📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ခုဒ္ဒကနိကာယေ

ဇာတက-အဋ္ဌကထာ

စတုတ္ထော ဘာဂေါ

၁၀။ ဒသကနိပါတော

[၄၃၉] ၁။ စတုဒွါရဇာတကဝဏ္ဏနာ

စတုဒွါရမိဒံ နဂရန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဒုဗ္ဗစဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု နဝကနိပါတဿ ပဌမဇာတကေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဒုဗ္ဗစော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ တွံ ဘိက္ခု ဒုဗ္ဗစတာယ ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ အကတွာ ခုရစက္ကံ အာပါဒေသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကဿပဒသဗလဿ ကာလေ ဗာရာဏသိယံ အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိနော ဧကော ပုတ္တော မိတ္တဝိန္ဒကော နာမ အဟောသိ။ တဿ မာတာပိတရော သောတာပန္နာ အဟေသုံ၊ သော ပန ဒုဿီလော အဿဒ္ဓါ။ အထ နံ အပရဘာဂေ ပိတရိ ကာလကတေ မာတာ ကုဋုမ္ဗံ ဝိစာရေန္တီ အာဟ – ‘‘တာတ၊ တယာ ဒုလ္လဘံ မနုဿတ္တံ လဒ္ဓံ၊ ဒါနံ ဒေဟိ၊ သီလံ ရက္ခာဟိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောဟိ၊ ဓမ္မံ သုဏာဟီ’’တိ။ အမ္မ၊ န မယှံ ဒါနာဒီဟိ အတ္ထော၊ မာ မံ ကိဉ္စိ အဝစုတ္ထ၊ အဟံ ယထာကမ္မံ ဂမိဿာမီတိ။ ဧဝံ ဝဒန္တမ္ပိ နံ ဧကဒိဝသံ ပုဏ္ဏမုပေါသထဒိဝသေ မာတာ အာဟ – ‘‘တာတ၊ အဇ္ဇ အဘိလက္ခိတော မဟာဥပေါသထဒိဝသော၊ အဇ္ဇ ဥပေါသထံ သမာဒိယိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မံ သုတွာ ဧဟိ၊ အဟံ တေ သဟဿံ ဒဿာမီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ဓနလောဘေန ဥပေါသထံ သမာဒိယိတွာ ဘုတ္တပါတရာသော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဒိဝသံ ဝီတိနာမေတွာ ရတ္တိံ ယထာ ဧကမ္ပိ ဓမ္မပဒံ ကဏ္ဏံ န ပဟရတိ၊ တထာ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိတွာ ပုနဒိဝသေ ပါတောဝ မုခံ ဓောဝိတွာ ဂေဟံ ဂန္တွာ နိသီဒိ။

မာတာ ပနဿ ‘‘အဇ္ဇ မေ ပုတ္တော ဓမ္မံ သုတွာ ပါတောဝ ဓမ္မကထိကတ္ထေရံ အာဒါယ အာဂမိဿတီ’’တိ ယာဂုံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒေတွာ အာသနံ ပညပေတွာ တဿာဂမနံ ပဋိမာနေန္တီ တံ ဧကကံ အာဂတံ ဒိသွာ ‘‘တာတ၊ ဓမ္မကထိကော ကေန န အာနီတော’’တိ ဝတွာ ‘‘န မယှံ ဓမ္မကထိကေန အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ယာဂုံ ပိဝါ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘တုမှေဟိ မယှံ သဟဿံ ပဋိဿုတံ၊ တံ တာဝ မေ ဒေထ၊ ပစ္ဆာ ပိဝိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပိဝ၊ တာတ၊ ပစ္ဆာ ဒဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဂဟေတွာဝ ပိဝိဿာမီ’’တိ။ အထဿ မာတာ သဟဿဘဏ္ဍိကံ ပုရတော ဌပေသိ။ သော ယာဂုံ ပိဝိတွာ သဟဿဘဏ္ဍိကံ ဂဟေတွာ ဝေါဟာရံ ကရောန္တော န စိရဿေဝ ဝီသသတသဟဿံ ဥပ္ပာဒေသိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘နာဝံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဝေါဟာရံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော နာဝံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ‘‘အမ္မ၊ အဟံ နာဝါယ ဝေါဟာရံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ မာတာ ‘‘တွံ တာတ၊ ဧကပုတ္တကော၊ ဣမသ္မိံ ဃရေ ဓနမ္ပိ ဗဟု၊ သမုဒ္ဒေါ အနေကာဒီနဝေါ၊ မာ ဂမီ’’တိ နိဝါရေသိ။ သော ‘‘အဟံ ဂမိဿာမေဝ၊ န သက္ကာ မံ နိဝါရေတု’’န္တိ ဝတွာ ‘‘အဟံ တံ၊ တာတ၊ ဝါရေဿာမီ’’တိ မာတရာ ဟတ္ထေ ဂဟိတော ဟတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ မာတရံ ပဟရိတွာ ပါတေတွာ အန္တရံ ကတွာ ဂန္တွာ နာဝါယ သမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိ။

နာဝါ သတ္တမေ ဒိဝသေ မိတ္တဝိန္ဒကံ နိဿာယ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေ နိစ္စလာ အဋ္ဌာသိ။ ကာဠကဏ္ဏိသလာကာ ကရိယမာနာ မိတ္တဝိန္ဒကဿေဝ ဟတ္ထေ တိက္ခတ္တုံ ပတိ။ အထဿ ဥဠုမ္ပံ ဒတွာ ‘‘ဣမံ ဧကံ နိဿာယ ဗဟူ မာ နဿန္တူ’’တိ တံ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေ ခိပိံသု။ တာဝဒေဝ နာဝါ ဇဝေန မဟာသမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိ။ သောပိ ဥဠုမ္ပေ နိပဇ္ဇိတွာ ဧကံ ဒီပကံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ ဖလိကဝိမာနေ စတဿော ဝေမာနိကပေတိယော အဒ္ဒသ။ တာ သတ္တာဟံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ၊ သတ္တာဟံ သုခံ။ သော တာဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တာဟံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိ။ အထ နံ တာ ဒုက္ခာနုဘဝနတ္ထာယ ဂစ္ဆမာနာ ‘‘သာမိ၊ မယံ သတ္တမေ ဒိဝသေ အာဂမိဿာမ၊ ယာဝ မယံ အာဂစ္ဆာမ၊ တာဝ အနုက္ကဏ္ဌမာနော ဣဓေဝ ဝသာ’’တိ ဝတွာ အဂမံသု။ သော တဏှာဝသိကော ဟုတွာ တသ္မိံယေဝ ဖလကေ နိပဇ္ဇိတွာ ပုန သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေန ဂစ္ဆန္တော အပရံ ဒီပကံ ပတွာ တတ္ထ ရဇတဝိမာနေ အဋ္ဌ ဝေမာနိကပေတိယော ဒိသွာ ဧတေနေဝ ဥပါယေန အပရသ္မိံ ဒီပကေ မဏိဝိမာနေ သောဠသ၊ အပရသ္မိံ ဒီပကေ ကနကဝိမာနေ ဒွတ္တိံသ ဝေမာနိကပေတိယော ဒိသွာ တာဟိ သဒ္ဓိံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ တာသမ္ပိ ဒုက္ခံ အနုဘဝိတုံ ဂတကာလေ ပုန သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေန ဂစ္ဆန္တော ဧကံ ပါကာရပရိက္ခိတ္တံ စတုဒွါရံ နဂရံ အဒ္ဒသ။ ဥဿဒနိရယော ကိရေသ၊ ဗဟူနံ နေရယိကသတ္တာနံ ကမ္မကရဏာနုဘဝနဋ္ဌာနံ မိတ္တဝိန္ဒကဿ အလင်္ကတပဋိယတ္တနဂရံ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာသိ။

သော ‘‘ဣမံ နဂရံ ပဝိသိတွာ ရာဇာ ဘဝိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ခုရစက္ကံ ဥက္ခိပိတွာ သီသေ ပစ္စမာနံ နေရယိကသတ္တံ အဒ္ဒသ။ အထဿ တံ တဿ သီသေ ခုရစက္ကံ ပဒုမံ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာသိ။ ဥရေ ပဉ္စင်္ဂိကဗန္ဓနံ ဥရစ္ဆဒပသာဓနံ ဟုတွာ သီသတော ဂလန္တံ လောဟိတံ လောဟိတစန္ဒနဝိလေပနံ ဝိယ ဟုတွာ ပရိဒေဝနသဒ္ဒေါ မဓုရသရော ဂီတသဒ္ဒေါ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘော ပုရိသ၊ စိရံ တယာ ပဒုမံ ဓာရိတံ၊ ဒေဟိ မေ ဧတ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘သမ္မ၊ နယိဒံ ပဒုမံ၊ ခုရစက္ကံ ဧတ’’န္တိ။ ‘‘တွံ မယှံ အဒါတုကာမတာယ ဧဝံ ဝဒသီ’’တိ။ နေရယိကသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘မယှံ ကမ္မံ ခီဏံ ဘဝိဿတိ၊ ဣမိနာပိ မယာ ဝိယ မာတရံ ပဟရိတွာ အာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဒဿာမိဿ ခုရစက္က’’န္တိ။ အထ နံ ‘‘ဧဟိ ဘော၊ ဂဏှ ဣမ’’န္တိ ဝတွာ ခုရစက္ကံ တဿ သီသေ ခိပိ၊ တံ တဿ မတ္ထကံ ပိသမာနံ ဘဿိ။ တသ္မိံ ခဏေ မိတ္တဝိန္ဒကော တဿ ခုရစက္ကဘာဝံ ဉတွာ ‘‘တဝ ခုရစက္ကံ ဂဏှ၊ တဝ ခုရစက္ကံ ဂဏှာ’’တိ ဝေဒနာပ္ပတ္တော ပရိဒေဝိ၊ ဣတရော အန္တရဓာယိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဥဿဒစာရိကံ စရမာနော တံ ဌာနံ ပါပုဏိ။ မိတ္တဝိန္ဒကော တံ ဩလောကေတွာ ‘‘သာမိ ဒေဝရာဇ၊ ဣဒံ မံ စက္ကံ သဏှကရဏိယံ ဝိယ တိလာနိ ပိသမာနံ ဩတရတိ၊ ကိံ နု ခေါ မယာ ပါပံ ပကတ’’န္တိ ပုစ္ဆန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁။

‘‘စတုဒွါရမိဒံ နဂရံ၊ အာယသံ ဒဠှပါကာရံ၊

ဩရုဒ္ဓပဋိရုဒ္ဓါသ္မိ၊ ကိံ ပါပံ ပကတံ မယာ။

၂။

‘‘သဗ္ဗေ အပိဟိတာ ဒွါရာ၊ ဩရုဒ္ဓါသ္မိ ယထာ ဒိဇော၊

ကိမာဓိကရဏံ ယက္ခ၊ စက္ကာဘိနိဟတော အဟ’’န္တိ။

တတ္ထ ဒဠှပါကာရန္တိ ထိရပါကာရံ။ ‘‘ဒဠှတောရဏ’’န္တိပိ ပါဌော၊ ထိရဒွါရန္တိ အတ္ထော။ ဩရုဒ္ဓပဋိရုဒ္ဓါသ္မီတိ အန္တော ကတွာ သမန္တာ ပါကာရေန ရုဒ္ဓါ၊ ပလာယနဋ္ဌာနံ န ပညာယတိ။ ကိံ ပါပံ ပကတန္တိ ကိံ နု ခေါ မယာ ပါပကမ္မံ ကတံ။ အပိဟိတာတိ ထကိတာ။ ယထာ ဒိဇောတိ ပဉ္ဇရေ ပက္ခိတ္တော သကုဏော ဝိယ။ ကိမာဓိကရဏန္တိ ကိံ ကာရဏံ။ စက္ကာဘိနိဟတောတိ စက္ကေန အဘိနိဟတော။

အထဿ ဒေဝရာဇာ ကာရဏံ ကထေတုံ ဆ ဂါထာ အဘာသိ –

၃။

‘‘လဒ္ဓါ သတသဟဿာနိ၊ အတိရေကာနိ ဝီသတိ၊

အနုကမ္ပကာနံ ဉာတီနံ၊ ဝစနံ သမ္မ နာကရိ။

၄။

‘‘လင်္ဃိံ သမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိ၊ သာဂရံ အပ္ပသိဒ္ဓိကံ၊

စတုဗ္ဘိ အဋ္ဌဇ္ဈဂမာ၊ အဋ္ဌာဟိပိ စ သောဠသ။

၅။

‘‘သောဠသာဟိ စ ဗာတ္တိံသ၊ အတိစ္ဆံ စက္ကမာသဒေါ၊

ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ၊ စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ။

၆။

‘‘ဥပရိဝိသာလာ ဒုပ္ပူရာ၊ ဣစ္ဆာ ဝိသဋဂါမိနီ၊

ယေ စ တံ အနုဂိဇ္ဈန္တိ၊ တေ ဟောန္တိ စက္ကဓာရိနော။

၇။

‘‘ဗဟုဘဏ္ဍံ အဝဟာယ၊ မဂ္ဂံ အပ္ပဋိဝေက္ခိယ၊

ယေသဉ္စေတံ အသင်္ခါတံ၊ တေ ဟောန္တိ စက္ကဓာရိနော။

၈။

‘‘ကမ္မံ သမေက္ခေ ဝိပုလဉ္စ ဘောဂံ၊ ဣစ္ဆံ န သေဝေယျ အနတ္ထသံဟိတံ၊

ကရေယျ ဝါကျံ အနုကမ္ပကာနံ၊ တံ တာဒိသံ နာတိဝတ္တေယျ စက္က’’န္တိ။

တတ္ထ လဒ္ဓါ သတသဟဿာနိ၊ အတိရေကာနိ ဝီသတီတိ တွံ ဥပေါသထံ ကတွာ မာတု သန္တိကာ သဟဿံ ဂဟေတွာ ဝေါဟာရံ ကရောန္တော သတသဟဿာနိ စ အတိရေကာနိ ဝီသတိသဟဿာနိ လဘိတွာ။ နာကရီတိ တေန ဓနေန အသန္တုဋ္ဌော နာဝါယ သမုဒ္ဒံ ပဝိသန္တော သမုဒ္ဒေ အာဒီနဝဉ္စ ကထေတွာ မာတုယာ ဝါရိယမာနောပိ အနုကမ္ပကာနံ ဉာတီနံ ဝစနံ န ကရောသိ၊ သောတာပန္နံ မာတရံ ပဟရိတွာ အန္တရံ ကတွာ နိက္ခန္တောယေဝါသီတိ ဒီပေတိ။

လင်္ဃိန္တိ နာဝံ ဥလ္လင်္ဃနသမတ္ထံ။ ပက္ခန္ဒီတိ ပက္ခန္ဒောသိ။ အပ္ပသိဒ္ဓိကန္တိ မန္ဒသိဒ္ဓိံ ဝိနာသဗဟုလံ။ စတုဗ္ဘိ အဋ္ဌာတိ အထ နံ နိဿာယ ဌိတာယ နာဝါယ ဖလကံ ဒတွာ သမုဒ္ဒေ ခိတ္တောပိ တွံ မာတရံ နိဿာယ ဧကဒိဝသံ ကတဿ ဥပေါသထကမ္မဿ နိဿန္ဒေန ဖလိကဝိမာနေ စတဿော ဣတ္ထိယော လဘိတွာ တတော ရဇတဝိမာနေ အဋ္ဌ၊ မဏိဝိမာနေ သောဠသ၊ ကနကဝိမာနေ ဒွတ္တိံသ အဓိဂတောသီတိ။ အတိစ္ဆံ စက္ကမာသဒေါတိ အထ တွံ ယထာလဒ္ဓေန အသန္တုဋ္ဌော ‘‘အတြ ဥတ္တရိတရံ လဘိဿာမီ’’တိ ဧဝံ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ အတိက္ကမနလောဘသင်္ခါတာယ အတိစ္ဆာယ သမန္နာဂတတ္တာ အတိစ္ဆော ပါပပုဂ္ဂလော တဿ ဥပေါသထကမ္မဿ ခီဏတ္တာ ဒွတ္တိံသ ဣတ္ထိယော အတိက္ကမိတွာ ဣမံ ပေတနဂရံ အာဂန္တွာ တဿ မာတုပဟာရဒါနအကုသလဿ နိဿန္ဒေန ဣဒံ ခုရစက္ကံ သမ္ပတ္တောသိ။ ‘‘အတြိစ္ဆ’’န္တိပိ ပါဌော၊ အတြ အတြ ဣစ္ဆမာနောတိ အတ္ထော။ ‘‘အတြိစ္ဆာ’’တိပိ ပါဌော၊ အတြိစ္ဆာယာတိ အတ္ထော။ ဘမတီတိ တဿ တေ ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ ဣဒံ စက္ကံ မတ္ထကံ ပိသမာနံ ဣဒါနိ ကုမ္ဘကာရစက္ကံ ဝိယ မတ္ထကေ ဘမတီတိ အတ္ထော။

ယေ စ တံ အနုဂိဇ္ဈန္တီတိ တဏှာ နာမေသာ ဂစ္ဆန္တီ ဥပရူပရိ ဝိသာလာ ဟောတိ၊ သမုဒ္ဒေါ ဝိယ စ ဒုပ္ပူရာ၊ ရူပါဒီသု တဿ တဿ ဣစ္ဆနဣစ္ဆာယ ဝိသဋဂါမိနီ၊ တံ ဧဝရူပံ တဏှံ ယေ စ အနုဂိဇ္ဈန္တိ ဂိဒ္ဓါ ဂဓိတာ ဟုတွာ ပုနပ္ပုနံ အလ္လီယန္တိ။ တေ ဟောန္တိ စက္ကဓာရိနောတိ တေ ဧဝံ ပစ္စန္တာ ခုရစက္ကံ ဓာရေန္တိ။ ဗဟုဘဏ္ဍန္တိ မာတာပိတူနံ သန္တကံ ဗဟုဓနံ ဩဟာယ။ မဂ္ဂန္တိ ဂန္တဗ္ဗံ အပ္ပသိဒ္ဓိကံ သမုဒ္ဒမဂ္ဂံ အပစ္စဝေက္ခိတွာ ယထာ တွံ ပဋိပန္နော၊ ဧဝမေဝ အညေသမ္ပိ ယေသဉ္စေတံ အသင်္ခါတံ အဝီမံသိတံ၊ တေ ယထာ တွံ တထေဝ တဏှာဝသိကာ ဟုတွာ ဓနံ ပဟာယ ဂမနမဂ္ဂံ အနပေက္ခိတွာ ပဋိပန္နာ စက္ကဓာရိနော ဟောန္တိ။ ကမ္မံ သမေက္ခေတိ တသ္မာ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ ‘‘သဒေါသံ နု ခေါ၊ နိဒ္ဒေါသ’’န္တိ သမေက္ခေယျ ပစ္စဝေက္ခေယျ။ ဝိပုလဉ္စ ဘောဂန္တိ အတ္တနော ဓမ္မလဒ္ဓံ ဓနရာသိမ္ပိ သမေက္ခေယျ။ နာတိဝတ္တေယျာတိ တံ တာဒိသံ ပုဂ္ဂလံ ဣဒံ စက္ကံ န အတိဝတ္တေယျ နာဝတ္ထရေယျ။ ‘‘နာတိဝတ္တေတီ’’တိပိ ပါဌော၊ နာဝတ္ထရတီတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ မိတ္တဝိန္ဒကော ‘‘ဣမိနာ ဒေဝပုတ္တေန မယာ ကတကမ္မံ တထတော ဉာတံ၊ အယံ မယှံ ပစ္စနပမာဏမ္ပိ ဇာနိဿတိ၊ ပုစ္ဆာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ နဝမံ ဂါထမာဟ –

၉။

‘‘ကီဝစိရံ နု မေ ယက္ခ၊ စက္ကံ သိရသိ ဌဿတိ၊

ကတိ ဝဿသဟဿာနိ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’တိ။

အထဿ ကထေန္တော မဟာသတ္တော ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၁၀။

‘‘အတိသရော ပစ္စသရော၊ မိတ္တဝိန္ဒ သုဏောဟိ မေ၊

စက္ကံ တေ သိရသိ မာဝိဒ္ဓံ၊ န တံ ဇီဝံ ပမောက္ခသီ’’တိ။

တတ္ထ အတိသရောတိ အတိသရီတိပိ အတိသရော၊ အတိသရိဿတီတိပိ အတိသရော။ ပစ္စသရောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သမ္မ မိတ္တဝိန္ဒက၊ သုဏောဟိ မေ ဝစနံ၊ တွဉှိ အတိဒါရုဏဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ အတိသရော၊ တဿ ပန န သက္ကာ ဝဿဂဏနာယ ဝိပါကော ပညာပေတုန္တိ အပရိမာဏံ အတိမဟန္တံ ဝိပါကဒုက္ခံ သရိဿသိ ပဋိပဇ္ဇိဿသီတိ အတိသရော။ တေန တေ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဝဿသဟဿာနီ’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကောမိ။ သိရသိမာဝိဒ္ဓန္တိ ယံ ပန တေ ဣဒံ စက္ကံ သိရသ္မိံ အာဝိဒ္ဓံ ကုမ္ဘကာရစက္ကမိဝ ဘမတိ။ န တံ ဇီဝံ ပမောက္ခသီတိ တံ တွံ ယာဝ တေ ကမ္မဝိပါကော န ခီယတိ၊ တာဝ ဇီဝမာနော န ပမောက္ခသိ၊ ကမ္မဝိပါကေ ပန ခီဏေ ဣဒံ စက္ကံ ပဟာယ ယထာကမ္မံ ဂမိဿသီတိ။

ဣဒံ ဝတွာ ဒေဝပုတ္တော အတ္တနော ဒေဝဋ္ဌာနမေဝ ဂတော၊ ဣတရောပိ မဟာဒုက္ခံ ပဋိပဇ္ဇိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မိတ္တဝိန္ဒကော အယံ ဒုဗ္ဗစဘိက္ခု အဟောသိ၊ ဒေဝရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စတုဒွါရဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၄၄၀] ၂။ ကဏှဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကဏှော ဝတာယံ ပုရိသောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ကပိလဝတ္ထုံ ဥပနိဿာယ နိဂြောဓာရာမေ ဝိဟရန္တော သိတပါတုကမ္မံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ကိရ သတ္ထာ သာယနှသမယေ နိဂြောဓာရာမေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဇင်္ဃဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနော အညတရသ္မိံ ပဒေသေ သိတံ ပါတွာကာသိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ‘‘ကော နု ခေါ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ဘဂဝတော သိတဿ ပါတုကမ္မာယ၊ န အဟေတု တထာဂတာ သိတံ ပါတုကရောန္တိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ တာဝါ’’တိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ သိတကာရဏံ ပုစ္ဆိ။ အထဿ သတ္ထာ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ အာနန္ဒ၊ ကဏှော နာမ ဣသိ အဟောသိ၊ သော ဣမသ္မိံ ဘူမိပ္ပဒေသေ ဝိဟာသိ ဈာယီ ဈာနရတော၊ တဿ သီလတေဇေန သက္ကဿ ဘဝနံ ကမ္ပီ’’တိ သိတကာရဏံ ဝတွာ တဿ ဝတ္ထုနော အပါကဋတ္တာ ထေရေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗာရာဏသိယံ ဧကေန အသီတိကောဋိဝိဘဝေန အပုတ္တကေန ဗြာဟ္မဏေန သီလံ သမာဒိယိတွာ ပုတ္တေ ပတ္ထိတေ ဗောဓိသတ္တော တဿ ဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ ကာဠဝဏ္ဏတ္တာ ပနဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘ကဏှကုမာရော’’တိ နာမံ အကံသု။ သော သောဠသဝဿကာလေ မဏိပဋိမာ ဝိယ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော ဟုတွာ ပိတရာ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ပေသိတော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စာဂစ္ဆိ။ အထ နံ ပိတာ အနုရူပေန ဒါရေန သံယောဇေသိ။ သော အပရဘာဂေ မာတာပိတူနံ အစ္စယေန သဗ္ဗိဿရိယံ ပဋိပဇ္ဇိ။ အထေကဒိဝသံ ရတနကောဋ္ဌာဂါရာနိ ဝိလောကေတွာ ဝရပလ္လင်္ကမဇ္ဈဂတော သုဝဏ္ဏပဋ္ဋံ အာဟရာပေတွာ ‘‘ဧတ္တကံ ဓနံ အသုကေန ဥပ္ပာဒိတံ၊ ဧတ္တကံ အသုကေနာ’’တိ ပုဗ္ဗဉာတီဟိ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိတာနိ အက္ခရာနိ ဒိသွာ စိန္တေသိ ‘‘ယေဟိ ဣမံ ဓနံ ဥပ္ပာဒိတံ၊ တေ န ပညာယန္တိ၊ ဓနမေဝ ပညာယတိ၊ ဧကောပိ ဣဒံ ဓနံ ဂဟေတွာ ဂတော နာမ နတ္ထိ၊ န ခေါ ပန သက္ကာ ဓနဘဏ္ဍိကံ ဗန္ဓိတွာ ပရလောကံ ဂန္တုံ။ ပဉ္စန္နံ ဝေရာနံ သာဓာရဏဘာဝေန ဟိ အသာရဿ ဓနဿ ဒါနံ သာရော၊ ဗဟုရောဂသာဓာရဏဘာဝေန အသာရဿ သရီရဿ သီလဝန္တေသု အဘိဝါဒနာဒိကမ္မံ သာရော၊ အနိစ္စာဘိဘူတဘာဝေန အသာရဿ ဇီဝိတဿ အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိပဿနာယောဂေါ သာရော၊ တသ္မာ အသာရေဟိ ဘောဂေဟိ သာရဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ။

သော အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ ယာဝ သတ္တမာ ဒိဝသာ ဓနံ အပရိက္ခီယမာနံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ မေ ဓနေန၊ ယာဝ မံ ဇရာ နာဘိဘဝတိ၊ တာဝဒေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော ဘဝိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဂေဟေ သဗ္ဗဒွါရာနိ ဝိဝရာပေတွာ ‘‘ဒိန္နံ မေ၊ ဟရန္တူ’’တိ အသုစိံ ဝိယ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဝတ္ထုကာမေ ပဟာယ မဟာဇနဿ ရောဒန္တဿ ပရိဒေဝန္တဿ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော ဝသနတ္ထာယ ရမဏီယံ ဘူမိဘာဂံ ဩလောကေန္တော ဣမံ ဌာနံ ပတွာ ‘‘ဣဓ ဝသိဿာမီ’’တိ ဧကံ ဣန္ဒဝါရုဏီရုက္ခံ ဂေါစရဂါမံ အဓိဋ္ဌာယ တဿေဝ ရုက္ခဿ မူလေ ဝိဟာသိ။ ဂါမန္တသေနာသနံ ပဟာယ အာရညိကော အဟောသိ၊ ပဏ္ဏသာလံ အကတွာ ရုက္ခမူလိကော အဟောသိ၊ အဗ္ဘောကာသိကော နေသဇ္ဇိကော။ သစေ နိပဇ္ဇိတုကာမော၊ ဘူမိယံယေဝ နိပဇ္ဇတိ၊ ဒန္တမူသလိကော ဟုတွာ အနဂ္ဂိပက္ကမေဝ ခါဒတိ၊ ထုသပရိက္ခိတ္တံ ကိဉ္စိ န ခါဒတိ၊ ဧကဒိဝသံ ဧကဝါရမေဝ ခါဒတိ၊ ဧကာသနိကော အဟောသိ။ ခမာယ ပထဝီအာပတေဇဝါယုသမော ဟုတွာ ဧတေ ဧတ္တကေ ဓုတင်္ဂဂုဏေ သမာဒါယ ဝတ္တတိ၊ ဣမသ္မိံ ကိရ ဇာတကေ ဗောဓိသတ္တော ပရမပ္ပိစ္ဆော အဟောသိ။ သော န စိရဿေဝ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော တတ္ထေဝ ဝသတိ၊ ဖလာဖလတ္ထမ္ပိ အညတ္ထ န ဂစ္ဆတိ၊ ရုက္ခဿ ဖလိတကာလေ ဖလံ ခါဒတိ၊ ပုပ္ဖိတကာလေ ပုပ္ဖံ ခါဒတိ၊ သပတ္တကာလေ ပတ္တာနိ ခါဒတိ၊ နိပ္ပတ္တကာလေ ပပဋိကံ ခါဒတိ။ ဧဝံ ပရမသန္တုဋ္ဌော ဟုတွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ စိရံ ဝသတိ။

သော ဧကဒိဝသံ ပုဗ္ဗဏှသမယေ တဿ ရုက္ခဿ ပက္ကာနိ ဖလာနိ ဂဏှိ၊ ဂဏှန္တော ပန လောလုပ္ပစာရေန ဥဋ္ဌာယ အညသ္မိံ ပဒေသေ န ဂဏှာတိ၊ ယထာနိသိန္နောဝ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဟတ္ထပ္ပသာရဏဋ္ဌာနေ ဌိတာနိ ဖလာနိ သံဟရတိ၊ တေသုပိ မနာပါမနာပံ အဝိစိနိတွာ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တမေဝ ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ပရမသန္တုဋ္ဌဿ တဿ သီလတေဇေန သက္ကဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ တံ ကိရ သက္ကဿ အာယုက္ခယေန ဝါ ဥဏှံ ဟောတိ ပုညက္ခယေန ဝါ၊ အညသ္မိံ ဝါ မဟာနုဘာဝသတ္တေ တံ ဌာနံ ပတ္ထေန္တေ၊ ဓမ္မိကာနံ ဝါ မဟိဒ္ဓိကသမဏဗြာဟ္မဏာနံ သီလတေဇေန ဥဏှံ ဟောတိ။ သက္ကော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဌာနာ စာဝေတုကာမော’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ဝသန္တံ ကဏှံ ဣသိံ ရုက္ခဖလာနိ ဥစ္စိနန္တံ ဒိသွာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဣသိ ဃောရတပေါ ပရမဇိတိန္ဒြိယော၊ ဣမံ ဓမ္မကထာယ သီဟနာဒံ နဒါပေတွာ သုကာရဏံ သုတွာ ဝရေန သန္တပ္ပေတွာ ဣမမဿ ရုက္ခံ ဓုဝဖလံ ကတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ။ သော မဟန္တေနာနုဘာဝေန သီဃံ ဩတရိတွာ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ တဿ ပိဋ္ဌိပဿေ ဌတွာ ‘‘အတ္တနော အဝဏ္ဏေ ကထိတေ ကုဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ၊ နော’’တိ ဝီမံသန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁။

‘‘ကဏှော ဝတာယံ ပုရိသော၊ ကဏှံ ဘုဉ္ဇတိ ဘောဇနံ၊

ကဏှေ ဘူမိပဒေသသ္မိံ၊ န မယှံ မနသော ပိယော’’တိ။

တတ္ထ ကဏှောတိ ကာဠဝဏ္ဏော။ ဘောဇနန္တိ ရုက္ခဖလဘောဇနံ။

ကဏှော ဣသိ သက္ကဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ကော နု ခေါ မယာ သဒ္ဓိံ ကထေတီ’’တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဥပဓာရေန္တော ‘‘သက္ကော’’တိ ဉတွာ အနိဝတ္တိတွာ အနောလောကေတွာဝ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၂။

‘‘န ကဏှော တစသာ ဟောတိ၊ အန္တောသာရော ဟိ ဗြာဟ္မဏော၊

ယသ္မိံ ပါပါနိ ကမ္မာနိ၊ သ ဝေ ကဏှော သုဇမ္ပတီ’’တိ။

တတ္ထ တစသာတိ တစေန ကဏှော နာမ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အန္တောသာရောတိ အဗ္ဘန္တရေ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသာရေဟိ သမန္နာဂတော။ ဧဝရူပေါ ဟိ ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏော နာမ ဟောတိ။ သ ဝေတိ ယသ္မိံ ပန ပါပါနိ ကမ္မာနိ အတ္ထိ၊ သော ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကုလေ ဇာတောပိ ယေန ကေနစိ သရီရဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတောပိ ကာဠကောဝ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဣမေသံ သတ္တာနံ ကဏှဘာဝကရာနိ ပါပကမ္မာနိ ဧကဝိဓာဒိဘေဒေဟိ ဝိတ္ထာရေတွာ သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ဂရဟိတွာ သီလာဒယော ဂုဏေ ပသံသိတွာ အာကာသေ စန္ဒံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ သက္ကဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သက္ကော တဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပမုဒိတော သောမနဿဇာတော မဟာသတ္တံ ဝရေန နိမန္တေန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ဗြာဟ္မဏ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသီ’’တိ။

တတ္ထ ဧတသ္မိန္တိ ယံ ဣဒံ တယာ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေန ဝိယ သုလပိတံ၊ တသ္မိံ သုလပိတေ တုမှာကမေဝ အနုစ္ဆဝိကတ္တာ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ ယံ ကိဉ္စိ မနသာ ဣစ္ဆသိ၊ သဗ္ဗံ တေ ယံ ဝရံ ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ၊ တံ ဒမ္မီတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘အယံ ကိံ နု ခေါ အတ္တနော အဝဏ္ဏေ ကထိတေ ကုဇ္ဈိဿတိ၊ နောတိ မံ ဝီမံသန္တော မယှံ ဆဝိဝဏ္ဏဉ္စ ဘောဇနဉ္စ ဝသနဋ္ဌာနဉ္စ ဂရဟိတွာ ဣဒါနိ မယှံ အကုဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ ပသန္နစိတ္တော ဝရံ ဒေတိ၊ မံ ခေါ ပနေသ ‘သက္ကိဿရိယဗြဟ္မိဿရိယာနံ အတ္ထာယ ဗြဟ္မစရိယံ စရတီ’တိပိ မညေယျ၊ တတြဿ နိက္ကင်္ခဘာဝတ္ထံ မယှံ ပရေသု ကောဓော ဝါ ဒေါသော ဝါ မာ ဥပ္ပဇ္ဇတု၊ ပရသမ္ပတ္တိယံ လောဘော ဝါ ပရေသု သိနေဟော ဝါ မာ ဥပ္ပဇ္ဇတု၊ မဇ္ဈတ္တောဝ ဘဝေယျန္တိ ဣမေ မယာ စတ္တာရော ဝရေ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တဿ နိက္ကင်္ခဘာဝတ္ထာယ စတ္တာရော ဝရေ ဂဏှန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၄။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

သုနိက္ကောဓံ သုနိဒ္ဒေါသံ၊ နိလ္လောဘံ ဝုတ္တိမတ္တနော၊

နိသ္နေဟမဘိကင်္ခါမိ၊ ဧတေ မေ စတုရော ဝရေ’’တိ။

တတ္ထ ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္ကာတိ သစေ တွံ မယှံ ဝရံ အဒါသိ။ သုနိက္ကောဓန္တိ အကုဇ္ဈနဝသေန သုဋ္ဌု နိက္ကောဓံ။ သုနိဒ္ဒေါသန္တိ အဒုဿနဝသေန သုဋ္ဌု နိဒ္ဒေါသံ။ နိလ္လောဘန္တိ ပရသမ္ပတ္တီသု နိလ္လောဘံ။ ဝုတ္တိမတ္တနောတိ ဧဝရူပံ အတ္တနော ဝုတ္တိံ။ နိသ္နေဟန္တိ ပုတ္တဓီတာဒီသု ဝါ သဝိညာဏကေသု ဓနဓညာဒီသု ဝါ အဝိညာဏကေသု အတ္တနော သန္တကေသုပိ နိသ္နေဟံ အပဂတလောဘံ။ အဘိကင်္ခါမီတိ ဧဝရူပံ ဣမေဟိ စတူဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ အတ္တနော ဝုတ္တိံ အဘိကင်္ခါမိ။ ဧတေ မေ စတုရော ဝရေတိ ဧတေ နိက္ကောဓာဒိကေ စတုရော မယှံ ဝရေ ဒေဟီတိ။

ကိံ ပနေသ န ဇာနာတိ ‘‘ယထာ န သက္ကာ သက္ကဿ သန္တိကေ ဝရံ ဂဟေတွာ ဝရေန ကောဓာဒယော ဟနိတု’’န္တိ။ နော န ဇာနာတိ၊ သက္ကေ ခေါ ပန ဝရံ ဒေန္တေ န ဂဏှာမီတိ ဝစနံ န ယုတ္တန္တိ တဿ စ နိက္ကင်္ခဘာဝတ္ထာယ ဂဏှိ။ တတော သက္ကော စိန္တေသိ ‘‘ကဏှပဏ္ဍိတော ဝရံ ဂဏှန္တော အတိဝိယ အနဝဇ္ဇေ ဝရေ ဂဏှိ၊ ဧတေသု ဝရေသု ဂုဏဒေါသံ ဧတမေဝ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ ပုစ္ဆန္တော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၁၅။

‘‘ကိံနု ကောဓေ ဝါ ဒေါသေ ဝါ၊ လောဘေ သ္နေဟေ စ ဗြာဟ္မဏ၊

အာဒီနဝံ တွံ ပဿသိ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’တိ။

တဿတ္ထော – ဗြာဟ္မဏ ကိံ နု ခေါ တွံ ကောဓေ ဒေါသေ လောဘေ သ္နေဟေ စ အာဒီနဝံ ပဿသိ၊ တံ တာဝ မေ ပုစ္ဆိတော အက္ခာဟိ၊ န ဟိ မယံ ဧတ္ထ အာဒီနဝံ ဇာနာမာတိ။

အထ နံ မဟာသတ္တော ‘‘တေန ဟိ သုဏာဟီ’’တိ ဝတွာ စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၆။

‘‘အပ္ပော ဟုတွာ ဗဟု ဟောတိ၊ ဝဍ္ဎတေ သော အခန္တိဇော၊

အာသင်္ဂီ ဗဟုပါယာသော၊ တသ္မာ ကောဓံ န ရောစယေ။

၁၇။

‘‘ဒုဋ္ဌဿ ဖရုသာ ဝါစာ၊ ပရာမာသော အနန္တရာ၊

တတော ပါဏိ တတော ဒဏ္ဍော၊ သတ္ထဿ ပရမာ ဂတိ၊

ဒေါသော ကောဓသမုဋ္ဌာနော၊ တသ္မာ ဒေါသံ န ရောစယေ။

၁၈။

‘‘အာလောပသာဟသာကာရာ၊ နိကတီ ဝဉ္စနာနိ စ၊

ဒိဿန္တိ လောဘဓမ္မေသု၊ တသ္မာ လောဘံ န ရောစယေ။

၁၉။

‘‘သ္နေဟသင်္ဂထိတာ ဂန္ထာ၊ သေန္တိ မနောမယာ ပုထူ၊

တေ ဘုသံ ဥပတာပေန္တိ၊ တသ္မာ သ္နေဟံ န ရောစယေ’’တိ။

တတ္ထ အခန္တိဇောတိ သော အနဓိဝါသကဇာတိကဿ အခန္တိတော ဇာတော ကောဓော ပဌမံ ပရိတ္တော ဟုတွာ ပစ္ဆာ ဗဟု ဟောတိ အပရာပရံ ဝဍ္ဎတိ။ တဿ ဝဍ္ဎနဘာဝေါ ခန္တိဝါဒီဇာတကေန (ဇာ။ ၁။၄။၄၉ အာဒယော) စေဝ စူဠဓမ္မပါလဇာတကေန (ဇာ။ ၁။၅။၄၄ အာဒယော) စ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗော။ အပိစ တိဿာမစ္စဿပေတ္ထ ဘရိယံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ သပရိဇနံ မာရေတွာ ပစ္ဆာ အတ္တနော မာရိတဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ။ အာသင်္ဂီတိ အာသင်္ဂကရဏော။ ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ အာသတ္တံ လဂ္ဂိတံ ကရောတိ၊ တံ ဝတ္ထုံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဂန္တုံ န ဒေတိ၊ နိဝတ္တိတွာ အက္ကောသနာဒီနိ ကာရေတိ။ ဗဟုပါယာသောတိ ဗဟုနာ ကာယိကစေတသိကဒုက္ခသင်္ခါတေန ဥပါယာသေန ကိလမထေန သမန္နာဂတော။ ကောဓံ နိဿာယ ဟိ ကောဓဝသေန အရိယာဒီသု ကတဝီတိက္ကမာ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ စေဝ သမ္ပရာယေ စ ဝဓဗန္ဓဝိပ္ပဋိသာရာဒီနိ စေဝ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနကမ္မကရဏာဒီနိ စ ဗဟူနိ ဒုက္ခာနိ အနုဘဝန္တီတိ ကောဓော ဗဟုပါယာသော နာမ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧသ ဧဝံ အနေကာဒီနဝေါ၊ တသ္မာ ကောဓံ န ရောစေမိ။

ဒုဋ္ဌဿာတိ ကုဇ္ဈနလက္ခဏေန ကောဓေန ကုဇ္ဈိတွာ အပရဘာဂေ ဒုဿနလက္ခဏေန ဒေါသေန ဒုဋ္ဌဿ ပဌမံ တာဝ ‘‘အရေ၊ ဒါသ၊ ပေဿာ’’တိ ဖရုသဝါစာ နိစ္ဆရတိ၊ ဝါစာယ အနန္တရာ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနဝသေန ဟတ္ထပရာမာသော၊ တတော အနန္တရာ ဥပက္ကမနဝသေန ပါဏိ ပဝတ္တတိ၊ တတော ဒဏ္ဍော၊ ဒဏ္ဍပ္ပဟာရေ အတိက္ကမိတွာ ပန ဧကတောဓာရဥဘတောဓာရဿ သတ္ထဿ ပရမာ ဂတိ၊ သဗ္ဗပရိယန္တာ သတ္ထနိပ္ဖတ္တိ ဟောတိ။ ယဒါ ဟိ သတ္ထေန ပရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ ပစ္ဆာ တေနေဝ သတ္ထေန အတ္တာနံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ တဒါ ဒေါသော မတ္ထကပ္ပတ္တော ဟောတိ။ ဒေါသော ကောဓသမုဋ္ဌာနောတိ ယထာ အနမ္ဗိလံ တက္ကံ ဝါ ကဉ္ဇိကံ ဝါ ပရိဏာမဝသေန ပရိဝတ္တိတွာ အမ္ဗိလံ ဟောတိ၊ တံ ဧကဇာတိကမ္ပိ သမာနံ အမ္ဗိလံ အနမ္ဗိလန္တိ နာနာ ဝုစ္စတိ၊ တထာ ပုဗ္ဗကာလေ ကောဓော ပရိဏမိတွာ အပရဘာဂေ ဒေါသော ဟောတိ။ သော အကုသလမူလတ္တေန ဧကဇာတိကောပိ သမာနော ကောဓော ဒေါသောတိ နာနာ ဝုစ္စတိ။ ယထာ အနမ္ဗိလတော အမ္ဗိလံ၊ ဧဝံ သောပိ ကောဓတော သမုဋ္ဌာတီတိ ကောဓသမုဋ္ဌာနော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧဝံ အနေကာဒီနဝေါ ဒေါသော၊ တသ္မာ ဒေါသမ္ပိ န ရောစေမိ။

အာလောပသာဟသာကာရာတိ ဒိဝါ ဒိဝဿေဝ ဂါမံ ပဟရိတွာ ဝိလုမ္ပနာနိ စ အာဝုဓံ သရီရေ ဌပေတွာ ‘‘ဣဒံ နာမ မေ ဒေဟီ’’တိ သာဟသာကာရာ စ။ နိကတီ ဝဉ္စနာနိ စာတိ ပတိရူပကံ ဒဿေတွာ ပရဿ ဟရဏံ နိကတိ နာမ၊ သာ အသုဝဏ္ဏမေဝ ‘‘သုဝဏ္ဏ’’န္တိ ကူဋကဟာပဏံ ‘‘ကဟာပဏော’’တိ ဒတွာ ပရသန္တကဂ္ဂဟဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပဋိဘာနဝသေန ပန ဥပါယကုသလတာယ ပရသန္တကဂ္ဂဟဏံ ဝဉ္စနံ နာမ။ တဿေဝံ ပဝတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ – ဧကော ကိရ ဥဇုဇာတိကော ဂါမိကပုရိသော အရညတော သသကံ အာနေတွာ နဒီတီရေ ဌပေတွာ နှာယိတုံ ဩတရိ။ အထေကော ဓုတ္တော တံ သသကံ သီသေ ကတွာ နှာယိတုံ ဩတိဏ္ဏော။ ဣတရော ဥတ္တရိတွာ သသကံ အပဿန္တော ဣတော စိတော စ ဝိလောကေသိ။ တမေနံ ဓုတ္တော ‘‘ကိံ ဘော ဝိလောကေသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ မေ ဌာနေ သသကော ဌပိတော၊ တံ န ပဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အန္ဓဗာလ၊ တွံ န ဇာနာသိ၊ သသကာ နာမ နဒီတီရေ ဌပိတာ ပလာယန္တိ၊ ပဿ အဟံ အတ္တနော သသကံ သီသေ ဌပေတွာဝ နှာယာမီ’’တိ အာဟ။ သော အပ္ပဋိဘာနတာယ ‘‘ဧဝံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပက္ကာမိ။ ဧကကဟာပဏေန မိဂပေါတကံ ဂဟေတွာ ပုန တံ ဒတွာ ဒွိကဟာပဏဂ္ဃနကဿ မိဂဿ ဂဟိတဝတ္ထုပေတ္ထ ကထေတဗ္ဗံ။ ဒိဿန္တိ လောဘဓမ္မေသူတိ သက္က၊ ဣမေ အာလောပါဒယော ပါပဓမ္မာ လောဘသဘာဝေသု လောဘာဘိဘူတေသု သတ္တေသု ဒိဿန္တိ။ န ဟိ အလုဒ္ဓါ ဧဝရူပါနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တိ။ ဧဝံ လောဘော အနေကာဒီနဝေါ၊ တသ္မာ လောဘမ္ပိ န ရောစေမိ။

သ္နေဟသင်္ဂထိတာ ဂန္ထာတိ အာရမ္မဏေသု အလ္လီယနလက္ခဏေန သ္နေဟေန သင်္ဂထိတာ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒဝသေန ဃဋိတာ သုတ္တေန ပုပ္ဖာနိ ဝိယ ဗဒ္ဓါ နာနပ္ပကာရေသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တမာနာ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထာ။ သေန္တိ မနောမယာ ပုထူတိ တေ ပုထူသု အာရမ္မဏေသု ဥပ္ပန္နာ သုဝဏ္ဏာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တာနိ သုဝဏ္ဏာဒိမယာနိ အာဘရဏာဒီနိ ဝိယ မနေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ မနောမယာ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထာ တေသု အာရမ္မဏေသု သေန္တိ အနုသေန္တိ။ တေ ဘုသံ ဥပတာပေန္တီတိ တေ ဧဝံ အနုသယိတာ ဗလဝတာပံ ဇနေန္တာ ဘုသံ ဥပတာပေန္တိ အတိကိလမေန္တိ။ တေသံ ပန ဘုသံ ဥပတာပနေ ‘‘သလ္လဝိဒ္ဓါဝ ရုပ္ပတီ’’တိ (သု။ နိ။ ၇၇၃) ဂါထာယ ဝတ္ထု၊ ‘‘ပိယဇာတိကာ ဟိ ဂဟပတိ၊ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘုတိကာ’’ (မ။ နိ။ ၂။၃၅၃)၊ ‘‘ပိယတော ဇာယတီ သောကော’’တိအာဒီနိ (ဓ။ ပ။ ၂၁၂) သုတ္တာနိ စ အာဟရိတဗ္ဗာနိ။ အပိစ မင်္ဂလဗောဓိသတ္တဿ ဒါရကေ ဒတွာ ဗလဝသောကေန ဟဒယံ ဖလိ၊ ဝေဿန္တရဗောဓိသတ္တဿ မဟန္တံ ဒေါမနဿံ ဥဒပါဒိ။ ဧဝံ ပူရိတပါရမီနံ မဟာသတ္တာနံ ပေမံ ဥပတာပံ ကရောတိယေဝ။ အယံ သ္နေဟေ အာဒီနဝေါ၊ တသ္မာ သ္နေဟမ္ပိ န ရောစေမီတိ။

သက္ကော ပဉှဝိဿဇ္ဇနံ သုတွာ ‘‘ကဏှပဏ္ဍိတ တယာ ဣမေ ပဉှာ ဗုဒ္ဓလီဠာယ သာဓုကံ ကထိတာ၊ အတိဝိယ တုဋ္ဌောသ္မိ တေ၊ အပရမ္ပိ ဝရံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝတွာ ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၂၀။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ဗြာဟ္မဏ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသီ’’တိ။

တတော ဗောဓိသတ္တော အနန္တရဂါထမာဟ –

၂၁။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

အရညေ မေ ဝိဟရတော၊ နိစ္စံ ဧကဝိဟာရိနော၊

အာဗာဓာ မာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ အန္တရာယကရာ ဘုသာ’’တိ။

တတ္ထ အန္တရာယကရာ ဘုသာတိ ဣမဿ မေ တပေါကမ္မဿ အန္တရာယကရာ။

တံ သုတွာ သက္ကော ‘‘ကဏှပဏ္ဍိတော ဝရံ ဂဏှန္တော န အာမိသသန္နိဿိတံ ဂဏှာတိ၊ တပေါကမ္မနိဿိတမေဝ ဂဏှာတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ပသန္နော အပရမ္ပိ ဝရံ ဒဒမာနော ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၂၂။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ဗြာဟ္မဏ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသီ’’တိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ဝရဂ္ဂဟဏာပဒေသေန တဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဩသာနဂါထမာဟ –

၂၃။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

န မနော ဝါ သရီရံ ဝါ၊ မံ-ကတေ သက္က ကဿစိ၊

ကဒါစိ ဥပဟညေထ၊ ဧတံ သက္က ဝရံ ဝရေ’’တိ။

တတ္ထ မနော ဝါတိ မနောဒွါရံ ဝါ။ သရီရံ ဝါတိ ကာယဒွါရံ ဝါ၊ ဝစီဒွါရမ္ပိ ဧတေသံ ဂဟဏေန ဂဟိတမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မံ-ကတေတိ မမ ကာရဏာ။ ဥပဟညေထာတိ ဥပဃာတံ အာပဇ္ဇေယျ အပရိသုဒ္ဓံ အဿ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သက္က ဒေဝရာဇ၊ မမ ကာရဏာ မံ နိဿာယ မမ အနတ္ထကာမတာယ ကဿစိ သတ္တဿ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ ဣဒံ တိဝိဓမ္ပိ ကမ္မဒွါရံ န ဥပဟညေထ၊ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဒသဟိ အကုသလကမ္မပထေဟိ ဝိမုတ္တံ ပရိသုဒ္ဓမေဝ ဘဝေယျာတိ။

ဣတိ မဟာသတ္တော ဆသုပိ ဌာနေသု ဝရံ ဂဏှန္တော နေက္ခမ္မနိဿိတမေဝ ဂဏှိ၊ ဇာနာတိ စေသ ‘‘သရီရံ နာမ ဗျာဓိဓမ္မံ၊ န တံ သက္ကာ သက္ကေန အဗျာဓိဓမ္မံ ကာတု’’န္တိ။ သတ္တာနဉှိ တီသု ဒွါရေသု ပရိသုဒ္ဓဘာဝေါ အသက္ကာယတ္တောဝ၊ ဧဝံ သန္တေပိ တဿ ဓမ္မဒေသနတ္ထံ ဣမေ ဝရေ ဂဏှိ။ သက္ကောပိ တံ ရုက္ခံ ဓုဝဖလံ ကတွာ မဟာသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ‘‘အရောဂါ ဣဓေဝ ဝသထာ’’တိ ဝတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တောပိ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘အာနန္ဒ၊ ပုဗ္ဗေ မယာ နိဝုတ္ထဘူမိပ္ပဒေသော စေသော’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ အဟောသိ၊ ကဏှပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကဏှဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၄၄၁] ၃။ စတုပေါသထိကဇာတကဝဏ္ဏနာ

၂၄-၃၈။ ယော ကောပနေယျောတိ ဣဒံ စတုပေါသထိကဇာတကံ ပုဏ္ဏကဇာတကေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

စတုပေါသထိကဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၄၄၂] ၄။ သင်္ခဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဗဟုဿုတောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကော ဥပါသကော တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပသန္နစိတ္တော သွာတနာယ နိမန္တေတွာ အတ္တနော ဃရဒွါရေ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ အလင်္ကရိတွာ ပုနဒိဝသေ တထာဂတဿ ကာလံ အာရောစာပေသိ။ သတ္ထာ ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝါရော တတ္ထ ဂန္တွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ ဥပါသကော သပုတ္တဒါရော သပရိဇနော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပုန သွာတနာယာတိ ဧဝံ သတ္တာဟံ နိမန္တေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သဗ္ဗပရိက္ခာရံ အဒါသိ။ တံ ပန ဒဒမာနော ဥပါဟနဒါနံ ဥဿန္နံ ကတွာ အဒါသိ။ ဒသဗလဿ ဒိန္နော ဥပါဟနသင်္ဃာဋော သဟဿဂ္ဃနကော အဟောသိ၊ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ပဉ္စသတဂ္ဃနကော၊ သေသာနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ သတဂ္ဃနကော။ ဣတိ သော သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ ဒတွာ အတ္တနော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော သန္တိကေ နိသီဒိ။ အထဿ သတ္ထာ မဓုရေန သရေန အနုမောဒနံ ကရောန္တော ‘‘ဥပါသက၊ ဥဠာရံ တေ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ၊ အတ္တမနော ဟောဟိ၊ ပုဗ္ဗေ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဧကံ ဥပါဟနသင်္ဃာဋံ ဒတွာ နာဝါယ ဘိန္နာယ အပ္ပတိဋ္ဌေ မဟာသမုဒ္ဒေပိ ဥပါဟနဒါနနိဿန္ဒေန ပတိဋ္ဌံ လဘိံသု၊ တွံ ပန ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ အဒါသိ၊ တဿ တေ ဥပါဟနဒါနဿ ဖလံ ကသ္မာ န ပတိဋ္ဌာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ အယံ ဗာရာဏသီ မောဠိနီ နာမ အဟောသိ။ မောဠိနိနဂရေ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ သင်္ခေါ နာမ ဗြာဟ္မဏော အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ ပဟူတဝိတ္တုပကရဏော ပဟူတဓနဓညသုဝဏ္ဏရဇတော စတူသု နဂရဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေ နိဝေသနဒွါရေ စာတိ ဆသု ဌာနေသု ဆ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒေဝသိကံ ဆသတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ကပဏဒ္ဓိကာနံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ဂေဟေ ဓနေ ခီဏေ ဒါတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ အပရိက္ခီဏေယေဝ ဓနေ နာဝါယ သုဝဏ္ဏဘူမိံ ဂန္တွာ ဓနံ အာဟရိဿာမီ’’တိ။ သော နာဝံ ဗန္ဓာပေတွာ ဘဏ္ဍဿ ပူရာပေတွာ ပုတ္တဒါရံ အာမန္တေတွာ ‘‘ယာဝါဟံ အာဂစ္ဆာမိ၊ တာဝ မေ ဒါနံ အနုပစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဝတ္တေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဒါသကမ္မကရပရိဝုတော ဆတ္တံ အာဒါယ ဥပါဟနံ အာရုယှ မဇ္ဈနှိကသမယေ ပဋ္ဋနဂါမာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဂန္ဓမာဒနေ ဧကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အာဝဇ္ဇေတွာ တံ ဓနာဟရဏတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘မဟာပုရိသော ဓနံ အာဟရိတုံ ဂစ္ဆတိ၊ ဘဝိဿတိ နု ခေါ အဿ သမုဒ္ဒေ အန္တရာယော၊ နော’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ဧသ မံ ဒိသွာ ဆတ္တဉ္စ ဥပါဟနဉ္စ မယှံ ဒတွာ ဥပါဟနဒါနနိဿန္ဒေန သမုဒ္ဒေ ဘိန္နာယ နာဝါယ ပတိဋ္ဌံ လဘိဿတိ၊ ကရိဿာမိဿ အနုဂ္ဂဟ’’န္တိ အာကာသေနာဂန္တွာ တဿာဝိဒူရေ ဩတရိတွာ စဏ္ဍဝါတာတပေ အင်္ဂါရသန္ထရသဒိသံ ဥဏှဝါလုကံ မဒ္ဒန္တော တဿ အဘိမုခေါ အာဂစ္ဆိ။

သော တံ ဒိသွာဝ ‘‘ပုညက္ခေတ္တံ မေ အာဂတံ၊ အဇ္ဇ မယာ ဧတ္ထ ဒါနဗီဇံ ရောပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တုဋ္ဌစိတ္တော ဝေဂေန တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ထောကံ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ဣမံ ရုက္ခမူလံ ဥပသင်္ကမထာ’’တိ ဝတွာ တသ္မိံ ရုက္ခမူလံ ဥပသင်္ကမန္တေ ရုက္ခမူလေ ဝါလုကံ ဥဿာပေတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ပညပေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ နိသီဒါပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဝါသိတပရိဿာဝိတေန ဥဒကေန ပါဒေ ဓောဝိတွာ ဂန္ဓတေလေန မက္ခေတွာ အတ္တနော ဥပါဟနာ ဩမုဉ္စိတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ ဂန္ဓတေလေန မက္ခေတွာ တဿ ပါဒေသု ပဋိမုဉ္စိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမာ ဥပါဟနာ အာရုယှ ဆတ္တံ မတ္ထကေ ကတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဆတ္တုပါဟနံ အဒါသိ။ သော အဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ တံ ဂဟေတွာ ပသာဒသံဝဍ္ဎနတ္ထံ ပဿန္တဿေဝဿ ဥပ္ပတိတွာ ဂန္ဓမာဒနမေဝ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ တံ ဒိသွာ အတိဝိယ ပသန္နစိတ္တော ပဋ္ဋနံ ဂန္တွာ နာဝံ အဘိရုဟိ။ အထဿ မဟာသမုဒ္ဒံ ပဋိပန္နဿ သတ္တမေ ဒိဝသေ နာဝါ ဝိဝရံ အဒါသိ၊ ဥဒကံ ဥဿိဉ္စိတုံ နာသက္ခိံသု။ မဟာဇနော မရဏဘယဘီတော အတ္တနော အတ္တနော ဒေဝတာ နမဿိတွာ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝိ။ မဟာသတ္တော ဧကံ ဥပဋ္ဌာကံ ဂဟေတွာ သကလသရီရံ တေလေန မက္ခေတွာ သပ္ပိနာ သဒ္ဓိံ သက္ခရစုဏ္ဏံ ယာဝဒတ္ထံ ခါဒိတွာ တမ္ပိ ခါဒါပေတွာ တေန သဒ္ဓိံ ကူပကယဋ္ဌိမတ္ထကံ အာရုယှ ‘‘ဣမာယ ဒိသာယ အမှာကံ နဂရ’’န္တိ ဒိသံ ဝဝတ္ထပေတွာ မစ္ဆကစ္ဆပပရိပန္ထတော အတ္တာနံ မောစေန္တော တေန သဒ္ဓိံ ဥသဘမတ္တံ အတိက္ကမိတွာ ပတိ။ မဟာဇနော ဝိနာသံ ပါပုဏိ။ မဟာသတ္တော ပန ဥပဋ္ဌာကေန သဒ္ဓိံ သမုဒ္ဒံ တရိတုံ အာရဘိ။ တဿ တရန္တဿေဝ သတ္တမော ဒိဝသော ဇာတော။ သော တသ္မိမ္ပိ ကာလေ လောဏောဒကေန မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဥပေါသထိကော အဟောသိယေဝ။

တဒါ ပန စတူဟိ လောကပါလေဟိ မဏိမေခလာ နာမ ဒေဝဓီတာ ‘‘သစေ သမုဒ္ဒေ နာဝါယ ဘိန္နာယ တိသရဏဂတာ ဝါ သီလသမ္ပန္နာ ဝါ မာတာပိတုပဋ္ဌာကာ ဝါ မနုဿာ ဒုက္ခပ္ပတ္တာ ဟောန္တိ၊ တေ ရက္ခေယျာသီ’’တိ သမုဒ္ဒေ အာရက္ခဏတ္ထာယ ဌပိတာ ဟောတိ။ သာ အတ္တနော ဣဿရိယေန သတ္တာဟမနုဘဝိတွာ ပမဇ္ဇိတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သမုဒ္ဒံ ဩလောကေန္တီ သီလာစာရသံယုတ္တံ သင်္ခဗြာဟ္မဏံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ သတ္တမော ဒိဝသော သမုဒ္ဒေ ပတိတဿ၊ သစေ သော မရိဿတိ အတိဝိယ ဂါရယှာ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ သံဝိဂ္ဂမာနဟဒယာ ဟုတွာ ဧကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ နာနဂ္ဂရသဘောဇနဿ ပူရေတွာ ဝါတဝေဂေန တတ္ထ ဂန္တွာ တဿ ပုရတော အာကာသေ ဌတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ တွံ သတ္တာဟံ နိရာဟာရော၊ ဣဒံ ဒိဗ္ဗဘောဇနံ ဘုဉ္ဇာ’’တိ အာဟ။ သော တံ ဩလောကေတွာ ‘‘အပနေဟိ တဝ ဘတ္တံ၊ အဟံ ဥပေါသထိကော’’တိ အာဟ။ အထဿ ဥပဋ္ဌာကော ပစ္ဆတော အာဂတော ဒေဝတံ အဒိသွာ သဒ္ဒမေဝ သုတွာ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ပကတိသုခုမာလော သတ္တာဟံ နိရာဟာရတာယ ဒုက္ခိတော မရဏဘယေန ဝိလပတိ မညေ၊ အဿာသေဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၃၉။

‘‘ဗဟုဿုတော သုတဓမ္မောသိ သင်္ခ၊ ဒိဋ္ဌာ တယာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ၊

အထက္ခဏေ ဒဿယသေ ဝိလာပံ၊ အညော နု ကော တေ ပဋိမန္တကော မယာ’’တိ။

တတ္ထ သုတဓမ္မောသီတိ ဓမ္မောပိ တယာ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာနံ သန္တိကေ သုတော အသိ။ ဒိဋ္ဌာ တယာတိ တေသံ ပစ္စယေ ဒေန္တေန ဝေယျာဝစ္စံ ကရောန္တေန ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာ စ တယာ ဒိဋ္ဌာ။ ဧဝံ အကရောန္တော ဟိ ပဿန္တောပိ တေ န ပဿတိယေဝ။ အထက္ခဏေတိ အထ အက္ခဏေ သလ္လပန္တဿ ကဿစိ အဘာဝေန ဝစနဿ အနောကာသေ။ ဒဿယသေတိ ‘‘အဟံ ဥပေါသထိကော’’တိ ဝဒန္တော ဝိလာပံ ဒဿေသိ။ ပဋိမန္တကောတိ မယာ အညော ကော တဝ ပဋိမန္တကော ပဋိဝစနဒါယကော၊ ကိံကာရဏာ ဧဝံ ဝိပ္ပလပသီတိ?

သော တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣမဿ ဒေဝတာ န ပညာယတိ မညေ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘သမ္မ၊ နာဟံ မရဏဿ ဘာယာမိ၊ အတ္ထိ ပန မေ အညော ပဋိမန္တကော’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၀။

‘‘သုဗ္ဘူ သုဘာ သုပ္ပဋိမုက္ကကမ္ဗု၊ ပဂ္ဂယှ သောဝဏ္ဏမယာယ ပါတိယာ၊

‘ဘုဉ္ဇဿု ဘတ္တံ’ ဣတိ မံ ဝဒေတိ၊ သဒ္ဓါဝိတ္တာ၊ တမဟံ နောတိ ဗြူမီ’’တိ။

တတ္ထ သုဗ္ဘူတိ သုဘမုခါ။ သုဘာတိ ပါသာဒိကာ ဥတ္တမရူပဓရာ။ သုပ္ပဋိမုက္ကကမ္ဗူတိ ပဋိမုက္ကသုဝဏ္ဏာလင်္ကာရာ။ ပဂ္ဂယှာတိ သုဝဏ္ဏပါတိယာ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ ဥက္ခိပိတွာ။ သဒ္ဓါဝိတ္တာတိ သဒ္ဓါ စေဝ တုဋ္ဌစိတ္တာ စ။ ‘‘သဒ္ဓံ စိတ္တ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဿတ္ထော သဒ္ဓန္တိ သဒ္ဒဟန္တံ၊ စိတ္တန္တိ တုဋ္ဌစိတ္တံ။ တမဟံ နောတီတိ တမဟံ ဒေဝတံ ဥပေါသထိကတ္တာ ပဋိက္ခိပန္တော နောတိ ဗြူမိ၊ န ဝိပ္ပလပါမိ သမ္မာတိ။

အထဿ သော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၁။

‘‘ဧတာဒိသံ ဗြာဟ္မဏ ဒိသွာန ယက္ခံ၊ ပုစ္ဆေယျ ပေါသော သုခမာသိသာနော၊

ဥဋ္ဌေဟိ နံ ပဉ္ဇလိကာဘိပုစ္ဆ၊ ဒေဝီ နုသိ တွံ ဥဒ မာနုသီ နူ’’တိ။

တတ္ထ သုခမာသိသာနောတိ ဧတာဒိသံ ယက္ခံ ဒိသွာ အတ္တနော သုခံ အာသီသန္တော ပဏ္ဍိတော ပုရိသော ‘‘အမှာကံ သုခံ ဘဝိဿတိ၊ န ဘဝိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆေယျ။ ဥဋ္ဌေဟီတိ ဥဒကတော ဥဋ္ဌာနာကာရံ ဒဿေန္တော ဥဋ္ဌဟ။ ပဉ္ဇလိကာဘိပုစ္ဆာတိ အဉ္ဇလိကော ဟုတွာ အဘိပုစ္ဆ။ ဥဒ မာနုသီတိ ဥဒါဟု မဟိဒ္ဓိကာ မာနုသီ တွန္တိ။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘ယုတ္တံ ကထေသီ’’တိ တံ ပုစ္ဆန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၄၂။

‘‘ယံ တွံ သုခေနာဘိသမေက္ခသေ မံ၊ ဘုဉ္ဇဿု ဘတ္တံ ဣတိ မံ ဝဒေသိ၊

ပုစ္ဆာမိ တံ နာရိ မဟာနုဘာဝေ၊ ဒေဝီ နုသိ တွံ ဥဒ မာနုသီ နူ’’တိ။

တတ္ထ ယံ တွန္တိ ယသ္မာ တွံ သုခေန မံ အဘိသမေက္ခသေ၊ ပိယစက္ခူဟိ ဩလောကေသိ။ ပုစ္ဆာမိ တန္တိ တေန ကာရဏေန တံ ပုစ္ဆာမိ။

တတော ဒေဝဓီတာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၄၃။

‘‘ဒေဝီ အဟံ သင်္ခ မဟာနုဘာဝါ၊ ဣဓာဂတာ သာဂရဝါရိမဇ္ဈေ၊

အနုကမ္ပိကာ နော စ ပဒုဋ္ဌစိတ္တာ၊ တဝေဝ အတ္ထာယ ဣဓာဂတာသ္မိ။

၄၄။

‘‘ဣဓန္နပါနံ သယနာသနဉ္စ၊ ယာနာနိ နာနာဝိဝိဓာနိ သင်္ခ၊

သဗ္ဗဿ တျာဟံ ပဋိပါဒယာမိ၊ ယံ ကိဉ္စိ တုယှံ မနသာဘိပတ္ထိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ မဟာသမုဒ္ဒေ။ နာနာဝိဝိဓာနီတိ ဗဟူနိ စ အနေကပ္ပကာရာနိ စ ဟတ္ထိယာနအဿယာနာဒီနိ အတ္ထိ။ သဗ္ဗဿ တျာဟန္တိ တဿ အန္နပါနာဒိနော သဗ္ဗဿ သာမိကံ ကတွာ တံ တေ အန္နပါနာဒိံ ပဋိပါဒယာမိ ဒဒါမိ။ ယံ ကိဉ္စီတိ အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ မနသာ ဣစ္ဆိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ တေ ဒမ္မီတိ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘အယံ ဒေဝဓီတာ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေ မယှံ ‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဒမ္မီ’တိ ဝဒတိ၊ ကိံ နု ခေါ ဧသာ မယာ ကတေန ပုညကမ္မေန ဒါတုကာမာ၊ ဥဒါဟု အတ္တနော ဗလေန၊ ပုစ္ဆိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ပုစ္ဆန္တော သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၄၅။

‘‘ယံ ကိဉ္စိ ယိဋ္ဌဉ္စ ဟုတဉ္စ မယှံ၊ သဗ္ဗဿ နော ဣဿရာ တွံ သုဂတ္တေ၊

သုဿောဏိ သုဗ္ဘမု သုဝိလဂ္ဂမဇ္ဈေ၊ ကိဿ မေ ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော’’တိ။

တတ္ထ ယိဋ္ဌန္တိ ဒါနဝသေန ယဇိတံ။ ဟုတန္တိ အာဟုနပါဟုနဝသေန ဒိန္နံ။ သဗ္ဗဿ နော ဣဿရာ တွန္တိ တဿ အမှာကံ ပုညကမ္မဿ တွံ ဣဿရာ၊ ‘‘ဣမဿ အယံ ဝိပါကော၊ ဣမဿ အယ’’န္တိ ဗျာကရိတုံ သမတ္ထာတိ အတ္ထော။ သုဿောဏီတိ သုန္ဒရဦရုလက္ခဏေ။ သုဗ္ဘမူတိ သုန္ဒရဘမုကေ။ သုဝိလဂ္ဂမဇ္ဈေတိ သုဋ္ဌုဝိလဂ္ဂိတတနုမဇ္ဈေ။ ကိဿ မေတိ မယာ ကတကမ္မေသု ကတရကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော၊ ယေနာဟံ အပ္ပတိဋ္ဌေ သမုဒ္ဒေ ပတိဋ္ဌံ လဘာမီတိ။

တံ သုတွာ ဒေဝဓီတာ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ‘ယံ တေန ကုသလံ ကတံ၊ တံ ကမ္မံ န ဇာနာတီ’တိ အညာယ ပုစ္ဆတိ မညေ၊ ကထယိဿာမိ ဒါနိဿာ’’တိ တံ ကထေန္တီ အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၆။

‘‘ဃမ္မေ ပထေ ဗြာဟ္မဏ ဧကဘိက္ခုံ၊ ဥဂ္ဃဋ္ဋပါဒံ တသိတံ ကိလန္တံ၊

ပဋိပါဒယီ သင်္ခ ဥပါဟနာနိ၊ သာ ဒက္ခိဏာ ကာမဒုဟာ တဝဇ္ဇာ’’တိ။

တတ္ထ ဧကဘိက္ခုန္တိ ဧကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ သန္ဓာယာဟ။ ဥဂ္ဃဋ္ဋပါဒန္တိ ဥဏှဝါလုကာယ ဃဋ္ဋိတပါဒံ။ တသိတန္တိ ပိပါသိတံ။ ပဋိပါဒယီတိ ပဋိပါဒေသိ၊ ယောဇေသီတိ အတ္ထော။ ကာမဒုဟာတိ သဗ္ဗကာမဒါယိကာ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘ဧဝရူပေပိ နာမ အပ္ပတိဋ္ဌေ မဟာသမုဒ္ဒေ မယာ ဒိန္နဥပါဟနဒါနံ မမ သဗ္ဗကာမဒဒံ ဇာတံ၊ အဟော သုဒိန္နံ မေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဒါန’’န္တိ တုဋ္ဌစိတ္တော နဝမံ ဂါထမာဟ –

၄၇။

‘‘သာ ဟောတု နာဝါ ဖလကူပပန္နာ၊ အနဝဿုတာ ဧရကဝါတယုတ္တာ၊

အညဿ ယာနဿ န ဟေတ္ထ ဘူမိ၊ အဇ္ဇေဝ မံ မောဠိနိံ ပါပယဿူ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဒေဝတေ၊ ဧဝံ သန္တေ မယှံ ဧကံ နာဝံ မာပေဟိ၊ ခုဒ္ဒကံ ပန ဧကဒေါဏိကနာဝံ မာပေဟိ၊ ယံ နာဝံ မာပေဿသိ၊ သာ ဟောတု နာဝါ ဗဟူဟိ သုသိဗ္ဗိတေဟိ ဖလကေဟိ ဥပပန္နာ၊ ဥဒကပဝေသနဿာဘာဝေန အနဝဿုတာ၊ ဧရကေန သမ္မာ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေန ဝါတေန ယုတ္တာ၊ ဌပေတွာ ဒိဗ္ဗနာဝံ အညဿ ယာနဿ ဧတ္ထ ဘူမိ နတ္ထိ၊ တာယ ပန ဒိဗ္ဗနာဝါယ အဇ္ဇေဝ မံ မောဠိနိနဂရံ ပါပယဿူတိ။

ဒေဝဓီတာ တဿ ဝစနံ သုတွာ တုဋ္ဌစိတ္တာ သတ္တရတနမယံ နာဝံ မာပေသိ။ သာ ဒီဃတော အဋ္ဌဥသဘာ အဟောသိ ဝိတ္ထာရတော စတုဥသဘာ၊ ဂမ္ဘီရတော ဝီသတိယဋ္ဌိကာ။ တဿာ ဣန္ဒနီလမယာ တယော ကူပကာ၊ သောဝဏ္ဏမယာနိ ယောတ္တာနိ ရဇတမယာနိ ပတ္တာနိ သောဝဏ္ဏမယာနိ စ ဖိယာရိတ္တာနိ အဟေသုံ။ ဒေဝတာ တံ နာဝံ သတ္တန္နံ ရတနာနံ ပူရေတွာ ဗြာဟ္မဏံ အာလိင်္ဂိတွာ အလင်္ကတနာဝါယ အာရောပေသိ၊ ဥပဋ္ဌာကံ ပနဿ န ဩလောကေသိ။ ဗြာဟ္မဏော အတ္တနာ ကတကလျာဏတော တဿ ပတ္တိံ အဒါသိ၊ သော အနုမောဒိ။ တဒါ ဒေဝတာ တမ္ပိ အာလိင်္ဂိတွာ နာဝါယ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ အထ နံ နာဝံ မောဠိနိနဂရံ နေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ ဃရေ ဓနံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသိ။ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ –

၄၈။

‘‘သာ တတ္ထ ဝိတ္တာ သုမနာ ပတီတာ၊ နာဝံ သုစိတ္တံ အဘိနိမ္မိနိတွာ၊

အာဒါယ သင်္ခံ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ၊ ဥပါနယီ နဂရံ သာဓုရမ္မ’’န္တိ။ –

ဣမံ ဩသာနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ သာတိ ဘိက္ခဝေ၊ သာ ဒေဝတာ တတ္ထ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ တဿ ဝစနံ သုတွာ ဝိတ္တိသင်္ခါတာယ ပီတိယာ သမန္နာဂတတ္တာ ဝိတ္တာ။ သုမနာတိ သုန္ဒရမနာ ပါမောဇ္ဇေန ပတီတစိတ္တာ ဟုတွာ ဝိစိတြနာဝံ နိမ္မိနိတွာ ဗြာဟ္မဏံ ပရိစာရကေန သဒ္ဓိံ အာဒါယ သာဓုရမ္မံ အတိရမဏီယံ နဂရံ ဥပါနယီတိ။

ဗြာဟ္မဏောပိ ယာဝဇီဝံ အပရိမိတဓနံ ဂေဟံ အဇ္ဈာဝသန္တော ဒါနံ ဒတွာ သီလံ ရက္ခိတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ သပရိသော ဒေဝနဂရံ ပရိပူရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥပါသကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

တဒါ ဒေဝဓီတာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ အဟောသိ၊ ဥပဋ္ဌာကပုရိသော အာနန္ဒော၊ သင်္ခဗြာဟ္မဏော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သင်္ခဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၄၄၃] ၅။ စူဠဗောဓိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယော တေ ဣမံ ဝိသာလက္ခိန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကောဓနံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဘိက္ခု နိယျာနိကေ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ကောဓံ နိဂ္ဂဟေတုံ နာသက္ခိ၊ ကောဓနော အဟောသိ ဥပါယာသဗဟုလော၊ အပ္ပမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော အဘိသဇ္ဇိ ကုပ္ပိ ဗျာပဇ္ဇိ ပတိဋ္ဌယိ။ သတ္ထာ တဿ ကောဓနဘာဝံ သုတွာ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ကောဓနော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု ကောဓော နာမ ဝါရေတဗ္ဗော၊ ဧဝရူပေါ ဟိ ဣဓလောကေ စ ပရလောကေ စ အနတ္ထကာရကော၊ တွံ နိက္ကောဓဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကသ္မာ ကုဇ္ဈသိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ဗာဟိရသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ကောဓံ န ကရိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ အညတရသ္မိံ ကာသိနိဂမေ ဧကော ဗြာဟ္မဏော အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ အပုတ္တကော အဟောသိ၊ တဿ ဗြာဟ္မဏီ ပုတ္တံ ပတ္ထေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဗြဟ္မလောကာ စဝိတွာ တဿာ ကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘ဗောဓိကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ တဿ ဝယပ္ပတ္တကာလေ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပစ္စာဂတဿ အနိစ္ဆန္တဿေဝ မာတာပိတရော သမာနဇာတိကာ ကုလာ ကုမာရိကံ အာနေသုံ။ သာပိ ဗြဟ္မလောကာ စုတာဝ ဥတ္တမရူပဓရာ ဒေဝစ္ဆရပဋိဘာဂါ။ တေသံ အနိစ္ဆမာနာနညေဝ အညမညံ အာဝါဟဝိဝါဟံ ကရိံသု။ ဥဘိန္နံ ပနေတေသံ ကိလေသသမုဒါစာရော နာမ န ဘူတပုဗ္ဗော၊ သံရာဂဝသေန အညမညဿ ဩလောကနံ နာမ နာဟောသိ၊ သုပိနေပိ မေထုနဓမ္မော နာမ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓသီလာ အဟေသုံ။

အထာပရဘာဂေ မဟာသတ္တော မာတာပိတူသု ကာလကတေသု တေသံ သရီရကိစ္စံ ကတွာ တံ ပက္ကောသိတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တွံ ဣမံ အသီတိကောဋိဓနံ ဂဟေတွာ သုခေန ဇီဝါဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ ကရိဿထ တုမှေ ပန၊ အယျပုတ္တာ’’တိ? ‘‘မယှံ ဓနေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဟိမဝန္တပဒေသံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန အယျပုတ္တ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ ပုရိသာနညေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ဣတ္ထီနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အဟံ တုမှေဟိ ဆဋ္ဋိတခေဠံ န ဂဏှိဿာမိ၊ မယှမ္ပိ ဓနေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ။ တေ ဥဘောပိ မဟာဒါနံ ဒတွာ နိက္ခမိတွာ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ အဿမံ ကတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဖလာဖလေဟိ ယာပေန္တာ တတ္ထ ဒသမတ္တာနိ သံဝစ္ဆရာနိ ဝသိံသု၊ ဈာနံ ပန နေသံ န တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေ တတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေနေဝ ဒသ သံဝစ္ဆရေ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိံသု။

အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဥယျာနပါလံ ပဏ္ဏာကာရံ အာဒါယ အာဂတံ ဒိသွာ ‘‘ဥယျာနကီဠိကံ ကီဠိဿာမ၊ ဥယျာနံ သောဓေဟီ’’တိ ဝတွာ တေန သောဓိတံ သဇ္ဇိတံ ဥယျာနံ မဟန္တေန ပရိဝါရေန အဂမာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ တေ ဥဘောပိ ဇနာ ဥယျာနဿ ဧကပဿေ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေန ဝီတိနာမေတွာ နိသိန္နာ ဟောန္တိ။ အထ ရာဇာ ဥယျာနေ ဝိစရန္တော တေ ဥဘောပိ နိသိန္နကေ ဒိသွာ ပရမပါသာဒိကံ ဥတ္တမရူပဓရံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ဩလောကေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော အဟောသိ။ သော ကိလေသဝသေန ကမ္ပန္တော ‘‘ပုစ္ဆိဿာမိ တာဝ၊ အယံ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ဣမဿ ကိံ ဟောတီ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိတ အယံ တေ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ကိံ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ မဟာရာဇ၊ ကိဉ္စိ န ဟောတိ၊ ကေဝလံ ဧကပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အပိစ ခေါ ပန မေ ဂိဟိကာလေ ပါဒပရိစာရိကာ အဟောသီတိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘အယံ ကိရေတဿ ကိဉ္စိ န ဟောတိ၊ အပိစ ခေါ ပန ဂိဟိကာလေ ပါဒပရိစာရိကာ ကိရဿ အဟောသိ၊ သစေ ပနာဟံ ဣဿရိယဗလေန ဂဟေတွာ ဂစ္ဆေယျံ၊ ကိံ နု ခေါ ဧသ ကရိဿတိ၊ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၉။

‘‘ယော တေ ဣမံ ဝိသာလက္ခိံ၊ ပိယံ သံမှိတဘာသိနိံ၊

အာဒါယ ဗလာ ဂစ္ဆေယျ၊ ကိံ နု ကယိရာသိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။

တတ္ထ သံမှိတဘာသိနိန္တိ မန္ဒဟသိတဘာသိနိံ။ ဗလာ ဂစ္ဆေယျာတိ ဗလက္ကာရေန အာဒါယ ဂစ္ဆေယျ။ ကိံ နု ကယိရာသီတိ တဿ တွံ ဗြာဟ္မဏ ကိံ ကရေယျာသီတိ?

အထဿ ကထံ သုတွာ မဟာသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၀။

‘‘ဥပ္ပဇ္ဇေ မေ န မုစ္စေယျ၊ န မေ မုစ္စေယျ ဇီဝတော၊

ရဇံဝ ဝိပုလာ ဝုဋ္ဌိ၊ ခိပ္ပမေဝ နိဝါရယေ’’တိ။

တဿတ္ထော – မဟာရာဇ၊ သစေ ဣမံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ ကိသ္မိဉ္စိ မမ အဗ္ဘန္တရေ ကောပေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ သော မေ အန္တော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ န မုစ္စေယျ၊ ယာဝါဟံ ဇီဝါမိ၊ တာဝ မေ န မုစ္စေယျ။ နာဿ အန္တော ဃနသန္နိဝါသေန ပတိဋ္ဌာတုံ ဒဿာမိ၊ အထ ခေါ ယထာ ဥပ္ပန္နံ ရဇံ ဝိပုလာ မေဃဝုဋ္ဌိ ခိပ္ပံ နိဝါရေတိ၊ တထာ ခိပ္ပမေဝ နံ မေတ္တာဘာဝနာယ နိဂ္ဂဟေတွာ ဝါရေဿာမီတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော သီဟနာဒံ နဒိ။ ရာဇာ ပနဿ ကထံ သုတွာပိ အန္ဓဗာလတာယ ပဋိဗဒ္ဓံ အတ္တနော စိတ္တံ နိဝါရေတုံ အသက္ကောန္တော အညတရံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ ‘‘ဣမံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ရာဇနိဝေသနံ နေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ‘‘အဓမ္မော လောကေ ဝတ္တတိ၊ အယုတ္တ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ ပရိဒေဝမာနံယေဝ နံ အာဒါယ ပါယာသိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿာ ပရိဒေဝနသဒ္ဒံ သုတွာ ဧကဝါရံ ဩလောကေတွာ ပုန န ဩလောကေသိ။ တံ ရောဒန္တိံ ပရိဒေဝန္တိံ ရာဇနိဝေသနမေဝ နယိံသု။ သောပိ ဗာရာဏသိရာဇာ ဥယျာနေ ပပဉ္စံ အကတွာဝ သီဃတရံ ဂန္တွာ တံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ပက္ကောသာပေတွာ မဟန္တေန ယသေန နိမန္တေသိ။ သာ ယသဿ အဂုဏံ ပဗ္ဗဇာယ ဧဝ ဂုဏံ ကထေသိ။ ရာဇာ ကေနစိ ပရိယာယေန တဿာ မနံ အလဘန္တော တံ ဧကသ္မိံ ဂဗ္ဘေ ကာရေတွာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ဧဝရူပံ ယသံ န ဣစ္ဆတိ၊ သောပိ တာပသော ဧဝရူပံ မာတုဂါမံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ ကုဇ္ဈိတွာ ဩလောကိတမတ္တမ္ပိ န အကာသိ၊ ပဗ္ဗဇိတာ ခေါ ပန ဗဟုမာယာ ဟောန္တိ၊ ကိဉ္စိ ပယောဇေတွာ အနတ္ထမ္ပိ မေ ကရေယျ၊ ဂစ္ဆာမိ တာဝ ဇာနာမိ ကိံ ကရောန္တော နိသိန္နော’’တိ သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ဥယျာနံ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ စီဝရံ သိဗ္ဗန္တော နိသီဒိ။ ရာဇာ မန္ဒပရိဝါရောဝ ပဒသဒ္ဒံ အကရောန္တော သဏိကံ ဥပသင်္ကမိ။ ဗောဓိသတ္တော ရာဇာနံ အနောလောကေတွာ စီဝရမေဝ သိဗ္ဗိ။ ရာဇာ ‘‘အယံ ကုဇ္ဈိတွာ မယာ သဒ္ဓိံ န သလ္လပတီ’’တိ မညမာနော ‘‘အယံ ကူဋတာပသော ‘ကောဓဿ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒဿာမိ၊ ဥပ္ပန္နမ္ပိ နံ ခိပ္ပမေဝ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’တိ ပဌမမေဝ ဂဇ္ဇိတွာ ဣဒါနိ ကောဓေန ထဒ္ဓါ ဟုတွာ မယာ သဒ္ဓိံ န သလ္လပတီ’’တိ သညာယ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၁။

‘‘ယံ နု ပုဗ္ဗေ ဝိကတ္ထိတ္ထော၊ ဗလမှိဝ အပဿိတော၊

သွဇ္ဇ တုဏှိကတော ဒါနိ၊ သင်္ဃာဋိံ သိဗ္ဗမစ္ဆသီ’’တိ။

တတ္ထ ဗလမှိဝ အပဿိတောတိ ဗလနိဿိတော ဝိယ ဟုတွာ။ တုဏှိကတောတိ ကိဉ္စိ အဝဒန္တော။ သိဗ္ဗမစ္ဆသီတိ သိဗ္ဗန္တော အစ္ဆသိ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘အယံ ရာဇာ ကောဓဝသေန မံ နာလပတီတိ မညတိ၊ ကထေဿာမိ ဒါနိဿ ဥပ္ပန္နဿ ကောဓဿ ဝသံ အဂတဘာဝ’’န္တိ စိန္တေတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၅၂။

‘‘ဥပ္ပဇ္ဇိ မေ န မုစ္စိတ္ထ၊ န မေ မုစ္စိတ္ထ ဇီဝတော၊

ရဇံဝ ဝိပုလာ ဝုဋ္ဌိ၊ ခိပ္ပမေဝ နိဝါရယိ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – မဟာရာဇ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ မေ၊ န န ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ န ပန မေ မုစ္စိတ္ထ၊ နာဿ ပဝိသိတွာ ဟဒယေ ဌာတုံ အဒါသိံ၊ ဣတိ သော မမ ဇီဝတော န မုစ္စိတ္ထေဝ၊ ရဇံ ဝိပုလာ ဝုဋ္ဌိ ဝိယ ခိပ္ပမေဝ နံ နိဝါရေသိန္တိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧသ ကောပမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ ဥဒါဟု အညံ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ သန္ဓာယ ကထေသိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ပုစ္ဆန္တော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၅၃။

‘‘ကိံ တေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စိ၊ ကိံ တေ န မုစ္စိ ဇီဝတော၊

ရဇံဝ ဝိပုလာ ဝုဋ္ဌိ၊ ကတမံ တံ နိဝါရယီ’’တိ။

တတ္ထ ကိံ တေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စီတိ ကိံ တဝ ဥပ္ပဇ္ဇိ စေဝ န မုစ္စိ စ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ ဧဝံ ကောဓော ဗဟုအာဒီနဝေါ မဟာဝိနာသဒါယကော၊ ဧသော မမ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ဥပ္ပန္နဉ္စ နံ မေတ္တာဘာဝနာယ နိဝါရေသိ’’န္တိ ကောဓေ အာဒီနဝံ ပကာသေန္တော –

၅၄။

‘‘ယမှိ ဇာတေ န ပဿတိ၊ အဇာတေ သာဓု ပဿတိ၊

သော မေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စိ၊ ကောဓော ဒုမ္မေဓဂေါစရော။

၅၅။

‘‘ယေန ဇာတေန နန္ဒန္တိ၊ အမိတ္တာ ဒုက္ခမေသိနော၊

သော မေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စိ၊ ကောဓော ဒုမ္မေဓဂေါစရော။

၅၆။

‘‘ယသ္မိဉ္စ ဇာယမာနမှိ၊ သဒတ္ထံ နာဝဗုဇ္ဈတိ၊

သော မေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စိ၊ ကောဓော ဒုမ္မေဓဂေါစရော။

၅၇။

‘‘ယေနာဘိဘူတော ကုသလံ ဇဟာတိ၊ ပရက္ကရေ ဝိပုလဉ္စာပိ အတ္ထံ၊

သ ဘီမသေနော ဗလဝါ ပမဒ္ဒီ၊ ကောဓော မဟာရာဇ န မေ အမုစ္စထ။

၅၈။

‘‘ကဋ္ဌသ္မိံ မတ္ထမာနသ္မိံ၊ ပါဝကော နာမ ဇာယတိ၊

တမေဝ ကဋ္ဌံ ဍဟတိ၊ ယသ္မာ သော ဇာယတေ ဂိနိ။

၅၉။

‘‘ဧဝံ မန္ဒဿ ပေါသဿ၊ ဗာလဿ အဝိဇာနတော၊

သာရမ္ဘာ ဇာယတေ ကောဓော၊ သောပိ တေနေဝ ဍယှတိ။

၆၀။

‘‘အဂ္ဂီဝ တိဏကဋ္ဌသ္မိံ၊ ကောဓော ယဿ ပဝဍ္ဎတိ၊

နိဟီယတိ တဿ ယသော၊ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ။

၆၁။

‘‘အနေဓော ဓူမကေတူဝ၊ ကောဓော ယဿူပသမ္မတိ၊

အာပူရတိ တဿ ယသော၊ သုက္ကပက္ခေဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အာဟ၊

တတ္ထ န ပဿတီတိ အတ္တတ္ထမ္ပိ န ပဿတိ၊ ပဂေဝ ပရတ္ထံ။ သာဓု ပဿတီတိ အတ္တတ္ထံ ပရတ္ထံ ဥဘယတ္ထမ္ပိ သာဓု ပဿတိ။ ဒုမ္မေဓဂေါစရောတိ နိပ္ပညာနံ အာဓာရဘူတော ဂေါစရော။ ဒုက္ခမေသိနောတိ ဒုက္ခံ ဣစ္ဆန္တာ။ သဒတ္ထန္တိ အတ္တနော အတ္ထဘူတံ အတ္ထတော စေဝ ဓမ္မတော စ ဝုဒ္ဓိံ။ ပရက္ကရေတိ ဝိပုလမ္ပိ အတ္ထံ ဥပ္ပန္နံ ပရတော ကာရေတိ၊ အပနေထ၊ န မေ ဣမိနာ အတ္ထောတိ ဝဒတိ။ သ ဘီမသေနောတိ သော ကောဓော ဘီမာယ ဘယဇနနိယာ မဟတိယာ ကိလေသသေနာယ သမန္နာဂတော။ ပမဒ္ဒီတိ အတ္တနော ဗလဝဘာဝေန ဥဠာရေပိ သတ္တေ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဝသေ ကရဏေန မဒ္ဒနသမတ္ထော။ န မေ အမုစ္စထာတိ မမ သန္တိကာ မောက္ခံ န လဘတိ၊ ဟဒယေ ဝါ ပန မေ ခီရံ ဝိယ မုဟုတ္တံ ဒဓိဘာဝေန န ပတိဋ္ဌဟိတ္ထာတိပိ အတ္ထော။

ကဋ္ဌသ္မိံ မတ္ထမာနသ္မိန္တိ အရဏီသဟိတေန မတ္ထိယမာနေ၊ ‘‘မဒ္ဒမာနသ္မိ’’န္တိပိ ပါဌော။ ယသ္မာတိ ယတော ကဋ္ဌာ ဇာယတိ၊ တမေဝ ဍဟတိ။ ဂိနီတိ အဂ္ဂိ။ ဗာလဿ အဝိဇာနတောတိ ဗာလဿ အဝိဇာနန္တဿ။ သာရမ္ဘာ ဇာယတေတိ အဟံ တွန္တိ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနံ ကရောန္တဿ ကရဏုတ္တရိယလက္ခဏာ သာရမ္ဘာ အရဏီမတ္ထနာ ဝိယ ပါဝကော ကောဓော ဇာယတိ။ သောပိ တေနေဝါတိ သောပိ ဗာလော တေနေဝ ကောဓေန ကဋ္ဌံ ဝိယ အဂ္ဂိနာ ဍယှတိ။ အနေဓော ဓူမကေတူဝါတိ အနိန္ဓနော အဂ္ဂိ ဝိယ။ တဿာတိ တဿ အဓိဝါသနခန္တိယာ သမန္နာဂတဿ ပုဂ္ဂလဿ သုက္ကပက္ခေ စန္ဒော ဝိယ လဒ္ဓါ ယသော အပရာပရံ အာပူရတီတိ။

ရာဇာ မဟာသတ္တဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ တုဋ္ဌော ဧကံ အမစ္စံ အာဏာပေတွာ ပရိဗ္ဗာဇိကံ အာဟရာပေတွာ ‘‘ဘန္တေ နိက္ကောဓတာပသ၊ ဥဘောပိ တုမှေ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေန ဝီတိနာမေန္တာ ဣဓေဝ ဥယျာနေ ဝသထ၊ အဟံ ဝေါ ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ခမာပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။ တေ ဥဘောပိ တတ္ထေဝ ဝသိံသု။ အပရဘာဂေ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ကာလမကာသိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿာ ကာလကတာယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကောဓနော ဘိက္ခု အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

တဒါ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ရာဟုလမာတာ အဟောသိ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ ပရိဗ္ဗာဇကော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

စူဠဗောဓိဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၄၄၄] ၆။ ကဏှဒီပါယနဇာတကဝဏ္ဏနာ

သတ္တာဟမေဝါဟန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ကုသဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၀။၁ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဗာဟိရကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အတိရေကပညာသဝဿာနိ အနဘိရတာ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာ ဟိရောတ္တပ္ပဘေဒဘယေန အတ္တနော ဥက္ကဏ္ဌိတဘာဝံ န ကဿစိ ကထေသုံ၊ တွံ ကသ္မာ ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ မာဒိသဿ ဂရုနော ဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခေ ဌတွာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘာဝံ အာဝိ ကရောသိ၊ ကိမတ္ထံ အတ္တနော ဟိရောတ္တပ္ပံ န ရက္ခသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဝံသရဋ္ဌေ ကောသမ္ဗိယံ နာမ နဂရေ ကောသမ္ဗကော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ အညတရသ္မိံ နိဂမေ ဒွေ ဗြာဟ္မဏာ အသီတိကောဋိဓနဝိဘဝါ အညမညံ ပိယသဟာယကာ ကာမေသု ဒေါသံ ဒိသွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ဥဘောပိ ကာမေ ပဟာယ မဟာဇနဿ ရောဒန္တဿ ပရိဒေဝန္တဿ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ အဿမပဒံ ကတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဝနမူလဖလာဖလေန ယာပေန္တာ ပဏ္ဏာသ ဝဿာနိ ဝသိံသု၊ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတုံ နာသက္ခိံသု။ တေ ပဏ္ဏာသဝဿစ္စယေန လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဇနပဒံ စရန္တာ ကာသိရဋ္ဌံ သမ္ပာပုဏိံသု။ တတြ အညတရသ္မိံ နိဂမဂါမေ ဒီပါယနတာပသဿ ဂိဟိသဟာယော မဏ္ဍဗျော နာမ အတ္ထိ၊ တေ ဥဘောပိ တဿ သန္တိကံ အဂမံသု။ သော တေ ဒိသွာဝ အတ္တမနော ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ ဥဘောပိ တေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိ။ တေ တတ္ထ တီဏိ စတ္တာရိ ဝဿာနိ ဝသိတွာ တံ အာပုစ္ဆိတွာ စာရိကံ စရန္တာ ဗာရာဏသိံ ပတွာ အတိမုတ္တကသုသာနေ ဝသိံသု။ တတ္ထ ဒီပါယနော ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ပုန တဿေဝ သဟာယဿ သန္တိကံ ဂတော။ မဏ္ဍဗျတာပသော တတ္ထေဝ ဝသိ။

အထေကဒိဝသံ ဧကော စောရော အန္တောနဂရေ စောရိကံ ကတွာ ဓနသာရံ အာဒါယ နိက္ခန္တော ‘‘စောရော’’တိ ဉတွာ ပဋိဗုဒ္ဓေဟိ ဃရဿာမိကေဟိ စေဝ အာရက္ခမနုဿေဟိ စ အနုဗဒ္ဓါ နိဒ္ဓမနေန နိက္ခမိတွာ ဝေဂေန သုသာနံ ပဝိသိတွာ တာပသဿ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ ဘဏ္ဍိကံ ဆဋ္ဋေတွာ ပလာယိ။ မနုဿာ ဘဏ္ဍိကံ ဒိသွာ ‘‘အရေ ဒုဋ္ဌဇဋိလ၊ တွံ ရတ္တိံ စောရိကံ ကတွာ ဒိဝါ တာပသရူပေန စရသီ’’တိ တဇ္ဇေတွာ ပေါထေတွာ တံ အာဒါယ နေတွာ ရညော ဒဿယိံသု။ ရာဇာ အနုပပရိက္ခိတွာဝ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ နံ သူလေ ဥတ္တာသေထာ’’တိ အာဟ။ တေ တံ သုသာနံ နေတွာ ခဒိရသူလံ အာရောပယိံသု၊ တာပသဿ သရီရေ သူလံ န ပဝိသတိ။ တတော နိမ္ဗသူလံ အာဟရိံသု၊ တမ္ပိ န ပဝိသတိ။ အယသူလံ အာဟရိံသု၊ တမ္ပိ န ပဝိသတိ။ တာပသော ‘‘ကိံ နု ခေါ မေ ပုဗ္ဗကမ္မ’’န္တိ ဩလောကေသိ၊ အထဿ ဇာတိဿရဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တေန ပုဗ္ဗကမ္မံ ဩလောကေတွာ အဒ္ဒသ။ ကိံ ပနဿ ပုဗ္ဗကမ္မန္တိ? ကောဝိဠာရသူလေ မက္ခိကာဝေဓနံ။ သော ကိရ ပုရိမဘဝေ ဝဍ္ဎကိပုတ္တော ဟုတွာ ပိတု ရုက္ခတစ္ဆနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဧကံ မက္ခိကံ ဂဟေတွာ ကောဝိဠာရသလာကာယ သူလေ ဝိယ ဝိဇ္ဈိ။ တမေနံ ပါပကမ္မံ ဣမံ ဌာနံ ပတွာ ဂဏှိ။ သော ‘‘န သက္ကာ ဣတော ပါပါ မယာ မုစ္စိတု’’န္တိ ဉတွာ ရာဇပုရိသေ အာဟ ‘‘သစေ မံ သူလေ ဥတ္တာသေတုကာမတ္ထ၊ ကောဝိဠာရသူလံ အာဟရထာ’’တိ။ တေ တထာ ကတွာ တံ သူလေ ဥတ္တာသေတွာ အာရက္ခံ ဒတွာ ပက္ကမိံသု။

အာရက္ခကာ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟုတွာ တဿ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တေ ဩလောကေန္တိ။ တဒါ ဒီပါယနော ‘‘စိရဒိဋ္ဌော မေ သဟာယော’’တိ မဏ္ဍဗျဿ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တော ‘‘သူလေ ဥတ္တာသိတော’’တိ တံ ဒိဝသညေဝ အန္တရာမဂ္ဂေ သုတွာ တံ ဌာနံ ဂန္တွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ‘‘ကိံ သမ္မ ကာရကောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အကာရကောမှီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အတ္တနော မနောပဒေါသံ ရက္ခိတုံ သက္ခိ၊ နာသက္ခီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သမ္မ၊ ယေဟိ အဟံ ဂဟိတော၊ နေဝ တေသံ၊ န ရညော ဥပရိ မယှံ မနောပဒေါသော အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ တာဒိသဿ သီလဝတော ဆာယာ မယှံ သုခါ’’တိ ဝတွာ ဒီပါယနော သူလံ နိဿာယ နိသီဒိ။ အထဿ သရီရေ မဏ္ဍဗျဿ သရီရတော လောဟိတဗိန္ဒူနိ ပတိံသု။ တာနိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏသရီရေ ပတိတပတိတာနိ သုဿိတွာ ကာဠကာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယေဝ သော ကဏှဒီပါယနော နာမ အဟောသိ။ သော သဗ္ဗရတ္တိံ တတ္ထေဝ နိသီဒိ။

ပုနဒိဝသေ အာရက္ခပုရိသာ အာဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘အနိသာမေတွာဝ မေ ကတ’’န္တိ ဝေဂေန တတ္ထ ဂန္တွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိတ၊ ကသ္မာ သူလံ နိဿာယ နိသိန္နောသီ’’တိ ဒီပါယနံ ပုစ္ဆိ။ မဟာရာဇ၊ ဣမံ တာပသံ ရက္ခန္တော နိသိန္နောမှိ။ ကိံ ပန တွံ မဟာရာဇ၊ ဣမဿ ကာရကဘာဝံ ဝါ အကာရကဘာဝံ ဝါ ဉတွာ ဧဝံ ကာရေသီတိ? သော ကမ္မဿ အသောဓိတဘာဝံ အာစိက္ခိ။ အထဿ သော ‘‘မဟာရာဇ၊ ရညာ နာမ နိသမ္မကာရိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အလသော ဂိဟီ ကာမဘောဂီ န သာဓူ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ရာဇာ မဏ္ဍဗျဿ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဉတွာ ‘‘သူလံ ဟရထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ သူလံ ဟရန္တာ ဟရိတုံ န သက္ခိံသု။ မဏ္ဍဗျော အာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မဒေါသေန ဧဝရူပံ ဘယံ သမ္ပတ္တော၊ မမ သရီရတော သူလံ ဟရိတုံ န သက္ကာ၊ သစေ မယှံ ဇီဝိတံ ဒါတုကာမော၊ ကကစံ အာဟရာပေတွာ ဣမံ သူလံ စမ္မသမံ ဆိန္ဒာပေဟီ’’တိ။ ရာဇာ တထာ ကာရေသိ။ အန္တောသရီရေ သူလော အန္တောယေဝ အဟောသိ။ တဒါ ကိရ သော သုခုမံ ကောဝိဠာရသလာကံ ဂဟေတွာ မက္ခိကာယ ဝစ္စမဂ္ဂံ ပဝေသေသိ၊ တံ တဿ အန္တောသရီရေယေဝ အဟောသိ။ သော တေန ကာရဏေန အမရိတွာ အတ္တနော အာယုက္ခယေနေဝ မရိ၊ တသ္မာ အယမ္ပိ န မတော။ ရာဇာ တာပသေ ဝန္ဒိတွာ ခမာပေတွာ ဥဘောပိ ဥယျာနေ ဝသာပေန္တော ပဋိဇဂ္ဂိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ မဏ္ဍဗျော အာဏိမဏ္ဍဗျော နာမ ဇာတော။ သော ရာဇာနံ ဥပနိဿာယ တတ္ထေဝ ဝသိ၊ ဒီပါယနော ပန တဿ ဝဏံ ဖာသုကံ ကတွာ အတ္တနော ဂိဟိသဟာယမဏ္ဍဗျဿ သန္တိကမေဝ ဂတော။

တံ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသန္တံ ဒိသွာ ဧကော ပုရိသော သဟာယဿ အာရောစေသိ။ သော သုတွာဝ တုဋ္ဌစိတ္တော သပုတ္တဒါရော ဗဟူ ဂန္ဓမာလတေလဖာဏိတာဒီနိ အာဒါယ တံ ပဏ္ဏသာလံ ဂန္တွာ ဒီပါယနံ ဝန္ဒိတွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တေလေန မက္ခေတွာ ပါနကံ ပါယေတွာ အာဏိမဏ္ဍဗျဿ ပဝတ္တိံ သုဏန္တော နိသီဒိ။ အထဿ ပုတ္တော ယညဒတ္တကုမာရော နာမ စင်္ကမနကောဋိယံ ဂေဏ္ဍုကေန ကီဠိ၊ တတြ စေကသ္မိံ ဝမ္မိကေ အာသီဝိသော ဝသတိ။ ကုမာရဿ ဘူမိယံ ပဟဋဂေဏ္ဍုကော ဂန္တွာ ဝမ္မိကဗိလေ အာသီဝိသဿ မတ္ထကေ ပတိ။ သော အဇာနန္တော ဗိလေ ဟတ္ထံ ပဝေသေသိ။ အထ နံ ကုဒ္ဓါ အာသီဝိသော ဟတ္ထေ ဍံသိ။ သော ဝိသဝေဂေန မုစ္ဆိတော တတ္ထေဝ ပတိ။ အထဿ မာတာပိတရော သပ္ပေန ဍဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ကုမာရကံ ဥက္ခိပိတွာ တာပသဿ သန္တိကံ အာနေတွာ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗဇိတာ နာမ ဩသဓံ ဝါ ပရိတ္တံ ဝါ ဇာနန္တိ၊ ပုတ္တကံ နော အာရောဂံ ကရောထာ’’တိ အာဟံသု။ အဟံ ဩသဓံ န ဇာနာမိ၊ နာဟံ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ကရိဿာမီတိ။ ‘‘တေန ဟိ ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ကုမာရကေ မေတ္တံ ကတွာ သစ္စကိရိယံ ကရောထာ’’တိ ဝုတ္တေ တာပသော ‘‘သာဓု၊ သစ္စကိရိယံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ယညဒတ္တဿ သီသေ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၂။

‘‘သတ္တာဟမေဝါဟံ ပသန္နစိတ္တော၊ ပုညတ္ထိကော အာစရိံ ဗြဟ္မစရိယံ၊

အထာပရံ ယံ စရိတံ မမေဒံ၊ ဝဿာနိ ပညာသ သမာဓိကာနိ၊

အကာမကောဝါပိ အဟံ စရာမိ၊ ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု၊

ဟတံ ဝိသံ ဇီဝတု ယညဒတ္တော’’တိ။

တတ္ထ အထာပရံ ယံ စရိတန္တိ တသ္မာ သတ္တာဟာ ဥတ္တရိ ယံ မမ ဗြဟ္မစရိယံ။ အကာမကောဝါပီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနိစ္ဆန္တောယေဝ။ ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတူတိ သစေ အတိရေကပဏ္ဏာသဝဿာနိ အနဘိရတိဝါသံ ဝသန္တေန မယာ ကဿစိ အနာရောစိတဘာဝေါ သစ္စံ၊ ဧတေန သစ္စေန ယညဒတ္တကုမာရဿ သောတ္ထိဘာဝေါ ဟောတု၊ ဇီဝိတံ ပဋိလဘတူတိ။

အထဿ သဟ သစ္စကိရိယာယ ယညဒတ္တဿ ထနပ္ပဒေသတော ဥဒ္ဓံ ဝိသံ ဘဿိတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ ကုမာရော အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ မာတာပိတရော ဩလောကေတွာ ‘‘အမ္မတာတာ’’တိ ဝတွာ ပရိဝတ္တိတွာ နိပဇ္ဇိ။ အထဿ ပိတရံ ကဏှဒီပါယနော အာဟ – ‘‘မယာ တာဝ မမ ဗလံ ကတံ၊ တွမ္ပိ အတ္တနော ဗလံ ကရောဟီ’’တိ။ သော ‘‘အဟမ္ပိ သစ္စကိရိယံ ကရိဿာမီ’’တိ ပုတ္တဿ ဥရေ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၃။

‘‘ယသ္မာ ဒါနံ နာဘိနန္ဒိံ ကဒါစိ၊ ဒိသွာနဟံ အတိထိံ ဝါသကာလေ၊

န စာပိ မေ အပ္ပိယတံ အဝေဒုံ၊ ဗဟုဿုတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ၊

အကာမကောဝါပိ အဟံ ဒဒါမိ၊ ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု၊

ဟတံ ဝိသံ ဇီဝတု ယညဒတ္တော’’တိ။

တတ္ထ ဝါသကာလေတိ ဝသနတ္ထာယ ဂေဟံ အာဂတကာလေ။ န စာပိ မေ အပ္ပိယတံ အဝေဒုန္တိ ဗဟုဿုတာပိ သမဏဗြာဟ္မဏာ ‘‘အယံ နေဝ ဒါနံ အဘိနန္ဒတိ န အမှေ’’တိ ဣမံ မမ အပ္ပိယဘာဝံ နေဝ ဇာနိံသု။ အဟဉှိ တေ ပိယစက္ခူဟိယေဝ ဩလောကေမီတိ ဒီပေတိ။ ဧတေန သစ္စေနာတိ သစေ အဟံ ဒါနံ ဒဒမာနော ဝိပါကံ အသဒ္ဒဟိတွာ အတ္တနော အနိစ္ဆာယ ဒမ္မိ၊ အနိစ္ဆနဘာဝံ မမ ပရေ န ဇာနန္တိ၊ ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတူတိ အတ္ထော။

ဧဝံ တဿ သစ္စကိရိယာယ သဟ ကဋိတော ဥဒ္ဓံ ဝိသံ ဘဿိတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ ကုမာရော ဥဋ္ဌာယ နိသီဒိ၊ ဌာတုံ ပန န သက္ကောတိ။ အထဿ ပိတာ မာတရံ အာဟ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မယာ အတ္တနော ဗလံ ကတံ၊ တွံ ဣဒါနိ သစ္စကိရိယံ ကတွာ ပုတ္တဿ ဥဋ္ဌာယ ဂမနဘာဝံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘သာမိ၊ အတ္ထိ မယှံ ဧကံ သစ္စံ၊ တဝ ပန သန္တိကေ ကထေတုံ န သက္ကောမီ’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ယထာ တထာ မေ ပုတ္တံ အရောဂံ ကရောဟီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သစ္စံ ကရောန္တီ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၄။

‘‘အာသီဝိသော တာတ ပဟူတတေဇော၊ ယော တံ အဍံသီ ဗိလရာ ဥဒိစ္စ၊

တသ္မိဉ္စ မေ အပ္ပိယတာယ အဇ္ဇ၊ ပိတရဉ္စ တေ နတ္ထိ ကောစိ ဝိသေသော၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု၊ ဟတံ ဝိသံ ဇီဝတု ယညဒတ္တော’’တိ။

တတ္ထ တာတာတိ ပုတ္တံ အာလပတိ။ ပဟူတတေဇောတိ ဗလဝဝိသော။ ဗိလရာတိ ဝိဝရာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဥဒိစ္စာတိ ဥဋ္ဌဟိတွာ၊ ဝမ္မိကဗိလတော ဥဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။ ပိတရဉ္စ တေတိ ပိတရိ စ တေ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန အယမေဝ ပါဌော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘တာတ၊ ယညဒတ္တ တသ္မိဉ္စ အာသီဝိသေ တဝ ပိတရိ စ အပ္ပိယဘာဝေန မယှံ ကောစိ ဝိသေသော နတ္ထိ။ တဉ္စ ပန အပ္ပိယဘာဝံ ဌပေတွာ အဇ္ဇ မယာ ကောစိ ဇာနာပိတပုဗ္ဗော နာမ နတ္ထိ၊ သစေ ဧတံ သစ္စံ၊ ဧတေန သစ္စေန တဝ သောတ္ထိ ဟောတူ’’တိ။

သဟ စ သစ္စကိရိယာယ သဗ္ဗံ ဝိသံ ဘဿိတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ ယညဒတ္တော နိဗ္ဗိသေန သရီရေန ဥဋ္ဌာယ ကီဠိတုံ အာရဒ္ဓါ။ ဧဝံ ပုတ္တေ ဥဋ္ဌိတေ မဏ္ဍဗျော ဒီပါယနဿ အဇ္ဈာသယံ ပုစ္ဆန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၆၅။

‘‘သန္တာ ဒန္တာယေဝ ပရိဗ္ဗဇန္တိ၊ အညတြ ကဏှာ နတ္ထာကာမရူပါ၊

ဒီပါယန ကိဿ ဇိဂုစ္ဆမာနော၊ အကာမကော စရသိ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ယေ ကေစိ ခတ္တိယာဒယော ကာမေ ပဟာယ ဣဓ လောကေ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ တေ အညတြ ကဏှာ ဘဝန္တံ ကဏှံ ဌပေတွာ အညေ အကာမရူပါ နာမ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗေ ဈာနဘာဝနာယ ကိလေသာနံ သမိတတ္တာ သန္တာ၊ စက္ခာဒီနိ ဒွါရာနိ ယထာ နိဗ္ဗိသေဝနာနိ ဟောန္တိ၊ တထာ တေသံ ဒမိတတ္တာ ဒန္တာ ဟုတွာ အဘိရတာဝ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ၊ တွံ ပန ဘန္တေ ဒီပါယန၊ ကိံကာရဏာ တပံ ဇိဂုစ္ဆမာနော အကာမကော ဟုတွာ ဗြဟ္မစရိယံ စရသိ၊ ကသ္မာ ပုန န အဂါရမေဝ အဇ္ဈာဝသသီတိ။

အထဿ သော ကာရဏံ ကထေန္တော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၆၆။

‘‘သဒ္ဓါယ နိက္ခမ္မ ပုနံ နိဝတ္တော၊ သော ဧဠမူဂေါဝ ဗာလော ဝတာယံ၊

ဧတဿ ဝါဒဿ ဇိဂုစ္ဆမာနော၊ အကာမကော စရာမိ ဗြဟ္မစရိယံ၊

ဝိညုပ္ပသတ္ထဉ္စ သတဉ္စ ဌာနံ၊ ဧဝမ္ပဟံ ပုညကရော ဘဝါမီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ကဏှော ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ တာဝ မဟန္တံ ဝိဘဝံ ပဟာယ အဂါရာ နိက္ခမိတွာ ယံ ဇဟိ၊ ပုန တဒတ္ထမေဝ နိဝတ္တော။ သော အယံ ဧဠမူဂေါ ဂါမဒါရကော ဝိယ ဗာလော ဝတာတိ ဣမံ ဝါဒံ ဇိဂုစ္ဆမာနော အဟံ အတ္တနော ဟိရောတ္တပ္ပဘေဒဘယေန အနိစ္ဆမာနောပိ ဗြဟ္မစရိယံ စရာမိ။ ကိဉ္စ ဘိယျော ပဗ္ဗဇ္ဇာပုညဉ္စ နာမေတံ ဝိညူဟိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပသတ္ထံ၊ တေသံယေဝ စ သတံ နိဝါသဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ ဣမိနာပိ ကာရဏေန အဟံ ပုညကရော ဘဝါမိ၊ အဿုမုခေါပိ ရုဒမာနော ဗြဟ္မစရိယံ စရာမိယေဝါတိ။

ဧဝံ သော အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ကထေတွာ ပုန မဏ္ဍဗျံ ပုစ္ဆန္တော ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၆၇။

‘‘သမဏေ တုဝံ ဗြာဟ္မဏေ အဒ္ဓိကေ စ၊ သန္တပ္ပယာသိ အန္နပါနေန ဘိက္ခံ၊

ဩပါနဘူတံဝ ဃရံ တဝ ယိဒံ၊ အန္နေန ပါနေန ဥပေတရူပံ၊

အထ ကိဿ ဝါဒဿ ဇိဂုစ္ဆမာနော၊ အကာမကော ဒါနမိမံ ဒဒါသီ’’တိ။

တတ္ထ ဘိက္ခန္တိ ဘိက္ခာယ စရန္တာနံ ဘိက္ခဉ္စ သမ္ပာဒေတွာ ဒဒါသိ။ ဩပါနဘူတံဝါတိ စတုမဟာပထေ ခတသာဓာရဏပေါက္ခရဏီ ဝိယ။

တတော မဏ္ဍဗျော အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ကထေန္တော သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၆၈။

‘‘ပိတရော စ မေ အာသုံ ပိတာမဟာ စ၊ သဒ္ဓါ အဟုံ ဒါနပတီ ဝဒညူ၊

တံ ကုလ္လဝတ္တံ အနုဝတ္တမာနော၊ မာဟံ ကုလေ အန္တိမဂန္ဓနော အဟုံ၊

ဧတဿ ဝါဒဿ ဇိဂုစ္ဆမာနော၊ အကာမကော ဒါနမိမံ ဒဒါမီ’’တိ။

တတ္ထ ‘‘အာသု’’န္တိ ပဒဿ ‘‘သဒ္ဓါ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော၊ သဒ္ဓါ အဟေသုန္တိ အတ္ထော။ အဟုန္တိ သဒ္ဓါ ဟုတွာ တတော ဥတ္တရိ ဒါနဇေဋ္ဌကာ စေဝ ‘‘ဒေထ ကရောထာ’’တိ ဝုတ္တဝစနဿ အတ္ထဇာနနကာ စ အဟေသုံ။ တံ ကုလ္လဝတ္တန္တိ တံ ကုလဝတ္တံ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန အယမေဝ ပါဌော။ မာဟံ ကုလေ အန္တိမဂန္ဓနော အဟုန္တိ ‘‘အဟံ အတ္တနော ကုလေ သဗ္ဗပစ္ဆိမကော စေဝ ကုလပလာပေါ စ မာ အဟု’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ဧတံ ‘‘ကုလအန္တိမော ကုလပလာပေါ’’တိ ဝါဒံ ဇိဂုစ္ဆမာနော ဒါနံ အနိစ္ဆန္တောပိ ဣဒံ ဒါနံ ဒဒါမီတိ ဒီပေတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ မဏ္ဍဗျော အတ္တနော ဘရိယံ ပုစ္ဆမာနော အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၉။

‘‘ဒဟရိံ ကုမာရိံ အသမတ္ထပညံ၊ ယံ တာနယိံ ဉာတိကုလာ သုဂတ္တေ၊

န စာပိ မေ အပ္ပိယတံ အဝေဒိ၊ အညတြ ကာမာ ပရိစာရယန္တာ၊

အထ ကေန ဝဏ္ဏေန မယာ တေ ဘောတိ၊ သံဝါသဓမ္မော အဟု ဧဝရူပေါ’’တိ။

တတ္ထ အသမတ္ထပညန္တိ ကုဋုမ္ဗံ ဝိစာရေတုံ အပ္ပဋိဗလပညံ အတိတရုဏိညေဝ သမာနံ။ ယံ တာနယိန္တိ ယံ တံ အာနယိံ၊ အဟံ ဒဟရိမေဝ သမာနံ တံ ဉာတိကုလတော အာနေသိန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညတြ ကာမာ ပရိစာရယန္တာတိ ဧတ္တကံ ကာလံ ဝိနာ ကာမေန အနိစ္ဆာယ မံ ပရိစာရယန္တာပိ အတ္တနော အပ္ပိယတံ မံ န ဇာနာပေသိ၊ သမ္ပိယာယမာနရူပါဝ ပရိစရိ။ ကေန ဝဏ္ဏေနာတိ ကေန ကာရဏေန။ ဘောတီတိ တံ အာလပတိ။ ဧဝရူပေါတိ အာသီဝိသသမာနပဋိကူလဘာဝေန မယာ သဒ္ဓိံ တဝ သံဝါသဓမ္မော ဧဝရူပေါ ပိယသံဝါသော ဝိယ ကထံ ဇာတောတိ။

အထဿ သာ ကထေန္တီ နဝမံ ဂါထမာဟ –

၇၀။

‘‘အာရာ ဒူရေ နယိဓ ကဒါစိ အတ္ထိ၊ ပရမ္ပရာ နာမ ကုလေ ဣမသ္မိံ၊

တံ ကုလ္လဝတ္တံ အနုဝတ္တမာနာ၊ မာဟံ ကုလေ အန္တိမဂန္ဓိနီ အဟုံ၊

ဧတဿ ဝါဒဿ ဇိဂုစ္ဆမာနာ၊ အကာမိကာ ပဒ္ဓစရာမှိ တုယှ’’န္တိ။

တတ္ထ အာရာ ဒူရေတိ အညမညဝေဝစနံ။ အတိဒူရေတိ ဝါ ဒဿေန္တီ ဧဝမာဟ။ ဣဓာတိ နိပါတမတ္တံ၊ န ကဒါစီတိ အတ္ထော။ ပရမ္ပရာတိ ပုရိသပရမ္ပရာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သာမိ၊ ဣမသ္မိံ အမှာကံ ဉာတိကုလေ ဒူရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ ပုရိသပရမ္ပရာ နာမ န ကဒါစိ အတ္ထိ၊ ဧကိတ္ထိယာပိ သာမိကံ ဆဍ္ဍေတွာ အညော ပုရိသော ဂဟိတပုဗ္ဗော နာမ နတ္ထီတိ။ တံ ကုလ္လဝတ္တန္တိ အဟမ္ပိ တံ ကုလဝတ္တံ ကုလပဝေဏိံ အနုဝတ္တမာနာ အတ္တနော ကုလေ ပစ္ဆိမိကာ ပလာလဘူတာ မာ အဟုန္တိ သလ္လက္ခေတွာ ဧတံ ကုလအန္တိမာ ကုလဂန္ဓိနီတိ ဝါဒံ ဇိဂုစ္ဆမာနာ အကာမိကာပိ တုယှံ ပဒ္ဓစရာမှိ ဝေယျာဝစ္စကာရိကာ ပါဒပရိစာရိကာ ဇာတာမှီတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘မယာ သာမိကဿ သန္တိကေ အဘာသိတပုဗ္ဗံ ဂုယှံ ဘာသိတံ၊ ကုဇ္ဈေယျပိ မေ အယံ၊ အမှာကံ ကုလူပကတာပသဿ သမ္မုခေယေဝ ခမာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ခမာပေန္တီ ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၇၁။

‘‘မဏ္ဍဗျ ဘာသိံ ယမဘာသနေယျံ၊ တံ ခမျတံ ပုတ္တကဟေတု မဇ္ဇ၊

ပုတ္တပေမာ န ဣဓ ပရတ္ထိ ကိဉ္စိ၊ သော နော အယံ ဇီဝတိ ယညဒတ္တော’’တိ။

တတ္ထ တံ ခမျတန္တိ တံ ခမယတု။ ပုတ္တကဟေတု မဇ္ဇာတိ တံ မမ ဘာသိတံ အဇ္ဇ ဣမဿ ပုတ္တဿ ဟေတု ခမယတု။ သော နော အယန္တိ ယဿ ပုတ္တဿ ကာရဏာ မယာ ဧတံ ဘာသိတံ၊ သော နော ပုတ္တော ဇီဝတိ၊ ဣမဿ ဇီဝိတလာဘဘာဝေန မေ ခမ သာမိ၊ အဇ္ဇတော ပဋ္ဌာယ တဝ ဝသဝတ္တိနီ ဘဝိဿာမီတိ။

အထ နံ မဏ္ဍဗျော ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ ဘဒ္ဒေ၊ ခမာမိ တေ၊ ဣတော ပန ပဋ္ဌာယ မာ ဖရုသစိတ္တာ အဟောသိ၊ အဟမ္ပိ တေ အပ္ပိယံ န ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော မဏ္ဍဗျံ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ တယာ ဒုဿင်္ဃရံ ဓနံ သင်္ဃရိတွာ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ အသဒ္ဒဟိတွာ ဒါနံ ဒဒန္တေန အယုတ္တံ ကတံ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဒါနံ သဒ္ဒဟိတွာ ဒေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဗောဓိသတ္တံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ တယာ အမှာကံ ဒက္ခိဏေယျဘာဝေ ဌတွာ အနဘိရတေန ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တေန အယုတ္တံ ကတံ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣဒါနိ ယထာ တယိ ကတကာရာ မဟပ္ဖလာ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ သုဒ္ဓစိတ္တော အဘိရတော ဟုတွာ ဗြဟ္မစရိယံ စရာဟီ’’တိ။ တေ မဟာသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ အဂမံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ ဘရိယာ သာမိကေ သသ္နေဟာ အဟောသိ၊ မဏ္ဍဗျော ပသန္နစိတ္တော သဒ္ဓါယ ဒါနံ အဒါသိ။ ဗောဓိသတ္တော အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတွာ ဈာနာဘိညံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ မဏ္ဍဗျော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဘရိယာ ဝိသာခါ၊ ပုတ္တော ရာဟုလော၊ အာဏိမဏ္ဍဗျော သာရိပုတ္တော၊ ကဏှဒီပါယနော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ကဏှဒီပါယနဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၄၄၅] ၇။ နိဂြောဓဇာတကဝဏ္ဏနာ

န ဝါဟမေတံ ဇာနာမီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉှိ ဘိက္ခူ တေန ‘‘အာဝုသော ဒေဝဒတ္တ၊ သတ္ထာ တဝ ဗဟူပကာရော၊ တွဉှိ သတ္ထာရံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘိ ဥပသမ္ပဒံ လဘိ၊ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိ၊ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေသိ၊ လာဘသက္ကာရောပိ တေ ဒသဗလဿေဝ သန္တကော’’တိ ဘိက္ခူဟိ ဝုတ္တေ တိဏသလာကံ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘ဧတ္တကမ္ပိ သမဏေန ဂေါတမေန မယှံ ကတံ ဂုဏံ န ပဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော အကတညူ မိတ္တဒုဗ္ဘီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ရာဇဂဟေ မဂဓမဟာရာဇာ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိ အတ္တနော ပုတ္တဿ ဇနပဒသေဋ္ဌိနော ဓီတရံ အာနေသိ၊ သာ ဝဉ္ဈာ အဟောသိ။ အထဿာ အပရဘာဂေ သက္ကာရော ပရိဟာယိ။ ‘‘အမှာကံ ပုတ္တဿ ဂေဟေ ဝဉ္ဈိတ္ထိယာ ဝသန္တိယာ ကထံ ကုလဝံသော ဝဍ္ဎိဿတီ’’တိ ယထာ သာ သုဏာတိ၊ ဧဝမ္ပိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ။ သာ တံ သုတွာ ‘‘ဟောတု ဂဗ္ဘိနိအာလယံ ကတွာ ဧတေ ဝဉ္စေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ အတ္တနော အတ္ထစာရိကံ ဓာတိံ အာဟ ‘‘အမ္မ၊ ဂဗ္ဘိနိယော နာမ ကိဉ္စ ကိဉ္စ ကရောန္တီ’’တိ ဂဗ္ဘိနိပရိဟာရံ ပုစ္ဆိတွာ ဥတုနိကာလေ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အမ္ဗိလာဒိရုစိကာ ဟုတွာ ဟတ္ထပါဒါနံ ဥဒ္ဓုမာယနကာလေ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိယော ကောဋ္ဋာပေတွာ ဗဟလံ ကာရေသိ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေပိ ပိလောတိကာဝေဌနေန စ ဥဒရဝဍ္ဎနံ ဝဍ္ဎေသိ၊ ထနမုခါနိ ကာဠာနိ ကာရေသိ၊ သရီရကိစ္စံ ကရောန္တီပိ အညတြ တဿာ ဓာတိယာ အညေသံ သမ္မုခဋ္ဌာနေ န ကရောတိ။ သာမိကောပိဿာ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ အဒါသိ။ ဧဝံ နဝ မာသေ ဝသိတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဇနပဒေ ပိတု ဃရံ ဂန္တွာ ဝိဇာယိဿာမီ’’တိ သသုရေ အာပုစ္ဆိတွာ ရထမာရုဟိတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ရာဇဂဟာ နိက္ခမိတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တဿာ ပန ပုရတော ဧကော သတ္ထော ဂစ္ဆတိ။ သတ္ထေန ဝသိတွာ ဂတဋ္ဌာနံ ဧသာ ပါတရာသကာလေ ပါပုဏာတိ။

အထေကဒိဝသံ တသ္မိံ သတ္ထေ ဧကာ ဒုဂ္ဂတိတ္ထီ ရတ္တိယာ ဧကသ္မိံ နိဂြောဓမူလေ ပုတ္တံ ဝိဇာယိတွာ ပါတောဝ သတ္ထေ ဂစ္ဆန္တေ ‘‘အဟံ ဝိနာ သတ္ထေန ဂန္တုံ န သက္ခိဿာမိ၊ သက္ကာ ခေါ ပန ဇီဝန္တိယာ ပုတ္တံ လဘိတု’’န္တိ နိဂြောဓမူလဇာလေ ဇလာဗုဉ္စေဝ ဂဗ္ဘမလဉ္စ အတ္ထရိတွာ ပုတ္တံ ဆဋ္ဋေတွာ အဂမာသိ။ ဒါရကဿပိ ဒေဝတာ အာရက္ခံ ဂဏှိံသု။ သော ဟိ န ယော ဝါ သော ဝါ၊ ဗောဓိသတ္တောယေဝ။ သော ပန တဒါ တာဒိသံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ဣတရာ ပါတရာသကာလေ တံ ဌာနံ ပတွာ ‘‘သရီရကိစ္စံ ကရိဿာမီ’’တိ တာယ ဓာတိယာ သဒ္ဓိံ နိဂြောဓမူလံ ဂတာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဒါရကံ ဒိသွာ ‘‘အမ္မ၊ နိပ္ဖန္နံ နော ကိစ္စ’’န္တိ ပိလောတိကာယော အပနေတွာ ဥစ္ဆင်္ဂပဒေသံ လောဟိတေန စ ဂဗ္ဘမလေန စ မက္ခေတွာ အတ္တနော ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အာရောစေသိ။ တာဝဒေဝ နံ သာဏိယာ ပရိက္ခိပိတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော သပရိဇနော ရာဇဂဟံ ပဏ္ဏံ ပေသေသိ။ အထဿာ သဿုသသုရာ ဝိဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ပိတု ကုလေ ကိံ ကရိဿတိ၊ ဣဓေဝ အာဂစ္ဆတူ’’တိ ပေသယိံသု။ သာ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ရာဇဂဟမေဝ ပါဝိသိ။ တတ္ထ တံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဒါရကဿ နာမံ ကရောန္တာ နိဂြောဓမူလေ ဇာတတ္တာ ‘‘နိဂြောဓကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ တံ ဒိဝသညေဝ အနုသေဋ္ဌိသုဏိသာပိ ဝိဇာယနတ္ထာယ ကုလဃရံ ဂစ္ဆန္တီ အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကိဿာ ရုက္ခသာခါယ ဟေဋ္ဌာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ တဿ ‘‘သာခကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ တံ ဒိဝသညေဝ သေဋ္ဌိံ နိဿာယ ဝသန္တဿ တုန္နကာရဿ ဘရိယာပိ ပိလောတိကန္တရေ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ တဿ ‘‘ပေါတ္တိကော’’တိ နာမံ ကရိံသု။

မဟာသေဋ္ဌိ ဥဘောပိ တေ ဒါရကေ ‘‘နိဂြောဓကုမာရဿ ဇာတဒိဝသညေဝ ဇာတာ’’တိ အာဏာပေတွာ တေနေဝ သဒ္ဓိံ သံဝဍ္ဎေသိ။ တေ ဧကတော ဝဍ္ဎိတွာ ဝယပ္ပတ္တာ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိံသု။ ဥဘောပိ သေဋ္ဌိပုတ္တာ အာစရိယဿ ဒွေ သဟဿာနိ အဒံသု။ နိဂြောဓကုမာရော ပေါတ္တိကဿ အတ္တနော သန္တိကေ သိပ္ပံ ပဋ္ဌပေသိ။ တေ နိပ္ဖန္နသိပ္ပာ အာစရိယံ အာပုစ္ဆိတွာ နိက္ခန္တာ ‘‘ဇနပဒစာရိကံ စရိဿာမာ’’တိ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဧကသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိပဇ္ဇိံသု။ တဒါ ဗာရာဏသိရညော ကာလကတဿ သတ္တမော ဒိဝသော၊ ‘‘သွေ ဖုဿရထံ ယောဇေဿာမာ’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသုံ။ တေသုပိ သဟာယေသု ရုက္ခမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တေသု ပေါတ္တိကော ပစ္စူသကာလေ ဥဋ္ဌာယ နိဂြောဓကုမာရဿ ပါဒေ ပရိမဇ္ဇန္တော နိသီဒိ။ တသ္မိံ ရုက္ခေ ဝုတ္ထကုက္ကုဋေသု ဥပရိကုက္ကုဋော ဟေဋ္ဌာကုက္ကုဋဿ သရီရေ ဝစ္စံ ပါတေသိ။ အထ နံ သော ‘‘ကေနေတံ ပါတိတ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘သမ္မ၊ မာ ကုဇ္ဈိ၊ မယာ အဇာနန္တေန ပါတိတ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘အရေ၊ တွံ မမ သရီရံ အတ္တနော ဝစ္စဋ္ဌာနံ မညသိ၊ ကိံ မမ ပမာဏံ န ဇာနာသီ’’တိ။ အထ နံ ဣတရော ‘‘အရေ တွံ ‘အဇာနန္တေန မေ ကတ’န္တိ ဝုတ္တေပိ ကုဇ္ဈသိယေဝ၊ ကိံ ပန တေ ပမာဏ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ယော မံ မာရေတွာ မံသံ ခါဒတိ၊ သော ပါတောဝ သဟဿံ လဘတိ၊ တသ္မာ အဟံ မာနံ ကရောမီ’’တိ။ အထ နံ ဣတရော ‘‘အရေ ဧတ္တကမတ္တေန တွံ မာနံ ကရောသိ၊ မံ ပန မာရေတွာ ယော ထူလမံသံ ခါဒတိ၊ သော ပါတောဝ ရာဇာ ဟောတိ၊ ယော မဇ္ဈိမမံသံ ခါဒတိ၊ သော သေနာပတိ၊ ယော အဋ္ဌိနိဿိတံ ခါဒတိ၊ သော ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဟောတီ’’တိ အာဟ။

ပေါတ္တိကော တေသံ ကထံ သုတွာ ‘‘ကိံ နော သဟဿေန၊ ရဇ္ဇမေဝ ဝရ’’န္တိ သဏိကံ ရုက္ခံ အဘိရုဟိတွာ ဥပရိသယိတကုက္ကုဋံ ဂဟေတွာ မာရေတွာ အင်္ဂါရေ ပစိတွာ ထူလမံသံ နိဂြောဓဿ အဒါသိ၊ မဇ္ဈိမမံသံ သာခဿ အဒါသိ၊ အဋ္ဌိမံသံ အတ္တနာ ခါဒိ။ ခါဒိတွာ ပန ‘‘သမ္မ နိဂြောဓ၊ တွံ အဇ္ဇ ရာဇာ ဘဝိဿသိ၊ သမ္မ သာခ၊ တွံ သေနာပတိ ဘဝိဿသိ၊ အဟံ ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကထံ ဇာနာသီ’’တိ ပုဋ္ဌော တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ တေ တယောပိ ဇနာ ပါတရာသဝေလာယ ဗာရာဏသိံ ပဝိသိတွာ ဧကဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ သပ္ပိသက္ကရယုတ္တံ ပါယာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဥယျာနံ ပဝိသိံသု။ နိဂြောဓကုမာရော သိလာပဋ္ဋေ နိပဇ္ဇိ၊ ဣတရေ ဒွေ ဗဟိ နိပဇ္ဇိံသု။ တသ္မိံ သမယေ ပဉ္စ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ အန္တော ဌပေတွာ ဖုဿရထံ ဝိဿဇ္ဇေသုံ။ တတ္ထ ဝိတ္ထာရကထာ မဟာဇနကဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၂၃ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဖုဿရထော ဥယျာနံ ဂန္တွာ နိဝတ္တိတွာ အာရောဟနသဇ္ဇော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ပုရောဟိတော ‘‘ဥယျာနေ ပုညဝတာ သတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥယျာနံ ပဝိသိတွာ ကုမာရံ ဒိသွာ ပါဒန္တတော သာဋကံ အပနေတွာ ပါဒေသု လက္ခဏာနိ ဥပဓာရေတွာ ‘‘တိဋ္ဌတု ဗာရာဏသိယံ ရဇ္ဇံ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပဿ အဓိပတိရာဇာ ဘဝိတုံ ယုတ္တော’’တိ သဗ္ဗတာလာဝစရေ ပဂ္ဂဏှာပေသိ။ နိဂြောဓကုမာရော ပဗုဇ္ဈိတွာ မုခတော သာဋကံ အပနေတွာ မဟာဇနံ ဩလောကေတွာ ပရိဝတ္တိတွာ နိပန္နော ထောကံ ဝီတိနာမေတွာ သိလာပဋ္ဋေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ အထ နံ ပုရောဟိတော ဇဏ္ဏုနာ ပတိဋ္ဌာယ ‘‘ရဇ္ဇံ တေ ဒေဝ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘‘သာဓူ’’တိ ဝုတ္တေ တတ္ထေဝ ရတနရာသိမှိ ဌပေတွာ အဘိသိဉ္စိ။ သော ရဇ္ဇံ ပတွာ သာခဿ သေနာပတိဋ္ဌာနံ ဒတွာ မဟန္တေန သက္ကာရေန နဂရံ ပါဝိသိ၊ ပေါတ္တိကောပိ တေဟိ သဒ္ဓိညေဝ အဂမာသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မဟာသတ္တော ဗာရာဏသိယံ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။

သော ဧကဒိဝသံ မာတာပိတူနံ သရိတွာ သာခံ အာဟ – ‘‘သမ္မ၊ န သက္ကာ မာတာပိတူဟိ ဝိနာ ဝတ္တိတုံ၊ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဂန္တွာ မာတာပိတရော နော အာနေဟီ’’တိ။ သာခေါ ‘‘န မေ တတ္ထ ဂမနကမ္မံ အတ္ထီ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ တတော ပေါတ္တိကံ အာဏာပေသိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ တတ္ထ ဂန္တွာ နိဂြောဓဿ မာတာပိတရော ‘‘ပုတ္တော ဝေါ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတော၊ ဧထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘အတ္ထိ နော တာဝ ဝိဘဝမတ္တံ၊ အလံ တတ္ထ ဂမနေနာ’’တိ ပဋိက္ခိပိံသု။ သာခဿပိ မာတာပိတရော အဝေါစ၊ တေပိ န ဣစ္ဆိံသု။ အတ္တနော မာတာပိတရော အဝေါစ၊ ‘‘မယံ တာတ တုန္နကာရကမ္မေန ဇီဝိဿာမ အလ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိံသု။ သော တေသံ မနံ အလဘိတွာ ဗာရာဏသိမေဝ ပစ္စာဂန္တွာ ‘‘သေနာပတိဿ ဃရေ မဂ္ဂကိလမထံ ဝိနောဒေတွာ ပစ္ဆာ နိဂြောဓသဟာယံ ပဿိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တဿ နိဝေသနဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘သဟာယော ကိရ တေ ပေါတ္တိကော နာမ အာဂတောတိ သေနာပတိဿ အာရောစေဟီ’’တိ ဒေါဝါရိကံ အာဟ၊ သော တထာ အကာသိ။ သာခေါ ပန ‘‘အယံ မယှံ ရဇ္ဇံ အဒတွာ သဟာယနိဂြောဓဿ အဒါသီ’’တိ တသ္မိံ ဝေရံ ဗန္ဓိ။ သော တံ ကထံ သုတွာဝ ကုဒ္ဓါ အာဂန္တွာ ‘‘ကော ဣမဿ သဟာယော ဥမ္မတ္တကော ဒါသိပုတ္တော၊ ဂဏှထ န’’န္တိ ဝတွာ ဟတ္ထပါဒဇဏ္ဏုကပ္ပရေဟိ ကောဋ္ဋာပေတွာ ဂီဝါယံ ဂါဟာပေတွာ နီဟရာပေသိ။

သော စိန္တေသိ ‘‘သာခေါ မမ သန္တိကာ သေနာပတိဋ္ဌာနံ လဘိတွာ အကတညူ မိတ္တဒုဗ္ဘီ၊ မံ ကောဋ္ဋာပေတွာ နီဟရာပေသိ၊ နိဂြောဓော ပန ပဏ္ဍိတော ကတညူ သပ္ပုရိသော၊ တဿေဝ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ။ သော ရာဇဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘ဒေဝ၊ ပေါတ္တိကော ကိရ နာမ တေ သဟာယော ဒွါရေ ဌိတော’’တိ ရညော အာရောစာပေသိ။ ရာဇာ ပက္ကောသာပေတွာ တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ မဿုကမ္မာဒီနိ ကာရာပေတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေန ပရိဘုတ္တနာနဂ္ဂရသဘောဇနေန တေန သဒ္ဓိံ သုခနိသိန္နော မာတာပိတူနံ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိတွာ အနာဂမနဘာဝံ သုဏိ။ သာခေါပိ ‘‘ပေါတ္တိကော မံ ရညော သန္တိကေ ပရိဘိန္ဒေယျ၊ မယိ ပန ဂတေ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ န သက္ခိဿတီ’’တိ တတ္ထေဝ အဂမာသိ။ ပေါတ္တိကော တဿ သန္တိကေယေဝ ရာဇာနံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဒေဝ၊ အဟံ မဂ္ဂကိလန္တော ‘သာခဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ဝိဿမိတွာ ဣဓာဂမိဿာမီ’တိ အဂမိံ။ အထ မံ သာခေါ ‘နာဟံ တံ ဇာနာမီ’တိ ဝတွာ ကောဋ္ဋာပေတွာ ဂီဝါယံ ဂါဟာပေတွာ နီဟရာပေသီတိ သဒ္ဒဟေယျာသိ တွံ ဧတ’’န္တိ ဝတွာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၇၂။

‘‘န ဝါဟမေတံ ဇာနာမိ၊ ကော ဝါယံ ကဿ ဝါတိ ဝါ၊

ယထာ သာခေါ ဝဒိ ဧဝ၊ နိဂြောဓ ကိန္တိ မညသိ။

၇၃။

‘‘တတော ဂလဝိနီတေန၊ ပုရိသာ နီဟရိံသု မံ၊

ဒတွာ မုခပဟာရာနိ၊ သာခဿ ဝစနံကရာ။

၇၄။

‘‘ဧတာဒိသံ ဒုမ္မတိနာ၊ အကတညုန ဒုဗ္ဘိနာ၊

ကတံ အနရိယံ သာခေန၊ သခိနာ တေ ဇနာဓိပါ’’တိ။

တတ္ထ ကိန္တိ မညသီတိ ယထာ မံ သာခေါ အစရိ၊ ကိံ တွမ္ပိ ဧဝမေဝ မညသိ၊ ဥဒါဟု အညထာ မညသိ၊ မံ သာခေါ ဧဝံ ဝဒေယျာတိ သဒ္ဒဟသိ၊ တံ န သဒ္ဒဟသီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂလဝိနီတေနာတိ ဂလဂ္ဂါဟေန။ ဒုဗ္ဘိနာတိ မိတ္တဒုဗ္ဘိနာ။

တံ သုတွာ နိဂြောဓော စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၇၅။

‘‘န ဝါဟမေတံ ဇာနာမိ၊ နပိ မေ ကောစိ သံသတိ၊

ယံ မေ တွံ သမ္မ အက္ခာသိ၊ သာခေန ကာရဏံ ကတံ။

၇၆။

‘‘သခီနံ သာဇီဝကရော၊ မမ သာခဿ စူဘယံ၊

တွံ နောသိဿရိယံ ဒါတာ၊ မနုဿေသု မဟန္တတံ၊

တယာမာ လဗ္ဘိတာ ဣဒ္ဓီ၊ ဧတ္ထ မေ နတ္ထိ သံသယော။

၇၇။

‘‘ယထာပိ ဗီဇမဂ္ဂိမှိ၊ ဍယှတိ န ဝိရူဟတိ၊

ဧဝံ ကတံ အသပ္ပုရိသေ၊ နဿတိ န ဝိရူဟတိ။

၇၈။

‘‘ကတညုမှိ စ ပေါသမှိ၊ သီလဝန္တေ အရိယဝုတ္တိနေ၊

သုခေတ္တေ ဝိယ ဗီဇာနိ၊ ကတံ တမှိ န နဿတီ’’တိ။

တတ္ထ သံသတီတိ အာစိက္ခတိ။ ကာရဏံ ကတန္တိ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနပေါထနကောဋ္ဋနသင်္ခါတံ ကာရဏံ ကတန္တိ အတ္ထော။ သခီနံ သာဇီဝကရောတိ သမ္မ၊ ပေါတ္တိက တွံ သဟာယကာနံ သုအာဇီဝကရော ဇီဝိကာယ ဥပ္ပာဒေတာ။ မမ သာခဿ စူဘယန္တိ မယှဉ္စ သာခဿ စ ဥဘိန္နမ္ပိ သခီနန္တိ အတ္ထော။ တွံ နောသိဿရိယန္တိ တွံ နော အသိ ဣဿရိယံ ဒါတာ၊ တဝ သန္တိကာ ဣမာ သမ္ပတ္တီ အမှေဟိ လဒ္ဓါ။ မဟန္တတန္တိ မဟန္တဘာဝံ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဧတ္တကံ ကထေန္တေ နိဂြောဓေ သာခေါ တတ္ထေဝ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ရာဇာ ‘‘သာခ ဣမံ ပေါတ္တိကံ သဉ္ဇာနာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တုဏှီ အဟောသိ။ အထဿ ရာဇာ ဒဏ္ဍံ အာဏာပေန္တော အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၉။

‘‘ဣမံ ဇမ္မံ နေကတိကံ၊ အသပ္ပုရိသစိန္တကံ၊

ဟနန္တု သာခံ သတ္တီဟိ၊ နာဿ ဣစ္ဆာမိ ဇီဝိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဇမ္မန္တိ လာမကံ။ နေကတိကန္တိ ဝဉ္စကံ။

တံ သုတွာ ပေါတ္တိကော ‘‘မာ ဧသ ဗာလော မံ နိဿာယ နဿတူ’’တိ စိန္တေတွာ နဝမံ ဂါထမာဟ –

၈၀။

‘‘ခမတဿ မဟာရာဇ၊ ပါဏာ န ပဋိအာနယာ၊

ခမ ဒေဝ အသပ္ပုရိသဿ၊ နာဿ ဣစ္ဆာမဟံ ဝဓ’’န္တိ။

တတ္ထ ခမတဿာတိ ခမတံ အဿ၊ ဧတဿ အသပ္ပုရိသဿ ခမထာတိ အတ္ထော။ န ပဋိအာနယာတိ မတဿ နာမ ပါဏာ ပဋိအာနေတုံ န သက္ကာ။

ရာဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာ သာခဿ ခမိ၊ သေနာပတိဋ္ဌာနမ္ပိ ပေါတ္တိကဿေဝ ဒါတုကာမော အဟောသိ၊ သော ပန န ဣစ္ဆိ။ အထဿ သဗ္ဗသေနာနီနံ ဝိစာရဏာရဟံ ဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနံ နာမ အဒါသိ။ ပုဗ္ဗေ ကိရေတံ ဌာနန္တရံ နာဟောသိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဇာတံ။ အပရဘာဂေ ပေါတ္တိကော ဘဏ္ဍာဂါရိကော ပုတ္တဓီတာဟိ ဝဍ္ဎမာနော အတ္တနော ပုတ္တဓီတာနံ ဩဝါဒဝသေန ဩသာနဂါထမာဟ –

၈၁။

‘‘နိဂြောဓမေဝ သေဝေယျ၊ န သာခမုပသံဝသေ၊

နိဂြောဓသ္မိံ မတံ သေယျော၊ ယဉ္စေ သာခသ္မိ ဇီဝိတ’’န္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တော ပုဗ္ဗေပိ အကတညူယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သာခေါ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပေါတ္တိကော အာနန္ဒော၊ နိဂြောဓော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

နိဂြောဓဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၄၄၆] ၈။ တက္ကလဇာတကဝဏ္ဏနာ

န တက္ကလာ သန္တိ န အာလုဝါနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ပိတုပေါသကံ ဥပါသကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဒလိဒ္ဒကုလေ ပစ္စာဇာတော မာတရိ ကာလကတာယ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဒန္တကဋ္ဌမုခေါဒကဒါနာဒီနိ ကရောန္တော ဘတိံ ဝါ ကသိံ ဝါ ကတွာ လဒ္ဓဝိဘဝါနုရူပေန ယာဂုဘတ္တာဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ ပိတရံ ပေါသေသိ။ အထ နံ ပိတာ အာဟ – ‘‘တာတ၊ တွံ ဧကကောဝ အန္တော စ ဗဟိ စ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောသိ၊ ဧကံ တေ ကုလဒါရိကံ အာနေဿာမိ၊ သာ တေ ဂေဟေ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿတီ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ ဣတ္ထိယော နာမ ဃရံ အာဂတာ နေဝ မယှံ၊ န တုမှာကံ စိတ္တသုခံ ကရိဿန္တိ၊ မာ ဧဝရူပံ စိန္တယိတ္ထ၊ အဟံ ယာဝဇီဝံ တုမှေ ပေါသေတွာ တုမှာကံ အစ္စယေန ဇာနိဿာမီ’’တိ။ အထဿ ပိတာ အနိစ္ဆမာနဿေဝ ဧကံ ကုမာရိကံ အာနေသိ။ သာ သသုရဿ စ သာမိကဿ စ ဥပကာရိကာ အဟောသိ နီစဝုတ္တိ။ သာမိကောပိဿာ ‘‘မမ ပိတု ဥပကာရိကာ’’တိ တုဿိတွာ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ မနာပံ အာဟရိတွာ ဒေတိ၊ သာပိ တံ သသုရဿေဝ ဥပနာမေသိ။ သာ အပရဘာဂေ စိန္တေသိ ‘‘မယှံ သာမိကော လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ပိတု အဒတွာ မယှမေဝ ဒေတိ၊ အဒ္ဓါ ပိတရိ နိသ္နေဟော ဇာတော၊ ဣမံ မဟလ္လကံ ဧကေနုပါယေန မမ သာမိကဿ ပဋိက္ကူလံ ကတွာ ဂေဟာ နိက္ကဍ္ဎာပေဿာမီ’’တိ။

သာ တတော ပဋ္ဌာယ ဥဒကံ အတိသီတံ ဝါ အစ္စုဏှံ ဝါ၊ အာဟာရံ အတိလောဏံ ဝါ အလောဏံ ဝါ၊ ဘတ္တံ ဥတ္တဏ္ဍုလံ ဝါ အတိကိလိန္နံ ဝါတိ ဧဝမာဒီနိ တဿ ကောဓုပ္ပတ္တိကာရဏာနိ ကတွာ တသ္မိံ ကုဇ္ဈန္တေ ‘‘ကော ဣမံ မဟလ္လကံ ဥပဋ္ဌာတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ ဖရုသာနိ ဝတွာ ကလဟံ ဝဍ္ဎေသိ။ တတ္ထ တတ္ထ ခေဠပိဏ္ဍာဒီနိ ဆဍ္ဍေတွာပိ သာမိကံ ဥဇ္ဈာပေသိ ‘‘ပဿ ပိတု ကမ္မံ၊ ‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ မာ ကရီ’တိ ဝုတ္တေ ကုဇ္ဈတိ၊ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ပိတရံ ဝါ ဝသာပေဟိ မံ ဝါ’’တိ။ အထ နံ သော ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တွံ ဒဟရာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဇီဝိတုံ သက္ခိဿသိ၊ မယှံ ပိတာ မဟလ္လကော၊ တွံ တဿ အသဟန္တီ ဣမမှာ ဂေဟာ နိက္ခမာ’’တိ အာဟ။ သာ ဘီတာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ န ကရိဿာမီ’’တိ သသုရဿ ပါဒေသု ပတိတွာ ခမာပေတွာ ပကတိနိယာမေနေဝ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ အာရဘိ။ အထ သော ဥပါသကော ပုရိမဒိဝသေသု တာယ ဥဗ္ဗာဠှော သတ္ထု သန္တိကံ ဓမ္မဿဝနာယ အဂန္တွာ တဿာ ပကတိယာ ပတိဋ္ဌိတကာလေ အဂမာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ သတ္တဋ္ဌ ဒိဝသာနိ ဓမ္မဿဝနာယ နာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ကာရဏံ ကထေသိ။ သတ္ထာ ‘‘ဣဒါနိ တာဝ တဿာ ကထံ အဂ္ဂဟေတွာ ပိတရံ န နီဟရာပေသိ၊ ပုဗ္ဗေ ပန ဧတိဿာ ကထံ ဂဟေတွာ ပိတရံ အာမကသုသာနံ နေတွာ အာဝါဋံ ခဏိတွာ တတ္ထ နံ ပက္ခိပိတွာ မာရဏကာလေ အဟံ သတ္တဝဿိကော ဟုတွာ မာတာပိတူနံ ဂုဏံ ကထေတွာ ပိတုဃာတကကမ္မာ နိဝါရေသိံ၊ တဒါ တွံ မမ ကထံ သုတွာ တဝ ပိတရံ ယာဝဇီဝံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ သဂ္ဂပရာယဏော ဇာတော၊ သွာယံ မယာ ဒိန္နော ဩဝါဒေါ ဘဝန္တရဂတမ္ပိ န ဝိဇဟတိ၊ ဣမိနာ ကာရဏေန တဿာ ကထံ အဂ္ဂဟေတွာ ဣဒါနိ တယာ ပိတာ န နီဟဋော’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ အညတရသ္မိံ ကာသိဂါမေ ဧကဿ ကုလဿ ဃရေ ဧကပုတ္တကော အဟောသိ နာမေန သဝိဋ္ဌကော နာမ။ သော မာတာပိတရော ပဋိဇဂ္ဂန္တော အပရဘာဂေ မာတရိ ကာလကတာယ ပိတရံ ပေါသေသီတိ သဗ္ဗံ ဝတ္ထု ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထုနိယာမေနေဝ ကထေတဗ္ဗံ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိသေသော။ တဒါ သာ ဣတ္ထီ ‘‘ပဿ ပိတု ကမ္မံ၊ ‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ မာ ကရီ’တိ ဝုတ္တေ ကုဇ္ဈတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သာမိ၊ ပိတာ တေ စဏ္ဍော ဖရုသော နိစ္စံ ကလဟံ ကရောတိ၊ ဇရာဇိဏ္ဏော ဗျာဓိပီဠိတော န စိရဿေဝ မရိဿတိ၊ အဟဉ္စ ဧတေန သဒ္ဓိံ ဧကဂေဟေ ဝသိတုံ န သက္ကောမိ၊ သယမ္ပေသ ကတိပါဟေန မရိဿတိယေဝ၊ တွံ ဧတံ အာမကသုသာနံ နေတွာ အာဝါဋံ ခဏိတွာ တတ္ထ နံ ပက္ခိပိတွာ ကုဒ္ဒါလေန သီသံ ဆိန္ဒိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ဥပရိ ပံသုနာ ဆာဒေတွာ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ အာဟ။ သော တာယ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနော ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ပုရိသမာရဏံ နာမ ဘာရိယံ၊ ကထံ နံ မာရေဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အဟံ တေ ဥပါယံ အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အာစိက္ခ တာဝါ’’တိ။ ‘‘သာမိ၊ တွံ ပစ္စူသကာလေ ပိတု နိသိန္နဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ယထာ သဗ္ဗေ သုဏန္တိ၊ ဧဝံ မဟာသဒ္ဒံ ကတွာ ‘တာတ၊ အသုကဂါမေ တုမှာကံ ဥဒ္ဓါရဏကော အတ္ထိ၊ မယိ ဂတေ န ဒေတိ၊ တုမှာကံ အစ္စယေန န ဒဿတေဝ၊ သွေ ယာနကေ နိသီဒိတွာ ပါတောဝ ဂစ္ဆိဿာမာ’တိ ဝတွာ တေန ဝုတ္တဝေလာယမေဝ ဥဋ္ဌာယ ယာနကံ ယောဇေတွာ တတ္ထ နိသီဒါပေတွာ အာမကသုသာနံ နေတွာ အာဝါဋံ ခဏိတွာ စောရေဟိ အစ္ဆိန္နသဒ္ဒံ ကတွာ မာရေတွာ အာဝါဋေ ပက္ခိပိတွာ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ နှာယိတွာ အာဂစ္ဆာ’’တိ။

သဝိဋ္ဌကော ‘‘အတ္ထေသ ဥပါယော’’တိ တဿာ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ယာနကံ ဂမနသဇ္ဇံ အကာသိ။ တဿ ပနေကော သတ္တဝဿိကော ပုတ္တော အတ္ထိ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော။ သော မာတု ဝစနံ သုတွာ ‘‘မယှံ မာတာ ပါပဓမ္မာ ပိတရံ မေ ပိတုဃာတကမ္မံ ကာရေတိ၊ အဟံ ဣမဿ ပိတုဃာတကမ္မံ ကာတုံ န ဒဿာမီ’’တိ သဏိကံ ဂန္တွာ အယျကေန သဒ္ဓိံ နိပဇ္ဇိ။ သဝိဋ္ဌကောပိ ဣတရာယ ဝုတ္တဝေလာယ ယာနကံ ယောဇေတွာ ‘‘ဧဟိ၊ တာတ၊ ဥဒ္ဓါရံ သောဓေဿာမာ’’တိ ပိတရံ ယာနကေ နိသီဒါပေသိ။ ကုမာရောပိ ပဌမတရံ ယာနကံ အဘိရုဟိ။ သဝိဋ္ဌကော တံ နိဝါရေတုံ အသက္ကောန္တော တေနေဝ သဒ္ဓိံ အာမကသုသာနံ ဂန္တွာ ပိတရဉ္စ ကုမာရကေန သဒ္ဓိံ ဧကမန္တေ ဌပေတွာ သယံ ဩတရိတွာ ကုဒ္ဒါလပိဋကံ အာဒါယ ဧကသ္မိံ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ စတုရဿာဝါဋံ ခဏိတုံ အာရဘိ။ ကုမာရကော ဩတရိတွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဇာနန္တော ဝိယ ကထံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၂။

‘‘န တက္ကလာ သန္တိ န အာလုဝါနိ၊ န ဗိဠာလိယော န ကဠမ္ဗာနိ တာတ၊

ဧကော အရညမှိ သုသာနမဇ္ဈေ၊ ကိမတ္ထိကော တာတ ခဏာသိ ကာသု’’န္တိ။

တတ္ထ န တက္ကလာ သန္တီတိ ပိဏ္ဍာလုကန္ဒာ န သန္တိ။ အာလုဝါနီတိ အာလုဝကန္ဒာ။ ဗိဠာလိယောတိ ဗိဠာရိဝလ္လိကန္ဒာ။ ကဠမ္ဗာနီတိ တာလကန္ဒာ။

အထဿ ပိတာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၃။

‘‘ပိတာမဟော တာတ သုဒုဗ္ဗလော တေ၊ အနေကဗျာဓီဟိ ဒုခေန ဖုဋ္ဌော၊

တမဇ္ဇဟံ နိခဏိဿာမိ သောဗ္ဘေ၊ န ဟိဿ တံ ဇီဝိတံ ရောစယာမီ’’တိ။

တတ္ထ အနေကဗျာဓီဟီတိ အနေကေဟိ ဗျာဓီဟိ ဥပ္ပန္နေန ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌော။ န ဟိဿ တန္တိ အဟဉှိ တဿ တဝ ပိတာမဟဿ တံ ဒုဇ္ဇီဝိတံ န ဣစ္ဆာမိ၊ ‘‘ဧဝရူပါ ဇီဝိတာ မရဏမေဝဿ ဝရ’’န္တိ မညမာနော တံ သောဗ္ဘေ နိခဏိဿာမီတိ။

တံ သုတွာ ကုမာရော ဥပဍ္ဎံ ဂါထမာဟ –

၈၄။

‘‘သင်္ကပ္ပမေတံ ပဋိလဒ္ဓ ပါပကံ၊ အစ္စာဟိတံ ကမ္မ ကရောသိ လုဒ္ဒ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – တာတ၊ တွံ ‘‘ပီတရံ ဒုက္ခာ ပမောစေဿာမီ’’တိ မရဏဒုက္ခေန ယောဇေန္တော ဧတံ ပါပကံ သင်္ကပ္ပံ ပဋိလဒ္ဓါ တဿ စ သင်္ကပ္ပဝသေန ဟိတံ အတိက္ကမ္မ ဌိတတ္တာ အစ္စာဟိတံ ကမ္မံ ကရောသိ လုဒ္ဒန္တိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ကုမာရော ပိတု ဟတ္ထတော ကုဒ္ဒါလံ ဂဟေတွာ အဝိဒူရေ အညတရံ အာဝါဋံ ခဏိတုံ အာရဘိ။ အထ နံ ပိတာ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကသ္မာ၊ တာတ၊ အာဝါဋံ ခဏသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တဿ ကထေန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

‘‘မယာပိ တာတ ပဋိလစ္ဆသေ တုဝံ၊ ဧတာဒိသံ ကမ္မ ဇရူပနီတော၊

တံ ကုလ္လဝတ္တံ အနုဝတ္တမာနော၊ အဟမ္ပိ တံ နိခဏိဿာမိ သောဗ္ဘေ’’တိ။

တဿတ္ထော – တာတ၊ အဟမ္ပိ ဧတသ္မိံ သောဗ္ဘေ တံ မဟလ္လကကာလေ နိခဏိဿာမိ၊ ဣတိ ခေါ တာတ၊ မယာပိ ကတေ ဣမသ္မိံ သောဗ္ဘေ တုဝံ ဇရူပနီတော ဧတာဒိသံ ကမ္မံ ပဋိလစ္ဆသေ၊ ယံ ဧတံ တယာ ပဝတ္တိတံ ကုလဝတ္တံ၊ တံ အနုဝတ္တမာနော ဝယပ္ပတ္တော ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ ဝသန္တော အဟမ္ပိ တံ နိခဏိဿာမိ သောဗ္ဘေတိ။

အထဿ ပိတာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၈၅။

‘‘ဖရုသာဟိ ဝါစာဟိ ပကုဗ္ဗမာနော၊ အာသဇ္ဇ မံ တွံ ဝဒသေ ကုမာရ၊

ပုတ္တော မမံ ဩရသကော သမာနော၊ အဟီတာနုကမ္ပီ မမ တွံသိ ပုတ္တာ’’တိ။

တတ္ထ ပကုဗ္ဗမာနောတိ အဘိဘဝန္တော။ အာသဇ္ဇာတိ ဃဋ္ဋေတွာ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ပဏ္ဍိတကုမာရကော ဧကံ ပဋိဝစနဂါထံ၊ ဒွေ ဥဒါနဂါထာတိ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၈၆။

‘‘န တာဟံ တာတ အဟိတာနုကမ္ပီ၊ ဟိတာနုကမ္ပီ တေ အဟမ္ပိ တာတ၊

ပါပဉ္စ တံ ကမ္မ ပကုဗ္ဗမာနံ၊ အရဟာမိ နော ဝါရယိတုံ တတော။

၈၇။

‘‘ယော မာတရံ ဝါ ပိတရံ သဝိဋ္ဌ၊ အဒူသကေ ဟိံသတိ ပါပဓမ္မော၊

ကာယဿ ဘေဒါ အဘိသမ္ပရာယံ၊ အသံသယံ သော နိရယံ ဥပေတိ။

၈၈။

‘‘ယော မာတရံ ဝါ ပိတရံ သဝိဋ္ဌ၊ အန္နေန ပါနေန ဥပဋ္ဌဟာတိ၊

ကာယဿ ဘေဒါ အဘိသမ္ပရာယံ၊ အသံသယံ သော သုဂတိံ ဥပေတီ’’တိ။ –

ဣမံ ပန ပုတ္တဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပိတာ အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၉။

‘‘န မေ တွံ ပုတ္တ အဟိတာနုကမ္ပီ၊ ဟိတာနုကမ္ပီ မေ တွံသိ ပုတ္တ၊

အဟဉ္စ တံ မာတရာ ဝုစ္စမာနော၊ ဧတာဒိသံ ကမ္မ ကရောမိ လုဒ္ဒ’’န္တိ။

တတ္ထ အဟဉ္စ တံ မာတရာတိ အဟဉ္စ တေ မာတရာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

တံ သုတွာ ကုမာရော ‘‘တာတ၊ ဣတ္ထိယော နာမ ဥပ္ပန္နေ ဒေါသေ အနိဂ္ဂယှမာနာ ပုနပ္ပုနံ ပါပံ ကရောန္တိ၊ မမ မာတာ ယထာ ပုန ဧဝရူပံ န ကရောတိ၊ တထာ နံ ပဏာမေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ နဝမံ ဂါထမာဟ –

၉၀။

‘‘ယာ တေ သာ ဘရိယာ အနရိယရူပါ၊ မာတာ မမေသာ သကိယာ ဇနေတ္တိ၊

နိဒ္ဓါပယေ တဉ္စ သကာ အဂါရာ၊ အညမ္ပိ တေ သာ ဒုခမာဝဟေယျာ’’တိ။

သဝိဋ္ဌကော ပဏ္ဍိတပုတ္တဿ ကထံ သုတွာ သောမနဿဇာတော ဟုတွာ ‘‘ဂစ္ဆာမ၊ တာတာ’’တိ သဒ္ဓိံ ပုတ္တေန စ ပိတရာ စ ယာနကေ နိသီဒိတွာ ပါယာသိ။ သာပိ ခေါ အနာစာရာ ‘‘နိက္ခန္တာ နော ဂေဟာ ကာဠကဏ္ဏီ’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ အလ္လဂေါမယေန ဂေဟံ ဥပလိမ္ပေတွာ ပါယာသံ ပစိတွာ အာဂမနမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တီ တေ အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘နိက္ခန္တံ ကာဠကဏ္ဏိံ ပုန ဂဟေတွာ အာဂတော’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘အရေ နိကတိက၊ နိက္ခန္တံ ကာဠကဏ္ဏိံ ပုန အာဒါယ အာဂတောသီ’’တိ ပရိဘာသိ။ သဝိဋ္ဌကော ကိဉ္စိ အဝတွာ ယာနကံ မောစေတွာ ‘‘အနာစာရေ ကိံ ဝဒေသီ’’တိ တံ သုကောဋ္ဋိတံ ကောဋ္ဋေတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ မာ ဣမံ ဂေဟံ ပါဝိသီ’’တိ ပါဒေ ဂဟေတွာ နိက္ကဍ္ဎိ။ တတော ပိတရဉ္စ ပုတ္တဉ္စ နှာပေတွာ သယမ္ပိ နှာယိတွာ တယောပိ ပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ သာပိ ပါပဓမ္မာ ကတိပါဟံ အညသ္မိံ ဂေဟေ ဝသိ။ တသ္မိံ ကာလေ ပုတ္တော ပိတရံ အာဟ – ‘‘တာတ၊ မမ မာတာ ဧတ္တကေန န ဗုဇ္ဈတိ၊ တုမှေ မမ မာတု မင်္ကုဘာဝကရဏတ္ထံ ‘အသုကဂါမကေ မမ မာတုလဓီတာ အတ္ထိ၊ သာ မယှံ ပိတရဉ္စ ပုတ္တဉ္စ မဉ္စ ပဋိဇဂ္ဂိဿတိ၊ တံ အာနေဿာမီ’တိ ဝတွာ မာလာဂန္ဓာဒီနိ အာဒါယ ယာနကေန နိက္ခမိတွာ ခေတ္တံ အနုဝိစရိတွာ သာယံ အာဂစ္ဆထာ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။

ပဋိဝိဿကကုလေ ဣတ္ထိယော ‘‘သာမိကော ကိရ တေ အညံ ဘရိယံ အာနေတုံ အသုကဂါမံ နာမ ဂတော’’တိ တဿာ အာစိက္ခိံသု။ သာ ‘‘ဒါနိမှိ နဋ္ဌာ၊ နတ္ထိ မေ ပုန ဩကာသော’’တိ ဘီတာ တသိတာ ဟုတွာ ‘‘ပုတ္တမေဝ ယာစိဿာမီ’’တိ ပဏ္ဍိတပုတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တဿ ပါဒေသု ပတိတွာ ‘‘တာတ၊ တံ ဌပေတွာ အညော မမ ပဋိသရဏံ နတ္ထိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ တဝ ပိတရဉ္စ ပိတာမဟဉ္စ အလင်္ကတစေတိယံ ဝိယ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ၊ ပုန မယှံ ဣမသ္မိံ ဃရေ ပဝေသနံ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓု၊ အမ္မ၊ သစေ ပုန ဧဝရူပံ န ကရိဿထ၊ ကရိဿာမိ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ ဝတွာ ပိတု အာဂတကာလေ ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၉၁။

‘‘ယာ တေ သာ ဘရိယာ အနရိယရူပါ၊ မာတာ မမေသာ သကိယာ ဇနေတ္တိ၊

ဒန္တာ ကရေဏူဝ ဝသူပနီတာ၊ သာ ပါပဓမ္မာ ပုနရာဝဇာတူ’’တိ။

တတ္ထ ကရေဏူဝါတိ တာတ၊ ဣဒါနိ သာ အာနေဉ္ဇကာရဏံ ကာရိကာ ဟတ္ထိနီ ဝိယ ဒန္တာ ဝသံ ဥပနီတာ နိဗ္ဗိသေဝနာ ဇာတာ။ ပုနရာဂဇာတူတိ ပုန ဣမံ ဂေဟံ အာဂစ္ဆတူတိ။

ဧဝံ သော ပိတု ဓမ္မံ ကထေတွာ ဂန္တွာ မာတရံ အာနေသိ။ သာ သာမိကဉ္စ သသုရဉ္စ ခမာပေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဒန္တာ ဓမ္မေန သမန္နာဂတာ ဟုတွာ သာမိကဉ္စ သသုရဉ္စ ပုတ္တဉ္စ ပဋိဇဂ္ဂိ။ ဥဘောပိ စ ပုတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရိတွာ သဂ္ဂပရာယဏာ အဟေသုံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ပိတုပေါသကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ပိတာ စ ပုတ္တော စ သုဏိသာ စ တေယေဝ အဟေသုံ၊ ပဏ္ဍိတကုမာရော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

တက္ကလဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၄၄၇] ၉။ မဟာဓမ္မပါလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကိံ တေ ဝတန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ပဌမဂမနေန ကပိလပုရံ ဂန္တွာ နိဂြောဓာရာမေ ဝိဟရန္တော ပိတု နိဝေသနေ ရညော အသဒ္ဒဟနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ ဝီသတိသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရဿ ဘဂဝတော အတ္တနော နိဝေသနေ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဒတွာ အန္တရာဘတ္တေ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ကထေန္တော ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပဓာနကာလေ ဒေဝတာ အာဂန္တွာ အာကာသေ ဌတွာ ‘ပုတ္တော တေ သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော အပ္ပာဟာရတာယ မတော’တိ မယှံ အာရောစေသု’’န္တိ အာဟ။ သတ္ထာရာ စ ‘‘သဒ္ဒဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န သဒ္ဒဟိံ၊ ဘန္တေ၊ အာကာသေ ဌတွာ ကထေန္တိယောပိ ဒေဝတာ၊ ‘မမ ပုတ္တဿ ဗောဓိတလေ ဗုဒ္ဓတ္တံ အပ္ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာနံ နာမ နတ္ထီ’တိ ပဋိက္ခိပိ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ မဟာဓမ္မပါလကာလေပိ ‘ပုတ္တော တေ မတော ဣမာနိဿ အဋ္ဌီနီ’တိ ဒဿေတွာ ဝဒန္တဿပိ ဒိသာပါမောက္ခာစရိယဿ ‘အမှာကံ ကုလေ တရုဏကာလေ ကာလကိရိယာ နာမ နတ္ထီ’တိ န သဒ္ဒဟိ၊ ဣဒါနိ ပန ကသ္မာ သဒ္ဒဟိဿသီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ကာသိရဋ္ဌေ ဓမ္မပါလဂါမော နာမ အဟောသိ။ သော ဓမ္မပါလကုလဿ ဝသနတာယ ဧတံ နာမံ လဘိ။ တတ္ထ ဒသန္နံ ကုသလကမ္မပထာနံ ပါလနတော ‘‘ဓမ္မပါလော’’တွေဝ ပညာတော ဗြာဟ္မဏော ပဋိဝသတိ၊ တဿ ကုလေ အန္တမသော ဒါသကမ္မကရာပိ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ သီလံ ရက္ခန္တိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောန္တိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ဓမ္မပါလကုမာရော’’တွေဝဿ နာမံ ကရိံသု။ အထ နံ ဝယပ္ပတ္တံ ပိတာ သဟဿံ ဒတွာ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ တက္ကသိလံ ပေသေသိ။ သော တတ္ထ ဂန္တွာ ဒိသာပါမောက္ခာစရိယဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိ၊ ပဉ္စန္နံ မာဏဝကသတာနံ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော အဟောသိ။ တဒါ အာစရိယဿ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ကာလမကာသိ။ အာစရိယော မာဏဝကပရိဝုတော ဉာတိဂဏေန သဒ္ဓိံ ရောဒန္တော ကန္ဒန္တော သုသာနေ တဿ သရီရကိစ္စံ ကာရေတိ။ တတ္ထ အာစရိယော စ ဉာတိဝဂ္ဂေါ စဿ အန္တေဝါသိကာ စ ရောဒန္တိ ပရိဒေဝန္တိ၊ ဓမ္မပါလောယေဝေကော န ရောဒတိ န ပရိဒေဝတိ။ အပိစ ခေါ ပန တေသု ပဉ္စသတေသု မာဏဝေသု သုသာနာ အာဂမ္မ အာစရိယဿ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ ‘‘အဟော ဧဝရူပေါ နာမ အာစာရသမ္ပန္နော တရုဏမာဏဝေါ တရုဏကာလေယေဝ မာတာပိတူဟိ ဝိပ္ပယုတ္တော မရဏပ္ပတ္တော’’တိ ဝဒန္တေသု ‘‘သမ္မာ၊ တုမှေ ‘တရုဏော’တိ ဘဏထ၊ အထ ကသ္မာ တရုဏကာလေယေဝ မရတိ၊ နနု အယုတ္တံ တရုဏကာလေ မရိတု’’န္တိ အာဟ။

အထ နံ တေ အာဟံသု ‘‘ကိံ ပန သမ္မ၊ တွံ ဣမေသံ သတ္တာနံ မရဏဘာဝံ န ဇာနာသီ’’တိ? ဇာနာမိ၊ တရုဏကာလေ ပန န မရန္တိ၊ မဟလ္လကကာလေယေဝ မရန္တီတိ။ နနု အနိစ္စာ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဟုတွာ အဘာဝိနောတိ? ‘‘သစ္စံ အနိစ္စာ၊ ဒဟရကာလေ ပန သတ္တာ န မရန္တိ၊ မဟလ္လကကာလေ မရန္တိ၊ အနိစ္စတံ ပါပုဏန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ သမ္မ၊ ဓမ္မပါလ၊ တုမှာကံ ဂေဟေ န ကေစိ မရန္တီ’’တိ? ‘‘ဒဟရကာလေ ပန န မရန္တိ၊ မဟလ္လကကာလေယေဝ မရန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပနေသာ တုမှာကံ ကုလပဝေဏီ’’တိ? ‘‘အာမ ကုလပဝေဏီ’’တိ။ မာဏဝါ တံ တဿ ကထံ အာစရိယဿ အာရောစေသုံ။ အထ နံ သော ပက္ကောသာပေတွာ ပုစ္ဆိ ‘‘သစ္စံ ကိရ တာတ ဓမ္မပါလ၊ တုမှာကံ ကုလေ ဒဟရကာလေ န မီယန္တီ’’တိ? ‘‘သစ္စံ အာစရိယာ’’တိ။ သော တဿ ဝစနံ သုတွာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ အတိဝိယ အစ္ဆရိယံ ဝဒတိ၊ ဣမဿ ပိတု သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတွာ သစေ ဧတံ သစ္စံ၊ အဟမ္ပိ တမေဝ ဓမ္မံ ပူရေဿာမီ’’တိ။ သော ပုတ္တဿ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ သတ္တဋ္ဌဒိဝသစ္စယေန ဓမ္မပါလံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တာတ၊ အဟံ ခိပ္ပံ အာဂမိဿာမိ၊ ယာဝ မမာဂမနာ ဣမေ မာဏဝေ သိပ္ပံ ဝါစေဟီ’’တိ ဝတွာ ဧကဿ ဧဠကဿ အဋ္ဌီနိ ဂဟေတွာ ဓောဝိတွာ ပသိဗ္ဗကေ ကတွာ ဧကံ စူဠုပဋ္ဌာကံ အာဒါယ တက္ကသိလတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန တံ ဂါမံ ပတွာ ‘‘ကတရံ မဟာဓမ္မပါလဿ ဂေဟ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ဂန္တွာ ဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ဒါသမနုဿေသု ယော ယော ပဌမံ အဒ္ဒသ၊ သော သော အာစရိယဿ ဟတ္ထတော ဆတ္တံ ဂဏှိ၊ ဥပါဟနံ ဂဏှိ၊ ဥပဋ္ဌာကဿပိ ဟတ္ထတော ပသိဗ္ဗကံ ဂဏှိ။ ‘‘ပုတ္တဿ ဝေါ ဓမ္မပါလကုမာရဿ အာစရိယော ဒွါရေ ဌိတောတိ ကုမာရဿ ပိတု အာရောစေထာ’’တိ စ ဝုတ္တာ ‘‘သာဓူ’’တိ ဂန္တွာ အာရောစယိံသု။ သော ဝေဂေန ဒွါရမူလံ ဂန္တွာ ‘‘ဣတော ဧထာ’’တိ တံ ဃရံ အဘိနေတွာ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ သဗ္ဗံ ပါဒဓောဝနာဒိကိစ္စံ အကာသိ။

အာစရိယော ဘုတ္တဘောဇနော သုခကထာယ နိသိန္နကာလေ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ပုတ္တော တေ ဓမ္မပါလကုမာရော ပညဝါ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ အဋ္ဌာရသန္နဉ္စ သိပ္ပာနံ နိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တော၊ အပိစ ခေါ ပနေကေန အဖာသုကေန ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တော၊ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ၊ မာ သောစိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ဗြာဟ္မဏော ပါဏိံ ပဟရိတွာ မဟာဟသိတံ ဟသိ။ ‘‘ကိံ နု ဗြာဟ္မဏ၊ ဟသသီ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ ပုတ္တော န မရတိ၊ အညော ကောစိ မတော ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ပုတ္တောယေဝ တေ မတော၊ ပုတ္တဿေဝ တေ အဋ္ဌီနိ ဒိသွာ သဒ္ဒဟာ’’တိ အဋ္ဌီနိ နီဟရိတွာ ‘‘ဣမာနိ တေ ပုတ္တဿ အဋ္ဌီနီ’’တိ အာဟ။ ဧတာနိ ဧဠကဿ ဝါ သုနခဿ ဝါ ဘဝိဿန္တိ၊ မယှံ ပန ပုတ္တော န မရတိ၊ အမှာကာဉှိ ကုလေ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ တရုဏကာလေ မတပုဗ္ဗာ နာမ နတ္ထိ၊ တွံ မုသာ ဘဏသီတိ။ တသ္မိံ ခဏေ သဗ္ဗေပိ ပါဏိံ ပဟရိတွာ မဟာဟသိတံ ဟသိံသု။ အာစရိယော တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ သောမနဿပ္ပတ္တော ဟုတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ တုမှာကံ ကုလပဝေဏိယံ ဒဟရာနံ အမရဏေန န သက္ကာ အဟေတုကေန ဘဝိတုံ၊ ကေန ဝေါ ကာရဏေန ဒဟရာ န မီယန္တီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၉၂။

‘‘ကိံ တေ ဝတံ ကိံ ပန ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကိဿ သုစိဏ္ဏဿ အယံ ဝိပါကော၊

အက္ခာဟိ မေ ဗြာဟ္မဏ ဧတမတ္ထံ၊ ကသ္မာ နု တုမှံ ဒဟရာ န မီယရေ’’တိ။

တတ္ထ ဝတန္တိ ဝတသမာဒါနံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သေဋ္ဌစရိယံ။ ကိဿ သုစိဏ္ဏဿာတိ တုမှာကံ ကုလေ ဒဟရာနံ အမရဏံ နာမ ကတရသုစရိတဿ ဝိပါကောတိ။

တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော ယေသံ ဂုဏာနံ အာနုဘာဝေန တသ္မိံ ကုလေ ဒဟရာ န မီယန္တိ၊ တေ ဝဏ္ဏယန္တော –

၉၃။

‘‘ဓမ္မံ စရာမ န မုသာ ဘဏာမ၊ ပါပါနိ ကမ္မာနိ ပရိဝဇ္ဇယာမ၊

အနရိယံ ပရိဝဇ္ဇေမု သဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၉၄။

‘‘သုဏောမ ဓမ္မံ အသတံ သတဉ္စ၊ န စာပိ ဓမ္မံ အသတံ ရောစယာမ၊

ဟိတွာ အသန္တေ န ဇဟာမ သန္တေ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၉၅။

‘‘ပုဗ္ဗေဝ ဒါနာ သုမနာ ဘဝါမ၊ ဒဒမ္ပိ ဝေ အတ္တမနာ ဘဝါမ၊

ဒတွာပိ ဝေ နာနုတပ္ပာမ ပစ္ဆာ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၉၆။

‘‘သမဏေ မယံ ဗြာဟ္မဏေ အဒ္ဓိကေ စ၊ ဝနိဗ္ဗကေ ယာစနကေ ဒလိဒ္ဒေ၊

အန္နေန ပါနေန အဘိတပ္ပယာမ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၉၇။

‘‘မယဉ္စ ဘရိယံ နာတိက္ကမာမ၊ အမှေ စ ဘရိယာ နာတိက္ကမန္တိ၊

အညတြ တာဟိ ဗြဟ္မစရိယံ စရာမ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၉၈။

‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝိရမာမ သဗ္ဗေ၊ လောကေ အဒိန္နံ ပရိဝဇ္ဇယာမ၊

အမဇ္ဇပါ နောပိ မုသာ ဘဏာမ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၉၉။

‘‘ဧတာသု ဝေ ဇာယရေ သုတ္တမာသု၊ မေဓာဝိနော ဟောန္တိ ပဟူတပညာ၊

ဗဟုဿုတာ ဝေဒဂုနော စ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၁၀၀။

‘‘မာတာ ပိတာ စ ဘဂိနီ ဘာတရော စ၊ ပုတ္တာ စ ဒါရာ စ မယဉ္စ သဗ္ဗေ၊

ဓမ္မံ စရာမ ပရလောကဟေတု၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၁၀၁။

‘‘ဒါသာ စ ဒါသျော အနုဇီဝိနော စ၊ ပရိစာရကာ ကမ္မကရာ စ သဗ္ဗေ၊

ဓမ္မံ စရန္တိ ပရလောကဟေတု၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အာဟ။

တတ္ထ ဓမ္မံ စရာမာတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မံ စရာမ၊ အတ္တနော ဇီဝိတဟေတု အန္တမသော ကုန္ထကိပိလ္လိကမ္ပိ ဇီဝိတာ န ဝေါရောပေမ၊ ပရဘဏ္ဍံ လောဘစိတ္တေန န ဩလောကေမာတိ သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ မုသာဝါဒေါ စေတ္ထ မုသာဝါဒိဿ အကရဏပါပံ နာမ နတ္ထီတိ ဥဿန္နဝသေန ပုန ဝုတ္တော။ တေ ကိရ ဟသာဓိပ္ပာယေနပိ မုသာ န ဘဏန္တိ။ ပါပါနီတိ သဗ္ဗာနိ နိရယဂါမိကမ္မာနိ။ အနရိယန္တိ အရိယဂရဟိတံ သဗ္ဗံ အသုန္ဒရံ အပရိသုဒ္ဓံ ကမ္မံ ပရိဝဇ္ဇယာမ။ တသ္မာ ဟိ အမှန္တိ ဧတ္ထ ဟိ-ကာရော နိပါတမတ္တော၊ တေန ကာရဏေန အမှာကံ ဒဟရာ န မီယန္တိ၊ အန္တရာ အကာလမရဏံ နာမ နော နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘တသ္မာ အမှ’’န္တိပိ ပါဌော။ သုဏောမာတိ မယံ ကိရိယဝါဒါနံ သပ္ပုရိသာနံ ကုသလဒီပနမ္ပိ အသပ္ပုရိသာနံ အကုသလဒီပနမ္ပိ ဓမ္မံ သုဏောမ၊ သော ပန နော သုတမတ္တကောဝ ဟောတိ၊ တံ န ရောစယာမ။ တေဟိ ပန နော သဒ္ဓိံ ဝိဂ္ဂဟော ဝါ ဝိဝါဒေါ ဝါ မာ ဟောတူတိ ဓမ္မံ သုဏာမ၊ သုတွာပိ ဟိတွာ အသန္တေ သန္တေ ဝတ္တာမ၊ ဧကမ္ပိ ခဏံ န ဇဟာမ သန္တေ၊ ပါပမိတ္တေ ပဟာယ ကလျာဏမိတ္တသေဝိနောဝ ဟောမာတိ။

သမဏေ မယံ ဗြာဟ္မဏေတိ မယံ သမိတပါပေ ဗာဟိတပါပေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသမဏဗြာဟ္မဏေပိ အဝသေသဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏေပိ အဒ္ဓိကယာစကေ သေသဇနေပိ အန္နပါနေန အဘိတပ္ပေမာတိ အတ္ထော။ ပါဠိယံ ပန အယံ ဂါထာ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ဒါနာ’’တိ ဂါထာယ ပစ္ဆတော အာဂတာ။ နာတိက္ကမာမာတိ အတ္တနော ဘရိယံ အတိက္ကမိတွာ ဗဟိ အညံ မိစ္ဆာစာရံ န ကရောမ။ အညတြ တာဟီတိ တာ အတ္တနော ဘရိယာ ဌပေတွာ သေသဣတ္ထီသု ဗြဟ္မစရိယံ စရာမ၊ အမှာကံ ဘရိယာပိ သေသပုရိသေသု ဧဝမေဝ ဝတ္တန္တိ။ ဇာယရေတိ ဇာယန္တိ။ သုတ္တမာသူတိ သုသီလာသု ဥတ္တမိတ္ထီသု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေ ဧတာသု သမ္ပန္နသီလာသု ဥတ္တမိတ္ထီသု အမှာကံ ပုတ္တာ ဇာယန္တိ၊ တေ မေဓာဝိနောတိ ဧဝံပကာရာ ဟောန္တိ၊ ကုတော တေသံ အန္တရာ မရဏံ၊ တသ္မာပိ အမှာကံ ကုလေ ဒဟရာ န မရန္တီတိ။ ဓမ္မံ စရာမာတိ ပရလောကတ္ထာယ တိဝိဓသုစရိတဓမ္မံ စရာမ။ ဒါသျောတိ ဒါသိယော။

အဝသာနေ –

၁၀၂။

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟတိ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ။

၁၀၃။

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ဝိယ ဝဿကာလေ၊

ဓမ္မေန ဂုတ္တော မမ ဓမ္မပါလော၊ အညဿ အဋ္ဌီနိ သုခီ ကုမာရော’’တိ။ –

ဣမာဟိ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မစာရီနံ ဂုဏံ ကထေသိ။

တတ္ထ ရက္ခတီတိ ဓမ္မော နာမေသော ရက္ခိတော အတ္တနော ရက္ခိတံ ပဋိရက္ခတိ။ သုခမာဝဟတီတိ ဒေဝမနုဿသုခဉ္စေဝ နိဗ္ဗာနသုခဉ္စ အာဝဟတိ။ န ဒုဂ္ဂတိန္တိ နိရယာဒိဘေဒံ ဒုဂ္ဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏ၊ မယံ ဓမ္မံ ရက္ခာမ၊ ဓမ္မောပိ အမှေ ရက္ခတီတိ ဒဿေတိ။ ဓမ္မေန ဂုတ္တောတိ မဟာဆတ္တသဒိသေန အတ္တနာ ဂေါပိတဓမ္မေန ဂုတ္တော။ အညဿ အဋ္ဌီနီတိ တယာ အာနီတာနိ အဋ္ဌီနိ အညဿ ဧဠကဿ ဝါ သုနခဿ ဝါ အဋ္ဌီနိ ဘဝိဿန္တိ၊ ဆဍ္ဍေထေတာနိ၊ မမ ပုတ္တော သုခီ ကုမာရောတိ။

တံ သုတွာ အာစရိယော ‘‘မယှံ အာဂမနံ သုအာဂမနံ၊ သဖလံ၊ နော နိပ္ဖလ’’န္တိ သဉ္ဇာတသောမနဿော ဓမ္မပါလဿ ပိတရံ ခမာပေတွာ ‘‘မယာ အာဂစ္ဆန္တေန တုမှာကံ ဝီမံသနတ္ထာယ ဣမာနိ ဧဠကအဋ္ဌီနိ အာဘတာနိ၊ ပုတ္တော တေ အရောဂေါယေဝ၊ တုမှာကံ ရက္ခိတဓမ္မံ မယှမ္ပိ ဒေထာ’’တိ ပဏ္ဏေ လိခိတွာ ကတိပါဟံ တတ္ထ ဝသိတွာ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ဓမ္မပါလံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ သိက္ခာပေတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ပေသေသိ။

သတ္ထာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ရာဇာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ အဟေသုံ၊ အာစရိယော သာရိပုတ္တော၊ ပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဓမ္မပါလကုမာရော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

မဟာဓမ္မပါလဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၄၄၈] ၁၀။ ကုက္ကုဋဇာတကဝဏ္ဏနာ

နာသ္မသေ ကတပါပမှီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ ဝဓာယ ပရိသက္ကနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဓမ္မသဘာယဉှိ ဘိက္ခူ ဒေဝဒတ္တဿ အဂုဏကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော ဓနုဂ္ဂဟာဒိပယောဇနေန ဒသဗလဿ ဝဓတ္ထမေဝ ဥပါယံ ကရောတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဧသ မယှံ ဝဓာယ ပရိသက္ကိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကောသမ္ဗိယံ ကောသမ္ဗကော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဝေဠုဝနေ ကုက္ကုဋယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အနေကသတကုက္ကုဋပရိဝါရော အရညေ ဝသတိ၊ တဿာဝိဒူရေ ဧကော သေနော ဝသတိ။ သော ဥပါယေန ဧကေကံ ကုက္ကုဋံ ဂဟေတွာ ခါဒန္တော ဌပေတွာ ဗောဓိသတ္တံ သေသေ ခါဒိ၊ ဗောဓိသတ္တော ဧကကောဝ အဟောသိ။ သော အပ္ပမတ္တော ဝေလာယ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ ဝေဠုဝနံ ပဝိသိတွာ ဝသတိ။ သော သေနော တံ ဂဏှိတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ဧကေန နံ ဥပါယေန ဥပလာပေတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တဿာဝိဒူရေ သာခါယ နိလီယိတွာ ‘‘သမ္မ ကုက္ကုဋရာဇ၊ တွံ မယှံ ကသ္မာ ဘာယသိ၊ အဟံ တယာ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသံ ကတ္တုကာမော၊ အသုကသ္မိံ နာမ ပဒေသေ သမ္ပန္နဂေါစရော၊ တတ္ထ ဥဘောပိ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ အညမညံ ပိယသံဝါသံ ဝသိဿာမာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော အာဟ ‘‘သမ္မ၊ မယှံ တယာ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော နာမ နတ္ထိ၊ ဂစ္ဆ တွ’’န္တိ။ ‘‘သမ္မ၊ တွံ မယာ ပုဗ္ဗေ ကတပါပတာယ န သဒ္ဒဟသိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝရူပံ န ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘န မယှံ တာဒိသေန သဟာယေနတ္ထော၊ ဂစ္ဆ တွ’’န္တိ။ ဣတိ နံ ယာဝတတိယံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ဧတေဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော နာမ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝနဃဋံ ဥန္နာဒေန္တော ဒေဝတာသု သာဓုကာရံ ဒဒမာနာသု ဓမ္မကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တော –

၁၀၄။

‘‘နာသ္မသေ ကတပါပမှိ၊ နာသ္မသေ အလိကဝါဒိနေ၊

နာသ္မသေ အတ္တတ္ထပညမှိ၊ အတိသန္တေပိ နာသ္မသေ။

၁၀၅။

‘‘ဘဝန္တိ ဟေကေ ပုရိသာ၊ ဂေါပိပါသိကဇာတိကာ၊

ဃသန္တိ မညေ မိတ္တာနိ၊ ဝါစာယ န စ ကမ္မုနာ။

၁၀၆။

‘‘သုက္ခဉ္ဇလိပဂ္ဂဟိတာ၊ ဝါစာယ ပလိဂုဏ္ဌိတာ၊

မနုဿဖေဂ္ဂူ နာသီဒေ၊ ယသ္မိံ နတ္ထိ ကတညုတာ။

၁၀၇။

‘‘န ဟိ အညညစိတ္တာနံ၊ ဣတ္ထီနံ ပုရိသာန ဝါ၊

နာနာဝိကတွာ သံသဂ္ဂံ၊ တာဒိသမ္ပိ စ နာသ္မသေ။

၁၀၈။

‘‘အနရိယကမ္မမောက္ကန္တံ၊ အထေတံ သဗ္ဗဃာတိနံ၊

နိသိတံဝ ပဋိစ္ဆန္နံ၊ တာဒိသမ္ပိ စ နာသ္မသေ။

၁၀၉။

‘‘မိတ္တရူပေနိဓေကစ္စေ၊ သာခလျေန အစေတသာ၊

ဝိဝိဓေဟိ ဥပါယန္တိ၊ တာဒိသမ္ပိ စ နာသ္မသေ။

၁၁၀။

‘‘အာမိသံ ဝါ ဓနံ ဝါပိ၊ ယတ္ထ ပဿတိ တာဒိသော၊

ဒုဗ္ဘိံ ကရောတိ ဒုမ္မေဓော၊ တဉ္စ ဟန္တွာန ဂစ္ဆတီ’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အာဟ၊

တတ္ထ နာသ္မသေတိ နာဿသေ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော၊ န ဝိဿသေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကတပါပမှီတိ ပဌမံ ကတပါပေ ပုဂ္ဂလေ။ အလိကဝါဒိနေတိ မုသာဝါဒိမှိပိ န ဝိဿသေ။ တဿ ဟိ အကတ္တဗ္ဗံ နာမ ပါပံ နတ္ထိ။ နာသ္မသေ အတ္တတ္ထပညမှီတိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဧဝ ယဿ ပညာ သ္နေဟဝသေန န ဘဇတိ၊ ဓနတ္ထိကောဝ ဘဇတိ၊ တသ္မိံ အတ္တတ္ထပညေပိ န ဝိဿသေ။ အတိသန္တေတိ အန္တော ဥပသမေ အဝိဇ္ဇမာနေယေဝ စ ဗဟိ ဥပသမဒဿနေန အတိသန္တေ ဝိယ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တေပိ ဗိလပဋိစ္ဆန္နအာသီဝိသသဒိသေ ကုဟကပုဂ္ဂလေ။ ဂေါပိပါသိကဇာတိကာတိ ဂုန္နံ ပိပါသကဇာတိကာ ဝိယ၊ ပိပါသိတဂေါသဒိသာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာ ပိပါသိတဂါဝေါ တိတ္ထံ ဩတရိတွာ မုခပူရံ ဥဒကံ ပိဝန္တိ၊ န ပန ဥဒကဿ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ကရောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ဧကစ္စေ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရိဿာမာ’’တိ မဓုရဝစနေန မိတ္တာနိ ဃသန္တိ၊ ပိယဝစနာနုစ္ဆဝိကံ ပန န ကရောန္တိ၊ တာဒိသေသု ဝိဿာသော မဟတော အနတ္ထာယ ဟောတီတိ ဒီပေတိ။

သုက္ခဉ္ဇလိပဂ္ဂဟိတာတိ ပဂ္ဂဟိတတုစ္ဆအဉ္ဇလိနော။ ဝါစာယ ပလိဂုဏ္ဌိတာတိ ‘‘ဣဒံ ဒဿာမ၊ ဣဒံ ကရိဿာမာ’’တိ ဝစနေန ပဋိစ္ဆာဒိကာ။ မနုဿဖေဂ္ဂူတိ ဧဝရူပါ အသာရကာ မနုဿာ မနုဿဖေဂ္ဂူ နာမ။ နာသီဒေတိ န အာသီဒေ ဧဝရူပေ န ဥပဂစ္ဆေယျ။ ယသ္မိံ နတ္ထီတိ ယသ္မိဉ္စ ပုဂ္ဂလေ ကတညုတာ နတ္ထိ၊ တမ္ပိ နာသီဒေတိ အတ္ထော။ အညညစိတ္တာနန္တိ အညေနညေန စိတ္တေန သမန္နာဂတာနံ၊ လဟုစိတ္တာနန္တိ အတ္ထော။ ဧဝရူပါနံ ဣတ္ထီနံ ဝါ ပုရိသာနံ ဝါ န ဝိဿသေတိ ဒီပေတိ။ နာနာဝိကတွာ သံသဂ္ဂန္တိ ယောပိ န သက္ကာ အနုပဂန္တွာ ဧတဿ အန္တရာယံ ကာတုန္တိ အန္တရာယကရဏတ္ထံ နာနာကာရဏေဟိ သံသဂ္ဂမာဝိကတွာ ဒဠှံ ကရိတွာ ပစ္ဆာ အန္တရာယံ ကရောတိ၊ တာဒိသမ္ပိ ပုဂ္ဂလံ နာသ္မသေ န ဝိဿသေယျာတိ ဒီပေတိ။

အနရိယကမ္မမောက္ကန္တတိ အနရိယာနံ ဒုဿီလာနံ ကမ္မံ ဩတရိတွာ ဌိတံ။ အထေတန္တိ အထိရံ အပ္ပတိဋ္ဌိတဝစနံ။ သဗ္ဗဃာတိနန္တိ ဩကာသံ လဘိတွာ သဗ္ဗေသံ ဥပဃာတကရံ။ နိသိတံဝ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ ကောသိယာ ဝါ ပိလောတိကာယ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နံ နိသိတခဂ္ဂမိဝ။ တာဒိသမ္ပီတိ ဧဝရူပမ္ပိ အမိတ္တံ မိတ္တပတိရူပကံ န ဝိဿသေယျ။ သာခလျေနာတိ မဋ္ဌဝစနေန။ အစေတသာတိ အစိတ္တကေန။ ဝစနမေဝ ဟိ နေသံ မဋ္ဌံ၊ စိတ္တံ ပန ထဒ္ဓံ ဖရုသံ။ ဝိဝိဓေဟီတိ ဝိဝိဓေဟိ ဥပါယေဟိ ဩတာရာပေက္ခာ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ တာဒိသမ္ပီတိ ယော ဧတေဟိ အမိတ္တေဟိ မိတ္တပတိရူပကေဟိ သဒိသော ဟောတိ၊ တမ္ပိ န ဝိဿသေတိ အတ္ထော။ အာမိသန္တိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ။ ဓနန္တိ မဉ္စပဋိပါဒကံ အာဒိံ ကတွာ အဝသေသံ။ ယတ္ထ ပဿတီတိ သဟာယကဂေဟေ ယသ္မိံ ဌာနေ ပဿတိ။ ဒုဗ္ဘိံ ကရောတီတိ ဒုဗ္ဘိစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တံ ဓနံ ဟရတိ။ တဉ္စ ဟန္တွာနာတိ တဉ္စ သဟာယကမ္ပိ ဆေတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဣတိ ဣမာ သတ္တ ဂါထာ ကုက္ကုဋရာဇာ ကထေသိ။

၁၁၁။

‘‘မိတ္တရူပေန ဗဟဝေါ၊ ဆန္နာ သေဝန္တိ သတ္တဝေါ၊

ဇဟေ ကာပုရိသေ ဟေတေ၊ ကုက္ကုဋော ဝိယ သေနကံ။

၁၁၂။

‘‘ယော စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ၊ န ခိပ္ပမနုဗုဇ္ဈတိ၊

အမိတ္တဝသမနွေတိ၊ ပစ္ဆာ စ မနုတပ္ပတိ။

၁၁၃။

‘‘ယော စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ၊ ခိပ္ပမေဝ နိဗောဓတိ၊

မုစ္စတေ သတ္တုသမ္ဗာဓာ၊ ကုက္ကုဋော ဝိယ သေနကာ။

၁၁၄။

‘‘တံ တာဒိသံ ကူဋမိဝေါဍ္ဍိတံ ဝနေ၊ အဓမ္မိကံ နိစ္စဝိဓံသကာရိနံ၊

အာရာ ဝိဝဇ္ဇေယျ နရော ဝိစက္ခဏော၊ သေနံ ယထာ ကုက္ကုဋော ဝံသကာနနေ’’တိ။ –

ဣမာ စတဿော ဓမ္မရာဇေန ဘာသိတာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ။

တတ္ထ ဇဟေ ကာပုရိသေ ဟေတေတိ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတေ ကာပုရိသေ ပဏ္ဍိတော ဇဟေယျ။ ဟ-ကာရော ပနေတ္ထ နိပါတမတ္တံ။ ပစ္ဆာ စ မနုတပ္ပတီတိ ပစ္ဆာ စ အနုတပ္ပတိ။ ကူဋမိဝေါဍ္ဍိတန္တိ ဝနေ မိဂါနံ ဗန္ဓနတ္ထာယ ကူဋပါသံ ဝိယ ဩဍ္ဍိတံ။ နိစ္စဝိဓံသကာရိနန္တိ နိစ္စံ ဝိဒ္ဓံသနကရံ။ ဝံသကာနနေတိ ယထာ ဝံသဝနေ ကုက္ကုဋော သေနံ ဝိဝဇ္ဇေတိ၊ ဧဝံ ဝိစက္ခဏော ပါပမိတ္တေ ဝိဝဇ္ဇေယျ။

သောပိ တာ ဂါထာ ဝတွာ သေနံ အာမန္တေတွာ ‘‘သစေ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝသိဿသိ၊ ဇာနိဿာမိ တေ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ တဇ္ဇေသိ။ သေနော တတော ပလာယိတွာ အညတြ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ ဘိက္ခဝေ ဒေဝဒတ္တော ပုဗ္ဗေပိ မယှံ ဝဓာယ ပရိသက္ကီ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သေနော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ကုက္ကုဋော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကုက္ကုဋဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

[၄၄၉] ၁၁။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဇာတကဝဏ္ဏနာ

အလင်္ကတော မဋ္ဌကုဏ္ဍလီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ မတပုတ္တံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကဿ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာကဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ ပိယပုတ္တော ကာလမကာသိ။ သော ပုတ္တသောကသမပ္ပိတော န နှာယတိ န ဘုဉ္ဇတိ န ကမ္မန္တေ ဝိစာရေတိ၊ န ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ ကေဝလံ ‘‘ပိယပုတ္တက၊ မံ ဩဟာယ ပဌမတရံ ဂတောသီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဝိပ္ပလပတိ။ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော တဿ သောတာပတ္တိဖလူပနိဿယံ ဒိသွာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ဘိက္ခူ ဥယျောဇေတွာ အာနန္ဒတ္ထေရေန ပစ္ဆာသမဏေန တဿ ဃရဒွါရံ အဂမာသိ။ သတ္ထု အာဂတဘာဝံ ကုဋုမ္ဗိကဿ အာရောစေသုံ။ အထဿ ဂေဟဇနော အာသနံ ပညပေတွာ သတ္ထာရံ နိသီဒါပေတွာ ကုဋုမ္ဗိကံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အာနေသိ။ တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ သတ္ထာ ကရုဏာသီတလေန ဝစနေန အာမန္တေတွာ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ ပုတ္တကံ အနုသောစသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပါသက၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပုတ္တေ ကာလကတေ သောကသမပ္ပိတာ ဝိစရန္တာပိ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ ‘အလဗ္ဘနီယဋ္ဌာန’န္တိ တထတော ဉတွာ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ သောကံ န ကရိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဧကဿ မဟာဝိဘဝဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော ပဉ္စဒသသောဠသဝဿကာလေ ဧကေန ဗျာဓိနာ ဖုဋ္ဌော ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဗြာဟ္မဏော တဿ ကာလကိရိယတော ပဋ္ဌာယ သုသာနံ ဂန္တွာ ဆာရိကပုဉ္ဇံ အာဝိဇ္ဈန္တော ပရိဒေဝတိ၊ သဗ္ဗကမ္မန္တေ ပရိစ္စဇိတွာ သောကသမပ္ပိတော ဝိစရတိ။ တဒါ ဒေဝပုတ္တော အနုဝိစရန္တော တံ ဒိသွာ ‘‘ဧကံ ဥပမံ ကတွာ သောကံ ဟရိဿာမီ’’တိ တဿ သုသာနံ ဂန္တွာ ပရိဒေဝနကာလေ တဿေဝ ပုတ္တဝဏ္ဏီ ဟုတွာ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတော ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ဌတွာ ဥဘော ဟတ္ထေ သီသေ ဌပေတွာ မဟာသဒ္ဒေန ပရိဒေဝိ။ ဗြာဟ္မဏော သဒ္ဒံ သုတွာ တံ ဩလောကေတွာ ပုတ္တပေမံ ပဋိလဘိတွာ တဿ သန္တိကေ ဌတွာ ‘‘တာတ မာဏဝ၊ ဣမသ္မိံ သုသာနမဇ္ဈေ ကသ္မာ ပရိဒေဝသီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၅။

‘‘အလင်္ကတော မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ၊ မာလဓာရီ ဟရိစန္ဒနုဿဒေါ၊

ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒသိ၊ ဝနမဇ္ဈေ ကိံ ဒုက္ခိတော တုဝ’’န္တိ။

တတ္ထ အလင်္ကတောတိ နာနာဘရဏဝိဘူသိတော။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီတိ ကရဏပရိနိဋ္ဌိတေဟိ မဋ္ဌေဟိ ကုဏ္ဍလေဟိ သမန္နာဂတော။ မာလဓာရီတိ ဝိစိတြကုသုမမာလဓရော။ ဟရိစန္ဒနုဿဒေါတိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေန စန္ဒနေန အနုလိတ္တော။ ဝနမဇ္ဈေတိ သုသာနမဇ္ဈေ။ ကိံ ဒုက္ခိတော တုဝန္တိ ကိံကာရဏာ ဒုက္ခိတော တွံ၊ အာစိက္ခ၊ အဟံ တေ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဒဿာမီတိ အာဟ။

အထဿ ကထေန္တော မာဏဝေါ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၆။

‘‘သောဝဏ္ဏမယော ပဘဿရော၊ ဥပ္ပန္နော ရထပဉ္ဇရော မမ၊

တဿ စက္ကယုဂံ န ဝိန္ဒာမိ၊ တေန ဒုက္ခေန ဇဟာမိ ဇီဝိတ’’န္တိ။

ဗြာဟ္မဏော သမ္ပဋိစ္ဆန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၇။

‘‘သောဝဏ္ဏမယံ မဏီမယံ၊ လောဟမယံ အထ ရူပိယာမယံ၊

ပါဝဒ ရထံ ကရိဿာမိ တေ၊ စက္ကယုဂံ ပဋိပါဒယာမိ တ’’န္တိ။

တတ္ထ ပါဝဒါတိ ယာဒိသေန တေ အတ္ထော ယာဒိသံ ရောစေသိ၊ တာဒိသံ ဝဒ၊ အဟံ တေ ရထ ကရိဿာမိ။ ပဋိပါဒယာမိ တန္တိ တံ ပဉ္ဇရာနုရူပံ စက္ကယုဂံ အဓိဂစ္ဆာပေမိ။

တံ သုတွာ မာဏဝေန ကထိတာယ ဂါထာယ ပဌမပါဒံ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ကထေသိ၊ သေသံ မာဏဝေါ။

၁၁၈။

‘‘သော မာဏဝေါ တဿ ပါဝဒိ၊ စန္ဒသူရိယာ ဥဘယေတ္ထ ဘာတရော၊

သောဝဏ္ဏမယော ရထော မမ၊ တေန စက္ကယုဂေန သောဘတီ’’တိ။

ဗြာဟ္မဏော တဒနန္တရံ အာဟ –

၁၁၉။

‘‘ဗာလော ခေါ တွံသိ မာဏဝ၊ ယော တွံ ပတ္ထယသိ အပတ္ထိယံ၊

မညာမိ တုဝံ မရိဿသိ၊ န ဟိ တွံ လစ္ဆသိ စန္ဒသူရိယေ’’တိ။ –

ဗြာဟ္မဏေန ဝုတ္တဂါထာယ အပတ္ထိယန္တိ အပတ္ထေတဗ္ဗံ။

တတော မာဏဝေါ အာဟ –

၁၂၀။

‘‘ဂမနာဂမနမ္ပိ ဒိဿတိ၊ ဝဏ္ဏဓာတု ဥဘယေတ္ထ ဝီထိယော၊

ပေတော ပန နေဝ ဒိဿတိ၊ ကော နု ခေါ ကန္ဒတံ ဗာလျတရော’’တိ။

မာဏဝေန ဝုတ္တဂါထာယ ဂမနာဂမနန္တိ ဥဂ္ဂမနဉ္စ အတ္ထဂမနဉ္စ။ ဝဏ္ဏောယေဝ ဝဏ္ဏဓာတု။ ဥဘယေတ္ထ ဝီထိယောတိ ဧတ္ထ အာကာသေ ‘‘အယံ စန္ဒဿ ဝီထိ၊ အယံ သူရိယဿ ဝီထီ’’တိ ဧဝံ ဥဘယဂမနာဂမနဘူမိယောပိ ပညာယန္တိ။ ပေတော ပနာတိ ပရလောကံ ဂတသတ္တော ပန န ဒိဿတေဝ။ ကော နု ခေါတိ ဧဝံ သန္တေ အမှာကံ ဒွိန္နံ ကန္ဒန္တာနံ ကော နု ခေါ ဗာလျတရောတိ။

ဧဝံ မာဏဝေ ကထေန္တေ ဗြာဟ္မဏော သလ္လက္ခေတွာ ဂါထမာဟ –

၁၂၁။

‘‘သစ္စံ ခေါ ဝဒေသိ မာဏဝ၊ အဟမေဝ ကန္ဒတံ ဗာလျတရော၊

စန္ဒံ ဝိယ ဒါရကော ရုဒံ၊ ပေတံ ကာလကတာဘိပတ္ထယေ’’တိ။

တတ္ထ စန္ဒံ ဝိယ ဒါရကောတိ ယထာ ဒဟရော ဂါမဒါရကော ‘‘စန္ဒံ ဒေထာ’’တိ စန္ဒဿတ္ထာယ ရောဒေယျ၊ ဧဝံ အဟမ္ပိ ပေတံ ကာလကတံ အဘိပတ္ထေမီတိ။

ဣတိ ဗြာဟ္မဏော မာဏဝဿ ကထာယ နိဿောကော ဟုတွာ တဿ ထုတိံ ကရောန္တော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၂။

‘‘အာဒိတ္တံ ဝတ မံ သန္တံ၊ ဃတသိတ္တံဝ ပါဝကံ၊

ဝါရိနာ ဝိယ ဩသိဉ္စံ၊ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာပယေ ဒရံ။

၁၂၃။

‘‘အဗ္ဗဟီ ဝတ မေ သလ္လံ၊ ယမာသိ ဟဒယဿိတံ၊

ယော မေ သောကပရေတဿ၊ ပုတ္တသောကံ အပါနုဒိ။

၁၂၄။

‘‘သောဟံ အဗ္ဗူဠှသလ္လောသ္မိ၊ ဝီတသောကော အနာဝိလော၊

န သောစာမိ န ရောဒါမိ၊ တဝ သုတွာန မာဏဝါ’’တိ။

အထ နံ မာဏဝေါ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ယဿတ္ထာယ တွံ ရောဒသိ၊ အဟံ တေ ပုတ္တော၊ အဟံ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ မာ မံ အနုသောစိ၊ ဒါနံ ဒေဟိ၊ သီလံ ရက္ခာဟိ၊ ဥပေါသထံ ကရောဟီ’’တိ ဩဝဒိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ ဗြာဟ္မဏောပိ တဿောဝါဒေ ဌတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ကာလကတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေဟိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကုဋုမ္ဗိကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။တဒါ ဓမ္မဒေသကဒေဝပုတ္တော အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဇာတကဝဏ္ဏနာ ဧကာဒသမာ။

[၄၅၀] ၁၂။ ဗိလာရကောသိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

အပစန္တာပီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဒါနဝိတ္တံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒါနဝိတ္တော အဟောသိ ဒါနဇ္ဈာသယော၊ ပတ္တပရိယာပန္နမ္ပိ ပိဏ္ဍပါတံ အညဿ အဒတွာ န ဘုဉ္ဇိ၊ အန္တမသော ပါနီယမ္ပိ လဘိတွာ အညဿ အဒတွာ န ပိဝိ၊ ဧဝံ ဒါနာဘိရတော အဟောသိ။ အထဿ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ဂုဏကထံ ကထေသုံ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ တံ ဘိက္ခုံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဒါနဝိတ္တော ဒါနဇ္ဈာသယော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခဝေ အယံ ပုဗ္ဗေ အဿဒ္ဓါ အဟောသိ အပ္ပသန္နော၊ တိဏဂ္ဂေန တေလဗိန္ဒုမ္ပိ ဥဒ္ဓရိတွာ ကဿစိ န အဒါသိ၊ အထ နံ အဟံ ဒမေတွာ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ ဒါနဖလံ ဉာပေသိံ၊ တမေဝ ဒါနနိန္နံ စိတ္တံ ဘဝန္တရေပိ န ပဇဟတီ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခူဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတွာ ပိတု အစ္စယေန သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ပတွာ ဧကဒိဝသံ ဓနဝိလောကနံ ကတွာ ‘‘ဓနံ ပညာယတိ၊ ဧတဿ ဥပ္ပာဒကာ န ပညာယန္တိ၊ ဣမံ ဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မဟာဒါနံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒါနသာလံ ကာရေတွာ ယာဝဇီဝံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ‘‘ဣဒံ ဒါနဝတ္တံ မာ ဥပစ္ဆိန္ဒီ’’တိ ပုတ္တဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ တာဝတိံသဘဝနေ သက္ကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ပုတ္တောပိဿ တထေဝ ဒါနံ ဒတွာ ပုတ္တံ ဩဝဒိတွာ အာယုပရိယောသာနေ စန္ဒော ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ပုတ္တော သူရိယော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿပိ ပုတ္တော မာတလိသင်္ဂါဟကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ပုတ္တော ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဆဋ္ဌော ပန အဿဒ္ဓါ အဟောသိ ထဒ္ဓစိတ္တော နိသ္နေဟော မစ္ဆရီ၊ ဒါနသာလံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ဈာပေတွာ ယာစကေ ပေါထေတွာ နီဟရာပေသိ၊ ကဿစိ တိဏဂ္ဂေန ဥဒ္ဓရိတွာ တေလဗိန္ဒုမ္ပိ န ဒေတိ။ တဒါ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ ဩလောကေတွာ ‘‘ပဝတ္တတိ နု ခေါ မေ ဒါနဝံသော၊ ဥဒါဟု နော’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘ပုတ္တော မေ ဒါနံ ပဝတ္တေတွာ စန္ဒော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ပုတ္တော သူရိယော၊ တဿ ပုတ္တော မာတလိ၊ တဿ ပုတ္တော ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဆဋ္ဌော ပန တံ ဝံသံ ဥပစ္ဆိန္ဒီ’’တိ ပဿိ။

အထဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘ဣမံ ပါပဓမ္မံ ဒမေတွာ ဒါနဖလံ ဇာနာပေတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ။ သော စန္ဒသူရိယမာတလိပဉ္စသိခေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သမ္မာ၊ အမှာကံ ဝံသေ ဆဋ္ဌော ကုလဝံသံ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒါနသာလံ ဈာပေတွာ ယာစကေ နီဟရာပေသိ၊ န ကဿစိ ကိဉ္စိ ဒေတိ၊ ဧထ နံ ဒမေဿာမာ’’တိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဗာရာဏသိံ အဂမာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သေဋ္ဌိ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ကတွာ အာဂန္တွာ သတ္တမေ ဒွါရကောဋ္ဌကေ အန္တရဝီထိံ ဩလောကေန္တော စင်္ကမတိ။ သက္ကော ‘‘တုမှေ မမ ပဝိဋ္ဌကာလေ ပစ္ဆတော ပဋိပါဋိယာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ဝတွာ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိဿ သန္တိကေ ဌတွာ ‘‘ဘော မဟာသေဋ္ဌိ၊ ဘောဇနံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ နတ္ထိ တဝ ဣဓ ဘတ္တံ၊ အညတ္ထ ဂစ္ဆာ’’တိ။ ‘‘ဘော မဟာသေဋ္ဌိ၊ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဘတ္တေ ယာစိတေ န ဒါတုံ န လဗ္ဘတီ’’တိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ မမ ဂေဟေ ပက္ကမ္ပိ ပစိတဗ္ဗမ္ပိ ဘတ္တံ နတ္ထိ၊ အညတ္ထ ဂစ္ဆာ’’တိ။ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ၊ ဧကံ တေ သိလောကံ ကထေဿာမိ၊ တံ သုဏာဟီ’’တိ။ ‘‘နတ္ထိ မယှံ တဝ သိလောကေနတ္ထော၊ မာ ဣဓ တိဋ္ဌာ’’တိ။ သက္ကော တဿ ကထံ အသုဏန္တော ဝိယ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၅။

‘‘အပစန္တာပိ ဒိစ္ဆန္တိ၊ သန္တော လဒ္ဓါန ဘောဇနံ၊

ကိမေဝ တွံ ပစမာနော၊ ယံ န ဒဇ္ဇာ န တံ သမံ။

၁၂၆။

‘‘မစ္ဆေရာ စ ပမာဒါ စ၊ ဧဝံ ဒါနံ န ဒီယတိ၊

ပုညံ အာကင်္ခမာနေန၊ ဒေယျံ ဟောတိ ဝိဇာနတာ’’တိ။

တာသံ အတ္ထော – မဟာသေဋ္ဌိ အပစန္တာပိ သန္တော သပ္ပုရိသာ ဘိက္ခာစရိယာယ လဒ္ဓမ္ပိ ဘောဇနံ ဒါတုံ ဣစ္ဆန္တိ၊ န ဧကကာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ကိမေဝ တွံ ပစမာနော ယံ န ဒဒေယျာသိ၊ န တံ သမံ၊ တံ တဝ အနုရူပံ အနုစ္ဆဝိကံ န ဟောတိ။ ဒါနဉှိ မစ္ဆေရေန စ ပမာဒေန စာတိ ဒွီဟိ ဒေါသေဟိ န ဒီယတိ၊ ပုညံ အာကင်္ခမာနေန ဝိဇာနတာ ပဏ္ဍိတမနုဿေန ဒါတဗ္ဗမေဝ ဟောတီတိ။

သော တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘တေန ဟိ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ နိသီဒ၊ ထောကံ လစ္ဆသီ’’တိ အာဟ။ သက္ကော ပဝိသိတွာ တေ သိလောကေ သဇ္ဈာယန္တော နိသီဒိ။ အထ နံ စန္ဒော အာဂန္တွာ ဘတ္တံ ယာစိ။ ‘‘နတ္ထိ တေ ဘတ္တံ၊ ဂစ္ဆာ’’တိ စ ဝုတ္တော ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ အန္တော ဧကော ဗြာဟ္မဏော နိသိန္နော၊ ဗြာဟ္မဏဝါစနကံ မညေ ဘဝိဿတိ၊ အဟမ္ပိ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘နတ္ထိ ဗြာဟ္မဏဝါစနကံ၊ နိက္ခမာ’’တိ ဝုစ္စမာနောပိ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ ဣင်္ဃ တာဝ သိလောကံ သုဏာဟီ’’တိ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၇။

‘‘ယဿေဝ ဘီတော န ဒဒါတိ မစ္ဆရီ၊ တဒေဝါဒဒတော ဘယံ၊

ဇိဃစ္ဆာ စ ပိပါသာ စ၊ ယဿ ဘာယတိ မစ္ဆရီ၊

တမေဝ ဗာလံ ဖုသတိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ။

၁၂၈။

‘‘တသ္မာ ဝိနေယျ မစ္ဆေရံ၊ ဒဇ္ဇာ ဒါနံ မလာဘိဘူ၊

ပုညာနိ ပရလောကသ္မိံ၊ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ပါဏိန’’န္တိ။

တတ္ထ ယဿ ဘာယတီတိ ‘‘အဟံ အညေသံ ဒတွာ သယံ ဇိဃစ္ဆိတော စ ပိပါသိတော စ ဘဝိဿာမီ’’တိ ယဿာ ဇိဃစ္ဆာယ ပိပါသာယ ဘာယတိ။ တမေဝါတိ တညေဝ ဇိဃစ္ဆာပိပါသာသင်္ခါတံ ဘယံ ဧတံ ဗာလံ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ ဣဓလောကေ ပရလောကေ စ ဖုသတိ ပီဠေတိ၊ အစ္စန္တဒါလိဒ္ဒိယံ ပါပုဏာတိ။ မလာဘိဘူတိ မစ္ဆရိယမလံ အဘိဘဝန္တော။

တဿပိ ဝစနံ သုတွာ ‘‘တေန ဟိ ပဝိသ၊ ထောကံ လဘိဿသီ’’တိ အာဟ။ သောပိ ပဝိသိတွာ သက္ကဿ သန္တိကေ နိသီဒိ။ တတော ထောကံ ဝီတိနာမေတွာ သူရိယော အာဂန္တွာ ဘတ္တံ ယာစန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၉။

‘‘ဒုဒ္ဒဒံ ဒဒမာနာနံ၊ ဒုက္ကရံ ကမ္မ ကုဗ္ဗတံ၊

အသန္တော နာနုကုဗ္ဗန္တိ၊ သတံ ဓမ္မော ဒုရန္နယော။

၁၃၀။

‘‘တသ္မာ သတဉ္စ အသတံ၊ နာနာ ဟောတိ ဣတော ဂတိ၊

အသန္တော နိရယံ ယန္တိ၊ သန္တော သဂ္ဂပရာယဏာ’’တိ။

တတ္ထ ဒုဒ္ဒဒန္တိ ဒါနံ နာမ ဒုဒ္ဒဒံ မစ္ဆေရံ အဘိဘဝိတွာ ဒါတဗ္ဗတော၊ တံ ဒဒမာနာနံ။ ဒုက္ကရန္တိ တဒေဝ ဒါနကမ္မံ ဒုက္ကရံ ယုဒ္ဓသဒိသံ၊ တံ ကုဗ္ဗတံ။ နာနုကုဗ္ဗန္တီတိ အသပ္ပုရိသာ ဒါနဖလံ အဇာနန္တာ တေသံ ဂတမဂ္ဂံ နာနုဂစ္ဆန္တိ။ သတံ ဓမ္မောတိ သပ္ပုရိသာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ ဓမ္မော အညေဟိ ဒုရနုဂမော။ အသန္တောတိ မစ္ဆရိယဝသေန ဒါနံ အဒတွာ အသပ္ပုရိသာ နိရယံ ယန္တိ။

သေဋ္ဌိ ဂဟေတဗ္ဗဂဟဏံ အပဿန္တော ‘‘တေန ဟိ ပဝိသိတွာ ဗြာဟ္မဏာနံ သန္တိကေ နိသီဒ၊ ထောကံ လစ္ဆသီ’’တိ အာဟ။ တတော ထောကံ ဝီတိနာမေတွာ မာတလိ အာဂန္တွာ ဘတ္တံ ယာစိတွာ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝစနမတ္တကာလမေဝ သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၁။

‘‘အပ္ပသ္မေကေ ပဝေစ္ဆန္တိ၊ ဗဟုနေကေ န ဒိစ္ဆရေ၊

အပ္ပသ္မာ ဒက္ခိဏာ ဒိန္နာ၊ သဟဿေန သမံ မိတာ’’တိ။

တတ္ထ အပ္ပသ္မေကေ ပဝေစ္ဆန္တီတိ မဟာသေဋ္ဌိ ဧကစ္စေ ပဏ္ဍိတပုရိသာ အပ္ပသ္မိမ္ပိ ဒေယျဓမ္မေ ပဝေစ္ဆန္တိ၊ ဒဒန္တိယေဝါတိ အတ္ထော။ ဗဟုနာပိ ဒေယျဓမ္မေန သမန္နာဂတာ ဧကေ သတ္တာ န ဒိစ္ဆရေ န ဒဒန္တိ။ ဒက္ခိဏာတိ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ ဒိန္နဒါနံ။ သဟဿေန သမံ မိတာတိ ဧဝံ ဒိန္နာ ကဋစ္ဆုဘတ္တမတ္တာပိ ဒက္ခိဏာ သဟဿဒါနေန သဒ္ဓိံ မိတာ၊ မဟာဖလတ္တာ သဟဿဒါနသဒိသာဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။

တမ္ပိ သော ‘‘တေန ဟိ ပဝိသိတွာ နိသီဒါ’’တိ အာဟ။ တတော ထောကံ ဝီတိနာမေတွာ ပဉ္စသိခေါ အာဂန္တွာ ဘတ္တံ ယာစိတွာ ‘‘နတ္ထိ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဟံ န ဂတပုဗ္ဗော၊ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဗြာဟ္မဏဝါစနကံ ဘဝိဿတိ မညေ’’တိ တဿ ဓမ္မကထံ အာရဘန္တော အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၂။

‘‘ဓမ္မံ စရေ ယောပိ သမုဉ္ဆကံ စရေ၊ ဒါရဉ္စ ပေါသံ ဒဒမပ္ပကသ္မိံ၊

သတံ သဟဿာနံ သဟဿယာဂိနံ၊ ကလမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ တထာဝိဓဿ တေ’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မန္တိ တိဝိဓသုစရိတဓမ္မံ။ သမုဉ္ဆကန္တိ ဂါမေ ဝါ အာမကပက္ကဘိက္ခာစရိယံ အရညေ ဝါ ဖလာဖလဟရဏသင်္ခါတံ ဥဉ္ဆံ ယော စရေယျ၊ သောပိ ဓမ္မမေဝ စရေ။ ဒါရဉ္စ ပေါသန္တိ အတ္တနော စ ပုတ္တဒါရံ ပေါသေန္တောယေဝ။ ဒဒမပ္ပကသ္မိန္တိ ပရိတ္တေ ဝါ ဒေယျဓမ္မေ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဒဒမာနော ဓမ္မံ စရေတိ အတ္ထော။ သတံ သဟဿာနံ သဟဿယာဂိနန္တိ ပရံ ပေါထေတွာ ဝိဟေဌေတွာ သဟဿေန ယာဂံ ယဇန္တာနံ သဟဿယာဂီနံ ဣဿရာနံ သတသဟဿမ္ပိ။ ကလမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ တထာဝိဓဿ တေတိ တေသံ သတသဟဿသင်္ခါတာနံ သဟဿယာဂီနံ ယာဂါ တထာဝိဓဿ ဓမ္မေန သမေန ဒေယျဓမ္မံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဒေန္တဿ ဒုဂ္ဂတမနုဿဿ သောဠသိံ ကလံ န အဂ္ဃန္တီတိ။

သေဋ္ဌိ ပဉ္စသိခဿ ကထံ သုတွာ သလ္လက္ခေသိ။ အထ နံ အနဂ္ဃကာရဏံ ပုစ္ဆန္တော နဝမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၃။

‘‘ကေနေသ ယညော ဝိပုလော မဟဂ္ဃတော၊ သမေန ဒိန္နဿ န အဂ္ဃမေတိ၊

ကထံ သတံ သဟဿာနံ သဟဿယာဂိနံ၊ ကလမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ တထာဝိဓဿ တေ’’တိ။

တတ္ထ ယညောတိ ဒါနယာဂေါ သတသဟဿပရိစ္စာဂဝသေန ဝိပုလော၊ ဝိပုလတ္တာဝ မဟဂ္ဃတော။ သမေန ဒိန္နဿာတိ ဓမ္မေန ဒိန္နဿ ကေန ကာရဏေန အဂ္ဃံ န ဥပေတိ။ ကထံ သတံ သဟဿာနန္တိ ဗြာဟ္မဏ၊ ကထံ သဟဿယာဂီနံ ပုရိသာနံ ဗဟူနံ သဟဿာနံ သတသဟဿသင်္ခါတာ ဣဿရာ တထာဝိဓဿ ဓမ္မေန ဥပ္ပာဒေတွာ ဒါယကဿ ဧကဿ ဒုဂ္ဂတမနုဿဿ ကလံ နာဂ္ဃန္တီတိ။

အထဿ ကထေန္တော ပဉ္စသိခေါ ဩသာနဂါထမာဟ –

၁၃၄။

‘‘ဒဒန္တိ ဟေကေ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌာ၊ ဆေတွာ ဝဓိတွာ အထ သောစယိတွာ၊

သာ ဒက္ခိဏာ အဿုမုခါ သဒဏ္ဍာ၊ သမေန ဒိန္နဿ န အဂ္ဃမေတိ၊

ဧဝံ သတံ သဟဿာနံ သဟဿယာဂိနံ၊ ကလမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ တထာဝိဓဿ တေ’’တိ။

တတ္ထ ဝိသမေတိ ဝိသမေ ကာယကမ္မာဒိမှိ နိဝိဋ္ဌာ။ ဆေတွာတိ ကိလမေတွာ။ ဝဓိတွာတိ မာရေတွာ။ သောစယိတွာတိ သသောကေ ကတွာ။

သော ပဉ္စသိခဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆ၊ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ နိသီဒ၊ ထောကံ လစ္ဆသီ’’တိ အာဟ။ သောပိ ဂန္တွာ တေသံ သန္တိကေ နိသီဒိ။ တတော ဗိလာရကောသိယော သေဋ္ဌိ ဧကံ ဒါသိံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဧတေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ပလာပဝီဟီနံ နာဠိံ နာဠိံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ သာ ဝီဟီ ဂဟေတွာ ဗြာဟ္မဏေ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဣမေ အာဒါယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပစာပေတွာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘န အမှာကံ ဝီဟိနာ အတ္ထော၊ န မယံ ဝီဟိံ အာမသာမာ’’တိ။ ‘‘အယျ၊ ဝီဟိံ ကိရေတေ နာမသန္တီ’’တိ? ‘‘တေန ဟိ တေသံ တဏ္ဍုလေ ဒေဟီ’’တိ။ သာ တဏ္ဍုလေ အာဒါယ ဂန္တွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ တဏ္ဍုလေ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘မယံ အာမကံ န ပဋိဂ္ဂဏှာမာ’’တိ။ ‘‘အယျ၊ အာမကံ ကိရ န ဂဏှန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တေသံ ကရောဋိယံ ဝဍ္ဎေတွာ ဂေါဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိ။ သာ တေသံ ကရောဋိယံ ဝဍ္ဎေတွာ မဟာဂေါဏာနံ ပက္ကဘတ္တံ အာဟရိတွာ အဒါသိ။ ပဉ္စပိ ဇနာ ကဗဠေ ဝဍ္ဎေတွာ မုခေ ပက္ခိပိတွာ ဂလေ လဂ္ဂါပေတွာ အက္ခီနိ ပရိဝတ္တေတွာ ဝိဿဋ္ဌသညာ မတာ ဝိယ နိပဇ္ဇိံသု။ ဒါသီ တေ ဒိသွာ ‘‘မတာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဘီတာ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိနော အာရောစေသိ ‘‘အယျ၊ တေ ဗြာဟ္မဏာ ဂေါဘတ္တံ ဂိလိတုံ အသက္ကောန္တာ မတာ’’တိ။

သော စိန္တေသိ ‘‘ဣဒါနိ အယံ ပါပဓမ္မော သုခုမာလဗြာဟ္မဏာနံ ဂေါဘတ္တံ ဒါပေသိ၊ တေ တံ ဂိလိတုံ အသက္ကောန္တာ မတာတိ မံ ဂရဟိဿန္တီ’’တိ။ တတော ဒါသိံ အာဟ – ‘‘ခိပ္ပံ ဂန္တွာ ဧတေသံ ကရောဋိကေသု ဘတ္တံ ဟရိတွာ နာနဂ္ဂရသံ သာလိဘတ္တံ ဝဍ္ဎေဟီ’’တိ။ သာ တထာ အကာသိ။ သေဋ္ဌိ အန္တရပီထိံ ပဋိပန္နမနုဿေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘အဟံ မမ ဘုဉ္ဇနနိယာမေန ဧတေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဘတ္တံ ဒါပေသိံ၊ ဧတေ လောဘေန မဟန္တေ ပိဏ္ဍေ ကတွာ ဘုဉ္ဇမာနာ ဂလေ လဂ္ဂါပေတွာ မတာ၊ မမ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဇာနာထာ’’တိ ဝတွာ ပရိသံ သန္နိပါတေသိ။ မဟာဇနေ သန္နိပတိတေ ဗြာဟ္မဏာ ဥဋ္ဌာယ မဟာဇနံ ဩလောကေတွာ ‘‘ပဿထိမဿ သေဋ္ဌိဿ မုသာဝါဒိတံ၊ ‘အမှာကံ အတ္တနော ဘုဉ္ဇနဘတ္တံ ဒါပေသိ’န္တိ ဝဒတိ၊ ပဌမံ ဂေါဘတ္တံ အမှာကံ ဒတွာ အမှေသု မတေသု ဝိယ နိပန္နေသု ဣမံ ဘတ္တံ ဝဍ္ဎာပေသီ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော မုခေဟိ ဂဟိတဘတ္တံ ဘူမိယံ ပါတေတွာ ဒဿေသုံ။ မဟာဇနော သေဋ္ဌိံ ဂရဟိ ‘‘အန္ဓဗာလ၊ အတ္တနော ကုလဝံသံ နာသေသိ၊ ဒါနသာလံ ဈာပေသိ၊ ယာစကေ ဂီဝါယံ ဂဟေတွာ နီဟရာပေသိ၊ ဣဒါနိ ဣမေသံ သုခုမာလဗြာဟ္မဏာနံ ဘတ္တံ ဒေန္တော ဂေါဘတ္တံ ဒါပေသိ၊ ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တော တဝ ဃရေ ဝိဘဝံ ဂီဝါယံ ဗန္ဓိတွာ ဂမိဿသိ မညေ’’တိ။

တသ္မိံ ခဏေ သက္ကော မဟာဇနံ ပုစ္ဆိ ‘‘ဇာနာထ၊ တုမှေ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဓနံ ကဿ သန္တက’’န္တိ? ‘‘န ဇာနာမာ’’တိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ နဂရေ အသုကကာလေ ဗာရာဏသိယံ မဟာသေဋ္ဌိ နာမ ဒါနသာလံ ကာရေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တယီ’’တိ သုတပုဗ္ဗံ တုမှေဟီတိ။ ‘‘အာမ သုဏာမာ’’တိ။ ‘‘အဟံ သော သေဋ္ဌိ၊ ဒါနံ ဒတွာ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဟုတွာ ပုတ္တောပိ မေ တံ ဝံသံ အဝိနာသေတွာ ဒါနံ ဒတွာ စန္ဒော ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ တဿ ပုတ္တော သူရိယော၊ တဿ ပုတ္တော မာတလိ၊ တဿ ပုတ္တော ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော။ တေသု အယံ စန္ဒော၊ အယံ သူရိယော၊ အယံ မာတလိသင်္ဂါဟကော၊ အယံ ဣမဿ ပါပဓမ္မဿ ပိတာ ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော၊ ဧဝံ ဗဟုဂုဏံ ဧတံ ဒါနံ နာမ၊ ကတ္တဗ္ဗမေဝ ကုသလံ ပဏ္ဍိတေဟီ’’တိ ကထေန္တာ မဟာဇနဿ ကင်္ခစ္ဆေဒနတ္ထံ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ မဟန္တေနာနုဘာဝေန မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဇလမာနသရီရာ အဋ္ဌံသု၊ သကလနဂရံ ပဇ္ဇလန္တံ ဝိယ အဟောသိ။ သက္ကော မဟာဇနံ အာမန္တေတွာ ‘‘မယံ အတ္တနော ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ပဟာယ အာဂစ္ဆန္တာ ဣမံ ကုလဝံသနာသကရံ ပါပဓမ္မဗိလာရကောသိယံ နိဿာယ အာဂတာ၊ အယံ ပါပဓမ္မော အတ္တနော ကုလဝံသံ နာသေတွာ ဒါနသာလံ ဈာပေတွာ ယာစကေ ဂီဝါယံ ဂဟေတွာ နီဟရာပေတွာ အမှာကံ ဝံသံ သမုစ္ဆိန္ဒိ၊ ‘အယံ အဒါနသီလော ဟုတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တေယျာ’တိ ဣမဿ အနုကမ္ပာယ အာဂတာမှာ’’တိ ဝတွာ ဒါနဂုဏံ ပကာသေန္တော မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဗိလာရကောသိယော သိရသ္မိံ အဉ္ဇလိံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ‘‘ဒေဝ၊ အဟံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပေါရာဏကုလဝံသံ အနာသာပေတွာ ဒါနံ ပဝတ္တေဿာမိ၊ အဇ္ဇ အာဒိံ ကတွာ အန္တမသော ဥဒကဒန္တပေါနံ ဥပါဒါယ အတ္တနော လဒ္ဓါဟာရံ ပရဿ အဒတွာ န ခါဒိဿာမီ’’တိ သက္ကဿ ပဋိညံ အဒါသိ။ သက္ကော တံ ဒမေတွာ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌပေတွာ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တေ အာဒါယ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ သောပိ သေဋ္ဌိ ယာဝဇီဝံ ဒါနံ ဒတွာ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အယံ ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ အဿဒ္ဓါ အဟောသိ ကဿစိ ကိဉ္စိ အဒါတာ၊ အဟံ ပန နံ ဒမေတွာ ဒါနဖလံ ဇာနာပေသိံ၊ တမေဝ စိတ္တံ ဘဝန္တရဂတမ္ပိ န ဇဟာတီ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သေဋ္ဌိ အယံ ဒါနပတိကော ဘိက္ခု အဟောသိ၊ စန္ဒော သာရိပုတ္တော၊ သူရိယော မောဂ္ဂလ္လာနော၊ မာတလိ ကဿပေါ၊ ပဉ္စသိခေါ အာနန္ဒော၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဗိလာရကောသိယဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒွါဒသမာ။

[၄၅၁] ၁၃။ စက္ကဝါကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝဏ္ဏဝါ အဘိရူပေါသီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ လောလဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ စီဝရာဒီဟိ အတိတ္တော ‘‘ကဟံ သင်္ဃဘတ္တံ၊ ကဟံ နိမန္တန’’န္တိ ပရိယေသန္တော ဝိစရတိ၊ အာမိသကထာယမေဝ အဘိရမတိ။ အထညေ ပေသလာ ဘိက္ခူ တဿာနုဂ္ဂဟေန သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု လောလော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု ကသ္မာ ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ လောလော အဟောသိ၊ လောလဘာဝေါ စ နာမ ပါပကော၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ လောလဘာဝံ နိဿာယ ဗာရာဏသိယံ ဟတ္ထိကုဏပါဒီဟိ အတိတ္တော မဟာအရညံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဧကော လောလကာကော ဗာရာဏသိယံ ဟတ္ထိကုဏပါဒီဟိ အတိတ္တော ‘‘အရညံ နု ခေါ ကီဒိသ’’န္တိ အရညံ ဂန္တွာ တတ္ထပိ ဖလာဖလေဟိ အသန္တုဋ္ဌော ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂန္တွာ ဝိစရန္တော ဇယမ္ပတိကေ စက္ကဝါကေ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ သကုဏာ အတိဝိယ သောဘန္တိ၊ ဣမေ ဣမသ္မိံ ဂင်္ဂါတီရေ ဗဟုံ မစ္ဆမံသံ ခါဒန္တိ မညေ၊ ဣမေ ပဋိပုစ္ဆိတွာ မယာပိ ဣမေသံ ဘောဇနံ ဂေါစရံ ခါဒိတွာ ဝဏ္ဏဝန္တေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တေသံ အဝိဒူရေ နိသီဒိတွာ စက္ကဝါကံ ပုစ္ဆန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၃၅။

‘‘ဝဏ္ဏဝါ အဘိရူပေါသိ၊ ဃနော သဉ္ဇာတရောဟိတော၊

စက္ကဝါက သုရူပေါသိ၊ ဝိပ္ပသန္နမုခိန္ဒြိယော။

၁၃၆။

‘‘ပါဌီနံ ပါဝုသံ မစ္ဆံ၊ ဗလဇံ မုဉ္ဇရောဟိတံ၊

ဂင်္ဂါယ တီရေ နိသိန္နော၊ ဧဝံ ဘုဉ္ဇသိ ဘောဇန’’န္တိ။

တတ္ထ ဃနောတိ ဃနသရီရော။ သဉ္ဇာတရောဟိတောတိ ဥတ္တတ္တသုဝဏ္ဏံ ဝိယ သုဋ္ဌုဇာတရောဟိတဝဏ္ဏော။ ပါဌီနန္တိ ပါဌီနနာမကံ ပါသာဏမစ္ဆံ။ ပါဝုသန္တိ မဟာမုခမစ္ဆံ၊ ‘‘ပါဟုသ’’န္တိပိ ပါဌော။ ဗလဇန္တိ ဗလဇမစ္ဆံ။ မုဉ္ဇရောဟိတန္တိ မုဉ္ဇမစ္ဆဉ္စ ရောဟိတမစ္ဆဉ္စ။ ဧဝံ ဘုဉ္ဇသီတိ ဧဝရူပံ ဘောဇနံ မညေ ဘုဉ္ဇသီတိ ပုစ္ဆတိ။

စက္ကဝါကော တဿ ဝစနံ ပဋိက္ခိပန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃၇။

‘‘န ဝါဟမေတံ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဇင်္ဂလာနောဒကာနိ ဝါ၊

အညတြ သေဝါလပဏကာ၊ ဧတံ မေ သမ္မ ဘောဇန’’န္တိ။

တဿတ္ထော – အဟံ သမ္မ၊ အညတြ သေဝါလာ စ ပဏကာ စ သေသာနိ ဇင်္ဂလာနိ ဝါ ဩဒကာနိ ဝါ မံသာနိ အာဒါယ ဧတံ ဘောဇနံ န ဘုဉ္ဇာမိ၊ ယံ ပနေတံ သေဝါလပဏကံ၊ ဧတံ မေ သမ္မ၊ ဘောဇနန္တိ။

တတော ကာကော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၃၈။

‘‘န ဝါဟမေတံ သဒ္ဒဟာမိ၊ စက္ကဝါကဿ ဘောဇနံ၊

အဟမ္ပိ သမ္မ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဂါမေ လောဏိယတေလိယံ။

၁၃၉။

‘‘မနုဿေသု ကတံ ဘတ္တံ၊ သုစိံ မံသူပသေစနံ၊

န စ မေ တာဒိသော ဝဏ္ဏော၊ စက္ကဝါက ယထာ တုဝ’’န္တိ။

တတ္ထ ယထာ တုဝန္တိ ယထာ တုဝံ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော သရီရဝဏ္ဏော၊ တာဒိသော မယှံ ဝဏ္ဏော နတ္ထိ၊ ဧတေန ကာရဏေန အဟံ တဝ ‘‘သေဝါလပဏကံ မမ ဘောဇန’’န္တိ ဝဒန္တဿ ဝစနံ န သဒ္ဒဟာမီတိ။

အထဿ စက္ကဝါကော ဒုဗ္ဗဏ္ဏကာရဏံ ကထေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၁၄၀။

‘‘သမ္ပဿံ အတ္တနိ ဝေရံ၊ ဟိံသယံ မာနုသိံ ပဇံ၊

ဥတြသ္တော ဃသသီ ဘီတော၊ တေန ဝဏ္ဏော တဝေဒိသော။

၁၄၁။

‘‘သဗ္ဗလောကဝိရုဒ္ဓါသိ၊ ဓင်္က ပါပေန ကမ္မုနာ၊

လဒ္ဓါ ပိဏ္ဍော န ပီဏေတိ၊ တေန ဝဏ္ဏော တဝေဒိသော။

၁၄၂။

‘‘အဟမ္ပိ သမ္မ ဘုဉ္ဇာမိ၊ အဟိံသံ သဗ္ဗပါဏိနံ၊

အပ္ပောဿုက္ကော နိရာသင်္ကီ၊ အသောကော အကုတောဘယော။

၁၄၃။

‘‘သော ကရဿု အာနုဘာဝံ၊ ဝီတိဝတ္တဿု သီလိယံ၊

အဟိံသာယ စရ လောကေ၊ ပိယော ဟောဟိသိ မံမိဝ။

၁၄၄။

‘‘ယော န ဟန္တိ န ဃာတေတိ၊ န ဇိနာတိ န ဇာပယေ၊

မေတ္တံသော သဗ္ဗဘူတေသု၊ ဝေရံ တဿ န ကေနစီ’’တိ။

တတ္ထ သမ္ပဿန္တိ သမ္မ ကာက တွံ ပရေသု ဥပ္ပန္နံ အတ္တနိ ဝေရစိတ္တံ သမ္ပဿမာနော မာနုသိံ ပဇံ ဟိံသန္တော ဝိဟေဌေန္တော။ ဥတြသ္တောတိ ဘီတော။ ဃသသီတိ ဘုဉ္ဇသိ။ တေန တေ ဧဒိသော ဗီဘစ္ဆဝဏ္ဏော ဇာတော။ ဓင်္ကာတိ ကာကံ အာလပတိ။ ပိဏ္ဍောတိ ဘောဇနံ။ အဟိံသံ သဗ္ဗပါဏိနန္တိ အဟံ ပန သဗ္ဗသတ္တေ အဟိံသန္တော ဘုဉ္ဇာမီတိ ဝဒတိ။ သော ကရဿု အာနုဘာဝန္တိ သော တွမ္ပိ ဝီရိယံ ကရောဟိ၊ အတ္တနော သီလိယသင်္ခါတံ ဒုဿီလဘာဝံ ဝီတိဝတ္တဿု။ အဟိံသာယာတိ အဟိံသာယ သမန္နာဂတော ဟုတွာ လောကေ စရ။ ပိယော ဟောဟိသိ မံမိဝါတိ ဧဝံ သန္တေ မယာ သဒိသောဝ လောကဿ ပိယော ဟောဟိသိ။ န ဇိနာတီတိ ဓနဇာနိံ န ကရောတိ။ န ဇာပယေတိ အညေပိ န ကာရေတိ။ မေတ္တံသောတိ မေတ္တကောဋ္ဌာသော မေတ္တစိတ္တော။ န ကေနစီတိ ကေနစိ ဧကသတ္တေနပိ သဒ္ဓိံ တဿ ဝေရံ နာမ နတ္ထီတိ။

တသ္မာ သစေ လောကဿ ပိယော ဘဝိတုံ ဣစ္ဆသိ၊ သဗ္ဗဝေရေဟိ ဝိရမာဟီတိ ဧဝံ စက္ကဝါကော ကာကဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ကာကော ‘‘တုမှေ အတ္တနော ဂေါစရံ မယှံ န ကထေထ၊ ကာ ကာ’’တိ ဝဿန္တော ဥပ္ပတိတွာ ဗာရာဏသိယံ ဥက္ကာရဘူမိယညေဝ ဩတရိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ လောလဘိက္ခု အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ကာကော လောလဘိက္ခု အဟောသိ၊ စက္ကဝါကီ ရာဟုလမာတာ၊ စက္ကဝါကော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

စက္ကဝါကဇာတကဝဏ္ဏနာ တေရသမာ။

[၄၅၂] ၁၄။ ဘူရိပညဇာတကဝဏ္ဏနာ

၁၄၅-၁၅၄။ သစ္စံ ကိရာတိ ဣဒံ ဘူရိပညဇာတကံ မဟာဥမင်္ဂဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၉၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ဘူရိပညဇာတကဝဏ္ဏနာ စုဒ္ဒသမာ။

[၄၅၃] ၁၅။ မဟာမင်္ဂလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကိံသု နရောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာမင်္ဂလသုတ္တံ (ခု။ ပါ။ ၅။၁ အာဒယော) အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ရာဇဂဟနဂရသ္မိဉှိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန သန္ထာဂါရေ သန္နိပတိတဿ မဟာဇနဿ မဇ္ဈေ ဧကော ပုရိသော ‘‘အဇ္ဇ မေ မင်္ဂလကိရိယာ အတ္ထီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ အဂမာသိ။ အပရော တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အယံ ‘မင်္ဂလ’န္တိ ဝတွာဝ ဂတော၊ ကိံ ဧတံ မင်္ဂလံ နာမာ’’တိ အာဟ။ တမညော ‘‘အဘိမင်္ဂလရူပဒဿနံ မင်္ဂလံ နာမ။ ဧကစ္စော ဟိ ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ သဗ္ဗသေတံ ဥသဘံ ဝါ ပဿတိ၊ ဂဗ္ဘိနိတ္ထိံ ဝါ ရောဟိတမစ္ဆံ ဝါ ပုဏ္ဏဃဋံ ဝါ နဝနီတံ ဝါ ဂေါသပ္ပိံ ဝါ အဟတဝတ္ထံ ဝါ ပါယာသံ ဝါ ပဿတိ၊ ဣတော ဥတ္တရိ မင်္ဂလံ နာမ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ တေန ကထိတံ ဧကစ္စေ ‘‘သုကထိတ’’န္တိ အဘိနန္ဒိံသု။ အပရော ‘‘နေတံ မင်္ဂလံ၊ သုတံ နာမ မင်္ဂလံ။ ဧကစ္စော ဟိ ‘ပုဏ္ဏာ’တိ ဝဒန္တာနံ သုဏာတိ၊ တထာ ‘ဝဍ္ဎာ’တိ ‘ဝဍ္ဎမာနာ’တိ သုဏာတိ၊ ‘ဘုဉ္ဇာ’တိ ‘ခါဒါ’တိ ဝဒန္တာနံ သုဏာတိ၊ ဣတော ဥတ္တရိ မင်္ဂလံ နာမ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ တေန ကထိတမ္ပိ ဧကစ္စေ ‘‘သုကထိတ’’န္တိ အဘိနန္ဒိံသု။ အပရော ‘‘န ဧတံ မင်္ဂလံ၊ မုတံ နာမ မင်္ဂလံ။ ဧကစ္စော ဟိ ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ ပထဝိံ အာမသတိ၊ ဟရိတတိဏံ အလ္လဂေါမယံ ပရိသုဒ္ဓသာဋကံ ရောဟိတမစ္ဆံ သုဝဏ္ဏရဇတဘာဇနံ အာမသတိ၊ ဣတော ဥတ္တရိ မင်္ဂလံ နာမ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ တေန ကထိတမ္ပိ ဧကစ္စေ ‘‘သုကထိတ’’န္တိ အဘိနန္ဒိံသု။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ သုတမင်္ဂလိကာ မုတမင်္ဂလိကာတိ တိဿောပိ ပရိသာ ဟုတွာ အညမညံ သညာပေတုံ နာသက္ခိံသု၊ ဘုမ္မဒေဝတာ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ‘‘ဣဒံ မင်္ဂလ’’န္တိ တထတော န ဇာနိံသု။

သက္ကော စိန္တေသိ ‘‘ဣမံ မင်္ဂလပဉှံ သဒေဝကေ လောကေ အညတြ ဘဂဝတာ အညော ကထေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ။ သော ရတ္တိဘာဂေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ‘‘ဗဟူ ဒေဝါ မနုဿာ စာ’’တိ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ အထဿ သတ္ထာ ဒွါဒသဟိ ဂါထာဟိ အဋ္ဌတိံသ မဟာမင်္ဂလာနိ ကထေသိ။ မင်္ဂလသုတ္တေ ဝိနိဝဋ္ဋန္တေယေဝ ကောဋိသတသဟဿမတ္တာ ဒေဝတာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ သောတာပန္နာဒီနံ ဂဏနပထော နတ္ထိ။ သက္ကော မင်္ဂလံ သုတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ သတ္ထာရာ မင်္ဂလေ ကထိတေ သဒေဝကော လောကော ‘‘သုကထိတ’’န္တိ အဘိနန္ဒိ။ တဒါ ဓမ္မသဘာယံ တထာဂတဿ ဂုဏကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာ အညေသံ အဝိသယံ မင်္ဂလပဉှံ သဒေဝကဿ လောကဿ စိတ္တံ ဂဟေတွာ ကုက္ကုစ္စံ ဆိန္ဒိတွာ ဂဂနတလေ စန္ဒံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ ကထေသိ၊ ဧဝံ မဟာပညော၊ အာဝုသော၊ တထာဂတော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အနစ္ဆရိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ သမ္ဗောဓိပ္ပတ္တဿ မမ မင်္ဂလပဉှကထနံ၊ သွာဟံ ဗောဓိသတ္တစရိယံ စရန္တောပိ ဒေဝမနုဿာနံ ကင်္ခံ ဆိန္ဒိတွာ မင်္ဂလပဉှံ ကထေသိ’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဂါမေ ဝိဘဝသမ္ပန္နဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ရက္ခိတကုမာရော’’တိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ကတဒါရပရိဂ္ဂဟော မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ရတနဝိလောကနံ ကတွာ သံဝိဂ္ဂမာနသော မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ကာမေ ပဟာယ ဟိမဝန္တပဒေသေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝနမူလဖလာဟာရော ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အနုပုဗ္ဗေနဿ ပရိဝါရော မဟာ အဟောသိ၊ ပဉ္စ အန္တေဝါသိကသတာနိ အဟေသုံ။ အထေကဒိဝသံ တေ တာပသာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အာစရိယ၊ ဝဿာရတ္တသမယေ ဟိမဝန္တတော ဩတရိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဇနပဒစာရိကံ ဂစ္ဆာမ၊ ဧဝံ နော သရီရဉ္စ ထိရံ ဘဝိဿတိ၊ ဇင်္ဃဝိဟာရော စ ကတော ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟံသု။ တေ ‘‘တေန ဟိ တုမှေ ဂစ္ဆထ၊ အဟံ ဣဓေဝ ဝသိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ တံ ဝန္ဒိတွာ ဟိမဝန္တာ ဩတရိတွာ စာရိကံ စရမာနာ ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိံသု။ တေသံ မဟာသက္ကာရသမ္မာနော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ဗာရာဏသိယံ သန္ထာဂါရေ သန္နိပတိတေ မဟာဇနကာယေ မင်္ဂလပဉှော သမုဋ္ဌာတိ။ သဗ္ဗံ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထုနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တဒါ ပန မနုဿာနံ ကင်္ခံ ဆိန္ဒိတွာ မင်္ဂလပဉှံ ကထေတုံ သမတ္ထံ အပဿန္တော မဟာဇနော ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဣသိဂဏံ မင်္ဂလပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ဣသယော ရာဇာနံ အာမန္တေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ မယံ ဧတံ ကထေတုံ န သက္ခိဿာမ၊ အပိစ ခေါ အမှာကံ အာစရိယော ရက္ခိတတာပသော နာမ မဟာပညော ဟိမဝန္တေ ဝသတိ၊ သော သဒေဝကဿ လောကဿ စိတ္တံ ဂဟေတွာ ဧတံ မင်္ဂလပဉှံ ကထေဿတီ’’တိ ဝဒိံသု။ ရာဇာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဟိမဝန္တော နာမ ဒူရေ ဒုဂ္ဂမောဝ၊ န သက္ခိဿာမ မယံ တတ္ထ ဂန္တုံ၊ သာဓု ဝတ တုမှေယေဝ အာစရိယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတွာ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပုနာဂန္တွာ အမှာကံ ကထေထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အာစရိယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ကတပဋိသန္ထာရာ အာစရိယေန ရညော ဓမ္မိကဘာဝေ ဇနပဒစာရိတ္တေ စ ပုစ္ဆိတေ တံ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ကထေတွာ ရညော ယာစနာယ စ အတ္တနော ပဉှသဝနတ္ထံ အာဂတဘာဝံ ပကာသေတွာ ‘‘သာဓု နော ဘန္တေ၊ မင်္ဂလပဉှံ ပါကဋံ ကတွာ ကထေထာ’’တိ ယာစိံသု။ တတော ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော အာစရိယံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၅၅။

‘‘ကိံသု နရော ဇပ္ပမဓိစ္စ ကာလေ၊ ကံ ဝါ ဝိဇ္ဇံ ကတမံ ဝါ သုတာနံ၊

သော မစ္စော အသ္မိဉ္စ ပရမှိ လောကေ၊ ကထံ ကရော သောတ္ထာနေန ဂုတ္တော’’တိ။

တတ္ထ ကာလေတိ မင်္ဂလပတ္ထနကာလေ။ ဝိဇ္ဇန္တိ ဝေဒံ။ သုတာနန္တိ သိက္ခိတဗ္ဗယုတ္တကပရိယတ္တီနံ။ အသ္မိဉ္စာတိ ဧတ္ထ စာတိ နိပါတမတ္တံ။ သောတ္ထာနေနာတိ သောတ္ထိဘာဝါဝဟေန မင်္ဂလေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အာစရိယ၊ ပုရိသော မင်္ဂလံ ဣစ္ဆန္တော မင်္ဂလကာလေ ကိံသု နာမ ဇပ္ပန္တော တီသု ဝေဒေသု ကတရံ ဝါ ဝေဒံ ကတရံ ဝါ သုတာနံ အန္တရေ သုတပရိယတ္တိံ အဓီယိတွာ သော မစ္စော ဣမသ္မိဉ္စ လောကေ ပရမှိ စ ကထံ ကရော ဧတေသု ဇပ္ပာဒီသု ကိံ ကေန နိယာမေန ကရောန္တော သောတ္ထာနေန နိရပရာဓမင်္ဂလေန ဂုတ္တော ရက္ခိတော ဟောတိ၊ တံ ဥဘယလောကဟိတံ ဂဟေတွာ ဌိတမင်္ဂလံ အမှာကံ ကထေဟီ’’တိ။

ဧဝံ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကေန မင်္ဂလပဉှံ ပုဋ္ဌော မဟာသတ္တော ဒေဝမနုဿာနံ ကင်္ခံ ဆိန္ဒန္တော ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ မင်္ဂလ’’န္တိ ဗုဒ္ဓလီဠာယ မင်္ဂလံ ကထေန္တော အာဟ –

၁၅၆။

‘‘ယဿ ဒေဝါ ပိတရော စ သဗ္ဗေ၊ သရီသပါ သဗ္ဗဘူတာနိ စာပိ၊

မေတ္တာယ နိစ္စံ အပစိတာနိ ဟောန္တိ၊ ဘူတေသု ဝေ သောတ္ထာနံ တဒါဟူ’’တိ။

တတ္ထ ယဿာတိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ။ ဒေဝါတိ ဘုမ္မဒေဝေ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေပိ ကာမာဝစရဒေဝါ။ ပိတရော စာတိ တတုတ္တရိ ရူပါဝစရဗြဟ္မာနော။ သရီသပါတိ ဒီဃဇာတိကာ။ သဗ္ဗဘူတာနိ စာပီတိ ဝုတ္တာဝသေသာနိ စ သဗ္ဗာနိပိ ဘူတာနိ။ မေတ္တာယ နိစ္စံ အပစိတာနိ ဟောန္တီတိ ဧတေ သဗ္ဗေ သတ္တာ ဒသဒိသာဖရဏဝသေန ပဝတ္တာယ အပ္ပနာပ္ပတ္တာယ မေတ္တာဘာဝနာယ အပစိတာ ဟောန္တိ။ ဘူတေသု ဝေတိ တံ တဿ ပုဂ္ဂလဿ သဗ္ဗသတ္တေသု သောတ္ထာနံ နိရန္တရံ ပဝတ္တံ နိရပရာဓမင်္ဂလံ အာဟု။ မေတ္တာဝိဟာရီ ဟိ ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗေသံ ပိယော ဟောတိ ပရူပက္ကမေန အဝိကောပိယော။ ဣတိ သော ဣမိနာ မင်္ဂလေန ရက္ခိတော ဂေါပိတော ဟောတီတိ။

ဣတိ မဟာသတ္တော ပဌမံ မင်္ဂလံ ကထေတွာ ဒုတိယာဒီနိ ကထေန္တော –

၁၅၇။

‘‘ယော သဗ္ဗလောကဿ နိဝါတဝုတ္တိ၊ ဣတ္ထီပုမာနံ သဟဒါရကာနံ၊

ခန္တာ ဒုရုတ္တာနမပ္ပဋိကူလဝါဒီ၊ အဓိဝါသနံ သောတ္ထာနံ တဒါဟု။

၁၅၈။

‘‘ယော နာဝဇာနာတိ သဟာယမတ္တေ၊ သိပ္ပေန ကုလျာဟိ ဓနေန ဇစ္စာ၊

ရုစိပညော အတ္ထကာလေ မတီမာ၊ သဟာယေသု ဝေ သောတ္ထာနံ တဒါဟု။

၁၅၉။

‘‘မိတ္တာနိ ဝေ ယဿ ဘဝန္တိ သန္တော၊ သံဝိဿတ္ထာ အဝိသံဝါဒကဿ၊

န မိတ္တဒုဗ္ဘီ သံဝိဘာဂီ ဓနေန၊ မိတ္တေသု ဝေ သောတ္ထာနံ တဒါဟု။

၁၆၀။

‘‘ယဿ ဘရိယာ တုလျဝယာ သမဂ္ဂါ၊ အနုဗ္ဗတာ ဓမ္မကာမာ ပဇာတာ၊

ကောလိနိယာ သီလဝတီ ပတိဗ္ဗတာ၊ ဒါရေသု ဝေ သောတ္ထာနံ တဒါဟု။

၁၆၁။

‘‘ယဿ ရာဇာ ဘူတပတိ ယသဿီ၊ ဇာနာတိ သောစေယျံ ပရက္ကမဉ္စ၊

အဒွေဇ္ဈတာ သုဟဒယံ မမန္တိ၊ ရာဇူသု ဝေ သောတ္ထာနံ တဒါဟု။

၁၆၂။

‘‘အန္နဉ္စ ပါနဉ္စ ဒဒါတိ သဒ္ဓါ၊ မာလဉ္စ ဂန္ဓဉ္စ ဝိလေပနဉ္စ၊

ပသန္နစိတ္တော အနုမောဒမာနော၊ သဂ္ဂေသု ဝေ သောတ္ထာနံ တဒါဟု။

၁၆၃။

‘‘ယမရိယဓမ္မေန ပုနန္တိ ဝုဒ္ဓါ၊ အာရာဓိတာ သမစရိယာယ သန္တော၊

ဗဟုဿုတာ ဣသယော သီလဝန္တော၊ အရဟန္တမဇ္ဈေ သောတ္ထာနံ တဒါဟူ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ နိဝါတဝုတ္တီတိ မုဒုစိတ္တတာယ သဗ္ဗလောကဿ နီစဝုတ္တိ ဟောတိ။ ခန္တာ ဒုရုတ္တာနန္တိ ပရေဟိ ဝုတ္တာနံ ဒုဋ္ဌဝစနာနံ အဓိဝါသကော ဟောတိ။ အပ္ပဋိကူလဝါဒီတိ ‘‘အက္ကောစ္ဆိ မံ၊ အဝဓိ မ’’န္တိ ယုဂဂ္ဂါဟံ အကရောန္တော အနုကူလမေဝ ဝဒတိ။ အဓိဝါသနန္တိ ဣဒံ အဓိဝါသနံ တဿ သောတ္ထာနံ နိရပရာဓမင်္ဂလံ ပဏ္ဍိတာ ဝဒန္တိ။

သဟာယမတ္တေတိ သဟာယေ စ သဟာယမတ္တေ စ။ တတ္ထ သဟပံသုကီဠိတာ သဟာယာ နာမ၊ ဒသ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဧကတော ဝုတ္ထာ သဟာယမတ္တာ နာမ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ‘‘အဟံ သိပ္ပဝါ၊ ဣမေ နိသိပ္ပာ’’တိ ဧဝံ သိပ္ပေန ဝါ ‘‘အဟံ ကုလီနော၊ ဣမေ န ကုလီနာ’’တိ ဧဝံ ကုလသမ္ပတ္တိသင်္ခါတာဟိ ကုလျာဟိ ဝါ၊ ‘‘အဟံ အဍ္ဎော၊ ဣမေ ဒုဂ္ဂတာ’’တိ ဧဝံ ဓနေန ဝါ၊ ‘‘အဟံ ဇာတိသမ္ပန္နော၊ ဣမေ ဒုဇ္ဇာတာ’’တိ ဧဝံ ဇစ္စာ ဝါ နာဝဇာနာတိ။ ရုစိပညောတိ သာဓုပညော သုန္ဒရပညော။ အတ္ထကာလေတိ ကဿစိဒေဝ အတ္ထဿ ကာရဏဿ ဥပ္ပန္နကာလေ။ မတီမာတိ တံ တံ အတ္ထံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိစာရဏသမတ္ထတာယ မတိမာ ဟုတွာ တေ သဟာယေ နာဝဇာနာတိ။ သဟာယေသူတိ တံ တဿ အနဝဇာနနံ သဟာယေသု သောတ္ထာနံ နာမာတိ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ အာဟု။ တေန ဟိ သော နိရပရာဓမင်္ဂလေန ဣဓလောကေ စ ပရလောကေ စ ဂုတ္တော ဟောတိ။ တတ္ထ ပဏ္ဍိတေ သဟာယေ နိဿာယ သောတ္ထိဘာဝေါ ကုသနာဠိဇာတကေန (ဇာ။ ၁။၁။၁၂၁ အာဒယော) ကထေတဗ္ဗော။

သန္တောတိ ပဏ္ဍိတာ သပ္ပုရိသာ ယဿ မိတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ သံဝိဿတ္ထာတိ ဃရံ ပဝိသိတွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဿေဝ ဂဟဏဝသေန ဝိဿာသမာပန္နာ။ အဝိသံဝါဒကဿာတိ အဝိသံဝါဒနသီလဿ။ န မိတ္တဒုဗ္ဘီတိ ယော စ မိတ္တဒုဗ္ဘီ န ဟောတိ။ သံဝိဘာဂီ ဓနေနာတိ အတ္တနော ဓနေန မိတ္တာနံ သံဝိဘာဂံ ကရောတိ။ မိတ္တေသူတိ မိတ္တေ နိဿာယ လဒ္ဓဗ္ဗံ တဿ တံ မိတ္တေသု သောတ္ထာနံ နာမ ဟောတိ။ သော ဟိ ဧဝရူပေဟိ မိတ္တေဟိ ရက္ခိတော သောတ္ထိံ ပါပုဏာတိ။ တတ္ထ မိတ္တေ နိဿာယ သောတ္ထိဘာဝေါ မဟာဥက္ကုသဇာတကာဒီဟိ (ဇာ။ ၁။၁၄။၄၄ အာဒယော) ကထေတဗ္ဗော။

တုလျဝယာတိ သမာနဝယာ။ သမဂ္ဂါတိ သမဂ္ဂဝါသာ။ အနုဗ္ဗတာတိ အနုဝတ္တိတာ။ ဓမ္မကာမာတိ တိဝိဓသုစရိတဓမ္မံ ရောစေတိ။ ပဇာတာတိ ဝိဇာယိနီ၊ န ဝဉ္ဈာ။ ဒါရေသူတိ ဧတေဟိ သီလဂုဏေဟိ သမန္နာဂတေ မာတုဂါမေ ဂေဟေ ဝသန္တေ သာမိကဿ သောတ္ထိ ဟောတီတိ ပဏ္ဍိတာ ကထေန္တိ။ တတ္ထ သီလဝန္တံ မာတုဂါမံ နိဿာယ သောတ္ထိဘာဝေါ မဏိစောရဇာတက- (ဇာ။ ၁။၂။၈၇ အာဒယော) သမ္ဗူလဇာတက- (ဇာ။ ၁။၁၆။၂၉၇ အာဒယော) ခဏ္ဍဟာလဇာတကေဟိ (ဇာ။ ၂။၂၂။၉၈၂ အာဒယော) ကထေတဗ္ဗော။

သောစေယျန္တိ သုစိဘာဝံ။ အဒွေဇ္ဈတာတိ အဒွေဇ္ဈတာယ န ဧသ မယာ သဒ္ဓိံ ဘိဇ္ဇိတွာ ဒွိဓာ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ အဒွေဇ္ဈဘာဝေန ယံ ဇာနာတိ။ သုဟဒယံ မမန္တိ သုဟဒေါ အယံ မမန္တိ စ ယံ ဇာနာတိ။ ရာဇူသု ဝေတိ ဧဝံ ရာဇူသု သေဝကာနံ သောတ္ထာနံ နာမာတိ ပဏ္ဍိတာ ကထေန္တိ။ ဒဒါတိ သဒ္ဓါတိ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ ဒဒါတိ။ သဂ္ဂေသု ဝေတိ ဧဝံ သဂ္ဂေ ဒေဝလောကေ သောတ္ထာနံ နိရပရာဓမင်္ဂလန္တိ ပဏ္ဍိတာ ကထေန္တိ၊ တံ ပေတဝတ္ထုဝိမာနဝတ္ထူဟိ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗံ။

ပုနန္တိ ဝုဒ္ဓါတိ ယံ ပုဂ္ဂလံ ဉာဏဝုဒ္ဓါ အရိယဓမ္မေန ပုနန္တိ ပရိသောဓေန္တိ။ သမစရိယာယာတိ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ။ ဗဟုဿုတာတိ ပဋိဝေဓဗဟုဿုတာ။ ဣသယောတိ ဧသိတဂုဏာ။ သီလဝန္တောတိ အရိယသီလေန သမန္နာဂတာ။ အရဟန္တမဇ္ဈေတိ အရဟန္တာနံ မဇ္ဈေ ပဋိလဘိတဗ္ဗံ တံ သောတ္ထာနန္တိ ပဏ္ဍိတာ ကထေန္တိ။ အရဟန္တော ဟိ အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓမဂ္ဂံ အာစိက္ခိတွာ ပဋိပါဒေန္တာ အာရာဓကံ ပုဂ္ဂလံ အရိယမဂ္ဂေန ပုနန္တိ၊ သောပိ အရဟာဝ ဟောတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော အရဟတ္တေန ဒေသနာယ ကူဋံ ဂဏှန္တော အဋ္ဌဟိ ဂါထာဟိ အဋ္ဌ မဟာမင်္ဂလာနိ ကထေတွာ တေသညေဝ မင်္ဂလာနံ ထုတိံ ကရောန္တော ဩသာနဂါထမာဟ –

၁၆၄။

‘‘ဧတာနိ ခေါ သောတ္ထာနာနိ လောကေ၊ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ သုခုဒြယာနိ၊

တာနီဓ သေဝေထ နရော သပညော၊ န ဟိ မင်္ဂလေ ကိဉ္စနမတ္ထိ သစ္စ’’န္တိ။

တတ္ထ န ဟိ မင်္ဂလေတိ တသ္မိံ ပန ဒိဋ္ဌသုတမုတပ္ပဘေဒေ မင်္ဂလေ ကိဉ္စနံ ဧကမင်္ဂလမ္ပိ သစ္စံ နာမ နတ္ထိ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ပနေကံ ပရမတ္ထသစ္စန္တိ။

ဣသယော တာနိ မင်္ဂလာနိ သုတွာ သတ္တဋ္ဌဒိဝသစ္စယေန အာစရိယံ အာပုစ္ဆိတွာ တတ္ထေဝ အဂမံသု။ ရာဇာ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိ။ တေ တဿ အာစရိယေန ကထိတနိယာမေန မင်္ဂလပဉှံ ကထေတွာ ဟိမဝန္တမေဝ အာဂမံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ လောကေ မင်္ဂလံ ပါကဋံ အဟောသိ။ မင်္ဂလေသု ဝတ္တိတွာ မတမတာ သဂ္ဂပထံ ပူရေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဣသိဂဏံ အာဒါယ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပါဟံ မင်္ဂလပဉှံ ကထေသိ’’န္တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဣသိဂဏော ဗုဒ္ဓပရိသာ အဟောသိ၊ မင်္ဂလပဉှပုစ္ဆကော ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော သာရိပုတ္တော၊ အာစရိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မဟာမင်္ဂလဇာတကဝဏ္ဏနာ ပန္နရသမာ။

[၄၅၄] ၁၆။ ဃဋပဏ္ဍိတဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥဋ္ဌေဟိ ကဏှာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မတပုတ္တံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု မဋ္ဌကုဏ္ဍလိသဒိသမေဝ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ တံ ဥပါသကံ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ သောစသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပါသက၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ မတပုတ္တံ နာနုသောစိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဥတ္တရပထေ ကံသဘောဂေ အသိတဉ္ဇနနဂရေ မဟာကံသော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ ကံသော စ၊ ဥပကံသော စာတိ ဒွေ ပုတ္တာ အဟေသုံ၊ ဒေဝဂဗ္ဘာ နာမ ဧကာ ဓီတာ။ တဿာ ဇာတဒိဝသေ နေမိတ္တကာ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘ဧတိဿာ ကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တပုတ္တာ ကံသဂေါတ္တံ ကံသဝံသံ နာသေဿန္တီ’’တိ ဗျာကရိံသု။ ရာဇာ ဗလဝသိနေဟေန ဓီတရံ ဝိနာသေတုံ နာသက္ခိ၊ ‘‘ဘာတရော ဇာနိဿန္တီ’’တိ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ကာလမကာသိ။ တသ္မိံ ကာလကတေ ကံသော ရာဇာ အဟောသိ၊ ဥပကံသော ဥပရာဇာ။ တေ စိန္တယိံသု ‘‘သစေ မယံ ဘဂိနိံ နာသေဿာမ၊ ဂါရယှာ ဘဝိဿာမ၊ ဧတံ ကဿစိ အဒတွာ နိဿာမိကံ ကတွာ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမာ’’တိ။ တေ ဧကထူဏကံ ပါသာဒံ ကာရေတွာ တံ တတ္ထ ဝသာပေသုံ။ နန္ဒိဂေါပါ နာမ တဿာ ပရိစာရိကာ အဟောသိ။ အန္ဓကဝေဏ္ဍော နာမ ဒါသော တဿာ သာမိကော အာရက္ခမကာသိ။

တဒါ ဥတ္တရမဓုရာယ မဟာသာဂရော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ သာဂရော၊ ဥပသာဂရော စာတိ ဒွေ ပုတ္တာ အဟေသုံ။ တေသု ပိတု အစ္စယေန သာဂရော ရာဇာ အဟောသိ၊ ဥပသာဂရော ဥပရာဇာ။ သော ဥပကံသဿ သဟာယကော ဧကာစရိယကုလေ ဧကတော ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော။ သော သာဂရဿ ဘာတု အန္တေပုရေ ဒုဗ္ဘိတွာ ဘာယမာနော ပလာယိတွာ ကံသဘောဂေ ဥပကံသဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဥပကံသော တံ ရညော ဒဿေသိ၊ ရာဇာ တဿ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။ သော ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော ဒေဝဂဗ္ဘာယ နိဝါသံ ဧကထမ္ဘံ ပါသာဒံ ဒိသွာ ‘‘ကဿေသော နိဝါသော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ ကာရဏံ သုတွာ ဒေဝဂဗ္ဘာယ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော အဟောသိ။ ဒေဝဂဗ္ဘာပိ ဧကဒိဝသံ တံ ဥပကံသေန သဒ္ဓိံ ရာဇုပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကော ဧသော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘မဟာသာဂရဿ ပုတ္တော ဥပသာဂရော နာမာ’’တိ နန္ဒိဂေါပါယ သန္တိကာ သုတွာ တသ္မိံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ အဟောသိ။ ဥပသာဂရော နန္ဒိဂေါပါယ လဉ္ဇံ ဒတွာ ‘‘ဘဂိနိ၊ သက္ခိဿသိ မေ ဒေဝဂဗ္ဘံ ဒဿေတု’’န္တိ အာဟ။ သာ ‘‘န ဧတံ သာမိ၊ ဂရုက’’န္တိ ဝတွာ တံ ကာရဏံ ဒေဝဂဗ္ဘာယ အာရောစေသိ။ သာ ပကတိယာဝ တသ္မိံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ တံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ နန္ဒိဂေါပါ ဥပသာဂရဿ သညံ ဒတွာ ရတ္တိဘာဂေ တံ ပါသာဒံ အာရောပေသိ။ သော ဒေဝဂဗ္ဘာယ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အထ နေသံ ပုနပ္ပုနံ သံဝါသေန ဒေဝဂဗ္ဘာ ဂဗ္ဘံ ပဋိလဘိ။

အပရဘာဂေ တဿာ ဂဗ္ဘပတိဋ္ဌာနံ ပါကဋံ အဟောသိ။ ဘာတရော နန္ဒိဂေါပံ ပုစ္ဆိံသု၊ သာ အဘယံ ယာစိတွာ တံ အန္တရံ ကထေသိ။ တေ သုတွာ ‘‘ဘဂိနိံ နာသေတုံ န သက္ကာ၊ သစေ ဓီတရံ ဝိဇာယိဿတိ၊ တမ္ပိ န နာသေဿာမ၊ သစေ ပန ပုတ္တော ဘဝိဿတိ၊ နာသေဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ဒေဝဂဗ္ဘံ ဥပသာဂရဿေဝ အဒံသု။ သာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ဓီတရံ ဝိဇာယိ။ ဘာတရော သုတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ တဿာ ‘‘အဉ္ဇနဒေဝီ’’တိ နာမံ ကရိံသု။ တေသံ ဘောဂဝဍ္ဎမာနံ နာမ ဘောဂဂါမံ အဒံသု။ ဥပသာဂရော ဒေဝဂဗ္ဘံ ဂဟေတွာ ဘောဂဝဍ္ဎမာနဂါမေ ဝသိ။ ဒေဝဂဗ္ဘာယ ပုနပိ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌာသိ၊ နန္ဒိဂေါပါပိ တံ ဒိဝသမေဝ ဂဗ္ဘံ ပဋိလဘိ။ တာသု ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာသု ဧကဒိဝသမေဝ ဒေဝဂဗ္ဘာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ နန္ဒိဂေါပါ ဓီတရံ ဝိဇာယိ။ ဒေဝဂဗ္ဘာ ပုတ္တဿ ဝိနာသနဘယေန ပုတ္တံ နန္ဒိဂေါပါယ ရဟဿေန ပေသေတွာ တဿာ ဓီတရံ အာဟရာပေသိ။ တဿာ ဝိဇာတဘာဝံ ဘာတိကာနံ အာရောစေသုံ။ တေ ‘‘ပုတ္တံ ဝိဇာတာ၊ ဓီတရ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဓီတရ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ပေါသေထာ’’တိ အာဟံသု။ ဧတေနုပါယေန ဒေဝဂဗ္ဘာ ဒသ ပုတ္တေ ဝိဇာယိ၊ ဒသ ဓီတရော နန္ဒိဂေါပါ ဝိဇာယိ။ ဒသ ပုတ္တာ နန္ဒိဂေါပါယ သန္တိကေ ဝဍ္ဎန္တိ၊ ဓီတရော ဒေဝဂဗ္ဘာယ။ တံ အန္တရံ ကောစိ န ဇာနာတိ။ ဒေဝဂဗ္ဘာယ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ဝါသုဒေဝေါ နာမ အဟောသိ၊ ဒုတိယော ဗလဒေဝေါ၊ တတိယော စန္ဒဒေဝေါ၊ စတုတ္ထော သူရိယဒေဝေါ၊ ပဉ္စမော အဂ္ဂိဒေဝေါ၊ ဆဋ္ဌော ဝရုဏဒေဝေါ၊ သတ္တမော အဇ္ဇုနော၊ အဋ္ဌမော ပဇ္ဇုနော၊ နဝမော ဃဋပဏ္ဍိတော၊ ဒသမော အင်္ကုရော နာမ အဟောသိ။ တေ အန္ဓကဝေဏ္ဍဒါသပုတ္တာ ဒသ ဘာတိကာ စေဋကာတိ ပါကဋာ အဟေသုံ။

တေ အပရဘာဂေ ဝုဒ္ဓိမနွာယ ထာမဗလသမ္ပန္နာ ကက္ခဠာ ဖရုသာ ဟုတွာ ဝိလောပံ ကရောန္တာ ဝိစရန္တိ၊ ရညော ဂစ္ဆန္တေ ပဏ္ဏာကာရေပိ ဝိလုမ္ပန္တေဝ။ မနုဿာ သန္နိပတိတွာ ‘‘အန္ဓကဝေဏ္ဍဒါသပုတ္တာ ဒသ ဘာတိကာ ရဋ္ဌံ ဝိလုမ္ပန္တီ’’တိ ရာဇင်္ဂဏေ ဥပက္ကောသိံသု။ ရာဇာ အန္ဓကဝေဏ္ဍံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကသ္မာ ပုတ္တေဟိ ဝိလောပံ ကာရာပေသီ’’တိ တဇ္ဇေသိ။ ဧဝံ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ မနုဿေဟိ ဥပက္ကောသေ ကတေ ရာဇာ တံ သန္တဇ္ဇေသိ။ သော မရဏဘယဘီတော ရာဇာနံ အဘယံ ယာစိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ ဧတေ န မယှံ ပုတ္တာ၊ ဥပသာဂရဿ ပုတ္တာ’’တိ တံ အန္တရံ အာရောစေသိ။ ရာဇာ ဘီတော ‘‘ကေန တေ ဥပါယေန ဂဏှာမာ’’တိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧတေ၊ ဒေဝ၊ မလ္လယုဒ္ဓဝိတ္တကာ၊ နဂရေ ယုဒ္ဓံ ကာရေတွာ တတ္ထ နေ ယုဒ္ဓမဏ္ဍလံ အာဂတေ ဂါဟာပေတွာ မာရေဿာမာ’’တိ ဝုတ္တေ စာရုရဉ္စ၊ မုဋ္ဌိကဉ္စာတိ ဒွေ မလ္လေ ပေါသေတွာ ‘‘ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ယုဒ္ဓံ ဘဝိဿတီ’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ ရာဇင်္ဂဏေ ယုဒ္ဓမဏ္ဍလံ သဇ္ဇာပေတွာ အက္ခဝါဋံ ကာရေတွာ ယုဒ္ဓမဏ္ဍလံ အလင်္ကာရာပေတွာ ဓဇပဋာကံ ဗန္ဓာပေသိ။ သကလနဂရံ သင်္ခုဘိ။ စက္ကာတိစက္ကံ မဉ္စာတိမဉ္စံ ဗန္ဓိတွာ စာရုရမုဋ္ဌိကာ ယုဒ္ဓမဏ္ဍလံ အာဂန္တွာ ဝဂ္ဂန္တာ ဂဇ္ဇန္တာ အပ္ဖောဋေန္တာ ဝိစရိံသု။ ဒသ ဘာတိကာပိ အာဂန္တွာ ရဇကဝီထိံ ဝိလုမ္ပိတွာ ဝဏ္ဏသာဋကေ နိဝါသေတွာ ဂန္ဓာပဏေသု ဂန္ဓံ၊ မာလာကာရာပဏေသု မာလံ ဝိလုမ္ပိတွာ ဝိလိတ္တဂတ္တာ မာလဓာရိနော ကတကဏ္ဏပူရာ ဝဂ္ဂန္တာ ဂဇ္ဇန္တာ အပ္ဖောဋေန္တာ ယုဒ္ဓမဏ္ဍလံ ပဝိသိံသု။

တသ္မိံ ခဏေ စာရုရော အပ္ဖောဋေန္တော ဝိစရတိ။ ဗလဒေဝေါ တံ ဒိသွာ ‘‘န နံ ဟတ္ထေန ဆုပိဿာမီ’’တိ ဟတ္ထိသာလတော မဟန္တံ ဟတ္ထိယောတ္တံ အာဟရိတွာ ဝဂ္ဂိတွာ ဂဇ္ဇိတွာ ယောတ္တံ ခိပိတွာ စာရုရံ ဥဒရေ ဝေဌေတွာ ဒွေ ယောတ္တကောဋိယော ဧကတော ကတွာ ဝတ္တေတွာ ဥက္ခိပိတွာ သီသမတ္ထကေ ဘမေတွာ ဘူမိယံ ပေါထေတွာ ဗဟိ အက္ခဝါဋေ ခိပိ။ စာရုရေ မတေ ရာဇာ မုဋ္ဌိကမလ္လံ အာဏာပေသိ။ သော ဥဋ္ဌာယ ဝဂ္ဂိတွာ ဂဇ္ဇိတွာ အပ္ဖောဋေသိ။ ဗလဒေဝေါ တံ ပေါထေတွာ အဋ္ဌီနိ သဉ္စုဏ္ဏေတွာ ‘‘အမလ္လောမှိ၊ အမလ္လောမှီ’’တိ ဝဒန္တမေဝ ‘‘နာဟံ တဝ မလ္လဘာဝံ ဝါ အမလ္လဘာဝံ ဝါ ဇာနာမီ’’တိ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ဘူမိယံ ပေါထေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ဗဟိ အက္ခဝါဋေ ခိပိ။ မုဋ္ဌိကော မရန္တော ‘‘ယက္ခော ဟုတွာ တံ ခါဒိတုံ လဘိဿာမီ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ သော ကာလမတ္တိကအဋဝိယံ နာမ ယက္ခော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ရာဇာ ‘‘ဂဏှထ ဒသ ဘာတိကေ စေဋကေ’’တိ ဥဋ္ဌဟိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဝါသုဒေဝေါ စက္ကံ ခိပိ။ တံ ဒွိန္နမ္ပိ ဘာတိကာနံ သီသာနိ ပါတေသိ။ မဟာဇနော ဘီတတသိတော ‘‘အဝဿယာ နော ဟောထာ’’တိ တေသံ ပါဒေသု ပတိတွာ နိပဇ္ဇိ။ တေ ဒွေပိ မာတုလေ မာရေတွာ အသိတဉ္ဇနနဂရေ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ မာတာပိတရော တတ္ထ ကတွာ ‘‘သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကာလယောနကရညော နိဝါသံ အယုဇ္ဈနဂရံ ဂန္တွာ တံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတံ ပရိခါရုက္ခဂဟနံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ပါကာရံ ဘိန္ဒိတွာ ရာဇာနံ ဂဟေတွာ တံ ရဇ္ဇံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ကတွာ ဒွါရဝတိံ ပါပုဏိံသု။ တဿ ပန နဂရဿ ဧကတော သမုဒ္ဒေါ ဧကတော ပဗ္ဗတော၊ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတံ ကိရ တံ အဟောသိ။

တဿ အာရက္ခံ ဂဟေတွာ ဌိတယက္ခော ပစ္စာမိတ္တေ ဒိသွာ ဂဒြဘဝေသေန ဂဒြဘရဝံ ရဝတိ။ တသ္မိံ ခဏေ ယက္ခာနုဘာဝေန သကလနဂရံ ဥပ္ပတိတွာ မဟာသမုဒ္ဒေ ဧကသ္မိံ ဒီပကေ တိဋ္ဌတိ။ ပစ္စာမိတ္တေသု ဂတေသု ပုနာဂန္တွာ သကဋ္ဌာနေယေဝ ပတိဋ္ဌာတိ။ တဒါပိ သော ဂဒြဘော တေသံ ဒသန္နံ ဘာတိကာနံ အာဂမနံ ဉတွာ ဂဒြဘရဝံ ရဝိ။ နဂရံ ဥပ္ပတိတွာ ဒီပကေ ပတိဋ္ဌာယ တေသု နဂရံ အဒိသွာ နိဝတ္တန္တေသု ပုနာဂန္တွာ သကဋ္ဌာနေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေ ပုန နိဝတ္တိံသု၊ ပုနပိ ဂဒြဘော တထေဝ အကာသိ။ တေ ဒွါရဝတိနဂရေ ရဇ္ဇံ ဂဏှိတုံ အသက္ကောန္တာ ကဏှဒီပါယနဿ ဣသိနော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ ဒွါရဝတိယံ ရဇ္ဇံ ဂဟေတုံ န သက္ကောမ၊ ဧကံ နော ဥပါယံ ကရောထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ပရိခါပိဋ္ဌေ အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ ဧကော ဂဒြဘော စရတိ။ သော ဟိ အမိတ္တေ ဒိသွာ ဝိရဝတိ၊ တသ္မိံ ခဏေ နဂရံ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တုမှေ တဿ ပါဒေ ဂဏှထ၊ အယံ ဝေါ နိပ္ဖဇ္ဇနူပါယော’’တိ ဝုတ္တေ တာပသံ ဝန္ဒိတွာ ဂန္တွာ ဂဒြဘဿ ပါဒေသု ဂဟေတွာ နိပတိတွာ ‘‘သာမိ၊ ဌပေတွာ တုမှေ အညော အမှာကံ အဝဿယော နတ္ထိ၊ အမှာကံ နဂရံ ဂဏှနကာလေ မာ ရဝိတ္ထာ’’တိ ယာစိံသု။ ဂဒြဘော ‘‘န သက္ကာ န ဝိရဝိတုံ၊ တုမှေ ပန ပဌမတရံ အာဂန္တွာ စတ္တာရော ဇနာ မဟန္တာနိ အယနင်္ဂလာနိ ဂဟေတွာ စတူသု နဂရဒွါရေသု မဟန္တေ အယခါဏုကေ ဘူမိယံ အာကောဋေတွာ နဂရဿ ဥပ္ပတနကာလေ နင်္ဂလာနိ ဂဟေတွာ နင်္ဂလဗဒ္ဓံ အယသင်္ခလိကံ အယခါဏုကေ ဗန္ဓေယျာထ၊ နဂရံ ဥပ္ပတိတုံ န သက္ခိဿတီ’’တိ အာဟ။

တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ တသ္မိံ အဝိရဝန္တေယေဝ နင်္ဂလာနိ အာဒါယ စတူသု နဂရဒွါရေသု ခါဏုကေ ဘူမိယံ အာကောဋေတွာ အဋ္ဌံသု။ တသ္မိံ ခဏေ ဂဒြဘော ဝိရဝိ၊ နဂရံ ဥပ္ပတိတုမာရဘိ။ စတူသု ဒွါရေသု ဌိတာ စတူဟိ အယနင်္ဂလေဟိ ဂဟေတွာ နင်္ဂလဗဒ္ဓါ အယသင်္ခလိကာ ခါဏုကေသု ဗန္ဓိံသု၊ နဂရံ ဥပ္ပတိတုံ နာသက္ခိ။ ဒသ ဘာတိကာ တတော နဂရံ ပဝိသိတွာ ရာဇာနံ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိံသု။ ဧဝံ တေ သကလဇမ္ဗုဒီပေ တေသဋ္ဌိယာ နဂရသဟဿေသု သဗ္ဗရာဇာနော စက္ကေန ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ဒွါရဝတိယံ ဝသမာနာ ရဇ္ဇံ ဒသ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဝိဘဇိံသု၊ ဘဂိနိံ ပန အဉ္ဇနဒေဝိံ န သရိံသု။ တတော ပုန ‘‘ဧကာဒသ ကောဋ္ဌာသေ ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တေ အင်္ကုရော ‘‘မမ ကောဋ္ဌာသံ တဿာ ဒေထ၊ အဟံ ဝေါဟာရံ ကတွာ ဇီဝိဿာမိ၊ ကေဝလံ တုမှေ အတ္တနော ဇနပဒေ မယှံ သုင်္ကံ ဝိဿဇ္ဇေထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တဿ ကောဋ္ဌာသံ ဘဂိနိယာ ဒတွာ သဒ္ဓိံ တာယ နဝ ရာဇာနော ဒွါရဝတိယံ ဝသိံသု။ အင်္ကုရော ပန ဝဏိဇ္ဇမကာသိ။ ဧဝံ တေသု အပရာပရံ ပုတ္တဓီတာဟိ ဝဍ္ဎမာနေသု အဒ္ဓါနေ ဂတေ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။

တဒါ ကိရ မနုဿာနံ ဝီသတိဝဿသဟဿာယုကကာလော အဟောသိ။ တဒါ ဝါသုဒေဝမဟာရာဇဿ ဧကော ပုတ္တော ကာလမကာသိ။ ရာဇာ သောကပရေတော သဗ္ဗကိစ္စာနိ ပဟာယ မဉ္စဿ အဋနိံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိလပန္တော နိပဇ္ဇိ။ တသ္မိံ ကာလေ ဃဋပဏ္ဍိတော စိန္တေသိ ‘‘ဌပေတွာ မံ အညော ကောစိ မမ ဘာတု သောကံ ဟရိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ ဥပါယေနဿ သောကံ ဟရိဿာမီ’’တိ။ သော ဥမ္မတ္တကဝေသံ ဂဟေတွာ ‘‘သသံ မေ ဒေထ၊ သသံ မေ ဒေထာ’’တိ အာကာသံ ဥလ္လောကေန္တော သကလနဂရံ ဝိစရိ။ ‘‘ဃဋပဏ္ဍိတော ဥမ္မတ္တကော ဇာတော’’တိ သကလနဂရံ သင်္ခုဘိ။ တသ္မိံ ကာလေ ရောဟိဏေယျော နာမ အမစ္စော ဝါသုဒေဝရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ တေန သဒ္ဓိံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၅။

‘‘ဥဋ္ဌေဟိ ကဏှ ကိံ သေသိ၊ ကော အတ္ထော သုပနေန တေ၊

ယောပိ တုယှံ သကော ဘာတာ၊ ဟဒယံ စက္ခု စ ဒက္ခိဏံ၊

တဿ ဝါတာ ဗလီယန္တိ၊ ဃဋော ဇပ္ပတိ ကေသဝါ’’တိ။

တတ္ထ ကဏှာတိ ဂေါတ္တေနာလပတိ၊ ကဏှာယနဂေါတ္တော ကိရေသ။ ကော အတ္ထောတိ ကတရာ နာမ ဝဍ္ဎိ။ ဟဒယံ စက္ခု စ ဒက္ခိဏန္တိ ဟဒယေန စေဝ ဒက္ခိဏစက္ခုနာ စ သမာနောတိ အတ္ထော။ တဿ ဝါတာ ဗလီယန္တီတိ တဿ ဟဒယံ အပသ္မာရဝါတာ အဝတ္ထရန္တီတိ အတ္ထော။ ဇပ္ပတီတိ ‘‘သသံ မေ ဒေထာ’’တိ ဝိပ္ပလပတိ။ ကေသဝါတိ သော ကိရ ကေသသောဘနတာယ ‘‘ကေသဝါ’’တိ ပညာယိတ္ထ၊ တေန တံ နာမေနာလပတိ။

ဧဝံ အမစ္စေန ဝုတ္တေ တဿ ဥမ္မတ္တကဘာဝံ ဉတွာ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆၆။

‘‘တဿ တံ ဝစနံ သုတွာ၊ ရောဟိဏေယျဿ ကေသဝေါ၊

တရမာနရူပေါ ဝုဋ္ဌာသိ၊ ဘာတုသောကေန အဋ္ဋိတော’’တိ။

ရာဇာ ဥဋ္ဌာယ သီဃံ ပါသာဒါ ဩတရိတွာ ဃဋပဏ္ဍိတဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဥဘောသု ဟတ္ထေသု ဒဠှံ ဂဟေတွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆၇။

‘‘ကိံ နု ဥမ္မတ္တရူပေါဝ၊ ကေဝလံ ဒွါရကံ ဣမံ၊

သသော သသောတိ လပသိ၊ ကော နု တေ သသမာဟရီ’’တိ။

တတ္ထ ကေဝလံ ဒွါရကံ ဣမန္တိ ကသ္မာ ဥမ္မတ္တကော ဝိယ ဟုတွာ သကလံ ဣမံ ဒွါရဝတိနဂရံ ဝိစရန္တော ‘‘သသော သသော’’တိ လပသိ။ ကော တဝ သသံ ဟရိ၊ ကေန တေ သသော ဂဟိတောတိ ပုစ္ဆတိ။

သော ရညာ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ပုနပ္ပုနံ တဒေဝ ဝစနံ ဝဒတိ။ ရာဇာ ပုန ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၆၈။

‘‘သောဝဏ္ဏမယံ မဏီမယံ၊ လောဟမယံ အထ ရူပိယာမယံ၊

သင်္ခသိလာပဝါဠမယံ၊ ကာရယိဿာမိ တေ သသံ။

၁၆၉။

‘‘သန္တိ အညေပိ သသကာ၊ အရညေ ဝနဂေါစရာ၊

တေပိ တေ အာနယိဿာမိ၊ ကီဒိသံ သသမိစ္ဆသီ’’တိ။

တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – တေသု သုဝဏ္ဏမယာဒီသု ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဝဒ၊ အဟံ တေ ကာရေတွာ ဒဿာမိ၊ အထာပိ တေ န ရောစေသိ၊ အညေပိ အရညေ ဝနဂေါစရာ သသကာ အတ္ထိ၊ တေပိ တေ အာနယိဿာမိ၊ ဝဒ ဘဒြမုခ၊ ကီဒိသံ သသမိစ္ဆသီတိ။

ရညော ကထံ သုတွာ ဃဋပဏ္ဍိတော ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၁၇၀။

‘‘န စာဟမေတေ ဣစ္ဆာမိ၊ ယေ သသာ ပထဝိဿိတာ၊

စန္ဒတော သသမိစ္ဆာမိ၊ တံ မေ ဩဟရ ကေသဝါ’’တိ။

တတ္ထ ဩဟရာတိ ဩတာရေဟိ။

ရာဇာ တဿ ကထံ သုတွာ ‘‘နိဿံသယံ မေ ဘာတာ ဥမ္မတ္တကောဝ ဇာတော’’တိ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၁။

‘‘သော နူန မဓုရံ ဉာတိ၊ ဇီဝိတံ ဝိဇဟိဿသိ၊

အပတ္ထိယံ ယော ပတ္ထယသိ၊ စန္ဒတော သသမိစ္ဆသီ’’တိ။

တတ္ထ ဉာတီတိ ကနိဋ္ဌံ အာလပန္တော အာဟ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘တာတ၊ မယှံ ပိယဉာတိ သော တွံ နူန အတိမဓုရံ အတ္တနော ဇီဝိတံ ဝိဇဟိဿသိ၊ ယော အပတ္ထေတဗ္ဗံ ပတ္ထယသီ’’တိ။

ဃဋပဏ္ဍိတော ရညော ဝစနံ သုတွာ နိစ္စလော ဌတွာ ‘‘ဘာတိက၊ တွံ စန္ဒတော သသကံ ပတ္ထေန္တဿ တံ အလဘိတွာ ဇီဝိတက္ခယဘာဝံ ဇာနန္တော ကိံ ကာရဏာ မတပုတ္တံ အနုသောစသီ’’တိ ဝတွာ အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၂။

‘‘ဧဝံ စေ ကဏှ ဇာနာသိ၊ ယဒညမနုသာသသိ၊

ကသ္မာ ပုရေ မတံ ပုတ္တံ၊ အဇ္ဇာပိ မနုသောစသီ’’တိ။

တတ္ထ ဧဝန္တိ ဣဒံ အလဗ္ဘနေယျဋ္ဌာနံ နာမ န ပတ္ထေတဗ္ဗန္တိ ယဒိ ဧဝံ ဇာနာသိ။ ယဒညမနုသာသသီတိ ဧဝံ ဇာနန္တောဝ ယဒိ အညံ အနုသာသသီတိ အတ္ထော။ ပုရေတိ အထ ကသ္မာ ဣတော စတုမာသမတ္ထကေ မတပုတ္တံ အဇ္ဇာပိ အနုသောစသီတိ ဝဒတိ။

ဧဝံ သော အန္တရဝီထိယံ ဌိတကောဝ ‘‘ဘာတိက၊ အဟံ တာဝ ပညာယမာနံ ပတ္ထေမိ၊ တွံ ပန အပညာယမာနဿ သောစသီ’’တိ ဝတွာ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ပုန ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၇၃။

‘‘ယံ န လဗ္ဘာ မနုဿေန၊ အမနုဿေန ဝါ ပုန၊

ဇာတော မေ မာ မရီ ပုတ္တော၊ ကုတော လဗ္ဘာ အလဗ္ဘိယံ။

၁၇၄။

‘‘န မန္တာ မူလဘေသဇ္ဇာ၊ ဩသဓေဟိ ဓနေန ဝါ၊

သက္ကာ အာနယိတုံ ကဏှ၊ ယံ ပေတမနုသောစသီ’’တိ။

တတ္ထ ယန္တိ ဘာတိက ယံ ဧဝံ ဇာတော မေ ပုတ္တော မာ မရီတိ မနုဿေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ ပုန န လဗ္ဘာ န သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ တံ တွံ ပတ္ထေသိ၊ တဒေတံ ကုတော လဗ္ဘာ ကေန ကာရဏေန သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ န သက္ကာတိ ဒီပေတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အလဗ္ဘိယံ၊ အလဗ္ဘနေယျဋ္ဌာနဉှိ နာမေတန္တိ အတ္ထော။ မန္တာတိ မန္တပယောဂေန။ မူလဘေသဇ္ဇာတိ မူလဘေသဇ္ဇေန။ ဩသဓေဟီတိ နာနာဝိဓောသဓေဟိ။ ဓနေန ဝါတိ ကောဋိသတသင်္ချေနပိ ဓနေန ဝါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယံ တွံ ပေတမနုသောစသိ၊ တံ ဧတေဟိ မန္တပယောဂါဒီဟိ အာနေတုံ န သက္ကာ’’တိ။

ရာဇာ တံ သုတွာ ‘‘ယုတ္တံ၊ တာတ၊ သလ္လက္ခိတံ မေ၊ မမ သောကဟရဏတ္ထာယ တယာ ဣဒံ ကတ’’န္တိ ဃဋပဏ္ဍိတံ ဝဏ္ဏေန္တော စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၇၅။

‘‘ယဿ ဧတာဒိသာ အဿု၊ အမစ္စာ ပုရိသပဏ္ဍိတာ၊

ယထာ နိဇ္ဈာပယေ အဇ္ဇ၊ ဃဋော ပုရိသပဏ္ဍိတော။

၁၇၆။

‘‘အာဒိတ္တံ ဝတ မံ သန္တံ၊ ဃတသိတ္တံဝ ပါဝကံ၊

ဝါရိနာ ဝိယ ဩသိဉ္စံ၊ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာပယေ ဒရံ။

၁၇၇။

‘‘အဗ္ဗဟီ ဝတ မေ သလ္လံ၊ ယမာသိ ဟဒယဿိတံ၊

ယော မေ သောကပရေတဿ၊ ပုတ္တသောကံ အပါနုဒိ။

၁၇၈။

‘‘သောဟံ အဗ္ဗူဠှသလ္လောသ္မိ၊ ဝီတသောကော အနာဝိလော၊

န သောစာမိ န ရောဒါမိ၊ တဝ သုတွာန မာဏဝါ’’တိ။

တတ္ထ ပဌမဂါထာယ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ ယေန ကာရဏေန အဇ္ဇ မံ ပုတ္တသောကပရေတံ ဃဋော ပုရိသပဏ္ဍိတော သောကဟရဏတ္ထာယ နိဇ္ဈာပယေ နိဇ္ဈာပေသိ ဗောဓေသိ။ ယဿ အညဿပိ ဧတာဒိသာ ပုရိသပဏ္ဍိတာ အမစ္စာ အဿု၊ တဿ ကုတော သောကောတိ။ သေသဂါထာ ဝုတ္တတ္ထာယေဝ။

အဝသာနေ –

၁၇၉။

‘‘ဧဝံ ကရောန္တိ သပ္ပညာ၊ ယေ ဟောန္တိ အနုကမ္ပကာ၊

နိဝတ္တယန္တိ သောကမှာ၊ ဃဋော ဇေဋ္ဌံဝ ဘာတရ’’န္တိ။ –

အယံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ။

ဧဝံ ဃဋကုမာရေန ဝီတသောကေ ကတေ ဝါသုဒေဝေ ရဇ္ဇံ အနုသာသန္တေ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန ဒသဘာတိကပုတ္တာ ကုမာရာ စိန္တယိံသု ‘‘ကဏှဒီပါယနံ ‘ဒိဗ္ဗစက္ခုကော’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိဿာမ တာဝ န’’န္တိ။ တေ ဧကံ ဒဟရကုမာရံ အလင်္ကရိတွာ ဂဗ္ဘိနိအာကာရေန ဒဿေတွာ ဥဒရေ မသူရကံ ဗန္ဓိတွာ တဿ သန္တိကံ နေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ကုမာရိကာ ကိံ ဝိဇာယိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ တာပသော ‘‘ဒသဘာတိကရာဇူနံ ဝိနာသကာလော ပတ္တော၊ မယှံ နု ခေါ အာယုသင်္ခါရော ကီဒိသော ဟောတီ’’တိ ဩလောကေန္တော ‘‘အဇ္ဇေဝ မရဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ကုမာရာ ဣမိနာ တုမှာကံ ကော အတ္ထော’’တိ ဝတွာ ‘‘ကထေထေဝ နော၊ ဘန္တေ’’တိ နိဗဒ္ဓါ ‘‘အယံ ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ခဒိရဃဋိကံ ဝိဇာယိဿတိ၊ တာယ ဝါသုဒေဝကုလံ နဿိဿတိ၊ အပိစ ခေါ ပန တုမှေ တံ ခဒိရဃဋိကံ ဂဟေတွာ ဈာပေတွာ ဆာရိကံ နဒိယံ ပက္ခိပေယျာထာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ တေ ‘‘ကူဋဇဋိလ၊ ပုရိသော ဝိဇာယနကော နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ တန္တရဇ္ဇုကံ နာမ ကမ္မကရဏံ ကတွာ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပယိံသု။ ရာဇာနော ကုမာရေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကိံ ကာရဏာ တာပသံ မာရယိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ သုတွာ ဘီတာ တဿ အာရက္ခံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ တဿ ကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တံ ခဒိရဃဋိကံ ဈာပေတွာ ဆာရိကံ နဒိယံ ခိပိံသု။ သာ နဒိယာ ဝုယှမာနာ မုခဒွါရေ ဧကပဿေ လဂ္ဂိ၊ တတော ဧရကံ နိဗ္ဗတ္တိ။

အထေကဒိဝသံ တေ ရာဇာနော ‘‘သမုဒ္ဒကီဠံ ကီဠိဿာမာ’’တိ မုခဒွါရံ ဂန္တွာ မဟာမဏ္ဍပံ ကာရာပေတွာ အလင်္ကတမဏ္ဍပေ ခါဒန္တာ ပိဝန္တာ ကီဠာဝသေနေဝ ပဝတ္တဟတ္ထပါဒပရာမာသာ ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇိတွာ မဟာကလဟံ ကရိံသု။ အထေကော အညံ မုဂ္ဂရံ အလဘန္တော ဧရကဝနတော ဧကံ ဧရကပတ္တံ ဂဏှိ။ တံ ဂဟိတမတ္တမေဝ ခဒိရမုသလံ အဟောသိ။ သော တေန မဟာဇနံ ပေါထေသိ။ အထညေဟိ သဗ္ဗေဟိ ဂဟိတဂဟိတံ ခဒိရမုသလမေဝ အဟောသိ။ တေ အညမညံ ပဟရိတွာ မဟာဝိနာသံ ပါပုဏိံသု။ တေသု မဟာဝိနာသံ ဝိနဿန္တေသု ဝါသုဒေဝေါ စ ဗလဒေဝေါ စ ဘဂိနီ အဉ္ဇနဒေဝီ စ ပုရောဟိတော စာတိ စတ္တာရော ဇနာ ရထံ အဘိရုဟိတွာ ပလာယိံသု၊ သေသာ သဗ္ဗေပိ ဝိနဋ္ဌာ။ တေပိ စတ္တာရော ရထေန ပလာယန္တာ ကာဠမတ္တိကအဋဝိံ ပါပုဏိံသု။ သော ဟိ မုဋ္ဌိကမလ္လော ပတ္ထနံ ကတွာ ယက္ခော ဟုတွာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တော ဗလဒေဝဿ အာဂတဘာဝံ ဉတွာ တတ္ထ ဂါမံ မာပေတွာ မလ္လဝေသံ ဂဟေတွာ ‘‘ကော ယုဇ္ဈိတုကာမော’’တိ ဝဂ္ဂန္တော ဂဇ္ဇန္တော အပ္ဖောဋေန္တော ဝိစရိ။ ဗလဒေဝေါ တံ ဒိသွာဝ ‘‘ဘာတိက၊ အဟံ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဝါသုဒေဝေ ဝါရေန္တေယေဝ ရထာ ဩရုယှ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝဂ္ဂန္တော ဂဇ္ဇန္တော အပ္ဖောဋေသိ။ အထ နံ သော ပသာရိတဟတ္ထေယေဝ ဂဟေတွာ မူလကန္ဒံ ဝိယ ခါဒိ။ ဝါသုဒေဝေါ တဿ မတဘာဝံ ဉတွာ ဘဂိနိဉ္စ ပုရောဟိတဉ္စ အာဒါယ သဗ္ဗရတ္တိံ ဂန္တွာ သူရိယောဒယေ ဧကံ ပစ္စန္တဂါမံ ပတွာ ‘‘အာဟာရံ ပစိတွာ အာဟရထာ’’တိ ဘဂိနိဉ္စ ပုရောဟိတဉ္စ ဂါမံ ပဟိဏိတွာ သယံ ဧကသ္မိံ ဂစ္ဆန္တရေ ပဋိစ္ဆန္နော နိပဇ္ဇိ။

အထ နံ ဇရာ နာမ ဧကော လုဒ္ဒကော ဂစ္ဆံ စလန္တံ ဒိသွာ ‘‘သူကရော ဧတ္ထ ဘဝိဿတီ’’တိ သညာယ သတ္တိံ ခိပိတွာ ပါဒေ ဝိဇ္ဈိတွာ ‘‘ကော မံ ဝိဇ္ဈီ’’တိ ဝုတ္တေ မနုဿဿ ဝိဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ ဘီတော ပလာယိတုံ အာရဘိ။ ရာဇာ သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဥဋ္ဌာယ ‘‘မာတုလ၊ မာ ဘာယိ၊ ဧဟီ’’တိ ပက္ကောသိတွာ အာဂတံ ‘‘ကောသိ နာမ တွ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဟံ သာမိ၊ ဇရာ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဇရာယ ဝိဒ္ဓါ မရိဿတီတိ ကိရ မံ ပေါရာဏာ ဗျာကရိံသု၊ နိဿံသယံ အဇ္ဇ မယာ မရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဉတွာ ‘‘မာတုလ၊ မာ ဘာယိ၊ ဧဟိ ပဟာရံ မေ ဗန္ဓာ’’တိ တေန ပဟာရမုခံ ဗန္ဓာပေတွာ တံ ဥယျောဇေသိ။ ဗလဝဝေဒနာ ပဝတ္တိံသု၊ ဣတရေဟိ အာဘတံ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ နာသက္ခိ။ အထ တေ အာမန္တေတွာ ‘‘အဇ္ဇ အဟံ မရိဿာမိ၊ တုမှေ ပန သုခုမာလာ အညံ ကမ္မံ ကတွာ ဇီဝိတုံ န သက္ခိဿထ၊ ဣမံ ဝိဇ္ဇံ သိက္ခထာ’’တိ ဧကံ ဝိဇ္ဇံ သိက္ခာပေတွာ တေ ဥယျောဇေတွာ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။ ဧဝံ အဉ္ဇနဒေဝိံ ဌပေတွာ သဗ္ဗေဝ ဝိနာသံ ပါပုဏိံသူတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဥပါသက၊ ဧဝံ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ အတ္တနော ပုတ္တသောကံ ဟရိံသု၊ မာ စိန္တယီ’’တိ ဝတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥပါသကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ရောဟိဏေယျော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဝါသုဒေဝေါ သာရိပုတ္တော၊ အဝသေသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဃဋပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ဃဋပဏ္ဍိတဇာတကဝဏ္ဏနာ သောဠသမာ။

ဣတိ သောဠသဇာတကပဋိမဏ္ဍိတဿ

ဒသကနိပါတဇာတကဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဇာတကုဒ္ဒါနံ –

စတုဒွါရော ကဏှုပေါသော၊ သင်္ခ ဗောဓိ ဒီပါယနော၊

နိဂြောဓ တက္ကလ ဓမ္မ-ပါလော ကုက္ကုဋ ကုဏ္ဍလီ၊

ဗိလာရ စက္က ဘူရိ စ၊ မင်္ဂလ ဃဋ သောဠသ။

ဒသကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဧကာဒသကနိပါတော

[၄၅၅] ၁။ မာတုပေါသကဇာတကဝဏ္ဏနာ

တဿ နာဂဿ ဝိပ္ပဝါသေနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မာတုပေါသကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု သာမဇာတကဝတ္ထုသဒိသမေဝ။ သတ္ထာ ပန ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘မာ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတံ ဘိက္ခုံ ဥဇ္ဈာယိတ္ထ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တာပိ မာတရာ ဝိယုတ္တာ သတ္တာဟံ နိရာဟာရတာယ သုဿမာနာ ရာဇာရဟံ ဘောဇနံ လဘိတွာပိ ‘မာတရာ ဝိနာ န ဘုဉ္ဇိဿာမာ’တိ မာတရံ ဒိသွာဝ ဂေါစရံ ဂဏှိံသူ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတမာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ဟတ္ထိယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သဗ္ဗသေတော အဟောသိ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော လက္ခဏသမ္ပန္နော အသီတိဟတ္ထိသဟဿပရိဝါရော။ သော ဇရာဇိဏ္ဏံ မာတရံ ပေါသေသိ၊ မာတာ ပနဿ အန္ဓာ။ သော မဓုရမဓုရာနိ ဖလာဖလာနိ ဟတ္ထီနံ ဒတွာ မာတု သန္တိကံ ပေသေသိ။ ဟတ္ထီ တဿာ အဒတွာ အတ္တနာဝ ခါဒန္တိ။ သော ပရိဂ္ဂဏှန္တော တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ‘‘ယူထံ ဆဍ္ဍေတွာ မာတရမေဝ ပေါသေဿာမီ’’တိ ရတ္တိဘာဂေ အညေသံ ဟတ္ထီနံ အဇာနန္တာနံ မာတရံ ဂဟေတွာ စဏ္ဍောရဏပဗ္ဗတပါဒံ ဂန္တွာ ဧကံ နဠိနိံ ဥပနိဿာယ ဌိတာယ ပဗ္ဗတဂုဟာယံ မာတရံ ဌပေတွာ ပေါသေသိ။ အထေကော ဗာရာဏသိဝါသီ ဝနစရကော မဂ္ဂမူဠှော ဒိသံ ဝဝတ္ထပေတုံ အသက္ကောန္တော မဟန္တေန သဒ္ဒေန ပရိဒေဝိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘အယံ ပုရိသော အနာထော၊ န ခေါ ပန မေတံ ပတိရူပံ၊ ယံ ဧသ မယိ ဌိတေ ဣဓ ဝိနဿေယျာ’’တိ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ ဘယေန ပလာယန္တံ ဒိသွာ ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ နတ္ထိ တေ မံ နိဿာယ ဘယံ၊ မာ ပလာယိ၊ ကသ္မာ တွံ ပရိဒေဝန္တော ဝိစရသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သာမိ၊ အဟံ မဂ္ဂမူဠှော၊ အဇ္ဇ မေ သတ္တမော ဒိဝသော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘော ပုရိသ၊ မာ ဘာယိ၊ အဟံ တံ မနုဿပထေ ဌပေဿာမီ’’တိ တံ အတ္တနော ပိဋ္ဌိယံ နိသီဒါပေတွာ အရညာ နီဟရိတွာ နိဝတ္တိ။ သောပိ ပါပေါ ‘‘နဂရံ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေဿာမီ’’တိ ရုက္ခသညံ ပဗ္ဗတသညံ ကရောန္တောဝ နိက္ခမိတွာ ဗာရာဏသိံ အဂမာသိ။

တသ္မိံ ကာလေ ရညော မင်္ဂလဟတ္ထီ ကာလမကာသိ။ ရာဇာ ‘‘သစေ ကေနစိ ကတ္ထစိ ဩပဝယှံ ကာတုံ ယုတ္တရူပေါ ဟတ္ထီ ဒိဋ္ဌော အတ္ထိ၊ သော အာစိက္ခတူ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသိ။ သော ပုရိသော ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မယာ၊ ဒေဝ၊ တုမှာကံ ဩပဝယှော ဘဝိတုံ ယုတ္တရူပေါ သဗ္ဗသေတော သီလဝါ ဟတ္ထိရာဇာ ဒိဋ္ဌော၊ အဟံ မဂ္ဂံ ဒဿေဿာမိ၊ မယာ သဒ္ဓိံ ဟတ္ထာစရိယေ ပေသေတွာ တံ ဂဏှာပေထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ ‘‘ဣမံ မဂ္ဂဒေသကံ ကတွာ အရညံ ဂန္တွာ ဣမိနာ ဝုတ္တံ ဟတ္ထိနာဂံ အာနေထာ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဟတ္ထာစရိယံ ပေသေသိ။ သော တေန သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ နဠိနိံ ပဝိသိတွာ ဂေါစရံ ဂဏှန္တံ ပဿိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဟတ္ထာစရိယံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဘယံ န အညတော ဥပ္ပန္နံ၊ တဿ ပုရိသဿ သန္တိကာ ဥပ္ပန္နံ ဘဝိဿတိ၊ အဟံ ခေါ ပန မဟာဗလော ဟတ္ထိသဟဿမ္ပိ ဝိဒ္ဓံသေတုံ သမတ္ထော ဟောမိ၊ ကုဇ္ဈိတွာ သရဋ္ဌကံ သေနာဝါဟနံ နာသေတုံ၊ သစေ ပန ကုဇ္ဈိဿာမိ၊ သီလံ မေ ဘိဇ္ဇိဿတိ၊ တသ္မာ အဇ္ဇ သတ္တီဟိ ကောဋ္ဋိယမာနောပိ န ကုဇ္ဈိဿာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌာယ သီသံ နာမေတွာ နိစ္စလောဝ အဋ္ဌာသိ။ ဟတ္ထာစရိယော ပဒုမသရံ ဩတရိတွာ တဿ လက္ခဏသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ဧဟိ ပုတ္တာ’’တိ ရဇတဒါမသဒိသာယ သောဏ္ဍာယ ဂဟေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဗာရာဏသိံ ပါပုဏိ။ ဗောဓိသတ္တမာတာ ပန ပုတ္တေ အနာဂစ္ဆန္တေ ‘‘ပုတ္တော မေ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီဟိ နီတော ဘဝိဿတိ၊ ဣဒါနိ တဿ ဝိပ္ပဝါသေန အယံ ဝနသဏ္ဍော ဝဍ္ဎိဿတီ’’တိ ပရိဒေဝမာနာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁။

‘‘တဿ နာဂဿ ဝိပ္ပဝါသေန၊ ဝိရူဠှော သလ္လကီ စ ကုဋဇာ စ၊

ကုရုဝိန္ဒကရဝီရာ ဘိသသာမာ စ၊ နိဝါတေ ပုပ္ဖိတာ စ ကဏိကာရာ။

၂။

‘‘ကောစိဒေဝ သုဝဏ္ဏကာယုရာ၊ နာဂရာဇံ ဘရန္တိ ပိဏ္ဍေန၊

ယတ္ထ ရာဇာ ရာဇကုမာရော ဝါ၊ ကဝစမဘိဟေဿတိ အဆမ္ဘိတော’’တိ။

တတ္ထ ဝိရူဠှာတိ ဝဍ္ဎိတာ နာမ၊ နတ္ထေတ္ထ သံသယောတိ အသံသယဝသေနေဝမာဟ။ သလ္လကီ စ ကုဋဇာ စာတိ ဣန္ဒသာလရုက္ခာ စ ကုဋဇရုက္ခာ စ။ ကုရုဝိန္ဒကရဝီရာ ဘိသသာမာ စာတိ ကုရုဝိန္ဒရုက္ခာ စ ကရဝီရနာမကာနိ မဟာတိဏာနိ စ ဘိသာနိ စ သာမာကာနိ စာတိ အတ္ထော။ ဧတေ စ သဗ္ဗေ ဣဒါနိ ဝဍ္ဎိဿန္တီတိ ပရိဒေဝတိ။ နိဝါတေတိ ပဗ္ဗတပါဒေ။ ပုပ္ဖိတာတိ မမ ပုတ္တေန သာခံ ဘဉ္ဇိတွာ အခါဒိယမာနာ ကဏိကာရာပိ ပုပ္ဖိတာ ဘဝိဿန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကောစိဒေဝါတိ ကတ္ထစိဒေဝ ဂါမေ ဝါ နဂရေ ဝါ။ သုဝဏ္ဏကာယုရာတိ သုဝဏ္ဏာဘရဏာ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာ။ ဘရန္တိ ပိဏ္ဍေနာတိ အဇ္ဇ မာတုပေါသကံ နာဂရာဇံ ရာဇာရဟဿ ဘောဇနဿ သုဝဍ္ဎိတေန ပိဏ္ဍေန ပေါသေန္တိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ နာဂရာဇေ ရာဇာ နိသီဒိတွာ။ ကဝစမဘိဟေဿတီတိ သင်္ဂါမံ ပဝိသိတွာ ပစ္စာမိတ္တာနံ ကဝစံ အဘိဟနိဿတိ ဘိန္ဒိဿတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယတ္ထ မမ ပုတ္တေ နိသိန္နော ရာဇာ ဝါ ရာဇကုမာရော ဝါ အဆမ္ဘိတော ဟုတွာ သပတ္တာနံ ကဝစံ ဟနိဿတိ၊ တံ မေ ပုတ္တံ နာဂရာဇာနံ သုဝဏ္ဏာဘရဏာ အဇ္ဇ ပိဏ္ဍေန ဘရန္တီ’’တိ။

ဟတ္ထာစရိယောပိ အန္တရာမဂ္ဂေဝ ရညော သာသနံ ပေသေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ နဂရံ အလင်္ကာရာပေသိ။ ဟတ္ထာစရိယော ဗောဓိသတ္တံ ကတဂန္ဓပရိဘဏ္ဍံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ဟတ္ထိသာလံ နေတွာ ဝိစိတြသာဏိယာ ပရိက္ခိပါပေတွာ ရညော အာရောစာပေသိ။ ရာဇာ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ အာဒါယ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဒါပေသိ။ သော ‘‘မာတရံ ဝိနာ ဂေါစရံ န ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပိဏ္ဍံ န ဂဏှိ။ အထ နံ ယာစန္တော ရာဇာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၃။

‘‘ဂဏှာဟိ နာဂ ကဗဠံ၊ မာ နာဂ ကိသကော ဘဝ၊

ဗဟူနိ ရာဇကိစ္စာနိ၊ တာနိ နာဂ ကရိဿသီ’’တိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၄။

‘‘သာ နူနသာ ကပဏိကာ၊ အန္ဓာ အပရိဏာယိကာ၊

ခါဏုံ ပါဒေန ဃဋ္ဋေတိ၊ ဂိရိံ စဏ္ဍောရဏံ ပတီ’’တိ။

တတ္ထ သာ နူနသာတိ မဟာရာဇ၊ နူန သာ ဧသာ။ ကပဏိကာတိ ပုတ္တဝိယောဂေန ကပဏာ။ ခါဏုန္တိ တတ္ထ တတ္ထ ပတိတံ ရုက္ခကလိင်္ဂရံ။ ဃဋ္ဋေတီတိ ပရိဒေဝမာနာ တတ္ထ တတ္ထ ပါဒေန ပေါထေန္တီ နူန ပါဒေန ဟနတိ။ ဂိရိံ စဏ္ဍောရဏံ ပတီတိ စဏ္ဍောရဏပဗ္ဗတာဘိမုခီ၊ ပဗ္ဗတပါဒေ ပရိပ္ဖန္ဒမာနာတိ အတ္ထော။

အထ နံ ပုစ္ဆန္တော ရာဇာ ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၅။

‘‘ကာ နု တေ သာ မဟာနာဂ၊ အန္ဓာ အပရိဏာယိကာ၊

ခါဏုံ ပါဒေန ဃဋ္ဋေတိ၊ ဂိရိံ စဏ္ဍောရဏံ ပတီ’’တိ။

ဗောဓိသတ္တော ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၆။

‘‘မာတာ မေ သာ မဟာရာဇ၊ အန္ဓာ အပရိဏာယိကာ၊

ခါဏုံ ပါဒေန ဃဋ္ဋေတိ၊ ဂိရိံ စဏ္ဍောရဏံ ပတီ’’တိ။

ရာဇာ ဆဋ္ဌဂါထာယ တမတ္ထံ သုတွာ မုဉ္စာပေန္တော သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၇။

‘‘မုဉ္စထေတံ မဟာနာဂံ၊ ယောယံ ဘရတိ မာတရံ၊

သမေတု မာတရာ နာဂေါ၊ သဟ သဗ္ဗေဟိ ဉာတိဘီ’’တိ။

တတ္ထ ယောယံ ဘရတီတိ အယံ နာဂေါ ‘‘အဟံ၊ မဟာရာဇ၊ အန္ဓံ မာတရံ ပေါသေမိ၊ မယာ ဝိနာ မယှံ မာတာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိဿတိ၊ တာယ ဝိနာ မယှံ ဣဿရိယေန အတ္ထော နတ္ထိ၊ အဇ္ဇ မေ မာတု ဂေါစရံ အလဘန္တိယာ သတ္တမော ဒိဝသော’’တိ ဝဒတိ၊ တသ္မာ ယော အယံ မာတရံ ဘရတိ၊ ဧတံ မဟာနာဂံ ခိပ္ပံ မုဉ္စထ။ သဗ္ဗေဟိ ဉာတိဘီတိ သဒ္ဓိံ ဧသ မာတရာ သမေတု သမာဂစ္ဆတူတိ။

အဋ္ဌမနဝမာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ ဟောန္တိ –

၈။

‘‘မုတ္တော စ ဗန္ဓနာ နာဂေါ၊ မုတ္တမာဒါယ ကုဉ္ဇရော၊

မုဟုတ္တံ အဿာသယိတွာ၊ အဂမာ ယေန ပဗ္ဗတော။

၉။

‘‘တတော သော နဠိနိံ ဂန္တွာ၊ သီတံ ကုဉ္ဇရသေဝိတံ၊

သောဏ္ဍာယူဒကမာဟတွာ၊ မာတရံ အဘိသိဉ္စထာ’’တိ။

သော ကိရ နာဂေါ ဗန္ဓနာ မုတ္တော ထောကံ ဝိဿမိတွာ ရညော ဒသရာဇဓမ္မဂါထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တော ဟောဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဩဝါဒံ ဒတွာ မဟာဇနေန ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇိယမာနော နဂရာ နိက္ခမိတွာ တဒဟေဝ တံ ပဒုမသရံ ပတွာ ‘‘မမ မာတရံ ဂေါစရံ ဂါဟာပေတွာဝ သယံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဗဟုံ ဘိသမုဠာလံ အာဒါယ သောဏ္ဍပူရံ ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဂုဟာလေဏတော နိက္ခမိတွာ ဂုဟာဒွါရေ နိသိန္နာယ မာတုယာ သန္တိကံ ဂန္တွာ သတ္တာဟံ နိရာဟာရတာယ မာတု သရီရဿ ဖဿပဋိလာဘတ္ထံ ဥပရိ ဥဒကံ သိဉ္စိ၊ တမတ္ထံ အာဝိကရောန္တော သတ္ထာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာပိ ‘‘ဒေဝေါ ဝဿတီ’’တိ သညာယ တံ အက္ကောသန္တီ ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၁၀။

‘‘ကောယံ အနရိယော ဒေဝေါ၊ အကာလေနပိ ဝဿတိ၊

ဂတော မေ အတြဇော ပုတ္တော၊ ယော မယှံ ပရိစာရကော’’တိ။

တတ္ထ အတြဇောတိ အတ္တတော ဇာတော။

အထ နံ သမဿာသေန္တော ဗောဓိသတ္တော ဧကာဒသမံ ဂါထမာဟ –

၁၁။

‘‘ဥဋ္ဌေဟိ အမ္မ ကိံ သေသိ၊ အာဂတော တျာဟမတြဇော၊

မုတ္တောမှိ ကာသိရာဇေန၊ ဝေဒေဟေန ယသဿိနာ’’တိ။

တတ္ထ အာဂတော တျာဟန္တိ အာဂတော တေ အဟံ။ ဝေဒေဟေနာတိ ဉာဏသမ္ပန္နေန။ ယသဿိနာတိ မဟာပရိဝါရေန တေန ရညာ မင်္ဂလဟတ္ထိဘာဝါယ ဂဟိတောပိ အဟံ မုတ္တော၊ ဣဒါနိ တဝ သန္တိကံ အာဂတော ဥဋ္ဌေဟိ ဂေါစရံ ဂဏှာဟီတိ။

သာ တုဋ္ဌမာနသာ ရညော အနုမောဒနံ ကရောန္တီ ဩသာနဂါထမာဟ –

၁၂။

‘‘စိရံ ဇီဝတု သော ရာဇာ၊ ကာသီနံ ရဋ္ဌဝဍ္ဎနော၊

ယော မေ ပုတ္တံ ပမောစေသိ၊ သဒါ ဝုဒ္ဓါပစာယိက’’န္တိ။

တဒါ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏေ ပသီဒိတွာ နဠိနိယာ အဝိဒူရေ ဂါမံ မာပေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ စ မာတု စဿ နိဗဒ္ဓံ ဝတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ အပရဘာဂေ ဗောဓိသတ္တော မာတရိ ကာလကတာယ တဿာ သရီရပရိဟာရံ ကတွာ ကာရဏ္ဍကအဿမပဒံ နာမ ဂတော။ တသ္မိံ ပန ဌာနေ ဟိမဝန္တတော ဩတရိတွာ ပဉ္စသတာ ဣသယော ဝသိံသု၊ တံ ဝတ္တံ တေသံ အဒါသိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ သမာနရူပံ သိလာပဋိမံ ကာရေတွာ မဟာသက္ကာရံ ပဝတ္တေသိ။ သကလဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော အနုသံဝစ္ဆရံ သန္နိပတိတွာ ဟတ္ထိမဟံ နာမ ကရိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ မာတုပေါသကဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ပါပပုရိသော ဒေဝဒတ္တော၊ ဟတ္ထာစရိယော သာရိပုတ္တော၊ မာတာ ဟတ္ထိနီ မဟာမာယာ၊ မာတုပေါသကနာဂေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

မာတုပေါသကဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၄၅၆] ၂။ ဇုဏှဇာတကဝဏ္ဏနာ

သုဏောဟိ မယှံ ဝစနံ ဇနိန္ဒာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာနန္ဒတ္ထေရေန လဒ္ဓဝရေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပဌမဗောဓိယဉှိ ဝီသတိ ဝဿာနိ ဘဂဝတော အနိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကာ အဟေသုံ။ ဧကဒါ ထေရော နာဂသမာလော၊ ဧကဒါ နာဂိတော၊ ဧကဒါ ဥပဝါဏော၊ ဧကဒါ သုနက္ခတ္တော၊ ဧကဒါ စုန္ဒော၊ ဧကဒါ နန္ဒော၊ ဧကဒါ သာဂတော၊ ဧကဒါ မေဃိယော ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌဟိ။ အထေကဒိဝသံ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနိမှိ မဟလ္လကော၊ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ‘ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆာမာ’တိ ဝုတ္တေ အညေန ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧကစ္စေ မယှံ ပတ္တစီဝရံ ဘူမိယံ နိက္ခိပန္တိ၊ နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကံ မေ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဇာနာထာ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ၊ အဟံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ကတွာ ဥဋ္ဌိတေ သာရိပုတ္တတ္ထေရာဒယော ‘‘တုမှာကံ ပတ္ထနာ မတ္ထကံ ပတ္တာ၊ အလ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိ။ တတော ဘိက္ခူ အာနန္ဒတ္ထေရံ ‘‘တွံ အာဝုသော၊ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ ယာစာဟီ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော ‘‘သစေ မေ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ အတ္တနာ လဒ္ဓစီဝရံ န ဒဿတိ၊ ပိဏ္ဍပါတံ န ဒဿတိ၊ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတုံ န ဒဿတိ၊ မံ ဂဟေတွာ နိမန္တနံ န ဂမိဿတိ၊ သစေ ပန ဘဂဝါ မယာ ဂဟိတံ နိမန္တနံ ဂမိဿတိ၊ သစေ အဟံ တိရောရဋ္ဌာ တိရောဇနပဒါ ဘဂဝန္တံ ဒဋ္ဌုံ အာဂတံ ပရိသံ အာဂတက္ခဏေယေဝ ဒဿေတုံ လဘိဿာမိ၊ ယဒါ မေ ကင်္ခါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ ခဏေယေဝ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတုံ လဘိဿာမိ၊ သစေ ယံ ဘဂဝါ မမ ပရမ္မုခါ ဓမ္မံ ကထေတိ၊ တံ အာဂန္တွာ မယှံ ကထေဿတိ၊ ဧဝါဟံ ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဣမေ စတ္တာရော ပဋိက္ခေပေ စတဿော စ အာယာစနာတိ အဋ္ဌ ဝရေ ယာစိ၊ ဘဂဝါပိဿ အဒါသိ။

သော တတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စဝီသတိ ဝဿာနိ နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကော အဟောသိ။ သော ပဉ္စသု ဌာနေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပနံ ပတွာ အာဂမသမ္ပဒါ၊ အဓိဂမသမ္ပဒါ၊ ပုဗ္ဗဟေတုသမ္ပဒါ၊ အတ္တတ္ထပရိပုစ္ဆာသမ္ပဒါ၊ တိတ္ထဝါသသမ္ပဒါ၊ ယောနိသောမနသိကာရသမ္ပဒါ၊ ဗုဒ္ဓူပနိဿယသမ္ပဒါတိ ဣမာဟိ သတ္တဟိ သမ္ပဒါဟိ သမန္နာဂတော ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ အဋ္ဌဝရဒါယဇ္ဇံ လဘိတွာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပညာတော ဂဂနမဇ္ဈေ စန္ဒော ဝိယ ပါကဋော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ တထာဂတော အာနန္ဒတ္ထေရံ ဝရဒါနေန သန္တပ္ပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပါဟံ အာနန္ဒံ ဝရေန သန္တပ္ပေသိံ၊ ပုဗ္ဗေပါဟံ ယံ ယံ ဧသ ယာစိ၊ တံ တံ အဒါသိံယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပုတ္တော ဇုဏှကုမာရော နာမ ဟုတွာ တက္ကသိလာယံ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာစရိယဿ အနုယောဂံ ဒတွာ ရတ္တိဘာဂေ အန္ဓကာရေ အာစရိယဿ ဃရာ နိက္ခမိတွာ အတ္တနော နိဝါသဋ္ဌာနံ ဝေဂေန ဂစ္ဆန္တော အညတရံ ဗြာဟ္မဏံ ဘိက္ခံ စရိတွာ အတ္တနော နိဝါသဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တံ အပဿန္တော ဗာဟုနာ ပဟရိတွာ တဿ ဘတ္တပါတိံ ဘိန္ဒိံ၊ ဗြာဟ္မဏော ပတိတွာ ဝိရဝိ။ ကုမာရော ကာရုညေန နိဝတ္တိတွာ တံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ဥဋ္ဌာပေသိ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘တယာ၊ တာတ၊ မမ ဘိက္ခာဘာဇနံ ဘိန္နံ၊ ဘတ္တမူလံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ကုမာရော ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ န ဒါနာဟံ တဝ ဘတ္တမူလံ ဒါတုံ သက္ကောမိ၊ အဟံ ခေါ ပန ကာသိကရညော ပုတ္တော ဇုဏှကုမာရော နာမ၊ မယိ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတေ အာဂန္တွာ မံ ဓနံ ယာစေယျာသီ’’တိ ဝတွာ နိဋ္ဌိတသိပ္ပော အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ပိတု သိပ္ပံ ဒဿေသိ။ ပိတာ ‘‘ဇီဝန္တေန မေ ပုတ္တော ဒိဋ္ဌော၊ ရာဇဘူတမ္ပိ နံ ပဿိဿာမီ’’တိ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိ။ သော ဇုဏှရာဇာ နာမ ဟုတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ဗြာဟ္မဏော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘ဣဒါနိ မမ ဘတ္တမူလံ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ရာဇာနံ အလင်္ကတနဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တမေဝ ဒိသွာ ဧကသ္မိံ ဥန္နတပ္ပဒေသေ ဌိတော ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဇယာပေသိ။ အထ နံ ရာဇာ အနောလောကေတွာဝ အတိက္ကမိ။ ဗြာဟ္မဏော တေန အဒိဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၃။

‘‘သုဏောဟိ မယှံ ဝစနံ ဇနိန္ဒ၊ အတ္ထေန ဇုဏှမှိ ဣဓာနုပတ္တော၊

န ဗြာဟ္မဏေ အဒ္ဓိကေ တိဋ္ဌမာနေ၊ ဂန္တဗ္ဗမာဟု ဒွိပဒိန္ဒ သေဋ္ဌာ’’တိ။

တတ္ထ ဇုဏှမှီတိ မဟာရာဇ၊ တယိ ဇုဏှမှိ အဟံ ဧကေန အတ္ထေန ဣဓာနုပ္ပတ္တော၊ န နိက္ကာရဏာ ဣဓာဂတောမှီတိ ဒီပေတိ။ အဒ္ဓိကေတိ အဒ္ဓါနံ အာဂတေ။ ဂန္တဗ္ဗန္တိ တံ အဒ္ဓိကံ အဒ္ဓါနမာဂတံ ယာစမာနံ ဗြာဟ္မဏံ အနောလောကေတွာဝ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ပဏ္ဍိတာ န အာဟု န ကထေန္တီတိ။

ရာဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ဟတ္ထိံ ဝဇိရင်္ကုသေန နိဂ္ဂဟေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၄။

‘‘သုဏောမိ တိဋ္ဌာမိ ဝဒေဟိ ဗြဟ္မေ၊ ယေနာသိ အတ္ထေန ဣဓာနုပတ္တော၊

ကံ ဝါ တွမတ္ထံ မယိ ပတ္ထယာနော၊ ဣဓာဂမော ဗြဟ္မေ တဒိင်္ဃ ဗြူဟီ’’တိ။

တတ္ထ ဣင်္ဃာတိ စောဒနတ္ထေ နိပါတော။

တတော ပရံ ဗြာဟ္မဏဿ စ ရညော စ ဝစနပဋိဝစနဝသေန သေသဂါထာ ကထိတာ –

၁၅။

‘‘ဒဒါဟိ မေ ဂါမဝရာနိ ပဉ္စ၊ ဒါသီသတံ သတ္တ ဂဝံသတာနိ၊

ပရောသဟဿဉ္စ သုဝဏ္ဏနိက္ခေ၊ ဘရိယာ စ မေ သာဒိသီ ဒွေ ဒဒါဟိ။

၁၆။

‘‘တပေါ နု တေ ဗြာဟ္မဏ ဘိံသရူပေါ၊ မန္တာ နု တေ ဗြာဟ္မဏ စိတ္တရူပါ၊

ယက္ခာ နု တေ အဿဝါ သန္တိ ကေစိ၊ အတ္ထံ ဝါ မေ အဘိဇာနာသိ ကတ္တံ။

၁၇။

‘‘န မေ တပေါ အတ္ထိ န စာပိ မန္တာ၊ ယက္ခာပိ မေ အဿဝါ နတ္ထိ ကေစိ၊

အတ္ထမ္ပိ တေ နာဘိဇာနာမိ ကတ္တံ၊ ပုဗ္ဗေ စ ခေါ သင်္ဂတိမတ္တမာသိ။

၁၈။

‘‘ပဌမံ ဣဒံ ဒဿနံ ဇာနတော မေ၊ န တာဘိဇာနာမိ ဣတော ပုရတ္ထာ၊

အက္ခာဟိ မေ ပုစ္ဆိတော ဧတမတ္ထံ၊ ကဒါ ကုဟိံ ဝါ အဟု သင်္ဂမော နော။

၁၉။

‘‘ဂန္ဓာရရာဇဿ ပုရမှိ ရမ္မေ၊ အဝသိမှသေ တက္ကသီလာယံ ဒေဝ၊

တတ္ထန္ဓကာရမှိ တိမီသိကာယံ၊ အံသေန အံသံ သမဃဋ္ဋယိမှ။

၂၀။

‘‘တေ တတ္ထ ဌတွာန ဥဘော ဇနိန္ဒ၊ သာရာဏိယံ ဝီတိသာရယိမှ တတ္ထ၊

သာယေဝ နော သင်္ဂတိမတ္တမာသိ၊ တတော န ပစ္ဆာ န ပုရေ အဟောသိ။

၂၁။

‘‘ယဒါ ကဒါစိ မနုဇေသု ဗြဟ္မေ၊ သမာဂမော သပ္ပုရိသေန ဟောတိ၊

န ပဏ္ဍိတာ သင်္ဂတိသန္ထဝါနိ၊ ပုဗ္ဗေ ကတံ ဝါပိ ဝိနာသယန္တိ။

၂၂။

‘‘ဗာလာဝ ခေါ သင်္ဂတိသန္ထဝါနိ၊ ပုဗ္ဗေ ကတံ ဝါပိ ဝိနာသယန္တိ၊

ဗဟုမ္ပိ ဗာလေသု ကတံ ဝိနဿတိ၊ တထာ ဟိ ဗာလာ အကတညုရူပါ။

၂၃။

‘‘ဓီရာ စ ခေါ သင်္ဂတိသန္ထဝါနိ၊ ပုဗ္ဗေ ကတံ ဝါပိ န နာသယန္တိ၊

အပ္ပမ္ပိ ဓီရေသု ကတံ န နဿတိ၊ တထာ ဟိ ဓီရာ သုကတညုရူပါ။

၂၄။

‘‘ဒဒါမိ တေ ဂါမဝရာနိ ပဉ္စ၊ ဒါသီသတံ သတ္တ ဂဝံသတာနိ၊

ပရောသဟဿဉ္စ သုဝဏ္ဏနိက္ခေ၊ ဘရိယာ စ တေ သာဒိသီ ဒွေ ဒဒါမိ။

၂၅။

‘‘ဧဝံ သတံ ဟောတိ သမေစ္စ ရာဇ၊ နက္ခတ္တရာဇာရိဝ တာရကာနံ၊

အာပူရတီ ကာသိပတီ တထာဟံ၊ တယာပိ မေ သင်္ဂမော အဇ္ဇ လဒ္ဓါ’’တိ။

တတ္ထ သာဒိသီတိ ရူပဝဏ္ဏဇာတိကုလပဒေသေန မယာ သာဒိသီ ဧကသဒိသာ ဒွေ မဟာယသာ ဘရိယာ စ မေ ဒေဟီတိ အတ္ထော။ ဘိံသရူပေါတိ ကိံ နု တေ ဗြာဟ္မဏ ဗလဝရူပသီလာစာရဂုဏသင်္ခါတံ တပေါကမ္မံ အတ္ထီတိ ပုစ္ဆတိ။ မန္တာ နု တေတိ ဥဒါဟု ဝိစိတြရူပါ သဗ္ဗတ္ထသာဓကာ မန္တာ တေ အတ္ထိ။ အဿဝါတိ ဝစနကာရကာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဒါယကာ ယက္ခာ ဝါ တေ ကေစိ သန္တိ။ ကတ္တန္တိ ကတံ၊ ဥဒါဟု တယာ ကတံ ကိဉ္စိ မမ အတ္ထံ အဘိဇာနာသီတိ ပုစ္ဆတိ။ သင်္ဂတိမတ္တန္တိ သမာဂမမတ္တံ တယာ သဒ္ဓိံ ပုဗ္ဗေ မမ အာသီတိ ဝဒတိ။ ဇာနတော မေတိ ဇာနန္တဿ မမ ဣဒံ ပဌမံ တဝ ဒဿနံ။ န တာဘိဇာနာမီတိ န တံ အဘိဇာနာမိ။ တိမီသိကာယန္တိ ဗဟလတိမိရာယံ ရတ္တိယံ။ တေ တတ္ထ ဌတွာနာတိ တေ မယံ တသ္မိံ အံသေန အံသံ ဃဋ္ဋိတဋ္ဌာနေ ဌတွာ ဝီတိသာရယိမှ တတ္ထာတိ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ သရိတဗ္ဗယုတ္တကံ ကထံ ဝီတိသာရယိမှ၊ အဟံ ‘‘ဘိက္ခာဘာဇနံ မေ တယာ ဘိန္နံ၊ ဘတ္တမူလံ မေ ဒေဟီ’’တိ အဝစံ၊ တွံ ‘‘ဣဒါနာဟံ တဝ ဘတ္တမူလံ ဒါတုံ န သက္ကောမိ၊ အဟံ ခေါ ပန ကာသိကရညော ပုတ္တော ဇုဏှကုမာရော နာမ၊ မယိ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတေ အာဂန္တွာ မံ ဓနံ ယာစေယျာသီ’’တိ အဝစာတိ ဣမံ သာရဏီယကထံ ကရိမှာတိ အာဟ။ သာယေဝ နော သင်္ဂတိမတ္တမာသီတိ ဒေဝ၊ အမှာကံ သာယေဝ အညမညံ သင်္ဂတိမတ္တမာသိ၊ ဧကမုဟုတ္တိကမဟောသီတိ ဒီပေတိ။ တတောတိ တတော ပန တံမုဟုတ္တိကမိတ္တဓမ္မတော ပစ္ဆာ ဝါ ပုရေ ဝါ ကဒါစိ အမှာကံ သင်္ဂတိ နာမ န ဘူတပုဗ္ဗာ။

န ပဏ္ဍိတာတိ ဗြာဟ္မဏ ပဏ္ဍိတာ နာမ တံမုဟုတ္တိကံ သင်္ဂတိံ ဝါ စိရကာလသန္ထဝါနိ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ပုဗ္ဗေ ကတဂုဏံ ဝါ န နာသေန္တိ။ ဗဟုမ္ပီတိ ဗဟုကမ္ပိ။ အကတညုရူပါတိ ယသ္မာ ဗာလာ အကတညုသဘာဝါ၊ တသ္မာ တေသု ဗဟုမ္ပိ ကတံ နဿတီတိ အတ္ထော။ သုကတညုရူပါတိ သုဋ္ဌု ကတညုသဘာဝါ။ ဧတ္ထာပိ တတ္ထာပိ တထာ ဟီတိ ဟိ-ကာရော ကာရဏတ္ထော။ ဒဒါမိ တေတိ ဗြာဟ္မဏေန ယာစိတယာစိတံ ဒဒန္တော ဧဝမာဟ။ ဧဝံ သတန္တိ ဗြာဟ္မဏော ရညော အနုမောဒနံ ကရောန္တော ဝဒတိ၊ သတံ သပ္ပုရိသာနံ ဧကဝါရမ္ပိ သမေစ္စ သင်္ဂတိ နာမ ဧဝံ ဟောတိ။ နက္ခတ္တရာဇာရိဝါတိ ဧတ္ထ ရ-ကာရော နိပါတမတ္တံ။ တာရကာနန္တိ တာရကဂဏမဇ္ဈေ။ ကာသိပတီတိ ရာဇာနမာလပတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဒေဝ၊ ကာသိရဋ္ဌာဓိပတိ ယထာ စန္ဒော တာရကာနံ မဇ္ဈေ ဌိတော တာရကဂဏပရိဝုတော ပါဋိပဒတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပုဏ္ဏမာ အာပူရတိ၊ တထာ အဟမ္ပိ အဇ္ဇ တယာ ဒိန္နေဟိ ဂါမဝရာဒီဟိ အာပူရာမီ’’တိ။ တယာပိ မေတိ မယာ ပုဗ္ဗေ တယာ သဒ္ဓိံ လဒ္ဓါပိ သင်္ဂမော အလဒ္ဓါဝ၊ အဇ္ဇ ပန မမ မနောရထဿ နိပ္ဖန္နတ္တာ မယာ တယာ သဟ သင်္ဂမော လဒ္ဓါ နာမာတိ နိပ္ဖန္နံ မေ တယာ သဒ္ဓိံ မိတ္တဖလန္တိ ဝဒတိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပါဟံ အာနန္ဒံ ဝရေန သန္တပ္ပေသိံ ယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဇုဏှဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၄၅၇] ၃။ ဓမ္မဒေဝပုတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယသောကရော ပုညကရောဟမသ္မီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ ပထဝိပဝေသနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော တထာဂတေန သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈိတွာ ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ဣဒါနေဝေသ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ ဇိနစက္ကေ ပဟာရံ ဒတွာ ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော၊ ပုဗ္ဗေပိ ဓမ္မစက္ကေ ပဟာရံ ဒတွာ ပထဝိံ ပဝိသိတွာ အဝီစိပရာယဏော ဇာတောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာမာဝစရဒေဝလောကေ ဓမ္မော နာမ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဒေဝဒတ္တော အဓမ္မော နာမ။ တေသု ဓမ္မော ဒိဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော ဒိဗ္ဗရထဝရမဘိရုယှ အစ္ဆရာဂဏပရိဝုတော မနုဿေသု သာယမာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဃရဒွါရေ သုခကထာယ နိသိန္နေသု ပုဏ္ဏမုပေါသထဒိဝသေ ဂါမနိဂမဇနပဒရာဇဓာနီသု အာကာသေ ဌတွာ ‘‘ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဒသဟိ အကုသလကမ္မပထေဟိ ဝိရမိတွာ မာတုပဋ္ဌာနဓမ္မံ ပိတုပဋ္ဌာနဓမ္မံ တိဝိဓသုစရိတဓမ္မဉ္စ ပူရေထ၊ ဧဝံ သဂ္ဂပရာယဏာ ဟုတွာ မဟန္တံ ယသံ အနုဘဝိဿထာ’’တိ မနုဿေ ဒသ ကုသလကမ္မပထေ သမာဒပေန္တော ဇမ္ဗုဒီပံ ပဒက္ခိဏံ ကရောတိ။ အဓမ္မော ပန ဒေဝပုတ္တော ‘‘ပါဏံ ဟနထာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဒသ အကုသလကမ္မပထေ သမာဒပေန္တော ဇမ္ဗုဒီပံ ဝါမံ ကရောတိ။ အထ တေသံ အာကာသေ ရထာ သမ္မုခါ အဟေသုံ။ အထ နေသံ ပရိသာ ‘‘တုမှေ ကဿ၊ တုမှေ ကဿာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘မယံ ဓမ္မဿ၊ မယံ အဓမ္မဿာ’’တိ ဝတွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမိတွာ ဒွိဓာ ဇာတာ။ ဓမ္မောပိ အဓမ္မံ အာမန္တေတွာ ‘‘သမ္မ၊ တွံ အဓမ္မော၊ အဟံ ဓမ္မော၊ မဂ္ဂေါ မယှံ အနုစ္ဆဝိကော၊ တဝ ရထံ ဩက္ကာမေတွာ မယှံ မဂ္ဂံ ဒေဟီ’’တိ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၆။

‘‘ယသောကရော ပုညကရောဟမသ္မိ၊ သဒါတ္ထုတော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊

မဂ္ဂါရဟော ဒေဝမနုဿပူဇိတော၊ ဓမ္မော အဟံ ဒေဟိ အဓမ္မ မဂ္ဂ’’န္တိ။

တတ္ထ ယသောကရောတိ အဟံ ဒေဝမနုဿာနံ ယသဒါယကော။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သဒါတ္ထုတောတိ သဒါ ထုတော နိစ္စပသတ္ထော။ တတော ပရာ –

၂၇။

‘‘အဓမ္မယာနံ ဒဠှမာရုဟိတွာ၊ အသန္တသန္တော ဗလဝါဟမသ္မိ၊

သ ကိဿ ဟေတုမှိ တဝဇ္ဇ ဒဇ္ဇံ၊ မဂ္ဂံ အဟံ ဓမ္မ အဒိန္နပုဗ္ဗံ။

၂၈။

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ပါတုရဟောသိ ပုဗ္ဗေ၊ ပစ္ဆာ အဓမ္မော ဥဒပါဒိ လောကေ၊

ဇေဋ္ဌော စ သေဋ္ဌော စ သနန္တနော စ၊ ဥယျာဟိ ဇေဋ္ဌဿ ကနိဋ္ဌ မဂ္ဂါ။

၂၉။

‘‘န ယာစနာယ နပိ ပါတိရူပါ၊ န အရဟတာ တေဟံ ဒဒေယျံ မဂ္ဂံ၊

ယုဒ္ဓဉ္စ နော ဟောတု ဥဘိန္နမဇ္ဇ၊ ယုဒ္ဓမှိ ယော ဇေဿတိ တဿ မဂ္ဂေါ။

၃၀။

‘‘သဗ္ဗာ ဒိသာ အနုဝိသဋောဟမသ္မိ၊ မဟဗ္ဗလော အမိတယသော အတုလျော၊

ဂုဏေဟိ သဗ္ဗေဟိ ဥပေတရူပေါ၊ ဓမ္မော အဓမ္မ တွံ ကထံ ဝိဇေဿသိ။

၃၁။

‘‘လောဟေန ဝေ ဟညတိ ဇာတရူပံ၊ န ဇာတရူပေန ဟနန္တိ လောဟံ၊

သစေ အဓမ္မော ဟဉ္ဆတိ ဓမ္မမဇ္ဇ၊ အယော သုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဒဿနေယျံ။

၃၂။

‘‘သစေ တုဝံ ယုဒ္ဓဗလော အဓမ္မ၊ န တုယှ ဝုဍ္ဎာ စ ဂရူ စ အတ္ထိ၊

မဂ္ဂဉ္စ တေ ဒမ္မိ ပိယာပ္ပိယေန၊ ဝါစာဒုရုတ္တာနိပိ တေ ခမာမီ’’တိ။ –

ဣမာ ဆ ဂါထာ တေသညေဝ ဝစနပဋိဝစနဝသေန ကထိတာ။

တတ္ထ သ ကိဿ ဟေတုမှိ တဝဇ္ဇ ဒဇ္ဇန္တိ သောမှိ အဟံ အဓမ္မော အဓမ္မယာနံ ရထံ အာရုဠှော အဘီတော ဗလဝါ။ ကိံကာရဏာ အဇ္ဇ ဘော ဓမ္မ၊ ကဿစိ အဒိန္နပုဗ္ဗံ မဂ္ဂံ တုယှံ ဒမ္မီတိ။ ပုဗ္ဗေတိ ပဌမကပ္ပိကကာလေ ဣမသ္မိံ လောကေ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မော စ ပုဗ္ဗေ ပါတုရဟောသိ၊ ပစ္ဆာ အဓမ္မော။ ဇေဋ္ဌော စာတိ ပုရေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝေန အဟံ ဇေဋ္ဌော စ သေဋ္ဌော စ ပေါရာဏကော စ၊ တွံ ပန ကနိဋ္ဌော၊ တသ္မာ မဂ္ဂါ ဥယျာဟီတိ ဝဒတိ။ နပိ ပါတိရူပါတိ အဟဉှိ တေ နေဝ ယာစနာယ န ပတိရူပဝစနေန မဂ္ဂါရဟတာယ မဂ္ဂံ ဒဒေယျံ။ အနုဝိသဋောတိ အဟံ စတဿော ဒိသာ စတဿော အနုဒိသာတိ သဗ္ဗာ ဒိသာ အတ္တနော ဂုဏေန ပတ္ထဋော ပညာတော ပါကဋော။ လောဟေနာတိ အယမုဋ္ဌိကေန။ ဟဉ္ဆတီတိ ဟနိဿတိ။ တုဝံ ယုဒ္ဓဗလော အဓမ္မာတိ သစေ တွံ ယုဒ္ဓဗလောသိ အဓမ္မ။ ဝုဍ္ဎာ စ ဂရူ စာတိ ယဒိ တုယှံ ‘‘ဣမေ ဝုဍ္ဎာ၊ ဣမေ ဂရူ ပဏ္ဍိတာ’’တိ ဧဝံ နတ္ထိ။ ပိယာပ္ပိယေနာတိ ပိယေနာပိ အပ္ပိယေနာပိ ဒဒန္တော ပိယေန ဝိယ တေ မဂ္ဂံ ဒဒါမီတိ အတ္ထော။

ဗောဓိသတ္တေန ပန ဣမာယ ဂါထာယ ကထိတက္ခဏေယေဝ အဓမ္မော ရထေ ဌာတုံ အသက္ကောန္တော အဝံသိရော ပထဝိယံ ပတိတွာ ပထဝိယာ ဝိဝရေ ဒိန္နေ ဂန္တွာ အဝီစိမှိယေဝ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ သေသဂါထာ အဘာသိ –

၃၃။

‘‘ဣဒဉ္စ သုတွာ ဝစနံ အဓမ္မော၊ အဝံသိရော ပတိတော ဥဒ္ဓပါဒေါ၊

ယုဒ္ဓတ္ထိကော စေ န လဘာမိ ယုဒ္ဓံ၊ ဧတ္တာဝတာ ဟောတိ ဟတော အဓမ္မော။

၃၄။

‘‘ခန္တီဗလော ယုဒ္ဓဗလံ ဝိဇေတွာ၊ ဟန္တွာ အဓမ္မံ နိဟနိတွ ဘူမျာ၊

ပါယာသိ ဝိတ္တော အဘိရုယှ သန္ဒနံ၊ မဂ္ဂေနေဝ အတိဗလော သစ္စနိက္ကမော။

၃၅။

‘‘မာတာ ပိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ၊ အသမ္မာနိတာ ယဿ သကေ အဂါရေ၊

ဣဓေဝ နိက္ခိပ္ပ သရီရဒေဟံ၊ ကာယဿ ဘေဒါ နိရယံ ဝဇန္တိ တေ၊

ယထာ အဓမ္မော ပတိတော အဝံသိရော။

၃၆။

‘‘မာတာ ပိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ၊ သုသမ္မာနိတာ ယဿ သကေ အဂါရေ၊

ဣဓေဝ နိက္ခိပ္ပ သရီရဒေဟံ၊ ကာယဿ ဘေဒါ သုဂတိံ ဝဇန္တိ တေ၊

ယထာပိ ဓမ္မော အဘိရုယှ သန္ဒန’’န္တိ။

တတ္ထ ယုဒ္ဓတ္ထိကော စေတိ အယံ တဿ ဝိလာပေါ၊ သော ကိရေဝံ ဝိလပန္တောယေဝ ပတိတွာ ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော။ ဧတ္တာဝတာတိ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝတာ ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော၊ တာဝတာ အဓမ္မော ဟတော နာမ ဟောတိ။ ခန္တီဗလောတိ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ အဓမ္မော ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော အဓိဝါသနခန္တီဗလော တံ ယုဒ္ဓဗလံ ဝိဇေတွာ ဝဓိတွာ ဘူမိယံ နိဟနိတွာ ပါတေတွာ ဝိတ္တဇာတတာယ ဝိတ္တော အတ္တနော ရထံ အာရုယှ မဂ္ဂေနေဝ သစ္စနိက္ကမော တထပရက္ကမော ဓမ္မဒေဝပုတ္တော ပါယာသိ။ အသမ္မာနိတာတိ အသက္ကတာ။ သရီရဒေဟန္တိ ဣမသ္မိံယေဝ လောကေ သရီရသင်္ခါတံ ဒေဟံ နိက္ခိပိတွာ။ နိရယံ ဝဇန္တီတိ ယဿ ပါပပုဂ္ဂလဿ ဧတေ သက္ကာရာရဟာ ဂေဟေ အသက္ကတာ၊ တထာရူပါ ယထာ အဓမ္မော ပတိတော အဝံသိရော၊ ဧဝံ အဝံသိရာ နိရယံ ဝဇန္တီတိ အတ္ထော။ သုဂတိံ ဝဇန္တီတိ ယဿ ပနေတေ သက္ကတာ၊ တာဒိသာ ပဏ္ဍိတာ ယထာပိ ဓမ္မော သန္ဒနံ အဘိရုယှ ဒေဝလောကံ ဂတော၊ ဧဝံ သုဂတိံ ဝဇန္တီတိ။

သတ္ထာ ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော မယာ သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈိတွာ ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အဓမ္မော ဒေဝပုတ္တော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပရိသာပိဿ ဒေဝဒတ္တပရိသာ၊ ဓမ္မော ပန အဟမေဝ၊ ပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာယေဝါ’’တိ။

ဓမ္မဒေဝပုတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၄၅၈] ၄။ ဥဒယဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဧကာ နိသိန္နာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ကုသဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၀။၁ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ သတ္ထာ ပန တံ ဘိက္ခုံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု ကသ္မာ ကိလေသဝသေန ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥက္ကဏ္ဌိတောသိ? ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ သမိဒ္ဓေ ဒွါဒသယောဇနိကေ သုရုန္ဓနနဂရေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တာ ဒေဝစ္ဆရပဋိဘာဂါယ ဣတ္ထိယာ သဒ္ဓိံ သတ္တ ဝဿသတာနိ ဧကဂဗ္ဘေ ဝသန္တာပိ ဣန္ဒြိယာနိ ဘိန္ဒိတွာ လောဘဝသေန န ဩလောကေသု’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကာသိရဋ္ဌေ သုရုန္ဓနနဂရေ ကာသိရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ တဿ နေဝ ပုတ္တော၊ န ဓီတာ အဟောသိ။ သော အတ္တနော ဒေဝိယော ‘‘ပုတ္တေ ပတ္ထေထာ’’တိ အာဟ။ အဂ္ဂမဟေသီပိ ရညော ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တထာ အကာသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဗြဟ္မလောကာ စဝိတွာ တဿေဝ ရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထဿ မဟာဇနဿ ဟဒယံ ဝဍ္ဎေတွာ ဇာတဘာဝေန ‘‘ဥဒယဘဒ္ဒေါ’’တိ နာမံ ကရိံသု။ ကုမာရဿ ပဒသာ စရဏကာလေ အညောပိ သတ္တော ဗြဟ္မလောကာ စဝိတွာ တဿေဝ ရညော အညတရာယ ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ ကုမာရိကာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿာပိ ‘‘ဥဒယဘဒ္ဒါ’’တိ နာမံ ကရိံသု။ ကုမာရော ဝယပ္ပတ္တော သဗ္ဗသိပ္ပနိပ္ဖတ္တိံ ပါပုဏိ၊ ဇာတဗြဟ္မစာရီ ပန အဟောသိ၊ သုပိနန္တေနပိ မေထုနဓမ္မံ န ဇာနာတိ၊ န တဿ ကိလေသေသု စိတ္တံ အလ္လီယိ။ ရာဇာ ပုတ္တံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိတုကာမော ‘‘ကုမာရဿ ဣဒါနိ ရဇ္ဇသုခသေဝနကာလော၊ နာဋကာပိဿ ပစ္စုပဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ သာသနံ ပေသေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘န မယှံ ရဇ္ဇေနတ္ထော၊ ကိလေသေသု မေ စိတ္တံ န အလ္လီယတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနော ရတ္တဇမ္ဗုနဒမယံ ဣတ္ထိရူပံ ကာရေတွာ ‘‘ဧဝရူပံ ဣတ္ထိံ လဘမာနော ရဇ္ဇံ သမ္ပဋိစ္ဆိဿာမီ’’တိ မာတာပိတူနံ ပေသေသိ။ တေ တံ သုဝဏ္ဏရူပကံ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ပရိဟာရာပေတွာ တထာရူပံ ဣတ္ထိံ အလဘန္တာ ဥဒယဘဒ္ဒံ အလင်္ကာရေတွာ တဿ သန္တိကေ ဌပေသုံ။ သာ တံ သုဝဏ္ဏရူပကံ အဘိဘဝိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နေသံ အနိစ္ဆမာနာနညေဝ ဝေမာတိကံ ဘဂိနိံ ဥဒယဘဒ္ဒကုမာရိံ အဂ္ဂမဟေသိံ ကတွာ ဗောဓိသတ္တံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိံသု။ တေ ပန ဒွေပိ ဗြဟ္မစရိယဝါသမေဝ ဝသိံသု။

အပရဘာဂေ မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ဗောဓိသတ္တော ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ဥဘော ဧကဂဗ္ဘေ ဝသမာနာပိ လောဘဝသေန ဣန္ဒြိယာနိ ဘိန္ဒိတွာ အညမညံ န ဩလောကေသုံ၊ အပိစ ခေါ ပန ‘‘ယော အမှေသု ပဌမတရံ ကာလံ ကရောတိ၊ သော နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနတော အာဂန္တွာ ‘အသုကဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တောသ္မီ’တိ အာရောစေတူ’’တိ သင်္ဂရမကံသု။ အထ ခေါ ဗောဓိသတ္တော အဘိသေကတော သတ္တဝဿသတစ္စယေန ကာလမကာသိ။ အညော ရာဇာ နာဟောသိ၊ ဥဒယဘဒ္ဒါယယေဝ အာဏာ ပဝတ္တိ။ အမစ္စာ ရဇ္ဇံ အနုသာသိံသု။ ဗောဓိသတ္တောပိ စုတိက္ခဏေ တာဝတိံသဘဝနေ သက္ကတ္တံ ပတွာ ယသမဟန္တတာယ သတ္တာဟံ အနုဿရိတုံ နာသက္ခိ။ ဣတိ သော မနုဿဂဏနာယ သတ္တဝဿသတစ္စယေန အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘ဥဒယဘဒ္ဒံ ရာဇဓီတရံ ဓနေန ဝီမံသိတွာ သီဟနာဒံ နဒါပေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ သင်္ဂရံ မောစေတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ တဒါ ကိရ မနုဿာနံ ဒသဝဿသဟဿာယုကကာလော ဟောတိ။ ရာဇဓီတာပိ တံ ဒိဝသံ ရတ္တိဘာဂေ ပိဟိတေသု ဒွါရေသု ဌပိတအာရက္ခေ သတ္တဘူမိကပါသာဒဝရတလေ အလင်္ကတသိရိဂဗ္ဘေ ဧကိကာဝ နိစ္စလာ အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇမာနာ နိသီဒိ။ အထ သက္ကော သုဝဏ္ဏမာသကပူရံ ဧကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ အာဒါယ အာဂန္တွာ သယနဂဗ္ဘေယေဝ ပါတုဘဝိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော တာယ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၃၇။

‘‘ဧကာ နိသိန္နာ သုစိ သညတူရူ၊ ပါသာဒမာရုယှ အနိန္ဒိတင်္ဂီ၊

ယာစာမိ တံ ကိန္နရနေတ္တစက္ခု၊ ဣမေကရတ္တိံ ဥဘယော ဝသေမာ’’တိ။

တတ္ထ သုစီတိ သုစိဝတ္ထနိဝတ္ထာ။ သညတူရူတိ သုဋ္ဌု ဌပိတဦရူ၊ ဣရိယာပထံ သဏ္ဌပေတွာ သုစိဝတ္ထာ ဧကိကာဝ နိသိန္နာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနိန္ဒိတင်္ဂီတိ ပါဒန္တတော ယာဝ ကေသဂ္ဂါ အနိန္ဒိတသရီရာ ပရမသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တသရီရာ။ ကိန္နရနေတ္တစက္ခူတိ တီဟိ မဏ္ဍလေဟိ ပဉ္စဟိ စ ပသာဒေဟိ ဥပသောဘိတတ္တာ ကိန္နရာနံ နေတ္တသဒိသေဟိ စက္ခူဟိ သမန္နာဂတေ။ ဣမေကရတ္တိန္တိ ဣမံ ဧကရတ္တံ အဇ္ဇ ဣမသ္မိံ အလင်္ကတသယနဂဗ္ဘေ ဧကတော ဝသေယျာမာတိ ယာစတိ။

တတော ရာဇဓီတာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၈။

‘‘ဩကိဏ္ဏန္တရပရိခံ၊ ဒဠှမဋ္ဋာလကောဋ္ဌကံ၊

ရက္ခိတံ ခဂ္ဂဟတ္ထေဟိ၊ ဒုပ္ပဝေသမိဒံ ပုရံ။

၃၉။

‘‘ဒဟရဿ ယုဝိနော စာပိ၊ အာဂမော စ န ဝိဇ္ဇတိ၊

အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန၊ သင်္ဂမံ ဣစ္ဆသေ မယာ’’တိ။

တတ္ထ ဩကိဏ္ဏန္တရပရိခန္တိ ဣဒံ ဒွါဒသယောဇနိကံ သုရုန္ဓနပုရံ အန္တရန္တရာ ဥဒကပရိခါနံ ကဒ္ဒမပရိခါနံ သုက္ခပရိခါနံ ဩကိဏ္ဏတ္တာ ဩကိဏ္ဏန္တရပရိခံ။ ဒဠှမဋ္ဋာလကောဋ္ဌကန္တိ ထိရတရေဟိ အဋ္ဋာလကေဟိ ဒွါရကောဋ္ဌကေဟိ စ သမန္နာဂတံ။ ခဂ္ဂဟတ္ထေဟီတိ အာဝုဓဟတ္ထေဟိ ဒသဟိ ယောဓသဟဿေဟိ ရက္ခိတံ။ ဒုပ္ပဝေသမိဒံ ပုရန္တိ ဣဒံ သကလပုရမ္ပိ တဿ အန္တော မာပိတံ မယှံ နိဝါသပုရမ္ပိ ဥဘယံ ကဿစိ ပဝိသိတုံ န သက္ကာ။ အာဂမော စာတိ ဣဓ ဣမာယ ဝေလာယ တရုဏဿ ဝါ ယောဗ္ဗနပ္ပတ္တဿ ဝါ ထာမသမ္ပန္နယောဓဿ ဝါ အညဿ ဝါ မဟန္တမ္ပိ ပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တဿ အာဂမော နာမ နတ္ထိ။ သင်္ဂမန္တိ အထ တွံ ကေန ကာရဏေန ဣမာယ ဝေလာယ မယာ သဟ သမာဂမံ ဣစ္ဆသီတိ။

အထ သက္ကော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၄၀။

‘‘ယက္ခောဟမသ္မိ ကလျာဏိ၊ အာဂတောသ္မိ တဝန္တိကေ၊

တွံ မံ နန္ဒယ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ပုဏ္ဏကံသံ ဒဒါမိ တေ’’တိ။

တဿတ္ထော – ကလျာဏိ၊ သုန္ဒရဒဿနေ အဟမေကော ဒေဝပုတ္တော ဒေဝတာနုဘာဝေန ဣဓာဂတော၊ တွံ အဇ္ဇ မံ နန္ဒယ တောသေဟိ၊ အဟံ တေ ဣမံ သုဝဏ္ဏမာသကပုဏ္ဏံ သုဝဏ္ဏပါတိံ ဒဒါမီတိ။

တံ သုတွာ ရာဇဓီတာ ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၄၁။

‘‘ဒေဝံဝ ယက္ခံ အထ ဝါ မနုဿံ၊ န ပတ္ထယေ ဥဒယမတိစ္စ အညံ၊

ဂစ္ဆေဝ တွံ ယက္ခ မဟာနုဘာဝ၊ မာ စဿု ဂန္တွာ ပုနရာဝဇိတ္ထာ’’တိ။

တဿတ္ထော – အဟံ ဒေဝရာဇ၊ ဒေဝံ ဝါ ယက္ခံ ဝါ ဥဒယံ အတိက္ကမိတွာ အညံ န ပတ္ထေမိ၊ သော တွံ ဂစ္ဆေဝ၊ မာ ဣဓ အဋ္ဌာသိ၊ န မေ တယာ အာဘတေန ပဏ္ဏာကာရေန အတ္ထော၊ ဂန္တွာ စ မာ ဣမံ ဌာနံ ပုနရာဝဇိတ္ထာတိ။

သော တဿာ သီဟနာဒံ သုတွာ အဋ္ဌတွာ ဂတသဒိသော ဟုတွာ တတ္ထေဝ အန္တရဟိတော အဋ္ဌာသိ။ သော ပုနဒိဝသေ တာယ ဝေလာယမေဝ သုဝဏ္ဏမာသကပူရံ ရဇတပါတိံ အာဒါယ တာယ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၄၂။

‘‘ယာ သာ ရတိ ဥတ္တမာ ကာမဘောဂိနံ၊ ယံဟေတု သတ္တာ ဝိသမံ စရန္တိ၊

မာ တံ ရတိံ ဇီယိ တုဝံ သုစိမှိတေ၊ ဒဒါမိ တေ ရူပိယံ ကံသပူရ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ဘဒ္ဒေ၊ ရာဇဓီတေ ယာ ဧသာ ကာမဘောဂိသတ္တာနံ ရတီသု မေထုနကာမရတိ နာမ ဥတ္တမာ ရတိ၊ ယဿာ ရတိယာ ကာရဏာ သတ္တာ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝိသမံ စရန္တိ၊ တံ ရတိံ တွံ ဘဒ္ဒေ၊ သုစိမှိတေ မနာပဟသိတေ မာ ဇီယိ၊ အဟမ္ပိ အာဂစ္ဆန္တော န တုစ္ဆဟတ္ထော အာဂတော၊ ဟိယျော သုဝဏ္ဏမာသကပူရံ သုဝဏ္ဏပါတိံ အာဟရိံ၊ အဇ္ဇ ရူပိယပါတိံ၊ ဣမံ တေ အဟံ ရူပိယပါတိံ သုဝဏ္ဏပူရံ ဒဒါမီတိ။

ရာဇဓီတာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ကထာသလ္လာပံ လဘန္တော ပုနပ္ပုနံ အာဂမိဿတိ၊ န ဒါနိ တေန သဒ္ဓိံ ကထေဿာမီ’’တိ။ သာ ကိဉ္စိ န ကထေသိ။

သက္ကော တဿာ အကထိတဘာဝံ ဉတွာ တတ္ထေဝ အန္တရဟိတော ဟုတွာ ပုနဒိဝသေ တာယမေဝ ဝေလာယ လောဟပါတိံ ကဟာပဏပူရံ အာဒါယ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တွံ မံ ကာမရတိယာ သန္တပ္ပေဟိ၊ ဣမံ တေ ကဟာပဏပူရံ လောဟပါတိံ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ တံ ဒိသွာ ရာဇဓီတာ သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၄၃။

‘‘နာရိံ နရော နိဇ္ဈပယံ ဓနေန၊ ဥက္ကံသတီ ယတ္ထ ကရောတိ ဆန္ဒံ၊

ဝိပစ္စနီကော တဝ ဒေဝဓမ္မော၊ ပစ္စက္ခတော ထောကတရေန ဧသီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဘော ပုရိသ၊ တွံ ဇဠော။ နရော ဟိ နာမ နာရိံ ကိလေသရတိကာရဏာ ဓနေန နိဇ္ဈာပေန္တော သညာပေန္တော ယတ္ထ နာရိယာ ဆန္ဒံ ကရောတိ၊ တံ ဥက္ကံသတိ ဝဏ္ဏေတွာ ထောမေတွာ ဗဟုတရေန ဓနေန ပလောဘေတိ၊ တုယှံ ပနေသော ဒေဝသဘာဝေါ ဝိပစ္စနီကော၊ တွဉှိ မယာ ပစ္စက္ခတော ထောကတရေန ဧသိ၊ ပဌမဒိဝသေ သုဝဏ္ဏပူရံ သုဝဏ္ဏပါတိံ အာဟရိတွာ၊ ဒုတိယဒိဝသေ သုဝဏ္ဏပူရံ ရူပိယပါတိံ၊ တတိယဒိဝသေ ကဟာပဏပူရံ လောဟပါတိံ အာဟရသီတိ။

တံ သုတွာ သက္ကော ‘‘ဘဒ္ဒေ ရာဇကုမာရိ၊ အဟံ ဆေကဝါဏိဇော န နိရတ္ထကေန အတ္ထံ နာသေမိ၊ သစေ တွံ အာယုနာ ဝါ ဝဏ္ဏေန ဝါ ဝဍ္ဎေယျာသိ၊ အဟံ တေ ပဏ္ဏာကာရံ ဝဍ္ဎေတွာ အာဟရေယျံ၊ တွံ ပန ပရိဟာယသေဝ၊ တေနာဟမ္ပိ ဓနံ ပရိဟာပေမီ’’တိ ဝတွာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၄၄။

‘‘အာယု စ ဝဏ္ဏော စ မနုဿလောကေ၊ နိဟီယတိ မနုဇာနံ သုဂတ္တေ၊

တေနေဝ ဝဏ္ဏေန ဓနမ္ပိ တုယှံ၊ နိဟီယတိ ဇိဏ္ဏတရာသိ အဇ္ဇ။

၄၅။

‘‘ဧဝံ မေ ပေက္ခမာနဿ၊ ရာဇပုတ္တိ ယသဿိနိ၊

ဟာယတေဝ တဝ ဝဏ္ဏော၊ အဟောရတ္တာနမစ္စယေ။

၄၆။

‘‘ဣမိနာဝ တွံ ဝယသာ၊ ရာဇပုတ္တိ သုမေဓသေ၊

ဗြဟ္မစရိယံ စရေယျာသိ၊ ဘိယျော ဝဏ္ဏဝတီ သိယာ’’တိ။

တတ္ထ နိဟီယတီတိ ပရိဿာဝနေ အာသိတ္တဥဒကံ ဝိယ ပရိဟာယတိ။ မနုဿလောကသ္မိဉှိ သတ္တာ ဇီဝိတေန ဝဏ္ဏေန စက္ခုပသာဒါဒီဟိ စ ဒိနေ ဒိနေ ပရိဟာယန္တေဝ။ ဇိဏ္ဏတရာသီတိ မမ ပဌမံ အာဂတဒိဝသေ ပဝတ္တဉှိ တေ အာယု ဟိယျော ဒိဝသံ န ပါပုဏိ၊ ကုဌာရိယာ ဆိန္နံ ဝိယ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈိ၊ ဟိယျော ပဝတ္တမ္ပိ အဇ္ဇဒိဝသံ န ပါပုဏိ၊ ဟိယျောဝ ကုဌာရိယာ ဆိန္နံ ဝိယ နိရုဇ္ဈိ၊ တသ္မာ အဇ္ဇ ဇိဏ္ဏတရာသိ ဇာတာ။ ဧဝံ မေတိ တိဋ္ဌတု ဟိယျော စ ပရဟိယျော စ၊ အဇ္ဇေဝ ပန မယှံ ဧဝံ ပေက္ခမာနဿေဝ ဟာယတေဝ တဝ ဝဏ္ဏော။ အဟောရတ္တာနမစ္စယေတိ ဣတော ပဋ္ဌာယ ရတ္တိန္ဒိဝေသု ဝီတိဝတ္တေသု အဟောရတ္တာနံ အစ္စယေန အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝမေဝ ဂမိဿသီတိ ဒဿေတိ။ ဣမိနာဝါတိ တသ္မာ ဘဒ္ဒေ၊ သစေ တွံ ဣမိနာ ဝယေနေဝ ဣမသ္မိံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေ သရီရေ ရဇာယ အဝိလုတ္တေယေဝ သေဋ္ဌစရိယံ စရေယျာသိ၊ ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရေယျာသိ။ ဘိယျော ဝဏ္ဏဝတီ သိယာတိ အတိရေကတရဝဏ္ဏာ ဘဝေယျာသီတိ။

တတော ရာဇဓီတာ ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၄၇။

‘‘ဒေဝါ န ဇီရန္တိ ယထာ မနုဿာ၊ ဂတ္တေသု တေသံ ဝလိယော န ဟောန္တိ၊

ပုစ္ဆာမိ တံ ယက္ခ မဟာနုဘာဝ၊ ကထံ နု ဒေဝါန သရီရဒေဟော’’တိ။

တတ္ထ သရီရဒေဟောတိ သရီရသင်္ခါတော ဒေဟော၊ ဒေဝါနံ သရီရံ ကထံ န ဇီရတိ၊ ဣဒံ အဟံ တံ ပုစ္ဆာမီတိ ဝဒတိ။

အထဿာ ကထေန္တော သက္ကော ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၄၈။

‘‘ဒေဝါ န ဇီရန္တိ ယထာ မနုဿာ၊ ဂတ္တေသု တေသံ ဝလိယော န ဟောန္တိ၊

သုဝေ သုဝေ ဘိယျတရောဝ တေသံ၊ ဒိဗ္ဗော စ ဝဏ္ဏော ဝိပုလာ စ ဘောဂါ’’တိ။

တတ္ထ ယထာ မနုဿာတိ ယထာ မနုဿာ ဇီရန္တာ ရူပေန ဝဏ္ဏေန ဘောဂေန စက္ခုပသာဒါဒီဟိ စ ဇီရန္တိ၊ န ဧဝံ ဒေဝါ။ တေသဉှိ ဂတ္တေသု ဝလိယောပိ န သန္တိ၊ မဋ္ဌကဉ္စနပဋ္ဋမိဝ သရီရံ ဟောတိ။ သုဝေ သုဝေတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ။ ဘိယျတရောဝါတိ အတိရေကတရောဝ တေသံ ဒိဗ္ဗော စ ဝဏ္ဏော ဝိပုလာ စ ဘောဂါ ဟောန္တိ၊ မနုဿေသု ဟိ ရူပပရိဟာနိ စိရဇာတဘာဝဿ သက္ခိ၊ ဒေဝေသု အတိရေကရူပသမ္ပတ္တိ စ အတိရေကပရိဝါရသမ္ပတ္တိ စ။ ဧဝံ အပရိဟာနဓမ္မော နာမေသ ဒေဝလောကော။ တသ္မာ တွံ ဇရံ အပ္ပတွာဝ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇ၊ ဧဝံ ပရိဟာနိယသဘာဝါ မနုဿလောကာ စဝိတွာ အပရိဟာနိယသဘာဝံ ဧဝရူပံ ဒေဝလောကံ ဂမိဿသီတိ။

သာ ဒေဝလောကဿ ဝဏ္ဏံ သုတွာ တဿ ဂမနမဂ္ဂံ ပုစ္ဆန္တီ ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၄၉။

‘‘ကိံသူဓ ဘီတာ ဇနတာ အနေကာ၊ မဂ္ဂေါ စ နေကာယတနံ ပဝုတ္တော၊

ပုစ္ဆာမိ တံ ယက္ခ မဟာနုဘာဝ၊ ကတ္ထဋ္ဌိတော ပရလောကံ န ဘာယေ’’တိ။

တတ္ထ ကိံသူဓ ဘီတာတိ ဒေဝရာဇ၊ အယံ ခတ္တိယာဒိဘေဒါ အနေကာ ဇနတာ ကိံဘီတာ ကဿ ဘယေန ပရိဟာနိယသဘာဝါ မနုဿလောကာ ဒေဝလောကံ န ဂစ္ဆတီတိ ပုစ္ဆတိ။ မဂ္ဂေါတိ ဒေဝလောကဂါမိမဂ္ဂေါ။ ဣဓ ပန ‘‘ကိ’’န္တိ အာဟရိတွာ ‘‘ကော’’တိ ပုစ္ဆာ ကာတဗ္ဗာ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော ‘‘အနေကတိတ္ထာယတနဝသေန ပဏ္ဍိတေဟိ ပဝုတ္တော ဒေဝလောကမဂ္ဂေါ ကော ကတရော’’တိ ဝုတ္တော။ ကတ္ထဋ္ဌိတောတိ ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တော ကတရသ္မိံ မဂ္ဂေ ဌိတော န ဘာယတီတိ။

အထဿာ ကထေန္တော သက္ကော ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၅၀။

‘‘ဝါစံ မနဉ္စ ပဏိဓာယ သမ္မာ၊ ကာယေန ပါပါနိ အကုဗ္ဗမာနော၊

ဗဟုန္နပါနံ ဃရမာဝသန္တော၊ သဒ္ဓါ မုဒူ သံဝိဘာဂီ ဝဒညူ၊

သင်္ဂါဟကော သခိလော သဏှဝါစော၊ ဧတ္ထဋ္ဌိတော ပရလောကံ န ဘာယေ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဘဒ္ဒေ၊ ဥဒယေ ဝါစံ မနဉ္စ သမ္မာ ဌပေတွာ ကာယေန ပါပါနိ အကရောန္တော ဣမေ ဒသ ကုသလကမ္မပထေ သမာဒါယ ဝတ္တန္တော ဗဟုအန္နပါနေ ပဟူတဒေယျဓမ္မေ ဃရေ ဝသန္တော ‘‘ဒါနဿ ဝိပါကော အတ္ထီ’’တိ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတော မုဒုစိတ္တော ဒါနသံဝိဘာဂတာယ သံဝိဘာဂီ ပဗ္ဗဇိတာ ဘိက္ခာယ စရမာနာ ဝဒန္တိ နာမ၊ တေသံ ပစ္စယဒါနေန တဿ ဝါဒဿ ဇာနနတော ဝဒညူ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ သင်္ဂဟတာယ သင်္ဂါဟကော ပိယဝါဒိတာယ သခိလော မဋ္ဌဝစနတာယ သဏှဝါစော ဧတ္ထ ဧတ္တကေ ဂုဏရာသိမှိ ဌိတော ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တော န ဘာယတီတိ။

တတော ရာဇဓီတာ တံ တဿ ဝစနံ သုတွာ ထုတိံ ကရောန္တီ ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၅၁။

‘‘အနုသာသသိ မံ ယက္ခ၊ ယထာ မာတာ ယထာ ပိတာ၊

ဥဠာရဝဏ္ဏ ပုစ္ဆာမိ၊ ကော နု တွမသိ သုဗြဟာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယထာ မာတာပိတရော ပုတ္တကေ အနုသာသန္တိ၊ တထာ မံ အနုသာသသိ။ ဥဠာရဝဏ္ဏ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တရူပဒါရက ကော နု အသိ တွံ ဧဝံ အစ္စုဂ္ဂတသရီရောတိ။

တတော ဗောဓိသတ္တော ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၅၂။

‘‘ဥဒယောဟမသ္မိ ကလျာဏိ၊ သင်္ဂရတ္တာ ဣဓာဂတော၊

အာမန္တ ခေါ တံ ဂစ္ဆာမိ၊ မုတ္တောသ္မိ တဝ သင်္ဂရာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ကလျာဏဒဿနေ အဟံ ပုရိမဘဝေ တဝ သာမိကော ဥဒယော နာမ တာဝတိံသဘဝနေ သက္ကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဣဓာဂစ္ဆန္တော န ကိလေသဝသေနာဂတော၊ တံ ဝီမံသိတွာ ပန သင်္ဂရံ မောစေဿာမီတိ သင်္ဂရတ္တာ ပုဗ္ဗေ သင်္ဂရဿ ကတတ္တာ အာဂတောသ္မိ၊ ဣဒါနိ တံ အာမန္တေတွာ ဂစ္ဆာမိ၊ မုတ္တောသ္မိ တဝ သင်္ဂရာတိ။

ရာဇဓီတာ အဿသိတွာ ‘‘သာမိ၊ တွံ ဥဒယဘဒ္ဒရာဇာ’’တိ အဿုဓာရာ ပဝတ္တယမာနာ ‘‘အဟံ တုမှေဟိ ဝိနာ ဝသိတုံ န သက္ကောမိ၊ ယထာ တုမှာကံ သန္တိကေ ဝသာမိ၊ တထာ မံ အနုသာသထာ’’တိ ဝတွာ ဣတရံ ဂါထံ အဘာသိ –

၅၃။

‘‘သစေ ခေါ တွံ ဥဒယောသိ၊ သင်္ဂရတ္တာ ဣဓာဂတော၊

အနုသာသ မံ ရာဇပုတ္တ၊ ယထာဿ ပုန သင်္ဂမော’’တိ။

အထ နံ အနုသာသန္တော မဟာသတ္တော စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၅၄။

‘‘အတိပတတိ ဝယော ခဏော တထေဝ၊ ဌာနံ နတ္ထိ ဓုဝံ စဝန္တိ သတ္တာ၊

ပရိဇီယတိ အဒ္ဓုဝံ သရီရံ၊ ဥဒယေ မာ ပမာဒ စရဿု ဓမ္မံ။

၅၅။

‘‘ကသိဏာ ပထဝီ ဓနဿ ပူရာ၊ ဧကဿေဝ သိယာ အနညဓေယျာ၊

တံ စာပိ ဇဟတိ အဝီတရာဂေါ၊ ဥဒယေ မာ ပမာဒ စရဿု ဓမ္မံ။

၅၆။

‘‘မာတာ စ ပိတာ စ ဘာတရော စ၊ ဘရိယာ ယာပိ ဓနေန ဟောတိ ကီတာ၊

တေ စာပိ ဇဟန္တိ အညမညံ၊ ဥဒယေ မာ ပမာဒ စရဿု ဓမ္မံ။

၅၇။

‘‘ကာယော ပရဘောဇနန္တိ ဉတွာ၊ သံသာရေ သုဂတိဉ္စ ဒုဂ္ဂတိဉ္စ၊

ဣတ္တရဝါသောတိ ဇာနိယာန၊ ဥဒယေ မာ ပမာဒ စရဿု ဓမ္မ’’န္တိ။

တတ္ထ အတိပတတီတိ အတိဝိယ ပတတိ၊ သီဃံ အတိက္ကမတိ။ ဝယောတိ ပဌမဝယာဒိတိဝိဓောပိ ဝယော။ ခဏော တထေဝါတိ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိဘင်္ဂက္ခဏောပိ တထေဝ အတိပတတိ။ ဥဘယေနပိ ဘိန္နော ဣမေသံ သတ္တာနံ အာယုသင်္ခါရော နာမ သီဃသောတာ နဒီ ဝိယ အနိဝတ္တန္တော သီဃံ အတိက္ကမတီတိ ဒဿေတိ။ ဌာနံ နတ္ထီတိ ‘‘ဥပ္ပန္နာ သင်္ခါရာ အဘိဇ္ဇိတွာ တိဋ္ဌန္တူ’’တိ ပတ္ထနာယပိ တေသံ ဌာနံ နာမ နတ္ထိ၊ ဓုဝံ ဧကံသေနေဝ ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေပိ သတ္တာ စဝန္တိ၊ ‘‘ဓုဝံ မရဏံ၊ အဒ္ဓုဝံ ဇီဝိတ’’န္တိ ဧဝံ မရဏဿတိံ ဘာဝေဟီတိ ဒီပေတိ။ ပရိဇီယတီတိ ဣဒံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏမ္ပိ သရီရံ ဇီရတေဝ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ။ မာ ပမာဒန္တိ တသ္မာ တွံ ဥဒယဘဒ္ဒေ မာ ပမာဒံ အာပဇ္ဇိ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟုတွာ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မံ စရာဟီတိ။

ကသိဏာတိ သကလာ။ ဧကဿေဝါတိ ယဒိ ဧကဿေဝ ရညော၊ တသ္မိံ ဧကသ္မိံယေဝ အနညာဓီနာ အဿ။ တံ စာပိ ဇဟတိ အဝီတရာဂေါတိ တဏှာဝသိကော ပုဂ္ဂလော ဧတ္တကေနပိ ယသေန အတိတ္တော မရဏကာလေ အဝီတရာဂေါဝ တံ ဝိဇဟတိ။ ဧဝံ တဏှာယ အပူရဏီယဘာဝံ ဇာနာဟီတိ ဒီပေတိ။ တေ စာပီတိ မာတာ ပုတ္တံ၊ ပုတ္တော မာတရံ၊ ပိတာ ပုတ္တံ၊ ပုတ္တော ပိတရံ၊ ဘာတာ ဘဂိနိံ၊ ဘဂိနီ ဘာတရံ၊ ဘရိယာ သာမိကံ၊ သာမိကော ဘရိယန္တိ ဧတေ အညမညံ ဇဟန္တိ၊ နာနာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သတ္တာနံ နာနာဘာဝဝိနာဘာဝံ ဇာနာဟီတိ ဒီပေတိ။

ပရဘောဇနန္တိ ဝိဝိဓာနံ ကာကာဒီနံ ပရသတ္တာနံ ဘောဇနံ။ ဣတ္တရဝါသောတိ ယာ ဧသာ ဣမသ္မိံ သံသာရေ မနုဿဘူတာ သုဂ္ဂတိ စ တိရစ္ဆာနဘူတာ ဒုဂ္ဂတိ စ၊ ဧတံ ဥဘယမ္ပိ ‘‘ဣတ္တရဝါသော’’တိ ဇာနိတွာ မာ ပမာဒံ၊ စရဿု ဓမ္မံ။ ဣမေသံ သတ္တာနံ နာနာဌာနတော အာဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ သမာဂမော ပရိတ္တော၊ ဣမေ သတ္တာ အပ္ပကသ္မိံယေဝ ကာလေ ဧကတော ဝသန္တိ၊ တသ္မာ အပ္ပမတ္တာ ဟောဟီတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော တဿာ ဩဝါဒမဒါသိ။ သာပိ တဿ ဓမ္မကထာယ ပသီဒိတွာ ထုတိံ ကရောန္တီ ဩသာနဂါထမာဟ –

၅၈။

‘‘သာဓု ဘာသတိယံ ယက္ခော၊ အပ္ပံ မစ္စာန ဇီဝိတံ၊

ကသိရဉ္စ ပရိတ္တဉ္စ၊ တဉ္စ ဒုက္ခေန သံယုတံ၊

သာဟံ ဧကာ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ ဟိတွာ ကာသိံ သုရုန္ဓန’’န္တိ။

တတ္ထ သာဓူတိ ‘‘အပ္ပံ မစ္စာန ဇီဝိတ’’န္တိ ဘာသမာနော အယံ ဒေဝရာဇာ သာဓု ဘာသတိ။ ကိံကာရဏာ? ဣဒဉှိ ကသိရဉ္စ ဒုက္ခံ အဿာဒရဟိတံ၊ ပရိတ္တဉ္စ န ဗဟုကံ ဣတ္တရကာလံ။ သစေ ဟိ ကသိရမ္ပိ သမာနံ ဒီဃကာလံ ပဝတ္တေယျ၊ ပရိတ္တကမ္ပိ သမာနံ သုခံ ဘဝေယျ၊ ဣဒံ ပန ကသိရဉ္စေဝ ပရိတ္တဉ္စ သကလေန ဝဋ္ဋဒုက္ခေန သံယုတံ သန္နိဟိတံ။ သာဟန္တိ သာ အဟံ။ သုရုန္ဓနန္တိ သုရုန္ဓနနဂရဉ္စ ကာသိရဋ္ဌဉ္စ ဆဍ္ဍေတွာ ဧကိကာဝ ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ အာဟ။

ဗောဓိသတ္တော တဿာ ဩဝါဒံ ဒတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ သာပိ ပုနဒိဝသေ အမစ္စေ ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ အန္တောနဂရေယေဝ ရမဏီယေ ဥယျာနေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဓမ္မံ စရိတွာ အာယုပရိယောသာနေ တာဝတိံသဘဝနေ ဗောဓိသတ္တဿ ပါဒပရိစာရိကာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ရာဇဓီတာ ရာဟုလမာတာ အဟောသိ၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ဥဒယဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၄၅၉] ၅။ ပါနီယဇာတကဝဏ္ဏနာ

မိတ္တော မိတ္တဿာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကိလေသနိဂ္ဂဟံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ သာဝတ္ထိဝါသိနော ပဉ္စသတာ ဂိဟိသဟာယကာ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပန္နာ အန္တောကောဋိသန္ထာရေ ဝသန္တာ အဍ္ဎရတ္တသမယေ ကာမဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေသုံ။ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘဂဝတော အာဏတ္တိယာ ပနာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ဘိက္ခုသင်္ဃေ သန္နိပါတိတေ သတ္ထာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ အနောဒိဿကံ ကတွာ ‘‘ကာမဝိတက္ကံ ဝိတက္ကယိတ္ထာ’’တိ အဝတွာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေနေဝ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ကိလေသော ခုဒ္ဒကော နာမ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခုနာ နာမ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာ ကိလေသာ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ အနုပ္ပန္နေပိ ဗုဒ္ဓေ ကိလေသေ နိဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ ပတ္တာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ကာသိရဋ္ဌေ ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ဒွေ သဟာယကာ ပါနီယတုမ္ဗာနိ အာဒါယ ခေတ္တံ ဂန္တွာ ဧကမန္တံ ဌပေတွာ ခေတ္တံ ကောဋ္ဋေတွာ ပိပါသိတကာလေ အာဂန္တွာ ပါနီယံ ပိဝန္တိ။ တေသု ဧကော ပါနီယတ္ထာယ အာဂန္တွာ အတ္တနော ပါနီယံ ရက္ခန္တော ဣတရဿ တုမ္ဗတော ပိဝိတွာ သာယံ အရညာ နိက္ခမိတွာ နှာယိတွာ ဌိတော ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ မေ ကာယဒွါရာဒီဟိ အဇ္ဇ ကိဉ္စိ ပါပံ ကတ’’န္တိ ဥပဓာရေန္တော ထေနေတွာ ပါနီယဿ ပိဝိတဘာဝံ ဒိသွာ သံဝေဂပ္ပတ္တော ဟုတွာ ‘‘အယံ တဏှာ ဝဍ္ဎမာနာ မံ အပါယေသု ခိပိဿတိ၊ ဣမံ ကိလေသံ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပါနီယဿ ထေနေတွာ ပိဝိတဘာဝံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပဋိလဒ္ဓဂုဏံ အာဝဇ္ဇေန္တော အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ဣတရော နှာယိတွာ ဥဋ္ဌိတော ‘‘ဧဟိ၊ သမ္မ၊ ဃရံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဂစ္ဆ တွံ၊ မမ ဃရေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နာမ မယ’’န္တိ။ ‘‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နာမ တုမှာဒိသာ န ဟောန္တီ’’တိ။ ‘‘အထ ကီဒိသာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟောန္တီ’’တိ? ‘‘ဒွင်္ဂုလကေသာ ကာသာယဝတ္ထဝသနာ ဥတ္တရဟိမဝန္တေ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရေ ဝသန္တီ’’တိ။ သော သီသံ ပရာမသိ၊ တံ ခဏညေဝဿ ဂိဟိလိင်္ဂံ အန္တရဓာယိ၊ သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ နိဝတ္ထမေဝ၊ ဝိဇ္ဇုလတာသဒိသံ ကာယဗန္ဓနံ ဗဒ္ဓမေဝ၊ အလတ္တကပါဋလဝဏ္ဏံ ဥတ္တရာသင်္ဂစီဝရံ ဧကံသံ ကတမေဝ၊ မေဃဝဏ္ဏံ ပံသုကူလစီဝရံ ဒက္ခိဏအံသကူဋေ ဌပိတမေဝ၊ ဘမရဝဏ္ဏော မတ္တိကာပတ္တော ဝါမအံသကူဋေ လဂ္ဂိတောဝ အဟောသိ။ သော အာကာသေ ဌတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဥပ္ပတိတွာ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရေယေဝ ဩတရိ။

အပရောပိ ကာသိဂါမေယေဝ ကုဋုမ္ဗိကော အာပဏေ နိသိန္နော ဧကံ ပုရိသံ အတ္တနော ဘရိယံ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ တံ ဥတ္တမရူပဓရံ ဣတ္ထိံ ဣန္ဒြိယာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဩလောကေတွာ ပုန စိန္တေသိ ‘‘အယံ လောဘော ဝဍ္ဎမာနော မံ အပါယေသု ခိပိဿတီ’’တိ သံဝိဂ္ဂမာနသော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အာကာသေ ဌိတော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရမေဝ ဂတော။

အပရေပိ ကာသိဂါမဝါသိနောယေဝ ဒွေ ပိတာပုတ္တာ ဧကတော မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ အဋဝီမုခေ ပန စောရာ ဥဋ္ဌိတာ ဟောန္တိ။ တေ ပိတာပုတ္တေ လဘိတွာ ပုတ္တံ ဂဟေတွာ ‘‘ဓနံ အာဟရိတွာ တဝ ပုတ္တံ ဂဏှာ’’တိ ပိတရံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ ဒွေ ဘာတရော လဘိတွာ ကနိဋ္ဌံ ဂဟေတွာ ဇေဋ္ဌံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ အာစရိယန္တေဝါသိကေ လဘိတွာ အာစရိယံ ဂဟေတွာ အန္တေဝါသိကံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ အန္တေဝါသိကော သိပ္ပလောဘေန ဓနံ အာဟရိတွာ အာစရိယံ ဂဏှိတွာ ဂစ္ဆတိ။ အထ တေ ပိတာပုတ္တာပိ တတ္ထ စောရာနံ ဥဋ္ဌိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘တွံ မံ ‘ပိတာ’တိ မာ ဝဒ၊ အဟမ္ပိ တံ ‘ပုတ္တော’တိ န ဝက္ခာမီ’’တိ ကတိကံ ကတွာ စောရေဟိ ဂဟိတကာလေ ‘‘တုမှေ အညမညံ ကိံ ဟောထာ’’တိ ပုဋ္ဌာ ‘‘န ကိဉ္စိ ဟောမာ’’တိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒံ ကရိံသု။ တေသု အဋဝိတော နိက္ခမိတွာ သာယံ နှာယိတွာ ဌိတေသု ပုတ္တော အတ္တနော သီလံ သောဓေန္တော တံ မုသာဝါဒံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ပါပံ ဝဍ္ဎမာနံ မံ အပါယေသု ခိပိဿတိ၊ ဣမံ ကိလေသံ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အာကာသေ ဌိတော ပိတု ဓမ္မံ ဒေသေတွာ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရမေဝ ဂတော။

အပရောပိ ကာသိဂါမေယေဝ ပန ဧကော ဂါမဘောဇကော မာဃာတံ ကာရာပေသိ။ အထ နံ ဗလိကမ္မကာလေ မဟာဇနော သန္နိပတိတွာ အာဟ ‘‘သာမိ၊ မယံ မိဂသူကရာဒယော မာရေတွာ ယက္ခာနံ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမ၊ ဗလိကမ္မကာလော ဧသော’’တိ။ တုမှာကံ ပုဗ္ဗေ ကရဏနိယာမေနေဝ ကရောထာတိ မနုဿာ ဗဟုံ ပါဏာတိပါတမကံသု။ သော ဗဟုံ မစ္ဆမံသံ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ မနုဿာ ဧတ္တကေ ပါဏေ မာရေန္တာ မမေဝေကဿ ဝစနေန မာရယိံသူ’’တိ ကုက္ကုစ္စံ ကတွာ ဝါတပါနံ နိဿာယ ဌိတကောဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အာကာသေ ဌိတော မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရမေဝ ဂတော။

အပရောပိ ကာသိရဋ္ဌေယေဝ ဂါမဘောဇကော မဇ္ဇဝိက္ကယံ ဝါရေတွာ ‘‘သာမိ၊ ပုဗ္ဗေ ဣမသ္မိံ ကာလေ သုရာဆဏော နာမ ဟောတိ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ မဟာဇနေန ဝုတ္တော ‘‘တုမှာကံ ပေါရာဏကနိယာမေနေဝ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ မနုဿာ ဆဏံ ကတွာ သုရံ ပိဝိတွာ ကလဟံ ကရောန္တာ ဟတ္ထပါဒေ ဘဉ္ဇိတွာ သီသံ ဘိန္ဒိတွာ ကဏ္ဏေ ဆိန္ဒိတွာ ဗဟုဒဏ္ဍေန ဗဇ္ဈိံသု။ ဂါမဘောဇကော တေ ဒိသွာ စိန္တေသိ ‘‘မယိ အနနုဇာနန္တေ ဣမေ ဣမံ ဒုက္ခံ န ဝိန္ဒေယျု’’န္တိ။ သော ဧတ္တကေန ကုက္ကုစ္စံ ကတွာ ဝါတပါနံ နိဿာယ ဌိတကောဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ အာကာသေ ဌတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရမေဝ ဂတော။

အပရဘာဂေ တေ ပဉ္စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘိက္ခာစာရတ္ထာယ ဗာရာဏသိဒွါရေ ဩတရိတွာ သုနိဝတ္ထာ သုပါရုတာ ပါသာဒိကေဟိ အဘိက္ကမာဒီဟိ ပိဏ္ဍာယ စရန္တာ ရာဇဒွါရံ သမ္ပာပုဏိံသု။ ရာဇာ တေ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ရာဇနိဝေသနံ ပဝေသေတွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ဂန္ဓတေလေန မက္ခေတွာ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ပရိဝိသိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပဌမဝယေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သောဘတိ၊ ဣမသ္မိံ ဝယေ ပဗ္ဗဇန္တာ ကထံ ကာမေသု အာဒီနဝံ ပဿိတ္ထ၊ ကိံ ဝေါ အာရမ္မဏံ အဟောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ တဿ ကထေန္တာ –

၅၉။

‘‘မိတ္တော မိတ္တဿ ပါနီယံ၊ အဒိန္နံ ပရိဘုဉ္ဇိသံ၊

တေန ပစ္ဆာ ဝိဇိဂုစ္ဆိံ၊ တံ ပါပံ ပကတံ မယာ၊

မာ ပုန အကရံ ပါပံ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတော အဟံ။

၆၀။

‘‘ပရဒါရဉ္စ ဒိသွာန၊ ဆန္ဒော မေ ဥဒပဇ္ဇထ၊

တေန ပစ္ဆာ ဝိဇိဂုစ္ဆိံ၊ တံ ပါပံ ပကတံ မယာ၊

မာ ပုန အကရံ ပါပံ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတော အဟံ။

၆၁။

‘‘ပိတရံ မေ မဟာရာဇ၊ စောရာ အဂဏှု ကာနနေ၊

တေသာဟံ ပုစ္ဆိတော ဇာနံ၊ အညထာ နံ ဝိယာကရိံ။

၆၂။

‘‘တေန ပစ္ဆာ ဝိဇိဂုစ္ဆိံ၊ တံ ပါပံ ပကတံ မယာ၊

မာ ပုန အကရံ ပါပံ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတော အဟံ။

၆၃။

‘‘ပါဏာတိပါတမကရုံ၊ သောမယာဂေ ဥပဋ္ဌိတေ၊

တေသာဟံ သမနုညာသိံ။

၆၄။

‘‘တေန ပစ္ဆာ ဝိဇိဂုစ္ဆိံ၊ တံ ပါပံ ပကတံ မယာ၊

မာ ပုန အကရံ ပါပံ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတော အဟံ။

၆၅။

‘‘သုရာမေရယမာဓုကာ၊ ယေ ဇနာ ပဌမာသု နော၊

ဗဟူနံ တေ အနတ္ထာယ၊ မဇ္ဇပါနမကပ္ပယုံ၊

တေသာဟံ သမနုညာသိံ။

၆၆။

‘‘တေန ပစ္ဆာ ဝိဇိဂုစ္ဆိံ၊ တံ ပါပံ ပကတံ မယာ၊

မာ ပုန အကရံ ပါပံ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတော အဟ’’န္တိ။ –

ဣမာ ပဋိပါဋိယာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိံသု။ ရာဇာပိ ဧကမေကဿ ဗျာကရဏံ သုတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ တုမှာကံ ယေဝါနုစ္ဆဝိကာ’’တိ ထုတိမကာသိ။

တတ္ထ မိတ္တော မိတ္တဿာတိ မဟာရာဇ၊ အဟံ ဧကဿ မိတ္တော ဟုတွာ တဿ မိတ္တဿ သန္တကံ ပါနီယံ ဣမိနာ နိယာမေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပုထုဇ္ဇနာ နာမ ပါပကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ အဟံ မာ ပုန အကရံ ပါပံ၊ တံ ပါပံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဗ္ဗဇိတောမှိ။ ဆန္ဒောတိ မဟာရာဇ၊ ဣမိနာဝ နိယာမေန မမ ပရဒါရံ ဒိသွာ ကာမေ ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အဂဏှူတိ အဂဏှိံသု။ ဇာနန္တိ တေသံ စောရာနံ ‘‘အယံ ကိံ တေ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတော ဇာနန္တောယေဝ ‘‘န ကိဉ္စိ ဟောတီ’’တိ အညထာ ဗျာကာသိံ။ သောမယာဂေတိ နဝစန္ဒေ ဥဋ္ဌိတေ သောမယာဂံ နာမ ယက္ခဗလိံ ကရိံသု၊ တသ္မိံ ဥပဋ္ဌိတေ။ သမနုညာသိန္တိ သမနုညော အာသိံ။ သုရာမေရယမာဓုကာတိ ပိဋ္ဌသုရာဒိသုရဉ္စ ပုပ္ဖာသဝါဒိမေရယဉ္စ ပက္ကမဓု ဝိယ မဓုရံ မညမာနာ။ ယေ ဇနာ ပဌမာသု နောတိ ယေ နော ဂါမေ ဇနာ ပဌမံ ဧဝရူပါ အာသုံ အဟေသုံ။ ဗဟူနံ တေတိ တေ ဧကဒိဝသံ ဧကသ္မိံ ဆဏေ ပတ္တေ ဗဟူနံ အနတ္ထာယ မဇ္ဇပါနံ အကပ္ပယိံသု။

ရာဇာ တေသံ ဓမ္မံ သုတွာ ပသန္နစိတ္တော စီဝရသာဋကေ စ ဘေသဇ္ဇာနိ စ ဒတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဥယျောဇေသိ။ တေပိ တဿ အနုမောဒနံ ကတွာ တတ္ထေဝ အဂမံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ ရာဇာ ဝတ္ထုကာမေသု ဝိရတ္တော အနပေက္ခော ဟုတွာ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣတ္ထိယော အနာလပိတွာ အနောလောကေတွာ ဝိရတ္တစိတ္တော ဥဋ္ဌာယ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နော သေတဘိတ္တိယံ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ သော ဈာနပ္ပတ္တော ကာမေ ဂရဟန္တော –

၆၇။

‘‘ဓိရတ္ထု သုဗဟူ ကာမေ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓေ ဗဟုကဏ္ဋကေ၊

ယေ အဟံ ပဋိသေဝန္တော၊ နာလဘိံ တာဒိသံ သုခ’’န္တိ။ – ဂါထမာဟ၊

တတ္ထ ဗဟုကဏ္ဋကေတိ ဗဟူ ပစ္စာမိတ္တေ။ ယေ အဟန္တိ ယော အဟံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တာဒိသန္တိ ဧတာဒိသံ ကိလေသရဟိတံ ဈာနသုခံ။

အထဿ အဂ္ဂမဟေသီ ‘‘အယံ ရာဇာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မကထံ သုတွာ ဥက္ကဏ္ဌိတရူပေါ အဟောသိ၊ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ အကထေတွာဝ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိဋ္ဌော၊ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ စိန္တေတွာ သိရိဂဗ္ဘဒွါရေ ဌိတာ ရညော ကာမေသု ဂရဟန္တဿ ဥဒါနံ သုတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ တွံ ကာမေ ဂရဟသိ၊ ကာမသုခသဒိသံ နာမ သုခံ နတ္ထီ’’တိ ကာမေ ဝဏ္ဏေန္တီ ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၆၈။

‘‘မဟဿာဒါ သုခါ ကာမာ၊ နတ္ထိ ကာမာ ပရံ သုခံ၊

ယေ ကာမေ ပဋိသေဝန္တိ၊ သဂ္ဂံ တေ ဥပပဇ္ဇရေ’’တိ။

တတ္ထ မဟဿာဒါတိ မဟာရာဇ၊ ဧတေ ကာမာ နာမ မဟာအဿာဒါ၊ ဣတော ဥတ္တရိံ အညံ သုခံ နတ္ထိ။ ကာမသေဝိနော ဟိ အပါယေ အနုပဂမ္မ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော တဿာ ‘‘နဿ ဝသလိ၊ ကိံ ကထေသိ၊ ကာမေသု သုခံ နာမ ကုတော အတ္ထိ၊ ဝိပရိဏာမဒုက္ခာ ဧတေ’’တိ ဂရဟန္တော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၆၉။

‘‘အပ္ပဿာဒါ ဒုခါ ကာမာ၊ နတ္ထိ ကာမာ ပရံ ဒုခံ၊

ယေ ကာမေ ပဋိသေဝန္တိ၊ နိရယံ တေ ဥပပဇ္ဇရေ။

၇၀။

‘‘အသီ ယထာ သုနိသိတော၊ နေတ္တိံသောဝ သုပါယိကော၊

သတ္တီဝ ဥရသိ ခိတ္တာ၊ ကာမာ ဒုက္ခတရာ တတော။

၇၁။

‘‘အင်္ဂါရာနံဝ ဇလိတံ၊ ကာသုံ သာဓိကပေါရိသံ၊

ဖာလံဝ ဒိဝသံတတ္တံ၊ ကာမာ ဒုက္ခတရာ တတော။

၇၂။

‘‘ဝိသံ ယထာ ဟလာဟလံ၊ တေလံ ပက္ကုထိတံ ယထာ၊

တမ္ဗလောဟဝိလီနံဝ၊ ကာမာ ဒုက္ခတရာ တတော’’တိ။

တတ္ထ နေတ္တိံသောတိ နိက္ကရုဏော၊ ဣဒမ္ပိ ဧကဿ ခဂ္ဂဿ နာမံ။ ဒုက္ခတရာတိ ဧဝံ ဇလိတင်္ဂါရကာသုံ ဝါ ဒိဝသံ တတ္တံ ဖာလံ ဝါ ပဋိစ္စ ယံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတောပိ ကာမာယေဝ ဒုက္ခတရာတိ အတ္ထော။ အနန္တရဂါထာယ ယထာ ဧတာနိ ဝိသာဒီနိ ဒုက္ခာဝဟနတော ဒုက္ခာနိ၊ ဧဝံ ကာမာပိ ဒုက္ခာ၊ တံ ပန ကာမဒုက္ခံ ဣတရေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒုက္ခတရန္တိ အတ္ထော။

ဧဝံ မဟာသတ္တော ဒေဝိယာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ အမစ္စေ သန္နိပါတေတွာ ‘‘ဘောန္တော အမစ္စာ၊ တုမှေ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇထ၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဝတွာ မဟာဇနဿ ရောဒန္တဿ ပရိဒေဝန္တဿ ဥဋ္ဌာယ အာကာသေ ဌတွာ ဩဝါဒံ ဒတွာ အနိလပထေနေဝ ဥတ္တရဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ ရမဏီယေ ပဒေသေ အဿမံ မာပေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ကိလေသော ခုဒ္ဒကော နာမ နတ္ထိ၊ အပ္ပမတ္တကောပိ ပဏ္ဍိတေဟိ နိဂ္ဂဟိတဗ္ဗောယေဝါ’’တိ ဝတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တဒါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု၊ ဒေဝီ ရာဟုလမာတာ အဟောသိ၊ ရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ပါနီယဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၄၆၀] ၆။ ယုဓဉ္စယဇာတကဝဏ္ဏနာ

မိတ္တာမစ္စပရိဗျူဠှန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာဘိနိက္ခမနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉှိ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိပတိတာ ဘိက္ခူ ‘‘အာဝုသော၊ သစေ ဒသဗလော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿ၊ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ စက္ကဝတ္တိရာဇာ အဘဝိဿ သတ္တရတနသမန္နာဂတော စတုရိဒ္ဓီဟိ သမိဒ္ဓါ ပရောသဟဿပုတ္တပရိဝါရော၊ သော ဧဝရူပံ သိရိဝိဘဝံ ပဟာယ ကာမေသု ဒေါသံ ဒိသွာ အဍ္ဎရတ္တသမယေ ဆန္နသဟာယောဝ ကဏ္ဋကမာရုယှ နိက္ခမိတွာ အနောမနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဆဗ္ဗဿာနိ ဒုက္ကရကာရိကံ ကတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတ္တော’’တိ သတ္ထု ဂုဏကထံ ကထယိံသု။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဣဒါနေဝ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒွါဒသယောဇနိကေ ဗာရာဏသိနဂရေ ရဇ္ဇံ ပဟာယ နိက္ခန္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ရမ္မနဂရေ သဗ္ဗဒတ္တော နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ အယဉှိ ဗာရာဏသီ ဥဒယဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၁။၃၇ အာဒယော) သုရုန္ဓနနဂရံ နာမ ဇာတာ၊ စူဠသုတသောမဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁၉၅ အာဒယော) သုဒဿနံ နာမ၊ သောဏနန္ဒဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၀။၉၂ အာဒယော) ဗြဟ္မဝဍ္ဎနံ နာမ၊ ခဏ္ဍဟာလဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၉၈၂ အာဒယော) ပုပ္ဖဝတီ နာမ၊ သင်္ခဗြာဟ္မဏဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၀။၃၉ အာဒယော) မောဠိနီ နာမ၊ ဣမသ္မိံ ပန ယုဓဉ္စယဇာတကေ ရမ္မနဂရံ နာမ အဟောသိ။ ဧဝမဿာ ကဒါစိ နာမံ ပရိဝတ္တတိ။ တတ္ထ သဗ္ဗဒတ္တရညော ပုတ္တသဟဿံ အဟောသိ။ ယုဓဉ္စယဿ နာမ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ ဥပရဇ္ဇံ အဒါသိ။ သော ဒိဝသေ ဒိဝသေ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဗောဓိသတ္တော ဧကဒိဝသံ ပါတောဝ ရထဝရမာရုယှ မဟန္တေန သိရိဝိဘဝေန ဥယျာနကီဠံ ဂစ္ဆန္တော ရုက္ခဂ္ဂတိဏဂ္ဂသာခဂ္ဂမက္ကဋကသုတ္တဇာလာဒီသု မုတ္တာဇာလာကာရေန လဂ္ဂိတဥဿဝဗိန္ဒူနိ ဒိသွာ ‘‘သမ္မ သာရထိ၊ ကိံ နာမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧတေ ဒေဝ၊ ဟိမသမယေ ပတနကဥဿဝဗိန္ဒူနိ နာမာ’’တိ သုတွာ ဒိဝသဘာဂံ ဥယျာနေ ကီဠိတွာ သာယနှကာလေ ပစ္စာဂစ္ဆန္တော တေ အဒိသွာဝ ‘‘သမ္မ သာရထိ၊ ကဟံ နု ခေါ ဧတေ ဥဿဝဗိန္ဒူ၊ န တေ ဣဒါနိ ပဿာမီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ တေ သူရိယေ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ သဗ္ဗေဝ ဘိဇ္ဇိတွာ ပထဝိယံ ပတန္တီ’’တိ သုတွာ သံဝေဂပ္ပတ္တော ဟုတွာ ‘‘ဣမေသံ သတ္တာနံ ဇီဝိတသင်္ခါရာပိ တိဏဂ္ဂေ ဥဿဝဗိန္ဒုသဒိသာဝ၊ မယာ ဗျာဓိဇရာမရဏေဟိ အပီဠိတေယေဝ မာတာပိတရော အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဥဿဝဗိန္ဒုမေဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ အာဒိတ္တေ ဝိယ တယော ဘဝေ ပဿန္တော အတ္တနော ဂေဟံ အဂန္တွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တာယ ဝိနိစ္ဆယသာလာယ နိသိန္နဿ ပိတု သန္တိကံယေဝ ဂန္တွာ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၃။

‘‘မိတ္တာမစ္စပရိဗျူဠှံ၊ အဟံ ဝန္ဒေ ရထေသဘံ၊

ပဗ္ဗဇိဿာမဟံ ရာဇ၊ တံ ဒေဝေါ အနုမညတူ’’တိ။

တတ္ထ ပရိဗျူဠှန္တိ ပရိဝါရိတံ။ တံ ဒေဝေါတိ တံ မမ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဒေဝေါ အနုဇာနာတူတိ အတ္ထော။

အထ နံ ရာဇာ နိဝါရေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၄။

‘‘သစေ တေ ဦနံ ကာမေဟိ၊ အဟံ ပရိပူရယာမိ တေ၊

ယော တံ ဟိံ သတိ ဝါရေမိ၊ မာ ပဗ္ဗဇ ယုဓဉ္စယာ’’တိ။

တံ သုတွာ ကုမာရော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၅။

‘‘န မတ္ထိ ဦနံ ကာမေဟိ၊ ဟိံသိတာ မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

ဒီပဉ္စ ကာတုမိစ္ဆာမိ၊ ယံ ဇရာ နာဘိကီရတီ’’တိ။

တတ္ထ ဒီပဉ္စာတိ တာတ နေဝ မယှံ ကာမေဟိ ဦနံ အတ္ထိ၊ န မံ ဟိံသန္တော ကောစိ ဝိဇ္ဇတိ၊ အဟံ ပန ပရလောကဂမနာယ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ ကာတုမိစ္ဆာမိ။ ကီဒိသံ? ယံ ဇရာ နာဘိကီရတိ န ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ တမဟံ ကာတုမိစ္ဆာမိ၊ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ ဂဝေသိဿာမိ၊ န မေ ကာမေဟိ အတ္ထော၊ အနုဇာနာထ မံ၊ မဟာရာဇာတိ ဝဒတိ။

ဣတိ ပုနပ္ပုနံ ကုမာရော ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ၊ ရာဇာ ‘‘မာ ပဗ္ဗဇာ’’တိ ဝါရေတိ။ တမတ္ထမာဝိကရောန္တော သတ္ထာ ဥပဍ္ဎံ ဂါထမာဟ –

၇၆။

‘‘ပုတ္တော ဝါ ပိတရံ ယာစေ၊ ပိတာ ဝါ ပုတ္တမောရသ’’န္တိ။

တတ္ထ ဝါ-ကာရော သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုတ္တော စ ပိတရံ ယာစတိ၊ ပိတာ စ ဩရသံ ပုတ္တံ ယာစတီ’’တိ။

သေသံ ဥပဍ္ဎဂါထံ ရာဇာ အာဟ –

‘‘နေဂမော တံ ယာစေ တာတ၊ မာ ပဗ္ဗဇ ယုဓဉ္စယာ’’တိ။

တဿတ္ထော – အယံ တေ တာတ နိဂမဝါသိမဟာဇနော ယာစတိ၊ နဂရဇနောပိ မာ တွံ ပဗ္ဗဇာတိ။

ကုမာရော ပုနပိ ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၇၇။

‘‘မာ မံ ဒေဝ နိဝါရေဟိ၊ ပဗ္ဗဇန္တံ ရထေသဘ၊

မာဟံ ကာမေဟိ သမ္မတ္တော၊ ဇရာယ ဝသမနွဂူ’’တိ။

တတ္ထ ဝသမနွဂူတိ မာ အဟံ ကာမေဟိ သမ္မတ္တော ပမတ္တော ဇရာယ ဝသဂါမီ နာမ ဟောမိ၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ပန ခေပေတွာ ယထာ စ သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပဋိဝိဇ္ဈနကော ဟောမိ၊။ တထာ မံ ဩလောကေဟီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ရာဇာ အပ္ပဋိဘာဏော အဟောသိ။ မာတာ ပနဿ ‘‘ပုတ္တော တေ၊ ဒေဝိ၊ ပိတရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတီ’’တိ သုတွာ ‘‘ကိံ တုမှေ ကထေထာ’’တိ နိရဿာသေန မုခေန သုဝဏ္ဏသိဝိကာယ နိသီဒိတွာ သီဃံ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ယာစမာနာ ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၇၈။

‘‘အဟံ တံ တာတ ယာစာမိ၊ အဟံ ပုတ္တ နိဝါရယေ၊

စိရံ တံ ဒဋ္ဌုမိစ္ဆာမိ၊ မာ ပဗ္ဗဇ ယုဓဉ္စယာ’’တိ။

တံ သုတွာ ကုမာရော သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၇၉။

‘‘ဥဿာဝေါဝ တိဏဂ္ဂမှိ၊ သူရိယုဂ္ဂမနံ ပတိ၊

ဧဝမာယု မနုဿာနံ၊ မာ မံ အမ္မ နိဝါရယာ’’တိ။

တဿတ္ထော – အမ္မ၊ ယထာ တိဏဂ္ဂေ ဥဿဝဗိန္ဒု သူရိယဿ ဥဂ္ဂမနံ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ၊ ပထဝိယံ ပတတိ၊ ဧဝံ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ ပရိတ္တံ တာဝကာလိကံ အစိရဋ္ဌိတိကံ၊ ဧဝရူပေ လောကသန္နိဝါသေ ကထံ တွံ စိရံ မံ ပဿသိ၊ မာ မံ နိဝါရေဟီတိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေပိ သာ ပုနပ္ပုနံ ယာစိယေဝ။ တတော မဟာသတ္တော ပိတရံ အာမန္တေတွာ အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၀။

‘‘တရမာနော ဣမံ ယာနံ၊ အာရောပေတု ရထေသဘ၊

မာ မေ မာတာ တရန္တဿ၊ အန္တရာယကရာ အဟူ’’တိ။

တဿတ္ထော – တာတ ရထေသဘ၊ ဣမံ မမ မာတရံ တရမာနော ပုရိသော သုဝဏ္ဏသိဝိကာယာနံ အာရောပေတု၊ မာ မေ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏကန္တာရံ တရန္တဿ အတိက္ကမန္တဿ မာတာ အန္တရာယကရာ အဟူတိ။

ရာဇာ ပုတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘဒ္ဒေ၊ တဝ သိဝိကာယ နိသီဒိတွာ ရတိဝဍ္ဎနပါသာဒံ အဘိရုဟာ’’တိ အာဟ။ သာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ဌာတုံ အသက္ကောန္တီ နာရီဂဏပရိဝုတာ ဂန္တွာ ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘ကာ နု ခေါ ပုတ္တဿ ပဝတ္တီ’’တိ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တီ အဋ္ဌာသိ။ ဗောဓိသတ္တော မာတု ဂတကာလေ ပုန ပိတရံ ယာစိ။ ရာဇာ ပဋိဗာဟိတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘တေန ဟိ တာတ၊ တဝ မနံ မတ္ထကံ ပါပေဟိ၊ ပဗ္ဗဇာဟီ’’တိ အနုဇာနိ။ ရညော အနုညာတကာလေ ဗောဓိသတ္တဿ ကနိဋ္ဌော ယုဓိဋ္ဌိလကုမာရော နာမ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘တာတ၊ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာထာ’’တိ အနုဇာနာပေသိ။ ဥဘောပိ ဘာတရော ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ကာမေ ပဟာယ မဟာဇနပရိဝုတာ ဝိနိစ္ဆယတော နိက္ခမိံသု။ ဒေဝီပိ မဟာသတ္တံ ဩလောကေတွာ ‘‘မမ ပုတ္တေ ပဗ္ဗဇိတေ ရမ္မနဂရံ တုစ္ဆံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရိဒေဝမာနာ ဂါထာဒွယမာဟ –

၈၁။

‘‘အဘိဓာဝထ ဘဒ္ဒန္တေ၊ သုညံ ဟေဿတိ ရမ္မကံ၊

ယုဓဉ္စယော အနုညာတော၊ သဗ္ဗဒတ္တေန ရာဇိနာ။

၈၂။

‘‘ယောဟု သေဋ္ဌော သဟဿဿ၊ ယုဝါ ကဉ္စနသန္နိဘော၊

သောယံ ကုမာရော ပဗ္ဗဇိတော၊ ကာသာယဝသနော ဗလီ’’တိ။

တတ္ထ အဘိဓာဝထာတိ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ နာရိယော သဗ္ဗာ ဝေဂေန ဓာဝထာတိ အာဏာပေတိ။ ဘဒ္ဒန္တေတိ ဧဝံ ဂန္တွာ ‘‘ဘဒ္ဒံ တဝ ဟောတူ’’တိ ဝဒထ။ ရမ္မကန္တိ ရမ္မနဂရံ သန္ဓာယာဟ။ ယောဟု သေဋ္ဌောတိ ယော ရညော ပုတ္တော သဟဿဿ သေဋ္ဌော အဟောသိ၊ သော ပဗ္ဗဇိတောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဂစ္ဆန္တံ သန္ဓာယေဝမာဟ။

ဗောဓိသတ္တောပိ န တာဝ ပဗ္ဗဇတိ။ သော ဟိ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ ကနိဋ္ဌံ ယုဓိဋ္ဌိလကုမာရံ ဂဟေတွာ နဂရာ နိက္ခမ္မ မဟာဇနံ နိဝတ္တေတွာ ဥဘောပိ ဘာတရော ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ မနောရမေ ဌာနေ အဿမပဒံ ကရိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝနမူလဖလာဒီဟိ ယာဝဇီဝံ ယာပေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏာ အဟေသုံ။ တမတ္ထံ ဩသာနေ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာယ ဒီပေတိ –

၈၃။

‘‘ဥဘော ကုမာရာ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ယုဓဉ္စယော ယုဓိဋ္ဌိလော၊

ပဟာယ မာတာပိတရော၊ သင်္ဂံ ဆေတွာန မစ္စုနော’’တိ။

တတ္ထ မစ္စုနောတိ မာရဿ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဘိက္ခဝေ၊ ယုဓဉ္စယော စ ယုဓိဋ္ဌိလော စ တေ ဥဘောပိ ကုမာရာ မာတာပိတရော ပဟာယ မာရဿ သန္တကံ ရာဂဒေါသမောဟသင်္ဂံ ဆိန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇိတာတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ‘‘န ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော ရဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ ပဗ္ဗဇိတောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ အဟေသုံ၊ ယုဓိဋ္ဌိလကုမာရော အာနန္ဒော၊ ယုဓဉ္စယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ယုဓဉ္စယဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၄၆၁] ၇။ ဒသရထဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဧထ လက္ခဏ သီတာ စာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ မတပိတိကံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ဟိ ပိတရိ ကာလကတေ သောကာဘိဘူတော သဗ္ဗကိစ္စာနိ ပဟာယ သောကာနုဝတ္တကောဝ အဟောသိ။ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော တဿ သောတာပတ္တိဖလူပနိဿယံ ဒိသွာ ပုနဒိဝသေ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ဘိက္ခူ ဥယျောဇေတွာ ဧကံ ပစ္ဆာသမဏံ ဂဟေတွာ တဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နံ မဓုရဝစနေန အာလပန္တော ‘‘ကိံ သောစသိ ဥပါသကာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ပိတုသောကော မံ ဗာဓတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပါသက၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ အဋ္ဌဝိဓေ လောကဓမ္မေ တထတော ဇာနန္တာ ပိတရိ ကာလကတေ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ သောကံ န ကရိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဒသရထမဟာရာဇာ နာမ အဂတိဂမနံ ပဟာယ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ သောဠသန္နံ ဣတ္ထိသဟဿာနံ ဇေဋ္ဌိကာ အဂ္ဂမဟေသီ ဒွေ ပုတ္တေ ဧကဉ္စ ဓီတရံ ဝိဇာယိ။ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ရာမပဏ္ဍိတော နာမ အဟောသိ၊ ဒုတိယော လက္ခဏကုမာရော နာမ၊ ဓီတာ သီတာ ဒေဝီ နာမ။ အပရဘာဂေ မဟေသီ ကာလမကာသိ။ ရာဇာ တဿာ ကာလကတာယ စိရတရံ သောကဝသံ ဂန္တွာ အမစ္စေဟိ သညာပိတော တဿာ ကတ္တဗ္ဗပရိဟာရံ ကတွာ အညံ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သာ ရညော ပိယာ အဟောသိ မနာပါ။ သာပိ အပရဘာဂေ ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ လဒ္ဓဂဗ္ဘပရိဟာရာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ ‘‘ဘရတကုမာရော’’တိဿ နာမံ အကံသု။ ရာဇာ ပုတ္တသိနေဟေန ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဝရံ တေ ဒမ္မိ၊ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။ သာ ဂဟိတကံ ကတွာ ဌပေတွာ ကုမာရဿ သတ္တဋ္ဌဝဿကာလေ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှေဟိ မယှံ ပုတ္တဿ ဝရော ဒိန္နော၊ ဣဒါနိဿ ဝရံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ဂဏှ၊ ဘဒ္ဒေတိ။ ‘‘ဒေဝ၊ ပုတ္တဿ မေ ရဇ္ဇံ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ရာဇာ အစ္ဆရံ ပဟရိတွာ ‘‘နဿ၊ ဝသလိ၊ မယှံ ဒွေ ပုတ္တာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓာ ဝိယ ဇလန္တိ၊ တေ မာရာပေတွာ တဝ ပုတ္တဿ ရဇ္ဇံ ယာစသီ’’တိ တဇ္ဇေသိ။ သာ ဘီတာ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ အညေသုပိ ဒိဝသေသု ရာဇာနံ ပုနပ္ပုနံ ရဇ္ဇမေဝ ယာစိ။

ရာဇာ တဿာ တံ ဝရံ အဒတွာဝ စိန္တေသိ ‘‘မာတုဂါမော နာမ အကတညူ မိတ္တဒုဗ္ဘီ၊ အယံ မေ ကူဋပဏ္ဏံ ဝါ ကူဋလဉ္ဇံ ဝါ ကတွာ ပုတ္တေ ဃာတာပေယျာ’’တိ။ သော ပုတ္တေ ပက္ကောသာပေတွာ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘တာတာ၊ တုမှာကံ ဣဓ ဝသန္တာနံ အန္တရာယောပိ ဘဝေယျ၊ တုမှေ သာမန္တရဇ္ဇံ ဝါ အရညံ ဝါ ဂန္တွာ မမ မရဏကာလေ အာဂန္တွာ ကုလသန္တကံ ရဇ္ဇံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ပုန နေမိတ္တကေ ဗြာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေတွာ အတ္တနော အာယုပရိစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အညာနိ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ပဝတ္တိဿတီ’’တိ သုတွာ ‘‘တာတာ၊ ဣတော ဒွါဒသဝဿစ္စယေန အာဂန္တွာ ဆတ္တံ ဥဿာပေယျာထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ရောဒန္တာ ပါသာဒါ ဩတရိံသု။ သီတာ ဒေဝီ ‘‘အဟမ္ပိ ဘာတိကေဟိ သဒ္ဓိံ ဂမိဿာမီ’’တိ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ရောဒန္တီ နိက္ခမိ။ တယောပိ ဇနာ မဟာပရိဝါရာ နိက္ခမိတွာ မဟာဇနံ နိဝတ္တေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ သမ္ပန္နောဒကေ သုလဘဖလာဖလေ ပဒေသေ အဿမံ မာပေတွာ ဖလာဖလေန ယာပေန္တာ ဝသိံသု။

လက္ခဏပဏ္ဍိတော စ သီတာ စ ရာမပဏ္ဍိတံ ယာစိတွာ ‘‘တုမှေ အမှာကံ ပိတုဋ္ဌာနေ ဌိတာ၊ တသ္မာ အဿမေယေဝ ဟောထ၊ မယံ ဖလာဖလံ အာဟရိတွာ တုမှေ ပေါသေဿာမာ’’တိ ပဋိညံ ဂဏှိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ ရာမပဏ္ဍိတော တတ္ထေဝ ဟောတိ။ ဣတရေ ဒွေ ဖလာဖလံ အာဟရိတွာ တံ ပဋိဇဂ္ဂိံသု။ ဧဝံ တေသံ ဖလာဖလေန ယာပေတွာ ဝသန္တာနံ ဒသရထမဟာရာဇာ ပုတ္တသောကေန နဝမေ သံဝစ္ဆရေ ကာလမကာသိ။ တဿ သရီရကိစ္စံ ကာရေတွာ ဒေဝီ ‘‘အတ္တနော ပုတ္တဿ ဘရတကုမာရဿ ဆတ္တံ ဥဿာပေထာ’’တိ အာဟ။ အမစ္စာ ပန ‘‘ဆတ္တဿာမိကာ အရညေ ဝသန္တီ’’တိ န အဒံသု။ ဘရတကုမာရော ‘‘မမ ဘာတရံ ရာမပဏ္ဍိတံ အရညတော အာနေတွာ ဆတ္တံ ဥဿာပေဿာမီ’’တိ ပဉ္စရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ ဂဟေတွာ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပတွာ အဝိဒူရေ ခန္ဓာဝါရံ ကတွာ တတ္ထ နိဝါသေတွာ ကတိပယေဟိ အမစ္စေဟိ သဒ္ဓိံ လက္ခဏပဏ္ဍိတဿ စ သီတာယ စ အရညံ ဂတကာလေ အဿမပဒံ ပဝိသိတွာ အဿမပဒဒွါရေ ဌပိတကဉ္စနရူပကံ ဝိယ ရာမပဏ္ဍိတံ နိရာသင်္ကံ သုခနိသိန္နံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ရညော ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ သဒ္ဓိံ အမစ္စေဟိ ပါဒေသု ပတိတွာ ရောဒတိ။ ရာမပဏ္ဍိတော ပန နေဝ သောစိ၊ န ပရိဒေဝိ၊ ဣန္ဒြိယဝိကာရမတ္တမ္ပိဿ နာဟောသိ။ ဘရတဿ ပန ရောဒိတွာ နိသိန္နကာလေ သာယနှသမယေ ဣတရေ ဒွေ ဖလာဖလံ အာဒါယ အာဂမိံသု။ ရာမပဏ္ဍိတော စိန္တေသိ ‘‘ဣမေ ဒဟရာ မယှံ ဝိယ ပရိဂ္ဂဏှနပညာ ဧတေသံ နတ္ထိ၊ သဟသာ ‘ပိတာ ဝေါ မတော’တိ ဝုတ္တေ သောကံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တာနံ ဟဒယမ္ပိ တေသံ ဖလေယျ၊ ဥပါယေန တေ ဥဒကံ ဩတာရေတွာ ဧတံ ပဝတ္တိံ အာရောစေဿာမီ’’တိ။ အထ နေသံ ပုရတော ဧကံ ဥဒကဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ‘‘တုမှေ အတိစိရေန အာဂတာ၊ ဣဒံ ဝေါ ဒဏ္ဍကမ္မံ ဟောတု၊ ဣမံ ဥဒကံ ဩတရိတွာ တိဋ္ဌထာ’’တိ ဥပဍ္ဎဂါထံ တာဝ အာဟ –

၈၄။

‘‘ဧထ လက္ခဏ သီတာ စ၊ ဥဘော ဩတရထောဒက’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ဧထ လက္ခဏ သီတာ စ အာဂစ္ဆထ၊ ဥဘောပိ ဩတရထ ဥဒကန္တိ၊

တေ ဧကဝစနေနေဝ ဩတရိတွာ အဋ္ဌံသု။ အထ နေသံ ပိတု ပဝတ္တိံ အာရောစေန္တော သေသံ ဥပဍ္ဎဂါထမာဟ –

‘‘ဧဝါယံ ဘရတော အာဟ၊ ရာဇာ ဒသရထော မတော’’တိ။

တေ ပိတု မတသာသနံ သုတွာဝ ဝိသညာ အဟေသုံ။ ပုနပိ နေသံ ကထေသိ၊ ပုနပိ တေ ဝိသညာ အဟေသုန္တိ ဧဝံ ယာဝတတိယံ ဝိသညိတံ ပတ္တေ တေ အမစ္စာ ဥက္ခိပိတွာ ဥဒကာ နီဟရိတွာ ထလေ နိသီဒါပေတွာ လဒ္ဓဿာသေသု တေသု သဗ္ဗေ အညမညံ ရောဒိတွာ ပရိဒေဝိတွာ နိသီဒိံသု။ တဒါ ဘရတကုမာရော စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ဘာတာ လက္ခဏကုမာရော စ ဘဂိနီ စ သီတာ ဒေဝီ ပိတု မတသာသနံ သုတွာဝ သောကံ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ရာမပဏ္ဍိတော ပန နေဝ သောစတိ၊ န ပရိဒေဝတိ၊ ကိံ နု ခေါ တဿ အသောစနကာရဏံ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ န’’န္တိ။ သော တံ ပုစ္ဆန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၅။

‘‘ကေန ရာမပ္ပဘာဝေန၊ သောစိတဗ္ဗံ န သောစသိ၊

ပိတရံ ကာလကတံ သုတွာ၊ န တံ ပသဟတေ ဒုခ’’န္တိ။

တတ္ထ ပဘာဝေနာတိ အာနုဘာဝေန။ န တံ ပသဟတေ ဒုခန္တိ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ကေန ကာရဏေန တံ န ပီဠေတိ၊ ကိံ တေ အသောစနကာရဏံ၊ ကထေဟိ တာဝ နန္တိ။

အထဿ ရာမပဏ္ဍိတော အတ္တနော အသောစနကာရဏံ ကထေန္တော –

၈၆။

‘‘ယံ န သက္ကာ နိပါလေတုံ၊ ပေါသေန လပတံ ဗဟုံ၊

သ ကိဿ ဝိညူ မေဓာဝီ၊ အတ္တာနမုပတာပယေ။

၈၇။

‘‘ဒဟရာ စ ဟိ ဝုဒ္ဓါ စ၊ ယေ ဗာလာ ယေ စ ပဏ္ဍိတာ၊

အဍ္ဎာ စေဝ ဒလိဒ္ဒါ စ၊ သဗ္ဗေ မစ္စုပရာယဏာ။

၈၈။

‘‘ဖလာနမိဝ ပက္ကာနံ၊ နိစ္စံ ပတနတော ဘယံ၊

ဧဝံ ဇာတာန မစ္စာနံ၊ နိစ္စံ မရဏတော ဘယံ။

၈၉။

‘‘သာယမေကေ န ဒိဿန္တိ၊ ပါတော ဒိဋ္ဌာ ဗဟုဇ္ဇနာ၊

ပါတော ဧကေ န ဒိဿန္တိ၊ သာယံ ဒိဋ္ဌာ ဗဟုဇ္ဇနာ။

၉၀။

‘‘ပရိဒေဝယမာနော စေ၊ ကိဉ္စိဒတ္ထံ ဥဒဗ္ဗဟေ၊

သမ္မူဠှော ဟိံသမတ္တာနံ၊ ကယိရာ တံ ဝိစက္ခဏော။

၉၁။

‘‘ကိသော ဝိဝဏ္ဏော ဘဝတိ၊ ဟိံသမတ္တာနမတ္တနော၊

န တေန ပေတာ ပါလေန္တိ၊ နိရတ္ထာ ပရိဒေဝနာ။

၉၂။

‘‘ယထာ သရဏမာဒိတ္တံ၊ ဝါရိနာ ပရိနိဗ္ဗယေ၊

ဧဝမ္ပိ ဓီရော သုတဝါ၊ မေဓာဝီ ပဏ္ဍိတော နရော၊

ခိပ္ပမုပ္ပတိတံ သောကံ၊ ဝါတော တူလံဝ ဓံသယေ။

၉၃။

‘‘မစ္စော ဧကောဝ အစ္စေတိ၊ ဧကောဝ ဇာယတေ ကုလေ၊

သံယောဂပရမာတွေဝ၊ သမ္ဘောဂါ သဗ္ဗပါဏိနံ။

၉၄။

‘‘တသ္မာ ဟိ ဓီရဿ ဗဟုဿုတဿ၊ သမ္ပဿတော လောကမိမံ ပရဉ္စ၊

အညာယ ဓမ္မံ ဟဒယံ မနဉ္စ၊ သောကာ မဟန္တာပိ န တာပယန္တိ။

၉၅။

‘‘သောဟံ ဒဿဉ္စ ဘောက္ခဉ္စ၊ ဘရိဿာမိ စ ဉာတကေ၊

သေသဉ္စ ပါလယိဿာမိ၊ ကိစ္စမေတံ ဝိဇာနတော’’တိ။ –

ဣမာဟိ ဒသဟိ ဂါထာဟိ အနိစ္စတံ ပကာသေတိ။

တတ္ထ နိပါလေတုန္တိ ရက္ခိတုံ။ လပတန္တိ လပန္တာနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘တာတ ဘရတ၊ ယံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ ဗဟုမ္ပိ ဝိလပန္တာနံ ပုရိသာနံ ဧကေနာပိ မာ ဥစ္ဆိဇ္ဇီတိ န သက္ကာ ရက္ခိတုံ၊ သော ဒါနိ မာဒိသော အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ တထတော ဇာနန္တော ဝိညူ မေဓာဝီ ပဏ္ဍိတော မရဏပရိယောသာနဇီဝိတေသု သတ္တေသု ကိဿ အတ္တာနမုပတာပယေ၊ ကိံကာရဏာ အနုပကာရေန သောကဒုက္ခေန အတ္တာနံ သန္တာပေယျာ’’တိ။

ဒဟရာ စာတိ ဂါထာ ‘‘မစ္စု နာမေသ တာတ ဘရတ၊ နေဝ သုဝဏ္ဏရူပကသဒိသာနံ ဒဟရာနံ ခတ္တိယကုမာရကာဒီနံ၊ န ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာနံ မဟာယောဓာနံ၊ န ဗာလာနံ ပုထုဇ္ဇနသတ္တာနံ၊ န ဗုဒ္ဓါဒီနံ ပဏ္ဍိတာနံ၊ န စက္ကဝတ္တိအာဒီနံ ဣဿရာနံ၊ န နိဒ္ဓနာနံ ဒလိဒ္ဒါဒီနံ လဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗေပိမေ သတ္တာ မစ္စုပရာယဏာ မရဏမုခေ သံဘဂ္ဂဝိဘဂ္ဂါ ဘဝန္တိယေဝါ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ။

နိစ္စံ ပတနတောတိ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဟိ တာတ ဘရတ၊ ပက္ကာနံ ဖလာနံ ပက္ကကာလတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဣဒါနိ ဝဏ္ဋာ ဆိဇ္ဇိတွာ ပတိဿန္တိ၊ ဣဒါနိ ပတိဿန္တီ’’တိ ပတနတော ဘယံ နိစ္စံ ဓုဝံ ဧကံသိကမေဝ ဘဝတိ၊ ဧဝံ အာသင်္ကနီယတော ဧဝံ ဇာတာနံ မစ္စာနမ္ပိ ဧကံသိကံယေဝ မရဏတော ဘယံ၊ နတ္ထိ သော ခဏော ဝါ လယော ဝါ ယတ္ထ တေသံ မရဏံ န အာသင်္ကိတဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ။

သာယန္တိ ဝိကာလေ။ ဣမိနာ ရတ္တိဘာဂေ စ ဒိဋ္ဌာနံ ဒိဝသဘာဂေ အဒဿနံ၊ ဒိဝသဘာဂေ စ ဒိဋ္ဌာနံ ရတ္တိဘာဂေ အဒဿနံ ဒီပေတိ။ ကိဉ္စိဒတ္ထန္တိ ‘‘ပိတာ မေ၊ ပုတ္တော မေ’’တိအာဒီဟိ ပရိဒေဝမာနောဝ ပေါသော သမ္မူဠှော အတ္တာနံ ဟိံသန္တော ကိလမေန္တော အပ္ပမတ္တကမ္ပိ အတ္ထံ အာဟရေယျ။ ကယိရာ တံ ဝိစက္ခဏောတိ အထ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော ဧဝံ ပရိဒေဝံ ကရေယျ၊ ယသ္မာ ပန ပရိဒေဝန္တော မတံ ဝါ အာနေတုံ အညံ ဝါ တဿ ဝဍ္ဎိံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ တသ္မာ နိရတ္ထကတ္တာ ပရိဒေဝိတဿ ပဏ္ဍိတာ န ပရိဒေဝန္တိ။

အတ္တာနမတ္တနောတိ အတ္တနော အတ္တဘာဝံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခေန ဟိံသန္တော။ န တေနာတိ တေန ပရိဒေဝေန ပရလောကံ ဂတာ သတ္တာ န ပါလေန္တိ န ယာပေန္တိ။ နိရတ္ထာတိ တသ္မာ တေသံ မတသတ္တာနံ အယံ ပရိဒေဝနာ နိရတ္ထကာ။ သရဏန္တိ နိဝါသဂေဟံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော အတ္တနော ဝသနာဂါရေ အာဒိတ္တေ မုဟုတ္တမ္ပိ ဝေါသာနံ အနာပဇ္ဇိတွာ ဃဋသတေန ဃဋသဟဿေန ဝါရိနာ နိဗ္ဗာပယတေဝ၊ ဧဝံ ဓီရော ဥပ္ပတိတံ သောကံ ခိပ္ပမေဝ နိဗ္ဗာပယေ။ တူလံ ဝိယ စ ဝါတော ယထာ သဏ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဓံသယေ ဝိဒ္ဓံသေယျာတိ အတ္ထော။

မစ္စော ဧကောဝ အစ္စေတီတိ ဧတ္ထ တာတ ဘရတ၊ ဣမေ သတ္တာ ကမ္မဿကာ နာမ၊ တထာ ဟိ ဣတော ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တော သတ္တော ဧကောဝ အစ္စေတိ အတိက္ကမတိ၊ ခတ္တိယာဒိကုလေ ဇာယမာနောပိ ဧကောဝ ဂန္တွာ ဇာယတိ။ တတ္ထ တတ္ထ ပန ဉာတိမိတ္တသံယောဂေန ‘‘အယံ မေ ပိတာ၊ အယံ မေ မာတာ၊ အယံ မေ မိတ္တော’’တိ သံယောဂပရမာတွေဝ သမ္ဘောဂါ သဗ္ဗပါဏီနံ၊ ပရမတ္ထေန ပန တီသုပိ ဘဝေသု ကမ္မဿကာဝေတေ သတ္တာတိ အတ္ထော။

တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧတေသံ သတ္တာနံ ဉာတိမိတ္တသံယောဂံ ဉာတိမိတ္တပရိဘောဂမတ္တံ ဌပေတွာ ဣတော ပရံ အညံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ။ သမ္ပဿတောတိ ဣမဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ နာနာဘာဝဝိနာဘာဝမေဝ သမ္မာ ပဿတော။ အညာယ ဓမ္မန္တိ အဋ္ဌဝိဓလောကဓမ္မံ ဇာနိတွာ။ ဟဒယံ မနဉ္စာတိ ဣဒံ ဥဘယမ္ပိ စိတ္တဿေဝ နာမံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ –

‘‘လာဘော အလာဘော ယသော အယသော စ၊ နိန္ဒာ ပသံသာ စ သုခဉ္စ ဒုက္ခံ၊

ဧတေ အနိစ္စာ မနုဇေသု ဓမ္မာ၊ မာ သောစ ကိံ သောစသိ ပေါဋ္ဌပါဒါ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၁၁၄) –

ဣမေသံ အဋ္ဌန္နံ လောကဓမ္မာနံ ယေန ကေနစိ စိတ္တံ ပရိယာဒီယတိ၊ တဿ စ အနိစ္စတံ ဉတွာ ဌိတဿ ဓီရဿ ပိတုပုတ္တမရဏာဒိဝတ္ထုကာ မဟန္တာပိ သောကာ ဟဒယံ န တာပယန္တီတိ။ ဧတံ ဝါ အဋ္ဌဝိဓံ လောကဓမ္မံ ဉတွာ ဌိတဿ ဟဒယဝတ္ထုဉ္စ မနဉ္စ မဟန္တာပိ သောကာ န တာပယန္တီတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သောဟံ ဒဿဉ္စ ဘောက္ခဉ္စာတိ ဂါထာယ – တာတ ဘရတ၊ အန္ဓဗာလာနံ သတ္တာနံ ဝိယ မမ ရောဒနပရိဒေဝနံ နာမ န အနုစ္ဆဝိကံ၊ အဟံ ပန ပိတု အစ္စယေန တဿ ဌာနေ ဌတွာ ကပဏာဒီနံ ဒါနာရဟာနံ ဒါနံ၊ ဌာနန္တရာရဟာနံ ဌာနန္တရံ၊ ယသာရဟာနံ ယသံ ဒဿာမိ၊ ပိတရာ မေ ပရိဘုတ္တနယေန ဣဿရိယံ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမိ၊ ဉာတကေ စ ပေါသေဿာမိ၊ အဝသေသဉ္စ အန္တောပရိဇနာဒိကံ ဇနံ ပါလေဿာမိ၊ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ ကရိဿာမီတိ ဧဝဉှိ ဇာနတော ပဏ္ဍိတပုရိသဿ အနုရူပံ ကိစ္စန္တိ အတ္ထော။

ပရိသာ ဣမံ ရာမပဏ္ဍိတဿ အနိစ္စတာပကာသနံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ နိဿောကာ အဟေသုံ။ တတော ဘရတကုမာရော ရာမပဏ္ဍိတံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ သမ္ပဋိစ္ဆထာ’’တိ အာဟ။ တာတ လက္ခဏဉ္စ၊ သီတာဒေဝိဉ္စ ဂဟေတွာ ဂန္တွာ ရဇ္ဇံ အနုသာသထာတိ။ တုမှေ ပန၊ ဒေဝါတိ။ တာတ၊ မမ ပိတာ ‘‘ဒွါဒသဝဿစ္စယေန အာဂန္တွာ ရဇ္ဇံ ကာရေယျာသီ’’တိ မံ အဝေါစ၊ အဟံ ဣဒါနေဝ ဂစ္ဆန္တော တဿ ဝစနကရော နာမ န ဟောမိ၊ အညာနိပိ တီဏိ ဝဿာနိ အတိက္ကမိတွာ အာဂမိဿာမီတိ။ ‘‘ဧတ္တကံ ကာလံ ကော ရဇ္ဇံ ကာရေဿတီ’’တိ? ‘‘တုမှေ ကာရေထာ’’တိ။ ‘‘န မယံ ကာရေဿာမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ယာဝ မမာဂမနာ ဣမာ ပါဒုကာ ကာရေဿန္တီ’’တိ အတ္တနော တိဏပါဒုကာ ဩမုဉ္စိတွာ အဒါသိ။ တေ တယောပိ ဇနာ ပါဒုကာ ဂဟေတွာ ရာမပဏ္ဍိတံ ဝန္ဒိတွာ မဟာဇနပရိဝုတာ ဗာရာဏသိံ အဂမံသု။ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ ပါဒုကာ ရဇ္ဇံ ကာရေသုံ။ အမစ္စာ တိဏပါဒုကာ ရာဇပလ္လင်္ကေ ဌပေတွာ အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနန္တိ။ သစေ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆိတော ဟောတိ၊ ပါဒုကာ အညမညံ ပဋိဟညန္တိ။ တာယ သညာယ ပုန ဝိနိစ္ဆိနန္တိ။ သမ္မာ ဝိနိစ္ဆိတကာလေ ပါဒုကာ နိဿဒ္ဒါ သန္နိသီဒန္တိ။ ရာမပဏ္ဍိတော တိဏ္ဏံ သံဝစ္ဆရာနံ အစ္စယေန အရညာ နိက္ခမိတွာ ဗာရာဏသိနဂရံ ပတွာ ဥယျာနံ ပါဝိသိ။ တဿ အာဂမနဘာဝံ ဉတွာ ကုမာရာ အမစ္စဂဏပရိဝုတာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ သီတံ အဂ္ဂမဟေသိံ ကတွာ ဥဘိန္နမ္ပိ အဘိသေကံ အကံသု။ ဧဝံ အဘိသေကပ္ပတ္တော မဟာသတ္တော အလင်္ကတရထေ ဌတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန နဂရံ ပဝိသိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စန္ဒကပါသာဒဝရဿ မဟာတလံ အဘိရုဟိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သောဠသ ဝဿသဟဿာနိ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ အာယုပရိယောသာနေ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။

၉၆။

‘‘ဒသ ဝဿသဟဿာနိ၊ သဋ္ဌိ ဝဿသတာနိ စ၊

ကမ္ဗုဂီဝေါ မဟာဗာဟု၊ ရာမော ရဇ္ဇမကာရယီ’’တိ။ –

အယံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ တမတ္ထံ ဒီပေတိ။

တတ္ထ ကမ္ဗုဂီဝေါတိ သုဝဏ္ဏာဠိင်္ဂသဒိသဂီဝေါ။ သုဝဏ္ဏဉှိ ကမ္ဗူတိ ဝုစ္စတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကုဋုမ္ဗိကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ဒသရထမဟာရာဇာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ အဟောသိ၊ မာတာ မဟာမာယာဒေဝီ၊ သီတာ ရာဟုလမာတာ၊ ဘရတော အာနန္ဒော၊ လက္ခဏော သာရိပုတ္တော၊ ပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ရာမပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ဒသရထဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၄၆၂] ၈။ သံဝရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဇာနန္တော နော မဟာရာဇာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဩဿဋ္ဌဝီရိယံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ သာဝတ္ထိဝါသီ ကုလပုတ္တော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တံ ပူရေန္တော ဥဘယာနိ ပါတိမောက္ခာနိ ပဂုဏာနိ ကတွာ ပရိပုဏ္ဏပဉ္စဝဿော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ‘‘အရညေ ဝသိဿာမီ’’တိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ အာပုစ္ဆိတွာ ကောသလရဋ္ဌေ ဧကံ ပစ္စန္တဂါမံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဣရိယာပထေ ပသန္နမနုဿေဟိ ပဏ္ဏသာလံ ကတွာ ဥပဋ္ဌိယမာနော ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ယုဉ္ဇန္တော ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော အစ္စာရဒ္ဓေန ဝီရိယေန တေမာသံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဘာဝေတွာ ဩဘာသမတ္တမ္ပိ ဥပ္ပာဒေတုံ အသက္ကောန္တော စိန္တေသိ ‘‘အဒ္ဓါ အဟံ သတ္ထာရာ ဒေသိတေသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု ပဒပရမော၊ ကိံ မေ အရညဝါသေန၊ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ တထာဂတဿ ရူပသိရိံ ပဿန္တော မဓုရဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော ဝီတိနာမေဿာမီ’’တိ။ သော ဝီရိယံ ဩဿဇိတွာ တတော နိက္ခန္တော အနုပုဗ္ဗေန ဇေတဝနံ ဂန္တွာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ စေဝ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တေဟိ စ အာဂမနကာရဏံ ပုဋ္ဌော တမတ္ထံ ကထေတွာ တေဟိ ‘‘ကသ္မာ ဧဝမကာသီ’’တိ ဂရဟိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ နေတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္ဆမာနံ ဘိက္ခုံ အာနယိတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ဝီရိယံ ဩဿဇိတွာ အာဂတော’’တိ အာရောစိတေ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကသ္မာ ဘိက္ခု ဝီရိယံ ဩဿဇိ၊ ဣမသ္မိဉှိ သာသနေ နိဗ္ဗီရိယဿ ကုသီတပုဂ္ဂလဿ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ နာမ နတ္ထိ၊ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ဣမံ ဓမ္မံ အာရာဓေန္တိ၊ တွံ ခေါ ပန ပုဗ္ဗေ ဝီရိယဝါ ဩဝါဒက္ခမော၊ တေနေဝ ကာရဏေန ဗာရာဏသိရညော ပုတ္တသတဿ သဗ္ဗကနိဋ္ဌော ဟုတွာပိ ပဏ္ဍိတာနံ ဩဝါဒေ ဌတွာ သေတစ္ဆတ္တံ ပတ္တောသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ သံဝရကုမာရော နာမ ပုတ္တသတဿ သဗ္ဗကနိဋ္ဌော အဟောသိ။ ရာဇာ ဧကေကံ ပုတ္တံ ‘‘သိက္ခိတဗ္ဗယုတ္တကံ သိက္ခာပေထာ’’တိ ဧကေကဿ အမစ္စဿ အဒါသိ။ သံဝရကုမာရဿ အာစရိယော အမစ္စော ဗောဓိသတ္တော အဟောသိ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ရာဇပုတ္တဿ ပိတုဋ္ဌာနေ ဌိတော။ အမစ္စာ သိက္ခိတသိပ္ပေ ရာဇပုတ္တေ ရညော ဒဿေသုံ။ ရာဇာ တေသံ ဇနပဒံ ဒတွာ ဥယျောဇေသိ။ သံဝရကုမာရော သဗ္ဗသိပ္ပဿ နိပ္ဖတ္တိံ ပတွာ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ ‘‘တာတ၊ သစေ မံ ပိတာ ဇနပဒံ ပေသေတိ၊ ကိံ ကရောမီ’’တိ? ‘‘တာတ၊ တွံ ဇနပဒေ ဒီယမာနေ တံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘ဒေဝ အဟံ သဗ္ဗကနိဋ္ဌော၊ မယိပိ ဂတေ တုမှာကံ ပါဒမူလံ တုစ္ဆံ ဘဝိဿတိ၊ အဟံ တုမှာကံ ပါဒမူလေယေဝ ဝသိဿာမီ’တိ ဝဒေယျာသီ’’တိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ သံဝရကုမာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ တာတ၊ သိပ္ပံ တေ နိဋ္ဌိတ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တုယှမ္ပိ ဇနပဒံ ဒေမီ’’တိ။ ‘‘ဒေဝ တုမှာကံ ပါဒမူလံ တုစ္ဆံ ဘဝိဿတိ၊ ပါဒမူလေယေဝ ဝသိဿာမီ’’တိ။ ရာဇာ တုဿိတွာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ရညော ပါဒမူလေယေဝ ဟုတွာ ပုနပိ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ ‘‘တာတ အညံ ကိံ ကရောမီ’’တိ? ‘‘တာတ ရာဇာနံ ဧကံ ပုရာဏုယျာနံ ယာစာဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ဥယျာနံ ယာစိတွာ တတ္ထ ဇာတကေဟိ ပုပ္ဖဖလေဟိ နဂရေ ဣဿရဇနံ သင်္ဂဏှိတွာ ပုန ‘‘ကိံ ကရောမီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တာတ၊ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ အန္တောနဂရေ ဘတ္တဝေတနံ တွမေဝ ဒေဟီ’’တိ။ သော တထာ ကတွာ အန္တောနဂရေ ကဿစိ ကိဉ္စိ အဟာပေတွာ ဘတ္တဝေတနံ ဒတွာ ပုန ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိတွာ ရာဇာနံ ဝိညာပေတွာ အန္တောနိဝေသနေ ဒါသပေါရိသာနမ္ပိ ဟတ္ထီနမ္ပိ အဿာနမ္ပိ ဗလကာယဿပိ ဝတ္တံ အပရိဟာပေတွာ အဒါသိ၊ တိရောဇနပဒေဟိ အာဂတာနံ ဒူတာဒီနံ နိဝါသဋ္ဌာနာဒီနိ ဝါဏိဇာနံ သုင်္ကန္တိ သဗ္ဗကရဏီယာနိ အတ္တနာဝ အကာသိ။ ဧဝံ သော မဟာသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သဗ္ဗံ အန္တောဇနဉ္စ ဗဟိဇနဉ္စ နာဂရေ စ ရဋ္ဌဝါသိနော စ အာဂန္တုကေ စ အာယဝတ္တနေ စ တေန တေန သင်္ဂဟဝတ္ထုနာ အာဗန္ဓိတွာ သင်္ဂဏှိ၊ သဗ္ဗေသံ ပိယော အဟောသိ မနာပေါ။

အပရဘာဂေ ရာဇာနံ မရဏမဉ္စေ နိပန္နံ အမစ္စာ ပုစ္ဆိံသု ‘‘ဒေဝ၊ တုမှာကံ အစ္စယေန သေတစ္ဆတ္တံ ကဿ ဒေမာ’’တိ? ‘‘တာတ၊ မမ ပုတ္တာ သဗ္ဗေပိ သေတစ္ဆတ္တဿ သာမိနောဝ။ ယော ပန တုမှာကံ မနံ ဂဏှာတိ၊ တဿေဝ သေတစ္ဆတ္ထံ ဒဒေယျာထာ’’တိ။ တေ တသ္မိံ ကာလကတေ တဿ သရီရပရိဟာရံ ကတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သန္နိပတိတွာ ‘‘ရညာ ‘ယော တုမှာကံ မနံ ဂဏှာတိ၊ တဿ သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပေယျာထာ’တိ ဝုတ္တံ၊ အမှာကဉ္စ အယံ သံဝရကုမာရော မနံ ဂဏှာတီ’’တိ ဉာတကေဟိ ပရိဝါရိတာ တဿ ကဉ္စနမာလံ သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပယိံသု။ သံဝရမဟာရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ဣတရေ ဧကူနသတကုမာရာ ‘‘ပိတာ ကိရ နော ကာလကတော၊ သံဝရကုမာရဿ ကိရ သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပေသုံ၊ သော သဗ္ဗကနိဋ္ဌော၊ တဿ ဆတ္တံ န ပါပုဏာတိ၊ သဗ္ဗဇေဋ္ဌကဿ ဆတ္တံ ဥဿာပေဿာမာ’’တိ ဧကတော အာဂန္တွာ ‘‘ဆတ္တံ ဝါ နော ဒေတု၊ ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ သံဝရမဟာရာဇဿ ပဏ္ဏံ ပေသေတွာ နဂရံ ဥပရုန္ဓိံသု။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရောမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ မဟာရာဇ၊ တဝ ဘာတိကေဟိ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ တွံ ပိတု သန္တကံ ဓနံ သတကောဋ္ဌာသေ ကာရေတွာ ဧကူနသတံ ဘာတိကာနံ ပေသေတွာ ‘‘ဣမံ တုမှာကံ ကောဋ္ဌာသံ ပိတု သန္တကံ ဂဏှထ၊ နာဟံ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈာမီ’’တိ သာသနံ ပဟိဏာဟီတိ။ သော တထာ အကာသိ။ အထဿ သဗ္ဗဇေဋ္ဌဘာတိကော ဥပေါသထကုမာရော နာမ သေသေ အာမန္တေတွာ ‘‘တာတာ၊ ရာဇာနံ နာမ အဘိဘဝိတုံ သမတ္ထာ နာမ နတ္ထိ၊ အယဉ္စ နော ကနိဋ္ဌဘာတိကော ပဋိသတ္တုပိ ဟုတွာ န တိဋ္ဌတိ၊ အမှာကံ ပိတု သန္တကံ ဓနံ ပေသေတွာ ‘နာဟံ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈာမီ’တိ ပေသေသိ၊ န ခေါ ပန မယံ သဗ္ဗေပိ ဧကက္ခဏေ ဆတ္တံ ဥဿာပေဿာမ၊ ဧကဿေဝ ဆတ္တံ ဥဿာပေဿာမ၊ အယမေဝ ရာဇာ ဟောတု၊ ဧထ တံ ပဿိတွာ ရာဇကုဋုမ္ဗံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အမှာကံ ဇနပဒမေဝ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ အထ တေ သဗ္ဗေပိ ကုမာရာ နဂရဒွါရံ ဝိဝရာပေတွာ ပဋိသတ္တုနော အဟုတွာ နဂရံ ပဝိသိံသု။

ရာဇာပိ တေသံ အမစ္စေဟိ ပဏ္ဏာကာရံ ဂါဟာပေတွာ ပဋိမဂ္ဂံ ပေသေတိ။ ကုမာရာ နာတိမဟန္တေန ပရိဝါရေန ပတ္တိကာဝ အာဂန္တွာ ရာဇနိဝေသနံ အဘိရုဟိတွာ သံဝရမဟာရာဇဿ နိပစ္စကာရံ ဒဿေတွာ နီစာသနေ နိသီဒိံသု။ သံဝရမဟာရာဇာ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ သီဟာသနေ နိသီဒိ၊ မဟန္တော ယသော မဟန္တံ သိရိသောဘဂ္ဂံ အဟောသိ၊ ဩလောကိတောလောကိတဋ္ဌာနံ ကမ္ပိ။ ဥပေါသထကုမာရော သံဝရမဟာရာဇဿ သိရိဝိဘဝံ ဩလောကေတွာ ‘‘အမှာကံ ပိတာ အတ္တနော အစ္စယေန သံဝရကုမာရဿ ရာဇဘာဝံ ဉတွာ မညေ အမှာကံ ဇနပဒေ ဒတွာ ဣမဿ န အဒါသီ’’တိ စိန္တေတွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၉၇။

‘‘ဇာနန္တော နော မဟာရာဇ၊ တဝ သီလံ ဇနာဓိပေါ၊

ဣမေ ကုမာရေ ပူဇေန္တော၊ န တံ ကေနစိ မညထ။

၉၈။

‘‘တိဋ္ဌန္တေ နော မဟာရာဇေ၊ အဒု ဒေဝေ ဒိဝင်္ဂတေ၊

ဉာတီ တံ သမနုညိံသု၊ သမ္ပဿံ အတ္ထမတ္တနော။

၉၉။

‘‘ကေန သံဝရ ဝတ္တေန၊ သဉ္ဇာတေ အဘိတိဋ္ဌသိ၊

ကေန တံ နာတိဝတ္တန္တိ၊ ဉာတိသင်္ဃာ သမာဂတာ’’တိ။

တတ္ထ ဇာနန္တော နောတိ ဇာနန္တော နု။ ဇနာဓိပေါတိ အမှာကံ ပိတာ နရိန္ဒော။ ဣမေတိ ဣမေ ဧကူနသတေ ကုမာရေ။ ပါဠိပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘အညေ ကုမာရေ’’တိ လိခိတံ။ ပူဇေန္တောတိ တေန တေန ဇနပဒေန မာနေန္တော။ န တံ ကေနစီတိ ခုဒ္ဒကေနာပိ ကေနစိ ဇနပဒေန တံ ပူဇေတဗ္ဗံ န မညိတ္ထ၊ ‘‘အယံ မမ အစ္စယေန ရာဇာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ မညေ အတ္တနော ပါဒမူလေယေဝ ဝါသေသီတိ။ တိဋ္ဌန္တေ နောတိ တိဋ္ဌန္တေ နု၊ ဓရမာနေယေဝ နူတိ ပုစ္ဆတိ၊ အဒု ဒေဝေတိ ဥဒါဟု အမှာကံ ပိတရိ ဒိဝင်္ဂတေ အတ္တနော အတ္ထံ ဝုဍ္ဎိံ ပဿန္တာ သဒ္ဓိံ ရာဇကာရကေဟိ နေဂမဇာနပဒေဟိ ဉာတယော တံ ‘‘ရာဇာ ဟောဟီ’’တိ သမနုညိံသု။ ဝတ္တေနာတိ သီလာစာရေန။ သဉ္ဇာတေ အဘိတိဋ္ဌသီတိ သမာနဇာတိကေ ဧကူနသတဘာတရော အဘိဘဝိတွာ တိဋ္ဌသိ။ နာတိဝတ္တန္တီတိ န အဘိဘဝန္တိ။

တံ သုတွာ သံဝရမဟာရာဇာ အတ္တနော ဂုဏံ ကထေန္တော ဆ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၀၀။

‘‘န ရာဇပုတ္တ ဥသူယာမိ၊ သမဏာနံ မဟေသိနံ၊

သက္ကစ္စံ တေ နမဿာမိ၊ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ တာဒိနံ။

၁၀၁။

‘‘တေ မံ ဓမ္မဂုဏေ ယုတ္တံ၊ သုဿူသမနုသူယကံ၊

သမဏာ မနုသာသန္တိ၊ ဣသီ ဓမ္မဂုဏေ ရတာ။

၁၀၂။

‘‘တေသာဟံ ဝစနံ သုတွာ၊ သမဏာနံ မဟေသိနံ၊

န ကိဉ္စိ အတိမညာမိ၊ ဓမ္မေ မေ နိရတော မနော။

၁၀၃။

‘‘ဟတ္ထာရောဟာ အနီကဋ္ဌာ၊ ရထိကာ ပတ္တိကာရကာ၊

တေသံ နပ္ပဋိဗန္ဓာမိ၊ နိဝိဋ္ဌံ ဘတ္တဝေတနံ။

၁၀၄။

‘‘မဟာမတ္တာ စ မေ အတ္ထိ၊ မန္တိနော ပရိစာရကာ၊

ဗာရာဏသိံ ဝေါဟရန္တိ၊ ဗဟုမံသသုရောဒနံ။

၁၀၅။

‘‘အထောပိ ဝါဏိဇာ ဖီတာ၊ နာနာရဋ္ဌေဟိ အာဂတာ၊

တေသု မေ ဝိဟိတာ ရက္ခာ၊ ဧဝံ ဇာနာဟုပေါသထာ’’တိ။

တတ္ထ န ရာဇပုတ္တာတိ အဟံ ရာဇပုတ္တ၊ ကဉ္စိ သတ္တံ ‘‘အယံ သမ္ပတ္တိ ဣမဿ မာ ဟောတူ’’တိ န ဥသူယာမိ။ တာဒိနန္တိ တာဒိလက္ခဏယုတ္တာနံ သမိတပါပတာယ သမဏာနံ မဟန္တာနံ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဂုဏာနံ ဧသိတတာယ မဟေသီနံ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာနံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ပါဒေ ဝန္ဒာမိ၊ ဒါနံ ဒဒန္တော ဓမ္မိကဉ္စ နေသံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ ပစ္စုပဋ္ဌပေန္တော သက္ကစ္စံ တေ နမဿာမိ၊ မနေန သမ္ပိယာယန္တော စ ပူဇေမီတိ အတ္ထော။ တေ မန္တိ တေ သမဏာ မံ ‘‘အယံ ဓမ္မကောဋ္ဌာသေ ယုတ္တပယုတ္တော သုဿူသံ အနုသူယကော’’တိ တထတော ဉတွာ မံ ဓမ္မဂုဏေ ယုတ္တံ သုဿူသံ အနုသူယကံ အနုသာသန္တိ၊ ‘‘ဣဒံ ကရ၊ ဣဒံ မာ ကရီ’’တိ ဩဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ တေသာဟန္တိ တေသံ အဟံ။ ဟတ္ထာရောဟာတိ ဟတ္ထိံ အာရုယှ ယုဇ္ဈနကာ ယောဓာ။ အနီကဋ္ဌာတိ ဟတ္ထာနီကာဒီသု ဌိတာ။ ရထိကာတိ ရထယောဓာ။ ပတ္တိကာရကာတိ ပတ္တိနောဝ။ နိဝိဋ္ဌန္တိ ယံ တေဟိ သဇ္ဇိတံ ဘတ္တဉ္စ ဝေတနဉ္စ၊ အဟံ တံ နပ္ပဋိဗန္ဓာမိ၊ အပရိဟာပေတွာ ဒဒါမီတိ အတ္ထော။

မဟာမတ္တာတိ ဘာတိက၊ မယှံ မဟာပညာ မန္တေသု ကုသလာ မဟာအမစ္စာ စေဝ အဝသေသမန္တိနော စ ပရိစာရကာ အတ္ထိ။ ဣမိနာ ဣမံ ဒဿေတိ ‘‘တုမှေ မန္တသမ္ပန္နေ ပဏ္ဍိတေ အာစရိယေ န လဘိတ္ထ၊ အမှာကံ ပန အာစရိယာ ပဏ္ဍိတာ ဥပါယကုသလာ၊ တေ နော သေတစ္ဆတ္တေန ယောဇေသု’’န္တိ။ ဗာရာဏသိန္တိ ဘာတိက၊ မမ ဆတ္တံ ဥဿာပိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ‘‘အမှာကံ ရာဇာ ဓမ္မိကော အနွဒ္ဓမာသံ ဒေဝေါ ဝဿတိ၊ တေန သဿာနိ သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဗာရာဏသိယံ ဗဟုံ ခါဒိတဗ္ဗယုတ္တကံ မစ္ဆမံသံ ပါယိတဗ္ဗယုတ္တကံ သုရောဒကဉ္စ ဇာတ’’န္တိ ဧဝံ ရဋ္ဌဝါသိနော ဗဟုမံသသုရောဒကံ ကတွာ ဗာရာဏသိံ ဝေါဟရန္တိ။ ဖီတာတိ ဟတ္ထိရတနအဿရတနမုတ္တရတနာဒီနိ အာဟရိတွာ နိရုပဒ္ဒဝါ ဝေါဟာရံ ကရောန္တာ ဖီတာ သမိဒ္ဓါ။ ဧဝံ ဇာနာဟီတိ ဘာတိက ဥပေါသထ အဟံ ဣမေဟိ ဧတ္တကေဟိ ကာရဏေဟိ သဗ္ဗကနိဋ္ဌောပိ ဟုတွာ မမ ဘာတိကေ အဘိဘဝိတွာ သေတစ္ဆတ္တံ ပတ္တော၊ ဧဝံ ဇာနာဟီတိ။

အထဿ ဂုဏံ သုတွာ ဥပေါသထကုမာရော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၀၆။

‘‘ဓမ္မေန ကိရ ဉာတီနံ၊ ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ သံဝရ၊

မေဓာဝီ ပဏ္ဍိတော စာသိ၊ အထောပိ ဉာတိနံ ဟိတော။

၁၀၇။

‘‘တံ တံ ဉာတိပရိဗျူဠှံ၊ နာနာရတနမောစိတံ၊

အမိတ္တာ နပ္ပသဟန္တိ၊ ဣန္ဒံဝ အသုရာဓိပေါ’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မေန ကိရ ဉာတီနန္တိ တာတ သံဝရ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မေန ကိရ တွံ ဧကူနသတာနံ ဉာတီနံ အတ္တနော ဇေဋ္ဌဘာတိကာနံ အာနုဘာဝံ အဘိဘဝသိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ တွမေဝ ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ၊ တွမေဝ မေဓာဝီ စေဝ ပဏ္ဍိတော စ ဉာတီနဉ္စ ဟိတောတိ အတ္ထော။ တံ တန္တိ ဧဝံ ဝိဝိဓဂုဏသမ္ပန္နံ တံ။ ဉာတိပရိဗျူဠှန္တိ အမှေဟိ ဧကူနသတေဟိ ဉာတကေဟိ ပရိဝါရိတံ။ နာနာရတနမောစိတန္တိ နာနာရတနေဟိ ဩစိတံ သဉ္စိတံ ဗဟုရတနသဉ္စယံ။ အသုရာဓိပေါတိ ယထာ တာဝတိံသေဟိ ပရိဝါရိတံ ဣန္ဒံ အသုရရာဇာ နပ္ပသဟတိ၊ ဧဝံ အမှေဟိ အာရက္ခံ ကရောန္တေဟိ ပရိဝါရိတံ တံ တိယောဇနသတိကေ ကာသိရဋ္ဌေ ဒွါဒသယောဇနိကာယ ဗာရာဏသိယာ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တံ အမိတ္တာ နပ္ပသဟန္တီတိ ဒီပေတိ။

သံဝရမဟာရာဇာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဘာတိကာနံ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။ တေ တဿ သန္တိကေ မာသဍ္ဎမာသံ ဝသိတွာ ‘‘မဟာရာဇ ဇနပဒေသု စောရေသု ဥဋ္ဌဟန္တေသု မယံ ဇာနိဿာမ၊ တွံ ရဇ္ဇသုခံ အနုဘဝါ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဇနပဒံ ဂတာ။ ရာဇာပိ ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဒေဝနဂရံ ပူရေန္တော အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဘိက္ခု ဧဝံ တွံ ပုဗ္ဗေ ဩဝါဒက္ခမော၊ ဣဒါနိ ကသ္မာ ဝီရိယံ န အကာသီ’’တိ ဝတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

တဒါ သံဝရမဟာရာဇာ အယံ ဘိက္ခု အဟောသိ၊ ဥပေါသထကုမာရော သာရိပုတ္တော၊ သေသဘာတိကာ ထေရာနုထေရာ၊ ပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဩဝါဒဒါယကော အမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သံဝရဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၄၆၃] ၉။ သုပ္ပာရကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥမ္မုဇ္ဇန္တိ နိမုဇ္ဇန္တီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပညာပါရမိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉှိ သာယနှသမယေ တထာဂတဿ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ နိက္ခမနံ အာဂမယမာနာ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ နိသီဒိတွာ ‘‘အာဝုသော၊ အဟော သတ္ထာ မဟာပညော ပုထုပညော ဟာသပညော ဇဝနပညော တိက္ခပညော နိဗ္ဗေဓိကပညော တတြ တတြ ဥပါယပညာယ သမန္နာဂတော ဝိပုလာယ ပထဝီသမာယ၊ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ ဂမ္ဘီရာယ၊ အာကာသော ဝိယ ဝိတ္ထိဏ္ဏာယ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပသ္မိဉှိ ဥဋ္ဌိတပဉှော ဒသဗလံ အတိက္ကမိတွာ ဂန္တုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ ယထာ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဋ္ဌိတဦမိယော ဝေလံ နာတိက္ကမန္တိ၊ ဝေလံ ပတွာဝ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ န ကောစိ ပဉှော ဒသဗလံ အတိက္ကမတိ၊ သတ္ထု ပါဒမူလံ ပတွာ ဘိဇ္ဇတေဝါ’’တိ ဒသဗလဿ မဟာပညာပါရမိံ ဝဏ္ဏေသုံ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဣဒါနေဝ ပညဝါ၊ ပုဗ္ဗေပိ အပရိပက္ကေ ဉာဏေ ပညဝါဝ၊ အန္ဓော ဟုတွာပိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကသညာယ ‘ဣမသ္မိံ ဣမသ္မိံ သမုဒ္ဒေ ဣဒံ နာမ ဣဒံ နာမ ရတန’န္တိ အညာသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကုရုရဋ္ဌေ ကုရုရာဇာ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ ကုရုကစ္ဆံ နာမ ပဋ္ဋနဂါမော အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ကုရုကစ္ဆေ နိယာမကဇေဋ္ဌကဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ ပါသာဒိကော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော၊ ‘‘သုပ္ပာရကကုမာရော’’တိဿ နာမံ ကရိံသု။ သော မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဝဍ္ဎန္တော သောဠသဝဿကာလေယေဝ နိယာမကသိပ္ပေ နိပ္ဖတ္တိံ ပတွာ အပရဘာဂေ ပိတု အစ္စယေန နိယာမကဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ နိယာမကကမ္မံ အကာသိ၊ ပဏ္ဍိတော ဉာဏသမ္ပန္နော အဟောသိ။ တေန အာရုဠှနာဝါယ ဗျာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ တဿ အပရဘာဂေ လောဏဇလပဟဋာနိ ဒွေပိ စက္ခူနိ နဿိံသု။ သော တတော ပဋ္ဌာယ နိယာမကဇေဋ္ဌကော ဟုတွာပိ နိယာမကကမ္မံ အကတွာ ‘‘ရာဇာနံ နိဿာယ ဇီဝိဿာမီ’’တိ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိ။ အထ နံ ရာဇာ အဂ္ဃာပနိယကမ္မေ ဌပေသိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ရညော ဟတ္ထိရတနအဿရတနမုတ္တသာရမဏိသာရာဒီနိ အဂ္ဃာပေသိ။

အထေကဒိဝသံ ‘‘ရညော မင်္ဂလဟတ္ထီ ဘဝိဿတီ’’တိ ကာဠပါသာဏကူဋဝဏ္ဏံ ဧကံ ဝါရဏံ အာနေသုံ။ တံ ဒိသွာ ရာဇာ ‘‘ပဏ္ဍိတဿ ဒဿေထာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ တဿ သန္တိကံ နယိံသု။ သော ဟတ္ထေန တဿ သရီရံ ပရိမဇ္ဇိတွာ ‘‘နာယံ မင်္ဂလဟတ္ထီ ဘဝိတုံ အနုစ္ဆဝိကော၊ ပါဒေဟိ ဝါမနဓာတုကော ဧသ၊ ဧတဉှိ မာတာ ဝိဇာယမာနာ အင်္ကေန သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ နာသက္ခိ၊ တသ္မာ ဘူမိယံ ပတိတွာ ပစ္ဆိမပါဒေဟိ ဝါမနဓာတုကော ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဟတ္ထိံ ဂဟေတွာ အာဂတေ ပုစ္ဆိံသု။ တေ ‘‘သစ္စံ ပဏ္ဍိတော ကထေတီ’’တိ ဝဒိံသု။ တံ ကာရဏံ ရာဇာ သုတွာ တုဋ္ဌော တဿ အဋ္ဌ ကဟာပဏေ ဒါပေသိ။

ပုနေကဒိဝသံ ‘‘ရညော မင်္ဂလအဿော ဘဝိဿတီ’’တိ ဧကံ အဿံ အာနယိံသု။ တမ္ပိ ရာဇာ ပဏ္ဍိတဿ သန္တိကံ ပေသေသိ။ သော တမ္ပိ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ ‘‘အယံ မင်္ဂလအဿော ဘဝိတုံ န ယုတ္တော၊ ဧတဿ ဟိ ဇာတဒိဝသေယေဝ မာတာ မရိ၊ တသ္မာ မာတု ခီရံ အလဘန္တော န သမ္မာ ဝဍ္ဎိတော’’တိ အာဟ။ သာပိဿ ကထာ သစ္စာဝ အဟောသိ။ တမ္ပိ သုတွာ ရာဇာ တုဿိတွာ အဋ္ဌ ကဟာပဏေ ဒါပေသိ။ အထေကဒိဝသံ ‘‘ရညော မင်္ဂလရထော ဘဝိဿတီ’’တိ ရထံ အာဟရိံသု။ တမ္ပိ ရာဇာ တဿ သန္တိကံ ပေသေသိ။ သော တမ္ပိ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ ‘‘အယံ ရထော သုသိရရုက္ခေန ကတော၊ တသ္မာ ရညော နာနုစ္ဆဝိကော’’တိ အာဟ။ သာပိဿ ကထာ သစ္စာဝ အဟောသိ။ ရာဇာ တမ္ပိ သုတွာ အဋ္ဌေဝ ကဟာပဏေ ဒါပေသိ။ အထဿ မဟဂ္ဃံ ကမ္ဗလရတနံ အာဟရိံသု။ တမ္ပိ တဿေဝ ပေသေသိ။ သော တမ္ပိ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ ‘‘ဣမဿ မူသိကစ္ဆိန္နံ ဧကဋ္ဌာနံ အတ္ထီ’’တိ အာဟ။ သောဓေန္တာ တံ ဒိသွာ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ သုတွာ တုဿိတွာ အဋ္ဌေဝ ကဟာပဏေ ဒါပေသိ။

သော စိန္တေသိ ‘‘အယံ ရာဇာ ဧဝရူပါနိပိ အစ္ဆရိယာနိ ဒိသွာ အဋ္ဌေဝ ကဟာပဏေ ဒါပေသိ၊ ဣမဿ ဒါယော နှာပိတဒါယော၊ နှာပိတဇာတိကော ဘဝိဿတိ၊ ကိံ မေ ဧဝရူပေန ရာဇုပဋ္ဌာနေန၊ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂမိဿာမီ’’တိ။ သော ကုရုကစ္ဆပဋ္ဋနမေဝ ပစ္စာဂမိ။ တသ္မိံ တတ္ထ ဝသန္တေ ဝါဏိဇာ နာဝံ သဇ္ဇေတွာ ‘‘ကံ နိယာမကံ ကရိဿာမာ’’တိ မန္တေသုံ။ ‘‘သုပ္ပာရကပဏ္ဍိတေန အာရုဠှနာဝါ န ဗျာပဇ္ဇတိ၊ ဧသ ပဏ္ဍိတော ဥပါယကုသလော၊ အန္ဓော သမာနောပိ သုပ္ပာရကပဏ္ဍိတောဝ ဥတ္တမော’’တိ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘နိယာမကော နော ဟောဟီ’’တိ ဝတွာ ‘‘တာတာ၊ အဟံ အန္ဓော၊ ကထံ နိယာမကကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာမိ၊ အန္ဓာပိ တုမှေယေဝ အမှာကံ ဥတ္တမာ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ယာစိယမာနော ‘‘သာဓု တာတာ၊ တုမှေဟိ အာရောစိတသညာယ နိယာမကော ဘဝိဿာမီ’’တိ တေသံ နာဝံ အဘိရုဟိ။ တေ နာဝါယ မဟာသမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိံသု။ နာဝါ သတ္တ ဒိဝသာနိ နိရုပဒ္ဒဝါ အဂမာသိ၊ တတော အကာလဝါတံ ဥပ္ပာတိတံ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ နာဝါ စတ္တာရော မာသေ ပကတိသမုဒ္ဒပိဋ္ဌေ ဝိစရိတွာ ခုရမာလီသမုဒ္ဒံ နာမ ပတ္တာ။ တတ္ထ မစ္ဆာ မနုဿသမာနသရီရာ ခုရနာသာ ဥဒကေ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောန္တိ။ ဝါဏိဇာ တေ ဒိသွာ မဟာသတ္တံ တဿ သမုဒ္ဒဿ နာမံ ပုစ္ဆန္တာ ပဌမံ ဂါထမာဟံသု –

၁၀၈။

‘‘ဥမ္မုဇ္ဇန္တိ နိမုဇ္ဇန္တိ၊ မနုဿာ ခုရနာသိကာ၊

သုပ္ပာရကံ တံ ပုစ္ဆာမ၊ သမုဒ္ဒေါ ကတမော အယ’’န္တိ။

ဧဝံ တေဟိ ပုဋ္ဌော မဟာသတ္တော အတ္တနော နိယာမကသုတ္တေန သံသန္ဒိတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၉။

‘‘ကုရုကစ္ဆာ ပယာတာနံ၊ ဝါဏိဇာနံ ဓနေသိနံ၊

နာဝါယ ဝိပ္ပနဋ္ဌာယ၊ ခုရမာလီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ ပယာတာနန္တိ ကုရုကစ္ဆပဋ္ဋနာ နိက္ခမိတွာ ဂစ္ဆန္တာနံ။ ဓနေသိနန္တိ တုမှာကံ ဝါဏိဇာနံ ဓနံ ပရိယေသန္တာနံ။ နာဝါယ ဝိပ္ပနဋ္ဌာယာတိ တာတ တုမှာကံ ဣမာယ ဝိဒေသံ ပက္ခန္ဒနာဝါယ ကမ္မကာရကံ ပကတိသမုဒ္ဒံ အတိက္ကမိတွာ သမ္ပတ္တော အယံ သမုဒ္ဒေါ ‘‘ခုရမာလီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမေတံ ပဏ္ဍိတာ ကထေန္တီတိ။

တသ္မိံ ပန သမုဒ္ဒေ ဝဇိရံ ဥဿန္နံ ဟောတိ။ မဟာသတ္တော ‘‘သစာဟံ ‘အယံ ဝဇိရသမုဒ္ဒေါ’တိ ဧဝံ ဧတေသံ ကထေဿာမိ၊ လောဘေန ဗဟုံ ဝဇိရံ ဂဏှိတွာ နာဝံ ဩသီဒါပေဿန္တီ’’တိ တေသံ အနာစိက္ခိတွာဝ နာဝံ လဂ္ဂါပေတွာ ဥပါယေနေကံ ယောတ္တံ ဂဟေတွာ မစ္ဆဂဟဏနိယာမေန ဇာလံ ခိပါပေတွာ ဝဇိရသာရံ ဥဒ္ဓရိတွာ နာဝါယံ ပက္ခိပိတွာ အညံ အပ္ပဂ္ဃဘဏ္ဍံ ဆဍ္ဍာပေသိ။ နာဝါ တံ သမုဒ္ဒံ အတိက္ကမိတွာ ပုရတော အဂ္ဂိမာလိံ နာမ ဂတာ။ သော ပဇ္ဇလိတအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဝိယ မဇ္ဈနှိကသူရိယော ဝိယ စ ဩဘာသံ မုဉ္စန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဝါဏိဇာ –

၁၁၀။

‘‘ယထာ အဂ္ဂီဝ သူရိယောဝ၊ သမုဒ္ဒေါ ပဋိဒိဿတိ၊

သုပ္ပာရကံ တံ ပုစ္ဆာမ၊ သမုဒ္ဒေါ ကတမော အယ’’န္တိ။ – ဂါထာယ တံ ပုစ္ဆိံသု၊

မဟာသတ္တောပိ တေသံ အနန္တရဂါထာယ ကထေသိ –

၁၁၁။

‘‘ကုရုကစ္ဆာ ပယာတာနံ၊ ဝါဏိဇာနံ ဓနေသိနံ၊

နာဝါယ ဝိပ္ပနဋ္ဌာယ၊ အဂ္ဂိမာလီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တသ္မိံ ပန သမုဒ္ဒေ သုဝဏ္ဏံ ဥဿန္နံ အဟောသိ။ မဟာသတ္တော ပုရိမနယေနေဝ တတောပိ သုဝဏ္ဏံ ဂါဟာပေတွာ နာဝါယံ ပက္ခိပါပေသိ။ နာဝါ တမ္ပိ သမုဒ္ဒံ အတိက္ကမိတွာ ခီရံ ဝိယ ဒဓိံ ဝိယ စ ဩဘာသန္တံ ဒဓိမာလိံ နာမ သမုဒ္ဒံ ပါပုဏိ။ ဝါဏိဇာ –

၁၁၂။

‘‘ယထာ ဒဓီဝ ခီရံဝ၊ သမုဒ္ဒေါ ပဋိဒိဿတိ၊

သုပ္ပာရကံ တံ ပုစ္ဆာမ၊ သမုဒ္ဒေါ ကတမော အယ’’န္တိ။ –

ဂါထာယ တဿပိ နာမံ ပုစ္ဆိံသု။

မဟာသတ္တော အနန္တရဂါထာယ အာစိက္ခိ –

၁၁၃။

‘‘ကုရုကစ္ဆာ ပယာတာနံ၊ ဝါဏိဇာနံ ဓနေသိနံ၊

နာဝါယ ဝိပ္ပနဋ္ဌာယ၊ ဒဓိမာလီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တသ္မိံ ပန သမုဒ္ဒေ ရဇတံ ဥဿန္နံ အဟောသိ။ သော တမ္ပိ ဥပါယေန ဂါဟာပေတွာ နာဝါယံ ပက္ခိပါပေသိ။ နာဝါ တမ္ပိ သမုဒ္ဒံ အတိက္ကမိတွာ နီလကုသတိဏံ ဝိယ သမ္ပန္နသဿံ ဝိယ စ ဩဘာသမာနံ နီလဝဏ္ဏံ ကုသမာလိံ နာမ သမုဒ္ဒံ ပါပုဏိ။ ဝါဏိဇာ –

၁၁၄။

‘‘ယထာ ကုသောဝ သဿောဝ၊ သမုဒ္ဒေါ ပဋိဒိဿတိ၊

သုပ္ပာရကံ တံ ပုစ္ဆာမ၊ သမုဒ္ဒေါ ကတမော အယ’’န္တိ။ –

ဂါထာယ တဿပိ နာမံ ပုစ္ဆိံသု။

သော အနန္တရဂါထာယ အာစိက္ခိ –

၁၁၅။

‘‘ကုရုကစ္ဆာ ပယာတာနံ၊ ဝါဏိဇာနံ ဓနေသိနံ၊

နာဝါယ ဝိပ္ပနဋ္ဌာယ၊ ကုသမာလီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တသ္မိံ ပန သမုဒ္ဒေ နီလမဏိရတနံ ဥဿန္နံ အဟောသိ။ သော တမ္ပိ ဥပါယေနေဝ ဂါဟာပေတွာ နာဝါယံ ပက္ခိပါပေသိ။ နာဝါ တမ္ပိ သမုဒ္ဒံ အတိက္ကမိတွာ နဠဝနံ ဝိယ ဝေဠုဝနံ ဝိယ စ ခါယမာနံ နဠမာလိံ နာမ သမုဒ္ဒံ ပါပုဏိ။ ဝါဏိဇာ –

၁၁၆။

‘‘ယထာ နဠောဝ ဝေဠူဝ၊ သမုဒ္ဒေါ ပဋိဒိဿတိ၊

သုပ္ပာရကံ တံ ပုစ္ဆာမ၊ သမုဒ္ဒေါ ကတမော အယ’’န္တိ။ –

ဂါထာယ တဿပိ နာမံ ပုစ္ဆိံသု။

မဟာသတ္တော အနန္တရဂါထာယ ကထေသိ –

၁၁၇။

‘‘ကုရုကစ္ဆာ ပယာတာနံ၊ ဝါဏိဇာနံ ဓနေသိနံ၊

နာဝါယ ဝိပ္ပနဋ္ဌာယ၊ နဠမာလီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တသ္မိံ ပန သမုဒ္ဒေ မသာရဂလ္လံ ဝေဠုရိယံ ဥဿန္နံ အဟောသိ။ သော တမ္ပိ ဥပါယေန ဂါဟာပေတွာ နာဝါယံ ပက္ခိပါပေသိ။ အပရော နယော – နဠောတိ ဝိစ္ဆိကနဠောပိ ကက္ကဋကနဠောပိ၊ သော ရတ္တဝဏ္ဏော ဟောတိ။ ဝေဠူတိ ပန ပဝါဠဿေတံ နာမံ၊ သော စ သမုဒ္ဒေါ ပဝါဠုဿန္နော ရတ္တောဘာသော အဟောသိ၊ တသ္မာ ‘‘ယထာ နဠောဝ ဝေဠုဝါ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ မဟာသတ္တော တတော ပဝါဠံ ဂါဟာပေသီတိ။

ဝါဏိဇာ နဠမာလိံ အတိက္ကန္တာ ဗလဝါမုခသမုဒ္ဒံ နာမ ပဿိံသု။ တတ္ထ ဥဒကံ ကဍ္ဎိတွာ ကဍ္ဎိတွာ သဗ္ဗတော ဘာဂေန ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ သဗ္ဗတော ဘာဂေန ဥဂ္ဂတေ ဥဒကံ သဗ္ဗတော ဘာဂေန ဆိန္နပပါတမဟာသောဗ္ဘော ဝိယ ပညာယတိ၊ ဦမိယာ ဥဂ္ဂတာယ ဧကတော ပပါတသဒိသံ ဟောတိ၊ ဘယဇနနော သဒ္ဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောတာနိ ဘိန္ဒန္တော ဝိယ ဟဒယံ ဖာလေန္တော ဝိယ စ။ တံ ဒိသွာ ဝါဏိဇာ ဘီတတသိတာ –

၁၁၈။

‘‘မဟဗ္ဘယော ဘိံသနကော၊ သဒ္ဒေါ သုယျတိမာနုသော၊

ယထာ သောဗ္ဘော ပပါတောဝ၊ သမုဒ္ဒေါ ပဋိဒိဿတိ၊

သုပ္ပာရကံ တံ ပုစ္ဆာမ၊ သမုဒ္ဒေါ ကတမော အယ’’န္တိ။ –

ဂါထာယ တဿပိ နာမံ ပုစ္ဆိံသု။

တတ္ထ သုယျတိမာနုသောတိ သုယျတိ အမာနုသော သဒ္ဒေါ။

၁၁၉။

‘‘ကုရုကစ္ဆာ ပယာတာနံ၊ ဝါဏိဇာနံ ဓနေသိနံ၊

နာဝါယ ဝိပ္ပနဋ္ဌာယ၊ ဗလဝါမုခီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ –

ဗောဓိသတ္တော အနန္တရဂါထာယ တဿ နာမံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘တာတာ၊ ဣမံ ဗလဝါမုခသမုဒ္ဒံ ပတွာ နိဝတ္တိတုံ သမတ္ထာ နာဝါ နာမ နတ္ထိ၊ အယံ သမ္ပတ္တနာဝံ နိမုဇ္ဇာပေတွာ ဝိနာသံ ပါပေတီ’’တိ အာဟ။ တဉ္စ နာဝံ သတ္တ မနုဿသတာနိ အဘိရုဟိံသု။ တေ သဗ္ဗေ မရဏဘယဘီတာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ အဝီစိမှိ ပစ္စမာနသတ္တာ ဝိယ အတိကာရုညံ ရဝံ မုဉ္စိံသု။ မဟာသတ္တော ‘‘ဌပေတွာ မံ အညော ဧတေသံ သောတ္ထိဘာဝံ ကာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ သစ္စကိရိယာယ တေသံ သောတ္ထိံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တေ အာမန္တေတွာ အာဟ – ‘‘တာတာ၊ ခိပ္ပံ မံ ဂန္ဓောဒကေန နှာပေတွာ အဟတဝတ္ထာနိ နိဝါသာပေတွာ ပုဏ္ဏပါတိံ သဇ္ဇေတွာ နာဝါယ ဓုရေ ဌပေထာ’’တိ။ တေ ဝေဂေန တထာ ကရိံသု။ မဟာသတ္တော ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ပုဏ္ဏပါတိံ ဂဟေတွာ နာဝါယ ဓုရေ ဌိတော သစ္စကိရိယံ ကရောန္တော ဩသာနဂါထမာဟ –

၁၂၀။

‘‘ယတော သရာမိ အတ္တာနံ၊ ယတော ပတ္တောသ္မိ ဝိညုတံ၊

နာဘိဇာနာမိ သဉ္စိစ္စ၊ ဧကပါဏမ္ပိ ဟိံသိတံ၊

ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ သောတ္ထိံ နာဝါ နိဝတ္တတူ’’တိ။

တတ္ထ ယတောတိ ယတော ပဋ္ဌာယ အဟံ အတ္တာနံ သရာမိ၊ ယတော ပဋ္ဌာယ စမှိ ဝိညုတံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဧကပါဏမ္ပိ ဟိံသိတန္တိ ဧတ္ထန္တရေ သဉ္စိစ္စ ဧကံ ကုန္ထကိပိလ္လိကပါဏမ္ပိ ဟိံသိတံ နာဘိဇာနာမိ။ ဒေသနာမတ္တမေဝေတံ၊ ဗောဓိသတ္တော ပန တိဏသလာကမ္ပိ ဥပါဒါယ မယာ ပရသန္တကံ န ဂဟိတပုဗ္ဗံ၊ လောဘဝသေန ပရဒါရံ န ဩလောကိတပုဗ္ဗံ၊ မုသာ န ဘာသိတပုဗ္ဗာ၊ တိဏဂ္ဂေနာပိ မဇ္ဇံ န ပိဝိတပုဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ပဉ္စသီလဝသေန ပန သစ္စကိရိယံ အကာသိ၊ ကတွာ စ ပန ပုဏ္ဏပါတိယာ ဥဒကံ နာဝါယ ဓုရေ အဘိသိဉ္စိ။

စတ္တာရော မာသေ ဝိဒေသံ ပက္ခန္ဒနာဝါ နိဝတ္တိတွာ ဣဒ္ဓိမာ ဝိယ သစ္စာနုဘာဝေန ဧကဒိဝသေနေဝ ကုရုကစ္ဆပဋ္ဋနံ အဂမာသိ။ ဂန္တွာ စ ပန ထလေပိ အဋ္ဌုသဘမတ္တံ ဌာနံ ပက္ခန္ဒိတွာ နာဝိကဿ ဃရဒွါရေယေဝ အဋ္ဌာသိ။ မဟာသတ္တော တေသံ ဝါဏိဇာနံ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိပဝါဠမုတ္တဝဇိရာနိ ဘာဇေတွာ အဒါသိ။ ‘‘ဧတ္တကေဟိ ဝေါ ရတနေဟိ အလံ၊ မာ ပုန သမုဒ္ဒံ ပဝိသထာ’’တိ တေသံ ဩဝါဒံ ဒတွာ ယာဝဇီဝံ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝပုရံ ပူရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော မဟာပညောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ အဟေသုံ၊ သုပ္ပာရကပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုပ္ပာရကဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

ဇာတကုဒ္ဒါနံ –

မာတုပေါသက ဇုဏှော စ၊ ဓမ္မ ဥဒယ ပါနီယော၊

ယုဓဉ္စယော ဒသရထော၊ သံဝရော စ သုပ္ပာရကော၊

ဧကာဒသနိပါတမှိ၊ သင်္ဂီတာ နဝ ဇာတကာ။

ဧကာဒသကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ဒွါဒသကနိပါတော

[၄၆၄] ၁။ စူဠကုဏာလဇာတကဝဏ္ဏနာ

၁-၁၂။

လုဒ္ဓါနံ လဟုစိတ္တာနန္တိ ဣဒံ ဇာတကံ ကုဏာလဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၁။ကုဏာလဇာတက) အာဝိ ဘဝိဿတိ၊

စူဠကုဏာလဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၄၆၅] ၂။ ဘဒ္ဒသာလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကာ တွံ သုဒ္ဓေဟိ ဝတ္ထေဟီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဉာတတ္ထစရိယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယဉှိ အနာထပိဏ္ဍိကဿ နိဝေသနေ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ နိဗဒ္ဓဘောဇနံ ပဝတ္တတိ၊ တထာ ဝိသာခါယ စ ကောသလရညော စ။ တတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ ဒီယတိ၊ ဘိက္ခူနံ ပနေတ္ထ ကောစိ ဝိဿာသိကော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဘိက္ခူ ရာဇနိဝေသနေ န ဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဝါ ဝိသာခါယ ဝါ အညေသံ ဝါ ဝိဿာသိကာနံ ဃရံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ရာဇာ ဧကဒိဝသံ ပဏ္ဏာကာရံ အာဟဋံ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဒေထာ’’တိ ဘတ္တဂ္ဂံ ပေသေတွာ ‘‘ဘတ္တဂ္ဂေ ဘိက္ခူ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကဟံ ဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အတ္တနော ဝိဿာသိကဂေဟေသု နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ သုတွာ ဘုတ္တပါတရာသော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဘောဇနံ နာမ ကိံ ပရမ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ဝိဿာသပရမံ မဟာရာဇ၊ ကဉ္ဇိကမတ္တကမ္ပိ ဝိဿာသိကေန ဒိန္နံ မဓုရံ ဟောတီတိ။ ဘန္တေ၊ ကေန ပန သဒ္ဓိံ ဘိက္ခူနံ ဝိဿာသော ဟောတီတိ? ‘‘ဉာတီဟိ ဝါ သေက္ခကုလေဟိ ဝါ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ တတော ရာဇာ စိန္တေသိ ‘‘ဧကံ သကျဓီတရံ အာနေတွာ အဂ္ဂမဟေသိံ ကရိဿာမိ၊ ဧဝံ မယာ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခူနံ ဉာတကေ ဝိယ ဝိဿာသော ဘဝိဿတီ’’တိ။ သော ဥဋ္ဌာယာသနာ အတ္တနော နိဝေသနံ ဂန္တွာ ကပိလဝတ္ထုံ ဒူတံ ပေသေသိ ‘‘ဓီတရံ မေ ဒေထ၊ အဟံ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဉာတိဘာဝံ ဣစ္ဆာမီ’’တိ။

သာကိယာ ဒူတဝစနံ သုတွာ သန္နိပတိတွာ မန္တယိံသု ‘‘မယံ ကောသလရညော အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနေ ဝသာမ၊ သစေ ဒါရိကံ န ဒဿာမ၊ မဟန္တံ ဝေရံ ဘဝိဿတိ၊ သစေ ဒဿာမ၊ ကုလဝံသော နော ဘိဇ္ဇိဿတိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ။ အထ နေ မဟာနာမော အာဟ – ‘‘မာ စိန္တယိတ္ထ၊ မမ ဓီတာ ဝါသဘခတ္တိယာ နာမ နာဂမုဏ္ဍာယ နာမ ဒါသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တိ။ သာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဥတ္တမရူပဓရာ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ ပိတု ဝံသေန ခတ္တိယဇာတိကာ၊ တမဿ ‘ခတ္တိယကညာ’တိ ပေသေဿာမာ’’တိ။ သာကိယာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဒူတေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သာဓု၊ ဒါရိကံ ဒဿာမ၊ ဣဒါနေဝ နံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ အာဟံသု။ ဒူတာ စိန္တေသုံ ‘‘ဣမေ သာကိယာ နာမ ဇာတိံ နိဿာယ အတိမာနိနော၊ ‘သဒိသီ နော’တိ ဝတွာ အသဒိသိမ္ပိ ဒဒေယျုံ၊ ဧတေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘုဉ္ဇမာနမေဝ ဂဏှိဿာမာ’’တိ။ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘မယံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တာ ယာ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘုဉ္ဇတိ၊ တံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမာ’’တိ။ သာကိယာ တေသံ နိဝါသဋ္ဌာနံ ဒါပေတွာ ‘‘ကိံ ကရိဿာမာ’’တိ စိန္တယိံသု။ မဟာနာမော အာဟ – ‘‘တုမှေ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ အဟံ ဥပါယံ ကရိဿာမိ၊ တုမှေ မမ ဘောဇနကာလေ ဝါသဘခတ္တိယံ အလင်္ကရိတွာ အာနေတွာ မယာ ဧကသ္မိံ ကဗဠေ ဂဟိတမတ္တေ ‘ဒေဝ၊ အသုကရာဇာ ပဏ္ဏံ ပဟိဏိ၊ ဣမံ တာဝ သာသနံ သုဏာထာ’တိ ပဏ္ဏံ ဒဿေယျာထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တသ္မိံ ဘုဉ္ဇမာနေ ကုမာရိကံ အလင်္ကရိံသု။

မဟာနာမော ‘‘ဓီတရံ မေ အာနေထ၊ မယာ သဒ္ဓိံ ဘုဉ္ဇတူ’’တိ အာဟ။ အထ နံ အလင်္ကရိတွာ တာဝဒေဝ ထောကံ ပပဉ္စံ ကတွာ အာနယိံသု။ သာ ‘‘ပိတရာ သဒ္ဓိံ ဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ဧကပါတိယံ ဟတ္ထံ ဩတာရေသိ။ မဟာနာမောပိ တာယ သဒ္ဓိံ ဧကပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ မုခေ ဌပေသိ။ ဒုတိယပိဏ္ဍာယ ဟတ္ထေ ပသာရိတေ ‘‘ဒေဝ၊ အသုကရညာ ပဏ္ဏံ ပဟိတံ၊ ဣမံ တာဝ သာသနံ သုဏာထာ’’တိ ပဏ္ဏံ ဥပနာမေသုံ။ မဟာနာမော ‘‘အမ္မ၊ တွံ ဘုဉ္ဇာဟီ’’တိ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပါတိယာယေဝ ကတွာ ဝါမဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ပဏ္ဏံ ဩလောကေသိ။ တဿ တံ သာသနံ ဥပဓာရေန္တဿေဝ ဣတရာ ဘုဉ္ဇိ။ သော တဿာ ဘုတ္တကာလေ ဟတ္ထံ ဓောဝိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေသိ။ တံ ဒိသွာ ဒူတာ ‘‘နိစ္ဆယေနေသာ ဧတဿ ဓီတာ’’တိ နိဋ္ဌမကံသု၊ န တံ အန္တရံ ဇာနိတုံ သက္ခိံသု။ မဟာနာမော မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဓီတရံ ပေသေသိ။ ဒူတာပိ နံ သာဝတ္ထိံ နေတွာ ‘‘အယံ ကုမာရိကာ ဇာတိသမ္ပန္နာ မဟာနာမဿ ဓီတာ’’တိ ဝဒိံသု။ ရာဇာ တုဿိတွာ သကလနဂရံ အလင်္ကာရာပေတွာ တံ ရတနရာသိမှိ ဌပေတွာ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ အဘိသိဉ္စာပေသိ။ သာ ရညော ပိယာ အဟောသိ မနာပါ။

အထဿာ န စိရဿေဝ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌဟိ။ ရာဇာ ဂဗ္ဘပရိဟာရမဒါသိ။ သာ ဒသမာသစ္စယေန သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ အထဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ရာဇာ အတ္တနော အယျကဿ သန္တိကံ ပေသေသိ ‘‘သကျရာဇဓီတာ ဝါသဘခတ္တိယာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ ကိမဿ နာမံ ကရောမာ’’တိ။ တံ ပန သာသနံ ဂဟေတွာ ဂတော အမစ္စော ထောကံ ဗဓိရဓာတုကော၊ သော ဂန္တွာ ရညော အယျကဿာရောစေသိ။ သော တံ သုတွာ ‘‘ဝါသဘခတ္တိယာ ပုတ္တံ အဝိဇာယိတွာပိ သဗ္ဗံ ဇနံ အဘိဘဝတိ၊ ဣဒါနိ ပန အတိဝိယ ရညော ဝလ္လဘာ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ သော ဗဓိရအမစ္စော ‘‘ဝလ္လဘာ’’တိ ဝစနံ ဒုဿုတံ သုတွာ ‘‘ဝိဋဋူဘော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ရာဇာနံ ဥပဂန္တွာ ‘‘ဒေဝ၊ ကုမာရဿ ကိရ ‘ဝိဋဋူဘော’တိ နာမံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘ပေါရာဏကံ နော ကုလဒတ္တိကံ နာမံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဝိဋဋူဘော’’တိ နာမံ အကာသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ကုမာရော ကုမာရပရိဟာရေန ဝဍ္ဎန္တော သတ္တဝဿိကကာလေ အညေသံ ကုမာရာနံ မာတာမဟကုလတော ဟတ္ထိရူပကအဿရူပကာဒီနိ အာဟရိယမာနာနိ ဒိသွာ မာတရံ ပုစ္ဆိ ‘‘အမ္မ၊ အညေသံ မာတာမဟကုလတော ပဏ္ဏာကာရော အာဟရိယတိ၊ မယှံ ကောစိ ကိဉ္စိ န ပေသေသိ၊ ကိံ တွံ နိမ္မာတာ နိပ္ပိတာသီ’’တိ? အထ နံ သာ ‘‘တာတ၊ သကျရာဇာနော မာတာမဟာ ဒူရေ ပန ဝသန္တိ၊ တေန တေ ကိဉ္စိ န ပေသေန္တီ’’တိ ဝတွာ ဝဉ္စေသိ။

ပုန သောဠသဝဿိကကာလေ ‘‘အမ္မ၊ မာတာမဟကုလံ ပဿိတုကာမောမှီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အလံ တာတ၊ ကိံ တတ္ထ ဂန္တွာ ကရိဿသီ’’တိ ဝါရိယမာနောပိ ပုနပ္ပုနံ ယာစိ။ အထဿ မာတာ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သော ပိတု အာရောစေတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန နိက္ခမိ။ ဝါသဘခတ္တိယာ ပုရေတရံ ပဏ္ဏံ ပေသေသိ ‘‘အဟံ ဣဓ သုခံ ဝသာမိ၊ သာမိနော ကိဉ္စိ အန္တရံ မာ ဒဿယိံသူ’’တိ။ သာကိယာ ဝိဋဋူဘဿ အာဂမနံ ဉတွာ ‘‘ဝန္ဒိတုံ န သက္ကာ’’တိ တဿ ဒဟရဒဟရေ ကုမာရကေ ဇနပဒံ ပဟိဏိံသု။ ကုမာရေ ကပိလဝတ္ထုံ သမ္ပတ္တေ သာကိယာ သန္ထာဂါရေ သန္နိပတိံသု။ ကုမာရော သန္ထာဂါရံ ဂန္တွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ‘‘အယံ တေ၊ တာတ၊ မာတာမဟော၊ အယံ မာတုလော’’တိ ဝဒိံသု သော သဗ္ဗေ ဝန္ဒမာနော ဝိစရိ။ သော ယာဝပိဋ္ဌိယာ ရုဇနပ္ပမာဏာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမ္ပိ အတ္တာနံ ဝန္ဒမာနံ အဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ မံ ဝန္ဒန္တာ နတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သာကိယာ ‘‘တာတ၊ တဝ ကနိဋ္ဌကုမာရာ ဇနပဒံ ဂတာ’’တိ ဝတွာ တဿ မဟန္တံ သက္ကာရံ ကရိံသု။ သော ကတိပါဟံ ဝသိတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန နိက္ခမိ။ အထေကာ ဒါသီ သန္ထာဂါရေ တေန နိသိန္နဖလကံ ‘‘ဣဒံ ဝါသဘခတ္တိယာယ ဒါသိယာ ပုတ္တဿ နိသိန္နဖလက’’န္တိ အက္ကောသိတွာ ပရိဘာသိတွာ ခီရောဒကေန ဓောဝိ။ ဧကော ပုရိသော အတ္တနော အာဝုဓံ ပမုဿိတွာ နိဝတ္တော တံ ဂဏှန္တော ဝိဋဋူဘကုမာရဿ အက္ကောသနသဒ္ဒံ သုတွာ တံ အန္တရံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဝါသဘခတ္တိယာ ဒါသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ မဟာနာမသက္ကဿ ဇာတာ’’တိ ဉတွာ ဂန္တွာ ဗလကာယဿ ကထေသိ။ ‘‘ဝါသဘခတ္တိယာ ကိရ ဒါသိယာ ဓီတာ’’တိ မဟာကောလာဟလံ အဟောသိ။

ကုမာရော တံ သုတွာ ‘‘ဧတေ တာဝ မမ နိသိန္နဖလကံ ခီရောဒကေန ဓောဝန္တု၊ အဟံ ပန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတကာလေ ဧတေသံ ဂလလောဟိတံ ဂဟေတွာ မမ နိသိန္နဖလကံ ဓောဝိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ တသ္မိံ သာဝတ္ထိံ ဂတေ အမစ္စာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘သဗ္ဗေ မယှံ ဒါသိဓီတရံ အဒံသူ’’တိ သာကိယာနံ ကုဇ္ဈိတွာ ဝါသဘခတ္တိယာယ စ ပုတ္တဿ စ ဒိန္နပရိဟာရံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒါသဒါသီဟိ လဒ္ဓဗ္ဗပရိဟာရမတ္တမေဝ ဒါပေသိ။ တတော ကတိပါဟစ္စယေန သတ္ထာ ရာဇနိဝေသနံ အာဂန္တွာ နိသီဒိ။ ရာဇာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ကိရ ဉာတကေဟိ ဒါသိဓီတာ မယှံ ဒိန္နာ၊ တေနဿာ အဟံ သပုတ္တာယ ပရိဟာရံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒါသဒါသီဟိ လဒ္ဓဗ္ဗပရိဟာရမတ္တမေဝ ဒါပေသိ’’န္တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘အယုတ္တံ၊ မဟာရာဇ၊ သာကိယေဟိ ကတံ၊ ဒဒန္တေဟိ နာမ သမာနဇာတိကာ ဒါတဗ္ဗာ အဿ။ တံ ပန မဟာရာဇ၊ ဝဒါမိ ဝါသဘခတ္တိယာ ခတ္တိယရာဇဓီတာ ခတ္တိယဿ ရညော ဂေဟေ အဘိသေကံ လဘိ၊ ဝိဋဋူဘောပိ ခတ္တိယရာဇာနမေဝ ပဋိစ္စ ဇာတော၊ မာတုဂေါတ္တံ နာမ ကိံ ကရိဿတိ၊ ပိတုဂေါတ္တမေဝ ပမာဏန္တိ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ဒလိဒ္ဒိတ္ထိယာ ကဋ္ဌဟာရိကာယပိ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနံ အဒံသု၊ တဿာ စ ကုစ္ဆိမှိ ဇာတကုမာရော ဒွါဒသယောဇနိကာယ ဗာရာဏသိယာ ရဇ္ဇံ ကတွာ ကဋ္ဌဝါဟနရာဇာ နာမ ဇာတော’’တိ ကဋ္ဌဝါဟနဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁။၇) ကထေသိ။ ရာဇာ သတ္ထု ဓမ္မကထံ သုတွာ ‘‘ပိတုဂေါတ္တမေဝ ကိရ ပမာဏ’’န္တိ သုတွာ တုဿိတွာ မာတာပုတ္တာနံ ပကတိပရိဟာရမေဝ ဒါပေသိ။

ရညော ပန ဗန္ဓုလော နာမ သေနာပတိ မလ္လိကံ နာမ အတ္တနော ဘရိယံ ဝဉ္ဈံ ‘‘တဝ ကုလဃရမေဝ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ကုသိနာရမေဝ ပေသေသိ။ သာ ‘‘သတ္ထာရံ ဒိသွာဝ ဂမိဿာမီ’’တိ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ တထာဂတံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ‘‘ကဟံ ဂစ္ဆသီ’’တိ စ ပုဋ္ဌာ ‘‘သာမိကော မေ၊ ဘန္တေ၊ ကုလဃရံ ပေသေသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကသ္မာ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘ဝဉ္ဈာ အပုတ္တိကာ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ သတ္ထာရာ ‘‘ယဒိ ဧဝံ ဂမနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ နိဝတ္တာဟီ’’တိ ဝုတ္တာ တုဋ္ဌာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိဝေသနမေဝ ပုန အဂမာသိ။ ‘‘ကသ္မာ နိဝတ္တသီ’’တိ ပုဋ္ဌာ ‘‘ဒသဗလေန နိဝတ္တိတာမှီ’’တိ အာဟ။ သေနာပတိ ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ တထာဂတေန ကာရဏ’’န္တိ အာဟ။ သာ န စိရဿေဝ ဂဗ္ဘံ ပဋိလဘိတွာ ဥပ္ပန္နဒေါဟဠာ ‘‘ဒေါဟဠော မေ ဥပ္ပန္နော’’တိ အာရောစေသိ။ ‘‘ကိံ ဒေါဟဠော’’တိ? ‘‘ဝေသာလိယာ နဂရေ လိစ္ဆဝိရာဇာနံ အဘိသေကမင်္ဂလပေါက္ခရဏိံ ဩတရိတွာ နှတွာ ပါနီယံ ပိဝိတုကာမာမှိ၊ သာမီ’’တိ။ သေနာပတိ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ သဟဿထာမဓနုံ ဂဟေတွာ တံ ရထံ အာရောပေတွာ သာဝတ္ထိတော နိက္ခမိတွာ ရထံ ပါဇေန္တော ဝေသာလိံ ပါဝိသိ။

တသ္မိဉ္စ ကာလေ ကောသလရညော ဗန္ဓုလသေနာပတိနာ သဒ္ဓိံ ဧကာစရိယကုလေ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော မဟာလိ နာမ လိစ္ဆဝီ အန္ဓော လိစ္ဆဝီနံ အတ္ထဉ္စ ဓမ္မဉ္စ အနုသာသန္တော ဒွါရသမီပေ ဝသတိ။ သော ရထဿ ဥမ္မာရေ ပဋိဃဋ္ဋနသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ဗန္ဓုလမလ္လဿ ရထပတနသဒ္ဒေါ ဧသော၊ အဇ္ဇ လိစ္ဆဝီနံ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ အာဟ။ ပေါက္ခရဏိယာ အန္တော စ ဗဟိ စ အာရက္ခာ ဗလဝါ၊ ဥပရိ လောဟဇာလံ ပတ္ထဋံ၊ သကုဏာနမ္ပိ ဩကာသော နတ္ထိ။ သေနာပတိ ပန ရထာ ဩတရိတွာ အာရက္ခကေ ခဂ္ဂေန ပဟရန္တော ပလာပေတွာ လောဟဇာလံ ဆိန္ဒိတွာ အန္တောပေါက္ခရဏိယံ ဘရိယံ ဩတာရေတွာ နှာပေတွာ ပါယေတွာ သယမ္ပိ နှတွာ မလ္လိကံ ရထံ အာရောပေတွာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ ပါယာသိ။ အာရက္ခကာ ဂန္တွာ လိစ္ဆဝီနံ အာရောစေသုံ။ လိစ္ဆဝိရာဇာနော ကုဇ္ဈိတွာ ပဉ္စ ရထသတာနိ အာရုယှ ‘‘ဗန္ဓုလမလ္လံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ နိက္ခမိံသု။ တံ ပဝတ္တိံ မဟာလိဿ အာရောစေသုံ။ မဟာလိ ‘‘မာ ဂမိတ္ထ၊ သော ဟိ ဝေါ သဗ္ဗေ ဃာတယိဿတီ’’တိ အာဟ။ တေပိ ‘‘မယံ ဂမိဿာမယေဝါ’’တိ ဝဒိံသု။ တေန ဟိ စက္ကဿ ယာဝ နာဘိတော ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဒိသွာ နိဝတ္တေယျာထ၊ တတော အနိဝတ္တန္တာ ပုရတော အသနိသဒ္ဒံ ဝိယ သုဏိဿထ၊ တမှာ ဌာနာ နိဝတ္တေယျာထ၊ တတော အနိဝတ္တန္တာ တုမှာကံ ရထဓုရေသု ဆိဒ္ဒံ ပဿိဿထ၊ တမှာ ဌာနာ နိဝတ္တေယျာထ၊ ပုရတော မာဂမိတ္ထာတိ။ တေ တဿ ဝစနေန အနိဝတ္တိတွာ တံ အနုဗန္ဓိံသုယေဝ။

မလ္လိကာ ဒိသွာ ‘‘ရထာ၊ သာမိ၊ ပညာယန္တီ’’တိ အာဟ။ တေန ဟိ ဧကဿ ရထဿ ဝိယ ပညာယနကာလေ မမ အာရောစေယျာသီတိ။ သာ ယဒါ သဗ္ဗေ ဧကော ဝိယ ဟုတွာ ပညာယိံသု၊ တဒါ ‘‘ဧကမေဝ သာမိ ရထသီသံ ပညာယတီ’’တိ အာဟ။ ဗန္ဓုလော ‘‘တေန ဟိ ဣမာ ရသ္မိယော ဂဏှာဟီ’’တိ တဿာ ရသ္မိယော ဒတွာ ရထေ ဌိတောဝ ဓနုံ အာရောပေတိ၊ ရထစက္ကံ ယာဝ နာဘိတော ပထဝိံ ပါဝိသိ၊ လိစ္ဆဝိနော တံ ဌာနံ ဒိသွာပိ န နိဝတ္တိံသု။ ဣတရော ထောကံ ဂန္တွာ ဇိယံ ပေါထေသိ၊ အသနိသဒ္ဒေါ ဝိယ အဟောသိ။ တေ တတောပိ န နိဝတ္တိံသု၊ အနုဗန္ဓန္တာ ဂစ္ဆန္တေဝ။ ဗန္ဓုလော ရထေ ဌိတကောဝ ဧကံ သရံ ခိပိ။ သော ပဉ္စန္နံ ရထသတာနံ ရထသီသံ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ပဉ္စ ရာဇသတာနိ ပရိကရဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဝိဇ္ဈိတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ တေ အတ္တနော ဝိဒ္ဓဘာဝံ အဇာနိတွာ ‘‘တိဋ္ဌ ရေ၊ တိဋ္ဌ ရေ’’တိ ဝဒန္တာ အနုဗန္ဓိံသုယေဝ။ ဗန္ဓုလော ရထံ ဌပေတွာ ‘‘တုမှေ မတကာ၊ မတကေဟိ သဒ္ဓိံ မယှံ ယုဒ္ဓံ နာမ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘မတကာ နာမ အမှာဒိသာ နေဝ ဟောန္တီ’’တိ ဝဒိံသု။ ‘‘တေန ဟိ သဗ္ဗပစ္ဆိမဿ ပရိကရံ မောစေထာ’’တိ။ တေ မောစယိံသု။ သော မုတ္တမတ္တေယေဝ မရိတွာ ပတိတော။ အထ နေ ‘‘သဗ္ဗေပိ တုမှေ ဧဝရူပါ၊ အတ္တနော ဃရာနိ ဂန္တွာ သံဝိဓာတဗ္ဗံ သံဝိဒဟိတွာ ပုတ္တဒါရေ အနုသာသိတွာ သန္နာဟံ မောစေထာ’’တိ အာဟ။ တေ တထာ ကတွာ သဗ္ဗေ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တာ။

ဗန္ဓုလောပိ မလ္လိကံ သာဝတ္ထိံ အာနေသိ။ သာ သောဠသက္ခတ္တုံ ယမကေ ပုတ္တေ ဝိဇာယိ၊ သဗ္ဗေပိ သူရာ ထာမသမ္ပန္နာ အဟေသုံ၊ သဗ္ဗသိပ္ပေ နိပ္ဖတ္တိံ ပါပုဏိံသု။ ဧကေကဿပိ ပုရိသသဟဿပရိဝါရော အဟောသိ။ ပိတရာ သဒ္ဓိံ ရာဇနိဝေသနံ ဂစ္ဆန္တေဟိ တေဟေဝ ရာဇင်္ဂဏံ ပရိပူရိ။ အထေကဒိဝသံ ဝိနိစ္ဆယေ ကူဋဍ္ဍပရာဇိတာ မနုဿာ ဗန္ဓုလံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ မဟာရဝံ ဝိရဝန္တာ ဝိနိစ္ဆယအမစ္စာနံ ကူဋဍ္ဍကာရဏံ တဿ အာရောစေသုံ။ သောပိ ဝိနိစ္ဆယံ ဂန္တွာ တံ အဍ္ဍံ တီရေတွာ သာမိကမေဝ သာမိကံ၊ အဿာမိကမေဝ အဿာမိကံ အကာသိ။ မဟာဇနော မဟာသဒ္ဒေန သာဓုကာရံ ပဝတ္တေသိ။ ရာဇာ ‘‘ကိမိဒ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ တုဿိတွာ သဗ္ဗေပိ တေ အမစ္စေ ဟာရေတွာ ဗန္ဓုလဿေဝ ဝိနိစ္ဆယံ နိယျာဒေသိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ သမ္မာ ဝိနိစ္ဆိနိ။ တတော ပေါရာဏကဝိနိစ္ဆယိကာ လဉ္ဇံ အလဘန္တာ အပ္ပလာဘာ ဟုတွာ ‘‘ဗန္ဓုလော ရဇ္ဇံ ပတ္ထေတီ’’တိ ရာဇကုလေ ပရိဘိန္ဒိံသု။ ရာဇာ တံ ကထံ ဂဟေတွာ စိတ္တံ နိဂ္ဂဟေတုံ နာသက္ခိ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ဣဓေဝ ဃာတိယမာနေ ဂရဟာ မေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ပုန စိန္တေတွာ ‘‘ပယုတ္တပုရိသေဟိ ပစ္စန္တံ ပဟရာပေတွာ တေ ပလာပေတွာ နိဝတ္တကာလေ အန္တရာမဂ္ဂေ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ မာရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဗန္ဓုလံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ပစ္စန္တော ကိရ ကုပိတော၊ တဝ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ စောရေ ဂဏှာဟီ’’တိ ပဟိဏိတွာ ‘‘ဧတ္ထေဝဿ ဒွတ္တိံသာယ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ အာဟရထာ’’တိ တေဟိ သဒ္ဓိံ အညေပိ သမတ္ထေ မဟာယောဓေ ပေသေသိ။ တသ္မိံ ပစ္စန္တံ ဂစ္ဆန္တေယေဝ ‘‘သေနာပတိ ကိရ အာဂစ္ဆတီ’’တိ သုတွာဝ ပယုတ္တကစောရာ ပလာယိံသု။ သော တံ ပဒေသံ အာဝါသာပေတွာ ဇနပဒံ သဏ္ဌပေတွာ နိဝတ္တိ။

အထဿ နဂရတော အဝိဒူရေ ဌာနေ တေ ယောဓာ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ သီသံ ဆိန္ဒိံသု။ တံ ဒိဝသံ မလ္လိကာယ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ နိမန္တိတာ ဟောန္တိ။ အထဿာ ပုဗ္ဗဏှသမယေ ‘‘သာမိကဿ တေ သဒ္ဓိံ ပုတ္တေဟိ သီသံ ဆိန္ဒိံသူ’’တိ ပဏ္ဏံ အာဟရိတွာ အဒံသု။ သာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ကဿစိ ကိဉ္စိ အဝတွာ ပဏ္ဏံ ဥစ္ဆင်္ဂေ ကတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃမေဝ ပရိဝိသိ။ အထဿာ ပရိစာရိကာ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တံ ဒတွာ သပ္ပိစာဋိံ အာဟရန္တိယော ထေရာနံ ပုရတော စာဋိံ ဘိန္ဒိံသု။ ဓမ္မသေနာပတိ ‘‘ဥပါသိကေ၊ ဘေဒနဓမ္မံ ဘိန္နံ၊ န စိန္တေတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ သာ ဥစ္ဆင်္ဂတော ပဏ္ဏံ နီဟရိတွာ ‘‘ဒွတ္တိံသပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ ပိတု သီသံ ဆိန္နန္တိ မေ ဣမံ ပဏ္ဏံ အာဟရိံသု၊ အဟံ ဣဒံ သုတွာပိ န စိန္တေမိ၊ သပ္ပိစာဋိယာ ဘိန္နာယ ကိံ စိန္တေမိ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ဓမ္မသေနာပတိ ‘‘အနိမိတ္တမနညာတ’’န္တိအာဒီနိ (သု။ နိ။ ၅၇၉) ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ သာပိ ဒွတ္တိံသ သုဏိသာယော ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တုမှာကံ သာမိကာ အတ္တနော ပုရိမကမ္မဖလံ လဘိံသု၊ တုမှေ မာ သောစိတ္ထ မာ ပရိဒေဝိတ္ထ၊ ရညော ဥပရိ မနောပဒေါသံ မာ ကရိတ္ထာ’’တိ ဩဝဒိ။

ရညော စရပုရိသာ တံ ကထံ သုတွာ တေသံ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ရညော ကထယိံသု။ ရာဇာ သံဝေဂပ္ပတ္တော တဿာ နိဝေသနံ ဂန္တွာ မလ္လိကဉ္စ သုဏိသာယော စဿာ ခမာပေတွာ မလ္လိကာယ ဝရံ အဒါသိ။ သာ ‘‘ဂဟိတော မေ ဟောတူ’’တိ ဝတွာ တသ္မိံ ဂတေ မတကဘတ္တံ ဒတွာ နှတွာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှေဟိ မေ ဝရော ဒိန္နော၊ မယှဉ္စ အညေန အတ္ထော နတ္ထိ၊ ဒွတ္တိံသာယ မေ သုဏိသာနံ မမ စ ကုလဃရဂမနံ အနုဇာနာထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သာ ဒွတ္တိံသာယ သုဏိသာနံ သကကုလံ ပေသေတွာ သယံ ကုသိနာရနဂရေ အတ္တနော ကုလဃရံ အဂမာသိ။ ရာဇာ ဗန္ဓုလသေနာပတိနော ဘာဂိနေယျဿ ဒီဃကာရာယနဿ နာမ သေနာပတိဋ္ဌာနံ အဒါသိ။ သော ပန ‘‘မာတုလော မေ ဣမိနာ မာရိတော’’တိ ရညော ဩတာရံ ဂဝေသန္တော ဝိစရတိ။ ရာဇာပိ နိပ္ပရာဓဿ ဗန္ဓုလဿ မာရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဝိပ္ပဋိသာရီ စိတ္တဿာဒံ န လဘတိ၊ ရဇ္ဇသုခံ နာနုဘောတိ။

တဒါ သတ္ထာ သာကိယာနံ ဝေဠုံ နာမ နိဂမံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ ရာဇာ တတ္ထ ဂန္တွာ အာရာမတော အဝိဒူရေ ခန္ဓာဝါရံ နိဝါသေတွာ ‘‘မဟန္တေန ပရိဝါရေန သတ္ထာရံ ဝန္ဒိဿာမာ’’တိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပဉ္စ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ ဒီဃကာရာယနဿ ဒတွာ ဧကကောဝ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။ သဗ္ဗံ ဓမ္မစေတိယသုတ္တနိယာမေနေဝ (မ။ နိ။ ၂။၃၆၄ အာဒယော) ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ ဒီဃကာရာယနော တာနိ ပဉ္စ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ ဂဟေတွာ ဝိဋဋူဘံ ရာဇာနံ ကတွာ ရညော ဧကံ အဿံ ဧကဉ္စ ဥပဋ္ဌာနကာရိကံ မာတုဂါမံ နိဝတ္တေတွာ သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။ ရာဇာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ပိယကထံ ကထေတွာ နိက္ခန္တော သေနံ အဒိသွာ တံ မာတုဂါမံ ပုစ္ဆိတွာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘အဟံ ဘာဂိနေယျံ အဇာတသတ္တုံ အာဒါယ အာဂန္တွာ ဝိဋဋူဘံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ရာဇဂဟနဂရံ ဂစ္ဆန္တော ဝိကာလေ ဒွါရေသု ပိဟိတေသု နဂရံ ပဝိသိတုမသက္ကောန္တော ဧကိဿာယ သာလာယ နိပဇ္ဇိတွာ ဝါတာတပေန ကိလန္တော ရတ္တိဘာဂေ တတ္ထေဝ ကာလမကာသိ။ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ ‘‘ဒေဝ ကောသလနရိန္ဒ၊ ဣဒါနိ အနာထောသိ ဇာတော’’တိ ဝိလပန္တိယာ တဿာ ဣတ္ထိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ ရညော အာရောစေသုံ။ သော မာတုလဿ မဟန္တေန သက္ကာရေန သရီရကိစ္စံ ကာရေသိ။

ဝိဋဋူဘောပိ ရဇ္ဇံ လဘိတွာ တံ ဝေရံ သရိတွာ ‘‘သဗ္ဗေပိ သာကိယေ မာရေဿာမီ’’တိ မဟတိယာ သေနာယ နိက္ခမိ။ တံ ဒိဝသံ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ဉာတိသင်္ဃဿ ဝိနာသံ ဒိသွာ ‘‘ဉာတိသင်္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုဗ္ဗဏှသမယေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဂန္ဓကုဋိယံ သီဟသေယျံ ကပ္ပေတွာ သာယနှသမယေ အာကာသေန ဂန္တွာ ကပိလဝတ္ထုသာမန္တေ ဧကသ္မိံ ကဗရစ္ဆာယေ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ တတော အဝိဒူရေ ဝိဋဋူဘဿ ရဇ္ဇသီမာယ အန္တော သန္ဒစ္ဆာယော နိဂြောဓရုက္ခော အတ္ထိ၊ ဝိဋဋူဘော သတ္ထာရံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိံကာရဏာ ဧဝရူပါယ ဥဏှဝေလာယ ဣမသ္မိံ ကဗရစ္ဆာယေ ရုက္ခမူလေ နိသီဒထ၊ ဧတသ္မိံ သန္ဒစ္ဆာယေ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ နိသီဒထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဟောတု၊ မဟာရာဇ၊ ဉာတကာနံ ဆာယာ နာမ သီတလာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဉာတကာနံ ရက္ခဏတ္ထာယ သတ္ထာ အာဂတော ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ သာဝတ္ထိမေဝ ပစ္စာဂမိ။ သတ္ထာပိ ဥပ္ပတိတွာ ဇေတဝနမေဝ ဂတော။

ရာဇာ သာကိယာနံ ဒေါသံ သရိတွာ ဒုတိယံ နိက္ခမိတွာ တထေဝ သတ္ထာရံ ပဿိတွာ ပုန နိဝတ္တိတွာ တတိယဝါရေ နိက္ခမိတွာ တတ္ထေဝ သတ္ထာရံ ပဿိတွာ နိဝတ္တိ။ စတုတ္ထဝါရေ ပန တသ္မိံ နိက္ခန္တေ သတ္ထာ သာကိယာနံ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဩလောကေတွာ တေသံ နဒိယံ ဝိသပက္ခိပနပါပကမ္မဿ အပ္ပဋိဗာဟိရဘာဝံ ဉတွာ စတုတ္ထဝါရေ န အဂမာသိ။ ဝိဋဋူဘရာဇာ ခီရပါယကေ ဒါရကေ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေ သာကိယေ ဃာတေတွာ ဂလလောဟိတေန နိသိန္နဖလကံ ဓောဝိတွာ ပစ္စာဂမိ။ သတ္ထရိ တတိယဝါရေ ဂမနတော ပစ္စာဂန္တွာ ပုနဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ နိဋ္ဌာပိတဘတ္တကိစ္စေ ဂန္ဓကုဋိယံ ပဝိသန္တေ ဒိသာဟိ သန္နိပတိတာ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ နိသီဒိတွာ ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ ရာဇာနံ နိဝတ္တာပေတွာ ဉာတကေ မရဏဘယာ မောစေသိ၊ ဧဝံ ဉာတကာနံ အတ္ထစရော သတ္ထာ’’တိ ဘဂဝတော ဂုဏကထံ ကထယိံသု။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ တထာဂတော ဉာတကာနံ အတ္ထံ စရတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ စရိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော ဧကဒိဝသံ စိန္တေသိ ‘‘ဇမ္ဗုဒီပတလေ ရာဇာနော ဗဟုထမ္ဘေသု ပါသာဒေသု ဝသန္တိ၊ တသ္မာ ဗဟူဟိ ထမ္ဘေဟိ ပါသာဒကရဏံ နာမ အနစ္ဆရိယံ၊ ယံနူနာဟံ ဧကထမ္ဘကံ ပါသာဒံ ကာရေယျံ၊ ဧဝံ သဗ္ဗရာဇူနံ အဂ္ဂရာဇာ ဘဝိဿာမီ’’တိ။ သော ဝဍ္ဎကီ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘မယှံ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဧကထမ္ဘကံ ပါသာဒံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဥဇူ မဟန္တေ ဧကထမ္ဘကပါသာဒါရဟေ ဗဟူ ရုက္ခေ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ရုက္ခာ သန္တိ၊ မဂ္ဂေါ ပန ဝိသမော၊ န သက္ကာ ဩတာရေတုံ၊ ရညော အာစိက္ခိဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ တထာ အကံသု။ ရာဇာ ‘‘ကေနစိ ဥပါယေန သဏိကံ ဩတာရေထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဒေဝ၊ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန န သက္ကာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ မမ ဥယျာနေ ဧကံ ရုက္ခံ ဥပဓာရေထာ’’တိ အာဟ။ ဝဍ္ဎကီ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဧကံ သုဇာတံ ဥဇုကံ ဂါမနိဂမပူဇိတံ ရာဇကုလတောပိ လဒ္ဓဗလိကမ္မံ မင်္ဂလသာလရုက္ခံ ဒိသွာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ဥယျာနေ ရုက္ခော နာမ မမ ပဋိဗဒ္ဓါ၊ ဂစ္ဆထ ဘော တံ ဆိန္ဒထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ရုက္ခေ ဂန္ဓပဉ္စင်္ဂုလိကံ ဒတွာ သုတ္တေန ပရိက္ခိပိတွာ ပုပ္ဖကဏ္ဏိကံ ဗန္ဓိတွာ ဒီပံ ဇာလေတွာ ဗလိကမ္မံ ကတွာ ‘‘ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ အာဂန္တွာ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိဿာမ၊ ရာဇာ ဆိန္ဒာပေတိ၊ ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာ အညတ္ထ ဂစ္ဆတု၊ အမှာကံ ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ သာဝေသုံ။

အထ တသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တော ဒေဝပုတ္တော တံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘နိဿံသယံ ဣမေ ဝဍ္ဎကီ ဣမံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိဿန္တိ၊ ဝိမာနံ မေ နဿိဿတိ၊ ဝိမာနပရိယန္တိကမေဝ ခေါ ပန မယှံ ဇီဝိတံ၊ ဣမဉ္စ ရက္ခံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတေသု တရုဏသာလရုက္ခေသု နိဗ္ဗတ္တာနံ မမ ဉာတိဒေဝတာနမ္ပိ ဗဟူနိ ဝိမာနာနိ နဿိဿန္တိ။ ဝိမာနပရိယန္တိကမေဝ မမ ဉာတီနံ ဒေဝတာနမ္ပိ ဇီဝိတံ၊ န ခေါ ပန မံ တထာ အတ္တနော ဝိနာသော ဗာဓတိ၊ ယထာ ဉာတီနံ၊ တသ္မာ နေသံ မယာ ဇီဝိတံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ အဍ္ဎရတ္တသမယေ ဒိဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော ရညော သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ သကလဂဗ္ဘံ ဧကောဘာသံ ကတွာ ဥဿိသကပဿေ ရောဒမာနော အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ဘီတတသိတော တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၃။

‘‘ကာ တွံ သုဒ္ဓေဟိ ဝတ္ထေဟိ၊ အဃေ ဝေဟာယသံ ဌိတာ၊

ကေန တျာဿူနိ ဝတ္တန္တိ၊ ကုတော တံ ဘယမာဂတ’’န္တိ။

တတ္ထ ကာ တွန္တိ နာဂယက္ခသုပဏ္ဏသက္ကာဒီသု ကာ နာမ တွန္တိ ပုစ္ဆတိ။ ဝတ္ထေဟီတိ ဝစနမတ္တမေဝေတံ၊ သဗ္ဗေပိ ပန ဒိဗ္ဗာလင်္ကာရေ သန္ဓာယေဝမာဟ။ အဃေတိ အပ္ပဋိဃေ အာကာသေ။ ဝေဟာယသန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ကေန တျာဿူနိ ဝတ္တန္တီတိ ကေန ကာရဏေန တဝ အဿူနိ ဝတ္တန္တိ။ ကုတောတိ ဉာတိဝိယောဂဓနဝိနာသာဒီနံ ကိံ နိဿာယ တံ ဘယမာဂတန္တိ ပုစ္ဆတိ။

တတော ဒေဝရာဇာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၄။

‘‘တဝေဝ ဒေဝ ဝိဇိတေ၊ ဘဒ္ဒသာလောတိ မံ ဝိဒူ၊

သဋ္ဌိ ဝဿသဟဿာနိ၊ တိဋ္ဌတော ပူဇိတဿ မေ။

၁၅။

‘‘ကာရယန္တာ နဂရာနိ၊ အဂါရေ စ ဒိသမ္ပတိ၊

ဝိဝိဓေ စာပိ ပါသာဒေ၊ န မံ တေ အစ္စမညိသုံ၊

ယထေဝ မံ တေ ပူဇေသုံ၊ တထေဝ တွမ္ပိ ပူဇယာ’’တိ။

တတ္ထ တိဋ္ဌတောတိ သကလဗာရာဏသိနဂရေဟိ စေဝ ဂါမနိဂမေဟိ စ တယာ စ ပူဇိတဿ နိစ္စံ ဗလိကမ္မဉ္စ သက္ကာရဉ္စ လဘန္တဿ မယှံ ဣမသ္မိံ ဥယျာနေ တိဋ္ဌန္တဿ ဧတ္တကော ကာလော ဂတောတိ ဒဿေတိ။ နဂရာနီတိ နဂရပဋိသင်္ခရဏကမ္မာနိ။ အဂါရေစာတိ ဘူမိဂေဟာနိ။ ဒိသမ္ပတီတိ ဒိသာနံ ပတိ၊ မဟာရာဇ။ န မံ တေတိ တေ နဂရပဋိသင်္ခရဏာဒီနိ ကရောန္တာ ဣမသ္မိံ နဂရေ ပေါရာဏကရာဇာနော မံ နာတိမညိသုံ နာတိက္ကမိံသု န ဝိဟေဌယိံသု၊ မမ နိဝါသရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ အတ္တနော ကမ္မံ န ကရိံသု၊ မယှံ ပန သက္ကာရမေဝ ကရိံသူတိ အဝစ။ ယထေဝါတိ တသ္မာ ယထေဝ တေ ပေါရာဏကရာဇာနော မံ ပူဇယိံသု၊ ဧကောပိ ဣမံ ရုက္ခံ န ဆိန္ဒာပေသိ၊ တွဉ္စာပိ မံ တထေဝ ပူဇယ၊ မာ မေ ရုက္ခံ ဆေဒယီတိ။

တတော ရာဇာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၆။

‘‘တံ ဣဝါဟံ န ပဿာမိ၊ ထူလံ ကာယေန တေ ဒုမံ၊

အာရောဟပရိဏာဟေန၊ အဘိရူပေါသိ ဇာတိယာ။

၁၇။

‘‘ပါသာဒံ ကာရယိဿာမိ၊ ဧကတ္ထမ္ဘံ မနောရမံ၊

တတ္ထ တံ ဥပနေဿာမိ၊ စိရံ တေ ယက္ခ ဇီဝိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ကာယေနာတိ ပမာဏေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တဝ ပမာဏေန တံ ဝိယ ထူလံ မဟန္တံ အညံ ဒုမံ န ပဿာမိ၊ တွညေဝ ပန အာရောဟပရိဏာဟေန သုဇာတသင်္ခါတာယ သမသဏ္ဌာနဥဇုဘာဝပ္ပကာရာယ ဇာတိယာ စ အဘိရူပေါ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော ဧကထမ္ဘပါသာဒါရဟောတိ။ ပါသာဒန္တိ တသ္မာ တံ ဆေဒါပေတွာ အဟံ ပါသာဒံ ကာရာပေဿာမေဝ။ တတ္ထ တန္တိ တံ ပနာဟံ သမ္မ ဒေဝရာဇ၊ တတ္ထ ပါသာဒေ ဥပနေဿာမိ၊ သော တွံ မယာ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဝသန္တော အဂ္ဂဂန္ဓမာလာဒီနိ လဘန္တော သက္ကာရပ္ပတ္တော သုခံ ဇီဝိဿသိ၊ နိဝါသဋ္ဌာနာဘာဝေန မေ ဝိနာသော ဘဝိဿတီတိ မာ စိန္တယိ၊ စိရံ တေ ယက္ခ ဇီဝိတံ ဘဝိဿတီတိ။

တံ သုတွာ ဒေဝရာဇာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၈။

‘‘ဧဝံ စိတ္တံ ဥဒပါဒိ၊ သရီရေန ဝိနာဘာဝေါ၊

ပုထုသော မံ ဝိကန္တိတွာ၊ ခဏ္ဍသော အဝကန္တထ။

၁၉။

‘‘အဂ္ဂေ စ ဆေတွာ မဇ္ဈေ စ၊ ပစ္ဆာ မူလမှိ ဆိန္ဒထ၊

ဧဝံ မေ ဆိဇ္ဇမာနဿ၊ န ဒုက္ခံ မရဏံ သိယာ’’တိ။

တတ္ထ ဧဝံ စိတ္တံ ဥဒပါဒီတိ ယဒိ ဧဝံ စိတ္တံ တဝ ဥပ္ပန္နံ။ သရီရေန ဝိနာဘာဝေါတိ ယဒိ တေ မမ သရီရေန ဘဒ္ဒသာလရုက္ခေန သဒ္ဓိံ မမ ဝိနာဘာဝေါ ပတ္ထိတော။ ပုထုသောတိ ဗဟုဓာ။ ဝိကန္တိတွာတိ ဆိန္ဒိတွာ။ ခဏ္ဍသောတိ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကတွာ အဝကန္တထ။ အဂ္ဂေ စာတိ အဝကန္တန္တာ ပန ပဌမံ အဂ္ဂေ၊ တတော မဇ္ဈေ ဆေတွာ သဗ္ဗပစ္ဆာ မူလေ ဆိန္ဒထ။ ဧဝဉှိ မေ ဆိဇ္ဇမာနဿ န ဒုက္ခံ မရဏံ သိယာ၊ သုခံ နု ခဏ္ဍသော ဘဝေယျာတိ ယာစတိ။

တတော ရာဇာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၀။

‘‘ဟတ္ထပါဒံ ယထာ ဆိန္ဒေ၊ ကဏ္ဏနာသဉ္စ ဇီဝတော၊

တတော ပစ္ဆာ သိရော ဆိန္ဒေ၊ တံ ဒုက္ခံ မရဏံ သိယာ။

၂၁။

‘‘သုခံ နု ခဏ္ဍသော ဆိန္နံ၊ ဘဒ္ဒသာလ ဝနပ္ပတိ၊

ကိံဟေတု ကိံ ဥပါဒါယ၊ ခဏ္ဍသော ဆိန္နမိစ္ဆသီ’’တိ။

တတ္ထ ဟတ္ထပါဒန္တိ ဟတ္ထေ စ ပါဒေ စ။ တံ ဒုက္ခန္တိ ဧဝံ ပဋိပါဋိယာ ဆိဇ္ဇန္တဿ စောရဿ တံ မရဏံ ဒုက္ခံ သိယာ။ သုခံ နူတိ သမ္မ ဘဒ္ဒသာလ၊ ဝဇ္ဈပ္ပတ္တာ စောရာ သုခေန မရိတုကာမာ သီသစ္ဆေဒံ ယာစန္တိ၊ န ခဏ္ဍသော ဆေဒနံ၊ တွံ ပန ဧဝံ ယာစသိ၊ တေန တံ ပုစ္ဆာမိ ‘‘သုခံ နု ခဏ္ဍသော ဆိန္န’’န္တိ။ ကိံဟေတူတိ ခဏ္ဍသော ဆိန္နံ နာမ န သုခံ၊ ကာရဏေန ပနေတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ တံ ပုစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။

အထဿ အာစိက္ခန္တော ဘဒ္ဒသာလော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၂။

‘‘ယဉ္စ ဟေတုမုပါဒါယ၊ ဟေတုံ ဓမ္မူပသံဟိတံ၊

ခဏ္ဍသော ဆိန္နမိစ္ဆာမိ၊ မဟာရာဇ သုဏောဟိ မေ။

၂၃။

‘‘ဉာတီ မေ သုခသံဝဒ္ဓါ၊ မမ ပဿေ နိဝါတဇာ၊

တေပိဟံ ဥပဟိံသေယျ၊ ပရေသံ အသုခေါစိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဟေတုံ ဓမ္မူပသံဟိတန္တိ မဟာရာဇ၊ ယံ ဟေတုသဘာဝယုတ္တမေဝ၊ န ဟေတုပတိရူပကံ၊ ဟေတုံ ဥပါဒါယ အာရဗ္ဘ သန္ဓာယာဟံ ခဏ္ဍသော ဆိန္နမိစ္ဆာမိ၊ တံ ဩဟိတသောတော သုဏောဟီတိ အတ္ထော။ ဉာတီ မေတိ မမ ဘဒ္ဒသာလရုက္ခဿ ဆာယာယ သုခသံဝဒ္ဓါ မမ ပဿေ တရုဏသာလရုက္ခေသု နိဗ္ဗတ္တာ မယာ ကတဝါတပရိတ္တာဏတ္တာ နိဝါတဇာ မမ ဉာတကာ ဒေဝသင်္ဃာ အတ္ထိ၊ တေ အဟံ ဝိသာလသာခဝိဋပေါ မူလေ ဆိန္ဒိတွာ ပတန္တော ဥပဟိံသေယျံ၊ သံဘဂ္ဂဝိမာနေ ကရောန္တော ဝိနာသေယျန္တိ အတ္ထော။ ပရေသံ အသုခေါစိတန္တိ ဧဝံ သန္တေ မယာ တေသံ ပရေသံ ဉာတိဒေဝသင်္ဃာနံ အသုခံ ဒုက္ခံ ဩစိတံ ဝဍ္ဎိတံ၊ န စာဟံ တေသံ ဒုက္ခကာမော၊ တသ္မာ ဘဒ္ဒသာလံ ခဏ္ဍသော ခဏ္ဍသော ဆိန္ဒာပေမီတိ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော။

တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘ဓမ္မိကော ဝတာယံ၊ ဒေဝပုတ္တော၊ အတ္တနော ဝိမာနဝိနာသတောပိ ဉာတီနံ ဝိမာနဝိနာသံ န ဣစ္ဆတိ၊ ဉာတီနံ အတ္ထစရိယံ စရတိ၊ အဘယမဿ ဒဿာမီ’’တိ တုဿိတွာ ဩသာနဂါထမာဟ –

၂၄။

‘‘စေတေယျရူပံ စေတေသိ၊ ဘဒ္ဒသာလ ဝနပ္ပတိ၊

ဟိတကာမောသိ ဉာတီနံ၊ အဘယံ သမ္မ ဒမ္မိ တေ’’တိ။

တတ္ထ စေတေယျရူပံ စေတေသီတိ ဉာတီသု မုဒုစိတ္တတာယ စိန္တေန္တော စိန္တေတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ စိန္တေသိ။ ဆေဒေယျရူပံ ဆေဒေသီတိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – ခဏ္ဍသော ဆိန္နမိစ္ဆန္တော ဆေဒေတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ ဆေဒေသီတိ။ အဘယန္တိ ဧတသ္မိံ တေ သမ္မ၊ ဂုဏေ ပသီဒိတွာ အဘယံ ဒဒါမိ၊ န မေ ပါသာဒေနတ္ထော၊ နာဟံ တံ ဆေဒါပေဿာမိ၊ ဂစ္ဆ ဉာတိသင်္ဃပရိဝုတော သက္ကတဂရုကတော သုခံ ဇီဝါတိ အာဟ။

ဒေဝရာဇာ ရညော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ အဂမာသိ။ ရာဇာ တဿောဝါဒေ ဌတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော ဉာတတ္ထစရိယံ အစရိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ တရုဏသာလေသု နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဘဒ္ဒသာလဒေဝရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဘဒ္ဒသာလဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၄၆၆] ၃။ သမုဒ္ဒဝါဏိဇဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကသန္တိ ဝပန္တိ တေ ဇနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ ပဉ္စ ကုလသတာနိ ဂဟေတွာ နိရယေ ပတိတဘာဝံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ဟိ အဂ္ဂသာဝကေသု ပရိသံ ဂဟေတွာ ပက္ကန္တေသု သောကံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော ဥဏှလောဟိတေ မုခတော နိက္ခန္တေ ဗလဝဝေဒနာပီဠိတော တထာဂတဿ ဂုဏံ အနုဿရိတွာ ‘‘အဟမေဝ နဝ မာသေ တထာဂတဿ အနတ္ထံ စိန္တေသိံ၊ သတ္ထု ပန မယိ ပါပစိတ္တံ နာမ နတ္ထိ၊ အသီတိမဟာထေရာနမ္ပိ မယိ အာဃာတော နာမ နတ္ထိ၊ မယာ ကတကမ္မေန အဟမေဝ ဣဒါနိ အနာထော ဇာတော၊ သတ္ထာရာပိမှိ ဝိဿဋ္ဌော မဟာထေရေဟိပိ ဉာတိသေဋ္ဌေန ရာဟုလတ္ထေရေနပိ သကျရာဇကုလေဟိပိ၊ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ခမာပေဿာမီ’’တိ ပရိသာယ သညံ ဒတွာ အတ္တာနံ ပဉ္စကေန ဂါဟာပေတွာ ရတ္တိံ ရတ္တိံ ဂစ္ဆန္တော ကောသလရဋ္ဌံ သမ္ပာပုဏိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော သတ္ထု အာရောစေသိ ‘‘ဒေဝဒတ္တော ကိရ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ခမာပေတုံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘အာနန္ဒ၊ ဒေဝဒတ္တော မမ ဒဿနံ န လဘိဿတီ’’တိ။

အထ တသ္မိံ သာဝတ္ထိနဂရဒွါရံ သမ္ပတ္တေ ပုန ထေရော အာရောစေသိ၊ ဘဂဝါပိ တထေဝ အဝစ။ တဿ ဇေတဝနေ ပေါက္ခရဏိယာ သမီပံ အာဂတဿ ပါပံ မတ္ထကံ ပါပုဏိ၊ သရီရေ ဍာဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ နှတွာ ပါနီယံ ပိဝိတုကာမော ဟုတွာ ‘‘မဉ္စကတော မံ အာဝုသော ဩတာရေထ၊ ပါနီယံ ပိဝိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တဿ ဩတာရေတွာ ဘူမိယံ ဌပိတမတ္တဿ စိတ္တဿာဒေ အလဒ္ဓေယေဝ မဟာပထဝီ ဝိဝရမဒါသိ။ တာဝဒေဝ တံ အဝီစိတော အဂ္ဂိဇာလာ ဥဋ္ဌာယ ပရိက္ခိပိတွာ ဂဏှိ။ သော ‘‘ပါပကမ္မံ မေ မတ္ထကံ ပတ္တ’’န္တိ တထာဂတဿ ဂုဏေ အနုဿရိတွာ –

‘‘ဣမေဟိ အဋ္ဌီဟိ တမဂ္ဂပုဂ္ဂလံ၊ ဒေဝါတိဒေဝံ နရဒမ္မသာရထိံ၊

သမန္တစက္ခုံ သတပုညလက္ခဏံ၊ ပါဏေဟိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဥပေမီ’’တိ။ (မိ။ ပ။ ၄။၁။၃) –

ဣမာယ ဂါထာယ သရဏေ ပတိဋ္ဌဟန္တော အဝီစိပရာယဏော အဟောသိ။ တဿ ပန ပဉ္စ ဥပဋ္ဌာကကုလသတာနိ အဟေသုံ။ တာနိပိ တပ္ပက္ခိကာနိ ဟုတွာ ဒသဗလံ အက္ကောသိတွာ အဝီစိမှိယေဝ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ဧဝံ သော တာနိ ပဉ္စ ကုလသတာနိ ဂဏှိတွာ အဝီစိမှိ ပတိဋ္ဌိတော။

အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော ပါပေါ လာဘသက္ကာရဂိဒ္ဓတာယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ အဋ္ဌာနေ ကောပံ ဗန္ဓိတွာ အနာဂတဘယမနောလောကေတွာ ပဉ္စဟိ ကုလသတေဟိ သဒ္ဓိံ အဝီစိပရာယဏော ဇာတော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ဒေဝဒတ္တော လာဘသက္ကာရဂိဒ္ဓါ ဟုတွာ အနာဂတဘယံ န ဩလောကေသိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အနာဂတဘယံ အနောလောကေတွာ ပစ္စုပ္ပန္နသုခဂိဒ္ဓေန သဒ္ဓိံ ပရိသာယ မဟာဝိနာသံ ပတ္တော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗာရာဏသိတော အဝိဒူရေ ကုလသဟဿနိဝါသော မဟာဝဍ္ဎကီဂါမော အဟောသိ။ တတ္ထ ဝဍ္ဎကီ ‘‘တုမှာကံ မဉ္စံ ကရိဿာမ၊ ပီဌံ ကရိဿာမ၊ ဂေဟံ ကရိဿာမာ’’တိ ဝတွာ မနုဿာနံ ဟတ္ထတော ဗဟုံ ဣဏံ ဂဟေတွာ ကိဉ္စိ ကာတုံ န သက္ခိံသု။ မနုဿာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေ ဝဍ္ဎကီ စောဒေန္တိ ပလိဗုဒ္ဓန္တိ။ တေ ဣဏာယိကေဟိ ဥပဒ္ဒုတာ သုခံ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တာ ‘‘ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသိဿာမာ’’တိ အရညံ ပဝိသိတွာ ရုက္ခေ ဆိန္ဒိတွာ မဟတိံ နာဝံ ဗန္ဓိတွာ နဒိံ ဩတာရေတွာ အာဟရိတွာ ဂါမတော ဂါဝုတဍ္ဎယောဇနမတ္တေ ဌာနေ ဌပေတွာ အဍ္ဎရတ္တသမယေ ဂါမံ အာဂန္တွာ ပုတ္တဒါရမာဒါယ နာဝဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ နာဝံ အာရုယှ အနုက္ကမေန မဟာသမုဒ္ဒံ ပဝိသိတွာ ဝါတဝေဂေန ဝိစရန္တာ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဧကံ ဒီပကံ ပါပုဏိံသု။ တသ္မိံ ပန ဒီပကေ သယံဇာတသာလိဥစ္ဆုကဒလိအမ္ဗဇမ္ဗုပနသတာလနာဠိကေရာဒီနိ ဝိဝိဓဖလာနိ အတ္ထိ၊ အညတရော ပဘိန္နနာဝေါ ပုရိသော ပဌမတရံ တံ ဒီပကံ ပတွာ သာလိဘတ္တံ ဘုဉ္ဇမာနော ဥစ္ဆုအာဒီနိ ခါဒမာနော ထူလသရီရော နဂ္ဂေါ ပရူဠှကေသမဿု တသ္မိံ ဒီပကေ ပဋိဝသတိ။

ဝဍ္ဎကီ စိန္တယိံသု ‘‘သစေ အယံ ဒီပကော ရက္ခသပရိဂ္ဂဟိတော ဘဝိဿတိ၊ သဗ္ဗေပိ အမှေ ဝိနာသံ ပါပုဏိဿာမ၊ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမ တာဝ န’’န္တိ။ အထ သတ္တဋ္ဌ ပုရိသာ သူရာ ဗလဝန္တော သန္နဒ္ဓပဉ္စာဝုဓာ ဟုတွာ ဩတရိတွာ ဒီပကံ ပရိဂ္ဂဏှိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ သော ပုရိသော ဘုတ္တပါတရာသော ဥစ္ဆုရသံ ပိဝိတွာ သုခပ္ပတ္တော ရမဏီယေ ပဒေသေ ရဇတပဋ္ဋသဒိသေ ဝါလုကတလေ သီတစ္ဆာယာယ ဥတ္တာနကော နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော ကသန္တာ ဝပန္တာ ဧဝရူပံ သုခံ န လဘန္တိ၊ ဇမ္ဗုဒီပတော မယှံ အယမေဝ ဒီပကော ဝရ’’န္တိ ဂါယမာနော ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ အထ သတ္ထာ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘သော ဘိက္ခဝေ ပုရိသော ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ ဒဿေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၅။

‘‘ကသန္တိ ဝပန္တိ တေ ဇနာ၊ မနုဇာ ကမ္မဖလူပဇီဝိနော၊

နယိမဿ ဒီပကဿ ဘာဂိနော၊ ဇမ္ဗုဒီပါ ဣဒမေဝ နော ဝရ’’န္တိ။

တတ္ထ တေ ဇနာတိ တေ ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော ဇနာ။ ကမ္မဖလူပဇီဝိနောတိ နာနာကမ္မာနံ ဖလူပဇီဝိနော သတ္တာ။

အထ တေ ဒီပကံ ပရိဂ္ဂဏှန္တာ ပုရိသာ တဿ ဂီတသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘မနုဿသဒ္ဒေါ ဝိယ သုယျတိ၊ ဇာနိဿာမ န’’န္တိ သဒ္ဒါနုသာရေန ဂန္တွာ တံ ပုရိသံ ဒိသွာ ‘‘ယက္ခော ဘဝိဿတီ’’တိ ဘီတတသိတာ သရေ သန္နဟိံသု။ သောပိ တေ ဒိသွာ အတ္တနော ဝဓဘယေန ‘‘နာဟံ၊ သာမိ၊ ယက္ခော၊ ပုရိသောမှိ၊ ဇီဝိတံ မေ ဒေထာ’’တိ ယာစန္တော ‘‘ပုရိသာ နာမ တုမှာဒိသာ နဂ္ဂါ န ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ ပုနပ္ပုနံ ယာစိတွာ မနုဿဘာဝံ ဝိညာပေသိ။ တေ တံ ပုရိသံ ဥပသင်္ကမိတွာ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သုတွာ တဿ တတ္ထ အာဂတနိယာမံ ပုစ္ဆိံသု။ သောပိ သဗ္ဗံ တေသံ ကထေတွာ ‘‘တုမှေ အတ္တနော ပုညသမ္ပတ္တိယာ ဣဓာဂတာ၊ အယံ ဥတ္တမဒီပေါ၊ န ဧတ္ထ သဟတ္ထေန ကမ္မံ ကတွာ ဇီဝန္တိ၊ သယံဇာတသာလီနဉ္စေဝ ဥစ္ဆုအာဒီနဉ္စေတ္ထ အန္တော နတ္ထီတိ အနုက္ကဏ္ဌန္တာ ဝသထာ’’တိ အာဟ။ ဣဓ ပန ဝသန္တာနံ အမှာကံ အညော ပရိပန္ထော နတ္ထိ၊ အညံ ဘယံ ဧတ္ထ နတ္ထိ၊ အယံ ပန အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတော၊ အမနုဿာ တုမှာကံ ဥစ္စာရပဿာဝံ ဒိသွာ ကုဇ္ဈေယျုံ၊ တသ္မာ တံ ကရောန္တာ ဝါလုကံ ဝိယူဟိတွာ ဝါလုကာယ ပဋိစ္ဆာဒေယျာထ၊ ဧတ္တကံ ဣဓ ဘယံ၊ အညံ နတ္ထိ၊ နိစ္စံ အပ္ပမတ္တာ ဘဝေယျာထာတိ။ တေ တတ္ထ ဝါသံ ဥပဂစ္ဆိံသု။ တသ္မိံ ပန ကုလသဟဿေ ပဉ္စန္နံ ပဉ္စန္နံ ကုလသတာနံ ဇေဋ္ဌကာ ဒွေ ဝဍ္ဎကီ အဟေသုံ။ တေသု ဧကော ဗာလော အဟောသိ ရသဂိဒ္ဓါ၊ ဧကော ပဏ္ဍိတော ရသေသု အနလ္လီနော။

အပရဘာဂေ သဗ္ဗေပိ တေ တတ္ထ သုခံ ဝသန္တာ ထူလသရီရာ ဟုတွာ စိန္တယိံသု ‘‘စိရံ ပီတာ နော သုရာ၊ ဥစ္ဆုရသေန မေရယံ ကတွာ ပိဝိဿာမာ’’တိ။ တေ မေရယံ ကာရေတွာ ပိဝိတွာ မဒဝသေန ဂါယန္တာ နစ္စန္တာ ကီဠန္တာ ပမတ္တာ တတ္ထ တတ္ထ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကတွာ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဒီပကံ ဇေဂုစ္ဆံ ပဋိကူလံ ကရိံသု။ ဒေဝတာ ‘‘ဣမေ အမှာကံ ကီဠာမဏ္ဍလံ ပဋိကူလံ ကရောန္တီ’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘မဟာသမုဒ္ဒံ ဥတ္တရာပေတွာ ဒီပကဓောဝနံ ကရိဿာမာ’’တိ မန္တေတွာ ‘‘အယံ ကာဠပက္ခော၊ အဇ္ဇ အမှာကံ သမာဂမော စ ဘိန္နော၊ ဣတော ဒါနိ ပန္နရသမေ ဒိဝသေ ပုဏ္ဏမီဥပေါသထဒိဝသေ စန္ဒဿုဂ္ဂမနဝေလာယ သမုဒ္ဒံ ဥဗ္ဗတ္တေတွာ သဗ္ဗေပိမေ ဃာတေဿာမာ’’တိ ဒိဝသံ ဌပယိံသု။ အထ နေသံ အန္တရေ ဧကော ဓမ္မိကော ဒေဝပုတ္တော ‘‘မာ ဣမေ မမ ပဿန္တဿ နဿိံသူ’’တိ အနုကမ္ပာယ တေသု သာယမာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဃရဒွါရေ သုခကထာယ နိသိန္နေသု သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော သကလဒီပံ ဧကောဘာသံ ကတွာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘အမ္ဘော ဝဍ္ဎကီ၊ ဒေဝတာ တုမှာကံ ကုဒ္ဓါ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ မာ ဝသိတ္ထ၊ ဣတော အဍ္ဎမာသစ္စယေန ဟိ ဒေဝတာ သမုဒ္ဒံ ဥဗ္ဗတ္တေတွာ သဗ္ဗေဝ တုမှေ ဃာတေဿန္တိ၊ ဣတော နိက္ခမိတွာ ပလာယထာ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂၆။

‘‘တိပဉ္စရတ္တူပဂတမှိ စန္ဒေ၊ ဝေဂေါ မဟာ ဟေဟိတိ သာဂရဿ၊

ဥပ္လဝိဿံ ဒီပမိမံ ဥဠာရံ၊ မာ ဝေါ ဝဓီ ဂစ္ဆထ လေဏမည’’န္တိ။

တတ္ထ ဥပ္လဝိဿန္တိ ဣမံ ဒီပကံ ဥပ္လဝန္တော အဇ္ဈောတ္ထရန္တော အဘိဘဝိဿတိ။ မာ ဝေါ ဝဓီတိ သော သာဂရဝေဂေါ တုမှေ မာ ဝဓိ။

ဣတိ သော တေသံ ဩဝါဒံ ဒတွာ အတ္တနော ဌာနမေဝ ဂတော။ တသ္မိံ ဂတေ အပရော သာဟသိကော ကက္ခဠော ဒေဝပုတ္တော ‘‘ဣမေ ဣမဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ ပလာယေယျုံ၊ အဟံ နေသံ ဂမနံ နိဝါရေတွာ သဗ္ဗေပိမေ မဟာဝိနာသံ ပါပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒိဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော သကလဒီပံ ဧကောဘာသံ ကရောန္တော အာဂန္တွာ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘ဧကော ဒေဝပုတ္တော ဣဓာဂတော၊ နော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာဂတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သော ဝေါ ကိံ ကထေသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဣမံ နာမ၊ သာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သော တုမှာကံ ဣဓ နိဝါသံ န ဣစ္ဆတိ၊ ဒေါသေန ကထေတိ၊ တုမှေ အညတ္ထ အဂန္တွာ ဣဓေဝ ဝသထာ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၇။

‘‘န ဇာတုယံ သာဂရဝါရိဝေဂေါ၊ ဥပ္လဝိဿံ ဒီပမိမံ ဥဠာရံ၊

တံ မေ နိမိတ္တေဟိ ဗဟူဟိ ဒိဋ္ဌံ၊ မာ ဘေထ ကိံ သောစထ မောဒထဝှော။

၂၈။

‘‘ပဟူတဘက္ခံ ဗဟုအန္နပါနံ၊ ပတ္တတ္ထ အာဝါသမိမံ ဥဠာရံ၊

န ဝေါ ဘယံ ပဋိပဿာမိ ကိဉ္စိ၊ အာပုတ္တပုတ္တေဟိ ပမောဒထဝှော’’တိ။

တတ္ထ န ဇာတုယန္တိ န ဇာတု အယံ။ မာ ဘေထာတိ မာ ဘာယိတ္ထ။ မောဒထဝှောတိ ပမောဒိတာ ပီတိသောမနဿဇာတာ ဟောထ။ အာပုတ္တပုတ္တေဟီတိ ယာဝ ပုတ္တာနမ္ပိ ပုတ္တေဟိ ပမောဒထ၊ နတ္ထိ ဝေါ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဘယန္တိ။

ဧဝံ သော ဣမာဟိ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ တေ အဿာသေတွာ ပက္ကာမိ။ တဿ ပက္ကန္တကာလေ ဓမ္မိကဒေဝပုတ္တဿ ဝစနံ အနာဒိယန္တော ဗာလဝဍ္ဎကီ ‘‘သုဏန္တု မေ၊ ဘောန္တော၊ ဝစန’’န္တိ သေသဝဍ္ဎကီ အာမန္တေတွာ ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၂၉။

‘‘ယော ဒေဝေါယံ ဒက္ခိဏာယံ ဒိသာယံ၊ ခေမန္တိ ပက္ကောသတိ တဿ သစ္စံ၊

န ဥတ္တရော ဝေဒိ ဘယာဘယဿ၊ မာ ဘေထ ကိံ သောစထ မောဒထဝှော’’တိ။

တတ္ထ ဒက္ခိဏာယန္တိ ဒက္ခိဏာယ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

တံ သုတွာ ရသဂိဒ္ဓါ ပဉ္စသတာ ဝဍ္ဎကီ တဿ ဗာလဿ ဝစနံ အာဒိယိံသု။ ဣတရော ပန ပဏ္ဍိတဝဍ္ဎကီ တဿ ဝစနံ အနာဒိယန္တော တေ ဝဍ္ဎကီ အာမန္တေတွာ စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၃၀။

‘‘ယထာ ဣမေ ဝိပ္ပဝဒန္တိ ယက္ခာ၊ ဧကော ဘယံ သံသတိ ခေမမေကော၊

တဒိင်္ဃ မယှံ ဝစနံ သုဏာထ၊ ခိပ္ပံ လဟုံ မာ ဝိနဿိမှ သဗ္ဗေ။

၃၁။

‘‘သဗ္ဗေ သမာဂမ္မ ကရောမ နာဝံ၊ ဒေါဏိံ ဒဠှံ သဗ္ဗယန္တူပပန္နံ၊

သစေ အယံ ဒက္ခိဏော သစ္စမာဟ၊ မောဃံ ပဋိက္ကောသတိ ဥတ္တရောယံ၊

သာ စေဝ နော ဟေဟိတိ အာပဒတ္ထာ၊ ဣမဉ္စ ဒီပံ န ပရိစ္စဇေမ။

၃၂။

‘‘သစေ စ ခေါ ဥတ္တရော သစ္စမာဟ၊ မောဃံ ပဋိက္ကောသတိ ဒက္ခိဏောယံ၊

တမေဝ နာဝံ အဘိရုယှ သဗ္ဗေ၊ ဧဝံ မယံ သောတ္ထိ တရေမု ပါရံ။

၃၃။

‘‘န ဝေ သုဂဏှံ ပဌမေန သေဋ္ဌံ၊ ကနိဋ္ဌမာပါထဂတံ ဂဟေတွာ၊

ယော စီဓ တစ္ဆံ ပဝိစေယျ ဂဏှတိ၊ သ ဝေ နရော သေဋ္ဌမုပေတိ ဌာန’’န္တိ။

တတ္ထ ဝိပ္ပဝဒန္တီတိ အညမညံ ဝိရုဒ္ဓံ ဝဒန္တိ။ လဟုန္တိ ပုရိမဿ အတ္ထဒီပနံ။ ဒေါဏိန္တိ ဂမ္ဘီရံ မဟာနာဝံ။ သဗ္ဗယန္တူပပန္နန္တိ သဗ္ဗေဟိ ဖိယာရိတ္တာဒီဟိ ယန္တေဟိ ဥပပန္နံ။ သာ စေဝ နော ဟေဟိတိ အာပဒတ္ထာတိ သာ စ နော နာဝါ ပစ္ဆာပိ ဥပ္ပန္နာယ အာပဒါယ အတ္ထာ ဘဝိဿတိ၊ ဣမဉ္စ ဒီပံ န ပရိစ္စဇိဿာမ။ တရေမူတိ တရိဿာမ။ န ဝေ သုဂဏှန္တိ န ဝေ သုခေန ဂဏှိတဗ္ဗံ။ သေဋ္ဌန္တိ ဥတ္တမံ တထံ သစ္စံ။ ကနိဋ္ဌန္တိ ပဌမဝစနံ ဥပါဒါယ ပစ္ဆိမဝစနံ ကနိဋ္ဌံ နာမ။ ဣဓာပိ ‘‘န ဝေ သုဂဏှ’’န္တိ အနုဝတ္တတေဝ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အမ္ဘော ဝဍ္ဎကီ၊ ယေန ကေနစိ ပဌမေန ဝုတ္တဝစနံ ‘‘ဣဒမေဝ သေဋ္ဌံ တထံ သစ္စ’’န္တိ သုခံ န ဂဏှိတဗ္ဗမေဝ၊ ယထာ စ တံ၊ ဧဝံ ကနိဋ္ဌံ ဂစ္ဆာ ဝုတ္တဝစနမ္ပိ ‘‘ဣဒမေဝ တထံ သစ္စ’’န္တိ န ဂဏှိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန သောတဝိသယံ အာပါထဂတံ ဟောတိ၊ တံ အာပါထဂတံ ဂဟေတွာ ယော ဣဓ ပဏ္ဍိတပုရိသော ပုရိမဝစနဉ္စ ပစ္ဆိမဝစနဉ္စ ပဝိစေယျ ဝိစိနိတွာ တီရေတွာ ဥပပရိက္ခိတွာ တစ္ဆံ ဂဏှာတိ၊ ယံ တထံ သစ္စံ သဘာဝဘူတံ၊ တဒေဝ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဂဏှာတိ။ သ ဝေ နရော သေဋ္ဌမုပေတိ ဌာနန္တိ သော ဥတ္တမံ ဌာနံ ဥပေတိ အဓိဂစ္ဆတိ ဝိန္ဒတိ လဘတီတိ။

သော ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ အာဟ – ‘‘အမ္ဘော၊ မယံ ဒွိန္နမ္ပိ ဒေဝတာနံ ဝစနံ ကရိဿာမ၊ နာဝံ တာဝ သဇ္ဇေယျာမ။ သစေ ပဌမဿ ဝစနံ သစ္စံ ဘဝိဿတိ၊ တံ နာဝံ အဘိရုဟိတွာ ပလာယိဿာမ၊ အထ ဣတရဿ ဝစနံ သစ္စံ ဘဝိဿတိ၊ နာဝံ ဧကမန္တေ ဌပေတွာ ဣဓေဝ ဝသိဿာမာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဗာလဝဍ္ဎကီ ‘‘အမ္ဘော၊ တွံ ဥဒကပါတိယံ သုသုမာရံ ပဿသိ၊ အတီဝ ဒီဃံ ပဿသိ၊ ပဌမဒေဝပုတ္တော အမှေသု ဒေါသဝသေန ကထေသိ၊ ပစ္ဆိမော သိနေဟေနေဝ၊ ဣမံ ဧဝရူပံ ဝရဒီပံ ပဟာယ ကုဟိံ ဂမိဿာမ၊ သစေ ပန တွံ ဂန္တုကာမော၊ တဝ ပရိသံ ဂဏှိတွာ နာဝံ ကရောဟိ၊ အမှာကံ နာဝါယ ကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ ပဏ္ဍိတော အတ္တနော ပရိသံ ဂဟေတွာ နာဝံ သဇ္ဇေတွာ နာဝါယ သဗ္ဗူပကရဏာနိ အာရောပေတွာ သပရိသော နာဝါယ အဋ္ဌာသိ။

တတော ပုဏ္ဏမဒိဝသေ စန္ဒဿ ဥဂ္ဂမနဝေလာယ သမုဒ္ဒတော ဦမိ ဥတ္တရိတွာ ဇာဏုကပမာဏာ ဟုတွာ ဒီပကံ ဓောဝိတွာ ဂတာ။ ပဏ္ဍိတော သမုဒ္ဒဿ ဥတ္တရဏဘာဝံ ဉတွာ နာဝံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဗာလဝဍ္ဎကိပက္ခိကာနိ ပဉ္စ ကုလသတာနိ ‘‘သမုဒ္ဒတော ဦမိ ဒီပဓောဝနတ္ထာယ အာဂတာ၊ ဧတ္တကမေဝ ဧတ’’န္တိ ကထေန္တာ နိသီဒိံသု။ တတော ပဋိပါဋိယာ ကဋိပ္ပမာဏာ ပုရိသပ္ပမာဏာ တာလပ္ပမာဏာ သတ္တတာလပ္ပမာဏာ သာဂရဦမိ ဒီပကမ္ပိ ဝုယှမာနာ အာဂဉ္ဆိ။ ပဏ္ဍိတော ဥပါယကုသလတာယ ရသေ အလဂ္ဂေါ သောတ္ထိနာ ဂတော၊ ဗာလဝဍ္ဎကီ ရသဂိဒ္ဓေန အနာဂတဘယံ အနောလောကေန္တော ပဉ္စဟိ ကုလသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိနာသံ ပတ္တော။

ဣတော ပရာ သာနုသာသနီ တမတ္ထံ ဒီပယမာနာ တိဿော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ ဟောန္တိ –

၃၄။

‘‘ယထာပိ တေ သာဂရဝါရိမဇ္ဈေ၊ သကမ္မုနာ သောတ္ထိ ဝဟိံသု ဝါဏိဇာ၊

အနာဂတတ္ထံ ပဋိဝိဇ္ဈိယာန၊ အပ္ပမ္ပိ နာစ္စေတိ သ ဘူရိပညော။

၃၅။

‘‘ဗာလာ စ မောဟေန ရသာနုဂိဒ္ဓါ၊ အနာဂတံ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈိယတ္ထံ၊

ပစ္စုပ္ပန္နေ သီဒန္တိ အတ္ထဇာတေ၊ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ယထာ တေ မနုဿာ။

၃၆။

‘‘အနာဂတံ ပဋိကယိရာထ ကိစ္စံ၊ ‘မာ မံ ကိစ္စံ ကိစ္စကာလေ ဗျဓေသိ’၊

တံ တာဒိသံ ပဋိကတကိစ္စကာရိံ၊ န တံ ကိစ္စံ ကိစ္စကာလေ ဗျဓေတီ’’တိ။

တတ္ထ သကမ္မုနာတိ အနာဂတဘယံ ဒိသွာ ပုရေတရံ ကတေန အတ္တနော ကမ္မေန။ သောတ္ထိ ဝဟိံသူတိ ခေမေန ဂမိံသု။ ဝါဏိဇာတိ သမုဒ္ဒေ ဝိစရဏဘာဝေန ဝဍ္ဎကီ ဝုတ္တာ။ ပဋိဝိဇ္ဈိယာနာတိ ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမတရံ ကတ္တဗ္ဗံ အနာဂတံ အတ္ထံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဣဓလောကေ ဘူရိပညော ကုလပုတ္တော အပ္ပမတ္တကမ္ပိ အတ္တနော အတ္ထံ န အစ္စေတိ နာတိဝတ္တတိ၊ န ဟာပေတီတိ အတ္ထော။ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈိယတ္ထန္တိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ အတ္ထံ၊ ပဌမမေဝ ကတ္တဗ္ဗံ အကတွာတိ အတ္ထော။ ပစ္စုပ္ပန္နေတိ ယဒါ တံ အနာဂတံ အတ္ထဇာတံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ တသ္မိံ ပစ္စုပ္ပန္နေ သီဒန္တိ၊ အတ္ထေ ဇာတေ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ န လဘန္တိ၊ သမုဒ္ဒေ တေ ဗာလဝဍ္ဎကီ မနုဿာ ဝိယ ဝိနာသံ ပါပုဏန္တိ။

အနာဂတန္တိ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတပုရိသော အနာဂတံ ပဌမတရံ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ သမ္ပရာယိကံ ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ဝါ ပဋိကယိရာထ၊ ပုရေတရမေဝ ကရေယျ။ ကိံကာရဏာ? မာ မံ ကိစ္စံ ကိစ္စကာလေ ဗျဓေသိ၊ ပုရေ ကတ္တဗ္ဗဉှိ ပုရေ အကယိရမာနံ ပစ္ဆာ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝပ္ပတ္တံ အတ္တနော ကိစ္စကာလေ ကာယစိတ္တာဗာဓေန ဗျဓေတိ၊ တံ မံ မာ ဗျဓေသီတိ ပဌမမေဝ နံ ပဏ္ဍိတော ကရေယျ။ တံ တာဒိသန္တိ ယထာ ပဏ္ဍိတံ ပုရိသံ။ ပဋိကတကိစ္စကာရိန္တိ ပဋိကစ္စေဝ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စကာရိနံ။ တံ ကိစ္စံ ကိစ္စကာလေတိ အနာဂတံ ကိစ္စံ ကယိရမာနံ ပစ္ဆာ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝပ္ပတ္တံ အတ္တနော ကိစ္စကာလေ ကာယစိတ္တာဗာဓကာလေ တာဒိသံ ပုရိမံ န ဗျဓေတိ န ဗာဓတိ။ ကသ္မာ? ပုရေယေဝ ကတတ္တာတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော ပစ္စုပ္ပန္နသုခေ လဂ္ဂေါ အနာဂတဘယံ အနောလောကေတွာ သပရိသော ဝိနာသံ ပတ္တော’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗာလဝဍ္ဎကီ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ဒက္ခိဏဒိသာယ ဌိတော အဓမ္မိကဒေဝပုတ္တော ကောကာလိကော၊ ဥတ္တရဒိသာယ ဌိတော ဓမ္မိကဒေဝပုတ္တော သာရိပုတ္တော၊ ပဏ္ဍိတဝဍ္ဎကီ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သမုဒ္ဒဝါဏိဇဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၄၆၇] ၄။ ကာမဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကာမံ ကာမယမာနဿာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကော ကိရ သာဝတ္ထိဝါသီ ဗြာဟ္မဏော အစိရဝတီတီရေ ခေတ္တကရဏတ္ထာယ အရညံ ကောဋေသိ။ သတ္ထာ တဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကိံ ကရောသိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ခေတ္တဋ္ဌာနံ ကောဋာပေမိ ဘော၊ ဂေါတမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ကမ္မံ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ အဂမာသိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဆိန္နရုက္ခေ ဟာရေတွာ ခေတ္တဿ သောဓနကာလေ ကသနကာလေ ကေဒါရဗန္ဓနကာလေ ဝပနကာလေတိ ပုနပ္ပုနံ ဂန္တွာ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရမကာသိ။ ဝပနဒိဝသေ ပန သော ဗြာဟ္မဏော ‘‘အဇ္ဇ၊ ဘော ဂေါတမ၊ မယှံ ဝပ္ပမင်္ဂလံ၊ အဟံ ဣမသ္မိံ သဿေ နိပ္ဖန္နေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ တုဏှီဘာဝေန အဓိဝါသေတွာ ပက္ကာမိ။ ပုနေကဒိဝသံ ဗြာဟ္မဏော သဿံ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာပိ တတ္ထ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ ကရောသိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သဿံ ဩလောကေမိ ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ တဒါ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ ‘‘သမဏော ဂေါတမော အဘိဏှံ အာဂစ္ဆတိ၊ နိဿံသယံ ဘတ္တေန အတ္ထိကော၊ ဒဿာမဟံ တဿ ဘတ္တ’’န္တိ။ တဿေဝံ စိန္တေတွာ ဂေဟံ ဂတဒိဝသေ သတ္ထာပိ တတ္ထ အဂမာသိ။ အထ ဗြာဟ္မဏဿ အတိဝိယ ဝိဿာသော အဟောသိ။ အပရဘာဂေ ပရိဏတေ သဿေ ‘‘သွေ ခေတ္တံ လာယိဿာမီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ နိပန္နေ ဗြာဟ္မဏေ အစိရဝတိယာ ဥပရိ သဗ္ဗရတ္တိံ ကရကဝဿံ ဝဿိ။ မဟောဃော အာဂန္တွာ ဧကနာဠိမတ္တမ္ပိ အနဝသေသံ ကတွာ သဗ္ဗံ သဿံ သမုဒ္ဒံ ပဝေသေသိ။ ဗြာဟ္မဏော ဩဃမှိ ပတိတေ သဿဝိနာသံ ဩလောကေတွာ သကဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ နာဟောသိ၊ ဗလဝသောကာဘိဘူတော ဟတ္ထေန ဥရံ ပဟရိတွာ ပရိဒေဝမာနော ရောဒန္တော နိပဇ္ဇိ။

သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ သောကာဘိဘူတံ ဗြာဟ္မဏံ ဒိသွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏဿာဝဿယော ဘဝိဿာမီ’’တိ ပုနဒိဝသေ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဘိက္ခူ ဝိဟာရံ ပေသေတွာ ပစ္ဆာသမဏေန သဒ္ဓိံ တဿ ဂေဟဒွါရံ အဂမာသိ။ ဗြာဟ္မဏော သတ္ထု အာဂတဘာဝံ သုတွာ ‘‘ပဋိသန္ထာရတ္ထာယ မေ သဟာယော အာဂတော ဘဝိဿတီ’’တိ ပဋိလဒ္ဓဿာသော အာသနံ ပညပေသိ။ သတ္ထာ ပဝိသိတွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ကသ္မာ တွံ ဒုမ္မနောသိ၊ ကိံ တေ အဖာသုက’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ဘော ဂေါတမ၊ အစိရဝတီတီရေ မယာ ရုက္ခစ္ဆေဒနတော ပဋ္ဌာယ ကတံ ကမ္မံ တုမှေ ဇာနာထ၊ အဟံ ‘‘ဣမသ္မိံ သဿေ နိပ္ဖန္နေ တုမှာကံ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဝိစရာမိ၊ ဣဒါနိ မေ သဗ္ဗံ တံ သဿံ မဟောဃော သမုဒ္ဒမေဝ ပဝေသေသိ၊ ကိဉ္စိ အဝသိဋ္ဌံ နတ္ထိ၊ သကဋသတမတ္တံ ဓညံ ဝိနဋ္ဌံ၊ တေန မေ မဟာသောကော ဥပ္ပန္နောတိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သောစန္တဿ နဋ္ဌံ ပုနာဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘နော ဟေတံ ဘော ဂေါတမာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ ကသ္မာ သောစသိ၊ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဓနဓညံ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ နဿနကာလေ နဿတိ၊ ကိဉ္စိ သင်္ခါရဂတံ အနဿနဓမ္မံ နာမ နတ္ထိ၊ မာ စိန္တယီ’’တိ။ ဣတိ နံ သတ္ထာ သမဿာသေတွာ တဿ သပ္ပာယဓမ္မံ ဒေသေန္တော ကာမသုတ္တံ (သု။ နိ။ ၇၇၂ အာဒယော) ကထေသိ။ သုတ္တပရိယောသာနေ သောစန္တော ဗြာဟ္မဏော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ သတ္ထာ တံ နိဿောကံ ကတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ ‘‘သတ္ထာ အသုကံ နာမ ဗြာဟ္မဏံ သောကသလ္လသမပ္ပိတံ နိဿောကံ ကတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသီ’’တိ သကလနဂရံ အညာသိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒသဗလော ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ မိတ္တံ ကတွာ ဝိဿာသိကော ဟုတွာ ဥပါယေနေဝ တဿ သောကသလ္လသမပ္ပိတဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ တံ နိဿောကံ ကတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပါဟံ ဧတံ နိဿောကမကာသိ’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တဿ ရညော ဒွေ ပုတ္တာ အဟေသုံ။ သော ဇေဋ္ဌကဿ ဥပရဇ္ဇံ အဒါသိ၊ ကနိဋ္ဌဿ သေနာပတိဋ္ဌာနံ။ အပရဘာဂေ ဗြဟ္မဒတ္တေ ကာလကတေ အမစ္စာ ဇေဋ္ဌကဿ အဘိသေကံ ပဋ္ဌပေသုံ။ သော ‘‘န မယှံ ရဇ္ဇေနတ္ထော၊ ကနိဋ္ဌဿ မေ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ ပုနပ္ပုနံ ယာစိယမာနောပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ကနိဋ္ဌဿ အဘိသေကေ ကတေ ‘‘န မေ ဣဿရိယေနတ္ထော’’တိ ဥပရဇ္ဇာဒီနိပိ န ဣစ္ဆိ။ ‘‘တေန ဟိ သာဒူနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇန္တော ဣဓေဝ ဝသာဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘န မေ ဣမသ္မိံ နဂရေ ကိစ္စံ အတ္ထီ’’တိ ဗာရာဏသိတော နိက္ခမိတွာ ပစ္စန္တံ ဂန္တွာ ဧကံ သေဋ္ဌိကုလံ နိဿာယ သဟတ္ထေန ကမ္မံ ကရောန္တော ဝသိ။ တေ အပရဘာဂေ တဿ ရာဇကုမာရဘာဝံ ဉတွာ ကမ္မံ ကာတုံ နာဒံသု၊ ကုမာရပရိဟာရေနေဝ တံ ပရိဟရိံသု။ အပရဘာဂေ ရာဇကမ္မိကာ ခေတ္တပ္ပမာဏဂ္ဂဟဏတ္ထာယ တံ ဂါမံ အဂမံသု။ သေဋ္ဌိ ရာဇကုမာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘သာမိ၊ မယံ တုမှေ ပေါသေမ၊ ကနိဋ္ဌဘာတိကဿ ပဏ္ဏံ ပေသေတွာ အမှာကံ ဗလိံ ဟာရေထာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘အဟံ အသုကသေဋ္ဌိကုလံ နာမ ဥပနိဿာယ ဝသာမိ၊ မံ နိဿာယ ဧတေသံ ဗလိံ ဝိဿဇ္ဇေဟီ’’တိ ပဏ္ဏံ ပေသေသိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ တထာ ကာရေသိ။

အထ နံ သကလဂါမဝါသိနောပိ ဇနပဒဝါသိနောပိ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မယံ တုမှာကညေဝ ဗလိံ ဒဿာမ၊ အမှာကမ္ပိ သုင်္ကံ ဝိဿဇ္ဇာပေဟီ’’တိ အာဟံသု။ သော တေသမ္ပိ အတ္ထာယ ပဏ္ဏံ ပေသေတွာ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ တေ တဿေဝ ဗလိံ အဒံသု။ အထဿ မဟာလာဘသက္ကာရော အဟောသိ၊ တေန သဒ္ဓိညေဝဿ တဏှာပိ မဟတီ ဇာတာ။ သော အပရဘာဂေပိ သဗ္ဗံ ဇနပဒံ ယာစိ၊ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇံ ယာစိ၊ ကနိဋ္ဌောပိ တဿ အဒါသိယေဝ။ သော တဏှာယ ဝဍ္ဎမာနာယ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇေနပိ အသန္တုဋ္ဌော ‘‘ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဇနပဒပရိဝုတော တံ နဂရံ ဂန္တွာ ဗဟိနဂရေ ဌတွာ ‘‘ရဇ္ဇံ ဝါ မေ ဒေတု ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ ကနိဋ္ဌဿ ပဏ္ဏံ ပဟိဏိ။ ကနိဋ္ဌော စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဗာလော ပုဗ္ဗေ ရဇ္ဇမ္ပိ ဥပရဇ္ဇာဒီနိပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣဒါနိ ‘ယုဒ္ဓေန ဂဏှာမီ’တိ ဝဒတိ၊ သစေ ခေါ ပနာဟံ ဣမံ ယုဒ္ဓေန မာရေဿာမိ၊ ဂရဟာ မေ ဘဝိဿတိ၊ ကိံ မေ ရဇ္ဇေနာ’’တိ။ အထဿ ‘‘အလံ ယုဒ္ဓေန၊ ရဇ္ဇံ ဂဏှတူ’’တိ ပေသေသိ။ သော ရဇ္ဇံ ဂဏှိတွာ ကနိဋ္ဌဿ ဥပရဇ္ဇံ ဒတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော တဏှာဝသိကော ဟုတွာ ဧကေန ရဇ္ဇေန အသန္တုဋ္ဌော ဒွေ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ ပတ္ထေတွာ တဏှာယ ကောဋိံ နာဒ္ဒသ။

တဒါ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ‘‘ကေ နု ခေါ လောကေ မာတာပိတရော ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ကေ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောန္တိ၊ ကေ တဏှာဝသိကာ’’တိ ဩလောကေန္တော တဿ တဏှာဝသိကဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အယံ ဗာလော ဗာရာဏသိရဇ္ဇေနပိ န တုဿတိ၊ အဟံ သိက္ခာပေဿာမိ န’’န္တိ မာဏဝကဝေသေန ရာဇဒွါရေ ဌတွာ ‘‘ဧကော ဥပါယကုသလော မာဏဝေါ ဒွါရေ ဌိတော’’တိ အာရောစာပေတွာ ‘‘ပဝိသတူ’’တိ ဝုတ္တေ ပဝိသိတွာ ရာဇာနံ ဇယာပေတွာ ‘‘ကိံကာရဏာ အာဂတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မဟာရာဇ တုမှာကံ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ ရဟော ပစ္စာသီသာမီ’’တိ အာဟ။ သက္ကာနုဘာဝေန တာဝဒေဝ မနုဿာ ပဋိက္ကမိံသု။ အထ နံ မာဏဝေါ ‘‘အဟံ၊ မဟာရာဇ၊ ဖီတာနိ အာကိဏ္ဏမနုဿာနိ သမ္ပန္နဗလဝါဟနာနိ တီဏိ နဂရာနိ ပဿာမိ၊ အဟံ တေ အတ္တနော အာနုဘာဝေန တေသု ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဒဿာမိ၊ ပပဉ္စံ အကတွာ သီဃံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ သော တဏှာဝသိကော ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သက္ကာနုဘာဝေန ‘‘ကော ဝါ တွံ၊ ကုတော ဝါ အာဂတော၊ ကိံ ဝါ တေ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ န ပုစ္ဆိ။ သောပိ ဧတ္တကံ ဝတွာ တာဝတိံသဘဝနမေဝ အဂမာသိ။

ရာဇာ အမစ္စေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဧကော မာဏဝေါ ‘အမှာကံ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ ဂဟေတွာ ဒဿာမီ’တိ အာဟ၊ တံ ပက္ကောသထ၊ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ ဗလကာယံ သန္နိပါတာပေထ၊ ပပဉ္စံ အကတွာ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကိံ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ တဿ မာဏဝဿ သက္ကာရော ဝါ ကတော၊ နိဝါသဋ္ဌာနံ ဝါ ပုစ္ဆိတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘နေဝ သက္ကာရံ အကာသိံ၊ န နိဝါသဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိံ၊ ဂစ္ဆထ နံ ဥပဓာရေထာ’’တိ အာဟ။ ဥပဓာရေန္တာ နံ အဒိသွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ သကလနဂရေ မာဏဝံ န ပဿာမာ’’တိ အာရောစေသုံ။ တံ သုတွာ ရာဇာ ဒေါမနဿဇာတော ‘‘တီသု နဂရေသု ရဇ္ဇံ နဋ္ဌံ၊ မဟန္တေနမှိ ယသေန ပရိဟီနော၊ ‘နေဝ မေ ပရိဗ္ဗယံ အဒါသိ၊ န စ ပုစ္ဆိ နိဝါသဋ္ဌာန’န္တိ မယှံ ကုဇ္ဈိတွာ မာဏဝေါ အနာဂတော ဘဝိဿတီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ စိန္တေသိ။ အထဿ တဏှာဝသိကဿ သရီရေ ဍာဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သရီရေ ပရိဍယှန္တေ ဥဒရံ ခေါဘေတွာ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ ဥဒပါဒိ။ ဧကံ ဘာဇနံ ပဝိသတိ၊ ဧကံ နိက္ခမတိ၊ ဝေဇ္ဇာ တိကိစ္ဆိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ရာဇာ ကိလမတိ။ အထဿ ဗျာဓိတဘာဝေါ သကလနဂရေ ပါကဋော အဟောသိ။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော တက္ကသိလတော သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဗာရာဏသိနဂရေ မာတာပိတူနံ သန္တိကံ အာဂတော တံ ရညော ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘အဟံ တိကိစ္ဆိဿာမီ’’တိ ရာဇဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘ဧကော ကိရ တရုဏမာဏဝေါ တုမှေ တိကိစ္ဆိတုံ အာဂတော’’တိ အာရောစာပေသိ။ ရာဇာ ‘‘မဟန္တမဟန္တာ ဒိသာပါမောက္ခဝေဇ္ဇာပိ မံ တိကိစ္ဆိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ကိံ တရုဏမာဏဝေါ သက္ခိဿတိ၊ ပရိဗ္ဗယံ ဒတွာ ဝိဿဇ္ဇေထ န’’န္တိ အာဟ။ တံ သုတွာ မာဏဝေါ ‘‘မယှံ ဝေဇ္ဇကမ္မေန ဝေတနံ နတ္ထိ၊ အဟံ တိကိစ္ဆာမိ၊ ကေဝလံ ဘေသဇ္ဇမူလမတ္တံ ဒေတူ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပက္ကောသာပေသိ။ မာဏဝေါ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ အဟံ တေ တိကိစ္ဆာမိ၊ အပိစ ခေါ ပန မေ ရောဂဿ သမုဋ္ဌာနံ အာစိက္ခာဟီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ဟရာယမာနော ‘‘ကိံ တေ သမုဋ္ဌာနေန၊ ဘေသဇ္ဇံ ဧဝ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ မဟာရာဇ၊ ဝေဇ္ဇာ နာမ ‘‘အယံ ဗျာဓိ ဣမံ နိဿာယ သမုဋ္ဌိတော’’တိ ဉတွာ အနုစ္ဆဝိကံ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တီတိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓု တာတာ’’တိ သမုဋ္ဌာနံ ကထေန္တော ‘‘ဧကေန မာဏဝေန အာဂန္တွာ တီသု နဂရေသု ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဒဿာမီ’’တိအာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ ကထေတွာ ‘‘ဣတိ မေ တာတ၊ တဏှံ နိဿာယ ဗျာဓိ ဥပ္ပန္နော၊ သစေ တိကိစ္ဆိတုံ သက္ကောသိ၊ တိကိစ္ဆာဟီ’’တိ အာဟ။ ကိံ ပန မဟာရာဇ၊ သောစနာယ တာနိ နဂရာနိ သက္ကာ လဒ္ဓုန္တိ? ‘‘န သက္ကာ တာတာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ ကသ္မာ သောစသိ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗမေဝ ဟိ သဝိညာဏကာဝိညာဏကဝတ္ထုံ အတ္တနော ကာယံ အာဒိံ ကတွာ ပဟာယ ဂမနီယံ၊ စတူသု နဂရေသု ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာပိ တွံ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ န စတဿော ဘတ္တပါတိယော ဘုဉ္ဇိဿသိ၊ န စတူသု သယနေသု သယိဿသိ၊ န စတ္တာရိ ဝတ္ထယုဂါနိ အစ္ဆာဒေဿသိ၊ တဏှာဝသိကေန နာမ ဘဝိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အယဉှိ တဏှာ နာမ ဝဍ္ဎမာနာ စတူဟိ အပါယေဟိ မုစ္စိတုံ န ဒေတီတိ။

ဣတိ နံ မဟာသတ္တော ဩဝဒိတွာ အထဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၇။

‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿ၊ တဿ စေ တံ သမိဇ္ဈတိ၊

အဒ္ဓါ ပီတိမနော ဟောတိ၊ လဒ္ဓါ မစ္စော ယဒိစ္ဆတိ။

၃၈။

‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿ၊ တဿ စေ တံ သမိဇ္ဈတိ၊

တတော နံ အပရံ ကာမေ၊ ဃမ္မေ တဏှံဝ ဝိန္ဒတိ။

၃၉။

‘‘ဂဝံဝ သိင်္ဂိနော သိင်္ဂံ၊ ဝဍ္ဎမာနဿ ဝဍ္ဎတိ၊

ဧဝံ မန္ဒဿ ပေါသဿ၊ ဗာလဿ အဝိဇာနတော၊

ဘိယျော တဏှာ ပိပါသာ စ၊ ဝဍ္ဎမာနဿ ဝဍ္ဎတိ။

၄၀။

‘‘ပထဗျာ သာလိယဝကံ၊ ဂဝါဿံ ဒါသပေါရိသံ၊

ဒတွာ စ နာလမေကဿ၊ ဣတိ ဝိဒွါ သမံ စရေ။

၄၁။

‘‘ရာဇာ ပသယှ ပထဝိံ ဝိဇိတွာ၊ သသာဂရန္တံ မဟိမာဝသန္တော၊

ဩရံ သမုဒ္ဒဿ အတိတ္တရူပေါ၊ ပါရံ သမုဒ္ဒဿပိ ပတ္ထယေထ။

၄၂။

‘‘ယာဝ အနုဿရံ ကာမေ၊ မနသာ တိတ္တိ နာဇ္ဈဂါ၊

တတော နိဝတ္တာ ပဋိက္ကမ္မ ဒိသွာ၊ တေ ဝေ သုတိတ္တာ ယေ ပညာယ တိတ္တာ။

၄၃။

‘‘ပညာယ တိတ္တိနံ သေဋ္ဌံ၊ န သော ကာမေဟိ တပ္ပတိ၊

ပညာယ တိတ္တံ ပုရိသံ၊ တဏှာ န ကုရုတေ ဝသံ။

၄၄။

‘‘အပစိနေထေဝ ကာမာနံ၊ အပ္ပိစ္ဆဿ အလောလုပေါ၊

သမုဒ္ဒမတ္တော ပုရိသော၊ န သော ကာမေဟိ တပ္ပတိ။

၄၅။

‘‘ရထကာရောဝ စမ္မဿ၊ ပရိကန္တံ ဥပါဟနံ၊

ယံ ယံ စဇတိ ကာမာနံ၊ တံ တံ သမ္ပဇ္ဇတေ သုခံ၊

သဗ္ဗဉ္စေ သုခမိစ္ဆေယျ၊ သဗ္ဗေ ကာမေ ပရိစ္စဇေ’’တိ။

တတ္ထ ကာမန္တိ ဝတ္ထုကာမမ္ပိ ကိလေသကာမမ္ပိ။ ကာမယမာနဿာတိ ပတ္ထယမာနဿ။ တဿ စေ တံ သမိဇ္ဈတီတိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ တံ ကာမိတဝတ္ထု သမိဇ္ဈတိ စေ၊ နိပ္ဖဇ္ဇတိ စေတိ အတ္ထော။ တတော နံ အပရံ ကာမေတိ ဧတ္ထ နန္တိ နိပါတမတ္တံ။ အပရန္တိ ပရဘာဂဒီပနံ။ ကာမေတိ ဥပယောဂဗဟုဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သစေ ကာမံ ကာမယမာနဿ တံ ကာမိတဝတ္ထု သမိဇ္ဈတိ၊ တသ္မိံ သမိဒ္ဓေ တတော ပရံ သော ပုဂ္ဂလော ကာမယမာနော ယထာ နာမ ဃမ္မေ ဂိမှကာလေ ဝါတာတပေန ကိလန္တော တဏှံ ဝိန္ဒတိ၊ ပါနီယပိပါသံ ပဋိလဘတိ၊ ဧဝံ ဘိယျော ကာမတဏှာသင်္ခါတေ ကာမေ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတိ၊ ရူပတဏှာဒိကာ တဏှာ စဿ ဝဍ္ဎတိယေဝါတိ။ ဂဝံဝါတိ ဂေါရူပဿ ဝိယ။ သိင်္ဂိနောတိ မတ္ထကံ ပဒါလေတွာ ဥဋ္ဌိတသိင်္ဂဿ။ မန္ဒဿာတိ မန္ဒပညဿ။ ဗာလဿာတိ ဗာလဓမ္မေ ယုတ္တဿ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဝစ္ဆကဿ ဝဍ္ဎန္တဿ သရီရေနေဝ သဒ္ဓိံ သိင်္ဂံ ဝဍ္ဎတိ၊ ဧဝံ အန္ဓဗာလဿပိ အပ္ပတ္တကာမတဏှာ စ ပတ္တကာမပိပါသာ စ အပရာပရံ ဝဍ္ဎတီတိ။

သာလိယဝကန္တိ သာလိခေတ္တယဝခေတ္တံ။ ဧတေန သာလိယဝါဒိကံ သဗ္ဗံ ဓညံ ဒဿေတိ၊ ဒုတိယပဒေန သဗ္ဗံ ဒွိပဒစတုပ္ပဒံ ဒဿေတိ။ ပဌမပဒေန ဝါ သဗ္ဗံ အဝိညာဏကံ၊ ဣတရေန သဝိညာဏကံ။ ဒတွာ စာတိ ဒတွာပိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တိဋ္ဌန္တု တီဏိ ရဇ္ဇာနိ၊ သစေ သော မာဏဝေါ အညံ ဝါ သကလမ္ပိ ပထဝိံ သဝိညာဏကာဝိညာဏကရတနပူရံ ကဿစိ ဒတွာ ဂစ္ဆေယျ၊ ဣဒမ္ပိ ဧတ္တကံ ဝတ္ထု ဧကဿေဝ အပရိယန္တံ၊ ဧဝံ ဒုပ္ပူရာ ဧသာ တဏှာ နာမ။ ဣတိ ဝိဒွါ သမံ စရေတိ ဧဝံ ဇာနန္တော ပုရိသော တဏှာဝသိကော အဟုတွာ ကာယသမာစာရာဒီနိ ပူရေန္တော စရေယျ။

ဩရန္တိ ဩရိမကောဋ္ဌာသံ ပတွာ တေန အတိတ္တရူပေါ ပုန သမုဒ္ဒပါရမ္ပိ ပတ္ထယေထ။ ဧဝံ တဏှာဝသိကသတ္တာ နာမ ဒုပ္ပူရာတိ ဒဿေတိ။ ယာဝါတိ အနိယာမိတပရိစ္ဆေဒေါ။ အနုဿရန္တိ အနုဿရန္တော။ နာဇ္ဈဂါတိ န ဝိန္ဒတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မဟာရာဇ၊ ပုရိသော အပရိယန္တေပိ ကာမေ မနသာ အနုဿရန္တော တိတ္တိံ န ဝိန္ဒတိ၊ ပတ္တုကာမောဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ ကာမေသု သတ္တာနံ တဏှာ ဝဍ္ဎတေဝ။ တတော နိဝတ္တာတိ တတော ပန ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမတော စိတ္တေန နိဝတ္တိတွာ ကာယေန ပဋိက္ကမ္မ ဉာဏေန အာဒီနဝံ ဒိသွာ ယေ ပညာယ တိတ္တာ ပရိပုဏ္ဏာ၊ တေ တိတ္တာ နာမ။

ပညာယ တိတ္တိနံ သေဋ္ဌန္တိ ပညာယ တိတ္တီနံ အယံ ပရိပုဏ္ဏသေဋ္ဌော၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ န သော ကာမေဟိ တပ္ပတီတိ ‘‘န ဟီ’’တိပိ ပါဌော။ ယသ္မာ ပညာယ တိတ္တော ပုရိသော ကာမေဟိ န ပရိဍယှတီတိ အတ္ထော။ န ကုရုတေ ဝသန္တိ တာဒိသဉှိ ပုရိသံ တဏှာ ဝသေ ဝတ္တေတုံ န သက္ကောတိ၊ သွေဝ ပန တဏှာယ အာဒီနဝံ ဒိသွာ သရဘင်္ဂမာဏဝေါ ဝိယ စ အဍ္ဎမာသကရာဇာ ဝိယ စ တဏှာဝသေ န ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ အပစိနေထေဝါတိ ဝိဒ္ဓံသေထေဝ။ သမုဒ္ဒမတ္တောတိ မဟတိယာ ပညာယ သမန္နာဂတတ္တာ သမုဒ္ဒပ္ပမာဏော။ သော မဟန္တေန အဂ္ဂိနာပိ သမုဒ္ဒေါ ဝိယ ကိလေသကာမေဟိ န တပ္ပတိ န ဍယှတိ။

ရထကာရောတိ စမ္မကာရော။ ပရိကန္တန္တိ ပရိကန္တန္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ စမ္မကာရော ဥပါဟနံ ပရိကန္တန္တော ယံ ယံ စမ္မဿ အဂယှူပဂဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တံ တံ စဇိတွာ ဥပါဟနံ ကတွာ ဥပါဟနမူလံ လဘိတွာ သုခိတော ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ပဏ္ဍိတော စမ္မကာရသတ္ထသဒိသာယ ပညာယ ကန္တန္တော ယံ ယံ ဩဓိံ ကာမာနံ စဇတိ၊ တေန တေနဿ ကာမောဓိနာ ရဟိတံ တံ တံ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မဉ္စ သုခံ သမ္ပဇ္ဇတိ ဝိဂတဒရထံ၊ သစေ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ကာယကမ္မာဒိသုခံ ဝိဂတပရိဠာဟမေဝ ဣစ္ဆေယျ၊ ကသိဏံ ဘာဝေတွာ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ သဗ္ဗေ ကာမေ ပရိစ္စဇေတိ။

ဗောဓိသတ္တဿ ပန ဣမံ ဂါထံ ကထေန္တဿ ရညော သေတစ္ဆတ္တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဩဒါတကသိဏဇ္ဈာနံ ဥဒပါဒိ၊ ရာဇာပိ အရောဂေါ အဟောသိ။ သော တုဋ္ဌော သယနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ‘‘ဧတ္တကာ ဝေဇ္ဇာ မံ တိကိစ္ဆိတုံ နာသက္ခိံသု၊ ပဏ္ဍိတမာဏဝေါ ပန အတ္တနော ဉာဏောသဓေန မံ နိရောဂံ အကာသီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၄၆။

‘‘အဋ္ဌ တေ ဘာသိတာ ဂါထာ၊ သဗ္ဗာ ဟောန္တိ သဟဿိယာ၊

ပဋိဂဏှ မဟာဗြဟ္မေ၊ သာဓေတံ တဝ ဘာသိတ’’န္တိ။

တတ္ထ အဋ္ဌာတိ ဒုတိယဂါထံ အာဒိံ ကတွာ ကာမာဒီနဝသံယုတ္တာ အဋ္ဌ။ သဟဿိယာတိ သဟဿာရဟာ။ ပဋိဂဏှာတိ အဋ္ဌ သဟဿာနိ ဂဏှ။ သာဓေတံ တဝ ဘာသိတန္တိ သာဓု ဧတံ တဝ ဝစနံ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ဧကာဒသမံ ဂါထမာဟ –

၄၇။

‘‘န မေ အတ္ထော သဟဿေဟိ၊ သတေဟိ နဟုတေဟိ ဝါ၊

ပစ္ဆိမံ ဘာသတော ဂါထံ၊ ကာမေ မေ န ရတော မနော’’တိ။

တတ္ထ ပစ္ဆိမန္တိ ‘‘ရထကာရောဝ စမ္မဿာ’’တိ ဂါထံ။ ကာမေ မေ န ရတော မနောတိ ဣမံ ဂါထံ ဘာသမာနဿေဝ မမ ဝတ္ထုကာမေပိ ကိလေသကာမေပိ မနော နာဘိရမာမိ။ အဟဉှိ ဣမံ ဂါထံ ဘာသမာနော အတ္တနောဝ ဓမ္မဒေသနာယ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေသိံ၊ မဟာရာဇာတိ။

ရာဇာ ဘိယျောသောမတ္တာယ တုဿိတွာ မဟာသတ္တံ ဝဏ္ဏေန္တော ဩသာနဂါထမာဟ –

၄၈။

‘‘ဘဒြကော ဝတာယံ မာဏဝကော၊ သဗ္ဗလောကဝိဒူ မုနိ၊

ယော ဣမံ တဏှံ ဒုက္ခဇနနိံ၊ ပရိဇာနာတိ ပဏ္ဍိတော’’တိ။

တတ္ထ ဒုက္ခဇနနိန္တိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခဇနနိံ။ ပရိဇာနာတီတိ ပရိဇာနိ ပရိစ္ဆိန္ဒိ၊ လုဉ္စိတွာ နီဟရီတိ ဗောဓိသတ္တံ ဝဏ္ဏေန္တော ဧဝမာဟ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ‘‘မဟာရာဇ၊ အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ ဓမ္မံ စရာ’’တိ ရာဇာနံ ဩဝဒိတွာ အာကာသေန ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဟုတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေပါဟံ ဧတံ ဗြာဟ္မဏံ နိဿောကမကာသိ’’န္တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ ဧသ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတမာဏဝေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကာမဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၄၆၈] ၅။ ဇနသန္ဓဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒသ ခလူတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရညော ဩဝါဒတ္ထာယ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကာလေ ရာဇာ ဣဿရိယမဒမတ္တော ကိလေသသုခနိဿိတော ဝိနိစ္ဆယမ္ပိ န ပဋ္ဌပေသိ၊ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနမ္ပိ ပမဇ္ဇိ။ သော ဧကဒိဝသေ ဒသဗလံ အနုဿရိတွာ ‘‘သတ္ထာရံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ဘုတ္တပါတရာသော ရထဝရမာရုယှ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကိံ မဟာရာဇ စိရံ န ပညာယသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဗဟုကိစ္စတာယ နော ဘန္တေ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနဿ ဩကာသော န ဇာတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မဟာရာဇ၊ မာဒိသေ နာမ ဩဝါဒဒါယကေ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေ ဓုရဝိဟာရေ ဝိဟရန္တေ အယုတ္တံ တဝ ပမဇ္ဇိတုံ၊ ရညာ နာမ ရာဇကိစ္စေသု အပ္ပမတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ရဋ္ဌဝါသီနံ မာတာပိတုသမေန အဂတိဂမနံ ပဟာယ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေန္တေန ရဇ္ဇံ ကာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ရညော ဟိ ဓမ္မိကဘာဝေ သတိ ပရိသာပိဿ ဓမ္မိကာ ဟောန္တိ၊ အနစ္ဆရိယံ ခေါ ပနေတံ၊ ယံ မယိ အနုသာသန္တေ တွံ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေယျာသိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ အနုသာသကအာစရိယေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ အတ္တနော မတိယာဝ တိဝိဓသုစရိတဓမ္မေ ပတိဋ္ဌာယ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ သဂ္ဂပထံ ပူရယမာနာ အဂမံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ဇနသန္ဓကုမာရော’’တိဿ နာမံ ကရိံသု။ အထဿ ဝယပ္ပတ္တဿ တက္ကသိလတော သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အာဂတကာလေ ရာဇာ သဗ္ဗာနိ ဗန္ဓနာဂါရာနိ သောဓာပေတွာ ဥပရဇ္ဇံ အဒါသိ။ သော အပရဘာဂေ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ စတူသု နဂရဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေ ရာဇဒွါရေ စာတိ ဆ ဒါနသာလာယော ကာရာပေတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဆ သတသဟဿာနိ ပရိစ္စဇိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ သင်္ခေါဘေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေန္တော ဗန္ဓနာဂါရာနိ နိစ္စံ ဝိဝဋာနိ ကာရာပေတွာ ဓမ္မဘဏ္ဍိကံ သောဓာပေတွာ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ လောကံ သင်္ဂဏှန္တော ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခန္တော ဥပေါသထဝါသံ ဝသန္တော ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ အန္တရန္တရာ စ ရဋ္ဌဝါသိနော သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘ဒါနံ ဒေထ၊ သီလံ သမာဒိယထ၊ ဘာဝနံ ဘာဝေထ၊ ဓမ္မေန ကမ္မန္တေ စ ဝေါဟာရေ စ ပယောဇေထ၊ ဒဟရကာလေယေဝ သိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှထ၊ ဓနံ ဥပ္ပာဒေထ၊ ဂါမကူဋကမ္မံ ဝါ ပိသုဏဝါစာကမ္မံ ဝါ မာ ကရိတ္ထ၊ စဏ္ဍာ ဖရုသာ မာ အဟုဝတ္ထ၊ မာတုပဋ္ဌာနံ ပိတုပဋ္ဌာနံ ပူရေထ၊ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဘဝထာ’’တိ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မဟာဇနေ သုစရိတဓမ္မေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ပန္နရသီဥပေါသထေ သမာဒိန္နုပေါသထော ‘‘မဟာဇနဿ ဘိယျော ဟိတသုခတ္ထာယ အပ္ပမာဒဝိဟာရတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ အတ္တနော ဩရောဓေ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗနဂရဇနံ သန္နိပါတာပေတွာ ရာဇင်္ဂဏေ အလင်္ကရိတွာ အလင်္ကတရတနမဏ္ဍပမဇ္ဈေ သုပညတ္တဝရပလ္လင်္ကေ နိသီဒိတွာ ‘‘အမ္ဘော၊ နဂရဝါသိနော တုမှာကံ တပနီယေ စ အတပနီယေ စ ဓမ္မေ ဒေသေဿာမိ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟုတွာ ဩဟိတသောတာ သက္ကစ္စံ သုဏာထာ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

သတ္ထာ သစ္စပရိဘာဝိတံ မုခရတနံ ဝိဝရိတွာ တံ ဓမ္မဒေသနံ မဓုရေန သရေန ကောသလရညော အာဝိ ကရောန္တော –

၄၉။

‘‘ဒသ ခလု ဣမာနိ ဌာနာနိ၊ ယာနိ ပုဗ္ဗေ အကရိတွာ၊

သ ပစ္ဆာ မနုတပ္ပတိ၊ ဣစ္စေဝါဟ ဇနသန္ဓော။

၅၀။

‘‘အလဒ္ဓါ ဝိတ္တံ တပ္ပတိ၊ ပုဗ္ဗေ အသမုဒါနိတံ၊

န ပုဗ္ဗေ ဓနမေသိဿံ၊ ဣတိ ပစ္ဆာနုတပ္ပတိ။

၅၁။

‘‘သကျရူပံ ပုရေ သန္တံ၊ မယာ သိပ္ပံ န သိက္ခိတံ၊

ကိစ္ဆာ ဝုတ္တိ အသိပ္ပဿ၊ ဣတိ ပစ္ဆာနုတပ္ပတိ။

၅၂။

‘‘ကူဋဝေဒီ ပုရေ အာသိံ၊ ပိသုဏော ပိဋ္ဌိမံသိကော၊

စဏ္ဍော စ ဖရုသော စာပိ၊ ဣတိ ပစ္ဆာနုတပ္ပတိ။

၅၃။

‘‘ပါဏာတိပါတီ ပုရေ အာသိံ၊ လုဒ္ဒေါ စာပိ အနာရိယော၊

ဘူတာနံ နာပစာယိဿံ၊ ဣတိ ပစ္ဆာနုတပ္ပတိ။

၅၄။

‘‘ဗဟူသု ဝတ သန္တီသု၊ အနာပါဒါသု ဣတ္ထိသု၊

ပရဒါရံ အသေဝိဿံ၊ ဣတိ ပစ္ဆာနုတပ္ပတိ။

၅၅။

‘‘ဗဟုမှိ ဝတ သန္တမှိ၊ အန္နပါနေ ဥပဋ္ဌိတေ၊

န ပုဗ္ဗေ အဒဒံ ဒါနံ၊ ဣတိ ပစ္ဆာနုတပ္ပတိ။

၅၆။

‘‘မာတရံ ပိတရံ စာပိ၊ ဇိဏ္ဏကံ ဂတယောဗ္ဗနံ၊

ပဟု သန္တော န ပေါသိဿံ၊ ဣတိ ပစ္ဆာနုတပ္ပတိ။

၅၇။

‘‘အာစရိယမနုသတ္ထာရံ၊ သဗ္ဗကာမရသာဟရံ၊

ပိတရံ အတိမညိဿံ၊ ဣတိ ပစ္ဆာနုတပ္ပတိ။

၅၈။

‘‘သမဏေ ဗြာဟ္မဏေ စာပိ၊ သီလဝန္တေ ဗဟုဿုတေ၊

န ပုဗ္ဗေ ပယိရုပါသိဿံ၊ ဣတိ ပစ္ဆာနုတပ္ပတိ။

၅၉။

‘‘သာဓု ဟောတိ တပေါ စိဏ္ဏော၊ သန္တော စ ပယိရုပါသိတော၊

န စ ပုဗ္ဗေ တပေါ စိဏ္ဏော၊ ဣတိ ပစ္ဆာနုတပ္ပတိ။

၆၀။

‘‘ယော စ ဧတာနိ ဌာနာနိ၊ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇတိ၊

ကရံ ပုရိသကိစ္စာနိ၊ သ ပစ္ဆာ နာနုတပ္ပတီ’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အာဟ၊

တတ္ထ ဌာနာနီတိ ကာရဏာနိ။ ပုဗ္ဗေတိ ပဌမမေဝ အကရိတွာ။ သ ပစ္ဆာ မနုတပ္ပတီတိ သော ပဌမံ ကတ္တဗ္ဗာနံ အကာရကော ပုဂ္ဂလော ပစ္ဆာ ဣဓလောကေပိ ပရလောကေပိ တပ္ပတိ ကိလမတိ။ ‘‘ပစ္ဆာ ဝါ အနုတပ္ပတီ’’တိပိ ပါဌော။ ဣစ္စေဝါဟာတိ ဣတိ ဧဝံ အာဟာတိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ ဣတိ ဧဝံ ရာဇာ ဇနသန္ဓော အဝေါစ။ ဣစ္စဿုဟာတိပိ ပါဌော။ တတ္ထ အဿု-ကာရော နိပါတမတ္တံ ဣတိ အဿု အာဟာတိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဣဒါနိ တာနိ ဒသ တပနီယကာရဏာနိ ပကာသေတုံ ဗောဓိသတ္တဿ ဓမ္မကထာ ဟောတိ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေတိ ပဌမမေဝ တရုဏကာလေ ပရက္ကမံ ကတွာ အသမုဒါနိတံ အသမ္ဘတံ ဓနံ မဟလ္လကကာလေ အလဘိတွာ တပ္ပတိ သောစတိ၊ ပရေ စ သုခိတေ ဒိသွာ သယံ ဒုက္ခံ ဇီဝန္တော ‘‘ပုဗ္ဗေ ဓနံ န ပရိယေသိဿ’’န္တိ ဧဝံ ပစ္ဆာ အနုတပ္ပတိ၊ တသ္မာ မဟလ္လကကာလေ သုခံ ဇီဝိတုကာမာ ဒဟရကာလေယေဝ ဓမ္မိကာနိ ကသိကမ္မာဒီနိ ကတွာ ဓနံ ပရိယေသထာတိ ဒဿေတိ။

ပုရေ သန္တန္တိ ပုရေ ဒဟရကာလေ အာစရိယေ ပယိရုပါသိတွာ မယာ ကာတုံ သကျရူပံ သမာနံ ဟတ္ထိသိပ္ပာဒိကံ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ န သိက္ခိတံ။ ကိစ္ဆာတိ မဟလ္လကကာလေ အသိပ္ပဿ ဒုက္ခာ ဇီဝိတဝုတ္တိ၊ နေဝ သက္ကာ တဒါ သိပ္ပံ သိက္ခိတုံ၊ တသ္မာ မဟလ္လကကာလေ သုခံ ဇီဝိတုကာမာ တရုဏကာလေယေဝ သိပ္ပံ သိက္ခထာတိ ဒဿေတိ။ ကုဋဝေဒီတိ ကူဋဇာနနကော ဂါမကူဋကော ဝါ လောကဿ အနတ္ထကာရကော ဝါ တုလာကူဋာဒိကာရကော ဝါ ကူဋဋ္ဋကာရကော ဝါတိ အတ္ထော။ အာသိန္တိ ဧဝရူပေါ အဟံ ပုဗ္ဗေ အဟောသိံ။ ပိသုဏောတိ ပေသုညကာရဏော။ ပိဋ္ဌိမံသိကောတိ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ အသာမိကေ သာမိကေ ကရောန္တော ပရေသံ ပိဋ္ဌိမံသခါဒကော။ ဣတိ ပစ္ဆာတိ ဧဝံ မရဏမဉ္စေ နိပန္နော အနုတပ္ပတိ၊ တသ္မာ သစေ နိရယေ န ဝသိတုကာမာတ္ထ၊ မာ ဧဝရူပံ ပါပကမ္မံ ကရိတ္ထာတိ ဩဝဒတိ။

လုဒ္ဒေါတိ ဒါရုဏော။ အနာရိယောတိ န အရိယော နီစသမာစာရော။ နာပစာယိဿန္တိ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယဝသေန နီစဝုတ္တိကော နာဟောသိံ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အနာပါဒါသူတိ အာပါဒါနံ အာပါဒေါ၊ ပရိဂ္ဂဟောတိ အတ္ထော။ နတ္ထိ အာပါဒေါ ယာသံ တာ အနာပါဒါ၊ အညေဟိ အကတပရိဂ္ဂဟာသူတိ အတ္ထော။ ဥပဋ္ဌိတေတိ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ။ န ပုဗ္ဗေတိ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဒါနံ န အဒဒံ။ ပဟု သန္တောတိ ဓနဗလေနာပိ ကာယဗလေနာပိ ပေါသိတုံ သမတ္ထော ပဋိဗလော သမာနော။ အာစရိယန္တိ အာစာရေ သိက္ခာပနတော ဣဓ ပိတာ ‘‘အာစရိယော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ အနုသတ္ထာရန္တိ အနုသာသကံ။ သဗ္ဗကာမရသာဟရန္တိ သဗ္ဗေ ဝတ္ထုကာမရသေ အာဟရိတွာ ပေါသိတာရံ။ အတိမညိဿန္တိ တဿ ဩဝါဒံ အဂဏှန္တော အတိက္ကမိတွာ မညိဿံ။

န ပုဗ္ဗေတိ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏေပိ ဂိလာနာဂိလာနေပိ စီဝရာဒီနိ ဒတွာ အပ္ပဋိဇဂ္ဂနေန န ပယိရုပါသိဿံ။ တပေါတိ သုစရိတတပေါ။ သန္တောတိ တီဟိ ဒွါရေဟိ ဥပသန္တော သီလဝါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တိဝိဓသုစရိတသင်္ခါတော တပေါ စိဏ္ဏော ဧဝရူပေါ စ ဥပသန္တော ပယိရုပါသိတော နာမ သာဓု သုန္ဒရော။ န ပုဗ္ဗေတိ မယာ ဒဟရကာလေ ဧဝရူပေါ တပေါ န စိဏ္ဏော၊ ဣတိ ပစ္ဆာ ဇရာဇိဏ္ဏော မရဏဘယတဇ္ဇိတော အနုတပ္ပတိ သောစတိ။ သစေ တုမှေ ဧဝံ န သောစိတုကာမာ၊ တပေါကမ္မံ ကရောထာတိ ဝဒတိ။ ယော စ ဧတာနီတိ ယော ပန ဧတာနိ ဒသ ကာရဏာနိ ပဌမမေဝ ဥပါယေန ပဋိပဇ္ဇတိ သမာဒါယ ဝတ္တတိ၊ ပုရိသေဟိ ကတ္တဗ္ဗာနိ ဓမ္မိကကိစ္စာနိ ကရောန္တော သော အပ္ပမာဒဝိဟာရီ ပုရိသော ပစ္ဆာ နာနုတပ္ပတိ၊ သောမနဿပ္ပတ္တောဝ ဟောတီတိ။

ဣတိ မဟာသတ္တော အနွဒ္ဓမာသံ ဣမိနာ နိယာမေန မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ မဟာဇနောပိဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ တာနိ ဒသ ဌာနာနိ ပူရေတွာ သဂ္ဂပရာယဏောဝ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ မဟာရာဇ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ အနာစရိယကာပိ အတ္တနော မတိယာဝ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မဟာဇနံ သဂ္ဂပထေ ပတိဋ္ဌာပေသု’’န္တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ အဟေသုံ၊ ဇနသန္ဓရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဇနသန္ဓဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၄၆၉] ၆။ မဟာကဏှဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကဏှော ကဏှော စာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော လောကတ္ထစရိယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉှိ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ နိသီဒိတွာ ‘‘ယာဝဉ္စိဒံ၊ အာဝုသော၊ သတ္ထာ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော အတ္တနော ဖာသုဝိဟာရံ ပဟာယ လောကဿေဝ အတ္ထံ စရတိ၊ ပရမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ သယံ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အဋ္ဌာရသယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရာနံ ဓမ္မစက္ကံ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၃ အာဒယော၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) ပဝတ္တေတွာ ပဉ္စမိယာ ပက္ခဿ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၃။၅၉၊ မဟာဝ။ ၂၀ အာဒယော) ကထေတွာ သဗ္ဗေသံ အရဟတ္တံ အဒါသိ။ ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ တေဘာတိကဇဋိလာနံ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ ပါဋိဟာရိယသဟဿာနိ ဒဿေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဂယာသီသေ အာဒိတ္တပရိယာယံ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၅၊ မဟာဝ။ ၅၄) ကထေတွာ ဇဋိလသဟဿာနံ အရဟတ္တံ အဒါသိ၊ မဟာကဿပဿ တီဏိ ဂါဝုတာနိ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ဂန္တွာ တီဟိ ဩဝါဒေဟိ ဥပသမ္ပဒံ အဒါသိ။ ဧကော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ပုက္ကုသာတိကုလပုတ္တံ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ မဟာကပ္ပိနဿ ဝီသယောဇနသတံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ အရဟတ္တံ အဒါသိ၊ ဧကော ပစ္ဆာဘတ္တံ တိံသယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ တာဝ ကက္ခဠံ ဖရုသံ အင်္ဂုလိမာလံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ တိံသယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ အာဠဝကံ ယက္ခံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ကုမာရဿ သောတ္ထိံ အကာသိ။ တာဝတိံသဘဝနေ တေမာသံ ဝသန္တော အသီတိယာ ဒေဝတာကောဋီနံ ဓမ္မာဘိသမယံ သမ္ပာဒေသိ၊ ဗြဟ္မလောကံ ဂန္တွာ ဗကဗြဟ္မုနော ဒိဋ္ဌိံ ဘိန္ဒိတွာ ဒသန္နံ ဗြဟ္မသဟဿာနံ အရဟတ္တံ အဒါသိ၊ အနုသံဝစ္ဆရံ တီသု မဏ္ဍလေသု စာရိကံ စရမာနော ဥပနိဿယသမ္ပန္နာနံ မနုဿာနံ သရဏာနိ စေဝ သီလာနိစ မဂ္ဂဖလာနိ စ ဒေတိ၊ နာဂသုပဏ္ဏာဒီနမ္ပိ နာနပ္ပကာရံ အတ္ထံ စရတီ’’တိ ဒသဗလဿ လောကတ္ထစရိယဂုဏံ ကထယိံသု။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အနစ္ဆရိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောဟံ ဣဒါနိ အဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ လောကဿ အတ္ထံ စရေယျံ၊ ပုဗ္ဗေ သရာဂကာလေပိ လောကဿ အတ္ထံ အစရိ’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဗာရာဏသိယံ ဥသီနကော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ စတုသစ္စဒေသနာယ မဟာဇနံ ကိလေသဗန္ဓနာ မောစေတွာ နိဗ္ဗာနနဂရံ ပူရေတွာ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန သာသနံ ဩသက္ကိ။ ဘိက္ခူ ဧကဝီသတိယာ အနေသနာဟိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တိ၊ ဘိက္ခူ ဂိဟိသံသဂ္ဂံ ကရောန္တိ၊ ပုတ္တဓီတာဒီဟိ ဝဍ္ဎန္တိ။ ဘိက္ခုနိယောပိ ဂိဟိသံသဂ္ဂံ ကရောန္တိ၊ ပုတ္တဓီတာဒီဟိ ဝဍ္ဎန္တိ။ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုဓမ္မံ၊ ဘိက္ခုနိယော ဘိက္ခုနိဓမ္မံ၊ ဥပေါသကာ ဥပါသကဓမ္မံ၊ ဥပါသိကာ ဥပါသိကဓမ္မံ၊ ဗြာဟ္မဏာ ဗြာဟ္မဏဓမ္မံ ဝိဿဇ္ဇေသုံ။ ယေဘုယျေန မနုဿာ ဒသ အကုသလကမ္မပထေ သမာဒါယ ဝတ္တိံသု၊ မတမတာ အပါယေသု ပရိပူရေသုံ။ တဒါ သက္ကော ဒေဝရာဇာ နဝေ နဝေ ဒေဝေ အပဿန္တော မနုဿလောကံ ဩလောကေတွာ မနုဿာနံ အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တိတဘာဝံ ဉတွာ သတ္ထု သာသနံ ဩသက္ကိတံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘အတ္ထေကော ဥပါယော၊ မဟာဇနံ တာသေတွာ ဘီတဘာဝံ ဉတွာ ပစ္ဆာ အဿာသေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဩသက္ကိတံ သာသနံ ပဂ္ဂယှ အပရမ္ပိ ဝဿသဟဿံ ပဝတ္တနကာရဏံ ကရိဿာမီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ မာတလိဒေဝပုတ္တံ မောစပ္ပမာဏဒါဌံ စတူဟိ ဒါဌာဟိ ဝိနိဂ္ဂတရသ္မိယာ ဘယာနကံ ကတွာ ဂဗ္ဘိနီနံ ဒဿနေနေဝ ဂဗ္ဘပါတနသမတ္ထံ ဃောရရူပံ အာဇာနေယျပ္ပမာဏံ ကာဠဝဏ္ဏံ မဟာကဏှသုနခံ မာပေတွာ ပဉ္စဗန္ဓနေန ဗန္ဓိတွာ ရတ္တမာလံ ကဏ္ဌေ ပိဠန္ဓိတွာ ရဇ္ဇုကောဋိကံ အာဒါယ သယံ ဒွေ ကာသာယာနိ နိဝါသေတွာ ပစ္ဆာမုခေ ပဉ္စဓာ ကေသေ ဗန္ဓိတွာ ရတ္တမာလံ ပိဠန္ဓိတွာ အာရောပိတပဝါဠဝဏ္ဏဇိယံ မဟာဓနုံ ဂဟေတွာ ဝဇိရဂ္ဂနာရာစံ နခေန ပရိဝဋ္ဋေန္တော ဝနစရကဝေသံ ဂဟေတွာ နဂရတော ယောဇနမတ္တေ ဌာနေ ဩတရိတွာ ‘‘နဿတိ လောကော၊ နဿတိ လောကော’’တိ တိက္ခတ္တုံ သဒ္ဒံ အနုသာဝေတွာ မနုဿေ ဥတ္တာသေတွာ နဂရူပစာရံ ပတွာ ပုန သဒ္ဒမကာသိ။

မနုဿာ သုနခံ ဒိသွာ ဥတြသ္တာ နဂရံ ပဝိသိတွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ သီဃံ နဂရဒွါရာနိ ပိဒဟာပေသိ။ သက္ကောပိ အဋ္ဌာရသဟတ္ထံ ပါကာရံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ သုနခေန သဒ္ဓိံ အန္တောနဂရေ ပတိဋ္ဌဟိ။ မနုဿာ ဘီတတသိတာ ပလာယိတွာ ဂေဟာနိ ပဝိသိတွာ နိလီယိံသု။ မဟာကဏှောပိ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေ မနုဿေ ဥပဓာဝိတွာ သန္တာသေန္တော ရာဇနိဝေသနံ အဂမာသိ။ ရာဇင်္ဂဏေ မနုဿာ ဘယေန ပလာယိတွာ ရာဇနိဝေသနံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဒဟိံသု။ ဥသီနကရာဇာပိ ဩရောဓေ ဂဟေတွာ ပါသာဒံ အဘိရုဟိ။ မဟာကဏှော သုနခေါ ပုရိမပါဒေ ဥက္ခိပိတွာ ဝါတပါနေ ဌတွာ မဟာဘုဿိတံ ဘုဿိ။ တဿ သဒ္ဒေါ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ၊ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ပတွာ သကလစက္ကဝါဠံ ဧကနိန္နာဒံ အဟောသိ။ ဝိဓုရဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၃၄၆ အာဒယော) ဟိ ပုဏ္ဏကယက္ခရညော၊ ကုသဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၀။၁ အာဒယော) ကုသရညော၊ ဘူရိဒတ္တဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၇၈၄ အာဒယော) သုဒဿနနာဂရညော၊ ဣမသ္မိံ မဟာကဏှဇာတကေ အယံ သဒ္ဒေါတိ ဣမေ စတ္တာရော သဒ္ဒါ ဇမ္ဗုဒိပေ မဟာသဒ္ဒါ နာမ အဟေသုံ။

နဂရဝါသိနော ဘီတတသိတာ ဟုတွာ ဧကပုရိသောပိ သက္ကေန သဒ္ဓိံ ကထေတုံ နာသက္ခိ၊ ရာဇာယေဝ သတိံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ဝါတပါနံ နိဿာယ သက္ကံ အာမန္တေတွာ ‘‘အမ္ဘော လုဒ္ဒက၊ ကသ္မာ တေ သုနခေါ ဘုဿတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဆာတဘာဝေန၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တဿ ဘတ္တံ ဒါပေဿာမီ’’တိ အန္တောဇနဿ စ အတ္တနော စ ပက္ကဘတ္တံ သဗ္ဗံ ဒါပေသိ။ တံ သဗ္ဗံ သုနခေါ ဧကကဗဠံ ဝိယ ကတွာ ပုန သဒ္ဒမကာသိ။ ပုန ရာဇာ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣဒါနိပိ မေ သုနခေါ ဆာတောယေဝါ’’တိ သုတွာ ဟတ္ထိအဿာဒီနံ ပက္ကဘတ္တံ သဗ္ဗံ အာဟရာပေတွာ ဒါပေသိ။ တသ္မိံ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ နိဋ္ဌာပိတေ သကလနဂရဿ ပက္ကဘတ္တံ ဒါပေသိ။ တမ္ပိ သော တထေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ပုန သဒ္ဒမကာသိ။ ရာဇာ ‘‘န ဧသ သုနခေါ၊ နိဿံသယံ ဧသ ယက္ခော ဘဝိဿတိ၊ အာဂမနကာရဏံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဘီတတသိတော ဟုတွာ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၁။

‘‘ကဏှော ကဏှော စ ဃောရော စ၊ သုက္ကဒါဌော ပဘာသဝါ၊

ဗဒ္ဓါ ပဉ္စဟိ ရဇ္ဇူဟိ၊ ကိံ ရဝိ သုနခေါ တဝါ’’တိ။

တတ္ထ ကဏှော ကဏှောတိ ဘယဝသေန ဒဠှီဝသေန ဝါ အာမေဍိတံ။ ဃောရောတိ ပဿန္တာနံ ဘယဇနကော။ ပဘာသဝါတိ ဒါဌာ နိက္ခန္တရံသိပဘာသေန ပဘာသဝါ။ ကိံ ရဝီတိ ကိံ ဝိရဝိ။ တဝေသ ဧဝရူပေါ ကက္ခဠော သုနခေါ ကိံ ကရောတိ၊ ကိံ မိဂေ ဂဏှာတိ၊ ဥဒါဟု တေ အမိတ္တေ၊ ကိံ တေ ဣမိနာ၊ ဝိဿဇ္ဇေဟိ နန္တိ အဓိပ္ပာယေနေဝမာဟ။

တံ သုတွာ သက္ကော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၂။

‘‘နာယံ မိဂါနမတ္ထာယ၊ ဥသီနက ဘဝိဿတိ၊

မနုဿာနံ အနယော ဟုတွာ၊ တဒါ ကဏှော ပမောက္ခတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – အယဉှိ ‘‘မိဂမံသံ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဣဓ နာဂတော၊ တသ္မာ မိဂါနံ အတ္ထော န ဘဝိဿတိ၊ မနုဿမံသံ ပန ခါဒိတုံ အာဂတော၊ တသ္မာ တေသံ အနယော မဟာဝိနာသကာရကော ဟုတွာ ယဒါ အနေန မနုဿာ ဝိနာသံ ပါပိတာ ဘဝိဿန္တိ၊ တဒါ အယံ ကဏှော ပမောက္ခတိ၊ မမ ဟတ္ထတော မုစ္စိဿတီတိ။

အထ နံ ရာဇာ ‘‘ကိံ ပန တေ ဘော လုဒ္ဒက-သုနခေါ သဗ္ဗေသံယေဝ မနုဿာနံ မံသံ ခါဒိဿတိ၊ ဥဒါဟု တဝ အမိတ္တာနညေဝါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အမိတ္တာနညေဝ မေ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကေ ပန ဣဓ တေ အမိတ္တာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဓမ္မာဘိရတာ ဝိသမစာရိနော၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကထေဟိ တာဝ နေ အမှာက’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ အထဿ ကထေန္တော ဒေဝရာဇာ ဒသ ဂါထာ အဘာသိ –

၆၃။

‘‘ပတ္တဟတ္ထာ သမဏကာ၊ မုဏ္ဍာ သင်္ဃာဋိပါရုတာ၊

နင်္ဂလေဟိ ကသိဿန္တိ၊ တဒါ ကဏှော ပမောက္ခတိ။

၆၄။

‘‘တပဿိနိယော ပဗ္ဗဇိတာ၊ မုဏ္ဍာ သင်္ဃာဋိပါရုတာ၊

ယဒါ လောကေ ဂမိဿန္တိ၊ တဒါ ကဏှော ပမောက္ခတိ။

၆၅။

‘‘ဒီဃောတ္တရောဋ္ဌာ ဇဋိလာ၊ ပင်္ကဒန္တာ ရဇဿိရာ၊

ဣဏံ စောဒါယ ဂစ္ဆန္တိ၊ တဒါ ကဏှော ပမောက္ခတိ။

၆၆။

‘‘အဓိစ္စ ဝေဒေ သာဝိတ္တိံ၊ ယညတန္တဉ္စ ဗြာဟ္မဏာ၊

ဘတိကာယ ယဇိဿန္တိ၊ တဒါ ကဏှော ပမောက္ခတိ။

၆၇။

‘‘မာတရံ ပိတရံ စာပိ၊ ဇိဏ္ဏကံ ဂတယောဗ္ဗနံ၊

ပဟူ သန္တော န ဘရန္တိ၊ တဒါ ကဏှော ပမောက္ခတိ။

၆၈။

‘‘မာတရံ ပိတရံ စာပိ၊ ဇိဏ္ဏကံ ဂတယောဗ္ဗနံ၊

ဗာလာ တုမှေတိ ဝက္ခန္တိ၊ တဒါ ကဏှော ပမောက္ခတိ။

၆၉။

‘‘အာစရိယဘရိယံ သခိံ၊ မာတုလာနိံ ပိတုစ္ဆကိံ၊

ယဒါ လောကေ ဂမိဿန္တိ၊ တဒါ ကဏှော ပမောက္ခတိ။

၇၀။

‘‘အသိစမ္မံ ဂဟေတွာန၊ ခဂ္ဂံ ပဂ္ဂယှ ဗြာဟ္မဏာ၊

ပန္ထဃာတံ ကရိဿန္တိ၊ တဒါ ကဏှော ပမောက္ခတိ။

၇၁။

‘‘သုက္ကစ္ဆဝီ ဝေဓဝေရာ၊ ထူလဗာဟူ အပါတုဘာ၊

မိတ္တဘေဒံ ကရိဿန္တိ၊ တဒါ ကဏှော ပမောက္ခတိ။

၇၂။

‘‘မာယာဝိနော နေကတိကာ၊ အသပ္ပုရိသစိန္တကာ၊

ယဒါ လောကေ ဘဝိဿန္တိ၊ တဒါ ကဏှော ပမောက္ခတီ’’တိ။

တတ္ထ သမဏကာတိ ‘‘မယံ သမဏာမှာ’’တိ ပဋိညာမတ္တကေန ဟီဠိတဝေါဟာရေနေဝမာဟ။ ကသိဿန္တီတိ တေ တဒါပိ ကသန္တိယေဝ။ အယံ ပန အဇာနန္တော ဝိယ ဧဝမာဟ။ အယဉှိဿ အဓိပ္ပာယော – ဧတေ ဧဝရူပါ ဒုဿီလာ မမ အမိတ္တာ၊ ယဒါ မမ သုနခေန ဧတေ မာရေတွာ မံသံ ခါဒိတံ ဘဝိဿတိ၊ တဒါ ဧသ ကဏှော ဣတော ပဉ္စရဇ္ဇုဗန္ဓနာ ပမောက္ခတီတိ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗဂါထာသု အဓိပ္ပာယယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဗ္ဗဇိတာတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗဇိတာ။ ဂမိဿန္တီတိ အဂါရမဇ္ဈေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယော ဝိစရိဿန္တိ။ ဒီဃောတ္တရောဋ္ဌာတိ ဒါဌိကာနံ ဝဍ္ဎိတတ္တာ ဒီဃုတ္တရောဋ္ဌာ။ ပင်္ကဒန္တာတိ ပင်္ကေန မလေန သမန္နာဂတဒန္တာ။ ဣဏံ စောဒါယာတိ ဘိက္ခာစရိယာယ ဓနံ သံဟရိတွာ ဝဍ္ဎိယာ ဣဏံ ပယောဇေတွာ တံ စောဒေတွာ တတော လဒ္ဓေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တာ ယဒါ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။

သာဝိတ္တိန္တိ သာဝိတ္တိဉ္စ အဓိယိတွာ။ ယညတန္တဉ္စာတိ ယညဝိဓာယကတန္တံ၊ ယညံ အဓိယိတွာတိ အတ္ထော။ ဘတိကာယာတိ တေ တေ ရာဇရာဇမဟာမတ္တေ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တုမှာကံ ယညံ ယဇိဿာမ၊ ဓနံ ဒေထာ’’တိ ဧဝံ ဘတိအတ္ထာယ ယဒါ ယညံ ယဇိဿန္တိ။ ပဟူ သန္တောတိ ဘရိတုံ ပေါသေတုံ သမတ္ထာ သမာနာ။ ဗာလာ တုမှေတိ တုမှေ ဗာလာ န ကိဉ္စိ ဇာနာထာတိ ယဒါ ဝက္ခန္တိ။ ဂမိဿန္တီတိ လောကဓမ္မသေဝနဝသေန ဂမိဿန္တိ။ ပန္ထဃာတန္တိ ပန္ထေ ဌတွာ မနုဿေ မာရေတွာ တေသံ ဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏံ။

သုက္ကစ္ဆဝီတိ ကသာဝစုဏ္ဏာဒိဃံသနေန သမုဋ္ဌာပိတသုက္ကစ္ဆဝိဝဏ္ဏာ။ ဝေဓဝေရာတိ ဝိဓဝါ အပတိကာ၊ တာဟိ ဝိဓဝါဟိ ဝေရံ စရန္တီတိ ဝေဓဝေရာ။ ထူလဗာဟူတိ ပါဒပရိမဒ္ဒနာဒီဟိ သမုဋ္ဌာပိတမံသတာယ မဟာဗာဟူ။ အပါတုဘာတိ အပါတုဘာဝါ၊ ဓနုပ္ပာဒရဟိတာတိ အတ္ထော။ မိတ္တဘေဒန္တိ မိထုဘေဒံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒါ ဧဝရူပါ ဣတ္ထိဓုတ္တာ ‘‘ဣမာ အမှေ န ဇဟိဿန္တီ’’တိ သဟိရညာ ဝိဓဝါ ဥပဂန္တွာ သံဝါသံ ကပ္ပေတွာ တာသံ သန္တကံ ခါဒိတွာ တာဟိ သဒ္ဓိံ မိတ္တဘေဒံ ကရိဿန္တိ၊ ဝိဿာသံ ဘိန္ဒိတွာ အညံ သဟိရညံ ဂမိဿန္တိ၊ တဒါ ဧသ တေ စောရေ သဗ္ဗေဝ ခါဒိတွာ မုစ္စိဿတိ။ အသပ္ပုရိသစိန္တကာတိ အသပ္ပုရိသစိတ္တေဟိ ပရဒုက္ခစိန္တနသီလာ။ တဒါတိ တဒါ သဗ္ဗေပိမေ ဃာတေတွာ ခါဒိတမံသော ကဏှော ပမောက္ခတီတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘ဣမေ မယှံ၊ မဟာရာဇ၊ အမိတ္တာ’’တိ တေ တေ အဓမ္မကာရကေ ပက္ခန္ဒိတွာ ခါဒိတုကာမတံ ဝိယ ကတွာ ဒဿေတိ။ သော တတော မဟာဇနဿ ဥတြသ္တကာလေ သုနခံ ရဇ္ဇုယာ အာကဍ္ဎိတွာ ဌပိတံ ဝိယ ကတွာ လုဒ္ဒကဝေသံ ဝိဇဟိတွာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန အာကာသေ ဇလမာနော ဌတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ သက္ကော ဒေဝရာဇာ၊ ‘အယံ လောကော ဝိနဿတီ’တိ အာဂတော၊ ပမတ္တာ ဟိ မဟာဇနာ၊ အဓမ္မံ ဝတ္တိတွာ မတမတာ သမ္ပတိ အပါယေ ပူရေန္တိ၊ ဒေဝလောကော တုစ္ဆော ဝိယ ဝိတော၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ အဓမ္မိကေသု ကတ္တဗ္ဗံ အဟံ ဇာနိဿာမိ၊ တွံ အပ္ပမတ္တော ဟောဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ စတူဟိ သတာရဟဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မနုဿာနံ ဒါနသီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဩသက္ကိတသာသနံ အညံ ဝဿသဟဿံ ပဝတ္တနသမတ္ထံ ကတွာ မာတလိံ အာဒါယ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ မဟာဇနာ ဒါနသီလာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ ဘိက္ခဝေ ပုဗ္ဗေပါဟံ လောကဿ အတ္ထမေဝ စရာမီ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မာတလိ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မဟာကဏှဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၄၇၀] ၇။ ကောသိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

၇၃-၉၃။ ကောသိယဇာတကံ သုဓာဘောဇနဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၁။၁၉၂ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ကောသိယဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၄၇၁] ၈။ မေဏ္ဍကပဉှဇာတကဝဏ္ဏနာ

၉၄-၁၀၅။ မေဏ္ဍကပဉှဇာတကံ ဥမင်္ဂဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၉၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

မေဏ္ဍကပဉှဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၄၇၂] ၉။ မဟာပဒုမဇာတကဝဏ္ဏနာ

နာဒဋ္ဌာ ပရတော ဒေါသန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော စိဉ္စမာဏဝိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပဌမဗောဓိယဉှိ ဒသဗလဿ ပုထုဘူတေသု သာဝကေသု အပရိမာဏေသု ဒေဝမနုဿေသု အရိယဘူမိံ ဩက္ကန္တေသု ပတ္ထဋေသု ဂုဏသမုဒယေသု မဟာလာဘသက္ကာရော ဥဒပါဒိ။ တိတ္ထိယာ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကသဒိသာ အဟေသုံ ဟတလာဘသက္ကာရာ။ တေ အန္တရဝီထိယံ ဌတွာ ‘‘ကိံ သမဏော ဂေါတမောဝ ဗုဒ္ဓါ၊ မယမ္ပိ ဗုဒ္ဓါ၊ ကိံ တဿေဝ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊ အမှာကမ္ပိ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလမေဝ၊ အမှာကမ္ပိ ဒေထ ကရောထာ’’တိ ဧဝံ မနုဿေ ဝိညာပေန္တာပိ လာဘသက္ကာရံ အလဘန္တာ ရဟော သန္နိပတိတွာ ‘‘ကေန နု ခေါ ဥပါယေန သမဏဿ ဂေါတမဿ မနုဿာနံ အန္တရေ အဝဏ္ဏံ ဥပ္ပာဒေတွာ လာဘသက္ကာရံ နာသေယျာမာ’’တိ မန္တယိံသု။ တဒါ သာဝတ္ထိယံ စိဉ္စမာဏဝိကာ နာမေကာ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ဥတ္တမရူပဓရာ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ ဒေဝစ္ဆရာ ဝိယ။ တဿာ သရီရတော ရသ္မိယော နိစ္ဆရန္တိ။ အထေကော ခရမန္တီ ဧဝမာဟ – ‘‘စိဉ္စမာဏဝိကံ ပဋိစ္စ သမဏဿ ဂေါတမဿ အဝဏ္ဏံ ဥပ္ပာဒေတွာ လာဘသက္ကာရံ နာသေဿာမာ’’တိ။ တေ ‘‘အတ္ထေသော ဥပါယော’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ အထ သာ တိတ္ထိယာရာမံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ၊ တိတ္ထိယာ တာယ သဒ္ဓိံ န ကထေသုံ။ သာ ‘‘ကော နု ခေါ မေ ဒေါသော’’တိ ယာဝတတိယံ ‘‘ဝန္ဒာမိ အယျာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အယျာ၊ ကော နု ခေါ မေ ဒေါသော၊ ကိံ မယာ သဒ္ဓိံ န ကထေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘဂိနိ၊ သမဏံ ဂေါတမံ အမှေ ဝိဟေဌေန္တံ ဟတလာဘသက္ကာရေ ကတွာ ဝိစရန္တံ န ဇာနာသီ’’တိ။ ‘‘နာဟံ ဇာနာမိ အယျာ၊ မယာ ကိံ ပနေတ္ထ ကတ္တဗ္ဗန္တိ။ သစေ တွံ ဘဂိနိ၊ အမှာကံ သုခမိစ္ဆသိ၊ အတ္တာနံ ပဋိစ္စ သမဏဿ ဂေါတမဿ အဝဏ္ဏံ ဥပ္ပာဒေတွာ လာဘသက္ကာရံ နာသေဟီ’’တိ။

သာ ‘‘သာဓု အယျာ၊ မယှမေဝေသော ဘာရော၊ မာ စိန္တယိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ပက္ကမိတွာ ဣတ္ထိမာယာသု ကုသလတာယ တတော ပဋ္ဌာယ သာဝတ္ထိဝါသီနံ ဓမ္မကထံ သုတွာ ဇေတဝနာ နိက္ခမနသမယေ ဣန္ဒဂေါပကဝဏ္ဏံ ပဋံ ပါရုပိတွာ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ဇေတဝနာဘိမုခီ ဂစ္ဆန္တီ ‘‘ဣမာယ ဝေလာယ ကုဟိံ ဂစ္ဆသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ တုမှာကံ မမ ဂမနဋ္ဌာနေနာ’’တိ ဝတွာ ဇေတဝနသမီပေ တိတ္ထိယာရာမေ ဝသိတွာ ပါတောဝ ‘‘အဂ္ဂဝန္ဒနံ ဝန္ဒိဿာမာ’’တိ နဂရာ နိက္ခမန္တေ ဥပါသကဇနေ ဇေတဝနေ ဝုတ္ထာ ဝိယ ဟုတွာ နဂရံ ပဝိသတိ။ ‘‘ကုဟိံ ဝုတ္ထာသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ တုမှာကံ မမ ဝုတ္ထဋ္ဌာနေနာ’’တိ ဝတွာ မာသဍ္ဎမာသစ္စယေန ပုစ္ဆိယမာနာ ‘‘ဇေတဝနေ သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယာ ဝုတ္ထာမှီ’’တိ အာဟ။ ပုထုဇ္ဇနာနံ ‘‘သစ္စံ နု ခေါ ဧတံ၊ နော’’တိ ကင်္ခံ ဥပ္ပာဒေတွာ တေမာသစတုမာသစ္စယေန ပိလောတိကာဟိ ဥဒရံ ဝေဌေတွာ ဂဗ္ဘိနိဝဏ္ဏံ ဒဿေတွာ ဥပရိ ရတ္တပဋံ ပါရုပိတွာ ‘‘သမဏံ ဂေါတမံ ပဋိစ္စ ဂဗ္ဘော မေ လဒ္ဓါ’’တိ အန္ဓဗာလေ ဂါဟာပေတွာ အဋ္ဌနဝမာသစ္စယေန ဥဒရေ ဒါရုမဏ္ဍလိကံ ဗန္ဓိတွာ ဥပရိ ရတ္တပဋံ ပါရုပိတွာ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိယော ဂေါဟနုကေန ကောဋ္ဋာပေတွာ ဥဿဒေ ဒဿေတွာ ကိလန္တိန္ဒြိယာ ဟုတွာ သာယနှသမယေ တထာဂတေ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဓမ္မသဘံ ဂန္တွာ တထာဂတဿ ပုရတော ဌတွာ ‘‘မဟာသမဏ၊ မဟာဇနဿ တာဝ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ မဓုရော တေ သဒ္ဒေါ၊ သုဖုသိတံ ဒန္တာဝရဏံ၊ အဟံ ပန တံ ပဋိစ္စ ဂဗ္ဘံ လဘိတွာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ဇာတာ၊ နေဝ မေ သူတိဃရံ ဇာနာသိ၊ န သပ္ပိတေလာဒီနိ၊ သယံ အကရောန္တော ဥပဋ္ဌာကာနမ္ပိ အညတရံ ကောသလရာဇာနံ ဝါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဝါ ဝိသာခံ ဥပါသိကံ ဝါ ‘‘ဣမိဿာ စိဉ္စမာဏဝိကာယ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တံ ကရောဟီ’တိ န ဝဒသိ၊ အဘိရမိတုံယေဝ ဇာနာသိ၊ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ န ဇာနာသီ’’တိ ဂူထပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဒူသေတုံ ဝါယမန္တီ ဝိယ ပရိသမဇ္ဈေ တထာဂတံ အက္ကောသိ။ တထာဂတော ဓမ္မကထံ ဌပေတွာ သီဟော ဝိယ အဘိနဒန္တော ‘‘ဘဂိနိ၊ တယာ ကထိတဿ တထဘာဝံ ဝါ အတထဘာဝံ ဝါ အဟဉ္စေဝ တွဉ္စ ဇာနာမာ’’တိ အာဟ။ အာမ၊ သမဏ၊ တယာ စ မယာ စ ဉာတဘာဝေနေတံ ဇာတန္တိ။

တသ္မိံ ခဏေ သက္ကဿ ဘဝနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော အာဝဇ္ဇမာနော ‘‘စိဉ္စမာဏဝိကာ တထာဂတံ အဘူတေန အက္ကောသတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ဝတ္ထုံ သောဓေဿာမီ’’တိ စတူဟိ ဒေဝပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂမိ။ ဒေဝပုတ္တာ မူသိကပေါတကာ ဟုတွာ ဒါရုမဏ္ဍလိကဿ ဗန္ဓနရဇ္ဇုကေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဆိန္ဒိံသု၊ ပါရုတပဋံ ဝါတော ဥက္ခိပိ၊ ဒါရုမဏ္ဍလိကံ ပတမာနံ တဿာ ပါဒပိဋ္ဌိယံ ပတိ၊ ဥဘော အဂ္ဂပါဒါ ဆိဇ္ဇိံသု။ မနုဿာ ဥဋ္ဌာယ ‘‘ကာဠကဏ္ဏိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အက္ကောသသီ’’တိ သီသေ ခေဠံ ပါတေတွာ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒိဟတ္ထာ ဇေတဝနာ နီဟရိံသု။ အထဿာ တထာဂတဿ စက္ခုပထံ အတိက္ကန္တကာလေ မဟာပထဝီ ဘိဇ္ဇိတွာ ဝိဝရမဒါသိ၊ အဝီစိတော အဂ္ဂိဇာလာ ဥဋ္ဌဟိ။ သာ ကုလဒတ္တိယံ ကမ္ဗလံ ပါရုပမာနာ ဝိယ ဂန္တွာ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ အညတိတ္ထိယာနံ လာဘသက္ကာရော ပရိဟာယိ၊ ဒသဗလဿ ဘိယျောသောမတ္တာယ ဝဍ္ဎိ။ ပုနဒိဝသေ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ စိဉ္စမာဏဝိကာ ဧဝံ ဥဠာရဂုဏံ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘူတေန အက္ကောသိတွာ မဟာဝိနာသံ ပတ္တာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဧသာ မံ အဘူတေန အက္ကောသိတွာ မဟာဝိနာသံ ပတ္တာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဖုလ္လပဒုမသဿိရိကမုခတ္တာ ပနဿ ‘‘ပဒုမကုမာရော’’တွေဝ နာမံ ကရိံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အာဂမိ။ အထဿ မာတာ ကာလမကာသိ။ ရာဇာ အညံ အဂ္ဂမဟေသိံ ကတွာ ပုတ္တဿ ဥပရဇ္ဇံ အဒါသိ။ အပရဘာဂေ ရာဇာ ပစ္စန္တံ ကုပိတံ ဝူပသမေတုံ အဂ္ဂမဟေသိံ အာဟ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣဓေဝ ဝသ၊ အဟံ ပစ္စန္တံ ကုပိတံ ဝူပသမေတုံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘နာဟံ ဣဓေဝ ဝသိဿာမိ၊ အဟမ္ပိ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ယုဒ္ဓဘူမိယာ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ‘‘ယာဝ မမာဂမနာ အနုက္ကဏ္ဌမာနာ ဝသ၊ အဟံ ပဒုမကုမာရံ ယထာ တဝ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စေသု အပ္ပမတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝံ အာဏာပေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထာ ကတွာ ဂန္တွာ ပစ္စာမိတ္တေ ပလာပေတွာ ဇနပဒံ သန္တပ္ပေတွာ ပစ္စာဂန္တွာ ဗဟိနဂရေ ခန္ဓာဝါရံ နိဝါသေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပိတု အာဂတဘာဝံ ဉတွာ နဂရံ အလင်္ကာရာပေတွာ ရာဇဂေဟံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတွာ ဧကကောဝ တဿာ သန္တိကံ အဂမာသိ။

သာ တဿ ရူပသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အမ္မ၊ ကိံ အမှာကံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ အထ နံ ‘‘အမ္မာတိ မံ ဝဒသီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ‘‘သယနံ အဘိရုဟာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ? ‘‘ယာဝ ရာဇာ န အာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ဥဘောပိ ကိလေသရတိယာ ရမိဿာမာ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ တွံ မမ မာတာ စ သသာမိကာ စ၊ မယာ သပရိဂ္ဂဟော မာတုဂါမော နာမ ကိလေသဝသေန ဣန္ဒြိယာနိ ဘိန္ဒိတွာ န ဩလောကိတပုဗ္ဗော၊ ကထံ တယာ သဒ္ဓိံ ဧဝရူပံ ကိလိဋ္ဌကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သာ ဒွေ တယော ဝါရေ ကထေတွာ တသ္မိံ အနိစ္ဆမာနေ ‘‘မမ ဝစနံ န ကရောသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ န ကရောမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ရညော ကထေတွာ သီသံ တေ ဆိန္ဒာပေဿာမီ’’တိ။ မဟာသတ္တော ‘‘တဝ ရုစိံ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ တံ လဇ္ဇာပေတွာ ပက္ကာမိ။

သာ ဘီတတသိတာ စိန္တေသိ ‘‘သစေ အယံ ပဌမံ ပိတု အာရောစေဿတိ၊ ဇီဝိတံ မေ နတ္ထိ၊ အဟမေဝ ပုရေတရံ ကထေဿာမီ’’တိ ဘတ္တံ အဘုဉ္ဇိတွာ ကိလိဋ္ဌလောမဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ သရီရေ နခရာဇိယော ဒဿေတွာ ‘‘ကုဟိံ ဒေဝီတိ ရညော ပုစ္ဆနကာလေ ‘‘ဂိလာနာ’တိ ကထေယျာထာ’’တိ ပရိစာရိကာနံ သညံ ဒတွာ ဂိလာနာလယံ ကတွာ နိပဇ္ဇိ။ ရာဇာပိ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ နိဝေသနံ အာရုယှ တံ အပဿန္တော ‘‘ကုဟိံ ဒေဝီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဂိလာနာ’’တိ သုတွာ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ‘‘ကိံ တေ ဒေဝိ၊ အဖာသုက’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သာ တဿ ဝစနံ အသုဏန္တီ ဝိယ ဟုတွာ ဒွေ တယော ဝါရေ ပုစ္ဆိတာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ကသ္မာ ကထေသိ၊ တုဏှီ ဟောဟိ၊ သသာမိကဣတ္ထိယော နာမ မာဒိသာ န ဟောန္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကေန တွံ ဝိဟေဌိတာသိ၊ သီဃံ မေ ကထေဟိ၊ သီသမဿ ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကံသိ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ နဂရေ ဌပေတွာ ဂတော’’တိ ဝတွာ ‘‘ပဒုမကုမာရ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘သော မယှံ ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ‘တာတ၊ မာ ဧဝံ ကရောဟိ၊ အဟံ တဝ မာတာ’တိ ဝုစ္စမာနောပိ ‘ဌပေတွာ မံ အညော ရာဇာ နတ္ထိ၊ အဟံ တံ ဂေဟေ ကရိတွာ ကိလေသရတိယာ ရမိဿာမီ’တိ မံ ကေသေသု ဂဟေတွာ အပရာပရံ လုဉ္စိတွာ အတ္တနော ဝစနံ အကရောန္တိံ မံ ပါတေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ ဂတော’’တိ အာဟ။

ရာဇာ အနုပပရိက္ခိတွာဝ အာသီဝိသော ဝိယ ကုဒ္ဓါ ပုရိသေ အာဏာပေသိ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘဏေ၊ ပဒုမကုမာရံ ဗန္ဓိတွာ အာနေထာ’’တိ။ တေ နဂရံ အဝတ္ထရန္တာ ဝိယ တဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ တံ ဗန္ဓိတွာ ပဟရိတွာ ပစ္ဆာဗာဟံ ဂါဠှဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ရတ္တကဏဝေရမာလံ ဂီဝါယံ ပဋိမုဉ္စိတွာ ဝဇ္ဈံ ကတွာ အာနယိံသု။ သော ‘‘ဒေဝိယာ ဣဒံ ကမ္မ’’န္တိ ဉတွာ ‘‘ဘော ပုရိသာ၊ နာဟံ ရညော ဒေါသကာရကော၊ နိပ္ပရာဓောဟမသ္မီ’’တိ ဝိလပန္တော အာဂစ္ဆတိ။ သကလနဂရံ သံခုဗ္ဘိတွာ ‘‘ရာဇာ ကိရ မာတုဂါမဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ မဟာပဒုမကုမာရံ ဃာတာပေသီ’’တိ သန္နိပတိတွာ ရာဇကုမာရဿ ပါဒမူလေ နိပတိတွာ ‘‘ဣဒံ တေ သာမိ၊ အနနုစ္ဆဝိက’’န္တိ မဟာသဒ္ဒေန ပရိဒေဝိ။ အထ နံ နေတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ ရာဇာ ဒိသွာဝ စိတ္တံ နိဂ္ဂဏှိတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘အယံ အရာဇာဝ ရာဇလီဠံ ကရောတိ၊ မမ ပုတ္တော ဟုတွာ အဂ္ဂမဟေသိယာ အပရဇ္ဈတိ၊ ဂစ္ဆထ နံ စောရပပါတေ ပါတေတွာ ဝိနာသံ ပါပေထာ’’တိ အာဟ။ မဟာသတ္တော ‘‘န မယှံ၊ တာတ၊ ဧဝရူပေါ အပရာဓော အတ္ထိ၊ မာတုဂါမဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ မာ မံ နာသေဟီ’’တိ ပိတရံ ယာစိ။ သော တဿ ကထံ န ဂဏှိ။

တတော သောဠသသဟဿာ အန္တေပုရိကာ ‘‘တာတ မဟာပဒုမကုမာရ၊ အတ္တနော အနနုစ္ဆဝိကံ ဣဒံ လဒ္ဓ’’န္တိ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝိံသု။ သဗ္ဗေ ခတ္တိယမဟာသာလာဒယောပိ အမစ္စပရိဇနာပိ ‘‘ဒေဝ၊ ကုမာရော သီလာစာရဂုဏသမ္ပန္နော ဝံသာနုရက္ခိတော ရဇ္ဇဒါယာဒေါ၊ မာ နံ မာတုဂါမဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ အနုပပရိက္ခိတွာဝ ဝိနာသေဟိ၊ ရညာ နာမ နိသမ္မကာရိနာ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ သတ္တ ဂါထာ အဘာသိံသု –

၁၀၆။

‘‘နာဒဋ္ဌာ ပရတော ဒေါသံ၊ အဏုံ ထူလာနိ သဗ္ဗသော၊

ဣဿရော ပဏယေ ဒဏ္ဍံ၊ သာမံ အပ္ပဋိဝေက္ခိယ။

၁၀၇။

‘‘ယော စ အပ္ပဋိဝေက္ခိတွာ၊ ဒဏ္ဍံ ကုဗ္ဗတိ ခတ္တိယော၊

သကဏ္ဋကံ သော ဂိလတိ၊ ဇစ္စန္ဓောဝ သမက္ခိကံ။

၁၀၈။

‘‘အဒဏ္ဍိယံ ဒဏ္ဍယတိ၊ ဒဏ္ဍိယဉ္စ အဒဏ္ဍိယံ၊

အန္ဓောဝ ဝိသမံ မဂ္ဂံ၊ န ဇာနာတိ သမာသမံ။

၁၀၉။

‘‘ယော စ ဧတာနိ ဌာနာနိ၊ အဏုံ ထူလာနိ သဗ္ဗသော၊

သုဒိဋ္ဌမနုသာသေယျ၊ သ ဝေ ဝေါဟရိတု မရဟတိ။

၁၁၀။

‘‘နေကန္တမုဒုနာ သက္ကာ၊ ဧကန္တတိခိဏေန ဝါ၊

အတ္တံ မဟန္တေ ဌပေတုံ၊ တသ္မာ ဥဘယမာစရေ။

၁၁၁။

‘‘ပရိဘူတော မုဒု ဟောတိ၊ အတိတိက္ခော စ ဝေရဝါ၊

ဧတဉ္စ ဥဘယံ ဉတွာ၊ အနုမဇ္ဈံ သမာစရေ။

၁၁၂။

‘‘ဗဟုမ္ပိ ရတ္တော ဘာသေယျ၊ ဒုဋ္ဌောပိ ဗဟု ဘာသတိ၊

န ဣတ္ထိကာရဏာ ရာဇ၊ ပုတ္တံ ဃာတေတုမရဟသီ’’တိ။

တတ္ထ နာဒဋ္ဌာတိ န အဒိသွာ။ ပရတောတိ ပရဿ။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗာနိ။ အဏုံထူလာနီတိ ခုဒ္ဒကမဟန္တာနိ ဝဇ္ဇာနိ။ သာမံ အပ္ပဋိဝေက္ခိယာတိ ပရဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ပစ္စက္ခံ အကတွာ ပထဝိဿရော ရာဇာ ဒဏ္ဍံ န ပဏယေ န ပဋ္ဌပေယျ။ မဟာသမ္မတရာဇကာလသ္မိဉှိ သတတော ဥတ္တရိ ဒဏ္ဍော နာမ နတ္ထိ၊ တာဠနဂရဟဏပဗ္ဗာဇနတော ဥဒ္ဓံ ဟတ္ထပါဒစ္ဆေဒနဃာတနံ နာမ နတ္ထိ၊ ပစ္ဆာ ကက္ခဠရာဇူနံယေဝ ကာလေ ဧတံ ဥပ္ပန္နံ၊ တံ သန္ဓာယ တေ အမစ္စာ ‘‘ဧကန္တေနေဝ ပရဿ ဒေါသံ သာမံ အဒိသွာ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ကထေန္တာ ဧဝမာဟံသု။

ယော စ အပ္ပဋိဝေက္ခိတွာတိ မဟာရာဇ၊ ဧဝံ အပ္ပဋိဝေက္ခိတွာ ဒေါသာနုစ္ဆဝိကေ ဒဏ္ဍေ ပဏေတဗ္ဗေ ယော ရာဇာ အဂတိဂမနေ ဌိတော တံ ဒေါသံ အပ္ပဋိဝေက္ခိတွာ ဟတ္ထစ္ဆေဒါဒိဒဏ္ဍံ ကရောတိ၊ သော အတ္တနော ဒုက္ခကာရဏံ ကရောန္တော သကဏ္ဋကံ ဘောဇနံ ဂိလတိ နာမ၊ ဇစ္စန္ဓော ဝိယ စ သမက္ခိကံ ဘုဉ္ဇတိ နာမ။ အဒဏ္ဍိယန္တိ ယော အဒဏ္ဍိယံ အဒဏ္ဍပဏေတဗ္ဗဉ္စ ဒဏ္ဍေတွာ ဒဏ္ဍိယဉ္စ ဒဏ္ဍပဏေတဗ္ဗံ အဒဏ္ဍေတွာ အတ္တနော ရုစိမေဝ ကရောတိ၊ သော အန္ဓော ဝိယ ဝိသမံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နော၊ န ဇာနာတိ သမာသမံ၊ တတော ပါသာဏာဒီသု ပက္ခလန္တော အန္ဓော ဝိယ စတူသု အပါယေသု မဟာဒုက္ခံ ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။ ဧတာနိ ဌာနာနီတိ ဧတာနိ ဒဏ္ဍိယာဒဏ္ဍိယကာရဏာနိ စေဝ ဒဏ္ဍိယကာရဏေသုပိ အဏုံထူလာနိ စ သဗ္ဗာနိ သုဒိဋ္ဌံ ဒိသွာ အနုသာသေယျ၊ သ ဝေ ဝေါဟရိတုံ ရဇ္ဇမနုသာသိတုံ အရဟတီတိ အတ္ထော။

အတ္တံ မဟန္တေ ဌပေတုန္တိ ဧဝရူပေါ အနုပ္ပန္နေ ဘောဂေ ဥပ္ပာဒေတွာ ဥပ္ပန္နေ ထာဝရေ ကတွာ အတ္တာနံ မဟန္တေ ဥဠာရေ ဣဿရိယေ ဌပေတုံ န သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ မုဒူတိ မုဒုရာဇာ ရဋ္ဌဝါသီနံ ပရိဘူတော ဟောတိ အဝညာတော၊ သော ရဇ္ဇံ နိစ္စောရံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ ဝေရဝါတိ အတိတိက္ခဿ ပန သဗ္ဗေပိ ရဋ္ဌဝါသိနော ဝေရိနော ဟောန္တီတိ သော ဝေရဝါ နာမ ဟောတိ။ အနုမဇ္ဈန္တိ အနုဘူတံ မုဒုတိခိဏဘာဝါနံ မဇ္ဈံ သမာစရေ၊ အမုဒု အတိက္ခော ဟုတွာ ရဇ္ဇံ ကာရေယျာတိ အတ္ထော။ န ဣတ္ထိကာရဏာတိ ပါပံ လာမကံ မာတုဂါမံ နိဿာယ ဝံသာနုရက္ခကံ ဆတ္တဒါယာဒံ ပုတ္တံ ဃာတေတုံ နာရဟသိ၊ မဟာရာဇာတိ။

ဧဝံ နာနာကာရဏေဟိ ကထေန္တာပိ အမစ္စာ အတ္တနော ကထံ ဂါဟာပေတုံ နာသက္ခိံသု။ ဗောဓိသတ္တောပိ ယာစန္တော အတ္တနော ကထံ ဂါဟာပေတုံ နာသက္ခိ။ အန္ဓဗာလော ပန ရာဇာ ‘‘ဂစ္ဆထ နံ စောရပပါတေ ခိပထာ’’တိ အာဏာပေန္တော အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၃။

‘‘သဗ္ဗောဝ လောကော ဧကတော၊ ဣတ္ထီ စ အယမေကိကာ၊

တေနာဟံ ပဋိပဇ္ဇိဿံ၊ ဂစ္ဆထ ပက္ခိပထေဝ တ’’န္တိ။

တတ္ထ တေနာဟန္တိ ယေန ကာရဏေန သဗ္ဗော လောကော ဧကတော ကုမာရဿေဝ ပက္ခော ဟုတွာ ဌိတော၊ အယဉ္စ ဣတ္ထီ ဧကိကာဝ၊ တေန ကာရဏေန အဟံ ဣမိဿာ ဝစနံ ပဋိပဇ္ဇိဿံ၊ ဂစ္ဆထ တံ ပဗ္ဗတံ အာရောပေတွာ ပပါတေ ခိပထေဝါတိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ သောဠသသဟဿာသု ရာဇဣတ္ထီသု ဧကာပိ သကဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ နာသက္ခိ၊ သကလနဂရဝါသိနော ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒိတွာ ကေသေ ဝိကိရယမာနာ ဝိလပိံသု။ ရာဇာ ‘‘ဣမေ ဣမဿ ပပါတေ ခိပနံ ပဋိဗာဟေယျု’’န္တိ သပရိဝါရော ဂန္တွာ မဟာဇနဿ ပရိဒေဝန္တဿေဝ နံ ဥဒ္ဓံပါဒံ အဝံသိရံ ကတွာ ဂါဟာပေတွာ ပပါတေ ခိပါပေသိ။ အထဿ မေတ္တာနုဘာဝေန ပဗ္ဗတေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ‘‘မာ ဘာယိ မဟာပဒုမာ’’တိ တံ သမဿာသေတွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ ဟဒယေ ဌပေတွာ ဒိဗ္ဗသမ္ဖဿံ ဖရာပေတွာ ဩတရိတွာ ပဗ္ဗတပါဒေ ပတိဋ္ဌိတနာဂရာဇဿ ဖဏဂဗ္ဘေ ဌပေသိ။ နာဂရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ နာဂဘဝနံ နေတွာ အတ္တနော ယသံ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ အဒါသိ။ သော တတ္ထ ဧကသံဝစ္ဆရံ ဝသိတွာ ‘‘မနုဿပထံ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကတရံ ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အာဟ။ နာဂရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ တံ ဂဟေတွာ မနုဿပထေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ ဒတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ သောပိ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝနမူလဖလာဟာရော တတ္ထ ပဋိဝသတိ။

အထေကော ဗာရာဏသိဝါသီ ဝနစရကော တံ ဌာနံ ပတ္တော မဟာသတ္တံ သဉ္ဇာနိတွာ ‘‘နနု တွံ ဒေဝ၊ မဟာပဒုမကုမာရော’’တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ သမ္မာ’’တိ ဝုတ္တေ တံ ဝန္ဒိတွာ ကတိပါဟံ တတ္ထ ဝသိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ ‘‘ဒေဝ၊ ပုတ္တော တေ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဏ္ဏသာလာယံ ဝသတိ၊ အဟံ တဿ သန္တိကေ ဝသိတွာ အာဂတော’’တိ။ ‘‘ပစ္စက္ခတော တေ ဒိဋ္ဌော’’တိ? ‘‘အာမ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ မဟာဗလကာယပရိဝုတော တတ္ထ ဂန္တွာ ဝနပရိယန္တေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ အမစ္စဂဏပရိဝုတော ပဏ္ဏသာလံ ဂန္တွာ ကဉ္စနရူပသဒိသံ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ နိသိန္နံ မဟာသတ္တံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အမစ္စာပိ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ နိသီဒိံသု။ ဗောဓိသတ္တောပိ ရာဇာနံ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ပဋိသန္ထာရမကာသိ။ အထ နံ ရာဇာ ‘‘တာတ၊ မယာ တွံ ဂမ္ဘီရေ ပပါတေ ခိပါပိတော၊ ကထံ သဇီဝိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော နဝမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၄။

‘‘အနေကတာလေ နရကေ၊ ဂမ္ဘီရေ စ သုဒုတ္တရေ၊

ပါတိတော ဂိရိဒုဂ္ဂသ္မိံ၊ ကေန တွံ တတ္ထ နာမရီ’’တိ။

တတ္ထ အနေကတာလေတိ အနေကတာလပ္ပမာဏေ။ နာမရီတိ န အမရိ။

တတောပရံ –

၁၁၅။

‘‘နာဂေါ ဇာတဖဏော တတ္ထ၊ ထာမဝါ ဂိရိသာနုဇော၊

ပစ္စဂ္ဂဟိ မံ ဘောဂေဟိ၊ တေနာဟံ တတ္ထ နာမရိံ။

၁၁၆။

‘‘ဧဟိ တံ ပဋိနေဿာမိ၊ ရာဇပုတ္တ သကံ ဃရံ၊

ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ကိံ အရညေ ကရိဿသိ။

၁၁၇။

‘‘ယထာ ဂိလိတွာ ဗဠိသံ၊ ဥဒ္ဓရေယျ သလောဟိတံ၊

ဥဒ္ဓရိတွာ သုခီ အဿ၊ ဧဝံ ပဿာမိ အတ္တနံ။

၁၁၈။

‘‘ကိံ နု တွံ ဗဠိသံ ဗြူသိ၊ ကိံ တွံ ဗြူသိ သလောဟိတံ၊

ကိံ နု တွံ ဥဗ္ဘတံ ဗြူသိ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော။

၁၁၉။

‘‘ကာမာဟံ ဗဠိသံ ဗြူမိ၊ ဟတ္ထိအဿံ သလောဟိတံ၊

စတ္တာဟံ ဥဗ္ဘတံ ဗြူမိ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ ခတ္တိယာ’’တိ။ –

ဣမာသု ပဉ္စသု ဧကန္တရိကာ တိဿော ဂါထာ ဗောဓိသတ္တဿ၊ ဒွေ ရညော။

တတ္ထ ပစ္စဂ္ဂဟိ မန္တိ ပဗ္ဗတပတနကာလေ ဒေဝတာယ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဒိဗ္ဗသမ္ဖဿေန သမဿာသေတွာ ဥပနီတံ မံ ပဋိဂ္ဂဏှိ၊ ဂဟေတွာ စ ပန နာဂဘဝနံ အာနေတွာ မဟန္တံ ယသံ ဒတွာ ‘‘မနုဿပထံ မံ နေဟီ’’တိ ဝုတ္တော မံ မနုဿပထံ အာနေသိ။ အဟံ ဣဓာဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတော၊ ဣတိ တေန ဒေဝတာယ စ နာဂရာဇဿ စ အာနုဘာဝေန အဟံ တတ္ထ နာမရိန္တိ သဗ္ဗံ အာရောစေသိ။

ဧဟီတိ ရာဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာ သောမနဿပ္ပတ္တော ဟုတွာ ‘‘တာတ၊ အဟံ ဗာလဘာဝေန ဣတ္ထိယာ ဝစနံ ဂဟေတွာ ဧဝံ သီလာစာရသမ္ပန္နေ တယိ အပရဇ္ဈိံ၊ ခမာဟိ မေ ဒေါသ’’န္တိ ပါဒေသု နိပတိတွာ ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ခမာမ တေ ဒေါသံ၊ ဣတော ပရံ ပုန မာ ဧဝံ အနိသမ္မကာရီ ဘဝေယျာသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တာတ၊ တွံ အတ္တနော ကုလသန္တကံ သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ ရဇ္ဇံ အနုသာသန္တော မယှံ ခမသိ နာမာ’’တိ ဧဝမာဟ။

ဥဒ္ဓရိတွာတိ ဟဒယဝက္ကာဒီနိ အသမ္ပတ္တမေဝ တံ ဥဒ္ဓရိတွာ သုခီ အဿ။ ဧဝံ ပဿာမိ အတ္တနန္တိ အတ္တာနံ မဟာရာဇ၊ ဧဝံ အဟမ္ပိ ပုန သောတ္ထိဘာဝပ္ပတ္တံ ဂိလိတဗဠိသံ ပုရိသမိဝ အတ္တာနံ ပဿာမီတိ။ ‘‘ကိံ နု တွ’’န္တိ ဣဒံ ရာဇာ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော သောတုံ ပုစ္ဆတိ။ ကာမာဟန္တိ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ အဟံ။ ဟတ္ထိအဿံ သလောဟိတန္တိ ဧဝံ ဟတ္ထိအဿရထဝါဟနံ သတ္တရတနာဒိဝိဘဝံ ‘‘သလောဟိတ’’န္တိ ဗြူမိ။ စတ္တာဟန္တိ စတ္တံ အဟံ၊ ယဒါ တံ သဗ္ဗမ္ပိ စတ္တံ ဟောတိ ပရိစ္စတ္တံ၊ တံ ဒါနာဟံ ‘‘ဥဗ္ဘတ’’န္တိ ဗြူမိ။

‘‘ဣတိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ မယှံ ရဇ္ဇေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ တွံ ပန ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတွာ အဂတိဂမနံ ပဟာယ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေဟီ’’တိ မဟာသတ္တော ပိတု ဩဝါဒံ အဒါသိ။ သော ရာဇာ ရောဒိတွာ ပရိဒေဝိတွာ နဂရံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အဟံ ကံ နိဿာယ ဧဝရူပေန အာစာရဂုဏသမ္ပန္နေန ပုတ္တေန ဝိယောဂံ ပတ္တော’’တိ? ‘‘အဂ္ဂမဟေသိံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ တံ ဥဒ္ဓံပါဒံ ဂါဟာပေတွာ စောရပပါတေ ခိပါပေတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေပေသာ မံ အက္ကောသိတွာ မဟာဝိနာသံ ပတ္တာ’’တိ ဝတွာ –

၁၂၀။

‘‘စိဉ္စမာဏဝိကာ မာတာ၊ ဒေဝဒတ္တော စ မေ ပိတာ၊

အာနန္ဒော ပဏ္ဍိတော နာဂေါ၊ သာရိပုတ္တော စ ဒေဝတာ၊

ရာဇပုတ္တော အဟံ အာသိံ၊ ဧဝံ ဓာရေထ ဇာတက’’န္တိ။ –

ဩသာနဂါထာယ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ။

မဟာပဒုမဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၄၇၃] ၁၀။ မိတ္တာမိတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကာနိ ကမ္မာနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရညော အတ္ထစရကံ အမစ္စံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ရညော ဗဟူပကာရော အဟောသိ။ အထဿ ရာဇာ အတိရေကသမ္မာနံ ကာရေသိ။ အဝသေသာ နံ အသဟမာနာ ‘‘ဒေဝ၊ အသုကော နာမ အမစ္စော တုမှာကံ အနတ္ထကာရကော’’တိ ပရိဘိန္ဒိံသု။ ရာဇာ တံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ကိဉ္စိ ဒေါသံ အဒိသွာ ‘‘အဟံ ဣမဿ ကိဉ္စိ ဒေါသံ န ပဿာမိ၊ ကထံ နု ခေါ သက္ကာ မယာ ဣမဿ မိတ္တဘာဝံ ဝါ အမိတ္တဘာဝံ ဝါ ဇာနိတု’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဣမံ ပဉှံ ဌပေတွာ တထာဂတံ အညော ဇာနိတုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဘုတ္တပါတရာသော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ကထံ နု ခေါ သက္ကာ ပုရိသေန အတ္တနော မိတ္တဘာဝံ ဝါ အမိတ္တဘာဝံ ဝါ ဇာနိတု’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ မဟာရာဇ၊ ပဏ္ဍိတာ ဣမံ ပဉှံ စိန္တေတွာ ပဏ္ဍိတေ ပုစ္ဆိတွာ တေဟိ ကထိတဝသေန ဉတွာ အမိတ္တေ ဝဇ္ဇေတွာ မိတ္တေ သေဝိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အမစ္စော အဟောသိ။ တဒါ ဗာရာဏသိရညော ဧကံ အတ္ထစရကံ အမစ္စံ သေသာ ပရိဘိန္ဒိံသု။ ရာဇာ တဿ ဒေါသံ အပဿန္တော ‘‘ကထံ နု ခေါ သက္ကာ မိတ္တံ ဝါ အမိတ္တံ ဝါ ဉာတု’’န္တိ မဟာသတ္တံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၂၁။

‘‘ကာနိ ကမ္မာနိ ကုဗ္ဗာနံ၊ ကထံ ဝိညူ ပရက္ကမေ၊

အမိတ္တံ ဇာနေယျ မေဓာဝီ၊ ဒိသွာ သုတွာ စ ပဏ္ဍိတော’’တိ။

တဿတ္ထော – ကာနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တံ မေဓာဝီ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော စက္ခုနာ ဒိသွာ ဝါ သောတေန သုတွာ ဝါ ‘‘အယံ မယှံ အမိတ္တော’’တိ ဇာနေယျ၊ တဿ ဇာနနတ္ထာယ ကထံ ဝိညူ ပရက္ကမေယျာတိ။

အထဿ အမိတ္တလက္ခဏံ ကထေန္တော အာဟ –

၁၂၂။

‘‘န နံ ဥမှယတေ ဒိသွာ၊ န စ နံ ပဋိနန္ဒတိ၊

စက္ခူနိ စဿ န ဒဒါတိ၊ ပဋိလောမဉ္စ ဝတ္တတိ။

၁၂၃။

‘‘အမိတ္တေ တဿ ဘဇတိ၊ မိတ္တေ တဿ န သေဝတိ၊

ဝဏ္ဏကာမေ နိဝါရေတိ၊ အက္ကောသန္တေ ပသံသတိ။

၁၂၄။

‘‘ဂုယှဉ္စ တဿ နက္ခာတိ၊ တဿ ဂုယှံ န ဂူဟတိ၊

ကမ္မံ တဿ န ဝဏ္ဏေတိ၊ ပညဿ နပ္ပသံသတိ။

၁၂၅။

‘‘အဘဝေ နန္ဒတိ တဿ၊ ဘဝေ တဿ န နန္ဒတိ၊

အစ္ဆေရံ ဘောဇနံ လဒ္ဓါ၊ တဿ နုပ္ပဇ္ဇတေ သတိ၊

တတော နံ နာနုကမ္ပတိ၊ အဟော သောပိ လဘေယျိတော။

၁၂၆။

‘‘ဣစ္စေတေ သောဠသာကာရာ၊ အမိတ္တသ္မိံ ပတိဋ္ဌိတာ၊

ယေဟိ အမိတ္တံ ဇာနေယျ၊ ဒိသွာ သုတွာ စ ပဏ္ဍိတော’’တိ။

မဟာသတ္တော ဣမာ ပဉ္စ ဂါထာ ဝတွာန ပုန –

၁၂၇။

‘‘ကာနိ ကမ္မာနိ ကုဗ္ဗာနံ၊ ကထံ ဝိညူ ပရက္ကမေ၊

မိတ္တံ ဇာနေယျ မေဓာဝီ၊ ဒိသွာ သုတွာ စ ပဏ္ဍိတော’’တိ။ –

ဣမာယ ဂါထာယ မိတ္တလက္ခဏံ ပုဋ္ဌော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၈။

‘‘ပဝုတ္ထံ တဿ သရတိ၊ အာဂတံ အဘိနန္ဒတိ၊

တတော ကေလာယိတော ဟောတိ၊ ဝါစာယ ပဋိနန္ဒတိ။

၁၂၉။

‘‘မိတ္တေ တဿေဝ ဘဇတိ၊ အမိတ္တေ တဿ န သေဝတိ၊

အက္ကောသန္တေ နိဝါရေတိ၊ ဝဏ္ဏကာမေ ပသံသတိ။

၁၃၀။

‘‘ဂုယှဉ္စ တဿ အက္ခာတိ၊ တဿ ဂုယှဉ္စ ဂူဟတိ၊

ကမ္မဉ္စ တဿ ဝဏ္ဏေတိ၊ ပညံ တဿ ပသံသတိ။

၁၃၁။

‘‘ဘဝေ စ နန္ဒတိ တဿ၊ အဘဝေ တဿ န နန္ဒတိ၊

အစ္ဆေရံ ဘောဇနံ လဒ္ဓါ၊ တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတေ သတိ၊

တတော နံ အနုကမ္ပတိ၊ အဟော သောပိ လဘေယျိတော။

၁၃၂။

‘‘ဣစ္စေတေ သောဠသာကာရာ၊ မိတ္တသ္မိံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ၊

ယေဟိ မိတ္တဉ္စ ဇာနေယျ၊ ဒိသွာ သုတွာ စ ပဏ္ဍိတော’’တိ။

တတ္ထ န နံ ဥမှယတေ ဒိသွာတိ တံ မိတ္တံ မိတ္တပတိရူပကော ဒိသွာ သိတံ န ကရောတိ၊ ပဟဋ္ဌာကာရံ န ဒဿေတိ။ န စ နံ ပဋိနန္ဒတီတိ တဿ ကထံ ပဂ္ဂဏှန္တော န ပဋိနန္ဒတိ န တုဿတိ။ စက္ခူနိ စဿ န ဒဒါတီတိ ဩလောကေန္တံ န ဩလောကေတိ။ ပဋိလောမဉ္စာတိ တဿ ကထံ ပဋိပ္ဖရတိ ပဋိသတ္တု ဟောတိ။ ဝဏ္ဏကာမေတိ တဿ ဝဏ္ဏံ ဘဏန္တေ။ နက္ခာတီတိ အတ္တနော ဂုယှံ တဿ န အာစိက္ခတိ။ ကမ္မံ တဿာတိ တေန ကတကမ္မံ န ဝဏ္ဏယတိ။ ပညဿာတိ အဿ ပညံ နပ္ပသံသတိ၊ ဉာဏသမ္ပဒံ န ပသံသတိ။ အဘဝေတိ အဝဍ္ဎိယံ။ တဿ နုပ္ပဇ္ဇတေ သတီတိ တဿ မိတ္တပတိရူပကဿ ‘‘မမ မိတ္တဿပိ ဣတော ဒဿာမီ’’တိ သတိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ နာနုကမ္ပတီတိ မုဒုစိတ္တေန န စိန္တေတိ။ လဘေယျိတောတိ လဘေယျ ဣတော။ အာကာရာတိ ကာရဏာနိ။ ပဝုတ္ထန္တိ ဝိဒေသဂတံ။ ကေလာယိတောတိ ကေလာယတိ မမာယတိ ပတ္ထေတိ ပိဟေတိ ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဝါစာယာတိ မဓုရဝစနေန တံ သမုဒါစရန္တော ပဋိနန္ဒတိ တုဿတိ။ သေသံ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရာဇာ မဟာသတ္တဿ ကထာယ အတ္တမနော ဟုတွာ တဿ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ပဉှော သမုဋ္ဌဟိ၊ ပဏ္ဍိတာဝ နံ ကထယိံသု၊ ဣမေဟိ ဒွတ္တိံသာယ အာကာရေဟိ မိတ္တာမိတ္တော ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မိတ္တာမိတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ဇာတကုဒ္ဒါနံ –

ကုဏာလံ ဘဒ္ဒသာလဉ္စ၊ သမုဒ္ဒဝါဏိဇ ပဏ္ဍိတံ၊

ဇနသန္ဓံ မဟာကဏှံ၊ ကောသိယံ သိရိမန္တကံ။

ပဒုမံ မိတ္တာမိတ္တဉ္စ၊ ဣစ္စေတေ ဒသ ဇာတကေ၊

သင်္ဂါယိံသု မဟာထေရာ၊ ဒွါဒသမှိ နိပါတကေ။

ဒွါဒသကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ တေရသကနိပါတော

[၄၇၄] ၁။ အမ္ဗဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဟာသိ မေ အမ္ဗဖလာနိ ပုဗ္ဗေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေဝဒတ္တော ဟိ ‘‘အဟံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမိ၊ မယှံ သမဏော ဂေါတမော နေဝ အာစရိယော န ဥပဇ္ဈာယော’’တိ အာစရိယံ ပစ္စက္ခာယ ဈာနပရိဟီနော သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အာဂစ္ဆန္တော ဗဟိဇေတဝနေ ပထဝိယာ ဝိဝရေ ဒိန္နေ အဝီစိံ ပါဝိသိ။ တဒါ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော အာစရိယံ ပစ္စက္ခာယ မဟာဝိနာသံ ပတ္တော၊ အဝီစိမဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော အာစရိယံ ပစ္စက္ခာယ မဟာဝိနာသံ ပတ္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ တဿ ပုရောဟိတကုလံ အဟိဝါတရောဂေန ဝိနဿိ။ ဧကောဝ ပုတ္တော ဘိတ္တိံ ဘိန္ဒိတွာ ပလာတော။ သော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ဒိသာပါမောက္ခဿာစရိယဿ သန္တိကေ တယော ဝေဒေ စ အဝသေသသိပ္ပာနိ စ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ နိက္ခန္တော ‘‘ဒေသစာရိတ္တံ ဇာနိဿာမီ’’တိ စရန္တော ဧကံ ပစ္စန္တနဂရံ ပါပုဏိ။ တံ နိဿာယ မဟာစဏ္ဍာလဂါမကော အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ ဂါမေ ပဋိဝသတိ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော အကာလေ ဖလံ ဂဏှာပနမန္တံ ဇာနာတိ။ သော ပါတောဝ ဝုဋ္ဌာယ ကာဇံ အာဒါယ တတော ဂါမာ နိက္ခိမိတွာ အရညေ ဧကံ အမ္ဗရုက္ခံ ဥပသင်္ကမိတွာ သတ္တပဒမတ္ထကေ ဌိတော တံ မန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ အမ္ဗရုက္ခံ ဧကေန ဥဒကပသတေန ပဟရတိ။ ရုက္ခတော တင်္ခဏညေဝ ပုရာဏပဏ္ဏာနိ ပတန္တိ၊ နဝါနိ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ ပုပ္ဖာနိ ပုပ္ဖိတွာ ပတန္တိ၊ အမ္ဗဖလာနိ ဥဋ္ဌာယ မုဟုတ္တေနေဝ ပစ္စိတွာ မဓုရာနိ ဩဇဝန္တာနိ ဒိဗ္ဗရသသဒိသာနိ ဟုတွာ ရုက္ခတော ပတန္တိ။ မဟာသတ္တော တာနိ ဥစ္စိနိတွာ ယာဝဒတ္ထံ ခါဒိတွာ ကာဇံ ပူရာပေတွာ ဂေဟံ ဂန္တွာ တာနိ ဝိက္ကိဏိတွာ ပုတ္တဒါရံ ပေါသေသိ။

သော ဗြာဟ္မဏကုမာရော မဟာသတ္တံ အကာလေ အမ္ဗပက္ကာနိ အာဟရိတွာ ဝိက္ကိဏန္တံ ဒိသွာ ‘‘နိဿံသယေန တေဟိ မန္တဗလေန ဥပ္ပန္နေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဣမံ ပုရိသံ နိဿာယ ဣဒံ အနဂ္ဃမန္တံ လဘိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ မဟာသတ္တဿ အမ္ဗာနိ အာဟရဏနိယာမံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော တထတော ဉတွာ တသ္မိံ အရညတော အနာဂတေယေဝ တဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ အဇာနန္တော ဝိယ ဟုတွာ တဿ ဘရိယံ ‘‘ကုဟိံ အယျော၊ အာစရိယော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အရညံ ဂတော’’တိ ဝုတ္တေ တံ အာဂတံ အာဂမယမာနောဝ ဌတွာ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဟတ္ထတော ပစ္ဆိံ ဂဟေတွာ အာဟရိတွာ ဂေဟေ ဌပေသိ။ မဟာသတ္တော တံ ဩလောကေတွာ ဘရိယံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အယံ မာဏဝေါ မန္တတ္ထာယ အာဂတော၊ တဿ ဟတ္ထေ မန္တော နဿတိ၊ အသပ္ပုရိသော ဧသော’’တိ။ မာဏဝေါပိ ‘‘အဟံ ဣမံ မန္တံ အာစရိယဿ ဥပကာရကော ဟုတွာ လဘိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ တဿ ဂေဟေ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောတိ။ ဒါရူနိ အာဟရတိ၊ ဝီဟိံ ကောဋ္ဋေတိ၊ ဘတ္တံ ပစတိ၊ ဒန္တကဋ္ဌမုခဓောဝနာဒီနိ ဒေတိ၊ ပါဒံ ဓောဝတိ။

ဧကဒိဝသံ မဟာသတ္တေန ‘‘တာတ မာဏဝ၊ မဉ္စပါဒါနံ မေ ဥပဓာနံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ အညံ အပဿိတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဦရုမှိ ဌပေတွာ နိသီဒိ။ အပရဘာဂေ မဟာသတ္တဿ ဘရိယာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တဿာ ပသူတိကာလေ ပရိကမ္မံ သဗ္ဗမကာသိ။ သာ ဧကဒိဝသံ မဟာသတ္တံ အာဟ ‘‘သာမိ၊ အယံ မာဏဝေါ ဇာတိသမ္ပန္နော ဟုတွာ မန္တတ္ထာယ အမှာကံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောတိ၊ ဧတဿ ဟတ္ထေ မန္တော တိဋ္ဌတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဒေထ တဿ မန္တ’’န္တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တဿ မန္တံ ဒတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘တာတ၊ အနဂ္ဃောယံ မန္တော၊ တဝ ဣမံ နိဿာယ မဟာလာဘသက္ကာရော ဘဝိဿတိ၊ ရညာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တေန ဝါ ‘ကော တေ အာစရိယော’တိ ပုဋ္ဌကာလေ မာ မံ နိဂူဟိတ္ထော၊ သစေ ဟိ ‘စဏ္ဍာလဿ မေ သန္တိကာ မန္တော ဂဟိတော’တိ လဇ္ဇန္တော ‘ဗြာဟ္မဏမဟာသာလော မေ အာစရိယော’တိ ကထေဿသိ၊ ဣမဿ မန္တဿ ဖလံ န လဘိဿသီ’’တိ။ သော ‘‘ကိံ ကာရဏာ တံ နိဂူဟိဿာမိ၊ ကေနစိ ပုဋ္ဌကာလေ တုမှေယေဝ ကထေဿာမီ’’တိ ဝတွာ တံ ဝန္ဒိတွာ စဏ္ဍာလဂါမတော နိက္ခမိတွာ မန္တံ ဝီမံသိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ အမ္ဗာနိ ဝိက္ကိဏိတွာ ဗဟုံ ဓနံ လဘိ။

အထေကဒိဝသံ ဥယျာနပါလော တဿ ဟတ္ထတော အမ္ဗံ ကိဏိတွာ ရညော အဒါသိ။ ရာဇာ တံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘ကုတော သမ္မ၊ တယာ ဧဝရူပံ အမ္ဗံ လဒ္ဓ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ဒေဝ၊ ဧကော မာဏဝေါ အကာလအမ္ဗဖလာနိ အာနေတွာ ဝိက္ကိဏာတိ၊ တတော မေ ဂဟိတန္တိ။ တေန ဟိ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣဓေဝ အမ္ဗာနိ အာဟရတူ’’တိ နံ ဝဒေဟီတိ။ သော တထာ အကာသိ။ မာဏဝေါပိ တတော ပဋ္ဌာယ အမ္ဗာနိ ရာဇကုလံ ဟရတိ။ အထ ရညာ ‘‘ဥပဋ္ဌဟ မ’’န္တိ ဝုတ္တေ ရာဇာနံ ဥပဋ္ဌဟန္တော ဗဟုံ ဓနံ လဘိတွာ အနုက္ကမေန ဝိဿာသိကော ဇာတော။ အထ နံ ဧကဒိဝသံ ရာဇာ ပုစ္ဆိ ‘‘မာဏဝ၊ ကုတော အကာလေ ဧဝံ ဝဏ္ဏဂန္ဓရသသမ္ပန္နာနိ အမ္ဗာနိ လဘသိ၊ ကိံ တေ နာဂေါ ဝါ သုပဏ္ဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ကောစိ ဒေတိ၊ ဥဒါဟု မန္တဗလံ ဧတ’’န္တိ? ‘‘န မေ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ဒေတိ၊ အနဂ္ဃော ပန မေ မန္တော အတ္ထိ၊ တဿေဝ ဗလ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ မယမ္ပိ တေ ဧကဒိဝသံ မန္တဗလံ ဒဋ္ဌုကာမာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝ၊ ဒဿေဿာမီ’’တိ။ ရာဇာ ပုနဒိဝသေ တေန သဒ္ဓိံ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ‘‘ဒဿေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ အမ္ဗရုက္ခံ ဥပဂန္တွာ သတ္တပဒမတ္ထကေ ဌိတော မန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ ရုက္ခံ ဥဒကေန ပဟရိ။ တင်္ခဏညေဝ အမ္ဗရုက္ခော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ ဖလံ ဂဟေတွာ မဟာမေဃော ဝိယ အမ္ဗဝဿံ ဝဿိ။ မဟာဇနော သာဓုကာရံ အဒါသိ၊ စေလုက္ခေပါ ပဝတ္တိံသု။

ရာဇာ အမ္ဗဖလာနိ ခါဒိတွာ တဿ ဗဟုံ ဓနံ ဒတွာ ‘‘မာဏဝက၊ ဧဝရူပေါ တေ အစ္ဆရိယမန္တော ကဿ သန္တိကေ ဂဟိတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ မာဏဝေါ ‘‘သစာဟံ ‘စဏ္ဍာလဿ သန္တိကေ’တိ ဝက္ခာမိ၊ လဇ္ဇိတဗ္ဗကံ ဘဝိဿတိ၊ မဉ္စ ဂရဟိဿန္တိ၊ မန္တော ခေါ ပန မေ ပဂုဏော၊ ဣဒါနိ န နဿိဿတိ၊ ဒိသာပါမောက္ခံ အာစရိယံ အပဒိသာမီ’’တိ စိန္တေတွာ မုသာဝါဒံ ကတွာ ‘‘တက္ကသိလာယံ ဒိသာပါမောက္ခာစရိယဿ သန္တိကေ ဂဟိတော မေ’’တိ ဝဒန္တော အာစရိယံ ပစ္စက္ခာသိ။ တင်္ခဏညေဝ မန္တော အန္တရဓာယိ။ ရာဇာ သောမနဿဇာတော တံ အာဒါယ နဂရံ ပဝိသိတွာ ပုနဒိဝသေ ‘‘အမ္ဗာနိ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဥယျာနံ ဂန္တွာ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ နိသီဒိတွာ မာဏဝ၊ အမ္ဗာနိ အာဟရာတိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ အမ္ဗံ ဥပဂန္တွာ သတ္တပဒမတ္ထကေ ဌိတော ‘‘မန္တံ ပရိဝတ္တေဿာမီ’’တိ မန္တေ အနုပဋ္ဌဟန္တေ အန္တရဟိတဘာဝံ ဉတွာ လဇ္ဇိတော အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ ‘‘အယံ ပုဗ္ဗေ ပရိသမဇ္ဈေယေဝ အမ္ဗာနိ အာဟရိတွာ အမှာကံ ဒေတိ၊ ဃနမေဃဝဿံ ဝိယ အမ္ဗဝဿံ ဝဿာပေတိ၊ ဣဒါနိ ထဒ္ဓါ ဝိယ ဌိတော၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ စိန္တေတွာ တံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁။

‘‘အဟာသိ မေ အမ္ဗဖလာနိ ပုဗ္ဗေ၊ အဏူနိ ထူလာနိ စ ဗြဟ္မစာရိ၊

တေဟေဝ မန္တေဟိ န ဒါနိ တုယှံ၊ ဒုမပ္ဖလာ ပါတုဘဝန္တိ ဗြဟ္မေ’’တိ။

တတ္ထ အဟာသီတိ အာဟရိ။ ဒုမပ္ဖလာတိ ရုက္ခဖလာနိ။

တံ သုတွာ မာဏဝေါ ‘‘သစေ ‘အဇ္ဇ အမ္ဗဖလံ န ဂဏှာမီ’တိ ဝက္ခာမိ၊ ရာဇာ မေ ကုဇ္ဈိဿတိ၊ မုသာဝါဒေန နံ ဝဉ္စေဿာမီ’’တိ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂။

‘‘နက္ခတ္တယောဂံ ပဋိမာနယာမိ၊ ခဏံ မုဟုတ္တဉ္စ မန္တေ န ပဿံ၊

နက္ခတ္တယောဂဉ္စ ခဏဉ္စ လဒ္ဓါ၊ အဒ္ဓါ ဟရိဿမ္ဗဖလံ ပဟူတ’’န္တိ။

တတ္ထ အဒ္ဓါဟရိဿမ္ဗဖလန္တိ အဒ္ဓါ အမ္ဗဖလံ အာဟရိဿာမိ။

ရာဇာ ‘‘အယံ အညဒါ နက္ခတ္တယောဂံ န ဝဒတိ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ ပုစ္ဆန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃။

‘‘နက္ခတ္တယောဂံ န ပုရေ အဘာဏိ၊ ခဏံ မုဟုတ္တံ န ပုရေ အသံသိ၊

သယံ ဟရီ အမ္ဗဖလံ ပဟူတံ၊ ဝဏ္ဏေန ဂန္ဓေန ရသေနုပေတံ။

၄။

‘‘မန္တာဘိဇပ္ပေန ပုရေ ဟိ တုယှံ၊ ဒုမပ္ဖလာ ပါတုဘဝန္တိ ဗြဟ္မေ၊

သွာဇ္ဇ န ပါရေသိ ဇပ္ပမ္ပိ မန္တံ၊ အယံ သော ကော နာမ တဝဇ္ဇ ဓမ္မော’’တိ။

တတ္ထ န ပါရေသီတိ န သက္ကောသိ။ ဇပ္ပမ္ပီတိ ဇပ္ပန္တောပိ ပရိဝတ္တေန္တောပိ။ အယံ သောတိ အယမေဝ သော တဝ သဘာဝေါ အဇ္ဇ ကော နာမ ဇာတောတိ။

တံ သုတွာ မာဏဝေါ ‘‘န သက္ကာ ရာဇာနံ မုသာဝါဒေန ဝဉ္စေတုံ၊ သစေပိ မေ သဘာဝေ ကထိတေ အာဏံ ကရေယျ၊ ကရောတု၊ သဘာဝမေဝ ကထေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၅။

‘‘စဏ္ဍာလပုတ္တော မမ သမ္ပဒါသိ၊ ဓမ္မေန မန္တေ ပကတိဉ္စ သံသိ၊

မာ စဿု မေ ပုစ္ဆိတော နာမဂေါတ္တံ၊ ဂုယှိတ္ထော အတ္ထံ ဝိဇဟေယျ မန္တော။

၆။

‘‘သောဟံ ဇနိန္ဒေန ဇနမှိ ပုဋ္ဌော၊ မက္ခာဘိဘူတော အလိကံ အဘာဏိံ၊

‘မန္တာ ဣမေ ဗြာဟ္မဏဿာ’တိ မိစ္ဆာ၊ ပဟီနမန္တော ကပဏော ရုဒါမီ’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မေနာတိ သမေန ကာရဏေန အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာဝ အဒါသိ။ ပကတိဉ္စ သံသီတိ ‘‘မာ မေ ပုစ္ဆိတော နာမဂေါတ္တံ ဂုယှိတ္ထော၊ သစေ ဂူဟသိ၊ မန္တာ တေ နဿိဿန္တီ’’တိ တေသံ နဿနပကတိဉ္စ မယှံ သံသိ။ ဗြာဟ္မဏဿာတိ မိစ္ဆာတိ ‘‘ဗြာဟ္မဏဿ သန္တိကေ မယာ ဣမေ မန္တာ ဂဟိတာ’’တိ မိစ္ဆာယ အဘဏိံ၊ တေန မေ တေ မန္တာ နဋ္ဌာ၊ သွာဟံ ပဟီနမန္တော ဣဒါနိ ကပဏော ရုဒါမီတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘အယံ ပါပဓမ္မော ဧဝရူပံ ရတနမန္တံ န ဩလောကေသိ၊ ဧဝရူပသ္မိဉှိ ဥတ္တမရတနမန္တေ လဒ္ဓေ ဇာတိ ကိံ ကရိဿတီ’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ တဿ ဂရဟန္တော –

၇။

‘‘ဧရဏ္ဍာ ပုစိမန္ဒာ ဝါ၊ အထ ဝါ ပါလိဘဒ္ဒကာ၊

မဓုံ မဓုတ္ထိကော ဝိန္ဒေ၊ သော ဟိ တဿ ဒုမုတ္တမော။

၈။

‘‘ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿာ၊ သုဒ္ဒါ စဏ္ဍာလပုက္ကုသာ၊

ယမှာ ဓမ္မံ ဝိဇာနေယျ၊ သော ဟိ တဿ နရုတ္တမော။

၉။

‘‘ဣမဿ ဒဏ္ဍဉ္စ ဝဓဉ္စ ဒတွာ၊ ဂလေ ဂဟေတွာ ခလယာထ ဇမ္မံ၊

ယော ဥတ္တမတ္ထံ ကသိရေန လဒ္ဓံ၊ မာနာတိမာနေန ဝိနာသယိတ္ထာ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အာဟ။

တတ္ထ မဓုတ္ထိကောတိ မဓုအတ္ထိကော ပုရိသော အရညေ မဓုံ ဩလောကေန္တော ဧတေသံ ရုက္ခာနံ ယတော မဓုံ လဘတိ၊ သောဝ ဒုမော တဿ ဒုမုတ္တမော နာမ။ တထေဝ ခတ္တိယာဒီသု ယမှာ ပုရိသာ ဓမ္မံ ကာရဏံ ယုတ္တံ အတ္ထံ ဝိဇာနေယျ၊ သောဝ တဿ ဥတ္တမော နရော နာမ။ ဣမဿ ဒဏ္ဍဉ္စာတိ ဣမဿ ပါပဓမ္မဿ သဗ္ဗဿဟရဏဒဏ္ဍဉ္စ ဝေဠုပေသိကာဒီဟိ ပိဋ္ဌိစမ္မံ ဥပ္ပာဋေတွာ ဝဓဉ္စ ဒတွာ ဣမံ ဇမ္မံ ဂလေ ဂဟေတွာ ခလယာထ၊ ခလိကာရတ္တံ ပါပေတွာ နိဒ္ဓမထ နိက္ကဍ္ဎထ၊ ကိံ ဣမိနာ ဣဓ ဝသန္တေနာတိ။

ရာဇပုရိသာ တထာ ကတွာ ‘‘တဝါစရိယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ အာရာဓေတွာဝ သစေ ပုန မန္တေ လဘိဿသိ၊ ဣဓ အာဂစ္ဆေယျာသိ၊ နော စေ၊ ဣမံ ဒိသံ မာ ဩလောကေယျာသီ’’တိ တံ နိဗ္ဗိသယမကံသု။ သော အနာထော ဟုတွာ ‘‘ဌပေတွာ အာစရိယံ န မေ အညံ ပဋိသရဏံ အတ္ထိ၊ တဿေဝ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ အာရာဓေတွာ ပုန မန္တံ ယာစိဿာမီ’’တိ ရောဒန္တော တံ ဂါမံ အဂမာသိ။ အထ နံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ မဟာသတ္တော ဘရိယံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ပဿ တံ ပါပဓမ္မံ ပရိဟီနမန္တံ ပုန အာဂစ္ဆန္တ’’န္တိ အာဟ။ သော မဟာသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ‘‘ကိံကာရဏာ အာဂတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘အာစရိယ၊ မုသာဝါဒံ ကတွာ အာစရိယံ ပစ္စက္ခိတွာ မဟာဝိနာသံ ပတ္တောမှီ’’တိ ဝတွာ အစ္စယံ ဒဿေတွာ ပုန မန္တေ ယာစန္တော –

၁၀။

‘‘ယထာ သမံ မညမာနော ပတေယျ၊ သောဗ္ဘံ ဂုဟံ နရကံ ပူတိပါဒံ၊

ရဇ္ဇူတိ ဝါ အက္ကမေ ကဏှသပ္ပံ၊ အန္ဓော ယထာ ဇောတိမဓိဋ္ဌဟေယျ၊

ဧဝမ္ပိ မံ တံ ခလိတံ သပည၊ ပဟီနမန္တဿ ပုနပ္ပဒါဟီ’’တိ။ – ဂါထမာဟ၊

တတ္ထ ယထာ သမန္တိ ယထာ ပုရိသော ဣဒံ သမံ ဌာနန္တိ မညမာနော သောဗ္ဘံ ဝါ ဂုဟံ ဝါ ဘူမိယာ ဖလိတဋ္ဌာနသင်္ခါတံ နရကံ ဝါ ပူတိပါဒံ ဝါ ပတေယျ။ ပူတိပါဒေါတိ ဟိမဝန္တပဒေသေ မဟာရုက္ခေ သုဿိတွာ မတေ တဿ မူလေသု ပူတိကေသု ဇာတေသု တသ္မိံ ဌာနေ မဟာအာဝါဋော ဟောတိ၊ တဿ နာမံ။ ဇောတိမဓိဋ္ဌဟေယျာတိ အဂ္ဂိံ အက္ကမေယျ။ ဧဝမ္ပီတိ ဧဝံ အဟမ္ပိ ပညာစက္ခုနော အဘာဝါ အန္ဓော တုမှာကံ ဝိသေသံ အဇာနန္တော တုမှေသု ခလိတော၊ တံ မံ ခလိတံ ဝိဒိတွာ သပည ဉာဏသမ္ပန္န ပဟီနမန္တဿ မမ ပုနပိ ဒေထာတိ။

အထ နံ အာစရိယော ‘‘တာတ၊ ကိံ ကထေသိ၊ အန္ဓော ဟိ သညာယ ဒိန္နာယ သောဗ္ဘာဒီနိ ပရိဟရတိ၊ မယာ ပဌမမေဝ တဝ ကထိတံ၊ ဣဒါနိ ကိမတ္ထံ မမ သန္တိကံ အာဂတောသီ’’တိ ဝတွာ –

၁၁။

‘‘ဓမ္မေန မန္တံ တဝ သမ္ပဒါသိံ၊ တုဝမ္ပိ ဓမ္မေန ပဋိဂ္ဂဟေသိ၊

ပကတိမ္ပိ တေ အတ္တမနော အသံသိံ၊ ဓမ္မေ ဌိတံ တံ န ဇဟေယျ မန္တော။

၁၂။

‘‘ယော ဗာလ-မန္တံ ကသိရေန လဒ္ဓံ၊ ယံ ဒုလ္လဘံ အဇ္ဇ မနုဿလောကေ၊

ကိဉ္စာပိ လဒ္ဓါ ဇီဝိတုံ အပ္ပပညော၊ ဝိနာသယီ အလိကံ ဘာသမာနော။

၁၃။

‘‘ဗာလဿ မူဠှဿ အကတညုနော စ၊ မုသာ ဘဏန္တဿ အသညတဿ၊

မန္တေ မယံ တာဒိသကေ န ဒေမ၊ ကုတော မန္တာ ဂစ္ဆ န မယှံ ရုစ္စသီ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အာဟ။

တတ္ထ ဓမ္မေနာတိ အဟမ္ပိ တဝ အာစရိယဘာဂံ ဟိရညံ ဝါ သုဝဏ္ဏံ ဝါ အဂ္ဂဟေတွာ ဓမ္မေနေဝ မန္တံ သမ္ပဒါသိံ၊ တွမ္ပိ ကိဉ္စိ အဒတွာ ဓမ္မေန သမေနေဝ ပဋိဂ္ဂဟေသိ။ ဓမ္မေ ဌိတန္တိ အာစရိယပူဇကဓမ္မေ ဌိတံ။ တာဒိသကေတိ တထာရူပေ အကာလဖလဂဏှာပကေ မန္တေ န ဒေမ၊ ဂစ္ဆ န မေ ရုစ္စသီတိ။

သော ဧဝံ အာစရိယေန ဥယျောဇိတော ‘‘ကိံ မယှံ ဇီဝိတေနာ’’တိ အရညံ ပဝိသိတွာ အနာထမရဏံ မရိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော အာစရိယံ ပစ္စက္ခာယ မဟာဝိနာသံ ပတ္တော’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အကတညူ မာဏဝေါ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ စဏ္ဍာလပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အမ္ဗဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၄၇၅] ၂။ ဖန္ဒနဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကုဌာရိဟတ္ထော ပုရိသောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ရောဟိဏီနဒီတီရေ ဝိဟရန္တော ဉာတကာနံ ကလဟံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပန ကုဏာလဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၁။ကုဏာလဇာတက) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ တဒါ ပန သတ္ထာ ဉာတကေ အာမန္တေတွာ – မဟာရာဇာ၊ အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗဟိနဂရေ ဝဍ္ဎကိဂါမော အဟောသိ။ တတြေကော ဗြာဟ္မဏဝဍ္ဎကီ အရညတော ဒါရူနိ အာဟရိတွာ ရထံ ကတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တဒါ ဟိမဝန္တပဒေသေ မဟာဖန္ဒနရုက္ခော အဟောသိ။ ဧကော ကာဠသီဟော ဂေါစရံ ပရိယေသိတွာ အာဂန္တွာ တဿ မူလေ နိပဇ္ဇိ။ အထဿ ဧကဒိဝသံ ဝါတေ ပဟရန္တေ ဧကော သုက္ခဒဏ္ဍကော ပတိတွာ ခန္ဓေ အဝတ္ထာသိ။ သော ထောကံ ခန္ဓေန ရုဇန္တေန ဘီတတသိတော ဥဋ္ဌာယ ပက္ခန္ဒိတွာ ပုန နိဝတ္တော အာဂတမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော ကိဉ္စိ အဒိသွာ ‘‘အညော မံ သီဟော ဝါ ဗျဂ္ဃော ဝါ အနုဗန္ဓန္တော နတ္ထိ၊ ဣမသ္မိံ ပန ရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာ မံ ဧတ္ထ နိပဇ္ဇန္တံ န သဟတိ မညေ၊ ဟောတု ဇာနိဿာမီ’’တိ အဋ္ဌာနေ ကောပံ ဗန္ဓိတွာ ရုက္ခံ ပဟရိတွာ ‘‘နေဝ တဝ ရုက္ခဿ ပတ္တံ ခါဒါမိ၊ န သာခံ ဘဉ္ဇာမိ၊ ဣဓ အညေ မိဂေ ဝသန္တေ သဟသိ၊ မံ န သဟသိ၊ ကော မယှံ ဒေါသော အတ္ထိ၊ ကတိပါဟံ အာဂမေဟိ၊ သမူလံ တေ ရုက္ခံ ဥပ္ပာဋေတွာ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆေဒါပေဿာမီ’’တိ ရုက္ခဒေဝတံ တဇ္ဇေတွာ ဧကံ ပုရိသံ ဥပဓာရေန္တော ဝိစရိ။ တဒါ သော ဗြာဟ္မဏဝဍ္ဎကီ ဒွေ တယော မနုဿေ အာဒါယ ရထဒါရူနံ အတ္ထာယ ယာနကေန တံ ပဒေသံ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ယာနကံ ဌပေတွာ ဝါသိဖရသုဟတ္ထော ရုက္ခေ ဥပဓာရေန္တော ဖန္ဒနသမီပံ အဂမာသိ။ ကာဠသီဟော တံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ၊ မယာ ပစ္စာမိတ္တဿ ပိဋ္ဌိံ ဒဋ္ဌုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂန္တွာ ရုက္ခမူလေ အဋ္ဌာသိ။ ဝဍ္ဎကီ စ ဣတော စိတော ဩလောကေတွာ ဖန္ဒနသမီပေန ပါယာသိ။ သော ‘‘ယာဝ ဧသော နာတိက္ကမတိ၊ တာဝဒေဝဿ ကထေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၄။

‘‘ကုဌာရိဟတ္ထော ပုရိသော၊ ဝနမောဂယှ တိဋ္ဌသိ၊

ပုဋ္ဌော မေ သမ္မ အက္ခာဟိ၊ ကိံ ဒါရုံ ဆေတုမိစ္ဆသီ’’တိ။

တတ္ထ ပုရိသောတိ တွံ ကုဌာရိဟတ္ထော ဧကော ပုရိသော ဣမံ ဝနံ ဩဂယှ တိဋ္ဌသီတိ။

သော တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ ဘော၊ န ဝတ မေ ဣတော ပုဗ္ဗေ မိဂေါ မနုဿဝါစံ ဘာသန္တော ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ ဧသ ရထာနုစ္ဆဝိကံ ဒါရုံ ဇာနိဿတိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၅။

‘‘ဣဿော ဝနာနိ စရသိ၊ သမာနိ ဝိသမာနိ စ၊

ပုဋ္ဌော မေ သမ္မ အက္ခာဟိ၊ ကိံ ဒါရုံ နေမိယာ ဒဠှ’’န္တိ။

တတ္ထ ဣဿောတိ တွမ္ပိ ဧကော ကာဠသီဟော ဝနာနိ စရသိ၊ တွံ ရထာနုစ္ဆဝိကံ ဒါရုံ ဇာနိဿသီတိ။

တံ သုတွာ ကာဠသီဟော ‘‘ဣဒါနိ မေ မနောရထော မတ္ထကံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆။

‘‘နေဝ သာလော န ခဒိရော၊ နာဿကဏ္ဏော ကုတော ဓဝေါ၊

ရုက္ခော စ ဖန္ဒနော နာမ၊ တံ ဒါရုံ နေမိယာ ဒဠှ’’န္တိ။

သော တံ သုတွာ သောမနဿဇာတော ‘‘သုဒိဝသေန ဝတမှိ အဇ္ဇ အရညံ ပဝိဋ္ဌော၊ တိရစ္ဆာနဂတော မေ ရထာနုစ္ဆဝိကံ ဒါရုံ အာစိက္ခတိ၊ အဟော သာဓူ’’တိ ပုစ္ဆန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၇။

‘‘ကီဒိသာနိဿ ပတ္တာနိ၊ ခန္ဓော ဝါ ပန ကီဒိသော၊

ပုဋ္ဌော မေ သမ္မ အက္ခာဟိ၊ ယထာ ဇာနေမု ဖန္ဒန’’န္တိ။

အထဿ သော အာစိက္ခန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၈။

‘‘ယဿ သာခါ ပလမ္ဗန္တိ၊ နမန္တိ န စ ဘဉ္ဇရေ၊

သော ရုက္ခော ဖန္ဒနော နာမ၊ ယဿ မူလေ အဟံ ဌိတော။

၁၉။

‘‘အရာနံ စက္ကနာဘီနံ၊ ဤသာနေမိရထဿ စ၊

သဗ္ဗဿ တေ ကမ္မနိယော၊ အယံ ဟေဿတိ ဖန္ဒနော’’တိ။

တတ္ထ ‘‘အရာန’’န္တိ ဣဒံ သော ‘‘ကဒါစေသ ဣမံ ရုက္ခံ န ဂဏှေယျ၊ ဂုဏမ္ပိဿ ကထေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။ တတ္ထ ဤသာနေမိရထဿ စာတိ ဤသာယ စ နေမိယာ စ သေသဿ စ ရထဿ သဗ္ဗဿ တေ ဧသ ကမ္မနိယော ကမ္မက္ခမော ဘဝိဿတီတိ။

သော ဧဝံ အာစိက္ခိတွာ တုဋ္ဌမာနသော ဧကမန္တေ ဝိစရိ၊ ဝဍ္ဎကီပိ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတုံ အာရဘိ။ ရုက္ခဒေဝတာ စိန္တေသိ ‘‘မယာ ဧတဿ ဥပရိ န ကိဉ္စိ ပါတိတံ၊ အယံ အဋ္ဌာနေ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ မမ ဝိမာနံ နာသေတိ၊ အဟဉ္စ ဝိနဿိဿာမိ၊ ဧကေနုပါယေန ဣမဉ္စ ဣဿံ ဝိနာသေဿာမီ’’တိ။ သာ ဝနကမ္မိကပုရိသော ဝိယ ဟုတွာ တဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆိ ‘‘ဘော ပုရိသ မနာပေါ တေ ရုက္ခော လဒ္ဓါ၊ ဣမံ ဆိန္ဒိတွာ ကိံ ကရိဿသီ’’တိ? ‘‘ရထနေမိံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာ ရုက္ခေန ရထော ဘဝိဿတီ’’တိ ကေန တေ အက္ခာတန္တိ။ ‘‘ဧကေန ကာဠသီဟေနာ’’တိ။ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တေန အက္ခာတံ၊ ဣမိနာ ရုက္ခေန ရထော သုန္ဒရော ဘဝိဿတိ၊ ကာဠသီဟဿ ဂလစမ္မံ ဥပ္ပာဋေတွာ စတုရင်္ဂုလမတ္တေ ဌာနေ အယပဋ္ဋေန ဝိယ နေမိမဏ္ဍလေ ပရိက္ခိတ္တေ နေမိ စ ထိရာ ဘဝိဿတိ၊ ဗဟုဉ္စ ဓနံ လဘိဿသီ’’တိ။ ‘‘ကာဠသီဟစမ္မံ ကုတော လစ္ဆာမီ’’တိ? ‘‘တွံ ဗာလကောသိ၊ အယံ တဝ ရုက္ခော ဝနေ ဌိတော န ပလာယတိ၊ တွံ ယေန တေ ရုက္ခော အက္ခာတော၊ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘သာမိ တယာ ဒဿိတရုက္ခံ ကတရဋ္ဌာနေ ဆိန္ဒာမီ’တိ ဝဉ္စေတွာ အာနေဟိ၊ အထ နံ နိရာသင်္ကံ ‘ဣဓ စ ဧတ္ထ စ ဆိန္ဒာ’တိ မုခတုဏ္ဍံ ပသာရေတွာ အာစိက္ခန္တံ တိခိဏေန မဟာဖရသုနာ ကောဋ္ဋေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ စမ္မံ အာဒါယ ဝရမံသံ ခါဒိတွာ ရုက္ခံ ဆိန္ဒာ’’တိ ဝေရံ အပ္ပေသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၂၀။

‘‘ဣတိ ဖန္ဒနရုက္ခောပိ၊ တာဝဒေ အဇ္ဈဘာသထ၊

မယှမ္ပိ ဝစနံ အတ္ထိ၊ ဘာရဒွါဇ သုဏောဟိ မေ။

၂၁။

‘‘ဣဿဿ ဥပက္ခန္ဓမှာ၊ ဥက္ကစ္စ စတုရင်္ဂုလံ၊

တေန နေမိံ ပသာရေသိ၊ ဧဝံ ဒဠှတရံ သိယာ။

၂၂။

‘‘ဣတိ ဖန္ဒနရုက္ခောပိ၊ ဝေရံ အပ္ပေသိ တာဝဒေ၊

ဇာတာနဉ္စ အဇာတာနံ၊ ဣဿာနံ ဒုက္ခမာဝဟီ’’တိ။

တတ္ထ ဘာရဒွါဇာတိ တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ဥပက္ခန္ဓမှာတိ ခန္ဓတော။ ဥက္ကစ္စာတိ ဥက္ကန္တိတွာ။

ဝဍ္ဎကီ ရုက္ခဒေဝတာယ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အဟော အဇ္ဇ မယှံ မင်္ဂလဒိဝသော’’တိ ကာဠသီဟံ ဃာတေတွာ ရုက္ခံ ဆေတွာ ပက္ကာမိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

၂၃။

‘‘ဣစ္စေဝံ ဖန္ဒနော ဣဿံ၊ ဣဿော စ ပန ဖန္ဒနံ၊

အညမညံ ဝိဝါဒေန၊ အညမညမဃာတယုံ။

၂၄။

‘‘ဧဝမေဝ မနုဿာနံ၊ ဝိဝါဒေါ ယတ္ထ ဇာယတိ၊

မယူရနစ္စံ နစ္စန္တိ၊ ယထာ တေ ဣဿဖန္ဒနာ။

၂၅။

‘‘တံ ဝေါ ဝဒါမိ ဘဒ္ဒံ ဝေါ၊ ယာဝန္တေတ္ထ သမာဂတာ၊

သမ္မောဒထ မာ ဝိဝဒထ၊ မာ ဟောထ ဣဿဖန္ဒနာ။

၂၆။

‘‘သာမဂ္ဂိမေဝ သိက္ခေထ၊ ဗုဒ္ဓေဟေတံ ပသံသိတံ၊

သာမဂ္ဂိရတော ဓမ္မဋ္ဌော၊ ယောဂက္ခေမာ န ဓံသတီ’’တိ။

တတ္ထ အဃာတယုန္တိ ဃာတာပေသုံ။ မယူရနစ္စံ နစ္စန္တီတိ မဟာရာဇာ ယတ္ထ ဟိ မနုဿာနံ ဝိဝါဒေါ ဟောတိ၊ တတ္ထ ယထာ နာမ မယူရာ နစ္စန္တာ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗံ ရဟဿင်္ဂံ ပါကဋံ ကရောန္တိ၊ ဧဝံ မနုဿာ အညမညဿ ရန္ဓံ ပကာသေန္တာ မယူရနစ္စံ နစ္စန္တိ နာမ။ ယထာ တေ ဣဿဖန္ဒနာ အညမညဿ ရန္ဓံ ပကာသေန္တာ နစ္စိံသု နာမ။ တံ ဝေါတိ တေန ကာရဏေန တုမှေ ဝဒါမိ။ ဘဒ္ဒံ ဝေါတိ ဘဒ္ဒံ တုမှာကံ ဟောတု။ ယာဝန္တေတ္ထာတိ ယာဝန္တော ဧတ္ထ ဣဿဖန္ဒနသဒိသာ မာ အဟုဝတ္ထ။ သာမဂ္ဂိမေဝ သိက္ခေထာတိ သမဂ္ဂဘာဝမေဝ တုမှေ သိက္ခထ၊ ဣဒံ ပညာဝုဒ္ဓေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ပသံသိတံ။ ဓမ္မဋ္ဌောတိ သုစရိတဓမ္မေ ဌိတော။ ယောဂက္ခေမာ န ဓံသတီတိ ယောဂေဟိ ခေမာ နိဗ္ဗာနာ န ပရိဟာယတီတိ နိဗ္ဗာနေန ဒေသနာကူဋံ ဂဏှိ။ သကျရာဇာနော ဓမ္မကထံ သုတွာ သမဂ္ဂါ ဇာတာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ တံ ကာရဏံ ဝိဒိတွာ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ နိဝုတ္ထဒေဝတာ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဖန္ဒနဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၄၇၆] ၃။ ဇဝနဟံသဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣဓေဝ ဟံသ နိပတာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒဠှဓမ္မဓနုဂ္ဂဟသုတ္တန္တဒေသနံ (သံ။ နိ။ ၂။၂၂၈) အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဘဂဝတာ ဟိ –

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဒဠှဓမ္မာ ဓနုဂ္ဂဟာ သုသိက္ခိတာ ကတဟတ္ထာ ကတူပါသနာ စတုဒ္ဒိသာ ဌိတာ အဿု၊ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ‘အဟံ ဣမေသံ စတုန္နံ ဒဠှဓမ္မာနံ ဓနုဂ္ဂဟာနံ သုသိက္ခိတာနံ ကတဟတ္ထာနံ ကတူပါသနာနံ စတုဒ္ဒိသာ ကဏ္ဍေ ခိတ္တေ အပတိဋ္ဌိတေ ပထဝိယံ ဂဟေတွာ အာဟရိဿာမီ’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘ဇဝနော ပုရိသော ပရမေန ဇဝေန သမန္နာဂတော’တိ အလံ ဝစနာယာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ဘန္တေ’’တိ။ ယထာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဿ ပုရိသဿ ဇဝေါ၊ ယထာ စ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဇဝေါ၊ တတော သီဃတရော။ ယထာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဿ ပုရိသဿ ဇဝေါ၊ ယထာ စ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဇဝေါ၊ ယထာ စ ယာ ဒေဝတာ စန္ဒိမသူရိယာနံ ပုရတော ဓာဝန္တိ၊ တာသံ ဒေဝတာနံ ဇဝေါ၊ တတော သီဃတရံ အာယုသင်္ခါရာ ခီယန္တိ၊ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ‘အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ –

ဣမဿ သုတ္တဿ ကထိတဒိဝသတော ဒုတိယဒိဝသေ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဝိသယေ ဌတွာ ဣမေသံ သတ္တာနံ အာယုသင်္ခါရေ ဣတ္တရေ ဒုဗ္ဗလေ ကတွာ ပရိဒီပေန္တော ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူ အတိဝိယ သန္တာသံ ပါပေသိ၊ အဟော ဗုဒ္ဓဗလံ နာမာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အနစ္ဆရိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သွာဟံ ဣဒါနိ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော အာယုသင်္ခါရာနံ ဣတ္တရဘာဝံ ဒဿေတွာ ဘိက္ခူ သံဝေဇေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေမိ၊ မယာ ဟိ ပုဗ္ဗေ အဟေတုကဟံသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တေနပိ အာယုသင်္ခါရာနံ ဣတ္တရဘာဝံ ဒဿေတွာ ဗာရာဏသိရာဇာနံ အာဒိံ ကတွာ သကလရာဇပရိသံ သံဝေဇေတွာ ဓမ္မော ဒေသိတော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဇဝနဟံသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နဝုတိဟံသသဟဿပရိဝုတော စိတ္တကူဋေ ပဋိဝသတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ဧကသ္မိံ သရေ သပရိဝါရော သယံဇာတသာလိံ ခါဒိတွာ အာကာသေ သုဝဏ္ဏကိလဉ္ဇံ ပတ္ထရန္တော ဝိယ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဗာရာဏသိနဂရဿ မတ္ထကေန မန္ဒမန္ဒာယ ဝိလာသဂတိယာ စိတ္တကူဋံ ဂစ္ဆတိ။ အထ နံ ဗာရာဏသိရာဇာ ဒိသွာ ‘‘ဣမိနာပိ မာဒိသေန ရညာ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ အမစ္စာနံ ဝတွာ တသ္မိံ သိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတွာ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဂဟေတွာ မဟာသတ္တံ ဩလောကေတွာ သဗ္ဗတူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေသိ။ မဟာသတ္တော အတ္တနော သက္ကာရံ ကရောန္တံ ဒိသွာ ဟံသေ ပုစ္ဆိ ‘‘ရာဇာ၊ မမ ဧဝရူပံ သက္ကာရံ ကရောန္တော ကိံ ပစ္စာသီသတီ’’တိ? ‘‘တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ မိတ္တဘာဝံ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ရညော အမှေဟိ သဒ္ဓိံ မိတ္တဘာဝေါ ဟောတူ’’တိ ရညာ သဒ္ဓိံ မိတ္တဘာဝံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထေကဒိဝသံ ရညော ဥယျာနံ ဂတကာလေ အနောတတ္တဒဟံ ဂန္တွာ ဧကေန ပက္ခေန ဥဒကံ၊ ဧကေန စန္ဒနစုဏ္ဏံ အာဒါယ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ တေန ဥဒကေန နှာပေတွာ စန္ဒနစုဏ္ဏေန ဩကိရိတွာ မဟာဇနဿ ပဿန္တဿေဝ သပရိဝါရော စိတ္တကူဋံ အဂမာသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ရာဇာ မဟာသတ္တံ ဒဋ္ဌုကာမော ဟုတွာ ‘‘သဟာယော မေ အဇ္ဇ အာဂမိဿတိ၊ သဟာယော မေ အဇ္ဇ အာဂမိဿတီ’’တိ အာဂမနမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော အစ္ဆတိ။

တဒါ မဟာသတ္တဿ ကနိဋ္ဌာ ဒွေ ဟံသပေါတကာ ‘‘သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိဿာမာ’’တိ မန္တေတွာ မဟာသတ္တဿ အာရောစေသုံ ‘‘မယံ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိဿာမာ’’တိ။ ‘‘တာတာ၊ သူရိယဇဝေါ နာမ သီဃော၊ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိတုံ န သက္ခိဿထ၊ အန္တရာဝ ဝိနဿိဿထ၊ မာ ဂမိတ္ထာ’’တိ။ တေ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ယာစိံသု၊ ဗောဓိသတ္တောပိ တေ ယာဝတတိယံ ဝါရေသိယေဝ။ တေ မာနထဒ္ဓါ အတ္တနော ဗလံ အဇာနန္တာ မဟာသတ္တဿ အနာစိက္ခိတွာဝ ‘‘သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိဿာမာ’’တိ သူရိယေ အနုဂ္ဂတေယေဝ ဂန္တွာ ယုဂန္ဓရမတ္ထကေ နိသီဒိံသု။ မဟာသတ္တော တေ အဒိသွာ ‘‘ကဟံ နု ခေါ ဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ စိန္တေသိ ‘‘တေ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိတုံ န သက္ခိဿန္တိ၊ အန္တရာဝ ဝိနဿိဿန္တိ၊ ဇီဝိတံ တေသံ ဒဿာမီ’’တိ။ သောပိ ဂန္တွာ ယုဂန္ဓရမတ္ထကေယေဝ နိသီဒိ။ အထ ဥဂ္ဂတေ သူရိယမဏ္ဍလေ ဟံသပေါတကာ ဥပ္ပတိတွာ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ပက္ခန္ဒိံသု၊ မဟာသတ္တောပိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပက္ခန္ဒိ။ ကနိဋ္ဌဘာတိကော ယာဝ ပုဗ္ဗဏှသမယာ ဇဝိတွာ ကိလမိ၊ ပက္ခသန္ဓီသု အဂ္ဂိဥဋ္ဌာနကာလော ဝိယ အဟောသိ။ သော ဗောဓိသတ္တဿ သညံ အဒါသိ ‘‘ဘာတိက၊ န သက္ကောမီ’’တိ။ အထ နံ မဟာသတ္တော ‘‘မာ ဘာယိ၊ ဇီဝိတံ တေ ဒဿာမီ’’တိ ပက္ခပဉ္ဇရေန ပရိက္ခိပိတွာ အဿာသေတွာ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတံ နေတွာ ဟံသာနံ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ ပုန ပက္ခန္ဒိတွာ သူရိယံ ပတွာ ဣတရေန သဒ္ဓိံ ပါယာသိ။ သောပိ ယာဝ ဥပကဋ္ဌမဇ္ဈနှိကာ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိတွာ ကိလမိ၊ ပက္ခသန္ဓီသု အဂ္ဂိဥဋ္ဌာနကာလော ဝိယ အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တဿ သညံ အဒါသိ ‘‘ဘာတိက၊ န သက္ကောမီ’’တိ။ တမ္ပိ မဟာသတ္တော တထေဝ သမဿာသေတွာ ပက္ခပဉ္ဇရေနာဒါယ စိတ္တကူဋမေဝ အဂမာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သူရိယော နဘမဇ္ဈံ ပါပုဏိ။

အထ မဟာသတ္တော ‘‘မမ အဇ္ဇ သရီရဗလံ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကဝေဂေန ပက္ခန္ဒိတွာ ယုဂန္ဓရမတ္ထကေ နိသီဒိတွာ တတော ဥပ္ပတိတွာ ဧကဝေဂေန သူရိယံ ပါပုဏိတွာ ကာလေန ပုရတော၊ ကာလေန ပစ္ဆတော ဇဝိတွာ စိန္တေသိ ‘‘မယှံ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝနံ နာမ နိရတ္ထကံ အယောနိသောမနသိကာရသမ္ဘူတံ၊ ကိံ မေ ဣမိနာ၊ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ မမ သဟာယကဿ ရညော အတ္ထယုတ္တံ ဓမ္မယုတ္တံ ကထံ ကထေဿာမီ’’တိ။ သော နိဝတ္တိတွာ သူရိယေ နဘမဇ္ဈံ အနတိက္ကန္တေယေဝ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ အန္တန္တေန အနုသံယာယိတွာ ဝေဂံ ပရိဟာပေန္တော သကလဇမ္ဗုဒီပံ အန္တန္တေန အနုသံယာယိတွာ ဗာရာဏသိံ ပါပုဏိ။ ဒွါဒသယောဇနိကံ သကလနဂရံ ဟံသစ္ဆန္နံ ဝိယ အဟောသိ၊ ဆိဒ္ဒံ နာမ န ပညာယိ၊ အနုက္ကမေန ဝေဂေ ပရိဟာယန္တေ အာကာသေ ဆိဒ္ဒါနိ ပညာယိံသု။ မဟာသတ္တော ဝေဂံ ပရိဟာပေတွာ အာကာသတော ဩတရိတွာ သီဟပဉ္ဇရဿ အဘိမုခဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ ‘‘အာဂတော မေ သဟာယော’’တိ သောမနဿပ္ပတ္တော တဿ နိသီဒနတ္ထာယ ကဉ္စနပီဌံ ပညပေတွာ ‘‘သမ္မ၊ ပဝိသ၊ ဣဓ နိသီဒါ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၇။

‘‘ဣဓေဝ ဟံသ နိပတ၊ ပိယံ မေ တဝ ဒဿနံ၊

ဣဿရောသိ အနုပ္ပတ္တော၊ ယမိဓတ္ထိ ပဝေဒယာ’’တိ။

တတ္ထ ‘‘ဣဓာ’’တိ ကဉ္စနပီဌံ သန္ဓာယာဟ။ နိပတာတိ နိသီဒ။ ဣဿရောသီတိ တွံ ဣမဿ ဌာနဿ ဣဿရော သာမိ ဟုတွာ အာဂတောသီတိ ဝဒတိ။ ယမိဓတ္ထိ ပဝေဒယာတိ ယံ ဣမသ္မိံ နိဝေသနေ အတ္ထိ၊ တံ အပရိသင်္ကန္တော အမှာကံ ကထေဟီတိ။

မဟာသတ္တော ကဉ္စနပီဌေ နိသီဒိ။ ရာဇာ သတပါကသဟဿပါကေဟိ တေလေဟိ တဿ ပက္ခန္တရာနိ မက္ခေတွာ ကဉ္စနတဋ္ဋကေ မဓုလာဇေ စ မဓုရောဒကဉ္စ သက္ခရောဒကဉ္စ ဒါပေတွာ မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘သမ္မ၊ တွံ ဧကကောဝ အာဂတောသိ၊ ကုဟိံ အဂမိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ ဝိတ္ထာရေန ကထေသိ။ အထ နံ ရာဇာ အာဟ ‘‘သမ္မ၊ မမပိ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိတဝေဂံ ဒဿေဟီ’’တိ။ မဟာရာဇ၊ န သက္ကာ သော ဝေဂေါ ဒဿေတုန္တိ။ တေန ဟိ မေ သရိက္ခကမတ္တံ ဒဿေဟီတိ။ သာဓု၊ မဟာရာဇ၊ သရိက္ခကမတ္တံ ဒဿေဿာမိ၊ အက္ခဏဝေဓီ ဓနုဂ္ဂဟေ သန္နိပါတေဟီတိ။ ရာဇာ သန္နိပါတေသိ။ မဟာသတ္တော စတ္တာရော ဓနုဂ္ဂဟေ ဂဟေတွာ နိဝေသနာ ဩရုယှ ရာဇင်္ဂဏေ သိလာထမ္ဘံ နိခဏာပေတွာ အတ္တနော ဂီဝါယံ ဃဏ္ဋံ ဗန္ဓာပေတွာ သိလာထမ္ဘမတ္ထကေ နိသီဒိတွာ စတ္တာရော ဓနုဂ္ဂဟေ ထမ္ဘံ နိဿာယ စတုဒ္ဒိသာဘိမုခေ ဌပေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဣမေ စတ္တာရော ဇနာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ စတုဒ္ဒိသာဘိမုခါ စတ္တာရိ ကဏ္ဍာနိ ခိပန္တု၊ တာနိ အဟံ ပထဝိံ အပ္ပတ္တာနေဝ အာဟရိတွာ ဧတေသံ ပါဒမူလေ ပါတေဿာမိ။ မမ ကဏ္ဍဂဟဏတ္ထာယ ဂတဘာဝံ ဃဏ္ဋသဒ္ဒသညာယ ဇာနေယျာသိ၊ မံ ပန န ပဿိဿသီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ခိတ္တကဏ္ဍာနိ အာဟရိတွာ တေသံ ပါဒမူလေ ပါတေတွာ သိလာထမ္ဘမတ္ထကေ နိသိန္နမေဝ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ ‘‘ဒိဋ္ဌော တေ၊ မဟာရာဇ၊ မယှံ ဝေဂေါ’’တိ ဝတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အယံ ဝေဂေါ မယှံ နေဝ ဥတ္တမော၊ မဇ္ဈိမော၊ ပရိတ္တော လာမကဝေဂေါ ဧသ၊ ဧဝံ သီဃော၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ ဝေဂေါ’’တိ အာဟ။

အထ နံ ရာဇာ ပုစ္ဆိ ‘‘သမ္မ၊ အတ္ထိ ပန တုမှာကံ ဝေဂတော အညော သီဃတရော ဝေဂေါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ ဥတ္တမဝေဂတောပိ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သတသဟဿဂုဏေန ဣမေသံ သတ္တာနံ အာယုသင်္ခါရာ သီဃတရံ ခီယန္တိ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ ခယံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ခဏိကနိရောဓဝသေန ရူပဓမ္မာနံ နိရောဓံ ဒဿေတိ၊ တတော နာမဓမ္မာနံ။ ရာဇာ မဟာသတ္တဿ ကထံ သုတွာ မရဏဘယဘီတော သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတုံ အသက္ကောန္တော ဘူမိယံ ပတိ၊ မဟာဇနော ဥတြာသံ ပတ္တော အဟောသိ။ ရညော မုခံ ဥဒကေန သိဉ္စိတွာ သတိံ လဘာပေသိ။ အထ နံ မဟာသတ္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ မာ ဘာယိ၊ မရဏဿတိံ ဘာဝေဟိ၊ ဓမ္မံ စရာဟိ၊ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောဟိ၊ အပ္ပမတ္တော ဟောဟိ၊ ဒေဝါ’’တိ ဩဝဒိ။ အထ ရာဇာ ‘‘သာမိ၊ မယံ တုမှာဒိသေန ဉာဏဗလသမ္ပန္နေန အာစရိယေန ဝိနာ ဝသိတုံ န သက္ခိဿာမ၊ စိတ္တကူဋံ အဂန္တွာ မယှံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော မယှံ ဩဝါဒါစရိယော ဟုတွာ ဣဓေဝ ဝသာဟီ’’တိ ယာစန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၈။

‘‘သဝနေန ဧကဿ ပိယာ ဘဝန္တိ၊ ဒိသွာ ပနေကဿ ဝိယေတိ ဆန္ဒော၊

ဒိသွာ စ သုတွာ စ ပိယာ ဘဝန္တိ၊ ကစ္စိန္နု မေ ပီယသိ ဒဿနေန။

၂၉။

‘‘သဝနေန ပိယော မေသိ၊ ဘိယျော စာဂမ္မ ဒဿနံ၊

ဧဝံ ပိယဒဿနော မေ၊ ဝသ ဟံသ မမန္တိကေ’’တိ။

တာသံ အတ္ထော – သမ္မ ဟံသရာဇ သဝနေန ဧကဿ ဧကစ္စေ ပိယာ ဟောန္တိ၊ ‘‘ဧဝံ ဂုဏော နာမာ’’တိ သုတွာ သဝနေန ပိယာယတိ၊ ဧကဿ ပန ဧကစ္စေ ဒိသွာဝ ဆန္ဒော ဝိဂစ္ဆတိ၊ ပေမံ အန္တရဓာယတိ၊ ခါဒိတုံ အာဂတာ ယက္ခာ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဧကဿ ဧကစ္စေ ဒိသွာ စ သုတွာ စာတိ ဥဘယထာပိ ပိယာ ဟောန္တိ၊ တေန တံ ပုစ္ဆာမိ။ ကစ္စိန္နု မေ ပီယသိ ဒဿနေနာတိ ကစ္စိ နု တွံ မံ ပိယာယသိ၊ မယှံ ပန တွံ သဝနေန ပိယောဝ၊ ဒဿနံ ပနာဂမ္မ အတိပိယောဝ။ ဧဝံ မမ ပိယဒဿနော သမာနော စိတ္တကူဋံ အဂန္တွာ ဣဓ မမ သန္တိကေ ဝသာတိ။

ဗောဓိသတ္တော အာဟ –

၃၀။

‘‘ဝသေယျာမ တဝါဂါရေ၊ နိစ္စံ သက္ကတပူဇိတာ၊

မတ္တော စ ဧကဒါ ဝဇ္ဇေ၊ ဟံသရာဇံ ပစန္တု မေ’’တိ။

တတ္ထ မတ္တော စ ဧကဒါတိ မဟာရာဇ၊ မယံ တဝ ဃရေ နိစ္စံ ပူဇိတာ ဝသေယျာမ၊ တွံ ပန ကဒါစိ သုရာမဒမတ္တော မံသခါဒနတ္ထံ ‘‘ဟံသရာဇံ ပစန္တု မေ’’တိ ဝဒေယျာသိ၊ အထ ဧဝံ တဝ အနုဇီဝိနော မံ မာရေတွာ ပစေယျုံ၊ တဒါဟံ ကိံ ကရိဿာမီတိ။

အထဿ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ မဇ္ဇမေဝ န ပိဝိဿာမီ’’တိ ပဋိညံ ဒါတုံ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၁။

‘‘ဓိရတ္ထု တံ မဇ္ဇပါနံ၊ ယံ မေ ပိယတရံ တယာ၊

န စာပိ မဇ္ဇံ ပိဿာမိ၊ ယာဝ မေ ဝစ္ဆသီ ဃရေ’’တိ။

တတော ပရံ ဗောဓိသတ္တော ဆ ဂါထာ အာဟ –

၃၂။

‘‘သုဝိဇာနံ သိင်္ဂါလာနံ၊ သကုဏာနဉ္စ ဝဿိတံ၊

မနုဿဝဿိတံ ရာဇ၊ ဒုဗ္ဗိဇာနတရံ တတော။

၃၃။

‘‘အပိ စေ မညတီ ပေါသော၊ ဉာတိ မိတ္တော သခါတိ ဝါ၊

ယော ပုဗ္ဗေ သုမနော ဟုတွာ၊ ပစ္ဆာ သမ္ပဇ္ဇတေ ဒိသော။

၃၄။

‘‘ယသ္မိံ မနော နိဝိသတိ၊ အဝိဒူရေ သဟာပိ သော၊

သန္တိကေပိ ဟိ သော ဒူရေ၊ ယသ္မိံ နာဝိသတေ မနော။

၃၅။

‘‘အန္တောပိ သော ဟောတိ ပသန္နစိတ္တော၊ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ ပသန္နစိတ္တော၊

အန္တောပိ သော ဟောတိ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော၊ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော။

၃၆။

‘‘သံဝသန္တာ ဝိဝသန္တိ၊ ယေ ဒိသာ တေ ရထေသဘ၊

အာရာ သန္တော သံဝသန္တိ၊ မနသာ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန။

၃၇။

‘‘အတိစိရံ နိဝါသေန၊ ပိယော ဘဝတိ အပ္ပိယော၊

အာမန္တ ခေါ တံ ဂစ္ဆာမ၊ ပုရာ တေ ဟောမ အပ္ပိယာ’’တိ။

တတ္ထ ဝဿိတန္တိ မဟာရာဇ၊ တိရစ္ဆာနဂတာ ဥဇုဟဒယာ၊ တေန တေသံ ဝဿိတံ သုဝိဇာနံ၊ မနုဿာ ပန ကက္ခဠာ၊ တသ္မာ တေသံ ဝစနံ ဒုဗ္ဗိဇာနတရန္တိ အတ္ထော။ ယော ပုဗ္ဗေတိ ယော ပုဂ္ဂလော ပဌမမေဝ အတ္တမနော ဟုတွာ ‘‘တွံ မယှံ ဉာတကော မိတ္တော ပါဏသမော သခါ’’တိ အပိ ဧဝံ မညတိ၊ သွေဝ ပစ္ဆာ ဒိသော ဝေရီ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဒုဗ္ဗိဇာနံ နာမ မနုဿဟဒယန္တိ။ နိဝိသတီတိ မဟာရာဇ၊ ယသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ပေမဝသေန မနော နိဝိသတိ၊ သော ဒူရေ ဝသန္တောပိ အဝိဒူရေ သဟာပိ ဝသတိယေဝ နာမ။ ယသ္မိံ ပန ပုဂ္ဂလေ မနော န နိဝိသတိ အပေတိ၊ သော သန္တိကေ ဝသန္တောပိ ဒူရေယေဝ။

အန္တောပိ သော ဟောတီတိ မဟာရာဇ၊ ယော သဟာယော ပသန္နစိတ္တော၊ သော စိတ္တေန အလ္လီနတ္တာ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ ဝသန္တောပိ အန္တောယေဝ ဟောတိ။ ယော ပန ပဒုဋ္ဌစိတ္တော၊ သော စိတ္တေန အနလ္လီနတ္တာ အန္တော ဝသန္တောပိ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ နာမ။ ယေ ဒိသာ တေတိ ယေ ဝေရိနော ပစ္စတ္ထိကာ၊ တေ ဧကတော ဝသန္တာပိ ဒူရေ ဝသန္တိယေဝ နာမ။ သန္တော ပန ပဏ္ဍိတာ အာရာ ဌိတာပိ မေတ္တာဘာဝိတေန မနသာ အာဝဇ္ဇေန္တာ သံဝသန္တိယေဝ။ ပုရာ တေ ဟောမာတိ ယာဝ တဝ အပ္ပိယာ န ဟောမ၊ တာဝဒေဝ တံ အာမန္တေတွာ ဂစ္ဆာမာတိ ဝဒတိ။

အထ နံ ရာဇာ အာဟ –

၃၈။

‘‘ဧဝံ စေ ယာစမာနာနံ၊ အဉ္ဇလိံ နာဝဗုဇ္ဈသိ၊

ပရိစာရကာနံ သတံ၊ ဝစနံ န ကရောသိ နော၊

ဧဝံ တံ အဘိယာစာမ၊ ပုန ကယိရာသိ ပရိယာယ’’န္တိ။

တတ္ထ ဧဝံ စေတိ သစေ ဟံသရာဇ၊ ဧဝံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ယာစမာနာနံ အမှာကံ ဣမံ အဉ္ဇလိံ နာဝဗုဇ္ဈသိ၊ တဝ ပရိစာရကာနံ သမာနာနံ ဝစနံ န ကရောသိ၊ အထ နံ ဧဝံ ယာစာမ။ ပုန ကယိရာသိ ပရိယာယန္တိ ကာလေန ကာလံ ဣဓ အာဂမနာယ ဝါရံ ကရေယျာသီတိ အတ္ထော။

တတော ဗောဓိသတ္တော အာဟ –

၃၉။

‘‘ဧဝံ စေ နော ဝိဟရတံ၊ အန္တရာယော န ဟေဿတိ၊

တုယှံ စာပိ မဟာရာဇ၊ မယှဉ္စ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန၊

အပ္ပေဝ နာမ ပဿေမု၊ အဟောရတ္တာနမစ္စယေ’’တိ။

တတ္ထ ဧဝံ စေ နောတိ မဟာရာဇ၊ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ သစေ အမှာကမ္ပိ ဧဝံ ဝိဟရန္တာနံ ဇီဝိတန္တရာယော န ဘဝိဿတိ၊ အပ္ပေဝ နာမ ဥဘော အညမညံ ပဿိဿာမ၊ အပိစ တွံ မယာ ဒိန္နံ ဩဝါဒမေဝ မမ ဌာနေ ဌပေတွာ ဧဝံ ဣတ္တရဇီဝိတေ လောကသန္နိဝါသေ အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောန္တော ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ၊ ဧဝဉှိ မေ ဩဝါဒံ ကရောန္တော မံ ပဿိဿတိယေဝါတိ။ ဧဝံ မဟာသတ္တော ရာဇာနံ ဩဝဒိတွာ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တေနပိ မယာ အာယုသင်္ခါရာနံ ဒုဗ္ဗလဘာဝံ ဒဿေတွာ ဓမ္မော ဒေသိတော’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ကနိဋ္ဌော မောဂ္ဂလ္လာနော၊ မဇ္ဈိမော သာရိပုတ္တော၊ သေသဟံသဂဏာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဇဝနဟံသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဇဝနဟံသဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၄၇၇] ၄။ စူဠနာရဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

န တေ ကဋ္ဌာနိ ဘိန္နာနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ထုလ္လကုမာရိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိဝါသိနော ကိရေကဿ ကုလဿ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဓီတာ အဟောသိ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ၊ န စ နံ ကောစိ ဝါရေသိ။ အထဿာ မာတာ စိန္တေသိ ‘‘မမ ဓီတာ ဝယပ္ပတ္တာ၊ န စ နံ ကောစိ ဝါရေတိ၊ အာမိသေန မစ္ဆံ ဝိယ ဧတာယ ဧကံ သာကိယဘိက္ခုံ ပလောဘေတွာ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေတွာ တံ နိဿာယ ဇီဝိဿာမီ’’တိ။ တဒါ စ သာဝတ္ထိဝါသီ ဧကော ကုလပုတ္တော သာသနေ ဥရံ ဒတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ သိက္ခာကာမတံ ပဟာယ အာလသိယော သရီရမဏ္ဍနမနုယုတ္တော ဝိဟာသိ။ မဟာဥပါသိကာ ဂေဟေ ယာဂုခါဒနီယဘောဇနီယာနိ သမ္ပာဒေတွာ ဒွါရေ ဌတွာ အန္တရဝီထိယာ ဂစ္ဆန္တေသု ဘိက္ခူသု ဧကံ ဘိက္ခုံ ရသတဏှာယ ဗန္ဓိတွာ ဂဟေတုံ သက္ကုဏေယျရူပံ ဥပဓာရေန္တီ တေပိဋကအာဘိဓမ္မိကဝိနယဓရာနံ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဂစ္ဆန္တာနံ အန္တရေ ကဉ္စိ ဂယှုပဂံ အဒိသွာ တေသံ ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တာနံ မဓုရဓမ္မကထိကာနံ အစ္ဆိန္နဝလာဟကသဒိသာနံ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ အန္တရေ ကဉ္စိ အဒိသွာဝ ဧကံ ယာဝ ဗဟိ အပင်္ဂါ အက္ခီနိ အဉ္ဇေတွာ ကေသေ ဩသဏှေတွာ ဒုကူလန္တရဝါသကံ နိဝါသေတွာ ဃဋိတမဋ္ဌံ စီဝရံ ပါရုပိတွာ မဏိဝဏ္ဏပတ္တံ အာဒါယ မနောရမံ ဆတ္တံ ဓာရယမာနံ ဝိဿဋ္ဌိန္ဒြိယံ ကာယဒဠှိဗဟုလံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ သက္ကာ ဂဏှိတု’’န္တိ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဃရံ အာနေတွာ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုအာဒီဟိ ပရိဝိသိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စံ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣဓေဝါဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ အာဟ။ သောပိ တတော ပဋ္ဌာယ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ အပရဘာဂေ ဝိဿာသိကော အဟောသိ။

အထေကဒိဝသံ မဟာဥပါသိကာ တဿ သဝနပထေ ဌတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဥပဘောဂပရိဘောဂမတ္တာ အတ္ထိ၊ တထာရူပေါ ပန မေ ပုတ္တော ဝါ ဇာမာတာ ဝါ ဂေဟံ ဝိစာရိတုံ သမတ္ထော နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ သော တဿာ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ကိမတ္ထံ နု ခေါ ကထေတီ’’တိ ထောကံ ဟဒယေ ဝိဒ္ဓါ ဝိယ အဟောသိ။ သာ ဓီတရံ အာဟ ‘‘ဣမံ ပလောဘေတွာ တဝ ဝသေ ဝတ္တာပေဟီ’’တိ။ သာ တတော ပဋ္ဌာယ မဏ္ဍိတပသာဓိတာ ဣတ္ထိကုတ္တဝိလာသေဟိ တံ ပလောဘေသိ။ ထုလ္လကုမာရိကာတိ န စ ထူလသရီရာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ထူလာ ဝါ ဟောတု ကိသာ ဝါ၊ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေန ပန ထူလတာယ ‘‘ထုလ္လကုမာရိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သော ဒဟရော ကိလေသဝသိကော ဟုတွာ ‘‘န ဒါနာဟံ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပတိဋ္ဌာတုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရံ နိယျာဒေတွာ အသုကဋ္ဌာနံ နာမ ဂမိဿာမိ၊ တတြ မေ ဝတ္ထာနိ ပေသေထာ’’တိ ဝတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရံ နိယျာဒေတွာ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတောသ္မီ’’တိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ အာဟ။ တေ တံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ နေတွာ ‘‘အယံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကေန ဥက္ကဏ္ဌာပိတောသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ထုလ္လကုမာရိကာယ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေပေသာ တဝ အရညေ ဝသန္တဿ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယံ ကတွာ မဟန္တံ အနတ္ထမကာသိ၊ ပုန တွံ ဧတမေဝ နိဿာယ ကသ္မာ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခူဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ မဟာဘောဂေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေသိ၊ အထဿ ဘရိယာ ဧကံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိတွာ ကာလမကာသိ။ သော ‘‘ယထေဝ မေ ပိယဘရိယာယ၊ ဧဝံ မယိပိ မရဏံ အာဂမိဿတိ၊ ကိံ မေ ဃရာဝါသေန၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ကာမေ ပဟာယ ပုတ္တံ အာဒါယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ တေန သဒ္ဓိံ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညာ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝနမူလဖလာဟာရော အရညေ ဝိဟာသိ။ တဒါ ပစ္စန္တဝါသိနော စောရာ ဇနပဒံ ပဝိသိတွာ ဂါမံ ပဟရိတွာ ကရမရေ ဂဟေတွာ ဘဏ္ဍိကံ ဥက္ခိပါပေတွာ ပုန ပစ္စန္တံ ပါပယိံသု။ တေသံ အန္တရေ ဧကာ အဘိရူပါ ကုမာရိကာ ကေရာဋိကပညာယ သမန္နာဂတာ စိန္တေသိ ‘‘ဣမေ အမှေ ဂဟေတွာ ဒါသိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တိ၊ ဧကေန ဥပါယေန ပလာယိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သာ ‘‘သာမိ၊ သရီရကိစ္စံ ကာတုကာမာမှိ၊ ထောကံ ပဋိက္ကမိတွာ တိဋ္ဌထာ’’တိ ဝတွာ စောရေ ဝဉ္စေတွာ ပလာယိတွာ အရညံ ပဝိသန္တီ ဗောဓိသတ္တဿ ပုတ္တံ အဿမေ ဌပေတွာ ဖလာဖလတ္ထာယ ဂတကာလေ ပုဗ္ဗဏှသမယေ တံ အဿမံ ပါပုဏိတွာ တံ တာပသကုမာရံ ကာမရတိယာ ပလောဘေတွာ သီလမဿ ဘိန္ဒိတွာ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတွာ ‘‘ကိံ တေ အရညဝါသေန၊ ဧဟိ ဂါမံ ဂန္တွာ ဝသိဿာမ၊ တတြ ဟိ ရူပါဒယော ကာမဂုဏာ သုလဘာ’’တိ အာဟ။ သောပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ပိတာ တာဝ မေ အရညတော ဖလာဖလံ အာဟရိတုံ ဂတော၊ တံ ဒိသွာ ဥဘောပိ ဧကတောဝ ဂမိဿာမာ’’တိ အာဟ။

သာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ တရုဏဒါရကော န ကိဉ္စိ ဇာနာတိ၊ ပိတရာ ပနဿ မဟလ္လကကာလေ ပဗ္ဗဇိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သော အာဂန္တွာ ‘ဣဓ ကိံ ကရောသီ’တိ မံ ပေါထေတွာ ပါဒေ ဂဟေတွာ ကဍ္ဎေတွာ အရညေ ခိပိဿတိ၊ တသ္မိံ အနာဂတေယေဝ ပလာယိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ ‘‘အဟံ ပုရတော ဂစ္ဆာမိ၊ တွံ ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဝတွာ မဂ္ဂသညံ အာစိက္ခိတွာ ပက္ကာမိ။ သော တဿာ ဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပန္နဒေါမနဿော ယထာ ပုရေ ကိဉ္စိ ဝတ္တံ အကတွာ သသီသံ ပါရုပိတွာ အန္တောပဏ္ဏသာလာယ ပဇ္ဈာယန္တော နိပဇ္ဇိ။ မဟာသတ္တော ဖလာဖလံ အာဒါယ အာဂန္တွာ တဿာ ပဒဝလဉ္ဇံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မာတုဂါမဿ ပဒဝလဉ္ဇော၊ ‘‘ပုတ္တဿ မမ သီလံ ဘိန္နံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တော ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ ဖလာဖလံ ဩတာရေတွာ ပုတ္တံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၀။

‘‘န တေ ကဋ္ဌာနိ ဘိန္နာနိ၊ န တေ ဥဒကမာဘတံ၊

အဂ္ဂီပိ တေ န ဟာပိတော၊ ကိံ နု မန္ဒောဝ ဈာယသီ’’တိ။

တတ္ထ အဂ္ဂီပိ တေ န ဟာပိတောတိ အဂ္ဂိပိ တေ န ဇာလိတော။ မန္ဒောဝါတိ နိပ္ပညော အန္ဓဗာလော ဝိယ။

သော ပိတု ကထံ သုတွာ ဥဋ္ဌာယ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ဂါရဝေနေဝ အရညဝါသေ အနုဿာဟံ ပဝေဒေန္တော ဂါထာဒွယမာဟ –

၄၁။

‘‘န ဥဿဟေ ဝနေ ဝတ္ထုံ၊ ကဿပါမန္တယာမိ တံ၊

ဒုက္ခော ဝါသော အရညမှိ၊ ရဋ္ဌံ ဣစ္ဆာမိ ဂန္တဝေ။

၄၂။

‘‘ယထာ အဟံ ဣတော ဂန္တွာ၊ ယသ္မိံ ဇနပဒေ ဝသံ၊

အာစာရံ ဗြဟ္မေ သိက္ခေယျံ၊ တံ ဓမ္မံ အနုသာသ မ’’န္တိ။

တတ္ထ ကဿပါမန္တယာမိ တန္တိ ကဿပ အာမန္တယာမိ တံ။ ဂန္တဝေတိ ဂန္တုံ။ အာစာရန္တိ ယသ္မိံ ဇနပဒေ ဝသာမိ၊ တတ္ထ ဝသန္တော ယထာ အာစာရံ ဇနပဒစာရိတ္တံ သိက္ခေယျံ ဇာနေယျံ၊ တံ ဓမ္မံ အနုသာသ ဩဝဒါဟီတိ ဝဒတိ။

မဟာသတ္တော ‘‘သာဓု၊ တာတ၊ ဒေသစာရိတ္တံ တေ ကထေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဂါထာဒွယမာဟ –

၄၃။

‘‘သစေ အရညံ ဟိတွာန၊ ဝနမူလဖလာနိ စ၊

ရဋ္ဌေ ရောစယသေ ဝါသံ၊ တံ ဓမ္မံ နိသာမေဟိ မေ။

၄၄။

‘‘ဝိသံ မာ ပဋိသေဝိတ္ထော၊ ပပါတံ ပရိဝဇ္ဇယ၊

ပင်္ကေ စ မာ ဝိသီဒိတ္ထော၊ ယတ္တော စာသီဝိသေ စရေ’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မန္တိ သစေ ရဋ္ဌဝါသံ ရောစေသိ၊ တေန ဟိ တွံ ဇနပဒစာရိတ္တံ ဓမ္မံ နိသာမေဟိ။ ယတ္တော စာသီဝိသေတိ အာသီဝိသဿ သန္တိကေ ယတ္တော ပဋိယတ္တော စရေယျာသိ၊ သက္ကောန္တော အာသီဝိသံ ပရိဝဇ္ဇေယျာသီတိ အတ္ထော။

တာပသကုမာရော သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ အတ္ထံ အဇာနန္တော ပုစ္ဆိ –

၄၅။

‘‘ကိံ နု ဝိသံ ပပါတော ဝါ၊ ပင်္ကော ဝါ ဗြဟ္မစာရိနံ၊

ကံ တွံ အာသီဝိသံ ဗြူသိ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’တိ။

ဣတရောပိဿ ဗျာကာသိ –

၄၆။

‘‘အာသဝေါ တာတ လောကသ္မိံ၊ သုရာ နာမ ပဝုစ္စတိ၊

မနုညော သုရဘီ ဝဂ္ဂု၊ သာဒု ခုဒ္ဒရသူပမော၊

ဝိသံ တဒါဟု အရိယာ သေ၊ ဗြဟ္မစရိယဿ နာရဒ။

၄၇။

‘‘ဣတ္ထိယော တာတ လောကသ္မိံ၊ ပမတ္တံ ပမထေန္တိ တာ၊

ဟရန္တိ ယုဝိနော စိတ္တံ၊ တူလံ ဘဋ္ဌံဝ မာလုတော၊

ပပါတော ဧသော အက္ခာတော၊ ဗြဟ္မစရိယဿ နာရဒ။

၄၈။

‘‘လာဘော သိလောကော သက္ကာရော၊ ပူဇာ ပရကုလေသု စ၊

ပင်္ကော ဧသော စ အက္ခာတော၊ ဗြဟ္မစရိယဿ နာရဒ။

၄၉။

‘‘သသတ္ထာ တာတ ရာဇာနော၊ အာဝသန္တိ မဟိံ ဣမံ၊

တေ တာဒိသေ မနုဿိန္ဒေ၊ မဟန္တေ တာတ နာရဒ။

၅၀။

‘‘ဣဿရာနံ အဓိပတီနံ၊ န တေသံ ပါဒတော စရေ၊

အာသီဝိသောတိ အက္ခာတော၊ ဗြဟ္မစရိယဿ နာရဒ။

၅၁။

‘‘ဘတ္တတ္ထော ဘတ္တကာလေ စ၊ ယံ ဂေဟမုပသင်္ကမေ၊

ယဒေတ္ထ ကုသလံ ဇညာ၊ တတ္ထ ဃာသေသနံ စရေ။

၅၂။

‘‘ပဝိသိတွာ ပရကုလံ၊ ပါနတ္ထံ ဘောဇနာယ ဝါ၊

မိတံ ခါဒေ မိတံ ဘုဉ္ဇေ၊ န စ ရူပေ မနံ ကရေ။

၅၃။

‘‘ဂေါဋ္ဌံ မဇ္ဇံ ကိရာဋဉ္စ၊ သဘာ နိကိရဏာနိ စ၊

အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေဟိ၊ ယာနီဝ ဝိသမံ ပထ’’န္တိ။

တတ္ထ အာသဝေါတိ ပုပ္ဖာသဝါဒိ။ ဝိသံ တဒါဟူတိ တံ အာသဝသင်္ခါတံ သုရံ အရိယာ ‘‘ဗြဟ္မစရိယဿ ဝိသ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ပမတ္တန္တိ မုဋ္ဌဿတိံ။ တူလံ ဘဋ္ဌံဝါတိ ရုက္ခာ ဘဿိတွာ ပတိတတူလံ ဝိယ။ အက္ခာတောတိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ကထိတော။ သိလောကောတိ ကိတ္တိဝဏ္ဏော။ သက္ကာရောတိ အဉ္ဇလိကမ္မာဒိ။ ပူဇာတိ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇာ။ ပင်္ကောတိ ဧသ ဩသီဒါပနဋ္ဌေန ‘‘ပင်္ကော’’တိ အက္ခာတော။ မဟန္တေတိ မဟန္တဘာဝပ္ပတ္တေ။ န တေသံ ပါဒတော စရေတိ တေသံ သန္တိကေ န စရေ၊ ရာဇကုလူပကော န ဘဝေယျာသီတိ အတ္ထော။ ရာဇာနော ဟိ အာသီဝိသာ ဝိယ မုဟုတ္တေနေဝ ကုဇ္ဈိတွာ အနယဗျသနံ ပါပေန္တိ။ အပိစ အန္တေပုရပ္ပဝေသနေ ဝုတ္တာဒီနဝဝသေနပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘတ္တတ္ထောတိ ဘတ္တေန အတ္ထိကော ဟုတွာ။ ယဒေတ္ထ ကုသလန္တိ ယံ တေသု ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗေသု ဂေဟေသု ကုသလံ အနဝဇ္ဇံ ပဉ္စအဂေါစရရဟိတံ ဇာနေယျာသိ၊ တတ္ထ ဃာသေသနံ စရေယျာသီတိ အတ္ထော။ န စ ရူပေ မနံ ကရေတိ ပရကုလေ မတ္တညူ ဟုတွာ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တောပိ တတ္ထ ဣတ္ထိရူပေ မနံ မာ ကရေယျာသိ၊ မာ စက္ခုံ ဥမ္မီလေတွာ ဣတ္ထိရူပေ နိမိတ္တံ ဂဏှေယျာသီတိ ဝဒတိ။ ဂေါဋ္ဌံ မဇ္ဇံ ကိရာဋန္တိ အယံ ပေါတ္ထကေသု ပါဌော၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဂေါဋ္ဌံ မဇ္ဇံ ကိရာသဉ္စာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဂေါဋ္ဌန္တိ ဂုန္နံ ဌိတဋ္ဌာနံ။ မဇ္ဇန္တိ ပါနာဂါရံ။ ကိရာသန္တိ ဓုတ္တကေရာဋိကဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သဘာ နိကိရဏာနိ စာတိ သဘာယော စ ဟိရညသုဝဏ္ဏာနံ နိကိရဏဋ္ဌာနာနိ စ။ အာရကာတိ ဧတာနိ သဗ္ဗာနိ ဒူရတော ပရိဝဇ္ဇေယျာသိ။ ယာနီဝါတိ သပ္ပိတေလယာနေန ဂစ္ဆန္တော ဝိသမံ မဂ္ဂံ ဝိယ။

မာဏဝေါ ပိတု ကထေန္တဿေဝ သတိံ ပဋိလဘိတွာ ‘‘တာတ၊ အလံ မေ မနုဿပထေနာ’’တိ အာဟ။ အထဿ ပိတာ မေတ္တာဒိဘာဝနံ အာစိက္ခိ။ သော တဿောဝါဒေ ဌတွာ န စိရဿေဝ ဈာနာဘိညာ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ ဥဘောပိ ပိတာပုတ္တာ အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သာ ကုမာရိကာ အယံ ကုမာရိကာ အဟောသိ၊ တာပသကုမာရော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု၊ ပိတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စူဠနာရဒဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၄၇၈] ၅။ ဒူတဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒူတေ တေ ဗြဟ္မေ ပါဟေသိန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အတ္တနော ပညာပသံသနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘ပဿထ၊ အာဝုသော၊ ဒသဗလဿ ဥပါယကောသလ္လံ၊ နန္ဒဿ သကျပုတ္တဿ အစ္ဆရာဂဏံ ဒဿေတွာ အရဟတ္တံ အဒါသိ၊ စူဠပန္ထကဿ ပိလောတိကံ ဒတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ အဒါသိ၊ ကမ္မာရပုတ္တဿ ပဒုမံ ဒဿေတွာ အရဟတ္တံ အဒါသိ၊ ဧဝံ နာနာဥပါယေဟိ သတ္တေ ဝိနေတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဣဒါနေဝ ‘ဣမိနာ ဣဒံ ဟောတီ’တိ ဥပါယကုသလော၊ ပုဗ္ဗေပိ ဥပါယကုသလောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဇနပဒေါ အဟိရညော အဟောသိ။ သော ဟိ ဇနပဒံ ပီဠေတွာ ဓနမေဝ သံကဍ္ဎိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ကာသိဂါမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ‘‘ပစ္ဆာ ဓမ္မေန ဘိက္ခံ စရိတွာ အာစရိယဓနံ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ သိပ္ပံ ပဋ္ဌပေတွာ နိဋ္ဌိတသိပ္ပော အနုယောဂံ ဒတွာ ‘‘အာစရိယ၊ တုမှာကံ ဓနံ အာဟရိဿာမီ’’တိ အာပုစ္ဆိတွာ နိက္ခမ္မ ဇနပဒေ စရန္တော ဓမ္မေန သမေန ပရိယေသိတွာ သတ္တ နိက္ခေ လဘိတွာ ‘‘အာစရိယဿ ဒဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဂင်္ဂံ ဩတရိတုံ နာဝံ အဘိရုဟိ။ တဿ တတ္ထ နာဝါယ ဝိပရိဝတ္တမာနာယ တံ သုဝဏ္ဏံ ဥဒကေ ပတိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘ဒုလ္လဘံ ဟိရညံ၊ ဇနပဒေ ပုန အာစရိယဓနေ ပရိယေသိယမာနေ ပပဉ္စော ဘဝိဿတိ၊ ယံနူနာဟံ ဂင်္ဂါတီရေယေဝ နိရာဟာရော နိသီဒေယျံ၊ တဿ မေ နိသိန္နဘာဝံ အနုပုဗ္ဗေန ရာဇာ ဇာနိဿတိ၊ တတော အမစ္စေ ပေသေဿတိ၊ အဟံ တေဟိ သဒ္ဓိံ န မန္တေဿာမိ၊ တတော ရာဇာ သယံ အာဂမိဿတိ၊ ဣမိနာ ဥပါယေန တဿ သန္တိကေ အာစရိယဓနံ လဘိဿာမီ’’တိ။ သော ဂင်္ဂါတီရေ ဥတ္တရိသာဋကံ ပါရုပိတွာ ယညသုတ္တံ ဗဟိ ဌပေတွာ ရဇတပဋ္ဋဝဏ္ဏေ ဝါလုကတလေ သုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ နိသီဒိ။ တံ နိရာဟာရံ နိသိန္နံ ဒိသွာ မဟာဇနော ‘‘ကသ္မာ နိသိန္နောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ၊ ကဿစိ န ကထေသိ။ ပုနဒိဝသေ ဒွါရဂါမဝါသိနော တဿ တတ္ထ နိသိန္နဘာဝံ သုတွာ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆိံသု၊ တေသမ္ပိ န ကထေသိ။ တေ တဿ ကိလမထံ ဒိသွာ ပရိဒေဝန္တာ ပက္ကမိံသု။ တတိယဒိဝသေ နဂရဝါသိနော အာဂမိံသု၊ စတုတ္ထဒိဝသေ နဂရတော ဣဿရဇနာ၊ ပဉ္စမဒိဝသေ ရာဇပုရိသာ။ ဆဋ္ဌဒိဝသေ ရာဇာ အမစ္စေ ပေသေသိ၊ တေဟိပိ သဒ္ဓိံ န ကထေသိ။ သတ္တမဒိဝသေ ရာဇာ ဘယဋ္ဋိတော ဟုတွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၅၄။

‘‘ဒူတေ တေ ဗြဟ္မေ ပါဟေသိံ၊ ဂင်္ဂါတီရသ္မိ ဈာယတော၊

တေသံ ပုဋ္ဌော န ဗျာကာသိ၊ ဒုက္ခံ ဂုယှမတံ နု တေ’’တိ။

တတ္ထ ဒုက္ခံ ဂုယှမတံ နု တေတိ ကိံ နု ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ယံ တဝ ဒုက္ခံ ဥပ္ပန္နံ၊ တံ တေ ဂုယှမေဝ မတံ၊ န အညဿ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ ဒုက္ခံ နာမ ဟရိတုံ သမတ္ထဿေဝ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ၊ န အညဿာ’’တိ ဝတွာ သတ္တ ဂါထာ အဘာသိ –

၅၅။

‘‘သစေ တေ ဒုက္ခမုပ္ပဇ္ဇေ၊ ကာသီနံ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန၊

မာ ခေါ နံ တဿ အက္ခာဟိ၊ ယော တံ ဒုက္ခာ န မောစယေ။

၅၆။

‘‘ယော တဿ ဒုက္ခဇာတဿ၊ ဧကင်္ဂမပိ ဘာဂသော၊

ဝိပ္ပမောစေယျ ဓမ္မေန၊ ကာမံ တဿ ပဝေဒယ။

၅၇။

‘‘သုဝိဇာနံ သိင်္ဂါလာနံ၊ သကုဏာနဉ္စ ဝဿိတံ၊

မနုဿဝဿိတံ ရာဇ၊ ဒုဗ္ဗိဇာနတရံ တတော။

၅၈။

‘‘အပိ စေ မညတီ ပေါသော၊ ဉာတိ မိတ္တော သခါတိ ဝါ၊

ယော ပုဗ္ဗေ သုမနော ဟုတွာ၊ ပစ္ဆာ သမ္ပဇ္ဇတေ ဒိသော။

၅၉။

‘‘ယော အတ္တနော ဒုက္ခမနာနုပုဋ္ဌော၊ ပဝေဒယေ ဇန္တု အကာလရူပေ၊

အာနန္ဒိနော တဿ ဘဝန္တိ မိတ္တာ၊ ဟိတေသိနော တဿ ဒုခီ ဘဝန္တိ။

၆၀။

‘‘ကာလဉ္စ ဉတွာန တထာဝိဓဿ၊ မေဓာဝိနံ ဧကမနံ ဝိဒိတွာ၊

အက္ခေယျ တိဗ္ဗာနိ ပရဿ ဓီရော၊ သဏှံ ဂိရံ အတ္ထဝတိံ ပမုဉ္စေ။

၆၁။

‘‘သစေ စ ဇညာ အဝိသယှမတ္တနော၊ န တေ ဟိ မယှံ သုခါဂမာယ၊

ဧကောဝ တိဗ္ဗာနိ သဟေယျ ဓီရော၊ သစ္စံ ဟိရောတ္တပ္ပမပေက္ခမာနော’’တိ။

တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇေတိ သစေ တဝ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ မာ အက္ခာဟီတိ မာ ကထေဟိ။ ဒုဗ္ဗိဇာနတရံ တတောတိ တတော တိရစ္ဆာနဂတဝဿိတတောပိ ဒုဗ္ဗိဇာနတရံ၊ တသ္မာ တထတော အဇာနိတွာ ဟရိတုံ အသမတ္ထဿ အတ္တနော ဒုက္ခံ န ကထေတဗ္ဗမေဝါတိ။ အပိ စေတိ ဂါထာ ဝုတ္တတ္ထာဝ။ အနာနုပုဋ္ဌောတိ ပုနပ္ပုနံ ပုဋ္ဌော။ ပဝေဒယေတိ ကထေတိ။ အကာလရူပေတိ အကာလေ။ ကာလန္တိ အတ္တနော ဂုယှဿ ကထနကာလံ။ တထာဝိဓဿာတိ ပဏ္ဍိတပုရိသံ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကမနံ ဝိဒိတွာ တထာဝိဓဿ အာစိက္ခေယျ။ တိဗ္ဗာနီတိ ဒုက္ခာနိ။

သစေတိ ယဒိ အတ္တနော ဒုက္ခံ အဝိသယှံ အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ပုရိသကာရေန အတေကိစ္ဆံ ဇာနေယျ။ တေ ဟီတိ တေ ဧဝ လောကပဝေဏိကာ၊ အဋ္ဌလောကဓမ္မာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အထ အယံ လောကပဝေဏီ န မယှံ ဧဝ သုခါဂမာယ ဥပ္ပန္နာ၊ အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ ပရိမုတ္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေ သုခမေဝ ပတ္ထေန္တေန ပရဿ ဒုက္ခာရောပနံ နာမ န ယုတ္တံ၊ နေတံ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နေန ကတ္တဗ္ဗံ၊ အတ္ထိ စ မေ ဟိရီ ဩတ္တပ္ပန္တိ သစ္စံ သံဝိဇ္ဇမာနံ အတ္တနိ ဟိရောတ္တပ္ပံ အပေက္ခမာနောဝ အညဿ အနာရောစေတွာ ဧကောဝ တိဗ္ဗာနိ သဟေယျ ဓီရောတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော သတ္တဟိ ဂါထာဟိ ရညော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ အတ္တနော အာစရိယဓနဿ ပရိယေသိတဘာဝံ ဒဿေန္တော စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၆၂။

‘‘အဟံ ရဋ္ဌေ ဝိစရန္တော၊ နိဂမေ ရာဇဓာနိယော၊

ဘိက္ခမာနော မဟာရာဇ၊ အာစရိယဿ ဓနတ္ထိကော။

၆၃။

‘‘ဂဟပတီ ရာဇပုရိသေ၊ မဟာသာလေ စ ဗြာဟ္မဏေ၊

အလတ္ထံ သတ္တ နိက္ခာနိ၊ သုဝဏ္ဏဿ ဇနာဓိပ၊

တေ မေ နဋ္ဌာ မဟာရာဇ၊ တသ္မာ သောစာမဟံ ဘုသံ။

၆၄။

‘‘ပုရိသာ တေ မဟာရာဇ၊ မနသာနုဝိစိန္တိတာ၊

နာလံ ဒုက္ခာ ပမောစေတုံ၊ တသ္မာ တေသံ န ဗျာဟရိံ။

၆၅။

‘‘တွဉ္စ ခေါ မေ မဟာရာဇ၊ မနသာနုဝိစိန္တိတော၊

အလံ ဒုက္ခာ ပမောစေတုံ၊ တသ္မာ တုယှံ ပဝေဒယိ’’န္တိ။

တတ္ထ ဘိက္ခမာနောတိ ဧတေ ဂဟပတိအာဒယော ယာစမာနော။ တေ မေတိ တေ သတ္တ နိက္ခာ မမ ဂင်္ဂံ တရန္တဿ နဋ္ဌာ၊ ဂင်္ဂါယံ ပတိတာ။ ပုရိသာ တေတိ မဟာရာဇ၊ တဝ ဒူတပုရိသာ။ အနုဝိစိန္တိတာတိ ‘‘နာလံ ဣမေ မံ ဒုက္ခာ မောစေတု’’န္တိ မယာ ဉာတာ။ တသ္မာတိ တေန ကာရဏေန တေသံ အတ္တနော ဒုက္ခံ နာစိက္ခိံ။ ပဝေဒယိန္တိ ကထေသိံ။

ရာဇာ တဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ ‘‘မာ စိန္တယိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဟံ တေ အာစရိယဓနံ ဒဿာမီ’’တိ ဒွိဂုဏဓနမဒါသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဩသာနဂါထမာဟ –

၆၆။

‘‘တဿာဒါသိ ပသန္နတ္တော၊ ကာသီနံ ရဋ္ဌဝဍ္ဎနော၊

ဇာတရူပမယေ နိက္ခေ၊ သုဝဏ္ဏဿ စတုဒ္ဒသာ’’တိ။

တတ္ထ ဇာတရူပမယေတိ တေ သုဝဏ္ဏဿ စတုဒ္ဒသ နိက္ခေ ဇာတရူပမယေယေဝ အဒါသိ၊ န ယဿ ဝါ တဿ ဝါ သုဝဏ္ဏဿာတိ အတ္ထော။

မဟာသတ္တော ရညော ဩဝါဒံ ဒတွာ အာစရိယဿ ဓနံ ဒတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ရာဇာပိ တဿောဝါဒေ ဌိတော ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ဥဘောပိ ယထာကမ္မံ ဂတာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော ဥပါယကုသလောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ အာစရိယော သာရိပုတ္တော၊ ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒူတဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၄၇၉] ၆။ ကာလိင်္ဂဗောဓိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ရာဇာ ကာလိင်္ဂေါ စက္ကဝတ္တီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာနန္ဒတ္ထေရေန ကတံ မဟာဗောဓိပူဇံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝေနေယျသင်္ဂဟတ္ထာယ ဟိ တထာဂတေ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကန္တေ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ အညံ ပူဇနီယဋ္ဌာနံ အလဘိတွာ ဂန္ဓကုဋိဒွါရေ ပါတေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ ဥဠာရပါမောဇ္ဇာ န ဟောန္တိ။ တံ ကာရဏံ ဉတွာ အနာထပိဏ္ဍိကော တထာဂတဿ ဇေတဝနံ အာဂတကာလေ အာနန္ဒတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ဝိဟာရော တထာဂတေ စာရိကံ ပက္ကန္တေ နိပစ္စယော ဟောတိ၊ မနုဿာနံ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇနီယဋ္ဌာနံ န ဟောတိ၊ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ တထာဂတဿ ဣမမတ္ထံ အာရောစေတွာ ဧကဿ ပူဇနီယဋ္ဌာနဿ သက္ကုဏေယျဘာဝံ ဇာနာထာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တထာဂတံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကတိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ စေတိယာနီ’’တိ? ‘‘တီဏိ အာနန္ဒာ’’တိ။ ‘‘ကတမာနိ၊ ဘန္တေ၊ တီဏီ’’တိ? ‘‘သာရီရိကံ ပါရိဘောဂိကံ ဥဒ္ဒိဿက’’န္တိ။ ‘‘သက္ကာ ပန၊ ဘန္တေ၊ တုမှေသု ဓရန္တေသုယေဝ စေတိယံ ကာတု’’န္တိ။ ‘‘အာနန္ဒ၊ သာရီရိကံ န သက္ကာ ကာတုံ။ တဉှိ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ဟောတိ၊ ဥဒ္ဒိဿကံ အဝတ္ထုကံ မမာယနမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓေဟိ ပရိဘုတ္တော မဟာဗောဓိရုက္ခော ဗုဒ္ဓေသု ဓရန္တေသုပိ စေတိယမေဝါ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေသု ပက္ကန္တေသု ဇေတဝနဝိဟာရော အပ္ပဋိသရဏော ဟောတိ၊ မဟာဇနော ပူဇနီယဋ္ဌာနံ န လဘတိ၊ မဟာဗောဓိတော ဗီဇံ အာဟရိတွာ ဇေတဝနဒွါရေ ရောပေဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ အာနန္ဒ၊ ရောပေဟိ၊ ဧဝံ သန္တေ ဇေတဝနေ မမ နိဗဒ္ဓဝါသော ဝိယ ဘဝိဿတီ’’တိ။

ထေရော ကောသလနရိန္ဒဿ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဝိသာခါဒီနဉ္စ အာရောစေတွာ ဇေတဝနဒွါရေ ဗောဓိရောပနဋ္ဌာနေ အာဝါဋံ ခဏာပေတွာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဇေတဝနဒွါရေ ဗောဓိံ ရောပေဿာမိ၊ မဟာဗောဓိတော မေ ဗောဓိပက္ကံ အာဟရထာ’’တိ။ ထေရော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အာကာသေန ဗောဓိမဏ္ဍံ ဂန္တွာ ဝဏ္ဋာ ပရိဂလန္တံ ပက္ကံ ဘူမိံ အသမ္ပတ္တမေဝ စီဝရေန သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဂဟေတွာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ အဒါသိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ‘‘အဇ္ဇ ဗောဓိံ ရောပေဿာမီ’’တိ ကောသလရာဇာဒီနံ အာရောစေသိ။ ရာဇာ သာယနှသမယေ မဟန္တေန ပရိဝါရေန သဗ္ဗူပကရဏာနိ ဂါဟာပေတွာ အာဂမိ၊ တထာ အနာထပိဏ္ဍိကော ဝိသာခါ စ အညော စ သဒ္ဓါ ဇနော။ ထေရော မဟာဗောဓိရောပနဋ္ဌာနေ မဟန္တံ သုဝဏ္ဏကဋာဟံ ဌပေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဆိဒ္ဒံ ကာရေတွာ ဂန္ဓကလလဿ ပူရေတွာ ‘‘ဣဒံ ဗောဓိပက္ကံ ရောပေဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ရညော အဒါသိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘ရဇ္ဇံ နာမ န သဗ္ဗကာလံ အမှာကံ ဟတ္ထေ တိဋ္ဌတိ၊ ဣဒံ မယာ အနာထပိဏ္ဍိကေန ရောပါပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တံ ဗောဓိပက္ကံ မဟာသေဋ္ဌိဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂန္ဓကလလံ ဝိယူဟိတွာ တတ္ထ ပါတေသိ။ တသ္မိံ တဿ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေယေဝ သဗ္ဗေသံ ပဿန္တာနညေဝ နင်္ဂလသီသပ္ပမာဏော ဗောဓိခန္ဓော ပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓော ဥဋ္ဌဟိ၊ စတူသု ဒိသာသု ဥဒ္ဓဉ္စာတိ ပဉ္စ မဟာသာခါ ပဏ္ဏာသဟတ္ထာဝ နိက္ခမိံသု။ ဣတိ သော တင်္ခဏညေဝ ဝနပ္ပတိဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ အဋ္ဌာရသမတ္တေ သုဝဏ္ဏရဇတဃဋေ ဂန္ဓောဒကေန ပူရေတွာ နီလုပ္ပလဟတ္ထကာဒိပဋိမဏ္ဍိတေ မဟာဗောဓိံ ပရိက္ခိပိတွာ ပုဏ္ဏဃဋေ ပဋိပါဋိယာ ဌပေသိ၊ သတ္တရတနမယံ ဝေဒိကံ ကာရေသိ၊ သုဝဏ္ဏမိဿကံ ဝါလုကံ ဩကိရိ၊ ပါကာရပရိက္ခေပံ ကာရေသိ၊ သတ္တရတနမယံ ဒွါရကောဋ္ဌကံ ကာရေသိ၊ သက္ကာရော မဟာ အဟောသိ။

ထေရော တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ မဟာဗောဓိမူလေ သမာပန္နသမာပတ္တိံ မယာ ရောပိတဗောဓိမူလေ နိသီဒိတွာ မဟာဇနဿ ဟိတတ္ထာယ သမာပဇ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာနန္ဒ၊ ကိံ ကထေသိ၊ မယိ မဟာဗောဓိမူလေ သမာပန္နသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသိန္နေ အညော ပဒေသော ဓာရေတုံ န သက္ကောတီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မဟာဇနဿ ဟိတတ္ထာယ ဣမဿ ဘူမိပ္ပဒေသဿ ဓုဝနိယာမေန သမာပတ္တိသုခေန တံ ဗောဓိမူလံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ။ သတ္ထာ ဧကရတ္တိံ သမာပတ္တိသုခေန ပရိဘုဉ္ဇိ။ ထေရော ကောသလရာဇာဒီနံ ကထေတွာ ဗောဓိမဟံ နာမ ကာရေသိ။ သောပိ ခေါ ဗောဓိရုက္ခော အာနန္ဒတ္ထေရေန ရောပိတတ္တာ အာနန္ဒဗောဓိယေဝါတိ ပညာယိတ္ထ။ တဒါ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဓရန္တေယေဝ တထာဂတေ ဗောဓိံ ရောပေတွာ မဟာပူဇံ ကာရေသိ၊ အဟော မဟာဂုဏော ထေရော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ အာနန္ဒော သပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု မနုဿေ ဂဟေတွာ ဗဟုဂန္ဓမာလာဒီနိ အာဟရိတွာ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ ဗောဓိမဟံ ကာရေသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကလိင်္ဂရဋ္ဌေ ဒန္တပုရနဂရေ ကာလိင်္ဂေါ နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ မဟာကာလိင်္ဂေါ၊ စူဠကာလိင်္ဂေါတိ ဒွေ ပုတ္တာ အဟေသုံ။ နေမိတ္တကာ ‘‘ဇေဋ္ဌပုတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ကာရေဿတိ၊ ကနိဋ္ဌော ပန ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဘိက္ခာယ စရိဿတိ၊ ပုတ္တော ပနဿ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိံသု။ အပရဘာဂေ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရာဇာ အဟောသိ၊ ကနိဋ္ဌော ပန ဥပရာဇာ။ သော ‘‘ပုတ္တော ကိရ မေ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတီ’’တိ ပုတ္တံ နိဿာယ မာနံ အကာသိ။ ရာဇာ အသဟန္တော ‘‘စူဠကာလိင်္ဂံ ဂဏှာ’’တိ ဧကံ အတ္ထစရကံ အာဏာပေသိ။ သော ဂန္တွာ ‘‘ကုမာရ၊ ရာဇာ တံ ဂဏှာပေတုကာမော၊ တဝ ဇီဝိတံ ရက္ခာဟီ’’တိ အာဟ။ သော အတ္တနော လဉ္ဇနမုဒ္ဒိကဉ္စ သုခုမကမ္ဗလဉ္စ ခဂ္ဂဉ္စာတိ ဣမာနိ တီဏိ အတ္ထစရကာမစ္စဿ ဒဿေတွာ ‘‘ဣမာယ သညာယ မမ ပုတ္တဿ ရဇ္ဇံ ဒဒေယျာထာ’’တိ ဝတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ အဿမံ ကတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ နဒီတီရေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။

မဒ္ဒရဋ္ဌေပိ သာဂလနဂရေ မဒ္ဒရညော အဂ္ဂမဟေသီ ဓီတရံ ဝိဇာယိ။ တံ နေမိတ္တကာ ‘‘အယံ ဘိက္ခံ စရိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေဿတိ၊ ပုတ္တော ပနဿာ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိံသု။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇာနော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ အာဂန္တွာ သာဂလနဂရံ ရုန္ဓိံသု။ မဒ္ဒရာဇာ စိန္တေသိ ‘‘သစာဟံ ဣမံ ဧကဿ ဒဿာမိ၊ သေသရာဇာနော ကုဇ္ဈိဿန္တိ၊ မမ ဓီတရံ ရက္ခိဿာမီ’’တိ ဓီတရဉ္စ ဘရိယဉ္စ ဂဟေတွာ အညာတကဝေသေန ပလာယိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ စူဠကာလိင်္ဂကုမာရဿ အဿမပဒတော ဥပရိဘာဂေ အဿမံ ကတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော တတ္ထ ပဋိဝသတိ။ မာတာပိတရော ‘‘ဓီတရံ ရက္ခိဿာမာ’’တိ တံ အဿမပဒေ ကတွာ ဖလာဖလတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိ။ သာ တေသံ ဂတကာလေ နာနာပုပ္ဖာနိ ဂဟေတွာ ပုပ္ဖစုမ္ဗဋကံ ကတွာ ဂင်္ဂါတီရေ ဌပိတသောပါနပန္တိ ဝိယ ဇာတော ဧကော သုပုပ္ဖိတော အမ္ဗရုက္ခော အတ္ထိ၊ တံ အဘိရုဟိတွာ ကီဠိတွာ ပုပ္ဖစုမ္ဗဋကံ ဥဒကေ ခိပိ။ တံ ဧကဒိဝသံ ဂင်္ဂါယံ နှာယန္တဿ စူဠကာလိင်္ဂကုမာရဿ သီသေ လဂ္ဂိ။ သော တံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣဒံ ဧကာယ ဣတ္ထိယာ ကတံ၊ နော စ ခေါ မဟလ္လိကာယ၊ တရုဏကုမာရိကာယ ကတကမ္မံ၊ ဝီမံသိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ ကိလေသဝသေန ဥပရိဂင်္ဂံ ဂန္တွာ တဿာ အမ္ဗရုက္ခေ နိသီဒိတွာ မဓုရေန သရေန ဂါယန္တိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ ရုက္ခမူလံ ဂန္တွာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ကာ နာမ တွ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘မနုဿိတ္ထီဟမသ္မိ သာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဩတရာဟီ’’တိ။ ‘‘န သက္ကာ သာမိ၊ အဟံ ခတ္တိယာ’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အဟမ္ပိ ခတ္တိယောယေဝ၊ ဩတရာဟီ’’တိ။ သာမိ၊ န ဝစနမတ္တေနေဝ ခတ္တိယော ဟောတိ၊ ယဒိသိ ခတ္တိယော၊ ခတ္တိယမာယံ ကထေဟီ’’တိ။ တေ ဥဘောပိ အညမညံ ခတ္တိယမာယံ ကထယိံသု။ ရာဇဓီတာ ဩတရိ။

တေ အညမညံ အဇ္ဈာစာရံ စရိံသု။ သာ မာတာပိတူသု အာဂတေသု တဿ ကာလိင်္ဂရာဇပုတ္တဘာဝဉ္စေဝ အရညံ ပဝိဋ္ဌကာရဏဉ္စ ဝိတ္ထာရေန တေသံ ကထေသိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တံ တဿ အဒံသု။ တေသံ ပိယသံဝါသေန ဝသန္တာနံ ရာဇဓီတာ ဂဗ္ဘံ လဘိတွာ ဒသမာသစ္စယေန ဓညပုညလက္ခဏသမ္ပန္နံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ ‘‘ကာလိင်္ဂေါ’’တိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော ပိတု စေဝ အယျကဿ စ သန္တိကေ သဗ္ဗသိပ္ပာနံ နိပ္ဖတ္တိံ ပါပုဏိ။ အထဿ ပိတာ နက္ခတ္တယောဂဝသေန ဘာတု မတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘တာတ၊ မာ တွံ အရညေ ဝသ၊ ပေတ္တေယျော တေ မဟာကာလိင်္ဂေါ ကာလကတော၊ တွံ ဒန္တပုရနဂရံ ဂန္တွာ ကုလသန္တကံ သကလရဇ္ဇံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝတွာ အတ္တနာ အာနီတံ မုဒ္ဒိကဉ္စ ကမ္ဗလဉ္စ ခဂ္ဂဉ္စ ဒတွာ ‘‘တာတ၊ ဒန္တပုရနဂရေ အသုကဝီထိယံ အမှာကံ အတ္ထစရကော အမစ္စော အတ္ထိ၊ တဿ ဂေဟေ သယနမဇ္ဈေ ဩတရိတွာ ဣမာနိ တီဏိ ရတနာနိ တဿ ဒဿေတွာ မမ ပုတ္တဘာဝံ အာစိက္ခ၊ သော တံ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေဿတီ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ သော မာတာပိတရော စ အယျကာယျိကေ စ ဝန္ဒိတွာ ပုညမဟိဒ္ဓိယာ အာကာသေန ဂန္တွာ အမစ္စဿ သယနပိဋ္ဌေယေဝ ဩတရိတွာ ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ ပုဋ္ဌော ‘‘စူဠကာလိင်္ဂဿ ပုတ္တောမှီ’’တိ အာစိက္ခိတွာ တာနိ ရတနာနိ ဒဿေသိ။ အမစ္စော ရာဇပရိသာယ အာရောစေသိ။ အမစ္စာ နဂရံ အလင်္ကာရာပေတွာ တဿ သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပယိံသု။

အထဿ ကာလိင်္ဂဘာရဒွါဇော နာမ ပုရောဟိတော တဿ ဒသ စက္ကဝတ္တိဝတ္တာနိ အာစိက္ခိ။ သော တံ ဝတ္တံ ပူရေသိ။ အထဿ ပန္နရသဥပေါသထဒိဝသေ စက္ကဒဟတော စက္ကရတနံ၊ ဥပေါသထကုလတော ဟတ္ထိရတနံ၊ ဝလာဟကကုလတော အဿရတနံ၊ ဝေပုလ္လပဗ္ဗတတော မဏိရတနံ အာဂမိ၊ ဣတ္ထိရတနဂဟပတိရတနပရိဏာယကရတနာနိ ပါတုဘဝန္တိ။ သော သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ ရဇ္ဇံ ဂဏှိတွာ ဧကဒိဝသဉ္စ ဆတ္တိံသယောဇနာယ ပရိသာယ ပရိဝုတော သဗ္ဗသေတံ ကေလာသကူဋပဋိဘာဂံ ဟတ္ထိံ အာရုယှ မဟန္တေန သိရိဝိလာသေန မာတာပိတူနံ သန္တိကံ ပါယာသိ။ အထဿ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဇယပလ္လင်္ကဿ ပထဝီနာဘိဘူတဿ မဟာဗောဓိမဏ္ဍဿ ဥပရိဘာဂေ နာဂေါ ဂန္တုံ နာသက္ခိ။ ရာဇာ ပုနပ္ပုနံ စောဒေသိ၊ သော နာသက္ခိယေဝ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၇။

‘‘ရာဇာ ကာလိင်္ဂေါ စက္ကဝတ္တိ၊ ဓမ္မေန ပထဝိမနုသာသံ၊

အဂမာ ဗောဓိသမီပံ၊ နာဂေန မဟာနုဘာဝေနာ’’တိ။

အထ ရညော ပုရောဟိတော ရညာ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘အာကာသေ အာဝရဏံ နာမ နတ္ထိ၊ ကိံ နု ခေါ ရာဇာ ဟတ္ထိံ ပေသေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ အာကာသတော ဩရုယှ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဇယပလ္လင်္ကံ ပထဝီနာဘိမဏ္ဍလဘူတံ ဘူမိဘာဂံ ပဿိ။ တဒါ ကိရ တတ္ထ အဋ္ဌရာဇကရီသမတ္တေ ဌာနေ ကေသမဿုမတ္တမ္ပိ တိဏံ နာမ နတ္ထိ၊ ရဇတပဋ္ဋဝဏ္ဏဝါလုကာ ဝိပ္ပကိဏ္ဏာ ဟောန္တိ၊ သမန္တာ တိဏလတာဝနပ္ပတိယော ဗောဓိမဏ္ဍံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အာဝဋ္ဋေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍာဘိမုခါဝ အဋ္ဌံသု။ ဗြာဟ္မဏော တံ ဘူမိဘာဂံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣဒဉှိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗကိလေသဝိဒ္ဓံသနဋ္ဌာနံ၊ ဣမဿ ဥပရိဘာဂေ သက္ကာဒီဟိပိ န သက္ကာ ဂန္တု’’န္တိ စိန္တေတွာ ကာလိင်္ဂရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဗောဓိမဏ္ဍဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ ရာဇာနံ ‘‘ဩတရာ’’တိ အာဟ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၆၈။

‘‘ကာလိင်္ဂေါ ဘာရဒွါဇော စ၊ ရာဇာနံ ကာလိင်္ဂံ သမဏကောလညံ၊

စက္ကံ ဝတ္တယတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ၊ ပဉ္ဇလီ ဣဒမဝေါစ။

၆၉။

‘‘ပစ္စောရောဟ မဟာရာဇ၊ ဘူမိဘာဂေါ ယထာ သမဏုဂ္ဂတော၊

ဣဓ အနဓိဝရာ ဗုဒ္ဓါ၊ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝိရောစန္တိ။

၇၀။