ္ဏနာသံ ဆိန္ဒထာတိ အတ္ထော။

ဗောဓိသတ္တော ကောဓံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဧဝံ တေသံ ဒဏ္ဍံ အာဏာပေတွာပိ န တထာ ကာရေသိ။ ကောပံ ပန မန္ဒံ ကတွာ ယထာ သာ ပစ္ဆိံ သီသတော ဩရောပေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဂါဠှတရံ ဗန္ဓာပေတွာ ကုဏ္ဌံ တတ္ထ ပက္ခိပါပေတွာ အတ္တနော ဝိဇိတာ နီဟရာပေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ဆ ဘာတရော အညတရာ ထေရာ အဟေသုံ၊ ဘရိယာ စိဉ္စမာဏဝိကာ၊ ကုဏ္ဌော ဒေဝဒတ္တော၊ ဂေါဓရာဇာ အာနန္ဒော၊ ပဒုမရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စူဠပဒုမဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၁၉၄] ၄။ မဏိစောရဇာတကဝဏ္ဏနာ

န သန္တိ ဒေဝါ ပဝသန္တိ နူနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဝဓာယ ပရိသက္ကန္တံ ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ပန သတ္ထာ ‘‘ဒေဝဒတ္တော ဝဓာယ ပရိသက္ကတီ’’တိ သုတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော မယှံ ဝဓာယ ပရိသက္ကတိယေဝ၊ ပရိသက္ကန္တောပိ ပန မံ ဝဓိတုံ နာသက္ခီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိတော အဝိဒူရေ ဂါမကေ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထဿ ဝယပ္ပတ္တဿ ဗာရာဏသိတော ကုလဓီတရံ အာနေသုံ၊ သာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ အဟောသိ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ဒေဝစ္ဆရာ ဝိယ ပုပ္ဖလတာ ဝိယ လဠမာနာ မတ္တကိန္နရီ ဝိယ စ သုဇာတာတိ နာမေန ပတိဗ္ဗတာ သီလာစာရသမ္ပန္နာ ဝတ္တသမ္ပန္နာ။ နိစ္စကာလမ္ပိဿာ ပတိဝတ္တံ သဿုဝတ္တံ သသုရဝတ္တဉ္စ ကတမေဝ ဟောတိ၊ သာ ဗောဓိသတ္တဿ ပိယာ အဟောသိ မနာပါ။ ဣတိ ဥဘောပိ တေ သမ္မောဒမာနာ ဧကစိတ္တာ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသု။

အထေကဒိဝသံ သုဇာတာ ‘‘မာတာပိတရော ဒဋ္ဌုကာမာမှီ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ အာရောစေသိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘဒ္ဒေ၊ မဂ္ဂပါထေယျံ ပဟောနကံ ပဋိယာဒေဟီ’’တိ ခဇ္ဇဝိကတိံ ပစာပေတွာ ခဇ္ဇကာဒီနိ ယာနကေ ဌပေတွာ ယာနကံ ပါဇေန္တော ယာနကဿ ပုရတော အဟောသိ၊ ဣတရာ ပစ္ဆတော။ တေ နဂရသမီပံ ဂန္တွာ ယာနကံ မောစေတွာ နှတွာ ဘုဉ္ဇိံသု။ ပုန ဗောဓိသတ္တော ယာနကံ ယောဇေတွာ ပုရတော နိသီဒိ၊ သုဇာတာ ဝတ္ထာနိ ပရိဝတ္တေတွာ အလင်္ကရိတွာ ပစ္ဆတော နိသီဒိ။ ယာနကဿ အန္တောနဂရံ ပဝိဋ္ဌကာလေ ဗာရာဏသိရာဇာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော တံ ပဒေသံ အဂမာသိ။ သုဇာတာ ဩတရိတွာ ယာနကဿ ပစ္ဆတော ပဒသာ ပါယာသိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ တဿာ ရူပသမ္ပတ္တိယာ အာကဍ္ဎိယမာနလောစနော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ဧကံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ တွံ ဧတိဿာ သဿာမိကဘာဝံ ဝါ အဿာမိကဘာဝံ ဝါ ဇာနာဟီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ တဿာ သဿာမိကဘာဝံ ဉတွာ ‘‘သဿာမိကာ ကိရ၊ ဒေဝ၊ ယာနကေ နိသိန္နော ပုရိသော ဧတိဿာ သာမိကော’’တိ အာဟ။

ရာဇာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တံ ဝိနောဒေတုံ အသက္ကောန္တော ကိလေသာတုရော ဟုတွာ ‘‘ဧကေန နံ ဥပါယေန မာရာပေတွာ ဣတ္ထိံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကံ ပုရိသံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘော၊ ဣမံ စူဠာမဏိံ ဝီထိံ ဂစ္ဆန္တော ဝိယ ဟုတွာ ဧတဿ ပုရိသဿ ယာနကေ ပက္ခိပိတွာ ဧဟီ’’တိ စူဠာမဏိံ ဒတွာ ဥယျောဇေသိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ တံ ဂဟေတွာ ဂန္တွာ ယာနကေ ဌပေတွာ ‘‘ဌပိတော မေ၊ ဒေဝါ’’တိ အာဂန္တွာ အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘စူဠာမဏိ မေ နဋ္ဌော’’တိ အာဟ၊ မနုဿာ ဧကကောလာဟလံ အကံသု။ ရာဇာ ‘‘သဗ္ဗဒွါရာနိ ပိဒဟိတွာ သဉ္စာရံ ဆိန္ဒိတွာ စောရံ ပရိယေသထာ’’တိ အာဟ၊ ရာဇပုရိသာ တထာ အကံသု၊ နဂရံ ဧကသင်္ခေါဘံ အဟောသိ။ ဣတရော ပုရိသော မနုဿေ ဂဟေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘော၊ ယာနကံ ဌပေဟိ၊ ရညော စူဠာမဏိ နဋ္ဌော၊ ယာနကံ သောဓေဿာမီ’’တိ ယာနကံ သောဓေန္တော အတ္တနာ ဌပိတမဏိံ ဂဟေတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဂဟေတွာ ‘‘မဏိစောရော’’တိ ဟတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ စ ပေါထေတွာ ပစ္ဆာဗာဟံ ဗန္ဓိတွာ နေတွာ ‘‘အယံ မဏိစောရော’’တိ ရညော ဒဿေသိ။ ရာဇာပိ ‘‘သီသမဿ ဆိန္ဒထာ’’တိ အာဏာပေသိ။

အထ နံ ရာဇပုရိသာ စတုက္ကေ စတုက္ကေ ကသာဟိ တာဠေန္တာ ဒက္ခိဏဒွါရေန နဂရာ နိက္ခမာပေသုံ။ သုဇာတာပိ ယာနကံ ပဟာယ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ပရိဒေဝမာနာ ‘‘သာမိ၊ မံ နိဿာယ ဣမံ ဒုက္ခံ ပတ္တောသီ’’တိ ပရိဒေဝမာနာ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော အဂမာသိ။ ရာဇပုရိသာ ‘‘သီသမဿ ဆိန္ဒိဿာမာ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ဥတ္တာနံ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ တံ ဒိသွာ သုဇာတာ အတ္တနော သီလဂုဏံ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘နတ္ထိ ဝတ မညေ ဣမသ္မိံ လောကေ သီလဝန္တာနံ ဝိဟေဌကေ ပါပသာဟသိကမနုဿေ နိသေဓေတုံ သမတ္ထာ ဒေဝတာ နာမာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၇။

‘‘န သန္တိ ဒေဝါ ပဝသန္တိ နူန၊ န ဟိ နူန သန္တိ ဣဓ လောကပါလာ၊

သဟသာ ကရောန္တာနမသညတာနံ၊ န ဟိ နူန သန္တိ ပဋိသေဓိတာရော’’တိ။

တတ္ထ န သန္တိ၊ ဒေဝါတိ ဣမသ္မိံ လောကေ သီလဝန္တာနံ ဩလောကနကာ ပါပါနဉ္စ နိသေဓကာ န သန္တိ နူန ဒေဝါ။ ပဝသန္တိ နူနာတိ ဧဝရူပေသု ဝါ ကိစ္စေသု ဥပ္ပန္နေသု နူန ပဝသန္တိ ပဝါသံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣဓ၊ လောကပါလာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ လောကပါလသမ္မတာ သမဏဗြာဟ္မဏာပိ သီလဝန္တာနံ အနုဂ္ဂါဟကာ န ဟိ နူန သန္တိ။ သဟသာ ကရောန္တာနမသညတာနန္တိ သဟသာ အဝီမံသိတွာ သာဟသိကံ ဒါရုဏံ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ ဒုဿီလာနံ။ ပဋိသေဓိတာရောတိ ဧဝရူပံ ကမ္မံ မာ ကရိတ္ထ၊ န လဗ္ဘာ ဧတံ ကာတုန္တိ ပဋိသေဓေန္တာ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ တာယ သီလသမ္ပန္နာယ ပရိဒေဝမာနာယ သက္ကဿ ဒေဝရညော နိသိန္နာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ၊ သက္ကော ‘‘ကော နု ခေါ မံ သက္ကတ္တတော စာဝေတုကာမော’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ဣမံ ကာရဏံ ဉတွာ ‘‘ဗာရာဏသိရာဇာ အတိဖရုသကမ္မံ ကရောတိ၊ သီလသမ္ပန္နံ သုဇာတံ ကိလမေတိ၊ ဂန္တုံ ဒါနိ မေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒေဝလောကာ ဩရုယှ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဟတ္ထိပိဋ္ဌေ နိသိန္နံ တံ ပါပရာဇာနံ ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩတာရေတွာ ဓမ္မဂဏ္ဍိကာယ ဥတ္တာနံ နိပဇ္ဇာပေတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥက္ခိပိတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကရိတွာ ရာဇဝေသံ ဂါဟာပေတွာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ နိသီဒါပေသိ။ ရာဇပုရိသာ ဖရသုံ ဥက္ခိပိတွာ သီသံ ဆိန္ဒန္တာ ရညော သီသံ ဆိန္ဒိံသု၊ ဆိန္နကာလေယေဝ စဿ ရညော သီသဘာဝံ ဇာနိံသု။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒိဿမာနကသရီရေနေဝ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ ရာဇာဘိသေကံ ကတွာ သုဇာတာယ စ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနံ ဒါပေသိ။ အမစ္စာ စေဝ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာဒယော စ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဒိသွာ ‘‘အဓမ္မိကရာဇာ မာရိတော၊ ဣဒါနိ အမှေဟိ သက္ကဒတ္တိကော ဓမ္မိကရာဇာ လဒ္ဓါ’’တိ သောမနဿပ္ပတ္တာ အဟေသုံ။

သက္ကောပိ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘အယံ ဝေါ သက္ကဒတ္တိကော ရာဇာ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေဿတိ။ သစေ ဟိ ရာဇာ အဓမ္မိကော ဟောတိ၊ ဒေဝေါ အကာလေ ဝဿတိ၊ ကာလေ န ဝဿတိ၊ ဆာတဘယံ ရောဂဘယံ သတ္ထဘယန္တိ ဣမာနိ တီဏိ ဘယာနိ ဥပဂတာနေဝ ဟောန္တီ’’တိ ဩဝဒန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၈။

‘‘အကာလေ ဝဿတီ တဿ၊ ကာလေ တဿ န ဝဿတိ၊

သဂ္ဂါ စ စဝတိ ဌာနာ၊ နနု သော တာဝတာ ဟတော’’တိ။

တတ္ထ အကာလေတိ အဓမ္မိကရညော ရဇ္ဇေ အယုတ္တကာလေ သဿာနံ ပက္ကကာလေ ဝါ လာယနမဒ္ဒနာဒိကာလေ ဝါ ဒေဝေါ ဝဿတိ။ ကာလေတိ ယုတ္တပယုတ္တကာလေ ဝပနကာလေ တရုဏသဿကာလေ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏကာလေ စ န ဝဿတိ။ သဂ္ဂါ စ စဝတိ ဌာနာတိ သဂ္ဂသင်္ခါတာ ဌာနာ ဒေဝလောကာ စဝတီတိ အတ္ထော။ အဓမ္မိကရာဇာ ဟိ အပ္ပဋိလာဘဝသေန ဒေဝလောကာ စဝတိ နာမ၊ သဂ္ဂေပိ ဝါ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော အဓမ္မိကရာဇာ တတော စဝတီတိပိ အတ္ထော။ နနု သော တာဝတာ ဟတောတိ နနု သော အဓမ္မိကော ရာဇာ ဧတ္တကေန ဟတော ဟောတိ။ အထ ဝါ ဧကံသဝါစီ ဧတ္ထ နု-ကာရော၊ နေသော ဧကံသေန ဧတ္တာဝတာ ဟတော၊ အဋ္ဌသု ပန မဟာနိရယေသု သောဠသသု စ ဥဿဒနိရယေသု ဒီဃရတ္တံ သော ဟညိဿတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ဧဝံ သက္ကော မဟာဇနဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ အတ္တနော ဒေဝဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အဓမ္မိကရာဇာ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ၊ သုဇာတာ ရာဟုလမာတာ၊ သက္ကဒတ္တိယရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မဏိစောရဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၁၉၅] ၅။ ပဗ္ဗတူပတ္ထရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ပဗ္ဗတူပတ္ထရေ ရမ္မေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကောသလရညော ကိရ ဧကော အမစ္စော အန္တေပုရေ ပဒုဿိ။ ရာဇာပိ ပရိဝီမံသမာနော တံ တထတော ဉတွာ ‘‘သတ္ထု အာရောစေဿာမီ’’တိ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ အန္တေပုရေ ဧကော အမစ္စော ပဒုဿိ၊ တဿ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ဥပကာရကော တေ၊ မဟာရာဇ၊ သော စ အမစ္စော သာ စ ဣတ္ထီ ပိယာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အတိဝိယ ဥပကာရကော သကလံ ရာဇကုလံ သန္ဓာရေတိ၊ သာပိ မေ ဣတ္ထီ ပိယာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မဟာရာဇ၊ ‘အတ္တနော ဥပကာရကေသု သေဝကေသု ပိယာသု စ ဣတ္ထီသု ဒုဗ္ဘိတုံ န သက္ကာ’တိ ပုဗ္ဗေပိ ရာဇာနော ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ မဇ္ဈတ္တာဝ အဟေသု’’န္တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တဿ အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အဟောသိ။ အထဿ ရညော ဧကော အမစ္စော အန္တေပုရေ ပဒုဿိ။ ရာဇာ နံ တထတော ဉတွာ ‘‘အမစ္စောပိ မေ ဗဟူပကာရော၊ အယံ ဣတ္ထီပိ မေ ပိယာ၊ ဒွေပိ ဣမေ နာသေတုံ န သက္ကာ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စံ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ သစေ သဟိတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ၊ သဟိဿာမိ၊ နော စေ၊ န သဟိဿာမီ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ အာသနံ ဒတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတ၊ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပုစ္ဆထ၊ မဟာရာဇ၊ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၉။

‘‘ပဗ္ဗတူပတ္ထရေ ရမ္မေ၊ ဇာတာ ပေါက္ခရဏီ သိဝါ၊

တံ သိင်္ဂါလော အပါပါယိ၊ ဇာနံ သီဟေန ရက္ခိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ပဗ္ဗတူပတ္ထရေ ရမ္မေတိ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတပါဒေ ပတ္ထရိတွာ ဌိတေ အင်္ဂဏဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။ ဇာတာ ပေါက္ခရဏီ သိဝါတိ သိဝါ သီတလာ မဓုရောဒကာ ပေါက္ခရဏီ နိဗ္ဗတ္တာ၊ အပိစ ခေါ ပေါက္ခရသဉ္ဆန္နာ နဒီပိ ပေါက္ခရဏီယေဝ။ အပါပါယီတိ အပ-ဣတိ ဥပသဂ္ဂေါ၊ အပါယီတိ အတ္ထော။ ဇာနံ သီဟေန ရက္ခိတန္တိ သာ ပေါက္ခရဏီ သီဟပရိဘောဂါ သီဟေန ရက္ခိတာ၊ သောပိ နံ သိင်္ဂါလော ‘‘သီဟေန ရက္ခိတာ အယ’’န္တိ ဇာနန္တောဝ အပါယိ။ တံ ကိံ မညတိ၊ ဗာလော သိင်္ဂါလော သီဟဿ အဘာယိတွာ ပိဝေယျ ဧဝရူပံ ပေါက္ခရဏိန္တိ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘အဒ္ဓါ ဧတဿ အန္တေပုရေ ဧကော အမစ္စော ပဒုဋ္ဌော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၀။

‘‘ပိဝန္တိ စေ မဟာရာဇ၊ သာပဒါနိ မဟာနဒိံ၊

န တေန အနဒီ ဟောတိ၊ ခမဿု ယဒိ တေ ပိယာ’’တိ။

တတ္ထ သာပဒါနီတိ န ကေဝလံ သိင်္ဂါလောဝ၊ အဝသေသာနိ သုနခပသဒဗိဠာရမိဂါဒီနိ သဗ္ဗသာပဒါနိ တံ ပေါက္ခရသဉ္ဆန္နတ္တာ ‘‘ပေါက္ခရဏီ’’တိ လဒ္ဓနာမံ နဒိံ ပိဝန္တိ စေ။ န တေန အနဒီ ဟောတီတိ နဒိယဉှိ ဒွိပဒစတုပ္ပဒါပိ အဟိမစ္ဆာပိ သဗ္ဗေ ပိပါသိတာ ပါနီယံ ပိဝန္တိ၊ န သာ တေန ကာရဏေန အနဒီ နာမ ဟောတိ၊ နာပိ ဥစ္ဆိဋ္ဌနဒီ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏတ္တာ။ ယထာ နဒီ ယေန ကေနစိ ပီတာ န ဒုဿတိ၊ ဧဝံ ဣတ္ထီပိ ကိလေသဝသေန သာမိကံ အတိက္ကမိတွာ အညေန သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ဂတာ နေဝ အနိတ္ထီ ဟောတိ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏဘာဝေန။ နာပိ ဥစ္ဆိဋ္ဌိတ္ထီ။ ကသ္မာ? ဩဒကန္တိကတာယ သုဒ္ဓဘာဝေန။ ခမဿု ယဒိ တေ ပိယာတိ ယဒိ ပန တေ သာ ဣတ္ထီ ပိယာ၊ သော စ အမစ္စော ဗဟူပကာရော၊ တေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ ခမဿု မဇ္ဈတ္တဘာဝေန တိဋ္ဌာဟီတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော ရညော ဩဝါဒံ အဒါသိ။ ရာဇာ တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ‘‘ပုန ဧဝရူပံ ပါပကမ္မံ မာ ကရိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ဥဘိန္နမ္ပိ ခမိ။ တတော ပဋ္ဌာယ တေ ဩရမိံသု။ ရာဇာပိ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။ ကောသလရာဇာပိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ တေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ ခမိတွာ မဇ္ဈတ္တော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ပဗ္ဗတူပတ္ထရဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၁၉၆] ၆။ ဝလာဟကဿဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယေ န ကာဟန္တိ ဩဝါဒန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ဟိ ဘိက္ခု သတ္ထာရာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဧကံ အလင်္ကတံ မာတုဂါမံ ဒိသွာ ကိလေသဝသေနာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ဣတ္ထိယော နာမေတာ ဘိက္ခု အတ္တနော ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ စေဝ ဣတ္ထိကုတ္တဝိလာသေဟိ စ ပုရိသေ ပလောဘေတွာ အတ္တနော ဝသေ ကတွာ ဝသံ ဥပဂတဘာဝံ ဉတွာ သီလဝိနာသဉ္စေဝ ဓနဝိနာသဉ္စ ပါပနဋ္ဌေန ‘ယက္ခိနိယော’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပုဗ္ဗေပိ ဟိ ယက္ခိနိယော ဣတ္ထိကုတ္တေန ဧကံ ပုရိသသတ္ထံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝါဏိဇေ ပလောဘေတွာ အတ္တနော ဝသေ ကတွာ ပုန အညေ ပုရိသေ ဒိသွာ တေ သဗ္ဗေပိ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ဥဘောဟိ ဟနုကပဿေဟိ လောဟိတေန ပဂ္ဃရန္တေန မုခံ ပူရာပေတွာ ခါဒိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သိရီသဝတ္ထု နာမ ယက္ခနဂရံ အဟောသိ၊ တတ္ထ ယက္ခိနိယော ဝသိံသု။ တာ ဘိန္နနာဝါနံ ဝါဏိဇာနံ အာဂတကာလေ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဂါဟာပေတွာ ဒါသိဂဏပရိဝုတာ ဒါရကေ အင်္ကေနာဒါယ ဝါဏိဇေ ဥပသင်္ကမန္တိ။ တေသံ ‘‘မနုဿာဝါသံ အာဂတမှာ’’တိ သဉ္ဇာနနတ္ထံ တတ္ထ တတ္ထ ကသိဂေါရက္ခာဒီနိ ကရောန္တေ မနုဿေ ဂေါဂဏေ သုနခေတိ ဧဝမာဒီနိ ဒဿေန္တိ၊ ဝါဏိဇာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဣမံ ယာဂုံ ပိဝထ၊ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇထ၊ ခါဒနီယံ ခါဒထာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဝါဏိဇာ အဇာနန္တာ တာဟိ ဒိန္နံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ အထ တေသံ ခါဒိတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ပိဝိတွာ ဝိဿမိတကာလေ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တိ၊ ‘‘တုမှေ ကတ္ထ ဝါသိကာ၊ ကုတော အာဂတာ၊ ကဟံ ဂစ္ဆိဿထ၊ ကေန ကမ္မေန ဣဓာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ ‘‘ဘိန္နနာဝါ ဟုတွာ ဣဓာဂတမှာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု၊ အယျာ၊ အမှာကမ္ပိ သာမိကာနံ နာဝံ အဘိရုဟိတွာ ဂတာနံ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ အတိက္ကန္တာနိ၊ တေ မတာ ဘဝိဿန္တိ၊ တုမှေပိ ဝါဏိဇာယေဝ၊ မယံ တုမှာကံ ပါဒပရိစာရိကာ ဘဝိဿာမာ’’တိ ဝတွာ တေ ဝါဏိဇေ ဣတ္ထိကုတ္တဟာဝဘာဝဝိလာသေဟိ ပလောဘေတွာ ယက္ခနဂရံ နေတွာ သစေ ပဌမဂဟိတာ မနုဿာ အတ္ထိ၊ တေ ဒေဝသင်္ခလိကာယ ဗန္ဓိတွာ ကာရဏဃရေ ပက္ခိပန္တိ၊ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဘိန္နနာဝေ မနုဿေ အလဘန္တိယော ပန ပရတော ကလျာဏိံ ဩရတော နာဂဒီပန္တိ ဧဝံ သမုဒ္ဒတီရံ အနုသဉ္စရန္တိ။ အယံ တာသံ ဓမ္မတာ။

အထေကဒိဝသံ ပဉ္စသတာ ဘိန္နနာဝါ ဝါဏိဇာ တာသံ နဂရသမီပေ ဥတ္တရိံသု။ တာ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပလောဘေတွာ ယက္ခနဂရံ နေတွာ ပဌမံ ဂဟိတေ မနုဿေ ဒေဝသင်္ခလိကာယ ဗန္ဓိတွာ ကာရဏဃရေ ပက္ခိပိတွာ ဇေဋ္ဌယက္ခိနီ ဇေဋ္ဌကဝါဏိဇံ၊ သေသာ သေသေတိ တာ ပဉ္စသတာ ယက္ခိနိယော တေ ပဉ္စသတေ ဝါဏိဇေ အတ္တနော သာမိကေ အကံသု။ အထ သာ ဇေဋ္ဌယက္ခိနီ ရတ္တိဘာဂေ ဝါဏိဇေ နိဒ္ဒံ ဥပဂတေ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တွာ ကာရဏဃရေ မနုဿေ မာရေတွာ မံသံ ခါဒိတွာ အာဂစ္ဆတိ၊ သေသာပိ တထေဝ ကရောန္တိ။ ဇေဋ္ဌယက္ခိနိယာ မနုဿမံသံ ခါဒိတွာ အာဂတကာလေ သရီရံ သီတလံ ဟောတိ။ ဇေဋ္ဌဝါဏိဇော ပရိဂ္ဂဏှန္တော တဿာ ယက္ခိနိဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣမာ ပဉ္စသတာ ယက္ခိနိယော ဘဝိဿန္တိ၊ အမှေဟိ ပလာယိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပါတောဝ မုခဓောဝနတ္ထာယ ဂန္တွာ သေသဝါဏိဇာနံ အာရောစေသိ – ‘‘ဣမာ ယက္ခိနိယော၊ န မနုဿိတ္ထိယော၊ အညေသံ ဘိန္နနာဝါနံ အာဂတကာလေ တေ သာမိကေ ကတွာ အမှေပိ ခါဒိဿန္တိ၊ ဧထ ဣတော ပလာယိဿာမာ’’တိ တေသု ပဉ္စသတေသု အဍ္ဎတေယျသတာ ‘‘န မယံ ဧတာ ဝိဇဟိတုံ သက္ခိဿာမ၊ တုမှေ ဂစ္ဆထ၊ မယံ န ပလာယိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ ဇေဋ္ဌဝါဏိဇော အတ္တနော ဝစနကာရေ အဍ္ဎတေယျသတေ ဂဟေတွာ တာသံ ဘီတော ပလာယိ။

တသ္မိံ ပန ကာလေ ဗောဓိသတ္တော ဝလာဟကဿယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သဗ္ဗသေတော ကာဠသီသော မုဉ္ဇကေသော ဣဒ္ဓိမာ ဝေဟာသင်္ဂမော အဟောသိ။ သော ဟိမဝန္တတော အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂန္တွာ တတ္ထ တမ္ဗပဏ္ဏိသရေ ပလ္လလေ သယံဇာတသာလိံ ခါဒိတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တော စ ‘‘ဇနပဒံ ဂန္တုကာမာ အတ္ထီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ကရုဏာပရိဘာဝိတံ မာနုသိံ ဝါစံ ဘာသတိ။ တေ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ‘‘သာမိ၊ မယံ ဇနပဒံ ဂမိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ တေန ဟိ မယှံ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟထာတိ။ အပ္ပေကစ္စေ အဘိရုဟိံသု၊ တေသု ဧကစ္စေ ဝါလဓိံ ဂဏှိံသု၊ ဧကစ္စေ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌံသုယေဝ။ ဗောဓိသတ္တော အန္တမသော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဌိတေ သဗ္ဗေပိ တေ အဍ္ဎတေယျသတေ ဝါဏိဇေ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဇနပဒံ နေတွာ သကသကဋ္ဌာနေသု ပတိဋ္ဌပေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂမာသိ။ တာပိ ခေါ ယက္ခိနိယော အညေသံ အာဂတကာလေ တတ္ထ ဩဟီနကေ အဍ္ဎတေယျသတေ မနုဿေ ဝဓိတွာ ခါဒိံသု။

သတ္ထာ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ယထာ တေ ယက္ခိနီနံ ဝသံ ဂတာ ဝါဏိဇာ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တာ၊ ဝလာဟကဿရာဇဿ ဝစနကရာ ဝါဏိဇာ သကသကဋ္ဌာနေသု ပတိဋ္ဌိတာ၊ ဧဝမေဝ ဗုဒ္ဓါနံ ဩဝါဒံ အကရောန္တာ ဘိက္ခူပိ ဘိက္ခုနိယောပိ ဥပါသကာပိ ဥပါသိကာယောပိ စတူသု အပါယေသု ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနကမ္မကရဏဋ္ဌာနာဒီသု မဟာဒုက္ခံ ပါပုဏန္တိ။ ဩဝါဒကရာ ပန တိဿော ကုလသမ္ပတ္တိယော စ ဆ ကာမသဂ္ဂေ ဝီသတိ ဗြဟ္မလောကေတိ ဣမာနိ စ ဌာနာနိ ပတွာ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကတွာ မဟန္တံ သုခံ အနုဘဝန္တီ’’တိ ဝတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၉၁။

‘‘ယေ န ကာဟန္တိ ဩဝါဒံ၊ နရာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ၊

ဗျသနံ တေ ဂမိဿန္တိ၊ ရက္ခသီဟိဝ ဝါဏိဇာ။

၉၂။

‘‘ယေ စ ကာဟန္တိ ဩဝါဒံ၊ နရာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ၊

သောတ္ထိံ ပါရံ ဂမိဿန္တိ၊ ဝလာဟေနေဝ ဝါဏိဇာ’’တိ။

တတ္ထ ယေ န ကာဟန္တီတိ ယေ န ကရိဿန္တိ။ ဗျသနံ တေ ဂမိဿန္တီတိ တေ မဟာဝိနာသံ ပါပုဏိဿန္တိ။ ရက္ခသီဟိဝ ဝါဏိဇာတိ ရက္ခသီဟိ ပလောဘိတဝါဏိဇာ ဝိယ။ သောတ္ထိံ ပါရံ ဂမိဿန္တီတိ အနန္တရာယေန နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏိဿန္တိ။ ဝလာဟေနေဝ ဝါဏိဇာတိ ဝလာဟေနေဝ ‘‘အာဂစ္ဆထာ’’တိ ဝုတ္တာ တဿ ဝစနကရာ ဝါဏိဇာ ဝိယ။ ယထာ ဟိ တေ သမုဒ္ဒပါရံ ဂန္တွာ သကသကဋ္ဌာနံ အဂမံသု၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါနံ ဩဝါဒကရာ သံသာရပါရံ နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆန္တီတိ အမတမဟာနိဗ္ဗာနေန ဓမ္မဒေသနာယ ကူဋံ ဂဏှိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ အညေပိ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလသကဒါဂါမိဖလအနာဂါမိဖလအရဟတ္တဖလာနိ ပါပုဏိံသု။ ‘‘တဒါ ဝလာဟကဿရာဇဿ ဝစနကရာ အဍ္ဎတေယျသတာ ဝါဏိဇာ ဗုဒ္ဓပရိသာ အဟေသုံ၊ ဝလာဟကဿရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝလာဟကဿဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၁၉၇] ၇။ မိတ္တာမိတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

န နံ ဥမှယတေ ဒိသွာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ အညတရော ဘိက္ခု ‘‘မယာ ဂဟိတေ မယှံ ဥပဇ္ဈာယော န ကုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဥပဇ္ဈာယေန ဌပိတံ ဝိဿာသေန ဧကံ ဝတ္ထခဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဥပါဟနတ္ထဝိကံ ကတွာ ပစ္ဆာ ဥပဇ္ဈာယံ အာပုစ္ဆိ။ အထ တံ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘ကိံကာရဏာ ဂဏှီ’’တိ ဝတွာ ‘‘မယာ ဂဟိတေ န ကုဇ္ဈိဿတီတိ တုမှာကံ ဝိဿာသေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကော မယာ သဒ္ဓိံ တုယှံ ဝိဿာသော နာမာ’’တိ ဝတွာ ကုဒ္ဓါ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပဟရိ။ တဿ သာ ကိရိယာ ဘိက္ခူသု ပါကဋာ ဇာတာ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော ကိရ ဒဟရော ဥပဇ္ဈာယဿ ဝိဿာသေန ဝတ္ထခဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဥပါဟနတ္ထဝိကံ အကာသိ။ အထ နံ ဥပဇ္ဈာယော ‘ကော မယာ သဒ္ဓိံ တုယှံ ဝိဿာသော နာမာ’တိ ဝတွာ ကုဒ္ဓါ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပဟရီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝေသ ဘိက္ခု အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန သဒ္ဓိံ အဝိဿာသိကော၊ ပုဗ္ဗေပိ အဝိဿာသိကောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဂဏသတ္ထာ ဟုတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တသ္မိံ ဣသိဂဏေ ဧကော တာပသော ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ အကတွာ ဧကံ မတမာတိကံ ဟတ္ထိပေါတကံ ပဋိဇဂ္ဂိ။ အထ နံ သော ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော မာရေတွာ အရညံ ပါဝိသိ။ တဿ သရီရကိစ္စံ ကတွာ ဣသိဂဏော ဗောဓိသတ္တံ ပရိဝါရေတွာ – ‘‘ဘန္တေ၊ ကေန နု ကော ကာရဏေန မိတ္တဘာဝေါ ဝါ အမိတ္တဘာဝေါ ဝါ သက္ကာ ဇာနိတု’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာ’’တိ အာစိက္ခန္တော ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၉၃။

‘‘န နံ ဥမှယတေ ဒိသွာ၊ န စ နံ ပဋိနန္ဒတိ၊

စက္ခူနိ စဿ န ဒဒါတိ၊ ပဋိလောမဉ္စ ဝတ္တတိ။

၉၄။

‘‘ဧတေ ဘဝန္တိ အာကာရာ၊ အမိတ္တသ္မိံ ပတိဋ္ဌိတာ၊

ယေဟိ အမိတ္တံ ဇာနေယျ၊ ဒိသွာ သုတွာ စ ပဏ္ဍိတော’’တိ။

တတ္ထ န နံ ဥမှယတေ ဒိသွာတိ ယော ဟိ ယဿ အမိတ္တော ဟောတိ၊ သော တံ ပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ န ဥမှယတေ၊ ဟသိတံ န ကရောတိ၊ ပဟဋ္ဌာကာရံ န ဒဿေတိ။ န စ နံ ပဋိနန္ဒတီတိ တဿ ဝစနံ သုတွာပိ တံ ပုဂ္ဂလံ န ပဋိနန္ဒတိ၊ သာဓု သုဘာသိတန္တိ န စာနုမောဒတိ။ စက္ခူနိ စဿ န ဒဒါတီတိ စက္ခုနာ စက္ခုံ အာဟစ္စ ပဋိမုခေါ ဟုတွာ န ဩလောကေတိ၊ အညတော စက္ခူနိ ဟရတိ။ ပဋိလောမဉ္စ ဝတ္တတီတိ တဿ ကာယကမ္မမ္ပိ ဝစီကမ္မမ္ပိ န ရောစေတိ၊ ပဋိလောမဂါဟံ ဂဏှာတိ ပစ္စနီကဂါဟံ။ အာကာရာတိ ကာရဏာနိ။ ယေဟိ အမိတ္တန္တိ ယေဟိ ကာရဏေဟိ တာနိ ကာရဏာနိ ဒိသွာ သုတွာ စ ပဏ္ဍိတော ပုဂ္ဂလော ‘‘အယံ မေ အမိတ္တော’’တိ ဇာနေယျ၊ တတော ဝိပရီတေဟိ ပန မိတ္တဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗောတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော မိတ္တာမိတ္တဘာဝကာရဏာနိ အာစိက္ခိတွာ ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဟတ္ထိပေါသကတာပသော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အဟောသိ၊ ဟတ္ထီ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဣသိဂဏော ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဂဏသတ္ထာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မိတ္တာမိတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၁၉၈] ၈။ ရာဓဇာတကဝဏ္ဏနာ

ပဝါသာ အာဂတော တာတာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ သတ္ထာရာ ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဧကံ အလင်္ကတဣတ္ထိံ ဒိသွာ ကိလေသဝသေနာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘မာတုဂါမော နာမ ဘိက္ခု န သက္ကာ ရက္ခိတုံ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေါဝါရိကေ ဌပေတွာ ရက္ခန္တာပိ ရက္ခိတုံ န သက္ခိံသု၊ ကိံ တေ ဣတ္ထိယာ၊ လဒ္ဓါပိ သာ ရက္ခိတုံ န သက္ကာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သုဝယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ရာဓော’’တိဿ နာမံ၊ ကနိဋ္ဌဘာတာ ပနဿ ပေါဋ္ဌပါဒေါ နာမ။ တေ ဥဘောပိ တရုဏကာလေယေဝ ဧကော လုဒ္ဒကော ဂဟေတွာ ဗာရာဏသိယံ အညတရဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဒါသိ၊ ဗြာဟ္မဏော တေ ပုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ပဋိဇဂ္ဂိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ပန ဗြာဟ္မဏီ အရက္ခိတာ ဒုဿီလာ။ သော ဝေါဟာရကရဏတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တော တေ သုဝပေါတကေ အာမန္တေတွာ ‘‘တာတာ၊ အဟံ ဝေါဟာရကရဏတ္ထာယ ဂစ္ဆာမိ၊ ကာလေ ဝါ ဝိကာလေ ဝါ တုမှာကံ မာတု ကရဏကမ္မံ ဩလောကေယျာထ၊ အညဿ ပုရိသဿ ဂမနဘာဝံ ဝါ အဂမနဘာဝံ ဝါ ဇာနေယျာထာ’’တိ ဗြာဟ္မဏိံ သုဝပေါတကာနံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ အဂမာသိ။ သာ တဿ နိက္ခန္တကာလတော ပဋ္ဌာယ အနာစာရံ စရိ၊ ရတ္တိမ္ပိ ဒိဝါပိ အာဂစ္ဆန္တာနဉ္စ ဂစ္ဆန္တာနဉ္စ ပမာဏံ နတ္ထိ။

တံ ဒိသွာ ပေါဋ္ဌပါဒေါ ရာဓံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဗြာဟ္မဏော ဣမံ ဗြာဟ္မဏိံ အမှာကံ နိယျာဒေတွာ ဂတော၊ အယဉ္စ ပါပကမ္မံ ကရောတိ၊ ဝဒါမိ န’’န္တိ။ ရာဓော ‘‘မာ ဝဒါဟီ’’တိ အာဟ။ သော တဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အမ္မ၊ ကိံကာရဏာ ပါပကမ္မံ ကရောသီ’’တိ အာဟ။ သာ တံ မာရေတုကာမာ ဟုတွာ ‘‘တာတ၊ တွံ နာမ မယှံ ပုတ္တော၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ န ကရိဿာမိ၊ ဧဟိ၊ တာတ၊ တာဝါ’’တိ ပိယာယမာနာ ဝိယ ပက္ကောသိတွာ အာဂတံ ဂဟေတွာ ‘‘တွံ မံ ဩဝဒသိ၊ အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာသီ’’တိ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာ မာရေတွာ ဥဒ္ဓနန္တရေသု ပက္ခိပိ။ ဗြာဟ္မဏော အာဂန္တွာ ဝိဿမိတွာ ဗောဓိသတ္တံ ‘‘ကိံ၊ တာတ ရာဓ၊ မာတာ တေ အနာစာရံ ကရောတိ၊ န ကရောတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၉၅။

‘‘ပဝါသာ အာဂတော တာတ၊ ဣဒါနိ နစိရာဂတော၊

ကစ္စိန္နု တာတ တေ မာတာ၊ န အညမုပသေဝတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – အဟံ၊ တာတ ရာဓ၊ ပဝါသာ အာဂတော၊ သော စမှိ ဣဒါနေဝ အာဂတော နစိရာဂတော၊ တေန ပဝတ္တိံ အဇာနန္တော တံ ပုစ္ဆာမိ – ‘‘ကစ္စိ နု တေ၊ တာတ၊ မာတာ အညံ ပုရိသံ န ဥပသေဝတီ’’တိ။

ရာဓော ‘‘တာတ၊ ပဏ္ဍိတာ နာမ ဘူတံ ဝါ အဘူတံ ဝါ အနိယျာနိကံ နာမ န ကထေသု’’န္တိ ဉာပေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၆။

‘‘န ခေါ ပနေတံ သုဘဏံ၊ ဂိရံ သစ္စုပသံဟိတံ၊

သယေထ ပေါဋ္ဌပါဒေါဝ၊ မုမ္မုရေ ဥပကူထိတော’’တိ။

တတ္ထ ဂိရန္တိ ဝစနံ။ တဉှိ ယထာ ဣဒါနိ ဂိရာ၊ ဧဝံ တဒါ ‘‘ဂိရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ သော သုဝပေါတကော လိင်္ဂံ အနာဒိယိတွာ ဧဝမာဟ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – တာတ၊ ပဏ္ဍိတေန နာမ သစ္စုပသံဟိတံ ယထာဘူတံ အတ္ထယုတ္တံ သဘာဝဝစနမ္ပိ အနိယျာနိကံ န သုဘဏံ။ အနိယျာနိကဉ္စ သစ္စံ ဘဏန္တော သယေထ ပေါဋ္ဌပါဒေါဝ၊ မုမ္မုရေ ဥပကူထိတော၊ ယထာ ပေါဋ္ဌပါဒေါ ကုက္ကုဠေ ဈာမော သယတိ၊ ဧဝံ သယေယျာတိ။ ‘‘ဥပကူဓိတော’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘မယာပိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝသိတုံ န သက္ကာ’’တိ ဗြာဟ္မဏံ အာပုစ္ဆိတွာ အရညမေဝ ပါဝိသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ပေါဋ္ဌပါဒေါ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ရာဓော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရာဓဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၁၉၉] ၉။ ဂဟပတိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥဘယံ မေ န ခမတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတမေဝ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကထေန္တော စ ‘‘မာတုဂါမော နာမ အရက္ခိတော၊ ပါပကမ္မံ ကတွာ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန သာမိကံ ဝဉ္စေတိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဃရာဝါသံ ဂဏှိ။ တဿ ဘရိယာ ဒုဿီလာ ဂါမဘောဇကေန သဒ္ဓိံ အနာစာရံ စရတိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဉတွာ ပရိဂ္ဂဏှန္တော စရတိ။ တဒါ ပန အန္တောဝဿေ ဗီဇေသု နီဟဋေသု ဆာတကံ အဟောသိ၊ သဿာနံ ဂဗ္ဘဂဟဏကာလော ဇာတော။ သကလဂါမဝါသိနော ‘‘ဣတော မာသဒွယေန သဿာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝီဟိံ ဒဿာမာ’’တိ ဧကတော ဟုတွာ ဂါမဘောဇကဿ ဟတ္ထတော ဧကံ ဇရဂေါဏံ ဂဟေတွာ မံသံ ခါဒိံသု။

အထေကဒိဝသံ ဂါမဘာဇကော ခဏံ ဩလောကေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဗဟိဂတဝေလာယံ ဂေဟံ ပါဝိသိ။ တေသံ သုခနိပန္နက္ခဏေယေဝ ဗောဓိသတ္တော ဂါမဒွါရေန ပဝိသိတွာ ဂေဟာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ သာ ဣတ္ထီ ဂါမဒွါရာဘိမုခီ တံ ဒိသွာ ‘‘ကော နု ခေါ ဧသော’’တိ ဥမ္မာရေ ဌတွာ ဩလောကေန္တီ ‘‘သောယေဝါ’’တိ ဉတွာ ဂါမဘောဇကဿ အာစိက္ခိ၊ ဂါမဘောဇကော ဘီတော ပကမ္ပိ။ အထ နံ သာ ‘‘မာ ဘာယိ၊ အတ္ထေကော ဥပါယော၊ အမှေဟိ တဝ ဟတ္ထတော ဂေါဏမံသံ ခါဒိတံ၊ တွံ မံသမူလံ သောဓေန္တော ဝိယ ဟောဟိ၊ အဟံ ကောဋ္ဌံ အာရုယှ ကောဋ္ဌဒွါရေ ဌတွာ ‘ဝီဟိ နတ္ထီ’တိ ဝက္ခာမိ။ တွံ ဂေဟမဇ္ဈေ ဌတွာ ‘အမှာကံ ဃရေ ဒါရကာ ဆာတာ၊ မံသမူလံ မေ ဒေဟီ’တိ ပုနပ္ပုနံ စောဒေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ကောဋ္ဌံ အာရုယှ ကောဋ္ဌဒွါရေ နိသီဒိ။ ဣတရော ဂေဟမဇ္ဈေ ဌတွာ ‘‘မံသမူလံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတိ။ သာ ကောဋ္ဌဒွါရေ နိသိန္နာ ‘‘ကောဋ္ဌေ ဝီဟိ နတ္ထိ၊ သဿေ ဥဒ္ဓရန္တေ ဒဿာမိ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ အာဟ။

ဗောဓိသတ္တော ဂေဟံ ပဝိသိတွာ တေသံ ကိရိယံ ဒိသွာ ‘‘ဣမာယ ပါပါယ ကတဥပါယော ဧသ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဂါမဘောဇကံ အာမန္တေတွာ ‘‘သော ဂါမဘောဇက အမှေ တဝ ဇရဂေါဏဿ မံသံ ခါဒန္တာ ‘ဣတော မာသဒွယေန ဝီဟိံ ဒဿာမာ’တိ ခါဒိမှ၊ တွံ အဍ္ဎမာသမ္ပိ အနတိက္ကမိတွာ ဣဒါနေဝ ကသ္မာ အာဟရာပေသိ၊ န တွံ ဣမိနာ ကာရဏေန အာဂတော၊ အညေန ကာရဏေန အာဂတော ဘဝိဿသိ၊ မယှံ တဝ ကိရိယာ န ရုစ္စတိ၊ အယမ္ပိ အနာစာရာ ပါပဓမ္မာ ကောဋ္ဌေ ဝီဟီနံ အဘာဝံ ဇာနာတိ၊ သာ ဒါနိ ကောဋ္ဌံ အာရုယှ ‘ဝီဟိ နတ္ထီ’တိ ဝဒတိ၊ တွမ္ပိ ‘ဒေဟီ’တိ ဝဒတိ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ ဝေါ ကရဏံ မယှံ န ရုစ္စတီ’’တိ ဧတမတ္ထံ ပကာသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၉၇။

‘‘ဥဘယံ မေ န ခမတိ၊ ဥဘယံ မေ န ရုစ္စတိ၊

ယာစာယံ ကောဋ္ဌမောတိဏ္ဏာ၊ နဒဿံ ဣတိ ဘာသတိ။

၉၈။

‘‘တံ တံ ဂါမပတိ ဗြူမိ၊ ကဒရေ အပ္ပသ္မိ ဇီဝိတေ၊

ဒွေ မာသေ သင်္ဂရံ ကတွာ၊ မံသံ ဇရဂ္ဂဝံ ကိသံ၊

အပ္ပတ္တကာလေ စောဒေသိ၊ တမ္ပိ မယှံ န ရုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ တံ တံ ဂါမပတိ ဗြူမီတိ၊ အမ္ဘော ဂါမဇေဋ္ဌက၊ တေန ကာရဏေန တံ ဝဒါမိ။ ကဒရေ အပ္ပသ္မိ ဇီဝိတေတိ အမှာကံ ဇီဝိတံ နာမ ကဒရဉ္စေဝ ထဒ္ဓံ လူခံ ကသိရံ အပ္ပဉ္စ မန္ဒံ ပရိတ္တံ၊ တသ္မိံ နော ဧဝရူပေ ဇီဝိတေ ဝတ္တမာနေ။ ဒွေ မာသေ သင်္ဂရံ ကတွာ၊ မံသံ ဇရဂ္ဂဝံ ကိသန္တိ အမှာကံ မံသံ ဂဏှန္တာနံ ဇရဂ္ဂဝံ ကိသံ ဒုဗ္ဗလံ ဇရဂေါဏံ ဒဒမာနော တွံ ‘‘ဒွီဟိ မာသေဟိ မူလံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ဒွေ မာသေ သင်္ဂရံ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ အပ္ပတ္တကာလေ စောဒေသီတိ တသ္မိံ ကာလေ အသမ္ပတ္တေ အန္တရာဝ စောဒေသိ။ တမ္ပိ မယှံ န ရုစ္စတီတိ ယာ စာယံ ပါပဓမ္မာ ဒုဿီလာ အန္တောကောဋ္ဌေ ဝီဟီနံ နတ္ထိဘာဝံ ဇာနမာနာဝ အဇာနန္တီ ဝိယ ဟုတွာ ကောဋ္ဌမောတိဏ္ဏာ ကောဋ္ဌဒွါရေ ဌတွာ န ဒဿံ ဣတိ ဘာသတိ၊ ယဉ္စ တွံ အကာလေ စောဒေသိ၊ တမ္ပီတိ ဣဒံ ဥဘယမ္ပိ မမ နေဝ ခမတိ န ရုစ္စတီတိ။

ဧဝံ သော ကထေန္တောဝ ဂါမဘောဇကံ စူဠာယ ဂဟေတွာ ကဍ္ဎိတွာ ဂေဟမဇ္ဈေ ပါတေတွာ ‘‘ဂါမဘောဇကောမှီတိ ပရဿ ရက္ခိတဂေါပိတဘဏ္ဍေ အပရဇ္ဈသီ’’တိအာဒီဟိ ပရိဘာသိတွာ ပေါထေတွာ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ ဂီဝါယ ဂဟေတွာ ဂေဟာ နိက္ကဍ္ဎိတွာ တမ္ပိ ဒုဋ္ဌဣတ္ထိံ ကေသေသု ဂဟေတွာ ကောဋ္ဌာ ဩတာရေတွာ နိပ္ပောထေတွာ ‘‘သစေ ပုန ဧဝရူပံ ကရောသိ၊ ဇာနိဿသီ’’တိ သန္တဇ္ဇေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဂါမဘောဇကော တံ ဂေဟံ ဩလောကေတုမ္ပိ န ဝိသဟိ၊ သာပိ ပါပါ ပုန မနသာပိ အတိစရိတုံ နာသက္ခိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ဂါမဘောဇကော ဒေဝဒတ္တော၊ နိဂ္ဂဟကာရကော ဂဟပတိ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဂဟပတိဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၂၀၀] ၁၀။ သာဓုသီလဇာတကဝဏ္ဏနာ

သရီရဒဗျန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဿ ကိရ စတဿော ဓီတရော အဟေသုံ။ တာ စတ္တာရော ဇနာ ပတ္ထေန္တိ၊ တေသု ဧကော အဘိရူပေါ သရီရသမ္ပန္နော၊ ဧကော ဝယပ္ပတ္တော မဟလ္လကော၊ ဧကော ဇာတိသမ္ပန္နော၊ ဧကော သီလဝါ။ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘ဓီတရော နိဝေသေန္တေန ပတိဋ္ဌာပေန္တေန ကဿ နု ခေါ ဒါတဗ္ဗာ၊ ကိံ ရူပသမ္ပန္နဿ၊ ဥဒါဟု ဝယပ္ပတ္တဿ၊ ဇာတိသမ္ပန္နသီလဝန္တာနံ အညတရဿာ’’တိ။ သော စိန္တေန္တောပိ အဇာနိတွာ ‘‘ဣမံ ကာရဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဇာနိဿတိ၊ တံ ပုစ္ဆိတွာ ဧတေသံ အန္တရေ အနုစ္ဆဝိကဿ ဒဿာမီ’’တိ ဂန္ဓမာလာဒီနိ ဂါဟာပေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမေသု စတူသု ဇနေသု ကဿ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ ပဏ္ဍိတာ ဧတံ ပဉှံ ကထယိံသု၊ ဘဝသင်္ခေပဂတတ္တာ ပန သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကောသီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အာဂန္တွာ ဗာရာဏသိယံ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော အဟောသိ။ အထေကဿ ဗြာဟ္မဏဿ စတဿော ဓီတရော အဟေသုံ၊ တာ ဧဝမေဝ စတ္တာရော ဇနာ ပတ္ထယိံသု။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ကဿ နု ခေါ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ အဇာနန္တော ‘‘အာစရိယံ ပုစ္ဆိတွာ ဒါတဗ္ဗယုတ္တကဿ ဒဿာမီ’’တိ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၉၉။

‘‘သရီရဒဗျံ ဝုဍ္ဎဗျံ၊ သောဇစ္စံ သာဓုသီလိယံ၊

ဗြာဟ္မဏံ တေဝ ပုစ္ဆာမ၊ ကန္နု တေသံ ဝနိမှသေ’’တိ။

တတ္ထ ‘‘သရီရဒဗျ’’န္တိအာဒီဟိ တေသံ စတုန္နံ ဝိဇ္ဇမာနေ ဂုဏေ ပကာသေတိ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ဓီတရော မေ စတ္တာရော ဇနာ ပတ္ထေန္တိ၊ တေသု ဧကဿ သရီရဒဗျမတ္ထိ၊ သရီရသမ္ပဒါ အဘိရူပဘာဝေါ သံဝိဇ္ဇတိ။ ဧကဿ ဝုဍ္ဎဗျံ ဝုဍ္ဎိဘာဝေါ မဟလ္လကတာ အတ္ထိ။ ဧကဿ သောဇစ္စံ သုဇာတိတာ ဇာတိသမ္ပဒါ အတ္ထိ။ ‘‘သုဇစ္စ’’န္တိပိ ပါဌော။ ဧကဿ သာဓုသီလိယံ သုန္ဒရသီလဘာဝေါ သီလသမ္ပဒါ အတ္ထိ။ ဗြာဟ္မဏံ တေဝ ပုစ္ဆာမာတိ တေသု အသုကဿ နာမေတာ ဒါတဗ္ဗာတိ အဇာနန္တာ မယံ ဘဝန္တံ ဗြာဟ္မဏညေဝ ပုစ္ဆာမ။ ကန္နု တေသံ ဝနိမှသေတိ တေသံ စတုန္နံ ဇနာနံ ကံ ဝနိမှသေ၊ ကံ ဣစ္ဆာမ၊ ကဿ တာ ကုမာရိကာ ဒဒါမာတိ ပုစ္ဆတိ။

တံ သုတွာ အာစရိယော ‘‘ရူပသမ္ပဒါဒီသု ဝိဇ္ဇမာနာသုပိ ဝိပန္နသီလော ဂါရယှော၊ တသ္မာ တံ နပ္ပမာဏံ၊ အမှာကံ သီလဝန္တဘာဝေါ ရုစ္စတီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၀။

‘‘အတ္ထော အတ္ထိ သရီရသ္မိံ၊ ဝုဍ္ဎဗျဿ နမော ကရေ၊

အတ္ထော အတ္ထိ သုဇာတသ္မိံ၊ သီလံ အသ္မာက ရုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ အတ္ထော အတ္ထိ သရီရသ္မိန္တိ ရူပသမ္ပန္နေ သရီရေပိ အတ္ထော ဝိသေသော ဝုဒ္ဓိ အတ္ထိယေဝ၊ ‘‘နတ္ထီ’’တိ န ဝဒါမိ။ ဝုဍ္ဎဗျဿ နမော ကရေတိ ဝုဍ္ဎဘာဝဿ ပန နမက္ကာရမေဝ ကရောမိ။ ဝုဍ္ဎဘာဝေါ ဟိ ဝန္ဒနမာနနံ လဘတိ။ အတ္ထော အတ္ထိ သုဇာတသ္မိန္တိ သုဇာတေပိ ပုရိသေ ဝုဍ္ဎိ အတ္ထိ၊ ဇာတိသမ္ပတ္တိပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာယေဝ။ သီလံ အသ္မာက ရုစ္စတီတိ အမှာကံ ပန သီလမေဝ ရုစ္စတိ။ သီလဝါ ဟိ အာစာရသမ္ပန္နော သရီရဒဗျဝိရဟိတောပိ ပုဇ္ဇော ပါသံသောတိ။ ဗြာဟ္မဏော တဿ ဝစနံ သုတွာ သီလဝန္တဿေဝ ဓီတရော အဒါသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – သစ္စပရိယောသာနေ ဗြာဟ္မဏော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏော အယမေဝ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိ၊ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သာဓုသီလဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ရုဟကဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ရုဟကံ သိရိကာဠကံ၊ ပဒုမံ မဏိစောရကံ၊

ပဗ္ဗတူပတ္ထရဝလာဟံ၊ မိတ္တာမိတ္တဉ္စ ရာဓဉ္စ၊

ဂဟပတိ သာဓုသီလံ။

၆။ နတံဒဠှဝဂ္ဂေါ

[၂၀၁] ၁။ ဗန္ဓနာဂါရဇာတကဝဏ္ဏနာ

န တံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဗန္ဓနာဂါရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိံ ကိရ ကာလေ ဗဟူ သန္ဓိစ္ဆေဒကပန္ထဃာတကစောရေ အာနေတွာ ကောသလရညော ဒဿေသုံ။ တေ ရာဇာ အဒ္ဒုဗန္ဓနရဇ္ဇုဗန္ဓနသင်္ခလိကဗန္ဓနေဟိ ဗန္ဓာပေသိ။ တိံသမတ္တာ ဇာနပဒါ ဘိက္ခူ သတ္ထာရံ ဒဋ္ဌုကာမာ အာဂန္တွာ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ပုနဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တာ ဗန္ဓနာဂါရံ ဂန္တွာ တေ စောရေ ဒိသွာ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာ သာယနှသမယေ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အဇ္ဇ အမှေဟိ ပိဏ္ဍာယ စရန္တေဟိ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗဟူ စောရာ အဒ္ဒုဗန္ဓနာဒီဟိ ဗဒ္ဓါ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တာ ဒိဋ္ဌာ၊ တေ တာနိ ဗန္ဓနာနိ ဆိန္ဒိတွာ ပလာယိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ အတ္ထိ နု ခေါ တေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ထိရတရံ နာမ အညံ ဗန္ဓန’’န္တိ ပုစ္ဆိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ကိံ ဗန္ဓနာနိ နာမေတာနိ၊ ယံ ပနေတံ ဓနဓညပုတ္တဒါရာဒီသု တဏှာသင်္ခါတံ ကိလေသဗန္ဓနံ၊ ဧတံ ဧတေဟိ ဗန္ဓနေဟိ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန ထိရတရံ၊ ဧဝံ မဟန္တမ္ပိ ပနေတံ ဒုစ္ဆိန္ဒနိယံ ဗန္ဓနံ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ဆိန္ဒိတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ပဗ္ဗဇိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဒုဂ္ဂတဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ဝယပ္ပတ္တဿ ပိတာ ကာလမကာသိ။ သော ဘတိံ ကတွာ မာတရံ ပေါသေသိ၊ အထဿ မာတာ အနိစ္ဆမာနဿေဝ ဧကံ ကုလဓီတရံ ဂေဟေ ကတွာ အပရဘာဂေ ကာလမကာသိ။ ဘရိယာယပိဿ ကုစ္ဆိယံ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌာသိ။ သော ဂဗ္ဘဿ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ အဇာနန္တော ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တွံ ဘတိံ ကတွာ ဇီဝါဟိ၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အာဟ။ သာပိ ‘‘ဂဗ္ဘော မေ ပတိဋ္ဌိတော၊ မယိ ဝိဇာတာယ ဒါရကံ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိဿသီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တဿာ ဝိဇာတကာလေ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တွံ သောတ္ထိနာ ဝိဇာတာ၊ ဣဒါနာဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အာပုစ္ဆိ။ အထ နံ သာ ‘‘ပုတ္တကဿ တာဝ ထနပါနတော အပဂမနကာလံ အာဂမေဟီ’’တိ ဝတွာ ပုန ဂဗ္ဘံ ဂဏှိ။

သော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ဂန္တုံ န သက္ကာ၊ ဣမိဿာ အနာစိက္ခိတွာဝ ပလာယိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ သော တဿာ အနာစိက္ခိတွာ ရတ္ထိဘာဂေ ဥဋ္ဌာယ ပလာယိ။ အထ နံ နဂရဂုတ္တိကာ အဂ္ဂဟေသုံ။ သော ‘‘အဟံ၊ သာမိ၊ မာတုပေါသကော နာမ၊ ဝိဿဇ္ဇေထ မ’’န္တိ တေဟိ အတ္တာနံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသိတွာ အဂ္ဂဒွါရေနေဝ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော ဝိဟာသိ။ သော တတ္ထ ဝသန္တော ‘‘ဧဝရူပမ္ပိ နာမ မေ ဒုစ္ဆိန္ဒနိယံ ပုတ္တဒါရဗန္ဓနံ ကိလေသဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၀၁။

‘‘န တံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊ ယဒါယသံ ဒါရုဇပဗ္ဗဇဉ္စ၊

သာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု၊ ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ။

၁၀၂။

‘‘ဧတံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊ ဩဟာရိနံ သီထိလံ ဒုပ္ပမုဉ္စံ၊

ဧတမ္ပိ ဆေတွာန ဝဇန္တိ ဓီရာ၊ အနပေက္ခိနော ကာမသုခံ ပဟာယာ’’တိ။

တတ္ထ ဓီရာတိ ဓိတိမန္တာ၊ ဓိက္ကတပါပါတိ ဓီရာ။ အထ ဝါ ဓီ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ တာယ ပညာယ သမန္နာဂတာတိ ဓီရာ၊ ဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓသာဝကာ ဗောဓိသတ္တာ စ ဣမေ ဓီရာ နာမ။ ယဒါယသန္တိအာဒီသု ယံ သင်္ခလိကသင်္ခါတံ အယသာ နိဗ္ဗတ္တံ အာယသံ၊ ယံ အဒ္ဒုဗန္ဓနသင်္ခါတံ ဒါရုဇံ၊ ယဉ္စ ပဗ္ဗဇတိဏေဟိ ဝါ အညေဟိ ဝါ ဝါကာဒီဟိ ရဇ္ဇုံ ကတွာ ကတရဇ္ဇုဗန္ဓနံ၊ တံ အာယသာဒိံ ဆိန္ဒိတုံ သက္ကုဏေယျဘာဝေန ဓီရာ ဒဠှံ ထိရန္တိ နာဟု န ကထေန္တိ။ သာရတ္တရတ္တာတိ သာရတ္တာ ဟုတွာ ရတ္တာ၊ ဗလဝရာဂရတ္တာတိ အတ္ထော။ မဏိကုဏ္ဍလေသူတိ မဏီသု စ ကုဏ္ဍလေသု စ၊ မဏိယုတ္တေသု ဝါ ကုဏ္ဍလေသု။

ဧတံ ဒဠှန္တိ ယေ မဏိကုဏ္ဍလေသု သာရတ္တရတ္တာ၊ တေသံ ယော စ သာရာဂေါ၊ ယာ စ တေသံ ပုတ္တဒါရေသု အပေက္ခာ တဏှာ၊ ဧတံ ကိလေသမယံ ဗန္ဓနံ ဒဠှံ ထိရန္တိ ဓီရာ အာဟု။ ဩဟာရိနန္တိ အာကဍ္ဎိတွာ စတူသု အပါယေသု ပါတနတော အဝဟရတိ ဟေဋ္ဌာ ဟရတီတိ ဩဟာရိနံ။ သိထိလန္တိ ဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဆဝိစမ္မမံသာနိ န ဆိန္ဒတိ၊ လောဟိတံ န နီဟရတိ၊ ဗန္ဓနဘာဝမ္ပိ န ဇာနာပေတိ၊ ထလပထဇလပထာဒီသု ကမ္မာနိ ကာတုံ ဒေတီတိ သိထိလံ။ ဒုပ္ပမုဉ္စန္တိ တဏှာလောဘဝသေန ဟိ ဧကဝါရမ္ပိ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသဗန္ဓနံ ဒဋ္ဌဋ္ဌာနတော ကစ္ဆပေါ ဝိယ ဒုမ္မောစယံ ဟောတီတိ ဒုပ္ပမုဉ္စံ။ ဧတမ္ပိ ဆေတွာနာတိ ဧတံ ဧဝံ ဒဠှမ္ပိ ကိလေသဗန္ဓနံ ဉာဏခဂ္ဂေန ဆိန္ဒိတွာ အယဒါမာနိ ဆိန္ဒိတွာ မတ္တဝရဝါရဏာ ဝိယ ပဉ္ဇရေ ဆိန္ဒိတွာ သီဟပေါတကာ ဝိယ စ ဓီရာ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေ ဥက္ကာရဘူမိံ ဝိယ ဇိဂုစ္ဆမာနာ အနပေက္ခိနော ဟုတွာ ကာမသုခံ ပဟာယ ဝဇန္တိ ပက္ကမန္တိ၊ ပက္ကမိတွာ စ ပန ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနသုခေန ဝီတိနာမေန္တီတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကေစိ သောတာပန္နာ၊ ကေစိ သကဒါဂါမိနော၊ ကေစိ အနာဂါမိနော၊ ကေစိ အရဟန္တော အဟေသုံ။ ‘‘တဒါ မာတာ မဟာမာယာ အဟောသိ၊ ပိတာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ၊ ဘရိယာ ရာဟုလမာတာ၊ ပုတ္တော ရာဟုလော၊ ပုတ္တဒါရံ ပဟာယ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတော ပုရိသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဗန္ဓနာဂါရဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၂၀၂] ၂။ ကေဠိသီလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဟံသာ ကောဉ္စာ မယူရာ စာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာယသ္မန္တံ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရာယသ္မာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပါကဋော အဟောသိ ပညာတော မဓုရဿရော မဓုရဓမ္မကထိကော ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တော မဟာခီဏာသဝေါ အသီတိယာ မဟာထေရာနံ အန္တရော ပမာဏေန ဩမကော လကုဏ္ဍကော သာမဏေရော ဝိယ၊ ခုဒ္ဒကော ကီဠနတ္ထာယ ကတော ဝိယ။ တသ္မိံ ဧကဒိဝသံ တထာဂတံ ဝန္ဒိတွာ ဇေတဝနကောဋ္ဌကံ ဂတေ ဇနပဒါ တိံသမတ္တာ ဘိက္ခူ ‘‘ဒသဗလံ ဝန္ဒိဿာမာ’’တိ ဇေတဝနံ ပဝိသန္တာ ဝိဟာရကောဋ္ဌကေ ထေရံ ဒိသွာ ‘‘သာမဏေရော ဧသော’’တိ သညာယ ထေရံ စီဝရကဏ္ဏေ ဂဏှန္တာ ဟတ္ထေ ဂဏှန္တာ သီသံ ဂဏှန္တာ နာသာယ ပရာမသန္တာ ကဏ္ဏေသု ဂဟေတွာ စာလေတွာ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ ကတွာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိတွာ သတ္ထာရာ မဓုရပဋိသန္ထာရေ ကတေ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရော ကိရ နာမေကော တုမှာကံ သာဝကော မဓုရဓမ္မကထိကော အတ္ထိ၊ ကဟံ သော ဣဒါနီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒဋ္ဌုကာမတ္ထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေ ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဒိသွာ စီဝရကဏ္ဏာဒီသု ဂဏှန္တာ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ ကတွာ အာဂတာ၊ ဧသ သော’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧဝရူပေါ ပတ္ထိတပတ္ထနော အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော သာဝကော ကိံကာရဏာ အပ္ပေသက္ခော ဇာတော’’တိ? သတ္ထာ ‘‘အတ္တနာ ကတပါပကမ္မံ နိဿာယာ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သက္ကော ဒေဝရာဇာ အဟောသိ။ တဒါ ဗြဟ္မဒတ္တဿ ဇိဏ္ဏံ ဇရာပ္ပတ္တံ ဟတ္ထိံ ဝါ အဿံ ဝါ ဂေါဏံ ဝါ ဒဿေတုံ န သက္ကာ၊ ကေဠိသီလော ဟုတွာ တထာရူပံ ဒိသွာဝ အနုဗန္ဓာပေတိ၊ ဇိဏ္ဏသကဋမ္ပိ ဒိသွာ ဘိန္ဒာပေတိ၊ ဇိဏ္ဏမာတုဂါမေ ဒိသွာ ပက္ကောသာပေတွာ ဥဒရေ ပဟရာပေတွာ ပါတာပေတွာ ပုန ဥဋ္ဌာပေတွာ ဘာယာပေတိ၊ ဇိဏ္ဏပုရိသေ ဒိသွာ လင်္ဃကေ ဝိယ ဘူမိယံ သံပရိဝတ္တကာဒိကီဠံ ကီဠာပေတိ၊ အပဿန္တော ‘‘အသုကဃရေ ကိရ မဟလ္လကော အတ္ထီ’’တိ သုတွာပိ ပက္ကောသာပေတွာ ကီဠတိ။ မနုဿာ လဇ္ဇန္တာ အတ္တနော မာတာပိတရော တိရောရဋ္ဌာနိ ပေသေန္တိ၊ မာတုပဋ္ဌာနဓမ္မော ပိတုပဋ္ဌာနဓမ္မော ပစ္ဆိဇ္ဇိ၊ ရာဇသေဝကာပိ ကေဠိသီလာဝ အဟေသုံ။ မတမတာ စတ္တာရော အပါယေ ပူရေန္တိ၊ ဒေဝပရိသာ ပရိဟာယတိ။

သက္ကော အဘိနဝေ ဒေဝပုတ္တေ အပဿန္တော ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ကာရဏံ ဉတွာ ‘‘ဒမေဿာမိ န’’န္တိ မဟလ္လကဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ဇိဏ္ဏယာနကေ ဒွေ တက္ကစာဋိယော အာရောပေတွာ ဒွေ ဇရဂေါဏေ ယောဇေတွာ ဧကသ္မိံ ဆဏဒိဝသေ အလင်္ကတဟတ္ထိံ အဘိရုဟိတွာ ဗြဟ္မဒတ္တေ အလင်္ကတနဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တေ ပိလောတိကနိဝတ္ထော တံ ယာနကံ ပါဇေန္တော ရညော အဘိမုခေါ အဂမာသိ။ ရာဇာ ဇိဏ္ဏယာနကံ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ ယာနကံ အပနေထာ’’တိ ဝဒတိ။ မနုဿာ ‘‘ကဟံ၊ ဒေဝ၊ န ပဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ သက္ကော အတ္တနော အာနုဘာဝေန ရညောယေဝ ဒဿေသိ။ အထ နံ ဗဟုသမ္ပတ္တေ တသ္မိံ တဿ ဥပရိဘာဂေန ပါဇေန္တော ရညော မတ္ထကေ ဧကံ စာဋိံ ဘိန္ဒိတွာ နိဝတ္တာပေန္တော ဒုတိယံ ဘိန္ဒိ။ အထဿ သီသတော ပဋ္ဌာယ ဣတော စိတော စ တက္ကံ ပဂ္ဃရတိ၊ သော တေန အဋ္ဋီယတိ ဟရာယတိ ဇိဂုစ္ဆတိ။ အထဿ တံ ဥပဒ္ဒုတဘာဝံ ဉတွာ သက္ကော ယာနကံ အန္တရဓာပေတွာ သက္ကတ္တဘာဝံ မာပေတွာ ဝဇိရဟတ္ထော အာကာသေ ဌတွာ ‘‘ပါပ အဓမ္မိကရာဇ၊ ကိံ တွံ မဟလ္လကော န ဘဝိဿသိ၊ တဝ သရီရံ ဇရာ န ပဟရိဿတိ၊ ကေဠိသီလော ဟုတွာ ဝုဍ္ဎေ ဝိဟေဌနကမ္မံ ကရောသိ၊ ဧကကံ တံ နိဿာယ ဧတံ ကမ္မံ ကတွာ မတမတာ အပါယေ ပရိပူရေန္တိ၊ မနုဿာ မာတာပိတရော ပဋိဇဂ္ဂိတုံ န လဘန္တိ။ သစေ ဣမမှာ ကမ္မာ န ဝိရမိဿသိ၊ ဝဇိရေန တေ သီသံ ပဒါလေဿာမိ၊ မာ ဣတော ပဋ္ဌာယေတံ ကမ္မံ အကတ္ထာ’’တိ သန္တဇ္ဇေတွာ မာတာပိတူနံ ဂုဏံ ကထေတွာ ဝုဍ္ဎာပစာယိကကမ္မဿ အာနိသံသံ ပကာသေတွာ ဩဝဒိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသိ။ ရာဇာ တတော ပဋ္ဌာယ တထာရူပံ ကမ္မံ ကာတုံ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ အာဟရိတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၀၃။

‘‘ဟံသာ ကောဉ္စာ မယူရာ စ၊ ဟတ္ထယော ပသဒါ မိဂါ၊

သဗ္ဗေ သီဟဿ ဘာယန္တိ၊ နတ္ထိ ကာယသ္မိ တုလျတာ။

၁၀၄။

‘‘ဧဝမေဝ မနုဿေသု၊ ဒဟရော စေပိ ပညဝါ၊

သော ဟိ တတ္ထ မဟာ ဟောတိ၊ နေဝ ဗာလော သရီရဝါ’’တိ။

တတ္ထ ပသဒါ မိဂါတိ ပသဒသင်္ခါတာ မိဂါ၊ ပသဒါ မိဂါ စ အဝသေသာ မိဂါ စာတိပိ အတ္ထော။ ‘‘ပသဒမိဂါ’’တိပိ ပါဌော၊ ပသဒါ မိဂါတိ အတ္ထော။ နတ္ထိ ကာယသ္မိ တုလျတာတိ သရီရေ ပမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ယဒိ ဘဝေယျ၊ မဟာသရီရာ ဟတ္ထိနော စေဝ ပသဒမိဂါ စ သီဟံ မာရေယျုံ၊ သီဟော ဟံသာဒယော ခုဒ္ဒကသရီရေယေဝ မာရေယျ၊ ခုဒ္ဒကာယေဝ သီဟဿ ဘာယေယျုံ၊ န မဟန္တာ။ ယသ္မာ ပနေတံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေပိ တေ သီဟဿ ဘာယန္တိ။ သရီရဝါတိ ဗာလော မဟာသရီရောပိ မဟာ နာမ န ဟောတိ၊ တသ္မာ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယော သရီရေန ခုဒ္ဒကောပိ မာ တံ ဉာဏေနပိ ခုဒ္ဒကောတိ မညိတ္ထာတိ အတ္ထော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ တေသု ဘိက္ခူသု ကေစိ သောတာပန္နာ၊ ကေစိ သကဒါဂါမိနော၊ ကေစိ အနာဂါမိနော၊ ကေစိ အရဟန္တော အဟေသုံ။ ‘‘တဒါ ရာဇာ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယော အဟောသိ၊ သော တာယ ကေဠိသီလတာယ ပရေသံ ကေဠိနိဿယော ဇာတော၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကေဠိသီလဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၂၀၃] ၃။ ခန္ဓဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝိရူပက္ခေဟိ မေ မေတ္တန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တံ ကိရ ဇန္တာဃရဒွါရေ ကဋ္ဌာနိ ဖာလေန္တံ ပူတိရုက္ခန္တရာ နိက္ခမိတွာ ဧကော သပ္ပော ပါဒင်္ဂုလိယံ ဍံသိ၊ သော တတ္ထေဝ မတော။ တဿ မတဘာဝေါ သကလဝိဟာရေ ပါကဋော အဟောသိ။ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော ကိရ ဘိက္ခု ဇန္တာဃရဒွါရေ ကဋ္ဌာနိ ဖာလေန္တော သပ္ပေန ဒဋ္ဌော တတ္ထေဝ မတော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သစေ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စတ္တာရိ အဟိရာဇကုလာနိ အာရဗ္ဘ မေတ္တံ အဘာဝယိဿ၊ န နံ သပ္ပော ဍံသေယျ။ ပေါရာဏကတာပသာပိ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ စတူသု အဟိရာဇကုလေသု မေတ္တံ ဘာဝေတွာ တာနိ အဟိရာဇကုလာနိ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယတော မုစ္စိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကာမေ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဧကသ္မိံ ဂင်္ဂါနိဝတ္တနေ အဿမပဒံ မာပေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော ဣသိဂဏပရိဝုတော ဝိဟာသိ။ တဒါ ဂင်္ဂါတီရေ နာနပ္ပကာရာ ဒီဃဇာတိကာ ဣသီနံ ပရိပန္ထံ ကရောန္တိ၊ ယေဘုယျေန ဣသယော ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏန္တိ။ တာပသာ တမတ္ထံ ဗောဓိသတ္တဿ အာရောစေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော သဗ္ဗေ တာပသေ သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘သစေ တုမှေ စတူသု အဟိရာဇကုလေသု မေတ္တံ ဘာဝေယျာထ၊ န ဝေါ သပ္ပာ ဍံသေယျုံ၊ တသ္မာ ဣတော ပဋ္ဌာယ စတူသု အဟိရာဇကုလေသု ဧဝံ မေတ္တံ ဘာဝေထာ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၅။

‘‘ဝိရူပက္ခေဟိ မေ မေတ္တံ၊ မေတ္တံ ဧရာပထေဟိ မေ၊

ဆဗျာပုတ္တေဟိ မေ မေတ္တံ၊ မေတ္တံ ကဏှာဂေါတမကေဟိ စာ’’တိ။

တတ္ထ ဝိရူပက္ခေဟိ မေ မေတ္တန္တိ ဝိရူပက္ခနာဂရာဇကုလေဟိ သဒ္ဓိံ မယှံ မေတ္တံ။ ဧရာပထာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတာနိပိ ဟိ ဧရာပထနာဂရာဇကုလံ ဆဗျာပုတ္တနာဂရာဇကုလံ ကဏှာဂေါတမကနာဂရာဇကုလန္တိ နာဂရာဇကုလာနေဝ။

ဧဝံ စတ္တာရိ နာဂရာဇကုလာနိ ဒဿေတွာ ‘‘သစေ တုမှေ ဧတေသု မေတ္တံ ဘာဝေတုံ သက္ခိဿထ၊ ဒီဃဇာတိကာ ဝေါ န ဍံသိဿန္တိ န ဝိဟေဌေဿန္တီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

‘‘အပါဒကေဟိ မေ မေတ္တံ၊ မေတ္တံ ဒွိပါဒကေဟိ မေ၊

စတုပ္ပဒေဟိ မေ မေတ္တံ၊ မေတ္တံ ဗဟုပ္ပဒေဟိ မေ’’တိ။

တတ္ထ ပဌမပဒေန ဩဒိဿကံ ကတွာ သဗ္ဗေသု အပါဒကေသု ဒီဃဇာတိကေသု စေဝ မစ္ဆေသု စ မေတ္တာဘာဝနာ ဒဿိတာ၊ ဒုတိယပဒေန မနုဿေသု စေဝ ပက္ခိဇာတေသု စ၊ တတိယပဒေန ဟတ္ထိအဿာဒီသု သဗ္ဗစတုပ္ပဒေသု၊ စတုတ္ထပဒေန ဝိစ္ဆိကသတပဒိဥစ္စာလိင်္ဂပါဏကမက္ကဋကာဒီသု။

ဧဝံ သရူပေန မေတ္တာဘာဝနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အာယာစနဝသေန ဒဿေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘မာ မံ အပါဒကော ဟိံသိ၊ မာ မံ ဟိံသိ ဒွိပါဒကော၊

မာ မံ စတုပ္ပဒေါ ဟိံသိ၊ မာ မံ ဟိံသိ ဗဟုပ္ပဒေါ’’တိ။

တတ္ထ မာ မန္တိ ဧတေသု အပါဒကာဒီသု ကောစိ ဧကောပိ မာ မံ ဟိံသတု၊ မာ ဝိဟေဌေတူတိ ဧဝံ အာယာစန္တာ မေတ္တံ ဘာဝေထာတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ အနောဒိဿကဝသေန မေတ္တာဘာဝနံ ဒဿေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သဗ္ဗေ ပါဏာ၊ သဗ္ဗေ ဘူတာ စ ကေဝလာ၊

သဗ္ဗေ ဘဒြာနိ ပဿန္တု၊ မာ ကဉ္စိ ပါပမာဂမာ’’တိ။

တတ္ထ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ဝဋ္ဋေ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အာသတ္တာ ဝိသတ္တာ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာတိ သတ္တာ၊ အဿာသပဿာသပဝတ္တနသင်္ခါတေန ပါဏနဝသေန ပါဏာ၊ ဘူတဘာဝိတနိဗ္ဗတ္တနဝသေန ဘူတာတိ ဧဝံ ဝစနမတ္တဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဝိသေသေန ပန သဗ္ဗာနိပေတာနိ ပဒါနိ သဗ္ဗသတ္တသင်္ဂါဟကာနေဝ။ ကေဝလာတိ သကလာ။ ဣဒံ သဗ္ဗသဒ္ဒဿေဝ ဟိ ပရိယာယဝစနံ။ ဘဒြာနိ ပဿန္တူတိ သဗ္ဗေပေတေ သတ္တာ ဘဒြာနိ သာဓူနိ ကလျာဏာနေဝ ပဿန္တု။ မာ ကဉ္စိ ပါပမာဂမာတိ ဧတေသု ကဉ္စိ ဧကံ သတ္တမ္ပိ ပါပံ လာမကံ ဒုက္ခံ မာ အာဂမာ၊ မာ အာဂစ္ဆတု မာ ပါပုဏာတု၊ သဗ္ဗေ အဝေရာ အဗျာပဇ္ဇာ သုခီ နိဒ္ဒုက္ခာ ဟောန္တူတိ။

ဧဝံ ‘‘သဗ္ဗသတ္တေသု အနောဒိဿကဝသေန မေတ္တံ ဘာဝေထာ’’တိ ဝတွာ ပုန တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏေ အနုဿရာပေတုံ –

၁၀၆။

‘‘အပ္ပမာဏော ဗုဒ္ဓါ၊ အပ္ပမာဏော ဓမ္မော၊

အပ္ပမာဏော သင်္ဃော’’တိ အာဟ။

တတ္ထ ပမာဏကရာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝေန ဂုဏာနဉ္စ ပမာဏာဘာဝေန ဗုဒ္ဓရတနံ အပ္ပမာဏံ။ ဓမ္မောတိ နဝဝိဓော လောကုတ္တရဓမ္မော။ တဿပိ ပမာဏံ ကာတုံ န သက္ကာတိ အပ္ပမာဏော။ တေန အပ္ပမာဏေန ဓမ္မေန သမန္နာဂတတ္တာ သင်္ဃောပိ အပ္ပမာဏော။

ဣတိ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏေ အနုဿရထာ’’တိ ဝတွာ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ အပ္ပမာဏဂုဏတံ ဒဿေတွာ သပ္ပမာဏေ သတ္တေ ဒဿေတုံ –

‘‘ပမာဏဝန္တာနိ သရီသပါနိ၊ အဟိ ဝိစ္ဆိက သတပဒီ၊

ဥဏ္ဏနာဘိ သရဗူ မူသိကာ’’တိ အာဟ။

တတ္ထ သရီသပါနီတိ သပ္ပဒီဃဇာတိကာနံ နာမံ။ တေ ဟိ သရန္တာ ဂစ္ဆန္တိ၊ သိရေန ဝါ သပန္တီတိ သရီသပါ။ ‘‘အဟီ’’တိအာဒိ တေသံ သရူပတော နိဒဿနံ။ တတ္ထ ဥဏ္ဏနာဘီတိ မက္ကဋကော။ တဿ ဟိ နာဘိတော ဥဏ္ဏာသဒိသံ သုတ္တံ နိက္ခမတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဥဏ္ဏနာဘီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သရဗူတိ ဃရဂေါဠိကာ။

ဣတိ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ယသ္မာ ဧတေသံ အန္တောရာဂါဒယော ပမာဏကရာ ဓမ္မာ အတ္ထိ၊ တသ္မာ တာနိ သရီသပါဒီနိ ပမာဏဝန္တာနီ’’တိ ဒဿေတွာ ‘‘အပ္ပမာဏာနံ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ အာနုဘာဝေန ဣမေ ပမာဏဝန္တာ သတ္တာ ရတ္တိန္ဒိဝံ ပရိတ္တကမ္မံ ကရောန္တူတိ ဧဝံ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏေ အနုဿရထာ’’တိ ဝတွာ တတော ဥတ္တရိ ကတ္တဗ္ဗံ ဒဿေတုံ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ကတာ မေ ရက္ခာ ကတာ မေ ပရိတ္တာ၊ ပဋိက္ကမန္တု ဘူတာနိ၊

သောဟံ နမော ဘဂဝတော၊ နမော သတ္တန္နံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါန’’န္တိ။

တတ္ထ ကတာ မေ ရက္ခာတိ မယာ ရတနတ္တယဂုဏေ အနုဿရန္တေန အတ္တနော ရက္ခာ ဂုတ္တိ ကတာ။ ကတာ မေ ပရိတ္တာတိ ပရိတ္တာဏမ္ပိ မေ အတ္တနော ကတံ။ ပဋိက္ကမန္တု ဘူတာနီတိ မယိ အဟိတဇ္ဈာသယာနိ ဘူတာနိ ပဋိက္ကမန္တု အပဂစ္ဆန္တု။ သောဟံ နမော ဘဂဝတောတိ သော အဟံ ဧဝံ ကတပရိတ္တော အတီတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ သဗ္ဗဿပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နမော ကရောမိ။ နမော သတ္တန္နံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနန္တိ ဝိသေသေန ပန အတီတေ ပဋိပါဋိယာ ပရိနိဗ္ဗုတာနံ သတ္တန္နံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ နမော ကရောမီတိ။

ဧဝံ ‘‘နမက္ကာရံ ကရောန္တာပိ သတ္တ ဗုဒ္ဓေ အနုဿရထာ’’တိ ဗောဓိသတ္တော ဣသိဂဏဿ ဣမံ ပရိတ္တံ ဗန္ဓိတွာ အဒါသိ။ အာဒိတော ပန ပဋ္ဌာယ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ စတူသု အဟိရာဇကုလေသု မေတ္တာယ ဒီပိတတ္တာ ဩဒိဿကာနောဒိဿကဝသေန ဝါ ဒွိန္နံ မေတ္တာဘာဝနာနံ ဒီပိတတ္တာ ဣဒံ ပရိတ္တံ ဣဓ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အညံ ဝါ ကာရဏံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဣသိဂဏော ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ မေတ္တံ ဘာဝေသိ၊ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရိ။ ဧဝမေတေသု ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရန္တေသုယေဝ သဗ္ဗေ ဒီဃဇာတိကာ ပဋိက္ကမိံသု။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဣသိဂဏော ဗုဒ္ဓပရိသာ အဟောသိ၊ ဂဏသတ္ထာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ခန္ဓဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၂၀၄] ၄။ ဝီရကဇာတကဝဏ္ဏနာ

အပိ ဝီရက ပဿေသီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သုဂတာလယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေဝဒတ္တဿ ပရိသံ ဂဟေတွာ အာဂတေသု ဟိ ထေရေသု သတ္ထာ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ ဒေဝဒတ္တော တုမှေ ဒိသွာ ကိံ အကာသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သုဂတာလယံ၊ ဘန္တေ၊ ဒဿေသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဣဒါနေဝ ဒေဝဒတ္တော မမ အနုကိရိယံ ကရောန္တော ဝိနာသံ ပတ္တော၊ ပုဗ္ဗေပိ ဝိနာသံ ပါပုဏီ’’တိ ဝတွာ ထေရေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ဥဒကကာကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဧကံ သရံ ဥပနိဿာယ ဝသိ၊ ‘‘ဝီရကော’’တိဿ နာမံ အဟောသိ။ တဒါ ကာသိရဋ္ဌေ ဒုဗ္ဘိက္ခံ အဟောသိ၊ မနုဿာ ကာကဘတ္တံ ဝါ ဒါတုံ ယက္ခနာဂဗလိကမ္မံ ဝါ ကာတုံ နာသက္ခိံသု။ ဆာတကရဋ္ဌတော ကာကာ ယေဘုယျေန အရညံ ပဝိသိံသု။ တတ္ထေကော ဗာရာဏသိဝါသီ သဝိဋ္ဌကော နာမ ကာကော ကာကိံ အာဒါယ ဝီရကဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တံ သရံ နိဿာယ ဧကမန္တေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ တသ္မိံ သရေ ဂေါစရံ ဂဏှန္တော ဝီရကံ သရံ ဩတရိတွာ မစ္ဆေ ခါဒိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ သရီရံ သုက္ခာပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ ဥဒကကာကံ နိဿာယ သက္ကာ ဗဟူ မစ္ဆေ လဒ္ဓုံ၊ ဣမံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ၊ သမ္မာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣစ္ဆာမိ တံ သာမိ ဥပဋ္ဌဟိတု’’န္တိ ဝတွာ ‘‘သာဓူ’’တိ တေန သမ္ပဋိစ္ဆိတော တတော ပဋ္ဌာယ ဥပဋ္ဌာသိ။ ဝီရကောပိ တတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော ယာပနမတ္တံ ခါဒိတွာ မစ္ဆေ ဥဒ္ဓရိတွာ သဝိဋ္ဌကဿ ဒေတိ။ သောပိ အတ္တနော ယာပနမတ္တံ ခါဒိတွာ သေသံ ကာကိယာ ဒေတိ။

တဿ အပရဘာဂေ မာနော ဥပ္ပဇ္ဇိ – ‘‘အယမ္ပိ ဥဒကကာကော ကာဠကော၊ အဟမ္ပိ ကာဠကော၊ အက္ခိတုဏ္ဍပါဒေဟိပိ ဧတဿ စ မယှဉ္စ နာနာကရဏံ နတ္ထိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣမိနာ ဂဟိတမစ္ဆေဟိ မယှံ ကမ္မံ နတ္ထိ၊ အဟမေဝ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ သော ဝီရကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘သမ္မ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ အဟမေဝ သရံ ဩတရိတွာ မစ္ဆေ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘န တွံ၊ သမ္မ၊ ဥဒကံ ဩတရိတွာ မစ္ဆေ ဂဏှနကကုလေ နိဗ္ဗတ္တော၊ မာ နဿီ’’တိ တေန ဝါရိယမာနောပိ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ သရံ ဩရုယှ ဥဒကံ ပဝိသိတွာ ဥမ္မုဇ္ဇမာနော သေဝါလံ ဆိန္ဒိတွာ နိက္ခမိတုံ နာသက္ခိ၊ သေဝါလန္တရေ လဂ္ဂိ၊ အဂ္ဂတုဏ္ဍမေဝ ပညာယိ။ သော နိရဿာသော အန္တောဥဒကေယေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။ အထဿ ဘရိယာ အာဂမနံ အပဿမာနာ တံ ပဝတ္တိံ ဇာနနတ္ထံ ဝီရကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘သာမိ၊ သဝိဋ္ဌကော န ပညာယတိ၊ ကဟံ နု ခေါ သော’’တိ ပုစ္ဆမာနာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၇။

‘‘အပိ ဝီရက ပဿေသိ၊ သကုဏံ မဉ္ဇုဘာဏကံ၊

မယူရဂီဝသင်္ကာသံ၊ ပတိံ မယှံ သဝိဋ္ဌက’’န္တိ။

တတ္ထ အပိ၊ ဝီရက၊ ပဿေသီတိ၊ သာမိ ဝီရက၊ အပိ ပဿသိ။ မဉ္ဇုဘာဏကန္တိ မဉ္ဇုဘာဏိနံ။ သာ ဟိ ရာဂဝသေန ‘‘မဓုရဿရော မေ ပတီ’’တိ မညတိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ မယူရဂီဝသင်္ကာသန္တိ မောရဂီဝသမာနဝဏ္ဏံ။

တံ သုတွာ ဝီရကော ‘‘အာမ၊ ဇာနာမိ တေ သာမိကဿ ဂတဋ္ဌာန’’န္တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၈။

‘‘ဥဒကထလစရဿ ပက္ခိနော၊ နိစ္စံ အာမကမစ္ဆဘောဇိနော၊

တဿာနုကရံ သဝိဋ္ဌကော၊ သေဝါလေ ပလိဂုဏ္ဌိတော မတော’’တိ။

တတ္ထ ဥဒကထလစရဿာတိ ဥဒကေ စ ထလေ စ စရိတုံ သမတ္ထဿ။ ပက္ခိနောတိ အတ္တာနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တဿာနုကရန္တိ တဿ အနုကရောန္တော။ သေဝါလေ ပလိဂုဏ္ဌိတော မတောတိ ဥဒကံ ပဝိသိတွာ သေဝါလံ ဆိန္ဒိတွာ နိက္ခမိတုံ အသက္ကောန္တော သေဝါလပရိယောနဒ္ဓါ အန္တောဥဒကေယေဝ မတော၊ ပဿ၊ ဧတဿ တုဏ္ဍံ ဒိဿတီတိ။ တံ သုတွာ ကာကီ ပရိဒေဝိတွာ ဗာရာဏသိမေဝ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သဝိဋ္ဌကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ဝီရကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝီရကဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၂၀၅] ၅။ ဂင်္ဂေယျဇာတကဝဏ္ဏနာ

သောဘတိ မစ္ဆော ဂင်္ဂေယျောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒွေ ဒဟရဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တေ ကိရ သာဝတ္ထိဝါသိနော ကုလပုတ္တာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အသုဘဘာဝနံ အနုနုယုဉ္ဇိတွာ ရူပပသံသကာ ဟုတွာ ရူပံ ဥပလာဠေန္တာ ဝိစရိံသု။ တေ ဧကဒိဝသံ ‘‘တွံ န သောဘသိ၊ အဟံ သောဘာမီ’’တိ ရူပံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နဝိဝါဒါ အဝိဒူရေ နိသိန္နံ ဧကံ မဟလ္လကတ္ထေရံ ဒိသွာ ‘‘ဧသော အမှာကံ သောဘနဘာဝံ ဝါ အသောဘနဘာဝံ ဝါ ဇာနိဿတီ’’တိ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ကော အမှေသု သောဘနော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သော ‘‘အာဝုသော၊ တုမှေဟိ အဟမေဝ သောဘနတရော’’တိ အာဟ။ ဒဟရာ ‘‘အယံ မဟလ္လကော အမှေဟိ ပုစ္ဆိတံ အကထေတွာ အပုစ္ဆိတံ ကထေတီ’’တိ တံ ပရိဘာသိတွာ ပက္ကမိံသု။ သာ တေသံ ကိရိယာ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပါကဋာ ဇာတာ။ အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော မဟလ္လကော ထေရော ကိရ တေ ရူပနိဿိတကေ ဒဟရေ လဇ္ဇာပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေ ဒွေ ဒဟရာ ဣဒါနေဝ ရူပပသံသကာ၊ ပုဗ္ဗေပေတေ ရူပမေဝ ဥပလာဠေန္တာ ဝိစရိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဂင်္ဂါတီရေ ရုက္ခဒေဝတာ အဟောသိ။ တဒါ ဂင်္ဂါယမုနာနံ သမာဂမဋ္ဌာနေ ဂင်္ဂေယျော စ ယာမုနေယျော စ ဒွေ မစ္ဆာ ‘‘အဟံ သောဘာမိ၊ တွံ န သောဘသီ’’တိ ရူပံ နိဿာယ ဝိဝဒမာနာ အဝိဒူရေ ဂင်္ဂါတီရေ ကစ္ဆပံ နိပန္နံ ဒိသွာ ‘‘ဧသော အမှာကံ သောဘနဘာဝံ ဝါ အသောဘနဘာဝံ ဝါ ဇာနိဿတီ’’တိ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ သမ္မ ကစ္ဆပ၊ ဂင်္ဂေယျော သောဘတိ၊ ဥဒါဟု ယာမုနေယျော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ကစ္ဆပေါ ‘‘ဂင်္ဂေယျောပိ သောဘတိ၊ ယာမုနေယျောပိ သောဘတိ၊ တုမှေဟိ ပန ဒွီဟိ အဟမေဝ အတိရေကတရံ သောဘာမီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၉။

‘‘သောဘတိ မစ္ဆော ဂင်္ဂေယျော၊ အထော သောဘတိ ယာမုနော၊

စတုပ္ပဒေါယံ ပုရိသော၊ နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလော၊

ဤသကာယတဂီဝေါ စ၊ သဗ္ဗေဝ အတိရောစတီ’’တိ။

တတ္ထ စတုပ္ပဒေါယန္တိ စတုပ္ပဒေါ အယံ။ ပုရိသောတိ အတ္တာနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလောတိ သုဇာတော နိဂြောဓော ဝိယ ပရိမဏ္ဍလော။ ဤသကာယတဂီဝေါတိ ရထီသာ ဝိယ အာယတဂီဝေါ။ သဗ္ဗေဝ အတိရောစတီတိ ဧဝံ သဏ္ဌာနသမ္ပန္နော ကစ္ဆပေါ သဗ္ဗေဝ အတိရောစတိ၊ အဟမေဝ သဗ္ဗေ တုမှေ အတိက္ကမိတွာ သောဘာမီတိ ဝဒတိ။

မစ္ဆာ တဿ ကထံ ဟုတွာ ‘‘အမ္ဘော! ပါပကစ္ဆပ အမှေဟိ ပုစ္ဆိတံ အကထေတွာ အညမေဝ ကထေသီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၀။

‘‘ယံ ပုစ္ဆိတော န တံ အက္ခာသိ၊ အညံ အက္ခာသိ ပုစ္ဆိတော၊

အတ္ထပ္ပသံသကော ပေါသော၊ နာယံ အသ္မာက ရုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ အတ္တပ္ပသံသကောတိ အတ္တာနံ ပသံသနသီလော အတ္တုက္ကံသကော ပေါသော။ နာယံ အသ္မာက ရုစ္စတီတိ အယံ ပါပကစ္ဆပေါ အမှာကံ န ရုစ္စတိ န ခမတီတိ ကစ္ဆပဿ ဥပရိ ဥဒကံ ခိပိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂမိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဒွေ မစ္ဆာ ဒွေ ဒဟရဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ကစ္ဆပေါ မဟလ္လကော၊ ဣမဿ ကာရဏဿ ပစ္စက္ခကာရိကာ ဂင်္ဂါတီရေ နိဗ္ဗတ္တရုက္ခဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဂင်္ဂေယျဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၂၀၆] ၆။ ကုရုင်္ဂမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣင်္ဃ ဝဋ္ဋမယံ ပါသန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ ‘‘ဒေဝဒတ္တော ဝဓာယ ပရိသက္ကတီ’’တိ သုတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ မယှံ ဝဓာယ ပရိသက္ကတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပရိသက္ကိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကုရုင်္ဂမိဂေါ ဟုတွာ အရညေ ဧကဿ သရဿ အဝိဒူရေ ဧကသ္မိံ ဂုမ္ဗေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တဿေဝ သရဿ အဝိဒူရေ ဧကသ္မိံ ရုက္ခဂ္ဂေ သတပတ္တော၊ သရသ္မိံ ပန ကစ္ဆပေါ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဧဝံ တေ တယောပိ သဟာယကာ အညမညံ ပိယသံဝါသံ ဝသိံသု။ အထေကော မိဂလုဒ္ဒကော အရညေ စရန္တော ပါနီယတိတ္ထေ ဗောဓိသတ္တဿ ပဒဝလဉ္ဇံ ဒိသွာ လောဟနိဂဠသဒိသံ ဝဋ္ဋမယံ ပါသံ ဩဍ္ဍေတွာ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပါနီယံ ပါတုံ အာဂတော ပဌမယာမေယေဝ ပါသေ ဗဇ္ဈိတွာ ဗဒ္ဓရဝံ ရဝိ။ တဿ တေန သဒ္ဒေန ရုက္ခဂ္ဂတော သတပတ္တော ဥဒကတော စ ကစ္ဆပေါ အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ မန္တယိံသု။ အထ သတပတ္တော ကစ္ဆပံ အာမန္တေတွာ ‘‘သမ္မ၊ တဝ ဒန္တာ အတ္ထိ၊ တွံ ဣမံ ပါသံ ဆိန္ဒ၊ အဟံ ဂန္တွာ ယထာ သော နာဂစ္ဆတိ၊ တထာ ကရိဿာမိ၊ ဧဝံ အမှေဟိ ဒွီဟိပိ ကတပရက္ကမေန သဟာယော နော ဇီဝိတံ လဘိဿတီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၁။

‘‘ဣင်္ဃ ဝဋ္ဋမယံ ပါသံ၊ ဆိန္ဒ ဒန္တေဟိ ကစ္ဆပ၊

အဟံ တထာ ကရိဿာမိ၊ ယထာ နေဟိတိ လုဒ္ဒကော’’တိ။

အထ ကစ္ဆပေါ စမ္မဝရတ္တံ ခါဒိတုံ အာရဘိ၊ သတပတ္တော လုဒ္ဒကဿ ဝသနဂါမံ ဂတော အဝိဒူရေ ရုက္ခေ နိသီဒိ။ လုဒ္ဒကော ပစ္စူသကာလေယေဝ သတ္တိံ ဂဟေတွာ နိက္ခမိ။ သကုဏော တဿ နိက္ခမနဘာဝံ ဉတွာ ဝဿိတွာ ပက္ခေ ပပ္ဖောဋေတွာ တံ ပုရိမဒွါရေန နိက္ခမန္တံ မုခေ ပဟရိ။ လုဒ္ဒေါ ‘‘ကာဠကဏ္ဏိနာ သကုဏေနမှိ ပဟဋော’’တိ နိဝတ္တိတွာ ထောကံ သယိတွာ ပုန သတ္တိံ ဂဟေတွာ ဥဋ္ဌာသိ။ သကုဏော ‘‘အယံ ပဌမံ ပုရိမဒွါရေန နိက္ခန္တော ဣဒါနိ ပစ္ဆိမဒွါရေန နိက္ခမိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဂန္တွာ ပစ္ဆိမဂေဟေ နိသီဒိ။ လုဒ္ဒေါပိ ‘‘ပုရိမဒွါရေန မေ နိက္ခန္တေန ကာဠကဏ္ဏီ သကုဏော ဒိဋ္ဌော၊ ဣဒါနိ ပစ္ဆိမဒွါရေန နိက္ခမိဿာမီ’’တိ ပစ္ဆိမဒွါရေန နိက္ခမိ၊ သကုဏော ပုန ဝဿိတွာ ဂန္တွာ မုခေ ပဟရိ။ လုဒ္ဒေါ ‘‘ပုနပိ ကာဠကဏ္ဏီသကုဏေန ပဟဋော၊ န ဒါနိ မေ ဧသ နိက္ခမိတုံ ဒေတီ’’တိ နိဝတ္တိတွာ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ သယိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ သတ္တိံ ဂဟေတွာ နိက္ခမိ။ သကုဏော ဝေဂေန ဂန္တွာ ‘‘လုဒ္ဒေါ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ ကထေသိ။

တသ္မိံ ခဏေ ကစ္ဆပေန ဧကမေဝ စမ္မဝဒ္ဓံ ဌပေတွာ သေသဝရတ္တာ ခါဒိတာ ဟောန္တိ။ ဒန္တာ ပနဿ ပတနာကာရပ္ပတ္တာ ဇာတာ၊ မုခတော လောဟိတံ ပဂ္ဃရတိ။ ဗောဓိသတ္တော လုဒ္ဒပုတ္တံ သတ္တိံ ဂဟေတွာ အသနိဝေဂေန အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ တံ ဝဒ္ဓံ ဆိန္ဒိတွာ ဝနံ ပါဝိသိ၊ သကုဏော ရုက္ခဂ္ဂေ နိသီဒိ၊ ကစ္ဆပေါ ပန ဒုဗ္ဗလတ္တာ တတ္ထေဝ နိပဇ္ဇိ။ လုဒ္ဒေါ ကစ္ဆပံ ဂဟေတွာ ပသိဗ္ဗကေ ပက္ခိပိတွာ ဧကသ္မိံ ခါဏုကေ လဂ္ဂေသိ။ ဗောဓိသတ္တော နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေန္တော ကစ္ဆပဿ ဂဟိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘သဟာယဿ ဇီဝိတဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဒုဗ္ဗလော ဝိယ ဟုတွာ လုဒ္ဒဿ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ သော ‘‘ဒုဗ္ဗလော ဧသ ဘဝိဿတိ၊ မာရေဿာမိ န’’န္တိ သတ္တိံ အာဒါယ အနုဗန္ဓိ။ ဗောဓိသတ္တော နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ ဂစ္ဆန္တော တံ အာဒါယ အရညံ ပါဝိသိ၊ ဒူရံ ဂတဘာဝံ ဉတွာ ပဒံ ဝဉ္စေတွာ အညေန မဂ္ဂေန ဝါတဝေဂေန ဂန္တွာ သိင်္ဂေန ပသိဗ္ဗကံ ဥက္ခိပိတွာ ဘူမိယံ ပါတေတွာ ဖာလေတွာ ကစ္ဆပံ နီဟရိ။ သတပတ္တောပိ ရုက္ခာ ဩတရိ။ ဗောဓိသတ္တော ဒွိန္နမ္ပိ ဩဝါဒံ ဒဒမာနော ‘‘အဟံ တုမှေ နိဿာယ ဇီဝိတံ လဘိံ၊ တုမှေဟိ သဟာယကဿ ကတ္တဗ္ဗံ မယှံ ကတံ၊ ဣဒါနိ လုဒ္ဒေါ အာဂန္တွာ တုမှေ ဂဏှေယျ၊ တသ္မာ၊ သမ္မ သတပတ္တ၊ တွံ အတ္တနော ပုတ္တကေ ဂဟေတွာ အညတ္ထ ယာဟိ၊ တွမ္ပိ၊ သမ္မ ကစ္ဆပ၊ ဥဒကံ ပဝိသာဟီ’’တိ အာဟ။ တေ တထာ အကံသု။

သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၂။

‘‘ကစ္ဆပေါ ပါဝိသီ ဝါရိံ၊ ကုရုင်္ဂေါ ပါဝိသီ ဝနံ၊

သတပတ္တော ဒုမဂ္ဂမှာ၊ ဒူရေ ပုတ္တေ အပါနယီ’’တိ။

တတ္ထ အပါနယီတိ အာနယိ၊ ဂဟေတွာ အဂမာသီတိ အတ္ထော၊

လုဒ္ဒေါပိ တံ ဌာနံ အာဂန္တွာ ကဉ္စိ အပဿိတွာ ဆိန္နပသိဗ္ဗကံ ဂဟေတွာ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော အတ္တနော ဂေဟံ အဂမာသိ။ တေ တယောပိ သဟာယာ ယာဝဇီဝံ ဝိဿာသံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ယထာကမ္မံ ဂတာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ လုဒ္ဒကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ သတပတ္တော သာရိပုတ္တော၊ ကစ္ဆပေါ မောဂ္ဂလ္လာနော၊ ကုရုင်္ဂမိဂေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကုရုင်္ဂမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၂၀၇] ၇။ အဿကဇာတကဝဏ္ဏနာ

အယမဿကရာဇေနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏဒုတိယိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ဟိ ဘိက္ခု သတ္ထာရာ ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ကေန ဥက္ကဏ္ဌာပိတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပုရာဏဒုတိယိကာယာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘န ဣဒါနေဝ တဿာ ဘိက္ခု ဣတ္ထိယာ တယိ သိနေဟော အတ္ထိ၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ တံ နိဿာယ မဟာဒုက္ခံ ပတ္တော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကာသိရဋ္ဌေ ပါဋလိနဂရေ အဿကော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ ဥပရီ နာမ အဂ္ဂမဟေသီ ပိယာ အဟောသိ မနာပါ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ အတိက္ကန္တာ မာနုသဝဏ္ဏံ၊ အပတ္တာ ဒိဗ္ဗဝဏ္ဏံ။ သာ ကာလမကာသိ၊ တဿာ ကာလကိရိယာယ ရာဇာ သောကာဘိဘူတော အဟောသိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော။ သော တဿာ သရီရံ ဒေါဏိယံ နိပဇ္ဇာပေတွာ တေလကလလံ ပက္ခိပါပေတွာ ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ ဌပါပေတွာ နိရာဟာရော ရောဒမာနော ပရိဒေဝမာနော နိပဇ္ဇိ။ မာတာပိတရော အဝသေသဉာတကာ မိတ္တာမစ္စဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာဒယောပိ ‘‘မာ သောစိ၊ မဟာရာဇ၊ အနိစ္စာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ သညာပေတုံ နာသက္ခိံသု။ တဿ ဝိလပန္တဿေဝ သတ္တ ဒိဝသာ အတိက္ကန္တာ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ပဉ္စာဘိညအဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ တာပသော ဟုတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝိဟရန္တော အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဇမ္ဗုဒီပံ ဩလောကေန္တော တံ ရာဇာနံ တထာ ပရိဒေဝမာနံ ဒိသွာ ‘‘ဧတဿ မယာ အဝဿယေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ရညော ဥယျာနေ ဩတရိတွာ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ ကဉ္စနပဋိမာ ဝိယ နိသီဒိ။

အထေကော ပါဋလိနဂရဝါသီ ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါ ဥယျာနံ ဂတော ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ ဗောဓိသတ္တော တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကိံ၊ မာဏဝ၊ ရာဇာ ဓမ္မိကော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မိကော ရာဇာ၊ ဘရိယာ ပနဿ ကာလကတာ၊ သော တဿာ သရီရံ ဒေါဏိယံ ပက္ခိပါပေတွာ ဝိလပမာနော နိပန္နော၊ အဇ္ဇ သတ္တမော ဒိဝသော၊ ကိဿ တုမှေ ရာဇာနံ ဧဝရူပါ ဒုက္ခာ န မောစေထ၊ ယုတ္တံ နု ခေါ တုမှာဒိသေသု သီလဝန္တေသု သံဝိဇ္ဇမာနေသု ရညော ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ အနုဘဝိတု’’န္တိ။ ‘‘န ခေါ အဟံ၊ မာဏဝ၊ ရာဇာနံ ဇာနာမိ၊ သစေ ပန သော အာဂန္တွာ မံ ပုစ္ဆေယျ၊ အဟမေဝဿ တဿာ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ရညော သန္တိကေယေဝ တံ ကထာပေယျ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ယာဝ ရာဇာနံ အာနေမိ၊ တာဝ ဣမေဝ နိသီဒထာ’’တိ မာဏဝေါ ဗောဓိသတ္တဿ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘တဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုကဿ သန္တိကံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

ရာဇာ ‘‘ဥပရိံ ကိရ ဒဋ္ဌုံ လဘိဿာမီ’’တိ တုဋ္ဌမာနသော ရထံ အဘိရုဟိတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော – ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ ဒေဝိယာ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနံ ဇာနာထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ? ‘‘သာ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ရူပသ္မိံယေဝ မတ္တာ ပမာဒမာဂမ္မ ကလျာဏကမ္မံ အကတွာ ဣမသ္မိံယေဝ ဥယျာနေ ဂေါမယပါဏကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ။ ‘‘နာဟံ သဒ္ဒဟာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တေ ဒဿေတွာ ကထာပေမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု ကထာပေထာ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော အတ္တနော အာနုဘာဝေန ‘‘ဥဘောပိ ဂေါမယပိဏ္ဍံ ဝဋ္ဋယမာနာ ရညော ပုရတော အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ တေသံ အာဂမနံ အကာသိ။ တေ တထေဝ အာဂမိံသု။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဒဿေန္တော ‘‘အယံ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပရိဒေဝီ၊ တံ ဇဟိတွာ ဂေါမယပါဏကဿ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော ဂစ္ဆတိ၊ ပဿထ န’’န္တိ အာဟ။ ဘန္တေ ‘‘‘ဥပရီ နာမ ဂေါမယပါဏကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’တိ န သဒ္ဒဟာမဟ’’န္တိ။ ‘‘ကထာပေမိ နံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကထာပေထ၊ ဘန္တေ’’တိ။

ဗောဓိသတ္တော အတ္တနော အာနုဘာဝေန တံ ကထာပေန္တော ‘‘ဥပရီ’’တိ အာဟ။ သာ မနုဿဘာသာယ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ‘‘တွံ အတီတဘဝေ ကာ နာမ အဟောသီ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ အဿကရညော အဂ္ဂမဟေသီ ဥပရီ နာမ အဟောသိ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ပန တေ ဣဒါနိ အဿကရာဇာ ပိယော၊ ဥဒါဟု ဂေါမယပါဏကော’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ သော မယှံ ပုရိမဇာတိယာ သာမိကော၊ တဒါ အဟံ ဣမသ္မိံ ဥယျာနေ တေန သဒ္ဓိံ ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗေ အနုဘဝမာနာ ဝိစရိံ။ ဣဒါနိ ပန မေ ဘဝသင်္ခေပဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ သော ကိံ ဟောတိ၊ အဟဉှိ ဣဒါနိ အဿကရာဇာနံ မာရေတွာ တဿ ဂလလောဟိတေန မယှံ သာမိကဿ ဂေါမယပါဏကဿ ပါဒေ မက္ခေယျ’’န္တိ ဝတွာ ပရိသမဇ္ဈေ မနုဿဘာသာယ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၁၃။

‘‘အယမဿကရာဇေန၊ ဒေသော ဝိစရိတော မယာ၊

အနုကာမယ ကာမေန၊ ပိယေန ပတိနာ သဟ။

၁၁၄။

‘‘နဝေန သုခဒုက္ခေန၊ ပေါရာဏံ အပိဓီယတိ၊

တသ္မာ အဿကရညာဝ၊ ကီဋော ပိယတရော မမာ’’တိ။

တတ္ထ အယမဿကရာဇေန၊ ဒေသော ဝိစရိတော မယာတိ အယံ ရမဏီယော ဥယျာနပဒေသော ပုဗ္ဗေ မယာ အဿကရာဇေန သဒ္ဓိံ ဝိစရိတော။ အနုကာမယ ကာမေနာတိ အနူတိ နိပါတမတ္တံ၊ မယာ တံ ကာမယမာနာယ တေန မံ ကာမယမာနေန သဟာတိ အတ္ထော။ ပိယေနာတိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ပိယေန။ နဝေန သုခဒုက္ခေန၊ ပေါရာဏံ အပိဓီယတီတိ၊ ဘန္တေ၊ နဝေန ဟိ သုခေန ပေါရာဏံ သုခံ၊ နဝေန စ ဒုက္ခေန ပေါရာဏံ ဒုက္ခံ ပိဓီယတိ ပဋိစ္ဆာဒီယတိ၊ ဧသာ လောကဿ ဓမ္မတာတိ ဒီပေတိ။ တသ္မာ အဿကရညာဝ၊ ကီဋော ပိယတရော မမာတိ ယသ္မာ နဝေန ပေါရာဏံ ပိဓီယတိ၊ တသ္မာ မမ အဿကရာဇတော သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန ကီဋောဝ ပိယတရောတိ။

တံ သုတွာ အဿကရာဇာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ တတ္ထ ဌိတောဝ ကုဏပံ နီဟရာပေတွာ သီသံ နှတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ အညံ အဂ္ဂမဟေသိံ ကတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ရာဇာနံ ဩဝဒိတွာ နိဿောကံ ကတွာ ဟိမဝန္တမေဝ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ဥပရီ ပုရာဏဒုတိယိကာ အဟောသိ၊ အဿကရာဇာ ဥက္ကဏ္ဌိတော ဘိက္ခု၊ မာဏဝေါ သာရိပုတ္တော၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အဿကဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၂၀၈] ၈။ သုသုမာရဇာတကဝဏ္ဏနာ

အလံ မေတေဟိ အမ္ဗေဟီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ ဝဓာယ ပရိသက္ကနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ ‘‘ဒေဝဒတ္တော ဝဓာယ ပရိသက္ကတီ’’တိ သုတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ဒေဝဒတ္တော မယှံ ဝဓာယ ပရိသက္ကတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပရိသက္ကိယေဝ၊ သန္တာသမတ္တမ္ပိ ပန ကာတုံ န သက္ခီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဗောဓိသတ္တော ကပိယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နာဂဗလော ထာမသမ္ပန္နော မဟာသရီရော သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော ဟုတွာ ဂင်္ဂါနိဝတ္တနေ အရညာယတနေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တဒါ ဂင်္ဂါယ ဧကော သုသုမာရော ဝသိ။ အထဿ ဘရိယာ ဗောဓိသတ္တဿ သရီရံ ဒိသွာ တဿ ဟဒယမံသေ ဒေါဟဠံ ဥပ္ပာဒေတွာ သုသုမာရံ အာဟ – ‘‘အဟံ သာမိ၊ ဧတဿ ကပိရာဇဿ ဟဒယမံသံ ခါဒိတုကာမာ’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မယံ ဇလဂေါစရာ၊ ဧသော ထလဂေါစရော၊ ကိန္တိ နံ ဂဏှိတုံ သက္ခိဿာမာ’’တိ။ ‘‘ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ဂဏှ၊ သစေ န လဘိဿာမိ၊ မရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မာ သောစိ၊ အတ္ထေကော ဥပါယော၊ ခါဒါပေဿာမိ တံ တဿ ဟဒယမံသ’’န္တိ သုသုမာရိံ သမဿာသေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဂင်္ဂါယ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂင်္ဂါတီရေ နိသိန္နကာလေ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဝါနရိန္ဒ၊ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ကသာယဖလာနိ ခါဒန္တော ကိံ တွံ နိဝိဋ္ဌဋ္ဌာနေယေဝ စရသိ၊ ပါရဂင်္ဂါယ အမ္ဗလဗုဇာဒီနံ မဓုရဖလာနံ အန္တော နတ္ထိ၊ ကိံ တေ တတ္ထ ဂန္တွာ ဖလာဖလံ ခါဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ကုမ္ဘီလရာဇ၊ ဂင်္ဂါ မဟောဒကာ ဝိတ္ထိဏ္ဏာ၊ ကထံ တတ္ထ ဂမိဿာမီ’’တိ? ‘‘သစေ ဣစ္ဆသိ၊ အဟံ တံ မမ ပိဋ္ဌိံ အာရောပေတွာ နေဿာမီ’’တိ။ သော သဒ္ဒဟိတွာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ‘‘တေန ဟိ ဧဟိ ပိဋ္ဌိံ မေ အဘိရူဟာ’’တိ စ ဝုတ္တေ တံ အဘိရုဟိ။ သုသုမာရော ထောကံ နေတွာ ဥဒကေ ဩသီဒါပေသိ။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘သမ္မ၊ ဥဒကေ မံ ဩသီဒါပေသိ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘နာဟံ တံ ဓမ္မသုဓမ္မတာယ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာမိ၊ ဘရိယာယ ပန မေ တဝ ဟဒယမံသေ ဒေါဟဠော ဥပ္ပန္နော၊ တမဟံ တဝ ဟဒယံ ခါဒါပေတုကာမော’’တိ။ ‘‘သမ္မ၊ ကထေန္တေန တေ သုန္ဒရံ ကတံ။ သစေ ဟိ အမှာကံ ဥဒရေ ဟဒယံ ဘဝေယျ၊ သာခဂ္ဂေသု စရန္တာနံ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ဘဝေယျာ’’တိ။ ‘‘ကဟံ ပန တုမှေ ဌပေထာ’’တိ? ဗောဓိသတ္တော အဝိဒူရေ ဧကံ ဥဒုမ္ဗရံ ပက္ကဖလပိဏ္ဍိသဉ္ဆန္နံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဿေတာနိ အမှာကံ ဟဒယာနိ ဧတသ္မိံ ဥဒုမ္ဗရေ ဩလမ္ဗန္တီ’’တိ အာဟ။ ‘‘သစေ မေ ဟဒယံ ဒဿသိ၊ အဟံ တံ န မာရေဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မံ ဧတ္ထ နေဟိ၊ အဟံ တေ ရုက္ခေ ဩလမ္ဗန္တံ ဒဿာမီ’’တိ။ သော တံ အာဒါယ တတ္ထ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပိဋ္ဌိတော ဥပ္ပတိတွာ ဥဒုမ္ဗရရုက္ခေ နိသီဒိတွာ ‘‘သမ္မ၊ ဗာလ သုသုမာရ၊ ‘ဣမေသံ သတ္တာနံ ဟဒယံ နာမ ရုက္ခဂ္ဂေ ဟောတီ’တိ သညီ အဟောသိ၊ ဗာလောသိ၊ အဟံ တံ ဝဉ္စေသိံ၊ တဝ ဖလာဖလံ တဝေဝ ဟောတု၊ သရီရမေဝ ပန တေ မဟန္တံ ပညာ ပန နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ဣမမတ္ထံ ပကာသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၁၅။

‘‘အလံ မေတေဟိ အမ္ဗေဟိ၊ ဇမ္ဗူဟိ ပနသေဟိ စ၊

ယာနိ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ၊ ဝရံ မယှံ ဥဒုမ္ဗရော။

၁၁၆။

‘‘မဟတီ ဝတ တေ ဗောန္ဒိ၊ န စ ပညာ တဒူပိကာ၊

သုသုမာရ ဝဉ္စိတော မေသိ၊ ဂစ္ဆ ဒါနိ ယထာသုခ’’န္တိ။

တတ္ထ အလံ မေတေဟီတိ ယာနိ တယာ ဒီပကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ ဧတေဟိ မယှံ အလံ။ ဝရံ မယှံ ဥဒုမ္ဗရောတိ မယှံ အယမေဝ ဥဒုမ္ဗရရုက္ခော ဝရံ။ ဗောန္ဒီတိ သရီရံ။ တဒူပိကာတိ ပညာ ပန တေ တဒူပိကာ တဿ သရီရဿ အနုစ္ဆဝိကာ နတ္ထိ။ ဂစ္ဆ ဒါနိ ယထာသုခန္တိ ဣဒါနိ ယထာသုခံ ဂစ္ဆ၊ နတ္ထိ တေ ဟဒယမံသဂဟဏူပါယောတိ အတ္ထော။ သုသုမာရော သဟဿံ ပရာဇိတော ဝိယ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော ပဇ္ဈာယန္တောဝ အတ္တနော နိဝါသဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သုသုမာရော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ သုသုမာရီ စိဉ္စမာဏဝိကာ၊ ကပိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုသုမာရဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၂၀၉] ၉။ ကုက္ကုဋဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒိဋ္ဌာ မယာ ဝနေ ရုက္ခာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ဒဟရဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ အတ္တနော သရီရဿ ဂုတ္တိကမ္မေ ဆေကော အဟောသိ။ ‘‘သရီရဿ မေ န သုခံ ဘဝေယျာ’’တိ ဘယေန အတိသီတံ အစ္စုဏှံ ပရိဘောဂံ န ကရောတိ၊ ‘‘သီတုဏှေဟိ သရီရံ ကိလမေယျာ’’တိ ဘယေန ဗဟိ န နိက္ခမတိ၊ အတိကိလိန္နဥတ္တဏ္ဍုလာဒီနိ န ဘုဉ္ဇတိ။ တဿ သာ သရီရဂုတ္တိကုသလတာ သင်္ဃမဇ္ဈေ ပါကဋာ ဇာတာ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော ဒဟရော ကိရ ဘိက္ခု သရီရဂုတ္တိကမ္မေ ဆေကော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အယံ ဒဟရော ဣဒါနေဝ သရီရဂုတ္တိကမ္မေ ဆေကော၊ ပုဗ္ဗေပိ ဆေကောဝ အဟောသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အရညာယတနေ ရုက္ခဒေဝတာ အဟောသိ။ အထေကော သကုဏလုဒ္ဒကော ဧကံ ဒီပကကုက္ကုဋမာဒါယ ဝါလရဇ္ဇုဉ္စ ယဋ္ဌိဉ္စ ဂဟေတွာ အရညေ ကုက္ကုဋေ ဗန္ဓန္တော ဧကံ ပလာယိတွာ အရညံ ပဝိဋ္ဌံ ပေါရာဏကုက္ကုဋံ ဗန္ဓိတုံ အာရဘိ။ သော ဝါလပါသေ ကုသလတာယ အတ္တာနံ ဗန္ဓိတုံ န ဒေတိ၊ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ နိလီယတိ။ လုဒ္ဒကော အတ္တာနံ သာခါပလ္လဝေဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပုနပ္ပုနံ ယဋ္ဌိဉ္စ ပါသဉ္စ ဩဍ္ဍေတိ။ ကုက္ကုဋော တံ လဇ္ဇာပေတုကာမော မာနုသိံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၇။

‘‘ဒိဋ္ဌာ မယာ ဝနေ ရုက္ခာ၊ အဿကဏ္ဏာ ဝိဘီဋကာ၊

န တာနိ ဧဝံ သက္ကန္တိ၊ ယထာ တွံ ရုက္ခ သက္ကသီ’’တိ။

တဿတ္ထော – သမ္မ လုဒ္ဒက၊ မယာ ဣမသ္မိံ ဝနေ ဇာတာ ဗဟူ အဿကဏ္ဏာ စ ဝိဘီဋကာ စ ရုက္ခာ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ၊ တာနိ ပန ရုက္ခာနိ ယထာ တွံ သက္ကသိ သင်္ကမသိ ဣတော စိတော စ ဝိစရသိ၊ ဧဝံ န သက္ကန္တိ န သင်္ကမန္တိ န ဝိစရန္တီတိ။

ဧဝံ ဝတွာ စ ပန သော ကုက္ကုဋော ပလာယိတွာ အညတ္ထ အဂမာသိ။ တဿ ပလာယိတွာ ဂတကာလေ လုဒ္ဒကော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၈။

‘‘ပေါရာဏကုက္ကုဋော အယံ၊ ဘေတွာ ပဉ္ဇရမာဂတော၊

ကုသလော ဝါလပါသာနံ၊ အပက္ကမတိ ဘာသတီ’’တိ။

တတ္ထ ကုသလော ဝါလပါသာနန္တိ ဝါလမယေသု ပါသေသု ကုသလော အတ္တာနံ ဗန္ဓိတုံ အဒတွာ အပက္ကမတိ စေဝ ဘာသတိ စ၊ ဘာသိတွာ စ ပန ပလာတောတိ ဧဝံ ဝတွာ လုဒ္ဒကော အရညေ စရိတွာ ယထာလဒ္ဓမာဒါယ ဂေဟမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ လုဒ္ဒကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ကုက္ကုဋော ကာယဂုတ္တိကုသလော ဒဟရဘိက္ခု၊ တဿ ပန ကာရဏဿ ပစ္စက္ခကာရိကာ ရုက္ခဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကုက္ကုဋဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၂၁၀] ၁၀။ ကန္ဒဂလကဇာတကဝဏ္ဏနာ

အမ္ဘော ကော နာမယံ ရုက္ခောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော သုဂတာလယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ ‘‘ဒေဝဒတ္တော သုဂတာလယံ အကာသီ’’တိ သုတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ဒေဝဒတ္တော မယှံ အနုကိရိယံ ကရောန္တော ဝိနာသံ ပတ္တော၊ ပုဗ္ဗေပိ ပါပုဏိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ရုက္ခကောဋ္ဋကသကုဏယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ခဒိရဝနိယော’’တိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ခဒိရဝနေယေဝ ဂေါစရံ ဂဏှိ၊ တဿေကော ကန္ဒဂလကော နာမ သဟာယော အဟောသိ၊ သော သိမ္ဗလိပါလိဘဒ္ဒကဝနေ ဂေါစရံ ဂဏှာတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ခဒိရဝနိယဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ခဒိရဝနိယော ‘‘သဟာယော မေ အာဂတော’’တိ ကန္ဒဂလကံ ဂဟေတွာ ခဒိရဝနံ ပဝိသိတွာ ခဒိရခန္ဓံ တုဏ္ဍေန ပဟရိတွာ ရုက္ခတော ပါဏကေ နီဟရိတွာ အဒါသိ။ ကန္ဒဂလကော ဒိန္နေ ဒိန္နေ မဓုရပူဝေ ဝိယ ဆိန္ဒိတွာ ဆိန္ဒိတွာ ခါဒိ။ တဿ ခါဒန္တဿေဝ မာနော ဥပ္ပဇ္ဇိ – ‘‘အယမ္ပိ ရုက္ခကောဋ္ဋကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တော၊ အဟမ္ပိ၊ ကိံ မေ ဧတေန ဒိန္နဂေါစရေန၊ သယမေဝ ခဒိရဝနေ ဂေါစရံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ သော ခဒိရဝနိယံ အာဟ – ‘‘သမ္မ၊ မာ တွံ ဒုက္ခံ အနုဘဝိ၊ အဟမေဝ ခဒိရဝနေ ဂေါစရံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။

အထ နံ သော ‘‘ဟန္ဒ တွံ သမ္မ၊ သိမ္ဗလိပါလိဘဒ္ဒကာဒိဝနေ နိဿာရေ ဂေါစရဂ္ဂဟဏကုလေ ဇာတော၊ ခဒိရာ နာမ ဇာတသာရာ ထဒ္ဓါ၊ မာ တေ ဧတံ ရုစ္စီ’’တိ အာဟ။ ကန္ဒဂလကော ‘‘ကိံ ဒါနာဟံ န ရုက္ခကောဋ္ဋကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ တဿ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ ဝေဂေန ဂန္တွာ ခဒိရရုက္ခံ တုဏ္ဍေန ပဟရိ။ တာဝဒေဝဿ တုဏ္ဍံ ဘိဇ္ဇိ၊ အက္ခီနိ နိက္ခမနာကာရပ္ပတ္တာနိ ဇာတာနိ၊ သီသံ ဖလိတံ။ သော ခန္ဓေ ပတိဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ဘူမိယံ ပတိတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၉။

‘‘အမ္ဘော ကော နာမယံ ရုက္ခော၊ သိန္နပတ္တော သကဏ္ဋကော၊

ယတ္ထ ဧကပ္ပဟာရေန၊ ဥတ္တမင်္ဂံ ဝိဘိဇ္ဇိတ’’န္တိ။

တတ္ထ အမ္ဘော ကော နာမယံ ရုက္ခောတိ၊ ဘော ခဒိရဝနိယ၊ ကော နာမ အယံ ရုက္ခော။ ‘‘ကော နာမ သော’’တိပိ ပါဌော။ သိန္နပတ္တောတိ သုခုမပတ္တော။ ယတ္ထ ဧကပ္ပဟာရေနာတိ ယသ္မိံ ရုက္ခေ ဧကေနေဝ ပဟာရေန။ ဥတ္တမင်္ဂံ ဝိဘိဇ္ဇိတန္တိ သီသံ ဘိန္နံ၊ န ကေဝလဉ္စ သီသံ၊ တုဏ္ဍမ္ပိ ဘိန္နံ။ သော ဝေဒနာပ္ပတ္တတာယ ခဒိရရုက္ခံ ‘‘ကိံ ရုက္ခော နာမေသော’’တိ ဇာနိတုံ အသက္ကောန္တော ဝေဒနာပ္ပတ္တော ဟုတွာ ဣမာယ ဂါထာယ ဝိပ္ပလပိ။

တံ ဝစနံ သုတွာ ခဒိရဝနိယော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၂၀။

‘‘အစာရိ ဝတာယံ ဝိတုဒံ ဝနာနိ၊ ကဋ္ဌင်္ဂရုက္ခေသု အသာရကေသု၊

အထာသဒါ ခဒိရံ ဇာတသာရံ၊ ယတ္ထဗ္ဘိဒါ ဂရုဠော ဥတ္တမင်္ဂ’’န္တိ။

တတ္ထ အစာရိ ဝတာယန္တိ အစရိ ဝတ အယံ။ ဝိတုဒံ ဝနာနီတိ နိဿာရသိမ္ဗလိပါလိဘဒ္ဒကဝနာနိ ဝိတုဒန္တော ဝိဇ္ဈန္တော။ ကဋ္ဌင်္ဂရုက္ခေသူတိ ဝနကဋ္ဌကောဋ္ဌာသေသု ရုက္ခေသု။ အသာရကေသူတိ နိဿာရေသု ပါလိဘဒ္ဒကသိမ္ဗလိအာဒီသု။ အထာသဒါ ခဒိရံ ဇာတသာရန္တိ အထ ပေါတကကာလတော ပဋ္ဌာယ ဇာတသာရံ ခဒိရံ သမ္ပာပုဏိ။ ယတ္ထဗ္ဘိဒါ ဂရုဠော ဥတ္တမင်္ဂန္တိ ယတ္ထဗ္ဘိဒါတိ ယသ္မိံ ခဒိရေ အဘိန္ဒိ ပဒါလယိ။ ဂရုဠောတိ သကုဏော။ သဗ္ဗသကုဏာနဉှေတံ သဂါရဝသပ္ပတိဿ ဝစနံ။

ဣတိ နံ ခဒိရဝနိယော ဝတွာ ‘‘ဘော ကန္ဒဂလက၊ ယတ္ထ တွံ ဥတ္တမင်္ဂံ အဘိန္ဒိ၊ ခဒိရော နာမေသော သာရရုက္ခော’’တိ အာဟ။ သော တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကန္ဒဂလကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ခဒိရဝနိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကန္ဒဂလကဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

နတံဒဠှဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဗန္ဓနာဂါရံ ကေဠိသီလံ၊ ခဏ္ဍံ ဝီရကဂင်္ဂေယျံ၊

ကုရုင်္ဂမဿကဉ္စေဝ၊ သုသုမာရဉ္စ ကုက္ကုဋံ၊

ကန္ဒဂလကန္တိ တေ ဒသ။

၇။ ဗီရဏထမ္ဘဝဂ္ဂေါ

[၂၁၁] ၁။ သောမဒတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

အကာသိ ယောဂ္ဂန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော လာဠုဒါယိတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ဟိ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ဇနာနံ အန္တရေ ဧကဝစနမ္ပိ သမ္ပာဒေတွာ ကထေသုံ န သက္ကောတိ၊ သာရဇ္ဇဗဟုလော ‘‘အညံ ကထေဿာမီ’’တိ အညမေဝ ကထေသိ။ တဿ တံ ပဝတ္တိံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထေန္တာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ လာဠုဒါယီ ဣဒါနေဝ သာရဇ္ဇဗဟုလော၊ ပုဗ္ဗေပိ သာရဇ္ဇဗဟုလောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ အညတရသ္မိံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပုန ဂေဟံ အာဂန္တွာ မာတာပိတူနံ ဒုဂ္ဂတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ပရိဟီနကုလတော သေဋ္ဌိကုလံ ပတိဋ္ဌပေဿာမီ’’တိ မာတာပိတရော အာပုစ္ဆိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ရာဇာနံ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော ရညာ ပိယော အဟောသိ မနာပေါ။ အထဿ ပိတုနော ‘‘ဒွီဟိယေဝ ဂေါဏေဟိ ကသိံ ကတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တဿ ဧကော ဂေါဏော မတော။ သော ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တာတ၊ ဧကော ဂေါဏော မတော၊ ကသိကမ္မံ န ပဝတ္တတိ၊ ရာဇာနံ ဧကံ ဂေါဏံ ယာစာဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တာတ၊ နစိရဿေဝ မေ ရာဇာ ဒိဋ္ဌော၊ ဣဒါနေဝ ဂေါဏံ ယာစိတုံ န ယုတ္တံ၊ တုမှေ ယာစထာ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ တွံ မယှံ သာရဇ္ဇဗဟုလဘာဝံ န ဇာနာသိ၊ အဟဉှိ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ သမ္မုခေ ကထံ သမ္ပာဒေတုံ န သက္ကောမိ။ သစေ အဟံ ရညော သန္တိကံ ဂေါဏံ ယာစိတုံ ဂမိဿာမိ၊ ဣမမ္ပိ ဒတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ ယံ ဟောတိ၊ တံ ဟောတု၊ န သက္ကာ မယာ ရာဇာနံ ယာစိတုံ၊ အပိစ ခေါ ပနာဟံ တုမှေ ယောဂ္ဂံ ကာရေဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ သာဓု မံ ယောဂ္ဂံ ကာရေဟီ’’တိ။

ဗောဓိသတ္တော ပိတရံ အာဒါယ ဗီရဏတ္ထမ္ဘကသုသာနံ ဂန္တွာ တတ္ထ တတ္ထ တိဏကလာပေ ဗန္ဓိတွာ ‘‘အယံ ရာဇာ၊ အယံ ဥပရာဇာ၊ အယံ သေနာပတီ’’တိ နာမာနိ ကတွာ ပဋိပါဋိယာ ပိတု ဒဿေတွာ ‘‘တာတ၊ တွံ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘ဇယတု၊ မဟာရာဇာ’တိ ဧဝံ ဣမံ ဂါထံ ဝတွာ ဂေါဏံ ယာစေယျာသီ’’တိ ဂါထံ ဥဂ္ဂဏှာပေသိ –

‘‘ဒွေ မေ ဂေါဏာ မဟာရာဇ၊ ယေဟိ ခေတ္တံ ကသာမသေ၊

တေသု ဧကော မတော ဒေဝ၊ ဒုတိယံ ဒေဟိ ခတ္တိယာ’’တိ။

ဗြာဟ္မဏော ဧကေန သံဝစ္ဆရေန ဣမံ ဂါထံ ပဂုဏံ ကတွာ ဗောဓိသတ္တံ အာဟ – ‘‘တာတ၊ သောမဒတ္တ၊ ဂါထာ မေ ပဂုဏာ ဇာတာ၊ ဣဒါနိ အဟံ ယဿ ကဿစိ သန္တိကေ ဝတ္တုံ သက္ကောမိ၊ မံ ရညော သန္တိကံ နေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓု၊ တာတာ’’တိ တထာရူပံ ပဏ္ဏာကာရံ ဂါဟာပေတွာ ပိတရံ ရညော သန္တိကံ နေသိ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဇယတု၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ပဏ္ဏာကာရံ အဒါသိ။ ရာဇာ ‘‘အယံ တေ သောမဒတ္တ ဗြာဟ္မဏော ကိံ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပိတာ မေ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကေနဋ္ဌေနာဂတော’’တိ? တသ္မိံ ခဏေ ဗြာဟ္မဏော ဂေါဏယာစနတ္ထာယ ဂါထံ ဝဒန္တော –

‘‘ဒွေ မေ ဂေါဏာ မဟာရာဇ၊ ယေဟိ ခေတ္တံ ကသာမသေ၊

တေသု ဧကော မတော ဒေဝ၊ ဒုတိယံ ဂဏှ ခတ္တိယာ’’တိ။ – အာဟ၊

ရာဇာ ဗြာဟ္မဏေန ဝိရဇ္ဈိတွာ ကထိတဘာဝံ ဉတွာ သိတံ ကတွာ ‘‘သောမဒတ္တ၊ တုမှာကံ ဂေဟေ ဗဟူ မညေ ဂေါဏာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တုမှေဟိ ဒိန္နာ ဘဝိဿန္တိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ တုဿိတွာ ဗြာဟ္မဏဿ သောဠသ ဂေါဏေ အလင်္ကာရဘဏ္ဍကေ နိဝါသနဂါမဉ္စဿ ဗြဟ္မဒေယျံ ဒတွာ မဟန္တေန ယသေန ဗြာဟ္မဏံ ဥယျောဇေသိ။ ဗြာဟ္မဏော သဗ္ဗသေတသိန္ဓဝယုတ္တံ ရထံ အဘိရုယှ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဂါမံ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပိတရာ သဒ္ဓိံ ရထေ နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆန္တော ‘‘တာတ၊ အဟံ တုမှေ သကလသံဝစ္ဆရံ ယောဂ္ဂံ ကာရေသိံ၊ သန္နိဋ္ဌာနကာလေ ပန တုမှာကံ ဂေါဏံ ရညော အဒတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၂၁။

‘‘အကာသိ ယောဂ္ဂံ ဓုဝမပ္ပမတ္တော၊ သံဝစ္ဆရံ ဗီရဏထမ္ဘကသ္မိံ၊

ဗျာကာသိ သညံ ပရိသံ ဝိဂယှ၊ န နိယျမော တာယတိ အပ္ပပည’’န္တိ။

တတ္ထ အကာသိ ယောဂ္ဂံ ဓုဝမပ္ပမတ္တော၊ သံဝစ္ဆရံ ဗီရဏထမ္ဘကသ္မိန္တိ၊ တာတ၊ တွံ နိစ္စံ အပ္ပမတ္တော ဗီရဏတ္ထမ္ဘမယေ သုသာနေ ယောဂ္ဂံ အကာသိ။ ဗျာကာသိ သညံ ပရိသံ ဝိဂယှာတိ အထ စ ပန ပရိသံ ဝိဂါဟိတွာ တံ သညံ ဝိအကာသိ ဝိကာရံ အာပါဒေသိ၊ ပရိဝတ္တေသီတိ အတ္ထော။ န နိယျမော တာယတိ အပ္ပပညန္တိ အပ္ပဟညံ နာမ ပုဂ္ဂလံ နိယျမော ယောဂ္ဂါစိဏ္ဏံ စရဏံ န တာယတိ န ရက္ခတီတိ။

အထဿ ဝစနံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၂၂။

‘‘ဒွယံ ယာစနကော တာတ၊ သောမဒတ္တ နိဂစ္ဆတိ၊

အလာဘံ ဓနလာဘံ ဝါ၊ ဧဝံဓမ္မာ ဟိ ယာစနာ’’တိ။

တတ္ထ ဧဝံဓမ္မာ ဟိ ယာစနာတိ ယာစနာ ဟိ ဧဝံသဘာဝါတိ။

သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ လာဠုဒါယီ ဣဒါနေဝ သာရဇ္ဇဗဟုလော၊ ပုဗ္ဗေပိ သာရဇ္ဇဗဟုလောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ သောမဒတ္တဿ ပိတာ လာဠုဒါယီ အဟောသိ၊ သောမဒတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သောမဒတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၂၁၂] ၂။ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

အညော ဥပရိမော ဝဏ္ဏောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏဒုတိယိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ဟိ ဘိက္ခု သတ္ထာရာ ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ကော တံ ဥက္ကဏ္ဌာပေသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပုရာဏဒုတိယိကာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခု အယံ တေ ဣတ္ထီ အနတ္ထကာရိကာ၊ ပုဗ္ဗေပိ အတ္တနော ဇာရဿ ဥစ္ဆိဋ္ဌကံ ဘောဇေသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဘိက္ခံ စရိတွာ ဇီဝိကကပ္ပကေ ကပဏေ နဋကကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဒုဂ္ဂတော ဒုရူပကော ဟုတွာ ဘိက္ခံ စရိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တဒါ ကာသိရဋ္ဌေ ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ဧကဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဗြာဟ္မဏီ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ အတိစာရံ စရတိ။ အထေကဒိဝသံ ဗြာဟ္မဏေ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဗဟိ ဂတေ တဿာ ဇာရော တံ ခဏံ ဩလောကေတွာ တံ ဂေဟံ ပါဝိသိ။ သာ တေန သဒ္ဓိံ အတိစရိတွာ ‘‘မုဟုတ္တံ အစ္ဆ၊ ဘုဉ္ဇိတွာဝ ဂမိဿသီ’’တိ ဘတ္တံ သမ္ပာဒေတွာ သူပဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ ဥဏှဘတ္တံ ဝဍ္ဎေတွာ ‘‘တွံ ဘုဉ္ဇာ’’တိ တဿ ဒတွာ သယံ ဗြာဟ္မဏဿ အာဂမနံ ဩလောကယမာနာ ဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏိယာ ဇာရဿ ဘုဉ္ဇနဋ္ဌာနေ ပိဏ္ဍံ ပစ္စာသီသန္တော အဋ္ဌာသိ။

တသ္မိံ ခဏေ ဗြာဟ္မဏော ဂေဟာဘိမုခေါ အာဂစ္ဆတိ။ ဗြာဟ္မဏီ တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဝေဂေန ပဝိသိတွာ ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ၊ ဗြာဟ္မဏော အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဇာရံ ကောဋ္ဌေ ဩတာရေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ ပဝိသိတွာ နိသိန္နကာလေ ဖလကံ ဥပနေတွာ ဟတ္ထဓောဝနံ ဒတွာ ဣတရေန ဘုတ္တာဝသိဋ္ဌဿ သီတဘတ္တဿ ဥပရိ ဥဏှဘတ္တံ ဝဍ္ဎေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ အဒါသိ။ သော ဘတ္တေ ဟတ္ထံ ဩတာရေတွာ ဥပရိ ဥဏှံ ဟေဋ္ဌာ စ ဘတ္တံ သီတလံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမိနာ အညဿ ဘုတ္တာဓိကေန ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သော ဗြာဟ္မဏိံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၂၃။

‘‘အညော ဥပရိမော ဝဏ္ဏော၊ အညော ဝဏ္ဏော စ ဟေဋ္ဌိမော၊

ဗြာဟ္မဏီ တွေဝ ပုစ္ဆာမိ၊ ကိံ ဟေဋ္ဌာ ကိဉ္စ ဥပ္ပရီ’’တိ။

တတ္ထ ဝဏ္ဏောတိ အာကာရော။ အယဉှိ ဥပရိမဿ ဥဏှဘာဝံ ဟေဋ္ဌိမဿ စ သီတဘာဝံ ပုစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။ ကိံ ဟေဋ္ဌာ ကိဉ္စ ဥပ္ပရီတိ ဝုဍ္ဎိတဘတ္တေန နာမ ဥပရိ သီတလေန၊ ဟေဋ္ဌာ ဥဏှေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဣဒဉ္စ ပန န တာဒိသံ၊ တေန တံ ပုစ္ဆာမိ – ‘‘ကေန ကာရဏေန ဥပရိ ဘတ္တံ ဥဏှံ၊ ဟေဋ္ဌိမံ သီတလ’’န္တိ။

ဗြာဟ္မဏီ အတ္တနာ ကတကမ္မဿ ဥတ္တာနဘာဝဘယေန ဗြာဟ္မဏေ ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တေပိ တုဏှီယေဝ အဟောသိ။ တသ္မိံ ခဏေ နဋပုတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကောဋ္ဌေ နိသီဒါပိတပါပပုရိသေန ဇာရေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဣမိနာ ဂေဟဿာမိကေန၊ ဗြာဟ္မဏီ ပန အတ္တနာ ကတကမ္မဿ ပါကဋဘာဝဘယေန ကိဉ္စိ န ကထေတိ၊ ဟန္ဒာဟံ ဣမိဿာ ကတကမ္မံ ပကာသေတွာ ဇာရဿ ကောဋ္ဌကေ နိသီဒါပိတဘာဝံ ဗြာဟ္မဏဿ ကထေမီ’’တိ။ သော ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟာ နိက္ခန္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ဣတရဿ ဂေဟပဝေသနံ အတိစရဏံ အဂ္ဂဘတ္တဘုဉ္ဇနံ ဗြာဟ္မဏိယာ ဒွါရေ ဌတွာ မဂ္ဂံ ဩလောကနံ ဣတရဿ ကောဋ္ဌေ ဩတာရိတဘာဝန္တိ သဗ္ဗံ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၂၄။

‘‘အဟံ နဋောသ္မိ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ဘိက္ခကောသ္မိ ဣဓာဂတော၊

အယဉှိ ကောဋ္ဌမောတိဏ္ဏော၊ အယံ သော ယံ ဂဝေသသီ’’တိ။

တတ္ထ အဟံ နဋောသ္မိ၊ ဘဒ္ဒန္တေတိ၊ သာမိ၊ အဟံ နဋဇာတိကော။ ဘိက္ခကောသ္မိ ဣဓာဂတောတိ သွာဟံ ဣမံ ဌာနံ ဘိက္ခကော ဘိက္ခံ ပရိယေသမာနော အာဂတောသ္မိ။ အယဉှိ ကောဋ္ဌမောတိဏ္ဏောတိ အယံ ပန ဧတိဿာ ဇာရော ဣမံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တော တဝ ဘယေန ကောဋ္ဌံ ဩတိဏ္ဏော။ အယံ သော ယံ ဂဝေသသီတိ ယံ တွံ ကဿ နု ခေါ ဣမိနာ ဥစ္ဆိဋ္ဌကေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဂဝေသသိ၊ အယံ သော။ စူဠာယ နံ ဂဟေတွာ ကောဋ္ဌာ နီဟရိတွာ ယထာ န ပုနေဝရူပံ ပါပံ ကရောတိ၊ တထာ အဿ သတိံ ဇနေဟီတိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ ဗြာဟ္မဏော ဥဘောပိ တေ ယထာ နံ န ပုနေဝရူပံ ပါပံ ကရောန္တိ၊ တဇ္ဇနပေါထနေဟိ တထာ သိက္ခာပေတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏီ ပုရာဏဒုတိယိကာ အဟောသိ၊ ဗြာဟ္မဏော ဥက္ကဏ္ဌိတော ဘိက္ခု၊ နဋပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၂၁၃] ၃။ ဘရုဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣသီနမန္တရံ ကတွာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဘဂဝတော ဟိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ လာဘသက္ကာရော မဟာ အဟောသိ။ ယထာဟ –

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သက္ကတော ဟောတိ ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော လာဘီ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ။ ဘိက္ခုသင်္ဃောပိ ခေါ သက္ကတော ဟောတိ…ပေ… ပရိက္ခာရာနံ။ အညတိတ္ထိယာ ပန ပရိဗ္ဗာဇကာ အသက္ကတာ ဟောန္တိ…ပေ… ပရိက္ခာရာန’’န္တိ (ဥဒါ။ ၁၄)။

တေ ဧဝံ ပရိဟီနလာဘသက္ကာရာ အဟောရတ္တံ ဂုဠှသန္နိပါတံ ကတွာ မန္တယန္တိ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ မယံ ဟတလာဘသက္ကာရာ ဇာတာ၊ သမဏော ဂေါတမော လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော ဇာတော၊ ကေန နု ခေါ ကာရဏေနဿ ဧသာ သမ္ပတ္တီ’’တိ။ တတြေကေ ဧဝမာဟံသု – ‘‘သမဏော ဂေါတမော သကလဇမ္ဗုဒီပဿ ဥတ္တမဋ္ဌာနေ ဘူမိသီသေ ဝသတိ။ တေနဿ လာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ၊ သေသာ ‘‘အတ္ထေတံ ကာရဏံ၊ မယမ္ပိ ဇေတဝနပိဋ္ဌေ တိတ္ထိယာရာမံ ကာရေမု၊ ဧဝံ လာဘိနော ဘဝိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ တေ သဗ္ဗေပိ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ‘‘သစေပိ မယံ ရညော အနာရောစေတွာ အာရာမံ ကာရေဿာမ၊ ဘိက္ခူ ဝါရေဿန္တိ၊ လဉ္ဇံ လဘိတွာ အဘိဇ္ဇနကော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ရညော လဉ္ဇံ ဒတွာ အာရာမဋ္ဌာနံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ သမ္မန္တေတွာ ဥပဋ္ဌာကေ ယာစိတွာ ရညော သတသဟဿံ ဒတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ မယံ ဇေတဝနပိဋ္ဌိယံ တိတ္ထိယာရာမံ ကရိဿာမ၊ သစေ ဘိက္ခူ ‘ကာတုံ န ဒဿာမာ’တိ တုမှာကံ အာရောစေန္တိ၊ နေသံ ပဋိဝစနံ န ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟံသု။ ရာဇာ လဉ္ဇလောဘေန ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

တိတ္ထိယာ ရာဇာနံ သင်္ဂဏှိတွာ ဝဍ္ဎကိံ ပက္ကောသာပေတွာ ကမ္မံ ပဋ္ဌပေသုံ၊ မဟာသဒ္ဒေါ အဟောသိ။ သတ္ထာ ‘‘ကေ ပနေတေ၊ အာနန္ဒ၊ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အညတိတ္ထိယာ၊ ဘန္တေ၊ ဇေတဝနပိဋ္ဌိယံ တိတ္ထိယာရာမံ ကာရေန္တိ၊ တတ္ထေသော သဒ္ဒေါ’’တိ။ ‘‘အာနန္ဒ၊ နေတံ ဌာနံ တိတ္ထိယာရာမဿ အနုစ္ဆဝိကံ၊ တိတ္ထိယာ ဥစ္စာသဒ္ဒကာမာ၊ န သက္ကာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဝသိတု’’န္တိ ဝတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော အာစိက္ခိတွာ တိတ္ထိယာရာမကရဏံ နိဝါရေထာ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဂန္တွာ ရညော နိဝေသနဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ သင်္ဃဿ အာဂတဘာဝံ သုတွာပိ ‘‘တိတ္ထိယာရာမံ နိဿာယ အာဂတာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ လဉ္ဇဿ ဂဟိတတ္တာ ‘‘ရာဇာ ဂေဟေ နတ္ထီ’’တိ ဝဒါပေသိ။ ဘိက္ခူ ဂန္တွာ သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘လဉ္ဇံ နိဿာယ ဧဝံ ကရောတီ’’တိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ ပေသေသိ။ ရာဇာ တေသမ္ပိ အာဂတဘာဝံ သုတွာ တထေဝ ဝဒါပေသိ။ တေပိ အာဂန္တွာ သတ္ထု အာရာစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န ဣဒါနိ၊ သာရိပုတ္တ၊ ရာဇာ ဂေဟေ နိသီဒိတုံ လဘိဿတိ၊ ဗဟိ နိက္ခမိဿတီ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ရညော နိဝေသနဒွါရံ အဂမာသိ။ ရာဇာ သုတွာ ပါသာဒါ ဩတရိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သတ္ထာရံ ပဝေသေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဒတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ ရညော ဧကံ ပရိယာယဓမ္မဒေသနံ အာရဘန္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ ပေါရာဏကရာဇာနော လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ သီလဝန္တေ အညမညံ ကလဟံ ကာရေတွာ အတ္တနော ရဋ္ဌဿ အဿာမိနော ဟုတွာ မဟာဝိနာသံ ပါပုဏိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဘရုရဋ္ဌေ ဘရုရာဇာ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ပဉ္စာဘိညော အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ ဂဏသတ္ထာ တာပသော ဟုတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ပဉ္စသတတာပသပရိဝုတော ဟိမဝန္တာ ဩတရိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဘရုနဂရံ ပတွာ တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဥတ္တရဒွါရေ သာခါဝိဋပသမ္ပန္နဿ ဝဋရုက္ခဿ မူလေ နိသီဒိတွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ တတ္ထေဝ ရုက္ခမူလေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဧဝံ တသ္မိံ ဣသိဂဏေ တတ္ထ ဝသန္တေ အဍ္ဎမာသစ္စယေန အညော ဂဏသတ္ထာ ပဉ္စသတပရိဝါရော အာဂန္တွာ နဂရေ ဘိက္ခာယ စရိတွာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရေ တာဒိသဿေဝ ဝဋရုက္ခဿ မူလေ နိသီဒိတွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ တတ္ထ ရုက္ခမူလေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဣတိ တေ ဒွေပိ ဣသိဂဏာ တတ္ထ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ အဂမံသု။

တေသံ ဂတကာလေ ဒက္ခိဏဒွါရေ ဝဋရုက္ခော သုက္ခော။ ပုနဝါရေ တေသု အာဂစ္ဆန္တေသု ဒက္ခိဏဒွါရေ ဝဋရုက္ခဝါသိနော ပဌမတရံ အာဂန္တွာ အတ္တနော ဝဋရုက္ခဿ သုက္ခဘာဝံ ဉတွာ ဘိက္ခာယ စရိတွာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဥတ္တရဒွါရေ ဝဋရုက္ခမူလံ ဂန္တွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ တတ္ထ ဝါသံ ကပ္ပေသုံ။ ဣတရေ ပန ဣသယော ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ နဂရေ ဘိက္ခာယ စရိတွာ အတ္တနော ရုက္ခမူလမေဝ ဂန္တွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝါသံ ကပ္ပေသုံ။ တေ ‘‘န သော တုမှာကံ ရုက္ခော၊ အမှာကံ ရုက္ခော’’တိ ရုက္ခံ နိဿာယ အညမညံ ကလဟံ ကရိံသု၊ ကလဟော မဟာ အဟောသိ။ ဧကေ ‘‘အမှာကံ ပဌမံ ဝသိတဋ္ဌာနံ တုမှေ န လဘိဿထာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧကေ ‘‘မယံ ဣမသ္မိံ ဝါရေ ပဌမတရံ ဣဓာဂတာ၊ တုမှေ န လဘိဿထာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣတိ တေ ‘‘မယံ သာမိနော၊ မယံ သာမိနော’’တိ ကလဟံ ကရောန္တာ ရုက္ခမူလဿတ္ထာယ ရာဇကုလံ အဂမံသု။ ရာဇာ ပဌမံ ဝုတ္ထဣသိဂဏညေဝ သာမိကံ အကာသိ။ ဣတရေ ‘‘န ဒါနိ မယံ ဣမေဟိ ပရာဇိတာတိ အတ္တာနံ ဝဒါပေဿာမာ’’တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဩလောကေတွာ ဧကံ စက္ကဝတ္တိပရိဘောဂံ ရထပဉ္ဇရံ ဒိသွာ အာဟရိတွာ ရညော လဉ္ဇံ ဒတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အမှေပိ သာမိကေ ကရောဟီ’’တိ အာဟံသု။

ရာဇာ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ ‘‘ဒွေပိ ဂဏာ ဝသန္တူ’’တိ ဒွေပိ သာမိကေ အကာသိ။ ဣတရေ ဣသယော တဿ ရထပဉ္ဇရဿ ရထစက္ကာနိ နီဟရိတွာ လဉ္ဇံ ဒတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အမှေယေဝ သာမိကေ ကရောဟီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ တထာ အကာသိ။ ဣသိဂဏာ ‘‘အမှေဟိ ဝတ္ထုကာမေ စ ကိလေသကာမေ စ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ရုက္ခမူလဿ ကာရဏာ ကလဟံ ကရောန္တေဟိ လဉ္ဇံ ဒဒန္တေဟိ အယုတ္တံ ကတ’’န္တိ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟုတွာ ဝေဂေန ပလာယိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ အဂမံသု။ သကလဘရုရဋ္ဌဝါသိနော ဒေဝတာ ဧကတော ဟုတွာ ‘‘သီလဝန္တေ ကလဟံ ကရောန္တေန ရညာ အယုတ္တံ ကတ’’န္တိ ဘရုရညော ကုဇ္ဈိတွာ တိယောဇနသတိကံ ဘရုရဋ္ဌံ သမုဒ္ဒံ ဥဗ္ဗတ္တေတွာ အရဋ္ဌမကံသု။ ဣတိ ဧကံ ဘရုရာဇာနံ နိဿာယ သကလရဋ္ဌဝါသိနောပိ ဝိနာသံ ပတ္တာတိ။

သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ အာဟရိတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၂၅။

‘‘ဣသီနမန္တရံ ကတွာ၊ ဘရုရာဇာတိ မေ သုတံ၊

ဥစ္ဆိန္နော သဟ ရဋ္ဌေဟိ၊ သ ရာဇာ ဝိဘဝင်္ဂတော။

၁၂၆။

‘‘တသ္မာ ဟိ ဆန္ဒာဂမနံ၊ နပ္ပသံသန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊

အဒုဋ္ဌစိတ္တော ဘာသေယျ၊ ဂိရံ သစ္စုပသံဟိတ’’န္တိ။

တတ္ထ အန္တရံ ကတွာတိ ဆန္ဒာဂတိဝသေန ဝိဝရံ ကတွာ။ ဘရုရာဇာတိ ဘရုရဋ္ဌေ ရာဇာ။ ဣတိ မေ သုတန္တိ ဣတိ မယာ ပုဗ္ဗေ ဧတံ သုတံ။ တသ္မာ ဟိ ဆန္ဒာဂမနန္တိ ယသ္မာ ဟိ ဆန္ဒာဂမနံ ဂန္တွာ ဘရုရာဇာ သဟ ရဋ္ဌေန ဥစ္ဆိန္နော၊ တသ္မာ ဆန္ဒာဂမနံ ပဏ္ဍိတာ နပ္ပသံသန္တိ။ အဒုဋ္ဌစိတ္တောတိ ကိလေသေဟိ အဒူသိတစိတ္တော ဟုတွာ။ ဘာသေယျ ဂိရံ သစ္စုပသံဟိတန္တိ သဘာဝနိဿိတံ အတ္ထနိဿိတံ ကာရဏနိဿိတမေဝ ဂိရံ ဘာသေယျ။ ယေ ဟိ တတ္ထ ဘရုရညော လဉ္ဇံ ဂဏှန္တဿ အယုတ္တံ ဧတန္တိ ပဋိက္ကောသန္တာ သစ္စုပသံဟိတံ ဂိရံ ဘာသိံသု၊ တေသံ ဌိတဋ္ဌာနံ နာဠိကေရဒီပေ အဇ္ဇာပိ ဒီပကသဟဿံ ပညာယတီတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဆန္ဒဝသိကေန နာမ န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဒွေ ပဗ္ဗဇိတဂဏေ ကလဟံ ကာရေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘အဟံ တေန သမယေန ဇေဋ္ဌကဣသိ အဟောသိ’’န္တိ၊ ရာဇာ တထာဂတဿ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဂတကာလေ မနုဿေ ပေသေတွာ တိတ္ထိယာရာမံ ဝိဒ္ဓံသာပေသိ၊ တိတ္ထိယာ အပ္ပတိဋ္ဌာ အဟေသုံ။

ဘရုဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၂၁၄] ၄။ ပုဏ္ဏနဒီဇာတကဝဏ္ဏနာ

ပုဏ္ဏံ နဒိန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပညာပါရမိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ ဒိဝသေ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ တထာဂတဿ ပညံ အာရဗ္ဘ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မဟာပညော ပုထုပညော ဟာသပညော ဇဝနပညော တိက္ခပညော ဂမ္ဘီရပညော နိဗ္ဗေဓိကပညော ဥပါယပညာယ သမန္နာဂတော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော ပညဝါ ဥပါယကုသလောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ပုရောဟိတကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပိတု အစ္စယေန ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ လဘိတွာ ဗာရာဏသိရညော အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အဟောသိ။ အပရဘာဂေ ရာဇာ ပရိဘေဒကာနံ ကထံ ဂဟေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ကုဒ္ဓါ ‘‘မာ မမ သန္တိကေ ဝသီ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ဗာရာဏသိတော ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပုတ္တဒါရံ ဂဟေတွာ ဧကသ္မိံ ကာသိကဂါမကေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အပရဘာဂေ ရာဇာ တဿ ဂုဏံ သရိတွာ ‘‘မယှံ ကဉ္စိ ပေသေတွာ အာစရိယံ ပက္ကောသိတုံ န ယုတ္တံ၊ ဧကံ ပန ဂါထံ ဗန္ဓိတွာ ပဏ္ဏံ လိခိတွာ ကာကမံသံ ပစာပေတွာ ပဏ္ဏဉ္စ မံသဉ္စ သေတဝတ္ထေန ပလိဝေဌေတွာ ရာဇမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆေတွာ ပေသေဿာမိ။ ယဒိ ပဏ္ဍိတော ဘဝိဿတိ၊ ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ ကာကမံသဘာဝံ ဉတွာ အာဂမိဿတိ၊ နော စေ၊ နာဂမိဿတီ’’တိ ‘‘ပုဏ္ဏံ နဒိ’’န္တိ ဣမံ ဂါထံ ပဏ္ဏေ လိခိ –

၁၂၇။

‘‘ပုဏ္ဏံ နဒိံ ယေန စ ပေယျမာဟု၊ ဇာတံ ယဝံ ယေန စ ဂုယှမာဟု၊

ဒူရံ ဂတံ ယေန စ အဝှယန္တိ၊ သော တျာဂတော ဟန္ဒ စ ဘုဉ္ဇ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။

တတ္ထ ပုဏ္ဏံ နဒိံ ယေန စ ပေယျမာဟူတိ ကာကပေယျာ နဒီဟိ ဝဒန္တာ ယေန ပုဏ္ဏံ နဒိံ ကာကပေယျမာဟု၊ န ဟိ အပုဏ္ဏာ နဒီ ‘‘ကာကပေယျာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဒါပိ နဒီတီရေ ဌတွာ ဂီဝံ ပသာရေတွာ ကာကေန ပါတုံ သက္ကာ ဟောတိ၊ တဒါ နံ ‘‘ကာကပေယျာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဇာတံ ယဝံ ယေန စ ဂုယှမာဟူတိ ယဝန္တိ ဒေသနာသီသမတ္တံ၊ ဣဓ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ဇာတံ ဥဂ္ဂတံ သမ္ပန္နတရုဏသဿံ အဓိပ္ပေတံ။ တဉှိ ယဒါ အန္တော ပဝိဋ္ဌကာကံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ သက္ကောတိ၊ တဒါ ဂုယှတီတိ ဂုယှံ။ ကိံ ဂုယှတိ? ကာကံ။ ဣတိ ကာကဿ ဂုယှံ ကာကဂုယှန္တိ တံ ဝဒမာနာ ကာကေန ဂုယှဝစနဿ ကာရဏဘူတေန ‘‘ဂုယှ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယေန စ ဂုယှမာဟူ’’တိ။ ဒူရံ ဂတံ ယေန စ အဝှယန္တီတိ ဒူရံ ဂတံ ဝိပ္ပဝုတ္ထံ ပိယပုဂ္ဂလံ ယံ အာဂန္တွာ နိသိန္နံ ဒိသွာ သစေ ဣတ္ထန္နာမော အာဂစ္ဆတိ၊ ဝဿ ကာကာတိ ဝါ ဝဿန္တညေဝ ဝါ သုတွာ ‘‘ယထာ ကာကော ဝဿတိ၊ ဣတ္ထန္နာမော အာဂမိဿတီ’’တိ ဧဝံ ဝဒန္တာ ယေန စ အဝှယန္တိ ကထေန္တိ မန္တေန္တိ၊ ဥဒါဟရန္တီတိ အတ္ထော။ သော တျာဂတောတိ သော တေ အာနီတော။ ဟန္ဒ စ ဘုဉ္ဇ၊ ဗြာဟ္မဏာတိ ဂဏှ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဘုဉ္ဇဿု နံ၊ ခါဒ ဣဒံ ကာကမံသန္တိ အတ္ထော။

ဣတိ ရာဇာ ဣမံ ဂါထံ ပဏ္ဏေ လိခိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပေသေသိ။ သော ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ ‘‘ရာဇာ မံ ဒဋ္ဌုကာမော’’တိ ဉတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၂၈။

‘‘ယတော မံ သရတီ ရာဇာ၊ ဝါယသမ္ပိ ပဟေတဝေ၊

ဟံသာ ကောဉ္စာ မယူရာ စ၊ အသတီယေဝ ပါပိယာ’’တိ။

တတ္ထ ယတော မံ သရတီ ရာဇာ၊ ဝါယသမ္ပိ ပဟေတဝေတိ ယဒါ ရာဇာ ဝါယသမံသံ လဘိတွာ တမ္ပိ ပဟေတုံ မံ သရတိ။ ဟံသာ ကောဉ္စာ မယူရာ စာတိ ယဒါ ပနဿ ဧတေ ဟံသာဒယော ဥပနီတာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဧကာနိ ဟံသမံသာဒီနိ လစ္ဆတိ၊ တဒါ မံ ကသ္မာ န သရိဿတီတိ အတ္ထော? အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဟံသကောဉ္စမယူရာန’’န္တိ ပါဌော။ သော သုန္ဒရတရာ၊ ဣမေသံ ဟံသာဒီနံ မံသံ လဘိတွာ ကသ္မာ မံ န သရိဿတိ၊ သရိဿတိယေဝါတိ အတ္ထော။ အသတီယေဝ ပါပိယာတိ ယံ ဝါ တံ ဝါ လဘိတွာ သရဏံ နာမ သုန္ဒရံ၊ လောကသ္မိံ ပန အသတိယေဝ ပါပိယာ၊ အသတိကရဏံယေဝ ဟီနံ လာမကံ၊ တဉ္စ အမှာကံ ရညော နတ္ထိ။ သရတိ မံ ရာဇာ၊ အာဂမနံ မေ ပစ္စာသီသတိ၊ တသ္မာ ဂမိဿာမီတိ ယာနံ ယောဇာပေတွာ ဂန္တွာ ရာဇာနံ ပဿိ၊ ရာဇာ တုဿိတွာ ပုရောဟိတဋ္ဌာနေယေဝ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ပုရောဟိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ပုဏ္ဏနဒီဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၂၁၅] ၅။ ကစ္ဆပဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဝဓီ ဝတ အတ္တာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောကာလိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု မဟာတက္ကာရိဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၃။၁၀၄ အာဒယော) အာဝိ-ဘဝိဿတိ။ တဒါ ပန သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောကာလိကော ဣဒါနေဝ ဝါစာယ ဟတော၊ ပုဗ္ဗေပိ ဝါစာယ ဟတောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တဿ အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အဟောသိ။ သော ပန ရာဇာ ဗဟုဘာဏီ အဟောသိ၊ တသ္မိံ ကထေန္တေ အညေသံ ဝစနဿ ဩကာသော နာမ နတ္ထိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ တံ ဗဟုဘာဏိတံ ဝါရေတုကာမော ဧကံ ဥပါယံ ဥပဓာရေန္တော ဝိစရတိ။ တသ္မိဉ္စ ကာလေ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဧကသ္မိံ သရေ ကစ္ဆပေါ ဝသတိ၊ ဒွေ ဟံသပေါတကာ ဂေါစရာယ စရန္တာ တေန သဒ္ဓိံ ဝိဿာသံ အကံသု။ တေ ဒဠှဝိဿာသိကာ ဟုတွာ ဧကဒိဝသံ ကစ္ဆပံ အာဟံသု – ‘‘သမ္မ ကစ္ဆပ၊ အမှာကံ ဟိမဝန္တေ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတတလေ ကဉ္စနဂုဟာယံ ဝသနဋ္ဌာနံ ရမဏီယော ပဒေသော၊ ဂစ္ဆသိ အမှာကံ သဒ္ဓိ’’န္တိ။ ‘‘အဟံ ကိန္တိ ကတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ? ‘‘မယံ တံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမ၊ သစေ တွံ မုခံ ရက္ခိတုံ သက္ခိဿသိ၊ ကဿစိ ကိဉ္စိ န ကထေဿသီ’’တိ။ ‘‘ရက္ခိဿာမိ၊ သာမိ၊ ဂဟေတွာ မံ ဂစ္ဆထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ ဧကံ ဒဏ္ဍကံ ကစ္ဆပေန ဍံသာပေတွာ သယံ တဿ ဥဘော ကောဋိယော ဍံသိတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိံသု။ တံ တထာ ဟံသေဟိ နီယမာနံ ဂါမဒါရကာ ဒိသွာ ‘‘ဒွေ ဟံသာ ကစ္ဆပံ ဒဏ္ဍကေန ဟရန္တီ’’တိ အာဟံသု။

ကစ္ဆပေါ ‘‘ယဒိ မံ သဟာယကာ နေန္တိ၊ တုမှာကံ ဧတ္ထ ကိံ ဒုဋ္ဌစေဋကာ’’တိ ဝတ္တုကာမော ဟံသာနံ သီဃဝေဂတာယ ဗာရာဏသိနဂရေ ရာဇနိဝေသနဿ ဥပရိဘာဂံ သမ္ပတ္တကာလေ ဒဋ္ဌဋ္ဌာနတော ဒဏ္ဍကံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အာကာသင်္ဂဏေ ပတိတွာ ဒွေဘာဂေါ အဟောသိ၊ ‘‘ကစ္ဆပေါ အာကာသတော ပတိတွာ ဒွေဓာ ဘိန္နော’’တိ ဧကကောလာဟလံ အဟောသိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ အာဒါယ အမစ္စဂဏပရိဝုတော တံ ဌာနံ ဂန္တွာ ကစ္ဆပံ ဒိသွာ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ပဏ္ဍိတ၊ ကိန္တိ ကတွာ ဧသ ပတိတော’’တိ? ဗောဓိသတ္တော ‘‘စိရပဋိကင်္ခေါဟံ ရာဇာနံ ဩဝဒိတုကာမော ဥပါယံ ဥပဓာရေန္တော စရာမိ၊ ဣမိနာ ကစ္ဆပေန ဟံသေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော ကတော ဘဝိဿတိ၊ တေဟိ ဣမံ ‘ဟိမဝန္တံ နေဿာမာ'တိ ဒဏ္ဍကံ ဍံသာပေတွာ အာကာသံ ပက္ခန္တေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အထ ဣမိနာ ကဿစိ ဝစနံ သုတွာ အရက္ခိတမုခတာယ ကိဉ္စိ ဝတ္တုကာမေန ဒဏ္ဍကာ ဝိဿဋ္ဌော ဘဝိဿတိ၊ ဧဝံ အာကာသတော ပတိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘အာမ မဟာရာဇ၊ အတိမုခရာ နာမ အပရိယန္တဝစနာ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ပါပုဏန္တိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၂၉။

‘‘အဝဓီ ဝတ အတ္တာနံ၊ ကစ္ဆပေါ ဗျာဟရံ ဂိရံ၊

သုဂ္ဂဟီတသ္မိံ ကဋ္ဌသ္မိံ၊ ဝါစာယ သကိယာဝဓိ။

၁၃၀။

‘‘ဧတမ္ပိ ဒိသွာ နရဝီရိယသေဋ္ဌ၊ ဝါစံ ပမုဉ္စေ ကုသလံ နာတိဝေလံ၊

ပဿသိ ဗဟုဘာဏေန၊ ကစ္ဆပံ ဗျသနံ ဂတ’’န္တိ။

တတ္ထ အဝဓီ ဝတာတိ ဃာတေသိ ဝတ။ ဗျာဟရန္တိ ဗျာဟရန္တော။ သုဂ္ဂဟီတသ္မိံ ကဋ္ဌသ္မိန္တိ မုခေန သုဋ္ဌု ဍံသိတွာ ဂဟိတေ ဒဏ္ဍကေ။ ဝါစာယ သကိယာဝဓီတိ အတိမုခရတာယ အကာလေ ဝါစံ နိစ္ဆာရေန္တော ဒဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တာယ သကာယ ဝါစာယ အတ္တာနံ အဝဓိ ဃာတေသိ။ ဧဝမေသ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တော၊ န အညထာတိ။ ဧတမ္ပိ ဒိသွာတိ ဧတမ္ပိ ကာရဏံ ဒိသွာ။ နရဝီရိယသေဋ္ဌာတိ နရေသု ဝီရိယေန သေဋ္ဌ ဥတ္တမဝီရိယ ရာဇဝရ။ ဝါစံ ပမုဉ္စေ ကုသလံ နာတိဝေလန္တိ သစ္စာဒိပဋိသံယုတ္တံ ကုသလမေဝ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော မုဉ္စေယျ နိစ္ဆာရေယျ၊ တမ္ပိ ဟိတံ ကာလယုတ္တံ၊ န အတိဝေလံ၊ အတိက္ကန္တကာလံ အပရိယန္တဝါစံ န ဘာသေယျ။ ပဿသီတိ နနု ပစ္စက္ခတော ပဿသိ။ ဗဟုဘာဏေနာတိ ဗဟုဘဏနေန။ ကစ္ဆပံ ဗျသနံ ဂတန္တိ ဧတံ ကစ္ဆပံ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တန္တိ။

ရာဇာ ‘‘မံ သန္ဓာယ ဘာသတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘အမှေ သန္ဓာယ ကထေသိ၊ ပဏ္ဍိတာ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ တွံ ဝါ ဟောဟိ အညော ဝါ၊ ယော ကောစိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဘာသန္တော ဧဝရူပံ ဗျသနံ ပါပုဏာတီ’’တိ ပါကဋံ ကတွာ ကထေသိ။ ရာဇာ တတော ပဋ္ဌာယ ဝိရမိတွာ မန္ဒဘာဏီ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကစ္ဆပေါ ကောကာလိကော အဟောသိ၊ ဒွေ ဟံသပေါတကာ ဒွေ မဟာထေရာ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ အမစ္စပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကစ္ဆပဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၂၁၆] ၆။ မစ္ဆဇာတကဝဏ္ဏနာ

န မာယမဂ္ဂိ တပတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏဒုတိယိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဉှိ ဘိက္ခုံ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကေန ဥက္ကဏ္ဌာပိတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ပုရာဏဒုတိယိကာယာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘အယံ တေ ဘိက္ခု ဣတ္ထီ အနတ္ထကာရိကာ၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ ဧတံ နိဿာယ သူလေန ဝိဇ္ဈိတွာ အင်္ဂါရေသု ပစိတွာ ခါဒိတဗ္ဗတံ ပတ္တော ပဏ္ဍိတေ နိဿာယ ဇီဝိတံ အလတ္ထာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပုရောဟိတော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ကေဝဋ္ဋာ ဇာလေ လဂ္ဂံ မစ္ဆံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဥဏှဝါလုကာပိဋ္ဌေ ဌပေတွာ ‘‘အင်္ဂါရေသု နံ ပစိတွာ ခါဒိဿာမာ’’တိ သူလံ တစ္ဆိံသု။ မစ္ဆော မစ္ဆိံ အာရဗ္ဘ ပရိဒေဝမာနော ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၃၁။

‘‘န မာယမဂ္ဂိ တပတိ၊ န သူလော သာဓုတစ္ဆိတော၊

ယဉ္စ မံ မညတေ မစ္ဆီ၊ အညံ သော ရတိယာ ဂတော။

၁၃၂။

‘‘သော မံ ဒဟတိ ရာဂဂ္ဂိ၊ စိတ္တံ စူပတပေတိ မံ၊

ဇာလိနော မုဉ္စထာယိရာ မံ၊ န ကာမေ ဟညတေ ကွစီ’’တိ။

တတ္ထ န မာယမဂ္ဂိ တပတီတိ န မံ အယံ အဂ္ဂိ တပတိ၊ န တာပံ ဇနေတိ၊ န သောစယတီတိ အတ္ထော။ န သူလောတိ အယံ သူလောပိ သာဓုတစ္ဆိတော မံ န တပတိ၊ န မေ သောကံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ယဉ္စ မံ မညတေတိ ယံ ပန မံ မစ္ဆီ ဧဝံ မညတိ ‘‘အညံ မစ္ဆိံ သော ပဉ္စကာမဂုဏရတိယာ ဂတော’’တိ၊ တဒေဝ မံ တပတိ သောစယတိ။ သော မံ ဒဟတီတိ ယော ပနေသ ရာဂဂ္ဂိ၊ သော မံ ဒဟတိ ဈာပေတိ။ စိတ္တံ စူပတပေတိ မန္တိ ရာဂသမ္ပယုတ္တကံ မမ စိတ္တမေဝ စ မံ ဥပတာပေတိ ကိလမေတိ ဝိဟေဌေတိ။ ဇာလိနောတိ ကေဝဋ္ဋေ အာလပတိ။ တေ ဟိ ဇာလဿ အတ္ထိတာယ ‘‘ဇာလိနော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ မုဉ္စထာယိရာ မန္တိ မုဉ္စထ မံ သာမိနောတိ ယာစတိ။ န ကာမေ ဟညတေ ကွစီတိ ကာမေ ပတိဋ္ဌိတော ကာမေန နီယမာနော သတ္တော န ကွစိ ဟညတိ။ န ဟိ တံ တုမှာဒိသာ ဟနိတုံ အနုစ္ဆဝိကာတိ ပရိဒေဝတိ။ အထ ဝါ ကာမေတိ ဟေတုဝစနေ ဘုမ္မံ၊ ကာမဟေတု မစ္ဆိံ အနုဗန္ဓမာနော နာမ န ကွစိ တုမှာဒိသေဟိ ဟညတီတိ ပရိဒေဝတိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဗောဓိသတ္တော နဒီတီရံ ဂတော တဿ မစ္ဆဿ ပရိဒေဝိတသဒ္ဒံ သုတွာ ကေဝဋ္ဋေ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ မစ္ဆံ မောစေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ မစ္ဆီ ပုရာဏဒုတိယိကာ အဟောသိ၊ မစ္ဆော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု၊ ပုရောဟိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မစ္ဆဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၂၁၇] ၇။ သေဂ္ဂုဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဗ္ဗော လောကောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ပဏ္ဏိကဥပါသကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဧကကနိပါတေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓာပိ သတ္ထာ တံ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ စိရဿံ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ပဏ္ဏိကဥပါသကော ‘‘ဓီတာ မေ၊ ဘန္တေ၊ နိစ္စံ ပဟံသိတမုခီ၊ တမဟံ ဝီမံသိတွာ ဧကဿ ကုလဒါရကဿ အဒါသိံ၊ တတ္ထ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာယ တုမှာကံ ဒဿနာယ အာဂန္တုံ ဩကာသံ န လဘိ’’န္တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ ဥပါသက၊ ဣဒါနေဝေသာ သီလဝတီ၊ ပုဗ္ဗေပိ သီလဝတီ၊ တွဉ္စ န ဣဒါနေဝေတံ ဝီမံသသိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဝီမံသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ရုက္ခဒေဝတာ အဟောသိ။ တဒါ အယမေဝ ပဏ္ဏိကဥပါသကော ‘‘ဓီတရံ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ အရညံ နေတွာ ကိလေသဝသေန ဣစ္ဆန္တော ဝိယ ဟတ္ထေ ဂဏှိ။ အထ နံ ပရိဒေဝမာနံ ပဌမဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

၁၃၃။

‘‘သဗ္ဗော လောကော အတ္တမနော အဟောသိ၊ အကောဝိဒါ ဂါမဓမ္မဿ သေဂ္ဂု၊

ကောမာရိ ကော နာမ တဝဇ္ဇ ဓမ္မော၊ ယံ တွံ ဂဟိတာ ပဝနေ ပရောဒသီ’’တိ။

တတ္ထ သဗ္ဗော လောကော အတ္တမနော အဟောသီတိ၊ အမ္မ၊ သကလောပိ သတ္တလောကော ဧတိဿာ ကာမသေဝနာယ အတ္တမနော ဇာတော။ အကောဝိဒါ ဂါမဓမ္မဿ သေဂ္ဂူတိ သေဂ္ဂူတိ တဿာ နာမံ။ တေန တွံ ပန၊ အမ္မ၊ သေဂ္ဂု အကောဝိဒါ ဂါမဓမ္မဿ၊ ဣမသ္မိံ ဂါမဓမ္မေ ဝသလဓမ္မေ အကုသလာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကောမာရိ ကော နာမ တဝဇ္ဇ ဓမ္မောတိ၊ အမ္မ၊ ကုမာရိ ကော နာမေသ တဝ အဇ္ဇ သဘာဝေါ။ ယံ တွံ ဂဟိတာ ပဝနေ ပရောဒသီတိ တွံ မယာ ဣမသ္မိံ ပဝနေ သန္ထဝဝသေန ဟတ္ထေ ဂဟိတာ ပရောဒသိ န သမ္ပဋိစ္ဆသိ၊ ကော ဧသ တဝ သဘာဝေါ၊ ကိံ ကုမာရိကာယေဝ တွန္တိ ပုစ္ဆတိ။

တံ သုတွာ ကုမာရိကာ ‘‘အာမ၊ တာတ၊ ကုမာရိကာယေဝါဟံ၊ နာဟံ မေထုနဓမ္မံ နာမ ဇာနာမီ’’တိ ဝတွာ ပရိဒေဝမာနာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃၄။

‘‘ယော ဒုက္ခဖုဋ္ဌာယ ဘဝေယျ တာဏံ၊ သော မေ ပိတာ ဒုဗ္ဘိ ဝနေ ကရောတိ၊

သာ ကဿ ကန္ဒာမိ ဝနဿ မဇ္ဈေ၊ ယော တာယိတာ သော သဟသံ ကရောတီ’’တိ။

သာ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာယေဝ။ ဣတိ သော ပဏ္ဏိကော တဒါ ဓီတရံ ဝီမံသိတွာ ဂေဟံ နေတွာ ကုလဒါရကဿ ဒတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ပဏ္ဏိကဥပါသကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ဓီတာ ဓီတာယေဝ၊ ပိတာ ပိတာယေဝ အဟောသိ၊ တဿ ကာရဏဿ ပစ္စက္ခကာရိကာ ရုက္ခဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သေဂ္ဂုဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၂၁၈] ၈။ ကူဋဝါဏိဇဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဌဿ သာဌေယျမိဒန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကူဋဝါဏိဇံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဟိ ကူဋဝါဏိဇော စ ပဏ္ဍိတဝါဏိဇော စ ဒွေ ဝါဏိဇာ မိတ္တိကာ ဟုတွာ ပဉ္စ သကဋသတာနိ ဘဏ္ဍဿ ပူရာပေတွာ ပုဗ္ဗန္တတော အပရန္တံ ဝိစရမာနာ ဝေါဟာရံ ကတွာ ဗဟုံ လာဘံ လဘိတွာ သာဝတ္ထိံ ပစ္စာဂမိံသု။ ပဏ္ဍိတဝါဏိဇော ကူဋဝါဏိဇံ အာဟ – ‘‘သမ္မ၊ ဘဏ္ဍံ ဘာဇေမာ’’တိ။ ကူဋဝါဏိဇော ‘‘အယံ ဒီဃရတ္တံ ဒုက္ခသေယျာယ ဒုဗ္ဘောဇနေန ကိလန္တော အတ္တနော ဃရေ နာနဂ္ဂရသံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ အဇီရကေန မရိဿတိ၊ အထ သဗ္ဗမ္ပေတံ ဘဏ္ဍံ မယှမေဝ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘နက္ခတ္တံ န မနာပံ၊ ဒိဝသော န မနာပေါ၊ သွေ ဇာနိဿာမိ၊ ပုနဒိဝသေ ဇာနိဿာမီ’’တိ ကာလံ ခေပေတိ။ အထ နံ ပဏ္ဍိတဝါဏိဇော နိပ္ပီဠေတွာ ဘာဇာပေတွာ ဂန္ဓမာလံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ ‘‘ကဒါ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဍ္ဎမာသမတ္တော မေ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတဿာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အထ ကသ္မာ ဧဝံ ပပဉ္စံ ကတွာ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ အာဂတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ ဥပါသက၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ကူဋဝါဏိဇောယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တဿ ဝိနိစ္ဆယာမစ္စော အဟောသိ။ တဒါ ဂါမဝါသီ စ နဂရဝါသီ စ ဒွေ ဝါဏိဇာ မိတ္တာ အဟေသုံ။ ဂါမဝါသီ နဂရဝါသိဿ သန္တိကေ ပဉ္စ ဖာလသတာနိ ဌပေသိ။ သော တေ ဖာလေ ဝိက္ကိဏိတွာ မူလံ ဂဟေတွာ ဖာလာနံ ဌပိတဋ္ဌာနေ မူသိကဝစ္စံ အာကိရိတွာ ဌပေသိ။ အပရဘာဂေ ဂါမဝါသီ အာဂန္တွာ ‘‘ဖာလေ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ကူဋဝါဏိဇော ‘‘ဖာလာ တေ မူသိကာဟိ ခါဒိတာ’’တိ မူသိကဝစ္စံ ဒဿေသိ။ ဣတရော ‘‘ခါဒိတာဝ ဟောန္တု၊ မူသိကာဟိ ခါဒိတေ ကိံ သက္ကာ ကာတု’’န္တိ နှာနတ္ထာယ တဿ ပုတ္တံ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တော ဧကဿ သဟာယကဿ ဂေဟေ ‘‘ဣမဿ ကတ္ထစိ ဂန္တုံ မာ အဒတ္ထာ’’တိ ဝတွာ အန္တောဂဗ္ဘေ နိသီဒါပေတွာ သယံ နှာယိတွာ ကူဋဝါဏိဇဿ ဂေဟံ အဂမာသိ။ သော ‘‘ပုတ္တော မေ ကဟ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘သမ္မ၊ တဝ ပုတ္တံ တီရေ ဌပေတွာ မမ ဥဒကေ နိမုဂ္ဂကာလေ ဧကော ကုလလော အာဂန္တွာ တဝ ပုတ္တံ နခပဉ္ဇရေန ဂဟေတွာ အာကာသံ ပက္ခန္တော၊ အဟံ ပါဏိံ ပဟရိတွာ ဝိရဝိတွာ ဝါယမန္တောပိ မောစေတုံ နာသက္ခိ’’န္တိ။ ‘‘တွံ မုသာ ဘဏသိ၊ ကုလလာ ဒါရကေ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ သမတ္ထာ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘သမ္မ၊ ဟောတု၊ အယုတ္တေပိ ဟောန္တေ အဟံ ကိံ ကရောမိ၊ ကုလလေနေဝ တေ ပုတ္တော နီတော’’တိ။ သော တံ သန္တဇ္ဇေတွာ ‘‘အရေ ဒုဋ္ဌစောရ မနုဿမာရက၊ ဣဒါနိ တံ ဝိနိစ္ဆယံ ဂန္တွာ ကဍ္ဎာပေဿာမီ’’တိ နိက္ခမိ။ သော ‘‘မမ ရုစ္စနကမေဝ ကရောသီ’’တိ တေနေဝ သဒ္ဓိံ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။

ကူဋဝါဏိဇော ဗောဓိသတ္တံ အာဟ – ‘‘အယံ၊ သာမိ၊ မမ ပုတ္တံ ဂဟေတွာ နှာယိတုံ ဂတော၊ ‘ကဟံ မေ ပုတ္တော’တိ ဝုတ္တေ ‘ကုလလေန ဟဋော’တိ အာဟ၊ ဝိနိစ္ဆိနထ မေ အဍ္ဍ’’န္တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သစ္စံ ဘဏေ’’တိ ဣတရံ ပုစ္ဆိ။ သော အာဟ – ‘‘အာမ၊ သာမိ၊ အဟံ တံ အာဒါယ ဂတော၊ သေနေန ပဟဋဘာဝေါ သစ္စမေဝ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန လောကေ ကုလလာ နာမ ဒါရကေ ဟရန္တီ’’တိ? ‘‘သာမိ၊ အဟမ္ပိ တုမှေ ပုစ္ဆာမိ – ‘‘ကုလလာ ဒါရကေ ဂဟေတွာ အာကာသေ ဂန္တုံ န သက္ကောန္တိ၊ မူသိကာ ပန အယဖာလေ ခါဒန္တီ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ ကိံ နာမာ’’တိ? ‘‘သာမိ၊ မယာ ဧတဿ ဃရေ ပဉ္စ ဖာလသတာနိ ဌပိတာနိ၊ သွာယံ ‘ဖာလာ တေ မူသိကာဟိ ခါဒိတာ’တိ ဝတွာ ‘ဣဒံ တေ ဖာလေ ခါဒိတမူသိကာနံ ဝစ္စ’န္တိ ဝစ္စံ ဒဿေတိ၊ သာမိ၊ မူသိကာ စေ ဖာလေ ခါဒန္တိ၊ ကုလလာပိ ဒါရကေ ဟရိဿန္တိ။ သစေ န ခါဒန္တိ၊ သေနာပိ တံ န ဟရိဿန္တိ။ ဧသော ပန ‘ဖာလာ တေ မူသိကာဟိ ခါဒိတာ’တိ ဝဒတိ၊ တေသံ ခါဒိတဘာဝံ ဝါ အခါဒိတဘာဝံ ဝါ ဇာနာထ၊ အဍ္ဍံ မေ ဝိနိစ္ဆိနထာ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သဌဿ ပဋိသာဌေယျံ ကတွာ ဇိနိဿာမီတိ ဣမိနာ စိန္တိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘သုဋ္ဌု တေ စိန္တိတ’’န္တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၃၅။

‘‘သဌဿ သာဌေယျမိံဒ သုစိန္တိတံ၊ ပစ္စောဍ္ဍိတံ ပဋိကူဋဿ ကူဋံ၊

ဖာလံ စေ ခါဒေယျုံ မူသိကာ၊ ကသ္မာ ကုမာရံ ကုလလာ န ဟရေယျုံ။

၁၃၆။

‘‘ကူဋဿ ဟိ သန္တိ ကူဋကူဋာ၊ ဘဝတိ စာပိ နိကတိနော နိကတျာ၊

ဒေဟိ ပုတ္တနဋ္ဌ ဖာလနဋ္ဌဿ ဖာလံ၊ မာ တေ ပုတ္တမဟာသိ ဖာလနဋ္ဌော’’တိ။

တတ္ထ သဌဿာတိ သဌဘာဝေန ကေရာဋိကေန ‘‘ဧကံ ဥပါယံ ကတွာ ပရသန္တကံ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သဌဿ။ သာဌေယျမိဒံ သုစိန္တိတန္တိ ဣဒံ ပဋိသာဌေယျံ စိန္တေန္တေန တယာ သုဋ္ဌု စိန္တိတံ။ ပစ္စောဍ္ဍိတံ ပဋိကူဋဿ ကူဋန္တိ ကူဋဿ ပုဂ္ဂလဿ တယာ ပဋိကူဋံ သုဋ္ဌု ပစ္စောဍ္ဍိတံ၊ ပဋိဘာဂံ ကတွာ ဩဍ္ဍိတသဒိသမေဝ ကတန္တိ အတ္ထော။ ဖာလံ စေ ခါဒေယျုံ မူသိကာတိ ယဒိ မူသိကာ ဖာလံ ခါဒေယျုံ။ ကသ္မာ ကုမာရံ ကုလလာ န ဟရေယျုန္တိ မူသိကာသု ဖာလေ ခါဒန္တီသု ကုလလာ ကိံ ကာရဏာ ကုမာရံ နော ဟရေယျုံ။

ကူဋဿ ဟိ သန္တိ ကူဋကူဋာတိ တွံ ‘‘အဟမေဝ မူသိကာဟိ ဖာလေ ခါဒါပိတပုရိသော ကူဋော’’တိ မညသိ၊ တာဒိသဿ ပန ကူဋဿ ဣမသ္မိံ လောကေ ဗဟူ ကူဋာ သန္တိ၊ ကူဋဿ ကူဋာတိ ကူဋပဋိကူဋာနံ ဧတံ နာမံ၊ ကူဋဿ ပဋိကူဋာ နာမ သန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘဝတိ စာပိ နိကတိနော နိကတျာတိ နိကတိနော နေကတိကဿ ဝဉ္စနကပုဂ္ဂလဿ နိကတျာ အပရော နိကတိကာရကော ဝဉ္စနကပုရိသော ဘဝတိယေဝ။ ဒေဟိ ပုတ္တနဋ္ဌ ဖာလနဋ္ဌဿ ဖာလန္တိ အမ္ဘော နဋ္ဌပုတ္တ ပုရိသ၊ ဧတဿ နဋ္ဌဖာလဿ ဖာလံ ဒေဟိ။ မာ တေ ပုတ္တမဟာသိ ဖာလနဋ္ဌောတိ သစေ ဟိဿ ဖာလံ န ဒဿသိ၊ ပုတ္တံ တေ ဟရိဿတိ၊ တံ တေ ဧသ မာ ဟရတု၊ ဖာလမဿ ဒေဟီတိ။ ‘‘ဒေမိ၊ သာမိ၊ သစေ မေ ပုတ္တံ ဒေတီ’’တိ။ ‘‘ဒေမိ၊ သာမိ၊ သစေ မေ ဖာလေ ဒေတီ’’တိ။ ဧဝံ နဋ္ဌပုတ္တော ပုတ္တံ၊ နဋ္ဌဖာလော စ ဖာလံ ပဋိလဘိတွာ ဥဘောပိ ယထာကမ္မံ ဂတာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကူဋဝါဏိဇော ဣဒါနိ ကူဋဝါဏိဇောဝ၊ ပဏ္ဍိတဝါဏိဇော ပဏ္ဍိတဝါဏိဇောယေဝ၊ ဝိနိစ္ဆယာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကူဋဝါဏိဇဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၂၁၉] ၉။ ဂရဟိတဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဟိရညံ မေ သုဝဏ္ဏံ မေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ အနဘိရတိယာ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧတဿ ဟိ ပစ္စေကံ ဂဟိတံ အာရမ္မဏံ နာမ နတ္ထိ၊ အနဘိရတိဝါသံ ဝသန္တံ ပန တံ သတ္ထု သန္တိကံ အာနေသုံ။ သော သတ္ထာရာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိလေသဝသေနာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘အယံ၊ ဘိက္ခု၊ ကိလေသော နာမ ပုဗ္ဗေ တိရစ္ဆာနေဟိပိ ဂရဟိတော၊ တွံ ဧဝရူပေ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတော ကသ္မာ တိရစ္ဆာနေဟိပိ ဂရဟိတကိလေသဝသေန ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝါနရယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ တမေနံ ဧကော ဝနစရကော ဂဟေတွာ အာနေတွာ ရညော အဒါသိ။ သော စိရံ ရာဇဂေဟေ ဝသမာနော ဝတ္တသမ္ပန္နော အဟောသိ၊ မနုဿလောကေ ဝတ္တမာနံ ကိရိယံ ယေဘုယျေန အညာသိ။ ရာဇာ တဿ ဝတ္တေ ပသီဒိတွာ ဝနစရကံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဣမံ ဝါနရံ ဂဟိတဋ္ဌာနေယေဝ ဝိဿဇ္ဇေဟီ’’တိ အာဏာပေသိ၊ သော တထာ အကာသိ။ ဝါနရဂဏော ဗောဓိသတ္တဿ အာဂတဘာဝံ ဉတွာ တဿ ဒဿနတ္ထာယ မဟန္တေ ပါသာဏပိဋ္ဌေ သန္နိပတိတွာ ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ကတွာ ‘‘သမ္မ၊ ကဟံ ဧတ္တကံ ကာလံ ဝုတ္ထောသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဗာရာဏသိယံ ရာဇနိဝေသနေ’’တိ။ ‘‘အထ ကထံ မုတ္တောသီ’’တိ? ‘‘ရာဇာ မံ ကေဠိမက္ကဋံ ကတွာ မမ ဝတ္တေ ပသန္နော မံ ဝိဿဇ္ဇေသီ’’တိ။

အထ နံ တေ ဝါနရာ ‘‘မနုဿလောကေ ဝတ္တမာနကိရိယံ နာမ တုမှေ ဇာနိဿထ၊ အမှာကမ္ပိ တာဝ ကထေထ၊ သောတုကာမမှာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘မာ မံ မနုဿာနံ ကိရိယံ ပုစ္ဆထာ’’တိ။ ‘‘ကထေထ သောတုကာမမှာ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ‘‘မနုဿာ နာမ ခတ္တိယာပိ ဗြာဟ္မဏာပိ ‘မယှံ မယှ’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စတံ န ဇာနန္တိ၊ သုဏာထ ဒါနိ တေသံ အန္ဓဗာလာနံ ကာရဏ’’န္တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၃၇။

‘‘ဟိရညံ မေ သုဝဏ္ဏံ မေ၊ ဧသာ ရတ္တိံ ဒိဝါ ကထာ၊

ဒုမ္မေဓာနံ မနုဿာနံ၊ အရိယဓမ္မံ အပဿတံ။

၁၃၈။

‘‘ဒွေ ဒွေ ဂဟပတယော ဂေဟေ၊ ဧကော တတ္ထ အမဿုကော၊

လမ္ဗတ္ထနော ဝေဏိကတော၊ အထော အင်္ကိတကဏ္ဏကော၊

ကီတော ဓနေန ဗဟုနာ၊ သော တံ ဝိတုဒတေ ဇန’’န္တိ။

တတ္ထ ဟိရညံ မေ သုဝဏ္ဏံ မေတိ ဒေသနာသီသမတ္တမေတံ၊ ဣမိနာ ပန ပဒဒွယေန ဒသဝိဓမ္ပိ ရတနံ သဗ္ဗံ၊ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏံ ခေတ္တဝတ္ထုံ ဒွိပဒစတုပ္ပဒဉ္စ သဗ္ဗံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒံ မေ ဣဒံ မေ’’တိ အာဟ။ ဧသာ ရတ္တိံ ဒိဝါ ကထာတိ ဧသာ မနုဿာနံ ရတ္တိဉ္စ ဒိဝါ စ နိစ္စကာလံ ကထာ။ အညံ ပန တေ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ’’တိ ဝါ ‘‘ဟုတွာ န ဘဝန္တီ’’တိ ဝါ န ဇာနန္တိ၊ ဧဝမေဝ ပရိဒေဝန္တာ ဝိစရန္တိ။ ဒုမ္မေဓာနန္တိ အပ္ပပညာနံ။ အရိယဓမ္မံ အပဿတန္တိ အရိယာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဓမ္မံ၊ အရိယံ ဝါ နိဒ္ဒေါသံ နဝဝိဓံ လောကုတ္တရဓမ္မံ အပဿန္တာနံ ဧသာဝ ကထာ။ အညာ ပန ‘‘အနိစ္စံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ’’တိ တေသံ ကထာ နာမ နတ္ထိ။

ဂဟပတယောတိ ဂေဟေ အဓိပတိဘူတာ။ ဧကော တတ္ထာတိ တေသု ဒွီသု ဃရသာမိကေသု ‘‘ဧကော’’တိ မာတုဂါမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထ ဝေဏိကတောတိ ကတဝေဏီ၊ နာနပ္ပကာရေန သဏ္ဌာပိတကေသကလာပေါတိ အတ္ထော။ အထော အင်္ကိတကဏ္ဏကောတိ အထ သွေဝ ဝိဒ္ဓကဏ္ဏော ဆိဒ္ဒကဏ္ဏောတိ လမ္ဗကဏ္ဏတံ သန္ဓာယာဟ။ ကီတော ဓနေန ဗဟုနာတိ သော ပနေသ အမဿုကော လမ္ဗတ္ထနော ဝေဏိကတော အင်္ကိတကဏ္ဏော မာတာပိတူနံ ဗဟုံ ဓနံ ဒတွာ ကီတော၊ မဏ္ဍေတွာ ပသာဓေတွာ ယာနံ အာရောပေတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဃရံ အာနီတော။ သော တံ ဝိတုဒတေ ဇနန္တိ သော ဂဟပတိ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ တသ္မိံ ဂေဟေ ဒါသကမ္မကရာဒိဘေဒံ ဇနံ ‘‘အရေ ဒုဋ္ဌဒါသ ဒုဋ္ဌဒါသိ၊ ဣမံ န ကရောသီ’’တိ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒတိ၊ သာမိကော ဝိယ ဟုတွာ မဟာဇနံ ဝိစာရေတိ။ ဧဝံ တာဝ ‘‘မနုဿလောကေ အတိဝိယ အယုတ္တ’’န္တိ မနုဿလောကံ ဂရဟိ။

တံ သုတွာ သဗ္ဗေ ဝါနရာ ‘‘မာ ကထေထ၊ မာ ကထေထ၊ အသောတဗ္ဗယုတ္တကံ အဿုမှာ’’တိ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ကဏ္ဏေ ဒဠှံ ပိဒဟိံသု။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ အမှေဟိ ဣဒံ အယုတ္တံ သုတ’’န္တိ တံ ဌာနမ္ပိ ဂရဟိတွာ အညတ္ထ အဂမံသု။ သော ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဂရဟိတပိဋ္ဌိပါသာဏောယေဝ ကိရ နာမ ဇာတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ဝါနရဂဏော ဗုဒ္ဓပရိသာ အဟောသိ၊ ဝါနရိန္ဒော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဂရဟိတဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၂၂၀] ၁၀။ ဓမ္မဓဇဇာတကဝဏ္ဏနာ

သုခံ ဇီဝိတရူပေါသီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ ဝဓာယ ပရိသက္ကနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော မယှံ ဝဓာယ ပရိသက္ကိယေဝ၊ သန္တာသမတ္တမ္ပိ ပန ကာတုံ နာသက္ခီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ယသပါဏိ နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ ကာဠကော နာမဿ သေနာပတိ အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တဿေဝ ပုရောဟိတော အဟောသိ နာမေန ဓမ္မဓဇော နာမ၊ ရညော ပန သီသပ္ပသာဓနကပ္ပကော ဆတ္တပါဏိ နာမ။ ရာဇာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတိ၊ သေနာပတိ ပနဿ ဝိနိစ္ဆယံ ကရောန္တော လဉ္ဇံ ခါဒတိ ပရပိဋ္ဌိမံသိကော၊ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ အဿာမိကေ သာမိကေ ကရောတိ။ အထေကဒိဝသံ ဝိနိစ္ဆယေ ပရာဇိတော မနုဿော ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒန္တော ဝိနိစ္ဆယာ နိက္ခန္တော ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တံ ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ တဿ ပါဒေသု ပတိတွာ ‘‘တုမှာဒိသေသု နာမ၊ သာမိ၊ ရညော အတ္ထဉ္စ ဓမ္မဉ္စ အနုသာသန္တေသု ကာဠကသေနာပတိ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ အဿာမိကေ သာမိကေ ကရောတီ’’တိ အတ္တနော ပရာဇိတဘာဝံ ဗောဓိသတ္တဿ ကထေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ကာရုညံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘ဧဟိ ဘဏေ၊ အဍ္ဍံ တေ ဝိနိစ္ဆိနိဿာမီ’’တိ တံ ဂဟေတွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ မဟာဇနော သန္နိပတိ၊ ဗောဓိသတ္တော တံ အဍ္ဍံ ပဋိဝိနိစ္ဆိနိတွာ သာမိကညေဝ သာမိကံ အကာသိ။

မဟာဇနော သာဓုကာရံ အဒါသိ၊ သော သဒ္ဒေါ မဟာ အဟောသိ။ ရာဇာ တံ သုတွာ ‘‘ကိံ သဒ္ဒေါ နာမေသော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ ဓမ္မဓဇပဏ္ဍိတေန ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆိတော အဍ္ဍော သုဝိနိစ္ဆိတော၊ တတြေသ သာဓုကာရသဒ္ဒေါ’’တိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော ဗောဓိသတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘အဍ္ဍော ကိရ တေ အာစရိယ ဝိနိစ္ဆိတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ကာဠကေန ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆိတံ အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ တုမှေဝ အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနထ၊ မယှဉ္စ ကဏ္ဏသုခံ ဘဝိဿတိ လောကဿ စ ဝုဍ္ဎီ’’တိ ဝတွာ အနိစ္ဆန္တမ္ပိ တံ ‘‘သတ္တာနုဒ္ဒယာယ ဝိနိစ္ဆယေ နိသီဒထာ’’တိ ယာစိတွာ သမ္ပဋိစ္ဆာပေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဗောဓိသတ္တော ဝိနိစ္ဆယေ နိသီဒတိ၊ သာမိကေယေဝ သာမိကေ ကရောတိ။

ကာဠကော တတော ပဋ္ဌာယ လဉ္ဇံ အလဘန္တော လာဘတော ပရိဟာယိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဓမ္မဓဇပဏ္ဍိတော တဝ ရဇ္ဇံ ပတ္ထေတီ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ရညော အန္တရေ ပရိဘိန္ဒိ။ ရာဇာ အသဒ္ဒဟန္တော ‘‘မာ ဧဝံ အဝစာ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပုန တေန ‘‘သစေ မေ န သဒ္ဒဟထ၊ တဿာဂမနကာလေ ဝါတပါနေန ဩလောကေထ။ အထာနေန သကလနဂရဿ အတ္တနော ဟတ္ထေ ကတဘာဝံ ပဿိဿထာ’’တိ ဝုတ္တေ ရာဇာ တဿ အဍ္ဍကာရကပရိသံ ဒိသွာ ‘‘ဧတဿေဝ ပရိသာ’’တိ သညာယ ဘိဇ္ဇိတွာ ‘‘ကိံ ကရောမ သေနာပတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ ဧတံ မာရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ဩဠာရိကဒေါသံ အပဿန္တာ ကထံ မာရေဿာမာ’’တိ? ‘‘အတ္ထေကော ဥပါယော’’တိ။ ‘‘ကတရူပါယော’’တိ။ ‘‘အသယှမဿ ကမ္မံ အာရောပေတွာ တံ ကာတုံ အသက္ကောန္တံ တံ တေန ဒေါသေန မာရေဿာမာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန အသယှကမ္မ’’န္တိ? ‘‘မဟာရာဇ၊ ဥယျာနံ နာမ သာရဘူမိယံ ရောပိတံ ပဋိဇဂ္ဂိယမာနံ တီဟိ စတူဟိ သံဝစ္ဆရေဟိ ဖလံ ဒေတိ။ တုမှေ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘သွေ ဥယျာနံ ကီဠိဿာမ၊ ဥယျာနံ မေ မာပေဟီ’တိ ဝဒထ၊ သော မာပေတုံ န သက္ခိဿတိ။ အထ နံ တသ္မိံ ဒေါသေ မာရေဿာမာ’’တိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတ၊ မယှံ ပုရာဏဥယျာနေ စိရံ ကီဠိမှ၊ ဣဒါနိ နဝဥယျာနေ ကီဠိတုကာမမှ၊ သွေ ကီဠိဿာမ၊ ဥယျာနံ နော မာပေဟိ၊ သစေ မာပေတုံ န သက္ခိဿသိ၊ ဇီဝိတံ တေ နတ္ထီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကာဠကေန လဉ္ဇံ အလဘမာနေန ရာဇာ အန္တရေ ပရိဘိန္နော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘သက္ကောန္တော ဇာနိဿာမိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ဂေဟံ ဂန္တွာ သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ စိန္တယမာနော သယနေ နိပဇ္ဇိ၊ သက္ကဿ ဘဝနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သက္ကော အာဝဇ္ဇေန္တော ဗောဓိသတ္တဿ စိတ္တံ ဉတွာ ဝေဂေနာဂန္တွာ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘ကိံ စိန္တေသိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ? ‘‘သက္ကောဟမသ္မီ’’တိ။ ‘‘ရာဇာ မံ ‘ဥယျာနံ မာပေဟီ’တိ အာဟ၊ တံ စိန္တေမီ’’တိ။ ‘‘ပဏ္ဍိတ၊ မာ စိန္တယိ၊ အဟံ တေ နန္ဒနဝနစိတ္တလတာဝနသဒိသံ ဥယျာနံ မာပေဿာမိ၊ ကတရသ္မိံ ဌာနေ မာပေမီ’’တိ? ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ မာပေဟီ’’တိ။ သက္ကော မာပေတွာ ဒေဝပုရမေဝ ဂတော။

ပုနဒိဝသေ ဗောဓိသတ္တော ဥယျာနံ ပစ္စက္ခတော ဒိသွာ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘နိဋ္ဌိတံ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဥယျာနံ၊ ကီဠဿူ’’တိ။ ရာဇာ ဂန္တွာ အဋ္ဌာရသဟတ္ထေန မနောသိလာဝဏ္ဏေန ပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တံ ဒွါရဋ္ဋာလကသမ္ပန္နံ ပုပ္ဖဖလဘာရဘရိတနာနာရုက္ခပဋိမဏ္ဍိတံ ဥယျာနံ ဒိသွာ ကာဠကံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ပဏ္ဍိတေန အမှာကံ ဝစနံ ကတံ၊ ဣဒါနိ ကိံ ကရောမာ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဧကရတ္တေန ဥယျာနံ မာပေတုံ သက္ကောန္တော ရဇ္ဇံ ဂဟေတုံ ကိံ န သက္ကောတီ’’တိ? ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရောမာ’’တိ? ‘‘အပရမ္ပိ နံ အသယှကမ္မံ ကာရေမာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကမ္မံ နာမာ’’တိ? ‘‘သတ္တရတနမယံ ပေါက္ခရဏိံ မာပေမာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘အာစရိယ၊ ဥယျာနံ တာဝ တေ မာပိတံ၊ ဧတဿ ပန အနုစ္ဆဝိကံ သတ္တရတနမယံ ပေါက္ခရဏိံ မာပေဟိ။ သစေ မာပေတုံ န သက္ခိဿသိ၊ ဇီဝိတံ တေ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇ၊ သက္ကောန္တော မာပေဿာမီ’’တိ အာဟ။ အထဿ သက္ကော ပေါက္ခရဏိံ မာပေသိ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ သတတိတ္ထံ သဟဿဝင်္ကံ ပဉ္စဝဏ္ဏပဒုမသဉ္ဆန္နံ နန္ဒနပေါက္ခရဏိသဒိသံ။

ပုနဒိဝသေ ဗောဓိသတ္တော တမ္ပိ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘မာပိတာ၊ ဒေဝ၊ ပေါက္ခရဏီ’’တိ။ ရာဇာ တမ္ပိ ဒိသွာ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရောမာ’’တိ ကာဠကံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဥယျာနဿ အနုစ္ဆဝိကံ ဂေဟံ မာပေတုံ အာဏာပေဟိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဣဒါနိ၊ အာစရိယ၊ ဣမဿ ဥယျာနဿ စေဝ ပေါက္ခရဏိယာ စ အနုစ္ဆဝိကံ သဗ္ဗဒန္တမယံ ဂေဟံ မာပေဟိ၊ နော စေ မာပေဿသိ၊ ဇီဝိတံ တေ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ အထဿ သက္ကော ဂေဟမ္ပိ မာပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပုနဒိဝသေ တမ္ပိ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တမ္ပိ ဒိသွာ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရောမာ’’တိ ကာဠကံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဂေဟဿ အနုစ္ဆဝိကံ မဏိံ မာပေတုံ အာဏာပေဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတ၊ ဣမဿ ဒန္တမယဂေဟဿ အနုစ္ဆဝိကံ မဏိံ မာပေဟိ၊ မဏိအာလောကေန ဝိစရိဿာမ။ သစေ မာပေတုံ န သက္ကောသိ၊ ဇီဝိတံ တေ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ အထဿ သက္ကော မဏိမ္ပိ မာပေသိ။

ဗောဓိသတ္တော ပုနဒိဝသေ တံ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တမ္ပိ ဒိသွာ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရိဿာမာ’’တိ ကာဠကံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဓမ္မဓဇဗြာဟ္မဏဿ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဒါယိကာ ဒေဝတာ အတ္ထိ မညေ၊ ဣဒါနိ ယံ ဒေဝတာပိ မာပေတုံ န သက္ကောတိ၊ တံ အာဏာပေဟိ။ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ နာမ မနုဿံ ဒေဝတာပိ မာပေတုံ န သက္ကောတိ၊ တသ္မာ ‘စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ မေ ဥယျာနပါလံ မာပေဟီ’တိ တံ ဝဒါဟီ’’တိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘အာစရိယ၊ တယာ အမှာကံ ဥယျာနံ၊ ပေါက္ခရဏီ၊ ဒန္တမယပါသာဒေါ၊ တဿ အာလောကကရဏတ္ထာယ မဏိရတနဉ္စ မာပိတံ၊ ဣဒါနိ မေ ဥယျာနရက္ခကံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥယျာနပါလံ မာပေဟိ၊ နော စေ မာပေဿသိ၊ ဇီဝိတံ တေ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဟောတု၊ လဘမာနော ဇာနိဿာမီ’’တိ ဂေဟံ ဂန္တွာ သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ နိပန္နော ပစ္စူသကာလေ ပဗုဇ္ဈိတွာ သယနပီဌေ နိသိန္နော စိန္တေသိ – ‘‘သက္ကော ဒေဝရာဇာ ယံ အတ္တနာ သက္ကာ မာပေတုံ၊ တံ မာပေသိ၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ပန ဥယျာနပါလံ န သက္ကာ မာပေတုံ၊ ဧဝံ သန္တေ ပရေသံ ဟတ္ထေ မရဏတော အရညေ အနာထမရဏမေဝ ဝရတရ’’န္တိ။ သော ကဿစိ အနာရောစေတွာ ပါသာဒါ ဩတရိတွာ အဂ္ဂဒွါရေနေဝ နဂရာ နိက္ခမိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ သတံ ဓမ္မံ အာဝဇ္ဇမာနော နိသီဒိ။

သက္ကော တံ ကာရဏံ ဉတွာ ဝနစရကော ဝိယ ဟုတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ တွံ သုခုမာလော၊ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗဒုက္ခရူပေါ ဝိယ ဣမံ အရညံ ပဝိသိတွာ ကိံ ကရောန္တော နိသိန္နောသီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၆။

‘‘သုခံ ဇီဝိတရူပေါသိ၊ ရဋ္ဌာ ဝိဝနမာဂတော၊

သော ဧကကော ရုက္ခမူလေ၊ ကပဏော ဝိယ ဈာယသီ’’တိ။

တတ္ထ သုခံ ဇီဝိတရူပေါသီတိ တွံ သုခေန ဇီဝိတသဒိသော သုခေဓိတော သုခပရိဟတော ဝိယ။ ရဋ္ဌာတိ အာကိဏ္ဏမနုဿဋ္ဌာနာ။ ဝိဝနမာဂတောတိ နိရုဒကဋ္ဌာနံ အရညံ ပဝိဋ္ဌော။ ရုက္ခမူလေတိ ရုက္ခသမီပေ။ ကပဏော ဝိယ ဈာယသီတိ ကပဏော ဝိယ ဧကကော နိသိန္နော ဈာယသိ ပဇ္ဈာယသိ၊ ကိံ နာမေတံ စိန္တေသီတိ ပုစ္ဆိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၄၀။

‘‘သုခံ ဇီဝိတရူပေါသ္မိ၊ ရဋ္ဌာ ဝိဝနမာဂတော၊

သော ဧကကော ရုက္ခမူလေ၊ ကပဏော ဝိယ ဈာယာမိ၊

သတံ ဓမ္မံ အနုဿရ’’န္တိ။

တတ္ထ သတံ ဓမ္မံ အနုဿရန္တိ၊ သမ္မ၊ သစ္စမေတံ၊ အဟံ သုခံ ဇီဝိတရူပေါ ရဋ္ဌာ စ ဝိဝနမာဂတော၊ သောဟံ ဧကကောဝ ဣမသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိတွာ ကပဏော ဝိယ ဈာယာမိ။ ယံ ပန ဝဒေသိ ‘‘ကိံ နာမေတံ စိန္တေသီ’’တိ၊ တံ တေ ပဝေဒေမိ ‘‘သတံ ဓမ္မ’’န္တိ။ အဟဉှိ သတံ ဓမ္မံ အနုဿရန္တော ဣဓ နိသိန္နော။ သတံ ဓမ္မန္တိ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနံ သတံ သပ္ပုရိသာနံ ပဏ္ဍိတာနံ ဓမ္မံ။ လာဘော အလာဘော ယသော အယသော နိန္ဒာ ပသံသာ သုခံ ဒုက္ခန္တိ အယဉှိ အဋ္ဌဝိဓော လောကဓမ္မော။ ဣမိနာ ပန အဗ္ဘာဟတာ သန္တော န ကမ္ပန္တိ န ပဝေဓေန္တိ၊ အယမေတ္ထ အကမ္ပနသင်္ခါတော သတံ ဓမ္မော ဣမံ အနုဿရန္တော နိသိန္နောမှီတိ ဒီပေတိ။

အထ နံ သက္ကော ‘‘ဧဝံ သန္တေ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကသ္မာ နိသိန္နောသီ’’တိ။ ‘‘ရာဇာ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥယျာနပါလံ အာဟရာပေတိ၊ တာဒိသံ န သက္ကောမိ လဒ္ဓုံ၊ သောဟံ ‘ကိံ မေ ပရဿ ဟတ္ထေ မရဏေန၊ အရညံ ပဝိသိတွာ အနာထမရဏံ မရိဿာမီ’တိ စိန္တေတွာ ဣဓာဂန္တွာ နိသိန္နော’’တိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ အဟံ သက္ကော ဒေဝရာဇာ၊ မယာ တေ ဥယျာနာဒီနိ မာပိတာနိ၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥယျာနပါလံ မာပေတုံ န သက္ကာ၊ တုမှာကံ ရညော သီသပ္ပသာဓနကပ္ပကော ဆတ္တပါဏိ နာမ၊ သော စတုရင်္ဂသမန္နာဂတော၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေန ဥယျာနပါလေန အတ္ထေ သတိ ဧတံ ကပ္ပကံ ဥယျာနပါလံ ကာတုံ ဝဒေဟီ’’တိ။ ဣတိ သက္ကော ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ ‘‘မာ ဘာယီ’’တိ သမဿာသေတွာ အတ္တနော ဒေဝပုရမေဝ ဂတော။

ဗောဓိသတ္တော ဂေဟံ ဂန္တွာ ဘုတ္တပါတရာသော ရာဇဒွါရံ ဂန္တွာ ဆတ္တပါဏိမ္ပိ တတ္ထေဝ ဒိသွာ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ‘‘တွံ ကိရ၊ သမ္မ ဆတ္တပါဏိ၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကော တေ မယှံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတဘာဝံ အာစိက္ခီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သက္ကော၊ ဒေဝရာဇာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကိံကာရဏာ အာစိက္ခီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ဣမိနာ နာမ ကာရဏေနာ’’တိ သဗ္ဗံ အာစိက္ခိ။ သော ‘‘အာမ၊ အဟံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတော’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ဟတ္ထေ ဂဟေတွာဝ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အယံ၊ မဟာရာဇ၊ ဆတ္တပါဏိ၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတော၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေန ဥယျာနပါလေန အတ္ထေ သတိ ဣမံ ဥယျာနပါလံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ရာဇာ ‘‘တွံ ကိရ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကတမေဟိ စတုရင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတောသီ’’တိ?

‘‘အနုသူယကော အဟံ ဒေဝ၊ အမဇ္ဇပါယကော အဟံ၊

နိသ္နေဟကော အဟံ ဒေဝ၊ အက္ကောဓနံ အဓိဋ္ဌိတော’’တိ။

‘‘မယှဉှိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥသူယာ နာမ နတ္ထိ၊ မဇ္ဇံ မေ န ပိဝိတပုဗ္ဗံ၊ ပရေသု မေ သ္နေဟော ဝါ ကောဓော ဝါ န ဘူတပူဗ္ဗော။ ဣမေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတောမှီ’’တိ။

အထ နံ ရာဇာ၊ ဘော ဆတ္တပါဏိ၊ ‘‘အနုသူယကောသ္မီ’’တိ ဝဒသီတိ။ ‘‘အာမ၊ ဒေဝ၊ အနုသူယကောမှီ’’တိ။ ‘‘ကိံ အာရမ္မဏံ ဒိသွာ အနုသူယကော ဇာတောသီ’’တိ? ‘‘သုဏာဟိ ဒေဝါ’’တိ အတ္တနော အနုသူယကကာရဏံ ကထေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဣတ္ထိယာ ကာရဏာ ရာဇ၊ ဗန္ဓာပေသိံ ပုရောဟိတံ၊

သော မံ အတ္ထေ နိဝေဒေသိ၊ တသ္မာဟံ အနုသူယကော’’တိ။

တဿတ္ထော – အဟံ၊ ဒေဝ၊ ပုဗ္ဗေ ဣမသ္မိံယေဝ ဗာရာဏသိနဂရေ တာဒိသောဝ ရာဇာ ဟုတွာ ဣတ္ထိယာ ကာရဏာ ပုရောဟိတံ ဗန္ဓာပေသိံ။

‘‘အဗဒ္ဓါ တတ္ထ ဗဇ္ဈန္တိ၊ ယတ္ထ ဗာလာ ပဘာသရေ၊

ဗဒ္ဓါပိ တတ္ထ မုစ္စန္တိ၊ ယတ္ထ ဓီရာ ပဘာသရေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၂၀) –

ဣမသ္မိဉှိ ဇာတကေ အာဂတနယေနေဝ ဧကသ္မိံ ကာလေ အယံ ဆတ္တပါဏိ ရာဇာ ဟုတွာ စတုသဋ္ဌိယာ ပါဒမူလိကေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ပဒုဿိတွာ ဗောဓိသတ္တံ အတ္တနော မနောရထံ အပူရေန္တံ နာသေတုကာမာယ ဒေဝိယာ ပရိဘိန္နော ဗန္ဓာပေသိ။ တဒါ နံ ဗန္ဓိတွာ အာနီတော ဗောဓိသတ္တော ယထာဘူတံ ဒေဝိယာ ဒေါသံ အာရောပေတွာ သယံ မုတ္တော ရညာ ဗန္ဓာပိတေ သဗ္ဗေပိ တေ ပါဒမူလိကေ မောစေတွာ ‘‘ဧတေသဉ္စ ဒေဝိယာ စ အပရာဓံ ခမထ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဩဝဒိ။ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ သန္ဓာယာဟ –

‘‘ဣတ္ထိယာ ကာရဏာ ရာဇ၊ ဗန္ဓာပေသိံ ပုရောဟိတံ၊

သော မံ အတ္ထေ နိဝေဒေသိ၊ တသ္မာဟံ အနုသူယကော’’တိ။

တဒါ ပန သောဟံ စိန္တေသိံ – ‘‘အဟံ သောဠသ သဟဿဣတ္ထိယော ပဟာယ ဧတံ ဧကမေဝ ကိလေသဝသေန သင်္ဂဏှန္တောပိ သန္တပ္ပေတုံ နာသက္ခိံ၊ ဧဝံ ဒုပ္ပူရဏီယာနံ ဣတ္ထီနံ ကုဇ္ဈနံ နာမ နိဝတ္ထဝတ္ထေ ကိလိဿန္တေ ‘ကသ္မာ ကိလိဿသီ’တိ ကုဇ္ဈနသဒိသံ ဟောတိ၊ ဘုတ္တဘတ္တေ ဂူထဘာဝံ အာပဇ္ဇန္တေ ‘ကသ္မာ ဧတံ သဘာဝံ အာပဇ္ဇသီ’တိ ကုဇ္ဈနသဒိသံ ဟောတိ။ ‘ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တံ န ပါပုဏာမိ၊ တာဝ ကိလေသံ နိဿာယ မယိ ဥသူယာ မာ ဥပ္ပဇ္ဇတူ’’’တိ အဓိဋ္ဌဟိံ။ တတော ပဋ္ဌာယ အနုသူယကော ဇာတော။ ဣဒံ သန္ဓာယ – ‘‘တသ္မာဟံ အနုသူယကော’’တိ အာဟ။

အထ နံ ရာဇာ ‘‘သမ္မ ဆတ္တပါဏိ၊ ကိံ အာရမ္မဏံ ဒိသွာ အမဇ္ဇပေါ ဇာတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ကာရဏံ အာစိက္ခန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘မတ္တော အဟံ မဟာရာဇ၊ ပုတ္တမံသာနိ ခါဒယိံ၊

တဿ သောကေနဟံ ဖုဋ္ဌော၊ မဇ္ဇပါနံ ဝိဝဇ္ဇယိ’’န္တိ။

အဟံ၊ မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေ တာဒိသော ဗာရာဏသိရာဇာ ဟုတွာ မဇ္ဇေန ဝိနာ ဝတ္တိတုံ နာသက္ခိံ၊ အမံသကဘတ္တမ္ပိ ဘုဉ္ဇိတုံ နာသက္ခိံ။ နဂရေ ဥပေါသထဒိဝသေသု မာဃာတော ဟောတိ၊ ဘတ္တကာရကော ပက္ခဿ တေရသိယညေဝ မံသံ ဂဟေတွာ ဌပေသိ၊ တံ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ သုနခါ ခါဒိံသု။ ဘတ္တကာရကော ဥပေါသထဒိဝသေ မံသံ အလဘိတွာ ရညော နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ ပစိတွာ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ ဥပနာမေတုံ အသက္ကောန္တော ဒေဝိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဒေဝိ၊ အဇ္ဇ မေ မံသံ န လဒ္ဓံ၊ အမံသကဘောဇနံ နာမ ဥပနာမေတုံ န သက္ကောမိ၊ ကိန္တိ ကရောမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တာတ၊ မယှံ ပုတ္တော ရညာ ပိယော မနာပေါ၊ ပုတ္တံ မေ ဒိသွာ ရာဇာ တမေဝ စုမ္ဗန္တော ပရိဿဇန္တော အတ္တနော အတ္ထိဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတိ၊ အဟံ ပုတ္တံ မဏ္ဍေတွာ ရညော ဦရုမှိ နိသီဒါပေယျံ၊ ရညော ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ကီဠနကာလေ တွံ ဘတ္တံ ဥပနေယျာသီ’’တိ။ သာ ဧဝံ ဝတွာ အတ္တနော ပုတ္တံ အလင်္ကတာဘရဏံ မဏ္ဍေတွာ ရညော ဦရုမှိ နိသီဒါပေသိ။ ရညော ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ကီဠနကာလေ ဘတ္တကာရကော ဘတ္တံ ဥပနာမေသိ။ ရာဇာ သုရာမဒမတ္တော ပါတိယံ မံသံ အဒိသွာ ‘‘မံသံ ကဟ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဇ္ဇ၊ ဒေဝ၊ ဥပေါသထဒိဝသံ မာဃာတတာယ မံသံ န လဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ မံသံ နာမ ဒုလ္လဘ’’န္တိ ဝတွာ ဦရုမှိ နိသိန္နဿ ပိယပုတ္တဿ ဂီဝံ ဝဋ္ဋေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ဘတ္တကာရကဿ ပုရတော ခိပိတွာ ‘‘ဝေဂေန သမ္ပာဒေတွာ အာဟရာ’’တိ အာဟ။ ဘတ္တကာရကော တထာ အကာသိ၊ ရာဇာ ပုတ္တမံသေန ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိ။ ရညော ဘယေန ဧကောပိ ကန္ဒိတုံ ဝါ ရောဒိတုံ ဝါ ကထေတုံ ဝါ သမတ္ထော နာမ နာဟောသိ။

ရာဇာ ဘုဉ္ဇိတွာ သယနပိဋ္ဌေ နိဒ္ဒံ ဥပဂန္တွာ ပစ္စူသကာလေ ပဗုဇ္ဈိတွာ ဝိဂတမဒေါ ‘‘ပုတ္တံ မေ အာနေထာ’’တိ အာဟ။ တသ္မိံ ကာလေ ဒေဝီ ကန္ဒမာနာ ပါဒမူလေ ပတိ။ ‘‘ကိံ၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ စ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဒေဝ၊ ဟိယျော တေ ပုတ္တံ မာရေတွာ ပုတ္တမံသေန ဘတ္တံ ဘုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ ပုတ္တသောကေန ရောဒိတွာ ကန္ဒိတွာ ‘‘ဣဒံ မေ ဒုက္ခံ သုရာပါနံ နိဿာယ ဥပ္ပန္န’’န္တိ သုရာပါနေ ဒေါသံ ဒိသွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တံ န ပါပုဏာမိ၊ တာဝ ဧဝရူပံ ဝိနာသကာရကံ သုရံ နာမ န ပိဝိဿာမီ’’တိ ပံသုံ ဂဟေတွာ မုခံ ပုဉ္ဆိတွာ အဓိဋ္ဌာသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဇံ နာမ န ပိဝိံ။ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ – ‘‘မတ္တော အဟံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဣမံ ဂါထမာဟ။

အထ နံ ရာဇာ ‘‘ကိံ ပန၊ သမ္မ ဆတ္တပါဏိ၊ အာရမ္မဏံ ဒိသွာ နိသ္နေဟော ဇာတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ကာရဏံ အာစိက္ခန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ကိတဝါသော နာမဟံ ရာဇ၊ ပုတ္တော ပစ္စေကဗောဓိ မေ၊

ပတ္တံ ဘိန္ဒိတွာ စဝိတော၊ နိသ္နေဟော တဿ ကာရဏာ’’တိ။

မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေ အဟံ ဗာရာဏသိယံယေဝ ကိတဝါသော နာမ ရာဇာ။ တဿ မေ ပုတ္တော ဝိဇာယိ။ လက္ခဏပါဌကာ တံ ဒိသွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အယံ ကုမာရော ပါနီယံ အလဘိတွာ မရိဿတီ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘ဒုဋ္ဌကုမာရော’’တိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝိညုတံ ပတ္တော ဩပရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ ရာဇာ ကုမာရံ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ကတွာ ဝိစရိ၊ ပါနီယံ အလဘိတွာ မရဏဘယေန စဿ စတူသု ဒွါရေသု အန္တောနဂရေသု စ တတ္ထ တတ္ထ ပေါက္ခရဏိယော ကာရေသိ၊ စတုက္ကာဒီသု မဏ္ဍပေ ကာရေတွာ ပါနီယစာဋိယော ဌပါပေသိ။ သော ဧကဒိဝသေ အလင်္ကတပဋိယတ္တော ပါတောဝ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ပဿိ။ မဟာဇနောပိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ တမေဝ ဝန္ဒတိ ပသံသတိ၊ အဉ္ဇလိဉ္စဿ ပဂ္ဂဏှာတိ။

ကုမာရော စိန္တေသိ – ‘‘မာဒိသေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တာ ဣမံ မုဏ္ဍကံ ဝန္ဒန္တိ ပသံသန္တိ၊ အဉ္ဇလိဉ္စဿ ပဂ္ဂဏှန္တီ’’တိ။ သော ကုပိတော ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယှ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘လဒ္ဓံ တေ၊ သမဏ၊ ဘတ္တ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ ကုမာရာ’’တိ ဝုတ္တေ တဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဘူမိယံ ပါတေတွာ သဒ္ဓိံ ဘတ္တေန မဒ္ဒိတွာ ပါဒပ္ပဟာရေန စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ အကာသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ‘‘နဋ္ဌော ဝတာယံ သတ္တော’’တိ တဿ မုခံ ဩလောကေသိ။ ကုမာရော ‘‘အဟံ၊ သမဏ၊ ကိတဝါသရညော ပုတ္တော၊ နာမေန ဒုဋ္ဌကုမာရော နာမ၊ တွံ မေ ကုဒ္ဓါ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဩလောကေန္တော ကိံ ကရိဿသီ’’တိ အာဟ။

ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဆိန္နဘတ္တော ဟုတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဥတ္တရဟိမဝန္တေ နန္ဒနမူလပဗ္ဘာရမေဝ ဂတော။ ကုမာရဿာပိ တင်္ခဏညေဝ ပါပကမ္မံ ပရိပစ္စိ။ သော ‘‘ဍယှာမိ ဍယှာမီ’’တိ သမုဂ္ဂတသရီရဍာဟော တတ္ထေဝ ပတိ။ တတ္ထ တတ္ထေဝ ယတ္တကံ ပါနီယံ၊ တတ္တကံ ပါနီယံ သဗ္ဗံ ဆိဇ္ဇိ၊ မာတိကာ သုဿိံသု၊ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပတွာ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ပုတ္တသောကေန အဘိဘူတော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ မေ သောကော ပိယဝတ္ထုတော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သစေ မေ သ္နေဟော နာဘဝိဿ၊ သောကော န ဥပ္ပဇ္ဇိဿ၊ ဣတော ဒါနိ မေ ပဋ္ဌာယ သဝိညာဏကေ ဝါ အဝိညာဏကေ ဝါ ကိသ္မိဉ္စိ ဝတ္ထုသ္မိံ သ္နေဟော နာမ မာ ဥပ္ပဇ္ဇတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ သ္နေဟော နာမ နတ္ထိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ကိတဝါသော နာမာဟ’’န္တိ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ ပုတ္တော ပစ္စေကဗောဓိ မေ။ ပတ္တံ ဘိန္ဒိတွာ စဝိတောတိ မမ ပုတ္တော ပစ္စေကဗောဓိပတ္တံ ဘိန္ဒိတွာ စဝိတောတိ အတ္ထော။ နိသ္နေဟော တဿ ကာရဏာတိ တဒါ ဥပ္ပန္နသ္နေဟဝတ္ထုဿ ကာရဏာ အဟံ နိသ္နေဟော ဇာတောတိ အတ္ထော။

အထ နံ ရာဇာ ‘‘ကိံ ပန၊ သမ္မ၊ အာရမ္မဏံ ဒိသွာ နိက္ကောဓော ဇာတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ကာရဏံ အာစိက္ခန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘အရကော ဟုတွာ မေတ္တစိတ္တံ၊ သတ္တ ဝဿာနိ ဘာဝယိံ၊

သတ္တ ကပ္ပေ ဗြဟ္မလောကေ၊ တသ္မာ အက္ကောဓနော အဟ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – အဟံ၊ မဟာရာဇ၊ အရကော နာမ တာပသော ဟုတွာ သတ္တ ဝဿာနိ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေတွာ သတ္တ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ ဗြဟ္မလောကေ ဝသိံ၊ တသ္မာ အဟံ ဒီဃရတ္တံ မေတ္တာဘာဝနာယ အာစိဏ္ဏပရိစိဏ္ဏတ္တာ အက္ကောဓနော ဇာတောတိ။

ဧဝံ ဆတ္တပါဏိနာ အတ္တနော စတူသု အင်္ဂေသု ကထိတေသု ရာဇာ ပရိသာယ ဣင်္ဂိတသညံ အဒါသိ။ တင်္ခဏညေဝ အမစ္စာ စ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာဒယော စ ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘အရေ လဉ္ဇခါဒက ဒုဋ္ဌစောရ၊ တွံ လဉ္ဇံ အလဘိတွာ ပဏ္ဍိတံ ဥပဝဒိတွာ မာရေတုကာမော ဇာတော’’တိ ကာဠကံ သေနာပတိံ ဟတ္ထပါဒေသု ဂဟေတွာ ရာဇနိဝေသနာ ဩတာရေတွာ ဂဟိတဂဟိတေဟေဝ ပါသာဏမုဂ္ဂရေဟိ သီသံ ဘိန္ဒိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ပါဒေသု ဂဟေတွာ ကဍ္ဎန္တာ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍေသုံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ရာဇာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကာဠကသေနာပတိ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ဆတ္တပါဏိကပ္ပကော သာရိပုတ္တော၊ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မဓဇော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဓမ္မဓဇဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ဗီရဏထမ္ဘဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သောမဒတ္တဉ္စ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ၊ ကုရု ပုဏ္ဏနဒီပိ စ၊

ကစ္ဆပမစ္ဆသေဂ္ဂု စ၊ ကူဋဝါဏိဇဂရဟိ၊

ဓမ္မဓဇန္တိ တေ ဒသ။

၈။ ကာသာဝဝဂ္ဂေါ

[၂၂၁] ၁။ ကာသာဝဇာတကဝဏ္ဏနာ

အနိက္ကသာဝေါ ကာသာဝန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပန ရာဇဂဟေ သမုဋ္ဌိတံ။ ဧကသ္မိံ သမယေ ဓမ္မသေနာပတိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရတိ။ ဒေဝဒတ္တောပိ အတ္တနော အနုရူပါယ ဒုဿီလပရိသာယ ပရိဝုတော ဂယာသီသေ ဝိဟရတိ။ တသ္မိံ သမယေ ရာဇဂဟဝါသိနော ဆန္ဒကံ သင်္ဃရိတွာ ဒါနံ သဇ္ဇယိံသု။ အထေကော ဝေါဟာရတ္ထာယ အာဂတဝါဏိဇော ဣမံ သာဋကံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘‘မမ္ပိ ပတ္တိကံ ကရောထာ’’တိ မဟဂ္ဃံ ဂန္ဓကာသာဝံ အဒါသိ။ နာဂရာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိံသု၊ သဗ္ဗံ ဆန္ဒကေန သင်္ကဍ္ဎိတံ ကဟာပဏေဟေဝ နိဋ္ဌာသိ။ သော သာဋကော အတိရေကော အဟောသိ။ မဟာဇနော သန္နိပတိတွာ ‘‘အယံ ဂန္ဓကာသာဝသာဋကော အတိရေကော။ ကဿ နံ ဒေမ၊ ကိံ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ၊ ဥဒါဟု ဒေဝဒတ္တဿာ’’တိ မန္တယိံသု။

တတ္ထေကေ ‘‘သာရိပုတ္တတ္ထေရဿာ’’တိ အာဟံသု။ အပရေ ‘‘သာရိပုတ္တတ္ထေရော ကတိပါဟံ ဝသိတွာ ယထာရုစိ ပက္ကမိဿတိ၊ ဒေဝဒတ္တတ္ထေရော ပန နိဗဒ္ဓံ အမှာကံ နဂရမေဝ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ၊ မင်္ဂလာမင်္ဂလေသု အယမေဝ အမှာကံ အဝဿယော၊ ဒေဝဒတ္တဿ ဒဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ သမ္ဗဟုလိကံ ကရောန္တေသုပိ ‘‘ဒေဝဒတ္တဿ ဒဿာမာ’’တိ ဝတ္တာရော ဗဟုတရာ အဟေသုံ၊ အထ နံ ဒေဝဒတ္တဿ အဒံသု။ ဒေဝဒတ္တော တဿ ဒသာ ဆိန္ဒာပေတွာ ဩဝဋ္ဋိကံ သိဗ္ဗာပေတွာ ရဇာပေတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋဝဏ္ဏံ ကတွာ ပါရုပိ။ တသ္မိံ ကာလေ တိံသမတ္တာ ဘိက္ခူ ရာဇဂဟာ နိက္ခမိတွာ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ကတပဋိသန္ထာရာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ၊ အတ္တနော အနနုစ္ဆဝိကံ အရဟဒ္ဓဇံ ပါရုပီ’’တိ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ အတ္တနော အနနုရူပံ အရဟဒ္ဓဇံ ပရိဒဟတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပရိဒဟိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ဟတ္ထိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော အသီတိသဟဿမတ္တဝါရဏပရိဝါရော ယူထပတိ ဟုတွာ အရညာယတနေ ဝသတိ။ အထေကော ဒုဂ္ဂတမနုဿော ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရန္တော ဒန္တကာရဝီထိယံ ဒန္တကာရေ ဒန္တဝလယာဒီနိ ကရောန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဟတ္ထိဒန္တေ လဘိတွာ ဂဏှိဿထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ ‘‘အာမ ဂဏှိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ သော အာဝုဓံ အာဒါယ ကာသာဝဝတ္ထဝသနော ပစ္စေကဗုဒ္ဓဝေသံ ဂဏှိတွာ ပဋိသီသကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ ဟတ္ထိဝီထိယံ ဌတွာ အာဝုဓေန ဟတ္ထိံ မာရေတွာ ဒန္တေ အာဒါယ ဗာရာဏသိယံ ဝိက္ကိဏန္တော ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ သော အပရဘာဂေ ဗောဓိသတ္တဿ ပရိဝါရဟတ္ထီနံ သဗ္ဗပစ္ဆိမံ ဟတ္ထိံ မာရေတုံ အာရဘိ။ ဟတ္ထိနော ဒေဝသိကံ ဟတ္ထီသု ပရိဟာယန္တေသု ‘‘ကေန နု ခေါ ကာရဏေန ဟတ္ထိနော ပရိဟာယန္တီ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ အာရောစေသုံ။

ဗောဓိသတ္တော ပရိဂ္ဂဏှန္တော ‘‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓဝေသံ ဂဟေတွာ ဟတ္ထိဝီထိပရိယန္တေ ဧကော ပုရိသော တိဋ္ဌတိ၊ ကစ္စိ နု ခေါ သော မာရေတိ၊ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမိ န’’န္တိ ဧကဒိဝသံ ဟတ္ထီ ပုရတော ကတွာ သယံ ပစ္ဆတော အဟောသိ။ သော ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ အာဝုဓံ အာဒါယ ပက္ခန္ဒိ။ ဗောဓိသတ္တော နိဝတ္တိတွာ ဌိတော ‘‘ဘူမိယံ ပေါထေတွာ မာရေဿာမိ န’’န္တိ သောဏ္ဍံ ပသာရေတွာ တေန ပရိဒဟိတာနိ ကာသာဝါနိ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ အရဟဒ္ဓဇံ မယာ ဂရုံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သောဏ္ဍံ ပဋိသံဟရိတွာ ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ နနု ဧသ အရဟဒ္ဓဇော အနနုစ္ဆဝိကော တုယှံ၊ ကသ္မာ ဧတံ ပရိဒဟသီ’’တိ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၄၁။

‘‘အနိက္ကသာဝေါ ကာသာဝံ၊ ယော ဝတ္ထံ ပရိဒဟိဿတိ၊

အပေတော ဒမသစ္စေန၊ န သော ကာသာဝမရဟတိ။

၁၄၂။

‘‘ယော စ ဝန္တကသာဝဿ၊ သီလေသု သုသမာဟိတော၊

ဥပေတော ဒမသစ္စေန၊ သ ဝေ ကာသာဝမရဟတီ’’တိ။

တတ္ထ အနိက္ကသာဝေါတိ ကသာဝေါ ဝုစ္စတိ ရာဂေါ ဒေါသော မောဟော မက္ခော ပဠာသော ဣဿာ မစ္ဆရိယံ မာယာ သာဌေယျံ ထမ္ဘော သာရမ္ဘော မာနော အတိမာနော မဒေါ ပမာဒေါ၊ သဗ္ဗေ အကုသလာ ဓမ္မာ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတာ သဗ္ဗံ ဘဝဂါမိကမ္မံ ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿံ၊ ဧသော ကသာဝေါ နာမ။ သော ယဿ ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပဟီနော သန္တာနတော အနိဿဋ္ဌော အနိက္ခန္တော၊ သော အနိက္ကသာဝေါ နာမ။ ကာသာဝန္တိ ကသာယရသပီတံ အရဟဒ္ဓဇဘူတံ။ ယော ဝတ္ထံ ပရိဒဟိဿတီတိ ယော ဧဝရူပေါ ဟုတွာ ဧဝရူပံ ဝတ္ထံ ပရိဒဟိဿတိ နိဝါသေတိ စေဝ ပါရုပတိ စ။ အပေတော ဒမသစ္စေနာတိ ဣန္ဒြိယဒမသင်္ခါတေန ဒမေန စ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတေန စ ပရမတ္ထသစ္စေန အပေတော ပရိဝဇ္ဇိတော။ နိဿက္ကတ္ထေ ဝါ ကရဏဝစနံ၊ ဧတသ္မာ ဒမသစ္စာ အပေတောတိ အတ္ထော။ ‘‘သစ္စ’’န္တိ စေတ္ထ ဝစီသစ္စံ စတုသစ္စမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ န သော ကာသာဝမရဟတီတိ သော ပုဂ္ဂလော အနိက္ကသာဝတ္တာ အရဟဒ္ဓဇံ ကာသာဝံ န အရဟတိ အနနုစ္ဆဝိကော ဧတဿ။

ယော စ ဝန္တကသာဝဿာတိ ယော ပန ပုဂ္ဂလော ယထာဝုတ္တဿေဝ ကသာဝဿ ဝန္တတ္တာ ဝန္တကသာဝေါ အဿ။ သီလေသု သုသမာဟိတောတိ မဂ္ဂသီလေသု စေဝ ဖလသီလေသု စ သမ္မာ အာဟိတော၊ အာနေတွာ ဌပိတော ဝိယ တေသု ပတိဋ္ဌိတော။ တေဟိ သီလေဟိ သမင်္ဂီဘူတဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဥပေတောတိ သမန္နာဂတော။ ဒမသစ္စေနာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဒမေန စ သစ္စေန စ။ သ ဝေ ကာသာဝမရဟတီတိ သော ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ဣမံ အရဟဒ္ဓဇံ ကာသာဝံ အရဟတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပုရိသဿ ဣမံ ကာရဏံ ကထေတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ မာ ဣဓ အာဂမိ၊ အာဂစ္ဆသိ စေ၊ ဇီဝိတံ တေ နတ္ထီ’’’တိ တဇ္ဇေတွာ ပလာပေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဟတ္ထိမာရကပုရိသော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ယူထပတိ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကာသာဝဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၂၂၂] ၂။ စူဠနန္ဒိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣဒံ တဒါစရိယဝစောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉှိ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော နာမ ကက္ခဠော ဖရုသော သာဟသိကော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ အဘိမာရေ ပယောဇေသိ၊ သိလံ ပဝိဇ္ဈိ၊ နာဠာဂိရိံ ပယောဇေသိ၊ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယမတ္တမ္ပိဿ တထာဂတေ နတ္ထီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော ကက္ခဠော ဖရုသော နိက္ကာရုဏိကောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ မဟာနန္ဒိယော နာမ ဝါနရော အဟောသိ၊ ကနိဋ္ဌဘာတိကော ပနဿ စူဠနန္ဒိယော နာမ။ တေ ဥဘောပိ အသီတိသဟဿဝါနရပရိဝါရာ ဟိမဝန္တပဒေသေ အန္ဓမာတရံ ပဋိဇဂ္ဂန္တာ ဝါသံ ကပ္ပေသုံ။ တေ မာတရံ သယနဂုမ္ဗေ ဌပေတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ မဓုရာနိ ဖလာဖလာနိ မာတုယာ ပေသေန္တိ။ အာဟရဏကဝါနရာ တဿာ န ဒေန္တိ၊ သာ ခုဒါပီဠိတာ အဋ္ဌိစမ္မာဝသေသာ ကိသာ အဟောသိ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော အာဟ – ‘‘မယံ၊ အမ္မ၊ တုမှာကံ မဓုရဖလာဖလာနိ ပေသေမ၊ တုမှေ ကသ္မာ မိလာယထာ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ နာဟံ လဘာမီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘မယိ ယူထံ ပရိဟရန္တေ မာတာ မေ နဿိဿတိ၊ ယူထံ ပဟာယ မာတရံယေဝ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ။ သော စူဠနန္ဒိယံ ပက္ကောသိတွာ ‘‘တာတ၊ တွံ ယူထံ ပရိဟရ၊ အဟံ မာတရံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ အာဟ။ သောပိ နံ ‘‘ဘာတိက၊ မယှံ ယူထပရိဟရဏေန ကမ္မံ နတ္ထိ၊ အဟမ္ပိ မာတရမေဝ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဣတိ တေ ဥဘောပိ ဧကစ္ဆန္ဒာ ဟုတွာ ယူထံ ပဟာယ မာတရံ ဂဟေတွာ ဟိမဝန္တာ ဩရုယှ ပစ္စန္တေ နိဂြောဓရုက္ခေ ဝါသံ ကပ္ပေတွာ မာတရံ ပဋိဇဂ္ဂိံသု။

အထေကော ဗာရာဏသိဝါသီ ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါ တက္ကသိလာယံ ဒိသာပါမောက္ခဿ အာစရိယဿ သန္တိကေ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ‘‘ဂမိဿာမီ’’တိ အာစရိယံ အာပုစ္ဆိ။ အာစရိယော အင်္ဂဝိဇ္ဇာနုဘာဝေန တဿ ကက္ခဠဖရုသသာဟသိကဘာဝံ ဉတွာ ‘‘တာတ၊ တွံ ကက္ခဠော ဖရုသော သာဟသိကော၊ ဧဝရူပါနံ န သဗ္ဗကာလံ ဧကသဒိသမေဝ ဣဇ္ဈတိ၊ မဟာဝိနာသံ မဟာဒုက္ခံ ပါပုဏိဿသိ၊ မာ တွံ ကက္ခဠော ဟောဟိ၊ ပစ္ဆာနုတာပနကာရဏံ ကမ္မံ မာ ကရီ’’တိ ဩဝဒိတွာ ဥယျောဇေသိ။ သော အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဃရာဝါသံ ဂဟေတွာ အညေဟိ သိပ္ပေဟိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ဓနုကောဋိံ နိဿာယ ဇီဝိဿာမိ၊ လုဒ္ဒကမ္မံ ကတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေဿာမီ’’တိ ဗာရာဏသိတော နိက္ခမိတွာ ပစ္စန္တဂါမကေ ဝသန္တော ဓနုကလာပသန္နဒ္ဓါ အရညံ ပဝိသိတွာ နာနာမိဂေ မာရေတွာ မံသဝိက္ကယေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ အရညေ ကိဉ္စိ အလဘိတွာ အာဂစ္ဆန္တော အင်္ဂဏပရိယန္တေ ဌိတံ နိဂြောဓရုက္ခံ ဒိသွာ ‘‘အပိ နာမေတ္ထ ကိဉ္စိ ဘဝေယျာ’’တိ နိဂြောဓရုက္ခာဘိမုခေါ ပါယာသိ။

တသ္မိံ ခဏေ ဥဘောပိ တေ ဘာတရော မာတရံ ဖလာနိ ခါဒါပေတွာ ပုရတော ကတွာ ဝိဋပဗ္ဘန္တရေ နိသိန္နာ တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နော မာတရံ ကရိဿတီ’’တိ သာခန္တရေ နိလီယိံသု။ သောပိ ခေါ သာဟသိကပုရိသော ရုက္ခမူလံ အာဂန္တွာ တံ တေသံ မာတရံ ဇရာဒုဗ္ဗလံ အန္ဓံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ မေ တုစ္ဆဟတ္ထဂမနေန ဣမံ မက္ကဋိံ ဝိဇ္ဈိတွာ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ။ သော တဿာ ဝိဇ္ဈနတ္ထာယ ဓနုံ ဂဏှိ။ တံ ဒိသွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘တာတ စူဠနန္ဒိယ၊ ဧသော မေ ပုရိသော မာတရံ ဝိဇ္ဈိတုကာမော၊ အဟမဿာ ဇီဝိတဒါနံ ဒဿာမိ၊ တွံ မမစ္စယေန မာတရံ ပဋိဇဂ္ဂေယျာသီ’’တိ ဝတွာ သာခန္တရာ နိက္ခမိတွာ ‘‘ဘော ပုရိသ၊ မာ မေ မာတရံ ဝိဇ္ဈိ၊ ဧသာ အန္ဓာ ဇရာဒုဗ္ဗလာ၊ အဟမဿာ ဇီဝိတဒါနံ ဒေမိ၊ တွံ ဧတံ အမာရေတွာ မံ မာရေဟီ’’တိ တဿ ပဋိညံ ဂဟေတွာ သရဿ အာသန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိ။ သော နိက္ကရုဏော ဗောဓိသတ္တံ ဝိဇ္ဈိတွာ ပါတေတွာ မာတရမ္ပိဿ ဝိဇ္ဈိတုံ ပုန ဓနုံ သန္နယှိ။ တံ ဒိသွာ စူဠနန္ဒိယော ‘‘အယံ မေ မာတရံ ဝိဇ္ဈိတုကာမော၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ ခေါ မေ မာတာ ဇီဝမာနာ လဒ္ဓဇီဝိတာယေဝ နာမ ဟောတိ၊ ဇီဝိတဒါနမဿာ ဒဿာမီ’’တိ သာခန္တရာ နိက္ခမိတွာ ‘‘ဘော ပုရိသ၊ မာ မေ မာတရံ ဝိဇ္ဈိ၊ အဟမဿာ ဇီဝိတဒါနံ ဒမ္မိ၊ တွံ မံ ဝိဇ္ဈိတွာ အမှေ ဒွေ ဘာတိကေ ဂဟေတွာ အမှာကံ မာတု ဇီဝိတဒါနံ ဒေဟီ’’တိ တဿ ပဋိညံ ဂဟေတွာ သရဿ အာသန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိ။ သော တမ္ပိ ဝိဇ္ဈိတွာ ပါတေတွာ ‘‘အယံ မက္ကဋီ ဃရေ ဒါရကာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ မာတရမ္ပိ တေသံ ဝိဇ္ဈိတွာ ပါတေတွာ တယောပိ ကာဇေနာဒါယ ဂေဟာဘိမုခေါ ပါယာသိ။

အထဿ ပါပပုရိသဿ ဂေဟေ အသနိ ပတိတွာ ဘရိယဉ္စ ဒွေ ဒါရကေ စ ဂေဟေနေဝ သဒ္ဓိံ ဈာပေသိ၊ ပိဋ္ဌိဝံသထူဏမတ္တံ အဝသိဿိ။ အထဿ နံ ဂါမဒွါရေယေဝ ဧကော ပုရိသော ဒိသွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ သော ပုတ္တဒါရသောကေန အဘိဘူတော တသ္မိံယေဝ ဌာနေ မံသကာဇဉ္ဇ ဓနုဉ္စ ဆဍ္ဍေတွာ ဝတ္ထံ ပဟာယ နဂ္ဂေါ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ပရိဒေဝမာနော ဂန္တွာ ဃရံ ပါဝိသိ။ အထဿ သာ ထူဏာ ဘိဇ္ဇိတွာ သီသေ ပတိတွာ သီသံ ဘိန္ဒိ၊ ပထဝီ ဝိဝရံ အဒါသိ၊ အဝီစိတော ဇာလာ ဥဋ္ဌဟိ။ သော ပထဝိယာ ဂိလိယမာနော အာစရိယဿ ဩဝါဒံ သရိတွာ ‘‘ဣမံ ဝတ ကာရဏံ ဒိသွာ ပါရာသရိယဗြာဟ္မဏော မယှံ ဩဝါဒမဒါသီ’’တိ ပရိဒေဝမာနော ဣမံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၄၃။

‘‘ဣဒံ တဒါစရိယဝစော၊ ပါရာသရိယော ယဒဗြဝိ၊

မာသု တွံ အကရိ ပါပံ၊ ယံ တွံ ပစ္ဆာ ကတံ တပေ။

၁၄၄။

‘‘ယာနိ ကရောတိ ပုရိသော၊ တာနိ အတ္တနိ ပဿတိ၊

ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ၊ ပါပကာရီ စ ပါပကံ၊

ယာဒိသံ ဝပတေ ဗီဇံ၊ တာဒိသံ ဟရတေ ဖလ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ယံ ပါရာသရိယော ဗြာဟ္မဏော အဗြဝိ – ‘‘မာသု တွံ ပါပံ အကရီ၊ ယံ ကတံ ပစ္ဆာ တွညေဝ တပေယျာ’’တိ၊ ဣဒံ တံ အာစရိယဿ ဝစနံ။ ယာနိ ကာယဝစီမနောဒွါရေဟိ ကမ္မာနိ ပုရိသော ကရောတိ၊ တေသံ ဝိပါကံ ပဋိလဘန္တော တာနိယေဝ အတ္တနိ ပဿတိ။ ကလျာဏကမ္မကာရီ ကလျာဏံ ဖလမနုဘောတိ၊ ပါပကာရီ စ ပါပကမေဝ ဟီနံ လာမကံ အနိဋ္ဌဖလံ အနုဘောတိ။ လောကသ္မိမ္ပိ ဟိ ယာဒိသံ ဝပတေ ဗီဇံ၊ တာဒိသံ ဟရတေ ဖလံ၊ ဗီဇာနုရူပံ ဗီဇာနုစ္ဆဝိကမေဝ ဖလံ ဟရတိ ဂဏှာတိ အနုဘဝတီတိ။ ဣတိ သော ပရိဒေဝန္တော ပထဝိံ ပဝိသိတွာ အဝီစိမဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ကက္ခဠော ဖရုသော နိက္ကာရုဏိကောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ လုဒ္ဒကပုရိသော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော သာရိပုတ္တော၊ စူဠနန္ဒိယော အာနန္ဒော၊ မာတာ မဟာပဇာပတိဂေါတမီ၊ မဟာနန္ဒိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စူဠနန္ဒိယဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၂၂၃] ၃။ ပုဋဘတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

နမေ နမန္တဿ ဘဇေ ဘဇန္တန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိနဂရဝါသီ ကိရေကော ကုဋုမ္ဗိကော ဧကေန ဇနပဒကုဋုမ္ဗိကေန သဒ္ဓိံ ဝေါဟာရံ အကာသိ။ သော အတ္တနော ဘရိယံ အာဒါယ တဿ ဓာရဏကဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဓာရဏကော ‘‘ဒါတုံ န သက္ကောမီ’’တိ န ကိဉ္စိ အဒါသိ၊ ဣတရော ကုဇ္ဈိတွာ ဘတ္တံ အဘုဉ္ဇိတွာဝ နိက္ခမိ။ အထ နံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဆာတဇ္ဈတ္တံ ဒိသွာ မဂ္ဂပဋိပန္နာ ပုရိသာ ‘‘ဘရိယာယပိ ဒတွာ ဘုဉ္ဇာဟီ’’တိ ဘတ္တပုဋံ အဒံသု။ သော တံ ဂဟေတွာ တဿာ အဒါတုကာမော ဟုတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣဒံ စောရာနံ တိဋ္ဌနဋ္ဌာနံ၊ တွံ ပုရတော ယာဟီ’’တိ ဥယျောဇေတွာ သဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ တုစ္ဆပုဋံ ဒဿေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အဘတ္တကံ တုစ္ဆပုဋမေဝ အဒံသူ’’တိ အာဟ။ သာ တေန ဧကကေနေဝ ဘုတ္တဘာဝံ ဉတွာ ဒေါမနဿပ္ပတ္တာ အဟောသိ။ တေ ဥဘောပိ ဇေတဝနပိဋ္ဌိဝိဟာရေန ဂစ္ဆန္တာ ‘‘ပါနီယံ ပိဝိဿာမာ’’တိ ဇေတဝနံ ပဝိသိံသု။

သတ္ထာပိ တေသညေဝ အာဂမနံ ဩလောကေန္တော မဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ဌိတလုဒ္ဒကော ဝိယ ဂန္ဓကုဋိဆာယာယ နိသီဒိ၊ တေ သတ္ထာရံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသိကေ၊ အယံ တေ ဘတ္တာ ဟိတကာမော သသ္နေဟော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဧတဿ သသ္နေဟာ၊ အယံ ပန မယှံ နိသ္နေဟော၊ တိဋ္ဌန္တု အညေပိ ဒိဝသာ၊ အဇ္ဇေဝေသ အန္တရာမဂ္ဂေ ပုဋဘတ္တံ လဘိတွာ မယှံ အဒတွာ အတ္တနာဝ ဘုဉ္ဇီ’’တိ။ ‘‘ဥပါသိကေ၊ နိစ္စကာလမ္ပိ တွံ ဧတဿ ဟိတကာမာ သသ္နေဟာ၊ အယံ ပန နိသ္နေဟောဝ။ ယဒါ ပန ပဏ္ဍိတေ နိဿာယ တဝ ဂုဏေ ဇာနာတိ၊ တဒါ တေ သဗ္ဗိဿရိယံ နိယျာဒေတီ’’တိ ဝတွာ တာယ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တဿ အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အဟောသိ။ အထ ရာဇာ ‘‘ပဒုဗ္ဘေယျာပိ မေ အယ’’န္တိ အတ္တနော ပုတ္တံ အာသင်္ကန္တော နီဟရိ။ သော အတ္တနော ဘရိယံ ဂဟေတွာ နဂရာ နိက္ခမ္မ ဧကသ္မိံ ကာသိကဂါမကေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော အပရဘာဂေ ပိတု ကာလကတဘာဝံ သုတွာ ‘‘ကုလသန္တကံ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဗာရာဏသိံ ပစ္စာဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ‘‘ဘရိယာယပိ ဒတွာ ဘုဉ္ဇာဟီ’’တိ ဘတ္တပုဋံ လဘိတွာ တဿာ အဒတွာ သယမေဝ တံ ဘုဉ္ဇိ။ သာ ‘‘ကက္ခဠော ဝတာယံ ပုရိသော’’တိ ဒေါမနဿပ္ပတ္တာ အဟောသိ။ သော ဗာရာဏသိယံ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ တံ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ‘‘ဧတ္တကမေဝ ဧတိဿာ အလ’’န္တိ န အညံ သက္ကာရံ ဝါ သမ္မာနံ ဝါ ကရောတိ၊ ‘‘ကထံ ယာပေသီ’’တိပိ နံ န ပုစ္ဆတိ။

ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဒေဝီ ရညော ဗဟူပကာရာ သသ္နေဟာ၊ ရာဇာ ပနေတံ ကိသ္မိဉ္စိ န မညတိ၊ သက္ကာရသမ္မာနမဿာ ကာရေဿာမီ’’တိ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥပစာရံ ကတွာ ဧကမန္တံ ဌတွာ ‘‘ကိံ၊ တာတာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကထံ သမုဋ္ဌာပေတုံ မယံ၊ ဒေဝိ၊ တုမှေ ဥပဋ္ဌဟာမ၊ ကိံ နာမ မဟလ္လကာနံ ပိတူနံ ဝတ္ထခဏ္ဍံ ဝါ ဘတ္တပိဏ္ဍံ ဝါ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တာတ၊ အဟံ အတ္တနာဝ ကိဉ္စိ န လဘာမိ၊ တုမှာကံ ကိံ ဒဿာမိ၊ နနု လဘနကာလေ အဒါသိံ၊ ဣဒါနိ ပန မေ ရာဇာ န ကိဉ္စိ ဒေတိ။ တိဋ္ဌတု အညံ ဒါနံ၊ ရဇ္ဇံ ဂဏှိတုံ အာဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဘတ္တပုဋံ လဘိတွာ ဘတ္တမတ္တမ္ပိ မေ အဒတွာ အတ္တနာဝ ဘုဉ္ဇီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ အမ္မ၊ ရညော သန္တိကေ ဧဝံ ကထေတုံ သက္ခိဿထာ’’တိ? ‘‘သက္ခိဿာမိ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အဇ္ဇေဝ မမ ရညော သန္တိကေ ဌိတကာလေ မယိ ပုစ္ဆန္တေ ဧဝံ ကထေထ အဇ္ဇေဝ ဝေါ ဂုဏံ ဇာနာပေဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဝတွာ ဗောဓိသတ္တော ပုရိမတရံ ဂန္တွာ ရညော သန္တိကေ အဋ္ဌာသိ။ သာပိ ဂန္တွာ ရညော သမီပေ အဋ္ဌာသိ။

အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အမ္မ၊ တုမှေ အတိဝိယ ကက္ခဠာ၊ ကိံ နာမ ပိတူနံ ဝတ္ထခဏ္ဍံ ဝါ ဘတ္တပိဏ္ဍမတ္တံ ဝါ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တာတ၊ အဟမေဝ ရညော သန္တိကာ ကိဉ္စိ န လဘာမိ၊ တုမှာကံ ကိံ ဒဿာမီ’’တိ? ‘‘နနု အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနံ တေ လဒ္ဓ’’န္တိ? ‘‘တာတ၊ ကိသ္မိဉ္စိ သမ္မာနေ အသတိ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနံ ကိံ ကရိဿတိ၊ ဣဒါနိ မေ တုမှာကံ ရာဇာ ကိံ ဒဿတိ၊ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ဘတ္တပုဋံ လဘိတွာ တတော ကိဉ္စိ အဒတွာ သယမေဝ ဘုဉ္ဇီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ရာဇာ အဓိဝါသေသိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ‘‘တေန ဟိ၊ အမ္မ၊ ရညော အပ္ပိယကာလတော ပဋ္ဌာယ ကိံ တုမှာကံ ဣဓ ဝါသေန။ လောကသ္မိဉှိ အပ္ပိယသမ္ပယောဂေါ စ ဒုက္ခော၊ တုမှာကံ ဣဓ ဝါသေ သတိ ရညော အပ္ပိယသမ္ပယောဂေါဝ ဒုက္ခံ ဘဝိဿတိ၊ ဣမေ သတ္တာ နာမ ဘဇန္တေ ဘဇန္တိ၊ အဘဇနဘာဝံ ဉတွာ အညတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ၊ မဟန္တော လောကသန္နိဝါသော’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၄၅။

‘‘နမေ နမန္တဿ ဘဇေ ဘဇန္တံ၊ ကိစ္စာနုကုဗ္ဗဿ ကရေယျ ကိစ္စံ၊

နာနတ္ထကာမဿ ကရေယျ အတ္ထံ၊ အသမ္ဘဇန္တမ္ပိ န သမ္ဘဇေယျ။

၁၄၆။

‘‘စဇေ စဇန္တံ ဝနထံ န ကယိရာ၊ အပေတစိတ္တေန န သမ္ဘဇေယျ၊

ဒိဇော ဒုမံ ခီဏဖလန္တိ ဉတွာ၊ အညံ သမေက္ခေယျ မဟာ ဟိ လောကော’’တိ။

တတ္ထ နမေ နမန္တဿ ဘဇေ ဘဇန္တန္တိ ယော အတ္တနော နမတိ၊ တဿေဝ ပဋိနမေယျ။ ယော စ ဘဇတိ၊ တမေဝ ဘဇေယျ။ ကိစ္စာနုကုဗ္ဗဿ ကရေယျ ကိစ္စန္တိ အတ္တနော ဥပ္ပန္နကိစ္စံ အနုကုဗ္ဗန္တဿေဝ တဿပိ ဥပ္ပန္နကိစ္စံ ပဋိကရေယျ။ စဇေ စဇန္တံ ဝနထံ န ကယိရာတိ အတ္တာနံ ဇဟန္တံ ဇဟေယျေဝ၊ တသ္မိံ တဏှာသင်္ခါတံ ဝနထံ န ကရေယျ။ အပေတစိတ္တေနာတိ ဝိဂတစိတ္တေန ဝိပလ္လတ္ထစိတ္တေန။ န သမ္ဘဇေယျာတိ တထာရူပေန သဒ္ဓိံ န သမာဂစ္ဆေယျ။ ဒိဇော ဒုမန္တိ ယထာ သကုဏော ပုဗ္ဗေ ဖလိတမ္ပိ ရုက္ခံ ဖလေ ခီဏေ ‘‘ခီဏဖလော အယ’’န္တိ ဉတွာ တံ ဆဍ္ဍေတွာ အညံ သမေက္ခတိ ပရိယေသတိ၊ ဧဝံ အညံ သမေက္ခေယျ။ မဟာ ဟိ ဧသ လောကော၊ အထ တုမှေ သသ္နေဟံ ဧကံ ပုရိသံ လဘိဿထာတိ။

တံ သုတွာ ဗာရာဏသိရာဇာ ဒေဝိယာ သဗ္ဗိဿရိယံ အဒါသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ ဝသိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဒွေ ဇယမ္ပတိကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ‘‘တဒါ ဇယမ္ပတိကာ ဣမေ ဒွေ ဇယမ္ပတိကာ အဟေသုံ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ပုဋဘတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၂၂၄] ၄။ ကုမ္ဘိလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယဿေတေ စတုရော ဓမ္မာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။

၁၄၇။

‘‘ယဿေတေ စတုရော ဓမ္မာ၊ ဝါနရိန္ဒ ယထာ တဝ၊

သစ္စံ ဓမ္မော ဓိတိ စာဂေါ၊ ဒိဋ္ဌံ သော အတိဝတ္တတိ။

၁၄၈။

‘‘ယဿ စေတေ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ ဂုဏာ ပရမဘဒ္ဒကာ၊

သစ္စံ ဓမ္မော ဓိတိ စာဂေါ၊ ဒိဋ္ဌံ သော နာတိဝတ္တတီ’’တိ။

တတ္ထ ဂုဏာ ပရမဘဒ္ဒကာတိ ယဿ ဧတေ ပရမဘဒ္ဒကာ စတ္တာရော ရာသဋ္ဌေန ပိဏ္ဍဋ္ဌေန ဂုဏာ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ သော ပစ္စာမိတ္တံ အတိက္ကမိတုံ န သက္ကောတီတိ။ သေသမေတ္ထ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ကုမ္ဘိလဇာတကေ ဝုတ္တနယမေဝ သဒ္ဓိံ သမောဓာနေနာတိ။

ကုမ္ဘိလဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၂၂၅] ၅။ ခန္တိဝဏ္ဏဇာတကဝဏ္ဏနာ

အတ္ထိ မေ ပုရိသော၊ ဒေဝါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဿ ကိရေကော ဗဟူပကာရော အမစ္စော အန္တေပုရေ ပဒုဿိ။ ရာဇာ ‘‘ဥပကာရကော မေ’’တိ ဉတွာပိ အဓိဝါသေတွာ သတ္ထု အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘ပေါရာဏကရာဇာနောပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧဝံ အဓိဝါသေသုံယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဧကော အမစ္စော တဿ အန္တေပုရေ ပဒုဿိ၊ အမစ္စဿာပိ သေဝကော တဿ ဂေဟေ ပဒုဿိ။ သော တဿ အပရာဓံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော တံ အာဒါယ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဒေဝ၊ ဧကော မေ ဥပဋ္ဌာကော သဗ္ဗကိစ္စကာရကော၊ သော မယှံ ဂေဟေ ပဒုဿိ၊ တဿ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၄၉။

‘‘အတ္ထိ မေ ပုရိသော ဒေဝ၊ သဗ္ဗကိစ္စေသု ဗျာဝဋော၊

တဿ စေကောပရာဓတ္ထိ၊ တတ္ထ တွံ ကိန္တိ မညသီ’’တိ။

တတ္ထ တဿ စေကောပရာဓတ္ထီတိ တဿ စ ပုရိသဿ ဧကော အပရာဓော အတ္ထိ။ တတ္ထ တွံ ကိန္တိ မညသီတိ တတ္ထ တဿ ပုရိသဿ အပရာဓေ တွံ ‘‘ကိံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ မညသိ၊ ယထာ တေ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒနုရူပမဿ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီတိ ဒီပေတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၅၀။

‘‘အမှာကမ္ပတ္ထိ ပုရိသော၊ ဧဒိသော ဣဓ ဝိဇ္ဇတိ၊

ဒုလ္လဘော အင်္ဂသမ္ပန္နော၊ ခန္တိရသ္မာက ရုစ္စတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – အမှာကမ္ပိ ရာဇူနံ သတံ ဧဒိသော ဗဟူပကာရော အဂါရေ ဒုဿနကပုရိသော အတ္ထိ၊ သော စ ခေါ ဣဓ ဝိဇ္ဇတိ၊ ဣဒါနိပိ ဣဓေဝ သံဝိဇ္ဇတိ၊ မယံ ရာဇာနောပိ သမာနာ တဿ ဗဟူပကာရတံ သန္ဓာယ အဓိဝါသေမ၊ တုယှံ ပန အရညောပိ သတော အဓိဝါသနဘာရော ဇာတော။ အင်္ဂသမ္ပန္နော ဟိ သဗ္ဗေဟိ ဂုဏကောဋ္ဌာသေဟိ သမန္နာဂတော ပုရိသော နာမ ဒုလ္လဘော၊ တေန ကာရဏေန အသ္မာကံ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု အဓိဝါသနခန္တိယေဝ ရုစ္စတီတိ။

အမစ္စော အတ္တာနံ သန္ဓာယ ရညော ဝုတ္တဘာဝံ ဉတွာ တတော ပဋ္ဌာယ အန္တေပုရေ ပဒုဿိတုံ န ဝိသဟိ၊ သောပိဿ သေဝကော ရညော အာရောစိတဘာဝံ ဉတွာ တတော ပဋ္ဌာယ တံ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝိသဟိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အဟမေဝ ဗာရာဏသိရာဇာ အဟောသိ’’န္တိ။ သောပိ အမစ္စော ရညော သတ္ထု ကထိတဘာဝံ ဉတွာ တတော ပဋ္ဌာယ တံ ကမ္မံ ကာတုံ နာသက္ခီတိ။

ခန္တိဝဏ္ဏဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၂၂၆] ၆။ ကောသိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကာလေ နိက္ခမနာ သာဓူတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကောသလရာဇာ ပစ္စန္တဝူပသမနတ္ထာယ အကာလေ နိက္ခမိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

သတ္ထာ ပန အတီတံ အာဟရိတွာ အာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ အတီတေ ဗာရာဏသိရာဇာ အကာလေ နိက္ခမိတွာ ဥယျာနေ ခန္ဓာဝါရံ နိဝေသယိ။ တသ္မိံ ကာလေ ဧကော ဥလူကသကုဏော ဝေဠုဂုမ္ဗံ ပဝိသိတွာ နိလီယိ။ ကာကသေနာ အာဂန္တွာ ‘နိက္ခန္တမေဝ တံ ဂဏှိဿာမာ’’’တိ ပရိဝါရေသိ။ သော သူရိယတ္ထင်္ဂမနံ အနောလောကေတွာ အကာလေယေဝ နိက္ခမိတွာ ပလာယိတုံ အာရဘိ။ အထ နံ ကာကာ ပရိဝါရေတွာ တုဏ္ဍေဟိ ကောဋ္ဋေန္တာ ပရိပါတေသုံ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ပဏ္ဍိတ၊ ဣမေ ကာကာ ကောသိယံ ပရိပါတေန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အကာလေ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာ နိက္ခမန္တာ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ပဋိလဘန္တိယေဝ၊ တသ္မာ အကာလေ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာ နိက္ခမိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေန္တော ဣမံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၅၁။

‘‘ကာလေ နိက္ခမနာ သာဓု၊ နာကာလေ သာဓု နိက္ခမော၊

အကာလေန ဟိ နိက္ခမ္မ၊ ဧကကမ္ပိ ဗဟုဇ္ဇနော၊

န ကိဉ္စိ အတ္ထံ ဇောတေတိ၊ ဓင်္ကသေနာဝ ကောသိယံ။

၁၅၂။

‘‘ဓီရော စ ဝိဓိဝိဓာနညူ၊ ပရေသံ ဝိဝရာနုဂူ၊

သဗ္ဗာမိတ္တေ ဝသီကတွာ၊ ကောသိယောဝ သုခီ သိယာ’’တိ။

တတ္ထ ကာလေ နိက္ခမနာ သာဓူတိ၊ မဟာရာဇ၊ နိက္ခမနာ နာမ နိက္ခမနံ ဝါ ပရက္ကမနံ ဝါ ယုတ္တပယုတ္တကာလေ သာဓု။ နာကာလေ သာဓု နိက္ခမောတိ အကာလေ ပန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနတော အညတ္ထ ဂန္တုံ နိက္ခမော နာမ နိက္ခမနံ ဝါ ပရက္ကမနံ ဝါ န သာဓု။ ‘‘အကာလေန ဟီ’’တိအာဒီသု စတူသု ပဒေသု ပဌမေန သဒ္ဓိံ တတိယံ၊ ဒုတိယေန စတုတ္ထံ ယောဇေတွာ ဧဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနတော ဟိ ကောစိ ပုရိသော အကာလေန နိက္ခမိတွာ ဝါ ပရက္ကမိတွာ ဝါ န ကိဉ္စိ အတ္ထံ ဇောတေတိ၊ အတ္တနော အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဝုဍ္ဎိံ ဥပ္ပာဒေတုံ န သက္ကောတိ၊ အထ ခေါ ဧကကမ္ပိ ဗဟုဇ္ဇနော ဗဟုပိ သော ပစ္စတ္ထိကဇနော ဧတံ အကာလေ နိက္ခမန္တံ ဝါ ပရက္ကမန္တံ ဝါ ဧကကံ ပရိဝါရေတွာ မဟာဝိနာသံ ပါပေတိ။ တတြာယံ ဥပမာ – ဓင်္ကသေနာဝ ကောသိယံ၊ ယထာ အယံ ဓင်္ကသေနာ ဣမံ အကာလေ နိက္ခမန္တဉ္စ ပရက္ကမန္တဉ္စ ကောသိယံ တုဏ္ဍေဟိ ဝိတုဒန္တိ မဟာဝိနာသံ ပါပေန္တိ၊ တထာ တသ္မာ တိရစ္ဆာနဂတေ အာဒိံ ကတွာ ကေနစိ အကာလေ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနတော န နိက္ခမိတဗ္ဗံ န ပရက္ကမိတဗ္ဗန္တိ။

ဒုတိယဂါထာယ ဓီရောတိ ပဏ္ဍိတော။ ဝိဓီတိ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတေဟိ ဌပိတပဝေဏီ။ ဝိဓာနန္တိ ကောဋ္ဌာသော ဝါ သံဝိဒဟနံ ဝါ။ ဝိဝရာနုဂူတိ ဝိဝရံ အနုဂစ္ဆန္တော ဇာနန္တော။ သဗ္ဗာမိတ္တေတိ သဗ္ဗေ အမိတ္တေ။ ဝသီကတွာတိ အတ္တနော ဝသေ ကတွာ။ ကောသိယောဝါတိ ဣမမှာ ဗာလကောသိယာ အညော ပဏ္ဍိတကောသိယော ဝိယ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော စ ခေါ ပဏ္ဍိတော ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ နိက္ခမိတဗ္ဗံ ပရက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဣမသ္မိံ န နိက္ခမိတဗ္ဗံ န ပရက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတေဟိ ဌပိတဿ ပဝေဏိသင်္ခါတဿ ဝိဓိနော ကောဋ္ဌာသသင်္ခါတံ ဝိဓာနံ ဝါ တဿ ဝါ ဝိဓိနော ဝိဓာနံ သံဝိဒဟနံ အနုဋ္ဌာနံ ဇာနာတိ၊ သော ဝိဓိဝိဓာနညူ ပရေသံ အတ္တနော ပစ္စာမိတ္တာနံ ဝိဝရံ ဉတွာ ယထာ နာမ ပဏ္ဍိတော ကောသိယော ရတ္တိသင်္ခါတေ အတ္တနော ကာလေ နိက္ခမိတွာ စ ပရက္ကမိတွာ စ တတ္ထ တတ္ထ သယိတာနညေဝ ကာကာနံ သီသာနိ ဆိန္ဒမာနော တေ သဗ္ဗေ အမိတ္တေ ဝသီကတွာ သုခီ သိယာ၊ ဧဝံ ဓီရောပိ ကာလေ နိက္ခမိတွာ ပရက္ကမိတွာ အတ္တနော ပစ္စာမိတ္တေ ဝသီကတွာ သုခီ နိဒ္ဒုက္ခော ဘဝေယျာတိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ နိဝတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကောသိယဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၂၂၇] ၇။ ဂူထပါဏဇာတကဝဏ္ဏနာ

သူရော သူရေန သင်္ဂမ္မာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိံ ကိရ ကာလေ ဇေတဝနတော တိဂါဝုတဍ္ဎယောဇနမတ္တေ ဧကော နိဂမဂါမော၊ တတ္ထ ဗဟူနိ သလာကဘတ္တပက္ခိယဘတ္တာနိ အတ္ထိ။ တတြေကော ပဉှပုစ္ဆကော ကောဏ္ဍော ဝသတိ။ သော သလာကဘတ္တပက္ခိယဘတ္တာနံ အတ္ထာယ အာဂတေ ဒဟရေ စ သာမဏေရေ စ ‘‘ကေ ခါဒန္တိ၊ ကေ ပိဝန္တိ၊ ကေ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ကထေတုံ အသက္ကောန္တေ လဇ္ဇာပေသိ။ တေ တဿ ဘယေန သလာကဘတ္တပက္ခိယဘတ္တတ္ထာယ တံ ဂါမံ န ဂစ္ဆန္တိ။ အထေကဒိဝသံ ဧကော ဘိက္ခု သလာကဂ္ဂံ ဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အသုကဂါမေ သလာကဘတ္တံ ဝါ ပက္ခိယဘတ္တံ ဝါ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အတ္ထာဝုသော၊ တတ္ထ ပနေကော ကောဏ္ဍော ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ တံ ကထေတုံ အသက္ကောန္တေ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ၊ တဿ ဘယေန ကောစိ ဂန္တုံ န သက္ကောတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘန္တေ၊ တတ္ထ ဘတ္တာနိ မယှံ ပါပေထ၊ အဟံ တံ ဒမေတွာ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ တတော ပဋ္ဌာယ တုမှေ ဒိသွာ ပလာယနကံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခူ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တဿ တတ္ထ ဘတ္တာနိ ပါပေသုံ။

သော တတ္ထ ဂန္တွာ ဂါမဒွါရေ စီဝရံ ပါရုပိ။ တံ ဒိသွာ ကောဏ္ဍော စဏ္ဍမေဏ္ဍကော ဝိယ ဝေဂေန ဥပဂန္တွာ ‘‘ပဉှံ မေ၊ သမဏ၊ ကထေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဥပါသက၊ ဂါမေ စရိတွာ ယာဂုံ အာဒါယ အာသနသာလံ တာဝ မေ အာဂန္တုံ ဒေဟီ’’တိ။ သော ယာဂုံ အာဒါယ အာသနသာလံ အာဂတေပိ တသ္မိံ တထေဝ အာဟ။ သောပိ နံ ဘိက္ခု ‘‘ယာဂုံ တာဝ မေ ပါတုံ ဒေဟိ၊ အာသနသာလံ တာဝ သမ္မဇ္ဇိတုံ ဒေဟိ၊ သလာကဘတ္တံ တာဝ မေ အာဟရိတုံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ သလာကဘတ္တံ အာဟရိတွာ တမေဝ ပတ္တံ ဂါဟာပေတွာ ‘‘ဧဟိ၊ ပဉှံ တေ ကထေဿာမီ’’တိ ဗဟိဂါမံ နေတွာ စီဝရံ သံဟရိတွာ အံသေ ဌပေတွာ တဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ တတြာပိ နံ သော ‘‘သမဏ၊ ပဉှံ မေ ကထေဟီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ‘‘ကထေမိ တေ ပဉှ’’န္တိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ပါတေတွာ အဋ္ဌီနိ သံစုဏ္ဏေန္တော ဝိယ ပေါထေတွာ ဂူထံ မုခေ ပက္ခိပိတွာ ‘‘ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ဣမံ ဂါမံ အာဂတံ ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ ပဉှံ ပုစ္ဆိတကာလေ ဇာနိဿာမီ’’တိ သန္တဇ္ဇေတွာ ပက္ကာမိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူ ဒိသွာဝ ပလာယတိ။ အပရဘာဂေ တဿ ဘိက္ခုနော သာ ကိရိယာ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပါကဋာ ဇာတာ။ အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကဘိက္ခု ကိရ ကောဏ္ဍဿ မုခေ ဂူထံ ပက္ခိပိတွာ ဂတော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သော ဘိက္ခု ဣဒါနေဝ တံ မီဠှေန အာသာဒေတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အာသာဒေသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ အင်္ဂမဂဓဝါသိနော အညမညဿ ရဋ္ဌံ ဂစ္ဆန္တာ ဧကဒိဝသံ ဒွိန္နံ ရဋ္ဌာနံ သီမန္တရေ ဧကံ သရံ နိဿာယ ဝသိတွာ သုရံ ပိဝိတွာ မစ္ဆမံသံ ခါဒိတွာ ပါတောဝ ယာနာနိ ယောဇေတွာ ပက္ကမိံသု။ တေသံ ဂတကာလေ ဧကော ဂူထခါဒကော ပါဏကော ဂူထဂန္ဓေန အာဂန္တွာ တေသံ ပီတဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍိတံ သုရံ ဒိသွာ ပိပါသာယ ပိဝိတွာ မတ္တော ဟုတွာ ဂူထပုဉ္ဇံ အဘိရုဟိ၊ အလ္လဂူထံ တသ္မိံ အာရုဠှေ ထောကံ ဩနမိ။ သော ‘‘ပထဝီ မံ ဓာရေတုံ န သက္ကောတီ’’တိ ဝိရဝိ။ တသ္မိညေဝ ခဏေ ဧကော မတ္တဝရဝါရဏော တံ ပဒေသံ ပတွာ ဂူထဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ဇိဂုစ္ဆန္တော ပဋိက္ကမိ။ သော တံ ဒိသွာ ‘‘ဧသ မမ ဘယေန ပလာယတီ’’တိ သညီ ဟုတွာ ‘‘ဣမိနာ မေ သဒ္ဓိံ သင်္ဂါမံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တံ အဝှယန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၅၃။

‘‘သူရော သူရေန သင်္ဂမ္မ၊ ဝိက္ကန္တေန ပဟာရိနာ၊

ဧဟိ နာဂ နိဝတ္တဿု၊ ကိံ နု ဘီတော ပလာယသိ၊

ပဿန္တု အင်္ဂမဂဓာ၊ မမ တုယှဉ္စ ဝိက္ကမ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – တွံ သူရော မယာ သူရေန သဒ္ဓိံ သမာဂန္တွာ ဝီရိယဝိက္ကမေန ဝိက္ကန္တေန ပဟာရဒါနသမတ္ထတာယ ပဟာရိနာ ကိံကာရဏာ အသင်္ဂါမေတွာဝ ဂစ္ဆသိ၊ နနု နာမ ဧကသမ္ပဟာရောပိ ဒါတဗ္ဗော သိယာ၊ တသ္မာ ဧဟိ နာဂ နိဝတ္တဿု၊ ဧတ္တကေနေဝ မရဏဘယတဇ္ဇိတော ဟုတွာ ကိံ နု ဘီတော ပလာယသိ၊ ဣမေ ဣမံ သီမံ အန္တရံ ကတွာ ဝသန္တာ ပဿန္တု၊ အင်္ဂမဂဓာ မမ တုယှဉ္စ ဝိက္ကမံ ဥဘိန္နမ္ပိ အမှာကံ ပရက္ကမံ ပဿန္တူတိ။

သော ဟတ္ထီ ကဏ္ဏံ ဒတွာ တဿ ဝစနံ သုတွာ နိဝတ္တိတွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ အပသာဒေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၅၄။

‘‘န တံ ပါဒါ ဝဓိဿာမိ၊ န ဒန္တေဟိ န သောဏ္ဍိယာ၊

မီဠှေန တံ ဝဓိဿာမိ၊ ပူတိ ဟညတု ပူတိနာ’’တိ။

တဿတ္ထော – န တံ ပါဒါဒီဟိ ဝဓိဿာမိ၊ တုယှံ ပန အနုစ္ဆဝိကေန မီဠှေန တံ ဝဓိဿာမီတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘ပူတိဂူထပါဏကော ပူတိနာဝ ဟညတူ’’တိ တဿ မတ္ထကေ မဟန္တံ လဏ္ဍံ ပါတေတွာ ဥဒကံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တတ္ထေဝ တံ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ကောဉ္စနာဒံ နဒန္တော အရညမေဝ ပါဝိသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဂူထပါဏကော ကောဏ္ဍော အဟောသိ၊ ဝါရဏော သော ဘိက္ခု၊ တံ ကာရဏံ ပစ္စက္ခတော ဒိသွာ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ နိဝုတ္ထဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဂူထပါဏဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၂၂၈] ၈။ ကာမနီတဇာတကဝဏ္ဏနာ

တယော ဂိရိန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကာမနီတဗြာဟ္မဏံ နာမ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ အတီတဉ္စ ဒွါဒသကနိပါတေ ကာမဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၂။၃၇ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။ တေသု ပန ဒွီသု ရာဇပုတ္တေသု ဇေဋ္ဌကော အာဂန္တွာ ဗာရာဏသိယံ ရာဇာ အဟောသိ၊ ကနိဋ္ဌော ဥပရာဇာ။ တေသု ရာဇာ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု အတိတ္တော ဓနလောလော အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဟုတွာ ဇမ္ဗုဒီပံ ဩလောကေန္တော တဿ ရညော ဒွီသုပိ ကာမေသု အတိတ္တဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ရာဇာနံ နိဂ္ဂဏှိတွာ လဇ္ဇာပေဿာမီ’’တိ ဗြာဟ္မဏမာဏဝဝဏ္ဏေန အာဂန္တွာ ရာဇာနံ ပဿိ၊ ရညာ စ ‘‘ကေနတ္ထေန အာဂတောသိ မာဏဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဟံ၊ မဟာရာဇ၊ တီဏိ နဂရာနိ ပဿာမိ ခေမာနိ သုဘိက္ခာနိ ပဟူတဟတ္ထိအဿရထပတ္တီနိ ဟိရညသုဝဏ္ဏာလင်္ကာရဘရိတာနိ၊ သက္ကာ စ ပန တာနိ အပ္ပကေနေဝ ဗလေန ဂဏှိတုံ၊ အဟံ တေ တာနိ ဂဟေတွာ ဒါတုံ အာဂတော’’တိ အာဟ။ ‘‘ကဒါ ဂစ္ဆာမ၊ မာဏဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သွေ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆ၊ ပါတောဝ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဂေန ဗလံ သဇ္ဇေဟီ’’တိ ဝတွာ သက္ကော သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

ရာဇာ ပုနဒိဝသေ ဘေရိံ စရာပေတွာ ဗလသဇ္ဇံ ကာရေတွာ အမစ္စေ ပက္ကောသာပေတွာ ဟိယျော ဧကော ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါ ‘‘ဥတ္တရပဉ္စာလေ ဣန္ဒပတ္တေ ကေကကေတိ ဣမေသု တီသု နဂရေသု ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ၊ တံ မာဏဝံ အာဒါယ တီသု နဂရေသု ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမ၊ ဝေဂေန နံ ပက္ကောသထာတိ။ ‘‘ကတ္ထဿ၊ ဒေဝ၊ နိဝါသော ဒါပိတော’’တိ? ‘‘န မေ တဿ နိဝါသဂေဟံ ဒါပိတ’’န္တိ။ ‘‘နိဝါသပရိဗ္ဗယော ပန ဒိန္နော’’တိ? ‘‘သောပိ န ဒိန္နော’’တိ။ အထ ‘‘ကဟံ နံ ပဿိဿာမာ’’တိ? ‘‘နဂရဝီထီသု ဩလောကေထာ’’တိ။ တေ ဩလောကေန္တာ အဒိသွာ ‘‘န ပဿာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟံသု။ ရညော မာဏဝံ အပဿန္တဿ ‘‘ဧဝံ မဟန္တာ နာမ ဣဿရိယာ ပရိဟီနောမှီ’’တိ မဟာသောကော ဥဒပါဒိ၊ ဟဒယဝတ္ထု ဥဏှံ အဟောသိ၊ ဝတ္ထုလောဟိတံ ကုပ္ပိ၊ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ ဥဒပါဒိ၊ ဝေဇ္ဇာ တိကိစ္ဆိတုံ နာသက္ခိံသု။

တတော တီဟစတူဟစ္စယေန သက္ကော အာဝဇ္ဇမာနော တဿ တံ အာဗာဓံ ဉတွာ ‘‘တိကိစ္ဆိဿာမိ န’’န္တိ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန အာဂန္တွာ ဒွါရေ ဌတွာ ‘‘ဝေဇ္ဇဗြာဟ္မဏော တုမှာကံ တိကိစ္ဆနတ္ထာယ အာဂတော’’တိ အာရောစာပေသိ။ ရာဇာ တံ သုတွာ ‘‘မဟန္တမဟန္တာ ရာဇဝေဇ္ဇာ မံ တိကိစ္ဆိတုံ နာသက္ခိံသု၊ ပရိဗ္ဗယမဿ ဒါပေတွာ ဥယျောဇေထာ’’တိ အာဟ။ သက္ကော တံ သုတွာ ‘‘မယှံ နေဝ နိဝါသပရိဗ္ဗယေန အတ္ထော၊ ဝေဇ္ဇလာဘမ္ပိ န ဂဏှိဿာမိ၊ တိကိစ္ဆိဿာမိ နံ၊ ပုန ရာဇာ မံ ပဿတူ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တံ သုတွာ ‘‘တေန ဟိ အာဂစ္ဆတူ’’တိ အာဟ။ သက္ကော ပဝိသိတွာ ဇယာပေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ၊ ရာဇာ ‘‘တွံ မံ တိကိစ္ဆသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တိကိစ္ဆဿူ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇ၊ ဗျာဓိနော မေ လက္ခဏံ ကထေထ၊ ကေန ကာရဏေန ဥပ္ပန္နော၊ ကိံ ခါဒိတံ ဝါ ပီတံ ဝါ နိဿာယ၊ ဥဒါဟု ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ’’တိ? ‘‘တာတ၊ မယှံ ဗျာဓိ သုတံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ‘‘ကိံ တေ သုတ’’န္တိ။ ‘‘တာတ ဧကော မာဏဝေါ အာဂန္တွာ မယှံ ‘တီသု နဂရေသု ရဇ္ဇံ ဂဏှိတွာ ဒဿာမီ’တိ အာဟ၊ အဟံ တဿ နိဝါသဋ္ဌာနံ ဝါ နိဝါသပရိဗ္ဗယံ ဝါ န ဒါပေသိံ၊ သော မယှံ ကုဇ္ဈိတွာ အညဿ ရညော သန္တိကံ ဂတော ဘဝိဿတိ။ အထ မေ ‘ဧဝံ မဟန္တာ နာမ ဣဿရိယာ ပရိဟီနောမှီ’တိ စိန္တေန္တဿ အယံ ဗျာဓိ ဥပ္ပန္နော။ သစေ သက္ကောသိ တွံ မေ ကာမစိတ္တံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နံ ဗျာဓိံ တိကိစ္ဆိတုံ၊ တိကိစ္ဆာဟီ’’တိ ဧတမတ္ထံ ပကာသေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၅၅။

‘‘တယော ဂိရိံ အန္တရံ ကာမယာမိ၊ ပဉ္စာလာ ကုရုယော ကေကကေ စ၊

တတုတ္တရိံ ဗြာဟ္မဏ ကာမယာမိ၊ တိကိစ္ဆ မံ ဗြာဟ္မဏ ကာမနီတ’’န္တိ။

တတ္ထ တယော ဂိရိန္တိ တယော ဂိရီ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ယထာ ‘‘သုဒဿနဿ ဂိရိနော၊ ဒွါရဉှေတံ ပကာသတီ’’တိ ဧတ္ထ သုဒဿနံ ဒေဝနဂရံ ယုဇ္ဈိတွာ ဒုဂ္ဂဏှတာယ ဒုစ္စလနတာယ ‘‘သုဒဿနဂိရီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပိ တီဏိ နဂရာနိ ‘‘တယော ဂိရိ’’န္တိ အဓိပ္ပေတာနိ။ တသ္မာ အယမေတ္ထ အတ္ထော – တီဏိ စ နဂရာနိ တေသဉ္စ အန္တရံ တိဝိဓမ္ပိ ရဋ္ဌံ ကာမယာမိ။ ‘‘ပဉ္စာလာ ကုရုယော ကေကကေ စာ’’တိ ဣမာနိ တေသံ ရဋ္ဌာနံ နာမာနိ။ တေသု ပဉ္စာလာတိ ဥတ္တရပဉ္စာလာ၊ တတ္ထ ကပိလံ နာမ နဂရံ။ ကုရုယောတိ ကုရုရဋ္ဌံ၊ တတ္ထ ဣန္ဒပတ္တံ နာမ နဂရံ။ ကေကကေ စာတိ ပစ္စတ္တေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တေန ကေကကရဋ္ဌံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ကေကကရာဇဓာနီယေဝ နဂရံ။ တတုတ္တရိန္တိ တံ အဟံ ဣတော ပဋိလဒ္ဓါ ဗာရာဏသိရဇ္ဇာ တတုတ္တရိံ တိဝိဓံ ရဇ္ဇံ ကာမယာမိ။ တိကိစ္ဆ မံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ကာမနီတန္တိ ဣမေဟိ ဝတ္ထုကာမေဟိ စ ကိလေသကာမေဟိ စ နီတံ ဟတံ ပဟတံ သစေ သက္ကောသိ၊ တိကိစ္ဆ မံ ဗြာဟ္မဏာတိ။

အထ နံ သက္ကော ‘‘မဟာရာဇ၊ တွံ မူလောသဓာဒီဟိ အတေကိစ္ဆော။ ဉာဏောသဓေနေဝ တိကိစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၅၆။

‘‘ကဏှာဟိဒဋ္ဌဿ ကရောန္တိ ဟေကေ၊ အမနုဿပဝိဋ္ဌဿ ကရောန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊

န ကာမနီတဿ ကရောတိ ကောစိ၊ ဩက္ကန္တသုက္ကဿ ဟိ ကာ တိကိစ္ဆာ’’တိ။

တတ္ထ ကဏှာဟိဒဋ္ဌဿ ကရောန္တိ ဟေကေတိ ဧကစ္စေ ဟိ တိကိစ္ဆကာ ဃောရဝိသေန ကာဠသပ္ပေန ဒဋ္ဌဿ မန္တေဟိ စေဝ ဩသဓေဟိ စ တိကိစ္ဆံ ကရောန္တိ။ အမနုဿပဝိဋ္ဌဿ ကရောန္တိ ပဏ္ဍိတာတိ အပရေ ပဏ္ဍိတာ ဘူတဝေဇ္ဇာ ဘူတယက္ခာဒီဟိ အမနုဿေဟိ ပဝိဋ္ဌဿ အဘိဘူတဿ ဂဟိတဿ ဗလိကမ္မပရိတ္တကရဏဩသဓပရိဘာဝိတာဒီဟိ တိကိစ္ဆံ ကရောန္တိ။ န ကာမနီတဿ ကရောတိ ကောစီတိ ကာမေဟိ ပန နီတဿ ကာမဝသိကဿ ပုဂ္ဂလဿ အညတြ ပဏ္ဍိတေဟိ အညော ကောစိ တိကိစ္ဆံ န ကရောတိ၊ ကရောန္တောပိ ကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ကိံကာရဏာ? ဩက္ကန္တသုက္ကဿ ဟိ ကာ တိကိစ္ဆာတိ၊ ဩက္ကန္တသုက္ကဿ အဝက္ကန္တဿ ကုသလဓမ္မမရိယာဒံ အတိက္ကန္တဿ အကုသလဓမ္မေ ပတိဋ္ဌိတဿ ပုဂ္ဂလဿ မန္တောသဓာဒီဟိ ကာ နာမ တိကိစ္ဆာ၊ န သက္ကာ ဩသဓေဟိ တိကိစ္ဆိတုန္တိ။

ဣတိဿ မဟာသတ္တော ဣမံ ကာရဏံ ဒဿေတွာ ဥတ္တရိ ဧဝမာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ သစေ တွံ တာနိ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ လစ္ဆသိ၊ အပိ နု ခေါ ဣမေသု စတူသု နဂရေသု ရဇ္ဇံ ကရောန္တော ဧကပ္ပဟာရေနေဝ စတ္တာရိ သာဋကယုဂါနိ ပရိဒဟေယျာသိ၊ စတူသု ဝါ သုဝဏ္ဏပါတီသု ဘုဉ္ဇေယျာသိ၊ စတူသု ဝါ သယနေသု သယေယျာသိ၊ မဟာရာဇ၊ တဏှာဝသိကေန နာမ ဘဝိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တဏှာ ဟိ နာမေသာ ဝိပတ္တိမူလာ။ သာ ဝဍ္ဎမာနာ ယော တံ ဝဍ္ဎေတိ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ အဋ္ဌသု မဟာနိရယေသု သောဠသသု ဥဿဒနိရယေသု နာနပ္ပကာရဘေဒေသု စ အဝသေသေသု အပါယေသု ခိပတီ’’တိ။ ဧဝံ ရာဇာနံ နိရယာဒိဘယေန တဇ္ဇေတွာ မဟာသတ္တော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ရာဇာပိဿ ဓမ္မံ သုတွာ ဝိဂတသောကော ဟုတွာ တာဝဒေဝ နိဗျာဓိတံ ပါပုဏိ။ သက္ကောပိဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။ သောပိ တတော ပဋ္ဌာယ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ ကာမနီတဗြာဟ္မဏော အဟောသိ၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကာမနီတဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၂၂၉] ၉။ ပလာယိတဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဂဇဂ္ဂမေဃေဟီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပလာယိတပရိဗ္ဗာဇကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဝါဒတ္ထာယ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဝိစရိတွာ ကဉ္စိ ပဋိဝါဒိံ အလဘိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကောစိ မယာ သဒ္ဓိံ ဝါဒံ ကာတုံ သမတ္ထော’’တိ မနုဿေ ပုစ္ဆိ။ မနုဿာ ‘‘တာဒိသာနံ သဟဿေနပိ သဒ္ဓိံ ဝါဒံ ကာတုံ သမတ္ထော သဗ္ဗညူ ဒွိပဒါနံ အဂ္ဂေါ မဟာဂေါတမော ဓမ္မိဿရော ပရပ္ပဝါဒမဒ္ဒနော၊ သကလေပိ ဇမ္ဗုဒီပေ ဥပ္ပန္နော ပရပ္ပဝါဒေါ တံ ဘဂဝန္တံ အတိက္ကမိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ဝေလန္တံ ပတွာ သမုဒ္ဒဦမိယော ဝိယ ဟိ သဗ္ဗဝါဒါ တဿ ပါဒမူလံ ပတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏာ ဟောန္တီ’’တိ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ကထေသုံ။ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘ကဟံ ပန သော ဧတရဟီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဇေတဝနေ’’တိ သုတွာ ‘‘ဣဒါနိဿ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’’တိ မဟာဇနပရိဝုတော ဇေတဝနံ ဂစ္ဆန္တော ဇေတေန ရာဇကုမာရေန နဝကောဋိဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကာရိတံ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကံ ဒိသွာ ‘‘အယံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝသနပါသာဒေါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒွါရကောဋ္ဌကော အယ’’န္တိ သုတွာ ‘‘ဒွါရကောဋ္ဌကော တာဝ ဧဝရူပေါ၊ ဝသနဂေဟံ ကီဒိသံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဂန္ဓကုဋိ နာမ အပ္ပမေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဧဝရူပေန သမဏေန သဒ္ဓိံ ကော ဝါဒံ ကရိဿတီ’’တိ တတောဝ ပလာယိ။ မနုဿာ ဥန္နာဒိနော ဟုတွာ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ သတ္ထာရာ ‘‘ကိံ အကာလေ အာဂတတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တာ တံ ပဝတ္တိံ ကထယိံသု။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ ဥပါသကာ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ မမ ဝသနဋ္ဌာနဿ ဒွါရကောဋ္ဌကံ ဒိသွာ ပလာယတေဝါ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဂန္ဓာရရဋ္ဌေ တက္ကသိလာယံ ဗောဓိသတ္တော ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တော။ သော ‘‘တက္ကသိလံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ မဟန္တေန ဗလကာယေန ဂန္တွာ နဂရတော အဝိဒူရေ ဌတွာ ‘‘ဣမိနာ နိယာမေန ဟတ္ထီ ပေသေထ၊ ဣမိနာ အဿေ၊ ဣမိနာ ရထေ၊ ဣမိနာ ပတ္တီ၊ ဧဝံ ဓာဝိတွာ အာဝုဓေဟိ ပဟရထ၊ ဧဝံ ဃနဝဿဝလာဟကာ ဝိယ သရဝဿံ ဝဿထာ’’တိ တေနံ ဝိစာရေန္တော ဣမံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၅၇။

‘‘ဂဇဂ္ဂမေဃေဟိ ဟယဂ္ဂမာလိဘိ၊ ရထူမိဇာတေဟိ သရာဘိဝဿေဘိ၊

ထရုဂ္ဂဟာဝဋ္ဋဒဠှပ္ပဟာရိဘိ၊ ပရိဝါရိတာ တက္ကသိလာ သမန္တတော။

၁၅၈။

‘‘အဘိဓာဝထ စူပဓာဝထ စ၊ ဝိဝိဓာ ဝိနာဒိတာ ဝဒန္တိဘိ၊

ဝတ္တတဇ္ဇ တုမုလော ဃောသော ယထာ၊ ဝိဇ္ဇုလတာ ဇလဓရဿ ဂဇ္ဇတော’’တိ။

တတ္ထ ဂဇဂ္ဂမေဃေဟီတိ အဂ္ဂဂဇမေဃေဟိ၊ ကောဉ္စနာဒံ ဂဇ္ဇန္တေဟိ မတ္တဝရဝါရဏဝလာဟကေဟီတိ အတ္ထော။ ဟယဂ္ဂမာလိဘီတိ အဂ္ဂဟယမာလီဟိ၊ ဝရသိန္ဓဝဝလာဟကကုလေဟိ အဿာနီကေဟီတိ အတ္ထော။ ရထူမိဇာတေဟီတိ သဉ္ဇာတဦမိဝေဂေဟိ သာဂရသလိလေဟိ ဝိယ သဉ္ဇာတရထူမီဟိ၊ ရထာနီကေဟီတိ အတ္ထော။ သရာဘိဝဿေဘီတိ တေဟိယေဝ ရထာနီကေဟိ ဃနဝဿမေဃော ဝိယ သရဝဿံ ဝဿန္တေဟိ။ ထရုဂ္ဂဟာဝဋ္ဋဒဠှပ္ပဟာရိဘီတိ ထရုဂ္ဂဟေဟိ အာဝဋ္ဋဒဠှပ္ပဟာရီဟိ၊ ဣတော စိတော စ အာဝတ္တိတွာ ပရိဝတ္တိတွာ ဒဠှံ ပဟရန္တေဟိ ဂဟိတခဂ္ဂရတနထရုဒဏ္ဍေဟိ ပတ္တိယောဓေဟိ စာတိ အတ္ထော။ ပရိဝါရိတာ တက္ကသိလာ သမန္တတောတိ ယထာ အယံ တက္ကသိလာ ပရိဝါရိတာ ဟောတိ၊ သီဃံ တထာ ကရောထာတိ အတ္ထော။

အဘိဓာဝထ စူပဓာဝထ စာတိ ဝေဂေန ဓာဝထ စေဝ ဥပဓာဝထ စ။ ဝိဝိဓာ ဝိနာဒိတာ ဝဒန္တိဘီတိ ဝရဝါရဏေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဝိဓာ ဝိနဒိတာ ဘဝထ၊ သေလိတဂဇ္ဇိတဝါဒိတေဟိ နာနာဝိရဝါ ဟောထာတိ အတ္ထော။ ဝတ္တတဇ္ဇ တုမုလော ဃောသောတိ ဝတ္တတု အဇ္ဇ တုမုလော မဟန္တော အသနိသဒ္ဒသဒိသော ဃောသော။ ယထာ ဝိဇ္ဇုလတာ ဇလဓရဿ ဂဇ္ဇတောတိ ယထာ ဂဇ္ဇန္တဿ ဇလဓရဿ မုခတော နိဂ္ဂတာ ဝိဇ္ဇုလတာ စရန္တိ၊ ဧဝံ ဝိစရန္တာ နဂရံ ပရိဝါရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှထာတိ ဝဒတိ။

ဣတိ သော ရာဇာ ဂဇ္ဇိတွာ သေနံ ဝိစာရေတွာ နဂရဒွါရသမီပံ ဂန္တွာ ဒွါရကောဋ္ဌကံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ရညော ဝသနဂေဟ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အယံ နဂရဒွါရကောဋ္ဌကော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နဂရဒွါရကောဋ္ဌကော တာဝ ဧဝရူပေါ၊ ရညော နိဝေသနံ ကီဒိသံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဝေဇယန္တပါသာဒသဒိသ’’န္တိ သုတွာ ‘‘ဧဝံ ယသသမ္ပန္နေန ရညာ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတုံ န သက္ခိဿာမာ’’တိ ဒွါရကောဋ္ဌကံ ဒိသွာဝ နိဝတ္တိတွာ ပလာယိတွာ ဗာရာဏသိမေဝ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ ပလာယိတပရိဗ္ဗာဇကော အဟောသိ၊ တက္ကသိလရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ပလာယိတဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၂၃၀] ၁၀။ ဒုတိယပလာယိတဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဓဇမပရိမိတန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ပလာယိတပရိဗ္ဗာဇကမေဝ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဝတ္ထုသ္မိံ သော ပရိဗ္ဗာဇကော ဇေတဝနံ ပါဝိသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သတ္ထာ မဟာဇနပရိဝုတော အလင်္ကတဓမ္မာသနေ နိသိန္နော မနောသိလာတလေ သီဟနာဒံ နဒန္တော သီဟပေါတကော ဝိယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ပရိဗ္ဗာဇကော ဒသဗလဿ ဗြဟ္မသရီရပဋိဘာဂံ ရူပံ ပုဏ္ဏစန္ဒသဿိရိကံ မုခံ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋသဒိသံ နလာဋဉ္စ ဒိသွာ ‘‘ကော ဧဝရူပံ ပုရိသုတ္တမံ ဇိနိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ နိဝတ္တိတွာ ပရိသန္တရံ ပဝိသိတွာ ပလာယိ။ မဟာဇနော တံ အနုဗန္ဓိတွာ နိဝတ္တိတွာ သတ္ထုဿ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘န သော ပရိဗ္ဗာဇကော ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ မမ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ မုခံ ဒိသွာ ပလာတောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိယံ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ တက္ကသိလာယံ ဧကော ဂန္ဓာရရာဇာ။ သော ‘‘ဗာရာဏသိံ ဂဟေဿာမီ’’တိ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ အာဂန္တွာ နဂရံ ပရိဝါရေတွာ နဂရဒွါရေ ဌိတော အတ္တနော ဗလဝါဟနံ ဩလောကေတွာ ‘‘ကော ဧတ္တကံ ဗလဝါဟနံ ဇိနိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ အတ္တနော သေနံ သံဝဏ္ဏေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၅၉။

‘‘ဓဇမပရိမိတံ အနန္တပါရံ၊ ဒုပ္ပသဟံ ဓင်္ကေဟိ သာဂရံဝ၊

ဂိရိမိဝ အနိလေန ဒုပ္ပသယှော၊ ဒုပ္ပသဟော အဟမဇ္ဇ တာဒိသေနာ’’တိ။

တတ္ထ ဓဇမပရိမိတန္တိ ဣဒံ တာဝ မေ ရထေသု မောရဆဒေ ဌပေတွာ ဥဿာပိတဓဇမေဝ အပရိမိတံ ဗဟုံ အနေကသတသင်္ချံ။ အနန္တပါရန္တိ ဗလဝါဟနမ္ပိ မေ ‘‘ဧတ္တကာ ဟတ္ထီ ဧတ္တကာ အဿာ ဧတ္တကာ ရထာ ဧတ္တကာ ပတ္တီ’’တိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒရဟိတံ အနန္တပါရံ။ ဒုပ္ပသဟန္တိ န သက္ကာ ပဋိသတ္တူဟိ သဟိတုံ အဘိဘဝိတုံ။ ယထာ ကိံ? ဓင်္ကေဟိ သာဂရံဝ၊ ယထာ သာဂရော ဗဟူဟိ ကာကေဟိ ဝေဂဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝါ အတိက္ကမနဝသေန ဝါ ဒုပ္ပသဟော၊ ဧဝံ ဒုပ္ပသဟံ။ ဂိရိမိဝ အနိလေန ဒုပ္ပသယှောတိ အပိစ မေ အယံ ဗလကာယော ယထာ ပဗ္ဗတော ဝါတေန အကမ္ပနီယတော ဒုပ္ပသဟော၊ တထာ အညေန ဗလကာယေန ဒုပ္ပသဟော။ ဒုပ္ပသဟော အဟမဇ္ဇ တာဒိသေနာတိ သွာဟံ ဣမိနာ ဗလေန သမန္နာဂတော အဇ္ဇ တာဒိသေန ဒုပ္ပသဟောတိ အဋ္ဋာလကေ ဌိတံ ဗောဓိသတ္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

အထဿ သော ပုဏ္ဏစန္ဒသဿိရိကံ အတ္တနော မုခံ ဒဿေတွာ ‘‘ဗာလ၊ မာ ဝိပ္ပလပသိ၊ ဣဒါနိ တေ ဗလဝါဟနံ မတ္တဝါရဏော ဝိယ နဠဝနံ ဝိဒ္ဓံသေဿာမီ’’တိ သန္တဇ္ဇေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆၀။

‘‘မာ ဗာလိယံ ဝိလပိ န ဟိဿ တာဒိသံ၊ ဝိဍယှသေ န ဟိ လဘသေ နိသေဓကံ၊

အာသဇ္ဇသိ ဂဇမိဝ ဧကစာရိနံ၊ ယော တံ ပဒါ နဠမိဝ ပေါထယိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ မာ ဗာလိယံ ဝိလပီတိ မာ အတ္တနော ဗာလဘာဝံ ဝိပ္ပလပသိ။ န ဟိဿ တာဒိသန္တိ န ဟိ အဿ တာဒိသော၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တာဒိသော ‘‘အနန္တပါရံ မေ ဗလဝါဟန’’န္တိ ဧဝရူပံ တက္ကေန္တော ရဇ္ဇဉ္စ ဂဟေတုံ သမတ္ထော နာမ န ဟိ အဿ၊ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဝိဍယှသေတိ တွံ ဗာလ၊ ကေဝလံ ရာဂဒေါသမောဟမာနပရိဠာဟေန ဝိဍယှသိယေဝ။ န ဟိ လဘသေ နိသေဓကန္တိ မာဒိသံ ပန ပသယှ အဘိဘဝိတွာ နိသေဓကံ န တာဝ လဘသိ၊ အဇ္ဇ တံ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ ပလာပေဿာမိ။ အာသဇ္ဇသီတိ ဥပဂစ္ဆသိ။ ဂဇမိဝ ဧကစာရိနန္တိ ဧကစာရိနံ မတ္တဝရဝါရဏံ ဝိယ။ ယော တံ ပဒါ နဠမိဝ ပေါထယိဿတီတိ ယော တံ ယထာ နာမ မတ္တဝရဝါရဏော ပါဒါ နဠံ ပေါထေတိ သံစုဏ္ဏေတိ၊ ဧဝံ ပေါထယိဿတိ၊ တံ တွံ အာသဇ္ဇသီတိ အတ္တာနံ သန္ဓာယာဟ။

ဧဝံ တဇ္ဇေန္တဿ ပနဿ ကထံ သုတွာ ဂန္ဓာရရာဇာ ဥလ္လောကေန္တော ကဉ္စနပဋ္ဋသဒိသံ မဟာနလာဋံ ဒိသွာ အတ္တနော ဂဟဏဘီတော နိဝတ္တိတွာ ပလာယန္တော သကနဂရမေဝ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဂန္ဓာရရာဇာ ပလာယိတပရိဗ္ဗာဇကော အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒုတိယပလာယိတဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ကာသာဝဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ကာသာဝံ စူဠနန္ဒိယံ၊ ပုဋဘတ္တဉ္စ ကုမ္ဘိလံ၊

ခန္တိဝဏ္ဏံ ကောသိယဉ္စ၊ ဂူထပါဏံ ကာမနီတံ၊

ပလာယိတဒွယမ္ပိ စ။

၉။ ဥပါဟနဝဂ္ဂေါ

[၂၃၁] ၁။ ဥပါဟနဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယထာပိ ကီတာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဓမ္မသဘာယဉှိ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော အာစရိယံ ပစ္စက္ခာယ တထာဂတဿ ပဋိပက္ခော ပဋိသတ္တု ဟုတွာ မဟာဝိနာသံ ပါပုဏီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ အာစရိယံ ပစ္စက္ခာယ မမ ပဋိပက္ခော ဟုတွာ မဟာဝိနာသံ ပတ္တော၊ ပုဗ္ဗေပိ ပတ္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟတ္ထာစရိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဟတ္ထိသိပ္ပေ နိပ္ဖတ္တိံ ပါပုဏိ။ အထေကော ကာသိဂါမကော မာဏဝကော အာဂန္တွာ တဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိ။ ဗောဓိသတ္တာ နာမ သိပ္ပံ ဝါစေန္တာ အာစရိယမုဋ္ဌိံ န ကရောန္တိ၊ အတ္တနော ဇာနနနိယာမေန နိရဝသေသံ သိက္ခာပေန္တိ။ တသ္မာ သော မာဏဝေါ ဗောဓိသတ္တဿ ဇာနနသိပ္ပံ နိရဝသေသမုဂ္ဂဏှိတွာ ဗောဓိသတ္တံ အာဟ – ‘‘အာစရိယ၊ အဟံ ရာဇာနံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သာဓု၊ တာတာ’’တိ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘မဟာရာဇ၊ မမ အန္တေဝါသိကော တုမှေ ဥပဋ္ဌာတုံ ဣစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဥပဋ္ဌာတူ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိဿ ပရိဗ္ဗယံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘တုမှာကံ အန္တေဝါသိကော တုမှေဟိ သမကံ န လစ္ဆတိ၊ တုမှေသု သတံ လဘန္တေသု ပဏ္ဏာသံ လစ္ဆတိ၊ ဒွေ လဘန္တေသု ဧကံ လစ္ဆတီ’’တိ။ သော ဂေဟံ ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ အန္တေဝါသိကဿ အာရောစေသိ။ အန္တေဝါသိကော ‘‘အဟံ၊ အာစရိယ၊ တုမှေဟိ သမံ သိပ္ပံ ဇာနာမိ။ သစေ သမကညေဝ ပရိဗ္ဗယံ လဘိဿာမိ၊ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ။ နော စေ၊ န ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘သစေ သော တုမှေဟိ သမပ္ပကာရော၊ တုမှေဟိ သမကညေဝ သိပ္ပံ ဒဿေတုံ သက္ကောန္တော သမကံ လဘိဿတီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ပဝတ္တိံ တဿ အာရောစေတွာ တေန ‘‘သာဓု ဒဿေဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ သွေ သိပ္ပံ ဒဿေထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒဿေဿာမ၊ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေထာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သွေ ကိရ အာစရိယော စ အန္တေဝါသိကော စ ဥဘော ဟတ္ထိသိပ္ပံ ဒဿေဿန္တိ၊ ရာဇင်္ဂဏေ သန္နိပတိတွာ ဒဋ္ဌုကာမာ ပဿန္တူ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသိ။

အာစရိယော ‘‘န မေ အန္တေဝါသိကော ဥပါယကောသလ္လံ ဇာနာတီ’’တိ ဧကံ ဟတ္ထိံ ဂဟေတွာ ဧကရတ္တေနေဝ ဝိလောမံ သိက္ခာပေသိ။ သော တံ ‘‘ဂစ္ဆာ’’တိ ဝုတ္တေ ဩသက္ကိတုံ၊ ‘‘ဩသက္ကာ’’တိ ဝုတ္တေ ဂန္တုံ၊ ‘‘တိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တေ နိပဇ္ဇိတုံ၊ ‘‘နိပဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တေ ဌာတုံ၊ ‘‘ဂဏှာ’’တိ ဝုတ္တေ ဌပေတုံ၊ ‘‘ဌပေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ဂဏှိတုံ သိက္ခာပေတွာ ပုနဒိဝသေ တံ ဟတ္ထိံ အဘိရုဟိတွာ ရာဇင်္ဂဏံ အဂမာသိ။ အန္တေဝါသိကောပိ ဧကံ မနာပံ ဟတ္ထိံ အဘိရုဟိ။ မဟာဇနော သန္နိပတိ။ ဥဘောပိ သမကံ သိပ္ပံ ဒဿေသုံ။ ပုန ဗောဓိသတ္တော အတ္တနော ဟတ္ထိံ ဝိလောမံ ကာရေသိ၊ သော ‘‘ဂစ္ဆာ’’တိ ဝုတ္တေ ဩသက္ကိ၊ ‘‘ဩသက္ကာ’’တိ ဝုတ္တေ ပုရတော ဓာဝိ၊ ‘‘တိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တေ နိပဇ္ဇိ၊ ‘‘နိပဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တေ အဋ္ဌာသိ၊ ‘‘ဂဏှာ’’တိ ဝုတ္တေ နိက္ခိပိ၊ ‘‘နိက္ခိပါ’’တိ ဝုတ္တေ ဂဏှိ။ မဟာဇနော ‘‘အရေ ဒုဋ္ဌအန္တေဝါသိက၊ တွံ အာစရိယေန သဒ္ဓိံ သာရမ္ဘံ ကရောသိ၊ အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာသိ၊ ‘အာစရိယေန သမကံ ဇာနာမီ’တိ ဧဝံသညီ ဟောသီ’’တိ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ ပဟရိတွာ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေသိ။

ဗောဓိသတ္တော ဟတ္ထိမှာ ဩရုယှ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ သိပ္ပံ နာမ အတ္တနော သုခတ္ထာယ ဂဏှန္တိ၊ ဧကစ္စဿ ပန ဂဟိတသိပ္ပံ ဒုက္ကဋဥပါဟနာ ဝိယ ဝိနာသမေဝ အာဝဟတီ’’တိ ဝတွာ ဣဒံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၆၁။

‘‘ယထာပိ ကီတာ ပုရိသဿုပါဟနာ၊ သုခဿ အတ္ထာယ ဒုခံ ဥဒဗ္ဗဟေ၊

ဃမ္မာဘိတတ္တာ တလသာ ပပီဠိတာ၊ တဿေဝ ပါဒေ ပုရိသဿ ခါဒရေ။

၁၆၂။

‘‘ဧဝမေဝ ယော ဒုက္ကုလီနော အနရိယော၊ တမ္မာက ဝိဇ္ဇဉ္စ သုတဉ္စ အာဒိယ၊

တမေဝ သော တတ္ထ သုတေန ခါဒတိ၊ အနရိယော ဝုစ္စတိ ပါနဒူပမော’’တိ။

တတ္ထ ဥဒဗ္ဗဟေတိ ဥဒဗ္ဗဟေယျ။ ဃမ္မာဘိတတ္တာ တလသာ ပပီဠိတာတိ ဃမ္မေန အဘိတတ္တာ ပါဒတလေန စ ပီဠိတာ။ တဿေဝါတိ ယေန တာ သုခတ္ထာယ ကိဏိတွာ ပါဒေသု ပဋိမုက္ကာ ဒုက္ကဋူပါဟနာ၊ တဿေဝ။ ခါဒရေတိ ဝဏံ ကရောန္တာ ပါဒေ ခါဒန္တိ။

ဒုက္ကုလီနောတိ ဒုဇ္ဇာတိကော အကုလပုတ္တော။ အနရိယောတိ ဟိရောတ္တပ္ပဝဇ္ဇိတော အသပ္ပုရိသော။ တမ္မာက ဝိဇ္ဇဉ္စ သုတဉ္စ အာဒိယာတိ ဧတ္ထ တံ တံ မနတီတိ ‘‘တမ္မော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ တမ္မာကော၊ တံ တံ သိပ္ပံ အာသေဝတိ ပရိဝတ္တေတီတိ အတ္ထော၊ အာစရိယဿေတံ နာမံ။ တသ္မာ တမ္မာကာ၊ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ပနဿ ရဿဘာဝေါ ကတော။ ဝိဇ္ဇန္တိ အဋ္ဌာရသသု ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေသု ယံကိဉ္စိ။ သုတန္တိ ယံကိဉ္စိ သုတပရိယတ္တိ။ အာဒိယာတိအာဒိယိတွာ။ တမေဝ သော တတ္ထ သုတေန ခါဒတီတိ တမေဝါတိ အတ္တာနမေဝ။ သောတိ ယော ဒုက္ကုလီနော အနရိယော အာစရိယမှာ ဝိဇ္ဇဉ္စ သုတဉ္စ အာဒိယတိ၊ သော။ တတ္ထ သုတေန ခါဒတီတိ တဿ သန္တိကေ သုတေန သော အတ္တာနမေဝ ခါဒတီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘တေနေဝ သော တတ္ထ သုတေန ခါဒတီ’’တိပိ ပါဌော။ တဿာပိ သော တေန တတ္ထ သုတေန အတ္တာနမေဝ ခါဒတီတိ အယမေဝ အတ္ထော။ အနရိယော ဝုစ္စတိ ပါနဒူပမောတိ ဣတိ အနရိယော ဒုပါဟနူပမော ဒုက္ကဋူပါဟနူပမော ဝုစ္စတိ။ ယထာ ဟိ ဒုက္ကဋူပါဟနာ ပုရိသံ ခါဒန္တိ၊ ဧဝမေသ သုတေန ခါဒန္တော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ခါဒတိ။ အထ ဝါ ပါနာယ ဒုတောတိ ပါနဒု၊ ဥပါဟနူပတာပိတဿ ဥပါဟနာယ ခါဒိတပါဒဿေတံ နာမံ။ တသ္မာ ယော သော အတ္တာနံ သုတေန ခါဒတိ၊ သော တေန သုတေန ခါဒိတတ္တာ ‘‘အနရိယော’’တိ ဝုစ္စတိ ပါနဒူပမော၊ ဥပါဟနူပတာပိတပါဒသဒိသောတိ ဝုစ္စတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ရာဇာ တုဋ္ဌော ဗောဓိသတ္တဿ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အန္တေဝါသိကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ အာစရိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဥပါဟနဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၂၃၂] ၂။ ဝီဏာထူဏဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဧကစိန္တိတောယမတ္ထောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ကုမာရိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာ ကိရေကာ သာဝတ္ထိယံ သေဋ္ဌိဓီတာ အတ္တနော ဂေဟေ ဥသဘရာဇဿ သက္ကာရံ ကယိရမာနံ ဒိသွာ ဓာတိံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အမ္မ၊ ကော နာမေသ ဧဝံ သက္ကာရံ လဘတီ’’တိ။ ‘‘ဥသဘရာဇာ နာမ၊ အမ္မာ’’တိ။ ပုန သာ ဧကဒိဝသံ ပါသာဒေ ဌတွာ အန္တရဝီထိံ ဩလောကေန္တီ ဧကံ ခုဇ္ဇံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဂုန္နံ အန္တရေ ဇေဋ္ဌကဿ ပိဋ္ဌိယံ ကကုဓံ ဟောတိ၊ မနုဿဇေဋ္ဌကဿပိ တေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အယံ မနုဿေသု ပုရိသူသဘော ဘဝိဿတိ၊ ဧတဿ မယာ ပါဒပရိစာရိကာယ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သာ ဒါသိံ ပေသေတွာ ‘‘သေဋ္ဌိဓီတာ တယာ သဒ္ဓိံ ဂန္တုကာမာ၊ အသုကဋ္ဌာနံ ကိရ ဂန္တွာ တိဋ္ဌာ’’တိ တဿ အာရောစေတွာ သာရဘဏ္ဍကံ အာဒါယ အညာတကဝေသေန ပါသာဒါ ဩတရိတွာ တေန သဒ္ဓိံ ပလာယိ။ အပရဘာဂေ တံ ကမ္မံ နဂရေ စ ဘိက္ခုသင်္ဃေ စ ပါကဋံ ဇာတံ။ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကာ ကိရ သေဋ္ဌိဓီတာ ခုဇ္ဇေန သဒ္ဓိံ ပလာတာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝေသာ ခုဇ္ဇံ ကာမေတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ကာမေသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ နိဂမဂါမေ သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဃရာဝါသံ ဝသန္တော ပုတ္တဓီတာဟိ ဝဍ္ဎမာနော အတ္တနော ပုတ္တဿ ဗာရာဏသီသေဋ္ဌိဿ ဓီတရံ ဝါရေတွာ ဒိဝသံ ဌပေသိ။ သေဋ္ဌိဓီတာ အတ္တနော ဂေဟေ ဥသဘဿ သက္ကာရသမ္မာနံ ဒိသွာ ‘‘ကော နာမေသော’’တိ ဓာတိံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဥသဘော’’တိ သုတွာ အန္တရဝီထိယာ ဂစ္ဆန္တံ ဧကံ ခုဇ္ဇံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ပုရိသူသဘော ဘဝိဿတီ’’တိ သာရဘဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ တေန သဒ္ဓိံ ပလာယိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ခေါ ‘‘သေဋ္ဌိဓီတရံ ဂေဟံ အာနေဿာမီ’’တိ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဗာရာဏသိံ ဂစ္ဆန္တော တမေဝ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တေ ဥဘောပိ သဗ္ဗရတ္တိံ မဂ္ဂံ အဂမံသု။ အထ ခုဇ္ဇဿ သဗ္ဗရတ္တိံ သီတာသိဟတဿ အရုဏောဒယေ သရီရေ ဝါတော ကုပ္ပိ၊ မဟန္တာ ဝေဒနာ ဝတ္တန္တိ။ သော မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ဝေဒနာပ္ပတ္တော ဟုတွာ ဝီဏာဒဏ္ဍကော ဝိယ သံကုဋိတော နိပဇ္ဇိ၊ သေဋ္ဌိဓီတာပိဿ ပါဒမူလေ နိသီဒိ။ ဗောဓိသတ္တော သေဋ္ဌိဓီတရံ ခုဇ္ဇဿ ပါဒမူလေ နိသိန္နံ ဒိသွာ သဉ္ဇာနိတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ သေဋ္ဌိဓီတာယ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၃။

‘‘ဧကစိန္တိတောယမတ္ထော၊ ဗာလော အပရိဏာယကော၊

န ဟိ ခုဇ္ဇေန ဝါမေန၊ ဘောတိ သင်္ဂန္တုမရဟသီ’’တိ။

တတ္ထ ဧကစိန္တိတောယမတ္ထောတိ အမ္မ၊ ယံ တွံ အတ္ထံ စိန္တေတွာ ဣမိနာ ခုဇ္ဇေန သဒ္ဓိံ ပလာတာ၊ အယံ တယာ ဧကိကာယ ဧဝ စိန္တိတော ဘဝိဿတိ။ ဗာလော အပရိဏာယကောတိ အယံ ခုဇ္ဇော ဗာလော၊ ဒုပ္ပညဘာဝေန မဟလ္လကောပိ ဗာလောဝ၊ အညသ္မိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ အသတိ ဂန္တုံ အသမတ္ထတာယ အပရိဏာယကော။ န ဟိ ခုဇ္ဇေန ဝါမေန၊ ဘောတိ သင်္ဂန္တုမရဟသီတိ ဣမိနာ ဟိ ခုဇ္ဇေန ဝါမနတ္တာ ဝါမေန ဘောတိ တွံ မဟာကုလေ ဇာတာ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ သင်္ဂန္တုံ သဟ ဂန္တုံ နာရဟသီတိ။

အထဿ တံ ဝစနံ သုတွာ သေဋ္ဌိဓီတာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆၄။

‘‘ပုရိသူသဘံ မညမာနာ၊ အဟံ ခုဇ္ဇမကာမယိံ၊

သောယံ သံကုဋိတော သေတိ၊ ဆိန္နတန္တိ ယထာ ထုဏာ’’တိ။

တဿတ္ထော – အဟံ၊ အယျ၊ ဧကံ ဥသဘံ ဒိသွာ ‘‘ဂုန္နံ ဇေဋ္ဌကဿ ပိဋ္ဌိယံ ကကုဓံ ဟောတိ၊ ဣမဿပိ တံ အတ္ထိ၊ ဣမိနာပိ ပုရိသူသဘေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝမဟံ ခုဇ္ဇံ ပုရိသူသဘံ မညမာနာ အကာမယိံ။ သောယံ ယထာ နာမ ဆိန္နတန္တိ သဒေါဏိကော ဝီဏာဒဏ္ဍကော၊ ဧဝံ သံကုဋိတော သေတီတိ။

ဗောဓိသတ္တော တဿာ အညာတကဝေသေန နိက္ခန္တဘာဝမေဝ ဉတွာ တံ နှာပေတွာ အလင်္ကရိတွာ ရထံ အာရောပေတွာ ဂေဟမေဝ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အယမေဝ သေဋ္ဌိဓီတာ အဟောသိ၊ ဗာရာဏသီသေဋ္ဌိ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝီဏာထူဏဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၂၃၃] ၃။ ဝိကဏ္ဏကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကာမံ ယဟိံ ဣစ္ဆသိ တေန ဂစ္ဆာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ဟိ ဓမ္မသဘံ အာနီတော ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ သတ္ထာရာ ပုဋ္ဌော ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ကသ္မာ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကာမဂုဏကာရဏာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကာမဂုဏာ နာမေတေ ဘိက္ခု ဝိကဏ္ဏကသလ္လသဒိသာ၊ သကိံ ဟဒယေ ပတိဋ္ဌံ လဘမာနာ ဝိကဏ္ဏကံ ဝိယ ဝိဒ္ဓံ သုံသုမာရံ မရဏမေဝ ပါပေန္တီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိယံ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော ဧကဒိဝသံ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ပေါက္ခရဏီတီရံ သမ္ပာပုဏိ။ နစ္စဂီတာသု ကုသလာ နစ္စဂီတာနိ ပယောဇေသုံ၊ ပေါက္ခရဏိယံ မစ္ဆကစ္ဆပါ ဂီတသဒ္ဒလောလတာယ သန္နိပတိတွာ ရညာဝ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ရာဇာ တာလက္ခန္ဓပ္ပမာဏံ မစ္ဆဃဋံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣမေ မစ္ဆာ မယာ သဒ္ဓိံယေဝ စရန္တီ’’တိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ။ အမစ္စာ ‘‘ဧတေ၊ ဒေဝ၊ ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ‘‘ဧတေ ကိရ မံ ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ တုဿိတွာ တေသံ နိစ္စဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ ဒေဝသိကံ တဏ္ဍုလမ္ဗဏံ ပါစေသိ။ မစ္ဆာ ဘတ္တဝေလာယ ဧကစ္စေ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဧကစ္စေ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ဘတ္တံ နဿတိ။ ရညော တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ သတ္တဝေလာယ ဘေရိံ ပဟရိတွာ ဘေရိသညာယ မစ္ဆေသု သန္နိပတိတေသု ဘတ္တံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဘတ္တကမ္မိကော ဘေရိံ ပဟရာပေတွာ သန္နိပတိတာနံ မစ္ဆာနံ ဘတ္တံ ဒေတိ။ တေပိ ဘေရိသညာယ သန္နိပတိတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ။

တေသု ဧဝံ သန္နိပတိတွာ ဘုဉ္ဇန္တေသု ဧကော သုံသုမာရော အာဂန္တွာ မစ္ဆေ ခါဒိ။ ဘတ္တကမ္မိကော ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တံ သုတွာ ‘‘သုံသုမာရံ မစ္ဆာနံ ခါဒနကာလေ ဝိကဏ္ဏကေန ဝိဇ္ဈိတွာ ဂဏှာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ဂန္တွာ နာဝါယ ဌတွာ မစ္ဆေ ခါဒိတုံ အာဂတံ သုံသုမာရံ ဝိကဏ္ဏကေန ပဟရိ၊ တံ တဿ အန္တောပိဋ္ဌိံ ပါဝိသိ။ သော ဝေဒနာပ္ပတ္တော ဟုတွာ တံ ဂဟေတွာဝ ပလာယိ။ ဘတ္တကမ္မိကော တဿ ဝိဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ တံ အာလပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၅။

‘‘ကာမံ ယဟိံ ဣစ္ဆသိ တေန ဂစ္ဆ၊ ဝိဒ္ဓါသိ မမ္မမှိ ဝိကဏ္ဏကေန၊

ဟတောသိ ဘတ္တေန သုဝါဒိတေန၊ လောလော စ မစ္ဆေ အနုဗန္ဓမာနော’’တိ။

တတ္ထ ကာမန္တိ ဧကံသေန။ ယဟိံ ဣစ္ဆသိ တေန ဂစ္ဆာတိ ယသ္မိံ ဣစ္ဆသိ၊ တသ္မိံ ဂစ္ဆ။ မမ္မမှီတိ မမ္မဋ္ဌာနေ။ ဝိကဏ္ဏကေနာတိ ဝိကဏ္ဏကသလ္လေန။ ဟတောသိ ဘတ္တေန သုဝါဒိတေန၊ လောလော စ မစ္ဆေ အနုဗန္ဓမာနောတိ တွံ ဘေရိဝါဒိတသညာယ ဘတ္တေ ဒီယမာနေ လောလော ဟုတွာ ခါဒနတ္ထာယ မစ္ဆေ အနုဗန္ဓမာနော တေန သဝါဒိတေန ဘတ္တေန ဟတော၊ ဂတဋ္ဌာနေပိ တေ ဇီဝိတံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ သော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တော။

သတ္ထာ ဣမံ ကာရဏံ ဒဿေတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆၆။

‘‘ဧဝမ္ပိ လောကာမိသံ ဩပတန္တော၊ ဝိဟညတီ စိတ္တဝသာနုဝတ္တီ၊

သော ဟညတီ ဉာတိသခါန မဇ္ဈေ၊ မစ္ဆာနုဂေါ သောရိဝ သုံသုမာရော’’တိ။

တတ္ထ လောကာမိသန္တိ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ တေ ဟိ လောကော ဣဋ္ဌတော ကန္တတော မနာပတော ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ ‘‘လောကာမိသ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဩပတန္တောတိ တံ လောကာမိသံ အနုပတန္တော ကိလေသဝသေန စိတ္တဝသာနုဝတ္တီ ပုဂ္ဂလော ဝိဟညတိ ကိလမတိ၊ သော ဟညတီတိ သော ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ဉာတီနဉ္စ သခါနဉ္စ မဇ္ဈေ သော ဝိကဏ္ဏကေန ဝိဒ္ဓါ မစ္ဆာနုဂေါ သုံသုမာရော ဝိယ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ မနာပါတိ ဂဟေတွာ ဟညတိ ကိလမတိ မဟာဝိနာသံ ပါပုဏာတိယေဝါတိ။

ဧဝံ သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ သုံသုမာရော ဒေဝဒတ္တော၊ မစ္ဆာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝိကဏ္ဏကဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၂၃၄] ၄။ အသိတာဘူဇာတကဝဏ္ဏနာ

တွမေဝ ဒါနိမကရာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ကုမာရိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကသ္မိံ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဥပဋ္ဌာကကုလေ ဧကာ ကုမာရိကာ အဘိရူပါ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ၊ သာ ဝယပ္ပတ္တာ သမာနဇာတိကံ ကုလံ အဂမာသိ။ သာမိကော တံ ကိသ္မိဉ္စိ အမညမာနော အညတ္ထ စိတ္တဝသေန စရတိ။ သာ တဿ တံ အတ္တနိ အနာဒရတံ အဂဏေတွာ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ နိမန္တေတွာ ဒါနံ ဒတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တီ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ သာ တတော ပဋ္ဌာယ မဂ္ဂဖလသုခေန ဝီတိနာမယမာနာ ‘‘သာမိကောပိ မံ န ဣစ္ဆတိ၊ ဃရာဝါသေန မေ ကမ္မံ နတ္ထိ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ မာတာပိတူနံ အာစိက္ခိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တဿာ သာ ကိရိယာ ဘိက္ခူသု ပါကဋာ ဇာတာ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကကုလဿ ဓီတာ အတ္ထဂဝေသိကာ သာမိကဿ အနိစ္ဆဘာဝံ ဉတွာ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဓမ္မံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ပုန မာတာပိတရော အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တာ၊ ဧဝံ အတ္ထဂဝေသိကာ၊ အာဝုသော သာ ကုမာရိကာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝေသာ ကုလဓီတာ အတ္ထဂဝေသိကာ၊ ပုဗ္ဗေပိ အတ္ထဂဝေသိကာယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ အတ္တနော ပုတ္တဿ ဗြဟ္မဒတ္တကုမာရဿ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ဥပ္ပန္နာသင်္ကော ပုတ္တံ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော အသိတာဘုံ နာမ အတ္တနော ဒေဝိံ အာဒါယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ မစ္ဆမံသဖလာဖလာနိ ခါဒန္တော ပဏ္ဏသာလာယ နိဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော ဧကံ ကိန္နရိံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ‘‘ဣမံ ပဇာပတိံ ကရိဿာမီ’’တိ အသိတာဘုံ အဂဏေတွာ တဿာ အနုပဒံ အဂမာသိ။ သာ တံ ကိန္နရိံ အနုဗန္ဓမာနံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မံ အဂဏေတွာ ကိန္နရိံ အနုဗန္ဓတိ၊ ကိံ မေ ဣမိနာ’’တိ ဝိရတ္တစိတ္တာ ဟုတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ကသိဏပရိကမ္မံ ကထာပေတွာ ကသိဏံ ဩလောကေန္တီ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ အာဂန္တွာ အတ္တနော ပဏ္ဏသာလာယ ဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ ဗြဟ္မဒတ္တောပိ ကိန္နရိံ အနုဗန္ဓန္တော ဝိစရိတွာ တဿာ ဂတမဂ္ဂမ္ပိ အဒိသွာ ဆိန္နာသော ဟုတွာ ပဏ္ဏသာလာဘိမုခေါဝ အာဂတော။ အသိတာဘူ တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ မဏိဝဏ္ဏေ ဂဂနတလေ ဌိတာ ‘‘အယျပုတ္တ၊ တံ နိဿာယ မယာ ဣဒံ ဈာနသုခံ လဒ္ဓ’’န္တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၇။

‘‘တွမေဝ ဒါနိမကရ၊ ယံ ကာမော ဗျဂမာ တယိ၊

သောယံ အပ္ပဋိသန္ဓိကော၊ ခရဆိန္နံဝ ရေနုက’’န္တိ။

တတ္ထ တွမေဝ ဒါနိမကရာတိ၊ အယျပုတ္တ၊ မံ ပဟာယ ကိန္နရိံ အနုဗန္ဓန္တော တွညေဝ ဣဒါနိ ဣဒံ အကရ။ ယံ ကာမော ဗျဂမာ တယီတိ ယံ မမ တယိ ကာမော ဝိဂတော ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ပဟီနော၊ ယဿ ပဟီနတ္တာ အဟံ ဣမံ ဝိသေသံ ပတ္တာတိ ဒီပေတိ။ သောယံ အပ္ပဋိသန္ဓိကောတိ သော ပန ကာမော ဣဒါနိ အပ္ပဋိသန္ဓိကော ဇာတော၊ န သက္ကာ ပဋိသန္ဓိတုံ။ ခရဆိန္နံဝ ရေနုကန္တိ ခရော ဝုစ္စတိ ကကစော၊ ရေနုကံ ဝုစ္စတိ ဟတ္ထိဒန္တော။ ယထာ ကကစေန ဆိန္နော ဟတ္ထိဒန္တော အပ္ပဋိသန္ဓိကော ဟောတိ၊ န ပုန ပုရိမနယေန အလ္လီယတိ၊ ဧဝံ ပုန မယှံ တယာ သဒ္ဓိံ စိတ္တဿ ဃဋနံ နာမ နတ္ထီတိ ဝတွာ တဿ ပဿန္တဿေဝ ဥပ္ပတိတွာ အညတ္ထ အဂမာသိ။

သော တဿာ ဂတကာလေ ပရိဒေဝမာနော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆၈။

‘‘အတြိစ္ဆံ အတိလောဘေန၊ အတိလောဘမဒေန စ၊

ဧဝံ ဟာယတိ အတ္ထမှာ၊ အဟံဝ အသိတာဘုယာ’’တိ။

တတ္ထ အတြိစ္ဆံ အတိလောဘေနာတိ အတြိစ္ဆာ ဝုစ္စတိ အတြ အတြ ဣစ္ဆာသင်္ခါတာ အပရိယန္တတဏှာ၊ အတိလောဘော ဝုစ္စတိ အတိက္ကမိတွာ ပဝတ္တလောဘော။ အတိလောဘမဒေန စာတိ ပုရိသမဒံ ဥပ္ပာဒနတော အတိလောဘမဒေါ နာမ ဇာယတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အတြိစ္ဆာဝသေန အတြိစ္ဆမာနော ပုဂ္ဂလော အတိလောဘေန စ အတိလောဘမဒေန စ ယထာ အဟံ အသိတာဘုယာ ရာဇဓီတာယ ပရိဟီနော၊ ဧဝံ အတ္ထာ ဟာယတီတိ။

ဣတိ သော ဣမာယ ဂါထာယ ပရိဒေဝိတွာ အရညေ ဧကကောဝ ဝသိတွာ ပိတု အစ္စယေန ဂန္တွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇပုတ္တော စ ရာဇဓီတာ စ ဣမေ ဒွေ ဇနာ အဟေသုံ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အသိတာဘူဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၂၃၅] ၅။ ဝစ္ဆနခဇာတကဝဏ္ဏနာ

သုခါ ဃရာ ဝစ္ဆနခါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ရောဇမလ္လံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဂိဟိသဟာယော။ သော ဧကဒိဝသံ အာဂမနတ္ထာယ ထေရဿ သာသနံ ပါဟေသိ၊ ထေရော သတ္ထာရံ အာပုစ္ဆိတွာ အဂမာသိ။ သော ထေရံ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ ဘောဇေတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ထေရေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ထေရံ ဂိဟိဘောဂေဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ နိမန္တေန္တော ‘‘ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ မမ ဂေဟေ ပဟူတံ သဝိညာဏကအဝိညာဏကရတနံ၊ ဣဒံ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ တုယှံ ဒမ္မိ၊ ဧဟိ ဥဘော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသာမာ’’တိ။ ထေရော တဿ ကာမဂုဏေသု အာဒီနဝံ ကထေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘ဒိဋ္ဌော တေ၊ အာနန္ဒ၊ ရောဇော’’တိ သတ္ထာရာ ပုစ္ဆိတော ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကိမဿ ကထေသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘန္တေ၊ မံ ရောဇော ဃရာဝါသေန နိမန္တေသိ၊ အထဿာဟံ ဃရာဝါသေ စေဝ ကာမဂုဏေသု စ အာဒီနဝံ ကထေသိ’’န္တိ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ရောဇော မလ္လော ဣဒါနေဝ ပဗ္ဗဇိတေ ဃရာဝါသေန နိမန္တေသိ၊ ပုဗ္ဗေပိ နိမန္တေသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အညတရသ္မိံ နိဂမဂါမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ဗာရာဏသိံ ပါဝိသိ။ အထဿ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ အာစာရဝိဟာရေ ပသီဒိတွာ ဂေဟံ နေတွာ ဘောဇေတွာ ဥယျာနေ ဝသနတ္ထာယ ပဋိညံ ဂဟေတွာ တံ ပဋိဇဂ္ဂန္တော ဥယျာနေ ဝသာပေသိ။ တေ အညမညံ ဥပ္ပန္နသိနေဟာ အဟေသုံ။

အထေကဒိဝသံ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ ဗောဓိသတ္တေ ပေမဝိဿာသဝသေန ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ ဒုက္ခာ၊ မမ သဟာယံ ဝစ္ဆနခပရိဗ္ဗာဇကံ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေတွာ သဗ္ဗံ ဝိဘဝံ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ တဿ ဒတွာ ဒွေပိ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိဿာမာ’’တိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ တေန သဒ္ဓိံ မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ဘန္တေ ဝစ္ဆနခ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ ဒုက္ခာ၊ သုခေါ ဃရာဝါသော၊ ဧဟိ ဥဘော သမဂ္ဂါ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ ဝသာမာ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၉။

‘‘သုခါ ဃရာ ဝစ္ဆနခ၊ သဟိရညာ သဘောဇနာ၊

ယတ္ထ ဘုတွာ ပိဝိတွာ စ၊ သယေယျာထ အနုဿုကော’’တိ။

တတ္ထ သဟိရညာတိ သတ္တရတနသမ္ပန္နာ။ သဘောဇနာတိ ဗဟုခါဒနီယဘောဇနီယာ။ ယတ္ထ ဘုတွာ ပိဝိတွာ စာတိ ယေသု သဟိရညဘောဇနေသု ဃရေသု နာနဂ္ဂရသာနိ ဘောဇနာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ နာနာပါနာနိ စ ပိဝိတွာ။ သယေယျာထ အနုဿုကောတိ ယေသု အလင်္ကတသိရိသယနပိဋ္ဌေ အနုဿုကော ဟုတွာ သယေယျာသိ၊ တေ ဃရာ နာမ အတိဝိယ သုခါတိ။

အထဿ တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ၊ တွံ အညာဏတာယ ကာမဂိဒ္ဓါ ဟုတွာ ဃရာဝါသဿ ဂုဏံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စ အဂုဏံ ကထေသိ၊ ဃရာဝါသဿ တေ အဂုဏံ ကထေဿာမိ၊ သုဏာဟိ ဒါနီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၀။

‘‘ဃရာ နာနီဟမာနဿ၊ ဃရာ နာဘဏတော မုသာ၊

ဃရာ နာဒိန္နဒဏ္ဍဿ၊ ပရေသံ အနိကုဗ္ဗတော၊

ဧဝံ ဆိဒ္ဒံ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ၊ ကော ဃရံ ပဋိပဇ္ဇတီ’’တိ။

တတ္ထ ဃရာ နာနီဟမာနဿာတိ နိစ္စကာလံ ကသိဂေါရက္ခာဒိကရဏေန အနီဟမာနဿ အဝါယမန္တဿ ဃရာ နာမ နတ္ထိ၊ ဃရာဝါသော န ပတိဋ္ဌာတီတိ အတ္ထော။ ဃရာ နာဘဏတော မုသာတိ ခေတ္တဝတ္ထုဟိရညသုဝဏ္ဏာဒီနံ အတ္ထာယ အမုသာဘဏတောပိ ဃရာ နာမ နတ္ထိ။ ဃရာ နာဒိန္နဒဏ္ဍဿ၊ ပရေသံ အနိကုဗ္ဗတောတိ နာဒိန္နဒဏ္ဍဿာတိ အဂ္ဂဟိတဒဏ္ဍဿ၊ နိက္ခိတ္တဒဏ္ဍဿ ပရေသံ အနိကုဗ္ဗတော ဃရာ နာမ နတ္ထိ။ ယော ပန အာဒိန္နဒဏ္ဍော ဟုတွာ ပရေသံ ဒါသကမ္မကရာဒီနံ တသ္မိံ တသ္မိံ အပရာဓေ အပရာဓာနုရူပံ ဝဓဗန္ဓနဆေဒနတာဠနာဒိဝသေန ကရောတိ၊ တဿေဝ ဃရာဝါသော သဏ္ဌဟတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဆိဒ္ဒံ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ၊ ကော ဃရံ ပဋိပဇ္ဇတီတိ တံ ဒါနိ ဧဝံ ဧတေသံ ဤဟနာဒီနံ အကရဏေ သတိ တာယ တာယ ပရိဟာနိယာ ဆိဒ္ဒံ ကရဏေပိ သတိ နိစ္စမေဝ ကာတဗ္ဗတော ဒုရဘိသမ္ဘဝံ ဒုရာရာဓနီယံ၊ နိစ္စံ ကရောန္တဿပိ ဝါ ဒုရဘိသမ္ဘဝမေဝ ဒုပ္ပူရံ ဃရာဝါသံ ‘‘အဟံ နိပ္ပရိတဿော ဟုတွာ အဇ္ဈာဝသိဿာမီ’’တိ ကော ပဋိပဇ္ဇတီတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော ဃရာဝါသဿ ဒေါသံ ကထေတွာ ဥယျာနမေဝ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ ရောဇော မလ္လော အဟောသိ၊ ဝစ္ဆနခပရိဗ္ဗာဇကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝစ္ဆနခဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၂၃၆] ၆။ ဗကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဘဒ္ဒကော ဝတယံ ပက္ခီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကုဟကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဉှိ သတ္ထာ အာနေတွာ ဒဿိတံ ဒိသွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ကုဟကောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ဧကသ္မိံ သရေ မစ္ဆော ဟုတွာ မဟာပရိဝါရော ဝသိ။ အထေကော ဗကော ‘‘မစ္ဆေ ခါဒိဿာမီ’’တိ သရဿ အာသန္နဋ္ဌာနေ သီသံ ပါတေတွာ ပက္ခေ ပသာရေတွာ မန္ဒမန္ဒော မစ္ဆေ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ တေသံ ပမာဒံ အာဂမယမာနော။ တသ္မိံ ခဏေ ဗောဓိသတ္တော မစ္ဆဂဏပရိဝုတော ဂေါစရံ ဂဏှန္တော တံ ဌာနံ ပါပုဏိ။ မစ္ဆဂဏော တံ ဗကံ ပဿိတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၁။

‘‘ဘဒ္ဒကော ဝတယံ ပက္ခီ၊ ဒိဇော ကုမုဒသန္နိဘော၊

ဝူပသန္တေဟိ ပက္ခေဟိ၊ မန္ဒမန္ဒောဝ ဈာယတီ’’တိ။

တတ္ထ မန္ဒမန္ဒောဝ ဈာယတီတိ အဗလဗလော ဝိယ ဟုတွာ ကိဉ္စိ အဇာနန္တော ဝိယ ဧကကောဝ ဈာယတီတိ။

အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ဩလောကေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၂။

‘‘နာဿ သီလံ ဝိဇာနာထ၊ အနညာယ ပသံသထ၊

အမှေ ဒိဇော န ပါလေတိ၊ တေန ပက္ခီ န ဖန္ဒတီ’’တိ။

တတ္ထ အနညာယာတိ အဇာနိတွာ။ အမှေ ဒိဇော န ပါလေတီတိ ဧသ ဒိဇော အမှေ န ရက္ခတိ န ဂေါပါယတိ၊ ‘‘ကတရံ နု ခေါ ဧတေသု ကဗဠံ ကရိဿာမီ’’တိ ဥပဓာရေတိ။ တေန ပက္ခီ န ဖန္ဒတီတိ တေနာယံ သကုဏော န ဖန္ဒတိ န စလတီတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ မစ္ဆဂဏော ဥဒကံ ခေါဘေတွာ ဗကံ ပလာပေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗကော ကုဟကော ဘိက္ခု အဟောသိ၊ မစ္ဆရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဗကဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၂၃၇] ၇။ သာကေတဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကော နု ခေါ ဘဂဝါ ဟေတူတိ ဣဒံ သတ္ထာ သာကေတံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တော သာကေတံ ဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပနေတ္ထ အတီတမ္ပိ ပစ္စုပ္ပန္နမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဧကကနိပါတေ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။သာကေတဇာတကဝဏ္ဏနာ) ကထိတမေဝ။ တထာဂတဿ ပန ဝိဟာရံ ဂတကာလေ ဘိက္ခူ ‘‘သိနေဟော နာမေသ၊ ဘန္တေ၊ ကထံ ပတိဋ္ဌာတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တာ ပဌမံ ဂါထမာဟံသု –

၁၇၃။

‘‘ကော နု ခေါ ဘဂဝါ ဟေတု၊ ဧကစ္စေ ဣဓ ပုဂ္ဂလေ၊

အတီဝ ဟဒယံ နိဗ္ဗာတိ၊ စိတ္တဉ္စာပိ ပသီဒတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ကော နု ခေါ ဟေတု၊ ယေန ဣဓေကစ္စေ ပုဂ္ဂလေ ဒိဋ္ဌမတ္တေယေဝ ဟဒယံ အတိဝိယ နိဗ္ဗာတိ၊ သုဝါသိတဿ သီတဿ ဥဒကဿ ဃဋသဟဿေန ပရိသိတ္တံ ဝိယ သီတလံ ဟောတိ၊ ဧကစ္စေ န နိဗ္ဗာတိ။ ဧကစ္စေ ဒိဋ္ဌမတ္တေယေဝ စိတ္တံ ပသီဒတိ၊ မုဒု ဟောတိ၊ ပေမဝသေန အလ္လီယတိ၊ ဧကစ္စေ န အလ္လီယတီတိ။

အထ နေသံ သတ္ထာ ပေမကာရဏံ ဒဿေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၄။

‘‘ပုဗ္ဗေဝ သန္နိဝါသေန၊ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ၊

ဧဝံ တံ ဇာယတေ ပေမံ၊ ဥပ္ပလံဝ ယထောဒကေ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ ပေမံ နာမေတံ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ ဇာယတိ၊ ပုရိမဘဝေ မာတာ ဝါ ပိတာ ဝါ ပုတ္တော ဝါ ဓီတာ ဝါ ဘာတာ ဝါ ဘဂိနီ ဝါ ပတိ ဝါ ဘရိယာ ဝါ သဟာယော ဝါ မိတ္တော ဝါ ဟုတွာ ယော ယေန သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေ ဝုတ္ထပုဗ္ဗော၊ တဿ ဣမိနာ ပုဗ္ဗေဝ သန္နိဝါသေန ဘဝန္တရေပိ အနုဗန္ဓန္တော သော သိနေဟော န ဝိဇဟတိ။ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ကတေန ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ ဧဝံ တံ ဇာယတေ ပေမံ၊ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ ပေမံ နာမ ဇာယတိ။ ယထာ ကိံ? ဥပ္ပလံဝ ယထောဒကေတိ။ ဝါ-ကာရဿ ရဿတ္တံ ကတံ။ သမုစ္စယတ္ထေ စေသ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဥပ္ပလဉ္စ သေသံ ဇလဇပုပ္ဖဉ္စ ယထာ ဥဒကေ ဇာယမာနံ ဒွေ ကာရဏာနိ နိဿာယ ဇာယတိ ဥဒကဉ္စေဝ ကလလဉ္စ၊ တထာ ဧတေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ ပေမံ ဇာယတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏော စ ဗြာဟ္မဏီ စ ဣမေ ဒွေ ဇနာ အဟေသုံ၊ ပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သာကေတဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၂၃၈] ၈။ ဧကပဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣင်္ဃ ဧကပဒံ၊ တာတာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိဝါသီ ကိရေသ ကုဋုမ္ဗိကော၊ အထဿ ဧကဒိဝသံ အင်္ကေ နိသိန္နော ပုတ္တော အတ္ထဿ ဒွါရံ နာမ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘ဗုဒ္ဓဝိသယော ဧသ ပဉှော၊ န တံ အညော ကထေတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ ပုတ္တံ ဂဟေတွာ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ မေ ဒါရကော ဦရုမှိ နိသိန္နော အတ္ထဿ ဒွါရံ နာမ ပဉှံ ပုစ္ဆိ၊ အဟံ တံ အဇာနန္တော ဣဓာဂတော၊ ကထေထ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ ပဉှ’’န္တိ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ ဥပါသက၊ အယံ ဒါရကော ဣဒါနေဝ အတ္ထဂဝေသကော၊ ပုဗ္ဗေပိ အတ္ထဂဝေသကောဝ ဟုတွာ ဣမံ ပဉှံ ပဏ္ဍိတေ ပုစ္ဆိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိဿ ကထေသုံ၊ ဘဝသင်္ခေပဂတတ္တာ ပန န သလ္လက္ခေသီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ပိတု အစ္စယေန သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ လဘိ။ အထဿ ပုတ္တော ဒဟရော ကုမာရော ဦရုမှိ နိသီဒိတွာ ‘‘တာတ၊ မယှံ ဧကပဒံ အနေကတ္ထနိဿိတံ ဧကံ ကာရဏံ ကထေထာ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၅။

‘‘ဣင်္ဃ ဧကပဒံ တာတ၊ အနေကတ္ထပဒဿိတံ၊

ကိဉ္စိ သင်္ဂါဟိကံ ဗြူသိ၊ ယေနတ္ထေ သာဓယေမသေ’’တိ။

တတ္ထ ဣင်္ဃာတိ ယာစနတ္ထေ စောဒနတ္ထေ ဝါ နိပါတော။ ဧကပဒန္တိ ဧကံ ကာရဏပဒံ၊ ဧကံ ကာရဏူပသဉှိတံ ဝါ ဗျဉ္ဇနပဒံ။ အနေကတ္ထပဒဿိတန္တိ အနေကာနိ အတ္ထပဒါနိ ကာရဏပဒါနိ နိဿိတံ။ ကိဉ္စိ သင်္ဂါဟိကံ ဗြူသီတိ ကိဉ္စိ ဧကပဒံ ဗဟူနံ ပဒါနံ သင်္ဂါဟိကံ ဗြူဟိ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ယေနတ္ထေ သာဓယေမသေတိ ယေန ဧကေန ပဒေန အနေကတ္ထနိဿိတေန မယံ အတ္တနော ဝုဍ္ဎိံ သာဓေယျာမ၊ တံ မေ ကထေဟီတိ ပုစ္ဆိ။

အထဿ ပိတာ ကထေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၆။

‘‘ဒက္ခေယျေကပဒံ တာတ၊ အနေကတ္ထပဒဿိတံ၊

တဉ္စ သီလေန သညုတ္တံ၊ ခန္တိယာ ဥပပါဒိတံ၊

အလံ မိတ္တေ သုခါပေတုံ၊ အမိတ္တာနံ ဒုခါယ စာ’’တိ။

တတ္ထ ဒက္ခေယျေကပဒန္တိ ဒက္ခေယျံ ဧကပဒံ။ ဒက္ခေယျံ နာမ လာဘုပ္ပာဒကဿ ဆေကဿ ကုသလဿ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဝီရိယံ။ အနေကတ္ထပဒဿိတန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝီရိယံ အနေကေဟိ အတ္ထပဒေဟိ နိဿိတံ။ ကတရေဟီတိ? သီလာဒီဟိ။ တေနေဝ ‘‘တဉ္စ သီလေန သညုတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – တဉ္စ ပနေတံ ဝီရိယံ အာစာရသီလသမ္ပယုတ္တံ အဓိဝါသနခန္တိယာ ဥပေတံ မိတ္တေ သုခါပေတုံ အမိတ္တာနဉ္စ ဒုက္ခာယ အလံ သမတ္ထံ။ ကော ဟိ နာမ လာဘုပ္ပာဒကဉာဏသမ္ပယုတ္တကုသလဝီရိယသမန္နာဂတော အာစာရခန္တိသမ္ပန္နော မိတ္တေ သုခါပေတုံ၊ အမိတ္တေ ဝါ ဒုက္ခာပေတုံ န သက္ကောတီတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ပုတ္တဿ ပဉှံ ကထေသိ။ သောပိ ပိတု ကထိတနယေနေဝ အတ္တနော အတ္ထံ သာဓေတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ပိတာပုတ္တာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတာ။ ‘‘တဒါ ပုတ္တော အယမေဝ ပုတ္တော အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဧကပဒဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၂၃၉] ၉။ ဟရိတမဏ္ဍူကဇာတကဝဏ္ဏနာ

အာသီဝိသမ္ပိ မံ သန္တန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အဇာတသတ္တုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကောသလရာဇဿ ဟိ ပိတာ မဟာကောသလော ဗိမ္ဗိသာရရညော ဓီတရံ ဒဒမာနော ဓီတု နှာနမူလံ ကာသိဂါမကံ နာမ အဒါသိ။ သာ အဇာတသတ္တုနာ ပိတုဃာတကကမ္မေ ကတေ ရညော သိနေဟေန နစိရဿေဝ ကာလမကာသိ။ အဇာတသတ္တု မာတရိ ကာလကတာယပိ တံ ဂါမံ ဘုဉ္ဇတေဝ။ ကောသလရာဇာ ‘‘ပိတုဃာတကဿ စောရဿ မမ ကုလသန္တကံ ဂါမံ န ဒဿာမီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈတိ။ ကဒါစိ မာတုလဿ ဇယော ဟောတိ၊ ကဒါစိ ဘာဂိနေယျဿ။ ယဒါ ပန အဇာတသတ္တု ဇိနာတိ၊ တဒါ သောမနဿပ္ပတ္တော ရထေ ဓဇံ ဥဿာပေတွာ မဟန္တေန ယသေန နဂရံ ပဝိသတိ။ ယဒါ ပန ပရာဇယတိ၊ တဒါ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော ကဉ္စိ အဇာနာပေတွာဝ ပဝိသတိ။ အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ အဇာတသတ္တု မာတုလံ ဇိနိတွာ တုဿတိ၊ ပရာဇိတော ဒေါမနဿပ္ပတ္တော ဟောတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဇိနိတွာ တုဿတိ၊ ပရာဇိတော ဒေါမနဿပ္ပတ္တော ဟောတီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော နီလမဏ္ဍူကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဒါ မနုဿာ နဒီကန္ဒရာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ မစ္ဆေ ဂဟဏတ္ထာယ ကုမီနာနိ ဩဍ္ဍေသုံ။ ဧကသ္မိံ ကုမီနေ ဗဟူ မစ္ဆာ ပဝိသိံသု။ အထေကော ဥဒကာသီဝိသော မစ္ဆေ ခါဒန္တော တံ ကုမီနံ ပါဝိသိ၊ ဗဟူ မစ္ဆာ ဧကတော ဟုတွာ တံ ခါဒန္တာ ဧကလောဟိတံ အကံသု။ သော ပဋိသရဏံ အပဿန္တော မရဏဘယတဇ္ဇိတော ကုမီနမုခေန နိက္ခမိတွာ ဝေဒနာပ္ပတ္တော ဥဒကပရိယန္တေ နိပဇ္ဇိ။ နီလမဏ္ဍူကောပိ တသ္မိံ ခဏေ ဥပ္ပတိတွာ ကုမီနသူလမတ္ထကေ နိပန္နော ဟောတိ။ အာသီဝိသော ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ အလဘန္တော တတ္ထ နိပန္နံ တံ ဒိသွာ ‘‘သမ္မ နီလမဏ္ဍူက၊ ဣမေသံ မစ္ဆာနံ ကိရိယာ ရုစ္စတိ တုယှ’’န္တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၇။

‘‘အာသီဝိသမ္ပိ မံ သန္တံ၊ ပဝိဋ္ဌံ ကုမိနာမုခံ၊

ရုစ္စတေ ဟရိတာမာတာ၊ ယံ မံ ခါဒန္တိ မစ္ဆကာ’’တိ။

တတ္ထ အာသီဝိသမ္ပိ မံ သန္တန္တိ မံ အာဂတဝိသံ သမာနံ။ ရုစ္စတေ ဟရိတာမာတာ၊ ယံ မံ ခါဒန္တိ မစ္ဆကာတိ ဧတံ တဝ ရုစ္စတိ ဟရိတမဏ္ဍူကပုတ္တာတိ ဝဒတိ။

အထ နံ ဟရိတမဏ္ဍူကော ‘‘အာမ၊ သမ္မ၊ ရုစ္စတီ’’တိ။ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ? ‘‘သစေ တွမ္ပိ တဝ ပဒေသံ အာဂတေ မစ္ဆေ ခါဒသိ၊ မစ္ဆာပိ အတ္တနော ပဒေသံ အာဂတံ တံ ခါဒန္တိ၊ အတ္တနော ဝိသယေ ပဒေသေ ဂေါစရဘူမိယံ အဗလဝါ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၈။

‘‘ဝိလုမ္ပတေဝ ပုရိသော၊ ယာဝဿ ဥပကပ္ပတိ၊

ယဒါ စညေ ဝိလုမ္ပန္တိ၊ သော ဝိလုတ္တော ဝိလုမ္ပတီ’’တိ။

တတ္ထ ဝိလုမ္ပတေဝ ပုရိသော၊ ယာဝဿ ဥပကပ္ပတီတိ ယာဝ အဿ ပုရိသဿ ဣဿရိယံ ဥပကပ္ပတိ ဣဇ္ဈတိ ပဝတ္တတိ၊ တာဝ သော အညံ ဝိလုမ္ပတိယေဝ။ ‘‘ယာဝ သော ဥပကပ္ပတီ’’တိပိ ပါဌော၊ ယတ္တကံ ကာလံ သော ပုရိသော သက္ကောတိ ဝိလုမ္ပိတုန္တိ အတ္ထော။ ယဒါ စညေ ဝိလုမ္ပန္တီတိ ယဒါ စ အညေ ဣဿရာ ဟုတွာ ဝိလုမ္ပန္တိ။ သော ဝိလုတ္တော ဝိလုမ္ပတီတိ အထ သော ဝိလုမ္ပကော အညေဟိ ဝိလုမ္ပတိ။ ‘‘ဝိလုမ္ပတေ’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ ‘‘ဝိလုမ္ပန’’န္တိပိ ပဌန္တိ၊ တဿတ္ထော န သမေတိ။ ဧဝံ ‘‘ဝိလုမ္ပကော ပုန ဝိလုမ္ပံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဗောဓိသတ္တေန အဍ္ဍေ ဝိနိစ္ဆိတေ ဥဒကာသီဝိသဿ ဒုဗ္ဗလဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ပစ္စာမိတ္တံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ မစ္ဆဂဏာ ကုမီနမုခါ နိက္ခမိတွာ တတ္ထေဝ နံ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ပက္ကမုံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဥဒကာသီဝိသော အဇာတသတ္တု အဟောသိ၊ နီလမဏ္ဍူကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဟရိတမဏ္ဍူကဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၂၄၀] ၁၀။ မဟာပိင်္ဂလဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဗ္ဗော ဇနောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေဝဒတ္တေ သတ္ထရိ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ နဝမာသစ္စယေန ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ ပထဝိယံ နိမုဂ္ဂေ ဇေတဝနဝါသိနော စ သကလရဋ္ဌဝါသိနော စ ‘‘ဗုဒ္ဓပဋိကဏ္ဋကော ဒေဝဒတ္တော ပထဝိယာ ဂိလိတော၊ နိဟတပစ္စာမိတ္တော ဒါနိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဇာတော’’တိ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ အဟေသုံ။ တေသံ ကထံ သုတွာ ပရမ္ပရဃောသေန သကလဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော ယက္ခဘူတဒေဝဂဏာ စ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ ဧဝ အဟေသုံ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တေ ပထဝိယံ နိမုဂ္ဂေ ‘ဗုဒ္ဓပဋိကဏ္ဋကော ဒေဝဒတ္တော ပထဝိယာ ဂိလိတော’တိ မဟာဇနော အတ္တမနော ဇာတော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ဒေဝဒတ္တေ မတေ မဟာဇနော တုဿတိ စေဝ ဟသတိ စ၊ ပုဗ္ဗေပိ တုဿိ စေဝ ဟသိ စာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ မဟာပိင်္ဂလော နာမ ရာဇာ အဓမ္မေန ဝိသမေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ ဆန္ဒာဒိဝသေန ပါပကမ္မာနိ ကရောန္တော ဒဏ္ဍဗလိဇင်္ဃကဟာပဏာဒိဂ္ဂဟဏေန ဥစ္ဆုယန္တေ ဥစ္ဆုံ ဝိယ မဟာဇနံ ပီဠေသိ ကက္ခဠော ဖရုသော သာဟသိကော၊ ပရေသု အနုဒ္ဒယာမတ္တမ္ပိ နာမဿ နတ္ထိ၊ ဂေဟေ ဣတ္ထီနမ္ပိ ပုတ္တဓီတာနမ္ပိ အမစ္စဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာဒီနမ္ပိ အပ္ပိယော အမနာပေါ၊ အက္ခိမှိ ပတိတရဇံ ဝိယ၊ ဘတ္တပိဏ္ဍေ သက္ခရာ ဝိယ၊ ပဏှိံ ဝိဇ္ဈိတွာ ပဝိဋ္ဌကဏ္ဋကော ဝိယ စ အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မဟာပိင်္ဂလဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ မဟာပိင်္ဂလော ဒီဃရတ္တံ ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ကာလမကာသိ။ တသ္မိံ ကာလကတေ သကလဗာရာဏသိဝါသိနော ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ မဟာဟသိတံ ဟသိတွာ ဒါရူနံ သကဋသဟဿေန မဟာပိင်္ဂလံ ဈာပေတွာ အနေကေဟိ ဃဋသဟဿေဟိ အာဠာဟနံ နိဗ္ဗာပေတွာ ဗောဓိသတ္တံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိတွာ ‘‘ဓမ္မိကော နော ရာဇာ လဒ္ဓါ’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ နဂရေ ဥဿဝဘေရိံ စရာပေတွာ သမုဿိတဓဇပဋာကံ နဂရံ အလင်္ကရိတွာ ဒွါရေ ဒွါရေ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ ဝိပ္ပကိဏ္ဏလာဇကုသုမမဏ္ဍိတတလေသု အလင်္ကတမဏ္ဍပေသု နိသီဒိတွာ ခါဒိံသု စေဝ ပိဝိံသု စ။

ဗောဓိသတ္တောပိ အလင်္ကတေ မဟာတလေ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တဿ ပလ္လင်္ကဝရဿ မဇ္ဈေ မဟာယသံ အနုဘဝန္တော နိသီဒိ။ အမစ္စာ စ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိရဋ္ဌိကဒေါဝါရိကာဒယော စ ရာဇာနံ ပရိဝါရေတွာ အဋ္ဌံသု။ အထေကော ဒေါဝါရိကော နာတိဒူရေ ဌတွာ အဿသန္တော ပဿသန္တော ပရောဒိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဒိသွာ ‘‘သမ္မ ဒေါဝါရိက၊ မမ ပိတရိ ကာလကတေ သဗ္ဗေ တုဋ္ဌပဟဋ္ဌာ ဥဿဝံ ကီဠန္တာ ဝိစရန္တိ၊ တွံ ပန ရောဒမာနော ဌိတော၊ ကိံ နု ခေါ မမ ပိတာ တဝေဝ ပိယော အဟောသိ မနာပေါ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၉။

‘‘သဗ္ဗော ဇနော ဟိံသိတော ပိင်္ဂလေန၊ တသ္မိံ မတေ ပစ္စယာ ဝေဒယန္တိ၊

ပိယော နု တေ အာသိ အကဏှနေတ္တော၊ ကသ္မာ နု တွံ ရောဒသိ ဒွါရပါလာ’’တိ။

တတ္ထ ဟိံသိတောတိ နာနပ္ပကာရေဟိ ဒဏ္ဍဗလိအာဒီဟိ ပီဠိတော။ ပိင်္ဂလေနာတိ ပိင်္ဂလက္ခေန။ တဿ ကိရ ဒွေပိ အက္ခီနိ နိဗ္ဗိဒ္ဓပိင်္ဂလာနိ ဗိဠာရက္ခိဝဏ္ဏာနိ အဟေသုံ၊ တေနေဝဿ ‘‘ပိင်္ဂလော’’တိ နာမံ အကံသု။ ပစ္စယာ ဝေဒယန္တီတိ ပီတိယော ပဝေဒယန္တိ။ အကဏှနေတ္တောတိ ပိင်္ဂလနေတ္တော။ ကသ္မာ နု တွန္တိ ကေန နု ကာရဏေန တွံ ရောဒသိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ကသ္မာ တုဝ’’န္တိ ပါဌော။

သော တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘နာဟံ၊ မဟာရာဇ၊ ‘မဟာပိင်္ဂလော မတော’တိ သောကေန ရောဒါမိ၊ သီသဿ မေ သုခံ ဇာတံ။ ပိင်္ဂလရာဇာ ဟိ ပါသာဒါ ဩတရန္တော စ အာရောဟန္တော စ ကမ္မာရမုဋ္ဌိကာယ ပဟရန္တော ဝိယ မယှံ သီသေ အဋ္ဌဋ္ဌ ခဋကေ ဒေတိ၊ သော ပရလောကံ ဂန္တွာပိ မမ သီသေ ဒဒမာနော ဝိယ နိရယပါလာနမ္ပိ ယမဿပိ သီလေ ခဋကေ ဒဿတိ၊ အထ နံ တေ ‘အတိဝိယ အယံ အမှေ ဗာဓတီ’တိ ပုန ဣဓေဝ အာနေတွာ ဝိဿဇ္ဇေယျုံ၊ အထ မေ သော ပုနပိ သီသေ ခဋကေ ဒဒေယျာတိ ဘယေနာဟံ ရောဒါမီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၈၀။

‘‘န မေ ပိယော အာသိ အကဏှနေတ္တော၊ ဘာယာမိ ပစ္စာဂမနာယ တဿ၊

ဣတော ဂတော ဟိံသေယျ မစ္စုရာဇံ၊ သော ဟိံသိတော အာနေယျ ပုန ဣဓာ’’တိ။

အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သော ရာဇာ ဒါရူနံ ဝါဟသဟဿေန ဒဍ္ဎော ဥဒကဃဋသတေဟိ သိတ္တော၊ သာပိဿ အာဠာဟနဘူမိ သမန္တတော ခတာ၊ ပကတိယာပိ စ ပရလောကံ ဂတာ နာမ အညတ္ထ ဂတိဝသာ ပုန တေနေဝ သရီရေန နာဂစ္ဆန္တိ၊ မာ တွံ ဘာယီ’’တိ တံ သမဿာသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၈၁။

‘‘ဒဍ္ဎော ဝါဟသဟဿေဟိ၊ သိတ္တော ဃဋသတေဟိ သော၊

ပရိက္ခတာ စ သာ ဘူမိ၊ မာ ဘာယိ နာဂမိဿတီ’’တိ။

တတော ပဋ္ဌာယ ဒေါဝါရိကော အဿာသံ ပဋိလဘိ။ ဗောဓိသတ္တော ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မဟာပိင်္ဂလော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မဟာပိင်္ဂလဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ဥပါဟနဝဂ္ဂေါ နဝမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဥပါဟနံ ဝီဏာထူဏံ၊ ဝိကဏ္ဏကံ အသိတာဘု၊

ဝစ္ဆနခံ ဗကဉ္စေဝ၊ သာကေတဉ္စ ဧကပဒံ၊

ဟရိတမာတု ပိင်္ဂလံ။

၁၀။ သိင်္ဂါလဝဂ္ဂေါ

[၂၄၁] ၁။ သဗ္ဗဒါဌဇာတကဝဏ္ဏနာ

သိင်္ဂါလော မာနတ္ထဒ္ဓါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေဝဒတ္တော အဇာတသတ္တုံ ပသာဒေတွာ ဥပ္ပာဒိတံ လာဘသက္ကာရံ စိရဋ္ဌိတိကံ ကာတုံ နာသက္ခိ၊ နာဠာဂိရိပယောဇနေ ပါဋိဟာရိယဿ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ တဿ သော လာဘသက္ကာရော အန္တရဓာယိ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော လာဘသက္ကာရံ ဥပ္ပာဒေတွာ စိရဋ္ဌိတိကံ ကာတုံ နာသက္ခီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ အတ္တနော ဥပ္ပန္နံ လာဘသက္ကာရံ အန္တရဓာပေတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အန္တရဓာပေသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပုရောဟိတော အဟောသိ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ အဋ္ဌာရသန္နဉ္စ သိပ္ပာနံ ပါရံ ဂတော။ သော ပထဝီဇယမန္တံ နာမ ဇာနာတိ။ ပထဝီဇယမန္တောတိ အာဝဋ္ဋနမန္တော ဝုစ္စတိ။ အထေကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘တံ မန္တံ သဇ္ဈာယိဿာမီ’’တိ ဧကသ္မိံ အင်္ဂဏဋ္ဌာနေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ နိသီဒိတွာ သဇ္ဈာယမကာသိ။ တံ ကိရ မန္တံ အညဝိဟိတံ ဓိတိဝိရဟိတံ သာဝေတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ နံ သော တထာရူပေ ဌာနေ သဇ္ဈာယတိ။ အထဿ သဇ္ဈာယနကာလေ ဧကော သိင်္ဂါလော ဧကသ္မိံ ဗိလေ နိပန္နော တံ မန္တံ သုတွာဝ ပဂုဏမကာသိ။ သော ကိရ အနန္တရာတီတေ အတ္တဘာဝေ ပဂုဏပထဝီဇယမန္တော ဧကော ဗြာဟ္မဏော အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော သဇ္ဈာယံ ကတွာ ဥဋ္ဌာယ ‘‘ပဂုဏော ဝတ မေ အယံ မန္တော’’တိ အာဟ။ သိင်္ဂါလော ဗိလာ နိက္ခမိတွာ ‘‘အမ္ဘော ဗြာဟ္မဏ၊ အယံ မန္တော တယာပိ မမေဝ ပဂုဏတရော’’တိ ဝတွာ ပလာယိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အယံ သိင်္ဂါလော မဟန္တံ အကုသလံ ကရိဿတီ’’တိ ‘‘ဂဏှထ ဂဏှထာ’’တိ ထောကံ အနုဗန္ဓိ။ သိင်္ဂါလော ပလာယိတွာ အရညံ ပါဝိသိ။

သော ဂန္တွာ ဧကံ သိင်္ဂါလိံ ထောကံ သရီရေ ဍံသိ၊ ‘‘ကိံ၊ သာမီ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ ဇာနာသိ န ဇာနာသီ’’တိ အာဟ။ သာ ‘‘အာမ၊ ဇာနာမီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သော ပထဝီဇယမန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ အနေကာနိ သိင်္ဂါလသတာနိ အာဏာပေတွာ သဗ္ဗေပိ ဟတ္ထိအဿသီဟဗျဂ္ဃသူကရမိဂါဒယော စတုပ္ပဒေ အတ္တနော သန္တိကေ အကာသိ။ ကတွာ စ ပန သဗ္ဗဒါဌော နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဧကံ သိင်္ဂါလိံ အဂ္ဂမဟေသိံ အကာသိ။ ဒွိန္နံ ဟတ္ထီနံ ပိဋ္ဌေ သီဟော တိဋ္ဌတိ၊ သီဟပိဋ္ဌေ သဗ္ဗဒါဌော သိင်္ဂါလော ရာဇာ သိင်္ဂါလိယာ အဂ္ဂမဟေသိယာ သဒ္ဓိံ နိသီဒတိ၊ မဟန္တော ယသော အဟောသိ။ သော ယသမဟန္တေန ပမဇ္ဇိတွာ မာနံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ သဗ္ဗစတုပ္ပဒပရိဝုတော ဗာရာဏသိယာ အဝိဒူရဋ္ဌာနံ သမ္ပာပုဏိ၊ ပရိသာ ဒွါဒသယောဇနာ အဟောသိ။ သော အဝိဒူရေ ဌိတောယေဝ ‘‘ရဇ္ဇံ ဝါ ဒေတု၊ ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ ရညော သာသနံ ပေသေသိ။ ဗာရာဏသိဝါသိနော ဘီတတသိတာ နဂရဒွါရာနိ ပိဒဟိတွာ အဋ္ဌံသု။

ဗောဓိသတ္တော ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗဒါဌသိင်္ဂါလေန သဒ္ဓိံ ယုဒ္ဓံ မမ ဘာရော၊ ဌပေတွာ မံ အညော တေန သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထီ’’တိ ရာဇာနဉ္စ နာဂရေ စ သမဿာသေတွာ ‘‘ကိန္တိ ကတွာ နု ခေါ သဗ္ဗဒါဌော ရဇ္ဇံ ဂဟေဿတိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ ဒွါရဋ္ဋာလကံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘သမ္မ သဗ္ဗဒါဌ၊ ကိန္တိ ကတွာ ဣမံ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သီဟနာဒံ နဒါပေတွာ မဟာဇနံ သဒ္ဒေန သန္တာသေတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အတ္ထေတ’’န္တိ ဉတွာ အဋ္ဋာလကာ ဩရုယှ ‘‘သကလဒွါဒသယောဇနိကဗာရာဏသိနဂရဝါသိနော ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒါနိ မာသပိဋ္ဌေန လဉ္ဇန္တူ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသိ။ မဟာဇနော ဘေရိယာ အာဏံ သုတွာ အန္တမသော ဗိဠာလေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗစတုပ္ပဒါနဉ္စေဝ အတ္တနော စ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒါနိ ယထာ ပရဿ သဒ္ဒံ သောတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ မာသပိဋ္ဌေန လဉ္ဇိ။

အထ ဗောဓိသတ္တော ပုန အဋ္ဋာလကံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘သဗ္ဗဒါဌာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ၊ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ? ‘‘ဣမံ ရဇ္ဇံ ကိန္တိ ကတွာ ဂဏှိဿသီ’’တိ? ‘‘သီဟနာဒံ နဒါပေတွာ မနုဿေ တာသေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သီဟနာဒံ နဒါပေတုံ န သက္ခိဿသိ။ ဇာတိသမ္ပန္နာ ဟိ သုရတ္တဟတ္ထပါဒါ ကေသရသီဟရာဇာနော တာဒိသဿ ဇရသိင်္ဂါလဿ အာဏံ န ကရိဿန္တီ’’တိ။ သိင်္ဂါလော မာနတ္ထဒ္ဓါ ဟုတွာ ‘‘အညေ တာဝ သီဟာ တိဋ္ဌန္တု၊ ယဿာဟံ ပိဋ္ဌေ နိသိန္နော၊ တညေဝ နဒါပေဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ နဒါပေဟိ၊ ယဒိ သက္ကောသီ’’တိ။ သော ယသ္မိံ သီဟေ နိသိန္နော၊ တဿ ‘‘နဒါဟီ’’တိ ပါဒေန သညံ အဒါသိ။ သီဟော ဟတ္ထိကုမ္ဘေ မုခံ ဥပ္ပီဠေတွာ တိက္ခတ္တုံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သီဟနာဒံ နဒိ။ ဟတ္ထီ သန္တာသပ္ပတ္တာ ဟုတွာ သိင်္ဂါလံ ပါဒမူလေ ပါတေတွာ ပါဒေနဿ သီသံ အက္ကမိတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ အကံသု၊ သဗ္ဗဒါဌော တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တော။ တေပိ ဟတ္ထီ သီဟနာဒံ သုတွာ မရဏဘယတဇ္ဇိတာ အညမညံ ဩဝိဇ္ဈိတွာ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိံသု၊ ဌပေတွာ သီဟေ သေသာပိ မိဂသူကရာဒယော သသဗိဠာရပရိယောသာနာ သဗ္ဗေ စတုပ္ပာဒါ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိံသု။ သီဟာ ပလာယိတွာ အရညံ ပဝိသိံသု၊ ဒွါဒသယောဇနိကော မံသရာသိ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော အဋ္ဋာလကာ ဩတရိတွာ နဂရဒွါရာနိ ဝိဝရာပေတွာ ‘‘သဗ္ဗေ အတ္တနော ကဏ္ဏေသု မာသပိဋ္ဌံ အပနေတွာ မံသတ္ထိကာ မံသံ အာဟရန္တူ’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ။ မနုဿာ အလ္လမံသံ ခါဒိတွာ သေသံ သုက္ခာပေတွာ ဝလ္လူရမကံသု။ တသ္မိံ ကိရ ကာလေ ဝလ္လူရကရဏံ ဥဒပါဒီတိ ဝဒန္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဣမာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ –

၁၈၂။

‘‘သိင်္ဂါလော မာနတ္ထဒ္ဓါ စ၊ ပရိဝါရေန အတ္ထိကော၊

ပါပုဏိ မဟတိံ ဘူမိံ၊ ရာဇာသိ သဗ္ဗဒါဌိနံ။

၁၈၃။

‘‘ဧဝမေဝ မနုဿေသု၊ ယော ဟောတိ ပရိဝါရဝါ၊

သော ဟိ တတ္ထ မဟာ ဟောတိ၊ သိင်္ဂါလော ဝိယ ဒါဌိန’’န္တိ။

တတ္ထ မာနတ္ထဒ္ဓါတိ ပရိဝါရံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နေန မာနေန ထဒ္ဓါ။ ပရိဝါရေန အတ္ထိကောတိ ဥတ္တရိမ္ပိ ပရိဝါရေန အတ္ထိကော ဟုတွာ။ မဟတိံ ဘူမိန္တိ မဟန္တံ သမ္ပတ္တိံ။ ရာဇာသိ သဗ္ဗဒါဌိနန္တိ သဗ္ဗေသံ ဒါဌီနံ ရာဇာ အာသိ။ သော ဟိ တတ္ထ မဟာ ဟောတီတိ သော ပရိဝါရသမ္ပန္နော ပုရိသော တေသု ပရိဝါရေသု မဟာ နာမ ဟောတိ။ သိင်္ဂါလော ဝိယ ဒါဌိနန္တိ ယထာ သိင်္ဂါလော ဒါဌီနံ မဟာ အဟောသိ၊ ဧဝံ မဟာ ဟောတိ၊ အထ သော သိင်္ဂါလော ဝိယ ပမာဒံ အာပဇ္ဇိတွာ တံ ပရိဝါရံ နိဿာယ ဝိနာသံ ပါပုဏာတီတိ။

‘‘တဒါ သိင်္ဂါလော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ရာဇာ သာရိပုတ္တော၊ ပုရောဟိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သဗ္ဗဒါဌဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၂၄၂] ၂။ သုနခဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဗာလော ဝတာယံ သုနခေါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အမ္ဗဏကောဋ္ဌကေ အာသနသာလာယ ဘတ္တဘုဉ္ဇနသုနခံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တံ ကိရ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ ပါနီယဟာရကာ ဂဟေတွာ တတ္ထ ပေါသေသုံ။ သော အပရဘာဂေ တတ္ထ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တော ထူလသရီရော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ဧကော ဂါမဝါသီ ပုရိသော တံ ဌာနံ ပတ္တော သုနခံ ဒိသွာ ပါနီယဟာရကာနံ ဥတ္တရိသာဋကဉ္စ ကဟာပဏဉ္စ ဒတွာ ဂဒ္ဒူလေန ဗန္ဓိတွာ တံ အာဒါယ ပက္ကာမိ။ သော ဂဟေတွာ နီယမာနော န ဝဿိ၊ ဒိန္နံ ဒိန္နံ ခါဒန္တော ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော အဂမာသိ။ အထ သော ပုရိသော ‘‘အယံ ဣဒါနိ မံ ပိယာယတီ’’တိ ဂဒ္ဒူလံ မောစေသိ၊ သော ဝိဿဋ္ဌမတ္တော ဧကဝေဂေန အာသနသာလမေဝ ဂတော။ ဘိက္ခူ တံ ဒိသွာ တေန ဂတကာရဏံ ဇာနိတွာ သာယနှသမယေ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အာသနသာလာယ သုနခေါ ဗန္ဓနမောက္ခကုသလော ဝိဿဋ္ဌမတ္တောဝ ပုန အာဂတော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သော သုနခေါ ဣဒါနေဝ ဗန္ဓနမောက္ခကုသလော၊ ပုဗ္ဗေပိ ကုသလောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ ဧကသ္မိံ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဃရာဝါသံ အဂ္ဂဟေသိ။ တဒါ ဗာရာဏသိယံ ဧကဿ မနုဿဿ သုနခေါ အဟောသိ၊ သော ပိဏ္ဍိဘတ္တံ လဘန္တော ထူလသရီရော ဇာတော။ အထေကော ဂါမဝါသီ ဗာရာဏသိံ အာဂတော တံ သုနခံ ဒိသွာ တဿ မနုဿဿ ဥတ္တရိသာဋကဉ္စ ကဟာပဏဉ္စ ဒတွာ သုနခံ ဂဟေတွာ စမ္မယောတ္တေန ဗန္ဓိတွာ ယောတ္တကောဋိယံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော အဋဝိမုခေ ဧကံ သာလံ ပဝိသိတွာ သုနခံ ဗန္ဓိတွာ ဖလကေ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ တသ္မိံ ကာလေ ဗောဓိသတ္တော ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန အဋဝိံ ပဋိပန္နော တံ သုနခံ ယောတ္တေန ဗန္ဓိတွာ ဌပိတံ ဒိသွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၈၄။

‘‘ဗာလော ဝတာယံ သုနခေါ၊ ယော ဝရတ္တံ န ခါဒတိ၊

ဗန္ဓနာ စ ပမုဉ္စေယျ၊ အသိတော စ ဃရံ ဝဇေ’’တိ။

တတ္ထ ပမုဉ္စေယျာတိ ပမောစေယျ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အသိတော စ ဃရံ ဝဇေတိ အသိတော သုဟိတော ဟုတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆေယျ။

တံ သုတွာ သုနခေါ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၈၅။

‘‘အဋ္ဌိတံ မေ မနသ္မိံ မေ၊ အထော မေ ဟဒယေ ကတံ၊

ကာလဉ္စ ပဋိကင်္ခါမိ၊ ယာဝ ပဿုပတူ ဇနော’’တိ။

တတ္ထ အဋ္ဌိတံ မေ မနသ္မိံ မေတိ ယံ တုမှေ ကထေထ၊ တံ မယာ အဓိဋ္ဌိတမေဝ၊ မနသ္မိံယေဝ မေ ဧတံ။ အထော မေ ဟဒယေ ကတန္တိ အထ စ ပန မေ တုမှာကံ ဝစနံ ဟဒယေ ကတမေဝ။ ကာလဉ္စ ပဋိကင်္ခါမီတိ ကာလံ ပဋိမာနေမိ။ ယာဝ ပဿုပတူ ဇနောတိ ယာဝါယံ မဟာဇနော ပသုပတု နိဒ္ဒံ ဩက္ကမတု၊ တာဝါဟံ ကာလံ ပဋိမာနေမိ။ ဣတရထာ ဟိ ‘‘အယံ သုနခေါ ပလာယတီ’’တိ ရဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ ရတ္တိဘာဂေ သဗ္ဗေသံ သုတ္တကာလေ စမ္မယောတ္တံ ခါဒိတွာ ပလာယိဿာမီတိ။ သော ဧဝံ ဝတွာ မဟာဇနေ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တေ ယောတ္တံ ခါဒိတွာ သုဟိတော ဟုတွာ ပလာယိတွာ အတ္တနော သာမိကာနံ ဃရမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သုနခေါဝ ဧတရဟိ သုနခေါ၊ ပဏ္ဍိတပုရိသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုနခဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၂၄၃] ၃။ ဂုတ္တိလဇာတကဝဏ္ဏနာ

သတ္တတန္တိံ သုမဓုရန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိဉှိ ကာလေ ဘိက္ခူ ဒေဝဒတ္တံ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော ဒေဝဒတ္တ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တုယှံ အာစရိယော၊ တွံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ နိဿာယ တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဏှိ၊ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဥပ္ပာဒေသိ၊ အာစရိယဿ နာမ ပဋိသတ္တုနာ ဘဝိတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ။ ဒေဝဒတ္တော ‘‘ကိံ ပန မေ၊ အာဝုသော၊ သမဏော ဂေါတမော အာစရိယော၊ နနု မယာ အတ္တနော ဗလေနေဝ တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟိတာနိ၊ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဥပ္ပာဒိတာနီ’’တိ အာစရိယံ ပစ္စက္ခာသိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော အာစရိယံ ပစ္စက္ခာယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပဋိသတ္တု ဟုတွာ မဟာဝိနာသံ ပတ္တော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ အာစရိယံ ပစ္စက္ခာယ မမ ပဋိသတ္တု ဟုတွာ ဝိနာသံ ပါပုဏာတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပတ္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဂန္ဓဗ္ဗကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ဂုတ္တိလကုမာရော’’တိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော ဂန္ဓဗ္ဗသိပ္ပေ နိပ္ဖတ္တိံ ပတွာ ဂုတ္တိလဂန္ဓဗ္ဗော နာမ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အဂ္ဂဂန္ဓဗ္ဗော အဟောသိ။ သော ဒါရာဘရဏံ အကတွာ အန္ဓေ မာတာပိတရော ပေါသေသိ။ တဒါ ဗာရာဏသိဝါသိနော ဝါဏိဇာ ဝဏိဇ္ဇာယ ဥဇ္ဇေနိနဂရံ ဂန္တွာ ဥဿဝေ ဃုဋ္ဌေ ဆန္ဒကံ သံဟရိတွာ ဗဟုံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဉ္စ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇာဒီနိ စ အာဒါယ ကီဠနဋ္ဌာနေ သန္နိပတိတွာ ‘‘ဝေတနံ ဒတွာ ဧကံ ဂန္ဓဗ္ဗံ အာနေထာ’’တိ အာဟံသု။ တေန စ သမယေန ဥဇ္ဇေနိယံ မူသိလော နာမ ဇေဋ္ဌဂန္ဓဗ္ဗော ဟောတိ၊ တေ တံ ပက္ကောသာပေတွာ အတ္တနော ဂန္ဓဗ္ဗံ ကာရေသုံ။

မူသိလော ဝီဏံ ဝါဒန္တော ဝီဏံ ဥတ္တမမုစ္ဆနာယ မုစ္ဆိတွာ ဝါဒေသိ။ တေသံ ဂုတ္တိလဂန္ဓဗ္ဗဿ ဂန္ဓဗ္ဗေ ဇာတပရိစယာနံ တဿ ဂန္ဓဗ္ဗံ ကိလဉ္ဇကဏ္ဍူဝနံ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာသိ၊ ဧကောပိ ပဟဋ္ဌာကာရံ န ဒဿေသိ။ မူသိလော တေသု တုဋ္ဌာကာရံ အဒဿေန္တေသု ‘‘အတိခရံ ကတွာ ဝါဒေမိ မညေ’’တိ မဇ္ဈိမမုစ္ဆနာယ မုစ္ဆိတွာ မဇ္ဈိမသရေန ဝါဒေသိ၊ တေ တတ္ထပိ မ