📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ခုဒ္ဒကနိကာယေ

မဟာနိဒ္ဒေသ-အဋ္ဌကထာ

ဂန္ထာရမ္ဘကထာ

အဝိဇ္ဇာလင်္ဂိံ ဃာတေန္တော၊ နန္ဒိရာဂဉ္စ မူလတော၊

ဘာဝေန္တဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ၊ ဖုသိ ယော အမတံ ပဒံ။

ပါပုဏိတွာ ဇိနော ဗောဓိံ၊ မိဂဒါယံ ဝိဂါဟိယ၊

ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ၊ ထေရံ ကောဏ္ဍညမာဒိတော။

အဋ္ဌာရသန္နံ ကောဋီနံ၊ ဗောဓေသိ တာပသော တဟိံ၊

ဝန္ဒေဟံ သိရသာ တဉ္စ၊ သဗ္ဗသတ္တာနမုတ္တမံ။

တထာ ဓမ္မုတ္တမဉ္စေဝ၊ သင်္ဃဉ္စာပိ အနုတ္တရံ၊

သံခိတ္တေန ဟိ ယော ဝုတ္တံ၊ ဓမ္မစက္ကံ ဝိဘာဂသော။

သာရိပုတ္တော မဟာပညော၊ သတ္ထုကပ္ပော ဇိနတြဇော၊

ဓမ္မစက္ကံ ဝိဘာဇေတွာ၊ မဟာနိဒ္ဒေသမဗြဝိ၊

ပါဌော ဝိသိဋ္ဌော နိဒ္ဒေသော၊ တံနာမဝိသေသိတော စ။

တံ သာရိပုတ္တံ ဇိနရာဇပုတ္တံ၊ ထေရံ ထိရာနေကဂုဏာဓိဝါသံ၊

ပညာပဘာဝုဂ္ဂတစာရုကိတ္တိံ၊ သုနီစဝုတ္တိဉ္စ အထော နမိတွာ။

ခမာဒယာဒိယုတ္တေန၊ ယုတ္တမုတ္တာဒိဝါဒိနာ၊

ဗဟုဿုတေန ထေရေန၊ ဒေဝေန အဘိယာစိတော။

မဟာဝိဟာရဝါသီနံ၊ သဇ္ဈာယမှိ ပတိဋ္ဌိတော၊

ဂဟေတဗ္ဗံ ဂဟေတွာန၊ ပေါရာဏေသု ဝိနိစ္ဆယံ။

အဝေါက္ကမေန္တော သမယံ သကဉ္စ၊ အနာမသန္တော သမယံ ပရဉ္စ၊

ပုဗ္ဗောပဒေသဋ္ဌကထာနယဉ္စ၊ ယထာနုရူပံ ဥပသံဟရန္တော။

ဉာဏပ္ပဘေဒါဝဟနဿ တဿ၊ ယောဂီဟိ နေကေဟိ နိသေဝိတဿ၊

အတ္ထံ အပုဗ္ဗံ အနုဝဏ္ဏယန္တော၊ သုတ္တဉ္စ ယုတ္တိဉ္စ အနုက္ကမေန္တော။

အာရဘိဿံ သမာသေန၊ မဟာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနံ

သဒ္ဓမ္မဗဟုမာနေန၊ နာတ္တုက္ကံသနကမျတာ။

ဝက္ခာမဟံ အဋ္ဌကထံ ဇနဿ၊ ဟိတာယ သဒ္ဓမ္မစိရဋ္ဌိတတ္ထံ၊

သက္ကစ္စ သဒ္ဓမ္မပဇောတိကံ တံ၊ သုဏာထ ဓာရေထ စ သာဓု သန္တောတိ။

တတ္ထ ‘‘ပါဌော ဝိသိဋ္ဌော နိဒ္ဒေသော၊ တံနာမဝိသေသိတော စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဒုဝိဓော ပါဌော – ဗျဉ္ဇနပါဌော၊ အတ္ထပါဌော စ။ တေသု ဗျဉ္ဇနပါဌော အက္ခရပဒဗျဉ္ဇနအာကာရနိရုတ္တိနိဒ္ဒေသဝသေန ဆဗ္ဗိဓော။ အတ္ထပါဌော သင်္ကာသနပကာသနဝိဝရဏဝိဘဇနဥတ္တာနီကရဏပညတ္တိဝသေန ဆဗ္ဗိဓော။ တတ္ထ တီသု ဒွါရေသု ပရိသုဒ္ဓပယောဂဘာဝေန ဝိသုဒ္ဓကရုဏာနံ စိတ္တေန ပဝတ္တိတဒေသနာ ဝါစာဟိ အကထိတတ္တာ အဒေသိတတ္တာ အက္ခရမိတိ သညိတာ၊ တံ ပါရာယနိကဗြာဟ္မဏာနံ မနသာ ပုစ္ဆိတပဉှာနံ ဝသေန ဘဂဝတာ ရတနဃရေ နိသီဒိတွာ သမ္မသိတပဋ္ဌာနမဟာပကရဏဝသေန စ အက္ခရံ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အထ ဝါ အပရိပုဏ္ဏံ ပဒံ အက္ခရမိတိ ဂဟေတဗ္ဗံ ‘‘သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပေ။ ဝ။ ၈၀၂၊ ဇာ။ ၁။၄။၅၄၊ နေတ္တိ။ ၁၂၀) ဝိယ။ ဧတ္ထ ဟိ ကာရ ကာရ သောကာရာဒီနိ အက္ခရမိတိ၊ ဧကက္ခရံ ဝါ ပဒံ အက္ခရမိတိ ဧကေ။ ‘‘ယာယံ တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မဟာဝ။ ၁၄၊ ဝိဘ။ ၂၀၃၊ မ။ နိ။ ၃။၃၇၄၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) ဝိဘတျန္တံ အတ္ထဇောတကံ အက္ခရပိဏ္ဍံ ပဒံ။ ‘‘နာမဉ္စ ရူပဉ္စာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၁၀၉၊ သု။ နိ။ ၈၇၈၊ မဟာနိ။ ၁၀၇၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၆၊ နေတ္တိ။ ၄၅) ဗဟုအက္ခရေဟိ ယုတ္တံ ပဒံ နာမ။ သံခိတ္တေန ဝုတ္တံ ပဒံ ဝိဘာဝေတိ။ ပဒေန အဘိဟိတံ ဗျဉ္ဇယတိ ဗျတ္တံ ပါကဋံ ကရောတီတိ ဗျဉ္ဇနံ၊ ဝါကျမေဝ။ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ’’တိ သင်္ခေပေန ကထိတမတ္ထံ။ ‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ။ ဝီရိယစိတ္တဝီမံသသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၄၃၁၊ သံ။ နိ။ ၅။၈၁၃၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၆၊ အ။ နိ။ ၄။၂၇၆) ပါကဋကရဏဘာဝေန ဗျဉ္ဇနံ နာမ။ ဗျဉ္ဇနဝိဘာဂပကာသော အာကာရော။ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဆန္ဒော? ယော ဆန္ဒော ဆန္ဒိကတာ ကတ္တုကမျတာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဝိဘ။ ၄၃၃) ကထိတဗျဉ္ဇနံ အနေကဝိဓေန ဝိဘာဂကရဏံ အာကာရော နာမ။ အာကာရာဘိဟိတဿ နိဗ္ဗစနံ နိရုတ္တိ။ ‘‘ဖဿော၊ ဝေဒနာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁) အာကာရေန ကထိတံ ‘‘ဖုသတီတိ ဖဿော။ ဝေဒိယတီတိ ဝေဒနာ’’တိ နီဟရိတွာ ဝစနံ နိရုတ္တိ နာမ။ နိဗ္ဗစနဝိတ္ထာရော နိဿေသတော ဒေသောတိ နိဒ္ဒေသော၊ ဝေဒိယတီတိ ဝေဒနာတိ နိဗ္ဗစနလဒ္ဓပဒံ ‘‘သုခါ ဒုက္ခာ အဒုက္ခမသုခါ၊ သုခယတီတိ သုခါ၊ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခာ၊ နေဝ ဒုက္ခယတိ န သုခယတီတိ အဒုက္ခမသုခါ’’တိ အတ္ထဝိတ္ထာရော နိရဝသေသေန ကထိတတ္တာ နိဒ္ဒေသော နာမ။

ဧဝံ ဆဗ္ဗိဓာနိ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ ဇာနိတွာ စ ဆသု အတ္ထပဒေသု သင်္ခေပတော ကာသနာ ဒီပနာ သင်္ကာသနာ၊ ‘‘မညမာနော ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဗန္ဓော မာရဿ အမညမာနော မုတ္တော ပါပိမတော’’တိ ဧဝမာဒီသု သင်္ခေပေန အတ္ထဒီပနာ သင်္ကာသနာ နာမ။ ဧသော ပန ထေရော ‘‘ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဧဝံ သင်္ခေပံ ကတွာ ဝုတ္တမတ္ထံ ‘အညာတံ ဘဂဝါ၊ အညာတံ သုဂတာ’’’တိ ကထေတုံ သမတ္ထော ပဋိဝိဇ္ဈိ။

ဥပရိ ဝတ္တဗ္ဗမတ္ထံ အာဒိတော ကာသနာ ဒီပနာ ပကာသနာ၊ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (မဟာဝ။ ၅၄၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၈) ပစ္ဆာ ကထိတဗ္ဗမတ္ထံ ပဌမဝစနေန ဒီပနာ ပကာသနာ နာမ။ ဧဝံ ပဌမံ ဒီပိတံ အတ္ထံ ပုန ပါကဋံ ကတွာ ဒီပနေန ‘‘ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အာဒိတ္တံ? စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တံ၊ ရူပါ အာဒိတ္တာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မဟာဝ။ ၅၄၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၈) ကထိတေသု ‘‘တိက္ခိန္ဒြိယော သင်္ခေပေန ဝုတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ ကထိတတ္တာ ဒွေ အတ္ထပဒါနိ တိက္ခိန္ဒြိယဿ ဥပကာရဝသေန ဝုတ္တာနိ။

သံခိတ္တဿ ဝိတ္ထာရာဘိဓာနံ သကိံ ဝုတ္တဿ စ ပုနပိ အဘိဓာနံ ဝိဝရဏံ၊ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁) သင်္ခေပေန နိက္ခိတ္တဿ။ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁) နိဒ္ဒေသဝသေန ဝိတ္ထာရဏံ ဝိတ္ထာရဝသေန ပုန ကထနံ ဝိဝရဏံ နာမ။

တံ ဝိဘာဂကရဏံ ဝိဘဇနံ၊ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁) ဝိဝရိတေ ကုသလေ ဓမ္မေ ‘‘တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတိ၊ ဝေဒနာ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁) ဝိဘာဂကရဏံ ဝိဘဇနံ နာမ။ ဝိဝရဿ ဝိတ္ထာရာဘိဓာနေန ဝိဘတ္တဿ စ ဥပမာဘိဓာနေန ပဋိပါဒနံ ဥတ္တာနီကရဏံ၊ ဝိဝရဏေန ဝိဝရိတတ္ထဿ ‘‘ကတမော တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတိ? ယော တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဖုသနာ သမ္ဖုသနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၂) အတိဝိဝရိတွာ ကထနဉ္စ ဝိဘဇနေန ဝိဘတ္တဿ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂါဝီ နိစ္စမ္မာ၊ ဧဝမေဝ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿာဟာရော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဝဒါမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၃) ဧဝမာဒိဥပမာကထနဉ္စ ဥတ္တာနီကရဏံ နာမ။ ဓမ္မံ သုဏန္တာနံ ဓမ္မဒေသနေန စိတ္တဿ အနေကဝိဓေန သောမနဿဥပ္ပာဒနဉ္စ အတိခိဏဗုဒ္ဓီနံ အနေကဝိဓေန ဉာဏဿ တိခိဏဘာဝကရဏဉ္စ ပညတ္တိ နာမ၊ တေသံ သုဏန္တာနံ တံစိတ္တတောသနေန တံစိတ္တနိသာမနေန စ ပညာယတီတိ ပညတ္တိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသယတိ၊ ပဒေဟိ ပကာသယတိ၊ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝိဝရတိ၊ အာကာရေဟိ ဝိဘဇတိ၊ နိရုတ္တီဟိ ဥတ္တာနီကရောတိ၊ နိဒ္ဒေသေဟိ ပညာပယတီတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော ဧကစ္စေ ဝေနေယျေ ဧကသ္မိံ ဒေသနေ အက္ခရေဟိ အတ္ထသင်္ကာသနံ ကရောန္တိ…ပေ… နိဒ္ဒေသေဟိ အတ္ထပညာပနံ ကရောန္တီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

အထ ဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသယိတွာ ပဒေဟိ ပကာသယတိ၊ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝိဝရိတွာ အာကာရေဟိ ဝိဘဇတိ၊ နိရုတ္တီဟိ ဥတ္တာနီကတွာ နိဒ္ဒေသေဟိ ပညာပယတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဧဝရူပေန ဓမ္မဒေသနေန ဧကစ္စေသု ဌာနေသု ဧကစ္စာနံ ဝေနေယျာနံ ဝိနယတီတိ။

အထ ဝါ အက္ခရေဟိ ဥဂ္ဃာဋယိတွာ ပဒေဟိ ပကာသေန္တော ဝိနယတိ ဥဂ္ဃဋိတညုံ၊ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝိဝရိတွာ အာကာရေဟိ ဝိဘဇန္တော ဝိနယတိ ဝိပဉ္စိတညုံ၊ နိရုတ္တီဟိ ဥတ္တာနီကတွာ နိဒ္ဒေသေဟိ ပညာပေန္တော ဝိနယတိ နေယျံ။ ဣတိ ဝေနေယျဝသေနပိ ယောဇေတဗ္ဗမေဝ။

အတ္ထတော ပနေတ္ထ ကတမော ဗျဉ္ဇနပါဌော၊ ကတမော အတ္ထပါဌောတိ? ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တာနံ ယော အတ္ထာဝဂမကော သဝိညတ္တိကသဒ္ဒေါ၊ သော ဗျဉ္ဇနပါဌော။ ယော တေန အဘိသမေတဗ္ဗော လက္ခဏရသာဒိသဟိတော ဓမ္မော၊ သော အတ္ထပါဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုနပိ သန္ဓာယဘာသိတော ဗျဉ္ဇနဘာသိတော သာဝသေသပါဌော အနဝသေသပါဌော နီတော နေယျောတိ ဆဗ္ဗိဓော ပါဌော။ တတ္ထ အနေကတ္ထဝတ္တာ သန္ဓာယဘာသိတော ‘‘မာတရံ ပိတရံ ဟန္တွာ၊ ရာဇာနော ဒွေ စ ခတ္တိယေ’’တိ ဧဝမာဒိ (ဓ။ ပ။ ၂၉၄)။ ဧကတ္ထဝတ္တာ ဗျဉ္ဇနဘာသိတော ‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ ဧဝမာဒိ (ဓ။ ပ။ ၁။၂၊ နေတ္တိ။ ၈၉၊ ၉၂၊ ပေဋကော။ ၁၄)။ သာဝသေသော ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တ’’န္တိ ဧဝမာဒိ (မဟာဝ။ ၅၄၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၈)။ ဝိပရီတော အနဝသေသော ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရေန ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏမုခေ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဧဝမာဒိ (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅)။ ယထာ ဝစနံ၊ တထာ အဝဂန္တဗ္ဗော နီတော ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’’တိ ဧဝမာဒိ။ ယုတ္တိယာ အနုဿရိတဗ္ဗော နေယျော ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော ဘိက္ခဝေ’’တိ ဧဝမာဒိ (အ။ နိ။ ၁။၁၇၀)။

အတ္ထော ပန အနေကပ္ပကာရော ပါဌတ္ထော သဘာဝတ္ထော ဉာယတ္ထော ပါဌာနုရူပေါ နပါဌာနုရူပေါ သာဝသေသတ္ထော နိရဝသေသတ္ထော နီတတ္ထော နေယျတ္ထော ဣစ္စာဒိ။ တတ္ထ ယော အပ္ပဿတ္ထဿ ဉာပနတ္ထမုစ္စာရိယတေ၊ သော ပါဌတ္ထော ‘‘သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇန’’န္တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၁၉၀) ဝိယ။ ရူပါရူပဓမ္မာနံ လက္ခဏရသာဒိသဘာဝတ္ထော ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၄၈၅၊ သံ။ နိ။ ၅။၃) ဝိယ။ ယော ဉာယမာနော ဟိတာယ သံဝတ္တတိ၊ သော ဉာတုံ အရဟတီတိ ဉာယတ္ထော – ‘‘အတ္ထဝါဒီ ဓမ္မဝါဒီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၉၊ ၁၉၄၊ ၃။၂၃၈၊ မ။ နိ။ ၁။၄၁၁) ဝိယ။ ယထာပါဌံ ဘာသိတော ပါဌာနုရူပေါ ‘‘စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရာဏကမ္မ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၁၄၆) ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ စက္ခုမပိ ကမ္မန္တိ။ ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ အတ္ထံ ပဋိဗာဟယမာနေန ဝုတ္တော အတ္ထော နပါဌာနုရူပေါ၊ သော ပါဌတော အနနုညာတော အကတပဋိက္ခေပေါ ဝိယုတ္တော။ သော စ သင်္ဂဟေတဗ္ဗမ္ပိ အသင်္ဂဟေတွာ၊ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗမ္ပိ ဝါ ကိဉ္စိ အပရိဝဇ္ဇေတွာ ပရိသေသံ ကတွာ ဝုတ္တော သာဝသေသတ္ထော ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ (သံ။ နိ။ ၄။၆၀၊ မဟာနိ။ ၁၀၇)။ သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿ၊ သဗ္ဗေ ဘာယန္တိ မစ္စုနော’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၂၉) ဝိယ။ ဝိပရီတော နိရဝသေသတ္ထော ‘‘သန္ဓာဝိတံ သံသရိတံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၅၅၊ မဟာဝ။ ၂၈၇၊ နေတ္တိ။ ၁၁၄)။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကော မန္တာ ကော သဒ္ဓါတာ…ပေ… အညတြ ဒိဋ္ဌပဒေဟီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၇။၆၆) ဝိယ။ သဒ္ဒဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော နီတတ္ထော ‘‘ရူပါ သဒ္ဒါ ရသာ ဂန္ဓာ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ စ မနောရမာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၁၊ ၁၆၅၊ မဟာဝ။ ၃၃) ဝိယ။ သမ္မုတိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော နေယျတ္ထော ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလာဟကူပမာ ပုဂ္ဂလာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၀၁-၁၀၂) ဝိယ။ ဧဝမိဓ ပါဌဉ္စ အတ္ထဉ္စ ဝိဝရိတွာ ဌိတော အသံဟီရော ဘဝတိ ပရဝါဒီဟိ ဒီဃရတ္တံ တိတ္ထဝါသေန။

ဣတိ အသံဟီရဘာဝေန ယာဝ အာဂမာဓိဂမသမ္ပဒံ၊ တာဝ ဝတ္တုံ သက္ကောတိ။ သင်္ခေပဝိတ္ထာရနယေန ဟေတုဒါဟရဏာဒီဟိ အဝဗောဓယိတုံ သမတ္ထော။ ဧဝံဝိဓော အတ္တာနဉ္စ ပရဉ္စ သောဓေတုံ သမတ္ထဘာဝေန ဒုဿီလျဒိဋ္ဌိမလဝိရဟိတတ္တာ သုစိ။ ဒုဿီလော ဟိ အတ္တာနံ ဥပဟနတိ၊ တေန နာဒေယျဝါစော စ ဘဝတိ သဗျောဟာရမာနော ဣဓ နိစ္စာတုရော ဝေဇ္ဇောဝ။ ဒုဒ္ဒိဋ္ဌိ ပရံ ဥပဟနတိ၊ နာဝဿယော စ ဘဝတိ ဝါဠဂဟာကုလော ဣဝ ကမလသဏ္ဍော။ ဥဘယဝိပန္နော ပန သဗ္ဗထာပိ အနုပါသနီယော ဘဝတိ ဂူထဂတမိဝ ဆဝါလာတံ ဂူထဂတော ဝိယ စ ကဏှသပ္ပော။ ဥဘယသမ္ပန္နော ပန သဗ္ဗထာပိ ဥပါသနီယော သေဝိတဗ္ဗော စ ဝိညူဟိ၊ နိရုပဒ္ဒဝေါ ဣဝ ရတနာကရော၊ ဧဝံ ဘူတော ဧဝံ အမစ္ဆရော အဟီနာစရိယမုဋ္ဌိ။ သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒအတ္တနောမတိသင်္ခါတာနဉ္စ စတုန္နံ အပရိစ္စာဂီ၊ တေသံ ဝသေန ဗျာချာတော။

‘‘ဧကံသဝစနံ ဧကံ၊ ဝိဘဇ္ဇဝစနံ ပဒံ၊

တတိယံ ပဋိပုစ္ဆေယျ၊ စတုတ္ထံ ပန ဌာပယေ’’တိ။

ဧတေသံ ဝါ အပရိစ္စာဂီ။ တတော ဧဝ သောတူနံ ဟိတေ နိယုတ္တတ္တာ နေသံ အဝဗောဓနံ ပတိ အကိလာသု ဘဝတီတိ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘ပါဌတ္ထဝိဒသံဟီရော၊ ဝတ္တာ သုစိ အမစ္ဆရော၊

စတုန္နံ အပရိစ္စာဂီ၊ ဒေသကဿ ဟိတာနွိတော’’တိ။

ဧတ္ထ ဒေသကဿာတိ ဒေသကော အဿ၊ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ဟိတာနွိတောတိ ဟိတေ အနုဂတော ဟိတစိတ္တော။ သော ဧသော သုစိတ္တာ ပိယော၊ စတုန္နံ အပရိစ္စာဂိတ္တာ ဂရု၊ အသံဟီရတ္တာ ဘာဝနီယော၊ ဒေသကတ္တာ ဝတ္တာ၊ ဟိတာနွိတတ္တာ ဝစနက္ခမော၊ ပါဌတ္ထဝိဒတ္တာ ဂမ္ဘီရကထံ ကတ္တာ၊ အမစ္ဆရတ္တာ န စာဋ္ဌာနေ နိယောဇကော ဣတိ –

‘‘ပိယော ဂရု ဘာဝနီယော၊ ဝတ္တာ စ ဝစနက္ခမော၊

ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာ၊ နော စာဋ္ဌာနေ နိယောဇကော’’တိ။ (အ။ နိ။ ၇။၃၇၊ နေတ္တိ။ ၁၁၃)၊

‘‘အဘိဟိတော ဒေသကော သော၊ တာဝ ဒါနိ အဘိဓီယတေ’’။

တတ္ထ ဓမ္မဂရုတ္တာ ကထံ န ပရိဘဝတိ၊ အာစရိယဂရုတ္တာ ကထိကံ န ပရိဘဝတိ၊ သဒ္ဓါပညာဒိဂုဏပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ အတ္တာနံ န ပရိဘဝတိ၊ အသဌာမာယာဝိတ္တာ အမတာဘိမုခတ္တာ စ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဘဝတိ၊ သုမေဓတ္တာ ယောနိသော မနသိ ကရောတီတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တော သဒ္ဓမ္မံ ဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? န ကထံ ပရိဘောတိ၊ န ကထိကံ ပရိဘောတိ၊ န အတ္တာနံ ပရိဘောတိ၊ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဓမ္မံ သုဏာတိ ဧကဂ္ဂစိတ္တော၊ ယောနိသော မနသိ ကရောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၅၁)။

တံလက္ခဏပ္ပတ္တတ္တာ ဘာဝနံ ဘဇတီတိ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘ဓမ္မာစရိယဂရု သဒ္ဓါပညာဒိဂုဏမဏ္ဍိတော၊

အသဌာမာယာဝိကဿ၊ သုမေဓော အမတာဘိမုခေါ’’။ –

ဣတိ ဝတ္တာ စ သောတာ စ။

ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဗျဉ္ဇနဉ္စ အတ္ထဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယော အတိအဂ္ဂံ ကတွာ ကထိတတ္တာ မဟာသမုဒ္ဒမဟာပထဝီ ဝိယ မဟာ စ သော နိဒ္ဒေသော စာတိ မဟာနိဒ္ဒေသော၊ တံ မဟာနိဒ္ဒေသံ ဝဏ္ဏယိဿာမိ။

တဒေတံ မဟာနိဒ္ဒေသံ အတ္ထသမ္ပန္နံ ဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ ဂမ္ဘီရံ ဂမ္ဘီရတ္ထံ လောကုတ္တရပ္ပကာသကံ သုညတပ္ပဋိသံယုတ္တံ ပဋိပတ္တိမဂ္ဂဖလဝိသေသသာဓနံ ပဋိပတ္တိပဋိပက္ခပဋိသေဓနံ ယောဂါဝစရာနံ ဉာဏဝရရတနာကရဘူတံ ဓမ္မကထိကာနံ ဓမ္မကထာဝိလာသဝိသေသဟေတုဘူတံ သံသာရဘီရုကာနံ ဒုက္ခနိဿရဏတဒုပါယဒဿနေန အဿာသဇနနတ္ထံ တပ္ပဋိပက္ခနာသနတ္ထဉ္စ ဂမ္ဘီရတ္ထာနဉ္စ အနေကေသံ သုတ္တန္တပဒါနံ အတ္ထဝိဝရဏေန သုဇနဟဒယပရိတောသဇနနတ္ထံ၊ တထာဂတေန အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတသဗ္ဗညုတညာဏမဟာဒီပေါဘာသေန သကလဇနဝိတ္ထတမဟာကရုဏာသိနေဟေန ဝေနေယျဇနဟဒယဂတကိလေသန္ဓကာရဝိဓမနတ္ထံ သမုဇ္ဇလိတဿ သဒ္ဓမ္မမဟာပဒီပဿ တဒဓိပ္ပာယဝိကာသနသိနေဟပရိသေကေန ပဉ္စဝဿသဟဿမတိစိရသမုဇ္ဇလနမိစ္ဆတာ လောကာနုကမ္ပကေန သတ္ထုကပ္ပေန ဓမ္မရာဇဿ ဓမ္မသေနာပတိနာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ဘာသိတံ သုတွာ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ယထာသုတမေဝ သင်္ဂဟံ အာရောပေသိ။

သော ပနေသ ဝိနယပိဋကံ သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ တီသု ပိဋကေသု သုတ္တန္တပိဋကပရိယာပန္နော၊ ဒီဃနိကာယော မဇ္ဈိမနိကာယော သံယုတ္တနိကာယော အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ပဉ္စသု မဟာနိကာယေသု ခုဒ္ဒကမဟာနိကာယပရိယာပန္နော၊ သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လန္တိ နဝသု သတ္ထုသာသနင်္ဂေသု ယထာသမ္ဘဝံ ဂါထင်္ဂဝေယျာကရဏင်္ဂဒွယသင်္ဂဟိတော။

‘‘ဒွါသီတိ ဗုဒ္ဓတော ဂဏှိံ၊ ဒွေသဟဿာနိ ဘိက္ခုတော၊

စတုရာသီတိ သဟဿာနိ၊ ယေ မေ ဓမ္မာ ပဝတ္တိနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၁၀၂၇) –

ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကတ္ထေရေန ပဉ္စသု ဌာနေသု ဧတဒဂ္ဂံ အာရောပိတေန ပဋိညာတာနံ စတုရာသီတိယာ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနံ ဘိက္ခုတော ဂဟိတေသု ဒွီသု ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿေသု အနေကသတဓမ္မက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတော။ တဿ ဒွေ ဝဂ္ဂါ အဋ္ဌကဝဂ္ဂေါ ပါရာယနဝဂ္ဂေါ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တဉ္စ၊ ဧကေကသ္မိံ ဝဂ္ဂေ သောဠသ သောဠသ ကတွာ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တဉ္စာတိ တေတ္တိံသ သုတ္တာနိ ကာမသုတ္တာဒိခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တပရိယောသာနာနိ။ ဧဝံ အနေကဓာ ဝဝတ္ထာပိတဿ ဣမဿ မဟာနိဒ္ဒေသဿ အနုပုဗ္ဗပဒတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမိ။ အယဉှိ မဟာနိဒ္ဒေသော ပါဌတော အတ္ထတော စ ဥဒ္ဒိသန္တေန နိဒ္ဒိသန္တေန စ သက္ကစ္စံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော စ၊ ဥဂ္ဂဏှန္တေနာပိ သက္ကစ္စံ ဥဂ္ဂဏှိတဗ္ဗော ဓာရေတဗ္ဗော စ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဂမ္ဘီရတ္တာ ဣမဿ မဟာနိဒ္ဒေသဿ လောကဟိတာယ လောကေ စိရဋ္ဌိတတ္ထန္တိ။

၁။ အဋ္ဌကဝဂ္ဂေါ

၁။ ကာမသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

တတ္ထ ကာမသုတ္တံ အာဒိ။ တသ္မိမ္ပိ ‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိ ဂါထာ အာဒိ။ သာ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသပဋိနိဒ္ဒေသဝသေန တိဓာ ဌိတာ။ ‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိ ဧဝမာဒိ ဥဒ္ဒေသော။ ‘‘ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စာ’’တိ နိဒ္ဒေသော။ ‘‘ကတမေ ဝတ္ထုကာမာ? မနာပိကာ ရူပါ’’တိ ဧဝမာဒိ ပဋိနိဒ္ဒေသော။

။ တတ္ထ ကာမန္တိ မနာပိယရူပါဒိတေဘူမကဓမ္မသင်္ခါတံ ဝတ္ထုကာမံ။ ကာမယမာနဿာတိ ဣစ္ဆမာနဿ။ တဿ စေတံ သမိဇ္ဈတီတိ တဿ ကာမယမာနဿ သတ္တဿ တံ ကာမသင်္ခါတံ ဝတ္ထု သမိဇ္ဈတိ စေ၊ သစေ သော တံ လဘတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဒ္ဓါ ပီတိမနော ဟောတီတိ ဧကံသံ တုဋ္ဌစိတ္တော ဟောတိ။ လဒ္ဓါတိ လဘိတွာ။ မစ္စောတိ သတ္တော။ ယဒိစ္ဆတီတိ ယံ ဣစ္ဆတိ။ ဣဒံ ပန သင်္ခေပတော ပဒတ္ထသမ္ဗန္ဓမတ္တမေဝ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဥပရိ ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ ဣမသ္မိံ၊ ဧဝံ ဣတော ပရံ သဗ္ဗေသုပီတိ။

ကာမာတိ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗပဒံ။ ဥဒ္ဒါနတောတိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗပဒံ။ ဥဒ္ဒါနတောတိ ဝဂ္ဂဝသေန ‘‘မစ္ဆုဒ္ဒါနံ ကိနေယျာ’’တိ အာဒီသု ဝိယ။ အထ ဝါ ဥပရူပရိ ဒါနတော ဥဒ္ဒါနံ၊ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ သောဓနတော ဗျဝဒါနဋ္ဌေန ဝေါဒါနံ ဝိယ။ ဝိတ္ထာရကရဏဘာဝေန ဝါ။ ကာမာ ဣတိ ပါဌသေသံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဒွေတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ၊ န ဧကံ၊ န တယော။ ဝတ္ထုကာမာ စာတိ မနာပိယရူပါဒိဝတ္ထုကာမာ စ။ ဥပတာပနဋ္ဌေန ဝိဗာဓနဋ္ဌေန စ ကိလေသကာမာ စ။ တေသု ဝတ္ထုကာမော ပရိညေယျော၊ ကိလေသကာမော ပဟာတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဝတ္ထုကာမော ကိလေသကာမေန ပတ္ထယိတဗ္ဗောတိ ကာမီယတီတိ ကာမော။ ကိလေသကာမော ဝတ္ထုကာမာနံ ပစ္စာသီသနဿ ကာရဏဘာဝေန ကာမီယတေ အနေနာတိ ကာမော။ တတ္ထ ရူပါဒိက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတော ဝတ္ထုကာမော၊ သင်္ခါရက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတော ကိလေသကာမော။ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ ဝိဇာနိတဗ္ဗော ဝတ္ထုကာမော၊ မနောဝိညာဏေန ဇာနိတဗ္ဗော ကိလေသကာမော။ ကိလေသာနံ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန ကာရဏဋ္ဌေန အာရမ္မဏဋ္ဌေန စ ဝတ္ထုကာမော။

‘‘နေတေ ကာမာ ယာနိ စိတြာနိ လောကေ၊ သင်္ကပ္ပရာဂေါ ပုရိသဿ ကာမော၊

တိဋ္ဌန္တိ စိတြာနိ တထေဝ လောကေ၊ အထေတ္ထ ဓီရာ ဝိနယန္တိ ဆန္ဒ’’န္တိ။ (အ။ နိ။ ၆။၆၃)၊

နန္ဒမာဏဝက- (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၈ ဥပ္ပလဝဏ္ဏတ္ထေရီဝတ္ထု) သောရေယျသေဋ္ဌိပုတ္တာဒီနံ (ဓ။ ပ။ ၄၃) ဝတ္ထူနိ စေတ္ထ နိဒဿနံ။ ကိလေသကာမော တာပနဋ္ဌေန ဗာဓနဋ္ဌေန စ သယံ ကာမေတီတိ ကာမော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ရတ္တော ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ရာဂေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော အတ္တဗျာဗာဓာယပိ စေတေတိ၊ ပရဗျာဗာဓာယပိ စေတေတိ၊ ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ စေတေတီ’’တိ စ ‘‘ရတ္တော ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ပါဏမ္ပိ ဟနတိ၊ အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ၊ ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ၊ မုသာပိ ဘဏတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၅၄) စ ဧဝမာဒိ နိဒဿနံ။

တမေဝ ပဋိနိဒ္ဒေသဝသေန ဝိတ္ထာရေတွာ ဝတ္တုကာမော – ‘‘ကတမေ ဝတ္ထုကာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကတမေတိ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ ပဉ္စဝိဓာ ဟိ ပုစ္ဆာ၊ တာသံ ဝိဘာဂေါ ဥပရိ ပါဠိယံယေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ တာသု အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ တတ္ထ မနာပိကာတိ မနံ အပ္ပာယန္တိ ဝဒ္ဓေန္တီတိ မနာပါ၊ မနာပါ ဧဝ မနာပိကာ။ ရူပါတိ ကမ္မစိတ္တဥတုအာဟာရသမုဋ္ဌာနဝသေန စတုသမုဋ္ဌာနိကာ ရူပါရမ္မဏာ။ ရူပယန္တီတိ ရူပါ၊ ဝဏ္ဏဝိကာရံ အာပဇ္ဇမာနာ ဟဒယင်္ဂတဘာဝံ ပကာသေန္တီတိ အတ္ထော။

တတ္ထ ကေနဋ္ဌေန ရူပန္တိ? ရုပ္ပနဋ္ဌေန။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ ဝဒေထ? ရုပ္ပတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တသ္မာ ‘ရူပ’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ကေန ရုပ္ပတိ? သီတေနပိ ရုပ္ပတိ၊ ဥဏှေနပိ ရုပ္ပတိ၊ ဇိဃစ္ဆာယပိ ရုပ္ပတိ၊ ပိပါသာယပိ ရုပ္ပတိ၊ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿေနပိ ရုပ္ပတိ။ ရုပ္ပတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တသ္မာ ‘ရူပ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉)။

တတ္ထ ရုပ္ပတီတိ ကုပ္ပတိ ဃဋ္ဋီယတိ ပီဠီယတိ၊ ဘိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ သီတေန တာဝ ရုပ္ပနံ လောကန္တရိကနိရယေ ပါကဋံ။ မဟိံသကရဋ္ဌာဒီသုပိ ဟိမပါတသီတလေသု ပဒေသေသု ဧတံ ပါကဋမေဝ။ တတ္ထ ဟိ သတ္တာ သီတေန ဘိန္နဆိန္နသရီရာ ဇီဝိတက္ခယမ္ပိ ပါပုဏန္တိ။

ဥဏှေန ရုပ္ပနံ အဝီစိမဟာနိရယေ ပါကဋံ။ တတ္ထ ဟိ တတ္တာယ လောဟပထဝိယာ နိပဇ္ဇာပေတွာ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒိကရဏကာလေ သတ္တာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။

ဇိဃစ္ဆာယ ရုပ္ပနံ ပေတ္တိဝိသယေ စေဝ ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ စ ပါကဋံ။ ပေတ္တိဝိသယသ္မိဉှိ သတ္တာ ဒွေ တီဏိ ဗုဒ္ဓန္တရာနိ ကိဉ္စိဒေဝ အာမိသံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ မုခေ ပက္ခိပန္တာ နာမ န ဟောန္တိ၊ အန္တောဥဒရံ အာဒိတ္တသုသိရရုက္ခော ဝိယ ဟောတိ။ ဒုဗ္ဘိက္ခေ ကဉ္ဇိကမတ္တမ္ပိ အလဘိတွာ မရဏသတ္တာနံ ပမာဏံ နတ္ထိ။

ပိပါသာယ ရုပ္ပနံ ကာလကဉ္ဇိကာဒီသု ပါကဋံ။ တတ္ထ ဟိ သတ္တာ ဒွေ တီဏိ ဗုဒ္ဓန္တရာနိ ဟဒယတေမနမတ္တံ ဝါ ဇိဝှာတေမနမတ္တံ ဝါ ဥဒကဗိန္ဒုမ္ပိ လဒ္ဓုံ န သက္ကောန္တိ။ ‘‘ပါနီယံ ပိဝိဿာမာ’’တိ နဒိံ ဂတာနံ ဇလံ ဝါလုကာတလံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ မဟာသမုဒ္ဒံ ပက္ခန္တာနမ္ပိ သမုဒ္ဒေါ ပိဋ္ဌိပါသာဏောယေဝ ဟောတိ။ တေ သုဿန္တာ ဗလဝဒုက္ခပီဠိတာ ဝိရဝန္တိ။ ဍံသာဒီဟိ ရုပ္ပနံ ဍံသမက္ခိကာဒိဗဟုလေသု ပဒေသေသု ပါကဋံ။ တံ ပန – ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ သနိဒဿနံ? သပ္ပဋိဃ’’န္တိ အာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၆၅၆၊ ၆၅၈) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

သပ္ပန္တီတိ သဒ္ဒါ၊ ဥဒါဟရီယန္တီတိ အတ္ထော။ ဥတုစိတ္တဝသေန ဒွိသမုဋ္ဌာနိကာ သဒ္ဒါ။ ဂန္ဓယန္တီတိ ဂန္ဓာ၊ အတ္တနော ဝတ္ထူနိ သူစယန္တီတိ အတ္ထော။ ရသန္တိ တေ သတ္တာတိ ရသာ၊ အဿာဒေန္တီတိ အတ္ထော။ ဖုသီယန္တီတိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧတေ ဂန္ဓာဒယော စတုသမုဋ္ဌာနိကာဝ။ တေသံ ဝိဘာဂေါ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၆၂၂-၆၂၄) ဝိတ္ထာရိတောယေဝ။

တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘အတ္ထရဏာ ပါဝုရဏာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိယန္တီတိ အတ္ထရဏာ။ သရီရံ ဝေဌေတွာ ပါရုပီယန္တီတိ ပါဝုရဏာ။ အန္တောဇာတာဒယော စတ္တာရော ဒါသီ စ ဒါသော စ ဒါသိဒါသာ။ ခေတ္တံ နာမ ယသ္မိံ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ ရုဟတိ။ ဝတ္ထု နာမ ယသ္မိံ အပရဏ္ဏံ ရုဟတိ။ ယတ္ထ ဝါ ဥဘယမ္ပိ ရုဟတိ၊ တံ ခေတ္တံ။ တဒတ္ထာယ ကတဘူမိဘာဂေါ ဝတ္ထု။ ခေတ္တဝတ္ထုသီသေန စေတ္ထ ဝါပီတဠာကာဒီနိပိ သင်္ဂဟိတာနိ။ ဟိရညန္တိ ကဟာပဏော။ သုဝဏ္ဏန္တိ ဇာတရူပံ။ တေသံ ဂဟဏေန လောဟမာသကော ဇတုမာသကော ဒါရုမာသကောတိ သဗ္ဗေပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယောတိ ဧကကုဋိကာဒိ ဂါမော။ အာပဏယုတ္တော နိဂမော။ ဧကဿ ရညော အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ရာဇဓာနီ။ ရဋ္ဌန္တိ ဇနပဒေကဒေသံ။ ဇနပဒေါတိ ကာသိကောသလာဒိဇနပဒေါ။ ကောသောတိ စတုဗ္ဗိဓော ကောသော – ဟတ္ထီ အဿော ရထော ပတ္တိ။ ကောဋ္ဌာဂါရန္တိ တိဝိဓံ ကောဋ္ဌာဂါရံ – ဓနကောဋ္ဌာဂါရံ ဓညကောဋ္ဌာဂါရံ ဝတ္ထကောဋ္ဌာဂါရံ။ ယံ ကိဉ္စီတိ အနဝသေသပရိယာဒါနဝစနံ။ ရဇနီယန္တိ ရဉ္ဇေတုံ ယုတ္တဋ္ဌေန။

ဣတော ပရံ တိကဝသေန ဒဿေတုံ အတီတတ္တိကအဇ္ဈတ္တတ္တိကဟီနတ္တိကဩကာသတ္တိကသံယောဂတ္တိကကာမာဝစရတ္တိကဝသေန ဆတ္တိကေ အာဟ။ တတ္ထ အတီတတ္တိကေ တာဝ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပ္ပာဒါဒိက္ခဏံ ဝါ ပတွာ အတိက္ကန္တာတိ အတီတာ။ တဒုဘယမ္ပိ န အာဂတာတိ အနာဂတာ။ တံ တံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာတိ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ဣဒံ ဘဝေန ပရိစ္ဆန္နံ။ ပဋိသန္ဓိတော ဟိ ပဋ္ဌာယ အတီတဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တာ အနန္တရဘဝေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တာ ဟောန္တု ကပ္ပကောဋိသတသဟဿမတ္ထကေ ဝါ၊ သဗ္ဗေ အတီတာယေဝ နာမ။ စုတိတော ပဋ္ဌာယ အနာဂတဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တနကာ ကာမာ အနန္တရဘဝေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တန္တု ကပ္ပကောဋိသတသဟဿမတ္ထကေ ဝါ၊ သဗ္ဗေ အနာဂတာယေဝ နာမ။ စုတိပဋိသန္ဓိအန္တရေ ပဝတ္တာ ကာမာ ပစ္စုပ္ပန္နာ နာမ။

အဇ္ဈတ္တတ္တိကေ ‘‘ဧဝံ ပဝတ္တမာနာ မယံ အတ္တာတိ ဂဟဏံ ဂမိဿာမာ’’တိ ဣမိနာ ဝိယ အဓိပ္ပာယေန အတ္တာနံ အဓိကာရံ ကတွာ ပဝတ္တာ အတ္တနော သန္တာနေ ပဝတ္တာ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ကာမာ အဇ္ဈတ္တာ ကာမာ နာမ။ တတော ဗဟိဘူတာ ပန ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓါ ဝါ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ နာမ။ တတိယပဒံ တဒုဘယဝသေန ဝုတ္တံ။

ဟီနတ္တိကေ ဟီနာတိ လာမကာ။ မဇ္ဈိမာတိ ဟီနပဏီတာနံ မဇ္ဈေ ဘဝါတိ မဇ္ဈိမာ။ အဝသေသာ ဥတ္တမဋ္ဌေန ပဏီတာ။ အပိ စ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နေရယိကာနဉှိ ကာမာ ကောဋိပ္ပတ္တာ ဟီနာ နာမ။ တေ ဥပါဒါယ တိရစ္ဆာနေသု နာဂသုပဏ္ဏာနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ သေသတိရစ္ဆာနဂတာနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ကာမာ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ မဟေသက္ခပေတာနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ အဝသေသာနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ ဇာနပဒါနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ ပစ္စန္တဝါသီနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ ဂါမဘောဇကာနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ တေသံ ပရိစာရိကာနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ ဇနပဒသာမိကာနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ တေသံ ပရိစာရိကာနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ ပဒေသရာဇူနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ တေသံ အမစ္စာနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ စက္ကဝတ္တိရညော ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ တဿ အမစ္စာနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တဿပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ ဘုမ္မဒေဝါနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ တေသံ ပရိစာရိကာနံ ဒေဝါနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ ကာမာ ပဏီတာတိအာဒိနာ နယေန ယာဝ အကနိဋ္ဌဒေဝါနံ ကာမာ မတ္ထကပ္ပတ္တာ ပဏီတာ နာမ။ ဧဝံ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဩကာသတ္တိကေ အာပါယိကာ ကာမာတိ အဝဍ္ဎိသင်္ခါတေသု အပဂတအယေသု စတူသု အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တကာမာ အာပါယိကာ။ မနုဿေသု နိဗ္ဗတ္တကာမာ မာနုသိကာ။ ဒေဝေသု နိဗ္ဗတ္တကာမာ ဒိဗ္ဗာ

သံယောဂတ္တိကေ ပစ္စုပဋ္ဌိတာနံ ကာမာနံ ပရိဘုဉ္ဇနတော ဌပေတွာ နေရယိကေ သေသအပါယသတ္တာနံ မနုဿာနံ စာတုမဟာရာဇိကေ ဒေဝေ ဥပါဒါယ ယာဝ တုသိတကာယိကာနဉ္စ ဒေဝါနံ ကာမာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ကာမာ နာမ။ ပကတိပဋိယတ္တာရမ္မဏတော အတိရေကေန ရမိတုကာမတာကာလေ ယထာရုစိတံ အာရမ္မဏံ နိမ္မိနိတွာ နိမ္မိနိတွာ ရမန္တီတိ နိမ္မာနရတီနံ ဒေဝါနံ ကာမာ နိမ္မိတာ ကာမာ နာမ။ အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ ပရေဟိ နိမ္မိတေ အာရမ္မဏေ သေဝန္တီတိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ကာမာ ပရနိမ္မိတာ ကာမာ နာမ။ ပရိဂ္ဂဟိတာတိ ‘‘မယှံ ဧတ’’န္တိ ဂဟိတာ ကာမာ။ အပရိဂ္ဂဟိတာတိ တထာ အပရိဂ္ဂဟိတာ ဥတ္တရကုရုကာနံ ကာမာ။ မမာယိတာတိ တဏှာဝသေန ‘‘မမ ဧတ’’န္တိ ဂဟိတာ။ အမမာယိတာတိ ဝုတ္တပဋိပက္ခာ။

သဗ္ဗေပိ ကာမာဝစရာ ဓမ္မာတိ ‘‘ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၇) နယေန ဝုတ္တေသု ကာမာဝစရဓမ္မေသု ပရိယာပန္နာ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ၊ ဝတ္ထုကာမော စ ကိလေသကာမော စာတိ။ တတ္ထ ကိလေသကာမော အတ္ထတော ဆန္ဒရာဂေါ။ ဝတ္ထုကာမော တေဘူမကံ ဝဋ္ဋံ။ ကိလေသကာမော စေတ္ထ ကာမေတီတိ ကာမော။ ဣတရော ကာမီယတီတိ။ ယသ္မိံ ပန ပဒေသေ ဒုဝိဓောပေသော ကာမော ပဝတ္တိဝသေန အဝစရတိ၊ သော စတုန္နံ အပါယာနံ မနုဿာနံ ဆန္နဉ္စ ဒေဝလောကာနံ ဝသေန ဧကာဒသဝိဓော ပဒေသော ကာမော ဧတ္ထ အဝစရတီတိ ကာမာဝစရော။ တတ္ထ ပရိယာပန္နဓမ္မေ သန္ဓာယ ‘‘သဗ္ဗေပိ ကာမာဝစရာ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော သဘာဝံ ဓာရေန္တီတိ ဓမ္မာ။ ရူပါဝစရာ ဓမ္မာတိ ‘‘ဟေဋ္ဌတော ဗြဟ္မလောကံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော အကနိဋ္ဌေ ဒေဝေ အန္တောကရိတွာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၉) နယေန ဝုတ္တာနံ ရူပါဝစရဓမ္မာနံ ဝသေန သဗ္ဗေပိ ဓမ္မာ ရူပါဝစရာ။ အရူပါဝစရာ ဓမ္မာတိ ‘‘ဟေဋ္ဌတော အာကာသာနဉ္စာယတနုပဂေ ဒေဝေ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော နေဝသညာနာသညာယတနုပဂေ ဒေဝေ အန္တောကရိတွာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၂၉၁) နယေန ဝုတ္တာ သဗ္ဗေပိ အရူပါဝစရာ ဓမ္မာ။ တတ္ထ ရူပေ အဝစရန္တီတိ ရူပါဝစရာ။ အရူပေ အဝစရန္တီတိ အရူပါဝစရာ။ တဏှာဝတ္ထုကာတိ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန ကာရဏဋ္ဌေန စ တဏှာယ ဝတ္ထုဘူတာ။ တဏှာရမ္မဏာတိ တဏှာပဝတ္တိဝသေန တဏှာယ အာရမ္မဏဘူတာ။ ကာမနီယဋ္ဌေနာတိ ပစ္စာသီသိတဗ္ဗဋ္ဌေန။ ရဇနီယဋ္ဌေနာတိ ရဉ္ဇေတုံ ယုတ္တဋ္ဌေန။ မဒနီယဋ္ဌေနာတိ ကုလမဒါဒိမဒံ ဥပ္ပာဒနီယဋ္ဌေန။

တတ္ထ ‘‘ကတမေ ဝတ္ထုကာမာ? မနာပိကာ ရူပါ’’တိအာဒိံ ကတွာ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရဇနီယံ ဝတ္ထူ’’တိ ပရိယောသာနံ သဝိညာဏကအဝိညာဏကဝသေန ဝုတ္တံ။ အဝသေသံ ဧကစတုက္ကာဒိကဆတ္တိကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဝတ္ထုကာမံ ဒဿေတွာ ကိလေသကာမံ ဒဿေတုံ ‘‘ကတမေ ကိလေသကာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဆန္ဒောတိ ဒုဗ္ဗလရာဂေါ။ ရာဂေါတိ တတော ဗလဝတရော။ ဥပရိ တယောပိ ရာဂါ ဣမေဟိ ဗလဝတရာ။ ကာမေသူတိ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု။ ကာမစ္ဆန္ဒောတိ ကာမသင်္ခါတော ဆန္ဒော၊ န ကတ္တုကမျတာဆန္ဒော၊ န ဓမ္မစ္ဆန္ဒော။ ကာမနဝသေန ရဇ္ဇနဝသေန စ ကာမောယေဝ ရာဂေါ ကာမရာဂေါ။ ကာမနဝသေန နန္ဒနဝသေန စ ကာမောယေဝ နန္ဒီ ကာမနန္ဒီ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ကာမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တဏှာယနဋ္ဌေန ကာမတဏှာ။ သိနေဟနဋ္ဌေန ကာမသ္နေဟော။ ပရိဍယှနဋ္ဌေန ကာမပရိဠာဟော။ မုစ္ဆနဋ္ဌေန ကာမမုစ္ဆာ။ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌာပနဋ္ဌေန ကာမဇ္ဈောသာနံ။ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဩဃေဟိ ဩသီဒါပေတီတိ ကာမောဃော။ ဝဋ္ဋသ္မိံ ယောဇေတီတိ ကာမယောဂေါ။ ဒဠှဝသေန တဏှာဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏံ ဥပါဒါနံ။ စိတ္တံ နီဝရတိ ပရိယောနန္ဓတီတိ နီဝရဏံ

အဒ္ဒသန္တိ အဒ္ဒက္ခိံ။ ကာမာတိ အာလပနံ။ တေတိ တဝ။ မူလန္တိ ပတိဋ္ဌံ။ သင်္ကပ္ပာတိ ပရိကပ္ပေန။ န တံ သင်္ကပ္ပယိဿာမီတိ တံ ပရိကပ္ပနံ န ကရိဿာမိ။ န ဟောဟိသီတိ န ဘဝိဿသိ။

ဣစ္ဆမာနဿာတိ ပစ္စာသီသန္တဿ။ သာဒိယမာနဿာတိ အဿာဒိယမာနဿ။ ပတ္ထယမာနဿာတိ ပတ္ထနံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။ ပိဟယမာနဿာတိ ပါပုဏိတုံ ဣစ္ဆံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။ အဘိဇပ္ပမာနဿာတိ တဏှာဝသေန တိတ္တိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။ အထ ဝါ အဘိဝဒန္တဿ။

ခတ္တိယဿ ဝါတိအာဒိ စတုဇ္ဇာတိဝသေန ဝုတ္တံ။ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါတိ လိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ဒေဝဿ ဝါ မနုဿဿ ဝါတိ ဥပပတ္တိဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣဇ္ဈတီတိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ သမိဇ္ဈတီတိ သမ္မာ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ ဣဇ္ဈတိ ဝိသေသရူပပဋိလာဘဝသေန။ လဘတိ ဒဿနီယရူပပဋိလာဘဝသေန။ ပဋိလဘတိ ပသာဒနီယရူပပဋိလာဘဝသေန။ အဓိဂစ္ဆတိ သဏ္ဌာနရူပပဋိလာဘဝသေန။ ဝိန္ဒတိ ဆဝိပ္ပသာဒရူပပဋိလာဘဝသေန။ အထ ဝါ ပုညမဟတ္တေန ဣဇ္ဈတိ။ ဇာတိမဟတ္တေန လဘတိ။ ဣဿရိယမဟတ္တေန ပဋိလဘတိ။ သုခမဟတ္တေန အဓိဂစ္ဆတိ။ သမ္ပတ္တိမဟတ္တေန ဝိန္ဒတီတိ။

ဧကံသဝစနန္တိ ဧကကောဋ္ဌာသဝစနံ။ ‘‘ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ (ပါရာ။ ၃၄၉၊ ၃၆၇)၊ ဧကံသဗျာကရဏီယော ပဉှော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၂၊ အ။ နိ။ ၄။၄၂) ဝိယ အနေကံသဂဟဏပဋိက္ခေပေါ။ နိဿံသယဝစနန္တိ သံသယဝိရဟိတဝစနံ၊ သန္ဒေဟပဋိက္ခေပဝစနန္တိ အတ္ထော။ နိက္ကင်္ခါဝစနန္တိ ‘‘ကထမိဒံ ကထမိဒ’’န္တိ ကင်္ခါပဋိက္ခေပဝစနံ။ အဒွေဇ္ဈဝစနန္တိ ဒွိဓာဘာဝံ ဒွေဇ္ဈံ၊ တံအဘာဝေန အဒွေဇ္ဈဝစနံ။ ဒွိဓာဘာဝဝိရဟိတံ ‘‘အဒွေဇ္ဈဝစနာ ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဝိမတိပဋိက္ခေပေါ။ အဒွေဠှကဝစနန္တိ ဒွိဟဒယာဘာဝေန အဒွေဠှကံ။ ‘‘ဣတိဟာသ၊ ဣတိဟာသာ’’တိ ဒွေဠှကပဋိက္ခေပဝစနံ။ နိယောဂဝစနန္တိ ဧကသ္မိံ အတ္ထေ ဒွေ န ယုဇ္ဇန္တီတိ နိယောဂဝစနံ ဒွိဓာပထပဋိက္ခေပေါ။ အညတ္ထ ပန ‘‘နိယောဂါ အနာဂတာရမ္မဏာ နတ္ထီ’’တိ အာဂတံ။ အပဏ္ဏကဝစနန္တိ ပလာသရဟိတံ သာရဝစနံ အဝိရဒ္ဓကာရဏံ ‘‘အပဏ္ဏကံ ဌာနမေကေ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁။၁) ဝိယ၊ အပဏ္ဏကမဏိ ဝိယ သပ္ပတိဋ္ဌဝစနံ။ အဝတ္ထာပနဝစနမေတန္တိ ဧတံ ဝစနံ ဩတရိတွာ ပတိဋ္ဌိတံ သန္တိဋ္ဌာပနံ ဌပနံ။

ယာနိ ဣမသ္မိံ မဟာနိဒ္ဒေသေ ဝိဘတ္တိံ အာရောပိတာနိ ပဒါနိ၊ တာနိ ဝိဘတ္တိံ ဂစ္ဆန္တာနိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ဝိဘတ္တိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ နာနာ ဟောန္တာနိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ နာနာ ဘဝန္တိ။ အပရဒီပနာ ပနေတ္ထ ဒွေ ဌာနာနိ ဂစ္ဆန္တိ။ ကထံ? တာနိ ဟိ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝသေန ဝါတိ ဣမေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ဝိဘတ္တိံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ကောဓော ကုဇ္ဈနာ ကုဇ္ဈိတတ္တံ၊ ဒေါသော ဒုဿနာ ဒုဿိတတ္တ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၆) ဧဝံ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဝိဘတ္တိဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဟိ ဧကောဝ ကောဓော ဗျဉ္ဇနဝသေန ဧဝံ ဝိဘတ္တိံ လဘတိ။ ‘‘ဣဇ္ဈတိ သမိဇ္ဈတိ လဘတိ ပဋိလဘတိ ဂစ္ဆတိ အဓိဂစ္ဆတီ’’တိ ဧဝံ ပန ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝိဘတ္တိဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဏ္ဍိစ္စံ ကောသလ္လံ နေပုညံ ဝေဘဗျာ စိန္တာ ဥပပရိက္ခာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆) ဧဝံ အတ္ထဝသေန ဝိဘတ္တိဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တေသု ပီတိပဒနိဒ္ဒေသေ တာဝ ဣမာ တိဿော ဝိဘတ္တိယော လဗ္ဘန္တိ။ ပီတိ ပါမောဇ္ဇန္တိ ဟိ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဝိဘတ္တိဂမနံ ဟောတိ။ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ပဟာသောတိ ဥပသဂ္ဂဝသေန။ ဝိတ္တိ တုဋ္ဌိ ဩဒဂျံ အတ္တမနတာတိ အတ္ထဝသေန။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒနိဒ္ဒေသေသု ဝိဘတ္တိဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နာနာ ဟောန္တာနိပိ နာမနာနတ္တေန လက္ခဏနာနတ္တေန ကိစ္စနာနတ္တေန ပဋိက္ခေပနာနတ္တေနာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ နာနာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ကတမော တသ္မိံ သမယေ ဗျာပါဒေါ ဟောတိ? ယော တသ္မိံ သမယေ ဒေါသော ဒုဿနာ’’တိ ဧတ္ထ ဗျာပါဒေါတိ ဝါ ဒေါသောတိ ဝါ ဒွေပိ ဧတေ ကောဓော ဧဝ၊ နာမေန ပန နာနတ္တံ ဂတာတိ ဧဝံ နာမနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ရာသဋ္ဌေန စ ပဉ္စပိ ခန္ဓာ ဧကောဝ ခန္ဓော ဟောတိ။ ဧတ္ထ ပန ရူပံ ရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာ ဝေဒယိတလက္ခဏာ၊ သညာ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ၊ စေတနာ စေတယိတလက္ခဏာ၊ ဝိညာဏံ ဝိဇာနနလက္ခဏန္တိ ဣမိနာ လက္ခဏနာနတ္တေန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ လက္ခဏနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ – ဣဓ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒါယ…ပေ… စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၃၉၀၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၂) ဧကမေဝ ဝီရိယံ ကိစ္စနာနတ္တေန စတူသု ဌာနေသု အာဂတံ။ ဧဝံ ကိစ္စနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘စတ္တာရော အသဒ္ဓမ္မာ ကောဓဂရုတာ၊ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ၊ မက္ခဂရုတာ၊ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ၊ လာဘဂရုတာ၊ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ၊ သက္ကာရဂရုတာ၊ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၄၄) ပန ပဋိက္ခေပနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣမာနိ ပန စတ္တာရိ နာနတ္တာနိ န ပီတိယာယေဝ လဗ္ဘန္တိ၊ သဗ္ဗေသုပိ ယထာလာဘဝသေန လဗ္ဘန္တိ။ ပီတိယာ ဟိ ပီတီတိ နာမံ၊ စိတ္တဿ စိတ္တန္တိ နာမံ။ ပီတိ စ ဖရဏလက္ခဏာ၊ ဝေဒနာ ဝေဒယိတလက္ခဏာ၊ သညာ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ၊ စေတနာ စေတယိတလက္ခဏာ၊ ဝိညာဏံ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။

တထာ ပီတိ ဖရဏကိစ္စာ၊ ဝေဒနာ အနုဘဝနကိစ္စာ၊ သညာ သဉ္ဇာနနကိစ္စာ၊ စေတနာ စေတယိတကိစ္စာ၊ ဝိညာဏံ ဝိဇာနနကိစ္စန္တိ ဧဝံ ကိစ္စနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဋိက္ခေပနာနတ္တံ ပီတိပဒေ နတ္ထိ။

အလောဘာဒိနိဒ္ဒေသေ ပန ‘‘အလောဘော အလုဗ္ဘနာ အလုဗ္ဘိတတ္တ’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၃၅) နယေန လဗ္ဘတီတိ ဧဝံ ပဋိက္ခေပနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒနိဒ္ဒေသေသု လဗ္ဘမာနဝသေန စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပရဒီပနာ ပန ပဒတ္ထုတိ ဝါ ဟောတိ ဒဠှီကမ္မံ ဝါတိ ဧဝံ ဒွေ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တေန ဝိယ ဟိ သကိမေဝ ‘‘ပီတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဧတံ ပဒံ ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတဝိဘူသိတံ နာမ န ဟောတိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝသေန ‘‘ပီတိ ပါမောဇ္ဇံ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ဟာသော ပဟာသော ဝိတ္တီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၉) ဝုတ္တေ ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတဝိဘူသိတံ နာမ ဟောတိ။ ယထာ ဟိ ဒဟရကုမာရံ နဟာပေတွာ မနောရမံ ဝတ္ထံ ပရိဒဟာပေတွာ ပုပ္ဖာနိ ပိဠန္ဓာပေတွာ အက္ခီနိ အဉ္ဇေတွာ အထဿ နလာဋေ ဧကမေဝ မနောသိလာဗိန္ဒုံ ကရေယျ၊ န တဿ ဧတ္တာဝတာ စိတ္တတိလကော နာမ ဟောတိ၊ နာနာဝဏ္ဏေဟိ ပန ပရိဝါရေတွာ ဗိန္ဒူသု ကတေသု စိတ္တတိလကော နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပဒတ္ထုတိ နာမ။

ဗျဉ္ဇနဝသေန ပန ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝသေန စ ပုနပ္ပုနံ ဘဏနမေဝ ဒဠှီကမ္မံ နာမ။ ယထာ ဟိ ‘‘အာဝုသော’’တိ ဝါ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ယက္ခော’’တိ ဝါ ‘‘သပ္ပော’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ဒဠှီကမ္မံ နာမ န ဟောတိ၊ ‘‘အာဝုသော အာဝုသော၊ ဘန္တေ ဘန္တေ၊ ယက္ခော ယက္ခော၊ သပ္ပော သပ္ပော’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဒဠှီကမ္မံ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ သကိံဒေဝ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တေန ဝိယ ‘‘ပီတီ’’တိ ဝုတ္တမတ္တေ ဒဠှီကမ္မံ နာမ န ဟောတိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝသေန ‘‘ပီတိ ပါမောဇ္ဇံ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ဟာသော ပဟာသော ဝိတ္တီ’’တိ ဝုတ္တေယေဝ ဒဠှီကမ္မံ နာမ ဟောတီတိ ဧဝံ အပရဒီပနာ ဒွေ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ ဧတိဿာပိ ဝသေန လဗ္ဘမာနကပဒနိဒ္ဒေသေသု သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ ပီနယတီတိ ပီတိ။ သာ သမ္ပိယာယနလက္ခဏာ၊ ကာယစိတ္တပီဏနရသာ ဖရဏရသာ ဝါ၊ ဩဒဂျပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ယာ ပဉ္စကာမဂုဏပဋိသညုတ္တာတိ ယာ ရူပါဒိပဉ္စကာမကောဋ္ဌာသပဋိသံယုတ္တာ ပီတိ၊ သာ ပီနယတီတိ ပီတိ၊ ဣဒံ သဘာဝပဒံ။ ပမုဒိတဿ ဘာဝေါ ပါမောဇ္ဇံ။ အာမောဒနာကာရော အာမောဒနာ။ ပမောဒနာကာရော ပမောဒနာ။ ယထာ ဝါ ဘေသဇ္ဇာနံ ဝါ တေလာနံ ဝါ ဥဏှောဒကသီတောဒကာနံ ဝါ ဧကတော ကရဏံ ‘‘မောဒနာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမယမ္ပိ ပီတိဓမ္မာနံ ဧကတော ကရဏေန မောဒနာ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပန မဏ္ဍေတွာ ‘‘အာမောဒနာ ပမောဒနာ’’တိ ဝုတ္တာ။

ဟာသေတီတိ ဟာသော။ ပဟာသေတီတိ ပဟာသော၊ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာကာရာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဝိတ္တီတိ ဝိတ္တံ၊ ဓနဿေတံ နာမံ။ အယံ ပန သောမနဿပစ္စယတ္တာ ဝိတ္တိသရိက္ခတာယ ဝိတ္တိ။ ယထာ ဟိ ဓနိနော ဓနံ ပဋိစ္စ သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ပီတိမတောပိ ပီတိံ ပဋိစ္စ သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ‘‘ဝိတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ။ တုဋ္ဌီတိ သဘာဝသဏ္ဌိတာယ ပီတိယာ ဧတံ နာမံ။ ပီတိမာ ပန ပုဂ္ဂလော ကာယစိတ္တာနံ ဥဂ္ဂတတ္တာ အဗ္ဘုဂ္ဂတတ္တာ ‘‘ဥဒဂ္ဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဥဒဂ္ဂဿ ဘာဝေါ ဩဒဂျံ

အတ္တနော မနတာ အတ္တမနတာ။ အနဘိရဒ္ဓဿ ဟိ မနော ဒုက္ခပဒဋ္ဌာနတ္တာ န အတ္တနော မနော နာမ ဟောတိ၊ အဘိရဒ္ဓဿ သုခပဒဋ္ဌာနတ္တာ အတ္တနော မနော နာမ ဟောတိ၊ ဣတိ အတ္တနော မနတာ အတ္တမနတာ၊ သကမနတာ၊ သကမနဿ ဘာဝေါတိ အတ္ထော။ သာ ပန ယသ္မာ န အညဿ ကဿစိ အတ္တနော မနတာ၊ စိတ္တဿေဝ ပနေသာ ဘာဝေါ စေတသိကော ဓမ္မော၊ တသ္မာ ‘‘အတ္တမနတာ စိတ္တဿာ’’တိ ဝုတ္တာ။

စိတ္တဝိစိတ္တတာယ စိတ္တံ။ အာရမ္မဏံ မိနမာနံ ဇာနာတီတိ မနော။ မာနသန္တိ မနော ဧဝ၊ ‘‘အန္တလိက္ခစရော ပါသော၊ ယွာယံ စရတိ မာနသော’’တိ (မဟာဝ။ ၃၃၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၅၁) ဟိ ဧတ္ထ ပန သမ္ပယုတ္တကဓမ္မော ‘‘မာနသော’’တိ ဝုတ္တော။

‘‘ကထဉှိ ဘဂဝါ တုယှံ၊ သာဝကော သာသနေ ရတော၊

အပ္ပတ္တမာနသော သေက္ခော၊ ကာလံကယိရာ ဇနေ သုတာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉) –

ဧတ္ထ အရဟတ္တံ ‘‘မာနသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန မနော ဧဝ မာနသံ၊ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဟေတံ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။

ဟဒယန္တိ စိတ္တံ။ ‘‘စိတ္တံ ဝါ တေ ခိပိဿာမိ၊ ဟဒယံ ဝါ တေ ဖာလေဿာမီ’’တိ (သု။ နိ။ အာဠဝကသုတ္တံ၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၃၇၊ ၂၄၆) ဧတ္ထ ဥရော ‘‘ဟဒယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဟဒယာ ဟဒယံ မညေ အညာယ တစ္ဆတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၆၃) ဧတ္ထ စိတ္တံ။ ‘‘ဝက္ကံ ဟဒယ’’န္တိ (ခု။ ပါ။ ၃။ဒွတိံသာကာရော၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၇၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၀) ဧတ္ထ ဟဒယဝတ္ထု။ ဣဓ ပန စိတ္တမေဝ အဗ္ဘန္တရဋ္ဌေန ‘‘ဟဒယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တမေဝ ပရိသုဒ္ဓဋ္ဌေန ပဏ္ဍရံ၊ ဘဝင်္ဂံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ယထာဟ – ‘‘ပဘဿရမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တံ၊ တဉ္စ ခေါ အာဂန္တုကေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁။၄၉)။ တတော နိက္ခန္တတ္တာ ပန အကုသလမ္ပိ ဂင်္ဂါယ နိက္ခန္တာ နဒီ ဂင်္ဂါ ဝိယ ဂေါဓာဝရိတော နိက္ခန္တာ ဂေါဓာဝရီ ဝိယ စ ‘‘ပဏ္ဍရ’’န္တွေဝ ဝုတ္တံ။

မနော မနာယတနန္တိ ဣဓ ပန မနောဂ္ဂဟဏံ မနဿေဝ အာယတနဘာဝဒီပနတ္ထံ။ တေနေတံ ဒီပေတိ ‘‘နယိဒံ ဒေဝါယတနံ ဝိယ မနဿ အာယတနတ္တာ မနာယတနံ၊ အထ ခေါ မနော ဧဝ အာယတနံ မနာယတန’’န္တိ။ တတ္ထ နိဝါသဋ္ဌာနဋ္ဌေန အာကရဋ္ဌေန သမောသရဏဋ္ဌာနဋ္ဌေန သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန ကာရဏဋ္ဌေန စ အာယတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ လောကေ ‘‘ဣဿရာယတနံ၊ ဝါသုဒေဝါယတန’’န္တိအာဒီသု နိဝါသဋ္ဌာနံ ‘‘အာယတန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သုဝဏ္ဏာယတနံ၊ ရဇတာယတန’’န္တိအာဒီသု အာကရော။ သာသနေ ပန ‘‘မနောရမေ အာယတနေ၊ သေဝန္တိ နံ ဝိဘင်္ဂမာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၃၈) သမောသရဏဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဒက္ခိဏာပထော ဂုန္နံ အာယတန’’န္တိအာဒီသု သဉ္ဇာတိဒေသော။ ‘‘တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၁၀၂၊ ၅။၂၃၊ မ။ နိ။ ၃။၁၅၈) ကာရဏံ။ ဣဓ ပန သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန သမောသရဏဌာနဋ္ဌေန ကာရဏဋ္ဌေနာတိ တိဓာပိ ဝဋ္ဋတိ။

ဖဿာဒယော ဟိ ဓမ္မာ ဧတ္ထ သဉ္ဇာယန္တီတိ သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေနပိ ဧတံ အာယတနံ။ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာ အာရမ္မဏဘာဝေနေတ္ထ ဩသရန္တီတိ သမောသရဏဌာနဋ္ဌေနပိ အာယတနံ။ ဖဿာဒီနံ ပန သဟဇာတာဒိပစ္စယဋ္ဌေန ကာရဏတ္တာ ကာရဏဋ္ဌေနပိ အာယတနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဒေဝ မနနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ၊ မနော ဧဝ ဣန္ဒြိယံ မနိန္ဒြိယံ

ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏံ။ ဝိညာဏမေဝ ခန္ဓော ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ တဿ ရာသိအာဒိဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘မဟာဥဒကက္ခန္ဓောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၅၁) ဧတ္ထ ဟိ ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓော ဝုတ္တော။ ‘‘သီလက္ခန္ဓော သမာဓိက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၅၅၅) ဂုဏဋ္ဌေန။ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ မဟန္တံ ဒါရုက္ခန္ဓ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၁-၂၄၂) ဧတ္ထ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တဋ္ဌေန။ ဣဓ ပန ရုဠှိတော ခန္ဓော ဝုတ္တော။ ရာသဋ္ဌေန ဟိ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ဧကဒေသော ဧကံ ဝိညာဏံ။ တသ္မာ ယထာ ရုက္ခဿ ဧကဒေသံ ဆိန္ဒန္တော ‘‘ရုက္ခံ ဆိန္ဒတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမေဝ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ဧကဒေသဘူတံ ဧကမ္ပိ ဝိညာဏံ ရူဠှိတော ‘‘ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တံ။

တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတူတိ တေသံ ဖဿာဒီနံ ဓမ္မာနံ အနုစ္ဆဝိကာ မနောဝိညာဏဓာတု။ ဣမသ္မိဉှိ ပဒေ ဧကမေဝ စိတ္တံ မိနနဋ္ဌေန မနော၊ ဝိဇာနနဋ္ဌေန ဝိညာဏံ၊ သဘာဝဋ္ဌေန နိဿတ္တဋ္ဌေန ဝါ ဓာတူတိ တီဟိ နာမေဟိ ဝုတ္တံ။ သဟဂတောတိ အဝိဇဟိတော။ သဟဇာတောတိ သဒ္ဓိံ နိဂ္ဂတော။ သံသဋ္ဌောတိ သံသဂ္ဂေါ ဟုတွာ ဌိတော။ သမ္ပယုတ္တောတိ သမံ ပကာရေဟိ ယုတ္တော။ ကတမေဟိ ပကာရေဟီတိ? ဧကုပ္ပာဒါဒီဟိ။ နတ္ထိ ကေစိ ဓမ္မာ ကေဟိစိ ဓမ္မေဟိ သမ္ပယုတ္တာတိ? အာမန္တာ။ ဣတိ ဟိ ဣမဿ ပဉှဿ ပဋိက္ခေပေ ‘‘နနု အတ္ထိ ကေစိ ဓမ္မာ ကေဟိစိ ဓမ္မေဟိ သဟဂတာ သဟဇာတာ သံသဋ္ဌာ ဧကုပ္ပာဒါ ဧကနိရောဓာ ဧကဝတ္ထုကာ ဧကာရမ္မဏာ’’တိ (ကထာ။ ၄၇၃) ဧဝံ ဧကုပ္ပာဒတာဒီနံ ဝသေန သမ္ပယောဂတ္ထော ဝုတ္တော။ ဣတိ ဣမေဟိ ဧကုပ္ပာဒတာဒီဟိ သမံ ပကာရေဟိ ယုတ္တော သမ္ပယုတ္တော။ ဧကုပ္ပာဒေါတိ ဧကတော ဥပ္ပန္နော၊ န ဝိနာတိ အတ္ထော။ ဧကနိရောဓောတိ ဧကတော နိရောဓော။ ဧကဝတ္ထုကောတိ ဟဒယဝတ္ထုဝသေန ဧကဝတ္ထုကော။ ဧကာရမ္မဏောတိ ရူပါဒိဝသေန ဧကာရမ္မဏော။

ဧတ္ထ သဟဂတသဒ္ဒေါ တဗ္ဘာဝေ၊ ဝေါကိဏ္ဏေ၊ အာရမ္မဏေ၊ နိဿယေ၊ သံသဋ္ဌေတိ ပဉ္စသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ ဇိနဝစနေ။ ‘‘ယာယံ တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ နန္ဒိရာဂသဟဂတာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၊ ဝိဘ။ ၂၀၃၊ မ။ နိ။ ၃။၃၇၄၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) ဧတ္ထ တဗ္ဘာဝေ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ နန္ဒိရာဂဘူတာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝီမံသာ ကောသဇ္ဇသဟဂတာ ကောသဇ္ဇသမ္ပယုတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၈၃၂) ဧတ္ထ ဝေါကိဏ္ဏေ၊ အန္တရန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ကောသဇ္ဇေန ဝေါကိဏ္ဏာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ‘‘လာဘီ ဟောတိ ရူပသဟဂတာနံ ဝါ သမာပတ္တီနံ အရူပသဟဂတာနံ ဝါ သမာပတ္တီန’’န္တိ (ပု။ ပ။ ၃-၆) ဧတ္ထ အာရမ္မဏေ၊ ရူပါရမ္မဏာနံ အရူပါရမ္မဏာနန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အဋ္ဌိကသညာသဟဂတံ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၈) ဧတ္ထ နိဿယေ၊ အဋ္ဌိကသညံ နိဿာယ အဋ္ဌိကသညံ ဘာဝေတွာ ပဋိလဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဣဒံ သုခံ ဣမာယ ပီတိယာ သဟဂတံ ဟောတိ သဟဇာတံ သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၇၈) ဧတ္ထ သံသဋ္ဌေ၊ သံမိဿန္တိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဌာနေ သံသဋ္ဌေ အာဂတော။

သဟဇာတသဒ္ဒေါ ‘‘သဟဇာတံ ပုရေဇာတံ ပစ္ဆာဇာတ’’န္တိ (ပဋ္ဌ။ ၁။၁။၄၃၅) ဧတ္ထ ဝိယ သဟဇာတေ။ သံသဋ္ဌသဒ္ဒေါ ‘‘ဂိဟီဟိ သံသဋ္ဌော’’တိ စ၊ ‘‘ဧဝံ သံသဋ္ဌော၊ ဘန္တေ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၃) စာတိ ဧဝမာဒီသု သံသဂ္ဂေ။ ‘‘ကိသေ ထူလေ ဝိဝဇ္ဇေတွာ သံသဋ္ဌာ ယောဇိတာ ဟယာ’’တိ (ဇာ။ ၂။၂၂။၇၀) ဧတ္ထ သဒိသေ။

‘‘ပုစိမန္ဒပရိဝါရော၊ အမ္ဗော တေ ဒဓိဝါဟန၊

မူလံ မူလေန သံသဋ္ဌံ၊ သာခါ သာခါ နိသေဝရေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၇၂) –

ဧတ္ထ ဥပစိတေ။ ‘‘စိတ္တသံသဋ္ဌာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၅၉) ဧတ္ထ စိတ္တသမ္ပယုတ္တဓမ္မေ။ ဣဓ ပန ယော ဖလပ္ပဒါနေ အဝိယောဂဓမ္မော ဝိနိဗ္ဘောဂံ အကတွာ ဧကုပ္ပာဒါဒိဓမ္မော ဟုတွာ ‘‘သမ္ပယုတ္တော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တံဝိသယော။ အထ ဝါ ‘‘သဟဂတော’’တိ ဝတွာ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော အာဂတသုတ္တေန ဝိယ သော န ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သဟဇာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကတော ဥပ္ပန္နရူပါရူပံ ဝိယ သောပိ န ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သံသဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တံ။

ခီရောဒကံ ဝိယ စ သောပိ န ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သမ္ပယုတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိနိဗ္ဘောဂံ ကာတုံ အသက္ကုဏေယျဋ္ဌေန ဟိ သဟုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ သမ္ပယုတ္တာပိ အတ္ထိ ခီရတေလံ ဝိယ။ တထာ ဝိပ္ပယုတ္တာပိ ခီရတော အပနီတံ နဝနီတံ ဝိယ။ ဧဝံ လက္ခဏသမ္ပယုတ္တော ဧကုပ္ပာဒါဒိလက္ခဏောယေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကုပ္ပာဒေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဧကုပ္ပာဒသဟဇာတာနံ ကိံ နာနတ္တံ? ဥပ္ပာဒေ အန္တရဝိရဟိတော ဧကုပ္ပာဒေါ။ ခီရကာလမုတ္တဿာပိ ဒဓိနော မထနေ မထနေ ပါကဋံ နဝနီတံ ဝိယ ပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တဝသေန ဧကဒိဝသမေဝ ဇာတော ဝိယ သော န ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ဧကက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တောတိ သဟဇာတော။ ဧကဝတ္ထုကောတိ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန ဧကပရိစ္ဆေဒေန ဧကဝတ္ထုကော၊ ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ ဧကဝတ္ထုကတာ ဝိယ ဌာနန္တရဝိရဟိတော။ ဧကာရမ္မဏောတိ အနိယတေကာရမ္မဏော န စက္ခုဝိညာဏံ ဝိယာတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

မစ္စောတိ မူလပဒံ။ ရူပါဒီသု သတ္တော လဂ္ဂေါ လဂ္ဂိတောတိ သတ္တော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘သတ္တော သတ္တောတိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ၊ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ‘သတ္တော’တိ ဝုစ္စတီတိ? ရူပေ ခေါ၊ ရာဓ၊ ယော ဆန္ဒော ယော ရာဂေါ ယာ နန္ဒီ ယာ တဏှာ၊ တတြ သတ္တော တတြ ဝိသတ္တော၊ တသ္မာ ‘သတ္တော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၆၁၊ မဟာနိ။ ၇)။ သတ္တယောဂေန ဝါ သတ္တော။ သုဂတိဒုဂ္ဂတိံ နရတီတိ နရော။ မနုနော ပုတ္တောတိ မာနဝေါ။ ဥပကရဏေန သယံ ပေါသယတီတိ ပေါသော။ ပုံ ဝုစ္စတိ နိရယော၊ တံ ဂလတီတိ ပုဂ္ဂလော။ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဓာရေတီတိ ဇီဝေါ။ စုတိတော ဇာတိံ ဂစ္ဆတီတိ ဇာဂု။ ဇိယတီတိ ဇန္တု။ ဣန္ဒြိယေန ဂစ္ဆတီတိ ဣန္ဒဂု။ အထ ဝါ ဣန္ဒဘူတေန ကမ္မုနာ ဂစ္ဆတီတိ ဣန္ဒဂု။ ‘‘ဟိန္ဒဂူ’’တိပိ ပါဠိ။ ဟိန္ဒန္တိ မရဏံ၊ တံ ဂစ္ဆတီတိ ဟိန္ဒဂု။ မနုတော ဇာတောတိ မနုဇောယံ သာဒိယတီတိ ယံ ရူပါဒိံ အဿာဒိယတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣတော ပရံ ဝုတ္တမတ္ထံ နိဂမေန္တော တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿ…ပေ… လဒ္ဓါ မစ္စော ယဒိစ္ဆတီ’’တိ၊

ဣတော ပရံ ဧတ္တကမ္ပိ အဝတွာ ဝိသေသမတ္တမေဝ ဝက္ခာမ။

တဿ စေ ကာမယာနဿာတိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ကာမေ ဣစ္ဆမာနဿ၊ ကာမေန ဝါ ယာယမာနဿ။ ဆန္ဒဇာတဿာတိ ဇာတတဏှဿ။ ဇန္တုနောတိ သတ္တဿ။ တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တီတိ တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တိ စေ။ သလ္လဝိဒ္ဓါဝ ရုပ္ပတီတိ အထ သော အယောမယာဒိနာ သလ္လေန ဝိဒ္ဓါ ဝိယ ပီဠီယတိ။ ဣတော ပရံ ဝုတ္တံ ဝဇ္ဇေတွာ အဝုတ္တေသု ယံ ယံ အနုတ္တာနံ၊ တံ တဒေဝ ကထယိဿာမိ။

စက္ခုပီဏနံ အာရမ္မဏံ ပါပုဏနဝသေန ယာယတိ ဂစ္ဆတိ။ ဒဿနီယဝသေန ပိယတ္တံ အာရမ္မဏဝသေန အပ္ပာပေတီတိ နိယျတိ။ သဝနီယံ ဟုတွာ ကဏ္ဏသောတပီဏနံ အာရမ္မဏဝသေန ပရိကဍ္ဎတီတိ ဝုယှတိ။ သရိတဗ္ဗံ ဟုတွာ စိတ္တပီဏနံ အာရမ္မဏဝသေန ဂဟေတွာ ဥပသံဟရီယတီတိ သံဟရီယတိ။ ယထာတိ ဩပမ္မတ္ထေ နိပါတော။ ဟတ္ထိနာ ယာယတိ ဂစ္ဆတီတိ ဟတ္ထိယာနေန ဝါ၊ ဝါဣတိ ဝိကပ္ပတ္ထေ။ အဿေန ယာယတိ ဂစ္ဆတီတိ အဿယာနေန ဝါ။ ဂေါယုတ္တံ ဝယှာဒိယာနံ ဂေါယာနံ၊ တေန ဂေါယာနေန။ အဇယာနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဋ္ဌဝသေန ဇာတော သဉ္ဇာတော

အာရမ္မဏပိယတ္တဝသေန နိဗ္ဗတ္တော အဘိနိဗ္ဗတ္တော။ အာရမ္မဏမနာပဘာဝေန ပါတုဘူတော။ အထ ဝါ ကာမရာဂဝသေန ဇာတော သဉ္ဇာတော။ ကာမနန္ဒိဝသေန နိဗ္ဗတ္တော အဘိနိဗ္ဗတ္တော။ ကာမတဏှာဝသေန ကာမသိနေဟဝသေန ကာမစ္ဆန္ဒဝသေန ကာမပရိဠာဟဝသေန စ ပါတုဘူတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တေ ဝါ ကာမာ ပရိဟာယန္တီတိ တေ ဝတ္ထုကာမာဒယော ပရိဟာယန္တိ ဝိဂစ္ဆန္တိ။ သော ဝါ ကာမေဟိ ပရိဟာယတီတိ ဧသော ခတ္တိယာဒိပုဂ္ဂလော ဝတ္ထုကာမာဒိကာမေဟိ ပရိဟာယတိ ဝိဂစ္ဆတိ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ မစ္စံ ဝိဇဟန္တိ ဘောဂါ၊ မစ္စော ဓနေ ပုဗ္ဗတရံ ဇဟာတီ’’တိ (ဇာ။ ၁။၅။၂) ဧဝမာဒီသု ဝိယ။ ကထန္တိ ကေန ပကာရေန။ တိဋ္ဌန္တဿေဝါတိ ဓရန္တဿေဝ။ တေ ဘောဂေတိ တေ ဝတ္ထုကာမာဒယော ဘောဂေ။ ရာဇာနော ဝါတိ ပထဗျာဒိရာဇာနော။ ဟရန္တီတိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ အပဟရန္တိ ဝါ။ စောရာ ဝါတိ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိကာ။ အဂ္ဂိ ဝါတိ ဒါဝဂ္ဂိအာဒိ။ ဒဟတီတိ ဈာပေတိ ဘသ္မံ ကရောတိ။ ဥဒကံ ဝါတိ ဩဃာဒိဥဒကံဝဟတီတိ ဂဟေတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ ပါပေတိ။ အပ္ပိယာ ဝါတိ အကန္တာ အမနာပါ။ ဒါယာဒါ ဟရန္တီတိ ဒါယဇ္ဇဝိရဟိတာ အဿာမိကာ ဟရန္တိ။ နိဟိတံ ဝါတိ နိဓာနံ ကတွာ ဌပိတံ။ နာဓိဂစ္ဆတီတိ န ဝိန္ဒတိ န ပဋိလဘတိ၊ န ပဿတီတိ အတ္ထော။ ဒုပ္ပယုတ္တာတိ ဝိသမပယောဂေန ယောဇိတာ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မန္တာ။ ဘိဇ္ဇန္တီတိ ဘေဒံ ပါပုဏန္တိ၊ န ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဘဉ္ဇန္တိ ရထံ အယာနကာ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၁။၂၉၆) သမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကုလေ ဝါ ကုလင်္ဂါရော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ခတ္တိယာဒိကုလေ ကုလဈာပကော ကုလေ အန္တိမပုရိသော နိဗ္ဗတ္တတိ။ ‘‘ကုလင်္ကရော’’တိပိ ပါဠိ။ ယော တေ ဘောဂေ ဝိကိရတီတိ ယော ဧသော ကုလေ ပစ္ဆိမကော တေ ဟိရညာဒိကေ ဘောဂေ ခေပေတိ။ ဝိဓမတီတိ ဝိယောဂံ ကရောတိ၊ ဒူရေ ခိပတိ။ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ နာသေတိ အဒဿနံ ဂမေတိ။ အထ ဝါ ဣတ္ထိဓုတ္တော ဟုတွာ ဝိကိရတိ။ သုရာဓုတ္တော ဟုတွာ ဝိဓမတိ။ အက္ခဓုတ္တော ဟုတွာ ဝိဒ္ဓံသေတိ။ ဝိကိရတိ ဝါ ဥပ္ပန္နံ အာယံ အဇာနနေန။ ဝိဓမတိ ဝိဿဇ္ဇနမုခံ အဇာနနေန။ ဝိဒ္ဓံသေတိ ဌပိတဋ္ဌာနေ အာရက္ခံ အသံဝိဓာနေနာတိ ဧဝမာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

အနိစ္စတာယေဝ အဋ္ဌမီတိ ဝိနာသဘာဝေါ ဧဝ အဋ္ဌမော။ ဟာယန္တီတိ အဒဿနံ ယန္တိ။ ပရိဟာယန္တီတိ န ပုန ပညာယန္တိ။ ပရိဓံသေန္တီတိ ဌာနတော အပဂစ္ဆန္တိ။ ပရိပတန္တီတိ ပဂ္ဃရန္တိ။ အန္တရဓာယန္တီတိ အန္တရဓာနံ အဒဿနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝိပ္ပလုဇ္ဇန္တီတိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏာ ဟုတွာ အပဂစ္ဆန္တိ။

တိဋ္ဌန္တေဝ တေ ဘောဂေတိ တေသံ ဓနာနံ ဌိတကာလေ ‘‘တိဋ္ဌန္တေ နိဗ္ဗုတေ စာပီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဝိ။ ဝ။ ၈၀၆) ဝိယ။ သောတိ သော ဘောဂသာမိကော ပုဂ္ဂလော။ စဝတိ ဒေဝလောကတော။ မရတိ မနုဿလောကတော။ ဝိပ္ပလုဇ္ဇတိ နာဂသုပဏ္ဏာဒိလောကတော။ အထ ဝါ ဟာယတိ ဓညကောဋ္ဌာဂါရဝသေန။ ပရိဟာယတိ ဓနကောဋ္ဌာဂါရဝသေန။ ပရိဓံသတိ ဗလိဗဒ္ဒဟတ္ထိအဿာဒိဝသေန။ ပရိပတတိ ဒါသိဒါသဝသေန။ အန္တရဓာယတိ ဒါရာဘရဏဝသေန။ နဿတိ ဥဒကာဒိဝသေနာတိ ဧကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

အယောမယေနာတိ ကာဠလောဟာဒိနိဗ္ဗတ္တေန။ သလ္လေနာတိ ကဏ္ဍေန။ အဋ္ဌိမယေနာတိ မနုဿဋ္ဌိံ ဌပေတွာ အဝသေသေန။ ဒန္တမယေနာတိ ဟတ္ထိဒန္တာဒိနာ။ ဝိသာဏမယေနာတိ ဂေါဝိသာဏာဒိနာ။ ကဋ္ဌမယေနာတိ ဝေဠုကဋ္ဌာဒိနာ။ ဝိဒ္ဓါတိ ဝုတ္တပ္ပကာရသလ္လာနံ အညတရညတရေန ပဟဋော။ ရုပ္ပတီတိ ဝိကိရတိ၊ ဝိကာရံ အာပဇ္ဇတိ။ ကုပ္ပတီတိ စလတိ၊ ကောပံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ဃဋ္ဋီယတီတိ ဃဋ္ဋိတော ဟောတိ။ ပီဠီယတီတိ ပီဠိတော ဟောတိ၊ လဒ္ဓပ္ပဟာရော ကုပ္ပတိ။ ‘‘တတိယဒိဝသေ သလာကံ ပဝေသေတွာ ဓောဝနကာလေ ဃဋ္ဋီယတိ။ ခါရပ္ပဒါနေ ပီဠီယတိ။ ပဟာရဓောဝနေ ဝါ ရုပ္ပတိ။ တသ္မိံ ဒုက္ခုပ္ပာဒနေ ကုပ္ပတိ။ သလာကပဝေသနေ ပီဠီယတိ။ ခါရပ္ပဒါနေ ဃဋ္ဋီယတီ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ဗျာဓိတောတိ လဒ္ဓပ္ပဟာရော ဟုတွာ ပီဠိတော။ ဒေါမနဿိတောတိ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော။ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါတိ ပကတိဘာဝံ ဇဟိတွာ အညထာဘာဝံ ဥပနီတေန၊ အန္တောသောသာဒိ သောကော စ ဝါစာဝိပ္ပလာပေါ ပရိဒေဝေါ စ ကာယပီဠနာဒိ ဒုက္ခဉ္စ စိတ္တပီဠနာဒိ ဒေါမနဿဉ္စ ဘုသော အာယာသော ဥပါယာသော စ။ ဧတေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ သောကာဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ သမုဒါစာရံ ဂစ္ဆန္တိ။

။ တတိယဂါထာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယော ပန ဣမေ ကာမေ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂဝိက္ခမ္ဘနေန ဝါ သမုစ္ဆေဒေန ဝါ အတ္တနော ပါဒေန သပ္ပဿ သိရံ ဝိယ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သော ဘိက္ခု သဗ္ဗလောကံ ဝိပ္ဖာရေတွာ ဌိတတ္တာ လောကေ ဝိသတ္တိကာသင်္ခါတံ တဏှံ သတော ဟုတွာ သမတိဝတ္တတီတိ။

ယောတိ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ ပဒံ။ ယော ယာဒိသောတိအာဒီနိ တဿ ဝိဘဇနပဒါနိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ယောတိ အတ္ထပဒံ။ တဉ္စ အနိယမေန ပုဂ္ဂလံ ဒီပေတိ။ တသ္မာ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အနိယမေန ပုဂ္ဂလဒီပကံ ယော-သဒ္ဒမေဝ အာဟ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ယောတိ ယော ကောစီတိ။ ယသ္မာ ယော ယော ကောစိ နာမ၊ သော အဝဿံ ယထာလိင်္ဂယထာယုတ္တယထာဝိဟိတယထာပ္ပကာရယံဌာနပတ္တယံဓမ္မသမန္နာဂတဝသေန ဧကေနာကာရေန ပညာယတိ၊ တသ္မာ တံ တတ္ထ ဉာပေတုံ တံ ဘေဒံ ပကာသေန္တော ‘‘ယာဒိသော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာဒိသောတိ လိင်္ဂဝသေန ယာဒိသော ဝါ တာဒိသော ဝါ ဟောတု၊ ဒီဃော ဝါ ရဿော ဝါ ကာဠော ဝါ ဩဒါတော ဝါ မင်္ဂုရစ္ဆဝိ ဝါ ကိသော ဝါ ထူလော ဝါတိ အတ္ထော။

ယထာယုတ္တောတိ ယောဂဝသေန ယေန ဝါ တေန ဝါ ယုတ္တော ဟောတု၊ နဝကမ္မယုတ္တော ဝါ ဥဒ္ဒေသယုတ္တော ဝါ ဝါသဓုရယုတ္တော ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာဝိဟိတောတိ ယထာဌပိတော နဝကမ္မာဓိဋ္ဌာယိကာဒိဝသေန။ ယထာပကာရောတိ ယထာပကာရေန ပတိဋ္ဌိတော ပဒီပနာယကာဒိဝသေန။ ယံဌာနပ္ပတ္တောတိ ယံ ဌာနန္တရံ ပတ္တော သေနာပတိသေဋ္ဌိဋ္ဌာနာဒိဝသေန။ ယံဓမ္မသမန္နာဂတောတိ ယေန ဓမ္မေန ဥပါဂတော ဓုတင်္ဂါဒိဝသေန။

ဝိက္ခမ္ဘနတော ဝါတိ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓီတိ ကိလေသာနံ ဒူရီကရဏတော ဝါ ဃဋပ္ပဟာရေန သေဝါလာနံ ဝိယ။ သမုစ္ဆေဒတော ဝါတိ ပုန အပ္ပဝတ္တိံ ကတွာ အစ္စန္တတော မဂ္ဂေန ကိလေသာနံ ဥစ္ဆိန္နမူလတော ပဟာနဝသေန သမုစ္ဆေဒတော ဝါ။ အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာတိအာဒီနိ ဧကာဒသ ပဒါနိ ဝိပဿနာဝသေန ဝုတ္တာနိ။

ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ ဘာဝေန္တောပီတိအာဒီနိ ဆ ပဒါနိ မရဏဿတိံ ဘာဝေန္တောပိ၊ ဥပသမာနုဿတိံ ဘာဝေန္တောပီတိ ဣမာနိ စ ဥပစာရဇ္ဈာနဝသေန ဝုတ္တာနိ။ အာနာပါနဿတိံ ဘာဝေန္တောပိ၊ ကာယဂတာသတိံ ဘာဝေန္တောပိ၊ ပဌမံ ဈာနံ ဘာဝေန္တောပီတိအာဒီနိ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ဘာဝေန္တောပီတိ ပရိယောသာနာနိ အပ္ပနာဇ္ဈာနဝသေန ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာတိ သုနိက္ကန္တံ နိက္ကန္တံ နိမ္မံသံ လောဟိတမက္ခိတံ အဋ္ဌိကင်္ကလံ ဥပမာ ဧတေသံ ကာမာနန္တိ အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာ။ အပ္ပဿာဒဋ္ဌေနာတိ ‘‘အပ္ပံ ပရိတ္တံ သုခဿာဒံ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’’တိ ဒဿနဋ္ဌေန။ ပဿန္တောတိ ‘‘ယာဝဒေဝ ပန သော ကုက္ကုရော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ ဉာဏစက္ခုနာ ပဿန္တော။ ပရိဝဇ္ဇေတီတိ ဒူရင်္ဂမေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ ကုက္ကုရော ဇိဃစ္ဆာဒုဗ္ဗလျပရေတော ဂေါဃာတကသူနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော အဿ၊ တမေနံ ဒက္ခော ဂေါဃာတကော ဝါ ဂေါဃာတကန္တေဝါသီ ဝါ အဋ္ဌိကင်္ကလံ သုနိက္ကန္တံ နိက္ကန္တံ နိမ္မံသံ လောဟိတမက္ခိတံ ဥပသုမ္ဘေယျ။ တံ ကိံ မညသိ၊ ဂဟပတိ၊ အပိ နု ခေါ သော ကုက္ကုရော အမှံ အဋ္ဌိကင်္ကလံ သုနိက္ကန္တံ နိက္ကန္တံ နိမ္မံသံ လောဟိတမက္ခိတံ ပလေဟန္တော ဇိဃစ္ဆာဒုဗ္ဗလျံ ပဋိဝိနေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အဒုဉှိ၊ ဘန္တေ၊ အဋ္ဌိကင်္ကလံ သုနိက္ကန္တံ နိက္ကန္တံ နိမ္မံသံ လောဟိတမက္ခိတံ၊ ယာဝဒေဝ ပန သော ကုက္ကုရော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ၊ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’တိ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ၊ တံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ၊ ယတ္ထ သဗ္ဗသော လောကာမိသုပါဒါနာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၂)။

ဂိဇ္ဈာဒီဟိ သာဓာရဏာ မံသပေသိ ဥပမာ ဧတေသန္တိ မံသပေသူပမာ။ ဗဟူနံ သာဓာရဏဋ္ဌေန ဗဟုသာဓာရဏာ။ အာဒိတ္တံ တိဏုက္ကံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ တိဏုက္ကူပမာ။ အနုဒဟနဋ္ဌေနာတိ ဟတ္ထာဒိဈာပနဋ္ဌေန။ သာဓိကပေါရိသပ္ပမာဏာ ဝီတစ္စိကာနံ ဝီတဓူမာနံ အင်္ဂါရာနံ ပူရာ အင်္ဂါရကာသု ဥပမာ ဧတေသန္တိ အင်္ဂါရကာသူပမာ။ မဟာပရိဠာဟဋ္ဌေနာတိ မဟန္တပရိတာပနဋ္ဌေန။ အာရာမရာမဏေယျာဒိကံ သုပိနံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ သုပိနကူပမာ။ ဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ အပ္ပတွာ၊ န ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌနဋ္ဌေန။ ယာစိတေန လဒ္ဓံ ယာနာဒိဘဏ္ဍံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ ယာစိတကူပမာ။ တာဝကာလိကဋ္ဌေနာတိ အနိဗန္ဓနဋ္ဌေန။ သမ္ပန္နဖလရုက္ခော ဥပမာ ဧတေသန္တိ ရုက္ခဖလူပမာ။ သမ္ဘဉ္ဇနပရိဘဉ္ဇနဋ္ဌေနာတိ သာခါဘဉ္ဇနဋ္ဌေန စေဝ သမန္တတော ဘဉ္ဇိတွာ ရုက္ခပါတနဋ္ဌေန စ။ အသိ စ သူနာ စ ဥပမာ ဧတေသန္တိ အသိသူနူပမာ။ အဓိကုဋ္ဋနဋ္ဌေနာတိ ဆိန္ဒနဋ္ဌေန။ သတ္တိသူလံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ သတ္တိသူလူပမာ။ ဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေနာတိ နိပတေတွာ ဂမနဋ္ဌေန။ ဘယဇနနဋ္ဌေန သပ္ပသိရံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ သပ္ပသိရူပမာ။ သပ္ပဋိဘယဋ္ဌေနာတိ သဟ အဘိမုခေ ဘယဋ္ဌေန။ ဒုက္ခဇနနံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ အဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမာ။ မဟာဘိတာပနဋ္ဌေနာတိ မဟန္တအဘိတာပကာယပီဠာဥပ္ပာဒနဋ္ဌေနာတိ ကာမံ ပရိဝဇ္ဇေတီတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ ဂိဇ္ဈော ဝါ ကင်္ကော ဝါ ကုလလော ဝါ မံသပေသိံ အာဒါယ ဥဍ္ဍီယေယျ၊ တမေနံ ဂိဇ္ဈာပိ ကင်္ကာပိ ကုလလာပိ အနုပတိတွာ အနုပတိတွာ ဝိတစ္ဆေယျုံ ဝိဿဇ္ဇေယျုံ။ တံ ကိံ မညသိ၊ ဂဟပတိ၊ သစေ သော ဂိဇ္ဈော ဝါ ကင်္ကော ဝါ ကုလလော ဝါ တံ မံသပေသိံ န ခိပ္ပမေဝ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ၊ သော တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ၊ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’န္တိ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘မံသပေသူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။ သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ ပုရိသော အာဒိတ္တံ တိဏုက္ကံ အာဒါယ ပဋိဝါတံ ဂစ္ဆေယျ။ တံ ကိံ မညသိ၊ ဂဟပတိ၊ သစေ သော ပုရိသော တံ အာဒိတ္တံ တိဏုက္ကံ န ခိပ္ပမေဝ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ၊ တဿ သာ အာဒိတ္တာ တိဏုက္ကာ ဟတ္ထံ ဝါ ဒဟေယျ၊ ဗာဟုံ ဝါ ဒဟေယျ၊ အညတရံ ဝါ အညတရံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဒဟေယျ၊ သော တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ၊ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘တိဏုက္ကူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။ သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ အင်္ဂါရကာသု သာဓိကပေါရိသာ ပူရာ အင်္ဂါရာနံ ဝီတစ္စိကာနံ ဝီတဓူမာနံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဇီဝိတုကာမော အမရိတုကာမော သုခကာမော ဒုက္ခပ္ပဋိက္ကူလော၊ တမေနံ ဒွေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ အင်္ဂါရကာသုံ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ တံ ကိံ မညသိ ဂဟပတိ၊ အပိ နု သော ပုရိသော ဣတိ စိတိ စေဝ ကာယံ သန္နာမေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿဟေတု’’? ‘‘ဝိဒိတဉှိ၊ ဘန္တေ၊ တဿ ပုရိသဿ ‘ဣမဉ္စ အဟံ အင်္ဂါရကာသုံ ပပတိဿာမိ၊ တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆိဿာမိ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ ဂဟပတိ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘အင်္ဂါရကာသူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။ သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ ပုရိသော သုပိနကံ ပဿေယျ အာရာမရာမဏေယျကံ ဝနရာမဏေယျကံ ဘူမိရာမဏေယျကံ ပေါက္ခရဏိရာမဏေယျကံ၊ သော ပဋိဗုဒ္ဓါ န ကိဉ္စိ ပဋိပဿေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘သုပိနကူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။ သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ ပုရိသော ယာစိတကံ ဘောဂံ ယာစိတွာ ယာနံ ဝါ ပေါရိသေယျံ ပဝရမဏိကုဏ္ဍလံ။ သော တေဟိ ယာစိတကေဟိ ဘောဂေဟိ ပုရက္ခတော ပရိဝုတော အန္တရာပဏံ ပဋိပဇ္ဇေယျ။ တမေနံ ဇနော ဒိသွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘ဘောဂီ ဝတ ဘော ပုရိသော၊ ဧဝံ ကိရ ဘော ဘောဂိနော ဘောဂါနိ ဘုဉ္ဇန္တီ’တိ။ တမေနံ သာမိကာ ယတ္ထ ယတ္ထေဝ တာနိ ပဿေယျုံ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ တာနိ ဟရေယျုံ။ တံ ကိံ မညသိ၊ ဂဟပတိ၊ အလံ နု ခေါ တဿ ပုရိသဿ အညထတ္တာယာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿဟေတု’’? ‘‘သာမိနော ဟိ၊ ဘန္တေ၊ တာနိ ဟရန္တီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘ယာစိတကူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။ သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ ဂါမဿ ဝါ နိဂမဿ ဝါ အဝိဒူရေ တိဗ္ဗော ဝနသဏ္ဍော၊ တတြဿ ရုက္ခော သမ္ပန္နဖလော စ ဥပပန္နဖလော စ။ န စဿု ကာနိစိ ဖလာနိ ဘူမိယံ ပတိတာနိ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဖလတ္ထိကော ဖလဂဝေသီ ဖလပရိယေသနံ စရမာနော။ သော တံ ဝနသဏ္ဍံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ တံ ရုက္ခံ ပဿေယျ သမ္ပန္နဖလဉ္စ ဥပပန္နဖလဉ္စ။ တဿ ဧဝမဿ ‘အယံ ခေါ ရုက္ခော သမ္ပန္နဖလော စ ဥပပန္နဖလော စ၊ နတ္ထိ စ ကာနိစိ ဖလာနိ ဘူမိယံ ပတိတာနိ၊ ဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ ရုက္ခံ အာရောပိတုံ။ ယံနူနာဟံ ဣမံ ရုက္ခံ အာရောဟိတွာ ယာဝဒတ္ထဉ္စ ခါဒေယျံ၊ ဥစ္ဆင်္ဂဉ္စ ပူရေယျ’န္တိ? သော တံ ရုက္ခံ အာရောဟိတွာ ယာဝဒတ္ထဉ္စ ခါဒေယျ၊ ဥစ္ဆင်္ဂဉ္စ ပူရေယျ။ အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဖလတ္ထိကော ဖလဂဝေသီ ဖလပရိယေသနံ စရမာနော တိဏှံ ကုဌာရိံ အာဒါယ။ သော တံ ဝနသဏ္ဍံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ တံ ရုက္ခံ ပဿေယျ သမ္ပန္နဖလဉ္စ ဥပပန္နဖလဉ္စ။ တဿ ဧဝမဿ ‘အယံ ခေါ ရုက္ခော သမ္ပန္နဖလော စ ဥပပန္နဖလော စ၊ နတ္ထိ စ ကာနိစိ ဖလာနိ ဘူမိယံ ပတိတာနိ၊ န ခေါ ပနာဟံ ဇာနာမိ ရုက္ခံ အာရောဟိတုံ။ ယံနူနာဟံ ဣမံ ရုက္ခံ မူလတော ဆေတွာ ယာဝဒတ္ထဉ္စ ခါဒေယျံ၊ ဥစ္ဆင်္ဂဉ္စ ပူရေယျ’န္တိ။ သော တံ ရုက္ခံ မူလတောဝ ဆိန္ဒေယျ။ တံ ကိံ မညသိ၊ ဂဟပတိ၊ အမုကော သော ပုရိသော ပဌမံ ရုက္ခံ အာရူဠှော၊ သစေ သော န ခိပ္ပမေဝ ဩရောဟေယျ၊ တဿ သော ရုက္ခော ပပတန္တော ဟတ္ထံ ဝါ ဘဉ္ဇေယျ ပါဒံ ဝါ ဘဉ္ဇေယျ အညတရံ ဝါ အညတရံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဘဉ္ဇေယျ၊ သော တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ၊ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘ရုက္ခဖလူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ၊ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’တိ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ၊ တံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ။ ယတ္ထ သဗ္ဗသော လောကာမိသူပါဒါနာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၃-၄၈)။

ဧဝံ အဋ္ဌိကင်္ကလာဒိကအဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမပရိယောသာနတော ဝိပဿနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဥပစာရသမာဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ ဘာဝေန္တော’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သတိ ဧဝ အနုဿတိ။ ပဝတ္တိတဗ္ဗဋ္ဌာနမှိယေဝ စ ပဝတ္တတ္တာ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဿ ကုလပုတ္တဿ အနုရူပါ သတီတိပိ အနုဿတိ။ ဗုဒ္ဓံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ။ အရဟတာဒိဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ၊ တံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ။ ဘာဝေန္တောတိ ဝဍ္ဎေန္တော ဗျူဟေန္တော။ ဓမ္မံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဓမ္မာနုဿတိ၊ သွာက္ခာတတာဒိဓမ္မဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သင်္ဃံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ သင်္ဃာနုဿတိ၊ သုပ္ပဋိပန္နတာဒိသင်္ဃဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သီလံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ သီလာနုဿတိ၊ အတ္တနော အခဏ္ဍတာဒိသီလဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ စာဂံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ စာဂါနုဿတိ၊ အတ္တနော မုတ္တစာဂတာဒိစာဂဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဒေဝတာ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဒေဝတာနုဿတိ၊ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အတ္တနော သဒ္ဓါဒိဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ အာနာပါနေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ သတိ အာနာပါနဿတိ၊ အာနာပါနနိမိတ္တာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ မရဏံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ သတိ မရဏဿတိ၊ ဧကဘဝပရိယာပန္နဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒသင်္ခါတမရဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။

ကုစ္ဆိတာနံ ကေသာဒီနံ ပဋိက္ကူလာနံ အာယတ္တာ အာကရတ္တာ ကာယောတိ သင်္ခံ ဂတေ သရီရေ ဂတာ ပဝတ္တာ သတိ ကာယဂတာသတိ၊ တာဒိသံ ဝါ ကာယံ ဂတာ သတိ ‘‘ကာယဂတသတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ရဿံ အကတွာ ‘‘ကာယဂတာသတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကေသာဒိကေသု ကာယကောဋ္ဌာသေသု ပဋိက္ကူလနိမိတ္တာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဥပသမံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ။ ဥပသမာနုဿတိ၊ သဗ္ဗဒုက္ခူပသမာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။

ဝိတက္ကဝိစာရပီတိသုခစိတ္တေကဂ္ဂတာသမ္ပယုတ္တံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝေန္တော။ ပီတိသုခစိတ္တေကဂ္ဂတာသမ္ပယုတ္တံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဘာဝေန္တော။ သုခစိတ္တေကဂ္ဂတာသမ္ပယုတ္တံ တတိယဇ္ဈာနံ ဘာဝေန္တော။ ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာသမ္ပယုတ္တံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဘာဝေန္တော…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနံ ဘာဝေန္တောပိ ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတီတိ။

ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမုစ္ဆေဒေန ကာမာနံ ပဟာနံ ဒဿေတုံ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဘာဝေန္တောပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဂ္ဂသောတဿ အာပဇ္ဇနံ သောတာပတ္တိ၊ သောတာပတ္တိယာ မဂ္ဂေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ။ အပါယဂမနီယေ ကာမေတိ ယေဟိ အပါယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ အပါယဂမနီယေ ကာမေ သမုစ္ဆေဒတော သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော ပရိဝဇ္ဇေတိ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန သကိံယေဝ ဣမံ လောကံ အာဂစ္ဆတီတိ သကဒါဂါမီ၊ တဿ မဂ္ဂေါ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ။ တံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော။ ဩဠာရိကေတိ ပရိဠာဟပ္ပတ္တေ။ ပဋိသန္ဓိဝသေနေဝ ကာမဘဝံ နာဂစ္ဆတီတိ အနာဂါမီ၊ တဿ မဂ္ဂေါ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ။ တံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော။ အနုသဟဂတေတိ သုခုမဘာဝပ္ပတ္တေ။ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ၊ ကိလေသာရီနံ ဟတတ္တာ၊ သံသာရစက္ကဿ အရာနံ ဟတတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ စ အရဟံ၊ အရဟတော ဘာဝေါ အရဟတ္တံ။ ကိံ တံ? အရဟတ္တဖလံ။ အရဟတ္တဿ မဂ္ဂေါ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ တံ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗေနာကာရေန သဗ္ဗံ။ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗပ္ပကာရေန သဗ္ဗံ။ အသေသံ နိဿေသန္တိ နိရဝသေသံ ဂန္ဓမတ္တမ္ပိ အဋ္ဌပေတွာ။ အထ ဝါ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ မူလဝသေန။ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အာကာရနိပ္ပဒေသဝသေန။ အသေသံ နိဿေသံ ဘာဝနာနိပ္ပဒေသဝသေန။ တထာ ပုရိမေန ဒုစ္စရိတာဘာဝေန။ ဒုတိယေန ပရိယုဋ္ဌာနာဘာဝေန။ တတိယေန အနုသယာဘာဝေန ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

သပ္ပော ဝုစ္စတိ အဟီတိ ယော ကောစိ သရန္တော ဂစ္ဆတိ။ ကေနဋ္ဌေနာတိ ကေန အတ္ထေန။ သံသပ္ပန္တော ဂစ္ဆတီတိ ယသ္မာ သမ္မာ သံသရန္တော ဂစ္ဆတီတိ သပ္ပော။ ဘုဇန္တောတိ ဝင်္ကဝင်္ကော ဟုတွာ။ ပန္နသိရောတိ နိပန္နသီသော ဟုတွာ။ သိရေန သုပတီတိ သီသံ ဘောဂန္တရေ ကတွာ သုပနဘာဝေန သိရသာ သုပတီတိ သရီသပေါ။ ဗိလေ သယတီတိ ဗိလာသယော။ ‘‘ဗိလသယော’’တိပိ ပါဠိ၊ တံ သုန္ဒရံ။ ဂုဟာယံ သေတီတိ ဂုဟာသယော။ ဒါဌာ တဿ အာဝုဓောတိ တဿ သပ္ပဿ ဒုဝေ ဒါဌာ ပဟရဏသတ္ထသင်္ခါတော အာဝုဓော။ ဝိသံ တဿ ဃောရန္တိ တဿ သပ္ပဿ ဗျာပကသင်္ခါတံ ဝိသံ ဒါရုဏံ ကက္ခဠံ။ ဇိဝှာ တဿ ဒုဝိဓာတိ တဿ သပ္ပဿ ဒွေဓာ ဇိဝှာ။ ဒွီဟိ ဇိဝှာဟိ ရသံ သာယတီတိ ဒုဝိဓာဟိ ဇိဝှာဟိ ရသံ ဇာနာတိ အဿာဒံ ဝိန္ဒတိ သာဒိယတီတိ။ ဇီဝိတုံ ကာမယတီတိ ဇီဝိတုကာမော။ အမရိတုံ ကာမယတီတိ အမရိတုကာမော။ သုခံ ကာမယတီတိ သုခကာမော။ ဒုက္ခပ္ပဋိက္ကူလောတိ ဒုက္ခံ အနိစ္ဆမာနော။ ပါဒေနာတိ အတ္တနော ပါဒေန။ သပ္ပသိရန္တိ သပ္ပဿ သီသံ။ ဝဇ္ဇေယျာတိ ဒူရတော ဝဇ္ဇေယျ။ ဝိဝဇ္ဇေယျာတိ တဿ ပမာဏေန။ ပရိဝဇ္ဇေယျာတိ သမန္တတော။ အဘိနိဝဇ္ဇေယျာတိ စတုတ္ထပ္ပမာဏေန။ အထ ဝါ ပုရိမေန သီသတော။ ဒုတိယတတိယေန ဒွီဟိ ပဿေဟိ။ စတုတ္ထေန ပစ္ဆတော။ ‘‘ကာမေ ပန အပ္ပတ္တဿ ပရိယေသနမူလဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝေန ဝဇ္ဇေယျ။ ပတ္တဿ အာရက္ခမူလဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝေန ဝိဝဇ္ဇေယျ။ အညာဏပရိဠာဟဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝေန ပရိဝဇ္ဇေယျ။ ဝိနာသမုခေ ပိယဝိပ္ပယောဂဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝေန အဘိနိဝဇ္ဇေယျာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ရဉ္ဇနဝသေန ရာဂေါ။ ဗလဝရဉ္ဇနဋ္ဌေန သာရာဂေါ။ ဝိသယေ သတ္တာနံ အနု အနု နယနတော အနုနယော။ အနုရုဇ္ဈတီတိ အနုရောဓော၊ ကာမေတီတိ အတ္ထော။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘဝေ သတ္တာ ဧတာယ နန္ဒန္တီတိ နန္ဒီ၊ သယံ ဝါ နန္ဒတီတိ နန္ဒီ။ နန္ဒီ စ သာ ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ စာတိ နန္ဒိရာဂေါ။ တတ္ထ ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေ သကိံ ဥပ္ပန္နာ တဏှာ နန္ဒီ၊ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ နန္ဒိရာဂေါတိ ဝုစ္စတိ။ စိတ္တဿ သာရာဂေါတိ ယော ဟေဋ္ဌာ ‘‘ဗလဝရဉ္ဇနဋ္ဌေန သာရာဂေါ’’တိ ဝုတ္တော၊ သော န သတ္တဿ၊ စိတ္တဿေဝ သာရာဂေါတိ အတ္ထော။

ဣစ္ဆန္တိ ဧတာယ အာရမ္မဏာနီတိ ဣစ္ဆာ။ ဗဟလကိလေသဘာဝေန မုစ္ဆန္တိ ဧတာယ ပါဏိနောတိ မုစ္ဆာ။ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဂဟဏဝသေန အဇ္ဈောသာနံ။ ဣမိနာ သတ္တာ ဂိဇ္ဈန္တိ ဂေဓံ အာပဇ္ဇန္တီတိ ဂေဓော။ ဗဟလဋ္ဌေန ဝါ ဂေဓော။ ‘‘ဂေဓံ ဝါ ပန ပဝနသဏ္ဍ’’န္တိ ဟိ ဗဟလဋ္ဌေနေဝ ဝုတ္တံ။ အနန္တရပဒံ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတံ၊ သဗ္ဗတောဘာဂေန ဝါ ဂေဓောတိ ပလိဂေဓော။ သဇ္ဇန္တိ ဧတေနာတိ သင်္ဂေါ။ လဂ္ဂနဋ္ဌေန ဝါ သင်္ဂေါ။ ဩသီဒနဋ္ဌေန ပင်္ကော။ အာကဍ္ဎနဝသေန ဧဇာ။ ‘‘ဧဇာ ဣမံ ပုရိသံ ပရိကဍ္ဎတိ တဿ တဿေဝ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝဉ္စနဋ္ဌေန မာယာ။ ဝဋ္ဋသ္မိံ သတ္တာနံ ဇနနဋ္ဌေန ဇနိကာ။ ‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသံ၊ စိတ္တမဿ ဝိဓာဝတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝဋ္ဋသ္မိံ သတ္တေ ဒုက္ခေန သံယောဇယမာနာ ဇနေတီတိ သဉ္ဇနနီ။ ဃဋနဋ္ဌေန သိဗ္ဗိနီ။ အယဉှိ ဝဋ္ဋသ္မိံ သတ္တေ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန သိဗ္ဗတိ ဃဋေတိ တုန္နကာရော ဝိယ ပိလောတိကာယ ပိလောတိကံ၊ တသ္မာ ‘‘ဃဋနဋ္ဌေန သိဗ္ဗိနီ’’တိ ဝုတ္တာ။ အနေကပ္ပကာရံ ဝိသယဇာလံ တဏှာဝိပ္ဖန္ဒိတနိဝေသသင်္ခါတံ ဝါ ဇာလမဿာ အတ္ထီတိ ဇာလိနီ

အာကဍ္ဎနဋ္ဌေန သီဃသောတာ သရိတာ ဝိယာတိ သရိတာ။ အလ္လဋ္ဌေန ဝါ သရိတာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘သရိတာနိ သိနေဟိတာနိ စ သောမနဿာနိ ဘဝန္တိ ဇန္တုနော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၄၁)။ အလ္လာနိ စေဝ သိနိဒ္ဓါနိ စာတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ အနယဗျသနာပါဒနဋ္ဌေန ကုမ္မာနုဗန္ဓသုတ္တကံ ဝိယာတိ သုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘သုတ္တန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒိရာဂဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၉)။ ရူပါဒီသု ဝိတ္ထတဋ္ဌေန ဝိသတာ။ တဿ တဿ ပဋိလာဘတ္ထာယ သတ္တေ အာယူဟာပေတီတိ အာယူဟိနီ။ ဥက္ကဏ္ဌိတုံ အပဒါနတော သဟာယဋ္ဌေန ဒုတိယာ။ အယဉှိ သတ္တာနံ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဥက္ကဏ္ဌိတုံ န ဒေတိ၊ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ပိယသဟာယော ဝိယ အဘိရမာပေတိ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ –

‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော၊ ဒီဃမဒ္ဓါနသံသရံ၊

ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ၊ သံသာရံ နာတိဝတ္တတီ’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၁၅၊ အ။ နိ။ ၄။၉၊ မဟာနိ။ ၁၉၁၊ စူဠနိ။ ပါယာယနာနုဂီတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၁၀၇)၊

ပဏိဓာနကဝသေန ပဏိဓိ။ ဘဝနေတ္တီတိ ဘဝရဇ္ဇု။ ဧတာယ ဟိ သတ္တာ ရဇ္ဇုယာ ဂီဝါယံ ဗဒ္ဓါ ဂေါဏာ ဝိယ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ နိယျန္တိ။ တံ တံ အာရမ္မဏံ ဝနတိ ဘဇတိ အလ္လီယတီတိ ဝနံ၊ ဝနတိ ယာစတီတိ ဝါ ဝနံ။ ဝနထောတိ ဗျဉ္ဇနေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ အနတ္ထဒုက္ခာနံ ဝါ သမုဋ္ဌာပနဋ္ဌေန ဂဟနဋ္ဌေန စ ဝနံ ဝိယာတိ ဝနံ။ ဗလဝတဏှာယေတံ နာမံ။ ဂဟနတရဋ္ဌေန ပန တတော ဗလဝတရာ ဝနထော နာမ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဝနံ ဆိန္ဒထ မာ ရုက္ခံ၊ ဝနတော ဇာယတေ ဘယံ၊

ဆေတွာ ဝနဉ္စ ဝနထဉ္စ၊ နိဗ္ဗနာ ဟောထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈၃)၊

သန္ထဝနဝသေန သန္ထဝေါ၊ သံသဂ္ဂေါတိ အတ္ထော။ သော ဒုဝိဓော – တဏှာသန္ထဝေါ မိတ္တသန္ထဝေါ စ။ တေသု ဣဓ တဏှာသန္ထဝေါ အဓိပ္ပေတော။ သိနေဟဝသေန သ္နေဟော။ အာလယကရဏဝသေန ကမ္ပမာနာ အပေက္ခတီတိ အပေက္ခာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ဣမာနိ တေ ဒေဝ စတုရာသီတိ နဂရသဟဿာနိ ကုသာဝတီရာဇဓာနိပ္ပမုခါနိ၊ ဧတ္ထ ဒေဝ ဆန္ဒံ ဇနေဟိ ဇီဝိတေ အပေက္ခံ ကရောဟီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၆၆)။ အာလယံ ကရောဟီတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ ပါဋိယေက္ကေ ပါဋိယေက္ကေ အာရမ္မဏေ ဗန္ဓတီတိ ပဋိဗန္ဓု၊ ဉာတကဋ္ဌေန ဝါ ပါဋိယေက္ကော ဗန္ဓူတိပိ ပဋိဗန္ဓု။ နိစ္စသန္နိဿိတဋ္ဌေနပိ သတ္တာနံ တဏှာသမော ဗန္ဓု နာမ နတ္ထိ။ အာရမ္မဏာနံ အသနတော အာသာ။ အဇ္ဈောတ္ထရဏတော စေဝ တိတ္တိံ အနုဂန္တွာဝ ပရိဘုဉ္ဇနတော စာတိ အတ္ထော။ အာသီသနဝသေန အာသီသနာ။ အာသီသိတဿ ဘာဝေါ အာသီသိတတ္တံ

ဣဒါနိ တဿာ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပါသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာသီသနဝသေန အာသာတိ အာသာယ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ရူပေ အာသာ ရူပါသာ။ ဧဝံ နဝပိ ပဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာနိ ပဉ္စ ပဉ္စကာမဂုဏဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ပရိက္ခာရလောဘဝသေန ဆဋ္ဌံ။ တံ ဝိသေသတော ပဗ္ဗဇိတာနံ၊ တတော ပရာနိ တီဏိ အတိတ္တိယဝတ္ထုဝသေန ဂဟဋ္ဌာနံ။ န ဟိ တေသံ ဓနပုတ္တဇီဝိတေဟိ အညံ ပိယတရံ အတ္ထိ။ ‘‘ဣဒံ မယှံ၊ ဣဒံ မယှ’’န္တိ ဝါ ‘‘အသုကေန မေ ဣဒံ ဒိန္နံ၊ ဣဒံ ဒိန္န’’န္တိ ဝါ ဧဝံ သတ္တေ ဇပ္ပာပေတီတိ ဇပ္ပာ။ ပရတော ဒွေ ပဒါနိ ဥပသဂ္ဂေန ဝဍ္ဎိတာနိ၊ တတော ပရံ အညေနာကာရေန ဝိဘဇိတုံ အာရဒ္ဓတ္တာ ပုန ‘‘ဇပ္ပာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇပ္ပနာကာရော ဇပ္ပနာ။ ဇပ္ပိတဿ ဘာဝေါ ဇပ္ပိတတ္တံ။ ပုနပ္ပုနံ ဝိသယေ လုမ္ပတိ အာကဍ္ဎတီတိ လောလုပေါ၊ လောလုပဿ ဘာဝေါ လောလုပ္ပံ။ လောလုပ္ပနာကာရော လောလုပ္ပာယနာ။ လောလုပ္ပသမင်္ဂိနော ဘာဝေါ လောလုပ္ပာယိတတ္တံ

ပုစ္ဆဉ္ဇိကတာတိ ယာယ တဏှာယ လာဘဋ္ဌာနေသု ပုစ္ဆံ စာလယမာနာ သုနခါ ဝိယ ကမ္ပမာနာ ဝိစရန္တိ၊ တံ တဿာ ကမ္ပနတဏှာယ နာမံ။ သာဓု မနာပမနာပေ ဝိသယေ ကာမေတီတိ သာဓုကာမော၊ တဿ ဘာဝေါ သာဓုကမျတာ။ မာတာမာတုစ္ဆာတိအာဒိကေ အယုတ္တဋ္ဌာနေ ရာဂေါတိ အဓမ္မရာဂေါ။ ယုတ္တဋ္ဌာနေပိ ဗလဝါ ဟုတွာ ဥပ္ပန္နော လောဘော ဝိသမလောဘော။ ‘‘ရာဂေါ ဝိသမ’’န္တိအာဒိဝစနတော (ဝိဘ။ ၉၂၄) ဝါ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဝါ အယုတ္တဋ္ဌာနေ ဝါ ဥပ္ပန္နော ဆန္ဒရာဂေါ အဓမ္မဋ္ဌေန အဓမ္မရာဂေါ။ ဝိသမဋ္ဌေန ဝိသမလောဘောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏာနံ နိကာမနဝသေန နိကန္တိ။ နိကာမနာကာရော နိကာမနာ။ ပတ္ထယနဝသေန ပတ္ထနာ။ ပိဟာယနဝသေန ပိဟနာ။ သုဋ္ဌု ပတ္ထနာ သမ္ပတ္ထနာ။ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု တဏှာ ကာမတဏှာ။ ရူပါရူပဘဝေသု တဏှာ ဘဝတဏှာ။ ဥစ္ဆေဒသင်္ခါတေ ဝိဘဝေ တဏှာ ဝိဘဝတဏှာ။ သုဒ္ဓေ ရူပဘဝသ္မိံယေဝ တဏှာ ရူပတဏှာ။ အရူပဘဝေ တဏှာ အရူပတဏှာ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ၊ နိရောဓေ တဏှာ နိရောဓတဏှာ။ ရူပေ တဏှာ ရူပတဏှာ။ သဒ္ဒေ တဏှာ သဒ္ဒတဏှာ။ ဂန္ဓတဏှာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဩဃာဒယော ဝုတ္တတ္ထာဝ။

ကုသလဓမ္မေ အာဝရတီတိ အာဝရဏံ။ ဆာဒနဝသေန ဆဒနံ။ သတ္တေ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဗန္ဓတီတိ ဗန္ဓနံ။ စိတ္တံ ဥပဟန္တွာ ကိလိဿတိ သံကိလိဋ္ဌံ ကရောတီတိ ဥပက္ကိလေသော။ ထာမဂတဋ္ဌေန အနု အနု သေတီတိ အနုသယော။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ ပရိယုဋ္ဌာတီတိ ပရိယုဋ္ဌာနံ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပဒါနေန ကုသလဝါရံ ဂဏှာတီတိ အတ္ထော။ ‘‘စောရာ မဂ္ဂေ ပရိယုဋ္ဌိံသု၊ ဓုတ္တာ မဂ္ဂေ ပရိယုဋ္ဌိံသူ’’တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၄၃၀) ဟိ မဂ္ဂံ ဂဏှိံသူတိ အတ္ထော။ ဧဝမိဓာပိ ဂဟဏဋ္ဌေန ပရိယုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပလိဝေဌနဋ္ဌေန လတာ ဝိယာတိ လတာ။ ‘‘လတာ ဥပ္ပဇ္ဇ တိဋ္ဌတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၄၀) အာဂတဋ္ဌာနေပိ အယံ တဏှာ လတာတိ ဝုတ္တာ။ ဝိဝိဓာနိ ဝတ္ထူနိ ဣစ္ဆတီတိ ဝေဝိစ္ဆံ။ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ မူလန္တိ ဒုက္ခမူလံ။ တဿေဝ ဒုက္ခဿ နိဒါနန္တိ ဒုက္ခနိဒါနံ။ တံ ဒုက္ခံ ဣတော ပဘဝတီတိ ဒုက္ခပ္ပဘဝေါ။ ဗန္ဓနဋ္ဌေန ပါသော ဝိယာတိ ပါသော၊ မာရဿ ပါသော မာရပါသော။ ဒုရုဂ္ဂိလနဋ္ဌေန ဗဠိသံ ဝိယာတိ ဗဠိသံ၊ မာရဿ ဗဠိသံ မာရဗဠိသံ။ တဏှာဘိဘူတာ မာရဿ ဝိသယံ နာတိက္ကမန္တိ၊ တေသံ ဥပရိ မာရော ဝသံ ဝတ္တေတီတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန မာရဿ ဝိသယောတိ မာရဝိသယော။ သန္ဒနဋ္ဌေန တဏှာဝ နဒီ တဏှာနဒီ။ အဇ္ဈောတ္ထရဏဋ္ဌေန တဏှာဝ ဇာလံ တဏှာဇာလံ။ ယထာ သုနခါ ဂဒ္ဒူလဗဒ္ဓါ ယဒိစ္ဆကံ နိယျန္တိ၊ ဧဝံ တဏှာဗဒ္ဓါ သတ္တာတိ ဒဠှဗန္ဓနဋ္ဌေန ဂဒ္ဒူလံ ဝိယာတိ ဂဒ္ဒူလံ၊ တဏှာဝ ဂဒ္ဒူလံ တဏှာဂဒ္ဒူလံ။ ဒုပ္ပူရဏဋ္ဌေန တဏှာဝ သမုဒ္ဒေါ တဏှာသမုဒ္ဒေါ။ အဘိဇ္ဈာယနဋ္ဌေန အဘိဇ္ဈာ။ လုဗ္ဘန္တိ ဧတေန၊ သယံ ဝါ လုဗ္ဘတိ၊ လုဗ္ဘနမတ္တမေဝ ဝါ တန္တိ လောဘော။ သမ္ပယုတ္တကာနံ အကုသလာနံ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန မူလံ

ဝိသတ္တိကာတီတိ ဝိသတ္တိကာ ဣတိ။ ကေနဋ္ဌေနာတိ ကေန သဘာဝေန။ ဝိသတာတိ ဝိတ္ထဋာ ရူပါဒီသု။ ဝိသာလာတိ ဝိပုလာ။ ဝိသဋာတိ တေဘူမကဗျာပကဝသေန ဝိသဋာ။ ပုရိမဝစနမေဝ တကာရဿ ဋကာရံ ကတွာ ဗျဉ္ဇနဝိဘာဂံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဝိသက္ကတီတိ ပရိသပ္ပတိ သဟတိ ဝါ။ ရတ္တော ဟိ ရာဂဝတ္ထုနာ ပါဒေန တာဠိယမာနောပိ သဟတိ။ ဩသက္ကနံ ဝိပ္ဖန္ဒနံ ဝါ ‘‘ဝိသက္ကန’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ကုသလာကုသလာနံ ပတီ’’တိ ကေစိ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ဝိသံဟရတီတိ တထာ တထာ ကာမေသု အာနိသံသံ ပဿန္တီ ဝိဝိဓေဟိ အာကာရေဟိ နေက္ခမ္မာဘိမုခပ္ပဝတ္တိတော စိတ္တံ သံဟရတိ သင်္ခိပတိ၊ ဝိသံ ဝါ ဒုက္ခံ၊ တံ ဟရတိ၊ ဝဟတီတိ အတ္ထော။ ဝိသံဝါဒိကာတိ အနိစ္စာဒိံ နိစ္စာဒိတော ဂဏှန္တီ ဝိသံဝါဒိကာ ဟောတိ။ ဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တကဿ ကမ္မဿ ဟေတုဘာဝတော ဝိသမူလာ၊ ဝိသံ ဝါ ဒုက္ခဒုက္ခာဒိဘူတာ ဝေဒနာ မူလံ ဧတိဿာတိ ဝိသမူလာ။ ဒုက္ခသမုဒယတ္တာ ဝိသံ ဖလံ ဧတိဿာတိ ဝိသဖလာ။ ယာယ တဏှာယ ရူပါဒိကဿ ဒုက္ခဿေဝ ပရိဘောဂေါ ဟောတိ၊ န အမတဿာတိ သာ ‘‘ဝိသပရိဘောဂါ’’တိ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗတ္ထ နိရုတ္တိဝသေန ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တဿာ ဝိသယံ ဒဿေတုကာမော ‘‘ဝိသာလာ ဝါ ပန သာ တဏှာ ရူပေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိသာလာ ဝါ ပနာတိ မဟန္တီ ဧဝ တဏှာယနဋ္ဌေန တဏှာ၊ ရူပါဒယော ပဉ္စ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဝသေန ဝုတ္တာ။ ကုလေ ဂဏေတိအာဒီနိ ဧကာဒသ ပဒါနိ လောလုပ္ပာဒဝသေန ဝုတ္တာနိ။ ကာမဓာတုတ္တိကော ကမ္မဝဋ္ဋဝသေန ဝိဘတ္တော၊ ကာမဘဝတ္တိကော ဝိပါကဝဋ္ဋဝသေန ဝိဘတ္တော၊ သညာဘဝတ္တိကော သညာဝသေန ဝိဘတ္တော၊ ဧကဝေါကာရဘဝတ္တိကော ခန္ဓဝသေန ဝိဘတ္တော။ အတီတတ္တိကော ကာလဝသေန၊ ဒိဋ္ဌစတုက္ကော အာရမ္မဏဝသေန၊ အပါယတ္တိကော ဩကာသဝသေန၊ ခန္ဓတ္တိကော နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဝသေန ဝိဘတ္တောတိ ဉာတဗ္ဗံ။ တတြာယံ သင်္ခေပေန အတ္ထဒီပနာ ဝိဘာဝနာ စ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ ကာမဓာတု? ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဧတ္ထာဝစရာ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာ ခန္ဓဓာတုအာယတနာ ရူပံ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု’’ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၇)။

‘‘တတ္ထ ကတမာ ရူပဓာတု? ဟေဋ္ဌတော ဗြဟ္မလောကံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော အကနိဋ္ဌေ ဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဧတ္ထာဝစရာ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာ သမာပန္နဿ ဝါ ဥပပန္နဿ ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရိဿ ဝါ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ရူပဓာတု’’ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၉)။

‘‘တတ္ထ ကတမာ အရူပဓာတု? ဟေဋ္ဌတော အာကာသာနဉ္စာယတနုပဂေ ဒေဝေ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော နေဝသညာနာသညာယတနုပဂေ ဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဧတ္ထာဝစရာ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာ သမာပန္နဿ ဝါ ဥပပန္နဿ ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရိဿ ဝါ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အရူပဓာတူ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၂၉၁)။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ကာမဓာတူတိ ကာမဘဝေါ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓာ လဗ္ဘန္တိ။ ရူပဓာတူတိ ရူပဘဝေါ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓာ လဗ္ဘန္တိ။ အရူပဓာတူတိ အရူပဘဝေါ၊ စတ္တာရော ခန္ဓာ လဗ္ဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အထ ဝါ ကာမရာဂသင်္ခါတေန ကာမေန ယုတ္တာ ဓာတု ကာမဓာတု၊ ကာမသင်္ခါတာ ဝါ ဓာတု ကာမဓာတု။ ကာမံ ပဟာယ ရူပေန ယုတ္တာ ဓာတု ရူပဓာတု၊ ရူပသင်္ခါတာ ဝါ ဓာတု ရူပဓာတု။ ကာမဉ္စ ရူပဉ္စ ပဟာယ အရူပေန ယုတ္တာ ဓာတု အရူပဓာတု၊ အရူပသင်္ခါတာ ဝါ ဓာတု အရူပဓာတု။ တာ ဧဝ ဓာတုယော ပုန ဘဝပရိယာယေန ဝုတ္တာ။ ဘဝန္တီတိ ဟိ ဘဝါတိ ဝုစ္စန္တိ။ သညာယ ယုတ္တော ဘဝေါ၊ သညာဝတံ ဝါ ဘဝေါ၊ သညာ ဝါ ဧတ္ထ ဘဝေ အတ္ထီတိ သညာဘဝေါ။ သော ကာမဘဝေါ စ အသညာဘဝမုတ္တော ရူပဘဝေါ စ နေဝသညာနာသညာဘဝမုတ္တော အရူပဘဝေါ စ ဟောတိ။

န သညာဘဝေါ အသညာဘဝေါ၊ သော ရူပဘဝေကဒေသော။ ဩဠာရိကတ္တာဘာဝတော နေဝသညာ၊ သုခုမတ္တေန သဗ္ဘာဝတော နာသညာတိ နေဝသညာနာသညာ၊ တာယ ယုတ္တော ဘဝေါ နေဝသညာနာသညာဘဝေါ။ အထ ဝါ ဩဠာရိကာယ သညာယ အဘာဝါ သုခုမာယ စ ဘာဝါ နေဝသညာနာသညာ အသ္မိံ ဘဝေတိ နေဝသညာနာသညာဘဝေါ၊ သော အရူပဘဝေကဒေသော။ ဧကေန ရူပက္ခန္ဓေန ဝေါကိဏ္ဏော ဘဝေါ၊ ဧကော ဝါ ဝေါကာရော၊ အဿ ဘဝဿာတိ ဧကဝေါကာရဘဝေါ၊ သော အသညာဘဝေါဝ။ စတူဟိ အရူပက္ခန္ဓေဟိ ဝေါကိဏ္ဏော ဘဝေါ၊ စတ္တာရော ဝါ ဝေါကာရာ အဿ ဘဝဿာတိ စတုဝေါကာရဘဝေါ၊ သော အရူပဘဝေါ ဧဝ။ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဝေါကိဏ္ဏော ဘဝေါ၊ ပဉ္စ ဝါ ဝေါကာရာ အဿ ဘဝဿာတိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေါ၊ သော ကာမဘဝေါ စ ရူပဘဝေကဒေသော စ ဟောတိ။ အတီတတ္တိကော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယောဝ။ ဒိဋ္ဌန္တိ စတုသမုဋ္ဌာနိကံ ရူပါရမ္မဏံ။ သုတန္တိ ဒွိသမုဋ္ဌာနိကံ သဒ္ဒါရမ္မဏံ။ မုတန္တိ ဖုသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗာနိ စတုသမုဋ္ဌာနိကာနိ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏာနိ။ ဝိညာတဗ္ဗံ နာမ မနသာ ဇာနိတဗ္ဗံ ဓမ္မာရမ္မဏံ။ တေသု ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု။ ဝိသဋာ ဝိတ္ထတာတိ မဟန္တာ ပတ္ထဋာ။

အပါယလောကေတိ ဝဍ္ဎိသင်္ခါတဿ အယဿ အဘာဝေန အပါယော၊ တသ္မိံ အပါယလောကေ။ ခန္ဓလောကေတိ ရာသဋ္ဌေန ရူပါဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဧဝ လောကော။ ဓာတုလောကေတိ သုညတဋ္ဌေန စက္ခုဓာတုအာဒယော အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ဧဝ လောကော။ အာယတနလောကေတိ အာယတနာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဒွါဒသာယတနာနိ ဧဝ လောကော။ သဗ္ဗေပိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကော၊ ဝုတ္တပ္ပကာရေ လောကေ ဝိသဋာ ဝိတ္ထဋာတိ ဝိသတ္တိကာ။ သတောတိ သရတီတိ သတော၊ ပုဂ္ဂလေန သတိ ဝုတ္တာ။

တတ္ထ သရဏလက္ခဏာ သတိ။ သရန္တိ တာယ၊ သယံ ဝါ သရတိ၊ သရဏမတ္တမေဝ ဝါ ဧသာတိ သတိ။ သာ ပနေသာ အပိလာပနလက္ခဏာ၊ အသမ္မောသနရသာ၊ အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဝိသယာဘိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ၊ ထိရသညာပဒဋ္ဌာနာ၊ ကာယာဒိသတိပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာ ဝါ။ အာရမ္မဏေ ဒဠှပတိဋ္ဌိတတ္တာ ပန ဧသိကာ ဝိယ၊ စက္ခုဒွါရာဒီနံ ရက္ခဏတော ဒေါဝါရိကော ဝိယ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

တဿာ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တော ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော’’တိအာဒိနာ နယေန စတုဗ္ဗိဓံ သတိပဋ္ဌာနမာဟ။ တတ္ထ ကာယေတိ ရူပကာယေ။ ရူပကာယော ဟိ ဣဓ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ ကေသာဒီနဉ္စ ဓမ္မာနံ သမူဟဋ္ဌေန ဟတ္ထိကာယရထကာယာဒယော ဝိယ ‘‘ကာယော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ယထာ စ သမူဟဋ္ဌေန၊ ဧဝံ ကုစ္ဆိတာနံ အာယဋ္ဌေန။ ကုစ္ဆိတာနဉှိ ပရမဇေဂုစ္ဆာနံ သော အာယောတိပိ ကာယော။ အာယောတိ ဥပ္ပတ္တိဒေသော။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – အာယန္တိ တတောတိ အာယော။ ကေ အာယန္တီတိ? ကုစ္ဆိတာ ကေသာဒယော။ ဣတိ ကုစ္ဆိတာနံ ကေသာဒီနံ အာယောတိ ကာယော

ကာယာနုပဿနာတိ ကာယဿ အနုပဿနာ၊ ကာယံ ဝါ အနုပဿနာ၊ ‘‘ကာယေ’’တိ စ ဝတွာပိ ပုန ‘‘ကာယာနုပဿနာ’’တိ ဒုတိယံ ကာယဂ္ဂဟဏံ အသမ္မိဿတော ဝဝတ္ထာနဃနဝိနိဗ္ဘောဂါဒိဒဿနတ္ထံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တေန န ကာယေ ဝေဒနာနုပဿနာ စိတ္တဓမ္မာနုပဿနာ ဝါ၊ အထ ခေါ ကာယာနုပဿနာယေဝါတိ ကာယသင်္ခါတေ ဝတ္ထုသ္မိံ ကာယာနုပဿနာကာရဿေဝ ဒဿနေန အသမ္မိဿတော ဝဝတ္ထာနံ ဒဿိတံ ဟောတိ၊ တထာ န ကာယေ အင်္ဂပစ္စင်္ဂဝိနိမုတ္တဧကဓမ္မာနုပဿနာ၊ နာပိ ကေသလောမာဒိဝိနိမုတ္တဣတ္ထိပုရိသာနုပဿနာ။ ယောပိ စေတ္ထ ကေသလောမာဒိကော ဘူတုပါဒါယသမူဟသင်္ခါတော ကာယော၊ တတ္ထာပိ န ဘူတုပါဒါယဝိနိမုတ္တဧကဓမ္မာနုပဿနာ၊ အထ ခေါ ရထသမ္ဘာရာနုပဿကဿ ဝိယ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသမူဟာနုပဿနာ၊ နဂရာဝယဝါနုပဿကဿ ဝိယ ကေသလောမာဒိသမူဟာနုပဿနာ၊ ကဒလိက္ခန္ဓပတ္တဝဋ္ဋိဝိနိဘုဇနကဿ ဝိယ ရိတ္တမုဋ္ဌိဝိနိဝေဌကဿ ဝိယ စ ဘူတုပါဒါယသမူဟာနုပဿနာယေဝါတိ သမူဟဝသေနေဝ ကာယသင်္ခါတဿ ဝတ္ထုနော နာနပ္ပကာရတော ဒဿေန္တေန ဃနဝိနိဗ္ဘောဂေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ န ဟေတ္ထ ယထာဝုတ္တသမူဟဝိနိမုတ္တော ကာယော ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဓမ္မော ဒိဿတိ၊ ယထာဝုတ္တဓမ္မသမူဟမတ္တေယေဝ ပန တထာ တထာ သတ္တာ မိစ္ဆာဘိနိဝေသံ ကရောန္တိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ယံ ပဿတိ န တံ ဒိဋ္ဌံ၊ ယံ ဒိဋ္ဌံ တံ န ပဿတိ၊

အပဿံ ဗဇ္ဈတေ မူဠှော၊ ဗဇ္ဈမာနော န မုစ္စတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၆)၊

ဃနဝိနိဗ္ဘောဂါဒိဒဿနတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ။ အာဒိသဒ္ဒေန စေတ္ထ အယမ္ပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယဉှိ ဧတသ္မိံ ကာယေ ကာယာနုပဿနာယေဝ၊ န အညဓမ္မာနုပဿနာ။ ယထာ အနုဒကဘူတာယပိ မရီစိယာ ဥဒကာနုပဿနာ ဟောတိ၊ န ဧဝံ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တာသုဘဘူတေယေဝ ဣမသ္မိံ ကာယေ နိစ္စသုခတ္တသုဘဘာဝါနုပဿနာ၊ အထ ခေါ ကာယာနုပဿနာ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တာသုဘာကာရသမူဟာနုပဿနာယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အထ ဝါ ယွာယံ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရညဂတော ဝါ…ပေ… သော သတောဝ အဿသတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၄၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၇) နယေန အဿာသပဿာသာဒိစုဏ္ဏိကဇာတအဋ္ဌိကပရိယောသာနော ကာယော ဝုတ္တော၊ ယော စ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ သတိပဋ္ဌာနကထာယံ ‘‘ဣဓေကစ္စော ပထဝီကာယံ အနိစ္စတော အနုပဿတိ။ အာပေါကာယံ။ တေဇောကာယံ။ ဝါယောကာယံ။ ကေသကာယံ။ လောမကာယံ။ ဆဝိကာယံ။ စမ္မကာယံ။ မံသကာယံ။ ရုဟိရကာယံ။ နှာရုကာယံ။ အဋ္ဌိကာယံ။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇကာယ’’န္တိ ကာယော ဝုတ္တော၊ တဿ သဗ္ဗဿ ဣမသ္မိံယေဝ ကာယေ အနုပဿနတော ကာယေ ကာယာနုပဿနာတိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အထ ဝါ ကာယေ ‘‘အဟ’’န္တိ ဝါ ‘‘မမ’’န္တိ ဝါ ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗဿ ယဿ ကဿစိ အနုပဿနတော တဿ တဿေဝ ပန ကေသလောမာဒိကဿ နာနာဓမ္မသမူဟဿ အနုပဿနတော ကာယေ ကေသာဒိသမူဟသင်္ခါတကာယာနုပဿနာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပိ စ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာယေ အနိစ္စတော အနုပဿတိ၊ နော နိစ္စတော’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၅) အနုက္ကမေန ပဋိသမ္ဘိဒါယံ အာဂတနယဿ သဗ္ဗဿေဝ အနိစ္စလက္ခဏာဒိနော အာကာရသမူဟသင်္ခါတဿ ကာယဿ အနုပဿနတောပိ ကာယေ ကာယာနုပဿနာတိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယံ ပန စတုသတိပဋ္ဌာနသာဓာရဏော အတ္ထော။

သတိပဋ္ဌာနန္တိ တယော သတိပဋ္ဌာနာ သတိဂေါစရောပိ၊ တိဓာ ပဋိပန္နေသု သာဝကေသု သတ္ထုနော ပဋိဃာနုနယဝီတိဝတ္တတာပိ၊ သတိပိ။ ‘‘စတုန္နံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ဒေသိဿာမိ၊ တံ သုဏာထ သာဓုကံ မနသိ ကရောထ…ပေ… ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယဿ သမုဒယော? အာဟာရသမုဒယာ ကာယသမုဒယော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၄၀၈) ဟိ သတိဂေါစရော ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တထာ ‘‘ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ၊ နော သတိ၊ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စာ’’တိအာဒီသုပိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၅)။ တဿတ္ထော – ပတိဋ္ဌာတိ အသ္မိန္တိ ပဋ္ဌာနံ။ ကာ ပတိဋ္ဌာတိ? သတိ။ သတိယာ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ၊ ပဓာနဋ္ဌာနန္တိ ဝါ ပဋ္ဌာနံ၊ သတိယာ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ၊ ဟတ္ထိဋ္ဌာနအဿဋ္ဌာနာဒီနိ ဝိယ။

‘‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ၊ ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၄၊ ၃၁၁) ဧတ္ထ တိဓာ ပဋိပန္နေသု သာဝကေသု သတ္ထုနော ပဋိဃာနုနယဝီတိဝတ္တတာ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တာ။ တဿတ္ထော – ပဋ္ဌပေတဗ္ဗတော ပဋ္ဌာနံ၊ ပဝတ္တယိတဗ္ဗတောတိ အတ္ထော။ ကေန ပဋ္ဌပေတဗ္ဗောတိ? သတိယာ၊ သတိယာ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနန္တိ။ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ပရိပူရေန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၄၇) ပန သတိယေဝ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တဿတ္ထော – ပတိဋ္ဌာတီတိ ပဋ္ဌာနံ၊ ဥပဋ္ဌာတိ ဩက္ကန္တိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ သတိယေဝ ပဋ္ဌာနန္တိ သတိပဋ္ဌာနံ။ အထ ဝါ သရဏဋ္ဌေန သတိ၊ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပဋ္ဌာနံ။ ဣတိ သတိ စ သာ ပဋ္ဌာနဉ္စာတိပိ သတိပဋ္ဌာနံ။ ဣဒမိဓ အဓိပ္ပေတံ။ တံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ဘာဝေန္တောတိ ဝဍ္ဎေန္တော။ ဧတ္ထ စ ယံ တိဓာ ပဋိပန္နေသု သာဝကေသု သတ္ထုနော ပဋိဃာနုနယဝီတိဝတ္တတာ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဣမိနာ သုတ္တေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ၊ ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၄၊ ၃၁၁) ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။ ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ‘‘ဣဒံ ဝေါ ဟိတာယ ဣဒံ ဝေါ သုခါယာ’’တိ။ တဿ သာဝကာ န သုဿူသန္တိ၊ န သောတံ ဩဒဟန္တိ၊ န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ၊ ဝေါက္ကမ္မ စ သတ္ထု သာသနာ ဝတ္တန္တိ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော န စေဝ အနတ္တမနော ဟောတိ၊ န စ အနတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ အနဝဿုတော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ယဒရိယော…ပေ… မရဟတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထာ…ပေ… ဣဒံ ဝေါ သုခါယာတိ။ တဿ ဧကစ္စေ သာဝကာ န သုဿူသန္တိ…ပေ… ဝတ္တန္တိ။ ဧကစ္စေ သာဝကာ သုဿူသန္တိ…ပေ… န စ ဝေါက္ကမ္မ သတ္ထု သာသနာ ဝတ္တန္တိ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော န စေဝ အနတ္တမနော ဟောတိ၊ န စ အနတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ န စ အတ္တမနော ဟောတိ၊ န စ အတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ အနတ္တမနတာ စ အတ္တမနတာ စ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယံ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ…ပေ… ဣဒံ ဝေါ သုခါယာတိ။ တဿ သာဝကာ သုဿူသန္တိ…ပေ… ဝတ္တန္တိ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော အတ္တမနော စေဝ ဟောတိ၊ အတ္တမနတဉ္စ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ အနဝဿုတော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၁)။

ဧဝံ ပဋိဃာနုနယေဟိ အနဝဿုတတာ နိစ္စံ ဥပဋ္ဌိတသတိတာယ တဒုဘယံ ဝီတိဝတ္တတာ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါနမေဝ ကိရ နိစ္စံ ဥပဋ္ဌိတသတိတာ ဟောတိ၊ န ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီနန္တိ။

ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿနာတိအာဒီသု ဝေဒနာဒီနံ ပုန ဝစနေ ပယောဇနံ ကာယာနုပဿနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာယောဂံ ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယမ္ပိ သာဓာရဏတ္ထော။ သုခါဒီသု အနေကပ္ပဘေဒါသု ဝေဒနာသု ဝိသုံ ဝိသုံ အနိစ္စာဒိတော ဧကေကဝေဒနာနုပဿနာ။ သရာဂါဒိကေ သောဠသပ္ပဘေဒေ စိတ္တေ ဝိသုံ ဝိသုံ အနိစ္စာဒိတော ဧကေကစိတ္တာနုပဿနာ။ ကာယဝေဒနာစိတ္တာနိ ဌပေတွာ သေသတေဘူမကဓမ္မေသု ဝိသုံ ဝိသုံ အနိစ္စာဒိတော ဧကေကဓမ္မာနုပဿနာ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တန္တေ ဝုတ္တနယေန နီဝရဏာဒိဓမ္မာနုပဿနာတိ။ ဧတ္ထ စ ကာယေတိ ဧကဝစနံ၊ သရီရဿ ဧကတ္တာ။ စိတ္တေတိ ဧကဝစနံ၊ စိတ္တဿ သဘာဝဘေဒါဘာဝတော ဇာတိဂ္ဂဟဏေန ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဝေဒနာဒယော အနုပဿိတဗ္ဗာ၊ တထာနုပဿန္တော ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿနာ၊ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿနာ၊ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ ဝေဒနာ အနုပဿိတဗ္ဗာ? သုခါ တာဝ ဝေဒနာ ဒုက္ခတော၊ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ သလ္လတော၊ အဒုက္ခမသုခါ အနိစ္စတော အနုပဿိတဗ္ဗာ။ ယထာဟ –

‘‘ယော သုခံ ဒုက္ခတော အဒ္ဒ၊ ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ သလ္လတော၊

အဒုက္ခမသုခံ သန္တံ၊ အဒ္ဒက္ခိ နံ အနိစ္စတော၊

သ ဝေ သမ္မဒ္ဒသော ဘိက္ခု၊ ပရိဇာနာတိ ဝေဒနာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၃)၊

သဗ္ဗာ ဧဝ စေတာ ဒုက္ခတောပိ အနုပဿိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ၊ တံ ဒုက္ခသ္မိန္တိ ဝဒါမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၉)။ သုခဒုက္ခတောပိ စ အနုပဿိတဗ္ဗာ။ ယထာဟ ‘‘သုခါ ဝေဒနာ ဌိတိသုခါ၊ ဝိပရိဏာမဒုက္ခာ။ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဌိတိဒုက္ခာ၊ ဝိပရိဏာမသုခါ။ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဉာဏသုခါ၊ အညာဏဒုက္ခာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၅)။ အပိ စ အနိစ္စာဒိသတ္တဝိပဿနာဝသေနာပိ အနုပဿိတဗ္ဗာ။ စိတ္တဓမ္မေသုပိ စိတ္တံ တာဝ အာရမ္မဏာဓိပတိသဟဇာတဘူမိကမ္မဝိပါကကိရိယာဒိနာနတ္တဘေဒါနံ အနိစ္စာဒိသတ္တာနုပဿနာနံ သရာဂါဒိသောဠသဘေဒါနဉ္စ ဝသေန အနုပဿိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မာ သလက္ခဏသာမညလက္ခဏာနံ သုညတဓမ္မဿ အနိစ္စာဒိသတ္တာနုပဿနာနံ သန္တာသန္တာဒီနဉ္စ ဝသေန အနုပဿိတဗ္ဗာ။

ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာစိတ္တေသု လဗ္ဘန္တိ။ အညေနေဝ ဟိ စိတ္တေန ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ အညေန ဝေဒနံ၊ အညေန စိတ္တံ၊ အညေန ဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကစိတ္တေယေဝ လဗ္ဘန္တီတိ။ အာဒိတော ဟိ ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အာဂတဿ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ သတိ ကာယာနုပဿနာ နာမ၊ တာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ကာယာနုပဿီ နာမ။ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရိယမဂ္ဂံ ပတ္တဿ မဂ္ဂက္ခဏေ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သတိ ကာယာနုပဿနာ နာမ၊ တာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ကာယာနုပဿီ နာမ။

ဝေဒနံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ စိတ္တံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ ဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အာဂတဿ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ သတိ ဓမ္မာနုပဿနာ နာမ၊ တာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုပဿီ နာမ။ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရိယမဂ္ဂံ ပတ္တဿ မဂ္ဂက္ခဏေ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သတိ ဓမ္မာနုပဿနာ နာမ၊ တာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုပဿီ နာမ၊ ဧဝံ တာဝ ဒေသနာ ပုဂ္ဂလေ တိဋ္ဌတိ၊ ကာယေ ပန ‘‘သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနာ ကာယပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ မဂ္ဂေန သမိဇ္ဈတီတိ ကာယာနုပဿနာ နာမ။ ဝေဒနာယ ‘‘သုခ’’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနာ ဝေဒနာပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ မဂ္ဂေန သမိဇ္ဈတီတိ ဝေဒနာနုပဿနာ နာမ။ စိတ္တေ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနာ စိတ္တပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ မဂ္ဂေန သမိဇ္ဈတီတိ စိတ္တာနုပဿနာ နာမ။ ဓမ္မေသု ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနာ ဓမ္မပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ မဂ္ဂေန သမိဇ္ဈတီတိ ဓမ္မာနုပဿနာ နာမ။ ဣတိ ဧကာဝ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သတိ စတုကိစ္စသာဓကဋ္ဌေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကစိတ္တေယေဝ လဗ္ဘန္တီ’’တိ။

ပုန ဥပကာရဝသေန စ အပရိဟီနဝသေန စ ဂုဏဝသေန စ အပရေ တယော စတုက္ကာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ အသတိပရိဝဇ္ဇနာယာတိ န သတိ အသတိ၊ သတိ ဧတ္ထ နတ္ထီတိ ဝါ အသတိ၊ မုဋ္ဌဿတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ပရိဝဇ္ဇနာယာတိ သမန္တတော ဝဇ္ဇနေန။ ဘတ္တနိက္ခိတ္တကာကသဒိသေ ဟိ မုဋ္ဌသတိပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇနေန ဥပဋ္ဌိတသတိပုဂ္ဂလသေဝနေန ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု သတိသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရစိတ္တတာယ စ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သတိကရဏီယာနံ ဓမ္မာနန္တိ သတိယာ ကာတဗ္ဗာနံ ဓမ္မာနံ။ ကတတ္တာတိ ကတဘာဝေန။ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ ကတတ္တာ၊ ဘာဝိတတ္တာတိ အတ္ထော။ သတိပရိဗန္ဓာနံ ဓမ္မာနံ ဟတတ္တာတိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ နာသိတဘာဝေန။ သတိနိမိတ္တာနံ ဓမ္မာနံ အသမ္မုဋ္ဌတ္တာတိ သတိယာ ကာရဏာနံ ကာယာဒိအာရမ္မဏာနံ အနဋ္ဌဘာဝေန။

သတိယာ သမန္နာဂတတ္တာတိ သတိယာ သမ္မာ အာဂတတ္တာ အပရိဟီနတ္တာ စ။ ဝသိတတ္တာတိ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တေန။ ပါဂုညတာယာတိ ပဂုဏဘာဝေန။ အပစ္စောရောဟဏတာယာတိ အနိဝတ္တနဘာဝေန အပစ္စောသက္ကနဘာဝေန။

သတ္တတ္တာတိ သဘာဝေန ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ သန္တတ္တာတိ နိဗ္ဗုတသဘာဝတ္တာ။ သမိတတ္တာတိ ကိလေသာနံ ဝူပသမိတဘာဝတ္တာ။ သန္တဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာတိ သပ္ပုရိသဓမ္မေဟိ အပရိဟီနတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။ သရဏကဝသေန သတိ၊ ဣဒံ သတိယာ သဘာဝပဒံ။ ပုနပ္ပုနံ သရဏတော အနုဿရဏဝသေန အနုဿတိ။ အဘိမုခံ ဂန္တွာ ဝိယ သရဏတော ပဋိသရဏဝသေန ပဋိဿတိ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ ဝဍ္ဎိတမတ္တမေဝ။ သရဏာကာရော သရဏတာ။ ယသ္မာ ပန သရဏတာတိ တိဏ္ဏံ သရဏာနမ္ပိ နာမံ၊ တသ္မာ တံ ပဋိသေဓေတုံ ပုန သတိဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ သတိသင်္ခါတာ သရဏတာတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ သုတပရိယတ္တဿ ဓာရဏဘာဝတော ဓာရဏတာ။ အနုပဝိသနသင်္ခါတေန ဩဂါဟနဋ္ဌေန အပိလာပနဘာဝေါ အပိလာပနတာ။ ယထာ ဟိ ဥဒကေ လာဗုကဋာဟာဒီနိ ပလဝန္တိ၊ န အနုပဝိသန္တိ၊ န တထာ အာရမ္မဏေ သတိ။ အာရမ္မဏဉှိ ဧသာ အနုပဝိသတိ၊ တသ္မာ ‘‘အပိလာပနတာ’’တိ ဝုတ္တာ။ စိရကတစိရဘာသိတာနံ န သမ္မုဿနဘာဝတော အသမ္မုဿနတာ။ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏေ ဇောတနလက္ခဏေ စ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ၊ သတိသင်္ခါတံ ဣန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ။ ပမာဒေ န ကမ္ပတီတိ သတိဗလံ။ ယာထာဝသတိ နိယျာနသတိ ကုသလသတီတိ သမ္မာသတိ။ ဗုဇ္ဈနကဿ အင်္ဂေါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပသဋ္ဌော သုန္ဒရော ဝါ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ သတိယေဝ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ

ဧကာယနမဂ္ဂေါတိ ဧကမဂ္ဂေါ၊ အယံ မဂ္ဂေါ န ဒွေဓာပထဘူတောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အထ ဝါ ဧကေန အယိတဗ္ဗောတိ ဧကာယနော။ ဧကေနာတိ ဂဏသင်္ဂဏိကံ ပဟာယ ဝူပကဋ္ဌေန ပဝိဝိတ္တစိတ္တေန။ အယိတဗ္ဗော ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗော၊ အယန္တိ ဝါ ဧတေနာတိ အယနော၊ သံသာရတော နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဧကဿ အယနော ဧကာယနော။ ဧကဿာတိ သေဋ္ဌဿ။ သဗ္ဗသတ္တာနံ သေဋ္ဌောဝ ဘဂဝါ၊ တသ္မာ ‘‘ဘဂဝတော’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ တေန အညေပိ အယန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ဘဂဝတောဝ သော အယနော တေန ဥပ္ပာဒိတတ္တာ။ ယထာဟ ‘‘သော ဟိ ဗြာဟ္မဏ ဘဂဝါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅၊ မ။ နိ။ ၃။၇၉)။ အယတီတိ ဝါ အယနော၊ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဧကသ္မိံ အယနော ဧကာယနော။ ဣမသ္မိံယေဝ ဓမ္မဝိနယေ ပဝတ္တတိ၊ န အညတ္ထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ ‘‘ဣမသ္မိံ ခေါ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဓမ္မဝိနယေ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၄)။ ဒေသနာဘေဒေါယေဝ ဟေသော၊ အတ္ထတော ပန ဧကောဝ။ အပိ စ ဧကံ အယတီတိ ဧကာယနော။ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာမုခဘာဝနာနယေန ပဝတ္တောပိ အပရဘာဂေ ဧကံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ –

‘‘ဧကာယနံ ဇာတိခယန္တဒဿီ၊ မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ ဟိတာနုကမ္ပီ၊

ဧတေန မဂ္ဂေန တရိံသု ပုဗ္ဗေ၊ တရိဿန္တိ ယေ စ တရန္တိ ဩဃ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၅။၃၈၄၊ ၄၀၉)၊

မဂ္ဂေါတိ ကေနဋ္ဌေန မဂ္ဂေါ? နိဗ္ဗာနံ ဂမနဋ္ဌေန၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂနီယဋ္ဌေန စ။ ဥပေတောတိ အာသန္နံ ဂတော။ သမုပေတောတိ တတော အာသန္နတရံ ဂတော။ ဥဘယေနပိ သတိယာ အပရိဟီနောတိ အတ္ထော။ ဥပဂတောတိ ဥပဂန္တွာ ဌိတော။ သမုပဂတောတိ သမ္ပယုတ္တော ဟုတွာ ဌိတော။ ‘‘ဥပါဂတော သမုပါဂတော’’တိပိ ပါဠိ။ ဥဘယေနာပိ သတိသမီပံ အာဂတောတိ အတ္ထော။ ဥပပန္နောတိ အဝိယောဂါပန္နော။ သမုပပန္နောတိ ပရိပုဏ္ဏော။ သမန္နာဂတောတိ အဝိကလော ဝိဇ္ဇမာနော။ ‘‘ဥပေတော သမုပေတောတိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ပဝတ္တံ ကထိတံ။ ဥပဂတော သမုပဂတောတိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ပဋိဝေဓော။ ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတောတိ တီဟိ ပဒေဟိ ပဋိလာဘော ကထိတော’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

လောကေ ဝါ သာ ဝိသတ္တိကာတိ ယာ ဧသာ အနေကပ္ပကာရေန ဝုတ္တာ ဝိသတ္တိကာ၊ သာ ခန္ဓလောကေ ဧဝ၊ န အညတြ ခန္ဓေဟိ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ လောကေ ဝါ တံ ဝိသတ္တိကန္တိ ခန္ဓလောကေ ဧဝ ပဝတ္တံ ဧတံ ဝိသတ္တိကသင်္ခါတံ တဏှံ။ တရတိ ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေန္တော။ ဥတ္တရတိ ကိလေသေ ပဇဟန္တော။ ပတရတိ တေသံ ပတိဋ္ဌာဟေတုံ ဆိန္ဒန္တော။ သမတိက္ကမတိ သံသာရံ အတိက္ကမန္တော။ ဝီတိဝတ္တတိ ပဋိသန္ဓိအဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကံ ကရောန္တော။ အထ ဝါ တရတိ ဥတ္တရတိ ကာယာနုပဿနေန။ ပတရတိ ဝေဒနာနုပဿနေန။ သမတိက္ကမတိ စိတ္တာနုပဿနေန။ အထ ဝါ တရတိ သီလေန။ ဥတ္တရတိ သမာဓိနာ။ ပတရတိ ဝိပဿနာယ။ သမတိက္ကမတိ မဂ္ဂေန။ ဝီတိဝတ္တတိ ဖလေနာတိ ဧဝမာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

။ စတုတ္ထဂါထာယ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယော ဧကံ သာလိခေတ္တာဒိခေတ္တံ ဝါ ဃရဝတ္ထာဒိဝတ္ထုံ ဝါ ကဟာပဏသင်္ခါတံ ဟိရညံ ဝါ ဂေါအဿာဒိဘေဒံ ဂဝါဿံ ဝါ အန္တောဇာတာဒိဒါသေ ဝါ ဘတကာဒိကမ္မကရေ ဝါ ဣတ္ထိသညိတာ ထိယော ဝါ ဉာတိဗန္ဓဝါဒိဗန္ဓူ ဝါ အညေ ဝါ မနာပိယရူပါဒိကေ ပုထုကာမေ အနုဂိဇ္ဈတီတိ။ သာလိက္ခေတ္တန္တိ ယတ္ထ သာလိယော ဝိရုဟန္တိ။ ဝီဟိက္ခေတ္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝီဟီတိ အဝသေသဝီဟယော။ မောဒယတီတိ မုဂ္ဂေါ။ ဃရဝတ္ထုန္တိ ဃရပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ကတာကတဘူမိဘာဂေါ။ ကောဋ္ဌကဝတ္ထာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကောဋ္ဌကောတိ ဒွါရကောဋ္ဌာဒိ။ ပုရေတိ ဃရဿ ပုရတော။ ပစ္ဆာတိ ဃရဿ ပစ္ဆတော။ ဧတ္ထ အာရာမေန္တိ စိတ္တံ တောသေန္တီတိ အာရာမော၊ ပုပ္ဖေနပိ ဖလေနပိ ဆာယာယပိ ဒကေနပိ ရမန္တီတိ အတ္ထော။

ပသုကာဒယောတိ ဧဠကာဒယော။ အန္တောဇာတကောတိ အန္တောဃရဒါသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဇာတော။ ဓနက္ကီတကောတိ ဓနေန ကီဏိတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ဂဟိတော။ သာမံ ဝါတိ သယံ ဝါ။ ဒါသဗျန္တိ ဒါသဿ ဘာဝေါ ဒါသဗျံ၊ တံ ဒါသဗျံ။ ဥပေတီတိ ဥပဂစ္ဆတိ။ အကာမကော ဝါတိ အတ္တနော အရုစိယာ ဝါ ကရမရာနီတော။

တေ စတ္တာရော ပုနပိ ဒဿေတုံ ‘‘အာမာယ ဒါသာပိ ဘဝန္တိ ဟေကေ’’တိ အာဟ။ အာမာယ ဒါသာတိ အန္တောဇာတဒါသာ။ ‘‘ယတ္ထ ဒါသော အာမဇာတော ဌိတော ထုလ္လာနိ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧတေဝ ဝုတ္တာ။ ဓနေန ကီတာတိ ဓနဒါသာ။ သာမဉ္စ ဧကေတိ သယံ ဒါသာ။ ဘယာပဏုန္နာတိ အကာမဒါသာ။ ဘယေန ပဏုန္နာ ခိပိတာ။

ဘတကာတိ ဘတိယာ ဇီဝနကာ။ ကသိကမ္မာဒိကမ္မံ ကရောန္တီတိ ကမ္မကရာ။ ဥပဇီဝိနောတိ သမ္မန္တနာဒိနာ ဥပဂန္တွာ နိဿယံ ကတွာ ဇီဝန္တီတိ ဥပဇီဝိနော။

ဣတ္ထီတိ ထိယတိ ဧတိဿံ ဂဗ္ဘောတိ ဣတ္ထီ။ ပရိဂ္ဂဟောတိ သဟာယီ သဿာမိကာ။ မာတာပိတိဗန္ဓဝါပိ ဉာတိဗန္ဓု။ သဂေါတ္တော ဂေါတ္တဗန္ဓု။ ဧကာစရိယကုလေ ဝါ ဧကဇာတိမန္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟိတမန္တော မန္တဗန္ဓု။ ဓနုသိပ္ပာဒိသဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတကော သိပ္ပဗန္ဓု။ ‘‘မိတ္တဗန္ဓဝါတိပိ ဗန္ဓူ’’တိ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေ ပါဌော ဒိဿတိ။

ဂိဇ္ဈတီတိ ကိလေသကာမေန ပတ္ထေတိ။ အနုဂိဇ္ဈတီတိ အနု အနု ဂိဇ္ဈတိ ပုနပ္ပုနံ ပတ္ထေတိ။ ပလိဂိဇ္ဈတီတိ သမန္တတော ပတ္ထေတိ။ ပလိဗဇ္ဈတီတိ ဝိသေသေန ပတ္ထေတိ။ ‘‘ဩဠာရိကတ္တေန နိမိတ္တဂ္ဂါဟဝသေန ဂိဇ္ဈတိ၊ အနုဂိဇ္ဈတိ၊ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟဝသေန ပလိဂိဇ္ဈတိ၊ ပလိဗဇ္ဈတီ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

။ ပဉ္စမဂါထာယံ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – တံ ပုဂ္ဂလံ အဗလချာ ကိလေသာ ဗလီယန္တိ သဟန္တိ မဒ္ဒန္တိ။ သဒ္ဓါဗလာဒိဝိရဟေန ဝါ အဗလံ တံ ပုဂ္ဂလံ အဗလာ ကိလေသာ ဗလီယန္တိ၊ အဗလတ္တာ ဗလီယန္တီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တံ ကာမဂိဒ္ဓံ ကာမရတ္တံ ကာမပရိယေသန္တဉ္စ သီဟာဒယော စ ပါကဋပရိဿယာ၊ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော စ အပါကဋပရိဿယာ မဒ္ဒန္တိ။ တတော အပါကဋပရိဿယေဟိ အဘိဘူတံ တံ ပုဂ္ဂလံ ဇာတိအာဒိဒုက္ခံ ဘိန္နံ နာဝံ ဥဒကံ ဝိယ အနွေတိ။

အဗလာတိ နတ္ထိ ဧတေသံ ဗလန္တိ အဗလာ၊ ဗလဝိရဟိတာ။ ဒုဗ္ဗလာတိ မန္ဒပယောဂါဗလေန ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဝိရဟိတာအပ္ပဗလာတိ အပ္ပံ ပရိတ္တံ ဧတေသံ ဗလန္တိ အပ္ပဗလာ၊ ယုဇ္ဈိတုံ အသမတ္ထာ။ အပ္ပထာမကာတိ အပ္ပော ပရိတ္တော ထာမော ဧတေသံ ဝါယာမော ဥဿာဟောတိ အပ္ပထာမကာ။ ဟီနာ နိဟီနာ ပယောဂဟီနေန။ ဩမကာ ထာမဟီနေန။ လာမကာ ပစ္စယဟီနေန။ ဆတုက္ကာ အဇ္ဈာသယဟီနေန။ ပရိတ္တာ ပတ္တိဟီနေန။ သဟန္တီတိ မဒ္ဒန္တိ ဃဋ္ဋနံ ဥပ္ပာဒေန္တိ။ ပရိသဟန္တီတိ သဗ္ဗတော မဒ္ဒန္တိ။ အဘိဘဝန္တိ အပရာပရံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန။ အဇ္ဈောတ္ထရန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန။ ပရိယာဒိယန္တိ သုဿောသေတွာ ဌာနေန။ မဒ္ဒန္တိ ကုသလုပ္ပတ္တိနိဝါရဏေန။

သဒ္ဓါဗလန္တိ သဒ္ဒဟန္တိ ဧတာယ၊ သယံ ဝါ သဒ္ဒဟတိ၊ သဒ္ဒဟနမတ္တမေဝ ဝါ ဧသာတိ သဒ္ဓါ။ သာ သဒ္ဒဟနလက္ခဏာ၊ ဩကပ္ပနလက္ခဏာ ဝါ၊ သမ္ပသာဒနရသာ ဥဒကပ္ပသာဒကမဏိ ဝိယ။ ပက္ခန္ဒနရသာ ဝါ ဩဃုတ္တရဏော ဝိယ။ အကာလုသိယပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အဓိမုတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ။ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနာ၊ သောတာပတ္တိယင်္ဂပဒဋ္ဌာနာ ဝါ။ သာ ဟတ္ထဝိတ္တဗီဇာနိ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အသဒ္ဓိယေ န ကမ္ပတီတိ သဒ္ဓါဗလံ။ ဝီရိယဗလန္တိ ဝီရဿ ဘာဝေါ ဝီရိယံ၊ ဝီရာနံ ဝါ ကမ္မံ ဝီရိယံ၊ ဝိဓိနာ ဝါ နယေန ဥပါယေန ဤရယိတဗ္ဗံ ပဝတ္တယိတဗ္ဗန္တိ ဝီရိယံ။ တံ ပနေတံ ဥပတ္ထမ္ဘနလက္ခဏဉ္စ ပဂ္ဂဟဏလက္ခဏဉ္စ ဝီရိယံ၊ သဟဇာတာနံ ဥပတ္ထမ္ဘနရသံ၊ အသံသီဒနဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ‘‘သံဝိဂ္ဂေါ ယောနိသော ပဒဟတီ’’တိ ဝစနတော (အ။ နိ။ ၄။၁၁၃) သံဝေဂပဒဋ္ဌာနံ၊ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနံ ဝါ။ သမ္မာ အာရဒ္ဓံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တီနံ မူလန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကောသဇ္ဇေ န ကမ္ပတီတိ ဝီရိယဗလံ။ သတိယာ လက္ခဏာဒီနိ ဝုတ္တာနေဝ။

မုဋ္ဌဿစ္စေ န ကမ္ပတီတိ သတိဗလံ။ သဟဇာတာနိ သမ္မာ အာဓီယတိ ဌပေတီတိ သမာဓိ။ သော ပါမောက္ခလက္ခဏော အဝိက္ခေပလက္ခဏော ဝါ၊ သဟဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အာရမ္မဏေ သမ္ပိဏ္ဍနရသော နှာနိယစုဏ္ဏာနံ ဥဒကံ ဝိယ၊ ဥပသမပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ ဉာဏပစ္စုပဋ္ဌာနော ဝါ။ ‘‘သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ပဿတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝိသေသတော သုခပဒဋ္ဌာနော နိဝါတေ ပဒီပစ္စီနံ ဌိတိ ဝိယ စေတသော ဌိတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥဒ္ဓစ္စေ န ကမ္ပတီတိ သမာဓိဗလံ။ ပဇာနာတီတိ ပညာ။ ကိံ ပဇာနာတိ? ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၅) နယေန အရိယသစ္စာနိ။ သာ ယထာသဘာဝပဋိဝေဓလက္ခဏာ၊ အက္ခလိတပဋိဝေဓလက္ခဏာ ဝါ ကုသလိဿာသခိတ္တဥသုပဋိဝေဓော ဝိယ၊ ဝိသယောဘာသနရသာ ပဒီပေါ ဝိယ၊ အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ အရညဂတသုဒေသကော ဝိယ။ အဝိဇ္ဇာယ န ကမ္ပတီတိ ပညာဗလံ။ ဟိရိဗလံ ဩတ္တပ္ပဗလန္တိ အဟိရိကေ န ကမ္ပတီတိ ဟိရိဗလံ။ အနောတ္တပ္ပေ န ကမ္ပတီတိ ဩတ္တပ္ပဗလံ။ အယံ ဥဘယဝသေန အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဟောတိ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ဟိရီယတီတိ ဟိရီ၊ လဇ္ဇာယေတံ အဓိဝစနံ။ တေဟိ ဧဝ ဩတ္တပ္ပတီတိ ဩတ္တပ္ပံ၊ ပါပတော ဥဗ္ဗေဂဿေတံ အဓိဝစနံ။

တေသံ နာနာကရဏဒီပနတ္ထံ – ‘‘သမုဋ္ဌာနံ အဓိပတိ၊ လဇ္ဇာဒိလက္ခဏေန စာ’’တိ ဣမံ မာတိကံ ဌပေတွာ အယံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝုတ္တာ – အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ နာမ၊ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ။ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ နာမ၊ လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ နာမ။ လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ နာမ၊ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ။ သပ္ပတိဿဝလက္ခဏာ ဟိရီ နာမ၊ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ။

တတ္ထ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဟိရိံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သမုဋ္ဌာပေတိ – ဇာတိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ ဝယံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ သူရဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ ဗာဟုသစ္စံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ။ ကထံ? ‘‘ပါပကရဏံ နာမေတံ န ဇာတိသမ္ပန္နာနံ ကမ္မံ၊ ဟီနဇစ္စာနံ ကေဝဋ္ဋာဒီနံ ဣဒံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ ဇာတိသမ္ပန္နဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ တာဝ ဇာတိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘‘ပါပကရဏံ နာမေတံ ဒဟရေဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ ဝယေ ဌိတဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ဝယံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘‘ပါပကမ္မံ နာမေတံ ဒုဗ္ဗလဇာတိကာနံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ သူရဘာဝသမ္ပန္နဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ သူရဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘‘ပါပကမ္မံ နာမေတံ အန္ဓဗာလာနံ ကမ္မံ၊ န ပဏ္ဍိတာနံ။ မာဒိသဿ ပဏ္ဍိတဿ ဗဟုဿုတဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ဗာဟုသစ္စံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဟိရိံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သမုဋ္ဌာပေတိ။ သမုဋ္ဌာပေတွာ စ ပန အတ္တနော စိတ္တေ ဟိရိံ ပဝေသေတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ နာမ ဟောတိ။ ကထံ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ? ‘‘သစေ တွံ ပါပကမ္မံ ကရိဿသိ၊ စတူသု ပရိသာသု ဂရဟပ္ပတ္တော ဘဝိဿသိ –

‘‘ဂရဟိဿန္တိ တံ ဝိညူ၊ အသုစိံ နာဂရိကော ယထာ၊

ဝဇ္ဇိတော သီလဝန္တေဟိ၊ ကထံ ဘိက္ခု ကရိဿသီ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာမာဝစရကုသလ ဓမ္မုဒ္ဒေသကထာ) –

ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ဟိ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌိတေန ဩတ္တပ္ပေန ပါပကမ္မံ န ကရောတိ၊ ဧဝံ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ ဟောတိ။

ကထံ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ နာမ? ဣဓေကစ္စော ကုလပုတ္တော အတ္တာနံ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ‘‘မာဒိသဿ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဿ ဗဟုဿုတဿ ဓုတင်္ဂဓရဿ န ယုတ္တံ ပါပကမ္မံ ကာတု’’န္တိ ပါပံ န ကရောတိ။ ဧဝံ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘သော အတ္တာနံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတွာ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ၊ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာမာဝစရကုသလ ဓမ္မုဒ္ဒေသကထာ၊ အ။ နိ။ ၃။၄၀)။

ကထံ လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ နာမ? ဣဓေကစ္စော ကုလပုတ္တော လောကံ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ယထာဟ –

‘‘မဟာ ခေါ ပနာယံ လောကသန္နိဝါသော၊ မဟန္တသ္မိံ ခေါ ပန လောကသန္နိဝါသေ သန္တိ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဣဒ္ဓိမန္တော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနော၊ တေ ဒူရတောပိ ပဿန္တိ၊ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တိ၊ စေတသာပိ စိတ္တံ ဇာနန္တိ။ တေပိ မံ ဧဝံ ဇာနေယျုံ ‘ပဿထ ဘော ဣမံ ကုလပုတ္တံ သဒ္ဓါယ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝေါကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။ ဒေဝတာပိ ခေါ သန္တိ ဣဒ္ဓိမန္တိနိယော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနိယော၊ တာ ဒူရတောပိ ပဿန္တိ၊ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တိ၊ စေတသာပိ စိတ္တံ ဇာနန္တိ။ တာပိ မံ ဧဝံ ဇာနေယျုံ ‘ပဿထ ဘော ဣမံ ကုလပုတ္တံ သဒ္ဓါယ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝေါကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဝီရိယံ ဘဝိဿတိ အသလ္လီနံ၊ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါ၊ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂ’န္တိ။ သော လောကံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတွာ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ၊ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာမာဝစရကုသလ ဓမ္မုဒ္ဒေသကထာ၊ အ။ နိ။ ၃။၄၀)။

ဧဝံ လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ နာမ ဟောတိ။ ‘‘လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ၊ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပ’’န္တိ ဧတ္ထ ပန လဇ္ဇာတိ လဇ္ဇနာကာရော၊ တေန သဘာဝေန သဏ္ဌိတာ ဟိရီ။ ဘယန္တိ အပါယဘယံ၊ တေန သဘာဝေန သဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ။ တဒုဘယမ္ပိ ပါပပရိဝဇ္ဇနေ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဧကစ္စော ဟိ ယထာ နာမ ဧကော ကုလပုတ္တော ဥစ္စာရပဿာဝါဒီနိ ကရောန္တော လဇ္ဇိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဧကံ ဒိသွာ လဇ္ဇနာကာရပ္ပတ္တော ဘဝေယျ ဟီဠိတော၊ ဧဝမေဝ အဇ္ဈတ္တံ လဇ္ဇီဓမ္မံ ဩက္ကမိတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ဧကစ္စော အပါယဘယဘီတော ဟုတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။

တတြိဒံ ဩပမ္မံ – ယထာ ဟိ ဒွီသု အယောဂုဠေသု ဧကော သီတလော ဘဝေယျ ဂူထမက္ခိတော၊ ဧကော ဥဏှော အာဒိတ္တော။ တတ္ထ ပဏ္ဍိတော သီတလံ ဂူထမက္ခိတတ္တာ ဇိဂုစ္ဆန္တော န ဂဏှာတိ၊ ဣတရံ ဍာဟဘယေန။ တတ္ထ သီတလဿ ဂူထမက္ခနဇိဂုစ္ဆာယ အဂဏှနံ ဝိယ အဇ္ဈတ္တံ လဇ္ဇီဓမ္မံ ဩက္ကမိတွာ ပါပဿ အကရဏံ၊ ဥဏှဿ ဍာဟဘယေန အဂဏှနံ ဝိယ အပါယဘယေန ပါပဿ အကရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘သပ္ပတိဿဝလက္ခဏာ ဟိရီ၊ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပ’’န္တိ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ ပါပပရိဝဇ္ဇနေ ဧဝ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဧကစ္စော ဟိ ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ သတ္ထုမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ ဒါယဇ္ဇမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ သဗြဟ္မစာရိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သပ္ပတိဿဝလက္ခဏံ ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပါပံ န ကရောတိ။ ဧကစ္စော အတ္တာနုဝါဒဘယံ ပရာနုဝါဒဘယံ ဒဏ္ဍဘယံ ဒုဂ္ဂတိဘယန္တိ စတူဟာကာရေဟိ ဝဇ္ဇဘီရုကဘာဝဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပါပံ န ကရောတိ။ တတ္ထ ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာဒီနိ စေဝ အတ္တာနုဝါဒဘယာဒီနိ စ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ဝုတ္တံ သတ္တဝိဓံ ဗလံ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ နတ္ထိ၊ တေ ကိလေသာ တံ ပုဂ္ဂလံ သဟန္တိ…ပေ… ပရိယာဒိယန္တိ မဒ္ဒန္တီတိ။

ဒွေ ပရိဿယာတိ ပါကဋာပါကဋဝသေန ဒွေ ဧဝ ဥပဒ္ဒဝါ၊ န ဧကံ၊ န တီဏိ။ တေ ဝိဘာဂတော ဒဿေတုံ ‘‘ကတမေ ပါကဋပရိဿယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကောကာတိ ကေကာ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ စောရာတိ စောရိယကမ္မေဟိ ယုတ္တာ။ မာဏဝါတိ သာဟသိကကမ္မေဟိ ယုတ္တာ။ ကတကမ္မာတိ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိကတစောရိကကမ္မာ။ အကတကမ္မာတိ တံ ကမ္မံ ကာတုံ နိက္ခန္တာ။ ဧတ္ထ အဿူတိ ဘဝေယျုန္တိ အတ္ထော။ စက္ခုရောဂေါတိ စက္ခုသ္မိံ ဥပ္ပန္နရောဂေါ၊ ရုဇတီတိ ရောဂေါ။ စက္ခုရောဂေါတိအာဒယော ဝတ္ထုဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိဗ္ဗတ္တိတပသာဒါနဉှိ ရောဂေါ နာမ နတ္ထိ။ ကဏ္ဏရောဂေါတိ ဗဟိကဏ္ဏရောဂေါ။ မုခရောဂေါတိ မုခေ ဥပ္ပန္နရောဂေါ။ ဒန္တရောဂေါတိ ဒန္တသူလံ။ ကာသောတိ ခယရောဂေါ။ သာသောတိ သွာသော ဥဂ္ဂါရရောဂေါ။ ပိနာသောတိ ဗဟိနာသိကာယ ရောဂေါ။ ဍာဟောတိ အဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇနကော ဥဏှော။ မုစ္ဆာတိ သတိဝိဿဇ္ဇနကာ။ ပက္ခန္ဒိကာတိ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ အတိသာရော။ သူလာတိ အာမသူလာ ကုစ္ဆိဝါတော။ ဝိသူစိကာတိ မဟန္တော ဝိရေစနကော။ ကိလာသောတိ သဗလော။ သောသောတိ သုက္ခနကော သောသဗျာဓိ။ အပမာရောတိ အမနုဿဂ္ဂါဟော ဝေရိယက္ခာဗာဓော။ ဒဒ္ဒူတိ ဒဒ္ဒုပီဠကာ။ ကဏ္ဍူတိ ခုဒ္ဒကပီဠကာ။ ကစ္ဆူတိ မဟာကစ္ဆု။ ရခသာတိ နခေဟိ ဝိလိခိတဋ္ဌာနေ ရောဂေါ။ ‘‘နခသာ’’တိပိ ပါဠိ။ ဝိတစ္ဆိကာတိ ဟတ္ထတလပါဒတလေသု ဟီရံ ဟီရံ ကတွာ ဖာလေန္တော ဥပ္ပဇ္ဇနကရောဂေါ။ လောဟိတပိတ္တန္တိ သောဏိတပိတ္တံ၊ ရတ္တပိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မဓုမေဟောတိ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဥက္ကဋ္ဌရောဂေါ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အပိ စ မဓုမေဟော အာဗာဓော ဥက္ကဋ္ဌော’’တိ (ပါစိ။ ၁၅)။

အံသာတိ အရိသရောဂေါ။ ပီဠကာတိ လောဟိတပီဠကာ။ ဘဂံ ဒါလယတီတိ ဘဂန္ဒလာ၊ ဝစ္စမဂ္ဂံ ဖာလေတီတိ အတ္ထော။ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာတိ ပိတ္တေန သမုဋ္ဌာနံ ဥပ္ပတ္တိ ဧတေသန္တိ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာ။ တေ ကိရ ဒွတ္တိံသ ဟောန္တိ။ သေမှသမုဋ္ဌာနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သန္နိပါတိကာတိ ဝါတပိတ္တသေမှာနံ သန္နိပါတေန ဧကီဘာဝေန ဥပ္ပန္နာ။ အာဗာဓဋ္ဌေန အာဗာဓာ။ ဥတုပရိဏာမဇာတိ ဥတုပရိဏာမေန။ အစ္စုဏှာတိ သီတေန ဥပ္ပဇ္ဇနကရောဂါ။ ဝိသမပရိဟာရဇာတိ အတိဋ္ဌာနနိသဇ္ဇာဒိနာ ဝိသမပရိဟာရေန ဇာတာ။ ဩပက္ကမိကာတိ ဝဓဗန္ဓနာဒိနာ ဥပက္ကမေန ဇာတာ။ ကမ္မဝိပါကဇာတိ ဗလဝကမ္မဝိပါကသမ္ဘူတာ။ သီတံ ဥဏှံ…ပေ… သမ္ဖဿောတိ ဣမေ ပါကဋာ ဧဝ။ ဣတိ ဝါတိ ဧဝံ ဝါ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တီတိ နိဂမေန္တော အာဟ။

ကတမေ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယာတိ အပါကဋာ အစ္ဆာဒိတဥပဒ္ဒဝါ ကတမေတိ ပုစ္ဆတိ။ တတ္ထ ကာယဒုစ္စရိတန္တိ ပါဏာတိပါတအဒိန္နာဒါနမိစ္ဆာစာရစေတနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝစီဒုစ္စရိတန္တိ မုသာဝါဒပိသုဏဝါစာဖရုသဝါစာသမ္ဖပ္ပလာပစေတနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မနောဒုစ္စရိတန္တိ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကာယေ ပဝတ္တံ၊ ကာယတော ဝါ ပဝတ္တံ၊ ဒုဋ္ဌု စရိတံ၊ ကိလေသပူတိကတ္တာ ဝါ ဒုဋ္ဌု စရိတန္တိ ကာယဒုစ္စရိတံ။ ဝစီမနောဒုစ္စရိတေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ကာမီယန္တီတိ ကာမာ၊ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ကာမေသု ဆန္ဒော ကာမစ္ဆန္ဒော။ ကာမယတီတိ ဝါ ကာမော၊ ကာမော ဧဝ ဆန္ဒော၊ ကာမစ္ဆန္ဒော န ကတ္တုကမျတာဆန္ဒော၊ န ဓမ္မစ္ဆန္ဒော ဝါ။ ကာမတဏှာဝ ဧဝံနာမိကာ။ ကုသလဓမ္မေ နီဝရတီတိ နီဝရဏံ၊ ကာမစ္ဆန္ဒော ဧဝ နီဝရဏံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ဗျာပဇ္ဇတိ တေန စိတ္တံ ပူတိဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဗျာပါဒယတိ ဝါ ဝိနယာစာရရူပသမ္ပတ္တိဟိတသုခါဒီနီတိ ဝါ ဗျာပါဒေါ။ ထိနနတာ ထိနံ။ မိဒ္ဓနတာ မိဒ္ဓံ၊ အနုဿာဟသံဟနနတာ အသတ္တိဝိဃာတတာ စာတိ အတ္ထော။ ထိနဉ္စ မိဒ္ဓဉ္စ ထိနမိဒ္ဓံ။ တတ္ထ ထိနံ အနုဿာဟနလက္ခဏံ၊ ဝီရိယဝိနောဒနရသံ၊ သံသီဒနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ မိဒ္ဓံ အကမ္မညတာလက္ခဏံ၊ ဩနဟနရသံ၊ လီနဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ပစလာယိကာနိဒ္ဒါပစ္စုပဋ္ဌာနံ ဝါ။ ဥဘယမ္ပိ အရတိတန္ဒီဝိဇမ္ဘိတာဒီသု အယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနန္တိ။

ဥဒ္ဓတဿ ဘာဝေါ ဥဒ္ဓစ္စံ။ တံ အဝူပသမလက္ခဏံ ဝါတာဘိဃာတစလဇလံ ဝိယ၊ အနဝဋ္ဌာနရသံ ဝါတာဘိဃာတစလဓဇပဋာကံ ဝိယ၊ ဘန္တတ္တပစ္စုပဋ္ဌာနံ ပါသာဏာဘိဃာတသမုဒ္ဓတဘသ္မံ ဝိယ၊ စေတသော အဝူပသမော အယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနံ။ စိတ္တဝိက္ခေပေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကုစ္ဆိတံ ကတံ ကုကတံ၊ တဿ ဘာဝေါ ကုက္ကုစ္စံ။ တံ ပစ္ဆာနုတာပလက္ခဏံ၊ ကတာကတာနုသောစနရသံ၊ ဝိပ္ပဋိသာရပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ကတာကတပဒဋ္ဌာနံ ဒါသဗျံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဓစ္စဉ္စ ကုက္ကုစ္စဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ။ ဝိဂတာ စိကိစ္ဆာတိ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ သဘာဝံ ဝါ ဝိစိနန္တော ဧတာယ ကိစ္ဆတိ ကိလမတီတိ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ သာ သံသယလက္ခဏာ၊ သံသပ္ပနရသာ၊ အနိစ္ဆယပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အနေကံသဂ္ဂါဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ၊ အယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနာ။ ပဋိပတ္တိအန္တရာယကရာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ရဇ္ဇနလက္ခဏော ရာဂေါ။ ဒုဿနလက္ခဏော ဒေါသော။ မုယှနလက္ခဏော မောဟော။ ကုဇ္ဈနလက္ခဏော ကောဓော၊ စဏ္ဍိက္ကလက္ခဏော ဝါ၊ အာဃာတကရဏရသော၊ ဒူသနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ဥပနန္ဓနလက္ခဏော ဥပနာဟော၊ ဝေရအပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနရသော၊ ကောဓာနုဗန္ဓဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ‘‘ပုဗ္ဗကာလံ ကောဓော၊ အပရကာလံ ဥပနာဟော’’တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၈၉၁)။

ပရဂုဏမက္ခနလက္ခဏော မက္ခော။ တေသံ ဝိနာသနရသော၊ တဒစ္ဆာဒနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏော ပဠာသော၊ ပရဂုဏေဟိ အတ္တနော ဂုဏာနံ သမီကရဏရသော၊ ပရေသံ ဂုဏပ္ပမာဏေန ဥပဋ္ဌာနပစ္စုပဋ္ဌာနော။

ပရသမ္ပတ္တိခီယနလက္ခဏာ ဣဿာ၊ တဿ အက္ခမနလက္ခဏာ ဝါ၊ တတ္ထ အနဘိရတိရသာ၊ တတော ဝိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ အတ္တနော သမ္ပတ္တိနိဂူဟနလက္ခဏံ မစ္ဆရိယံ၊ အတ္တနော သမ္ပတ္တိယာ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝံ အက္ခမနရသံ၊ သင်္ကောစနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

ကတပါပပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာ မာယာ၊ တဿ နိဂူဟနရသာ၊ တဒါဝရဏပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ အတ္တနော အဝိဇ္ဇမာနဂုဏပ္ပကာသနလက္ခဏံ သာဌေယျံ၊ တေသံ သမုဒါဟရဏရသံ၊ သရီရာကာရေဟိပိ တေသံ ဝိဘူတကရဏပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

စိတ္တဿ ဥဒ္ဓုမာတဘာဝလက္ခဏော ထမ္ဘော၊ အပ္ပတိဿဝဝုတ္တိရသော၊ အမဒ္ဒဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ကရဏုတ္တရိယလက္ခဏော သာရမ္ဘော၊ ဝိပစ္စနီကတာရသော၊ အဂါရဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။

ဥဏ္ဏတိလက္ခဏော မာနော၊ အဟံကာရရသော၊ ဥဒ္ဓုမာတဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။ အဗ္ဘုဏ္ဏတိလက္ခဏော အတိမာနော၊ အတိဝိယ အဟံကာရရသော၊ အစ္စုဒ္ဓုမာတဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။

မတ္တဘာဝလက္ခဏော မဒေါ၊ မဒဂ္ဂဟဏရသော၊ ဥမ္မာဒပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု စိတ္တဿ ဝေါဿဂ္ဂလက္ခဏော ပမာဒေါ၊ ဝေါဿဂ္ဂါနုပ္ပဒနရသော၊ သတိဝိပ္ပဝါသပစ္စုပဋ္ဌာနောတိ ဧဝံ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ လက္ခဏာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ‘‘တတ္ထ ကတမော ကောဓော’’တိအာဒိနာ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၈၉၁) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိသေသတော စေတ္ထ အာမိသဂိဒ္ဓါ အတ္တနာ အလဘန္တော အညဿ လာဘိနော ကုဇ္ဈတိ၊ တဿ သကိံ ဥပ္ပန္နော ကောဓော ကောဓောယေဝ။ တဒုတ္တရိ ဥပနာဟော။ သော ဧဝံ ကုဒ္ဓါ ဥပနယှန္တော စ သန္တေပိ အညဿ လာဘိနော ဂုဏံ မက္ခေတိ ‘‘အဟမ္ပိ တာဒိသော’’တိ စ ယုဂဂ္ဂါဟံ ဂဏှာတိ။ အယမဿ မက္ခော စ ပလာသော စ၊ သော ဧဝံ မက္ခီ ပလာသီ တဿ လာဘသက္ကာရာဒီသု ‘‘ကိံ ဣမဿ ဣမိနာ’’တိ ဣဿတိ ပဒုဿတိ၊ အယမဿ ဣဿာ။ သစေ ပနဿ ကာစိ သမ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ တဿာ တေန သာဓာရဏဘာဝံ န သဟတိ၊ ဣဒမဿ မစ္ဆေရံ။ လာဘဟေတု ခေါ ပန အတ္တနော သန္တေပိ ဒေါသေ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ အယမဿ မာယာ။ အသန္တေပိ ဂုဏေ ပကာသေတိ၊ ဣဒမဿ သာဌေယျံ။ သော ဧဝံ ပဋိပန္နော သစေ ပန ယထာဓိပ္ပာယံ လာဘံ လဘတိ၊ တေန ထဒ္ဓါ ဟောတိ အမုဒုစိတ္တော ‘‘န ဣဒံ ဧဝံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဩဝဒိတုံ အသက္ကုဏေယျော၊ အယမဿ ထမ္ဘော။ သစေ ပန နံ ကောစိ ကိဉ္စိ ဝဒတိ ‘‘န ဣဒံ ဧဝံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ၊ တေန သာရဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ၊ ဘာကုဋိကမုခေါ ‘‘ကော မေ တွ’’န္တိ ပသယှဘာဏီ၊ အယမဿ သာရမ္ဘော။ တတော ထမ္ဘေန ‘‘အဟမေဝ သေယျော’’တိ အတ္တာနံ မညန္တော မာနီ ဟောတိ။ သာရမ္ဘေန ‘‘ကေ ဣမေ’’တိ ပရေ အတိမညန္တော အတိမာနီ၊ အယမဿ မာနော စ အတိမာနော စ။ သော တေဟိ မာနာတိမာနေဟိ ဇာတိမဒါဒိအနေကရူပံ မဒံ ဇနေတိ၊ မတ္တော သမာနော ကာမဂုဏာဒိဘေဒေသု ဝတ္ထူသု ပမဇ္ဇတိ၊ အယမဿ မဒေါ စ ပမာဒေါ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဗ္ဗေ ကိလေသာတိ သဗ္ဗေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ဥပတာပနဋ္ဌေန ဝိဗာဓနဋ္ဌေန စ ကိလေသာ။ ကိလေသပူတိကတ္တာ ဒုစ္စရိတာ။ ကိလေသဒရထကရဏဋ္ဌေန ဒရထာ။ အန္တောဍာဟာဒိကရဏဋ္ဌေန ပရိဠာဟာ။ သဒါ တာပနဋ္ဌေန သန္တာပါ။ အကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန အဘိသင်္ခရဏဋ္ဌေန စ သဗ္ဗေ အကုသလာဘိသင်္ခါရာ

ကေနဋ္ဌေနာတိ ကေန အတ္ထေန။ အဘိဘဝနာဒိတိဝိဓံ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိသဟန္တီတိ ပရိဿယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပရိသဟန္တီတိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တိ အဘိဘဝန္တိ။ ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပရိစ္စဇနာယ သံဝတ္တန္တိ။ တတြာသယာတိ တသ္မိံ သရီရေ အကုသလာ ဓမ္မာ အာသယန္တိ နိဝသန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ တေ ပရိဿယာတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော ဥပဒ္ဒဝါ။ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အန္တရာယာယာတိ ဥပရိ ဝတ္တဗ္ဗာနံ သမ္မာပဋိပဒါဒိတော ကောသလ္လသမ္ဘူတာနံ ဓမ္မာနံ အန္တရဓာနာယ အဒဿနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တိ။ သမ္မာပဋိပဒါယာတိ သုန္ဒရာယ ပသဋ္ဌာယ ဝါ ပဋိပဒါယ၊ န မိစ္ဆာပဋိပဒါယ။ အနုလောမပဋိပဒါယာတိ အဝိရုဒ္ဓပဋိပဒါယ၊ န ပဋိလောမပဋိပဒါယ။ အပစ္စနီကပဋိပဒါယာတိ န ပစ္စနီကပဋိပဒါယ၊ အပစ္စတ္ထိကပဋိပဒါယ။ အနွတ္ထပဋိပဒါယာတိ အတ္ထအနုဂတာယ ပဋိပဒါယ၊ ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎိတာယ ပဋိပဒါယ။ ယထာ အတ္ထော၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာယ ပဋိပဒါယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အတ္တတ္ထပဋိပဒါယာ’’တိပိ ပါဠိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒါယာတိ ဓမ္မော နာမ နဝလောကုတ္တရဓမ္မော။ အနုဓမ္မော နာမ ဝိပဿနာဒိ။ တဿ ဓမ္မဿ အနုရူပါ ဓမ္မပဋိပဒါ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒါ၊ တဿာ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒါယ။

သီလေသု ပရိပူရိကာရိတာယာတိ ပါတိမောက္ခသီလေသု ပါရိပူရိံ ကတွာ ဌိတတာယ။ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာယာတိ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၃၊ အ။ နိ။ ၃။၁၆၊ မ။ နိ။ ၂။၂၄၊ စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁၈) နယေန ဝုတ္တေသု မနစ္ဆဋ္ဌေသု ဣန္ဒြိယေသု သုဂေါပိတဒွါရဘာဝဿ။ ဘောဇနေ မတ္တညုတာယာတိ ပဋိဂ္ဂဟဏာဒီသု ပမာဏယုတ္တတာယ။ အလံသာဋကာဒိံ မုဉ္စိတွာ မိတဘောဇနတာယ။

ဇာဂရိယာနုယောဂဿာတိ ‘‘ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၆၊ မ။ နိ။ ၂။၂၄) ဧဝမာဒိနာ နယေန ပဉ္စ ဇာဂရဏဓမ္မေ အနုယောဂဿ။ သတိသမ္ပဇညဿာတိ သဗ္ဗကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာနုယုတ္တာနံ သဗ္ဗယောဂီနံ သဗ္ဗဒါ ဥပကာရကဿ သတိသမ္ပဇညဿ။

သတိပဋ္ဌာနာနန္တိ အာရမ္မဏေသု ဩက္ကန္တိတွာ ပက္ကန္ဒိတွာ ဥပဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာနံ၊ သတိယေဝ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပနဿာ အသုဘဒုက္ခာနိစ္စာနတ္တာကာရဂဟဏဝသေန သုဘသုခနိစ္စတ္တသညာပဟာနကိစ္စသာဓနဝသေန စ ပဝတ္တိတော စတုဓာ ပဘေဒေါ ဟောတိ၊ တေသံ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ။

စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓာနာနန္တိ ပဒဟန္တိ ဧတေနာတိ ပဓာနံ၊ သောဘနံ ပဓာနံ သမ္မပ္ပဓာနံ၊ သမ္မာ ဝါ ပဒဟန္တိ ဧတေနာတိ သမ္မပ္ပဓာနံ၊ သောဘနံ ဝါ တံ ကိလေသဝိရူပတ္တဝိရဟတော၊ ပဓာနဉ္စ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒကဋ္ဌေန သေဋ္ဌဘာဝါဝဟနတော၊ ပဓာနဘာဝကရဏတော စာတိ သမ္မပ္ပဓာနံ၊ ဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အနုပ္ပန္နုပ္ပန္နာနဉ္စ စတုန္နံ အကုသလကုသလာနံ ပဟာနာနုပ္ပတ္တိဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိကိစ္စသာဓနဝသေန ပဝတ္တိတော ပနဿ စတုဓာ ပဘေဒေါ ဟောတိ၊ တေသံ စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓာနာနံ။

စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒါနန္တိ ဧတ္ထ ဆန္ဒဝီရိယစိတ္တဝီမံသာသု ဧကေကော ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိ၊ သမိဇ္ဈတိ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဣဇ္ဈန္တိ ဝါ ဧတာယ သတ္တာ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဣဒ္ဓိ။ ပဌမေန အတ္ထေန ဣဒ္ဓိယေဝ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ ဒုတိယေန အတ္ထေန ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ပါဒေါတိ ပတိဋ္ဌာ အဓိဂမုပါယောတိ အတ္ထော။ တေန ဟိ ယသ္မာ ဥပရူပရိဝိသေသသင်္ခါတံ ဣဒ္ဓိံ ပဇ္ဇန္တိ ပါပုဏန္တိ၊ တသ္မာ ပါဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ တေသံ စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ။

သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနန္တိ ဗောဓိယာ၊ ဗောဓိဿ ဝါ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ယာ ဧသာ ဓမ္မသာမဂ္ဂီ ယာယ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ လီနုဒ္ဓစ္စပတိဋ္ဌာနာယူဟနကာမသုခတ္တကိလမထာနုယောဂဥစ္ဆေဒသဿတာဘိနိဝေသာဒီနံ အနေကေသံ ဥပဒ္ဒဝါနံ ပဋိပက္ခဘူတာယ သတိဓမ္မဝိစယဝီရိယပီတိပဿဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာသင်္ခါတာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ အရိယသာဝကော ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဗုဇ္ဈတီတိ ကိလေသသန္တာနနိဒ္ဒါယ ဥဋ္ဌဟတိ၊ စတ္တာရိ ဝါ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ သစ္ဆိကရောတိ၊ တဿာ ဓမ္မသာမဂ္ဂိသင်္ခါတာယ ဗောဓိယာ အင်္ဂါတိပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဈာနင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂါဒီနိ ဝိယ။ ယော ပနေသ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဧတာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ အရိယသာဝကော ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ဗောဓိဿ အင်္ဂါတိပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ သေနင်္ဂရထင်္ဂါဒယော ဝိယ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ ‘‘ဗုဇ္ဈနကဿ ပုဂ္ဂလဿ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ။ တေသံ သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ။

အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿာတိ အရိယောတိ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယဘာဝကရတ္တာ အရိယဖလပဋိလာဘကရတ္တာ စ အရိယော။ အဋ္ဌင်္ဂါနိ အဿာတိ အဋ္ဌင်္ဂိကော။ သွာယံ စတုရင်္ဂိကာ ဝိယ သေနာ၊ ပဉ္စင်္ဂိကံ ဝိယ စ တူရိယံ အင်္ဂမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ အင်္ဂဝိနိမုတ္တော နတ္ထိ။ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂတိ၊ ကိလေသေ ဝါ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂေါ၊ တဿ အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာနုယောဂဿ။ ဣမေသံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ လောကိယလောကုတ္တရကုသလဓမ္မာနံ။ အန္တရာယာယာတိ လောကုတ္တရကုသလဓမ္မာနံ အန္တရာယာယ အန္တရဓာနာယ လောကိယကုသလဓမ္မာနံ ပရိစ္စာဂါယ။

တေသု လောကုတ္တရကုသလဓမ္မာနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနဋ္ဌေန ပရိဿယာ နာမ။ တေ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈမာနာ ဥပဒ္ဒဝံ နာဝဟန္တိ။ တတ္ထေတေတိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဧတေ။ ပါပကာတိ လာမကာ။ အတ္တဘာဝသန္နိဿယာတိ အတ္တဘာဝံ ဥပနိဿာယ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္တဘာဝသန္နိဿယာ။ ဒကေတိ ဥဒကေ။

ဝုတ္တံ ဟေတန္တိ ကထိတဉှိ ဧတံ။ သာန္တေဝါသိကောတိ အန္တေဝါသိကသင်္ခါတေန ကိလေသေန သဟ ဝသတီတိ သာန္တေဝါသိကော။ သာစရိယကောတိ သမုဒါစရဏသင်္ခါတေန ကိလေသေန သဟ ဝသတီတိ သာစရိယကော။

စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ပဿိတွာ။ ဥပရိ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သမုဒါစရန္တိ။ သရသင်္ကပ္ပာတိ နာနာရမ္မဏေ သံသရဏဝသေန ဥပ္ပန္နာ ပရိကပ္ပာ။ သံယောဇနိယာတိ အာရမ္မဏဘာဝံ ဥပဂန္တွာ သံယောဇနသမ္ဗန္ဓနေန သံယောဇနာနံ ဟိတာ။ တျဿာတိ တေ ပါပကာ အဿ ပုဂ္ဂလဿ။ အန္တော ဝသန္တီတိ အဗ္ဘန္တရေ စိတ္တေ နိဝသန္တိ။ အနွာသဝန္တီတိ ကိလေသသန္တာနံ အနုဂန္တွာ ဘုသံ သဝန္တိ အနုဗန္ဓန္တိ။ တေ နန္တိ တံ ပုဂ္ဂလံ ဧတေ အကုသလာ ဓမ္မာ။ သမုဒါစရန္တီတိ သမ္မာ အာစရန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။

ကိလိဿနဋ္ဌေန မလာ။ သတ္တုအတ္ထေန အမိတ္တာ။ ဝေရိအတ္ထေန သပတ္တာ။ ဟနနဋ္ဌေန ဝဓကာ။ ပစ္စာမိတ္တဋ္ဌေန ပစ္စတ္ထိကာ။ အထ ဝါ မလာ သူရိယဿောပက္ကိလေသဝလာဟကာ ဝိယ။ အမိတ္တာ သူရိယဿ ဓူမံ ဝိယ။ သပတ္တာ သူရိယဿ ဟိမံ ဝိယ။ ဝဓကာ သူရိယဿ ရဇံ ဝိယ။ ပစ္စတ္ထိကာ သူရိယဿ ရာဟု ဝိယ။ ‘‘မလာ သုဝဏ္ဏဿ မလံ ဝိယ စိတ္တပ္ပဘာနာသကာ။ အမိတ္တာ ကာဠလောဟမလံ ဝိယ စိတ္တေ သိနိဒ္ဓဘာဝနာသကာ၊ သပတ္တာ ယုဂနဒ္ဓံ ယုဇ္ဈန္တာ သပတ္တာ ဝိယ စိတ္တေ ပတိဋ္ဌိတဓမ္မဓံသကာ။ ဝဓကာ မနုဿဃာတကာ ဝိယ ဓမ္မဃာတကာ။ ပစ္စတ္ထိကာ ရညာ ဥပဂတဿ ဝိနာသော ဝိယ မောက္ခမဂ္ဂဿ ပဋိသေဓကာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

အနတ္ထဇနနောတိ န အတ္ထံ အနတ္ထံ၊ တံ အနတ္ထံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အနတ္ထဇနနော။ ကော သော? လောဘော။ စိတ္တပ္ပကောပနောတိ စိတ္တဿ ပကောပနော စလနော၊ ကုသလံ နိဝါရေတွာ စိတ္တံ ရုန္ဓတီတိ အတ္ထော။ ဘယမန္တရတော ဇာတန္တိ အဗ္ဘန္တရေ အတ္တနော စိတ္တေယေဝ ဇာတံ၊ အနတ္ထဇနနာဒိဘယဟေတု။ တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတီတိ တံ ဘယံ ဗာလမဟာဇနော အဝဂန္တွာ ဩတရိတွာ န ဇာနာတိ။ အတ္ထန္တိ လုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော လောကိယလောကုတ္တရအတ္ထံ န ဇာနာတိ။ ဓမ္မန္တိ တဿ ဟေတုံ။ အန္ဓတမန္တိ ဗဟလန္ဓကာရံ။ န္တိ ယသ္မာ၊ ယံ နရံ ဝါ။ သဟတေတိ အဘိဘဝတိ။

အဇ္ဈတ္တန္တိ သကသန္တာနေ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပုဗ္ဗန္တတော ဥဒ္ဓံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အဟိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဒုက္ခာယ။ တဒုဘယေန အဖာသုဝိဟာရာယ။ အဟိတာယာတိ စေတသိကဒုက္ခတ္ထာယ။ ဒုက္ခာယာတိ ကာယိကဒုက္ခတ္ထာယ။ အဖာသုဝိဟာရာယာတိ တဒုဘယေန န သုခဝိဟာရတ္ထာယ။ အထ ဝါ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဘဝင်္ဂစလနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာ၊ တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ နာမ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ပန ပတွာ အနိဝတ္တနဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

တစသာရံဝ သမ္ဖလန္တိ အတ္တနော ဖလေန နာသိတံ တစသာရသင်္ခါတံ ဝေဠု ဝိယ။ အရတီတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဥက္ကဏ္ဌိတတာ။ ရတီတိ ပဉ္စကာမဂုဏေ အဘိရတိ။ လောမဟံသောတိ ကဏ္ဋကသဒိသော ဟုတွာ ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမော။ ဣတောနိဒါနာတိ အယံ အတ္တဘာဝေါ နိဒါနံ ပစ္စယော ဧတေသန္တိ ဣတောနိဒါနာ။ ဣတောဇာတိ ဣတော အတ္တဘာဝတော ဇာတာ။ ဣတော သမုဋ္ဌာယ မနောဝိတက္ကာတိ ယထာ ဒီဃသုတ္တကေန ပါဒေ ဗဒ္ဓံ ကာကံ ကုမာရကာ တဿ သုတ္တဿ ပရိယန္တံ အင်္ဂုလိံ ဝေဌေတွာ ဩဿဇ္ဇန္တိ၊ သော ဒူရံ ဂန္တွာပိ ပုန တေသံ ပါဒမူလေယေဝ ပတတိ၊ ဧဝမေဝ ဣတော အတ္တဘာဝတော သမုဋ္ဌာယ ပါပဝိတက္ကာ စိတ္တံ ဩဿဇ္ဇန္တိ။

‘‘သာန္တေဝါသိကော’’တိအာဒိကံ ပဌမသုတ္တံ ကိလေသေန သဟဝါသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တရာမလာ’’တိအာဒိကံ ဒုတိယံ ကုသလဓမ္မမလီနကရဏဝသေန အတ္ထာနတ္ထဿ အဇာနနဝသေန စ။ ‘‘တယော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသဿ ဓမ္မာ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ’’တိအာဒိကံ တတိယံ အတ္တနော နိဿယဃာတနဝသေန။ ‘‘ရာဂေါ စ ဒေါသော စ ဣတောနိဒါနာ’’တိအာဒိကံ စတုတ္ထံ ကိလေသာနံ ပတိဋ္ဌာဒဿနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။

တတော တတော ပရိဿယတောတိ တမှာ တမှာ ဥပဒ္ဒဝါ။ တံ ပုဂ္ဂလန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရကိလေသသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ။ ဒုက္ခံ အနွေတီတိ ဒုက္ခံ အနု ဧတိ မာတု ပစ္ဆတော ခီရပိဝကော ဝိယ။ အနုဂစ္ဆတီတိ သမီပံ ဂစ္ဆတိ စောရဃာတကော ဝိယ ဝဇ္ဈပ္ပတ္တဿအနွာယိကံ ဟောတီတိ သမ္ပတ္တံ ဟောတိ ဓမ္မဂန္ထိကာယ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝိယ။ ဇာတိဒုက္ခန္တိ ဇာတိသဒ္ဒဿ တာဝ အနေကေ အတ္ထာ ပဝေဒိတာ။ ယထာ –

ဘဝေါ ကုလံ နိကာယော စ၊ သီလံ ပညတ္တိ လက္ခဏံ၊

ပသူတိ သန္ဓိ စေဝါတိ၊ ဇာတိအတ္ထာ ပဝေဒိတာ။

တထာ ဟိဿ ‘‘ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၂၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၃၁၊ မ။ နိ။ ၂။၂၅၇) ဘဝေါ အတ္ထော။ ‘‘အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၀၃) ဧတ္ထ ကုလံ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဝိသာခေ၊ နိဂဏ္ဌာ နာမ သမဏဇာတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၁) ဧတ္ထ နိကာယော။ ‘‘ယတောဟံ၊ ဘဂိနိ၊ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော နာဘိဇာနာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၅၁) ဧတ္ထ အရိယသီလံ။ ‘‘တိရိယာ နာမ တိဏဇာတိ နာဘိယာ ဥဂ္ဂန္တွာ နဘံ အာဟစ္စ ဌိတာ အဟောသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၉၆) ဧတ္ထ ပညတ္တိ။ ‘‘ဇာတိ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ (ဓာတု။ ၇၁) ဧတ္ထ သင်္ခတလက္ခဏံ။ ‘‘သမ္ပတိဇာတော၊ အာနန္ဒ၊ ဗောဓိသတ္တော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၊ မ။ နိ။ ၃။၂၀၇) ဧတ္ထ ပသူတိ။ ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁၊ မ။ နိ။ ၁။၄၀၃၊ သံ။ နိ။ ၂။၅၃၊ ဝိဘ။ ၂၂၅၊ ကထာ။ ၄၅၀) စ၊ ‘‘ဇာတိပိ ဒုက္ခာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၊ ဝိဘ။ ၁၉၀၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၈၇၊ မ။ နိ။ ၂။၃၇၃၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) စ ဧတ္ထ ပရိယာယတော ပဋိသန္ဓိက္ခဏော၊ နိပ္ပရိယာယတော ပန တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တမာနာနံ သတ္တာနံ ယေ ယေ ခန္ဓာ ပါတုဘဝန္တိ၊ တေသံ တေသံ ပဌမပါတုဘာဝေါ ဇာတိ နာမ။

ကသ္မာ ပနေသာ ဇာတိ ဒုက္ခာတိ စေ? အနေကေသံ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝတော။ အနေကာနိ ဟိ ဒုက္ခာနိ။ သေယျထိဒံ – ဒုက္ခဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ သင်္ခါရဒုက္ခံ ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ ပရိယာယဒုက္ခံ နိပ္ပရိယာယဒုက္ခန္တိ။

တတ္ထ ကာယိကစေတသိကာ ဒုက္ခဝေဒနာ သဘာဝတော စ နာမတော စ ဒုက္ခတ္တာ ‘‘ဒုက္ခဒုက္ခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

သုခဝေဒနာ ဝိပရိဏာမေန ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဟေတုတော ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ။ ဥပေက္ခာဝေဒနာ စေဝ အဝသေသာ စ တေဘူမကာ သင်္ခါရာ ဥဒယဗ္ဗယပီဠိတတ္တာ သင်္ခါရဒုက္ခံ

ကဏ္ဏသူလဒန္တသူလရာဂဇပရိဠာဟဒေါသမောဟဇပရိဠာဟာဒိ ကာယိကစေတသိကော အာဗာဓော ပုစ္ဆိတွာ ဇာနိတဗ္ဗတော ဥပက္ကမဿ စ အပါကဋဘာဝတော ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ။ အပါကဋဒုက္ခန္တိပိ ဝုစ္စတိ။

ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏာဒိသမုဋ္ဌာနော အာဗာဓော အပုစ္ဆိတွာဝ ဇာနိတဗ္ဗတော ဥပက္ကမဿ စ ပါကဋဘာဝတော အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ။ ပါကဋဒုက္ခန္တိပိ ဝုစ္စတိ။

ဌပေတွာ ဒုက္ခဒုက္ခံ သေသံ ဒုက္ခသစ္စဝိဘင်္ဂေ အာဂတံ ဇာတိအာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ တဿ တဿ ဒုက္ခဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ပရိယာယဒုက္ခံ။ ဒုက္ခဒုက္ခံ ပန နိပ္ပရိယာယဒုက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။

တတြာယံ ဇာတိ ယံ တံ ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၄၆ အာဒယော) ဘဂဝတာပိ ဥပမာဝသေန ပကာသိတံ အာပါယိကံ ဒုက္ခံ၊ ယဉ္စ သုဂတိယမ္ပိ မနုဿလောကေ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကာဒိဘေဒံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခာ။

တတြိဒံ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကာဒိဘေဒံ ဒုက္ခံ – အယဉှိ သတ္တော မာတုကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တမာနော န ဥပ္ပလပဒုမပုဏ္ဍရိကာဒီသု နိဗ္ဗတ္တတိ၊ အထ ခေါ ဟေဋ္ဌာ အာမာသယဿ ဥပရိ ပက္ကာသယဿ ဥဒရပဋလပိဋ္ဌိကဏ္ဋကာနံ ဝေမဇ္ဈေ ပရမသမ္ဗာဓေ တိဗ္ဗန္ဓကာရေ နာနာကုဏပဂန္ဓပရိဘာဝိတေ အသုစိပရမဒုဂ္ဂန္ဓပဝနဝိစရိတေ အဓိမတ္တဇေဂုစ္ဆေ ကုစ္ဆိပ္ပဒေသေ ပူတိမစ္ဆပူတိကုမ္မာသစန္ဒနိကာဒီသု ကိမိ ဝိယ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သော တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တော ဒသ မာသေ မာတုကုစ္ဆိသမ္ဘဝေန ဥသ္မနာ ပုဋပါကံ ဝိယ ပစ္စမာနော ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ဝိယ သေဒိယမာနော သမိဉ္ဇနပသာရဏာဒိဝိရဟိတော အဓိမတ္တံ ဒုက္ခံ ပစ္စနုဘောတီတိ၊ ဣဒံ တာဝ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ ဒုက္ခံ။

ယံ ပန သော မာတု သဟသာ ဥပက္ခလနဂမနနိသီဒနဝုဋ္ဌာနပရိဝတ္တနာဒီသု သုရာဓုတ္တဟတ္ထဂတော ဧဠကော ဝိယ အဟိတုဏ္ဍိကဟတ္ထဂတော သပ္ပပေါတကော ဝိယ စ အာကဍ္ဎနပရိကဍ္ဎနဩဓုနနဒ္ဓုနနာဒိနာ ဥပက္ကမေန အဓိမတ္တံ ဒုက္ခံ အနုဘဝတိ၊ ယဉ္စ မာတု သီတုဒကပါနကာလေ သီတနရကုပပန္နော ဝိယ ဥဏှယာဂုဘတ္တာဒိအဇ္ဈောဟရဏကာလေ အင်္ဂါရဝုဋ္ဌိသမ္ပရိကိဏ္ဏော ဝိယ လောဏမ္ဗိလာဒိအဇ္ဈောဟရဏကာလေ ခါရာပဋိစ္ဆကာဒိကမ္မကာရဏပတ္တော ဝိယ တိဗ္ဗံ ဒုက္ခံ အနုဘောတိ၊ ဣဒံ ဂဗ္ဘပရိဟရဏမူလကံ ဒုက္ခံ။

ယံ ပနဿ မူဠှဂဗ္ဘာယ မာတုယာ မိတ္တာမစ္စသုဟဇ္ဇာဒီဟိပိ အဒဿနာရဟေ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေ ဆေဒနဖာလနာဒီဟိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ဂဗ္ဘဝိပတ္တိမူလကံ ဒုက္ခံ။

ယံ ဝိဇာယမာနာယ မာတုယာ ကမ္မဇေဟိ ဝါတေဟိ ပရိဝတ္တေတွာ နရကပပါတံ ဝိယ အတိဘယာနကံ ယောနိမဂ္ဂံ ပဋိပါတိယမာနဿ ပရမသမ္ဗာဓေန စ ယောနိမုခေန တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေန ဝိယ မဟာနာဂဿ နိကဍ္ဎိယမာနဿ နရကသတ္တဿ ဝိယ စ သင်္ဃာတပဗ္ဗတေဟိ ဝိစုဏ္ဏိယမာနဿ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ဝိဇာယနမူလကံ ဒုက္ခံ။

ယံ ပန ဇာတဿ တရုဏဝဏသဒိသသုခုမာလသရီရဿ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏနှာပနဓောဝနစောဠပရိမဇ္ဇနာဒိကာလေ သူစိမုခခုရဓာရာဟိ ဝိဇ္ဈနဖာလနသဒိသံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ မာတုကုစ္ဆိတော ဗဟိနိက္ခမနမူလကံ ဒုက္ခံ။

ယံ ပန တတော ပရံ ပဝတ္တိယံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဝဓေန္တဿ အစေလကဝတာဒိဝသေန အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တဿ ကောဓဝသေန အဘုဉ္ဇန္တဿ ဥဗ္ဗန္ဓန္တဿ စ ဒုက္ခံ ဟောတိ၊ ဣဒံ အတ္တူပက္ကမမူလကံ ဒုက္ခံ။

ယံ ပန ပရတော ဝဓဗန္ဓနာဒီနိ အနုဘဝန္တဿ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ပရူပက္ကမမူလကံ ဒုက္ခန္တိ။

ဣတိ ဣမဿ သဗ္ဗဿာပိ ဒုက္ခဿ အယံ ဇာတိ ဝတ္ထုမေဝ ဟောတိ၊ ဣဒံ ဇာတိဒုက္ခံ အနွေတိ။

ဇရာဒုက္ခန္တိ ဒုဝိဓာ ဇရာ – သင်္ခတလက္ခဏဉ္စ ခဏ္ဍိစ္စာဒိသမ္မတော သန္တတိယံ ဧကဘဝပရိယာပန္နော ခန္ဓပုရာဏဘာဝေါ စ၊ သာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ သာ ပနေသာ ဒုက္ခာ သင်္ခါရဒုက္ခဘာဝတော စေဝ ဒုက္ခဝတ္ထုတော စ။ ယံ ဟိဒံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသိထိလဘာဝတော ဣန္ဒြိယဝိကာရဝိရူပတာ ယောဗ္ဗနဝိနာသဗလူပဃာတသတိမတိဝိပ္ပဝါသပရပရိဘဝါဒိအနေကပစ္စယံ ကာယိကစေတသိကံ ဒုက္ခမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဇရာ တဿ ဝတ္ထု။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘အင်္ဂါနံ သိထိလဘာဝါ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဝိကာရတော၊

ယောဗ္ဗနဿ ဝိနာသေန၊ ဗလဿ ဥပဃာတတော။

‘‘ဝိပ္ပဝါသာ သတာဒီနံ၊ ပုတ္တဒါရေဟိ အတ္တနော၊

အပ္ပသာဒနီယတော စေဝ၊ ဘိယျော ဗာလတ္တပတ္တိယာ။

‘‘ပပ္ပောတိ ဒုက္ခံ ယံ မစ္စော၊ ကာယိကံ မာနသံ တထာ၊

သဗ္ဗမေတံ ဇရာဟေတု၊ ယသ္မာ တသ္မာ ဇရာ ဒုခါ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၂၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၂)၊

ဣဒံ ဇရာဒုက္ခံ အနွေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဗျာဓီတိ ဝိဝိဓံ ဒုက္ခံ အာဒဟတိ ဝိဒဟတီတိ ဗျာဓိ။ ဗျာဓယတိ တာပယတိ ကမ္ပယတီတိ ဝါ ဗျာဓိ

မရဏဒုက္ခန္တိ ဧတ္ထာပိ ဒုဝိဓံ မရဏံ သင်္ခတလက္ခဏဉ္စ၊ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဇရာမရဏံ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတ’’န္တိ (ဓာတု။ ၇၁)။ ဧကဘဝပရိယာပန္နဇီဝိတိန္ဒြိယပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒေါ စ၊ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘နိစ္စံ မရဏတော ဘယ’’န္တိ (သု။ နိ။ ၅၈၁၊ ဇာ။ ၁။၁၁။၈၈)။ တံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ ဇာတိပစ္စယာ မရဏံ ဥပက္ကမမရဏံ သရသမရဏံ အာယုက္ခယမရဏံ ပုညက္ခယမရဏန္တိပိ တဿေဝ နာမံ။ ပုန ခဏိကမရဏံ သမ္မုတိမရဏံ သမုစ္ဆေဒမရဏန္တိ အယမ္ပိ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဝတ္တေ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဘေဒေါ ခဏိကမရဏံ နာမ။ တိဿော မတော ဖုဿော မတောတိ ဣဒံ ပရမတ္ထတော သတ္တဿ အဘာဝါ၊ သဿံ မတံ၊ ရုက္ခော မတောတိ ဣဒမ္ပိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ အဘာဝါ သမ္မုတိမရဏံ နာမ။ ခီဏာသဝဿ အပ္ပဋိသန္ဓိကာ ကာလကိရိယာ သမုစ္ဆေဒမရဏံ နာမ။ ဗာဟိရသမ္မုတိမရဏံ ဌပေတွာ ဣတရံ သမ္မုတိမရဏဉ္စ ဣဓ ယထာဝုတ္တပ္ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒနဘာဝေန သင်္ဂဟိတံ၊ ဒုက္ခဿ ပန ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခံ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ပါပဿ ပါပကမ္မာဒိ-နိမိတ္တမနုပဿတော၊

ဘဒ္ဒဿာပသဟန္တဿ၊ ဝိယောဂံ ပိယဝတ္ထုကံ၊

မီယမာနဿ ယံ ဒုက္ခံ၊ မာနသံ အဝိသေသတော။

‘‘သဗ္ဗေသဉ္စာပိ ယံ သန္ဓိ-ဗန္ဓနစ္ဆေဒနာဒိကံ၊

ဝိတုဇ္ဇမာနမမ္မာနံ၊ ဟောတိ ဒုက္ခံ သရီရဇံ။

‘‘အသယှမပ္ပတိကာရံ၊ ဒုက္ခဿေတဿိဒံ ယတော၊

မရဏံ ဝတ္ထု တေနေတံ၊ ဒုက္ခမိစ္စေဝ ဘာသိတ’’န္တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၃၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၃)၊

သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဒုက္ခန္တိ ဧတ္ထ သောကာဒီသု သောကော နာမ ဉာတိဗျသနာဒီဟိ ဖုဋ္ဌဿ အန္တောနိဇ္ဈာနလက္ခဏော စိတ္တသန္တာပေါ။ ဒုက္ခော ပနဿ ဒုက္ခဒုက္ခတ္တာ စေဝ ဒုက္ခဿ စ ဝတ္ထုဘာဝတော။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘သတ္တာနံ ဟဒယံ သောကော၊ သလ္လံ ဝိယ ဝိတုဇ္ဇတိ၊

အဂ္ဂိတတ္တောဝ နာရာစော၊ ဘုသဉ္စ ဍဟတေ ပုန။

‘‘သမာဝဟတိ စ ဗျာဓိ-ဇရာမရဏဘေဒနံ၊

ဒုက္ခမ္ပိ ဝိဝိဓံ ယသ္မာ၊ တသ္မာ ဒုက္ခောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၄၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၄)၊

ပရိဒေဝေါ နာမ ဉာတိဗျသနာဒီဟိ ဖုဋ္ဌဿ ဝစီပလာပေါ။ ဒုက္ခော ပနဿ သံသာရဒုက္ခဘာဝတော ဒုက္ခဝတ္ထုတော စ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ယံ သောကသလ္လဝိဟတော ပရိဒေဝမာနော၊ ကဏ္ဌောဋ္ဌတာလုတလသောသဇမပ္ပသယှံ၊

ဘိယျောဓိမတ္တမဓိဂစ္ဆတိယေဝ ဒုက္ခံ၊ ဒုက္ခောတိ တေန ဘဂဝါ ပရိဒေဝမာဟာ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၅)၊

ဒုက္ခံ နာမ ကာယပီဠနလက္ခဏံ ကာယိကံ ဒုက္ခံ။ ဒုက္ခံ ပနဿ ဒုက္ခဒုက္ခတ္တာ စေဝ မာနသဒုက္ခာဝဟနတော စ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ပီဠေတိ ကာယိကမိဒံ၊ ဒုက္ခံ ဒုက္ခဉ္စ မာနသံ ဘိယျော၊

ဇနယတိ ယသ္မာ တသ္မာ၊ ဒုက္ခန္တိ ဝိသေသတော ဝုတ္တ’’န္တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၆-၁၉၇၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၆)၊

ဒေါမနဿံ နာမ စိတ္တပီဠနလက္ခဏံ မာနသံ ဒုက္ခံ။ ဒုက္ခံ ပနဿ ဒုက္ခဒုက္ခတ္တာ စေဝ ကာယိကဒုက္ခာဝဟနတော စ။ စေတောဒုက္ခသမပ္ပိတာ ဟိ ကေသေ ပကိရိယ ကန္ဒန္တိ၊ ဥရာနိ ပတိပိသေန္တိ၊ အာဝဋ္ဋန္တိ၊ ဝိဝဋ္ဋန္တိ၊ ဆိန္နပပါတံ ပပတန္တိ၊ သတ္ထံ အာဟရန္တိ၊ ဝိသံ ခါဒန္တိ၊ ရဇ္ဇုယာ ဥဗ္ဗန္ဓန္တိ၊ အဂ္ဂိံ ပဝိသန္တိ၊ နာနပ္ပကာရံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ပီဠေတိ ယတော စိတ္တံ၊ ကာယဿ စ ပီဠနံ သမာဝဟတိ၊

ဒုက္ခန္တိ ဒေါမနဿမ္ပိ၊ ဒေါမနဿံ တတော အဟူ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၆-၁၉၇၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၇)၊

ဥပါယာသော နာမ ဉာတိဗျသနာဒီဟိ ဖုဋ္ဌဿ အဓိမတ္တစေတောဒုက္ခပ္ပဘာဝိတော ဒေါသောယေဝ။ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နော ဧကော ဓမ္မောတိ ဧကေ။ ဒုက္ခော ပနဿ သင်္ခါရဒုက္ခဘာဝတော စိတ္တံ ပရိဒဟနတော ကာယဿ ဝိဟနနတော စ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘စိတ္တဿ စ ပရိဒဟနာ၊ ကာယဿ ဝိဟနနတော စ အဓိမတ္တံ၊

ယံ ဒုက္ခမုပါယာသော၊ ဇနေတိ ဒုက္ခော တတော ဝုတ္တော’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၈၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၈)၊

ဧတ္ထ စ မန္ဒဂ္ဂိနာ အန္တောဘာဇနေ ပါကော ဝိယ သောကော၊ တိက္ခဂ္ဂိနာ ပစ္စမာနဿ ဘာဇနတော ဗဟိ နိက္ခမနံ ဝိယ ပရိဒေဝေါ၊ ဗဟိ နိက္ခန္တာဝသေသဿ နိက္ခမိတုမ္ပိ အပ္ပဟောန္တဿ အန္တောဘာဇနေယေဝ ယာဝ ပရိက္ခယာ ပါကော ဝိယ ဥပါယာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

နေရယိကံ ဒုက္ခန္တိ နိရယေ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒိကံ ဒုက္ခံ အနွေတိ၊ တံ ဒေဝဒူတသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗံ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဇာယေထ နော စေ နရကေသု သတ္တော၊ တတ္ထဂ္ဂိဒါဟာဒိကမပ္ပသယှံ၊

လဘေထ ဒုက္ခံ နု ကုဟိံ ပတိဋ္ဌံ၊ ဣစ္စာဟ ဒုက္ခာတိ မုနီဓ ဇာတိ’’န္တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၁)၊

တိရစ္ဆာနယောနိကံ ဒုက္ခန္တိ တိရစ္ဆာနေသု ကသာပတောဒတာဠနဝိဇ္ဈနာဒိကံ အနေကဝိဓံ ဒုက္ခံ အနွေတိ၊ တံ ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တတော ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဒုက္ခံ တိရစ္ဆေသု ကသာပတောဒဒဏ္ဍာဘိဃာတာဒိဘဝံ အနေကံ၊

ယံ တံ ကထံ တတ္ထ ဘဝေယျ ဇာတိံ၊ ဝိနာ တဟိံ ဇာတိ တတောပိ ဒုက္ခာ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၁)၊

ပေတ္တိဝိသယိကံ ဒုက္ခန္တိ ပေတေသု ပန ခုပ္ပိပါသ ဝါတာတပါဒိနိဗ္ဗတ္တံ ဒုက္ခဉ္စ လောကန္တရေ တိဗ္ဗန္ဓကာရေ အသယှသီတာဒိဒုက္ခဉ္စ အနွေတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ပေတေသု ဒုက္ခံ ပန ခုပ္ပိပါသာဝါတာတပါဒိပ္ပဘဝံ ဝိစိတ္တံ၊

ယသ္မာ အဇာတဿ န တတ္ထ အတ္ထိ၊ တသ္မာပိ ဒုက္ခံ မုနိ ဇာတိမာဟ။

‘‘တိဗ္ဗန္ဓကာရေ စ အသယှသီတေ၊ လောကန္တရေ ယံ အသုရေသု ဒုက္ခံ၊

န တံ ဘဝေ တတ္ထ န စဿ ဇာတိ၊ ယတော အယံ ဇာတိ တတောပိ ဒုက္ခာ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၁)၊

မာနုသိကံ ဒုက္ခန္တိ မနုဿေသု ဝဓဗန္ဓနာဒိကံ ဒုက္ခံ။ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ ဒုက္ခန္တိ ‘‘အယဉှိ သတ္တော မာတုကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တမာနော န ဥပ္ပလပဒုမပုဏ္ဍရိကာဒီသု နိဗ္ဗတ္တတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ယံ ဇာတိဒုက္ခံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ တာဝ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ ဂဗ္ဘေ ဌိတိမူလကံ ဒုက္ခန္တိ ယံ ပန ‘‘သော မာတု သဟသာ ဥပက္ခလနဂမနနိသီဒနာ’’တိအာဒိနာ နယေန ယံ တိဗ္ဗံ ဒုက္ခံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဂဗ္ဘေ ဌိတိမူလကံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ ဂဗ္ဘာ ဝုဋ္ဌာနမူလကံ ဒုက္ခန္တိ ‘‘ယံ ပနဿ မူဠှဂဗ္ဘာယ မာတုယာ မိတ္တာမစ္စသုဟဇ္ဇာဒီဟိပိ အဒဿနာရဟေ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေ’’တိအာဒိနာ နယေန ယံ ဒုက္ခံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ မာတုကုစ္ဆိတော ဗဟိ နိက္ခန္တမူလကံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ယဉ္စာပိ ဂူထနရကေ ဝိယ မာတုဂဗ္ဘေ၊

သတ္တော ဝသံ စိရမတော ဗဟိ နိက္ခမနဉ္စ၊

ပပ္ပောတိ ဒုက္ခမတိဃောရမိဒမ္ပိ နတ္ထိ၊

ဇာတိံ ဝိနာ ဣတိပိ ဇာတိ အယဉှိ ဒုက္ခာ။

‘‘ကိံ ဘာသိတေန ဗဟုနာ နနု ယံ ကုဟိဉ္စိ၊

အတ္ထီဓ ကိဉ္စိရပိ ဒုက္ခမိဒံ ကဒါစိ၊

နေဝတ္ထိ ဇာတိဝိရဟေ ယဒတော မဟေသိ၊

ဒုက္ခာတိ သဗ္ဗပဌမံ ဣမမာဟ ဇာတိ’’န္တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၁)၊

ဇာတဿူပနိဗန္ဓကံ ဒုက္ခန္တိ ဇာတဿ ဥပနိဗန္ဓနံ နှာနလေပနခါဒနပိဝနာဒိဇဂ္ဂနဒုက္ခံ အနွေတိ။ ဇာတဿ ပရာဓေယျကံ ဒုက္ခန္တိ ပရဿ အညဿ အာယတ္တံ ဣဿရိယဒုက္ခံ အနွေတိ။ ‘‘သဗ္ဗံ ပရဝသံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အတ္တူပက္ကမံ ဒုက္ခန္တိ ယံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဝဓေန္တဿ အစေလကဝတာဒိဝသေန အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တဿ ကောဓဝသေန အဘုဉ္ဇန္တဿ ဥဗ္ဗန္ဓန္တဿ စ ဒုက္ခံ ဟောတိ၊ ဣဒံ အတ္တူပက္ကမံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ ပရူပက္ကမံ ဒုက္ခန္တိ ယံ ပရတော ဝဓဗန္ဓနာဒီနိ အနုဘဝန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ပရူပက္ကမံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ ဒုက္ခဒုက္ခန္တိ ကာယိကစေတသိကာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ သဘာဝတော စ နာမတော စ ဒုက္ခတ္တာ ဒုက္ခဒုက္ခံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခဒုက္ခံ အနွေတိ။ သင်္ခါရဒုက္ခန္တိ ဥပေက္ခာဝေဒနာ စေဝ အဝသေသာ စ တေဘူမကသင်္ခါရာ ဥဒယဗ္ဗယပီဠိတတ္တာ သင်္ခါရဒုက္ခံ၊ ဣဒံ သင်္ခါရဒုက္ခံ အနွေတိ။ ဝိပရိဏာမဒုက္ခန္တိ သုခဝေဒနာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခဿ ဟေတုတော ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ၊ ဣဒံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ အနွေတိ။

မာတုမရဏန္တိ မာတုယာ မရဏံ။ ပိတုမရဏန္တိ ပိတုနော မရဏံ။ ဘာတုမရဏန္တိ ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌဘာတူနံ မရဏံ။ ဘဂိနိမရဏန္တိ ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌဘဂိနီနံ မရဏံ။ ပုတ္တမရဏန္တိ ပုတ္တာနံ မရဏံ။ ဓီတုမရဏန္တိ ဓီတူနံ မရဏံ။ ဉာတိဗျသနံ ဒုက္ခန္တိ ဉာတီနံ ဗျသနံ၊ စောရရောဂဘယာဒီဟိ ဉာတိက္ခယော၊ ဉာတိဝိနာသောတိ အတ္ထော။ တေန ဉာတိဗျသနေန ဖုဋ္ဌဿ အဇ္ဈောတ္ထဋဿ အဘိဘူတဿ ဥပ္ပန္နံ ဒုက္ခံ ဉာတိဗျသနံ ဒုက္ခံ၊ တံ ဉာတိဗျသနံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဘောဂါနံ ဗျသနံ ဘောဂဗျသနံ၊ ရာဇစောရာဒိဝသေန ဘောဂက္ခယော၊ ဘောဂဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တနယေန တံ ဘောဂဗျသနံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ ရောဂဗျသနန္တိ ရောဂေါ ဧဝ ဗျသနံ ရောဂဗျသနံ။ ရောဂေါ ဟိ အာရောဂျံ ဗျသတိ ဝိနာသေတီတိ ဗျသနံ၊ ဝုတ္တနယေန တံ ရောဂဗျသနံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ သီလဗျသနံ ဒုက္ခန္တိ သီလဿ ဗျသနံ သီလဗျသနံ၊ ဒုဿီလျဿေတံ နာမံ။ ဝုတ္တနယေန တံ သီလဗျသနံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဝိနာသယမာနာ ဥပ္ပန္နာ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဗျသနံ ဒိဋ္ဌိဗျသနံ၊ ဝုတ္တနယေန တံ ဒိဋ္ဌိဗျသနံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာနိ ဒွေ အနိပ္ဖန္နာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ တီဏိ နိပ္ဖန္နာနိ တိလက္ခဏာဟတာနိ။ ပုရိမာနိ စ တီဏိ နေဝ ကုသလာနိ နာကုသလာနိ။ သီလဒိဋ္ဌိဗျသနဒွယံ အကုသလံ။

ယထာတိ ဩပမ္မေ။ ဘိန္နံ နာဝန္တိ သိထိလဗန္ဓနံ နာဝံ၊ ဇဇ္ဇရီဘူတံ ဝါ ပဒရုဂ္ဃာဋိမံ ဝါ။ ဒကမေသိန္တိ ဥဒကဒါယိံ ဥဒကပ္ပဝေသနိံ။ တတော တတော ဥဒကံ အနွေတီတိ တတော တတော ဘိန္နဋ္ဌာနတော ဥဒကံ ပဝိသတိ။ ပုရတောပီတိ နာဝါယ ပုရိမဘာဂတောပိ။ ပစ္ဆတောပီတိ တဿာ ပစ္ဆိမဘာဂတောပိ။ ဟေဋ္ဌတောပီတိ အဓောဘာဂတောပိ။ ပဿတောပီတိ ဥဘယပဿတောပိ။ ယံ အန္တရန္တရာ န ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဌာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တသ္မာ ကာယဂတာသတိအာဒိဘာဝနာယ ဇန္တု၊ သဒါ သတော ဟုတွာ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒဝသေန ရူပါဒီသု ဝတ္ထုကာမေသု သဗ္ဗပ္ပကာရမ္ပိ ကိလေသကာမံ ပရိဝဇ္ဇေန္တော ကာမာနိ ပရိဝဇ္ဇေယျ။ ဧဝံ တေ ကာမေ ပဟာယ တပ္ပဟာနကရမဂ္ဂေနေဝ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဩဃံ တရေယျ တရိတုံ သက္ကုဏေယျ။ တတော ယထာ ပုရိသော ဂရုကံ နာဝံ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ လဟုကာယ နာဝါယ အပ္ပကသိရေနေဝ ပါရဂူ ဘဝေယျ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ၊ ဧဝမေဝံ အတ္တဘာဝနာဝံ ကိလေသူဒကဂရုကံ သိဉ္စိတွာ လဟုကေန အတ္တဘာဝေန ပါရဂူ ဘဝေယျ။ သဗ္ဗဓမ္မပါရံ နိဗ္ဗာနံ ဂတော ဘဝေယျ၊ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ဂစ္ဆေယျ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာနေနာတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

တသ္မာတိ ယသ္မာ ဇာတိအာဒိကံ ဒုက္ခံ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ အနွေတိ၊ တသ္မာ။ တံကာရဏာ တံဟေတူတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မာ ဝုတ္တပ္ပကာရဒုက္ခံ ဧတံ အနွေတိ၊ တံဟေတု။ ယသ္မာ အနွေတိ တပ္ပစ္စယာ၊ ယသ္မာ အနွေတိ တံနိဒါနန္တိ ဧဝံ ပဒယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဟေတူတိအာဒီနိ ကာရဏဝေဝစနာနိ။ ကာရဏဉှိ တေန တဿ ဖလံ ဟိနောတိ ပဝတ္တတီတိ ဟေတု။ တံ တံ ပဋိစ္စ ဖလံ ဧတိ ပဝတ္တတီတိ ပစ္စယော။ ‘‘ဟန္ဒ နံ ဂဏှထာ’’တိ ဒဿေန္တံ ဝိယ အတ္တနော ဖလံ နိဒေတီတိ နိဒါနံ

‘‘တံကာရဏာတိ အကာရဏနိက္ကာရဏပဋိသေဓော။ တံဟေတူတိ အဟေတုမဟာဘူတဟေတုပဋိသေဓော။ တပ္ပစ္စယာတိ အပ္ပစ္စယေန သဒ္ဓိံ အသာဓာရဏပစ္စယပဋိသေဓောတံနိဒါနာတိ အနိဒါနေန သဟ အာဂမာဓိဂမနိဒါနပဋိသေဓော’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ဧတံ အာဒီနဝံ သမ္ပဿမာနောတိ ဧတံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဥပဒ္ဒဝံ ဝိပဿနာဉာဏေန သမ္မာ ပဿမာနော ဒက္ခမာနော။

သဒါတိ မူလပဒံ။ ပုန သဒါတိ အတ္ထပဒံ။ သဒါတိ သဗ္ဗဒိဝသေ။ သဗ္ဗဒါတိ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ။ သဗ္ဗကာလန္တိ ပုဗ္ဗဏှာဒိသဗ္ဗကာလံ။ နိစ္စကာလန္တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ။ ဓုဝကာလန္တိ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နကာလံ။ သတတန္တိ နိရန္တရံ။ သမိတန္တိ ဧကီဘူတံ။ အဗ္ဗောကိဏ္ဏန္တိ အညေန အသမ္မိဿံ။ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခန္တိ ပဋိပါဋိယာ ဃဋိတံ ‘‘ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ အဝိရာဓိတံ ဥပဋ္ဌာတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၁၅) ဝိယ။ ဥဒကူမိကဇာတန္တိ နိဗ္ဗတ္တဥဒကဦမိတရင်္ဂံ ဝိယ။ အဝီစီတိ အဝိရဠံ။ သန္တတီတိ အနုပစ္ဆိန္နံ။ သဟိတန္တိ ဃဋိတံ ဧကီဘူတံ ဝါ ‘‘သဟိတံ မေ၊ အသဟိတံ တေ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၀၂) ဝိယ။ ဖဿိတန္တိ ဖုသိတံ ‘‘နိဝါတေ ဖုသိတဂ္ဂလေ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ ဒွေ ပဒါနိ ဒိဝါကာလဝိဘာဂဝသေန။ ပုရိမံ ယာမံ မဇ္ဈိမံ ယာမံ ပစ္ဆိမံ ယာမန္တိ တီဏိ ရတ္တိဝိဘာဂဝသေန။ ကာဠေ ဇုဏှေတိ အဍ္ဎမာသဝသေန။ ဝဿေ…ပေ… ဂိမှေတိ တီဏိ ဥတုဝသေန။ ပုရိမေ ဝယောခန္ဓေ…ပေ… ပစ္ဆိမေ ဝယောခန္ဓေတိ တီဏိ ဝယောဝိဘာဂဝသေန ဝုတ္တာနီတိ ဉာတဗ္ဗံ။

သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော။ ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော’’တိအာဒီနိ ‘‘ဧဝံ သမုစ္ဆေဒတော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေယျာ’’တိ ပရိယောသာနာနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ အပိ သတ္တတ္တာ သတောတိ တီသု ဝတ္ထူသု သတ္တဘာဝေန ဝါ တယော ကိလေသေ ပဋိက္ကမာပေတုံ သတ္တိဘာဝေန ဝါ သတတ္တာ သတော။ သန္တတ္တာတိ ကိလေသောပက္ကိလေသေ ပလာပေတွာ ဌာနေန စ အာရမ္မဏေန စ ပမောစေတွာ သန္တတ္တာ သတော။ သမိတတ္တာတိ ဣဋ္ဌဖလဒါယကပုညေန စ အနိဋ္ဌဖလဒါယကပါပေန စ သမိတတ္တာ သတော။ သန္တဓမ္မသမန္နာဂတောတိ သပ္ပုရိသဓမ္မေ ဘဇနတော ဗုဒ္ဓါဒိအရိယပုဂ္ဂလေ သေဝနတော သန္တဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာ သတော

ဝတ္ထုကာမေ ပရိဇာနိတွာတိ ဧတေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ တေဘူမကေ ဝတ္ထုကာမေ တီရဏပရိညာယ ဇာနိတွာ။ ပဟာယာတိ ကိလေသကာမေ ပဟာနပရိညာယ ပရိစ္စဇိတွာ။ ပဇဟိတွာတိ ဆဍ္ဍေတွာ။ ကိံ ကစဝရံ ဝိယ ပိဋကေနာတိ? န ဟိ၊ အပိ စ ခေါ တံ ဝိနောဒေတွာ တရိတွာ ဝိဇ္ဈိတွာ နီဟရိတွာ။ ကိံ ဗလိဗဒ္ဒမိဝ ပတောဒေနာတိ? န ဟိ၊ အထ ခေါ တံ ဗျန္တိံ ကရိတွာ ဝိဂတန္တံ ကရိတွာ။ ယထာဿ အန္တောပိ နာဝသိဿတိ၊ အန္တမသော ဘင်္ဂမတ္တမ္ပိ၊ တထာ တံ ကရိတွာ။ ကထံ ပန တံ တထာ ကတန္တိ? အနဘာဝံ ဂဟေတွာ အနု အဘာဝံ ဂမေတွာ။ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန ယထာ သမုစ္ဆိန္နာ ဟောတိ၊ တထာ ကရိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧသ နယော ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏာဒီသု။

ကာမောဃန္တိအာဒီသု ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေါ အဝသီဒနဋ္ဌေန ‘‘ကာမောဃော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဘဝေါဃောတိ ရူပါရူပဘဝေသု ဆန္ဒရာဂေါ ဈာနနိကန္တိ စ။ ဒိဋ္ဌောဃောတိ သဿတဒိဋ္ဌာဒိသဟဂတာ ဘဝေ ပတ္ထနာယေဝ၊ ဒိဋ္ဌောဃော ဘဝေါဃေ ဧဝ သမောဓာနံ ဂစ္ဆတိ။ အဝိဇ္ဇောဃော စတူသု သစ္စေသု အညာဏံ။ တတ္ထ ကာမဂုဏေ အဿာဒတော မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နော စ ကာမောဃော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နော စ ကာမောဃော သံဝဍ္ဎတိ။ မဟဂ္ဂတဓမ္မေ အဿာဒတော မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နော စ ဘဝေါဃော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နော စ သံဝဍ္ဎတိ။ တေဘူမကဓမ္မေသု စတုဝိပလ္လာသပဒဋ္ဌာနဘာဝေန အနုပ္ပန္နော စ အဝိဇ္ဇောဃော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နော စ သံဝဍ္ဎတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တနယပစ္စနီကတော သုက္ကပက္ခော ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗော။

အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခံ ပဋိပန္နော ကာမောဃံ၊ အနိမိတ္တဝိမောက္ခံ ပဋိပန္နော ဘဝေါဃံ၊ သုညတဝိမောက္ခံ ပဋိပန္နော အဝိဇ္ဇောဃဉ္စ တရေယျ။ ပဌမမဂ္ဂဝသေန တရေယျ၊ ဒုတိယမဂ္ဂဝသေန ဥတ္တရေယျ၊ တတိယမဂ္ဂဝသေန ပတရေယျ၊ စတုတ္ထမဂ္ဂဝသေန သမတိက္ကမေယျ၊ ဖလဝသေန ဝီတိဝတ္တေယျာတိ။ အထ ဝါ ‘‘ကာမောဃဝသေန တရေယျ၊ ဘဝေါဃဝသေန ဥတ္တရေယျ၊ ဒိဋ္ဌောဃဝသေန ပတရေယျ၊ အဝိဇ္ဇောဃဝသေန သမတိက္ကမေယျ၊ သဗ္ဗောဃဝသေန ဝီတိဝတ္တေယျာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ဂရုကန္တိ န သလ္လဟုကံ။ ဘာရိကန္တိ ဘာရဘဏ္ဍံ ဧတ္ထ ဌပယန္တီတိ ဘာရိကံ။ ဥဒကံ သိတွာတိ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ။ ဩသိဉ္စိတွာတိ အတိရေကံ သိဉ္စိတွာ။ ဆဍ္ဍေတွာတိ ပါတေတွာ။ လဟုကာယာတိ သလ္လဟုကာယ။ ခိပ္ပန္တိ သီဃံ။ လဟုန္တိ တံခဏံ။ အပ္ပကသိရေနေဝါတိ နိဒုက္ခေနေဝ။ ပါရံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ သက္ကာယဩရတော ပါရဘူတံ ပါရံ။ တဏှာဝါနတော နိက္ခန္တံ နိဗ္ဗာနံ ကထီယတိ။ ယောသောတိ ယော ဧသော။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒိ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ယသ္မာ ဟိ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ သမန္တိ ဝူပသမန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စေတံ အာဂမ္မ သဗ္ဗေ ဥပဓယော ပဋိနိဿဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗာ တဏှာ ခီယန္တိ၊ သဗ္ဗေ ကိလေသရဇ္ဇာ ဝိရဇ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ၊ တဏှက္ခယော၊ ဝိရာဂေါ၊ နိရောဓော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယာ ပနေသာ တဏှာ ဘဝေန ဘဝံ၊ ဖလေန ဝါ သဒ္ဓိံ ကမ္မံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတီတိ ကတွာ ဝါနန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တတော နိက္ခန္တံ ဝါနတောတိ နိဗ္ဗာနံ။ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ နိမိတ္တဝသေန ဧကတော ဝုဋ္ဌာနဂေါတြဘုဉာဏေန နိဗ္ဗာနပါရံ ပါပုဏေယျ။ အဓိဂစ္ဆေယျ နိမိတ္တပဝတ္တေဟိ ဥဘတောဝုဋ္ဌာနမဂ္ဂဉာဏေန နိဗ္ဗာနပါရံ ဝိသေသေန ပါပုဏေယျ။ ဖုသေယျ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏဖလစိတ္တဝသေန နိဗ္ဗာနပါရံ ဖုသေယျ။ သစ္ဆိကရေယျ ဂုဏဝသေန ဖုသိတွာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန နိဗ္ဗာနပါရံ ပစ္စက္ခံ ကရေယျ။ အထ ဝါ ‘‘ပဌမမဂ္ဂေန ပါရံ ဂစ္ဆေယျ၊ ဒုတိယေန အဓိဂစ္ဆေယျ၊ တတိယေန ဖုသေယျ၊ စတုတ္ထေန သစ္ဆိ ကရေယျာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ယောပိ ပါရံ ဂန္တုကာမောတိ ယော ကောစိ ဝိပဿနာဉာဏေ ဌိတော ပုဂ္ဂလော နိဗ္ဗာနပါရံ ဂန္တုကာမော၊ သောပိ အဝဿံ တတ္ထ ဂမိဿတီတိ ပါရဂူ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟီ’’တိအာဒိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝိပဿနာယောဂေန စ၊ သောပိ ပါရဂူ နာမ။ ယောပိ ပါရံ ဂစ္ဆတီတိ ယောပိ မဂ္ဂသမင်္ဂီ နိဗ္ဗာနပါရံ ဂစ္ဆတိ၊ သောပိ ပါရဂူ နာမ။ ယောပိ ပါရံ ဂတောတိ ယောပိ မဂ္ဂေန ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဖလေ ဌိတော နိဗ္ဗာနပါရင်္ဂတော၊ သောပိ ပါရဂူ နာမ။

တံ ဇိနဝစနေန ဒဿေတုံ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ ဘဂဝတာ – တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒိမာဟ။ အဘိညာပါရဂူတိ အဓိဂတေန ဉာဏေန ဉာတပရိညာယ နိဗ္ဗာနပါရံ ဂန္တုကာမော ဂစ္ဆတိ၊ ဂတောတိ ပါရဂူ။ ပရိညာပါရဂူတိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ တီရဏပရိညာယ သမတိက္ကမိတွာ ဝုတ္တနယေန ပါရဂူ။ ပဟာနပါရဂူတိ သမုဒယပက္ခိကာနံ ကိလေသာနံ ပဟာနပရိညာယ သမတိက္ကမိတွာ ဝုတ္တနယေန ပါရဂူ။ ယော ဟိ သဗ္ဗဓမ္မံ ပရိဇာနာတိ၊ သော တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနာတိ ဉာတပရိညာယ တီရဏပရိညာယ ပဟာနပရိညာယာတိ။ တတ္ထ ကတမာ ဉာတပရိညာ? သဗ္ဗဓမ္မံ ဇာနာတိ ‘‘ဣမေ အဇ္ဈတ္တိကာ၊ ဣမေ ဗာဟိရာ၊ ဣဒမဿ လက္ခဏံ၊ ဣမာနိ ရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာနီ’’တိ၊ အယံ ဉာတပရိညာ။ ကတမာ တီရဏပရိညာ? ဧဝံ ဉာတံ ကတွာ လဗ္ဘမာနဝသေန သဗ္ဗဓမ္မံ တီရေတိ ‘‘အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၁၂၂)၊ အယံ တီရဏပရိညာ။ ကတမာ ပဟာနပရိညာ? ဧဝံ တီရယိတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ဓမ္မေသု ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတိ၊ အယံ ပဟာနပရိညာတိ။ ဣမာ ပရိညာယော သန္ဓာယ ‘‘သော အဘိညာပါရဂူ ပရိညာပါရဂူ ပဟာနပါရဂူ’’တိ အာဟ။

ဘာဝနာပါရဂူတိ ဘာဝနာယ ကောဋိံ ပတွာ မဂ္ဂဝသေန နိဗ္ဗာနပါရံ ဂတော။ သစ္ဆိကိရိယာပါရဂူတိ ဖလနိဗ္ဗာနဝသေန သစ္ဆိ ကိရိယာဖလနိဗ္ဗာနပါရံ ဂတော။ သမာပတ္တိပါရဂူတိ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ ပါရံ ပတ္တော။ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓာဒိသဗ္ဗဓမ္မာနံ။ သဗ္ဗဒုက္ခာနန္တိ ဇာတိဒုက္ခာဒိသဗ္ဗဒုက္ခာနံ။ သဗ္ဗကိလေသာနန္တိ ကာယဒုစ္စရိတာဒိသဗ္ဗကိလေသာနံ။ အရိယမဂ္ဂါနန္တိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒိစတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနံနိရောဓဿာတိ နိဗ္ဗာနဿ။ သဗ္ဗသမာပတ္တီနန္တိ သဗ္ဗာသမ္ပိ အဋ္ဌန္နံ ရူပါရူပသမာပတ္တီနံ။ သောတိ သော အရိယော။ ဝသိပ္ပတ္တောတိ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တော။ အထ ဝါ ကန္တဘာဝံ ဣဿရိယဘာဝံ နိပ္ဖန္နဘာဝံ ပတ္တော။ ပါရမိပ္ပတ္တောတိ ပါရမီတိ အဝသာနံ နိဋ္ဌာနံ၊ ဥတ္တမဘာဝံ ဝါ တံ ပတ္တော။ ကတ္ထ ပတ္တောတိ အာဟ ‘‘အရိယသ္မိံ သီလသ္မိ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အရိယသ္မိံ သီလသ္မိန္တိ နိဒ္ဒေါသေ သီလသ္မိံ။ အရိယသ္မိံ သမာဓိသ္မိန္တိ နိဒ္ဒေါသေ သမာဓိသ္မိံ။ အရိယာယ ပညာယာတိ နိဒ္ဒေါသာယ ပညာယ။ အရိယာယ ဝိမုတ္တိယာတိ နိဒ္ဒေါသာယ ဖလဝိမုတ္တိယာ။ ပုရိမေန ဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါ ဂဟိတာ၊ ဒုတိယေန ဝါယာမသတိသမာဓယော ဂဟိတာ၊ တတိယေန ဝိတက္ကသမ္မာဒိဋ္ဌိယော ဂဟိတာ၊ စတုတ္ထေန တံသမ္ပယုတ္တာ သေသဓမ္မာ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အန္တဂတောတိ မဂ္ဂေန သင်္ခါရလောကန္တံ ဂတော။ အန္တပ္ပတ္တောတိ တမေဝ လောကန္တံ ဖလေန ပတ္တော။ ကောဋိဂတောတိ မဂ္ဂေန သင်္ခါရကောဋိံ ဂတော။ ကောဋိပ္ပတ္တောတိ တမေဝ ကောဋိံ ဖလေန ပတ္တော။ ပရိယန္တဂတောတိ မဂ္ဂေန ခန္ဓာယတနာဒိလောကပရိယန္တံ ပရိစ္ဆေဒံ ပရိဝဋုမံ ကတွာ ဂတော။ ပရိယန္တပ္ပတ္တောတိ တမေဝ လောကံ ဖလေန ပရိယန္တံ ကတွာ ပတ္တော။ ဝေါသာနဂတောတိ မဂ္ဂေန အဝသာနံ ဂတော။ ဝေါသာနပ္ပတ္တောတိ ဖလေန အဝသာနံ ပတ္တော။ တာဏဂတောတိ မဂ္ဂေန တာယနံ ဂတော။ တာဏပ္ပတ္တောတိ ဖလေန တာယနံ ပတ္တော။ လေဏဂတောတိ မဂ္ဂေန နိလီယနံ ဂတော။ လေဏပ္ပတ္တောတိ တံ ဖလေန နိလီယနံ ပတ္တော။ သရဏဂတောတိ မဂ္ဂေန ပတိဋ္ဌံ ဂတော။ သရဏပ္ပတ္တောတိ ဖလေန သရဏံ ပတ္တောအဘယဂတောတိ မဂ္ဂေန နိဗ္ဘယံ ဂတော။ အဘယပ္ပတ္တောတိ ဖလေန နိဗ္ဘယံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တော။ အစ္စုတဂတောတိ စုတိဝိရဟိတံ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂေန ဂတော။ အစ္စုတပ္ပတ္တောတိ တံ ဖလေန ပတ္တော။ အမတဂတောတိ မရဏရဟိတံ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂေန ဂတော။ အမတပ္ပတ္တောတိ တံ ဖလေန ပတ္တော။ နိဗ္ဗာနဂတောတိ တဏှာဝါနတော နိက္ခန္တံ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂေန ဂတော။ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တောတိ တမေဝ ဖလေန ပတ္တော။ သော ဝုဋ္ဌဝါသောတိ သော အရဟာ ဒသသု အရိယဝါသေသု ဝသိ ပရိဝသိ ဝုဋ္ဌော ဝုဋ္ဌာတိ စ ဝုဋ္ဌဝါသော။ စိဏ္ဏစရဏောတိ သီလေန သဟ အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု စိဏ္ဏဝသီတိ စိဏ္ဏစရဏော။ ဂတဒ္ဓါတိ သံသာရဒ္ဓါနံ အတိက္ကန္တော။ ဂတဒိသောတိ သုပိနန္တေနပိ အဂတပုဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနဒိသံ ဂတော။ ဂတကောဋိကောတိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနကောဋိံ ဂတော ဟုတွာ ဌိတော။ ပါလိတဗြဟ္မစရိယောတိ ရက္ခိတဗြဟ္မစရိယော။ ဥတ္တမဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တောတိ ဥတ္တမံ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပတ္တော။ ပဋိဝိဒ္ဓါကုပ္ပောတိ အကုပ္ပံ အစလနံ အရဟတ္တဖလံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတော။ သစ္ဆိကတနိရောဓောတိ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကတွာ ဌိတော။

ဒုက္ခံ တဿ ပရိညာတန္တိ တိဝိဓံ ဒုက္ခံ တေန သမတိက္ကမိတွာ ပရိစ္ဆိန္နံ။ အဘိညေယျန္တိ သဘာဝလက္ခဏာဝဗောဓဝသေန သောဘနေန အာကာရေန ဇာနိတဗ္ဗံ။ အဘိညာတန္တိ အဓိကေန ဉာဏေန ဉာတံ။ ပရိညေယျန္တိ သာမညလက္ခဏာဝဗောဓဝသေန ကိစ္စသမာပန္နဝသေန စ ဗျာပိတွာ ပရိဇာနိတဗ္ဗံ။ ပရိညာတန္တိ သမန္တတော ဉာတံ။ ဘာဝေတဗ္ဗန္တိ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗန္တိ ပစ္စက္ခံ ကာတဗ္ဗံ။ ဒုဝိဓာ ဟိ သစ္ဆိကိရိယာ ပဋိလာဘသစ္ဆိကိရိယာ အာရမ္မဏသစ္ဆိကိရိယာ စာတိ။

ဥက္ခိတ္တပလိဃောတိ ဧတ္ထ ပလိဃောတိ ဝဋ္ဋမူလိကာ အဝိဇ္ဇာ။ အယဉှိ ဒုက္ခိပနဋ္ဌေန ‘‘ပလိဃော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေသ တဿာ ဥက္ခိတ္တတ္တာ ‘‘ဥက္ခိတ္တပလိဃော’’တိ ဝုတ္တော။ သံကိဏ္ဏပရိခေါတိ ပရိခါ ဝုစ္စတိ ပုနဗ္ဘဝဒါယကော ဘဝေသု ဇာယနဝသေန စေဝ သံသရဏဝသေန စ ‘‘ဇာတိသံသာရော’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ ပုနဗ္ဘဝက္ခန္ဓာနံ ပစ္စယော ကမ္မာဘိသင်္ခါရော။ သော ဟိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိကရဏဝသေန ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတတ္တာ ‘‘ပရိခါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေသ တဿာ သံကိဏ္ဏတ္တာ ဝိကိဏ္ဏတ္တာ ‘‘သံကိဏ္ဏပရိခေါ’’တိ ဝုတ္တော။ အဗ္ဗူဠှေသိကောတိ ဧသိကာတိ ဝဋ္ဋမူလိကာ တဏှာ။ အယဉှိ ဂမ္ဘီရာနုဂတဋ္ဌေန ‘‘ဧသိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေသ တဿာ အဗ္ဗူဠှတ္တာ လုဉ္စိတွာ ဆဍ္ဍိတတ္တာ ‘‘အဗ္ဗူဠှေသိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ နိရဂ္ဂဠောတိ အဂ္ဂဠံ ဝုစ္စန္တိ ဩရမ္ဘာဂဇနကာနိ ကာမဘဝေ ဥပ္ပတ္တိပစ္စယာနိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ။ ဧတာနိ ဟိ မဟာကဝါဋံ ဝိယ နဂရဒွါရံ စိတ္တံ ပိဒဟိတွာ ဌိတတ္တာ ‘‘အဂ္ဂဠ’’န္တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေနေသ တေသံ နိရဂ္ဂဠတ္တာ ဘိန္နတ္တာ ‘‘နိရဂ္ဂဠော’’တိ ဝုတ္တော။ အရိယောတိ နိက္ကိလေသော ပရိသုဒ္ဓါ။ ပန္နဒ္ဓဇောတိ ပါတိတမာနဒ္ဓဇော။ ပန္နဘာရောတိ ခန္ဓဘာရကိလေသဘာရအဘိသင်္ခါရဘာရပဉ္စကာမဂုဏဘာရာ ပန္နာ ဩရောပိတာ အဿာတိ ပန္နဘာရော။ အပိ စ ဣဓ မာနဘာရဿေဝ ဩရောပိတတ္တာ ‘‘ပန္နဘာရော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဝိသံယုတ္တောတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ စ ဝိသံယုတ္တော။ ဣဓ ပန မာနယောဂေနေဝ ဝိသံယုတ္တတ္တာ ‘‘ဝိသံယုတ္တော’’တိ အဓိပ္ပေတော။

ဧတ္တာဝတာ ထေရေန မဂ္ဂေန ကိလေသေ ခေပေတွာ နိရောဓသယနဝရဂတဿ ခီဏာသဝဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ ဝိဟရဏကာလော ဒဿိတော။ ယထာ ဟိ ဒွေ နဂရာနိ ဧကံ စောရနဂရံ၊ ဧကံ ခေမနဂရံ။ အထ ဧကဿ မဟာယောဓဿ ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘‘ယာဝိမံ စောရနဂရံ တိဋ္ဌတိ၊ တာဝ ခေမနဂရံ ဘယတော န မုစ္စတိ။ စောရနဂရံ အနဂရံ ကရိဿာမီ’’တိ သန္နာဟံ ကတွာ ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ စောရနဂရံ ဥပသင်္ကမိတွာ နဂရဒွါရေ ဥဿာပိတေ ဧသိကတ္ထမ္ဘေ ခဂ္ဂေန ဆိန္ဒိတွာ သဒ္ဓိံ ဒွါရဗာဟာဟိ ကဝါဋံ ဘိန္ဒိတွာ ပလိဃံ ဥက္ခိပိတွာ ပါကာရံ ဘိန္ဒန္တော ပရိခံ သံကိရိတွာ နဂရသောဘနတ္ထာယ ဥဿာပိတေ ဓဇေ ပါတေတွာ နဂရံ အဂ္ဂိနာ ဈာပေတွာ ခေမနဂရံ ပဝိသိတွာ ဥပရိပါသာဒမာရုယှ ဉာတိဂဏပရိဝုတော သုရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ။ ဧဝံ စောရနဂရံ ဝိယ သက္ကာယော၊ ခေမနဂရံ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ၊ မဟာယောဓော ဝိယ ယောဂါဝစရော။ တဿေဝံ ဟောတိ ‘‘ယာဝ သက္ကာယဝဋ္ဋံ ဝဋ္ဋတိ၊ တာဝ ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏေဟိ အဋ္ဌနဝုတိရောဂေဟိ ပဉ္စဝီသတိမဟဗ္ဘယေဟိ စ ပရိမုစ္စနံ နတ္ထီ’’တိ။ သော မဟာယောဓော ဝိယ သန္နာဟံ သီလသန္နာဟံ ကတွာ ပညာတိဏှခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ခဂ္ဂေန ဧသိကတ္ထမ္ဘေ ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန တဏှေသိကံ ဆိန္ဒိတွာ၊ သော ယောဓော သဒွါရဗာဟကံ နဂရကဝါဋံ ဝိယ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသံယောဇနဂ္ဂဠံ ဥဂ္ဃောဋေတွာ၊ သော ယောဓော ပလိဃံ ဝိယ အဝိဇ္ဇာပလိဃံ ဥက္ခိပိတွာ၊ သော ယောဓော ပါကာရံ ဘိန္ဒန္တော ပရိခံ ဝိယ ကမ္မာဘိသင်္ခါရပါကာရံ ဘိန္ဒန္တော ဇာတိသံသာရပရိခံ သံကိရိတွာ၊ သော ယောဓော နဂရသောဘနတ္ထာယ ဥဿာပိတေ ဓဇေ ဝိယ မာနဒ္ဓဇေ ပါတေတွာ သက္ကာယနဂရံ ဈာပေတွာ၊ သော ယောဓော ခေမနဂရံ ပဝိသိတွာ ဥပရိပါသာဒေ သုရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိယ နိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိသိတွာ အမတနိရောဓာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ အနုဘဝမာနော ကာလံ ဝီတိနာမေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ (အ။ နိ။ ၅။၇၁) –

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥက္ခိတ္တပလိဃော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီနာ ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥက္ခိတ္တပလိဃော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သံကိဏ္ဏပရိခေါ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပေါနောဘဝိကော ဇာတိသံသာရော ပဟီနော ဟောတိ…ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သံကိဏ္ဏပရိခေါ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အဗ္ဗူဠှေသိကော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော တဏှာ ပဟီနာ ဟောတိ…ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အဗ္ဗူဠှေသိကော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု နိရဂ္ဂဠော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ…ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု နိရဂ္ဂဠော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရိယော ပန္နဒ္ဓဇော ပန္နဘာရော ဝိသံယုတ္တော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အသ္မိမာနော ပဟီနော ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရိယော ပန္နဒ္ဓဇော ပန္နဘာရော ဝိသံယုတ္တော ဟောတိ (အ။ နိ။ ၅။၇၁)။

‘‘ဧဝံ ဝိမုတ္တစိတ္တံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုံ သဣန္ဒာ ဒေဝါ သဗြဟ္မကာ သပဇာပတိကာ အနွေသံ နာဓိဂစ္ဆန္တိ ‘ဣဒံနိဿိတံ တထာဂတဿ ဝိညာဏ’’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၆)။

ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနောတိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိပဉ္စင်္ဂါနိ ဝိဝိဓေဟိ ဥပါယေဟိ ပဇဟိတွာ ဌိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကထဉ္စာဝုသော၊ ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီနော ဟောတိ၊ ဗျာပါဒေါ ပဟီနော ဟောတိ၊ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီနံ ဟောတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီနံ ဟောတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀)။

ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတောတိ ဆန္နံ အင်္ဂါနံ ပူရေတွာ ဆသု ဒွါရေသု ရူပါဒိအာရမ္မဏေ ပဋိဃာနုနယံ ဝဇ္ဇေတွာ ဥပေက္ခာဝသေန သတော သမ္ပဇာနော ဟုတွာ ဝိဟရဏဝသေန ဆဠင်္ဂါနိ ပူရေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဌိတတ္တာ ‘‘ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော’’တိ ဝုတ္တော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကထဉ္စာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ၊ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ၊ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ၊ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀)။

ဧကာရက္ခောတိ သတိအာရက္ခေန ဧကော ဥတ္တမော အာရက္ခော အဿာတိ ဧကာရက္ခော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကထဉ္စာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဧကာရက္ခော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု သတာရက္ခေန စေတသာ သမန္နာဂတော ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဧကာရက္ခော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀)။

စတုရာပဿေနောတိ ပညာယ ပဋိသေဝနပရိဝဇ္ဇနဝိနောဒနပဇဟနာနံ ဝသေန စတုန္နံ အပဿယာနံ ဣတော စိတော စ အပရိဝတ္တမာနာနံ ဝသေန စတုရာပဿေနော၊ တေသံ ပါပုဏိတွာ ဌိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကထဉ္စာဝုသော၊ ဘိက္ခု စတုရာပဿေနော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတိ၊ သင်္ခါယေကံ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ သင်္ခါယေကံ ဝိနောဒေတိ၊ သင်္ခါယေကံ ပဇဟတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀) နယေန ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စောတိ ‘‘ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စံ၊ ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ဧဝံ ပါဋိဧက္ကံ ဂဟိတတ္တာ ပစ္စေကသင်္ခါတာနိ ဒိဋ္ဌိသစ္စာနိ ပဏုန္နာနိ နိဟဋာနိ ပဟီနာနိ အဿာတိ ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော။

သမဝယသဋ္ဌေသနောတိ ဧတ္ထ အဝယာတိ အနူနာ။ သဋ္ဌာတိ ဝိဿဋ္ဌာ။ သမ္မာ အဝယာ သဋ္ဌာ ဧသနာ အဿာတိ သမဝယသဋ္ဌေသနော။ သမ္မာ ဝိဿဋ္ဌသဗ္ဗဧသနောတိ အတ္ထော။ ကေဝလီတိ ပရိပုဏ္ဏော။ ဝုသိတဝါတိ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော၊ ဂရုသံဝါသေ အရိယမဂ္ဂေပိ ဒသသု အရိယဝါသေသုပိ ဝုသိတဝန္တော။ ဥတ္တမပုရိသောတိ ခီဏကိလေသတ္တာ ဝိသေသပုရိသော အာဇညပုရိသော။ ပရမပုရိသောတိ ဥတ္တမပုရိသော၊ ပရမံ ဝါ ပဋိလာဘံ ပတ္တတ္တာ ဥတ္တမံ ပတ္တဗ္ဗံ အရဟတ္တပဋိလာဘံ ပတ္တော အနုတ္တရပုညက္ခေတ္တဘူတော ဥတ္တမပုရိသော၊ တေနေဝတ္ထေန ပရမပုရိသော။ အနုတ္တရံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတုံ အမတံ ပဋိလာဘံ ပတ္တတ္တာ ပရမပတ္တိပ္ပတ္တော။ အထ ဝါ ‘‘ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ သဉ္ဇာနိတွာ သာသနပဝိသနဝသေန ဥတ္တမပုရိသော။ အတ္တဘာဝေ အာဒီနဝံ သဉ္ဇာနိတွာ ဝိပဿနာပဝိသနဝသေန ပရမပုရိသော။ ကိလေသေ အာဒီနဝံ သဉ္ဇာနိတွာ အရိယဘူမန္တရံ ပဝိဋ္ဌော ပရမပတ္တိပ္ပတ္တောတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

နေဝါစိနတီတိ ကုသလာကုသလာနံ ပဟီနတ္တာ တေသံ ဝိပါကံ န ဝဍ္ဎေတိ။ နာပစိနတီတိ ဖလေ ဌိတတ္တာ န ဝိဒ္ဓံသေတိ။ အပစိနိတွာ ဌိတောတိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပဟာနေ ဌိတတ္တာ ကိလေသေ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ဌိတော။ ဣတော ပရံ တီဟိပိ ပဒေဟိ မဂ္ဂဖလဝသေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ နေဝ ပဇဟတီတိ ပဟာတဗ္ဗာဘာဝေန ကိလေသေ န ပဇဟတိ။ န ဥပါဒိယတီတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ ဂဟေတဗ္ဗာဘာဝတော တေဟိ န ဂဏှာတိ။ ပဇဟိတွာ ဌိတောတိ စဇိတွာ ဌိတော။ နေဝ သံသိဗ္ဗတီတိ တဏှာဝသေန နေဝ သံသိဗ္ဗတိ။ န ဥဿိနေတီတိ မာနဝသေန န ဥက္ကံသတိ။ ဝိသိနိတွာ ဌိတောတိ တဏှာသံသီဝနံ အကတွာ ဌိတောတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ နေဝ ဝိဓူပေတီတိ ကိလေသဂ္ဂိံ န နိဗ္ဗာပေတိ။ န သန္ဓူပေတီတိ ကိလေသဂ္ဂိံ န ဇာလာပေတိ။ ဝိဓူပေတွာ ဌိတောတိ တံ နိဗ္ဗာပေတွာ ဌိတော။

အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေနာတိ သိက္ခိတဗ္ဗာဘာဝေန အသေက္ခေန ဝါစာကမ္မန္တာဇီဝသီလက္ခန္ဓေန သီလရာသိနာ သမန္နာဂတတ္တာ ဌိတော၊ အပရိဟီနဘာဝေန ဌိတော။ သမာဓိက္ခန္ဓေနာတိ ဝါယာမသတီဟိ သမ္ပယုတ္တေန သမာဓိနာ။ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေနာတိ ဖလဝိမုတ္တိသမ္ပယုတ္တက္ခန္ဓေန။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေနာတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန။ သစ္စံ သမ္ပဋိပါဒိယိတွာတိ စတုအရိယသစ္စံ သဘာဝဝသေန သကသန္တာနေ သမ္ပာဒိယိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတော။ ဧဇံ သမတိက္ကမိတွာတိ ကမ္ပနတဏှံ အတိက္ကမိတွာ။ ကိလေသဂ္ဂိန္တိ ရာဂါဒိကိလေသဂ္ဂိံ။ ပရိယာဒိယိတွာတိ ခေပေတွာ နိဗ္ဗာပေတွာ။ အပရိဂမနတာယာတိ သံသာရေ အဂမနဘာဝေန ပုနာဂမနာဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ကဋံ သမာဒါယာတိ ဇယဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ။ မုတ္တိပဋိသေဝနတာယာတိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ မုစ္စိတွာ ရူပါဒိအာရမ္မဏသေဝနဝသေန။ အထ ဝါ သဗ္ဗကိလေသေဟိ မုတ္တဖလသမာပတ္တိသေဝနဝသေန။ မေတ္တာယ ပါရိသုဒ္ဓိယာတိ ဥပက္ကိလေသမုတ္တာယ ပရိသုဒ္ဓဘာဝေ ဌိတာယ မေတ္တာယ ဌိတော။ ကရုဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

အစ္စန္တပါရိသုဒ္ဓိယာတိ အတိက္ကန္တပရိသုဒ္ဓဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓိယာ အန္တံ ပါပုဏိတွာ ဌိတော။ အတမ္မယတာယာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနာ ‘‘တမ္မယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေသံ အဘာဝေါ အတမ္မယတာ၊ တာယ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနဝိရဟိတတာယ ဌိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သော တာဒိသော လောကဝိဒူ သုမေဓော၊ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အတမ္မယော မုနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၄၀)။ ဧတ္ထာပိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝိရဟိတောတိ အတ္ထော။ ဝိမုတ္တတ္တာတိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ မုတ္တဘာဝေန။ သန္တုဿိတတ္တာတိ ယထာလာဘယထာဗလယထာသာရုပ္ပသန္တောသဝသေန သန္တုဋ္ဌဘာဝေန ဌိတော။

ခန္ဓပရိယန္တေတိ ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓာနံ တီဟိ ပရိညဂ္ဂီဟိ ဈာပေတွာ အန္တေ အဝသာနေ ဌိတော၊ နတ္ထိ ဧတဿ အန္တောတိ ဝါ ပရိယန္တံ၊ တသ္မိံ ပရိယန္တေ။ ဓာတုပရိယန္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဓာတုပရိယန္တေတိ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ ပရိယန္တေ။ အာယတနပရိယန္တေတိ ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ။ ဂတိပရိယန္တေတိ နိရယာဒိပဉ္စန္နံ ဂတီနံ။ ဥပပတ္တိပရိယန္တေတိ သုဂတိဒုဂ္ဂတီသု နိဗ္ဗတ္တိယာ။ ပဋိသန္ဓိပရိယန္တေတိ ကာမရူပါရူပဘဝေသု ပဋိသန္ဓိယာဘဝပရိယန္တေတိ ဧကဝေါကာရစတုပဉ္စသညာအသညာနေဝသညာနာသညာကာမရူပအရူပဘဝါနံ။ သံသာရပရိယန္တေတိ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နပဝတ္တိယာ။ ဝဋ္ဋပရိယန္တေတိ ကမ္မဝိပါကကိလေသဝဋ္ဋာနံ ပရိယန္တေ။ အန္တိမေ ဘဝေတိ အဝသာနေ ဥပပတ္တိဘဝေ။ အန္တိမေ သမုဿယေ ဌိတောတိ အဝသာနေ သမုဿယေ သရီရေ ဌိတော။ အန္တိမဒေဟဓရောတိ အန္တိမံ အဝသာနဒေဟံ သရီရံ ဓာရေတီတိ အန္တိမဒေဟဓရော။ အရဟာတိ အာရကတ္တာ အရီနံ၊ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါ အရဟာ။

တဿာယံ ပစ္ဆိမကောတိ တဿ ခီဏာသဝဿ အယံ သမုဿယော အတ္တဘာဝေါ အဝသာနော။ စရိမောတိ အပ္ပော မန္ဒော စရိမော အာလောပေါ၊ စရိမံ ကဗဠံ ဝိယ။ ပုန ပဋိသန္ဓိယာ နတ္ထိဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ဇာတိမရဏသံသာရော၊ နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ အာဟ။ ဇနနံ ဇာတိ၊ မရန္တိ တေနာတိ မရဏံ၊ ခန္ဓာဒီနံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နာ သံသာရပဝတ္တိ စ တဿ ခီဏာသဝဿ ပုန နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဂါထံ နိဂမေန္တော အာဟ တေနာဟ ဘဂဝါ

‘‘တသ္မာ ဇန္တု…ပေ… နာဝံ သိတွာဝ ပါရဂူ’’တိ။

ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ယံ အန္တရန္တရာ န ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဌာနုသာရေန ဂဟေတဗ္ဗံ။

သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာယ မဟာနိဒ္ဒေသဋ္ဌကထာယ

ကာမသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဂုဟဋ္ဌကသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

။ ဒုတိယေ သတ္တောတိ လဂ္ဂေါ။ ဂုဟာယန္တိ ကာယေ။ ကာယော ဟိ ရာဂါဒီနံ ဝါဠာနံ ဝသနောကာသတော ‘‘ဂုဟာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဗဟုနာဘိဆန္နောတိ ဗဟုနာ ရာဂါဒိကိလေသဇာတေန အဘိစ္ဆန္နော။ ဧတေန အဇ္ဈတ္တဗန္ဓနံ ဝုတ္တံ။ တိဋ္ဌန္တိ ရာဂါဒိဝသေန တိဋ္ဌန္တော။ မောဟနသ္မိံ ပဂါဠှောတိ မောဟနံ ဝုစ္စတိ ကာမဂုဏော။ ဧတ္ထ ဟိ ဒေဝမနုဿာ မုယှန္တိ တေသု အဇ္ဈောဂါဠှာ ဟုတွာ၊ ဧတေန ဗာဟိရဗန္ဓနံ ဝုတ္တံ။ ဒူရေ ဝိဝေကာ ဟိ တထာဝိဓော သောတိ သော တထာရူပေါ နရော တိဝိဓာပိ ကာယဝိဝေကာဒိဝိဝေကာ ဒူရေ၊ အနာသန္နေ။ ကိံကာရဏာ? ကာမာ ဟိ လောကေ န ဟိ သုပ္ပဟာယာတိ ယသ္မာ လောကေ ကာမာ သုပ္ပဟာယာ န ဟောန္တိ၊ တသ္မာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သတ္တောတိ ဟိ ခေါ ဝုတ္တန္တိ ‘‘သတ္တော၊ နရော၊ မာနဝေါ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ကထိတောယေဝ။ ဂုဟာ တာဝ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဂုဟာ တာဝ ကထေတဗ္ဗာ။ ကာယောတိ ဝါတိအာဒီသု အယံ တာဝ ပဒယောဇနာ – ကာယော ဣတိ ဝါ ဂုဟာ ဣတိ ဝါ…ပေ… ကုမ္ဘော ဣတိ ဝါတိ။ တတ္ထ ကာယောတိ ‘‘ကုစ္ဆိတာနံ အာယောတိ ကာယော’’တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ သတိပဋ္ဌာနကထာယံ ဝုတ္တောယေဝ။ ရာဂါဒိဝါဠာနံ ဝသနောကာသဋ္ဌေန ဂုဟာ၊ ‘‘ပဋိစ္ဆာဒနဋ္ဌေနာ’’တိပိ ဧကေ။ ‘‘ဒူရင်္ဂမံ ဧကစရံ၊ အသရီရံ ဂုဟာသယ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၃၇) ဝိယ။ ရာဂါဒီဟိ ဈာပနဋ္ဌေန ဒေဟော ‘‘တေ ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂ ထောကံ ဝိသဒိသံ) ဝိယ။ ပမတ္တကရဏဋ္ဌေန သန္ဒေဟော ‘‘ဘိဇ္ဇတိ ပူတိသန္ဒေဟော၊ မရဏန္တဉှိ ဇီဝိတ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၄၈) ဝိယ။ သံသာရေ သဉ္စရဏဋ္ဌေန နာဝါ ‘‘သိဉ္စ ဘိက္ခု ဣမံ နာဝံ၊ သိတ္တာ တေ လဟုမေဿတီ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၃၆၉) ဝိယ။ ဣရိယာပထဿ အတ္ထိဘာဝဋ္ဌေန ရထော ‘‘ရထော သီလပရိက္ခာရော၊ ဈာနက္ခော စက္ကဝီရိယော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၄) ဝိယ။ အစ္စုဂ္ဂတဋ္ဌေန ဓဇော ‘‘ဓဇော ရထဿ ပညာဏ’’န္တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၈၄၁) ဝိယ။

ကိမိကုလာနံ အာဝါသဘာဝေန ဝမ္မိကော ‘‘ဝမ္မိကောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဣမဿေတံ စာတုမဟာဘူတိကဿ ကာယဿ အဓိဝစန’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၅၁) ဝိယ။ ယထေဝ ဟိ ဗာဟိရကော ဝမ္မိကော၊ ဝမတိ ဝန္တကော ဝန္တုဿယော ဝန္တသိနေဟသမ္ဗဒ္ဓါတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ‘‘ဝမ္မိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သော ဟိ အဟိနကုလဥန္ဒူရဃရဂေါဠိကာဒယော နာနပ္ပကာရေ ပါဏကေ ဝမတီတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝန္တကောတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝမိတွာ မုခတုဏ္ဍကေဟိ ဥက္ခိတ္တပံသုစုဏ္ဏေန ကဋိပ္ပမာဏေနပိ ပေါရိသပ္ပမာဏေနပိ ဥဿိတောတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝန္တခေဠသိနေဟေန အာဗဒ္ဓတာယ သတ္တသတ္တာဟံ ဒေဝေ ဝဿန္တေပိ န ဝိပ္ပကိရီယတိ၊ နိဒါဃေပိ တတော ပံသုမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ တသ္မိံ မုဋ္ဌိနာ ပီဠိယမာနေ သိနေဟော နိက္ခမတိ၊ ဧဝံ ဝန္တသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓါတိ ဝမ္မိကော။ ဧဝမယံ ကာယောပိ ‘‘အက္ခိမှာ အဂ္ဂိဂူထကော’’တိအာဒိနာ နယေန နာနပ္ပကာရံ အသုစိကလိမလံ ဝမတီတိ ဝမ္မိကော။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝါ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ နိကန္တိပရိယာဒါနေန အတ္တဘာဝံ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာတိ အရိယေဟိ ဝန္တကောတိပိ ဝမ္မိကော။ ယေဟိ စာယံ တီဟိ အဋ္ဌိသတေဟိ ဥဿိတော နဟာရုသမ္ဗဒ္ဓါ မံသာဝလေပနော အလ္လစမ္မပရိယောနဒ္ဓါ ဆဝိရဉ္ဇိတော သတ္တေ ဝဉ္စေတိ၊ တံ သဗ္ဗံ အရိယေဟိ ဝန္တမေဝါတိ ဝန္တုဿယောတိပိ ဝမ္မိကော။ ‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသံ၊ စိတ္တမဿ ဝိဓာဝတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅-၅၇) ဧဝံ တဏှာယ ဇနိတတ္တာ အရိယေဟိ ဝန္တေနေဝ တဏှာသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓါ အယန္တိ ဝန္တသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓါတိပိ ဝမ္မိကော။ ယထာ စ ဝမ္မိကဿ အန္တော နာနပ္ပကာရာ ပါဏကာ တတ္ထေဝ ဇာယန္တိ၊ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တိ၊ ဂိလာနာ သယန္တိ၊ မတာ နိပတန္တိ။ ဣတိ သော တေသံ သူတိဃရံ ဝစ္စကုဋိ ဂိလာနသာလာ သုသာနဉ္စ ဟောတိ။ ဧဝံ ခတ္တိယမဟာသာလာဒီနမ္ပိ ကာယော ‘‘အယံ ဂေါပိတရက္ခိတော မဏ္ဍိတပသာဒိတော မဟာနုဘာဝါနံ ကာယော’’တိ အစိန္တေတွာ ဆဝိနိဿိတာ ပါဏာ စမ္မနိဿိတာ ပါဏာ မံသနိဿိတာ ပါဏာ နဟာရုနိဿိတာ ပါဏာ အဋ္ဌိနိဿိတာ ပါဏာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇနိဿိတာ ပါဏာတိ ဧဝံ ကုလဂဏနာယ အသီတိမတ္တာနိ ကိမိကုလသဟဿာနိ အန္တောကာယသ္မိံယေဝ ဇာယန္တိ၊ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တိ၊ ဂေလညေန အာတုရိတာနိ သယန္တိ၊ မတာမတာ နိပတန္တိ။ ဣတိ အယမ္ပိ တေသံ ပါဏာနံ သူတိဃရံ ဝစ္စကုဋိ ဂိလာနသာလာ သုသာနဉ္စ ဟောတီတိ ‘‘ဝမ္မိကော’’တိ သင်္ခံ ဂတော။

မနာပါမနာပပတနဋ္ဌေန နဂရံ ‘‘သက္ကာယနဂရ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ ရောဂါဒီနံ နီဠဘာဝေန ကုလာဝကဘာဝေန နီဠံ ‘‘ရောဂနီဠံ ပဘင်္ဂုရ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၄၈) ဝိယ။ ပဋိသန္ဓိယာ နိဝါသဂေဟဋ္ဌေန ကုဋိ ‘‘ပဉ္စဒွါရာယံ ကုဋိကာယံ ပသက္ကိယာ’’တိအာဒီသု (ထေရဂါ။ ၁၂၅) ဝိယ။ ပူတိဘာဝေန ဂဏ္ဍော ‘‘ရောဂေါတိ ဘိက္ခဝေ၊ ဂဏ္ဍောတိ ဘိက္ခဝေ၊ သလ္လောတိ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၉။၁၅) ဝိယ။ ဘိဇ္ဇနဋ္ဌေန ကုမ္ဘော ‘‘ကုမ္ဘူပမံ ကာယမိမံ ဝိဒိတွာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၄၀) ဝိယ။ ကာယဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ဧတံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ စတုမဟာဘူတမယဿ ကုစ္ဆိတဓမ္မာနံ အာယဿ အဓိဝစနံ၊ ကထနန္တိ အတ္ထော။ ဂုဟာယန္တိ သရီရသ္မိံသတ္တောတိ အလ္လီနော။ ဝိသတ္တောတိ ဝဏ္ဏရာဂါဒိဝသေန ဝိဝိဓော အလ္လီနော။ သဏ္ဌာနရာဂဝသေန အာသတ္တော။ တတ္ထေဝ ‘‘သုဘံ သုခ’’န္တိ ဂဟဏဝသေန လဂ္ဂေါ။ အတ္တဂ္ဂဟဏဝသေန လဂ္ဂိတော။ ပလိဗုဒ္ဓါတိ ဖဿရာဂဝသေန အမုဉ္စိတွာ ဌိတော။ ဘိတ္တိခိလေတိ ဘိတ္တိယံ အာကောဋိတခါဏုကေ။ နာဂဒန္တေတိ တထေဝ ဟတ္ထိဒန္တသဒိသေ ဝင်္ကဒဏ္ဍကေ။ သတ္တန္တိ ဘိတ္တိခိလေ လဂ္ဂံ။ ဝိသတ္တန္တိ နာဂဒန္တေ လဂ္ဂံ။ အာသတ္တန္တိ စီဝရဝံသေ လဂ္ဂံ။ လဂ္ဂန္တိ စီဝရရဇ္ဇုယာ လဂ္ဂံ။ လဂ္ဂိတန္တိ ပီဌပါဒေ လဂ္ဂံ။ ပလိဗုဒ္ဓန္တိ မဉ္စပါဒေ လဂ္ဂန္တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။

လဂ္ဂနာဓိဝစနန္တိ ဝိသေသေန အလ္လီယနကထနံ။ ဆန္နောတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေဟိ ကိလေသေဟိ ဆာဒိတော။ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ဥပရူပရိ ဆန္နောတိ ဥစ္ဆန္နော။ အာဝုတောတိ အာဝရိတော။ နိဝုတောတိ ဝါရိတော။ ဩဖုတောတိ အဝတ္ထရိတွာ ဆာဒိတော။ ပိဟိတောတိ ဘာဇနေန ဥက္ခလိမုခံ ဝိယ ပလိဂုဏ္ဌိတော။ ပဋိစ္ဆန္နောတိ အာဝဋော။ ပဋိကုဇ္ဇိတောတိ အဓောမုခံ ဌပိတော။ တတ္ထ တိဏပဏ္ဏာဒီဟိ ဆာဒိတံ ဝိယ ဆန္နော။ ဥစ္ဆန္နော နဒိံ အာဝရဏသေတု ဝိယ။ အာဝုတော ဇနသဉ္စရဏမဂ္ဂါဝရဏံ ဝိယ။

ဝိနိဗဒ္ဓါ မာနဝသေနာတိ နာနာဝိဓေန မာနာတိမာနဝသေန နာနာဝိဓေ အာရမ္မဏေ ဗဒ္ဓါ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ပရာမဋ္ဌော ဒိဋ္ဌိဝသေနာတိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌီနံ ဝသေန ပရာမဋ္ဌော အာမသိတွာ ဂဟိတော။ ဝိက္ခေပဂတော ဥဒ္ဓစ္စဝသေနာတိ အာရမ္မဏေ အသန္တိဋ္ဌနဝသေန စိတ္တဝိက္ခေပံ ပတ္တော ဥပဂတော။ အနိဋ္ဌင်္ဂတော ဝိစိကိစ္ဆာဝသေနာတိ ရတနတ္တယာဒီသု ကင်္ခါသင်္ခါတာယ ဝိစိကိစ္ဆာယ ဝသေန သန္နိဋ္ဌာနံ အပ္ပတ္တော။ ထာမဂတော အနုသယဝသေနာတိ ဒုန္နီဟရဏအပ္ပဟီနာနုသယဝသေန ထိရဘာဝံ ပတ္တော ဥပဂတော ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။

ရူပူပယန္တိ တဏှာဒိဋ္ဌူပယဝသေန ရူပံ ဥပဂန္တွာ အာရမ္မဏံ ကတွာ။ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌတီတိ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ ရူပါရမ္မဏံ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌန္တံ တိဋ္ဌတိ။ ရူပါရမ္မဏံ ရူပပတိဋ္ဌန္တိ ရူပမေဝ အာရမ္မဏံ အာလမ္ဗိတွာ ရူပမေဝ ပတိဋ္ဌံ ကတွာ။ နန္ဒူပသေစနန္တိ သပ္ပီတိကတဏှောဒကေန အာသိတ္တံ ဝိညာဏံ။ ဝုဒ္ဓိန္တိ ဝုဒ္ဓိဘာဝံ။ ဝိရူဠှိန္တိ ဇဝနဝသေန ဥပရိတော ဝိရူဠှိဘာဝံ။ ဝေပုလ္လန္တိ တဒါရမ္မဏဝသေန ဝေပုလ္လံ။

အတ္ထိ ရာဂေါတိအာဒီနိ လောဘဿေဝ နာမာနိ။ သော ဟိ ရဉ္ဇနဝသေန ရာဂေါ၊ နန္ဒနဝသေန နန္ဒီ၊ တဏှာယနဝသေန တဏှာတိ ဝုစ္စတိ။ ပတိဋ္ဌိတံ တတ္ထ ဝိညာဏံ ဝိရူဠှန္တိ ကမ္မံ ဇဝါပေတွာ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနသမတ္ထတာယ ပတိဋ္ဌိတဉ္စေဝ ဝိရူဠှဉ္စ။ ယတ္ထာတိ တေဘူမကဝဋ္ဋေ ဘုမ္မံ။ သဗ္ဗတ္ထ ဝါ ပုရိမပဒေ ဧတံ ဘုမ္မံ။ အတ္ထိ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ ဝုဒ္ဓီတိ ဣဒံ ဣမသ္မိံ ဝိပါကဝဋ္ဋေ ဌိတဿ အာယတိံ ဝဋ္ဋဟေတုကေ သင်္ခါရေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ အတ္ထိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တီတိ ယသ္မိံ ဌာနေ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ အတ္ထိ။ တတ္ထ ပုရိမသုတ္တံ ရူပါဒိအာရမ္မဏလဂ္ဂနဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဒုတိယသုတ္တံ တဒေဝါရမ္မဏံ အဘိနန္ဒနဝသေန ဝုတ္တံ၊ တတိယံ ဝိညာဏပတိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တံ၊ စတုတ္ထံ စတုဗ္ဗိဓအာဟာရဝသေန၊ ကုသလာကုသလဝိညာဏပတိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။

ယေဘုယျေနာတိ ပါယေန။ မုယှန္တီတိ မောဟံ အာပဇ္ဇန္တိ။ သမ္မုယှန္တီတိ ဝိသေသေန မုယှန္တိ။ သမ္ပမုယှန္တီတိ သဗ္ဗာကာရေန မုယှန္တိ။ အထ ဝါ ရူပါရမ္မဏံ ပဋိစ္စ မုယှန္တိ၊ သဒ္ဒါရမ္မဏံ ပဋိစ္စ သမ္မုယှန္တိ၊ မုတာရမ္မဏံ ပဋိစ္စ သမ္ပမုယှန္တိ။ အဝိဇ္ဇာယ အန္ဓီကတာတိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု အညာဏာယ အဝိဇ္ဇာယ အန္ဓီကတာ။ ‘‘ဂတာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ အန္ဓဘာဝံ ဥပဂတာတိ အတ္ထော။ ပဂါဠှောတိ ပဝိဋ္ဌော။ ဩဂါဠှောတိ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ ပဝိဋ္ဌော။ အဇ္ဈောဂါဠှောတိ အဓိဩဂါဟိတွာ အဝတ္ထရိတွာ ဝိသေသေန ပဝိဋ္ဌော နိမုဂ္ဂေါတိ အဓောမုခံ ဟုတွာ ပဝိဋ္ဌော။ အထ ဝါ ဒဿနသံသဂ္ဂေန ဩဂါဠှော။ သဝနသံသဂ္ဂေန အဇ္ဈောဂါဠှော။ ဝစနသံသဂ္ဂေန နိမုဂ္ဂေါ။ သပ္ပုရိသသံသဂ္ဂဝိရဟိတော ဝါ ဩဂါဠှော။ သဒ္ဓမ္မသေဝနဝိရဟိတော ဝါ အဇ္ဈောဂါဠှော။ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိဝိရဟိတော ဝါ နိမုဂ္ဂေါ

ဝိဝေကာတိ ဝိဝိတ္တိ၊ ဝိဝိစ္စနံ ဝါ ဝိဝေကော။ တယောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ကာယဝိဝေကောတိ ကာယေန ဝိဝိတ္တိ၊ ဝိနာ အပသက္ကနံ။ စိတ္တဝိဝေကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခနတော ဘိက္ခု။ ဝိဝိတ္တန္တိ သုညံ၊ အပ္ပသဒ္ဒံ အပ္ပနိဂ္ဃောသန္တိ အတ္ထော။ ဧတဒေဝ ဟိ သန္ဓာယ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဝိဝိတ္တန္တိ သန္တိကေ စေပိ သေနာသနံ ဟောတိ၊ တဉ္စ အနာကိဏ္ဏံ ဂဟဋ္ဌေဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ၊ တေန တံ ဝိဝိတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၆) ဝုတ္တံ။ သေတိ စေဝ အာသတိ စ ဧတ္ထာတိ သေနာသနံ၊ မဉ္စပီဌာဒီနမေတမဓိဝစနံ။ တေနာဟ –

‘‘သေနာသနန္တိ မဉ္စောပိ သေနာသနံ၊ ပီဌမ္ပိ… ဘိသိပိ… ဗိဗ္ဗောဟနမ္ပိ… ဝိဟာရောပိ… အဍ္ဎယောဂေါပိ… ပါသာဒေါပိ… အဋ္ဋောပိ… မာဠောပိ… လေဏမ္ပိ… ဂုဟာပိ… ရုက္ခမူလမ္ပိ… ဝေဠုဂုမ္ဗောပိ… ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ သေနာသန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၇)။

အပိ စ ဝိဟာရော အဍ္ဎယောဂေါ ပါသာဒေါ ဟမ္မိယံ ဂုဟာတိ ဣဒံ ဝိဟာရသေနာသနံ နာမ။ မဉ္စော ပီဌံ ဘိသိ ဗိဗ္ဗောဟနန္တိ ဣဒံ မဉ္စပီဌသေနာသနံ နာမ။ စိမိလိကာ စမ္မခဏ္ဍော တိဏသန္ထာရော ပဏ္ဏသန္ထာရောတိ ဣဒံ သန္ထတသေနာသနံ နာမ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တိ၊ ဣဒံ ဩကာသသေနာသနံ နာမာတိ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓံ သေနာသနံ ဟောတိ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ သေနာသနဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတမေဝ။

ဣဓ ပနဿ သကုဏသဒိသဿ စာတုဒ္ဒိသဿ ဘိက္ခုနော အနုစ္ဆဝိကသေနာသနံ ဒဿေန္တော ‘‘အရညံ ရုက္ခမူလ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အရညန္တိ ‘‘နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၉) ဣဒံ ဘိက္ခုနီနံ ဝသေန အာဂတံ။ ‘‘အာရညကံ နာမ သေနာသနံ ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၅၄) ဣဒံ ပန ဣမဿ ဘိက္ခုနော အနုရူပံ။ တဿ လက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၁) ဝုတ္တံ။ ရုက္ခမူလန္တိ ယံကိဉ္စိ သန္တစ္ဆာယံ ဝိဝိတ္တံ ရုက္ခမူလံ။ ပဗ္ဗတန္တိ သေလံ။ တတ္ထ ဟိ ဥဒကသောဏ္ဍီသု ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ သီတာယ ရုက္ခစ္ဆာယာယ နိသိန္နဿ နာနာဒိသာသု ခါယမာနာသု သီတေန ဝါတေန ဗီဇိယမာနဿ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ကန္ဒရန္တိ ကံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ၊ တေန ဒါရိတံ၊ ဥဒကေန ဘိန္နံ ပဗ္ဗတပဒေသံ။ ယံ ‘‘နဒီတုမ္ဗ’’န္တိပိ ‘‘နဒီကုဉ္ဇ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ရဇတပဋ္ဋသဒိသာ ဝါလုကာ ဟောတိ၊ မတ္ထကေ မဏိဝိတာနံ ဝိယ ဝနဂဟနံ၊ မဏိခန္ဓသဒိသံ ဥဒကံ သန္ဒတိ။ ဧဝရူပံ ကန္ဒရံ ဩရုယှ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂတ္တာနိ သီတာနိ ကတွာ ဝါလုကံ ဥဿာပေတွာ ပံသုကူလစီဝရံ ပညပေတွာ နိသိန္နဿ သမဏဓမ္မံ ကရောတော စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ဂိရိဂုဟန္တိ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရံ၊ ဧကသ္မိံယေဝ ဝါ ဥမင်္ဂသဒိသံ မဟာဝိဝရံ။ သုသာနလက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၄) ဝုတ္တံ။

ဝနပတ္ထန္တိ ဂါမန္တံ အတိက္ကမိတွာ မနုဿာနံ အနုပစာရဋ္ဌာနံ ယတ္ထ န ကသန္တိ န ဝပန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဒူရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၅၃၁)။ အဗ္ဘောကာသန္တိ အစ္ဆန္နံ။ အာကင်္ခမာနော ပနေတ္ထ စီဝရကုဋိံ ကတွာ ဝသတိ။ ပလာလပုဉ္ဇန္တိ ပလာလရာသိံ။ မဟာပလာလပုဉ္ဇတော ဟိ ပလာလံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ ပဗ္ဘာရလေဏသဒိသေ အာလယေ ကရောန္တိ၊ ဂစ္ဆဂုမ္ဗာဒီနမ္ပိ ဥပရိ ပလာလံ ပက္ခိပိတွာ ဟေဋ္ဌာ နိသိန္နာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ။ သဗ္ဗမေတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကာယေန ဝိဝိတ္တော ဝိဟရတီ’’တိအာဒိ။ ဧကော စင်္ကမံ အဓိဋ္ဌာတိ ပဝတ္တယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣရိယတီတိ ဣရိယာပထံ ဝတ္တယတိ။ ဝတ္တတီတိ ဣရိယာပထဝုတ္တိံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ပါလေတီတိ ဣရိယာပထံ ရက္ခတိ။ ယပေတီတိ ယပယတိ။ ယာပေတီတိ ယာပယတိ။

ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿာတိ ကုသလဇ္ဈာနသမင်္ဂိဿ။ နီဝရဏေဟိ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တန္တိ ဥပစာရေန နီဝရဏေဟိ ဝိဝိတ္တမ္ပိ သမာနံ အန္တောအပ္ပနာယံ သုဋ္ဌု ဝိဝိတ္တံ နာမ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿ နီဝရဏေဟိ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧသေဝ နယော ဝိတက္ကဝိစာရပီတိသုခဒုက္ခေဟိ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနာနိ သမာပန္နာနန္တိ။ ရူပသညာယာတိ ကုသလဝိပါကကိရိယဝသေန ပဉ္စဒသန္နံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ သညာယ။ ပဋိဃသညာယာတိ စက္ခုရူပါဒိသင်္ဃဋ္ဋနေန ဥပ္ပန္နာယ ကုသလာကုသလဝိပါကဝသေန ဒွိပဉ္စဝိညာဏသင်္ခါတာယ ပဋိဃသညာယ စ။ နာနတ္တသညာယာတိ နာနာရမ္မဏေ ပဝတ္တာယ စတုစတ္တာလီသကာမာဝစရသညာယ စ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဟောတိ သုညံ ဟောတိ။

အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမာပန္နဿာတိ ဧတ္ထ နာဿ အန္တောတိ အနန္တံ၊ အာကာသံ အနန္တံ အာကာသာနန္တံ၊ အာကာသာနန္တမေဝ အာကာသာနဉ္စံ၊ တံ အာကာသာနဉ္စံ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန အာယတနမဿ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မဿ ဈာနဿ ဒေဝါနံ ဒေဝါယတနမိဝါတိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ၊ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသာရမ္မဏဈာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ တံ အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမာပန္နဿ ကုသလကိရိယဈာနံ သမာပန္နဿ။ ရူပသညာယာတိ သညာသီသေန ရူပါဝစရဇ္ဈာနတော စေဝ တဒါရမ္မဏတော စ။ ရူပါဝစရဇ္ဈာနမ္ပိ ဟိ ‘‘ရူပ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၀၉)၊ တဿ အာရမ္မဏမ္ပိ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိအာဒီသုပိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၀၉)။ တသ္မာ ဣဓ ရူပေ သညာ ရူပသညာတိ ဧဝံ သညာသီသေန ရူပါဝစရဇ္ဈာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ ရူပေ သညာ အဿာတိ ရူပသညံ၊ ရူပမဿ နာမန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ ပထဝီကသိဏာဒိဘေဒဿ တဒါရမ္မဏဿ စေတံ အဓိဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတာယ ကုသလဝိပါကကိရိယာဝသေန ပဉ္စဒသဝိဓာယ ဈာနသင်္ခါတာယ ရူပသညာယ။ ဧတာယ စ ပထဝီကသိဏာဒိဝသေန အဋ္ဌဝိဓာယ အာရမ္မဏသင်္ခါတာယ ရူပသညာယ။

ပဋိဃသညာယာတိ စက္ခာဒီနံ ဝတ္ထူနံ ရူပါဒီနံ အာရမ္မဏာနဉ္စ ပဋိဃာတေန သမုပ္ပန္နာ သညာ ပဋိဃသညာ၊ ရူပသညာဒီနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ယထာဟ – ‘‘တတ္ထ ကတမာ ပဋိဃသညာ? ရူပသညာ သဒ္ဒသညာ ဂန္ဓသညာ ရသသညာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗသညာ၊ ဣမာ ဝုစ္စန္တိ ပဋိဃသညာယော’’တိ (ဝိဘ။ ၆၀၃)။ တာ ကုသလဝိပါကာ ပဉ္စ အကုသလဝိပါကာ ပဉ္စာတိ ဧတာယ ပဋိဃသညာယ။

နာနတ္တသညာယာတိ နာနတ္တေ ဂေါစရေ ပဝတ္တာယ သညာယ၊ နာနတ္တာယ ဝါ သညာယ။ ယထာဟ – ‘‘တတ္ထ ကတမာ နာနတ္တသညာ? အသမာပန္နဿ မနောဓာတုသမင်္ဂိဿ ဝါ မနောဝိညာဏဓာတုသမင်္ဂိဿ ဝါ သညာ သဉ္ဇာနနာ သဉ္ဇာနိတတ္တံ၊ ဣမာ ဝုစ္စန္တိ နာနတ္တသညာယော’’တိ (ဝိဘ။ ၆၀၄) ဧဝံ ဝိဘင်္ဂေ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တာ။ တာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ အသမာပန္နဿ မနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတုသင်္ဂဟိတာ သညာ ရူပသဒ္ဒါဒိဘေဒေ နာနတ္တေ နာနာသဘာဝေ ဂေါစရေ ပဝတ္တန္တိ။ ယသ္မာ စေသာ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလသညာ၊ ဒွါဒသ အကုသလသညာ၊ ဧကာဒသ ကာမာဝစရကုသလဝိပါကသညာ၊ ဒွေ အကုသလဝိပါကသညာ၊ ဧကာဒသ ကာမာဝစရကိရိယသညာတိ ဧဝံ စတုစတ္တာလီသမ္ပိ သညာ နာနတ္တာ နာနာသဘာဝါ အညမညံ အသဒိသာ၊ တသ္မာ ‘‘နာနတ္တသညာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တာယ နာနတ္တသညာယ။

စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဟောတီတိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမာပန္နဿ ရူပသညာပဋိဃသညာနာနတ္တသညာသင်္ခါတာဟိ သညာဟိ ဈာနစိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဟောတိ ဝိနာ ဟောတိ အပသက္ကနံ ဟောတိ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနန္တိ ဧတဒေဝ ဝိညာဏံ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန အာယတနမဿာတိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ၊ အာကာသေ ပဝတ္တဝိညာဏာရမ္မဏဿ ဈာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ တံ ဈာနံ သမာပန္နဿ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာယ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဟောတိ။

အာကိဉ္စညာယတနန္တိ ဧတ္ထ ပန နာဿ ကိဉ္စနန္တိ အကိဉ္စနံ၊ အန္တမသော ဘင်္ဂမတ္တမ္ပိ အဿ အဝသိဋ္ဌံ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အကိဉ္စနဿ ဘာဝေါ အာကိဉ္စညံ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနဝိညာဏာပဂမဿေတံ အဓိဝစနံ။ တံ အာကိဉ္စညံ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန အာယတနမဿာတိ အာကိဉ္စညာယတနံ၊ အာကာသေ ပဝတ္တိတဝိညာဏာပဂမာရမ္မဏဈာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ တံ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပန္နဿ တာယ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာယ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ။

နေဝသညာနာသညာယတနန္တိ ဧတ္ထ ပန ယာယ သညာယ ဘာဝတော တံ ‘‘နေဝသညာနာသညာယတန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ယထာပဋိပန္နဿ သာ သညာ ဟောတိ၊ တံ တာဝ ဒဿေတုံ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၆၂၀) ‘‘နေဝသညီနာသညီ’’တိ ဥဒ္ဓရိတွာ တညေဝ ‘‘အာကိဉ္စညာယတနံ သန္တတော မနသိ ကရောတိ၊ သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိံ ဘာဝေတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ နေဝသညီနာသညီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သန္တတော မနသိ ကရောတီတိ ‘‘သန္တောဝတာယံ သမာပတ္တိ၊ ယတြ ဟိ နာမ နတ္ထိဘာဝမ္ပိ အာရမ္မဏံ ကရိတွာ ဝသတီ’’တိ ဧဝံ သန္တာရမ္မဏတာယ နံ ‘‘သန္တာ’’တိ မနသိ ကရောတိ။ တံ နေဝသညာနာသညာယတနံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နဿ တာယ အာကိဉ္စညာယတနသညာယ ဈာနစိတ္တံ သုညံ ဟောတိ။

သောတာပန္နဿာတိ သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တဿ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာတိ ဝီသတိဝတ္ထုကာယ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ။ ဝိစိကိစ္ဆာယာတိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ကင်္ခါယ။ သီလဗ္ဗတပရာမာသာတိ ‘‘သီလေန သုဒ္ဓိ၊ ဝတေန သုဒ္ဓီ’’တိ ပရာမသိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဒိဋ္ဌိ။ ဒိဋ္ဌာနုသယာတိ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန သန္တာနေ အနုသယကာ ဒိဋ္ဌာနုသယာ။ တထာ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယာ။ တဒေကဋ္ဌေဟိ စာတိ တေဟိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒီဟိ ဧကတော ဌိတေဟိ စ။ ဥပတာပေန္တိ ဝိဗာဓေန္တိ စာတိ ကိလေသာ၊ တေဟိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာဒိကိလေသေဟိ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ သုညံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ‘‘တဒေကဋ္ဌ’’န္တိ ဒုဝိဓံ ဧကဋ္ဌံ ပဟာနေကဋ္ဌံ သဟဇေကဋ္ဌဉ္စ။ အပါယဂမနီယာ ဟိ ကိလေသာ ယာဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန န ပဟီယန္တိ၊ တာဝ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဟိ သဟ ဧကသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဌိတာတိ ပဟာနေကဋ္ဌာ။ ဒသသု ဟိ ကိလေသေသု ဣဓ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာ ဧဝ အာဂတာ။ အနုသယေသု ဒိဋ္ဌာနုသယဝိစိကိစ္ဆာနုသယာ အာဂတာ။ သေသာ ပန အပါယဂမနီယော လောဘော ဒေါသော မောဟော မာနော ထိနံ ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ အဋ္ဌ ကိလေသာ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဟိ သဟ ပဟာနေကဋ္ဌာ ဟုတွာ ဒွီဟိ အနုသယေဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟီယန္တိ။ ရာဂဒေါသမောဟပမုခေသု ဝါ ဒိယဍ္ဎေသု ကိလေသသဟဿေသု သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌိယာ ပဟီယမာနာယ ဒိဋ္ဌိယာ သဟ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ၊ ဒိဋ္ဌာနုသယဝိစိကိစ္ဆာနုသယေဟိ သဟ အပါယဂမနီယာ သဗ္ဗကိလေသာ ပဟာနေကဋ္ဌဝသေန ပဟီယန္တိ။ သဟဇေကဋ္ဌာ ပန ဒိဋ္ဌိယာ သဟ ဝိစိကိစ္ဆာယ စ သဟ ဧကေကသ္မိံ စိတ္တေ ဌိတာ အဝသေသကိလေသာ။

သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဟိ စတ္တာရိ ဒိဋ္ဌိသဟဂတာနိ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတဉ္စာတိ ပဉ္စ စိတ္တာနိ ပဟီယန္တိ။ တတ္ထ ဒွီသု ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တအသင်္ခါရိကစိတ္တေသု ပဟီယမာနေသု တေဟိ သဟဇာတော လောဘော မောဟော ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ ဣမေ ကိလေသာ သဟဇေကဋ္ဌဝသေန ပဟီယန္တိ၊ ဒွီသု ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တသသင်္ခါရိကစိတ္တေသု ပဟီယမာနေသု တေဟိ သဟဇာတော လောဘော မောဟော ထိနံ ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ ဣမေ ကိလေသာ သဟဇေကဋ္ဌဝသေန ပဟီယန္တိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတစိတ္တေ ပဟီယမာနေ တေန သဟဇာတော မောဟော ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ ဣမေ ကိလေသာ သဟဇေကဋ္ဌဝသေန ပဟီယန္တိ။ တေဟိ ဒုဝိဓေကဋ္ဌေဟိ ကိလေသေဟိ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဟောတီတိ မဂ္ဂစိတ္တံ ဝိဝိစ္စတိ၊ ဖလစိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဝိယုတ္တံ အပသက္ကိတံ သုညံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

သကဒါဂါမိဿ ဩဠာရိကာ ကာမရာဂသညောဇနာတိ ဩဠာရိကဘူတာ ကာယဒွါရေ ဝီတိက္ကမဿ ပစ္စယဘာဝေန ထူလဘူတာ မေထုနရာဂသင်္ခါတာ သညောဇနာ။ သော ဟိ ကာမဘဝေ သညောဇေတီတိ ‘‘သညောဇန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိဃသညောဇနာတိ ဗျာပါဒသညောဇနာ။ သော ဟိ အာရမ္မဏေ ပဋိဟညတီတိ ‘‘ပဋိဃ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တေ ဧဝ ထာမဂတဋ္ဌေန သန္တာနေ အနုသေန္တီတိ အနုသယာ။ အဏုသဟဂတာတိ သုခုမဘူတာ ကာမရာဂသညောဇနာ ပဋိဃသညောဇနာ အဏုသဟဂတာ ကာမရာဂါနုသယာ ပဋိဃာနုသယာတိ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန သန္တာနေ အနုသယနဝသေန သုခုမဘူတာ ကာမရာဂပဋိဃာနုသယာ။ တဒေကဋ္ဌေဟိ စာတိ ဝုတ္တတ္ထေဟိ ဒုဝိဓေကဋ္ဌေဟိ ကိလေသေဟိ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ သုညံ ဟောတိ။

အရဟတောတိ ကိလေသာရီနံ ဟတတ္တာ ‘‘အရဟာ’’တိ လဒ္ဓနာမဿ။ ရူပရာဂါတိ ရူပဘဝေ ဆန္ဒရာဂါအရူပရာဂါတိ အရူပဘဝေ ဆန္ဒရာဂါ။ မာနာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈာ မာနာ ဧဝ။ တထာ ဥဒ္ဓစ္စအဝိဇ္ဇာမာနာနုသယာဒယော အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈာ။ ဧတေသု ဥဏ္ဏတိလက္ခဏော မာနော။ အဝူပသမလက္ခဏံ ဥဒ္ဓစ္စံ။ အန္ဓဘာဝလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ။ ရူပရာဂအရူပရာဂဝသေန ပဝတ္တာ ဘဝရာဂါနုသယာ။ တဒေကဋ္ဌေဟိ စာတိ တေဟိ ဧကတော ဌိတေဟိ စ ကိလေသေဟိ။ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေဟီတိ အဇ္ဈတ္တစိတ္တသန္တာနေ အကုသလက္ခန္ဓေ ဥပါဒါယ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ’’တိ သင်္ခံ ဂတေဟိ အဇ္ဈတ္တံ မုဉ္စိတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ပဝတ္တေဟိ သဗ္ဗသင်္ခါရနိမိတ္တေဟိ မဂ္ဂစိတ္တံ ဝိဝိစ္စတိ ဝိနာ ဟောတိ အပသက္ကတိ၊ ဖလစိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဝိယုတ္တံ အပသက္ကိတံ ဟောတိ။

တတ္ထ ကိလေသပဋိပါဋိယာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ စာတိ ဒွိဓာ အနုသယာနံ အဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကိလေသပဋိပါဋိယာ ဟိ ကာမရာဂါနုသယပဋိဃာနုသယာနံ တတိယမဂ္ဂေန အဘာဝေါ ဟောတိ၊ မာနာနုသယဿ စတုတ္ထမဂ္ဂေန၊ ဒိဋ္ဌာနုသယဝိစိကိစ္ဆာနုသယာနံ ပဌမမဂ္ဂေန၊ ဘဝရာဂါနုသယာဝိဇ္ဇာနုသယာနံ စတုတ္ထမဂ္ဂေနေဝ။ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ ပန ပဌမမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌာနုသယဝိစိကိစ္ဆာနုသယာနံ အဘာဝေါ ဟောတိ၊ ဒုတိယမဂ္ဂေန ကာမရာဂါနုသယပဋိဃာနုသယာနံ တနုဘာဝေါ၊ တတိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော အဘာဝေါ၊ စတုတ္ထမဂ္ဂေန မာနာနုသယဘဝရာဂါနုသယာဝိဇ္ဇာနုသယာနံ အဘာဝေါ ဟောတိ။ စိတ္တဝိဝေကောတိ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရစိတ္တာနံ ကိလေသေဟိ သုညဘာဝေါ၊ တုစ္ဆဘာဝေါတိ အတ္ထော။

ဥပဓိဝိဝေကောတိ ကိလေသက္ခန္ဓအဘိသင်္ခါရသင်္ခါတာနံ ဥပဓီနံ သုညဘာဝေါ။ ဥပဓိံ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဥပဓိ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသာ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ရာဂါဒယော ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တံ ဥပတာပေန္တိ ဝိဗာဓေန္တီတိ ကိလေသာ စ။ ဥပါဒါနဂေါစရာ ရူပါဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ စ။ ဥပါဒါနသမ္ဘူတာ ပုညာပုညအာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာ စ။ အမတန္တိ နတ္ထိ ဧတဿ မရဏသင်္ခါတံ မတန္တိ အမတံ၊ ကိလေသဝိသပဋိပက္ခတ္တာ အဂဒန္တိပိ အမတံ။ သံသာရယောနိဂတိဥပပတ္တိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေသု သံသိဗ္ဗတိ ဝိနတီတိ တဏှာ ‘‘ဝါန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ တတ္ထ နတ္ထီတိ နိဗ္ဗာနံ။ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနန္တိ ဂဏသင်္ဂဏိကာယ အပဂတသရီရာနံ။ နေက္ခမ္မာဘိရတာနန္တိ နေက္ခမ္မေ ကာမာဒိတော နိက္ခန္တေ ပဌမဇ္ဈာနာဒိကေ အဘိရတာနံ တန္နိန္နာနံ။ ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနန္တိ ဥတ္တမပရိသုဒ္ဓဘာဝဖလံ ပါပုဏိတွာ ဌိတာနံ။ ‘‘ဥပက္ကိလေသာဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ၊ ကိလေသေဟိ မုတ္တဘာဝေန ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ။ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ၊ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာန’’န္တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ နိရူပဓီနန္တိ ဝိဂတူပဓီနံ။ ဝိသင်္ခါရဂတာနန္တိ သင်္ခါရာရမ္မဏံ စဇိတွာ ဝိဂတသင်္ခါရံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏဝသေန ဥပဂတာနံ။ ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တန္တိ ဧတ္ထပိ ဟိ နိဗ္ဗာနမေဝ ‘‘ဝိသင်္ခါရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဝိဒူရေတိ ဝိဝိဓေ ဒူရေ။ သုဝိဒူရေတိ သုဋ္ဌု ဝိဒူရေ။ န သန္တိကေတိ န သမီပေ။ န သာမန္တာတိ န ဧကပဿေ။ အနာသန္နေတိ အနစ္စန္တသမီပေ။ ဝိဝေကဋ္ဌေတိ အတိဒူရေ၊ ဝိဂတေတိ အတ္ထော။ တာဒိသောတိ တံသဒိသော။ တဿဏ္ဌိတောတိ တေန အာကာရေန ဌိတော။ တပ္ပကာရောတိ တေန ပကာရေန ဌိတော။ တပ္ပဋိဘာဂေါတိ တံကောဋ္ဌာသိကော။ အထ ဝါ ‘‘အတ္တဘာဝဂုဟာယ လဂ္ဂဘာဝေန တာဒိသော။ ကိလေသေဟိ ဆန္နဘာဝေန တဿဏ္ဌိတော။ မောဟနသ္မိံ ပဂါဠှဘာဝေန တပ္ပကာရော။ တီဟိ ဝိဝေကေဟိ ဒူရဘာဝေန တပ္ပဋိဘာဂေါတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ဒုပ္ပဟာယာတိ သုခေန ပဟာတဗ္ဗာ န ဟောန္တိ။ ဒုစ္စဇ္ဇာတိ သုခေန ဇဟိတုံ န သက္ကာ။ ဒုပ္ပရိစ္စဇ္ဇာတိ သဗ္ဗာကာရေန ဇဟိတုံ န သက္ကာ။ ဒုန္နိမ္မဒယာတိ နိမ္မဒံ အမဒံ ကာတုံ န သက္ကာ။ ဒုဗ္ဗိနိဝေဌယာတိ ဝိနိဝေဌနံ မောစနံ ကာတုံ န သက္ကာ။ ဒုတ္တရာတိ ဥတ္တရိတွာ အတိက္ကန္တုံ န သက္ကာ။ ဒုပ္ပတရာတိ ဝိသေသေတွာ တရိတုံ န သက္ကာ။ ဒုဿမတိက္ကမာတိ ဒုက္ခေန အတိက္ကမိတဗ္ဗာ။ ဒုဗ္ဗိနိဝတ္တာတိ နိဝတ္တေတုံ ဒုက္ခာ။ အထ ဝါ ‘‘ပကတိဝသေန ဒုပ္ပရိစ္စဇ္ဇာ။ ဂေါဏပတာသံ ဝိယ ဒုန္နိမ္မဒယာ။ နာဂပါသံ ဝိယ ဒုဗ္ဗိနိဝေဌယာ။ ဂိမှသမယေ မရုကန္တာရံ ဝိယ ဒုတ္တရာ ဒုပ္ပတရာ။ ဗျဂ္ဃပရိဂ္ဂဟိတာ အဋဝီ ဝိယ ဒုဿမတိက္ကမာ။ သမုဒ္ဒဝီစိ ဝိယ ဒုဗ္ဗိနိဝတ္တာတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

။ ဧဝံ ပဌမဂါထာယ ‘‘ဒူရေ ဝိဝေကာ ဟိ တထာဝိဓော’’တိ သာဓေတွာ ပုန တထာဝိဓာနံ သတ္တာနံ ဓမ္မတံ အာဝိ ကရောန္တော ‘‘ဣစ္ဆာနိဒါနာ’’တိအာဒိဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဣစ္ဆာနိဒါနာတိ တဏှာဟေတုကာ။ ဘဝသာတဗဒ္ဓါတိ သုခဝေဒနာဒိမှိ ဘဝသာတေန ဗဒ္ဓါ။ တေ ဒုပ္ပမုဉ္စာတိ တေ ဘဝသာတဝတ္ထုဘူတာ ဓမ္မာ။ တေ ဝါ တတ္ထ ဗဒ္ဓါ ဣစ္ဆာနိဒါနာ သတ္တာ ဒုပ္ပမောစယာ။ န ဟိ အညမောက္ခာတိ အညေ စ မောစေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ကာရဏဝစနံ ဝါ ဧတံ။ တေ သတ္တာ ဒုပ္ပမုဉ္စာ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အညေန မောစေတဗ္ဗာ န ဟောန္တိ။ ယဒိ သတ္တာ မုဉ္စေယျုံ၊ သကေန ထာမေန မုဉ္စေယျုန္တိ အယမဿ အတ္ထော။ ပစ္ဆာ ပုရေ ဝါပိ အပေက္ခမာနာတိ အနာဂတေ အတီတေ ဝါ ကာမေ အပေက္ခမာနာ။ ဣမေ ဝ ကာမေ ပုရိမေ ဝ ဇပ္ပန္တိ ဣမေ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကာမေ ပုရိမေ ဝါ ဒုဝိဓေပိ အတီတာနာဂတေ ဗလဝတဏှာယ ပတ္ထယမာနာ။ ဣမေသဉ္စ ဒွိန္နံ ပဒါနံ ‘‘တေ ဒုပ္ပမုဉ္စာ န ဟိ အညမောက္ခာ’’တိ ဣမိနာဝ သဟ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတရထာ အပေက္ခမာနာ ဇပ္ပံ ကိံ ကရောန္တိ၊ ကိံ ဝါ ကတာတိ န ပညာယေယျုံ။

ဘဝသာတဗဒ္ဓါတိ ဘဝေ သာတံ ဘဝသာတံ၊ တေန ဘဝသာတေန သုခဿာဒေန ဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ဌိတာ။ တံ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကံ ဘဝသာတံ – သုခါ ဝေဒနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယောဗ္ဗနဘာဝေါ ယောဗ္ဗညံ။ အရောဂဘာဝေါ အာရောဂျံ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ပဝတ္တဘာဝေါ ဇီဝိတံ။ လာဘောတိ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ လာဘော။ ယသောတိ ပရိဝါရော။ ပသံသာတိ ကိတ္တိ။ သုခန္တိ ကာယိကစေတသိကံ သုခံ။ မနာပိကာ ရူပါတိ မနဝဍ္ဎနကာ ရူပါ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

စက္ခုသမ္ပဒါတိ စက္ခုဿ သမ္ပဒါ။ ‘‘မယှံ စက္ခု သမ္ပန္နံ မဏိဝိမာနေ ဥဂ္ဃာဋိတသီဟပဉ္ဇရံ ဝိယ ခါယတီ’’တိ ဥပ္ပန္နံ သုခဿာဒံ သန္ဓာယ ‘‘စက္ခုသမ္ပဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သောတသမ္ပဒါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သုခါယ ဝေဒနာယ သာတဗဒ္ဓါ…ပေ… ဝိဗဒ္ဓါတိ ဝိဝိဓာကာရေန ဗဒ္ဓါ။ အာဗဒ္ဓါတိ ဝိသေသေန အာဒိတော ဗဒ္ဓါ။ လဂ္ဂါတိ အာရမ္မဏေန သဒ္ဓိံ အပ္ပိတာ။ လဂ္ဂိတာတိ နာဂဒန္တေ ဖာဏိတဝါရကော ဝိယ လဂ္ဂိတာ။ ယမေတ္ထ စ အဝုတ္တံ၊ တံ သတ္တော ဝိသတ္တောတိအာဒိမှိ ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗံ။

န ဟိ အညမောက္ခာတိ န ပရေဟိ မောက္ခာ။ တေ ဝါ ဘဝသာတဝတ္ထူ ဒုပ္ပမုဉ္စာတိ ဘဝေ သုခဿာဒဝတ္ထုဘူတာ ဓမ္မာ တေ မုဉ္စိတုံ ဒုက္ခာ။ သတ္တာ ဝါ ဧတ္တော ဒုမ္မောစယာတိ သတ္တာ ဧဝ ဝါ ဧတသ္မာ ဘဝသာတဝတ္ထုတော မောစေတုံ ဒုက္ခာ။

ဒုရုဒ္ဓရာတိ ဥဒ္ဓရိတုံ ဒုက္ခာ။ ဒုဿမုဒ္ဓရာတိ သမန္တတော ဆိန္နတဋေ နရကာဝါဋေ ပတိတော ဝိယ ဥဒ္ဓံ ကတွာ ဥဒ္ဓရိတုံ ဒုက္ခာ။ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌာပယာတိ ဥဋ္ဌာပေတုံ ဒုက္ခာ။ ဒုဿမုဋ္ဌာပယာတိ သုခုမအတ္တဘာဝံ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာပနံ ဝိယ ဥဿာပေတုံ အတိဝိယ ဒုက္ခာ။

တေ အတ္တနာ ပလိပပလိပန္နာတိ ဂမ္ဘီရကဒ္ဒမေ ယာဝ သီသတော နိမုဂ္ဂါ န သက္ကောန္တိ။ ပရံ ပလိပပလိပန္နံ ဥဒ္ဓရိတုန္တိ အပရံ တထေဝ နိမုဂ္ဂံ ဟတ္ထေ ဝါ သီသေ ဝါ ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓရိတွာ ထလေ ပတိဋ္ဌာပေတုံ န သက္ကောန္တိ။ သော ဝတ စုန္ဒာတိ သောတိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသော။ တဿ ‘‘ယော’’တိ ဣမံ ဥဒ္ဒေသဝစနံ အာဟရိတွာ ယော အတ္တနာ ပလိပပလိပန္နော၊ သော ဝတ၊ စုန္ဒ၊ ပရံ ပလိပပလိပန္နံ ဥဒ္ဓရိဿတီတိ။ ဧဝံ သေသပဒေသု သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပလိပပလိပန္နောတိ ဂမ္ဘီရကဒ္ဒမေ နိမုဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ။ ယထာ၊ စုန္ဒ၊ ကောစိ ပုရိသော ယာဝ သီသတော ဂမ္ဘီရကဒ္ဒမေ နိမုဂ္ဂေါ၊ ပရမ္ပိ တထေဝ နိမုဂ္ဂံ ဟတ္ထေ ဝါ သီသေ ဝါ ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓရိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ န ဟိ တံ ကာရဏမတ္ထိ၊ ယေန သော တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ထလေ ပတိဋ္ဌာပေယျာတိ။ အဒန္တော အဝိနီတော အပရိနိဗ္ဗုတောတိ ဧတ္ထ ပန အနိဗ္ဗိသေဝနတာယ အဒန္တော။ အသိက္ခိတဝိနယတာယ အဝိနီတော။ အနိဗ္ဗုတကိလေသတာယ အပရိနိဗ္ဗုတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော တာဒိသော ပရံ ဒမေဿတိ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကရိဿတိ၊ ဝိနေဿတိ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခာပေဿတိ။ ပရိနိဗ္ဗာပေဿတိ တဿ ကိလေသေ နိဗ္ဗာပေဿတိ။

နတ္ထညော ကောစီတိ အညော ကောစိ ပုဂ္ဂလော မောစေတုံ သမတ္ထော နတ္ထိ။ သကေန ထာမေနာတိ အတ္တနော ဉာဏထာမေန။ ဗလေနာတိ ဉာဏဗလေန။ ဝီရိယေနာတိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစေတသိကဝီရိယေန။ ပုရိသပရက္ကမေနာတိ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနေန မဟန္တဝီရိယေန။

နာဟံ သဟိဿာမီတိ အဟံ န သဟိဿာမိ န သက္ကောမိ၊ န ဝါယမိဿာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပမောစနာယာတိ ပမောစေတုံ။ ကထံကထိန္တိ သကင်္ခံ။ ဓောတကာတိ အာလပနံ။ တရေသီတိ တရေယျာသိ။

‘‘အတ္တနာ ဟိ ကတံ ပါပံ၊ အတ္တနာ သံကိလိဿတိ၊

အတ္တနာ အကတံ ပါပံ၊ အတ္တနာဝ ဝိသုဇ္ဈတိ၊

သုဒ္ဓီ အသုဒ္ဓိ ပစ္စတ္တံ၊ နာညော အညံ ဝိသောဓယေ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၆၅၊ ကထာ။ ၇၄၃) –

ဧတ္ထာယမတ္ထော – ယေန အတ္တနာ အကုသလံ ကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ သော စတူသု အပါယေသု ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တော အတ္တနာဝ သံကိလိဿတိ။ ယေန ပန အတ္တနာ အကတံ ပါပံ၊ သော သုဂတိဉ္စေဝ အဂတိဉ္စ ဂစ္ဆန္တော အတ္တနာဝ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ကုသလကမ္မသင်္ခါတာ သုဒ္ဓိ အကုသလကမ္မသင်္ခါတာ စ အသုဒ္ဓိ ပစ္စတ္တံ ကာရကသတ္တာနံ အတ္တနိယေဝ ဝိပစ္စတိ။ အညော ပုဂ္ဂလော အညံ ပုဂ္ဂလံ န ဝိသောဓယေ နေဝ ဝိသောဓေတိ၊ န ကိလေသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တိဋ္ဌတေဝ နိဗ္ဗာနန္တိ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ တိဋ္ဌတိယေဝ။ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂေါတိ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာတော ပဋ္ဌာယ အရိယမဂ္ဂေါ။ တိဋ္ဌာမဟံ သမာဒပေတာတိ အဟံ ဂဏှာပေတာ ပတိဋ္ဌာပေတာ တိဋ္ဌာမိ။ ဧဝံ ဩဝဒိယမာနာ ဧဝံ အနုသာသိယမာနာတိ မယာ ဧဝံ ဩဝဒိယမာနာ ဧဝံ အနုသာသိယမာနာ။ ဧတ္ထ ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဝဒန္တော ဩဝဒတိ နာမ၊ အနုပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ အနုသာသန္တော ‘‘အယသောပိ တေ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိဝသေန အနာဂတံ ဒဿေန္တော အနုသာသတိ နာမ။ သမ္မုခါ ဝဒန္တောပိ ဩဝဒတိ နာမ၊ ပရမ္မုခါ ဒူတသာသနံ ဝါ ပေသေန္တော အနုသာသတိ နာမ။ သကိံ ဝဒန္တောပိ ဩဝဒတိ နာမ၊ ပုနပ္ပုနံ ဝဒန္တော အနုသာသတိ နာမ။ ဩဝဒန္တော ဧဝ ဝါ အနုသာသတိ နာမ။ အပ္ပေကစ္စေတိ အပိ ဧကစ္စေ၊ ဧကေတိ အတ္ထော။ အစ္စန္တနိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ အာရာဓေန္တီတိ ခယဝယသင်္ခါတံ အန္တံ အတီတန္တိ အစ္စန္တံ၊ အစ္စန္တဉ္စ တံ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ အပ္ပဝတ္တိဋ္ဌာနတ္တာ နိဋ္ဌဉ္စာတိ အစ္စန္တနိဋ္ဌံ၊ ဧကန္တနိဋ္ဌံ၊ သတတနိဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ တံ အစ္စန္တနိဗ္ဗာနံ အာရာဓေန္တိ သမ္ပာဒေန္တိ။ နာရာဓေန္တီတိ န သမ္ပာဒေန္တိ၊ န ပဋိလဘန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ကျာဟန္တိ ဧတေသု ကိံ အဟံ၊ ကိံ ကရောမီတိ အတ္ထော။ မဂ္ဂက္ခာယီတိ ပဋိပဒါမဂ္ဂက္ခာယီအာစိက္ခတိ ကထေတိ။ အတ္တနာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ မုဉ္စေယျုန္တိ ပဋိပဇ္ဇန္တာ မယံ မုဉ္စေယျုံ။

အတီတံ ဥပါဒါယာတိ အတီတံ ပဋိစ္စ။ ကထံ ပုရေ အပေက္ခံ ကရောတီတိ ကေန ပကာရေန ဣက္ခံ ဩလောကနံ ကရောတိ။ ဧဝံရူပေါ အဟောသိန္တိ ဒီဃရဿအဏုကထူလာဒိဝသေန ဧဝံဇာတိကော ဧဝရူပေါ အဘဝိံ။ တတ္ထ နန္ဒိံ သမန္နာနေတီတိ တသ္မိံ ရူပါရမ္မဏေ တဏှံ သမ္မာ အာနယတိ ဥပနေတိ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘ဣတိ မေ စက္ခူ’’တိအာဒယော ဝတ္ထုအာရမ္မဏဝသေန တဏှုပ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော အာဟ။ ဣတိ ရူပါတီတိ ဧဝံ ရူပါ ဣတိ။ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂပဋိဗဒ္ဓန္တိ တေသု စက္ခုရူပေသု ဒုဗ္ဗလသင်္ခါတော ဆန္ဒော စ ဗလဝသင်္ခါတော ရာဂေါ စ၊ တေန ဆန္ဒရာဂေန ပဋိဗဒ္ဓံ အလ္လီနံ။ ဝိညာဏန္တိ ဇဝနစိတ္တံ။ ဆန္ဒရာဂပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝိညာဏဿာတိ တဿ ဇဝနဝိညာဏဿ ဆန္ဒရာဂေန ဗဒ္ဓဘာဝါ။ တဒဘိနန္ဒတီတိ တံ အာရမ္မဏံ တဏှာဝသေန အဘိနန္ဒတိ။

ယာနိဿ တာနီတိ ယာနိ အဿ တာနိ။ ပုဗ္ဗေတိ အတီတေ။ သဒ္ဓိန္တိ ဧကတော။ ဟသိတလပိတကီဠိတာနီတိ ဒန္တဝိဒံသာဒိဟသိတာနိ စ၊ ဝစီဘေဒံ ကတွာ လပိတာနိ စ၊ ကာယခိဍ္ဍာဒိကီဠိတာနိ စ။ တဒဿာဒေတီတိ တံ အဿာဒယတိ အဿာဒံ ဝိန္ဒတိ သာဒိယတိ။ တံ နိကာမေတီတိ တံ နိကာမယတိ ပစ္စာသီသတိ။ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ တုဋ္ဌိံ ပါပုဏာတိ။

သိယန္တိ ဘဝေယျံ။ အပ္ပဋိလဒ္ဓဿ ပဋိလာဘာယာတိ အပ္ပတ္တဿ ပါပုဏနတ္ထာယ။ စိတ္တံ ပဏိဒဟတီတိ စိတ္တံ ဌပေတိ။ စေတသော ပဏိဓာနပစ္စယာတိ စိတ္တဿ ဌပနကာရဏာ။

သီလေန ဝါတိ ပဉ္စသီလာဒိသီလေန ဝါ။ ဝတေန ဝါတိ ဓုတင်္ဂသမာဒါနေန ဝါ။ တပေန ဝါတိ ဝီရိယသမာဒါနေန ဝါ။ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါတိ မေထုနဝိရတိယာ ဝါ။ ဒေဝေါ ဝါတိ မဟာနုဘာဝေါ ဒေဝရာဇာ ဝါ။ ဒေဝညတရော ဝါတိ တေသံ အညတရော ဝါ။

ဇပ္ပန္တာတိ ဂုဏဝသေန ကထေန္တာ။ ပဇပ္ပန္တာတိ ပကာရေန ကထေန္တာ။ အဘိဇပ္ပန္တာတိ ဝိသေသေန ကထေန္တာ၊ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ ဝဍ္ဎိတံ။

။ ဧဝံ ပဌမဂါထာယ ‘‘ဒူရေ ဝိဝေကာ ဟိ တထာဝိဓော’’တိ သာဓေတွာ ဒုတိယဂါထာယ စ တထာဝိဓာနံ ဓမ္မတံ အာဝိ ကတွာ ဣဒါနိ တေသံ ပါပကရဏံ အာဝိ ကရောန္တော ‘‘ကာမေသု ဂိဒ္ဓါ’’တိ ဂါထမာဟ။

တဿတ္ထော – တေ သတ္တာ ကာမေသု ပရိဘောဂတဏှာယ ဂိဒ္ဓါ၊ ပရိယေသနာဒိမနုယုတ္တတ္တာ ပသုတာ၊ သမ္မောဟမာပန္နတ္တာ ပမူဠှာ၊ အဝဂမနတာယ မစ္ဆရိယတာယ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဝစနံ အနာဒိယတာယ စ အဝဒါနိယာ၊ ကာယဝိသမာဒိမှိ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌာ၊ အန္တကာလေ မရဏဒုက္ခူပနီတာ၊ ‘‘ကိံသု ဘဝိဿာမ ဣတော စုတာသေ’’တိ ပရိဒေဝယန္တီတိ။

ဂိဒ္ဓါတိ ကာမရာဂေန ဂိဒ္ဓါ။ ဂဓိတာတိ သင်္ကပ္ပရာဂေန ပစ္စာသီသမာနာ ဟုတွာ ဂဓိတာ။ မုစ္ဆိတာတိ ကာမတဏှာယ မုစ္ဆာပရေတာ။ အဇ္ဈောသန္နာတိ ကာမနန္ဒိယာ အဓိဩသန္နာ အဇ္ဈောတ္ထဋာ။ လဂ္ဂါတိ ကာမသိနေဟေန အလ္လီနာ။ လဂ္ဂိတာတိ ကာမပရိဠာဟေန ဧကီဘူတာ။ ပလိဗုဒ္ဓါတိ ကာမသညာယ အာဝဋ္ဋိတာ။ အထ ဝါ ‘‘ဒိဋ္ဌိဒဿနေ ဂိဒ္ဓါ။ အဘိဏှဒဿနေ ဂဓိတာ။ သံသဂ္ဂကိရိယသ္မိံ မုစ္ဆိတာ။ ဝိဿာသကိရိယသ္မိံ အဇ္ဈောသန္နာ။ သိနေဟဝဠဉ္ဇသ္မိံ လဂ္ဂါ။ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိမှိ လဂ္ဂိတာ။ အပရာပရံ အမုဉ္စမာနာ ဟုတွာ ပလိဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ဧသန္တီတိ ပစ္စာသီသန္တိ။ ဂဝေသန္တီတိ မဂ္ဂယန္တိ။ ပရိယေသန္တီတိ သဗ္ဗာကာရေန ဣစ္ဆန္တိ ပတ္ထေန္တိ။ အထ ဝါ ဒိဋ္ဌာရမ္မဏေ သုဘာသုဘံ အတ္ထိ၊ နတ္ထီတိ ဧသန္တိ။ သုဘာသုဘာရမ္မဏေ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဝဠဉ္ဇနတ္ထာယ ပိယံ ကရောန္တာ ဂဝေသန္တိ။ စိတ္တဝသေန ဧသန္တိ။ ပယောဂဝသေန ဂဝေသန္တိ။ ကရဏဝသေန ပရိယေသန္တိ။ တေ ဒုဝိဓေ ကာမေ ပဋိစ္စ ဩတရိတွာ စရန္တီတိ တစ္စရိတာ။ တေ စ ကာမေ ဗဟုလံ ယေဘုယျေန ဝဍ္ဎေန္တိ ပဝတ္တယန္တီတိ တဗ္ဗဟုလာ။ တေ စ ကာမေ ဂရုံ ကတွာ ရဟန္တီတိ တဂ္ဂရုကာ။ တေသု ကာမေသု နိန္နာ နမိတာ ဟုတွာ ဝသန္တီတိ တန္နိန္နာ။ တေသု ကာမေသု သန္နိန္နာ ဟုတွာ ဝသန္တီတိ တပ္ပောဏာ။ တေသု ကာမေသု အဝလမ္ဗိတာ ဟုတွာ တေသုယေဝ နမိတာ ဝသန္တီတိ တပ္ပဗ္ဘာရာ။ တေသု ကာမေသု အဝတ္ထရိတွာ မုစ္ဆာပရေတပ္ပသင်္ဂါ ဟုတွာ ဝဒန္တီတိ တဒဓိမုတ္တာ။ တေ စ ကာမေ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ဝသန္တီတိ တဒဓိပတေယျာ။ အထ ဝါ ‘‘အာရမ္မဏဿ ဣဋ္ဌဘာဝေန တစ္စရိတာ။ အာရမ္မဏဿ ကန္တဘာဝေန တဗ္ဗဟုလာ။ အာရမ္မဏဿ မနာပဘာဝေန တဂ္ဂရုကာ။ အာရမ္မဏဿ ပိယဘာဝေန တန္နိန္နာ။ အာရမ္မဏဿ ကာမုပသံဟိတဘာဝေန တပ္ပောဏာ။ အာရမ္မဏဿ ရဇနီယဘာဝေန တပ္ပဗ္ဘာရာ။ အာရမ္မဏဿ မုစ္ဆနီယဘာဝေန တဒဓိမုတ္တာ။ အာရမ္မဏဿ ဗန္ဓနီယဘာဝေန တဒဓိပတေယျာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ရူပေ ပရိယေသန္တီတိအာဒီသု ပရိယေသန္တီတိ အလဒ္ဓဿ လာဘာယ ဧသနဝသေန။ ပဋိလဘန္တီတိ ဟတ္ထဂတဝသေန။ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ ဝဠဉ္ဇနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။ ကလဟံ ဝိဝါဒံ ကရောတီတိ ကလဟကာရကော။ တသ္မိံ နိယုတ္တောတိ ကလဟပသုတော။ ကမ္မကာရကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဂေါစရေ စရန္တောတိ ဝေသိယာဒိဂေါစရေ၊ သတိပဋ္ဌာနာဒိဂေါစရေ ဝါ စရမာနော။ တေသု နိယုတ္တော ဂေါစရပသုတော။ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနဝသေန ဈာနံ အဿ အတ္ထီတိ ဈာယီ။ တသ္မိံ နိယုတ္တော ဈာနပသုတော

အဝဂစ္ဆန္တီတိ အပါယံ ဂစ္ဆန္တိ။ မစ္ဆရိနောတိ သကသမ္ပတ္တိံ နိဂုဟန္တာ။ ဝစနန္တိ ကထနံ။ ဗျပထန္တိ ဝါကျပထံ။ ဒေသနန္တိ ဝိဿဇ္ဇနဩဝါဒံ။ အနုသိဋ္ဌိန္တိ အနုသာသနိံ။ နာဒိယန္တီတိ န ဂဏှန္တိ န ဂရုံ ကရောန္တိ။ ‘‘န ပဋိဿန္တီ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ သောယေဝ အတ္ထော။ ဝတ္ထုတော မစ္ဆရိယဒဿနတ္ထံ ‘‘ပဉ္စ မစ္ဆရိယာနိ အာဝါသမစ္ဆရိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဝါသေ မစ္ဆရိယံ အာဝါသမစ္ဆရိယံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

အာဝါသော နာမ သကလာရာမောပိ ပရိဝေဏမ္ပိ ဧကောဝရကောပိ ရတ္တိဋ္ဌာနာဒီနိပိ။ တေသု ဝသန္တာ သုခံ ဝသန္တိ၊ ပစ္စယေ လဘန္တိ။ ဧကော ဘိက္ခု ဝတ္တသမ္ပန္နဿေဝ ပေသလဿ ဘိက္ခုနော တတ္ထ အာဂမနံ န ဣစ္ဆတိ၊ အာဂတောပိ ‘‘ခိပ္ပံ ဂစ္ဆတူ’’တိ စိန္တေသိ၊ ဣဒံ အာဝါသမစ္ဆရိယံ နာမ။ ဘဏ္ဍနကာရကာဒီနံ ပန တတ္ထ ဝါသံ အနိစ္ဆတော အာဝါသမစ္ဆရိယံ နာမ န ဟောတိ။

ကုလန္တိ ဥပဋ္ဌာကကုလမ္ပိ ဉာတိကုလမ္ပိ။ တတ္ထ အညဿ ဥပသင်္ကမနံ အနိစ္ဆတော ကုလမစ္ဆရိယံ ဟောတိ။ ပါပပုဂ္ဂလဿ ပန ဥပသင်္ကမနံ အနိစ္ဆတောပိ မစ္ဆရိယံ နာမ န ဟောတိ။ သော ဟိ တေသံ ပသာဒဘေဒါယ ပဋိပဇ္ဇတိ။ ပသာဒံ ရက္ခိတုံ သမတ္ထဿေဝ ပန ဘိက္ခုနော တတ္ထ ဥပသင်္ကမနံ အနိစ္ဆတော မစ္ဆရိယံ နာမ ဟောတိ။

လာဘောတိ စတုပစ္စယလာဘောဝ။ တံ အညသ္မိံ သီလဝန္တေယေဝ လဘန္တေ ‘‘မာ လဘတူ’’တိ စိန္တေန္တဿ လာဘမစ္ဆရိယံ ဟောတိ။ ယော ပန သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိနိပါတေတိ၊ အပရိဘောဂဒုပ္ပရိဘောဂါဒိဝသေန ဝိနာသေတိ၊ ပူတိဘာဝံ ဂစ္ဆန္တမ္ပိ အညဿ န ဒေတိ၊ တံ ဒိသွာ ‘‘သစေ ဣမံ ဧသ န လဘေယျ၊ အညော သီလဝါ လဘေယျ၊ ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ စိန္တေန္တဿ မစ္ဆရိယံ နာမ နတ္ထိ။

ဝဏ္ဏော နာမ သရီရဝဏ္ဏောပိ ဂုဏဝဏ္ဏောပိ။ တတ္ထ သရီရဝဏ္ဏေ မစ္ဆရီ ‘‘ပရော ပါသာဒိကော ရူပဝါ’’တိ ဝုတ္တေ တံ န ကထေတုကာမော ဟောတိ။ ဂုဏဝဏ္ဏမစ္ဆရီ ပရဿ သီလေန ဓုတင်္ဂေန ပဋိပဒါယ အာစာရေန ဝဏ္ဏံ န ကထေတုကာမော ဟောတိ။

ဓမ္မောတိ ပရိယတ္တိဓမ္မော စ ပဋိဝေဓဓမ္မော စ။ တတ္ထ အရိယသာဝကာ ပဋိဝေဓဓမ္မံ န မစ္ဆရာယန္တိ၊ အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မေ သဒေဝကဿ လောကဿ ပဋိဝေဓံ ဣစ္ဆန္တိ။ တံ ပန ပဋိဝေဓံ ‘‘ပရေ ဇာနန္တူ’’တိ ဣစ္ဆန္တိ၊ တန္တိဓမ္မေယေဝ ပန ဓမ္မမစ္ဆရိယံ နာမ ဟောတိ။ တေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ယံ ဂုဠှံ ဂန္ထံ ဝါ ကထာမဂ္ဂံ ဝါ ဇာနာတိ၊ တံ အညေ န ဇာနာပေတုကာမော ဟောတိ။ ယော ပန ပုဂ္ဂလံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဓမ္မံ ဝါ ဥပပရိက္ခိတွာ ပုဂ္ဂလာနုဂ္ဂဟေန န ဒေတိ၊ အယံ ဓမ္မမစ္ဆရီ နာမ န ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လောလော ဟောတိ၊ ကာလေန သမဏော ဟောတိ၊ ကာလေန ဗြာဟ္မဏော၊ ကာလေန နိဂဏ္ဌော။ ယော ဟိ ဘိက္ခု ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ပဝေဏိအာဂတံ တန္တိံ သဏှံ သုခုမံ ဓမ္မန္တရံ ဘိန္ဒိတွာ အာလုဠေဿတီ’’တိ န ဒေတိ၊ အယံ ပုဂ္ဂလံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန န ဒေတိ နာမ။ ယော ပန ‘‘အယံ ဓမ္မော သဏှော သုခုမော၊ သစာယံ ပုဂ္ဂလော ဂဏှိဿတိ၊ အညံ ဗျာကရိတွာ အတ္တာနံ အာဝိ ကတွာ နဿိဿတီ’’တိ န ဒေတိ၊ အယံ ဓမ္မံ ဥပပရိက္ခိတွာ ပုဂ္ဂလာနုဂ္ဂဟေန န ဒေတိ နာမ။ ယော ပန ‘‘သစာယံ ဣမံ ဓမ္မံ ဂဏှိဿတိ၊ အမှာကံ သမယံ ဘိန္ဒိတုံ သမတ္ထော ဘဝိဿတီ’’တိ န ဒေတိ၊ အယံ ဓမ္မမစ္ဆရီ နာမ ဟောတိ။

ဣမေသု ပဉ္စသု မစ္ဆရိယေသု အာဝါသမစ္ဆရိယေန တာဝ ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ ဟုတွာ တဿေဝ အာဝါသဿ သင်္ကာရံ သီသေန ဥက္ခိပိတွာ ဝိစရတိ။ ကုလမစ္ဆရိယေန တသ္မိံ ကုလေ အညေသံ ဒါနမာနနာဒီနိ ကရောန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဘိန္နံ ဝတိဒံ ကုလံ မမာ’’တိ စိန္တယတော လောဟိတမ္ပိ မုခတော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ကုစ္ဆိဝိရေစနမ္ပိ ဟောတိ၊ အန္တာနိပိ ခဏ္ဍာခဏ္ဍာနိ ဟုတွာ နိက္ခမန္တိ။ လာဘမစ္ဆရိယေန သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ သန္တကေ လာဘေ မစ္ဆရာယိတွာ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂံ ဝိယ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ မဟာအဇဂရော ဝါ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သရီရဝဏ္ဏဂုဏဝဏ္ဏမစ္ဆရေန ပန ပရိယတ္တိဓမ္မမစ္ဆရိယေန စ အတ္တနောဝ ဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏေတိ၊ ပရေသံ ဝဏ္ဏေ ‘‘ကိံ ဝဏ္ဏော ဧသော’’တိ တံ တံ ဒေါသံ ဝဒန္တော ပရိယတ္တိဓမ္မဉ္စ ကဿစိ ကိဉ္စိ အဒေန္တော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော စေဝ ဧဠမူဂေါ စ ဟောတိ။

အပိ စ အာဝါသမစ္ဆရိယေန လောဟဂေဟေ ပစ္စတိ၊ ကုလမစ္ဆရိယေန အပ္ပလာဘော ဟောတိ၊ လာဘမစ္ဆရိယေန ဂူထနိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယေန ဘဝေ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တဿ ဝဏ္ဏော နာမ န ဟောတိ၊ ဓမ္မမစ္ဆရိယေန ကုက္ကုဠနိရယေ နိဗ္ဗတ္တတီတိ။

မစ္ဆရာယနဝသေန မစ္ဆရိယံ။ မစ္ဆရာယနာကာရော မစ္ဆရာယနာ။ မစ္ဆရေန အယိတဿ မစ္ဆေရသမင်္ဂိနော ဘာဝေါ မစ္ဆရာယိတတ္တံ။ ‘‘မယှမေဝ ဟောန္တု၊ မာ အညဿာ’’တိ သဗ္ဗာပိ အတ္တနော သမ္ပတ္တိယော ဗျာပေတုံ န ဣစ္ဆတီတိ ဝိဝိစ္ဆော၊ ဝိဝိစ္ဆဿ ဘာဝေါ ဝေဝိစ္ဆံ၊ မုဒုမစ္ဆရိယဿေတံ နာမံ။ ကဒရိယော ဝုစ္စတိ အနာဒရော၊ တဿ ဘာဝေါ ကဒရိယံ၊ ထဒ္ဓမစ္ဆရိယဿေတံ နာမံ။ တေန ဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ပရမ္ပိ ပရေသံ ဒဒမာနံ နိဝါရေတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ကဒရိယော ပါပသင်္ကပ္ပော၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအနာဒရော၊

ဒဒမာနံ နိဝါရေတိ၊ ယာစမာနာန ဘောဇန’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၂)၊

ယာစကေ ဒိသွာ ကဋုကဘာဝေန စိတ္တံ အဉ္စတိ သင်္ကောစေတီတိ ကဋုကဉ္စုကော၊ တဿ ဘာဝေါ ကဋုကဉ္စုကတာ။ အပရော နယော – ကဋုကဉ္စုကတာ ဝုစ္စတိ ကဋစ္ဆုဂ္ဂါဟော။ သမတိတ္တိကပုဏ္ဏာယ ဟိ ဥက္ခလိယာ ဘတ္တံ ဂဏှန္တော သဗ္ဗတောဘာဂေန သင်္ကုဋိတေန အဂ္ဂကဋစ္ဆုနာ ဂဏှာတိ ပူရေတွာ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ မစ္ဆရိပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ သင်္ကုစတိ၊ တသ္မိံ သင်္ကုစိတေ ကာယောပိ တထေဝ သင်္ကုစတိ ပဋိကုဋတိ ပဋိနိဝဋ္ဋတိ န သမ္ပသာရီယတီတိ မစ္ဆေရံ ‘‘ကဋုကဉ္စုကတာ’’တိ ဝုတ္တံ။

အဂ္ဂဟိတတ္တံ စိတ္တဿာတိ ပရေသံ ဥပကာရကရဏေ ဒါနာဒိနာ အာကာရေန ယထာ န သမ္ပသာရီယတိ၊ ဧဝံ အာဝရိတွာ ဂဟိတဘာဝေါ စိတ္တဿ။ ယသ္မာ ပန မစ္ဆရိပုဂ္ဂလော အတ္တနော သန္တကံ ပရေသံ အဒါတုကာမော ဟောတိ၊ ပရသန္တကံ ဂဏှိတုကာမော။ တသ္မာ ‘‘ဣဒံ အစ္ဆရိယံ မယှမေဝ ဟောတု၊ မာ အညဿာ’’တိ ပဝတ္တိဝသေနဿ အတ္တသမ္ပတ္တိနိဂူဟနလက္ခဏတာ ပရသမ္ပတ္တိဂ္ဂဟဏလက္ခဏတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ခန္ဓမစ္ဆရိယမ္ပိ မစ္ဆရိယန္တိ အတ္တနော ပဉ္စက္ခန္ဓသင်္ခါတံ ဥပပတ္တိဘဝံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ ‘‘အစ္ဆရိယံ မယှမေဝ ဟောတု၊ မာ အညဿာ’’တိ ပဝတ္တံ မစ္ဆရိယံ ခန္ဓမစ္ဆရိယံ နာမ။ ဓာတုအာယတနမစ္ဆရိယေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဂါဟောတိ ဂါဟနိစ္ဆယဝသေန ဂဟဏံ။ အဝဒညုတာယာတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ကထိတံ အဇာနနဘာဝေန။ ယာစကာနံ အဒဒမာနော ဟိ တေဟိ ကထိတံ န ဇာနာတိ နာမ။ ဇနာ ပမတ္တာတိ သတိဝိပ္ပဝါသာ ဇနာ။ ဝစနန္တိ သင်္ခေပဝစနံ။ ဗျပ္ပထန္တိ ဝိတ္ထာရဝစနံ။ ဒေသနန္တိ ဥပမံ ဒဿေတွာ အတ္ထသန္ဒဿနဝစနံ။ အနုသိဋ္ဌိန္တိ ပုနပ္ပုနံ သံလက္ခာပနဝစနံ။ အထ ဝါ ဒဿေတွာ ကထနံ ဝစနံ နာမ။ ဂဏှာပေတွာ ကထနံ ဗျပ္ပထံ နာမ။ တောသေတွာ ကထနံ ဒေသနံ နာမ။ ပဒဿေတွာ ကထနံ အနုသိဋ္ဌိ နာမ။ အထ ဝါ ပရိတာပဒုက္ခံ နာသေတွာ ကထနံ ဝစနံ နာမ။ ပရိဠာဟဒုက္ခံ နာသေတွာ ကထနံ ဗျပ္ပထံ နာမ။ အပါယဒုက္ခံ နာသေတွာ ကထနံ ဒေသနံ နာမ။ ဘဝဒုက္ခံ နာသေတွာ ကထနံ အနုသိဋ္ဌိ နာမ။ အထ ဝါ ဒုက္ခသစ္စပရိညာပဋိဝေဓယုတ္တံ ဝစနံ။ သမုဒယသစ္စပဟာနပဋိဝေဓယုတ္တံ ဗျပ္ပထံ။ နိရောဓသစ္စသစ္ဆိကိရိယပဋိဝေဓယုတ္တံ ဒေသနံ။ မဂ္ဂသစ္စဘာဝနာပဋိဝေဓယုတ္တံ အနုသိဋ္ဌီတိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဧကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

သုဿုသန္တီတိ န သုဏန္တိ။ န သောတံ ဩဒဟန္တီတိ သဝနတ္ထံ ကဏ္ဏသောတံ န ဌပေန္တိ။ န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တီတိ ဇာနနတ္ထံ စိတ္တံ န ပတိဋ္ဌပေန္တိ။ အနဿဝါတိ ဩဝါဒံ အသုဏမာနာ။ အဝစနကရာတိ သုဏမာနာပိ ဝစနံ န ကရောန္တီတိ အဝစနကရာ။ ပဋိလောမဝုတ္တိနောတိ ပဋာဏီ ဟုတွာ ပဝတ္တနကာအညေနေဝ မုခံ ကရောန္တီတိ ကရောန္တာပိ မုခံ န ဒေန္တီတိ အတ္ထော။

ဝိသမေတိ ကာယသုစရိတာဒိသမ္မတဿ သမဿ ပဋိပက္ခတ္တာ ဝိသမံ၊ တသ္မိံ ဝိသမေ။ နိဝိဋ္ဌာတိ ပဝိဋ္ဌာ ဒုန္နီဟရာ။ ကာယကမ္မေတိ ကာယတော ပဝတ္တေ၊ ကာယေန ဝါ ပဝတ္တေ ကာယကမ္မေ။ ဝစီကမ္မာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ ကာယကမ္မဝစီကမ္မမနောကမ္မာနိ ဒုစ္စရိတဝသေန ဝိဘတ္တာနိ၊ ပါဏာတိပါတာဒယော ဒသအကုသလကမ္မပထဝသေန ဝိဘတ္တာတိ ဉာတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝေတ္ထ သာဓာရဏပဒဝဏ္ဏနာ၊ အသာဓာရဏေသု ပန ပါဏဿ အတိပါတော ပါဏာတိပါတော၊ ပါဏဝဓော ပါဏဃာတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါဏောတိ စေတ္ထ ဝေါဟာရတော သတ္တော၊ ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တသ္မိံ ပန ပါဏေ ပါဏသညိနော ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိတာ ကာယဝစီဒွါရာနံ အညတရဒွါရပဝတ္တာ ဝဓကစေတနာ ပါဏာတိပါတော။ သော ဂုဏဝိရဟိတေသု တိရစ္ဆာနဂတာဒီသု ပါဏေသု ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟာသရီရေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ ကသ္မာ? ပယောဂမဟန္တတာယ၊ ပယောဂသမတ္တေပိ ဝတ္ထုမဟန္တတာယ။ ဂုဏဝန္တေသု မနုဿာဒီသု အပ္ပဂုဏေ ပါဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟာဂုဏေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ သရီရဂုဏာနံ ပန သမဘာဝေ သတိ ကိလေသာနံ ဥပက္ကမာနဉ္စ မုဒုတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ တိဗ္ဗတာယ မဟာသာဝဇ္ဇောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တဿ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပါဏော ပါဏသညိတာ ဝဓကစိတ္တံ ဥပက္ကမော တေန မရဏန္တိ။ ဆပ္ပယောဂါ – သာဟတ္ထိကော အာဏတ္တိကော နိဿဂ္ဂိယော ထာဝရော ဝိဇ္ဇာမယော ဣဒ္ဓိမယောတိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဝိတ္ထာရိယမာနေ အတိပပဉ္စော ဟောတိ၊ တသ္မာ နံ န ဝိတ္ထာရယိဿာမ။ အညဉ္စ ဧဝရူပံ၊ အတ္ထိကေဟိ ပန သမန္တပါသာဒိကံ ဝိနယဋ္ဌကထံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၂) ဩလောကေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အဒိန္နဿ အာဒါနံ အဒိန္နာဒါနံ၊ ပရဿ ဟရဏံ ထေယျံ စောရိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အဒိန္နန္တိ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ယတ္ထ ပရော ယထာကာမကာရိတံ အာပဇ္ဇန္တော အဒဏ္ဍာရဟော အနုပဝဇ္ဇော စ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ပန ပရပရိဂ္ဂဟိတေ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိနော တဒါဒါယကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ထေယျစေတနာ အဒိန္နာဒါနံ။ တံ ဟီနေ ပရသန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ၊ ပဏီတေ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ ကသ္မာ? ဝတ္ထုပဏီတတာယ၊ ဝတ္ထုသမတ္တေ သတိ ဂုဏာဓိကာနံ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ တံ တံ ဂုဏာဓိကံ ဥပါဒါယ တတော တတော ဟီနဂုဏဿ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ။

တဿ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပရပရိဂ္ဂဟိတံ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ ထေယျစိတ္တံ ဥပက္ကမော တေန ဟရဏန္တိ။ ဆပ္ပယောဂါ သာဟတ္ထိကာဒယောဝ။ တေ စ ခေါ ယထာနုရူပံ ထေယျာဝဟာရော ပသယှာဝဟာရော ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော ပရိကပ္ပာဝဟာရော ကုသာဝဟာရောတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ အဝဟာရာနံ ဝသေန ပဝတ္တန္တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တော။

ကာမေသုမိစ္ဆာစာရောတိ ဧတ္ထ ပန ကာမေသူတိ မေထုနသမာစာရေသု။ မိစ္ဆာစာရောတိ ဧကန္တနိန္ဒိတော လာမကာစာရော။ လက္ခဏတော ပန အသဒ္ဓမ္မသေဝနာဓိပ္ပာယေန ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ အဂမနီယဋ္ဌာနဝီတိက္ကမစေတနာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော။

တတ္ထ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ ပုရိသာနံ တာဝ မာတုရက္ခိတာ ပိတုရက္ခိတာ မာတာပိတုရက္ခိတာ ဘာတုရက္ခိတာ ဘဂိနိရက္ခိတာ ဉာတိရက္ခိတာ ဂေါတ္တရက္ခိတာ ဓမ္မရက္ခိတာ သာရက္ခာ သပရိဒဏ္ဍာတိ မာတုရက္ခိတာဒယော ဒသ၊ ဓနက္ကီတာ ဆန္ဒဝါသိနီ ဘောဂဝါသိနီ ပဋဝါသိနီ ဩဒပတ္တကိနီ ဩဘတစုမ္ဗဋကာ ဒါသီ စ ဘရိယာ ကမ္မကာရီ စ ဘရိယာ ဓဇာဟဋာ မုဟုတ္တိကာတိ ဧတာ ဓနက္ကီတာဒယော ဒသာတိ ဝီသတိ ဣတ္ထိယော။ ဣတ္ထီသု ပန ဒွီန္နံ သာရက္ခသပရိဒဏ္ဍာနံ ဒသန္နဉ္စ ဓနက္ကီတာဒီနန္တိ ဒွါဒသန္နံ ဣတ္ထီနံ အညေ ပုရိသာ၊ ဣဒံ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ။

သော ပနေသ မိစ္ဆာစာရော သီလာဒိဂုဏရဟိတေ အဂမနီယဋ္ဌာနေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ – အဂမနီယဝတ္ထု တသ္မိံ သေဝနစိတ္တံ သေဝနပယောဂေါ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပဋိပတ္တိအဓိဝါသနန္တိ။ ဧကော ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကော ဧဝ။

မုသာတိ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရဿ အတ္ထဘဉ္ဇနကော ဝစီပယောဂေါ ကာယပယောဂေါ ဝါ။ ဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပာယေန ပနဿ ပရဝိသံဝါဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါ။ အပရော နယော – မုသာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ ဝတ္ထု။ ဝါဒေါတိ တဿ ဘူတတော တစ္ဆတော ဝိညာပနံ။ လက္ခဏတော ပန အတထံ ဝတ္ထုံ တထတော ပရံ ဝိညာပေတုကာမဿ တထာဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါ။ သော ယမတ္ထံ ဘဉ္ဇတိ၊ တဿ အပ္ပတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။ အပိ စ ဂဟဋ္ဌာနံ အတ္တနော သန္တကံ အဒါတုကာမတာယ ‘‘နတ္ထီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ သက္ခိနာ ဟုတွာ အတ္ထဘဉ္ဇနတ္ထံ ဝုတ္တော မဟာသာဝဇ္ဇော။ ပဗ္ဗဇိတာနံ အပ္ပကမ္ပိ တေလံ ဝါ သပ္ပိံ ဝါ လဘိတွာ ဟသာဓိပ္ပာယေန ‘‘အဇ္ဇ ဂါမေ တေလံ နဒီ မညေ သန္ဒတီ’’တိ ပူရဏကထာနယေန ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ အဒိဋ္ဌံယေဝ ပန ဒိဋ္ဌန္တိအာဒိနာ နယေန ဝဒန္တာနံ မဟာသာဝဇ္ဇော။

တဿ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – အတထံ ဝတ္ထု ဝိသံဝါဒနစိတ္တံ တဇ္ဇော ဝါယာမော ပရဿ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။ ဧကော ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကောဝ။ သော စ ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပရဝိသံဝါဒကကိရိယာကရဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တာယ စေ ကိရိယာယ ပရော တမတ္ထံ ဇာနာတိ၊ အယံ ကိရိယသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာက္ခဏေယေဝ မုသာဝါဒကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ။

ပိသုဏဝါစာတိအာဒီသု ယာယ ဝါစာယ ယဿ တံ ဝါစံ ဘာသတိ၊ တဿ ဟဒယေ အတ္တနော ပိယဘာဝံ ပရဿ စ သုညဘာဝံ ကရောတိ၊ သာ ပိသုဏဝါစာ။ ယာယ ပန အတ္တာနမ္ပိ ပရမ္ပိ ဖရုသံ ကရောတိ၊ ယာ ဝါစာ သယမ္ပိ ဖရုသာ နေဝ ကဏ္ဏသုခါ န ဟဒယင်္ဂမာ၊ အယံ ဖရုသဝါစာ။ ယေန သမ္ဖံ ပလပတိ နိရတ္ထကံ၊ သော သမ္ဖပ္ပလာပေါ။ တေသံ မူလဘူတာပိ စေတနာ ပိသုဏဝါစာဒိနာမမေဝ လဘတိ၊ သာ ဧဝ ဣဓ အဓိပ္ပေတာတိ။

တတ္ထ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တဿ ပရေသံ ဝါ ဘေဒါယ အတ္တနော ပိယကမျတာယ ဝါ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ ပိသုဏဝါစာ။ သာ ယဿ ဘေဒံ ကရောတိ၊ တဿ အပ္ပဂုဏာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။

တဿာ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ဘိန္ဒိတဗ္ဗော ပရော ‘‘ဣတိ ဣမေ နာနာ ဘဝိဿန္တိ ဝိနာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဘေဒပုရေက္ခာရတာ ဝါ၊ ‘‘ဣတိ အဟံ ပိယော ဘဝိဿာမိ ဝိဿာသိကော’’တိ ဝိယကမျတာ ဝါ၊ တဇ္ဇော ဝါယာမော၊ တဿ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။

ပရဿ မမ္မစ္ဆေဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဧကန္တဖရုသစေတနာ ဖရုသဝါစာ။ မမ္မစ္ဆေဒကောပိ ပယောဂေါ စိတ္တသဏှတာယ ဖရုသဝါစာ န ဟောတိ။ မာတာပိတရော ဟိ ကဒါစိ ပုတ္တကေ ဧဝမ္ပိ ဝဒန္တိ ‘‘စောရာ ဝေါ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ကရောန္တူ’’တိ၊ ဥပ္ပလပတ္တမ္ပိ စ နေသံ ဥပရိ ပတန္တံ န ဣစ္ဆန္တိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ ကဒါစိ နိဿိတကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ကိံ ဣမေ အဟိရိကာ အနောတ္တပ္ပိနော စရန္တိ၊ နိဒ္ဓမထ နေ’’တိ။ အထ စ နေသံ အာဂမာဓိဂမသမ္ပတ္တိံ ဣစ္ဆန္တိ။ ယထာ စ စိတ္တသဏှတာယ ဖရုသဝါစာ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝစနသဏှတာယ အဖရုသဝါစာပိ န ဟောတိ။ န ဟိ မာရာပေတုကာမဿ ‘‘ဣမံ သုခံ သယာပေထာ’’တိ ဝစနံ အဖရုသဝါစာ ဟောတိ၊ စိတ္တဖရုသတာယ ပနေသာ ဖရုသဝါစာဝ၊ သာ ယံ သန္ဓာယ ပဝတ္တိတာ။ တဿ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တဿာ တယော သမ္ဘာရာ – အက္ကောသိတဗ္ဗော ပရော ကုပိတစိတ္တံ အက္ကောသနန္တိ။

အနတ္ထဝိညာပိကာ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ အကုသလစေတနာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ။ သော အာသေဝနမန္ဒတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ အာသေဝနမဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ ဒွေ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏာဒိနိရတ္ထကကထာပုရေက္ခာရတာ တထာရူပီကထာကထနဉ္စာတိ။

အဘိဇ္ဈာယတီတိ အဘိဇ္ဈာ၊ ပရဘဏ္ဍာဘိမုခီ ဟုတွာ တန္နိန္နတာယ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ သာ ‘‘အဟော ဝတ ဣဒံ မမာဿာ’’တိ ဧဝံ ပရဘဏ္ဍာဘိဇ္ဈာယနလက္ခဏာ။ အဒိန္နာဒါနံ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။ တဿာ ဒွေ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပရဘဏ္ဍံ အတ္တနော ပရိဏာမနဉ္စာတိ။ ပရဘဏ္ဍဝတ္ထုကေ ဟိ လောဘေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ၊ ယာဝ ‘‘အဟော ဝတိဒံ မမာဿာ’’တိ အတ္တနော န ပရိဏာမေတိ။

ဟိတသုခံ ဗျာပါဒယတီတိ ဗျာပါဒေါ၊ သော ပရဝိနာသာယ မနောပဒေါသလက္ခဏော။ ဖရုသဝါစာ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော မဟာသာဝဇ္ဇော စ။ တဿ ဒွေ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပရသတ္တော စ တဿ စ ဝိနာသစိန္တာတိ။ ပရသတ္တဝတ္ထုကေ ဟိ ကောဓေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ၊ ယာဝ ‘‘အဟော ဝတာယံ ဥစ္ဆိဇ္ဇေယျ ဝိနဿေယျာ’’တိ တဿ ဝိနာသံ န စိန္တေသိ။

ယထာဘုစ္စဂဟဏာဘာဝေန မိစ္ဆာ ပဿတီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ သာ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝိပရီတဒဿနလက္ခဏာ။ သမ္ဖပ္ပလာပေါ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။

သညီ၊ အသညီ၊ နေဝသညီနာသညီ ဘဝိဿာမာတိ ရူပါဒိဝသေန ကင်္ခန္တိ။ ဘဝိဿာမ နု ခေါ မယန္တိအာဒိနာ အတ္တာနံ ကင်္ခန္တိ။ တတ္ထ ဘဝိဿာမ နု ခေါ။ န နု ခေါ ဘဝိဿာမာတိ တဿ သဿတာကာရဉ္စ ဥစ္ဆေဒါကာရဉ္စ နိဿာယ အနာဂတေ အတ္တာနံ ဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခန္တိ။ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿာမာတိ ဇာတိလိင်္ဂုပပတ္တိယော နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယာ နု ခေါ ဘဝိဿာမ၊ ဗြာဟ္မဏဝေဿသုဒ္ဒဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတဒေဝမနုဿာနံ အညတရာ’’တိ ကင်္ခန္တိ။ ကထံ နု ခေါ ဘဝိဿာမာတိ သဏ္ဌာနာကာရံ နိဿာယ ‘‘ဒီဃာ နု ခေါ ဘဝိဿာမ၊ ရဿဩဒါတကဏှပမာဏိကအပ္ပမာဏိကာဒီနံ အညတရာ’’တိ ကင်္ခန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဣဿရနိမ္မာနာဒီနိ နိဿာယ ‘ကေန နု ခေါ ကာရဏေန ဘဝိဿာမာ’တိ ဟေတုတော ကင်္ခန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကိံ ဟုတွာ ကိံ ဘဝိဿာမ နု ခေါ မယန္တိ ဇာတိအာဒီနိ နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယာ ဟုတွာ နု ခေါ ဗြာဟ္မဏာ ဘဝိဿာမ…ပေ… ဒေဝါ ဟုတွာ မနုဿာ’’တိ အတ္တနော ပရမ္ပရံ ကင်္ခန္တိ။ သဗ္ဗတ္ထေဝ ပန အဒ္ဓါနန္တိ ကာလာဓိဝစနမေတံ။

၁၀။ ယသ္မာ ဧတဒေဝ တသ္မာ ဟိ သိက္ခေထ…ပေ… အာဟု ဓီရာတိ။ တတ္ထ သိက္ခေထာတိ တိဿော သိက္ခာ အာဝဇ္ဇေယျ။ ဣဓေဝါတိ ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ။ တတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗာတိ သိက္ခာ။ တိဿောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ အဓိသီလသိက္ခာတိ အဓိကံ ဥတ္တမံ သီလန္တိ အဓိသီလံ၊ အဓိသီလဉ္စ တံ သိက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌေန သိက္ခာ စာတိ အဓိသီလသိက္ခာ။ ဧသ နယော အဓိစိတ္တအဓိပညာသိက္ခာသု။

ကတမံ ပနေတ္ထ သီလံ၊ ကတမံ အဓိသီလံ၊ ကတမံ စိတ္တံ၊ ကတမံ အဓိစိတ္တံ၊ ကတမာ ပညာ၊ ကတမာ အဓိပညာတိ? ဝုစ္စတေ – ပဉ္စင်္ဂဒသင်္ဂသီလံ တာဝ သီလမေဝ။ တဉှိ ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေပိ အနုပ္ပန္နေပိ လောကေ ပဝတ္တတိ။ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တသ္မိံ သီလေ ဗုဒ္ဓါပိ သာဝကာပိ မဟာဇနံ သမာဒပေန္တိ၊ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ကမ္မဝါဒိနော စ ဓမ္မိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ စက္ကဝတ္တီ စ မဟာရာဇာနော မဟာဗောဓိသတ္တာ စ သမာဒပေန္တိ၊ သာမမ္ပိ ပဏ္ဍိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမာဒိယန္တိ။ တေ တံ ကုသလံ ဓမ္မံ ပရိပူရေတွာ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တိ။

ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ပန ‘‘အဓိသီလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တဉှိ သူရိယော ဝိယ ပဇ္ဇောတာနံ သိနေရု ဝိယ ပဗ္ဗတာနံ သဗ္ဗလောကိယသီလာနံ အဓိကဉ္စေဝ ဥတ္တမဉ္စ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ စ ပဝတ္တတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ။ န ဟိ တံ ပညတ္တိံ ဥဒ္ဓရိတွာ အညော သတ္တော ဌပေတုံ သက္ကောတိ။ ဗုဒ္ဓါယေဝ ပန သဗ္ဗသော ကာယဝစီဒွါရအဇ္ဈာစာရသောတံ ဆိန္ဒိတွာ တဿ တဿ ဝီတိက္ကမဿ အနုစ္ဆဝိကံ တံ သီလသံဝရံ ပညပေန္တိ။ ပါတိမောက္ခသံဝရတောပိ စ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တမေဝ သီလံ အဓိသီလံ။

ကာမာဝစရာနိ ပန အဋ္ဌ ကုသလစိတ္တာနိ လောကိယအဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တာနိ စ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ စိတ္တမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါနုပ္ပာဒေ စဿ ပဝတ္တိ၊ သမာဒပနံ သမာဒါနဉ္စ သီလေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝိပဿနာပါဒကံ အဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တံ ပန ‘‘အဓိစိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တဉှိ အဓိသီလံ ဝိယ သီလာနံ၊ သဗ္ဗလောကိယစိတ္တာနံ အဓိကဉ္စေဝ ဥတ္တမဉ္စ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ စ ဟောတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ။ တတောပိ စ မဂ္ဂဖလစိတ္တမေဝ အဓိစိတ္တံ။

‘‘အတ္ထိ ဒိန္နံ အတ္ထိ ယိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (မ။ နိ။ ၂။၉၄) ပန ကမ္မဿကတာဉာဏံ ပညာ။ သာ ဟိ ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေပိ အနုပ္ပန္နေပိ လောကေ ပဝတ္တတိ။ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တဿာ ပညာယ ဗုဒ္ဓါပိ သာဝကာပိ မဟာဇနံ သမာဒပေန္တိ၊ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ကမ္မဝါဒိနော စ ဓမ္မိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ စက္ကဝတ္တီ စ မဟာရာဇာနော မဟာဗောဓိသတ္တာ စ သမာဒပေန္တိ၊ သာမမ္ပိ ပဏ္ဍိတာ သတ္တာ သမာဒိယန္တိ။ တထာ ဟိ အင်္ကုရော ဒသဝဿသဟဿာနိ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ ဝေလာမော ဝေဿန္တရော အညေ စ ဗဟူ ပဏ္ဍိတမနုဿာ မဟာဒါနာနိ အဒံသု။ တေ တံ ကုသလံ ဓမ္မံ ပရိပူရေတွာ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိံသု။

တိလက္ခဏာကာရပရိစ္ဆေဒကံ ပန ဝိပဿနာဉာဏံ ‘‘အဓိပညာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာ ဟိ အဓိသီလအဓိစိတ္တာနိ ဝိယ သီလစိတ္တာနံ၊ သဗ္ဗလောကိယပညာနံ အဓိကာ စေဝ ဥတ္တမာ စ၊ န စ ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ လောကေ ပဝတ္တတိ။ တတောပိ စ မဂ္ဂဖလပညာဝ အဓိပညာ။

ဣဒါနိ ဧကေကံ ဒဿေန္တော ‘‘ကတမာ အဓိသီလသိက္ခာ – ဣဓ ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣဓာတိ ဝစနံ ပုဗ္ဗဘာဂကရဏီယသမ္ပဒါယ သမ္ပန္နဿ သဗ္ဗပကာရသီလပရိပူရကဿ ပုဂ္ဂလဿ သန္နိဿယဘူတသာသနပရိဒီပနံ၊ အညသာသနဿ စ တထာဘာဝပဋိသေဓနံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော…ပေ… သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဘိ အညေဟီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၃၉-၁၄၀)။ ဘိက္ခူတိ တဿ သီလဿ ပရိပူရကဿ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဒီပနံ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ ဣဒမဿ ပါတိမောက္ခသံဝရေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝပရိဒီပနံ။ ဝိဟရတီတိ ဣဒမဿ တဒနုရူပဝိဟာရသမင်္ဂီဘာဝပရိဒီပနံ။ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ ဣဒမဿ ပါတိမောက္ခသံဝရဿ ဥပကာရကဓမ္မပရိဒီပနံ။ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီတိ ဣဒမဿ ပါတိမောက္ခတော အစဝနဓမ္မတာပရိဒီပနံ။ သမာဒါယာတိ ဣဒမဿ သိက္ခာပဒါနံ အနဝသေသတော အာဒါနပရိဒီပနံ။ သိက္ခတီတိ ဣဒမဿ သိက္ခာယ သမင်္ဂီဘာဝပရိဒီပနံ။ သိက္ခာပဒေသူတိ ဣဒမဿ သိက္ခိတဗ္ဗဓမ္မပရိဒီပနံ။

တတ္ထ ဘိက္ခူတိ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခတီတိ ဘိက္ခု။ သီလမဿ အတ္ထီတိ သီလဝါတိ ဧတ္ထ သီလန္တိ သီလနဋ္ဌေန သီလံ။ ကိမိဒံ သီလနံ နာမ? သမာဓာနံ ဝါ၊ ကာယကမ္မာဒီနံ သုသီလျဝသေန အဝိပ္ပကိဏ္ဏတာတိ အတ္ထော။ ဥပဓာရဏံ ဝါ၊ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပတိဋ္ဌာဝသေန အာဓာရဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ဧတဒေဝ ဟိ ဧတ္ထ အတ္ထဒွယံ သဒ္ဒလက္ခဏဝိဒူ အနုဇာနန္တိ။ အညေ ပန ‘‘အဓိသေဝနဋ္ဌေန အာစာရဋ္ဌေန သီလနဋ္ဌေန သိရဋ္ဌေန သီတလဋ္ဌေန သိဝဋ္ဌေန သီလ’’န္တိ ဝဏ္ဏယန္တိ။

သီလနံ လက္ခဏံ တဿ၊ ဘိန္နဿာပိ အနေကဓာ၊

သနိဒဿနတ္တံ ရူပဿ၊ ယထာ ဘိန္နဿနေကဓာ။

ယထာ ဟိ နီလပီတာဒိဘေဒေနနေကဓာ ဘိန္နဿာပိ ရူပါယတနဿ သနိဒဿနတ္တံ လက္ခဏံ နီလာဒိဘေဒေန ဘိန္နဿာပိ သနိဒဿနဘာဝါနတိက္ကမနတော။ တထာ သီလဿ စေတနာဒိဘေဒေန အနေကဓာ ဘိန္နဿာပိ ယဒေတံ ကာယကမ္မာဒီနံ သမာဓာနဝသေန၊ ကုသလာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ပတိဋ္ဌာဝသေန ဝုတ္တံ သီလနံ၊ တဒေဝ လက္ခဏံ စေတနာဒိဘေဒေန ဘိန္နဿာပိ သမာဓာနပတိဋ္ဌာဘာဝါနတိက္ကမနတော။ ဧဝံ လက္ခဏဿ ပနဿ –

ဒုဿီလျဝိဒ္ဓံသနတာ၊ အနဝဇ္ဇဂုဏော တထာ၊

ကိစ္စသမ္ပတ္တိအတ္ထေန၊ ရသော နာမ ပဝုစ္စတိ။

တသ္မာ ဣဒံ သီလံ နာမ ကိစ္စဋ္ဌေန ရသေန ဒုဿီလျဝိဒ္ဓံသနရသံ၊ သမ္ပတ္တိအတ္ထေန ရသေန အနဝဇ္ဇရသန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သောစေယျပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ တယိဒံ တဿ ဝိညုဘိ၊

ဩတ္တပ္ပဉ္စ ဟိရီ စေဝ၊ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဝဏ္ဏိတံ။

တဉှိဒံ သီလံ ‘‘ကာယသောစေယျံ ဝစီသောစေယျံ မနောသောစေယျ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တသောစေယျပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ သောစေယျဘာဝေန ပစ္စုပဋ္ဌာတိ ဂဟဏဘာဝံ ဂစ္ဆတိ။ ဟိရောတ္တပ္ပဉ္စ ပန တဿ ဝိညူဟိ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဝဏ္ဏိတံ၊ အာသန္နကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ဟိရောတ္တပ္ပေ ဟိ သတိ သီလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ တိဋ္ဌတိ စ၊ အသတိ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ န တိဋ္ဌတိ စာတိ ဧဝံဝိဓေန သီလေန သီလဝါ ဟောတိ။ ဧတံ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝါ ဝိရမန္တဿ၊ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ဝါ ပူရေန္တဿ စေတနာဒယော ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ‘‘ကိံ သီလန္တိ? စေတနာ သီလံ၊ စေတသိကံ သီလံ၊ သံဝရော သီလံ၊ အဝီတိက္ကမော သီလ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၃၉)။

တတ္ထ စေတနာ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝါ ဝိရမန္တဿ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ဝါ ပူရေန္တဿ စေတနာ။ စေတသိကံ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရမန္တဿ ဝိရတိ။ အပိ စ စေတနာ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ပဇဟန္တဿ သတ္တကမ္မပထစေတနာ။ စေတသိကံ သီလံ နာမ ‘‘အဘိဇ္ဈံ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၇) နယေန သံယုတ္တမဟာဝဂ္ဂေ ဝုတ္တာ အနဘိဇ္ဈာဗျာပါဒသမ္မာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ။ သံဝရော သီလန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စဝိဓေန သံဝရော ဝေဒိတဗ္ဗော – ပါတိမောက္ခသံဝရော သတိသံဝရော ဉာဏသံဝရော ခန္တိသံဝရော ဝီရိယသံဝရော။ တဿ နာနာကရဏံ ဥပရိ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ အဝီတိက္ကမော သီလန္တိ သမာဒိန္နသီလဿ ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော။ ဧတ္ထ စ သံဝရသီလံ၊ အဝီတိက္ကမသီလန္တိ ဣဒမေဝ နိပ္ပရိယာယတော သီလံ။ စေတနာသီလံ၊ စေတသိကံ သီလန္တိ ပရိယာယတော သီလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပါတိမောက္ခန္တိ သိက္ခာပဒသီလံ။ တဉှိ ယော နံ ပါတိ ရက္ခတိ၊ တံ မောက္ခေတိ မောစေတိ အာပါယိကာဒီဟိ ဒုက္ခေဟိ၊ တသ္မာ ‘‘ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေန သမန္နာဂတော။ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ အာစာရေန စေဝ ဂေါစရေန စ သမ္ပန္နော။ အဏုမတ္တေသူတိ အပ္ပမတ္တကေသု။ ဝဇ္ဇေသူတိ အကုသလဓမ္မေသု။ ဘယဒဿာဝီတိ ဘယဒဿီ။ သမာဒါယာတိ သမ္မာ အာဒိယိတွာ။ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ တံ တံ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယိတွာ သိက္ခတိ။ အပိ စ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ ယံကိဉ္စိ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခာကောဋ္ဌာသေသု သိက္ခိတဗ္ဗံ ကာယိကံ ဝါ စေတသိကံ ဝါ၊ တံ သဗ္ဗံ သမာဒါယ သိက္ခတိ။

ခုဒ္ဒကော သီလက္ခန္ဓောတိ သင်္ဃာဒိသေသာဒိသာဝသေသော သီလက္ခန္ဓော။ မဟန္တောတိ ပါရာဇိကာဒိနိရဝသေသော။ ယသ္မာ ပန ပါတိမောက္ခသီလေန ဘိက္ခု သာသနေ ပတိဋ္ဌာတိ နာမ၊ တသ္မာ တံ ‘‘ပတိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပတိဋ္ဌဟတိ ဝါ ဧတ္ထ ဘိက္ခု၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ဧဝ ဝါ ဧတ္ထ ပတိဋ္ဌဟန္တီတိ ပတိဋ္ဌာ။ အယမတ္ထော ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၁၉၂) စ၊ ‘‘ပတိဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ မဟာရာဇ၊ သီလံ သဗ္ဗေသံ ကုသလာနံ ဓမ္မာန’’န္တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၉) စ၊ ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌိတော ခေါ၊ မဟာရာဇ…ပေ… သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ န ပရိဟာယန္တီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၉) စ အာဒိသုတ္တဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

တဒေတံ ပုဗ္ဗုပ္ပတ္တိအတ္ထေန အာဒိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘တသ္မာတိဟ တွံ ဥတ္တိယ အာဒိမေဝ ဝိသောဓေဟိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ၊ သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၈၂)။ ယထာ ဟိ နဂရဝဍ္ဎကီ နဂရံ မာပေတုကာမော ပဌမံ နဂရဋ္ဌာနံ သောဓေတိ၊ တတော အပရဘာဂေ ဝီထိစတုက္ကသိင်္ဃာဋကာဒိပရိစ္ဆေဒေန ဝိဘဇိတွာဝ နဂရံ မာပေတိ။ ဧဝမေဝ ယောဂါဝစရော အာဒိတော သီလံ ဝိသောဓေတိ၊ တတော အပရဘာဂေ သမာဓိဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ သစ္ဆိကရောတိ။ ယထာ ဝါ ပန ရဇကော ပဌမံ တီဟိ ခါရေဟိ ဝတ္ထံ ဓောဝိတွာ ပရိသုဒ္ဓေ ဝတ္ထေ ယဒိစ္ဆကံ ရင်္ဂဇာတံ ဥပနေတိ၊ ယထာ ဝါ ပန ဆေကော စိတ္တကာရော ရူပံ လိခိတုကာမော အာဒိတောဝ ဘိတ္တိပရိကမ္မံ ကရောတိ၊ တတော အပရဘာဂေ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝမေဝ ယောဂါဝစရော အာဒိတောဝ သီလံ ဝိသောဓေတွာ အပရဘာဂေ သမထဝိပဿနာဒယော ဓမ္မေ သစ္ဆိကရောတိ။ တသ္မာ သီလံ ‘‘အာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တဒေတံ စရဏသရိက္ခတာယ စရဏံ။ စရဏာတိ ဟိ ပါဒါ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာ ဟိ ဆိန္နစရဏဿ ပုရိသဿ ဒိသံ ဂမနာဘိသင်္ခါရော န ဇာယတိ၊ ပရိပုဏ္ဏပါဒဿေဝ ဇာယတိ၊ ဧဝမေဝ ယဿ သီလံ ဘိန္နံ ဟောတိ ခဏ္ဍံ အပရိပုဏ္ဏံ၊ တဿ နိဗ္ဗာနဂမနာယ ဉာဏဂမနံ န သမ္ပဇ္ဇတိ။ ယဿ ပန တံ အဘိန္နံ ဟောတိ အခဏ္ဍံ ပရိပုဏ္ဏံ၊ တဿ နိဗ္ဗာနဂမနာယ ဉာဏဂမနံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ သီလံ ‘‘စရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

တဒေတံ သံယမနဝသေန သံယမော။ သံဝရဏဝသေန သံဝရောတိ ဥဘယေနာပိ သီလသံယမော စေဝ သီလသံဝရော စ ကထိတော။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ သံယမေတိ ဝီတိက္ကမဝိပ္ဖန္ဒနံ၊ ပုဂ္ဂလံ ဝါ သံယမေတိ ဝီတိက္ကမဝသေန တဿ ဝိပ္ဖန္ဒိတုံ န ဒေတီတိ သံယမော။ ဝီတိက္ကမဿ ပဝေသနဒွါရံ သံဝရတိ ပိဒဟတီတိ သံဝရော။

မောက္ခန္တိ ဥတ္တမံ မုခဘူတံ ဝါ။ ယထာ ဟိ သတ္တာနံ စတုဗ္ဗိဓော အာဟာရော မုခေန ပဝိသိတွာ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ဖရတိ၊ ဧဝံ ယောဂိနောပိ စတုဘူမကကုသလံ သီလမုခေန ပဝိသိတွာ အတ္ထသိဒ္ဓိံ သမ္ပာဒေတိ။ တေန ‘‘မောက္ခ’’န္တိ။ ပမုခေ သာဓူတိ ပါမောက္ခံ၊ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ သေဋ္ဌံ ပဓာနန္တိ အတ္ထော။ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာတိ စတုဘူမကကုသလာနံ ပဋိလာဘတ္ထာယ ပါမောက္ခံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ သေဋ္ဌံ ပဓာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ ဝိနာ ဟုတွာ အပက္ကမိတွာ။ ယော ပနာယမေတ္ထ ဧဝကာရော၊ သော နိယမတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ စ နိယမတ္ထော၊ တသ္မာ တသ္မိံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရဏသမယေ အဝိဇ္ဇမာနာနမ္ပိ ကာမာနံ တဿ ပဌမဇ္ဈာနဿ ပဋိပက္ခဘာဝံ ကာမပရိစ္စာဂေနေဝ စဿ အဓိဂမံ ဒီပေတိ။ ကထံ? ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ ဧဝဉှိ နိယမေ ကရိယမာနေ ဣဒံ ပညာယတိ၊ နူနိမဿ ဈာနဿ ကာမာ ပဋိပက္ခဘူတာ၊ ယေသု သတိ ဣဒံ န ပဝတ္တတိ အန္ဓကာရေ သတိ ပဒီပေါဘာသော ဝိယ၊ တေသံ ပရိစ္စာဂေနေဝ စဿ အဓိဂမော ဟောတိ ဩရိမတီရပရိစ္စာဂေန ပါရိမတီရဿေဝ။ တသ္မာ နိယမံ ကရောတီတိ။

တတ္ထ သိယာ ‘‘ကသ္မာ ပနေသ ပုဗ္ဗပဒေယေဝ ဝုတ္တော န ဥတ္တရပဒေ၊ ကိံ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိဝိစ္စာပိ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’’တိ? န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တံနိဿရဏတော ဟိ ပုဗ္ဗပဒေ ဧဝ ဧသ ဝုတ္တော။ ကာမဓာတုသမတိက္ကမနတော ဟိ ကာမရာဂပဋိပက္ခတော စ ဣဒံ ဈာနံ ကာမာနမေဝ နိဿရဏံ။ ယထာဟ – ‘‘ကာမာနမေတံ နိဿရဏံ ယဒိဒံ နေက္ခမ္မ’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၇၂)။ ဥတ္တရပဒေပိ ပန ယထာ ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော၊ ဣဓ ဒုတိယော သမဏော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၃၉) ဧတ္ထ ဧဝကာရော အာနေတွာ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော။ န ဟိ သက္ကာ ဣတော အညေဟိပိ နီဝရဏသင်္ခါတေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိဝိစ္စ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတုံ။ တသ္မာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စေဝ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ဧဝံ ပဒဒွယေပိ ဧသ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဒဒွယေပိ စ ကိဉ္စာပိ ဝိဝိစ္စာတိ ဣမိနာ သာဓာရဏဝစနေန တဒင်္ဂဝိဝေကာဒယော ကာယဝိဝေကာဒယော စ သဗ္ဗေပိ ဝိဝေကာ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တထာပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကာယဝိဝေကစိတ္တဝိဝေကဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ကာယဝိဝေကစိတ္တဝိဝေကသမုစ္ဆေဒဝိဝေကနိဿရဏဝိဝေကာ။

ကာမေဟီတိ ဣမိနာ ပန ပဒေန ယေ စ ဣဓ ‘‘ကတမေ ဝတ္ထုကာမာ မနာပိကာ ရူပါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝတ္ထုကာမာ ဝုတ္တာ၊ ယေ စ ဣဓေဝ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဆန္ဒော ကာမော ရာဂေါ ကာမော ဆန္ဒရာဂေါ ကာမော သင်္ကပ္ပော ကာမော ရာဂေါ ကာမော သင်္ကပ္ပရာဂေါ ကာမော’’တိ ဧဝံ ကိလေသကာမာ ဝုတ္တာ၊ တေ သဗ္ဗေပိ သင်္ဂဟိတာ ဣစ္စေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ သတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ဝတ္ထုကာမေဟိပိ ဝိဝိစ္စေဝါတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တေန ကာယဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။

ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ကိလေသကာမေဟိ သဗ္ဗာကုသလေဟိ ဝါ ဝိဝိစ္စာတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တေန စိတ္တဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ပုရိမေန စေတ္ထ ဝတ္ထုကာမေဟိ ဝိဝေကဝစနတော ဧဝ ကာမသုခပရိစ္စာဂေါ၊ ဒုတိယေန ကိလေသကာမေဟိ ဝိဝေကဝစနတော နေက္ခမ္မသုခပရိဂ္ဂဟော ဝိဘာဝိတော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမဝိဝေကဝစနတောယေဝ စ ဧတေသံ ပဌမေန သံကိလေသဝတ္ထုပ္ပဟာနံ၊ ဒုတိယေန သံကိလေသပ္ပဟာနံ။ ပဌမေန လောလဘာဝဿ ဟေတုပရိစ္စာဂေါ၊ ဒုတိယေန ဗာလဘာဝဿ။ ပဌမေန စ ပယောဂသုဒ္ဓိ၊ ဒုတိယေန အာသယပေါသနံ ဝိဘာဝိတံ ဟောတီတိ ဉာတဗ္ဗံ။ ဧသ တာဝ နယော ‘‘ကာမေဟီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တကာမေသု ဝတ္ထုကာမပက္ခေ

ကိလေသကာမပက္ခေ ပန ဆန္ဒောတိ စ ရာဂေါတိ စ ဧဝမာဒီဟိ အနေကဘေဒေါ ကာမစ္ဆန္ဒောဝ ‘‘ကာမော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ သော စ အကုသလပရိယာပန္နောပိ သမာနော ‘‘တတ္ထ ကတမော ကာမစ္ဆန္ဒော၊ ကာမော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ ဈာနပဋိပက္ခတော ဝိသုံ ဝုတ္တော။ ကိလေသကာမတ္တာ ဝါ ပုရိမပဒေ ဝုတ္တော၊ အကုသလပရိယာပန္နတ္တာ ဒုတိယပဒေ။ အနေကဘေဒတော စဿ ကာမတောတိ အဝတွာ ကာမေဟီတိ ဝုတ္တံ။ အညေသမ္ပိ စ ဓမ္မာနံ အကုသလဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနေ ‘‘တတ္ထ ကတမေ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ ကာမစ္ဆန္ဒော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၅၆၄) ဥပရိဈာနင်္ဂါနံ ပစ္စနီကပဋိပက္ခဘာဝဒဿနတော နီဝရဏာနေဝ ဝုတ္တာနိ။ နီဝရဏာနိ ဟိ ဈာနင်္ဂပစ္စနီကာနိ တေသံ ဈာနင်္ဂါနေဝ ပဋိပက္ခာနိ၊ ဝိဒ္ဓံသကာနိ ဝိဃာတကာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ‘‘သမာဓိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဋိပက္ခော၊ ပီတိ ဗျာပါဒဿ၊ ဝိတက္ကော ထိနမိဒ္ဓဿ၊ သုခံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ၊ ဝိစာရော ဝိစိကိစ္ဆာယာ’’တိ ပေဋကေ ဝုတ္တံ။

ဧဝမေတ္ထ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ဣမိနာ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ၊ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ဣမိနာ ပဉ္စန္နမ္ပိ နီဝရဏာနံ။ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ပန ပဌမေန ကာမစ္ဆန္ဒဿ၊ ဒုတိယေန သေသနီဝရဏာနံ။ တထာ ပဌမေန တီသု အကုသလမူလေသု ပဉ္စကာမဂုဏဘေဒဝိသယဿ လောဘဿ၊ ဒုတိယေန အာဃာတဝတ္ထုဘေဒါဒိဝိသယာနံ ဒေါသမောဟာနံ။ ဩဃာဒီသု ဝါ ဓမ္မေသု ပဌမေန ကာမောဃကာမယောဂကာမာသဝကာမုပါဒါနအဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထကာမရာဂသံယောဇနာနံ၊ ဒုတိယေန အဝသေသဩဃယောဂါသဝဥပါဒါနဂန္ထသံယောဇနာနံ။ ပဌမေန စ တဏှာယ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ၊ ဒုတိယေန အဝိဇ္ဇာယ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ။ အပိ စ ပဌမေန လောဘသမ္ပယုတ္တအဋ္ဌစိတ္တုပ္ပာဒါနံ၊ ဒုတိယေန သေသာနံ စတုန္နံ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္တာဝတာ စ ပဌမဿ ဈာနဿ ပဟာနင်္ဂံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမ္ပယောဂင်္ဂံ ဒဿေတုံ ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏော ဝိတက္ကော၊ အာရမ္မဏာနုမဇ္ဇနလက္ခဏော ဝိစာရော။ သန္တေပိ စ နေသံ ကတ္ထစိ အဝိယောဂေ ဩဠာရိကဋ္ဌေန ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌေန စ ဃဏ္ဍာဘိဃာတော ဝိယ စေတသော ပဌမာဘိနိပါတော ဝိတက္ကော၊ သုခုမဋ္ဌေန အနုမဇ္ဇနသဘာဝေန စ ဃဏ္ဍာနုရဝေါ ဝိယ အနုပဗန္ဓော ဝိစာရော။ ဝိပ္ဖာရဝါ စေတ္ထ ဝိတက္ကော ပဌမုပ္ပတ္တိကာလေ ပရိပ္ဖန္ဒနဘူတော စိတ္တဿ၊ အာကာသေ ဥပ္ပတိတုကာမဿ ပက္ခိနော ပက္ခဝိက္ခေပေါ ဝိယ၊ ပဒုမာဘိမုခပါတော ဝိယ စ ဂန္ဓာနုဗန္ဓစေတသော ဘမရဿ။ သန္တဝုတ္တိ ဝိစာရော နာတိပရိပ္ဖန္ဒနဘာဝေါ စိတ္တဿ၊ အာကာသေ ဥပ္ပတိတဿ ပက္ခိနော ပက္ခပ္ပသာရဏံ ဝိယ၊ ပရိဗ္ဘမနံ ဝိယ စ ပဒုမာဘိမုခပတိတဿ ဘမရဿ ပဒုမဿ ဥပရိဘာဂေ။

ဒုကနိပါတဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အာကာသေ ဂစ္ဆတော မဟာသကုဏဿ ဥဘောဟိ ပက္ခေဟိ ဝါတံ ဂဟေတွာ ပက္ခေ သန္နိသီဒါပေတွာ ဂမနံ ဝိယ အာရမ္မဏေ စေတသော အဘိနိရောပနဘာဝေန ပဝတ္တော ဝိတက္ကော၊ ဝါတဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပက္ခေ ဖန္ဒာပယမာနဿ ဂမနံ ဝိယ အနုမဇ္ဇနဘာဝေန ပဝတ္တော ဝိစာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ အနုပ္ပဗန္ဓေန ပဝတ္တိယံ ယုဇ္ဇတိ။ သော ပန နေသံ ဝိသေသော ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနေသု ပါကဋော ဟောတိ။ အပိ စ မလဂ္ဂဟိတံ ကံသဘာဇနံ ဧကေန ဟတ္ထေန ဒဠှံ ဂဟေတွာ ဣတရေန ဟတ္ထေန စုဏ္ဏတေလဝါလဏ္ဍုပကေန ပရိမဇ္ဇန္တဿ ဒဠှဂ္ဂဟဏဟတ္ထော ဝိယ ဝိတက္ကော။ ပရိမဇ္ဇနဟတ္ထော ဝိယ ဝိစာရော။ တထာ ကုမ္ဘကာရဿ ဒဏ္ဍပ္ပဟာရေန စက္ကံ ဘမယိတွာ ဘာဇနံ ကရောန္တဿ ဥပ္ပီဠနဟတ္ထော ဝိယ ဝိတက္ကော။ ဣတော စိတော စ သဉ္စရဏဟတ္ထော ဝိယ ဝိစာရော။ တထာ မဏ္ဍလံ ကရောန္တဿ မဇ္ဈေ သန္နိရုမ္ဘိတွာ ဌိတကဏ္ဋကော ဝိယ အဘိနိရောပနော ဝိတက္ကော။ ဗဟိ ပရိဗ္ဘမနကဏ္ဋကော ဝိယ အနုမဇ္ဇမာနော ဝိစာရော။ ဣတိ ဣမိနာ စ ဝိတက္ကေန ဣမိနာ စ ဝိစာရေန သဟ ဝတ္တတိ ရုက္ခော ဝိယ ပုပ္ဖေန စ ဖလေန စာတိ ဣဒံ ဈာနံ ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ဝိဝေကဇန္တိ ဧတ္ထ ဝိဝိတ္တိ ဝိဝေကော၊ နီဝရဏဝိဂမောတိ အတ္ထော။ ဝိဝိတ္တောတိ ဝါ ဝိဝေကော၊ နီဝရဏဝိဝိတ္တော ဈာနသမ္ပယုတ္တဓမ္မရာသီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ ဝိဝေကာ၊ တသ္မိံ ဝါ ဝိဝေကေ ဇာတန္တိ ဝိဝေကဇံ။ ပီတိသုခန္တိ ဧတ္ထ ပိဏယတီတိ ပီတိ၊ သာ သမ္ပိယာယနလက္ခဏာ။ သာ ပနေသာ ခုဒ္ဒိကာပီတိ၊ ခဏိကာပီတိ၊ ဩက္ကန္တိကာပီတိ၊ ဥဗ္ဗေဂါပီတိ၊ ဖရဏာပီတီတိ ပဉ္စဝိဓာ ဟောတိ။

တတ္ထ ခုဒ္ဒိကာပီတိ သရီရေ လောမဟံသမတ္တမေဝ ကာတုံ သက္ကောတိ။ ခဏိကာပီတိ ခဏေ ခဏေ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒသဒိသာ ဟောတိ။ ဩက္ကန္တိကာပီတိ သမုဒ္ဒတီရံ ဝီစိ ဝိယ၊ ကာယံ ဩက္ကမိတွာ ဩက္ကမိတွာ ဘိဇ္ဇတိ။ ဥဗ္ဗေဂါပီတိ ဗလဝတီ ဟောတိ၊ ကာယံ ဥဒ္ဓဂ္ဂံ ကတွာ အာကာသေ လင်္ဃာပနပ္ပမာဏပတ္တာ။

ဖရဏာပီတိ အတိဗလဝတီ ဟောတိ။ တာယ ဟိ ဥပ္ပန္နာယ သကလသရီရံ ဓမိတွာ ပူရိတဝတ္ထိ ဝိယ မဟတာ ဥဒကောဃေန ပက္ခန္ဒပဗ္ဗတကုစ္ဆိ ဝိယ စ အနုပရိပ္ဖုဋံ ဟောတိ။ သာ ပနေသာ ပဉ္စဝိဓာ ပီတိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တီ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တီ ဒုဝိဓံ ပဿဒ္ဓိံ ပရိပူရေတိ ကာယပဿဒ္ဓိဉ္စ စိတ္တပဿဒ္ဓိဉ္စ၊ ပဿဒ္ဓိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တီ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တီ ဒုဝိဓမ္ပိ သုခံ ပရိပူရေတိ ကာယိကံ စေတသိကဉ္စ၊ သုခံ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တံ တိဝိဓံ သမာဓိံ ပရိပူရေတိ ခဏိကသမာဓိံ ဥပစာရသမာဓိံ အပ္ပနာသမာဓိဉ္စာတိ။ တာသု ယာ အပ္ပနာသမာဓိဿ မူလံ ဟုတွာ ဝဍ္ဎမာနာ သမာဓိသမ္ပယောဂင်္ဂတာ ဖရဏာပီတိ၊ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတာ ပီတီတိ။

ဣတရံ ပန သုခယတီတိ သုခံ၊ ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သုခိတံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ သုခနံ ဝါ သုခံ၊ သုဋ္ဌု ဝါ ခါဒတိ ခဏတိ စ ကာယစိတ္တာဗာဓန္တိ သုခံ၊ သောမနဿဝေဒနာယေတံ နာမံ။ တံ သာတလက္ခဏံ။ သန္တေပိ စ နေသံ ကတ္ထစိ အဝိပ္ပယောဂေ ဣဋ္ဌာရမ္မဏပဋိလာဘတုဋ္ဌိ ပီတိ၊ ပဋိလဒ္ဓရသာနုဘဝနံ သုခံ။ ယတ္ထ ပီတိ၊ တတ္ထ သုခံ၊ ယတ္ထ သုခံ၊ တတ္ထ န နိယမတော ပီတိ။ သင်္ခါရက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတာ ပီတိ၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတံ သုခံ။ ကန္တာရခိန္နဿ ဝနန္တောဒကဒဿနသဝနေသု ဝိယ ပီတိ၊ ဝနစ္ဆာယပ္ပဝေသနဥဒကပရိဘောဂေသု ဝိယ သုခံ။ တသ္မိံ တသ္မိံ သမယေ ပါကဋဘာဝတော စေတံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ အယဉ္စ ပီတိ ဣဒဉ္စ သုခံ အဿ ဈာနဿ၊ အသ္မိံ ဝါ ဈာနေ အတ္ထီတိ ဣဒံ ဈာနံ ‘‘ပီတိသုခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

အထ ဝါ ပီတိ စ သုခဉ္စ ပီတိသုခံ ဓမ္မဝိနယာဒယော ဝိယ။ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ အဿ ဈာနဿ၊ အသ္မိံ ဝါ ဈာနေ အတ္ထီတိ ဧဝမ္ပိ ဝိဝေကဇံပီတိသုခံ။ ယထေဝ ဟိ ဈာနံ၊ ဧဝံ ပီတိသုခမ္ပေတ္ထ ဝိဝေကဇမေဝ ဟောတိ၊ တဉ္စဿ အတ္ထိ၊ တသ္မာ အလောပသမာသံ ကတွာ ဧကပဒေနေဝ ‘‘ဝိဝေကဇံပီတိသုခ’’န္တိပိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။

ပဌမန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ ပဌမံ၊ ဣဒံ ပဌမံ ဥပ္ပန္နန္တိပိ ပဌမံ။ ဈာနန္တိ ဒုဝိဓံ ဈာနံ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနဉ္စာတိ။ တတ္ထ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပထဝီကသိဏာဒိအာရမ္မဏံ ဥပနိဇ္ဈာယန္တီတိ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ သင်္ချံ ဂတာ။ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ ပန လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ နာမ။ တတ္ထ ဝိပဿနာ အနိစ္စာဒိလက္ခဏဿ ဥပနိဇ္ဈာနတော လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။ ဝိပဿနာယ ကတကိစ္စဿ မဂ္ဂေန ဣဇ္ဈနတော မဂ္ဂေါ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ၊ ဖလံ ပန နိရောဓသစ္စံ တထလက္ခဏံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။ တေသု ဣဓ ပုဗ္ဗဘာဂေ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ အဓိပ္ပေတံ။ တသ္မာ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနတော စ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနတော စ ပစ္စနီကဈာပနတော စ ဈာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ဥပဂန္တွာ၊ ပါပုဏိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသမ္ပာဒယိတွာ ဝါ၊ နိပ္ဖာဒေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိဟရတီတိ တဒနုရူပေန ဣရိယာပထဝိဟာရေန ဣရိယတိ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရဈာနသမင်္ဂီ ဟုတွာ အတ္တဘာဝဿ ဣရိယနံ ဝုတ္တိံ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ။

တံ ပနေတံ ပဌမဇ္ဈာနံ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ တိဝိဓကလျာဏံ၊ ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နံ။ တတ္ထ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါ ထိနမိဒ္ဓံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ဝိစိကိစ္ဆာတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ နီဝရဏာနံ ပဟာနဝသေန ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ဟိ ဧတေသု အပ္ပဟီနေသု ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနဿေတာနိ ပဟာနင်္ဂါနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဈာနက္ခဏေ အညေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ ပဟီယန္တိ၊ တထာပိ ဧတာနေဝ ဝိသေသေန ဈာနန္တရာယကရာနိ။ ကာမစ္ဆန္ဒေန ဟိ နာနာဝိသယပ္ပလောဘိတံ စိတ္တံ န ဧကတ္တာရမ္မဏေ သမာဓိယတိ၊ ကာမစ္ဆန္ဒာဘိဘူတံ ဝါ၊ တံ န ကာမဓာတုပ္ပဟာနာယ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ ဗျာပါဒေန ဝါ အာရမ္မဏေ ပဋိဟညမာနံ န နိရန္တရံ ပဝတ္တတိ။ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတံ အကမ္မညံ ဟောတိ။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စပရေတံ အဝူပသန္တမေဝ ဟုတွာ ပရိဗ္ဘမတိ။ ဝိစိကိစ္ဆာယ ဥပဟတံ ဈာနာဓိဂမသာဓိကံ ပဋိပဒံ နာရောဟတိ။ ဣတိ ဝိသေသေန ဈာနန္တရာယကရတ္တာ ဧတာနေဝ ပဟာနင်္ဂါနီတိ ဝုတ္တာနိ။

ယသ္မာ ပန ဝိတက္ကော အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဘိနိရောပေတိ၊ ဝိစာရော အနုပဗန္ဓတိ၊ တေဟိ အဝိက္ခေပါယ သမ္ပာဒိတပယောဂဿ စေတသော ပယောဂသမ္ပတ္တိသမ္ဘဝါ ပီတိ ပီဏနံ သုခဉ္စ ဥပဗြူဟနံ ကရောတိ။ အထဿ သေသသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဧတေဟိ အဘိနိရောပနာနုဗန္ဓနပီဏနုပဗြူဟနေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာ ဧကဂ္ဂတာ ဧကတ္တာရမ္မဏေ သမံ သမ္မာ စ အာဓိယတိ။ တသ္မာ ဝိတက္ကော ဝိစာရော ပီတိ သုခံ စိတ္တေကဂ္ဂတာတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပ္ပန္နေသု ဟိ ဧတေသု ပဉ္စသု ဈာနံ ဥပ္ပန္နံ နာမ ဟောတိ။ တေနဿ ဧတာနိ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ တသ္မာ န ဧတေဟိ သမန္နာဂတံ အညဒေဝ ဈာနံ နာမ အတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန အင်္ဂမတ္တဝသေနေဝ စတုရင်္ဂိနီ သေနာ၊ ပဉ္စင်္ဂိကံ တူရိယံ၊ အဋ္ဌင်္ဂိကော စ မဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ အင်္ဂမတ္တဝသေနေဝ ပဉ္စင်္ဂိကန္တိ ဝါ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတန္တိ ဝါ ဝုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧတာနိ စ ပဉ္စင်္ဂါနိ ကိဉ္စာပိ ဥပစာရက္ခဏေပိ အတ္ထိ၊ အထ ခေါ ဥပစာရေ ပကတိစိတ္တတော ဗလဝတရာနိ။ ဣဓ ပန ဥပစာရတောပိ ဗလဝတရာနိ ရူပါဝစရလက္ခဏပ္ပတ္တာနိ နိပ္ဖန္နာနိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဝိတက္ကော သုဝိသဒေန အာကာရေန အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဘိနိရောပယမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝိစာရော အတိဝိယ အာရမ္မဏံ အနုမဇ္ဇမာနော။ ပီတိသုခံ သဗ္ဗာဝန္တမ္ပိ ကာယံ ဖရမာနံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿ ဝိဝေကဇေန ပီတိသုခေန အပ္ဖုဋံ ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၆)။ စိတ္တေကဂ္ဂတာပိ ဟေဋ္ဌိမမှိ သမုဂ္ဂပဋလေ ဥပရိမံ သမုဂ္ဂပဋလံ ဝိယ အာရမ္မဏေသု ဖုသိတာ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယမေတေသံ ဣတရေဟိ ဝိသေသော။ တတ္ထ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ကိဉ္စာပိ ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရ’’န္တိ ဣမသ္မိံ ပါဌေ န နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တထာပိ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၅၆၅) ‘‘ဈာနန္တိ ဝိတက္ကော ဝိစာရော ပီတိ သုခံ စိတ္တေကဂ္ဂတာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တတ္တာ အင်္ဂမေဝ။ ယေန ဟိ အဓိပ္ပာယေန ဘဂဝတာ ဥဒ္ဒေသော ကတော၊ သောယေဝ တေန ဝိဘင်္ဂေ ပကာသိတောတိ။

တိဝိဓကလျာဏံ

တိဝိဓကလျာဏံ ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နန္တိ ဧတ္ထ ပန အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဝသေနတိဝိဓကလျာဏတာ။ တေသံယေဝ စ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာနံ လက္ခဏဝသေန ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတြာယံ ပါဠိ –

‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒိ၊ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ၊ သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာနံ၊ ပဌမဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒိ။ အာဒိဿ ကတိ လက္ခဏာနိ? အာဒိဿ တီဏိ လက္ခဏာနိ – ယော တဿ ပရိပန္ထော၊ တတော စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စိတ္တံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ပဋိပန္နတ္တာ တတ္ထ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ။ ယဉ္စ ပရိပန္ထတော စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ ယဉ္စ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စိတ္တံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ယဉ္စ ပဋိပန္နတ္တာ တတ္ထ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ။ ပဌမဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒိ၊ အာဒိဿ ဣမာနိ တီဏိ လက္ခဏာနိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘ပဌမံ ဈာနံ အာဒိကလျာဏဉ္စေဝ ဟောတိ တိလက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စာ’တိ။

‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ။ မဇ္ဈဿ ကတိ လက္ခဏာနိ? မဇ္ဈဿ တီဏိ လက္ခဏာနိ – ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ သမထပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ။ ယဉ္စ ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ယဉ္စ သမထပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ယဉ္စ ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ။ ပဌမဿ ဈာနဿ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ၊ မဇ္ဈဿ ဣမာနိ တီဏိ လက္ခဏာနိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘ပဌမံ ဈာနံ မဇ္ဈေကလျာဏဉ္စေဝ ဟောတိ တိလက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စာ’တိ။

‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာနံ။ ပရိယောသာနဿ ကတိ လက္ခဏာနိ? ပရိယောသာနဿ စတ္တာရိ လက္ခဏာနိ – တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဧကရာသဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ တဒုပဂဝီရိယဝါဟနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ အာသေဝနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ။ ပဌမဿ ဈာနဿ သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာနံ၊ ပရိယောသာနဿ ဣမာနိ စတ္တာရိ လက္ခဏာနိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘ပဌမံ ဈာနံ ပရိယောသာနကလျာဏဉ္စေဝ ဟောတိ စတုလက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စာ’’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၅၈)။

‘‘တတြ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ နာမ သသမ္ဘာရိကော ဥပစာရော။ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ နာမ အပ္ပနာ။ သမ္ပဟံသနာ နာမ ပစ္စဝေက္ခဏာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ဧကတ္တဂတံ စိတ္တံ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိပက္ခန္ဒဉ္စေဝ ဟောတိ ဥပေက္ခာနုဗြူဟိတဉ္စ ဉာဏေန စ သမ္ပဟံသိတ’’န္တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အန္တောအပ္ပနာယမေဝ အာဂမနဝသေန ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ၊ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ကိစ္စဝသေန ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ၊ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနာဒိဘာဝသာဓနေန ပရိယောဒါပကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေန သမ္ပဟံသနာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကထံ? ယသ္မိဉှိ ဝါရေ အပ္ပနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ ယော နီဝရဏသင်္ခါတော ကိလေသဂဏော တဿ ဈာနဿ ပရိပန္ထော၊ တတော စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ အာဝရဏဝိရဟိတံ ဟုတွာ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ မဇ္ဈိမသမထနိမိတ္တံ နာမ သမပ္ပဝတ္တော အပ္ပနာသမာဓိယေဝ။ တဒနန္တရံ ပန ပုရိမစိတ္တံ ဧကသန္တတိပရိဏာမနယေန တထတ္တံ ဥပဂစ္ဆမာနံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ နာမ၊ ဧဝံ ပဋိပန္နတ္တာ တထတ္တုပဂမနေန တတ္ထ ပက္ခန္ဒတိ နာမ။ ဧဝံ တာဝ ပုရိမစိတ္တေ ဝိဇ္ဇမာနာကာရနိပ္ဖာဒိကာ ပဌမဿ ဈာနဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေယေဝ အာဂမနဝသေန ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓဿ ပန တဿ ပုန ဝိသောဓေတဗ္ဗာဘာဝတော ဝိသောဓနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။ သမထဘာဝူပဂမနေန သမထပဋိပန္နဿ ပုန သမာဓာနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော သမထပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။ သမထပဋိပန္နဘာဝတော ဧဝ စဿ ကိလေသသံသဂ္ဂံ ပဟာယ ဧကတ္တေန ဥပဋ္ဌိတဿ ပုန ဧကတ္တုပဋ္ဌာနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။ ဧဝံ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ကိစ္စဝသေန ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယေ ပနေတေ ဧဝံ ဥပေက္ခာနုဗြူဟိတေ တတ္ထ ဇာတာ သမာဓိပညာသင်္ခါတာ ယုဂနဒ္ဓဓမ္မာ အညမညံ အနတိဝတ္တမာနာ ဟုတွာ ပဝတ္တာ၊ ယာနိ စ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ နာနာကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တိရသေန ဧကရသာနိ ဟုတွာ ပဝတ္တာနိ၊ ယဉ္စေသ တဒုပဂံ တေသံ အနတိဝတ္တနဧကရသဘာဝါနံ အနုစ္ဆဝိကံ ဝီရိယံ ဝါဟယတိ၊ ယာ စဿ တသ္မိံ ခဏေ ပဝတ္တာ အာသေဝနာ၊ သဗ္ဗေပိ တေ အာကာရာ ယသ္မာ ဉာဏေန သံကိလေသဝေါဒါနေသု တံ တံ အာဒီနဝဉ္စ အာနိသံသဉ္စ ဒိသွာ တထာ တထာ သမ္ပဟံသိတတ္တာ ဝိသောဓိတတ္တာ ပရိယောဒါပိတတ္တာ နိပ္ဖန္နာဝ၊ တသ္မာ ‘‘ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနာဒိဘာဝသာဓနေန ပရိယောဒါပကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေန သမ္ပဟံသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ဝိတက္ကဿ စ ဝိစာရဿ စာတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဝူပသမာ သမတိက္ကမာ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနက္ခဏေ အပါတုဘာဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒုတိယဇ္ဈာနေ သဗ္ဗေပိ ပဌမဇ္ဈာနဓမ္မာ န သန္တိ၊ အညေယေဝ ဟိ ပဌမဇ္ဈာနေ ဖဿာဒယော၊ အညေ ဣဓ။ ဩဠာရိကဿ ပန ဩဠာရိကဿ အင်္ဂဿ သမတိက္ကမာ ပဌမဇ္ဈာနတော ပရေသံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမော ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ ဣဓ နိယကဇ္ဈတ္တံ အဓိပ္ပေတံ၊ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၇၃) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ နိယကဇ္ဈတ္တံ အဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ အတ္တနိ ဇာတံ၊ အတ္တနော သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

သမ္ပသာဒနန္တိ သမ္ပသာဒနံ ဝုစ္စတိ သဒ္ဓါ။ သမ္ပသာဒနယောဂတော ဈာနမ္ပိ သမ္ပသာဒနံ၊ နီလဝဏ္ဏယောဂတော နီလဝတ္ထံ ဝိယ။ ယသ္မာ ဝါ တံ ဈာနံ သမ္ပသာဒနသမန္နာဂတတ္တာ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘဝူပသမနေန စ စေတော သမ္ပသာဒယတိ၊ တသ္မာပိ ‘‘သမ္ပသာဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္ထဝိကပ္ပေ သမ္ပသာဒနံ စေတသောတိ ဧဝံ ပဒသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရိမသ္မိံ ပန အတ္ထဝိကပ္ပေ စေတသောတိ ဧတံ ဧကောဒိဘာဝေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

တတြာယံ အတ္ထယောဇနာ – ဧကော ဥဒေတီတိ ဧကောဒိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ အနဇ္ဈာရူဠှတ္တာ အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဟုတွာ ဥဒေတီတိ အတ္ထော။ သေဋ္ဌောပိ ဟိ လောကေ ဧကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရဝိရဟိတော ဝါ ဧကော အသဟာယော ဟုတွာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဝါ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ဥဒါယတီတိ ဥဒိ၊ ဥဋ္ဌာပေတီတိ အတ္ထော။ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဧကော စ သော ဥဒိ စာတိ ဧကောဒိ၊ သမာဓိဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣတိ ဣမံ ဧကောဒိံ ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ ဣဒံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဧကောဒိဘာဝံ။ သော ပနာယံ ဧကောဒိ ယသ္မာ စေတသော၊ န သတ္တဿ၊ န ဇီဝဿ။ တသ္မာ ဧတံ ‘‘စေတသော ဧကောဒိဘာဝ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

နနု စာယံ သဒ္ဓါ ပဌမဇ္ဈာနေပိ အတ္ထိ၊ အယဉ္စ ဧကောဒိနာမကော သမာဓိ၊ အထ ကသ္မာ ဣဒမေဝ ‘‘သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – အဒုဉှိ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘေန ဝီစိတရင်္ဂသမာကုလမိဝ ဇလံ န သုပ္ပသန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သတိယာပိ သဒ္ဓါယ သမ္ပသာဒနန္တိ န ဝုတ္တံ။ န သုပ္ပသန္နတ္တာယေဝ စေတ္ထ သမာဓိပိ န သုဋ္ဌု ပါကဋော၊ တသ္မာ ဧကောဒိဘာဝန္တိပိ န ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဈာနေ ဝိတက္ကဝိစာရပလိဗောဓာဘာဝေန လဒ္ဓါကာသာ ဗလဝတီ သဒ္ဓါ၊ ဗလဝသဒ္ဓါသဟာယပဋိလာဘေနေဝ စ သမာဓိပိ ပါကဋော။ တသ္မာ ဣဒမေဝ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဝိတက္ကံ အဝိစာရန္တိ ဘာဝနာယ ပဟီနတ္တာ ဧတသ္မိံ၊ ဧတဿ ဝါ ဝိတက္ကော နတ္ထီတိ အဝိတက္ကံ။ ဣမိနာဝ နယေန အဝိစာရံ။ ဧတ္ထာဟ ‘‘နနု စ ‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’တိ ဣမိနာပိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါ။ အထ ကသ္မာ ပုန ဝုတ္တံ ‘အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’’န္တိ? ဝုစ္စတေ – ဧဝမေတံ၊ သိဒ္ဓါဝါယမတ္ထော။ န ပနေတံ တဒတ္ထဒီပကံ၊ နနု အဝေါစုမှ ‘‘ဩဠာရိကဿ ပန ဩဠာရိကဿ အင်္ဂဿ သမတိက္ကမာ ပဌမဇ္ဈာနတော ပရေသံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ သမဓိဂမော ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’တိ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ။

အပိ စ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ ဣဒံ သမ္ပသာဒနံ၊ န ကိလေသကာလုဿိယဿ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာ ဧကောဒိဘာဝံ၊ န ဥပစာရဇ္ဈာနမိဝ နီဝရဏပ္ပဟာနာ၊ န ပဌမဇ္ဈာနမိဝ စ အင်္ဂပါတုဘာဝါတိ ဧဝံ သမ္ပသာဒနဧကောဒိဘာဝါနံ ဟေတုပရိဒီပကမိဒံ ဝစနံ။ တထာ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ ဣဒံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ၊ န တတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနာနိ ဝိယ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဝိယ စ အဘာဝါတိ၊ ဧဝံ အဝိတက္ကအဝိစာရဘာဝဿ ဟေတုပရိဒီပကဉ္စ၊ န ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝမတ္တပရိဒီပကံ။ ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝမတ္တပရိဒီပကမေဝ ပန ‘‘အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ ဣဒံ ဝစနံ။ တသ္မာ ပုရိမံ ဝတွာပိ ပုန ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ။

သမာဓိဇန္တိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိတော သမ္ပယုတ္တသမာဓိတော ဝါ ဇာတန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပဌမမ္ပိ သမ္ပယုတ္တသမာဓိတော ဇာတံ၊ အထ ခေါ အယမေဝ သမာဓိ ‘‘သမာဓီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘဝိရဟေန အတိဝိယ အစလတ္တာ သုပ္ပသန္နတ္တာ စ။ တသ္မာ ဣမဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ ဣဒမေဝ ‘‘သမာဓိဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပီတိသုခန္တိ ဣဒံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒုတိယန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ ဒုတိယံ။ ဣဒံ ဒုတိယံ ဥပ္ပန္နန္တိပိ ဒုတိယံ။

ပီတိယာ စ ဝိရာဂါတိ ဝိရာဂေါ နာမ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ပီတိယာ ဇိဂုစ္ဆနံ ဝါ သမတိက္ကမော ဝါ။ ဥဘိန္နံ ပန အန္တရာ -သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ သော ဝူပသမံ ဝါ သမ္ပိဏ္ဍေတိ ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမံ ဝါ။ တတ္ထ ယဒါ ဝူပသမမေဝ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ တဒါ ပီတိယာ ဝိရာဂါ စ၊ ကိဉ္စ ဘိယျော ဝူပသမာ စာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိဿာ စ ယောဇနာယ ဝိရာဂေါ ဇိဂုစ္ဆနတ္ထော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပီတိယာ ဇိဂုစ္ဆနာ စ သမတိက္ကမာ စာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဒါ ပန ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ တဒါ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ၊ ကိဉ္စ ဘိယျော ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိဿာ စ ယောဇနာယ ဝိရာဂေါ သမတိက္ကမနတ္ထော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပီတိယာ စ သမတိက္ကမာ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကာမဉ္စေတေ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဒုတိယဇ္ဈာနေယေဝ ဝူပသန္တာ၊ ဣမဿ ပန ဈာနဿ မဂ္ဂပရိဒီပနတ္ထံ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထဉ္စေတံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဣဒံ ပညာယတိ ‘‘နူန ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမော မဂ္ဂေါ ဣမဿ ဈာနဿာ’’တိ။ ယထာ စ တတိယေ အရိယမဂ္ဂေ အပ္ပဟီနာနမ္ပိ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒီနံ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၃၂-၁၃၃) ဧဝံ ပဟာနံ ဝုစ္စမာနံ ဝဏ္ဏဘဏနံ ဟောတိ၊ တဒဓိဂမာယ ဥဿုက္ကာနံ ဥဿာဟဇနကံ၊ ဧဝမေဝ ဣဓ အဝူပသန္တာနမ္ပိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမော ဝုစ္စမာနော ဝဏ္ဏဘဏနံ ဟောတိ၊ တေနာယမတ္ထော ဝုတ္တော ‘‘ပီတိယာ စ သမတိက္ကမာ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာ’’တိ။

ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ၊ သမံ ပဿတိ၊ အပက္ခပတိတာ ဟုတွာ ပဿတီတိ အတ္ထော။ တာယ ဝိသဒါယ ဝိပုလာယ ထာမဂတာယ သမန္နာဂတတ္တာ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂီ ‘‘ဥပေက္ခကော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဥပေက္ခာ ပန ဒသဝိဓာ ဟောတိ – ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ ဝီရိယုပေက္ခာ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝေဒနုပေက္ခာ ဝိပဿနုပေက္ခာ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ ဈာနုပေက္ခာ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာတိ။

တတ္ထ ယာ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော’’တိ (မ။ နိ။ ၆။၁) ဧဝမာဂတာ ခီဏာသဝဿ ဆသု ဒွါရေသု ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဆဠာရမ္မဏာပါထေ ပရိသုဒ္ဓပကတိဘာဝါဝိဇဟနာကာရဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၅၅၆၊ မ။ နိ။ ၁။၇၇) ဧဝမာဂတာ သတ္တေသု မဇ္ဈတ္တာကာရဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၄၇) ဧဝမာဂတာ သဟဇာတာနံ ဓမ္မာနံ မဇ္ဈတ္တာကာရဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ကာလေန ကာလံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ မနသိ ကရောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၃) ဧဝမာဂတာ အနစ္စာရဒ္ဓနာတိသိထိလဝီရိယသင်္ခါတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဝီရိယုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ကတိ သင်္ခါရုပေက္ခာ သမထဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကတိ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝိပဿနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ? အဋ္ဌ သင်္ခါရုပေက္ခာ သမထဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဒသ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝိပဿနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၇) ဧဝမာဂတာ နီဝရဏာဒိပဋိသင်္ခါသန္တိဋ္ဌနာဂဟဏေ မဇ္ဈတ္တဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ သင်္ခါရုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ ဥပေက္ခာသဟဂတ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၅၀) ဧဝမာဂတာ အဒုက္ခမသုခသင်္ခါတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဝေဒနုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတံ၊ တံ ပဇဟတိ၊ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၇၁-၇၂၊ အ။ နိ။ ၇။၅၅) ဧဝမာဂတာ ဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဝိပဿနုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ဆန္ဒာဒီသု ယေဝါပနကေသု အာဂတာ သဟဇာတာနံ သမဝါဟိတဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတီ’’တိ ဧဝမာဂတာ အဂ္ဂသုခေပိ တသ္မိံ အပက္ခပါတဇနနီ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဈာနုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာန’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၅၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၂) ဧဝမာဂတာ သဗ္ဗပစ္စနီကပရိသုဒ္ဓါ ပစ္စနီကဝူပသမနေပိ အဗျာပါရဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ နာမ။

တတ္ထ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ စ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ စ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ စ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ စ ဈာနုပေက္ခာ စ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ စ အတ္ထတော ဧကာ၊ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဝ ဟောတိ။ တေန တေန အဝတ္ထာဘေဒေန ပနဿာ အယံ ဘေဒေါ။ ဧကဿာပိ သတော သတ္တဿ ကုမာရယုဝထေရသေနာပတိရာဇာဒိဝသေန ဘေဒေါ ဝိယ၊ တသ္မာ တာသု ယတ္ထ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ၊ န တတ္ထ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာဒယော။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ၊ န တတ္ထ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဒယော ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယထာ စေတာသံ အတ္ထတော ဧကီဘာဝေါ၊ ဧဝံ သင်္ခါရုပေက္ခာဝိပဿနုပေက္ခာနမ္ပိ။ ပညာ ဧဝ ဟိ ဧသာ၊ ကိစ္စဝသေန ဒွိဓာ ဘိန္နာ၊ ယထာ ဟိ ပုရိသဿ သာယံ ဂေဟံ ပဝိဋ္ဌံ သပ္ပံ အဇပဒဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပရိယေသမာနဿ တံ ထုသကောဋ္ဌကေ နိပန္နံ ဒိသွာ ‘‘သပ္ပော နု ခေါ နော’’တိ အဝလောကေန္တဿ သောဝတ္ထိကတ္တယံ ဒိသွာ နိဗ္ဗေမတိကဿ ‘‘သပ္ပော န သပ္ပော’’တိ ဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တတာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ယာ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ဝိပဿနာဉာဏေန လက္ခဏတ္တယေ ဒိဋ္ဌေ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စဘာဝါဒိဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တတာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဝိပဿနုပေက္ခာ။ ယထာ ပန တဿ ပုရိသဿ အဇပဒဒဏ္ဍကေန ဂါဠှံ သပ္ပံ ဂဟေတွာ ‘‘ကိန္တာဟံ ဣမံ သပ္ပံ အဝိဟေဌေန္တော အတ္တာနဉ္စ ဣမိနာ အဍံသာပေန္တော မုဉ္စေယျ’’န္တိ မုဉ္စနာကာရမေဝ ပရိယေသတော ဂဟဏေ မဇ္ဈတ္တတာ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ယာ လက္ခဏတ္တယဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ အာဒိတ္တေ ဝိယ တယော ဘဝေ ပဿတော သင်္ခါရဂ္ဂဟဏေ မဇ္ဈတ္တတာ၊ အယံ သင်္ခါရုပေက္ခာ။ ဣတိ ဝိပဿနုပေက္ခာယ သိဒ္ဓါယ သင်္ခါရုပေက္ခာပိ သိဒ္ဓါဝ ဟောတိ။ ဣမိနာ ပနေသာ ဝိစိနနဂ္ဂဟဏေသု မဇ္ဈတ္တတာသင်္ခါတေန ကိစ္စေန ဒွိဓာ ဘိန္နာတိ။ ဝီရိယုပေက္ခာ ပန ဝေဒနုပေက္ခာ စ အညမညဉ္စ အဝသေသာဟိ စ အတ္ထတော ဘိန္နာယေဝါတိ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘မဇ္ဈတ္တဗြဟ္မဗောဇ္ဈင်္ဂဆဠင်္ဂဈာနသုဒ္ဓိယော၊

ဝိပဿနာ စ သင်္ခါရဝေဒနာဝီရိယံ ဣတိ။

‘‘ဝိတ္ထာရတော ဒသောပေက္ခာ-ဆမဇ္ဈတ္တာဒိတော တတော၊

ဒုဝေ ပညာ တတော ဒွီဟိ၊ စတဿောဝ ဘဝန္တိမာ’’တိ။

ဣတိ ဣမာသု ဥပေက္ခာသု ဈာနုပေက္ခာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ သာ မဇ္ဈတ္တလက္ခဏာ၊ အနာဘောဂရသာ၊ အဗျာပါရပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ပီတိဝိရာဂပဒဋ္ဌာနာတိ။ ဧတ္ထာဟ – ‘‘နနု စာယံ အတ္ထတော တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဝ ဟောတိ၊ သာ စ ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနေသုပိ အတ္ထိ။ တသ္မာ တတြာပိ ‘ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတီ’တိ ဧဝမယံ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ၊ သာ ကသ္မာ န ဝုတ္တာ’’တိ? အပရိဗျတ္တကိစ္စတော။ အပရိဗျတ္တဉှိ တဿာ တတ္ထ ကိစ္စံ၊ ဝိတက္ကာဒီဟိ အဘိဘူတတ္တာ။ ဣဓ ပနာယံ ဝိတက္ကဝိစာရပီတီဟိ အနဘိဘူတတ္တာ ဥက္ခိတ္တသိရာ ဝိယ ဟုတွာ ပရိဗျတ္တကိစ္စာ ဇာတာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တာတိ။

သတော စ သမ္ပဇာနောတိ ဧတ္ထ သရတီတိ သတော။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနော။ ဣတိ ပုဂ္ဂလေန သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သရဏလက္ခဏာ သတိ၊ အသမ္မုဿနရသာ အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ အသမ္မောဟလက္ခဏံ သမ္ပဇညံ၊ တီရဏရသံ၊ ပဝိစယပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဣဒံ သတိသမ္ပဇညံ ပုရိမဇ္ဈာနေသုပိ အတ္ထိ၊ မုဋ္ဌဿတိဿ ဟိ အသမ္ပဇာနဿ ဥပစာရမတ္တမ္ပိ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ပဂေဝ အပ္ပနာ။ ဩဠာရိကတ္တာ ပန တေသံ ဈာနာနံ ဘူမိယံ ဝိယ ပုရိသဿ စိတ္တဿ ဂတိ သုခါ ဟောတိ၊ အဗျတ္တံ တတ္ထ သတိသမ္ပဇညကိစ္စံ။ ဩဠာရိကင်္ဂပ္ပဟာနေန ပန သုခုမတ္တာ ဣမဿ ဈာနဿ ပုရိသဿ ခုရဓာရာယံ ဝိယ သတိသမ္ပဇညကိစ္စပရိဂ္ဂဟိတာ ဧဝ စိတ္တဿ ဂတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဣဓေဝ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စ ဘိယျော – ယထာ ဓေနုပဂေါ ဝစ္ဆော ဓေနုတော အပနီတော အရက္ခိယမာနော ပုနဒေဝ ဓေနုံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမိဒံ တတိယဇ္ဈာနသုခံ ပီတိတော အပနီတမ္ပိ သတိသမ္ပဇညာရက္ခေန အရက္ခိယမာနံ ပုနဒေဝ ပီတိံ ဥပဂစ္ဆေယျ၊ ပီတိသမ္ပယုတ္တမေဝ သိယာ၊ သုခေ ဝါပိ သတ္တာ သာရဇ္ဇန္တိ။ ဣဒဉ္စ အတိမဓုရသုခံ၊ တတော ပရံ သုခါဘာဝါ။ သတိသမ္ပဇညာနုဘာဝေန ပနေတ္ထ သုခေ အသာရဇ္ဇနာ ဟောတိ၊ နော အညထာတိ ဣမမ္ပိ အတ္ထဝိသေသံ ဒဿေတုံ ဣဒမိဓေဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတီတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂိနော သုခပဋိသံဝေဒနာဘောဂေါ နတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ယသ္မာ တဿ နာမကာယေန သမ္ပယုတ္တံ သုခံ။ ယံ ဝါ တံ နာမကာယသမ္ပယုတ္တံ သုခံ၊ တံသမုဋ္ဌာနေနဿ ယသ္မာ အတိပဏီတေန ရူပေန ရူပကာယော ဖုဋော၊ ယဿ ဖုဋတ္တာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌိတောပိ သုခံ ပဋိသံဝေဒေယျ၊ တသ္မာ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိ အာဟ။

ဣဒါနိ ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီတိ ဧတ္ထ ယံဈာနဟေတု ယံဈာနကာရဏာ တံ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ အာစိက္ခန္တိ ဒေသေန္တိ ပညပေန္တိ ပဋ္ဌပေန္တိ ဝိဝရန္တိ ဝိဘဇန္တိ ဥတ္တာနီကရောန္တိ ပကာသေန္တိ၊ ပသံသန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိန္တိ? ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီတိ။ တံ တတိယဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကသ္မာ ပန တံ တေ ဧဝံ ပသံသန္တီတိ? ပသံသာရဟတော။ အယဉှိ ယသ္မာ အတိမဓုရသုခေ သုခပါရမိပ္ပတ္တေပိ တတိယဇ္ဈာနေ ဥပေက္ခကော၊ န တတ္ထ သုခါဘိသင်္ဂေန အာကဍ္ဎီယတိ။ ယထာ စ ပီတိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဥပဋ္ဌိတသတိတာယ သတိမာ။ ယသ္မာ စ အရိယကန္တံ အရိယဇနသေဝိတမေဝ စ အသံကိလိဋ္ဌံ သုခံ နာမကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ၊ တသ္မာ ပသံသာရဟော။ ဣတိ ပသံသာရဟတော နံ အရိယာ တေ ဧဝံ ပသံသာဟေတုဘူတေ ဂုဏေ ပကာသေန္တော ‘‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’’တိ ဧဝံ ပသံသန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတိယန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ တတိယံ၊ ဣဒံ တတိယံ ဥပ္ပန္နန္တိပိ တတိယံ။

သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာတိ ကာယိကသုခဿ စ ကာယိကဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ။ ပုဗ္ဗေဝါတိ တဉ္စ ခေါ ပုဗ္ဗေဝ၊ န စတုတ္ထဇ္ဈာနက္ခဏေ။ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာတိ စေတသိကသုခဿ စ စေတသိကဒုက္ခဿ စာတိ ဣမေသမ္ပိ ဒွိန္နံ ပုဗ္ဗေဝ အတ္ထင်္ဂမာ၊ ပဟာနာ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကဒါ ပန နေသံ ပဟာနံ ဟောတိ? စတုန္နံ ဈာနာနံ ဥပစာရက္ခဏေ။ သောမနဿဉှိ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဥပစာရက္ခဏေယေဝ ပဟီယတိ၊ ဒုက္ခဒေါမနဿသုခါနိ ပဌမဒုတိယတတိယဇ္ဈာနာနံ ဥပစာရက္ခဏေသု။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနက္ကမေန အဝုတ္တာနံ၊ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ ပန ဣန္ဒြိယာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေနေဝ ဣဓာပိ ဝုတ္တာနံ သုခဒုက္ခသောမနဿဒေါမနဿာနံ ပဟာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယဒိ ပနေတာနိ တဿ တဿ ဈာနဿ ဥပစာရက္ခဏေယေဝ ပဟီယန္တိ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘ကတ္ထ စုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဧတ္ထ စုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ။ ကတ္ထ စုပ္ပန္နံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ… သုခိန္ဒြိယံ… သောမနဿိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု၊ သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧတ္ထ စုပ္ပန္နံ သောမနဿိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၀) ဧဝံ ဈာနေသွေဝ နိရောဓော ဝုတ္တောတိ။ အတိသယနိရောဓတ္တာ။ အတိသယနိရောဓော ဟိ နေသံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု၊ န နိရောဓောယေဝ။ နိရောဓောယေဝ ပန ဥပစာရက္ခဏေ နာတိသယနိရောဓော။

တထာ ဟိ နာနာဝဇ္ဇနေ ပဌမဇ္ဈာနူပစာရေ နိရုဒ္ဓဿာပိ ဒုက္ခိန္ဒြိယဿ ဍံသမကသာဒိသမ္ဖဿေန ဝါ ဝိသမာသနုပတာပေန ဝါ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ အန္တောအပ္ပနာယံ။ ဥပစာရေ ဝါ နိရုဒ္ဓမ္ပေတံ န သုဋ္ဌု နိရုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ပဋိပက္ခေန အဝိဟတတ္တာ။ အန္တောအပ္ပနာယံ ပန ပီတိဖရဏေန သဗ္ဗော ကာယော သုခေါက္ကန္တော ဟောတိ၊ သုခေါက္ကန္တကာယဿ စ သုဋ္ဌု နိရုဒ္ဓံ ဟောတိ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ၊ ပဋိပက္ခေန ဝိဟတတ္တာ။ နာနာဝဇ္ဇနေယေဝ စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ပဟီနဿာပိ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿ ယသ္မာ ဧတံ ဝိတက္ကဝိစာရပစ္စယေပိ ကာယကိလမထေ စိတ္တုပဃာတေ စ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝေ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယတ္ထ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ ဝိတက္ကဝိစာရဘာဝေ။ အပ္ပဟီနာယေဝ စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ဝိတက္ကဝိစာရာတိ တတ္ထဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ ဒုတိယဇ္ဈာနေ၊ ပဟီနပ္ပစ္စယတ္တာ။ တထာ တတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ပဟီနဿာပိ သုခိန္ဒြိယဿ ပီတိသမုဋ္ဌာနပဏီတရူပဖုဋကာယဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ တတိယဇ္ဈာနေ။ တတိယဇ္ဈာနေ ဟိ သုခဿ ပစ္စယဘူတာ ပီတိ သဗ္ဗသော နိရုဒ္ဓါတိ။ တထာ စတုတ္ထဇ္ဈာနူပစာရေ ပဟီနဿာပိ သောမနဿိန္ဒြိယဿ အာသန္နတ္တာ၊ အပ္ပနာပတ္တာယ ဥပေက္ခာယ အဘာဝေန သမ္မာ အနတိက္ကန္တတ္တာ စ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ။ တသ္မာ ဧဝ စ ‘‘ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ အပရိသေသဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘အထေဝံ တဿ တဿ ဈာနဿုပစာရေ ပဟီနာပိ ဧတာ ဝေဒနာ ဣဓ ကသ္မာ သမာဟဋာ’’တိ? သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ။ ယာ ဟိ အယံ အဒုက္ခမသုခန္တိ ဧတ္ထ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ၊ သာ သုခုမာ ဒုဗ္ဗိညေယျာ၊ န သက္ကာ သုခေန ဂဟေတုံ၊ တသ္မာ ယထာ နာမ ဒုဋ္ဌဿ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျဿ ဂေါဏဿ သုခဂဟဏတ္ထံ ဂေါပေါ ဧကသ္မိံ ဝဇေ သဗ္ဗာ ဂါဝေါ သမာဟရတိ၊ အထေကေကံ နီဟရန္တော ပဋိပါဋိယာ အာဂတံ ‘‘အယံ သော ဂဏှထ န’’န္တိ တမ္ပိ ဂါဟာပေတိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ သဗ္ဗာ ဧတာ သမာဟရီတိ။ ဧဝဉှိ သမာဟဋာ ဧတာ ဒဿေတွာ ‘‘ယံ နေဝ သုခံ၊ န ဒုက္ခံ၊ န သောမနဿံ၊ န ဒေါမနဿံ၊ အယံ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ’’တိ သက္ကာ ဟောတိ ဧသာ ဂါဟယိတုံ။

အပိ စ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပစ္စယဒဿနတ္ထဉ္စာပိ ဧတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒုက္ခပ္ပဟာနာဒယော ဟိ တဿာ ပစ္စယာ။ ယထာဟ – ‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ။ ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ …ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣမေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတ္တာရော ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၈)။ ယထာ ဝါ အညတ္ထ ပဟီနာပိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒယော တတိယမဂ္ဂဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ ‘‘တတ္ထ ပဟီနာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထမ္ပေတဿ ဈာနဿေတာ ဣဓ ဝုတ္တာတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပစ္စယဃာတေန ဝါ ဧတ္ထ ရာဂဒေါသာနံ အတိဒူရဘာဝံ ဒဿေတုမ္ပေတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတာသု ဟိ သုခံ သောမနဿဿ ပစ္စယော၊ သောမနဿံ ရာဂဿ၊ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿဿ၊ ဒေါမနဿံ ဒေါသဿ။ သုခါဒိဃာတေန စ တေ သပ္ပစ္စယာ ရာဂဒေါသာ ဟတာတိ အတိဒူရေ ဟောန္တီတိ။

အဒုက္ခမသုခန္တိ ဒုက္ခာဘာဝေန အဒုက္ခံ၊ သုခါဘာဝေန အသုခံ။ ဧတေနေတ္ထ သုခဒုက္ခပဋိပက္ခဘူတံ တတိယဝေဒနံ ဒီပေတိ၊ န ဒုက္ခသုခါဘာဝမတ္တံ။ တတိယဝေဒနာ နာမ အဒုက္ခမသုခါ၊ ဥပေက္ခာတိပိ ဝုစ္စတိ။ သာ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပရီတာနုဘဝနလက္ခဏာ၊ မဇ္ဈတ္တရသာ၊ အဝိဘူတပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သုခနိရောဓပဒဋ္ဌာနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိန္တိ ဥပေက္ခာယ ဇနိတသတိပါရိသုဒ္ဓိံ။ ဣမသ္မိဉှိ ဈာနေ သုပရိသုဒ္ဓါ သတိ၊ ယာ စ တဿာ သတိယာ ပါရိသုဒ္ဓိ၊ သာ ဥပေက္ခာယ ကတာ၊ န အညေန။ တသ္မာ ဧတံ ‘‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယာယ စ ဥပေက္ခာယ ဧတ္ထ သတိ ပါရိသုဒ္ဓိ ဟောတိ၊ သာ အတ္ထတော တတြမဇ္ဈတ္တတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ကေဝလဉ္စေတ္ထ တာယ သတိယေဝ ပရိသုဒ္ဓါ၊ အပိ စ ခေါ သဗ္ဗေပိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ၊ သတိသီသေန ပန ဒေသနာ ဝုတ္တာ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အယံ ဥပေက္ခာ ဟေဋ္ဌာပိ တီသု ဈာနေသု ဝိဇ္ဇတိ၊ ယထာ ပန ဒိဝါ သူရိယပ္ပဘာဘိဘဝါ သောမ္မဘာဝေန စ အတ္တနော ဥပကာရကတ္တေန ဝါ သဘာဂါယ ရတ္တိယာ အလာဘာ ဒိဝါ ဝိဇ္ဇမာနာပိ စန္ဒလေခါ အပရိသုဒ္ဓါ ဟောတိ အပရိယောဒါတာ၊ ဧဝမယမ္ပိ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာစန္ဒလေခါ ဝိတက္ကာဒိပစ္စနီကဓမ္မတေဇာဘိဘဝါ သဘာဂါယ စ ဥပေက္ခာဝေဒနာရတ္တိယာ အပဋိလာဘာ ဝိဇ္ဇမာနာပိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဘေဒေသု အပရိသုဒ္ဓါ ဟောတိ။ တဿာ စ အပရိသုဒ္ဓါယ ဒိဝါ အပရိသုဒ္ဓစန္ဒလေခါယ ပဘာ ဝိယ သဟဇာတာပိ သတိအာဒယော အပရိသုဒ္ဓါဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ တေသု ဧကမ္ပိ ‘‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ’’န္တိ န ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ဝိတက္ကာဒိပစ္စနီကဓမ္မတေဇာဘိဘဝါဘာဝါ သဘာဂါယ စ ဥပေက္ခာဝေဒနာရတ္တိယာ ပဋိလာဘာ အယံ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာစန္ဒလေခါ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓါ၊ တဿာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ပရိသုဒ္ဓစန္ဒလေခါယ ပဘာ ဝိယ သဟဇာတာပိ သတိအာဒယော ပရိသုဒ္ဓါ ဟောန္တိ ပရိယောဒါတာ။ တသ္မာ ဣဒမေဝ ‘‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စတုတ္ထန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ စတုတ္ထံ။ ဣဒံ စတုတ္ထံ ဥပ္ပန္နန္တိပိ စတုတ္ထံ။

ပညဝါ ဟောတီတိ ပညာ အဿ အတ္ထီတိ ပညဝါ။ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာတိ ဥဒယဂါမိနိယာ စေဝ အတ္ထဂါမိနိယာ စ။ သမန္နာဂတောတိ ပရိပုဏ္ဏော။ အရိယာယာတိ နိဒ္ဒေါသာယ။ နိဗ္ဗေဓိကာယာတိ နိဗ္ဗေဓပက္ခိကာယ။ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာတိ နိဗ္ဗာနဂါမိနိယာ။ သော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ဧဝမာဒီသု ‘‘ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ န ဣတော ဘိယျော’’တိ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခသစ္စံ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ တဿ စ ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တိကံ တဏှံ ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ။ တဒုဘယမ္ပိ ယံ ဌာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တံ တေသံ အပ္ပဝတ္တိံ နိဗ္ဗာနံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ။ တဿ စ သမ္ပာပကံ အရိယမဂ္ဂံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ သရူပတော သစ္စာနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကိလေသဝသေန ပရိယာယတော ဒဿေန္တော ‘‘ဣမေ အာသဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ တိဿော သိက္ခာယော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တာသံ ပါရိပူရိက္ကမံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာ တိဿော သိက္ခာယော အာဝဇ္ဇန္တော သိက္ခေယျာ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ပစ္စေကံ ပရိပူရေတုံ အာဝဇ္ဇန္တောပိ သိက္ခေယျ၊ အာဝဇ္ဇိတွာပိ ‘‘အယံ နာမ သိက္ခာ’’တိ ဇာနန္တောပိ သိက္ခေယျ၊ ဇာနိတွာ ပုနပ္ပုနံ ပဿန္တောပိ သိက္ခေယျ၊ ပဿိတွာ ယထာဒိဋ္ဌံ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ သိက္ခေယျ၊ ပစ္စဝေက္ခိတွာ တတ္ထေဝ စိတ္တံ အစလံ ကတွာ ပတိဋ္ဌပေန္တောပိ သိက္ခေယျ၊ တံတံသိက္ခာသမ္ပယုတ္တသဒ္ဓါဝီရိယသတိသမာဓိပညာဟိ သကသကကိစ္စံ ကရောန္တောပိ သိက္ခေယျ၊ အဘိညေယျာဘိဇာနနကာလေပိ တံ တံ ကိစ္စံ ကရောန္တောပိ တိဿော သိက္ခာယော သိက္ခေယျ၊ အဓိသီလံ အာစရေယျ၊ အဓိစိတ္တံ သမ္မာ စရေယျ၊ အဓိပညံ သမာဒါယ ဝတ္တေယျ။

ဣဓာတိ မူလပဒံ။ ဣမိဿာ ဒိဋ္ဌိယာတိအာဒီဟိ ဒသဟိ ပဒေဟိ သိက္ခတ္တယသင်္ခါတံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓသာသနမေဝ ကထိတံ။ တဉှိ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဒိဋ္ဌီတိ ဝုစ္စတိ။ တဿေဝ ခမနဝသေန ခန္တိ၊ ရုစ္စနဝသေန ရုစိ၊ ဂဟဏဝသေန အာဒါယော၊ သဘာဝဋ္ဌေန ဓမ္မော၊ သိက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဝိနယော၊ တဒုဘယေနပိ ဓမ္မဝိနယော၊ ပဝုတ္တဝသေန ပါဝစနံ၊ သေဋ္ဌစရိယဋ္ဌေန ဗြဟ္မစရိယံ၊ အနုသိဋ္ဌိဒါနဝသေန သတ္ထုသာသနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ‘‘ဣမိဿာ ဒိဋ္ဌိယာ’’တိအာဒီသု ဣမိဿာ ဗုဒ္ဓဒိဋ္ဌိယာ ဣမိဿာ ဗုဒ္ဓခန္တိယာ ဣမိဿာ ဗုဒ္ဓရုစိယာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓအာဒါယေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓဓမ္မေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓဝိနယေ။

‘‘ယေ ခေါ တွံ၊ ဂေါတမိ၊ ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ ‘ဣမေ ဓမ္မာ သရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော ဝိရာဂါယ၊ သညောဂါယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော ဝိသညောဂါယ၊ အာစယာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော အပစယာယ၊ မဟိစ္ဆတာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော အပ္ပိစ္ဆတာယ၊ အသန္တုဋ္ဌိယာ သံဝတ္တန္တိ၊ နော သန္တုဋ္ဌိယာ၊ သင်္ဂဏိကာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော ပဝိဝေကာယ၊ ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော ဝီရိယာရမ္ဘာယ၊ ဒုဗ္ဘရတာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော သုဘရတာယာ’တိ။ ဧကံသေန၊ ဂေါတမိ၊ ဓာရေယျာသိ ‘နေသော ဓမ္မော၊ နေသော ဝိနယော၊ နေတံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။

‘‘ယေ စ ခေါ တွံ၊ ဂေါတမိ၊ ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ ‘ဣမေ ဓမ္မာ ဝိရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော သရာဂါယ…ပေ… သုဘရတာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော ဒုဗ္ဘရတာယာ’တိ။ ဧကံသေန၊ ဂေါတမိ၊ ဓာရေယျာသိ ‘ဧသော ဓမ္မော၊ ဧသော ဝိနယော၊ ဧတံ သတ္ထုသာသန’’’န္တိ (အ။ နိ။ ၈။၅၃၊ စူဠဝ။ ၄၀၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓဓမ္မဝိနယေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓပါဝစနေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓဗြဟ္မစရိယေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓသာသနေတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပိ စေတံ သိက္ခတ္တယသင်္ခါတံ သကလံ သာသနံ ဘဂဝတာ ဒိဋ္ဌတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုဗ္ဗင်္ဂမတ္တာ စ ဒိဋ္ဌိ။ ဘဂဝတော ခမနဝသေန ခန္တိ။ ရုစ္စနဝသေန ရုစိ။ ဂဟဏဝသေန အာဒါယော။ အတ္တနော ကာရကံ အပါယေသု အပတမာနံ ကတွာ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော။ သောဝ သံကိလေသပက္ခံ ဝိနေတီတိ ဝိနယော။ ဓမ္မော စ သော ဝိနယော စာတိ ဓမ္မဝိနယော။ ကုသလဓမ္မေဟိ ဝါ အကုသလဓမ္မာနံ ဧသ ဝိနယောတိ ဓမ္မဝိနယော။ တေနေဝ ဝုတ္တံ –

‘‘ယေ စ ခေါ တွံ၊ ဂေါတမိ၊ ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ ‘ဣမေ ဓမ္မာ ဝိရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော သရာဂါယ…ပေ… ဧကံသေန ဂေါတမိ ဓာရေယျာသိ ‘ဧသော ဓမ္မော၊ ဧသော ဝိနယော၊ ဧတံ သတ္ထုသာသန’’’န္တိ (အ။ နိ။ ၈။၅၃၊ စူဠဝ။ ၄၀၆)။

ဓမ္မေန ဝါ ဝိနယော၊ န ဒဏ္ဍာဒီဟီတိ ဓမ္မဝိနယော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒဏ္ဍေနေကေ ဒမယန္တိ၊ အင်္ကုသေဟိ ကသာဟိ စ၊

အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ နာဂေါ ဒန္တော မဟေသိနာ’’တိ။ (စူဠဝ။ ၃၄၂၊ မ။ နိ။ ၂။၃၅၂)၊

တထာ

‘‘ဓမ္မေန နီယမာနာနံ၊ ကာ ဥသူယာ ဝိဇာနတ’’န္တိ။ (မဟာဝ။ ၆၃)၊

ဓမ္မာယ ဝါ ဝိနယော ဓမ္မဝိနယော။ အနဝဇ္ဇဓမ္မတ္ထဉှေသ ဝိနယော၊ န ဘဝဘောဂါမိသတ္ထံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘နယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ ဇနကုဟနတ္ထ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၅) ဝိတ္ထာရော။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ အာဟ ‘‘အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၅၉)။ ဝိသိဋ္ဌံ ဝါ နယတီတိ ဝိနယော။ ဓမ္မတော ဝိနယော ဓမ္မဝိနယော။ သံသာရဓမ္မတော ဟိ သောကာဒိဓမ္မတော ဝါ ဧသ ဝိသိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ နယတိ။ ဓမ္မဿ ဝါ ဝိနယော၊ န တိတ္ထကရာနန္တိ ဓမ္မဝိနယော။ ဓမ္မဘူတော ဟိ ဘဂဝါ၊ တဿေဝ ဝိနယော။

ယသ္မာ ဝါ ဓမ္မာ ဧဝ အဘိညေယျာ ပရိညေယျာ ပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝေတဗ္ဗာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ စ၊ တသ္မာ ဧသ ဓမ္မေသု ဝိနယော၊ န သတ္တေသု န ဇီဝေသု စာတိ ဓမ္မဝိနယော။ သာတ္ထသဗျဉ္ဇနတာဒီဟိ အညေသံ ဝစနတော ပဓာနံ ဝစနန္တိ ပဝစနံ၊ ပဝစနမေဝ ပါဝစနံ။ သဗ္ဗစရိယာဟိ ဝိသိဋ္ဌစရိယဘာဝေန ဗြဟ္မစရိယံ။ ဒေဝမနုဿာနံ သတ္ထုဘူတဿ ဘဂဝတော သာသနန္တိ သတ္ထုသာသနံ။ သတ္ထုဘူတံ ဝါ သာသနန္တိပိ သတ္ထုသာသနံ။ ‘‘သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာတိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆) ဟိ ဓမ္မဝိနယောဝ သတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တောတိ ဧဝမေတေသံ ပဒါနံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယသ္မာ ပန ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ သဗ္ဗပ္ပကာရဇ္ဈာနနိဗ္ဗတ္တကော ဘိက္ခု ဒိဿတိ၊ န အညတြ၊ တသ္မာ တတ္ထ တတ္ထ ‘‘ဣမိဿာ’’တိ စ ‘‘ဣမသ္မိ’’န္တိ စ အယံ နိယမော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဇီဝန္တိ တေန တံသမ္ပယုတ္တကာ ဓမ္မာတိ ဇီဝိတံ။ အနုပါလနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ။ ဇီဝိတမေဝ ဣန္ဒြိယံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တံ ပဝတ္တသန္တတာဓိပတေယျံ ဟောတိ။ လက္ခဏာဒီဟိ ပန အတ္တနာ အဝိနိဘုတ္တာနံ ဓမ္မာနံ အနုပါလနလက္ခဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ တေသံ ပဝတ္တနရသံ၊ တေသံယေဝ ဌပနပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ယာပယိတဗ္ဗဓမ္မပဒဋ္ဌာနံ။ သန္တေပိ စ အနုပါလနလက္ခဏာဒိမှိ ဝိဓာနေ အတ္ထိက္ခဏေယေဝ တံ တေ ဓမ္မေ အနုပါလေတိ၊ ဥဒကံ ဝိယ ဥပ္ပလာဒီနိ။ ယထာသကံ ပစ္စယေဟိ ဥပ္ပန္နေပိ စ ဓမ္မေ ပါလေတိ၊ ဓာတိ ဝိယ ကုမာရံ၊ သယံပဝတ္တိတဓမ္မသမ္ဗန္ဓေနေဝ စ ပဝတ္တတိ၊ နိယာမကော ဝိယ နာဝံ။ န ဘင်္ဂတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တယတိ၊ အတ္တနော စ ပဝတ္တယိတဗ္ဗာနဉ္စ အဘာဝါ။ န ဘင်္ဂက္ခဏေ ဌပေတိ၊ သယံ ဘိဇ္ဇမာနတ္တာ၊ ခီယမာနော ဝိယ ဝဋ္ဋိသိနေဟော ပဒီပသိခံ၊ န စ အနုပါလနပဝတ္တနဋ္ဌပနာနုဘာဝဝိရဟိတံ၊ ယထာဝုတ္တက္ခဏေ တဿ တဿ သာဓနတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဌိတိပရိတ္တတာယ ဝါတိ ဌိတိက္ခဏဿ မန္ဒတာယ ထောကတာယ။ အပ္ပကန္တိ မန္ဒံ လာမကံ။ သရသပရိတ္တတာယ ဝါတိ အတ္တနော ပစ္စယဘူတာနံ ကိစ္စာနံ သမ္ပတ္တီနံ ဝါ အပ္ပတာယ ဒုဗ္ဗလတာယ။

တေသံ ဒွိန္နံ ကာရဏံ ဝိဘာဂတော ဒဿေတုံ ‘‘ကထံ ဌိတိပရိတ္တတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘အတီတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိတ္ထာတိ ဧဝမာဒိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပဝတ္တိယံ စိတ္တဿ နိရုဇ္ဈနကာလေ သဗ္ဗသ္မိံ ရူပါရူပဓမ္မေ အနိရုဇ္ဈန္တေပိ ရူပတော အရူပဿ ပဋ္ဌာနဘာဝေန အရူပဇီဝိတံ သန္ဓာယ၊ စုတိစိတ္တေန ဝါ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗေသံ ရူပါရူပါနံ နိရုဇ္ဈနဘာဝေန ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ စုတိစိတ္တံ သန္ဓာယ၊ စတုဝေါကာရဘဝေ ရူပဿ အဘာဝေန စတုဝေါကာရဘဝံ သန္ဓာယ ကထိတ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတီတေ စိတ္တက္ခဏေတိ အတီတစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂီကာလေ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ‘‘ဇီဝိတ္ထ’’ ဣတိ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ။ န ဇီဝတီတိ ‘‘ဇီဝတီ’’တိပိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ။ န ဇီဝိဿတီတိ ‘‘ဇီဝိဿတီ’’တိပိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ။ အနာဂတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိဿတီတိ အနာဂတစိတ္တဿ အနုပ္ပဇ္ဇနက္ခဏသမင်္ဂီကာလေ ‘‘ဇီဝိဿတီ’’တိ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ။ န ဇီဝတီတိ ‘‘ဇီဝတီ’’တိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ။ န ဇီဝိတ္ထာတိ ‘‘ဇီဝိတ္ထ’’ဣတိပိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ စိတ္တက္ခဏေတိ ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တက္ခဏသမင်္ဂီကာလေ။ ဇီဝတီတိ ‘‘ဣဒါနိ ဇီဝတီ’’တိ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ။ န ဇီဝိတ္ထာတိ ‘‘ဇီဝိတ္ထ’’ဣတိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ။ န ဇီဝိဿတီတိ ‘‘ဇီဝိဿတီ’’တိပိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ။

ဇီဝိတံ အတ္တဘာဝေါ စ သုခဒုက္ခာ စာတိ အယံ ဂါထာ ပဉ္စဝေါကာရဘဝံ အမုဉ္စိတွာ လဗ္ဘမာနာယ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ဂဟိတတ္တာ ပဉ္စဝေါကာရဘဝမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ? ဇီဝိတန္တိ ဇီဝိတသီသေန သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ အတ္တဘာဝေါတိ ရူပက္ခန္ဓော။ ‘‘ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၂) ဝုတ္တတ္တာ ဥပေက္ခာဝေဒနာ အန္တောကရိတွာ သုခဒုက္ခာ စာတိ ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ စိတ္တံ ဣတိ ဝိညာဏက္ခန္ဓော ဝုတ္တော။ ဣမေသံ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ကထိတတ္တာယေဝ ခန္ဓလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏဘာဝေန လက္ခဏာကာရဝသေန သညာက္ခန္ဓောပိ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဝုတ္တေသု ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အရူပဓမ္မံ မုဉ္စိတွာ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာဒိရူပဿ အပ္ပဝတ္တနဘာဝေန ဧကစိတ္တသမာယုတ္တာတိ အရူပပဓာနဘာဝေါ ကထိတော ဟောတိ။ ကထံ? အသညသတ္တေ ရူပမ္ပိ ဣဓုပစိတကမ္မဗလံ အမုဉ္စိတွာဝ ပဝတ္တတိ၊ နိရောဓသမာပန္နာနံ ရူပမ္ပိ ပဌမသမာပန္နသမာပတ္တိဗလံ အမုဉ္စိတွာဝ ပဝတ္တတိ။ ဧဝံ အတ္တနော အပ္ပဝတ္တိဋ္ဌာနေပိ ရူပပဝတ္တိံ အတ္တနော သန္တကမေဝ ကတွာ ပဝတ္တနသဘာဝဿ အရူပဓမ္မဿ အတ္တနော ပဝတ္တိဋ္ဌာနေ ရူပပဝတ္တိယာ ပဓာနကာရဏဘာဝေန ဧကစိတ္တသမာယုတ္တာတိ စိတ္တပဓာနဘာဝေါ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပဝတ္တိယံ ရူပပဝတ္တိယာ ပဓာနဘူတစိတ္တနိရောဓေန ရူပေ ဓရမာနေယေဝ ပဝတ္တာနံ နိရောဓော နာမ ဟောတီတိ အရူပဓမ္မဝသေန ဧဝ ‘‘လဟုသော ဝတ္တတေ ခဏော’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ စုတိစိတ္တံ သန္ဓာယ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကထိယမာနေ သုခဒုက္ခာ စာတိ ကာယိကစေတသိကသုခဝေဒနာ စ ကာယိကစေတသိကဒုက္ခဝေဒနာ စ စုတိစိတ္တက္ခဏေ အဟောန္တီပိ ဧကသန္တတိဝသေန စုတိစိတ္တေန သဒ္ဓိံ နိရုဇ္ဈတီတိ ကထိတာ။ စတုဝေါကာရဘဝံ ဝါ သန္ဓာယ ကထိတာတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ? အညသ္မိံ ဌာနေ အတ္တဘာဝေါတိ သညာက္ခန္ဓဿ ဝုတ္တဘာဝေန အတ္တဘာဝေါတိ သညာက္ခန္ဓောဝ ဂဟိတော။ ဗြဟ္မလောကေ ကာယိကသုခဒုက္ခဒေါမနဿံ အဟောန္တမ္ပိ သုခဒုက္ခာ စာတိ ဝေဒနာသာမညတော လဗ္ဘမာနော ဝေဒနာက္ခန္ဓော ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ဣမေသု စ တီသု ဝိကပ္ပေသု ကေဝလာတိ ဓုဝသုခသုဘအတ္တာ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ တေဟိ အဝေါမိဿာ။ လဟုသော ဝတ္တတိ ခဏောတိ ဝုတ္တနယေန ဧကစိတ္တက္ခဏိကတာယ လဟုကော အတိပရိတ္တော ဇီဝိတာဒီနံ ခဏော ဝတ္တတိ။

ဧကတော ဒွိန္နံ စိတ္တာနံ အပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘စုလ္လာသီတိသဟဿာနီ’’တိ ဂါထမာဟ။ စုလ္လာသီတိသဟဿာနိ၊ ကပ္ပာ တိဋ္ဌန္တိ ယေ မရူတိ ယေ ဒေဝဂဏာ စတုရာသီတိ ကပ္ပသဟဿာနိ အာယုံ ဂဟေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနေ တိဋ္ဌန္တိ။ ‘‘ယေ နရာ’’တိပိ ပါဠိ။ န တွေဝ တေပိ ဇီဝန္တိ၊ ဒွီဟိ စိတ္တသမောဟိတာတိ တေပိ ဒေဝါ ဒွီဟိ စိတ္တေဟိ သမောဟိတာ ဧကတော ဟုတွာ ယုဂနဒ္ဓေန စိတ္တေန န တု ဧဝ ဇီဝန္တိ၊ ဧကေနေကေန စိတ္တေန ဇီဝန္တီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ မရဏကာလံ ဒဿေန္တော ‘‘ယေ နိရုဒ္ဓါ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ယေ နိရုဒ္ဓါတိ ယေ ခန္ဓာ နိရုဒ္ဓါ အတ္ထင်္ဂတာ။ မရန္တဿာတိ မတဿ။ တိဋ္ဌမာနဿ ဝါတိ ဓရမာနဿ ဝါ။ သဗ္ဗေပိ သဒိသာ ခန္ဓာတိ စုတိတော ဥဒ္ဓံ နိရုဒ္ဓက္ခန္ဓာ ဝါ ပဝတ္တေ နိရုဒ္ဓက္ခန္ဓာ ဝါ ပုန ဃဋေတုံ အသက္ကုဏေယျဋ္ဌေန သဗ္ဗေပိ ခန္ဓာ သဒိသာ။ ဂတာ အပ္ပဋိသန္ဓိကာတိ နိရုဒ္ဓက္ခန္ဓာနံ ပုန အာဂန္တွာ ပဋိသန္ဓာနာဘာဝေန ဂတာ အပ္ပဋိသန္ဓိကာတိ ဝုစ္စန္တိ။

ဣဒါနိ တီသု ကာလေသု နိရုဒ္ဓက္ခန္ဓာနံ နာနတ္တံ နတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အနန္တရာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အနန္တရာ စ ယေ ဘဂ္ဂါ၊ ယေ စ ဘဂ္ဂါ အနာဂတာတိ ယေ ခန္ဓာ အနန္တရာတီတာ ဟုတွာ ဘိန္နာ နိရုဒ္ဓါ၊ ယေ စ အနာဂတာ ခန္ဓာ ဘိဇ္ဇိဿန္တိ။ တဒန္တရေတိ တေသံ အန္တရေ နိရုဒ္ဓါနံ ပစ္စုပ္ပန္နခန္ဓာနံ။ ဝေသမံ နတ္ထိ လက္ခဏေတိ ဝိသမဿ ဘာဝေါ ဝေသမံ၊ တံ ဝေသမံ နတ္ထိ၊ တေဟိ နာနတ္တံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ လက္ခီယတီတိ လက္ခဏံ၊ တသ္မိံ လက္ခဏေ။

ဣဒါနိ အနာဂတက္ခန္ဓာနံ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓေဟိ အသမ္မိဿဘာဝံ ကထေန္တော ‘‘အနိဗ္ဗတ္တေန န ဇာတော’’တိ ဂါထမာဟ။ အနိဗ္ဗတ္တေန န ဇာတောတိ အဇာတေန အပါတုဘူတေန အနာဂတက္ခန္ဓေန န ဇာတော န နိဗ္ဗတ္တော။ ဧတေန အနာဂတက္ခန္ဓဿ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓေန အသမ္မိဿဘာဝံ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နေန ဇီဝတီတိ ခဏပစ္စုပ္ပန္နေန ဝတ္တမာနက္ခန္ဓေန ဇီဝတိ။ ဧတေန ဧကက္ခဏေ ဒွီဟိ စိတ္တေဟိ န ဇီဝတီတိ ကထိတံ။ စိတ္တဘဂ္ဂါ မတောတိ ဒွီဟိ စိတ္တေဟိ ဧကက္ခဏေ အဇီဝနဘာဝေန စိတ္တဘင်္ဂေန မတော။ ‘‘ဥပရိတော စိတ္တဘင်္ဂါ’’တိပိ ပါဠိ၊ တံ ဥဇုကမေဝ။ ပညတ္တိ ပရမတ္ထိယာတိ ‘‘ရူပံ ဇီရတိ မစ္စာနံ၊ နာမဂေါတ္တံ န ဇီရတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၇၆) ဝစနက္ကမေန ပဏ္ဏတ္တိမတ္တံ န ဇီရဏသဘာဝေန ပရမာ ဌိတိ ဧတိဿာတိ ပရမတ္ထိယာ၊ သဘာဝဋ္ဌိတိကာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒတ္တော မတော၊ မိတ္တော မတော’’တိ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တမေဝ ဟိ တိဋ္ဌတိ။ အထ ဝါ ပရမတ္ထိယာတိ ပရမတ္ထိကာ။ ပရမော အတ္ထော ဧတိဿာတိ ပရမတ္ထိကာ။ အဇဋာကာသောတိ ပညတ္တိယာ နတ္ထိဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကထနံ ဝိယ မတောတိ ပညတ္တိ နတ္ထိဓမ္မံ ပဋိစ္စ န ကထိယတိ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယဘင်္ဂသင်္ခါတံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကထိယတိ။

အနိဓာနဂတာ ဘဂ္ဂါတိ ယေ ခန္ဓာ ဘိန္နာ၊ တေ နိဓာနံ နိဟိတံ နိစယံ န ဂစ္ဆန္တီတိ အနိဓာနဂတာ။ ပုဉ္ဇော နတ္ထိ အနာဂတေတိ အနာဂတေပိ နေသံ ပုဉ္ဇဘာဝေါ ရာသိဘာဝေါ နတ္ထိ။ နိဗ္ဗတ္တာယေဝ တိဋ္ဌန္တီတိ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန ဥပ္ပန္နာ ဌိတိက္ခဏေ ဝယဓမ္မာဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ ကိမိဝ? အာရဂ္ဂေ သာသပူပမာတိ သူစိမုခေ သာသပေါ ဝိယ။

ဣဒါနိ ခန္ဓာနံ ဒဿနဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘နိဗ္ဗတ္တာန’’န္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာနံ ဓမ္မာနန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ခန္ဓာနံ။ ဘင်္ဂေါ နေသံ ပုရက္ခတောတိ ဧတေသံ ဘေဒေါ ပုရတော ကတွာ ဌပိတော။ ပလောကဓမ္မာတိ နဿနသဘာဝါ။ ပုရာဏေဟိ အဓိဿိတာတိ ပုရေ ဥပ္ပန္နေဟိ ခန္ဓေဟိ န မိဿိတာ န သံသဂ္ဂါ။

ဣဒါနိ ခန္ဓာနံ အဒဿနဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘အဒဿနတော အာယန္တီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အဒဿနတော အာယန္တီတိ အဒိဿမာနာယေဝ အာဂစ္ဆန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဘင်္ဂါ ဂစ္ဆန္တိဒဿနန္တိ ဘေဒါ ဘင်္ဂတော ဥဒ္ဓံ အဒဿနဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒေါဝ အာကာသေတိ ဝိဝဋာကာသေ ဝိဇ္ဇုလတာနိစ္ဆရဏံ ဝိယ။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဝယန္တိ စာတိ ပုဗ္ဗန္တတော ဥဒ္ဓံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စ ဘိဇ္ဇန္တိ စ၊ နဿန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဥဒေတိ အာပူရတိ ဝေတိ စန္ဒော’’တိ (ဇာ။ ၁။၅။၃) ဧဝမာဒီသု ဝိယ။

ဧဝံ ဌိတိပရိတ္တတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သရသပရိတ္တတံ ဒဿေန္တော ‘‘ကထံ သရသပရိတ္တတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဿာသူပနိဗန္ဓံ ဇီဝိတန္တိ အဗ္ဘန္တရပဝိသနနာသိကဝါတပဋိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ပဿာသောတိ ဗဟိနိက္ခမနနာသိကဝါတော။ အဿာသပဿာသောတိ တဒုဘယံ။ မဟာဘူတူပနိဗန္ဓန္တိ စတုသမုဋ္ဌာနိကာနံ ပထဝီအာပတေဇဝါယာနံ မဟာဘူတာနံ ပဋိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ။ ကဗဠီကာရာဟာရူပနိဗန္ဓန္တိ အသိတပီတာဒိကဗဠီကာရအာဟာရေန ဥပနိဗန္ဓံ။ ဥသ္မူပနိဗန္ဓန္တိ ကမ္မဇတေဇောဓာတူပနိဗန္ဓံ။ ဝိညာဏူပနိဗန္ဓန္တိ ဘဝင်္ဂဝိညာဏူပနိဗန္ဓံ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အာယု ဥသ္မာ စ ဝိညာဏံ၊ ယဒါ ကာယံ ဇဟန္တိမ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၉၅)။

ဣဒါနိ နေသံ ဒုဗ္ဗလကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘မူလမ္ပိ ဣမေသံ ဒုဗ္ဗလ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မူလမ္ပီတိ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန မူလဘူတမ္ပိ။ အဿာသပဿာသာနဉှိ ကရဇကာယော မူလံ။ မဟာဘူတာဒီနံ အဝိဇ္ဇာကမ္မတဏှာဟာရာ။ ဣမေသန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ အဿာသာဒီနံ ဇီဝိတိန္ဒြိယပဝတ္တိကာရဏဝသေန ဝုတ္တာနံ။ ဧတေသု ဟိ ဧကေကသ္မိံ အသတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ န တိဋ္ဌတိ။ ဒုဗ္ဗလန္တိ အပ္ပထာမံ။ ပုဗ္ဗဟေတူပီတိ အတီတဇာတိယံ ဣမဿ ဝိပါကဝဋ္ဋဿ ဟေတုဘူတာ ကာရဏသင်္ခါတာ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရတဏှုပါဒါနဘဝါပိ။ ဣမေသံ ဒုဗ္ဗလာ ယေ ပစ္စယာ တေပိ ဒုဗ္ဗလာတိ ယေ အာရမ္မဏာဒိသာဓာရဏပစ္စယာ။ ပဘာဝိကာတိ ပဓာနံ ဟုတွာ ဥပ္ပာဒိကာ ဘဝတဏှာ။ သဟဘူမီတိ သဟဘဝိကာပိ ရူပါရူပဓမ္မာ။ သမ္ပယောဂါပီတိ ဧကတော ယုတ္တာပိ အရူပဓမ္မာ။ သဟဇာပီတိ သဒ္ဓိံ ဧကစိတ္တေ ဥပ္ပန္နာပိ။ ယာပိ ပယောဇိကာတိ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ယောဇေတုံ နိယုတ္တာတိ ပယောဇိကာ၊ ဝဋ္ဋမူလကာ တဏှာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော’’တိ (ဣတိဝု။ ၁၅၊ ၁၀၅)။ နိစ္စဒုဗ္ဗလာတိ နိရန္တရေန ဒုဗ္ဗလာ။ အနဝဋ္ဌိတာတိ န အဝဋ္ဌိတာ၊ ဩတရိတွာ န ဌိတာ။ ပရိပါတယန္တိ ဣမေတိ ဣမေ အညမညံ ပါတယန္တိ ခေပယန္တိ။ အညမညဿာတိ အညော အညဿ၊ ဧကော ဧကဿာတိ အတ္ထော။ ဟိ-ဣတိ ကာရဏတ္ထေ နိပါတော။ နတ္ထိ တာယိတာတိ တာယနော ရက္ခကော နတ္ထိ။ န စာပိ ဌပေန္တိ အညမညန္တိ အညေ အညံ ဌပေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ယောပိ နိဗ္ဗတ္တကော သော န ဝိဇ္ဇတီတိ ယောပိ ဣမေသံ ဥပ္ပာဒကော ဓမ္မော၊ သော ဣဒါနိ နတ္ထိ။

န စ ကေနစိ ကောစိ ဟာယတီတိ ကောစိ ဧကောပိ ကဿစိ ဝသေန န ပရိဟာယတိ။ ဂန္ဓဗ္ဗာ စ ဣမေ ဟိ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗေ ဟိ ဣမေ ခန္ဓာ သဗ္ဗာကာရေန ဘင်္ဂံ ပါပုဏိတုံ ယုတ္တာ။ ပုရိမေဟိ ပဘာဝိတာ ဣမေတိ ပုဗ္ဗဟေတုပစ္စယေဟိ ဣမေ ဝတ္တမာနကာ ဥပ္ပာဒိကာ။ ယေပိ ပဘာဝိကာတိ ယေပိ ဣမေ ဝတ္တမာနကာ ဥပ္ပာဒကာ ပုဗ္ဗဟေတုပစ္စယာ။ တေ ပုရေ မတာတိ တေ ဝုတ္တပ္ပကာရပစ္စယာ ဝတ္တမာနံ အပါပုဏိတွာ ပဌမမေဝ မရဏံ ပတ္တာ။ ပုရိမာပိ စ ပစ္ဆိမာပိ စာတိ ပုရိမာ ပုဗ္ဗဟေတုပစ္စယာပိ စ ပစ္ဆိမာ ဝတ္တမာနေ ပစ္စယသမုပ္ပန္နာ စ။ အညမညံ န ကဒါစိ မဒ္ဒသံသူတိ အညမညံ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ။ -ကာရော ပဒသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တော။

စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနန္တိ ဓတရဋ္ဌဝိရူဠှကဝိရူပက္ခကုဝေရသင်္ခါတာ စတုမဟာရာဇာ ဣဿရာ ဧတေသန္တိ စာတုမဟာရာဇိကာ။ ရူပါဒီဟိ ဒိဗ္ဗန္တိ ကီဠန္တီတိ ဒေဝါ။ တေ သိနေရုပဗ္ဗတဿ ဝေမဇ္ဈေ ဟောန္တိ။ တေသု အတ္ထိ ပဗ္ဗတဋ္ဌကာပိ၊ အတ္ထိ အာကာသဋ္ဌကာပိ။ တေသံ ပရမ္ပရာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ ပတ္တာ။ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာ မနောပဒေါသိကာ သီတဝလာဟကာ ဥဏှဝလာဟကာ စန္ဒိမာ ဒေဝပုတ္တော သူရိယော ဒေဝပုတ္တောတိ ဧတေ သဗ္ဗေပိ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝလောကဋ္ဌာ ဧဝ တေသံ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဇီဝိတံ။ ဥပါဒါယာတိ ပဋိစ္စ။ ပရိတ္တကန္တိ ဝုဒ္ဓိပဋိသေဓော။ ထောကန္တိ မန္ဒကာလံ၊ ဒီဃဒိဝသပဋိသေဓော။ ခဏိကန္တိ မန္ဒကာလံ၊ ကာလန္တရပဋိသေဓော။ လဟုကန္တိ သလ္လဟုကံ၊ အလသပဋိသေဓော။ ဣတရန္တိ သီဃဗလဝပဋိသေဓောအနဒ္ဓနီယန္တိ ကာလဝသေန န အဒ္ဓါနက္ခမံ။ နစိရဋ္ဌိတိကန္တိ ဒိဝသေန စိရံ န တိဋ္ဌတီတိ နစိရဋ္ဌိတိကံ၊ ဒိဝသပဋိသေဓော။

တာဝတိံသာနန္တိ တေတ္တိံသဇနာ တတ္ထ ဥပပန္နာတိ တာဝတိံသာ။ အပိ စ တာဝတိံသာတိ တေသံ ဒေဝါနံ နာမမေဝါတိပိ ဝုတ္တံ။ တေပိ အတ္ထိ ပဗ္ဗတဋ္ဌကာ၊ အတ္ထိ အာကာသဋ္ဌကာ၊ တေသံ ပရမ္ပရာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ ပတ္တာ။ တထာ ယာမာဒီနံ။ ဧကဒေဝလောကေပိ ဟိ ဒေဝါနံ ပရမ္ပရာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ အပ္ပတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ ဒိဗ္ဗသုခံ ယာတာ ပယာတာ သမ္ပတ္တာတိ ယာမာ။ တုဋ္ဌာ ပဟဋ္ဌာတိ တုသိတာ။ ပကတိပဋိယတ္တာရမ္မဏတော အတိရေကေန နိမ္မိတုကာမကာလေ ယထာရုစိတေ ဘောဂေ နိမ္မိနိတွာ ရမန္တီတိ နိမ္မာနရတီ။ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ပရေဟိ နိမ္မိတေသု ဘောဂေသု ဝသံ ဝတ္တေန္တီတိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ။ ဗြဟ္မကာယေ ဗြဟ္မဃဋာယ နိယုတ္တာတိ ဗြဟ္မကာယိကာ။ သဗ္ဗေပိ ပဉ္စဝေါကာရဗြဟ္မာနော ဂဟိတာ။

ဂမနိယောတိ ဂန္ဓဗ္ဗော။ သမ္ပရာယောတိ ပရလောကော။ ယော ဘိက္ခဝေ စိရံ ဇီဝတိ၊ သော ဝဿသတန္တိ ယော စိရံ တိဋ္ဌမာနော၊ သော ဝဿသတမတ္တံ တိဋ္ဌတိ။ အပ္ပံ ဝါ ဘိယျောတိ ဝဿသတတော ဥပရိ တိဋ္ဌမာနော ဒွေ ဝဿသတာနိ တိဋ္ဌမာနော နာမ နတ္ထိ။ ဟီဠေယျ နန္တိ နံ ဇီဝိတံ အဝညာတံ ကရေယျ၊ လာမကတော စိန္တေယျ။ ‘‘ဟီဠေယျာန’’န္တိ စ ပဌန္တိ။ အစ္စယန္တီတိ အတိက္ကမန္တိ။ အဟောရတ္တာတိ ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒါ။ ဥပရုဇ္ဈတီတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈတိ၊ အဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ။ အာယု ခိယျတိ မစ္စာနန္တိ သတ္တာနံ အာယုသင်္ခါရော ခယံ ယာတိ။ ကုန္နဒီနံဝ ဩဒကန္တိ ယထာ ဥဒကစ္ဆိန္နာယ ကုန္နဒိယာ ဥဒကံ၊ ဧဝံ မစ္စာနံ အာယု ခိယျတိ။ ပရမတ္ထတော ဟိ အတိပရိတ္တော သတ္တာနံ ဇီဝိတက္ခဏော ဧကစိတ္တက္ခဏိကမတ္တောယေဝ။ ယထာ နာမ ရထစက္ကံ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ဧကေနေဝ နေမိပဒေသေန ပဝတ္တတိ၊ တိဋ္ဌမာနမ္ပိ ဧကေနေဝ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ ဧကစိတ္တက္ခဏိကံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ တသ္မိံ စိတ္တေ နိရုဒ္ဓမတ္တေ သတ္တော နိရုဒ္ဓါတိ ဝုစ္စတိ။

ဓီရာတိ ဓီရာ ဣတိ။ ပုန ဓီရာတိ ပဏ္ဍိတာ။ ဓိတိမာတိ ဓိတိ အဿ အတ္ထီတိ ဓိတိမာ။ ဓိတိသမ္ပန္နာတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတာ။ ဓီကတပါပါတိ ဂရဟိတပါပါ။ တံယေဝ ပရိယာယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဓီ ဝုစ္စတိ ပညာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဇာနာတီတိ ပညာ။ ကိံ ပဇာနာတိ? ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အရိယသစ္စာနိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ပညာပနဝသေန ပညာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ကိန္တိ ပညာပေတိ? ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’’တိ ပညာပေတိ။ သာဝ အဝိဇ္ဇာယ အဘိဘဝနတော အဓိပတိယဋ္ဌေန ဣန္ဒြိယံ၊ ဒဿနလက္ခဏေ ဝါ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိပိ ဣန္ဒြိယံ၊ ပညာဝ ဣန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယံ။ သာ ပနေသာ ဩဘာသနလက္ခဏာ၊ ပဇာနနလက္ခဏာ စ၊ ယထာ ဟိ စတုဘိတ္တိကေ ဂေဟေ ရတ္တိဘာဂေ ဒီပေ ဇလိတေ အန္ဓကာရံ နိရုဇ္ဈတိ၊ အာလောကော ပါတုဘဝတိ၊ ဧဝမေဝ ဩဘာသနလက္ခဏာ ပညာ။ ပညောဘာသသမော ဩဘာသော နာမ နတ္ထိ။ ပညဝတော ဟိ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နဿ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ဧကာလောကာ ဟောတိ။ တေနာဟ ထေရော –

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော အန္ဓကာရေ ဂေဟေ တေလပ္ပဒီပံ ပဝေသေယျ၊ ပဝိဋ္ဌော ပဒီပေါ အန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ ဩဘာသံ ဇနေတိ၊ အာလောကံ ဝိဒံသေတိ၊ ပါကဋာနိ စ ရူပါနိ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပညာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ ဝိဇ္ဇောဘာသံ ဇနေတိ၊ ဉာဏာလောကံ ဝိဒံသေတိ၊ ပါကဋာနိ အရိယသစ္စာနိ ကရောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဩဘာသနလက္ခဏာ ပညာ’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၁၅)။

ယထာ ပန ဆေကော ဘိသက္ကော အာတုရာနံ သပ္ပာယာသပ္ပာယာနိ ဘောဇနာဒီနိ ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ပညာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ကုသလာကုသလေ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗေ ဟီနပ္ပဏီတကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂအပ္ပဋိဘာဂေ ဓမ္မေ ပဇာနာတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဓမ္မသေနာပတိနာ ‘‘ပဇာနာတိ ပဇာနာတီတိ ခေါ၊ အာဝုသော၊ တသ္မာ ပညဝါတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ ပဇာနာတိ? ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ပဇာနာတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၉) ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဧဝမဿာ ပဇာနနလက္ခဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပရော နယော – ယထာသဘာဝပဋိဝေဓလက္ခဏာ ပညာ၊ အက္ခလိတပဋိဝေဓလက္ခဏာ ဝါ၊ ကုသလိဿာသခိတ္တဥသုပဋိဝေဓော ဝိယ။ ဝိသယောဘာသရသာ၊ ပဒီပေါ ဝိယ။ အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အရညဂတသုဒေသကော ဝိယ။

ခန္ဓဓီရာတိ ပဉ္စသု ခန္ဓေသုဉာဏံ ပဝတ္တေန္တီတိ ခန္ဓဓီရာ။ အဋ္ဌာရသသု ဓာတူသု ဉာဏံ ပဝတ္တေန္တီတိ ဓာတုဓီရာ။ သေသေသုပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော နေတဗ္ဗော။ တေ ဓီရာ ဧဝမာဟံသူတိ ဧတေ ပဏ္ဍိတာ ဧဝံ ကထယိံသု။ ကထေန္တီတိ ‘‘အပ္ပကံ ပရိတ္တက’’န္တိ ကထယန္တိ။ ဘဏန္တီတိ ‘‘ထောကံ ခဏိက’’န္တိ ဘာသန္တိ။ ဒီပယန္တီတိ ‘‘လဟုကံ ဣတ္တရ’’န္တိ ပတိဋ္ဌပေန္တိ။ ဝေါဟရန္တီတိ ‘‘အနဒ္ဓနိကံ နစိရဋ္ဌိတိက’’န္တိ နာနာဝိဓေန ဗျဝဟရန္တိ။

၁၁။ ဣဒါနိ ယေ တထာ န ကရောန္တိ၊ တေသံ ဗျသနုပ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဿာမီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ပဿာမီတိ မံသစက္ခုအာဒီဟိ ပေက္ခာမိ။ လောကေတိ အပါယာဒိမှိ။ ပရိဖန္ဒမာနန္တိ ဣတော စိတော စ ဖန္ဒမာနံ။ ပဇံ ဣမန္တိ ဣမံ သတ္တကာယံ။ တဏှာဂတန္တိ တဏှာယ ဂတံ အဘိဘူတံ နိပါတိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဘဝေသူတိ ကာမဘဝါဒီသု။ ဟီနာ နရာတိ ဟီနကမ္မန္တာ နရာ။ မစ္စုမုခေ လပန္တီတိ အန္တကာလေ သမ္ပတ္တေ မရဏမုခေ ပရိဒေဝန္တိ။ အဝီတတဏှာသေတိ အဝိဂတတဏှာ။ ဘဝါတိ ကာမဘဝါဒိကာ။ ဘဝေသူတိ ကာမဘဝါဒိကေသု။ အထ ဝါ ဘဝါဘဝေသူတိ ဘဝဘဝေသု၊ ပုနပ္ပုနဘဝေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ပဿာမီတိ မံသစက္ခုနာပိ ပဿာမီတိ ဒုဝိဓံ မံသစက္ခု – သသမ္ဘာရစက္ခု ပသာဒစက္ခူတိ။ တတ္ထ ယောယံ အက္ခိကူပကေ ပတိဋ္ဌိတော ဟေဋ္ဌာ အက္ခိကူပကဋ္ဌိကေန ဥပရိ ဘမုကဋ္ဌိကေန ဥဘတော အက္ခိကူဋေဟိ ဗဟိဒ္ဓါ အက္ခိလောမေဟိ ပရိစ္ဆိန္နော အက္ခိကူပကမဇ္ဈာ နိက္ခန္တေန နှာရုသုတ္တကေန မတ္ထလုင်္ဂေ အာဗဒ္ဓါ သေတကဏှမဏ္ဍလဝိစိတ္တော မံသပိဏ္ဍော၊ ဣဒံ သသမ္ဘာရစက္ခု နာမ။ ယော ပန ဧတ္ထ သိတော ဧတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓါ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ပသာဒေါ၊ ဣဒံ ပသာဒစက္ခု နာမ။ ဣဒမဓိပ္ပေတံ။ တဒေတံ တဿ သသမ္ဘာရစက္ခုနော သေတမဏ္ဍလပရိက္ခိတ္တဿ ကဏှမဏ္ဍလဿ မဇ္ဈေ အဘိမုခေ ဌိတာနံ သရီရသဏ္ဌာနုပ္ပတ္တိပဒေသေ ဒိဋ္ဌမဏ္ဍလေ သတ္တသု ပိစုပဋလေသု အာသိတ္တတေလံ ပိစုပဋလာနိ ဝိယ သတ္တက္ခိပဋလာနိ ဗျာပေတွာ ပမာဏတော ဦကာသိရမတ္တံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနံ တိဋ္ဌတိ။

တံ စက္ခတီတိ စက္ခု၊ တေန မံသစက္ခုနာ ပဿာမိ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာတိ ‘‘အဒ္ဒသံ ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၄) ဧဝံဝိဓေန ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ။ ပညာစက္ခုနာတိ ‘‘ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၅၊ မဟာဝ။ ၁၆) ဧဝံ အာဂတေန ပညာစက္ခုနာ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ‘‘အဒ္ဒသံ ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၃) ဧဝမာဂတေန ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ။ သမန္တစက္ခုနာတိ ‘‘သမန္တစက္ခု ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတညာဏ’’န္တိ (စူဠနိ။ ဓောတကမာဏဝပုစ္ဆာဣဒ္ဒေသ ၃၂၊ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅) ဧဝမာဂတေန သမန္တစက္ခုနာ။ ပဿာမီတိ မံသစက္ခုနာ ဟတ္ထတလေ ဌပိတာမလကံ ဝိယ ရူပဂတံ မံသစက္ခုနာ။ ဒက္ခာမီတိ သဉ္ဇာနာမိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ စုတူပပါတံ။ ဩလောကေမီတိ အဝလောကေမိ ပညာစက္ခုနာ စတုသစ္စံ။ နိဇ္ဈာယာမီတိ စိန္တေမိ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ သဒ္ဓါပဉ္စမကာနိ ဣန္ဒြိယာနိ။ ဥပပရိက္ခာမီတိ သမန္တတော ဣက္ခာမိ ပရိယေသာမိ သမန္တစက္ခုနာ ပဉ္စ နေယျပထေ။

တဏှာဖန္ဒနာယ ဖန္ဒမာနန္တိ တဏှာစလနာယ စလမာနံ။ ဣတော ပရံ ဒိဋ္ဌိဖန္ဒနာဒိဒိဋ္ဌိဗျသနေန ဒုက္ခေန ဖန္ဒမာနပရိယောသာနံ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝ။ သမ္ဖန္ဒမာနန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဖန္ဒမာနံ။ ဝိပ္ဖန္ဒမာနန္တိ နာနာဝိဓေန စလမာနံ။ ဝေဓမာနန္တိ ကမ္ပမာနံ။ ပဝေဓမာနန္တိ ပဓာနေန ကမ္ပမာနံ။ သမ္ပဝေဓမာနန္တိ ပုနပ္ပုနံ ကမ္ပမာနံ။ ဥပသဂ္ဂေန ဝါ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။

တဏှာနုဂတန္တိ တဏှာယ အနုပဝိဋ္ဌံ။ တဏှာယာနုသဋန္တိ တဏှာယ အနုပတ္ထဋံ။ တဏှာယာသန္နန္တိ တဏှာယ နိမုဂ္ဂံ။ တဏှာယ ပါတိတန္တိ တဏှာယ ခိတ္တံ။ ‘‘ပရိပါတိတ’’န္တိ ဝါ ပါဌော။ အဘိဘူတန္တိ တဏှာယ မဒ္ဒိတံ အဇ္ဈောတ္ထဋံ။ ပရိယာဒိန္နစိတ္တန္တိ ခေပေတွာ ဂဟိတစိတ္တံ။ အထ ဝါ ဩဃေန ဂတံ ဝိယ တဏှာဂတံ။ ဥပါဒိဏ္ဏကရူပပစ္စယေဟိ ပတိတွာ ဂတံ ဝိယ တဏှာနုဂတံ။ ဥဒကပိဋ္ဌိံ ဆာဒေတွာ ပတ္ထဋနီလိကာ ဥဒကပိဋ္ဌိ ဝိယ တဏှာနုသဋံ။ ဝစ္စကူပေ နိမုဂ္ဂံ ဝိယ တဏှာယာသန္နံ။ ရုက္ခဂ္ဂတော ပတိတွာ နရကေ ပတိတံ ဝိယ တဏှာပါတိတံ။ ဥပါဒိဏ္ဏကရူပံ သံယောဂံ ဝိယ တဏှာယ အဘိဘူတံ။ ဥပါဒိဏ္ဏကရူပပရိဂ္ဂါဟကဿ ဥပ္ပန္နဝိပဿနံ ဝိယ တဏှာယ ပရိယာဒိန္နစိတ္တံ။ အထ ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒေန တဏှာဂတံ။ ကာမပိပါသာယ တဏှာနုဂတံ။ ကာမာသဝေန တဏှာနုသဋံ။ ကာမပရိဠာဟေန တဏှာယာသန္နံ။ ကာမဇ္ဈောသာနေန တဏှာယ ပါတိတံ။ ကာမောဃေန တဏှာယ အဘိဘူတံ။ ကာမုပါဒါနေန တဏှာယ ပရိယာဒိန္နစိတ္တန္တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ကာမဘဝေတိ ကာမာဝစရေ။ ရူပဘဝေတိ ရူပါဝစရေ။ အရူပဘဝေတိ အရူပါဝစရေ။ တေသံ နာနတ္တံ ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတံယေဝ။

ဘဝါဘဝေသူတိ ဘဝါဘဝေတိ ဘဝေါတိ ကာမဓာတု။ အဘဝေါတိ ရူပါရူပဓာတု။ အထ ဝါ ဘဝေါတိ ကာမဓာတု ရူပဓာတု။ အဘဝေါတိ အရူပဓာတု။ တေသု ဘဝါဘဝေသု။ ကမ္မဘဝေတိ ကမ္မဝဋ္ဋေ။ ပုနဗ္ဘဝေတိ ပေါနောဘဝိကေ ဝိပါကဝဋ္ဋေ။ ကာမဘဝေတိ ကာမဓာတုယာ။ ကမ္မဘဝေတိ ကမ္မဝဋ္ဋေ။ တတ္ထ ကမ္မဘဝေါ ဘာဝယတီတိ ဘဝေါ။ ကာမဘဝေ ပုနဗ္ဘဝေတိ ကာမဓာတုယာ ဥပပတ္တိဘဝေ ဝိပါကဝဋ္ဋေ။ ဝိပါကဘဝေါ ဘဝတီတိ ဘဝေါ။ ရူပဘဝါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကာမဘဝေ ရူပဘဝေ အရူပဘဝေ’’တိ ဩကာသဘဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တီသုပိ ‘‘ကမ္မဘဝေ’’တိ ကမ္မဘဝံ၊ တထာ ‘‘ပုနဗ္ဘဝေ’’တိ ဥပပတ္တိဘဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပုနပ္ပုနဗ္ဘဝေတိ အပရာပရံ ဥပ္ပတ္တိယံ။ ဂတိယာတိ ပဉ္စဂတိယာ အညတရာယ။ အတ္တဘာဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိယာတိ အတ္တဘာဝါနံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ။ အဝီတတဏှာတိ မူလပဒံ။ အဝိဂတတဏှာတိ ခဏိကသမာဓိ ဝိယ ခဏိကပ္ပဟာနာဘာဝေန န ဝိဂတာ တဏှာ ဧတေသန္တိ အဝိဂတတဏှာ။ အစတ္တတဏှာတိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနာဘာဝေန အပရိစ္စတ္တတဏှာ။ အဝန္တတဏှာတိ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနာဘာဝေန န ဝန္တတဏှာတိ အဝန္တတဏှာ။ အမုတ္တတဏှာတိ အစ္စန္တသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနာဘာဝေန န မုတ္တတဏှာ။ အပ္ပဟီနတဏှာတိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနာဘာဝေန န ပဟီနတဏှာ။ အပ္ပဋိနိဿဋ္ဌတဏှာတိ နိဿရဏပ္ပဟာနာဘာဝေန ဘဝေ ပတိဋ္ဌိတံ အနုသယကိလေသံ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာ ဌိတတ္တာ အပ္ပဋိနိဿဋ္ဌတဏှာ။

၁၂။ ဣဒါနိ ယသ္မာ အဝိဂတတဏှာ ဧဝံ ဖန္ဒန္တိ စ လပန္တိ စ၊ တသ္မာ တဏှာဝိနယေ သမာဒပေန္တော ‘‘မမာယိတေ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ မမာယိတေတိ တဏှာဒိဋ္ဌိမမတ္တေဟိ ‘‘မမ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဟိတေ ဝတ္ထုသ္မိံ။ ပဿထာတိ သောတာရေ အာလပန္တော အာဟ။ ဧတမ္ပီတိ ဧတမ္ပိ အာဒီနဝံ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

ဒွေ မမတ္တာတိ ဒွေ အာလယာ။ ယာဝတာတိ ပရိစ္ဆေဒနိယမတ္ထေ နိပါတော။ တဏှာသင်္ခါတေနာတိ တဏှာကောဋ္ဌာသေန၊ သင်္ခါ သင်္ခါတန္တိ အတ္ထတော ဧကံ ‘‘သညာနိဒါနာ ဟိ ပပဉ္စသင်္ခါ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၈၀) ဝိယ။ သီမကတန္တိ အပရိစ္ဆေဒဒေါသဝိရဟိတံ မရိယာဒကတံ ‘‘တိယောဇနပရမံ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ အာဒီသု (မဟာဝ။ ၁၄၀) ဝိယ။ ဩဓိကတန္တိ ဝစနပရိစ္ဆေဒဒေါသဝိရဟိတံ ပရိစ္ဆေဒကတံ သီမန္တရိကရုက္ခော ဝိယ။ ပရိယန္တကတန္တိ ပရိစ္ဆေဒကတံ။ သီမန္တရိကရုက္ခော ပန ဒွိန္နံ သာဓာရဏံ၊ အယံ ပန ဧကာဗဒ္ဓတာလပန္တိ ဝိယ ကတန္တိ ပရိယန္တကတံ။ ပရိဂ္ဂဟိတန္တိ ကာလန္တရေပိ ပရာယတ္တံ မုဉ္စိတွာ သဗ္ဗာကာရေန ဂဟိတံ။ မမာယိတန္တိ အာလယကတံ ဝဿူပဂတံ သေနာသနံ ဝိယ။ ဣဒံ မမန္တိ သမီပေ ဌိတံ။ ဧတံ မမန္တိ ဒူရေ ဌိတံ။ ဧတ္တကန္တိ ပရိက္ခာရနိယမနံ ‘‘ဧတ္တကမ္ပိ နပ္ပဋိဘာသေယျာ’’တိ ဝိယ။ ဧတ္တာဝတာတိ ပရိစ္ဆေဒတ္ထေပိ နိပါတနိယမနံ ‘‘ဧတ္တာဝတာ ခေါ မဟာနာမာ’’တိ ဝိယ။ ကေဝလမ္ပိ မဟာပထဝိန္တိ သကလမ္ပိ မဟာပထဝိံ။

အဋ္ဌသတံ တဏှာဝိစရိတန္တိ အဋ္ဌုတ္တရသတံ တဏှာဂမနဝိတ္ထာရံ။ အဋ္ဌုတ္တရသတံ ကထံ ဟောတီတိ စေ? ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာတိ ဧဝံ စက္ခုဒွါရာဒီသု ဇဝနဝီထိယာ ပဝတ္တာ တဏှာ ‘‘သေဋ္ဌိပုတ္တော၊ ဗြာဟ္မဏပုတ္တော’’တိ ဧဝမာဒီသု ပိတိတော လဒ္ဓနာမာ ဝိယ ပိတုသဒိသာရမ္မဏေ ဘူတာ။ ဧတ္ထ စ ရူပါရမ္မဏာ ရူပေ တဏှာတိ ရူပတဏှာ။ သာ ကာမရာဂဘာဝေန ရူပံ အဿာဒေန္တီ ပဝတ္တမာနာ ကာမတဏှာ။ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတရာဂဘာဝေန ‘‘ရူပံ နိစ္စံ ဓုဝံ သဿတ’’န္တိ ဧဝံ အဿာဒေန္တီ ပဝတ္တမာနာ ဘဝတဏှာ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတရာဂဘာဝေန ‘‘ရူပံ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနဿတိ ပစ္ဆေဒံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ အဿာဒေန္တီ ပဝတ္တမာနာ ဝိဘဝတဏှာတိ ဧဝံ တိဝိဓာ ဟောတိ။ ယထာ စ ရူပတဏှာ၊ တထာ သဒ္ဒတဏှာဒယောပီတိ ဧတာနိ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ အဇ္ဈတ္တရူပါဒီသု အဋ္ဌာရသ၊ ဗဟိဒ္ဓါရူပါဒီသု အဋ္ဌာရသာတိ ဆတ္တိံသ၊ ဣတိ အတီတာနိ ဆတ္တိံသ၊ အနာဂတာနိ ဆတ္တိံသ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာနိ ဆတ္တိံသာတိ အဋ္ဌသတံ။ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယ ‘‘အသ္မီ’’တိ ဟောတိ၊ ‘‘ဣတ္ထသ္မီ’’တိ ဟောတီတိ ဝါ ဧဝမာဒီနိ အဇ္ဈတ္တိကရူပါဒိနိဿိတာနိ အဋ္ဌာရသ၊ ဗာဟိရဿုပါဒါယ ဣမိနာ ‘‘အသ္မီ’’တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ‘‘ဣတ္ထသ္မီ’’တိ ဟောတီတိ ဗာဟိရရူပါဒိနိဿိတာနိ အဋ္ဌာရသာတိ ဆတ္တိံသ။ ဣတိ အတီတာနိ ဆတ္တိံသ၊ အနာဂတာနိ ဆတ္တိံသ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာနိ ဆတ္တိံသာတိ ဧဝမ္ပိ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ ဟောန္တိ။

ဝီသတိဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌီတိ ရူပါဒီနံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဧကေကမ္ပိ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၃၀-၁၃၁) နယေန စတုဓာ ဂါဟဝသေန ပဝတ္တာနိ ဝတ္ထူနိ ကတွာ ဥပ္ပန္နာ ဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌေန သတိ ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတေ ကာယေ ဒိဋ္ဌီတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ။ ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္နံ၊ နတ္ထိ ယိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ အယာထာဝဒိဋ္ဌိ ဝိရဇ္ဈိတွာ ဂဟဏတော ဝါ ဝိတထာ ဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ အနတ္ထာဝဟတ္တာ ပဏ္ဍိတေဟိ ကုစ္ဆိတာ ဒိဋ္ဌီတိပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ သာ အယောနိသော အဘိနိဝေသလက္ခဏာ၊ ပရာမာသရသာ၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အရိယာနမဒဿနကာမတာဒိပဒဋ္ဌာနာ၊ ပရမဝဇ္ဇာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဒသဝတ္ထုကာ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌီတိ သဿတော လောကော၊ အသဿတော လောကော၊ အန္တဝါ လောကော’’တိ အာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဧကေကံ ကောဋ္ဌာသံ ပတိဋ္ဌံ ကတွာ ဂဟဏဝသေန ဧဝံ ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ ဒသဝတ္ထုကာ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌီတိ ယာ ဧဝံဇာတိကာ ဒိဋ္ဌိ။ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ ဒိဋ္ဌီသု ဂတံ။ ဣဒံ ဒဿနံ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိအန္တောဂဓတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဒုရတိက္ကမနဋ္ဌေန ဂဟနံ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ တိဏဂဟနဝနဂဟနပဗ္ဗတဂဟနာနိ ဝိယ။ သာသင်္ကသပ္ပဋိဘယဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌိကန္တာရံ စောရကန္တာရဝါဠကန္တာရနိရုဒကကန္တာရဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရာ ဝိယ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိလောမနဋ္ဌေန စ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာယိကံ။ မိစ္ဆာဒဿနဉှိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ သမ္မာဒဿနံ ဝိနိဝိဇ္ဈတိ စေဝ ဝိလောမေတိ စ။ ကဒါစိ သဿတဿ၊ ကဒါစိ ဥစ္ဆေဒဿ ဂဟဏတော ဒိဋ္ဌိယာ ဝိရူပံ ဖန္ဒိတန္တိ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတံ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဟိ ဧကသ္မိံ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ။ ကဒါစိ သဿတံ အနုဿရတိ၊ ကဒါစိ ဥစ္ဆေဒံ။ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဗန္ဓနဋ္ဌေန သံယောဇနန္တိ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနံ။ သုသုမာရာဒယော ဝိယ ပုရိသံ အာရမ္မဏံ ဒဠှံ ဂဏှာတီတိ ဂါဟော။ ပတိဋ္ဌဟနတော ပတိဋ္ဌာဟော။ အယဉှိ ဗလဝပဝတ္တိဘာဝေန ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဂဏှာတိ။ နိစ္စာဒိဝသေန အဘိနိဝိသတီတိ အဘိနိဝေသော။ ဓမ္မသဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ နိစ္စာဒိဝသေန ပရတော အာမသတီတိ ပရာမာသော။ အနတ္ထာဝဟတ္တာ ကုစ္ဆိတော မဂ္ဂေါ၊ ကုစ္ဆိတာနံ ဝါ အပါယာနံ မဂ္ဂေါတိ ကုမ္မဂ္ဂေါ။ အယာထာဝပထတော မိစ္ဆာပထော။ ယထာ ဟိ ဒိသာမူဠှေန ‘‘အယံ အသုကဂါမဿ နာမ ပထော’’တိ ဂဟိတောပိ တံ ဂါမံ န သမ္ပာပေတိ၊ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိဂတိကေန ‘‘သုဂတိပထော’’တိ ဂဟိတာပိ ဒိဋ္ဌိ သုဂတိံ န ပါပေတီတိ အယာထာဝပထတော မိစ္ဆာပထော။ မိစ္ဆာသဘာဝတော မိစ္ဆတ္တံ။ တတ္ထေဝ ပရိဗ္ဘမနတော တရန္တိ ဧတ္ထ ဗာလာတိ တိတ္ထံ၊ တိတ္ထဉ္စ တံ အနတ္ထာနဉ္စ အာယတနန္တိ တိတ္ထာယတနံ၊ တိတ္ထိယာနံ ဝါ သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန နိဝါသဋ္ဌာနဋ္ဌေန စ အာယတနန္တိပိ တိတ္ထာယတနံ။ ဝိပရိယေသဘူတော ဂါဟော၊ ဝိပရိယေသတော ဝါ ဂါဟောတိ ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟော။ အသဘာဝဂါဟောတိ ဝိပရီတဂ္ဂါဟော။ ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ အာဒိနယပ္ပဝတ္တဝသေန ပရိဝတ္တေတွာ ဂါဟော ဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟော။ အနုပါယဂါဟော မိစ္ဆာဂါဟော။ အယာထာဝကသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ န သဘာဝသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ တထံ ယာထာဝကံ သဘာဝန္တိ ဂါဟော ‘‘အယာထာဝကသ္မိံ ယာထာဝက’’န္တိ ဂါဟော။ ယာဝတာတိ ယတ္တကာ။ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတာနီတိ ဗြဟ္မဇာလေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၉ အာဒယော) အာဂတာနိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတာနိ။

အစ္ဆေဒသံကိနောပိ ဖန္ဒန္တီတိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ပသယှ ဗလက္ကာရေန ဂဏှိဿန္တီတိ ဥပ္ပန္နသံကိနောပိ စလန္တိ။ အစ္ဆိန္ဒန္တေပီတိ ဝုတ္တနယေန အစ္ဆိဇ္ဇန္တေပိ။ အစ္ဆိန္နေပီတိ ဝုတ္တနယေန အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတေပိ။ ဝိပရိဏာမသံကိနောပီတိ ပရိဝတ္တေတွာ အညထာဘာဝေန အာသံကိနောပိဝိပရိဏာမန္တေပီတိ ဝိပရိဝတ္တနကာလေပိ။ ဝိပရိဏတေပီတိ ဝိပရိဝတ္တိတေပိ။ ဖန္ဒန္တီတိ စလန္တိ။ သမ္ဖန္ဒန္တီတိ သဗ္ဗာကာရေန စလန္တိ။ ဝိပ္ဖန္ဒန္တီတိ ဝိဝိဓာကာရေန ဖန္ဒန္တိ။ ဝေဓန္တီတိ ဘယံ ဒိသွာ ကမ္ပန္တိ။ ပဝေဓန္တီတိ ဆမ္ဘိတတ္တာ ဘယေန ဝိသေသေန ကမ္ပန္တိ။ သမ္ပဝေဓန္တီတိ လောမဟံသနဘယေန သဗ္ဗာကာရေန ကမ္ပန္တိ။ ဖန္ဒမာနေတိ ဥပယောဂဗဟုဝစနံ။ အပ္ပောဒကေတိ မန္ဒောဒကေ။ ပရိတ္တောဒကေတိ လုဠိတောဒကေ။ ဥဒကပရိယာဒါနေတိ ခီဏောဒကေ။ ဗလာကာဟိ ဝါတိ ဝုတ္တာဝသေသာဟိ ပက္ခိဇာတီဟိ။ ပရိပါတိယမာနာတိ ဝိဟိံသိယမာနာ ဃဋ္ဋိယမာနာ။ ဥက္ခိပိယမာနာတိ ကဒ္ဒမန္တရတော နီဟရိယမာနာ ဂိလိယမာနာ ဝါ။ ခဇ္ဇမာနာတိ ခါဒိယမာနာ။ ဖန္ဒန္တိ ကာကေဟိ။ သမ္ဖန္ဒန္တိ ကုလလေဟိ။ ဝိပ္ဖန္ဒန္တိ ဗလာကာဟိ။ ဝေဓန္တိ တုဏ္ဍေန ဂဟိတကာလေ မရဏဝသေန။ ပဝေဓန္တိ ဝိဇ္ဈနကာလေ။ သမ္ပဝေဓန္တိ မရဏသမီပေ။

ပဿိတွာတိ အဂုဏံ ပဿိတွာ။ တုလယိတွာတိ ဂုဏာဂုဏံ တုလယိတွာ။ တီရယိတွာတိ ဂုဏာဂုဏံ ဝိတ္ထာရေတွာ။ ဝိဘာဝယိတွာတိ ဝတ္ထုဟာနဘာဂိံ မုဉ္စိတွာ ဝဇ္ဇေတွာ။ ဝိဘူတံ ကတွာတိ နိပ္ဖတ္တိံ ပါပေတွာ အာဝေဏိကံ ကတွာ။ အထ ဝါ သံကိဏ္ဏဒေါသံ မောစေတွာ ဝတ္ထုဝိဘာဂကရဏေန ပဿိတွာ။ အပရိစ္ဆေဒဒေါသံ မောစေတွာ ပမာဏကရဏဝသေန တုလယိတွာ။ ဝတ္ထုဒေါသံ မောစေတွာ ဝိဘာဂကရဏဝသေန တီရယိတွာ။ သမ္မောဟဒေါသံ မောစယိတွာ အဂ္ဂဝိဘာဂကရဏဝသေန ဝိဘာဝယိတွာ။ ဃနဒေါသံ မောစေတွာ ပကတိဝိဘာဂကရဏေန ဝိဘူတံ ကတွာ။ ပဟာယာတိ ပဇဟိတွာ။ ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာတိ နိဿဇ္ဇိတွာ။ အမမာယန္တောတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အာလယံ အကရောန္တော။ အဂဏှန္တောတိ ဒိဋ္ဌိယာ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပညာယ တံ န ဂဏှန္တော။ အပရာမသန္တောတိ ဝိတက္ကေန ဦဟနံ အကရောန္တော။ အနဘိနိဝေသန္တောတိ နိယာမောက္ကန္တိဒိဋ္ဌိဝသေန နပ္ပဝိသန္တော။

အကုဗ္ဗမာနောတိ ပရိဂ္ဂါဟတဏှာဝသေန အကရောန္တော။ အဇနယမာနောတိ ပေါနောဘဝိကတဏှာဝသေန အဇနယမာနော။ အသဉ္ဇနယမာနောတိ ဝိသေသေန အသဉ္ဇနယမာနော။ အနိဗ္ဗတ္တယမာနောတိ ပတ္ထနာတဏှာဝသေန န နိဗ္ဗတ္တယမာနော။ အနဘိနိဗ္ဗတ္တယမာနောတိ သဗ္ဗာကာရေန န အဘိနိဗ္ဗတ္တယမာနော။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ ဧတာနိ ပဒါနိ ဝဍ္ဎိတာနိ။ ဧဝမေတ္ထ ပဌမဂါထာယ အဿာဒံ။

၁၃။ တတော ပရာဟိ စတူဟိ ဂါထာဟိ အာဒီနဝဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သဥပါယံ နိဿရဏံ နိဿရဏာနိသံသဉ္စ ဒဿေတုံ၊ သဗ္ဗာဟိ ဝါ ဧတာဟိ ကာမာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဘောသု အန္တေသူ’’တိ ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ဥဘောသု အန္တေသူတိ ဖဿဖဿသမုဒယာဒီသု ဒွီသု၊ ဒွီသု ပရိစ္ဆေဒေသု။ ဝိနေယျ ဆန္ဒန္တိ ဆန္ဒရာဂံ ဝိနေတွာ။ ဖဿံ ပရိညာယာတိ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိဖဿံ၊ ဖဿာနုသာရေန ဝါ တံသမ္ပယုတ္တေ သဗ္ဗေပိ အရူပဓမ္မေ၊ တေသံ ဝတ္ထုဒွါရာရမ္မဏဝသေန ရူပဓမ္မေ စာတိ သကလမ္ပိ နာမရူပံ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ။ အနာနုဂိဒ္ဓါတိ ရူပါဒီသု သဗ္ဗဓမ္မေသု အဂိဒ္ဓါ။ ယဒတ္တဂရဟီ တဒကုဗ္ဗမာနောတိ ယံ အတ္တနာ ဂရဟတိ၊ တံ အကုရုမာနော။ န လိမ္ပတီ ဒိဋ္ဌသုတေသု ဓီရောတိ သော ဧဝရူပေါ ဓိတိသမ္ပန္နော ဓီရော ဒိဋ္ဌေသု စ သုတေသု စ ဓမ္မေသု ဒွိန္နံ လေပါနံ ဧကေနာပိ လေပေန န လိမ္ပတိ၊ အာကာသမိဝ နိရုပလိတ္တော အစ္စန္တဝေါဒါနပ္ပတ္တော ဟောတိ။

ဖဿော ဧကော အန္တောတိ ဖဿော ဧကပရိစ္ဆေဒေါ။ ဖုသတီတိ ဖဿော။ သွာယံ ဖုသနလက္ခဏော၊ သင်္ဃဋ္ဋနရသော၊ သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ အာပါထဂတဝိသယပဒဋ္ဌာနော။ အယဉှိ အရူပဓမ္မောပိ သမာနော အာရမ္မဏေ ဖုသနာကာရေနေဝ ပဝတ္တတီတိ ဖုသနလက္ခဏော။ ဧကဒေသေနေဝ အနလ္လီယမာနောပိ ရူပံ ဝိယ စက္ခုံ၊ သဒ္ဒေါ ဝိယ စ သောတံ စိတ္တံ အာရမ္မဏဉ္စ သင်္ဃဋ္ဋေတီတိ သင်္ဃဋ္ဋနရသော၊ ဝတ္ထာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနတော ဝါ ဥပ္ပန္နတ္တာ သမ္ပတ္တိအတ္ထေနပိ ရသေန ‘‘သင်္ဃဋ္ဋနရသော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ

‘‘စတုဘူမကဖဿော နော ဖုသနလက္ခဏော နာမ နတ္ထိ၊ သင်္ဃဋ္ဋနရသော ပန ပဉ္စဒွါရိကောဝ ဟောတိ။ ပဉ္စဒွါရိကဿ ဟိ ဖုသနလက္ခဏောတိပိ သင်္ဃဋ္ဋနရသောတိပိ နာမံ။ မနောဒွါရိကဿ ဖုသနလက္ခဏောတွေဝ နာမံ၊ န သင်္ဃဋ္ဋနရသော’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၊ ကာမာဝစရကုသလ၊ ဓမ္မုဒ္ဒေသကထာ)။

ဣဒဉ္စ ဝတွာ ဣဒံ သုတ္တံ (မိ။ ပ။ ၂။၃။၈) အာဘတံ –

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ မေဏ္ဍာ ယုဇ္ဈေယျုံ၊ ယထာ ဧကော မေဏ္ဍော၊ ဧဝံ စက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဒုတိယော မေဏ္ဍော၊ ဧဝံ ရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ တေသံ သန္နိပါတော၊ ဧဝံ ဖဿော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ ဖုသနလက္ခဏော စ ဖဿော သင်္ဃဋ္ဋနရသော စ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သမ္မာ ဝဇ္ဇေယျုံ၊ ဒွေ ပါဏီ ဝဇ္ဇေယျုံ။ ယထာ ဧကော ပါဏိ၊ ဧဝံ စက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဒုတိယော ပါဏိ၊ ဧဝံ ရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ တေသံ သန္နိပါတော၊ ဧဝံ ဖဿော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ ဖုသနလက္ခဏော စ ဖဿော သင်္ဃဋ္ဋနရသော စာ’’တိ ဝိတ္ထာရော။

ယထာ ဝါ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၃၅၂၊ ၁၃၅၄) စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ စက္ခုအာဒိနာမေန ဝုတ္တာနိ၊ ဧဝမိဓာပိ တာနိ စက္ခုအာဒိနာမေနေဝ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တသ္မာ ‘‘ဧဝံ စက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု ဧဝံ စက္ခုဝိညာဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သန္တေ စိတ္တာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနတော ဣမသ္မိမ္ပိ သုတ္တေ ကိစ္စဋ္ဌေနေဝ ရသေန ‘‘သင်္ဃဋ္ဋနရသော’’တိ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ တိဏ္ဏံ သန္နိပါတသင်္ခါတဿ ပန အတ္တနော ကာရဏဿ ဝသေန ပဝေဒိတတ္တာ သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနော။ အယဉှိ တတ္ထ တတ္ထ ‘‘တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိ ဧဝံ ကာရဏဿေဝ ဝသေန ပဝေဒိတောတိ။ ဣမဿ စ သုတ္တပဒဿ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိယာ ဖဿောတိ အယမတ္ထော၊ န သင်္ဂတိမတ္တမေဝ ဖဿော။

ဧဝံ ပဝေဒိတတ္တာ ပန တေနေဝါကာရေန ပစ္စုပဋ္ဌာတီတိ ‘‘သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနော’’တိ ဝုတ္တော။ ဖလဋ္ဌေန ပန ပစ္စုပဋ္ဌာနေနေသ ဝေဒနာပစ္စုပဋ္ဌာနော နာမ ဟောတိ။ ဝေဒနံ ဟေသ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတိ၊ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ ဥပ္ပာဒယမာနော စ ယထာ ဗဟိဒ္ဓါ ဥဏှပစ္စယာပိ သမာနာ လာခါသင်္ခါတဓာတုနိဿိတာ ဥသ္မာ အတ္တနော နိဿယေ မုဒုဘာဝကာရီ ဟောတိ၊ န အတ္တနော ပစ္စယဘူတေပိ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတစ္စိတင်္ဂါရသင်္ခါတေ ဥဏှဘာဝေ။ ဧဝံ ဝတ္ထာရမ္မဏသင်္ခါတအညပစ္စယောပိ သမာနော စိတ္တနိဿိတတ္တာ အတ္တနော နိဿယဘူတေ စိတ္တေ ဧဝ ဧသ ဝေဒနုပ္ပာဒကော ဟောတိ၊ န အတ္တနော ပစ္စယဘူတေပိ ဝတ္ထုမှိ အာရမ္မဏေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဇ္ဇေန သမန္နာဟာရေန ပန ဣန္ဒြိယေန စ ပရိက္ခတေ ဝိသယေ အနန္တရာယေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဧသ ‘‘အာပါထဂတဝိသယပဒဋ္ဌာနော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဖဿော ယတော သမုဒေတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော ‘‘ဖဿသမုဒယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅)။ အတီတဒုကော ကာလဝသေန ဝုတ္တော။ ဝေဒနာဒုကော ‘‘ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၂) ဝုတ္တတ္တာ ဥပေက္ခာဝေဒနံ သုခမေဝ ကတွာ သုခဒုက္ခဝသေန၊ နာမရူပဒုကော ရူပါရူပဝသေန၊ အာယတနဒုကော သံသာရပဝတ္တိဝသေန၊ သက္ကာယဒုကော ပဉ္စက္ခန္ဓဝသေန ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သုခယတီတိ သုခါ။ ဝေဒယတီတိ ဝေဒနာ။ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခာ။ နမနလက္ခဏံ နာမံ။ ရုပ္ပနလက္ခဏံ ရူပံ။ စက္ခာယတနာဒီနိ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ။ ရူပါယတနာဒီနိ ဆ ဗာဟိရာနိ။ ရူပက္ခန္ဓာဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌေန သက္ကာယော။ အဝိဇ္ဇာကမ္မတဏှာအာဟာရဖဿနာမရူပါ သက္ကာယသမုဒယော

စက္ခုသမ္ဖဿောတိ စက္ခတီတိ စက္ခု၊ ရူပံ အဿာဒေတိ ဝိဘာဝေတိ စာတိ အတ္ထော။ စက္ခုတော ပဝတ္တော သမ္ဖဿော စက္ခုသမ္ဖဿော။ သော ပန အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တာယ ဝေဒနာယ သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကအာဟာရသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန အဋ္ဌဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ သုဏာတီတိ သောတံ။ တံ သသမ္ဘာရသောတဗိလဿ အန္တော တနုတမ္ဗလောမာစိတေ အင်္ဂုလိဝေဌကသဏ္ဌာနေ ပဒေသေ သောတဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနံ တိဋ္ဌတိ။ သောတတော ပဝတ္တော သမ္ဖဿော သောတသမ္ဖဿော။ ဃာနသမ္ဖဿာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဃာယတီတိ ဃာနံ။ တံ သသမ္ဘာရဗိလဿ အန္တော အဇပဒသဏ္ဌာနေ ပဒေသေ ဃာနဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနံ တိဋ္ဌတိ။ ဇီဝိတမဝှာယတီတိ ဇိဝှာ၊ သာယနဋ္ဌေန ဝါ ဇိဝှာ။ သာ သသမ္ဘာရဇိဝှာယ အတိအဂ္ဂမူလပဿာနိ ဝဇ္ဇေတွာ ဥပရိမတလမဇ္ဈေ ဘိန္နဥပ္ပလဒလဂ္ဂသဏ္ဌာနေ ပဒေသေ ဇိဝှာဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနာ တိဋ္ဌတိ။ ကုစ္ဆိတာနံ သာသဝဓမ္မာနံ အာယောတိ ကာယော။ အာယောတိ ဥပ္ပတ္တိဒေသော။ ယာဝတာ ဣမသ္မိံ ကာယေ ဥပါဒိဏ္ဏပဝတ္တိ နာမ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ယေဘုယျေန ကာယပ္ပသာဒေါ ကာယဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနော တိဋ္ဌတိ။ မုနာတီတိ မနော၊ ဝိဇာနာတီတိ အတ္ထော။ မနောတိ သဟာဝဇ္ဇနဘဝင်္ဂံ၊ မနတော ပဝတ္တော သမ္ဖဿော မနောသမ္ဖဿော

ဆဗ္ဗိဓမ္ပိ ဖဿံ ဒုဝိဓမေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အဓိဝစနသမ္ဖဿော ပဋိဃသမ္ဖဿော’’တိ အာဟ။ မနောဒွါရိကော အဓိဝစနသမ္ဖဿော။ ပဉ္စဒွါရိကော ဝတ္ထာရမ္မဏာဒိပဋိဃေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ပဋိဃသမ္ဖဿော

သုခဝေဒနာယ အာရမ္မဏေ သုခဝေဒနီယော။ ဒုက္ခဝေဒနာယ အာရမ္မဏေ ဒုက္ခဝေဒနီယော။ အဒုက္ခမသုခဝေဒနာယ အာရမ္မဏေ အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယော။ တတ္ထ သုခယတီတိ သုခံ၊ ယဿုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သုခိတံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ သုဋ္ဌု ဝါ ခနတိ၊ ခါဒတိ စ ကာယစိတ္တာဗာဓန္တိ သုခံ။ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခံ၊ ယဿုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ဒုက္ခိတံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ န ဒုက္ခံ န သုခန္တိ အဒုက္ခမသုခံ၊ -ကာရော ပဒသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တော။

ကုသလောတိအာဒယော ဇာတိဝသေန ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ကုသလောတိ ဧကဝီသတိကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တော။ အကုသလောတိ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တော။ အဗျာကတောတိ အဝသေသဝိပါကကိရိယာဗျာကတစိတ္တသမ္ပယုတ္တော။

ပုန ဘဝပ္ပဘေဒဝသေန နိဒ္ဒိသန္တော ‘‘ကာမာဝစရော’’တိအာဒိမာဟ။ စတုပညာသကာမာဝစရစိတ္တသမ္ပယုတ္တော ကာမာဝစရော။ ကာမံ ပဟာယ ရူပေ အဝစရတီတိ ရူပါဝစရော၊ ကုသလာဗျာကတဝသေန ပဉ္စဒသရူပါဝစရစိတ္တသမ္ပယုတ္တော။ ကာမဉ္စ ရူပဉ္စ ပဟာယ အရူပေ အဝစရတီတိ အရူပါဝစရော၊ ကုသလာဗျာကတဝသေန ဒွါဒသာရူပါဝစရစိတ္တသမ္ပယုတ္တော။

ဣဒါနိ အဘိနိဝေသဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘သုညတော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုညတောတိ ရာဂဒေါသမောဟေဟိ သုညတ္တာ သုညတော။ ရာဂဒေါသမောဟနိမိတ္တေဟိ အနိမိတ္တတ္တာ အနိမိတ္တော။ ရာဂဒေါသမောဟပဏိဓီနံ အဘာဝတော အပ္ပဏိဟိတောတိ ဝုစ္စတိ။

ဣဒါနိ ဝဋ္ဋပရိယာပန္နအပရိယာပန္နဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘လောကိယော’’တိအာဒိမာဟ။ လောကော ဝုစ္စတိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ဝဋ္ဋံ၊ တသ္မိံ ပရိယာပန္နဘာဝေန လောကေ နိယုတ္တောတိ လောကိယော။ ဥတ္တိဏ္ဏောတိ ဥတ္တရော၊ လောကေ အပရိယာပန္နဘာဝေန လောကတော ဥတ္တရောတိ လောကုတ္တရော။ ဖုသနာတိ ဖုသနာကာရော။ သမ္ဖုသနာ သမ္ဖုသိတတ္တန္တိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။

ဧဝံ ဉာတံ ကတွာတိ ဧဝံ ပါကဋံ ကတွာ ဇာနန္တော တီရေတိ တီရယတိ၊ ဥပရိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရေန စိန္တေတိ။ အနိစ္စန္တိကတာယ အာဒိအန္တဝန္တတာယ စ အနိစ္စတော တီရေတိ။ ဥပ္ပာဒဝယပဋိပီဠနတာယ ဒုက္ခဝတ္ထုတာယ စ ဒုက္ခတော။ ပစ္စယယာပနီယတာယ ရောဂမူလတာယ စ ရောဂတော။ ဒုက္ခတာသူလယောဂိတာယ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရတာယ ဥပ္ပာဒဇရာဘင်္ဂေဟိ ဥဒ္ဓုမာတပရိပက္ကပဘိန္နတာယ စ ဂဏ္ဍတော။ ပီဠာဇနကတာယ အန္တောတုဒနတာယ ဒုန္နီဟရဏီယတာယ စ သလ္လတော။ ဝိဂရဟဏီယတာယ အဝဍ္ဎိအာဝဟနတာယ အဃဝတ္ထုတာယ စ အဃတော။ အသေရိဘာဝဇနကတာယ အာဗာဓပဒဋ္ဌာနတာယ စ အာဗာဓတော။ အဝသတာယ အဝိဓေယျတာယ စ ပရတော။ ဗျာဓိဇရာမရဏေဟိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနတာယ ပလောကတော။ အနေကဗျသနာဝဟနတာယ ဤတိတော။ အဝိဒိတာနံယေဝ ဝိပုလာနံ အနတ္ထာနံ အာဝဟနတော သဗ္ဗူပဒ္ဒဝဝတ္ထုတာယ စ ဥပဒ္ဒဝတော။ သဗ္ဗဘယာနံ အာကရတာယ စ ဒုက္ခဝူပသမသင်္ခါတဿ ပရမဿာသဿ ပဋိပက္ခဘူတတာယ စ ဘယတော။ အနေကေဟိ အနတ္ထေဟိ အနုဗဒ္ဓတာယ ဒေါသူပသဋ္ဌတာယ၊ ဥပသဂ္ဂေါ ဝိယ အနဓိဝါသနာရဟတာယ စ ဥပသဂ္ဂတော။ ဗျာဓိဇရာမရဏေဟိ စေဝ လာဘာဒီဟိ စ လောကဓမ္မေဟိ ပစလိတတာယ စလတော။ ဥပက္ကမေန စေဝ သရသေန စ ပဘင်္ဂုပဂမနသီလတာယ ပဘင်္ဂုတော။ သဗ္ဗာဝတ္ထာဝိနိပါတိတာယ၊ ထိရဘာဝဿ စ အဘာဝတာယ အဓုဝတော။ အတာယနတာယ စေဝ အလဗ္ဘနေယျခေမတာယ စ အတာဏတော။ အလ္လီယိတုံ အနရဟတာယ၊ အလ္လီနာနမ္ပိ စ လေဏကိစ္စာကာရိတာယ အလေဏတော။ နိဿိတာနံ ဘယသာရကတ္တာဘာဝေန အသရဏတော။ ယထာပရိကပ္ပိတေဟိ ဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝေဟိ ရိတ္တတာယ ရိတ္တတော။ ရိတ္တတာယေဝ တုစ္ဆတော၊ အပ္ပကတ္တာ ဝါ။ အပ္ပကမ္ပိ ဟိ လောကေ ‘‘တုစ္ဆ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သာမိနိဝါသိဝေဒက ကာရကာဓိဋ္ဌာယကဝိရဟိတတာယ သုညတော

သယဉ္စ အသာမိကဘာဝါဒိတာယ အနတ္တတော။ ပဝတ္တိဒုက္ခတာယ၊ ဒုက္ခဿ စ အာဒီနဝတာယ အာဒီနဝတော။ အထ ဝါ အာဒီနံ ဝါတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ အာဒီနဝေါ၊ ကပဏမနုဿဿေတံ အဓိဝစနံ။ ခန္ဓာပိ စ ကပဏာယေဝါတိ အာဒီနဝသဒိသတာယ အာဒီနဝတော။ ဇရာယ စေဝ မရဏေန စာတိ ဒွေဓာ ပရိဏာမပကတိတာယ ဝိပရိဏာမဓမ္မတော။ ဒုဗ္ဗလတာယ၊ ဖေဂ္ဂု ဝိယ သုခဘဉ္ဇနီယတာယ စ အသာရကတော။ အဃဟေတုတာယ အဃမူလတော။ မိတ္တမုခသပတ္တော ဝိယ ဝိဿာသဃာတိတာယ ဝဓကတော။ ဝိဂတဘဝတာယ ဝိဘဝသမ္ဘူတတာယ စ ဝိဘဝတော။ အာသဝပဒဋ္ဌာနတာယ သာသဝတော။ ဟေတုပစ္စယေဟိ အဘိသင်္ခတတာယ သင်္ခတတော။ မစ္စုမာရကိလေသမာရာနံ အာမိသဘူတတာယ မာရာမိသတော။ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏပကတိတာယ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏဓမ္မတော။ သောကပရိဒေဝဥပါယာသဟေတုတာယ သောကပရိဒေဝဥပါယာသဓမ္မတော။ တဏှာဒိဋ္ဌိဒုစ္စရိတသံကိလေသာနံ ဝိသယဓမ္မတာယ သံကိလေသဓမ္မတော။ အဝိဇ္ဇာကမ္မတဏှာသဠာယတနဝသေန ဥပ္ပတ္တိတော သမုဒယတော။ တေသံ အဘာဝေန အတ္ထင်္ဂမတော။ ဖဿေ ဆန္ဒရာဂဝသေန မဓုရဿာဒေန အဿာဒတော။ ဖဿဿ ဝိပရိဏာမေန အာဒီနဝတော။ ဥဘိန္နံ နိဿရဏေန နိဿရဏတော တီရေတီတိ သဗ္ဗေသု စ ဣမေသု ‘‘တီရေတီ’’တိ ပါဌသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပဇဟတီတိ သကသန္တာနတော နီဟရတိ။ ဝိနောဒေတီတိ တုဒတိ။ ဗျန္တိံ ကရောတီတိ ဝိဂတန္တံ ကရောတိ။ အနဘာဝံ ဂမေတီတိ အနု အနု အဘာဝံ ဂမေတိ။ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန ဥစ္ဆိန္နံ တဏှာအဝိဇ္ဇာမယံ မူလမေတေသန္တိ ဥစ္ဆိန္နမူလာ။ တာလဝတ္ထု ဝိယ နေသံ ဝတ္ထု ကတန္တိ တာလာဝတ္ထုကတာ။ ယထာ ဟိ တာလရုက္ခံ သမူလံ ဥဒ္ဓရိတွာ တဿ ဝတ္ထုမတ္တေ တသ္မိံ ပဒေသေ ကတေ န ပုန တဿ တာလဿ ဥပ္ပတ္တိ ပညာယတိ၊ ဧဝံ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန သမူလေ ရူပါဒိရသေ ဥဒ္ဓရိတွာ တေသံ ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗဘာဝေန ဝတ္ထုမတ္တေ စိတ္တသန္တာနေ ကတေ သဗ္ဗေပိ တေ ‘‘တာလာဝတ္ထုကတာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ယဿေသောတိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဧသော ဂေဓော။ သမုစ္ဆိန္နောတိ ဥစ္ဆိန္နော။ ဝူပသန္တောတိ ဖလေန ဝူပသန္တော။ ပဋိပဿဒ္ဓါတိ ပဋိပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနေန ပဋိပဿမ္ဘိတော။ ဥပသဂ္ဂေန ဝါ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကောတိ ပုန ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အဘဗ္ဗော။ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎောတိ မဂ္ဂဉာဏဂ္ဂိနာ ဈာပိတော။ အထ ဝါ ဝိသနိက္ခိတ္တံ ဘာဇနေန သဟ ဆဍ္ဍိတံ ဝိယ ဝတ္ထုနာ သဟ ပဟီနော။ မူလစ္ဆိန္နဝိသဝလ္လိ ဝိယ သမူလစ္ဆိန္နောတိ သမုစ္ဆိန္နော။ ဥဒ္ဓနေ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ နိဗ္ဗာပိတအင်္ဂါရံ ဝိယ ဝူပသန္တော။ နိဗ္ဗာပိတအင်္ဂါရေ ပတိတဥဒကဖုသိတံ ဝိယ ပဋိပဿဒ္ဓါ။ အင်္ကုရုပ္ပတ္တိယာ ဟေတုစ္ဆိန္နဗီဇံ ဝိယ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကော။ အသနိပါတဝိသရုက္ခော ဝိယ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎောတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ဝီတဂေဓောတိ ဣဒံ သကဘာဝပရိစ္စဇနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝိဂတဂေဓောတိ ဣဒံ အာရမ္မဏေ သာလယဘာဝပရိစ္စဇနဝသေန။ စတ္တဂေဓောတိ ဣဒံ ပုန အနာဒိယနဘာဝဒဿနဝသေန။ မုတ္တဂေဓောတိ ဣဒံ သန္တတိတော ဝိနိမောစနဝသေန။ ပဟီနဂေဓောတိ ဣဒံ မုတ္တဿာပိ ကွစိ အနဝဋ္ဌာနဒဿနဝသေန။ ပဋိနိဿဋ္ဌဂေဓောတိ ဣဒံ အာဒိန္နပုဗ္ဗဿ နိဿဂ္ဂဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝီတရာဂေါ ဝိဂတရာဂေါ စတ္တရာဂေါတိ ဝုတ္တနယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဂိဇ္ဈနဝသေန ဂေဓော။ ရဉ္ဇနဝသေန ရာဂေါ။ နိစ္ဆာတောတိ နိတ္တဏှော။ ‘‘နိစ္ဆဒေါ’’တိပိ ပါဌော၊ တဏှာဆဒနဝိရဟိတောတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗုတောတိ နိဗ္ဗုတသဘာဝေါ။ သီတိဘူတောတိ သီတသဘာဝေါ။ သုခပဋိသံဝေဒီတိ ကာယိကစေတသိကသုခံ အနုဘဝနသဘာဝေါ။ ဗြဟ္မဘူတေနာတိ ဥတ္တမသဘာဝေန။ အတ္တနာတိ စိတ္တေန။

ကတတ္တာ စာတိ ပါပကမ္မာနံ ကတဘာဝေန စ။ အကတတ္တာ စာတိ ကုသလာနံ အကတဘာဝေန စ။ ကတံ မေ ကာယဒုစ္စရိတံ၊ အကတံ မေ ကာယသုစရိတန္တိအာဒယော ဒွါရဝသေန အဝိရတိဝိရတိဝသေန ကမ္မပထဝသေန စ ဝုတ္တာ။ သီလေသုမှိ န ပရိပူရကာရီတိအာဒယော စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဝသေန။ ဇာဂရိယမနနုယုတ္တောတိ ပဉ္စဇာဂရဏဝသေန။ သတိသမ္ပဇညေနာတိ သာတ္ထကာဒိသမ္ပဇညဝသေနစတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိအာဒယော ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန။ ဒုက္ခံ မေ အပရိညာတန္တိအာဒယော စတ္တာရော အရိယသစ္စဝသေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေ အတ္ထတော တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယတ္တာ ပါကဋာယေဝ။

ဓီရော ပဏ္ဍိတောတိ သတ္တ ပဒါ ဝုတ္တတ္ထာယေဝ။ အပိ စ ဒုက္ခေ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဓီရော။ သုခေ အနုပ္ပိလဝဋ္ဌေန ပဏ္ဍိတော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထေ ကတပရိစယဋ္ဌေန ပညဝါ။ အတ္တတ္ထပရတ္ထေ နိစ္စလဋ္ဌေန ဗုဒ္ဓိမာ။ ဂမ္ဘီရဥတ္တာနတ္ထေ အပစ္စောသက္ကနဋ္ဌေန ဉာဏီ။ ဂုဠှပဋိစ္ဆန္နတ္ထေ ဩဘာသနဋ္ဌေန ဝိဘာဝီ။ နိက္ကိလေသဗျဝဒါနဋ္ဌေန တုလာသဒိသောတိ မေဓာဝီန လိမ္ပတီတိ သဇာတိယာ န လိမ္ပတိ အာကာသေ လေခါ ဝိယ။ န ပလိမ္ပတီတိ ဝိသေသေန န လိမ္ပတိ။ န ဥပလိမ္ပတီတိ သညောဂေါ ဟုတွာပိ န လိမ္ပတိ ဟတ္ထတလေ လေခါ ဝိယ။ အလိတ္တောတိ သညောဂေါ ဟုတွာပိ န ကိလိဿတိ ကာသိကဝတ္ထေ ဌပိတမဏိရတနံ ဝိယ။ အပလိတ္တောတိ ဝိသေသေန န ကိလိဿတိ မဏိရတနေ ပလိဝေဌိတကာသိကဝတ္ထံ ဝိယ။ အနုပလိတ္တောတိ ဥပဂန္တွာပိ န အလ္လီယတိ ပေါက္ခရပတ္တေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ။ နိက္ခန္တောတိ ဗဟိ နိက္ခန္တော ဗန္ဓနာဂါရတော ပလာတော ဝိယ။ နိဿဋောတိ ပါပပဟီနော အမိတ္တဿ ပဋိစ္ဆာပိတကိလိဋ္ဌဝတ္ထု ဝိယ။ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ သုဋ္ဌု မုတ္တော ဂယှူပဂေ ဝတ္ထုမှိ ရတိံ နာသေတွာ ပုန နာဂမနံ ဝိယ။ ဝိသညုတ္တောတိ ကိလေသေဟိ ဧကတော န ယုတ္တော ဗျာဓိနာ မုတ္တဂိလာနော ဝိယ။ ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာတိ ဝိဂတမရိယာဒကတေန စိတ္တေန၊ သဗ္ဗဘဝေန သဗ္ဗာရမ္မဏေန သဗ္ဗကိလေသေဟိ မုတ္တစိတ္တေနာတိ အတ္ထော။

၁၄သညံ ပရိညာတိ ဂါထာယ ပန အယံ သင်္ခေပတ္ထော – န ကေဝလဉ္စ ဖဿမေဝ၊ အပိ စ ခေါ ပန ကာမသညာဒိဘေဒံ သညံ၊ သညာနုသာရေန ဝါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ နာမရူပံ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ ဣမာယ ပဋိပဒါယ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဝိတရေယျ ဩဃံ၊ တတော သော တိဏ္ဏောဃော တဏှာဒိဋ္ဌိပရိဂ္ဂဟေသု တဏှာဒိဋ္ဌိကိလေသပ္ပဟာနေန အနုပလိတ္တော ခီဏာသဝမုနိ ရာဂါဒိသလ္လာနံ အဗ္ဗူဠှတ္တာ အဗ္ဗူဠှသလ္လော၊ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ အပ္ပမတ္တော စရံ၊ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝါ အပ္ပမတ္တော စရန္တော တေန အပ္ပမာဒစာရေန အဗ္ဗူဠှသလ္လော ဟုတွာ သကပရတ္တဘာဝါဒိဘေဒံ နာသီသတိ လောကမိမံ ပရဉ္စ၊ အညဒတ္ထု စရိမစိတ္တနိရောဓာ နိရုပါဒါနောဝ ဇာတဝေဒေါ ပရိနိဗ္ဗာတီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ၊ ဓမ္မနေတ္တိဌပနမေဝ ကရောန္တော၊ န တု ဣမာယ ဒေသနာယ မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဥပ္ပာဒေသိ၊ ခီဏာသဝဿ ဒေသိတတ္တာတိ။

နီလာဒိဘေဒံ အာရမ္မဏံ သဉ္ဇာနာတီတိ သညာ။ သာ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ ပစ္စာဘိညာဏရသာ။ စတုဘူမိကသညာ ဟိ နောသဉ္ဇာနနလက္ခဏာ နာမ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗာ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာဝ။ ယာ ပနေတ္ထ အဘိညာဏေန သဉ္ဇာနာတိ၊ သာ ပစ္စာဘိညာဏရသာ နာမ ဟောတိ။ တဿာ ဝဍ္ဎကိဿ ဒါရုမှိ အဘိညာဏံ ကတွာ ပုန တေန အဘိညာဏေန တံ ပစ္စာဘိဇာနနကာလေ၊ ပုရိသဿ ကာဠတိလကာဒိအဘိညာဏံ သလ္လက္ခေတွာ ပုန တေန အဘိညာဏေန ‘‘အသုကော နာမ ဧသော’’တိ တဿ ပစ္စာဘိဇာနနကာလေ၊ ရညော ပိဠန္ဓနဂေါပကဘဏ္ဍာဂါရိကဿ တသ္မိံ တသ္မိံ ပိဠန္ဓနေ နာမပဏ္ဏကံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘အသုကံ ပိဠန္ဓနံ နာမ အာဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒီပံ ဇာလေတွာ သာရဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ တဿ တဿေဝ ပိဠန္ဓနဿ အာဟရဏကာလေ စ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပရော နယော – သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ဟိ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ သညာ၊ ပုနသဉ္ဇာနနပစ္စယနိမိတ္တကရဏရသာ ဒါရုအာဒီသု တစ္ဆကာဒယော ဝိယ၊ ယထာဂဟိတနိမိတ္တဝသေန အဘိနိဝေသကရဏပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဟတ္ထိဒဿကအန္ဓော ဝိယ၊ အာရမ္မဏေ အနောဂါဠှဝုတ္တိတာယ အစိရဋ္ဌာနပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ ဝိဇ္ဇု ဝိယ၊ ယထာဥပဋ္ဌိတဝိသယပဒဋ္ဌာနာ တိဏပုရိသကေသု မိဂပေါတကာနံ ပုရိသာတိ ဥပ္ပန္နသညာ ဝိယ။ ယာ ပနေတ္ထ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ ဟောတိ၊ သာ ဉာဏမေဝ အနုဝတ္တတိ၊ သသမ္ဘာရပထဝီအာဒီသု သေသဓမ္မာ ပထဝီအာဒီနိ ဝိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကာမပဋိသညုတ္တာ သညာ ကာမသညာ။ ဗျာပါဒပဋိသညုတ္တာ သညာ ဗျာပါဒသညာ။ ဝိဟိံသာပဋိသညုတ္တာ သညာ ဝိဟိံသာသညာ။ တေသု ဒွေ သတ္တေသုပိ သင်္ခါရေသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကာမသညာ ဟိ ပိယေ မနာပေ သတ္တေ ဝါ သင်္ခါရေ ဝါ ဝိတက္ကေန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဗျာပါဒသညာ အပ္ပိယေ အမနာပေ သတ္တေ ဝါ သင်္ခါရေ ဝါ ကုဇ္ဈိတွာ ဩလောကနကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဝိနာသနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝိဟိံသာသညာ သင်္ခါရေသု န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သင်္ခါရော ဟိ ဒုက္ခာပေတဗ္ဗော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ဟညန္တု ဝါ၊ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တု ဝါ၊ ဝိနဿန္တု ဝါ၊ မာ ဝါ အဟေသု’’န္တိ စိန္တနကာလေ ပန သတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ နေက္ခမ္မပဋိသညုတ္တာ သညာ နေက္ခမ္မသညာ၊ သာ အသုဘပုဗ္ဗဘာဂေ ကာမာဝစရာ ဟောတိ၊ အသုဘဈာနေ ရူပါဝစရာ၊ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂဖလကာလေ လောကုတ္တရာ။ အဗျာပါဒပဋိသညုတ္တာ သညာ အဗျာပါဒသညာ၊ သာ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေ ကာမာဝစရာ ဟောတိ၊ မေတ္တာဈာနေ ရူပါဝစရာ၊ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂဖလကာလေ လောကုတ္တရာ။ အဝိဟိံသာပဋိသညုတ္တာ သညာ အဝိဟိံသာသညာ၊ သာ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေ ကာမာဝစရာ၊ ကရုဏာဈာနေ ရူပါဝစရာ၊ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂဖလကာလေ လောကုတ္တရာ။ ယဒါ အလောဘော သီသံ ဟောတိ၊ တဒါ ဣတရေ ဒွေ တဒနွာယိကာ ဘဝန္တိ။ ယဒါ မေတ္တာ သီသံ ဟောတိ၊ တဒါ ဣတရေ ဒွေ တဒနွာယိကာ ဘဝန္တိ။ ယဒါ ကရုဏာ သီသံ ဟောတိ၊ တဒါ ဣတရေ ဒွေ တဒနွာယိကာ ဘဝန္တိ။ ရူပါရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ သညာ ရူပသညာ။ သဒ္ဒသညာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒံ တဿာယေဝ အာရမ္မဏတော နာမံ။ အာရမ္မဏာနံ ဝုတ္တတ္တာ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိဝတ္ထူနိပိ ဝုတ္တာနေဝ ဟောန္တိ။

ယာ ဧဝရူပါ သညာတိ အညာပိ ‘‘ပဋိဃသမ္ဖဿဇာ သညာ အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ သညာ’’တိ ဧဝမာဒိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ သညာတိပိ ပရိယာယေန ဆဒွါရိကာယေဝ။ တယော ဟိ အရူပိနော ခန္ဓာ သယံ ပိဋ္ဌိဝဋ္ဋကာ ဟုတွာ အတ္တနာ သဟဇာတသညာယ ‘‘အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ သညာ’’တိ နာမံ ကရောန္တိ၊ နိပ္ပရိယာယေန ပန ပဋိဃသမ္ဖဿဇာ သညာ နာမ ပဉ္စဒွါရိကာ သညာ၊ အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ သညာ နာမ မနောဒွါရိကာ သညာ။ ဧတာ အတိရေကသညာ ပရိဂ္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သညာတိ သဘာဝနာမံ။ သဉ္ဇာနနာတိ သဉ္ဇာနနာကာရော။ သဉ္ဇာနိတတ္တန္တိ သဉ္ဇာနိတဘာဝေါ။

အဝိဇ္ဇောဃန္တိ ပူရေတုံ အယုတ္တဋ္ဌေန ကာယဒုစ္စရိတာဒိ အဝိန္ဒိယံ နာမ၊ အလဒ္ဓဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တံ အဝိန္ဒိယံ ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ တဗ္ဗိပရီတတော ကာယသုစရိတာဒိ ဝိန္ဒိယံ နာမ၊ တံ ဝိန္ဒိယံ န ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ခန္ဓာနံ ရာသဋ္ဌံ၊ အာယတနာနံ အာယတနဋ္ဌံ၊ ဓာတူနံ သုညဋ္ဌံ၊ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိပတိယဋ္ဌံ၊ သစ္စာနံ တထဋ္ဌံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိပိ အဝိဇ္ဇာ။ ဒုက္ခာဒီနံ ပီဠနာဒိဝသေန ဝုတ္တံ စတုဗ္ဗိဓံ အတ္ထံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိပိ အဝိဇ္ဇာ။ အန္တဝိရဟိတေ သံသာရေ ယောနိဂတိဘဝဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေသု သတ္တေ ဇဝါပေတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနေသု ဣတ္ထိပုရိသာဒီသု ဇဝတိ၊ ဝိဇ္ဇမာနေသု ခန္ဓာဒီသု န ဇဝတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ အပိ စ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝတ္ထာရမ္မဏာနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ဆာဒနတောပိ အဝိဇ္ဇာ၊ တံ အဝိဇ္ဇောဃံ။ ကာမောဃဝသေန ဥတ္တရေယျ။ ဘဝေါဃဝသေန ပတရေယျ။ ဒိဋ္ဌောဃဝသေန သမတိက္ကမေယျ။ အဝိဇ္ဇောဃဝသေန ဝီတိဝတ္တေယျ။ အထ ဝါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟာနဝသေန ဥတ္တရေယျ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန ပဟာနဝသေန ပတရေယျ။ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟာနဝသေန သမတိက္ကမေယျ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟာနဝသေန ဝီတိဝတ္တေယျ။ အထ ဝါ ‘‘တရေယျာဒိပဉ္စပဒံ တဒင်္ဂါဒိပဉ္စပဟာနေန ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။

‘‘မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏ’’န္တိ ဝတွာ တံ ပဘေဒတော ဒဿေတုံ ‘‘ယာ ပညာ ပဇာနနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ ဝုတ္တနယမေဝ ဌပေတွာ ‘‘အမောဟော ဓမ္မဝိစယော’’တိ ပဒံ။ အမောဟော ကုသလေသု ဓမ္မေသု အဘာဝနာယ ပဋိပက္ခော ဘာဝနာဟေတု။ အမောဟေန အဝိပရီတံ ဂဏှာတိ မူဠှဿ ဝိပရီတဂ္ဂဟဏတော။ အမောဟေန ယာထာဝံ ယာထာဝတော ဓာရေန္တော ယထာသဘာဝေ ပဝတ္တတိ။ မူဠှော ဟိ ‘‘တစ္ဆံ အတစ္ဆံ၊ အတစ္ဆဉ္စ တစ္ဆ’’န္တိ ဂဏှာတိ၊ တထာ ဣစ္ဆိတာလာဘဒုက္ခံ န ဟောတိ။ အမူဠှဿ ‘‘တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ’’တိ ဧဝမာဒိပစ္စဝေက္ခဏသမ္ဘဝတော မရဏဒုက္ခံ န ဟောတိ။ သမ္မောဟမရဏဉှိ ဒုက္ခံ၊ န စ တံ အမူဠှဿ ဟောတိ။ ပဗ္ဗဇိတာနံ သုခသံဝါသော ဟောတိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ န ဟောတိ။ မောဟေန ဟိ နိစ္စသမ္မူဠှာ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ မောဟပဋိပက္ခော စ အမောဟော မောဟဝသေန အမဇ္ဈတ္တဘာဝဿ အဘာဝကရော။ အမောဟေန အဝိဟိံသာသညာ ဓာတုသညာ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပဇ္ဇနံ၊ ပစ္ဆိမဂန္ထဒွယဿ ပဘေဒနဉ္စ ဟောတိ။ ပစ္ဆိမာနိ ဒွေ သတိပဋ္ဌာနာနိ တဿေဝ အာနုဘာဝေန ဣဇ္ဈန္တိ။ အမောဟော ဒီဃာယုကတာယ ပစ္စယော ဟောတိ။ အမူဠှော ဟိ ဟိတာဟိတံ ဉတွာ အဟိတံ ပရိဝဇ္ဇေန္တော ဟိတဉ္စ ပဋိသေဝမာနော ဒီဃာယုကော ဟောတိ၊ အတ္တသမ္ပတ္တိယာ အပရိဟီနော ဟောတိ။ အမူဠှော ဟိ အတ္တနော ဟိတမေဝ ကရောန္တော အတ္တာနံ သမ္ပာဒေတိ။ အရိယဝိဟာရဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ဥဒါသိနပက္ခေသု နိဗ္ဗုတော ဟောတိ အမူဠှဿ သဗ္ဗာဘိသင်္ဂတာယ အဘာဝတော။ အမောဟေန အနတ္တဒဿနံ ဟောတိ။ အသမ္မူဠှော ဟိ ယာထာဝဂဟဏကုသလော အပရိဏာယကံ ခန္ဓပဉ္စကံ အပရိဏာယကတော ဗုဇ္ဈတိ။ ယထာ စ ဧတေန အနတ္တဒဿနံ၊ ဧဝံ အတ္တဒဿနံ မောဟေန။ ကော ဟိ နာမ အတ္တသုညတံ ဗုဇ္ဈိတွာ ပုန သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇေယျာတိ။

တေန ဉာဏေန သမန္နာဂတောတိ ဧတေန ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဉာဏေန သမင်္ဂီဘူတော သေက္ခာဒယော မုနိ။ မောနပ္ပတ္တောတိ ပဋိလဒ္ဓဉာဏော မုနိဘာဝံ ပတ္တော။ တီဏီတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ မောနေယျာနီတိ မုနိဘာဝကရာ မောနေယျကရာ ပဋိပဒါ ဓမ္မာ။ ကာယမောနေယျန္တိအာဒီသု ဝိညတ္တိကာယရူပကာယဝသေန ပညာပေတဗ္ဗံ ကာယမောနေယျံ။ ဝိညတ္တိဝါစာသဒ္ဒဝါစာဝသေန ပညာပေတဗ္ဗံ ဝစီမောနေယျံ။ မနောဒွါရိကစိတ္တာဒိဝသေန ပညာပေတဗ္ဗံ မနောမောနေယျံ။ တိဝိဓကာယဒုစ္စရိတာနံ ပဟာနန္တိ ပါဏာတိပါတာဒိဝိဓာနံ ကာယတော ပဝတ္တာနံ ဒုဋ္ဌု စရိတာနံ ပဇဟနံ။ ကာယသုစရိတန္တိ ကာယတော ပဝတ္တံ သုဋ္ဌု စရိတံ။ ကာယာရမ္မဏေ ဉာဏန္တိ ကာယံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အနိစ္စာဒိဝသေန ပဝတ္တံ ကာယာရမ္မဏေ ဉာဏံ။ ကာယပရိညာတိ ကာယံ ဉာတတီရဏပ္ပဟာနပရိညာဟိ ဇာနနဝသေန ပဝတ္တံ ဉာဏံ။ ပရိညာသဟဂတော မဂ္ဂေါတိ အဇ္ဈတ္တိကံ ကာယံ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေါ ပရိညာသဟဂတော။ ကာယေ ဆန္ဒရာဂဿ ပဟာနန္တိ ကာယေ တဏှာဆန္ဒရာဂဿ ပဇဟနံ။ ကာယသင်္ခါရနိရောဓောတိ အဿာသပဿာသာနံ နိရောဓော အာဝရဏော၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ။ ဝစီသင်္ခါရနိရောဓောတိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ နိရောဓော အာဝရဏော၊ ဒုတိယဇ္ဈာနသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ။ စိတ္တသင်္ခါရနိရောဓောတိ သညာဝေဒနာနံ နိရောဓော အာဝရဏော၊ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ။

ပဌမဂါထာယ ကာယမုနိန္တိအာဒီသု ကာယဒုစ္စရိတပ္ပဟာနဝသေန ကာယမုနိ။ ဝစီဒုစ္စရိတပ္ပဟာနဝသေန ဝါစာမုနိ။ မနောဒုစ္စရိတပ္ပဟာနဝသေန မနောမုနိ။ သဗ္ဗာကုသလပ္ပဟာနဝသေန အနာသဝမုနိ။ မောနေယျသမ္ပန္နန္တိ ဇာနိတဗ္ဗံ ဇာနိတွာ ဖလေ ဌိတတ္တာ မောနေယျသမ္ပန္နံ။ အာဟု သဗ္ဗပ္ပဟာယိနန္တိ သဗ္ဗကိလေသေ ပဇဟိတွာ ဌိတတ္တာ သဗ္ဗပ္ပဟာယိနံ ကထယန္တိ။

ဒုတိယဂါထာယ နိနှာတပါပကန္တိ ယော အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓသင်္ခါတေ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ အာယတနေ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏဝသေန ဥပ္ပတ္တိရဟာနိ သဗ္ဗပါပကာနိ မဂ္ဂဉာဏေန နိနှာယ ဓောဝိတွာ ဌိတတ္တာ နိနှာတပါပကံ အာဟူတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တာ အဂါရမုနိနော။ ပဗ္ဗဇ္ဇုပဂတာ အနဂါရမုနိနော။ တတ္ထ သေက္ခာ သေက္ခမုနိနော။ အရဟန္တော အသေက္ခမုနိနော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကမုနိနော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မုနိမုနိနော

ပုန ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာဝသေန ‘‘ကတမေ အဂါရမုနိနော’’တိ အာဟ။ အဂါရိကာတိ ကသိဂေါရက္ခာဒိအဂါရိကကမ္မေ နိယုတ္တာ။ ဒိဋ္ဌပဒါတိ ဒိဋ္ဌနိဗ္ဗာနာဝိညာတသာသနာတိ ဝိညာတံ သိက္ခတ္တယသာသနံ ဧတေသန္တိ ဝိညာတသာသနာ။ အနဂါရာတိ ကသိဂေါရက္ခာဒိအဂါရိယကမ္မံ ဧတေသံ နတ္ထီတိ ပဗ္ဗဇိတာ ‘‘အနဂါရာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သတ္တ သေက္ခာတိ သောတာပန္နာဒယော သတ္တ။ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခန္တီတိ သေက္ခာ။ အရဟန္တော န သိက္ခန္တီတိ အသေက္ခာ။ တံ တံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ဧကကာဝ အနာစရိယကာဝ စတုသစ္စံ ဗုဇ္ဈိတဝန္တောတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကမုနိနော

မုနိမုနိနော ဝုစ္စန္တိ တထာဂတာတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ တထာဂတော – တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော၊ တထဒဿိတာယ တထာဂတော၊ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော၊ တထာကာရိတာယ တထာဂတော၊ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတောတိ။

ကထံ ဘဂဝါ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သဗ္ဗလောကဟိတာယ ဥဿုက္ကမာပန္နာ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အာဂတာ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယေနာဘိနီဟာရေန ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော အာဂတာ၊ တေနေဝ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ အထ ဝါ ယထာ ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော ဒါနသီလနေက္ခမ္မပညာဝီရိယခန္တိသစ္စာဓိဋ္ဌာနမေတ္တုပေက္ခာသင်္ခါတာ ဒသ ပါရမိယော ဒသ ဥပပါရမိယော ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ သမတိံသပါရမိယော ပူရေတွာ အင်္ဂပရိစ္စာဂံ နယနဓနရဇ္ဇပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂန္တိ ဣမေ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇိတွာ ပုဗ္ဗယောဂပုဗ္ဗစရိယဓမ္မက္ခာနဉာတတ္ထစရိယာဒယော ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓိစရိယာယ ကောဋိံ ပတွာ အာဂတာ၊ တထာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ ယထာ စ ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ၊ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ၊ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ပူရေတွာ အာဂတာ၊ တထာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ ဧဝံ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော။

‘‘ယထာ စ ဒီပင်္ကရဗုဒ္ဓအာဒယော၊ သဗ္ဗညုဘာဝံ မုနယော ဣဓာဂတာ၊

တထာ အယံ သကျမုနီပိ အာဂတော၊ တထာဂတော ဝုစ္စတိ တေန စက္ခုမာ’’တိ။

ကထံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သမ္ပတိဇာတာ ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော ဂတာ။ ကထဉ္စ တေ ဂတာ? တေ ဟိ သမ္ပတိဇာတာ သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ဥတ္တရာဘိမုခါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂတာ။ ယထာဟ –

‘‘သမ္ပတိဇာတော၊ အာနန္ဒ၊ ဗောဓိသတ္တော သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂစ္ဆတိ၊ သေတမှိ ဆတ္တေ အနုဓာရိယမာနေ သဗ္ဗာ စ ဒိသာ အနုဝိလောကေတိ၊ အာသဘိဉ္စ ဝါစံ ဘာသတိ – ‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿ၊ ဇေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ သေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၊ မ။ နိ။ ၃။၂၀၇)။

တဉ္စဿ ဂမနံ တထံ အဟောသိ အဝိတထံ အနေကေသံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။ ယဉှိ သော သမ္ပတိဇာတော သမေဟိ ပါဒေဟိ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဣဒမဿ စတုရိဒ္ဓိပါဒပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဥတ္တရမုခဘာဝေါ ပနဿ သဗ္ဗလောကုတ္တရဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ သတ္တပဒဝီတိဟာရော သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂရတနပဋိလာဘဿ။ ‘‘သုဝဏ္ဏဒဏ္ဍာ ဝီတိပတန္တိ စာမရာ’’တိ (သု။ နိ။ ၆၉၃) ဧတ္ထ ဝုတ္တစာမရုက္ခေပေါ ပန သဗ္ဗတိတ္ထိယနိမ္မဒနဿ။ သေတစ္ဆတ္တဓာရဏံ အရဟတ္တဝိမုတ္တိဝရဝိမလသေတစ္ဆတ္တပဋိလာဘဿ။ သဗ္ဗဒိသာနုဝိလောကနံ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏပဋိလာဘဿ။ အာသဘိဝါစာဘာသနံ ပန အပ္ပဋိဝတ္တိယဝရဓမ္မစက္ကပဝတ္တနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ တထာ အယံ ဘဂဝါပိ ဂတော။ တဉ္စဿ ဂမနံ တထံ အဟောသိ အဝိတထံ တေသံယေဝ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘မုဟုတ္တဇာတောဝ ဂဝမ္ပတီ ယထာ၊ သမေဟိ ပါဒေဟိ ဖုသီ ဝသုန္ဓရံ၊

သော ဝိက္ကမီ သတ္တ ပဒါနိ ဂေါတမော၊ သေတဉ္စ ဆတ္တံ အနုဓာရယုံ မရူ။

‘‘ဂန္တွာန သော သတ္တ ပဒါနိ ဂေါတမော၊ ဒိသာ ဝိလောကေသိ သမာ သမန္တတော၊

အဋ္ဌင်္ဂုပေတံ ဂိရမဗ္ဘုဒီရယိ၊ သီဟော ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော’’တိ။ (ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၇၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၃၈)၊

ဧဝံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

အထ ဝါ ယထာ ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော၊ အယမ္ပိ ဘဂဝါ တထေဝ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ…ပေ… ပဌမဇ္ဈာနေန နီဝရဏေ…ပေ… အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညံ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ ပဟာယ ဂတော၊ ဧဝမ္ပိ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော? ပထဝီဓာတုယာ ကက္ခဠတ္တလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ၊ အာပေါဓာတုယာ ပဂ္ဃရဏလက္ခဏံ၊ တေဇောဓာတုယာ ဥဏှတ္တလက္ခဏံ၊ ဝါယောဓာတုယာ ဝိတ္ထမ္ဘနလက္ခဏံ၊ အာကာသဓာတုယာ အသမ္ဖုဋ္ဌလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဓာတုယာ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။

ရူပဿ ရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ၊ သညာယ သဉ္ဇာနနလက္ခဏံ၊ သင်္ခါရာနံ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။

ဝိတက္ကဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏံ၊ ဝိစာရဿ အနုမဇ္ဇနလက္ခဏံ၊ ပီတိယာ ဖရဏလက္ခဏံ၊ သုခဿ သာတလက္ခဏံ၊ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဖဿဿ ဖုသနလက္ခဏံ။

သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ အဓိမောက္ခလက္ခဏံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ သတိန္ဒြိယဿ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမာဓိန္ဒြိယဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ပညိန္ဒြိယဿ ပဇာနနလက္ခဏံ။

သဒ္ဓါဗလဿ အဿဒ္ဓိယေ အကမ္ပိယလက္ခဏံ၊ ဝီရိယဗလဿ ကောသဇ္ဇေ၊ သတိဗလဿ မုဋ္ဌဿစ္စေ၊ သမာဓိဗလဿ ဥဒ္ဓစ္စေ၊ ပညာဗလဿ အဝိဇ္ဇာယ အကမ္ပိယလက္ခဏံ။

သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဝိစယလက္ခဏံ၊ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဖရဏလက္ခဏံ၊ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပသမလက္ခဏံ၊ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဋိသင်္ခါနလက္ခဏံ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဒဿနလက္ခဏံ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏံ၊ သမ္မာဝါစာယ ပရိဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ သမ္မာကမ္မန္တဿ သမုဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမ္မာအာဇီဝဿ ဝေါဒါနလက္ခဏံ၊ သမ္မာဝါယာမဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ သမ္မာသတိယာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမ္မာသမာဓိဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ။

အဝိဇ္ဇာယ အညာဏလက္ခဏံ၊ သင်္ခါရာနံ စေတနာလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနလက္ခဏံ၊ နာမဿ နမနလက္ခဏံ၊ ရူပဿ ရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ သဠာယတနဿ အာယတနလက္ခဏံ၊ ဖဿဿ ဖုသနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ၊ တဏှာယ ဟေတုလက္ခဏံ၊ ဥပါဒါနဿ ဂဟဏလက္ခဏံ၊ ဘဝဿ အာယူဟနလက္ခဏံ၊ ဇာတိယာ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ၊ ဇရာယ ဇီရဏလက္ခဏံ၊ မရဏဿ စုတိလက္ခဏံ။

ဓာတူနံ သုညတလက္ခဏံ၊ အာယတနာနံ အာယတနလက္ခဏံ၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမ္မပ္ပဓာနာနံ ပဒဟနလက္ခဏံ၊ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ ဣဇ္ဈနလက္ခဏံ၊ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိပတိလက္ခဏံ၊ ဗလာနံ အကမ္ပိယလက္ခဏံ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ နိယျာနလက္ခဏံ၊ မဂ္ဂဿ ဟေတုလက္ခဏံ။

သစ္စာနံ တထလက္ခဏံ၊ သမထဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဝိပဿနာယ အနုပဿနာလက္ခဏံ၊ သမထဝိပဿနာနံ ဧကရသလက္ခဏံ၊ ယုဂနဒ္ဓါနံ အနတိဝတ္တနလက္ခဏံ။

သီလဝိသုဒ္ဓိယာ သံဝရဏလက္ခဏံ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယာ ဒဿနလက္ခဏံ၊ ခယေ ဉာဏဿ သမုစ္ဆေဒလက္ခဏံ၊ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏဿ ပဿဒ္ဓိလက္ခဏံ၊ ဆန္ဒဿ မူလလက္ခဏံ။

မနသိကာရဿ သမုဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ ဖဿဿ သမောဓာနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ သမောသရဏလက္ခဏံ၊ သမာဓိဿ ပမုခလက္ခဏံ၊ သတိယာ အာဓိပတေယျလက္ခဏံ၊ ပညာယ တတုတ္တရိယလက္ခဏံ၊ ဝိမုတ္တိယာ သာရလက္ခဏံ၊ အမတောဂဓဿ နိဗ္ဗာနဿ ပရိယောသာနလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ၊ ဧတံ တထလက္ခဏံ ဉာဏဂတိယာ အာဂတော အဝိရဇ္ဈိတွာ ပတ္တော အနုပ္ပတ္တောတိ တထာဂတော။ ဧဝံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော? တထဓမ္မာ နာမ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ –

‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထမေတံ အဝိတထမေတံ အနညထမေတ’’န္တိ ဝိတ္ထာရော (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၀)။

တာနိ စ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါ။

အပိ စ ဇရာမရဏဿ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော…ပေ… သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ တထာ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယဋ္ဌော…ပေ… ဇာတိယာ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တဿာပိ တထာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတော။ ဧဝံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော။

ကထံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝါ ယံ သဒေဝကေ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ စက္ခုဒွါရေ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တံ ရူပါရမ္မဏံ နာမ အတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗာကာရေန ဇာနာတိ ပဿတိ။ ဧဝံ ဇာနတာ ပဿတာ စ တေန တံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒိဝသေန ဝါ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတေသု လဗ္ဘမာနကပဒဝသေန ဝါ ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ ရူပါယတနံ? ယံ ရူပံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ဝဏ္ဏနိဘာ သနိဒဿနံ သပ္ပဋိဃံ နီလံ ပီတက’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၆၁၆) နယေန အနေကေဟိ နာမေဟိ တေရသဟိ ဝါရေဟိ ဒွိပညာသာယ နယေဟိ ဝိဘဇ္ဇမာနံ တထမေဝ ဟောတိ၊ ဝိတထံ နတ္ထိ။ ဧသ နယော သောတဒွါရာဒီသုပိ အာပါထမာဂစ္ဆန္တေသု သဒ္ဒါဒီသု။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ တမဟံ ဇာနာမိ…ပေ… တမဟံ အဗ္ဘညာသိံ။ တံ တထာဂတဿ ဝိဒိတံ၊ တံ တထာဂတော န ဥပဋ္ဌာသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄)။

ဧဝံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော။ တတ္ထ တထဒဿီအတ္ထေ တထာဂတောတိ ပဒသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကထံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော? ယံ ရတ္တိံ ဘဂဝါ ဗောဓိမဏ္ဍေ အပရာဇိတပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော စတုန္နံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ ယမကသာလာနမန္တရေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ပဉ္စစတ္တာလီသဝဿပရိမာဏေ ကာလေ ပဌမဗောဓိယမ္ပိ မဇ္ဈိမဗောဓိယမ္ပိ ပစ္ဆိမဗောဓိယမ္ပိ ယံ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ သုတ္တံ ဂေယျံ…ပေ… ဝေဒလ္လံ။ သဗ္ဗံ တံ အတ္ထတော ဗျဉ္ဇနတော စ အနုပဝဇ္ဇံ အနူနမနဓိကံ သဗ္ဗာကာရပရိပုဏ္ဏံ ရာဂမဒနိမ္မဒနံ ဒေါသမောဟမဒနိမ္မဒနံ၊ နတ္ထိ တတ္ထ ဝါလဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ပက္ခလိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဧကမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆိတံ ဝိယ၊ ဧကနာဠိယာ မိတံ ဝိယ၊ ဧကတုလာယ တုလိတံ ဝိယ စ တထမေဝ ဟောတိ အဝိတထံ အနညထံ။ ယထာဟ –

‘‘ယဉ္စ၊ စုန္ဒ၊ ရတ္တိံ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဘာသတိ လပတိ နိဒ္ဒိသတိ၊ သဗ္ဗံ တံ တထေဝ ဟောတိ နော အညထာ၊ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၈)။

ဂဒအတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါ။ ဧဝံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော။

အပိ စ အာဂဒနံ အာဂဒေါ၊ ဝစနန္တိ အတ္ထော။ တထော အဝိပရီတော အာဂဒေါ အဿာတိ ဒကာရဿ တကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဧဝမေတသ္မိံ အတ္ထေ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကထံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝတော ဟိ ဝါစာယ ကာယော အနုလောမေတိ၊ ကာယဿာပိ ဝါစာ။ တသ္မာ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ စ ဟောတိ။ ဧဝံဘူတဿ စဿ ယထာ ဝါစာ၊ ကာယောပိ တထာ ဂတော ပဝတ္တောတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ကာယော၊ ဝါစာပိ တထာ ဂတာ ပဝတ္တာတိ တထာဂတော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ယထာဝါဒီ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ ဣတိ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ ‘တသ္မာ တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။ ဧဝံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော။

ကထံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော? ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ပရိယန္တံ ကတွာ တိရိယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု သဗ္ဗသတ္တေ အဘိဘဝတိ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေန၊ န တဿ တုလာ ဝါ ပမာဏံ ဝါ အတ္ထိ၊ အထ ခေါ အတုလော အပ္ပမေယျော အနုတ္တရော ရာဇာတိရာဇာ ဒေဝါနံ အတိဒေဝေါ သက္ကာနံ အတိသက္ကော ဗြဟ္မာနံ အတိဗြဟ္မာ။ တေနာဟ –

‘‘သဒေဝကေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ တထာဂတော အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထုဒသော ဝသဝတ္တီ၊ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။

တတ္ထေဝံ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ – အဂဒေါ ဝိယ အဂဒေါ။ ကော ပနေသ? ဒေသနာဝိလာသော စေဝ ပုညုဿယော စ။ တေန ဟေသ မဟာနုဘာဝေါ ဘိသက္ကော ဒိဗ္ဗာဂဒေန သပ္ပေ ဝိယ သဗ္ဗပရပ္ပဝါဒိနော သဒေဝကဉ္စ လောကံ အဘိဘဝတိ။ ဣတိ သဗ္ဗလောကာဘိဘဝနေ တထော အဝိပရီတော ဒေသနာဝိလာသမယော စေဝ ပုညမယော စ အဂဒေါ အဿာတိ ဒကာရဿ တကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော။

အပိ စ တထာယ ဂတောတိပိ တထာဂတော၊ တထံ ဂတောတိပိ တထာဂတော။ ဂတောတိ အဝဂတော၊ အတီတော ပတ္တော ပဋိပန္နောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ သကလံ လောကံ တီရဏပရိညာယ တထာယ ဂတော အဝဂတောတိ တထာဂတော၊ လောကသမုဒယံ ပဟာနပရိညာယ တထာယ ဂတော အတီတောတိ တထာဂတော၊ လောကနိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာယ တထာယ ဂတော ပတ္တောတိ တထာဂတော၊ လောကနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ တထံ ဂတော ပဋိပန္နောတိ တထာဂတော။ တေန ယံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ –

‘‘လောကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကသ္မာ တထာဂတော ဝိသံယုတ္တော။ လောကသမုဒယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကသမုဒယော တထာဂတဿ ပဟီနော။ လောကနိရောဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကနိရောဓော တထာဂတဿ သစ္ဆိကတော။ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ တထာဂတဿ ဘာဝိတာ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ…ပေ… အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ သဗ္ဗံ တံ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။

တဿ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒမ္ပိ စ တထာဂတဿ တထာဂတဘာဝဒီပေန မုခမတ္တမေဝ။ သဗ္ဗာကာရေန ပန တထာဂတောဝ တထာဂတဿ တထာဂတဘာဝံ ဝဏ္ဏေယျ။ ယသ္မာ ပန သဗ္ဗဗုဒ္ဓါ တထာဂတဂုဏေနာပိ သမသမာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ဝသေန ‘‘တထာဂတာ’’တိ အာဟ။

အရဟန္တောတိ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ၊ အရီနံ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါ တထာဂတော အရဟံ။ အာရကာ ဟိ သော သဗ္ဗကိလေသေဟိ သုဝိဒူရဝိဒူရေ ဌိတော မဂ္ဂေန သဝါသနာနံ ကိလေသာနံ ဝိဒ္ဓံသိတတ္တာတိ အာရကတ္တာ အရဟံ။

‘‘သော တတော အာရကာ နာမ၊ ယဿ ယေနာသမင်္ဂိတာ၊

အသမင်္ဂီ စ ဒေါသေဟိ၊ နာထော တေနာရဟံ မတော’’။

တေ စာနေန ကိလေသာရယော မဂ္ဂေန ဟတာတိ အရီနံ ဟတတ္တာပိ အရဟံ။

‘‘ယသ္မာ ရာဂါဒိသင်္ခါတာ၊ သဗ္ဗေပိ အရယော ဟတာ၊

ပညာသတ္ထေန နာထေန၊ တသ္မာပိ အရဟံ မတော’’။

ယဉ္စေတံ အဝိဇ္ဇာဘဝတဏှာမယနာဘိံ ပုညာဒိအဘိသင်္ခါရာနံ ဇရာမရဏနေမိံ အာသဝသမုဒယမယေန အက္ခေန ဝိဇ္ဈိတွာ တိဘဝရထေ သမာယောဇိတံ အနာဒိကာလပ္ပဝတ္တံ သံသာရစက္ကံ၊ တဿာနေန ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝီရိယပါဒေဟိ သီလပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ သဒ္ဓါဟတ္ထေန ကမ္မက္ခယကရံ ဉာဏဖရသုံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗေ အရာ ဟတာတိ အရဟံ။

‘‘အရာ သံသာရစက္ကဿ၊ ဟတာ ဉာဏာသိနာ ယတော၊

လောကနာထေန တေနေသ၊ ‘အရဟ’န္တိ ပဝုစ္စတိ’’။

အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျတ္တာ စ စီဝရာဒိပစ္စယေ အရဟတိ ပူဇာဝိသေသဉ္စ၊ တေနေဝ စ ဥပ္ပန္နေ တထာဂတေ ယေ ကေစိ မဟေသက္ခာ ဒေဝမနုဿာ၊ န တေ အညတ္ထ ပူဇံ ကရောန္တိ။ တထာ ဟိ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ သိနေရုမတ္တေန ရတနဒါမေန တထာဂတံ ပူဇေသိ၊ ယထာဗလဉ္စ အညေ ဒေဝါ စ မနုဿာ စ ဗိမ္ဗိသာရကောသလရာဇာဒယော။ ပရိနိဗ္ဗုတမ္ပိ စ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဆန္နဝုတိကောဋိဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အသောကမဟာရာဇာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ကော ပန ဝါဒေါ အညေသံ ပူဇာဝိသေသာနန္တိ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာပိ အရဟံ။

‘‘ပူဇာဝိသေသံ သဟ ပစ္စယေဟိ၊ ယသ္မာ အယံ အရဟတိ လောကနာထော၊

အတ္ထာနုရူပံ အရဟန္တိ လောကေ၊ တသ္မာ ဇိနော အရဟတိ နာမမေတံ’’။

ယထာ စ လောကေ ယေ ကေစိ ပဏ္ဍိတမာနိနော ဗာလာ အသိလောကဘယေန ရဟော ပါပံ ကရောန္တိ၊ ဧဝမေသ န ကဒါစိ ပါပံ ကရောတီတိ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝတောပိ အရဟံ။

‘‘ယသ္မာ နတ္ထိ ရဟော နာမ၊ ပါပကမ္မေသု တာဒိနော၊

ရဟာဘာဝေန တေနေသ၊ အရဟံ ဣတိ ဝိဿုတော’’။

ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ –

‘‘အာရကတ္တာ ဟတတ္တာ စ၊ ကိလေသာရီန သော မုနိ၊

ဟတသံသာရစက္ကာရော၊ ပစ္စယာဒီန စာရဟော၊

န ရဟော ကရောတိ ပါပါနိ၊ အရဟံ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

ယသ္မာ ပန သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓါ အရဟတ္တဂုဏေနာပိ သမသမာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝသေန ‘‘အရဟန္တော’’တိ အာဟ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တထာ ဟေသ သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အဘိညေယျေ ဓမ္မေ အဘိညေယျတော၊ ပရိညေယျေ ဓမ္မေ ပရိညေယျတော၊ ပဟာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ပဟာတဗ္ဗတော၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတော၊ ဘာဝေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဘာဝေတဗ္ဗတော။ တေနေဝါဟ –

‘‘အဘိညေယျံ အဘိညာတံ၊ ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စ ဘာဝိတံ၊

ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ မေ၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါသ္မိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၅၆၃၊ မ။ နိ။ ၂။၃၉၉)၊

အထ ဝါ စက္ခု ဒုက္ခသစ္စံ၊ တဿ မူလကာရဏဘာဝေန သမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမတဏှာ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပဇာနနာ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ ဧကေကပဒုဒ္ဓါရေနာပိ သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ။ ဧသ နယော သောတဃာနဇိဝှာကာယမနေသု။ ဧတေနေဝ စ နယေန ရူပါဒီနိ ဆ အာယတနာနိ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒယော ဆ ဝိညာဏကာယာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ဆ ဖဿာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာဒယော ဆ ဝေဒနာ၊ ရူပသညာဒယော ဆ သညာ၊ ရူပသဉ္စေတနာဒယော ဆ စေတနာ၊ ရူပတဏှာဒယော ဆ တဏှာကာယာ၊ ရူပဝိတက္ကာဒယော ဆ ဝိတက္ကာ၊ ရူပဝိစာရာဒယော ဆ ဝိစာရာ၊ ရူပက္ခန္ဓာဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဒသ ကသိဏာနိ၊ ဒသ အနုဿတိယော၊ ဥဒ္ဓုမာတကသညာဒိဝသေန ဒသ သညာ၊ ကေသာဒယော ဒွတ္တိံသာကာရာ၊ ဒွါဒသာယတနာနိ၊ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော၊ ကာမဘဝါဒယော နဝ ဘဝါ၊ ပဌမာဒီနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ၊ မေတ္တာဘာဝနာဒယော စတဿော အပ္ပမညာယော၊ စတဿော အရူပသမာပတ္တိယော၊ ပဋိလောမတော ဇရာမရဏာဒီနိ၊ အနုလောမတော အဝိဇ္ဇာဒီနိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂါနိ စ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။

တတြာယံ ဧကပဒယောဇနာ – ဇရာမရဏံ ဒုက္ခသစ္စံ၊ ဇာတိ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နံ နိဿရဏံ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပဇာနနာ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ ဧကေကပဒုဒ္ဓါရေန သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ အနုဗုဒ္ဓါ ပဋိဝိဒ္ဓါ။ ယံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ အတ္ထိ နေယျံ နာမ၊ သဗ္ဗဿ သမ္မာ သမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ ဝိမောက္ခန္တိကဉာဏဝသေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တေသံ ပန ဝိဘာဂေါ ဥပရိ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ယသ္မာ ပန သဗ္ဗဗုဒ္ဓါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏေနာပိ သမသမာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝသေန ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ အာဟ။

မောနေနာတိ ကာမဉှိ မောနေယျပဋိပဒါသင်္ခါတေန မဂ္ဂဉာဏမောနေန မုနိ နာမ ဟောတိ၊ ဣဓ ပန တုဏှီဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘န မောနေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မူဠှရူပေါတိ တုစ္ဆရူပေါ။ အဝိဒ္ဒသူတိ အဝိညူ။ ဧဝရူပေါ ဟိ တုဏှီဘူတောပိ မုနိ နာမ န ဟောတိ။ အထ ဝါ မောနေယျမုနိ နာမ န ဟောတိ၊ တုစ္ဆဘာဝေါ စ ပန အညာဏီ စ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ယော စ တုလံဝ ပဂ္ဂယှာတိ ယထာ ဟိ တုလံ ဂဟေတွာ ဌိတော အတိရေကံ စေ ဟောတိ၊ ဟရတိ၊ ဦနံ စေ ဟောတိ၊ ပက္ခိပတိ၊ ဧဝမေဝ သော အတိရေကံ ဟရန္တော ဝိယ ပါပံ ဟရတိ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ ဦနကေ ပက္ခိပန္တော ဝိယ ကုသလံ ပရိပူရေတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ကရောန္တော သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသင်္ခါတံ ဝရံ ဥတ္တမမေဝ အာဒါယ ပါပါနိ အကုသလကမ္မာနိ ပရိဝဇ္ဇေတိ သ မုနိ နာမာတိ အတ္ထော။ တေန သော မုနီတိ ကသ္မာ ပန သော မုနီတိ စေ? ယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တကာရဏံ၊ တေန သော မုနီတိ အတ္ထော။ ယော မုနာတိ ဥဘော လောကေတိ ယော ပုဂ္ဂလော ဣမသ္မိံ ခန္ဓာဒိလောကေ တုလံ အာရောပေတွာ မိနန္တော ဝိယ ‘‘ဣမေ အဇ္ဈတ္တိကာ ခန္ဓာ၊ ဣမေ ဗာဟိရာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဣမေ ဥဘော အတ္ထေ မုနာတိ။ မုနိ တေန ပဝုစ္စတီတိ တေန ပန ကာရဏေန ‘‘မုနီ’’တိ ဝုစ္စတိယေဝါတိ အတ္ထော။

အသတဉ္စာတိ ဂါထာယ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယွာယံ အကုသလကုသလပ္ပဘေဒေါ၊ အသတဉ္စ သတဉ္စ ဓမ္မော၊ တံ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ’’တိ ဣမသ္မိံ သဗ္ဗလောကေ ပဝိစယဉာဏေန အသတဉ္စ သတဉ္စ ဉတွာ ဓမ္မံ။ တဿ ဉာတတ္တာ ဧဝ၊ ရာဂါဒိဘေဒတော သတ္တဝိဓံ သင်္ဂံ တဏှာဒိဋ္ဌိဘေဒတော ဒုဝိဓံ ဇာလဉ္စ အတိစ္စ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော၊ သော တေန မောနသင်္ခါတေန ပဝိစယဉာဏေန သမန္နာဂတတ္တာ မုနိ။ ဒေဝမနုဿေဟိ ပူဇိတောတိ ဣဒံ ပနဿ ထုတိဝစနံ။ သော ဟိ ခီဏာသဝမုနိတ္တာ ဒေဝမနုဿာနံ ပူဇာရဟော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တောတိ။

သလ္လန္တိ မူလပဒံ။ သတ္တ သလ္လာနီတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ရာဂသလ္လန္တိ ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ စ ပီဠာဇနကတာယ အန္တောတုဒနတာယ ဒုန္နီဟရဏတာယ သလ္လဉ္စာတိ ရာဂသလ္လံ။ ဒေါသသလ္လာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အဗ္ဗူဠှသလ္လောတိ မူလပဒံ။ အဗ္ဗဟိတသလ္လောတိ နီဟဋသလ္လော။ ဥဒ္ဓတသလ္လောတိ ဥဒ္ဓံ ဟဋသလ္လော ဥဒ္ဓရိတသလ္လော။ သမုဒ္ဓတသလ္လောတိ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝုတ္တော။ ဥပ္ပာဋိတသလ္လောတိ လုဉ္စိတသလ္လော။ သမုပ္ပာဋိတသလ္လောတိ ဥပသဂ္ဂဝသေနေဝ။

သက္ကစ္စကာရီတိ ဒါနာဒီနံ ကုသလဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒေယျဓမ္မဿ ဝါ သက္ကစ္စကရဏဝသေန သက္ကစ္စကာရီ။ သတတဘာဝကရဏေန သာတစ္စကာရီ။ အဋ္ဌိတကရဏေန အဋ္ဌိတကာရီ။ ယထာ နာမ ကကဏ္ဋကော ထောကံ ဂန္တွာ ထောကံ တိဋ္ဌတိ၊ န နိရန္တရံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ ယော ပုဂ္ဂလော ဧကဒိဝသံ ဒါနံ ဒတွာ ပူဇံ ဝါ ကတွာ ဓမ္မံ ဝါ သုတွာ သမဏဓမ္မံ ဝါ ကတွာ ပုန စိရဿံ ကရောတိ၊ တံ န နိရန္တရံ ပဝတ္တေတိ။ သော ‘‘အသာတစ္စကာရီ၊ အနဋ္ဌိတကာရီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ဧဝံ န ကရောတီတိ အဋ္ဌိတကာရီ။ အနောလီနဝုတ္တိကောတိ နိရန္တရကရဏသင်္ခါတဿ ဝိပ္ဖာရဿ ဘာဝေန န လီနဝုတ္တိကောတိ အနောလီနဝုတ္တိကော။ အနိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒောတိ ကုသလကရဏေ ဝီရိယစ္ဆန္ဒဿ အနိက္ခိတ္တဘာဝေန အနိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒော။ အနိက္ခိတ္တဓုရောတိ ဝီရိယဓုရဿ အနောရောပနေန အနိက္ခိတ္တဓုရော၊ အနောသက္ကိတမာနသောတိ အတ္ထော။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စာတိ ယော တေသု ကုသလဓမ္မေသု ကတ္တုကမျတာဓမ္မစ္ဆန္ဒော စ ပယတ္တသင်္ခါတော ဝါယာမော စ။ ဥဿဟနဝသေန ဥဿာဟော စ။ အဓိမတ္တုဿဟနဝသေန ဥဿောဠှီ စ။ ဝါယာမော စေသော ပါရံ ဂမနဋ္ဌေန။ ဥဿာဟော စေသော ပုဗ္ဗင်္ဂမနဋ္ဌေန။ ဥဿောဠှီ စေသော အဓိမတ္တဋ္ဌေန။ အပ္ပဋိဝါနိ စာတိ အနိဝတ္တနာ စ။ သတိ စ သမ္ပဇညန္တိ သရတီတိ သတိ။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇညံ၊ သမန္တတော ပကာရေဟိ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ ဂေါစရသမ္ပဇညံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညန္တိ ဣမဿ သမ္ပဇာနဿ ဝသေန ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာတပ္ပန္တိ ကိလေသတာပနဝီရိယံ။ ပဓာနန္တိ ဥတ္တမဝီရိယံ။ အဓိဋ္ဌာနန္တိ ကုသလကရဏေ ပတိဋ္ဌာဘာဝေါ။ အနုယောဂေါတိ အနုယုဉ္ဇနံ။ အပ္ပမာဒေါတိ နပ္ပမဇ္ဇနံ၊ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသော။

ဣမံ လောကံ နာသီသတီတိ မူလပဒံ။ သကတ္တဘာဝန္တိ အတ္တနော အတ္တဘာဝံ။ ပရတ္တဘာဝန္တိ ပရလောကေ အတ္တဘာဝံ။ သကရူပဝေဒနာဒယော အတ္တနော ပဉ္စက္ခန္ဓေ၊ ပရရူပဝေဒနာဒယော စ ပရလောကေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ။ ကာမဓာတုန္တိ ကာမဘဝံ။ ရူပဓာတုန္တိ ရူပဘဝံ။ အရူပဓာတုန္တိ အရူပဘဝံ။ ပုန ရူပါရူပဝသေန ဒုကံ ဒဿေတုံ ကာမဓာတုံ ရူပဓာတုံ ဧကံ ကတွာ၊ အရူပဓာတုံ ဧကံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဂတိံ ဝါတိ ပတိဋ္ဌာနဝသေန ပဉ္စဂတိ ဝုတ္တာ။ ဥပပတ္တိံ ဝါတိ နိဗ္ဗတ္တိဝသေန စတုယောနိ ဝုတ္တာ။ ပဋိသန္ဓိံ ဝါတိ တိဏ္ဏံ ဘဝါနံ ဃဋနဝသေန ပဋိသန္ဓိ ဝုတ္တာ။ ဘဝံ ဝါတိ ကမ္မဘဝဝသေန။ သံသာရံ ဝါတိ ခန္ဓာဒီနံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နဝသေန။ ဝဋ္ဋံ ဝါတိ တေဘူမကဝဋ္ဋံ နာသီသတီတိ။

သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာယ မဟာနိဒ္ဒေသဋ္ဌကထာယ

ဂုဟဋ္ဌကသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဒုဋ္ဌဋ္ဌကသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၅။ ဒုဋ္ဌဋ္ဌကေ ပဌမဂါထာယံ တာဝ တတ္ထ ဝဒန္တီတိ ဘဂဝန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ ဥပဝဒန္တိ။ ဒုဋ္ဌမနာပိ ဧကေ၊ အထောပိ ဝေ သစ္စမနာတိ ဧကစ္စေ ဒုဋ္ဌစိတ္တာ၊ ဧကစ္စေ တထသညိနောပိ ဟုတွာ တိတ္ထိယာ တုဋ္ဌစိတ္တာ၊ ယေ တေသံ သုတွာ သဒ္ဒဟိံသု၊ တေ သစ္စမနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝါဒဉ္စ ဇာတန္တိ ဧတံ အက္ကောသဝါဒံ ဥပ္ပန္နံ။ မုနိ နော ဥပေတီတိ အကာရကတာယ စ အကုပ္ပနတာယ စ ဗုဒ္ဓမုနိ န ဥပေတိ။ တသ္မာ မုနီ နတ္ထိ ခိလော ကုဟိဉ္စီတိ တေန ကာရဏေန အယံ မုနိ၊ ရာဂါဒိခိလေဟိ နတ္ထိ ခိလော ကုဟိဉ္စီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒုဋ္ဌမနာတိ ဥပ္ပန္နေဟိ ဒေါသေဟိ ဒူသိတစိတ္တာ။ ဝိရုဒ္ဓမနာတိ တေဟိ ကိလေသေဟိ ကုသလဿ ဒွါရံ အဒတွာ အာဝရိတစိတ္တာ။ ပဋိဝိရုဒ္ဓမနာတိ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ အာဟတမနာတိ ပဋိဃေန အာဟတံ စိတ္တံ ဧတေသန္တိ အာဟတမနာ။ ပစ္စာဟတမနာတိ ဥပသဂ္ဂဝသေနေဝ။ အာဃာတိတမနာတိ ဝိဟိံသာဝသေန အာဃာတိတံ မနံ ဧတေသန္တိ အာဃာတိတမနာ။ ပစ္စာဃာတိတမနာတိ ဥပသဂ္ဂဝသေနေဝ။ အထ ဝါ ‘‘ကောဓဝသေန ဒုဋ္ဌမနာ၊ ဥပနာဟဝသေန ပဒုဋ္ဌမနာ၊ မက္ခဝသေန ဝိရုဒ္ဓမနာ၊ ပဠာသဝသေန ပဋိဝိရုဒ္ဓမနာ၊ ဒေါသဝသေန အာဟတပစ္စာဟတမနာ၊ ဗျာပါဒဝသေန အာဃာတိတပစ္စာဃာတိတမနာ။ ပစ္စယာနံ အလာဘေန ဒုဋ္ဌမနာ ပဒုဋ္ဌမနာ၊ အယသေန ဝိရုဒ္ဓမနာ ပဋိဝိရုဒ္ဓမနာ၊ ဂရဟေန အာဟတပစ္စာဟတမနာ၊ ဒုက္ခဝေဒနာသမင်္ဂီဘာဝေန အာဃာတိတပစ္စာဃာတိတမနာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဧကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ဥပဝဒန္တီတိ ဂရဟံ ဥပ္ပာဒေန္တိ။ အဘူတေနာတိ အသံဝိဇ္ဇမာနေန။

သဒ္ဒဟန္တာတိ ပသာဒဝသေန သဒ္ဓံ ဥပ္ပာဒေန္တာ။ ဩကပ္ပေန္တာတိ ဂုဏဝသေန ဩတရိတွာ အဝကပ္ပယန္တာ။ အဓိမုစ္စန္တာတိ သမ္ပသာဒနဝသေန သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ တေသံ ကထံ အဓိဝါသေန္တာ။ သစ္စမနာတိ တစ္ဆမနာ။ သစ္စသညိနောတိ တစ္ဆသညိနော။ တထမနာတိ အဝိပရီတမနာ။ ဘူတမနာတိ ဘူတတ္ထမနာ။ ယာထာဝမနာတိ နိစ္စလမနာ။ အဝိပရီတမနာတိ နိစ္ဆယမနာ။ တတ္ထ ‘‘သစ္စမနာ သစ္စသညိနော’’တိ သစ္စဝါဒိဂုဏံ၊ ‘‘တထမနာ တထသညိနော’’တိ သစ္စသဒ္ဓါဂုဏံ၊ ‘‘ဘူတမနာ ဘူတသညိနော’’တိ ဌိတဂုဏံ၊ ‘‘ယာထာဝမနာ ယာထာဝသညိနော’’တိ ပစ္စယိကဂုဏံ၊ ‘‘အဝိပရီတမနာ အဝိပရီတသညိနော’’တိ အဝိသံဝါဒဂုဏံ ကထိတန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။

ပရတောဃောသောတိ အညေသံ သန္တိကာ ဥပ္ပန္နသဒ္ဒေါ။ အက္ကောသောတိ ဇာတိအာဒီသု ဒသသု အက္ကောသေသု အညတရော။ ယော ဝါဒံ ဥပေတီတိ ယော ပုဂ္ဂလော ဥပဝါဒံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ကာရကော ဝါတိ ကတဒေါသော ဝါ။ ကာရကတာယာတိ ဒေါသဿ ကတဘာဝေန ဝုစ္စမာနောတိ ကထိယမာနော။ ဥပဝဒိယမာနောတိ ဒေါသံ ဥပဝဇ္ဇမာနော။ ကုပ္ပတီတိ ကောပံ ကရောတိ။

ခီလဇာတတာပိ နတ္ထီတိ စိတ္တဗန္ဓဘာဝစိတ္တကစဝရဘာဝသင်္ခါတံ ပဋိဃခိလံ ဇာတံ အဿာတိ ခိလဇာတော၊ တဿ ဘာဝေါ ခိလဇာတတာ၊ တာပိ နတ္ထိ န သန္တိ။ ပဉ္စပိ စေတောခိလာတိ ကာမေ အဝီတရာဂေါ၊ ကာယေ အဝီတရာဂေါ၊ ရူပေ အဝီတရာဂေါ၊ ယာဝဒတ္ထံ ဥဒရာဝဒေဟကံ ဘုဉ္ဇိတွာ သေယျသုခံ ပဿသုခံ မိဒ္ဓသုခံ အနုယုတ္တော ဝိဟရတိ၊ အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓာယ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ၊ ဒေဝညတရော ဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၆) ဧဝရူပါ ပဉ္စပိ စိတ္တဿ ဗန္ဓဘာဝကစဝရဘာဝသင်္ခါတာ စေတောခိလာ နတ္ထိ။

၁၆။ ဣမဉ္စ ဂါထံ ဝတွာ ဘဂဝါ အာနန္ဒတ္ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဧဝံ ခုံသေတွာ ဝမ္ဘေတွာ ဝုစ္စမာနာ ဘိက္ခူ၊ အာနန္ဒ၊ ကိံ ဝဒန္တီ’’တိ၊ ‘‘န ကိဉ္စိ ဘဂဝါ’’တိ။ ‘‘န၊ အာနန္ဒ၊ ‘အဟံ သီလဝါ’တိ သဗ္ဗတ္ထ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ။ လောကေ ဟိ နာဘာသမာနံ ဇာနန္တိ၊ မိဿံ ဗာလေဟိ ပဏ္ဍိတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၄၁) ဝတွာ ‘‘ဘိက္ခူ၊ အာနန္ဒ၊ တေ မနုဿေ ဧဝံ ပဋိစောဒေန္တူ’’တိ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ ‘‘အဘူတဝါဒီ နိရယံ ဥပေတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၀၆၊ ဥဒါ။ ၃၈၊ ဣတိဝု။ ၄၈၊ သု။ နိ။ ၆၆၆) ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ။ ထေရော တံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခူ အာဟ – ‘‘မနုဿာ တုမှေဟိ ဣမာယ ဂါထာယ ပဋိစောဒေတဗ္ဗာ’’တိ။ ဘိက္ခူ တထာ အကံသု။ ပဏ္ဍိတမနုဿာ တုဏှီ အဟေသုံ။ ရာဇာပိ ရာဇပုရိသေ သဗ္ဗတ္ထ ပေသေတွာ ယေသံ ဓုတ္တာနံ လဉ္ဇံ ဒတွာ တိတ္ထိယာ တံ မာရာပေသုံ၊ တေ ဂဟေတွာ နိဂ္ဂယှ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ တိတ္ထိယေ ပရိဘာသိ။ မနုဿာပိ တိတ္ထိယေ ဒိသွာ လေဍ္ဍုနာ ဟနန္တိ၊ ပံသုနာ ဩကိရန္တိ ‘‘ဘဂဝတော အယသံ ဥပ္ပာဒေသု’’န္တိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော တံ ဒိသွာ ဘဂဝတော အာရောစေသိ၊ ဘဂဝါ ထေရဿ ဣမံ ဂါထမဘာသိ ‘‘သကဉှိ ဒိဋ္ဌိံ…ပေ… ဝဒေယျာ’’တိ။

တဿ အတ္ထော – ယာယံ ဒိဋ္ဌိ တိတ္ထိယဇနဿ ‘‘သုန္ဒရိံ မာရေတွာ သမဏာနံ သကျပုတ္တိယာနံ အဝဏ္ဏံ ပကာသေတွာ ဧတေနုပါယေန လဒ္ဓံ သက္ကာရံ သာဒိယိဿာမာ’’တိ သော တံ ဒိဋ္ဌိံ ကထံ အတိက္ကမေယျ? အထ ခေါ သော အယသော တမေဝ တိတ္ထိယဇနံ ပစ္စာဂတော တံ ဒိဋ္ဌိံ အစ္စေတုံ အသက္ကောန္တံ။ ယော ဝါ သဿတာဒိဝါဒီ၊ သောပိ သကံ ဒိဋ္ဌိံ ကထမစ္စယေယျ၊ တေန ဒိဋ္ဌိဆန္ဒေန အနုနီတော တာယ စ ဒိဋ္ဌိရုစိယာ နိဝိဋ္ဌော၊ အပိ စ ခေါ ပန သယံ သမတ္တာနိ ပကုဗ္ဗမာနော အတ္တနာဝ ပရိပုဏ္ဏာနိ တာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ကရောန္တော ယထာ ဇာနေယျ၊ တထေဝ ဝဒေယျာတိ။

အဝဏ္ဏံ ပကာသယိတွာတိ အဂုဏံ ပါကဋံ ကတွာ။ သက္ကာရန္တိ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ သက္ကစ္စကရဏံ။ သမ္မာနန္တိ စိတ္တေန ဗဟုမာနနံ။ ပစ္စာဟရိဿာမာတိ ဧတံ လာဘာဒိံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမ။ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာတိ ဧဝံလဒ္ဓိကာ။ ယထာ တံ ‘‘လာဘာဒိံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမာ’’တိ ဧဝံ အယံ လဒ္ဓိ တေသံ အတ္ထိ၊ တထာ ‘‘အတ္ထိ မေ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဓမ္မော’’တိ ဧတေသံ ခမတိ စေဝ ရုစ္စတိ စ၊ ဧဝံသဘာဝမေဝ ဝါ တေသံ စိတ္တံ ‘‘အတ္ထိ မေ စိတ္တ’’န္တိ။ တဒါ တေသံ ဒိဋ္ဌိ ဝါ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သဟ ခန္တိ ဝါ၊ ဒိဋ္ဌိခန္တီဟိ သဒ္ဓိံ ရုစိ ဝါ၊ ဒိဋ္ဌိခန္တိရုစီဟိ သဒ္ဓိံ လဒ္ဓိ ဝါ၊ ဒိဋ္ဌိခန္တိရုစိလဒ္ဓီဟိ သဒ္ဓိံ အဇ္ဈာသယော ဝါ၊ ဒိဋ္ဌိခန္တိရုစိလဒ္ဓိအဇ္ဈာသယေဟိ သဒ္ဓိံ အဓိပ္ပာယော ဝါ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ…ပေ… ဧဝံအဓိပ္ပာယာ’’တိ အာဟ။ သကံ ဒိဋ္ဌိန္တိ အတ္တနော ဒဿနံ။ သကံ ခန္တိန္တိ အတ္တနော သဟနံ။ သကံ ရုစိန္တိ အတ္တနော ရုစိံ။ သကံ လဒ္ဓိန္တိ အတ္တနော လဒ္ဓိံ။ သကံ အဇ္ဈာသယန္တိ အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ။ သကံ အဓိပ္ပာယန္တိ အတ္တနော ဘာဝံ။ အတိက္ကမိတုန္တိ သမတိက္ကမိတုံ။ အထ ခေါ သွေဝ အယသောတိ သော ဧဝ အယသော ဧကံသေန။ တေ ပစ္စာဂတောတိ တေသံ ပတိအာဂတော။ တေတိ သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။

အထ ဝါတိ အတ္ထန္တရဒဿနံ။ သဿတောတိ နိစ္စော ဓုဝေါ။ လောကောတိ အတ္တဘာဝေါ။ ဣဒမေဝ သစ္စံ၊ မောဃမညန္တိ ဣဒံ ဧဝ တစ္ဆံ တထံ၊ အညံ တုစ္ဆံ။ သမတ္တာတိ သမ္ပုဏ္ဏာ။ သမာဒိန္နာတိ သမ္မာ အာဒိန္နာ။ ဂဟိတာတိ ဥပဂန္တွာ ဂဟိတာ။

ပရာမဋ္ဌာတိ သဗ္ဗာကာရေန ပရာမသိတွာ ဂဟိတာ။ အဘိနိဝိဋ္ဌာတိ ဝိသေသေန လဒ္ဓပ္ပတိဋ္ဌာ။ အသဿတောတိ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

အန္တဝါတိ သအန္တော။ အနန္တဝါတိ ဝုဒ္ဓိအနန္တဝါ။ တံ ဇီဝန္တိ သော ဇီဝေါ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ကတော။ ဇီဝေါတိ စ အတ္တာယေဝ။ တထာဂတောတိ သတ္တော၊ ‘‘အရဟ’’န္တိ ဧကေ။ ပရံ မရဏာတိ မရဏတော ဥဒ္ဓံ၊ ပရလောကေတိ အတ္ထော။ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ မရဏတော ဥဒ္ဓံ န ဟောတိ။ ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ မရဏတော ဥဒ္ဓံ ဟောတိ စ န ဟောတိ စ။ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဥစ္ဆေဒဝသေန နေဝ ဟောတိ၊ တက္ကိကဝသေန န န ဟောတိ။

သကာယ ဒိဋ္ဌိယာတိအာဒယော ကရဏဝစနံ။ အလ္လီနောတိ ဧကီဘူတော။

သယံ သမတ္တံ ကရောတီတိ အတ္တနာ ဦနဘာဝံ မောစေတွာ သမ္မာ အတ္တံ သမတ္တံ ကရောတိ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အတိရေကဒေါသံ မောစေတွာ သမ္ပုဏ္ဏံ။ အနောမန္တိ ဟီနဒေါသံ မောစေတွာ အလာမကံ။ အဂ္ဂန္တိ အာဒိံ။ သေဋ္ဌန္တိ ပဓာနံ နိဒ္ဒေါသံ။ ဝိသေသန္တိ ဇေဋ္ဌကံပါမောက္ခန္တိ အဓိကံ။ ဥတ္တမန္တိ ဝိသေသံ န ဟေဋ္ဌိမံ။ ပဝရံ ကရောတီတိ အတိရေကေန ဥတ္တမံ ကရောတိ။ အထ ဝါ ‘‘အာသယဒေါသမောစနေန အဂ္ဂံ၊ သံကိလေသဒေါသမောစနေန သေဋ္ဌံ၊ ဥပက္ကိလေသဒေါသမောစနေန ဝိသေသံ၊ ပမတ္တဒေါသမောစနေန ပါမောက္ခံ၊ မဇ္ဈိမဒေါသမောစနေန ဥတ္တမံ၊ ဥတ္တမမဇ္ဈိမဒေါသမောစနေန ပဝရံ ကရောတီ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ အယံ သတ္ထာ သဗ္ဗညူတိ အယံ အမှာကံ သတ္ထာ သဗ္ဗဇာနနဝသေန သဗ္ဗညူ။ အယံ ဓမ္မော သွာက္ခာတောတိ အယံ အမှာကံ ဓမ္မော သုဋ္ဌု အက္ခာတော။ အယံ ဂဏော သုပ္ပဋိပန္နောတိ အယံ အမှာကံ ဂဏော သုဋ္ဌု ပဋိပန္နော။ အယံ ဒိဋ္ဌိ ဘဒ္ဒိကာတိ အယံ အမှာကံ လဒ္ဓိ သုန္ဒရာ။ အယံ ပဋိပဒါ သုပညတ္တာတိ အယံ အမှာကံ ပုဗ္ဗဘာဂါ အတ္တန္တ ပါဒိပဋိပဒါ သုဋ္ဌု ပညတ္တာ။ အယံ မဂ္ဂေါ နိယျာနိကောတိ အယံ အမှာကံ နိယျာမောက္ကန္တိကော မဂ္ဂေါ နိယျာနိကောတိ သယံ သမတ္တံ ကရောတိ

ကထေယျ ‘‘သဿတော လောကော’’တိ။ ဘဏေယျ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ။ ဒီပေယျ ‘‘အန္တဝါ လောကော’’တိ။ ဝေါဟရေယျ နာနာဝိဓေန ဂဏှာပေယျ ‘‘ဟောတိ စ န စ ဟောတီ’’တိ။

၁၇။ အထ ရာဇာ သတ္တာဟစ္စယေန တံ ကုဏပံ ဆဍ္ဍာပေတွာ သာယနှသမယံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ အာဟ – ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ ဤဒိသေ အယသေ ဥပ္ပန္နေ မယှမ္ပိ အာရောစေတဗ္ဗံ သိယာ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘဂဝါ ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ ‘အဟံ သီလဝါ ဂုဏသမ္ပန္နော’တိ ပရေသံ အာရောစေတုံ အရိယာနံ ပဋိရူပ’’န္တိ ဝတွာ တဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ‘‘ယော အတ္တနော သီလဝတာနီတိ အဝသေသဂါထာယော အဘာသိ။

တတ္ထ သီလဝတာနီတိ ပါတိမောက္ခာဒီနိ သီလာနိ၊ အာရညိကာဒီနိ ဓုတင်္ဂဝတာနိ စ။ အနာနုပုဋ္ဌောတိ အပုစ္ဆိတော။ ပါဝါတိ ဝဒတိ။ အနရိယဓမ္မံ ကုသလာ တမာဟု၊ ယော အာတုမာနံ သယမေဝ ပါဝါတိ ယော ဧဝံ အတ္တာနံ သယမေဝ ဝဒတိ၊ တဿ တံ ဝါဒံ ‘‘အနရိယဓမ္မော ဧသော’’တိ ကုသလာ ဧဝံ ကထေန္တိ။

အတ္ထိ သီလဉ္စေဝ ဝတဉ္စာတိ သီလနဋ္ဌေန သီလဉ္စေဝ အတ္ထိ၊ သမာဒါနဋ္ဌေန ဝတဉ္စ အတ္ထိ၊ ဝတံ န သီလန္တိ ဝုတ္တတ္ထေန ဝတံ အတ္ထိ၊ တံ န သီလံ။ ကတမန္တိ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ ဣဓ ဘိက္ခု သီလဝါတိအာဒယော ဝုတ္တနယာ ဧဝ။ သံဝရဋ္ဌေနာတိ သံဝရဏဋ္ဌေန၊ ဝီတိက္ကမဒွါရံ ပိဒဟနဋ္ဌေန။ သမာဒါနဋ္ဌေနာတိ တံ တံ သိက္ခာပဒံ သမ္မာ အာဒါနဋ္ဌေန။ အာရညိကင်္ဂန္တိ အရညေ နိဝါသော သီလံ အဿာတိ အာရညိကော၊ တဿ အင်္ဂံ အာရညိကင်္ဂံ။ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂန္တိ ဘိက္ခာသင်္ခါတာနံ ပရအာမိသပိဏ္ဍာနံ ပါတော ပိဏ္ဍပါတော၊ ပရေဟိ ဒိန္နာနံ ပိဏ္ဍာနံ ပတ္တေ နိပတနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ ပိဏ္ဍပါတံ ဥဉ္ဆတိ တံ တံ ကုလံ ဥပသင်္ကမန္တော ဂဝေသတီတိ ပိဏ္ဍပါတိကော၊ ပိဏ္ဍာယ ဝါ ပတိတုံ ဝတမေတဿာတိ ပိဏ္ဍပါတီ။ ပတိတုန္တိ စရိတုံ။ ပိဏ္ဍပါတီ ဧဝ ပိဏ္ဍပါတိကော၊ တဿ အင်္ဂံ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂံ။ အင်္ဂန္တိ ကာရဏံ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ယေန သမာဒါနေန သော ပိဏ္ဍပါတိကော ဟောတိ၊ တဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတေနေဝ နယေန ရထိကာသုသာနသင်္ကာရကူဋာဒီနံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပံသူနံ ဥပရိ ဌိတတ္တာ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန တေသု ပံသုကူလမိဝါတိ ပံသုကူလံ။ အထ ဝါ ပံသု ဝိယ ကုစ္ဆိတဘာဝံ ဥလတီတိ ပံသုကူလံ၊ ကုစ္ဆိတဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ လဒ္ဓနိဗ္ဗစနဿ ပံသုကူလဿ ဓာရဏံ ပံသုကူလံ၊ ပံသုကူလံ သီလမဿာတိ ပံသုကူလိကော၊ ပံသုကူလိကဿ အင်္ဂံ ပံသုကူလိကင်္ဂံ။ သင်္ဃာဋိဥတ္တရာသင်္ဂအန္တရဝါသကသင်္ခါတံ တိစီဝရံ သီလမဿာတိ တေစီဝရိကော၊ တေစီဝရိကဿ အင်္ဂံ တေစီဝရိကင်္ဂံ။ သပဒါနစာရိကင်္ဂန္တိ ဒါနံ ဝုစ္စတိ အဝခဏ္ဍနံ၊ အပေတံ ဒါနတော အပဒါနံ၊ အနဝခဏ္ဍနန္တိ အတ္ထော။ သဟ အပဒါနေန သပဒါနံ၊ အဝခဏ္ဍနဝိရဟိတံ၊ အနုဃရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သပဒါနံ စရိတုံ ဣဒမဿ သီလန္တိ သပဒါနစာရီ၊ သပဒါနစာရီယေဝ သပဒါနစာရိကော၊ တဿ အင်္ဂံ သပဒါနစာရိကင်္ဂံ။ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂန္တိ ခလူတိ ပဋိသေဓနတ္ထေ နိပါတော။ ပဝါရိတေန သတာ ပစ္ဆာ လဒ္ဓံ ဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ နာမ၊ တဿ ပစ္ဆာဘတ္တဿ ဘောဇနံ ပစ္ဆာဘတ္တဘောဇနံ၊ တသ္မိံ ပစ္ဆာဘတ္တဘောဇနေ ပစ္ဆာဘတ္တသညံ ကတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ သီလမဿာတိ ပစ္ဆာဘတ္တိကော၊ န ပစ္ဆာဘတ္တိကော ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကော၊ သမာဒါနဝသေန ပဋိက္ခိတ္တာတိရိတ္တဘောဇနဿေတံ နာမံ၊ တဿ အင်္ဂံ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂံနေသဇ္ဇိကင်္ဂန္တိ သယနံ ပဋိက္ခိပိတွာ နိသဇ္ဇာယ ဝိဟရိတုံ သီလမဿာတိ နေသဇ္ဇိကော၊ တဿ အင်္ဂံ နေသဇ္ဇိကင်္ဂံ။ ယထာသန္ထတိကင်္ဂန္တိ ယဒေဝ သန္ထတံ ယထာသန္ထတံ၊ ‘‘ဣဒံ တုယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဧဝံ ပဌမံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌသေနာသနဿေတံ အဓိဝစနံ။ တသ္မိံ ယထာသန္ထတေ ဝိဟရိတုံ သီလမဿာတိ ယထာသန္ထတိကော၊ တဿ အင်္ဂံ ယထာသန္ထတိကင်္ဂံ။ သဗ္ဗာနေဝ ပနေတာနိ တေန တေန သမာဒါနေန ဓုတကိလေသတ္တာ ဓုတဿ ဘိက္ခုနော အင်္ဂါနိ၊ ကိလေသဓုနနတော ဝါ ဓုတန္တိ လဒ္ဓဝေါဟာရံ ဉာဏံ အင်္ဂံ ဧတေသန္တိ ဓုတင်္ဂါနိ။ အထ ဝါ ဓုတာနိ စ တာနိ ပဋိပက္ခာနံ ဓုနနတော အင်္ဂါနိ စ ပဋိပတ္တိယာတိပိ ဓုတင်္ဂါနိ။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ အတ္ထတော ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။ သဗ္ဗာနေဝ စေတာနိ သမာဒါနစေတနာလက္ခဏာနိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ယော သမာဒိယတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော။ ယေန သမာဒိယတိ၊ စိတ္တစေတသိကာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ယာ သမာဒါနစေတနာ၊ တံ ဓုတင်္ဂံ။ ယံ ပဋိက္ခိပတိ၊ တံ ဝတ္ထု’’န္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၃)။

သဗ္ဗာနေဝ စ လောလုပ္ပဝိဒ္ဓံသနရသာနိ၊ နိလ္လောလုပ္ပဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာနိ၊ အပ္ပိစ္ဆတာဒိအရိယဓမ္မပဒဋ္ဌာနာနိ။ ဧဝမေတ္ထ လက္ခဏာဒီဟိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝီရိယသမာဒါနမ္ပီတိ ဝီရိယဂ္ဂဟဏမ္ပိ။ ကာမန္တိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော။ တစော စ နှာရု စာတိ ဆဝိ စ နှာရုဝလ္လိယော စ။ အဋ္ဌိ စာတိ သဗ္ဗာ အဋ္ဌိယော စ။ အဝသိဿတူတိ တိဋ္ဌတု။ ဥပသုဿတု မံသလောဟိတန္တိ သဗ္ဗံ မံသဉ္စ လောဟိတဉ္စ သုက္ခတု။ ‘‘တစော’’တိ ဧကံ အင်္ဂံ၊ ‘‘နှာရူ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘အဋ္ဌီ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘ဥပသုဿတု မံသလောဟိတ’’န္တိ ဧကံ အင်္ဂံ။ ယံ တန္တိ ဥပရိ ဝတ္တဗ္ဗပဒေန သမ္ဗန္ဓော။ ပုရိသထာမေနာတိ ပုရိသဿ ကာယိကေန ဗလေန၊ ဗလေနာတိ ဉာဏဗလေန။ ဝီရိယေနာတိ စေတသိကဉာဏဝီရိယတေဇေန။ ပရက္ကမေနာတိ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနေန ဥဿာဟပ္ပတ္တဝီရိယေန။ ပတ္တဗ္ဗန္တိ ယံ တံ ပါပုဏိတဗ္ဗံ။ န တံ အပါပုဏိတွာတိ တံ ပတ္တဗ္ဗံ အပ္ပတွာ။ ဝီရိယဿ သဏ္ဌာနံ ဘဝိဿတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဝီရိယဿ သိထိလတ္တံ ဩသီဒနံ န ဘဝိဿတိ။ ‘‘ပဋ္ဌာန’’န္တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတီတိ စိတ္တံ ဥဿာဟံ ဂဏှာပေတိ။ ပဒဟတီတိ ပတိဋ္ဌာပေတိ။

နာသိဿန္တိ န ခါဒိဿာမိ န ဘုဉ္ဇိဿာမိ။ န ပိဝိဿာမီတိ ယာဂုပါနာဒီနိ န ပိဝိဿာမိ။ ဝိဟာရတော န နိက္ခမေတိ သေနာသနတော ဗဟိ န နိက္ခမေယျံ။ နပိ ပဿံ နိပါတေဿန္တိ ပဿံ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ ဘူမိယံ ဝါ ကဋသန္ထရကေ ဝါ ပါတနံ ဌပနံ န ကရိဿာမိ။ တဏှာသလ္လေ အနူဟတေတိ တဏှာသင်္ခါတေ ကဏ္ဍေ အနုဒ္ဓဋေ၊ အဝိဂတေတိ အတ္ထော။

ဣမံ ပလ္လင်္ကန္တိ သမန္တတော အာဘုဇိတံ ဦရုဗဒ္ဓါသနံ။ န ဘိန္ဒိဿာမီတိ န ဝိဇဟိဿာမိ။ ယာဝ မေ န အနုပါဒါယာတိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ ဂဟဏံ အဂ္ဂဟေတွာ။ အာသဝေဟီတိ ကာမာသဝါဒီဟိ စတူဟိ အာသဝေဟိ။ ဝိမုစ္စိဿတီတိ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ န မုစ္စိဿတိ။ န တာဝါဟံ ဣမမှာ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီတိ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ရုက္ခမူလာ နိက္ခမိဿာမီတိ ဩကာသဝသေန ဝုတ္တာ။ ဣမသ္မိညေဝ ပုဗ္ဗဏှသမယံ အရိယဓမ္မံ အာဟရိဿာမီတိ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ဂိမှေတိ ကာလဝသေန ဝုတ္တာ။ ပုရိမေ ဝယောခန္ဓေတိအာဒယော ဝယဝသေန ဝုတ္တာ။ တတ္ထ အာသနာ န ဝုဋ္ဌဟိဿာမီတိ နိသိန္နာသနာ န ဥဋ္ဌဟိဿာမိ။ အဍ္ဎယောဂါတိ နိကုဏ္ဍဂေဟာ။ ပါသာဒါတိ ဒီဃပါသာဒါ။ ဟမ္မိယာတိ မုဏ္ဍစ္ဆဒနဂေဟာ။ ဂုဟာယာတိ ပံသုဂုဟာယ။ လေဏာတိ မရိယာဒဆိန္နစ္ဆိဒ္ဒါ ပဗ္ဗတလေဏာ။ ကုဋိယာတိ ဥလ္လိတ္တာဒိကုဋိယာ။ ကူဋာဂါရာတိ ကဏ္ဏိကံ အာရောပေတွာ ကတဂေဟတော။ အဋ္ဋာတိ ဒွါရဋ္ဋာလကာ။ မာဠာတိ ဝဋ္ဋဂေဟာ။ ဥဒ္ဒဏ္ဍော နာမ ဧကော ပတိဿယဝိသေသော။ ‘‘တိဆဒနဂေဟော’’တိပိ ဧကေ။ ဥပဋ္ဌာနသာလာတိ သန္နိပါတသာလာ ဘောဇနသာလာ ဝါ။ မဏ္ဍပါဒယော ပါကဋာယေဝ။ အရိယဓမ္မန္တိ အနဝဇ္ဇဓမ္မံ၊ အရိယာနံ ဝါ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဓမ္မံ။ အာဟရိဿာမီတိ မမ စိတ္တသမီပံ အာနယိဿာမိ သီလေန။ သမာဟရိဿာမီတိ ဝိသေသေန အာနယိဿာမိ သမာဓိနာ။ အဓိဂစ္ဆိဿာမီတိ ပဋိလာဘဝသေန ဂမိဿာမိ တဒင်္ဂေန။ ဖဿယိဿာမီတိ ဖုသိဿာမိ မဂ္ဂေန။ သစ္ဆိကရိဿာမီတိ ပစ္စက္ခံ ကရိဿာမိ ဖလေန။ အထ ဝါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန အာဟရိဿာမိ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန သမာဟရိဿာမိ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေန အဓိဂစ္ဆိဿာမိ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဖဿယိဿာမိ၊ ပစ္စဝေက္ခဏေန သစ္ဆိကရိဿာမိ။ ဒွီသုပိ နယေသု ဖဿယိဿာမီတိ နာမကာယေန နိဗ္ဗာနံ ဖုသိဿာမီတိ အတ္ထော။

အပုဋ္ဌောတိ မူလပဒံ၊ တဿ အပုစ္ဆိတောတိ အတ္ထော။ အပုစ္ဆိတောတိ အဇာနာပိတော။ အယာစိတောတိ အနာယာစိတော။ အနဇ္ဈေသိတောတိ အနာဏာပိတော၊ ‘‘န ဣစ္ဆိတော’’တိ ဧကေ။ အပသာဒိတောတိ န ပသာဒါပိတော။ ပါဝဒတီတိ ကထယတိ။ အဟမသ္မီတိ အဟံ အသ္မိ ဘဝါမိ။ ဇာတိယာ ဝါတိ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဇာတိယာ ဝါ။ ဂေါတ္တေန ဝါတိ ဂေါတမာဒိဂေါတ္တေန ဝါ။ ကောလပုတ္တိယေန ဝါတိ ကုလပုတ္တဘာဝေန ဝါ။ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ ဝါတိ သရီရသုန္ဒရတာယ ဝါ။ ဓနေန ဝါတိ ဓနသမ္ပတ္တိယာ ဝါ။ အဇ္ဈေနေန ဝါတိ အဇ္ဈာယကရဏေန ဝါ။ ကမ္မာယတနေန ဝါတိ ကမ္မမေဝ ကမ္မာယတနံ၊ တေန ကမ္မာယတနေန၊ ကသိဂေါရက္ခကမ္မာဒိနာ ဝါ။ သိပ္ပာယတနေန ဝါတိ ဓနုသိပ္ပာဒိနာ ဝါ။ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေန ဝါတိ အဋ္ဌာရသဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေန ဝါ။ သုတေန ဝါတိ ဗဟုဿုတဂုဏေန ဝါ။ ပဋိဘာနေန ဝါတိ ကာရဏာကာရဏပဋိဘာနသင်္ခါတဉာဏေန ဝါ။ အညတရညတရေန ဝါ ဝတ္ထုနာတိ ဇာတိအာဒီနံ ဧကေကေန ဝတ္ထုနာ ဝါ။

ဥစ္စာ ကုလာတိ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏကုလာ၊ ဧတေန ဇာတိဂေါတ္တမဟတ္တံ ဒီပေတိ။ မဟာဘောဂကုလာတိ ဂဟပတိမဟာသာလကုလာ၊ ဧတေန အဍ္ဎမဟတ္တံ ဒီပေတိ။ ဥဠာရဘောဂကုလာတိ အဝသေသဝေဿာဒိကုလာ၊ ဧတေန ပဟူတဇာတရူပရဇတာဒိံ ဒီပေတိ။ စဏ္ဍာလာပိ ဟိ ဥဠာရဘောဂါ ဟောန္တိ။ ဉာတောတိ ပါကဋော။ ယဿဿီတိ ပရိဝါရသမ္ပန္နော။ သုတ္တန္တိကောတိ သုတ္တန္တေ နိယုတ္တော။ ဝိနယဓရောတိ ဝိနယပိဋကဓရော။ ဓမ္မကထိကောတိ အာဘိဓမ္မိကော။ အာရညိကောတိအာဒယော ဓုတင်္ဂပုဗ္ဗင်္ဂမပဋိပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီတိအာဒယော ရူပါရူပအဋ္ဌသမာပတ္တိယော ဒဿေတွာ ပဋိဝေဓဒဿနဝသေန ဝုတ္တာ။ ပါဝဒတီတိ မူလပဒံ။ ကထေတီတိ ‘‘ပိဋကာစရိယောသ္မီ’’တိ ကထယတိ။ ဘဏတီတိ ‘‘ဓုတင်္ဂိကောမှီ’’တိ ပါကဋံ ကရောတိ။ ဒီပယတီတိ ‘‘ရူပဇ္ဈာနံ လာဘီမှီ’’တိ ပရိဒီပယတိ။ ဝေါဟရတီတိ ‘‘အရူပဇ္ဈာနံ လာဘီမှီ’’တိ ဝါကျဘေဒံ ကရောတိ။

ခန္ဓကုသလာတိ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု သလက္ခဏသာမညလက္ခဏေသု ဆေကာ၊ ဉာတတီရဏပဟာနဝသေန ကုသလာတိ အတ္ထော။ ဓာတုအာယတနပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိဗ္ဗာနကုသလာတိ နိဗ္ဗာနေ ဆေကာ။ အနရိယာနန္တိ န အရိယာနံ။ ဧသော ဓမ္မောတိ ဧသော သဘာဝေါ။ ဗာလာနန္တိ အပဏ္ဍိတာနံ။ အသပ္ပုရိသာနန္တိ န သောဘနပုရိသာနံ။ အတ္တာတိ အတ္တာနံ။

၁၈သန္တောတိ ရာဂါဒိကိလေသူပသမေန သန္တော။ တထာ အဘိနိဗ္ဗုတတ္တော။ ဣတိ’ဟန္တိ သီလေသု အကတ္ထမာနောတိ ‘‘အဟမသ္မိ သီလသမ္ပန္နော’’တိအာဒိနာ နယေန ဣတိ သီလေသု အကတ္ထမာနော၊ သီလနိမိတ္တံ အတ္တုပနာယိကံ ဝါစံ အဘာသမာနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တမရိယဓမ္မံ ကုသလာ ဝဒန္တီတိ တဿ တံ အကတ္ထနံ ‘‘အရိယဓမ္မော ဧသော’’တိ ဗုဒ္ဓါဒယော ခန္ဓာဒိကုသလာ ဝဒန္တိ။ ယဿုဿဒါ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေတိ ယဿ ခီဏာသဝဿ ရာဂါဒယော သတ္တုဿဒါ ကုဟိဉ္စိ လောကေ နတ္ထိ။ တဿ တံ အကတ္ထနံ ‘‘အရိယဓမ္မော ဧသော’’တိ ဧဝံ ကုသလာ ဝဒန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

သန္တောတိ မူလပဒံ။ ရာဂဿ သမိတတ္တာတိ ရဉ္ဇနလက္ခဏဿ ရာဂဿ သမိတဘာဝေန။ ဒေါသာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိဇ္ဈာတတ္တာတိ သဗ္ဗပရိဠာဟာနံ ဈာပိတတ္တာ။ နိဗ္ဗုတတ္တာတိ သဗ္ဗသန္တာပါနံ နိဗ္ဗာပိတဘာဝေန။ ဝိဂတတ္တာတိ သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရာနံ ဝိဂတဘာဝေန ဒူရဘာဝေန။ ပဋိပဿဒ္ဓတ္တာတိ သဗ္ဗာကာရေန အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကဘာဝေန။ သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဘိန္နတ္တာ ဘိက္ခူတိ ဥပရိ ဝတ္တဗ္ဗာနံ သတ္တဓမ္မာနံ ဘိန္ဒိတွာ ဌိတဘာဝေန ဘိက္ခု။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမာသောတိ ဣမေ တယော ကိလေသာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဘိန္နာ၊ ရာဂေါ ဒေါသောတိ ဣမေ ဒွေ ကိလေသာ ဩဠာရိကာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန ဘိန္နာ၊ တေ ဧဝ အဏုသဟဂတာ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ဘိန္နာ၊ မောဟော မာနောတိ ဣမေ ဒွေ ကိလေသာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘိန္နာ။ အဝသေသေ ကိလေသေ ဒဿေတုံ ‘‘ဘိန္နာဿ ဟောန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ အာဟ။ သံကိလေသိကာတိ ကိလေသပစ္စယာ။ ပေါနောဘဝိကာတိ ပုနဗ္ဘဝဒါယိကာ။ သဒရာတိ ကိလေသဒရထာ ဧတ္ထ သန္တီတိ သဒရာ။ ‘‘သဒ္ဒရာ’’တိပိ ပါဌော၊ သဟဒရထာတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခဝိပါကာတိ ဖလကာလေ ဒုက္ခဒါယိကာ။ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာတိ အနာဂတေ ဇာတိဇရာမရဏဿ ပစ္စယာ။

ပဇ္ဇေန ကတေန အတ္တနာတိ ဂါထာယ အယံ ပိဏ္ဍတ္ထော – ယော အတ္တနာ ဘာဝိတေန မဂ္ဂေန ပရိနိဗ္ဗာနံ ဂတော၊ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ ပတ္တော၊ ပရိနိဗ္ဗာနဂတတ္တာ ဧဝ စ ဝိတိဏ္ဏကင်္ခေါ၊ ဝိပတ္တိသမ္ပတ္တိဟာနိဝုဒ္ဓိဥစ္ဆေဒသဿတအပုညပုညပ္ပဘေဒံ ဘဝဉ္စ ဝိဘဝဉ္စ ဝိပ္ပဟာယ မဂ္ဂဝါသံ ဝုသိတဝါ ခီဏပုနဗ္ဘဝေါတိ ဧတေသံ ထုတိဝစနာနံ အရဟော သော ဘိက္ခူတိ။

ဣတိဟန္တိဣဒဟန္တီတိ ဒုဝိဓော ပါဌော။ ဣတီတိ ပဒသန္ဓိအာဒယော သန္ဓာယ ‘‘ဣဒဟ’’န္တိ ပါဌံ န ရောစေန္တိ။ တတ္ထ ဣတီတိ ယံ ဝုတ္တံ။ ပဒသန္ဓီတိ ပဒါနံ သန္ဓိ ပဒသန္ဓိ၊ ပဒဃဋနန္တိ အတ္ထော။ ပဒသံသဂ္ဂေါတိ ပဒါနံ ဧကီဘာဝေါ။ ပဒပါရိပူရီတိ ပဒါနံ ပရိပူရဏံ ဒွိန္နံ ပဒါနံ ဧကီဘာဝေါ။ အက္ခရသမဝါယောတိ ဧကီဘူတောပိ အပရိပုဏ္ဏောပိ ဟောတိ၊ အယံ န ဧဝံ။ အက္ခရာနံ သမဝါယော သန္နိပါတော ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အက္ခရသမဝါယော’’တိ အာဟ။ ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာတိ ဗျဉ္ဇနသမုစ္စယော ပဒမီတိ ဝုတ္တာနံ ဗျဉ္ဇနာနံ အတ္ထဗျဉ္ဇနာနံ အတ္ထဗျတ္တိကာရဏာနံ ဝါ မဓုရဘာဝတ္တာ ပါဌဿ မုဒုဘာဝေါ။ ပဒါနုပုဗ္ဗတာ မေတန္တိ ပဒါနံ အနုပုဗ္ဗဘာဝေါ ပဒါနုပုဗ္ဗတာ၊ ပဒပဋိပါဋိဘာဝေါတိ အတ္ထော။ မေတန္တိ ဧတံ။ ကတမန္တိ စေ? ဣတီတိ ဣဒံ။ မေတန္တိ ဧတ္ထ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တော။ ကတ္ထီ ဟောတီတိ ‘‘အဟမသ္မိ သီလသမ္ပန္နော’’တိ အတ္တာနံ ဥက္ကံသေတွာ ကထနသီလော ဟောတိ။ ကတ္ထတီတိ ဝုတ္တနယေန ကထယတိ။ ဝိကတ္ထတီတိ ဝိဝိဓာ ကထယတိ။ ကတ္ထနာတိ ကထနာ။ အာရတောတိ ဒူရတော ရတော။ ဝိရတောတိ ဌာနသင်္ကန္တိဝသေန ဝိဂတဘာဝေန ရတော။ ပဋိဝိရတောတိ တတော နိဝတ္တိတွာ သဗ္ဗာကာရေန ဝိယုတ္တော ဟုတွာ ရတော။ တတ္ထ ပိသာစံ ဝိယ ဒိသွာ ပလာတော အာရတော။ ဟတ္ထိမှိ မဒ္ဒန္တေ ဝိယ ပရိဓာဝိတွာ ဂတော ဝိရတော။ ယောဓသမ္ပဟာရံ ဝိယ ပေါထေတွာ မဒ္ဒေတွာ ဂတော ပဋိဝိရတော။

ခီဏာသဝဿာတိ ခီဏကိလေသာသဝဿ။ ကမ္မုဿဒေါတိ ပုညာဘိသင်္ခါရအပုညာဘိသင်္ခါရအာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရသင်္ခါတာနံ ကမ္မာနံ ဥဿဒေါ ဥဿန္နတာ။ ယဿိမေတိ ယဿ ခီဏာသဝဿ ဣမေ ဥဿဒါ။

၁၉။ ဧဝံ ခီဏာသဝပဋိပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ တိတ္ထိယာနံ ပဋိပတ္တိဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပကပ္ပိတာ သင်္ခတာ’’တိ။ တတ္ထ ပကပ္ပိတာတိ ပရိကပ္ပိတာ။ သင်္ခတာတိ ပစ္စယာဘိသင်္ခတာ။ ယဿာတိ ယဿ ကဿစိ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ။ ဓမ္မာတိ ဒိဋ္ဌိယော။ ပုရက္ခတာတိ ပုရတော ကတာ။ သန္တီတိ သံဝိဇ္ဇန္တိ။ အဝီဝဒါတာတိ အဝေါဒါတာ။ ယဒတ္တနိ ပဿတိ အာနိသံသံ၊ တံ နိဿိတော ကုပ္ပပဋိစ္စသန္တိန္တိ ယဿေတေ ဒိဋ္ဌိဓမ္မာ ‘ပုရက္ခတာ အဝေါဒါတာ သန္တိ၊ သော ဧဝံဝိဓော ယသ္မာ အတ္တနိ တဿာ ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စ သက္ကာရာဒိံ၊ သမ္ပရာယိကဉ္စ ဂတိဝိသေသာဒိံ အာနိသံသံ သမ္ပဿတိ၊ တသ္မာ တဉ္စ အာနိသံသံ၊ တဉ္စ ကုပ္ပတာယ စ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နတာယ စ သမ္မုတိသန္တိတာယ စ ကုပ္ပပဋိစ္စသန္တိသင်္ခါတံ ဒိဋ္ဌိံ နိဿိတော စ ဟောတိ။ သော တံ နိဿိတတ္တာ အတ္တာနံ ဝါ ဥက္ကံသေယျ၊ ပရေ ဝါ ဝမ္ဘေယျ အဘူတေဟိပိ ဂုဏဒေါသေဟိ။

သင်္ခတာတိ မူလပဒံ။ သင်္ခတာတိ ပစ္စယေဟိ သမာဂန္တွာ ကတာ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ အဘိသင်္ခတာတိ ပစ္စယေဟိ အဘိကတာ။ သဏ္ဌပိတာတိ ပစ္စယဝသေနေဝ သမ္မာ ဌပိတာ။ အနိစ္စာတိ ဟုတွာ အဘာဝေန။ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာတိ ဝတ္ထာရမ္မဏံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာ။ ခယဓမ္မာတိ ကမေန ခယသဘာဝါ။ ဝယဓမ္မာတိ ပဝတ္တိဝသေန ပရိဟာယနသဘာဝါ။ ဝိရာဂဓမ္မာတိ အနိဝတ္တီ ဟုတွာ ဝိဂစ္ဆနသဘာဝါ။ နိရောဓဓမ္မာတိ နိရုဇ္ဈနသဘာဝါ၊ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မာ ဟုတွာ နိရုဇ္ဈနသဘာဝါတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿာတိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိယော ဂဟေတွာ ဌိတပုဂ္ဂလဿ။

ပုရေက္ခာရာတိ ပုရေ ကတာ။ တဏှာဓဇောတိ ဥဿာပိတဋ္ဌေန တဏှာဓဇော၊ တဏှာပဋာကာ အဿ အတ္ထီတိ တဏှာဓဇော။ ပုရေစာရိကဋ္ဌေန တဏှာ ဧဝ ကေတု အဿာတိ တဏှာကေတု။ တဏှာဓိပတေယျောတိ ဆန္ဒာဓိပတိဝသေန၊ တဏှာ အဓိပတိတော အာဂတာတိ ဝါ တဏှာဓိပတေယျော၊ တဏှာဓိပတိ ဝါ ဧတဿ အတ္ထီတိ တဏှာဓိပတေယျော။ ဒိဋ္ဌိဓဇာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အဝေါဒါတာတိ အပရိသုဒ္ဓါ။ သံကိလိဋ္ဌာတိ သယံ ကိလိဋ္ဌာ။ သံကိလေသိကာတိ တပနီယာ။

ဒွေ အာနိသံသေ ပဿတီတိ ဒွေ ဂုဏေ ဒက္ခတိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စ အာနိသံသန္တိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ပစ္စက္ခဓမ္မာနိသံသဉ္စ။ သမ္ပရာယိကန္တိ ပရလောကေ ပတ္တဗ္ဗံ အာနိသံသဉ္စ။ ယံဒိဋ္ဌိကော သတ္ထာ ဟောတီတိ သတ္ထာ ယထာလဒ္ဓိကော ဘဝတိ။ တံဒိဋ္ဌိကာ သာဝကာ ဟောန္တီတိ တဿ ဝစနံ သုဏန္တာ သာဝကာပိ တထာလဒ္ဓိကာ ဟောန္တိ။ သက္ကရောန္တီတိ သက္ကာရပ္ပတ္တံ ကရောန္တိ။ ဂရုံ ကရောန္တီတိ ဂရုကာရပ္ပတ္တံ ကရောန္တိ။ မာနေန္တီတိ မနသာ ပိယာယန္တိ။ ပူဇေန္တီတိ စတုပစ္စယာဘိဟာရပူဇာယ ပူဇေန္တိ။ အပစိတိံ ကရောန္တီတိ အပစိတိပ္ပတ္တံ ကရောန္တိ။ တတ္ထ ယဿ စတ္တာရော ပစ္စယေ သက္ကရိတွာ သုအဘိသင်္ခတေ ပဏီတေ ကတွာ ဒေန္တိ၊ သော သက္ကတော။ ယသ္မိံ ဂရုဘာဝံ ပဋ္ဌပေတွာ ဒေန္တိ၊ သော ဂရုကတော။ ယံ မနသာ ပိယာယန္တိ၊ သော မာနိတော။ ယဿ သဗ္ဗမ္ပေတံ ကရောန္တိ၊ သော ပူဇိတော။ ယဿ အဘိဝါဒနပစ္စုပဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မာဒိဝသေန ပရမနိပစ္စကာရံ ကရောန္တိ၊ သော အပစိတော။ ကေစိ ‘‘သက္ကရောန္တိ ကာယေန၊ ဂရုံ ကရောန္တိ ဝါစာယ၊ မာနေန္တိ စိတ္တေန၊ ပူဇေန္တိ လာဘေနာ’’တိ ဝဏ္ဏယန္တိ။ အလံ နာဂတ္တာယ ဝါတိ နာဂဘာဝါယ နာဂရာဇဘာဝါယ ဝါ အလံ ပရိယတ္တံ။ သုပဏ္ဏတ္တာယ ဝါတိ သုပဏ္ဏရာဇဘာဝါယ။ ယက္ခတ္တာယ ဝါတိ ယက္ခသေနာပတိဘာဝါယ။ အသုရတ္တာယ ဝါတိ အသုရဘာဝါယ။ ဂန္ဓဗ္ဗတ္တာယ ဝါတိ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝဃဋေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝါယ။ မဟာရာဇတ္တာယ ဝါတိ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ အညတရဘာဝါယ။ ဣန္ဒတ္တာယ ဝါတိ သက္ကဘာဝါယ။ ဗြဟ္မတ္တာယ ဝါတိ ဗြဟ္မကာယိကာဒီနံ အညတရဘာဝါယ။ ဒေဝတ္တာယ ဝါတိ သမ္မုတိဒေဝါဒီနံ အညတရဘာဝါယ။ သုဒ္ဓိယာတိ ပရိသုဒ္ဓဘာဝါယ အလံ ပရိယတ္တံ။ ဝိသုဒ္ဓိယာတိ သဗ္ဗမလရဟိတအစ္စန္တပရိသုဒ္ဓဘာဝါယ။ ပရိသုဒ္ဓိယာတိ သဗ္ဗာကာရေန ပရိသုဒ္ဓဘာဝါယ။

တတ္ထ တိရစ္ဆာနယောနိယံ အဓိပစ္စတ္တံ သုဒ္ဓိယာ။ ဒေဝလောကေ အဓိပစ္စတ္တံ ဝိသုဒ္ဓိယာ။ ဗြဟ္မလောကေ အဓိပစ္စတ္တံ ပရိသုဒ္ဓိယာ။ စတုရာသီတိကပ္ပသဟဿာနိ အတိက္ကမိတွာ မုစ္စနတ္ထံ မုတ္တိယာ။ အန္တရာယာဘာဝေန မုစ္စနတ္ထံ ဝိမုတ္တိယာ။ သဗ္ဗာကာရေန မုတ္တိယာ ပရိမုတ္တိယာ။ သုဇ္ဈန္တီတိ တသ္မိံ သမယေ ပဗ္ဗဇိတဘာဝေန သုဒ္ဓိံ ပါပုဏန္တိ။ ဝိသုဇ္ဈန္တီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ပဋိပတ္တိယာ ယုတ္တဘာဝေန ဝိဝိဓေန သုဇ္ဈန္တိ။ ပရိသုဇ္ဈန္တီတိ နိပ္ဖတ္တိံ ပါပေတွာ သဗ္ဗာကာရေန သုဇ္ဈန္တိ။ မုစ္စန္တိ တေသံ သမယန္တရဓမ္မေန။ ဝိမုစ္စန္တိ ဧတဿ သတ္ထုနော ဩဝါဒေန။ ပရိမုစ္စန္တိ ဧတဿ သတ္ထုနော အနုသာသနေန။ သုဇ္ဈိဿာမီတိအာဒယော အနာဂတဝသေန ဝုတ္တာ။ အာယတိံ ဖလပါဋိကင်္ခီတိ အနာဂတေ ဝိပါကဖလမာကင်္ခမာနော။ ဣဒံ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ ဣစ္ဆာမတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိဂတဉှိ ဣဇ္ဈမာနံ နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ နိပ္ဖာဒေတိ။

အစ္စန္တသန္တီတိ အတိအန္တနိဿရဏသန္တိ။ တဒင်္ဂသန္တီတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဂုဏင်္ဂေန နီဝရဏာဒိအဂုဏင်္ဂံ သမေတီတိ ဈာနံ တဒင်္ဂသန္တိ။ သမ္မုတိသန္တီတိ သမာဟာရဝသေန ဒိဋ္ဌိသန္တိ။ တာ ဝိဘာဂတော ဒဿေတုံ ‘‘ကတမာ အစ္စန္တသန္တီ’’တိအာဒိမာဟ။ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ ဧဝမာဒယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာယေဝ။ ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿ နီဝရဏာ သန္တာ ဟောန္တီတိ ဧဝမာဒယော အန္တော အပ္ပနာယံ အတိသယဝသေန ဝုတ္တာ။ အပိ စ သမ္မုတိသန္တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတာ၊ သန္တီတိ ဣတရေ ဒွေ သန္တိယော ပဋိက္ခိပိတွာ သမ္မုတိသန္တိမေဝ ဒီပေတိ။ ကုပ္ပသန္တိန္တိ ဝိပါကဇနကဝသေန ပရိဝတ္တနဝသေန စလသန္တိံပကုပ္ပသန္တိန္တိ ဝိသေသေန စလသန္တိံ။ ဧရိတသန္တိန္တိ ကမ္ပနသန္တိံ။ သမေရိတသန္တိန္တိ ဝိသေသေန ကမ္ပိတသန္တိံ။ စလိတသန္တိန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဃဋ္ဋိတသန္တိန္တိ ပီဠိတသန္တိံ။ သန္တိံ နိဿိတောတိ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ သန္တိံ နိဿိတော။ အဿိတောတိ အာသိတော ဝိသေသေန နိဿိတော။ အလ္လီနောတိ ဧကီဘူတော။

၂၀။ ဧဝံ နိဿိတေ တာဝ ‘‘ဒိဋ္ဌီနိဝေသာ…ပေ… အာဒိယတီ စ ဓမ္မ’’န္တိ တတ္ထ ဒိဋ္ဌီနိဝေသာတိ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသသင်္ခါတာနိ ဒိဋ္ဌိနိဝေသနာနိ။ န ဟိ သွာတိဝတ္တာတိ သုခေန အတိဝတ္တိတဗ္ဗာ န ဟောန္တိ။ ဓမ္မေသု နိစ္ဆေယျ သမုဂ္ဂဟီတန္တိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတေသု တံ တံ သမုဂ္ဂဟိတံ အဘိနိဝိဋ္ဌဓမ္မံ နိစ္ဆိနိတွာ ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိနိဝေသာ န ဟိ သွာတိဝတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ နရော တေသု နိဝေသနေသု၊ နိရဿတီ အာဒိယတီ စ ဓမ္မန္တိ ယသ္မာ န ဟိ သွာတိဝတ္တာ၊ တသ္မာ နရော တေသုယေဝ ဒိဋ္ဌိနိဝေသနေသု အဇသီလဂေါသီလကုက္ကုရသီလပဉ္စာတပမရုပ္ပပါတဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနကဏ္ဋကာပဿယာဒိဘေဒံ သတ္ထာရံ ဓမ္မက္ခာနံ ဂဏာဒိဘေဒဉ္စ တံ တံ ဓမ္မံ နိရဿတိ စ အာဒိယတိ စ ဇဟတိ စ ဂဏှာတိ စ ဝနမက္ကဋော ဝိယ တံ တံ သာခန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝံ နိရဿန္တော စ အာဒိယန္တော စ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တတ္တာ အသန္တေဟိပိ ဂုဏဒေါသေဟိ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ ယသာယသံ ဥပ္ပာဒေယျ။ ဒုရတိဝတ္တာတိ အတိက္ကမိတုံ ဒုက္ခာ။ ဒုတ္တရာတိ ဒုဥတ္တရာ။ ဒုပ္ပတရာ ဒုဿမတိက္ကမာ ဒုဗ္ဗိနိဝတ္တာတိ ဥပသဂ္ဂေန ဝဍ္ဎိတာ။

နိစ္ဆိနိတွာတိ သဿတဝသေန နိစ္ဆယံ ကတွာ။ ဝိနိစ္ဆိနိတွာတိ အတ္တဝသေန နာနာဝိဓေန ဝိနိစ္ဆယံ ကတွာ။ ဝိစိနိတွာတိ ပရိယေသိတွာ။ ပဝိစိနိတွာတိ အတ္တနိယဝသေန သဗ္ဗာကာရေန ပရိယေသိတွာ။ ‘‘နိစိနိတွာ ဝိစ္စိနိတွာ’’တိပိ ပါဌော။ ဩဓိဂ္ဂါဟောတိ အဝဓိယိတွာ ဂါဟော။ ဗိလဂ္ဂါဟောတိ ကောဋ္ဌာသဝသေန ဂါဟော ‘‘ဗိလသော ဝိဘဇိတွာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၈၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၁) ဝိယ။ ဝရဂ္ဂါဟောတိ ဥတ္တမဂါဟော။ ကောဋ္ဌာသဂ္ဂါဟောတိ အဝယဝဝသေန ဂါဟော။ ဥစ္စယဂ္ဂါဟောတိ ရာသိဝသေန ဂါဟော။ သမုစ္စယဂ္ဂါဟောတိ ကောဋ္ဌာသဝသေန ရာသိဝသေန စ ဂါဟော။ ဣဒံ သစ္စန္တိ ဣဒမေဝ သဘာဝံ။ တစ္ဆန္တိ တထဘာဝံ အဝိပရီတသဘာဝံ။ တထန္တိ ဝိပရိဏာမရဟိတံ။ ဘူတန္တိ ဝိဇ္ဇမာနံ။ ယာထာဝန္တိ ယထာသဘာဝံ။ အဝိပရီတန္တိ န ဝိပရီတံ။

နိရဿတီတိ နိအဿတိ ဝိက္ခိပတိ။ ပရဝိစ္ဆိန္ဒနာယ ဝါတိ ပရေဟိ ဝိဿဇ္ဇာပနေန။ အနဘိသမ္ဘုဏန္တော ဝါတိ အသမ္ပာပုဏန္တော ဝါ အသက္ကောန္တော ဝါ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ပရော ဝိစ္ဆိန္ဒေတီတိ အညော ဝိယောဂံ ကရောတိ။ နတ္ထေတ္ထာတိ နတ္ထိ ဧတ္ထ။ သီလံ အနဘိသမ္ဘုဏန္တောတိ သီလံ အသမ္ပာဒေန္တော။ သီလံ နိရဿတီတိ သီလံ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

၂၁။ ယော ပနာယံ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိဂတာဒိဒေါသဓုနနာယ ပညာယ သမန္နာဂတတ္တာ ဓောနော၊ တဿ ဓောနဿ ဟိ…ပေ… အနူပယော သော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဓောနဓမ္မသမန္နာဂမာ ဓောနဿ ဓုတသဗ္ဗပါပဿ အရဟတော ကတ္ထစိ လောကေ တေသု တေသု ဘဝေသု သံကပ္ပနာ ဒိဋ္ဌိ နတ္ထိ။ သော တဿာ ဒိဋ္ဌိယာ အဘာဝါ၊ ယာယ စ အတ္တနာ ကတံ ပါပကမ္မံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တာ တိတ္ထိယာ မာယာယ ဝါ မာနေန ဝါ ဧဝံ အဂတိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တမ္ပိ မာယဉ္စ မာနဉ္စ ပဟာယ ဓောနော ရာဂါဒီနံ ဒေါသာနံ ကေန ဂစ္ဆေယျ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ သမ္ပရာယေ ဝါ နိရယာဒီသု ဂတိဝိသေသေသု ကေန သင်္ခံ ဂစ္ဆေယျ၊ အနူပယော သော၊ သော ဟိ တဏှာဒိဋ္ဌိဥပယာနံ ဒွိန္နံ အဘာဝေန အနူပယောတိ။

ကိံ ကာရဏာတိ ကေန ကာရဏေန။ ဓောနာ ဝုစ္စတိ ပညာတိ ဓောနာ ဣတိ ကိံကာရဏာ ပညာ ကထီယတိ။ တာယ ပညာယ ကာယဒုစ္စရိတန္တိ တာယ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ပညာယ ကာယတော ပဝတ္တံ ဒုဋ္ဌု ကိလေသပူတိကတ္တာ ဝါ စရိတန္တိ ကာယဒုစ္စရိတံ။ ဓူတဉ္စ ဓောတဉ္စာတိ ကမ္ပိတဉ္စ ဓောဝိတဉ္စ။ သန္ဓောတဉ္စာတိ သမ္မာ ဓောဝိတဉ္စ။ နိဒ္ဓါတဉ္စာတိ ဝိသေသေန သုဋ္ဌု နိဒ္ဓါတဉ္စ။ ရာဂေါ ဓုတော စာတိအာဒယော စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗာ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဓုတာ စာတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကမ္ပိတာ စလိတာ ဓောဝိတာ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိကဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောတီ’’တိ သုတ္တံ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၀၆၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၆၀) ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ သမ္မာဉာဏေနာတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တဉာဏေန၊ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန ဝါ။ မိစ္ဆာဉာဏန္တိ ဝိပရီတဉာဏံ အယာထာဝဉာဏံ၊ ပါပကိရိယာသု ဥပစိန္တာဝသေန ပါပံ ကတွာ ‘‘သုကတံ မယာ’’တိ ပစ္စဝေက္ခဏာကာရေန စ ဥပ္ပန္နော မောဟော။ သမ္မာဝိမုတ္တိယာ မိစ္ဆာဝိမုတ္တီတိ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ ဝိပရီတာ အယာထာဝဝိမုတ္တိယေဝ စေတောဝိမုတ္တိသညိတာ။

အရဟာ ဣမေဟိ ဓောနေယျေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ရာဂါဒီဟိ ကိလေသေဟိ ဒူရေ ဌိတော အရဟာ ဣမေဟိ ဝုတ္တပ္ပကာရေဟိ ကိလေသဓောဝနေဟိ ဓမ္မေဟိ ဥပေတော ဟောတိ။ ဓောနောတိ ဓောနော ပုဂ္ဂလော၊ တေနေဝ ‘‘သော ဓုတရာဂေါ’’တိအာဒယော အာဟ။

မာယာ ဝုစ္စတိ ဝဉ္စနိကာစရိယာတိ ဝဉ္စနကိရိယံ ဝဉ္စနကရဏံ အဿာ အတ္ထီတိ ဝဉ္စနိကာစရိယာ။ တဿ ပဋိစ္ဆာဒနဟေတူတိ တေသံ ဒုစ္စရိတာနံ အပ္ပကာသနကာရဏာ။ ပါပိကံ ဣစ္ဆံ ပဏိဒဟတီတိ လာမကံ ပတ္ထနံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ‘‘မာ မံ ဇညာ’’တိ ဣစ္ဆတီတိ ‘‘မယှံ ကတံ ပါပံ ပရေ မာ ဇာနိံသူ’’တိ ပစ္စာသီသတိ။ သင်္ကပ္ပေတီတိ ဝိတက္ကံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ဝါစံ ဘာသတီတိ ဇာနံယေဝ ပဏ္ဏတ္တိံ ဝီတိက္ကမန္တော ဘိက္ခု ဘာရိယံ ကရောတိ။ ‘‘အမှာကံ ဝီတိက္ကမဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဥပသန္တော ဝိယ ဘာသတိ။ ကာယေန ပရက္ကမတီတိ ‘‘မယာ ကတံ ဣဒံ ပါပကမ္မံ မာ ကေစိ ဇာနိံသူ’’တိ ကာယေန ဝတ္တံ ကရောတိ။ ဝိဇ္ဇမာနဒေါသပဋိစ္ဆာဒနတော စက္ခုမောဟနမာယာ အဿာတိ မာယာဝီ၊ မာယာဝိနော ဘာဝေါ မာယာဝိတာ။ ကတွာ ပါပံ ပုန ပဋိစ္ဆာဒနတော အတိစ္စ အဿရတိ ဧတာယ သတ္တောတိ အစ္စသရာ။ ကာယဝါစာကိရိယာဟိ အညထာ ဒဿနတော ဝဉ္စေတီတိ ဝဉ္စနာ။ ဧတာယ သတ္တာ နိကရောန္တီတိ နိကတိ၊ မိစ္ဆာ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘နာဟံ ဧဝံ ကရောမီ’’တိ ပါပါနံ ဝိက္ခိပနတော နိကိရဏာ။ ‘‘နာဟံ ဧဝံ ကရောမီ’’တိ ပရိဝဇ္ဇနတော ပရိဟရဏာ။ ကာယာဒီဟိ သံဟရဏတော ဂူဟနာ။ သမဘာဂေန ဂူဟနာ ပရိဂူဟနာ။ တိဏပဏ္ဏေဟိ ဝိယ ဂူထံ ကာယဝစီကမ္မေဟိ ပါပံ ဆာဒေတီတိ ဆာဒနာ။ သဗ္ဗတော ဘာဂေန ဆာဒနာ ပရိစ္ဆာဒနာ။ န ဥတ္တာနိံ ကတွာ ဒဿေတီတိ အနုတ္တာနိကမ္မံ။ န ပါကဋံ ကတွာ ဒဿေတီတိ အနာဝိကမ္မံ။ သုဋ္ဌု ဆာဒနာ ဝေါစ္ဆာဒနာ။ ကတပဋိစ္ဆာဒနဝသေန ပုနပိ ပါပဿ ကရဏတော ပါပကိရိယာ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ကတပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာ မာယာ နာမ ဝုစ္စတိ၊ ယာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဘသ္မပဋိစ္ဆန္နော ဝိယ အင်္ဂါရော၊ ဥဒကပဋိစ္ဆန္နော ဝိယ ခါဏု၊ ပိလောတိကပလိဝေဌိတံ ဝိယ စ သတ္ထံ ဟောတိ။

ဧကဝိဓေန မာနောတိ ဧကပရိစ္ဆေဒေန ဧကကောဋ္ဌာသေန မာနော။ ယာ စိတ္တဿ ဥန္နတီတိ ယာ စိတ္တဿ အဗ္ဘုဿာပနာ၊ အယံ မာနောတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ပုဂ္ဂလံ အနာမသိတွာ နိဗ္ဗတ္တိတမာနောဝ ဝုတ္တော။

အတ္တုက္ကံသနမာနောတိ အတ္တာနံ ဥပရိ ဌပနမာနော။ ပရဝမ္ဘနမာနောတိ ပရေ လာမကကရဏမာနော။ ဣမေ ဒွေ မာနာ ယေဘုယျေန တထာ ပဝတ္တာကာရဝသေန ဝုတ္တာ။

‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိ မာနောတိ ဇာတိအာဒီနိ နိဿာယ ‘‘အဟမသ္မိ သေယျော’’တိ ဥပ္ပန္နော မာနော။ သဒိသမာနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမိမေပိ တယော မာနာ ပုဂ္ဂလဝိသေသံ အနိဿာယ တထာ ပဝတ္တာကာရဝသေန ဝုတ္တာ။ တေသု ဧကေကော တိဏ္ဏမ္ပိ သေယျသဒိသဟီနာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိ မာနော သေယျဿေဝ ယာထာဝမာနော၊ သေသာနံ အယာထာဝမာနော။ ‘‘သဒိသောဟမသ္မီ’’တိ မာနော သဒိသဿေဝ ယာထာဝမာနော၊ သေသာနံ အယာထာဝမာနော။ ‘‘ဟီနောဟမသ္မီ’’တိ မာနော ဟီနဿေဝ ယာထာဝမာနော၊ သေသာနံ အယာထာဝမာနော။

စတုဗ္ဗိဓေန မာနော လောကဓမ္မဝသေန ဝုတ္တော။ ပဉ္စဝိဓေန မာနော ပဉ္စကာမဂုဏဝသေန ဝုတ္တော။ ဆဗ္ဗိဓေန မာနော စက္ခာဒိသမ္ပတ္တိဝသေန ဝုတ္တော။ တတ္ထ မာနံ ဇနေတီတိ မာနံ ဥပ္ပာဒေတိ။

သတ္တဝိဓေန မာနနိဒ္ဒေသေ မာနောတိ ဥန္နမော။ အတိမာနောတိ ‘‘ဇာတိအာဒီဟိ မယာ သဒိသော နတ္ထီ’’တိ အတိက္ကမိတွာ မညနဝသေန ဥပ္ပန္နော မာနော။ မာနာတိမာနောတိ ‘‘အယံ ပုဗ္ဗေ မယာ သဒိသော၊ ဣဒါနိ အဟံ သေဋ္ဌော၊ အယံ ဟီနတရော’’တိ ဥပ္ပန္နော မာနော။ အယံ ဘာရာတိဘာရော ဝိယ ပုရိမံ သဒိသမာနံ ဥပါဒါယ မာနာတိမာနော နာမာတိ ဒဿေတုံ ‘‘မာနာတိမာနော’’တိ အာဟ။ ဩမာနောတိ ဟီနမာနော။ ယော ‘‘ဟီနောဟမသ္မီ’’တိ မာနော နာမ ဝုတ္တော၊ အယံ ဩမာနော နာမ။ အပိ စေတ္ထ ‘‘တွံ ဇာတိမာ၊ ကာကဇာတိ ဝိယ တေ ဇာတိ။ တွံ ဂေါတ္တဝါ၊ စဏ္ဍာလဂေါတ္တံ ဝိယ တေ ဂေါတ္တံ။ တုယှံ သရော အတ္ထိ၊ ကာကသရော ဝိယ တေ သရော’’တိ ဧဝံ အတ္တာနံ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ ပဝတ္တနဝသေန အယံ ‘‘ဩမာနော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဓိမာနောတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အပ္ပတွာ ပတ္တသညိဿ၊ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကတ္တဗ္ဗေ ကိစ္စေ အကတေယေဝ ကတသညိဿ၊ စတုသစ္စဓမ္မေ အနဓိဂတေ အဓိဂတသညိဿ၊ အရဟတ္တေ အသစ္ဆိကတေ သစ္ဆိကတသညိဿ ဥပ္ပန္နော အဓိဂတမာနော အဓိမာနော နာမ။ အယံ ပန ကဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကဿ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အရိယသာဝကဿ တာဝ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော ဟိ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပဟီနကိလေသာဝသိဋ္ဌကိလေသပစ္စဝေက္ခဏေန သဉ္ဇာတသောမနဿော အရိယဂုဏပဋိဝေဓေ နိက္ကင်္ခေါ၊ တသ္မာ သောတာပန္နာဒီနံ ‘‘အဟံ သကဒါဂါမီ’’တိအာဒိဝသေန မာနော န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒုဿီလဿ စ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော ဟိ အရိယဂုဏာဓိဂမေ နိရာသောဝ။ သီလဝတောပိ ပရိစ္စတ္တကမ္မဋ္ဌာနဿ နိဒ္ဒါရာမတာဒိမနုယုတ္တဿ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပရိသုဒ္ဓသီလဿ ပန ကမ္မဋ္ဌာနေ အပ္ပမတ္တဿ နာမရူပံ ဝဝတ္ထပေတွာ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေန ဝိတိဏ္ဏကင်္ခဿ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နေ စ သုဒ္ဓသမထလာဘီ သုဒ္ဓဝိပဿနာလာဘီ ဝါ အန္တရာ ဌပေတိ။ သော ဟိ ဒသပိ ဝဿာနိ ဝီသမ္ပိ ဝဿာနိ တိံသမ္ပိ ဝဿာနိ အသီတိပိ ဝဿာနိ ကိလေသသမုဒါစာရံ အပဿန္တော ‘‘အဟံ သောတာပန္နော’’တိ ဝါ ‘‘သကဒါဂါမီ’’တိ ဝါ ‘‘အနာဂါမီ’’တိ ဝါ မညတိ၊ သမထဝိပဿနာလာဘီ ပန အရဟတ္တေယေဝ ဌပေတိ။ တဿ ဟိ သမာဓိဗလေန ကိလေသာ ဝိက္ခမ္ဘိတာ၊ ဝိပဿနာဗလေန သင်္ခါရာ သုပရိဂ္ဂဟိတာ၊ တသ္မာ သဋ္ဌိပိ ဝဿာနိ အသီတိပိ ဝဿာနိ ဝဿသတမ္ပိ ကိလေသာ န သမုဒါစရန္တိ၊ ခီဏာသဝဿေဝ စိတ္တာစာရော ဟောတိ။ သော ဧဝံ ဒီဃရတ္တံ ကိလေသသမုဒါစာရံ အပဿန္တော အန္တရာ အဋ္ဌတွာဝ ‘‘အရဟာ အဟ’’န္တိ မညတိ။

အသ္မိမာနောတိ ရူပေ အသ္မီတိအာဒိနာ နယေန ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ‘‘အဟံ ရူပါဒယော’’တိ ဥပ္ပန္နော မာနော။ မိစ္ဆာမာနောတိ ပါပကေဟိ ကမ္မာယတနသိပ္ပာယတနဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနသုတပဋိဘာနသီလဗ္ဗတေဟိ၊ ပါပိကာယ စ ဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပန္နော မာနော။ တတ္ထ ပါပကံ ကမ္မာယတနံ နာမ ကေဝဋ္ဋမစ္ဆဗန္ဓနေသာဒါနံ ကမ္မံ။ ပါပကံ သိပ္ပာယတနံ နာမ မစ္ဆဇာလခိပကုမီနကရဏေသု စေဝ ပါသဩဍ္ဍနသူလာရောပနာဒီသု စ ဆေကတာ။ ပါပကံ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနံ နာမ ယာ ကာစိ ပရူပဃာတဝိဇ္ဇာ။ ပါပကံ သုတံ နာမ ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏာဒိပဋိသံယုတ္တံ။ ပါပကံ ပဋိဘာနံ နာမ ဒုဗ္ဘာသိတယုတ္တံ ကပ္ပနာဋကဝိလပ္ပနာဒိပဋိဘာနံပါပကံ သီလံ နာမ အဇသီလံ ဂေါသီလံ။ ဝတမ္ပိ အဇဝတဂေါဝတမေဝ။ ပါပိကာ ဒိဋ္ဌိ ပန ဒွါသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဂတေသု ယာကာစိ ဒိဋ္ဌိ။ အဋ္ဌဝိဓမာနော ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။

နဝဝိဓေန မာနနိဒ္ဒေသေ သေယျဿ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိအာဒယော နဝ မာနာ ပုဂ္ဂလံ နိဿာယ ဝုတ္တာ။ ဧတ္ထ ပန သေယျဿ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိ မာနော ရာဇာနဉ္စေဝ ပဗ္ဗဇိတာနဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ရာဇာ ဟိ ‘‘ရဋ္ဌေန ဝါ ဓနဝါဟနေဟိ ဝါ ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။ ပဗ္ဗဇိတောပိ ‘‘သီလဓုတင်္ဂါဒီဟိ ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။

သေယျဿ ‘‘သဒိသောဟမသ္မီ’’တိ မာနောပိ ဧတေသံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ရာဇာ ဟိ ‘‘ရဋ္ဌေန ဝါ ဓနဝါဟနေဟိ ဝါ အညရာဇူဟိ သဒ္ဓိံ မယှံ ကိံ နာနာကရဏ’’န္တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။ ပဗ္ဗဇိတောပိ ‘‘သီလဓုတင်္ဂါဒီဟိ အညေန ဘိက္ခုနာ မယှံ ကိံ နာနာကရဏ’’န္တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။

သေယျဿ ‘‘ဟီနောဟမသ္မီ’’တိ မာနောပိ ဧတေသံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဿ ဟိ ရညော ရဋ္ဌံ ဝါ ဓနဝါဟနာဒီနိ ဝါ နာတိသမ္ပန္နာနိ ဟောန္တိ၊ သော ‘‘မယှံ ရာဇာတိ ဝေါဟာရသုခမတ္တကမေဝ၊ ကိံ ရာဇာ နာမ အဟ’’န္တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။ ပဗ္ဗဇိတောပိ အပ္ပလာဘသက္ကာရော ‘‘အဟံ ဓမ္မကထိကော၊ ဗဟုဿုတော၊ မဟာထေရောတိ ကထာမတ္တမေဝ၊ ကိံ ဓမ္မကထိကော နာမာဟံ၊ ကိံ ဗဟုဿုတော နာမာဟံ၊ ကိံ မဟာထေရော နာမာဟံ၊ ယဿ မေ လာဘသက္ကာရော နတ္ထီ’’တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။

သဒိသဿ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိ မာနာဒယော အမစ္စာဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အမစ္စော ဝါ ဟိ ရဋ္ဌိယော ဝါ ‘‘ဘောဂယာနဝါဟနာဒီဟိ ကော မယာ သဒိသော အညော ရာဇပုရိသော အတ္ထီ’’တိ ဝါ၊ ‘‘မယှံ အညေဟိ သဒ္ဓိံ ကိံ နာနာကရဏ’’န္တိ ဝါ၊ ‘‘အမစ္စောတိ နာမမေဝ မယှံ၊ ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ မေ နတ္ထိ၊ ကိံ အမစ္စော နာမာဟ’’န္တိ ဝါ ဧတေ မာနေ ကရောတိ။

ဟီနဿ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိ မာနာဒယော ဒါသာဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒါသော ဟိ ‘‘မာတိတော ဝါ ပိတိတော ဝါ ကော မယာ သဒိသော အညော ဒါသော နာမ အတ္ထိ၊ အညေ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တာ ကုစ္ဆိဟေတု ဒါသာ နာမ ဇာတာ၊ အဟံ ပန ပဝေဏီအာဂတတ္တာ သေယျော’’တိ ဝါ၊ ‘‘ပဝေဏီအာဂတဘာဝေန ဥဘတောသုဒ္ဓိကဒါသတ္တေန အသုကဒါသေန နာမ သဒ္ဓိံ ကိ မယှံ နာနာကရဏ’’န္တိ ဝါ၊ ‘‘ကုစ္ဆိဝသေနာဟံ ဒါသဗျံ ဥပဂတော၊ မာတာပိတုကောဋိယာ ပန မေ ဒါသဋ္ဌာနံ နတ္ထိ၊ ကိံ ဒါသော နာမ အဟ’’န္တိ ဝါ ဧတေ မာနေ ကရောတိ။ ယထာ စ ဒါသော၊ ဧဝံ ပုက္ကုသစဏ္ဍာလာဒယောပိ ဧတေ မာနေ ကရောန္တိယေဝ။

ဧတ္ထ စ သေယျဿ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိ ဥပ္ပန္နမာနောဝ ယာထာဝမာနော၊ ဣတရေ ဒွေ အယာထာဝမာနာ။ တထာ သဒိသဿ ‘‘သဒိသောဟမသ္မီ’’တိ၊ ဟီနဿ ‘‘ဟီနောဟမသ္မီ’’တိ ဥပ္ပန္နမာနောဝ ယာထာဝမာနော၊ ဣတရေ ဒွေ အယာထာဝမာနာ။ တတ္ထ ယာထာဝမာနာ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈာ၊ အယာထာဝမာနာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဝဇ္ဈာ။

ဧတ္ထ စ သေယျဿ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိ မာနော ဥတ္တမဿ ဥတ္တမဋ္ဌေန ‘‘အဟံ သေယျော’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နမာနော၊ သေယျဿ ‘‘သဒိသောဟမသ္မီ’’တိ မာနော ဥတ္တမဿ သမဋ္ဌေန ‘‘အဟံ သဒိသော’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နမာနော။ သေယျဿ ‘‘ဟီနောဟမသ္မီ’’တိ မာနော ဥတ္တမဿ လာမကဋ္ဌေန ‘‘အဟံ ဟီနော’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နမာနော။ ဧဝံ သေယျမာနော သဒိသမာနော ဟီနမာနောတိ ဣမေ တယော မာနာ သေယျဿ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သဒိသဿာပိ အဟံ သေယျော၊ သဒိသော၊ ဟီနောတိ တယော မာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဟီနဿာပိ အဟံ ဟီနော၊ သဒိသော၊ သေယျောတိ တယော မာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

ဒသဝိဓမာနနိဒ္ဒေသေ ဣဓေကစ္စော မာနံ ဇနေတီတိ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော မာနံ ဇနယတိ။ ဇာတိယာ ဝါတိ ခတ္တိယဘာဝါဒိဇာတိသမ္ပတ္တိယာ ဝါ။ ဂေါတ္တေန ဝါတိ ဂေါတမဂေါတ္တာဒိနာ ဥက္ကဋ္ဌဂေါတ္တေန ဝါ။ ကောလပုတ္တိယေန ဝါတိ မဟာကုလဘာဝေန ဝါ။ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ ဝါတိ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နသရီရတာယ ဝါ။ သရီရဉှိ ‘‘ပေါက္ခရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိယာ အဘိရူပဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ဓနေန ဝါတိ ဓနသမ္ပန္နဘာဝေန ဝါ၊ မယှံ နိဓာနဂတဿ ဓနဿ ပမာဏံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ အဇ္ဈေနေန ဝါတိ အဇ္ဈာယနဝသေန ဝါ။ ကမ္မာယတနေန ဝါတိ ‘‘အဝသေသာ သတ္တာ ဆိန္နပက္ခကာကသဒိသာ၊ အဟံ ပန မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ’’တိ ဝါ၊ ‘‘အဟံ ယံ ယံ ကမ္မံ ကရောမိ၊ တံ တံ သမိဇ္ဈတီ’’တိ ဝါ ဧဝမာဒိနယပ္ပဝတ္တေန ကမ္မာယတနေန ဝါ။ သိပ္ပာယတနေန ဝါတိ ‘‘အဝသေသာ သတ္တာ နိသိပ္ပာ၊ အဟံ သိပ္ပဝါ’’တိ ဧဝမာဒိနယပ္ပဝတ္တေန သိပ္ပာယတနေန ဝါ။ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေန ဝါတိ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ သုတေန ဝါတိ ‘‘အဝသေသာ သတ္တာ အပ္ပဿုတာ၊ အဟံ ပန ဗဟုဿုတော’’တိ ဧဝမာဒိသုတေန ဝါ။ ပဋိဘာနေန ဝါတိ ‘‘အဝသေသာ သတ္တာ အပ္ပဋိဘာနာ၊ မယှံ ပန ပဋိဘာနပ္ပမာဏံ နတ္ထီ’’တိ ဧဝမာဒိပဋိဘာနေန ဝါ။ အညတရညတရေန ဝါ ဝတ္ထုနာတိ အဝုတ္တေန အညေန ဝတ္ထုနာ ဝါ။ ယော ဧဝရူပေါ မာနောတိ မာနကရဏဝသေန မာနော။ မညနာ မညိတတ္တန္တိ အာကာရဘာဝနိဒ္ဒေသော။ ဥဿိတဋ္ဌေန ဥန္နတိ။ ယဿုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ ဥန္နာမေတိ ဥက္ခိပိတွာ ဌပေတီတိ ဥန္နာမော။ သမုဿိတဋ္ဌေန ဓဇော။ ဥက္ခိပနဋ္ဌေန စိတ္တံ သမ္ပဂ္ဂဏှာတီတိ သမ္ပဂ္ဂါဟော။ ကေတု ဝုစ္စတိ ဗဟူသု ဓဇေသု အစ္စုဂ္ဂတဓဇော။ မာနောပိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အပရာပရေ ဥပါဒါယ အစ္စုဂ္ဂတဋ္ဌေန ကေတု ဝိယာတိ ကေတု၊ တံ ကေတုံ ဣစ္ဆတီတိ ကေတုကမျံ၊ တဿ ဘာဝေါ ကေတုကမျတာ။ သာ ပန စိတ္တဿ၊ န အတ္တနော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကေတုကမျတာ စိတ္တဿာ’’တိ။ မာနသမ္ပယုတ္တဉှိ စိတ္တံ ကေတုံ ဣစ္ဆတိ၊ တဿ ဘာဝေါ၊ ကေတုသင်္ခါတော မာနောတိ။ ဓောနော မာယဉ္စ မာနဉ္စ ပဟာယ ပဇဟိတွာ ယော သော ဓောနော အရဟာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝိနောဒနဗျန္တိကရဏာဒိဝသေန ကိလေသေ ပဇဟိတွာ ဌိတော၊ သော တေန ရာဂါဒိနာ ကိလေသေန ဂစ္ဆေယျ။

နေရယိကောတိ ဝါတိ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တကသတ္တောတိ ဝါ။ တိရစ္ဆာနယောနိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သော ဟေတု နတ္ထီတိ ယေန ဇနကဟေတုနာ ဂတိယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တေယျ၊ သော ဟေတု နတ္ထိ။ ပစ္စယောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ကာရဏန္တိ ဌာနံ။ ကာရဏဉှိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ အတ္တနော ဖလဿ ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ယေန ဟေတုနာ ယေန ပစ္စယေန ဂတိယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တေယျ၊ တံ ကာရဏံ နတ္ထိ။

၂၂။ ယော ပန နေသံ ဒွိန္နံ ဥပယာနံ ဘာဝေန ဥပယော ဟောတိ၊ သော ဥပယော ဟိ…ပေ… ဒိဋ္ဌိမိဓေဝ သဗ္ဗန္တိ။ တတ္ထ ဥပယောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိနိဿိတော။ ဓမ္မေသု ဥပေတိ ဝါဒန္တိ ‘‘ရတ္တော’’တိ ဝါ ‘‘ဒုဋ္ဌော’’တိ ဝါ ဧဝံ တေသု တေသု ဓမ္မေသု ဥပေတိ ဝါဒံ။ အနူပယံ ကေန ကထံ ဝဒေယျာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနေန ပန အနူပယံ ခီဏာသဝံ ကေန ရာဂေန ဝါ ဒေါသေန ဝါ ကထံ ‘‘ရတ္တော’’တိ ဝါ ‘‘ဒုဋ္ဌော’’တိ ဝါ ဝဒေယျ။ ဧဝံ အနုပဝဇ္ဇော စ သော ကိံ တိတ္ထိယာ ဝိယ ကတပဋိစ္ဆာဒကော ဘဝိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အတ္တာ နိရတ္တာ န ဟိ တဿ အတ္ထီတိ တဿ ဟိ အတ္တဒိဋ္ဌိ ဝါ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ဝါ နတ္ထိ၊ ဂဟဏမုဉ္စနံ ဝါပိ အတ္တနိရတ္တသညိတံ နတ္ထိ။ ကိံ ကာရဏာ နတ္ထီတိ စေ? အဓောသိ သော ဒိဋ္ဌိမိဓေဝ သဗ္ဗန္တိ။ ယသ္မာ သော ဣဓေဝ အတ္တဘာဝေ ဉာဏမ္ဗုနာ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိဂတံ အဓောသိ ပဇဟိ ဝိနောဒေသီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ အတ္တမနော ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပက္ကာမီတိ။

ရတ္တောတိ ဝါတိ ရာဂေန ရတ္တောတိ ဝါ။ ဒုဋ္ဌောတိ ဝါတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တေ အဘိသင်္ခါရာ အပ္ပဟီနာတိ ယေ ပုညာပုညအာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာ၊ တေ အပ္ပဟီနာ။ အဘိသင်္ခါရာနံ အပ္ပဟီနတ္တာတိ တေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ကမ္မာဘိသင်္ခါရာနံ န ပဟီနဘာဝေန။ ဂတိယာ ဝါဒံ ဥပေတီတိ ပဉ္စန္နံ ဂတီနံ အညတရာယ ကထနံ ဥပဂစ္ဆတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘နေရယိကောတိ ဝါ…ပေ… ဝါဒံ ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတီ’’တိ။ ဝဒေယျာတိ ကထေယျ။ ဂဟိတံ နတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ နတ္ထိ။ မုဉ္စိတဗ္ဗံ နတ္ထီတိ မုဉ္စိတွာ ဌိတတ္တာ မောစေတဗ္ဗံ နတ္ထိ။

ယဿတ္ထိ ဂဟိတန္တိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ ဂဟိတံ အတ္ထိ။ တဿတ္ထိ မုဉ္စိတဗ္ဗန္တိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ မောစေတဗ္ဗံ အတ္ထိ။ ဥပရိ ပဒါနိ ပရိဝတ္တေတွာ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဂဟဏံ မုဉ္စနာ သမတိက္ကန္တောတိ ဂဟဏမောစနာ အရဟာ အတိက္ကန္တော။ ဗုဒ္ဓိပရိဟာနိဝီတိဝတ္တောတိ ဝဍ္ဎိဉ္စ ပရိဟာနိဉ္စ အတိက္ကမိတွာ ပဝတ္တော။ သော ဝုဋ္ဌဝါသောတိအာဒိံ ကတွာ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎာနီတိ ပရိယောသာနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ အဓောသီတိ ကန္တေသိ။ ဓုနိ သန္ဓုနိ နိဒ္ဓုနီတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။

သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာယ မဟာနိဒ္ဒေသဋ္ဌကထာယ

ဒုဋ္ဌဋ္ဌကသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သုဒ္ဓဋ္ဌကသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၃။ စတုတ္ထေ သုဒ္ဓဋ္ဌကေ ပဌမဂါထာယ တာဝတ္ထော – န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝရူပေန ဒဿနေန သုဒ္ဓိ ဟောတိ၊ အပိ စ ခေါ ကိလေသမလီနတ္တာ အသုဒ္ဓံ၊ ကိလေသရောဂါနံ အဓိဂမာ သရောဂမေဝ စန္ဒာဘံ ဗြာဟ္မဏံ၊ အညံ ဝါ ဧဝရူပံ ဒိသွာ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဗာလော အဘိဇာနာတိ ‘‘ပဿာမိ သုဒ္ဓံ ပရမံ အရောဂံ၊ တေန စ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတေန ဒဿနေန သံသုဒ္ဓိ နရဿ ဟောတီ’’တိ၊ သော ဧဝံ အဘိဇာနန္တော တံ ဒဿနံ ‘‘ပရမ’’န္တိ ဉတွာ တသ္မိံ ဒဿနေ သုဒ္ဓါနုပဿီ သမာနော တံ ဒဿနံ ‘‘မဂ္ဂဉာဏ’’န္တိ ပစ္စေတိ။ တံ ပန မဂ္ဂဉာဏံ န ဟောတိ။

ပရမံ အာရောဂျပ္ပတ္တန္တိ ဥတ္တမံ နိဗျာဓိံ ပါပုဏိတွာ ဌိတံ။ တာဏပ္ပတ္တန္တိ တထာ ပါလနပ္ပတ္တံ။ လေဏပ္ပတ္တန္တိ နိလီယနပ္ပတ္တံ။သရဏပ္ပတ္တန္တိ ပတိဋ္ဌာပတ္တံ၊ ဒုက္ခနာသနံ ဝါ ပတ္တံ။ အဘယပ္ပတ္တန္တိ နိဗ္ဘယဘာဝပ္ပတ္တံ။ အစ္စုတပ္ပတ္တန္တိ နိစ္စလဘာဝံ ပတ္တံ။ အမတပ္ပတ္တန္တိ အမတံ မဟာနိဗ္ဗာနံ ပတ္တံ။ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တန္တိ ဝါနဝိရဟိတံ ပတ္တံ။

အဘိဇာနန္တောတိ ဝိသေသေန ဇာနန္တော။ အာဇာနန္တောတိ အာဇာနမာနော။ ဝိဇာနန္တောတိ အနေကဝိဓေန ဇာနမာနော။ ပဋိဝိဇာနန္တောတိ တံ တံ ပဋိစ္စ ဝိဇာနမာနော။ ပဋိဝိဇ္ဈန္တောတိ ဟဒယေ ကုရုမာနော။

စက္ခုဝိညာဏံ ရူပဒဿနေနာတိ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပဒဿနံ။ ဉာဏန္တိ ပစ္စေတီတိ ပညာ ဣတိ သဒ္ဒဟတိ။ မဂ္ဂေါတိ ပစ္စေတီတိ ‘‘ဥပါယော’’တိ သဒ္ဒဟတိ။ ပထောတိ သဉ္စာရော။ နီယာနန္တိ ဂဟေတွာ ယာတီတိ နီယာနံ။ ‘‘နိယျာန’’န္တိ ဝါ ပါဌော။

၂၄‘‘ဒိဋ္ဌေန စေ သုဒ္ဓီ’’တိ ဒုတိယဂါထာ။ တဿတ္ထော – တေန ရူပဒဿနသင်္ခါတေန ဒိဋ္ဌေန ယဒိ ကိလေသသုဒ္ဓိ နရဿ ဟောတိ၊ တေန ဝါ ဉာဏေန သော ယဒိ ဇာတိအာဒိဒုက္ခံ ပဇဟာတိ၊ ဧဝံ သန္တေ အရိယမဂ္ဂတော အညေန အသုဒ္ဓိမဂ္ဂေနေဝ သော သုဇ္ဈတိ၊ ရာဂါဒီဟိ ဥပဓီဟိ သဥပဓိကော ဧဝ သမာနော သုဇ္ဈတီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပန္နော ဟောတိ၊ န စ ဧဝံဝိဓော သုဇ္ဈတိ။ တသ္မာ ဒိဋ္ဌီ ဟိ နံ ပါဝ တထာ ဝဒါနံ၊ သာ နံ ဒိဋ္ဌိယေဝ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော အယ’’န္တိ ကထေတိ၊ ဒိဋ္ဌိအနုရူပံ ‘‘သဿတော လောကော’’တိအာဒိနာ နယေန တထာ တထာ ဝဒတီတိ။

ရာဂေန သဟ ဝတ္တတီတိ သရာဂေါ၊ ရာဂဝါတိ အတ္ထော။ သဒေါသောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၂၅န ဗြာဟ္မဏောတိ တတိယဂါထာ။ တဿတ္ထော – ယော ပန ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ၊ သော မဂ္ဂေန အဓိဂတာသဝက္ခယော ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏော အရိယမဂ္ဂဉာဏတော အညေန အဘိမင်္ဂလသမ္မတရူပသင်္ခါတေ ဒိဋ္ဌေ၊ တထာဝိဓသဒ္ဒသင်္ခါတေ သုတေ၊ အဝီတိက္ကမသင်္ခါတေ သီလေ၊ ဟတ္ထိဝတာဒိဘေဒေ ဝတေ၊ ပထဝိအာဒိဘေဒေ မုတေ စ ဥပ္ပန္နေန မိစ္ဆာဉာဏေန သုဒ္ဓိံ န အာဟာတိ။ သေသမဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဝဏ္ဏဘဏနာယ ဝုတ္တံ။ သော ဟိ တေဓာတုကပုညေ သဗ္ဗသ္မိဉ္စ ပါပေ အနူပလိတ္တော၊ ကသ္မာ? တဿ ပဟီနတ္တာ တဿ အတ္တဒိဋ္ဌိယာ၊ ယဿ ကဿစိ ဝါ ဂဟဏဿ ပဟီနတ္တာ အတ္တဉ္ဇဟော၊ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ အကရဏတော ‘‘နယိဓ ပကုဗ္ဗမာနော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ နံ ဧဝံ ပသံသန္တော အာဟ။ သဗ္ဗဿေဝ စဿ ပုရိမပါဒေန သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော – ပုညေ စ ပါပေ စ အနူပလိတ္တော အတ္တဉ္ဇဟော နယိဓ ပကုဗ္ဗမာနော န ဗြာဟ္မဏော အညတော သုဒ္ဓိမာဟာတိ။ နာတိ ပဋိက္ခေပေါတိ န ဣတိ ပဋိသေဓော။

ဗာဟိတွာ သဗ္ဗပါပကာနီတိ ဂါထာယတ္ထော – ယော စတုတ္ထမဂ္ဂေန ဗာဟိတွာ သဗ္ဗပါပကာနိ ဌိတတ္တော ဌိတောဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗာဟိတပါပတ္တာ ဧဝ စ ဝိမလော ဝိမလဘာဝံ ဗြဟ္မဘာဝံ သေဋ္ဌဘာဝံ ပတ္တော၊ ပဋိနိဿဋ္ဌသမာဓိဝိက္ခေပကရကိလေသမလေန အဂ္ဂမဂ္ဂဖလသမာဓိနာ သာဓုသမာဟိတော၊ သံသာရဟေတုသမတိက္ကမေန သံသာရမတိစ္စ ပရိနိဋ္ဌိတကိစ္စတာယ ကေဝလီတိ စ၊ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အနိဿိတတ္တာ အနိဿိတောတိ စ၊ လောကဓမ္မေဟိ နိဗ္ဗိကာရတ္တာ တာဒီတိ စ ပဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ထုတိရဟော သ ဗြဟ္မာ သော ဗြာဟ္မဏောတိ။

အညတြ သတိပဋ္ဌာနေဟီတိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ မုဉ္စိတွာ။ သမ္မပ္ပဓာနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

သန္တေကေ သမဏဗြာဟ္မဏာတိ ဧကစ္စေ လောကသင်္ကေတေန ‘‘သမဏဗြာဟ္မဏာ’’တိ လဒ္ဓဝေါဟာရာ သံဝိဇ္ဇန္တိ။ ဒိဋ္ဌသုဒ္ဓိကာတိ ဒိဋ္ဌေန သုဒ္ဓိံ ဣစ္ဆမာနာ။ တေ ဧကစ္စာနံ ရူပါနံ ဒဿနန္တိ ဧတေ ဒိဋ္ဌသုဒ္ဓိကာ ဧတေသံ ရူပါရမ္မဏာနံ ဩလောကနံ။ မင်္ဂလံ ပစ္စေန္တီတိ ဣဒ္ဓိကာရဏံ ဗုဒ္ဓိကာရဏံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိကာရဏံ ပတိဋ္ဌာပေန္တိ။ အမင်္ဂလံ ပစ္စေန္တီတိ အနိဒ္ဓိကာရဏံ န ဗုဒ္ဓိကာရဏံ န သမ္ပတ္တိကာရဏံ ပတိဋ္ဌာပေန္တိ။ တေ ကာလတော ဝုဋ္ဌဟိတွာတိ ဧတေ ဒိဋ္ဌာဒိမင်္ဂလိကာ ပုရေတရမေဝ ဥဋ္ဌဟိတွာ။ အဘိမင်္ဂလဂတာနီတိ ဝိသေသေန ဝုဍ္ဎိကာရဏဂတာနိ။ ရူပါနိ ပဿန္တီတိ နာနာဝိဓာနိ ရူပါရမ္မဏာနိ ဒက္ခန္တိ။ စာဋကသကုဏန္တိ ဧဝံနာမကံ။ ဖုဿဝေဠုဝလဋ္ဌိန္တိ ဖုဿနက္ခတ္တေန ဥပ္ပန္နံ တရုဏဗေဠုဝလဋ္ဌိံ။ ဂဗ္ဘိနိတ္ထိန္တိ သဂဗ္ဘံ ဣတ္ထိံ။ ကုမာရကံ ခန္ဓေ အာရောပေတွာ ဂစ္ဆန္တန္တိ တရုဏဒါရကံ အံသေ ဥဿာပေတွာ ဂစ္ဆမာနံ။ ပုဏ္ဏဃဋန္တိ ဥဒကပုဏ္ဏဃဋံ။ ရောဟိတမစ္ဆန္တိ ရတ္တရောဟိတမစ္ဆံ။ အာဇညရထန္တိ သိန္ဓဝယုတ္တရထံ။ ဥသဘန္တိ မင်္ဂလဥသဘံ။ ဂေါကပိလန္တိ ကပိလဂါဝိံ။

ပလာလပုဉ္ဇန္တိ ထုသရာသိံ။ တက္ကဃဋန္တိ ဂေါတက္ကာဒိပူရိတစာဋိံ။ ရိတ္တဃဋန္တိ တုစ္ဆဃဋံ။ နဋန္တိ နဋကာဒိံ။ ‘‘ဓုတ္တကိရိယ’’န္တိ ဧကေ။ နဂ္ဂသမဏကန္တိ နိစ္စောဠသမဏံခရန္တိ ဂဒြဘံ။ ခရယာနန္တိ ဂဒြဘယုတ္တံ ဝယှာဒိကံ။ ဧကယုတ္တယာနန္တိ ဧကေန ဝါဟနေန သံယုတ္တံ ယာနံ။ ကာဏန္တိ ဧကက္ခိဥဘယက္ခိကာဏံ။ ကုဏိန္တိ ဟတ္ထကုဏိံ။ ခဉ္ဇန္တိ ခဉ္ဇပါဒံ တိရိယဂတပါဒံ။ ပက္ခဟတန္တိ ပီဌသပ္ပိံ။ ဇိဏ္ဏကန္တိ ဇရာဇိဏ္ဏံ။ ဗျာဓိကန္တိ ဗျာဓိပီဠိတံ။ မတန္တိ ကာလင်္ကတံ။

သုတသုဒ္ဓိကာတိ သောတဝိညာဏေန သုတေန သုဒ္ဓိံ ဣစ္ဆမာနာ။ သဒ္ဒါနံ သဝနန္တိ သဒ္ဒါရမ္မဏာနံ သဝနံ။ ဝဍ္ဎာတိ ဝါတိအာဒယော လောကေ ပဝတ္တသဒ္ဒမတ္တာနိ ဂဟေတွာ ဝုတ္တာ။ အမင်္ဂလံ ပန ‘‘ကာဏော’’တိအာဒိနာ တေန တေန နာမေန ဝုတ္တသဒ္ဒါယေဝ။ ‘‘ဆိန္ဒ’’န္တိ ဝါတိ ဟတ္ထပါဒါဒိစ္ဆိန္နန္တိ ဝါ။ ‘‘ဘိန္ဒ’’န္တိ ဝါတိ သီသာဒိဘိန္နန္တိ ဝါ။ ‘‘ဒဍ္ဎ’’န္တိ ဝါတိ အဂ္ဂိနာ ဈာပိတန္တိ ဝါ။ ‘‘နဋ္ဌ’’န္တိ ဝါတိ စောရာဒီဟိ ဝိနာသိတန္တိ ဝါ။ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝါတိ န ဝိဇ္ဇတီတိ ဝါ။

သီလသုဒ္ဓိကာတိ သီလေန ဝိသုဒ္ဓိံ ဣစ္ဆနကာ။ သီလမတ္တေနာတိ သံဝရဏမတ္တေန။ သံယမမတ္တေနာတိ ဥပရမမတ္တေန။ သံဝရမတ္တေနာတိ ဒွါရထကနမတ္တေန။ အဝီတိက္ကမမတ္တေနာတိ န အတိက္ကမိတမတ္တေန။ သမဏော မုဏ္ဍိကာပုတ္တောတိ မာတိတော လဒ္ဓနာမံ။ သမ္ပန္နကုသလန္တိ ပရိပုဏ္ဏကုသလံ။ ပရမကုသလန္တိ ဥတ္တမကုသလံ။ ဥတ္တမပတ္တိပ္ပတ္တန္တိ ဥတ္တမံ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတဗ္ဗတံ ပတွာ ဌိတံ။ အယောဇ္ဇန္တိ ပရာဇေတုံ အသက္ကုဏေယျံ သမဏံ။

ဝတသုဒ္ဓိကာတိ သမာဒါနေန ဝတေန သုဒ္ဓိံ ဣစ္ဆနကာ။ ဟတ္ထိဝတိကာ ဝါတိ သမာဒိန္နံ ဟတ္ထိဝတံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဟတ္ထိဝတိကာ၊ သဗ္ဗဟတ္ထိကိရိယံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ကထံ? ‘‘အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထီဟိ ကာတဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နစိတ္တာ ဟတ္ထီနံ ဂမနာကာရံ တိဋ္ဌနာကာရံ နိသီဒနာကာရံ သယနာကာရံ ဥစ္စာရပဿာဝကရဏာကာရံ၊ အညေ ဟတ္ထီ ဒိသွာ သောဏ္ဍံ ဥဿာပေတွာ ဂမနာကာရဉ္စ သဗ္ဗံ ကရောန္တီတိ ဟတ္ထိဝတိကာ။ အဿဝတိကာဒီသုပိ လဗ္ဘမာနဝသေန ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေသု အဝသာနေ ဒိသာဝတိကာ ဝါတိ ပုရတ္ထိမာဒိဒိသာနံ နမဿနဝသေန သမာဒိန္နဒိသာဝတိကာ၊ ဧတေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဝတသမာဒါနံ သမ္ပဇ္ဇမာနံ ဟတ္ထိအာဒီနံ သဟဗျတံ ဥပနေတိ။ သစေ ခေါ ပနဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ ‘‘ဣမိနာဟံ သီလဝတသမာဒါနဗြဟ္မစရိယေန ဒေဝေါ ဝါ ဒေဝညတရော ဝါ ဟောမီ’’တိ စိန္တယန္တဿ နိရယတိရစ္ဆာနယောနီနံ အညတရော ဟောတီတိ ဉာတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ (မ။ နိ။ ၂။၇၉) –

‘‘ဣဓ၊ ပုဏ္ဏ၊ ဧကစ္စော ကုက္ကုရဝတံ ဘာဝေတိ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ၊ ကုက္ကုရသီလံ ဘာဝေတိ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ၊ ကုက္ကုရစိတ္တံ ဘာဝေတိ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ၊ ကုက္ကုရာကပ္ပံ ဘာဝေတိ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ။ သော ကုက္ကုရဝတံ ဘာဝေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ၊ ကုက္ကုရသီလံ ဘာဝေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ၊ ကုက္ကုရစိတ္တံ ဘာဝေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ၊ ကုက္ကုရာကပ္ပံ ဘာဝေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ကုက္ကုရာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ သစေ ခေါ ပနဿ ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဟောတိ ‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ’တိ၊ သာဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဿ ခေါ အဟံ၊ ပုဏ္ဏ၊ ဒွိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဝဒါမိ နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ။ ဣတိ ခေါ၊ ပုဏ္ဏ၊ သမ္ပဇ္ဇမာနံ ကုက္ကုရဝတံ ကုက္ကုရာနံ သဟဗျတံ ဥပနေတိ၊ ဝိပဇ္ဇမာနံ နိရယ’’န္တိ။

ဂန္ဓဗ္ဗဝတိကာဒယော ဂန္ဓဗ္ဗာဒီနံ သဟဗျတံ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗော၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတတ္တာ နိရယတိရစ္ဆာနယောနိမေဝ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

မုတသုဒ္ဓိကာတိ ဖုသိတေန သုဒ္ဓိကာ။ ပထဝိံ အာမသန္တီတိ သသမ္ဘာရိကံ မဟာပထဝိံ ကာယေန ဖုသန္တိ။ ဟရိတန္တိ အလ္လနီလသဒ္ဒလံ။ ဂေါမယန္တိ ဂဝါဒိဂေါမယံ။ ကစ္ဆပန္တိ အဋ္ဌိကစ္ဆပါဒိအနေကဝိဓံ။ ဖာလံ အက္ကမန္တီတိ အယဖာလံ မဒ္ဒန္တိ။ တိလဝါဟန္တိ တိလသကဋံ တိလရာသိံ ဝါ။ ဖုဿတိလံ ခါဒန္တီတိ မင်္ဂလပဋိသံယုတ္တံ တိလံ ခါဒန္တိ။ ဖုဿတေလံ မက္ခေန္တီတိ တထာရူပံ တိလတေလံ သရီရဗ္ဘဉ္ဇနံ ကရောန္တိ။ ဒန္တကဋ္ဌန္တိ ဒန္တပေါဏံ။ မတ္တိကာယ နှာယန္တီတိ ကုင်္ကုဋ္ဌာဒိကာယ သဏှမတ္တိကာယ သရီရံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ နှာယန္တိ။ သာဋကံ နိဝါသေန္တီတိ မင်္ဂလပဋိသံယုတ္တံ ဝတ္ထံ ပရိဒဟန္တိ။ ဝေဌနံ ဝေဌေန္တီတိ သီသဝေဌနံ ပတ္တုဏ္ဏာဒိပဋံ သီသေ ဌပေန္တိ ပဋိမုစ္စန္တိ။

တေဓာတုကံ ကုသလာဘိသင်္ခါရန္တိ ကာမဓာတုရူပဓာတုအရူပဓာတူသု ပဋိသန္ဓိဒါယကံ ကောသလ္လသမ္ဘူတံ ပစ္စယာဘိသင်္ခါရံ။ သဗ္ဗံ အကုသလန္တိ ဒွါဒသဝိဓံ အကောသလ္လသမ္ဘူတံ အကုသလံ။ ယတောတိ ယဒါ။ တေ ဒသဝိဓော ပုညာဘိသင်္ခါရော စ၊ ဒွါဒသဝိဓော အပုညာဘိသင်္ခါရော စ၊ စတုဗ္ဗိဓော အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော စ ယထာနုရူပံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန ပဟီနာ ဟောန္တိ။ အတ္တဒိဋ္ဌိဇဟောတိ ‘‘ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဂဟိတဒိဋ္ဌိံ ဇဟော။ ဂါဟံ ဇဟောတိ ‘‘ဧသောဟမသ္မီ’’တိ မာနသမ္ပယုတ္တဂဟဏံ ဇဟော။ ပုန အတ္တဉ္ဇဟောတိ ‘‘ဧတံ မမာ’’တိ တဏှာဂဟဏဝသေန စ ဒိဋ္ဌိဂဟဏဝသေန စ ပရာမသိတွာ ဂဟိတံ၊ ပရတော အာမဋ္ဌဉ္စ၊ တသ္မိံ အဘိနိဝိဋ္ဌဉ္စ၊ ဗလဝတဏှာဝသေန ဂိလိတွာ အဇ္ဈောသိတဉ္စ၊ ဗလဝမုစ္ဆိတဉ္စ။ သဗ္ဗံ တံ စတ္တံ ဟောတီတိအာဒယော ဝုတ္တနယာယေဝ။

၂၆။ ဧဝံ ‘‘န ဗြာဟ္မဏော အညတော သုဒ္ဓိမာဟာ’’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ယေ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ အညတော သုဒ္ဓိံ ဗြုဝန္တိ၊ တေသံ တဿာ ဒိဋ္ဌိယာ အနိဗ္ဗာဟကဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ပုရိမံ ပဟာယာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – တေဟိ အညတော သုဒ္ဓိဝါဒါ သမာနာပိ ယဿာ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဟီနတ္တာ ဂဟဏမုဉ္စနံ ဟောတိ၊ တာယ ပုရိမံ သတ္ထာရာဒိံ ပဟာယ အပရံ နိဿိတာ၊ ဧဇာသင်္ခါတာယ တဏှာယ အနုဂတာ အဘိဘူတာ ရာဂါဒိဘေဒံ န တရန္တိ သင်္ဂံ၊ တဉ္စ အတရန္တာ တံ တံ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဏှန္တိ စ နိရဿဇန္တိ စ မက္ကဋောဝ သာခန္တိ။

ပုရိမံ သတ္ထာရံ ပဟာယာတိ ပုရိမဂဟိတံ သတ္ထုပဋိညံ ဝဇ္ဇေတွာ။ ပရံ သတ္ထာရံ နိဿိတာတိ အညံ သတ္ထုပဋိညံ နိဿိတာ အလ္လီနာ။ ပုရိမံ ဓမ္မက္ခာနံ ပဟာယာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဧဇာနုဂါတိ တဏှာယ အနုဂါ။ ဧဇာနုဂတာတိ တဏှာယ အနုဂတာ။ ဧဇာနုသဋာတိ တဏှာယ အနုသဋာ ပက္ခန္ဒာ ဝါ။ ဧဇာယ ပန္နာ ပတိတာတိ တဏှာယ နိမုဂ္ဂါ စ နိက္ခိပိတာ စ။

မက္ကဋောတိ ဝါနရော။ အရညေတိ ဝိပိနေ။ ပဝနေတိ မဟာဝနေ။ စရမာနောတိ ဂစ္ဆမာနော။ ဧဝမေဝါတိ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ။ ပုထူတိ နာနာ။ ပုထုဒိဋ္ဌိဂတာနီတိ နာနာဝိဓာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ။ ဂဏှန္တိ စ မုဉ္စန္တိ စာတိ ဂဟဏဝသေန ဂဏှန္တိ စ စဇနဝသေန မုဉ္စန္တိ စ။ အာဒိယန္တိ စ နိရဿဇန္တိ စာတိ ပလိဗောဓံ ကရောန္တိ စ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ စ ခိပန္တိ စ။

၂၇။ ပဉ္စမဂါထာယ စ သမ္ဗန္ဓော – ယော စ သော ‘‘ဒိဋ္ဌီ ဟိ နံ ပါဝ တထာ ဝဒါန’’န္တိ ဝုတ္တော၊ သော သယံ သမာဒါယာတိ။ တတ္ထ သယန္တိ သာမံသမာဒါယာတိ ဂဟေတွာ။ ဝတာနီတိ ဟတ္ထိဝတာဒီနိ။ ဥစ္စာဝစန္တိ အပရာပရံ၊ ဟီနပဏီတံ ဝါ သတ္ထာရတော သတ္ထာရာဒိံ။ သညသတ္တောတိ ကာမသညာဒီသု လဂ္ဂေါ။ ဝိဒွါ စ ဝေဒေဟိ သမေစ္စ ဓမ္မန္တိ ပရမတ္ထဝိဒွါ စ အရဟာ စတူဟိ မဂ္ဂဉာဏဝေဒေဟိ စတုသစ္စဓမ္မံ အဘိသမေစ္စာတိ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

သာမံ သမာဒါယာတိ သယမေဝ ဂဟေတွာ။ အာဒါယာတိ အာဒိယိတွာ ဂဏှိတွာ။ သမာဒါယာတိ သမ္မာ အာဒါယ။ အာဒိယိတွာတိ ပလိဗောဓံ ကတွာ။ သမာဒိယိတွာတိ သမ္မာ ပလိဗောဓံ ကတွာ။ ဂဏှိတွာတိ အဝိဿဇ္ဇေတွာ။ ပရာမသိတွာတိ ဒဿိတွာ။ အဘိနိဝိသိတွာတိ ပတိဋ္ဌဟိတွာ။ ကာမသညာဒယော ဝုတ္တနယာ ဧဝ။

ဝိဒွါတိ မေဓာဝီ။ ဝိဇ္ဇာဂတောတိ ဝိဇာနနဘာဝံ ဂတော။ ဉာဏီတိ ပညာသမ္ပန္နော။ ဝိဘာဝီတိ ဉာဏေန ဝီမံသကော။ မေဓာဝီတိ အနိစ္စာဒီဟိ တုလိတဉာဏော။ ပညာတိအာဒယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာယေဝ။ စတုသစ္စဓမ္မံ ဝိစိနာတီတိ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။ ဝီမံသာတိ စတုသစ္စဓမ္မဝိစိနနာ ပညာဝ။ ‘‘ဝီမံသာ ဓမ္မစိန္တနာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တာ။ ဝိပဿနာတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဝိဝိဓာကာရေန ပဿနာ ပညာဝ။ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ သောဘနာ ပသဋ္ဌာ သုန္ဒရာ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ တေဟိ ဝေဒေဟီတိ ဧတေဟေဝ စတူဟိ မဂ္ဂဉာဏေဟိ။ အန္တဂတောတိ ဇာတိဇရာမရဏဿ ပရိယောသာနံ ဂတော။ ကောဋိဂတောတိအာဒယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာဝ။ ဝေဒါနံ ဝါ အန္တဂတောတိ ဇာနိတဗ္ဗာနံ အဝသာနပ္ပတ္တော။ ဝေဒေဟိ ဝါ အန္တဂတောတိ စတူဟိ မဂ္ဂဉာဏဝေဒေဟိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပရိယန္တဘာဝေန အန္တသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ ဂတော။ ဝိဒိတတ္တာတိ ဝိဒိတဘာဝေန ဇာနိတဘာဝေန။

ဝေဒါနိ ဝိစေယျ ကေဝလာနီတိ ဂါထာယ အယမတ္ထော – ယော စတူဟိ မဂ္ဂဉာဏဝေဒေဟိ ကိလေသက္ခယံ ကရောန္တော ဂတော၊ သော ပရမတ္ထတော ဝေဒဂူ နာမ ဟောတိ။ သောဝ သဗ္ဗသမဏဗြာဟ္မဏာနံ သတ္ထသညိတာနိ ဝေဒါနိ တာယေဝ မဂ္ဂဘာဝနာယ ကိစ္စတော အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိစေယျ။ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန တမေဝ သဗ္ဗံ ဝေဒမတိစ္စ ယာပိ ဝေဒပစ္စယာ၊ အညထာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဝေဒနာ၊ တာသု သဗ္ဗဝေဒနာသု ဝီတရာဂေါ ဟောတိ။ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ကိံ ပတ္တိနမာဟု ဝေဒဂု’’န္တိ (သု။ နိ။ ၅၃၃) ပုဋ္ဌော ‘‘ဣဒံ ပတ္တိန’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ဝေဒါနိ ဝိစေယျ…ပေ… ဝေဒဂူ သော’’တိ အာဟ။ ယသ္မာ ဝါ ယော ပဝိစယပညာယ ဝေဒါနိ ဝိစေယျ၊ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန သဗ္ဗံ ဝေဒမတိစ္စ ဝတ္တတိ။ သော သတ္ထသညိတာနိ ဝေဒါနိ ဂတော ဉာတော အတိက္ကန္တောဝ ဟောတိ။ ယော ဝေဒနာသု ဝီတရာဂေါ၊ သောပိ ဝေဒနာသညိတာနိ ဝေဒါနိ ဂတော အတိက္ကန္တော၊ အတိဝေဒနံ ဂတောတိပိ ဝေဒဂူ။ တသ္မာ တမ္ပိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒံ ပတ္တိန’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ဝေဒါနိ ဝိစေယျ…ပေ… ဝေဒဂူ သော’’တိ အာဟ။

သမေစ္စာတိ ဉာဏေန သမာဂန္တွာ။ အဘိသမေစ္စာတိ ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ။ ဓမ္မန္တိ စတုသစ္စဓမ္မံ။ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာတိ သဗ္ဗေ သပ္ပစ္စယာ ဓမ္မာ။ တေ ဟိ သင်္ခတသင်္ခါရာ နာမ။ ပစ္စယေဟိ သင်္ဂမ္မ ကရီယန္တီတိ သင်္ခါရာ၊ တေ ဧဝံ ပစ္စယေဟိ သင်္ဂမ္မ ကတတ္တာ ‘‘သင်္ခတာ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ တေဘူမကရူပါရူပဓမ္မာ အဘိသင်္ခတသင်္ခါရာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၈၇) အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တာ။ တေပိ ‘‘အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၂၁၊ ၂၇၂၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၈၆) သင်္ခတသင်္ခါရေသု သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာဂတောယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပုညဉ္စေ သင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာဝ အာဂတာ။ တေဘူမိကကုသလာကုသလစေတနာ အဘိသင်္ခရဏကသင်္ခါရာ နာမ။ ‘‘ယာဝတိကာ အဘိသင်္ခါရဿ ဂတိ၊ တာဝတိကံ ဂန္တွာ အက္ခာဟတံ မညေ အဋ္ဌာသီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၁၅) အာဂတံ ကာယိကစေတသိကဝီရိယံ ပယောဂါဘိသင်္ခါရော နာမ။ ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နဿ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ဘိက္ခုနော ပဌမံ နိရုဇ္ဈတိ ဝစီသင်္ခါရော၊ တတော ကာယသင်္ခါရော၊ တတော စိတ္တသင်္ခါရော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၆၄) အာဂတာ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဝါစံ သင်္ခရောန္တီတိ ဝစီသင်္ခါရာ၊ အဿာသပဿာသာ ကာယေန သင်္ခရီယန္တီတိ ကာယသင်္ခါရာ၊ သညာ စ ဝေဒနာ စ စိတ္တေန သင်္ခရီယန္တီတိ စိတ္တသင်္ခါရာ။ ဣဓ ပန သင်္ခတသင်္ခါရာ အဓိပ္ပေတာ။ အနိစ္စာ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန။ ဒုက္ခာ ပဋိပီဠနဋ္ဌေန။ သဗ္ဗေ ဓမ္မာတိ နိဗ္ဗာနမ္ပိ အန္တောကတွာ ဝုတ္တာ။ အနတ္တာ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ ဧတ္ထ ယံ ပဋိစ္စ ဖလမေတိ၊ သော ပစ္စယော။ ပဋိစ္စာတိ န ဝိနာ၊ အပစ္စက္ခိတွာတိ အတ္ထော။ ဧတီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ပဝတ္တတိ စာတိ အတ္ထော။ အပိစ ဥပကာရကဋ္ဌော ပစ္စယဋ္ဌော။ အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာတိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယော၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ။ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီတိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဧဝံ သမ္ဘဝန္တိသဒ္ဒဿ သေသပဒေဟိပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ကတမာ အဝိဇ္ဇာ? ဒုက္ခေ အညာဏံ၊ ဒုက္ခသမုဒယေ အညာဏံ၊ ဒုက္ခနိရောဓေ အညာဏံ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ အညာဏံ၊ ပုဗ္ဗန္တေ အညာဏံ၊ အပရန္တေ အညာဏံ၊ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ အညာဏံ၊ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု အညာဏံ။ ကတမေ သင်္ခါရာ? ပုညာဘိသင်္ခါရော အပုညာဘိသင်္ခါရော အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော၊ ကာယသင်္ခါရော ဝစီသင်္ခါရော စိတ္တသင်္ခါရော၊ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလစေတနာ၊ ပဉ္စ ရူပါဝစရကုသလစေတနာ ပုညာဘိသင်္ခါရော၊ ဒွါဒသ အကုသလစေတနာ အပုညာဘိသင်္ခါရော၊ စတဿော အရူပါဝစရကုသလစေတနာ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော၊ ကာယသဉ္စေတနာ ကာယသင်္ခါရော၊ ဝစီသဉ္စေတနာ ဝစီသင်္ခါရော၊ မနောသဉ္စေတနာ စိတ္တသင်္ခါရော။

တတ္ထ သိယာ – ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘ဣမေ သင်္ခါရာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ဟောန္တီ’’တိ? အဝိဇ္ဇာဘာဝေ ဘာဝတော။ ယဿ ဟိ ဒုက္ခာဒီသု အဝိဇ္ဇာသင်္ခါတံ အညာဏံ အပ္ပဟီနံ ဟောတိ၊ သော ဒုက္ခေ တာဝ ပုဗ္ဗန္တာဒီသု စ အညာဏေန သံသာရဒုက္ခံ သုခသညာယ ဂဟေတွာ တဿေဝ ဟေတုဘူတေ တိဝိဓေပိ သင်္ခါရေ အာရဘတိ။ သမုဒယေ အညာဏေန ဒုက္ခဟေတုဘူတေပိ တဏှာပရိက္ခာရေ သင်္ခါရေ သုခဟေတုတော မညမာနော အာရဘတိ။ နိရောဓေ ပန မဂ္ဂေ စ အညာဏေန ဒုက္ခဿ အနိရောဓဘူတေပိ ဂတိဝိသေသေ ဒုက္ခနိရောဓသညီ ဟုတွာ နိရောဓဿ စ အမဂ္ဂဘူတေသုပိ ယညာမရတပါဒီသု နိရောဓမဂ္ဂသညီ ဟုတွာ ဒုက္ခနိရောဓံ ပတ္ထယမာနော ယညာမရတပါဒိမုခေန တိဝိဓေပိ သင်္ခါရေ အာရဘတိ။

အပိ စ သော တာယ စတူသု သစ္စေသု အပ္ပဟီနာဝိဇ္ဇတာယ ဝိသေသတော ဇာတိဇရာရောဂမရဏာဒိအနေကာဒီနဝဝေါကိဏ္ဏမ္ပိ ပုညဖလသင်္ခါတံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခတော အဇာနန္တော တဿ အဓိဂမာယ ကာယဝစီစိတ္တသင်္ခါရဘေဒံ ပုညာဘိသင်္ခါရံ အာရဘတိ ဒေဝစ္ဆရကာမကော ဝိယ မရုပ္ပပါတံ။ သုခသမ္မတဿာပိ စ တဿ ပုညဖလဿ အန္တေ မဟာပရိဠာဟဇနိကံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတံ အပ္ပဿာဒတဉ္စ အပဿန္တောပိ တပ္ပစ္စယံ ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ ပုညာဘိသင်္ခါရံ အာရဘတိ သလဘော ဝိယ ဒီပသိခါဘိနိပါတံ၊ မဓုဗိန္ဒုဂိဒ္ဓါ ဝိယ စ မဓုလိတ္တသတ္ထဓာရာလေဟနံ။

ကာမုပသေဝနာဒီသု စ သဝိပါကေသု အာဒီနဝံ အပဿန္တော သုခသညာယ စေဝ ကိလေသာဘိဘူတတာယ စ ဒွါရတ္တယပ္ပဝတ္တမ္ပိ အပုညာဘိသင်္ခါရံ အာရဘတိ ဗာလော ဝိယ ဂူထကီဠနံ၊ မရိတုကာမော ဝိယ စ ဝိသခါဒနံ။ အာရုပ္ပဝိပါကေသု စာပိ သင်္ခါရဝိပရိဏာမဒုက္ခတံ အနဝဗုဇ္ဈမာနော သဿတာဒိဝိပလ္လာသေန စိတ္တသင်္ခါရဘူတံ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရံ အာရဘတိ ဒိသာမူဠှော ဝိယ ပိသာစနဂရာဘိမုခမဂ္ဂဂမနံ။ ဧဝံ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာဘာဝတောဝ သင်္ခါရဘာဝေါ၊ န အဘာဝတော။ တသ္မာ ဇာနိတဗ္ဗမေတံ ‘‘ဣမေ သင်္ခါရာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ဟောန္တီ’’တိ။

ဧတ္ထာဟ – ဂဏှာမ တာဝ ဧတံ ‘‘အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော’’တိ၊ ကိံ ပနာယမေကာဝ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော၊ ဥဒါဟု အညေပိ ပစ္စယာ သန္တီတိ? ကိံ ပနေတ္ထ ယဒိ တာဝ ဧကာဝ၊ ဧကကာရဏဝါဒေါ အာပဇ္ဇတိ။ အထ အညေပိ သန္တိ၊ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဧကကာရဏနိဒ္ဒေသော နုပပဇ္ဇတီတိ? န နုပပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ –

‘‘ဧကံ န ဧကတော ဣဓ၊ နာနေကမနေကတောပိ နော ဧကံ၊

ဖလမတ္ထိ အတ္ထိ ပန ဧက-ဟေတုဖလဒီပနေ အတ္ထော’’။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆၊ သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသ၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၀၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၁၇)၊

ဘဂဝါ ဟိ ကတ္ထစိ ပဓာနတ္တာ၊ ကတ္ထစိ ပါကဋတ္တာ၊ ကတ္ထစိ အသာဓာရဏတ္တာ ဒေသနာဝိလာသဿ စ ဝေနေယျာနဉ္စ အနုရူပတော ဧကမေဝ ဟေတုံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဒီပေတိ။ တသ္မာ အယမိဓ အဝိဇ္ဇာ ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အညေသု ဝတ္ထာရမ္မဏသဟဇာတဓမ္မာဒီသု သင်္ခါရကာရဏေသု ‘‘အဿာဒါနုပဿိနော တဏှာ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၅၂) စ၊ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ အာသဝသမုဒယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၄) စ ဝစနတော အညေသမ္ပိ တဏှာဒီနံ သင်္ခါရဟေတူနံ ဟေတူတိ ပဓာနတ္တာ၊ ‘‘အဝိဒွါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာဂတော ပုညာဘိသင်္ခါရမ္ပိ အဘိသင်္ခရောတီ’’တိ ပါကဋတ္တာ၊ အသာဓာရဏတ္တာ စ သင်္ခါရာနံ ဟေတုဘာဝေန ဒီပိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတေနေဝ စ ဧကေကဟေတုဖလဒီပနပရိဟာရဝစနေန သဗ္ဗတ္ထ ဧကေကဟေတုဖလဒီပနေ ပယောဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ဧတ္ထာဟ – ဧဝံ သန္တေပိ ဧကန္တာနိဋ္ဌဖလာယ သာဝဇ္ဇာယ အဝိဇ္ဇာယ ကထံ ပုညာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရပစ္စယတ္တံ ယုဇ္ဇတိ? န ဟိ နိမ္ဗဗီဇတော ဥစ္ဆု ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ကထံ န ယုဇ္ဇိဿတိ? လောကသ္မိဉှိ –

‘‘ဝိရုဒ္ဓါ စာ ဝိရုဒ္ဓါ စ၊ သဒိသာသဒိသော တထာ၊

ဓမ္မာနံ ပစ္စယော သိဒ္ဓါ၊ ဝိပါကာ ဧဝ တေ စ န’’။

ဣတိ အယံ အဝိဇ္ဇာ ဝိပါကဝသေန ဧကန္တာနိဋ္ဌဖလာ၊ သဘာဝဝသေန စ သာဝဇ္ဇာပိ သမာနာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဧတေသံ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ ယထာနုရူပံ ဌာနကိစ္စသဘာဝဝိရုဒ္ဓါဝိရုဒ္ဓပစ္စယဝသေန၊ သဒိသာသဒိသပစ္စယဝသေန စ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိ စ အယံ အညောပိ ပရိယာယော –

‘‘စုတူပပါတေ သံသာရေ၊ သင်္ခါရာနဉ္စ လက္ခဏေ၊

ယော ပဋိစ္စသမုပ္ပန္န-ဓမ္မေသု စ ဝိမုယှတိ။

‘‘အဘိသင်္ခရောတိ သော ဧတေ၊ သင်္ခါရေ တိဝိဓေ ယတော၊

အဝိဇ္ဇာ ပစ္စယော တေသံ၊ တိဝိဓာနမ္ပယံ တတော။

‘‘ယထာပိ နာမ ဇစ္စန္ဓော၊ နရော အပရိဏာယကော၊

ဧကဒါ ယာတိ မဂ္ဂေန၊ ဥမ္မဂ္ဂေနာပိ ဧကဒါ။

‘‘သံသာရေ သံသရံ ဗာလော၊ တထာ အပရိဏာယကော၊

ကရောတိ ဧကဒါ ပုညံ၊ အပုညမပိ ဧကဒါ။

‘‘ယဒါ စ ဉတွာ သော ဓမ္မံ၊ သစ္စာနိ အဘိသမေဿတိ၊

တဒါ အဝိဇ္ဇူပသမာ၊ ဥပသန္တော စရိဿတီ’’တိ။

သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏန္တိ ဆဝိညာဏကာယာ စက္ခုဝိညာဏံ သောတဝိညာဏံ ဃာနဝိညာဏံ ဇိဝှာဝိညာဏံ ကာယဝိညာဏံ မနောဝိညာဏံ။ တတ္ထ စက္ခုဝိညာဏံ ကုသလဝိပါကံ အကုသလဝိပါကန္တိ ဒုဝိဓံ။ တထာ သောတဃာနဇိဝှာကာယဝိညာဏာနိ။ မနောဝိညာဏံ ပန ဒွေ ဝိပါကမနောဓာတုယော၊ တိဿော အဟေတုကဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတုယော၊ အဋ္ဌ သဟေတုကဝိပါကစိတ္တာနိ၊ ပဉ္စ ရူပါဝစရဝိပါကစိတ္တာနိ၊ စတ္တာရိ အရူပါဝစရဝိပါကစိတ္တာနီတိ ဗာဝီသတိဝိဓံ။ ဣတိ သဗ္ဗာနိ ဗာတ္တိံသလောကိယဝိပါကဝိညာဏာနိ။

တတ္ထ သိယာ – ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘ဣဒံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝိညာဏံ သင်္ခါရပစ္စယာ ဟောတီ’’တိ? ဥပစိတကမ္မာဘာဝေ ဝိပါကာဘာဝတော။ ဝိပါကဉှေတံ၊ ဝိပါကဉ္စ န ဥပစိတကမ္မာဘာဝေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယဒိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ သဗ္ဗေသံ သဗ္ဗဝိပါကာနိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ န စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဇာနိတဗ္ဗမေတံ ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဣဒံ ဝိညာဏံ ဟောတီ’’တိ။ သဗ္ဗမေဝ ဟိ ဣဒံ ပဝတ္တိပဋိသန္ဓိဝသေန ဒွေဓာ ပဝတ္တတိ။ တတ္ထ ဒွေ ပဉ္စဝိညာဏာနိ၊ ဒွေ မနောဓာတုယော၊ သောမနဿသဟဂတာ အဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတူတိ ဣမာနိ တေရသ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပဝတ္တိယံယေဝ ပဝတ္တန္တိ။ သေသာနိ ဧကူနဝီသတိ တီသု ဘဝေသု ယထာနုရူပံ ပဝတ္တိယမ္ပိ ပဋိသန္ဓိယမ္ပိ ပဝတ္တန္တိ။

‘‘လဒ္ဓပ္ပစ္စယမိတိ ဓမ္မ-မတ္တမေတံ ဘဝန္တရမုပေတိ၊

နာဿ တတော သင်္ကန္တိ၊ န တတော ဟေတုံ ဝိနာ ဟောတိ’’။

ဣတိ ဟေတံ လဒ္ဓပ္ပစ္စယံ ရူပါရူပဓမ္မမတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ‘‘ဘဝန္တရမုပေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ န သတ္တော န ဇီဝေါ။ တဿ စ နာပိ အတီတဘဝတော ဣဓ သင်္ကန္တိ အတ္ထိ၊ နာပိ တတော ဟေတုံ ဝိနာ ဣဓ ပါတုဘာဝေါ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမံ စဝနတော စုတိ၊ ပစ္ဆိမံ ဘဝန္တရာဒိပဋိသန္ဓာနတော ပဋိသန္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။

ဧတ္ထာဟ – နနု ဧဝံ အသင်္ကန္တိပါတုဘာဝေ သတိ ယေ ဣမသ္မိံ မနုဿတ္တဘာဝေ ခန္ဓာ၊ တေသံ နိရုဒ္ဓတ္တာ၊ ဖလပစ္စယဿ စ ကမ္မဿ တတ္ထ အဂမနတော၊ အညဿ အညတော စ တံ ဖလံ သိယာ၊ ဥပဘုဉ္ဇကေ စ အသတိ ကဿ တံ ဖလံ သိယာ၊ တသ္မာ န သုန္ဒရမိဒံ ဝိဓာနန္တိ? တတြိဒံ ဝုစ္စတိ –

‘‘သန္တာနေ ယံ ဖလံ ဧတံ၊ နာညဿ န စ အညတော၊

ဗီဇာနံ အဘိသင်္ခါရော၊ ဧတဿတ္ထဿ သာဓကော။

‘‘ဖလဿုပ္ပတ္တိယာ ဧဝ၊ သိဒ္ဓါ ဘုဉ္ဇကသမ္မုတိ၊

ဖလုပ္ပာဒေန ရုက္ခဿ၊ ယထာ ဖလတိ သမ္မုတီ’’တိ။

ယောပိ ဝဒေယျ ‘‘ဧဝံ သန္တေပိ ဧတေ သင်္ခါရာ ဝိဇ္ဇမာနာ ဝါ ဖလဿ ပစ္စယာ သိယုံ၊ အဝိဇ္ဇမာနာ ဝါ။ ယဒိ စ ဝိဇ္ဇမာနာ၊ ပဝတ္တိက္ခဏေယေဝ နေသံ ဝိပါကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အထ အဝိဇ္ဇမာနာ၊ ပဝတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ပစ္ဆာ စ နိစ္စံ ဖလာဝဟာ သိယု’’န္တိ။ သော ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော –

‘‘ကတတ္တာ ပစ္စယာ ဧတေ၊ န စ နိစ္စံ ဖလာဝဟာ၊

ပါဋိဘောဂါဒိကံ တတ္ထ၊ ဝေဒိတဗ္ဗံ နိဒဿန’’န္တိ။

ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပန္တိ ဣဓ ဝေဒနာသညာသင်္ခါရက္ခန္ဓာ နာမံ၊ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပံ ရူပံ။ အဘာဝကဂဗ္ဘသေယျကာနံ အဏ္ဍဇာနဉ္စ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဝတ္ထုဒသကံ ကာယဒသကန္တိ ဝီသတိ ရူပရူပါနိ၊ တယော စ အရူပိနော ခန္ဓာတိ ဧတေ တေဝီသတိ ဓမ္မာ ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဘာဝကာနံ ဘာဝဒသကံ ပက္ခိပိတွာ တေတ္တိံသ၊ ဩပပါတိကသတ္တေသု ဗြဟ္မကာယိကာဒီနံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ စက္ခုသောတဝတ္ထုဒသကာနိ ဇီဝိတိန္ဒြိယနဝကဉ္စာတိ ဧကူနစတ္တာလီသ ရူပရူပါနိ၊ တယော စ အရူပိနော ခန္ဓာတိ ဧတေ ဗာစတ္တာလီသ ဓမ္မာ ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကာမဘဝေ ပန သေသဩပပါတိကာနံ၊ သံသေဒဇာနံ ဝါ သဘာဝကပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယဝတ္ထုဘာဝဒသကာနီတိ သတ္တတိ ရူပရူပါနိ၊ တယော စ အရူပိနော ခန္ဓာတိ ဧတေ တေသတ္တတိ ဓမ္မာ ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ ဥက္ကံသော၊ အဝကံသေန ပန တံတံဒသကဝိကလာနံ တဿ တဿ ဝသေန ဟာပေတွာ ဟာပေတွာ ပဋိသန္ဓိယံ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပသင်္ခါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အရူပီနံ ပန တယောဝ အရူပိနော ခန္ဓာ။ အသညီနံ ရူပတော ဇီဝိတိန္ဒြိယနဝကမေဝါတိ။ ဧသ တာဝ ပဋိသန္ဓိယံ နယော။

ပဝတ္တေ ပန သဗ္ဗတ္ထ ရူပပဝတ္တိဒေသေ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏေ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဟ ပဝတ္တဥတုတော ဥတုသမုဋ္ဌာနံ သုဒ္ဓဋ္ဌကံ ပါတုဘဝတိ။ ပဌမဘဝင်္ဂတော ပဘုတိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနံ သုဒ္ဓဋ္ဌကံ၊ သဒ္ဒပါတုဘာဝကာလေ ဥတုတော စေဝ စိတ္တတော စ သဒ္ဒနဝကံ၊ ကဗဠီကာရာဟာရူပဇီဝီနံ အာဟာရသမုဋ္ဌာနံ သုဒ္ဓဋ္ဌကန္တိ ဧဝံ အာဟာရသမုဋ္ဌာနဿ၊ သုဒ္ဓဋ္ဌကဿ၊ ဥတုစိတ္တသမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ဒွိန္နံ နဝကာနံ ဝသေန ဆဗ္ဗီသတိဝိဓံ၊ ဧကေကစိတ္တေ တိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဝုတ္တကမ္မသမုဋ္ဌာနဉ္စ သတ္တတိဝိဓန္တိ ဆန္နဝုတိဝိဓံ ရူပံ၊ တယော စ အရူပိနော ခန္ဓာတိ နဝနဝုတိဓမ္မာ ယထာသမ္ဘဝံ ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတ္ထ သိယာ – ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘ပဋိသန္ဓိနာမရူပံ ဝိညာဏပစ္စယာ ဟောတီ’’တိ? သုတ္တတော ယုတ္တိတော စ။ သုတ္တေ ဟိ ‘‘စိတ္တာနုပရိဝတ္တိနော ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၆၂) နယေန ဗဟုဓာ ဝေဒနာဒီနံ ဝိညာဏပစ္စယတာ သိဒ္ဓါ။ ယုတ္တိတော ပန –

‘‘စိတ္တဇေန ဟိ ရူပေန၊ ဣဓ ဒိဋ္ဌေန သိဇ္ဈတိ၊

အဒိဋ္ဌဿာပိ ရူပဿ၊ ဝိညာဏံ ပစ္စယော ဣတီ’’တိ။

နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနန္တိ နာမံ ဝုတ္တမေဝ။ ဣဓ ပန ရူပံ နိယမတော စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ၊ ဆ ဝတ္ထူနိ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယန္တိ ဧကာဒသဝိဓံ။ သဠာယတနံ ပန စက္ခာယတနံ သောတဃာနဇိဝှာကာယမနာယတနံ။

တတ္ထ သိယာ – ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘နာမရူပံ သဠာယတနဿ ပစ္စယော’’တိ? နာမရူပဘာဝေ ဘာဝတော။ တဿ တဿ ဟိ နာမဿ ရူပဿ စ ဘာဝေ တံ တံ အာယတနံ ဟောတိ၊ န အညထာတိ။

သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿောတိ –

‘‘ဆဠေဝ ဖဿာ သင်္ခေပါ၊ စက္ခုသမ္ဖဿအာဒယော၊

ဝိညာဏမိဝ ဗာတ္တိံသ၊ ဝိတ္ထာရေန ဘဝန္တိ တေ’’။

ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာတိ –

‘‘ဒွါရတော ဝေဒနာ ဝုတ္တာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိကာ၊

ဆဠေဝ တာ ပဘေဒေန၊ ဣဓ ဗာတ္တိံသ ဝေဒနာ’’။

ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာတိ –

‘‘ရူပတဏှာဒိဘေဒေန၊ ဆ တဏှာ ဣဓ ဒီပိတာ၊

ဧကေကာ တိဝိဓာ တတ္ထ၊ ပဝတ္တာကာရတော မတာ။

‘‘ဒုက္ခီ သုခံ ပတ္ထယတိ၊ သုခီ ဘိယျောပိ ဣစ္ဆတိ၊

ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ။

‘‘တဏှာယ ပစ္စယာ တသ္မာ၊ ဟောန္တိ တိဿောပိ ဝေဒနာ၊

ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ၊ ဣတိ ဝုတ္တာ မဟေသိနာ’’တိ။

တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနန္တိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ ကာမုပါဒါနံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ။ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါတိ ဣဓ ကမ္မဘဝေါ အဓိပ္ပေတော၊ ဥပပတ္တိဘဝေါ ပန ပဒုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တော။ ဘဝပစ္စယာ ဇာတီတိ ကမ္မဘဝပစ္စယာ ဇာတိ ပဋိသန္ဓိခန္ဓာနံ ပါတုဘဝေါ။

တတ္ထ သိယာ – ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘ဘဝေါ ဇာတိယာ ပစ္စယော’’တိ စေ? ဗာဟိရပစ္စယသမတ္တေပိ ဟီနပဏီတတာဒိဝိသေသဒဿနတော။ ဗာဟိရာနဉှိ ဇနကဇနနိသုက္ကသောဏိတာဟာရာဒီနံ ပစ္စယာနံ သမတ္တေပိ သတ္တာနံ ယမကာနမ္ပိ သတံ ဟီနပဏီတတာဒိဝိသေသော ဒိဿတိ။ သော စ န အဟေတုကော သဗ္ဗဒါ စ သဗ္ဗေသဉ္စ အဘာဝတော၊ န ကမ္မဘဝတော အညဟေတုကော တဒဘိနိဗ္ဗတ္တကသတ္တာနံ အဇ္ဈတ္တသန္တာနေ အညဿ ကာရဏဿ အဘာဝတောတိ ကမ္မဘဝဟေတုကောဝ။ ကမ္မဉှိ သတ္တာနံ ဟီနပဏီတတာဒိဝိသေသဿ ဟေတု။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ကမ္မံ သတ္တေ ဝိဘဇတိ ယဒိဒံ ဟီနပဏီတတာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၈၉)။ တသ္မာ ဇာနိတဗ္ဗမေတံ ‘‘ဘဝေါ ဇာတိယာ ပစ္စယော’’တိ။

ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိအာဒီသု ယသ္မာ အသတိ ဇာတိယာ ဇရာမရဏဉ္စေဝ သောကာဒယော စ ဓမ္မာ န ဟောန္တိ၊ ဇာတိယာ ပန သတိ ဇရာမရဏဉ္စေဝ ဇရာမရဏသင်္ခါတဒုက္ခဓမ္မဖုဋ္ဌဿ ဗာလဿ ဇရာမရဏာဒိသမ္ဗန္ဓာ ဝါ တေန တေန ဒုက္ခဓမ္မေန ဖုဋ္ဌဿ အနဘိသမ္ဗန္ဓာ ဝါ သောကာဒယော စ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ။ သမေစ္စ အဘိသမေစ္စ ဓမ္မန္တိ ဉာဏေန သမာဂန္တွာ စတုသစ္စဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ။

ဧဝံ ဒွါဒသပဒိကံ ပစ္စယာကာရပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋဝသေန အဝိဇ္ဇာဒီနံ နိရောဓဒဿနတ္ထံ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓောတိ သမေစ္စ အဘိသမေစ္စ ဓမ္မ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာတိ အဝိဇ္ဇာယ အနုပ္ပာဒနိရောဓာ ပုန အပ္ပဝတ္တိနိရောဓေန။ သင်္ခါရနိရောဓောတိ သင်္ခါရာနံ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတိ။ ဧဝံ သေသပဒေသုပိ။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိအာဒယော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။ ဣမေ ဓမ္မာ အဘိညေယျာတိ ဣမေ တေဘူမကာ ဓမ္မာ သဘာဝလက္ခဏာဝဗောဓဝသေန သောဘနာကာရေန၊ အဓိကေန ဉာဏေန ဝါ သဘာဝတော ဇာနိတဗ္ဗာ။ ပရိညေယျာတိ သာမညလက္ခဏာဝဗောဓဝသေန၊ ကိစ္စသမာပနဝသေန စ ဗျာပိတွာ ဇာနိတဗ္ဗာ။ ဣမေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာတိ ဣမေ သမုဒယပက္ခိကာ ဓမ္မာ တေန တေန ဂုဏင်္ဂေန ပဟာတဗ္ဗာ။ ဘာဝေတဗ္ဗာတိ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာ။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာတိ ပစ္စက္ခံ ကာတဗ္ဗာ။ ဒုဝိဓာ သစ္ဆိကိရိယာ ပဋိလာဘသစ္ဆိကိရိယာ စ အာရမ္မဏသစ္ဆိကိရိယာ စ။ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနန္တိ စက္ခာဒီနံ ဆန္နံ အာယတနာနံ။ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စာတိ ဥပ္ပာဒဉ္စ နိရောဓဉ္စ။

ဘူရိပညောတိ ဘူရိ ဝိယာတိ ဘူရိ၊ တာယ ဘူရိပညာယ သမန္နာဂတော ဘူရိပညော။ မဟာပညောတိအာဒီသု မဟာပညာဒီဟိ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။

တတြိဒံ မဟာပညာဒီနံ နာနတ္တံ – ကတမာ မဟာပညာ? မဟန္တေ အတ္ထေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ။ မဟန္တေ ဓမ္မေ…ပေ… မဟန္တာ နိရုတ္တိယော… မဟန္တာနိ ပဋိဘာနာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ။ မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ။ မဟန္တေ သမာဓိက္ခန္ဓေ…ပေ… ပညာက္ခန္ဓေ… ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေ… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ။ မဟန္တာနိ ဌာနာဌာနာနိ…ပေ… မဟာဝိဟာရသမာပတ္တိယော… မဟန္တာနိ အရိယသစ္စာနိ… မဟန္တေ သတိပဋ္ဌာနေ… သမ္မပ္ပဓာနေ… ဣဒ္ဓိပါဒေ… မဟန္တာနိ ဣန္ဒြိယာနိ … ဗလာနိ… ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ… မဟန္တေ အရိယမဂ္ဂေ… မဟန္တာနိ သာမညဖလာနိ… မဟာအဘိညာယော… မဟန္တံ ပရမတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ။

ကတမာ ပုထုပညာ? ပုထုနာနာခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာဓာတူသု…ပေ… ပုထုနာနာအာယတနေသု… ပုထုနာနာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေသု… ပုထုနာနာသုညတမနုပလဗ္ဘေသု… ပုထုနာနာအတ္ထေသု… ဓမ္မေသု… နိရုတ္တီသု… ပဋိဘာနေသု… ပုထုနာနာသီလက္ခန္ဓေသု… ပုထုနာနာသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေသု… ပုထုနာနာဌာနာဌာနေသု… ပုထုနာနာဝိဟာရသမာပတ္တီသု… ပုထုနာနာအရိယသစ္စေသု… ပုထုနာနာသတိပဋ္ဌာနေသု… သမ္မပ္ပဓာနေသု… ဣဒ္ဓိပါဒေသု… ဣန္ဒြိယေသု… ဗလေသု… ဗောဇ္ဈင်္ဂေသု… ပုထုနာနာအရိယမဂ္ဂေသု… သာမညဖလေသု… အဘိညာသု… ပုထုနာနာဇနသာဓာရဏေ ဓမ္မေ သမတိက္ကမ္မ ပရမတ္ထေ နိဗ္ဗာနေ ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ပုထုပညာ။

ကတမာ ဟာသပညာ? ဣဓေကစ္စော ဟာသဗဟုလော ဝေဒဗဟုလော တုဋ္ဌိဗဟုလော ပါမောဇ္ဇဗဟုလော သီလံ ပရိပူရေတိ။ ဣန္ဒြိယသံဝရံ ပရိပူရေတိ။ ဘောဇနေ မတ္တညုတံ…ပေ… ဇာဂရိယာနုယောဂံ… သီလက္ခန္ဓံ… သမာဓိက္ခန္ဓံ… ပညာက္ခန္ဓံ… ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓံ… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတီတိ ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော…ပေ… ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဌာနာဌာနံ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော ဝိဟာရသမာပတ္တိယော ပရိပူရေတီတိ ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဟာသပညာ။ သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေတိ သမ္မပ္ပဓာနေ… ဣဒ္ဓိပါဒေ… ဣန္ဒြိယာနိ… ဗလာနိ… ဗောဇ္ဈင်္ဂေ… အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ ဟာသပညာ၊ ဟာသဗဟုလော သာမညဖလာနိ သစ္ဆိကရောတီတိ ဟာသပညာ၊ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဟာသပညာ၊ ဟာသဗဟုလော ပရမတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဟာသပညာ။

ကတမာ ဇဝနပညာ? ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ၊ သဗ္ဗံ ရူပံ အနိစ္စတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ဒုက္ခတော၊ အနတ္တတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ…ပေ… ယာ ကာစိ သညာ… ယေ ကေစိ သင်္ခါရာ… ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ…ပေ… ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ၊ သဗ္ဗံ ဝိညာဏံ အနိစ္စတော… ဒုက္ခတော… အနတ္တတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ စက္ခုံ…ပေ… ဇရာမရဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စတော… ဒုက္ခတော… အနတ္တတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။

ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ ခယဋ္ဌေန၊ ဒုက္ခံ ဘယဋ္ဌေန၊ အနတ္တာ အသာရကဋ္ဌေနာတိ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ ရူပနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ဝေဒနာ… သညာ… သင်္ခါရာ… ဝိညာဏံ… စက္ခုံ…ပေ… ဇရာမရဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ ခယဋ္ဌေန၊ ဒုက္ခံ ဘယဋ္ဌေန၊ အနတ္တာ အသာရကဋ္ဌေနာတိ တုလယိတွာ…ပေ… ဝိဘူတံ ကတွာ ဇရာမရဏနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။

ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ သင်္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ ခယဓမ္မံ ဝယဓမ္မံ ဝိရာဂဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မန္တိ တုလယိတွာ…ပေ… ဝိဘူတံ ကတွာ ရူပနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ဝေဒနာ…ပေ… သညာ… သင်္ခါရာ… ဝိညာဏံ… စက္ခုံ…ပေ… ဇရာမရဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ…ပေ… နိရောဓဓမ္မန္တိ တုလယိတွာ…ပေ… ဝိဘူတံ ကတွာ ဇရာမရဏနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။

ကတမာ တိက္ခပညာ? ခိပ္ပံ ကိလေသေ ဆိန္ဒတီတိ တိက္ခပညာ။ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ။ ဥပ္ပန္နံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ… ဥပ္ပန္နံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ… ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ… ဥပ္ပန္နံ ရာဂံ… ဥပ္ပန္နံ ဒေါသံ… မောဟံ… ကောဓံ… ဥပနာဟံ… မက္ခံ… ပဠာသံ… ဣဿံ… မစ္ဆရိယံ… မာယံ… သာဌေယျံ… ထမ္ဘံ… သာရမ္ဘံ… မာနံ… အတိမာနံ… မဒံ… ပမာဒံ… သဗ္ဗေ ကိလေသေ… သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတေ… သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရေ… သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတီတိ တိက္ခပညာ။ ဧကမှိ အာသနေ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ၊ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနိ၊ စတဿော စ ပဋိသမ္ဘိဒါယော၊ ဆ အဘိညာယော အဓိဂတာ ဟောန္တိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယာတိ တိက္ခပညာ။

ကတမာ နိဗ္ဗေဓိကပညာ? ဣဓေကစ္စော သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဥဗ္ဗေဂဗဟုလော ဟောတိ ဥတ္တာသဗဟုလော ဥက္ကဏ္ဌနဗဟုလော အရတိဗဟုလော အနဘိရတိဗဟုလော ဗဟိမုခေါ န ရမတိ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု၊ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ အပဒါလိတပုဗ္ဗံ လောဘက္ခန္ဓံ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ ပဒါလေတီတိ နိဗ္ဗေဓိကပညာ။ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ အပဒါလိတပုဗ္ဗံ ဒေါသက္ခန္ဓံ…ပေ… မောဟက္ခန္ဓံ… ကောဓံ… ဥပနာဟံ…ပေ… သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မေ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ ပဒါလေတီတိ နိဗ္ဗေဓိကပညာ။

၂၈သ သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝိသေနိဘူတော၊ ယံ ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌံ ဝ သုတံ မုတံ ဝါတိ သော ဘူရိပညော ခီဏာသဝေါ ယံ ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ မုတံ ဝါ တေသု သဗ္ဗဓမ္မေသု မာရသေနံ ဝိနာသေတွာ ဌိတဘာဝေန ဝိသေနိဘူတော။ တမေဝ ဒဿိန္တိ တံ ဧဝ ဝိသုဒ္ဓဒဿိံ။ ဝိဝဋံ စရန္တန္တိ တဏှာဆဒနာဒိဝိဂမေန ဝိဝဋံ ဟုတွာ စရန္တံ။ ကေနီဓ လောကသ္မိ ဝိကပ္ပယေယျာတိ ကေန ဣဓ လောကေ တဏှာကပ္ပေန ဝါ ဒိဋ္ဌိကပ္ပေန ဝါ ကောစိ ဝိကပ္ပေယျ၊ တေသံ ဝါ ပဟီနတ္တာ ရာဂါဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေနာတိ။

ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာတိအာဒီသု စတူသု ဂါထာသု အယမတ္ထော – ယသ္မာ အာဒိတောဝ အဂါရိယဘူတေ သတ္တေ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမာ မောဟယန္တိ၊ တေ အဘိဘုယျ အနဂါရိယဘာဝံ ဥပဂတာနံ ပန္တေသု ဝါ သေနာသနေသု၊ အညတရညတရေသု ဝါ အဓိကုသလေသု ဓမ္မေသု အရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ – ‘‘ပဗ္ဗဇိတေန ခေါ၊ အာဝုသော၊ အဘိရတိ ဒုက္ကရာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၃၁)။ တတော တေ ပရပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကတ္တာ ခုပ္ပိပါသာ ဗာဓေတိ၊ တာယ ဗာဓိတာနံ ပရိယေသနတဏှာ စိတ္တံ ကိလမယတိ၊ အထ နေသံ ကိလန္တစိတ္တာနံ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ တတော ဝိသေသမနဓိဂစ္ဆန္တာနံ ဒုရဘိသမ္ဘဝေသု အရညဝနပတ္ထေသု သေနာသနေသု ဝိဟရတံ ဥတြာသသညိတာ ဘီရု ဇာယတိ၊ တေသံ ဥဿင်္ကိတပရိသင်္ကိတာနံ ဒီဃရတ္တံ ဝိဝေကရသမနဿာဒယမာနာနံ ဝိဟရတံ ‘‘န သိယာ နု ခေါ ဧသ မဂ္ဂေါ’’တိ ပဋိပတ္တိယံ ဝိစိကိစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ဝိနောဒေတွာ ဝိဟရတံ အပ္ပမတ္တကေန ဝိသေသာဓိဂမေန မာနမက္ခထမ္ဘာ ဇာယန္တိ၊ တေပိ ဝိနောဒေတွာ ဝိဟရတံ တတော အဓိကတရံ ဝိသေသာဓိဂမံ နိဿာယ လာဘသက္ကာရသိလောကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ လာဘာဒိမုစ္ဆိတာ ဓမ္မပဋိရူပကာနိ ပကာသေန္တာ မိစ္ဆာယသံ အဓိဂန္တွာ တတ္ထ ဌိတာ ဇာတိအာဒီဟိ အတ္တာနံ ဥက္ကံသေန္တိ၊ ပရံ ဝမ္ဘေန္တိ။ တသ္မာ ကာမာဒီနံ ပဌမသေနာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝမေတံ ဒသဝိဓံ သေနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ယသ္မာ သာ ကဏှဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာ ကဏှဿ နမုစိနော ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ နံ ‘‘တဝ သေနာ’’တိ နိဒ္ဒိသန္တော အာဟ – ‘‘ဧသာ နမုစိ တေ သေနာ၊ ကဏှဿာဘိပ္ပဟာရိနီ’’တိ။ တတ္ထ အဘိပ္ပဟာရိနီတိ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဃာတိနီ နိပ္ပောထိနီ၊ အန္တရာယကရီတိ အတ္ထော။ န နံ အသူရော ဇိနာတိ၊ ဇေတွာဝ လဘတေ သုခန္တိ ဧဝံ တဝ သေနံ အသူရော ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ သာပေက္ခော ပုရိသော န ဇိနာတိ၊ သူရော ပန ဇိနာတိ၊ ဇေတွာဝ မဂ္ဂသုခံ ဖလသုခဉ္စ အဓိဂစ္ဆတိ။

ယတော စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟီတိ ယဒါ စတူဟိ နိဒ္ဒေါသနိဗ္ဗာနမဂ္ဂနသင်္ခါတေဟိ မဂ္ဂေဟိ။ မာရသေနာတိ မာရဿ သေနာ ဝစနကရာ ကိလေသာ။ ပဋိသေနိကရာတိ ပဋိပက္ခကရာ။ ဇိတာ စာတိ ပရာဇယမာနာ ဟနိတာ စ။ ပရာဇိတာ စာတိ နိဂ္ဂဟိတာ စ။ ဘဂ္ဂါတိ ဘိန္နာ။ ဝိပ္ပလုဂ္ဂါတိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏာ။ ပရမ္မုခါတိ ဝိမုခဘာဝံ ပါပိတာ။ ဝိသေနိဘူတောတိ နိက္ကိလေသော ဟုတွာ ဌိတော။

ဝေါဒါတဒဿိန္တိ ဗျဝဒါတဒဿိံ။ တာနိ ဆဒနာနီတိ ဧတာနိ တဏှာဒိကိလေသဆဒနာနိ။ ဝိဝဋာနီတိ ပါကဋီကတာနိ။ ဝိဒ္ဓံသိတာနီတိ ဌိတဋ္ဌာနတော အပဟတာနိ။ ဥဂ္ဃာဋိတာနီတိ ဥပ္ပာဋိတာနိ။ သမုဂ္ဃာဋိတာနီတိ ဝိသေသေန ဥပ္ပာဋိတာနိ။

၂၉န ကပ္ပယန္တီတိ ဂါထာယ သမ္ဗန္ဓော အတ္ထော စ – ကိဉ္စ ဘိယျော? တေ ဟိ တာဒိသာ သန္တော ဒွိန္နံ ကပ္ပာနံ ပုရေက္ခာရာနဉ္စ ကေနစိ န ကပ္ပယန္တိ၊ န ပုရေက္ခရောန္တိ။ ပရမတ္ထံ အစ္စန္တသုဒ္ဓိံ အဓိဂတတ္တာ အနစ္စန္တသုဒ္ဓိံယေဝ အကိရိယသဿတဒိဋ္ဌိံ ‘‘အစ္စန္တသုဒ္ဓီ’’တိ န တေ ဝဒန္တိ။ အာဒါနဂန္ထံ ဂတိတံ ဝိသဇ္ဇာတိ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ရူပါဒီနံ အာဒါယကတ္တာ အာဒါနဂန္ထံ အတ္တနော စိတ္တသန္တာနေ ဂထိတံ ဗဒ္ဓံ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန ဝိဿဇ္ဇ ဆိန္ဒိတွာ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

အစ္စန္တသုဒ္ဓိန္တိ အစ္စန္တံ ပရမတ္ထံ သုဒ္ဓိံ။ သံသာရသုဒ္ဓိန္တိ သံသာရတော သုဒ္ဓိံ။ အကိရိယဒိဋ္ဌိန္တိ ကရောတော န ကရီယတိ ပါပန္တိ အကိရိယဒိဋ္ဌိံ။ သဿတဝါဒန္တိ ‘‘နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတော’’တိ ဝစနံ။ န ဝဒန္တိ န ကထေန္တိ။

ဂန္ထာတိ နာမကာယံ ဂန္ထေန္တိ၊ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဝဋ္ဋသ္မိံ ဃဋေန္တီတိ ဂန္ထာ။ အဘိဇ္ဈာ စ သာ နာမကာယဃဋနဝသေန ဂန္ထော စာတိ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထော။ ဟိတသုခံ ဗျာပါဒယတီတိ ဗျာပါဒေါ။ ဗျာပါဒေါ စ သော ဝုတ္တနယေန ဂန္ထော စာတိ ဗျာပါဒေါ ကာယဂန္ထော။ သီလဗ္ဗတပရာမာသောတိ ‘‘ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သီလေန သုဒ္ဓိ ဝတေန သုဒ္ဓီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၄၃၊ ၁၂၂၂) ပရတော အာမာသော။ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသောတိ သဗ္ဗညုဘာသိတမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘သဿတော လောကော၊ ဣဒမေဝ သစ္စံ၊ မောဃမည’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၄၄) ဣမိနာ အာကာရေန အဘိနိဝေသော ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသော။ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိယာ ရာဂေါတိ အတ္တနာ အဘိနိဝိသိတွာ ဂဟိတာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဆန္ဒရာဂေါ။ ပရဝါဒေသု အာဃာတောတိ ပရဿ ဝစနေသု ကောပေါ။ အပ္ပစ္စယောတိ အတုဋ္ဌာကာရော။ အတ္တနော သီလံ ဝါတိ အတ္တနာ သမာဒိန္နံ ဂေါသီလာဒိသီလံ ဝါ။ အတ္တနော ဒိဋ္ဌီတိ အတ္တနာ ဂဟိတာ ပရာမဋ္ဌာ ဒိဋ္ဌိ။ တေဟိ ဂန္ထေဟီတိ ဧတေဟိ ဝုတ္တေဟိ နာမကာယဃဋနေဟိ။ ရူပံ အာဒိယန္တီတိ စတုသမုဋ္ဌာနိကံ ရူပါရမ္မဏံ အာဒိယန္တိ ဂဏှန္တိ။ ဥပါဒိယန္တီတိ ဥပဂန္တွာ ဂဏှန္တိ တဏှာဂဟဏေန။ ပရာမသန္တိ ဒိဋ္ဌိဂဟဏေန။ အဘိနိဝိသန္တိ မာနဂဟဏေန။ ဝဋ္ဋန္တိ တေဘူမကဝဋ္ဋံ။ ဂန္ထေတိ ဗန္ဓနေ။

ဝေါသဇ္ဇိတွာ ဝါတိ သမ္မာ ဝိဿဇ္ဇိတွာ ဝါ။ ဂထိတေတိ ဗန္ဓနေ။ ဂန္ထိတေတိ ဂန္ထနေန ဂန္ထိတေ။ ဝိဗန္ဓေတိ ဝိသေသေန ဗန္ဓေ။ အာဗန္ဓေတိ အနေကဝိဓေန ဗန္ဓေ။ ပလိဗုဒ္ဓေတိ အမုဉ္စိတေ။ ဗန္ဓနေ ပေါဋယိတွာတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဗန္ဓနာနိ ပပ္ပောဋယိတွာ။ ဝိသဇ္ဇာတိ စဇိတွာ။

ဣမေ ပန စတ္တာရော ဂန္ထေ ကိလေသပဋိပါဋိယာပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာပိ – ကိလေသပဋိပါဋိယာ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထော အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟီယတိ၊ ဗျာပါဒေါ ကာယဂန္ထော အနာဂါမိမဂ္ဂေန၊ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ကာယဂန္ထော ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသော ကာယဂန္ထော သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန။ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ကာယဂန္ထော ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသော ကာယဂန္ထော သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန၊ ဗျာပါဒေါ ကာယဂန္ထော အနာဂါမိမဂ္ဂေန၊ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထော အရဟတ္တမဂ္ဂေနာတိ။ ဧတေ စတ္တာရော ဂန္ထာ ယဿ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ တံ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဝဋ္ဋသ္မိံ ဂန္ထေန္တိ ဃဋေန္တီတိ ဂန္ထာ။ တေ စတုပ္ပဘေဒါ အဘိဇ္ဈာယန္တိ ဧတာယ၊ သယံ ဝါ အဘိဇ္ဈာယတိ၊ အဘိဇ္ဈာယနမတ္တမေဝ ဝါ ဧသာတိ အဘိဇ္ဈာ။ လောဘောယေဝ နာမကာယံ ဂန္ထေတိ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဝဋ္ဋသ္မိံ ဃဋေတီတိ ကာယဂန္ထော။ ဗျာပဇ္ဇတိ တေန စိတ္တံ ပူတိဘာဝံ ဂစ္ဆတိ၊ ဗျာပါဒယတိ ဝါ ဝိနယာစာရရူပသမ္ပတ္တိဟိတသုခါဒီနီတိ ဗျာပါဒေါ။ ‘‘ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သီလေန သုဒ္ဓိ ဝတေန သုဒ္ဓီ’’တိ ပရာမသနံ သီလဗ္ဗတပရာမာသော၊ သဗ္ဗညုဘာသိတမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘သဿတော လောကော၊ ဣဒမေဝ သစ္စံ၊ မောဃမည’’န္တိအာဒိနာ အာကာရေန အဘိနိဝိသတီတိ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသော။ ယထာ ဝယှံ ဝါတိအာဒိံ ဝယှာဒိဝိသင်္ခရဏံ ဂန္ထာနံ ဝိယောဂကရဏေ ဥပမံ ဒဿေန္တော အာဟ။

န ဇနေန္တီတိ န ဥပ္ပာဒေန္တိ။ န သဉ္ဇနေန္တီတိ န နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ နာဘိနိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ န သဉ္ဇနေန္တီတိ ဥပ္ပာဒက္ခဏံ။ န နိဗ္ဗတ္တေန္တိ နာဘိနိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ ပဝတ္တိက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၃၀သီမာတိဂေါတိ ဂါထာ ဧကပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဒေသနာယ ဝုတ္တာ။ ပုဗ္ဗသဒိသော ဧဝ ပနဿာ သမ္ဗန္ဓော၊ သော ဧဝံ အတ္ထဝဏ္ဏနာယ သဒ္ဓိံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ကိဉ္စ ဘိယျော? သော ဤဒိသော ဘူရိပညော စတုန္နံ ကိလေသသီမာနံ အတီတတ္တာ သီမာတိဂေါ၊ ဗာဟိတပါပတ္တာ စ ဗြာဟ္မဏော၊ ဣတ္ထမ္ဘူတဿ စ တဿ နတ္ထိ၊ ပရစိတ္တပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေဟိ ဉတွာ ဝါ မံသဒိဗ္ဗစက္ခူဟိ ဒိသွာ ဝါ ကိဉ္စိ သမုဂ္ဂဟီတံ၊ အဘိနိဝိဋ္ဌန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သော စ ကာမရာဂါဘာဝတော န ရာဂရာဂီ ရူပါရူပရာဂါဘာဝတော န ဝိရာဂရတ္တော၊ ယတော ဧဝံဝိဓဿ တဿ ‘‘ဣဒံ ပရမ’’န္တိ ကိဉ္စိ ဣဓ ဥဂ္ဂဟီတံ နတ္ထီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

စတဿော သီမာယောတိ စတ္တာရော ပရိစ္ဆေဒါ။ ဒိဋ္ဌာနုသယောတိ ဒိဋ္ဌိ စ သာ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန အနုသယော စာတိ ဒိဋ္ဌာနုသယော။ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကေနဋ္ဌေန အနုသယာ? အနုသယနဋ္ဌေန။ ကော ဧသ အနုသယဋ္ဌော နာမာတိ? အပ္ပဟီနဋ္ဌော။ ဧတေ ဟိ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန တဿ တဿ သန္တာနေ အနုသေန္တိ နာမ၊ တသ္မာ ‘‘အနုသယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ အနုသေန္တီတိ အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ အထာပိ သိယာ – အနုသယဋ္ဌော နာမ အပ္ပဟီနာကာရော၊ အပ္ပဟီနာကာရော စ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝတ္တုံ န ယုဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ န အနုသယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ။ တတြိဒံ ပဋိဝစနံ – အပ္ပဟီနာကာရော အနုသယော၊ အနုသယောတိ ပန အပ္ပဟီနဋ္ဌေန ထာမဂတာ ကိလေသာ ဝုစ္စန္တိ။ သော စိတ္တသမ္ပယုတ္တော သာရမ္မဏော သပ္ပစ္စယဋ္ဌေန သဟေတုကော ဧကန္တာကုသလော အတီတောပိ ဟောတိ အနာဂတောပိ ပစ္စုပ္ပန္နောပိ၊ တသ္မာ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။

တတြိဒံ ပမာဏံ – ပဋိသမ္ဘိဒါယံ တာဝ အဘိသမယကထာယံ (ပဋိ။ မ။ ၃။၂၁) ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ အနုသယာနံ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝဿ အတ္ထိတာယ ‘‘ထာမဂတော အနုသယံ ပဇဟတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ မောဟဿ ပဒဘာဇနေ (ဓ။ သ။ ၃၉၀) ‘‘အဝိဇ္ဇာနုသယော အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနံ၊ အဝိဇ္ဇာလင်္ဂီ မောဟော အကုသလမူလံ၊ အယံ တသ္မိံ သမယေ မောဟော ဟောတီ’’တိ အကုသလစိတ္တေန သဒ္ဓိံ အဝိဇ္ဇာနုသယဿ ဥပ္ပန္နဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ကထာဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘အနုသယာ အဗျာကတာ အနုသယာ အဟေတုကာ အနုသယာ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိ (ကထာ။ ၆၀၅) သဗ္ဗေ ဝါဒါ ပဋိသေဓိတာ။ အနုသယယမကေ သတ္တန္နံ မဟာဝါရာနံ အညတရသ္မိံ ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရေ ‘‘ယဿ ကာမရာဂါနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ တဿ ပဋိဃာနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ‘‘အနုသေန္တီတိ အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဣမိနာ တန္တိပ္ပမာဏ