📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ခုဒ္ဒကနိကာယေ

ဇာတက-အဋ္ဌကထာ

(တတိယော ဘာဂေါ)

၄။ စတုက္ကနိပါတော

၁။ ကာလိင်္ဂဝဂ္ဂေါ

[၃၀၁] ၁။ စူဠကာလိင်္ဂဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝိဝရထိမာသံ ¶ ¶ ¶ ဒွါရန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော စတုန္နံ ပရိဗ္ဗာဇိကာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝေသာလိယံ ကိရ လိစ္ဆဝိရာဇူနံ သတ္တ သဟဿာနိ သတ္တ သတာနိ သတ္တ စ လိစ္ဆဝီ ဝသိံသု။ တေ သဗ္ဗေပိ ပုစ္ဆာပဋိပုစ္ဆာစိတ္တကာ အဟေသုံ။ အထေကော ပဉ္စသု ဝါဒသတေသု ဗျတ္တော နိဂဏ္ဌော ဝေသာလိယံ သမ္ပာပုဏိ၊ တေ တဿ သင်္ဂဟံ အကံသု။ အပရာပိ ဧဝရူပါ နိဂဏ္ဌီ သမ္ပာပုဏိ ¶ ။ ရာဇာနော ဒွေပိ ဇနေ ဝါဒံ ကာရေသုံ၊ ဥဘောပိ သဒိသာဝ အဟေသုံ။ တတော လိစ္ဆဝီနံ ဧတဒဟောသိ ‘‘ဣမေ ဒွေပိ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နော ပုတ္တော ဗျတ္တော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တေသံ ဝိဝါဟံ ကာရေတွာ ဒွေပိ ဧကတော ဝါသေသုံ။ အထ နေသံ သံဝါသမနွာယ ပဋိပါဋိယာ စတဿော ဒါရိကာယော ဧကော စ ဒါရကော ဇာယိ။ ဒါရိကာနံ ‘‘သစ္စာ၊ လောလာ၊ အဝဓာရိကာ၊ ပဋိစ္ဆာဒါ’’တိ နာမံ အကံသု၊ ဒါရကဿ ‘‘သစ္စကော’’တိ။ တေ ¶ ပဉ္စပိ ဇနာ ဝိညုတံ ပတ္တာ မာတိတော ပဉ္စ ဝါဒသတာနိ၊ ပိတိတော ပဉ္စ ဝါဒသတာနီတိ ဝါဒသဟဿံ ဥဂ္ဂဏှိံသု။ မာတာပိတရော ဒါရိကာနံ ဧဝံ ဩဝဒိံသု ‘‘သစေ ကောစိ ဂိဟီ တုမှာကံ ဝါဒံ ဘိန္ဒိဿတိ၊ တဿ ပါဒပရိစာရိကာ ဘဝေယျာထ။ သစေ ပဗ္ဗဇိတော ဘိန္ဒိဿတိ၊ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇေယျာထာ’’တိ။

အပရဘာဂေ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ တေသု ကာလကတေသု သစ္စကနိဂဏ္ဌော တတ္ထေဝ ဝေသာလိယံ လိစ္ဆဝီနံ သိပ္ပံ သိက္ခာပေန္တော ဝသိ။ ဘဂိနိယော ဇမ္ဗုသာခံ ဂဟေတွာ ဝါဒတ္ထာယ ¶ နဂရာ နဂရံ စရမာနာ သာဝတ္ထိံ ပတွာ နဂရဒွါရေ သာခံ နိခဏိတွာ ‘‘ယော အမှာကံ ဝါဒံ အာရောပေတုံ သက္ကောတိ ဂိဟီ ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ၊ သော ဧတံ ပံသုပုဉ္ဇံ ပါဒေဟိ ဝိကိရိတွာ ပါဒေဟေဝ သာခံ မဒ္ဒတူ’’တိ ဒါရကာနံ ဝတွာ ဘိက္ခာယ နဂရံ ပဝိသိံသု။ အထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အသမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ရိတ္တဃဋေသု ပါနီယံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဂိလာနေ စ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ဒိဝါတရံ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော တံ သာခံ ဒိသွာ ဒါရကေ ပုစ္ဆိ၊ ဒါရကာ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိံသု။ ထေရော ဒါရကေဟေဝ ပါတာပေတွာ မဒ္ဒါပေတွာ ‘‘ယေဟိ အယံ သာခါ ဌပိတာ၊ တေ ကတဘတ္တကိစ္စာဝ အာဂန္တွာ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ မံ ပဿန္တူ’’တိ ဒါရကာနံ ဝတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ဝိဟာရဒွါရကောဋ္ဌကေ အဋ္ဌာသိ။ တာပိ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ဘိက္ခာယ စရိတွာ အာဂတာ သာခံ မဒ္ဒိတံ ဒိသွာ ‘‘ကေနာယံ မဒ္ဒိတာ’’တိ ဝတွာ ‘‘သာရိပုတ္တတ္ထေရေန၊ သစေ တုမှေ ဝါဒတ္ထိကာ၊ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကံ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဒါရကေဟိ ဝုတ္တာ ပုန နဂရံ ပဝိသိတွာ မဟာဇနံ သန္နိပါတေတွာ ဝိဟာရဒွါရကောဋ္ဌကံ ဂန္တွာ ထေရံ ဝါဒသဟဿံ ပုစ္ဆိံသု။ ထေရော တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘‘အညံ ကိဉ္စိ ဇာနာထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န ဇာနာမ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘အဟံ ပန ဝေါ ကိဉ္စိ ပုစ္ဆာမီ’’တိ။ ‘‘ပုစ္ဆ၊ သာမိ၊ ဇာနန္တိယော ကထေဿာမာ’’တိ။

ထေရော ‘‘ဧကံ နာမ ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ တာ န ဇာနိံသု။ ထေရော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တာ ‘‘အမှာကံ၊ သာမိ၊ ပရာဇယော၊ တုမှာကံ ဇယော’’တိ အာဟံသု။ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘အမှာကံ မာတာပိတူဟိ အယံ ဩဝါဒေါ ဒိန္နော ‘သစေ ဝေါ ဂိဟီ ဝါဒံ ဘိန္ဒိဿတိ၊ တဿ ပဇာပတိယော ဘဝေယျာထ။ သစေ ပဗ္ဗဇိတော၊ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇေယျာထာ’တိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ နော ဒေထာ’’တိ။ ထေရော ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ တာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာယ ထေရိယာ သန္တိကေ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တာ သဗ္ဗာပိ န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ¶ ပါပုဏိံသု။ အထေကဒိဝသံ ¶ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော စတုန္နံ ပရိဗ္ဗာဇိကာနံ အဝဿယော ဟုတွာ သဗ္ဗာ အရဟတ္တံ ပါပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဧတာသံ အဝဿယော ¶ အဟောသိ၊ ဣဒါနိ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိသေကံ ဒါပေသိ၊ ပုဗ္ဗေ ရာဇမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကာလိင်္ဂရဋ္ဌေ ဒန္တပုရနဂရေ ကာလိင်္ဂရာဇေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ အဿကရဋ္ဌေ ပါဋလိနဂရေ အဿကော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ကာလိင်္ဂေါ သမ္ပန္နဗလဝါဟနော သယမ္ပိ နာဂဗလော ပဋိယောဓံ န ပဿတိ။ သော ယုဇ္ဈိတုကာမော ဟုတွာ အမစ္စာနံ အာရောစေသိ ‘‘အဟံ ယုဒ္ဓတ္ထိကော၊ ပဋိယောဓံ ပန န ပဿာမိ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ။ အမစ္စာ ‘‘အတ္ထေကော၊ မဟာရာဇ၊ ဥပါယော၊ ဓီတရော တေ စတဿော ဥတ္တမရူပဓရာ၊ တာ ပသာဓေတွာ ပဋိစ္ဆန္နယာနေ နိသီဒါပေတွာ ဗလပရိဝုတာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော စရာပေထ။ ယော ရာဇာ တာ အတ္တနော ဂေဟေ ကာတုကာမော ဘဝိဿတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ ယုဒ္ဓံ ကရိဿာမာ’’တိ ဝဒိံသု။ ရာဇာ တထာ ကာရေသိ။ တာဟိ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ရာဇာနော ဘယေန တာသံ နဂရံ ပဝိသိတုံ န ဒေန္တိ၊ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေတွာ ဗဟိနဂရေယေဝ ဝသာပေန္တိ။ ဧဝံ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဝိစရိတွာ အဿကရဋ္ဌေ ပါဋလိနဂရံ ပါပုဏိံသု။ အဿကောပိ နဂရဒွါရာနိ ပိဒဟာပေတွာ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေသိ။ တဿ နန္ဒိသေနော နာမ အမစ္စော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ဥပါယကုသလော။ သော စိန္တေသိ ‘‘ဣမာ ကိရ ရာဇဓီတရော သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဝိစရိတွာ ပဋိယောဓံ န လဘိံသု၊ ဧဝံ သန္တေ ဇမ္ဗုဒီပေါ တုစ္ဆော နာမ အဟောသိ၊ အဟံ ကာလိင်္ဂေန သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိဿာမီ’’တိ။ သော နဂရဒွါရံ ဂန္တွာ ဒေါဝါရိကေ အာမန္တေတွာ တာသံ ဒွါရံ ဝိဝရာပေတုံ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁။

‘‘ဝိဝရထိမာသံ ဒွါရံ၊ နဂရံ ပဝိသန္တု အရုဏရာဇဿ၊

သီဟေန သုသိဋ္ဌေန၊ သုရက္ခိတံ နန္ဒိသေနေနာ’’တိ။

တတ္ထ အရုဏရာဇဿာတိ သော ဟိ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတကာလေ ရဋ္ဌနာမဝသေန အဿကော နာမ ဇာတော၊ ကုလဒတ္တိယံ ပနဿ နာမံ အရုဏောတိ ¶ ¶ ။ တေနာဟ ‘‘အရုဏရာဇဿာ’’တိ။ သီဟေနာတိ ပုရိသသီဟေန။ သုသိဋ္ဌေနာတိ အာစရိယေဟိ သုဋ္ဌု အနုသာသိတေန။ နန္ဒိသေနေနာတိ မယာ နန္ဒိသေနေန နာမ။

သော ဧဝံ ဝတွာ ဒွါရံ ဝိဝရာပေတွာ တာ ဂဟေတွာ အဿကရညော ဒတွာ ‘‘တုမှေ မာ ဘာယိတ္ထ၊ ယုဒ္ဓေ သတိ အဟံ ဇိနိဿာမိ၊ ဣမာ ဥတ္တမရူပဓရာ ရာဇဓီတရော မဟေသိယော ကရောထာ’’တိ တာသံ အဘိသေကံ ဒါပေတွာ တာဟိ သဒ္ဓိံ အာဂတေ ပုရိသေ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ တုမှေ ရာဇဓီတူနံ အဿကရာဇေန မဟေသိဋ္ဌာနေ ¶ ဌပိတဘာဝံ တုမှာကံ ရညော အာစိက္ခထာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ တေ ဂန္တွာ အာရောစေသုံ။ ကာလိင်္ဂေါ ‘‘န ဟိ နူန သော မယှံ ဗလံ ဇာနာတီ’’တိ ဝတွာ တာဝဒေဝ မဟတိယာ သေနာယ နိက္ခမိ။ နန္ဒိသေနော တဿ အာဂမနံ ဉတွာ ‘‘အတ္တနော ကိရ ရဇ္ဇသီမာယမေဝ ဟောတု၊ မာ အမှာကံ ရညော ရဇ္ဇသီမံ ဩက္ကမတု၊ ဥဘိန္နံ ရဇ္ဇာနံ အန္တရေ ယုဒ္ဓံ ဘဝိဿတီ’’တိ သာသနံ ပေသေသိ။ သော သာသနံ သုတွာ အတ္တနော ရဇ္ဇပရိယန္တေယေဝ အဋ္ဌာသိ။ အဿကောပိ အတ္တနော ရဇ္ဇပရိယန္တေ အဋ္ဌာသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တေသံ ဒွိန္နံ ရဇ္ဇာနံ အန္တရေ ပဏ္ဏသာလာယံ ဝသတိ။ ကာလိင်္ဂေါ စိန္တေသိ ‘‘သမဏာ နာမ ကိဉ္စိ ဇာနိဿန္တိ၊ ကော ဇာနာတိ၊ ကိံ ဘဝိဿတိ၊ ကဿ ဇယော ဝါ ပရာဇယော ဝါ ဘဝိဿတိ၊ တာပသံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ အညာတကဝေသေန ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ကာလိင်္ဂေါ စ အဿကော စ ယုဇ္ဈိတုကာမာ အတ္တနော အတ္တနော ရဇ္ဇသီမာယမေဝ ဌိတာ၊ ဧတေသု ကဿ ဇယော ဘဝိဿတိ၊ ကဿ ပရာဇယော’’တိ ပုစ္ဆိ။ မဟာပုည၊ အဟံ ‘‘အသုကဿ ဇယော၊ အသုကဿ ပရာဇယော’’တိ န ဇာနာမိ၊ သက္ကော ပန ဒေဝရာဇာ ဣဓာဂစ္ဆတိ၊ တမဟံ ပုစ္ဆိတွာ ကထေဿာမိ၊ သွေ အာဂစ္ဆေယျာသီတိ။ သက္ကော ဗောဓိသတ္တဿ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ¶ နိသီဒိ၊ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော တမတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ဘန္တေ၊ ကာလိင်္ဂေါ ဇိနိဿတိ၊ အဿကော ပရာဇိဿတိ၊ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ပညာယိဿတီတိ။

ကာလိင်္ဂေါ ပုနဒိဝသေ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆိ၊ ဗောဓိသတ္တောပိဿ အာစိက္ခိ။ သော ‘‘ကိံ နာမ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိ အပုစ္ဆိတွာဝ ‘‘အဟံ ကိရ ဇိနိဿာမီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ တုဋ္ဌိယာ ပက္ကာမိ။ သာ ကထာ ဝိတ္ထာရိကာ အဟောသိ။ တံ သုတွာ အဿကော နန္ဒိသေနံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကာလိင်္ဂေါ ကိရ ဇိနိဿတိံ ¶ ၊ မယံ ပရာဇိဿာမ၊ ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ သော ‘‘ကော ဧတံ ဇာနာတိ မဟာရာဇ၊ ကဿ ဇယော ဝါ ပရာဇယော ဝါ၊ တုမှေ မာ စိန္တယိတ္ထာ’’တိ ရာဇာနံ အဿာသေတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ‘‘ဘန္တေ၊ ကော ဇိနိဿတိ၊ ကော ပရာဇိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ကာလိင်္ဂေါ ဇိနိဿတိ၊ အဿကော ပရာဇိဿတီ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ ဇိနန္တဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ကိံ ဘဝိဿတိ၊ ကိံ ပရာဇိနန္တဿာ’’တိ? ‘‘မဟာပုည၊ ဇိနန္တဿ အာရက္ခဒေဝတာ သဗ္ဗသေတော ဥသဘော ဘဝိဿတိ၊ ဣတရဿ သဗ္ဗကာဠကော၊ ဥဘိန္နမ္ပိ အာရက္ခဒေဝတာ ယုဇ္ဈိတွာ ဇယပရာဇယံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ နန္ဒိသေနော တံ သုတွာ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တွာ ရညော သဟာယေ သဟဿမတ္တေ မဟာယောဓေ ဂဟေတွာ အဝိဒူရေ ပဗ္ဗတံ အဘိရုယှ ‘‘အမ္ဘော၊ အမှာကံ ရညော ဇီဝိတံ ဒါတုံ သက္ခိဿထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ သက္ခိဿာမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဣမသ္မိံ ပပါတေ ပတထာ’’တိ။ တေ ပတိတုံ အာရဘိံသု။ အထ နေ ဝါရေတွာ ‘‘အလံ ဧတ္ထ ပတနေန၊ အမှာကံ ရညော ဇီဝိတံ ဒါတုံ သုဟဒယာ အနိဝတ္တိနော ဟုတွာ ယုဇ္ဈထာ’’တိ အာဟ။ တေ သမ္ပဋိစ္ဆိံသုံ။

အထ ¶ သင်္ဂါမေ ဥပဋ္ဌိတေ ကာလိင်္ဂေါ ‘‘အဟံ ကိရ ဇိနိဿာမီ’’တိ ဝေါသာနံ အာပဇ္ဇိ၊ ဗလကာယာပိဿ ‘‘အမှာကံ ကိရ ဇယော’’တိ ဝေါသာနံ အာပဇ္ဇိတွာ သန္နာဟံ အကတွာ ဝဂ္ဂဝဂ္ဂါ ¶ ဟုတွာ ယထာရုစိ ပက္ကမိံသု၊ ဝီရိယကရဏကာလေ ဝီရိယံ န ကရိံသု။ ဥဘောပိ ရာဇာနော အဿံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘ယုဇ္ဈိဿာမာ’’တိ အညမညံ ဥပသင်္ကမန္တိ။ ဥဘိန္နံ အာရက္ခဒေဝတာ ပုရတော ဂန္တွာ ကာလိင်္ဂရညော အာရက္ခဒေဝတာ သဗ္ဗသေတော ဥသဘော အဟောသိ၊ ဣတရဿ သဗ္ဗကာဠကော။ တာ ဒေဝတာပိ အညမညံ ယုဇ္ဈနာကာရံ ဒဿေန္တာ ဥပသင်္ကမိံသု။ တေ ပန ဥသဘာ ဥဘိန္နံ ရာဇူနံယေဝ ပညာယန္တိ၊ န အညေသံ။ နန္ဒိသေနော အဿကံ ပုစ္ဆိ ‘‘ပညာယတိ တေ၊ မဟာရာဇ၊ အာရက္ခဒေဝတာ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ပညာယတီ’’တိ။ ‘‘ကေနာကာရေနာ’’တိ။ ‘‘ကာလိင်္ဂရညော အာရက္ခဒေဝတာ သဗ္ဗသေတော ဥသဘော ဟုတွာ ပညာယတိ၊ အမှာကံ အာရက္ခဒေဝတာ သဗ္ဗကာဠကော ကိလမန္တော ဟုတွာ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ တုမှေ မာ ဘာယထ၊ မယံ ဇိနိဿာမ၊ ကာလိင်္ဂေါ ပရာဇိဿတိ၊ တုမှေ အဿပိဋ္ဌိတော ဩတရိတွာ ဣမံ သတ္တိံ ဂဟေတွာ သုသိက္ခိတသိန္ဓဝံ ဥဒရပဿေ ဝါမဟတ္ထေန ဥပ္ပီဠေတွာ ဣမိနာ ပုရိသသဟဿေန သဒ္ဓိံ ဝေဂေန ဂန္တွာ ကာလိင်္ဂရညော အာရက္ခဒေဝတံ သတ္တိပ္ပဟာရေန ပါတေထ၊ တတော မယံ သဟဿမတ္တာ သတ္တိသဟဿေန ပဟရိဿာမ ¶ ၊ ဧဝံ ကာလိင်္ဂဿ အာရက္ခဒေဝတာ နဿိဿတိ၊ တတော ကာလိင်္ဂေါ ပရာဇိဿတိ၊ မယံ ဇိနိဿာမာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ နန္ဒိသေနေန ဒိန္နသညာယ ဂန္တွာ သတ္တိယာ ပဟရိ၊ သူရယောဓသဟဿာပိ အမစ္စာ သတ္တိသဟဿေန ပဟရိံသု။ အာရက္ခဒေဝတာ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ၊ တာဝဒေဝ ကာလိင်္ဂေါ ပရာဇိတွာ ပလာယိ။ တံ ပလာယမာနံ ဒိသွာ သဟဿမတ္တာ အမစ္စာ ‘‘ကာလိင်္ဂေါ ပလာယတီ’’တိ ဥန္နဒိံသု။ ကာလိင်္ဂေါ မရဏဘယဘီတော ပလာယမာနော တံ တာပသံ အက္ကောသန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂။

‘‘ဇယော ကလိင်္ဂါနမသယှသာဟိနံ၊ ပရာဇယော အနယော အဿကာနံ၊

ဣစ္စေဝ ¶ တေ ဘာသိတံ ဗြဟ္မစာရိ၊ န ဥဇ္ဇုဘူတာ ဝိတထံ ဘဏန္တီ’’တိ။

တတ္ထ အသယှသာဟိနန္တိ အသယှံ ဒုဿဟံ သဟိတုံ သမတ္ထာနံ။ ဣစ္စေဝ တေ ဘာသိတန္တိ ဧဝံ တယာ ကူဋတာပသ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ ပရာဇိနကရာဇာနံ ဇိနိဿတိ၊ ဇိနနရာဇာနဉ္စ ပရာဇိဿတီတိ ဘာသိတံ။ န ဥဇ္ဇုဘူတာတိ ယေ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ စ ဥဇုဘူတာ၊ န တေ မုသာ ဘဏန္တီတိ။

ဧဝံ သော တာပသံ အက္ကောသန္တော ပလာယန္တော အတ္တနော နဂရမေဝ ဂတော၊ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေတုမ္ပိ နာသက္ခိ။ တတော ကတိပါဟစ္စယေန သက္ကော တာပသဿ ဥပဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တာပသော တေန သဒ္ဓိံ ကထေန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၃။

‘‘ဒေဝါ ¶ မုသာဝါဒမုပါတိဝတ္တာ၊ သစ္စံ ဓနံ ပရမံ တေသု သက္က၊

တံ တေ မုသာ ဘာသိတံ ဒေဝရာဇ၊ ကိံ ဝါ ပဋိစ္စ မဃဝါ မဟိန္ဒာ’’တိ။

တတ္ထ တံ တေ မုသာ ဘာသိတန္တိ ယံ တယာ မယှံ ဘာသိတံ၊ တံ အတ္ထဘဉ္ဇနကမုသာဝါဒံ ကထေန္တေန တယာ မုသာ ဘာသိတံ၊ တယာ ကိံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ဧဝံ ဘာသိတန္တိ?

တံ ¶ သုတွာ သက္ကော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၄။

‘‘နနု တေ သုတံ ဗြာဟ္မဏ ဘညမာနေ၊ ဒေဝါ န ဣဿန္တိ ပုရိသပရက္ကမဿ၊

ဒမော သမာဓိ မနသော အဘေဇ္ဇော၊ အဗျဂ္ဂတာ နိက္ကမနဉ္စ ကာလေ၊

ဒဠှဉ္စ ဝိရိယံ ပုရိသပရက္ကမော စ၊ တေနေဝ အာသိ ဝိဇယော အဿကာန’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ကိံ တယာ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝစနေ ဘညမာနေ ဣဒံ န သုတပုဗ္ဗံ၊ ယံ ဒေဝါ ပုရိသပရက္ကမဿ န ဣဿန္တိ န ဥသူယန္တိ၊ အဿကရညော ¶ ဝီရိယကရဏဝသေန အတ္တဒမနသင်္ခါတော ဒမော၊ သမဂ္ဂဘာဝေန မနသော အဘေဇ္ဇော၊ အဘေဇ္ဇသမာဓိ၊ အဿကရညော သဟာယာနံ ဝီရိယကရဏကာလေ အဗျဂ္ဂတာ ယထာ ကာလိင်္ဂဿ မနုဿာ ဝဂ္ဂဝဂ္ဂါ ဟုတွာ ဩသက္ကိံသု၊ ဧဝံ အနောသက္ကနံ သမဂ္ဂဘာဝေန အဘေဇ္ဇစိတ္တာနံ ဝီရိယဉ္စ ပုရိသပရက္ကမော စ ထိရော အဟောသိ၊ တေနေဝ ကာရဏေန အဿကာနံ ဇယော အဟောသီတိ။

ပလာတေ စ ပန ကာလိင်္ဂေ အဿကရာဇာ ဝိလောပံ ဂါဟာပေတွာ အတ္တနော နဂရံ ဂတော။ နန္ဒိသေနော ကာလိင်္ဂဿ သာသနံ ပေသေသိ ‘‘ဣမာသံ စတုန္နံ ရာဇကညာနံ ဒါယဇ္ဇကောဋ္ဌာသံ ပေသေတု၊ သစေ န ပေသေတိ၊ ကာတဗ္ဗမေတ္ထ ဇာနိဿာမီ’’တိ။ သော တံ သာသနံ သုတွာ ဘီတတသိတော တာဟိ လဒ္ဓဗ္ဗဒါယဇ္ဇံ ပေသေသိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ ကာလိင်္ဂရညော ဓီတရော ဣမာ ဒဟရဘိက္ခုနိယော အဟေသုံ၊ နန္ဒိသေနော သာရိပုတ္တော၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စူဠကာလိင်္ဂဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၀၂] ၂။ မဟာအဿာရောဟဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဒေယျေသုံ ¶ ¶ ဒဒံ ဒါနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာနန္ဒတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ကထိတမေဝ။ သတ္ထာ ‘‘ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အတ္တနော ဥပကာရဝသေနေဝ ကိရိံသူ’’တိ ဝတွာ ဣဓာပိ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိရာဇာ ဟုတွာ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေတိ၊ ဒါနံ ဒေတိ၊ သီလံ ရက္ခတိ။ သော ‘‘ပစ္စန္တံ ကုပိတံ ဝူပသမေဿာမီ’’တိ ဗလဝါဟနပရိဝုတော ဂန္တွာ ပရာဇိတော အဿံ အဘိရုဟိတွာ ပလာယမာနော ဧကံ ပစ္စန္တဂါမံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ တိံသ ဇနာ ရာဇသေဝကာ ဝသန္တိ။ တေ ပါတောဝ ဂါမမဇ္ဈေ သန္နိပတိတွာ ဂါမကိစ္စံ ကရောန္တိ။ တသ္မိံ ခဏေ ရာဇာ ဝမ္မိတံ အဿံ အဘိရုဟိတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဂါမဒွါရေန ¶ အန္တောဂါမံ ပါဝိသိ။ တေ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣဒ’’န္တိ ဘီတာ ပလာယိတွာ သကသကဂေဟာနိ ပဝိသိံသု။ ဧကော ပနေတ္ထ အတ္တနော ဂေဟံ အဂန္တွာ ရညော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ‘‘ရာဇာ ကိရ ပစ္စန္တံ ဂတော’’တိ သုယျတိ၊ ကောသိ တွံ ရာဇပုရိသော စောရပုရိသောတိ? ‘‘ရာဇပုရိသော၊ သမ္မာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဧထာ’’တိ ရာဇာနံ ဂေဟံ နေတွာ အတ္တနော ပီဌကေ နိသီဒါပေတွာ ‘‘ဧဟိ၊ ဘဒ္ဒေ၊ သဟာယကဿ ပါဒေ ဓောဝါ’’တိ ဘရိယံ တဿ ပါဒေ ဓောဝါပေတွာ အတ္တနော ဗလာနုရူပေန အာဟာရံ ဒတွာ ‘‘မုဟုတ္တံ ဝိဿမထာ’’တိ သယနံ ပညာပေသိ၊ ရာဇာ နိပဇ္ဇိ။ ဣတရော အဿဿ သန္နာဟံ မောစေတွာ စင်္ကမာပေတွာ ဥဒကံ ပါယေတွာ ပိဋ္ဌိံ တေလေန မက္ခေတွာ တိဏံ အဒါသိ။ ဧဝံ တယော စတ္တာရော ဒိဝသေ ရာဇာနံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ‘‘ဂစ္ဆာမဟံ၊ သမ္မာ’’တိ ဝုတ္တေ ပုန ရညော စ အဿဿ စ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ သဗ္ဗမကာသိ။ ရာဇာ တုဿိတွာ ဂစ္ဆန္တော ‘‘အဟံ၊ သမ္မ၊ မဟာအဿာရောဟော နာမ၊ နဂရမဇ္ဈေ အမှာကံ ဂေဟံ၊ သစေ ကေနစိ ကိစ္စေန နဂရံ အာဂစ္ဆသိ၊ ဒက္ခိဏဒွါရေ ဌတွာ ဒေါဝါရိကံ ‘မဟာအဿာရောဟော ကတရဂေဟေ ဝသတီ’တိ ပုစ္ဆိတွာ ဒေါဝါရိကံ ဂဟေတွာ အမှာကံ ဂေဟံ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။

ဗလကာယောပိ ရာဇာနံ အဒိသွာ ဗဟိနဂရေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ ဌိတော ရာဇာနံ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပရိဝါရေသိ။ ရာဇာ နဂရံ ပဝိသန္တော ဒွါရန္တရေ ဌတွာ ¶ ဒေါဝါရိကံ ပက္ကောသာပေတွာ မဟာဇနံ ပဋိက္ကမာပေတွာ ‘‘တာတ၊ ဧကော ပစ္စန္တဂါမဝါသီ မံ ဒဋ္ဌုကာမော အာဂန္တွာ ‘မဟာအဿာရောဟဿ ဂေဟံ ကဟ’န္တိ တံ ပုစ္ဆိဿတိ၊ တံ တွံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ အာနေတွာ မံ ဒဿေယျာသိ၊ တဒါ တွံ သဟဿံ လဘိဿသီ’’တိ အာဟ။ သော နာဂစ္ဆတိ၊ တသ္မိံ အနာဂစ္ဆန္တေ ရာဇာ တဿ ဝသနဂါမေ ဗလိံ ဝဍ္ဎာပေသိ၊ ဗလိမှိ ဝဍ္ဎိတေ နာဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ¶ ဗလိံ ဝဍ္ဎာပေသိ၊ နေဝ အာဂစ္ဆတိ။ အထ နံ ဂါမဝါသိနော သန္နိပတိတွာ အာဟံသု ‘‘အယျ၊ တဝ သဟာယဿ မဟာအဿာရောဟဿ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ¶ မယံ ဗလိနာ ပီဠိယမာနာ သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န သက္ကောမ၊ ဂစ္ဆ တဝ သဟာယဿ မဟာအဿာရောဟဿ ဝတွာ အမှာကံ ဗလိံ ဝိဿဇ္ဇာပေဟီ’’တိ။ သာဓု ဂစ္ဆိဿာမိ၊ န ပန သက္ကာ တုစ္ဆဟတ္ထေန ဂန္တုံ၊ မယှံ သဟာယဿ ဒွေ ဒါရကာ အတ္ထိ၊ တေသဉ္စ ဘရိယာယ စဿ သဟာယကဿ စ မေ နိဝါသနပါရုပနပိဠန္ဓနာဒီနိ သဇ္ဇေထာတိ။ ‘‘သာဓု သဇ္ဇိဿာမာ’’တိ တေ သဗ္ဗံ ပဏ္ဏာကာရံ သဇ္ဇယိံသု။

သော တဉ္စ အတ္တနော ဃရေ ပက္ကပူဝဉ္စ အာဒါယ ဂန္တွာ ဒက္ခိဏဒွါရံ ပတွာ ဒေါဝါရိကံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကဟံ၊ သမ္မ၊ မဟာအဿာရောဟဿ ဂေဟ’’န္တိ။ သော ‘‘ဧဟိ ဒဿေမိ တေ’’တိ တံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ရာဇဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘ဒေါဝါရိကော ဧကံ ပစ္စန္တဂါမဝါသိံ ဂဟေတွာ အာဂတော’’တိ ပဋိဝေဒေသိ။ ရာဇာ တံ သုတွာ အာသနာ ဥဋ္ဌာယ ‘‘မယှံ သဟာယော စ တေန သဒ္ဓိံ အာဂတာ စ ပဝိသန္တူ’’တိ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ဒိသွာဝ နံ ပရိဿဇိတွာ ‘‘မယှံ သဟာယိကာ စ ဒါရကာ စ အရောဂါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ မဟာတလံ အဘိရုဟိတွာ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ ရာဇာသနေ နိသီဒါပေတွာ အဂ္ဂမဟေသိံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ သဟာယဿ မေ ပါဒေ ဓောဝါ’’တိ အာဟ။ သာ တဿ ပါဒေ ဓောဝိ၊ ရာဇာ သုဝဏ္ဏဘိင်္ကာရေန ဥဒကံ အာသိဉ္စိ။ ဒေဝီပိ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ဂန္ဓတေလေန မက္ခေသိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ၊ သမ္မ၊ အတ္ထိ၊ ကိဉ္စိ အမှာကံ ခါဒနီယ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘အတ္ထီ’’တိ ပသိဗ္ဗကတော ပူဝေ နီဟရာပေသိ။ ရာဇာ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကေန ဂဟေတွာ တဿ သင်္ဂဟံ ကရောန္တော ‘‘မမ သဟာယေန အာနီတံ ခါဒထာ’’တိ ဒေဝိယာ စ အမစ္စာနဉ္စ ခါဒါပေတွာ သယမ္ပိ ခါဒိ။ ဣတရော ဣတရမ္ပိ ပဏ္ဏာကာရံ ဒဿေသိ။ ရာဇာ တဿ သင်္ဂဟတ္ထံ ကာသိကဝတ္ထာနိ အပနေတွာ တေန အာဘတဝတ္ထယုဂံ နိဝါသေသိံ ¶ ။ ဒေဝီပိ ¶ ကာသိကဝတ္ထဉ္စေဝ အာဘရဏာနိ စ အပနေတွာ တေန အာဘတဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ အာဘရဏာနိ ပိဠန္ဓိ။

အထ နံ ရာဇာ ရာဇာရဟံ ဘောဇနံ ဘောဇာပေတွာ ဧကံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ ‘‘ဂစ္ဆ ဣမဿ မမ ကရဏနိယာမေနေဝ မဿုကမ္မံ ကာရေတွာ ဂန္ဓောဒကေန နှာပေတွာ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ ကာသိကဝတ္ထံ နိဝါသာပေတွာ ရာဇာလင်္ကာရေန အလင်္ကာရာပေတွာ အာနေဟီ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ ရာဇာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ အမစ္စေ သန္နိပါတာပေတွာ သေတစ္ဆတ္တဿ မဇ္ဈေ ဇာတိဟိင်္ဂုလကသုတ္တံ ပါတေတွာ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇံ အဒါသိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ ဧကတော ဘုဉ္ဇန္တိ ပိဝန္တိ သယန္တိ၊ ဝိဿာသော ထိရော အဟောသိ ကေနစိ အဘေဇ္ဇော။ အထဿ ရာဇာ ပုတ္တဒါရေပိ ပက္ကောသာပေတွာ အန္တောနဂရေ နိဝေသနံ မာပေတွာ အဒါသိ။ တေ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တိ။

အထ ¶ အမစ္စာ ကုဇ္ဈိတွာ ရာဇပုတ္တံ အာဟံသု ‘‘ကုမာရ၊ ရာဇာ ဧကဿ ဂဟပတိကဿ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇံ ဒတွာ တေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘုဉ္ဇတိ ပိဝတိ သယတိ၊ ဒါရကေ စ ဝန္ဒာပေတိ၊ ဣမိနာ ရညာ ကတကမ္မံ န ဇာနာမ၊ ကိံ ကရောတိ ရာဇာ၊ မယံ လဇ္ဇာမ၊ တွံ ရညော ကထေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ တံ ကထံ ရညော အာရောစေတွာ ‘‘မာ ဧဝံ ကရောဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တာတ၊ အဟံ ယုဒ္ဓပရာဇိတော ကဟံ ဝသိံ၊ အပိ နု ဇာနာထာ’’တိ။ ‘‘န ဇာနာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အဟံ ဧတဿ ဃရေ ဝသန္တော အရောဂေါ ဟုတွာ အာဂန္တွာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိံ၊ ဧဝံ မမ ဥပကာရိနော ကသ္မာ သမ္ပတ္တိံ န ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဝတွာ စ ပန ဗောဓိသတ္တော ‘‘တာတ၊ ယော ဟိ အဒါတဗ္ဗယုတ္တကဿ ဒေတိ၊ ဒါတဗ္ဗယုတ္တကဿ န ဒေတိ၊ သော အာပဒံ ပတွာ ကိဉ္စိ ဥပကာရံ န လဘတီ’’တိ ဒဿေန္တော ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၅။

‘‘အဒေယျေသု ¶ ဒဒံ ဒါနံ၊ ဒေယျေသု နပ္ပဝေစ္ဆတိ၊

အာပါသု ဗျသနံ ပတ္တော၊ သဟာယံ နာဓိဂစ္ဆတိ။

၆။

‘‘နာဒေယျေသု ဒဒံ ဒါနံ၊ ဒေယျေသု ယော ပဝေစ္ဆတိ၊

အာပါသု ဗျသနံ ပတ္တော၊ သဟာယမဓိဂစ္ဆတိ။

၇။

‘‘သညောဂသမ္ဘောဂဝိသေသဒဿနံ ¶ ၊ အနရိယဓမ္မေသု သဌေသု နဿတိ၊

ကတဉ္စ အရိယေသု စ အဇ္ဇဝေသု၊ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ အဏုမ္ပိ တာဒိသု။

၈။

‘‘ယော ပုဗ္ဗေ ကတကလျာဏော၊ အကာ လောကေ သုဒုက္ကရံ၊

ပစ္ဆာ ကယိရာ န ဝါ ကယိရာ၊ အစ္စန္တံ ပူဇနာရဟော’’တိ။

တတ္ထ အဒေယျေသူတိ ပုဗ္ဗေ အကတူပကာရေသု။ ဒေယျေသူတိ ပုဗ္ဗေ ကတူပကာရေသု။ နပ္ပဝေစ္ဆတီတိ န ပဝေသေတိ န ဒေတိ။ အာပါသူတိ အာပဒါသု။ ဗျသနန္တိ ဒုက္ခံ။ သညောဂသမ္ဘောဂဝိသေသဒဿနန္တိ ယော မိတ္တေန ကတော သညောဂေါ စေဝ သမ္ဘောဂေါ စ၊ တဿ ဝိသေသဒဿနံ ဂုဏဒဿနံ သုကတံ မယှံ ဣမိနာတိ ဧတံ သဗ္ဗံ အသုဒ္ဓဓမ္မတ္တာ အနရိယဓမ္မေသု ကေရာဋိကတ္တာ သဌေသု နဿတိ။ အရိယေသူတိ အတ္တနော ကတဂုဏဇာနနေန အရိယေသု ပရိသုဒ္ဓေသု။ အဇ္ဇဝေသူတိ တေနေဝ ကာရဏေန ဥဇုကေသု အကုဋိလေသု။ အဏုမ္ပီတိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ။ တာဒိသူတိ ယေ တာဒိသာ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ အရိယာ ဥဇုဘူတာ၊ တေသု အပ္ပမ္ပိ ကတံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာဇုတိကံ မဟာဝိပ္ဖာရံ၊ သုခေတ္တေ ဝုတ္တဗီဇမိဝ န နဿတိ ¶ ၊ ဣတရသ္မိံ ပန ပါပေ ဗဟုမ္ပိ ကတံ အဂ္ဂိမှိ ခိတ္တဗီဇမိဝ နဿတီတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ယထာပိ ဗီဇမဂ္ဂိမှိ၊ ဍယှတိ န ဝိရူဟတိ၊

ဧဝံ ကတံ အသပ္ပုရိသေ၊ နဿတိ န ဝိရူဟတိ။

‘‘ကတညုမှိ စ ပေါသမှိ၊ သီလဝန္တေ အရိယဝုတ္တိနေ၊

သုခေတ္တေ ဝိယ ဗီဇာနိ၊ ကတံ တမှိ န နဿတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၇၇-၇၈)၊

ပုဗ္ဗေ ကတကလျာဏောတိ ပဌမတရံ ဥပကာရံ ကတွာ ဌိတော။ အကာတိ အကရိ၊ အယံ လောကေ သုဒုက္ကရံ နာမ အကာသီတိ အတ္ထော။ ပစ္ဆာ ကယိရာတိ သော ပစ္ဆာ အညံ ¶ ကိဉ္စိ ဂုဏံ ကရောတု ဝါ မာ ဝါ၊ တေနေဝ ပဌမကတေန ဂုဏေန အစ္စန္တံ ပူဇနာရဟော ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ သက္ကာရသမ္မာနံ အရဟတီတိ။

ဣဒံ ပန သုတွာ နေဝ အမစ္စာ၊ န ရာဇပုတ္တော ပုန ကိဉ္စိ ကထေသီတိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပစ္စန္တဂါမဝါသီ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မဟာအဿာရောဟဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၀၃] ၃။ ဧကရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ

အနုတ္တရေ ကာမဂုဏေ သမိဒ္ဓေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ကောသလရာဇသေဝကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ သေယျဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၃။၉၄ အာဒယော) ကထိတမေဝ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ ‘‘န တွညေဝ အနတ္ထေန အတ္ထံ အာဟရိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အတ္တနော အနတ္ထေန အတ္ထံ အာဟရိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိရညော ဥပဋ္ဌာကော အမစ္စော ရာဇန္တေပုရေ ဒုဗ္ဘိ။ ရာဇာ ပစ္စက္ခတောဝ တဿ ¶ ဒေါသံ ဒိသွာ တံ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ဒုဗ္ဘိသေနံ နာမ ကောသလရာဇာနံ ဥပဋ္ဌဟန္တောတိ သဗ္ဗံ မဟာသီလဝဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၅၁) ကထိတမေဝ။ ဣဓ ပန ဒုဗ္ဘိသေနော မဟာတလေ အမစ္စမဇ္ဈေ နိသိန္နံ ဗာရာဏသိရာဇာနံ ဂဏှာပေတွာ သိက္ကာယ ပက္ခိပါပေတွာ ဥတ္တရုမ္မာရေ ဟေဋ္ဌာသီသကံ ဩလမ္ဗာပေသိ။ ရာဇာ စောရရာဇာနံ အာရဗ္ဘ မေတ္တံ ဘာဝေတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေသိ၊ ဗန္ဓနံ ဆိဇ္ဇိ၊ တတော ရာဇာ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ စောရရာဇဿ သရီရေ ဒါဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ‘‘ဍယှာမိ ဍယှာမီ’’တိ ဘူမိယံ အပရာပရံ ပရိဝတ္တတိ။ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘မဟာရာဇ၊ တုမှေ ဧဝရူပံ ဓမ္မိကရာဇာနံ နိရပရာဓံ ဒွါရဿ ဥတ္တရုမ္မာရေ ဟေဋ္ဌာသီသကံ ဩလမ္ဗာပေထာ’’တိ ဝဒိံသု။ တေန ဟိ ဝေဂေန ဂန္တွာ မောစေထ နန္တိ။ ပုရိသာ ဂန္တွာ ရာဇာနံ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ ¶ ဒိသွာ အာဂန္တွာ ဒုဗ္ဘိသေနဿ အာရောစေသုံ။ သော ဝေဂေန ဂန္တွာ တံ ဝန္ဒိတွာ ခမာပေတုံ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၉။

‘‘အနုတ္တရေ ကာမဂုဏေ သမိဒ္ဓေ၊ ဘုတွာန ပုဗ္ဗေ ဝသိ ဧကရာဇ၊

သောဒါနိ ဒုဂ္ဂေ နရကမှိ ခိတ္တော၊ နပ္ပဇ္ဇဟေ ဝဏ္ဏဗလံ ပုရာဏ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ဝသီတိ ဝုတ္ထော။ ဧကရာဇာတိ ဗောဓိသတ္တံ နာမေနာလပတိ။ သောဒါနီတိ သော တွံ ဣဒါနိ။ ဒုဂ္ဂေတိ ဝိသမေ။ နရကမှီတိ အာဝါဋေ။ ဩလမ္ဗိတဋ္ဌာနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ နပ္ပဇ္ဇဟေ ဝဏ္ဏဗလံ ပုရာဏန္တိ ဧဝရူပေ ဝိသမဋ္ဌာနေ ခိတ္တောပိ ပေါရာဏကဝဏ္ဏဉ္စ ဗလဉ္စ နပ္ပဇဟသီတိ ပုစ္ဆတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော သေသဂါထာ အဝေါစ –

၁၀။

‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခန္တီ စ တပေါ စ မယှံ၊ သမ္ပတ္ထိတာ ဒုဗ္ဘိသေန အဟောသိ၊

တံဒါနိ လဒ္ဓါန ကထံ နု ရာဇ၊ ဇဟေ အဟံ ဝဏ္ဏဗလံ ပုရာဏံ။

၁၁။

‘‘သဗ္ဗာ ကိရေဝံ ပရိနိဋ္ဌိတာနိ၊ ယသဿိနံ ပညဝန္တံ ဝိသယှ၊

ယသော စ လဒ္ဓါ ပုရိမံ ဥဠာရံ၊ နပ္ပဇ္ဇဟေ ဝဏ္ဏဗလံ ပုရာဏံ။

၁၂။

‘‘ပနုဇ္ဇ ဒုက္ခေန သုခံ ဇနိန္ဒ၊ သုခေန ဝါ ဒုက္ခမသယှသာဟိ၊

ဥဘယတ္ထ သန္တော အဘိနိဗ္ဗုတတ္တာ၊ သုခေ စ ဒုက္ခေ စ ဘဝန္တိ တုလျာ’’တိ။

တတ္ထ ခန္တီတိ အဓိဝါသနခန္တိ။ တပေါတိ တပစရဏံ။ သမ္ပတ္ထိတာတိ ဣစ္ဆိတာ အဘိကင်္ခိတာ ¶ ။ ဒုဗ္ဘိသေနာတိ တံ နာမေနာလပတိ။ တံဒါနိ လဒ္ဓါနာတိ တံ ပတ္ထနံ ဣဒါနာဟံ လဘိတွာ။ ဇဟေတိ ကေန ကာရဏေန အဟံ ဇဟေယျံ။ ယဿ ဟိ ဒုက္ခံ ဝါ ဒေါမနဿံ ဝါ ဟောတိ၊ သော တံ ဇဟေယျာတိ ဒီပေတိ။

‘‘သဗ္ဗာ ကိရေဝံ ပရိနိဋ္ဌိတာနီ’’တိ အနုဿဝဝသေန အတ္တနော သမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော အာဟ ¶ ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သဗ္ဗာနေဝ မမ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာနိ ဒါနသီလဘာဝနာဥပေါသထကမ္မာနိ ပုဗ္ဗေဝ နိဋ္ဌိတာနီတိ။ ယသဿိနံ ပညဝန္တံ ဝိသယှာတိ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိယာ ယသဿိ၊ ပညာသမ္ပဒါယ ပညဝန္တ၊ အသယှသာဟိတာယ ဝိသယှ။ ဧဝံ တီဏိပေတာနိ အာလပနာနေဝ။ နန္တိ ပနေတ္ထ နိပါတော ¶ ။ ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာဝသေနန္တကာရဿ သာနုနာသိကတာ ကတာတိ ပစ္စေတဗ္ဗာ။ ယသော စာတိ ယသဉ္စ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ လဒ္ဓါ ပုရိမန္တိ လဘိတွာ ပုရိမံ ပုဗ္ဗေ အလဒ္ဓပုဗ္ဗံ။ ဥဠာရန္တိ မဟန္တံ။ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနမေတ္တာဘာဝနာဈာနုပ္ပတ္တိယော သန္ဓာယေဝမာဟ။ နပ္ပဇ္ဇဟေတိ ဧဝရူပံ ယသံ လဒ္ဓါ ကိံကာရဏာ ပုရာဏဝဏ္ဏဗလံ ဇဟိဿာမီတိ အတ္ထော။

ဒုက္ခေနာတိ တယာ ဥပ္ပာဒိတေန နရကမှိ ခိပနဒုက္ခေန မမ ရဇ္ဇသုခံ ပနုဒိတွာ။ သုခေန ဝါ ဒုက္ခန္တိ ဈာနသုခေန ဝါ တံ ဒုက္ခံ ပနုဒိတွာ။ ဥဘယတ္ထ သန္တောတိ ယေ သန္တော ဟောန္တိ မာဒိသာ၊ တေ ဒွီသုပိ ဧတေသု ကောဋ္ဌာသေသု အဘိနိဗ္ဗုတသဘာဝါ မဇ္ဈတ္တာ သုခေ စ ဒုက္ခေ စ ဘဝန္တိ တုလျာ၊ ဧကသဒိသာ နိဗ္ဗိကာရာဝ ဟောန္တီတိ။

ဣဒံ သုတွာ ဒုဗ္ဘိသေနော ဗောဓိသတ္တံ ခမာပေတွာ ‘‘တုမှာကံ ရဇ္ဇံ တုမှေဝ ကာရေထ၊ အဟံ ဝေါ စောရေ ပဋိဗာဟိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တဿ ဒုဋ္ဌာမစ္စဿ ရာဇာဏံ ကာရေတွာ ပက္ကာမိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ရဇ္ဇံ အမစ္စာနံ နိယျာဒေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဒုဗ္ဘိသေနော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဧကရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၀၄] ၄။ ဒဒ္ဒရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣမာနိ မန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကောဓနံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ¶ ဟေဋ္ဌာ ကထိတမေဝ။ တဒါ ဟိ ဓမ္မသဘာယံ တဿ ကောဓနဘာဝကထာယ သမုဋ္ဌိတာယ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ကောဓနောသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ကောဓနောယေဝ၊ ကောဓနဘာဝေနေဝဿ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပရိသုဒ္ဓါ နာဂရာဇဘာဝေ ¶ ဌိတာပိ တီဏိ ဝဿာနိ ဂူထပူရိတာယ ဥက္ကာရဘူမိယံ ဝသိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ဒဒ္ဒရပဗ္ဗတပါဒေ ဒဒ္ဒရနာဂဘဝနံ နာမ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တဿ ဒဒ္ဒရရညော ပုတ္တော မဟာဒဒ္ဒရော နာမ အဟောသိ၊ ကနိဋ္ဌဘာတာ ပနဿ စူဠဒဒ္ဒရော နာမ။ သော ကောဓနော ဖရုသော နာဂမာဏဝကေ အက္ကောသန္တော ပရိဘာသန္တော ပဟရန္တော ဝိစရတိ။ နာဂရာဇာ တဿ ဖရုသဘာဝံ ဉတွာ နာဂဘဝနတော တံ နီဟရာပေတုံ အာဏာပေသိ။ မဟာဒဒ္ဒရော ပန ပိတရံ ခမာပေတွာ နိဝါရေသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ရာဇာ တဿ ကုဇ္ဈိ၊ ဒုတိယမ္ပိ ခမာပေသိ။ တတိယဝါရေ ပန ‘‘တွံ မံ ဣမံ အနာစာရံ နီဟရာပေန္တံ နိဝါရေသိ၊ ဂစ္ဆထ ဒွေပိ ဇနာ ဣမမှာ နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ဗာရာဏသိယံ ဥက္ကာရဘူမိယံ တီဏိ ဝဿာနိ ဝသထာ’’တိ နာဂဘဝနာ နိက္ကဍ္ဎာပေသိ။ တေ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝသိံသု။ အထ နေ ဥက္ကာရဘူမိယံ ဥဒကပရိယန္တေ ဂေါစရံ ပရိယေသမာနေ ဂါမဒါရကာ ဒိသွာ ပဟရန္တာ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒယော ခိပန္တာ ‘‘ကေ ဣမေ ပုထုလသီသာ သူစိနင်္ဂုဋ္ဌာ ဥဒကဒေဍ္ဍုဘာ မဏ္ဍူကဘက္ခာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တိ။

စူဠဒဒ္ဒရော စဏ္ဍဖရုသတာယ တေသံ တံ အဝမာနံ အသဟန္တော ‘‘ဘာတိက၊ ဣမေ ဒါရကာ အမှေ ပရိဘဝန္တိ၊ အာသီဝိသဘာဝံ နော န ဇာနန္တိ၊ အဟံ တေသံ အဝမာနံ သဟိတုံ န သက္ကောမိ၊ နာသာဝါတေန တေ နာသေဿာမီ’’တိ ဘာတရာ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၃။

‘‘ဣမာနိ မံ ဒဒ္ဒရ တာပယန္တိ၊ ဝါစာဒုရုတ္တာနိ မနုဿလောကေ၊

မဏ္ဍူကဘက္ခာ ဥဒကန္တသေဝီ၊ အာသီဝိသံ မံ အဝိသာ သပန္တီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ တာပယန္တီတိ ဒုက္ခာပေန္တိ။ မဏ္ဍူကဘက္ခာ ဥဒကန္တသေဝီတိ ‘‘မဏ္ဍူကဘက္ခာ’’တိ စ ‘‘ဥဒကန္တသေဝီ’’တိ စ ဝဒန္တာ ဧတေ အဝိသာ ဂါမဒါရကာ မံ အာသီဝိသံ သမာနံ သပန္တိ အက္ကောသန္တီတိ။

တဿ ¶ ဝစနံ သုတွာ မဟာဒဒ္ဒရော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၁၄။

‘‘သကာ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇိတော၊ အညံ ဇနပဒံ ဂတော၊

မဟန္တံ ကောဋ္ဌံ ကယိရာထ၊ ဒုရုတ္တာနံ နိဓေတဝေ။

၁၅။

‘‘ယတ္ထ ¶ ပေါသံ န ဇာနန္တိ၊ ဇာတိယာ ဝိနယေန ဝါ၊

န တတ္ထ မာနံ ကယိရာထ၊ ဝသမညာတကေ ဇနေ။

၁၆။

‘‘ဝိဒေသဝါသံ ဝသတော၊ ဇာတဝေဒသမေနပိ၊

ခမိတဗ္ဗံ သပညေန၊ အပိ ဒါသဿ တဇ္ဇိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဒုရုတ္တာနံ နိဓေတဝေတိ ယထာ ဓညနိဓာနတ္ထာယ မဟန္တံ ကောဋ္ဌံ ကတွာ ပူရေတွာ ကိစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဓညံ ဝဠဉ္ဇေန္တိ၊ ဧဝမေဝံ ဝိဒေသံ ဂတော အန္တောဟဒယေ ပဏ္ဍိတော ပေါသော ဒုရုတ္တာနံ နိဓာနတ္ထာယ မဟန္တံ ကောဋ္ဌံ ကယိရာထ။ တတ္ထ တာနိ ဒုရုတ္တာနိ နိဒဟိတွာ ပုန အတ္တနော ပဟောနကကာလေ ကာတဗ္ဗံ ကရိဿတိ။ ဇာတိယာ ဝိနယေန ဝါတိ ‘‘အယံ ခတ္တိယော ဗြာဟ္မဏော’’တိ ဝါ ‘‘သီလဝါ ဗဟုဿုတော ဂုဏသမ္ပန္နော’’တိ ဝါ ဧဝံ ယတ္ထ ဇာတိယာ ဝိနယေန ဝါ န ဇာနန္တီတိ အတ္ထော။ မာနန္တိ ဧဝရူပံ မံ လာမကဝေါဟာရေန ဝေါဟရန္တိ၊ န သက္ကရောန္တိ န ဂရုံ ကရောန္တီတိ မာနံ န ကရေယျ။ ဝသမညာတကေ ဇနေတိ အတ္တနော ဇာတိဂေါတ္တာဒီနိ အဇာနန္တဿ ဇနဿ သန္တိကေ ဝသန္တော။ ဝသတောတိ ဝသတာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

ဧဝံ တေ တတ္ထ တီဏိ ဝဿာနိ ဝသိံသု။ အထ နေ ပိတာ ပက္ကောသာပေသိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ နိဟတမာနာ ဇာတာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကောဓနော ဘိက္ခု အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ စူဠဒဒ္ဒရော ကောဓနော ဘိက္ခု အဟောသိ၊ မဟာဒဒ္ဒရော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒဒ္ဒရဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၀၅] ၅။ သီလဝီမံသနဇာတကဝဏ္ဏနာ

နတ္ထိ ¶ ¶ လောကေ ရဟော နာမာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကိလေသနိဂ္ဂဟံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဧကာဒသကနိပါတေ ပါနီယဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၁။၅၉ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ အန္တောဇေတဝနေ ဝသန္တာ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ ကာမဝိတက္ကံ ဝိတက္ကယိံသု။ သတ္ထာ ¶ ဆသုပိ ရတ္တိဒိဝါကောဋ္ဌာသေသု ယထာ ဧကစက္ခုကော စက္ခုံ၊ ဧကပုတ္တော ပုတ္တံ၊ စာမရီ ဝါလံ အပ္ပမာဒေန ရက္ခတိ၊ ဧဝံ နိစ္စကာလံ ဘိက္ခူ ဩလောကေတိ။ သော ရတ္တိဘာဂေ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဇေတဝနံ ဩလောကေန္တော စက္ကဝတ္တိရညော အတ္တနော နိဝေသနေ ဥပ္ပန္နစောရေ ဝိယ တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဂန္ဓကုဋိံ ဝိဝရိတွာ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာမန္တေတွာ ‘‘အာနန္ဒ၊ အန္တောဇေတဝနေ ကောဋိသန္ထာရေ ဝသနကဘိက္ခူ သန္နိပါတာပေတွာ ဂန္ဓကုဋိဒွါရေ အာသနံ ပညာပေဟီ’’တိ အာဟ။ သော တထာ ကတွာ သတ္ထု ပဋိဝေဒေသိ။ သတ္ထာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန အာမန္တေတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ‘ပါပကရဏေ ရဟော နာမ နတ္ထီ’တိ ပါပံ န ကရိံသူ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တတ္ထေဝ ဗာရာဏသိယံ ဒိသာပါမောက္ခဿ အာစရိယဿ သန္တိကေ ပဉ္စန္နံ မာဏဝကသတာနံ ဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ အာစရိယဿ ပန ဝယပ္ပတ္တာ ဓီတာ အတ္ထိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘ဣမေသံ မာဏဝကာနံ သီလံ ဝီမံသိတွာ သီလသမ္ပန္နဿေဝ ဓီတရံ ဒဿာမီ’’တိ။ သော ဧကဒိဝသံ မာဏဝကေ အာမန္တေတွာ ‘‘တာတာ၊ မယှံ ဓီတာ ဝယပ္ပတ္တာ၊ ဝိဝါဟမဿာ ကာရေဿာမိ၊ ဝတ္ထာလင်္ကာရံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂစ္ဆထ တုမှေ အတ္တနော အတ္တနော ဉာတကာနံ အပဿန္တာနညေဝ ထေနေတွာ ဝတ္ထာလင်္ကာရေ အာဟရထ၊ ကေနစိ အဒိဋ္ဌမေဝ ဂဏှာမိ၊ ဒဿေတွာ အာဘတံ န ဂဏှာမီ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဉာတကာနံ အပဿန္တာနံ ထေနေတွာ ဝတ္ထပိဠန္ဓနာဒီနိ အာဟရန္တိ။ အာစရိယော အာဘတာဘတံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဌပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပန န ကိဉ္စိ အာဟရိ။ အထ နံ အာစရိယော အာဟ ‘‘တွံ ¶ ပန၊ တာတ၊ န ကိဉ္စိ အာဟရသီ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ အာစရိယာ’’တိ။ ‘‘ကသ္မာ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘တုမှေ န ကဿစိ ပဿ္သန္တဿ အာဘတံ ဂဏှထ၊ အဟံ ပန ပါပကရဏေ ရဟော နာမ န ပဿာမီ’’တိ ဒီပေန္တော ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အာဟ –

၁၇။

‘‘နတ္ထိ လောကေ ရဟော နာမ၊ ပါပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတော၊

ပဿန္တိ ဝနဘူတာနိ၊ တံ ဗာလော မညတီ ရဟော။

၁၈။

‘‘အဟံ ¶ ရဟော န ပဿာမိ၊ သုညံ ဝါပိ န ဝိဇ္ဇတိ၊

ယတ္ထ အညံ န ပဿာမိ၊ အသုညံ ဟောတိ တံ မယာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ရဟောတိ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ။ ဝနဘူတာနီတိ ဝနေ နိဗ္ဗတ္တဘူတာနိ။ တံ ဗာလောတိ တံ ပါပကမ္မံ ရဟော မယာ ကတန္တိ ဗာလော မညတိ။ သုညံ ဝါပီတိ ယံ ဝါ ဌာနံ သတ္တေဟိ သုညံ တုစ္ဆံ ဘဝေယျ၊ တမ္ပိ နတ္ထီတိ အာဟ။

အာစရိယော တဿ ပသီဒိတွာ ‘‘တာတ၊ န မယှံ ဂေဟေ ဓနံ နတ္ထိ၊ အဟံ ပန သီလသမ္ပန္နဿ ဓီတရံ ဒါတုကာမော ဣမေ မာဏဝကေ ဝီမံသန္တော ဧဝမကာသိံ၊ မမ ဓီတာ တုယှမေဝ အနုစ္ဆဝိကာ’’တိ ဓီတရံ အလင်္ကရိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ အဒါသိ။ သေသမာဏဝကေ ‘‘တုမှေဟိ အာဘတာဘတံ တုမှာကံ ဂေဟမေဝ နေထာ’’တိ အာဟ။

သတ္ထာ ‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေ ဒုဿီလမာဏဝကာ အတ္တနော ဒုဿီလတာယ တံ ဣတ္ထိံ န လဘိံသု၊ ဣတရော ပဏ္ဍိတမာဏဝေါ သီလသမ္ပန္နတာယ လဘီ’’တိ ဝတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၉။

‘‘ဒုဇ္ဇစ္စော စ သုဇစ္စော စ၊ နန္ဒော စ သုခဝဍ္ဎိတော၊

ဝဇ္ဇော စ အဒ္ဓုဝသီလော စ၊ တေ ဓမ္မံ ဇဟုမတ္ထိကာ။

၂၀။

‘‘ဗြာဟ္မဏော စ ကထံ ဇဟေ၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊

ယော ဓမ္မမနုပါလေတိ၊ ဓိတိမာ သစ္စနိက္ကမော’’တိ။

တတ္ထ ဒုဇ္ဇစ္စောတိအာဒယော ဆ ဇေဋ္ဌကမာဏဝါ၊ တေသံ နာမံ ဂဏှိ၊ အဝသေသာနံ နာမံ အဂ္ဂဟေတွာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေနေဝ ‘‘တေ ဓမ္မံ ဇဟုမတ္ထိကာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ တေတိ သဗ္ဗေပိ တေ မာဏဝါ။ ဓမ္မန္တိ ဣတ္ထိပဋိလာဘသဘာဝံ ¶ ။ ဇဟုမတ္ထိကာတိ ဇဟုံ အတ္ထိကာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ မကာရော ပဒဗျဉ္ဇနသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သဗ္ဗေပိ တေ မာဏဝါ တာယ ဣတ္ထိယာ အတ္ထိကာဝ ဟုတွာ အတ္တနော ဒုဿီလတာယ တံ ဣတ္ထိပဋိလာဘသဘာဝံ ဇဟိံသု။

ဗြာဟ္မဏော စာတိ ဣတရော ပန သီလသမ္ပန္နော ဗြာဟ္မဏော။ ကထံ ဇဟေတိ ကေန ကာရဏေန တံ ဣတ္ထိပဋိလာဘသဘာဝံ ဇဟိဿတိ။ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ လောကိယာနိ ပဉ္စ သီလာနိ၊ ဒသ ¶ သီလာနိ၊ တီဏိ သုစရိတာနိ စ၊ သဗ္ဗဓမ္မာ နာမ၊ တေသံ သော ပါရံ ဂတောတိ ပါရဂူ။ ဓမ္မန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ ¶ ဓမ္မံ ယော အနုပါလေတိ ရက္ခတိ။ ဓိတိမာတိ သီလရက္ခနဓိတိယာ သမန္နာဂတော။ သစ္စနိက္ကမောတိ သစ္စေ သဘာဝဘူတေ ယထာဝုတ္တေ သီလဓမ္မေ နိက္ကမေန သမန္နာဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ တာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

တဒါ အာစရိယော သာရိပုတ္တော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတမာဏဝေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သီလဝီမံသနဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၃၀၆] ၆။ သုဇာတာဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကိမဏ္ဍကာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မလ္လိကံ ဒေဝိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသံ ကိရ ရညော တာယ သဒ္ဓိံ သိရိဝိဝါဒေါ အဟောသိ၊ ‘‘သယနကလဟော’’တိပိ ဝဒန္တိယေဝ။ ရာဇာ ကုဇ္ဈိတွာ တဿာ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတိ။ မလ္လိကာ ဒေဝီပိ ‘‘သတ္ထာ ရညော မယိ ကုဒ္ဓဘာဝံ န ဇာနာတိ မညေ’’တိ စိန္တေသိ။ သတ္ထာပိ ဉတွာ ‘‘ဣမေသံ သမဂ္ဂဘာဝံ ကရိဿာမီ’’တိ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ပဉ္စဘိက္ခုသတပရိဝါရော သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ရာဇဒွါရံ အဂမာသိ။ ရာဇာ တထာဂတဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ နိဝေသနံ ပဝေသေတွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒါပေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ ယာဂုခဇ္ဇကံ အာဟရိ။ သတ္ထာ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ပိဒဟိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ကဟံ ဒေဝီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ တာယ အတ္တနော ယသေန မတ္တာယာ’’တိ? ‘‘မဟာရာဇ၊ သယမေဝ ယသံ ဒတွာ မာတုဂါမံ ဥက္ခိပိတွာ တာယ ကတဿ အပရာဓဿ အသဟနံ နာမ န ယုတ္တ’’န္တိ။ ရာဇာ သတ္ထု ဝစနံ သုတွာ တံ ပက္ကောသာပေသိ၊ သာ သတ္ထာရံ ¶ ပရိဝိသိ။ သတ္ထာ ‘‘အညမညံ သမဂ္ဂေဟိ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သာမဂ္ဂိရသဝဏ္ဏံ ကထေတွာ ပက္ကာမိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဥဘော သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသု။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာ ဧကဝစနေနေဝ ဥဘော သမဂ္ဂေ အကာသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပါဟံ ¶ ဧတေ ဧကဝါဒေနေဝ သမဂ္ဂေ အကာသိ’’န္တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အမစ္စော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ ရာဇင်္ဂဏံ ဩလောကယမာနော အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဧကာ ပဏ္ဏိကဓီတာ အဘိရူပါ ပဌမဝယေ ဌိတာ သုဇာတာ နာမ ဗဒရပစ္ဆိံ သီသေ ကတွာ ‘‘ဗဒရာနိ ဂဏှထ၊ ဗဒရာနိ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒမာနာ ရာဇင်္ဂဏေန ဂစ္ဆတိ။ ရာဇာ တဿာ သဒ္ဒံ သုတွာ တာယ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ အသာမိကဘာဝံ ဉတွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။ သာ ရညော ပိယာ အဟောသိ မနာပါ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကေ ဗဒရာနိ ခါဒန္တော နိသီဒိ။ တဒါ သုဇာတာ ဒေဝီ ရာဇာနံ ဗဒရာနိ ခါဒန္တံ ဒိသွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ကိံ နာမ တုမှေ ခါဒထာ’’တိ ပုစ္ဆန္တီ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၁။

‘‘ကိမဏ္ဍကာ ဣမေ ဒေဝ၊ နိက္ခိတ္တာ ကံသမလ္လကေ၊

ဥပလောဟိတကာ ဝဂ္ဂူ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’တိ။

တတ္ထ ကိမဏ္ဍကာတိ ကိံဖလာနိ နာမေတာနိ၊ ပရိမဏ္ဍလဝသေန ပန အဏ္ဍကာတိ အာဟ။ ကံသမလ္လကေတိ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကေ။ ဥပလောဟိတကာတိ ရတ္တဝဏ္ဏာ။ ဝဂ္ဂူတိ စောက္ခာ နိမ္မလာ။

ရာဇာ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘ဗဒရဝါဏိဇကေ ပဏ္ဏိကဂဟပတိကဿ ဓီတေ အတ္တနော ကုလသန္တကာနိ ဗဒရာနိပိ န ဇာနာသီ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၂။

‘‘ယာနိ ¶ ပုရေ တုဝံ ဒေဝိ၊ ဘဏ္ဍု နန္တကဝါသိနီ၊

ဥစ္ဆင်္ဂဟတ္ထာ ပစိနာသိ၊ တဿာ တေ ကောလိယံ ဖလံ။

၂၃။

‘‘ဥဍ္ဍယှတေ န ရမတိ၊ ဘောဂါ ဝိပ္ပဇဟန္တိ တံ၊

တတ္ထေဝိမံ ပဋိနေထ၊ ယတ္ထ ကောလံ ပစိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ ဘဏ္ဍူတိ မုဏ္ဍသီသာ ဟုတွာ။ နန္တကဝါသိနီတိ ဇိဏ္ဏပိလောတိကနိဝတ္ထာ။ ဥစ္ဆင်္ဂဟတ္ထာ ပစိနာသီတိ အဋဝိံ ပဝိသိတွာ အင်္ကုသကေန သာခံ ဩနာမေတွာ ဩစိတောစိတံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဥစ္ဆင်္ဂေ ပက္ခိပနဝသေန ဥစ္ဆင်္ဂဟတ္ထာ ¶ ဟုတွာ ပစိနာသိ ဩစိနာသိ။ တဿာ တေ ကောလိယံ ဖလန္တိ တဿာ တဝ ဧဝံ ပစိနန္တိယာ ဩစိနန္တိယာ ယမဟံ ဣဒါနိ ခါဒါမိ၊ ဣဒံ ကောလိယံ ကုလဒတ္တိယံ ဖလန္တိ အတ္ထော။

ဥဍ္ဍယှတေ ¶ န ရမတီတိ အယံ ဇမ္မီ ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ ဝသမာနာ လောဟကုမ္ဘိယံ ပက္ခိတ္တာ ဝိယ ဍယှတိ နာဘိရမတိ။ ဘောဂါတိ ရာဇဘောဂါ ဣမံ အလက္ခိကံ ဝိပ္ပဇဟန္တိ။ ယတ္ထ ကောလံ ပစိဿတီတိ ယတ္ထ ဂန္တွာ ပုန ဗဒရမေဝ ပစိနိတွာ ဝိက္ကိဏန္တီ ဇီဝိကံ ကပ္ပေဿတိ၊ တတ္ထေဝ နံ နေထာတိ ဝဒတိ။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဌပေတွာ မံ အညော ဣမေ သမဂ္ဂေ ကာတုံ န သက္ခိဿတီ’’တိ ရာဇာနံ သညာပေတွာ ‘‘ဣမိဿာ အနိက္ကဍ္ဎနံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၂၄။

‘‘ဟောန္တိ ဟေတေ မဟာရာဇ၊ ဣဒ္ဓိပ္ပတ္တာယ နာရိယာ၊

ခမ ဒေဝ သုဇာတာယ၊ မာဿာ ကုဇ္ဈ ရထေသဘာ’’တိ။

တဿတ္ထော – မဟာရာဇ၊ ဧတေ ဧဝရူပါ ပမာဒဒေါသာ ယသံ ပတ္တာယ နာရိယာ ဟောန္တိယေဝ၊ ဧတံ ဧဝရူပေ ဥစ္စေ ဌာနေ ဌပေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ဧတ္တကဿ အပရာဓဿ အသဟနံ နာမ န ယုတ္တံ တုမှာကံ၊ တသ္မာ ခမ၊ ဒေဝ၊ သုဇာတာယ၊ ဧတိဿာ မာ ကုဇ္ဈ ရထေသဘ ရထဇေဋ္ဌကာတိ။

ရာဇာ တဿ ဝစနေန ဒေဝိယာ တံ အပရာဓံ သဟိတွာ ယထာဌာနေယေဝ နံ ဌပေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဥဘော သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသူတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ ကောသလရာဇာ အဟောသိ၊ သုဇာတာ မလ္လိကာ၊ အမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုဇာတာဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၃၀၇] ၇။ ပလာသဇာတကဝဏ္ဏနာ

အစေတနံ ¶ ဗြာဟ္မဏ အဿုဏန္တန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စေ နိပန္နော အာနန္ဒတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သောဟာယသ္မာ ‘‘အဇ္ဇ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယေ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘အဟဉ္စမှိ သေက္ခော သကရဏီယော၊ သတ္ထု စ မေ ပရိနိဗ္ဗာနံ ဘဝိဿတိ၊ ပဉ္စဝီသတိ ဝဿာနိ သတ္ထု ကတံ ¶ ဥပဋ္ဌာနံ နိပ္ဖလံ ဘဝိဿတီ’’တိ သောကာဘိဘူတော ဥယျာနဩဝရကေ ကပိသီသံ အာလမ္ဗိတွာ ပရောဒိ။ သတ္ထာ တံ အပဿန္တော ‘‘ကဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနန္ဒော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ¶ တမတ္ထံ သုတွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကတပုညောသိ တွံ၊ အာနန္ဒ၊ ပဓာနမနုယုဉ္ဇ၊ ခိပ္ပံ ဟောဟိသိ အနာသဝေါ၊ မာ စိန္တယိ၊ ဣဒါနိ တယာ မမ ကတံ ဥပဋ္ဌာနံ ကိံကာရဏာ နိပ္ဖလံ ဘဝိဿတိ၊ ယဿ တေ ပုဗ္ဗေ သရာဂါဒိကာလေပိ မမ ကတံ ဥပဋ္ဌာနံ နိပ္ဖလံ နာဟောသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိတော အဝိဒူရေ ပလာသရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဒါ ဗာရာဏသိဝါသိနော မနုဿာ ဒေဝတာမင်္ဂလိကာ အဟေသုံ နိစ္စံ ဗလိကရဏာဒီသု ပယုတ္တာ။ အထေကော ဒုဂ္ဂတဗြာဟ္မဏော ‘‘အဟမ္ပိ ဧကံ ဒေဝတံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဧကသ္မိံ ဥန္နတပ္ပဒေသေ ဌိတဿ မဟတော ပလာသရုက္ခဿ မူလံ သမံ နိတ္တိဏံ ကတွာ ပရိက္ခိပိတွာ ဝါလုကံ ဩကိရိတွာဝ သမ္မဇ္ဇိတွာ ရုက္ခေ ဂန္ဓပဉ္စင်္ဂုလိကာနိ ဒတွာ မာလာဂန္ဓဓူမေဟိ ပူဇေတွာ ဒီပံ ဇာလေတွာ ‘‘သုခံ သယာ’’တိ ဝတွာ ရုက္ခံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမတိ။ ဒုတိယဒိဝသေ ပါတောဝ ဂန္တွာ သုခသေယျံ ပုစ္ဆတိ။ အထေကဒိဝသံ ရုက္ခဒေဝတာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော အတိဝိယ မံ ပဋိဇဂ္ဂတိ၊ ဣမံ ဗြာဟ္မဏံ ဝီမံသိတွာ ယေန ကာရဏေန မံ ပဋိဇဂ္ဂတိ၊ တံ ဒဿာမီ’’တိ။ သာ တသ္မိံ ခဏေ ဗြာဟ္မဏေ အာဂန္တွာ ရုက္ခမူလေ သမ္မဇ္ဇန္တေ မဟလ္လကဗြာဟ္မဏဝေသေန သမီပေ ဌတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၅။

‘‘အစေတနံ ¶ ဗြာဟ္မဏ အဿုဏန္တံ၊ ဇာနော အဇာနန္တမိမံ ပလာသံ၊

အာရဒ္ဓဝိရိယော ဓုဝံ အပ္ပမတ္တော၊ သုခသေယျံ ပုစ္ဆသိ ကိဿ ဟေတူ’’တိ။

တတ္ထ အဿုဏန္တန္တိ အစေတနတ္တာဝ အသုဏန္တံ။ ဇာနောတိ တုဝံ ဇာနမာနော ဟုတွာ ဓုဝံ အပ္ပမတ္တောတိ နိစ္စံ အပ္ပမတ္တော။

တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂၆။

‘‘ဒူရေ သုတော စေဝ ဗြဟာ စ ရုက္ခော၊ ဒေသေ ဌိတော ဘူတနိဝါသရူပေါ၊

တသ္မာ နမဿာမိ ဣမံ ပလာသံ၊ ယေ စေတ္ထ ဘူတာ တေ ဓနဿ ဟေတူ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဒူရေ သုတောတိ ဗြာဟ္မဏ အယံ ရုက္ခော ဒူရေ သုတော ဝိဿုတော၊ န အာသန္နဋ္ဌာနေယေဝ ပါကဋော။ ဗြဟာ စာတိ မဟန္တော စ။ ဒေသေ ဌိတောတိ ဥန္နတေ သမေ ဘူမိပ္ပဒေသေ ဌိတော။ ဘူတနိဝါသရူပေါတိ ¶ ဒေဝတာနိဝါသသဘာဝေါ၊ အဒ္ဓါ ဧတ္ထ မဟေသက္ခာ ဒေဝတာ နိဝုတ္ထာ ဘဝိဿတိ။ တေ ဓနဿ ဟေတူတိ ဣမဉ္စ ရုက္ခံ ယေ စေတ္ထ နိဝုတ္ထာ ဘူတာ၊ တေ ဓနဿ ဟေတု နမဿာမိ၊ န နိက္ကာရဏာတိ။

တံ သုတွာ ရုက္ခဒေဝတာ ဗြာဟ္မဏဿ ပသန္နာ ‘‘အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာ၊ မာ ဘာယိ၊ ဓနံ တေ ဒဿာမီ’’တိ တံ အဿာသေတွာ အတ္တနော ဝိမာနဒွါရေ မဟန္တေန ဒေဝတာနုဘာဝေန အာကာသေ ဌတွာ ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၇။

‘‘သော တေ ကရိဿာမိ ယထာနုဘာဝံ၊ ကတညုတံ ဗြာဟ္မဏ ပေက္ခမာနော၊

ကထဉှိ အာဂမ္မ သတံ သကာသေ၊ မောဃာနိ တေ အဿု ပရိဖန္ဒိတာနိ။

၂၈။

‘‘ယော တိန္ဒုကရုက္ခဿ ပရော ပိလက္ခော၊ ပရိဝါရိတော ပုဗ္ဗယညော ဥဠာရော၊

တဿေသ မူလသ္မိံ နိဓိ နိခါတော၊ အဒါယာဒေါ ဂစ္ဆ တံ ဥဒ္ဓရာဟီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ယထာနုဘာဝန္တိ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ။ ကတညုတန္တိ တယာ မယှံ ကတဂုဏံ ဇာနန္တော တံ အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနံ ကတညုတံ ပေက္ခမာနော။ အာဂမ္မာတိ အာဂန္တွာ။ သတံ သကာသေတိ သပ္ပုရိသာနံ သန္တိကေ။ မောဃာနိ တေ အဿု ပရိဖန္ဒိတာနီတိ သုခသေယျပုစ္ဆနဝသေန ဝါစာဖန္ဒိတာနိ သမ္မဇ္ဇနာဒိကရဏေန ကာယဖန္ဒိတာနိ စ တဝ ကထံ အဖလာနိ ဘဝိဿန္တိ။

ယော တိန္ဒုကရုက္ခဿ ပရော ပိလက္ခောတိ ယော ဧသ တိန္ဒုကရုက္ခဿ ပရတော ပိလက္ခရုက္ခော ဌိတောတိ ဝိမာနဒွါရေ ဌိတာဝ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဒဿေတိ။ ပရိဝါရိတောတိအာဒီသု တဿ ပိလက္ခရုက္ခဿ မူလေ ဧသ တံ ရုက္ခမူလံ ပရိက္ခိပိတွာ နိဟိတတာယ ပရိဝါရိတော၊ ပုဗ္ဗေ ယိဋ္ဌယညဝသေန ပုရိမသာမိကာနံ ဥပ္ပန္နတာယ ပုဗ္ဗယညော၊ အနေကနိဓိကုမ္ဘိ ဘာဝေန မဟန္တတ္တာ ¶ ဥဠာရော၊ ဘူမိံ ခဏိတွာ ဌပိတတ္တာ နိခါတော၊ ဣဒါနိ ဒါယာဒါနံ အဘာဝတော အဒါယာဒေါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧသ တံ ရုက္ခမူလံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂီဝါယ ဂီဝံ ပဟရန္တီနံ နိဓိကုမ္ဘီနံ ဝသေန မဟာနိဓိ နိခါတော အသာမိကော၊ ဂစ္ဆ တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဏှာတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ သာ ဒေဝတာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ တွံ ဧတံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဏှန္တော ကိလမိဿသိ၊ ဂစ္ဆ တွံ၊ အဟမေဝ တံ တဝ ဃရံ နေတွာ အသုကသ္မိံ အသုကသ္မိဉ္စ ဌာနေ နိဒဟိဿာမိ၊ တွံ ဧတံ ဓနံ ယာဝဇီဝံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဒါနံ ဒေဟိ၊ သီလံ ရက္ခာဟီ’’တိ ဗြာဟ္မဏဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ တံ ဓနံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန တဿ ဃရေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ရုက္ခဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ပလာသဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၃၀၈] ၈။ သကုဏဇာတကဝဏ္ဏနာ

အကရမှသ တေ ကိစ္စန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ အကတညုတံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော အကတညူယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ရုက္ခကောဋ္ဋကသကုဏော ဟုတွာ ¶ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထေကဿ သီဟဿ မံသံ ခါဒန္တဿ အဋ္ဌိ ဂလေ လဂ္ဂိ၊ ဂလော ဥဒ္ဓုမာယိ၊ ဂေါစရံ ဂဏှိတုံ န သက္ကောတိ၊ ခရာ ဝေဒနာ ပဝတ္တတိ။ အထ နံ သော သကုဏော ဂေါစရပ္ပသုတော ဒိသွာ သာခါယ နိလီနော ‘‘ကိံ တေ၊ သမ္မ၊ ဒုက္ခ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သော တမတ္ထံ အာစိက္ခိ။ ‘‘အဟံ တေ၊ သမ္မ၊ ဧတံ အဋ္ဌိံ အပနေယျံ၊ ဘယေန ပန တေ မုခံ ပဝိသိတုံ န ဝိသဟာမိ၊ ခါဒေယျာသိပိ မ’’န္တိ။ ‘‘မာ ဘာယိ၊ သမ္မ၊ နာဟံ တံ ခါဒါမိ၊ ဇီဝိတံ မေ ဒေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ တံ ဝါမပဿေန နိပဇ္ဇာပေတွာ ‘‘ကော ဇာနာတိ၊ ကိမ္ပေသ ကရိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ယထာ မုခံ ပိဒဟိတုံ န သက္ကောတိ၊ တထာ တဿ အဓရောဋ္ဌေ စ ¶ ဥတ္တရောဋ္ဌေ စ ဒဏ္ဍကံ ဌပေတွာ မုခံ ပဝိသိတွာ အဋ္ဌိကောဋိံ တုဏ္ဍေန ပဟရိ၊ အဋ္ဌိ ပတိတွာ ဂတံ။ သော အဋ္ဌိံ ပါတေတွာ သီဟဿ မုခတော နိက္ခမန္တော ဒဏ္ဍကံ တုဏ္ဍေန ပဟရိတွာ ပါတေန္တောဝ နိက္ခမိတွာ သာခဂ္ဂေ နိလီယိ။ သီဟော နိရောဂေါ ဟုတွာ ဧကဒိဝသံ ဧကံ ဝနမဟိံသံ ဝဓိတွာ ခါဒတိ။ သကုဏော ‘‘ဝီမံသိဿာမိ န’’န္တိ တဿ ဥပရိဘာဂေ သာခါယ နိလီယိတွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၉။

‘‘အကရမှသ တေ ကိစ္စံ၊ ယံ ဗလံ အဟုဝမှသေ၊

မိဂရာဇ နမော တျတ္ထု၊ အပိ ကိဉ္စိ လဘာမသေ’’တိ။

တတ္ထ အကရမှသ တေ ကိစ္စန္တိ ဘော၊ သီဟ၊ မယမ္ပိ တဝ ဧကံ ကိစ္စံ အကရိမှ။ ယံ ဗလံ အဟုဝမှသေတိ ယံ အမှာကံ ဗလံ အဟောသိ၊ တေန ဗလေန တတော ကိဉ္စိ အဟာပေတွာ အကရိမှယေဝ။

တံ ¶ သုတွာ သီဟော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၀။

‘‘မမ လောဟိတဘက္ခဿ၊ နိစ္စံ လုဒ္ဒါနိ ကုဗ္ဗတော၊

ဒန္တန္တရဂတော သန္တော၊ တံ ဗဟုံ ယမ္ပိ ဇီဝသီ’’တိ။

တံ သုတွာ သကုဏော ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၁။

‘‘အကတညုမကတ္တာရံ၊ ကတဿ အပ္ပဋိကာရကံ၊

ယသ္မိံ ကတညုတာ နတ္ထိ၊ နိရတ္ထာ တဿ သေဝနာ။

၃၂။

‘‘ယဿ ¶ သမ္မုခစိဏ္ဏေန၊ မိတ္တဓမ္မော န လဗ္ဘတိ၊

အနုသူယမနက္ကောသံ၊ သဏိကံ တမှာ အပက္ကမေ’’န္တိ။

တတ္ထ အကတညုန္တိ ကတဂုဏံ အဇာနန္တံ။ အကတ္တာရန္တိ ယံကိဉ္စိ အကရောန္တံ။ သမ္မုခစိဏ္ဏေနာတိ သမ္မုခေ ကတေန ဂုဏေန။ အနုသူယမနက္ကောသန္တိ တံ ပုဂ္ဂလံ န ဥသူယန္တော န အက္ကောသန္တော သဏိကံ တမှာ ပါပပုဂ္ဂလာ အပဂစ္ဆေယျာတိ။ ဧဝံ ဝတွာ သော သကုဏော ပက္ကာမိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သီဟော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ သကုဏော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သကုဏဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၃၀၉] ၉။ ဆဝဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဗ္ဗမိဒံ ¶ စရိမံ ကတန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဝိနယေ (ပါစိ။ ၆၄၆) ဝိတ္ထာရတော အာဂတမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – သတ္ထာ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နီစေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ဥစ္စေ အာသနေ နိသိန္နဿ ဓမ္မံ ဒေသေထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ တေ ဘိက္ခူ ဂရဟိတွာ ‘‘အယုတ္တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှာကံ မမ ဓမ္မေ အဂါရဝကရဏံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ဟိ နီစေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ဗာဟိရကမန္တေပိ ဝါစေန္တေ ဂရဟိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော စဏ္ဍာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေသိ။ တဿ ဘရိယာ အမ္ဗဒေါဟဠိနီ ဟုတွာ တံ အာဟ ‘‘သာမိ၊ ဣစ္ဆာမဟံ အမ္ဗံ ခါဒိတု’’န္တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣမသ္မိံ ကာလေ အမ္ဗံ နတ္ထိ၊ အညံ ကိဉ္စိ အမ္ဗိလဖလံ အာဟရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာမိ၊ အမ္ဗဖလံ လဘမာနာဝ ဇီဝိဿာမိ၊ အလဘမာနာယ မေ ဇီဝိတံ နတ္ထီ’’တိ။ သော တဿာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ¶ ‘‘ကဟံ နု ခေါ အမ္ဗဖလံ လဘိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဗာရာဏသိရညော ဥယျာနေ အမ္ဗော ဓုဝဖလော ဟောတိ။ သော ‘‘တတော အမ္ဗပက္ကံ အာဟရိတွာ ဣမိဿာ ဒေါဟဠံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေဿာမီ’’တိ ရတ္တိဘာဂေ ဥယျာနံ ဂန္တွာ အမ္ဗံ အဘိရုဟိတွာ နိလီနော သာခါယ သာခံ အမ္ဗံ ဩလောကေန္တော ဝိစရိ။ တဿ တထာ ကရောန္တဿေဝ ရတ္တိ ဝိဘာယိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘သစေ ဣဒါနိ ဩတရိတွာ ဂမိဿာမိ၊ ဒိသွာ မံ ‘စောရော’တိ ဂဏှိဿန္တိ၊ ရတ္တိဘာဂေ ဂမိဿာမီ’’တိ။ အထေကံ ဝိဋပံ အဘိရုဟိတွာ နိလီနော အစ္ဆိ။

တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ ‘‘ပုရောဟိတဿ သန္တိကေ မန္တေ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဥယျာနံ ပဝိသိတွာ အမ္ဗရုက္ခမူလေ ဥစ္စေ အာသနေ နိသီဒိတွာ အာစရိယံ နီစေ အာသနေ နိသီဒါပေတွာ မန္တေ ဥဂ္ဂဏှိ။ ဗောဓိသတ္တော ဥပရိ နိလီနော စိန္တေသိ – ‘‘ယာဝ အဓမ္မိကော အယံ ရာဇာ၊ ယော ဥစ္စာသနေ နိသီဒိတွာ မန္တေ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ အယံ ဗြာဟ္မဏောပိ အဓမ္မိကော၊ ယော နီစာသနေ နိသီဒိတွာ မန္တေ ဝါစေတိ။ အဟမ္ပိ အဓမ္မိကော၊ ယော မာတုဂါမဿ ဝသံ ဂန္တွာ မမ ဇီဝိတံ အဂဏေတွာ အမ္ဗံ အာဟရာမီ’’တိ။ သော ရုက္ခတော ဩတရန္တော ဧကံ ¶ ဩလမ္ဗနသာခံ ဂဟေတွာ တေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ အန္တရေ ပတိဋ္ဌာယ ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ နဋ္ဌော၊ တွံ မူဠှော၊ ပုရောဟိတော မတော’’တိ အာဟ။ သော ရညာ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ ပုဋ္ဌော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၃၃။

‘‘သဗ္ဗမိဒံ စရိမံ ကတံ၊ ဥဘော ဓမ္မံ န ပဿရေ၊

ဥဘော ပကတိယာ စုတာ၊ ယော စာယံ မန္တေဇ္ဈာပေတိ၊

ယော စ မန္တံ အဓီယတီ’’တိ။

တတ္ထ သဗ္ဗမိဒံ စရိမံ ကတန္တိ ယံ အမှေဟိ တီဟိ ဇနေဟိ ကတံ၊ သဗ္ဗံ ဣဒံ ကိစ္စံ လာမကံ နိမ္မရိယာဒံ အဓမ္မိကံ။ ဧဝံ အတ္တနော စောရဘာဝံ တေသဉ္စ မန္တေသု အဂါရဝံ ဂရဟိတွာ ပုန ဣတရေ ဒွေယေဝ ဂရဟန္တော ‘‘ဥဘော ¶ ဓမ္မံ န ပဿရေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဘောတိ ဣမေ ဒွေပိ ဇနာ ဂရုကာရာရဟံ ပေါရာဏကဓမ္မံ န ပဿန္တိ၊ တတော ဓမ္မပကတိတော စုတာ။ ဓမ္မော ဟိ ပဌမုပ္ပတ္တိဝသေန ပကတိ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဓမ္မော ¶ ဟဝေ ပါတုရဟောသိ ပုဗ္ဗေ၊

ပစ္ဆာ အဓမ္မော ဥဒပါဒိ လောကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၁။၂၈)၊

ယော စာယန္တိ ယော စ အယံ နီစာသနေ နိသီဒိတွာ မန္တေ အဇ္ဈာပေတိ၊ ယော စ ဥစ္စေ အာသနေ နိသီဒိတွာ အဓီယတီတိ။

တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၄။

‘‘သာလီနံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇေ၊ သုစိံ မံသူပသေစနံ၊

တသ္မာ ဧတံ န သေဝါမိ၊ ဓမ္မံ ဣသီဟိ သေဝိတ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – အဟဉှိ ဘော ဣမဿ ရညော သန္တကံ သာလီနံ ဩဒနံ သုစိံ ပဏ္ဍရံ နာနပ္ပကာရာယ မံသဝိကတိယာ သိတ္တံ မံသူပသေစနံ ဘုဉ္ဇာမိ၊ တသ္မာ ဥဒရေ ဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ဧတံ ဧသိတဂုဏေဟိ ဣသီဟိ သေဝိတံ ဓမ္မံ န သေဝါမီတိ။

တံ သုတွာ ဣတရော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၅။

‘‘ပရိဗ္ဗဇ မဟာ လောကော၊ ပစန္တညေပိ ပါဏိနော၊

မာ တံ အဓမ္မော အာစရိတော၊ အသ္မာ ကုမ္ဘမိဝါဘိဒါ။

၃၆။

‘‘ဓိရတ္ထု ¶ တံ ယသလာဘံ၊ ဓနလာဘဉ္စ ဗြာဟ္မဏ၊

ယာ ဝုတ္တိ ဝိနိပါတေန၊ အဓမ္မစရဏေန ဝါ’’တိ။

တတ္ထ ပရိဗ္ဗဇာတိ ဣတော အညတ္ထ ဂစ္ဆ။ မဟာတိ အယံ လောကော နာမ မဟာ။ ပစန္တညေပိ ပါဏိနောတိ ဣမသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပေ အညေပိ ပါဏိနော ပစန္တိ၊ နာယမေဝေကော ရာဇာ။ အသ္မာ ကုမ္ဘမိဝါဘိဒါတိ ပါသာဏော ဃဋံ ဝိယ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ တွံ အညတ္ထ အဂန္တွာ ဣဓ ဝသန္တော အဓမ္မံ အာစရသိ၊ သော အဓမ္မော ဧဝံ အာစရိတော ပါသာဏော ဃဋံ ဝိယ မာ တံ ဘိန္ဒိ။

‘‘ဓိရတ္ထူ’’တိ ဂါထာယ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဗြာဟ္မဏ ယော ဧသ ဧဝံ တဝ ယသလာဘော စ ဓနလာဘော စ ဓိရတ္ထု၊ တံ ဂရဟာမ မယံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အယံ တယာ ¶ လဒ္ဓလာဘော အာယတိံ အပါယေသု ¶ ဝိနိပါတနဟေတုနာ သမ္ပတိ စ အဓမ္မစရဏေန ဇီဝိတဝုတ္တိ နာမ ဟောတိ၊ ယာ စေသာ ဝုတ္တိ ဣမိနာ အာယတိံ ဝိနိပါတေန ဣဓ အဓမ္မစရဏေန ဝါ နိပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကိံ တာယ၊ တေန တံ ဧဝံ ဝဒါမီတိ။

အထဿ ဓမ္မကထာယ ရာဇာ ပသီဒိတွာ ‘‘ဘော၊ ပုရိသ၊ ကိံဇာတိကောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘စဏ္ဍာလော အဟံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ဘော ‘‘သစေ တွံ ဇာတိသမ္ပန္နော အဘဝိဿ၊ ရဇ္ဇံ တေ အဟံ အဒဿံ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပန အဟံ ဒိဝါ ရာဇာ ဘဝိဿာမိ၊ တွံ ရတ္တိံ ရာဇာ ဟောဟီ’’တိ အတ္တနော ကဏ္ဌေ ပိဠန္ဓနံ ပုပ္ဖဒါမံ တဿ ဂီဝါယံ ပိဠန္ဓာပေတွာ တံ နဂရဂုတ္တိကံ အကာသိ။ အယံ နဂရဂုတ္တိကာနံ ကဏ္ဌေ ရတ္တပုပ္ဖဒါမပိဠန္ဓနဝံသော။ တတော ပဋ္ဌာယ ပန ရာဇာ တဿောဝါဒေ ဌတွာ အာစရိယေ ဂါရဝံ ကရိတွာ နီစေ အာသနေ နိသိန္နော မန္တေ ဥဂ္ဂဏှီတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ စဏ္ဍာလပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဆဝဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၁၀] ၁၀။ သေယျဇာတကဝဏ္ဏနာ

သသမုဒ္ဒပရိယာယန္တိ ¶ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ဟိ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဧကံ အဘိရူပံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ ဥက္ကဏ္ဌိတော သာသနေ နာဘိရမိ။ အထ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ သော ဘဂဝတာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကော တံ ဥက္ကဏ္ဌာပေသီ’’တိ ဝုတ္တေ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘ကသ္မာ တွံ ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥက္ကဏ္ဌိတောသိ၊ ပုဗ္ဗေ ပဏ္ဍိတာ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ လဘန္တာပိ တံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပဗ္ဗဇိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ပုရောဟိတဿ ဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိတွာ ¶ ရညော ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကဒိဝသေ ဝိဇာယိ။ ရာဇာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကောစိ မေ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကဒိဝသေ ဇာတော’’တိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရောဟိတဿ ပုတ္တော’’တိ။ ရာဇာ တံ အာဟရာပေတွာ ဓာတီနံ ဒတွာ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကတောဝ ပဋိဇဂ္ဂါပေသိ။ ဥဘိန္နံ အာဘရဏာနိ စေဝ ပါနဘောဇနာဒီနိ စ ဧကသဒိသာနေဝ အဟေသုံ။ တေ ဝယပ္ပတ္တာ ¶ ဧကတောဝ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အာဂမံသု။ ရာဇာ ပုတ္တဿ ဩပရဇ္ဇံ အဒါသိ၊ မဟာယသော အဟောသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဗောဓိသတ္တော ရာဇပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကတောဝ ခါဒတိ ပိဝတိ သယတိ၊ အညမညံ ဝိဿာသော ထိရော အဟောသိ။

အပရဘာဂေ ရာဇပုတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိ။ ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘မယှံ သဟာယော ရဇ္ဇမနုသာသတိ၊ သလ္လက္ခိတက္ခဏေယေဝ ခေါ ပန မယှံ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ ဒဿတိ၊ ကိံ မေ ဃရာဝါသေန၊ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဝေကမနုဗြူဟေဿာမီ’’တိ? သော မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ မဟာသမ္ပတ္တိံ ဆဍ္ဍေတွာ ဧကကောဝ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ မနောရမေ ဘူမိဘာဂေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော ဝိဟာသိ။ တဒါ ရာဇာ တံ အနုဿရိတွာ ‘‘မယှံ သဟာယော န ပညာယတိ၊ ကဟံ သော’’တိ ပုစ္ဆိ။ အမစ္စာ တဿ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ အာရောစေတွာ ‘‘ရမဏီယေ ကိရ ဝနသဏ္ဍေ ဝသတီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ တဿ ဝသနောကာသံ ¶ ပုစ္ဆိတွာ သေယျံ နာမ အမစ္စံ ‘‘ဂစ္ဆ သဟာယံ မေ ဂဟေတွာ ဧဟိ၊ ပုရောဟိတဋ္ဌာနမဿ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ဗာရာဏသိတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ပစ္စန္တဂါမံ ပတွာ တတ္ထ ခန္ဓာဝါရံ ဌပေတွာ ဝနစရကေဟိ သဒ္ဓိံ ဗောဓိသတ္တဿ ဝသနောကာသံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ သုဝဏ္ဏပဋိမံ ဝိယ နိသိန္နံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော ‘‘ဘန္တေ၊ ရာဇာ တုယှံ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ ဒါတုကာမော၊ အာဂမနံ ¶ တေ ဣစ္ဆတီ’’တိ အာဟ။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘တိဋ္ဌတု ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ၊ အဟံ သကလံ ကာသိကောသလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇံ စက္ကဝတ္တိသိရိမေဝ ဝါ လဘန္တောပိ န ဂစ္ဆိဿာမိ၊ န ဟိ ပဏ္ဍိတာ သကိံ ဇဟိတကိလေသေ ပုန ဂဏှန္တိ၊ သကိံ ဇဟိတဉှိ နိဋ္ဌုဘခေဠသဒိသံ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၇။

‘‘သသမုဒ္ဒပရိယာယံ၊ မဟိံ သာဂရကုဏ္ဍလံ၊

န ဣစ္ဆေ သဟ နိန္ဒာယ၊ ဧဝံ သေယျ ဝိဇာနဟိ။

၃၈။

‘‘ဓိရတ္ထု တံ ယသလာဘံ၊ ဓနလာဘဉ္စ ဗြာဟ္မဏ၊

ယာ ဝုတ္တိ ဝိနိပါတေန၊ အဓမ္မစရဏေန ဝါ။

၃၉။

‘‘အပိ စေ ပတ္တမာဒါယ၊ အနဂါရော ပရိဗ္ဗဇေ၊

သာယေဝ ဇီဝိကာ သေယျော၊ ယာ စာဓမ္မေန ဧသနာ။

၄၀။

‘‘အပိ ¶ စေ ပတ္တမာဒါယ၊ အနဂါရော ပရိဗ္ဗဇေ၊

အညံ အဟိံသယံ လောကေ၊ အပိ ရဇ္ဇေန တံ ဝရ’’န္တိ။

တတ္ထ သသမုဒ္ဒပရိယာယန္တိ ပရိယာယော ဝုစ္စတိ ပရိဝါရော၊ သမုဒ္ဒံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတေန စက္ကဝါဠပဗ္ဗတေန သဒ္ဓိံ၊ သမုဒ္ဒသင်္ခါတေန ဝါ ပရိဝါရေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ သာဂရကုဏ္ဍလန္တိ သာဂရမဇ္ဈေ ဒီပဝသေန ဌိတတ္တာ တဿ ကုဏ္ဍလဘူတန္တိ အတ္ထော။ နိန္ဒာယာတိ ဈာနသုခသမ္ပန္နံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ ဣဿရိယံ ဂဏှီတိ ဣမာယ နိန္ဒာယ။ သေယျာတိ တံ နာမေနာလပတိ။ ဝိဇာနဟီတိ ဓမ္မံ ဝိဇာနာဟိ။ ယာ ဝုတ္တိ ဝိနိပါတေနာတိ ယာ ပုရောဟိတဋ္ဌာနဝသေန လဒ္ဓါ ယသလာဘဓနလာဘဝုတ္တိ ဈာနသုခတော အတ္တဝိနိပါတနသင်္ခါတေန ဝိနိပါတေန ဣတော ဂန္တွာ ဣဿရိယမဒမတ္တဿ အဓမ္မစရဏေန ဝါ ဟောတိ၊ တံ ဝုတ္တိံ ဓိရတ္ထု။

ပတ္တမာဒါယာတိ ¶ ဘိက္ခာဘာဇနံ ဂဟေတွာ။ အနဂါရောတိ အပိ အဟံ အဂါရဝိရဟိတော ပရကုလေသု စရေယျံ။ သာယေဝ ဇီဝိကာတိ သာ ဧဝ မေ ဇီဝိကာ သေယျော ဝရတရာ။ ယာ စာဓမ္မေန ဧသနာတိ ယာ စ အဓမ္မေန ဧသနာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယာ အဓမ္မေန ဧသနာ၊ တတော ဧသာဝ ဇီဝိကာ သုန္ဒရတရာတိ။ အဟိံသယန္တိ အဝိဟေဌေန္တော။ အပိ ရဇ္ဇေနာတိ ဧဝံ ပရံ အဝိဟေဌေန္တော ကပါလဟတ္ထဿ မမ ဇီဝိကကပ္ပနံ ရဇ္ဇေနာပိ ဝရံ ဥတ္တမန္တိ။

ဣတိ သော ပုနပ္ပုနံ ယာစန္တမ္ပိ တံ ပဋိက္ခိပိ။ သေယျောပိ တဿ မနံ အလဘိတွာ တံ ဝန္ဒိတွာ ဂန္တွာ တဿ အနာဂမနဘာဝံ ရညော အာရောစေသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ အပရေပိ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ သစ္ဆိကရိံသု။

တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ သေယျော သာရိပုတ္တော၊ ပုရောဟိတပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သေယျဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ကာလိင်္ဂဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ ပုစိမန္ဒဝဂ္ဂေါ

[၃၁၁] ၁။ ပုစိမန္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥဋ္ဌေဟိ ¶ စောရာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ထေရေ ကိရ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ အရညကုဋိကာယ ဝိဟရန္တေ ဧကော စောရော နဂရဒွါရဂါမေ ဧကသ္မိံ ဂေဟေ သန္ဓိံ ဆိန္ဒိတွာ ဟတ္ထသာရံ အာဒါယ ပလာယိတွာ ထေရဿ ကုဋိပရိဝေဏံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣဓ မယှံ အာရက္ခော ဘဝိဿတီ’’တိ ထေရဿ ပဏ္ဏသာလာယ ပမုခေ နိပဇ္ဇိ။ ထေရော တဿ ပမုခေ သယိတဘာဝံ ဉတွာ တသ္မိံ အာသင်္ကံ ကတွာ ‘‘စောရသံသဂ္ဂေါ နာမ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ‘‘မာ ဣဓ သယီ’’တိ နီဟရိ။ သော စောရော တတော နိက္ခမိတွာ ပဒံ မောဟေတွာ ¶ ပလာယိ။ မနုဿာ ဥက္ကံ အာဒါယ စောရဿ ပဒါနုသာရေန တတ္ထ အာဂန္တွာ တဿ အာဂတဋ္ဌာနဌိတဋ္ဌာနနိသိန္နဋ္ဌာနသယိတဋ္ဌာနာဒီနိ ဒိသွာ ‘‘စောရော ဣတော အာဂတော၊ ဣဓ ဌိတော၊ ဣဓ နိသိန္နော၊ ဣမိနာ ဌာနေန အပဂတော၊ န ဒိဋ္ဌော နော’’တိ ဣတော စိတော စ ပက္ခန္ဒိတွာ အဒိသွာဝ ပဋိဂတာ။ ပုနဒိဝသေ ထေရော ပုဗ္ဗဏှသမယံ ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဝေဠုဝနံ ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ သတ္ထု အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ မောဂ္ဂလ္လာန၊ တွညေဝ အာသင်္ကိတဗ္ဗယုတ္တကံ အာသင်္ကိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အာသင်္ကိံသူ’’တိ ဝတွာ ထေရေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော နဂရဿ သုသာနဝနေ နိမ္ဗရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထေကဒိဝသံ နဂရဒွါရဂါမေ ကတကမ္မစောရော တံ သုသာနဝနံ ပါဝိသိ။ တဒါ စ ပန တတ္ထ နိမ္ဗော စ အဿတ္ထော စာတိ ဒွေ ဇေဋ္ဌကရုက္ခာ။ စောရော နိမ္ဗရုက္ခမူလေ ဘဏ္ဍိကံ ဌပေတွာ နိပဇ္ဇိ။ တသ္မိံ ပန ကာလေ စောရေ ဂဟေတွာ နိမ္ဗသူလေ ဥတ္တာသေန္တိ။ အထ သာ ဒေဝတာ စိန္တေသိ ‘‘သစေ မနုဿာ အာဂန္တွာ ဣမံ စောရံ ဂဏှိဿန္တိ၊ ဣမဿေဝ နိမ္ဗရုက္ခဿ သာခံ ဆိန္ဒိတွာ သူလံ ကတွာ ဧတံ ဥတ္တာသေဿန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေ ရုက္ခော နဿိဿတိ၊ ဟန္ဒ နံ ဣတော နီဟရိဿာမီ’’တိ။ သာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တီ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၁။

‘‘ဥဋ္ဌေဟိ စောရ ကိံ သေသိ၊ ကော အတ္ထော သုပနေန တေ၊

မာ တံ ဂဟေသုံ ရာဇာနော၊ ဂါမေ ကိဗ္ဗိသကာရက’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ရာဇာနောတိ ရာဇပုရိသေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကိဗ္ဗိသကာရကန္တိ ဒါရုဏသာဟသိကစောရကမ္မကာရကံ။

ဣတိ နံ ဝတွာ ‘‘ယာဝ တံ ရာဇပုရိသာ န ဂဏှန္တိ၊ တာဝ အညတ္ထ ဂစ္ဆာ’’တိ ဘာယာပေတွာ ပလာပေသိ။ တသ္မိံ ပလာတေ အဿတ္ထဒေဝတာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၂။

‘‘ယံ နု စောရံ ဂဟေဿန္တိ၊ ဂါမေ ကိဗ္ဗိသကာရကံ၊

ကိံ တတ္ထ ပုစိမန္ဒဿ၊ ဝနေ ဇာတဿ တိဋ္ဌတော’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဝနေ ဇာတဿ တိဋ္ဌတောတိ နိမ္ဗော ဝနေ ဇာတော စေဝ ဌိတော စ။ ဒေဝတာ ပန တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ရုက္ခသမုဒါစာရေနေဝ သမုဒါစရိ။

တံ သုတွာ နိမ္ဗဒေဝတာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၃။

‘‘န တွံ အဿတ္ထ ဇာနာသိ၊ မမ စောရဿ စန္တရံ၊

စောရံ ဂဟေတွာ ရာဇာနော၊ ဂါမေ ကိဗ္ဗိသကာရကံ၊

အပ္ပေန္တိ နိမ္ဗသူလသ္မိံ၊ တသ္မိံ မေ သင်္ကတေ မနော’’တိ။

တတ္ထ ¶ အဿတ္ထာတိ ပုရိမနယေနေဝ တသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတံ သမုဒါစရတိ။ မမ စောရဿ စန္တရန္တိ မမ စ စောရဿ စ ဧကတော အဝသနကာရဏံ။ အပ္ပေန္တိ နိမ္ဗသူလသ္မိန္တိ ဣမသ္မိံ ကာလေ ရာဇာနော စောရံ နိမ္ဗသူလေ အာဝုဏန္တိ။ တသ္မိံ မေ သင်္ကတေ မနောတိ တသ္မိံ ကာရဏေ မမ စိတ္တံ သင်္ကတိ။ သစေ ဟိ ဣမံ သူလေ အာဝုဏိဿန္တိ၊ ဝိမာနံ မေ နဿိဿတိ၊ အထ သာခါယ ဩလမ္ဗေဿန္တိ၊ ဝိမာနေ မေ ကုဏပဂန္ဓော ဘဝိဿတိ၊ တေနာဟံ ဧတံ ပလာပေသိန္တိ အတ္ထော။

ဧဝံ တာသံ ဒေဝတာနံ အညမညံ သလ္လပန္တာနညေဝ ဘဏ္ဍသာမိကာ ဥက္ကာဟတ္ထာ ပဒါနုသာရေန အာဂန္တွာ စောရဿ သယိတဋ္ဌာနံ ဒိသွာ ‘‘အမ္ဘော ဣဒါနေဝ စောရော ဥဋ္ဌာယ ပလာတော၊ န လဒ္ဓါ နော စောရော၊ သစေ လဘိဿာမ၊ ဣမဿေဝ နံ နိမ္ဗဿ သူလေ ဝါ အာဝုဏိတွာ သာခါယ ဝါ ဩလမ္ဗေတွာ ဂမိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ဣတော စိတော စ ပက္ခန္ဒိတွာ စောရံ အဒိသွာဝ ဂတာ။

တေသံ ဝစနံ သုတွာ အဿတ္ထဒေဝတာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၄၄။

‘‘သင်္ကေယျ ¶ သင်္ကိတဗ္ဗာနိ၊ ရက္ခေယျာနာဂတံ ဘယံ၊

အနာဂတဘယာ ဓီရော၊ ဥဘော လောကေ အဝေက္ခတီ’’တိ။

တတ္ထ ရက္ခေယျာနာဂတံ ဘယန္တိ ဒွေ အနာဂတဘယာနိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ သမ္ပရာယိကဉ္စာတိ။ တေသု ပါပမိတ္တေ ပရိဝဇ္ဇေန္တော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ရက္ခတိ၊ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ ပရိဝဇ္ဇေန္တော သမ္ပရာယိကံ ရက္ခတိ။ အနာဂတဘယာတိ အနာဂတဘယဟေတုတံ ဘယံ ဘာယမာနော ဓီရော ပဏ္ဍိတော ပုရိသော ပါပမိတ္တသံသဂ္ဂံ န ကရောတိ၊ တီဟိပိ ဒွါရေဟိ ဒုစ္စရိတံ န စရတိ။ ဥဘော လောကေတိ ¶ ဧဝံ ဘာယန္တော ဟေသ ဣဓလောကပရလောကသင်္ခါတေ ဥဘော လောကေ အဝေက္ခတိ ဩလောကေတိ၊ ဩလောကယမာနော ဣဓလောကဘယေန ပါပမိတ္တေ ဝိဝဇ္ဇေတိ၊ ပရလောကဘယေန ပါပံ န ကရောတီတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အဿတ္ထဒေဝတာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ နိမ္ဗဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ပုစိမန္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၁၂] ၂။ ကဿပမန္ဒိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

အပိ ¶ ကဿပ မန္ဒိယာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ မဟလ္လကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကော ကုလပုတ္တော ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနေ အနုယုတ္တော န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တဿ အပရဘာဂေ မာတာ ကာလမကာသိ။ သော မာတု အစ္စယေန ပိတရဉ္စ ကနိဋ္ဌဘာတရဉ္စ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဇေတဝနေ ဝသိတွာ ဝဿူပနာယိကသမယေ စီဝရပစ္စယဿ သုလဘတံ သုတွာ ဧကံ ဂါမကာဝါသံ ဂန္တွာ တယောပိ တတ္ထေဝ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝုတ္ထဝဿာ ဇေတဝနမေဝ အာဂမံသု။ ဒဟရဘိက္ခု ဇေတဝနဿ အာသန္နဋ္ဌာနေ ‘‘သာမဏေရ တွံ ထေရံ ဝိဿာမေတွာ အာနေယျာသိ၊ အဟံ ပုရေတရံ ဂန္တွာ ပရိဝေဏံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဇေတဝနံ ပါဝိသိ။ မဟလ္လကတ္ထေရော သဏိကံ အာဂစ္ဆတိ။ သာမဏေရော ပုနပ္ပုနံ သီသေန ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘန္တေ၊ ဂစ္ဆ၊ ဘန္တေ’’တိ တံ ဗလက္ကာရေန နေတိ။ ထေရော ‘‘တွံ မံ အတ္တနော ဝသံ အာနေသီ’’တိ ပုန နိဝတ္တိတွာ ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ အာဂစ္ဆတိ။ တေသံ ဧဝံ အညမညံ ကလဟံ ကရောန္တာနညေဝ သူရိယော အတ္ထင်္ဂတော၊ အန္ဓကာရော ဇာတော။

ဣတရောပိ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဥဒကံ ဥပဋ္ဌပေတွာ တေသံ အာဂမနံ အပဿန္တော ဥက္ကံ ဂဟေတွာ ¶ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ တေ အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ စိရာယိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ မဟလ္လကော တံ ကာရဏံ ကထေသိ။ သော တေ ဒွေပိ ဝိဿာမေတွာ သဏိကံ အာနေသိ။ တံ ဒိဝသံ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနဿ ဩကာသံ န လဘိ။ အထ နံ ဒုတိယဒိဝသေ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နံ သတ္ထာ ‘‘ကဒါ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဟိယျော၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဟိယျော အာဂန္တွာ အဇ္ဇ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ¶ ကရောသီ’’တိ? သော ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ တံ ကာရဏံ အာစိက္ခိ။ သတ္ထာ မဟလ္လကံ ဂရဟိတွာ ‘‘န ဧသ ဣဒါနေဝ ဧဝရူပံ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အကာသိ။ ဣဒါနိ ပန တေန တွံ ကိလမိတော၊ ပုဗ္ဗေပိ ပဏ္ဍိတေ ကိလမေသီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိနိဂမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဝယပ္ပတ္တကာလေ ¶ မာတာ ကာလမကာသိ။ သော မာတု သရီရကိစ္စံ ကတွာ မာသဒ္ဓမာသစ္စယေန ဃရေ ဝိဇ္ဇမာနံ ဓနံ ဒါနံ ဒတွာ ပိတရဉ္စ ကနိဋ္ဌဘာတရဉ္စ ဂဟေတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဒေဝဒတ္တိယံ ဝက္ကလံ ဂဟေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဝနမူလဖလာဖလေဟိ ယာပေန္တော ရမဏီယေ ဝနသဏ္ဍေ ဝသိ။ ဟိမဝန္တေ ပန ဝဿကာလေ အစ္ဆိန္နဓာရေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ န သက္ကာ ဟောတိ ကန္ဒမူလံ ခဏိတုံ၊ ဖလာနိ စ ပဏ္ဏာနိ စ ပတန္တိ။ တာပသာ ယေဘုယျေန ဟိမဝန္တတော နိက္ခမိတွာ မနုဿပထေ ဝသန္တိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ပိတရဉ္စ ကနိဋ္ဌဘာတရဉ္စ ဂဟေတွာ မနုဿပထေ ဝသိတွာ ပုန ဟိမဝန္တေ ပုပ္ဖိတဖလိတေ တေ ဥဘောပိ ဂဟေတွာ ဟိမဝန္တေ အတ္တနော အဿမပဒံ အာဂစ္ဆန္တော အဿမဿာဝိဒူရေ သူရိယေ အတ္ထင်္ဂတေ ‘‘တုမှေ သဏိကံ အာဂစ္ဆေယျာထ၊ အဟံ ပုရတော ဂန္တွာ အဿမံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တေ ဩဟာယ ဂတော။ ခုဒ္ဒကတာပသော ပိတရာ သဒ္ဓိံ သဏိကံ ဂစ္ဆန္တော တံ ကဋိပ္ပဒေသေ သီသေန ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ဂစ္ဆ ဂစ္ဆာတိ တံ ဗလက္ကာရေန နေတိ။ မဟလ္လကော ‘‘တွံ မံ အတ္တနော ရုစိယာ အာနေသီ’’တိ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ အာဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ တေသံ ကလဟံ ကရောန္တာနညေဝ အန္ဓကာရော အဟောသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ပဏ္ဏသာလံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဥဒကံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဥက္ကမာဒါယ ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တော တေ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္တကံ ကာလံ ကိံ ကရိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ခုဒ္ဒကတာပသော ပိတရာ ကတကာရဏံ ကထေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဥဘောပိ တေ သဏိကံ နေတွာ ပရိက္ခာရံ ပဋိသာမေတွာ ပိတရံ နှာပေတွာ ပါဒဓောဝနပိဋ္ဌိသမ္ဗာဟနာဒီနိ ကတွာ အင်္ဂါရကပလ္လံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလမထံ ပိတရံ ဥပနိသီဒိတွာ ‘‘တာတ၊ တရုဏဒါရကာ နာမ မတ္တိကာဘာဇနသဒိသာ မုဟုတ္တနေဝ ဘိဇ္ဇန္တိ ¶ ၊ သကိံ ဘိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ပုန န သက္ကာ ဟောန္တိ ဃဋေတုံ၊ တေ အက္ကောသန္တာပိ ပရိဘာသန္တာပိ မဟလ္လကေဟိ အဓိဝါသေတဗ္ဗာ’’တိ ဝတွာ ပိတရံ ဩဝဒန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၄၅။

‘‘အပိ ¶ ¶ ကဿပ မန္ဒိယာ၊ ယုဝါ သပတိ ဟန္တိ ဝါ၊

သဗ္ဗံ တံ ခမတေ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတော တံ တိတိက္ခတိ။

၄၆။

‘‘သစေပိ သန္တော ဝိဝဒန္တိ၊ ခိပ္ပံ သန္တီယရေ ပုန၊

ဗာလာ ပတ္တာဝ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ န တေ သမထမဇ္ဈဂူ။

၄၇။

‘‘ဧတေ ဘိယျော သမာယန္တိ၊ သန္ဓိ တေသံ န ဇီရတိ၊

ယော စာဓိပန္နံ ဇာနာတိ၊ ယော စ ဇာနာတိ ဒေသနံ။

၄၈။

‘‘ဧသော ဟိ ဥတ္တရိတရော၊ ဘာရဝဟော ဓုရဒ္ဓရော၊

ယော ပရေသာဓိပန္နာနံ၊ သယံ သန္ဓာတုမရဟတီ’’တိ။

တတ္ထ ကဿပါတိ ပိတရံ နာမေနာလပတိ။ မန္ဒိယာတိ မန္ဒီဘာဝေန တရုဏတာယ။ ယုဝါ သပတိ ဟန္တိ ဝါတိ တရုဏဒါရကော အက္ကောသတိပိ ပဟရတိပိ။ ဓီရောတိ ဓိက္ကတပါပေါ၊ ဓီ ဝါ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ တာယ သမန္နာဂတောတိပိ အတ္ထော။ ဣတရံ ပန ဣမဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥဘယေနာပိ သဗ္ဗံ တံ ဗာလဒါရကေဟိ ကတံ အပရာဓံ မဟလ္လကော ဓီရော ပဏ္ဍိတော သဟတိ တိတိက္ခတီတိ ဒဿေတိ။

သန္ဓီယရေတိ ပုန မိတ္တဘာဝေန သန္ဓီယန္တိ ဃဋီယန္တိ။ ဗာလာ ပတ္တာဝါတိ ဗာလကာ ပန မတ္တိကာပတ္တာဝ ဘိဇ္ဇန္တိ။ န တေ သမထမဇ္ဈဂူတိ တေ ဗာလကာ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဝိဝါဒံ ကတွာ ဝေရူပသမနံ န ဝိန္ဒန္တိ နာဓိဂစ္ဆန္တိ။ ဧတေ ဘိယျောတိ ဧတေ ဒွေ ဇနာ ဘိန္နာပိ ပုန သမာဂစ္ဆန္တိ။ သန္ဓီတိ မိတ္တသန္ဓိ။ တေသန္တိ တေသညေဝ ဒွိန္နံ သန္ဓိ န ဇီရတိ။ ယော စာဓိပန္နန္တိ ယော စ အတ္တနာ အဓိပန္နံ အတိက္ကန္တံ အညသ္မိံ ကတဒေါသံ ဇာနာတိ။ ဒေသနန္တိ ယော စ တေန အတ္တနော ဒေါသံ ဇာနန္တေန ဒေသိတံ အစ္စယဒေသနံ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ ဇာနာတိ။

ယော ပရေသာဓိပန္နာနန္တိ ယော ပရေသံ အဓိပန္နာနံ ဒေါသေန အဘိဘူတာနံ အပရာဓကာရကာနံ။ သယံ သန္ဓာတုမရဟတီတိ တေသု အခမာပေန္တေသုပိ ‘‘ဧဟိ၊ ဘဒြမုခ၊ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှ၊ အဋ္ဌကထံ သုဏ၊ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇ၊ ကသ္မာ ပရိဗာဟိရော ဟောသီ’’တိ ဧဝံ သယံ သန္ဓာတုံ အရဟတိ မိတ္တဘာဝံ ဃဋေတိ၊ ဧသော ဧဝရူပေါ မေတ္တာဝိဟာရီ ဥတ္တရိတရော မိတ္တဘာရဿ မိတ္တဓုရဿ စ ဝဟနတော ‘‘ဘာရဝဟော’’တိ ‘‘ဓုရဒ္ဓရော’’တိ စ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ။

ဧဝံ ¶ ¶ ¶ ဗောဓိသတ္တော ပိတု ဩဝါဒံ အဒါသိ၊ သောပိ တတော ပဘုတိ ဒန္တော အဟောသိ သုဒန္တော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပိတာ တာပသော မဟလ္လကော အဟောသိ၊ ခုဒ္ဒကတာပသော သာမဏေရော၊ ပိတု ဩဝါဒဒါယကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကဿပမန္ဒိယဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၁၃] ၃။ ခန္တိဝါဒီဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယော တေ ဟတ္ထေ စ ပါဒေ စာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကောဓနဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ကထိတမေဝ။ သတ္ထာ ပန တံ ဘိက္ခုံ ‘‘ကသ္မာ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ အက္ကောဓနဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကောဓံ ကရောသိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ သရီရေ ပဟာရသဟဿေ ပတန္တေ ဟတ္ထပါဒကဏ္ဏနာသာသု ဆိဇ္ဇမာနာသု ပရဿ ကောဓံ န ကရိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ကလာဗု နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အသီတိကောဋိဝိဘဝေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကုဏ္ဍလကုမာရော နာမ မာဏဝေါ ဟုတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတွာ မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ဓနရာသိံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣမံ ဓနံ ဥပ္ပာဒေတွာ မမ ဉာတကာ အဂ္ဂဟေတွာဝ ဂတာ၊ မယာ ပနေတံ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သဗ္ဗံ ဓနံ ဝိစေယျဒါနဝသေန ယော ယံ အာဟရတိ၊ တဿ တံ ဒတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဖလာဖလေန ယာပေန္တော စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ မနုဿပထံ အာဂန္တွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ နဂရေ ဘိက္ခာယ စရန္တော သေနာပတိဿ နိဝါသနဒွါရံ သမ္ပာပုဏိ။ သေနာပတိ တဿ ဣရိယာပထေသု ပသီဒိတွာ ဃရံ ပဝေသေတွာ အတ္တနော ပဋိယာဒိတဘောဇနံ ¶ ဘောဇေတွာ ပဋိညံ ဂဟေတွာ တတ္ထေဝ ရာဇုယျာနေ ဝသာပေသိ။

အထေကဒိဝသံ ¶ ကလာဗုရာဇာ သုရာမဒမတ္တော ဆေကနာဋကပရိဝုတော မဟန္တေန ယသေန ဥယျာနံ ဂန္တွာ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ သယနံ အတ္ထရာပေတွာ ဧကိဿာ ပိယမနာပါယ ဣတ္ထိယာ အင်္ကေ သယိ။ ဂီတဝါဒိတနစ္စေသု ဆေကာ နာဋကိတ္ထိယော ဂီတာဒီနိ ပယောဇေသုံ၊ သက္ကဿ ဒေဝရညော ဝိယ မဟာသမ္ပတ္တိ အဟောသိ၊ ရာဇာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ အထ တာ ဣတ္ထိယော ‘‘ယဿတ္ထာယ မယံ ဂီတာဒီနိ ပယောဇယာမ၊ သော နိဒ္ဒံ ဥပဂတော၊ ကိံ နော ဂီတာဒီဟီ’’တိ ဝီဏာဒီနိ တူရိယာနိ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဆဍ္ဍေတွာ ¶ ဥယျာနံ ပက္ကန္တာ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒီဟိ ပလောဘိယမာနာ ဥယျာနေ အဘိရမိံသု။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ ဥယျာနေ သုပုပ္ဖိတသာလမူလေ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေန ဝီတိနာမေန္တော မတ္တဝရဝါရဏော ဝိယ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ တာ ဣတ္ထိယော ဥယျာနေ စရမာနာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဧထ၊ အယျာယော၊ ဧတသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ပဗ္ဗဇိတော နိသိန္နော၊ ယာဝ ရာဇာ န ပဗုဇ္ဈတိ၊ တာဝဿ သန္တိကေ ကိဉ္စိ သုဏမာနာ နိသီဒိဿာမာ’’တိ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ ‘‘အမှာကံ ကထေတဗ္ဗယုတ္တကံ ကိဉ္စိ ကထေထာ’’တိ ဝဒိံသု။ ဗောဓိသတ္တော တာသံ ဓမ္မံ ကထေသိ။ အထ သာ ဣတ္ထီ အင်္ကံ စာလေတွာ ရာဇာနံ ပဗောဓေသိ။ ရာဇာ ပဗုဒ္ဓါ တာ အပဿန္တော ‘‘ကဟံ ဂတာ ဝသလိယော’’တိ အာဟ။ ဧတာ၊ မဟာရာဇ၊ ဂန္တွာ ဧကံ တာပသံ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိံသူတိ။ ရာဇာ ကုပိတော ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ‘‘သိက္ခာပေဿာမိ နံ ကူဋဇဋိလ’’န္တိ ဝေဂေန အဂမာသိ။

အထ တာ ဣတ္ထိယော ရာဇာနံ ကုဒ္ဓံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ တာသု ဝလ္လဘတရာ ဂန္တွာ ရညော ဟတ္ထာ အသိံ ဂဟေတွာ ရာဇာနံ ဝူပသမေသုံ။ သော အာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကေ ဌတွာ ‘‘ကိံဝါဒီ တွံ၊ သမဏာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ခန္တိဝါဒီ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကာ ဧသာ ခန္တိ နာမာ’’တိ? ‘‘အက္ကောသန္တေသု ပရိဘာသန္တေသု ပဟရန္တေသု အကုဇ္ဈနဘာဝေါ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ပဿိဿာမိ ဒါနိ တေ ခန္တိယာ အတ္ထိဘာဝ’’န္တိ ¶ စောရဃာတကံ ပက္ကောသာပေသိ။ သော အတ္တနော စာရိတ္တေန ဖရသုဉ္စ ကဏ္ဋကကသဉ္စ အာဒါယ ကာသာယနိဝသနော ရတ္တမာလာဓရော အာဂန္တွာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကိံ ကရောမိ၊ ဒေဝါ’’တိ အာဟ။ ဣမံ စောရံ ဒုဋ္ဌတာပသံ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတွာ ဘူမိယံ ပါတေတွာ ကဏ္ဋကကသံ ဂဟေတွာ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဥဘောသု ပဿေသု စာတိ စတူသုပိ ပဿေသု ဒွေပဟာရသဟဿမဿ ဒေဟီတိ။ သော တထာ အကာသိ ¶ ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဆဝိ ဘိဇ္ဇိ။ စမ္မံ ဘိဇ္ဇိ၊ မံသံ ဆိဇ္ဇိ၊ လောဟိတံ ပဂ္ဃရတိ။

ပုန ရာဇာ ‘‘ကိံဝါဒီ တွံ ဘိက္ခူ’’တိ အာဟ။ ‘‘ခန္တိဝါဒီ၊ မဟာရာဇ’’။ ‘‘တွံ ပန မယှံ စမ္မန္တရေ ခန္တီ’’တိ မညသိ၊ နတ္ထိ မယှံ စမ္မန္တရေ ခန္တိ၊ တယာ ပန ဒဋ္ဌုံ အသက္ကုဏေယျေ ဟဒယဗ္ဘန္တရေ မမ ခန္တိ ပတိဋ္ဌိတာ။ ‘‘မဟာရာဇာ’’တိ။ ပုန စောရဃာတကော ‘‘ကိံ ကရောမီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဣမဿ ကူဋဇဋိလဿ ဥဘော ဟတ္ထေ ဆိန္ဒာ’’တိ။ သော ဖရသုံ ဂဟေတွာ ဂဏ္ဍိယံ ဌပေတွာ ဟတ္ထေ ဆိန္ဒိ။ အထ နံ ‘‘ပါဒေ ဆိန္ဒာ’’တိ အာဟ၊ ပါဒေပိ ဆိန္ဒိ။ ဟတ္ထပါဒကောဋီဟိ ဃဋဆိဒ္ဒေဟိ လာခါရသော ဝိယ လောဟိတံ ပဂ္ဃရတိ။ ပုန ရာဇာ ‘‘ကိံဝါဒီသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ခန္တိဝါဒီ၊ မဟာရာဇ’’။ ‘‘တွံ ပန မယှံ ဟတ္ထပါဒကောဋီသု ‘ခန္တိ အတ္ထီ’တိ မညသိ၊ နတ္ထေသာ ဧတ္ထ၊ မယှံ ခန္တိ ဂမ္ဘီရဋ္ဌာနေ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ။ သော ‘‘ကဏ္ဏနာသမဿ ဆိန္ဒာ’’တိ အာဟ။ ဣတရော ကဏ္ဏနာသံ ဆိန္ဒိ၊ သကလသရီရေ လောဟိတံ အဟောသိ။ ပုန နံ ‘‘ကိံဝါဒီ ¶ နာမ တွ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ခန္တိဝါဒီ နာမ’’။ ‘‘မာ ခေါ ပန တွံ ‘ကဏ္ဏနာသိကကောဋီသု ပတိဋ္ဌိတာ ခန္တီ’တိ မညသိ၊ မမ ခန္တိ ဂမ္ဘီရေ ဟဒယဗ္ဘန္တရေ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ကူဋဇဋိလ တဝ ခန္တိံ တွမေဝ ဥက္ခိပိတွာ နိသီဒါ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ ဟဒယံ ပါဒေန ပဟရိတွာ ပက္ကာမိ။

တသ္မိံ ဂတေ သေနာပတိ ဗောဓိသတ္တဿ သရီရတော လောဟိတံ ပုဉ္ဆိတွာ ¶ ဟတ္ထပါဒကဏ္ဏနာသကောဋိယော သာဋကကဏ္ဏေ ကတွာ ဗောဓိသတ္တံ သဏိကံ နိသီဒါပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ကုဇ္ဈိတုကာမာ၊ တုမှေသု ကတာပရာဓဿ ရညောဝ ကုဇ္ဈေယျာထ၊ မာ အညေသ’’န္တိ ယာစန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၉။

‘‘ယော တေ ဟတ္ထေ စ ပါဒေ စ၊ ကဏ္ဏနာသဉ္စ ဆေဒယိ၊

တဿ ကုဇ္ဈ မဟာဝီရ၊ မာ ရဋ္ဌံ ဝိနသာ ဣဒ’’န္တိ။

တတ္ထ မဟာဝီရာတိ မဟာဝီရိယ။ မာ ရဋ္ဌံ ဝိနသာ ဣဒန္တိ ဣဒံ နိရပရာဓံ ကာသိရဋ္ဌံ မာ ဝိနာသေဟိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၀။

‘‘ယော မေ ဟတ္ထေ စ ပါဒေ စ၊ ကဏ္ဏနာသဉ္စ ဆေဒယိ၊

စိရံ ဇီဝတု သော ရာဇာ၊ န ဟိ ကုဇ္ဈန္တိ မာဒိသာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ မာဒိသာတိ မမ သဒိသာ ခန္တိဗလေန သမန္နာဂတာ ပဏ္ဍိတာ ‘‘အယံ မံ အက္ကောသိ ပရိဘာသိ ပဟရိ၊ ဆိန္ဒိ ဘိန္ဒီ’’တိ တံ န ကုဇ္ဈန္တိ။

ရညော ဥယျာနာ နိက္ခမန္တဿ ဗောဓိသတ္တဿ စက္ခုပထံ ဝိဇဟနကာလေယေဝ အယံ စတုနဟုတာဓိကာ ဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာ မဟာပထဝီ ခလိဗဒ္ဓသာဋကော ဝိယ ဖလိတာ၊ အဝီစိတော ဇာလာ နိက္ခမိတွာ ရာဇာနံ ကုလဒတ္တိယေန ရတ္တကမ္ဗလေန ပါရုပန္တီ ဝိယ ဂဏှိ။ သော ဥယျာနဒွါရေယေဝ ပထဝိံ ပဝိသိတွာ အဝီစိမဟာနိရယေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ တံ ဒိဝသမေဝ ကာလမကာသိ။ ရာဇပရိသာ စ နာဂရာ စ ဂန္ဓမာလာဓူမဟတ္ထာ အာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ သရီရကိစ္စံ အကံသု။ ကေစိ ပနာဟု ‘‘ဗောဓိသတ္တော ပုန ဟိမဝန္တမေဝ ဂတော’’တိ၊ တံ အဘူတံ။

၅၁။

‘‘အဟူ ¶ ¶ အတီတမဒ္ဓါနံ၊ သမဏော ခန္တိဒီပနော၊

တံ ခန္တိယာယေဝ ဌိတံ၊ ကာသိရာဇာ အဆေဒယိ။

၅၂။

‘‘တဿ ကမ္မဖရုသဿ၊ ဝိပါကော ကဋုကော အဟု၊

ယံ ကာသိရာဇာ ဝေဒေသိ၊ နိရယမှိ သမပ္ပိတော’’တိ။ –

ဣမာ ဒွေ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ။

တတ္ထ အတီတမဒ္ဓါနန္တိ အတီတေ အဒ္ဓါနေ။ ခန္တိဒီပနောတိ အဓိဝါသနခန္တိသံဝဏ္ဏနော။ အဆေဒယီတိ မာရာပေသိ။ ဧကစ္စေ ပန ‘‘ဗောဓိသတ္တဿ ပုန ဟတ္ထပါဒကဏ္ဏနာသာ ဃဋိတာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ အဘူတမေဝ။ သမပ္ပိတောတိ ပတိဋ္ဌိတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကောဓနော ဘိက္ခု အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ အညေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု။

တဒါ ကလာဗုရာဇာ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ သေနာပတိ သာရိပုတ္တော၊ ခန္တိဝါဒီ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ခန္တိဝါဒီဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၁၄] ၄။ လောဟကုမ္ဘိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒုဇ္ဇီဝိတမဇီဝိမှာတိ ¶ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ကိရ ကောသလရာဇာ ရတ္တိဘာဂေ စတုန္နံ နေရယိကသတ္တာနံ သဒ္ဒံ သုဏိ။ ဧကော ဒု-ကာရမေဝ ဘဏိ၊ ဧကော သ-ကာရံ၊ ဧကော န-ကာရံ၊ ဧကော သော-ကာရမေဝါတိ။ တေ ကိရ အတီတဘဝေ သာဝတ္ထိယံယေဝ ပါရဒါရိကာ ရာဇပုတ္တာ အဟေသုံ။ တေ ပရေသံ ရက္ခိတဂေါပိတမာတုဂါမေသု အပရဇ္ဈိတွာ စိတ္တကေဠိံ ကီဠန္တာ ဗဟုံ ပါပကမ္မံ ကတွာ မရဏစက္ကေန ဆိန္နာ သာဝတ္ထိသာမန္တေ စတူသု လောဟကုမ္ဘီသု နိဗ္ဗတ္တာ သဋ္ဌိ ဝဿသဟဿာနိ တတ္ထ ပစ္စိတွာ ဥဂ္ဂတာ လောဟကုမ္ဘိမုခဝဋ္ဋိံ ဒိသွာ ‘‘ကဒါ နု ခေါ ဣမမှာ ဒုက္ခာ မုစ္စိဿာမာ’’တိ စတ္တာရောပိ မဟန္တေန သဒ္ဒေန အနုပဋိပါဋိယာ ဝိရဝိံသု။ ရာဇာ တေသံ သဒ္ဒံ သုတွာ မရဏဘယတဇ္ဇိတော နိသိန္နကောဝ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေသိ။

အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ ¶ ဗြာဟ္မဏာ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ သုခသယိတံ ပုစ္ဆိံသု။ ရာဇာ ‘‘ကုတော မေ အာစရိယာ သုခသယိတံ၊ အဇ္ဇာဟံ ဧဝရူပေ ¶ စတ္တာရော ဘိံသနကသဒ္ဒေ သုဏိ’’န္တိ။ ဗြာဟ္မဏာ ဟတ္ထေ ဝိဓုနိံသု။ ‘‘ကိံ အာစရိယာ’’တိ? ‘‘သာဟသိကသဒ္ဒါ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သပဋိကမ္မာ အပ္ပဋိကမ္မာ’’တိ? ‘‘ကာမံ အပ္ပဋိကမ္မာ၊ မယံ ပန သုသိက္ခိတာ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကတွာ ပဋိဗာဟိဿထာ’’တိ? ‘‘မဟာရာဇ၊ ပဋိကမ္မံ မဟန္တံ န သက္ကာ ကာတုံ၊ မယံ ပန သဗ္ဗစတုက္ကံ ယညံ ယဇိတွာ ဟာရေဿာမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ခိပ္ပံ စတ္တာရော ဟတ္ထီ စတ္တာရော အဿေ စတ္တာရော ဥသဘေ စတ္တာရော မနုဿေတိ လဋုကိကသကုဏိကာ အာဒိံ ကတွာ စတ္တာရော စတ္တာရော ပါဏေ ဂဟေတွာ သဗ္ဗစတုက္ကယညံ ယဇိတွာ မမ သောတ္ထိဘာဝံ ကရောထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ယေနတ္ထော၊ တံ ဂဟေတွာ ယညာဝါဋံ ပစ္စုပဋ္ဌပေသုံ၊ ဗဟုပါဏေ ထူဏူပနီတေ ကတွာ ဌပေသုံ။ ‘‘ဗဟုံ မစ္ဆမံသံ ခါဒိဿာမ၊ ဗဟုံ ဓနံ လဘိဿာမာ’’တိ ဥဿာဟပ္ပတ္တာ ဟုတွာ ‘‘ဣဒံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒေဝါ’’တိ အပရာပရံ စရန္တိ။

မလ္လိကာ ဒေဝီ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗြာဟ္မဏာ အတိဝိယ ဥဿာဟယန္တာ ဝိစရန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝိ ကိံ တုယှိမိနာ၊ တွံ အတ္တနော ယသေနေဝ မတ္တာ ပမတ္တာ၊ ဒုက္ခံ ပန အမှာကမေဝ န ဇာနာသီ’’တိ? ‘‘ကိံ ¶ ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဒေဝိ၊ အဟံ ဧဝရူပံ နာမ အသောတဗ္ဗံ သုဏိံ၊ တတော ဣမေသံ သဒ္ဒါနံ သုတတ္တာ ‘‘ကိံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆိံ၊ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘တုမှာကံ မဟာရာဇ ရဇ္ဇဿ ဝါ ဘောဂါနံ ဝါ ဇီဝိတဿ ဝါ အန္တရာယော ပညာယတိ၊ သဗ္ဗစတုက္ကေန ယညံ ယဇိတွာ သောတ္ထိဘာဝံ ကရိဿာမာ’’တိ ဝဒိံသု၊ တေ မယှံ ဝစနံ ဂဟေတွာ ယညာဝါဋံ ကတွာ ယေန ယေနတ္ထော၊ တဿ တဿ ကာရဏာ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန ဒေဝ၊ ဣမေသံ သဒ္ဒါနံ နိပ္ဖတ္တိံ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂဗြာဟ္မဏံ ပုစ္ဆိတ္ထာ’’တိ? ‘‘ကော ဧသ ဒေဝိ၊ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂဗြာဟ္မဏော နာမာ’’တိ? ‘‘မဟာဂေါတမော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ‘‘ဒေဝိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မေ န ပုစ္ဆိတော’’တိ? ‘‘တေန ဟိ ဂန္တွာ ပုစ္ဆထာ’’တိ။

ရာဇာ တဿာ ဝစနံ ဂဟေတွာ ဘုတ္တပါတရာသော ရထဝရမာရုယှ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပုစ္ဆိ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ရတ္တိဘာဂေ စတ္တာရော သဒ္ဒေ သုတွာ ဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆိံ၊ တေ ‘သဗ္ဗစတုက္ကယညံ ¶ ယဇိတွာ သောတ္ထိံ ကရိဿာမာ’တိ ဝတွာ ယညာဝါဋေ ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တေသံ သဒ္ဒါနံ သုတတ္တာ မယှံ ကိံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘န ကိဉ္စိ၊ မဟာရာဇ၊ နေရယိကသတ္တာ ဒုက္ခမနုဘဝန္တာ ဧဝံ ဝိရဝိံသု၊ န ဣမေ သဒ္ဒါ ဣဒါနိ တယာ ဧဝ သုတာ၊ ပေါရာဏကရာဇူဟိပိ သုတာယေဝ၊ တေပိ ဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆိတွာ ပသုဃာတယညံ ကတ္တုကာမာ ဟုတွာ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ န ကရိံသု၊ ပဏ္ဍိတာ တေသံ သဒ္ဒါနံ အန္တရံ ကထေတွာ မဟာဇနံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ သောတ္ထိမကံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အညတရသ္မိံ ကာသိဂါမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ ကာမေ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ ဥပ္ပာဒေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော ဟိမဝန္တေ ရမဏီယေ ဝနသဏ္ဍေ ဝသတိ။ တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ စတုန္နံ နေရယိကာနံ ဣမေဝ စတ္တာရော သဒ္ဒေ သုတွာ ဘီတတသိတော ဣမိနာဝ နိယာမေန ဗြာဟ္မဏေဟိ ‘‘တိဏ္ဏံ အန္တရာယာနံ အညတရော ဘဝိဿတိ၊ သဗ္ဗစတုက္ကယညေန တံ ဝူပသမေဿာမာ’’တိ ဝုတ္တေ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏေဟိ သဒ္ဓိံ ယညာဝါဋံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေသိ၊ မဟာဇနော ထူဏူပနီတော အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မေတ္တာဘာဝနံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော ဣမံ ကာရဏံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ၊ မယာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာဇနဿ သောတ္ထိ ¶ ဘဝိဿတီ’’တိ ဣဒ္ဓိဗလေန ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတွာ ဗာရာဏသိရညော ဥယျာနေ ဩတရိတွာ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ ကဉ္စနရူပကံ ဝိယ နိသီဒိ။ တဒါ ပုရောဟိတဿ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော အာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘နနု၊ အာစရိယ၊ အမှာကံ ဝေဒေသု ပရံ မာရေတွာ သောတ္ထိကရဏံ နာမ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ ပုရောဟိတော ‘‘တွံ ရာဇဓနံ ရက္ခသိ၊ ဗဟုံ မစ္ဆမံသံ ခါဒိဿာမ၊ ဓနံ လဘိဿာမ၊ တုဏှီ ဟောဟီ’’တိ တံ ပဋိဗာဟိ။

သော ‘‘နာဟံ ¶ ဧတ္ထ သဟာယော ဘဝိဿာမီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ရာဇုယျာနံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကိံ၊ မာဏဝ၊ ရာဇာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ရာဇာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတိ၊ ရတ္တိဘာဂေ ပန စတ္တာရော သဒ္ဒေ သုတွာ ဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆိ။ ဗြာဟ္မဏာ ‘သဗ္ဗစတုက္ကယညံ ယဇိတွာ သောတ္ထိံ ကရိဿာမာ’’’တိ ဝဒိံသု။ ရာဇာ ပသုဃာတကမ္မံ ကတွာ အတ္တနော သောတ္ထိံ ကာတုကာမော မဟာဇနော ထူဏူပနီတော၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာဒိသာနံ သီလဝန္တာနံ တေသံ သဒ္ဒါနံ နိပ္ဖတ္တိံ ဝတွာ မဟာဇနံ မရဏမုခါ မောစေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘မာဏဝ၊ ရာဇာ အမှေ န ဇာနာတိ၊ မယမ္ပိ တံ န ဇာနာမ၊ ဣမေသံ ပန သဒ္ဒါနံ နိပ္ဖတ္တိံ ဇာနာမ၊ သစေ ရာဇာ အမှေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆေယျ၊ ရာဇာနံ နိက္ကင်္ခံ ကတွာ ကထေဿာမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ မုဟုတ္တံ ဣဓေဝ ဟောထ၊ အဟံ ရာဇာနံ အာနေဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မာဏဝါ’’တိ။ သော ဂန္တွာ ရညော တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ရာဇာနံ အာနေသိ။

အထ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ပုစ္ဆိ ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ မယာ သုတသဒ္ဒါနံ နိပ္ဖတ္တိံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကထေထ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဧတေ ပုရိမဘဝေ ပရေသံ ရက္ခိတဂေါပိတေသု ဒါရေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇိတွာ ဗာရာဏသိသာမန္တေ စတူသု လောဟကုမ္ဘီသု နိဗ္ဗတ္တာ ပက္ကုထိတေ ခါရလောဟောဒကေ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပစ္စမာနာ တိံသ ဝဿသဟဿာနိ အဓော ဂန္တွာ ကုမ္ဘိတလံ အာဟစ္စ ဥဒ္ဓံ အာရောဟန္တာ တိံသဝဿသဟဿေနေဝ ကာလေန ကုမ္ဘိမုခံ ဒိသွာ ¶ ဗဟိ ဩလောကေတွာ စတ္တာရော ဇနာ စတဿော ဂါထာ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဝတ္တုကာမာပိ တထာ ကာတုံ အသက္ကောန္တာ ဧကေကမေဝ အက္ခရံ ဝတွာ ပုန လောဟကုမ္ဘီသုယေဝ ¶ နိမုဂ္ဂါ။ တေသု ဒု-ကာရံ ဝတွာ နိမုဂ္ဂသတ္တော ဧဝံ ဝတ္တုကာမော အဟောသိ –

၅၃။

‘ဒုဇ္ဇီဝိတမဇီဝိမှ ¶ ၊ ယေ သန္တေ န ဒဒမှသေ၊

ဝိဇ္ဇမာနေသု ဘောဂေသု၊ ဒီပံ နာကမှ အတ္တနော’တိ။ –

တံ ဂါထံ ပရိပုဏ္ဏံ ကာတုံ နာသက္ခီ’’တိ ဝတွာ ဗောဓိသတ္တော အတ္တနော ဉာဏေန တံ ဂါထံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ကထေသိ။ သေသာသုပိ ဧသေဝ နယော။

တေသု သ-ကာရံ ဝတွာ ဝတ္တုကာမဿ အယံ ဂါထာ –

၅၄။

‘‘သဋ္ဌိ ဝဿသဟဿာနိ၊ ပရိပုဏ္ဏာနိ သဗ္ဗသော၊

နိရယေ ပစ္စမာနာနံ၊ ကဒါ အန္တော ဘဝိဿတီ’’တိ။

န-ကာရံ ဝတွာ ဝတ္တုကာမဿ အယံ ဂါထာ –

၅၅။

‘‘နတ္ထိ အန္တော ကုတော အန္တော၊ န အန္တော ပဋိဒိဿတိ၊

တဒါ ဟိ ပကတံ ပါပံ၊ မမ တုယှဉ္စ မာရိသာ’’တိ။

သော-ကာရံ ဝတွာ ဝတ္တုကာမဿ အယံ ဂါထာ –

၅၆။

‘‘သောဟံ နူန ဣတော ဂန္တွာ၊ ယောနိံ လဒ္ဓါန မာနုသိံ၊

ဝဒညူ သီလသမ္ပန္နော၊ ကာဟာမိ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ။

တတ္ထ ဒုဇ္ဇီဝိတန္တိ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ စရန္တော ဒုဇ္ဇီဝိတံ လာမကဇီဝိတံ ဇီဝတိ နာမ၊ သောပိ တဒေဝ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဒုဇ္ဇီဝိတမဇီဝိမှာ’’တိ။ ယေ သန္တေ န ဒဒမှသေတိ ယေ မယံ ဒေယျဓမ္မေ စ ပဋိဂ္ဂါဟကေ စ သံဝိဇ္ဇမာနေယေဝ န ဒါနံ ဒဒိမှ။ ဒီပံ နာကမှ အတ္တနောတိ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ န ကရိမှ။ ပရိပုဏ္ဏာနီတိ အနူနာနိ အနဓိကာနိ။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗာကာရေန။ ပစ္စမာနာနန္တိ အမှာကံ ဣမသ္မိံ နိရယေ ပစ္စမာနာနံ။

နတ္ထိ ¶ အန္တောတိ ‘‘အမှာကံ အသုကကာလေ နာမ မောက္ခော ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ကာလပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ ကုတော အန္တောတိ ကေန ကာရဏေန အန္တော ပညာယိဿတိ။ န အန္တောတိ အန္တံ ဒဋ္ဌုကာမာနမ္ပိ နော ဒုက္ခဿ အန္တော န ပဋိဒိဿတိ။ တဒါ ဟိ ပကတန္တိ တသ္မိံ ကာလေ မာရိသာ မမ စ တုယှဉ္စ ပကတံ ပါပံ ပကဋ္ဌံ ကတံ အတိဗဟုမေဝ ကတံ။ ‘‘တထာ ဟိ ပကတ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တေန ကာရဏေန ကတံ၊ ယေနဿ ¶ အန္တော ဒဋ္ဌုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။ မာရိသာတိ မယာ သဒိသာ၊ ပိယာလပနမေတံ ဧတေသံ။ နူနာတိ ¶ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော၊ သော အဟံ ဣတော ဂန္တွာ ယောနိံ မာနုသိံ လဒ္ဓါန ဝဒညူ သီလသမ္ပန္နော ဟုတွာ ဧကံသေနေဝ ဗဟုံ ကုသလံ ကရိဿာမီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ဣတိ ဗောဓိသတ္တော ဧကမေကံ ဂါထံ ဝတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ သော နေရယိကသတ္တော ဣမံ ဂါထံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဝတ္တုကာမော အတ္တနော ပါပဿ မဟန္တတာယ တထာ ကထေတုံ နာသက္ခိ၊ ဣတိ သော အတ္တနော ကမ္မဝိပါကံ အနုဘဝန္တော ဝိရဝိ။ တုမှာကံ ဧတဿ သဒ္ဒဿ သဝနပစ္စယာ အန္တရာယော နာမ နတ္ထိ၊ တုမှေ မာ ဘာယိတ္ထာ’’တိ ရာဇာနံ သညာပေသိ။ ရာဇာ မဟာဇနံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ သုဝဏ္ဏဘေရိံ စရာပေတွာ ယညာဝါဋံ ဝိဒ္ဓံသာပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော မဟာဇနဿ သောတ္ထိံ ကတွာ ကတိပါဟံ ဝသိတွာ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပုရောဟိတဿ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကမာဏဝေါ သာရိပုတ္တော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

လောဟကုမ္ဘိဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၁၅] ၅။ သဗ္ဗမံသလာဘဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဖရုသာ ဝတ တေ ဝါစာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ပီတဝိရေစနာနံ ဒိန္နရသပိဏ္ဍပါတံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ကိရ ဇေတဝနေ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ သ္နေဟဝိရေစနံ ပိဝိံသု။ တေသံ ရသပိဏ္ဍပါတေန အတ္ထော ဟောတိ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ‘‘ရသဘတ္တံ အာဟရိဿာမာ’’တိ သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ဩဒနိကဃရဝီထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာပိ ရသဘတ္တံ အလဘိတွာ နိဝတ္တိံသု။ ထေရော ဒိဝါတရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသမာနော တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ကိံ၊ အာဝုသော၊ အတိပဂေဝ နိဝတ္တထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ထေရော ‘‘တေန ဟိ ဧထာ’’တိ တေ ဂဟေတွာ ¶ တမေဝ ဝီထိံ အဂမာသိ၊ မနုဿာ ပူရေတွာ ရသဘတ္တံ အဒံသု။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ရသဘတ္တံ အာဟရိတွာ ဂိလာနာနံ အဒံသု၊ တေ ပရိဘုဉ္ဇိံသု ¶ ။ အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ထေရော ကိရ ပီတဝိရေစနာနံ ဥပဋ္ဌာကေ ရသဘတ္တံ အလဘိတွာ နိက္ခမန္တေ ဂဟေတွာ ဩဒနိကဃရဝီထိယံ စရိတွာ ဗဟုံ ရသပိဏ္ဍပါတံ ပေသေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ¶ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနိ သာရိပုတ္တောဝ မံသံ လဘိ၊ ပုဗ္ဗေပိ မုဒုဝါစာ ပိယဝစနာ ဝတ္တုံ ဆေကာ ပဏ္ဍိတာ လဘိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သေဋ္ဌိပုတ္တော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ဧကော မိဂလုဒ္ဒကော ဗဟုံ မံသံ လဘိတွာ ယာနကံ ပူရေတွာ ‘‘ဝိက္ကိဏိဿာမီ’’တိ နဂရံ အာဂစ္ဆတိ။ တဒါ ဗာရာဏသိဝါသိကာ စတ္တာရော သေဋ္ဌိပုတ္တာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဧကသ္မိံ မဂ္ဂသဘာဂဋ္ဌာနေ ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌံ သုတံ သလ္လပန္တာ နိသီဒိံသု။ ဧတေသု ဧကော သေဋ္ဌိပုတ္တော တံ မံသယာနကံ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ လုဒ္ဒကံ မံသခဏ္ဍံ အာဟရာပေမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဂစ္ဆ အာဟရာပေဟီ’’တိ။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အရေ၊ လုဒ္ဒက၊ ဒေဟိ မေ မံသခဏ္ဍ’’န္တိ အာဟ။ လုဒ္ဒကော ‘‘မာရိသ၊ ပရံ ကိဉ္စိ ယာစန္တေန နာမ ပိယဝစနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တယာ ကထိတဝါစာယ အနုစ္ဆဝိကံ မံသခဏ္ဍံ လဘိဿသီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၅၇။

‘‘ဖရုသာ ဝတ တေ ဝါစာ၊ မံသံ ယာစနကော အသိ၊

ကိလောမသဒိသီ ဝါစာ၊ ကိလောမံ သမ္မ ဒမ္မိ တေ’’တိ။

တတ္ထ ကိလောမသဒိသီတိ ဖရုသတာယ ကိလောမသဒိသီ။ ကိလောမံ သမ္မ ဒမ္မိ တေတိ ဟန္ဒ ဂဏှ၊ ဣဒံ တေ ဝါစာယ သဒိသံ ကိလောမံ ဒမ္မီတိ နိရသံ နိမံသလောဟိတံ ကိလောမကခဏ္ဍံ ဥက္ခိပိတွာ အဒါသိ။

အထ နံ အပရော သေဋ္ဌိပုတ္တော ‘‘ကိန္တိ ဝတွာ ယာစသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အရေ’’တိ ဝတွာတိ။ သော ‘‘အဟမ္ပိ နံ ယာစိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဂန္တွာ ¶ ‘‘ဇေဋ္ဌဘာတိက၊ မံသခဏ္ဍံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ဣတရော ‘‘တဝ ဝစနဿ အနုစ္ဆဝိကံ မံသခဏ္ဍံ လဘိဿသီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၈။

‘‘အင်္ဂမေတံ မနုဿာနံ၊ ဘာတာ လောကေ ပဝုစ္စတိ၊

အင်္ဂဿ သဒိသီ ဝါစာ၊ အင်္ဂံ သမ္မ ဒဒါမိ တေ’’တိ။

တဿတ္ထော ¶ – ဣမသ္မိံ လောကေ မနုဿာနံ အင်္ဂသဒိသတ္တာ အင်္ဂမေတံ ယဒိဒံ ဘာတာ ဘဂိနီတိ၊ တသ္မာ တဝေသာ အင်္ဂသဒိသီ ဝါစာတိ ဧတိဿာ အနုစ္ဆဝိကံ အင်္ဂမေဝ ဒဒါမိ တေတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ အင်္ဂမံသံ ဥက္ခိပိတွာ အဒါသိ။

တမ္ပိ ¶ အပရော သေဋ္ဌိပုတ္တော ‘‘ကိန္တိ ဝတွာ ယာစသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘာတိကာ’’တိ ဝတွာတိ။ သော ‘‘အဟမ္ပိ နံ ယာစိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဂန္တွာ ‘‘တာတ၊ မံသခဏ္ဍံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ လုဒ္ဒကော တဝ ဝစနာနူရူပံ လစ္ဆသီ’’တိ ဝတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၉။

‘‘တာတာတိ ပုတ္တော ဝဒမာနော၊ ကမ္ပေတိ ဟဒယံ ပိတု၊

ဟဒယဿ သဒိသီ ဝါစာ၊ ဟဒယံ သမ္မ ဒမ္မိ တေ’’တိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဟဒယမံသေန သဒ္ဓိံ မဓုရမံသံ ဥက္ခိပိတွာ အဒါသိ။

တံ စတုတ္ထော သေဋ္ဌိပုတ္တော ‘‘ကိန္တိ ဝတွာ ယာစသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘တာတာ’’တိ ဝတွာတိ။ သော ‘‘အဟမ္ပိ ယာစိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဂန္တွာ ‘‘သဟာယ မံသခဏ္ဍံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ လုဒ္ဒကော ‘‘တဝ ဝစနာနုရူပံ လစ္ဆသီ’’တိ ဝတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၆၀။

‘‘ယဿ ဂါမေ သခါ နတ္ထိ၊ ယထာရညံ တထေဝ တံ၊

သဗ္ဗဿ သဒိသီ ဝါစာ၊ သဗ္ဗံ သမ္မ ဒဒါမိ တေ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယဿ ပုရိသဿ ဂါမေ သုခဒုက္ခေသု သဟ အယနတော သဟာယသင်္ခါတော သခါ နတ္ထိ၊ တဿ တံ ဌာနံ ယထာ အမနုဿံ အရညံ တထေဝ ဟောတိ၊ ဣတိ အယံ တဝ ဝါစာ သဗ္ဗဿ သဒိသီ၊ သဗ္ဗေန အတ္တနော သန္တကေန ဝိဘဝေန သဒိသီ၊ တသ္မာ သဗ္ဗမေဝ ဣမံ မမ သန္တကံ မံသယာနကံ ဒဒါမိ တေတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘ဧဟိ၊ သမ္မ၊ သဗ္ဗမေဝ ဣဒံ မံသယာနကံ တဝ ဂေဟံ အာဟရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော တေန ယာနကံ ¶ ပါဇာပေန္တော အတ္တနော ဃရံ ဂန္တွာ မံသံ ဩတာရာပေတွာ လုဒ္ဒကဿ သက္ကာရသမ္မာနံ ကတွာ ပုတ္တဒါရမ္ပိဿ ပက္ကောသာပေတွာ လုဒ္ဒကမ္မတော အပနေတွာ အတ္တနော ကုဋုမ္ဗမဇ္ဈေ ဝသာပေန္တော တေန သဒ္ဓိံ အဘေဇ္ဇသဟာယော ဟုတွာ ယာဝဇီဝံ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ လုဒ္ဒကော သာရိပုတ္တော အဟောသိ၊ သဗ္ဗမံသလာဘီ သေဋ္ဌိပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သဗ္ဗမံသလာဘဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၃၁၆] ၆။ သသပဏ္ဍိတဇာတကဝဏ္ဏနာ

သတ္တ ¶ မေ ရောဟိတာ မစ္ဆာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဧကော ကုဋုမ္ဗိကော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ သဇ္ဇေတွာ ဃရဒွါရေ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ သုသဇ္ဇိတမဏ္ဍပေ ပညတ္တဝရာသနေ နိသီဒါပေတွာ နာနဂ္ဂရသံ ပဏီတဒါနံ ဒတွာ ပုန သွာတနာယာတိ သတ္တာဟံ နိမန္တေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခါနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ သဗ္ဗပရိက္ခာရေ အဒါသိ။ သတ္ထာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ‘‘ဥပါသက၊ တယာ ပီတိသောမနဿံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒဉှိ ဒါနံ နာမ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာနံ ဝံသော၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ဟိ သမ္ပတ္တယာစကာနံ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ အတ္တနော မံသမ္ပိ အဒံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အရညေ ဝသိ။ တဿ ပန အရညဿ ဧကတော ပဗ္ဗတပါဒေါ ဧကတော နဒီ ဧကတော ပစ္စန္တဂါမကော အဟောသိ။ အပရေပိဿ တယော သဟာယာ အဟေသုံ မက္ကဋော စ သိင်္ဂါလော စ ဥဒ္ဒေါ စာတိ။ တေ စတ္တာရောပိ ပဏ္ဍိတာ ဧကတောဝ ဝသန္တာ အတ္တနော အတ္တနော ¶ ဂေါစရဋ္ဌာနေ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ သာယနှသမယေ ဧကတော သန္နိပတန္တိ။ သသပဏ္ဍိတော ‘‘ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ သီလံ ရက္ခိတဗ္ဗံ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ တိဏ္ဏံ ဇနာနံ ဩဝါဒဝသေန ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တေ တဿ ဩဝါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အတ္တနော အတ္တနော နိဝါသဂုမ္ဗံ ပဝိသိတွာ ဝသန္တိ။ ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဧကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော အာကာသံ ဩလောကေတွာ စန္ဒံ ဒိသွာ ‘‘သွေ ဥပေါသထဒိဝသော’’တိ ဉတွာ ဣတရေ တယော အာဟ ‘‘သွေ ဥပေါသထော၊ တုမှေပိ တယော ဇနာ သီလံ သမာဒိယိတွာ ဥပေါသထိကာ ဟောထ၊ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဒိန္နဒါနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယာစကေ သမ္ပတ္တေ တုမှေဟိ ခါဒိတဗ္ဗာဟာရတော ဒါနံ ဒတွာ ခါဒေယျာထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေသု ဝသိံသု။

ပုနဒိဝသေ တေသု ဥဒ္ဒေါ ပါတောဝ ‘‘ဂေါစရံ ပရိယေသိဿာမီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ဂင်္ဂါတီရံ ဂတော။ အထေကော ဗာလိသိကော သတ္တ ရောဟိတမစ္ဆေ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝလ္လိယာ အာဝုဏိတွာ နေတွာ ဂင်္ဂါတီရေ ဝါလုကံ ¶ ဝိယူဟိတွာ ဝါလိကာယ ¶ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပုန မစ္ဆေ ဂဏှန္တော အဓောဂင်္ဂံ ဂစ္ဆိ။ ဥဒ္ဒေါ မစ္ဆဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ဝါလုကံ ဝိယူဟိတွာ မစ္ဆေ ဒိသွာ နီဟရိတွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဧတေသံ သာမိကော’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဃောသေတွာ သာမိကံ အပဿန္တော ဝလ္လိကောဋိံ ဍံသိတွာ နေတွာ အတ္တနော ဝသနဂုမ္ဗေ ဌပေတွာ ‘‘ဝေလာယမေဝ ခါဒိဿာမီ’’တိ အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇေန္တော နိပဇ္ဇိ။ သိင်္ဂါလောပိ ဝသနဋ္ဌာနတော နိက္ခမိတွာ ဂေါစရံ ပရိယေသန္တော ဧကဿ ခေတ္တဂေါပကဿ ကုဋိယံ ဒွေ မံသသူလာနိ ဧကံ ဂေါဓံ ဧကဉ္စ ဒဓိဝါရကံ ဒိသွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဧတေသံ သာမိကော’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဃောသေတွာ သာမိကံ အဒိသွာ ဒဓိဝါရကဿ ဥဂ္ဂဟဏရဇ္ဇုကံ ဂီဝါယ ပဝေသေတွာ ဒွေ မံသသူလေ စ ဂေါဓဉ္စ မုခေန ဍံသိတွာ နေတွာ အတ္တနော ဝသနဂုမ္ဗေ ဌပေတွာ ‘‘ဝေလာယမေဝ ခါဒိဿာမီ’’တိ အတ္တနော သီလံ ¶ အာဝဇ္ဇေန္တော နိပဇ္ဇိ။ မက္ကဋောပိ ဝသနဋ္ဌာနတော နိက္ခမိတွာ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသိတွာ အမ္ဗပိဏ္ဍံ အာဟရိတွာ အတ္တနော ဝသနဂုမ္ဗေ ဌပေတွာ ‘‘ဝေလာယမေဝ ခါဒိဿာမီ’’တိ အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇေန္တော နိပဇ္ဇိ။

ဗောဓိသတ္တော ပန ‘‘ဝေလာယမေဝ ဝသနဋ္ဌာနတော နိက္ခမိတွာ ဒဗ္ဗတိဏာနိ ခါဒိဿာမီ’’တိ အတ္တနော ဝသနဂုမ္ဗေယေဝ နိပန္နော စိန္တေသိ ‘‘မမ သန္တိကံ အာဂတာနံ ယာစကာနံ တိဏာနိ ဒါတုံ န သက္ကာ၊ တိလတဏ္ဍုလာဒယောပိ မယှံ နတ္ထိ၊ သစေ မေ သန္တိကံ ယာစကော အာဂစ္ဆိဿတိ၊ အတ္တနော သရီရမံသံ ဒဿာမီ’’တိ။ တဿ သီလတေဇေန သက္ကဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော အာဝဇ္ဇမာနော ဣဒံ ကာရဏံ ဒိသွာ ‘‘သသရာဇာနံ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ ပဌမံ ဥဒ္ဒဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏဝေသေန အဋ္ဌာသိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ကိမတ္ထံ ဌိတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ပဏ္ဍိတ သစေ ကိဉ္စိ အာဟာရံ လဘေယျံ၊ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ဝသေယျန္တိ။ သော ‘‘သာဓု ဒဿာမိ တေ အာဟာရ’’န္တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၁။

‘‘သတ္တ မေ ရောဟိတာ မစ္ဆာ၊ ဥဒကာ ထလမုဗ္ဘတာ၊

ဣဒံ ဗြာဟ္မဏ မေ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာ’’တိ။

တတ္ထ ထလမုဗ္ဘတာတိ ဥဒကတော ထလေ ဌပိတာ၊ ကေဝဋ္ဋေန ဝါ ဥဒ္ဓဋာ။ ဧတံ ဘုတွာတိ ဧတံ မမ သန္တကံ မစ္ဆာဟာရံ ပစိတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ¶ ကရောန္တော ရမဏီယေ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နော ဣမသ္မိံ ဝနေ ဝသာတိ။

ဗြာဟ္မဏော ‘‘ပဂေဝ တာဝ ဟောတု၊ ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ သိင်္ဂါလဿ သန္တိကံ ဂတော။ တေနာပိ ¶ ‘‘ကိမတ္ထံ ဌိတောသီ’’တိ ဝုတ္တော တထေဝါဟ။ သိင်္ဂါလော ‘‘သာဓု ဒဿာမီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၂။

‘‘ဒုဿ ¶ မေ ခေတ္တပါလဿ၊ ရတ္တိဘတ္တံ အပါဘတံ၊

မံသသူလာ စ ဒွေ ဂေါဓာ၊ ဧကဉ္စ ဒဓိဝါရကံ၊

ဣဒံ ဗြာဟ္မဏ မေ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာ’’တိ။

တတ္ထ ဒုဿ မေတိ ယော ဧသ မမ အဝိဒူရေ ခေတ္တပါလော ဝသတိ၊ ဒုဿ အမုဿာတိ အတ္ထော။ အပါဘတန္တိ အာဘတံ အာနီတံ။ မံသသူလာ စ ဒွေ ဂေါဓာတိ အင်္ဂါရပက္ကာနိ ဒွေ မံသသူလာနိ စ ဧကာ စ ဂေါဓာ။ ဒဓိဝါရကန္တိ ဒဓိဝါရကော။ ဣဒန္တိ ဣဒံ ဧတ္တကံ မမ အတ္ထိ၊ ဧတံ သဗ္ဗမ္ပိ ယထာဘိရုစိတေန ပါကေန ပစိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ရမဏီယေ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဣမသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဝသာတိ အတ္ထော။

ဗြာဟ္မဏော ‘‘ပဂေဝ တာဝ ဟောတု၊ ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ မက္ကဋဿ သန္တိကံ ဂတော။ တေနာပိ ‘‘ကိမတ္ထံ ဌိတောသီ’’တိ ဝုတ္တော တထေဝါဟ။ မက္ကဋော ‘‘သာဓု ဒဿာမီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၃။

‘‘အမ္ဗပက္ကံ ဒကံ သီတံ၊ သီတစ္ဆာယာ မနောရမာ၊

ဣဒံ ဗြာဟ္မဏ မေ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာ’’တိ။

တတ္ထ အမ္ဗပက္ကန္တိ မဓုရအမ္ဗဖလံ။ ဒကံ သီတန္တိ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ သီတလံ။ ဧတံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာတိ ဗြာဟ္မဏ ဧတံ အမ္ဗပက္ကံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သီတလံ ဥဒကံ ပိဝိတွာ ယထာဘိရုစိတေ ရမဏီယေ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နော သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဣမသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဝသာတိ။

ဗြာဟ္မဏော ‘‘ပဂေဝ တာဝ ဟောတု၊ ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ သသပဏ္ဍိတဿ သန္တိကံ ဂတော။ တေနာပိ ‘‘ကိမတ္ထံ ဌိတောသီ’’တိ ဝုတ္တော တထေဝါဟ။ တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော သောမနဿပ္ပတ္တော ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ သုဋ္ဌု တေ ကတံ အာဟာရတ္ထာယ မမ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တေန၊ အဇ္ဇာဟံ အဒိန္နပုဗ္ဗံ ဒါနံ ဒဿာမိ ¶ ။ တွံ ပန သီလဝါ ပါဏာတိပါတံ န ကရိဿသိ၊ ဂစ္ဆ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ နာနာဒါရူနိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ အင်္ဂါရေ ကတွာ မယှံ အာရောစေဟိ၊ အဟံ အတ္တာနံ ¶ ပရိစ္စဇိတွာ အင်္ဂါရမဇ္ဈေ ပတိဿာမိ ¶ ။ မမ သရီရေ ပက္ကေ တွံ မံသံ ခါဒိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရေယျာသီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၆၄။

‘‘န သသဿ တိလာ အတ္ထိ၊ န မုဂ္ဂါ နပိ တဏ္ဍုလာ၊

ဣမိနာ အဂ္ဂိနာ ပက္ကံ၊ မမံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာ’’တိ။

တတ္ထ မမံ ဘုတွာတိ ယံ တံ အဟံ အဂ္ဂိံ ကရောဟီတိ ဝဒါမိ၊ ဣမိနာ အဂ္ဂိနာ ပက္ကံ မံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣမသ္မိံ ဝနေ ဝသ၊ ဧကဿ သသဿ သရီရံ နာမ ဧကဿ ပုရိသဿ ယာပနမတ္တံ ဟောတီတိ။

သက္ကော တဿ ဝစနံ သုတွာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဧကံ အင်္ဂါရရာသိံ မာပေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ အာရောစေသိ။ သော ဒဗ္ဗတိဏသယနတော ဥဋ္ဌာယ တတ္ထ ဂန္တွာ ‘‘သစေ မေ လောမန္တရေသု ပါဏကာ အတ္ထိ၊ တေ မာ မရိံသူ’’တိ တိက္ခတ္တုံ သရီရံ ဝိဓုနိတွာ သကလသရီရံ ဒါနမုခေ ဌပေတွာ လင်္ဃိတွာ ပဒုမသရေ ရာဇဟံသော ဝိယ ပမုဒိတစိတ္တော အင်္ဂါရရာသိမှိ ပတိ။ သော ပန အဂ္ဂိ ဗောဓိသတ္တဿ သရီရေ လောမကူပမတ္တမ္ပိ ဥဏှံ ကာတုံ နာသက္ခိ၊ ဟိမဂဗ္ဘံ ပဝိဋ္ဌော ဝိယ အဟောသိ။ အထ သက္ကံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ တယာ ကတော အဂ္ဂိ အတိသီတလော၊ မမ သရီရေ လောမကူပမတ္တမ္ပိ ဥဏှံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ကိံ နာမေတ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘သသပဏ္ဍိတ၊ နာဟံ ဗြာဟ္မဏော၊ သက္ကောဟမသ္မိ၊ တဝ ဝီမံသနတ္ထာယ အာဂတောမှီ’’တိ။ ‘‘သက္က၊ တွံ တာဝ တိဋ္ဌ၊ သကလောပိ စေ လောကသန္နိဝါသော မံ ဒါနေန ဝီမံသေယျ၊ နေဝ မေ အဒါတုကာမတံ ပဿေယျာ’’တိ ဗောဓိသတ္တော သီဟနာဒံ နဒိ။ အထ နံ သက္ကော ‘‘သသပဏ္ဍိတ၊ တဝ ဂုဏော သကလကပ္ပံ ပါကဋော ဟောတူ’’တိ ပဗ္ဗတံ ပီဠေတွာ ပဗ္ဗတရသံ အာဒါယ စန္ဒမဏ္ဍလေ သသလက္ခဏံ လိခိတွာ ဗောဓိသတ္တံ အာနေတွာ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ တသ္မိံယေဝ ဝနဂုမ္ဗေ တရုဏဒဗ္ဗတိဏပိဋ္ဌေ နိပဇ္ဇာပေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ¶ ဂတော။ တေပိ စတ္တာရော ပဏ္ဍိတာ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ သီလံ ပူရေတွာ ဒါနံ ဒတွာ ဥပေါသထကမ္မံ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနဒါယကော ဂဟပတိ သောတာပတ္တိဖလေ ¶ ပတိဋ္ဌဟိ။

တဒါ ဥဒ္ဒေါ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ သိင်္ဂါလော မောဂ္ဂလ္လာနော၊ မက္ကဋော သာရိပုတ္တော၊ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ၊ သသပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သသပဏ္ဍိတဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၃၁၇] ၇။ မတရောဒနဇာတကဝဏ္ဏနာ

မတံ ¶ မတံ ဧဝ ရောဒထာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ သာဝတ္ထိဝါသိံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဿ ကိရ ဘာတာ ကာလမကာသိ။ သော တဿ ကာလကိရိယာယ သောကာဘိဘူတော န နှာယတိ န ဘုဉ္ဇတိ န ဝိလိမ္ပတိ၊ ပါတောဝ သုသာနံ ဂန္တွာ သောကသမပ္ပိတော ရောဒတိ။ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော တဿ သောတာပတ္တိဖလူပနိဿယံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ အတီတကာရဏံ အာဟရိတွာ သောကံ ဝူပသမေတွာ သောတာပတ္တိဖလံ ဒါတုံ ဌပေတွာ မံ အညော ကောစိ သမတ္ထော နတ္ထိ၊ ဣမဿ မယာ အဝဿယေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ပစ္ဆာသမဏံ အာဒါယ တဿ ဃရဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘သတ္ထာ အာဂတော’’တိ သုတွာ အာသနံ ပညပေတွာ ‘‘ပဝေသေထာ’’တိ ကုဋုမ္ဗိကေန ဝုတ္တော ပဝိသိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ ကုဋုမ္ဗိကောပိ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကိံ ကုဋုမ္ဗိက စိန္တေသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ မမ ဘာတု မတကာလတော ပဋ္ဌာယ စိန္တေမီ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော၊ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ၊ ဘိဇ္ဇိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဘိဇ္ဇတိ၊ န တတ္ထ စိန္တေတဗ္ဗံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ဘာတရိ မတေပိ ‘ဘိဇ္ဇိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဘိဇ္ဇတီ’တိ န စိန္တယိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အသီတိကောဋိဝိဘဝေ သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ဝယပ္ပတ္တဿ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ တေသု ကာလကတေသု ဗောဓိသတ္တဿ ဘာတာ ကုဋုမ္ဗံ ဝိစာရေတိ၊ ဗောဓိသတ္တော တံ နိဿာယ ¶ ဇီဝတိ။ သော အပရဘာဂေ တထာရူပေန ဗျာဓိနာ ကာလမကာသိ။ ဉာတိမိတ္တာ သုဟဇ္ဇာ သန္နိပတိတွာ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒန္တိ ရောဒန္တိ၊ ဧကောပိ သကဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ နာသက္ခိ၊ ဗောဓိသတ္တော ပန နေဝ ကန္ဒတိ န ရောဒတိ။ မနုဿာ ‘‘ပဿထ ဘော၊ ဣမဿ ဘာတရိ ¶ မတေ မုခသင်္ကောစနမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ အတိဝိယ ထဒ္ဓဟဒယော၊ ‘ဒွေပိ ကောဋ္ဌာသေ အဟမေဝ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’တိ ဘာတု မရဏံ ဣစ္ဆတိ မညေ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ဂရဟိံသု။ ဉာတကာပိ နံ ‘‘တွံ ဘာတရိ မတေ န ရောဒသီ’’တိ ဂရဟိံသုယေဝ။ သော တေသံ ကထံ သုတွာ ‘‘တုမှေ အတ္တနော အန္ဓဗာလဘာဝေန အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ အဇာနန္တာ ‘မမ ဘာတာ မတော’တိ ရောဒထ၊ အဟမ္ပိ မရိဿာမိ၊ တုမှေပိ မရိဿထ၊ အတ္တာနမ္ပိ ‘မယမ္ပိ မရိဿာမာ’တိ ကသ္မာ န ရောဒထ။ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ ဟုတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တေနေဝ သဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ သမတ္ထော ဧကသင်္ခါရောပိ နတ္ထိ။ တုမှေ အန္ဓဗာလာ အညာဏတာယ အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ အဇာနိတွာ ရောဒထ၊ အဟံ ကိမတ္ထံ ရောဒိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၆၅။

‘‘မတံ ¶ မတံ ဧဝ ရောဒထ၊ န ဟိ တံ ရောဒထ ယော မရိဿတိ၊

သဗ္ဗေပိ သရီရဓာရိနော၊ အနုပုဗ္ဗေန ဇဟန္တိ ဇီဝိတံ။

၆၆။

‘‘ဒေဝမနုဿာ စတုပ္ပဒါ၊ ပက္ခိဂဏာ ဥရဂါ စ ဘောဂိနော၊

သမှိ သရီရေ အနိဿရာ၊ ရမမာနာဝ ဇဟန္တိ ဇီဝိတံ။

၆၇။

‘‘ဧဝံ စလိတံ အသဏ္ဌိတံ၊ သုခဒုက္ခံ မနုဇေသွပေက္ခိယ၊

ကန္ဒိတရုဒိတံ နိရတ္ထကံ၊ ကိံ ဝေါ သောကဂဏာဘိကီရရေ။

၆၈။

‘‘ဓုတ္တာ စ သောဏ္ဍာ အကတာ၊ ဗာလာ သူရာ အယောဂိနော၊

ဓီရံ မညန္တိ ဗာလောတိ၊ ယေ ဓမ္မဿ အကောဝိဒါ’’တိ။

တတ္ထ ¶ မတံ မတံ ဧဝါတိ မတံ မတံယေဝ။ အနုပုဗ္ဗေနာတိ အတ္တနော အတ္တနော မရဏဝါရေ သမ္ပတ္တေ ပဋိပါဋိယာ ဇဟန္တိ ဇီဝိတံ၊ န ဧကတောဝ သဗ္ဗေ မရန္တိ၊ ယဒိ ဧဝံ မရေယျုံ၊ လောကပ္ပဝတ္တိ ဥစ္ဆိဇ္ဇေယျ။ ဘောဂိနောတိ မဟန္တေန သရီရဘောဂေန သမန္နာဂတာ။ ရမမာနာဝါတိ တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာ သဗ္ဗေပိ ဧတေ ဒေဝါဒယော သတ္တာ အတ္တနော အတ္တနော နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ အဘိရမမာနာဝ အနုက္ကဏ္ဌိတာဝ ဇီဝိတံ ဇဟန္တိ။ ဧဝံ စလိတန္တိ ဧဝံ တီသု ဘဝေသု နိစ္စလဘာဝဿ စ သဏ္ဌိတဘာဝဿ စ အဘာဝါ စလိတံ အသဏ္ဌိတံ။ ကိံ ဝေါ သောကဂဏာဘိကီရရေတိ ကိံကာရဏာ တုမှေ သောကရာသီ အဘိကိရန္တိ အဇ္ဈောတ္ထရန္တိ။

ဓုတ္တာ ¶ စ သောဏ္ဍာ အကတာတိ ဣတ္ထိဓုတ္တာ သုရာဓုတ္တာ အက္ခဓုတ္တာ စ သုရာသောဏ္ဍာဒယော သောဏ္ဍာ စ အကတဗုဒ္ဓိနော အသိက္ခိတကာ စ။ ဗာလာတိ ဗာလျေန သမန္နာဂတာ အဝိဒ္ဒသုနော။ သူရာ အယောဂိနောတိ အယောနိသောမနသိကာရေန သူရာ၊ ယောဂေသု အယုတ္တတာယ အယောဂိနော။ ‘‘အယောဓိနော’’တိပိ ပါဌော၊ ကိလေသမာရေန သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတုံ အသမတ္ထာတိ အတ္ထော။ ဓီရံ မညန္တိ ဗာလောတိ၊ ယေ ဓမ္မဿ အကောဝိဒါတိ ယေ ဧဝရူပါ ဓုတ္တာဒယော အဋ္ဌဝိဓဿ လောကဓမ္မဿ အကောဝိဒါ၊ တေ အပ္ပမတ္တကေပိ ဒုက္ခဓမ္မေ ဥပ္ပန္နေ အတ္တနာ ကန္ဒမာနာ ရောဒမာနာ အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ ကထတော ဇာနိတွာ ဉာတိမရဏာဒီသု အကန္ဒန္တံ အရောဒန္တံ မာဒိသံ ဓီရံ ပဏ္ဍိတံ ‘‘ဗာလော အယံ န ရောဒတီ’’တိ မညန္တီတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ သဗ္ဗေပိ တေ နိဿောကေ အကာသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကုဋုမ္ဗိကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ နိဿောကဘာဝကရပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

မတရောဒနဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၃၁၈] ၈။ ကဏဝေရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယံ တံ ဝသန္တ သမယေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏဒုတိယိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဣန္ဒြိယဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၈။၆၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ သတ္ထာ ပန တံ ဘိက္ခုံ ‘‘ပုဗ္ဗေ တွံ ဘိက္ခု ဧတံ နိဿာယ အသိနာ သီသစ္ဆေဒံ ပဋိလဘီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိဂါမကေ ဧကဿ ဂဟပတိကဿ ဃရေ စောရနက္ခတ္တေန ဇာတော ဝယပ္ပတ္တော စောရကမ္မံ ကတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော လောကေ ပါကဋော အဟောသိ သူရော နာဂဗလော၊ ကောစိ နံ ဂဏှိတုံ နာသက္ခိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဧကသ္မိံ သေဋ္ဌိဃရေ သန္ဓိံ ဆိန္ဒိတွာ ဗဟုံ ဓနံ အဝဟရိ။ နာဂရာ ရာဇာနံ ¶ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ ဧကော မဟာစောရော နဂရံ ဝိလုမ္ပတိ၊ တံ ဂဏှာပေထာ’’တိ ဝဒိံသု။ ရာဇာ တဿ ဂဟဏတ္ထာယ နဂရဂုတ္တိကံ အာဏာပေသိ။ သော ရတ္တိဘာဂေ တတ္ထ တတ္ထ ဝဂ္ဂဗန္ဓနေန မနုဿေ ဌပေတွာ တံ သဟောဍ္ဎံ ဂါဟာပေတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘သီသမဿ ဆိန္ဒာ’’တိ နဂရဂုတ္တိကညေဝ အာဏာပေသိ။ နဂရဂုတ္တိကော တံ ပစ္ဆာဗာဟံ ဂါဠှဗန္ဓနံ ဗန္ဓာပေတွာ ဂီဝါယဿ ရတ္တကဏဝီရမာလံ လဂ္ဂေတွာ သီသေ ဣဋ္ဌကစုဏ္ဏံ ဩကိရိတွာ စတုက္ကေ စတုက္ကေ ကသာဟိ တာဠာပေန္တော ခရဿရေန ပဏဝေန အာဃာတနံ နေတိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ကိရ နဂရေ ဝိလောပကာရကော စောရော ဂဟိတော’’တိ သကလနဂရံ သင်္ခုဘိ။

တဒါ စ ဗာရာဏသိယံ သဟဿံ ဂဏှန္တီ သာမာ နာမ ဂဏိကာ ဟောတိ ရာဇဝလ္လဘာ ပဉ္စသတဝဏ္ဏဒါသီပရိဝါရာ။ သာ ပါသာဒတလေ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ ဌိတာ တံ နီယမာနံ ပဿိ။ သော ပန အဘိရူပေါ ပါသာဒိကော အတိဝိယ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော ဒေဝဝဏ္ဏော သဗ္ဗေသံ မတ္ထကမတ္ထကေန ပညာယတိ။ သာမာ တံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ ‘‘ကေန နု ခေါ ဥပါယေနာဟံ ဣမံ ပုရိသံ အတ္တနော သာမိကံ ကရေယျ’’န္တိ စိန္တယန္တီ ‘‘အတ္ထေကော ဥပါယော’’တိ အတ္တနော အတ္ထစရိကာယ ဧကိဿာ ဟတ္ထေ နဂရဂုတ္တိကဿ သဟဿံ ပေသေသိ ‘‘အယံ စောရော သာမာယ ဘာတာ၊ အညတြ သာမာယ အညော ¶ ဧတဿ အဝဿယော နတ္ထိ၊ တုမှေ ကိရ ဣဒံ သဟဿံ ဂဟေတွာ ဧတံ ဝိဿဇ္ဇေထာ’’တိ ¶ ။ သာ ဂန္တွာ တထာ အကာသိ။ နဂရဂုတ္တိကော ‘‘အယံ စောရော ပါကဋော၊ န သက္ကာ ဧတံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ၊ အညံ ပန မနုဿံ လဘိတွာ ဣမံ ပဋိစ္ဆန္နယာနကေ နိသီဒါပေတွာ ပေသေတုံ သက္ကာ’’တိ အာဟ။ သာ ဂန္တွာ တဿာ အာရောစေသိ။

တဒါ ပနေကော သေဋ္ဌိပုတ္တော သာမာယ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဒေဝသိကံ သဟဿံ ဒေတိ။ သော တံ ဒိဝသမ္ပိ သူရိယတ္ထင်္ဂမနဝေလာယ သဟဿံ ဂဏှိတွာ တံ ဃရံ အဂမာသိ။ သာမာပိ သဟဿဘဏ္ဍိကံ ဂဟေတွာ ဦရူသု ဌပေတွာ ပရောဒန္တီ နိသိန္နာ ဟောတိ။ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ စ ဝုတ္တာ ‘‘သာမိ၊ အယံ စောရော မမ ဘာတာ၊ ‘အဟံ နီစကမ္မံ ကရောမီ’တိ မယှံ သန္တိကံ န ဧတိ၊ နဂရဂုတ္တိကဿ ပဟိတံ ‘သဟဿံ လဘမာနော ဝိဿဇ္ဇေဿာမိ န’န္တိ သာသနံ ပေသေသိ။ ဣဒါနိ ဣမံ သဟဿံ အာဒါယ နဂရဂုတ္တိကဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တံ န လဘာမီ’’တိ အာဟ။ သော တဿာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တတာယ ‘‘အဟံ ဂမိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ တယာ ¶ အာဘတမေဝ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ သော တံ ဂဟေတွာ နဂရဂုတ္တိကဿ ဂေဟံ ဂဉ္ဆိ။ သော တံ သေဋ္ဌိပုတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ စောရံ ပဋိစ္ဆန္နယာနကေ နိသီဒါပေတွာ သာမာယ ပဟိဏိတွာ ‘‘အယံ စောရော ရဋ္ဌေ ပါကဋော၊ တမန္ဓကာရံ တာဝ ဟောတု၊ အထ နံ မနုဿာနံ ပဋိသလ္လီနဝေလာယ ဃာတာပေဿာမီ’’တိ အပဒေသံ ကတွာ မုဟုတ္တံ ဝီတိနာမေတွာ မနုဿေသု ပဋိသလ္လီနေသု သေဋ္ဌိပုတ္တံ မဟန္တေနာရက္ခေန အာဃာတနံ နေတွာ အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ သရီရံ သူလေ အာရောပေတွာ နဂရံ ပါဝိသိ။

တတော ပဋ္ဌာယ သာမာ အညေသံ ဟတ္ထတော ကိဉ္စိ န ဂဏှာတိ၊ တေနေဝ သဒ္ဓိံ အဘိရမမာနာ ဝိစရတိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘သစေ အယံ အညသ္မိံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဘဝိဿတိ၊ မမ္ပိ မာရာပေတွာ တေန သဒ္ဓိံ အဘိရမိဿတိ၊ အစ္စန္တံ မိတ္တဒုဗ္ဘိနီ ဧသာ၊ မယာ ဣဓ အဝသိတွာ ခိပ္ပံ ပလာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂစ္ဆန္တော စ ပန တုစ္ဆဟတ္ထော ¶ အဂန္တွာ ဧတိဿာ အာဘရဏဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ တံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မယံ ပဉ္ဇရေ ပက္ခိတ္တကုက္ကုဋာ ဝိယ နိစ္စံ ဃရေယေဝ ဟောမ၊ ဧကဒိဝသံ ဥယျာနကီဠံ ကရိဿာမာ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ခါဒနီယဘောဇနီယာဒိံ သဗ္ဗံ ပဋိယာဒေတွာ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတာ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိစ္ဆန္နယာနေ နိသီဒိတွာ ဥယျာနံ အဂမာသိ။ သော တတ္ထ တာယ သဒ္ဓိံ ကီဠန္တော ‘‘ဣဒါနိ မယှံ ပလာယိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တာယ သဒ္ဓိံ ကိလေသရတိယာ ရမိတုကာမော ဝိယ ဧကံ ကဏဝီရဂစ္ဆန္တရံ ပဝိသိတွာ တံ အာလိင်္ဂန္တော ဝိယ နိပ္ပီဠေတွာ ဝိသညံ ကတွာ ပါတေတွာ သဗ္ဗာဘရဏာနိ ဩမုဉ္စိတွာ တဿာယေဝ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ဗန္ဓိတွာ ဘဏ္ဍိကံ ခန္ဓေ ဌပေတွာ ဥယျာနဝတိံ လင်္ဃိတွာ ပက္ကာမိ။

သာပိ ¶ ပဋိလဒ္ဓသညာ ဥဋ္ဌာယ ပရိစာရိကာနံ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ‘‘အယျပုတ္တော ကဟ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န ဇာနာမ၊ အယျေ’’တိ။ ‘‘မံ မတာတိ သညာယ ဘာယိတွာ ပလာတော ဘဝိဿတီ’’တိ အနတ္တမနာ ဟုတွာ တတောယေဝ ဂေဟံ ဂန္တွာ ‘‘မမ ပိယသာမိကဿ အဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယေဝ အလင်္ကတသယနေ န သယိဿာမီ’’တိ ဘူမိယံ နိပဇ္ဇိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မနာပံ သာဋကံ န နိဝါသေတိ၊ ဒွေ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇတိ၊ ဂန္ဓမာလာဒီနိ န ပဋိသေဝတိ၊ ‘‘ယေန ကေနစိ ဥပါယေန အယျပုတ္တံ ပရိယေသိတွာ ပက္ကောသာပေဿာမီ’’တိ နဋေ ပက္ကောသာပေတွာ သဟဿံ အဒါသိ။ ‘‘ကိံ ကရောမ၊ အယျေ’’တိ ဝုတ္တေ ¶ ‘‘တုမှာကံ အဂမနဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ၊ တုမှေ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော စရန္တာ သမဇ္ဇံ ကတွာ သမဇ္ဇမဏ္ဍလေ ပဌမမေဝ ဣမံ ဂီတံ ဂါယေယျာထာ’’တိ နဋေ သိက္ခာပေန္တီ ပဌမံ ဂါထံ ဝတွာ ‘‘တုမှေဟိ ဣမသ္မိံ ဂီတကေ ဂီတေ သစေ အယျပုတ္တော တသ္မိံ ပရိသန္တရေ ဘဝိဿတိ၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေဿတိ၊ အထဿ ¶ မမ အရောဂဘာဝံ ကထေတွာ တံ အာဒါယ အာဂစ္ဆေယျာထ၊ နော စေ အာဂစ္ဆတိ၊ သာသနံ ပေသေယျာထာ’’တိ ပရိဗ္ဗယံ ဒတွာ နဋေ ဥယျောဇေသိ။ တေ ဗာရာဏသိတော နိက္ခမိတွာ တတ္ထ တတ္ထ သမဇ္ဇံ ကရောန္တာ ဧကံ ပစ္စန္တဂါမကံ အဂမိံသု။ သောပိ စောရော ပလာယိတွာ တတ္ထ ဝသတိ။ တေ တတ္ထ သမဇ္ဇံ ကရောန္တာ ပဌမမေဝ ဣမံ ဂီတကံ ဂါယိံသု –

၆၉။

‘‘ယံ တံ ဝသန္တသမယေ၊ ကဏဝေရေသု ဘာဏုသု၊

သာမံ ဗာဟာယ ပီဠေသိ၊ သာ တံ အာရောဂျမဗြဝီ’’တိ။

တတ္ထ ကဏဝေရေသူတိ ကရဝီရေသု။ ဘာဏုသူတိ ရတ္တဝဏ္ဏာနံ ပုပ္ဖာနံ ပဘာယ သမ္ပန္နေသု။ သာမန္တိ ဧဝံနာမိကံ။ ပီဠေသီတိ ကိလေသရတိယာ ရမိတုကာမော ဝိယ အာလိင်္ဂန္တော ပီဠေသိ။ သာ တန္တိ သာ သာမာ အရောဂါ၊ တွံ ပန ‘‘သာ မတာ’’တိ သညာယ ဘီတော ပလာယသိ၊ သာ အတ္တနော အာရောဂျံ အဗြဝိ ကထေသိ၊ အာရောစေသီတိ အတ္ထော။

စောရော တံ သုတွာ နဋံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တွံ ‘သာမာ ဇီဝတီ’တိ ဝဒသိ၊ အဟံ ပန န သဒ္ဒဟာမီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၀။

‘‘အမ္ဘော န ကိရ သဒ္ဓေယျံ၊ ယံ ဝါတော ပဗ္ဗတံ ဝဟေ၊

ပဗ္ဗတဉ္စေ ဝဟေ ဝါတော၊ သဗ္ဗမ္ပိ ပထဝိံ ဝဟေ၊

ယတ္ထ သာမာ ကာလကတာ၊ သာ မံ အာရောဂျမဗြဝီ’’တိ။

တဿတ္ထော ¶ – အမ္ဘော နဋ၊ ဣဒံ ကိရ န သဒ္ဒဟေယျံ န သဒ္ဒဟိတဗ္ဗံ။ ယံ ဝါတော တိဏပဏ္ဏာနိ ဝိယ ပဗ္ဗတံ ဝဟေယျ၊ သစေပိ သော ပဗ္ဗတံ ဝဟေယျ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ပထဝိံ ဝဟေယျ၊ ယထာ စေတံ အသဒ္ဒဟေယျံ၊ တထာ ဣဒန္တိ။ ယတ္ထ သာမာ ကာလကတာတိ ယာ နာမ သာမာ ကာလကတာ၊ သာ မံ အာရောဂျံ အဗြဝီတိ ကိံကာရဏာ သဒ္ဒဟေယျံ။ မတာ နာမ န ကဿစိ သာသနံ ပေသေန္တီတိ။

တဿ ¶ ¶ ဝစနံ သုတွာ နဋော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၁။

‘‘န စေဝ သာ ကာလကတာ၊ န စ သာ အညမိစ္ဆတိ၊

ဧကဘတ္တိကိနီ သာမာ၊ တမေဝ အဘိကင်္ခတီ’’တိ။

တတ္ထ တမေဝ အဘိကင်္ခတီတိ အညံ ပုရိသံ န ဣစ္ဆတိ၊ တညေဝ ကင်္ခတိ ဣစ္ဆတိ ပတ္ထေတီတိ။

တံ သုတွာ စောရော ‘‘သာ ဇီဝတု ဝါ မာ ဝါ၊ န တာယ မယှံ အတ္ထော’’တိ ဝတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၇၂။

‘‘အသန္ထုတံ မံ စိရသန္ထုတေန၊ နိမီနိ သာမာ အဓုဝံ ဓုဝေန၊

မယာပိ သာမာ နိမိနေယျ အညံ၊ ဣတော အဟံ ဒူရတရံ ဂမိဿ’’န္တိ။

တတ္ထ အသန္ထုတန္တိ အကတသံသဂ္ဂံ။ စိရသန္ထုတေနာတိ စိရကတသံသဂ္ဂေန။ နိမီနီတိ ပရိဝတ္တေသိ။ အဓုဝံ ဓုဝေနာတိ မံ အဓုဝံ တေန ဓုဝသာမိကေန ပရိဝတ္တေတုံ နဂရဂုတ္တိကဿ သဟဿံ ဒတွာ မံ ဂဏှီတိ အတ္ထော။ မယာပိ သာမာ နိမိနေယျ အညန္တိ သာမာ မယာပိ အညံ သာမိကံ ပရိဝတ္တေတွာ ဂဏှေယျ။ ဣတော အဟံ ဒူရတရံ ဂမိဿန္တိ ယတ္ထ န သက္ကာ တဿာ သာသနံ ဝါ ပဝတ္တိံ ဝါ သောတုံ၊ တာဒိသံ ဒူရတရံ ဌာနံ ဂမိဿံ၊ တသ္မာ မမ ဣတော အညတ္ထ ဂတဘာဝံ တဿာ အာရောစေထာတိ ဝတွာ တေသံ ပဿန္တာနညေဝ ဂါဠှတရံ နိဝါသေတွာ ဝေဂေန ပလာယိ။

နဋာ ဂန္တွာ တေန ကတကိရိယံ တဿာ ကထယိံသု။ သာ ဝိပ္ပဋိသာရိနီ ဟုတွာ အတ္တနော ပကတိယာ ဧဝ ဝီတိနာမေသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

တဒါ သေဋ္ဌိပုတ္တော အယံ ဘိက္ခု အဟောသိ၊ သာမာ ပုရာဏဒုတိယိကာ၊ စောရော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ကဏဝေရဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၃၁၉] ၉။ တိတ္တိရဇာတကဝဏ္ဏနာ

သုသုခံ ¶ ¶ ဝတ ဇီဝါမီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ကောသမ္ဗိယံ နိဿာယ ဗဒရိကာရာမေ ဝိဟရန္တော ရာဟုလတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ တိပလ္လတ္ထဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၁၆) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ရာဟုလော သိက္ခာကာမော ကုက္ကုစ္စကော ဩဝါဒက္ခမော’’တိ။ တဿာယသ္မတော ဂုဏကထာယ သမုဋ္ဌာပိတာယ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ရာဟုလော သိက္ခာကာမော ကုက္ကုစ္စကော ဩဝါဒက္ခမောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ နိက္ခမ္မ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော ရမဏီယေ ဝနသဏ္ဍေ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ အညတရံ ပစ္စန္တဂါမကံ အဂမာသိ။ တတ္ထ နံ မနုဿာ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တာ အညတရသ္မိံ အရညေ ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ဝါသာပေသုံ။ တဒါ တသ္မိံ ဂါမကေ ဧကော သာကုဏိကော ဧကံ ဒီပကတိတ္တိရံ ဂဟေတွာ သုဋ္ဌု သိက္ခာပေတွာ ပဉ္ဇရေ ပက္ခိပိတွာ ပဋိဇဂ္ဂတိ။ သော တံ အရညံ နေတွာ တဿ သဒ္ဒေန အာဂတာဂတေ တိတ္တိရေ ဂဟေတွာ ဝိက္ကိဏိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တိတ္တိရော ‘‘မံ ဧကံ နိဿာယ ဗဟူ မမ ဉာတကာ နဿန္တိ၊ မယှမေတံ ပါပ’’န္တိ နိဿဒ္ဒေါ အဟောသိ။ သော တဿ နိဿဒ္ဒဘာဝံ ဉတွာ ဝေဠုပေသိကာယ နံ သီသေ ပဟရတိ။ တိတ္တိရော ဒုက္ခာတုရတာယ သဒ္ဒံ ကရောတိ။ ဧဝံ သော သာကုဏိကော တံ နိဿာယ တိတ္တိရေ ဂဟေတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။

အထ သော တိတ္တိရော စိန္တေသိ ‘‘ဣမေ မရန္တူတိ မယှံ စေတနာ နတ္ထိ၊ ပဋိစ္စကမ္မံ ပန မံ ဖုသတိ၊ မယိ သဒ္ဒံ အကရောန္တေ ဧတေ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ကရောန္တေယေဝ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အာဂတာဂတေ အယံ ဂဟေတွာ ¶ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတိ၊ အတ္ထိ နု ခေါ ဧတ္ထ မယှံ ပါပံ၊ နတ္ထီ’’တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ကော နု ခေါ မေ ဣမံ ကင်္ခံ ¶ ဆိန္ဒေယျာ’’တိ တထာရူပံ ပဏ္ဍိတံ ဥပဓာရေန္တော စရတိ။ အထေကဒိဝသံ သော သာကုဏိကော ဗဟူ တိတ္တိရေ ဂဟေတွာ ပစ္ဆိံ ¶ ပူရေတွာ ‘‘ပါနီယံ ပိဝိဿာမီ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ အဿမံ ဂန္တွာ တံ ပဉ္ဇရံ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကေ ဌပေတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဝါလုကာတလေ နိပန္နော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ တိတ္တိရော တဿ နိဒ္ဒေါက္ကန္တဘာဝံ ဉတွာ ‘‘မမ ကင်္ခံ ဣမံ တာပသံ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ ဇာနန္တော မေ ကထေဿတီ’’တိ ပဉ္ဇရေ နိသိန္နောယေဝ တံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၃။

‘‘သုသုခံ ဝတ ဇီဝါမိ၊ လဘာမိ စေဝ ဘုဉ္ဇိတုံ၊

ပရိပန္ထေ စ တိဋ္ဌာမိ၊ ကာ နု ဘန္တေ ဂတီ မမာ’’တိ။

တတ္ထ သုသုခံ ဝတ ဇီဝါမီတိ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ သာကုဏိကံ နိဿာယ သုဋ္ဌု သုခံ ဇီဝါမိ။ လဘာမီတိ ယထာရုစိတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ လဘာမိ။ ပရိပန္ထေ စ တိဋ္ဌာမီတိ အပိစ ခေါ ယတ္ထ မမ ဉာတကာ မမ သဒ္ဒေန အာဂတာဂတာ ဝိနဿန္တိ၊ တသ္မိံ ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌာမိ။ ကာ နု၊ ဘန္တေ၊ ဂတီ မမာတိ ကာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ မမ ဂတိ၊ ကာ နိပ္ဖတ္တိ ဘဝိဿတီတိ ပုစ္ဆိ။

တဿ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဗောဓိသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၄။

‘‘မနော စေ တေ နပ္ပဏမတိ၊ ပက္ခိ ပါပဿ ကမ္မုနော၊

အဗျာဝဋဿ ဘဒြဿ၊ န ပါပမုပလိမ္ပတီ’’တိ။

တတ္ထ ပါပဿ ကမ္မုနောတိ ယဒိ တဝ မနော ပါပကမ္မဿတ္ထာယ န ပဏမတိ၊ ပါပကရဏေ တန္နိန္နော တပ္ပောဏော တပ္ပဗ္ဘာရော န ဟောတိ။ အဗျာဝဋဿာတိ ဧဝံ သန္တေ ပါပကမ္မကရဏတ္ထာယ အဗျာဝဋဿ ဥဿုက္ကံ အနာပန္နဿ တဝ ဘဒြဿ သုဒ္ဓဿေဝ သတော ပါပံ န ဥပလိမ္ပတိ န အလ္လီယတီတိ။

တံ သုတွာ တိတ္တိရော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၅။

‘‘ဉာတကော ¶ နော နိသိန္နောတိ၊ ဗဟု အာဂစ္ဆတေ ဇနော၊

ပဋိစ္စကမ္မံ ဖုသတိ၊ တသ္မိံ မေ သင်္ကတေ မနော’’တိ။

တဿတ္ထော – ဘန္တေ၊ သစာဟံ သဒ္ဒံ န ကရေယျံ၊ အယံ တိတ္တိရဇနော န အာဂစ္ဆေယျ၊ မယိ ပန သဒ္ဒံ ကရောန္တေ ‘‘ဉာတကော နော နိသိန္နော’’တိ အယံ ဗဟု ဇနော အာဂစ္ဆတိ ¶ ၊ တံ အာဂတာဂတံ လုဒ္ဒေါ ဂဟေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေန္တော မံ ပဋိစ္စ နိဿာယ ဧတံ ပါဏာတိပါတကမ္မံ ဖုသတိ ပဋိလဘတိ ဝိန္ဒတိ ¶ ၊ တသ္မိံ မံ ပဋိစ္စ ကတေ ပါပေ မမ နု ခေါ ဧတံ ပါပန္တိ ဧဝံ မေ မနော သင်္ကတေ ပရိသင်္ကတိ ကုက္ကုစ္စံ အာပဇ္ဇတီတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၇၆။

‘‘န ပဋိစ္စကမ္မံ ဖုသတိ၊ မနော စေ နပ္ပဒုဿတိ၊

အပ္ပောဿုက္ကဿ ဘဒြဿ၊ န ပါပမုပလိမ္ပတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယဒိ တဝ ပါပကိရိယာယ မနော န ပဒုဿတိ၊ တန္နိန္နော တပ္ပောနော တပ္ပဗ္ဘာရော န ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တေ လုဒ္ဒေန အာယသ္မန္တံ ပဋိစ္စ ကတမ္ပိ ပါပကမ္မံ တံ န ဖုသတိ န အလ္လီယတိ၊ ပါပကိရိယာယ ဟိ အပ္ပောဿုက္ကဿ နိရာလယဿ ဘဒြဿ ပရိသုဒ္ဓဿေဝ သတော တဝ ပါဏာတိပါတစေတနာယ အဘာဝါ တံ ပါပံ န ဥပလိမ္ပတိ၊ တဝ စိတ္တံ န အလ္လီယတီတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော တိတ္တိရံ သညာပေသိ၊ သောပိ တံ နိဿာယ နိက္ကုက္ကုစ္စော အဟောသိ။ လုဒ္ဒေါ ပဗုဒ္ဓါ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ပဉ္ဇရံ အာဒါယ ပက္ကာမိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ တိတ္တိရော ရာဟုလော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

တိတ္တိရဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၂၀] ၁၀။ သုစ္စဇဇာတကဝဏ္ဏနာ

သုစ္စဇံ ဝတ နစ္စဇီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ¶ ကိရ ‘‘ဂါမကေ ဥဒ္ဓါရံ သာဓေဿာမီ’’တိ ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ တတ္ထ ဂန္တွာ သာဓေတွာ ဓနံ အာဟရိတွာ ‘‘ပစ္ဆာ နေဿာမီ’’တိ ဧကသ္မိံ ကုလေ ဌပေတွာ ပုန သာဝတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကံ ပဗ္ဗတံ အဒ္ဒသ။ အထ နံ ဘရိယာ အာဟ ‘‘သစေ၊ သာမိ၊ အယံ ပဗ္ဗတော သုဝဏ္ဏမယော ဘဝေယျ၊ ဒဒေယျာသိ ပန မေ ကိဉ္စီ’’တိ။ ‘‘ကာသိ တွံ၊ န ကိဉ္စိ ဒဿာမီ’’တိ။ သာ ‘‘ယာဝ ထဒ္ဓဟဒယော ဝတာယံ၊ ပဗ္ဗတေ သုဝဏ္ဏမယေ ဇာတေပိ ¶ မယှံ ကိဉ္စိ န ဒဿတီ’’တိ အနတ္တမနာ အဟောသိ။ တေ ဇေတဝနသမီပံ အာဂန္တွာ ‘‘ပါနီယံ ပိဝိဿာမာ’’တိ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ပါနီယံ ပိဝိံသု။ သတ္ထာပိ ¶ ပစ္စူသကာလေယေဝ တေသံ သောတာပတ္တိဖလဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ အာဂမနံ ဩလောကယမာနော ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ နိသီဒိ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တော။ တေပိ ပါနီယံ ပိဝိတွာ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကဟံ ဂတာတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အမှာကံ ဂါမကေ ဥဒ္ဓါရံ သာဓနတ္ထာယ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသိကေ တဝ သာမိကော တုယှံ ဟိတံ ပဋိကင်္ခတိ၊ ဥပကာရံ တေ ကရောတီ’’တိ။ ဘန္တေ၊ အဟံ ဣမသ္မိံ သသိနေဟာ၊ အယံ ပန မယိ နိဿိနေဟော၊ အဇ္ဇ မယာ ပဗ္ဗတံ ဒိသွာ ‘‘သစာယံ ပဗ္ဗတော သုဝဏ္ဏမယော အဿ၊ ကိဉ္စိ မေ ဒဒေယျာသီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘ကာသိ တွံ၊ န ကိဉ္စိ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ၊ ဧဝံ ထဒ္ဓဟဒယော အယန္တိ။ ‘‘ဥပါသိကေ၊ ဧဝံ နာမေသ ဝဒတိ၊ ယဒါ ပန တဝ ဂုဏံ သရတိ၊ တဒါ သဗ္ဗိဿရိယံ တေ ဒေတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကထေထ၊ ဘန္တေ’’တိ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ သဗ္ဗကိစ္စကာရကော အမစ္စော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ပုတ္တံ ဥပရာဇာနံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မမ အန္တေပုရေ ဒုဗ္ဘေယျာ’’တိ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တာတ၊ ယာဝါဟံ ဇီဝါမိ၊ တာဝ နဂရေ ဝသိတုံ န လစ္ဆသိ၊ အညတ္ထ ဝသိတွာ မမစ္စယေန ရဇ္ဇံ ကာရေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ဇေဋ္ဌဘရိယာယ သဒ္ဓိံ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ပစ္စန္တံ ဂန္တွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ ဝနမူလဖလာဖလေဟိ ယာပေန္တော ဝသိ။ အပရဘာဂေ ရာဇာ ကာလမကာသိ။ ဥပရာဇာ နက္ခတ္တံ ဩလောကေန္တော တဿ ကာလကတဘာဝံ ဉတွာ ဗာရာဏသိံ အာဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကံ ပဗ္ဗတံ အဒ္ဒသ။ အထ နံ ဘရိယာ အာဟ ‘‘သစေ၊ ဒေဝ၊ အယံ ပဗ္ဗတော သုဝဏ္ဏမယော အဿ၊ ဒဒေယျာသိ မေ ကိဉ္စီ’’တိ။ ‘‘ကာသိ တွံ၊ န ကိဉ္စိ ဒဿာမီ’’တိ။ သာ ‘‘အဟံ ဣမသ္မိံ သိနေဟံ ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တီ အရညံ ပါဝိသိံ၊ အယဉ္စ ဧဝံ ဝဒတိ၊ အတိဝိယ ထဒ္ဓဟဒယော ¶ ၊ ရာဇာ ဟုတွာပိ ဧသ မယှံ ကိံ ကလျာဏံ ကရိဿတီ’’တိ အနတ္တမနာ အဟောသိ။ သော အာဂန္တွာ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတော တံ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ ¶ ၊ ဣဒံ ယသမတ္တကမေဝ အဒါသိ။ ဥတ္တရိ ပန သက္ကာရသမ္မာနော နတ္ထိ၊ တဿာ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတိ။

ဗောဓိသတ္တော ¶ ‘‘အယံ ဒေဝီ ဣမဿ ရညော ဥပကာရိကာ ဒုက္ခံ အဂဏေတွာ အရညဝါသံ ဝသိ။ အယံ ပနေတံ အဂဏေတွာ အညာဟိ သဒ္ဓိံ အဘိရမန္တော ဝိစရတိ၊ ယထာ ဧသာ သဗ္ဗိဿရိယံ လဘတိ၊ တထာ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကဒိဝသံ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မဟာဒေဝိ မယံ တုမှာကံ သန္တိကာ ပိဏ္ဍပါတမတ္တမ္ပိ န လဘာမ၊ ကသ္မာ အမှေသု ပမဇ္ဇိတ္ထ၊ အတိဝိယ ထဒ္ဓဟဒယာ အတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တာတ၊ သစာဟံ အတ္တနာ လဘေယျံ၊ တုယှမ္ပိ ဒဒေယျံ၊ အလဘမာနာ ပန ကိံ ဒဿာမိ၊ ရာဇာပိ မယှံ ဣဒါနိ ကိံ နာမ ဒဿတိ၊ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ‘ဣမသ္မိံ ပဗ္ဗတေ သုဝဏ္ဏမယေ ဇာတေ မယှံ ကိဉ္စိ ဒဿသီ’တိ ဝုတ္တော ‘ကာသိ တွံ၊ န ကိဉ္စိ ဒဿာမီ’တိ အာဟ၊ သုပရိစ္စဇမ္ပိ န ပရိစ္စဇီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန ရညော သန္တိကေ ဣမံ ကထံ ကထေတုံ သက္ခိဿထာ’’တိ? ‘‘သက္ခိဿာမိ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အဟံ ရညော သန္တိကေ ဌိတော ပုစ္ဆိဿာမိ၊ တုမှေ ကထေယျာထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ တာတာ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ဒေဝိယာ ရညော ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဌိတကာလေ အာဟ ‘‘နနု၊ အယျေ၊ မယံ တုမှာကံ သန္တိကာ ကိဉ္စိ န လဘာမာ’’တိ? ‘‘တာတ၊ အဟံ လဘမာနာ တုယှံ ဒဒေယျံ၊ အဟမေဝ ကိဉ္စိ န လဘာမိ၊ အလဘမာနာ တုယှံ ကိံ ဒဿာမိ၊ ရာဇာပိ ဣဒါနိ မယှံ ကိံ နာမ ဒဿတိ၊ သော အရညတော အာဂမနကာလေ ဧကံ ပဗ္ဗတံ ဒိသွာ ‘သစာယံ ပဗ္ဗတော သုဝဏ္ဏမယော အဿ၊ ကိဉ္စိ မေ ဒဒေယျာသီ’တိ ဝုတ္တော ‘ကာသိ တွံ၊ န ကိဉ္စိ ဒဿာမီ’တိ ဝဒတိ၊ သုပရိစ္စဇမ္ပိ န ပရိစ္စဇီ’’တိ ဧတမတ္ထံ ¶ ဒီပေန္တီ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၇။

‘‘သုစ္စဇံ ဝတ နစ္စဇိ၊ ဝါစာယ အဒဒံ ဂိရိံ၊

ကိဉှိ တဿစဇန္တဿ၊ ဝါစာယ အဒဒ ပဗ္ဗတ’’န္တိ။

တတ္ထ သုစ္စဇံ ဝတာတိ သုခေန စဇိတုံ သက္ကုဏေယျမ္ပိ န စဇိ။ အဒဒန္တိ ဝစနမတ္တေနာပိ ပဗ္ဗတံ အဒဒမာနော။ ကိဉှိ တဿစဇန္တဿာတိ တဿ နာမေတဿ မယာ ယာစိတဿ န စဇန္တဿ ကိဉှိ စဇေယျ။ ဝါစာယ အဒဒ ပဗ္ဗတန္တိ သစာယံ မယာ ယာစိတော မမ ဝစနေန သုဝဏ္ဏမယမ္ပိ ဟောန္တံ တံ ပဗ္ဗတံ ဝါစာယ အဒဒ၊ ဝစနမတ္တေန အဒဿာတိ အတ္ထော။

တံ ¶ သုတွာ ရာဇာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၈။

‘‘ယဉှိ ကယိရာ တဉှိ ဝဒေ၊ ယံ န ကယိရာ န တံ ဝဒေ၊

အကရောန္တံ ဘာသမာနံ၊ ပရိဇာနန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။

တဿတ္ထော ¶ – ယဒေဝ ဟိ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော ကာယေန ကရေယျ၊ တံ ဝါစာယ ဝဒေယျ။ ယံ န ကယိရာ၊ န တံ ဝဒေယျ၊ ဒါတုကာမောဝ ဒမ္မီတိ ဝဒေယျ၊ န အဒါတုကာမောတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိံကာရဏာ? ယော ဟိ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာပိ ပစ္ဆာ န ဒဒါတိ၊ တံ အကရောန္တံ ကေဝလံ မုသာ ဘာသမာနံ ပရိဇာနန္တိ ပဏ္ဍိတာ။ အယံ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဝစနမတ္တမေဝ ဘာသတိ၊ န ပန ဒေတိ၊ ယဉှိ ခေါ ပန အဒိန္နမ္ပိ ဝစနမတ္တေနေဝ ဒိန္နံ ဟောတိ၊ တံ ပုရေတရမေဝ လဒ္ဓံ နာမ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ တဿ မုသာဝါဒိဘာဝံ ပရိဇာနန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊ ဗာလာ ပန ဝစနမတ္တေနေဝ တုဿန္တီတိ။

တံ သုတွာ ဒေဝီ ရညော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၉။

‘‘ရာဇပုတ္တ နမော တျတ္ထု၊ သစ္စေ ဓမ္မေ ဌိတော စသိ၊

ယဿ တေ ဗျသနံ ပတ္တော၊ သစ္စသ္မိံ ရမတေ မနော’’တိ။

တတ္ထ ¶ သစ္စေ ဓမ္မေတိ ဝစီသစ္စေ စ သဘာဝဓမ္မေ စ။ ဗျသနံ ပတ္တောတိ ယဿ တဝ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇနီယသင်္ခါတံ ဗျသနံ ပတ္တောပိ မနော သစ္စသ္မိံယေဝ ရမတိ။

ဧဝံ ရညော ဂုဏကထံ ကထယမာနာယ ဒေဝိယာ တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော တဿာ ဂုဏကထံ ကထေန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၈၀။

‘‘ယာ ဒလိဒ္ဒီ ဒလိဒ္ဒဿ၊ အဍ္ဎာ အဍ္ဎဿ ကိတ္တိမ၊

သာ ဟိဿ ပရမာ ဘရိယာ၊ သဟိရညဿ ဣတ္ထိယော’’တိ။

တတ္ထ ကိတ္တိမာတိ ကိတ္တိသမ္ပန္နာတိ အတ္ထော။ သာ ဟိဿ ပရမာတိ ယာ ဒလိဒ္ဒဿ သာမိကဿ ဒလိဒ္ဒကာလေ သယမ္ပိ ဒလိဒ္ဒီ ဟုတွာ တံ န ပရိစ္စဇတိ။ အဍ္ဎဿာတိ အဍ္ဎကာလေ အဍ္ဎာ ဟုတွာ သာမိကမေဝ အနုဝတ္တတိ၊ သမာနသုခဒုက္ခာဝ ဟောတိ၊ သာ ဟိ တဿ ပရမာ ဥတ္တမာ ဘရိယာ နာမ။ သဟိရညဿ ပန ဣဿရိယေ ဌိတဿ ဣတ္ထိယော နာမ ဟောန္တိယေဝ၊ အနစ္ဆရိယမေဝ ဧတန္တိ။

ဧဝဉ္စ ¶ ပန ဝတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အယံ၊ မဟာရာဇ၊ တုမှာကံ ဒုက္ခိတကာလေ အရညေ သမာနဒုက္ခာ ဟုတွာ ဝသိ၊ ဣမိဿာ သမ္မာနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒေဝိယာ ဂုဏံ ကထေသိ။ ရာဇာ တဿ ဝစနေန ဒေဝိယာ ဂုဏံ သရိတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတ၊ တဝ ကထာယာဟံ ဒေဝိယာ ဂုဏံ အနုဿရိ’’န္တိ ဝတွာ ¶ တဿာ သဗ္ဗိဿရိယမဒါသိ။ ‘‘တယာဟံ ဒေဝိယာ ဂုဏံ သရာပိတော’’တိ ဗောဓိသတ္တဿပိ မဟန္တံ သက္ကာရံ အကာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥဘော ဇယမ္ပတိကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ အယံ ကုဋုမ္ဗိကော အဟောသိ၊ ဒေဝီ အယံ ဥပါသိကာ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သုစ္စဇဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ပုစိမန္ဒဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၃။ ကုဋိဒူသကဝဂ္ဂေါ

[၃၂၁] ၁။ ကုဋိဒူသကဇာတကဝဏ္ဏနာ

မနုဿဿေဝ ¶ ¶ တေ သီသန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာကဿပတ္ထေရဿ ပဏ္ဏသာလဈာပကံ ဒဟရဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပန ရာဇဂဟေ သမုဋ္ဌိတံ။ တဒါ ကိရ ထေရော ရာဇဂဟံ နိဿာယ အရညကုဋိယံ ဝိဟရတိ၊ တဿ ဒွေ ဒဟရာ ဥပဋ္ဌာနံ ကရောန္တိ။ တေသု ဧကော ထေရဿ ဥပကာရကော၊ ဧကော ဒုဗ္ဗစော ဣတရေန ကတံ အတ္တနာ ကတသဒိသံ ကရောတိ။ တေန မုခေါဒကာဒီသု ဥပဋ္ဌာပိတေသု ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဥဒကံ ဌပိတံ၊ မုခံ ဓောဝထာ’’တိအာဒီနိ ဝဒတိ။ တေန ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ထေရဿ ပရိဝေဏေ သမ္မဋ္ဌေ ထေရဿ နိက္ခမနဝေလာယ ဣတော စိတော စ ပဟရန္တော သကလပရိဝေဏံ အတ္တနာ သမ္မဋ္ဌံ ဝိယ ကရောတိ။ ဝတ္တသမ္ပန္နော စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဒုဗ္ဗစော မယာ ကတံ အတ္တနာ ကတသဒိသံ ကရောတိ၊ ဧတဿ သဌကမ္မံ ပါကဋံ ကရိဿာမီ’’တိ။

တသ္မိံ ¶ အန္တောဂါမေ ဘုတွာ အာဂန္တွာ နိဒ္ဒါယန္တေဝ နှာနောဒကံ တာပေတွာ ပိဋ္ဌိကောဋ္ဌကေ ဌပေတွာ အညံ အဍ္ဎနာဠိမတ္တံ ဥဒကံ ဥဒ္ဓနေ ဌပေသိ။ ဣတရော ပဗုဇ္ဈိတွာဝ ဂန္တွာ ဥသုမံ ဥဋ္ဌဟန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဥဒကံ တာပေတွာ ကောဋ္ဌကေ ဌပိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ၊ နှာနကောဋ္ဌကေ ဥဒကံ ဌပိတံ၊ နှာယထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘နှာယိဿာမီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံယေဝ အာဂန္တွာ ကောဋ္ဌကေ ဥဒကံ အဒိတွာ ‘‘ကဟံ ဥဒက’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သော ဝေဂေန အဂ္ဂိသာလံ ဂန္တွာ တုစ္ဆဘာဇနေ ဥဠုင်္ကံ ဩတာရေသိ၊ ဥဠုင်္ကော တုစ္ဆဘာဇနဿ တလေ ပဋိဟတော ‘‘တတာ’’တိ သဒ္ဒမကာသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ တဿ ‘‘ဥဠုင်္ကသဒ္ဒကော’’တွေဝ နာမံ ဇာတံ။

တသ္မိံ ခဏေ ဣတရော ပိဋ္ဌိကောဋ္ဌကတော ဥဒကံ အာဟရိတွာ ‘‘နှာယထ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရော နှတွာ အာဝဇ္ဇေန္တော ဥဠုင်္ကသဒ္ဒကဿ ဒုဗ္ဗစဘာဝံ ¶ ဉတွာ တံ သာယံ ထေရုပဋ္ဌာနံ အာဂတံ ဩဝဒိ ‘‘အာဝုသော၊ သမဏေန နာမ အတ္တနာ ကတမေဝ ‘ကတံ မေ’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အညထာ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ ဟောတိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝရူပံ မာ အကာသီ’’တိ။ သော ထေရဿ ကုဇ္ဈိတွာ ပုနဒိဝသေ ထေရေန သဒ္ဓိံ ပိဏ္ဍာယ ဂါမံ န ပါဝိသိ။ ထေရော ဣတရေနေဝ သဒ္ဓိံ ပါဝိသိ။ ဥဠုင်္ကသဒ္ဒကောပိ ¶ ထေရဿ ဥပဋ္ဌာကကုလံ ဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ထေရော ကဟ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဖာသုကေန ဝိဟာရေယေဝ နိသိန္နော’’တိ ဝတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဒေထာ’’တိ ဂဟေတွာ အတ္တနော ရုစိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။

ပုနဒိဝသေ ထေရော တံ ကုလံ ဂန္တွာ နိသီဒိ။ မနုဿေဟိ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အယျဿ အဖာသုကံ၊ ဟိယျော ကိရတ္ထ ဝိဟာရေယေဝ နိသိန္နာ၊ အသုကဒဟရဿ ဟတ္ထေ အာဟာရံ ပေသယိမှ၊ ပရိဘုတ္တော အယျေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ထေရော တုဏှီဘူတောဝ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သာယံ ထေရုပဋ္ဌာနကာလေ အာဂတံ အာမန္တေတွာ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကဂါမေ နာမ အသုကကုလေ ‘ထေရဿ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝိညာပေတွာ ကိရ တေ ဘုတ္တ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ဝိညတ္တိ နာမ န ဝဋ္ဋတိ၊ မာ ပုန ဧဝရူပံ အနာစာရံ စရာ’’တိ အာဟ။ သော ဧတ္တကေန ထေရေ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘အယံ ဟိယျောပိ ဥဒကမတ္တံ နိဿာယ မယာ သဒ္ဓိံ ကလဟံ ကရိ၊ ဣဒါနိ ပနဿ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဂေဟေ မယာ ဘတ္တမုဋ္ဌိ ဘုတ္တာတိ အသဟန္တော ပုန ကလဟံ ကရောတိ၊ ဇာနိဿာမိဿ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တက’’န္တိ ¶ ပုနဒိဝသေ ထေရေ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌေ မုဂ္ဂရံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂဘာဇနာနိ ဘိန္ဒိတွာ ပဏ္ဏသာလံ ဈာပေတွာ ပလာယိ။ သော ဇီဝမာနောဝ မနုဿပေတော ဟုတွာ သုဿိတွာ ကာလံ ကတွာ အဝီစိမဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော တေန ကတော အနာစာရော မဟာဇနဿ မဇ္ဈေ ပါကဋော ဇာတော။

အထေကစ္စေ ဘိက္ခူ ရာဇဂဟာ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ သဘာဂဋ္ဌာနေ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ရာဇဂဟာ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကော တတ္ထ ဩဝါဒဒါယကော အာစရိယော’’တိ။ ‘‘မဟာကဿပတ္ထေရော၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သုခံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဿပဿာ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ထေရဿ သုခံ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ပနဿ ဩဝါဒေ ဒိန္နေ ကုဇ္ဈိတွာ ထေရဿ ပဏ္ဏသာလံ ဈာပေတွာ ¶ ပလာယီတိ။ တံ သုတွာ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ကဿပဿ ဧဝရူပေန ဗာလေန သဒ္ဓိံ စရဏတော ဧကစရိယာဝ သေယျော’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဓမ္မပဒေ ဂါထမာဟ –

‘‘စရဉ္စေ နာဓိဂစ္ဆေယျ၊ သေယျံ သဒိသမတ္တနော၊

ဧကစရိယံ ဒဠှံ ကယိရာ၊ နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၆၁)၊

ဣဒဉ္စ ပန ဝတွာ ပုန တေ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ သော ကုဋိဒူသကော၊ ပုဗ္ဗေပိ ကုဋိဒူသကောယေဝ၊ န စ ဣဒါနေဝ ဩဝါဒဒါယကဿ ကုဇ္ဈတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ကုဇ္ဈိယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သိင်္ဂိလသကုဏယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော အတ္တနော မနာပံ အနောဝဿကံ ကုလာဝကံ ကတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝသတိ။ အထေကော မက္ကဋော ဝဿကာလေ အစ္ဆိန္နဓာရေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ သီတပီဠိတော ဒန္တေ ခါဒန္တော ဗောဓိသတ္တဿ အဝိဒူရေ နိသီဒိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ တထာ ကိလမန္တံ ဒိသွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၁။

‘‘မနုဿဿေဝ တေ သီသံ၊ ဟတ္ထပါဒါ စ ဝါနရ၊

အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန၊ အဂါရံ တေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဝဏ္ဏေနာတိ ကာရဏေန။ အဂါရန္တိ တဝ နိဝါသဂေဟံ ကေန ကာရဏေန နတ္ထီတိ ပုစ္ဆိ။

တံ သုတွာ ဝါနရော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၂။

‘‘မနုဿဿေဝ မေ သီသံ၊ ဟတ္ထပါဒါ စ သိင်္ဂိလ၊

ယာဟု သေဋ္ဌာ မနုဿေသု၊ သာ မေ ပညာ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

တတ္ထ သိင်္ဂိလာတိ တံ သကုဏံ နာမေနာလပတိ။ ယာဟု သေဋ္ဌာ မနုဿေသူတိ ယာ မနုဿေသု သေဋ္ဌာတိ ကထေန္တိ၊ သာ မမ ဝိစာရဏပညာ နတ္ထိ။ သီသဟတ္ထပါဒကာယဗလာနိ ဟိ လောကေ အပ္ပမာဏံ၊ ဝိစာရဏပညာဝ သေဋ္ဌာ၊ သာ မမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ မေ အဂါရံ န ဝိဇ္ဇတီတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဣတရံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၈၃။

‘‘အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ၊ လဟုစိတ္တဿ ဒုဗ္ဘိနော၊

နိစ္စံ အဒ္ဓုဝသီလဿ၊ သုခဘာဝေါ န ဝိဇ္ဇတိ။

၈၄။

‘‘သော ¶ ကရဿု အာနုဘာဝံ၊ ဝီတိဝတ္တဿု သီလိယံ၊

သီတဝါတပရိတ္တာဏံ၊ ကရဿု ကုဋဝံ ကပီ’’တိ။

တတ္ထ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿာတိ အပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တဿ။ ဒုဗ္ဘိနောတိ မိတ္တဒုဗ္ဘိဿ။ အဒ္ဓုဝသီလဿာတိ န သဗ္ဗကာလံ သီလရက္ခကဿ။ သော ကရဿု အာနုဘာဝန္တိ သော တွံ သမ္မ မက္ကဋ ပညာယ ဥပ္ပာဒနတ္ထံ အာနုဘာဝံ ဗလံ ဥပါယံ ကရောဟိ။ ဝီတိဝတ္တဿု သီလိယန္တိ အတ္တနော ဒုဿီလဘာဝသင်္ခါတံ ¶ သီလိယံ အတိက္ကမိတွာ သီလဝါ ဟောတိ။ ကုဋဝံ ကပီတိ သီတဝါတဿ ပရိတ္တာဏသမတ္ထံ အတ္တနော ကုဋဝံ ကုလာဝကံ ဧကံ ဝသနာဂါရကံ ကရောဟီတိ။

မက္ကဋော စိန္တေသိ ‘‘အယံ တာဝ အတ္တနော အနောဝဿကဋ္ဌာနေ နိသိန္နဘာဝေန မံ ပရိဘာသတိ၊ န နိသီဒါပေဿာမိ နံ ဣမသ္မိံ ကုလာဝကေ’’တိ။ တတော ဗောဓိသတ္တံ ဂဏှိတုကာမော ပက္ခန္ဒိ၊ ဗောဓိသတ္တော ဥပ္ပတိတွာ အညတ္ထ ဂတော။ မက္ကဋော ကုလာဝကံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မက္ကဋော ကုဋိဈာပကော အဟောသိ၊ သိင်္ဂိလသကုဏော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကုဋိဒူသကဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၂၂] ၂။ ဒုဒ္ဒုဘဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒုဒ္ဒုဘာယတိ ဘဒ္ဒန္တေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတိတ္ထိယေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တိတ္ထိယာ ကိရ ဇေတဝနဿ သမီပေ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ကဏ္ဋကာပဿယေ သေယျံ ကပ္ပေန္တိ၊ ပဉ္စာတပံ တပေန္တိ၊ နာနပ္ပကာရံ မိစ္ဆာတပံ စရန္တိ။ အထ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇေတဝနံ အာဂစ္ဆန္တာ အန္တရာမဂ္ဂေ တေ ဒိသွာ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အညတိတ္ထိယာနံ ¶ ဝတသမာဒါနေ သာရော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေသံ ဝတသမာဒါနေ သာရော ဝါ ဝိသေသော ဝါ အတ္ထိ၊ တဉှိ နိဃံသိယမာနံ ဥပပရိက္ခိယမာနံ ဥက္ကာရဘူမိမဂ္ဂသဒိသံ သသကဿ ဒုဒ္ဒုဘသဒိသံ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဒုဒ္ဒုဘသဒိသဘာဝမဿ မယံ န ဇာနာမ၊ ကထေထ နော၊ ဘန္တေ’’တိ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သီဟယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော အရညေ ပဋိဝသတိ။ တဒါ ပန ပစ္ဆိမသမုဒ္ဒသမီပေ ဗေလုဝမိဿကတာလဝနံ ဟောတိ။ တတြေကော သသကော ဗေလုဝရုက္ခမူလေ ဧကဿ တာလဂစ္ဆဿ ဟေဋ္ဌာ ဝသတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဂေါစရံ အာဒါယ အာဂန္တွာ တာလပဏ္ဏဿ ဟေဋ္ဌာ နိပန္နော စိန္တေသိ ‘‘သစေ အယံ ပထဝီ သံဝဋ္ဋေယျ၊ ကဟံ နု ခေါ ဂမိဿာမီ’’တိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဧကံ ဗေလုဝပက္ကံ တာလပဏ္ဏဿ ဥပရိ ပတိ။ သော တဿ သဒ္ဒေန ‘‘အဒ္ဓါ ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’’တိ ဥပ္ပတိတွာ ပစ္ဆတော အနောလောကေန္တောဝ ပလာယိ။ တံ မရဏဘယဘီတံ ¶ ဝေဂေန ပလာယန္တံ အညော သသကော ဒိသွာ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ ဘော၊ အတိဝိယ ဘီတော ပလာယသီ’’တိ။ ‘‘မာ ပုစ္ဆိ၊ ဘော’’တိ။ သော ‘‘ကိံ ဘော၊ ကိံ ဘော’’တိ ပစ္ဆတော ဓာဝတေဝ။ ဣတရော နိဝတ္တိတွာ အနောလောကေန္တောဝ ‘‘ဧတ္ထ ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ သောပိ တဿ ပစ္ဆတော ပလာယိ။ ဧဝံ တမညော အဒ္ဒသ၊ တမညောတိ ¶ ဧဝံ သသကသဟဿံ ဧကတော ဟုတွာ ပလာယိ။ တေ ဧကောပိ မိဂေါ ဒိသွာ ဧကတော ဟုတွာ ပလာယိ။ ဧကော သူကရော၊ ဧကော ဂေါကဏ္ဏော၊ ဧကော မဟိံသော၊ ဧကော ဂဝယော၊ ဧကော ခဂ္ဂေါ၊ ဧကော ဗျဂ္ဃော၊ ဧကော သီဟော၊ ဧကော ဟတ္ထီ ဒိသွာ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧတ္ထ ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေ ¶ ပလာယိ။ ဧဝံ အနုက္ကမေန ယောဇနမတ္တံ တိရစ္ဆာနဗလံ အဟောသိ။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော တံ ဗလံ ပလာယန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧတ္ထ ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’’တိ သုတွာ စိန္တေသိ ‘‘ပထဝီသံဝဋ္ဋနံ နာမ န ကဒါစိ အတ္ထိ၊ အဒ္ဓါ ဧတေသံ ကိဉ္စိ ဒုဿုတံ ဘဝိဿတိ၊ မယိ ခေါ ပန ဥဿုက္ကံ အနာပဇ္ဇန္တေ သဗ္ဗေ နဿိဿန္တိ၊ ဇီဝိတံ နေသံ ဒဿာမီ’’တိ သီဟဝေဂေန ပုရတော ပဗ္ဗတပါဒံ ဂန္တွာ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိ။ တေ သီဟဘယတဇ္ဇိတာ နိဝတ္တိတွာ ပိဏ္ဍိတာ အဋ္ဌံသု။ သီဟော တေသံ အန္တရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ကိမတ္ထံ ပလာယထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ကေန သံဝဋ္ဋမာနာ ဒိဋ္ဌာ’’တိ? ‘‘ဟတ္ထီ ဇာနန္တီ’’တိ။ ဟတ္ထီ ပုစ္ဆိ။ တေ ‘‘မယံ န ဇာနာမ၊ သီဟာ ဇာနန္တီ’’တိ ဝဒိံသု၊ သီဟာပိ ‘‘မယံ န ဇာနာမ၊ ဗျဂ္ဃာ ဇာနန္တီ’’တိ၊ ဗျဂ္ဃာပိ ‘‘မယံ န ဇာနာမ၊ ခဂ္ဂါ ဇာနန္တီ’’တိ၊ ခဂ္ဂါပိ ‘‘ဂဝယာ ဇာနန္တီ’’တိ၊ ဂဝယာပိ ‘‘မဟိံသာ ဇာနန္တီ’’တိ၊ မဟိံသာပိ ‘‘ဂေါကဏ္ဏာ ဇာနန္တီ’’တိ၊ ဂေါကဏ္ဏာပိ ‘‘သူကရာ ဇာနန္တီ’’တိ၊ သူကရာပိ ‘‘မိဂါ ဇာနန္တီ’’တိ၊ မိဂါပိ ‘‘မယံ န ဇာနာမ၊ သသကာ ဇာနန္တီ’’တိ၊ သသကေသု ပုစ္ဆိယမာနေသု ‘‘အယံ ကထေတီ’’တိ တံ သသကံ ဒဿေသုံ။ အထ နံ ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ သမ္မ၊ ပဿသိ ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ သာမိ မယာ ဒိဋ္ဌာ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ ဝသန္တော ပဿသီ’’တိ? ‘‘ပစ္ဆိမသမုဒ္ဒသမီပေ ဗေလုဝမိဿကတာလဝနေ ဝသာမိ။ အဟဉှိ တတ္ထ ဗေလုဝရုက္ခမူလေ တာလဂစ္ဆေ တာလပဏ္ဏဿ ဟေဋ္ဌာ နိပန္နော စိန္တေသိံ ‘‘သစေ ပထဝီ သံဝဋ္ဋတိ၊ ကဟံ ဂမိဿာမီ’’တိ၊ အထ တင်္ခဏညေဝ ပထဝိယာ သံဝဋ္ဋနသဒ္ဒံ သုတွာ ပလာတောမှီ’’တိ။

သီဟော စိန္တေသိ ‘‘အဒ္ဓါ တဿ တာလပဏ္ဏဿ ဥပရိ ဗေလုဝပက္ကံ ပတိတွာ ဒုဒ္ဒုဘာယနသဒ္ဒမကာသိ၊ သွာယံ တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’တိ သညံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပလာယိ၊ တထတော ¶ ဇာနိဿာမီ’’တိ။ သော တံ သသကံ ဂဟေတွာ မဟာဇနံ အဿာသေတွာ ‘‘အဟံ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေ ပထဝိယာ သံဝဋ္ဋနဘာဝံ ဝါ အသံဝဋ္ဋနဘာဝံ ဝါ တထတော ဇာနိတွာ အာဂမိဿာမိ၊ ယာဝ ¶ ¶ မမာဂမနာ တုမှေ ဧတ္ထေဝ ဟောထာ’’တိ သသကံ ပိဋ္ဌိယံ အာရောပေတွာ သီဟဝေဂေန ပက္ခန္ဒိတွာ တာလဝနေ သသကံ ဩတာရေတွာ ‘‘ဧဟိ တယာ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဒဿေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘န ဝိသဟာမိ သာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဟိ မာ ဘာယီ’’တိ။ သော ဗေလုဝရုက္ခံ ဥပသင်္ကမိတုံ အသက္ကောန္တော အဝိဒူရေ ဌတွာ ‘‘ဣဒံ သာမိ ဒုဒ္ဒုဘာယနဋ္ဌာန’’န္တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၅။

‘‘ဒုဒ္ဒုဘာယတိ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ယသ္မိံ ဒေသေ ဝသာမဟံ၊

အဟမ္ပေတံ န ဇာနာမိ၊ ကိမေတံ ဒုဒ္ဒုဘာယတီ’’တိ။

တတ္ထ ဒုဒ္ဒုဘာယတီတိ ဒုဒ္ဒုဘသဒ္ဒံ ကရောတိ။ ဘဒ္ဒန္တေတိ ဘဒ္ဒံ တဝ အတ္ထု။ ကိမေတန္တိ ယသ္မိံ ပဒေသေ အဟံ ဝသာမိ၊ တတ္ထ ဒုဒ္ဒုဘာယတိ၊ အဟမ္ပိ န ဇာနာမိ ‘‘ကိံ ဝါ ဧတံ ဒုဒ္ဒုဘာယတိ၊ ကေန ဝါ ကာရဏေန ဒုဒ္ဒုဘာယတိ၊ ကေဝလံ ဒုဒ္ဒုဘာယနသဒ္ဒံ အဿောသိ’’န္တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ သီဟော ဗေလုဝရုက္ခမူလံ ဂန္တွာ တာလပဏ္ဏဿ ဟေဋ္ဌာ သသကေန နိပန္နဋ္ဌာနဉ္စေဝ တာလပဏ္ဏမတ္ထကေ ပတိတံ ဗေလုဝပက္ကဉ္စ ဒိသွာ ပထဝိယာ အသံဝဋ္ဋနဘာဝံ တထတော ဇာနိတွာ သသကံ ပိဋ္ဌိယံ အာရောပေတွာ သီဟဝေဂေန ခိပ္ပံ မိဂသင်္ဃာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘တုမှေ မာ ဘာယထာ’’တိ မိဂဂဏံ အဿာသေတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သစေ ဟိ တဒါ ဗောဓိသတ္တော န ဘဝေယျ၊ သဗ္ဗေ သမုဒ္ဒံ ပဝိသိတွာ နဿေယျုံ။ ဗောဓိသတ္တံ ပန နိဿာယ သဗ္ဗေ ဇီဝိတံ လဘိံသူတိ။

၈၆။

‘‘ဗေလုဝံ ပတိတံ သုတွာ၊ ဒုဒ္ဒုဘန္တိ သသော ဇဝိ၊

သသဿ ဝစနံ သုတွာ၊ သန္တတ္တာ မိဂဝါဟိနီ။

၈၇။

‘‘အပ္ပတွာ ပဒဝိညာဏံ၊ ပရဃောသာနုသာရိနော၊

ပနာဒပရမာ ဗာလာ၊ တေ ဟောန္တိ ပရပတ္တိယာ။

၈၈။

‘‘ယေ ¶ စ သီလေန သမ္ပန္နာ၊ ပညာယူပသမေ ရတာ၊

အာရကာ ဝိရတာ ဓီရာ၊ န ဟောန္တိ ပရပတ္တိယာ’’တိ။ –

ဣမာ တိဿော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ။

တတ္ထ ဗေလုဝန္တိ ဗေလုဝပက္ကံ။ ဒုဒ္ဒုဘန္တီတိ ဧဝံ သဒ္ဒံ ကုရုမာနံ။ သန္တတ္တာတိ ဥတြသ္တာ။ မိဂဝါဟိနီတိ ¶ အနေကသဟဿသင်္ခါ မိဂသေနာ။ ပဒဝိညာဏန္တိ ဝိညာဏပဒံ ¶ ၊ သောတဝိညာဏကောဋ္ဌာသံ အပါပုဏိတွာတိ အတ္ထော။ တေ ဟောန္တိ ပရပတ္တိယာတိ တေ ပရဃောသာနုသာရိနော တမေဝ ပရဃောသသင်္ခါတံ ပနာဒံ ‘‘ပရမ’’န္တိ မညမာနာ ဗာလာ အန္ဓပုထုဇ္ဇနာ ဝိညာဏပဒဿ အပ္ပတ္တတာယ ပရပတ္တိယာဝ ဟောန္တိ၊ ပရေသံ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတွာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ကရောန္တိ။

သီလေနာတိ အရိယမဂ္ဂေန အာဂတသီလေန သမန္နာဂတာ။ ပညာယူပသမေ ရတာတိ မဂ္ဂေနေဝ အာဂတပညာယ ကိလေသူပသမေ ရတာ၊ ယထာ ဝါ သီလေန၊ ဧဝံ ပညာယပိ သမ္ပန္နာ၊ ကိလေသူပသမေ ရတာတိပိ အတ္ထော။ အာရကာ ဝိရတာ ဓီရာတိ ပါပကိရိယတော အာရကာ ဝိရတာ ပဏ္ဍိတာ။ န ဟောန္တီတိ တေ ဧဝရူပါ သောတာပန္နာ ပါပတော ဩရတဘာဝေန ကိလေသူပသမေ အဘိရတဘာဝေန စ ဧကဝါရံ မဂ္ဂဉာဏေန ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မာ အညေသံ ကထေန္တာနမ္ပိ န သဒ္ဒဟန္တိ န ဂဏှန္တိ။ ကသ္မာ? အတ္တနော ပစ္စက္ခတ္တာတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘အဿဒ္ဓါ အကတညူ စ၊ သန္ဓိစ္ဆေဒေါ စ ယော နရော၊

ဟတာဝကာသော ဝန္တာသော၊ သ ဝေ ဥတ္တမပေါရိသော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၉၇)၊

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သီဟော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒုဒ္ဒုဘဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၂၃] ၃။ ဗြဟ္မဒတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒွယံ ယာစနကောတိ ဣဒံ သတ္ထာ အာဠဝိံ နိဿာယ အဂ္ဂါဠဝေ စေတိယေ ဝိဟရန္တော ကုဋိကာရသိက္ခာပဒံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပန ဟေဋ္ဌာ မဏိကဏ္ဌဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၃။၇ အာဒယော) အာဂတမေဝ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာစနဗဟုလာ ဝိညတ္တိဗဟုလာ ဝိဟရထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ တေ ဘိက္ခူ ဂရဟိတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပထဝိဿရေန ရညာ ပဝါရိတာပိ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တဉ္စ ဧကပဋလိကံ ဥပါဟနယုဂဉ္စ ယာစိတုကာမာ ဟိရောတ္တပ္ပဘေဒနဘယေန မဟာဇနမဇ္ဈေ အကထေတွာ ရဟော ကထယိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ¶ ကပိလရဋ္ဌေ ဥတ္တရပဉ္စာလနဂရေ ဥတ္တရပဉ္စာလရာဇေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ နိဂမဂါမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ¶ အပရဘာဂေ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တေ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဝနမူလဖလာဖလေန ယာပေန္တော စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ မနုဿပထံ ဝိစရန္တော ဥတ္တရပဉ္စာလနဂရံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခံ ပရိယေသမာနော နဂရံ ပဝိသိတွာ ရာဇဒွါရံ သမ္ပာပုဏိ။ ရာဇာ တဿာစာရေ စ ဝိဟာရေ စ ပသီဒိတွာ မဟာတလေ နိသီဒါပေတွာ ရာဇာရဟံ ပဏီတဘောဇနံ ဘောဇေတွာ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ဥယျာနေယေဝ ဝသာပေသိ။ သော နိဗဒ္ဓံ ရာဇဃရေယေဝ ဘုဉ္ဇန္တော ဝဿာနဿ အစ္စယေန ဟိမဝန္တမေဝ ဂန္တုကာမော ဟုတွာ စိန္တေသိ ‘‘မယှံ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တဿ ဧကပဋလိကာ ဥပါဟနာ စေဝ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တဉ္စ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ရာဇာနံ ယာစိဿာမီ’’တိ။ သော ဧကဒိဝသံ ရာဇာနံ ဥယျာနံ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နံ ဒိသွာ ‘‘ဥပါဟနဉ္စ ဆတ္တဉ္စ ယာစိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုန စိန္တေသိ ‘‘ပရံ ‘ဣမံ နာမ ဒေဟီ’တိ ယာစန္တော ရောဒတိ နာမ၊ ပရောပိ ‘နတ္ထီ’တိ ဝဒန္တော ပဋိရောဒတိ နာမ၊ ‘မာ ခေါ ပန မံ ရောဒန္တံ မဟာဇနော အဒ္ဒသ၊ မာ ရာဇာန’’န္တိ ရဟော ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ဥဘောပိ ရောဒိတွာ တုဏှီ ဘဝိဿာမာ’’တိ။ အထ နံ ‘‘မဟာရာဇ၊ ရဟော ပစ္စာသီသာမီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တံ သုတွာ ရာဇပုရိသေ အပသက္ကိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သစေ မယိ ယာစန္တေ ရာဇာ န ဒဿတိ၊ မေတ္တိ နော ဘိဇ္ဇိဿတိ၊ တသ္မာ န ယာစိဿာမီ’’တိ တံ ဒိဝသံ နာမံ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာဝ၊ မဟာရာဇ၊ ပုနေကဒိဝသံ ဇာနိဿာမီ’’တိ အာဟ။

ပုနေကဒိဝသံ ရညော ဥယျာနံ အာဂတကာလေ တထေဝ ပုန တထေဝါတိ ဧဝံ ယာစိတုံ အသက္ကောန္တဿေဝ ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရာနိ အတိက္ကန္တာနိ။ တတော ရာဇာ စိန္တေသိ ‘‘မယှံ ¶ အယျော ‘မဟာရာဇ၊ ရဟော ပစ္စာသီသာမီ’တိ ဝတွာ ပရိသာယ အပဂတာယ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ န ဝိသဟတိ၊ ဝတ္တုကာမဿေဝဿ ဒွါဒသ ဝဿာနိ အတိက္ကန္တာနိ၊ စိရံ ခေါ ပနဿ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တဿ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ဘောဂေ ဘုဉ္ဇိတုကာမော ရဇ္ဇံ ပစ္စာသီသတိ မညေ၊ ရဇ္ဇဿ ပန နာမံ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော တုဏှီ ဟောတိ၊ အဇ္ဇ ဒါနိဿာဟံ ရဇ္ဇံ အာဒိံ ကတွာ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ဒဿာမီ’’တိ။ သော ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နော ဗောဓိသတ္တေန ‘‘ရဟော ¶ ပစ္စာသီသာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ပရိသာယ အပဂတာယ တံ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တံ အာဟ ‘‘တုမှေ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ‘ရဟော ပစ္စာသီသာမီ’တိ ဝတွာ ရဟော လဒ္ဓါပိ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ န သက္ကောထ၊ အဟံ ဝေါ ရဇ္ဇံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ ပဝါရေမိ၊ နိဗ္ဘယာ ဟုတွာ ယံ ဝေါ ရုစ္စတိ၊ တံ ယာစထာ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ယမဟံ ယာစာမိ၊ တံ ဒဿသီ’’တိ? ‘‘ဒဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ မယှံ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တဿ ဧကပဋလိကာ ဥပါဟနာ စ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တဉ္စ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ဧတ္တကံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရာနိ ယာစိတုံ န သက္ကောထာ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံကာရဏာ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝမကတ္ထာ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ‘ဣမံ နာမ မေ ဒေဟီ’တိ ယာစန္တော ရောဒတိ နာမ၊ ‘နတ္ထီ’တိ ဝဒန္တော ¶ ပဋိရောဒတိ နာမ။ ‘သစေ တွံ မယာ ယာစိတော န ဒဒေယျာသိ၊ တံ နော ရောဒိတပဋိရောဒိတံ နာမ မဟာဇနော မာ ပဿတူ’တိ ဧတဒတ္ထံ ရဟော ပစ္စာသီသာမီ’’တိ ဝတွာ အာဒိတော တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၈၉။

‘‘ဒွယံ ယာစနကော ရာဇ၊ ဗြဟ္မဒတ္တ နိဂစ္ဆတိ၊

အလာဘံ ဓနလာဘံ ဝါ၊ ဧဝံဓမ္မာ ဟိ ယာစနာ။

၉၀။

‘‘ယာစနံ ရောဒနံ အာဟု၊ ပဉ္စာလာနံ ရထေသဘ၊

ယော ယာစနံ ပစ္စက္ခာတိ၊ တမာဟု ပဋိရောဒနံ။

၉၁။

‘‘မာ မဒ္ဒသံသု ရောဒန္တံ၊ ပဉ္စာလာ သုသမာဂတာ၊

တုဝံ ဝါ ပဋိရောဒန္တံ၊ တသ္မာ ဣစ္ဆာမဟံ ရဟော’’တိ။

တတ္ထ ¶ ရာဇ ဗြဟ္မဒတ္တာတိ ဒွီဟိပိ ရာဇာနံ အာလပတိ။ နိဂစ္ဆတီတိ လဘတိ ဝိန္ဒတိ။ ဧဝံဓမ္မာတိ ဧဝံသဘာဝါ။ အာဟူတိ ပဏ္ဍိတာ ကထေန္တိ။ ပဉ္စာလာနံ ရထေသဘာတိ ပဉ္စာလရဋ္ဌဿ ဣဿရ ရထပဝရ။ ယော ယာစနံ ပစ္စက္ခာတီတိ ယော ပန ယံ ယာစနကံ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ။ တမာဟူတိ တံ ပဋိက္ခိပနံ ‘‘ပဋိရောဒန’’န္တိ ဝဒန္တိ။ မာ မဒ္ဒသံသူတိ တဝ ရဋ္ဌဝါသိနော ပဉ္စာလာ သုသမာဂတာ မံ ရောဒန္တံ မာ အဒ္ဒသံသူတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဂါရဝလက္ခဏေ ပသီဒိတွာ ဝရံ ဒဒမာနော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၉၂။

‘‘ဒဒါမိ တေ ဗြာဟ္မဏ ရောဟိဏီနံ၊ ဂဝံ သဟဿံ သဟ ပုင်္ဂဝေန၊

အရိယော ဟိ အရိယဿ ကထံ န ဒဇ္ဇာ၊ သုတွာန ဂါထာ တဝ ဓမ္မယုတ္တာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ရောဟိဏီနန္တိ ရတ္တဝဏ္ဏာနံ။ အရိယောတိ အာစာရသမ္ပန္နော။ အရိယဿာတိ အာစာရသမ္ပန္နဿ။ ကထံ န ဒဇ္ဇာတိ ကေန ကာရဏေန န ဒဒေယျ။ ဓမ္မယုတ္တာတိ ကာရဏယုတ္တာ။

ဗောဓိသတ္တော ပန ‘‘နာဟံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝတ္ထုကာမေဟိ အတ္ထိကော၊ ယံ အဟံ ယာစာမိ၊ တဒေဝ မေ ဒေဟီ’’တိ ဧကပဋလိကာ ဥပါဟနာ စ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တဉ္စ ဂဟေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အပ္ပမတ္တော ဟောဟိ၊ ဒါနံ ဒေဟိ၊ သီလံ ရက္ခာဟိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောဟီ’’တိ ရာဇာနံ ဩဝဒိတွာ တဿ ယာစန္တဿေဝ ဟိမဝန္တမေဝ ¶ ဂတော။ တတ္ထ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဗြဟ္မဒတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၂၄] ၄။ စမ္မသာဋကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကလျာဏရူပေါ ¶ ဝတယန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော စမ္မသာဋကံ နာမ ပရိဗ္ဗာဇကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဿ ကိရ စမ္မမေဝ နိဝါသနဉ္စ ပါရုပနဉ္စ ဟောတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမာ နိက္ခမိတွာ သာဝတ္ထိယံ ဘိက္ခာယ စရန္တော ဧဠကာနံ ယုဇ္ဈနဋ္ဌာနံ သမ္ပာပုဏိ။ ဧဠကော တံ ဒိသွာ ပဟရိတုကာမော ဩသက္ကိ။ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘ဧသ မယှံ အပစိတိံ ဒဿေတီ’’တိ န ပဋိက္ကမိ။ ဧဠကော ဝေဂေနာဂန္တွာ တံ ဦရုမှိ ပဟရိတွာ ပါတေသိ။ တဿ တံ အသန္တပဂ္ဂဟဏကာရဏံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပါကဋံ အဟောသိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ စမ္မသာဋကပရိဗ္ဗာဇကော အသန္တပဂ္ဂဟံ ကတွာ ဝိနာသံ ပတ္တော’’တိ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ အသန္တပဂ္ဂဟံ ကတွာ ဝိနာသံ ပတ္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဝါဏိဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဝဏိဇ္ဇံ ကရောတိ။ တဒါ ဧကော ¶ စမ္မသာဋကပရိဗ္ဗာဇကော ဗာရာဏသိယံ ဘိက္ခာယ စရန္တော ဧဠကာနံ ယုဇ္ဈနဋ္ဌာနံ ပတွာ ဧဠကံ ဩသက္ကန္တံ ဒိသွာ ‘‘အပစိတိံ မေ ကရောတီ’’တိ သညာယ အပဋိက္ကမိတွာ ‘‘ဣမေသံ ဧတ္တကာနံ မနုဿာနံ အန္တရေ အယံ ဧကော ဧဠကော အမှာကံ ဂုဏံ ဇာနာတီ’’တိ တဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဌိတောဝ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၉၃။

‘‘ကလျာဏရူပေါ ဝတယံ စတုပ္ပဒေါ၊ သုဘဒ္ဒကော စေဝ သုပေသလော စ၊

ယော ဗြာဟ္မဏံ ဇာတိမန္တူပပန္နံ၊ အပစာယတိ မေဏ္ဍဝရော ယသဿီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ကလျာဏရူပေါတိ ကလျာဏဇာတိကော။ သုပေသလောတိ သုဋ္ဌု ပိယသီလော။ ဇာတိမန္တူပပန္နန္တိ ဇာတိယာ စ မန္တေဟိ စ သမ္ပန္နံ။ ယသဿီတိ ဝဏ္ဏဘဏနမေတံ။

တသ္မိံ ¶ ခဏေ အာပဏေ နိသိန္နော ပဏ္ဍိတဝါဏိဇော တံ ပရိဗ္ဗာဇကံ နိသေဓေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၄။

‘‘မာ ဗြာဟ္မဏ ဣတ္တရဒဿနေန၊ ဝိဿာသမာပဇ္ဇိ စတုပ္ပဒဿ၊

ဒဠှပ္ပဟာရံ အဘိကင်္ခမာနော၊ အဝသက္ကတီ ဒဿတိ သုပ္ပဟာရ’’န္တိ။

တတ္ထ ဣတ္တရဒဿနေနာတိ ခဏိကဒဿနေန။

တဿ ပဏ္ဍိတဝါဏိဇဿ ကထေန္တဿေဝ သော မေဏ္ဍကော ဝေဂေနာဂန္တွာ ဦရုမှိ ပဟရိတွာ တံ တတ္ထေဝ ဝေဒနာပ္ပတ္တံ ကတွာ ပါတေသိ။ သော ပရိဒေဝမာနော နိပဇ္ဇိ။ သတ္ထာ တံ ကာရဏံ ပကာသေန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၅။

‘‘ဦရုဋ္ဌိ ဘဂ္ဂံ ဝဋ္ဋိတော ခါရိဘာရော၊ သဗ္ဗဉ္စ ဘဏ္ဍံ ဗြာဟ္မဏဿ ဘိန္နံ၊

ဥဘောပိ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒတိ၊ အတိဓာဝထ ဟညတေ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ။

တဿတ္ထော ¶ – ဘိက္ခဝေ၊ တဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဦရုဋ္ဌိကံ ဘဂ္ဂံ၊ ခါရိဘာရော ဝဋ္ဋိတော ပဝဋ္ဋိတော၊ တသ္မိံ ပဝဋ္ဋမာနေ ယံ တတ္ထ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဥပကရဏဘဏ္ဍံ၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဘိန္နံ၊ သောပိ ဥဘော ဗာဟာ ဥက္ခိပိတွာ ပရိဝါရေတွာ ဌိတပရိသံ သန္ဓာယ ‘‘အဘိဓာဝထ၊ ဟညတေ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ ဝဒန္တော ကန္ဒတိ ရောဒတိ ပရိဒေဝတီတိ။

ပရိဗ္ဗာဇကော စတုတ္ထံ ဂါထံ အာဟ –

၉၆။

‘‘ဧဝံ သော နိဟတော သေတိ၊ ယော အပူဇံ ပသံသတိ၊

ယထာဟမဇ္ဇ ပဟတော၊ ဟတော မေဏ္ဍေန ဒုမ္မတီ’’တိ။

တတ္ထ အပူဇန္တိ အပူဇနီယံ။ ယထာဟမဇ္ဇာတိ ယထာ အဟံ အဇ္ဇ အသန္တပဂ္ဂဟံ ကတွာ ဌိတော မေဏ္ဍေန ဒဠှပ္ပဟာရေန ပဟတော ဧတ္ထေဝ မာရိတော ¶ ။ ဒုမ္မတီတိ ဒုပ္ပညော။ ဧဝံ ယော အညောပိ ¶ အသန္တပဂ္ဂဟံ ကရိဿတိ၊ သောပိ အဟံ ဝိယ ဒုက္ခံ အနုဘဝိဿတီတိ သော ပရိဒေဝန္တော တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တောတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ စမ္မသာဋကော ဧတရဟိ စမ္မသာဋကော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတဝါဏိဇော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စမ္မသာဋကဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၂၅] ၅။ ဂေါဓရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ

သမဏံ တံ မညမာနောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကုဟကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓာပိ ဘိက္ခူ တံ ဘိက္ခုံ အာနေတွာ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု ကုဟကော’’တိ သတ္ထု ဒဿေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ကုဟကောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဂေါဓယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကာယဗလေန သမ္ပန္နော အရညေ ဝသတိ ¶ ။ ဧကော ဒုသီလတာပသောပိ တဿ အဝိဒူရေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဂေါစရာယ စရန္တော တံ ဒိသွာ ‘‘သီလဝန္တတာပသဿ ပဏ္ဏသာလာ ဘဝိဿတီ’’တိ တတ္ထ ဂန္တွာ တံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ။ အထေကဒိဝသံ သော ကူဋတာပသော ဥပဋ္ဌာကကုလေ သမ္ပာဒိတံ မဓုရမံသံ လဘိတွာ ‘‘ကိံ မံသံ နာမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဂေါဓမံသ’’န္တိ သုတွာ ရသတဏှာယ အဘိဘူတော ‘‘မယှံ အဿမပဒံ နိဗဒ္ဓံ အာဂစ္ဆမာနံ ဂေါဓံ မာရေတွာ ယထာရုစိ ပစိတွာ ခါဒိဿာမီ’’တိ သပ္ပိဒဓိကဋုကဘဏ္ဍာဒီနိ ဂဟေတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ မုဂ္ဂရံ ဂဟေတွာ ကာသာဝေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ အာဂမနံ ဩလောကေန္တော ပဏ္ဏသာလဒွါရေ ဥပသန္တူပသန္တော ဝိယ နိသီဒိ။

သော အာဂန္တွာ တံ ပဒုဋ္ဌိန္ဒြိယံ ဒိသွာ ¶ ‘‘ဣမိနာ အမှာကံ သဇာတိကမံသံ ခါဒိတံ ဘဝိဿတိ၊ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမိ န’’န္တိ အဓောဝါတေ ဌတွာ သရီရဂန္ဓံ ဃာယိတွာ သဇာတိမံသဿ ခါဒိတဘာဝံ ဉတွာ တာပသံ အနုပဂမ္မ ပဋိက္ကမိတွာ စရိ။ တာပသောပိ တဿ အနာဂမနဘာဝံ ဉတွာ မုဂ္ဂရံ ခိပိ၊ မုဂ္ဂရော သရီရေ အပတိတွာ နင်္ဂုဋ္ဌကောဋိံ ပါပုဏိ။ တာပသော ‘‘ဂစ္ဆ ဝိရဒ္ဓါသ္မီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မံ တာဝ ဝိရဒ္ဓါသိ၊ စတ္တာရော ပန အပါယေ န ဝိရဒ္ဓါသီ’’တိ ¶ ဝတွာ ပလာယိတွာ စင်္ကမနကောဋိယံ ဌိတံ ဝမ္မိကံ ပဝိသိတွာ အညေန ဆိဒ္ဒေန သီသံ နီဟရိတွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၉၇။

‘‘သမဏံ တံ မညမာနော၊ ဥပဂစ္ဆိမသညတံ၊

သော မံ ဒဏ္ဍေန ပါဟာသိ၊ ယထာ အဿမဏော တထာ။

၉၈။

‘‘ကိံ တေ ဇဋာဟိ ဒုမ္မေဓ၊ ကိံ တေ အဇိနသာဋိယာ၊

အဗ္ဘန္တရံ တေ ဂဟနံ၊ ဗာဟိရံ ပရိမဇ္ဇသီ’’တိ။

တတ္ထ အသညတန္တိ အဟံ ကာယာဒီဟိ အသညတံ အဿမဏမေဝ သမာနံ တံ ‘‘သမဏော ဧသော’’တိ သမိတပါပတာယ သမဏံ မညမာနော ဥပဂစ္ဆိံ။ ပါဟာသီတိ ပဟရိ။ အဇိနသာဋိယာတိ ဧကံသံ ကတွာ ပါရုတေန အဇိနစမ္မေန တုယှံ ကော အတ္ထော။ အဗ္ဘန္တရံ တေ ဂဟနန္တိ တဝ သရီရဗ္ဘန္တရံ ဝိသပူရာ ဝိယ အလာဗု၊ ဂူထပူရော ဝိယ အာဝါဋော၊ အာသီဝိသပူရော ဝိယ ဝမ္မိကော ကိလေသဂဟနံ။ ဗာဟိရန္တိ ကေဝလံ ဗဟိသရီရံ ပရိမဇ္ဇသိ ¶ ၊ တံ အန္တောဖရုသတာယ ဗဟိမဋ္ဌတာယ ဟတ္ထိလဏ္ဍံ ဝိယ အဿလဏ္ဍံ ဝိယ စ ဟောတီတိ။

တံ သုတွာ တာပသော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၉။

‘‘ဧဟိ ဂေါဓ နိဝတ္တဿု၊ ဘုဉ္ဇ သာလီနမောဒနံ၊

တေလံ လောဏဉ္စ မေ အတ္ထိ၊ ပဟူတံ မယှ ပိပ္ဖလီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ပဟူတံ မယှ ပိပ္ဖလီတိ န ကေဝလံ သာလီနမောဒနံ တေလလောဏမေဝ၊ ဟိင်္ဂုဇီရကသိင်္ဂိဝေရလသုဏမရိစပိပ္ဖလိပ္ပဘေဒံ ကဋုကဘဏ္ဍမ္ပိ မယှံ ဗဟု အတ္ထိ၊ တေနာဘိသင်္ခတံ သာလီနမောဒနံ ဘုဉ္ဇာဟီတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၀၀။

‘‘ဧသ ဘိယျော ပဝေက္ခာမိ၊ ဝမ္မိကံ သတပေါရိသံ၊

တေလံ လောဏဉ္စ ကိတ္တေသိ၊ အဟိတံ မယှ ပိပ္ဖလီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ပဝေက္ခာမီတိ ပဝိသိဿာမိ။ အဟိတန္တိ ယံ ဧတံ တဝ ကဋုကဘဏ္ဍသင်္ခါတံ ပိပ္ဖလိ၊ ဧတံ မယှံ အဟိတံ အသပ္ပာယန္တိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘အရေ၊ ကူဋဇဋိလ၊ သစေ ဣဓ ဝသိဿသိ၊ ဂေါစရဂါမေ မနုဿေဟေဝ တံ ‘အယံ စောရော’တိ ဂါဟာပေတွာ ဝိပ္ပကာရံ ပါပေဿာမိ၊ သီဃံ ပလာယဿူ’’တိ သန္တဇ္ဇေသိ။ ကူဋဇဋိလော တတော ပလာယိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကူဋဇဋိလော အယံ ကုဟကဘိက္ခု အဟောသိ၊ ဂေါဓရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဂေါဓရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၃၂၆] ၆။ ကက္ကာရုဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကာယေန ယော နာဝဟရေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဿ ဟိ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ ဂတဿ အဂ္ဂသာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ ပက္ကန္တာယ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂဉ္ဆိ။ အထ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော မုသာဝါဒံ ¶ ကတွာ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ ဣဒါနိ ဂိလာနော ဟုတွာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘောတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ မုသာဝါဒီယေဝ၊ န စေသ ဣဒါနေဝ မုသာဝါဒံ ကတွာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘောတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အနုဘောသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တာဝတိံသဘဝနေ အညတရော ဒေဝပုတ္တော အဟောသိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဗာရာဏသိယံ မဟာဥဿဝေါ အဟောသိ။ ဗဟူ နာဂါ စ သုပဏ္ဏာ စ ဘူမဋ္ဌကာ စ ဒေဝါ အာဂန္တွာ ဥဿဝံ ဩလောကယိံသု။ တာဝတိံသဘဝနတောပိ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တာ ကက္ကာရူနိ နာမ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ တေဟိ ကတစုမ္ဗဋကံ ပိဠန္ဓိတွာ ဥဿဝဒဿနံ အာဂမိံသု။ ဒွါဒသယောဇနိကံ ဗာရာဏသိနဂရံ တေသံ ပုပ္ဖာနံ ဂန္ဓေန ဧကဂန္ဓံ အဟောသိ။ မနုဿာ ‘‘ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ ကေန ပိဠန္ဓိတာနီ’’တိ ဥပဓာရေန္တာ ဝိစရန္တိ။ တေ ဒေဝပုတ္တာ ‘‘အမှေ ဧတေ ဥပဓာရေန္တီ’’တိ ဉတွာ ရာဇင်္ဂဏေ ဥပ္ပတိတွာ မဟန္တေန ဒေဝါနုဘာဝေန အာကာသေ အဋ္ဌံသု။ မဟာဇနော သန္နိပတိ၊ ရာဇာပိ သဒ္ဓိံ ဥပရာဇာဒီဟိ အဂမာသိ။ အထ နေ ‘‘ကတရဒေဝလောကတော၊ သာမိ၊ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ¶ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘တာဝတိံသဒေဝလောကတော အာဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ကေန ကမ္မေန အာဂတတ္ထာ’’တိ။ ‘‘ဥဿဝဒဿနတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘ကိံပုပ္ဖာနိ နာမေတာနီ’’တိ? ‘‘ဒိဗ္ဗကက္ကာရုပုပ္ဖာနိ နာမာ’’တိ။ ‘‘သာမိ၊ တုမှေ ဒေဝလောကေ အညာနိ ပိဠန္ဓေယျာထ၊ ဣမာနိ အမှာကံ ဒေထာ’’တိ။ ဒေဝပုတ္တာ ‘‘ဒိဗ္ဗကက္ကာရုပုပ္ဖာနိ မဟာနုဘာဝါနိ ဒေဝါနညေဝ အနုစ္ဆဝိကာနိ၊ မနုဿလောကေ လာမကာနံ ဒုပ္ပညာနံ ဟီနာဓိမုတ္တိကာနံ ဒုဿီလာနံ နာနုစ္ဆဝိကာနိ။ ယေ ပန မနုဿာ ဣမေဟိ စ ဣမေဟိ စ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာ၊ တေသံ ဧတာနိ အနုစ္ဆဝိကာနီ’’တိ အာဟံသု။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ တေသု ဇေဋ္ဌကဒေဝပုတ္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၁။

‘‘ကာယေန ယော နာဝဟရေ၊ ဝါစာယ န မုသာ ဘဏေ၊

ယသော လဒ္ဓါ န မဇ္ဇေယျ၊ သ ဝေ ကက္ကာရုမရဟတီ’’တိ။

တဿတ္ထော ¶ – ယော ကာယေန ပရဿ သန္တကံ တိဏသလာကမ္ပိ နာဝဟရတိ၊ ဝါစာယ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇမာနောပိ မုသာဝါဒံ န ဘဏတိ။ ဒေသနာသီသမေဝေတံ ¶ ၊ ကာယဒွါရဝစီဒွါရမနောဒွါရေဟိ ပန ယော ဒသပိ အကုသလကမ္မပထေ န ကရောတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ ယသော လဒ္ဓါတိ ဣဿရိယဉ္စ လဘိတွာ ယော ဣဿရိယမဒမတ္တော သတိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ၊ သ ဝေ ဧဝရူပေါ ဣမေဟိ ဂုဏေဟိ ယုတ္တော ပုဂ္ဂလော ဣမံ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖံ အရဟတိ။ တသ္မာ ယော ဣမေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော၊ သော ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ ယာစိတုံ အရဟတိ၊ တဿ ဒဿာမီတိ။

တံ သုတွာ ပုရောဟိတော စိန္တေသိ ‘‘မယှံ ဣမေသု ဂုဏေသု ဧကောပိ နတ္ထိ၊ မုသာဝါဒံ ပန ဝတွာ ဧတာနိ ပုပ္ဖာနိ ဂဟေတွာ ပိဠန္ဓိဿာမိ၊ ဧဝံ မံ မဟာဇနော ‘ဂုဏသမ္ပန္နော အယ’န္တိ ဇာနိဿတီ’’တိ။ သော ‘‘အဟံ ဧတေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ ဝတွာ တာနိ ပုပ္ဖာနိ အာဟရာပေတွာ ပိဠန္ဓိတွာ ဒုတိယံ ဒေဝပုတ္တံ ယာစိ။ သော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၂။

‘‘ဓမ္မေန ဝိတ္တမေသေယျ၊ န နိကတျာ ဓနံ ဟရေ၊

ဘောဂေ လဒ္ဓါ န မဇ္ဇေယျ၊ သ ဝေ ကက္ကာရုမရဟတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဓမ္မေန ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေန သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဝိတ္တံ ပရိယေသေယျ။ န နိကတျာတိ န ဝဉ္စနာယ ဓနံ ဟရေယျ၊ ဝတ္ထာဘရဏာဒိကေ ဘောဂေ လဘိတွာ ပမာဒံ နာပဇ္ဇေယျ၊ ဧဝရူပေါ ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ အရဟတီတိ။

ပုရောဟိတော ¶ ‘‘အဟံ ဧတေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ ဝတွာ တာနိ အာဟရာပေတွာ ပိဠန္ဓိတွာ တတိယံ ဒေဝပုတ္တံ ယာစိ။ သော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၃။

‘‘ယဿ စိတ္တံ အဟာလိဒ္ဒံ၊ သဒ္ဓါ စ အဝိရာဂိနီ၊

ဧကော သာဒုံ န ဘုဉ္ဇေယျ၊ သ ဝေ ကက္ကာရုမရဟတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယဿ ပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ အဟာလိဒ္ဒံ ဟလိဒ္ဒိရာဂေါ ဝိယ ခိပ္ပံ န ဝိရဇ္ဇတိ၊ ထိရမေဝ ဟောတိ။ သဒ္ဓါ စ အဝိရာဂိနီတိ ကမ္မံ ဝါ ဝိပါကံ ဝါ ဩကပ္ပနီယဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတွာ အပ္ပမတ္တကေနေဝ န ဝိရဇ္ဇတိ န ဘိဇ္ဇတိ။ ယော ယာစကေ ဝါ အညေ ဝါ သံဝိဘာဂါရဟေ ပုဂ္ဂလေ ဗဟိ ကတွာ ¶ ဧကကောဝ သာဒုရသဘောဇနံ န ဘုဉ္ဇတိ၊ နေသံ သံဝိဘဇိတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ သော ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ အရဟတီတိ။

ပုရောဟိတော ¶ ‘‘အဟံ ဧတေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ ဝတွာ တာနိ ပုပ္ဖာနိ အာဟရာပေတွာ ပိဠန္ဓိတွာ စတုတ္ထံ ဒေဝပုတ္တံ ယာစိ။ သော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၀၄။

‘‘သမ္မုခါ ဝါ တိရောက္ခာ ဝါ၊ ယော သန္တေ န ပရိဘာသတိ၊

ယထာဝါဒီ တထာကာရီ၊ သ ဝေ ကက္ကာရုမရဟတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယော ပုဂ္ဂလော သမ္မုခါ ဝါ ပရမ္မုခါ ဝါ သီလာဒိဂုဏယုတ္တေ သန္တေ ဥတ္တမပဏ္ဍိတပုရိသေ န အက္ကောသတိ န ပရိဘာသတိ၊ ယံ ဝါစာယ ဝဒတိ၊ တဒေဝ ကာယေန ကရောတိ၊ သော ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ အရဟတီတိ။

ပုရောဟိတော ‘‘အဟံ ဧတေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ ဝတွာ တာနိပိ အာဟရာပေတွာ ပိဠန္ဓိ။ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တာ စတ္တာရိ ပုပ္ဖစုမ္ဗဋကာနိ ပုရောဟိတဿ ဒတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတာ။ တေသံ ဂတကာလေ ပုရောဟိတဿ သီသေ မဟတီ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တိခိဏသိခရေန နိမ္မထိတံ ဝိယ စ အယပဋ္ဋေန ပီဠိတံ ဝိယ စ သီသံ အဟောသိ။ သော ဝေဒနာပ္ပတ္တော အပရာပရံ ပရိဝတ္တမာနော မဟာသဒ္ဒေန ဝိရဝိ၊ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘အဟံ မမဗ္ဘန္တရေ အဝိဇ္ဇမာနေယေဝ ဂုဏေ ‘အတ္ထီ’တိ မုသာဝါဒံ ကတွာ တေ ဒေဝပုတ္တေ ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ ယာစိံ၊ ဟရထေတာနိ မမ သီသတော’’တိ အာဟ။ တာနိ ဟရန္တာပိ ဟရိတုံ နာသက္ခိံသု၊ အယပဋ္ဋေန ဗဒ္ဓါနိ ဝိယ အဟေသုံ။ အထ နံ ဥက္ခိပိတွာ ဂေဟံ နယိံသု။ တတ္ထ တဿ ဝိရဝန္တဿ သတ္တ ဒိဝသာ ဝီတိဝတ္တာ။

ရာဇာ ¶ အမစ္စေ အာမန္တေတွာ ‘‘ဒုဿီလဗြာဟ္မဏော မရိဿတိ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒေဝ၊ ပုန ဥဿဝံ ကာရေမ၊ ဒေဝပုတ္တာ ပုန အာဂစ္ဆိဿန္တီ’’တိ။ ရာဇာ ပုန ဥဿဝံ ¶ ကာရေသိ။ ဒေဝပုတ္တာ ပုန အာဂန္တွာ သကလနဂရံ ပုပ္ဖဂန္ဓေန ဧကဂန္ဓံ ကတွာ တထေဝ ရာဇင်္ဂဏေ အဋ္ဌံသု၊ မဟာဇနော သန္နိပတိတွာ ဒုဿီလဗြာဟ္မဏံ အာနေတွာ တေသံ ပုရတော ဥတ္တာနံ နိပဇ္ဇာပေသိ။ သော ‘‘ဇီဝိတံ မေ ဒေထ၊ သာမီ’’တိ ဒေဝပုတ္တေ ယာစိ။ ဒေဝပုတ္တာ ‘‘တုယှံ ဒုဿီလဿ ပါပဓမ္မဿ အနနုစ္ဆဝိကာနေဝေတာနိ ပုပ္ဖာနိ၊ တွံ ပန ‘အမှေ ဝဉ္စေဿာမီ’တိ သညီ အဟောသိ၊ အတ္တနော မုသာဝါဒဖလံ လဒ္ဓ’’န္တိ မဟာဇနမဇ္ဈေ ဒုဿီလဗြာဟ္မဏံ ဂရဟိတွာ သီသတော ပုပ္ဖစုမ္ဗဋကံ အပနေတွာ မဟာဇနဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ အဂမံသု။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ တေသု ဒေဝပုတ္တေသု ဧကော ကဿပေါ၊ ဧကော မောဂ္ဂလ္လာနော၊ ဧကော သာရိပုတ္တော၊ ဇေဋ္ဌကဒေဝပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကက္ကာရုဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၃၂၇] ၇။ ကာကဝတီဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝါတိ စာယံ တတော ဂန္ဓောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကသ္မာ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ? ‘‘ကိလေသဝသေန၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဘိက္ခု မာတုဂါမော နာမ အရက္ခိယော၊ န သက္ကာ ရက္ခိတုံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပန မာတုဂါမံ မဟာသမုဒ္ဒမဇ္ဈေ သိမ္ဗလိရုက္ခဝိမာနေ ဝသာပေန္တာပိ ရက္ခိတုံ နာသက္ခိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ကာကဝတီ နာမဿ အဂ္ဂမဟေသီ အဟောသိ အဘိရူပါ ဒေဝစ္ဆရာ ဝိယ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ ¶ ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန အတီတဝတ္ထု ကုဏာလဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၁။ကုဏာလဇာတက) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ တဒါ ပနေကော သုပဏ္ဏရာဇာ မနုဿဝေသေန အာဂန္တွာ ရညာ သဟ ဇူတံ ကီဠန္တော ကာကဝတိယာ အဂ္ဂမဟေသိယာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော တံ အာဒါယ သုပဏ္ဏဘဝနံ နေတွာ တာယ သဒ္ဓိံ အဘိရမိ။ ရာဇာ ဒေဝိံ အပဿန္တော နဋကုဝေရံ နာမ ¶ ဂန္ဓဗ္ဗံ ‘‘တွံ ဝိစိနာဟိ န’’န္တိ အာဟ။ သော တံ သုပဏ္ဏရာဇာနံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဧကသ္မိံ သရေ ဧရကဝနေ နိပဇ္ဇိတွာ တတော သုပဏ္ဏဿ ဂမနကာလေ ပတ္တန္တရေ နိသီဒိတွာ သုပဏ္ဏဘဝနံ ပတွာ ပတ္တန္တရတော နိက္ခမိတွာ တာယ သဒ္ဓိံ ကိလေသသံသဂ္ဂံ ကတွာ ပုန တဿေဝ ပတ္တန္တရေ နိသိန္နော အာဂန္တွာ သုပဏ္ဏဿ ရညာ သဒ္ဓိံ ဇူတကီဠနကာလေ အတ္တနော ဝီဏံ ဂဟေတွာ ဇူတမဏ္ဍလံ ဂန္တွာ ရညော သန္တိကေ ဌိတော ဂီတဝသေန ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၅။

‘‘ဝါတိ ¶ စာယံ တတော ဂန္ဓော၊ ယတ္ထ မေ ဝသတီ ပိယာ၊

ဒူရေ ဣတော ဟိ ကာကဝတီ၊ ယတ္ထ မေ နိရတော မနော’’တိ။

တတ္ထ ဂန္ဓောတိ တဿာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓဝိလိတ္တာယ သရီရဂန္ဓော။ ယတ္ထ မေတိ ယတ္ထ သုပဏ္ဏဘဝနေ မမ ပိယာ ဝသတိ၊ တတော ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ကတကာယသံသဂ္ဂါယ တဿာ ဣမဿ ကာယေန သဒ္ဓိံ အာဂတော ဂန္ဓော ဝါယတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒူရေ ဣတောတိ ဣမမှာ ဌာနာ ဒူရေ။ ဟိ-ကာရော နိပါတမတ္တော။ ကာကဝတီတိ ကာကဝတီ ဒေဝီ။ ယတ္ထ မေတိ ယဿာ ဥပရိ မမ မနော နိရတော။

တံ သုတွာ သုပဏ္ဏော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၆။

‘‘ကထံ သမုဒ္ဒမတရီ၊ ကထံ အတရိ ကေပုကံ၊

ကထံ သတ္တ သမုဒ္ဒါနိ၊ ကထံ သိမ္ဗလိမာရုဟီ’’တိ။

တဿတ္ထော – တွံ ဣမံ ဇမ္ဗုဒီပသမုဒ္ဒံ တဿ ပရတော ကေပုကံ နာမ နဒိံ ပဗ္ဗတန္တရေသု ဌိတာနိ သတ္တ သမုဒ္ဒါနိ စ ကထံ အတရိ၊ ကေနုပါယေန တိဏ္ဏော သတ္တ သမုဒ္ဒါနိ အတိက္ကမိတွာ ဌိတံ အမှာကံ ဘဝနံ သိမ္ဗလိရုက္ခဉ္စ ကထံ အာရုဟီတိ။

တံ ¶ သုတွာ နဋကုဝေရော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၇။

‘‘တယာ သမုဒ္ဒမတရိံ၊ တယာ အတရိ ကေပုကံ၊

တယာ သတ္တ သမုဒ္ဒါနိ၊ တယာ သိမ္ဗလိမာရုဟိ’’န္တိ။

တတ္ထ တယာတိ တယာ ကရဏဘူတေန တဝ ပတ္တန္တရေ နိသိန္နော အဟံ သဗ္ဗမေတံ အကာသိန္တိ အတ္ထော။

တတော ¶ သုပဏ္ဏရာဇာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၀၈။

‘‘ဓိရတ္ထု မံ မဟာကာယံ၊ ဓိရတ္ထု မံ အစေတနံ၊

ယတ္ထ ဇာယာယဟံ ဇာရံ၊ အာဝဟာမိ ဝဟာမိ စာ’’တိ။

တတ္ထ ဓိရတ္ထု မန္တိ အတ္တာနံ ဂရဟန္တော အာဟ။ အစေတနန္တိ မဟာသရီရတာယ လဟုဘာဝဂရုဘာဝဿ အဇာနနတာယ အစေတနံ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယသ္မာ အဟံ အတ္တနော ဇာယာယ ဇာရံ ဣမံ ဂန္ဓဗ္ဗံ ¶ ပတ္တန္တရေ နိသိန္နံ အာနေန္တော အာဝဟာမိ နေန္တော စ ဝဟာမိ၊ တသ္မာ ဓိရတ္ထု မန္တိ။ သော တံ အာနေတွာ ဗာရာဏသိရညော ဒတွာ ပုန နဂရံ နာဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ နဋကုဝေရော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု အဟောသိ၊ ရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ကာကဝတီဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၃၂၈] ၈။ အနနုသောစိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဗဟူနံ ဝိဇ္ဇတီ ဘောတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ မတဘရိယံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဘရိယာယ မတာယ န နှာယိ န ပိဝိ န လိမ္ပိ န ဘုဉ္ဇိ၊ န ကမ္မန္တေ ပယောဇေသိ၊ အညဒတ္ထု သောကာဘိဘူတော အာဠာဟနံ ဂန္တွာ ပရိဒေဝမာနော ဝိစရိ။ အဗ္ဘန္တရေ ပနဿ ကုဋေ ပဒီပေါ ဝိယ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယော ဇလတိ။ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ မံ ဌပေတွာ အညော ကောစိ သောကံ နီဟရိတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဒါယကော နတ္ထိ၊ ဘဝိဿာမိဿ အဝဿယော’’တိ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ပစ္ဆာသမဏံ အာဒါယ တဿ ဂေဟဒွါရံ ဂန္တွာ ကုဋုမ္ဗိကေန သုတာဂမနော ¶ ကတပစ္စုဂ္ဂမနာဒိသက္ကာရော ပညတ္တာသနေ နိသိန္နော ကုဋုမ္ဗိကံ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ စိန္တေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဘရိယာ မေ ကာလကတာ၊ တမဟံ အနုသောစန္တော စိန္တေမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပါသက၊ ဘိဇ္ဇနဓမ္မံ နာမ ဘိဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ ဘိန္နေ န ယုတ္တံ စိန္တေတုံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ဘရိယာယ မတာယ ‘ဘိဇ္ဇနဓမ္မံ ဘိဇ္ဇတီ’တိ န စိန္တယိံသူ’’တိ ¶ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။ အတီတဝတ္ထု ဒသကနိပါတေ စူဠဗောဓိဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၀။၄၉ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ၊ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ မာတာပိတူနံ ¶ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဣမသ္မိံ ဇာတကေ ဗောဓိသတ္တော ကောမာရဗြဟ္မစာရီ အဟောသိ။ အထဿ မာတာပိတရော ‘‘တဝ ဒါရိကပရိယေသနံ ကရောမာ’’တိ အာရောစယိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘န မယှံ ဃရာဝါသေနတ္ထော၊ အဟံ တုမှာကံ အစ္စယေန ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ပုနပ္ပုနံ ယာစိတော ဧကံ ကဉ္စနရူပကံ ကာရေတွာ ‘‘ဧဝရူပံ ကုမာရိကံ လဘမာနော ဂဏှိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တဿ မာတာပိတရော တံ ကဉ္စနရူပကံ ပဋိစ္ဆန္နယာနေ အာရောပေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ ဇမ္ဗုဒီပတလံ ဝိစရန္တာ ယတ္ထ ဧဝရူပံ ဗြာဟ္မဏကုမာရိကံ ပဿထ၊ တတ္ထ ဣမံ ကဉ္စနရူပကံ ဒတွာ တံ အာနေထာ’’တိ မဟန္တေန ပရိဝါရေန မနုဿေ ပေသေသုံ။

တသ္မိံ ပန ကာလေ ဧကော ပုညဝါ သတ္တော ဗြဟ္မလောကတော စဝိတွာ ကာသိရဋ္ဌေယေဝ နိဂမဂါမေ အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ကုမာရိကာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘သမ္မိလ္လဟာသိနီ’’တိဿာ နာမံ အကံသု။ သာ သောဠသဝဿကာလေ အဘိရူပါ အဟောသိ ပါသာဒိကာ ဒေဝစ္ဆရပ္ပဋိဘာဂါ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ။ တဿာပိ ကိလေသဝသေန စိတ္တံ နာမ န ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗံ၊ အစ္စန္တဗြဟ္မစာရိနီ အဟောသိ။ ကဉ္စနရူပကံ ¶ အာဒါယ ဝိစရန္တာ မနုဿာ တံ ဂါမံ ပါပုဏိံသု။ တတ္ထ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ‘‘အသုကဗြာဟ္မဏဿ ဓီတာ သမ္မိလ္လဟာသိနီ ကိံကာရဏာ ဣဓ ဌိတာ’’တိ အာဟံသု။ မနုဿာ တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏကုလံ ဂန္တွာ သမ္မိလ္လဟာသိနိံ ဝါရေသုံ။ သာ ‘‘အဟံ တုမှာကံ အစ္စယေန ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ န မေ ဃရာဝါသေနတ္ထော’’တိ မာတာပိတူနံ သာသနံ ပေသေသိ။ တေ ‘‘ကိံ ကရောသိ ကုမာရိကေ’’တိ ဝတွာ ကဉ္စနရူပကံ ဂဟေတွာ တံ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ပေသယိံသု။ ဗောဓိသတ္တဿ စ သမ္မိလ္လဟာသိနိယာ စ ဥဘိန္နမ္ပိ အနိစ္ဆန္တာနညေဝ မင်္ဂလံ ကရိံသု။ တေ ဧကဂဗ္ဘေ ဝသမာနာ ဧကသ္မိံ သယနေ သယန္တာပိ န အညမညံ ကိလေသဝသေန ဩလောကယိံသု၊ ဒွေ ဘိက္ခူ ဒွေ ဗြာဟ္မာနော ဝိယ စ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသိံသု။

အပရဘာဂေ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ သော တေသံ သရီရကိစ္စံ ကတွာ သမ္မိလ္လဟာသိနိံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မမ ကုလသန္တကာ အသီတိကောဋိယော၊ တဝ ကုလသန္တကာ အသီတိကောဋိယောတိ ဣမံ ဧတ္တကံ ဓနံ ဂဟေတွာ ဣမံ ကုဋုမ္ဗံ ပဋိပဇ္ဇာဟိ၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အယျပုတ္တ၊ တယိ ပဗ္ဗဇန္တေ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ န သက္ကောမိ တံ ဇဟိတု’’န္တိ ¶ ။ ‘‘တေန ဟိ ဧဟီ’’တိ သဗ္ဗံ ဓနံ ဒါနမုခေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ ¶ ပဟာယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဥဘောပိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝနမူလဖလာဟာရာ တတ္ထ စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဟိမဝန္တာ ဩတရိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိံသု။

တေသံ တတ္ထ ဝသန္တာနံ သုခုမာလာယ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ နိရောဇံ မိဿကဘတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သာ သပ္ပာယဘေသဇ္ဇံ အလဘမာနာ ဒုဗ္ဗလာ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဘိက္ခာစာရဝေလာယ တံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ နဂရဒွါရံ နေတွာ ဧကိဿာ သာလာယ ဖလကေ နိပဇ္ဇာပေတွာ သယံ ဘိက္ခာယ ပါဝိသိ။ သာ တသ္မိံ အနိက္ခန္တေယေဝ ကာလမကာသိ။ မဟာဇနော ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ရူပသမ္ပတ္တိံ ¶ ဒိသွာ ပရိဝါရေတွာ ရောဒတိ ပရိဒေဝတိ။ ဗောဓိသတ္တော ဘိက္ခံ စရိတွာ အာဂတော တဿာ မတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဘိဇ္ဇနဓမ္မံ ဘိဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ ဧဝံဂတိကာယေဝါ’’တိ ဝတွာ တာယ နိပန္နဖလကေယေဝ နိသီဒိတွာ မိဿကဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေသိ။ ပရိဝါရေတွာ ဌိတမဟာဇနော ‘‘အယံ တေ၊ ဘန္တေ၊ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ကိံ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဂိဟိကာလေ မေ ပါဒပရိစာရိကာ အဟောသီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ တာဝ န သဏ္ဌာမ ရောဒါမ ပရိဒေဝါမ၊ တုမှေ ကသ္မာ န ရောဒထာ’’တိ? ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဇီဝမာနာ တာဝ ဧသာ မမ ကိဉ္စိ ဟောတိ၊ ဣဒါနိ ပရလောကသမင်္ဂိတာယ န ကိဉ္စိ ဟောတိ၊ မရဏဝသံ ဂတာ၊ အဟံ ကိဿ ရောဒါမီ’’တိ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၀၉။

‘‘ဗဟူနံ ဝိဇ္ဇတီ ဘောတီ၊ တေဟိ မေ ကိံ ဘဝိဿတိ၊

တသ္မာ ဧတံ န သောစာမိ၊ ပိယံ သမ္မိလ္လဟာသိနိံ။

၁၁၀။

‘‘တံ တံ စေ အနုသောစေယျ၊ ယံ ယံ တဿ န ဝိဇ္ဇတိ၊

အတ္တာနမနုသောစေယျ၊ သဒါ မစ္စုဝသံ ပတံ။

၁၁၁။

‘‘န ဟေဝ ဌိတံ နာသီနံ၊ န သယာနံ န ပဒ္ဓဂုံ၊

ယာဝ ဗျာတိ နိမိသတိ၊ တတြာပိ ရသတီ ဝယော။

၁၁၂။

‘‘တတ္ထတ္တနိ ဝတပ္ပဒ္ဓေ၊ ဝိနာဘာဝေ အသံသယေ၊

ဘူတံ သေသံ ဒယိတဗ္ဗံ၊ ဝီတံ အနနုသောစိယ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ဗဟူနံ ဝိဇ္ဇတီ ဘောတီတိ အယံ ဘောတီ အမှေ ဆဍ္ဍေတွာ ဣဒါနိ အညေသံ ဗဟူနံ မတကသတ္တာနံ ¶ အန္တရေ ဝိဇ္ဇတိ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘတိ။ တေဟိ မေ ကိံ ဘဝိဿတီတိ တေဟိ မတကသတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ ဝတ္တမာနာ ဣဒါနေဝေသာ မယှံ ကိံ ဘဝိဿတိ ¶ ၊ တေဟိ ဝါ မတကသတ္တေဟိ အတိရေကသမ္ဗန္ဓဝသေနေသာ မယှံ ကိံ ဘဝိဿတိ၊ ကာ နာမ ဘဝိဿတိ၊ ကိံ ဘရိယာ၊ ဥဒါဟု ဘဂိနီတိ? ‘‘တေဟိ မေက’’န္တိပိ ပါဌော၊ တေဟိ မတကေဟိ သဒ္ဓိံ ဣဒမ္ပိ မေ ကဠေဝရံ ဧကံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧသာ မတကေသု သင်္ခံ ဂတာ၊ မယှံ သာ န ကိဉ္စိ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧတံ န သောစာမိ။

ယံ ယံ တဿာတိ ယံ ယံ တဿ အနုသောစနကဿ သတ္တဿ န ဝိဇ္ဇတိ နတ္ထိ၊ မတံ နိရုဒ္ဓံ၊ တံ တံ သစေ အနုသောစေယျာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယဿာ’’တိပိ ပါဌော၊ ယံ ယံ ယဿ န ဝိဇ္ဇတိ၊ တံ တံ သော အနုသောစေယျာတိ အတ္ထော။ မစ္စုဝသံ ပတန္တိ ဧဝံ သန္တေ နိစ္စံ မစ္စုဝသံ ပတန္တံ ဂစ္ဆန္တံ အတ္တာနမေဝ အနုသောစေယျ၊ တေနဿ အသောစနကာလောယေဝ န ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

တတိယဂါထာယ န ဟေဝ ဌိတံ နာသီနံ၊ န သယာနံ န ပဒ္ဓဂုန္တိ ကဉ္စိ သတ္တံ အာယုသင်္ခါရော အနုဂစ္ဆတီတိ ပါဌသေသော။ တတ္ထ ပဒ္ဓဂုန္တိ ပရိဝတ္တေတွာ စရမာနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမေ သတ္တာ စတူသုပိ ဣရိယာပထေသု ပမတ္တာ ဝိဟရန္တိ၊ အာယုသင်္ခါရာ ပန ရတ္တိဉ္စ ဒိဝါ စ သဗ္ဗိရိယာပထေသု အပ္ပမတ္တာ အတ္တနော ခယဂမနကမ္မမေဝ ကရောန္တီတိ။ ယာဝ ဗျာတီတိ ယာဝ ဥမ္မိသတိ။ အယဉှိ တသ္မိံ ကာလေ ဝေါဟာရော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယာဝ ဥမ္မိသတိ စ နိမိသတိ စ၊ တတြာပိ ဧဝံ အပ္ပမတ္တကေ ကာလေ ဣမေသံ သတ္တာနံ ရသတီ ဝယော၊ တီသု ဝယေသု သော သော ဝယော ဟာယတေဝ န ဝဍ္ဎတီတိ။

တတ္ထတ္တနိ ဝတပ္ပဒ္ဓေတိ တတ္ထ ဝတ အတ္တနိ ပဒ္ဓေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ တသ္မိံ ဝတ ဧဝံ ရသမာနေ ဝယေ အယံ ‘‘အတ္တာ’’တိ သင်္ချံ ဂတော အတ္တဘာဝေါ ပဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဝယေန အဍ္ဎော ဥပဍ္ဎော အပရိပုဏ္ဏောဝ ဟောတိ ¶ ။ ဧဝံ တတ္ထ ဣမသ္မိံ အတ္တနိ ပဒ္ဓေ ယော စေသ တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာနံ သတ္တာနံ ဝိနာဘာဝေါ အသံသယော၊ တသ္မိံ ဝိနာဘာဝေပိ အသံသယေ နိဿံသယေ ယံ ဘူတံ သေသံ အမတံ ဇီဝမာနံ၊ တံ ဇီဝမာနမေဝ ဒယိတဗ္ဗံ ပိယာယိတဗ္ဗံ မေတ္တာယိတဗ္ဗံ၊ ‘‘အယံ သတ္တော အရောဂေါ ဟောတု အဗျာပဇ္ဇော’’တိ ဧဝံ တသ္မိံ မေတ္တာဘာဝနာ ¶ ကာတဗ္ဗာ။ ယံ ပနေတံ ဝီတံ ဝိဂတံ မတံ၊ တံ အနနုသောစိယံ န အနုသောစိတဗ္ဗန္တိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော စတူဟိ ဂါထာဟိ အနိစ္စာကာရံ ဒီပေန္တော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ မဟာဇနော ပရိဗ္ဗာဇိကာယ သရီရကိစ္စံ အကာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တမေဝ ပဝိသိတွာ ဈာနာဘိညာသမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကုဋုမ္ဗိကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ သမ္မိလ္လဟာသိနီ ရာဟုလမာတာ အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

အနနုသောစိယဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၃၂၉] ၉။ ကာဠဗာဟုဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယံ အန္နပါနဿာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဟတလာဘသက္ကာရံ ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေဝဒတ္တေန ဟိ တထာဂတေ အဋ္ဌာနကောပံ ဗန္ဓိတွာ ဓနုဂ္ဂဟေသု ပယောဇိတေသု နာဠာဂိရိဝိဿဇ္ဇနေန တဿ ဒေါသော ပါကဋော ဇာတော။ အထဿ ပဋ္ဌပိတာနိ ဓုဝဘတ္တာဒီနိ မနုဿာ န ကရိံသု၊ ရာဇာပိ နံ န ဩလောကေသိ။ သော ဟတလာဘသက္ကာရော ကုလေသု ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိစရိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော ‘လာဘသက္ကာရံ ဥပ္ပာဒေဿာမီ’တိ ဥပ္ပန္နမ္ပိ ထိရံ ကာတုံ နာသက္ခီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဟတလာဘသက္ကာရော အဟောသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဓနဉ္ဇယေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ရာဓော နာမ သုကော အဟောသိ မဟာသရီရော ပရိပုဏ္ဏဂတ္တော၊ ကနိဋ္ဌော ပနဿ ပေါဋ္ဌပါဒေါ နာမ။ ဧကော လုဒ္ဒကော တေ ဒွေပိ ဇနေ ဗန္ဓိတွာ နေတွာ ဗာရာဏသိရညော အဒါသိ။ ရာဇာ ဥဘောပိ တေ သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရေ ပက္ခိပိတွာ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကေန မဓုလာဇေ ခါဒါပေန္တော ¶ သက္ခရောဒကံ ပါယေန္တော ပဋိဇဂ္ဂိ။ သက္ကာရော စ မဟာ အဟောသိ၊ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တာ အဟေသုံ။ အထေကော ဝနစရကော ကာဠဗာဟုံ နာမေကံ မဟာကာဠမက္ကဋံ အာနေတွာ ဗာရာဏသိရညော အဒါသိ။ တဿ ပစ္ဆာ အာဂတတ္တာ မဟန္တတရော လာဘသက္ကာရော အဟောသိ၊ သုကာနံ ပရိဟာယိ။ ဗောဓိသတ္တော တာဒိလက္ခဏယောဂတော န ကိဉ္စိ အာဟ၊ ကနိဋ္ဌော ပနဿ တာဒိလက္ခဏာဘာဝါ တံ မက္ကဋဿ သက္ကာရံ အသဟန္တော ‘‘ဘာတိက၊ ပုဗ္ဗေ ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ သာဓုရသခါဒနီယာဒီနိ အမှာကမေဝ ဒေန္တိ၊ ဣဒါနိ ပန မယံ န လဘာမ၊ ကာဠဗာဟုမက္ကဋဿေဝ ဒေန္တိ။ မယံ ဓနဉ္ဇယရညော သန္တိကာ လာဘသက္ကာရံ အလဘန္တာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကိံ ကရိဿာမ၊ ဧဟိ အရညမေဝ ဂန္တွာ ဝသိဿာမာ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၃။

‘‘ယံ ¶ အန္နပါနဿ ပုရေ လဘာမ၊ တံ ဒါနိ သာခမိဂမေဝ ဂစ္ဆတိ၊

ဂစ္ဆာမ ဒါနိ ဝနမေဝ ရာဓ၊ အသက္ကတာ စသ္မ ဓနဉ္ဇယာယာ’’တိ။

တတ္ထ ယံ အန္နပါနဿာတိ ယံ အန္နပါနံ အဿ ရညော သန္တိကာ။ ဥပယောဂတ္ထေ ဝါ သာမိဝစနံ။ ဓနဉ္ဇယာယာတိ ကရဏတ္ထေ သမ္ပဒါနဝစနံ၊ ဓနဉ္ဇယေန။ အသက္ကတာ စသ္မာတိ အန္နပါနံ န လဘာမ၊ ဣမိနာ စ န သက္ကတမှာတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ ရာဓော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၄။

‘‘လာဘော အလာဘော ယသော အယသော စ၊ နိန္ဒာ ပသံသာ စ သုခဉ္စ ဒုက္ခံ၊

ဧတေ အနိစ္စာ မနုဇေသု ဓမ္မာ၊ မာ သောစိ ကိံ သောစသိ ပေါဋ္ဌပါဒါ’’တိ။

တတ္ထ ယသောတိ ဣဿရိယပရိဝါရော။ အယသောတိ တဿာဘာဝေါ။ ဧတေတိ ဧတေ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ မနုဇေသု အနိစ္စာ၊ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တာ ဟုတွာပိ ¶ အပရေန သမယေန အပ္ပလာဘာ ¶ အပ္ပသက္ကာရာ ဟောန္တိ၊ နိစ္စလာဘိနော နာမ န ဟောန္တိ။ ယသာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တံ သုတွာ ပေါဋ္ဌပါဒေါ မက္ကဋေ ဥသူယံ အပနေတုံ အသက္ကောန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၅။

‘‘အဒ္ဓါ တုဝံ ပဏ္ဍိတကောသိ ရာဓ၊ ဇာနာသိ အတ္ထာနိ အနာဂတာနိ၊

ကထံ နု သာခါမိဂံ ဒက္ခိသာမ၊ နိဒ္ဓါဝိတံ ရာဇကုလတောဝ ဇမ္မ’’န္တိ။

တတ္ထ ကထံ နူတိ ကေန နု ခေါ ဥပါယေန။ ဒက္ခိသာမာတိ ဒက္ခိဿာမ။ နိဒ္ဓါဝိတန္တိ နိဝုဋ္ဌာပိတံ နိက္ကဍ္ဎာပိတံ။ ဇမ္မန္တိ လာမကံ။

တံ သုတွာ ရာဓော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၁၆။

‘‘စာလေတိ ကဏ္ဏံ ဘကုဋိံ ကရောတိ၊ မုဟုံ မုဟုံ ဘာယယတေ ကုမာရေ၊

သယမေဝ တံ ကာဟတိ ကာဠဗာဟု၊ ယေနာရကာ ဌဿတိ အန္နပါနာ’’တိ။

တတ္ထ ဘာယယတေ ကုမာရေတိ ရာဇကုမာရေ ဥတြာသေတိ။ ယေနာရကာ ဌဿတိ အန္နပါနာတိ ယေန ကာရဏေန ¶ ဣမမှာ အန္နပါနာ ဒူရေ ဌဿတိ၊ သယမေဝ တံ ကာရဏံ ကရိဿတိ၊ မာ တွံ ဧတဿ စိန္တယီတိ အတ္ထော။

ကာဠဗာဟုပိ ကတိပါဟေနေဝ ရာဇကုမာရာနံ ပုရတော ဌတွာ ကဏ္ဏစလနာဒီနိ ကရောန္တော ကုမာရေ ဘာယာပေသိ။ တေ ဘီတတသိတာ ဝိဿရမကံသု။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နိက္ကဍ္ဎထ န’’န္တိ မက္ကဋံ နိက္ကဍ္ဎာပေသိ။ သုကာနံ လာဘသက္ကာရော ပုန ပါကတိကော အဟောသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကာဠဗာဟု ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပေါဋ္ဌပါဒေါ အာနန္ဒော၊ ရာဓော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကာဠဗာဟုဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၃၀] ၁၀။ သီလဝီမံသဇာတကဝဏ္ဏနာ

သီလံ ¶ ကိရေဝ ကလျာဏန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သီလဝီမံသကဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒွေပိ ဝတ္ထူနိ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာနေဝ။ ဣဓ ပန ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိရညော ပုရောဟိတော အဟောသိ။ သော အတ္တနော သီလံ ဝီမံသန္တော တီဏိ ဒိဝသာနိ ဟေရညိကဖလကတော ကဟာပဏံ ဂဏှိ။ တံ ‘‘စောရော’’တိ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ သော ရညော သန္တိကေ ဌိတော –

၁၁၇။

‘‘သီလံ ကိရေဝ ကလျာဏံ၊ သီလံ လောကေ အနုတ္တရံ၊

ပဿ ဃောရဝိသော နာဂေါ၊ သီလဝါတိ န ဟညတီ’’တိ။ –

ဣမာယ ပဌမဂါထာယ သီလံ ဝဏ္ဏေတွာ ရာဇာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ ပဗ္ဗဇိတုံ ဂစ္ဆတိ။

အထေကသ္မိံ ဒိဝသေ သူနာပဏတော သေနော မံသပေသိံ ဂဟေတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။ တမညေ သကုဏာ ပရိဝါရေတွာ ပါဒနခတုဏ္ဍကာဒီဟိ ပဟရန္တိ။ သော တံ ဒုက္ခံ သဟိတုံ အသက္ကောန္တော မံသပေသိံ ဆဍ္ဍေသိ၊ အပရော ဂဏှိ။ သောပိ တထေဝ ဝိဟေဌိယမာနော ဆဍ္ဍေသိ၊ အထညော ဂဏှိ။ ဧဝံ ယော ယော ဂဏှိ၊ တံ တံ သကုဏာ အနုဗန္ဓိံသု။ ယော ယော ဆဍ္ဍေသိ၊ သော သော သုခိတော အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ကာမာ နာမ မံသပေသူပမာ၊ ဧတေ ဂဏှန္တာနံယေဝ ဒုက္ခံ၊ ဝိဿဇ္ဇေန္တာနံ သုခ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၈။

‘‘ယာဝဒေဝဿဟူ ¶ ကိဉ္စိ၊ တာဝဒေဝ အခါဒိသုံ၊

သင်္ဂမ္မ ကုလလာ လောကေ၊ န ဟိံသန္တိ အကိဉ္စန’’န္တိ။

တဿတ္ထော ¶ – ယာဝဒေဝ အဿ သေနဿ အဟု ကိဉ္စိ မုခေန ဂဟိတံ မံသခဏ္ဍံ၊ တာဝဒေဝ နံ ဣမသ္မိံ လောကေ ကုလလာ သမာဂန္တွာ အခါဒိံသု။ တသ္မိံ ပန ဝိဿဋ္ဌေ တမေနံ အကိဉ္စနံ နိပ္ပလိဗောဓံ ပက္ခိံ သေသပက္ခိနော န ဟိံသန္တီတိ။

သော နဂရာ နိက္ခမိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကသ္မိံ ဂါမေ သာယံ ဧကဿ ဂေဟေ နိပဇ္ဇိ။ တတ္ထ ပန ပိင်္ဂလာ နာမ ဒါသီ ‘‘အသုကဝေလာယ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဧကေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သင်္ကေတမကာသိ။ သာ သာမိကာနံ ပါဒေ ¶ ဓောဝိတွာ တေသု နိပန္နေသု တဿာဂမနံ ဩလောကေန္တီ ဥမ္မာရေ နိသီဒိတွာ ‘‘ဣဒါနိ အာဂမိဿတိ၊ ဣဒါနိ အာဂမိဿတီ’’တိ ပဌမယာမမ္ပိ မဇ္ဈိမယာမမ္ပိ ဝီတိနာမေသိ။ ပစ္စူသသမယေ ပန ‘‘န သော ဣဒါနိ အာဂမိဿတီ’’တိ ဆိန္နာသာ ဟုတွာ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ ဗောဓိသတ္တော ဣဒံ ကာရဏံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဒါသီ ‘သော ပုရိသော အာဂမိဿတီ’တိ အာသာယ ဧတ္တကံ ကာလံ နိသိန္နာ၊ ဣဒါနိဿ အနာဂမနဘာဝံ ဉတွာ ဆိန္နာသာ ဟုတွာ သုခံ သုပတိ။ ကိလေသေသု ဟိ အာသာ နာမ ဒုက္ခံ၊ နိရာသဘာဝေါဝ သုခ’’န္တိ စိန္တေတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၉။

‘‘သုခံ နိရာသာ သုပတိ၊ အာသာ ဖလဝတီ သုခါ၊

အာသံ နိရာသံ ကတွာန၊ သုခံ သုပတိ ပိင်္ဂလာ’’တိ။

တတ္ထ ဖလဝတီတိ ယဿာ အာသာယ ဖလံ လဒ္ဓံ ဟောတိ၊ သာ တဿ ဖလဿ သုခတာယ သုခါ နာမ။ နိရာသံ ကတွာနာတိ အနာသံ ကတွာ ဆိန္ဒိတွာ ပဇဟိတွာတိ အတ္ထော။ ပိင်္ဂလာတိ ဧသာ ပိင်္ဂလဒါသီ ဣဒါနိ သုခံ သုပတီတိ။

သော ပုနဒိဝသေ တတော ဂါမာ အရညံ ပဝိသန္တော အရညေ ဧကံ တာပသံ ဈာနံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နံ ဒိသွာ ‘‘ဣဓလောကေ စ ပရလောကေ စ ဈာနသုခတော ဥတ္တရိတရံ သုခံ နာမ နတ္ထီ’’တိ စိန္တေတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၂၀။

‘‘န သမာဓိပရော အတ္ထိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ၊

န ပရံ နာပိ အတ္တာနံ၊ ဝိဟိံသတိ သမာဟိတော’’တိ။

တတ္ထ ¶ ¶ န သမာဓိပရောတိ သမာဓိတော ပရော အညော သုခဓမ္မော နာမ နတ္ထီတိ။

သော အရညံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညာ ဥပ္ပာဒေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပုရောဟိတော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သီလဝီမံသဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ကုဋိဒူသကဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၄။ ကောကိလဝဂ္ဂေါ

[၃၃၁] ၁။ ကောကိလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယော ¶ ¶ ဝေ ကာလေ အသမ္ပတ္တေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောကာလိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု တက္ကာရိယဇာတကေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အမစ္စော ဩဝါဒကော အဟောသိ၊ ရာဇာ ဗဟုဘာဏီ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘တဿ ဗဟုဘာဏိတံ နိသေဓေဿာမီ’’တိ ဧကံ ဥပမံ ဥပဓာရေန္တော ဝိစရတိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဥယျာနံ ဂတော မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ နိသီဒိ၊ တဿုပရိ အမ္ဗရုက္ခော အတ္ထိ။ တတြေကသ္မိံ ကာကကုလာဝကေ ကာဠကောကိလာ အတ္တနော အဏ္ဍကံ နိက္ခိပိတွာ အဂမာသိ။ ကာကီ တံ ကောကိလအဏ္ဍကံ ပဋိဇဂ္ဂိ၊ အပရဘာဂေ တတော ကောကိလပေါတကော နိက္ခမိ။ ကာကီ ‘‘ပုတ္တော မေ’’တိ သညာယ မုခတုဏ္ဍကေန ဂေါစရံ အာဟရိတွာ တံ ပဋိဇဂ္ဂိ။ သော အဝိရူဠှပက္ခော အကာလေယေဝ ကောကိလရဝံ ရဝိ။ ကာကီ ‘‘အယံ ဣဒါနေဝ တာဝ အညံ ရဝံ ရဝတိ ¶ ၊ ဝဍ္ဎန္တော ကိံ ကရိဿတီ’’တိ တုဏ္ဍကေန ကောဋ္ဋေတွာ မာရေတွာ ကုလာဝကာ ပါတေသိ။ သော ရညော ပါဒမူလေ ပတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိမေတံ သဟာယာ’’တိ? ဗောဓိသတ္တော ‘‘အဟံ ရာဇာနံ နိဝါရေတုံ ဧကံ ဥပမံ ပရိယေသာမိ၊ လဒ္ဓါ ဒါနိ မေ သာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အတိမုခရာ အကာလေ ဗဟုဘာဏိနော ဧဝရူပံ လဘန္တိ။ အယံ မဟာရာဇ၊ ကောကိလပေါတကော ကာကိယာ ပုဋ္ဌော အဝိရူဠှပက္ခော အကာလေယေဝ ကောကိလရဝံ ရဝိ။ အထ နံ ကာကီ ‘နာယံ မမ ပုတ္တကော’တိ ဉတွာ မုခတုဏ္ဍကေန ကောဋ္ဋေတွာ မာရေတွာ ကုလာဝကာ ပါတေသိ။ မနုဿာ ဝါ ဟောန္တု တိရစ္ဆာနာ ဝါ၊ အကာလေ ဗဟုဘာဏိနော ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ လဘန္တီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၁။

‘‘ယော ဝေ ကာလေ အသမ္ပတ္တေ၊ အတိဝေလံ ပဘာသတိ၊

ဧဝံ သော နိဟတော သေတိ၊ ကောကိလာယိဝ အတြဇော။

၁၂၂။

‘‘န ¶ ¶ ဟိ သတ္ထံ သုနိသိတံ၊ ဝိသံ ဟလာဟလာမိဝ၊

ဧဝံ နိကဋ္ဌေ ပါတေတိ၊ ဝါစာ ဒုဗ္ဘာသိတာ ယထာ။

၁၂၃။

‘‘တသ္မာ ကာလေ အကာလေ ဝါ၊ ဝါစံ ရက္ခေယျ ပဏ္ဍိတော၊

နာတိဝေလံ ပဘာသေယျ၊ အပိ အတ္တသမမှိ ဝါ။

၁၂၄။

‘‘ယော စ ကာလေ မိတံ ဘာသေ၊ မတိပုဗ္ဗော ဝိစက္ခဏော၊

သဗ္ဗေ အမိတ္တေ အာဒေတိ၊ သုပဏ္ဏော ဥရဂါမိဝါ’’တိ။

တတ္ထ ကာလေ အသမ္ပတ္တေတိ အတ္တနော ဝစနကာလေ အသမ္ပတ္တေ။ အတိဝေလန္တိ ဝေလာတိက္ကန္တံ ကတွာ အတိရေကပ္ပမာဏံ ဘာသတိ။ ဟလာဟလာမိဝါတိ ဟလာဟလံ ဣဝ။ နိကဋ္ဌေတိ တသ္မိံယေဝ ခဏေ အပ္ပမတ္တကေ ကာလေ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သုနိသိတသတ္ထဟလာဟလဝိသတောပိ ခိပ္ပတရံ ဒုဗ္ဘာသိတဝစနမေဝ ¶ ပါတေသိ၊ တသ္မာ။ ကာလေ အကာလေ ဝါတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တကာလေ စ အကာလေ စ ဝါစံ ရက္ခေယျ၊ အတိဝေလံ န ဘာသေယျ အပိ အတ္တနာ သမေ နိန္နာနာကရဏေပိ ပုဂ္ဂလေတိ အတ္ထော။

မတိပုဗ္ဗောတိ မတိံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ကထနေန မတိပုဗ္ဗော။ ဝိစက္ခဏောတိ ဉာဏေန ဝိစာရေတွာ အတ္ထဝိန္ဒနပုဂ္ဂလော ဝိစက္ခဏော နာမ။ ဥရဂါမိဝါတိ ဥရဂံ ဣဝ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ သုပဏ္ဏော သမုဒ္ဒံ ခေါဘေတွာ မဟာဘောဂံ ဥရဂံ အာဒေတိ ဂဏှာတိ၊ အာဒိယိတွာ စ တင်္ခဏညေဝ နံ သိမ္ဗလိံ အာရောပေတွာ မံသံ ခါဒတိ၊ ဧဝမေဝ ယော မတိပုဗ္ဗင်္ဂမော ဝိစက္ခဏော ဝတ္တုံ ယုတ္တကာလေ မိတံ ဘာသတိ၊ သော သဗ္ဗေ အမိတ္တေ အာဒေတိ ဂဏှာတိ၊ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတီတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ တတော ပဋ္ဌာယ မိတဘာဏီ အဟောသိ၊ ယသဉ္စဿ ဝဍ္ဎေတွာ မဟန္တတရံ အဒါသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကောကိလပေါတကော ကောကာလိကော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကောကိလဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၃၂] ၂။ ရထလဋ္ဌိဇာတကဝဏ္ဏနာ

အပိ ¶ ¶ ဟန္တွာ ဟတော ဗြူတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရညော ပုရောဟိတံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ရထေန အတ္တနော ဘောဂဂါမံ ဂစ္ဆန္တော သမ္ဗာဓေ မဂ္ဂေ ရထံ ပါဇေန္တော ဧကံ သကဋသတ္ထံ ဒိသွာ ‘‘တုမှာကံ သကဋံ အပနေထာ’’တိ ဂစ္ဆန္တော သကဋေ အနပနီယမာနေ ကုဇ္ဈိတွာ ပတောဒလဋ္ဌိယာ ပုရိမသကဋေ သာကဋိကဿ ရထဓုရေ ပဟရိ။ သာ ရထဓုရေ ပဋိဟတာ နိဝတ္တိတွာ တဿေဝ နလာဋံ ပဟရိ။ တာဝဒေဝဿ နလာဋေ ဂဏ္ဍော ဥဋ္ဌဟိ။ သော နိဝတ္တိတွာ ‘‘သာကဋိကေဟိ ပဟဋောမှီ’’တိ ရညော အာရောစေသိ။ သာကဋိကေ ပက္ကောသာပေတွာ ဝိနိစ္ဆိနန္တာ တဿေဝ ဒေါသံ အဒ္ဒသံသု။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ရညော ကိရ ¶ ပုရောဟိတော ‘သာကဋိကေဟိ ပဟဋောမှီ’တိ အဍ္ဍံ ကရောန္တော သယမေဝ ပရဇ္ဇီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဧဝရူပံ အကာသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿေဝ ဝိနိစ္ဆယာမစ္စော အဟောသိ။ အထ ရညော ပုရောဟိတော ရထေန အတ္တနော ဘောဂဂါမံ ဂစ္ဆန္တောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ ဣဓ ပန တေန ရညော အာရောစိတေ ရာဇာ သယံ ဝိနိစ္ဆယေ နိသီဒိတွာ သာကဋိကေ ပက္ကောသာပေတွာ ကမ္မံ အသောဓေတွာဝ ‘‘တုမှေဟိ မမ ပုရောဟိတံ ကောဋ္ဋေတွာ နလာဋေ ဂဏ္ဍော ဥဋ္ဌာပိတော’’တိ ဝတွာ ‘‘သဗ္ဗဿဟရဏံ တေသံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘တုမှေ၊ မဟာရာဇ၊ ကမ္မံ အသောဓေတွာဝ ဧတေသံ သဗ္ဗဿံ ဟရာပေထ၊ ဧကစ္စေ ပန အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ပဟရိတွာပိ ‘ပရေန ပဟဋမှာ’တိ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ အဝိစိနိတွာ ကာတုံ န ယုတ္တံ၊ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေန နာမ နိသာမေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

၁၂၅။

‘‘အပိ ဟန္တွာ ဟတော ဗြူတိ၊ ဇေတွာ ဇိတောတိ ဘာသတိ၊

ပုဗ္ဗမက္ခာယိနော ရာဇ၊ အညဒတ္ထု န သဒ္ဒဟေ။

၁၂၆။

‘‘တသ္မာ ပဏ္ဍိတဇာတိယော၊ သုဏေယျ ဣတရဿပိ၊

ဥဘိန္နံ ဝစနံ သုတွာ၊ ယထာ ဓမ္မော တထာ ကရေ။

၁၂၇။

‘‘အလသော ¶ ဂိဟီ ကာမဘောဂီ န သာဓု၊ အသညတော ပဗ္ဗဇိတော န သာဓု၊

ရာဇာ န သာဓု အနိသမ္မကာရီ၊ ယော ပဏ္ဍိတော ကောဓနော တံ န သာဓု။

၁၂၈။

‘‘နိသမ္မ ¶ ¶ ခတ္တိယော ကယိရာ၊ နာနိသမ္မ ဒိသမ္ပတိ၊

နိသမ္မကာရိနော ရာဇ၊ ယသော ကိတ္တိ စ ဝဍ္ဎတီ’’တိ။

တတ္ထ အပိ ဟန္တွာတိ အပိ ဧကော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဟန္တွာ ‘‘ပရေန ပဟဋောမှီ’’တိ ဗြူတိ ကထေတိ။ ဇေတွာ ဇိတောတိ သယံ ဝါ ပန ပရံ ဇိတွာ ‘‘အဟံ ဇိတောမှီ’’တိ ဘာသတိ။ အညဒတ္ထူတိ မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗမေဝ ရာဇကုလံ ဂန္တွာ အက္ခာယန္တဿ ပုဗ္ဗမက္ခာယိနော အညဒတ္ထု န သဒ္ဒဟေ၊ ဧကံသေန ဝစနံ န သဒ္ဒဟေယျ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ ကထေန္တဿ ဧကံသေန ဝစနံ န သဒ္ဒဟာတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ။ ယထာ ဓမ္မောတိ ယထာ ဝိနိစ္ဆယသဘာဝေါ ဌိတော၊ တထာ ကရေယျ။

အသညတောတိ ကာယာဒီဟိ အသညတော ဒုဿီလော။ တံ န သာဓူတိ ယံ တဿ ပဏ္ဍိတဿ ဉာဏဝတော ပုဂ္ဂလဿ အာဓာနဂ္ဂါဟိဝသေန ဒဠှကောပသင်္ခါတံ ကောဓနံ၊ တံ န သာဓု။ နာနိသမ္မာတိ န အနိသာမေတွာ။ ဒိသမ္ပတီတိ ဒိသာနံ ပတိ၊ မဟာရာဇ။ ယသော ကိတ္တိ စာတိ ဣဿရိယပရိဝါရော စေဝ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ စ ဝဍ္ဎတီတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ဓမ္မေန ဝိနိစ္ဆိနိ၊ ဓမ္မေန ဝိနိစ္ဆိယမာနေ ဗြာဟ္မဏဿေဝ ဒေါသော ဇာတောတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏော ဧတရဟိ ဗြာဟ္မဏောဝ အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရထလဋ္ဌိဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၃၃] ၃။ ပက္ကဂေါဓဇာတကဝဏ္ဏနာ

တဒေဝ ¶ မေ တွန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓ ပန တေသံ ဥဒ္ဓါရံ သာဓေတွာ အာဂစ္ဆန္တာနံ အန္တရာမဂ္ဂေ လုဒ္ဒကော ‘‘ဥဘောပိ ခါဒထာ’’တိ ဧကံ ပက္ကဂေါဓံ အဒါသိ။ သော ပုရိသော ဘရိယံ ပါနီယတ္ထာယ ပေသေတွာ သဗ္ဗံ ဂေါဓံ ခါဒိတွာ တဿာ အာဂတကာလေ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဂေါဓာ ပလာတာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာဓု၊ သာမိ၊ ပက္ကဂေါဓာယ ပလာယန္တိယာ ကိံ သက္ကာ ကာတု’’န္တိ? သာ ဇေတဝနေ ပါနီယံ ¶ ပိဝိတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ¶ နိသိန္နာ သတ္ထာရာ ‘‘ကိံ ဥပါသိကေ၊ အယံ တေ ဟိတကာမော သသိနေဟော ဥပကာရကော’’တိ ပုစ္ဆိတာ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဧတဿ ဟိတကာမာ သသိနေဟာ၊ အယံ ပန မယိ နိဿိနေဟော’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘ဟောတု မာ စိန္တယိ၊ ဧဝံ နာမေသ ကရောတိ။ ယဒါ ပန တေ ဂုဏံ သရတိ၊ တဒါ တုယှမေဝ သဗ္ဗိဿရိယံ ဒေတီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ဣဓ ပန တေသံ နိဝတ္တန္တာနံ အန္တရာမဂ္ဂေ လုဒ္ဒကော ကိလန္တဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘ဒွေပိ ဇနာ ခါဒထာ’’တိ ဧကံ ပက္ကဂေါဓံ အဒါသိ။ ရာဇဓီတာ တံ ဝလ္လိယာ ဗန္ဓိတွာ အာဒါယ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တေ ဧကံ သရံ ဒိသွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အဿတ္ထမူလေ နိသီဒိံသု။ ရာဇပုတ္တော ‘‘ဂစ္ဆ ဘဒ္ဒေ၊ သရတော ပဒုမိနိပတ္တေန ဥဒကံ အာဟရ၊ မံသံ ခါဒိဿာမာ’’တိ အာဟ။ သာ ဂေါဓံ သာခါယ လဂ္ဂေတွာ ပါနီယတ္ထာယ ဂတာ။ ဣတရော သဗ္ဗံ ဂေါဓံ ခါဒိတွာ အဂ္ဂနင်္ဂုဋ္ဌံ ဂဟေတွာ ပရမ္မုခေါ နိသီဒိ။ သော တာယ ပါနီယံ ဂဟေတွာ အာဂတာယ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဂေါဓာ သာခါယ ဩတရိတွာ ဝမ္မိကံ ပါဝိသိ၊ အဟံ ဓာဝိတွာ အဂ္ဂနင်္ဂုဋ္ဌံ အဂ္ဂဟေသိံ၊ ဂဟိတဋ္ဌာနံ ဟတ္ထေယေဝ ကတွာ ဆိဇ္ဇိတွာ ဗိလံ ပဝိဋ္ဌာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဟောတု၊ ဒေဝ၊ ပက္ကဂေါဓာယ ပလာယန္တိယာ ကိံ ကရိဿာမ၊ ဧဟိ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ တေ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဗာရာဏသိံ အဂမံသု။

ရာဇပုတ္တော ရဇ္ဇံ ပတွာ တံ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနမတ္တေ ဌပေသိ၊ သက္ကာရသမ္မာနော ပနဿာ နတ္ထိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿာ သက္ကာရံ ကာရေတုကာမော ရညော သန္တိကေ ဌတွာ ‘‘နနု မယံ အယျေ တုမှာကံ သန္တိကာ ကိဉ္စိ န လဘာမ၊ ကိံ နော န ဩလောကေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တာတ၊ အဟမေဝ ရညော ¶ သန္တိကာ ကိဉ္စိ န လဘာမိ၊ တုယှံ ကိံ ဒဿာမိ၊ ရာဇာပိ မယှံ ဣဒါနိ ကိံ ဒဿတိ၊ သော အရညတော အာဂမနကာလေ ပက္ကဂေါဓံ ဧကကောဝ ခါဒီ’’တိ ¶ ။ ‘‘အယျေ၊ န ဒေဝေါ ဧဝရူပံ ကရိဿတိ၊ မာ ဧဝံ အဝစုတ္ထာ’’တိ။ အထ နံ ဒေဝီ ‘‘တုယှံ တံ၊ တာတ၊ န ပါကဋံ၊ ရညောယေဝ မယှဉ္စ ပါကဋ’’န္တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၂၉။

‘‘တဒေဝ မေ တွံ ဝိဒိတော၊ ဝနမဇ္ဈေ ရထေသဘ၊

ယဿ တေ ခဂ္ဂဗဒ္ဓဿ၊ သန္နဒ္ဓဿ တိရီဋိနော၊

အဿတ္ထဒုမသာခါယ၊ ပက္ကဂေါဓာ ပလာယထာ’’တိ။

တတ္ထ တဒေဝါတိ တသ္မိံယေဝ ကာလေ ‘‘အယံ မယှံ အဒါယကော’’တိ ဧဝံ တွံ ဝိဒိတော။ အညေ ပန တဝ သဘာဝံ န ဇာနန္တီတိ အတ္ထော။ ခဂ္ဂဗဒ္ဓဿာတိ ဗဒ္ဓခဂ္ဂဿ။ တိရီဋိနောတိ တိရီဋဝတ္ထနိဝတ္ထဿ မဂ္ဂါဂမနကာလေ။ ပက္ကဂေါဓာတိ အင်္ဂါရပက္ကာ ဂေါဓာ ပလာယထာတိ။

ဧဝံ ¶ ရညာ ကတဒေါသံ ပရိသမဇ္ဈေ ပါကဋံ ကတွာ ကထေသိ။ တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အယျေ၊ ဒေဝဿ အပ္ပိယကာလတော ပဘုတိ ဥဘိန္နမ္ပိ အဖာသုကံ ကတွာ ကသ္မာ ဣဓ ဝသထာ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၃၀။

‘‘နမေ နမန္တဿ ဘဇေ ဘဇန္တံ၊ ကိစ္စာနုကုဗ္ဗဿ ကရေယျ ကိစ္စံ၊

နာနတ္ထကာမဿ ကရေယျ အတ္ထံ၊ အသမ္ဘဇန္တမ္ပိ န သမ္ဘဇေယျ။

၁၃၁။

‘‘စဇေ စဇန္တံ ဝနထံ န ကယိရာ၊ အပေတစိတ္တေန န သမ္ဘဇေယျ၊

ဒိဇော ဒုမံ ခီဏဖလန္တိ ဉတွာ၊ အညံ သမေက္ခေယျ မဟာ ဟိ လောကော’’တိ။

တတ္ထ နမေ နမန္တဿာတိ ယော အတ္တနိ မုဒုစိတ္တေန နမတိ၊ တဿေဝ ပဋိနမေယျ။ ကိစ္စာနုကုဗ္ဗဿာတိ အတ္တနော ဥပ္ပန္နံ ကိစ္စံ အနုကုဗ္ဗန္တဿေဝ။ အနတ္ထကာမဿာတိ အဝဍ္ဎိကာမဿ။ ဝနထံ န ကယိရာတိ ¶ တသ္မိံ စဇန္တေ တဏှာသ္နေဟံ န ကရေယျ။ အပေတစိတ္တေနာတိ အပဂတစိတ္တေန ဝိရတ္တစိတ္တေန။ န သမ္ဘဇေယျာတိ န သမာဂစ္ဆေယျ။ အညံ သမေက္ခေယျာတိ အညံ ¶ ဩလောကေယျ၊ ယထာ ဒိဇော ခီဏဖလံ ဒုမံ ရုက္ခံ ဉတွာ အညံ ဖလဘရိတံ ရုက္ခံ ဂစ္ဆတိ၊ တထာ ခီဏရာဂံ ပုရိသံ ဉတွာ အညံ သသိနေဟံ ဥပဂစ္ဆေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တေ ကထေန္တေ ဧဝ တဿာ ဂုဏံ သရိတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ တဝ ဂုဏံ န သလ္လက္ခေသိံ၊ ပဏ္ဍိတဿယေဝ ကထာယ သလ္လက္ခေသိံ၊ မမ အပရာဓံ သဟန္တိယာ ဣဒံ သကလရဇ္ဇံ တုယှမေဝ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၃၂။

‘‘သော တေ ကရိဿာမိ ယထာနုဘာဝံ၊ ကတညုတံ ခတ္တိယေ ပေက္ခမာနော၊

သဗ္ဗဉ္စ တေ ဣဿရိယံ ဒဒါမိ၊ ယဿိစ္ဆသီ တဿ တုဝံ ဒဒါမီ’’တိ။

တတ္ထ သောတိ သော အဟံ။ ယထာနုဘာဝန္တိ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ။ ယဿိစ္ဆသီတိ ယဿ ဣစ္ဆသိ၊ တဿ ဣဒံ ရဇ္ဇံ အာဒိံ ကတွာ ယံ တွံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဒဒါမီတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ရာဇာ ဒေဝိယာ သဗ္ဗိဿရိယံ အဒါသိ၊ ‘‘ဣမိနာဟံ ဧတိဿာ ဂုဏံ သရာပိတော’’တိ ပဏ္ဍိတဿပိ မဟန္တံ ဣဿရိယံ အဒါသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥဘော ဇယမ္ပတိကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

တဒါ ဇယမ္ပတိကာ ဧတရဟိ ဇယမ္ပတိကာဝ အဟေသုံ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ပက္ကဂေါဓဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၃၄] ၄။ ရာဇောဝါဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဂဝံ ¶ စေ တရမာနာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ရာဇောဝါဒံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု တေသကုဏဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပေါရာဏကရာဇာနောပိ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တာ သဂ္ဂပုရံ ပူရယမာနာ ဂမိံသူ’’တိ ဝတွာ ရညာ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော သိက္ခိတသဗ္ဗသိပ္ပော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ရမဏီယေ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝနမူလဖလာဟာရော ဝိဟာသိ။ အထ ရာဇာ အဂုဏပရိယေသကော ဟုတွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ မေ ကောစိ အဂုဏံ ကထေန္တော’’တိ ပရိယေသန္တော အန္တောဇနေ စ ဗဟိဇနေ စ အန္တောနဂရေ စ ဗဟိနဂရေ စ ကဉ္စိ အတ္တနော အဝဏ္ဏဝါဒိံ အဒိသွာ ‘‘ဇနပဒေ နု ခေါ ကထ’’န္တိ အညာတကဝေသေန ဇနပဒံ စရိ။ တတြာပိ အဝဏ္ဏဝါဒိံ အပဿန္တော အတ္တနော ဂုဏကထမေဝ သုတွာ ‘‘ဟိမဝန္တပဒေသေ နု ခေါ ကထ’’န္တိ အရညံ ပဝိသိတွာ ဝိစရန္တော ဗောဓိသတ္တဿ အဿမံ ပတွာ တံ အဘိဝါဒေတွာ ကတပဋိသန္ထာရော ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော အရညတော ပရိပက္ကာနိ နိဂြောဓဖလာနိ အာဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ တာနိ ဟောန္တိ မဓုရာနိ ဩဇဝန္တာနိ သက္ခရစုဏ္ဏသမရသာနိ။ သော ရာဇာနမ္ပိ အာမန္တေတွာ ‘‘ဣမံ မဟာပုည၊ နိဂြောဓပက္ကဖလံ ခါဒိတွာ ပါနီယံ ပိဝါ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တထာ ကတွာ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ နိဂြောဓပက္ကံ အတိ ဝိယ မဓုရ’’န္တိ? ‘‘မဟာပုည၊ နူန ရာဇာ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေတိ၊ တေနေတံ မဓုရန္တိ။ ရညော အဓမ္မိကကာလေ ¶ အမဓုရံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ မဟာပုည၊ ရာဇူသု အဓမ္မိကေသု တေလမဓုဖာဏိတာဒီနိပိ ဝနမူလဖလာနိပိ အမဓုရာနိ ဟောန္တိ နိရောဇာနိ၊ န ကေဝလံ ဧတာနိ၊ သကလမ္ပိ ရဋ္ဌံ နိရောဇံ ကသဋံ ¶ ဟောတိ။ တေသု ပန ဓမ္မိကေသု သဗ္ဗာနိ တာနိ မဓုရာနိ ဟောန္တိ ဩဇဝန္တာနိ၊ သကလမ္ပိ ရဋ္ဌံ ဩဇဝန္တမေဝ ဟောတီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ဧဝံ ဘဝိဿတိ၊ ဘန္တေ’’တိ အတ္တနော ရာဇဘာဝံ အဇာနာပေတွာဝ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ‘‘တာပသဿ ဝစနံ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ အဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဇာနိဿာမီ’’တိ ကိဉ္စိ ကာလံ ဝီတိနာမေတွာ ပုန တတ္ထ ဂန္တွာ တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

ဗောဓိသတ္တောပိဿ တထေဝ ဝတွာ နိဂြောဓပက္ကံ အဒါသိ၊ တံ တဿ တိတ္တကရသံ အဟောသိ။ ရာဇာ ‘‘အမဓုရံ နိရသ’’န္တိ သဟ ခေဠေန ဆဍ္ဍေတွာ ‘‘တိတ္တကံ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မဟာပုည၊ နူန ရာဇာ အဓမ္မိကော ဘဝိဿတိ။ ရာဇူနဉှိ အဓမ္မိကကာလေ အရညေ ဖလာဖလံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ အမဓုရံ နိရောဇံ ဇာတ’’န္တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၃၃။

‘‘ဂဝေ ¶ စေ တရမာနာနံ၊ ဇိမှံ ဂစ္ဆတိ ပုင်္ဂဝေါ၊

သဗ္ဗာ တာ ဇိမှံ ဂစ္ဆန္တိ၊ နေတ္တေ ဇိမှံ ဂတေ သတိ။

၁၃၄။

‘‘ဧဝမေဝ မနုဿေသု၊ ယော ဟောတိ သေဋ္ဌသမ္မတော၊

သော စေ အဓမ္မံ စရတိ၊ ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာ၊

သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ ဒုခံ သေတိ၊ ရာဇာ စေ ဟောတိ အဓမ္မိကော။

၁၃၅။

‘‘ဂဝံ စေ တရမာနာနံ၊ ဥဇုံ ဂစ္ဆတိ ပုင်္ဂဝေါ၊

သဗ္ဗာ ဂါဝီ ဥဇုံ ယန္တိ၊ နေတ္တေ ဥဇုံ ဂတေ သတိ။

၁၃၆။

‘‘ဧဝမေဝ မနုဿေသု၊ ယော ဟောတိ သေဋ္ဌသမ္မတော၊

သော သစေ ဓမ္မံ စရတိ၊ ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာ၊

သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ သုခံ သေတိ၊ ရာဇာ စေ ဟောတိ ဓမ္မိကော’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဂဝန္တိ ဂုန္နံ။ တရမာနာနန္တိ နဒိံ ဩတရန္တာနံ။ ဇိမှန္တိ ကုဋိလံ ဝင်္ကံ။ နေတ္တေတိ နာယကေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ ဂဝဇေဋ္ဌကေ ဥသဘေ ပုင်္ဂဝေ။ ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာတိ ဣတရေ သတ္တာ ပုရေတရမေဝ အဓမ္မံ စရန္တီတိ အတ္ထော။ ဒုခံ သေတီတိ န ကေဝလံ သေတိ၊ စတူသုပိ ဣရိယာပထေသု ဒုက္ခမေဝ ဝိန္ဒတိ။ အဓမ္မိကောတိ ယဒိ ရာဇာ ဆန္ဒာဒိအဂတိဂမနဝသေန အဓမ္မိကော ဟောတိ။ သုခံ သေတီတိ သစေ ¶ ရာဇာ အဂတိဂမနံ ပဟာယ ဓမ္မိကော ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ စတူသု ဣရိယာပထေသု သုခပ္ပတ္တမေဝ ဟောတီတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဓမ္မံ သုတွာ အတ္တနော ရာဇဘာဝံ ဇာနာပေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေ နိဂြောဓပက္ကံ အဟမေဝ မဓုရံ ကတွာ တိတ္တကံ အကာသိံ၊ ဣဒါနိ ပုန မဓုရံ ကရိဿာမီ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ နဂရံ ဂန္တွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော သဗ္ဗံ ပဋိပါကတိကံ အကာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရာဇောဝါဒဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၃၅] ၅။ ဇမ္ဗုကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဗြဟာ ¶ ပဝဍ္ဎကာယော သောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ သုဂတာလယကရဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတမေဝ၊ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ သတ္ထာရာ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ ဒေဝဒတ္တော တုမှေ ဒိသွာ ကိံ အကာသီ’’တိ ဝုတ္တော ထေရော အာဟ ‘‘ဘန္တေ၊ သော တုမှာကံ အနုကရောန္တော မမ ဟတ္ထေ ဗီဇနိံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိ။ အထ နံ ကောကာလိကော ဥရေ ဇဏ္ဏုနာ ပဟရိ၊ ဣတိ သော တုမှာကံ အနုကရောန္တော ဒုက္ခံ အနုဘဝီ’’တိ။ တံ သုတွာ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ မမ အနုကရောန္တော ဒုက္ခံ အနုဘောတိ၊ ပုဗ္ဗေပေသ အနုဘောသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သီဟယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဟိမဝန္တေ ဂုဟာယံ ဝသန္တော ¶ ဧကဒိဝသံ မဟိံသံ ဝဓိတွာ မံသံ ခါဒိတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂုဟံ အာဂစ္ဆတိ။ ဧကော သိင်္ဂါလော တံ ဒိသွာ ပလာယိတုံ အသက္ကောန္တော ဥရေန နိပဇ္ဇိ၊ ‘‘ကိံ ဇမ္ဗုကာ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ တံ၊ ဘဒ္ဒန္တေ’’တိ အာဟ။ သီဟော ‘‘တေန ဟိ ဧဟီ’’တိ တံ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ နေတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ မံသံ အာဟရိတွာ ပေါသေသိ။ တဿ သီဟဝိဃာသေန ထူလသရီရတံ ပတ္တဿ ဧကဒိဝသံ မာနော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော သီဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ ‘‘အဟံ၊ သာမိ၊ နိစ္စကာလံ တုမှာကံ ပလိဗောဓော၊ တုမှေ နိစ္စံ မံသံ အာဟရိတွာ မံ ပေါသေထ၊ အဇ္ဇ တုမှေ ဣဓေဝ ဟောထ၊ အဟံ ဧကံ ဝါရဏံ ဝဓိတွာ မံသံ ခါဒိတွာ တုမှာကမ္ပိ အာဟရိဿာမီ’’တိ။ သီဟော ‘‘မာ တေ ¶ ၊ ဇမ္ဗုက၊ ဧတံ ရုစ္စိ၊ န တွံ ဝါရဏံ ဝဓိတွာ မံသခါဒကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တော၊ အဟံ တေ ဝါရဏံ ဝဓိတွာ ဒဿာမိ၊ ဝါရဏော နာမ မဟာကာယော ပဝဍ္ဎကာယော၊ မာ ဝါရဏံ ဂဏှိ၊ မမ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ။

၁၃၇။

‘‘ဗြဟာ ပဝဍ္ဎကာယော သော၊ ဒီဃဒါဌော စ ဇမ္ဗုက၊

န တွံ တတ္ထ ကုလေ ဇာတော၊ ယတ္ထ ဂဏှန္တိ ကုဉ္ဇရ’’န္တိ။

တတ္ထ ဗြဟာတိ မဟန္တော။ ပဝဍ္ဎကာယောတိ ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂတကာယော။ ဒီဃဒါဌောတိ ဒီဃဒန္တော တေဟိ ဒန္တေဟိ တုမှာဒိသေ ပဟရိတွာ ဇီဝိတက္ခယေ ¶ ပါပေတိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ သီဟကုလေ ဇာတာ မတ္တဝါရဏံ ဂဏှန္တိ၊ တွံ န တတ္ထ ဇာတော၊ သိင်္ဂါလကုလေ ပန ဇာတောသီတိ အတ္ထော။

သိင်္ဂါလော သီဟေန ဝါရိတောယေဝ ဂုဟာ နိက္ခမိတွာ တိက္ခတ္တုံ ‘‘ဗုက္က ဗုက္ကာ’’တိ သိင်္ဂါလိကံ နဒံ နဒိတွာ ပဗ္ဗတကူဋေ ဌိတော ပဗ္ဗတပါဒံ ဩလောကေန္တော ဧကံ ကာဠဝါရဏံ ပဗ္ဗတပါဒေန အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ‘‘တဿ ကုမ္ဘေ ပတိဿာမီ’’တိ ပရိဝတ္တိတွာ ပါဒမူလေ ပတိ။ ဝါရဏော ပုရိမပါဒံ ဥက္ခိပိတွာ တဿ မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ သီသံ ဘိဇ္ဇိတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ဇာတံ ¶ ။ သော တတ္ထေဝ အနုတ္ထုနန္တော သယိ၊ ဝါရဏော ကောဉ္စနာဒံ ကရောန္တော ပက္ကာမိ။ ဗောဓိသတ္တော ဂန္တွာ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဌိတော တံ ဝိနာသပ္ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အတ္တနော မာနံ နိဿာယ နဋ္ဌော သိင်္ဂါလော’’တိ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၃၈။

‘‘အသီဟော သီဟမာနေန၊ ယော အတ္တာနံ ဝိကုဗ္ဗတိ၊

ကောတ္ထူဝ ဂဇမာသဇ္ဇ၊ သေတိ ဘူမျာ အနုတ္ထုနံ။

၁၃၉။

‘‘ယသဿိနော ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿ၊ သဉ္ဇာတခန္ဓဿ မဟဗ္ဗလဿ၊

အသမေက္ခိယ ထာမဗလူပပတ္တိံ၊ သ သေတိ နာဂေန ဟတောယံ ဇမ္ဗုကော။

၁၄၀။

‘‘ယော စီဓ ကမ္မံ ကုရုတေ ပမာယ၊ ထာမဗ္ဗလံ အတ္တနိ သံဝိဒိတွာ၊

ဇပ္ပေန မန္တေန သုဘာသိတေန၊ ပရိက္ခဝါ သော ဝိပုလံ ဇိနာတီ’’တိ။

တတ္ထ ဝိကုဗ္ဗတီတိ ပရိဝတ္တေတိ။ ကောတ္ထူဝါတိ သိင်္ဂါလော ဝိယ။ အနုတ္ထုနန္တိ အနုတ္ထုနန္တော။ ဣဒံ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ အယံ ကောတ္ထု မဟန္တံ ဂဇံ ပတွာ အနုတ္ထုနန္တော ဘူမိယံ သေတိ၊ ဧဝံ ယော အညော ဒုဗ္ဗလော ဗလဝတာ ဝိဂ္ဂဟံ ကရောတိ၊ သောပိ ဧဝရူပေါဝ ဟောတီတိ။

ယသဿိနောတိ ဣဿရိယဝတော။ ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿာတိ ကာယဗလေန စ ဉာဏဗလေန စ ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿ။ သဉ္ဇာတခန္ဓဿာတိ သုသဏ္ဌိတမဟာခန္ဓဿ။ မဟဗ္ဗလဿာတိ ¶ မဟာထာမဿ။ ထာမဗလူပပတ္တိန္တိ ဧဝရူပဿ သီဟဿ ထာမသင်္ခါတံ ဗလဉ္စေဝ သီဟဇာတိသင်္ခါတံ ဥပပတ္တိဉ္စ အဇာနိတွာ၊ ကာယထာမဉ္စ ဉာဏဗလဉ္စ သီဟဥပပတ္တိဉ္စ အဇာနိတွာတိ အတ္ထော။ သ သေတီတိ အတ္တာနမ္ပိ သီဟေန သဒိသံ မညမာနော၊ သော အယံ ဇမ္ဗုကော နာဂေန ဟတော မတသယနံ သေတိ။

ပမာယာတိ ပမိနိတွာ ဥပပရိက္ခိတွာ။ ‘‘ပမာဏာ’’တိပိ ပါဌော၊ အတ္တနော ပမာဏံ ဂဟေတွာ ယော အတ္တနော ပမာဏေန ကမ္မံ ကုရုတေတိ အတ္ထော။ ထာမဗ္ဗလန္တိ ထာမသင်္ခါတံ ဗလံ၊ ကာယထာမဉ္စ ဉာဏဗလဉ္စာတိပိ အတ္ထော။ ဇပ္ပေနာတိ ဇပေန၊ အဇ္ဈေနေနာတိ အတ္ထော။ မန္တေနာတိ အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ ကရဏေန။ သုဘာသိတေနာတိ သစ္စာဒိဂုဏယုတ္တေန အနဝဇ္ဇဝစနေန။ ပရိက္ခဝါတိ ¶ ပရိက္ခာသမ္ပန္နော။ သော ဝိပုလံ ဇိနာတီတိ ယော ဧဝရူပေါ ဟောတိ၊ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကုရုမာနော အတ္တနော ထာမဉ္စ ဗလဉ္စ ဉတွာ ဇပ္ပမန္တဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ သုဘာသိတံ ဘာသန္တော ကရောတိ၊ သော ဝိပုလံ မဟန္တံ အတ္ထံ ဇိနာတိ န ပရိဟာယတီတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ဣမာဟိ တီဟိ ဂါထာဟိ ဣမသ္မိံ လောကေ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ကမ္မံ ကထေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သိင်္ဂါလော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ သီဟော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဇမ္ဗုကဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၃၃၆] ၆။ ဗြဟာဆတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

တိဏံ တိဏန္တိ လပသီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကုဟကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ကထိတမေဝ။

အတီတေ ပန ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အမစ္စော ¶ အဟောသိ။ ဗာရာဏသိရာဇာ မဟတိယာ သေနာယ ကောသလရာဇာနံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ သာဝတ္ထိံ ပတွာ ယုဒ္ဓေန နဂရံ ပဝိသိတွာ ရာဇာနံ ဂဏှိ။ ကောသလရညော ပန ပုတ္တော ဆတ္တော နာမ ¶ ကုမာရော အတ္ထိ။ သော အညာတကဝေသေန နိက္ခမိတွာ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ တယော ဝေဒေ စ အဋ္ဌာရသ သိပ္ပာနိ စ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တက္ကသိလတော နိက္ခမ္မ သဗ္ဗသမယသိပ္ပာနိ သိက္ခန္တော ဧကံ ပစ္စန္တဂါမံ ပါပုဏိ။ တံ နိဿာယ ပဉ္စသတတာပသာ အရညေ ပဏ္ဏသာလာသု ဝသန္တိ။ ကုမာရော တေ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဣမေသမ္ပိ သန္တိကေ ကိဉ္စိ သိက္ခိဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗဇိတွာ ယံ တေ ဇာနန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ ဥဂ္ဂဏှိ။ သော အပရဘာဂေ ဂဏသတ္ထာ ဇာတော။

အထေကဒိဝသံ ဣသိဂဏံ အာမန္တေတွာ ‘‘မာရိသာ၊ ကသ္မာ မဇ္ဈိမဒေသံ န ဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မာရိသ၊ မဇ္ဈိမဒေသေ မနုဿာ နာမ ¶ ပဏ္ဍိတာ၊ တေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ၊ အနုမောဒနံ ကာရာပေန္တိ၊ မင်္ဂလံ ဘဏာပေန္တိ၊ အသက္ကောန္တေ ဂရဟန္တိ၊ မယံ တေန ဘယေန န ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘မာ တုမှေ ဘာယထ၊ အဟမေတံ သဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆာမာ’’တိ သဗ္ဗေ အတ္တနော အတ္တနော ခါရိဝိဝိဓမာဒါယ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတ္တာ။ ဗာရာဏသိရာဇာပိ ကောသလရဇ္ဇံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ကတွာ တတ္ထ ရာဇယုတ္တေ ဌပေတွာ သယံ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနံ ဓနံ ဂဟေတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဥယျာနေ လောဟစာဋိယော ပူရာပေတွာ နိဒဟိတွာ တသ္မိံ သမယေ ဗာရာဏသိယမေဝ ဝသတိ။ အထ တေ ဣသယော ရာဇုယျာနေ ရတ္တိံ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ နဂရံ ဘိက္ခာယ ပဝိသိတွာ ရာဇဒွါရံ အဂမံသု။ ရာဇာ တေသံ ဣရိယာပထေဿု ပသီဒိတွာ ပက္ကောသာပေတွာ မဟာတလေ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဒတွာ ယာဝ ဘတ္တကာလာ တံ တံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ဆတ္တော ရညော စိတ္တံ အာရာဓေန္တော သဗ္ဗပဉှေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ဝိစိတြံ အနုမောဒနံ အကာသိ။ ရာဇာ သုဋ္ဌုတရံ ပသန္နော ပဋိညံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗေပိ တေ ဥယျာနေ ဝါသာပေသိ။

ဆတ္တော နိဓိဥဒ္ဓရဏမန္တံ ဇာနာတိ။ သော တတ္ထ ဝသန္တော ‘‘ကဟံ နု ခေါ ဣမိနာ မမ ပိတု သန္တကံ ဓနံ နိဒဟိတ’’န္တိ မန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ ဩလောကေန္တော ဥယျာနေ နိဒဟိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣဒံ ဓနံ ဂဟေတွာ မမ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တာပသေ အာမန္တေတွာ ‘‘မာရိသာ၊ အဟံ ကောသလရညော ပုတ္တော၊ ဗာရာဏသိရညာ အမှာကံ ရဇ္ဇေ ဂဟိတေ အညာတကဝေသေန နိက္ခမိတွာ ဧတ္တကံ ကာလံ အတ္တနော ဇီဝိတံ အနုရက္ခိံ၊ ဣဒါနိ ကုလသန္တကံ ဓနံ လဒ္ဓံ၊ အဟံ ဧတံ အာဒါယ ဂန္တွာ အတ္တနော ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမိ၊ တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘မယမ္ပိ တယာဝ သဒ္ဓိံ ဂမိဿာမာ’’တိ ¶ ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ မဟန္တေ မဟန္တေ စမ္မပသိဗ္ဗကေ ကာရေတွာ ရတ္တိဘာဂေ ဘူမိံ ခဏိတွာ ဓနစာဋိယော ဥဒ္ဓရိတွာ ပသိဗ္ဗကေသု ¶ ဓနံ ပက္ခိပိတွာ စာဋိယော တိဏဿ ပူရာပေတွာ ပဉ္စ စ ဣသိသတာနိ အညေ စ မနုဿေ ဓနံ ဂါဟာပေတွာ ပလာယိတွာ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ သဗ္ဗေ ရာဇယုတ္တေ ¶ ဂါဟာပေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ပါကာရအဋ္ဋာလကာဒိပဋိသင်္ခရဏံ ကာရာပေတွာ ပုန သပတ္တရညာ ယုဒ္ဓေန အဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ကတွာ နဂရံ အဇ္ဈာဝသတိ။ ဗာရာဏသိရညောပိ ‘‘တာပသာ ဥယျာနတော ဓနံ ဂဟေတွာ ပလာတာ’’တိ အာရောစယိံသု။ သော ဥယျာနံ ဂန္တွာ စာဋိယော ဝိဝရာပေတွာ တိဏမေဝ ပဿိ၊ တဿ ဓနံ နိဿာယ မဟန္တော သောကော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော နဂရံ ဂန္တွာ ‘‘တိဏံ တိဏ’’န္တိ ဝိပ္ပလပန္တော စရတိ၊ နာဿ ကောစိ သောကံ နိဗ္ဗာပေတုံ သက္ကောတိ။

ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘ရညော မဟန္တော သောကော၊ ဝိပ္ပလပန္တော စရတိ၊ ဌပေတွာ ခေါ ပန မံ နာဿ အညော ကောစိ သောကံ ဝိနောဒေတုံ သမတ္ထော၊ နိဿောကံ နံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော ဧကဒိဝသံ တေန သဒ္ဓိံ သုခနိသိန္နော တဿ ဝိပ္ပလပနကာလေ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၄၁။

‘‘တိဏံ တိဏန္တိ လပသိ၊ ကော နု တေ တိဏမာဟရိ၊

ကိံ နု တေ တိဏကိစ္စတ္ထိ၊ တိဏမေဝ ပဘာသသီ’’တိ။

တတ္ထ ကိံ နု တေ တိဏကိစ္စတ္ထီတိ ကိံ နု တဝ တိဏေန ကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ အတ္ထိ။ တိဏမေဝ ပဘာသသီတိ တွဉှိ ကေဝလံ ‘‘တိဏံ တိဏ’’န္တိ တိဏမေဝ ပဘာသသိ၊ ‘‘အသုကတိဏံ နာမာ’’တိ န ကထေသိ၊ တိဏနာမံ တာဝဿ ကထေဟိ ‘‘အသုကတိဏံ နာမာ’’တိ၊ မယံ တေ အာဟရိဿာမ၊ အထ ပန တေ တိဏေနတ္ထော နတ္ထိ၊ နိက္ကာရဏာ မာ ဝိပ္ပလပီတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၄၂။

‘‘ဣဓာဂမာ ဗြဟ္မစာရီ၊ ဗြဟာ ဆတ္တော ဗဟုဿုတော၊

သော မေ သဗ္ဗံ သမာဒါယ၊ တိဏံ နိက္ခိပ္ပ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

တတ္ထ ဗြဟာတိ ဒီဃော။ ဆတ္တောတိ တဿ နာမံ။ သဗ္ဗံ သမာဒါယာတိ သဗ္ဗံ ဓနံ ဂဟေတွာ။ တိဏံ နိက္ခိပ္ပ ဂစ္ဆတီတိ စာဋီသု တိဏံ နိက္ခိပိတွာ ဂတောတိ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။

တံ ¶ ¶ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၄၃။

‘‘ဧဝေတံ ဟောတိ ကတ္တဗ္ဗံ၊ အပ္ပေန ဗဟုမိစ္ဆတာ၊

သဗ္ဗံ သကဿ အာဒါနံ၊ အနာဒါနံ တိဏဿ စာ’’တိ။

တဿတ္ထော ¶ – အပ္ပေန တိဏေန ဗဟုဓနံ ဣစ္ဆတာ ဧဝံ ဧတံ ကတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ယဒိဒံ ပိတု သန္တကတ္တာ သကဿ ဓနဿ သဗ္ဗံ အာဒါနံ အဂယှူပဂဿ တိဏဿ စ အနာဒါနံ။ ဣတိ၊ မဟာရာဇ၊ သော ဗြဟာ ဆတ္တော ဂဟေတဗ္ဗယုတ္တကံ အတ္တနော ပိတု သန္တကံ ဓနံ ဂဟေတွာ အဂ္ဂဟေတဗ္ဗယုတ္တကံ တိဏံ စာဋီသု ပက္ခိပိတွာ ဂတော၊ တတ္ထ ကာ ပရိဒေဝနာတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၄၄။

‘‘သီလဝန္တော န ကုဗ္ဗန္တိ၊ ဗာလော သီလာနိ ကုဗ္ဗတိ၊

အနိစ္စသီလံ ဒုဿီလျံ၊ ကိံ ပဏ္ဍိစ္စံ ကရိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ သီလဝန္တောတိ ယေ သီလသမ္ပန္နာ ဗြဟ္မစာရယော၊ တေ ဧဝရူပံ န ကုဗ္ဗန္တိ။ ဗာလော သီလာနိ ကုဗ္ဗတီတိ ဗာလော ပန ဒုရာစာရော ဧဝရူပါနိ အတ္တနော အနာစာရသင်္ခါတာနိ သီလာနိ ကရောတိ။ အနိစ္စသီလန္တိ အဒ္ဓုဝေန ဒီဃရတ္တံ အပ္ပဝတ္တေန သီလေန သမန္နာဂတံ။ ဒုဿီလျန္တိ ဒုဿီလံ။ ကိံ ပဏ္ဍိစ္စံ ကရိဿတီတိ ဧဝရူပံ ပုဂ္ဂလံ ဗာဟုသစ္စပရိဘာဝိတံ ပဏ္ဍိစ္စံ ကိံ ကရိဿတိ ကိံ သမ္ပာဒေဿတိ၊ ဝိပတ္တိမေဝဿ ကရိဿတီတိ။ တံ ဂရဟန္တော ဝတွာ သော တာယ ဗောဓိသတ္တဿ ကထာယ နိဿောကော ဟုတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြဟာဆတ္တော ကုဟကဘိက္ခု အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဗြဟာဆတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၃၃၇] ၇။ ပီဌဇာတကဝဏ္ဏနာ

န ¶ တေ ပီဌမဒါယိမှာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဇနပဒတော ဇေတဝနံ ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ သာမဏေရဒဟရေ ပုစ္ဆိ ‘‘အာဝုသော၊ သာဝတ္ထိယံ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ ကေ ဥပကာရကာ’’တိ ¶ ။ ‘‘အာဝုသော၊ အနာထပိဏ္ဍိကော နာမ မဟာသေဋ္ဌိ၊ ဝိသာခါ နာမ မဟာဥပါသိကာ ဧတေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဥပကာရကာ မာတာပိတုဋ္ဌာနိယာ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပါတောဝ ဧကဘိက္ခုဿပိ အပဝိဋ္ဌကာလေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဃရဒွါရံ အဂမာသိ။ တံ အဝေလာယ ဂတတ္တာ ကောစိ န ဩလောကေသိ ¶ ။ သော တတော ကိဉ္စိ အလဘိတွာ ဝိသာခါယ ဃရဒွါရံ ဂတော။ တတြာပိ အတိပါတောဝ ဂတတ္တာ ကိဉ္စိ န လဘိ။ သော တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရိတွာ ပုနာဂစ္ဆန္တော ယာဂုယာ နိဋ္ဌိတာယ ဂတော၊ ပုနပိ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရိတွာ ဘတ္တေ နိဋ္ဌိတေ ဂတော။ သော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘ဒွေပိ ကုလာနိ အဿဒ္ဓါနိ အပ္ပသန္နာနိ ဧဝ၊ ဣမေ ဘိက္ခူ ပန ‘သဒ္ဓါနိ ပသန္နာနီ’တိ ကထေန္တီ’’တိ တာနိ ကုလာနိ ပရိဘဝန္တော စရတိ။

အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော ကိရ ဇာနပဒေါ ဘိက္ခု အတိကာလဿေဝ ကုလဒွါရံ ဂတော ဘိက္ခံ အလဘိတွာ ကုလာနိ ပရိဘဝန္တော စရတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ တံ ဘိက္ခုံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ ဘိက္ခူ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကသ္မာ တွံ ဘိက္ခု ကုဇ္ဈသိ၊ ပုဗ္ဗေ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တာပသာပိ တာဝ ကုလဒွါရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခံ အလဘိတွာ န ကုဇ္ဈိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အပရဘာဂေ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တေ စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဥယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ နဂရံ ဘိက္ခာယ ပါဝိသိ။ တဒါ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ သဒ္ဓါ ဟောတိ ပသန္နော။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကတရံ ကုလဃရံ သဒ္ဓ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သေဋ္ဌိဃရ’’န္တိ သုတွာ ¶ သေဋ္ဌိနော ဃရဒွါရံ အဂမာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သေဋ္ဌိ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂတော၊ မနုဿာပိ နံ န ပဿိံသု၊ သော နိဝတ္တိတွာ ဂစ္ဆတိ။ အထ နံ သေဋ္ဌိ ရာဇကုလတော နိဝတ္တန္တော ¶ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ဘိက္ခာဘာဇနံ ဂဟေတွာ ဃရံ နေတွာ နိသီဒါပေတွာ ပါဒဓောဝနတေလမက္ခနယာဂုခဇ္ဇကာဒီဟိ သန္တပ္ပေတွာ အန္တရာဘတ္တေ ကိဉ္စိ ကာရဏံ အပုစ္ဆိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဃရဒွါရံ အာဂတာ နာမ ယာစကာ ဝါ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာ ဝါ သက္ကာရသမ္မာနံ အလဘိတွာ ဂတပုဗ္ဗာ နာမ နတ္ထိ၊ တုမှေ ပန အဇ္ဇ အမှာကံ ဒါရကေဟိ အဒိဋ္ဌတ္တာ အာသနံ ဝါ ပါနီယံ ဝါ ပါဒဓောဝနံ ဝါ ယာဂုဘတ္တံ ဝါ အလဘိတွာဝ ဂတာ၊ အယံ အမှာကံ ဒေါသော၊ တံ နော ခမိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၄၅။

‘‘န တေ ပီဌမဒါယိမှာ၊ န ပါနံ နပိ ဘောဇနံ၊

ဗြဟ္မစာရိ ခမဿု မေ၊ ဧတံ ပဿာမိ အစ္စယ’’န္တိ။

တတ္ထ န တေ ပီဌမဒါယိမှာတိ ပီဌမ္ပိ တေ န ဒါပယိမှ။

တံ ¶ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၄၆။

‘‘နေဝါဘိသဇ္ဇာမိ န စာပိ ကုပ္ပေ၊ န စာပိ မေ အပ္ပိယမာသိ ကိဉ္စိ၊

အထောပိ မေ အာသိ မနောဝိတက္ကော၊ ဧတာဒိသော နူန ကုလဿ ဓမ္မော’’တိ။

တတ္ထ နေဝါဘိသဇ္ဇာမီတိ နေဝ လဂ္ဂါမိ။ ဧတာဒိသောတိ ‘‘ဣမဿ ကုလဿ ဧတာဒိသော နူန သဘာဝေါ၊ အဒါယကဝံသော ဧသ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ မေ မနောဝိတက္ကော ဥပ္ပန္နော။

တံ သုတွာ သေဋ္ဌိ ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၄၇။

‘‘ဧသသ္မာကံ ကုလေ ဓမ္မော၊ ပိတုပိတာမဟော သဒါ၊

အာသနံ ဥဒကံ ပဇ္ဇံ၊ သဗ္ဗေတံ နိပဒါမသေ။

၁၄၈။

‘‘ဧသသ္မာကံ ကုလေ ဓမ္မော၊ ပိတုပိတာမဟော သဒါ၊

သက္ကစ္စံ ဥပတိဋ္ဌာမ၊ ဥတ္တမံ ဝိယ ဉာတက’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ¶ ဓမ္မောတိ သဘာဝေါ။ ပိတုပိတာမဟောတိ ပိတူနဉ္စ ပိတာမဟာနဉ္စ သန္တကော။ ဥဒကန္တိ ပါဒဓောဝနဥဒကံ။ ပဇ္ဇန္တိ ပါဒမက္ခနတေလံ။ သဗ္ဗေတန္တိ သဗ္ဗံ ဧတံ။ နိပဒါမသေတိ နိကာရပကာရာ ဥပသဂ္ဂါ၊ ဒါမသေတိ အတ္ထော၊ ဒဒါမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိနာ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ ဒါယကဝံသော အမှာကံ ဝံသောတိ ဒဿေတိ။ ဥတ္တမံ ဝိယ ဉာတကန္တိ မာတရံ ဝိယ ပိတရံ ဝိယ စ မယံ ဓမ္မိကံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဒိသွာ သက္ကစ္စံ သဟတ္ထေန ဥပဋ္ဌဟာမာတိ အတ္ထော။

ဗောဓိသတ္တော ပန ကတိပါဟံ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိနော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော တတ္ထ ဝသိတွာ ပုန ဟိမဝန္တမေဝ ဂန္တွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ပီဌဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၃၃၈] ၈။ ထုသဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝိဒိတံ ¶ ထုသန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အဇာတသတ္တုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိံ ကိရ မာတုကုစ္ဆိဂတေ တဿ မာတု ကောသလရာဇဓီတာယ ဗိမ္ဗိသာရရညော ဒက္ခိဏဇာဏုလောဟိတပိဝနဒေါဟဠော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဏ္ဍု အဟောသိ။ သာ ပရိစာရိကာဟိ ပုစ္ဆိတာ တာသံ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ရာဇာပိ သုတွာ နေမိတ္တကေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဒေဝိယာ ကိရ ဧဝရူပေါ ဒေါဟဠော ဥပ္ပန္နော၊ တဿ ကာ နိပ္ဖတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ နေမိတ္တကာ ‘‘ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တကသတ္တော တုမှေ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿတီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ‘‘သစေ မမ ပုတ္တော မံ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿတိ၊ ကော ဧတ္ထ ဒေါသော’’တိ ဒက္ခိဏဇာဏုံ သတ္ထေန ဖာလာပေတွာ လောဟိတံ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကေန ဂါဟာပေတွာ ဒေဝိယာ ပါယေသိ။ သာ စိန္တေသိ ‘‘သစေ မမ ကုစ္ဆိယံ ¶ နိဗ္ဗတ္တော ပုတ္တော ပိတရံ မာရေဿတိ၊ ကိံ မေ တေနာ’’တိ။ သာ ဂဗ္ဘပါတနတ္ထံ ကုစ္ဆိံ မဒ္ဒါပေသိ ¶ ။

ရာဇာ ဉတွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ မယှံ ကိရ ပုတ္တော မံ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿတိ၊ န ခေါ ပနာဟံ အဇရော အမရော၊ ပုတ္တမုခံ ပဿိတုံ မေ ဒေဟိ၊ မာ ဣတော ပဘုတိ ဧဝရူပံ ကမ္မံ အကာသီ’’တိ အာဟ။ သာ တတော ပဋ္ဌာယ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ကုစ္ဆိံ မဒ္ဒါပေသိ။ ရာဇာ ဉတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဥယျာနဂမနံ နိဝါရေသိ။ သာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ စဿ အဇာတဿေဝ ပိတု သတ္တုဘာဝတော ‘‘အဇာတသတ္တု’’တွေဝ နာမမကံသု။ တသ္မိံ ကုမာရပရိဟာရေန ဝဍ္ဎန္တေ သတ္ထာ ဧကဒိဝသံ ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝုတော ရညော နိဝေသနံ ဂန္တွာ နိသီဒိ။ ရာဇာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပဏီတေန ခါဒနီယဘောဇနီယေန ပရိဝိသိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော နိသီဒိ။ တသ္မိံ ခဏေ ကုမာရံ မဏ္ဍေတွာ ရညော အဒံသု။ ရာဇာ ဗလဝသိနေဟေန ပုတ္တံ ဂဟေတွာ ဦရုမှိ နိသီဒါပေတွာ ပုတ္တဂတေန ပေမေန ပုတ္တမေဝ မမာယန္တော န ဓမ္မံ သုဏာတိ။ သတ္ထာ တဿ ပမာဒဘာဝံ ဉတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေ ရာဇာနော ပုတ္တေ အာသင်္ကမာနာ ပဋိစ္ဆန္နေ ကာရေတွာ ‘အမှာကံ အစ္စယေန နီဟရိတွာ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေယျာထာ’တိ အာဏာပေသု’’န္တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တက္ကသိလာယံ ဒိသာပါမောက္ခအာစရိယော ဟုတွာ ဗဟူ ရာဇကုမာရေ စ ဗြာဟ္မဏကုမာရေ စ သိပ္ပံ ဝါစေသိ။ ဗာရာဏသိရညောပိ ပုတ္တော သောဠသဝဿကာလေ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တယော ဝေဒေ စ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ စ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပရိပုဏ္ဏသိပ္ပော အာစရိယံ အာပုစ္ဆိ။ အာစရိယော အင်္ဂဝိဇ္ဇာဝသေန တံ ဩလောကေန္တော ‘‘ဣမဿ ပုတ္တံ နိဿာယ အန္တရာယော ပညာယတိ၊ တမဟံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဟရိဿာမီ’’တိ ¶ စိန္တေတွာ စတဿော ဂါထာ ဗန္ဓိတွာ ရာဇကုမာရဿ အဒါသိ၊ ဧဝဉ္စ ပန တံ ဝဒေသိ ‘‘တာတ၊ ပဌမံ ဂါထံ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ တဝ ပုတ္တဿ သောဠသဝဿကာလေ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝဒေယျာသိ၊ ဒုတိယံ မဟာဥပဋ္ဌာနကာလေ၊ တတိယံ ပါသာဒံ အဘိရုဟမာနော သောပါနသီသေ ဌတွာ၊ စတုတ္ထံ သယနသိရိဂဗ္ဘံ ¶ ပဝိသန္တော ဥမ္မာရေ ဌတွာ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ¶ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ ဂတော ဩပရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တဿ ပုတ္တော သောဠသဝဿကာလေ ရညော ဥယျာနကီဠာဒီနံ အတ္ထာယ နိက္ခမန္တဿ သိရိဝိဘဝံ ဒိသွာ ပိတရံ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဟေတုကာမော ဟုတွာ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကာနံ ကထေသိ။ တေ ‘‘သာဓု ဒေဝ၊ မဟလ္လကကာလေ လဒ္ဓေန ဣဿရိယေန ကော အတ္ထော၊ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ရာဇာနံ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒိံသု။ ကုမာရော ‘‘ဝိသံ ခါဒါပေတွာ မာရေဿာမီ’’တိ ပိတရာ သဒ္ဓိံ သာယမာသံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိသံ ဂဟေတွာ နိသီဒိ။ ရာဇာ ဘတ္တပါတိယံ ဘတ္တေ အစ္ဆုပန္တေယေဝ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၄၉။

‘‘ဝိဒိတံ ထုသံ ဥန္ဒုရာနံ၊ ဝိဒိတံ ပန တဏ္ဍုလံ၊

ထုသံ ထုသံ ဝိဝဇ္ဇေတွာ၊ တဏ္ဍုလံ ပန ခါဒရေ’’တိ။

တတ္ထ ဝိဒိတန္တိ ကာဠဝဒ္ဒလေပိ အန္ဓကာရေ ဥန္ဒုရာနံ ထုသော ထုသဘာဝေန တဏ္ဍုလော စ တဏ္ဍုလဘာဝေန ဝိဒိတော ပါကဋောယေဝ။ ဣဓ ပန လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန ‘‘ထုသံ တဏ္ဍုလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ခါဒရေတိ ထုသံ ထုသံ ဝဇ္ဇေတွာ တဏ္ဍုလမေဝ ခါဒန္တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တာတ ကုမာရ၊ ယထာ ဥန္ဒုရာနံ အန္ဓကာရေပိ ထုသော ထုသဘာဝေန တဏ္ဍုလော စ တဏ္ဍုလဘာဝေန ပါကဋော၊ တေ ထုသံ ဝဇ္ဇေတွာ တဏ္ဍုလမေဝ ခါဒန္တိ၊ ဧဝမေဝ မမပိ တဝ ဝိသံ ဂဟေတွာ နိသိန္နဘာဝေါ ပါကဋောတိ။

ကုမာရော ‘‘ဉာတောမှီ’’တိ ဘီတော ဘတ္တပါတိယံ ဝိသံ ပါတေတုံ အဝိသဟိတွာ ဥဋ္ဌာယ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ဂတော။ သော တမတ္ထံ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကာနံ အာရောစေတွာ ‘‘အဇ္ဇ တာဝမှိ ဉာတော၊ ဣဒါနိ ကထံ မာရေဿာမီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ ဥယျာနေ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟုတွာ နိကဏ္ဏိကဝသေန မန္တယမာနာ ‘‘အတ္ထေကော ဥပါယော၊ ခဂ္ဂံ သန္နယှိတွာ မဟာဥပဋ္ဌာနံ ဂတကာလေ အမစ္စာနံ အန္တရေ ဌတွာ ရညော ပမတ္တဘာဝံ ဉတွာ ခဂ္ဂေန ပဟရိတွာ မာရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဝတ္ထပေသုံ။ ကုမာရော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ မဟာဥပဋ္ဌာနကာလေ သန္နဒ္ဓခဂ္ဂေါ ¶ ဟုတွာ ဂန္တွာ ဣတော စိတော စ ရညော ပဟရဏောကာသံ ဥပဓာရေတိ။ တသ္မိံ ခဏေ ရာဇာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၅၀။

‘‘ယာ ¶ မန္တနာ အရညသ္မိံ၊ ယာ စ ဂါမေ နိကဏ္ဏိကာ၊

ယဉ္စေတံ ဣတိ စီတိ စ၊ ဧတမ္ပိ ဝိဒိတံ မယာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ အရညသ္မိန္တိ ဥယျာနေ။ နိကဏ္ဏိကာတိ ကဏ္ဏမူလေ မန္တနာ။ ယဉ္စေတံ ဣတိ စီတိ စာတိ ယဉ္စ ဧတံ ဣဒါနိ မမ ပဟရဏောကာသပရိယေသနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တာတ ကုမာရ၊ ယာ ဧသာ တဝ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကေဟိ သဒ္ဓိံ ဥယျာနေ စ ဂါမေ စ နိကဏ္ဏိကာ မန္တနာ၊ ယဉ္စေတံ ဣဒါနိ မမ မာရဏတ္ထာယ ဣတိ စီတိ စ ကရဏံ၊ ဧတမ္ပိ သဗ္ဗံ မယာ ဉာတန္တိ။

ကုမာရော ‘‘ဇာနာတိ မေ ဝေရိဘာဝံ ပိတာ’’တိ တတော ပလာယိတွာ ဥပဋ္ဌာကာနံ အာရောစေသိ။ တေ သတ္တဋ္ဌ ဒိဝသေ အတိက္ကမိတွာ ‘‘ကုမာရ၊ န တေ ပိတာ၊ ဝေရိဘာဝံ ဇာနာတိ၊ တက္ကမတ္တေန တွံ ဧဝံသညီ အဟောသိ၊ မာရေဟိ န’’န္တိ ဝဒိံသု။ သော ဧကဒိဝသံ ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ သောပါနမတ္ထကေ ဂဗ္ဘဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ သောပါနမတ္ထကေ ဌိတော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၅၁။

‘‘ဓမ္မေန ကိရ ဇာတဿ၊ ပိတာ ပုတ္တဿ မက္ကဋော၊

ဒဟရဿေဝ သန္တဿ၊ ဒန္တေဟိ ဖလမစ္ဆိဒါ’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မေနာတိ သဘာဝေန။ ပိတာ ပုတ္တဿ မက္ကဋောတိ ပိတာ မက္ကဋော ပုတ္တဿ မက္ကဋပေါတကဿ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ အရညေ ဇာတော မက္ကဋော အတ္တနော ယူထပရိဟရဏံ အာသင်္ကန္တော တရုဏဿ မက္ကဋပေါတကဿ ဒန္တေဟိ ဖလံ ဆိန္ဒိတွာ ပုရိသဘာဝံ နာသေတိ၊ တထာ တဝ အတိရဇ္ဇကာမဿ ဖလာနိ ဥပ္ပာဋာပေတွာ ပုရိသဘာဝံ နာသေဿာမီတိ။

ကုမာရော ‘‘ဂဏှာပေတုကာမော မံ ပိတာ’’တိ ဘီတော ပလာယိတွာ ‘‘ပိတရာမှိ သန္တဇ္ဇိတော’’တိ ဥပဋ္ဌာကာနံ အာရောစေသိ။ တေ အဍ္ဎမာသမတ္တေ ဝီတိဝတ္တေ ‘‘ကုမာရ၊ သစေ ရာဇာ ဇာနေယျ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ နာဓိဝါသေယျ၊ တက္ကမတ္တေန တယာ ကထိတံ၊ မာရေဟိ ¶ န’’န္တိ ဝဒိံသု။ သော ဧကဒိဝသံ ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ဥပရိပါသာဒေ သိရိသယနံ ပဝိသိတွာ ‘‘အာဂစ္ဆန္တမေဝ နံ မာရေဿာမီ’’တိ ဟေဋ္ဌာပလ္လင်္ကေ နိသီဒိ။ ရာဇာ ဘုတ္တသာယမာသော ပရိဇနံ ဥယျောဇေတွာ ‘‘နိပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသန္တော ဥမ္မာရေ ဌတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၅၂။

‘‘ယမေတံ ¶ ပရိသပ္ပသိ၊ အဇကာဏောဝ သာသပေ၊

ယောပါယံ ဟေဋ္ဌတော သေတိ၊ ဧတမ္ပိ ဝိဒိတံ မယာ’’တိ။

တတ္ထ ပရိသပ္ပသီတိ ဘယေန ဣတော စိတော စ သပ္ပသိ။ သာသပေတိ သာသပခေတ္တေ။ ယောပါယန္တိ ယောပိ အယံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယမ္ပိ ဧတံ တွံ သာသပဝနံ ပဝိဋ္ဌကာဏဧဠကော ဝိယ ဘယေန ဣတော ¶ စိတော စ သံသပ္ပသိ၊ ပဌမံ ဝိသံ ဂဟေတွာ အာဂတောသိ၊ ဒုတိယံ ခဂ္ဂေန ပဟရိတုကာမော ဟုတွာ အာဂတောသိ၊ တတိယံ ခဂ္ဂံ အာဒါယ သောပါနမတ္ထကေ အဋ္ဌာသိ၊ ဣဒါနိ မံ ‘‘မာရေဿာမီ’’တိ ဟေဋ္ဌာသယနေ နိပန္နောသိ၊ သဗ္ဗမေတံ ဇာနာမိ၊ န တံ ဣဒါနိ ဝိဿဇ္ဇေမိ၊ ဂဟေတွာ ရာဇာဏံ ကာရာပေဿာမီတိ။ ဧဝံ တဿ အဇာနန္တဿေဝ သာ သာ ဂါထာ တံ တံ အတ္ထံ ဒီပေတိ။

ကုမာရော ‘‘ဉာတောမှိ ပိတရာ၊ ဣဒါနိ မံ နာဿေဿတီ’’တိ ဘယပ္ပတ္တော ဟေဋ္ဌာသယနာ နိက္ခမိတွာ ခဂ္ဂံ ရညော ပါဒမူလေ ဆဍ္ဍေတွာ ‘‘ခမာဟိ မေ၊ ဒေဝါ’’တိ ပါဒမူလေ ဥရေန နိပဇ္ဇိ။ ရာဇာ ‘‘န မယှံ ကောစိ ကမ္မံ ဇာနာတီတိ တွံ စိန္တေသီ’’တိ တံ တဇ္ဇေတွာ သင်္ခလိကဗန္ဓနေန ဗန္ဓာပေတွာ ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသာပေတွာ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ တဒါ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏံ သလ္လက္ခေသိ။ သော အပရဘာဂေ ကာလမကာသိ၊ တဿ သရီရကိစ္စံ ကတွာ ကုမာရံ ဗန္ဓနာဂါရာ နီဟရိတွာ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ တက္ကသိလာယံ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ထုသဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၃၃၉] ၉။ ဗာဝေရုဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဒဿနေန မောရဿာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဟတလာဘသက္ကာရေ တိတ္ထိယေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တိတ္ထိယာ ဟိ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ လာဘိနော အဟေသုံ၊ ဥပ္ပန္နေ ပန ဗုဒ္ဓေ ဟတလာဘသက္ကာရာ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကာ ဝိယ ဇာတာ။ တေသံ တံ ပဝတ္တိံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ¶ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ယာဝ ဂုဏဝန္တာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာဝ နိဂ္ဂုဏာ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တာ အဟေသုံ၊ ဂုဏဝန္တေသု ပန ဥပ္ပန္နေသု နိဂ္ဂုဏာ ဟတလာဘသက္ကာရာ ဇာတာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော မောရယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝုဍ္ဎိမနွာယ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော အရညေ ဝိစရိ။ တဒါ ဧကစ္စေ ဝါဏိဇာ ဒိသာကာကံ ဂဟေတွာ နာဝါယ ဗာဝေရုရဋ္ဌံ အဂမံသု။ တသ္မိံ ကိရ ကာလေ ဗာဝေရုရဋ္ဌေ သကုဏာ နာမ နတ္ထိ။ အာဂတာဂတာ ရဋ္ဌဝါသိနော ¶ တံ ပဉ္ဇရေ နိသိန္နံ ဒိသွာ ‘‘ပဿထိမဿ ဆဝိဝဏ္ဏံ ဂလပရိယောသာနံ မုခတုဏ္ဍကံ မဏိဂုဠသဒိသာနိ အက္ခီနီ’’တိ ကာကမေဝ ပသံသိတွာ တေ ဝါဏိဇကေ အာဟံသု ‘‘ဣမံ၊ အယျာ၊ သကုဏံ အမှာကံ ဒေထ၊ အမှာကံ ဣမိနာ အတ္ထော၊ တုမှေ အတ္တနော ရဋ္ဌေ အညံ လဘိဿထာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မူလေန ဂဏှထာ’’တိ။ ‘‘ကဟာပဏေန နော ဒေထာ’’တိ။ ‘‘န ဒေမာ’’တိ ¶ ။ အနုပုဗ္ဗေန ဝဍ္ဎိတွာ ‘‘သတေန ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အမှာကံ ဧသ ဗဟူပကာရော၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ မေတ္တိ ဟောတူ’’တိ ကဟာပဏသတံ ဂဟေတွာ အဒံသု။ တေ တံ နေတွာ သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရေ ပက္ခိပိတွာ နာနပ္ပကာရေန မစ္ဆမံသေန စေဝ ဖလာဖလေန စ ပဋိဇဂ္ဂိံသု။ အညေသံ သကုဏာနံ အဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌာနေ ဒသဟိ အသဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ကာကော လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော အဟောသိ။

ပုနဝါရေ တေ ဝါဏိဇာ ဧကံ မောရရာဇာနံ ဂဟေတွာ ယထာ အစ္ဆရသဒ္ဒေန ဝဿတိ၊ ပါဏိပ္ပဟရဏသဒ္ဒေန နစ္စတိ၊ ဧဝံ သိက္ခာပေတွာ ဗာဝေရုရဋ္ဌံ အဂမံသု။ သော မဟာဇနေ သန္နိပတိတေ နာဝါယ ဓုရေ ဌတွာ ပက္ခေ ဝိဓုနိတွာ မဓုရဿရံ နိစ္ဆာရေတွာ နစ္စိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ သောမနဿဇာတာ ‘‘ဧတံ၊ အယျာ၊ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ သုသိက္ခိတံ သကုဏရာဇာနံ အမှာကံ ဒေထာ’’တိ အာဟံသု။ အမှေဟိ ပဌမံ ကာကော အာနီတော၊ တံ ဂဏှိတ္ထ၊ ဣဒါနိ ဧကံ မောရရာဇာနံ အာနယိမှာ၊ ဧတမ္ပိ ယာစထ၊ တုမှာကံ ရဋ္ဌေ သကုဏံ နာမ ဂဟေတွာ အာဂန္တုံ န သက္ကာတိ။ ‘‘ဟောတု၊ အယျာ၊ အတ္တနော ရဋ္ဌေ အညံ လဘိဿထ၊ ဣမံ နော ဒေထာ’’တိ မူလံ ဝဍ္ဎေတွာ သဟဿေန ဂဏှိံသု။ အထ နံ သတ္တရတနဝိစိတ္တေ ပဉ္ဇရေ ဌပေတွာ မစ္ဆမံသဖလာဖလေဟိ စေဝ မဓုလာဇသက္ကရပါနကာဒီဟိ စ ပဋိဇဂ္ဂိံသု၊ မယူရရာဇာ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော ဇာတော၊ တဿာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ကာကဿ လာဘသက္ကာရော ပရိဟာယိ၊ ကောစိ ¶ နံ ဩလောကေတုမ္ပိ န ဣစ္ဆိ။ ကာကော ခါဒနီယဘောဇနီယံ အလဘမာနော ‘‘ကာကာ’’တိ ဝဿန္တော ဂန္တွာ ဥက္ကာရဘူမိယံ ဩတရိတွာ ဂေါစရံ ဂဏှိ။

သတ္ထာ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ဃဋေတွာ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၅၃။

‘‘အဒဿနေန ¶ မောရဿ၊ သိခိနော မဉ္ဇုဘာဏိနော၊

ကာကံ တတ္ထ အပူဇေသုံ၊ မံသေန စ ဖလေန စ။

၁၅၄။

‘‘ယဒါ စ သရသမ္ပန္နော၊ မောရော ဗာဝေရုမာဂမာ၊

အထ လာဘော စ သက္ကာရော၊ ဝါယသဿ အဟာယထ။

၁၅၅။

‘‘ယာဝ ¶ နုပ္ပဇ္ဇတီ ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မရာဇာ ပဘင်္ကရော၊

တာဝ အညေ အပူဇေသုံ၊ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏေ။

၁၅၆။

‘‘ယဒါ စ သရသမ္ပန္နော၊ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မံ အဒေသယိ၊

အထ လာဘော စ သက္ကာရော၊ တိတ္ထိယာနံ အဟာယထာ’’တိ။

တတ္ထ သိခိနောတိ သိခါယ သမန္နာဂတဿ။ မဉ္ဇုဘာဏိနောတိ မဓုရဿရဿ။ အပူဇေသုန္တိ အပူဇယိံသု။ မံသေန စ ဖလေန စာတိ နာနပ္ပကာရေန မံသေန ဖလာဖလေန စ။ ဗာဝေရုမာဂမာတိ ဗာဝေရုရဋ္ဌံ အာဂတော။ ‘‘ဘာဝေရူ’’တိပိ ပါဌော။ အဟာယထာတိ ပရိဟီနော။ ဓမ္မရာဇာတိ နဝဟိ လောကုတ္တရဓမ္မေဟိ ပရိသံ ရဉ္ဇေတီတိ ဓမ္မရာဇာ။ ပဘင်္ကရောတိ သတ္တလောကဩကာသလောကသင်္ခါရလောကေသု အာလောကဿ ကတတ္တာ ပဘင်္ကရော။ သရသမ္ပန္နောတိ ဗြဟ္မဿရေန သမန္နာဂတော။ ဓမ္မံ အဒေသယီတိ စတုသစ္စဓမ္မံ ပကာသေသီတိ။

ဣတိ ဣမာ စတဿော ဂါထာ ဘာသိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကာကော နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော အဟောသိ၊ မောရရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဗာဝေရုဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၄၀] ၁၀။ ဝိသယှဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဒါသိ ¶ ဒါနာနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အနာထပိဏ္ဍိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ခဒိရင်္ဂါရဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၄၀) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ အနာထပိဏ္ဍိကံ။ အာမန္တေတွာ ‘‘ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ဂဟပတိ ‘ဒါနံ မာ ဒဒါသီ’တိ အာကာသေ ဌတွာ ဝါရေန္တံ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ ပဋိဗာဟိတွာ ဒါနံ အဒံသုယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အသီတိကောဋိဝိဘဝေါ ဝိသယှော နာမ သေဋ္ဌိ ဟုတွာ ¶ ပဉ္စဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော ဒါနဇ္ဈာသယော ဒါနာဘိရတော အဟောသိ။ သော စတူသု နဂရဒွါရေသု၊ နဂရမဇ္ဈေ၊ အတ္တနော ဃရဒွါရေတိ ဆသု ဌာနေသု ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒါနံ ပဝတ္တေသိ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဆ သတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ဗောဓိသတ္တဿ စ ဝနိဗ္ဗကယာစကာနဉ္စ ဧကသဒိသမေဝ ဘတ္တံ ဟောတိ။ တဿ ဇမ္ဗုဒီပံ ဥန္နင်္ဂလံ ကတွာ ဒါနံ ဒဒတော ¶ ဒါနာနုဘာဝေန သက္ကဿ ဘဝနံ ကမ္ပိ၊ သက္ကဿ ဒေဝရညော ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သက္ကော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဌာနာ စာဝေတုကာမော’’တိ ဥပဓာရေန္တော မဟာသေဋ္ဌိံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဝိသယှော အတိဝိယ ပတ္ထရိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဥန္နင်္ဂလံ ကရောန္တော ဒါနံ ဒေတိ၊ ဣမိနာ ဒါနေန မံ စာဝေတွာ သယံ သက္ကော ဘဝိဿတိ မညေ၊ ဓနမဿ နာသေတွာ ဧတံ ဒလိဒ္ဒံ ကတွာ ယထာ ဒါနံ န ဒေတိ၊ တထာ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ သဗ္ဗံ ဓနဓညံ တေလမဓုဖာဏိတသက္ကရာဒီနိ အန္တမသော ဒါသကမ္မကရပေါရိသမ္ပိ အန္တရဓာပေသိ။

တဒါ ဒါနဗျာဝဋာ အာဂန္တွာ ‘‘သာမိ ဒါနဂ္ဂံ ပစ္ဆိန္နံ၊ ဌပိတဌပိတဋ္ဌာနေ န ကိဉ္စိ ပဿာမာ’’တိ အာရောစယိံသု။ ‘‘ဣတော ပရိဗ္ဗယံ ဟရထ၊ မာ ဒါနံ ပစ္ဆိန္ဒထာ’’တိ ဘရိယံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဒါနံ ပဝတ္တာပေဟီ’’တိ အာဟ။ သာ သကလဂေဟံ ဝိစိနိတွာ အဍ္ဎမာသကမတ္တမ္ပိ အဒိသွာ ‘‘အယျ၊ အမှာကံ နိဝတ္ထဝတ္ထံ ဌပေတွာ အညံ ကိဉ္စိ န ပဿာမိ၊ သကလဂေဟံ တုစ္ဆ’’န္တိ အာဟ။ သတ္တရတနဂဗ္ဘေသု ဒွါရံ ဝိဝရာပေတွာ န ကိဉ္စိ အဒ္ဒသ၊ သေဋ္ဌိဉ္စ ဘရိယဉ္စ ဌပေတွာ အညေ ဒါသကမ္မကရာပိ န ပညာယိံသု။ ပုန မဟာသတ္တော။ ဘရိယံ ¶ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ န သက္ကာ ဒါနံ ပစ္ဆိန္ဒိတုံ၊ သကလနိဝေသနံ ဝိစိနိတွာ ကိဉ္စိ ဥပဓာရေဟီ’’တိ အာဟ။ တသ္မိံ ခဏေ ဧကော တိဏဟာရကော အသိတဉ္စ ကာဇဉ္စ တိဏဗန္ဓနရဇ္ဇုဉ္စ ဒွါရန္တရေ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယိ။ သေဋ္ဌိဘရိယာ တံ ဒိသွာ ‘‘သာမိ၊ ဣဒံ ဌပေတွာ အညံ န ပဿာမီ’’တိ ¶ အာဟရိတွာ အဒါသိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မယာ ဧတ္တကံ ကာလံ တိဏံ နာမ န လာယိတပုဗ္ဗံ၊ အဇ္ဇ ပန တိဏံ လာယိတွာ အာဟရိတွာ ဝိက္ကိဏိတွာ ယထာနုစ္ဆဝိကံ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဒါနုပစ္ဆေဒဘယေန အသိတဉ္စေဝ ကာဇဉ္စ ရဇ္ဇုဉ္စ ဂဟေတွာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ တိဏဝတ္ထုံ ဂန္တွာ တိဏံ လာယိတွာ ‘‘ဧကော အမှာကံ ဘဝိဿတိ၊ ဧကေန ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဒွေ တိဏကလာပေ ဗန္ဓိတွာ ကာဇေ လဂ္ဂေတွာ အာဒါယ ဂန္တွာ နဂရဒွါရေ ဝိက္ကိဏိတွာ မာသကေ ဂဟေတွာ ဧကံ ကောဋ္ဌာသံ ယာစကာနံ အဒါသိ။ ယာစကာ ဗဟူ၊ တေသံ ‘‘မယှမ္ပိ ဒေဟိ၊ မယှမ္ပိ ဒေဟီ’’တိ ဝဒန္တာနံ ဣတရမ္ပိ ကောဋ္ဌာသံ ဒတွာ တံ ဒိဝသံ သဒ္ဓိံ ဘရိယာယ အနာဟာရော ဝီတိနာမေသိ။ ဣမိနာ နိယာမေန ဆ ဒိဝသာ ဝီတိဝတ္တာ။

အထဿ သတ္တမေ ဒိဝသေ တိဏံ အာဟရမာနဿ သတ္တာဟံ နိရာဟာရဿ အတိသုခုမာလဿ နလာဋေ သူရိယာတပေန ပဟဋမတ္တေ အက္ခီနိ ဘမိံသု။ သော သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတုံ အသက္ကောန္တော တိဏံ အဝတ္ထရိတွာ ပတိ။ သက္ကော တဿ ကိရိယံ ဥပဓာရယမာနော ဝိစရတိ။ သော တင်္ခဏညေဝ အာဂန္တွာ အာကာသေ ဌတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၅၇။

‘‘အဒါသိ ¶ ဒါနာနိ ပုရေ ဝိသယှ၊ ဒဒတော စ တေ ခယဓမ္မော အဟောသိ၊

ဣတော ပရံ စေ န ဒဒေယျ ဒါနံ၊ တိဋ္ဌေယျုံ တေ သံယမန္တဿ ဘောဂါ’’တိ။

တဿတ္ထော – အမ္ဘော ဝိသယှ တွံ ဣတော ပုဗ္ဗေ တဝ ဂေဟေ ဓနေ ဝိဇ္ဇမာနေ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဥန္နင်္ဂလံ ကရိတွာ ဒါနာနိ အဒါသိ။ တဿ စ တေ ဧဝံ ဒဒတော ဘောဂါနံ ခယဓမ္မော ခယသဘာဝေါ အဟောသိ၊ သဗ္ဗံ သာပတေယျံ ခီဏံ၊ ဣတော ပရံ စေပိ တွံ ဒါနံ န ဒဒေယျ၊ ကဿစိ ကိဉ္စိ န ဒဒေယျာသိ၊ တဝ သံယမန္တဿ အဒဒန္တဿ ဘောဂါ တထေဝ ¶ တိဋ္ဌေယျုံ၊ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ န ဒဿာမီ’’တိ တွံ မယှံ ပဋိညံ ဒေဟိ၊ အဟံ တေ ဘောဂေ ဒဿေဿာမီတိ။

မဟာသတ္တော ¶ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘သက္ကောဟမသ္မီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သက္ကော နာမ သယံ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ သမာဒိယိတွာ ဥပေါသထကမ္မံ ကတွာ သတ္တ ဝတ္တပဒါနိ ပူရေတွာ သက္ကတ္တံ ပတ္တော၊ တွံ ပန အတ္တနော ဣဿရိယကာရဏံ ဒါနံ ဝါရေသိ၊ အနရိယံ ဝတ ကရောသီ’’တိ ဝတွာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၅၈။

‘‘အနရိယမရိယေန သဟဿနေတ္တ၊ သုဒုဂ္ဂတေနာပိ အကိစ္စမာဟု၊

မာ ဝေါ ဓနံ တံ အဟု ဒေဝရာဇ၊ ယံ ဘောဂဟေတု ဝိဇဟေမု သဒ္ဓံ။

၁၅၉။

‘‘ယေန ဧကော ရထော ယာတိ၊ ယာတိ တေနပရော ရထော၊

ပေါရာဏံ နိဟိတံ ဝတ္တံ၊ ဝတ္တတညေဝ ဝါသဝ။

၁၆၀။

‘‘ယဒိ ဟေဿတိ ဒဿာမ၊ အသန္တေ ကိံ ဒဒါမသေ၊

ဧဝံဘူတာပိ ဒဿာမ၊ မာ ဒါနံ ပမဒမှသေ’’တိ။

တတ္ထ အနရိယန္တိ လာမကံ ပါပကမ္မံ။ အရိယေနာတိ ပရိသုဒ္ဓါစာရေန အရိယေန။ သုဒုဂ္ဂတေနာပီတိ သုဒလိဒ္ဒေနာပိ။ အကိစ္စမာဟူတိ အကတ္တဗ္ဗန္တိ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ ဝဒန္တိ၊ တွံ ပန မံ အနရိယံ မဂ္ဂံ အာရောစေသီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ။ ယံ ဘောဂဟေတူတိ ယဿ ဓနဿ ပရိဘုဉ္ဇနဟေတု မယံ ဒါနသဒ္ဓံ ဝိဇဟေမု ပရိစ္စဇေယျာမ၊ တံ ဓနမေဝ မာ အဟု၊ န နော တေန ဓနေန အတ္ထောတိ ဒီပေတိ။

ရထောတိ ယံကိဉ္စိ ယာနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေန မဂ္ဂေန ဧကော ရထော ယာတိ၊ အညောပိ ရထော ¶ ‘‘ရထဿ ဂတမဂ္ဂေါ ဧသော’’တိ တေနေဝ မဂ္ဂေန ယာတိ။ ပေါရာဏံ နိဟိတံ ဝတ္တန္တိ ယံ မယာ ပုဗ္ဗေ နိဟိတံ ဝတ္တံ၊ တံ မယိ ဓရန္တေ ဝတ္တတုယေဝ၊ မာ တိဋ္ဌတူတိ အတ္ထော။ ဧဝံဘူတာတိ ဧဝံ တိဏဟာရကဘူတာပိ မယံ ယာဝ ¶ ဇီဝါမ၊ တာဝ ဒဿာမယေဝ။ ကိံကာရဏာ? မာ ဒါနံ ပမဒမှသေတိ။ အဒဒန္တော ဟိ ဒါနံ ပမဇ္ဇတိ နာမ န သရတိ န သလ္လက္ခေတိ၊ အဟံ ပန ဇီဝမာနော ဒါနံ ပမုဿိတုံ န ဣစ္ဆာမိ၊ တသ္မာ ဒါနံ ဒဿာမိယေဝါတိ ဒီပေတိ။

သက္ကော တံ ပဋိဗာဟိတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ကိမတ္ထာယ ဒါနံ ဒဒါသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘နေဝ သက္ကတ္တံ၊ န ဗြဟ္မတ္တံ ပတ္ထယမာနော၊ သဗ္ဗညုတံ ပတ္ထေန္တော ¶ ပနာဟံ ဒဒါမီ’’တိ အာဟ။ သက္ကော တဿ ဝစနံ သုတွာ တုဋ္ဌော ဟတ္ထေန ပိဋ္ဌိံ ပရိမဇ္ဇိ။ ဗောဓိသတ္တဿ တင်္ခဏညေဝ ပရိမဇ္ဇိတမတ္တဿေဝ သကလသရီရံ ပရိပူရိ။ သက္ကာနုဘာဝေန စဿ သဗ္ဗော ဝိဘဝပရိစ္ဆေဒေါ ပဋိပါကတိကောဝ အဟောသိ။ သက္ကော ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒွါဒသ သတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဒါနံ ဒဒါဟီ’’တိ တဿ ဂေဟေ အပရိမာဏံ ဓနံ ကတွာ တံ ဥယျောဇေတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သေဋ္ဌိဘရိယာ ရာဟုလမာတာ အဟောသိ၊ ဝိသယှော ပန သေဋ္ဌိ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝိသယှဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ကောကိလဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၅။ စူဠကုဏာလဝဂ္ဂေါ

[၃၄၁] ၁။ ကဏ္ဍရီဇာတကဝဏ္ဏနာ

နရာနမာရာမကရာသူတိ ¶ ဣမဿ ဇာတကဿ ဝိတ္ထာရကထာ ကုဏာလဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၁။ကုဏာလဇာတက) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ကဏ္ဍရီဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၄၂] ၂။ ဝါနရဇာတကဝဏ္ဏနာ

အသက္ခိံ ¶ ဝတ အတ္တာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ ဝဓာယ ပရိသက္ကနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။သုသုမာရဇာတကဝဏ္ဏနာ) ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

အတီတေ ပန ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ကပိယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဂင်္ဂါတီရေ ဝသိ။ အထေကာ အန္တောဂင်္ဂါယံ သံသုမာရီ ဗောဓိသတ္တဿ ဟဒယမံသေ ဒေါဟဠံ ဥပ္ပာဒေတွာ ¶ သံသုမာရဿ ကထေသိ။ သော ‘‘တံ ကပိံ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇာပေတွာ မာရေတွာ ဟဒယမံသံ ဂဟေတွာ သံသုမာရိယာ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ မဟာသတ္တံ အာဟ – ‘‘ဧဟိ၊ သမ္မ၊ အန္တရဒီပကေ ဖလာဖလေ ခါဒိတုံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ကထံ၊ သမ္မ၊ အဟံ ဂမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အဟံ တံ မမ ပိဋ္ဌိယံ နိသီဒါပေတွာ နေဿာမီ’’တိ။ သော တဿ စိတ္တံ အဇာနန္တော လင်္ဃိတွာ ပိဋ္ဌိယံ နိသီဒိ။ သံသုမာရော ထောကံ ဂန္တွာ နိမုဇ္ဇိတုံ အာရဘိ။ အထ နံ ဝါနရော ‘‘ကိံကာရဏာ၊ ဘော၊ မံ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇာပေသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အဟံ တံ မာရေတွာ တဝ ဟဒယမံသံ မမ ဘရိယာယ ဒဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဒန္ဓ တွံ မမ ဟဒယမံသံ ဥရေ အတ္ထီတိ မညသီ’’တိ? ‘‘အထ ကဟံ တေ ဌပိတ’’န္တိ? ‘‘ဧတံ ဥဒုမ္ဗရေ ဩလမ္ဗန္တံ န ပဿသီ’’တိ? ‘‘ပဿာမိ၊ ဒဿသိ ပန မေ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဒဿာမီ’’တိ။ သံသုမာရော ဒန္ဓတာယ တံ ဂဟေတွာ နဒီတီရေ ဥဒုမ္ဗရမူလံ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပိဋ္ဌိတော လင်္ဃိတွာ ဥဒုမ္ဗရရုက္ခေ နိသိန္နော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၆၁။

‘‘အသက္ခိံ ¶ ဝတ အတ္တာနံ၊ ဥဒ္ဓါတုံ ဥဒကာ ထလံ၊

န ဒါနာဟံ ပုန တုယှံ၊ ဝသံ ဂစ္ဆာမိ ဝါရိဇ။

၁၆၂။

‘‘အလမေတေဟိ အမ္ဗေဟိ၊ ဇမ္ဗူဟိ ပနသေဟိ စ၊

ယာနိ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ၊ ဝရံ မယှံ ဥဒုမ္ဗရော။

၁၆၃။

‘‘ယော စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ၊ န ခိပ္ပမနုဗုဇ္ဈတိ၊

အမိတ္တဝသမနွေတိ၊ ပစ္ဆာ စ အနုတပ္ပတိ။

၁၆၄။

‘‘ယော ¶ စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ၊ ခိပ္ပမေဝ နိဗောဓတိ၊

မုစ္စတေ သတ္တုသမ္ဗာဓာ၊ န စ ပစ္ဆာနုတပ္ပတီ’’တိ။

တတ္ထ အသက္ခိံ ဝတာတိ သမတ္ထော ဝတ အဟောသိံ။ ဥဒ္ဓါတုန္တိ ဥဒ္ဓရိတုံ။ ဝါရိဇာတိ သံသုမာရံ အာလပတိ။ ယာနိ ပါရံ သမုဒ္ဒဿာတိ ဂင်္ဂံ သမုဒ္ဒနာမေနာလပန္တော ‘‘ယာနိ သမုဒ္ဒဿ ပါရံ ဂန္တွာ ခါဒိတဗ္ဗာနိ၊ အလံ တေဟီ’’တိ ဝဒတိ။ ပစ္ဆာ စ အနုတပ္ပတီတိ ဥပ္ပန္နံ အတ္ထံ ခိပ္ပံ အဇာနန္တော အမိတ္တဝသံ ဂစ္ဆတိ၊ ပစ္ဆာ စ အနုတပ္ပတိ။

ဣတိ သော စတူဟိ ဂါထာဟိ လောကိယကိစ္စာနံ နိပ္ဖတ္တိကာရဏံ ကထေတွာ ဝနသဏ္ဍမေဝ ပါဝိသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သံသုမာရော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ဝါနရော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝါနရဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၄၃] ၃။ ကုန္တိနီဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဝသိမှ တဝါဂါရေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရညော ဂေဟေ နိဝုတ္ထံ ကုန္တိနီသကုဏိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာ ကိရ ရညော ဒူတေယျဟာရိကာ အဟောသိ။ ဒွေ ပေါတကာပိဿာ အတ္ထိ၊ ရာဇာ တံ သကုဏိကံ ဧကဿ ရညော ပဏ္ဏံ ဂါဟာပေတွာ ပေသေသိ။ တဿာ ဂတကာလေ ¶ ရာဇကုလေ ဒါရကာ တေ သကုဏပေါတကေ ဟတ္ထေဟိ ပရိမဒ္ဒန္တာ မာရေသုံ။ သာ အာဂန္တွာ တေ ပေါတကေ မတေ ပဿန္တီ ‘‘ကေန မေ ပုတ္တကာ မာရိတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အသုကေန စ အသုကေန စာ’’တိ။ တသ္မိဉ္စ ကာလေ ရာဇကုလေ ပေါသာဝနိကဗျဂ္ဃော အတ္ထိ ကက္ခဠော ဖရုသော၊ ဗန္ဓနဗလေန တိဋ္ဌတိ။ အထ တေ ဒါရကာ တံ ဗျဂ္ဃံ ဒဿနာယ အဂမံသု။ သာပိ သကုဏိကာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ‘‘ယထာ ဣမေဟိ မမ ပုတ္တကာ မာရိတာ၊ တထေဝ နေ ကရိဿာမီ’’တိ တေ ဒါရကေ ဂဟေတွာ ဗျဂ္ဃဿ ပါဒမူလေ ခိပိ၊ ဗျဂ္ဃော မုရာမုရာပေတွာ ခါဒိ။ သာ ‘‘ဣဒါနိ မေ မနောရထော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဥပ္ပတိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတာ။ တံ ကာရဏံ သုတွာ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ရာဇကုလေ ကိရ အသုကာ နာမ ကုန္တိနီ ¶ သကုဏိကာ ယေ ဟိဿာ ပေါတကာ မာရိတာ၊ တေ ဒါရကေ ဗျဂ္ဃဿ ပါဒမူလေ ခိပိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသာ အတ္တနော ပေါတကဃာတကေ ဒါရကေ ဂဟေတွာ ဗျဂ္ဃဿ ပါဒမူလေ ခိပိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗောဓိသတ္တော ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ နိဝေသနေ ဧကာ ကုန္တိနီ သကုဏိကာ ဒူတေယျဟာရိကာတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော။ အယံ ကုန္တိနီ ဗျဂ္ဃေန ဒါရကေ မာရာပေတွာ ¶ စိန္တေသိ ‘‘ဣဒါနိ န သက္ကာ မယာ ဣဓ ဝသိတုံ၊ ဂမိဿာမိ၊ ဂစ္ဆန္တီ စ ပန ရညော အနာရောစေတွာ န ဂမိဿာမိ၊ အာရောစေတွာဝ ဂမိဿာမီ’’တိ။ သာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ‘‘သာမိ၊ တုမှာကံ ပမာဒေန မမ ပုတ္တကေ ဒါရကာ မာရေသုံ၊ အဟံ ကောဓဝသိကာ ဟုတွာ တေ ဒါရကေ ပဋိမာရေသိံ၊ ဣဒါနိ မယာ ဣဓ ဝသိတုံ န သက္ကာ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၅။

‘‘အဝသိမှ တဝါဂါရေ၊ နိစ္စံ သက္ကတပူဇိတာ၊

တွမေဝ ဒါနိမကရိ၊ ဟန္ဒ ရာဇ ဝဇာမဟ’’န္တိ။

တတ္ထ တွမေဝ ဒါနိမကရီတိ မံ ပဏ္ဏံ ဂါဟာပေတွာ ပေသေတွာ အတ္တနော ပမာဒေန မမ ပိယပုတ္တကေ အရက္ခန္တော တွညေဝ ဣဒါနိ ဧတံ မမ ဒေါမနဿကာရဏံ အကရိ။ ဟန္ဒာတိ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော။ ရာဇာတိ ဗောဓိသတ္တံ အာလပတိ။ ဝဇာမဟန္တိ အဟံ ဟိမဝန္တံ ဂစ္ဆာမီတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆၆။

‘‘ယော ¶ ဝေ ကတေ ပဋိကတေ၊ ကိဗ္ဗိသေ ပဋိကိဗ္ဗိသေ၊

ဧဝံ တံ သမ္မတီ ဝေရံ၊ ဝသ ကုန္တိနိ မာဂမာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယော ပုဂ္ဂလော ပရေန ကတေ ကိဗ္ဗိသေ အတ္တနော ပုတ္တမာရဏာဒိကေ ဒါရုဏေ ကမ္မေ ကတေ ပုန အတ္တနော တဿ ပုဂ္ဂလဿ ပဋိကတေ ပဋိကိဗ္ဗိသေ ‘‘ပဋိကတံ ¶ မယာ တဿာ’’တိ ဇာနာတိ။ ဧဝံ တံ သမ္မတီ ဝေရန္တိ ဧတ္တကေန တံ ဝေရံ သမ္မတိ ဝူပသန္တံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝသ ကုန္တိနိ မာဂမာတိ။

တံ သုတွာ ကုန္တိနီ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆၇။

‘‘န ကတဿ စ ကတ္တာ စ၊ မေတ္တိ သန္ဓီယတေ ပုန၊

ဟဒယံ နာနုဇာနာတိ၊ ဂစ္ဆညေဝ ရထေသဘာ’’တိ။

တတ္ထ န ကတဿ စ ကတ္တာ စာတိ ကတဿ စ အဘိဘူတဿ ဥပပီဠိတဿ ပုဂ္ဂလဿ၊ ဣဒါနိ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမံ ကတွာ ယော ကတ္တာ တဿ စာတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ပုန မိတ္တဘာဝေါ နာမ န သန္ဓီယတိ န ဃဋီယတီတိ အတ္ထော။ ဟဒယံ နာနုဇာနာတီတိ တေန ကာရဏေန မမ ဟဒယံ ¶ ဣဓ ဝါသံ နာနုဇာနာတိ။ ဂစ္ဆညေဝ ရထေသဘာတိ တသ္မာ အဟံ မဟာရာဇ ဂမိဿာမိယေဝါတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၆၈။

‘‘ကတဿ စေဝ ကတ္တာ စ၊ မေတ္တိ သန္ဓီယတေ ပုန၊

ဓီရာနံ နော စ ဗာလာနံ၊ ဝသ ကုန္တိနိ မာဂမာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ကတဿ စေဝ ပုဂ္ဂလဿ၊ ယော စ ကတ္တာ တဿ မေတ္တိ သန္ဓီယတေ ပုန၊ သာ ပန ဓီရာနံ၊ နော စ ဗာလာနံ။ ဓီရာနဉှိ မေတ္တိ ဘိန္နာပိ ပုန ဃဋီယတိ၊ ဗာလာနံ ပန သကိံ ဘိန္နာ ဘိန္နာဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝသ ကုန္တိနိ မာဂမာတိ။

သကုဏိကာ ‘‘ဧဝံ သန္တေပိ န သက္ကာ မယာ ဣဓ ဝသိတုံ သာမီ’’တိ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ဥပ္ပတိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတာ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကုန္တိနီယေဝ ဧတရဟိ ကုန္တိနီ အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကုန္တိနီဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၄၄] ၄။ အမ္ဗဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယော ¶ နီလိယံ မဏ္ဍယတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ အမ္ဗဂေါပကတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ မဟလ္လကကာလေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဇေတဝနပစ္စန္တေ အမ္ဗဝနေ ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ အမ္ဗေ ရက္ခန္တော ပတိတာနိ အမ္ဗပက္ကာနိ ခါဒန္တော ဝိစရတိ၊ အတ္တနော သမ္ဗန္ဓမနုဿာနမ္ပိ ဒေတိ။ တသ္မိံ ဘိက္ခာစာရံ ပဝိဋ္ဌေ အမ္ဗစောရကာ အမ္ဗာနိ ပါတေတွာ ခါဒိတွာ စ ဂဟေတွာ စ ဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မိံ ခဏေ စတဿော သေဋ္ဌိဓီတရော အစိရဝတိယံ နှာယိတွာ ဝိစရန္တိယော တံ အမ္ဗဝနံ ပဝိသိံသု။ မဟလ္လကော အာဂန္တွာ တာ ဒိသွာ ‘‘တုမှေဟိ မေ အမ္ဗာနိ ခါဒိတာနီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ ဣဒါနေဝ အာဂတာ၊ န တုမှာကံ အမ္ဗာနိ ခါဒါမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ သပထံ ကရောထာ’’တိ? ‘‘ကရောမ၊ ဘန္တေ’’တိ သပထံ ကရိံသု။ မဟလ္လကော တာ သပထံ ကာရေတွာ လဇ္ဇာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တဿ တံ ကိရိယံ သုတွာ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ ¶ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော ကိရ မဟလ္လကော အတ္တနော ဝသနကံ အမ္ဗဝနံ ပဝိဋ္ဌာ သေဋ္ဌိဓီတရော သပထံ ကာရေတွာ လဇ္ဇာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ အမ္ဗဂေါပကော ဟုတွာ စတဿော သေဋ္ဌိဓီတရော သပထံ ကာရေတွာ လဇ္ဇာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သက္ကတ္တံ ကာရေသိ။ တဒါ ဧကော ကူဋဇဋိလော ဗာရာဏသိံ ဥပနိဿာယ နဒီတီရေ အမ္ဗဝနေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ အမ္ဗေ ရက္ခန္တော ပတိတာနိ အမ္ဗပက္ကာနိ ခါဒန္တော သမ္ဗန္ဓမနုဿာနမ္ပိ ဒေန္တော နာနပ္ပကာရေန မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော ဝိစရတိ။ တဒါ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ‘‘ကေ နု ခေါ လောကေ မာတာပိတရော ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစယနကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ သီလံ ရက္ခန္တိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ကေ ပဗ္ဗဇိတာ သမဏဓမ္မေ ယုတ္တပယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ၊ ကေ အနာစာရံ စရန္တီ’’တိ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ဣမံ အမ္ဗဂေါပကံ ¶ အနာစာရံ ကူဋဇဋိလံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ကူဋဇဋိလော ကသိဏပရိကမ္မာဒိံ အတ္တနော သမဏဓမ္မံ ပဟာယ အမ္ဗဝနံ ¶ ရက္ခန္တော ဝိစရတိ၊ သံဝေဇေဿာမိ န’’န္တိ တဿ ဂါမံ ဘိက္ခာယ ပဝိဋ္ဌကာလေ အတ္တနော အာနုဘာဝေန အမ္ဗေ ပါတေတွာ စောရေဟိ ဝိလုမ္ဗိတေ ဝိယ အကာသိ။

တဒါ ဗာရာဏသိတော စတဿော သေဋ္ဌိဓီတရော တံ အမ္ဗဝနံ ပဝိသိံသု။ ကူဋဇဋိလော တာ ဒိသွာ ‘‘တုမှေဟိ မေ အမ္ဗာနိ ခါဒိတာနီ’’တိ ပလိဗုဒ္ဓိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ ဣဒါနေဝ အာဂတာ၊ န တေ အမ္ဗာနိ ခါဒါမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ သပထံ ကရောထာ’’တိ? ‘‘ကတွာ စ ပန ဂန္တုံ လဘိဿာမာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ လဘိဿထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ တာသု ဇေဋ္ဌိကာ သပထံ ကရောန္တီ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၉။

‘‘ယော နီလိယံ မဏ္ဍယတိ၊ သဏ္ဍာသေန ဝိဟညတိ၊

တဿ သာ ဝသမနွေတု၊ ယာ တေ အမ္ဗေ အဝါဟရီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယော ပုရိသော ပလိတာနံ ကာဠဝဏ္ဏကရဏတ္ထာယ နီလဖလာဒီနိ ယောဇေတွာ ကတံ နီလိယံ မဏ္ဍယတိ၊ နီလကေသန္တရေ စ ဥဋ္ဌိတံ ¶ ပလိတံ ဥဒ္ဓရန္တော သဏ္ဍာသေန ဝိဟညတိ ကိလမတိ၊ တဿ ဧဝရူပဿ မဟလ္လကဿ သာ ဝသံ အနွေတု၊ တထာရူပံ ပတိံ လဘတု၊ ယာ တေ အမ္ဗေ အဝါဟရီတိ။

တာပသော ‘‘တွံ ဧကမန္တံ တိဋ္ဌာဟီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ သေဋ္ဌိဓီတရံ သပထံ ကာရေသိ။ သာ သပထံ ကရောန္တီ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၀။

‘‘ဝီသံ ဝါ ပဉ္စဝီသံ ဝါ၊ ဦနတိံသံဝ ဇာတိယာ၊

တာဒိသာ ပတိ မာ လဒ္ဓါ၊ ယာ တေ အမ္ဗေ အဝါဟရီ’’တိ။

တဿတ္ထော – နာရိယော နာမ ပန္နရသသောဠသဝဿိကကာလေ ပုရိသာနံ ပိယာ ဟောန္တိ။ ယာ ပန တဝ အမ္ဗာနိ အဝါဟရိ၊ သာ ဧဝရူပေ ယောဗ္ဗနေ ပတိံ အလဘိတွာ ဇာတိယာ ဝီသံ ဝါ ပဉ္စဝီသံ ဝါ ဧကေန ဒွီဟိ ဦနတာယ ဦနတိံသံ ဝါ ဝဿာနိ ပတွာ တာဒိသာ ပရိပက္ကဝယာ ဟုတွာပိ ပတိံ မာ လဒ္ဓါတိ။

တာယပိ သပထံ ကတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာယ တတိယာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၁။

‘‘ဒီဃံ ¶ ¶ ဂစ္ဆတု အဒ္ဓါနံ၊ ဧကိကာ အဘိသာရိကာ၊

သင်္ကေတေ ပတိ မာ အဒ္ဒ၊ ယာ တေ အမ္ဗေ အဝါဟရီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယာ တေ အမ္ဗေ အဝါဟရိ၊ သာ ပတိံ ပတ္ထယမာနာ တဿ သန္တိကံ အဘိသရဏတာယ အဘိသာရိကာ နာမ ဟုတွာ ဧကိကာ အဒုတိယာ ဂါဝုတဒွိဂါဝုတမတ္တံ ဒီဃံ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတု၊ ဂန္တွာပိ စ တသ္မိံ အသုကဋ္ဌာနံ နာမ အာဂစ္ဆေယျာသီတိ ကတေ သင်္ကေတေ တံ ပတိံ မာ အဒ္ဒသာတိ။

တာယပိ သပထံ ကတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာယ စတုတ္ထာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၇၂။

‘‘အလင်္ကတာ သုဝသနာ၊ မာလိနီ စန္ဒနုဿဒါ၊

ဧကိကာ သယနေ သေတု၊ ယာ တေ အမ္ဗေ အဝါဟရီ’’တိ။ – သာ ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ၊

တာပသော ‘‘တုမှေဟိ အတိဘာရိယာ သပထာ ကတာ၊ အညေဟိ အမ္ဗာနိ ခါဒိတာနိ ဘဝိဿန္တိ၊ ဂစ္ဆထ ဒါနိ တုမှေ’’တိ တာ ဥယျောဇေသိ။ သက္ကော ဘေရဝရူပါရမ္မဏံ ဒဿေတွာ ကူဋတာပသံ တတော ပလာပေသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကူဋဇဋိလော အယံ အမ္ဗဂေါပကော မဟလ္လကော အဟောသိ၊ စတဿော သေဋ္ဌိဓီတရော ဧတာယေဝ၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အမ္ဗဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၄၅] ၅။ ရာဇကုမ္ဘဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝနံ ယဒဂ္ဂိ ဒဟတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ အလသဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ သာဝတ္ထိဝါသီ ကုလပုတ္တော သာသနေ ဥရံ ဒတွာ ပဗ္ဗဇိတွာပိ အလသော အဟောသိ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာယောနိသောမနသိကာရဝတ္တပဋိဝတ္တာဒီဟိ ပရိဗာဟိရော နီဝရဏာဘိဘူတော။ နိသိန္နဋ္ဌာနာဒီသု ဣရိယာပထေသု တထာ ဧဝ ဟောတိ။ တဿ တံ အာလသိယဘာဝံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော နာမ ဘိက္ခု ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ¶ အာလသိယော ကုသီတော နီဝရဏာဘိဘူတော ဝိဟရတီ’’တိ ¶ ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ အာလသိယောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အမစ္စရတနံ အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ အာလသိယဇာတိကော အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ရာဇာနံ ပဗောဓေဿာမီ’’တိ ဧကံ ဥပမံ ဥပဓာရေန္တော ဝိစရတိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ အမစ္စဂဏပရိဝုတော တတ္ထ ဝိစရန္တော ဧကံ ရာဇကုမ္ဘံ နာမ အာလသိယံ ပဿိ။ တထာရူပါ ကိရ အာလသိယာ သကလဒိဝသံ ဂစ္ဆန္တာပိ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တမေဝ ဂစ္ဆန္တိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဝယဿ ကော နာမ သော’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ရာဇကုမ္ဘော နာမေသ၊ မဟာရာဇ၊ အာလသိယော။ ဧဝရူပေါ ဟိ သကလဒိဝသံ ဂစ္ဆန္တောပိ ဧကင်္ဂုလဒွင်္ဂုလမတ္တမေဝ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝတွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ‘‘အမ္ဘော၊ ရာဇကုမ္ဘ၊ တုမှာကံ ဒန္ဓဂမနံ ဣမသ္မိံ အရညေ ဒါဝဂ္ဂိမှိ ဥဋ္ဌိတေ ကိံ ကရောထာ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၃။

‘‘ဝနံ ¶ ယဒဂ္ဂိ ဒဟတိ၊ ပါဝကော ကဏှဝတ္တနီ၊

ကထံ ကရောသိ ပစလက၊ ဧဝံ ဒန္ဓပရက္ကမော’’တိ။

တတ္ထ ယဒဂ္ဂီတိ ယဒါ အဂ္ဂိ။ ပါဝကော ကဏှဝတ္တနီတိ အဂ္ဂိနော ဝေဝစနံ။ ပစလကာတိ တံ အာလပတိ။ သော ဟိ စလန္တော စလန္တော ဂစ္ဆတိ၊ နိစ္စံ ဝါ ပစလာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပစလကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒန္ဓပရက္ကမောတိ ဂရုဝီရိယော။

တံ သုတွာ ရာဇကုမ္ဘော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၄။

‘‘ဗဟူနိ ရုက္ခဆိဒ္ဒါနိ၊ ပထဗျာ ဝိဝရာနိ စ၊

တာနိ စေ နာဘိသမ္ဘောမ၊ ဟောတိ နော ကာလပရိယာယော’’တိ။

တဿတ္ထော – ပဏ္ဍိတ၊ အမှာကံ ဣတော ဥတ္တရိဂမနံ နာမ နတ္ထိ။ ဣမသ္မိံ ပန အရညေ ရုက္ခဆိဒ္ဒါနိ ပထဝိယံ ဝိဝရာနိ စ ဗဟူနိ။ ယဒိ တာနိ န ပါပုဏာမ၊ ဟောတိ နော ကာလပရိယာယောတိ မရဏမေဝ နော ဟောတီတိ။

တံ ¶ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၇၅။

‘‘ယော ¶ ဒန္ဓကာလေ တရတိ၊ တရဏီယေ စ ဒန္ဓတိ၊

သုက္ခပဏ္ဏံဝ အက္ကမ္မ၊ အတ္ထံ ဘဉ္ဇတိ အတ္တနော။

၁၇၆။

‘‘ယော ဒန္ဓကာလေ ဒန္ဓေတိ၊ တရဏီယေ စ တာရယိ၊

သသီဝ ရတ္တိံ ဝိဘဇံ၊ တဿတ္ထော ပရိပူရတီ’’တိ။

တတ္ထ ဒန္ဓကာလေတိ တေသံ တေသံ ကမ္မာနံ သဏိကံ ကတ္တဗ္ဗကာလေ။ တရတီတိ တုရိတတုရိတော ဝေဂေန တာနိ ကမ္မာနိ ကရောတိ။ သုက္ခပဏ္ဏံဝါတိ ယထာ ဝါတာတပသုက္ခံ တာလပဏ္ဏံ ဗလဝါ ပုရိသော အက္ကမိတွာ ဘဉ္ဇေယျ၊ တတ္ထေဝ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကရေယျ၊ ဧဝံ သော အတ္တနော အတ္ထံ ဝုဒ္ဓိံ ဘဉ္ဇတိ။ ဒန္ဓေတီတိ ဒန္ဓယတိ ဒန္ဓကာတဗ္ဗာနိ ကမ္မာနိ ဒန္ဓမေဝ ကရောတိ။ တာရယီတိ တုရိတကာတဗ္ဗာနိ ကမ္မာနိ တုရိတောဝ ကရောတိ။ သသီဝ ရတ္တိံ ဝိဘဇန္တိ ယထာ စန္ဒော ဇုဏှပက္ခံ ရတ္တိံ ဇောတယမာနော ကာဠပက္ခရတ္တိတော ရတ္တိံ ဝိဘဇန္တော ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပရိပူရတိ၊ ဧဝံ တဿ ပုရိသဿ အတ္ထော ပရိပူရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ရာဇာ ¶ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ တတော ပဋ္ဌာယ အနလသော ဇာတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇကုမ္ဘော အာလသိယဘိက္ခု အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရာဇကုမ္ဘဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၃၄၆] ၆။ ကေသဝဇာတကဝဏ္ဏနာ

မနုဿိန္ဒံ ဇဟိတွာနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဝိဿာသဘောဇနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ကိရ ဂေဟေ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ နိဗဒ္ဓဘတ္တံ ဟောတိ၊ ဂေဟံ နိစ္စကာလံ ¶ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဩပါနဘူတံ ကာသာဝပဇ္ဇောတံ ဣသိဝါတပဋိဝါတံ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော သေဋ္ဌိနော နိဝေသနေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒိသွာ ‘‘အဟမ္ပိ အရိယသင်္ဃဿ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခံ ဒဿာမီ’’တိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခံ ပဋ္ဌပေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ရာဇနိဝေသနေ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခာ ဒိယျတိ၊ တိဝဿိကဂန္ဓသာလိဘောဇနံ ပဏီတံ။ ဝိဿာသေနပိ သိနေဟေနပိ သဟတ္ထာ ဒါယကာ နတ္ထိ၊ ရာဇယုတ္တေ ဒါပေသိ။ ဘိက္ခူ နိသီဒိတွာ ¶ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ နာနဂ္ဂရသဘတ္တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကကုလံ ဂန္တွာ တံ ဘတ္တံ တေသံ ဒတွာ တေဟိ ဒိန္နံ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တိ။

အထေကဒိဝသံ ရညော ဗဟုံ ဖလာဖလံ အာဟရိံသု။ ရာဇာ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ မနုဿာ ဘတ္တဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဧကဘိက္ခုမ္ပိ အဒိသွာ ‘‘ဧကော ဘိက္ခုပိ နတ္ထီ’’တိ ရညော အာရောစေသုံ။ ‘‘နနု ဝေလာယေဝ တာဝါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဝေလာ၊ ဘိက္ခူ ပန တုမှာကံ ဂေဟေ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဝိဿာသိကာနံ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဂေဟံ ဂန္တွာ တေသံ ဒတွာ တေဟိ ဒိန္နံ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘အမှာကံ ဘတ္တံ ပဏီတံ၊ ကေန နု ခေါ ကာရဏေန အဘုတွာ အညံ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဘောဇနံ နာမ ဝိဿာသပရမံ၊ တုမှာကံ ¶ ဂေဟေ ဝိဿာသံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ သိနေဟေန ဒါယကာနံ အဘာဝါ ဘိက္ခူ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဝိဿာသိကဋ္ဌာနေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ မဟာရာဇ၊ ဝိဿာသသဒိသော အညော ရသော နာမ နတ္ထိ၊ အဝိဿာသိကေန ဒိန္နံ စတုမဓုရမ္ပိ ဟိ ဝိဿာသိကေန ဒိန္နံ သာမာကဘတ္တံ န အဂ္ဃတိ။ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ ရညာ ပဉ္စ ဝေဇ္ဇကုလာနိ ဂဟေတွာ ဘေသဇ္ဇေ ကာရိတေပိ ရောဂေ အဝူပသန္တေ ဝိဿာသိကာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ အလောဏကံ သာမာကနီဝါရယာဂုဉ္စေဝ ဥဒကမတ္တသိတ္တံ အလောဏကပဏ္ဏဉ္စ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ နိရောဂါ ဇာတာ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ ဗြာမှဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ကပ္ပကုမာရော’’တိဿ ¶ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အပရဘာဂေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ တဒါ ကေသဝေါ နာမ တာပသော ပဉ္စဟိ တာပသသတေဟိ ပရိဝုတော ဂဏသတ္ထာ ဟုတွာ ဟိမဝန္တေ ဝသတိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဉ္စန္နံ အန္တေဝါသိကသတာနံ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော ဟုတွာ ဝိဟာသိ၊ ကေသဝတာပသဿ ဟိတဇ္ဈာသယော သသိနေဟော အဟောသိ။ တေ အညမညံ အတိဝိယ ဝိဿာသိကာ အဟေသုံ။ အပရဘာဂေ ကေသဝေါ တေ တာပသေ အာဒါယ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ မနုဿပထံ ဂန္တွာ ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ နဂရံ ဘိက္ခာယ ပဝိသိတွာ ရာဇဒွါရံ အဂမာသိ။ ရာဇာ ဣသိဂဏံ ဒိသွာ ပက္ကောသာပေတွာ အန္တောနိဝေသနေ ဘောဇေတွာ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ဥယျာနေ ဝသာပေသိ။ အထ ဝဿာရတ္တေ အတိက္ကန္တေ ကေသဝေါ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိ။ ရာဇာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ မဟလ္လကာ၊ အမှေ တာဝ ဥပနိဿာယ ဝသထ၊ ဒဟရတာပသေ ဟိမဝန္တံ ပေသေထာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကေန သဒ္ဓိံ တေ ဟိမဝန္တံ ပေသေတွာ သယံ ဧကကောဝ ဩဟိယိ။ ကပ္ပော ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ တာပသေဟိ သဒ္ဓိံ ဝသိ။

ကေသဝေါ ¶ ကပ္ပေန ဝိနာ ဝသန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတွာ တံ ဒဋ္ဌုကာမော ဟုတွာ နိဒ္ဒံ န လဘတိ၊ တဿ နိဒ္ဒံ အလဘန္တဿ သမ္မာ အာဟာရော န ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတိ၊ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ အဟောသိ၊ ဗာဠှာ ဝေဒနာ ဝတ္တန္တိ။ ရာဇာ ပဉ္စ ဝေဇ္ဇကုလာနိ ဂဟေတွာ တာပသံ ပဋိဇဂ္ဂိ၊ ရောဂေါ န ဝူပသမ္မတိ။ ကေသဝေါ ရာဇာနံ အာဟ ‘‘မဟာရာဇ၊ ကိံ မယှံ မရဏံ ဣစ္ဆထ၊ ဥဒါဟု အရောဂဘာဝ’’န္တိ ¶ ? ‘‘အရောဂဘာဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မံ ဟိမဝန္တံ ပေသေထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ နာရဒံ နာမ အမစ္စံ ပက္ကာသာပေတွာ ‘‘နာရဒ၊ အမှာကံ ဘဒန္တံ ဂဟေတွာ ဝနစရကေဟိ သဒ္ဓိံ ဟိမဝန္တံ ယာဟီ’’တိ ပေသေသိ။ နာရဒေါ တံ တတ္ထ နေတွာ ပစ္စာဂမာသိ။ ကေသဝဿပိ ကပ္ပေ ဒိဋ္ဌမတ္တေယေဝ စေတသိကရောဂေါ ဝူပသန္တော၊ ဥက္ကဏ္ဌာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။ အထဿ ကပ္ပော အလောဏကေန အဓူပနေန ¶ ဥဒကမတ္တသိတ္တပဏ္ဏေန သဒ္ဓိံ သာမာကနီဝါရယာဂုံ အဒါသိ၊ တဿ တင်္ခဏညေဝ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။

ပုန ရာဇာ နာရဒံ ပေသေသိ ‘‘ဂစ္ဆ ကေသဝဿ တာပသဿ ပဝတ္တိံ ဇာနာဟီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ တံ အရောဂံ ဒိသွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပဉ္စ ဝေဇ္ဇကုလာနိ ဂဟေတွာ ပဋိဇဂ္ဂန္တော တုမှေ အရောဂေ ကာတုံ နာသက္ခိ၊ ကထံ တေ ကပ္ပော ပဋိဇဂ္ဂီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၇။

‘‘မနုဿိန္ဒံ ဇဟိတွာန၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနံ၊

ကထံ နု ဘဂဝါ ကေသီ၊ ကပ္ပဿ ရမတိ အဿမေ’’တိ။

တတ္ထ မနုဿိန္ဒန္တိ မနုဿာနံ ဣန္ဒံ ဗာရာဏသိရာဇာနံ။ ကထံ နု ဘဂဝါ ကေသီတိ ကေန နု ခေါ ဥပါယေန အယံ အမှာကံ ဘဂဝါ ကေသဝတာပသော ကပ္ပဿ အဿမေ ရမတီတိ။

ဧဝံ အညေဟိ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဝိယ ကေသဝဿ အဘိရတိကာရဏံ ပုစ္ဆိ။ တံ သုတွာ ကေသဝေါ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၈။

‘‘သာဒူနိ ရမဏီယာနိ၊ သန္တိ ဝက္ခာ မနောရမာ၊

သုဘာသိတာနိ ကပ္ပဿ၊ နာရဒ ရမယန္တိ မ’’န္တိ။

တတ္ထ ဝက္ခာတိ ရုက္ခာ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘ရုက္ခာ’’တွေဝ လိခိတံ။ သုဘာသိတာနီတိ ကပ္ပေန ကထိတာနိ သုဘာသိတာနိ မံ ရမယန္တီတိ အတ္ထော။

ဧဝဉ္စ ¶ ပန ဝတွာ ‘‘ဧဝံ မံ အဘိရမာပေန္တော ကပ္ပော အလောဏကံ အဓူပနံ ဥဒကသိတ္တပဏ္ဏမိဿံ သာမာကနီဝါရယာဂုံ ပါယေသိ၊ တာယ မေ သရီရေ ဗျာဓိ ဝူပသမိတော၊ အရောဂေါ ဇာတောမှီ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ နာရဒေါ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၉။

‘‘သာလီနံ ¶ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇေ၊ သုစိံ မံသူပသေစနံ၊

ကထံ သာမာကနီဝါရံ၊ အလောဏံ ဆာဒယန္တိ တ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ဘုဉ္ဇေတိ ဘုဉ္ဇသိ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဆာဒယန္တီတိ ဆာဒယတိ ပီဏေတိ တောသေတိ။ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ပန အနုနာသိကော ကတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော တွံ သုစိံ မံသူပသေစနံ ရာဇကုလေ ရာဇာရဟံ သာလိဘတ္တံ ဘုဉ္ဇသိ၊ တံ ကထမိဒံ သာမာကနီဝါရံ အလောဏံ ပီဏေတိ တောသေတိ၊ ကထံ တေ ဧတံ ရုစ္စတီတိ။

တံ သုတွာ ကေသဝေါ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၈၀။

‘‘သာဒုံ ဝါ ယဒိ ဝါသာဒုံ၊ အပ္ပံ ဝါ ယဒိ ဝါ ဗဟုံ၊

ဝိဿတ္ထော ယတ္ထ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ဝိဿာသပရမာ ရသာ’’တိ။

တတ္ထ ယဒိ ဝါသာဒုန္တိ ယဒိ ဝါ အသာဒုံ။ ဝိဿတ္ထောတိ နိရာသင်္ကော ဝိဿာသပတ္တော ဟုတွာ။ ယတ္ထ ဘုဉ္ဇေယျာတိ ယသ္မိံ နိဝေသနေ ဧဝံ ဘုဉ္ဇေယျ၊ တတ္ထ ဧဝံ ဘုတ္တံ ယံကိဉ္စိ ဘောဇနံ သာဒုမေဝ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဝိဿာသပရမာ ရသာ၊ ဝိဿာသော ပရမော ဥတ္တမော ဧတေသန္တိ ဝိဿာသပရမာ ရသာ။ ဝိဿာသသဒိသော ဟိ အညော ရသော နာမ နတ္ထိ။ အဝိဿာသိကေန ဟိ ဒိန္နံ စတုမဓုရမ္ပိ ဝိဿာသိကေန ဒိန္နံ အမ္ဗိလကဉ္ဇိယံ န အဂ္ဃတီတိ။

နာရဒေါ တဿ ဝစနံ သုတွာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကေသဝေါ ဣဒံ နာမ ကထေသီ’’တိ အာစိက္ခိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ နာရဒေါ သာရိပုတ္တော၊ ကေသဝေါ ဗကဗြဟ္မာ၊ ကပ္ပော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကေသဝဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၃၄၇] ၇။ အယကူဋဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဗ္ဗာယသန္တိ ¶ ¶ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော လောကတ္ထစရိယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု မဟာကဏှဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၂။၆၁ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဥဂ္ဂဟိတသဗ္ဗသိပ္ပော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ မနုဿာ ဒေဝမင်္ဂလိကာ ဟုတွာ ဗဟူ အဇေဠကာဒယော ¶ မာရေတွာ ဒေဝတာနံ ဗလိကမ္မံ ကရောန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ပါဏော န ဟန္တဗ္ဗော’’တိ ဘေရိံ စရာပေသိ။ ယက္ခာ ဗလိကမ္မံ အလဘမာနာ ဗောဓိသတ္တဿ ကုဇ္ဈိတွာ ဟိမဝန္တေ ယက္ခသမာဂမံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ မာရဏတ္ထာယ ဧကံ ကက္ခဠံ ယက္ခံ ပေသေသုံ။ သော ကဏ္ဏိကမတ္တံ မဟန္တံ အာဒိတ္တံ အယကူဋံ ဂဟေတွာ ‘‘ဣမိနာ နံ ပဟရိတွာ မာရေဿာမီ’’တိ အာဂန္တွာ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ ဗောဓိသတ္တဿ သယနမတ္ထကေ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကဿ အာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော အာဝဇ္ဇမာနော တံ ကာရဏံ ဉတွာ ဣန္ဒဝဇိရံ အာဒါယ ဂန္တွာ ယက္ခဿ ဥပရိ အဋ္ဌာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ယက္ခံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧသ မံ ရက္ခမာနော ဌိတော၊ ဥဒါဟု မာရေတုကာမော’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၈၁။

‘‘သဗ္ဗာယသံ ကူဋမတိပ္ပမာဏံ၊ ပဂ္ဂယှ ယော တိဋ္ဌသိ အန္တလိက္ခေ၊

ရက္ခာယ မေ တွံ ဝိဟိတော နုသဇ္ဇ၊ ဥဒါဟု မေ စေတယသေ ဝဓာယာ’’တိ။

တတ္ထ ဝိဟိတော နုသဇ္ဇာတိ ဝိဟိတော နု အသိ အဇ္ဇ။

ဗောဓိသတ္တော ပန ယက္ခမေဝ ပဿတိ၊ န သက္ကံ။ ယက္ခော သက္ကဿ ဘယေန ဗောဓိသတ္တံ ပဟရိတုံ န သက္ကောတိ။ သော ဗောဓိသတ္တဿ ကထံ သုတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ နာဟံ တဝ ရက္ခဏတ္ထာယ ဌိတော၊ ဣမိနာ ပန ဇလိတေန အယကူဋေန ပဟရိတွာ တံ မာရေဿာမီတိ အာဂတောမှိ၊ သက္ကဿ ဘယေန တံ ပဟရိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဧတမတ္ထံ ဒီပေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၈၂။

‘‘ဒူတော ¶ အဟံ ရာဇိဓ ရက္ခသာနံ၊ ဝဓာယ တုယှံ ပဟိတောဟမသ္မိ၊

ဣန္ဒော စ တံ ရက္ခတိ ဒေဝရာဇာ၊ တေနုတ္တမင်္ဂံ န တေ ဖာလယာမီ’’တိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၈၃။

‘‘သစေ ¶ စ မံ ရက္ခတိ ဒေဝရာဇာ၊ ဒေဝါနမိန္ဒော မဃဝါ သုဇမ္ပတိ၊

ကာမံ ¶ ပိသာစာ ဝိနဒန္တု သဗ္ဗေ၊ န သန္တသေ ရက္ခသိယာ ပဇာယ။

၁၈၄။

‘‘ကာမံ ကန္ဒန္တု ကုမ္ဘဏ္ဍာ၊ သဗ္ဗေ ပံသုပိသာစကာ၊

နာလံ ပိသာစာ ယုဒ္ဓါယ၊ မဟတီ သာ ဝိဘိံသိကာ’’တိ။

တတ္ထ ရက္ခသိယာ ပဇာယာတိ ရက္ခသိသင်္ခါတာယ ပဇာယ၊ ရက္ခသသတ္တာနန္တိ အတ္ထော။ ကုမ္ဘဏ္ဍာတိ ကုမ္ဘမတ္တရဟဿင်္ဂါ မဟောဒရာ ယက္ခာ။ ပံသုပိသာစကာတိ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ပိသာစာ။ နာလန္တိ ပိသာစာ နာမ မယာ သဒ္ဓိံ ယုဒ္ဓါယ န သမတ္ထာ။ မဟတီ သာ ဝိဘိံသိကာတိ ယံ ပနေတေ ယက္ခာ သန္နိပတိတွာ ဝိဘိံသိကံ ဒဿေန္တိ၊ သာ မဟတီ ဝိဘိံသိကာ ဘယကာရဏဒဿနမတ္တမေဝ မယှံ၊ န ပနာဟံ ဘာယာမီတိ အတ္ထော။

သက္ကော ယက္ခံ ပလာပေတွာ မဟာသတ္တံ ဩဝဒိတွာ ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ တဝ ရက္ခာ မမာယတ္တာ’’တိ ဝတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အယကူဋဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၃၄၈] ၈။ အရညဇာတကဝဏ္ဏနာ

အရညာ ¶ ဂါမမာဂမ္မာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ထုလ္လကုမာရိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု စူဠနာရဒကဿပဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၃။၄၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ဘရိယာယ ကာလကတာယ ပုတ္တံ ဂဟေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တေ ဝသန္တော ပုတ္တံ အဿမပဒေ ဌပေတွာ ဖလာဖလတ္ထာယ ဂစ္ဆတိ။ တဒါ စောရေသု ပစ္စန္တဂါမံ ပဟရိတွာ ကရမရေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေသု ဧကာ ကုမာရိကာ ပလာယိတွာ တံ အဿမပဒံ ပတွာ တာပသကုမာရံ ¶ ပလောဘေတွာ သီလဝိနာသံ ပါပေတွာ ‘‘ဧဟိ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပိတာ တာဝ ¶ မေ အာဂစ္ဆတု၊ တံ ပဿိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဒိသွာ အာဂစ္ဆာ’’တိ နိက္ခမိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ နိသီဒိ။ တာပသကုမာရော ပိတရိ အာဂတေ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၈၅။

‘‘အရညာ ဂါမမာဂမ္မ၊ ကိံသီလံ ကိံဝတံ အဟံ၊

ပုရိသံ တာတ သေဝေယျံ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’တိ။

တတ္ထ အရညာ ဂါမမာဂမ္မာတိ တာတ အဟံ ဣတော အရညတော မနုဿပထံ ဝသနတ္ထာယ ဂတော ဝသနဂါမံ ပတွာ ကိံ ကရောမီတိ။

အထဿ ပိတာ ဩဝါဒံ ဒဒန္တော တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၈၆။

‘‘ယော တံ ဝိဿာသယေ တာတ၊ ဝိဿာသဉ္စ ခမေယျ တေ၊

သုဿူသီ စ တိတိက္ခီ စ၊ တံ ဘဇေဟိ ဣတော ဂတော။

၁၈၇။

‘‘ယဿ ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ နတ္ထိ ဒုက္ကဋံ၊

ဥရသီဝ ပတိဋ္ဌာယ၊ တံ ဘဇေဟိ ဣတော ဂတော။

၁၈၈။

‘‘ဟလိဒ္ဒိရာဂံ ကပိစိတ္တံ၊ ပုရိသံ ရာဂဝိရာဂိနံ၊

တာဒိသံ တာတ မာ သေဝိ၊ နိမ္မနုဿမ္ပိ စေ သိယာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ယော တံ ဝိဿာသယေတိ ယော ပုရိသော တံ ဝိဿာသေယျ န ပရိသင်္ကေယျ။ ဝိဿာသဉ္စ ခမေယျ တေတိ ယော စ အတ္တနိ ကယိရမာနံ တဝ ဝိဿာသံ ပတ္တော နိရာသင်္ကော တံ ခမေယျ။ သုဿူသီတိ ယော စ တဝ ဝိဿာသဝစနံ သောတုမိစ္ဆတိ။ တိတိက္ခီတိ ယော စ တယာ ကတံ အပရာဓံ ခမတိ။ တံ ဘဇေဟီတိ တံ ပုရိသံ ဘဇေယျာသိ ပယိရုပါသေယျာသိ။ ဥရသီဝ ပတိဋ္ဌာယာတိ ယထာ တဿ ဥရသိ ပတိဋ္ဌာယ ဝဍ္ဎိတော ဩရသပုတ္တော တွမ္ပိ တာဒိသော ဥရသိ ပတိဋ္ဌိတပုတ္တော ဝိယ ဟုတွာ ဧဝရူပံ ပုရိသံ ဘဇေယျာသီတိ အတ္ထော။

ဟလိဒ္ဒိရာဂန္တိ ဟလိဒ္ဒိရာဂသဒိသံ အထိရစိတ္တံ။ ကပိစိတ္တန္တိ လဟုပရိဝတ္တိတာယ မက္ကဋစိတ္တံ။ ရာဂဝိရာဂိနန္တိ မုဟုတ္တေနေဝ ရဇ္ဇနဝိရဇ္ဇနသဘာဝံ။ နိမ္မနုဿမ္ပိ စေ သိယာတိ သစေပိ သကလံ ဇမ္ဗုဒီပတလံ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝိရဟိတဿ မနုဿဿ အဘာဝေန နိမ္မနုဿံ သိယာ ¶ ၊ တထာပိ၊ တာတ၊ တာဒိသံ လဟုစိတ္တံ မာ သေဝိ၊ သဗ္ဗမ္ပိ မနုဿပထံ ဝိစိနိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဂုဏသမ္ပန္နမေဝ ဘဇေယျာသီတိ အတ္ထော။

တံ ¶ သုတွာ တာပသကုမာရော ‘‘အဟံ၊ တာတ၊ ဣမေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတံ ပုရိသံ ကတ္ထ လဘိဿာမိ၊ န ဂစ္ဆာမိ၊ တုမှာကညေဝ သန္တိကေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဝတွာ နိဝတ္တိ။ အထဿ ပိတာ ကသိဏပရိကမ္မံ အာစိက္ခိ။ ဥဘောပိ အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏာ အဟေသုံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပုတ္တော စ ကုမာရိကာ စ ဧတေယေဝ အဟေသုံ၊ ပိတာ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အရညဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၃၄၉] ၉။ သန္ဓိဘေဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

နေဝ ဣတ္ထီသု သာမညန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပေသုညသိက္ခာပဒံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိံ ကိရ သမယေ သတ္ထာ ‘‘ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ပေသုညံ ဥပသံဟရန္တီ’’တိ သုတွာ တေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူနံ ဘဏ္ဍနဇာတာနံ ကလဟဇာတာနံ ဝိဝါဒါပန္နာနံ ပေသုညံ ဥပသံဟရထ၊ တေန အနုပ္ပန္နာနိ စေဝ ဘဏ္ဍနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာနိ စ ¶ ဘိယျောဘာဝါယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တေ တေ ဘိက္ခူ ဂရဟိတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ပိသုဏာ ဝါစာ နာမ တိခိဏသတ္တိပဟာရသဒိသာ၊ ဒဠှော ဝိဿာသောပိ တာယ ခိပ္ပံ ဘိဇ္ဇတိ၊ တဉ္စ ပန ဂဟေတွာ အတ္တနော မေတ္တိဘိန္ဒနကဇနော သီဟဥသဘသဒိသော ဟောတီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပုတ္တော ဟုတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ပိတု အစ္စယေန ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဧကော ဂေါပါလကော အရညေ ဂေါကုလေသု ဂါဝေါ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ အာဂစ္ဆန္တော ဧကံ ဂဗ္ဘိနိံ အသလ္လက္ခေတွာ ပဟာယ အာဂတော။ တဿာ ဧကာယ သီဟိယာ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တာ ဥဘောပိ ဒဠှမိတ္တာ ဟုတွာ ဧကတော ဝိစရန္တိ။ အပရဘာဂေ ဂါဝီ ဝစ္ဆကံ၊ သီဟီ သီဟပေါတကံ ဝိဇာယိ။ တေ ဥဘောပိ ဇနာ ကုလေန အာဂတမေတ္တိယာ ဒဠှမိတ္တာ ဟုတွာ ဧကတော ဝိစရန္တိ ¶ ။ အထေကော ဝနစရကော အရညံ ပဝိသိတွာ တေသံ ဝိဿာသံ ဒိသွာ အရညေ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘဏ္ဍံ အာဒါယ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ရညော ဒတွာ ¶ ‘‘အပိ တေ၊ သမ္မ၊ ကိဉ္စိ အရညေ အစ္ဆရိယံ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗ’’န္တိ ရညာ ပုဋ္ဌော ‘‘ဒေဝ၊ အညံ ကိဉ္စိ န ပဿာမိ၊ ဧကံ ပန သီဟဉ္စ ဥသဘဉ္စ အညမညံ ဝိဿာသိကေ ဧကတော ဝိစရန္တေ အဒ္ဒသ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဧတေသံ တတိယေ ဥပ္ပန္နေ ဘယံ ဘဝိဿတိ၊ ယဒါ တေသံ တတိယံ ပဿတိ၊ အထ မေ အာစိက္ခေယျာသီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ။

ဝနစရကေ ပန ဗာရာဏသိံ ဂတေ ဧကော သိင်္ဂါလော သီဟဉ္စ ဥသဘဉ္စ ဥပဋ္ဌဟိ။ ဝနစရကော အရညံ ဂန္တွာ တံ ဒိသွာ ‘‘တတိယဿ ဥပ္ပန္နဘာဝံ ရညော ကထေဿာမီ’’တိ နဂရံ ဂတော။ သိင်္ဂါလော စိန္တေသိ ‘‘မယာ ဌပေတွာ သီဟမံသဉ္စ ဥသဘမံသဉ္စ အညံ အခါဒိတပုဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ၊ ဣမေ ဘိန္ဒိတွာ ဣမေသံ မံသံ ခါဒိဿာမီ’’တိ။ သော ‘‘အယံ တံ ဧဝံ ဝဒတိ၊ အယံ တံ ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ ဥဘောပိ တေ အညမညံ ဘိန္ဒိတွာ န စိရဿေဝ ကလဟံ ကာရေတွာ မရဏာကာရပ္ပတ္တေ အကာသိ။ ဝနစရကောပိ ဂန္တွာ ရညော ‘‘တေသံ၊ ဒေဝ၊ တတိယော ဥပ္ပန္နော’’တိ အာဟ။ ‘‘ကော သော’’တိ? ‘‘သိင်္ဂါလော၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သော ဥဘော မိတ္တေ ဘိန္ဒိတွာ မာရာပေဿတိ၊ မယံ တေသံ မတကာလေ သမ္ပာပုဏိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ရထံ အဘိရုယှ ဝနစရကေန မဂ္ဂဒေသကေန ဂစ္ဆန္တော တေသု အညမညံ ကလဟံ ကတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တေသု သမ္ပာပုဏိ။ သိင်္ဂါလော ပန ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဧကဝါရံ ¶ သီဟဿ မံသံ ခါဒတိ၊ ဧကဝါရံ ဥသဘဿ မံသံ ခါဒတိ။ ရာဇာ တေ ဥဘောပိ ဇီဝိတက္ခယပ္ပတ္တေ ဒိသွာ ရထေ ဌိတောဝ သာရထိနာ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၈၉။

‘‘နေဝ ¶ ဣတ္ထီသု သာမညံ၊ နာပိ ဘက္ခေသု သာရထိ၊

အထဿ သန္ဓိဘေဒဿ၊ ပဿ ယာဝ သုစိန္တိတံ။

၁၉၀။

‘‘အသိ တိက္ခောဝ မံသမှိ၊ ပေသုညံ ပရိဝတ္တတိ၊

ယတ္ထူသဘဉ္စ သီဟဉ္စ၊ ဘက္ခယန္တိ မိဂါဓမာ။

၁၉၁။

‘‘ဣမံ သော သယနံ သေတိ၊ ယမိမံ ပဿသိ သာရထိ၊

ယော ဝါစံ သန္ဓိဘေဒဿ၊ ပိသုဏဿ နိဗောဓတိ။

၁၉၂။

‘‘တေ ဇနာ သုခမေဓန္တိ၊ နရာ သဂ္ဂဂတာရိဝ၊

ယေ ဝါစံ သန္ဓိဘေဒဿ၊ နာဝဗောဓန္တိ သာရထီ’’တိ။

တတ္ထ နေဝ ဣတ္ထီသူတိ သမ္မ သာရထိ၊ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဇနာနံ နေဝ ဣတ္ထီသု သာမညံ အတ္ထိ န ¶ ၊ ဘက္ခေသုပိ။ အညမေဝ ဟိ ဣတ္ထိံ သီဟော သေဝတိ၊ အညံ ဥသဘော၊ အညံ ဘက္ခံ သီဟော ခါဒတိ၊ အညံ ဥသဘောတိ အတ္ထော။ အထဿာတိ ဧဝံ ကလဟကာရဏေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ အထ ဣမဿ မိတ္တသန္ဓိဘေဒကဿ ဒုဋ္ဌသိင်္ဂါလဿ ‘‘ဥဘိန္နံ မံသံ ခါဒိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဣမေ မာရေန္တဿ ပဿ ယာဝ သုစိန္တိတံ၊ သုစိန္တိတံ ဇာတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ပေသုညေ ပရိဝတ္တမာနေ။ ဥသဘဉ္စ သီဟဉ္စ မိဂါဓမာ သိင်္ဂါလာ ခါဒန္တိ၊ တံ ပေသုညံ မံသမှိ တိခိဏော အသိ ဝိယ မိတ္တဘာဝံ ဆိန္ဒန္တမေဝ ပရိဝတ္တတီတိ ဒီပေတိ။

ယမိမံ ပဿသီတိ သမ္မ သာရထိ၊ ယံ ဣမံ ပဿသိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ မတသယနံ၊ အညောပိ ယော ပုဂ္ဂလော သန္ဓိဘေဒဿ ပိသုဏဿ ပိသုဏဝါစံ နိဗောဓတိ ဂဏှာတိ၊ သော ဣမံ သယနံ သေတိ၊ ဧဝမေဝံ မရတီတိ ဒဿေတိ။ သုခမေဓန္တီတိ သုခံ ဝိန္ဒန္တိ လဘန္တိ။ နရာ သဂ္ဂဂတာရိဝါတိ သဂ္ဂဂတာ ဒိဗ္ဗဘောဂသမင်္ဂိနော နရာ ဝိယ တေ သုခံ ဝိန္ဒန္တိ။ နာဝဗောဓန္တီတိ ¶ န သာရတော ပစ္စေန္တိ၊ တာဒိသံ ပန ဝစနံ သုတွာ စောဒေတွာ သာရေတွာ မေတ္တိံ အဘိန္ဒိတွာ ပါကတိကာဝ ဟောန္တီတိ။

ရာဇာ ¶ ဣမာ ဂါထာ ဘာသိတွာ သီဟဿ ကေသရစမ္မနခဒါဌာ ဂါဟာပေတွာ နဂရမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သန္ဓိဘေဒဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၅၀] ၁၀။ ဒေဝတာပဉှဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဟန္တိ ဟတ္ထေဟိ ပါဒေဟီတိ အယံ ဒေဝတာပုစ္ဆာ ဥမင်္ဂဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၉၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ဒေဝတာပဉှဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

စူဠကုဏာလဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

ဇာတကုဒ္ဒါနံ ¶ –

ကာလိင်္ဂေါ အဿာရောဟော စ၊ ဧကရာဇာ စ ဒဒ္ဒရော၊

သီလဝီမံသသုဇာတာ၊ ပလာသော သကုဏော ဆဝေါ၊

သေယျောတိ ဒသ ဇာတကာ။

ပုစိမန္ဒော ကဿပေါ စ၊ ခန္တိဝါဒီ လောဟကုမ္ဘီ၊

သဗ္ဗမံသလာဘီ သသော၊ မတာရောဒကဏဝေရာ၊

တိတ္တိရော သုစ္စဇော ဒသ။

ကုဋိဒူသော ဒုဒ္ဒဘာယော၊ ဗြဟ္မဒတ္တစမ္မသာဋကော၊

ဂေါဓရာဇာ စ ကက္ကာရု၊ ကာကဝတီ နနု သောစိယော၊

ကာဠဗာဟု သီလဝီမံသော ဒသ။

ကောကာလိကော ¶ ရထလဋ္ဌိ၊ ပက္ကဂေါဓရာဇောဝါဒါ၊

ဇမ္ဗုကဗြဟာဆတ္တော စ၊ ပီဌထုသာ စ ဗာဝေရု၊

ဝိသယှသေဋ္ဌိ ဒသဓာ။

ကိန္နရီဝါနရကုန္တိနီ၊ အမ္ဗဟာရီ ဂဇကုမ္ဘော၊

ကေသဝါယကူဋာရညံ၊ သန္ဓိဘေဒေါ ဒေဝတာပဉှာ။

ဝဂ္ဂုဒ္ဒါနံ –

ကာလိင်္ဂေါ ပုစိမန္ဒော စ၊ ကုဋိဒူသကကောကိလာ၊

စူဠကုဏာလဝဂ္ဂေါတိ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂါ စတုက္ကမှိ၊

ဟောန္တိ ပညာသ ဇာတကာ။

စတုက္ကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စကနိပါတော

၁။ မဏိကုဏ္ဍလဝဂ္ဂေါ

[၃၅၁] ၁။ မဏိကုဏ္ဍလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဇီနော ¶ ¶ ¶ ရထဿံ မဏိကုဏ္ဍလေ စာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရညော အန္တေပုရေ သဗ္ဗတ္ထသာဓကံ ပဒုဋ္ဌာမစ္စံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓ ပန ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိရာဇာ အဟောသိ။ ပဒုဋ္ဌာမစ္စော ကောသလရာဇာနံ အာနေတွာ ကာသိရဇ္ဇံ ဂါဟာပေတွာ ဗာရာဏသိရာဇာနံ ဗန္ဓာပေတွာ ဗန္ဓနာဂါရေ ပက္ခိပါပေသိ။ ရာဇာ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတွာ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ၊ စောရရညော သရီရေ ဍာဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ဗာရာဏသိရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁။

‘‘ဇီနော ရထဿံ မဏိကုဏ္ဍလေ စ၊ ပုတ္တေ စ ဒါရေ စ တထေဝ ဇီနော၊

သဗ္ဗေသု ဘောဂေသု အသေသကေသု၊ ကသ္မာ န သန္တပ္ပသိ သောကကာလေ’’တိ။

တတ္ထ ဇီနော ရထဿံ မဏိကုဏ္ဍလေ စာတိ မဟာရာဇ၊ တွံ ရထဉ္စ အဿဉ္စ မဏိကုဏ္ဍလာနိ စ ဇီနော၊ ‘‘ဇီနော ရထဿေ စ မဏိကုဏ္ဍလေ စာ’’တိပိ ပါဌော။ အသေသကေသူတိ နိဿေသကေသု။

တံ ¶ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂။

‘‘ပုဗ္ဗေဝ မစ္စံ ဝိဇဟန္တိ ဘောဂါ၊ မစ္စော ဝါ တေ ပုဗ္ဗတရံ ဇဟာတိ၊

အသဿတာ ဘောဂိနော ကာမကာမိ၊ တသ္မာ န သောစာမဟံ သောကကာလေ။

၃။

‘‘ဥဒေတိ ¶ ¶ အာပူရတိ ဝေတိ စန္ဒော၊ အတ္ထံ တပေတွာန ပလေတိ သူရိယော၊

ဝိဒိတာ မယာ သတ္တုက လောကဓမ္မာ၊ တသ္မာ န သောစာမဟံ သောကကာလေ’’တိ။

တတ္ထ ပုဗ္ဗေဝ မစ္စန္တိ မစ္စံ ဝါ ဘောဂါ ပုဗ္ဗေဝ ပဌမတရညေဝ ဝိဇဟန္တိ၊ မစ္စော ဝါ တေ ဘောဂေ ပုဗ္ဗတရံ ဇဟာတိ။ ကာမကာမီတိ စောရရာဇာနံ အာလပတိ။ အမ္ဘော၊ ကာမေ ကာမယမာန ကာမကာမိ ဘောဂိနော နာမ လောကေ အသဿတာ၊ ဘောဂေသု ဝါ နဋ္ဌေသု ဇီဝမာနာဝ အဘောဂိနော ဟောန္တိ၊ ဘောဂေ ဝါ ပဟာယ သယံ နဿန္တိ၊ တသ္မာ အဟံ မဟာဇနဿ သောကကာလေပိ န သောစာမီတိ အတ္ထော။ ဝိဒိတာ မယာ သတ္တုက လောကဓမ္မာတိ စောရရာဇာနံ အာလပတိ။ အမ္ဘော၊ သတ္တုက၊ မယာ လာဘော အလာဘော ယသော အယသောတိအာဒယော လောကဓမ္မာ ဝိဒိတာ။ ယထေဝ ဟိ စန္ဒော ဥဒေတိ စ ပူရတိ စ ပုန စ ခီယတိ၊ ယထာ စ သူရိယော အန္ဓကာရံ ဝိဓမန္တော မဟန္တံ အာလောကံ တပေတွာန ပုန သာယံ အတ္ထံ ပလေတိ အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ န ဒိဿတိ၊ ဧဝမေဝ ဘောဂါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စ နဿန္တိ စ၊ တတ္ထ ကိံ သောကေန၊ တသ္မာ န သောစာမီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ မဟာသတ္တော စောရရညော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဣဒါနိ တမေဝ စောရံ ဂရဟန္တော အာဟ –

၄။

‘‘အလသော ဂိဟီ ကာမဘောဂီ န သာဓု၊ အသညတော ပဗ္ဗဇိတော န သာဓု၊

ရာဇာ န သာဓု အနိသမ္မကာရီ၊ ယော ပဏ္ဍိတော ကောဓနော တံ န သာဓု။

၅။

‘‘နိသမ္မ ခတ္တိယော ကယိရာ၊ နာနိသမ္မ ဒိသမ္ပတိ၊

နိသမ္မကာရိနော ရာဇ၊ ယသော ကိတ္တိ စ ဝဍ္ဎတီ’’တိ။

ဣမာ ¶ ပန ဒွေ ဂါထာ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတာယေဝ။ စောရရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ခမာပေတွာ ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ အတ္တနော ဇနပဒမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကောသလရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မဏိကုဏ္ဍလဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၅၂] ၂။ သုဇာတဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကိံ ¶ နု သန္တရမာနောဝါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မတပိတိကံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ပိတရိ မတေ ပရိဒေဝမာနော ဝိစရတိ၊ သောကံ ဝိနောဒေတုံ န သက္ကောတိ။ အထ သတ္ထာ တဿ သောတာပတ္တိဖလူပနိဿယံ ဒိသွာ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာသမဏံ အာဒါယ တဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသိန္နော တံ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နံ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ သောစသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာဝုသော၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ သုတွာ ပိတရိ ကာလကတေ န သောစိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကုဋုမ္ဗိကဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘သုဇာတကုမာရော’’တိဿ နာမံ ကရိံသု။ တဿ ဝယပ္ပတ္တဿ ပိတာမဟော ကာလမကာသိ။ အထဿ ပိတာ ပိတု ကာလကိရိယတော ပဋ္ဌာယ သောကသမပ္ပိတော အာဠာဟနံ ဂန္တွာ အာဠာဟနတော အဋ္ဌီနိ အာဟရိတွာ အတ္တနော အာရာမေ မတ္တိကာထူပံ ကတွာ တာနိ တတ္ထ နိဒဟိတွာ ဂတဂတဝေလာယ ထူပံ ပုပ္ဖေဟိ ပူဇေတွာ စေတိယံ အာဝိဇ္ဈန္တော ပရိဒေဝတိ၊ နေဝ နှာယတိ န လိမ္ပတိ န ဘုဉ္ဇတိ န ကမ္မန္တေ ဝိစာရေတိ။ တံ ဒိသွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ပိတာ မေ အယျကဿ မတကာလတော ပဋ္ဌာယ သောကာဘိဘူတော စရတိ၊ ဌပေတွာ ပန မံ အညော ဧတံ သညာပေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧကေန နံ ဥပါယေန နိဿောကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဗဟိဂါမေ ¶ ဧကံ မတဂေါဏံ ဒိသွာ တိဏဉ္စ ပါနီယဉ္စ အာဟရိတွာ တဿ ပုရတော ဌပေတွာ ‘‘ခါဒ၊ ခါဒ၊ ပိဝ၊ ပိဝါ’’တိ အာဟ။ အာဂတာဂတာ နံ ဒိသွာ ‘‘သမ္မ သုဇာတ၊ ကိံ ဥမ္မတ္တကောသိ၊ မတဂေါဏဿ တိဏောဒကံ ဒေသီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သော န ကိဉ္စိ ပဋိဝဒတိ။ အထဿ ပိတု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ပုတ္တော တေ ဥမ္မတ္တကော ဇာတော၊ မတဂေါဏဿ တိဏောဒကံ ဒေတီ’’တိ အာဟံသု။ တံ သုတွာ ကုဋုမ္ဗိကဿ ¶ ပိတုသောကော အပဂတော၊ ပုတ္တသောကော ပတိဋ္ဌိတော။ သော ဝေဂေနာဂန္တွာ ‘‘နနု တွံ၊ တာတ သုဇာတ၊ ပဏ္ဍိတောသိ၊ ကိံကာရဏာ မတဂေါဏဿ တိဏောဒကံ ဒေသီ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၆။

‘‘ကိံ နု သန္တရမာနောဝ၊ လာယိတွာ ဟရိတံ တိဏံ၊

ခါဒ ခါဒါတိ လပသိ၊ ဂတသတ္တံ ဇရဂ္ဂဝံ။

၇။

‘‘န ဟိ အန္နေန ပါနေန၊ မတော ဂေါဏော သမုဋ္ဌဟေ၊

တွဉ္စ တုစ္ဆံ ဝိလပသိ၊ ယထာ တံ ဒုမ္မတီ တထာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ သန္တရမာနောဝါတိ တုရိတော ဝိယ ဟုတွာ။ လာယိတွာတိ လုနိတွာ။ လပသီတိ ဝိလပသိ။ ဂတသတ္တံ ဇရဂ္ဂဝန္တိ ဝိဂတဇီဝိတံ ဇိဏ္ဏဂေါဏံ။ ယထာ တန္တိ ဧတ္ထ တန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ယထာ ဒုမ္မတိ အပ္ပပညော ဝိလပေယျ၊ တထာ တွံ တုစ္ဆံ ဝိလပသီတိ။

တတော ဗောဓိသတ္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၈။

‘‘တထေဝ တိဋ္ဌတိ သီသံ၊ ဟတ္ထပါဒါ စ ဝါလဓိ၊

သောတာ တထေဝ တိဋ္ဌန္တိ၊ မညေ ဂေါဏော သမုဋ္ဌဟေ။

၉။

‘‘နေဝယျကဿ သီသဉ္စ၊ ဟတ္ထပါဒါ စ ဒိဿရေ၊

ရုဒံ မတ္တိကထူပသ္မိံ၊ နနု တွညေဝ ဒုမ္မတီ’’တိ။

တတ္ထ တထေဝါတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဌိတံ၊ တထေဝ တိဋ္ဌတိ။ မညေတိ ဧတေသံ သီသာဒီနံ တထေဝ ဌိတတ္တာ အယံ ဂေါဏော သမုဋ္ဌဟေယျာတိ မညာမိ။ နေဝယျကဿ သီသဉ္စာတိ အယျကဿ ပန သီသဉ္စ ဟတ္ထပါဒါ စ န ဒိဿန္တိ။ ‘‘ပိဋ္ဌိပါဒါ န ဒိဿရေ’’တိပိ ပါဌော။ နနု တွညေဝ ဒုမ္မတီတိ အဟံ တာဝ သီသာဒီနိ ပဿန္တော ဧဝံ ကရောမိ၊ တွံ ပန န ကိဉ္စိ ပဿသိ၊ ဈာပိတဋ္ဌာနတော အဋ္ဌီနိ အာဟရိတွာ မတ္တိကာထူပံ ကတွာ ပရိဒေဝသိ။ ဣတိ မံ ပဋိစ္စ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သတသဟဿဂုဏေန နနု တွညေဝ ဒုမ္မတိ။ ဘိဇ္ဇနဓမ္မာ နာမ သင်္ခါရာ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ ကာ ပရိဒေဝနာတိ။

တံ ¶ သုတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပိတာ ‘‘မမ ပုတ္တော ပဏ္ဍိတော ဣဓလောကပရလောကကိစ္စံ ဇာနာတိ၊ မမ သညာပနတ္ထာယ ဧတံ ကမ္မံ အကာသီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘တာတ သုဇာတပဏ္ဍိတ၊ ‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’တိ မေ ဉာတာ၊ ဣတော ¶ ပဋ္ဌာယ န သောစိဿာမိ၊ ပိတုသောကဟရဏကပုတ္တေန နာမ တာဒိသေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ပုတ္တဿ ထုတိံ ကရောန္တော အာဟ –

၁၀။

‘‘အာဒိတ္တံ ဝတ မံ သန္တံ၊ ဃတသိတ္တံဝ ပါဝကံ၊

ဝါရိနာ ဝိယ ဩသိဉ္စံ၊ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာပယေ ဒရံ။

၁၁။

‘‘အဗ္ဗဟီ ဝတ မေ သလ္လံ၊ ယမာသိ ဟဒယဿိတံ၊

ယော မေ သောကပရေတဿ၊ ပိတုသောကံ အပါနုဒိ။

၁၂။

‘‘သောဟံ ¶ အဗ္ဗူဠှသလ္လောသ္မိ၊ ဝီတသောကော အနာဝိလော၊

န သောစာမိ န ရောဒါမိ၊ တဝ သုတွာန မာဏဝ။

၁၃။

‘‘ဧဝံ ကရောန္တိ သပ္ပညာ၊ ယေ ဟောန္တိ အနုကမ္ပကာ၊

ဝိနိဝတ္တေန္တိ သောကမှာ၊ သုဇာတော ပိတရံ ယထာ’’တိ။

တတ္ထ နိဗ္ဗာပယေတိ နိဗ္ဗာပယိ။ ဒရန္တိ သောကဒရထံ။ သုဇာတော ပိတရံ ယထာတိ ယထာ မမ ပုတ္တော သုဇာတော မံ ပိတရံ သမာနံ အတ္တနော သပ္ပညတာယ သောကမှာ ဝိနိဝတ္တယိ၊ ဧဝံ အညေပိ သပ္ပညာ သောကမှာ ဝိနိဝတ္တယန္တီတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကုဋုမ္ဗိကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ သုဇာတော အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သုဇာတဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၅၃] ၃။ ဝေနသာခဇာတကဝဏ္ဏနာ

နယိဒံ နိစ္စံ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဘဂ္ဂေသု သံသုမာရဂိရံ နိဿာယ ဘေသကဠာဝနေ ဝိဟရန္တော ဗောဓိရာဇကုမာရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဗောဓိရာဇကုမာရော နာမ ဥဒေနဿ ရညော ပုတ္တော တသ္မိံ ကာလေ သံသုမာရဂိရေ ဝသန္တော ဧကံ ပရိယောဒါတသိပ္ပံ ဝဍ္ဎကိံ ပက္ကောသာပေတွာ အညေဟိ ရာဇူဟိ အသဒိသံ ကတွာ ကောကနဒံ နာမ ပါသာဒံ ¶ ကာရာပေသိ။ ကာရာပေတွာ ¶ စ ပန ‘‘အယံ ဝဍ္ဎကီ အညဿပိ ရညော ဧဝရူပံ ပါသာဒံ ကရေယျာ’’တိ မစ္ဆရာယန္တော တဿ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋာပေသိ။ တေနဿ အက္ခီနံ ဥပ္ပာဋိတဘာဝေါ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပါကဋော ဇာတော။ တသ္မာ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဗောဓိရာဇကုမာရော ကိရ တထာရူပဿ ဝဍ္ဎကိနော အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋာပေသိ၊ အဟော ကက္ခဠော ဖရုသော သာဟသိကော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ကက္ခဠော ဖရုသော သာဟသိကောဝ။ န ကေဝလဉ္စ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ခတ္တိယသဟဿာနံ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋာပေတွာ မာရေတွာ တေသံ မံသေန ဗလိကမ္မံ ကာရေသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တက္ကသိလာယံ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော ¶ အဟောသိ။ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ခတ္တိယမာဏဝါ ဗြာဟ္မဏမာဏဝါ စ တဿေဝ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိံသု။ ဗာရာဏသိရညော ပုတ္တော ဗြဟ္မဒတ္တကုမာရော နာမ တဿ သန္တိကေ တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိ။ သော ပန ပကတိယာပိ ကက္ခဠော ဖရုသော သာဟသိကော အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော အင်္ဂဝိဇ္ဇာဝသေန တဿ ကက္ခဠဖရုသသာဟသိကဘာဝံ ဉတွာ ‘‘တာတ၊ တွံ ကက္ခဠော ဖရုသော သာဟသိကော၊ ဖရုသေန နာမ လဒ္ဓံ ဣဿရိယံ အစိရဋ္ဌိတိကံ ဟောတိ၊ သော ဣဿရိယေ ဝိနဋ္ဌေ ဘိန္နနာဝေါ ဝိယ သမုဒ္ဒေ ပတိဋ္ဌံ န လဘတိ၊ တသ္မာ မာ ဧဝရူပေါ အဟောသီ’’တိ တံ ဩဝဒန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၄။

‘‘နယိဒံ နိစ္စံ ဘဝိတဗ္ဗံ ဗြဟ္မဒတ္တ၊ ခေမံ သုဘိက္ခံ သုခတာ စ ကာယေ၊

အတ္ထစ္စယေ မာ အဟု သမ္ပမူဠှော၊ ဘိန္နပ္လဝေါ သာဂရဿေဝ မဇ္ဈေ။

၁၅။

‘‘ယာနိ ကရောတိ ပုရိသော၊ တာနိ အတ္တနိ ပဿတိ၊

ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ၊ ပါပကာရီ စ ပါပကံ၊

ယာဒိသံ ဝပတေ ဗီဇံ၊ တာဒိသံ ဟရတေ ဖလ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ သုခတာ စ ကာယေတိ တာတ ဗြဟ္မဒတ္တ၊ ယဒေတံ ခေမံ ဝါ သုဘိက္ခံ ဝါ ယာ ဝါ ဧသာ သုခတာ ကာယေ၊ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဣမေသံ သတ္တာနံ နိစ္စံ သဗ္ဗကာလမေဝ န ဘဝတိ၊ ဣဒံ ပန အနိစ္စံ ဟုတွာ အဘာဝဓမ္မံ။ အတ္ထစ္စယေတိ သော ¶ တွံ အနိစ္စတာဝသေန ဣဿရိယေ ဝိဂတေ အတ္တနော အတ္ထဿ အစ္စယေ ယထာ နာမ ဘိန္နပ္လဝေါ ဘိန္နနာဝေါ မနုဿော သာဂရမဇ္ဈေ ပတိဋ္ဌံ အလဘန္တော သမ္ပမူဠှော ဟောတိ၊ ဧဝံ မာ အဟု သမ္ပမူဠှော။ တာနိ အတ္တနိ ပဿတီတိ တေသံ ကမ္မာနံ ဝိပါကံ ဝိန္ဒန္တော တာနိ အတ္တနိ ပဿတိ နာမ။

သော အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ပိတု သိပ္ပံ ဒဿေတွာ ဩပရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တဿ ပိင်္ဂိယော နာမ ပုရောဟိတော အဟောသိ ကက္ခဠော ဖရုသော သာဟသိကော။ သော ယသလောဘေန စိန္တေသိ ‘‘ယံနူနာဟံ ဣမိနာ ရညာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ သဗ္ဗေ ရာဇာနော ဂါဟာပေယျံ၊ ဧဝမေသ ဧကရာဇာ ဘဝိဿတိ၊ အဟမ္ပိ ဧကပုရောဟိတော ဘဝိဿာမီ’’တိ။ သော တံ ရာဇာနံ အတ္တနော ကထံ ဂါဟာပေသိ။ ရာဇာ မဟတိယာ သေနာယ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဧကဿ ရညော နဂရံ ရုန္ဓိတွာ တံ ရာဇာနံ ဂဏှိ။ ဧတေနုပါယေန သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ရာဇသဟဿပရိဝုတော ‘‘တက္ကသိလာယံ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တော နဂရံ ပဋိသင်္ခရိတွာ ပရေဟိ အပ္ပဓံသိယံ အကာသိ။

ဗာရာဏသိရာဇာ ¶ ဂင်္ဂါနဒီတီရေ မဟတော နိဂြောဓရုက္ခဿ မူလေ သာဏိံ ပရိက္ခိပါပေတွာ ဥပရိ ဝိတာနံ ကာရာပေတွာ သယနံ ပညပေတွာ နိဝါသံ ဂဏှိ။ သော ဇမ္ဗုဒီပတလေ သဟဿရာဇာနော ဂဟေတွာ ယုဇ္ဈမာနောပိ တက္ကသိလံ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော အတ္တနော ပုရောဟိတံ ပုစ္ဆိ ‘‘အာစရိယ၊ မယံ ဧတ္တကေဟိ ရာဇူဟိ သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာပိ တက္ကသိလံ ဂဟေတုံ န သက္ကောမ၊ ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ သဟဿရာဇူနံ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ မာရေတွာ ကုစ္ဆိံ ¶ ဖာလေတွာ ပဉ္စမဓုရမံသံ အာဒါယ ဣမသ္မိံ နိဂြောဓေ အဓိဝတ္ထာယ ဒေဝတာယ ဗလိကမ္မံ ကတွာ အန္တဝဋ္ဋီဟိ ရုက္ခံ ပရိက္ခိပိတွာ လောဟိတပဉ္စင်္ဂုလိကာနိ ကရောမ၊ ဧဝံ နော ခိပ္ပမေဝ ဇယော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ အန္တောသာဏိယံ မဟာဗလေ မလ္လေ ဌပေတွာ ဧကမေကံ ရာဇာနံ ပက္ကောသာပေတွာ နိပ္ပီဠနေန ဝိသညံ ကာရေတွာ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ မာရေတွာ မံသံ အာဒါယ ကဠေဝရာနိ ဂင်္ဂါယံ ပဝါဟေတွာ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဗလိကမ္မံ ကာရေတွာ ဗလိဘေရိံ အာကောဋာပေတွာ ယုဒ္ဓါယ ဂတော။

အထဿ ¶ အဋ္ဋာလကတော ဧကော ယက္ခော အာဂန္တွာ ဒက္ခိဏက္ခိံ ဥပ္ပာဋေတွာ အဂမာသိ၊ အထဿ မဟတီ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ဝေဒနာပ္ပတ္တော အာဂန္တွာ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ ပညတ္တာသနေ ဥတ္တာနကော နိပဇ္ဇိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဧကော ဂိဇ္ဈော ဧကံ တိခိဏကောဋိကံ အဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ ရုက္ခဂ္ဂေ နိသိန္နော မံသံ ခါဒိတွာ အဋ္ဌိံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ အဋ္ဌိကောဋိ အာဂန္တွာ ရညော ဝါမက္ခိမှိ အယသူလံ ဝိယ ပတိတွာ အက္ခိံ ဘိန္ဒိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သလ္လက္ခေသိ။ သော ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ‘ဣမေ သတ္တာ ဗီဇာနုရူပံ ဖလံ ဝိယ ကမ္မာနုရူပံ ဝိပါကံ အနုဘောန္တီ’တိ ကထေန္တော ဣဒံ ဒိသွာ ကထေသိ မညေ’’တိ ဝတွာ ဝိလပန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၆။

‘‘ဣဒံ တဒါစရိယဝစော၊ ပါရာသရိယော ယဒဗြဝိ၊

‘မာ သု တွံ အကရိ ပါပံ၊ ယံ တွံ ပစ္ဆာ ကတံ တပေ’။

၁၇။

‘‘အယမေဝ သော ပိင်္ဂိယ ဝေနသာခေါ၊ ယမှိ ဃာတယိံ ခတ္တိယာနံ သဟဿံ၊

အလင်္ကတေ စန္ဒနသာရာနုလိတ္တေ၊ တမေဝ ဒုက္ခံ ပစ္စာဂတံ မမ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ဣဒံ တဒါစရိယဝစောတိ ဣဒံ တံ အာစရိယဿ ဝစနံ။ ပါရာသရိယောတိ တံ ဂေါတ္တေန ကိတ္တေတိ။ ပစ္ဆာ ကတန္တိ ယံ ပါပံ တယာ ကတံ၊ ပစ္ဆာ တံ တပေယျ ကိလမေယျ၊ တံ မာ ကရီတိ ဩဝါဒံ အဒါသိ၊ အဟံ ပနဿ ဝစနံ န ကရိန္တိ။ အယမေဝါတိ နိဂြောဓရုက္ခံ ဒဿေန္တော ဝိလပတိ။ ဝေနသာခေါတိ ပတ္ထဋသာခေါ။ ယမှိ ဃာတယိန္တိ ယမှိ ရုက္ခေ ခတ္တိယသဟဿံ မာရေသိံ။ အလင်္ကတေ စန္ဒနသာရာနုလိတ္တေတိ ရာဇာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကတေ လောဟိတစန္ဒနသာရာနုလိတ္တေ တေ ခတ္တိယေ ယတ္ထာဟံ ဃာတေသိံ ¶ ၊ အယမေဝ သော ရုက္ခော ဣဒါနိ မယှံ ကိဉ္စိ ပရိတ္တာဏံ ကာတုံ န သက္ကောတီတိ ဒီပေတိ။ တမေဝ ဒုက္ခန္တိ ယံ မယာ ပရေသံ အက္ခိဥပ္ပာဋနဒုက္ခံ ကတံ၊ ဣဒံ မေ တထေဝ ပဋိအာဂတံ၊ ဣဒါနိ နော အာစရိယဿ ဝစနံ မတ္ထကံ ပတ္တန္တိ ပရိဒေဝတိ။

သော ¶ ဧဝံ ပရိဒေဝမာနော အဂ္ဂမဟေသိံ အနုဿရိတွာ –

၁၈။

‘‘သာမာ စ ခေါ စန္ဒနလိတ္တဂတ္တာ၊ လဋ္ဌီဝ သောဘဉ္ဇနကဿ ဥဂ္ဂတာ၊

အဒိသွာ ကာလံ ကရိဿာမိ ဥဗ္ဗရိံ၊ တံ မေ ဣတော ဒုက္ခတရံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ –

တဿတ္ထော – မမ ဘရိယာ သုဝဏ္ဏသာမာ ဥဗ္ဗရီ ယထာ နာမ သိဂ္ဂုရုက္ခဿ ဥဇု ဥဂ္ဂတာ သာခါ မန္ဒမာလုတေရိတာ ကမ္ပမာနာ သောဘတိ၊ ဧဝံ ဣတ္ထိဝိလာသံ ကုရုမာနာ သောဘတိ၊ တမဟံ ဣဒါနိ အက္ခီနံ ဘိန္နတ္တာ ဥဗ္ဗရိံ အဒိသွာဝ ကာလံ ကရိဿာမိ၊ တံ မေ တဿာ အဒဿနံ ဣတော မရဏဒုက္ခတောပိ ဒုက္ခတရံ ဘဝိဿတီတိ။

သော ဧဝံ ဝိလပန္တောဝ မရိတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိ။ န နံ ဣဿရိယလုဒ္ဓါ ပုရောဟိတော ပရိတ္တာဏံ ကာတုံ သက္ခိ၊ န အတ္တနော ဣဿရိယံ။ တသ္မိံ မတမတ္တေယေဝ ဗလကာယော ဘိဇ္ဇိတွာ ပလာယိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ ဗောဓိရာဇကုမာရော အဟောသိ၊ ပိင်္ဂိယော ဒေဝဒတ္တော၊ ဒိသာပါမောက္ခာစရိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝေနသာခဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၅၄] ၄။ ဥရဂဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥရဂေါဝ ¶ တစံ ဇိဏ္ဏန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မတပုတ္တကံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပန မတဘရိယမတပိတိကဝတ္ထုသဒိသမေဝ။ ဣဓာပိ တထေဝ သတ္ထာ တဿ နိဝေသနံ ဂန္တွာ တံ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နံ ‘‘ကိံ၊ အာဝုသော၊ သောစသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ ¶ ၊ ပုတ္တဿ မေ မတကာလတော ပဋ္ဌာယ သောစာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာဝုသော၊ ဘိဇ္ဇနဓမ္မံ နာမ ဘိဇ္ဇတိ၊ နဿနဓမ္မံ နာမ နဿတိ၊ တဉ္စ ခေါ န ဧကသ္မိံယေဝ ကုလေ၊ နာပိ ဧကသ္မိညေဝ ဂါမေ၊ အထ ခေါ အပရိမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု တီသု ဘဝေသု အမရဏဓမ္မော ¶ နာမ နတ္ထိ၊ တဗ္ဘာဝေနေဝ ဌာတုံ သမတ္ထော ဧကသင်္ခါရောပိ သဿတော နာမ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗေ သတ္တာ မရဏဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဘိဇ္ဇနဓမ္မာ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ပုတ္တေ မတေ ‘မရဏဓမ္မံ မတံ၊ နဿနဓမ္မံ နဋ္ဌ’န္တိ န သောစိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိယံ ဒွါရဂါမကေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတွာ ကသိကမ္မေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တဿ ပုတ္တော စ ဓီတာ စာတိ ဒွေ ဒါရကာ အဟေသုံ။ သော ပုတ္တဿ ဝယပ္ပတ္တဿ သမာနကုလတော ကုမာရိကံ အာဟရိတွာ အဒါသိ၊ ဣတိ တေ ဒါသိယာ သဒ္ဓိံ ဆ ဇနာ အဟေသုံ – ဗောဓိသတ္တော၊ ဘရိယာ၊ ပုတ္တော၊ ဓီတာ၊ သုဏိသာ၊ ဒါသီတိ။ တေ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ ပိယသံဝါသာ အဟေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော သေသာနံ ပဉ္စန္နံ ဧဝံ ဩဝါဒံ ဒေတိ ‘‘တုမှေ ယထာလဒ္ဓနိယာမေနေဝ ဒါနံ ဒေထ၊ သီလံ ရက္ခထ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောထ၊ မရဏဿတိံ ဘာဝေထ၊ တုမှာကံ မရဏဘာဝံ သလ္လက္ခေထ၊ ဣမေသဉှိ သတ္တာနံ မရဏံ ဓုဝံ၊ ဇီဝိတံ အဒ္ဓုဝံ၊ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ ခယဝယဓမ္မိနောဝ၊ ရတ္တိဉ္စ ဒိဝါ စ အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဩဝါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အပ္ပမတ္တာ မရဏဿတိံ ဘာဝေန္တိ။

အထေကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ခေတ္တံ ¶ ဂန္တွာ ကသတိ။ ပုတ္တော ကစဝရံ သင်္ကဍ္ဎိတွာ ဈာပေတိ။ တဿာဝိဒူရေ ဧကသ္မိံ ဝမ္မိကေ အာသီဝိသော အတ္ထိ။ ဓူမော တဿ အက္ခီနိ ပဟရိ။ သော ကုဒ္ဓါ နိက္ခမိတွာ ‘‘ဣမံ နိဿာယ မယှံ ဘယ’’န္တိ စတဿော ဒါဌာ နိမုဇ္ဇာပေန္တော တံ ဍံသိ၊ သော ပရိဝတ္တိတွာ ပတိတော။ ဗောဓိသတ္တော ပရိဝတ္တိတွာ တံ ပတိတံ ဒိသွာ ဂေါဏေ ဌပေတွာ ဂန္တွာ တဿ မတဘာဝံ ဉတွာ တံ ဥက္ခိပိတွာ ဧကသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ပါရုပိတွာ နေဝ ရောဒိ န ပရိဒေဝိ – ‘‘ဘိဇ္ဇနဓမ္မံ ပန ဘိန္နံ၊ မရဏဓမ္မံ မတံ၊ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ မရဏနိပ္ဖတ္တိကာ’’တိ အနိစ္စဘာဝမေဝ သလ္လက္ခေတွာ ကသိ။ သော ခေတ္တသမီပေန ဂစ္ဆန္တံ ဧကံ ပဋိဝိဿကံ ပုရိသံ ဒိသွာ ‘‘တာတ၊ ဂေဟံ ဂစ္ဆသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမာ’’တိ ဝုတ္တေ တေန ဟိ အမှာကမ္ပိ ဃရံ ဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏိံ ဝဒေယျာသိ ‘‘အဇ္ဇ ကိရ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဒွိန္နံ ဘတ္တံ အနာဟရိတွာ ဧကဿေဝါဟာရံ အာဟရေယျာထ၊ ပုဗ္ဗေ စ ဧကိကာဝ ဒါသီ အာဟာရံ အာဟရတိ၊ အဇ္ဇ ပန စတ္တာရောပိ ဇနာ သုဒ္ဓဝတ္ထနိဝတ္ထာ ဂန္ဓပုပ္ဖဟတ္ထာ အာဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏိယာ တထေဝ ကထေသိ။ ကေန တေ၊ တာတ၊ ဣမံ သာသနံ ဒိန္နန္တိ။ ဗြာဟ္မဏေန ¶ ၊ အယျေတိ။ သာ ‘‘ပုတ္တော မေ မတော’’တိ အညာသိ၊ ကမ္ပနမတ္တမ္ပိဿာ နာဟောသိ။ ဧဝံ သုဘာဝိတစိတ္တာ သုဒ္ဓဝတ္ထနိဝတ္ထာ ¶ ဂန္ဓပုပ္ဖဟတ္ထာ ဒါသိံ ပန အာဟာရံ အာဟရာပေတွာ သေသေဟိ သဒ္ဓိံ ခေတ္တံ အဂမာသိ။ ဧကဿပိ ရောဒိတံ ဝါ ပရိဒေဝိတံ ဝါ နာဟောသိ။

ဗောဓိသတ္တော ပုတ္တဿ နိပန္နဆာယာယမေဝ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇိ။ ဘုတ္တာဝသာနေ သဗ္ဗေပိ ဒါရူနိ ဥဒ္ဓရိတွာ တံ စိတကံ အာရောပေတွာ ဂန္ဓပုပ္ဖေဟိ ပူဇေတွာ ဈာပေသုံ။ ဧကဿ စ ဧကဗိန္ဒုပိ အဿု နာဟောသိ၊ သဗ္ဗေပိ သုဘာဝိတမရဏဿတိနော ဟောန္တိ။ တေသံ သီလတေဇေန သက္ကဿ အာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဌာနာ ¶ စာဝေတုကာမော’’တိ ဥပဓာရေန္တော တေသံ ဂုဏတေဇေန ဥဏှဘာဝံ ဉတွာ ပသန္နမာနသော ဟုတွာ ‘‘မယာ ဧတေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ သီဟနာဒံ နဒါပေတွာ သီဟနာဒပရိယောသာနေ ဧတေသံ နိဝေသနံ သတ္တရတနပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ အာဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝေဂေန တတ္ထ ဂန္တွာ အာဠာဟနပဿေ ဌိတော ‘‘တာတ၊ ကိံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဧကံ မနုဿံ ဈာပေမ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘န တုမှေ မနုဿံ ဈာပေဿထ၊ ဧကံ ပန မိဂံ မာရေတွာ ပစထ မညေ’’တိ။ ‘‘နတ္ထေတံ သာမိ၊ မနုဿမေဝ ဈာပေမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဝေရိမနုဿော ဝေါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဩရသပုတ္တော နော သာမိ၊ န ဝေရိကော’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ ဝေါ အပ္ပိယပုတ္တော ဘဝိဿတီ’’တိ? ‘‘အတိဝိယ ပိယပုတ္တော၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘အထ ကသ္မာ န ရောဒသီ’’တိ? သော အရောဒနကာရဏံ ကထေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၉။

‘‘ဥရဂေါဝ တစံ ဇိဏ္ဏံ၊ ဟိတွာ ဂစ္ဆတိ သံ တနုံ၊

ဧဝံ သရီရေ နိဗ္ဘောဂေ၊ ပေတေ ကာလကတေ သတိ။

၂၀။

‘‘ဍယှမာနော န ဇာနာတိ၊ ဉာတီနံ ပရိဒေဝိတံ၊

တသ္မာ ဧတံ န သောစာမိ၊ ဂတော သော တဿ ယာ ဂတီ’’တိ။

တတ္ထ သံ တနုန္တိ အတ္တနော သရီရံ။ နိဗ္ဘောဂေတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ အဘာဝေန ဘောဂရဟိတေ။ ပေတေတိ ပရလောကံ ပဋိဂတေ။ ကာလကတေတိ ကတကာလေ၊ မတေတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သာမိ၊ မမ ပုတ္တော ယထာ နာမ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏတစံ နိစ္ဆိန္ဒိတွာ အနောလောကေတွာ အနပေက္ခော ဆဍ္ဍေတွာ ¶ ဂစ္ဆေယျ၊ ဧဝံ အတ္တနော သရီရံ ဆဍ္ဍေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယရဟိတေ သရီရေ ဧဝံ နိဗ္ဘောဂေ တသ္မိဉ္စ မေ ပုတ္တေ ပေတေ ပုန ပဋိဂတေ မရဏကာလံ ကတွာ ဌိတေ သတိ ကော ကာရုညေန ဝါ ပရိဒေဝေန ဝါ အတ္ထော။ အယဉှိ ယထာ သူလေဟိ ဝိဇ္ဈိတွာ ဍယှမာနော သုခဒုက္ခံ န ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ဉာတီနံ ပရိဒေဝိတမ္ပိ န ဇာနာတိ၊ တေန ကာရဏေနာဟံ ဧတံ န သောစာမိ။ ယာ တဿ အတ္တနော ဂတိ၊ တံ သော ဂတောတိ။

သက္ကော ¶ ¶ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏိံ ပုစ္ဆိ ‘‘အမ္မ၊ တုယှံ သော ကိံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဒသ မာသေ ကုစ္ဆိနာ ပရိဟရိတွာ ထညံ ပါယေတွာ ဟတ္ထပါဒေ သဏ္ဌပေတွာ ဝဍ္ဎိတပုတ္တော မေ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ ပိတာ တာဝ ပုရိသဘာဝေန မာ ရောဒတု၊ မာတု ဟဒယံ ပန မုဒုကံ ဟောတိ၊ တွံ ကသ္မာ န ရောဒသီ’’တိ? သာ အရောဒနကာရဏံ ကထေန္တီ –

၂၁။

‘‘အနဝှိတော တတော အာဂါ၊ အနနုညာတော ဣတော ဂတော၊

ယထာဂတော တထာ ဂတော၊ တတ္ထ ကာ ပရိဒေဝနာ။

၂၂။

‘‘ဍယှမာနော န ဇာနာတိ၊ ဉာတီနံ ပရိဒေဝိတံ၊

တသ္မာ ဧတံ န သောစာမိ၊ ဂတော သော တဿ ယာ ဂတီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယမာဟ –

တတ္ထ အနဝှိတောတိ အယံ တာတ မယာ ပရလောကတော အနဝှိတော အယာစိတော။ အာဂါတိ အမှာကံ ဂေဟံ အာဂတော။ ဣတောတိ ဣတော မနုဿလောကတော ဂစ္ဆန္တောပိ မယာ အနနုညာတောဝ ဂတော။ ယထာဂတောတိ အာဂစ္ဆန္တောပိ ယထာ အတ္တနောဝ ရုစိယာ အာဂတော၊ ဂစ္ဆန္တောပိ တထေဝ ဂတော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တဿ ဣတော ဂမနေ ကာ ပရိဒေဝနာ။ ဍယှမာနောတိ ဂါထာ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သက္ကော ဗြာဟ္မဏိယာ ကထံ သုတွာ တဿ ဘဂိနိံ ပုစ္ဆိ ‘‘အမ္မ၊ တုယှံ သော ကိံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဘာတာ မေ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ ဘဂိနိယော နာမ ဘာတူသု သိနေဟာ ဟောန္တိ၊ တွံ ကသ္မာ န ရောဒသီ’’တိ? သာ အရောဒနကာရဏံ ကထေန္တီ –

၂၃။

‘‘သစေ ရောဒေ ကိသာ အဿံ၊ တဿာ မေ ကိံ ဖလံ သိယာ၊

ဉာတိမိတ္တသုဟဇ္ဇာနံ၊ ဘိယျော နော အရတီ သိယာ။

၂၄။

ဍယှမာနော ¶ ¶ န ဇာနာတိ၊ ဉာတီနံ ပရိဒေဝိတံ၊

တသ္မာ ဧတံ န သောစာမိ၊ ဂတော သော တဿ ယာ ဂတီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယမာဟ –

တတ္ထ သစေတိ ယဒိ အဟံ ဘာတရိ မတေ ရောဒေယျံ၊ ကိသသရီရာ အဿံ။ ဘာတု ပန မေ တပ္ပစ္စယာ ဝုဍ္ဎိ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ တဿာ မေတိ တဿာ မယှံ ရောဒန္တိယာ ကိံ ဖလံ ကော အာနိသံသော ဘဝေယျ။ မယှံ အဝုဒ္ဓိ ပန ပညာယတီတိ ဒီပေတိ။ ဉာတိမိတ္တသုဟဇ္ဇာနန္တိ ဉာတိမိတ္တသုဟဒါနံ ¶ ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဘိယျော နောတိ ယေ အမှာကံ ဉာတီ စ မိတ္တာ စ သုဟဒယာ စ၊ တေသံ အဓိကတရာ အရတိ သိယာ။

သက္ကော ဘဂိနိယာ ကထံ သုတွာ ဘရိယံ ပုစ္ဆိ ‘‘အမ္မ၊ တုယှံ သော ကိံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ပတိ မေ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘ဣတ္ထိယော နာမ ပတိမှိ မတေ ဝိဓဝါ ဟောန္တိ အနာထာ၊ တွံ ကသ္မာ န ရောဒသီ’’တိ။ သာပိဿ အရောဒနကာရဏံ ကထေန္တီ –

၂၅။

‘‘ယထာပိ ဒါရကော စန္ဒံ၊ ဂစ္ဆန္တမနုရောဒတိ၊

ဧဝံသမ္ပဒမေဝေတံ၊ ယော ပေတမနုသောစတိ။

၂၆။

‘‘ဍယှမာနော န ဇာနာတိ၊ ဉာတီနံ ပရိဒေဝိတံ၊

တသ္မာ ဧတံ န သောစာမိ၊ ဂတော သော တဿ ယာ ဂတီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယမာဟ –

တဿတ္ထော – ယထာ နာမ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ယုတ္တာယုတ္တံ လဗ္ဘနီယာလဗ္ဘနီယံ အဇာနန္တော ဗာလဒါရကော မာတု ဥစ္ဆင်္ဂေ နိသိန္နော ပုဏ္ဏမာသိယံ ပုဏ္ဏံ စန္ဒံ အာကာသေ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘အမ္မ၊ စန္ဒံ မေ ဒေဟိ၊ အမ္မ၊ စန္ဒံ မေ ဒေဟီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ရောဒတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမေဝေတံ၊ ဧဝံနိပ္ဖတ္တိကမေဝ ဧတံ တဿ ရုဏ္ဏံ ဟောတိ၊ ယော ပေတံ ကာလကတံ အနုသောစတိ။ ဣတောပိ စ ဗာလတရံ။ ကိံကာရဏာ? သော ဟိ ဝိဇ္ဇမာနစန္ဒံ အနုရောဒတိ၊ မယှံ ပန ပတိ မတော ဧတရဟိ အဝိဇ္ဇမာနော သူလေဟိ ဝိဇ္ဈိတွာ ဍယှမာနောပိ န ကိဉ္စိ ဇာနာတီတိ။

သက္ကော ¶ ဘရိယာယ ဝစနံ သုတွာ ဒါသိံ ပုစ္ဆိ ‘‘အမ္မ၊ တုယှံ သော ကိံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အယျော မေ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘နနု တွံ ဣမိနာ ပီဠေတွာ ပေါထေတွာ ပရိဘုတ္တာ ¶ ဘဝိဿသိ၊ တသ္မာ ‘‘သုမုတ္တာ အဟ’’န္တိ န ရောဒသီ’’တိ။ ‘သာမိ၊ မာ ဧဝံ အဝစ၊ န ဧတံ ဧတဿ အနုစ္ဆဝိကံ၊ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယသမ္ပန္နော မေ အယျပုတ္တော၊ ဥရေ သံဝဍ္ဎိတပုတ္တော ဝိယ အဟောသီ’တိ။ ‘‘အထ ကသ္မာ န ရောဒသီ’’တိ? သာပိဿ အရောဒနကာရဏံ ကထေန္တီ –

၂၇။

‘‘ယထာပိ ဥဒကကုမ္ဘော၊ ဘိန္နော အပ္ပဋိသန္ဓိယော၊

ဧဝံသမ္ပဒမေဝေတံ၊ ယော ပေတမနုသောစတိ။

၂၈။

‘‘ဍယှမာနော ¶ န ဇာနာတိ၊ ဉာတီနံ ပရိဒေဝိတံ၊

တသ္မာ ဧတံ န သောစာမိ၊ ဂတော သော တဿ ယာ ဂတီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယမာဟ –

တဿတ္ထော – ယထာ နာမ ဥဒကကုမ္ဘော ဥက္ခိပိယမာနော ပတိတွာ သတ္တဓာ ဘိန္နော ပုန တာနိ ကပါလာနိ ပဋိပါဋိယာ ဌပေတွာ သံဝိဒဟိတွာ ပဋိပါကတိကံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ယော ပေတမနုသောစတိ၊ တဿပိ ဧတမနုသောစနံ ဧဝံနိပ္ဖတ္တိကမေဝ ဟောတိ၊ မတဿ ပုန ဇီဝါပေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ဣဒ္ဓိမတော ဝါ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန ဘိန္နံ ကုမ္ဘံ သံဝိဒဟိတွာ ဥဒကဿ ပူရေတုံ သက္ကာ ဘဝေယျ၊ ကာလကတော ပန ဣဒ္ဓိဗလေနာပိ န သက္ကာ ပဋိပါကတိတံ ကာတုန္တိ။ ဣတရာ ဂါထာ ဝုတ္တတ္ထာယေဝ။

သက္ကော သဗ္ဗေသံ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပသီဒိတွာ ‘‘တုမှေဟိ အပ္ပမတ္တေဟိ မရဏဿတိ ဘာဝိတာ၊ တုမှေ ဣတော ပဋ္ဌာယ သဟတ္ထေန ကမ္မံ မာ ကရိတ္ထ၊ အဟံ၊ သက္ကော ဒေဝရာဇာ၊ အဟံ ဝေါ ဂေဟေ သတ္တ ရတနာနိ အပရိမာဏာနိ ကရိဿာမိ၊ တုမှေ ဒါနံ ဒေထ ¶ ၊ သီလံ ရက္ခထ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောထ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ တေသံ ဩဝါဒံ ဒတွာ ဂေဟံ အပရိမိတဓနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကုဋုမ္ဗိကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ဒါသီ ခုဇ္ဇုတ္တရာ အဟောသိ၊ ဓီတာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ ပုတ္တော ရာဟုလော၊ မာတာ ခေမာ၊ ဗြာဟ္မဏော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ဥရဂဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၅၅] ၅။ ဃဋဇာတကဝဏ္ဏနာ

အညေ ¶ သောစန္တိ ရောဒန္တီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရညော ဧကံ အမစ္စံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ကထိတသဒိသမေဝ။ ဣဓ ပန ရာဇာ အတ္တနော ဥပကာရဿ အမစ္စဿ မဟန္တံ ယသံ ဒတွာ ပရိဘေဒကာနံ ကထံ ဂဟေတွာ တံ ဗန္ဓာပေတွာ ဗန္ဓနာဂါရေ ပဝေသေသိ။ သော တတ္ထ နိသိန္နောဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ ရာဇာ တဿ ဂုဏံ သလ္လက္ခေတွာ မောစာပေသိ။ သော ဂန္ဓမာလံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘အနတ္ထော ကိရ တေ ဥပ္ပန္နော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အနတ္ထေန ပန မေ အတ္ထော အာဂတော၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ခေါ၊ ဥပါသက၊ တွညေဝ အနတ္ထေန အတ္ထံ အာဟရိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အာဟရိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ဃဋကုမာရော’’တိဿ နာမံ ကရိံသု။ သော အပရေန သမယေန တက္ကသိလာယံ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ အန္တေပုရေ ဧကော အမစ္စော ဒုဗ္ဘိ။ သော တံ ပစ္စက္ခတော ဉတွာ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တဒါ သာဝတ္ထိယံ ဓင်္ကရာဇာ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ သော တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန အတ္တနော ဝစနံ ဂါဟာပေတွာ ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ဂဏှာပေသိ။ သောပိ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဗောဓိသတ္တံ သင်္ခလိကာဟိ ဗန္ဓာပေတွာ ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ¶ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ၊ ဓင်္ကဿ သရီရေ ဍာဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ သုဝဏ္ဏာဒါသဖုလ္လပဒုမသဿိရိကံ မုခံ ဒိသွာ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၉။

‘‘အညေ သောစန္တိ ရောဒန္တိ၊ အညေ အဿုမုခါ ဇနာ၊

ပသန္နမုခဝဏ္ဏောသိ၊ ကသ္မာ ဃဋ န သောစသီ’’တိ။

တတ္ထ အညေတိ တံ ဌပေတွာ သေသမနုဿာ။

အထဿ ဗောဓိသတ္တော အသောစနကာရဏံ ကထေန္တော စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၃၀။

‘‘နာဗ္ဘတီတဟရော ¶ သောကော၊ နာနာဂတသုခါဝဟော၊

တသ္မာ ဓင်္က န သောစာမိ၊ နတ္ထိ သောကေ ဒုတီယတာ။

၃၁။

‘‘သောစံ ပဏ္ဍု ကိသော ဟောတိ၊ ဘတ္တဉ္စဿ န ရုစ္စတိ၊

အမိတ္တာ သုမနာ ဟောန္တိ၊ သလ္လဝိဒ္ဓဿ ရုပ္ပတော။

၃၂။

‘‘ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊ နိန္နေ ဝါ ယဒိ ဝါ ထလေ၊

ဌိတံ မံ နာဂမိဿတိ၊ ဧဝံ ဒိဋ္ဌပဒေါ အဟံ။

၃၃။

‘‘ယဿတ္တာ နာလမေကောဝ၊ သဗ္ဗကာမရသာဟရော၊

သဗ္ဗာပိ ပထဝီ တဿ၊ န သုခံ အာဝဟိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ နာဗ္ဘတီတဟရောတိ နာဗ္ဘတီတာဟာရော၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ သောကော နာမ အဗ္ဘတီတံ အတိက္ကန္တံ နိရုဒ္ဓံ အတ္ထင်္ဂတံ ပုန နာဟရတိ။ ဒုတီယတာတိ သဟာယတာ။ အတီတာဟရဏေန ဝါ အနာဂတာဟရဏေန ¶ ဝါ သောကော နာမ ကဿစိ သဟာယော န ဟောတိ၊ တေနာပိ ကာရဏေနာဟံ န သောစာမီတိ ဝဒတိ။ သောစန္တိ သောစန္တော။ သလ္လဝိဒ္ဓဿ ရုပ္ပတောတိ သောကသလ္လေန ဝိဒ္ဓဿ တေနေဝ ဃဋ္ဋိယမာနဿ ‘‘ဒိဋ္ဌာ ဝတ နော ပစ္စာမိတ္တဿ ပိဋ္ဌီ’’တိ အမိတ္တာ သုမနာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

ဌိတံ မံ နာဂမိဿတီတိ သမ္မ ဓင်္ကရာဇ၊ ဧတေသု ဂါမာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတံ မံ ပဏ္ဍုကိသဘာဝါဒိကံ သောကမူလကံ ဗျသနံ န အာဂမိဿတိ။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌပဒေါတိ ယထာ တံ ဗျသနံ နာဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ မယာ ဈာနပဒံ ဒိဋ္ဌံ။ ‘‘အဋ္ဌလောကဓမ္မပဒ’’န္တိပိ ဝဒန္တိယေဝ ¶ ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘န မတ္တံ နာဂမိဿတီ’’တိ လိခိတံ၊ တံ အဋ္ဌကထာယံ နတ္ထိ။ ပရိယောသာနဂါထာယ ဣစ္ဆိတပတ္ထိတတ္ထေန ဈာနသုခသင်္ခါတံ သဗ္ဗကာမရသံ အာဟရတီတိ သဗ္ဗကာမရသာဟရော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဿ ရညော ပဟာယ အညသဟာယေ အတ္တာဝ ဧကော သဗ္ဗကာမရသာဟရော နာလံ၊ သဗ္ဗံ ဈာနသုခသင်္ခါတံ ကာမရသံ အာဟရိတုံ အသမတ္ထော၊ တဿ ရညော သဗ္ဗာပိ ပထဝီ န သုခံ အာဝဟိဿတိ။ ကာမာတုရဿ ဟိ သုခံ နာမ နတ္ထိ၊ ယော ပန ကိလေသဒရထရဟိတံ ဈာနသုခံ အာဟရိတုံ သမတ္ထော၊ သော ရာဇာ သုခီ ဟောတီတိ။ ယော ပနေတာယ ဂါထာယ ‘‘ယဿတ္ထာ နာလမေကော’’တိပိ ပါဌော၊ တဿတ္ထော န ဒိဿတိ။

ဣတိ ¶ ဓင်္ကော ဣမာ စတဿော ဂါထာ သုတွာ ဗောဓိသတ္တံ ခမာပေတွာ ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ ပက္ကာမိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ရဇ္ဇံ အမစ္စာနံ ပဋိနိယျာဒေတွာ ဟိမဝန္တပဒေသံ ဂန္တွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဓင်္ကရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဃဋရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဃဋဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၃၅၆] ၆။ ကောရဏ္ဍိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဧကော အရညေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဓမ္မသေနာပတိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ထေရော ကိရ အာဂတာဂတာနံ ဒုဿီလာနံ မိဂလုဒ္ဒကမစ္ဆဗန္ဓာဒီနံ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌာနညေဝ ‘‘သီလံ ဂဏှထ၊ သီလံ ဂဏှထာ’’တိ သီလံ ဒေတိ။ တေ ထေရေ ဂရုဘာဝေန တဿ ကထံ ဘိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တာ သီလံ ဂဏှန္တိ၊ ဂဟေတွာ စ ပန န ရက္ခန္တိ၊ အတ္တနော အတ္တနော ကမ္မမေဝ ကရောန္တိ။ ထေရော သဒ္ဓိဝိဟာရိကေ အာမန္တေတွာ ¶ ‘‘အာဝုသော၊ ဣမေ မနုဿာ မမ သန္တိကေ သီလံ ဂဏှိံသု၊ ဂဏှိတွာ စ ပန န ရက္ခန္တီ’’တိ ¶ အာဟ။ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ ဧတေသံ အရုစိယာ သီလံ ဒေထ၊ ဧတေ တုမှာကံ ကထံ ဘိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တာ ဂဏှန္တိ၊ တုမှေ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝရူပါနံ သီလံ မာ အဒတ္ထာ’’တိ။ ထေရော အနတ္တမနော အဟောသိ။ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ကိရ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌာနညေဝ သီလံ ဒေတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌာနံ အယာစန္တာနညေဝ သီလံ ဒေတီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ ဒိသာပါမောက္ခဿ အာစရိယဿ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော ကောရဏ္ဍိယော နာမ အဟောသိ။ တဒါ သော အာစရိယော ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌာနံ ကေဝဋ္ဋာဒီနံ အယာစန္တာနညေဝ ‘‘သီလံ ဂဏှထ၊ သီလံ ဂဏှထာ’’တိ သီလံ ဒေတိ။ တေ ဂဟေတွာပိ န ရက္ခန္တိ ¶ အာစရိယော တမတ္ထံ အန္တေဝါသိကာနံ အာရောစေသိ။ အန္တေဝါသိကာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ ဧတေသံ အရုစိယာ သီလံ ဒေထ၊ တသ္မာ ဘိန္ဒန္တိ၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ယာစန္တာနညေဝ ဒဒေယျာထ၊ မာ အယာစန္တာန’’န္တိ ဝဒိံသု။ သော ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌာနံ သီလံ ဒေတိယေဝ။

အထေကဒိဝသံ ဧကသ္မာ ဂါမာ မနုဿာ အာဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏဝါစနကတ္ထာယ အာစရိယံ နိမန္တယိံသု။ သော ကောရဏ္ဍိယမာဏဝံ ပက္ကောသိတွာ ‘‘တာတ၊ အဟံ န ဂစ္ဆာမိ၊ တွံ ဣမေ ပဉ္စသတေ မာဏဝေ ဂဟေတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝါစနကာနိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အမှာကံ ဒိန္နကောဋ္ဌာသံ အာဟရာ’’တိ ပေသေသိ။ သော ဂန္တွာ ပဋိနိဝတ္တန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကံ ကန္ဒရံ ဒိသွာ စိန္တေသိ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌာနံ အယာစန္တာနညေဝ သီလံ ဒေတိ၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ယထာ ယာစန္တာနညေဝ ဒေတိ၊ တထာ နံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော တေသု မာဏဝေသု ¶ သုခနိသိန္နေသု ဥဋ္ဌာယ မဟန္တံ မဟန္တံ သေလံ ဥက္ခိပိတွာ ကန္ဒရာယံ ခိပိ၊ ပုနပ္ပုနံ ခိပိယေဝ။ အထ နံ တေ မာဏဝါ ဥဋ္ဌာယ ‘‘အာစရိယ၊ ကိံ ကရောသီ’’တိ အာဟံသု။ သော န ကိဉ္စိ ကထေသိ၊ တေ ဝေဂေန ဂန္တွာ အာစရိယဿ အာရောစေသုံ။ အာစရိယော အာဂန္တွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၃၄။

‘‘ဧကော အရညေ ဂိရိကန္ဒရာယံ၊ ပဂ္ဂယှ ပဂ္ဂယှ သိလံ ပဝေစ္ဆသိ၊

ပုနပ္ပုနံ သန္တရမာနရူပေါ၊ ကောရဏ္ဍိယ ကော နု တဝ ယိဓတ္ထော’’တိ။

တတ္ထ ကော နု တဝ ယိဓတ္ထောတိ ကော နု တဝ ဣဓ ကန္ဒရာယံ သိလာခိပနေန အတ္ထော။

သော ¶ တဿ ဝစနံ သုတွာ အာစရိယံ ပဗောဓေတုကာမော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၅။

‘‘အဟဉှိမံ သာဂရသေဝိတန္တံ၊ သမံ ကရိဿာမိ ယထာပိ ပါဏိ၊

ဝိကိရိယ သာနူနိ စ ပဗ္ဗတာနိ စ၊ တသ္မာ သိလံ ဒရိယာ ပက္ခိပါမီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ အဟဉှိမန္တိ အဟဉှိ ဣမံ မဟာပထဝိံ။ သာဂရသေဝိတန္တန္တိ သာဂရေဟိ သေဝိတံ စာတုရန္တံ။ ယထာပိ ပါဏီတိ ဟတ္ထတလံ ဝိယ သမံ ကရိဿာမိ။ ဝိကိရိယာတိ ဝိကိရိတွာ။ သာနူနိ စ ပဗ္ဗတာနိ စာတိ ပံသုပဗ္ဗတေ စ သိလာပဗ္ဗတေ စ။

တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၆။

‘‘နယိမံ မဟိံ အရဟတိ ပါဏိကပ္ပံ၊ သမံ မနုဿော ကရဏာယ မေကော၊

မညာမိမညေဝ ဒရိံ ဇိဂီသံ၊ ကောရဏ္ဍိယ ဟာဟသိ ဇီဝလောက’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ကရဏာယ မေကောတိ ကရဏာယ ဧကော ကာတုံ န သက္ကောတီတိ ဒီပေတိ။ မညာမိမညေဝ ဒရိံ ဇိဂီသန္တိ အဟံ မညာမိ တိဋ္ဌတု ပထဝီ၊ ဣမညေဝ ဧကံ ဒရိံ ဇိဂီသံ ပူရဏတ္ထာယ ဝါယမန္တော သိလာ ပရိယေသန္တော ဥပါယံ ဝိစိနန္တောဝ တွံ ဣမံ ဇီဝလောကံ ဟာဟသိ ဇဟိဿသိ၊ မရိဿသီတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ မာဏဝေါ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၃၇။

‘‘သစေ အယံ ဘူတဓရံ န သက္ကာ၊ သမံ မနုဿော ကရဏာယ မေကော၊

ဧဝမေဝ တွံ ဗြဟ္မေ ဣမေ မနုဿေ၊ နာနာဒိဋ္ဌိကေ နာနယိဿသိ တေ’’တိ။

တဿတ္ထော – သစေ အယံ ဧကော မနုဿော ဣမံ ဘူတဓရံ ပထဝိံ သမံ ကာတုံ န သက္ကာ န သမတ္ထော၊ ဧဝမေဝ တွံ ဣမေ ဒုဿီလမနုဿေ နာနာဒိဋ္ဌိကေ နာနယိဿသိ၊ တေ ဧဝံ ‘‘သီလံ ဂဏှထ၊ သီလံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တော အတ္တနော ဝသံ န အာနယိဿသိ၊ ပဏ္ဍိတပုရိသာယေဝ ဟိ ပါဏာတိပါတံ ‘‘အကုသလ’’န္တိ ဂရဟန္တိ။ သံသာရမောစကာဒယော ပနေတ္ထ ကုသလသညိနော၊ တေ တွံ ကထံ အာနယိဿသိ၊ တသ္မာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌာနံ သီလံ အဒတွာ ယာစန္တာနညေဝ ဒေဟီတိ။

တံ ¶ သုတွာ အာစရိယော ‘‘ယုတ္တံ ဝဒတိ ကောရဏ္ဍိယော၊ ဣဒါနိ န ဧဝရူပံ ကရိဿာမီ’’တိ အတ္တနော ဝိရဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၃၈။

‘‘သံခိတ္တရူပေန ¶ ဘဝံ မမတ္ထံ၊ အက္ခာသိ ကောရဏ္ဍိယ ဧဝမေတံ၊

ယထာ န သက္ကာ ပထဝီ သမာယံ၊ ကတ္တုံ မနုဿေန တထာ မနုဿာ’’တိ။

တတ္ထ သမာယန္တိ သမံ အယံ။ ဧဝံ အာစရိယော မာဏဝဿ ထုတိံ အကာသိ၊ သောပိ နံ ဗောဓေတွာ သယံ ဃရံ နေသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏော သာရိပုတ္တော အဟောသိ၊ ကောရဏ္ဍိယမာဏဝေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကောရဏ္ဍိယဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၃၅၇] ၇။ လဋုကိကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝန္ဒာမိ တံ ကုဉ္ဇရ သဋ္ဌိဟာယနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ ဒိဝသေ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော ကက္ခဠော ဖရုသော သာဟသိကော၊ သတ္တေသု ကရုဏာမတ္တမ္ပိဿ နတ္ထီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ နိက္ကရုဏောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟတ္ထိယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ပါသာဒိကော မဟာကာယော အသီတိသဟဿဝါရဏပရိဝါရော ယူထပတိ ဟုတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝိဟာသိ။ တဒါ ဧကာ လဋုကိကာ သကုဏိကာ ဟတ္ထီနံ ဝိစရဏဋ္ဌာနေ အဏ္ဍာနိ နိက္ခိပိ၊ တာနိ ပရိဏတာနိ ဘိန္ဒိတွာ သကုဏပေါတကာ နိက္ခမိံသု။ တေသု အဝိရုဠှပက္ခေသု ဥပ္ပတိတုံ အသက္ကောန္တေသုယေဝ မဟာသတ္တော အသီတိသဟဿဝါရဏပရိဝုတော ဂေါစရာယ စရန္တော တံ ပဒေသံ ပတ္တော။ တံ ဒိသွာ လဋုကိကာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဟတ္ထိရာဇာ မမ ပေါတကေ မဒ္ဒိတွာ မာရေဿတိ၊ ဟန္ဒ နံ ပုတ္တကာနံ ပရိတ္တာဏတ္ထာယ ဓမ္မိကာရက္ခံ ယာစာမီ’’တိ။ သာ ¶ ဥဘော ပက္ခေ ဧကတော ကတွာ တဿ ပုရတော ဌတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၃၉။

‘‘ဝန္ဒာမိ ¶ တံ ကုဉ္ဇရ သဋ္ဌိဟာယနံ၊ အာရညကံ ယူထပတိံ ယသဿိံ၊

ပက္ခေဟိ တံ ပဉ္ဇလိကံ ကရောမိ၊ မာ မေ ဝဓီ ပုတ္တကေ ဒုဗ္ဗလာယာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ သဋ္ဌိဟာယနန္တိ သဋ္ဌိဝဿကာလေ ဟာယနဗလံ။ ယသဿိန္တိ ပရိဝါရသမ္ပန္နံ။ ပက္ခေဟိ တံ ပဉ္စလိကံ ကရောမီတိ အဟံ ပက္ခေဟိ တံ အဉ္ဇလိကံ ကရောမီတိ အတ္ထော။

မဟာသတ္တော ‘‘မာ စိန္တယိ လဋုကိကေ၊ အဟံ တေ ပုတ္တကေ ရက္ခိဿာမီ’’တိ သကုဏပေါတကာနံ ဥပရိ ဌတွာ အသီတိယာ ဟတ္ထိသဟဿေသု ဂတေသု လဋုကိကံ အာမန္တေတွာ ‘‘လဋုကိကေ အမှာကံ ပစ္ဆတော ဧကော ဧကစာရိကော ဟတ္ထီ အာဂစ္ဆတိ၊ သော အမှာကံ ဝစနံ န ကရိဿတိ၊ တသ္မိံ အာဂတေ တမ္ပိ ယာစိတွာ ပုတ္တကာနံ သောတ္ထိဘာဝံ ကရေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ သာပိ တဿ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ဥဘောဟိ ပက္ခေဟိ အဉ္ဇလိံ ကတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၀။

‘‘ဝန္ဒာမိ တံ ကုဉ္ဇရ ဧကစာရိံ၊ အာရညကံ ပဗ္ဗတသာနုဂေါစရံ၊

ပက္ခေဟိ တံ ပဉ္ဇလိကံ ကရောမိ၊ မာ မေ ဝဓီ ပုတ္တကေ ဒုဗ္ဗလာယာ’’တိ။

တတ္ထ ပဗ္ဗတသာနုဂေါစရန္တိ ဃနသေလပဗ္ဗတေသု စ ပံသုပဗ္ဗတေသု စ ဂေါစရံ ဂဏှန္တံ။

သော တဿာ ဝစနံ သုတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၁။

‘‘ဝဓိဿာမိ တေ လဋုကိကေ ပုတ္တကာနိ၊ ကိံ မေ တုဝံ ကာဟသိ ဒုဗ္ဗလာသိ၊

သတံ သဟဿာနိပိ တာဒိသီနံ၊ ဝါမေန ပါဒေန ပပေါထယေယျ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ဝဓိဿာမိ တေတိ တွံ ကသ္မာ မမ ဝိစရဏမဂ္ဂေ ပုတ္တကာနိ ဌပေသိ၊ ယသ္မာ ဌပေသိ၊ တသ္မာ ဝဓိဿာမိ တေ ပုတ္တကာနီတိ ဝဒတိ။ ကိံ မေ တုဝံ ကာဟသီတိ မယှံ မဟာထာမဿ တွံ ဒုဗ္ဗလာ ကိံ ကရိဿသိ။ ပပေါထယေယျန္တိ အဟံ တာဒိသာနံ လဋုကိကာနံ သတသဟဿမ္ပိ ဝါမေန ပါဒေန သဉ္စုဏ္ဏေယျံ၊ ဒက္ခိဏပါဒေန ပန ကထာဝ နတ္ထီတိ။

ဧဝဉ္စ ¶ ပန ဝတွာ သော တဿာ ပုတ္တကေ ပါဒေန သဉ္စုဏ္ဏေတွာ မုတ္တေန ပဝါဟေတွာ နဒန္တောဝ ပက္ကာမိ။ လဋုကိကာ ရုက္ခသာခါယ နိလီယိတွာ ‘‘ဣဒါနိ တာဝ ဝါရဏ နဒန္တော ဂစ္ဆသိ၊ ကတိပါဟေနေဝ ¶ မေ ကိရိယံ ပဿိဿသိ၊ ကာယဗလတော ဉာဏဗလဿ မဟန္တဘာဝံ န ဇာနာသိ၊ ဟောတု၊ ဇာနာပေဿာမိ န’’န္တိ တံ သန္တဇ္ဇယမာနာဝ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၄၂။

‘‘န ဟေဝ သဗ္ဗတ္ထ ဗလေန ကိစ္စံ၊ ဗလဉှိ ဗာလဿ ဝဓာယ ဟောတိ၊

ကရိဿာမိ တေ နာဂရာဇာ အနတ္ထံ၊ ယော မေ ဝဓီ ပုတ္တကေ ဒုဗ္ဗလာယာ’’တိ။

တတ္ထ ဗလေနာတိ ကာယဗလေန။ အနတ္ထန္တိ အဝုဍ္ဎိံ။ ယော မေတိ ယော တွံ မမ ဒုဗ္ဗလာယ ပုတ္တကေ ဝဓီ ဃာတေသိ။

သာ ဧဝံ ဝတွာ ကတိပါဟံ ဧကံ ကာကံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ တေန တုဋ္ဌေန ‘‘ကိံ တေ ကရောမီ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘သာမိ၊ အညံ မေ ကာတဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ဧကဿ ပန ဧကစာရိကဝါရဏဿ တုဏ္ဍေန ပဟရိတွာ တုမှေဟိ အက္ခီနိ ဘိန္နာနိ ပစ္စာသီသာမီ’’တိ အာဟ။ သာ တေန ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတာ ဧကံ နီလမက္ခိကံ ဥပဋ္ဌဟိ။ တာယပိ ‘‘ကိံ တေ၊ ကရောမီ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘ဣမိနာ ကာကေန ဧကစာရိကဝါရဏဿ အက္ခီသု ဘိန္နေသု တုမှေဟိ တတ္ထ အာသာဋိကံ ပါတေတုံ ဣစ္ဆာမီ’’တိ ဝတွာ တာယပိ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝုတ္တေ ဧကံ မဏ္ဍူကံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ တေန ‘‘ကိံ တေ၊ ကရောမီ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘ယဒါ ဧကစာရိကဝါရဏော အန္ဓော ဟုတွာ ပါနီယံ ပရိယေသတိ၊ တဒါ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဌိတော သဒ္ဒံ ကတွာ တသ္မိံ ပဗ္ဗတမတ္ထကံ အဘိရုဟန္တေ ဩတရိတွာ ပပါတေ သဒ္ဒံ ကရေယျာထ၊ အဟံ တုမှာကံ သန္တိကာ ဧတ္တကံ ပစ္စာသီသာမီ’’တိ အာဟ။ သောပိ တဿာ ဝစနံ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

အထေကဒိဝသံ ¶ ကာကော ဝါရဏဿ ဒွေပိ ¶ အက္ခီနိ တုဏ္ဍေန ဘိန္ဒိ၊ နီလမက္ခိကာ အာသာဋိကံ ပါတေသိ။ သော ပုဠဝေဟိ ခဇ္ဇန္တော ဝေဒနာပ္ပတ္တော ပိပါသာဘိဘူတော ပါနီယံ ပရိယေသမာနော ဝိစရိ။ တသ္မိံ ကာလေ မဏ္ဍူကော ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဌတွာ သဒ္ဒမကာသိ။ ဝါရဏော ‘‘ဧတ္ထ ပါနီယံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပဗ္ဗတမတ္ထကံ အဘိရုဟိ။ အထ မဏ္ဍူကော ဩတရိတွာ ပပါတေ ဌတွာ သဒ္ဒမကာသိ။ ဝါရဏော ‘‘ဧတ္ထ ပါနီယံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပပါတာဘိမုခေါ ဂစ္ဆန္တော ပရိဂဠိတွာ ပဗ္ဗတပါဒေ ပတိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။ လဋုကိကာ တဿ မတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဒိဋ္ဌာ မေ ပစ္စာမိတ္တဿ ပိဋ္ဌီ’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ တဿ ခန္ဓေ စင်္ကမိတွာ ယထာကမ္မံ ဂတာ။

သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကေနစိ သဒ္ဓိံ ဝေရံ နာမ ကာတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဗလသမ္ပန္နမ္ပိ ဝါရဏံ ဣမေ စတ္တာရော ဇနာ ဧကတော ဟုတွာ ဝါရဏဿ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေသု’’န္တိ –

၄၃။

‘‘ကာကဉ္စ ¶ ပဿ လဋုကိကံ၊ မဏ္ဍူကံ နီလမက္ခိကံ၊

ဧတေ နာဂံ အဃာတေသုံ၊ ပဿ ဝေရဿ ဝေရိနံ၊

တသ္မာ ဟိ ဝေရံ န ကယိရာထ၊ အပ္ပိယေနပိ ကေနစီ’’တိ။ –

ဣမံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထံ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ။

တတ္ထ ပဿာတိ အနိယာမိတာလပနမေတံ၊ ဘိက္ခူ ပန သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ ပဿထ ဘိက္ခဝေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတေတိ ဧတေ စတ္တာရော ဧကတော ဟုတွာ။ အဃာတေသုန္တိ တံ ဝဓိံသု။ ပဿ ဝေရဿ ဝေရိနန္တိ ပဿထ ဝေရိကာနံ ဝေရဿ ဂတိန္တိ အတ္ထော။

တဒါ ဧကစာရိကဟတ္ထီ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ယူထပတိ ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

လဋုကိကဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၃၅၈] ၈။ စူဠဓမ္မပါလဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဟမေဝ ¶ ဒူသိယာ ဘူနဟတာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ ဝဓာယ ပရိသက္ကနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ အညေသု ဇာတကေသု ဒေဝဒတ္တော ဗောဓိသတ္တဿ တာသမတ္တမ္ပိ ကာတုံ နာသက္ခိ၊ ဣမသ္မိံ ¶ ပန စူဠဓမ္မပါလဇာတကေ ဗောဓိသတ္တဿ သတ္တမာသိကကာလေ ဟတ္ထပါဒေ စ သီသဉ္စ ဆေဒါပေတွာ အသိမာလကံ နာမ ကာရေသိ။ ဒဒ္ဒရဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၂။၄၃-၄၄) ဂီဝံ ဂဟေတွာ မာရေတွာ ဥဒ္ဓနေ မံသံ ပစိတွာ ခါဒိ။ ခန္တီဝါဒီဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၄။၄၉ အာဒယော) ဒွီဟိပိ ကသာဟိ ပဟာရသဟဿေဟိ တာဠာပေတွာ ဟတ္ထပါဒေ စ ကဏ္ဏနာသဉ္စ ဆေဒါပေတွာ ဇဋာသု ဂဟေတွာ ကဍ္ဎာပေတွာ ဥတ္တာနကံ နိပဇ္ဇာပေတွာ ဥရေ ပါဒေန ပဟရိတွာ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဒိဝသံယေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။ စူဠနန္ဒိယဇာတကေပိ (ဇာ။ ၁။၂။၁၄၃-၁၄၄) မဟာကပိဇာတကေပိ (ဇာ။ ၁။၇။၈၃ အာဒယော) မာရေသိယေဝ။ ဧဝမေဝ သော ဒီဃရတ္တံ ဝဓာယ ပရိသက္ကန္တော ဗုဒ္ဓကာလေပိ ပရိသက္ကိယေဝ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော ဗုဒ္ဓါနံ မာရဏတ္ထမေဝ ဥပါယံ ကရောတိ၊ ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ မာရာပေဿာမီ’တိ ဓနုဂ္ဂဟေ ပယောဇေသိ၊ သိလံ ပဝိဇ္ဈိ၊ နာဠာဂိရိံ ဝိဿဇ္ဇာပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ မယှံ ဝဓာယ ပရိသက္ကိယေဝ၊ ဣဒါနိ ပန တာသမတ္တမ္ပိ ကာတုံ န သက္ကောတိ ¶ ၊ ပုဗ္ဗေ မံ စူဠဓမ္မပါလကုမာရကာလေ အတ္တနော ပုတ္တံ သမာနံ ဇီဝတက္ခယံ ပါပေတွာ အသိမာလကံ ကာရေသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ မဟာပတာပေ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ စန္ဒာဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ဓမ္မပါလော’’တိဿ နာမံ ကရိံသု။ တမေနံ သတ္တမာသိကကာလေ မာတာ ဂန္ဓောဒကေန နှာပေတွာ အလင်္ကရိတွာ ကီဠာပယမာနာ နိသီဒိ။ ရာဇာ တဿာ ဝသနဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ သာ ပုတ္တံ ကီဠာပယမာနာ ပုတ္တသိနေဟေန သမပ္ပိတာ ဟုတွာ ရာဇာနံ ပဿိတွာပိ န ဥဋ္ဌဟိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဣဒါနေဝ တာဝ ပုတ္တံ နိဿာယ မာနံ ကရောတိ၊ မံ ကိသ္မိဉ္စိ န မညတိ၊ ပုတ္တေ ပန ဝဍ္ဎန္တေ မယိ ‘မနုဿော’တိပိ သညံ န ကရိဿတိ၊ ဣဒါနေဝ နံ ဃာတေဿာမီ’’တိ။ သော နိဝတ္တိတွာ ရာဇာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘အတ္တနော ဝိဓာနေန ¶ အာဂစ္ဆတူ’’တိ စောရဃာတကံ ပက္ကောသာပေသိ။ သော ကာသာယဝတ္ထနိဝတ္ထော ¶ ရတ္တမာလာဓရော ဖရသုံ အံသေ ဌပေတွာ ဥပဓာနဃဋိကံ ဟတ္ထပါဒဌပနဒဏ္ဍကဉ္စ အာဒါယ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကိံ ကရောမိ၊ ဒေဝါ’’တိ အဋ္ဌာသိ။ ဒေဝိယာ သိရိဂဗ္ဘံ ဂန္တွာ ဓမ္မပါလံ အာနေဟီတိ။ ဒေဝီပိ ရညော ကုဇ္ဈိတွာ နိဝတ္တနဘာဝံ ဉတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥရေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ရောဒမာနာ နိသီဒိ။ စောရဃာတကော ဂန္တွာ တံ ပိဋ္ဌိယံ ဟတ္ထေန ပဟရိတွာ ဟတ္ထတော ကုမာရံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ အာဒါယ ရညော သန္တိကံ အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ ကရောမိ၊ ဒေဝါ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ဧကံ ဖလကံ အာဟရာပေတွာ ပုရတော နိက္ခိပါပေတွာ ‘‘ဣဓ နံ နိပဇ္ဇာပေဟီ’’တိ အာဟ။ သော တထာ အကာသိ။

စန္ဒာဒေဝီ ပုတ္တဿ ပစ္ဆတောဝ ပရိဒေဝမာနာ အာဂစ္ဆိ။ ပုန စောရဃာတကော ‘‘ကိံ ကရောမီ၊ ဒေဝါ’’တိ အာဟ။ ဓမ္မပါလဿ ဟတ္ထေ ဆိန္ဒာတိ။ စန္ဒာဒေဝီ ‘‘မဟာရာဇ၊ မမ ပုတ္တော သတ္တမာသိကော ဗာလကော န ကိဉ္စိ ဇာနာတိ၊ နတ္ထေတဿ ဒေါသော၊ ဒေါသော ပန ဟောန္တော မယိ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ မယှံ ဟတ္ထေ ဆေဒါပေဟီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေန္တီ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၄။

‘‘အဟမေဝ ဒူသိယာ ဘူနဟတာ၊ ရညော မဟာပတာပဿ၊

ဧတံ မုဉ္စတု ဓမ္မပါလံ၊ ဟတ္ထေ မေ ဒေဝ ဆေဒေဟီ’’တိ။

တတ္ထ ဒူသိယာတိ ဒူသိကာ၊ တုမှေ ဒိသွာ အနုဋ္ဌဟမာနာ ဒေါသကာရိကာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒူသိကာ’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ ဘူနဟတာတိ ဟတဘူနာ၊ ဟတဝုဍ္ဎီတိ အတ္ထော။ ရညောတိ ဣဒံ ‘‘ဒူသိယာ’’တိ ပဒေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဟံ ရညော မဟာပတာပဿ အပရာဓကာရိကာ၊ နာယံ ကုမာရော၊ တသ္မာ ¶ နိရပရာဓံ ဧတံ ဗာလကံ မုဉ္စတု ဓမ္မပါလံ၊ သစေပိ ဟတ္ထေ ဆေဒါပေတုကာမော၊ ဒေါသကာရိကာယ ဟတ္ထေ မေ၊ ဒေဝ၊ ဆေဒေဟီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ရာဇာ စောရဃာတကံ ဩလောကေသိ။ ‘‘ကိံ ကရောမိ၊ ဒေဝါ’’တိ? ‘‘ပပဉ္စံ အကတွာ ဟတ္ထေ ဆေဒါ’’တိ။ တသ္မိံ ခဏေ စောရဃာတကော တိခိဏဖရသုံ ဂဟေတွာ ကုမာရဿ တရုဏဝံသကဠီရေ ဝိယ ¶ ဒွေ ဟတ္ထေ ဆိန္ဒိ။ သော ဒွီသု ဟတ္ထေသု ဆိဇ္ဇမာနေသု နေဝ ရောဒိ န ပရိဒေဝိ၊ ခန္တိဉ္စ မေတ္တဉ္စ ပုရေစာရိကံ ကတွာ အဓိဝါသေသိ။ စန္ဒာ ပန ဒေဝီ ဆိန္နဟတ္ထကောဋိံ ဂဟေတွာ ဥစ္ဆင်္ဂေ ကတွာ ¶ လောဟိတလိတ္တာ ပရိဒေဝမာနာ ဝိစရိ။ ပုန စောရဃာတကော ‘‘ကိံ ကရောမိ၊ ဒေဝါ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒွေပိ ပါဒေ ဆိန္ဒာ’’တိ။ တံ သုတွာ စန္ဒာဒေဝီ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၅။

‘‘အဟမေဝ ဒူသိယာ ဘူနဟတာ၊ ရညော မဟာပတာပဿ၊

ဧတံ မုဉ္စတု ဓမ္မပါလံ၊ ပါဒေ မေ ဒေဝ ဆေဒေဟီ’’တိ။

တတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ရာဇာပိ ပုန စောရဃာတကံ အာဏာပေသိ။ သော ဥဘောပိ ပါဒေ ဆိန္ဒိ။ စန္ဒာဒေဝီ ပါဒကောဋိမ္ပိ ဂဟေတွာ ဥစ္ဆင်္ဂေ ကတွာ လောဟိတလိတ္တာ ပရိဒေဝမာနာ ‘‘သာမိ မဟာပတာပ၊ ဆိန္နဟတ္ထပါဒါ နာမ ဒါရကာ မာတရာ ပေါသေတဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ အဟံ ဘတိံ ကတွာ မမ ပုတ္တကံ ပေါသေဿာမိ၊ ဒေဟိ မေ ဧတ’’န္တိ အာဟ။ စောရဃာတကော ‘‘ကိံ ဒေဝ ကတာ ရာဇာဏာ၊ နိဋ္ဌိတံ မမ ကိစ္စ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န တာဝ နိဋ္ဌိတ’’န္တိ။ ‘‘အထ ကိံ ကရောမိ၊ ဒေဝါ’’တိ? ‘‘သီသမဿ ဆိန္ဒာ’’တိ။ တံ သုတွာ စန္ဒာဒေဝီ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၆။

‘‘အဟမေဝ ဒူသိယာ ဘူနဟတာ၊ ရညော မဟာပတာပဿ၊

ဧတံ မုဉ္စတု ဓမ္မပါလံ၊ သီသံ မေ ဒေဝ ဆေဒေဟီ’’တိ။

ဝတွာ စ ပန အတ္တနော သီသံ ဥပနေသိ။

ပုန စောရဃာတကော ‘‘ကိံ ကရောမိ၊ ဒေဝါ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သီသမဿ ဆိန္ဒာ’’တိ။ သော သီသံ ဆိန္ဒိတွာ ‘‘ကတာ၊ ဒေဝ၊ ရာဇာဏာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န တာဝ ကတာ’’တိ။ ‘‘အထ ကိံ ကရောမိ၊ ဒေဝါ’’တိ? ‘‘အသိတုဏ္ဍေန နံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အသိမာလကံ နာမ ကရောဟီ’’တိ။ သော တဿ ကဠေဝရံ ¶ အာကာသေ ခိပိတွာ အသိတုဏ္ဍေန သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အသိမာလကံ နာမ ကတွာ မဟာတလေ ဝိပ္ပကိရိ။ စန္ဒာဒေဝီ ဗောဓိသတ္တဿ မံသေ ဥစ္ဆင်္ဂေ ကတွာ မဟာတလေ ရောဒမာနာ ပရိဒေဝမာနာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၄၇။

‘‘န ¶ ဟိ နူနိမဿ ရညော၊ မိတ္တာမစ္စာ စ ဝိဇ္ဇရေ သုဟဒါ၊

ယေ န ဝဒန္တိ ရာဇာနံ၊ မာ ဃာတယိ ဩရသံ ပုတ္တံ။

၄၈။

‘‘န ဟိ နူနိမဿ ရညော၊ ဉာတီ မိတ္တာ စ ဝိဇ္ဇရေ သုဟဒါ၊

ယေ န ဝဒန္တိ ရာဇာနံ၊ မာ ဃာတယိ အတြဇံ ပုတ္တ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ မိတ္တာမစ္စာ စ ဝိဇ္ဇရေ သုဟဒါတိ နူန ဣမဿ ရညော ဒဠှမိတ္တာ ဝါ သဗ္ဗကိစ္စေသု သဟဘာဝိနော အမစ္စာ ဝါ မုဒုဟဒယတာယ သုဟဒါ ဝါ ကေစိ န ဝိဇ္ဇန္တိ။ ယေ န ဝဒန္တီတိ ယေ အဓုနာ အာဂန္တွာ ‘‘အတ္တနော ပိယပုတ္တံ မာ ဃာတယီ’’တိ န ဝဒန္တိ၊ ဣမံ ရာဇာနံ ပဋိသေဓေန္တိ၊ တေ နတ္ထိယေဝါတိ မညေ။ ဒုတိယဂါထာယံ ဉာတီတိ ဉာတကာ။

ဣမာ ပန ဒွေ ဂါထာ ဝတွာ စန္ဒာဒေဝီ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဟဒယမံသံ ဓာရယမာနာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၉။

‘‘စန္ဒနသာရာနုလိတ္တာ၊ ဗာဟာ ဆိဇ္ဇန္တိ ဓမ္မပါလဿ၊

ဒါယာဒဿ ပထဗျာ၊ ပါဏာ မေ ဒေဝ ရုဇ္ဈန္တီ’’တိ။

တတ္ထ ဒါယာဒဿ ပထဗျာတိ ပိတုသန္တကာယ စာတုရန္တာယ ပထဝိယာ ဒါယာဒဿ လောဟိတစန္ဒနသာရာနုလိတ္တာ ဟတ္ထာ ဆိဇ္ဇန္တိ၊ ပါဒါ ဆိဇ္ဇန္တိ၊ သီသဉ္စ ဆိဇ္ဇတိ၊ အသိမာလကောပိ ကတော၊ တဝ ဝံသံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂတောသိ ဒါနီတိ ဧဝမာဒီနိ ဝိလပန္တိ ဧဝမာဟ။ ပါဏာ မေ ဒေဝ ရုဇ္ဈန္တီတိ ဒေဝ၊ မယှမ္ပိ ဣမံ သောကံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တိယာ ဇီဝိတံ ရုဇ္ဈတီတိ။

တဿာ ဧဝံ ပရိဒေဝမာနာယ ဧဝ ဍယှမာနေ ဝေဠုဝနေ ဝေဠု ဝိယ ဟဒယံ ဖလိ၊ သာ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တာ။ ရာဇာပိ ပလ္လင်္ကေ ဌာတုံ အသက္ကောန္တော မဟာတလေ ပတိ၊ ပဒရတလံ ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇိ၊ သော တတောပိ ဘူမိယံ ပတိ။ တတော စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာပိ ဃနပထဝီ တဿ ¶ အဂုဏံ ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တီ ဘိဇ္ဇိတွာ ဝိဝရမဒါသိ၊ အဝီစိတော ဇာလာ ဥဋ္ဌာယ ကုလဒတ္တိကေန ကမ္ဗလေန ပရိက္ခိပန္တီ ဝိယ ¶ တံ ဂဟေတွာ အဝီစိမှိ ခိပိ။ စန္ဒာယ စ ဗောဓိသတ္တဿ စ အမစ္စာ သရီရကိစ္စံ ကရိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ စန္ဒာဒေဝီ မဟာပဇာပတိဂေါတမီ၊ ဓမ္မပါလကုမာရော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စူဠဓမ္မပါလဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၃၅၉] ၉။ သုဝဏ္ဏမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝိက္ကမ ¶ ရေ ဟရိပါဒါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာဝတ္ထိယံ ဧကံ ကုလဓီတရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာ ကိရ သာဝတ္ထိယံ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဥပဋ္ဌာကကုလဿ ဓီတာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ဗုဒ္ဓမာမကာ ဓမ္မမာမကာ သင်္ဃမာမကာ အာစာရသမ္ပန္နာ ပဏ္ဍိတာ ဒါနာဒိပုညာဘိရတာ။ တံ အညံ သာဝတ္ထိယမေဝ သမာနဇာတိကံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကကုလံ ဝါရေသိ။ အထဿာ မာတာပိတရော ‘‘အမှာကံ ဓီတာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ တီဏိ ရတနာနိ မမာယတိ ဒါနာဒိပုညာဘိရတာ၊ တုမှေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဣမိဿာပိ ယထာရုစိယာ ဒါနံ ဝါ ဒါတုံ ဓမ္မံ ဝါ သောတုံ ဝိဟာရံ ဝါ ဂန္တုံ သီလံ ဝါ ရက္ခိတုံ ဥပေါသထကမ္မံ ဝါ ကာတုံ န ဒဿထ၊ န မယံ တုမှာကံ ဒေမ၊ အတ္တနာ သဒိသံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကကုလာဝ ကုမာရိကံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟံသု။ တေ တေဟိ ပဋိက္ခိတ္တာ ‘‘တုမှာကံ ဓီတာ အမှာကံ ဃရံ ဂန္တွာ ယထာဓိပ္ပာယေန သဗ္ဗမေတံ ကရောတု၊ မယံ န ဝါရေဿာမ၊ ဒေထ နော ဧတ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘တေန ဟိ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တာ ဘဒ္ဒကေန နက္ခတ္တေန မင်္ဂလံ ကတွာ တံ အတ္တနော ဃရံ နယိံသု။ သာ ဝတ္တာစာရသမ္ပန္နာ ပတိဒေဝတာ အဟောသိ၊ သဿုသသုရသာမိကဝတ္တာနိ ကတာနေဝ ဟောန္တိ။

သာ ဧကဒိဝသံ သာမိကံ အာဟ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ အယျပုတ္တ၊ အမှာကံ ကုလူပကတ္ထေရာနံ ဒါနံ ဒါတု’’န္တိ။ သာဓု၊ ဘဒ္ဒေ၊ ယထာဇ္ဈာသယေန ဒါနံ ဒေဟီတိ။ သာ ထေရေ နိမန္တာပေတွာ မဟန္တံ သက္ကာရံ ကတွာ ပဏီတဘောဇနံ ဘောဇေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ ကုလံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကံ အဿဒ္ဓံ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏံ န ဇာနာတိ၊ သာဓု၊ အယျာ၊ ယာဝ ဣမံ ကုလံ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏံ ဇာနာတိ၊ တာဝ ဣဓေဝ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ ထေရာ အဓိဝါသေတွာ တတ္ထ နိဗဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ပုန သာမိကံ အာဟ ‘‘အယျပုတ္တ၊ ထေရာ ¶ ဣဓ နိဗဒ္ဓံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ကိံကာရဏာ တုမှေ န ပဿထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ပဿိဿာမီ’’တိ။ သာ ပုနဒိဝသေ ထေရာနံ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ တဿ အာရောစေသိ ¶ ။ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထဿ ဓမ္မသေနာပတိ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ သော ထေရဿ ဓမ္မကထာယ စ ဣရိယာပထေသု စ ပသီဒိတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ထေရာနံ အာသနံ ပညပေတိ၊ ပါနီယံ ပရိဿာဝေတိ၊ အန္တရာဘတ္တေ ဓမ္မကထံ သုဏာတိ၊ တဿ အပရဘာဂေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဘိဇ္ဇိ။

အထေကဒိဝသံ ¶ ထေရော ဒွိန္နမ္ပိ ဓမ္မကထံ ကထေန္တော သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥဘောပိ ဇယမ္ပတိကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ တဿ မာတာပိတရော အာဒိံ ကတွာ အန္တမသော ဒါသကမ္မကရာပိ သဗ္ဗေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဘိန္ဒိတွာ ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃမာမကာယေဝ ဇာတာ။ အထေကဒိဝသံ ဒါရိကာ သာမိကံ အာဟ – ‘‘အယျပုတ္တ၊ ကိံ မေ ဃရာဝါသေန၊ ဣစ္ဆာမဟံ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ။ သော ‘‘သာဓု ဘဒ္ဒေ၊ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ မဟန္တေန ပရိဝါရေန တံ ဘိက္ခုနုပဿယံ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ သယမ္ပိ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တံ သတ္ထာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဥဘောပိ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကာ နာမ ဒဟရဘိက္ခုနီ အတ္တနော စေဝ ပစ္စယာ ဇာတာ သာမိကဿ စ၊ အတ္တနာပိ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ တမ္ပိ ပါပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ တာဝ ဧသာ သာမိကံ ရာဂပါသာ မောစေသိ၊ ပုဗ္ဗေပေသာ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတေ ပန မရဏပါသာ မောစေသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော မိဂယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော အဘိရူပေါ အဟောသိ ပါသာဒိကော ဒဿနီယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော လာခါရသပရိကမ္မကတေဟိ ¶ ဝိယ ဟတ္ထပါဒေဟိ ရဇတဒါမသဒိသေဟိ ဝိသာဏေဟိ မဏိဂုဠိကပဋိဘာဂေဟိ အက္ခီဟိ ရတ္တကမ္ဗလဂေဏ္ဍုသဒိသေန မုခေန သမန္နာဂတော။ ဘရိယာပိဿ တရုဏမိဂီ အဘိရူပါ အဟောသိ ဒဿနီယာ။ တေ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသု၊ အသီတိသဟဿစိတြမိဂါ ဗောဓိသတ္တံ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ တဒါ လုဒ္ဒကာ မိဂဝီထီသု ပါသေ ဩဍ္ဍေသုံ။ အထေကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော မိဂါနံ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ပါဒေ ပါသေန ဗဇ္ဈိတွာ ‘‘ဆိန္ဒိဿာမိ န’’န္တိ အာကဍ္ဎိ၊ စမ္မံ ဆိဇ္ဇိ၊ ပုန အာကဍ္ဎန္တဿ မံသံ ဆိဇ္ဇိ၊ ပုန နှာရု ဆိဇ္ဇိ၊ ပါသော အဋ္ဌိမာဟစ္စ အဋ္ဌာသိ။ သော ပါသံ ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တော မရဏဘယတဇ္ဇိတော ဗဒ္ဓရဝံ ရဝိ။ တံ သုတွာ ဘီတော မိဂဂဏော ပလာယိ။ ဘရိယာ ပနဿ ပလာယိတွာ မိဂါနံ အန္တရေ ဩလောကေန္တီ တံ အဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဘယံ မယှံ ပိယသာမိကဿ ဥပ္ပန္နံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝေဂေန တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဿုမုခီ ရောဒမာနာ ‘‘သာမိ ¶ ၊ တွံ မဟဗ္ဗလော၊ ကိံ ¶ ဧတံ ပါသံ သန္ဓာရေတုံ န သက္ခိဿသိ၊ ဝေဂံ ဇနေတွာ ဆိန္ဒာဟိ န’’န္တိ တဿ ဥဿာဟံ ဇနေန္တီ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၅၀။

‘‘ဝိက္ကမ ရေ ဟရိပါဒ၊ ဝိက္ကမ ရေ မဟာမိဂ၊

ဆိန္ဒ ဝါရတ္တိကံ ပါသံ၊ နာဟံ ဧကာ ဝနေ ရမေ’’တိ။

တတ္ထ ဝိက္ကမာတိ ပရက္ကမ၊ အာကဍ္ဎာတိ အတ္ထော။ ရေတိ အာမန္တနေ နိပါတော။ ဟရိပါဒါတိ သုဝဏ္ဏပါဒ။ သကလသရီရမ္ပိ တဿ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ၊ အယံ ပန ဂါရဝေနေဝမာဟ။ နာဟံ ဧကာတိ အဟံ တယာ ဝိနာ ဧကိကာ ဝနေ န ရမိဿာမိ၊ တိဏောဒကံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ သုဿိတွာ မရိဿာမီတိ ဒဿေတိ။

တံ ¶ သုတွာ မိဂေါ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၁။

‘‘ဝိက္ကမာမိ န ပါရေမိ၊ ဘူမိံ သုမ္ဘာမိ ဝေဂသာ၊

ဒဠှော ဝါရတ္တိကော ပါသော၊ ပါဒံ မေ ပရိကန္တတီ’’တိ။

တတ္ထ ဝိက္ကမာမီတိ ဘဒ္ဒေ၊ အဟံ ဝီရိယံ ကရောမိ။ န ပါရေမီတိ ပါသံ ဆိန္ဒိတုံ ပန န သက္ကောမီတိ အတ္ထော။ ဘူမိံ သုမ္ဘာမီတိ အပိ နာမ ဆိဇ္ဇေယျာတိ ပါဒေနာပိ ဘူမိံ ပဟရာမိ။ ဝေဂသာတိ ဝေဂေန။ ပရိကန္တတီတိ စမ္မာဒီနိ ဆိန္ဒန္တော သမန္တာ ကန္တတီတိ။

အထ နံ မိဂီ ‘‘မာ ဘာယိ၊ သာမိ၊ အဟံ အတ္တနော ဗလေန လုဒ္ဒကံ ယာစိတွာ တဝ ဇီဝိတံ အာဟရိဿာမိ။ သစေ ယာစနာယ န သက္ခိဿာမိ၊ မမ ဇီဝိတမ္ပိ ဒတွာ တဝ ဇီဝိတံ အာဟရိဿာမီ’’တိ မဟာသတ္တံ အဿာသေတွာ လောဟိတလိတ္တံ ဗောဓိသတ္တံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ လုဒ္ဒကောပိ အသိဉ္စ သတ္တိဉ္စ ဂဟေတွာ ကပ္ပုဋ္ဌာနဂ္ဂိ ဝိယ အာဂစ္ဆတိ။ သာ တံ ဒိသွာ ‘‘သာမိ၊ လုဒ္ဒကော အာဂစ္ဆတိ၊ အဟံ အတ္တနော ဗလံ ကရိဿာမိ၊ တွံ မာ ဘာယီ’’တိ မိဂံ အဿာသေတွာ လုဒ္ဒကဿ ပဋိပထံ ဂန္တွာ ပဋိက္ကမိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာ တံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘သာမိ၊ မမ သာမိကော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော သီလာစာရသမ္ပန္နော၊ အသီတိသဟဿာနံ မိဂါနံ ရာဇာ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏံ ကထေတွာ မိဂရာဇေ ဌိတေယေဝ အတ္တနော ဝဓံ ယာစန္တီ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၂။

‘‘အတ္ထရဿု ¶ ပလာသာနိ၊ အသိံ နိဗ္ဗာဟ လုဒ္ဒက၊

ပဌမံ မံ ဝဓိတွာန၊ ဟန ပစ္ဆာ မဟာမိဂ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ပလာသာနီတိ မံသဋ္ဌပနတ္ထံ ပလာသပဏ္ဏာနိ အတ္ထရဿု။ အသိံ နိဗ္ဗာဟာတိ အသိံ ကောသတော နီဟရ။

တံ သုတွာ လုဒ္ဒကော ‘‘မနုဿဘူတာ တာဝ သာမိကဿ အတ္ထာယ အတ္တနော ဇီဝိတံ န ပရိစ္စဇန္တိ၊ အယံ တိရစ္ဆာနဂတာ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇတိ၊ မနုဿဘာသာယ စ မဓုရေန သရေန ¶ ကထေတိ၊ အဇ္ဇ ဣမိဿာ စ ပတိနော စဿာ ဇီဝိတံ ဒဿာမီ’’တိ ပသန္နစိတ္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၅၃။

‘‘န မေ သုတံ ဝါ ဒိဋ္ဌံ ဝါ၊ ဘာသန္တိံ မာနုသိံ မိဂိံ၊

တွဉ္စ ဘဒ္ဒေ သုခီ ဟောဟိ၊ ဧသော စာပိ မဟာမိဂေါ’’တိ။

တတ္ထ သုတံ ဝါ ဒိဋ္ဌံ ဝါတိ မယာ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပံ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ နတ္ထိ။ ဘာသန္တိံ မာနုသိံ မိဂိန္တိ အဟဉှိ ဣတော ပုဗ္ဗေ မာနုသိံ ဝါစံ ဘာသန္တိံ မိဂိံ နေဝ အဒ္ဒသံ န အဿောသိံ။ ယေသံ ပန ‘‘န မေ သုတာ ဝါ ဒိဋ္ဌာ ဝါ၊ ဘာသန္တီ မာနုသီ မိဂီ’’တိ ပါဠိ၊ တေသံ ယထာပါဠိမေဝ အတ္ထော ဒိဿတိ။ ဘဒ္ဒေတိ ဘဒ္ဒကေ ပဏ္ဍိကေ ဥပါယကုသလေ။ ဣတိ တံ အာလပိတွာ ပုန ‘‘တွဉ္စ ဧသော စာပိ မဟာမိဂေါတိ ဒွေပိ ဇနာ သုခီ နိဒ္ဒုက္ခာ ဟောထာ’’တိ တံ သမဿာသေတွာ လုဒ္ဒကော ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝါသိယာ စမ္မပါသံ ဆိန္ဒိတွာ ပါဒေ လဂ္ဂပါသကံ သဏိကံ နီဟရိတွာ နှာရုနာ နှာရုံ၊ မံသေန မံသံ၊ စမ္မေန စမ္မံ ပဋိပါဋေတွာ ပါဒံ ဟတ္ထေန ပရိမဇ္ဇိ။ တင်္ခဏညေဝ မဟာသတ္တဿ ပူရိတပါရမိတာနုဘာဝေန လုဒ္ဒကဿ စ မေတ္တစိတ္တာနုဘာဝေန မိဂိယာ စ မေတ္တဓမ္မာနုဘာဝေန နှာရုမံသစမ္မာနိ နှာရုမံသစမ္မေဟိ ဃဋယိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ပန သုခီ နိဒ္ဒုက္ခော အဋ္ဌာသိ။

မိဂီ ဗောဓိသတ္တံ သုခိတံ ဒိသွာ သောမနဿဇာတာ လုဒ္ဒကဿ အနုမောဒနံ ကရောန္တီ ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၅၄။

‘‘ဧဝံ လုဒ္ဒက နန္ဒဿု၊ သဟ သဗ္ဗေဟိ ဉာတိဘိ၊

ယထာဟမဇ္ဇ နန္ဒာမိ၊ မုတ္တံ ဒိသွာ မဟာမိဂ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ လုဒ္ဒကာတိ ဒါရုဏကမ္မကိရိယာယ လဒ္ဓနာမဝသေန အာလပတိ။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘အယံ လုဒ္ဒေါ မယှံ အဝဿယော ဇာတော၊ မယာပိဿ အဝဿယေနေဝ ဘဝိတုံ ဝဋတီ’’တိ ¶ ဂေါစရဘူမိယံ ဒိဋ္ဌံ ဧကံ မဏိက္ခန္ဓံ တဿ ဒတွာ ¶ ‘‘သမ္မ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပါဏာတိပါတာဒီနိ မာ ကရိ၊ ဣမိနာ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတွာ ဒါရကေ ပေါသေန္တော ဒါနသီလာဒီနိ ပုညာနိ ကရောဟီ’’တိ တဿောဝါဒံ ဒတွာ အရညံ ပါဝိသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ လုဒ္ဒကော ဆန္နော အဟောသိ၊ မိဂီ ဒဟရဘိက္ခုနီ၊ မိဂရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုဝဏ္ဏမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၆၀] ၁၀။ သုယောနန္ဒီဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝါတိ ဂန္ဓော တိမိရာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဉှိ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ ဒိသွာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အလင်္ကတမာတုဂါမ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘မာတုဂါမော နာမေသ ဘိက္ခု န သက္ကာ ရက္ခိတုံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ သုပဏ္ဏဘဝနေ ကတွာ ရက္ခန္တာပိ ရက္ခိတုံ နာသက္ခိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ တမ္ဗရာဇာ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ သုယောနန္ဒီ နာမ အဂ္ဂမဟေသီ အဟောသိ ဥတ္တမရူပဓရာ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သုပဏ္ဏယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တသ္မိံ ကာလေ နာဂဒီပေါ သေဒုမဒီပေါ နာမ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ ဒီပေ သုပဏ္ဏဘဝနေ ဝသတိ။ သော ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ တမ္ဗရာဇေန သဒ္ဓိံ မာဏဝကဝေသေန ဇူတံ ကီဠတိ။ တဿ ရူပသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ပရိစာရိကာ ‘‘အမှာကံ ရညာ သဒ္ဓိံ ဧဝရူပေါ နာမ မာဏဝကော ဇူတံ ကီဠတီ’’တိ သုယောနန္ဒိယာ အာရောစေသုံ။ သာ သုတွာ တံ ဒဋ္ဌုကာမာ ဟုတွာ ဧကဒိဝသံ အလင်္ကရိတွာ ဇူတမဏ္ဍလံ အာဂန္တွာ ပရိစာရိကာနံ ¶ အန္တရေ ဌိတာ နံ ဩလောကေသိ။ သောပိ ဒေဝိံ ဩလောကေသိ။ ဒွေပိ အညမညံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ အဟေသုံ။ သုပဏ္ဏရာဇာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန နဂရေ ဝါတံ သမုဋ္ဌာပေသိ၊ ဂေဟပတနဘယေန ရာဇနိဝေသနာ မနုဿာ နိက္ခမိံသု။ သော အတ္တနော အာနုဘာဝေန အန္ဓကာရံ ကတွာ ဒေဝိံ ¶ ဂဟေတွာ အာကာသေန အာဂန္တွာ နာဂဒီပေ အတ္တနော ဘဝနံ ပါဝိသိ ¶ သုယောနန္ဒိယာ ဂတဋ္ဌာနံ ဇာနန္တာ နာမ နာဟေသုံ။ သော တာယ သဒ္ဓိံ အဘိရမမာနော ဂန္တွာ ရညာ သဒ္ဓိံ ဇူတံ ကီဠတိ။

ရညော ပန သဂ္ဂေါ နာမ ဂန္ဓဗ္ဗော အတ္ထိ၊ သော ဒေဝိယာ ဂတဋ္ဌာနံ အဇာနန္တော တံ ဂန္ဓဗ္ဗံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတ၊ ဂန္ဓဗ္ဗ သဗ္ဗံ ထလဇလပထံ အနုဝိစရိတွာ ဒေဝိယာ ဂတဋ္ဌာနံ ပဿာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ သော ပရိဗ္ဗယံ ဂဟေတွာ ဒွါရဂါမတော ပဋ္ဌာယ ဝိစိနန္တော ကုရုကစ္ဆံ ပါပုဏိ။ တဒါ ကုရုကစ္ဆဝါဏိဇာ နာဝါယ သုဝဏ္ဏဘူမိံ ဂစ္ဆန္တိ။ သော တေ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အဟံ ဂန္ဓဗ္ဗော နာဝါယ ဝေတနံ ခဏ္ဍေတွာ တုမှာကံ ဂန္ဓဗ္ဗံ ကရိဿာမိ၊ မမ္ပိ နေထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ တမ္ပိ အာရောပေတွာ နာဝံ ဝိဿဇ္ဇေသုံ။ တေ သုခပယာတာယ နာဝါယ တံ ပက္ကောသိတွာ ‘‘ဂန္ဓဗ္ဗံ နော ကရောဟီ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘အဟံ စေ ဂန္ဓဗ္ဗံ ကရေယျံ၊ မယိ ပန ဂန္ဓဗ္ဗံ ကရောန္တေ မစ္ဆာ စလိဿန္တိ၊ အထ ဝေါ နာဝေါ ဘိဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ ‘‘မနုဿမတ္တေ ဂန္ဓဗ္ဗံ ကရောန္တေ မစ္ဆာနံ စလနံ နာမ နတ္ထိ၊ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မာ မယှံ ကုဇ္ဈိတ္ထာ’’တိ ဝီဏံ မုစ္ဆိတွာ တန္တိဿရေန ဂီတဿရံ၊ ဂီတဿရေန တန္တိဿရံ အနတိက္ကမိတွာ ဂန္ဓဗ္ဗံ အကာသိ။ တေန သဒ္ဒေန သမ္မတ္တာ ဟုတွာ မစ္ဆာ စလိံသု။

အထေကော မကရော ဥပ္ပတိတွာ နာဝါယ ပတန္တော နာဝံ ဘိန္ဒိ။ သဂ္ဂေါ ဖလကေ နိပဇ္ဇိတွာ ယထာဝါတံ ဂစ္ဆန္တော နာဂဒီပေ သုပဏ္ဏဘဝနဿ နိဂြောဓရုက္ခဿ သန္တိကံ ပါပုဏိ။ သုယောနန္ဒီပိ ဒေဝီ သုပဏ္ဏရာဇဿ ဇူတံ ကီဠိတုံ ဂတကာလေ ဝိမာနာ ဩတရိတွာ ¶ ဝေလန္တေ ဝိစရန္တီ သဂ္ဂံ ဂန္ဓဗ္ဗံ ဒိသွာ သဉ္ဇာနိတွာ ‘‘ကထံ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော သဗ္ဗံ ကထေသိ။ ‘‘တေန ဟိ မာ ဘာယီ’’တိ တံ အဿာသေတွာ ဗာဟာဟိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိမာနံ အာရောပေတွာ သယနပိဋ္ဌေ နိပဇ္ဇာပေတွာ သမဿတ္ထကာလေ ဒိဗ္ဗဘောဇနံ ဒတွာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓောဒကေန နှာပေတွာ ဒိဗ္ဗဝတ္ထေဟိ အစ္ဆာဒေတွာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓပုပ္ဖေဟိ အလင်္ကရိတွာ ပုန ဒိဗ္ဗသယနေ နိပဇ္ဇာပေသိ။ ဧဝံ ဒိဝသံ ပရိဂ္ဂဟမာနာ သုပဏ္ဏရညော အာဂမနဝေလာယ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဂတကာလေ တေန သဒ္ဓိံ ကိလေသဝသေန အဘိရမိ။ တတော မာသဒ္ဓမာသစ္စယေန ဗာရာဏသိဝါသိနော ဝါဏိဇာ ဒါရုဒကဂဟဏတ္ထာယ တသ္မိံ ဒီပေ နိဂြောဓရုက္ခမူလံ သမ္ပတ္တာ။ သော တေဟိ သဒ္ဓိံ နာဝံ အဘိရုယှ ဗာရာဏသိံ ¶ ဂန္တွာ ရာဇာနံ ဒိသွာဝ တဿ ဇူတကီဠနဝေလာယ ဝီဏံ ဂဟေတွာ ရညော ဂန္ဓဗ္ဗံ ကရောန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၅၅။

‘‘ဝါတိ ဂန္ဓော တိမိရာနံ၊ ကုသမုဒ္ဒေါ စ ဃောသဝါ၊

ဒူရေ ဣတော သုယောနန္ဒီ၊ တမ္ဗ ကာမာ တုဒန္တိ မ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ တိမိရာနန္တိ တိမိရရုက္ခပုပ္ဖာနံ။ တံ ကိရ နိဂြောဓံ ပရိဝါရေတွာ တိမိရရုက္ခာ အတ္ထိ၊ တေ သန္ဓာယေဝံ ဝဒတိ။ ကုသမုဒ္ဒေါတိ ခုဒ္ဒကသမုဒ္ဒေါ။ ဃောသဝါတိ မဟာရဝေါ။ တဿေဝ နိဂြောဓဿ သန္တိကေ သမုဒ္ဒံ သန္ဓာယေဝမာဟ။ ဣတောတိ ဣမမှာ နဂရာ။ တမ္ဗာတိ ရာဇာနံ အာလပတိ။ အထ ဝါ တမ္ဗကာမာတိ တမ္ဗေန ကာမိတကာမာ တမ္ဗကာမာ နာမ။ တေ မံ ဟဒယေ ဝိဇ္ဈန္တီတိ ဒီပေတိ။

တံ သုတွာ သုပဏ္ဏော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၆။

‘‘ကထံ သမုဒ္ဒမတရိ၊ ကထံ အဒ္ဒက္ခိ သေဒုမံ၊

ကထံ တဿာ စ တုယှဉ္စ၊ အဟု သဂ္ဂ သမာဂမော’’တိ။

တတ္ထ သေဒုမန္တိ သေဒုမဒီပံ။

တတော ¶ သဂ္ဂေါ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၅၇။

‘‘ကုရုကစ္ဆာ ပယာတာနံ၊ ဝါဏိဇာနံ ဓနေသိနံ၊

မကရေဟိ အဘိဒါ နာဝါ၊ ဖလကေနာဟမပ္လဝိံ။

၅၈။

‘‘သာ မံ သဏှေန မုဒုနာ၊ နိစ္စံ စန္ဒနဂန္ဓိနီ၊

အင်္ဂေန ဥဒ္ဓရီ ဘဒ္ဒါ၊ မာတာ ပုတ္တံဝ ဩရသံ။

၅၉။

‘‘သာ မံ အန္နေန ပါနေန၊ ဝတ္ထေန သယနေန စ၊

အတ္တနာပိ စ မန္ဒက္ခီ၊ ဧဝံ တမ္ဗ ဝိဇာနဟီ’’တိ။

တတ္ထ သာ မံ သဏှေန မုဒုနာတိ ဧဝံ ဖလကေန တီရံ ဥတ္တိဏ္ဏံ မံ သမုဒ္ဒတီရေ ဝိစရန္တီ သာ ဒိသွာ ‘‘မာ ဘာယီ’’တိ သဏှေန မုဒုနာ ဝစနေန သမဿာသေတွာတိ အတ္ထော။ အင်္ဂေနာတိ ဗာဟုယုဂဠံ ဣဓ ‘‘အင်္ဂေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘဒ္ဒါတိ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ။ သာ မံ အန္နေနာတိ သာ မံ ဧတေန အန္နာဒိနာ ¶ သန္တပ္ပေသီတိ အတ္ထော။ အတ္တနာပိ စာတိ န ကေဝလံ အန္နာဒီဟေဝ၊ အတ္တနာပိ မံ အဘိရမေန္တီ သန္တပ္ပေသီတိ ဒီပေတိ။ မန္ဒက္ခီတိ မန္ဒဒဿနီ၊ မုဒုနာ အာကာရေန ဩလောကနသီလာတိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘မတ္တက္ခီ’’တိပိ ပါဌော၊ မဒမတ္တေဟိ ဝိယ အက္ခီဟိ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ တမ္ဗာတိ ဧဝံ တမ္ဗရာဇ ဇာနာဟီတိ။

သုပဏ္ဏော ဂန္ဓဗ္ဗဿ ကထေန္တဿေဝ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ‘‘အဟံ သုပဏ္ဏဘဝနေ ဝသန္တောပိ ရက္ခိတုံ နာသက္ခိံ၊ ကိံ မေ တာယ ဒုဿီလာယာ’’တိ တံ အာနေတွာ ရညော ပဋိဒတွာ ပက္ကာမိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ပုန နာဂစ္ဆီတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ သုပဏ္ဏရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သုယောနန္ဒီဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

မဏိကုဏ္ဍလဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ ဝဏ္ဏာရောဟဝဂ္ဂေါ

[၃၆၁] ၁။ ဝဏ္ဏာရောဟဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝဏ္ဏာရောဟေနာတိ ¶ ¶ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ဥဘောပိ မဟာထေရာ ‘‘ဣမံ အန္တောဝဿံ သုညာဂါရံ အနုဗြူဟေဿာမာ’’တိ သတ္ထာရံ အာပုစ္ဆိတွာ ဂဏံ ပဟာယ သယမေဝ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ ဇေတဝနာ နိက္ခမိတွာ ဧကံ ပစ္စန္တဂါမံ နိဿာယ အရညေ ဝိဟရိံသု။ အညတရောပိ ဝိဃာသာဒပုရိသော ထေရာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ကရောန္တော တတ္ထေဝ ဧကမန္တေ ဝသိ။ သော ထေရာနံ သမဂ္ဂဝါသံ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ အတိဝိယ သမဂ္ဂါ ဝသန္တိ၊ သက္ကာ နု ခေါ ဧတေ အညမညံ ဘိန္ဒိတု’’န္တိ စိန္တေတွာ သာရိပုတ္တတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အယျေန မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ တုမှာကံ ကိဉ္စိ ဝေရံ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ကိံ ပနာဝုသော’’တိ။ ဧသ၊ ဘန္တေ၊ မမ အာဂတကာလေ ‘‘သာရိပုတ္တော ¶ နာမ ဇာတိဂေါတ္တကုလပဒေသေဟိ ဝါ သုတဂန္ထပဋိဝေဓဣဒ္ဓီဟိ ဝါ မယာ သဒ္ဓိံ ကိံ ပဟောတီ’’တိ တုမှာကံ အဂုဏမေဝ ကထေသီတိ။ ထေရော သိတံ ကတွာ ‘‘ဂစ္ဆ တွံ အာဝုသော’’တိ အာဟ။

သော အပရသ္မိမ္ပိ ဒိဝသေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရမ္ပိ ဥပသင်္ကမိတွာ တထေဝ ကထေသိ။ သောပိ နံ သိတံ ကတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တွံ၊ အာဝုသော’’တိ ဝတွာ သာရိပုတ္တတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အာဝုသော၊ ဧသော ဝိဃာသာဒေါ တုမှာကံ သန္တိကေ ကိဉ္စိ ကထေသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမာဝုသော၊ မယှမ္ပိ သန္တိကေ ကထေသိ၊ ဣမံ နီဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ အာဝုသော၊ နီဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ ထေရော ‘‘မာ ဣဓ ဝသီ’’တိ အစ္ဆရံ ပဟရိတွာ တံ နီဟရိ။ တေ ဥဘောပိ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘သုခေန ဝဿံ ဝသိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧကော ဝိဃာသာဒေါ အမှေ ဘိန္ဒိတုကာမော ဟုတွာ ဘိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တော ပလာယီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ခေါ သော၊ သာရိပုတ္တ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ တုမှေ ‘ဘိန္ဒိဿာမီ’တိ ဘိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တော ပလာယီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အရညေ ရုက္ခဒေဝတာ အဟောသိ။ တဒါ သီဟော စ ဗျဂ္ဃော ¶ စ အရညေ ပဗ္ဗတဂုဟာယံ ဝသန္တိ။ ဧကော သိင်္ဂါလော တေ ဥပဋ္ဌဟန္တော တေသံ ¶ ဝိဃာသံ ခါဒိတွာ မဟာကာယော ဟုတွာ ဧကဒိဝသံ စိန္တေသိ ‘‘မယာ သီဟဗျဂ္ဃာနံ မံသံ န ခါဒိတပုဗ္ဗံ၊ မယာ ဣမေ ဒွေ ဇနေ ဘိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော နေသံ ကလဟံ ကတွာ မတာနံ မံသံ ခါဒိဿာမီ’’တိ။ သော သီဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ၊ သာမိ၊ တုမှာကံ ဗျဂ္ဃေန သဒ္ဓိံ ကိဉ္စိ ဝေရံ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ သမ္မာ’’တိ? ဧသ၊ ဘန္တေ၊ မမာဂတကာလေ ‘‘သီဟော နာမ သရီရဝဏ္ဏေန ဝါ အာရောဟပရိဏာဟေန ဝါ ဇာတိဗလဝီရိယေဟိ ဝါ မမ ကလဘာဂမ္ပိ န ပါပုဏာတီ’’တိ တုမှာကံ အဂုဏမေဝ ကထေသီတိ။ အထ နံ သီဟော ‘‘ဂစ္ဆ တွံ၊ န သော ဧဝံ ကထေဿတီ’’တိ အာဟ။ ဗျဂ္ဃမ္ပိ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ကထေသိ။ တံ သုတွာ ဗျဂ္ဃောပိ သီဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘သမ္မ၊ တွံ ကိရ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝဒေသီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၀။

‘‘ဝဏ္ဏာရောဟေန ဇာတိယာ၊ ဗလနိက္ကမနေန စ၊

သုဗာဟု န မယာ သေယျော၊ သုဒါဌ ဣတိ ဘာသသီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဗလနိက္ကမနေန စာတိ ကာယဗလေန စေဝ ဝီရိယဗလေန စ။ သုဗာဟု န မယာ သေယျောတိ အယံ သုဗာဟု နာမ ဗျဂ္ဃော ဧတေဟိ ကာရဏေဟိ မယာ နေဝ သဒိသော န ဥတ္တရိတရောတိ သစ္စံ ကိရ တွံ သောဘနာဟိ ဒါဌာဟိ သမန္နာဂတ သုဒါဌ မိဂရာဇ၊ ဧဝံ ဝဒေသီတိ။

တံ သုတွာ သုဒါဌော သေသာ စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၆၁။

‘‘ဝဏ္ဏာရောဟေန ဇာတိယာ၊ ဗလနိက္ကမနေန စ၊

သုဒါဌော န မယာ သေယျော၊ သုဗာဟု ဣတိ ဘာသသိ။

၆၂။

‘‘ဧဝံ စေ မံ ဝိဟရန္တံ၊ သုဗာဟု သမ္မ ဒုဗ္ဘသိ၊

န ဒါနာဟံ တယာ သဒ္ဓိံ၊ သံဝါသမဘိရောစယေ။

၆၃။

‘‘ယော ပရေသံ ဝစနာနိ၊ သဒ္ဒဟေယျ ယထာတထံ၊

ခိပ္ပံ ဘိဇ္ဇေထ မိတ္တသ္မိံ၊ ဝေရဉ္စ ပသဝေ ဗဟုံ။

၆၄။

‘‘န သော မိတ္တော ယော သဒါ အပ္ပမတ္တော၊ ဘေဒါသင်္ကီ ရန္ဓမေဝါနုပဿီ၊

ယသ္မိဉ္စ ¶ သေတီ ဥရသီဝ ပုတ္တော၊ သ ဝေ မိတ္တော ယော အဘေဇ္ဇော ပရေဟီ’’တိ။

တတ္ထ သမ္မာတိ ¶ ဝယဿ။ ဒုဗ္ဘသီတိ ယဒိ ဧဝံ တယာ သဒ္ဓိံ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသန္တံ မံ သိင်္ဂါလဿ ကထံ ဂဟေတွာ တွံ ဒုဗ္ဘသိ ဟနိတုံ ဣစ္ဆသိ၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ အဟံ တယာ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ န အဘိရောစယေ။ ယထာတထန္တိ တထတော ယထာတထံ ယထာတစ္ဆံ အဝိသံဝါဒကေန အရိယေန ဝုတ္တဝစနံ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ယော ယေသံ ကေသဉ္စိ ပရေသံ ဝစနာနိ သဒ္ဒဟေထာတိ အတ္ထော။ ယော သဒါ အပ္ပမတ္တောတိ ယော နိစ္စံ အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ မိတ္တဿ ဝိဿာသံ န ဒေတိ၊ သော မိတ္တော နာမ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဘေဒါသင်္ကီတိ ‘‘အဇ္ဇ ဘိဇ္ဇိဿတိ၊ သွေ ဘိဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဧဝံ မိတ္တဿ ဘေဒမေဝ အာသင်္ကတိ။ ရန္ဓမေဝါနုပဿီတိ ဆိဒ္ဒံ ဝိဝရမေဝ ပဿန္တော။ ဥရသီဝ ပုတ္တောတိ ယသ္မိံ မိတ္တေ မာတု ဟဒယေ ပုတ္တော ဝိယ နိရာသင်္ကော နိဗ္ဘယော သေတိ။

ဣတိ ¶ ဣမာဟိ စတူဟိ ဂါထာဟိ သီဟေန မိတ္တဂုဏေ ကထိတေ ဗျဂ္ဃော ‘‘မယှံ ဒေါသော’’တိ သီဟံ ခမာပေသိ။ တေ တတ္ထေဝ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသု။ သိင်္ဂါလော ပန ပလာယိတွာ အညတ္ထ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သိင်္ဂါလော ဝိဃာသာဒေါ အဟောသိ၊ သီဟော သာရိပုတ္တော၊ ဗျဂ္ဃော မောဂ္ဂလ္လာနော၊ တံ ကာရဏံ ပစ္စက္ခတော ဒိဋ္ဌာ တသ္မိံ ဝနေ နိဝုတ္ထရုက္ခဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝဏ္ဏာရောဟဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၆၂] ၂။ သီလဝီမံသဇာတကဝဏ္ဏနာ

သီလံ သေယျောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ သီလဝီမံသကဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တံ ကိရ ရာဇာ ‘‘ဧသ သီလသမ္ပန္နော’’တိ အညေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ အတိရေကံ ကတွာ ပဿတိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘ကိံ နု ခေါ မံ ရာဇာ ‘သီလသမ္ပန္နော’တိ အညေဟိ အတိရေကံ ကတွာ ပဿတိ၊ ဥဒါဟု ‘သုတဓရယုတ္တော’တိ၊ ဝီမံသိဿာမိ တာဝ သီလဿ ဝါ သုတဿ ဝါ မဟန္တဘာဝ’’န္တိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဟေရညိကဖလကတော ကဟာပဏံ ဂဏှိ။ ဟေရညိကော ဂရုဘာဝေန န ကိဉ္စိ အာဟ၊ ဒုတိယဝါရေပိ န ကိဉ္စိ အာဟ။ တတိယဝါရေ ပန တံ ‘‘ဝိလောပခါဒကော’’တိ ဂါဟာပေတွာ ရညော ဒဿေတွာ ‘‘ကိံ ဣမိနာ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကုဋုမ္ဗံ ဝိလုမ္ပတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘သစ္စံ ကိရ ¶ ၊ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ? ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ ကုဋုမ္ဗံ ဝိလုမ္ပာမိ၊ မယှံ ပန ‘သီလံ နု ခေါ မဟန္တံ၊ သုတံ နု ခေါ’တိ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသိ၊ သွာဟံ ‘ဧတေသု ကတရံ နု ခေါ မဟန္တ’န္တိ ဝီမံသန္တော တယော ဝါရေ ကဟာပဏံ ဂဏှိံ၊ တံ မံ ဧသ ဗန္ဓာပေတွာ တုမှာကံ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိ မေ သုတတော ¶ သီလဿ မဟန္တဘာဝေါ ဉာတော၊ န မေ ဃရာဝါသေနတ္ထော၊ ပဗ္ဗဇိဿာမဟ’’န္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ ဃရဒွါရံ အနောလောကေတွာဝ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တဿ သတ္ထာ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ ဒါပေသိ။ သော အစိရူပသမ္ပန္နော ဝိပဿနံ ဝိပဿိတွာ အဂ္ဂဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကဗြာဟ္မဏော အတ္တနော သီလံ ဝီမံသိတွာ ပဗ္ဗဇိတော ¶ ဝိပဿိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနိ အယမေဝ၊ ပုဗ္ဗေ ပဏ္ဍိတာပိ သီလံ ဝီမံသိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ ကရိံသုယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဗာရာဏသိံ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ ပဿိ။ ရာဇာ တဿ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ အဒါသိ။ သော ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခတိ။ ရာဇာပိ နံ ‘‘သီလဝါ’’တိ ဂရုံ ကတွာ ပဿိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘ကိံ နု ခေါ ရာဇာ ‘သီလဝါ’တိ မံ ဂရုံ ကတွာ ပဿတိ၊ ဥဒါဟု ‘သုတဓရယုတ္တော’’’တိ။ သဗ္ဗံ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထုသဒိသမေဝ။ ဣဓ ပန သော ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဣဒါနိ မေ သုတတော သီလဿ မဟန္တဘာဝေါ ဉာတော’’တိ ဝတွာ ဣမာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ –

၆၅။

‘‘သီလံ သေယျော သုတံ သေယျော၊ ဣတိ မေ သံသယော အဟု၊

သီလမေဝ သုတာ သေယျော၊ ဣတိ မေ နတ္ထိ သံသယော။

၆၆။

‘‘မောဃာ ဇာတိ စ ဝဏ္ဏော စ၊ သီလမေဝ ကိရုတ္တမံ၊

သီလေန အနုပေတဿ၊ သုတေနတ္ထော န ဝိဇ္ဇတိ။

၆၇။

‘‘ခတ္တိယော စ အဓမ္မဋ္ဌော၊ ဝေဿော စာဓမ္မနိဿိတော၊

တေ ပရိစ္စဇ္ဇုဘော လောကေ၊ ဥပပဇ္ဇန္တိ ဒုဂ္ဂတိံ။

၆၈။

‘‘ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿာ၊ သုဒ္ဒါ စဏ္ဍာလပုက္ကုသာ၊

ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ ဘဝန္တိ တိဒိဝေ သမာ။

၆၉။

‘‘န ¶ ဝေဒါ သမ္ပရာယာယ၊ န ဇာတိ နာပိ ဗန္ဓဝါ၊

သကဉ္စ သီလံ သံသုဒ္ဓံ၊ သမ္ပရာယာယ သုခါယ စာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ သီလမေဝ သုတာ သေယျောတိ သုတပရိယတ္တိတော သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သီလမေဝ ဥတ္တရိတရန္တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ သီလံ နာမေတံ ¶ ဧကဝိဓံ သံဝရဝသေန၊ ဒုဝိဓံ စာရိတ္တဝါရိတ္တဝသေန၊ တိဝိဓံ ကာယိကဝါစသိကမာနသိကဝသေန၊ စတုဗ္ဗိဓံ ပါတိမောက္ခသံဝရဣန္ဒြိယသံဝရအာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိပစ္စယသန္နိဿိတဝသေနာတိ မာတိကံ ဌပေတွာ ဝိတ္ထာရေန္တော သီလဿ ဝဏ္ဏံ အဘာသိ။

မောဃာတိ အဖလာ တုစ္ဆာ။ ဇာတီတိ ခတ္တိယကုလာဒီသု နိဗ္ဗတ္တိ။ ဝဏ္ဏောတိ သရီရဝဏ္ဏော အဘိရူပဘာဝေါ။ ယာ ဟိ ယသ္မာ သီလရဟိတဿ ဇာတိသမ္ပဒါ ဝါ ဝဏ္ဏသမ္ပဒါ ဝါ သဂ္ဂသုခံ ဒါတုံ န သက္ကောတိ၊ တသ္မာ ဥဘယမ္ပိ တံ ‘‘မောဃ’’န္တိ အာဟ။ သီလမေဝ ကိရာတိ အနုဿဝဝသေန ဝဒတိ၊ န ပန သယံ ဇာနာတိ။ အနုပေတဿာတိ အနုပဂတဿ။ သုတေနတ္ထော န ဝိဇ္ဇတီတိ သီလရဟိတဿ သုတပရိယတ္တိမတ္တေန ဣဓလောကေ ဝါ ပရလောကေ ဝါ ကာစိ ဝဍ္ဎိ နာမ နတ္ထိ။

တတော ပရာ ဒွေ ဂါထာ ဇာတိယာ မောဃဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ တေ ပရိစ္စဇ္ဇုဘော လောကေတိ တေ ဒုဿီလာ ဒေဝလောကဉ္စ မနုဿလောကဉ္စာတိ ဥဘောပိ လောကေ ပရိစ္စဇိတွာ ဒုဂ္ဂတိံ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ စဏ္ဍာလပုက္ကုသာတိ ဆဝဆဍ္ဍကစဏ္ဍာလာ စ ပုပ္ဖဆဍ္ဍကပုက္ကုသာ စ။ ဘဝန္တိ တိဒိဝေ သမာတိ ဧတေ သဗ္ဗေပိ သီလာနုဘာဝေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ သမာ ဟောန္တိ နိဗ္ဗိသေသာ၊ ဒေဝါတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။

ပဉ္စမဂါထာ သဗ္ဗေသမ္ပိ သုတာဒီနံ မောဃဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ တဿတ္ထော – မဟာရာဇ၊ ဧတေ ဝေဒါဒယော ဌပေတွာ ဣဓလောကေ ယသမတ္တဒါနံ သမ္ပရာယေ ဒုတိယေ ဝါ တတိယေ ဝါ ဘဝေ ယသံ ဝါ သုခံ ဝါ ဒါတုံ နာမ န သက္ကောန္တိ၊ ပရိသုဒ္ဓံ ပန အတ္တနော သီလမေဝ တံ ဒါတုံ သက္ကောတီတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော သီလဂုဏေ ထောမေတွာ ရာဇာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ တံ ဒိဝသမေဝ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သီလံ ဝီမံသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သီလဝီမံသဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၆၃] ၃။ ဟိရိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဟိရိံ ¶ ¶ တရန္တန္တိ ¶ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အနာထပိဏ္ဍိကဿ သဟာယံ ပစ္စန္တဝါသိသေဋ္ဌိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒွေပိ ဝတ္ထူနိ ဧကကနိပါတေ နဝမဝဂ္ဂဿ ပရိယောသာနဇာတကေ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။ ဣဓ ပန ‘‘ပစ္စန္တဝါသိသေဋ္ဌိနော မနုဿာ အစ္ဆိန္နသဗ္ဗသာပတေယျာ အတ္တနော သန္တကဿ အဿာမိနော ဟုတွာ ပလာတာ’’တိ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိဿ အာရောစိတေ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ ‘‘အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတာနံ ကတ္တဗ္ဗံ အကရောန္တာ နာမ ပဋိကာရကေ န လဘန္တိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၇၀။

‘‘ဟိရိံ တရန္တံ ဝိဇိဂုစ္ဆမာနံ၊ တဝါဟမသ္မီ ဣတိ ဘာသမာနံ၊

သေယျာနိ ကမ္မာနိ အနာဒိယန္တံ၊ နေသော မမန္တိ ဣတိ နံ ဝိဇညာ။

၇၁။

‘‘ယဉှိ ကယိရာ တဉှိ ဝဒေ၊ ယံ န ကယိရာ န တံ ဝဒေ၊

အကရောန္တံ ဘာသမာနံ၊ ပရိဇာနန္တိ ပဏ္ဍိတာ။

၇၂။

‘‘န သော မိတ္တော ယော သဒါ အပ္ပမတ္တော၊ ဘေဒါသင်္ကီ ရန္ဓမေဝါနုပဿီ၊

ယသ္မိဉ္စ သေတီ ဥရသီဝ ပုတ္တော၊ သ ဝေ မိတ္တော ယော အဘေဇ္ဇော ပရေဟိ။

၇၃။

‘‘ပါမောဇ္ဇကရဏံ ဌာနံ၊ ပသံသာဝဟနံ သုခံ၊

ဖလာနိသံသော ဘာဝေတိ၊ ဝဟန္တော ပေါရိသံ ဓုရံ။

၇၄။

‘‘ပဝိဝေကရသံ ပိတွာ၊ ရသံ ဥပသမဿ စ၊

နိဒ္ဒရော ဟောတိ နိပ္ပာပေါ၊ ဓမ္မပ္ပီတိရသံ ပိဝ’’န္တိ။

တတ္ထ ဟိရိံ တရန္တန္တိ လဇ္ဇံ အတိက္ကန္တံ။ ဝိဇိဂုစ္ဆမာနန္တိ မိတ္တဘာဝေန ဇိဂုစ္ဆယမာနံ။ တဝါဟမသ္မီတိ ‘‘တဝ အဟံ မိတ္တော’’တိ ကေဝလံ ဝစနမတ္တေနေဝ ဘာသမာနံ။ သေယျာနိ ကမ္မာနိတိ ‘‘ဒဿာမိ ကရိဿာမီ’’တိ ဝစနဿ အနုရူပါနိ ဥတ္တမကမ္မာနိ။ အနာဒိယန္တန္တိ အကရောန္တံ။ နေသော မမန္တိ ဧဝရူပံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘န ဧသော မမ မိတ္တော’’တိ ဝိဇညာ။

ပါမောဇ္ဇကရဏံ ¶ ¶ ¶ ဌာနန္တိ ဒါနမ္ပိ သီလမ္ပိ ဘာဝနာပိ ပဏ္ဍိတေဟိ ကလျာဏမိတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ မိတ္တဘာဝေါပိ။ ဣဓ ပန ဝုတ္တပ္ပကာရံ မိတ္တဘာဝမေဝ သန္ဓာယေဝမာဟ။ ပဏ္ဍိတေန ဟိ ကလျာဏမိတ္တေန သဒ္ဓိံ မိတ္တဘာဝေါ ပါမောဇ္ဇမ္ပိ ကရောတိ၊ ပသံသမ္ပိ ဝဟတိ။ ဣဓလောကပရလောကေသု ကာယိကစေတသိကသုခဟေတုတော ‘‘သုခ’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ဧတံ ဖလဉ္စ အာနိသံသဉ္စ သမ္ပဿမာနော ဖလာနိသံသော ကုလပုတ္တော ပုရိသေဟိ ဝဟိတဗ္ဗံ ဒါနသီလဘာဝနာမိတ္တဘာဝသင်္ခါတံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ပေါရိသံ ဓုရံ ဝဟန္တော ဧတံ မိတ္တဘာဝသင်္ခါတံ ပါမောဇ္ဇကရဏံ ဌာနံ ပသံသာဝဟနံ သုခံ ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတိ၊ န ပဏ္ဍိတေဟိ မိတ္တဘာဝံ ဘိန္ဒတီတိ ဒီပေတိ။

ပဝိဝေကရသန္တိ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကာနံ ရသံ တေ ဝိဝေကေ နိဿာယ ဥပ္ပန္နံ သောမနဿရသံ။ ဥပသမဿ စာတိ ကိလေသူပသမေန လဒ္ဓသောမနဿဿ။ နိဒ္ဒရော ဟောတိ နိပ္ပာပေါတိ သဗ္ဗကိလေသဒရထာဘာဝေန နိဒ္ဒရော၊ ကိလေသာဘာဝေန နိပ္ပာပေါ ဟောတိ။ ဓမ္မပ္ပီတိရသန္တိ ဓမ္မပီတိသင်္ခါတံ ရသံ၊ ဝိမုတ္တိပီတိံ ပိဝန္တောတိ အတ္ထော။

ဣတိ မဟာသတ္တော ပါပမိတ္တသံသဂ္ဂတော ဥဗ္ဗိဂ္ဂေါ ပဝိဝေကရသေန အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ ပါပေတွာ ဒေသနာယ ကူဋံ ဂဏှိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပစ္စန္တဝါသီ ဣဒါနိ ပစ္စန္တဝါသီယေဝ၊ တဒါ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဟိရိဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၆၄] ၄။ ခဇ္ဇောပနကဇာတကဝဏ္ဏနာ

၇၅-၇၉။

ကော နု သန္တမှိ ပဇ္ဇောတေတိ အယံ ခဇ္ဇောပနကပဉှော မဟာဥမင်္ဂေ ဝိတ္ထာရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ခဇ္ဇောပနကဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၆၅] ၅။ အဟိတုဏ္ဍိကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဓုတ္တောမှီတိ ¶ ¶ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ မဟလ္လကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ သာလူကဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၃။၁၀၆ အာဒယော) ဝိတ္ထာရိတံ။ ဣဓာပိ သော မဟလ္လကော ဧကံ ဂါမဒါရကံ ပဗ္ဗာဇေတွာ အက္ကောသတိ ပဟရတိ။ ဒါရကော ပလာယိတွာ ဝိဗ္ဘမိ။ ဒုတိယမ္ပိ နံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ¶ တထေဝါကာသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ဝိဗ္ဘမိတွာ ပုန ယာစိယမာနော ဩလောကေတုမ္ပိ န ဣစ္ဆိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော နာမ မဟလ္လကော အတ္တနော သာမဏေရေန သဟာပိ ဝိနာပိ ဝတ္တိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဣတရော တဿ ဒေါသံ ဒိသွာ ပုန ဩလောကေတုမ္ပိ န ဣစ္ဆိ၊ သုဟဒယော ကုမာရကော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ သာမဏေရော သုဟဒယောဝ၊ သကိံ ဒေါသံ ဒိသွာ ပုန ဩလောကေတုမ္ပိ န ဣစ္ဆီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဓညဝါဏိဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဓညဝိက္ကယေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ အထေကော အဟိတုဏ္ဍိကော မက္ကဋံ ဂဟေတွာ သိက္ခာပေတွာ အဟိံ ကီဠာပေန္တော ဗာရာဏသိယံ ဥဿဝေ ဃုဋ္ဌေ တံ မက္ကဋံ ဓညဝါဏိဇကဿ သန္တိကေ ဌပေတွာ အဟိံ ကီဠာပေန္တော သတ္တ ဒိဝသာနိ ဝိစရိ။ သောပိ ဝါဏိဇော မက္ကဋဿ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ အဒါသိ။ အဟိတုဏ္ဍိကော သတ္တမေ ဒိဝသေ ဥဿဝကီဠနတော အာဂန္တွာ တံ မက္ကဋံ ဝေဠုပေသိကာယ တိက္ခတ္တုံ ပဟရိတွာ တံ အာဒါယ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဗန္ဓိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ မက္ကဋော ဗန္ဓနံ မောစေတွာ အမ္ဗရုက္ခံ အာရုယှ အမ္ဗာနိ ခါဒန္တော နိသီဒိ။ သော ပဗုဒ္ဓါ ရုက္ခေ မက္ကဋံ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ မယာ ဥပလာပေတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၀။

‘‘ဓုတ္တောမှိ သမ္မ သုမုခ၊ ဇူတေ အက္ခပရာဇိတော၊

ဟရေဟိ အမ္ဗပက္ကာနိ၊ ဝီရိယံ တေ ဘက္ခယာမသေ’’တိ။

တတ္ထ အက္ခပရာဇိတောတိ အက္ခေဟိ ပရာဇိတော။ ဟရေဟီတိ ပါတေဟိ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

တံ ¶ သုတွာ မက္ကဋော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၈၁။

‘‘အလိကံ ¶ ဝတ မံ သမ္မ၊ အဘူတေန ပသံသသိ၊

ကော တေ သုတော ဝါ ဒိဋ္ဌော ဝါ၊ သုမုခေါ နာမ မက္ကဋော။

၈၂။

‘‘အဇ္ဇာပိ ¶ မေ တံ မနသိ၊ ယံ မံ တွံ အဟိတုဏ္ဍိက၊

ဓညာပဏံ ပဝိသိတွာ၊ မတ္တော ဆာတံ ဟနာသိ မံ။

၈၃။

‘‘တာဟံ သရံ ဒုက္ခသေယျံ၊ အပိ ရဇ္ဇမ္ပိ ကာရယေ၊

နေဝါဟံ ယာစိတော ဒဇ္ဇံ၊ တထာ ဟိ ဘယတဇ္ဇိတော။

၈၄။

‘‘ယဉ္စ ဇညာ ကုလေ ဇာတံ၊ ဂဗ္ဘေ တိတ္တံ အမစ္ဆရိံ၊

တေန သခိဉ္စ မိတ္တဉ္စ၊ ဓီရော သန္ဓာတုမရဟတီ’’တိ။

တတ္ထ အလိကံ ဝတာတိ မုသာ ဝတ။ အဘူတေနာတိ အဝိဇ္ဇမာနေန။ ကော တေတိ ကွ တယာ။ သုမုခေါတိ သုန္ဒရမုခေါ။ အဟိတုဏ္ဍိကာတိ တံ အာလပတိ။ ‘‘အဟိကောဏ္ဍိကာ’’တိပိ ပါဌော။ ဆာတန္တိ ဇိဃစ္ဆာဘိဘူတံ ဒုဗ္ဗလံ ကပဏံ။ ဟနာသီတိ ဝေဠုပေသိကာယ တိက္ခတ္တုံ ပဟရသိ။ တာဟန္တိ တံ အဟံ။ သရန္တိ သရန္တော။ ဒုက္ခသေယျန္တိ တသ္မိံ အာပဏေ ဒုက္ခသယနံ။ အပိ ရဇ္ဇမ္ပိ ကာရယေတိ သစေပိ ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ မယှံ ဒတွာ မံ ရဇ္ဇံ ကာရေယျာသိ၊ ဧဝမ္ပိ တံ နေဝါဟံ ယာစိတော ဒဇ္ဇံ၊ တံ ဧကမ္ပိ အမ္ဗပက္ကံ အဟံ တယာ ယာစိတော န ဒဒေယျံ။ ကိံကာရဏာ? တထာ ဟိ ဘယတဇ္ဇိတောတိ၊ တထာ ဟိ အဟံ တယာ ဘယေန တဇ္ဇိတောတိ အတ္ထော။

ဂဗ္ဘေ တိတ္တန္တိ သုဘောဇနရသေန မာတုကုစ္ဆိယံယေဝ အလင်္ကတပဋိယတ္တေ သယနဂဗ္ဘေယေဝ ဝါ တိတ္တံ ဘောဂါသာယ အကပဏံ။ သခိဉ္စ မိတ္တဉ္စာတိ သခိဘာဝဉ္စ မိတ္တဘာဝဉ္စ တထာရူပေန ကုလဇာတေန တိတ္တေန အကပဏေန အမစ္ဆရိနာ သဒ္ဓိံ ပဏ္ဍိတော သန္ဓာတုံ ပုန ဃဋေတုံ အရဟတိ၊ တယာ ပန ကပဏေန အဟိတုဏ္ဍိကေန သဒ္ဓိံ ကော မိတ္တဘာဝံ ပုန ဃဋေတုန္တိ အတ္ထော။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဝါနရော ဝနံ သဟသာ ပါဝိသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အဟိတုဏ္ဍိကော မဟလ္လကော အဟောသိ၊ မက္ကဋော သာမဏေရော၊ ဓညဝါဏိဇော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အဟိတုဏ္ဍိကဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၃၆၆] ၆။ ဂုမ္ဗိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

မဓုဝဏ္ဏံ ¶ ¶ မဓုရသန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဉှိ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ ဒိသွာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အလင်္ကတမာတုဂါမ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု ဣမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ နာမ ဧကေန ဂုမ္ဗိယေန ယက္ခေန ဟလာဟလဝိသံ ပက္ခိပိတွာ မဂ္ဂေ ဌပိတမဓုသဒိသာ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သတ္ထဝါဟကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဗာရာဏသိတော ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဘဏ္ဍံ အာဒါယ ဝေါဟာရတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တော မဟာဝတ္တနိအဋဝိဒွါရံ ပတွာ သတ္ထကေ သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘အမ္ဘော၊ ဣမသ္မိံ မဂ္ဂေ ဝိသပဏ္ဏပုပ္ဖဖလာဒီနိ အတ္ထိ၊ တုမှေ ကိဉ္စိ အခါဒိတပုဗ္ဗံ ခါဒန္တာ မံ အပုစ္ဆိတွာ မာ ခါဒိတ္ထ၊ အမနုဿာပိ ဝိသံ ပက္ခိပိတွာ ဘတ္တပုဋမဓုကဖလာနိ မဂ္ဂေ ဌပေန္တိ၊ တာနိပိ မံ အနာပုစ္ဆိတွာ မာ ခါဒိတ္ထာ’’တိ ဩဝါဒံ ဒတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ အထေကော ဂုမ္ဗိယော နာမ ယက္ခော အဋဝိယာ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ မဂ္ဂေ ပဏ္ဏာနိ အတ္ထရိတွာ ဟလာဟလဝိသသံယုတ္တာနိ မဓုပိဏ္ဍာနိ ဌပေတွာ သယံ မဂ္ဂသာမန္တေ မဓုံ ဂဏှန္တော ဝိယ ရုက္ခေ ကောဋ္ဋေန္တော ဝိစရတိ။ အဇာနန္တာ ‘‘ပုညတ္ထာယ ဌပိတာနိ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ခါဒိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏန္တိ။ အမနုဿာ အာဂန္တွာ တေ ခါဒန္တိ။ ဗောဓိသတ္တဿ သတ္ထကမနုဿာပိ တာနိ ဒိသွာ ဧကစ္စေ လောလဇာတိကာ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တာ ခါဒိံသု၊ ပဏ္ဍိတဇာတိကာ ‘‘ပုစ္ဆိတွာ ခါဒိဿာမာ’’တိ ဂဟေတွာ အဋ္ဌံသု။ ဗောဓိသတ္တော တေ ဒိသွာ ဟတ္ထဂတာနိ ဆဍ္ဍာပေသိ၊ ယေဟိ ပဌမတရံ ခါဒိတာနိ၊ တေ မရိံသု။ ယေဟိ အဍ္ဎခါဒိတာနိ၊ တေသံ ဝမနဝိရေစနံ ဒတွာ ဝန္တကာလေ စတုမဓုရံ ¶ ¶ အဒါသိ။ ဣတိ တေ တဿ အာနုဘာဝေန ဇီဝိတံ ပဋိလဘိံသု။ ဗောဓိသတ္တော သောတ္ထိနာ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဘဏ္ဍံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အတ္တနော ဂေဟမေဝ အဂမာသိ။ တမတ္ထံ ကထေန္တော သတ္ထာ ဣမာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ အဘာသိ –

၈၅။

‘‘မဓုဝဏ္ဏံ မဓုရသံ၊ မဓုဂန္ဓံ ဝိသံ အဟု၊

ဂုမ္ဗိယော ဃာသမေသာနော၊ အရညေ ဩဒဟီ ဝိသံ။

၈၆။

‘‘မဓု ဣတိ မညမာနာ၊ ယေ တံ ဝိသမခါဒိသုံ၊

တေသံ တံ ကဋုကံ အာသိ၊ မရဏံ တေနုပါဂမုံ။

၈၇။

‘‘ယေ ¶ စ ခေါ ပဋိသင်္ခါယ၊ ဝိသံ တံ ပရိဝဇ္ဇယုံ၊

တေ အာတုရေသု သုခိတာ၊ ဍယှမာနေသု နိဗ္ဗုတာ။

၈၈။

‘‘ဧဝမေဝ မနုဿေသု၊ ဝိသံ ကာမာ သမောဟိတာ၊

အာမိသံ ဗန္ဓနဉ္စေတံ၊ မစ္စုဝေသော ဂုဟာသယော။

၈၉။

‘‘ဧဝမေဝ ဣမေ ကာမေ၊ အာတုရာ ပရိစာရိကေ၊

ယေ သဒါ ပရိဝဇ္ဇေန္တိ၊ သင်္ဂံ လောကေ ဥပစ္စဂု’’န္တိ။

တတ္ထ ဂုမ္ဗိယောတိ တသ္မိံ ဝနဂုမ္ဗေ ဝိစရဏေန ဧဝံလဒ္ဓနာမော ယက္ခော။ ဃာသမေသာနောတိ ‘‘တံ ဝိသံ ခါဒိတွာ မတေ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော ဃာသံ ပရိယေသန္တော။ ဩဒဟီတိ တံ မဓုနာ သမာနဝဏ္ဏဂန္ဓရသံ ဝိသံ နိက္ခိပိ။ ကဋုကံ အာသီတိ တိခိဏံ အဟောသိ။ မရဏံ တေနုပါဂမုန္တိ တေန ဝိသေန တေ သတ္တာ မရဏံ ဥပဂတာ။

အာတုရေသူတိ ဝိသဝေဂေန အာသန္နမရဏေသု။ ဍယှမာနေသူတိ ဝိသတေဇေနေဝ ဍယှမာနေသု။ ဝိသံ ကာမာ သမောဟိတာတိ ယထာ တသ္မိံ ဝတ္တနိမဟာမဂ္ဂေ ဝိသံ သမောဟိတံ နိက္ခိတ္တံ၊ ဧဝံ မနုဿေသုပိ ယေ ဧတေ ရူပါဒယော ပဉ္စ ဝတ္ထုကာမာ တတ္ထ တတ္ထ သမောဟိတာ နိက္ခိတ္တာ၊ တေ ‘‘ဝိသ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာမိသံ ဗန္ဓနဉ္စေတန္တိ ဧတေ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ နာမ ဧဝံ ဣမဿ မစ္ဆဘူတဿ လောကဿ မာရဗာလိသိကေန ပက္ခိတ္တံ အာမိသဉ္စေဝ ¶ ၊ ဘဝါဘဝတော နိက္ခမိတုံ အပ္ပဒါနေန အန္ဒုအာဒိပ္ပဘေဒံ နာနပ္ပကာရံ ဗန္ဓနဉ္စ။ မစ္စုဝေသော ဂုဟာသယောတိ ¶ သရီရဂုဟာယ ဝသနကော မရဏမစ္စုဝေသော။

ဧဝမေဝ ဣမေ ကာမေတိ ယထာ ဝတ္တနိမဟာမဂ္ဂေ ဝိသံ နိက္ခိတ္တံ၊ ဧဝံ တတ္ထ တတ္ထ နိက္ခိတ္တေ ဣမေ ကာမေ။ အာတုရာတိ ဧကန္တမရဏဓမ္မတာယ အာတုရာ အာသန္နမရဏာ ပဏ္ဍိတမနုဿာ။ ပရိစာရိကေတိ ကိလေသပရိစာရိကေ ကိလေသဗန္ဓကေ။ ယေ သဒါ ပရိဝဇ္ဇေန္တီတိ ယေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ပဏ္ဍိတပုရိသာ နိစ္စံ ဧဝရူပေ ကာမေ ဝဇ္ဇေန္တိ။ သင်္ဂံ လောကေတိ လောကေ သင်္ဂနဋ္ဌေန ‘‘သင်္ဂ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ ရာဂါဒိဘေဒံ ကိလေသဇာတံ။ ဥပစ္စဂုန္တိ အတီတာ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အတိက္ကမန္တီတိ ဝါ အတ္ထော။

သတ္ထာ ¶ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ သတ္ထဝါဟော အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ဂုမ္ဗိယဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၃၆၇] ၇။ သာဠိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယွာယံ သာဠိယဆာပေါတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော တာသကာရကောပိ ဘဝိတုံ နာသက္ခီ’’တိ ဝစနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ မမ တာသကာရကောပိ ဘဝိတုံ နာသက္ခီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဂါမကေ ကုဋုမ္ဗိကကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တရုဏကာလေ ပံသုကီဠကေဟိ ဒါရကေဟိ သဒ္ဓိံ ဂါမဒွါရေ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ ကီဠတိ။ တဒါ ဧကော ဒုဗ္ဗလဝေဇ္ဇော ဂါမေ ကိဉ္စိ အလဘိတွာ နိက္ခမန္တော တံ ဌာနံ ပတွာ ဧကံ သပ္ပံ ဝိဋပဗ္ဘန္တရေန သီသံ နီဟရိတွာ နိဒ္ဒါယန္တံ ဒိသွာ ‘‘မယာ ဂါမေ ကိဉ္စိ န လဒ္ဓံ၊ ဣမေ ဒါရကေ ဝဉ္စေတွာ သပ္ပေန ဍံသာပေတွာ တိကိစ္ဆိတွာ ကိဉ္စိဒေဝ ဂဏှိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဗောဓိသတ္တံ အာဟ ‘‘သစေ သာဠိယဆာပံ ပဿေယျာသိ၊ ဂဏှေယျာသီ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဂဏှေယျ’’န္တိ ¶ ။ ‘‘ပဿေသော ဝိဋပဗ္ဘန္တရေ သယိတော’’တိ။ သော ¶ တဿ သပ္ပဘာဝံ အဇာနန္တော ရုက္ခံ အာရုယှ တံ ဂီဝါယံ ဂဟေတွာ ‘‘သပ္ပော’’တိ ဉတွာ နိဝတ္တိတုံ အဒေန္တော သုဂ္ဂဟိတံ ဂဟေတွာ ဝေဂေန ခိပိ။ သော ဂန္တွာ ဝေဇ္ဇဿ ဂီဝါယံ ပတိတော ဂီဝံ ပလိဝေဌေတွာ ‘‘ကရ ကရာ’’တိ ဍံသိတွာ တတ္ထေဝ နံ ပါတေတွာ ပလာယိ။ မနုဿာ ပရိဝါရယိံသု။

မဟာသတ္တော သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၉၀။

‘‘ယွာယံ သာဠိယဆာပေါတိ၊ ကဏှသပ္ပံ အဂါဟယိ၊

တေန သပ္ပေနယံ ဒဋ္ဌော၊ ဟတော ပါပါနုသာသကော။

၉၁။

‘‘အဟန္တာရမဟန္တာရံ၊ ယော နရော ဟန္တုမိစ္ဆတိ၊

ဧဝံ သော နိဟတော သေတိ၊ ယထာယံ ပုရိသော ဟတော။

၉၂။

‘‘အဟန္တာရမဃာတေန္တံ ¶ ၊ ယော နရော ဟန္တုမိစ္ဆတိ၊

ဧဝံ သော နိဟတော သေတိ၊ ယထာယံ ပုရိသော ဟတော။

၉၃။

‘‘ယထာ ပံသုမုဋ္ဌိံ ပုရိသော၊ ပဋိဝါတံ ပဋိက္ခိပေ၊

တမေဝ သော ရဇော ဟန္တိ၊ တထာယံ ပုရိသော ဟတော။

၉၄။

‘‘ယော အပ္ပဒုဋ္ဌဿ နရဿ ဒုဿတိ၊ သုဒ္ဓဿ ပေါသဿ အနင်္ဂဏဿ၊

တမေဝ ဗာလံ ပစ္စေတိ ပါပံ၊ သုခုမော ရဇော ပဋိဝါတံဝ ခိတ္တော’’တိ။

တတ္ထ ယွာယန္တိ ယော အယံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ သပ္ပေနယန္တိ သော အယံ တေန သပ္ပေန ဒဋ္ဌော။ ပါပါနုသာသကောတိ ပါပကံ အနုသာသကော။

အဟန္တာရန္တိ အပဟရန္တံ။ အဟန္တာရန္တိ အမာရေန္တံ။ သေတီတိ မတသယနံ သယတိ။ အဃာတေန္တန္တိ အမာရေန္တံ။ သုဒ္ဓဿာတိ နိရပရာဓဿ။ ပေါသဿာတိ သတ္တဿ။ အနင်္ဂဏဿာတိ ဣဒမ္ပိ နိရပရာဓဘာဝညေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပစ္စေတီတိ ကမ္မသရိက္ခကံ ဟုတွာ ပတိဧတိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဒုဗ္ဗလဝေဇ္ဇော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတဒါရကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သာဠိယဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၃၆၈] ၈။ တစသာရဇာတကဝဏ္ဏနာ

အမိတ္တဟတ္ထတ္ထဂတာတိ ¶ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပညာပါရမိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော ပညဝါ ဥပါယကုသလောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဂါမကေ ကုဋုမ္ဗိကကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာတိ သဗ္ဗံ ပုရိမဇာတကနိယာမေနေဝ ကထေတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန ဝေဇ္ဇေ မတေ ဂါမဝါသိနော မနုဿာ ‘‘မနုဿမာရကာ’’တိ တေ ဒါရကေ ကုဒဏ္ဍကေဟိ ဗန္ဓိတွာ ‘‘ရညော ဒဿေဿာမာ’’တိ ဗာရာဏသိံ ¶ နယိံသု။ ဗောဓိသတ္တော အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ သေသဒါရကာနံ ဩဝါဒံ အဒါသိ ‘‘တုမှေ မာ ဘာယထ၊ ရာဇာနံ ဒိသွာပိ အဘီတာ တုဋ္ဌိန္ဒြိယာ ဘဝေယျာထ၊ ရာဇာ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ ပဌမတရံ ကထေဿတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ အဟံ ဇာနိဿာမီ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တထာ ကရိံသု။ ရာဇာ တေ အဘီတေ တုဋ္ဌိန္ဒြိယေ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ‘မနုဿမာရကာ’တိ ကုဒဏ္ဍကဗဒ္ဓါ အာနီတာ၊ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ပတ္တာပိ န ဘာယန္တိ၊ တုဋ္ဌိန္ဒြိယာယေဝ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတေသံ အသောစနကာရဏံ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ နေ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၉၅။

‘‘အမိတ္တဟတ္ထတ္ထဂတာ၊ တစသာရသမပ္ပိတာ၊

ပသန္နမုခဝဏ္ဏာတ္ထ၊ ကသ္မာ တုမှေ န သောစထာ’’တိ။

တတ္ထ အမိတ္တဟတ္ထတ္ထဂတာတိ ကုဒဏ္ဍကေဟိ ဂီဝါယံ ဗန္ဓိတွာ အာနေန္တာနံ အမိတ္တာနံ ဟတ္ထဂတာ။ တစသာရသမပ္ပိတာတိ ဝေဠုဒဏ္ဍကေဟိ ဗဒ္ဓတ္တာ ဧဝမာဟ။ ကသ္မာတိ ‘‘ဧဝရူပံ ဗျသနံ ပတ္တာပိ တုမှေ ကိံကာရဏာ န သောစထာ’’တိ ပုစ္ဆတိ။

တံ ¶ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၉၆။

‘‘န သောစနာယ ပရိဒေဝနာယ၊ အတ္ထောဝ လဗ္ဘော အပိ အပ္ပကောပိ၊

သောစန္တမေနံ ဒုခိတံ ဝိဒိတွာ၊ ပစ္စတ္ထိကာ အတ္တမနာ ဘဝန္တိ။

၉၇။

‘‘ယတော ¶ စ ခေါ ပဏ္ဍိတော အာပဒါသု၊ န ဝေဓတီ အတ္ထဝိနိစ္ဆယညူ၊

ပစ္စတ္ထိကာဿ ဒုခိတာ ဘဝန္တိ၊ ဒိသွာ မုခံ အဝိကာရံ ပုရာဏံ။

၉၈။

‘‘ဇပ္ပေန မန္တေန သုဘာသိတေန၊ အနုပ္ပဒါနေန ပဝေဏိယာ ဝါ၊

ယထာ ယထာ ယတ္ထ လဘေထ အတ္ထံ၊ တထာ တထာ တတ္ထ ပရက္ကမေယျ။

၉၉။

‘‘ယတော စ ဇာနေယျ အလဗ္ဘနေယျော၊ မယာဝ အညေန ဝါ ဧသ အတ္ထော၊

အသောစမာနော အဓိဝါသယေယျ၊ ကမ္မံ ဒဠှံ ကိန္တိ ကရောမိ ဒါနီ’’တိ။

တတ္ထ အတ္ထောတိ ဝုဍ္ဎိ။ ပစ္စတ္ထိကာ အတ္တမနာတိ ဧတံ ပုရိသံ သောစန္တံ ဒုက္ခိတံ ဝိဒိတွာ ပစ္စာမိတ္တာ တုဋ္ဌစိတ္တာ ဟောန္တိ။ တေသံ တုဿနကာရဏံ နာမ ပဏ္ဍိတေန ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ ¶ ။ ယတောတိ ယဒါ။ န ဝေဓတီတိ စိတ္တုတြာသဘယေန န ကမ္ပတိ။ အတ္ထဝိနိစ္ဆယညူတိ တဿ တဿ အတ္ထဿ ဝိနိစ္ဆယကုသလော။

ဇပ္ပေနာတိ မန္တပရိဇပ္ပနေန။ မန္တေနာတိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တဂ္ဂဟဏေန။ သုဘာသိတေနာတိ ပိယဝစနေန။ အနုပ္ပဒါနေနာတိ လဉ္ဇဒါနေန။ ပဝေဏိယာတိ ကုလဝံသေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မဟာရာဇ၊ ပဏ္ဍိတေန နာမ အာပဒါသု ဥပ္ပန္နာသု န သောစိတဗ္ဗံ န ကိလမိတဗ္ဗံ၊ ဣမေသု ပန ပဉ္စသု ကာရဏေသု အညတရဝသေန ပစ္စာမိတ္တာ ဇိနိတဗ္ဗာ။ သစေ ဟိ သက္ကောတိ၊ မန္တံ ပရိဇပ္ပိတွာ မုခဗန္ဓနံ ကတွာပိ တေ ဇိနိတဗ္ဗာ၊ တထာ အသက္ကောန္တေန ပဏ္ဍိတေဟိ ¶ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ ဧကံ ဥပါယံ သလ္လက္ခေတွာ ဇိနိတဗ္ဗာ၊ ပိယဝစနံ ဝတ္တုံ သက္ကောန္တေန ပိယံ ဝတွာပိ တေ ဇိနိတဗ္ဗာ၊ တထာ အသက္ကောန္တေန ဝိနိစ္ဆယာမစ္စာနံ လဉ္ဇံ ဒတွာပိ ဇိနိတဗ္ဗာ၊ တထာ အသက္ကောန္တေန ကုလဝံသံ ကထေတွာ ‘‘မယံ အသုကပဝေဏိယာ အာဂတာ၊ တုမှာကဉ္စ အမှာကဉ္စ ဧကောဝ ပုဗ္ဗပုရိသော’’တိ ဧဝံ ဝိဇ္ဇမာနဉာတိကောဋိံ ဃဋေတွာပိ ဇိနိတဗ္ဗာ ဧဝါတိ။ ယထာ ယထာတိ ဧတေသု ပဉ္စသု ကာရဏေသု ယေန ယေန ကာရဏေန ယတ္ထ ယတ္ထ အတ္တနော ဝုဍ္ဎိံ လဘေယျ။ တထာ တထာတိ တေန တေန ကာရဏေန တတ္ထ တတ္ထ ပရက္ကမေယျ၊ ပရက္ကမံ ကတွာ ပစ္စတ္ထိကေ ဇိနေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။

ယတော စ ဇာနေယျာတိ ယဒါ ပန ဇာနေယျ၊ မယာ ဝါ အညေန ဝါ ဧသ အတ္ထော အလဗ္ဘနေယျော နာနပ္ပကာရေန ဝါယမိတွာပိ ¶ န သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ တဒါ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော အသောစမာနော အကိလမမာနော ‘‘မယာ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မံ ဒဠှံ ထိရံ န သက္ကာ ပဋိဗာဟိတုံ၊ ဣဒါနိ ကိံ သက္ကာ ကာတု’’န္တိ အဓိဝါသယေယျာတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ ကမ္မံ သောဓေတွာ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဉတွာ ကုဒဏ္ဍကေ ဟရာပေတွာ မဟာသတ္တဿ မဟန္တံ ယသံ ဒတွာ အတ္တနော အတ္ထဓမ္မအနုသာသကံ အမစ္စရတနံ အကာသိ၊ သေသဒါရကာနမ္ပိ ယသံ ဒတွာ ဌာနန္တရာနိ အဒါသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဒါရကာ ထေရာနုထေရာ၊ ပဏ္ဍိတဒါရကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

တစသာရဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၃၆၉] ၉။ မိတ္တဝိန္ဒကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကျာဟံ ¶ ဒေဝါနမကရန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဒုဗ္ဗစဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု မဟာမိတ္တဝိန္ဒကဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၅။၁၀၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ အယံ ပန မိတ္တဝိန္ဒကော သမုဒ္ဒေ ခိတ္တော အတြိစ္ဆော ဟုတွာ ပုရတော ဂန္တွာ နေရယိကသတ္တာနံ ပစ္စနဋ္ဌာနံ ဥဿဒနိရယံ ဒိသွာ ‘‘ဧကံ နဂရ’’န္တိ ¶ သညာယ ပဝိသိတွာ ခုရစက္ကံ အဿာဒေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ ဥဿဒနိရယစာရိကံ စရတိ။ သော တံ ဒိသွာ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၀။

‘‘ကျာဟံ ဒေဝါနမကရံ၊ ကိံ ပါပံ ပကတံ မယာ၊

ယံ မေ သိရသ္မိံ ဩဟစ္စ၊ စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ။

တတ္ထ ကျာဟံ ဒေဝါနမကရန္တိ သာမိ ဒေဝပုတ္တ၊ ကိံ နာမ အဟံ ဒေဝါနံ အကရိံ၊ ကိံ မံ ဒေဝါ ပေါထေန္တီတိ။ ကိံ ပါပံ ပကတံ မယာတိ ဒုက္ခမဟန္တတာယ ဝေဒနာပ္ပတ္တော အတ္တနာ ကတံ ပါပံ အသလ္လက္ခေန္တော ဧဝမာဟ။ ယံ မေတိ ယေန ပါပေန မမ သိရသ္မိံ ဩဟစ္စ ဩဟနိတွာ ဣဒံ ခုရစက္ကံ မမ မတ္ထကေ ဘမတိ၊ တံ ကိံ နာမာတိ?

တံ ¶ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၁။

‘‘အတိက္ကမ္မ ရမဏကံ၊ သဒါမတ္တဉ္စ ဒူဘကံ၊

ဗြဟ္မတ္တရဉ္စ ပါသာဒံ၊ ကေနတ္ထေန ဣဓာဂတော’’တိ။

တတ္ထ ရမဏကန္တိ ဖလိကပါသာဒံ။ သဒါမတ္တန္တိ ရဇတပါသာဒံ။ ဒူဘကန္တိ မဏိပါသာဒံ။ ဗြဟ္မတ္တရဉ္စ ပါသာဒန္တိ သုဝဏ္ဏပါသာဒဉ္စ။ ကေနတ္ထေနာတိ တွံ ဧတေသု ရမဏကာဒီသု စတဿော အဋ္ဌ သောဠသ ဒွတ္တိံသာတိ ဧတာ ဒေဝဓီတရော ပဟာယ တေ ပါသာဒေ အတိက္ကမိတွာ ကေန ကာရဏေန ဣဓ အာဂတောတိ။

တတော မိတ္တဝိန္ဒကော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၂။

‘‘ဣတော ¶ ဗဟုတရာ ဘောဂါ၊ အတြ မညေ ဘဝိဿရေ၊

ဣတိ ဧတာယ သညာယ၊ ပဿ မံ ဗျသနံ ဂတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဣတော ဗဟုတရာတိ ဣမေသု စတူသု ပါသာဒေသု ဘောဂေဟိ အတိရေကတရာ ဘဝိဿန္တိ။

တတော ဗောဓိသတ္တော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၁၀၃။

‘‘စတုဗ္ဘိ အဋ္ဌဇ္ဈဂမာ၊ အဋ္ဌာဟိပိ စ သောဠသ၊

သောဠသာဟိ စ ဗာတ္တိံသ၊ အတြိစ္ဆံ စက္ကမာသဒေါ၊

ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ၊ စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ။

၁၀၄။

‘‘ဥပရိဝိသာလာ ¶ ဒုပ္ပူရာ၊ ဣစ္ဆာ ဝိသဋဂါမိနီ၊

ယေ စ တံ အနုဂိဇ္ဈန္တိ၊ တေ ဟောန္တိ စက္ကဓာရိနော’’တိ။

တတ္ထ ဥပရိဝိသာလာတိ မိတ္တဝိန္ဒက တဏှာ နာမေသာ အာသေဝိယမာနာ ဥပရိဝိသာလာ ဟောတိ ပတ္ထဋာ၊ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ ဒုပ္ပူရာ၊ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု တံ တံ အာရမ္မဏံ ဣစ္ဆမာနာယ ဣစ္ဆာယ ပတ္ထဋာယ ဝိသဋဂါမိနီ၊ တသ္မာ ယေ ပုရိသာ တံ ဧဝရူပံ တဏှံ အနုဂိဇ္ဈန္တိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဂိဒ္ဓါ ဟုတွာ ဂဏှန္တိ။ တေ ဟောန္တိ စက္ကဓာရိနောတိ တေ ဧတံ ခုရစက္ကံ ဓာရေန္တီတိ ဝဒတိ။

မိတ္တဝိန္ဒကံ ပန ကထေန္တမေဝ နိပိသမာနံ တံ ခုရစက္ကံ ဘဿိ၊ တေန သော ပုန ကထေတုံ နာသက္ခိ။ ဒေဝပုတ္တော အတ္တနော ဒေဝဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မိတ္တဝိန္ဒကော ဒုဗ္ဗစဘိက္ခု အဟောသိ၊ ဒေဝပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မိတ္တဝိန္ဒကဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၇၀] ၁၀။ ပလာသဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဟံသော ပလာသမဝစာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကိလေသနိဂ္ဂဟံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပညာသဇာတကေ ¶ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ကိလေသော နာမ အာသင်္ကိတဗ္ဗောဝ၊ အပ္ပမတ္တကော သမာနောပိ နိဂြောဓဂစ္ဆော ဝိယ ဝိနာသံ ပါပေတိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အာသင်္ကိတဗ္ဗံ အာသင်္ကိံသုယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သုဝဏ္ဏဟံသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော စိတ္တကူဋပဗ္ဗတေ သုဝဏ္ဏဂုဟာယံ ဝသန္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ဇာတဿရေ သယံဇာတသာလိံ ခါဒိတွာ အာဂစ္ဆတိ။ တဿ ဂမနာဂမနမဂ္ဂေ မဟာပလာသရုက္ခော အဟောသိ။ သော ဂစ္ဆန္တောပိ တတ္ထ ဝိဿမိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ အာဂစ္ဆန္တောပိ တတ္ထ ဝိဿမိတွာ အာဂစ္ဆတိ ¶ ။ အထဿ တသ္မိံ ရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာယ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော အဟောသိ။ အပရဘာဂေ ဧကာ သကုဏိကာ ဧကသ္မိံ နိဂြောဓရုက္ခေ နိဂြောဓပက္ကံ ခါဒိတွာ အာဂန္တွာ တသ္မိံ ပလာသရုက္ခေ နိသီဒိတွာ ဝိဋပန္တရေ ဝစ္စံ ပါတေသိ။ တတ္ထ နိဂြောဓဂစ္ဆော ဇာတော၊ သော စတုရင်္ဂုလမတ္တကာလေ ရတ္တင်္ကုရပလာသတာယ သောဘတိ။ ဟံသရာဇာ တံ ဒိသွာ ရုက္ခဒေဝတံ အာမန္တေတွာ ‘‘သမ္မ ပလာသ၊ နိဂြောဓော နာမ ယမှိ ရုက္ခေ ဇာယတိ၊ ဝဍ္ဎန္တော တံ နာသေတိ၊ ဣမဿ ဝဍ္ဎိတုံ မာ ဒေတိ၊ ဝိမာနံ တေ နာသေဿတိ၊ ပဋိကစ္စေဝ နံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဆဍ္ဍေဟိ၊ အာသင်္ကိတဗ္ဗယုတ္တကံ နာမ အာသင်္ကိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပလာသဒေဝတာယ သဒ္ဓိံ မန္တေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၅။

‘‘ဟံသော ¶ ပလာသမဝစ၊ နိဂြောဓော သမ္မ ဇာယတိ၊

အင်္ကသ္မိံ တေ နိသိန္နောဝ၊ သော တေ မမ္မာနိ ဆေစ္ဆတီ’’တိ။

ပဌမပါဒေါ ပနေတ္ထ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟုတွာ သတ္ထာရာ ဝုတ္တော။ ပလာသန္တိ ပလာသဒေဝတံ။ သမ္မာတိ ဝယဿ။ အင်္ကသ္မိန္တိ ဝိဋဘိယံ။ သော တေ မမ္မာနိ ဆေစ္ဆတီတိ သော တေ အင်္ကေ သံဝဍ္ဎော သပတ္တော ဝိယ ဇီဝိတံ ဆိန္ဒိဿတီတိ အတ္ထော။ ဇီဝိတသင်္ခါရာ ဟိ ဣဓ ‘‘မမ္မာနီ’’တိ ဝုတ္တာ။

တံ သုတွာ တဿ ဝစနံ အဂဏှန္တီ ပလာသဒေဝတာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၆။

‘‘ဝဍ္ဎတာမေဝ နိဂြောဓော၊ ပတိဋ္ဌဿ ဘဝါမဟံ၊

ယထာ ပိတာ စ မာတာ စ၊ ဧဝံ မေ သော ဘဝိဿတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – သမ္မ၊ န တွံ ဇာနာသိ ဝဍ္ဎတမေဝ ဧသ၊ အဟမဿ ယထာ ဗာလကာလေ ပုတ္တာနံ မာတာပိတရော ¶ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ တထာ ဘဝိဿာမိ၊ ယထာ ပန သံဝဍ္ဎာ ပုတ္တာ ပစ္ဆာ မဟလ္လကကာလေ မာတာပိတူနံ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ မယှမ္ပိ ပစ္ဆာ မဟလ္လကကာလေ ဧဝမေဝ သော ပတိဋ္ဌော ဘဝိဿတီတိ။

တတော ဟံသော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၇။

‘‘ယံ တွံ အင်္ကသ္မိံ ဝဍ္ဎေသိ၊ ခီရရုက္ခံ ဘယာနကံ၊

အာမန္တ ခေါ တံ ဂစ္ဆာမ၊ ဝုဍ္ဎိ မဿ န ရုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ ယံ တွန္တိ ယသ္မာ တွံ ဧတဉ္စ ဘယဒါယကတ္တေန ဘယာနကံ ခီရရုက္ခံ သပတ္တံ ဝိယ အင်္ကေ ဝဍ္ဎေသိ။ အာမန္တ ခေါ တန္တိ တသ္မာ မယံ တံ အာမန္တေတွာ ¶ ဇာနာပေတွာ ဂစ္ဆာမ။ ဝုဍ္ဎိ မဿာတိ အဿ ဝုဍ္ဎိ မယှံ န ရုစ္စတီတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဟံသရာဇာ ပက္ခေ ပသာရေတွာ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတမေဝ ဂတော။ တတော ပဋ္ဌာယ ပုန နာဂစ္ဆိ။ အပရဘာဂေ နိဂြောဓော ဝဍ္ဎိံ၊ တသ္မိံ ဧကာ ရုက္ခဒေဝတာပိ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော ဝဍ္ဎန္တော ပလာသံ ဘဉ္ဇိ၊ သာခါဟိ သဒ္ဓိံယေဝ ဒေဝတာယ ဝိမာနံ ပတိ။ သာ တသ္မိံ ကာလေ ဟံသရညော ဝစနံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဣဒံ အနာဂတဘယံ ဒိသွာ ဟံသရာဇာ ကထေသိ ¶ ၊ အဟံ ပနဿ ဝစနံ နာကာသိ’’န္တိ ပရိဒေဝမာနာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၀၈။

‘‘ဣဒါနိ ခေါ မံ ဘာယေတိ၊ မဟာနေရုနိဒဿနံ၊

ဟံသဿ အနဘိညာယ၊ မဟာ မေ ဘယမာဂတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဣဒါနိ ခေါ မံ ဘာယေတီတိ အယံ နိဂြောဓော တရုဏကာလေ တောသေတွာ ဣဒါနိ မံ ဘာယာပေတိ သန္တာသေတိ။ မဟာနေရုနိဒဿနန္တိ သိနေရုပဗ္ဗတသဒိသံ မဟန္တံ ဟံသရာဇဿ ဝစနံ သုတွာ အဇာနိတွာ တရုဏကာလေယေဝ ဧတဿ အနုဒ္ဓဋတ္တာ။ မဟာ မေ ဘယမာဂတန္တိ ဣဒါနိ မယှံ မဟန္တံ ဘယံ အာဂတန္တိ ပရိဒေဝိ။

နိဂြောဓောပိ ဝဍ္ဎန္တော သဗ္ဗံ ပလာသံ ဘဉ္ဇိတွာ ခါဏုကမတ္တမေဝ အကာသိ။ ဒေဝတာယ ဝိမာနံ သဗ္ဗံ အန္တရဓာယိ။

၁၀၉။

‘‘န ¶ တဿ ဝုဍ္ဎိ ကုသလပ္ပသတ္ထာ၊ ယော ဝဍ္ဎမာနော ဃသတေ ပတိဋ္ဌံ၊

တဿူပရောဓံ ပရိသင်္ကမာနော၊ ပတာရယီ မူလဝဓာယ ဓီရော’’တိ။ –

ပဉ္စမာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ။

တတ္ထ ကုသလပ္ပသတ္ထာတိ ကုသလေဟိ ပသတ္ထာ။ ဃသတေတိ ခါဒတိ၊ ဝိနာသေတီတိ အတ္ထော။ ပတာရယီတိ ပတရတိ ဝါယမတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဘိက္ခဝေ၊ ယော ဝဍ္ဎမာနော အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ နာသေတိ၊ တဿ ဝုဍ္ဎိ ပဏ္ဍိတေဟိ န ပသတ္ထာ၊ တဿ ပန အဗ္ဘန္တရဿ ဝါ ဗာဟိရဿ ဝါ ပရိဿယဿ ‘‘ဣတော မေ ဥပရောဓော ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ဥပရောဓံ ဝိနာသံ ပရိသင်္ကမာနော ဝီရော ဉာဏသမ္ပန္နော မူလဝဓာယ ပရက္ကမတီတိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ တဒါ သုဝဏ္ဏဟံသော အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ပလာသဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ဝဏ္ဏာရောဟဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၃။ အဍ္ဎဝဂ္ဂေါ

[၃၇၁] ၁။ ဒီဃီတိကောသလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဧဝံဘူတဿ ¶ ¶ တေ ရာဇာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသမ္ဗကေ ဘဏ္ဍနကာရကေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တေသဉှိ ဇေတဝနံ အာဂန္တွာ ခမာပနကာလေ သတ္ထာ တေ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေ မယှံ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ပုတ္တာ နာမ၊ ပုတ္တေဟိ စ ပိတရာ ဒိန္နံ ဩဝါဒံ ဘိန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တုမှေ ပန မမ ဩဝါဒံ န ကရိတ္ထ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ အတ္တနော မာတာပိတရော ဃာတေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဌိတစောရေပိ အရညေ ဟတ္ထပထံ အာဂတေ မာတာပိတူဟိ ဒိန္နံ ဩဝါဒံ န ဘိန္ဒိဿာမာတိ န မာရယိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

ဣမသ္မိံ ပန ဇာတကေ ဒွေပိ ဝတ္ထူနိ။ သင်္ဃဘေဒကက္ခန္ဓကေ ဝိတ္ထာရတော အာဝိ ဘဝိဿန္တိ။ သော ပန ဒီဃာဝုကုမာရော အရညေ အတ္တနော အင်္ကေ နိပန္နံ ဗာရာဏသိရာဇာနံ စူဠာယ ဂဟေတွာ ‘‘ဣဒါနိ မယှံ မာတာပိတုဃာတကံ စောရံ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကတွာ ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ အသိံ ဥက္ခိပန္တော တသ္မိံ ခဏေ မာတာပိတူဟိ ဒိန္နံ ဩဝါဒံ သရိတွာ ‘‘ဇီဝိတံ စဇန္တောပိ တေသံ ဩဝါဒံ န ဘိန္ဒိဿာမိ၊ ကေဝလံ ဣမံ တဇ္ဇေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၀။

‘‘ဧဝံဘူတဿ တေ ရာဇ၊ အာဂတဿ ဝသေ မမ၊

အတ္ထိ နု ကောစိ ပရိယာယော၊ ယော တံ ဒုက္ခာ ပမောစယေ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဝသေ မမာတိ မမ ဝသံ အာဂတဿ။ ပရိယာယောတိ ကာရဏံ။

တတော ရာဇာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၁။

‘‘ဧဝံဘူတဿ မေ တာတ၊ အာဂတဿ ဝသေ တဝ၊

နတ္ထိ နော ကောစိ ပရိယာယော၊ ယော မံ ဒုက္ခာ ပမောစယေ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ¶ နောတိ နိပါတမတ္ထံ၊ နတ္ထိ ကောစိ ပရိယာယော၊ ယော မံ ဧတသ္မာ ဒုက္ခာ ပမောစယေတိ အတ္ထော။

တတော ဗောဓိသတ္တော အဝသေသဂါထာ အဘာသိ –

၁၁၂။

‘‘နာညံ သုစရိတံ ရာဇ၊ နာညံ ရာဇ သုဘာသိတံ၊

တာယတေ မရဏကာလေ၊ ဧဝမေဝိတရံ ဓနံ။

၁၁၃။

‘‘အက္ကောစ္ဆိ မံ အဝဓိ မံ၊ အဇိနိ မံ အဟာသိ မေ၊

ယေ စ တံ ဥပနယှန္တိ၊ ဝေရံ တေသံ န သမ္မတိ။

၁၁၄။

‘‘အက္ကောစ္ဆိ မံ အဝဓိ မံ၊ အဇိနိ မံ အဟာသိ မေ၊

ယေ စ တံ နုပနယှန္တိ၊ ဝေရံ တေသူပသမ္မတိ။

၁၁၅။

‘‘န ဟိ ဝေရေန ဝေရာနိ၊ သမ္မန္တီဓ ကုဒါစနံ၊

အဝေရေန စ သမ္မန္တိ၊ ဧသ ဓမ္မော သနန္တနော’’န္တိ။

တတ္ထ နာညံ သုစရိတန္တိ နာညံ သုစရိတာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော၊ ဌပေတွာ သုစရိတံ အညံ န ပဿာမီတိ အတ္ထော။ ဣဓ ‘‘သုစရိတ’’န္တိပိ ‘‘သုဘာသိတ’’န္တိပိ မာတာပိတူဟိ ဒိန္နံ ဩဝါဒံယေဝ သန္ဓာယာဟ။ ဧဝမေဝါတိ နိရတ္ထကမေဝ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မဟာရာဇ၊ အညတြ ဩဝါဒါနုသိဋ္ဌိသင်္ခါတာ သုစရိတသုဘာသိတာ မရဏကာလေ တာယိတုံ ရက္ခိတုံ သမတ္ထော နာမ အညော နတ္ထိ၊ ယံ ဧတံ ဣတရံ ဓနံ၊ တံ ဧဝမေဝ နိရတ္ထကမေဝ ဟောတိ၊ တွဉှိ ဣဒါနိ မယှံ ကောဋိသတသဟဿမတ္တမ္ပိ ဓနံ ဒဒန္တော ဇီဝိတံ န လဘေယျာသိ၊ တသ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ ‘‘ဓနတော သုစရိတသုဘာသိတမေဝ ဥတ္တရိတရ’’န္တိ။

သေသဂါထာသုပိ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – မဟာရာဇ၊ ယေ ပုရိသာ ‘‘အယံ မံ အက္ကောသိ၊ အယံ မံ ပဟရိ၊ အယံ မံ အဇိနိ၊ အယံ မမ သန္တကံ အဟာသီ’’တိ ¶ ဧဝံ ဝေရံ ဥပနယှန္တိ ဗန္ဓိတွာ ဝိယ ဟဒယေ ဌပေန္တိ၊ တေသံ ဝေရံ န ဥပသမ္မတိ။ ယေ စ ပနေတံ န ဥပနယှန္တိ ဟဒယေ န ဌပေန္တိ၊ တေသံ ဝူပသမ္မတိ။ ဝေရာနိ ဟိ န ကဒါစိ ဝေရေန သမ္မန္တိ၊ အဝေရေနေဝ ပန သမ္မန္တိ။ ဧသ ဓမ္မော သနန္တနောတိ ဧသော ပေါရာဏကော ဓမ္မော စိရကာလပ္ပဝတ္တော သဘာဝေါတိ။

ဧဝဉ္စ ¶ ပန ဝတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အဟံ၊ မဟာရာဇ၊ တယိ န ဒုဗ္ဘာမိ၊ တွံ ပန မံ မာရေဟီ’’တိ တဿ ဟတ္ထေ အသိံ ဌပေသိ။ ရာဇာပိ ‘‘နာဟံ တယိ ဒုဗ္ဘာမီ’’တိ သပထံ ကတွာ တေန သဒ္ဓိံ နဂရံ ဂန္တွာ တံ အမစ္စာနံ ဒဿေတွာ ‘‘အယံ၊ ဘဏေ၊ ကောသလရညော ပုတ္တော ဒီဃာဝုကုမာရော နာမ၊ ဣမိနာ မယှံ ဇီဝိတံ ¶ ဒိန္နံ၊ န လဗ္ဘာ ဣမံ ကိဉ္စိ ကာတု’’န္တိ ဝတွာ အတ္တနော ဓီတရံ ဒတွာ ပိတု သန္တကေ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဥဘောပိ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ ရဇ္ဇံ ကာရေသုံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ အဟေသုံ၊ ဒီဃာဝုကုမာရော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒီဃီတိကောသလဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၇၂] ၂။ မိဂပေါတကဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဂါရာ ပစ္စုပေတဿာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ မဟလ္လကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရေကံ ဒါရကံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သာမဏေရော တံ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ အပရဘာဂေ အဖာသုကေန ကာလမကာသိ။ တဿ ကာလကိရိယာယ မဟလ္လကော သောကာဘိဘူတော မဟန္တေန သဒ္ဒေန ပရိဒေဝန္တော ဝိစရိ။ ဘိက္ခူ သညာပေတုံ အသက္ကောန္တာ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော နာမ မဟလ္လကော သာမဏေရဿ ကာလကိရိယာယ ပရိဒေဝန္တော ဝိစရတိ၊ မရဏဿတိဘာဝနာယ ပရိဗာဟိရော ဧသော ဘဝိဿတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဧတသ္မိံ မတေ ပရိဒေဝန္တော ဝိစရီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သက္ကတ္တံ ကာရေသိ။ တဒါ ဧကော ကာသိရဋ္ဌဝါသီ ဗြာဟ္မဏော ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဖလာဖလေဟိ ယာပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ အရညေ ဧကံ မတမာတိကံ မိဂပေါတကံ ဒိသွာ အဿမံ အာနေတွာ ဂေါစရံ ဒတွာ ပေါသေသိ။ မိဂပေါတကော ဝဍ္ဎန္တော အဘိရူပေါ အဟောသိ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော။ တာပသော တံ အတ္တနော ပုတ္တကံ ကတွာ ပရိဟရတိ။ ဧကဒိဝသံ မိဂပေါတကော ဗဟုံ တိဏံ ခါဒိတွာ အဇီရကေန ကာလမကာသိ။ တာပသော ‘‘ပုတ္တော မေ မတော’’တိ ပရိဒေဝန္တော ဝိစရတိ။ တဒါ သက္ကော ဒေဝရာဇာ လောကံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ¶ တံ တာပသံ ဒိသွာ ‘‘သံဝေဇေဿာမိ ¶ န’’န္တိ အာဂန္တွာ အာကာသေ ဌိတော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၆။

‘‘အဂါရာ ပစ္စုပေတဿ၊ အနဂါရဿ တေ သတော၊

သမဏဿ န တံ သာဓု၊ ယံ ပေတမနုသောစသီ’’တိ။

တံ သုတွာ တာပသော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၇။

‘‘သံဝါသေန ဟဝေ သက္က၊ မနုဿဿ မိဂဿ ဝါ၊

ဟဒယေ ဇာယတေ ပေမံ၊ န တံ သက္ကာ အသောစိတု’’န္တိ။

တတ္ထ န တံ သက္ကာတိ တံ မနုဿံ ဝါ တိရစ္ဆာနံ ဝါ န သက္ကာ အသောစိတုံ၊ သောစာမိယေဝါဟန္တိ။

တတော သက္ကော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၁၈။

‘‘မတံ မရိဿံ ရောဒန္တိ၊ ယေ ရုဒန္တိ လပန္တိ စ၊

တသ္မာ တွံ ဣသိ မာ ရောဒိ၊ ရောဒိတံ မောဃမာဟု သန္တော။

၁၁၉။

‘‘ရောဒိတေန ဟဝေ ဗြဟ္မေ၊ မတော ပေတော သမုဋ္ဌဟေ၊

သဗ္ဗေ သင်္ဂမ္မ ရောဒါမ၊ အညမညဿ ဉာတကေ’’တိ။

တတ္ထ မရိဿန္တိ ယော ဣဒါနိ မရိဿတိ၊ တံ။ လပန္တိ စာတိ ဝိလပန္တိ စ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေ လောကေ မတဉ္စ မရိဿန္တဉ္စ ရောဒန္တိ၊ တေ ရုဒန္တိ စေဝ ဝိလပန္တိ စ၊ တေသံ အဿုပစ္ဆိဇ္ဇနဒိဝသော နာမ နတ္ထိ။ ကိံကာရဏာ? သဒါပိ မတာနဉ္စ မရိဿန္တာနဉ္စ အတ္ထိတာယ။ တသ္မာ တွံ ဣသိ မာ ရောဒိ။ ကိံကာရဏာ ¶ ? ရောဒိတံ မောဃမာဟု သန္တောတိ၊ ဗုဒ္ဓါဒယော ပန ပဏ္ဍိတာ ရောဒိတံ ‘‘မောဃ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ မတော ပေတောတိ ယော ဧသ မတော ပေတောတိ ဝုစ္စတိ၊ ယဒိ သော ရောဒိတေန သမုဋ္ဌဟေယျ၊ ဧဝံ သန္တေ ကိံ နိက္ကမ္မာ အစ္ဆာမ၊ သဗ္ဗေဝ သမာဂမ္မ အညမညဿ ဉာတကေ ရောဒါမ။ ယသ္မာ ပန တေ ရောဒိတကာရဏာ န ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ တသ္မာ ရောဒိတဿ မောဃဘာဝံ သာဓေတိ။

ဧဝံ ¶ သက္ကဿ ကထေန္တဿ တာပသော ‘‘နိရတ္ထကံ ရောဒိတ’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ သက္ကဿ ထုတိံ ကရောန္တော တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၀။

‘‘အာဒိတ္တံ ¶ ဝတ မံ သန္တံ၊ ဃတသိတ္တံဝ ပါဝကံ၊

ဝါရိနာ ဝိယ ဩသိဉ္စံ၊ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာပယေ ဒရံ။

၁၂၁။

‘‘အဗ္ဗဟိ ဝတ မေ သလ္လံ၊ ယမာသိ ဟဒယဿိတံ၊

ယော မေ သောကပရေတဿ၊ ပုတ္တသောကံ အပါနုဒိ။

၁၂၂။

‘‘သောဟံ အဗ္ဗူဠှသလ္လောသ္မိ၊ ဝီတသောကော အနာဝိလော၊

န သောစာမိ န ရောဒါမိ၊ တဝ သုတွာန ဝါသဝါ’’တိ။

တတ္ထ ယမာသီတိ ယံ မေ အာသိ။ ဟဒယဿိတန္တိ ဟဒယေ နိဿိတံ။ အပါနုဒီတိ နီဟရိ။ သက္ကော တာပသဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣဓံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ တာပသော မဟလ္လကော အဟောသိ၊ မိဂေါ သာမဏေရော၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မိဂပေါတကဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၇၃] ၃။ မူသိကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကုဟိံ ဂတာ ကတ္ထ ဂတာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အဇာတသတ္တုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ထုသဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၄။၁၄၉ အာဒယော) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓာပိ သတ္ထာ တထေဝ ရာဇာနံ သကိံ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ကီဠမာနံ သကိံ ဓမ္မံ သုဏန္တံ ဒိသွာ ‘‘တံ နိဿာယ ရညော ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဉတွာ ¶ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပေါရာဏကရာဇာနော အာသင်္ကိတဗ္ဗံ အာသင်္ကိတွာ အတ္တနော ပုတ္တံ ‘အမှာကံ ဓူမကာလေ ရဇ္ဇံ ကာရေတူ’တိ ဧကမန္တေ အကံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တက္ကသိလာယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒိသာပါမောက္ခာစရိယော အဟောသိ။ တဿ သန္တိကေ ဗာရာဏသိရညော ပုတ္တော ယဝကုမာရော နာမ ¶ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အနုယောဂံ ဒတွာ ဂန္တုကာမော တံ အာပုစ္ဆိ။ အာစရိယော ‘‘ပုတ္တံ နိဿာယ တဿ အန္တရာယော ဘဝိဿတီ’’တိ အင်္ဂဝိဇ္ဇာဝသေန ဉတွာ ‘‘ဧတမဿ ဟရိဿာမီ’’တိ ဧကံ ဥပမံ ဥပဓာရေတုံ အာရဘိ။ တဒါ ပနဿ ဧကော ¶ အဿော အဟောသိ၊ တဿ ပါဒေ ဝဏော ဥဋ္ဌဟိ၊ တံ ဝဏာနုရက္ခဏတ္ထံ ဂေဟေယေဝ ကရိံသု။ တဿာဝိဒူရေ ဧကော ဥဒပါနော အတ္ထိ။ အထေကာ မူသိကာ ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ အဿဿ ပါဒေ ဝဏံ ခါဒတိ၊ အဿော ဝါရေတုံ န သက္ကောတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဝေဒနံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော မူသိကံ ခါဒိတုံ အာဂတံ ပါဒေန ပဟရိတွာ မာရေတွာ ဥဒပါနေ ပါတေသိ။ အဿဂေါပကာ မူသိကံ အပဿန္တာ ‘‘အညေသု ဒိဝသေသု မူသိကာ အာဂန္တွာ ဝဏံ ခါဒတိ၊ ဣဒါနိ န ပညာယတိ၊ ကဟံ နု ခေါ ဂတာ’’တိ ဝဒိံသု။

ဗောဓိသတ္တော တံ ကာရဏံ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ‘‘အညေ အဇာနန္တာ ‘ကဟံ မူသိကာ ဂတာ’တိ ဝဒန္တိ၊ မူသိကာယ ပန မာရေတွာ ဥဒပါနေ ခိတ္တဘာဝံ အဟမေဝ ဇာနာမီ’’တိ ဣဒမေဝ ကာရဏံ ဥပမံ ကတွာ ပဌမံ ဂါထံ ဗန္ဓိတွာ ရာဇကုမာရဿ အဒါသိ။ သော အပရံ ဥပမံ ဥပဓာရေန္တော တမေဝ အဿံ ပရုဠှဝဏံ နိက္ခမိတွာ ဧကံ ယဝဝတ္ထုံ ဂန္တွာ ‘‘ယဝံ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဝတိစ္ဆိဒ္ဒေန မုခံ ပဝေသေန္တံ ဒိသွာ တမေဝ ကာရဏံ ဥပမံ ကတွာ ဒုတိယံ ဂါထံ ဗန္ဓိတွာ တဿ အဒါသိ။ တတိယဂါထံ ပန အတ္တနော ပညာဗလေနေဝ ဗန္ဓိတွာ တမ္ပိ တဿ ဒတွာ ‘‘တာတ၊ တွံ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ သာယံ နှာနပေါက္ခရဏိံ ဂစ္ဆန္တော ယာဝ ဓုရသောပါနာ ပဌမံ ဂါထံ သဇ္ဈာယန္တော ဂစ္ဆေယျာသိ၊ တဝ နိဝသနပါသာဒံ ပဝိသန္တော ယာဝ သောပါနပါဒမူလာ ဒုတိယံ ဂါထံ သဇ္ဈာယန္တော ဂစ္ဆေယျာသိ၊ တတော ယာဝ သောပါနမတ္ထကာ တတိယံ ဂါထံ သဇ္ဈာယန္တော ဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ပေသေသိ။

သော ¶ ကုမာရော ဂန္တွာ ဥပရာဇာ ဟုတွာ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ တဿေကော ပုတ္တော ဇာယိ။ သော သောဠသဝဿကာလေ ရဇ္ဇလောဘေန ‘‘ပိတရံ မာရေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဥပဋ္ဌာကေ အာဟ ‘‘မယှံ ပိတာ တရုဏော၊ အဟံ ဧတဿ ဓူမကာလံ ဩလောကေန္တော မဟလ္လကော ဘဝိဿာမိ ဇရာဇိဏ္ဏော၊ တာဒိသေ ကာလေ လဒ္ဓေနပိ ရဇ္ဇေန ကော အတ္ထော’’တိ။ တေ အာဟံသု ‘‘ဒေဝ၊ န သက္ကာ ပစ္စန္တံ ဂန္တွာ စောရတ္တံ ကာတုံ၊ တဝ ပိတရံ ကေနစိ ဥပါယေန မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှာ’’တိ ¶ ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ အန္တောနိဝေသနေ ရညော သာယံ နှာနပေါက္ခရဏီသမီပံ ဂန္တွာ ‘‘ဧတ္ထ နံ မာရေဿာမီ’’တိ ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ သာယံ မူသိကံ နာမ ဒါသိံ ‘‘ဂန္တွာ ပေါက္ခရဏီပိဋ္ဌိံ သောဓေတွာ ဧဟိ၊ နှာယိဿာမီ’’တိ ပေသေသိ။ သာ ဂန္တွာ ပေါက္ခရဏီပိဋ္ဌိံ သောဓေန္တီ ကုမာရံ ပဿိ။ ကုမာရော အတ္တနော ကမ္မဿ ပါကဋဘာဝဘယေန တံ ဒွိဓာ ဆိန္ဒိတွာ ပေါက္ခရဏိယံ ပါတေသိ။ ရာဇာ နှာယိတုံ အဂမာသိ ¶ ။ သေသဇနော ‘‘အဇ္ဇာပိ မူသိကာ ဒါသီ န ပုနာဂစ္ဆတိ၊ ကုဟိံ ဂတာ ကတ္ထ ဂတာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ –

၁၂၃။

‘‘ကုဟိံ ဂတာ ကတ္ထ ဂတာ၊ ဣတိ လာလပ္ပတီ ဇနော၊

အဟမေဝေကော ဇာနာမိ၊ ဥဒပါနေ မူသိကာ ဟတာ’’တိ။ –

ပဌမံ ဂါထံ ဘဏန္တော ပေါက္ခရဏီတီရံ အဂမာသိ။

တတ္ထ ကုဟိံ ဂတာ ကတ္ထ ဂတာတိ အညမညဝေဝစနာနိ။ ဣတိ လာလပ္ပတီတိ ဧဝံ ဝိပ္ပလပတိ။ ဣတိ အယံ ဂါထာ ‘‘အဇာနန္တော ဇနော မူသိကာ ဒါသီ ကုဟိံ ဂတာတိ ဝိပ္ပလပတိ၊ ရာဇကုမာရေန ဒွိဓာ ဆိန္ဒိတွာ မူသိကာယ ပေါက္ခရဏိယံ ပါတိတဘာဝံ အဟမေဝ ဧကော ဇာနာမီ’’တိ ရညော အဇာနန္တဿေဝ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။

ကုမာရော ‘‘မယာ ကတကမ္မံ မယှံ ပိတရာ ဉာတ’’န္တိ ဘီတော ပလာယိတွာ တမတ္ထံ ဥပဋ္ဌာကာနံ အာရောစေသိ။ တေ သတ္တဋ္ဌဒိဝသစ္စယေန ပုန တံ အာဟံသု ‘‘ဒေဝ၊ သစေ ရာဇာ ဇာနေယျ၊ န တုဏှီ ဘဝေယျ၊ တက္ကဂါဟေန ပန တေန တံ ဝုတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ မာရေဟိ န’’န္တိ။ သော ပုနေကဒိဝသံ ခဂ္ဂဟတ္ထော သောပါနပါဒမူလေ ဌတွာ ရညော အာဂမနကာလေ ဣတော စိတော စ ပဟရဏောကာသံ ဩလောကေသိ။ ရာဇာ –

၁၂၄။

‘‘ယဉ္စေတံ ဣတိ စီတိ စ၊ ဂဒြဘောဝ နိဝတ္တသိ၊

ဥဒပါနေ မူသိကံ ဟန္တွာ၊ ယဝံ ဘက္ခေတုမိစ္ဆသီ’’တိ။ –

ဒုတိယံ ¶ ဂါထံ သဇ္ဈာယန္တော အဂမာသိ။ အယမ္ပိ ¶ ဂါထာ ‘‘ယသ္မာ တွံ ဣတိ စီတိ စ ဣတော စိတော စ ပဟရဏောကာသံ ဩလောကေန္တော ဂဒြဘောဝ နိဝတ္တသိ၊ တသ္မာ တံ ဇာနာမိ ‘ပုရိမဒိဝသေ ပေါက္ခရဏိယံ မူသိကံ ဒါသိံ ဟန္တွာ အဇ္ဇ မံ ယဝရာဇာနံ ဘက္ခေတုံ မာရေတုံ ဣစ္ဆသီ’’’တိ ရညော အဇာနန္တဿေဝ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။

ကုမာရော ‘‘ဒိဋ္ဌောမှိ ပိတရာ’’တိ ဥတြသ္တော ပလာယိ။ သော ပုန အဍ္ဎမာသမတ္တံ အတိက္ကမိတွာ ‘‘ရာဇာနံ ဒဗ္ဗိယာ ပဟရိတွာ မာရေဿာမီ’’တိ ဧကံ ဒီဃဒဏ္ဍကံ ဒဗ္ဗိပဟရဏံ ဂဟေတွာ ဩလုမ္ဗိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ –

၁၂၅။

‘‘ဒဟရော ¶ စာသိ ဒုမ္မေဓ၊ ပဌမုပ္ပတ္တိကော သုသု၊

ဒီဃဉ္စေတံ သမာသဇ္ဇ၊ န တေ ဒဿာမိ ဇီဝိတ’’န္တိ။ –

တတိယံ ဂါထံ သဇ္ဈာယန္တော သောပါနပါဒမတ္ထကံ အဘိရုဟိ။

တတ္ထ ပဌမုပ္ပတ္တိကောတိ ပဌမဝယေန ဥပ္ပတ္တိတော ဥပေတော၊ ပဌမဝယေ ဌိတောတိ အတ္ထော။ သုသူတိ တရုဏော။ ဒီဃန္တိ ဒီဃဒဏ္ဍကံ ဒဗ္ဗိပဟရဏံ။ သမာသဇ္ဇာတိ ဂဟေတွာ၊ ဩလုမ္ဗိတွာ ဌိတောသီတိ အတ္ထော။ အယမ္ပိ ဂါထာ ‘‘ဒုမ္မေဓ၊ အတ္တနော ဝယံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န လဘိဿသိ၊ န တေ ဒါနိ နိလ္လဇ္ဇဿ ဇီဝိတံ ဒဿာမိ၊ မာရေတွာ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ဆိန္ဒိတွာ သူလေယေဝ အာဝုဏာပေဿာမီ’’တိ ရညော အဇာနန္တဿေဝ ကုမာရံ သန္တဇ္ဇယမာနာ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။

သော တံ ဒိဝသံ ပလာယိတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ဇီဝိတံ မေ ဒေဟိ၊ ဒေဝါ’’တိ ရညော ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိ။ ရာဇာ တံ တဇ္ဇေတွာ သင်္ခလိကာဟိ ဗန္ဓာပေတွာ ဗန္ဓနာဂါရေ ကာရေတွာ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ အလင်္ကတရာဇာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ဒိသာပါမောက္ခော ဗြာဟ္မဏော ဣမံ မယှံ အန္တရာယံ ဒိသွာ ဣမာ တိဿော ဂါထာ အဘာသီ’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၆။

‘‘နာန္တလိက္ခဘဝနေန၊ နာင်္ဂပုတ္တပိနေန ဝါ၊

ပုတ္တေန ဟိ ပတ္ထယိတော၊ သိလောကေဟိ ပမောစိတော။

၁၂၇။

‘‘သဗ္ဗံ ¶ သုတမဓီယေထ၊ ဟီနမုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမံ၊

သဗ္ဗဿ အတ္ထံ ဇာနေယျ၊ န စ သဗ္ဗံ ပယောဇယေ၊

ဟောတိ တာဒိသကော ကာလော၊ ယတ္ထ အတ္ထာဝဟံ သုတ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ နာန္တလိက္ခဘဝနေနာတိ အန္တလိက္ခဘဝနံ ဝုစ္စတိ ဒိဗ္ဗဝိမာနံ၊ အဟံ အဇ္ဇ အန္တလိက္ခဘဝနမ္ပိ န အာရုဠှော၊ တသ္မာ အန္တလိက္ခဘဝနေနာပိ အဇ္ဇ မရဏတော န ပမောစိတောမှိ။ နာင်္ဂပုတ္တပိနေန ဝါတိ အင်္ဂသရိက္ခကေန ဝါ ပုတ္တပိနေနပိ န ပမောစိတော။ ပုတ္တေန ဟိ ပတ္ထယိတောတိ အဟံ ပန အတ္တနော ပုတ္တေနေဝ အဇ္ဇ မာရေတုံ ပတ္ထိတော။ သိလောကေဟိ ပမောစိတောတိ သောဟံ အာစရိယေန ဗန္ဓိတွာ ဒိန္နာဟိ ဂါထာဟိ ပမောစိတော။

သုတန္တိ ¶ ပရိယတ္တိံ။ အဓီယေထာတိ ဂဏှေယျ သိက္ခေယျ။ ဟီနမုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမန္တိ ဟီနံ ဝါ ဟောတု ဥတ္တမံ ဝါ မဇ္ဈိမံ ဝါ၊ သဗ္ဗံ အဓီယိတဗ္ဗမေဝါတိ ဒီပေတိ။ န စ သဗ္ဗံ ပယောဇယေတိ ဟီနံ မန္တံ ဝါ သိပ္ပံ ဝါ မဇ္ဈိမံ ဝါ န ပယောဇယေ၊ ဥတ္တမမေဝ ပယောဇယေယျာတိ အတ္ထော။ ယတ္ထ အတ္ထာဝဟံ သုတန္တိ ယသ္မိံ ကာလေ မဟောသဓပဏ္ဍိတဿ ကုမ္ဘကာရကမ္မကရဏံ ဝိယ ယံကိဉ္စိ သိက္ခိတသိပ္ပံ အတ္ထာဝဟံ ဟောတိ၊ တာဒိသောပိ ကာလော ဟောတိယေဝါတိ အတ္ထော။ အပရဘာဂေ ရညော အစ္စယေန ကုမာရော ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မူသိကဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၇၄] ၄။ စူဠဓနုဂ္ဂဟဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏဒုတိယိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ပုရာဏဒုတိယိကာ မံ၊ ဘန္တေ၊ ဥက္ကဏ္ဌာပေတီ’’တိ ဝုတ္တေ သတ္ထာ ‘‘ဧသာ ဘိက္ခု၊ ဣတ္ထီ န ဣဒါနေဝ တုယှံ အနတ္ထကာရိကာ၊ ပုဗ္ဗေပိ တေ ဧတံ နိဿာယ အသိနာ သီသံ ဆိန္န’’န္တိ ဝတွာ ဘိက္ခူဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သက္ကတ္တံ ကာရေသိ။ တဒါ ဧကော ဗာရာဏသိဝါသီ ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါ တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဓနုကမ္မေ နိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တော စူဠဓနုဂ္ဂဟပဏ္ဍိတော နာမ အဟောသိ။ အထဿ အာစရိယော ‘‘အယံ မယာ သဒိသံ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှီ’’တိ အတ္တနော ဓီတရံ အဒါသိ။ သော တံ ဂဟေတွာ ‘‘ဗာရာဏသိံ ဂမိဿာမီ’’တိ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကော ဝါရဏော ဧကံ ပဒေသံ သုညမကာသိ၊ တံ ဌာနံ အဘိရုဟိတုံ န ကောစိ ဥဿဟိ။ စူဠဓနုဂ္ဂဟပဏ္ဍိတော မနုဿာနံ ဝါရေန္တာနညေဝ ¶ ဘရိယံ ဂဟေတွာ အဋဝိမုခံ အဘိရုဟိ။ အထဿ အဋဝိမဇ္ဈေ ဝါရဏော ဥဋ္ဌဟိ၊ သော တံ ကုမ္ဘေ သရေန ဝိဇ္ဈိ။ သရော ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ပစ္ဆာဘာဂေန နိက္ခမိ။ ဝါရဏော တတ္ထေဝ ပတိ၊ ဓနုဂ္ဂဟပဏ္ဍိတော တံ ဌာနံ ခေမံ ကတွာ ပုရတော အညံ အဋဝိံ ပါပုဏိ။ တတ္ထာပိ ပညာသ စောရာ မဂ္ဂံ ဟနန္တိ။ တမ္ပိ သော မနုဿေဟိ ဝါရိယမာနော အဘိရုယှ တေသံ စောရာနံ မိဂေ ဝဓိတွာ မဂ္ဂသမီပေ မံသံ ပစိတွာ ခါဒန္တာနံ ဌိတဋ္ဌာနံ ပါပုဏိ။

တဒါ ¶ တံ စောရာ အလင်္ကတပဋိယတ္တာယ ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဂဏှိဿာမ န’’န္တိ ဥဿာဟံ ကရိံသု။ စောရဇေဋ္ဌကော ပုရိသလက္ခဏကုသလော၊ သော တံ ဩလောကေတွာဝ ‘‘ဥတ္တမပုရိသော အယ’’န္တိ ဉတွာ ဧကဿပိ ဥဋ္ဌဟိတုံ နာဒါသိ။ ဓနုဂ္ဂဟပဏ္ဍိတော ‘‘ဂစ္ဆ ‘အမှာကမ္ပိ ဧကံ မံသသူလံ ဒေထာ’တိ ဝတွာ မံသံ အာဟရာ’’တိ တေသံ သန္တိကံ ဘရိယံ ပေသေသိ။ သာ ဂန္တွာ ‘‘ဧကံ ကိရ မံသသူလံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ စောရဇေဋ္ဌကော ‘‘အနဂ္ဃော ပုရိသော’’တိ မံသသူလံ ဒါပေသိ။ စောရာ ‘‘အမှေဟိ ကိရ ပက္ကံ ခါဒိတ’’န္တိ အပက္ကမံသသူလံ အဒံသု။ ဓနုဂ္ဂဟော အတ္တာနံ သမ္ဘာဝေတွာ ‘‘မယှံ အပက္ကမံသသူလံ ဒဒန္တီ’’တိ စောရာနံ ကုဇ္ဈိ။ စောရာ ‘‘ကိံ အယမေဝေကော ပုရိသော၊ မယံ ဣတ္ထိယော’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ဓနုဂ္ဂဟော ဧကူနပညာသ ဇနေ ဧကူနပညာသကဏ္ဍေဟိ ဝိဇ္ဈိတွာ ပါတေသိ။ စောရဇေဋ္ဌကံ ဝိဇ္ဈိတုံ ကဏ္ဍံ နာဟောသိ။ တဿ ကိရ ကဏ္ဍနာဠိယံ သမပဏ္ဏာသယေဝ ကဏ္ဍာနိ။ တေသု ဧကေန ဝါရဏံ ဝိဇ္ဈိ၊ ဧကူနပညာသကဏ္ဍေဟိ စောရေ ဝိဇ္ဈိတွာ စောရဇေဋ္ဌကံ ပါတေတွာ တဿ ဥရေ နိသိန္နော ‘‘သီသမဿ ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ ဘရိယာယ ဟတ္ထတော အသိံ အာဟရာပေသိ။ သာ တင်္ခဏညေဝ စောရဇေဋ္ဌကေ လောဘံ ကတွာ စောရဿ ¶ ဟတ္ထေ ထရုံ၊ သာမိကဿ ဟတ္ထေ ဓာရံ ¶ ဌပေသိ။ စောရော ထရုဒဏ္ဍံ ပရာမသိတွာ အသိံ နီဟရိတွာ ဓနုဂ္ဂဟဿ သီသံ ဆိန္ဒိ။

သော တံ ဃာတေတွာ ဣတ္ထိံ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တော ဇာတိဂေါတ္တံ ပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘တက္ကသိလာယံ ဒိသာပါမောက္ခာစရိယဿ ဓီတာမှီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကထံ တွံ ဣမိနာ လဒ္ဓါ’’တိ။ မယှံ ပိတာ ‘‘အယံ မယာ သဒိသံ ကတွာ သိပ္ပံ သိက္ခီ’’တိ တုဿိတွာ ဣမဿ မံ အဒါသိ၊ သာဟံ တယိ သိနေဟံ ကတွာ အတ္တနော ကုလဒတ္တိယံ သာမိကံ မာရာပေသိန္တိ။ စောရဇေဋ္ဌကော ‘‘ကုလဒတ္တိယံ တာဝေသာ သာမိကံ မာရေသိ၊ အညံ ပနေကံ ဒိသွာ မမ္ပိ ဧဝမေဝံ ကရိဿတိ၊ ဣမံ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကံ ကုန္နဒိံ ဥတ္တာနတလံ တင်္ခဏောဒကပူရံ ဒိသွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣမိဿံ နဒိယံ သုသုမာရာ ကက္ခဠာ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာမိ၊ သဗ္ဗံ အာဘရဏဘဏ္ဍံ မမ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ ပရတီရံ နေတွာ ပုန အာဂန္တွာ မံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သဗ္ဗံ အာဘရဏဘဏ္ဍံ အာဒါယ နဒိံ ဩတရိတွာ တရန္တော ဝိယ ပရတီရံ ပတွာ တံ ဆဍ္ဍေတွာ ပါယာသိ။ သာ တံ ဒိသွာ ‘‘သာမိ၊ ကိံ မံ ဆဍ္ဍေတွာ ဝိယ ဂစ္ဆသိ၊ ကသ္မာ ဧဝံ ကရောသိ၊ ဧဟိ မမ္ပိ အာဒါယ ဂစ္ဆာ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တီ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၂၈။

‘‘သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍံ သမာဒါယ၊ ပါရံ တိဏ္ဏောသိ ဗြာဟ္မဏ၊

ပစ္စာဂစ္ဆ လဟုံ ခိပ္ပံ၊ မမ္ပိ တာရေဟိ ဒါနိတော’’တိ။

တတ္ထ ¶ လဟုံ ခိပ္ပန္တိ လဟုံ ပစ္စာဂစ္ဆ၊ ခိပ္ပံ မမ္ပိ တာရေဟိ ဒါနိ ဣတောတိ အတ္ထော။

စောရော တံ သုတွာ ပရတီရေ ဌိတောယေဝ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၂၉။

‘‘အသန္ထုတံ မံ စိရသန္ထုတေန၊ နိမီနိ ဘောတီ အဓုဝံ ဓုဝေန၊

မယာပိ ¶ ဘောတီ နိမိနေယျ အညံ၊ ဣတော အဟံ ဒူရတရံ ဂမိဿ’’န္တိ။

သာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာယေဝ –

စောရော ပန ‘‘ဣတော အဟံ ဒူရတရံ ဂမိဿံ၊ တိဋ္ဌ တွ’’န္တိ ဝတွာ တဿာ ဝိရဝန္တိယာဝ အာဘရဏဘဏ္ဍိကံ အာဒါယ ပလာတော။ တတော သာ ¶ ဗာလာ အတြိစ္ဆတာယ ဧဝရူပံ ဗျသနံ ပတ္တာ အနာထာ ဟုတွာ အဝိဒူရေ ဧကံ ဧဠဂလာဂုမ္ဗံ ဥပဂန္တွာ ရောဒမာနာ နိသီဒိ။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကော ဒေဝရာဇာ လောကံ ဩလောကေန္တော တံ အတြိစ္ဆတာဟတံ သာမိကာ စ ဇာရာ စ ပရိဟီနံ ရောဒမာနံ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ နိဂ္ဂဏှိတွာ လဇ္ဇာပေတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ မာတလိဉ္စ ပဉ္စသိခဉ္စ အာဒါယ တတ္ထ ဂန္တွာ နဒီတီရေ ဌတွာ ‘‘မာတလိ၊ တွံ မစ္ဆော ဘဝ၊ ပဉ္စသိခ တွံ သကုဏော ဘဝ၊ အဟံ ပန သိင်္ဂါလော ဟုတွာ မုခေန မံသပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဧတိဿာ သမ္မုခဋ္ဌာနံ ဂမိဿာမိ၊ တွံ မယိ တတ္ထ ဂတေ ဥဒကတော ဥလ္လင်္ဃိတွာ မမ ပုရတော ပတ၊ အထာဟံ မုခေန ဂဟိတမံသပိဏ္ဍံ ဆဍ္ဍေတွာ မစ္ဆံ ဂဟေတုံ ပက္ခန္ဒိဿာမိ၊ တသ္မိံ ခဏေ တွံ၊ ပဉ္စသိခ၊ တံ မံသပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတ၊ တွံ မာတလိ၊ ဥဒကေ ပတာ’’တိ အာဏာပေသိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ၊ မာတလိ၊ မစ္ဆော အဟောသိ၊ ပဉ္စသိခေါ သကုဏော အဟောသိ။ သက္ကော သိင်္ဂါလော ဟုတွာ မံသပိဏ္ဍံ မုခေနာဒါယ တဿာ သမ္မုခဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ မစ္ဆော ဥဒကာ ဥပ္ပတိတွာ သိင်္ဂါလဿ ပုရတော ပတိ။ သော မုခေန ဂဟိတမံသပိဏ္ဍံ ဆဍ္ဍေတွာ မစ္ဆဿတ္ထာယ ပက္ခန္ဒိ။ မစ္ဆော ဥပ္ပတိတွာ ဥဒကေ ပတိ၊ သကုဏော မံသပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိ၊ သိင်္ဂါလော ဥဘောပိ အလဘိတွာ ဧဠဂလာဂုမ္ဗံ ဩလောကေန္တော ဒုမ္မုခေါ နိသီဒိ။ သာ တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ အတြိစ္ဆတာဟတော နေဝ မံသံ၊ န မစ္ဆံ လဘီ’’တိ ကုဋံ ဘိန္ဒန္တီ ¶ ဝိယ မဟာဟသိတံ ဟသိ။ တံ သုတွာ သိင်္ဂါလော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃၀။

‘‘ကာယံ ဧဠဂလာဂုမ္ဗေ၊ ကရောတိ အဟုဟာသိယံ၊

နယီဓ နစ္စဂီတံ ဝါ၊ တာဠံ ဝါ သုသမာဟိတံ၊

အနမှိကာလေ သုသောဏိ၊ ကိန္နု ဇဂ္ဃသိ သောဘနေ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ကာယန္တိ ကာ အယံ။ ဧဠဂလာဂုမ္ဗေတိ ကမ္ဗောဇိဂုမ္ဗေ။ အဟုဟာသိယန္တိ ဒန္တဝိဒံသကံ မဟာဟသိတံ ဝုစ္စတိ၊ တံ ကာ ဧသာ ဧတသ္မိံ ဂုမ္ဗေ ကရောတီတိ ပုစ္ဆတိ။ နယီဓ နစ္စဂီတံ ဝါတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကဿစိ နစ္စန္တဿ နစ္စံ ဝါ ဂါယန္တဿ ဂီတံ ဝါ ဟတ္ထေ သုသမာဟိတေ ကတွာ ဝါဒေန္တဿ သုသမာဟိတံ ဟတ္ထတာဠံ ဝါ နတ္ထိ၊ ကံ ဒိသွာ တွံ ဟသေယျာသီတိ ဒီပေတိ။ အနမှိကာလေတိ ရောဒနကာလေ။ သုသောဏီတိ သုန္ဒရသောဏိ။ ကိံ နု ဇဂ္ဃသီတိ ¶ ကေန ကာရဏေန တွံ ရောဒိတုံ ယုတ္တကာလေ အရောဒမာနာဝ မဟာဟသိတံ ဟသသိ။ သောဘနေတိ တံ ပသံသန္တော အာလပတိ။

တံ သုတွာ သာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၃၁။

‘‘သိင်္ဂါလ ဗာလ ဒုမ္မေဓ၊ အပ္ပပညောသိ ဇမ္ဗုက၊

ဇီနော မစ္ဆဉ္စ ပေသိဉ္စ၊ ကပဏော ဝိယ ဈာယသီ’’တိ။

တတ္ထ ဇီနောတိ ဇာနိပ္ပတ္တော ဟုတွာ။ ပေသိန္တိ မံသပေသိံ။ ကပဏော ဝိယ ဈာယသီတိ သဟဿဘဏ္ဍိကံ ပရာဇိတော ကပဏော ဝိယ ဈာယသိ သောစသိ စိန္တေသိ။

တတော သိင်္ဂါလော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၂။

‘‘သုဒဿံ ဝဇ္ဇမညေသံ၊ အတ္တနော ပန ဒုဒ္ဒသံ၊

ဇီနာ ပတိဉ္စ ဇာရဉ္စ၊ မညေ တွညေဝ ဈာယသီ’’တိ။

တတ္ထ တွညေဝ ဈာယသီတိ ပါပဓမ္မေ ဒုဿီလေ အဟံ တာဝ မမ ဂေါစရံ န လဘိဿာမိ၊ တွံ ပန အတြိစ္ဆတာယ ဟတာ တံမုဟုတ္တဒိဋ္ဌကေ စောရေ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ တဉ္စ ဇာရံ ကုလဒတ္တိယဉ္စ ပတိံ ဇီနာ၊ မံ ဥပါဒါယ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန ကပဏတရာ ဟုတွာ ဈာယသိ ရောဒသိ ပရိဒေဝသီတိ လဇ္ဇာပေတွာ ဝိပ္ပကာရံ ပါပေန္တော မဟာသတ္တော ဧဝမာဟ။

သာ ¶ တဿ ဝစနံ သုတွာ ဂါထမာဟ –

၁၃၃။

‘‘ဧဝမေတံ မိဂရာဇ၊ ယထာ ဘာသသိ ဇမ္ဗုက၊

သာ နူနာဟံ ဣတော ဂန္တွာ၊ ဘတ္တု ဟေဿံ ဝသာနုဂါ’’တိ။

တတ္ထ ¶ နူနာတိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော။ သာ အဟံ ဣတော ဂန္တွာ ပုန အညံ ဘတ္တာရံ လဘိတွာ ဧကံသေနေဝ တဿ ဘတ္တု ဝသာနုဂါ ဝသဝတ္တိနီ ဘဝိဿာမီတိ။

အထဿာ အနာစာရာယ ဒုဿီလာယ ဝစနံ သုတွာ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဩသာနဂါထမာဟ –

၁၃၄။

‘‘ယော ဟရေ မတ္တိကံ ထာလံ၊ ကံသထာလမ္ပိ သော ဟရေ၊

ကတံယေဝ တယာ ပါပံ၊ ပုနပေဝံ ကရိဿသီ’’တိ။

တဿတ္ထော ¶ – အနာစာရေ ကိံ ကထေသိ၊ ယော မတ္တိကံ ထာလံ ဟရတိ၊ သုဝဏ္ဏထာလရဇတထာလာဒိပ္ပဘေဒံ ကံသထာလမ္ပိ သော ဟရတေဝ၊ ဣဒဉ္စ တယာ ပါပံ ကတမေဝ၊ န သက္ကာ တဝ သဒ္ဓါတုံ၊ သာ တွံ ပုနပိ ဧဝံ ကရိဿသိယေဝါတိ။ ဧဝံ သော တံ လဇ္ဇာပေတွာ ဝိပ္ပကာရံ ပါပေတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

တဒါ ဓနုဂ္ဂဟော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု အဟောသိ၊ သာ ဣတ္ထီ ပုရာဏဒုတိယိကာ၊ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

စူဠဓနုဂ္ဂဟဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၇၅] ၅။ ကပေါတဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ ခေါမှီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ လောလဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ လောလဝတ္ထု အနေကသော ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ တံ ပန သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု၊ လောလော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ခေါ ဘိက္ခု ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ လောလောသိ၊ လောလတာယ ပန ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ပါရာဝတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိနော မဟာနသေ နီဠပစ္ဆိယံ ဝသတိ။ အထေကော ကာကော မစ္ဆမံသလုဒ္ဓါ တေန သဒ္ဓိံ မေတ္တိံ ¶ ကတွာ တတ္ထေဝ ဝသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဗဟုံ မစ္ဆမံသံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ ခါဒိဿာမီ’’တိ နိတ္ထုနန္တော နီဠပစ္ဆိယံယေဝ နိပဇ္ဇိတွာ ပါရာဝတေန ‘‘ဧဟိ၊ သမ္မ၊ ဂေါစရာယ ဂမိဿာမာ’’တိ ဝုစ္စမာနောပိ ‘‘အဇီရကေန နိပန္နောမှိ၊ ဂစ္ဆ တွ’’န္တိ ဝတွာ တသ္မိံ ဂတေ ‘‘ဂတော မေ ပစ္စာမိတ္တကဏ္ဋကော၊ ဣဒါနိ ယထာရုစိ မစ္ဆမံသံ ခါဒိဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၅။

‘‘ဣဒါနိ ¶ ခေါမှိ သုခိတော အရောဂေါ၊ နိက္ကဏ္ဋကော နိပ္ပတိတော ကပေါတော၊

ကာဟာမိ ဒါနီ ဟဒယဿ တုဋ္ဌိံ၊ တထာ ဟိ မံ မံသသာကံ ဗလေတီ’’တိ။

တတ္ထ နိပ္ပတိတောတိ နိဂ္ဂတော။ ကပေါတောတိ ပါရာဝတော။ ကာဟာမိ ဒါနီတိ ကရိဿာမိ ဒါနိ။ တထာ ဟိ မံ မံသသာကံ ဗလေတီတိ တထာ ဟိ မံသဉ္စ အဝသေသံ သာကဉ္စ မယှံ ဗလံ ကရောတိ၊ ဥဋ္ဌေဟိ ခါဒါတိ ဝဒမာနံ ဝိယ ဥဿာဟံ မမံ ကရောတီတိ အတ္ထော။

သော ဘတ္တကာရကေ မစ္ဆမံသံ ပစိတွာ မဟာနသာ နိက္ခမ္မ သရီရတော သေဒံ ပဝါဟေန္တေ ပစ္ဆိတော နိက္ခမိတွာ ရသကရောဋိယံ နိလီယိတွာ ‘‘ကိရိ ကိရီ’’တိ သဒ္ဒမကာသိ။ ဘတ္တကာရကော ဝေဂေနာဂန္တွာ ကာကံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗပတ္တာနိ လုဉ္ဇိတွာ အလ္လသိင်္ဂီဝေရဉ္စ သိဒ္ဓတ္ထကေ စ ပိသိတွာ လသုဏံ ပူတိတက္ကေန မဒ္ဒိတွာ သကလသရီရံ မက္ခေတွာ ဧကံ ကဌလံ ဃံသိတွာ ¶ ဝိဇ္ဈိတွာ သုတ္တကေန တဿ ဂီဝါယံ ဗန္ဓိတွာ နီဠပစ္ဆိယံယေဝ တံ ပက္ခိပိတွာ အဂမာသိ။ ပါရာဝတော အာဂန္တွာ တံ ဒိသွာ ‘‘ကာ ဧသာ ဗလာကာ မမ သဟာယဿ ပစ္ဆိယံ နိပန္နာ၊ စဏ္ဍော ဟိ သော အာဂန္တွာ ဃာတေယျာပိ န’’န္တိ ပရိဟာသံ ကရောန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃၆။

‘‘ကာယံ ဗလာကာ သိခိနီ၊ စောရီ လင်္ဃိပိတာမဟာ၊

ဩရံ ဗလာကေ အာဂစ္ဆ၊ စဏ္ဍော မေ ဝါယသော သခါ’’တိ။

သာ ဟေဋ္ဌာ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၇၀) ဝုတ္တတ္ထာယေဝ။

တံ သုတွာ ကာကော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃၇။

‘‘အလဉှိ တေ ဇဂ္ဃိတာယေ၊ မမံ ဒိသွာန ဧဒိသံ၊

ဝိလူနံ သူဒပုတ္တေန၊ ပိဋ္ဌမဏ္ဍေန မက္ခိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ အလန္တိ ပဋိသေဓတ္ထေ နိပါတော။ ဇဂ္ဃိတာယေတိ ဟသိတုံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣဒါနိ မံ ဧဒိသံ ဧဝံ ဒုက္ခပ္ပတ္တံ ဒိသွာ တဝ အလံ ဟသိတုံ၊ မာ ဧဒိသေ ကာလေ ပရိဟာသကေဠိံ ကရောဟီတိ။

သော ¶ ပရိဟာသကေဠိံ ကရောန္တောဝ ပုန စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၃၈။

‘‘သုနှာတော သုဝိလိတ္တောသိ၊ အန္နပါနေန တပ္ပိတော၊

ကဏ္ဌေ စ တေ ဝေဠုရိယော၊ အဂမာ နု ကဇင်္ဂလ’’န္တိ။

တတ္ထ ကဏ္ဌေ စ တေ ဝေဠုရိယောတိ အယံ တေ ဝေဠုရိယမဏိပိ ကဏ္ဌေ ပိဠန္ဓော၊ တွံ ဧတ္တကံ ကာလံ အမှာကံ ဧတံ န ဒဿေသီတိ ကပါလံ သန္ဓာယေဝမာဟ။ ကဇင်္ဂလန္တိ ဣဓ ဗာရာဏသီယေဝ ‘‘ကဇင်္ဂလာ’’တိ အဓိပ္ပေတာ။ ဣတော နိက္ခမိတွာ ကစ္စိ အန္တောနဂရံ ဂတောသီတိ ပုစ္ဆတိ။

တတော ကာကော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၉။

‘‘မာ တေ မိတ္တော အမိတ္တော ဝါ၊ အဂမာသိ ကဇင်္ဂလံ၊

ပိဉ္ဆာနိ တတ္ထ လာယိတွာ၊ ကဏ္ဌေ ဗန္ဓန္တိ ဝဋ္ဋန’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ပိဉ္ဆာနီတိ ပတ္တာနိ။ တတ္ထ လာယိတွာတိ တသ္မိံ ဗာရာဏသိနဂရေ လုဉ္စိတွာ။ ဝဋ္ဋနန္တိ ကဌလိကံ။

တံ သုတွာ ပါရာဝတော ဩသာနဂါထမာဟ –

၁၄၀။

‘‘ပုနပါပဇ္ဇသီ သမ္မ၊ သီလဉှိ တဝ တာဒိသံ၊

န ဟိ မာနုသကာ ဘောဂါ၊ သုဘုဉ္ဇာ ဟောန္တိ ပက္ခိနာ’’တိ။

တတ္ထ ပုနပါပဇ္ဇသီတိ ပုနပိ ဧဝရူပံ အာပဇ္ဇိဿသိ။ ဧဝရူပဉှိ တေ သီလန္တိ။

ဣတိ နံ သော ဩဝဒိတွာ တတ္ထ အဝသိတွာ ပက္ခေ ပသာရေတွာ အညတ္ထ အဂမာသိ။ ကာကောပိ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ လောလဘိက္ခု အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ကာကော လောလဘိက္ခု အဟောသိ၊ ကပေါတော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ကပေါတဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

အဍ္ဎဝဂ္ဂေါ တတိယော။

ဇာတကုဒ္ဒါနံ –

မဏိကုဏ္ဍလ ¶ သုဇာတာ၊ ဝေနသာခဉ္စ ဩရဂံ၊

ဃဋံ ကောရဏ္ဍိ လဋုကိ၊ ဓမ္မပါလံ မိဂံ တထာ။

သုယောနန္ဒီ ဝဏ္ဏာရောဟ၊ သီလံ ဟိရီ ခဇ္ဇောပနံ၊

အဟိ ဂုမ္ဗိယ သာဠိယံ၊ တစသာရံ မိတ္တဝိန္ဒံ။

ပလာသဉ္စေဝ ဒီဃိတိ၊ မိဂပေါတက မူသိကံ၊

ဓနုဂ္ဂဟော ကပေါတဉ္စ၊ ဇာတကာ ပဉ္စဝီသတိ။

ပဉ္စကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဆက္ကနိပါတော

၁။ အဝါရိယဝဂ္ဂေါ

[၃၇၆] ၁။ အဝါရိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

မာသု ¶ ¶ ¶ ကုဇ္ဈ ဘူမိပတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ တိတ္ထနာဝိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဗာလော အဟောသိ အညာဏော၊ နေဝ သော ဗုဒ္ဓါဒီနံ ရတနာနံ၊ န အညေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဂုဏံ ဇာနာတိ၊ စဏ္ဍော ဖရုသော သာဟသိကော။ အထေကော ဇာနပဒေါ ဘိက္ခု ‘‘ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဂစ္ဆန္တော သာယံ အစိရဝတီတိတ္ထံ ပတွာ တံ ဧဝမာဟ ‘‘ဥပါသက၊ ပရတီရံ ဂမိဿာမိ၊ နာဝံ မေ ဒေဟီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဒါနိ အကာလော၊ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသဿူ’’တိ။ ‘‘ဥပါသက၊ ဣဓ ကုဟိံ ဝသိဿာမိ၊ မံ ဂဏှိတွာ ဂစ္ဆာ’’တိ။ သော ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘ဧဟိ ရေ သမဏ၊ ဝဟာမီ’’တိ ထေရံ နာဝံ အာရောပေတွာ ဥဇုကံ အဂန္တွာ ဟေဋ္ဌာ နာဝံ နေတွာ ဥလ္လောဠံ ကတွာ တဿ ပတ္တစီဝရံ တေမေတွာ ကိလမေတွာ တီရံ ပတွာ အန္ဓကာရဝေလာယံ ဥယျောဇေသိ။ အထ သော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ တံ ဒိဝသံ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနဿ ဩကာသံ အလဘိတွာ ပုနဒိဝသေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ သတ္ထာရာ ကတပဋိသန္ထာရော ‘‘ကဒါ အာဂတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဟိယျော၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ‘‘အထ ကသ္မာ အဇ္ဇ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ အာဂတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ တံ သုတွာ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ ဘိက္ခု ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ စဏ္ဍော ဖရုသော သာဟသိကော၊ ဣဒါနိ ပန တေန တွံ ကိလမိတော၊ ပုဗ္ဗေပေသ ပဏ္ဍိတေ ကိလမေသီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ ¶ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဒီဃမဒ္ဓါနံ ဟိမဝန္တေ ဖလာဖလေန ယာပေတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ နဂရံ ဘိက္ခာယ ပါဝိသိ။ အထ နံ ရာဇင်္ဂဏပ္ပတ္တံ ရာဇာ ဒိသွာ တဿ ဣရိယာပထေ ပသီဒိတွာ အန္တေပုရံ အာနေတွာ ဘောဇေတွာ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ¶ ရာဇုယျာနေ ဝသာပေသိ၊ ဒေဝသိကံ ဥပဋ္ဌာနံ ¶ အဂမာသိ။ တမေနံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ရညာ နာမ၊ မဟာရာဇ၊ စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ ဝဇ္ဇေတွာ အပ္ပမတ္တေန ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယသမ္ပန္နေန ဟုတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ဒေဝသိကံ ဩဝဒန္တော –

၁။

‘‘မာသု ကုဇ္ဈ ဘူမိပတိ၊ မာသု ကုဇ္ဈ ရထေသဘ၊

ကုဒ္ဓံ အပ္ပဋိကုဇ္ဈန္တော၊ ရာဇာ ရဋ္ဌဿ ပူဇိတော။

၂။

‘‘ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊ နိန္နေ ဝါ ယဒိ ဝါ ထလေ၊

သဗ္ဗတ္ထ အနုသာသာမိ၊ မာသု ကုဇ္ဈ ရထေသဘာ’’တိ။ – ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ ရဋ္ဌဿ ပူဇိတောတိ ဧဝရူပေါ ရာဇာ ရဋ္ဌဿ ပူဇနီယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗတ္ထ အနုသာသာမီတိ ဧတေသု ဂါမာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသန္တောပါဟံ မဟာရာဇ၊ ဣမာယ ဧဝ အနုသိဋ္ဌိယာ တမနုသာသာမိ၊ ဧတေသု ဝါ ဂါမာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကသ္မိမ္ပိ ဧကသတ္တေပိ အနုသာသာမိ။ မာသု ကုဇ္ဈ ရထေသဘာတိ ဧဝမေဝါဟံ တံ အနုသာသာမိ၊ ရညာ နာမ ကုဇ္ဈတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကိံကာရဏာ? ရာဇာနော နာမ ဝါစာဝုဓာ၊ တေသံ ကုဒ္ဓါနံ ဝစနမတ္တေနေဝ ဗဟူ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏန္တီတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ရညော အာဂတာဂတဒိဝသေ ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။ ရာဇာ အနုသိဋ္ဌိယာ ပသန္နစိတ္တော မဟာသတ္တဿ သတသဟဿုဋ္ဌာနကံ ဧကံ ဂါမဝရံ အဒါသိ၊ ဗောဓိသတ္တော ပဋိက္ခိပိ။ ဣတိ သော တတ္ထေဝ ဒွါဒသသံဝစ္ဆရံ ဝသိတွာ ‘‘အတိစိရံ နိဝုတ္ထောမှိ၊ ဇနပဒစာရိကံ တာဝ စရိတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ ရညော အကထေတွာဝ ဥယျာနပါလံ အာမန္တေတွာ ‘‘တာတ၊ ဥက္ကဏ္ဌိတရူပေါသ္မိ၊ ဇနပဒံ စရိတွာ အာဂမိဿာမိ၊ တွံ ရညော ကထေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကန္တော ¶ ဂင်္ဂါယ နာဝါတိတ္ထံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ အဝါရိယပိတာ နာမ နာဝိကော အဟောသိ။ သော ဗာလော နေဝ ဂုဏဝန္တာနံ ဂုဏံ ဇာနာတိ၊ န အတ္တနော အာယာပါယံ ဇာနာတိ၊ သော ဂင်္ဂံ တရိတုကာမံ ဇနံ ပဌမံ တာရေတွာ ပစ္ဆာ ဝေတနံ ယာစတိ၊ ဝေတနံ အဒေန္တေဟိ သဒ္ဓိံ ကလဟံ ကရောန္တော အက္ကောသပ္ပဟာရေယေဝ ဗဟူ လဘတိ၊ အပ္ပံ လာဘံ၊ ဧဝရူပေါ အန္ဓဗာလော။ တံ သန္ဓာယ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၃။

‘‘အဝါရိယပိတာ ¶ နာမ၊ အဟု ဂင်္ဂါယ နာဝိကော၊

ပုဗ္ဗေ ဇနံ တာရေတွာန၊ ပစ္ဆာ ယာစတိ ဝေတနံ၊

တေနဿ ဘဏ္ဍနံ ဟောတိ၊ န စ ဘောဂေဟိ ဝဍ္ဎတီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ အဝါရိယပိတာ နာမာတိ အဝါရိယာ နာမ တဿ ဓီတာ၊ တဿာ ဝသေန အဝါရိယပိတာ နာမ ဇာတော။ တေနဿ ဘဏ္ဍနန္တိ တေန ကာရဏေန၊ တေန ဝါ ပစ္ဆာ ယာစိယမာနေန ဇနေန သဒ္ဓိံ တဿ ဘဏ္ဍနံ ဟောတိ။

ဗောဓိသတ္တော တံ နာဝိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အာဝုသော၊ ပရတီရံ မံ နေဟီ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ သော အာဟ ‘‘သမဏ၊ ကိံ မေ နာဝါဝေတနံ ဒဿသီ’’တိ? ‘‘အာဝုသော၊ အဟံ ဘောဂဝဍ္ဎိံ အတ္ထဝဍ္ဎိံ ဓမ္မဝဍ္ဎိံ နာမ တေ ကထေဿာမီ’’တိ။ တံ သုတွာ နာဝိကော ‘‘ဓုဝံ ဧသ မယှံ ကိဉ္စိ ဒဿတီ’’တိ တံ ပရတီရံ နေတွာ ‘‘ဒေဟိ မေ နာဝါယ ဝေတန’’န္တိ အာဟ။ သော တဿ ‘‘သာဓု၊ အာဝုသော’’တိ ပဌမံ ဘောဂဝဍ္ဎိံ ကထေန္တော –

၄။

‘‘အတိဏ္ဏံယေဝ ယာစဿု၊ အပါရံ တာတ နာဝိက၊

အညော ဟိ တိဏ္ဏဿ မနော၊ အညော ဟောတိ ပါရေသိနော’’တိ။ – ဂါထမာဟ၊

တတ္ထ အပါရန္တိ တာတ၊ နာဝိက ပရတီရံ အတိဏ္ဏမေဝ ဇနံ ဩရိမတီရေ ဌိတညေဝ ဝေတနံ ယာစဿု၊ တတော လဒ္ဓဉ္စ ဂဟေတွာ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ပစ္ဆာ မနုဿေ ပရတီရံ နေယျာသိ၊ ဧဝံ တေ ဘောဂဝဍ္ဎိ ဘဝိဿတိ။ အညော ဟိ တိဏ္ဏဿ မနောတိ တာတ နာဝိက၊ ပရတီရံ ဂတဿ အညော မနော ဘဝတိ၊ အဒတွာဝ ဂန္တုကာမော ဟောတိ။ ယော ပနေသ ပါရေသီ နာမ ပရတီရံ ဧသတိ၊ ပရတီရံ ဂန္တုကာမော ဟောတိ၊ သော အတိရေကမ္ပိ ဒတွာ ဂန္တုကာမော ဟောတိ၊ ဣတိ ပါရေသိနော အညော မနော ဟောတိ၊ တသ္မာ တွံ အတိဏ္ဏမေဝ ယာစေယျာသိ၊ အယံ တာဝ တေ ဘောဂါနံ ဝဍ္ဎိ နာမာတိ။

တံ သုတွာ နာဝိကော ¶ စိန္တေသိ ‘‘အယံ တာဝ မေ ဩဝါဒေါ ဘဝိဿတိ၊ ဣဒါနိ ပနေသ အညံ ကိဉ္စိ မယှံ ဒဿတီ’’တိ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အယံ တာဝ တေ၊ အာဝုသော၊ ဘောဂဝဍ္ဎိ၊ ဣဒါနိ အတ္ထဓမ္မဝဍ္ဎိံ သုဏာဟီ’’တိ ဝတွာ ဩဝဒန္တော –

၅။

‘‘ဂါမေ ¶ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊ နိန္နေ ဝါ ယဒိ ဝါ ထလေ၊

သဗ္ဗတ္ထ အနုသာသာမိ၊ မာသု ကုဇ္ဈိတ္ထ နာဝိကာ’’တိ။ – ဂါထမာဟ၊

ဣတိဿ ဣမာယ ဂါထာယ အတ္ထဓမ္မဝဍ္ဎိံ ကထေတွာ ‘‘အယံ တေ အတ္ထဝဍ္ဎိ စ ဓမ္မဝဍ္ဎိ စာ’’တိ အာဟ။ သော ပန ဒန္ဓပုရိသော တံ ဩဝါဒံ န ကိဉ္စိ မညမာနော ‘‘ဣဒံ၊ သမဏ၊ တယာ မယှံ ဒိန္နံ ¶ နာဝါဝေတန’’န္တိ အာဟ။ ‘‘အာမာဝုသော’’တိ။ ‘‘မယှံ ဣမိနာ ကမ္မံ နတ္ထိ၊ အညံ မေ ဒေဟီ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော၊ ဣဒံ ဌပေတွာ မယှံ အညံ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘အထ တွံ ကသ္မာ မမ နာဝံ အာရုဠှောသီ’’တိ တာပသံ ဂင်္ဂါတီရေ ပါတေတွာ ဥရေ နိသီဒိတွာ မုခမေဝဿ ပေါထေသိ။

သတ္ထာ ‘‘ဣတိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာပသော ယံ ဩဝါဒံ ဒတွာ ရညော သန္တိကာ ဂါမဝရံ လဘိ၊ တမေဝ ဩဝါဒံ အန္ဓဗာလဿ နာဝိကဿ ကထေတွာ မုခပေါထနံ ပါပုဏိ၊ တသ္မာ ဩဝါဒံ ဒေန္တေန ယုတ္တဇနဿေဝ ဒါတဗ္ဗော၊ န အယုတ္တဇနဿာ’’တိ ဝတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ တဒနန္တရံ ဂါထမာဟ –

၆။

‘‘ယာယေဝါနုသာသနိယာ၊ ရာဇာ ဂါမဝရံ အဒါ၊

တာယေဝါနုသာသနိယာ၊ နာဝိကော ပဟရီ မုခ’’န္တိ။

တဿ တံ ပဟရန္တဿေဝ ဘရိယာ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ အာဂတာ ပါပပုရိသံ ဒိသွာ ‘‘သာမိ၊ အယံ တာပသော နာမ ရာဇကုလူပကော၊ မာ ပဟရီ’’တိ အာဟ။ သော ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘တွံ မေ ဣမံ ကူဋတာပသံ ပဟရိတုံ န ဒေသီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ တံ ပဟရိတွာ ပါတေသိ။ အထ ဘတ္တပါတိ ပတိတွာ ဘိဇ္ဇိ၊ တဿာ စ ပန ဂရုဂဗ္ဘာယ ဂဗ္ဘော ဘူမိယံ ပတိ။ အထ နံ မနုဿာ သမ္ပရိဝါရေတွာ ‘‘ပုရိသဃာတကစောရော’’တိ ¶ ဂဟေတွာ ဗန္ဓိတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ ရာဇာ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ တဿ ရာဇာဏံ ကာရေသိ။ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော ဩသာနဂါထမာဟ –

၇။

‘‘ဘတ္တံ ဘိန္နံ ဟတာ ဘရိယာ၊ ဂဗ္ဘော စ ပတိတော ဆမာ၊

မိဂေါဝ ဇာတရူပေန၊ န တေနတ္ထံ အဗန္ဓိ သူ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဘတ္တံ ဘိန္နန္တိ ဘတ္တပါတိ ဘိန္နာ။ ဟတာတိ ပဟတာ။ ဆမာတိ ဘူမိယံ။ မိဂေါဝ ဇာတရူပေနာတိ ယထာ မိဂေါ သုဝဏ္ဏံ ဝါ ဟိရညံ ဝါ မုတ္တာမဏိအာဒီနိ ဝါ မဒ္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တောပိ အတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇန္တောပိ တေန ဇာတရူပေန အတ္တနော အတ္ထံ ဝဍ္ဎေတုံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝမေဝ သော အန္ဓဗာလော ပဏ္ဍိတေဟိ ဒိန္နံ ဩဝါဒံ သုတွာပိ အတ္တနော အတ္ထံ ဝဍ္ဎေတုံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နာသက္ခီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဗန္ဓိ သူတိ ဧတ္ထ အဗန္ဓိ သောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သ-ဩဣတိ ဣမေသံ ပဒါနဉှိ သူတိ သန္ဓိ ဟောတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ¶ သော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ နာဝိကော ဣဒါနိ နာဝိကောဝ အဟောသိ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

အဝါရိယဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၇၇] ၂။ သေတကေတုဇာတကဝဏ္ဏနာ

မာ တာတ ကုဇ္ဈိ န ဟိ သာဓု ကောဓောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကုဟကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ဥဒ္ဒါလဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၄။၆၂ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိယံ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော ဟုတွာ ပဉ္စသတေ မာဏဝေ မန္တေ ဝါစေသိ။ တေသံ ဇေဋ္ဌကော သေတကေတု နာမ ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တမာဏဝေါ၊ တဿ ဇာတိံ နိဿာယ မဟန္တော မာနော အဟောသိ။ သော ဧကဒိဝသံ အညေဟိ မာဏဝေဟိ သဒ္ဓိံ နဂရာ နိက္ခမန္တော နဂရံ ပဝိသန္တံ ဧကံ စဏ္ဍာလံ ¶ ဒိသွာ ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘စဏ္ဍာလောဟမသ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ တဿ သရီရံ ပဟရိတွာ အာဂတဝါတဿ အတ္တနော သရီရေ ဖုသနဘယေန ‘‘နဿ၊ စဏ္ဍာလ၊ ကာဠကဏ္ဏီ၊ အဓောဝါတံ ယာဟီ’’တိ ဝတွာ ဝေဂေန တဿ ဥပရိဝါတံ အဂမာသိ။ စဏ္ဍာလော သီဃတရံ ဂန္တွာ တဿ ဥပရိဝါတေ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ သော ‘‘နဿ ကာဠကဏ္ဏီ’’တိ သုဋ္ဌုတရံ အက္ကောသိ ပရိဘာသိ။ တံ သုတွာ စဏ္ဍာလော ‘‘တွံ ကောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါဟမသ္မီ’’တိ ¶ ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏော ဟောတု၊ မယာ ပန ပုဋ္ဌပဉှံ ကထေတုံ သက္ခိဿသီ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ သက္ခိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သစေ န သက္ကောသိ၊ ပါဒန္တရေန တံ ဂမေမီ’’တိ။ သော အတ္တာနံ တက္ကေတွာ ‘‘ဂမေဟီ’’တိ အာဟ။

စဏ္ဍာလပုတ္တော တဿ ကထံ ပရိသံ ဂါဟာပေတွာ ‘‘မာဏဝ၊ ဒိသာ နာမ ကတရာ’’တိ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒိသာ နာမ ပုရတ္ထိမာဒယော စတဿော ဒိသာ’’တိ။ စဏ္ဍာလော ‘‘နာဟံ တံ ဧတံ ဒိသံ ပုစ္ဆာမိ၊ တွံ ဧတ္တကမ္ပိ အဇာနန္တော မမ သရီရေ ပဟဋဝါတံ ဇိဂုစ္ဆသီ’’တိ တံ ခန္ဓဋ္ဌိကေ ဂဟေတွာ ဩနမေတွာ အတ္တနော ပါဒန္တရေန ဂမေသိ။ မာဏဝါ တံ ပဝတ္တိံ အာစရိယဿ အာစိက္ခိံသု။ တံ သုတွာ အာစရိယော ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ တာတ၊ သေတကေတု စဏ္ဍာလေနာသိ ပါဒန္တရေန ဂမိတော’’တိ? ‘‘အာမ၊ အာစရိယ၊ သော မံ စဏ္ဍာလဒါသိပုတ္တော ဒိသာမတ္တမ္ပိ န ဇာနာသီ’’တိ အတ္တနော ပါဒန္တရေန ဂမေသိ၊ ဣဒါနိ ဒိသွာ ကတ္တဗ္ဗံ အဿ ဇာနိဿာမီတိ ကုဒ္ဓါ စဏ္ဍာလပုတ္တံ အက္ကောသိ ပရိဘာသိ။ အထ နံ အာစရိယော ‘တာတ၊ သေတကေတု မာ တဿ ကုဇ္ဈိ၊ ပဏ္ဍိတော စဏ္ဍာလဒါသိပုတ္တော ¶ ၊ န သော တံ ဧတံ ဒိသံ ပုစ္ဆတိ၊ အညံ ဒိသံ ပုစ္ဆိ၊ တယာ ပန ဒိဋ္ဌသုတဝိညာတတော အဒိဋ္ဌာသုတာဝိညာတမေဝ ဗဟုတရ’’န္တိ ဩဝဒန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၈။

‘‘မာ တာတ ကုဇ္ဈိ န ဟိ သာဓု ကောဓော၊ ဗဟုမ္ပိ တေ အဒိဋ္ဌမဿုတဉ္စ၊

မာတာ ပိတာ ¶ ဒိသတာ သေတကေတု၊ အာစရိယမာဟု ဒိသတံ ပသတ္ထာ။

၉။

‘‘အဂါရိနော အန္နဒပါနဝတ္ထဒါ၊ အဝှာယိကာ တမ္ပိ ဒိသံ ဝဒန္တိ၊

ဧသာ ဒိသာ ပရမာ သေတကေတု၊ ယံ ပတွာ ဒုက္ခီ သုခိနော ဘဝန္တီ’’တိ။

တတ္ထ န ဟိ သာဓု ကောဓောတိ ကောဓော နာမ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သုဘာသိတဒုဗ္ဘာသိတံ အတ္ထာနတ္ထံ ဟိတာဟိတံ ဇာနိတုံ န ဒေတီတိ န သာဓု န လဒ္ဓကော။ ဗဟုမ္ပိ တေ အဒိဋ္ဌန္တိ တယာ စက္ခုနာ အဒိဋ္ဌံ သောတေန စ အဿုတမေဝ ဗဟုတရံ။ ဒိသတာတိ ဒိသာ။ မာတာပိတရော ပုတ္တာနံ ပုရိမတရံ ¶ ဥပ္ပန္နတ္တာ ပုရတ္ထိမဒိသာ နာမ ဇာတာတိ ဝဒတိ။ အာစရိယမာဟု ဒိသတံ ပသတ္ထာတိ အာစရိယာ ပန ဒက္ခိဏေယျတ္တာ ဒိသတံ ပသတ္ထာ ဒက္ခိဏာ ဒိသာတိ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ အာဟု ကထေန္တိ ဒီပေန္တိ။

အဂါရိနောတိ ဂဟဋ္ဌာ။ အန္နဒပါနဝတ္ထဒါတိ အန္နဒါ၊ ပါနဒါ၊ ဝတ္ထဒါ စ။ အဝှာယိကာတိ ‘‘ဧထ ဒေယျဓမ္မံ ပဋိဂ္ဂဏှထာ’’တိ ပက္ကောသနကာ။ တမ္ပိ ဒိသံ ဝဒန္တီတိ တမ္ပိ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ ဧကံ ဒိသံ ဝဒန္တိ။ ဣမိနာ စတုပစ္စယဒါယကာ ဂဟဋ္ဌာ ပစ္စယေ အပဒိသိတွာ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏေဟိ ဥပဂန္တဗ္ဗတ္တာ ဧကာ ဒိသာ နာမာတိ ဒီပေတိ။ အပရော နယော – ယေ ဧတေ အဂါရိနော အန္နပါနဝတ္ထဒါ၊ တေသံ ဆကာမသဂ္ဂသမ္ပတ္တိဒါယကဋ္ဌေန ဥပရူပရိ အဝှာယနတော ယေ အဝှာယိကာ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာ၊ တမ္ပိ ဒိသံ ဝဒန္တိ၊ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ ဥပရိမဒိသံ နာမ ဝဒန္တီတိ ဒီပေတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘မာတာ ပိတာ ဒိသာ ပုဗ္ဗာ၊ အာစရိယာ ဒက္ခိဏာ ဒိသာ၊

ပုတ္တဒါရာ ဒိသာ ပစ္ဆာ၊ မိတ္တာမစ္စာ စ ဥတ္တရာ။

‘‘ဒါသကမ္မကရာ ဟေဋ္ဌာ၊ ဥဒ္ဓံ သမဏဗြာဟ္မဏာ၊

ဧတာ ဒိသာ နမဿေယျ၊ အလမတ္တော ကုလေ ဂိဟီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၃)၊

ဧသာ ဒိသာတိ ဣဒံ ပန နိဗ္ဗာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဇာတိအာဒိနာ ဟိ နာနပ္ပကာရေန ဒုက္ခေန ¶ ဒုက္ခိတာ သတ္တာ ယံ ပတွာ နိဒ္ဒုက္ခာ သုခိနော ဘဝန္တိ၊ ဧသာ ဧဝ စ သတ္တေဟိ အဂတပုဗ္ဗာ ဒိသာ နာမ။ တေနေဝ စ နိဗ္ဗာနံ ‘‘ပရမာ’’တိ အာဟ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သမတိတ္တိကံ ¶ အနဝသေသကံ၊ တေလပတ္တံ ယထာ ပရိဟရေယျ၊

ဧဝံ သစိတ္တမနုရက္ခေ၊ ပတ္ထယာနော ဒိသံ အဂတပုဗ္ဗ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၉၆)၊

ဧဝံ မဟာသတ္တော မာဏဝဿ ဒိသာ ကထေသိ။ သော ပန ‘‘စဏ္ဍာလေနမှိ ပါဒန္တရေန ဂမိတော’’တိ တသ္မိံ ဌာနေ အဝသိတွာ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ¶ ဒိသာပါမောက္ခာစရိယဿ သန္တိကေ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အာစရိယေန အနုညာတော တက္ကသိလတော နိက္ခမိတွာ သဗ္ဗသမယသိပ္ပံ သိက္ခန္တော ဝိစရိ။ သော ဧကံ ပစ္စန္တဂါမံ ပတွာ တံ နိဿာယ ဝသန္တေ ပဉ္စသတေ တာပသေ ဒိသွာ တေသံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ယံ တေ ဇာနန္တိ သိပ္ပမန္တစရဏံ၊ တံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဂဏသတ္ထာ ဟုတွာ တေဟိ ပရိဝါရိတော ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခံ စရန္တော ရာဇင်္ဂဏံ အဂမာသိ။ ရာဇာ တာပသာနံ ဣရိယာပထေ ပသီဒိတွာ အန္တောနိဝေသနေ ဘောဇေတွာ တေ အတ္တနော ဥယျာနေ ဝသာပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ တာပသေ ပရိဝိသိတွာ ‘‘အဇ္ဇ သာယနှေ ဥယျာနံ ဂန္တွာ အယျေ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ အာဟ။

သေတကေတု ဥယျာနံ ဂန္တွာ တာပသေ သန္နိပါတေတွာ ‘‘မာရိသာ၊ အဇ္ဇ ရာဇာ အာဂမိဿတိ၊ ရာဇာနော စ နာမ သကိံ အာရာဓေတွာ ယာဝတာယုကံ သုခံ ဇီဝိတုံ သက္ကာ၊ အဇ္ဇ ဧကစ္စေ ဝဂ္ဂုလိဝတံ စရထ၊ ဧကစ္စေ ကဏ္ဋကသေယျံ ကပ္ပေထ၊ ဧကစ္စေ ပဉ္စာတပံ တပ္ပေထ၊ ဧကစ္စေ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနမနုယုဉ္ဇထ၊ ဧကစ္စေ ဥဒကောရောဟဏကမ္မံ ကရောထ၊ ဧကစ္စေ မန္တေ သဇ္ဈာယထာ’’တိ ဝိစာရေတွာ သယံ ပက္ကသာလဒွါရေ အပဿယပီဌကေ နိသီဒိတွာ ပဉ္စဝဏ္ဏရင်္ဂသမုဇ္ဇလဝါသနံ ဧကံ ပေါတ္ထကံ ဝိစိတြဝဏ္ဏေ အာဓာရကေ ဌပေတွာ သုသိက္ခိတေဟိ စတူဟိ ပဉ္စဟိ မာဏဝေဟိ ပုစ္ဆိတေ ပုစ္ဆိတေ ပဉှေ ကထေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ရာဇာ အာဂန္တွာ ¶ တေ မိစ္ဆာတပံ ကရောန္တေ ဒိသွာ တုဋ္ဌော သေတကေတုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ပုရောဟိတေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀။

‘‘ခရာဇိနာ ဇဋိလာ ပင်္ကဒန္တာ၊ ဒုမ္မက္ခရူပါ ယေမေ ဇပ္ပန္တိ မန္တေ၊

ကစ္စိ နု တေ မာနုသကေ ပယောဂေ၊ ဣဒံ ဝိဒူ ပရိမုတ္တာ အပါယာ’’တိ။

တတ္ထ ခရာဇိနာတိ သခုရေဟိ အဇိနစမ္မေဟိ သမန္နာဂတာ။ ပင်္ကဒန္တာတိ ဒန္တကဋ္ဌဿ အခါဒနေန မလဂ္ဂဟိတဒန္တာ။ ဒုမ္မက္ခရူပါတိ အနဉ္ဇိတာမဏ္ဍိတလူခနိဝါသနပါရုပနာ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဝဇ္ဇိတာ ¶ ၊ ကိလိဋ္ဌရူပါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယေမေ ဇပ္ပန္တီတိ ယေ ဣမေ မန္တေ သဇ္ဈာယန္တိ။ မာနုသကေ ပယောဂေတိ မနုဿေဟိ ကတ္တဗ္ဗပယောဂေ ဌိတာ။ ဣဒံ ဝိဒူ ပရိမုတ္တာ အပါယာတိ ဣမသ္မိံ ¶ ပယောဂေ ဌတွာ ဣမံ လောကံ ဝိဒိတွာ ပါကဋံ ကတွာ ‘‘ကစ္စိ ဧတေ ဣသယော စတူဟိ အပါယေဟိ မုတ္တာ’’တိ ပုစ္ဆတိ။

တံ သုတွာ ပုရောဟိတော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၁။

‘‘ပါပါနိ ကမ္မာနိ ကရိတွ ရာဇ၊ ဗဟုဿုတော စေ န စရေယျ ဓမ္မံ၊

သဟဿဝေဒေါပိ န တံ ပဋိစ္စ၊ ဒုက္ခာ ပမုဉ္စေ စရဏံ အပတွာ’’တိ။

တတ္ထ ကရိတွာတိ ကတွာ။ စရဏန္တိ သဟ သီလေန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မဟာရာဇ၊ ‘‘အဟံ ဗဟုဿုတောမှီ’’တိ သဟဿဝေဒေါပိ စေ တိဝိဓံ သုစရိတဓမ္မံ န စရေယျ၊ ပါပါနေဝ ကရေယျ၊ သော တာနိ ပါပါနိ ကမ္မာနိ ကတွာ တံ ဗာဟုသစ္စံ ပဋိစ္စ သီလသမာပတ္တိသင်္ခါတံ စရဏံ အပ္ပတွာ ဒုက္ခာ န ပမုဉ္စေ၊ အပါယဒုက္ခတော န မုစ္စတေဝါတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ တာပသေသု ပသာဒံ ဟရိ။ တတော သေတကေတု စိန္တေသိ ‘‘ဣမဿ ရညော တာပသေသု ပသာဒေါ ဥဒပါဒိ၊ တံ ပနေသ ပုရောဟိတော ဝါသိယာ ပဟရိတွာ ဝိယ ဆိန္ဒိ၊ မယာ ဧတေန သဒ္ဓိံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တေန သဒ္ဓိံ ကထေန္တော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၁၂။

‘‘သဟဿဝေဒေါပိ ¶ န တံ ပဋိစ္စ၊ ဒုက္ခာ ပမုဉ္စေ စရဏံ အပတွာ၊

မညာမိ ဝေဒါ အဖလာ ဘဝန္တိ၊ သသံယမံ စရဏမေဝ သစ္စ’’န္တိ။

တဿတ္ထော ¶ ¶ – သစေ သဟဿဝေဒေါပိ တံ ဗာဟုသစ္စံ ပဋိစ္စ စရဏံ အပ္ပတွာ အတ္တာနံ ဒုက္ခာ န ပမုဉ္စေ၊ ဧဝံ သန္တေ အဟံ မညာမိ ‘‘တယော ဝေဒါ အဖလာ ဟောန္တိ၊ သသီလံ သမာပတ္တိစရဏမေဝ သစ္စံ ဟောတီ’’တိ။

တံ သုတွာ ပုရောဟိတော ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၁၃။

‘‘န ဟေဝ ဝေဒါ အဖလာ ဘဝန္တိ၊ သသံယမံ စရဏမေဝ သစ္စံ၊

ကိတ္တိဉှိ ပပ္ပောတိ အဓိစ္စ ဝေဒေ၊ သန္တိံ ပုဏေတိ စရဏေန ဒန္တော’’တိ။

တဿတ္ထော – တယော ဝေဒါ အဖလာ န ဘဝန္တိ၊ သသံယမံ စရဏမေဝ သစ္စံ သေယျံ ဥတ္တမံ ပဝရံ န ဟေဝ ဟောတိ။ ကိံကာရဏာ? ကိတ္တိဉှိ ပပ္ပောတိ အဓိစ္စ ဝေဒေတိ တယော ဝေဒေ အဓိစ္စ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ကိတ္တိမတ္တံ ယသမတ္တံ လာဘမတ္တံ လဘတိ၊ ဣတော ပရံ အညံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ န တေ အဖလာ။ သန္တိံ ပုဏေတိ စရဏေန ဒန္တောတိ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ သမာပတ္တိပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တော အစ္စန္တံ သန္တံ နိဗ္ဗာနံ နာမ တံ ဧတိ ပါပုဏာတိ။

ဣတိ ပုရောဟိတော သေတကေတုနော ဝါဒံ ဘိန္ဒိတွာ တေ သဗ္ဗေ ဂိဟီ ကာရေတွာ ဖလကာဝုဓာနိ ဂါဟာပေတွာ မဟန္တတရကေ ကတွာ ရညော ဥပဋ္ဌာကေ ကာရေသိ။ အယံ ကိရ မဟန္တတရကာနံ ဝံသော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သေတကေတု ကုဟကဘိက္ခု အဟောသိ၊ စဏ္ဍာလော သာရိပုတ္တော၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ ပုရောဟိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သေတကေတုဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၇၈] ၃။ ဒရီမုခဇာတကဝဏ္ဏနာ

ပင်္ကော ¶ စ ကာမာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာဘိနိက္ခမနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ကထိတမေဝ။

အတီတေ ရာဇဂဟနဂရေ မဂဓရာဇာ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဗြဟ္မဒတ္တကုမာရောတိဿ နာမံ အကံသု။ တဿ ဇာတဒိဝသေယေဝ ပုရောဟိတဿပိ ပုတ္တော ဇာယိ၊ တဿ မုခံ အတိဝိယ သောဘတိ၊ တေနဿ ဒရီမုခေါတိ နာမံ အကံသု။ တေ ဥဘောပိ ရာဇကုလေယေဝ သံဝဍ္ဎာ အညမညံ ပိယသဟာယာ ဟုတွာ သောဠသဝဿကာလေ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ‘‘သဗ္ဗသမယသိပ္ပဉ္စ သိက္ခိဿာမ၊ ဒေသစာရိတ္တဉ္စ ဇာနိဿာမာ’’တိ ဂါမနိဂမာဒီသု စရန္တာ ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဒေဝကုလေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ဗာရာဏသိံ ဘိက္ခာယ ပဝိသိံသု။ တတ္ထ ဧကသ္မိံ ကုလေ ‘‘ဗြာဟ္မဏေ ဘောဇေတွာ ¶ ဝါစနကံ ဒဿာမာ’’တိ ပါယာသံ ပစိတွာ အာသနာနိ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ။ မနုဿာ တေ ဥဘောပိ ဘိက္ခာယ စရန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ အာဂတာ’’တိ ဂေဟံ ပဝေသေတွာ မဟာသတ္တဿ အာသနေ သုဒ္ဓဝတ္ထံ ပညာပေသုံ၊ ဒရီမုခဿ အာသနေ ရတ္တကမ္ဗလံ။ ဒရီမုခေါ တံ နိမိတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ မယှံ သဟာယော ဗာရာဏသိရာဇာ ဘဝိဿတိ၊ အဟံ သေနာပတီ’’တိ အညာသိ။ တေ တတ္ထ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝါစနကံ ဂဟေတွာ ¶ မင်္ဂလံ ဝတွာ နိက္ခမ္မ တံ ရာဇုယျာနံ အဂမံသု။ တတ္ထ မဟာသတ္တော မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ နိပဇ္ဇိ၊ ဒရီမုခေါ ပနဿ ပါဒေ ပရိမဇ္ဇန္တော နိသီဒိ။

တဒါ ဗာရာဏသိရညော မတဿ သတ္တမော ဒိဝသော ဟောတိ။ ပုရောဟိတော ရညော သရီရကိစ္စံ ကတွာ အပုတ္တကေ ရဇ္ဇေ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဖုဿရထံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဖုဿရထဝိဿဇ္ဇနကိစ္စံ မဟာဇနကဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၂၃ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဖုဿရထော နဂရာ နိက္ခမိတွာ စတုရင်္ဂိနိယာ ¶ သေနာယ ပရိဝုတော အနေကသတေဟိ တူရိယေဟိ ဝဇ္ဇမာနေဟိ ဥယျာနဒွါရံ ပါပုဏိ။ ဒရီမုခေါ တူရိယသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘သဟာယဿ မေ ဖုဿရထော အာဂစ္ဆတိ၊ အဇ္ဇေဝေသ ရာဇာ ဟုတွာ မယှံ သေနာပတိဋ္ဌာနံ ဒဿတိ၊ ကော မေ ဃရာဝါသေနတ္ထော၊ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ အနာမန္တေတွာဝ ဧကမန္တံ ဂန္တွာ ပဋိစ္ဆန္နေ အဋ္ဌာသိ။ ပုရောဟိတော ဥယျာနဒွါရေ ရထံ ဌပေတွာ ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌော ဗောဓိသတ္တံ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ နိပန္နံ ဒိသွာ ပါဒေသု လက္ခဏာနိ ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ ပုညဝါ သတ္တော ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရာနံ စတုန္နမ္ပိ မဟာဒီပါနံ ရဇ္ဇံ ကာရေတုံ သမတ္ထော၊ ဓိတိ ပနဿ ကီဒိသာ’’တိ သဗ္ဗတူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပဗုဇ္ဈိတွာ မုခတော သာဋကံ အပနေတွာ မဟာဇနံ ဩလောကေတွာ ပုန သာဋကေန မုခံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ထောကံ နိပဇ္ဇိတွာ ပဿဒ္ဓဒရထော ဥဋ္ဌာယ သိလာပဋ္ဋေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ ပုရောဟိတော ဇာဏုကေန ပတိဋ္ဌာယ ‘‘ဒေဝ၊ ရဇ္ဇံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အပုတ္တကံ ဘဏေ ရဇ္ဇ’’န္တိ။ ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ တေ တဿ ဥယျာနေယေဝ အဘိသေကံ အကံသု။ သော ယသမဟန္တတာယ ဒရီမုခံ အသရိတွာဝ ရထံ အဘိရုယှ မဟာဇနပရိဝုတော နဂရံ ပဝိသိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ရာဇဒွါရေ ဌိတောဝ အမစ္စာနံ ဌာနန္တရာနိ ဝိစာရေတွာ ပါသာဒံ အဘိရုဟိ။

တသ္မိံ ¶ ခဏေ ဒရီမုခေါ ‘‘သုညံ ဒါနိ ဥယျာန’’န္တိ အာဂန္တွာ မင်္ဂလသိလာယ နိသီဒိ၊ အထဿ ပုရတော ပဏ္ဍုပလာသံ ပတိ။ သော တသ္မိံယေဝ ပဏ္ဍုပလာသေ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတွာ တိလက္ခဏံ သမ္မသိတွာ ပထဝိံ ဥန္နာဒေန္တော ပစ္စေကဗောဓိံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ တဿ တင်္ခဏညေဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ အန္တရဓာယိ၊ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ အာကာသတော ဩတရိတွာ သရီရေ ပဋိမုဉ္စိ။ တာဝဒေဝ အဋ္ဌပရိက္ခာရဓရော ဣရိယာပထသမ္ပန္နော ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရော ဝိယ ဟုတွာ ¶ ဣဒ္ဓိယာ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရံ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ ယသမဟန္တတာယ ပန ယသေန ပမတ္တော ဟုတွာ စတ္တာလီသ ဝဿာနိ ဒရီမုခံ န သရိ၊ စတ္တာလီသေ ပန သံဝစ္ဆရေ အတီတေ တံ သရိတွာ ‘‘မယှံ သဟာယော ဒရီမုခေါ နာမ အတ္ထိ၊ ကဟံ နု ခေါ သော’’တိ တံ ဒဋ္ဌုကာမော အဟောသိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ အန္တေပုရေပိ ပရိသမဇ္ဈေပိ ‘‘ကဟံ နု ခေါ မယှံ သဟာယော ဒရီမုခေါ ¶ ၊ ယော မေ တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ကထေတိ၊ မဟန္တမဿ ယသံ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ တဿ ပုနပ္ပုနံ တံ သရန္တဿေဝ အညာနိ ဒသ သံဝစ္ဆရာနိ အတိက္ကန္တာနိ။

ဒရီမုခပစ္စေကဗုဒ္ဓါပိ ပညာသဝဿစ္စယေန အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘မံ ခေါ သဟာယော သရတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ဣဒါနိ သော မဟလ္လကော ပုတ္တဓီတာဒီဟိ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော၊ ဂန္တွာ ဓမ္မံ ကထေတွာ ပဗ္ဗာဇေဿာမိ န’’န္တိ ဣဒ္ဓိယာ အာကာသေန အာဂန္တွာ ဥယျာနေ ဩတရိတွာ သုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ သိလာပဋ္ဋေ နိသီဒိ။ ဥယျာနပါလော တံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ကုတော တုမှေ ဧထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရတော’’တိ။ ‘‘ကေ နာမ တုမှေ’’တိ? ‘‘ဒရီမုခပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နာမာဟံ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ ရာဇာနံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘အာမ ဇာနာမိ၊ ဂိဟိကာလေ နော သဟာယော’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ရာဇာ တုမှေ ဒဋ္ဌုကာမော၊ ကထေဿာမိ တဿ တုမှာကံ အာဂတဘာဝ’’န္တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ ကထေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ တုရိတတုရိတောဝ ဂန္တွာ တဿ သိလာပဋ္ဋေ နိသိန္နဘာဝံ ရညော ကထေသိ။ ရာဇာ ‘‘အာဂတော ကိရ မေ သဟာယော၊ ပဿိဿာမိ န’’န္တိ ရထံ အာရုယှ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဥယျာနံ ဂန္တွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ နံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ‘‘ကိံ၊ ဗြဟ္မဒတ္တ၊ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ အဂတိဂမနံ န ဂစ္ဆသိ၊ ဓနတ္ထာယ ¶ လောကံ န ပီဠေသိ၊ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောသီ’’တိအာဒီနိ ¶ ဝဒန္တော ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ဗြဟ္မဒတ္တ၊ မဟလ္လကောသိ၊ ဧတရဟိ ကာမေ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတုံ တေ သမယော’’တိ ဝတွာ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၄။

‘‘ပင်္ကော စ ကာမာ ပလိပေါ စ ကာမာ၊ ဘယဉ္စ မေတံ တိမူလံ ပဝုတ္တံ၊

ရဇော စ ဓူမော စ မယာ ပကာသိတာ၊ ဟိတွာ တုဝံ ပဗ္ဗဇ ဗြဟ္မဒတ္တာ’’တိ။

တတ္ထ ပင်္ကောတိ ဥဒကေ ဇာတာနိ တိဏသေဝါလကုမုဒဂစ္ဆာဒီနိ အဓိပ္ပေတာနိ။ ယထာ ဟိ ဥဒကံ တရန္တံ တာနိ လဂ္ဂါပေန္တိ သဇ္ဇာပေန္တိ၊ တထာ သံသာရသာဂရံ တရန္တဿ ယောဂါဝစရဿ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ သဗ္ဗေ ဝါ ပန ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမာ လဂ္ဂါပနဝသေန ပင်္ကော နာမ။ ဣမသ္မိဉှိ ပင်္ကေ အာသတ္တာ ဝိသတ္တာ ဒေဝါပိ မနုဿာပိ တိရစ္ဆာနာပိ ကိလမန္တိ ရောဒန္တိ ပရိဒေဝန္တိ။ ပလိပေါ စ ကာမာတိ ပလိပေါ ဝုစ္စတိ မဟာကဒ္ဒမော၊ ယမှိ လဂ္ဂါ သူကရမိဂါဒယောပိ သီဟာပိ ဝါရဏာပိ အတ္တာနံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂန္တုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမာပိ တံသရိက္ခတာယ ‘‘ပလိပါ’’တိ ဝုတ္တာ။ ပညဝန္တောပိ ဟိ သတ္တာ တေသု ကာမေသု သကိံ လဂ္ဂကာလတော ပဋ္ဌာယ တေ ကာမေ ပဒါလေတွာ သီဃံ ဥဋ္ဌာယ အကိဉ္စနံ အပလိဗောဓံ ရမဏီယံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂန္တုံ န သက္ကောန္တိ။ ဘယဉ္စ မေတန္တိ ဘယဉ္စ ဧတံ၊ မ-ကာရော ဗျဉ္ဇနသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တော။ တိမူလန္တိ တီဟိ မူလေဟိ ပတိဋ္ဌိတံ ဝိယ ¶ အစလံ။ ဗလဝဘယဿေတံ နာမံ။ ပဝုတ္တန္တိ မဟာရာဇ၊ ဧတေ ကာမာ နာမ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဿ အတ္တာနုဝါဒဘယာဒိကဿ စေဝ ဒွတ္တိံသကမ္မကရဏဆနဝုတိရောဂဝသပ္ပဝတ္တဿ စ ဘယဿ ပစ္စယဋ္ဌေန ဗလဝဘယန္တိ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကေဟိ စေဝ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တေဟိ စ ပဝုတ္တံ ကထိတံ၊ ဒီပိတန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဘယဉ္စ မေတန္တိ ဘယဉ္စ မယာ ဧတံ တိမူလံ ပဝုတ္တန္တိ ဧဝဉ္စေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောယေဝ။

ရဇော စ ဓူမော စာတိ ရဇဓူမသဒိသတ္တာ ‘‘ရဇော’’တိ စ ‘‘ဓူမော’’တိ စ မယာ ပကာသိတာ။ ယထာ ဟိ သုနှာတဿ သုဝိလိတ္တာလင်္ကတဿ ပုရိသဿ သရီရေ သုခုမရဇံ ပတိတံ၊ တံ သရီရံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ သောဘာရဟိတံ ကိလိဋ္ဌံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ဣဒ္ဓိဗလေန အာကာသေန အာဂန္တွာ စန္ဒော ဝိယ စ သူရိယော ဝိယ ¶ စ လောကေ ပညာတာပိ သကိံ ကာမရဇဿ အန္တော ပတိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂုဏဝဏ္ဏဂုဏသောဘာဂုဏသုဒ္ဓီနံ ဥပဟတတ္တာ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ သောဘာရဟိတာ ကိလိဋ္ဌာယေဝ ဟောန္တိ။ ယထာ စ ဓူမေန ပဟဋကာလတော ပဋ္ဌာယ သုပရိသုဒ္ဓါပိ ဘိတ္တိ ကာဠဝဏ္ဏာ ဟောတိ၊ ဧဝံ အတိပရိသုဒ္ဓညာဏာပိ ¶ ကာမဓူမေန ပဟဋကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂုဏဝိနာသပ္ပတ္တိယာ မဟာဇနမဇ္ဈေ ကာဠကာဝ ဟုတွာ ပညာယန္တိ။ ဣတိ ရဇဓူမသရိက္ခတာယ ဧတေ ကာမာ ‘‘ရဇော စ ဓူမော စာ’’တိ မယာ တုယှံ ပကာသိတာ၊ တသ္မာ ဣမေ ကာမေ ဟိတွာ တုဝံ ပဗ္ဗဇ ဗြဟ္မဒတ္တာတိ ရာဇာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥဿာဟံ ဇနေတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ကိလေသေဟိ အတ္တနော ဗဒ္ဓဘာဝံ ကထေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၅။

‘‘ဂဓိတော စ ရတ္တော စ အဓိမုစ္ဆိတော စ၊ ကာမေသွဟံ ဗြာဟ္မဏ ဘိံသရူပံ၊

တံ နုဿဟေ ဇီဝိကတ္ထော ပဟာတုံ၊ ကာဟာမိ ပုညာနိ အနပ္ပကာနီ’’တိ။

တတ္ထ ဂဓိတောတိ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထေန ဗဒ္ဓါ။ ရတ္တောတိ ပကတိဇဟာပနေန ရာဂေန ရတ္တော။ အဓိမုစ္ဆိတောတိ အတိဝိယ မုစ္ဆိတော။ ကာမေသွဟန္တိ ဒုဝိဓေသုပိ ကာမေသု အဟံ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ဒရီမုခပစ္စေကဗုဒ္ဓံ အာလပတိ။ ဘိံသရူပန္တိ ဗလဝရူပံ။ တံ နုဿဟေတိ တံ ဒုဝိဓမ္ပိ ကာမံ န ဥဿဟာမိ န သက္ကောမိ။ ဇီဝိကတ္ထော ပဟာတုန္တိ ဣမာယ ဇီဝိကာယ အတ္ထိကော အဟံ တံ ကာမံ ပဟာတုံ န သက္ကောမီတိ ဝဒတိ။ ကာဟာမိ ပုညာနီတိ ဣဒါနိ ဒါနသီလဥပေါသထကမ္မသင်္ခါတာနိ ပုညာနိ အနပ္ပကာနိ ဗဟူနိ ကရိဿာမီတိ။

ဧဝံ ကိလေသကာမော နာမေသ သကိံ အလ္လီနကာလတော ပဋ္ဌာယ အပနေတုံ န သက္ကောတိ၊ ယေန သံကိလိဋ္ဌစိတ္တော ¶ မဟာပုရိသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေန ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဂုဏေ ကထိတေပိ ‘‘ပဗ္ဗဇိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ အာဟ။ ယောယံ ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ အတ္တနိ သမ္ဘဝေန ဉာဏေန ဗုဒ္ဓကရဓမ္မေ ဝိစိနန္တော တတိယံ နေက္ခမ္မပါရမိံ ဒိသွာ –

‘‘ဣမံ ¶ တွံ တတိယံ တာဝ၊ ဒဠှံ ကတွာ သမာဒိယ၊

နေက္ခမ္မပါရမိတံ ဂစ္ဆ၊ ယဒိ ဗောဓိံ ပတ္တုမိစ္ဆသိ။

‘‘ယထာ အန္ဒုဃရေ ပုရိသော၊ စိရဝုတ္ထော ဒုခဋ္ဋိတော၊

န တတ္ထ ရာဂံ ဇနေတိ၊ မုတ္တိံယေဝ ဂဝေသတိ။

‘‘တထေဝ တွံ သဗ္ဗဘဝေ၊ ပဿ အန္ဒုဃရေ ဝိယ၊

နေက္ခမ္မာဘိမုခေါ ဟုတွာ၊ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ။ –

ဧဝံ နေက္ခမ္မေ ဂုဏံ ပရိကိတ္တေသိ၊ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေန ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝဏ္ဏံ ဝတွာ ‘‘ကိလေသေ ဆဍ္ဍေတွာ သမဏော ဟောဟီ’’တိ ဝုစ္စမာနောပိ ‘‘နာဟံ ကိလေသေ ဆဍ္ဍေတွာ သမဏော ဘဝိတုံ သက္ကောမီ’’တိ ဝဒတိ။

ဣမသ္မိံ ကိရ လောကေ အဋ္ဌ ဥမ္မတ္တကာ နာမ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ ‘‘အဋ္ဌ ပုဂ္ဂလာ ဥမ္မတ္တကသညံ ပဋိလဘန္တိ၊ ကာမုမ္မတ္တကော လောဘဝသံ ဂတော ¶ ၊ ကောဓုမ္မတ္တကော ဒေါသဝသံ ဂတော၊ ဒိဋ္ဌုမ္မတ္တကော ဝိပလ္လာသဝသံ ဂတော၊ မောဟုမ္မတ္တကော အညာဏဝသံ ဂတော၊ ယက္ခုမ္မတ္တကော ယက္ခဝသံ ဂတော၊ ပိတ္တုမ္မတ္တကော ပိတ္တဝသံ ဂတော၊ သုရုမ္မတ္တကော ပါနဝသံ ဂတော၊ ဗျသနုမ္မတ္တကော သောကဝသံ ဂတော’’တိ။ ဣမေသု အဋ္ဌသု ဥမ္မတ္တကေသု မဟာသတ္တော ဣမသ္မိံ ဇာတကေ ကာမုမ္မတ္တကော ဟုတွာ လောဘဝသံ ဂတော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဂုဏံ န အညာသိ။

ဧဝံ အနတ္ထကာရကံ ပန ဣမံ ဂုဏပရိဓံသကံ လောဘဇာတံ ကသ္မာ သတ္တာ ပရိမုဉ္စိတုံ န သက္ကောန္တီတိ? အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ အနေကာနိ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿာနိ ဧကတော ဗန္ဓိတဘာဝေန။ ဧဝံ သန္တေပိ တံ ပဏ္ဍိတာ ‘‘အပ္ပဿာဒါ ကာမာ’’တိအာဒီနံ အနေကေသံ ပစ္စဝေက္ခဏာနံ ဝသေန ပဇဟန္တိ။ တေနေဝ ဒရီမုခပစ္စေကဗုဒ္ဓါ မဟာသတ္တေန ‘‘ပဗ္ဗဇိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ ဥတ္တရိမ္ပိ ဩဝဒန္တော ဒွေ ဂါထာ အာဟ။

၁၆။

‘‘ယော ¶ အတ္ထကာမဿ ဟိတာနုကမ္ပိနော၊ ဩဝဇ္ဇမာနော န ကရောတိ သာသနံ၊

ဣဒမေဝ သေယျော ဣတိ မညမာနော၊ ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘမုပေတိ မန္ဒော။

၁၇။

‘‘သော ¶ ဃောရရူပံ နိရယံ ဥပေတိ၊ သုဘာသုဘံ မုတ္တကရီသပူရံ၊

သတ္တာ သကာယေ န ဇဟန္တိ ဂိဒ္ဓါ၊ ယေ ဟောန္တိ ကာမေသု အဝီတရာဂါ’’တိ။

တတ္ထ အတ္ထကာမဿာတိ ဝုဍ္ဎိကာမဿ။ ဟိတာနုကမ္ပိနောတိ ဟိတေန မုဒုစိတ္တေန အနုကမ္ပန္တဿ။ ဩဝဇ္ဇမာနောတိ ဩဝဒိယမာနော။ ဣဒမေဝ သေယျောတိ ယံ အတ္တနာ ဂဟိတံ အသေယျံ အနုတ္တမမ္ပိ သမာနံ၊ တံ ဣဒမေဝ သေယျော ဣတိ မညမာနော။ မန္ဒောတိ သော အညာဏပုဂ္ဂလော မာတုကုစ္ဆိယံ ဝါသံ နာတိက္ကမတိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘံ ဥပေတိယေဝါတိ အတ္ထော။

သော ဃောရရူပန္တိ မဟာရာဇ၊ သော မန္ဒော တံ မာတုကုစ္ဆိံ ဥပေန္တော ဃောရရူပံ ဒါရုဏဇာတိကံ နိရယံ ဥပေတိ နာမ။ မာတုကုစ္ဆိ ဟိ နိရဿာဒဋ္ဌေန ဣဓ ‘‘နိရယော’’တိ ဝုတ္တော၊ ‘‘စတုကုဋ္ဋိကနိရယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘စတုကုဋ္ဋိကနိရယော နာမ ကတရော’’တိ ဝုတ္တေ မာတုကုစ္ဆိမေဝ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဝီစိမဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တဿ ဟိ အပရာပရံ အာဓာဝနပရိဓာဝနံ ဟောတိယေဝ၊ တသ္မာ တံ ‘‘စတုကုဋ္ဋိကနိရယော’’တိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ၊ မာတုကုစ္ဆိယံ ပန နဝ ¶ ဝါ ဒသ ဝါ မာသေ စတူဟိပိ ပဿေဟိ ဣတော စိတော စ ဓာဝိတုံ နာမ န သက္ကာ၊ အတိသမ္ဗာဓေ ဩကာသေ စတုကောဋေန စတုသင်္ကုဋိတေနေဝ ဟုတွာ အစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဧသ ‘‘စတုကုဋ္ဋိကနိရယော’’တိ ဝုစ္စတိ။

သုဘာသုဘန္တိ သုဘာနံ အသုဘံ။ သုဘာနဉှိ သံသာရဘီရုကာနံ ယောဂါဝစရကုလပုတ္တာနံ မာတုကုစ္ဆိ ဧကန္တံ အသုဘသမ္မတော။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘အဇညံ ဇညသင်္ခါတံ၊ အသုစိံ သုစိသမ္မတံ၊

နာနာကုဏပပရိပူရံ၊ ဇညရူပံ အပဿတော။

‘‘ဓိရတ္ထုမံ အာတုရံ ပူတိကာယံ၊ ဇေဂုစ္ဆိယံ အဿုစိံ ဗျာဓိဓမ္မံ၊

ယတ္ထပ္ပမတ္တာ အဓိမုစ္ဆိတာ ပဇာ၊ ဟာပေန္တိ မဂ္ဂံ သုဂတူပပတ္တိယာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၃။၁၂၈-၁၂၉)၊

သတ္တာတိ အာသတ္တာ ဝိသတ္တာ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ သကာယေ န ဇဟန္တီတိ တံ မာတုကုစ္ဆိံ န ပရိစ္စဇန္တိ ¶ ။ ဂိဒ္ဓါတိ ဂဓိတာ။ ယေ ဟောန္တီတိ ယေ ကာမေသု အဝီတရာဂါ ဟောန္တိ၊ တေ ဧတံ ဂဗ္ဘဝါသံ န ဇဟန္တီတိ။

ဧဝံ ¶ ဒရီမုခပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဂဗ္ဘဩက္ကန္တိမူလကဉ္စ၊ ပရိဟာရမူလကဉ္စ ဒုက္ခံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနမူလကံ ဒဿေတုံ ဒိယဍ္ဎဂါထမာဟ။

၁၈။

‘‘မီဠှေန လိတ္တာ ရုဟိရေန မက္ခိတာ၊ သေမှေန လိတ္တာ ဥပနိက္ခမန္တိ၊

ယံ ယဉှိ ကာယေန ဖုသန္တိ တာဝဒေ၊ သဗ္ဗံ အသာတံ ဒုခမေဝ ကေဝလံ။

၁၉။

‘‘ဒိသွာ ဝဒါမိ န ဟိ အညတော သဝံ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဗဟုကံ သရာမီ’’တိ။

တတ္ထ မီဠှေန လိတ္တာတိ မဟာရာဇ၊ ဣမေ သတ္တာ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမန္တာ န စတုဇ္ဇာတိဂန္ဓေဟိ ဝိလိမ္ပိတွာ သုရဘိမာလံ ပိဠန္ဓိတွာ နိက္ခမန္တိ၊ ပုရာဏဂူထေန ပန မက္ခိတာ ပလိဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ နိက္ခမန္တိ။ ရုဟိရေန မက္ခိတာတိ ရတ္တလောဟိတစန္ဒနာနုလိတ္တာပိ စ ဟုတွာ န နိက္ခမန္တိ၊ ရတ္တလောဟိတမက္ခိတာ ပန ဟုတွာ နိက္ခမန္တိ။ သေမှေန လိတ္တာတိ န စာပိ သေတစန္ဒနဝိလိတ္တာ နိက္ခမန္တိ၊ ဗဟလပိစ္ဆိလသေမှလိတ္တာ ပန ဟုတွာ နိက္ခမန္တိ။ ဣတ္ထီနဉှိ ¶ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနကာလေ ဧတာ အသုစိယော နိက္ခမန္တိ။ တာဝဒေတိ တသ္မိံ သမယေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မဟာရာဇ၊ ဣမေ သတ္တာ တသ္မိံ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနသမယေ ဧဝံ မီဠှာဒိလိတ္တာ နိက္ခမန္တာ ယံ ယံ နိက္ခမနမဂ္ဂပဒေသံ ဝါ ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ ဖုသန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ အသာတံ အမဓုရံ ကေဝလံ အသမ္မိဿံ ဒုက္ခမေဝ ဖုသန္တိ၊ သုခံ နာမ တေသံ တသ္မိံ သမယေ နတ္ထီတိ။

ဒိသွာ ဝဒါမိ န ဟိ အညတော သဝန္တိ မဟာရာဇ၊ အဟံ ဣမံ ဧတ္တကံ ဝဒန္တော န အညတော သဝံ၊ အညဿ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ တံ သုတွာ န ဝဒါမိ၊ အတ္တနော ပန ပစ္စေကဗောဓိဉာဏေန ဒိသွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဗဟုကန္တိ ဣဒံ အတ္တနော အာနုဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မဟာရာဇ၊ အဟဉှိ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓပဋိပါဋိသင်္ခါတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဗဟုကံ သရာမိ၊ သတသဟဿကပ္ပာဓိကာနိ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ သရာမီတိ။

ဣဒါနိ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ‘‘ဧဝံ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ရာဇာနံ သုဘာသိတကထာယ သင်္ဂဏှီ’’တိ ဝတွာ ဩသာနေ ဥပဍ္ဎဂါထမာဟ –

‘‘စိတြာဟိ ¶ ¶ ဂါထာဟိ သုဘာသိတာဟိ၊ ဒရီမုခေါ နိဇ္ဈာပယိ သုမေဓ’’န္တိ။

တတ္ထ စိတြာဟီတိ အနေကတ္ထသန္နိဿိတာဟိ။ သုဘာသိတာဟီတိ သုကထိတာဟိ။ ဒရီမုခေါ နိဇ္ဈာပယိ သုမေဓန္တိ ဘိက္ခဝေ၊ သော ဒရီမုခပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တံ သုမေဓံ သုန္ဒရပညံ ကာရဏာကာရဏဇာနနသမတ္ထံ ရာဇာနံ နိဇ္ဈာပေသိ သညာပေသိ၊ အတ္တနော ဝစနံ ဂဏှာပေသီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ကာမေသု ဒေါသံ ဒဿေတွာ အတ္တနော ဝစနံ ဂါဟာပေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဣဒါနိ ပဗ္ဗဇ ဝါ မာ ဝါ၊ မယာ ပန တုယှံ ကာမေသု အာဒီနဝေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စ အာနိသံသော ကထိတော၊ တွံ အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ ဝတွာ သုဝဏ္ဏရာဇဟံသော ဝိယ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဝလာဟကဂဗ္ဘံ မဒ္ဒန္တော နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရမေဝ ဂတော။ မဟာသတ္တော ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ သိရသ္မိံ ဌပေတွာ နမဿမာနော တသ္မိံ ဒဿနဝိသယေ ¶ အတီတေ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ မဟာဇနဿ ရောဒန္တဿ ပရိဒေဝန္တဿ ကာမေ ပဟာယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ န စိရဿေဝ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟူ သောတာပန္နာဒယော အဟေသုံ။ တဒါ ရာဇာ အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ဒရီမုခဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၇၉] ၄။ နေရုဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကာကောလာ ကာကသင်္ဃာ စာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဧကံ ပစ္စန္တဂါမံ အဂမာသိ။ မနုဿာ တဿ ဣရိယာပထေ ပသီဒိတွာ တံ ဘောဇေတွာ ပဋိညံ ဂဟေတွာ အရညေ ပဏ္ဏသာလံ ကတွာ တတ္ထ ဝသာပေသုံ၊ အတိဝိယ စဿ သက္ကာရံ ကရိံသု။ အထေကေ သဿတဝါဒါ အာဂမံသု။ တေ တေသံ ဝစနံ သုတွာ ထေရဿ ဝါဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သဿတဝါဒံ ဂဟေတွာ တေသညေဝ သက္ကာရံ ကရိံသု။ တတော ဥစ္ဆေဒဝါဒါ အာဂမံသု ¶ တေ သဿတဝါဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဥစ္ဆေဒဝါဒမေဝ ဂဏှိံသု။ အထညေ အစေလကာ အာဂမိံသု။ တေ ဥစ္ဆေဒဝါဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အစေလကဝါဒံ ဂဏှိံသု။ သော တေသံ ဂုဏာဂုဏံ အဇာနန္တာနံ ¶ မနုဿာနံ သန္တိကေ ဒုက္ခေန ဝသိတွာ ဝုတ္ထဝဿော ပဝါရေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ကတပဋိသန္ထာရော ‘‘ကဟံ ဝဿံဝုတ္ထောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပစ္စန္တံ နိဿာယ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ‘‘သုခံ ဝုတ္ထောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ဘန္တေ၊ ဂုဏာဂုဏံ အဇာနန္တာနံ သန္တိကေ ဒုက္ခံ ဝုတ္ထောသ္မီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခု ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တာပိ ဂုဏာဂုဏံ အဇာနန္တေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဒိဝသမ္ပိ န ဝသိံသု၊ တွံ အတ္တနော ဂုဏာဂုဏံ အဇာနနဋ္ဌာနေ ကသ္မာ ဝသီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သုဝဏ္ဏဟံသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ကနိဋ္ဌဘာတာပိဿ ¶ အတ္ထိ။ တေ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတေ ဝသန္တာ ဟိမဝန္တပဒေသေ သယံဇာတသာလိံ ခါဒန္တိ။ တေ ဧကဒိဝသံ တတ္ထ စရိတွာ စိတ္တကူဋံ အာဂစ္ဆန္တာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကံ နေရုံ နာမ ကဉ္စနပဗ္ဗတံ ဒိသွာ တဿ မတ္ထကေ နိသီဒိံသု။ တံ ပန ပဗ္ဗတံ နိဿာယ ဝသန္တာ သကုဏသင်္ဃာ စတုပ္ပဒါ စ ဂေါစရဘူမိယံ နာနာဝဏ္ဏာ ဟောန္တိ၊ ပဗ္ဗတံ ပဝိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ တေ သဗ္ဗေ တဿောဘာသေန သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ဟောန္တိ။ တံ ဒိသွာ ဗောဓိသတ္တဿ ကနိဋ္ဌော တံ ကာရဏံ အဇာနိတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ ဘာတရာ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၀။

‘‘ကာကောလာ ကာကသင်္ဃာ စ၊ မယဉ္စ ပတတံ ဝရာ၊

သဗ္ဗေဝ သဒိသာ ဟောမ၊ ဣမံ အာဂမ္မ ပဗ္ဗတံ။

၂၁။

‘‘ဣဓ သီဟာ စ ဗျဂ္ဃာ စ၊ သိင်္ဂါလာ စ မိဂါဓမာ၊

သဗ္ဗေဝ သဒိသာ ဟောန္တိ၊ အယံ ကော နာမ ပဗ္ဗတော’’တိ။

တတ္ထ ကာကောလာတိ ဝနကာကာ။ ကာကသင်္ဃာတိ ပကတိကာကသင်္ဃာ စ။ ပတတံ ဝရာတိ ပက္ခီနံ သေဋ္ဌာ။ သဒိသာ ဟောမာတိ သဒိသဝဏ္ဏာ ဟောမ။

တဿ ¶ ဝစနံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၂၂။

‘‘ဣမံ နေရူတိ ဇာနန္တိ၊ မနုဿာ ပဗ္ဗတုတ္တမံ၊

ဣဓ ဝဏ္ဏေန သမ္ပန္နာ၊ ဝသန္တိ သဗ္ဗပါဏိနော’’တိ။

တတ္ထ ဣဓ ဝဏ္ဏေနာတိ ဣမသ္မိံ နေရုပဗ္ဗတေ ဩဘာသေန ဝဏ္ဏသမ္ပန္နာ ဟုတွာ။

တံ ¶ သုတွာ ကနိဋ္ဌော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၂၃။

‘‘အမာနနာ ယတ္ထ သိယာ၊ အန္တာနံ ဝါ ဝိမာနနာ၊

ဟီနသမ္မာနနာ ဝါပိ၊ န တတ္ထ ဝိသတိံဝသေ။

၂၄။

‘‘ယတ္ထာလသော စ ဒက္ခော စ၊ သူရော ဘီရု စ ပူဇိယာ၊

န တတ္ထ သန္တော ဝသန္တိ၊ အဝိသေသကရေ နရေ။

၂၅။

‘‘နာယံ ¶ နေရု ဝိဘဇတိ၊ ဟီနဥက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမေ၊

အဝိသေသကရော နေရု၊ ဟန္ဒ နေရုံ ဇဟာမသေ’’တိ။

တတ္ထ ပဌမဂါထာယ အယမတ္ထော – ယတ္ထ သန္တာနံ ပဏ္ဍိတာနံ သီလသမ္ပန္နာနံ မာနနဿ အဘာဝေန အမာနနာ အဝမညနာ စ အဝမာနဝသေန ဝိမာနနာ ဝါ ဟီနာနံ ဝါ ဒုဿီလာနံ သမ္မာနနာ သိယာ၊ တတ္ထ နိဝါသေ န ဝသေယျ။ ပူဇိယာတိ ဧတေ ဧတ္ထ ဧကသဒိသာယ ပူဇာယ ပူဇနီယာ ဟောန္တိ၊ သမကံ သက္ကာရံ လဘန္တိ။ ဟီနဥက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမေတိ ဇာတိဂေါတ္တကုလပ္ပဒေသသီလာစာရဉာဏာဒီဟိ ဟီနေ စ မဇ္ဈိမေ စ ဥက္ကဋ္ဌေ စ အယံ န ဝိဘဇတိ။ ဟန္ဒာတိ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော။ ဇဟာမသေတိ ပရိစ္စဇာမ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဥဘောပိ တေ ဟံသာ ဥပ္ပတိတွာ စိတ္တကူဋမေဝ ဂတာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ကနိဋ္ဌဟံသော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဇေဋ္ဌကဟံသော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

နေရုဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၈၀] ၅။ အာသင်္ကဇာတကဝဏ္ဏနာ

အာသာဝတီ ¶ နာမ လတာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏဒုတိယိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဣန္ဒြိယဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၈။၆၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကေန ¶ ဥက္ကဏ္ဌာပိတောသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပုရာဏဒုတိယိကာယ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု ဧသာ ဣတ္ထီ တုယှံ အနတ္ထကာရိကာ၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ ဧတံ နိဿာယ စတုရင်္ဂိနိသေနံ ဇဟိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ မဟန္တံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တော တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ ဝသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိဂါမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ ¶ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝနမူလဖလာဟာရော အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝသိ။ တသ္မိံ ကာလေ ဧကော ပုညသမ္ပန္နော သတ္တော တာဝတိံသဘဝနတော စဝိတွာ တသ္မိံ ဌာနေ ပဒုမသရေ ဧကသ္မိံ ပဒုမဂဗ္ဘေ ဒါရိကာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သေသပဒုမေသု ပုရာဏဘာဝံ ပတွာ ပတန္တေသုပိ တံ မဟာကုစ္ဆိကံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတေဝ။ တာပသော နဟာယိတုံ ပဒုမသရံ ဂတော တံ ဒိသွာ ‘‘အညေသု ပဒုမေသု ပတန္တေသုပိ ဣဒံ မဟာကုစ္ဆိကံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဥဒကသာဋကံ နိဝါသေတွာ ဩတရန္တော ဂန္တွာ တံ ပဒုမံ ဝိဝရိတွာ တံ ဒါရိကံ ဒိသွာ ဓီတုသညံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပဏ္ဏသာလံ အာနေတွာ ပဋိဇဂ္ဂိ။ သာ အပရဘာဂေ သောဠသဝဿိကာ ဟုတွာ အဘိရူပါ အဟောသိ ဥတ္တမရူပဓရာ အတိက္ကန္တာ မာနုသကဝဏ္ဏံ၊ အပတ္တာ ဒေဝဝဏ္ဏံ။ တဒါ သက္ကော ဗောဓိသတ္တဿ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ၊ သော တံ ဒါရိကံ ဒိသွာ ‘‘ကုတော ဧသာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ လဒ္ဓနိယာမံ သုတွာ ‘‘ဣမိဿာ ကိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘နိဝါသဋ္ဌာနံ ဝတ္ထာလင်္ကာရဘောဇနဝိဓာနံ၊ မာရိသာ’’တိ။ သော ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ တဿာ ဝသနဋ္ဌာနဿ အာသန္နေ ဖလိကပါသာဒံ မာပေတွာ ဒိဗ္ဗသယနဒိဗ္ဗဝတ္ထာလင်္ကာရဒိဗ္ဗန္နပါနာနိ မာပေသိ။

သော ပါသာဒေါ တဿာ အဘိရုဟနကာလေ ဩတရိတွာ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာတိ၊ အဘိရုဠှကာလေ လင်္ဃိတွာ အာကာသေ တိဋ္ဌတိ။ သာ ဗောဓိသတ္တဿ ¶ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကုရုမာနာ ပါသာဒေ ဝသတိ။ တမေကော ဝနစရကော ဒိသွာ ‘‘အယံ၊ ဝေါ ဘန္တေ၊ ကိံ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဓီတာ မေ’’တိ သုတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ‘‘ဒေဝ၊ မယာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဧဝရူပါ နာမ ဧကဿ တာပသဿ ဓီတာ ဒိဋ္ဌာ’’တိ ရညော အာရောစေသိ။ တံ သုတွာ သော သဝနသံသဂ္ဂေန ဗဇ္ဈိတွာ ဝနစရကံ မဂ္ဂဒေသကံ ကတွာ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ တံ ဌာနံ ဂန္တွာ ခန္ဓာဝါရံ နိဝါသာပေတွာ ဝနစရကံ အာဒါယ အမစ္စဂဏပရိဝုတော အဿမပဒံ ပဝိသိတွာ ¶ မဟာသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ‘‘ဘန္တေ၊ ဣတ္ထိယော နာမ ဗြဟ္မစရိယဿ မလံ၊ တုမှာကံ ဓီတရံ အဟံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ပန ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတသ္မိံ ပဒုမေ’’တိ အာသင်္ကံ ကတွာ ဥဒကံ ဩတရိတွာ အာနီတဘာဝေန တဿာ ကုမာရိကာယ အာသင်္ကာတိ နာမံ အကာသိ။ သော တံ ရာဇာနံ ‘‘ဣမံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာ’’တိ ဥဇုကံ အဝတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဣမာယ ကုမာရိကာယ နာမံ ဇာနန္တော ဂဏှိတွာ ဂစ္ဆာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တုမှေဟိ ¶ ကထိတေ ဉဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အဟံ တေ န ကထေမိ၊ တွံ အတ္တနော ပညာဗလေန နာမံ ဇာနန္တောဝ ဂဟေတွာ ယာဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တတော ပဋ္ဌာယ အမစ္စေဟိ သဒ္ဓိံ ‘‘ကိန္နာမာ နု ခေါ ဧသာ’’တိ နာမံ ဥပဓာရေတိ။ သော ယာနိ ဒုဇ္ဇာနာနိ နာမာနိ၊ တာနိ ကိတ္တေတွာ ‘‘အသုကာ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ကထေတိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘န ဧဝံနာမာ’’တိ ပဋိ�