မူလ > သုတ္တပိဋက > ခုဒ္ဒကနိကာယ

၂။ တံ ယထာနုသူယတေ – အတ္ထိ ယောနကာနံ နာနာပုဋဘေဒနံ သာဂလံ နာမ နဂရံ နဒီပဗ္ဗတသောဘိတံ ရမဏီယဘူမိပ္ပဒေသဘာဂံ အာရာမုယျာနောပဝနတဠာကပေါက္ခရဏိသမ္ပန္နံ နဒီပဗ္ဗတဝနရာမဏေယျကံ သုတဝန္တနိမ္မိတံ နိဟတပစ္စတ္ထိကံ [နိပ္ပစ္စတ္ထိကံ (က။)] ပစ္စာမိတ္တာနုပပီဠိတံ ဝိဝိဓဝိစိတြဒဠှမဋ္ဋာလကောဋ္ဌကံ ဝရပဝရဂေါပုရ [ပဝရပစုရဂေါပုရ (သီ။)] တောရဏံ ဂမ္ဘီရပရိခါပဏ္ဍရပါကာရပရိက္ခိတ္တန္တေပုရံ။ သုဝိဘတ္တဝီထိစစ္စရစတုက္ကသိင်္ဃာဋကံ ¶ သုပ္ပသာရိတာနေကဝိဓဝရဘဏ္ဍပရိပူရိတန္တရာပဏံ ¶ ဝိဝိဓဒါနဂ္ဂသတသမုပသောဘိတံ [သတသမုပသောဘိတံ (သီ။ ပီ။)] ဟိမဂိရိသိခရသင်္ကာသဝရဘဝနသတသဟဿပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ ဂဇဟယရထပတ္တိသမာကုလံ အဘိရူပနရနာရိဂဏာနုစရိတံ အာကိဏ္ဏဇနမနုဿံ ပုထုခတ္တိယဗြာဟ္မဏဝေဿသုဒ္ဒံ ဝိဝိဓသမဏဗြာဟ္မဏသဘာဇန [သဘာဇန (သီ။ ပီ။)၊ သမ္မာဘာဇန (က။)] သင်္ဃဋိတံ ဗဟုဝိဓဝိဇ္ဇာဝန္တ [ဝိဇ္ဇာဓရ (က။)] နရစိရ [နရဝိရ (သီ။ ပီ။)] နိသေဝိတံ ကာသိကကောဋုမ္ဗရိကာဒိနာနာဝိဓဝတ္ထာပဏသမ္ပန္နံ သုပ္ပသာရိတရုစိရဗဟုဝိဓပုပ္ဖဂန္ဓာပဏံ ဂန္ဓဂန္ဓိတံ အာသီသနီယဗဟုရတနပရိပူရိတံ ဒိသာမုခသုပ္ပသာရိတာပဏံ သိင်္ဂါရဝါဏိဇဂဏာနုစရိတံ ကဟာပဏရဇတသုဝဏ္ဏကံသပတ္ထရပရိပူရံ ပဇ္ဇောတမာနနိဓိနိကေတံ ပဟူတဓနဓညဝိတ္တူပကရဏံ ပရိပုဏ္ဏကောသကောဋ္ဌာဂါရံ ဗဟွန္နပါနံ ဗဟုဝိဓခဇ္ဇဘောဇ္ဇလေယျပေယျသာယနီယံ ဥတ္တရကုရုသင်္ကာသံ သမ္ပန္နသဿံ အာဠကမန္ဒာ ဝိယ ဒေဝပုရံ။

ဧတ္ထ ဌတွာ တေသံ ပုဗ္ဗကမ္မံ ကထေတဗ္ဗံ၊ ကထေန္တေန စ ဆဓာ ဝိဘဇိတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ သေယျထီဒံ – ပုဗ္ဗယောဂေါ မိလိန္ဒပဉှံ လက္ခဏပဉှံ မေဏ္ဍကပဉှံ အနုမာနပဉှံ ဩပမ္မကထာပဉှန္တိ။

တတ္ထ မိလိန္ဒပဉှော လက္ခဏပဉှော၊ ဝိမတိစ္ဆေဒနပဉှောတိ ဒုဝိဓော။ မေဏ္ဍကပဉှောပိ မဟာဝဂ္ဂေါ၊ ယောဂိကထာပဉှောတိ ဒုဝိဓော။

ပုဗ္ဗယောဂေါတိ တေသံ ပုဗ္ဗကမ္မံ။

၃။ အတီတေ ¶ ¶ ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဝတ္တမာနေ ဂင်္ဂါယ သမီပေ ဧကသ္မိံ အာဝါသေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃော ပဋိဝသတိ၊ တတ္ထ ဝတ္တသီလသမ္ပန္နာ ဘိက္ခူ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ယဋ္ဌိသမ္မဇ္ဇနိယော [ယဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနိယော (သီ။ ပီ။)] အာဒါယ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အာဝဇ္ဇေန္တာ အင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ကစဝရဗျူဟံ ကရောန္တိ။ အထေကော ဘိက္ခု ဧကံ သာမဏေရံ ‘‘ဧဟိ သာမဏေရ၊ ဣမံ ကစဝရံ ဆဍ္ဍေဟီ’’တိ အာဟ၊ သော အသုဏန္တော ဝိယ ဂစ္ဆတိ၊ သော ဒုတိယမ္ပိ…ပေ… တတိယမ္ပိ အာမန္တိယမာနော အသုဏန္တော ဝိယ ဂစ္ဆတေဝ။ တတော သော ဘိက္ခု ‘‘ဒုဗ္ဗစော ဝတာယံ သာမဏေရော’’တိ ကုဒ္ဓါ သမ္မဇ္ဇနိဒဏ္ဍေန ¶ ပဟာရံ အဒါသိ။ တတော သော ရောဒန္တော ဘယေန ကစဝရံ ဆဍ္ဍေန္တော ‘‘ဣမိနာ ကစဝရဆဍ္ဍနပုညကမ္မေန ယာဝါဟံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာမိ [န ပါပုဏာမိ (သျာ။)]၊ ဧတ္ထန္တရေ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မဇ္ဈနှိကသူရိယော [သုရိယော (သီ။ ပီ။)] ဝိယ မဟေသက္ခော မဟာတေဇော ဘဝေယျ’’န္တိ ပဌမံ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ ကစဝရံ ဆဍ္ဍေတွာ နဟာနတ္ထာယ ဂင်္ဂါတိတ္ထံ ဂတော ဂင်္ဂါယ ဦမိဝေဂံ ဂဂ္ဂရာယမာနံ ဒိသွာ ‘‘ယာဝါဟံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာမိ [န ပါပုဏာမိ (သျာ။)]၊ ဧတ္ထန္တရေ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ အယံ ဦမိဝေဂေါ ဝိယ ဌာနုပ္ပတ္တိကပဋိဘာနော ဘဝေယျံ အက္ခယပဋိဘာနော’’တိ ဒုတိယမ္ပိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။

သောပိ ဘိက္ခု သမ္မဇ္ဇနိသာလာယ သမ္မဇ္ဇနိံ ဌပေတွာ နဟာနတ္ထာယ ဂင်္ဂါတိတ္ထံ ဂစ္ဆန္တော သာမဏေရဿ ပတ္ထနံ သုတွာ ‘‘ဧသ မယာ ပယောဇိတောပိ တာဝ ဧဝံ ပတ္ထေတိ၊ မယှံ ကိံ န သမိဇ္ဈိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ယာဝါဟံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာမိ [န ပါပုဏာမိ (သျာ။)]၊ ဧတ္ထန္တရေ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ အယံ ဂင်္ဂါဦမိဝေဂေါ ဝိယ အက္ခယပဋိဘာနော ဘဝေယျံ၊ ဣမိနာ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ သဗ္ဗံ ပဉှပဋိဘာနံ ဝိဇဋေတုံ နိဗ္ဗေဌေတုံ သမတ္ထော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။

တေ ဥဘောပိ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရန္တာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ခေပေသုံ။ အထ အမှာကံ ဘဂဝတာပိ ယထာ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ဒိဿတိ၊ ဧဝမေတေပိ ဒိဿန္တိ မမ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဉ္စဝဿသတေ ¶ အတိက္ကန္တေ ဧတေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ၊ ယံ မယာ သုခုမံ ကတွာ ဒေသိတံ ဓမ္မဝိနယံ၊ တံ ဧတေ ပဉှပုစ္ဆနဩပမ္မယုတ္တိဝသေန နိဇ္ဇဋံ နိဂ္ဂုမ္ဗံ ကတွာ ဝိဘဇိဿန္တီတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။

၄။ တေသု ¶ သာမဏေရော ဇမ္ဗုဒီပေ သာဂလနဂရေ မိလိန္ဒော နာမ ရာဇာ အဟောသိ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ ပဋိဗလော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ မန္တယောဂဝိဓာနကိရိယာနံ [သမန္တယောဂ … (သီ။ ပီ။)]၊ ကရဏကာလေ နိသမ္မကာရီ ဟောတိ၊ ဗဟူနိ စဿ သတ္ထာနိ ဥဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ။ သေယျထိဒံ၊ သုတိ သမ္မုတိ သင်္ချာ ယောဂါ နီတိ ဝိသေသိကာ ဂဏိကာ ဂန္ဓဗ္ဗာ တိကိစ္ဆာ ဓနုဗ္ဗေဒါ [စတုဗ္ဗေဒါ (သီ။ ပီ။)] ပုရာဏာ ဣတိဟာသာ ဇောတိသာ မာယာ ကေတု [ဟေတု (သီ။ ပီ။)] မန္တနာ ယုဒ္ဓါ ဆန္ဒသာ ဗုဒ္ဓဝစနေန ¶ [ဆန္ဒသာမုဒ္ဒဝစနေန (သီ။ ပီ။)] ဧကူနဝီသတိ၊ ဝိတဏ္ဍဝါဒီ [ဝါဒီ (သီ။ ပီ။)] ဒုရာသဒေါ ဒုပ္ပသဟော ပုထုတိတ္ထကရာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပေ မိလိန္ဒေန ရညာ သမော ကောစိ နာဟောသိ ယဒိဒံ ထာမေန ဇဝေန သူရေန ပညာယ၊ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ အနန္တဗလဝါဟနော။

၅။ အထေကဒိဝသံ မိလိန္ဒော ရာဇာ အနန္တဗလဝါဟနံ စတုရင်္ဂိနိံ ဗလဂ္ဂသေနာဗျူဟံ ဒဿနကမျတာယ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဗဟိနဂရေ သေနင်္ဂဒဿနံ ကတွာ [သေနာဂဏနံ ကာရေတွာ (သီ။ ပီ။)] သာရေတွာ သော ရာဇာ ဘဿပ္ပဝါဒကော လောကာယတဝိတဏ္ဍ [ပဝတ္တ (သီ။ ပီ။)] ဇနသလ္လာပပ္လဝ စိတ္တကောတူဟလော ဝိသာရဒေါ ဝိဇမ္ဘကော သူရိယံ ဩလောကေတွာ အမစ္စေ အာမန္တေသိ ‘‘ဗဟု ဘဏေ တာဝ ဒိဝသာဝသေသော ကိံ ကရိဿာမ၊ ဣဒါနေဝ နဂရံ ပဝိသိတွာ အတ္ထိ ကောစိ ပဏ္ဍိတော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ သင်္ဃီ ဂဏီ ဂဏာစရိယော အပိ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဋိဇာနမာနော၊ ယော မယာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ သက္ကောတိ ကင်္ခံ ပဋိဝိနေတုံ၊ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမ၊ ကင်္ခံ ပဋိဝိနယိဿာမာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ပဉ္စသတာ ယောနကာ ရာဇာနံ မိလိန္ဒံ ဧတဒဝေါစုံ ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ ဆ သတ္ထာရော ပူရဏော ကဿပေါ မက္ခလိဂေါသာလော နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော [နာထပုတ္တော (သီ။ ပီ။)] သဉ္ဇယော ဗေလဋ္ဌပုတ္တော အဇိတော ကေသကမ္ဗလော ပကုဓော ကစ္စာယနော၊ တေ သင်္ဃိနော ဂဏိနော ဂဏာစရိယကာ ဉာတာ ယသဿိနော တိတ္ထကရာ သာဓုသမ္မတာ ဗဟုဇနဿ၊ ဂစ္ဆ တွံ မဟာရာဇ၊ တေ ပဉှံ ပုစ္ဆဿု၊ ကင်္ခံ ပဋိဝိနယဿူ’’တိ။

၆။ အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ပဉ္စဟိ ယောနကသတေဟိ ပရိဝုတော ဘဒြဝါဟနံ ရထဝရမာရုယှ ယေန ပူရဏော ကဿပေါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ¶ ပူရဏေန ကဿပေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ၊ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ပူရဏံ ကဿပံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ကော၊ ဘန္တေ ကဿပ၊ လောကံ ပါလေတီ’’တိ? ‘‘ပထဝီ၊ မဟာရာဇ ¶ ၊ လောကံ ပါလေတီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ ကဿပ၊ ပထဝီ [ပဌဝီ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] လောကံ ပါလေတိ၊ အထ ကသ္မာ အဝီစိနိရယံ ဂစ္ဆန္တာ သတ္တာ ပထဝိံ အတိက္ကမိတွာ ¶ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ ပူရဏော ကဿပေါ နေဝ သက္ခိ ဩဂိလိတုံ၊ နော သက္ခိ ဥဂ္ဂိလိတုံ၊ အဓောမုခေါ ပတ္တက္ခန္ဓော တုဏှီဘူတော ပဇ္ဈာယန္တော နိသီဒိ။

၇။ အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ မက္ခလိံ ဂေါသာလံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ ဂေါသာလ၊ ကုသလာကုသလာနိ ကမ္မာနိ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ ကုသလာကုသလာနိ ကမ္မာနိ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော။ ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓ လောကေ ခတ္တိယာ၊ တေ ပရလောကံ ဂန္တွာပိ ပုန ခတ္တိယာဝ ဘဝိဿန္တိ၊ ယေ တေ ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿာ သုဒ္ဒါ စဏ္ဍာလာ ပုက္ကုသာ၊ တေ ပရလောကံ ဂန္တွာပိ ပုန ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿာ သုဒ္ဒါ စဏ္ဍာလာ ပုက္ကုသာဝ ဘဝိဿန္တိ။ ကိံ ကုသလာကုသလေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ? ‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ ဂေါသာလ၊ ဣဓ လောကေ ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿာ သုဒ္ဒါ စဏ္ဍာလာ ပုက္ကုသာ၊ တေ ပရလောကံ ဂန္တွာပိ ပုန ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿာ သုဒ္ဒါ စဏ္ဍာလာ ပုက္ကုသာဝ ဘဝိဿန္တိ၊ နတ္ထိ ကုသလာကုသလေဟိ ကမ္မေဟိ ကရဏီယံ။ တေန ဟိ၊ ဘန္တေ ဂေါသာလ၊ ယေ တေ ဣဓ လောကေ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာ၊ တေ ပရလောကံ ဂန္တွာပိ ပုန ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဝ ဘဝိဿန္တိ။ ယေ ပါဒစ္ဆိန္နာ၊ တေ ပါဒစ္ဆိန္နာဝ ဘဝိဿန္တိ။ ယေ ဟတ္ထပါဒစ္ဆိန္နာ၊ တေ ဟတ္ထပါဒစ္ဆိန္နာဝ ဘဝိဿန္တိ။ ယေ ကဏ္ဏစ္ဆိန္နာ၊ တေ ကဏ္ဏစ္ဆိန္နာဝ ဘဝိဿန္တိ။ ယေ နာသစ္ဆိန္နာ၊ တေ နာသစ္ဆိန္နာဝ ဘဝိဿန္တိ။ ယေ ကဏ္ဏနာသစ္ဆိန္နာ၊ တေ ကဏ္ဏနာသစ္ဆိန္နာဝ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဂေါသာလော တုဏှီ အဟောသိ။

အထ ခေါ မိလိန္ဒဿ ရညော ဧတဒဟောသိ ‘‘တုစ္ဆော ဝတ ဘော ဇမ္ဗုဒီပေါ၊ ပလာပေါ ဝတ ဘော ဇမ္ဗုဒီပေါ၊ နတ္ထိ ကောစိ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ၊ ယော မယာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ သက္ကောတိ ကင်္ခံ ပဋိဝိနေတု’’န္တိ။

အထ ¶ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အမစ္စေ အာမန္တေသိ ‘‘ရမဏီယာ ဝတ ဘော ဒေါသိနာ ရတ္တိ၊ ကံ နု ခွဇ္ဇ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမေယျာမ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုံ၊ ကော မယာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ သက္ကောတိ ကင်္ခံ ပဋိဝိနေတု’’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ အမစ္စာ တုဏှီဘူတာ ရညော မုခံ ဩလောကယမာနာ အဋ္ဌံသု။

တေန ခေါ ပန သမယေန သာဂလနဂရံ ဒွါဒသ ဝဿာနိ သုညံ အဟောသိ သမဏဗြာဟ္မဏဂဟပတိပဏ္ဍိတေဟိ၊ ယတ္ထ သမဏဗြာဟ္မဏဂဟပတိပဏ္ဍိတာ ပဋိဝသန္တီတိ သုဏာတိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ¶ ရာဇာ တေ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ တေ ¶ သဗ္ဗေပိ ပဉှဝိသဇ္ဇနေန ရာဇာနံ အာရာဓေတုံ အသက္ကောန္တာ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပက္ကမန္တိ။ ယေ အညံ ဒိသံ န ပက္ကမန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေ တုဏှီဘူတာ အစ္ဆန္တိ။ ဘိက္ခူ ပန ယေဘုယျေန ဟိမဝန္တမေဝ ဂစ္ဆန္တိ။

၈။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကောဋိသတာ အရဟန္တော ဟိမဝန္တေ ပဗ္ဗတေ ရက္ခိတတလေ ပဋိဝသန္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ မိလိန္ဒဿ ရညော ဝစနံ သုတွာ ယုဂန္ဓရမတ္ထကေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေတွာ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ ‘‘အတ္ထာဝုသော ကောစိ ဘိက္ခု ပဋိဗလော မိလိန္ဒေန ရညာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ ကင်္ခံ ပဋိဝိနေတု’’န္တိ?

ဧဝံ ဝုတ္တေ ကောဋိသတာ အရဟန္တော တုဏှီ အဟေသုံ။ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ပုဋ္ဌာ တုဏှီ အဟေသုံ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အတ္ထာဝုသော တာဝတိံသဘဝနေ ဝေဇယန္တဿ ပါစီနတော ကေတုမတီ နာမ ဝိမာနံ၊ တတ္ထ မဟာသေနော နာမ ဒေဝပုတ္တော ပဋိဝသတိ၊ သော ပဋိဗလော တေန မိလိန္ဒေန ရညာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ ကင်္ခံ ပဋိဝိနေတု’’န္တိ။

အထ ခေါ ကောဋိသတာ အရဟန္တော ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတေ အန္တရဟိတာ တာဝတိံသဘဝနေ ပါတုရဟေသုံ။ အဒ္ဒသာ ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော တေ ဘိက္ခူ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တေ၊ ဒိသွာန ယေနာယသ္မာ အဿဂုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အဿဂုတ္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ၊ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အာယသ္မန္တံ အဿဂုတ္တံ ဧတဒဝေါစ ‘‘မဟာ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော အနုပ္ပတ္တော၊ အဟံ သင်္ဃဿ အာရာမိကော၊ ကေနတ္ထော၊ ကိံ မယာ ကရဏီယ’’န္တိ?

အထ ခေါ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အယံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဇမ္ဗုဒီပေ သာဂလနဂရေ မိလိန္ဒော နာမ ရာဇာ ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ဒုရာသဒေါ ¶ ဒုပ္ပသဟော ပုထုတိတ္ထကရာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ သော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒိဋ္ဌိဝါဒေန ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဝိဟေဌေတီ’’တိ။

အထ ¶ ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အာယသ္မန္တံ အဿဂုတ္တံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အယံ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ မိလိန္ဒော ရာဇာ ဣတော စုတော မနုဿေသု ဥပ္ပန္နော၊ ဧသော ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ကေတုမတိဝိမာနေ မဟာသေနော နာမ ဒေဝပုတ္တော ပဋိဝသတိ၊ သော ပဋိဗလော တေန ¶ မိလိန္ဒေန ရညာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ ကင်္ခံ ပဋိဝိနေတုံ၊ တံ ဒေဝပုတ္တံ ယာစိဿာမ မနုဿလောကူပပတ္တိယာ’’တိ။

အထ ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုရက္ခတွာ ကေတုမတိဝိမာနံ ပဝိသိတွာ မဟာသေနံ ဒေဝပုတ္တံ အာလိင်္ဂိတွာ ဧတဒဝေါစ ‘‘ယာစတိ တံ၊ မာရိသ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော မနုဿလောကူပပတ္တိယာ’’တိ။ ‘‘န မေ၊ ဘန္တေ၊ မနုဿလောကေနတ္ထော ကမ္မဗဟုလေန၊ တိဗ္ဗော မနုဿလောကော၊ ဣဓေဝါဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဒေဝလောကေ ဥပရူပရူပပတ္တိကော ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန ယာစိတော မဟာသေနော ဒေဝပုတ္တော ဧဝမာဟ ‘‘န မေ၊ ဘန္တေ၊ မနုဿလောကေနတ္ထော ကမ္မဗဟုလေန၊ တိဗ္ဗော မနုဿလောကော၊ ဣဓေဝါဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဒေဝလောကေ ဥပရူပရူပပတ္တိကော ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော မဟာသေနံ ဒေဝပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ဣဓ မယံ၊ မာရိသ၊ သဒေဝကံ လောကံ အနုဝိလောကယမာနာ အညတြ တယာ မိလိန္ဒဿ ရညော ဝါဒံ ဘိန္ဒိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ သမတ္ထံ အညံ ကဉ္စိ န ပဿာမ၊ ယာစတိ တံ၊ မာရိသ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ သာဓု သပ္ပုရိသ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒသဗလဿ သာသနံ ပဂ္ဂဏှာဟီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ မဟာသေနော ဒေဝပုတ္တော ‘‘အဟံ ကိရ မိလိန္ဒဿ ရညော ဝါဒံ ဘိန္ဒိတွာ ဗုဒ္ဓသာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ သမတ္ထော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ ဟုတွာ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ မနုဿလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ပဋိညံ အဒါသိ။

၉။ အထ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဒေဝလောကေ တံ ကရဏီယံ တီရေတွာ ဒေဝေသု တာဝတိံသေသု အန္တရဟိတာ ဟိမဝန္တေ ပဗ္ဗတေ ရက္ခိတတလေ ပါတုရဟေသုံ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အတ္ထာဝုသော၊ ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ကောစိ ဘိက္ခု သန္နိပါတံ အနာဂတော’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခု အာယသ္မန္တံ အဿဂုတ္တံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ ¶ ၊ အာယသ္မာ ရောဟဏော ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ဟိမဝန္တံ ¶ ပဗ္ဗတံ ပဝိသိတွာ နိရောဓံ သမာပန္နော၊ တဿ သန္တိကေ ဒူတံ ပါဟေထာ’’တိ။ အာယသ္မာပိ ရောဟဏော တင်္ခဏညေဝ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ ‘‘သင်္ဃော မံ ပဋိမာနေတီ’’တိ ဟိမဝန္တေ ပဗ္ဗတေ အန္တရဟိတော ရက္ခိတတလေ ကောဋိသတာနံ အရဟန္တာနံ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော အာယသ္မန္တံ ရောဟဏံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ရောဟဏ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဘိဇ္ဇန္တေ [ပလုဇ္ဇန္တေ (သီ။ ပီ။)] န ပဿသိ သင်္ဃဿ ကရဏီယာနီ’’တိ။ ‘‘အမနသိကာရော မေ၊ ဘန္တေ၊ အဟောသီ’’တိ။

‘‘တေန ¶ ၊ ဟာဝုသော ရောဟဏ၊ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ကရောမီ’’တိ? ‘‘အတ္ထာဝုသော ရောဟဏ၊ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတပဿေ ဂဇင်္ဂလံ [ကဇင်္ဂလံ (သီ။ ပီ။)] နာမ ဗြာဟ္မဏဂါမော၊ တတ္ထ သောဏုတ္တရော နာမ ဗြာဟ္မဏော ပဋိဝသတိ၊ တဿ ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ နာဂသေနောတိ နာမ ဒါရကော၊ တေန ဟိ တွံ၊ အာဝုသော ရောဟဏ၊ ဒသမာသာဓိကာနိ သတ္တ ဝဿာနိ တံ ကုလံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ နာဂသေနံ ဒါရကံ နီဟရိတွာ ပဗ္ဗာဇေဟိ၊ ပဗ္ဗဇိတေဝ တသ္မိံ ဒဏ္ဍကမ္မတော မုစ္စိဿသီ’’တိ။ အာယသ္မာပိ ခေါ ရောဟဏော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

၁၀။ မဟာသေနောပိ ခေါ ဒေဝပုတ္တော ဒေဝလောကာ စဝိတွာ သောဏုတ္တရဗြာဟ္မဏဿ ဘရိယာယ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသိ၊ သဟ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏာ တယော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ပါတုရဟေသုံ၊ အာဝုဓဘဏ္ဍာနိ ပဇ္ဇလိံသု၊ အဂ္ဂသဿံ အဘိနိပ္ဖန္နံ၊ မဟာမေဃော အဘိပ္ပဝဿိ။ အာယသ္မာပိ ခေါ ရောဟဏော တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ဒသမာသာဓိကာနိ သတ္တ ဝဿာနိ တံ ကုလံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော ဧကဒိဝသမ္ပိ ကဋစ္ဆုမတ္တံ ဘတ္တံ ဝါ ဥဠုင်္ကမတ္တံ ယာဂုံ ဝါ အဘိဝါဒနံ ဝါ အဉ္ဇလိကမ္မံ ဝါ သာမီစိကမ္မံ ဝါ နာလတ္ထ၊ အထ ခေါ အက္ကောသညေဝ ပရိဘာသညေဝ ပဋိလဘတိ ‘‘အတိစ္ဆထ ဘန္တေ’’တိ ဝစနမတ္တမ္ပိ ဝတ္တာ နာမ နာဟောသိ၊ ဒသမာသာဓိကာနံ ပန သတ္တန္နံ ဝဿာနံ အစ္စယေန ဧကဒိဝသံ ‘‘အတိစ္ဆထ ဘန္တေ’’တိ ဝစနမတ္တံ အလတ္ထ။ တံ ဒိဝသမေဝ ဗြာဟ္မဏောပိ ဗဟိ ကမ္မန္တာ ¶ အာဂစ္ဆန္တော ပဋိပထေ ထေရံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ၊ ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ အမှာကံ ဂေဟံ အဂမိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဂမမှာ’’တိ။ ‘‘အပိ ကိဉ္စိ လဘိတ္ထာ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ လဘိမှာ’’တိ။ သော အနတ္တမနော ဂေဟံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိ ‘‘တဿ ¶ ပဗ္ဗဇိတဿ ကိဉ္စိ အဒတ္ထာ’’တိ။ ‘‘န ကိဉ္စိ အဒမှာ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏော ဒုတိယဒိဝသေ ဃရဒွါရေ ယေဝ နိသီဒိ ‘‘အဇ္ဇ ပဗ္ဗဇိတံ မုသာဝါဒေန နိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ။ ထေရော ဒုတိယဒိဝသေ ဗြာဟ္မဏဿ ဃရဒွါရံ သမ္ပတ္တော။

ဗြာဟ္မဏော ထေရံ ဒိသွာဝ ဧဝမာဟ ‘‘တုမှေ ဟိယျော အမှာကံ ဂေဟေ ကိဉ္စိ အလဘိတွာဝ ‘‘လဘိမှာ’’တိ အဝေါစုတ္ထ၊ ဝဋ္ဋတိ နု ခေါ တုမှာကံ မုသာဝါဒေါ’’တိ။ ထေရော အာဟ ‘‘မယံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ တုမှာကံ ဂေဟေ ( ) [(ပဝိသန္တာ) (က။)] ဒသမာသာဓိကာနိ သတ္တ ဝဿာနိ ‘အတိစ္ဆထာ’တိ ဝစနမတ္တမ္ပိ အလဘိတွာ ဟိယျော ‘အတိစ္ဆထာ’တိ ဝစနမတ္တံ လဘိမှာ၊ အထေတံ ဝါစာပဋိသန္ဓာရံ [ပဋိသန္တာရံ (သီ။ ပီ။)] ဥပါဒါယ ဧဝမဝေါစုမှာ’’တိ။

ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ ‘‘ဣမေ ဝါစာပဋိသန္ဓာရမတ္တမ္ပိ လဘိတွာ ဇနမဇ္ဈေ ‘လဘိမှာ’တိ ပသံသန္တိ၊ အညံ ကိဉ္စိ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ လဘိတွာ ကသ္မာ နပ္ပသံသန္တီ’’တိ ပသီဒိတွာ ¶ အတ္တနော အတ္ထာယ ပဋိယာဒိတဘတ္တတော ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ၊ တဒုပိယဉ္စ ဗျဉ္ဇနံ ဒါပေတွာ ‘‘ဣမံ ဘိက္ခံ သဗ္ဗကာလံ တုမှေ လဘိဿထာ’’တိ အာဟ။

သော ပုနဒိဝသတော ပဘုတိ ဥပသင်္ကမန္တဿ ထေရဿ ဥပသမံ ဒိသွာ ဘိယျောသော မတ္တာယ ပသီဒိတွာ ထေရံ နိစ္စကာလံ အတ္တနော ဃရေ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂကရဏတ္ထာယ ယာစိ။ ထေရော တုဏှီဘာဝေန အဓိဝါသေတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တော ထောကံ ထောကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ကထေတွာ ဂစ္ဆတိ။ သာပိ ခေါ ဗြာဟ္မဏီ ဒသမာသစ္စယေန ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ ‘‘နာဂသေနော’’တိဿ နာမမကံသု၊ သော အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎန္တော သတ္တဝဿိကော ဇာတော။

၁၁။ အထ ခေါ နာဂသေနဿ ဒါရကဿ ပိတာ နာဂသေနံ ဒါရကံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ဣမသ္မိံ ခေါ ¶ ၊ တာတ နာဂသေန၊ ဗြာဟ္မဏကုလေ သိက္ခာနိ သိက္ခေယျာသီ’’တိ။ ‘‘ကတမာနိ၊ တာတ၊ ဣမသ္မိံ ဗြာဟ္မဏကုလေ သိက္ခာနိ နာမာ’’တိ? ‘‘တယော ခေါ၊ တာတ နာဂသေန၊ ဝေဒါ သိက္ခာနိ နာမ၊ အဝသေသာနိ သိပ္ပာနိ သိပ္ပံ နာမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ တာတ၊ သိက္ခိဿာမီ’’တိ။

အထ ခေါ သောဏုတ္တရော ဗြာဟ္မဏော အာစရိယဗြာဟ္မဏဿ အာစရိယဘာဂံ သဟဿံ ဒတွာ အန္တောပါသာဒေ ဧကသ္မိံ ဂဗ္ဘေ ဧကတော မဉ္စကံ ပညပေတွာ အာစရိယဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ ‘‘သဇ္ဈာပေဟိ ခေါ၊ တွံ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣမံ ¶ ဒါရကံ မန္တာနီတိ။ တေန ဟိ ‘တာတ ဒါရက’ ဥဂ္ဂဏှာဟိ မန္တာနီ’’တိ။ အာစရိယဗြာဟ္မဏော သဇ္ဈာယတိ နာဂသေနဿ ဒါရကဿ ဧကေနေဝ ဥဒ္ဒေသေန တယော ဝေဒါ ဟဒယင်္ဂတာ ဝါစုဂ္ဂတာ သူပဓာရိတာ သုဝဝတ္ထာပိတာ သုမနသိကတာ အဟေသုံ၊ သကိမေဝ စက္ခုံ ဥဒပါဒိ တီသု ဝေဒေသု သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘေသု [သနိဃဏ္ဋုကေဋုဘေသု (က။)] သာက္ခရပ္ပဘေဒေသု ဣတိဟာသပဉ္စမေသု ပဒကော ဝေယျာကရဏော လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော အဟောသိ။

အထ ခေါ နာဂသေနော ဒါရကော ပိတရံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ တာတ၊ ဣမသ္မိံ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဣတော ဥတ္တရိမ္ပိ သိက္ခိတဗ္ဗာနိ၊ ဥဒါဟု ဧတ္တကာနေဝါ’’တိ။ ‘‘နတ္ထိ၊ တာတ နာဂသေန၊ ဣမသ္မိံ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဣတော ဥတ္တရိံ သိက္ခိတဗ္ဗာနိ၊ ဧတ္တကာနေဝ သိက္ခိတဗ္ဗာနီ’’တိ။

အထ ခေါ နာဂသေနော ဒါရကော အာစရိယဿ အနုယောဂံ ဒတွာ ပါသာဒါ ဩရုယှ ပုဗ္ဗဝါသနာယ စောဒိတဟဒယော ရဟောဂတော ပဋိသလ္လီနော အတ္တနော သိပ္ပဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ဩလောကေန္တော အာဒိမှိ ဝါ မဇ္ဈေ ဝါ ပရိယောသာနေ ဝါ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ သာရံ အဒိသွာ ‘‘တုစ္ဆာ ဝတ ¶ ဘော ဣမေ ဝေဒါ၊ ပလာပါ ဝတ ဘော ဣမေ ဝေဒါ အသာရာ နိဿာရာ’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရီ အနတ္တမနော အဟောသိ။

၁၂။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ရောဟဏော ဝတ္တနိယေ သေနာသနေ နိသိန္နော နာဂသေနဿ ဒါရကဿ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝတ္တနိယေ သေနာသနေ အန္တရဟိတော ဂဇင်္ဂလဗြာဟ္မဏဂါမဿ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ နာဂသေနော ဒါရကော အတ္တနော ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌိတော အာယသ္မန္တံ ရောဟဏံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ၊ ဒိသွာန အတ္တမနော ဥဒဂ္ဂေါ ပမုဒိတော ပီတိသောမနဿဇာတော ‘‘အပ္ပေဝ နာမာယံ ပဗ္ဗဇိတော ကဉ္စိ သာရံ ဇာနေယျာ’’တိ ယေနာယသ္မာ ရောဟဏော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ¶ ရောဟဏံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ကော နု ခေါ၊ တွံ မာရိသ၊ ဧဒိသော ဘဏ္ဍုကာသာဝဝသနော’’တိ။ ‘‘ပဗ္ဗဇိတော [ပါပကာနံ မလာနံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ပဗ္ဗဇိတော (သီ။ ပီ။)] နာမာဟံ ဒါရကာ’’တိ။ ‘‘ကေန၊ တွံ မာရိသ၊ ပဗ္ဗဇိတော နာမာသီ’’တိ? ‘‘ပါပကာနိ မလာနိ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ တသ္မာဟံ၊ ဒါရက၊ ပဗ္ဗဇိတော နာမာ’’တိ။ ‘‘ကိံကာရဏာ၊ မာရိသ၊ ကေသာ တေ န ယထာ အညေသ’’န္တိ ¶ ? ‘‘သောဠသိမေ၊ ဒါရက၊ ပလိဗောဓေ ဒိသွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ပဗ္ဗဇိတော။ ‘‘ကတမေ သောဠသ’’? ‘‘အလင်္ကာရပလိဗောဓော မဏ္ဍနပလိဗောဓော တေလမက္ခနပလိဗောဓော ဓောဝနပလိဗောဓော မာလာပလိဗောဓော ဂန္ဓပလိဗောဓော ဝါသနပလိဗောဓော ဟရီဋကပလိဗောဓော အာမလကပလိဗောဓော ရင်္ဂပလိဗောဓော ဗန္ဓနပလိဗောဓော ကောစ္ဆပလိဗောဓော ကပ္ပကပလိဗောဓော ဝိဇဋနပလိဗောဓော ဦကာပလိဗောဓော၊ ကေသေသု ဝိလူနေသု သောစန္တိ ကိလမန္တိ ပရိဒေဝန္တိ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒန္တိ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဣမေသု ခေါ၊ ဒါရက၊ သောဠသသု ပလိဗောဓေသု ပလိဂုဏ္ဌိတာ မနုဿာ သဗ္ဗာနိ အတိသုခုမာနိ သိပ္ပာနိ နာသေန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံကာရဏာ၊ မာရိသ၊ ဝတ္ထာနိပိ တေ န ယထာ အညေသ’’န္တိ? ‘‘ကာမနိဿိတာနိ ခေါ၊ ဒါရက၊ ဝတ္ထာနိ၊ ကာမနိဿိတာနိ ဂိဟိဗျဉ္ဇနဘဏ္ဍာနိ [ကမနီယာနိ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ (သီ။ ပီ။)]၊ ယာနိ ကာနိစိ ခေါ ဘယာနိ ဝတ္ထတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာနိ ကာသာဝဝသနဿ န ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝတ္ထာနိပိ မေ န ယထာ အညေသ’’န္တိ။ ‘‘ဇာနာသိ ခေါ၊ တွံ မာရိသ၊ သိပ္ပာနိ နာမာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဒါရက၊ ဇာနာမဟံ သိပ္ပာနိ၊ ယံ လောကေ ဥတ္တမံ မန္တံ၊ တမ္ပိ ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘မယှမ္ပိ တံ၊ မာရိသ၊ ဒါတုံ သက္ကာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဒါရက၊ သက္ကာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မေ ဒေဟီ’’တိ။ ‘‘အကာလော ခေါ၊ ဒါရက၊ အန္တရဃရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌမှာ’’တိ။

အထ ခေါ နာဂသေနော ဒါရကော အာယသ္မတော ရောဟဏဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဃရံ ပဝေသေတွာ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေတွာ သမ္ပဝါရေတွာ အာယသ္မန္တံ ရောဟဏံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ဒေဟိ မေ ဒါနိ၊ မာရိသ၊ မန္တ’’န္တိ။ ‘‘ယဒါ ခေါ တွံ၊ ဒါရက၊ နိပ္ပလိဗောဓော ¶ ဟုတွာ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေတွာ မယာ ဂဟိတံ ပဗ္ဗဇိတဝေသံ ဂဏှိဿသိ၊ တဒါ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။

အထ ခေါ နာဂသေနော ¶ ဒါရကော မာတာပိတရော ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ ‘‘အမ္မတာတာ၊ အယံ ပဗ္ဗဇိတော ‘ယံ လောကေ ဥတ္တမံ မန္တံ၊ တံ ဇာနာမီ’တိ ဝဒတိ၊ န စ အတ္တနော သန္တိကေ အပဗ္ဗဇိတဿ ဒေတိ၊ အဟံ ဧတဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ တံ ဥတ္တမံ မန္တံ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ အထဿ မာတာပိတရော ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာပိ နော ပုတ္တော မန္တံ ဂဏှတု၊ ဂဟေတွာ ပုန အာဂစ္ဆိဿတီ’’တိ မညမာနာ ‘‘ဂဏှ ပုတ္တာ’’တိ အနုဇာနိံသု။

၁၃။ အထ ¶ ခေါ အာယသ္မာ ရောဟဏော နာဂသေနံ ဒါရကံ အာဒါယ ယေန ဝတ္တနိယံ သေနာသနံ၊ ယေန ဝိဇမ္ဘဝတ္ထု တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝိဇမ္ဘဝတ္ထုသ္မိံ သေနာသနေ ဧကရတ္တံ ဝသိတွာ ယေန ရက္ခိတတလံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ကောဋိသတာနံ အရဟန္တာနံ မဇ္ဈေ နာဂသေနံ ဒါရကံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ပဗ္ဗဇိတော စ ပနာယသ္မာ နာဂသေနော အာယသ္မန္တံ ရောဟဏံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ဂဟိတော မေ၊ ဘန္တေ၊ တဝ ဝေသော၊ ဒေထ မေ ဒါနိ မန္တ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရောဟဏော ‘‘ကိမှိ နု ခေါဟံ နာဂသေနံ ဝိနေယျံ ပဌမံ ဝိနယေ ဝါ သုတ္တန္တေ ဝါ အဘိဓမ္မေ ဝါ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတော ခေါ အယံ နာဂသေနော၊ သက္ကောတိ သုခေနေဝ အဘိဓမ္မံ ပရိယာပုဏိတု’’န္တိ ပဌမံ အဘိဓမ္မေ ဝိနေသိ။

အာယသ္မာ စ နာဂသေနော ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ၊ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ အဗျာကတာ ဓမ္မာ’’တိ တိကဒုကပဋိမဏ္ဍိတံ ဓမ္မသင်္ဂဏီပကရဏံ၊ ခန္ဓဝိဘင်္ဂါဒိ အဋ္ဌာရသ ဝိဘင်္ဂပဋိမဏ္ဍိတံ ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏံ၊ ‘‘သင်္ဂဟော အသင်္ဂဟော’’တိ အာဒိနာ စုဒ္ဒသဝိဓေန ဝိဘတ္တံ ဓာတုကထာပကရဏံ၊ ‘‘ခန္ဓပညတ္တိ အာယတနပညတ္တီ’’တိ အာဒိနာ ဆဗ္ဗိဓေန ဝိဘတ္တံ ပုဂ္ဂလပညတ္တိပ္ပကရဏံ၊ သကဝါဒေ ပဉ္စသုတ္တသတာနိ ပရဝါဒေ ပဉ္စသုတ္တသတာနီတိ သုတ္တသဟဿံ သမောဓာနေတွာ ဝိဘတ္တံ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏံ၊ ‘‘မူလယမကံ ခန္ဓယမက’’န္တိ အာဒိနာ ဒသဝိဓေန ဝိဘတ္တံ ယမကပ္ပကရဏံ၊ ‘‘ဟေတုပစ္စယော အာရမ္မဏပစ္စယော’’တိ အာဒိနာ စတုဝီသတိဝိဓေန ဝိဘတ္တံ ပဋ္ဌာနပ္ပကရဏန္တိ သဗ္ဗံ တံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဧကေနေဝ သဇ္ဈာယေန ပဂုဏံ ကတွာ ‘‘တိဋ္ဌထ ¶ ဘန္တေ၊ န ပုန ဩသာရေထ၊ ဧတ္တကေနေဝါဟံ သဇ္ဈာယိဿာမီ’’တိ အာဟ။

၁၄။ အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော ယေန ကောဋိသတာ အရဟန္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ကောဋိသတေ အရဟန္တေ ဧတဒဝေါစ ‘‘အဟံ ခေါ ဘန္တေ ‘ကုသလာ ဓမ္မာ၊ အကုသလာ ဓမ္မာ ¶ ၊ အဗျာကတာ ဓမ္မာ’တိ ဣမေသု တီသု ပဒေသု ပက္ခိပိတွာ သဗ္ဗံ တံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဝိတ္ထာရေန ဩသာရေဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ နာဂသေန၊ ဩသာရေဟီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော သတ္တ မာသာနိ သတ္တ ပကရဏာနိ ဝိတ္ထာရေန ဩသာရေသိ၊ ပထဝီ ဥန္နဒိ၊ ဒေဝတာ သာဓုကာရမဒံသု၊ ဗြဟ္မာနော အပ္ဖောဋေသုံ၊ ဒိဗ္ဗာနိ စန္ဒနစုဏ္ဏာနိ ဒိဗ္ဗာနိ စ မန္ဒာရဝပုပ္ဖာနိ အဘိပ္ပဝဿိံသု။

၁၅။ အထ ¶ ခေါ ကောဋိသတာ အရဟန္တော အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿံ ရက္ခိတတလေ ဥပသမ္ပာဒေသုံ။ ဥပသမ္ပန္နော စ ပနာယသ္မာ နာဂသေနော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော ဧဝရူပံ ပရိဝိတက္ကံ ဥပ္ပာဒေသိ ‘‘တုစ္ဆော ဝတ မေ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဗာလော ဝတ မေ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဌပေတွာ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပဌမံ မံ အဘိဓမ္မေ ဝိနေသီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ရောဟဏော အာယသ္မတော နာဂသေနဿ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အနနုစ္ဆဝိကံ ခေါ နာဂသေန ပရိဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေသိ၊ န ခေါ ပနေတံ နာဂသေန တဝါနုစ္ဆဝိက’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မတော နာဂသေနဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ ဘော၊ အဗ္ဘုတံ ဝတ ဘော၊ ယတြ ဟိ နာမ မေ ဥပဇ္ဈာယော စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကံ ဇာနိဿတိ၊ ပဏ္ဍိတော ဝတ မေ ဥပဇ္ဈာယော၊ ယံနူနာဟံ ဥပဇ္ဈာယံ ခမာပေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော အာယသ္မန္တံ ရောဟဏံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ခမထ မေ၊ ဘန္တေ၊ န ပုန ဧဝရူပံ ဝိတက္ကေဿာမီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ရောဟဏော အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ¶ ‘‘န ခေါ တျာဟံ နာဂသေန ဧတ္တာဝတာ ခမာမိ၊ အတ္ထိ ခေါ နာဂသေန သာဂလံ နာမ နဂရံ၊ တတ္ထ မိလိန္ဒော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ၊ သော ဒိဋ္ဌိဝါဒေန ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဝိဟေဌေတိ၊ သစေ တွံ တတ္ထ ဂန္တွာ တံ ရာဇာနံ ဒမေတွာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသာဒေဿသိ၊ ဧဝါဟံ တံ ခမိဿာမီ’’တိ။

‘‘တိဋ္ဌတု၊ ဘန္တေ၊ ဧကော မိလိန္ဒော ရာဇာ၊ သစေ၊ ဘန္တေ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပေ သဗ္ဗေ ရာဇာနော အာဂန္တွာ မံ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျုံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဝိသဇ္ဇေတွာ သမ္ပဒါလေဿာမိ၊ ‘ခမထ မေ ဘန္တေ’တိ ဝတွာ၊ ‘န ခမာမီ’တိ ဝုတ္တေ ‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ တေမာသံ ကဿ သန္တိကေ ဝသိဿာမီ’တိ အာဟ’’ ¶ ။ အယံ ခေါ၊ နာဂသေန၊ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော ဝတ္တနိယေ သေနာသနေ ဝိဟရတိ၊ ဂစ္ဆ တွံ၊ နာဂသေန၊ ယေနာယသ္မာ အဿဂုတ္တော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန အာယသ္မတော အဿဂုတ္တဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒ၊ ဧဝဉ္စ နံ ဝဒေဟိ ‘ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ၊ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ၊ ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ တေမာသံ တုမှာကံ သန္တိကေ ဝသိတုံ မံ ပဟိဏီ’တိ ¶ ၊ ‘ကောနာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော’တိ စ ဝုတ္တေ ‘ရောဟဏတ္ထေရော နာမ ဘန္တေ’’တိ ဝဒေယျာသိ၊ ‘အဟံ ကောနာမော’တိ ဝုတ္တေ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ ‘မမ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ နာမံ ဇာနာတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော အာယသ္မန္တံ ရောဟဏံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ဝတ္တနိယံ သေနာသနံ၊ ယေနာယသ္မာ အဿဂုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အဿဂုတ္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ၊ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော အာယသ္မန္တံ အဿဂုတ္တံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ၊ ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ တေမာသံ တုမှာကံ သန္တိကေ ဝသိတုံ မံ ပဟိဏီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘တွံ ¶ ကိန္နာမောသီ’’တိ။ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ နာဂသေနော နာမာ’’တိ။ ‘‘ကောနာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ? ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ရောဟဏော နာမာ’’တိ။ ‘‘အဟံ ကောနာမော’’တိ။ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ နာမံ ဇာနာတီ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ နာဂသေန၊ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု ဘန္တေ’’တိ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ ပုနဒိဝသေ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မုခေါဒကံ ဒန္တပေါဏံ ဥပဋ္ဌပေသိ။ ထေရော သမ္မဇ္ဇိတဋ္ဌာနံ ပဋိသမ္မဇ္ဇိ၊ တံ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတွာ အညံ ဥဒကံ အာဟရိ၊ တဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌံ အပနေတွာ အညံ ဒန္တကဋ္ဌံ ဂဏှိ၊ န အာလာပသလ္လာပံ အကာသိ၊ ဧဝံ သတ္တ ဒိဝသာနိ ကတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပုန ပုစ္ဆိတွာ ပုန တေန တထေဝ ဝုတ္တေ ဝဿဝါသံ အနုဇာနိ။

၁၆။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဧကာ မဟာဥပါသိကာ အာယသ္မန္တံ အဿဂုတ္တံ တိံသမတ္တာနိ ဝဿာနိ ဥပဋ္ဌာသိ။ အထ ခေါ သာ မဟာဥပါသိကာ တေမာသစ္စယေန ယေနာယသ္မာ အဿဂုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အဿဂုတ္တံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ တာတ၊ တုမှာကံ သန္တိကေ အညော ဘိက္ခူ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာဥပါသိကေ၊ အမှာကံ သန္တိကေ နာဂသေနော နာမ ဘိက္ခူ’’တိ ¶ ။ ‘‘တေန ဟိ၊ တာတ အဿဂုတ္တ၊ အဓိဝါသေဟိ နာဂသေနေန သဒ္ဓိံ သွာတနာယ ဘတ္တ’’န္တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော တုဏှီဘာဝေန။

အထ ¶ ခေါ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အာယသ္မတာ နာဂသေနေန သဒ္ဓိံ ပစ္ဆာသမဏေန ယေန မဟာဥပါသိကာယ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ သာ မဟာဥပါသိကာ အာယသ္မန္တံ အဿဂုတ္တံ အာယသ္မန္တဉ္စ နာဂသေနံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘တွံ၊ နာဂသေန၊ မဟာဥပါသိကာယ အနုမောဒနံ ကရောဟီ’’တိ ဣဒံ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။

အထ ¶ ခေါ သာ မဟာဥပါသိကာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘မဟလ္လိကာ ခေါဟံ၊ တာတ နာဂသေန၊ ဂမ္ဘီရာယ ဓမ္မကထာယ မယှံ အနုမောဒနံ ကရောဟီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော တဿာ မဟာဥပါသိကာယ ဂမ္ဘီရာယ ဓမ္မကထာယ လောကုတ္တရာယ သုညတပ္ပဋိသံယုတ္တာယ အနုမောဒနံ အကာသိ။ အထ ခေါ တဿာ မဟာဥပါသိကာယ တသ္မိံယေဝ အာသနေ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ။ အာယသ္မာပိ ခေါ နာဂသေနော တဿာ မဟာဥပါသိကာယ အနုမောဒနံ ကတွာ အတ္တနာ ဒေသိတံ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ တသ္မိံယေဝ အာသနေ နိသိန္နော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော မဏ္ဍလမာဠေ နိသိန္နော ဒွိန္နမ္ပိ ဓမ္မစက္ခုပဋိလာဘံ ဉတွာ သာဓုကာရံ ပဝတ္တေသိ ‘‘သာဓု သာဓု နာဂသေန၊ ဧကေန ကဏ္ဍပ္ပဟာရေန ဒွေ မဟာကာယာ ပဒါလိတာ’’တိ၊ အနေကာနိ စ ဒေဝတာသဟဿာနိ သာဓုကာရံ ပဝတ္တေသုံ။

၁၇။ အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေနာယသ္မာ အဿဂုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အဿဂုတ္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ အာယသ္မာ အဿဂုတ္တော ဧတဒဝေါစ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တွံ နာဂသေန၊ ပါဋလိပုတ္တံ၊ ပါဋလိပုတ္တနဂရေ အသောကာရာမေ အာယသ္မာ ဓမ္မရက္ခိတော ပဋိဝသတိ၊ တဿ သန္တိကေ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိယာပုဏာဟီ’’တိ။ ‘‘ကီဝ ဒူရော၊ ဘန္တေ၊ ဣတော ပါဋလိပုတ္တနဂရ’’န္တိ? ‘‘ယောဇနသတာနိ ခေါ နာဂသေနာ’’တိ။ ‘‘ဒူရော ခေါ၊ ဘန္တေ၊ မဂ္ဂေါ ¶ ။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဘိက္ခာ ဒုလ္လဘာ၊ ကထာဟံ ဂမိဿာမီ’’တိ? ‘‘ဂစ္ဆ၊ တွံ နာဂသေန၊ အန္တရာမဂ္ဂေ ပိဏ္ဍပါတံ လဘိဿသိ သာလီနံ ဩဒနံ ဝိဂတကာဠကံ ¶ အနေကသူပံ အနေကဗျဉ္ဇန’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော အာယသ္မန္တံ အဿဂုတ္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ပါဋလိပုတ္တံ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။

၁၈။ တေန ¶ ခေါ ပန သမယေန ပါဋလိပုတ္တကော သေဋ္ဌိ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ပါဋလိပုတ္တဂါမိမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ပါဋလိပုတ္တကော သေဋ္ဌိ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ၊ ဒိသွာန ယေနာယသ္မာ နာဂသေနော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ အဘိဝါဒေတွာ ‘‘ကုဟိံ ဂစ္ဆသိ တာတာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပါဋလိပုတ္တံ ဂဟပတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု တာတ၊ မယမ္ပိ ပါဋလိပုတ္တံ ဂစ္ဆာမ။ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ သုခံ ဂစ္ဆထာ’’တိ။

အထ ခေါ ပါဋလိပုတ္တကော သေဋ္ဌိ အာယသ္မတော နာဂသေနဿ ဣရိယာပထေ ပသီဒိတွာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေတွာ သမ္ပဝါရေတွာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ပါဋလိပုတ္တကော သေဋ္ဌိ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ကိန္နာမောသိ တွံ တာတာ’’တိ။ ‘‘အဟံ၊ ဂဟပတိ၊ နာဂသေနော နာမာ’’တိ။ ‘‘ဇာနာသိ ခေါ၊ တွံ တာတ၊ ဗုဒ္ဓဝစနံ နာမာ’’တိ? ‘‘ဇာနာမိ ခေါဟံ၊ ဂဟပတိ၊ အဘိဓမ္မပဒါနီ’’တိ။ ‘‘လာဘာ နော တာတ၊ သုလဒ္ဓံ နော တာတ၊ အဟမ္ပိ ခေါ၊ တာတ၊ အာဘိဓမ္မိကော၊ တွမ္ပိ အာဘိဓမ္မိကော၊ ဘဏ၊ တာတ၊ အဘိဓမ္မပဒါနီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော ပါဋလိပုတ္တကဿ သေဋ္ဌိဿ အဘိဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဒေသေန္တေ ယေဝ ပါဋလိပုတ္တကဿ သေဋ္ဌိဿ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ။

အထ ခေါ ပါဋလိပုတ္တကော သေဋ္ဌိ ပဉ္စမတ္တာနိ သကဋသတာနိ ပုရတော ဥယျောဇေတွာ သယံ ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တော ပါဋလိပုတ္တဿ အဝိဒူရေ ဒွေဓာပထေ ဌတွာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အယံ ခေါ၊ တာတ နာဂသေန၊ အသောကာရာမဿ မဂ္ဂေါ၊ ဣဒံ ခေါ၊ တာတ၊ အမှာကံ ကမ္ဗလရတနံ သောဠသဟတ္ထံ အာယာမေန၊ အဋ္ဌဟတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန၊ ပဋိဂ္ဂဏှာဟိ ခေါ၊ တာတ၊ ဣဒံ ¶ ကမ္ဗလရတနံ ¶ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ ပဋိဂ္ဂဟေသိ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော တံ ကမ္ဗလရတနံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ။ အထ ခေါ ပါဋလိပုတ္တကော သေဋ္ဌိ အတ္တမနော ဥဒဂ္ဂေါ ပမုဒိတော ပီတိသောမနဿဇာတော အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

၁၉။ အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော ယေန အသောကာရာမော ယေနာယသ္မာ ဓမ္မရက္ခိတော တေနုပသင်္ကမိ ¶ ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မရက္ခိတံ အဘိဝါဒေတွာ အတ္တနော အာဂတကာရဏံ ကထေတွာ အာယသ္မတော ဓမ္မရက္ခိတဿ သန္တိကေ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဧကေနေဝ ဥဒ္ဒေသေန တီဟိ မာသေဟိ ဗျဉ္ဇနသော ပရိယာပုဏိတွာ ပုန တီဟိ မာသေဟိ အတ္ထသော မနသာကာသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘သေယျထာပိ၊ နာဂသေန၊ ဂေါပါလကော ဂါဝေါ ရက္ခတိ၊ အညေ ဂေါရသံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ တွံ နာဂသေန၊ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဓာရေန္တောပိ န ဘာဂီ သာမညဿာ’’တိ။ ‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ၊ အလံ ဧတ္တကေနာ’’တိ။ တေနေဝ ဒိဝသဘာဂေန တေန ရတ္တိဘာဂေန သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ သဟ သစ္စပ္ပဋိဝေဓေန အာယသ္မတော နာဂသေနဿ သဗ္ဗေ ဒေဝါ သာဓုကာရမဒံသု၊ ပထဝီ ဥန္နဒိ၊ ဗြဟ္မာနော အပ္ဖောဋေသုံ၊ ဒိဗ္ဗာနိ စန္ဒနစုဏ္ဏာနိ ဒိဗ္ဗာနိ စ မန္ဒာရဝပုပ္ဖာနိ အဘိပ္ပဝဿိံသု။

၂၀။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကောဋိသတာ အရဟန္တော ဟိမဝန္တေ ပဗ္ဗတေ ရက္ခိတတလေ သန္နိပတိတွာ အာယသ္မတော နာဂသေနဿ သန္တိကေ ဒူတံ ပါဟေသုံ ‘‘အာဂစ္ဆတု နာဂသေနော၊ ဒဿနကာမာ မယံ နာဂသေန’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော ဒူတဿ ဝစနံ သုတွာ အသောကာရာမေ အန္တရဟိတော ဟိမဝန္တေ ပဗ္ဗတေ ရက္ခိတတလေ ကောဋိသတာနံ အရဟန္တာနံ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။

အထ ခေါ ကောဋိသတာ အရဟန္တော အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစုံ ‘‘ဧသော ခေါ၊ နာဂသေန၊ မိလိန္ဒော ရာဇာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဝိဟေဌေတိ ဝါဒပ္ပဋိဝါဒေန ပဉှပုစ္ဆာယ။ သာဓု၊ နာဂသေန၊ ဂစ္ဆ တွံ မိလိန္ဒံ ရာဇာနံ ¶ ဒမေဟီ’’တိ။ ‘‘တိဋ္ဌတု၊ ဘန္တေ၊ ဧကော မိလိန္ဒော ရာဇာ၊ သစေ၊ ဘန္တေ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇာနော အာဂန္တွာ မံ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျုံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဝိသဇ္ဇေတွာ သမ္ပဒါလေဿာမိ၊ ဂစ္ဆထ ¶ ဝေါ၊ ဘန္တေ၊ အစ္ဆမ္ဘိတာ သာဂလနဂရ’’န္တိ။ အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ သာဂလနဂရံ ကာသာဝပ္ပဇ္ဇောတံ ဣသိဝါတပဋိဝါတံ အကံသု။

၂၁။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ အာယုပါလော သင်္ချေယျပရိဝေဏေ ပဋိဝသတိ။ အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အမစ္စေ ဧတဒဝေါစ ‘‘ရမဏီယာ ဝတ ဘော ဒေါသိနာ ရတ္တိ၊ ကန္နု ခွဇ္ဇ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမေယျာမ သာကစ္ဆာယ ပဉှပုစ္ဆနာယ၊ ကော မယာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ ဥဿဟတိ ကင်္ခံ ပဋိဝိနေတု’’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပဉ္စသတာ ယောနကာ ရာဇာနံ မိလိန္ဒံ ဧတဒဝေါစုံ ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ အာယုပါလော နာမ ထေရော တေပိဋကော ဗဟုဿုတော အာဂတာဂမော၊ သော ဧတရဟိ သင်္ချေယျပရိဝေဏေ ပဋိဝသတိ၊ ဂစ္ဆ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ အာယသ္မန္တံ အာယုပါလံ ပဉှံ ပုစ္ဆဿူ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘဏေ၊ ဘဒန္တဿ အာရောစေထာ’’တိ။

အထ ¶ ခေါ နေမိတ္တိကော အာယသ္မတော အာယုပါလဿ သန္တိကေ ဒူတံ ပါဟေသိ ‘‘ရာဇာ၊ ဘန္တေ၊ မိလိန္ဒော အာယသ္မန္တံ အာယုပါလံ ဒဿနကာမော’’တိ။ အာယသ္မာပိ ခေါ အာယုပါလော ဧဝမာဟ ‘‘တေန ဟိ အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ပဉ္စမတ္တေဟိ ယောနကသတေဟိ ပရိဝုတော ရထဝရမာရုယှ ယေန သင်္ချေယျပရိဝေဏံ ယေနာယသ္မာ အာယုပါလော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ အာယုပါလေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ၊ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မန္တံ အာယုပါလံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ကိမတ္ထိယာ၊ ဘန္တေ အာယုပါလ၊ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ကော စ တုမှာကံ ပရမတ္ထော’’တိ။ ထေရော အာဟ ‘‘ဓမ္မစရိယသမစရိယတ္ထာ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ သာမညဖလံ ခေါ ပန အမှာကံ ပရမတ္ထော’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ဘန္တေ၊ ကောစိ ဂိဟီပိ ဓမ္မစာရီ သမစာရီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ ဂိဟီပိ ဓမ္မစာရီ သမစာရီ၊ ဘဂဝတိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗာရာဏသိယံ ¶ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေန္တေ အဋ္ဌာရသန္နံ ဗြဟ္မကောဋီနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ၊ ဒေဝတာနံ ပန ဓမ္မာဘိသမယော ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တော၊ သဗ္ဗေတေ ဂိဟိဘူတာ၊ န ပဗ္ဗဇိတာ။

‘‘ပုန စပရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ခေါ မဟာသမယသုတ္တန္တေ ဒေသိယမာနေ၊ မဟာမင်္ဂလသုတ္တန္တေ ဒေသိယမာနေ၊ သမစိတ္တပရိယာယသုတ္တန္တေ ဒေသိယမာနေ၊ ရာဟုလောဝါဒသုတ္တန္တေ ဒေသိယမာနေ၊ ပရာဘဝသုတ္တန္တေ ဒေသိယမာနေ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာနံ ဒေဝတာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ၊ သဗ္ဗေတေ ¶ ဂိဟိဘူတာ၊ န ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ အာယုပါလ၊ နိရတ္ထိကာ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ပုဗ္ဗေ ကတဿ ပါပကမ္မဿ နိဿန္ဒေန သမဏာ သကျပုတ္တိယာ ပဗ္ဗဇန္တိ ဓုတင်္ဂါနိ စ ပရိဟရန္တိ။ ယေ ခေါ တေ၊ ဘန္တေ အာယုပါလ၊ ဘိက္ခူ ဧကာသနိကာ၊ နူန တေ ပုဗ္ဗေ ပရေသံ ဘောဂဟာရကာ စောရာ၊ တေ ပရေသံ ဘောဂေ အစ္ဆိန္ဒိတွာ တဿ ကမ္မဿ နိဿန္ဒေန ဧတရဟိ ဧကာသနိကာ ဘဝန္တိ၊ န လဘန္တိ ကာလေန ကာလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ နတ္ထိ တေသံ သီလံ၊ နတ္ထိ တပေါ၊ နတ္ထိ ဗြဟ္မစရိယံ။ ယေ ခေါ ပန တေ၊ ဘန္တေ အာယုပါလ၊ ဘိက္ခူ အဗ္ဘောကာသိကာ၊ နူန တေ ပုဗ္ဗေ ဂါမဃာတကာ စောရာ၊ တေ ပရေသံ ဂေဟာနိ ဝိနာသေတွာ တဿ ကမ္မဿ နိဿန္ဒေန ဧတရဟိ အဗ္ဘောကာသိကာ ဘဝန္တိ၊ န လဘန္တိ သေနာသနာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ နတ္ထိ တေသံ သီလံ၊ နတ္ထိ တပေါ၊ နတ္ထိ ဗြဟ္မစရိယံ။ ယေ ခေါ ပန တေ၊ ဘန္တေ အာယုပါလ၊ ဘိက္ခူ နေသဇ္ဇိကာ၊ နူန တေ ပုဗ္ဗေ ပန္ထဒူသကာ စောရာ၊ တေ ပရေသံ ပထိကေ ဇနေ ဂဟေတွာ ဗန္ဓိတွာ နိသီဒါပေတွာ တဿ ကမ္မဿ နိဿန္ဒေန ဧတရဟိ နေသဇ္ဇိကာ ဘဝန္တိ၊ န လဘန္တိ သေယျံ ကပ္ပေတုံ၊ နတ္ထိ တေသံ သီလံ၊ နတ္ထိ တပေါ၊ နတ္ထိ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ အာဟ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ အာယုပါလော တုဏှီ အဟောသိ၊ န ကိဉ္စိ ပဋိဘာသိ။ အထ ခေါ ပဉ္စသတာ ¶ ယောနကာ ရာဇာနံ မိလိန္ဒံ ဧတဒဝေါစုံ ‘‘ပဏ္ဍိတော၊ မဟာရာဇ၊ ထေရော၊ အပိ စ ခေါ အဝိသာရဒေါ န ကိဉ္စိ ပဋိဘာသတီ’’တိ။

အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မန္တံ အာယုပါလံ တုဏှီဘူတံ ဒိသွာ အပ္ဖောဋေတွာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ¶ ကတွာ ယောနကေ ဧတဒဝေါစ ‘‘တုစ္ဆော ဝတ ဘော ဇမ္ဗုဒီပေါ၊ ပလာပေါ ဝတ ဘော ဇမ္ဗုဒီပေါ၊ နတ္ထိ ကောစိ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ၊ ယော မယာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ ဥဿဟတိ ကင်္ခံ ပဋိဝိနေတု’’န္တိ။

၂၂။ အထ ခေါ မိလိန္ဒဿ ရညော သဗ္ဗံ တံ ပရိသံ အနုဝိလောကေန္တဿ အဘီတေ အမင်္ကုဘူတေ ယောနကေ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ ‘‘နိဿံသယံ အတ္ထိ မညေ အညော ကောစိ ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု၊ ယော မယာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ ဥဿဟတိ၊ ယေနိမေ ယောနကာ န မင်္ကုဘူတာ’’တိ။ အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ယောနကေ ဧတဒဝေါစ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘဏေ၊ အညော ကောစိ ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု၊ ယော မယာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ ဥဿဟတိ ကင်္ခံ ပဋိဝိနေတု’’န္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ နာဂသေနော သမဏဂဏပရိဝုတော သင်္ဃီ ဂဏီ ဂဏာစရိယော ဉာတော ယသဿီ သာဓုသမ္မတော ဗဟုဇနဿ ¶ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ နိပုဏော ဝိညူ ဝိဘာဝီ ဝိနီတော ဝိသာရဒေါ ဗဟုဿုတော တေပိဋကော ဝေဒဂူ ပဘိန္နဗုဒ္ဓိမာ အာဂတာဂမော ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒေါ နဝင်္ဂသတ္ထုသာသနေ ပရိယတ္တိဓရော ပါရမိပ္ပတ္တော ဇိနဝစနေ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓကုသလော အက္ခယဝိစိတြပဋိဘာနော စိတြကထီ ကလျာဏဝါက္ကရဏော ဒုရာသဒေါ ဒုပ္ပသဟော ဒုရုတ္တရော ဒုရာဝရဏော ဒုန္နိဝါရယော၊ သာဂရော ဝိယ အက္ခောဘော၊ ဂိရိရာဇာ ဝိယ နိစ္စလော၊ ရဏဉ္ဇဟော တမောနုဒေါ ပဘင်္ကရော မဟာကထီ ပရဂဏိဂဏမထနော ပရတိတ္ထိယမဒ္ဒနော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပါသကာနံ ဥပါသိကာနံ ရာဇူနံ ရာဇမဟာမတ္တာနံ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော လာဘီ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော ဝုဒ္ဓါနံ ဝိညူနံ သောတာဝဓာနေန သမန္နာဂတာနံ သန္ဒဿေန္တော နဝင်္ဂံ ဇိနသာသနရတနံ၊ ဥပဒိသန္တော ဓမ္မမဂ္ဂံ၊ ဓာရေန္တော ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတံ၊ ဥဿာပေန္တော ဓမ္မယူပံ၊ ယဇန္တော ဓမ္မယာဂံ၊ ပဂ္ဂဏှန္တော ဓမ္မဒ္ဓဇံ၊ ဥဿာပေန္တော ဓမ္မကေတုံ၊ ဓမေန္တော [ဥပ္ပဠာသေန္တော (သီ။ ပီ။)] ဓမ္မသင်္ခံ၊ အာဟနန္တော ဓမ္မဘေရိံ၊ နဒန္တော သီဟနာဒံ ¶ ၊ ဂဇ္ဇန္တော ဣန္ဒဂဇ္ဇိတံ၊ မဓုရဂိရဂဇ္ဇိတေန ဉာဏဝရဝိဇ္ဇုဇာလပရိဝေဌိတေန ကရုဏာဇလဘရိတေန မဟတာ ဓမ္မာမတမေဃေန သကလလောကမဘိတပ္ပယန္တော ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု စာရိကံ စရမာနော အနုပုဗ္ဗေန သာဂလနဂရံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ နာဂသေနော အသီတိယာ ဘိက္ခုသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ သင်္ချေယျပရိဝေဏေ ပဋိဝသတိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဗဟုဿုတော ¶ စိတြကထီ၊ နိပုဏော စ ဝိသာရဒေါ၊

သာမယိကော စ ကုသလော၊ ပဋိဘာနေ စ ကောဝိဒေါ။

‘‘တေ စ တေပိဋကာ ဘိက္ခူ၊ ပဉ္စနေကာယိကာပိ စ၊

စတုနေကာယိကာ စေဝ၊ နာဂသေနံ ပုရက္ခရုံ။

‘‘ဂမ္ဘီရပညော မေဓာဝီ၊ မဂ္ဂါမဂ္ဂဿ ကောဝိဒေါ၊

ဥတ္တမတ္ထံ အနုပ္ပတ္တော၊ နာဂသေနော ဝိသာရဒေါ။

‘‘တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပရိဝုတော၊ နိပုဏေဟိ သစ္စဝါဒိဘိ၊

စရန္တော ဂါမနိဂမံ၊ သာဂလံ ဥပသင်္ကမိ။

‘‘သင်္ချေယျပရိဝေဏသ္မိံ ¶ ၊ နာဂသေနော တဒါ ဝသိ၊

ကထေတိ သော မနုဿေဟိ၊ ပဗ္ဗတေ ကေသရီ ယထာ’’တိ။

၂၃။ အထ ခေါ ဒေဝမန္တိယော ရာဇာနံ မိလိန္ဒံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အာဂမေဟိ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ နာဂသေနော နာမ ထေရော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ ဝိနီတော ဝိသာရဒေါ ဗဟုဿုတော စိတြကထီ ကလျာဏပဋိဘာနော အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တိပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါသု ပါရမိပ္ပတ္တော၊ သော ဧတရဟိ သင်္ချေယျပရိဝေဏေ ပဋိဝသတိ၊ ဂစ္ဆ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ပဉှံ ပုစ္ဆဿု၊ ဥဿဟတိ သော တယာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ ကင်္ခံ ပဋိဝိနေတု’’န္တိ။ အထ ခေါ မိလိန္ဒဿ ရညော သဟသာ ‘‘နာဂသေနော’’တိ သဒ္ဒံ သုတွာဝ အဟုဒေဝ ဘယံ၊ အဟုဒေဝ ဆမ္ဘိတတ္တံ၊ အဟုဒေဝ လောမဟံသော။ အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ဒေဝမန္တိယံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ဥဿဟတိ ဘော နာဂသေနော ဘိက္ခု မယာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတု’’န္တိ? ‘‘ဥဿဟတိ၊ မဟာရာဇ၊ အပိ ဣန္ဒယမဝရုဏကုဝေရပဇာပတိ သုယာမ ¶ သန္တုသိတလောကပါလေဟိပိ ပိတုပိတာမဟေန မဟာဗြဟ္မုနာပိ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ၊ ကိမင်္ဂံ ပန မနုဿဘူတေနာ’’တိ။

အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ဒေဝမန္တိယံ ဧတဒဝေါစ ‘‘တေန ဟိ၊ တွံ ဒေဝမန္တိယ၊ ဘဒန္တဿ သန္တိကေ ဒူတံ ပေသေဟီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ဒေဝါ’’တိ ခေါ ဒေဝမန္တိယော အာယသ္မတော နာဂသေနဿ သန္တိကေ ဒူတံ ပါဟေသိ ‘‘ရာဇာ၊ ဘန္တေ၊ မိလိန္ဒော အာယသ္မန္တံ ဒဿနကာမော’’တိ။ အာယသ္မာပိ ခေါ နာဂသေနော ဧဝမာဟ ‘‘တေန ဟိ အာဂစ္ဆတူ’’တိ။

အထ ¶ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ပဉ္စမတ္တေဟိ ယောနကသတေဟိ ပရိဝုတော ရထဝရမာရုယှ မဟတာ ဗလကာယေန သဒ္ဓိံ ယေန သင်္ချေယျပရိဝေဏံ ယေနာယသ္မာ နာဂသေနော တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ နာဂသေနော အသီတိယာ ဘိက္ခုသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ မဏ္ဍလမာဠေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မတော နာဂသေနဿ ပရိသံ ဒူရတောဝ၊ ဒိသွာန ဒေဝမန္တိယံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ကဿေသာ၊ ဒေဝမန္တိယ၊ မဟတီ ပရိသာ’’တိ? ‘‘အာယသ္မတော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နာဂသေနဿ ပရိသာ’’တိ။

အထ ခေါ မိလိန္ဒဿ ရညော အာယသ္မတော နာဂသေနဿ ပရိသံ ဒူရတောဝ ဒိသွာ အဟုဒေဝ ဘယံ၊ အဟုဒေဝ ဆမ္ဘိတတ္တံ၊ အဟုဒေဝ လောမဟံသော။ အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ခဂ္ဂပရိဝါရိတော ဝိယ ဂဇော၊ ဂရုဠပရိဝါရိတော ¶ ဝိယ နာဂေါ၊ အဇဂရပရိဝါရိတော ဝိယ ကောတ္ထုကော [ကောတ္ထုကော (သီ။ ပီ။)]၊ မဟိံသပရိဝုတော ဝိယ အစ္ဆော၊ နာဂါနုဗဒ္ဓါ ဝိယ မဏ္ဍူကော၊ သဒ္ဒူလာနုဗဒ္ဓါ ဝိယ မိဂေါ၊ အဟိတုဏ္ဍိကသမာဂတော [အဘိဂုဏ္ဌိကသမာဂတော (သီ။ ပီ။)] ဝိယ ပန္နဂေါ၊ မဇ္ဇာရသမာဂတော ဝိယ ဥန္ဒူရော၊ ဘူတဝေဇ္ဇသမာဂတော ဝိယ ပိသာစော၊ ရာဟုမခဂတော ဝိယ စန္ဒော၊ ပန္နဂေါ ဝိယ ပေဠန္တရဂတော၊ သကုဏော ဝိယ ပဉ္ဇရန္တရဂတော၊ မစ္ဆော ဝိယ ဇာလန္တရဂတော၊ ဝါဠဝနမနုပ္ပဝိဋ္ဌော ဝိယ ပုရိသော၊ ဝေဿဝဏာပရာဓိကော ဝိယ ယက္ခော၊ ပရိက္ခီဏာယုကော ဝိယ ဒေဝပုတ္တော ဘီတော ဥဗ္ဗိဂ္ဂေါ ဥတြသ္တော သံဝိဂ္ဂေါ လောမဟဋ္ဌဇာတော ဝိမနော ဒုမ္မနော ဘန္တစိတ္တော ဝိပရိဏတမာနသော ‘‘မာ မံ အယံ ပရိဇနော ပရိဘဝီ’’တိ သတိံ [ဓီတိံ (သီ။ ပီ။)] ဥပဋ္ဌပေတွာ ဒေဝမန္တိယံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မာ ခေါ၊ တွံ ဒေဝမန္တိယ ¶ ၊ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ မယှံ အာစိက္ခေယျာသိ၊ အနက္ခာတညေဝါဟံ နာဂသေနံ ဇာနိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇ၊ တွညေဝ ဇာနာဟီ’’တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ နာဂသေနော တဿာ ဘိက္ခုပရိသာယ ပုရတော စတ္တာလီသာယ ဘိက္ခုသဟဿာနံ နဝကတရော ဟောတိ ပစ္ဆတော စတ္တာလီသာယ ဘိက္ခုသဟဿာနံ ဝုဍ္ဎတရော။

အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ သဗ္ဗံ တံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ မဇ္ဈတော စ အနုဝိလောကေန္တော အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဒူရတောဝ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ နိသိန္နံ ကေသရသီဟံ ဝိယ ဝိဂတဘယဘေရဝံ ဝိဂတလောမဟံသံ ဝိဂတဘယသာရဇ္ဇံ၊ ဒိသွာန အာကာရေနေဝ အညာသိ ‘‘ဧသော ခေါ ဧတ္ထ နာဂသေနော’’တိ။

အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ဒေဝမန္တိယံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ဧသော ခေါ၊ ဒေဝမန္တိယ၊ အာယသ္မာ နာဂသေနော’’တိ။ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဧသော ခေါ နာဂသေနော၊ သုဋ္ဌု ခေါ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ နာဂသေနံ အညာသီ’’တိ ¶ ။ တတော ရာဇာ တုဋ္ဌော အဟောသိ ‘‘အနက္ခာတောဝ မယာ နာဂသေနော အညာတော’’တိ။ အထ ခေါ မိလိန္ဒဿ ရညော အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဒိသွာဝ အဟုဒေဝ ဘယံ၊ အဟုဒေဝ ဆမ္ဘိတတ္တံ၊ အဟုဒေဝ လောမဟံသော။

‘‘စရဏေန ¶ စ သမ္ပန္နံ၊ သုဒန္တံ ဥတ္တမေ ဒမေ၊

ဒိသွာ ရာဇာ နာဂသေနံ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။

‘‘ကထိတာ [ကထိကာ (သီ။ ပီ။)] မယာ ဗဟူ ဒိဋ္ဌာ၊ သာကစ္ဆာ ဩသဋာ ဗဟူ၊

န တာဒိသံ ဘယံ အာသိ၊ အဇ္ဇ တာသော ယထာ မမ။

‘‘နိဿံသယံ ပရာဇယော၊ မမ အဇ္ဇ ဘဝိဿတိ၊

ဇယော စ နာဂသေနဿ၊ ယထာ စိတ္တံ န သဏ္ဌိတ’’န္တိ။

၁။ အထ ¶ ¶ ¶ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ယေနာယသ္မာ နာဂသေနော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ နာဂသေနေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ၊ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အာယသ္မာပိ ခေါ နာဂသေနော ပဋိသမ္မောဒနီယေနေဝ [ပဋိသမ္မောဒိ၊ တေနေဝ (သီ။)] မိလိန္ဒဿ ရညော စိတ္တံ အာရာဓေသိ။ အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ကထံ ဘဒန္တော ဉာယတိ၊ ကိန္နာမောသိ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘နာဂသေနော’’တိ ခေါ အဟံ၊ မဟာရာဇ၊ ဉာယာမိ၊ ‘‘နာဂသေနော’’တိ ခေါ မံ၊ မဟာရာဇ၊ သဗြဟ္မစာရီ သမုဒါစရန္တိ၊ အပိ စ မာတာပိတရော နာမံ ကရောန္တိ ‘‘နာဂသေနော’’တိ ဝါ ‘‘သူရသေနော’’တိ ဝါ ‘‘ဝီရသေနော’’တိ ဝါ ‘‘သီဟသေနော’’တိ ဝါ၊ အပိ စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော နာမမတ္တံ ယဒိဒံ နာဂသေနောတိ၊ န ဟေတ္ထ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီတိ။

အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ဧဝမာဟ ‘‘သုဏန္တု မေ ဘောန္တော ပဉ္စသတာ ယောနကာ အသီတိသဟဿာ စ ဘိက္ခူ၊ အယံ နာဂသေနော ဧဝမာဟ ‘န ဟေတ္ထ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီ’တိ၊ ကလ္လံ နု ခေါ တဒဘိနန္ဒိတု’’န္တိ။ အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပုဂ္ဂလော နူပလဗ္ဘတိ၊ ကော စရဟိ တုမှာကံ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ဒေတိ၊ ကော တံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ကော သီလံ ရက္ခတိ၊ ကော ဘာဝနမနုယုဉ္ဇတိ၊ ကော မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ သစ္ဆိကရောတိ၊ ကော ပါဏံ ဟနတိ၊ ကော အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ ကော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရံ စရတိ၊ ကော မုသာ ဘဏတိ၊ ကော မဇ္ဇံ ပိဝတိ၊ ကော ပဉ္စာနန္တရိယကမ္မံ ¶ ကရောတိ၊ တသ္မာ နတ္ထိ ကုသလံ၊ နတ္ထိ အကုသလံ၊ နတ္ထိ ကုသလာကုသလာနံ ကမ္မာနံ ကတ္တာ ဝါ ကာရေတာ ဝါ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော၊ သစေ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယော တုမှေ မာရေတိ၊ နတ္ထိ တဿာပိ ပါဏာတိပါတော၊ တုမှာကမ္ပိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ နတ္ထိ အာစရိယော၊ နတ္ထိ ဥပဇ္ဈာယော၊ နတ္ထိ ဥပသမ္ပဒါ။ ‘နာဂသေနောတိ မံ၊ မဟာရာဇ၊ သဗြဟ္မစာရီ သမုဒါစရန္တီ’တိ ယံ ဝဒေသိ၊ ‘ကတမော ဧတ္ထ နာဂသေနော ¶ ? ကိန္နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ကေသာ နာဂသေနော’’တိ? ‘‘န ဟိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘လောမာ နာဂသေနော’’တိ? ‘‘န ဟိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘နခါ…ပေ… ဒန္တာ…ပေ… တစော…ပေ… မံသံ…ပေ… နှာရု…ပေ… အဋ္ဌိ…ပေ… အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ…ပေ… ဝက္ကံ…ပေ… ဟဒယံ…ပေ… ယကနံ…ပေ… ကိလောမကံ…ပေ… ပိဟကံ…ပေ… ပပ္ဖာသံ…ပေ… အန္တံ…ပေ… အန္တဂုဏံ…ပေ… ဥဒရိယံ…ပေ… ကရီသံ…ပေ… ပိတ္တံ…ပေ… သေမှံ…ပေ… ပုဗ္ဗော…ပေ… လောဟိတံ…ပေ… သေဒေါ…ပေ… မေဒေါ…ပေ… အဿု…ပေ… ဝသာ…ပေ… ခေဠော…ပေ… သိင်္ဃာဏိကာ…ပေ… လသိကာ…ပေ… မုတ္တံ…ပေ… မတ္ထကေ မတ္ထလုင်္ဂံ နာဂသေနော’’တိ? ‘‘န ဟိမဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ရူပံ နာဂသေနော’’တိ? ‘‘နဟိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဝေဒနာ နာဂသေနော’’တိ?‘‘န ဟိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သညာ နာဂသေနော’’တိ? ‘‘န ဟိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သင်္ခါရာ နာဂသေနော’’တိ? ‘‘န ဟိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဝိညာဏံ နာဂသေနော’’တိ? ‘‘န ဟိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏံ နာဂသေနော’’တိ? ‘‘န ဟိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ အညတြ ရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏံ နာဂသေနော’’တိ? ‘‘န ဟိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တမဟံ ဘန္တေ၊ ပုစ္ဆန္တော ပုစ္ဆန္တော န ပဿာမိ နာဂသေနံ။ နာဂသေနသဒ္ဒေါ ယေဝ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ နာဂသေနော’’တိ? ‘‘န ဟိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကော ပနေတ္ထ နာဂသေနော၊ အလိကံ တွံ၊ ဘန္တေ၊ ဘာသသိ မုသာဝါဒံ၊ နတ္ထိ နာဂသေနော’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော မိလိန္ဒံ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘တွံ ခေါသိ၊ မဟာရာဇ၊ ခတ္တိယသုခုမာလော အစ္စန္တသုခုမာလော၊ တဿ တေ၊ မဟာရာဇ၊ မဇ္ဈနှိကသမယံ တတ္တာယ ဘူမိယာ ဥဏှာယ ဝါလိကာယ ခရာယ သက္ခရကထလိကာယ [ခရာ သက္ခရကဌလဝါလိကာ (သီ။ ပီ။)] မဒ္ဒိတွာ ပါဒေနာဂစ္ဆန္တဿ ပါဒါ ရုဇ္ဇန္တိ၊ ကာယော ကိလမတိ၊ စိတ္တံ ဥပဟညတိ၊ ဒုက္ခသဟဂတံ ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကိံ နု ခေါ တွံ ပါဒေနာဂတောသိ၊ ဥဒါဟု ဝါဟနေနာ’’တိ? ‘‘နာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ပါဒေနာဂစ္ဆာမိ၊ ရထေနာဟံ ¶ အာဂတောသ္မီ’’တိ။ ‘‘သစေ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ရထေနာဂတောသိ၊ ရထံ မေ အာရောစေဟိ၊ ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဤသာ ရထော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အက္ခော ရထော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘စက္ကာနိ ရထော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ရထပဉ္ဇရံ ရထော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ရထဒဏ္ဍကော ရထော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ယုဂံ ရထော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ရသ္မိယော ¶ ရထော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ပတောဒလဋ္ဌိ ရထော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဤသာအက္ခစက္ကရထပဉ္ဇရရထဒဏ္ဍယုဂရသ္မိပတောဒါ ရထော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ မဟာရာဇ ¶ ၊ အညတြ ဤသာအက္ခစက္ကရထပဉ္ဇရရထဒဏ္ဍယုဂရသ္မိပတောဒါ ရထော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တမဟံ၊ မဟာရာဇ၊ ပုစ္ဆန္တော ပုစ္ဆန္တော န ပဿာမိ ရထံ။ ရထသဒ္ဒေါယေဝ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ရထော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကော ပနေတ္ထ ရထော၊ အလိကံ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ဘာသသိ မုသာဝါဒံ၊ နတ္ထိ ရထော၊ တွံသိ၊ မဟာရာဇ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အဂ္ဂရာဇာ၊ ကဿ ပန တွံ ဘာယိတွာ မုသာဝါဒံ ဘာသသိ၊ သုဏန္တု မေ ဘောန္တော ပဉ္စသတာ ယောနကာ အသီတိသဟဿာ စ ဘိက္ခူ၊ အယံ မိလိန္ဒော ရာဇာ ဧဝမာဟ ‘ရထေနာဟံ အာဂတောသ္မီ’တိ၊ သစေ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ရထေနာဂတော‘သိ၊ ရထံ မေ အာရောစေဟီ’တိ ဝုတ္တော သမာနော ရထံ န သမ္ပာဒေတိ၊ ကလ္လံ နု ခေါ တဒဘိနန္ဒိတု’’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပဉ္စသတာ ယောနကာ အာယသ္မတော နာဂသေနဿ သာဓုကာရံ ဒတွာ မိလိန္ဒံ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစုံ ‘‘ဣဒါနိ ခေါ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ သက္ကောန္တော ဘာသဿူ’’တိ။

အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘နာဟံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ မုသာ ဘဏာမိ၊ ဤသဉ္စ ပဋိစ္စ အက္ခဉ္စ ပဋိစ္စ စက္ကာနိ စ ပဋိစ္စ ရထပဉ္ဇရဉ္စ ပဋိစ္စ ရထဒဏ္ဍကဉ္စ ပဋိစ္စ ‘ရထော’တိ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော နာမမတ္တံ ပဝတ္တတီ’’တိ။

‘‘သာဓု ခေါ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ရထံ ဇာနာသိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ မယှမ္ပိ ကေသေ စ ပဋိစ္စ လောမေ စ ပဋိစ္စ…ပေ… မတ္ထကေ မတ္ထလုင်္ဂဉ္စ ¶ ပဋိစ္စ ရူပဉ္စ ပဋိစ္စ ဝေဒနဉ္စ ပဋိစ္စ သညဉ္စ ပဋိစ္စ သင်္ခါရေ စ ပဋိစ္စ ဝိညာဏဉ္စ ပဋိစ္စ ‘နာဂသေနော’တိ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော နာမမတ္တံ ပဝတ္တတိ၊ ပရမတ္ထတော ပနေတ္ထ ပုဂ္ဂလော နူပလဗ္ဘတိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝဇိရာယ ဘိက္ခုနိယာ ဘဂဝတော သမ္မုခါ –

‘‘‘ယထာ ဟိ အင်္ဂသမ္ဘာရာ၊ ဟောတိ သဒ္ဒေါ ရထော ဣတိ၊

ဧဝံ ခန္ဓေသု သန္တေသု၊ ဟောတိ ‘‘သတ္တော’’တိ သမ္မုတီ’’’တိ [ပဿ သံ။ နိ။ ၁။၁၇၁]။

‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အတိစိတြာနိ ပဉှပဋိဘာနာနိ ဝိသဇ္ဇိတာနိ၊ ယဒိ ဗုဒ္ဓါ တိဋ္ဌေယျ သာဓုကာရံ ဒဒေယျ၊ သာဓု သာဓု နာဂသေန၊ အတိစိတြာနိ ပဉှပဋိဘာနာနိ ဝိသဇ္ဇိတာနီ’’တိ။

၂။ ‘‘ကတိဝဿောသိ ¶ ¶ တွံ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ? ‘‘သတ္တဝဿောဟံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကေ တေ၊ ဘန္တေ၊ သတ္တ၊ တွံ ဝါ သတ္တ၊ ဂဏနာ ဝါ သတ္တာ’’တိ?

တေန ခေါ ပန သမယေန မိလိန္ဒဿ ရညော သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတဿ အလင်္ကတပဋိယတ္တဿ ပထဝိယံ ဆာယာ ဒိဿတိ၊ ဥဒကမဏိကေ စ ဆာယာ ဒိဿတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော မိလိန္ဒံ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အယံ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဆာယာ ပထဝိယံ ဥဒကမဏိကေ စ ဒိဿတိ၊ ကိံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ တွံ ဝါ ရာဇာ၊ ဆာယာ ဝါ ရာဇာ’’တိ? ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ရာဇာ၊ နာယံ ဆာယာ ရာဇာ၊ မံ ပန နိဿာယ ဆာယာ ပဝတ္တတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝဿာနံ ဂဏနာ သတ္တ၊ န ပနာဟံ သတ္တ၊ မံ ပန နိဿာယ သတ္တ ပဝတ္တတိ၊ ဆာယူပမံ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အတိစိတြာနိ ပဉှပဋိဘာနာနိ ဝိသဇ္ဇိတာနီ’’တိ။

၃။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ သလ္လပိဿသိ မယာ သဒ္ဓိ’’န္တိ? ‘‘သစေ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ပဏ္ဍိတဝါဒံ [ပဏ္ဍိတဝါဒါ (သီ။ ပီ။)] သလ္လပိဿသိ သလ္လပိဿာမိ၊ သစေ ပန ရာဇဝါဒံ သလ္လပိဿသိ န သလ္လပိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဏ္ဍိတာ သလ္လပန္တီ’’တိ? ‘‘ပဏ္ဍိတာနံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သလ္လာပေ အာဝေဌနမ္ပိ ကယိရတိ၊ နိဗ္ဗေဌနမ္ပိ ကယိရတိ၊ နိဂ္ဂဟောပိ ကယိရတိ၊ ပဋိကမ္မမ္ပိ ¶ ကယိရတိ၊ ဝိဿာသောပိ [ဝိသေသောပိ (သီ။ ပီ။)] ကယိရတိ၊ ပဋိဝိဿာသောပိ ကယိရတိ၊ န စ တေန ပဏ္ဍိတာ ကုပ္ပန္တိ၊ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပဏ္ဍိတာ သလ္လပန္တီ’’တိ။ ‘‘ကထံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ရာဇာနော သလ္လပန္တီ’’တိ? ‘‘ရာဇာနော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သလ္လာပေ ဧကံ ဝတ္ထုံ ပဋိဇာနန္တိ၊ ယော တံ ဝတ္ထုံ ဝိလောမေတိ၊ တဿ ဒဏ္ဍံ အာဏာပေန္တိ ‘ဣမဿ ဒဏ္ဍံ ပဏေထာ’တိ၊ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ရာဇာနော သလ္လပန္တီ’’တိ။ ‘‘ပဏ္ဍိတဝါဒါဟံ၊ ဘန္တေ၊ သလ္လပိဿာမိ၊ နော ရာဇဝါဒံ၊ ဝိဿဋ္ဌော ဘဒန္တော သလ္လပတု ယထာ ဘိက္ခုနာ ဝါ သာမဏေရေန ဝါ ဥပါသကေန ဝါ အာရာမိကေန ¶ ဝါ သဒ္ဓိံ သလ္လပတိ ¶ ၊ ဧဝံ ဝိဿဋ္ဌော ဘဒန္တော သလ္လပတု မာ ဘာယတူ’’တိ။ ‘‘သုဋ္ဌု မဟာရာဇာ’’တိ ထေရော အဗ္ဘာနုမောဒိ။

ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ပုစ္ဆ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ပုစ္ဆိတောသိ မေ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဝိသဇ္ဇိတံ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ တယာ ဝိသဇ္ဇိတ’’န္တိ? ‘‘ကိံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ တယာ ပုစ္ဆိတ’’န္တိ။

၄။ အထ ခေါ မိလိန္ဒဿ ရညော ဧတဒဟောသိ ‘‘ပဏ္ဍိတော ခေါ အယံ ဘိက္ခု ပဋိဗလော မယာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ၊ ဗဟုကာနိ စ မေ ဌာနာနိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာနိ ဘဝိဿန္တိ၊ ယာဝ အပုစ္ဆိတာနိ ယေဝ တာနိ ဌာနာနိ ဘဝိဿန္တိ၊ အထ သူရိယော အတ္ထံ ဂမိဿတိ၊ ယံနူနာဟံ သွေ အန္တေပုရေ သလ္လပေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ဒေဝမန္တိယံ ဧတဒဝေါစ ‘‘တေန ဟိ၊ တွံ ဒေဝမန္တိယ၊ ဘဒန္တဿ အာရောစေယျာသိ ‘သွေ အန္တေပုရေ ရညာ သဒ္ဓိံ သလ္လာပေါ ဘဝိဿတီ’’’တိ။ ဣဒံ ဝတွာ မိလိန္ဒော ရာဇာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ထေရံ နာဂသေနံ အာပုစ္ဆိတွာ ရထံ အဘိရူဟိတွာ ‘‘နာဂသေနော နာဂသေနော’’တိ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တော ပက္ကာမိ။

အထ ခေါ ဒေဝမန္တိယော အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ရာဇာ၊ ဘန္တေ၊ မိလိန္ဒော ဧဝမာဟ ‘သွေ အန္တေပုရေ ရညာ သဒ္ဓိံ သလ္လာပေါ ဘဝိဿတီ’’’တိ။ ‘‘သုဋ္ဌူ’’တိ ထေရော အဗ္ဘာနုမောဒိ။ အထ ခေါ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ဒေဝမန္တိယော စ အနန္တကာယော စ မင်္ကုရော စ သဗ္ဗဒိန္နော စ ယေန မိလိန္ဒော ရာဇာ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ရာဇာနံ မိလိန္ဒံ ဧတဒဝေါစုံ ‘‘အာဂစ္ဆတု၊ မဟာရာဇ၊ ဘဒန္တော နာဂသေနော’’တိ ¶ ? ‘‘အာမ အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ ‘‘ကိတ္တကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆတူ’’တိ? ‘‘ယတ္တကေ ဘိက္ခူ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္တကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆတူ’’တိ။

အထ ခေါ သဗ္ဗဒိန္နော အာဟ ‘‘အာဂစ္ဆတု၊ မဟာရာဇ၊ ဒသဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိ’’န္တိ၊ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ရာဇာ အာဟ ‘‘ယတ္တကေ ဘိက္ခူ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္တကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆတူ’’တိ ¶ ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ သဗ္ဗဒိန္နော အာဟ ‘‘အာဂစ္ဆတု၊ မဟာရာဇ၊ ဒသဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိ’’န္တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ရာဇာ အာဟ ‘‘ယတ္တကေ ¶ ဘိက္ခူ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္တကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ သဗ္ဗဒိန္နော အာဟ ‘‘အာဂစ္ဆတု၊ မဟာရာဇ၊ ဒသဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိ’’န္တိ။ ‘‘သဗ္ဗော ပနာယံ သက္ကာရော ပဋိယာဒိတော၊ အဟံ ဘဏာမိ ‘ယတ္တကေ ဘိက္ခူ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္တကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆတူ’တိ။ အယံ၊ ဘဏေ သဗ္ဗဒိန္နော၊ အညထာ ဘဏတိ၊ ကိံ နု မယံ နပ္ပဋိဗလာ ဘိက္ခူနံ ဘောဇနံ ဒါတု’’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ သဗ္ဗဒိန္နော မင်္ကု အဟောသိ။

အထ ခေါ ဒေဝမန္တိယော စ အနန္တကာယော စ မင်္ကုရော စ ယေနာယသ္မာ နာဂသေနော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစုံ ‘‘ရာဇာ၊ ဘန္တေ၊ မိလိန္ဒော ဧဝမာဟ ‘ယတ္တကေ ဘိက္ခူ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္တကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆတူ’’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အသီတိယာ ဘိက္ခုသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ သာဂလံ ပါဝိသိ။

အထ ခေါ အနန္တကာယော အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ နိဿာယ ဂစ္ဆန္တော အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ ပနေတံ ဗြူသိ ‘နာဂသေနော’တိ၊ ကတမော ဧတ္ထ၊ နာဂသေနော’’တိ? ထေရော အာဟ ‘‘ကော ပနေတ္ထ ‘နာဂသေနော’တိ မညသီ’’တိ? ‘‘ယော သော၊ ဘန္တေ၊ အဗ္ဘန္တရေ ဝါတော ဇီဝေါ ပဝိသတိ စ နိက္ခမတိ စ၊ သော ‘နာဂသေနော’တိ မညာမီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ပနေသော ဝါတော နိက္ခမိတွာ နပ္ပဝိသေယျ၊ ပဝိသိတွာ န နိက္ခမေယျ၊ ဇီဝေယျ နု ခေါ သော ပုရိသော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ ¶ ။ ‘‘ယေ ပနိမေ သင်္ခဓမကာ သင်္ခံ ဓမေန္တိ၊ တေသံ ဝါတော ပုန ပဝိသတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ယေ ပနိမေ ဝံသဓမကာ ဝံသံ ဓမေန္တိ၊ တေသံ ဝါတော ပုန ပဝိသတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ယေ ပနိမေ သိင်္ဂဓမကာ သိင်္ဂံ ဓမေန္တိ၊ တေသံ ဝါတော ပုန ပဝိသတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အထ ကိဿ ပန တေန န မရန္တီ’’တိ။ ‘‘နာဟံ ပဋိဗလော တယာ ဝါဒိနာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ၊ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထံ ဇပ္ပေဟီ’’တိ။ ‘‘နေသော ဇီဝေါ၊ အဿာသပဿာသာ နာမေတေ ကာယသင်္ခါရာ’’တိ ထေရော အဘိဓမ္မကထံ ကထေသိ။ အထ အနန္တကာယော ဥပါသကတ္တံ ပဋိဝေဒေသီတိ။

၅။ အထ ¶ ¶ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော ယေန မိလိန္ဒဿ ရညော နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ သပရိသံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေတွာ သမ္ပဝါရေတွာ ဧကမေကံ ဘိက္ခုံ ဧကမေကေန ဒုဿယုဂေန အစ္ဆာဒေတွာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ တိစီဝရေန အစ္ဆာဒေတွာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန ဒသဟိ၊ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဣဓ နိသီဒထ၊ အဝသေသာ ဂစ္ဆန္တူ’’တိ။

အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ ဝိဒိတွာ အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိမှိ ဟောတိ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ? ‘‘အတ္ထေန မယံ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိကာ၊ အတ္ထေ ဟောတု ကထာသလ္လာပေါ’’တိ။

ရာဇာ အာဟ ‘‘ကိမတ္ထိယာ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ကော စ တုမှာကံ ပရမတ္ထော’’တိ။ ထေရော အာဟ ‘‘ကိန္တိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈေယျ၊ အညဉ္စ ဒုက္ခံ န ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ။ ဧတဒတ္ထာ၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ အနုပါဒါ ပရိနိဗ္ဗာနံ ခေါ ပန အမှာကံ ပရမတ္ထော’’တိ။

‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သဗ္ဗေ ဧတဒတ္ထာယ ¶ ပဗ္ဗဇန္တီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ကေစိ ဧတဒတ္ထာယ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ ကေစိ ရာဇာဘိနီတာ [ရာဇဘီတိတာ (သီ။)] ပဗ္ဗဇန္တိ၊ ကေစိ စောရာဘိနီတာ [စောရဘီတိတာ (သီ။)] ပဗ္ဗဇန္တိ၊ ကေစိ ဣဏဋ္ဋာ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ ကေစိ အာဇီဝိကတ္ထာယ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ ယေ ပန သမ္မာ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ တေ ဧတဒတ္ထာယ ပဗ္ဗဇန္တီ’’တိ။

‘‘တွံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧတဒတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတောသီ’’တိ? ‘‘အဟံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဒဟရကော သန္တော ပဗ္ဗဇိတော၊ န ဇာနာမိ ဣမဿ နာမတ္ထာယ ပဗ္ဗဇာမီတိ၊ အပိ စ ခေါ မေ ဧဝံ အဟောသိ ‘ပဏ္ဍိတာ ဣမေ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ၊ တေ မံ သိက္ခာပေဿန္တီ’တိ၊ သွာဟံ တေဟိ သိက္ခာပိတော ဇာနာမိ စ ပဿာမိ စ ‘ဣမဿ နာမတ္ထာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၆။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ အတ္ထိ ကောစိ မတော န ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ။ ထေရော အာဟ ‘‘ကောစိ ပဋိသန္ဒဟတိ၊ ကောစိ န ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ။ ‘‘ကော ပဋိသန္ဒဟတိ၊ ကော န ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ? ‘‘သကိလေသော၊ မဟာရာဇ၊ ပဋိသန္ဒဟတိ၊ နိက္ကိလေသော န ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ။ ‘‘တွံ ပန၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဋိသန္ဒဟိဿသီ’’တိ? ‘‘သစေ၊ မဟာရာဇ၊ သဥပါဒါနော ဘဝိဿာမိ ပဋိသန္ဒဟိဿာမိ၊ သစေ အနုပါဒါနော ဘဝိဿာမိ န ပဋိသန္ဒဟိဿာမီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၇။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယော န ပဋိသန္ဒဟတိ၊ နနု သော ယောနိသော မနသိကာရေန န ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ? ‘‘ယောနိသော စ မဟာရာဇ၊ မနသိကာရေန ပညာယ စ အညေဟိ စ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ။ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ ယောနိသော မနသိကာရော ယေဝ ပညာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ အညော မနသိကာရော၊ အညာ ပညာ၊ ဣမေသံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဇေဠကဂေါဏမဟိံသဩဋ္ဌဂဒြဘာနမ္ပိ မနသိကာရော အတ္ထိ၊ ပညာ ပန တေသံ နတ္ထီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ယောနိသောမနသိကာရပဉှော သတ္တမော။

၈။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ကိံလက္ခဏော၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ မနသိကာရော၊ ကိံလက္ခဏာ ပညာ’’တိ? ‘‘ဦဟနလက္ခဏော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ မနသိကာရော၊ ဆေဒနလက္ခဏာ ပညာ’’တိ။

‘‘ကထံ ဦဟနလက္ခဏော မနသိကာရော၊ ကထံ ဆေဒနလက္ခဏာ ပညာ၊ ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ဇာနာသိ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ယဝလာဝကေ’’တိ။ ‘‘အာမ ¶ ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနာမီ’’တိ ¶ ။ ‘‘ကထံ၊ မဟာရာဇ၊ ယဝလာဝကာ ယဝံ လုနန္တီ’’တိ? ‘‘ဝါမေန၊ ဘန္တေ၊ ဟတ္ထေန ယဝကလာပံ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ဒါတ္တံ ဂဟေတွာ ဒါတ္တေန ဆိန္ဒန္တီ’’တိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ယဝလာဝကော ဝါမေန ဟတ္ထေန ယဝကလာပံ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ဒါတ္တံ ဂဟေတွာ ယဝံ ဆိန္ဒတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယောဂါဝစရော မနသိကာရေန မာနသံ ဂဟေတွာ ပညာယ ကိလေသေ ဆိန္ဒတိ၊ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဦဟနလက္ခဏော မနသိကာရော၊ ဧဝံ ဆေဒနလက္ခဏာ ပညာ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၉။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ ပနေတံ ဗြူသိ ‘အညေဟိ စ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ၊ ကတမေ တေ ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ? ‘‘သီလံ၊ မဟာရာဇ၊ သဒ္ဓါ ဝီရိယံ သတိ သမာဓိ၊ ဣမေ တေ ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ။ ‘‘ကိံလက္ခဏံ၊ ဘန္တေ၊ သီလ’’န္တိ? ‘‘ပတိဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ မဟာရာဇ၊ သီလံ သဗ္ဗေသံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ၊ ဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂသတိပဋ္ဌာနသမ္မပ္ပဓာနဣဒ္ဓိပါဒဈာနဝိမောက္ခသ- မာဓိသမာပတ္တီနံ သီလံ ပတိဋ္ဌံ၊ သီလေ ပတိဋ္ဌိတော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယောဂါဝစရော သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဘာဝေတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယန္တိ၊ သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ န ပရိဟာယန္တီ’’တိ။ ‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ ¶ ၊ ယေ ကေစိ ဗီဇဂါမဘူတဂါမာ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗေ တေ ပထဝိံ နိဿာယ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယောဂါဝစရော သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဘာဝေတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယ’’န္တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ ကေစိ ဗလကရဏီယာ ကမ္မန္တာ ကယိရန္တိ၊ သဗ္ဗေ တေ ပထဝိံ နိဿာယ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ကယိရန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယောဂါဝစရော သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ¶ ဘာဝေတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယ’’န္တိ ¶ ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ နဂရဝဍ္ဎကီ နဂရံ မာပေတုကာမော ပဌမံ နဂရဋ္ဌာနံ သောဓာပေတွာ ခါဏုကဏ္ဋကံ အပကဍ္ဎာပေတွာ ဘူမိံ သမံ ကာရာပေတွာ တတော အပရဘာဂေ ဝီထိစတုက္ကသိင်္ဃာဋကာဒိပရိစ္ဆေဒေန ဝိဘဇိတွာ နဂရံ မာပေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယောဂါဝစရော သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဘာဝေတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယ’’န္တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ လင်္ဃကော သိပ္ပံ ဒဿေတုကာမော ပထဝိံ ခဏာပေတွာ သက္ခရကထလံ အပကဍ္ဎာပေတွာ ဘူမိံ သမံ ကာရာပေတွာ မုဒုကာယ ဘူမိယာ သိပ္ပံ ဒဿေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယောဂါဝစရော သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဘာဝေတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယန္တိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ –

‘‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ၊

အာတာပီ နိပကော ဘိက္ခု၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋ’န္တိ [ပဿ သံ။ နိ။ ၁။၂၃]။

‘‘‘အယံ ပတိဋ္ဌာ ဓရဏီဝ ပါဏိနံ၊ ဣဒဉ္စ မူလံ ကုသလာဘိဝုဍ္ဎိယာ၊

မုခဉ္စိဒံ သဗ္ဗဇိနာနုသာသနေ၊ ယော သီလက္ခန္ဓော ဝရပါတိမောက္ခိယော’’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၀။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံလက္ခဏာ သဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘သမ္ပသာဒနလက္ခဏာ စ၊ မဟာရာဇ၊ သဒ္ဓါ၊ သမ္ပက္ခန္ဒနလက္ခဏာ စာ’’တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ပသာဒနလက္ခဏာ သဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘သဒ္ဓါ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ နီဝရဏေ ¶ ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ ဝိနီဝရဏံ စိတ္တံ ဟောတိ အစ္ဆံ ¶ ဝိပ္ပသန္နံ အနာဝိလံ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္ပသာဒနလက္ခဏာ သဒ္ဓါ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ သဒ္ဓိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ပရိတ္တံ ဥဒကံ တရေယျ၊ တံ ဥဒကံ ဟတ္ထီဟိ စ အဿေဟိ စ ရထေဟိ စ ပတ္တီဟိ စ ခုဘိတံ ဘဝေယျ အာဝိလံ လုဠိတံ ကလလီဘူတံ။ ဥတ္တိဏ္ဏော စ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ မနုဿေ အာဏာပေယျ ‘ပါနီယံ၊ ဘဏေ၊ အာဟရထ၊ ပိဝိဿာမီ’တိ၊ ရညော စ ဥဒကပ္ပသာဒကော မဏိ ဘဝေယျ။ ‘ဧဝံ ဒေဝါ’တိ ခေါ တေ မနုဿာ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ပဋိဿုတွာ တံ ဥဒကပ္ပသာဒကံ မဏိံ ဥဒကေ ပက္ခိပေယျုံ၊ တသ္မိံ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တမတ္တေ သင်္ခသေဝါလပဏကံ ဝိဂစ္ဆေယျ၊ ကဒ္ဒမော စ သန္နိသီဒေယျ၊ အစ္ဆံ ဘဝေယျ ဥဒကံ ဝိပ္ပသန္နံ အနာဝိလံ။ တတော ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ပါနီယံ ဥပနာမေယျုံ ‘ပိဝတု၊ ဒေဝ၊ ပါနီယ’န္တိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဒကံ၊ ဧဝံ စိတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ယထာ တေ မနုဿာ၊ ဧဝံ ယောဂါဝစရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ယထာ သင်္ခသေဝါလပဏကံ ကဒ္ဒမော စ၊ ဧဝံ ကိလေသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယထာ ဥဒကပ္ပသာဒကော မဏိ၊ ဧဝံ သဒ္ဓါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ယထာ ဥဒကပ္ပသာဒကေ မဏိမှိ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တမတ္တေ သင်္ခသေဝါလပဏကံ ဝိဂစ္ဆေယျ၊ ကဒ္ဒမော စ သန္နိသီဒေယျ၊ အစ္ဆံ ဘဝေယျ ဥဒကံ ဝိပ္ပသန္နံ အနာဝိလံ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ နီဝရဏေ ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ ဝိနီဝရဏံ စိတ္တံ ဟောတိ အစ္ဆံ ဝိပ္ပသန္နံ အနာဝိလံ၊ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္ပသာဒနလက္ခဏာ သဒ္ဓါ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

သမ္ပသာဒနလက္ခဏသဒ္ဓါပဉှော ဒသမော။

၁၁။ သမ္ပက္ခန္ဒနလက္ခဏသဒ္ဓါပဉှော

၁၁။ ‘‘ကထံ ¶ ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ပက္ခန္ဒနလက္ခဏာ သဒ္ဓါ’’တိ၊? ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ယောဂါဝစရော အညေသံ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ပဿိတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ဝါ သကဒါဂါမိဖလေ ဝါ အနာဂါမိဖလေ ဝါ အရဟတ္တေ ဝါ သမ္ပက္ခန္ဒတိ ယောဂံ ကရောတိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္ပက္ခန္ဒနလက္ခဏာ သဒ္ဓါ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ¶ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပရိပဗ္ဗတေ မဟာမေဃော ¶ အဘိပ္ပဝဿေယျ၊ တံ ဥဒကံ ယထာနိန္နံ ပဝတ္တမာနံ ပဗ္ဗတကန္ဒရပဒရသာခါ ပရိပူရေတွာ နဒိံ ပရိပူရေယျ၊ သာ ဥဘတော ကူလာနိ သံဝိဿန္ဒန္တီ ဂစ္ဆေယျ၊ အထ မဟာဇနကာယော အာဂန္တွာ တဿာ နဒိယာ ဥတ္တာနတံ ဝါ ဂမ္ဘီရတံ ဝါ အဇာနန္တော ဘီတော ဝိတ္ထတော တီရေ တိဋ္ဌေယျ၊ အထညတရော ပုရိသော အာဂန္တွာ အတ္တနော ထာမဉ္စ ဗလဉ္စ သမ္ပဿန္တော ဂါဠှံ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ တရေယျ၊ တံ တိဏ္ဏံ ပဿိတွာ မဟာဇနကာယောပိ တရေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယောဂါဝစရော အညေသံ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ပဿိတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ဝါ သကဒါဂါမိဖလေ ဝါ အနာဂါမိဖလေ ဝါ အရဟတ္တေ ဝါ သမ္ပက္ခန္ဒတိ ယောဂံ ကရောတိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္ပက္ခန္ဒနလက္ခဏာ သဒ္ဓါတိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ သံယုတ္တနိကာယဝရေ –

‘‘‘သဒ္ဓါယ တရတီ ဩဃံ၊ အပ္ပမာဒေန အဏ္ဏဝံ၊

ဝီရိယေန ဒုက္ခမစ္စေတိ၊ ပညာယ ပရိသုဇ္ဈတီ’’’တိ [ပဿ သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆]။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

သမ္ပက္ခန္ဒနလက္ခဏသဒ္ဓါပဉှော ဧကာဒသမော။

၁၂။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံလက္ခဏံ ဝီရိယ’’န္တိ? ‘‘ဥပတ္ထမ္ဘနလက္ခဏံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝီရိယံ၊ ဝီရိယူပတ္ထမ္ဘိတာ သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ န ပရိဟာယန္တီ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ဂေဟေ ပတန္တေ အညေန ဒါရုနာ ဥပတ္ထမ္ဘေယျ၊ ဥပတ္ထမ္ဘိတံ သန္တံ ဧဝံ တံ ဂေဟံ န ပတေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပတ္ထမ္ဘနလက္ခဏံ ဝီရိယံ၊ ဝီရိယူပတ္ထမ္ဘိတာ သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ န ပရိဟာယန္တီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပရိတ္တကံ သေနံ မဟတီ သေနာ ဘဉ္ဇေယျ၊ တတော ရာဇာ အညမညံ အနုဿာရေယျ အနုပေသေယျ အတ္တနော ¶ ပရိတ္တကာယ သေနာယ ဗလံ အနုပဒံ ဒဒေယျ၊ တာယ သဒ္ဓိံ ပရိတ္တကာ သေနာ မဟတိံ သေနံ ဘဉ္ဇေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပတ္ထမ္ဘနလက္ခဏံ ဝီရိယံ၊ ဝီရိယူပတ္ထမ္ဘိတာ သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ န ပရိဟာယန္တိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ – ‘ဝီရိယဝါ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ။ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ။ သုဒ္ဓမတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၃။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံလက္ခဏာ သတီ’’တိ? ‘‘အပိလာပနလက္ခဏာ၊ မဟာရာဇ၊ သတိ၊ ဥပဂ္ဂဏှနလက္ခဏာ စာ’’တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ၊ အပိလာပနလက္ခဏာ သတီ’’တိ? ‘‘သတိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ကုသလာကုသလသာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇဟီနပ္ပဏီတကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂဓမ္မေ အပိလာပေတိ ‘ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ ဣမေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ၊ ဣမေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ၊ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ဣမာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ ဣမေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ အယံ အရိယော ¶ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ အယံ သမထော၊ အယံ ဝိပဿနာ၊ အယံ ဝိဇ္ဇာ၊ အယံ ဝိမုတ္တီ’တိ။ တတော ယောဂါဝစရော သေဝိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သေဝတိ၊ အသေဝိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ န သေဝတိ။ ဘဇိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဘဇတိ အဘဇိတ္တဗ္ဗေ ဓမ္မေ န ဘဇတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အပိလာပနလက္ခဏာ သတီ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ သာယံ ပါတံ ယသံ သရာပေတိ ‘ဧတ္တကာ၊ ဒေဝ၊ တေ ဟတ္ထီ၊ ဧတ္တကာ အဿာ၊ ဧတ္တကာ ရထာ၊ ဧတ္တကာ ပတ္တီ၊ ဧတ္တကံ ဟိရညံ၊ ဧတ္တကံ သုဝဏ္ဏံ၊ ဧတ္တကံ သာပတေယျံ၊ တံ ဒေဝေါ သရတူ’တိ ရညော သာပတေယျံ အပိလာပေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ကုသလာကုသလသာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇဟီနပ္ပဏီတကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂဓမ္မေ အပိလာပေတိ ‘ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ ဣမေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ၊ ဣမေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ၊ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ဣမာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ ဣမေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ အယံ အရိယော ¶ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ အယံ သမထော၊ အယံ ဝိပဿနာ၊ အယံ ဝိဇ္ဇာ၊ အယံ ဝိမုတ္တီ’တိ။ တတော ယောဂါဝစရော သေဝိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သေဝတိ၊ အသေဝိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ န သေဝတိ။ ဘဇိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဘဇတိ၊ အဘဇိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ န ဘဇတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အပိလာပနလက္ခဏာ သတီ’’တိ။

‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ၊ ဥပဂ္ဂဏှနလက္ခဏာ သတီ’’တိ? ‘‘သတိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဟိတာဟိတာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမနွေတိ ‘ဣမေ ဓမ္မာ ဟိတာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ¶ အဟိတာ။ ဣမေ ဓမ္မာ ဥပကာရာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အနုပကာရာ’တိ။ တတော ယောဂါဝစရော အဟိတေ ဓမ္မေ အပနုဒေတိ၊ ဟိတေ ဓမ္မေ ဥပဂ္ဂဏှာတိ။ အနုပကာရေ ဓမ္မေ အပနုဒေတိ၊ ဥပကာရေ ဓမ္မေ ဥပဂ္ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပဂ္ဂဏှနလက္ခဏာ သတီ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ပရိဏာယကရတနံ ရညော ဟိတာဟိတေ ဇာနာတိ ‘ဣမေ ရညော ဟိတာ၊ ဣမေ အဟိတာ။ ဣမေ ဥပကာရာ၊ ဣမေ အနုပကာရာ’တိ။ တတော အဟိတေ အပနုဒေတိ၊ ဟိတေ ဥပဂ္ဂဏှာတိ။ အနုပကာရေ အပနုဒေတိ၊ ဥပကာရေ ဥပဂ္ဂဏှာတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဟိတာဟိတာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမနွေတိ ‘ဣမေ ဓမ္မာ ဟိတာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အဟိတာ။ ဣမေ ဓမ္မာ ဥပကာရာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အနုပကာရာ’တိ။ တတော ယောဂါဝစရော အဟိတေ ဓမ္မေ အပနုဒေတိ၊ ဟိတေ ဓမ္မေ ဥပဂ္ဂဏှာ’တိ။ အနုပကာရေ ဓမ္မေ အပနုဒေတိ၊ ဥပကာရေ ဒမ္မေ ဥပဂ္ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပဂ္ဂဏှနလက္ခဏာ သတိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ – ‘သတိဉ္စ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗတ္ထိကံ ဝဒါမီ’’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၄။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံလက္ခဏော သမာဓီ’’တိ? ‘‘ပမုခလက္ခဏော၊ မဟာရာဇ၊ သမာဓိ၊ ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေ တေ သမာဓိပမုခါ ဟောန္တိ သမာဓိနိန္နာ သမာဓိပေါဏာ သမာဓိပဗ္ဘာရာ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ¶ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကူဋာဂါရဿ ယာ ယာစိ ဂေါပါနသိယော၊ သဗ္ဗာ တာ ကူဋင်္ဂမာ ဟောန္တိ ကူဋနိန္နာ ကူဋသမောသရဏာ၊ ကူဋံ တာသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေ တေ သမာဓိပမုခါ ဟောန္တိ သမာဓိနိန္နာ သမာဓိပေါဏာ သမာဓိပဗ္ဘာရာတိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ရာဇာ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ သဒ္ဓိံ သင်္ဂါမံ ဩတရေယျ၊ သဗ္ဗာဝ သေနာ ဟတ္ထီ စ အဿာ စ ရထာ စ ပတ္တီ စ တပ္ပမုခါ [တမ္ပမုခါ (သျာ။ က။)] ဘဝေယျုံ တန္နိန္နာ တပ္ပောဏာ တပ္ပဗ္ဘာရာ တံ ယေဝ အနုပရိယာယေယျုံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေ တေ သမာဓိပမုခါ ဟောန္တိ သမာဓိနိန္နာ သမာဓိပေါဏာ ¶ သမာဓိပဗ္ဘာရာ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပမုခလက္ခဏော သမာဓိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ – ‘‘သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝေထ၊ သမာဟိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၅။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံလက္ခဏာ ပညာ’’တိ? ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ မယာ ဝုတ္တံ ‘ဆေဒနလက္ခဏာ ပညာ’တိ၊ အပိ စ ဩဘာသနလက္ခဏာ ပညာ’’တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ၊ ဩဘာသနလက္ခဏာ ပညာ’’တိ? ‘‘ပညာ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရံ ဝိဓမေတိ၊ ဝိဇ္ဇောဘာသံ ဇနေတိ၊ ဉာဏာလောကံ ဝိဒံသေတိ၊ အရိယသစ္စာနိ ပါကဋာနိ ကရောတိ။ တတော ယောဂါဝစရော ‘အနိစ္စ’န္တိ ဝါ ‘ဒုက္ခ’န္တိ ဝါ ‘အနတ္တာ’တိ ဝါ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတီ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော အန္ဓကာရေ ဂေဟေ ပဒီပံ ပဝေသေယျ၊ ပဝိဋ္ဌော ပဒီပေါ အန္ဓကာရံ ဝိဓမေတိ၊ ဩဘာသံ ဇနေတိ၊ အာလောကံ ဝိဒံသေတိ၊ ရူပါနိ ပါကဋာနိ ကရောတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပညာ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရံ ဝိဓမေတိ၊ ဝိဇ္ဇောဘာသံ ဇနေတိ၊ ဉာဏာလောကံ ဝိဒံသေတိ၊ အရိယသစ္စာနိ ပါကဋာနိ ကရောတိ။ တတော ယောဂါဝစရော ‘အနိစ္စ’န္တိ ဝါ ‘ဒုက္ခ’န္တိ ဝါ ‘အနတ္တာ’တိ ဝါ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဩဘာသနလက္ခဏာ ပညာ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၆။ နာနာဓမ္မာနံ ဧကကိစ္စအဘိနိပ္ဖာဒနပဉှော

၁၆။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဣမေ ဓမ္မာ နာနာ သန္တာ ဧကံ အတ္ထံ အဘိနိပ္ဖာဒေန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမေ ဓမ္မာ နာနာ သန္တာ ဧကံ အတ္ထံ အဘိနိပ္ဖာဒေန္တိ၊ ကိလေသေ ဟနန္တီ’’တိ။

‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမေ ဓမ္မာ နာနာ သန္တာ ဧကံ အတ္ထံ အဘိနိပ္ဖာဒေန္တိ၊ ကိလေသေ ဟနန္တိ? ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ သေနာ နာနာ သန္တာ ဟတ္ထီ စ အဿာ စ ရထာ စ ပတ္တီ ¶ စ ဧကံ အတ္ထံ အဘိနိပ္ဖာဒေန္တိ၊ သင်္ဂါမေ ပရသေနံ အဘိဝိဇိနန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမေ ဓမ္မာ နာနာ သန္တာ ဧကံ အတ္ထံ အဘိနိပ္ဖာဒေန္တိ၊ ကိလေသေ ဟနန္တီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

နာနာဓမ္မာနံ ဧကကိစ္စအဘိနိပ္ဖာဒနပဉှော သောဠသမော။

၁။ ရာဇာ ¶ ¶ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော ဧဝ သော၊ ဥဒါဟု အညော’’တိ? ထေရော အာဟ ‘‘န စ သော၊ န စ အညော’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒါ တွံ ဒဟရော တရုဏော မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကော အဟောသိ၊ သော ယေဝ တွံ ဧတရဟိ မဟန္တော’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အညော သော ဒဟရော တရုဏော မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကော အဟောသိ၊ အညော အဟံ ဧတရဟိ မဟန္တော’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ မာတာတိပိ န ဘဝိဿတိ၊ ပိတာတိပိ န ဘဝိဿတိ၊ အာစရိယောတိပိ န ဘဝိဿတိ၊ သိပ္ပဝါတိပိ န ဘဝိဿတိ၊ သီလဝါတိပိ န ဘဝိဿတိ၊ ပညဝါတိပိ န ဘဝိဿတိ။ ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အညာ ဧဝ ကလလဿ မာတာ၊ အညာ အဗ္ဗုဒဿ မာတာ၊ အညာ ပေသိယာ မာတာ၊ အညာ ဃနဿ မာတာ၊ အညာ ခုဒ္ဒကဿ မာတာ၊ အညာ မဟန္တဿ မာတာ၊ အညော သိပ္ပံ သိက္ခတိ၊ အညော သိက္ခိတော ဘဝတိ၊ အညော ပါပကမ္မံ ကရောတိ၊ အညဿ ဟတ္ထပါဒါ ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ။ တွံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧဝံ ဝုတ္တေ ကိံ ဝဒေယျာသီ’’တိ? ထေရော အာဟ ‘‘အဟညေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဒဟရော အဟောသိံ တရုဏော မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကော၊ အဟညေဝ ဧတရဟိ မဟန္တော၊ ဣမမေဝ ကာယံ နိဿာယ သဗ္ဗေ တေ ဧကသင်္ဂဟိတာ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ပဒီပံ ပဒီပေယျ၊ ကိံ သော သဗ္ဗရတ္တိံ ပဒီပေယျာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သဗ္ဗရတ္တိံ ပဒီပေယျာ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယာ ပုရိမေ ယာမေ အစ္စိ၊ သာ မဇ္ဈိမေ ယာမေ အစ္စီ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ယာ မဇ္ဈိမေ ယာမေ အစ္စိ၊ သာ ပစ္ဆိမေ ယာမေ အစ္စီ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အညော သော အဟောသိ ပုရိမေ ယာမေ ပဒီပေါ၊ အညော မဇ္ဈိမေ ယာမေ ပဒီပေါ၊ အညော ¶ ပစ္ဆိမေ ယာမေ ပဒီပေါ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ၊ တံ ယေဝ နိဿာယ သဗ္ဗရတ္တိံ ပဒီပိတော’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မသန္တတိ သန္ဒဟတိ၊ အညော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အညော နိရုဇ္ဈတိ၊ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဝိယ သန္ဒဟတိ၊ တေန န စ သော၊ န စ အညော၊ ပုရိမဝိညာဏေ ပစ္ဆိမဝိညာဏံ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ¶ ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ခီရံ ¶ ဒုယှမာနံ ကာလန္တရေန ဒဓိ ပရိဝတ္တေယျ၊ ဒဓိတော နဝနီတံ၊ နဝနီတတော ဃတံ ပရိဝတ္တေယျ၊ ယော နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘ယံ ယေဝ ခီရံ တံ ယေဝ ဒဓိ၊ ယံ ယေဝ ဒဓိ တံ ယေဝ နဝနီတံ၊ ယံ ယေဝ နဝနီတံ တံ ယေဝ ဃတ’န္တိ၊ သမ္မာ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ၊ တံယေဝ နိဿာယ သမ္ဘူတ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မသန္တတိ သန္ဒဟတိ၊ အညော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အညော နိရုဇ္ဈတိ၊ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဝိယ သန္ဒဟတိ၊ တေန န စ သော၊ န စ အညော၊ ပုရိမဝိညာဏေ ပစ္ဆိမဝိညာဏံ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၂။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယော န ပဋိသန္ဒဟတိ၊ ဇာနာတိ သော ‘န ပဋိသန္ဒဟိဿာမီ’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ယော န ပဋိသန္ဒဟတိ၊ ဇာနာတိ သော ‘န ပဋိသန္ဒဟိဿာမီ’တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနာတီ’’တိ? ‘‘ယော ဟေတု ယော ပစ္စယော၊ မဟာရာဇ၊ ပဋိသန္ဒဟနာယ၊ တဿ ဟေတုဿ တဿ ပစ္စယဿ ဥပရမာ ဇာနာတိ သော ‘န ပဋိသန္ဒဟိဿာမီ’’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကဿကော ဂဟပတိကော ကသိတွာ စ ဝပိတွာ စ ဓညာဂါရံ ပရိပူရေယျ။ သော အပရေန သမယေန နေဝ ကဿေယျ န ဝပ္ပေယျ၊ ယထာသမ္ဘတဉ္စ ဓညံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ ဝါ ဝိသဇ္ဇေယျ ဝါ ယထာ ပစ္စယံ ဝါ ကရေယျ၊ ဇာနေယျ သော၊ မဟာရာဇ၊ ကဿကော ဂဟပတိကော ‘န မေ ဓညာဂါရံ ပရိပူရေဿတီ’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနေယျာ’’တိ။ ‘‘ကထံ ¶ ဇာနေယျာ’’တိ? ‘‘ယော ဟေတု ယော ပစ္စယော ဓညာဂါရဿ ပရိပူရဏာယ၊ တဿ ဟေတုဿ တဿ ပစ္စယဿ ဥပရမာ ဇာနာတိ ‘န မေ ဓညာဂါရံ ပရိပူရေဿတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယော ဟေတု ယော ပစ္စယော ပဋိသန္ဒဟနာယ၊ တဿ ဟေတုဿ တဿ ပစ္စယဿ ဥပရမာ ဇာနာတိ သော ‘န ပဋိသန္ဒဟိဿာမီ’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၃။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယဿ ဉာဏံ ဥပ္ပန္နံ၊ တဿ ပညာ ဥပ္ပန္နာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ယဿ ဉာဏံ ဥပ္ပန္နံ၊ တဿ ပညာ ဥပ္ပန္နာ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ယညေဝ ¶ ဉာဏံ သာ ယေဝ ပညာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ယညေဝ ဉာဏံ သာ ယေဝ ပညာ’’တိ။ ‘‘ယဿ ပန၊ ဘန္တေ၊ တညေဝ ဉာဏံ သာ ယေဝ ပညာ ဥပ္ပန္နာ၊ ကိံ သမ္မုယှေယျ သော၊ ဥဒါဟု န သမ္မုယှေယျာ’’တိ? ‘‘ကတ္ထစိ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္မုယှေယျ၊ ကတ္ထစိ န သမ္မုယှေယျာ’’တိ။ ‘‘ကုဟိံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္မုယှေယျာ’’တိ? ‘‘အညာတပုဗ္ဗေသု ဝါ၊ မဟာရာဇ၊ သိပ္ပဋ္ဌာနေသု၊ အဂတပုဗ္ဗာယ ဝါ ဒိသာယ၊ အဿုတပုဗ္ဗာယ ဝါ နာမပညတ္တိယာ သမ္မုယှေယျာ’’တိ။ ‘‘ကုဟိံ န သမ္မုယှေယျာ’’တိ? ‘‘ယံ ခေါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ တာယ ပညာယ ကတံ ‘အနိစ္စ’န္တိ ဝါ ‘ဒုက္ခ’န္တိ ဝါ ‘အနတ္တာ’တိ ဝါ၊ တဟိံ န သမ္မုယှေယျာ’’တိ။ ‘‘မောဟော ပနဿ၊ ဘန္တေ၊ ကုဟိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘မောဟော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဉာဏေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော အန္ဓကာရဂေဟေ ပဒီပံ အာရောပေယျ၊ တတော အန္ဓကာရော နိရုဇ္ဈေယျ၊ အာလောကော ပါတုဘဝေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဉာဏေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ မောဟော တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ပညာ ပန၊ ဘန္တေ၊ ကုဟိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘ပညာပိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သကိစ္စယံ ကတွာ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ ယံ ပန တာယ ပညာယ ကတံ ‘အနိစ္စ’န္တိ ဝါ ‘ဒုက္ခ’န္တိ ဝါ ‘အနတ္တာ’တိ ဝါ၊ တံ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ယံ ပနေတံ ဗြူသိ ‘ပညာ သကိစ္စယံ ကတွာ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ ယံ ပန တာယ ပညာယ ကတံ ‘အနိစ္စ’န္တိ ဝါ ‘ဒုက္ခ’န္တိ ဝါ ‘အနတ္တာ’တိ ဝါ၊ တံ န နိရုဇ္ဈတီ’တိ၊ တဿ ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ယော ကောစိ ပုရိသော ရတ္တိံ လေခံ ပေသေတုကာမော လေခကံ ပက္ကောသာပေတွာ ပဒီပံ အာရောပေတွာ လေခံ လိခါပေယျ၊ လိခိတေ ပန လေခေ ပဒီပံ ဝိဇ္ဈာပေယျ၊ ဝိဇ္ဈာပိတေပိ ပဒီပေ လေခံ န ဝိနဿေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပညာ သကိစ္စယံ ကတွာ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ ယံ ပန တာယ ပညာယ ကတံ ‘အနိစ္စ’န္တိ ဝါ ‘ဒုက္ခ’န္တိ ဝါ ‘အနတ္တာ’တိ ဝါ၊ တံ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ¶ ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရတ္ထိမေသု ဇနပဒေသု ¶ မနုဿာ အနုဃရံ ပဉ္စ ပဉ္စ ဥဒကဃဋကာနိ ဌပေန္တိ အာလိမ္ပနံ ဝိဇ္ဈာပေတုံ၊ ဃရေ ပဒိတ္တေ တာနိ ပဉ္စ ဥဒကဃဋကာနိ ဃရဿူပရိ ခိပန္တိ၊ တတော အဂ္ဂိ ဝိဇ္ဈာယတိ၊ ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တေသံ မနုဿာနံ ဧဝံ ဟောတိ ‘ပုန တေဟိ ဃဋေဟိ ဃဋကိစ္စံ ကရိဿာမာ’’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အလံ တေဟိ ဃဋေဟိ၊ ကိံ တေဟိ ဃဋေဟီ’’တိ? ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပဉ္စ ဥဒကဃဋကာနိ၊ ဧဝံ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယံ။ ယထာ တေ မနုဿာ၊ ဧဝံ ယောဂါဝစရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ အဂ္ဂိ၊ ဧဝံ ကိလေသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယထာ ပဉ္စဟိ ဥဒကဃဋကေဟိ အဂ္ဂိ ဝိဇ္ဈာပီယတိ၊ ဧဝံ ပဉ္စိန္ဒြိယေဟိ ကိလေသာ ဝိဇ္ဈာပိယန္တိ၊ ဝိဇ္ဈာပိတာပိ ကိလေသာ န ပုန သမ္ဘဝန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပညာ သကိစ္စယံ ကတွာ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ ယံ ပန တာယ ပညာယ ကတံ ‘အနိစ္စ’န္တိ ဝါ ‘ဒုက္ခ’န္တိ ဝါ ‘အနတ္တာ’တိ ဝါ၊ တံ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဇ္ဇော ပဉ္စမူလဘေသဇ္ဇာနိ ဂဟေတွာ ဂိလာနကံ ဥပသင်္ကမိတွာ တာနိ ပဉ္စမူလဘေသဇ္ဇာနိ ပိသိတွာ [ပိံသိတွာ (သီ။ ပီ။)] ဂိလာနကံ ပါယေယျ၊ တေဟိ စ ဒေါသာ နိဒ္ဓမေယျုံ၊ ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တဿ ဝေဇ္ဇဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘ပုန တေဟိ ပဉ္စမူလဘေသဇ္ဇေဟိ ဘေသဇ္ဇကိစ္စံ ကရိဿာမီ’’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အလံ တေဟိ ပဉ္စမူလဘေသဇ္ဇေဟိ၊ ကိံ တေဟိ ပဉ္စမူလဘေသဇ္ဇေဟီ’’တိ? ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပဉ္စမူလဘေသဇ္ဇာနိ၊ ဧဝံ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယံ၊ ယထာ ဝေဇ္ဇော၊ ဧဝံ ယောဂါဝစရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ဗျာဓိ၊ ဧဝံ ကိလေသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယထာ ဗျာဓိတော ပုရိသော၊ ဧဝံ ပုထုဇ္ဇနော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ပဉ္စမူလဘေသဇ္ဇေဟိ ဂိလာနဿ ဒေါသာ နိဒ္ဓန္တာ၊ ဒေါသေ နိဒ္ဓန္တေ ဂိလာနော အရောဂေါ ဟောတိ၊ ဧဝံ ပဉ္စိန္ဒြိယေဟိ ကိလေသာ နိဒ္ဓမီယန္တိ၊ နိဒ္ဓမိတာ စ ကိလေသာ န ပုန သမ္ဘဝန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပညာ သကိစ္စယံ ¶ ကတွာ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ ယံ ပန တာယ ပညာယ ကတံ ‘အနိစ္စ’န္တိ ဝါ ¶ ‘ဒုက္ခ’န္တိ ဝါ ‘အနတ္တာ’တိ ဝါ၊ တံ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ သင်္ဂါမာဝစရော ယောဓော ပဉ္စ ကဏ္ဍာနိ ဂဟေတွာ သင်္ဂါမံ ဩတရေယျ ပရသေနံ ဝိဇေတုံ၊ သော သင်္ဂါမဂတော တာနိ ပဉ္စ ကဏ္ဍာနိ ခိပေယျ၊ တေဟိ စ ပရသေနာ ဘိဇ္ဇေယျ ¶ ၊ ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တဿ သင်္ဂါမာဝစရဿ ယောဓဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘ပုန တေဟိ ကဏ္ဍေဟိ ကဏ္ဍကိစ္စံ ကရိဿာမီ’’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အလံ တေဟိ ကဏ္ဍေဟိ၊ ကိံ တေဟိ ကဏ္ဍေဟီ’’တိ? ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပဉ္စ ကဏ္ဍာနိ၊ ဧဝံ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယံ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ သင်္ဂါမာဝစရော ယောဓော၊ ဧဝံ ယောဂါဝစရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ ပရသေနာ၊ ဧဝံ ကိလေသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယထာ ပဉ္စဟိ ကဏ္ဍေဟိ ပရသေနာ ဘိဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ပဉ္စိန္ဒြိယေဟိ ကိလေသာ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ ဘဂ္ဂါ စ ကိလေသာ န ပုန သမ္ဘဝန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပညာ သကိစ္စယံ ကတွာ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ ယံ ပန တာယ ပညာယ ကတံ ‘အနိစ္စ’န္တိ ဝါ ‘ဒုက္ခ’န္တိ ဝါ ‘အနတ္တာ’တိ ဝါ၊ တံ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၄။ ပဋိသန္ဒဟနပုဂ္ဂလဝေဒိယနပဉှော

၄။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယော န ပဋိသန္ဒဟတိ၊ ဝေဒေတိ သော ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ ဝေဒန’’န္တိ? ထေရော အာဟ ‘‘ကိဉ္စိ ဝေဒေတိ၊ ကိဉ္စိ န ဝေဒေတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဝေဒေတိ၊ ကိံ န ဝေဒေတီ’’တိ? ‘‘ကာယိကံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ၊ စေတသိကံ ဝေဒနံ န ဝေဒေတီ’’တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ၊ ကာယိကံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ၊ ကထံ စေတသိကံ ဝေဒနံ န ဝေဒေတီ’’တိ? ‘‘ယော ဟေတု ယော ပစ္စယော ကာယိကာယ ဒုက္ခဝေဒနာယ ဥပ္ပတ္တိယာ၊ တဿ ဟေတုဿ တဿ ပစ္စယဿ အနုပရမာ ကာယိကံ ဒုက္ခဝေဒနံ ဝေဒေတိ၊ ယော ဟေတု ယော ပစ္စယော စေတသိကာယ ဒုက္ခဝေဒနာယ ဥပ္ပတ္တိယာ၊ တဿ ဟေတုဿ တဿ ပစ္စယဿ ဥပရမာ စေတသိကံ ဒုက္ခဝေဒနံ န ဝေဒေတိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ – ‘သော ဧကံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ ကာယိကံ န စေတသိက’’’န္တိ။

‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ယော ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ၊ ကသ္မာ သော န ပရိနိဗ္ဗာယတီ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ အရဟတော အနုနယော ဝါ ပဋိဃော ဝါ၊ န စ အရဟန္တော အပက္ကံ ပါတေန္တိ ပရိပါကံ အာဂမေန္တိ ပဏ္ဍိတာ။ ဘာသိတမ္ပေတံ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ထေရေန သာရိပုတ္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာ –

‘‘‘နာဘိနန္ဒာမိ ¶ မရဏံ၊ နာဘိနန္ဒာမိ ဇီဝိတံ၊

ကာလဉ္စ ပဋိကင်္ခါမိ၊ နိဗ္ဗိသံ ဘတကော ယထာ။

‘‘‘နာဘိနန္ဒာမိ မရဏံ၊ နာဘိနန္ဒာမိ ဇီဝိတံ၊

ကာလဉ္စ ပဋိကင်္ခါမိ၊ သမ္ပဇာနော ပတိဿတော’’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ [ပဿ ထေရဂါ။ ၆၅၄]။

ပဋိသန္ဒဟနပုဂ္ဂလဝေဒိယနပဉှော စတုတ္ထော။

၅။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ သုခါ ဝေဒနာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ အဗျာကတာ ဝါ’’တိ? ‘‘သိယာ၊ မဟာရာဇ၊ ကုသလာ၊ သိယာ အကုသလာ၊ သိယာ အဗျာကတာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ၊ ကုသလာ န ဒုက္ခာ၊ ယဒိ ဒုက္ခာ န ကုသလာ၊ ကုသလံ ဒုက္ခန္တိ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓ ပုရိသဿ ဟတ္ထေ တတ္တံ အယောဂုဠံ နိက္ခိပေယျ၊ ဒုတိယေ ဟတ္ထေ သီတံ ဟိမပိဏ္ဍံ နိက္ခိပေယျ၊ ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဘောပိ တေ ဒဟေယျု’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဥဘောပိ တေ ဒဟေယျု’’န္တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ တေ မဟာရာဇ၊ ဥဘောပိ ဥဏှာ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဘောပိ သီတလာ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟံ ယဒိ တတ္တံ ဒဟတိ၊ န စ တေ ဥဘောပိ ဥဏှာ၊ တေန နုပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဒိ သီတလံ ဒဟတိ၊ န စ တေ ဥဘောပိ သီတလာ၊ တေန နုပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိဿ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဘောပိ ဒဟန္တိ၊ န စ တေ ဥဘောပိ ဥဏှာ၊ န စ တေ ဥဘောပိ သီတလာ? ဧကံ ဥဏှံ၊ ဧကံ သီတလံ၊ ဥဘောပိ တေ ဒဟန္တိ၊ တေန နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ‘‘နာဟံ ပဋိဗလော တယာ ဝါဒိနာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ၊ သာဓု အတ္ထံ ဇပ္ပေဟီ’’တိ။ တတော ထေရော အဘိဓမ္မသံယုတ္တာယ ကထာယ ရာဇာနံ မိလိန္ဒံ သညာပေသိ –

‘‘ဆယိမာနိ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဂေဟနိဿိတာနိ သောမနဿာနိ၊ ဆ နေက္ခမ္မနိဿိတာနိ သောမနဿာနိ၊ ဆ ဂေဟနိဿိတာနိ ဒေါမနဿာနိ၊ ဆ နေက္ခမ္မနိဿိတာနိ ဒေါမနဿာနိ၊ ဆ ဂေဟနိဿိတာ ဥပေက္ခာ၊ ဆ နေက္ခမ္မနိဿိတာ ဥပေက္ခာတိ၊ ဣမာနိ ဆ ¶ ဆက္ကာနိ၊ အတီတာပိ ဆတ္တိံသဝိဓာ ဝေဒနာ၊ အနာဂတာပိ ¶ ဆတ္တိံသဝိဓာ ဝေဒနာ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာပိ ဆတ္တိံသဝိဓာ ဝေဒနာ၊ တဒေကဇ္ဈံ အဘိသညုဟိတွာ အဘိသမ္ပိဏ္ဍေတွာ အဋ္ဌသတံ ဝေဒနာ ဟောန္တီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၆။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကော ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ? ထေရော အာဟ ‘‘နာမရူပံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဣမံ ယေဝ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမံ ယေဝ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတိ၊ ဣမိနာ ပန၊ မဟာရာဇ၊ နာမရူပေန ကမ္မံ ကရောတိ သောဘနံ ဝါ ပါပကံ ဝါ၊ တေန ကမ္မေန အညံ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ၊ န ဣမံ ယေဝ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတိ၊ နနု သော မုတ္တော ဘဝိဿတိ ပါပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ? ထေရော အာဟ ‘‘ယဒိ န ပဋိသန္ဒဟေယျ၊ မုတ္တော ဘဝေယျ ပါပကေဟိ ကမ္မေဟိ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပဋိသန္ဒဟတိ၊ တသ္မာ န မုတ္တော ပါပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော အညတရဿ ပုရိသဿ အမ္ဗံ အဝဟရေယျ၊ တမေနံ အမ္ဗသာမိကော ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေယျ ‘ဣမိနာ ဒေဝ ပုရိသေန မယှံ အမ္ဗာ အဝဟဋာ’တိ၊ သော ဧဝံ ဝဒေယျ ‘နာဟံ၊ ဒေဝ၊ ဣမဿ အမ္ဗေ အဝဟရာမိ၊ အညေ တေ အမ္ဗာ၊ ယေ ဣမိနာ ရောပိတာ၊ အညေ တေ အမ္ဗာ၊ ယေ မယာ အဝဟဋာ၊ နာဟံ ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော’တိ။ ကိံ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယျာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယျာ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ သော ဧဝံ ဝဒေယျ၊ ပုရိမံ၊ ဘန္တေ၊ အမ္ဗံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ပစ္ဆိမေန အမ္ဗေန သော ပုရိသော ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမိနာ နာမရူပေန ကမ္မံ ကရောတိ သောဘနံ ဝါ ပါပကံ ဝါ၊ တေန ကမ္မေန အညံ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတိ၊ တသ္မာ န မုတ္တော ပါပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ¶ ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော အညတရဿ ပုရိသဿ သာလိံ အဝဟရေယျ…ပေ… ဥစ္ဆုံ အဝဟရေယျ…ပေ… ¶ ယထာ မဟာရာဇ ကောစိ ပုရိသော ဟေမန္တကာလေ အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ ဝိသိဗ္ဗေတွာ ¶ [ဝိသီဝေတွာ (သီ။ ပီ။)] အဝိဇ္ဈာပေတွာ ပက္ကမေယျ၊ အထ ခေါ သော အဂ္ဂိ အညတရဿ ပုရိသဿ ခေတ္တံ ဍဟေယျ [ဥပဍဟေယျ (က။)]၊ တမေနံ ခေတ္တသာမိကော ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေယျ ‘ဣမိနာ၊ ဒေဝ၊ ပုရိသေန မယှံ ခေတ္တံ ဒဍ္ဎ’န္တိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ ‘နာဟံ၊ ဒေဝ၊ ဣမဿ ခေတ္တံ ဈာပေမိ၊ အညော သော အဂ္ဂိ၊ ယော မယာ အဝိဇ္ဈာပိတော၊ အညော သော အဂ္ဂိ၊ ယေနိမဿ ခေတ္တံ ဒဍ္ဎံ၊ နာဟံ ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော’တိ။ ကိံ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယျာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယျာ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ သော ဧဝံ ဝဒေယျ၊ ပုရိမံ၊ ဘန္တေ၊ အဂ္ဂိံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ပစ္ဆိမေန အဂ္ဂိနာ သော ပုရိသော ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမိနာ နာမရူပေန ကမ္မံ ကရောတိ သောဘနံ ဝါ ပါပကံ ဝါ၊ တေန ကမ္မေန အညံ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတိ၊ တသ္မာ န မုတ္တော ပါပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ပဒီပံ အာဒါယ ပါသာဒံ အဘိရူဟိတွာ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ပဒီပေါ ဈာယမာနော တိဏံ ဈာပေယျ၊ တိဏံ ဈာယမာနံ ဃရံ ဈာပေယျ၊ ဃရံ ဈာယမာနံ ဂါမံ ဈာပေယျ၊ ဂါမဇနော တံ ပုရိသံ ဂဟေတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘ကိဿ တွံ၊ ဘော ပုရိသ၊ ဂါမံ ဈာပေသီ’တိ၊ သော ဧဝံ ဝဒေယျ ‘နာဟံ၊ ဘော၊ ဂါမံ ဈာပေမိ၊ အညော သော ပဒီပဂ္ဂိ၊ ယဿာဟံ အာလောကေန ဘုဉ္ဇိံ၊ အညော သော အဂ္ဂိ၊ ယေန ဂါမော ဈာပိတော’တိ၊ တေ ဝိဝဒမာနာ တဝ သန္တိကေ အာဂစ္ဆေယျုံ၊ ကဿ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ အဋ္ဋံ [အတ္ထံ (သီ။ ပီ။)] ဓာရေယျာသီ’’တိ? ‘‘ဂါမဇနဿ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ သော ဧဝံ ဝဒေယျ၊ အပိ စ တတော ဧဝ သော အဂ္ဂိ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကိဉ္စာပိ အညံ မာရဏန္တိကံ နာမရူပံ၊ အညံ ပဋိသန္ဓိသ္မိံ နာမရူပံ၊ အပိ စ တတော ယေဝ တံ နိဗ္ဗတ္တံ၊ တသ္မာ န မုတ္တော ပါပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ဒဟရိံ ဒါရိကံ ဝါရေတွာ သုင်္ကံ ဒတွာ ပက္ကမေယျ။ သာ အပရေန ¶ သမယေန မဟတီ အဿ ဝယပ္ပတ္တာ၊ တတော အညော ပုရိသော သုင်္ကံ ဒတွာ ဝိဝါဟံ ကရေယျ၊ ဣတရော အာဂန္တွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘ကိဿ ပန မေ တွံ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ဘရိယံ နေသီ’တိ? သော ဧဝံ ဝဒေယျ ‘နာဟံ တဝ ဘရိယံ နေမိ၊ အညာ သာ ဒါရိကာ ဒဟရီ တရုဏီ၊ ယာ ¶ တယာ ဝါရိတာ စ ဒိန္နသုင်္ကာ စ၊ အညာယံ ဒါရိကာ မဟတီ ဝယပ္ပတ္တာ မယာ ဝါရိတာ စ ဒိန္နသုင်္ကာ စာ’တိ၊ တေ ဝိဝဒမာနာ တဝ သန္တိကေ အာဂစ္ဆေယျုံ။ ကဿ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ အဋ္ဋံ ဓာရေယျာသီ’’တိ? ‘‘ပုရိမဿ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ ¶ သော ဧဝံ ဝဒေယျ၊ အပိ စ တတော ယေဝ သာ မဟတီ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကိဉ္စာပိ အညံ မာရဏန္တိကံ နာမရူပံ၊ အညံ ပဋိသန္ဓိသ္မိံ နာမရူပံ၊ အပိ စ တတော ယေဝ တံ နိဗ္ဗတ္တံ၊ တသ္မာ နပရိမုတ္တော ပါပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ဂေါပါလကဿ ဟတ္ထတော ခီရဃဋံ ကိဏိတွာ တဿေဝ ဟတ္ထေ နိက္ခိပိတွာ ပက္ကမေယျ ‘သွေ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီ’တိ၊ တံ အပရဇ္ဇု ဒဓိ သမ္ပဇ္ဇေယျ။ သော အာဂန္တွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘ဒေဟိ မေ ခီရဃဋ’န္တိ။ သော ဒဓိံ ဒဿေယျ။ ဣတရော ဧဝံ ဝဒေယျ ‘နာဟံ တဝ ဟတ္ထတော ဒဓိံ ကိဏာမိ၊ ဒေဟိ မေ ခီရဃဋ’န္တိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ ‘အဇာနတော တေ ခီရံ ဒဓိဘူတ’န္တိ တေ ဝိဝဒမာနာ တဝ သန္တိကေ အာဂစ္ဆေယျုံ၊ ကဿ တွံ မဟာရာဇ၊ အဋ္ဋံ ဓာရေယျာသီ’’တိ? ‘‘ဂေါပါလကဿ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ သော ဧဝံ ဝဒေယျ၊ အပိ စ တတော ယေဝ တံ နိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကိဉ္စာပိ အညံ မာရဏန္တိကံ နာမရူပံ၊ အညံ ပဋိသန္ဓိသ္မိံ နာမရူပံ၊ အပိ စ တတော ယေဝ တံ နိဗ္ဗတ္တံ၊ တသ္မာ န ပရိမုတ္တော ပါပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

နာမရူပဧကတ္တနာနတ္တပဉှော ဆဋ္ဌော။

၇။ ထေရပဋိသန္ဒဟနာပဋိသန္ဒဟနပဉှော

၇။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တွံ ပန ပဋိသန္ဒဟိဿသီ’’တိ? ‘‘အလံ၊ မဟာရာဇ၊ ကိံ တေ တေန ပုစ္ဆိတေန၊ နနု မယာ ပဋိကစ္စေဝ အက္ခာတံ ‘သစေ၊ မဟာရာဇ၊ သဥပါဒါနော ဘဝိဿာမိ ¶ ၊ ပဋိသန္ဒဟိဿာမိ၊ သစေ အနုပါဒါနော ဘဝိဿာမိ၊ န ပဋိသန္ဒဟိဿာမီ’’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ရညော အဓိကာရံ ကရေယျ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော အဓိကာရံ ဒဒေယျ၊ သော တေန အဓိကာရေန ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂိဘူတော ပရိစရေယျ၊ သော ¶ စေ ဇနဿ အာရောစေယျ ‘န မေ ရာဇာ ကိဉ္စိ ပဋိကရောတီ’ တိ။ ကိံ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ယုတ္တကာရီ ဘဝေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ ¶ ၊ ကိံ တေ တေန ပုစ္ဆိတေန၊ နနု မယာ ပဋိကစ္စေဝ အက္ခာတံ ‘သစေ သဥပါဒါနော ဘဝိဿာမိ၊ ပဋိသန္ဒဟိဿာမိ၊ သစေ အနုပါဒါနော ဘဝိဿာမိ၊ န ပဋိသန္ဒဟိဿာမီ’’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ထေရပဋိသန္ဒဟနာပဋိသန္ဒဟနပဉှော သတ္တမော။

၈။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ ပနေတံ ဗြူသိ ‘နာမရူပ’န္တိ၊ တတ္ထ ကတမံ နာမံ၊ ကတမံ ရူပ’’န္တိ။ ‘‘ယံ တတ္ထ၊ မဟာရာဇ၊ ဩဠာရိကံ၊ ဧတံ ရူပံ၊ ယေ တတ္ထ သုခုမာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ၊ ဧတံ နာမ’’န္တိ။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကေန ကာရဏေန နာမံ ယေဝ န ပဋိသန္ဒဟတိ၊ ရူပံ ယေဝ ဝါ’’တိ? ‘‘အညမညူပနိဿိတာ၊ မဟာရာဇ၊ ဧတေ ဓမ္မာ ဧကတောဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကုက္ကုဋိယာ ကလလံ န ဘဝေယျ၊ အဏ္ဍမ္ပိ န ဘဝေယျ၊ ယဉ္စ တတ္ထ ကလလံ၊ ယဉ္စ အဏ္ဍံ၊ ဥဘောပေတေ အညမညူပနိဿိတာ၊ ဧကတောဝ နေသံ ဥပ္ပတ္တိ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒိ တတ္ထ နာမံ န ဘဝေယျ၊ ရူပမ္ပိ န ဘဝေယျ၊ ယဉ္စေဝ တတ္ထ နာမံ၊ ယဉ္စေဝ ရူပံ၊ ဥဘောပေတေ အညမညူပနိဿိတာ၊ ဧကတောဝ နေသံ ဥပ္ပတ္တိ ဟောတိ။ ဧဝမေတံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ သန္ဓာဝိတ’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

နာမရူပပဋိသန္ဒဟနပဉှော အဋ္ဌမော။

၉။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ ပနေတံ ဗြူသိ ‘ဒီဃမဒ္ဓါန’န္တိ၊ ကိမေတံ အဒ္ဓါနံ နာမာ’’တိ ¶ ? ‘‘အတီတော၊ မဟာရာဇ၊ အဒ္ဓါ၊ အနာဂတော အဒ္ဓါ၊ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ သဗ္ဗေ အဒ္ဓါ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘ကောစိ၊ မဟာရာဇ ¶ ၊ အဒ္ဓါ အတ္ထိ၊ ကောစိ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကတမော ပန၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထိ၊ ကတမော ¶ နတ္ထီ’’တိ? ‘‘ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ သင်္ခါရာ အတီတာ ဝိဂတာ နိရုဒ္ဓါ ဝိပရိဏတာ၊ သော အဒ္ဓါ နတ္ထိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဝိပါကာ၊ ယေ စ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ၊ ယေ စ အညတြ ပဋိသန္ဓိံ ဒေန္တိ၊ သော အဒ္ဓါ အတ္ထိ။ ယေ သတ္တာ ကာလင်္ကတာ အညတြ ဥပ္ပန္နာ၊ သော စ အဒ္ဓါ အတ္ထိ။ ယေ သတ္တာ ကာလင်္ကတာ အညတြ အနုပ္ပန္နာ၊ သော အဒ္ဓါ နတ္ထိ။ ယေ စ သတ္တာ ပရိနိဗ္ဗုတာ၊ သော စ အဒ္ဓါ နတ္ထိ ပရိနိဗ္ဗုတတ္တာ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁။ ရာဇာ ¶ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ အတီတဿ အဒ္ဓါနဿ ကိံ မူလံ၊ အနာဂတဿ အဒ္ဓါနဿ ကိံ မူလံ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဿ အဒ္ဓါနဿ ကိံ မူလ’’န္တိ? ‘‘အတီတဿ စ၊ မဟာရာဇ၊ အဒ္ဓါနဿ အနာဂတဿ စ အဒ္ဓါနဿ ပစ္စုပ္ပန္နဿ စ အဒ္ဓါနဿ အဝိဇ္ဇာ မူလံ။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ၊ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ၊ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ၊ သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ၊ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ၊ ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အဒ္ဓါနဿ [ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အဒ္ဓါနဿ (သီ။)] ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၂။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ ပနေတံ ဗြူသိ ‘ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတီ’တိ၊ တဿ ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ပရိတ္တံ [ပရိပက္ကံ (က။)] ဗီဇံ ပထဝိယံ နိက္ခိပေယျ၊ တတော အင်္ကုရော ဥဋ္ဌဟိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇိတွာ ဖလံ ဒဒေယျ။ တတော ဗီဇံ ¶ ဂဟေတွာ ပုန ရောပေယျ၊ တတောပိ အင်္ကုရော ဥဋ္ဌဟိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇိတွာ ¶ ဖလံ ဒဒေယျ။ ဧဝမေတိဿာ သန္တတိယာ အတ္ထိ အန္တော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဒ္ဓါနဿာပိ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍံ ဘဝေယျ၊ အဏ္ဍတော ကုက္ကုဋီ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍန္တိ။ ဧဝမေတိဿာ သန္တတိယာ အတ္ထိ အန္တော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဒ္ဓါနဿာပိ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ¶ ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ထေရော ပထဝိယာ စက္ကံ လိခိတွာ မိလိန္ဒံ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမဿ စက္ကဿ အန္တော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမာနိ စက္ကာနိ ဝုတ္တာနိ ဘဂဝတာ ‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ၊ ဥပါဒါနပစ္စယာ ကမ္မံ၊ ကမ္မတော ပုန စက္ခုံ ဇာယတီ’တိ။ ဧဝမေတိဿာ သန္တတိယာ အတ္ထိ အန္တော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ဘန္တေ’’တိ။

‘‘‘သောတဉ္စ ပဋိစ္စ သဒ္ဒေ စ…ပေ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ၊ ဥပါဒါနပစ္စယာ ကမ္မံ၊ ကမ္မတော ပုန မနော ဇာယတီ’တိ။ ဧဝမေတိဿာ သန္တတိယာ အတ္ထိ အန္တော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဒ္ဓါနဿာပိ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၃။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ ပနေတံ ဗြူသိ ‘ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတီ’တိ၊ ကတမာ စ သာ ပုရိမာ ကောဋီ’’တိ? ‘‘ယော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတီတော အဒ္ဓါ၊ ဧသာ ပုရိမာ ကောဋီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ ပနေတံ ဗြူသိ ‘ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတီ’တိ၊ ကိံ ပန၊ ဘန္တေ ¶ ၊ သဗ္ဗာပိ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတီ’’တိ? ‘‘ကာစိ၊ မဟာရာဇ၊ ပညာယတိ၊ ကာစိ န ပညာယတီ’’တိ။ ‘‘ကတမာ၊ ဘန္တေ၊ ပညာယတိ၊ ကတမာ န ပညာယတီ’’တိ? ‘‘ဣတော ပုဗ္ဗေ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အဝိဇ္ဇာ နာဟောသီတိ ဧသာ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ၊ ယံ အဟုတွာ သမ္ဘောတိ၊ ဟုတွာ ပဋိဝိဂစ္ဆတိ၊ ဧသပ ပုရိမာ ကောဋိ ပညာယတီ’’တိ ¶ ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ အဟုတွာ သမ္ဘောတိ၊ ဟုတွာ ပဋိဝိဂစ္ဆတိ၊ နနု တံ ဥဘတော ဆိန္နံ အတ္ထံ ဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဘတော ဆိန္နံ အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ၊ ဥဘတော ¶ ဆိန္နာ သက္ကာ ဝဍ္ဎေတု’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ သာပိ သက္ကာ ဝဍ္ဎေတု’’န္တိ။’’နာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧတံ ပုစ္ဆာမိ ကောဋိတော သက္ကာ ဝဍ္ဎေတု’’န္တိ? ‘‘အာမ သက္ကာ ဝဍ္ဎေတု’’န္တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ထေရော တဿ ရုက္ခူပမံ အကာသိ၊ ခန္ဓာ စ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ ဗီဇာနီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၄။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ အတ္ထိ ကေစိ သင်္ခါရာ၊ ယေ ဇာယန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ သင်္ခါရာ၊ ယေ ဇာယန္တီ’’တိ။ ‘‘ကတမေ တေ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘စက္ခုသ္မိဉ္စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သတိ ရူပေသု စ စက္ခုဝိညာဏံ ဟောတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေ သတိ စက္ခုသမ္ဖဿော ဟောတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေ သတိ ဝေဒနာ ဟောတိ၊ ဝေဒနာယ သတိ တဏှာ ဟောတိ၊ တဏှာယ သတိ ဥပါဒါနံ ဟောတိ၊ ဥပါဒါနေ သတိ ဘဝေါ ဟောတိ၊ ဘဝေ သတိ ဇာတိ ဟောတိ၊ ဇာတိယာ သတိ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ၊ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ။ စက္ခုသ္မိဉ္စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အသတိ ရူပေသု စ အသတိ စက္ခုဝိညာဏံ န ဟောတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေ အသတိ စက္ခုသမ္ဖဿော န ဟောတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေ အသတိ ဝေဒနာ န ဟောတိ၊ ဝေဒနာယ အသတိ တဏှာ န ဟောတိ၊ တဏှာယ အသတိ ဥပါဒါနံ န ဟောတိ၊ ဥပါဒါနေ အသတိ ¶ ဘဝေါ န ဟောတိ၊ ဘဝေ အသတိ ဇာတိ န ဟောတိ၊ ဇာတိယာ အသတိ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ န ဟောန္တိ၊ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

သင်္ခါရဇာယမာနပဉှော စတုတ္ထော။

၅။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ အတ္ထိ ကေစိ သင်္ခါရာ၊ ယေ အဘဝန္တာ ဇာယန္တီ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ ကေစိ သင်္ခါရာ၊ ယေ အဘဝန္တာ ဇာယန္တိ၊ ဘဝန္တာ ယေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သင်္ခါရာ ဇာယန္တီ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဒံ ဂေဟံ အဘဝန္တံ ဇာတံ၊ ယတ္ထ တွံ ¶ နိသိန္နောသီ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စိ၊ ဘန္တေ၊ ဣဓ အဘဝန္တံ ဇာတံ၊ ဘဝန္တံ ယေဝ ဇာတံ၊ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဒါရူနိ ဝနေ အဟေသုံ၊ အယဉ္စ မတ္တိကာ ပထဝိယံ အဟောသိ၊ ဣတ္ထီနဉ္စ ပုရိသာနဉ္စ တဇ္ဇေန ဝါယာမေန ဧဝမိဒံ ဂေဟံ နိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ကေစိ သင်္ခါရာ၊ ယေ အဘဝန္တာ ဇာယန္တိ၊ ဘဝန္တာ ယေဝ သင်္ခါရာ ဇာယန္တီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ ကေစိ ဗီဇဂါမဘူတဂါမာ ပထဝိယံ နိက္ခိတ္တာ အနုပုဗ္ဗေန ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇမာနာ ပုပ္ဖာနိ စ ဖလာနိ စ ဒဒေယျုံ၊ န တေ ရုက္ခာ အဘဝန္တာ ဇာတာ၊ ဘဝန္တာ ယေဝ တေ ရုက္ခာ ဇာတာ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ကေစိ သင်္ခါရာ၊ ယေ အဘဝန္တာ ဇာယန္တိ၊ ဘဝန္တာ ယေဝ တေ သင်္ခါရာ ဇာယန္တီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကုမ္ဘကာရော ပထဝိယာ မတ္တိကံ ဥဒ္ဓရိတွာ နာနာဘာဇနာနိ ကရောတိ၊ န တာနိ ဘာဇနာနိ အဘဝန္တာနိ ဇာတာနိ၊ ဘဝန္တာနိ ယေဝ ဇာတာနိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ကေစိ သင်္ခါရာ၊ ယေ အဘဝန္တာ ဇာယန္တိ၊ ဘဝန္တာ ယေဝ သင်္ခါရာ ဇာယန္တီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ¶ ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝီဏာယ ပတ္တံ န သိယာ၊ စမ္မံ န သိယာ၊ ဒေါဏိ န သိယာ၊ ဒဏ္ဍော န သိယာ၊ ဥပဝီဏော န သိယာ၊ တန္တိယော န သိယုံ၊ ကောဏော န သိယာ၊ ပုရိသဿ စ တဇ္ဇော ဝါယာမော န သိယာ၊ ဇာယေယျ သဒ္ဒေါ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ယတော စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝီဏာယ ပတ္တံ သိယာ၊ စမ္မံ သိယာ၊ ဒေါဏိ သိယာ၊ ဒဏ္ဍော သိယာ၊ ဥပဝီဏော သိယာ၊ တန္တိယော သိယုံ၊ ကောဏော သိယာ၊ ပုရိသဿ စ တဇ္ဇော ဝါယာမော သိယာ၊ ဇာယေယျ သဒ္ဒေါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဇာယေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ကေစိ သင်္ခါရာ၊ ယေ အဘဝန္တာ ဇာယန္တိ၊ ဘဝန္တာ ယေဝ ခေါ သင်္ခါရာ ဇာယန္တီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ အရဏိ န သိယာ၊ အရဏိပေါတကော န သိယာ၊ အရဏိယောတ္တကံ န သိယာ၊ ဥတ္တရာရဏိ န ¶ သိယာ၊ စောဠကံ န သိယာ၊ ပုရိသဿ စ တဇ္ဇော ဝါယာမော န သိယာ၊ ဇာယေယျ သော အဂ္ဂီ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ယတော စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အရဏိ သိယာ၊ အရဏိပေါတကော သိယာ၊ အရဏိယောတ္တကံ သိယာ၊ ဥတ္တရာရဏိ သိယာ၊ စောဠကံ သိယာ၊ ပုရိသဿ စ တဇ္ဇော ဝါယာမော သိယာ၊ ဇာယေယျ သော အဂ္ဂီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ ¶ ၊ ဇာယေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ကေစိ သင်္ခါရာ၊ ယေ အဘဝန္တာ ဇာယန္တိ၊ ဘဝန္တာ ယေဝ ခေါ သင်္ခါရာ ဇာယန္တီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဏိ န သိယာ၊ အာတပေါ န သိယာ၊ ဂေါမယံ န သိယာ၊ ဇာယေယျ သော အဂ္ဂီ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ယတော စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ မဏိ သိယာ၊ အာတပေါ သိယာ၊ ဂေါမယံ သိယာ၊ ဇာယေယျ သော အဂ္ဂီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဇာယေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ကေစိ သင်္ခါရာ ယေ အဘဝန္တာ ဇာယန္တိ၊ ဘဝန္တာ ယေဝ ခေါ သင်္ခါရာ ဇာယန္တီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ အာဒါသော န သိယာ၊ အာဘာ န သိယာ၊ မုခံ န သိယာ၊ ဇာယေယျ အတ္တာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ယတော စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အာဒါသော သိယာ၊ အာဘာ သိယာ၊ မုခံ သိယာ၊ ဇာယေယျ အတ္တာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဇာယေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ကေစိ သင်္ခါရာ၊ ယေ အဘဝန္တာ ဇာယန္တိ၊ ဘဝန္တာ ယေဝ ခေါ သင်္ခါရာ ဇာယန္တီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ဘဝန္တသင်္ခါရဇာယမာနပဉှော ပဉ္စမော။

၆။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဝေဒဂူ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ? ‘‘ကော ပနေသ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဒဂူ နာမာ’’တိ? ‘‘ယော၊ ဘန္တေ၊ အဗ္ဘန္တရေ ဇီဝေါ စက္ခုနာ ရူပံ ပဿတိ၊ သောတေန သဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယတိ၊ ဇိဝှာယ ရသံ သာယတိ၊ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသတိ၊ မနသာ ဓမ္မံ ဝိဇာနာတိ၊ ယထာ မယံ ဣဓ ပါသာဒေ နိသိန္နာ ယေန ယေန ဝါတပါနေန ဣစ္ဆေယျာမ ပဿိတုံ၊ တေန တေန ဝါတပါနေန ပဿေယျာမ၊ ပုရတ္ထိမေနပိ ဝါတပါနေန ပဿေယျာမ၊ ပစ္ဆိမေနပိ ¶ ဝါတပါနေန ပဿေယျာမ၊ ဥတ္တရေနပိ ဝါတပါနေန ပဿေယျာမ၊ ဒက္ခိဏေနပိ ဝါတပါနေန ပဿေယျာမ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အယံ အဗ္ဘန္တရေ ဇီဝေါ ယေန ယေန ဒွါရေန ဣစ္ဆတိ ပဿိတုံ၊ တေန တေန ဒွါရေန ပဿတီ’’တိ။

ထေရော အာဟ ‘‘ပဉ္စဒွါရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဏိဿာမိ၊ တံ သုဏောဟိ၊ သာဓုကံ မနသိကရောဟိ၊ ယဒိ အဗ္ဘန္တရေ ဇီဝေါ စက္ခုနာ ရူပံ ပဿတိ၊ ယထာ မယံ ဣဓ ပါသာဒေ နိသိန္နာ ယေန ယေန ဝါတပါနေန ဣစ္ဆေယျာမ ပဿိတုံ၊ တေန တေန ဝါတပါနေန ရူပံ ယေဝ ပဿေယျာမ၊ ပုရတ္ထိမေနပိ ဝါတပါနေန ရူပံ ယေဝ ပဿေယျာမ၊ ပစ္ဆိမေနပိ ¶ ဝါတပါနေန ရူပံ ယေဝ ပဿေယျာမ၊ ဥတ္တရေနပိ ဝါတပါနေန ရူပံ ယေဝ ပဿေယျာမ၊ ဒက္ခိဏေနပိ ဝါတပါနေန ရူပံ ယေဝ ပဿေယျာမ၊ ဧဝမေတေန အဗ္ဘန္တရေ ဇီဝေန သောတေနပိ ရူပံ ယေဝ ပဿိတဗ္ဗံ၊ ဃာနေနပိ ရူပံ ယေဝ ပဿိတဗ္ဗံ၊ ဇိဝှာယပိ ရူပံ ယေဝ ပဿိတဗ္ဗံ၊ ကာယေနပိ ရူပံ ယေဝ ပဿိတဗ္ဗံ၊ မနသာပိ ရူပံ ယေဝ ပဿိတဗ္ဗံ၊ စက္ခုနာပိ သဒ္ဒေါ ယေဝ သောတဗ္ဗော၊ ဃာနေနပိ သဒ္ဒေါ ယေဝ သောတဗ္ဗော၊ ဇိဝှာယပိ သဒ္ဒေါ ယေဝ သောတဗ္ဗော၊ ကာယေနပိ သဒ္ဒေါ ယေဝ သောတဗ္ဗော၊ မနသာပိ သဒ္ဒေါ ယေဝ သောတဗ္ဗော၊ စက္ခုနာပိ ဂန္ဓော ယေဝ ဃာယိတဗ္ဗော၊ သောတေနပိ ဂန္ဓော ယေဝ ဃာယိတဗ္ဗော၊ ဇိဝှာယပိ ဂန္ဓော ယေဝ ဃာယိတဗ္ဗော၊ ကာယေနပိ ဂန္ဓော ယေဝ ဃာယိတဗ္ဗော၊ မနသာပိ ဂန္ဓော ယေဝ ဃာယိတဗ္ဗော၊ စက္ခုနာပိ ရသော ယေဝ သာယိတဗ္ဗော၊ သောတေနပိ ရသော ယေဝ သာယိတဗ္ဗော၊ ဃာနေနပိ ရသော ယေဝ သာယိတဗ္ဗော၊ ကာယေနပိ ရသော ယေဝ သာယိတဗ္ဗော၊ မနသာပိ ရသော ယေဝ သာယိတဗ္ဗော၊ စက္ခုနာပိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ယေဝ ဖုသိတဗ္ဗံ၊ သောတေနပိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ယေဝ ဖုသိတဗ္ဗံ၊ ဃာနေနပိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ယေဝ ဖုသိတဗ္ဗံ၊ ဇိဝှာယပိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ယေဝ ¶ ဖုသိတဗ္ဗံ၊ မနသာပိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ယေဝ ဖုသိတဗ္ဗံ၊ စက္ခုနာပိ ဓမ္မံ ယေဝ ဝိဇာနိတဗ္ဗံ၊ သောတေနပိ ဓမ္မံ ယေဝ ဝိဇာနိတဗ္ဗံ၊ ဃာနေနပိ ဓမ္မံ ယေဝ ဝိဇာနိတဗ္ဗံ၊ ဇိဝှာယပိ ဓမ္မံ ယေဝ ဝိဇာနိတဗ္ဗံ၊ ကာယေနပိ ဓမ္မံ ယေဝ ဝိဇာနိတဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။

‘‘န ခေါ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ယုဇ္ဇတိ ပုရိမေန ဝါ ပစ္ဆိမံ၊ ပစ္ဆိမေန ဝါ ပုရိမံ၊ ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ မယံ ဣဓ ပါသာဒေ နိသိန္နာ ဣမေသု ဇာလဝါတပါနေသု ဥဂ္ဃာဋိတေသု မဟန္တေန အာကာသေန ဗဟိမုခါ သုဋ္ဌုတရံ ရူပံ ပဿာမ၊ ဧဝမေတေန အဗ္ဘန္တရေ ဇီဝေနာပိ စက္ခုဒွါရေသု ဥဂ္ဃာဋိတေသု မဟန္တေန အာကာသေန သုဋ္ဌုတရံ ရူပံ ပဿိတဗ္ဗံ၊ သောတေသု ဥဂ္ဃာဋိတေသု…ပေ… ဃာနေ ¶ ဥဂ္ဃာဋိတေ…ပေ… ဇိဝှာယ ဥဂ္ဃာဋိတာယ…ပေ… ကာယေ ဥဂ္ဃာဋိတေ မဟန္တေန အာကာသေန သုဋ္ဌုတရံ သဒ္ဒေါ သောတဗ္ဗော၊ ဂန္ဓော ဃာယိတဗ္ဗော၊ ရသော သာယိတဗ္ဗော၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗော ဖုသိတဗ္ဗော’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ ¶ ။

‘‘န ခေါ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ယုဇ္ဇတိ ပုရိမေန ဝါ ပစ္ဆိမံ၊ ပစ္ဆိမေန ဝါ ပုရိမံ၊ ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ အယံ ဒိန္နော နိက္ခမိတွာ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေ တိဋ္ဌေယျ၊ ဇာနာသိ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ‘အယံ ဒိန္နော နိက္ခမိတွာ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌိတော’’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ အယံ ဒိန္နော အန္တော ပဝိသိတွာ တဝ ပုရတော တိဋ္ဌေယျ၊ ဇာနာသိ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ‘အယံ ဒိန္နော အန္တော ပဝိသိတွာ မမ ပုရတော ဌိတော’’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဗ္ဘန္တရေ သော ဇီဝေါ ဇိဝှာယ ရသေ နိက္ခိတ္တေ ဇာနေယျ အမ္ဗိလတ္တံ ဝါ လဝဏတ္တံ ဝါ တိတ္တကတ္တံ ဝါ ကဋုကတ္တံ ဝါ ကသာယတ္တံ ဝါ မဓုရတ္တံ ဝါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနေယျာ’’တိ။ ‘‘တေ ရသေ အန္တော ပဝိဋ္ဌေ ဇာနေယျ အမ္ဗိလတ္တံ ဝါ လဝဏတ္တံ ဝါ တိတ္တကတ္တံ ဝါ ကဋုကတ္တံ ဝါ ကသာယတ္တံ ဝါ မဓုရတ္တံ ဝါ’’တိ။ ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။

‘‘န ခေါ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ယုဇ္ဇတိ ပုရိမေန ဝါ ပစ္ဆိမံ၊ ပစ္ဆိမေန ဝါ ပုရိမံ၊ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော မဓုဃဋသတံ အာဟရာပေတွာ မဓုဒေါဏိံ ပူရာပေတွာ ပုရိသဿ မုခံ ပိဒဟိတွာ [ပိဒဟိတွာဝ (က။)] မဓုဒေါဏိယာ ပက္ခိပေယျ၊ ဇာနေယျ၊ မဟာရာဇ၊ သော ပုရိသော မဓုံ သမ္ပန္နံ ဝါ န သမ္ပန္နံ ဝါ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ။ ‘‘န ဟိ တဿ၊ ဘန္တေ၊ မုခေ မဓု ပဝိဋ္ဌ’’န္တိ။

‘‘န ¶ ခေါ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ယုဇ္ဇတိ ပုရိမေန ဝါ ပစ္ဆိမံ၊ ပစ္ဆိမေန ဝါ ပုရိမ’’န္တိ။ ‘‘နာဟံ ပဋိဗလော တယာ ဝါဒိနာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ၊ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထံ ဇပ္ပေဟီ’’တိ။

ထေရော အဘိဓမ္မသံယုတ္တာယ ကထာယ ရာဇာနံ မိလိန္ဒံ သညာပေသိ – ‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တံသဟဇာတာ ဖဿော ဝေဒနာ သညာ စေတနာ ဧကဂ္ဂတာ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ မနသိကာရောတိ ဧဝမေတေ ဓမ္မာ ပစ္စယတော ဇာယန္တိ၊ န ဟေတ္ထ ဝေဒဂူ ဥပလဗ္ဘတိ၊ သောတဉ္စ ပဋိစ္စ သဒ္ဒေ စ…ပေ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏံ၊ တံသဟဇာတာ ဖဿော ဝေဒနာ သညာ စေတနာ ဧကဂ္ဂတာ ¶ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ မနသိကာရောတိ ¶ ဧဝမေတေ ဓမ္မာ ပစ္စယတော ဇာယန္တိ၊ န ဟေတ္ထ ဝေဒဂူ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၇။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယတ္ထ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ယတ္ထ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဌမံ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္ဆာ မနောဝိညာဏံ၊ ဥဒါဟု မနောဝိညာဏံ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္ဆာ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိ? ‘‘ပဌမံ၊ မဟာရာဇ၊ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္ဆာ မနောဝိညာဏ’’န္တိ။

‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ စက္ခုဝိညာဏံ မနောဝိညာဏံ အာဏာပေတိ ‘ယတ္ထာဟံ ဥပ္ပဇ္ဇာမိ၊ တွမ္ပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇာဟီ’တိ၊ ဥဒါဟု မနောဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏံ အာဏာပေတိ ‘ယတ္ထ တွံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿသိ၊ အဟမ္ပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇိဿာမီ’’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ အနာလာပေါ တေသံ အညမညေဟီ’’တိ။

‘‘ကထံ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယတ္ထ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘နိန္နတ္တာ စ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွါရတ္တာ စ စိဏ္ဏတ္တာ စ သမုဒါစရိတတ္တာ စာ’’တိ။

‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ နိန္နတ္တာ ယတ္ထ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ကတမေန ဥဒကံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ? ‘‘ယေန၊ ဘန္တေ၊ နိန္နံ၊ တေန ဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ ‘‘အထာပရေန သမယေန ဒေဝေါ ဝဿေယျ၊ ကတမေန တံ ဥဒကံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ ‘‘ယေန၊ ဘန္တေ၊ ပုရိမံ ဥဒကံ ဂတံ၊ တမ္ပိ တေန ဂစ္ဆေယျာ’’တိ။

‘‘ကိံ နုံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိမံ ဥဒကံ ပစ္ဆိမံ ဥဒကံ အာဏာပေတိ ‘ယေနာဟံ ဂစ္ဆာမိ၊ တွမ္ပိ တေန ဂစ္ဆာဟီ’တိ၊ ပစ္ဆိမံ ဝါ ဥဒကံ ပုရိမံ ဥဒကံ အာဏာပေတိ ‘ယေန တွံ ဂစ္ဆိဿသိ၊ အဟမ္ပိ တေန ဂစ္ဆိဿာမီ’’’တိ။ ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အနာလာပေါ ¶ တေသံ အညမညေဟိ၊ နိန္နတ္တာ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နိန္နတ္တာ ယတ္ထ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န စက္ခုဝိညာဏံ ¶ မနောဝိညာဏံ အာဏာပေတိ ‘ယတ္ထာဟံ ဥပ္ပဇ္ဇာမိ၊ တွမ္ပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇာဟီ’တိ၊ နာပိ မနောဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏံ အာဏာပေတိ ‘ယတ္ထ တွံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿသိ၊ အဟမ္ပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇိဿာမီ’တိ၊ အနာလာပေါ တေသံ အညမညေဟိ၊ နိန္နတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’’တိ။

‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဒွါရတ္တာ ယတ္ထ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? အပေပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ အဿ ဒဠှပါကာရတောရဏံ ဧကဒွါရံ၊ တတော ပုရိသော နိက္ခမိတုကာမော ဘဝေယျ၊ ကတမေန နိက္ခမေယျာ’’တိ? ‘‘ဒွါရေန၊ ဘန္တေ၊ နိက္ခမေယျာ’’တိ။ ‘‘အထာပရော ပုရိသော နိက္ခမိတုကာမော ဘဝေယျ၊ ကတမေန သော နိက္ခမေယျာ’’တိ? ‘‘ယေန၊ ဘန္တေ၊ ပုရိမော ပုရိသော နိက္ခန္တော၊ သောပိ တေန နိက္ခမေယျာ’’တိ။

‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိမော ပုရိသော ပစ္ဆိမံ ပုရိသံ အာဏာပေတိ ‘ယေနာဟံ ဂစ္ဆာမိ၊ တွမ္ပိ တေန ဂစ္ဆာဟီ’တိ၊ ပစ္ဆိမော ဝါ ပုရိသော ပုရိမံ ပုရိသံ အာဏာပေတိ ‘ယေန တွံ ဂစ္ဆိဿသိ၊ အဟမ္ပိ တေန ဂစ္ဆိဿာမီ’တိ။ ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အနာလာပေါ တေသံ အညမညေဟိ၊ ဒွါရတ္တာ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွါရတ္တာ ယတ္ထ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န စက္ခုဝိညာဏံ မနောဝိညာဏံ အာဏာပေတိ ‘ယတ္ထာဟံ ဥပ္ပဇ္ဇာမိ ¶ ၊ တွမ္ပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇာဟီ’တိ၊ နာပိ မနောဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏံ အာဏာပေတိ ‘ယတ္ထ တွံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿသိ၊ အဟမ္ပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇိဿာမီ’တိ၊ အနာလာပေါ တေသံ အညမညေဟိ၊ ဒွါရတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ စိဏ္ဏတ္တာ ယတ္ထ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ?ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ပဌမံ ဧကံ သကဋံ ဂစ္ဆေယျ၊ အထ ဒုတိယံ သကဋံ ကတမေန ဂစ္ဆေယျာ’’တိ? ‘‘ယေန၊ ဘန္တေ၊ ပုရိမံ သကဋံ ဂတံ၊ တမ္ပိ တေန ဂစ္ဆေယျာ’’တိ။

‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိမံ သကဋံ ပစ္ဆိမံ သကဋံ အာဏာပေတိ ‘ယေနာဟံ ဂစ္ဆာမိ၊ တွမ္ပိ တေန ဂစ္ဆာဟီ’တိ၊ ပစ္ဆိမံ ဝါ ¶ သကဋံ ပုရိမံ သကဋံ ¶ အာဏာပေတိ ‘ယေန တွံ ဂစ္ဆိဿသိ၊ အဟမ္ပိ တေန ဂစ္ဆိဿာမီ’’’တိ။ ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အနာလာပေါ တေသံ အညမညေဟိ၊ စိဏ္ဏတ္တာ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ စိဏ္ဏတ္တာ ယတ္ထ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န စက္ခုဝိညာဏံ မနောဝိညာဏံ အာဏာပေတိ ‘ယတ္ထာဟံ ဥပ္ပဇ္ဇာမိ၊ တွမ္ပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇာဟီ’တိ၊ နာပိ မနောဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏံ အာဏာပေတိ ‘ယတ္ထ တွံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿသိ၊ အဟမ္ပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇိဿာမီ’တိ၊ အနာလာပေါ တေသံ အညမညေဟိ၊ စိဏ္ဏတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သမုဒါစရိတတ္တာ ယတ္ထ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မုဒ္ဒါဂဏနာသင်္ချာလေခါသိပ္ပဋ္ဌာနေသု အာဒိကမ္မိကဿ ဒန္ဓာယနာ ဘဝတိ၊ အထာပရေန သမယေန နိသမ္မကိရိယာယ သမုဒါစရိတတ္တာ အဒန္ဓာယနာ ဘဝတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမုဒါစရိတတ္တာ ယတ္ထ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န စက္ခုဝိညာဏံ မနောဝိညာဏံ အာဏာပေတိ ‘ယတ္ထာဟံ ဥပ္ပဇ္ဇာမိ၊ တွမ္ပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇာဟီ’တိ၊ နာပိ မနောဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏံ အာဏာပေတိ ‘ယတ္ထ တွံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿသိ၊ အဟမ္ပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇိဿာမီ’တိ၊ အနာလာပေါ တေသံ အညမညေဟိ၊ သမုဒါစရိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယတ္ထ သောတဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ…ပေ… ယတ္ထ ဃာနဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… ယတ္ထ ဇိဝှာဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ¶ …ပေ… ယတ္ထ ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ယတ္ထ ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ မနောဝိညာဏမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဌမံ ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္ဆာ မနောဝိညာဏံ၊ ဥဒါဟု မနောဝိညာဏံ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္ဆာ ကာယဝိညာဏ’’န္တိ? ‘‘ကာယဝိညာဏံ၊ မဟာရာဇ၊ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္ဆာ မနောဝိညာဏ’’န္တိ။

‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊…ပေ… အနာလာပေါ ¶ တေသံ အညမညေဟိ၊ သမုဒါစရိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၈။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယတ္ထ မနောဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဖဿောပိ ဝေဒနာပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ယတ္ထ မနောဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဖဿောပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝေဒနာပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သညာပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စေတနာပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိတက္ကောပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိစာရောပိ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗေပိ ဖဿပ္ပမုခါ ဓမ္မာ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံလက္ခဏော ဖဿော’’တိ? ‘‘ဖုသနလက္ခဏော၊ မဟာရာဇ၊ ဖဿော’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ မေဏ္ဍာ ယုဇ္ဈေယျုံ၊ တေသု ယထာ ဧကော မေဏ္ဍော၊ ဧဝံ စက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ယထာ ဒုတိယော မေဏ္ဍော၊ ဧဝံ ရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ တေသံ သန္နိပါတော၊ ဧဝံ ဖဿော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ ပါဏီ ဝဇ္ဇေယျုံ၊ တေသု ယထာ ဧကော ¶ ပါဏိ၊ ဧဝံ စက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဒုတိယော ပါဏိ၊ ဧဝံ ရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ တေသံ သန္နိပါတော၊ ဧဝံ ဖဿော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သမ္မာ ဝဇ္ဇေယျုံ၊ တေသု ယထာ ဧကော သမ္မော၊ ဧဝံ စက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဒုတိယော သမ္မော၊ ဧဝံ ရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ တေသံ သန္နိပါတော၊ ဧဝံ ဖဿော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၉။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံလက္ခဏာ ဝေဒနာ’’တိ? ‘‘ဝေဒယိတလက္ခဏာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဒနာ အနုဘဝနလက္ခဏာ စာ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ရညော အဓိကာရံ ကရေယျ၊ တဿ ရာဇာ တုဋ္ဌော အဓိကာရံ ဒဒေယျ၊ သော တေန အဓိကာရေန ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂိဘူတော ပရိစရေယျ၊ တဿ ဧဝမဿ ‘မယာ ခေါ ပုဗ္ဗေ ရညော အဓိကာရော ကတော၊ တဿ မေ ရာဇာ ¶ တုဋ္ဌော အဓိကာရံ အဒါသိ၊ သွာဟံ တတောနိဒါနံ ဣမံ ဧဝရူပံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ¶ ပုရိသော ကုသလံ ကမ္မံ ကတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ၊ သော စ တတ္ထ ဒိဗ္ဗေဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂိဘူတော ပရိစရေယျ၊ တဿ ဧဝမဿ ‘သွာဟံ ခေါ ပုဗ္ဗေ ကုသလံ ကမ္မံ အကာသိံ၊ သောဟံ တတောနိဒါနံ ဣမံ ဧဝရူပံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ၊ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဒယိတလက္ခဏာ ဝေဒနာ အနုဘဝနလက္ခဏာ စာ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၀။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံလက္ခဏာ သညာ’’တိ? ‘‘သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ၊ မဟာရာဇ၊ သညာ။ ကိံ သဉ္ဇာနာတိ? နီလမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ၊ ပီတမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ၊ လောဟိတမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ၊ ဩဒါတမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ၊ မဉ္ဇိဋ္ဌမ္ပိ [မဉ္ဇေဋ္ဌမ္ပိ (သီ။ ပီ။)] သဉ္ဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ သညာ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဘဏ္ဍာဂါရံ ပဝိသိတွာ နီလပီတလောဟိတောဒါတမဉ္ဇိဋ္ဌာနိ [မဉ္ဇေဋ္ဌာနိ (သီ။ ပီ။)] ရာဇဘောဂါနိ ရူပါနိ ပဿိတွာ သဉ္ဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ သညာ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၁။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံလက္ခဏာ စေတနာ’’တိ? ‘‘စေတယိတလက္ခဏာ၊ မဟာရာဇ၊ စေတနာ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏာ စာ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ¶ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ဝိသံ အဘိသင်္ခရိတွာ အတ္တနာ စ ပိဝေယျ၊ ပရေ စ ပါယေယျ၊ သော အတ္တနာပိ ဒုက္ခိတော ဘဝေယျ၊ ပရေပိ ဒုက္ခိတာ ဘဝေယျုံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အကုသလံ ကမ္မံ စေတနာယ စေတယိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ယေပိ တဿ အနုသိက္ခန္တိ ¶ ၊ တေပိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇန္တိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော သပ္ပိနဝနီတတေလမဓုဖာဏိတံ ဧကဇ္ဈံ အဘိသင်္ခရိတွာ အတ္တနာ စ ပိဝေယျ၊ ပရေ စ ပါယေယျ၊ သော အတ္တနာ သုခိတော ဘဝေယျ၊ ပရေပိ သုခိတာ ဘဝေယျုံ။ ဧဝမေဝ ¶ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကုသလံ ကမ္မံ စေတနာယ စေတယိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယေပိ တဿ အနုသိက္ခန္တိ၊ တေပိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ စေတယိတလက္ခဏာ စေတနာ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏာ စာ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၂။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံလက္ခဏံ ဝိညာဏ’’န္တိ? ‘‘ဝိဇာနနလက္ခဏံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝိညာဏ’’န္တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ နဂရဂုတ္တိကော မဇ္ဈေ နဂရသိင်္ဃာဋကေ နိသိန္နော ပဿေယျ ပုရတ္ထိမဒိသတော ပုရိသံ အာဂစ္ဆန္တံ၊ ပဿေယျ ဒက္ခိဏဒိသတော ပုရိသံ အာဂစ္ဆန္တံ၊ ပဿေယျ ပစ္ဆိမဒိသတော ပုရိသံ အာဂစ္ဆန္တံ၊ ပဿေယျ ဥတ္တရဒိသတော ပုရိသံ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယဉ္စ ပုရိသော စက္ခုနာ ရူပံ ပဿတိ၊ တံ ဝိညာဏေန ဝိဇာနာတိ။ ယဉ္စ သောတေန သဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ တံ ဝိညာဏေန ဝိဇာနာတိ။ ယဉ္စ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယတိ၊ တံ ဝိညာဏေန ဝိဇာနာတိ။ ယဉ္စ ဇိဝှာယ ရသံ သာယတိ၊ တံ ဝိညာဏေန ¶ ဝိဇာနာတိ။ ယဉ္စ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသတိ၊ တံ ဝိညာဏေန ဝိဇာနာတိ၊ ယဉ္စ မနသာ ဓမ္မံ ဝိဇာနာတိ၊ တံ ဝိညာဏေန ဝိဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝိဇာနနလက္ခဏံ ဝိညာဏ’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၃။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံလက္ခဏော ဝိတက္ကော’’တိ? ‘‘အပ္ပနာလက္ခဏော မဟာရာဇ၊ ဝိတက္ကော’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝဍ္ဎကီ သုပရိကမ္မကတံ ဒါရုံ သန္ဓိသ္မိံ အပ္ပေတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အပ္ပနာလက္ခဏော ဝိတက္ကော’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၄။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံလက္ခဏော ဝိစာရော’’တိ? ‘‘အနုမဇ္ဇနလက္ခဏော၊ မဟာရာဇ၊ ဝိစာရော’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကံသထာလံ အာကောဋိတံ ပစ္ဆာ အနုရဝတိ ¶ အနုသန္ဒဟတိ [အနုသဒ္ဒါယတိ (က။)]၊ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ အာကောဋနာ၊ ဧဝံ ဝိတက္ကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ အနုရဝနာ [အနုမဇ္ဇနာ (က။)]၊ ဧဝံ ဝိစာရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁။ ရာဇာ ¶ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ သက္ကာ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ဧကတောဘာဝဂတာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ပညာပေတုံ ‘အယံ ဖဿော၊ အယံ ဝေဒနာ၊ အယံ သညာ၊ အယံ စေတနာ၊ ဣဒံ ဝိညာဏံ၊ အယံ ဝိတက္ကော၊ အယံ ဝိစာရော’တိ’’? ‘‘န သက္ကာ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ဧကတောဘာဝဂတာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ပညာပေတုံ ‘အယံ ဖဿော၊ အယံ ဝေဒနာ၊ အယံ သညာ၊ အယံ စေတနာ၊ ဣဒံ ဝိညာဏံ၊ အယံ ဝိတက္ကော၊ အယံ ဝိစာရော’’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော သူဒေါ အရသံ ဝါ ရသံ ဝါ [ယူသံ ဝါ ရသံ ဝါ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ကရေယျ၊ သော တတ္ထ ဒဓိမ္ပိ ပက္ခိပေယျ၊ လောဏမ္ပိ ပက္ခိပေယျ၊ သိင်္ဂိဝေရမ္ပိ ပက္ခိပေယျ၊ ဇီရကမ္ပိ ပက္ခိပေယျ၊ မရိစမ္ပိ ပက္ခိပေယျ၊ အညာနိပိ ပကာရာနိ ပက္ခိပေယျ၊ တမေနံ ရာဇာ ဧဝံ ဝဒေယျ၊ ‘ဒဓိဿ မေ ရသံ အာဟရ၊ လောဏဿ မေ ရသံ အာဟရ၊ သိင်္ဂိဝေရဿ မေ ရသံ အာဟရ၊ ဇီရကဿ မေ ရသံ အာဟရ၊ မရိစဿ မေ ရသံ အာဟရ၊ သဗ္ဗေသံ မေ ပက္ခိတ္တာနံ ရသံ အာဟရာ’တိ။ သက္ကာ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တေသံ ရသာနံ ဧကတောဘာဝဂတာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ရသံ အာဟရိတုံ အမ္ဗိလတ္တံ ဝါ လဝဏတ္တံ ဝါ တိတ္တကတ္တံ ဝါ ကဋုကတ္တံ ဝါ ကသာယတ္တံ ဝါ မဓုရတ္တံ ဝါ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သက္ကာ တေသံ ရသာနံ ဧကတောဘာဝဂတာနံ ¶ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ရသံ အာဟရိတုံ အမ္ဗိလတ္တံ ဝါ လဝဏတ္တံ ဝါ တိတ္တကတ္တံ ဝါ ကဋုကတ္တံ ဝါ ကသာယတ္တံ ဝါ မဓုရတ္တံ ဝါ၊ အပိ စ ခေါ ပန သကေန သကေန လက္ခဏေန ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ န သက္ကာ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ဧကတောဘာဝဂတာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ပညာပေတုံ ‘အယံ ဖဿော၊ အယံ ဝေဒနာ၊ အယံ သညာ၊ အယံ စေတနာ၊ ဣဒံ ဝိညာဏံ၊ အယံ ဝိတက္ကော၊ အယံ ဝိစာရော’တိ၊ အပိ စ ခေါ ပန သကေန သကေန လက္ခဏေန ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၂။ ထေရော ¶ အာဟ ‘‘လောဏံ၊ မဟာရာဇ၊ စက္ခုဝိညေယျ’’န္တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ စက္ခုဝိညေယျ’’န္တိ။ ‘‘သုဋ္ဌု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဇာနာဟီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဇိဝှာဝိညေယျ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဇိဝှာဝိညေယျ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ သဗ္ဗံ လောဏံ ဇိဝှာယ ဝိဇာနာတီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗံ လောဏံ ဇိဝှာယ ဝိဇာနာတိ’’။

‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ၊ သဗ္ဗံ လောဏံ ဇိဝှာယ ဝိဇာနာတိ၊ ကိဿ ပန တံ သကဋေဟိ ဗလီဗဒ္ဒါ [ဗလိဗဒ္ဒါ (သီ။ ပီ။)] အာဟရန္တိ၊ နနု လောဏမေဝ အာဟရိတဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘န သက္ကာ၊ မဟာရာဇ၊ လောဏမေဝ အာဟရိတုံ ဧကတောဘာဝဂတာ ဧတေ ဓမ္မာ ဂေါစရနာနတ္တဂတာ လောဏံ ဂရုဘာဝေါ စာတိ။ သက္ကာ ပန၊ မဟာရာဇ၊ လောဏံ တုလာယ တုလယိတု’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သက္ကာ’’တိ။ ‘‘န သက္ကာ၊ မဟာရာဇ၊ လောဏံ တုလာယ တုလယိတုံ၊ ဂရုဘာဝေါ တုလာယ တုလိယတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၃။ ပဉ္စာယတနကမ္မနိဗ္ဗတ္တပဉှော

၃။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယာနိမာနိ ပဉ္စာယတနာနိ၊ ကိံ နု တာနိ နာနာကမ္မေဟိ နိဗ္ဗတ္တာနိ၊ ဥဒါဟု ဧကေန ကမ္မေနာ’’တိ? ‘‘နာနာကမ္မေဟိ၊ မဟာရာဇ၊ နိဗ္ဗတ္တာနိ၊ န ဧကေန ကမ္မေနာ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကသ္မိံ ခေတ္တေ နာနာဗီဇာနိ ဝပ္ပေယျုံ ¶ ၊ တေသံ နာနာဗီဇာနံ နာနာဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေယျု’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ နိဗ္ဗတ္တေယျု’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယာနိ ယာနိ ပဉ္စာယတနာနိ၊ တာနိ တာနိ နာနာကမ္မေဟိ နိဗ္ဗတ္တာနိ၊ န ဧကေန ကမ္မေနာ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ပဉ္စာယတနကမ္မနိဗ္ဗတ္တပဉှော တတိယော။

၄။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကေန ကာရဏေန မနုဿာ န သဗ္ဗေ သမကာ၊ အညေ အပ္ပာယုကာ၊ အညေ ဒီဃာယုကာ၊ အညေ ဗဟွာဗာဓာ အညေ အပ္ပာဗာဓာ၊ အညေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ၊ အညေ ဝဏ္ဏဝန္တော၊ အညေ အပ္ပေသက္ခာ၊ အညေ မဟေသက္ခာ၊ အညေ အပ္ပဘောဂါ၊ အညေ မဟာဘောဂါ၊ အညေ နီစကုလီနာ၊ အညေ မဟာကုလီနာ၊ အညေ ဒုပ္ပညာ၊ အညေ ပညဝန္တော’’တိ?

ထေရော အာဟ ‘‘ကိဿ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ရုက္ခာ န သဗ္ဗေ သမကာ၊ အညေ အမ္ဗိလာ၊ အညေ လဝဏာ၊ အညေ တိတ္တကာ၊ အညေ ကဋုကာ၊ အညေ ကသာဝါ၊ အညေ မဓုရာ’’တိ? ‘‘မညာမိ၊ ဘန္တေ၊ ဗီဇာနံ နာနာကရဏေနာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကမ္မာနံ နာနာကရဏေန မနုဿာ န သဗ္ဗေ သမကာ၊ အညေ အပ္ပာယုကာ၊ အညေ ဒီဃာယုကာ၊ အညေ ဗဟွာဗာဓာ၊ အညေ အပ္ပာဗာဓာ၊ အညေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ၊ အညေ ဝဏ္ဏဝန္တော၊ အညေ အပ္ပေသက္ခာ၊ အညေ မဟေသက္ခာ၊ အညေ အပ္ပဘောဂါ၊ အညေ မဟာဘောဂါ၊ အညေ နီစကုလီနာ၊ အညေ မဟာကုလီနာ၊ အညေ ဒုပ္ပညာ၊ အညေ ပညဝန္တော။ ဘာသိတမ္ပေတံ မဟာရာဇ ဘဂဝတာ – ‘ကမ္မဿကာ၊ မာဏဝ၊ သတ္တာ ကမ္မဒါယာဒါ ကမ္မယောနီ ကမ္မဗန္ဓူ ကမ္မပ္ပဋိသရဏာ၊ ကမ္မံ သတ္တေ ဝိဘဇတိ ယဒိဒံ ဟီနပ္ပဏီတတာယာ’’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၅။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဘဏထ ‘ကိန္တိ ဣမံ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈေယျ၊ အညဉ္စ ဒုက္ခံ နုပ္ပဇ္ဇေယျာ’တိ ¶ ။ ဧတဒတ္ထာ၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပဋိကစ္စေဝ ဝါယမိတေန၊ နနု သမ္ပတ္တေ ကာလေ ဝါယမိတဗ္ဗ’’န္တိ? ထေရော အာဟ ‘‘သမ္ပတ္တေ ကာလေ၊ မဟာရာဇ၊ ဝါယာမော အကိစ္စကရော ဘဝတိ၊ ပဋိကစ္စေဝ ဝါယာမော ကိစ္စကရော ဘဝတီ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒါ တွံ ပိပါသိတော ဘဝေယျာသိ၊ တဒါ တွံ ဥဒပါနံ ခဏာပေယျာသိ၊ တဠာကံ ခဏာပေယျာသိ ‘ပါနီယံ ပိဝိဿာမီ’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္ပတ္တေ ကာလေ ¶ ဝါယာမော အကိစ္စကရော ဘဝတိ၊ ပဋိကစ္စေဝ ဝါယာမော ကိစ္စကရော ဘဝတီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒါ တွံ ဗုဘုက္ခိတော ဘဝေယျာသိ၊ တဒါ တွံ ခေတ္တံ ကသာပေယျာသိ၊ သာလိံ ရောပါပေယျာသိ၊ ဓညံ အတိဟရာပေယျာသိ ‘ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိဿာမီ’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္ပတ္တေ ကာလေ ဝါယာမော အကိစ္စကရော ဘဝတိ၊ ပဋိကစ္စေဝ ဝါယာမော ကိစ္စကရော ဘဝတီတိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒါ တေ သင်္ဂါမော ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဘဝေယျ၊ တဒါ တွံ ပရိခံ ခဏာပေယျာသိ၊ ပါကာရံ ကာရာပေယျာသိ၊ ဂေါပုရံ ကာရာပေယျာသိ၊ အဋ္ဋာလကံ ကာရာပေယျာသိ၊ ဓညံ အတိဟရာပေယျာသိ၊ တဒါ တွံ ဟတ္ထိသ္မိံ သိက္ခေယျာသိ၊ အဿသ္မိံ သိက္ခေယျာသိ၊ ရထသ္မိံ သိက္ခေယျာသိ၊ ဓနုသ္မိံ သိက္ခေယျာသိ၊ ထရုသ္မိံ သိက္ခေယျာသီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္ပတ္တေ ကာလေ ဝါယာမော အကိစ္စကရော ဘဝတိ၊ ပဋိကစ္စေဝ ဝါယာမော ကိစ္စကရော ဘဝတိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ မဟာရာဇ ဘဂဝတာ –

‘‘‘ပဋိကစ္စေဝ တံ ကယိရာ၊ ယံ ဇညာ ဟိတမတ္တနော၊

န သာကဋိကစိန္တာယ၊ မန္တာ ဓီရော ပရက္ကမေ။

‘‘‘ယထာ ¶ သာကဋိကော မဋ္ဌံ [နာမ (သီ။ ပီ။ က။) သံ။ နိ။ ၁။၁၀၃]၊ သမံ ဟိတွာ မဟာပထံ၊

ဝိသမံ မဂ္ဂမာရုယှ၊ အက္ခစ္ဆိန္နောဝ ဈာယတိ။

‘‘‘ဧဝံ ¶ ဓမ္မာ အပက္ကမ္မ၊ အဓမ္မမနုဝတ္တိယ၊

မန္ဒော မစ္စု မုခံ ပတ္တော၊ အက္ခစ္ဆိန္နောဝ ဈာယတီ’’’တိ [သောစတီတိ (သဗ္ဗတ္ထ)]။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၆။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဘဏထ ‘ပါကတိကအဂ္ဂိတော နေရယိကော အဂ္ဂိ မဟာဘိတာပတရော ဟောတိ၊ ခုဒ္ဒကောပိ ပါသာဏော ¶ ပါကတိကေ အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တော ဒိဝသမ္ပိ ပစ္စမာနော [ဓမမာနော (သီ။ ပီ။)] န ဝိလယံ ဂစ္ဆတိ၊ ကူဋာဂါရမတ္တောပိ ပါသာဏော နေရယိကဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တော ခဏေန ဝိလယံ ဂစ္ဆတီ’တိ၊ ဧတံ ဝစနံ န သဒ္ဒဟာမိ၊ ဧဝဉ္စ ပန ဝဒေထ ‘ယေ စ တတ္ထ ဥပ္ပန္နာ သတ္တာ၊ တေ အနေကာနိပိ ဝဿသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စမာနာ န ဝိလယံ ဂစ္ဆန္တီ’တိ၊ တမ္ပိ ဝစနံ န သဒ္ဒဟာမီ’’တိ။

ထေရော အာဟ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ယာ တာ သန္တိ မကရိနိယောပိ သုသုမာရိနိယောပိ ကစ္ဆပိနိယောပိ မောရိနိယောပိ ကပေါတိနိယောပိ၊ ကိံနု တာ ကက္ခဠာနိ ပါသာဏာနိ သက္ခရာယော စ ခါဒန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ခါဒန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တာနိ တာသံ ကုစ္ဆိယံ ကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရဂတာနိ ဝိလယံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဝိလယံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘‘ယော ပန တာသံ ကုစ္ဆိယံ ဂဗ္ဘော၊ သောပိ ဝိလယံ ဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ? ‘‘မညာမိ၊ ဘန္တေ၊ ကမ္မာဓိကတေန န ဝိလယံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကမ္မာဓိကတေန နေရယိကာ သတ္တာ အနေကာနိပိ ဝဿသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စမာနာ န ဝိလယံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ – ‘သော န တာဝ ကာလံ ကရောတိ၊ ယာဝ န တံ ပါပကမ္မံ ဗျန္တီဟောတီ’’’တိ။

‘‘ဘိယျော ¶ ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ယာ တာ သန္တိ သီဟိနိယောပိ ဗျဂ္ဃိနိယောပိ ဒီပိနိယောပိ ကုက္ကုရိနိယောပိ၊ ကိံနု တာ ကက္ခဠာနိ အဋ္ဌိကာနိ မံသာနိ ခါဒန္တီတိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ခါဒန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တာနိ တာသံ ကုစ္ဆိယံ ¶ ကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရဂတာနိ ဝိလယံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဝိလယံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘‘ယော ပန တာသံ ကုစ္ဆိယံ ဂဗ္ဘော၊ သောပိ ဝိလယံ ဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ? ‘‘မညာမိ၊ ဘန္တေ၊ ကမ္မာဓိကတေန န ဝိလယံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကမ္မာဓိကတေန နေရယိကာ သတ္တာ အနေကာနိပိ ဝဿသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စမာနာ န ဝိလယံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ယာ တာ သန္တိ ယောနကသုခုမာလိနိယောပိ ခတ္တိယသုခုမာလိနိယောပိ ဗြာဟ္မဏသုခုမာလိနိယောပိ ဂဟပတိသုခုမာလိနိယောပိ၊ ကိံနု တာ ကက္ခဠာနိ ခဇ္ဇကာနိ မံသာနိ ခါဒန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ခါဒန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တာနိ တာသံ ကုစ္ဆိယံ ကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရဂတာနိ ဝိလယံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဝိလယံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘‘ယော ¶ ပန တာသံ ကုစ္ဆိယံ ဂဗ္ဘော သောပိ ဝိလယံ ဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ။ ‘‘မညာမိ၊ ဘန္တေ၊ ကမ္မာဓိကတေန န ဝိလယံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကမ္မာဓိကတေန နေရယိကာ သတ္တာ အနေကာနိပိ ဝဿသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စမာနာ န ဝိလယံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ – ‘‘သော န တာဝ ကာလံ ကရောတိ၊ ယာဝ န တံ ပါပကမ္မံ ဗျန္တီဟောတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

နေရယိကဂ္ဂိဥဏှဘာဝပဉှော ဆဋ္ဌော။

၇။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဘဏထ ‘အယံ မဟာ ပထဝီ ဥဒကေ ပတိဋ္ဌိတာ၊ ဥဒကံ ဝါတေ ပတိဋ္ဌိတံ၊ ဝါတော အာကာသေ ပတိဋ္ဌိတော’တိ၊ ဧတမ္ပိ ဝစနံ န သဒ္ဒဟာမီ’’တိ။ ထေရော ဓမ္မကရကေန [ဓမ္မကရဏေန (က။)] ဥဒကံ ဂဟေတွာ ရာဇာနံ မိလိန္ဒံ သညာပေသိ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမံ ဥဒကံ ဝါတေန အာဓာရိတံ၊ ဧဝံ တမ္ပိ ဥဒကံ ဝါတေန အာဓာရိတ’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၈။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ နိရောဓော နိဗ္ဗာန’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ နိရောဓော နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ ¶ ၊ နာဂသေန၊ နိရောဓော နိဗ္ဗာန’’န္တိ? ‘‘သဗ္ဗေ ဗာလပုထုဇ္ဇနာ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရေ အာယတနေ အဘိနန္ဒန္တိ အဘိဝဒန္တိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌန္တိ၊ တေ တေန သောတေန ဝုယှန္တိ၊ န ပရိမုစ္စန္တိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေန ပရိဒေဝေန ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ န ပရိမုစ္စန္တိ ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။ သုတဝါ စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အရိယသာဝကော အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရေ အာယတနေ ¶ နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော တဏှာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဏှာနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော၊ ဥပါဒါနနိရောဓာ ဘဝနိရောဓော၊ ဘဝနိရောဓာ ဇာတိနိရောဓော၊ ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတိ၊ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နိရောဓော နိဗ္ဗာန’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၉။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ သဗ္ဗေဝ လဘန္တိ နိဗ္ဗာန’’န္တိ? ‘‘န ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗေဝ လဘန္တိ နိဗ္ဗာနံ၊ အပိ စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယော သမ္မာ ပဋိပန္နော အဘိညေယျေ ဓမ္မေ အဘိဇာနာတိ၊ ပရိညေယျေ ဓမ္မေ ပရိဇာနာတိ၊ ပဟာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ပဇဟတိ၊ ဘာဝေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဘာဝေတိ၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သစ္ဆိကရောတိ၊ သော လဘတိ နိဗ္ဗာန’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၀။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယော န လဘတိ နိဗ္ဗာနံ၊ ဇာနာတိ သော ‘သုခံ နိဗ္ဗာန’’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ယော န လဘတိ နိဗ္ဗာနံ၊ ဇာနာတိ သော ‘သုခံ နိဗ္ဗာန’’’န္တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အလဘန္တော ဇာနာတိ ‘သုခံ နိဗ္ဗာန’’’န္တိ? ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ယေသံ နစ္ဆိန္နာ ဟတ္ထပါဒါ ¶ ၊ ဇာနေယျုံ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ‘ဒုက္ခံ ဟတ္ထပါဒစ္ဆေဒန’’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနေယျု’’န္တိ။ ‘‘ကထံ ဇာနေယျု’’န္တိ? ‘‘အညေသံ၊ ဘန္တေ၊ ဆိန္နဟတ္ထပါဒါနံ ပရိဒေဝိတသဒ္ဒံ သုတွာ ဇာနန္တိ ‘ဒုက္ခံ ဟတ္ထပါဒစ္ဆေဒန’’’န္တိ ¶ ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေသံ ဒိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ၊ တေသံ သဒ္ဒံ သုတွာ ဇာနာတိ ‘သုခံ နိဗ္ဗာန’’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁။ ဗုဒ္ဓဿ အတ္ထိနတ္ထိဘာဝပဉှော

၁။ ရာဇာ ¶ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ တယာ ဒိဋ္ဌော’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘အထ တေ အာစရိယေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဒိဋ္ဌော’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဟိမဝတိ ဦဟာ နဒီ တယာ ဒိဋ္ဌာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အထ တေ ပိတရာ ဦဟာ နဒီ ဒိဋ္ဌာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ဦဟာ နဒီ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ ကိဉ္စာပိ မယာ ဦဟာ နဒီ န ဒိဋ္ဌာ၊ ပိတရာပိ မေ ဦဟာ နဒီ န ဒိဋ္ဌာ၊ အပိ စ အတ္ထိ ဦဟာ နဒီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကိဉ္စာပိ မယာ ဘဂဝါ န ဒိဋ္ဌော၊ အာစရိယေဟိပိ မေ ဘဂဝါ န ဒိဋ္ဌော၊ အပိ စ အတ္ထိ ဘဂဝါ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ဗုဒ္ဓဿ အတ္ထိနတ္ထိဘာဝပဉှော ပဌမော။

၂။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ အနုတ္တရော’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ အနုတ္တရော’’တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ဇာနာသိ ‘ဗုဒ္ဓါ အနုတ္တရော’’’တိ? ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ယေဟိ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော မဟာသမုဒ္ဒေါ၊ ဇာနေယျုံ တေ၊ မဟာရာဇ၊ မဟန္တော ခေါ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယျော ဒုပ္ပရိယောဂါဟော၊ ယတ္ထိမာ ပဉ္စ မဟာနဒိယော သတတံ သမိတံ အပ္ပေန္တိ၊ သေယျထိဒံ၊ ဂင်္ဂါ ယမုနာ အစိရဝတီ သရဘူ မဟီ၊ နေဝ တဿ ဦနတ္တံ ဝါ ပူရတ္တံ ဝါ ပညာယတီ’’တိ ¶ ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနေယျု’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သာဝကေ မဟန္တေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ¶ ပဿိတွာ ဇာနာမိ ‘ဘဂဝါ အနုတ္တရော’’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ဗုဒ္ဓဿ အနုတ္တရဘာဝပဉှော ဒုတိယော။

၃။ ဗုဒ္ဓဿ အနုတ္တရဘာဝဇာနနပဉှော

၃။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ သက္ကာ ဇာနိတုံ ‘ဗုဒ္ဓါ အနုတ္တရော’’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ သက္ကာ ဇာနိတုံ ‘ဘဂဝါ အနုတ္တရော’’’တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သက္ကာ ဇာနိတုံ ‘ဗုဒ္ဓါ အနုတ္တရော’’’တိ။ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ မဟာရာဇ၊ တိဿတ္ထေရော နာမ လေခါစရိယော အဟောသိ၊ ဗဟူနိ ဝဿာနိ အဗ္ဘတီတာနိ ကာလင်္ကတဿ ကထံ သော ဉာယတီ’’တိ။ ‘‘လေခေန ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယော ဓမ္မံ ပဿတိ၊ သော ဘဂဝန္တံ ပဿတိ၊ ဓမ္မော ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ဒေသိတော’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ဗုဒ္ဓဿ အနုတ္တရဘာဝဇာနနပဉှော တတိယော။

၄။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဓမ္မော တယာ ဒိဋ္ဌော’’တိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓနေတ္တိယာ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗုဒ္ဓပညတ္တိယာ ယာဝဇီဝံ သာဝကေဟိ ဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၅။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ န စ သင်္ကမတိ ပဋိသန္ဒဟတိ စာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ န စ သင်္ကမတိ ပဋိသန္ဒဟတိ စာ’’တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ န စ သင်္ကမတိ ပဋိသန္ဒဟတိ စ၊ ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ? ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ပဒီပတော ပဒီပံ ပဒီပေယျ၊ ကိံနု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ပဒီပေါ ပဒီပမှာ သင်္ကန္တော’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ န စ သင်္ကမတိ ပဋိသန္ဒဟတိ စာ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘အဘိဇာနာသိ နု၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ဒဟရကော သန္တော သိလောကာစရိယဿ သန္တိကေ ကိဉ္စိ သိလောကံ ဂဟိတ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ¶ ။ ‘‘ကိံနု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သော သိလောကော အာစရိယမှာ သင်္ကန္တော’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ န စ သင်္ကမတိ ပဋိသန္ဒဟတိ စာတိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

အသင်္ကမနပဋိသန္ဒဟနပဉှော ပဉ္စမော။

၆။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဝေဒဂူ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ? ထေရော အာဟ ‘‘ပရမတ္ထေန ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဒဂူ နုပလဗ္ဘတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၇။ ရာဇာ ¶ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ အတ္ထိ ကောစိ သတ္တော ယော ဣမမှာ ကာယာ အညံ ကာယံ သင်္ကမတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဣမမှာ ကာယာ အညံ ကာယံ သင်္ကမန္တော နတ္ထိ၊ နနု မုတ္တော ဘဝိဿတိ ပါပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒိ န ပဋိသန္ဒဟေယျ၊ မုတ္တော ဘဝိဿတိ ပါပကေဟိ ကမ္မေဟီတိ၊ ယသ္မာ စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပဋိသန္ဒဟတိ၊ တသ္မာ န ပရိမုတ္တော ပါပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော အညတရဿ ပုရိသဿ အမ္ဗံ အဝဟရေယျ၊ ကိံ သော ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယျာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယျာ’’တိ။ ‘‘န ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ တာနိ အမ္ဗာနိ အဝဟရိ၊ ယာနိ တေန ရောပိတာနိ၊ ကသ္မာ ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယျာ’’တိ? ‘‘တာနိ၊ ဘန္တေ၊ အမ္ဗာနိ နိဿာယ ဇာတာနိ၊ တသ္မာ ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမိနာ နာမရူပေန ကမ္မံ ကရောတိ သောဘနံ ဝါ အသောဘနံ ¶ ဝါ၊ တေန ကမ္မေန အညံ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတိ၊ တသ္မာ န ပရိမုတ္တော ပါပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၈။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဣမိနာ နာမရူပေန ကမ္မံ ကတံ ကုသလံ ဝါ အကုသလံ ဝါ၊ ကုဟိံ တာနိ ကမ္မာနိ တိဋ္ဌန္တီ’’တိ? ‘‘အနုဗန္ဓေယျုံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တာနိ ကမ္မာနိ ဆာယာဝ အနပါယိနီ’’တိ [အနုပါယိနီတိ (က။)]။ ‘‘သက္ကာ ပန၊ ဘန္တေ၊ တာနိ ကမ္မာနိ ဒဿေတုံ ‘ဣဓ ဝါ ဣဓ ဝါ တာနိ ကမ္မာနိ တိဋ္ဌန္တီ’’’တိ? ‘‘န သက္ကာ၊ မဟာရာဇ၊ တာနိ ကမ္မာနိ ဒဿေတုံ ‘ဣဓ ဝါ ဣဓ ဝါ တာနိ ကမ္မာနိ တိဋ္ဌန္တီ’’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ¶ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ယာနိမာနိ ရုက္ခာနိ အနိဗ္ဗတ္တဖလာနိ၊ သက္ကာ တေသံ ဖလာနိ ဒဿေတုံ ‘ဣဓ ဝါ ဣဓ ဝါ တာနိ ဖလာနိ တိဋ္ဌန္တီ’’’တိ။ ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နာယ သန္တတိယာ န သက္ကာ တာနိ ကမ္မာနိ ဒဿေတုံ ‘ဣဓ ဝါ ဣဓ ဝါ တာနိ ကမ္မာနိ တိဋ္ဌန္တီ’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ကမ္မဖလအတ္ထိဘာဝပဉှော အဋ္ဌမော။

၉။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဇာနာတိ သော ‘ဥပ္ပဇ္ဇိဿာမီ’’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဇာနာတိ သော ‘ဥပ္ပဇ္ဇိဿာမီ’’’တိ။ ‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကဿကော ဂဟပတိကော ဗီဇာနိ ပထဝိယံ နိက္ခိပိတွာ သမ္မာ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဇာနာတိ ‘ဓညံ ¶ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဇာနာတိ သော ‘ဥပ္ပဇ္ဇိဿာမီ’’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၀။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘သက္ကာ ပန၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ နိဒဿေတုံ ဣဓဝါ ဣဓဝါ’’တိ? ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ၊ န သက္ကာ ဘဂဝါ နိဒဿေတုံ ‘ဣဓ ဝါ ဣဓ ဝါ’’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ¶ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ မဟတော အဂ္ဂိက္ခန္ဓဿ ဇလမာနဿ ယာ အစ္စိ အတ္ထင်္ဂတာ၊ သက္ကာ သာ အစ္စိ ဒဿေတုံ ‘ဣဓ ဝါ ဣဓ ဝါ’’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ နိရုဒ္ဓါ သာ အစ္စိ အပ္ပညတ္တိံ ဂတာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတော အတ္ထင်္ဂတော၊ န သက္ကာ ဘဂဝါ နိဒဿေတုံ ‘ဣဓ ဝါ ဣဓ ဝါ’ တိ၊ ဓမ္မကာယေန ပန ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သက္ကာ ဘဂဝါ နိဒဿေတုံ။ ဓမ္မော ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ဒေသိတော’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁။ ရာဇာ ¶ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပိယော ပဗ္ဗဇိတာနံ ကာယော’’တိ? ‘‘န ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပိယော ပဗ္ဗဇိတာနံ ကာယော’’တိ။ ‘‘အထ ကိဿ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ကေလာယထ မမာယထာ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ကဒါစိ ကရဟစိ သင်္ဂါမဂတဿ ကဏ္ဍပ္ပဟာရော ဟောတီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ကိံနု ခေါ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ သော ဝဏော အာလေပေန စ အာလိမ္ပီယတိ တေလေန စ မက္ခီယတိ သုခုမေန စ စောဠပဋ္ဋေန ပလိဝေဌီယတီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အာလေပေန စ အာလိမ္ပီယတိ တေလေန စ မက္ခီယတိ သုခုမေန စ စောဠပဋ္ဋေန ပလိဝေဌီယတီ’’တိ။ ‘‘ကိံနု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပိယော တေ ဝဏော၊ တေန အာလေပေန စ အာလိမ္ပီယတိ တေလေန စ မက္ခီယတိ သုခုမေန စ စောဠပဋ္ဋေန ပလိဝေဌီယတီ’’တိ? ‘‘န မေ၊ ဘန္တေ၊ ပိယော ဝဏော၊ အပိ စ မံသဿ ရုဟနတ္ထာယ အာလေပေန စ အာလိမ္ပီယတိ တေလေန စ မက္ခီယတိ သုခုမေန စ စောဠပဋ္ဋေန ပလိဝေဌီယတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အပ္ပိယော ပဗ္ဗဇိတာနံ ကာယော၊ အထ စ ပဗ္ဗဇိတာ အနဇ္ဈောသိတာ ကာယံ ပရိဟရန္တိ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ။ အပိ စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝဏူပမော ကာယော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ၊ တေန ပဗ္ဗဇိတာ ဝဏမိဝ ကာယံ ပရိဟရန္တိ အနဇ္ဈောသိတာ။ ဘာသိတမ္ပေတံ မဟာရာဇ ဘဂဝတာ –

‘‘‘အလ္လစမ္မပဋိစ္ဆန္နော၊ နဝဒွါရော မဟာဝဏော၊

သမန္တတော ပဂ္ဃရတိ၊ အသုစိပူတိဂန္ဓိယော’’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၂။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ¶ သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ’’တိ။ ‘‘အထ ကိဿ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သာဝကာနံ အနုပုဗ္ဗေန သိက္ခာပဒံ ပညပေသီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ပန တေ ¶ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ဝေဇ္ဇော၊ ယော ဣမိဿံ ပထဝိယံ သဗ္ဗဘေသဇ္ဇာနိ ဇာနာတီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကိံနု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သော ဝေဇ္ဇော ဂိလာနကံ သမ္ပတ္တေ ကာလေ ဘေသဇ္ဇံ ပါယေတိ၊ ဥဒါဟု အသမ္ပတ္တေ ကာလေ’’တိ? ‘‘သမ္ပတ္တေ ကာလေ၊ ဘန္တေ၊ ဂိလာနကံ ဘေသဇ္ဇံ ပါယေတိ၊ နော အသမ္ပတ္တေ ကာလေ’’တိ? ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ န အသမ္ပတ္တေ ကာလေ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညာပေတိ၊ သမ္ပတ္တေ ကာလေ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညာပေတိ ယာဝဇီဝံ အနတိက္ကမနီယ’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၃။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အသီတိယာ စ အနုဗျဉ္ဇနေဟိ ပရိရဉ္ဇိတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော ဗျာမပ္ပဘော’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အသီတိယာ စ အနုဗျဉ္ဇနေဟိ ပရိရဉ္ဇိတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော ဗျာမပ္ပဘော’’တိ။

‘‘ကိံ ပနဿ၊ ဘန္တေ၊ မာတာပိတရောပိ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတာ အသီတိယာ စ အနုဗျဉ္ဇနေဟိ ပရိရဉ္ဇိတာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစာ ဗျာမပ္ပဘာ’’တိ? ‘‘နော စဿ၊ မဟာရာဇ၊ မာတာပိတရော ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတာ အသီတိယာ စ အနုဗျဉ္ဇနေဟိ ပရိရဉ္ဇိတာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစာ ဗျာမပ္ပဘာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ သန္တေ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗုဒ္ဓါ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အသီတိယာ စ အနုဗျဉ္ဇနေဟိ ပရိရဉ္ဇိတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော ဗျာမပ္ပဘောတိ၊ အပိ စ မာတုသဒိသော ဝါ ပုတ္တော ဟောတိ မာတုပက္ခော ဝါ၊ ပိတုသဒိသော ဝါ ပုတ္တော ဟောတိ ပိတုပက္ခော ဝါ’’တိ။ ထေရော အာဟ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ကိဉ္စိ ပဒုမံ သတပတ္တ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘တဿ ပန ကုဟိံ သမ္ဘဝေါ’’တိ? ‘‘ကဒ္ဒမေ ဇာယတိ ဥဒကေ အာသီယတီ’’တိ ¶ ။ ‘‘ကိံနု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပဒုမံ ကဒ္ဒမေန သဒိသံ ဝဏ္ဏေန ဝါ ဂန္ဓေန ဝါ ရသေန ဝါ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အထ ဥဒကေန ဝါ ¶ ဂန္ဓေန ဝါ ရသေန ဝါ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အသီတိယာ စ အနုဗျဉ္ဇနေဟိ ပရိရဉ္ဇိတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော ဗျာမပ္ပဘော၊ နော စဿ မာတာပိတရော ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတာ အသီတိယာ စ အနုဗျဉ္ဇနေဟိ ပရိရဉ္ဇိတာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစာ ဗျာမပ္ပဘာ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၄။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ ဗြဟ္မုနော သိဿော’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဟတ္ထိပါမောက္ခော’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ¶ ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံနု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သော ဟတ္ထီ ကဒါစိ ကရဟစိ ကောဉ္စနာဒံ နဒတီတိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ နဒတီ’’တိ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ သော ဟတ္ထီ ကောဉ္စသကုဏဿ သိဿော’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဗြဟ္မာ သဗုဒ္ဓိကော အဗုဒ္ဓိကော’’တိ? ‘‘သဗုဒ္ဓိကော၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဗြဟ္မာ ဘဂဝတော သိဿော’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ဘဂဝတော ဗြဟ္မစာရိပဉှော စတုတ္ထော။

၅။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဥပသမ္ပဒါ သုန္ဒရာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပသမ္ပဒါ သုန္ဒရာ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓဿ ဥပသမ္ပဒါ၊ ဥဒါဟု နတ္ထီ’’တိ? ‘‘ဥပသမ္ပန္နော ခေါ၊ မဟာရာဇ ¶ ၊ ဘဂဝါ ဗောဓိရုက္ခမူလေ သဟ သဗ္ဗညုတဉာဏေန၊ နတ္ထိ ဘဂဝတော ဥပသမ္ပဒါ အညေဟိ ဒိန္နာ၊ ယထာ သာဝကာနံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ ယာဝဇီဝံ အနတိက္ကမနီယ’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ဘဂဝတော ဥပသမ္ပဒါပဉှော ပဉ္စမော။

၆။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယော စ မာတရိ မတာယ ရောဒတိ၊ ယော စ ဓမ္မပေမေန ရောဒတိ၊ ဥဘိန္နံ တေသံ ရောဒန္တာနံ ကဿ အဿု ဘေသဇ္ဇံ၊ ကဿ န ဘေသဇ္ဇ’’န္တိ? ‘‘ဧကဿ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဿု ရာဂဒေါသမောဟေဟိ သမလံ ဥဏှံ၊ ဧကဿ ပီတိသောမနဿေန ဝိမလံ သီတလံ။ ယံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သီတလံ၊ တံ ဘေသဇ္ဇံ၊ ယံ ဥဏှံ၊ တံ န ဘေသဇ္ဇ’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

အဿုဘေသဇ္ဇာဘေသဇ္ဇပဉှော ဆဋ္ဌော။

၇။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံ နာနာကရဏံ သရာဂဿ စ ဝီတရာဂဿ စာ’’တိ? ‘‘ဧကော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဇ္ဈောသိတော၊ ဧကော အနဇ္ဈောသိတော’’တိ။ ‘‘ကိံ ဧတံ၊ ဘန္တေ၊ အဇ္ဈောသိတော အနဇ္ဈောသိတော နာမာ’’တိ? ‘‘ဧကော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိကော၊ ဧကော အနတ္ထိကော’’တိ။ ‘‘ပဿာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝရူပံ ယော စ သရာဂေါ၊ ယော စ ဝီတရာဂေါ၊ သဗ္ဗောပေသော သောဘနံ ယေဝ ဣစ္ဆတိ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ၊ န ကောစိ ပါပကံ ဣစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘အဝီတရာဂေါ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ရသပဋိသံဝေဒီ စ ရသရာဂပဋိသံဝေဒီ စ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဝီတရာဂေါ ပန ရသပဋိသံဝေဒီ ¶ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ၊ နော စ ခေါ ရသရာဂပဋိသံဝေဒီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

သရာဂဝီတရာဂနာနာကရဏပဉှော သတ္တမော။

၈။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပညာ ကုဟိံ ပဋိဝသတီ’’တိ? ‘‘န ကတ္ထစိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ နတ္ထိ ပညာ’’တိ။ ‘‘ဝါတော၊ မဟာရာဇ၊ ကုဟိံ ပဋိဝသတီ’’တိ? ‘‘န ကတ္ထစိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ဝါတော’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၉။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ ပနေတံ ဗြူသိ ‘သံသာရော’တိ၊ ကတမော သော သံသာရော’’တိ? ‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ဇာတော ဣဓေဝ မရတိ၊ ဣဓ မတော အညတြ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဟိံ ဇာတော တဟိံ ယေဝ မရတိ၊ တဟိံ မတော အညတြ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သံသာရော ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ပက္ကံ အမ္ဗံ ခါဒိတွာ အဋ္ဌိံ ရောပေယျ၊ တတော မဟန္တော အမ္ဗရုက္ခော နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဖလာနိ ဒဒေယျ၊ အထ သော ပုရိသော တတောပိ ပက္ကံ အမ္ဗံ ခါဒိတွာ အဋ္ဌိံ ရောပေယျ၊ တတောပိ မဟန္တော အမ္ဗရုက္ခော နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဖလာနိ ဒဒေယျ၊ ဧဝမေတေသံ ရုက္ခာနံ ကောဋိ န ပညာယတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓ ဇာတော ဣဓေဝ မရတိ၊ ဣဓ မတော အညတြ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဟိံ ဇာတော တဟိံ ယေဝ မရတိ၊ တဟိံ မတော အညတြ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သံသာရော ဟောတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၀။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကေန အတီတံ စိရကတံ သရတီ’’တိ? ‘‘သတိယာ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ စိတ္တေန သရတိ နော သတိယာ’’တိ? ‘‘အဘိဇာနာသိ နု၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ကိဉ္စိဒေဝ ကရဏီယံ ကတွာ ပမုဋ္ဌ’’န္တိ? ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ တသ္မိံ သမယေ အစိတ္တကော အဟောသီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သတိ တသ္မိံ သမယေ နာဟောသီ’’တိ။ ‘‘အထ ကသ္မာ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ဧဝမာဟ ‘စိတ္တေန သရတိ၊ နော သတိယာ’’’တိ?

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၁။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ သဗ္ဗာ သတိ အဘိဇာနန္တီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ¶ ၊ ဥဒါဟု ကဋုမိကာဝ သတီ’’တိ? ‘‘အဘိဇာနန္တီပိ၊ မဟာရာဇ၊ ကဋုမိကာပိ သတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝဉှိ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သဗ္ဗာ သတိ အဘိဇာနန္တီ၊ နတ္ထိ ကဋုမိကာ သတီ’’တိ? ‘‘ယဒိ နတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ ကဋုမိကာ သတိ၊ နတ္ထိ ကိဉ္စိ သိပ္ပိကာနံ ကမ္မာယတနေဟိ ဝါ သိပ္ပာယတနေဟိ ဝါ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေဟိ ဝါ ကရဏီယံ၊ နိရတ္ထကာ အာစရိယာ၊ ယသ္မာ စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ ကဋုမိကာ သတိ၊ တသ္မာ အတ္ထိ ကမ္မာယတနေဟိ ဝါ သိပ္ပာယတနေဟိ ဝါ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေဟိ ဝါ ကရဏီယံ၊ အတ္ထော စ အာစရိယေဟီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁။ ရာဇာ ¶ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကတိဟာကာရေဟိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘သတ္တရသဟာကာရေဟိ၊ မဟာရာဇ၊ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ‘‘ကတမေဟိ သတ္တရသဟာကာရေဟီ’’တိ? ‘‘အဘိဇာနတောပိ၊ မဟာရာဇ၊ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကဋုမိကာယပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဩဠာရိကဝိညာဏတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဟိတဝိညာဏတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အဟိတဝိညာဏတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သဘာဂနိမိတ္တတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိသဘာဂနိမိတ္တတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကထာဘိညာဏတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ လက္ခဏတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သာရဏတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မုဒ္ဒါတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဂဏနာတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဓာရဏတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဘာဝနတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပေါတ္ထကနိဗန္ဓနတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပနိက္ခေပတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အနုဘူတတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။

‘‘ကထံ အဘိဇာနတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ အာယသ္မာ စ အာနန္ဒော ခုဇ္ဇုတ္တရာ စ ဥပါသိကာ၊ ယေ ဝါ ပန အညေပိ ¶ ကေစိ ဇာတိဿရာ ဇာတိံ သရန္တိ၊ ဧဝံ အဘိဇာနတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ ကဋုမိကာယ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ယော ပကတိယာ မုဋ္ဌဿတိကော၊ ပရေ စ တံ သရာပနတ္ထံ နိဗန္ဓန္တိ၊ ဧဝံ ကဋုမိကာယ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ ဩဠာရိကဝိညာဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ယဒါ ရဇ္ဇေ ဝါ အဘိသိတ္တော ဟောတိ၊ သောတာပတ္တိဖလံ ဝါ ပတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဩဠာရိကဝိညာဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ ¶ ဟိတဝိညာဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ယမှိ သုခါပိတော၊ ‘အမုကသ္မိံ ဧဝံ သုခါပိတော’တိ သရတိ၊ ဧဝံ ဟိတဝိညာဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ အဟိတဝိညာဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ယမှိ ဒုက္ခာပိတော၊ ‘အမုကသ္မိံ ဧဝံ ဒုက္ခာပိတော’တိ သရတိ၊ ဧဝံ အဟိတဝိညာဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ သဘာဂနိမိတ္တတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? သဒိသံ ပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ ဘာတရံ ဝါ ဘဂိနိံ ဝါ သရတိ၊ ဩဋ္ဌံ ဝါ ဂေါဏံ ဝါ ဂဒြဘံ ဝါ ဒိသွာ အညံ တာဒိသံ ဩဋ္ဌံ ဝါ ဂေါဏံ ဝါ ဂဒြဘံ ဝါ သရတိ၊ ဧဝံ သဘာဂနိမိတ္တတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ ¶ ဝိသဘာဂနိမတ္တတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? အသုကဿ နာမ ဝဏ္ဏော ဧဒိသော၊ သဒ္ဒေါ ဧဒိသော၊ ဂန္ဓော ဧဒိသော၊ ရသော ဧဒိသော၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗော ဧဒိသောတိ သရတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝိသဘာဂနိမိတ္တတောပိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ ကထာဘိညာဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ယော ပကတိယာ မုဋ္ဌဿတိကော ဟောတိ၊ တံ ပရေ သရာပေန္တိ၊ တေန သော သရတိ၊ ဧဝံ ကထာဘိညာဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ လက္ခဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ယော ပကတိယာ ဗလီဗဒ္ဒါနံ အင်္ဂေန ဇာနာတိ၊ လက္ခဏေန ဇာနာတိ၊ ဧဝံ လက္ခဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ သာရဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ယော ပကတိယာ မုဋ္ဌဿတိကော ဟောတိ၊ ယော တံ ‘သရာဟိ ဘော၊ သရာဟိ ဘော’တိ ပုနပ္ပုနံ သရာပေတိ၊ ဧဝံ သာရဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ မုဒ္ဒါတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? လိပိယာ သိက္ခိတတ္တာ ဇာနာတိ ‘ဣမဿ အက္ခရဿ အနန္တရံ ဣမံ အက္ခရံ ကာတဗ္ဗ’န္တိ ဧဝံ မုဒ္ဒါတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ ဂဏနာတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ဂဏနာယ သိက္ခိတတ္တာ ဂဏကာ ဗဟုမ္ပိ ဂဏေန္တိ၊ ဧဝံ ဂဏနာတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ ¶ ဓာရဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ဓာရဏာယ သိက္ခိတတ္တာ ဓာရဏကာ ဗဟုမ္ပိ ဓာရေန္တိ ¶ ၊ ဧဝံ ဓာရဏတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ ဘာဝနာတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ဣဓ ဘိက္ခု အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ၊ သေယျထီဒံ၊ ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ၊ ဧဝံ ဘာဝနာတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ ပေါတ္ထကနိဗန္ဓနတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ရာဇာနော အနုသာသနိယံ အဿရန္တာ [အနုဿရန္တာ (သဗ္ဗတ္ထ)] ဧတံ ပေါတ္ထကံ အာဟရထာတိ၊ တေန ပေါတ္ထကေန အနုဿရန္တိ၊ ဧဝံ ပေါတ္ထကနိဗန္ဓနတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ ဥပနိက္ခေပတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ဥပနိက္ခိတ္တံ ဘဏ္ဍံ ဒိသွာ သရတိ၊ ဧဝံ ဥပနိက္ခေပတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ကထံ အနုဘူတတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ဒိဋ္ဌတ္တာ ရူပံ သရတိ၊ သုတတ္တာ သဒ္ဒံ သရတိ၊ ဃာယိတတ္တာ ဂန္ဓံ သရတိ၊ သာယိတတ္တာ ရသံ သရတိ၊ ဖုဋ္ဌတ္တာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ¶ သရတိ၊ ဝိညာတတ္တာ ဓမ္မံ သရတိ၊ ဧဝံ အနုဘူတတော သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သတ္တရသဟာကာရေဟိ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၂။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဧတံ ဘဏထ ‘ယော ဝဿသတံ အကုသလံ ကရေယျ၊ မရဏကာလေ စ ဧကံ ဗုဒ္ဓဂုဏံ သတိံ ပဋိလဘေယျ၊ သော ဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’တိ ဧတံ န သဒ္ဒဟာမိ၊ ဧဝဉ္စ ပန ဝဒေထ ‘ဧတေန ပါဏာတိပါတေန နိရယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’တိ ဧတမ္ပိ န သဒ္ဒဟာမီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ခုဒ္ဒကောပိ ပါသာဏော ဝိနာ နာဝါယ ဥဒကေ ဥပ္ပိလဝေယျာ’’တိ ¶ ။ ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝါဟသတမ္ပိ ပါသာဏာနံ နာဝါယ အာရောပိတံ ဥဒကေ ဥပ္ပိလဝေယျာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ နာဝါ၊ ဧဝံ ကုသလာနိ ကမ္မာနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ဗုဒ္ဓဂုဏသတိပဋိလာဘပဉှော ဒုတိယော။

၃။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကိံ တုမှေ အတီတဿ ဒုက္ခဿ ပဟာနာယ ဝါယမထာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ အနာဂတဿ ဒုက္ခဿ ပဟာနာယ ဝါယမထာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဒုက္ခဿ ¶ ပဟာနာယ ဝါယမထာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ တုမှေ န အတီတဿ ဒုက္ခဿ ပဟာနာယ ဝါယမထ၊ န အနာဂတဿ ဒုက္ခဿ ပဟာနာယ ဝါယမထ၊ န ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဒုက္ခဿ ပဟာနာယ ဝါယမထ၊ အထ ကိမတ္ထာယ ဝါယမထာ’’တိ။ ထေရော အာဟ ‘ကိန္တိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဒဉ္စ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈေယျ၊ အညဉ္စ ဒုက္ခံ နုပ္ပဇ္ဇေယျာ’တိ ဧတဒတ္ထာယ ဝါယမာမာ’’တိ။

‘‘အတ္ထိ ¶ ပန တေ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အနာဂတံ ဒုက္ခ’’န္တိ? ‘‘နတ္ထိ [ကထာ။ ၈၂၈၊ ၈၂၉ ပဿိတဗ္ဗံ]၊ မဟာရာဇာ’’တိ ‘‘တုမှေ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အတိပဏ္ဍိတာ၊ ယေ တုမှေ အသန္တာနံ အနာဂတာနံ ဒုက္ခာနံ ပဟာနာယ ဝါယမထာ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ကေစိ ပဋိရာဇာနော ပစ္စတ္ထိကာ ပစ္စာမိတ္တာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကိံနု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တဒါ တုမှေ ပရိခံ ခဏာပေယျာထ၊ ပါကာရံ စိနာပေယျာထ ဂေါပုရံ ကာရာပေယျာထ၊ အဋ္ဋာလကံ ကာရာပေယျာထ၊ ဓညံ အတိဟရာပေယျာထာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ပဋိကစ္စေဝ တံ ပဋိယတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ တုမှေ၊ မဟာရာဇ၊ တဒါ ဟတ္ထိသ္မိံ သိက္ခေယျာထ၊ အဿသ္မိံ သိက္ခေယျာထ၊ ရထသ္မိံ သိက္ခေယျာထ၊ ဓနုသ္မိံ သိက္ခေယျာထ၊ ထရုသ္မိံ သိက္ခေယျာထာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ပဋိကစ္စေဝ တံ သိက္ခိတံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ကိဿတ္ထာယာ’’တိ? ‘‘အနာဂတာနံ၊ ဘန္တေ၊ ဘယာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ အနာဂတံ ဘယ’’န္တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ ¶ ။ ‘‘တုမှေ စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတိပဏ္ဍိတာ၊ ယေ တုမှေ အသန္တာနံ အနာဂတာနံ ဘယာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယ ပဋိယာဒေထာ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီတိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒါ တွံ ပိပါသိတော ဘဝေယျာသိ၊ တဒါ တွံ ဥဒပါနံ ခဏာပေယျာသိ၊ ပေါက္ခရဏိံ ခဏာပေယျာသိ၊ တဠာကံ ခဏာပေယျာသိ ‘ပါနီယံ ပိဝိဿာမီ’’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ပဋိကစ္စေဝ တံ ပဋိယတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ကိဿတ္ထာယာ’’တိ? ‘‘အနာဂတာနံ၊ ဘန္တေ၊ ပိပါသာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယ ပဋိယတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ မဟာရာဇ၊ အနာဂတာ ပိပါသာ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တုမှေ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတိပဏ္ဍိတာ ¶ ၊ ယေ တုမှေ အသန္တာနံ အနာဂတာနံ ပိပါသာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယ တံ ပဋိယာဒေထာ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒါ တွံ ဗုဘုက္ခိတော ဘဝေယျာသိ၊ တဒါ တွံ ခေတ္တံ ကသာပေယျာသိ၊ သာလိံ ဝပါပေယျာသိ ‘ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိဿာမီ’’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ပဋိကစ္စေဝ တံ ပဋိယတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ကိဿတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘အနာဂတာနံ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဘုက္ခာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ မဟာရာဇ၊ အနာဂတာ ဗုဘုက္ခာ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တုမှေ ¶ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတိပဏ္ဍိတာ၊ ယေ တုမှေ အသန္တာနံ အနာဂတာနံ ဗုဘုက္ခာနံ ပဋိဗာဟနတ္ထာယ ပဋိယာဒေထာ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ဒုက္ခပ္ပဟာနဝါယမပဉှော တတိယော။

၄။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကီဝဒူရော ဣတော ဗြဟ္မလောကော’’တိ? ‘‘ဒူရော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣတော ဗြဟ္မလောကော ကူဋာဂါရမတ္တာ သိလာ တမှာ ပတိတာ အဟောရတ္တေန အဋ္ဌစတ္တာလီသယောဇနသဟဿာနိ ဘဿမာနာ စတူဟိ မာသေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟေယျာ’’တိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဧဝံ ဘဏထ ‘သေယျထာပိ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ ¶ ၊ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ၊ ဧဝမေဝ ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခု စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဇမ္ဗုဒီပေ အန္တရဟိတော ဗြဟ္မလောကေ ပါတုဘဝေယျာ’တိ ဧတံ ဝစနံ န သဒ္ဒဟာမိ၊ ဧဝံ အတိသီဃံ တာဝ ဗဟူနိ ယောဇနသတာနိ ဂစ္ဆိဿတီ’’တိ။

ထေရော အာဟ ‘‘ကုဟိံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ တဝ ဇာတဘူမီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ အလသန္ဒော နာမ ဒီပေါ၊ တတ္ထာဟံ ဇာတော’’တိ။ ‘‘ကီဝ ဒူရော၊ မဟာရာဇ၊ ဣတော အလသန္ဒော ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဒွိမတ္တာနိ၊ ဘန္တေ၊ ယောဇနသတာနီ’’တိ။ ‘‘အဘိဇာနာသိ နု တွံ၊ မဟာရာဇ၊ တတ္ထ ကိဉ္စိဒေဝ ကရဏီယံ ကရိတွာ သရိတာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သရာမီ’’တိ။ ‘‘လဟုံ ခေါ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ဂတောသိ ဒွိမတ္တာနိ ယောဇနသတာနီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၅။ ဒွိန္နံ လောကုပ္ပန္နာနံ သမကဘာဝပဉှော

၅။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယော ဣဓ ကာလင်္ကတော ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ယော စ ဣဓ ကာလင်္ကတော ကသ္မီရေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ကော စိရတရံ ကော သီဃတရ’’န္တိ? ‘‘သမကံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ¶ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ကုဟိံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ တဝ ¶ ဇာတနဂရ’’န္တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ ကလသိဂါမော နာမ၊ တတ္ထာဟံ ဇာတော’’တိ။ ‘‘ကီဝ ဒူရော၊ မဟာရာဇ၊ ဣတော ကလသိဂါမော ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဒွိမတ္တာနိ၊ ဘန္တေ၊ ယောဇနသတာနီ’’တိ။ ‘‘ကီဝ ဒူရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣတော ကသ္မီရံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဒွါဒသ၊ ဘန္တေ၊ ယောဇနာနီ’’တိ။ ‘‘ဣင်္ဃ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ကလသိဂါမံ စိန္တေဟီ’’တိ။ ‘‘စိန္တိတော၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဣင်္ဃ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ကသ္မီရံ စိန္တေဟီ’’တိ။ ‘‘စိန္တိတံ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကတမံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ စိရေန စိန္တိတံ၊ ကတမံ သီဃတရ’’န္တိ? ‘‘သမကံ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယော ဣဓ ကာလင်္ကတော ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ယော စ ဣဓ ကာလင်္ကတော ကသ္မီရေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ သမကံ ယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

‘‘ဘိယျော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သကုဏာ အာကာသေန ဂစ္ဆေယျုံ ¶ ၊ တေသု ဧကော ဥစ္စေ ရုက္ခေ နိသီဒေယျ၊ ဧကော နီစေ ရုက္ခေ နိသီဒေယျ၊ တေသံ သမကံ ပတိဋ္ဌိတာနံ ကတမဿ ဆာယာ ပဌမတရံ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟေယျ၊ ကတမဿ ဆာယာ စိရေန ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟေယျာ’’တိ? ‘‘သမကံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယော ဣဓ ကာလင်္ကတော ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ယော စ ဣဓ ကာလင်္ကတော ကသ္မီရေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ သမကံ ယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ဒွိန္နံ လောကုပ္ပန္နာနံ သမကဘာဝပဉှော ပဉ္စမော။

၆။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ကတိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ? ‘‘သတ္တ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ။ ‘‘ကတိဟိ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂေဟိ ဗုဇ္ဈတီ’’တိ? ‘‘ဧကေန ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂေန ဗုဇ္ဈတိ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေနာ’’တိ။ ‘‘အထ ကိဿ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စန္တိ ‘သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’’တိ? ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ အသိ ကောသိယာ ပက္ခိတ္တော အဂ္ဂဟိတော ဟတ္ထေန ဥဿဟတိ ဆေဇ္ဇံ ဆိန္ဒိတု’’န္တိ။ ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေန ဝိနာ ဆဟိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေဟိ န ဗုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၇။ ပါပပုညာနံ အပ္ပာနပ္ပဘာဝပဉှော

၇။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကတရံ နု ခေါ ဗဟုတရံ ပုညံ ဝါ အပုညံ ဝါ’’တိ? ‘‘ပုညံ ခေါ၊ မဟာရာဇ ¶ ၊ ဗဟုတရံ၊ အပုညံ ထောက’’န္တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ? ‘‘အပုညံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကရောန္တော ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတိ ‘ပါပကမ္မံ မယာ ကတ’န္တိ၊ တေန ပါပံ န ¶ ဝဍ္ဎတိ။ ပုညံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကရောန္တော အဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတိ၊ အဝိပ္ပဋိသာရိနော ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ၊ ပမုဒိတဿ ပီတိ ဇာယတိ၊ ပီတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘတိ၊ ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ၊ သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ တေန ကာရဏေန ပုညံ ဝဍ္ဎတိ။ ပုရိသော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဆိန္နဟတ္ထပါဒေါ ဘဂဝတော ဧကံ ဥပ္ပလဟတ္ထံ ဒတွာ ဧကနဝုတိကပ္ပာနိ ဝိနိပါတံ န ဂစ္ဆိဿတိ။ ဣမိနာပိ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏေန ဘဏာမိ ‘ပုညံ ဗဟုတရံ၊ အပုညံ ထောက’’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ပါပပုညာနံ အပ္ပာနပ္ပဘာဝပဉှော သတ္တမော။

၈။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယော ဇာနန္တော ပါပကမ္မံ ကရောတိ၊ ယော အဇာနန္တော ပါပကမ္မံ ကရောတိ၊ ကဿ ဗဟုတရံ အပုည’’န္တိ? ထေရော အာဟ ‘‘ယော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဇာနန္တော ပါပကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ ဗဟုတရံ အပုည’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယော အမှာကံ ရာဇပုတ္တော ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ အဇာနန္တော ပါပကမ္မံ ကရောတိ၊ တံ မယံ ဒိဂုဏံ ဒဏ္ဍေမာ’’တိ? ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ တတ္တံ အယောဂုဠံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ ဧကော ဇာနန္တော ဂဏှေယျ၊ ဧကော အဇာနန္တော ဂဏှေယျ၊ ကတမော [ကဿ (က။)] ဗလဝတရံ ဍယှေယျာ’’တိ။ ‘‘ယော ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အဇာနန္တော ဂဏှေယျ၊ သော [တဿ (ပီ။ က။)] ဗလဝတရံ ဍယှေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယော အဇာနန္တော ပါပကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ ဗဟုတရံ အပုည’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ဇာနန္တာဇာနန္တပါပကရဏပဉှော အဋ္ဌမော။

၉။ ရာဇာ ¶ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ အတ္ထိ ကောစိ၊ ယော ဣမိနာ သရီရေန ဥတ္တရကုရုံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ၊ ဗြဟ္မလောကံ ဝါ၊ အညံ ဝါ ပန ဒီပ’’န္တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ ယော ဣမိနာ စာတုမ္မဟာဘူတိကေန ကာယေန ဥတ္တရကုရုံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ၊ ဗြဟ္မလောကံ ဝါ၊ အညံ ဝါ ပန ဒီပ’’န္တိ။

‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဣမိနာ စာတုမ္မဟာဘူတိကေန ကာယေန ဥတ္တရကုရုံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ၊ ဗြဟ္မလောကံ ဝါ၊ အညံ ဝါ ပန ¶ ဒီပ’’န္တိ? ‘‘အဘိဇာနာသိ နု၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ဣမိဿာ ပထဝိယာ ဝိဒတ္ထိံ ဝါ ရတနံ ဝါ လင်္ဃိတာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အဘိဇာနာမိ ‘အဟံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဋ္ဌပိ ရတနိယော လင်္ဃေမီ’’’တိ။ ‘‘ကထံ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ အဋ္ဌပိ ရတနိယော လင်္ဃေသီ’’တိ? ‘‘အဟဉှိ၊ ဘန္တေ၊ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေမိ ‘ဧတ္ထ နိပတိဿာမီ’တိ သဟ စိတ္တုပ္ပာဒေန ကာယော မေ လဟုကော ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခု စေတောဝသိပ္ပတ္တော ကာယံ စိတ္တေ သမာရောပေတွာ စိတ္တဝသေန ဝေဟာသံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

ဥတ္တရကုရုကာဒိဂမနပဉှော နဝမော။

၁၀။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဧဝံ ဘဏထ ‘အဋ္ဌိကာနိ ဒီဃာနိ ယောဇနသတိကာနိပီ’တိ၊ ရုက္ခောပိ တာဝ နတ္ထိ ယောဇနသတိကော၊ ကုတော ပန အဋ္ဌိကာနိ ဒီဃာနိ ယောဇနသတိကာနိ ဘဝိဿန္တီ’’တိ?

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ သုတံ တေ ‘မဟာသမုဒ္ဒေ ပဉ္စယောဇနသတိကာပိ မစ္ဆာ အတ္ထီ’’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သုတ’’န္တိ။ ‘‘နနု မဟာရာဇ၊ ပဉ္စယောဇနသတိကဿ မစ္ဆဿ အဋ္ဌိကာနိ ဒီဃာနိ ဘဝိဿန္တိ ယောဇနသတိကာနိပီ’’တိ?

‘‘ကလ္လောသိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၁။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဧဝံ ဘဏထ ‘သက္ကာ အဿာသပဿာသေ နိရောဓေတု’’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ သက္ကာ အဿာသပဿာသေ နိရောဓေတု’’န္တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သက္ကာ အဿာသပဿာသေ နိရောဓေတု’’န္တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ သုတပုဗ္ဗော တေ ကောစိ ကာကစ္ဆမာနော’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သုတပုဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သော သဒ္ဒေါ ကာယေ နမိတေ ဝိရမေယျာ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဝိရမေယျာ’’တိ။ ‘‘သော ဟိ နာမ၊ မဟာရာဇ၊ သဒ္ဒေါ အဘာဝိတကာယဿ အဘာဝိတသီလဿ အဘာဝိတစိတ္တဿ အဘာဝိတပညဿ ကာယေ နမိတေ ဝိရမိဿတိ၊ ကိံ ပန ဘာဝိတကာယဿ ဘာဝိတသီလဿ ဘာဝိတစိတ္တဿ ဘာဝိတပညဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပန္နဿ အဿာသပဿာသာ န နိရုဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

အဿာသပဿာသနိရောဓပဉှော ဧကာဒသမော။

၁၂။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ‘သမုဒ္ဒေါ သမုဒ္ဒေါ’တိ ဝုစ္စတိ၊ ကေန ကာရဏေန ဥဒကံ ‘သမုဒ္ဒေါ’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ? ထေရော ¶ အာဟ ‘‘ယတ္တကံ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဒကံ၊ တတ္တကံ လောဏံ။ ယတ္တကံ လောဏံ၊ တတ္တကံ ဥဒကံ။ တသ္မာ ‘သမုဒ္ဒေါ’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၃။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကေန ကာရဏေန သမုဒ္ဒေါ ဧကရသော လောဏရသော’’တိ? ‘‘စိရသဏ္ဌိတတ္တာ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဒကဿ သမုဒ္ဒေါ ဧကရသော လောဏရသော’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၄။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ သက္ကာ သဗ္ဗံ သုခုမံ ဆိန္ဒိတု’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ သက္ကာ သဗ္ဗံ သုခုမံ ဆိန္ဒိတု’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ သဗ္ဗံ သုခုမ’’န္တိ? ‘‘ဓမ္မော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗသုခုမော၊ န ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မာ သဗ္ဗေ သုခုမာ၊ ‘သုခုမ’န္တိ ဝါ ‘ထူလ’န္တိ ဝါ ဓမ္မာနမေတမဓိဝစနံ။ ယံ ကိဉ္စိ ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗံ တံ ပညာယ ဆိန္ဒတိ၊ နတ္ထိ ဒုတိယံ ပညာယ ဆေဒန’’န္တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၅။ ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ‘ဝိညာဏ’န္တိ ဝါ ‘ပညာ’တိ ဝါ ‘ဘူတသ္မိံ ဇီဝေါ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စ၊ ဥဒါဟု ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ ¶ ? ‘‘ဝိဇာနနလက္ခဏံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝိညာဏံ၊ ပဇာနနလက္ခဏာ ပညာ၊ ဘူတသ္မိံ ဇီဝေါ နုပလဗ္ဘတီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဇီဝေါ နုပလဗ္ဘတိ၊ အထ ကော စရဟိ စက္ခုနာ ရူပံ ပဿတိ၊ သောတေန သဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယတိ၊ ဇိဝှာယ ရသံ သာယတိ၊ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသတိ၊ မနသာ ဓမ္မံ ဝိဇာနာတီ’’တိ? ထေရော အာဟ ‘‘ယဒိ ဇီဝေါ စက္ခုနာ ရူပံ ပဿတိ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိဇာနာတိ၊ သော ဇီဝေါ စက္ခုဒွါရေသု ဥပ္ပာဋိတေသု မဟန္တေန အာကာသေန ဗဟိမုခေါ သုဋ္ဌုတရံ ရူပံ ပဿေယျ၊ သောတေသု ဥပ္ပာဋိတေသု၊ ဃာနေ ဥပ္ပာဋိတေ၊ ဇိဝှာယ ဥပ္ပာဋိတာယ၊ ကာယေ ဥပ္ပာဋိတေ မဟန္တေန အာကာသေန သုဋ္ဌုတရံ သဒ္ဒံ သုဏေယျ၊ ဂန္ဓံ ဃာယေယျ၊ ရသံ သာယေယျ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ ¶ ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဘူတသ္မိံ ဇီဝေါ နုပလဗ္ဘတီ’’တိ။

‘‘ကလ္လောသိ၊ ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။

၁၆။ အရူပဓမ္မဝဝတ္ထာနဒုက္ကရပဉှော

၁၆။ ရာဇာ ¶ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဒုက္ကရံ နု ခေါ ဘဂဝတာ ကတ’’န္တိ? ထေရော အာဟ ‘‘ဒုက္ကရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ကတ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဒုက္ကရံ ကတ’’န္တိ။ ‘‘ဒုက္ကရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ကတံ ဣမေသံ အရူပီနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ ဧကာရမ္မဏေ ဝတ္တမာနာနံ ဝဝတ္ထာနံ အက္ခာတံ ‘အယံ ဖဿော၊ အယံ ဝေဒနာ၊ အယံ သညာ၊ အယံ စေတနာ၊ ဣဒံ စိတ္တ’’’န္တိ။

‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော နာဝါယ မဟာသမုဒ္ဒံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဟတ္ထပုဋေန ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဇိဝှာယ သာယိတွာ ဇာနေယျ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သော ပုရိသော ‘‘ဣဒံ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ၊ ဣဒံ ယမုနာယ ဥဒကံ၊ ဣဒံ အစိရဝတိယာ ဥဒကံ၊ ဣဒံ သရဘုယာ ဥဒကံ၊ ဣဒံ မဟိယာ ဥဒက’’’န္တိ? ‘‘ဒုက္ကရံ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနိတု’’န္တိ။ ‘‘ဣတော ဒုက္ကရတရံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ကတံ ဣမေသံ အရူပီနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ ဧကာရမ္မဏေ ဝတ္တမာနာနံ ဝဝတ္ထာနံ ¶ အက္ခာတံ ‘အယံ ဖဿော၊ အယံ ဝေဒနာ၊ အယံ သညာ၊ အယံ စေတနာ၊ ဣဒံ စိတ္တ’’’န္တိ။ ‘‘သုဋ္ဌု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ အဗ္ဘာနုမောဒီတိ။

အရူပဓမ္မဝဝတ္ထာနဒုက္ကရပဉှော သောဠသမော။

အရူပဓမ္မဝဝတ္ထာနဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

ထေရော ¶ ¶ အာဟ ‘‘ဇာနာသိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္ပတိ ကာ ဝေလာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနာမိ ‘သမ္ပတိ ပဌမော ယာမော အတိက္ကန္တော၊ မဇ္ဈိမော ယာမော ပဝတ္တတိ၊ ဥက္ကာ ပဒီပီယန္တိ၊ စတ္တာရိ ပဋာကာနိ အာဏတ္တာနိ ဂမိဿန္တိ ဘဏ္ဍတော ရာဇဒေယျာနီ’’’တိ။

ယောနကာ ဧဝမာဟံသု ‘‘ကလ္လောသိ၊ မဟာရာဇ၊ ပဏ္ဍိတော ထေရော’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘဏေ၊ ပဏ္ဍိတော ထေရော၊ ဧဒိသော အာစရိယော ဘဝေယျ မာဒိသော စ ¶ အန္တေဝါသီ၊ နစိရဿေဝ ပဏ္ဍိတော ဓမ္မံ အာဇာနေယျာ’’တိ။ တဿ ပဉှဝေယျာကရဏေန တုဋ္ဌော ရာဇာ ထေရံ နာဂသေနံ သတသဟဿဂ္ဃနကေန ကမ္ဗလေန အစ္ဆာဒေတွာ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဇ္ဇတဂ္ဂေ တေ အဋ္ဌသတံ ဘတ္တံ ပညပေမိ၊ ယံ ကိဉ္စိ အန္တေပုရေ ကပ္ပိယံ၊ တေန စ ပဝါရေမီ’’တိ အာဟ။ အလံ မဟာရာဇ ဇီဝါမီ’’တိ။ ‘‘ဇာနာမိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဇီဝသိ၊ အပိ စ အတ္တာနဉ္စ ရက္ခ၊ မမဉ္စ ရက္ခာဟီ’’တိ။ ‘‘ကထံ အတ္တာနံ ရက္ခသိ၊ ‘နာဂသေနော မိလိန္ဒံ ရာဇာနံ ပသာဒေတိ၊ န စ ကိဉ္စိ အလဘီ’တိ ပရာပဝါဒေါ [ပရပ္ပဝါဒေါ (က။)] အာဂစ္ဆေယျာတိ၊ ဧဝံ အတ္တာနံ ရက္ခ။ ကထံ မမံ ရက္ခသိ၊ ‘မိလိန္ဒော ရာဇာ ပသန္နော ပသန္နာကာရံ န ကရောတီ’တိ ပရာပဝါဒေါ အာဂစ္ဆေယျာတိ၊ ဧဝံ မမံ ရက္ခာဟီ’’တိ။ ‘‘တထာ ဟောတု၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘန္တေ၊ သီဟော မိဂရာဇာ သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရေ ပက္ခိတ္တောပိ ဗဟိမုခေါ ယေဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ကိဉ္စာပိ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသာမိ ဗဟိမုခေါ ယေဝ ပန အစ္ဆာမိ။ သစေ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အဂါရသ္မာ အနာဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျံ၊ န စိရံ ဇီဝေယျံ၊ ဗဟူ မေ ပစ္စတ္ထိကာ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော မိလိန္ဒဿ ရညော ပဉှံ ဝိသဇ္ဇေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ သင်္ဃာရာမံ အဂမာသိ။ အစိရပက္ကန္တေ စ အာယသ္မန္တေ နာဂသေနေ မိလိန္ဒဿ ရညော ဧတဒဟောသိ ‘‘ကိံ မယာ ပုစ္ဆိတံ၊ ကိံ ဘဒန္တေန နာဂသေနေန ဝိသဇ္ဇိတ’’န္တိ? အထ ခေါ မိလိန္ဒဿ ရညော ဧတဒဟောသိ ‘‘သဗ္ဗံ မယာ သုပုစ္ဆိတံ၊ သဗ္ဗံ ဘဒန္တေန နာဂသေနေန သုဝိသဇ္ဇိတ’’န္တိ။ အာယသ္မတောပိ နာဂသေနဿ သင်္ဃာရာမဂတဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘ကိံ မိလိန္ဒေန ¶ ရညာ ပုစ္ဆိတံ၊ ကိံ မယာ ¶ ဝိသဇ္ဇိတ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော နာဂသေနဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘သဗ္ဗံ မိလိန္ဒေန ရညာ သုပုစ္ဆိတံ၊ သဗ္ဗံ မယာ သုဝိသဇ္ဇိတ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသေနော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန မိလိန္ဒဿ ရညော နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ ¶ နိသီဒိ၊ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘မာ ခေါ ဘဒန္တဿ ဧဝံ အဟောသိ ‘နာဂသေနော မယာ ပဉှံ ပုစ္ဆိတော’တိ တေနေဝ သောမနဿေန တံ ရတ္တာဝသေသံ ဝီတိနာမေသီတိ န တေ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဿ မယှံ၊ ဘန္တေ၊ တံ ရတ္တာဝသေသံ ဧတဒဟောသိ ‘ကိံ မယာ ပုစ္ဆိတံ၊ ကိံ ဘဒန္တေန ဝိသဇ္ဇိတ’န္တိ၊ ‘သဗ္ဗံ မယာ သုပုစ္ဆိတံ၊ သဗ္ဗံ ဘဒန္တေန သုဝိသဇ္ဇိတ’’’န္တိ။

ထေရောပိ ဧဝမာဟ – ‘‘မာ ခေါ မဟာရာဇဿ ဧဝံ အဟောသိ ‘မိလိန္ဒဿ ရညော မယာ ပဉှော ဝိသဇ္ဇိတော’တိ တေနေဝ သောမနဿေန တံ ရတ္တာဝသေသံ ဝီတိနာမေသီတိ န တေ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဿ မယှံ၊ မဟာရာဇ၊ တံ ရတ္တာဝသေသံ ဧတဒဟောသိ ‘ကိံ မိလိန္ဒေန ရညာ ပုစ္ဆိတံ၊ ကိံ မယာ ဝိသဇ္ဇိတ’န္တိ၊ ‘သဗ္ဗံ မိလိန္ဒေန ရညာ သုပုစ္ဆိတံ၊ သဗ္ဗံ မယာ သုဝိသဇ္ဇိတ’’’န္တိ ဣတိဟ တေ မဟာနာဂါ အညမညဿ သုဘာသိတံ သမနုမောဒိံသူတိ။

မိလိန္ဒပဉှပုစ္ဆာဝိသဇ္ဇနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘဿပ္ပဝါဒေါ ¶ ¶ ¶ [ဘဿပ္ပဝေဒီ (သီ။ ပီ။)] ဝေတဏ္ဍီ၊ အတိဗုဒ္ဓိ ဝိစက္ခဏော၊

မိလိန္ဒော ဉာဏဘေဒါယ၊ နာဂသေနမုပါဂမိ။

ဝသန္တော တဿ ဆာယာယ၊ ပရိပုစ္ဆံ ပုနပ္ပုနံ၊

ပဘိန္နဗုဒ္ဓိ ဟုတွာန၊ သောပိ အာသိ တိပေဋကော။

နဝင်္ဂံ အနုမဇ္ဇန္တော၊ ရတ္တိဘာဂေ ရဟောဂတော၊

အဒ္ဒက္ခိ မေဏ္ဍကေ ပဉှေ၊ ဒုန္နိဝေဌေ သနိဂ္ဂဟေ။

‘‘ပရိယာယဘာသိတံ အတ္ထိ၊ အတ္ထိ သန္ဓာယဘာသိတံ၊

သဘာဝဘာသိတံ အတ္ထိ၊ ဓမ္မရာဇဿ သာသနေ။

‘‘တေသမတ္ထံ အဝိညာယ၊ မေဏ္ဍကေ ဇိနဘာသိတေ၊

အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ၊ ဝိဂ္ဂဟော တတ္ထ ဟေဿတိ။

‘‘ဟန္ဒ ကထိံ ပသာဒေတွာ၊ ဆေဇ္ဇာပေဿာမိ မေဏ္ဍကေ၊

တဿ နိဒ္ဒိဋ္ဌမဂ္ဂေန၊ နိဒ္ဒိသိဿန္တျနာဂတေ’’တိ။

အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ပဘာတာယ ရတ္တိယာ ဥဒ္ဓသ္တေ [ဥဋ္ဌိတေ (သျာ။)၊ ဥဂ္ဂတေ (သီ။ ပီ။)] အရုဏေ သီသံ နှတွာ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ အနုဿရိတွာ အဋ္ဌ ဝတ္တပဒါနိ သမာဒိယိ ‘‘ဣတော မေ အနာဂတာနိ သတ္တ ဒိဝသာနိ အဋ္ဌ ဂုဏေ သမာဒိယိတွာ တပေါ စရိတဗ္ဗော ဘဝိဿတိ ¶ ၊ သောဟံ စိဏ္ဏတပေါ သမာနော အာစရိယံ အာရာဓေတွာ မေဏ္ဍကေ ပဉှေ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ။ အထ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ပကတိဒုဿယုဂံ အပနေတွာ အာဘရဏာနိ စ ဩမုဉ္စိတွာ ကာသာဝံ နိဝါသေတွာ မုဏ္ဍကပဋိသီသကံ သီသေ ပဋိမုဉ္စိတွာ မုနိဘာဝမုပဂန္တွာ အဋ္ဌ ဂုဏေ သမာဒိယိ ‘‘ဣမံ သတ္တာဟံ မယာ န ရာဇတ္ထော အနုသာသိတဗ္ဗော၊ န ရာဂူပသဉှိတံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န ဒေါသူပသဉှိတံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န မောဟူပသဉှိတံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ ဒါသကမ္မကရပေါရိသေ ဇနေပိ နိဝါတဝုတ္တိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ကာယိကံ ¶ ဝါစသိကံ ¶ အနုရက္ခိတဗ္ဗံ၊ ဆပိ အာယတနာနိ နိရဝသေသတော အနုရက္ခိတဗ္ဗာနိ၊ မေတ္တာဘာဝနာယ မာနသံ ပက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဣမေ အဋ္ဌ ဂုဏေ သမာဒိယိတွာ တေသွေဝ အဋ္ဌသု ဂုဏေသု မာနသံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ဗဟိ အနိက္ခမိတွာ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ ပဘာတာယ ရတ္တိယာ ပဂေဝ ပါတရာသံ ကတွာ ဩက္ခိတ္တစက္ခု မိတဘာဏီ သုသဏ္ဌိတေန ဣရိယာပထေန အဝိက္ခိတ္တေန စိတ္တေန ဟဋ္ဌေန ဥဒဂ္ဂေန ဝိပ္ပသန္နေန ထေရံ နာဂသေနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ဣဒမဝေါစ –

‘‘အတ္ထိ မေ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကောစိ အတ္ထော တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တယိတဗ္ဗော၊ န တတ္ထ အညော ကောစိ တတိယော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ သုညေ ဩကာသေ ပဝိဝိတ္တေ အရညေ အဋ္ဌင်္ဂုပါဂတေ သမဏသာရုပ္ပေ။ တတ္ထ သော ပဉှော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ဘဝိဿတိ၊ တတ္ထ မေ ဂုယှံ န ကာတဗ္ဗံ န ရဟဿကံ၊ အရဟာမဟံ ရဟဿကံ သုဏိတုံ သုမန္တနေ ဥပဂတေ၊ ဥပမာယပိ သော အတ္ထော ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော၊ ယထာ ကိံ ဝိယ၊ ယထာ နာမ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ မဟာပထဝီ နိက္ခေပံ အရဟတိ နိက္ခေပေ ဥပဂတေ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အရဟာမဟံ ရဟဿကံ သုဏိတုံ သုမန္တနေ ဥပဂတေ’’တိ။ ဂရုနာ သဟ ပဝိဝိတ္တပဝနံ ပဝိသိတွာ ဣဒမဝေါစ – ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဣဓ ပုရိသေန မန္တယိတုကာမေန အဋ္ဌ ဌာနာနိ ပရိဝဇ္ဇယိတဗ္ဗာနိ ဘဝန္တိ၊ န တေသု ဌာနေသု ဝိညူ ပုရိသော အတ္ထံ မန္တေတိ၊ မန္တိတောပိ အတ္ထော ပရိပတတိ န သမ္ဘဝတိ။ ကတမာနိ အဋ္ဌ ဌာနာနိ? ဝိသမဋ္ဌာနံ ပရိဝဇ္ဇနီယံ၊ သဘယံ ပရိဝဇ္ဇနီယံ၊ အတိဝါတဋ္ဌာနံ ပရိဝဇ္ဇနီယံ၊ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ ပရိဝဇ္ဇနီယံ၊ ဒေဝဋ္ဌာနံ ပရိဝဇ္ဇနီယံ၊ ပန္ထော ပရိဝဇ္ဇနီယော၊ သင်္ဂါမော [သင်္ကမော (သီ။ ပီ။)] ပရိဝဇ္ဇနီယော၊ ဥဒကတိတ္ထံ ပရိဝဇ္ဇနီယံ။ ဣမာနိ အဋ္ဌ ဌာနာနိ ပရိဝဇ္ဇနီယာနီ’’တိ။

ထေရော အာဟ ‘‘ကော ဒေါသော ဝိသမဋ္ဌာနေ၊ သဘယေ၊ အတိဝါတေ၊ ပဋိစ္ဆန္နေ၊ ဒေဝဋ္ဌာနေ၊ ပန္ထေ၊ သင်္ဂါမေ၊ ဥဒကတိတ္ထေ’’တိ? ‘‘ဝိသမေ၊ ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ မန္တိတော အတ္ထော ဝိကိရတိ ဝိဓမတိ ပဂ္ဃရတိ န သမ္ဘဝတိ၊ သဘယေ မနော သန္တဿတိ၊ သန္တဿိတော န သမ္မာ အတ္ထံ သမနုပဿတိ၊ အတိဝါတေ သဒ္ဒေါ အဝိဘူတော ဟောတိ၊ ပဋိစ္ဆန္နေ ဥပဿုတိံ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဒေဝဋ္ဌာနေ ¶ မန္တိတော အတ္ထော ဂရုကံ ¶ ပရိဏမတိ၊ ပန္ထေ မန္တိတော အတ္ထော တုစ္ဆော ဘဝတိ၊ သင်္ဂါမေ စဉ္စလော ဘဝတိ၊ ဥဒကတိတ္ထေ ပါကဋော ဘဝတိ။ ဘဝတီဟ –

‘‘‘ဝိသမံ သဘယံ အတိဝါတော၊ ပဋိစ္ဆန္နံ ဒေဝနိဿိတံ၊

ပန္ထော စ သင်္ဂါမော တိတ္ထံ၊ အဋ္ဌေတေ ပရိဝဇ္ဇိယာ’’’တိ။

အဋ္ဌ မန္တနဿ ပရိဝဇ္ဇနီယဋ္ဌာနာနိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဋ္ဌိမေ ပုဂ္ဂလာ မန္တိယမာနာ မန္တိတံ အတ္ထံ ဗျာပါဒေန္တိ။ ကတမေ အဋ္ဌ? ရာဂစရိတော ဒေါသစရိတော မောဟစရိတော မာနစရိတော လုဒ္ဓါ အလသော ဧကစိန္တီ ဗာလောတိ။ ဣမေ အဋ္ဌ ပုဂ္ဂလာ မန္တိတံ အတ္ထံ ဗျာပါဒေန္တီ’’တိ။

ထေရော အာဟ ‘‘တေသံ ကော ဒေါသော’’တိ? ‘‘ရာဂစရိတော၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ရာဂဝသေန မန္တိတံ အတ္ထံ ဗျာပါဒေတိ၊ ဒေါသစရိတော ဒေါသဝသေန မန္တိတံ အတ္ထံ ဗျာပါဒေတိ၊ မောဟစရိတော မောဟဝသေန မန္တိတံ အတ္ထံ ဗျာပါဒေတိ၊ မာနစရိတော မာနဝသေန မန္တိတံ အတ္ထံ ဗျာပါဒေတိ၊ လုဒ္ဓါ လောဘဝသေန မန္တိတံ အတ္ထံ ဗျာပါဒေတိ၊ အလသော အလသတာယ မန္တိတံ အတ္ထံ ဗျာပါဒေတိ၊ ဧကစိန္တီ ဧကစိန္တိတာယ မန္တိတံ အတ္ထံ ဗျာပါဒေတိ၊ ဗာလော ဗာလတာယ မန္တိတံ အတ္ထံ ဗျာပါဒေတိ။ ဘဝတီဟ –

‘‘‘ရတ္တော ဒုဋ္ဌော စ မူဠှော စ၊ မာနီ လုဒ္ဓါ တထာလသော၊

ဧကစိန္တီ စ ဗာလော စ၊ ဧတေ အတ္ထဝိနာသကာ’’’တိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ နဝိမေ ပုဂ္ဂလာ မန္တိတံ ဂုယှံ ဝိဝရန္တိ န ဓာရေန္တိ။ ကတမေ နဝ? ရာဂစရိတော ¶ ဒေါသစရိတော မောဟစရိတော ဘီရုကော အာမိသဂရုကော ဣတ္ထီ သောဏ္ဍော ပဏ္ဍကော ဒါရကော’’တိ။

ထေရော အာဟ ‘‘တေသံ ကော ဒေါသော’’တိ? ‘‘ရာဂစရိတော၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ရာဂဝသေန မန္တိတံ ဂုယှံ ဝိဝရတိ န ဓာရေတိ၊ ဒေါသစရိတော၊ ဘန္တေ ¶ ၊ ဒေါသဝသေန မန္တိတံ ဂုယှံ ဝိဝရတိ န ဓာရေတိ၊ မူဠှော မောဟဝသေန မန္တိတံ ဂုယှံ ဝိဝရတိ န ¶ ဓာရေတိ၊ ဘီရုကော ဘယဝသေန မန္တိတံ ဂုယှံ ဝိဝရတိ န ဓာရေတိ၊ အာမိသဂရုကော အာမိသဟေတု မန္တိတံ ဂုယှံ ဝိဝရတိ န ဓာရေတိ၊ ဣတ္ထီ ပညာယ ဣတ္တရတာယ မန္တိတံ ဂုယှံ ဝိဝရတိ န ဓာရေတိ၊ သောဏ္ဍိကော သုရာလောလတာယ မန္တိတံ ဂုယှံ ဝိဝရတိ န ဓာရေတိ၊ ပဏ္ဍကော အနေကံသိကတာယ မန္တိတံ ဂုယှံ ဝိဝရတိ န ဓာရေတိ၊ ဒါရကော စပလတာယ မန္တိတံ ဂုယှံ ဝိဝရတိ န ဓာရေတိ။ ဘဝတီဟ –

‘‘‘ရတ္တော ဒုဋ္ဌော စ မူဠှော စ၊ ဘီရု အာမိသဂရုကော [အာမိသစက္ခုကော (သီ။ ပီ။)]၊

ဣတ္ထီ သောဏ္ဍော ပဏ္ဍကော စ၊ နဝမော ဘဝတိ ဒါရကော။

‘‘နဝေတေ ပုဂ္ဂလာ လောကေ၊ ဣတ္တရာ စလိတာ စလာ၊

ဧတေဟိ မန္တိတံ ဂုယှံ၊ ခိပ္ပံ ဘဝတိ ပါကဋ’’’န္တိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓိ ပရိဏမတိ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမေဟိ အဋ္ဌဟိ? ဝယပရိဏာမေန ဗုဒ္ဓိ ပရိဏမတိ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ၊ ယသပရိဏာမေန ဗုဒ္ဓိ ပရိဏမတိ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ၊ ပရိပုစ္ဆာယ ဗုဒ္ဓိ ပရိဏမတိ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ၊ တိတ္ထသံဝါသေန ဗုဒ္ဓိ ပရိဏမတိ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ၊ ယောနိသော မနသိကာရေန ဗုဒ္ဓိ ပရိဏမတိ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ၊ သာကစ္ဆာယ ဗုဒ္ဓိ ပရိဏမတိ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ၊ သ္နေဟူပသေဝနေန ဗုဒ္ဓိ ပရိဏမတိ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ၊ ပတိရူပဒေသဝါသေန ဗုဒ္ဓိ ပရိဏမတိ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ။ ဘဝတီဟ –

‘‘‘ဝယေန ¶ ယသပုစ္ဆာဟိ၊ တိတ္ထဝါသေန ယောနိသော၊

သာကစ္ဆာ သ္နေဟသံသေဝါ၊ ပတိရူပဝသေန စ။

‘‘ဧတာနိ အဋ္ဌ ဌာနာနိ၊ ဗုဒ္ဓိဝိသဒကာရဏာ၊

ယေသံ ဧတာနိ သမ္ဘောန္တိ၊ တေသံ ဗုဒ္ဓိ ပဘိဇ္ဇတီ’’’တိ။

‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ အယံ ဘူမိဘာဂေါ အဋ္ဌ မန္တဒေါသဝိဝဇ္ဇိတော၊ အဟဉ္စ လောကေ ပရမော မန္တိသဟာယော [မန္တသဟာယော (သီ။)]၊ ဂုယှမနုရက္ခီ စာဟံ ယာဝါဟံ ဇီဝိဿာမိ တာဝ ဂုယှမနုရက္ခိဿာမိ၊ အဋ္ဌဟိ စ မေ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓိ ပရိဏာမံ ဂတာ၊ ဒုလ္လဘော ဧတရဟိ မာဒိသော အန္တေဝါသီ၊ သမ္မာ ¶ ပဋိပန္နေ အန္တေဝါသိကေ ယေ အာစရိယာနံ ပဉ္စဝီသတိ အာစရိယဂုဏာ၊ တေဟိ ဂုဏေဟိ အာစရိယေန သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကတမေ ပဉ္စဝီသတိ ဂုဏာ?

‘‘ဣဓ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အာစရိယေန အန္တေဝါသိမှိ သတတံ သမိတံ အာရက္ခာ ဥပဋ္ဌပေတဗ္ဗာ၊ အသေဝနသေဝနာ ဇာနိတဗ္ဗာ၊ ပမတ္တာပ္ပမတ္တာ ဇာနိတဗ္ဗာ၊ သေယျဝကာသော ဇာနိတဗ္ဗော၊ ဂေလညံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ ဘောဇနဿ [ဘောဇနီယံ (သျာ။)] လဒ္ဓါလဒ္ဓံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ ဝိသေသော ဇာနိတဗ္ဗော၊ ပတ္တဂတံ သံဝိဘဇိတဗ္ဗံ၊ အဿာသိတဗ္ဗော ‘မာ ဘာယိ၊ အတ္ထော တေ အဘိက္ကမတီ’တိ၊ ‘ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေန ပဋိစရတီ’တိ [ပဋိစရာဟီတိ (က။)] ပဋိစာရော ဇာနိတဗ္ဗော၊ ဂါမေ ပဋိစာရော ဇာနိတဗ္ဗော၊ ဝိဟာရေ ပဋိစာရော ဇာနိတဗ္ဗော၊ န တေန ဟာသော ဒဝေါ ကာတဗ္ဗော [န တေန သဟ သလ္လာပေါ ကာတဗ္ဗော (သီ။ ပီ။)]၊ တေန သဟ အာလာပေါ ကာတဗ္ဗော၊ ဆိဒ္ဒံ ဒိသွာ အဓိဝါသေတဗ္ဗံ၊ သက္ကစ္စကာရိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အခဏ္ဍကာရိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အရဟဿကာရိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ နိရဝသေသကာရိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ‘ဇနေမိမံ [ဇာနေမိမံ (သျာ။)] သိပ္ပေသူ’တိ ဇနကစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတဗ္ဗံ၊ ‘ကထံ အယံ န ပရိဟာယေယျာ’တိ ဝဍ္ဎိစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတဗ္ဗံ၊ ‘ဗလဝံ ဣမံ ကရောမိ သိက္ခာဗလေနာ’တိ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတဗ္ဗံ၊ မေတ္တစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတဗ္ဗံ၊ အာပဒါသု န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ၊ ကရဏီယေ နပ္ပမဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ခလိတေ ဓမ္မေန ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ပဉ္စဝီသတိ အာစရိယဿ အာစရိယဂုဏာ၊ တေဟိ ဂုဏေဟိ မယိ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇဿု၊ သံသယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဥပ္ပန္နော၊ အတ္ထိ မေဏ္ဍကပဉှာ ဇိနဘာသိတာ ¶ ၊ အနာဂတေ အဒ္ဓါနေ တတ္ထ ဝိဂ္ဂဟော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ အနာဂတေ စ အဒ္ဓါနေ ဒုလ္လဘာ ဘဝိဿန္တိ တုမှာဒိသာ ဗုဒ္ဓိမန္တော၊ တေသု မေ ပဉှေသု စက္ခုံ ဒေဟိ ပရဝါဒါနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိ။

ထေရော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဒသ ဥပါသကဿ ဥပါသကဂုဏေ ပရိဒီပေသိ။ ‘‘ဒသ ဣမေ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပါသကဿ ဥပါသကဂုဏာ။ ကတမေ ဒသ ¶ ၊ ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပါသကော သင်္ဃေန သမာနသုခဒုက္ခော ဟောတိ၊ ဓမ္မာဓိပတေယျော ဟောတိ၊ ယထာဗလံ သံဝိဘာဂရတော ဟောတိ၊ ဇိနသာသနပရိဟာနိံ ဒိသွာ အဘိဝဍ္ဎိယာ ဝါယမတိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ၊ အပဂတကောတူဟလမင်္ဂလိကော ဇီဝိတဟေတုပိ န အညံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသတိ၊ ကာယိကဝါစသိကဉ္စဿ ရက္ခိတံ ဟောတိ၊ သမဂ္ဂါရာမော ဟောတိ သမဂ္ဂရတော၊ အနုသူယကော ဟောတိ၊ န စ ကုဟနဝသေန ¶ သာသနေ စရတိ၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ သင်္ဃံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဒသ ဥပါသကဿ ဥပါသကဂုဏာ၊ တေ သဗ္ဗေ ဂုဏာ တယိ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ တံ တေ ယုတ္တံ ပတ္တံ အနုစ္ဆဝိကံ ပတိရူပံ ယံ တွံ ဇိနသာသနပရိဟာနိံ ဒိသွာ အဘိဝဍ္ဎိံ ဣစ္ဆသိ၊ ကရောမိ တေ ဩကာသံ၊ ပုစ္ဆ မံ တွံ ယထာသုခ’’န္တိ။

၁။ အထ ¶ ¶ ခေါ မိလိန္ဒော ရာဇာ ကတာဝကာသော နိပစ္စ ဂရုနော ပါဒေ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ကတွာ ဧတဒဝေါစ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဣမေ တိတ္ထိယာ ဧဝံ ဘဏန္တိ [ဝဉ္စော ဘဝတိ အဖလော (သီ။ ပီ။ က။)] ‘ယဒိ ဗုဒ္ဓါ ပူဇံ သာဒိယတိ၊ န ပရိနိဗ္ဗုတော ဗုဒ္ဓါ သံယုတ္တော လောကေန အန္တောဘဝိကော လောကသ္မိံ လောကသာဓာရဏော၊ တသ္မာ တဿ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလော။ ယဒိ ပရိနိဗ္ဗုတော ဝိသံယုတ္တော လောကေန နိဿဋော သဗ္ဗဘဝေဟိ၊ တဿ ပူဇာ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပရိနိဗ္ဗုတော န ကိဉ္စိ သာဒိယတိ၊ အသာဒိယန္တဿ ကတော အဓိကာရော ဝဉ္ဈော ဘဝတိ အဖလော’တိ ဥဘတော ကောဋိကော ဧသော ပဉှော၊ နေသော ဝိသယော အပ္ပတ္တမာနသာနံ၊ မဟန္တာနံ ယေဝေသော ဝိသယော၊ ဘိန္ဒေတံ ဒိဋ္ဌိဇာလံ ဧကံသေ ဌပယ၊ တဝေသော ပဉှော အနုပ္ပတ္တော၊ အနာဂတာနံ ဇိနပုတ္တာနံ စက္ခုံ ဒေဟိ ပရဝါဒနိဂ္ဂဟာယာ’’တိ။

ထေရော အာဟ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ၊ န စ ဘဂဝါ ပူဇံ သာဒိယတိ၊ ဗောဓိမူလေ ယေဝ တထာဂတဿ သာဒိယနာ ပဟီနာ၊ ကိံ ပန အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတဿ။ ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ထေရေန သာရိပုတ္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာ –

‘‘‘ပူဇိယန္တာ [ပူဇိတာ (သျာ။)] အသမသမာ၊ သဒေဝမာနုသေဟိ တေ၊

န သာဒိယန္တိ သက္ကာရံ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဧသ ဓမ္မတာ’’’တိ။

ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပုတ္တော ဝါ ပိတုနော ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ ပိတာ ဝါ ပုတ္တဿ ဝဏ္ဏံ ¶ ဘာသတိ၊ န စေတံ ကာရဏံ ပရဝါဒါနံ နိဂ္ဂဟာယ၊ ပသာဒပ္ပကာသနံ နာမေတံ၊ ဣင်္ဃ မေ တွံ တတ္ထ ကာရဏံ သမ္မာ ဗြူဟိ သကဝါဒဿ ¶ ပတိဋ္ဌာပနာယ ဒိဋ္ဌိဇာလဝိနိဝေဌနာယာ’’တိ။

ထေရော အာဟ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ၊ န စ ဘဂဝါ ပူဇံ သာဒိယတိ၊ အသာဒိယန္တဿေဝ တထာဂတဿ ဒေဝမနုဿာ ဓာတုရတနံ ဝတ္ထုံ ကရိတွာ တထာဂတဿ ဉာဏရတနာရမ္မဏေန သမ္မာပဋိပတ္တိံ သေဝန္တာ တိဿော သမ္ပတ္တိယော ပဋိလဘန္တိ။

‘‘ယထာ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ မဟတိမဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ပဇ္ဇလိတွာ နိဗ္ဗာယေယျ၊ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော သာဒိယတိ တိဏကဋ္ဌုပါဒါန’’န္တိ? ‘‘ဇလမာနောပိ သော၊ ဘန္တေ၊ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော တိဏကဋ္ဌုပါဒါနံ န သာဒိယတိ၊ ကိံ ပန နိဗ္ဗုတော ဥပသန္တော အစေတနော သာဒိယတိ? ‘‘တသ္မိံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ အဂ္ဂိက္ခန္ဓေ ဥပရတေ ဥပသန္တေ လောကေ အဂ္ဂိ သုညော ဟောတီ’’တိ။ ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ကဋ္ဌံ အဂ္ဂိဿ ဝတ္ထု ဟောတိ ဥပါဒါနံ၊ ယေ ကေစိ မနုဿာ အဂ္ဂိကာမာ၊ တေ အတ္တနော ထာမဗလဝီရိယေန ပစ္စတ္တပုရိသကာရေန ကဋ္ဌံ မန္ထယိတွာ [မဒ္ဒိတွာ (က။)] အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တေန အဂ္ဂိနာ အဂ္ဂိကရဏီယာနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ တိတ္ထိယာနံ ဝစနံ မိစ္ဆာ ဘဝတိ ‘အသာဒိယန္တဿ ကတော အဓိကာရော ဝဉ္ဈော ဘဝတိ အဖလော’တိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟတိမဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ပဇ္ဇလိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ ဒသသဟဿိယာ [ဒသသဟဿိမှိ (သီ။ ပီ။ က။)] လောကဓာတုယာ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ပဇ္ဇလိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟတိမဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ပဇ္ဇလိတွာ နိဗ္ဗုတော၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ ဒသသဟဿိယာ လောကဓာတုယာ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ပဇ္ဇလိတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတော။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ နိဗ္ဗုတော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော တိဏကဋ္ဌုပါဒါနံ န သာဒိယတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ လောကဟိတဿ သာဒိယနာ ပဟီနာ ဥပသန္တာ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မနုဿာ နိဗ္ဗုတေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓေ အနုပါဒါနေ အတ္တနော ထာမဗလဝီရိယေန ပစ္စတ္တပုရိသကာရေန ကဋ္ဌံ မန္ထယိတွာ အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တေန အဂ္ဂိနာ အဂ္ဂိကရဏီယာနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ ဒေဝမနုဿာ တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ဓာတုရတနံ ဝတ္ထုံ ကရိတွာ တထာဂတဿ ဉာဏရတနာရမ္မဏေန ¶ သမ္မာပဋိပတ္တိံ သေဝန္တာ တိဿော သမ္ပတ္တိယော ပဋိလဘန္တိ၊ ဣမိနာပိ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလော။

‘‘အပရမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ ယေန ကာရဏေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ¶ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလော။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟတိမဟာဝါတော ဝါယိတွာ ဥပရမေယျ၊ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ဥပရတော ဝါတော သာဒိယတိ ပုန နိဗ္ဗတ္တာပန’’န္တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဥပရတဿ ဝါတဿ အာဘောဂေါ ဝါ ¶ မနသိကာရော ဝါ ပုန နိဗ္ဗတ္တာပနာယ’’။ ‘‘ကိံ ကာရဏံ’’? ‘‘အစေတနာ သာ ဝါယောဓာတူ’’တိ။ ‘‘အပိ နု တဿ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပရတဿ ဝါတဿ ဝါတောတိ သမညာ အပဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ တာလဝဏ္ဋဝိဓူပနာနိ ဝါတဿ ဥပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယာ၊ ယေ ကေစိ မနုဿာ ဥဏှာဘိတတ္တာ ပရိဠာဟပရိပီဠိတာ၊ တေ တာလဝဏ္ဋေန ဝါ ဝိဓူပနေန ဝါ အတ္တနော ထာမဗလဝီရိယေန ပစ္စတ္တပုရိသကာရေန တံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တေန ဝါတေန ဥဏှံ နိဗ္ဗာပေန္တိ ပရိဠာဟံ ဝူပသမေန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ တိတ္ထိယာနံ ဝစနံ မိစ္ဆာ ဘဝတိ ‘အသာဒိယန္တဿ ကတော အဓိကာရော ဝဉ္ဈော ဘဝတိ အဖလော’တိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟတိမဟာဝါတော ဝါယိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ ဒသသဟဿိယာ လောကဓာတုယာ သီတလမဓုရသန္တသုခုမမေတ္တာဝါတေန ဥပဝါယိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟတိမဟာဝါတော ဝါယိတွာ ဥပရတော၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ သီတလမဓုရသန္တသုခုမမေတ္တာဝါတေန ဥပဝါယိတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတော။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပရတော ဝါတော ပုန နိဗ္ဗတ္တာပနံ န သာဒိယတိ၊ ဧဝမေဝ လောကဟိတဿ သာဒိယနာ ပဟီနာ ဥပသန္တာ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ တေ မနုဿာ ဥဏှာဘိတတ္တာ ပရိဠာဟပရိပီဠိတာ၊ ဧဝမေဝ ဒေဝမနုဿာ တိဝိဓဂ္ဂိသန္တာပပရိဠာဟပရိပီဠိတာ။ ယထာ တာလဝဏ္ဋဝိဓူပနာနိ ဝါတဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ တထာဂတဿ ဓာတု စ ဉာဏရတနဉ္စ ပစ္စယော ဟောတိ တိဿန္နံ သမ္ပတ္တီနံ ¶ ပဋိလာဘာယ။ ယထာ မနုဿာ ဥဏှာဘိတတ္တာ ပရိဠာဟပရိပီဠိတာ တာလဝဏ္ဋေန ဝါ ဝိဓူပနေန ဝါ ဝါတံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဥဏှံ နိဗ္ဗာပေန္တိ ပရိဠာဟံ ဝူပသမေန္တိ၊ ဧဝမေဝ ဒေဝမနုဿာ တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ဓာတုဉ္စ ဉာဏရတနဉ္စ ပူဇေတွာ ကုသလံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တေန ကုသလေန တိဝိဓဂ္ဂိသန္တာပပရိဠာဟံ နိဗ္ဗာပေန္တိ ဝူပသမေန္တိ။ ဣမိနာပိ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလောတိ။

‘‘အပရမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ ပရဝါဒါနံ နိဂ္ဂဟာယ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ဘေရိံ အာကောဋေတွာ သဒ္ဒံ နိဗ္ဗတ္တေယျ၊ ယော သော ဘေရိသဒ္ဒေါ ပုရိသေန နိဗ္ဗတ္တိတော၊ သော သဒ္ဒေါ အန္တရဓာယေယျ၊ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ သဒ္ဒေါ သာဒိယတိ ပုန နိဗ္ဗတ္တာပန’’န္တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အန္တရဟိတော သော သဒ္ဒေါ၊ နတ္ထိ တဿ ပုန ဥပ္ပာဒါယ အာဘောဂေါ ¶ ဝါ မနသိကာရော ဝါ၊ သကိံ နိဗ္ဗတ္တေ ဘေရိသဒ္ဒေ အန္တရဟိတေ သော ဘေရိသဒ္ဒေါ သမုစ္ဆိန္နော ဟောတိ။ ဘေရီ ပန၊ ဘန္တေ၊ ပစ္စယော ¶ ဟောတိ သဒ္ဒဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ၊ အထ ပုရိသော ပစ္စယေ သတိ အတ္တဇေန ဝါယာမေန ဘေရိံ အကောဋေတွာ သဒ္ဒံ နိဗ္ဗတ္တေတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနပရိဘာဝိတံ ဓာတုရတနဉ္စ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ အနုသိဋ္ဌဉ္စ [အနုသတ္ထိဉ္စ (သီ။ ပီ။)] သတ္ထာရံ ဌပယိတွာ သယံ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ န စ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ သမ္ပတ္တိလာဘော ဥပစ္ဆိန္နော ဟောတိ၊ ဘဝဒုက္ခပဋိပီဠိတာ သတ္တာ ဓာတုရတနဉ္စ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ အနုသိဋ္ဌဉ္စ ပစ္စယံ ကရိတွာ သမ္ပတ္တိကာမာ သမ္ပတ္တိယော ပဋိလဘန္တိ၊ ဣမိနာပိ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလောတိ။

‘‘ဒိဋ္ဌဉ္စေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ။ ကထိတဉ္စ ဘဏိတဉ္စ အာစိက္ခိတဉ္စ ‘သိယာ ခေါ ပနာနန္ဒ၊ တုမှာကံ ဧဝမဿ အတီတသတ္ထုကံ ¶ ပါဝစနံ နတ္ထိ နော သတ္ထာတိ၊ န ခေါ ပနေတံ၊ အာနန္ဒ၊ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ယော ဝေါ၊ အာနန္ဒ၊ မယာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော၊ သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’တိ။ ပရိနိဗ္ဗုတဿ တထာဂတဿ အသာဒိယန္တဿ ကတော အဓိကာရော ဝဉ္ဈော ဘဝတိ အဖလောတိ၊ တံ တေသံ တိတ္ထိယာနံ ဝစနံ မိစ္ဆာ အဘူတံ ဝိတထံ အလိကံ ဝိရုဒ္ဓံ ဝိပရီတံ ဒုက္ခဒါယကံ ဒုက္ခဝိပါကံ အပါယဂမနီယန္တိ။

‘‘အပရမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ ယေန ကာရဏေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလော။ သာဒိယတိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အယံ မဟာပထဝီ ‘သဗ္ဗဗီဇာနိ မယိ သံဝိရုဟန္တူ’’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိဿ ပန တာနိ၊ မဟာရာဇ၊ ဗီဇာနိ အသာဒိယန္တိယာ မဟာပထဝိယာ သံဝိရုဟိတွာ ဒဠှမူလဇဋာပတိဋ္ဌိတာ ခန္ဓသာရသာခါပရိဝိတ္ထိဏ္ဏာ ပုပ္ဖဖလဓရာ ဟောန္တီ’’တိ? ‘‘အသာဒိယန္တီပိ၊ ဘန္တေ၊ မဟာပထဝီ တေသံ ဗီဇာနံ ဝတ္ထုံ ဟောတိ ပစ္စယံ ဒေတိ ဝိရုဟနာယ၊ တာနိ ဗီဇာနိ တံ ဝတ္ထုံ နိဿာယ တေန ပစ္စယေန သံဝိရုဟိတွာ ဒဠှမူလဇဋာပတိဋ္ဌိတာ ခန္ဓသာရသာခါပရိဝိတ္ထိဏ္ဏာ ပုပ္ဖဖလဓရာ ဟောန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ¶ ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ တိတ္ထိယာ သကေ ဝါဒေ နဋ္ဌာ ဟောန္တိ ဟတာ ဝိရုဒ္ဓါ၊ သစေ တေ ဘဏန္တိ ‘အသာဒိယန္တဿ ကတော အဓိကာရော ဝဉ္ဈော ဘဝတိ အဖလော’ တိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာပထဝီ၊ ဧဝံ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာပထဝီ န ကိဉ္စိ သာဒိယတိ၊ ဧဝံ တထာဂတော န ကိဉ္စိ သာဒိယတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ တာနိ ဗီဇာနိ ပထဝိံ နိဿာယ သံဝိရုဟိတွာ ဒဠှမူလဇဋာပတိဋ္ဌိတာ ခန္ဓသာရသာခါပရိဝိတ္ထိဏ္ဏာ ပုပ္ဖဖလဓရာ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဒေဝမနုဿာ တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ဓာတုဉ္စ ဉာဏရတနဉ္စ နိဿာယ ဒဠှကုသလမူလပတိဋ္ဌိတာ သမာဓိက္ခန္ဓဓမ္မသာရသီလသာခါပရိဝိတ္ထိဏ္ဏာ ¶ ဝိမုတ္တိပုပ္ဖသာမညဖလဓရာ ဟောန္တိ၊ ဣမိနာပိ၊ မဟာရာဇ ¶ ၊ ကာရဏေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလောတိ။

‘‘အပရမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ ယေန ကာရဏေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလော။ သာဒိယန္တိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမေ ဩဋ္ဌာ ဂေါဏာ ဂဒြဘာ အဇာ ပသူ မနုဿာ အန္တောကုစ္ဆိသ္မိံ ကိမိကုလာနံ သမ္ဘဝ’’န္တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိဿ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ကိမယော တေသံ အသာဒိယန္တာနံ အန္တောကုစ္ဆိသ္မိံ သမ္ဘဝိတွာ ဗဟုပုတ္တနတ္တာ ဝေပုလ္လတံ ပါပုဏန္တီ’’တိ? ‘‘ပါပဿ၊ ဘန္တေ၊ ကမ္မဿ ဗလဝတာယ အသာဒိယန္တာနံ ယေဝ တေသံ သတ္တာနံ အန္တောကုစ္ဆိသ္မိံ ကိမယော သမ္ဘဝိတွာ ဗဟုပုတ္တနတ္တာ ဝေပုလ္လတံ ပါပုဏန္တီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ဓာတုဿ စ ဉာဏာရမ္မဏဿ စ ဗလဝတာယ တထာဂတေ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလောတိ။

‘‘အပရမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ ယေန ကာရဏေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလော။ သာဒိယန္တိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမေ မနုဿာ ဣမေ အဋ္ဌနဝုတိ ရောဂါ ကာယေ နိဗ္ဗတ္တန္တူ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိဿ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ရောဂါ အသာဒိယန္တာနံ ကာယေ နိပတန္တီ’’တိ? ‘‘ပုဗ္ဗေ ကတေန၊ ဘန္တေ၊ ဒုစ္စရိတေနာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေ ကတံ အကုသလံ ဣဓ ¶ ဝေဒနီယံ ဟောတိ၊ တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေ ကတမ္ပိ ဣဓ ကတမ္ပိ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ အဝဉ္ဈံ ဘဝတိ သဖလန္တိ။ ဣမိနာပိ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလောတိ။

‘‘သုတပုဗ္ဗံ ပန တယာ၊ မဟာရာဇ၊ နန္ဒကော နာမ ယက္ခော ထေရံ သာရိပုတ္တံ အာသာဒယိတွာ ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သုယျတိ၊ လောကေ ပါကဋော ဧသော’’တိ။ ‘‘အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ထေရော သာရိပုတ္တော သာဒိယိ နန္ဒကဿ ယက္ခဿ မဟာပထဝိဂိလန’’န္တိ ¶ [ပဝတ္တမာနေပိ (သျာ။)]။ ‘‘ဥဗ္ဗတ္တိယန္တေပိ၊ ဘန္တေ၊ သဒေဝကေ လောကေ ပတမာနေပိ ဆမာယံ စန္ဒိမသူရိယေ ဝိကိရန္တေပိ သိနေရုပဗ္ဗတရာဇေ ထေရော သာရိပုတ္တော န ပရဿ ဒုက္ခံ သာဒိယေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယေန ဟေတုနာ ထေရော သာရိပုတ္တော ကုဇ္ဈေယျ ဝါ ဒုဿေယျ ဝါ၊ သော ဟေတု ထေရဿ သာရိပုတ္တဿ သမူဟတော သမုစ္ဆိန္နော၊ ဟေတုနော သမုဂ္ဃာတိတတ္တာ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော သာရိပုတ္တော ဇီဝိတဟာရကေပိ ကောပံ န ကရေယျာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ၊ မဟာရာဇ ¶ ၊ ထေရော သာရိပုတ္တော နန္ဒကဿ ယက္ခဿ ပထဝိဂိလနံ န သာဒိယိ၊ ကိဿ ပန နန္ဒကော ယက္ခော ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ? ‘‘အကုသလဿ၊ ဘန္တေ၊ ကမ္မဿ ဗလဝတာယာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ အကုသလဿ ကမ္မဿ ဗလဝတာယ နန္ဒကော ယက္ခော ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော၊ အသာဒိယန္တဿာပိ ကတော အပရာဓော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလော။ တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ အကုသလဿပိ ကမ္မဿ ဗလဝတာယ အသာဒိယန္တဿ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလောတိ။ ဣမိနာပိ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလောတိ။

‘‘ကတိ နု ခေါ တေ၊ မဟာရာဇ၊ မနုဿာ၊ ယေ ဧတရဟိ မဟာပထဝိံ ပဝိဋ္ဌာ၊ အတ္ထိ တေ တတ္ထ သဝဏ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သုယျတီ’’တိ။ ‘‘ဣင်္ဃ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ သာဝေဟီ’’တိ? ‘‘စိဉ္စမာဏဝိကာ၊ ဘန္တေ၊ သုပ္ပဗုဒ္ဓါ စ သက္ကော၊ ဒေဝဒတ္တော စ ထေရော၊ နန္ဒကော စ ယက္ခော၊ နန္ဒော စ မာဏဝကောတိ။ သုတမေတံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမေ ပဉ္စ ဇနာ မဟာပထဝိံ ပဝိဋ္ဌာ’’တိ။ ‘‘ကိသ္မိံ တေ၊ မဟာရာဇ၊ အပရဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘ဘဂဝတိ စ၊ ဘန္တေ၊ သာဝကေသု စာ’’တိ။ ‘‘အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ ¶ ၊ ဘဂဝါ ဝါ သာဝကာ ဝါ သာဒိယိံသု ဣမေသံ မဟာပထဝိပဝိသန’’န္တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အသာဒိယန္တဿေဝ ကတော အဓိကာရော အဝဉ္ဈော ဘဝတိ သဖလော’’တိ။ ‘‘သုဝိညာပိတော၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဉှော ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနီကတော၊ ဂုယှံ ဝိဒံသိတံ ¶ ၊ ဂဏ္ဌိ ဘိန္နော၊ ဂဟနံ အဂဟနံ ကတံ၊ နဋ္ဌာ ပရဝါဒါ၊ ဘဂ္ဂါ ကုဒိဋ္ဌီ၊ နိပ္ပဘာ ဇာတာ ကုတိတ္ထိယာ၊ တွံ ဂဏီဝရပဝရမာသဇ္ဇာ’’တိ။

၂။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗညူ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ သဗ္ဗညူ၊ န စ ဘဂဝတော သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ၊ အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓံ ဘဂဝတော သဗ္ဗညုတဉာဏံ၊ အာဝဇ္ဇိတွာ ယဒိစ္ဆကံ ဇာနာတီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ အသဗ္ဗညူတိ။ ယဒိ တဿ ပရိယေသနာယ သဗ္ဗညုတဉာဏံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဝါဟသတံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝီဟီနံ အဍ္ဎစူဠဉ္စ ဝါဟာ ဝီဟိသတ္တမ္ဗဏာနိ ဒွေ စ တုမ္ဗာ ဧကစ္ဆရာက္ခဏေ ပဝတ္တစိတ္တဿ ဧတ္တကာ ဝီဟီ လက္ခံ ဌပီယမာနာ [ဌပီယမာနေ (သီ။ ပီ။)] ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆေယျုံ?

‘‘တတြိမေ ¶ သတ္တဝိဓာ စိတ္တာ ပဝတ္တန္တိ၊ ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ သရာဂါ သဒေါသာ သမောဟာ သကိလေသာ အဘာဝိတကာယာ အဘာဝိတသီလာ အဘာဝိတစိတ္တာ အဘာဝိတပညာ၊ တေသံ တံ စိတ္တံ ဂရုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒန္ဓံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? အဘာဝိတတ္တာ စိတ္တဿ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝံသနာဠဿ ဝိတတဿ ဝိသာလဿ ဝိတ္ထိဏ္ဏဿ သံသိဗ္ဗိတဝိသိဗ္ဗိတဿ သာခါဇဋာဇဋိတဿ အာကဍ္ဎိယန္တဿ ဂရုကံ ဟောတိ အာဂမနံ ဒန္ဓံ။ ကိံ ကာရဏာ? သံသိဗ္ဗိတဝိသိဗ္ဗိတတ္တာ သာခါနံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ တေ သရာဂါ သဒေါသာ သမောဟာ သကိလေသာ အဘာဝိတကာယာ အဘာဝိတသီလာ အဘာဝိတစိတ္တာ အဘာဝိတပညာ၊ တေသံ တံ စိတ္တံ ဂရုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒန္ဓံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? သံသိဗ္ဗိတဝိသိဗ္ဗိတတ္တာ ကိလေသေဟိ၊ ဣဒံ ပဌမံ စိတ္တံ။

‘‘တတြိဒံ ဒုတိယံ စိတ္တံ ဝိဘတ္တမာပဇ္ဇတိ – ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ သောတာပန္နာ ပိဟိတာပါယာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တာ ဝိညာတသတ္ထုသာသနာ၊ တေသံ တံ စိတ္တံ တီသု ¶ ဌာနေသု လဟုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ¶ လဟုကံ ပဝတ္တတိ။ ဥပရိဘူမီသု ဂရုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒန္ဓံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? တီသု ဌာနေသု စိတ္တဿ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ဥပရိ ကိလေသာနံ အပ္ပဟီနတ္တာ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝံသနာဠဿ တိပဗ္ဗဂဏ္ဌိပရိသုဒ္ဓဿ ဥပရိ သာခါဇဋာဇဋိတဿ အာကဍ္ဎိယန္တဿ ယာဝ တိပဗ္ဗံ တာဝ လဟုကံ ဧတိ၊ တတော ဥပရိ ထဒ္ဓံ။ ကိံ ကာရဏာ? ဟေဋ္ဌာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ဥပရိ သာခါဇဋာဇဋိတတ္တာ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ တေ သောတာပန္နာ ပိဟိတာပါယာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တာ ဝိညာတသတ္ထုသာသနာ၊ တေသံ တံ စိတ္တံ တီသု ဌာနေသု လဟုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ လဟုကံ ပဝတ္တတိ၊ ဥပရိဘူမီသု ဂရုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒန္ဓံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? တီသု ဌာနေသု စိတ္တဿ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ဥပရိ ကိလေသာနံ အပ္ပဟီနတ္တာ၊ ဣဒံ ဒုတိယံ စိတ္တံ။

‘‘တတြိဒံ တတိယံ စိတ္တံ ဝိဘတ္တမာပဇ္ဇတိ – ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ သကဒါဂါမိနော၊ ယေသံ ရာဂဒေါသမောဟာ တနုဘူတာ၊ တေသံ တံ စိတ္တံ ပဉ္စသု ဌာနေသု လဟုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ လဟုကံ ပဝတ္တတိ၊ ဥပရိဘူမီသု ဂရုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒန္ဓံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ပဉ္စသု ဌာနေသု စိတ္တဿ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ဥပရိ ကိလေသာနံ အပ္ပဟီနတ္တာ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝံသနာဠဿ ပဉ္စပဗ္ဗဂဏ္ဌိပရိသုဒ္ဓဿ ဥပရိ သာခါဇဋာဇဋိတဿ အာကဍ္ဎိယန္တဿ ယာဝ ပဉ္စပဗ္ဗံ တာဝ လဟုကံ ဧတိ၊ တတော ဥပရိ ထဒ္ဓံ။ ကိံ ကာရဏာ? ဟေဋ္ဌာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ဥပရိ သာခါဇဋာဇဋိတတ္တာ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ တေ သကဒါဂါမိနော၊ ယေသံ ရာဂဒေါသမောဟာ တနုဘူတာ၊ တေသံ တံ စိတ္တံ ပဉ္စသု ဌာနေသု လဟုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ လဟုကံ ပဝတ္တတိ၊ ဥပရိဘူမီသု ဂရုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒန္ဓံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ပဉ္စသု ဌာနေသု စိတ္တဿ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ဥပရိ ကိလေသာနံ အပ္ပဟီနတ္တာ၊ ဣဒံ တတိယံ စိတ္တံ။

‘‘တတြိဒံ ¶ စတုတ္ထံ စိတ္တံ ဝိဘတ္တမာပဇ္ဇတိ – ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ အနာဂါမိနော၊ ယေသံ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သညောဇနာနိ ပဟီနာနိ၊ တေသံ တံ စိတ္တံ ဒသသု ဌာနေသု လဟုကံ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇတိ လဟုကံ ပဝတ္တတိ၊ ဥပရိဘူမီသု ဂရုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒန္ဓံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ဒသသု ဌာနေသု စိတ္တဿ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ဥပရိ ကိလေသာနံ အပ္ပဟီနတ္တာ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝံသနာဠဿ ဒသပဗ္ဗဂဏ္ဌိပရိသုဒ္ဓဿ ဥပရိ သာခါဇဋာဇဋိတဿ အာကဍ္ဎိယန္တဿ ယာဝ ဒသပဗ္ဗံ တာဝ လဟုကံ ဧတိ၊ တတော ဥပရိ ထဒ္ဓံ။ ကိံ ကာရဏာ? ဟေဋ္ဌာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ဥပရိ သာခါဇဋာဇဋိတတ္တာ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ တေ အနာဂါမိနော၊ ယေသံ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သညောဇနာနိ ပဟီနာနိ၊ တေသံ တံ ¶ စိတ္တံ ဒသသု ဌာနေသု လဟုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ လဟုကံ ပဝတ္တတိ၊ ဥပရိဘူမီသု ဂရုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒန္ဓံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ဒသသု ဌာနေသု စိတ္တဿ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ဥပရိ ကိလေသာနံ အပ္ပဟီနတ္တာ၊ ဣဒံ စတုတ္ထံ စိတ္တံ။

‘‘တတြိဒံ ပဉ္စမံ စိတ္တံ ဝိဘတ္တမာပဇ္ဇတိ – ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ ဓောတမလာ ဝန္တကိလေသာ ဝုသိတဝန္တော ကတကရဏီယာ ဩဟိတဘာရာ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ပရိက္ခီဏဘဝသညောဇနာ ပတ္တပဋိသမ္ဘိဒါ သာဝကဘူမီသု ပရိသုဒ္ဓါ၊ တေသံ တံ စိတ္တံ သာဝကဝိသယေ လဟုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ လဟုကံ ပဝတ္တတိ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဘူမီသု ဂရုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒန္ဓံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ပရိသုဒ္ဓတ္တာ သာဝကဝိသယေ၊ အပရိသုဒ္ဓတ္တာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဝိသယေ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝံသနာဠဿ သဗ္ဗပဗ္ဗဂဏ္ဌိပရိသုဒ္ဓဿ အာကဍ္ဎိယန္တဿ လဟုကံ ဟောတိ အာဂမနံ အဒန္ဓံ။ ကိံ ကာရဏာ? သဗ္ဗပဗ္ဗဂဏ္ဌိပရိသုဒ္ဓတ္တာ အဂဟနတ္တာ ဝံသဿ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ တေ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ ဓောတမလာ ဝန္တကိလေသာ ဝုသိတဝန္တော ကတကရဏီယာ ဩဟိတဘာရာ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ပရိက္ခီဏဘဝသညောဇနာ ပတ္တပဋိသမ္ဘိဒါ သာဝကဘူမီသု ပရိသုဒ္ဓါ၊ တေသံ တံ စိတ္တံ သာဝကဝိသယေ လဟုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ လဟုကံ ပဝတ္တတိ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဘူမီသု ဂရုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒန္ဓံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ပရိသုဒ္ဓတ္တာ သာဝကဝိသယေ၊ အပရိသုဒ္ဓတ္တာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဝိသယေ၊ ဣဒံ ပဉ္စမံ စိတ္တံ။

‘‘တတြိဒံ ¶ ဆဋ္ဌံ စိတ္တံ ဝိဘတ္တမာပဇ္ဇတိ – ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သယမ္ဘုနော အနာစရိယကာ ဧကစာရိနော ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပာ သကဝိသယေ ပရိသုဒ္ဓဝိမလစိတ္တာ၊ တေသံ တံ စိတ္တံ သကဝိသယေ လဟုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ လဟုကံ ပဝတ္တတိ၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဘူမီသု ဂရုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒန္ဓံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ပရိသုဒ္ဓတ္တာ သကဝိသယေ မဟန္တတ္တာ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဝိသယဿ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော သကဝိသယံ ပရိတ္တံ နဒိံ ရတ္တိမ္ပိ ဒိဝါပိ ယဒိစ္ဆက အစ္ဆမ္ဘိတော ဩတရေယျ၊ အထ ပရတော မဟာသမုဒ္ဒံ ဂမ္ဘီရံ ဝိတ္ထတံ အဂါဓမပါရံ ဒိသွာ ဘာယေယျ၊ ဒန္ဓာယေယျ န ဝိသဟေယျ ¶ ဩတရိတုံ။ ကိံ ကာရဏာ? တိဏ္ဏတ္တာ [စိဏ္ဏတ္တာ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] သကဝိသယဿ၊ မဟန္တတ္တာ စ မဟာသမုဒ္ဒဿ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သယမ္ဘုနော အနာစရိယကာ ဧကစာရိနော ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပာ သကဝိသယေ ပရိသုဒ္ဓဝိမလစိတ္တာ၊ တေသံ ¶ တံ စိတ္တံ သကဝိသယေ လဟုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ လဟုကံ ပဝတ္တတိ၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဘူမီသု ဂရုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒန္ဓံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ပရိသုဒ္ဓတ္တာ သကဝိသယေ မဟန္တတ္တာ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဝိသယဿ၊ ဣဒံ ဆဋ္ဌံ စိတ္တံ။

‘‘တတြိဒံ သတ္တမံ စိတ္တံ ဝိဘတ္တမာပဇ္ဇတိ – ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗညုနော ဒသဗလဓရာ စတုဝေသာရဇ္ဇဝိသာရဒါ အဋ္ဌာရသဟိ ဗုဒ္ဓဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတာ အနန္တဇိနာ အနာဝရဏဉာဏာ၊ တေသံ တံ စိတ္တံ သဗ္ဗတ္ထ လဟုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ လဟုကံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? သဗ္ဗတ္ထ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ။ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နာရာစဿ သုဓောတဿ ဝိမလဿ နိဂ္ဂဏ္ဌိဿ သုခုမဓာရဿ အဇိမှဿ အဝင်္ကဿ အကုဋိလဿ ဒဠှစာပသမာရူဠှဿ ခေါမသုခုမေ ဝါ ကပ္ပာသသုခုမေ ဝါ ကမ္ဗလသုခုမေ ဝါ ဗလဝနိပါတိတဿ ဒန္ဓာယိတတ္တံ ဝါ လဂ္ဂနံ ဝါ ဟောတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’? ‘‘သုခုမတ္တာ ဝတ္ထာနံ သုဓောတတ္တာ နာရာစဿ နိပါတဿ စ ဗလဝတ္တာ’’တိ ¶ ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ တေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗညုနော ဒသဗလဓရာ စတုဝေသာရဇ္ဇဝိသာရဒါ အဋ္ဌာရသဟိ ဗုဒ္ဓဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတာ အနန္တဇိနာ အနာဝရဏဉာဏာ၊ တေသံ တံ စိတ္တံ သဗ္ဗတ္ထ လဟုကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ လဟုကံ ပဝတ္တတိ။ ကိံ ကာရဏာ? သဗ္ဗတ္ထ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ၊ ဣဒံ သတ္တမံ စိတ္တံ။

‘‘တတြ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒိဒံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံ စိတ္တံ၊ တံ ဆန္နမ္ပိ စိတ္တာနံ ဂဏနံ အတိက္ကမိတွာ အသင်္ချေယျေန ဂုဏေန ပရိသုဒ္ဓဉ္စ လဟုကဉ္စ။ ယသ္မာ စ ဘဂဝတော စိတ္တံ ပရိသုဒ္ဓဉ္စ လဟုကဉ္စ၊ တသ္မာ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ယမကပါဋိဟီရံ ဒဿေတိ။ ယမကပါဋိဟီရေ၊ မဟာရာဇ၊ ဉာတဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ စိတ္တံ ဧဝံ လဟုပရိဝတ္တန္တိ၊ န တတ္ထ သက္ကာ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ ဝတ္တုံ၊ တေပိ၊ မဟာရာဇ၊ ပါဋိဟီရာ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံ စိတ္တံ ဥပါဒါယ ဂဏနမ္ပိ သင်္ခမ္ပိ ကလမ္ပိ ကလဘာဂမ္ပိ န ဥပေန္တိ၊ အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော သဗ္ဗညုတဉာဏံ၊ အာဝဇ္ဇေတွာ ယဒိစ္ဆကံ ဇာနာတိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ဟတ္ထေ ဌပိတံ ယံ ကိဉ္စိ ဒုတိယေ ဟတ္ထေ ဌပေယျ ဝိဝဋေန မုခေန ဝါစံ နိစ္ဆာရေယျ၊ မုခဂတံ ဘောဇနံ ဂိလေယျ၊ ဥမ္မီလေတွာ ဝါ နိမီလေယျ၊ နိမီလေတွာ ဝါ ဥမ္မီလေယျ၊ သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ၊ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ၊ စိရတရံ ဧတံ၊ မဟာရာဇ၊ လဟုတရံ ဘဂဝတော သဗ္ဗညုတဉာဏံ၊ လဟုတရံ အာဝဇ္ဇနံ၊ အာဝဇ္ဇေတွာ ယဒိစ္ဆကံ ဇာနာတိ ¶ ၊ အာဝဇ္ဇနဝိကလမတ္တကေန န တာဝတာ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော အသဗ္ဗညုနော နာမ ဟောန္တီ’’တိ။

‘‘အာဝဇ္ဇနမ္ပိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပရိယေသနာယ ကာတဗ္ဗံ၊ ဣင်္ဃ မံ တတ္ထ ကာရဏေန သညာပေဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသဿ အဍ္ဎဿ မဟဒ္ဓနဿ မဟာဘောဂဿ ပဟူတဇာတရူပရဇတဿ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏဿ ပဟူတဓနဓညဿ သာလိဝီဟိယဝတဏ္ဍုလတိလမုဂ္ဂမာသပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏသပ္ပိတေလနဝနီတခီရဒဓိမဓုဂုဠဖာဏိတာ ¶ စ ခဠောပိကုမ္ဘိပီဌရကောဋ္ဌဘာဇနဂတာ ဘဝေယျုံ၊ တဿ စ ပုရိသဿ ပါဟုနကော အာဂစ္ဆေယျ ဘတ္တာရဟော ဘတ္တာဘိကင်္ခီ၊ တဿ စ ဂေဟေ ယံ ရန္ဓံ ဘောဇနံ၊ တံ ပရိနိဋ္ဌိတံ ဘဝေယျ၊ ကုမ္ဘိတော တဏ္ဍုလေ နီဟရိတွာ ဘောဇနံ ရန္ဓေယျ၊ အပိ စ ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ တာဝတကေန ဘောဇနဝေကလ္လမတ္တကေန အဓနော နာမ ကပဏော နာမ ဘဝေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ စက္ကဝတ္တိရညော ဃရေပိ၊ ဘန္တေ၊ အကာလေ ဘောဇနဝေကလ္လံ ဟောတိ၊ ကိံ ပန ဂဟပတိကဿာ’’တိ? ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ အာဝဇ္ဇနဝိကလမတ္တကံ သဗ္ဗညုတဉာဏံ အာဝဇ္ဇေတွာ ယဒိစ္ဆကံ ဇာနာတိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ရုက္ခော အဿ ဖလိတော ဩဏတဝိနတော ပိဏ္ဍိဘာရဘရိတော၊ န ကိဉ္စိ တတ္ထ ပတိတံ ဖလံ ဘဝေယျ၊ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ရုက္ခော တာဝတကေန ပတိတဖလဝေကလ္လမတ္တကေန အဖလော နာမ ဘဝေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ပတနပဋိဗဒ္ဓါနိ တာနိ ရုက္ခဖလာနိ၊ ပတိတေ ယဒိစ္ဆကံ လဘတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓံ သဗ္ဗညုတဉာဏံ အာဝဇ္ဇေတွာ ယဒိစ္ဆကံ ဇာနာတီ’’တိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ အာဝဇ္ဇေတွာ အာဝဇ္ဇေတွာ ဗုဒ္ဓါ ယဒိစ္ဆကံ ဇာနာတီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ အာဝဇ္ဇေတွာ အာဝဇ္ဇေတွာ ယဒိစ္ဆကံ ဇာနာတီ’’တိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ ယဒါ စက္ကရတနံ သရတိ ‘ဥပေတု မေ စက္ကရတန’န္တိ၊ သရိတေ စက္ကရတနံ ဥပေတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော အာဝဇ္ဇေတွာ အာဝဇ္ဇေတွာ ယဒိစ္ဆကံ ဇာနာတီ’’တိ။ ‘‘ဒဠှံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကာရဏံ၊ ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗညူ၊ သမ္ပဋိစ္ဆာမ ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗညူ’’တိ။

ဗုဒ္ဓသဗ္ဗညုဘာဝပဉှော ဒုတိယော။

၃။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဒေဝဒတ္တော ကေန ပဗ္ဗာဇိတော’’တိ? ‘‘ဆ ယိမေ၊ မဟာရာဇ၊ ခတ္တိယကုမာရာ ဘဒ္ဒိယော စ အနုရုဒ္ဓါ စ အာနန္ဒော စ ဘဂု စ ကိမိလော ¶ [ကိမ္ဗိလော (သီ။ ပီ။) မ။ နိ။ ၂။၁၆၆ ပဿိတဗ္ဗံ] စ ဒေဝဒတ္တော ¶ စ ဥပါလိကပ္ပကော သတ္တမော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေ သတ္ထရိ သကျကုလာနန္ဒဇနနေ ဘဂဝန္တံ အနုပဗ္ဗဇန္တာ နိက္ခမိံသု၊ တေ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ။ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ ဒေဝဒတ္တေန ပဗ္ဗဇိတွာ သင်္ဃော ဘိန္နော’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝဒတ္တေန ပဗ္ဗဇိတွာ သင်္ဃော ဘိန္နော၊ န ဂိဟီ သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ၊ န ဘိက္ခုနီ၊ န သိက္ခမာနာ၊ န သာမဏေရော၊ န သာမဏေရီ သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ၊ ဘိက္ခု ပကတတ္တော သမာနသံဝါသကော သမာနသီမာယံ ဌိတော သင်္ဃံ ဘိန္ဒတီတိ။ သင်္ဃဘေဒကော၊ ဘန္တေ၊ ပုဂ္ဂလော ကိံ ကမ္မံ ဖုသတီ’’တိ? ‘‘ကပ္ပဋ္ဌိတိကံ၊ မဟာရာဇ၊ ကမ္မံ ဖုသတီ’’တိ။

‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ ဇာနာတိ ‘ဒေဝဒတ္တော ပဗ္ဗဇိတွာ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိဿတိ၊ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ ကပ္ပံ နိရယေ ပစ္စိဿတီ’’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ဇာနာတိ ‘ဒေဝဒတ္တော ပဗ္ဗဇိတွာ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိဿတိ၊ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ ကပ္ပံ နိရယေ ပစ္စိဿတီ’’’တိ။ ‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ ဇာနာတိ ‘ဒေဝဒတ္တော ပဗ္ဗဇိတွာ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိဿတိ၊ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ ကပ္ပံ နိရယေ ပစ္စိဿတီ’တိ၊ တေန ဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ ကာရုဏိကော အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဟိတံ အပနေတွာ ဟိတမုပဒဟတီတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တံ အဇာနိတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ၊ တေန ဟိ ဗုဒ္ဓါ အသဗ္ဗညူတိ၊ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ ဝိဇဋေဟိ ဧတံ မဟာဇဋံ၊ ဘိန္ဒ ပရာပဝါဒံ၊ အနာဂတေ အဒ္ဓါနေ တယာ သဒိသာ ဗုဒ္ဓိမန္တော ဘိက္ခူ ဒုလ္လဘာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဧတ္ထ တဝ ဗလံ ပကာသေဟီ’’တိ။

‘‘ကာရုဏိကော၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ သဗ္ဗညူ စ၊ ကာရုညေန၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ သဗ္ဗညုတဉာဏေန ဒေဝဒတ္တဿ ဂတိံ ဩလောကေန္တော အဒ္ဒသ ဒေဝဒတ္တံ အာပါယိကံ ကမ္မံ [အပရာပရိယကမ္မံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] အာယူဟိတွာ အနေကာနိ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿာနိ နိရယေန နိရယံ ဝိနိပါတေန ဝိနိပါတံ ဂစ္ဆန္တံ၊ တံ ဘဂဝါ သဗ္ဗညုတဉာဏေန ဇာနိတွာ ဣမဿ အပရိယန္တကတံ ကမ္မံ မမ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတဿ ပရိယန္တကတံ ဘဝိဿတိ၊ ပုရိမံ ¶ ဥပါဒါယ ပရိယန္တကတံ ဒုက္ခံ ဘဝိဿတိ၊ အပဗ္ဗဇိတောပိ အယံ မောဃပုရိသော ကပ္ပဋ္ဌိယမေဝ ကမ္မံ အာယူဟိဿတီတိ ကာရုညေန ဒေဝဒတ္တံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ။

‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါ ဝဓိတွာ တေလေန မက္ခေတိ၊ ပပါတေ ပါတေတွာ ဟတ္ထံ ဒေတိ၊ မာရေတွာ ¶ ဇီဝိတံ ပရိယေသတိ၊ ယံ သော ပဌမံ ဒုက္ခံ ¶ ဒတွာ ပစ္ဆာ သုခံ ဥပဒဟတီ’’တိ? ‘‘ဝဓေတိပိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော သတ္တာနံ ဟိတဝသေန၊ ပါတေတိပိ သတ္တာနံ ဟိတဝသေန၊ မာရေတိပိ သတ္တာနံ ဟိတဝသေန၊ ဝဓိတွာပိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော သတ္တာနံ ဟိတမေဝ ဥပဒဟတိ၊ ပါတေတွာပိ သတ္တာနံ ဟိတမေဝ ဥပဒဟတိ၊ မာရေတွာပိ သတ္တာနံ ဟိတမေဝ ဥပဒဟတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မာတာပိတရော နာမ ဝဓိတွာပိ ပါတယိတွာပိ ပုတ္တာနံ ဟိတမေဝ ဥပဒဟန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ဝဓေတိပိ သတ္တာနံ ဟိတဝသေန၊ ပါတေတိပိ သတ္တာနံ ဟိတဝသေန၊ မာရေတိပိ သတ္တာနံ ဟိတဝသေန၊ ဝဓိတွာပိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော သတ္တာနံ ဟိတမေဝ ဥပဒဟတိ၊ ပါတေတွာပိ သတ္တာနံ ဟိတမေဝ ဥပဒဟတိ၊ မာရေတွာပိ သတ္တာနံ ဟိတမေဝ ဥပဒဟတိ၊ ယေန ယေန ယောဂေန သတ္တာနံ ဂုဏဝုဍ္ဎိ ဟောတိ၊ တေန တေန ယောဂေန သဗ္ဗသတ္တာနံ ဟိတမေဝ ဥပဒဟတိ။ သစေ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝဒတ္တော န ပဗ္ဗာဇေယျ၊ ဂိဟိဘူတော သမာနော နိရယသံဝတ္တနိကံ ဗဟုံ ပါပကမ္မံ ကတွာ အနေကာနိ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿာနိ နိရယေန နိရယံ ဝိနိပါတေန ဝိနိပါတံ ဂစ္ဆန္တော ဗဟုံ ဒုက္ခံ ဝေဒယိဿတိ၊ တံ ဘဂဝါ ဇာနမာနော ကာရုညေန ဒေဝဒတ္တံ ပဗ္ဗာဇေသိ၊ ‘မမ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတဿ ဒုက္ခံ ပရိယန္တကတံ ဘဝိဿတီ’တိ ကာရုညေန ဂရုကံ ဒုက္ခံ လဟုကံ အကာသိ။

‘‘ယထာ ဝါ၊ မဟာရာဇ၊ ဓနယသသိရိဉာတိဗလေန ဗလဝါ ပုရိသော အတ္တနော ဉာတိံ ဝါ မိတ္တံ ဝါ ရညာ ဂရုကံ ဒဏ္ဍံ ဓာရေန္တံ အတ္တနော ဗဟုဝိဿတ္ထဘာဝေန သမတ္ထတာယ ဂရုကံ ဒဏ္ဍံ လဟုကံ အကာသိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ဗဟူနိ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿာနိ ဒုက္ခံ ဝေဒယမာနံ ဒေဝဒတ္တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ¶ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဗလသမတ္ထဘာဝေန ဂရုကံ ဒုက္ခံ လဟုကံ အကာသိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ကုသလော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော ဂရုကံ ရောဂံ ဗလဝေါသဓဗလေန လဟုကံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗဟူနိ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿာနိ ဒုက္ခံ ဝေဒယမာနံ ဒေဝဒတ္တံ ဘဂဝါ ရောဂညုတာယ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကာရုညဗလော ပတ္ထဒ္ဓဓမ္မောသဓဗလေန ဂရုကံ ဒုက္ခံ လဟုကံ အကာသိ။ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ဗဟုဝေဒနီယံ ဒေဝဒတ္တံ အပ္ပဝေဒနီယံ ကရောန္တော ကိဉ္စိ အပုညံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘န ကိဉ္စိ၊ ဘန္တေ၊ အပုညံ အာပဇ္ဇေယျ အန္တမသော ဂဒ္ဒူဟနမတ္တမ္ပီ’’တိ။ ‘‘ဣမမ္ပိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏံ အတ္ထတော သမ္ပဋိစ္ဆ၊ ယေန ကာရဏေန ဘဂဝါ ဒေဝဒတ္တံ ပဗ္ဗာဇေသိ။

‘‘အပရမ္ပိ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ၊ ယေန ကာရဏေန ဘဂဝါ ဒေဝဒတ္တံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ စောရံ အာဂုစာရိံ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေယျုံ၊ ‘အယံ ခေါ၊ ဒေဝ၊ စောရော အာဂုစာရီ၊ ဣမဿ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီ’တိ။ တမေနံ ရာဇာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘တေန ဟိ ¶ ၊ ဘဏေ၊ ဣမံ စောရံ ဗဟိနဂရံ နီဟရိတွာ အာဃာတနေ သီသံ ဆိန္ဒထာ’’တိ၊ ‘ဧဝံ ဒေဝါ’တိ ခေါ တေ ရညော ပဋိဿုတွာ တံ ဗဟိနဂရံ နီဟရိတွာ အာဃာတနံ နယေယျုံ။ တမေနံ ပဿေယျ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ရညော သန္တိကာ လဒ္ဓဝရော လဒ္ဓယသဓနဘောဂေါ အာဒေယျဝစနော ဗလဝိစ္ဆိတကာရီ၊ သော တဿ ကာရုညံ ကတွာ တေ ပုရိသေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘အလံ၊ ဘော၊ ကိံ တုမှာကံ ဣမဿ သီသစ္ဆေဒနေန၊ တေန ဟိ ဘော ဣမဿ ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဇီဝိတံ ရက္ခထ၊ အဟမေတဿ ကာရဏာ ရညော သန္တိကေ ပဋိဝစနံ ကရိဿာမီ’တိ။ တေ တဿ ဗလဝတော ဝစနေန တဿ စောရဿ ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဇီဝိတံ ရက္ခေယျုံ။ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ဧဝံ ကာရီ တဿ စောရဿ ကိစ္စကာရီ အဿာ’’တိ? ‘‘ဇီဝိတဒါယကော သော၊ ဘန္တေ၊ ပုရိသော တဿ စောရဿ၊ ဇီဝိတေ ဒိန္နေ ကိံ တဿ အကတံ နာမ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘ယာ ပန ဟတ္ထပါဒစ္ဆေဒနေ ¶ ဝေဒနာ၊ သော တာယ ဝေဒနာယ ကိဉ္စိ အပုညံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘အတ္တနော ကတေန သော၊ ဘန္တေ၊ စောရော ဒုက္ခဝေဒနံ ဝေဒယတိ၊ ဇီဝိတဒါယကော ပန ပုရိသော န ကိဉ္စိ အပုညံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ကာရုညေန ဒေဝဒတ္တံ ပဗ္ဗာဇေသိ ‘မမ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတဿ ဒုက္ခံ ပရိယန္တကတံ ဘဝိဿတီ’တိ။ ပရိယန္တကတဉ္စ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝဒတ္တဿ ဒုက္ခံ၊ ဒေဝဒတ္တော၊ မဟာရာဇ၊ မရဏကာလေ –

‘‘‘ဣမေဟိ အဋ္ဌီဟိ တမဂ္ဂပုဂ္ဂလံ၊ ဒေဝါတိဒေဝံ နရဒမ္မသာရထိံ၊

သမန္တစက္ခုံ သတပုညလက္ခဏံ၊ ပါဏေဟိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဥပေမီ’တိ။

‘‘ပါဏုပေတံ သရဏမဂမာသိ။ ဒေဝဒတ္တော၊ မဟာရာဇ၊ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတေ ကပ္ပေ အတိက္ကန္တေ ပဌမကောဋ္ဌာသေ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိ၊ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသေ နိရယေ ပစ္စိတွာ တတော မုစ္စိတွာ အဋ္ဌိဿရော နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ။ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ဧဝံ ကာရီ ဒေဝဒတ္တဿ ကိစ္စကာရီ အဿာ’’တိ? ‘‘သဗ္ဗဒဒေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတော ဒေဝဒတ္တဿ၊ ယံ တထာဂတော ¶ ဒေဝဒတ္တံ ပစ္စေကဗောဓိံ ပါပေဿတိ၊ ကိံ တထာဂတေန ဒေဝဒတ္တဿ အကတံ နာမ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘ယံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝဒတ္တော သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ နိရယေ ဒုက္ခဝေဒနံ ဝေဒယတိ၊ အပိ နု ခေါ ဘဂဝါ တတောနိဒါနံ ကိဉ္စိ အပုညံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အတ္တနာ ကတေန၊ ဘန္တေ၊ ဒေဝဒတ္တော ကပ္ပံ နိရယေ ပစ္စတိ၊ ဒုက္ခပရိယန္တကာရကော သတ္ထာ န ကိဉ္စိ အပုညံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ ‘‘ဣမမ္ပိ ခေါ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ကာရဏံ အတ္ထတော သမ္ပဋိစ္ဆ၊ ယေန ကာရဏေန ဘဂဝါ ဒေဝဒတ္တံ ပဗ္ဗာဇေသိ။

‘‘အပရမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ၊ ယေန ကာရဏေန ဘဂဝါ ဒေဝဒတ္တံ ပဗ္ဗာဇေသိ ¶ ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကုသလော ¶ ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော ဝါတပိတ္တသေမှသန္နိပါတဥတုပရိဏာမဝိသမပရိဟာရဩပက္ကမိကောပက္ကန္တံ ပူတိကုဏပဒုဂ္ဂန္ဓာဘိသဉ္ဆန္နံ အန္တောသလ္လံ သုသိရဂတံ ပုဗ္ဗရုဟိရသမ္ပုဏ္ဏံ ဝဏံ ဝူပသမေန္တော ဝဏမုခံ ကက္ခဠတိခိဏခါရကဋုကေန ဘေသဇ္ဇေန အနုလိမ္ပတိ ပရိပစ္စနာယ၊ ပရိပစ္စိတွာ မုဒုဘာဝမုပဂတံ သတ္ထေန ဝိကန္တယိတွာ ဍဟတိ သလာကာယ၊ ဒဍ္ဎေ ခါရလဝဏံ ဒေတိ၊ ဘေသဇ္ဇေန အနုလိမ္ပတိ ဝဏရုဟနာယ ဗျာဓိတဿ သောတ္ထိဘာဝမနုပ္ပတ္တိယာ၊ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော အဟိတစိတ္တော ဘေသဇ္ဇေန အနုလိမ္ပတိ၊ သတ္ထေန ဝိကန္တေတိ၊ ဍဟတိ သလာကာယ၊ ခါရလဝဏံ ဒေတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဟိတစိတ္တော သောတ္ထိကာမော တာနိ ကိရိယာနိ ကရောတီ’’တိ။ ‘‘ယာ ပနဿ ဘေသဇ္ဇကိရိယာကရဏေန ဥပ္ပန္နာ ဒုက္ခဝေဒနာ၊ တတောနိဒါနံ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော ကိဉ္စိ အပုညံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘ဟိတစိတ္တော၊ ဘန္တေ၊ သောတ္ထိကာမော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော တာနိ ကိရိယာနိ ကရောတိ၊ ကိံ သော တတောနိဒါနံ အပုညံ အာပဇ္ဇေယျ၊ သဂ္ဂဂါမီ သော၊ ဘန္တေ၊ ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရုညေန ဘဂဝါ ဒေဝဒတ္တံ ပဗ္ဗာဇေသိ ဒုက္ခပရိမုတ္တိယာ။

‘‘အပရမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ၊ ယေန ကာရဏေန ဘဂဝါ ဒေဝဒတ္တံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ကဏ္ဋကေန ဝိဒ္ဓါ အဿ၊ အထညတရော ပုရိသော တဿ ဟိတကာမော သောတ္ထိကာမော တိဏှေန ကဏ္ဋကေနဝါ သတ္ထမုခေန ဝါ သမန္တတော ဆိန္ဒိတွာ ပဂ္ဃရန္တေန လောဟိတေန တံ ကဏ္ဋကံ နီဟရေယျ၊ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော အဟိတကာမော တံ ကဏ္ဋကံ နီဟရတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဟိတကာမော သော၊ ဘန္တေ၊ ပုရိသော သောတ္ထိကာမော တံ ကဏ္ဋကံ နီဟရတိ။ သစေ ¶ သော၊ ဘန္တေ၊ တံ ကဏ္ဋကံ န နီဟရေယျ၊ မရဏံ ဝါ သော တေန ပါပုဏေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ကာရုညေန ဒေဝဒတ္တံ ပဗ္ဗာဇေသိ ဒုက္ခပရိမုတ္တိယာ။ သစေ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ဒေဝဒတ္တံ န ပဗ္ဗာဇေယျ၊ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿမ္ပိ ¶ ဒေဝဒတ္တော ဘဝပရမ္ပရာယ နိရယေ ပစ္စေယျာ’’တိ။

‘‘အနုသောတဂါမိံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဒေဝဒတ္တံ တထာဂတော ပဋိသောတံ ပါပေသိ၊ ဝိပန္ထပဋိပန္နံ ဒေဝဒတ္တံ ပန္ထေ ပဋိပါဒေသိ၊ ပပါတေ ပတိတဿ ဒေဝဒတ္တဿ ပတိဋ္ဌံ အဒါသိ၊ ဝိသမဂတံ ဒေဝဒတ္တံ တထာဂတော သမံ အာရောပေသိ၊ ဣမေ စ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဟေတူ ဣမာနိ စ ကာရဏာနိ န သက္ကာ အညေန သန္ဒဿေတုံ အညတြ တဝါဒိသေန ဗုဒ္ဓိမတာ’’တိ။

၄။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ – ‘အဋ္ဌိမေ၊ ဘိက္ခဝေ [အဋ္ဌိမေ အာနန္ဒ (အ။ နိ။ ၈။၇၀)]၊ ဟေတူ အဋ္ဌ ပစ္စယာ မဟတော ဘူမိစာလဿ ပါတုဘာဝါယာ’တိ။ အသေသဝစနံ ဣဒံ၊ နိဿေသဝစနံ ဣဒံ၊ နိပ္ပရိယာယဝစနံ ဣဒံ၊ နတ္ထညော နဝမော ဟေတု မဟတော ဘူမိစာလဿ ပါတုဘာဝါယ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အညော နဝမော ဟေတု ဘဝေယျ မဟတော ဘူမိစာလဿ ပါတုဘာဝါယ၊ တမ္ပိ ဟေတုံ ဘဂဝါ ကထေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ နတ္ထညော နဝမော ဟေတု မဟတော ဘူမိစာလဿ ပါတုဘာဝါယ၊ တသ္မာ အနာစိက္ခိတော ဘဂဝတာ၊ အယဉ္စ နဝမော ဟေတု ဒိဿတိ မဟတော ဘူမိစာလဿ ပါတုဘာဝါယ၊ ယံ ဝေဿန္တရေန ရညာ မဟာဒါနေ ဒီယမာနေ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာတိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဋ္ဌေဝ ဟေတူ အဋ္ဌ ပစ္စယာ မဟတော ဘူမိစာလဿ ပါတုဘာဝါယ၊ တေန ဟိ ဝေဿန္တရေန ရညာ မဟာဒါနေ ဒီယမာနေ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ဝေဿန္တရေန ရညာ မဟာဒါနေ ဒီယမာနေ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ၊ တေန ဟိ အဋ္ဌေဝ ဟေတူ အဋ္ဌ ပစ္စယာ မဟတော ဘူမိစာလဿ ပါတုဘာဝါယာတိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော သုခုမော ဒုန္နိဝေဌိယော ¶ အန္ဓကရဏော စေဝ ဂမ္ဘီရော စ၊ သော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ နေသော ¶ အညေန ဣတ္တရပညေန သက္ကာ ဝိသဇ္ဇေတုံ အညတြ တဝါဒိသေန ဗုဒ္ဓိမတာ’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ – ‘အဋ္ဌိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟေတူ အဋ္ဌ ပစ္စယာ မဟတော ဘူမိစာလဿ ပါတုဘာဝါယာ’တိ။ ယံ ဝေဿန္တရေန ရညာ မဟာဒါနေ ဒီယမာနေ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ၊ တဉ္စ ပန အကာလိကံ ကဒါစုပ္ပတ္တိကံ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ ဝိပ္ပမုတ္တံ၊ တသ္မာ အဂဏိတံ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ လောကေ တယော ယေဝ မေဃာ ဂဏီယန္တိ ဝဿိကော ဟေမန္တိကော ပါဝုသကောတိ။ ယဒိ တေ မုဉ္စိတွာ အညော မေဃော ပဝဿတိ၊ န သော မေဃော ဂဏီယတိ သမ္မတေဟိ မေဃေဟိ၊ အကာလမေဃောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဿန္တရေန ရညာ မဟာဒါနေ ဒီယမာနေ ယံ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ၊ အကာလိကံ ဧတံ ကဒါစုပ္ပတ္တိကံ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ ဝိပ္ပမုတ္တံ၊ န တံ ဂဏီယတိ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဟိမဝန္တာ ပဗ္ဗတာ ပဉ္စ နဒိသတာနိ သန္ဒန္တိ၊ တေသံ၊ မဟာရာဇ၊ ပဉ္စန္နံ နဒိသတာနံ ဒသေဝ နဒိယော နဒိဂဏနာယ ဂဏီယန္တိ။ သေယျထီဒံ၊ ဂင်္ဂါ ယမုနာ အစိရဝတီ ¶ သရဘူ မဟီ သိန္ဓု သရဿတီ ဝေတြဝတီ ဝီတံသာ စန္ဒဘာဂါတိ၊ အဝသေသာ နဒိယော နဒိဂဏနာယ အဂဏိတာ။ ကိံ ကာရဏာ? န တာ နဒိယော ဓုဝသလိလာ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဿန္တရေန ရညာ မဟာဒါနေ ဒီယမာနေ ယံ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ၊ အကာလိကံ ဧတံ ကဒါစုပ္ပတ္တိကံ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ ဝိပ္ပမုတ္တံ၊ န တံ ဂဏီယတိ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ရညော သတမ္ပိ ဒွိသတမ္ပိ တိသတမ္ပိ အမစ္စာ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဆ ယေဝ ဇနာ အမစ္စဂဏနာယ ဂဏီယန္တိ။ သေယျထီဒံ၊ သေနာပတိ ပုရောဟိတော အက္ခဒဿော ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဆတ္တဂ္ဂါဟကော ခဂ္ဂဂ္ဂါဟကော။ ဧတေ ယေဝ အမစ္စဂဏနာယ ဂဏီယန္တိ။ ကိံ ကာရဏာ? ယုတ္တတ္တာ ရာဇဂုဏေဟိ၊ အဝသေသာ အဂဏိတာ၊ သဗ္ဗေ အမစ္စာတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ ¶ ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဿန္တရေန ရညာ မဟာဒါနေ ဒီယမာနေ ယံ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ၊ အကာလိကံ ဧတံ ကဒါစုပ္ပတ္တိကံ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ ဝိပ္ပမုတ္တံ၊ န တံ ဂဏီယတိ အဋ္ဌဟိ ဟေတူဟိ။

‘‘သုယျတိ ¶ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဧတရဟိ ဇိနသာသနေ ကတာဓိကာရာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝေဒနီယကမ္မံ၊ ကိတ္တိ စ ယေသံ အဗ္ဘုဂ္ဂတာ ဒေဝမနုဿေသူ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သုယျတိ ဧတရဟိ ဇိနသာသနေ ကတာဓိကာရာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝေဒနီယကမ္မံ၊ ကိတ္တိ စ ယေသံ အဗ္ဘုဂ္ဂတာ ဒေဝမနုဿေသု သတ္တ ဇနာတိ’’။ ‘‘ကေ စ တေ၊ မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘သုမနော စ၊ ဘန္တေ၊ မာလာကာရော၊ ဧကသာဋကော စ ဗြာဟ္မဏော၊ ပုဏ္ဏော စ ဘတကော၊ မလ္လိကာ စ ဒေဝီ၊ ဂေါပါလမာတာ စ ဒေဝီ၊ သုပ္ပိယာ စ ဥပါသိကာ၊ ပုဏ္ဏာ စ ဒါသီတိ ဣမေ သတ္တ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝေဒနီယာ သတ္တာ၊ ကိတ္တိ စ ဣမေသံ အဗ္ဘုဂ္ဂတာ ဒေဝမနုဿေသူ’’တိ။

‘‘အပရေပိ သုယျန္တိ နု ခေါ အတီတေ မာနုသကေနေဝ သရီရဒေဟေန တိဒသဘဝနံ ဂတာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သုယျန္တီ’’တိ။ ‘‘ကေ စ တေ၊ မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘ဂုတ္တိလော စ ဂန္ဓဗ္ဗော၊ သာဓီနော စ ရာဇာ၊ နိမိ စ ရာဇာ၊ မန္ဓာတာ စ ရာဇာတိ ဣမေ စတုရော ဇနာ သုယျန္တိ၊ တေနေဝ မာနုသကေန သရီရဒေဟေန တိဒသဘဝနံ ဂတာ’’တိ။ ‘‘သုစိရမ္ပိ ကတံ သုယျတိ သုကတဒုက္ကဋန္တိ? သုတပုဗ္ဗံ ပန တယာ၊ မဟာရာဇ၊ အတီတေ ဝါ အဒ္ဓါနေ ဝတ္တမာနေ ဝါ အဒ္ဓါနေ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒါနေ ဒီယမာနေ သကိံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဝါ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ မေ၊ မဟာရာဇ၊ အာဂမော အဓိဂမော ပရိယတ္တိ သဝနံ သိက္ခာဗလံ သုဿူသာ ပရိပုစ္ဆာ အာစရိယုပါသနံ၊ မယာပိ န သုတပုဗ္ဗံ ‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒါနေ ဒီယမာနေ သကိံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဝါ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ’တိ ဌပေတွာ ဝေဿန္တရဿ ရာဇဝသဘဿ ဒါနဝရံ ¶ ။ ဘဂဝတော စ၊ မဟာရာဇ၊ ကဿပဿ၊ ဘဂဝတော စ သကျမုနိနောတိ ဒွိန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ အန္တရေ ဂဏနပထံ ¶ ဝီတိဝတ္တာ ဝဿကောဋိယော အတိက္ကန္တာ၊ တတ္ထပိ မေ သဝနံ နတ္ထိ ‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒါနေ ဒီယမာနေ သကိံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဝါ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ’တိ။ န၊ မဟာရာဇ၊ တာဝတကေန ဝီရိယေန တာဝတကေန ပရက္ကမေန မဟာပထဝီ ကမ္ပတိ၊ ဂုဏဘာရဘရိတာ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗသောစေယျကိရိယဂုဏဘာရဘရိတာ ဓာရေတုံ န ဝိသဟန္တီ မဟာပထဝီ စလတိ ကမ္ပတိ ပဝေဓတိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ သကဋဿ အတိဘာရဘရိတဿ နာဘိယော စ နေမိယော စ ဖလန္တိ အက္ခော ဘိဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗသောစေယျကိရိယဂုဏဘာရဘရိတာ မဟာပထဝီ ဓာရေတုံ န ဝိသဟန္တီ စလတိ ကမ္ပတိ ပဝေဓတိ။

‘‘ယထာ ¶ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဂဂနံ အနိလဇလဝေဂသဉ္ဆာဒိတံ ဥဿန္နဇလဘာရဘရိတံ အတိဝါတေန ဖုဋိတတ္တာ နဒတိ ရဝတိ ဂဠဂဠာယတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာပထဝီ ရညော ဝေဿန္တရဿ ဒါနဗလဝိပုလဥဿန္နဘာရဘရိတာ ဓာရေတုံ န ဝိသဟန္တီ စလတိ ကမ္ပတိ ပဝေဓတိ။ န ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော ဝေဿန္တရဿ စိတ္တံ ရာဂဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န ဒေါသဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န မောဟဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န မာနဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န ဒိဋ္ဌိဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န ကိလေသဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န ဝိတက္ကဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န အရတိဝသေန ပဝတ္တတိ၊ အထ ခေါ ဒါနဝသေန ဗဟုလံ ပဝတ္တတိ ‘ကိန္တိ အနာဂတာ ယာစကာ မမ သန္တိကေ အာဂစ္ဆေယျုံ၊ အာဂတာ စ ယာစကာ ယထာကာမံ လဘိတွာ အတ္တမနာ ဘဝေယျု’န္တိ သတတံ သမိတံ ဒါနံ ပတိ မာနသံ ဌပိတံ ဟောတိ။ ရညော၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဿန္တရဿ သတတံ သမိတံ ဒသသု ဌာနေသု မာနသံ ဌပိတံ ဟောတိ ဒမေ သမေ ခန္တိယံ သံဝရေ ယမေ နိယမေ အက္ကောဓေ အဝိဟိံသာယံ သစ္စေ သောစေယျေ။ ရညော၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဿန္တရဿ ကာမေသနာ ပဟီနာ၊ ဘဝေသနာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ၊ ဗြဟ္မစရိယေသနာယ ယေဝ ဥဿုက္ကံ အာပန္နော၊ ရညော၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဿန္တရဿ အတ္တရက္ခာ [ပရရက္ခာယ (သီ။ ပီ။)] ပဟီနာ၊ သဗ္ဗသတ္တရက္ခာယ ဥဿုက္ကံ အာပန္နော ‘ကိန္တိ ဣမေ သတ္တာ သမဂ္ဂါ အဿု အရောဂါ သဓနာ ဒီဃာယုကာ’တိ ¶ ဗဟုလံ ယေဝ မာနသံ ပဝတ္တတိ။ ဒဒမာနော စ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဿန္တရော ရာဇာ တံ ဒါနံ န ဘဝသမ္ပတ္တိဟေတု ဒေတိ၊ န ဓနဟေတု ဒေတိ၊ န ပဋိဒါနဟေတု ဒေတိ၊ န ဥပလာပနဟေတု ဒေတိ၊ န အာယုဟေတု ဒေတိ၊ န ဝဏ္ဏဟေတု ဒေတိ၊ န သုခဟေတု ဒေတိ၊ န ဗလဟေတု ဒေတိ၊ န ယသဟေတု ဒေတိ၊ န ပုတ္တဟေတု ဒေတိ၊ န ဓီတုဟေတု ဒေတိ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗညုတဉာဏဟေတု သဗ္ဗညုတဉာဏရတနဿ ကာရဏာ ဧဝရူပေ အတုလဝိပုလာနုတ္တရေ ဒါနဝရေ အဒါသိ၊ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော စ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘‘ဇာလိံ ¶ ကဏှာဇိနံ ဓီတံ၊ မဒ္ဒိဒေဝိံ ပတိဗ္ဗတံ၊

စဇမာနော န စိန္တေသိံ၊ ဗောဓိယာ ယေဝ ကာရဏာ’တိ။

‘‘ဝေဿန္တရော၊ မဟာရာဇ၊ ရာဇာ အက္ကောဓေန ကောဓံ ဇိနာတိ၊ အသာဓုံ သာဓုနာ ဇိနာတိ၊ ကဒရိယံ ဒါနေန ဇိနာတိ၊ အလိကဝါဒိနံ သစ္စေန ဇိနာတိ၊ သဗ္ဗံ အကုသလံ ကုသလေန ဇိနာတိ။ တဿ ဧဝံ ဒဒမာနဿ ဓမ္မာနုဂတဿ ဓမ္မသီသကဿ [ဓမ္မာသီသကဿ (က။)] ဒါနနိဿန္ဒဗလဝ [ဒါနနိဿန္ဒဗလ (သီ။ ပီ။)] ဝီရိယဝိပုလဝိပ္ဖာရေန ဟေဋ္ဌာ မဟာဝါတာ သဉ္စလန္တိ ¶ သဏိကံ သဏိကံ သကိံ သကိံ အာကုလာကုလာ ဝါယန္တိ ဩနမန္တိ ဥန္နမန္တိ ဝိနမန္တိ၊ ဆိန္နပတ္တပါဒပါ [သီန္နပ္ပတ္တပါဒပါ (သီ။)] ပပတန္တိ၊ ဂုမ္ဗံ ဂုမ္ဗံ ဝလာဟကာ ဂဂနေ သန္ဓာဝန္တိ၊ ရဇောသဉ္စိတာ ဝါတာ ဒါရုဏာ ဟောန္တိ၊ ဂဂနံ ဥပ္ပီဠိတာ ဝါတာ ဝါယန္တိ၊ သဟသာ ဓမဓမာယန္တိ၊ မဟာဘီမော သဒ္ဒေါ နိစ္ဆရတိ၊ တေသု ဝါတေသု ကုပိတေသု ဥဒကံ သဏိကံ သဏိကံ စလတိ၊ ဥဒကေ စလိတေ ခုဗ္ဘန္တိ မစ္ဆကစ္ဆပါ၊ ယမကယမကာ ဦမိယော ဇာယန္တိ၊ ဇလစရာ သတ္တာ တသန္တိ၊ ဇလဝီစိ ယုဂနဒ္ဓါ ဝတ္တတိ၊ ဝီစိနာဒေါ ပဝတ္တတိ၊ ဃောရာ ဗုဗ္ဗုဠာ [ပုဗ္ဗုဠာ (က။)] ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ ဖေဏမာလာ ဘဝန္တိ၊ ဥတ္တရတိ မဟာသမုဒ္ဒေါ၊ ဒိသာဝိဒိသံ ဓာဝတိ ဥဒကံ၊ ဥဒ္ဓံသောတပဋိသောတမုခါ သန္ဒန္တိ သလိလဓာရာ၊ တသန္တိ အသုရာ ဂရုဠာ နာဂါ ယက္ခာ၊ ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တိ ‘ကိံ နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ၊ သာဂရော ဝိပရိဝတ္တတီ’တိ၊ ဂမနပထမေသန္တိ ဘီတစိတ္တာ၊ ခုဘိတေ လုဠိတေ ဇလဓာရေ ပကမ္ပတိ မဟာပထဝီ သနဂါ သသာဂရာ ¶ ၊ ပရိဝတ္တတိ သိနေရုဂိရိ ကူဋသေလသိခရော ဝိနမမာနော ဟောတိ၊ ဝိမနာ ဟောန္တိ အဟိနကုလဗိဠာရကောဋ္ဌုကသူကရမိဂပက္ခိနော၊ ရုဒန္တိ ယက္ခာ အပ္ပေသက္ခာ၊ ဟသန္တိ ယက္ခာ မဟေသက္ခာ ကမ္ပမာနာယ မဟာပထဝိယာ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟတိ မဟာပရိယောဂေ ဥဒ္ဓနဂတေ ဥဒကသမ္ပုဏ္ဏေ အာကိဏ္ဏတဏ္ဍုလေ ဟေဋ္ဌတော အဂ္ဂိ ဇလမာနော ပဌမံ တာဝ ပရိယောဂံ သန္တာပေတိ၊ ပရိယောဂေါ သန္တတ္တော ဥဒကံ သန္တာပေတိ၊ ဥဒကံ သန္တတ္တံ တဏ္ဍုလံ သန္တာပေတိ၊ တဏ္ဍုလံ သန္တတ္တံ ဥမ္မုဇ္ဇတိ နိမုဇ္ဇတိ၊ ဗုဗ္ဗုဠကဇာတံ ဟောတိ၊ ဖေဏမာလာ ဥတ္တရတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဿန္တရော ရာဇာ ယံ လောကေ ဒုစ္စဇံ၊ တံ စဇိ၊ တဿ တံ ဒုစ္စဇံ စဇန္တဿ ဒါနဿ သဘာဝနိဿန္ဒေန ဟေဋ္ဌာ မဟာဝါတာ ဓာရေတုံ န ဝိသဟန္တာ ပရိကုပ္ပိံသု [ပရိကမ္ပိံသု (က။)]၊ မဟာဝါတေသု ပရိကုပိတေသု [ပရိခုဗ္ဘိတေသု (သျာ။)] ဥဒကံ ကမ္ပိ၊ ဥဒကေ ကမ္ပိတေ မဟာပထဝီ ကမ္ပိ၊ ဣတိ တဒါ မဟာဝါတာ စ ဥဒကဉ္စ မဟာပထဝီ စာတိ ဣမေ တယော ဧကမနာ ဝိယ အဟေသုံ မဟာဒါနနိဿန္ဒေန ဝိပုလဗလဝီရိယေန နတ္ထေဒိသော၊ မဟာရာဇ၊ အညဿ ဒါနာနုဘာဝေါ၊ ယထာ ဝေဿန္တရဿ ရညော မဟာဒါနာနုဘာဝေါ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟိယာ ဗဟုဝိဓာ မဏယော ဝိဇ္ဇန္တိ။ သေယျထီဒံ၊ ဣန္ဒနီလော မဟာနီလော ဇောတိရသော ဝေဠုရိယော ဥမ္မာပုပ္ဖော သိရီသပုပ္ဖော ¶ မနောဟရော သူရိယကန္တော စန္ဒကန္တော ဝဇိရော ခဇ္ဇောပနကော ဖုဿရာဂေါ ¶ လောဟိတင်္ဂေါ မသာရဂလ္လောတိ၊ ဧတေ သဗ္ဗေ အတိက္ကမ္မ စက္ကဝတ္တိမဏိ အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ စက္ကဝတ္တိမဏိ၊ မဟာရာဇ၊ သမန္တာ ယောဇနံ ဩဘာသေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယံ ကိဉ္စိ မဟိယာ ဒါနံ ဝိဇ္ဇတိ အပိ အသဒိသဒါနံ ပရမံ၊ တံ သဗ္ဗံ အတိက္ကမ္မ ဝေဿန္တရဿ ရညော မဟာဒါနံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ ဝေဿန္တရဿ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော မဟာဒါနေ ဒီယမာနေ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝီ ကမ္ပိတာ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါနံ၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗုဒ္ဓါနံ၊ ယံ တထာဂတော ဗောဓိသတ္တော သမာနော ¶ အသမော လောကေန ဧဝံခန္တိ ဧဝံစိတ္တော ဧဝံအဓိမုတ္တိ ဧဝံအဓိပ္ပာယော၊ ဗောဓိသတ္တာနံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပရက္ကမော ဒက္ခာပိတော၊ ပါရမီ စ ဇိနာနံ ဘိယျော ဩဘာသိတာ၊ စရိယံ စရတောပိ တာဝ တထာဂတဿ သဒေဝကေ လောကေ သေဋ္ဌဘာဝေါ အနုဒဿိတော။ သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ထောမိတံ ဇိနသာသနံ၊ ဇောတိတာ ဇိနပါရမီ၊ ဆိန္နော တိတ္ထိယာနံ ဝါဒဂဏ္ဌိ၊ ဘိန္နော ပရာပဝါဒကုမ္ဘော [ဂုမ္ဗော တယာ ဝိဒ္ဓံသိတော (သျာ။)]၊ ပဉှော ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနီကတော၊ ဂဟနံ အဂဟနံ ကတံ၊ သမ္မာ လဒ္ဓံ ဇိနပုတ္တာနံ နိဗ္ဗာဟနံ [နိဗ္ဗာယနံ (က။)]၊ ဧဝမေတံ ဂဏိဝရပဝရ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမာ’’တိ။

၅။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဧဝံ ဘဏထ ‘သိဝိရာဇေန ယာစကဿ စက္ခူနိ ဒိန္နာနိ၊ အန္ဓဿ သတော ပုန ဒိဗ္ဗစက္ခူနိ ဥပ္ပန္နာနီ’တိ၊ ဧတမ္ပိ ဝစနံ သကသဋံ သနိဂ္ဂဟံ သဒေါသံ ‘ဟေတုသမုဂ္ဃာတေ အဟေတုသ္မိံ အဝတ္ထုသ္မိံ နတ္ထိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ဥပ္ပာဒေါ’တိ သုတ္တေ ဝုတ္တံ၊ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သိဝိရာဇေန ယာစကဿ စက္ခူနိ ဒိန္နာနိ၊ တေန ဟိ ‘ပုန ဒိဗ္ဗစက္ခူနိ ဥပ္ပန္နာနီ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ၊ ယဒိ ဒိဗ္ဗစက္ခူနိ ဥပ္ပန္နာနိ၊ တေန ဟိ ‘သိဝိရာဇေန ယာစကဿ စက္ခူနိ ဒိန္နာနီ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တမ္ပိ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော ဂဏ္ဌိတောပိ ဂဏ္ဌိတရော ဝေဌတောပိ ဝေဌတရော ဂဟနတောပိ ဂဟနတရော၊ သော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ တတ္ထ ဆန္ဒမဘိဇနေဟိ နိဗ္ဗာဟနာယ ပရဝါဒါနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိ။

‘‘ဒိန္နာနိ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ သိဝိရာဇေန ယာစကဿ စက္ခူနိ၊ တတ္ထ မာ ဝိမတိံ ဥပ္ပာဒေဟိ၊ ပုန ¶ ဒိဗ္ဗာနိ စ စက္ခူနိ ဥပ္ပန္နာနိ၊ တတ္ထာပိ မာ ဝိမတိံ ဇနေဟီ’’တိ။ ‘‘အပိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဟေတုသမုဂ္ဃာတေ အဟေတုသ္မိံ အဝတ္ထုသ္မိံ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧတ္ထ ¶ ကာရဏံ၊ ယေန ကာရဏေန ဟေတုသမုဂ္ဃာတေ အဟေတုသ္မိံ အဝတ္ထုသ္မိံ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣင်္ဃ တာဝ ကာရဏေန မံ သညာပေဟီ’’တိ?

‘‘ကိံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ လောကေ သစ္စံ နာမ၊ ယေန သစ္စဝါဒိနော သစ္စကိရိယံ ကရောန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထိ လောကေ သစ္စံ နာမ၊ သစ္စေန၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သစ္စဝါဒိနော သစ္စကိရိယံ ကတွာ ဒေဝံ ဝဿာပေန္တိ၊ အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗာပေန္တိ၊ ဝိသံ ပဋိဟနန္တိ၊ အညမ္ပိ ဝိဝိဓံ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ယုဇ္ဇတိ သမေတိ သိဝိရာဇဿ သစ္စဗလေန ဒိဗ္ဗစက္ခူနိ ဥပ္ပန္နာနီတိ၊ သစ္စဗလေန၊ မဟာရာဇ၊ အဝတ္ထုသ္မိံ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သစ္စံ ယေဝ တတ္ထ ဝတ္ထု ဘဝတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ဥပ္ပာဒါယ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ ကေစိ သတ္တာ သစ္စမနုဂါယန္တိ ‘မဟာမေဃော ပဝဿတူ’တိ၊ တေသံ သဟ သစ္စမနုဂီတေန မဟာမေဃော ပဝဿတိ၊ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ အာကာသေ ဝဿဟေတု သန္နိစိတော ‘ယေန ဟေတုနာ မဟာမေဃော ပဝဿတီ’’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သစ္စံ ယေဝ တတ္ထ ဟေတု ဘဝတိ မဟတော မေဃဿ ပဝဿနာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ တဿ ပကတိဟေတု၊ သစ္စံ ယေဝေတ္ထ ဝတ္ထု ဘဝတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ဥပ္ပာဒါယာတိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ယေ ကေစိ သတ္တာ သစ္စမနုဂါယန္တိ ‘ဇလိတပဇ္ဇလိတမဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ပဋိနိဝတ္တတူ’တိ၊ တေသံ သဟ သစ္စမနုဂီတေန ဇလိတပဇ္ဇလိတမဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ခဏေန ပဋိနိဝတ္တတိ။ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ တသ္မိံ ဇလိတပဇ္ဇလိတေ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓေ ဟေတု သန္နိစိတော ‘ယေန ဟေတုနာ ဇလိတပဇ္ဇလိတမဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော ခဏေန ပဋိနိဝတ္တတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သစ္စံ ယေဝ တတ္ထ ဝတ္ထု ဟောတိ တဿ ဇလိတပဇ္ဇလိတဿ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓဿ ခဏေန ပဋိနိဝတ္တနာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ တဿ ပကတိဟေတု၊ သစ္စံ ယေဝေတ္ထ ဝတ္ထု ဘဝတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ဥပ္ပာဒါယာတိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ယေ ကေစိ သတ္တာ သစ္စမနုဂါယန္တိ ¶ ‘ဝိသံ ဟလာဟလံ အဂဒံ ဘဝတူ’တိ။ တေသံ သဟ သစ္စမနုဂီတေန ဝိသံ ဟလာဟလံ ခဏေန ¶ အဂဒံ ဘဝတိ၊ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ တသ္မိံ ဟလာဟလဝိသေ ဟေတု သန္နိစိတော ‘ယေန ဟေတုနာ ဝိသံ ဟလာဟလံ ခဏေန အဂဒံ ဘဝတီ’’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သစ္စံ ယေဝ တတ္ထ ဟေတု ဘဝတိ ဝိသဿ ဟလာဟလဿ ခဏေန ¶ ပဋိဃာတာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဝိနာ ပကတိဟေတုံ သစ္စံ ယေဝေတ္ထ ဝတ္ထု ဘဝတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ဥပ္ပာဒါယာတိ။

‘‘စတုန္နမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ အရိယသစ္စာနံ ပဋိဝေဓာယ နတ္ထညံ ဝတ္ထု၊ သစ္စံ ဝတ္ထုံ ကတွာ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တီတိ။ အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ စီနဝိသယေ စီနရာဇာ၊ သော မဟာသမုဒ္ဒေ ကီဠိတုကာမော [ဗလိံ ကာတုကာမော (သီ။ ပီ။)] စတုမာသေ စတုမာသေ သစ္စကိရိယံ ကတွာ သဟ ရထေန အန္တောမဟာသမုဒ္ဒေ ယောဇနံ ပဝိသတိ၊ တဿ ရထသီသဿ ပုရတော ပုရတော မဟာဝါရိက္ခန္ဓော ပဋိက္ကမတိ၊ နိက္ခန္တဿ ပုန ဩတ္ထရတိ၊ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သော မဟာသမုဒ္ဒေါ သဒေဝမနုဿေနပိ လောကေန ပကတိကာယဗလေန သက္ကာ ပဋိက္ကမာပေတု’’န္တိ? ‘‘အတိပရိတ္တကေပိ၊ ဘန္တေ၊ တဠာကေ ဥဒကံ န သက္ကာ သဒေဝမနုဿေနပိ လောကေန ပကတိကာယဗလေန ပဋိက္ကမာပေတုံ၊ ကိံ ပန မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒက’’န္တိ? ‘‘ဣမိနာပိ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏေန သစ္စဗလံ ဉာတဗ္ဗံ ‘နတ္ထိ တံ ဌာနံ၊ ယံ သစ္စေန န ပတ္တဗ္ဗ’န္တိ။

‘‘နဂရေ၊ မဟာရာဇ၊ ပါဋလိပုတ္တေ အသောကော ဓမ္မရာဇာ သနေဂမဇာနပဒအမစ္စဘဋဗလမဟာမတ္တေဟိ ပရိဝုတော ဂင်္ဂံ နဒိံ [ဂင်္ဂါနဒိံ (သီ။)] နဝသလိလသမ္ပုဏ္ဏံ သမတိတ္ထိကံ သမ္ဘရိတံ ပဉ္စယောဇနသတာယာမံ ယောဇနပုထုလံ သန္ဒမာနံ ဒိသွာ အမစ္စေ ဧဝမာဟ ‘အတ္ထိ ကောစိ၊ ဘဏေ၊ သမတ္ထော၊ ယော ဣမံ မဟာဂင်္ဂံ ပဋိသောတံ သန္ဒာပေတု’န္တိ။ အမစ္စာ အာဟံသု ‘ဒုက္ကရံ ဒေဝါ’တိ။

‘‘တသ္မိံ ယေဝ ဂင်္ဂါကူလေ ဌိတာ ဗန္ဓုမတီ နာမ ဂဏိကာ အဿောသိ ရညာ ကိရ ဧဝံ ¶ ဝုတ္တံ ‘သက္ကာ နု ခေါ ဣမံ မဟာဂင်္ဂံ ပဋိသောတံ သန္ဒာပေတု’န္တိ၊ သာ ဧဝမာဟ ‘အဟဉှိ နဂရေ ပါဋလိပုတ္တေ ဂဏိကာ ရူပူပဇီဝိနီ အန္တိမဇီဝိကာ၊ မမ တာဝ ရာဇာ သစ္စကိရိယံ ပဿတူ’တိ။ အထ သာ သစ္စကိရိယံ အကာသိ၊ သဟ တဿာ သစ္စကိရိယာယ ခဏေန သာ မဟာဂင်္ဂါ ဂဠဂဠာယန္တီ ပဋိသောတံ သန္ဒိတ္ထ မဟတော ဇနကာယဿ ပဿတော။

‘‘အထ ရာဇာ ဂင်္ဂါယ အာဝဋ္ဋဦမိဝေဂဇနိတံ ဟလာဟလသဒ္ဒံ သုတွာ ဝိမှိတော အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဇာတော အမစ္စေ ဧဝမာဟ ‘ကိဿာယံ၊ ဘဏေ၊ မဟာဂင်္ဂါ ပဋိသောတံ သန္ဒတီ’တိ? ‘ဗန္ဓုမတီ၊ မဟာရာဇ၊ ဂဏိကာ တဝ ဝစနံ သုတွာ ¶ သစ္စကိရိယံ အကာသိ၊ တဿာ သစ္စကိရိယာယ မဟာဂင်္ဂါ ဥဒ္ဓံမုခါ သန္ဒတီ’တိ။

‘‘အထ သံဝိဂ္ဂဟဒယော ရာဇာ တုရိတတုရိတော သယံ ဂန္တွာ တံ ဂဏိကံ ပုစ္ဆိ ‘သစ္စံ ကိရ၊ ဇေ ¶ ၊ တယာ သစ္စကိရိယာယ အယံ ဂင်္ဂါ ပဋိသောတံ သန္ဒာပိတာ’တိ? ‘အာမ ဒေဝါ’တိ။ ရာဇာ အာဟ ‘ကိံ တေ တတ္ထ ဗလံ အတ္ထိ၊ ကော ဝါ တေ ဝစနံ အာဒိယတိ အနုမ္မတ္တော၊ ကေန တွံ ဗလေန ဣမံ မဟာဂင်္ဂံ ပဋိသောတံ သန္ဒာပေသီ’တိ? သာ အာဟ ‘သစ္စဗလေနာဟံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမံ မဟာဂင်္ဂံ ပဋိသောတံ သန္ဒာပေသိ’န္တိ။ ရာဇာ အာဟ ‘ကိံ တေ သစ္စဗလံ အတ္ထိ စောရိယာ ဓုတ္တိယာ အသတိယာ ဆိန္နိကာယ ပါပိယာ ဘိန္နသီလာယ [ပါပိကာယ ဘိန္နသီမာယ (သီ။)] ဟိရိအတိက္ကန္တိကာယ အန္ဓဇနပလောဘိကာယာ’တိ။ ‘သစ္စံ၊ မဟာရာဇ၊ တာဒိသိကာ အဟံ၊ တာဒိသိကာယပိ မေ၊ မဟာရာဇ၊ သစ္စကိရိယာ အတ္ထိ၊ ယာယာဟံ ဣစ္ဆမာနာ သဒေဝကမ္ပိ လောကံ ပရိဝတ္တေယျ’န္တိ။ ရာဇာ အာဟ ‘ကတမာ ပန သာ ဟောတိ သစ္စကိရိယာ၊ ဣင်္ဃ မံ သာဝေဟီ’တိ။ ‘ယော မေ၊ မဟာရာဇ၊ ဓနံ ဒေတိ ခတ္တိယော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဝေဿော ဝါ သုဒ္ဒေါ ဝါ အညော ဝါ ကောစိ၊ တေသံ သမကံ ယေဝ ဥပဋ္ဌဟာမိ၊ ‘‘ခတ္တိယော’’တိ ဝိသေသော နတ္ထိ၊ ‘‘သုဒ္ဒေါ’’တိ အတိမညနာ [အတိမညမာနော (က။)] နတ္ထိ၊ အနုနယပ္ပဋိဃဝိပ္ပမုတ္တာ ဓနဿာမိကံ ပရိစရာမိ၊ ဧသာ မေ ဒေဝ သစ္စကိရိယာ၊ ယာယာဟံ ဣမံ မဟာဂင်္ဂံ ပဋိသောတံ သန္ဒာပေသိ’န္တိ။

‘‘ဣတိပိ၊ မဟာရာဇ၊ သစ္စေ ဌိတာ န ကိဉ္စိ အတ္ထံ န ဝိန္ဒန္တိ။ ဒိန္နာနိ စ၊ မဟာရာဇ၊ သိဝိရာဇေန ယာစကဿ စက္ခူနိ ¶ ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခူနိ စ ဥပ္ပန္နာနိ၊ တဉ္စ သစ္စကိရိယာယ။ ယံ ပန သုတ္တေ ဝုတ္တံ ‘မံသစက္ခုသ္မိံ နဋ္ဌေ အဟေတုသ္မိံ အဝတ္ထုသ္မိံ နတ္ထိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ဥပ္ပာဒေါ’တိ။ တံ ဘာဝနာမယံ စက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဓာရေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သုနိဗ္ဗေဌိတော ပဉှော၊ သုနိဒ္ဒိဋ္ဌော နိဂ္ဂဟော၊ သုမဒ္ဒိတာ ပရဝါဒါ၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

သိဝိရာဇစက္ခုဒါနပဉှော ပဉ္စမော။

၆။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘တိဏ္ဏံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သန္နိပါတာ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ [ဂဗ္ဘဿာဝက္ကန္တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၈)] ဟောတိ၊ ဣဓ မာတာပိတရော စ သန္နိပတိတာ ¶ ဟောန္တိ၊ မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတိ၊ ဂန္ဓဗ္ဗော စ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ၊ ဣမေသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏ္ဏံ သန္နိပါတာ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီ’တိ၊ အသေသဝစနမေတံ၊ နိဿေသဝစနမေတံ၊ နိပ္ပရိယာယဝစနမေတံ၊ အရဟဿဝစနမေတံ၊ သဒေဝမနုဿာနံ မဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ဘဏိတံ၊ အယဉ္စ ဒွိန္နံ သန္နိပါတာ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဒိဿတိ၊ ဒုကူလေန တာပသေန ပါရိကာယ တာပသိယာ ဥတုနိကာလေ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထင်္ဂုဋ္ဌေန ¶ နာဘိ ပရာမဋ္ဌာ၊ တဿ တေန နာဘိပရာမသနေန သာမကုမာရော နိဗ္ဗတ္တော။ မာတင်္ဂေနာပိ ဣသိနာ ဗြာဟ္မဏကညာယ ဥတုနိကာလေ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထင်္ဂုဋ္ဌေန နာဘိ ပရာမဋ္ဌာ၊ တဿ တေန နာဘိပရာမသနေန မဏ္ဍဗျော နာမ မာဏဝကော နိဗ္ဗတ္တောတိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘တိဏ္ဏံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သန္နိပါတာ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီ’တိ။ တေန ဟိ သာမော စ ကုမာရော မဏ္ဍဗျော စ မာဏဝကော ဥဘောပိ တေ နာဘိပရာမသနေန နိဗ္ဗတ္တာတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ၊ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘သာမော စ ကုမာရော မဏ္ဍဗျော စ မာဏဝကော နာဘိပရာမသနေန နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ၊ တေန ဟိ ‘တိဏ္ဏံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သန္နိပါတာ ¶ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တမ္ပိ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော သုဂမ္ဘီရော သုနိပုဏော ဝိသယော ဗုဒ္ဓိမန္တာနံ၊ သော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ ဆိန္ဒ ဝိမတိပထံ၊ ဓာရေဟိ ဉာဏဝရပ္ပဇ္ဇောတ’’န္တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘တိဏ္ဏံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သန္နိပါတာ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတိ၊ ဣဓ မာတာပိတရော စ သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ၊ မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတိ၊ ဂန္ဓဗ္ဗော စ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ၊ ဧဝံ တိဏ္ဏံ သန္နိပါတာ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီ’တိ။ ဘဏိတဉ္စ ‘သာမော စ ကုမာရော မဏ္ဍဗျော စ မာဏဝကော နာဘိပရာမသနေန နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယေန ကာရဏေန ပဉှော သုဝိနိစ္ဆိတော ဟောတိ၊ တေန ကာရဏေန မံ သညာပေဟီ’’တိ။

‘‘သုတပုဗ္ဗံ ပန တယာ၊ မဟာရာဇ၊ သံကိစ္စော စ ကုမာရော ဣသိသိင်္ဂေါ စ တာပသော ထေရော စ ကုမာရကဿပေါ ‘ဣမိနာ နာမ တေ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သုယျတိ၊ အဗ္ဘုဂ္ဂတာ တေသံ ဇာတိ၊ ဒွေ မိဂဓေနုယော တာဝ ဥတုနိကာလေ ဒွိန္နံ တာပသာနံ ပဿာဝဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ သသမ္ဘဝံ ပဿာဝံ ပိဝိံသု၊ တေန ပဿာဝသမ္ဘဝေန သံကိစ္စော စ ကုမာရော ဣသိသိင်္ဂေါ စ တာပသော နိဗ္ဗတ္တာ။ ထေရဿ ဥဒါယိဿ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဥပဂတဿ ¶ ရတ္တစိတ္တေန ဘိက္ခုနိယာ အင်္ဂဇာတံ ဥပနိဇ္ဈာယန္တဿ သမ္ဘဝံ ကာသာဝေ မုစ္စိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယိ တံ ဘိက္ခုနိံ ဧတဒဝေါစ ‘ဂစ္ဆ ဘဂိနိ၊ ဥဒကံ အာဟရ အန္တရဝါသကံ ဓောဝိဿာမီ’တိ။ ‘အာဟရယျ အဟမေဝ ဓောဝိဿာမီ’တိ။ တတော သာ ဘိက္ခုနီ ဥတုနိသမယေ တံ သမ္ဘဝံ ဧကဒေသံ မုခေန အဂ္ဂဟေသိ၊ ဧကဒေသံ အင်္ဂဇာတေ ပက္ခိပိ၊ တေန ထေရော ကုမာရကဿပေါ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဧတံ ဇနော အာဟာ’’တိ။

‘‘အပိ နု ခေါ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ သဒ္ဒဟသိ တံ ဝစန’’န္တိ? ‘‘အာမ ဘန္တေ၊ ဗလဝံ တတ္ထ မယံ ကာရဏံ ဥပလဘာမ၊ ယေန မယံ ကာရဏေန သဒ္ဒဟာမ ‘ဣမိနာ ကာရဏေန နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပနေတ္ထ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏ’’န္တိ? ‘‘သုပရိကမ္မကတေ ¶ ၊ ဘန္တေ၊ ကလလေ ဗီဇံ နိပတိတွာ ခိပ္ပံ သံဝိရုဟတီ’’တိ ¶ ။ ‘‘အာမ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သာ ဘိက္ခုနီ ဥတုနီ သမာနာ သဏ္ဌိတေ ကလလေ ရုဟိရေ ပစ္ဆိန္နဝေဂေ ဌိတာယ ဓာတုယာ တံ သမ္ဘဝံ ဂဟေတွာ တသ္မိံ ကလလေ ပက္ခိပိ၊ တေန တဿာ ဂဗ္ဘော သဏ္ဌာသိ၊ ဧဝံ တတ္ထ ကာရဏံ ပစ္စေမ တေသံ နိဗ္ဗတ္တိယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေတံ၊ မဟာရာဇ၊ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမိ၊ ယောနိပ္ပဝေသေန ဂဗ္ဘော သမ္ဘဝတီတိ။ သမ္ပဋိစ္ဆသိ ပန၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ထေရဿ ကုမာရကဿပဿ ဂဗ္ဘာဝက္ကမန’’န္တိ? ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇ၊ ပစ္စာဂတောသိ မမ ဝိသယံ၊ ဧကဝိဓေနပိ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိံ ကထယန္တော မမာနုဗလံ ဘဝိဿသိ၊ အထ ယာ ပန တာ ဒွေ မိဂဓေနုယော ပဿာဝံ ပိဝိတွာ ဂဗ္ဘံ ပဋိလဘိံသု၊ တာသံ တွံ သဒ္ဒဟသိ ဂဗ္ဘဿာဝက္ကမန’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ယံ ကိဉ္စိ ဘုတ္တံ ပီတံ ခါယိတံ လေဟိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ ကလလံ ဩသရတိ၊ ဌာနဂတံ ဝုဍ္ဎိမာပဇ္ဇတိ။ ယထာ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယာ ကာစိ သရိတာ နာမ၊ သဗ္ဗာ တာ မဟာသမုဒ္ဒံ ဩသရန္တိ၊ ဌာနဂတာ ဝုဍ္ဎိမာပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ ကိဉ္စိ ဘုတ္တံ ပီတံ ခါယိတံ လေဟိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ ကလလံ ဩသရတိ၊ ဌာနဂတံ ဝုဍ္ဎိမာပဇ္ဇတိ၊ တေနာဟံ ကာရဏေန သဒ္ဒဟာမိ မုခဂတေနပိ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇ၊ ဂါဠှတရံ ဥပဂတောသိ မမ ဝိသယံ၊ မုခပါနေနပိ ဒွယသန္နိပါတော ဘဝတိ။ သံကိစ္စဿ စ၊ မဟာရာဇ၊ ကုမာရဿ ဣသိသိင်္ဂဿ စ တာပသဿ ထေရဿ စ ကုမာရကဿပဿ ဂဗ္ဘာဝက္ကမနံ သမ္ပဋိစ္ဆသီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သန္နိပါတော ဩသရတီ’’တိ။

‘‘သာမောပိ၊ မဟာရာဇ၊ ကုမာရော မဏ္ဍဗျောပိ မာဏဝကော တီသု သန္နိပါတေသု အန္တောဂဓာ၊ ဧကရသာ ယေဝ ပုရိမေန၊ တတ္ထ ကာရဏံ ဝက္ခာမိ။ ဒုကူလော ¶ စ၊ မဟာရာဇ၊ တာပသော ပါရိကာ စ တာပသီ ဥဘောပိ တေ အရညဝါသာ အဟေသုံ ပဝိဝေကာဓိမုတ္တာ ဥတ္တမတ္ထဂဝေသကာ၊ တပတေဇေန ယာဝ ဗြဟ္မလောကံ သန္တာပေသုံ ¶ ။ တေသံ တဒါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော သာယံ ပါတံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ။ သော တေသံ ဂရုကတမေတ္တတာယ ဥပဓာရေန္တော အဒ္ဒသ အနာဂတမဒ္ဓါနေ ဒွိန္နမ္ပိ တေသံ စက္ခူနံ အန္တရဓာနံ၊ ဒိသွာ တေ ဧဝမာဟ ‘ဧကံ မေ၊ ဘောန္တော၊ ဝစနံ ကရောထ၊ သာဓု ဧကံ ပုတ္တံ ဇနေယျာထ၊ သော တုမှာကံ ဥပဋ္ဌာကော ဘဝိဿတိ အာလမ္ဗနော စာ’တိ။ ‘အလံ၊ ကောသိယ၊ မာ ဧဝံ ဘဏီ’တိ။ တေ တဿ တံ ဝစနံ န သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ အနုကမ္ပကော အတ္ထကာမော သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဒုတိယမ္ပိ…ပေ… တတိယမ္ပိ တေ ဧဝမာဟ ‘ဧကံ မေ၊ ဘောန္တော၊ ဝစနံ ကရောထ၊ သာဓု ဧကံ ပုတ္တံ ဇနေယျာထ၊ သော တုမှာကံ ဥပဋ္ဌာကော ဘဝိဿတိ အာလမ္ဗနော စာ’တိ။ တတိယမ္ပိ တေ အာဟံသု ‘အလံ၊ ကောသိယ၊ မာ တွံ ခေါ အမှေ အနတ္ထေ နိယောဇေဟိ၊ ကဒါယံ ကာယော န ဘိဇ္ဇိဿတိ၊ ဘိဇ္ဇတု အယံ ကာယော ဘေဒနဓမ္မော၊ ဘိဇ္ဇန္တိယာပိ ဓရဏိယာ ပတန္တေပိ သေလသိခရေ ဖလန္တေပိ အာကာသေ ပတန္တေပိ စန္ဒိမသူရိယေ ¶ နေဝ မယံ လောကဓမ္မေဟိ မိဿယိဿာမ၊ မာ တွံ အမှာကံ သမ္မုခဘာဝံ ဥပဂစ္ဆ၊ ဥပဂတဿ တေ ဧသော ဝိဿာသော၊ အနတ္ထစရော တွံ မညေ’တိ။

တတော သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော တေသံ မနံ အလဘမာနော ဂရုကတော ပဉ္ဇလိကော ပုန ယာစိ ‘ယဒိ မေ ဝစနံ န ဥဿဟထ ကာတုံ၊ ယဒါ တာပသီ ဥတုနီ ဟောတိ ပုပ္ဖဝတီ၊ တဒါ တွံ၊ ဘန္တေ၊ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထင်္ဂုဋ္ဌေန နာဘိံ ပရာမသေယျာသိ၊ တေန သာ ဂဗ္ဘံ လစ္ဆတိ၊ သန္နိပါတော ယေဝေသ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယာ’တိ။ ‘သက္ကောမဟံ၊ ကောသိယ၊ တံ ဝစနံ ကာတုံ၊ န တာဝတကေန အမှာကံ တပေါ ဘိဇ္ဇတိ၊ ဟောတူ’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ တာယ စ ပန ဝေလာယ ဒေဝဘဝနေ အတ္ထိ ဒေဝပုတ္တော ဥဿန္နကုသလမူလော ခီဏာယုကော အာယုက္ခယပ္ပတ္တော ယဒိစ္ဆကံ သမတ္ထော ဩက္ကမိတုံ အပိ စက္ကဝတ္တိကုလေပိ။ အထ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော တံ ဒေဝပုတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ ‘ဧဟိ ခေါ၊ မာရိသ၊ သုပဘာတော တေ ဒိဝသော၊ အတ္ထသိဒ္ဓိ ဥပဂတာ၊ ယမဟံ တေ ဥပဋ္ဌာနမာဂမိံ၊ ရမဏီယေ တေ ဩကာသေ ဝါသော ဘဝိဿတိ၊ ပတိရူပေ ¶ ကုလေ ပဋိသန္ဓိ ဘဝိဿတိ၊ သုန္ဒရေဟိ မာတာပိတူဟိ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗော၊ ဧဟိ မေ ဝစနံ ကရောဟီ’တိ ယာစိ။ ဒုတိယမ္ပိ…ပေ… တတိယမ္ပိ ယာစိ သိရသိ ပဉ္ဇလိကတော။

တတော ¶ သော ဒေဝပုတ္တော ဧဝမာဟ ‘ကတမံ တံ၊ မာရိသ၊ ကုလံ၊ ယံ တွံ အဘိက္ခဏံ ကိတ္တယသိ ပုနပ္ပုန’န္တိ။ ‘ဒုကူလော စ တာပသော ပါရိကာ စ တာပသီ’တိ။ သော တဿ ဝစနံ သုတွာ တုဋ္ဌော သမ္ပဋိစ္ဆိ ‘သာဓု၊ မာရိသ၊ ယော တဝ ဆန္ဒော၊ သော ဟောတု၊ အာကင်္ခမာနော အဟံ၊ မာရိသ၊ ပတ္ထိတေ ကုလေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျံ၊ ကိမှိ ကုလေ ဥပ္ပဇ္ဇာမိ အဏ္ဍဇေ ဝါ ဇလာဗုဇေ ဝါ သံသေဒဇေ ဝါ ဩပပါတိကေ ဝါ’တိ? ‘ဇလာဗုဇာယ၊ မာရိသ၊ ယောနိယာ ဥပ္ပဇ္ဇာဟီ’တိ။ အထ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဥပ္ပတ္တိဒိဝသံ ဝိဂဏေတွာ ဒုကူလဿ တာပသဿ အာရောစေသိ ‘အသုကသ္မိံ နာမ ဒိဝသေ တာပသီ ဥတုနီ ဘဝိဿတိ ပုပ္ဖဝတီ၊ တဒါ တွံ၊ ဘန္တေ၊ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထင်္ဂုဋ္ဌေန နာဘိံ ပရာမသေယျာသီ’တိ။ တသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ဒိဝသေ တာပသီ စ ဥတုနီ ပုပ္ဖဝတီ အဟောသိ၊ ဒေဝပုတ္တော စ တတ္ထူပဂေါ ပစ္စုပဋ္ဌိတော အဟောသိ၊ တာပသော စ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထင်္ဂုဋ္ဌေန တာပသိယာ နာဘိံ ပရာမသိ၊ ဣတိ တေ တယော သန္နိပါတာ အဟေသုံ၊ နာဘိပရာမသနေန တာပသိယာ ရာဂေါ ဥဒပါဒိ၊ သော ပနဿာ ရာဂေါ နာဘိပရာမသနံ ပဋိစ္စ မာ တွံ သန္နိပါတံ အဇ္ဈာစာရမေဝ မညိ၊ ဦဟသနမ္ပိ [ဟသနမ္ပိ (က။)] သန္နိပါတော၊ ဥလ္လပနမ္ပိ သန္နိပါတော၊ ဥပနိဇ္ဈာယနမ္ပိ သန္နိပါတော၊ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝတော ရာဂဿ ဥပ္ပာဒါယ အာမသနေန သန္နိပါတော ဇာယတိ၊ သန္နိပါတာ ဩက္ကမနံ ဟောတီတိ။

‘‘အနဇ္ဈာစာရေပိ၊ မဟာရာဇ၊ ပရာမသနေန ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ အဂ္ဂိ ¶ ဇလမာနော အပရာမသနောပိ ဥပဂတဿ သီတံ ဗျပဟန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အနဇ္ဈာစာရေပိ ပရာမသနေန ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။

‘‘စတုန္နံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝသေန သတ္တာနံ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ ကမ္မဝသေန ယောနိဝသေန ကုလဝသေန အာယာစနဝသေန၊ အပိ စ သဗ္ဗေပေတေ သတ္တာ ကမ္မသမ္ဘဝါ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာ ¶ ။

‘‘ကထံ၊ မဟာရာဇ၊ ကမ္မဝသေန သတ္တာနံ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ? ဥဿန္နကုသလမူလာ၊ မဟာရာဇ၊ သတ္တာ ယဒိစ္ဆကံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ခတ္တိယမဟာသာလကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ ဝါ ဒေဝေသု ဝါ အဏ္ဍဇာယ ဝါ ယောနိယာ ဇလာဗုဇာယ ဝါ ယောနိယာ သံသေဒဇာယ ဝါ ယောနိယာ ဩပပါတိကာယ ဝါ ယောနိယာ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော အဍ္ဎော ¶ မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ ပဟူတဇာတရူပရဇတော ပဟူတဝိတ္တူပကရဏော ပဟူတဓနဓညော ပဟူတဉာတိပက္ခော ဒါသိံ ဝါ ဒါသံ ဝါ ခေတ္တံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဇနပဒံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ မနသာ အဘိပတ္ထိတံ၊ ယဒိစ္ဆကံ ဒွိဂုဏတိဂုဏမ္ပိ ဓနံ ဒတွာ ကိဏာတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဿန္နကုသလမူလာ သတ္တာ ယဒိစ္ဆကံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ခတ္တိယမဟာသာလကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ ဝါ ဒေဝေသု ဝါ အဏ္ဍဇာယ ဝါ ယောနိယာ ဇလာဗုဇာယ ဝါ ယောနိယာ သံသေဒဇယ ဝါ ယောနိယာ ဩပပါတိကာယ ဝါ ယောနိယာ။ ဧဝံ ကမ္မဝသေန သတ္တာနံ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။

‘‘ကထံ ယောနိဝသေန သတ္တာနံ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ? ကုက္ကုဋာနံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝါတေန ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။ ဗလာကာနံ မေဃသဒ္ဒေန ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။ သဗ္ဗေပိ ဒေဝါ အဂဗ္ဘသေယျကာ သတ္တာ ယေဝ၊ တေသံ နာနာဝဏ္ဏေန ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မနုဿာ နာနာဝဏ္ဏေန မဟိယာ စရန္တိ၊ ကေစိ ပုရတော ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ၊ ကေစိ ပစ္ဆတော ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ၊ ကေစိ နဂ္ဂါ ဟောန္တိ၊ ကေစိ ဘဏ္ဍူ ဟောန္တိ သေတပဋဓရာ၊ ကေစိ မောဠိဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ ကေစိ ဘဏ္ဍူ ကာသာဝဝသနာ ဟောန္တိ၊ ကေစိ ကာသာဝဝသနာ မောဠိဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ ကေစိ ဇဋိနော ဝါကစီရဓရာ [ဝါကစီရာ (က။)] ဟောန္တိ၊ ကေစိ စမ္မဝသနာ ဟောန္တိ၊ ကေစိ ရသ္မိယော နိဝါသေန္တိ၊ သဗ္ဗေပေတေ မနုဿာ နာနာဝဏ္ဏေန မဟိယာ စရန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သတ္တာ ယေဝ တေ သဗ္ဗေ၊ တေသံ နာနာဝဏ္ဏေန ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။ ဧဝံ ယောနိဝသေန သတ္တာနံ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။

‘‘ကထံ ကုလဝသေန သတ္တာနံ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ? ကုလံ နာမ၊ မဟာရာဇ၊ စတ္တာရိ ကုလာနိ အဏ္ဍဇံ ဇလာဗုဇံ သံသေဒဇံ ¶ ဩပပါတိကံ။ ယဒိ တတ္ထ ဂန္ဓဗ္ဗော ယတော ကုတောစိ အာဂန္တွာ ¶ အဏ္ဍဇေ ကုလေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော တတ္ထ အဏ္ဍဇော ဟောတိ…ပေ… ဇလာဗုဇေ ကုလေ…ပေ… သံသေဒဇေ ကုလေ…ပေ… ဩပပါတိကေ ကုလေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော တတ္ထ ဩပပါတိကော ဟောတိ။ တေသု တေသု ကုလေသု တာဒိသာ ယေဝ သတ္တာ သမ္ဘဝန္တိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဟိမဝတိ နေရုပဗ္ဗတံ ယေ ကေစိ မိဂပက္ခိနော ဥပေန္တိ၊ သဗ္ဗေ တေ ¶ သကဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယော ကောစိ ဂန္ဓဗ္ဗော ယတော ကုတောစိ အာဂန္တွာ အဏ္ဍဇံ ယောနိံ ဥပဂန္တွာ သဘာဝဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ အဏ္ဍဇော ဟောတိ…ပေ… ဇလာဗုဇံ…ပေ… သံသေဒဇံ…ပေ… ဩပပါတိကံ ယောနိံ ဥပဂန္တွာ သဘာဝဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ ဩပပါတိကော ဟောတိ၊ ဧဝံ ကုလဝသေန သတ္တာနံ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။

‘‘ကထံ အာယာစနဝသေန သတ္တာနံ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ? ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ကုလံ ဟောတိ အပုတ္တကံ ဗဟုသာပတေယျံ သဒ္ဓံ ပသန္နံ သီလဝန္တံ ကလျာဏဓမ္မံ တပနိဿိတံ၊ ဒေဝပုတ္တော စ ဥဿန္နကုသလမူလော စဝနဓမ္မော ဟောတိ။ အထ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော တဿ ကုလဿ အနုကမ္ပာယ တံ ဒေဝပုတ္တံ အာယာစတိ ‘ပဏိဓေဟိ၊ မာရိသ၊ အသုကဿ ကုလဿ မဟေသိယာ ကုစ္ဆိ’န္တိ။ သော တဿ အာယာစနဟေတု တံ ကုလံ ပဏိဓေတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မနုဿာ ပုညကာမာ သမဏံ မနောဘာဝနီယံ အာယာစိတွာ ဂေဟံ ဥပနေန္တိ၊ အယံ ဥပဂန္တွာ သဗ္ဗဿ ကုလဿ သုခါဝဟော ဘဝိဿတီတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော တံ ဒေဝပုတ္တံ အာယာစိတွာ တံ ကုလံ ဥပနေတိ။ ဧဝံ အာယာစနဝသေန သတ္တာနံ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဟောတိ။

‘‘သာမော၊ မဟာရာဇ၊ ကုမာရော သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန အာယာစိတော ပါရိကာယ တာပသိယာ ကုစ္ဆိံ ဩက္ကန္တော။ သာမော၊ မဟာရာဇ၊ ကုမာရော ကတပုညော၊ မာတာပိတရော သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ၊ အာယာစကော သက္ကော၊ တိဏ္ဏံ စေတောပဏိဓိယာ သာမော ကုမာရော နိဗ္ဗတ္တော။ ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ နယကုသလော ပုရိသော သုကဋ္ဌေ အနူပခေတ္တေ ဗီဇံ ရောပေယျ၊ အပိ နု တဿ ဗီဇဿ အန္တရာယံ ဝိဝဇ္ဇေန္တဿ ဝုဍ္ဎိယာ ကောစိ အန္တရာယော ဘဝေယျာ’’တိ ¶ ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ နိရုပဃာတံ ဗီဇံ ခိပ္ပံ သံဝိရုဟေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သာမော ကုမာရော မုတ္တော ဥပ္ပန္နန္တရာယေဟိ တိဏ္ဏံ စေတောပဏိဓိယာ နိဗ္ဗတ္တော။

‘‘အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သုတပုဗ္ဗံ တယာ ဣသီနံ မနောပဒေါသေန ဣဒ္ဓါ ဖီတော မဟာဇနပဒေါ သဇနော သမုစ္ဆိန္နော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သုယျတိ။ မဟိယာ ဒဏ္ဍကာရညံ [ဒဏ္ဍကီရညံ (မ။ နိ။ ၂။၆၅)] မဇ္ဈာရညံ ကာလိင်္ဂါရညံ မာတင်္ဂါရညံ၊ သဗ္ဗံ တံ အရညံ အရညဘူတံ၊ သဗ္ဗေပေတေ ဇနပဒါ ဣသီနံ မနောပဒေါသေန ခယံ ဂတာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ တေသံ မနောပဒေါသေန သုသမိဒ္ဓါ ဇနပဒါ ¶ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တိ၊ အပိ နု ခေါ တေသံ မနောပသာဒေန ကိဉ္စိ နိဗ္ဗတ္တေယျာ’’တိ? ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ သာမော ကုမာရော တိဏ္ဏံ ဗလဝန္တာနံ စေတောပသာဒေန နိဗ္ဗတ္တော ဣသိနိမ္မိတော ဒေဝနိမ္မိတော ပုညနိမ္မိတောတိ။ ဧဝမေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဓာရေဟိ။

‘‘တယောမေ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝပုတ္တာ သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန အာယာစိတာ ကုလံ ဥပ္ပန္နာ။ ကတမေ တယော? သာမော ကုမာရော မဟာပနာဒေါ ကုသရာဇာ၊ တယောပေတေ ဗောဓိသတ္တာ’’တိ။ ‘‘သုနိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ၊ သုကထိတံ ကာရဏံ၊ အန္ဓကာရော အာလောကော ကတော၊ ဇဋာ ဝိဇဋိတာ၊ နိစ္ဆုဒ္ဓါ ပရဝါဒါ၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၇။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘ပဉ္စေဝ ဒါနိ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဿသတာနိ [ဝဿသဟဿာနိ (သီ။) ပဿ အ။ နိ။ ၈။၅၁] သဒ္ဓမ္မော ဌဿတီ’တိ။ ပုန စ ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ သုဘဒ္ဒေန ပရိဗ္ဗာဇကေန ပဉှံ ပုဋ္ဌေန ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဣမေ စ၊ သုဘဒ္ဒ [ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၄ ပဿိတဗ္ဗံ]၊ ဘိက္ခူ သမ္မာ ဝိဟရေယျုံ၊ အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာ’တိ၊ အသေသဝစနမေတံ၊ နိဿေသဝစနမေတံ၊ နိပ္ပရိယာယဝစနမေတံ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘ပဉ္စေဝ ဒါနိ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဿသတာနိ သဒ္ဓမ္မော ဌဿတီ’တိ၊ တေန ဟိ ‘အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာ’တိ ¶ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာ’တိ၊ တေန ဟိ ‘ပဉ္စေဝ ဒါနိ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဿသတာနိ သဒ္ဓမ္မော ဌဿတီ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော ဂဟနတောပိ ဂဟနတရော ဗလဝတောပိ ဗလဝတရော ဂဏ္ဌိတောပိ ဂဏ္ဌိတရော၊ သော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ တတ္ထ တေ ဉာဏဗလဝိပ္ဖာရံ ဒဿေဟိ မကရော ဝိယ သာဂရဗ္ဘန္တရဂတော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘ပဉ္စေဝ ဒါနိ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဿသတာနိ သဒ္ဓမ္မော ဌဿတီ’တိ။ ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ စ သုဘဒ္ဒဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဘဏိတံ ¶ ‘ဣမေ စ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဘိက္ခူ သမ္မာ ဝိဟရေယျုံ၊ အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာ’တိ။ တဉ္စ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော ဝစနံ နာနတ္ထဉ္စေဝ ဟောတိ နာနာဗျဉ္ဇနဉ္စ၊ အယံ သာသနပရိစ္ဆေဒေါ၊ အယံ ပဋိပတ္တိ ပရိဒီပနာတိ ဒူရံ ဝိဝဇ္ဇိတာ တေ ဥဘော အညမညံ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ နဘံ ပထဝိတော ဒူရံ ဝိဝဇ္ဇိတံ ¶ ၊ နိရယံ သဂ္ဂတော ဒူရံ ဝိဝဇ္ဇိတံ၊ ကုသလံ အကုသလတော ဒူရံ ဝိဝဇ္ဇိတံ၊ သုခံ ဒုက္ခတော ဒူရံ ဝိဝဇ္ဇိတံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တေ ဥဘော အညမညံ ဒူရံ ဝိဝဇ္ဇိတာ။

‘‘အပိ စ၊ မဟာရာဇ၊ မာ တေ ပုစ္ဆာ မောဃာ အဿ [အဿု (သီ။ သျာ။)]၊ ရသတော တေ သံသန္ဒိတွာ ကထယိဿာမိ ‘ပဉ္စေဝ ဒါနိ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဿသတာနိ သဒ္ဓမ္မော ဌဿတီ’တိ ယံ ဘဂဝါ အာဟ၊ တံ ခယံ ပရိဒီပယန္တော သေသကံ ပရိစ္ဆိန္ဒိ၊ ဝဿသဟဿံ၊ အာနန္ဒ၊ သဒ္ဓမ္မော တိဋ္ဌေယျ၊ သစေ ဘိက္ခုနိယော န ပဗ္ဗာဇေယျုံ။ ပဉ္စေဝ ဒါနိ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဿသတာနိ သဒ္ဓမ္မော ဌဿတီတိ။ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ဧဝံ ဝဒန္တော သဒ္ဓမ္မဿ အန္တရဓာနံ ဝါ ဝဒေတိ အဘိသမယံ ဝါ ပဋိက္ကောသတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘နဋ္ဌံ၊ မဟာရာဇ၊ ပရိကိတ္တယန္တော သေသကံ ပရိဒီပယန္တော ပရိစ္ဆိန္ဒိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော နဋ္ဌာယိကော သဗ္ဗသေသကံ ဂဟေတွာ ဇနဿ ပရိဒီပေယျ ‘ဧတ္တကံ မေ ဘဏ္ဍံ နဋ္ဌံ၊ ဣဒံ သေသက’န္တိ ¶ ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ နဋ္ဌံ ပရိဒီပယန္တော သေသကံ ဒေဝမနုဿာနံ ကထေသိ ‘ပဉ္စေဝ ဒါနိ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဿသတာနိ သဒ္ဓမ္မော ဌဿတီ’တိ။ ယံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ပဉ္စေဝ ဒါနိ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဿသတာနိ သဒ္ဓမ္မော ဌဿတီ’တိ၊ သာသနပရိစ္ဆေဒေါ ဧသော။

‘‘ယံ ပန ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ သုဘဒ္ဒဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ သမဏေ ပရိကိတ္တယန္တော အာဟ ‘ဣမေ စ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဘိက္ခူ သမ္မာ ဝိဟရေယျုံ၊ အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာ’တိ၊ ပဋိပတ္တိပရိဒီပနာ ဧသာ၊ တွံ ပန တံ ပရိစ္ဆေဒဉ္စ ပရိဒီပနဉ္စ ဧကရသံ ကရောသိ။ ယဒိ ပန တေ ဆန္ဒော၊ ဧကရသံ ကတွာ ကထယိဿာမိ၊ သာဓုကံ သုဏောဟိ မနသိကရောဟိ အဝိက္ခိတ္တမာနသော [အဝိစလမာနသော (သီ။) အဝိမာနသော (ပီ။ က။)]။

‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ တဠာကော ဘဝေယျ နဝသလိလသမ္ပုဏ္ဏော သမ္မုခမုတ္တရိယမာနော ပရိစ္ဆိန္နော ပရိဝဋုမကတော၊ အပရိယာဒိဏ္ဏေ ယေဝ တသ္မိံ ¶ တဠာကေ ဥဒကူပရိ မဟာမေဃော အပရာပရံ အနုပ္ပဗန္ဓော အဘိဝဿေယျ၊ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တသ္မိံ တဠာကေ ဥဒကံ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေန မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘မေဃဿ၊ ဘန္တေ၊ အနုပ္ပဗန္ဓတာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဇိနသာသနဝရသဒ္ဓမ္မတဠာကော အာစာရသီလဂုဏဝတ္တပဋိပတ္တိဝိမလနဝသလိလသမ္ပုဏ္ဏော ဥတ္တရိယမာနော ဘဝဂ္ဂမဘိဘဝိတွာ ဌိတော။ ယဒိ တတ္ထ ဗုဒ္ဓပုတ္တာ အာစာရသီလဂုဏဝတ္တပဋိပတ္တိမေဃဝဿံ အပရာပရံ အနုပ္ပဗန္ဓာပေယျုံ အဘိဝဿာပေယျုံ။ ဧဝမိဒံ ဇိနသာသနဝရသဒ္ဓမ္မတဠာကော စိရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌေယျ၊ အရဟန္တေဟိ လောကော အသုညော ဘဝေယျ၊ ဣမမတ္ထံ ဘဂဝတာ သန္ဓာယ ဘာသိတံ ‘ဣမေ စ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဘိက္ခူ သမ္မာ ဝိဟရေယျုံ၊ အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာ’တိ။

‘‘ဣဓ ¶ ပန၊ မဟာရာဇ၊ မဟတိ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓေ ဇလမာနေ အပရာပရံ သုက္ခတိဏကဋ္ဌဂေါမယာနိ ဥပသံဟရေယျုံ၊ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ အဂ္ဂိက္ခန္ဓော နိဗ္ဗာယေယျာ’’တိ ¶ ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဘိယျော ဘိယျော သော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဇလေယျ၊ ဘိယျော ဘိယျော ပဘာသေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဒသသဟဿိယာ [ဒသသဟဿိမှိ (ဗဟူသု)] လောကဓာတုယာ ဇိနသာသနဝရမ္ပိ အာစာရသီလဂုဏဝတ္တပဋိပတ္တိယာ ဇလတိ ပဘာသတိ။ ယဒိ ပန၊ မဟာရာဇ၊ တဒုတ္တရိံ ဗုဒ္ဓပုတ္တာ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ သတတမပ္ပမတ္တာ ပဒဟေယျုံ၊ တီသု သိက္ခာသု ဆန္ဒဇာတာ သိက္ခေယျုံ၊ စာရိတ္တဉ္စ သီလံ သမတ္တံ ပရိပူရေယျုံ၊ ဧဝမိဒံ ဇိနသာသနဝရံ ဘိယျော ဘိယျော စိရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌေယျ၊ အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာတိ ဣမမတ္ထံ ဘဂဝတာ သန္ဓာယ ဘာသိတံ ‘ဣမေ စ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဘိက္ခူ သမ္မာ ဝိဟရေယျုံ၊ အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာ’တိ။

‘‘ဣဓ ပန၊ မဟာရာဇ၊ သိနိဒ္ဓသမသုမဇ္ဇိတသပ္ပဘာသဝိမလာဒါသံ [သပ္ပဘံ သုဝိမလာဒါသံ (သီ။)] သဏှသုခုမဂေရုကစုဏ္ဏေန အပရာပရံ မဇ္ဇေယျုံ၊ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တသ္မိံ အာဒါသေ မလကဒ္ဒမရဇောဇလ္လံ ဇာယေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အညဒတ္ထု ဝိမလတရံ ယေဝ ဘဝေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဇိနသာသနဝရံ ပကတိနိမ္မလံ ဗျပဂတကိလေသမလရဇောဇလ္လံ၊ ယဒိ တံ ဗုဒ္ဓပုတ္တာ အာစာရသီလဂုဏဝတ္တပဋိပတ္တိသလ္လေခဓုတဂုဏေန ဇိနသာသနဝရံ သလ္လက္ခေယျုံ [သလ္လိက္ခေယျုံ (သီ။ ပီ။)]၊ ဧဝမိဒံ ဇိနသာသနဝရံ စိရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌေယျ၊ အသုညော စ လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာတိ ¶ ဣမမတ္ထံ ဘဂဝတာ သန္ဓာယ ဘာသိတံ ‘ဣမေ စ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဘိက္ခူ သမ္မာ ဝိဟရေယျုံ၊ အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာ’တိ။ ပဋိပတ္တိမူလကံ၊ မဟာရာဇ၊ သတ္ထုသာသနံ ပဋိပတ္တိကာရဏံ ပဋိပတ္တိယာ အနန္တရဟိတာယ တိဋ္ဌတီ’’တိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ‘သဒ္ဓမ္မန္တရဓာန’န္တိ ယံ ဝဒေသိ၊ ကတမံ တံ သဒ္ဓမ္မန္တရဓာန’’န္တိ? ‘‘တီဏိမာနိ၊ မဟာရာဇ၊ သာသနန္တရဓာနာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? အဓိဂမန္တရဓာနံ ပဋိပတ္တန္တရဓာနံ လိင်္ဂန္တရဓာနံ ¶ ၊ အဓိဂမေ၊ မဟာရာဇ၊ အန္တရဟိတေ သုပ္ပဋိပန္နဿာပိ ဓမ္မာဘိသမယော န ဟောတိ၊ ပဋိပတ္တိယာ အန္တရဟိတာယ သိက္ခာပဒပညတ္တိ အန္တရဓာယတိ၊ လိင်္ဂံယေဝ တိဋ္ဌတိ၊ လိင်္ဂေ အန္တရဟိတေ ပဝေဏုပစ္ဆေဒေါ ဟောတိ၊ ဣမာနိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တီဏိ အန္တရဓာနာနီ’’တိ။

‘‘သုဝိညာပိတော၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဉှော၊ ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနီကတော၊ ဂဏ္ဌိ ဘိန္နော၊ နဋ္ဌာ ပရဝါဒါ ဘဂ္ဂါ နိပ္ပဘာ ကတာ၊ တွံ ဂဏိဝရဝသဘမာသဇ္ဇာတိ။

သဒ္ဓမ္မန္တရဓာနပဉှော သတ္တမော။

၈။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ တထာဂတော သဗ္ဗံ အကုသလံ ဈာပေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော၊ ဥဒါဟု သာဝသေသေ အကုသလေ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော’’တိ? ‘‘သဗ္ဗံ၊ မဟာရာဇ၊ အကုသလံ ဈာပေတွာ ဘဂဝါ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော၊ နတ္ထိ ဘဂဝတော သေသေကံ အကုသလ’’န္တိ။

‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ တထာဂတဿ ကာယေ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ရာဇဂဟေ ဘဂဝတော ပါဒေါ သကလိကာယ [သက္ခလိကာယ (သျာ။ က။)] ခတော၊ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာဗာဓော ဥပ္ပန္နော၊ ကာယေ အဘိသန္နေ ဇီဝကေန ဝိရေကော ကာရိတော၊ ဝါတာဗာဓေ ဥပ္ပန္နေ ဥပဋ္ဌာကေန ထေရေန ဥဏှောဒကံ ပရိယိဋ္ဌ’’န္တိ။

‘‘ယဒိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတော သဗ္ဗံ အကုသလံ ဈာပေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော၊ တေန ဟိ ဘဂဝတော ပါဒေါ သကလိကာယ ခတော၊ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ စ အာဗာဓော ဥပ္ပန္နောတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တထာဂတဿ ပါဒေါ သကလိကာယ ခတော၊ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ စ အာဗာဓော ဥပ္ပန္နော၊ တေန ဟိ တထာဂတော သဗ္ဗံ အကုသလံ ဈာပေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တောတိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ နတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ ဝိနာ ကမ္မေန ဝေဒယိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဝေဒယိတံ ကမ္မမူလကံ၊ တံ ကမ္မေနေဝ ဝေဒယတိ၊ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ [နိဗ္ဗာယိတဗ္ဗောတိ (က။)]။

‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗံ တံ ဝေဒယိတံ ကမ္မမူလကံ။ အဋ္ဌဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏေဟိ ဝေဒယိတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ယေဟိ ကာရဏေဟိ ပုထူ သတ္တာ ဝေဒနာ ဝေဒိယန္တိ။ ကတမေဟိ အဋ္ဌဟိ? ဝါတသမုဋ္ဌာနာနိပိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓေကစ္စာနိ ဝေဒယိတာနိ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိပိ ခေါ၊ မဟာရာဇ…ပေ… သေမှသမုဋ္ဌာနာနိပိ ခေါ၊ မဟာရာဇ…ပေ… သန္နိပါတိကာနိပိ ခေါ၊ မဟာရာဇ…ပေ… ဥတုပရိဏာမဇာနိပိ ခေါ၊ မဟာရာဇ…ပေ… ဝိသမပရိဟာရဇာနိပိ ခေါ၊ မဟာရာဇ…ပေ… ဩပက္ကမိကာနိပိ ခေါ၊ မဟာရာဇ…ပေ… ကမ္မဝိပါကဇာနိပိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓေကစ္စာနိ ဝေဒယိတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ပုထူ သတ္တာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ။ တတ္ထ ယေ တေ ပုဂ္ဂလာ ‘သတ္တေ ကမ္မံ ဝိဗာဓတီ’တိ ဝဒေယျုံ၊ တေ ဣမေ ပုဂ္ဂလာ သတ္တကာရဏံ ပဋိဗာဟန္တိ။ တေသံ တံ ဝစနံ မိစ္ဆာ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယဉ္စ ဝါတိကံ ယဉ္စ ပိတ္တိကံ ယဉ္စ သေမှိကံ ယဉ္စ သန္နိပါတိကံ ယဉ္စ ဥတုပရိဏာမဇံ ယဉ္စ ဝိသမပရိဟာရဇံ ¶ ယဉ္စ ဩပက္ကမိကံ၊ သဗ္ဗေတေ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာ ယေဝ၊ ကမ္မေနေဝ တေ သဗ္ဗေ သမ္ဘဝန္တီ’’တိ။

‘‘ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ တေပိ သဗ္ဗေ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာဝ အာဗာဓာ ဘဝေယျုံ၊ န တေသံ ကောဋ္ဌာသတော လက္ခဏာနိ ဘဝေယျုံ။ ဝါတော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကုပ္ပမာနော ဒသဝိဓေန ကုပ္ပတိ သီတေန ဥဏှေန ဇိဃစ္ဆာယ ဝိပါသာယ အတိဘုတ္တေန ဌာနေန ပဓာနေန အာဓာဝနေန ဥပက္ကမေန ကမ္မဝိပါကေန။ တတြ ယေ တေ နဝ ဝိဓာ၊ န တေ အတီတေ၊ န အနာဂတေ၊ ဝတ္တမာနကေ ဘဝေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ န ဝတ္တဗ္ဗာ ‘ကမ္မသမ္ဘဝါ သဗ္ဗာ ဝေဒနာ’တိ။ ပိတ္တံ၊ မဟာရာဇ၊ ကုပ္ပမာနံ တိဝိဓေန ကုပ္ပတိ သီတေန ဥဏှေန ဝိသမဘောဇနေန။ သေမှံ၊ မဟာရာဇ၊ ကုပ္ပမာနံ တိဝိဓေန ကုပ္ပတိ သီတေန ဥဏှေန အန္နပါနေန။ ယော ¶ စ၊ မဟာရာဇ၊ ဝါတော ယဉ္စ ပိတ္တံ ယဉ္စ သေမှံ၊ တေဟိ တေဟိ ကောပေဟိ ကုပ္ပိတွာ မိဿီ ဟုတွာ သကံ သကံ ဝေဒနံ အာကဍ္ဎတိ။ ဥတုပရိဏာမဇာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဒနာ ဥတုပရိယာမေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝိသမပရိဟာရဇာ ဝေဒနာ ဝိသမပရိဟာရေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဩပက္ကမိကာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝေဒနာ အတ္ထိ ကိရိယာ၊ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကာ၊ ကမ္မဝိပါကဇာ ဝေဒနာ ပုဗ္ဗေ ကတေန ကမ္မေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အပ္ပံ ကမ္မဝိပါကဇံ၊ ဗဟုတရံ အဝသေသံ။ တတ္ထ ဗာလာ ‘သဗ္ဗံ ¶ ကမ္မဝိပါကဇံ ယေဝါ’တိ အတိဓာဝန္တိ။ တံ ကမ္မံ န သက္ကာ ဝိနာ ဗုဒ္ဓဉာဏေန ဝဝတ္ထာနံ ကာတုံ။

‘‘ယံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော ပါဒေါ သကလိကာယ ခတော၊ တံ ဝေဒယိတံ နေဝ ဝါတသမုဋ္ဌာနံ၊ န ပိတ္တသမုဋ္ဌာနံ၊ န သေမှသမုဋ္ဌာနံ၊ န သန္နိပါတိကံ၊ န ဥတုပရိဏာမဇံ၊ န ဝိသမပရိဟာရဇံ၊ န ကမ္မဝိပါကဇံ၊ ဩပက္ကမိကံ ယေဝ။ ဒေဝဒတ္တော ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဗဟူနိ ဇာတိသတသဟဿာနိ တထာဂတေ အာဃာတံ ဗန္ဓိ၊ သော တေန အာဃာတေန မဟတိံ ဂရုံ သိလံ ဂဟေတွာ ‘မတ္ထကေ ပါတေဿာမီ’တိ မုဉ္စိ၊ အထညေ ဒွေ သေလာ အာဂန္တွာ တံ သိလံ တထာဂတံ အသမ္ပတ္တံ ယေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု၊ တာသံ ပဟာရေန ပပဋိကာ ဘိဇ္ဇိတွာ ဘဂဝတော ပါဒေ ပတိတွာ ရုဟိရံ [နိပတိတွာ ရုဓိရံ (သျာ။)] ဥပ္ပာဒေသိ၊ ကမ္မဝိပါကတော ဝါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော ဧသာ ဝေဒနာ နိဗ္ဗတ္တာ ကိရိယတော ဝါ၊ တတုဒ္ဓံ နတ္ထညာ ဝေဒနာ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ခေတ္တဒုဋ္ဌတာယ ဝါ ဗီဇံ န သမ္ဘဝတိ ဗီဇဒုဋ္ဌတာယ ဝါ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကမ္မဝိပါကတော ဝါ ဘဂဝတော ဧသာ ဝေဒနာ နိဗ္ဗတ္တာ ကိရိယတော ဝါ၊ တတုဒ္ဓံ နတ္ထညာ ဝေဒနာ။

‘‘ယထာ ¶ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ကောဋ္ဌဒုဋ္ဌတာယ ဝါ ဘောဇနံ ဝိသမံ ပရိဏမတိ အာဟာရဒုဋ္ဌတာယ ဝါ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကမ္မဝိပါကတော ဝါ ဘဂဝတော ဧသာ ဝေဒနာ နိဗ္ဗတ္တာ ကိရိယတော ဝါ၊ တတုဒ္ဓံ နတ္ထညာ ဝေဒနာ။ အပိ စ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ဘဂဝတော ကမ္မဝိပါကဇာ ဝေဒနာ၊ နတ္ထိ ဝိသမပရိဟာရဇာ ဝေဒနာ၊ အဝသေသေဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ ဘဂဝတော ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာယ စ ပန ဝေဒနာယ န သက္ကာ ဘဂဝန္တံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတုံ။

‘‘နိပတန္တိ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမသ္မိံ စာတုမဟာဘူတိကေ [စာတုမ္မဟာဘူတိကေ (သီ။)] ကာယေ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာ သုဘာသုဘဝေဒနာ။ ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ အာကာသေ ခိတ္တော လေဍ္ဍု မဟာပထဝိယာ နိပတတိ၊ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ လေဍ္ဍု ပုဗ္ဗေ ကတေန မဟာပထဝိယာ နိပတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ နတ္ထိ သော၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု မဟာပထဝိယာ၊ ယေန ဟေတုနာ မဟာပထဝီ ကုသလာကုသလဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေယျ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေန ¶ ၊ ဘန္တေ၊ အကမ္မကေန ဟေတုနာ သော လေဍ္ဍု မဟာပထဝိယံ နိပတတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာပထဝီ၊ ဧဝံ တထာဂတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ လေဍ္ဍု ပုဗ္ဗေ အကတေန မဟာပထဝိယံ နိပတတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ ပုဗ္ဗေ အကတေန သာ သကလိကာပါဒေ နိပတိတာ။

‘‘ဣဓ ပန၊ မဟာရာဇ၊ မနုဿာ မဟာပထဝိံ ဘိန္ဒန္တိ စ ခဏန္တိ စ၊ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တေ မနုဿာ ပုဗ္ဗေ ကတေန မဟာပထဝိံ ဘိန္ဒန္တိ စ ခဏန္တိ စာ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယာ သာ သကလိကာ ဘဂဝတော ပါဒေ နိပတိတာ၊ န သာ သကလိကာ ပုဗ္ဗေ ကတေန ဘဂဝတော ပါဒေ နိပတိတာ။ ယောပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော လောဟိတပက္ခန္ဒိကာဗာဓော ဥပ္ပန္နော၊ သောပိ အာဗာဓော န ပုဗ္ဗေ ကတေန ဥပ္ပန္နော၊ သန္နိပါတိကေနေဝ ဥပ္ပန္နော၊ ယေ ကေစိ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော ကာယိကာ အာဗာဓာ ဥပ္ပန္နာ၊ န တေ ကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တာ၊ ဆန္နံ ဧတေသံ သမုဋ္ဌာနာနံ အညတရတော နိဗ္ဗတ္တာ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ဒေဝါတိဒေဝေန သံယုတ္တနိကာယဝရလဉ္ဆကေ မောဠိယသီဝကေ [မောလိယသိဝကေ (သျာ။ က။) သံ။ နိ။ ၄။၂၆၉ ပဿိတဗ္ဗံ] ဝေယျာကရဏေ –

‘‘‘ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိပိ ခေါ၊ သီဝက၊ ဣဓေကစ္စာနိ ဝေဒယိတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သာမမ္ပိ ခေါ ဧတံ၊ သီဝက၊ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ယထာ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိပိ ဣဓေကစ္စာနိ ဝေဒယိတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ လောကဿပိ ခေါ ဧတံ၊ သီဝက၊ သစ္စသမ္မတံ၊ ယထာ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိပိ ဣဓေကစ္စာနိ ဝေဒယိတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တတြ၊ သီဝက၊ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော ‘‘ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ၊ သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေ ကတဟေတူ’’တိ ¶ ။ ယဉ္စ သာမံ ဉာတံ၊ တဉ္စ အတိဓာဝန္တိ၊ ယဉ္စ လောကေ သစ္စသမ္မတံ၊ တဉ္စ အတိဓာဝန္တိ။ တသ္မာ တေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ မိစ္ဆာတိ ဝဒါမိ။

‘‘‘သေမှသမုဋ္ဌာနာနိပိ ¶ ခေါ၊ သီဝက၊ ဣဓေကစ္စာနိ ဝေဒယိတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဝါတသမုဋ္ဌာနာနိပိ ခေါ၊ သီဝက…ပေ… သန္နိပါတိကာနိပိ ခေါ၊ သီဝက…ပေ… ဥတုပရိဏာမဇာနိပိ ခေါ၊ သီဝက…ပေ… ဝိသမပရိဟာရဇာနိပိ ခေါ ¶ ၊ သီဝက…ပေ… ဩပက္ကမိကာနိပိ ခေါ၊ သီဝက…ပေ… ကမ္မဝိပါကဇာနိပိ ခေါ၊ သီဝက၊ ဣဓေကစ္စာနိ ဝေဒယိတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သာမမ္ပိ ခေါ ဧတံ၊ သီဝက၊ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ယထာ ကမ္မဝိပါကဇာနိပိ ဣဓေကစ္စာနိ ဝေဒယိတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ လောကဿပိ ခေါ ဧတံ၊ သီဝက၊ သစ္စသမ္မတံ၊ ယထာ ကမ္မဝိပါကဇာနိပိ ဣဓေကစ္စာနိ ဝေဒယိတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တတြ၊ သီဝက၊ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော ‘‘ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ၊ သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေ ကတဟေတူ’’တိ။ ယဉ္စ သာမံ ဉာတံ၊ တဉ္စ အတိဓာဝန္တိ၊ ယဉ္စ လောကေ သစ္စသမ္မတံ၊ တဉ္စ အတိဓာဝန္တိ။ တသ္မာ တေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ မိစ္ဆာတိ ဝဒါမီ’’’တိ။

‘‘ဣတိပိ၊ မဟာရာဇ၊ န သဗ္ဗာ ဝေဒနာ ကမ္မဝိပါကဇာ၊ သဗ္ဗံ၊ မဟာရာဇ၊ အကုသလံ ဈာပေတွာ ဘဂဝါ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တောတိ ဧဝမေတံ ဓာရေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၉။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဘဏထ ‘ယံ ကိဉ္စိ ကရဏီယံ တထာဂတဿ၊ သဗ္ဗံ တံ ဗောဓိယာ ယေဝ မူလေ ပရိနိဋ္ဌိတံ၊ နတ္ထိ တထာဂတဿ ဥတ္တရိံ ကရဏီယံ၊ ကတဿ ဝါ ပတိစယော’တိ၊ ဣဒဉ္စ တေမာသံ ပဋိသလ္လာနံ ဒိဿတိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ ကိဉ္စိ ကရဏီယံ တထာဂတဿ၊ သဗ္ဗံ တံ ဗောဓိယာ ယေဝ မူလေ ပရိနိဋ္ဌိတံ၊ နတ္ထိ တထာဂတဿ ဥတ္တရိံ ကရဏီယံ၊ ကတဿ ဝါ ပတိစယော၊ တေန ဟိ ‘တေမာသံ ပဋိသလ္လီနော’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တေမာသံ ပဋိသလ္လီနော၊ တေန ဟိ ‘ယံ ကိဉ္စိ ကရဏီယံ၊ တထာဂတဿ၊ သဗ္ဗံ တံ ဗောဓိယာ ယေဝ မူလေ ပရိနိဋ္ဌိတ’န္တိ တမ္ပိ ဝစနံ ¶ မိစ္ဆာ ¶ ။ နတ္ထိ ကတကရဏီယဿ ပဋိသလ္လာနံ၊ သကရဏီယဿေဝ ပဋိသလ္လာနံ ¶ ယထာ နာမ ဗျာဓိတဿေဝ ဘေသဇ္ဇေန ကရဏီယံ ဟောတိ၊ အဗျာဓိတဿ ကိံ ဘေသဇ္ဇေန။ ဆာတဿေဝ ဘောဇနေန ကရဏီယံ ဟောတိ၊ အဆာတဿ ကိံ ဘောဇနေန။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ နတ္ထိ ကတကရဏီယဿ ပဋိသလ္လာနံ၊ သကရဏီယဿေဝ ပဋိသလ္လာနံ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ယံ ကိဉ္စိ၊ မဟာရာဇ၊ ကရဏီယံ တထာဂတဿ၊ သဗ္ဗံ တံ ဗောဓိယာ ယေဝ မူလေ ပရိနိဋ္ဌိတံ၊ နတ္ထိ တထာဂတဿ ဥတ္တရိံ ကရဏီယံ၊ ကတဿ ဝါ ပတိစယော၊ ဘဂဝါ စ တေမာသံ ပဋိသလ္လီနော၊ ပဋိသလ္လာနံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗဟုဂုဏံ၊ သဗ္ဗေပိ တထာဂတာ ပဋိသလ္လီယိတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တာ၊ တံ တေ သုကတဂုဏမနုဿရန္တာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ရညော သန္တိကာ လဒ္ဓဝရော ပဋိလဒ္ဓဘောဂေါ တံ သုကတဂုဏမနုဿရန္တော အပရာပရံ ရညော ဥပဋ္ဌာနံ ဧတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗေပိ တထာဂတာ ပဋိသလ္လီယိတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တာ၊ တံ တေ သုကတဂုဏမနုဿရန္တာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော အာတုရော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော ဘိသက္ကမုပသေဝိတွာ သောတ္ထိမနုပ္ပတ္တော တံ သုကတဂုဏမနုဿရန္တော အပရာပရံ ဘိသက္ကမုပသေဝတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗေပိ တထာဂတာ ပဋိသလ္လီယိတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တာ၊ တံ တေ သုကတဂုဏမနုဿရန္တာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တိ။

‘‘အဋ္ဌဝီသတိ ခေါ ပနိမေ၊ မဟာရာဇ၊ ပဋိသလ္လာနဂုဏာ၊ ယေ ဂုဏေ သမနုဿရန္တာ [သမနုပဿန္တာ (သီ။ ပီ။)] တထာဂတာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တိ။ ကတမေ အဋ္ဌဝီသတိ? ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ပဋိသလ္လာနံ ပဋိသလ္လီယမာနံ အတ္တာနံ ရက္ခတိ၊ အာယုံ ဝဍ္ဎေတိ၊ ဗလံ ဒေတိ၊ ဝဇ္ဇံ ပိဒဟတိ၊ အယသမပနေတိ၊ ယသမုပနေတိ၊ အရတိံ ဝိနောဒေတိ၊ ရတိမုပဒဟတိ၊ ဘယမပနေတိ၊ ဝေသာရဇ္ဇံ ကရောတိ၊ ကောသဇ္ဇမပနေတိ၊ ဝီရိယမဘိဇနေတိ၊ ရာဂမပနေတိ၊ ဒေါသမပနေတိ၊ မောဟမပနေတိ၊ မာနံ နိဟန္တိ၊ ဝိတက္ကံ ဘဉ္ဇတိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ကရောတိ၊ မာနသံ သ္နေဟယတိ [သောဘယတိ (သီ။)]၊ ဟာသံ ¶ ဇနေတိ၊ ဂရုကံ ကရောတိ၊ လာဘမုပ္ပာဒယတိ၊ နမဿိယံ ကရောတိ ¶ ၊ ပီတိံ ပါပေတိ၊ ပါမောဇ္ဇံ ကရောတိ၊ သင်္ခါရာနံ သဘာဝံ ဒဿယတိ၊ ဘဝပ္ပဋိသန္ဓိံ ဥဂ္ဃာဋေတိ၊ သဗ္ဗသာမညံ ဒေတိ။ ဣမေ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဋ္ဌဝီသတိ ပဋိသလ္လာနဂုဏာ၊ ယေ ဂုဏေ သမနုဿရန္တာ တထာဂတာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တိ။

‘‘အပိ စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတာ သန္တံ သုခံ သမာပတ္တိရတိံ အနုဘဝိတုကာမာ ပဋိသလ္လာနံ ¶ သေဝန္တိ ပရိယောသိတသင်္ကပ္ပာ။ စတူဟိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏေဟိ တထာဂတာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဝိဟာရဖာသုတာယပိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တိ၊ အနဝဇ္ဇဂုဏဗဟုလတာယပိ တထာဂတာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တိ၊ အသေသအရိယဝီထိတောပိ တထာဂတာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တိ၊ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ထုတထောမိတဝဏ္ဏိတပသတ္ထတောပိ တထာဂတာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ စတူဟိ ကာရဏေဟိ တထာဂတာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တိ။ ဣတိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တိ န သကရဏီယတာယ၊ န ကတဿ ဝါ ပတိစယာယ၊ အထ ခေါ ဂုဏဝိသေသဒဿာဝိတာယ တထာဂတာ ပဋိသလ္လာနံ သေဝန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၁၀။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘တထာဂတဿ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ၊ သော အာကင်္ခမာနော၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတော ကပ္ပံ ဝါ တိဋ္ဌေယျ ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ’တိ။ ပုန စ ဘဏိတံ ‘ဣတော တိဏ္ဏံ မာသာနံ အစ္စယေန တထာဂတော ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘တထာဂတဿ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ…ပေ… ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ’တိ၊ တေန ဟိ တေမာသပရိစ္ဆေဒေါ မိစ္ဆာ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ၊ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘ဣတော တိဏ္ဏံ မာသာနံ အစ္စယေန တထာဂတော ¶ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီ’တိ၊ တေန ဟိ ‘‘တထာဂတဿ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ…ပေ… ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ’တိ ¶ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ နတ္ထိ တထာဂတာနံ အဋ္ဌာနေ ဂဇ္ဇိတံ။ အမောဃဝစနာ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော တထဝစနာ အဒွေဇ္ဈဝစနာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော ဂမ္ဘီရော သုနိပုဏော ဒုန္နိဇ္ဈာပယော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ ဘိန္ဒေတံ ဒိဋ္ဌိဇာလံ၊ ဧကံသေ ဌပယ၊ ဘိန္ဒ ပရဝါဒ’’န္တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘တထာဂတဿ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ…ပေ… ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ’တိ၊ တေမာသပရိစ္ဆေဒေါ စ ဘဏိတော၊ သော စ ပန ကပ္ပော အာယုကပ္ပော ဝုစ္စတိ။ န၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ အတ္တနော ဗလံ ကိတ္တယမာနော ဧဝမာဟ၊ ဣဒ္ဓိဗလံ ပန ¶ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ပရိကိတ္တယမာနော ဧဝမာဟ ‘တထာဂတဿ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ…ပေ… ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ’တိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော အဿာဇာနီယော ဘဝေယျ သီဃဂတိ အနိလဇဝေါ၊ တဿ ရာဇာ ဇဝဗလံ ပရိကိတ္တယန္တော သနေဂမဇာနပဒဘဋဗလဗြာဟ္မဏဂဟပတိကအမစ္စဇနမဇ္ဈေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘အာကင်္ခမာနော မေ၊ ဘော၊ အယံ ဟယဝရော သာဂရဇလပရိယန္တံ မဟိံ အနုဝိစရိတွာ ခဏေန ဣဓာဂစ္ဆေယျာ’တိ၊ န စ တံ ဇဝဂတိံ တဿံ ပရိသာယံ ဒဿေယျ၊ ဝိဇ္ဇတိ စ သော ဇဝေါ တဿ၊ သမတ္ထော စ သော ခဏေန သာဂရဇလပရိယန္တံ မဟိံ အနုဝိစရိတုံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ အတ္တနော ဣဒ္ဓိဗလံ ပရိကိတ္တယမာနော ဧဝမာဟ၊ တမ္ပိ တေဝိဇ္ဇာနံ ဆဠဘိညာနံ အရဟန္တာနံ ဝိမလခီဏာသဝါနံ ဒေဝမနုဿာနဉ္စ မဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ဘဏိတံ ‘တထာဂတဿ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ၊ သော အာကင်္ခမာနော၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတော ကပ္ပံ ဝါ တိဋ္ဌေယျ ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ’တိ။ ဝိဇ္ဇတိ စ တံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဒ္ဓိဗလံ ဘဂဝတော၊ သမတ္ထော စ ဘဂဝါ ဣဒ္ဓိဗလေန ကပ္ပံ ဝါ ဌာတုံ ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ၊ န စ ဘဂဝါ တံ ¶ ဣဒ္ဓိဗလံ တဿံ ပရိသာယံ ဒဿေတိ၊ အနတ္ထိကော၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ သဗ္ဗဘဝေဟိ၊ ဂရဟိတာ စ တထာဂတဿ သဗ္ဗဘဝါ။ ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပမတ္တကောပိ ဂူထော ဒုဂ္ဂန္ဓော ဟောတိ ¶ ။ ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဘဝံ န ဝဏ္ဏေမိ အန္တမသော အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပီ’တိ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ သဗ္ဗဘဝဂတိယောနိယော ဂူထသမံ ဒိသွာ ဣဒ္ဓိဗလံ နိဿာယ ဘဝေသု ဆန္ဒရာဂံ ကရေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ဣဒ္ဓိဗလံ ပရိကိတ္တယမာနော ဧဝရူပံ ဗုဒ္ဓသီဟနာဒမဘိနဒီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၁။ ‘‘ဘန္တေ ¶ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘အဘိညာယာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေမိ နော အနဘိညာယာ’တိ။ ပုန စ ဝိနယပညတ္တိယာ ဧဝံ ဘဏိတံ ‘အာကင်္ခမာနော၊ အာနန္ဒ၊ သင်္ဃော မမစ္စယေန ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ သမူဟနတူ’တိ။ ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ ဒုပ္ပညတ္တာနိ၊ ဥဒါဟု အဝတ္ထုသ္မိံ အဇာနိတွာ ပညတ္တာနိ၊ ယံ ဘဂဝါ အတ္တနော အစ္စယေန ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ သမူဟနာပေတိ? ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘အဘိညာယာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေမိ နော အနဘိညာယာ’တိ၊ တေန ဟိ ‘အာကင်္ခမာနော၊ အာနန္ဒ၊ သင်္ဃော မမစ္စယေန ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ သမူဟနတူ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တထာဂတေ ဝိနယပညတ္တိယာ ¶ ဧဝံ ဘဏိတံ ‘အာကင်္ခမာနော၊ အာနန္ဒ၊ သင်္ဃော မမစ္စယေန ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ သမူဟနတူ’တိ တေန ဟိ ‘အဘိညာယာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေမိ နော အနဘိညာယာ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော သုခုမော နိပုဏော ဂမ္ဘီရော သုဂမ္ဘီရော ဒုန္နိဇ္ဈာပယော၊ သော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ တတ္ထ တေ ဉာဏဗလဝိပ္ဖာရံ ဒဿေဟီ’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘အဘိညာယာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေမိ နော အနဘိညာယာ’တိ၊ ဝိနယပညတ္တိယာပိ ဧဝံ ဘဏိတံ ‘အာကင်္ခမာနော၊ အာနန္ဒ၊ သင်္ဃော မမစ္စယေန ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ သမူဟနတူ’တိ၊ တံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ဘိက္ခူ ဝီမံသမာနော အာဟ ‘ဥက္ကလေဿန္တိ [ဥက္ကဍ္ဎိဿန္တိ (သီ။)၊ ဥဿက္ကိဿန္တိ (သျာ။)] နု ခေါ မမ သာဝကာ မယာ ဝိဿဇ္ဇာပီယမာနာ မမစ္စယေန ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ၊ ဥဒါဟု အာဒိယိဿန္တီ’တိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ ပုတ္တေ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘အယံ ခေါ၊ တာတာ၊ မဟာဇနပဒေါ သဗ္ဗဒိသာသု သာဂရပရိယန္တော၊ ဒုက္ကရော၊ တာတာ၊ တာဝတကေန ဗလေန ဓာရေတုံ၊ ဧထ တုမှေ၊ တာတာ၊ မမစ္စယေန ¶ ပစ္စန္တေ ပစ္စန္တေ ဒေသေ ပဇဟထာ’တိ။ အပိ နု ခေါ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ကုမာရာ ပိတုအစ္စယေန ¶ ဟတ္ထဂတေ ဇနပဒေ သဗ္ဗေ တေ ပစ္စန္တေ ပစ္စန္တေ ဒေသေ မုဉ္စေယျု’’န္တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ၊ ရာဇတော [ရာဇာနော (သီ။ ပီ။)]၊ ဘန္တေ၊ လုဒ္ဓတရာ [လဒ္ဓတရာ (က။)] ကုမာရာ ရဇ္ဇလောဘေန တဒုတ္တရိံ ဒိဂုဏတိဂုဏံ ဇနပဒံ ပရိဂ္ဂဏှေယျုံ [ပရိကဍ္ဎေယျုံ (သီ။ ပီ။)]၊ ကိံ ပန တေ ဟတ္ထဂတံ ဇနပဒံ မုဉ္စေယျု’’န္တိ? ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ဘိက္ခူ ဝီမံသမာနော ဧဝမာဟ ‘အာကင်္ခမာနော၊ အာနန္ဒ၊ သင်္ဃော မမစ္စယေန ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ သမူဟနတူ’တိ။ ဒုက္ခပရိမုတ္တိယာ၊ မဟာရာဇ၊ ဗုဒ္ဓပုတ္တာ ဓမ္မလောဘေန အညမ္ပိ ဥတ္တရိံ ဒိယဍ္ဎသိက္ခာပဒသတံ ဂေါပေယျုံ၊ ကိံ ပန ပကတိပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ မုဉ္စေယျု’’န္တိ?

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ ဘဂဝါ အာဟ ‘ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ ¶ သိက္ခာပဒါနီ’တိ၊ ဧတ္ထာယံ ဇနော သမ္မူဠှော ဝိမတိဇာတော အဓိကတော သံသယပက္ခန္ဒော။ ကတမာနိ တာနိ ခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ၊ ကတမာနိ အနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနီတိ? ဒုက္ကဋံ၊ မဟာရာဇ၊ ခုဒ္ဒကံ သိက္ခာပဒံ၊ ဒုဗ္ဘာသိတံ အနုခုဒ္ဒကံ သိက္ခာပဒံ၊ ဣမာနိ ဒွေ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ၊ ပုဗ္ဗကေဟိပိ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာထေရေဟိ ဧတ္ထ ဝိမတိ ဥပ္ပာဒိတာ၊ တေဟိပိ ဧကဇ္ဈံ န ကတော ဓမ္မသဏ္ဌိတိပရိယာယေ ဘဂဝတာ ဧသော ပဉှော ဥပဒိဋ္ဌောတိ။ စိရနိက္ခိတ္တံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဇိနရဟဿံ အဇ္ဇေတရဟိ လောကေ ဝိဝဋံ ပါကဋံ ကတ’’န္တိ။

၂။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘နတ္ထာနန္ဒ တထာဂတဿ ဓမ္မေသု အာစရိယမုဋ္ဌီ’တိ၊ ပုန စ ထေရေန မာလုကျပုတ္တေန [မာလုင်္ကျပုတ္တေန (သီ။ သျာ။ ပီ။) သံ။ နိ။ ၄။၉၅၊ အ။ နိ။ ၁။၄။၂၅၇ ပဿိတဗ္ဗံ] ပဉှံ ပုဋ္ဌော န ဗျာကာသိ။ ဧသော ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဉှော ဒွယန္တော [ဒွယတော (သီ။)] ဧကန္တနိဿိတော ဘဝိဿတိ အဇာနနေန ဝါ ဂုယှကရဏေန ဝါ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘နတ္ထာနန္ဒ တထာဂတဿ ဓမ္မေသု အာစရိယမုဋ္ဌီ’တိ၊ တေန ဟိ ထေရဿ မာလုကျပုတ္တဿ အဇာနန္တေန န ¶ ဗျာကတံ။ ယဒိ ဇာနန္တေန န ဗျာကတံ၊ တေန ဟိ အတ္ထိ တထာဂတဿ ဓမ္မေသု အာစရိယမုဋ္ဌိ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘နတ္ထာနန္ဒ တထာဂတဿ ဓမ္မေသု အာစရိယမုဋ္ဌီ’တိ၊ အဗျာကတော ¶ စ ထေရေန မာလုကျပုတ္တေန ပုစ္ဆိတော ပဉှော၊ တဉ္စ ပန န အဇာနန္တေန န ဂုယှကရဏေန။ စတ္တာရိမာနိ၊ မဟာရာဇ၊ ပဉှဗျာကရဏာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဧကံသဗျာကရဏီယော ပဉှော ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော ပဉှော ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယော ပဉှော ဌပနီယော ပဉှောတိ။

‘‘ကတမော စ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကံသဗျာကရဏီယော ပဉှော? ‘ရူပံ အနိစ္စ’န္တိ ဧကံသဗျာကရဏီယော ¶ ပဉှော၊ ‘ဝေဒနာ အနိစ္စာ’တိ…ပေ… ‘သညာ အနိစ္စာ’တိ…ပေ… ‘သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’တိ…ပေ… ‘ဝိညာဏံ အနိစ္စ’’န္တိ ဧကံသဗျာကရဏီယော ပဉှော၊ အယံ ဧကံသဗျာကရဏီယော ပဉှော။

‘‘ကတမော ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော ပဉှော? ‘အနိစ္စံ ပန ရူပ’န္တိ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော ပဉှော၊ ‘အနိစ္စာ ပန ဝေဒနာ’တိ…ပေ… ‘အနိစ္စာ ပန သညာ’တိ…ပေ… ‘အနိစ္စာ ပန သင်္ခါရာ’တိ…ပေ… ‘အနိစ္စံ ပန ဝိညာဏ’န္တိ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော ပဉှော၊ အယံ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော ပဉှော။

‘‘ကတမော ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယော ပဉှော? ‘ကိံ နု ခေါ စက္ခုနာ သဗ္ဗံ ဝိဇာနာတီ’တိ အယံ ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယော ပဉှော။

‘‘ကတမော ဌပနီယော ပဉှော? ‘သဿတော လောကော’တိ ဌပနီယော ပဉှော၊ ‘အသဿတော လောကော’တိ။ ‘အန္တဝါ လောကော’တိ။ ‘အနန္တဝါ လောကော’တိ။ ‘အန္တဝါ စ အနန္တဝါ စ လောကော’တိ။ ‘နေဝန္တဝါ နာနန္တဝါ လောကော’တိ။ ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ။ ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ။ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ။ ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ။ ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ။ ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဌပနီယော ပဉှော၊ အယံ ဌပနီယော ပဉှော။

‘‘ဘဂဝါ၊ မဟာရာဇ၊ ထေရဿ မာလုကျပုတ္တဿ တံ ဌပနီယံ ပဉှံ န ဗျာကာသိ။ သော ပန ပဉှော ကိံ ကာရဏာ ဌပနီယော? န တဿ ဒီပနာယ ဟေတု ¶ ဝါ ကာရဏံ ဝါ အတ္ထိ၊ တသ္မာ သော ပဉှော ဌပနီယော။ နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ အကာရဏမဟေတုကံ ဂိရမုဒီရဏ’’န္တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၃။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿ၊ သဗ္ဗေ ဘာယန္တိ မစ္စုနော’တိ၊ ပုန ဘဏိတံ ‘အရဟာ သဗ္ဗဘယမတိက္ကန္တော’တိ။ ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အရဟာ ဒဏ္ဍဘယာ တသတိ ¶ ၊ နိရယေ ဝါ နေရယိကာ သတ္တာ ဇလိတာ ကုထိတာ တတ္တာ သန္တတ္တာ တမှာ ဇလိတဂ္ဂိဇာလကာ မဟာနိရယာ စဝမာနာ မစ္စုနော ဘာယန္တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿ၊ သဗ္ဗေ ဘာယန္တိ မစ္စုနော’တိ၊ တေန ဟိ ‘အရဟာ သဗ္ဗဘယမတိက္ကန္တော’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘အရဟာ သဗ္ဗဘယမတိက္ကန္တော’တိ၊ တေန ဟိ ‘သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿ၊ သဗ္ဗေ ဘာယန္တိ မစ္စုနော’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယံ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘နေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝစနံ ဘဂဝတာ အရဟန္တေ ဥပါဒါယ ဘဏိတံ ‘သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿ၊ သဗ္ဗေ ဘာယန္တိ မစ္စုနော’တိ။ ဌပိတော အရဟာ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ၊ သမူဟတော ဘယဟေတု အရဟတော။ ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ သတ္တာ သကိလေသာ၊ ယေသဉ္စ အဓိမတ္တာ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ၊ ယေ စ သုခဒုက္ခေသု ဥန္နတာဝနတာ၊ တေ ဥပါဒါယ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿ၊ သဗ္ဗေ ဘာယန္တိ မစ္စုနော’တိ။ အရဟတော၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗဂတိ ဥပစ္ဆိန္နာ၊ ယောနိ ဝိဒ္ဓံသိတာ၊ ပဋိသန္ဓိ ဥပဟတာ၊ ဘဂ္ဂါ ဖာသုကာ၊ သမူဟတာ သဗ္ဗဘဝါလယာ၊ သမုစ္ဆိန္နာ သဗ္ဗသင်္ခါရာ၊ ဟတံ ကုသလာကုသလံ၊ ဝိဟတာ အဝိဇ္ဇာ၊ အဗီဇံ ဝိညာဏံ ကတံ၊ ဒဍ္ဎာ သဗ္ဗကိလေသာ၊ အတိဝတ္တာ လောကဓမ္မာ၊ တသ္မာ အရဟာ န တသတိ သဗ္ဗဘယေဟိ။

‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော စတ္တာရော မဟာမတ္တာ ဘဝေယျုံ အနုရက္ခာ လဒ္ဓယသာ ဝိဿာသိကာ ဌပိတာ မဟတိ ဣဿရိယေ ဌာနေ။ အထ ရာဇာ ကိသ္မိဉ္စိ ¶ ဒေဝ ကရဏီယေ သမုပ္ပန္နေ ယာဝတာ သကဝိဇိတေ သဗ္ဗဇနဿ အာဏာပေယျ ‘သဗ္ဗေဝ မေ ဗလိံ ကရောန္တု၊ သာဓေထ တုမှေ စတ္တာရော မဟာမတ္တာ တံ ကရဏီယ’န္တိ။ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တေသံ စတုန္နံ မဟာမတ္တာနံ ဗလိဘယာ သန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေန မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဌပိတာ တေ၊ ဘန္တေ၊ ရညာ ဥတ္တမဋ္ဌာနေ၊ နတ္ထိ တေသံ ဗလိ၊ သမတိက္ကန္တဗလိနော တေ၊ အဝသေသေ ဥပါဒါယ ရညာ အာဏာပိတံ ¶ ‘သဗ္ဗေဝ မေ ဗလိံ ကရောန္တူ’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နေတံ ဝစနံ ဘဂဝတာ အရဟန္တေ ဥပါဒါယ ဘဏိတံ၊ ဌပိတော အရဟာ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ၊ သမူဟတော ဘယဟေတု အရဟတော၊ ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ သတ္တာ သကိလေသာ၊ ယေသဉ္စ အဓိမတ္တာ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ၊ ယေ စ သုခဒုက္ခေသု ဥန္နတာဝနတာ ¶ ၊ တေ ဥပါဒါယ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿ၊ သဗ္ဗေ ဘာယန္တိ မစ္စုနော’တိ။ တသ္မာ အရဟာ န တသတိ သဗ္ဗဘယေဟီ’’တိ။

‘‘နေတံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဝစနံ သာဝသေသံ၊ နိရဝသေသဝစနမေတံ ‘သဗ္ဗေ’တိ။ တတ္ထ မေ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ ဗြူဟိ တံ ဝစနံ ပတိဋ္ဌာပေတု’’န္တိ။

‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ဂါမေ ဂါမဿာမိကော အာဏာပကံ အာဏာပေယျ ‘ဧဟိ၊ ဘော အာဏာပက၊ ယာဝတာ ဂါမေ ဂါမိကာ၊ တေ သဗ္ဗေ သီဃံ မမ သန္တိကေ သန္နိပါတေဟီ’တိ။ သော ‘သာဓု သာမီ’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဂါမမဇ္ဈေ ဌတွာ တိက္ခတ္တုံ သဒ္ဒမနုဿာဝေယျ ‘ယာဝတာ ဂါမေ ဂါမိကာ၊ တေ သဗ္ဗေ သီဃသီဃံ သာမိနော သန္တိကေ သန္နိပတန္တူ’တိ။ တတော တေ ဂါမိကာ အာဏာပကဿ ဝစနေန တုရိတတုရိတာ သန္နိပတိတွာ ဂါမဿာမိကဿ အာရောစေန္တိ ‘သန္နိပတိတာ၊ သာမိ၊ သဗ္ဗေ ဂါမိကာ၊ ယံ တေ ကရဏီယံ တံ ကရောဟီ’တိ။ ဣတိ သော၊ မဟာရာဇ၊ ဂါမဿာမိကော ကုဋိပုရိသေ သန္နိပါတေန္တော သဗ္ဗေ ဂါမိကေ အာဏာပေတိ၊ တေ စ အာဏတ္တာ န သဗ္ဗေ သန္နိပတန္တိ၊ ကုဋိပုရိသာ ယေဝ သန္နိပတန္တိ၊ ‘ဧတ္တကာ ယေဝ မေ ဂါမိကာ’တိ ဂါမဿာမိကော စ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ အညေ ဗဟုတရာ အနာဂတာ ဣတ္ထိပုရိသာ ဒါသိဒါသာ ဘတကာ ကမ္မကရာ ဂါမိကာ ဂိလာနာ ဂေါမဟိံသာ အဇေဠကာ သုဝါနာ၊ ယေ အနာဂတာ၊ သဗ္ဗေ တေ အဂဏိတာ၊ ကုဋိပုရိသေ ယေဝ ဥပါဒါယ အာဏာပိတတ္တာ ‘သဗ္ဗေ သန္နိပတန္တူ’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နေတံ ဝစနံ ဘဂဝတာ အရဟန္တေ ဥပါဒါယ ဘဏိတံ၊ ဌပိတော အရဟာ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ၊ သမူဟတော ဘယဟေတု အရဟတော၊ ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ သတ္တာ သကိလေသာ၊ ယေသဉ္စ အဓိမတ္တာ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ၊ ယေ ¶ စ သုခဒုက္ခေသု ဥန္နတာဝနတာ၊ တေ ဥပါဒါယ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿ၊ သဗ္ဗေ ဘာယန္တိ မစ္စုနော’တိ ¶ ။ တသ္မာ အရဟာ န တသတိ သဗ္ဗဘယေဟိ။

‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ သာဝသေသံ ဝစနံ သာဝသေသော အတ္ထော၊ အတ္ထိ သာဝသေသံ ဝစနံ နိရဝသေသော အတ္ထော၊ အတ္ထိ နိရဝသေသံ ဝစနံ သာဝသေသော အတ္ထော၊ အတ္ထိ နိရဝသေသံ ဝစနံ နိရဝသေသော အတ္ထော။ တေန တေန အတ္ထော သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော။

‘‘ပဉ္စဝိဓေဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏေဟိ အတ္ထော သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော အာဟစ္စပဒေန ရသေန အာစရိယဝံသေန [အာစရိယဝံသတာယ (ပီ။ က။)] အဓိပ္ပာယာ ကာရဏုတ္တရိယတာယ။ ဧတ္ထ ဟိ အာဟစ္စပဒန္တိ သုတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ ရသောတိ သုတ္တာနုလောမံ။ အာစရိယဝံသောတိ အာစရိယဝါဒေါ။ အဓိပ္ပာယောတိ အတ္တနော မတိ။ ကာရဏုတ္တရိယတာတိ ဣမေဟိ ¶ စတူဟိ သမေန္တံ [သမေတံ (သီ။)] ကာရဏံ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ အတ္ထော သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော။ ဧဝမေသော ပဉှော သုဝိနိစ္ဆိတော ဟောတီ’’တိ။

‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာ တံ သမ္ပဋိစ္ဆာမိ။ ဌပိတော ဟောတု အရဟာ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ၊ တသန္တု အဝသေသာ သတ္တာ၊ နိရယေ ပန နေရယိကာ သတ္တာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယမာနာ ဇလိတပဇ္ဇလိတသဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂါ ရုဏ္ဏကာရုညကန္ဒိတပရိဒေဝိတလာလပ္ပိတမုခါ အသယှတိဗ္ဗဒုက္ခာဘိဘူတာ အတာဏာ အသရဏာ အသရဏီဘူတာ အနပ္ပသောကာတုရာ အန္တိမပစ္ဆိမဂတိကာ ဧကန္တသောကပရာယဏာ ဥဏှတိခိဏစဏ္ဍခရတပနတေဇဝန္တော ဘီမဘယဇနကနိနာဒမဟာသဒ္ဒါ သံသိဗ္ဗိတဆဗ္ဗိဓဇာလာမာလာကုလာ သမန္တာ သတယောဇနာနုဖရဏစ္စိဝေဂါ ကဒရိယာ တပနာ မဟာနိရယာ စဝမာနာ မစ္စုနော ဘာယန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။

‘‘နနု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ နိရယော ဧကန္တဒုက္ခဝေဒနီယော၊ ကိဿ ပန တေ နေရယိကာ သတ္တာ ဧကန္တဒုက္ခဝေဒနီယာ နိရယာ စဝမာနာ မစ္စုနော ဘာယန္တိ၊ ကိဿ နိရယေ ရမန္တီ’’တိ? ‘‘န တေ၊ မဟာရာဇ၊ နေရယိကာ သတ္တာ နိရယေ ရမန္တိ၊ မုဉ္စိတုကာမာဝ တေ နိရယာ။ မရဏဿေဝ သော [မရဏဿေသော (သီ။ ပီ။)]၊ မဟာရာဇ၊ အာနုဘာဝေါ၊ ယေန တေသံ သန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ‘‘ဧတံ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ န သဒ္ဒဟာမိ၊ ယံ မုစ္စိတုကာမာနံ စုတိယာ ¶ သန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ၊ ဟာသနီယံ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တံ ဌာနံ၊ ယံ တေ ပတ္ထိတံ လဘန္တိ၊ ကာရဏေန မံ သညာပေဟီ’’တိ။

‘‘မရဏန္တိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဧတံ အဒိဋ္ဌသစ္စာနံ တာသနီယဋ္ဌာနံ၊ ဧတ္ထာယံ ဇနော တသတိ စ ဥဗ္ဗိဇ္ဇတိ စ။ ယော စ၊ မဟာရာဇ၊ ကဏှသပ္ပဿ ဘာယတိ၊ သော မရဏဿ ဘာယန္တော ကဏှသပ္ပဿ ဘာယတိ။ ယော စ ဟတ္ထိဿ ဘာယတိ…ပေ… သီဟဿ…ပေ… ဗျဂ္ဃဿ…ပေ… ဒီပိဿ…ပေ… အစ္ဆဿ…ပေ… တရစ္ဆဿ…ပေ… မဟိံသဿ…ပေ… ဂဝယဿ…ပေ… အဂ္ဂိဿ…ပေ… ဥဒကဿ…ပေ… ခါဏုကဿ…ပေ… ကဏ္ဋကဿ ဘာယတိ။ ယော စ သတ္တိယာ ဘာယတိ၊ သော မရဏဿ ဘာယန္တော သတ္တိယာ ဘာယတိ။ မရဏဿေဝ သော [မရဏဿေသော (သီ။ ပီ။)]၊ မဟာရာဇ၊ သရသသဘာဝတေဇော [သရသဘာဝတေဇော (သီ။ ပီ။)]၊ တဿ သရသသဘာဝတေဇေန သကိလေသာ သတ္တာ မရဏဿ တသန္တိ ဘာယန္တိ၊ မုစ္စိတုကာမာပိ၊ မဟာရာဇ၊ နေရယိကာ သတ္တာ မရဏဿ တသန္တိ ဘာယန္တိ။

‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသဿ ကာယေ မေဒေါ ဂဏ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ သော တေန ရောဂေန ဒုက္ခိတော ဥပဒ္ဒဝါ ပရိမုစ္စိတုကာမော ဘိသက္ကံ သလ္လကတ္တံ အာမန္တာပေယျ။ တဿ ဝစနံ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တဿ ရောဂဿ ဥဒ္ဓရဏာယ ဥပကရဏံ ဥပဋ္ဌာပေယျ၊ သတ္ထကံ တိခိဏံ ကရေယျ ¶ ၊ ယမကသလာကာ [ဒဟနသလာကံ (က။)] အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိပေယျ၊ ခါရလဝဏံ နိသဒါယ ပိသာပေယျ၊ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တဿ အာတုရဿ တိခိဏသတ္ထကစ္ဆေဒနေန ယမကသလာကာဒဟနေန ခါရလောဏပ္ပဝေသနေန တာသော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဣတိ၊ မဟာရာဇ၊ တဿ အာတုရဿ ရောဂါ မုစ္စိတုကာမဿာပိ ဝေဒနာဘယာ သန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နိရယာ မုစ္စိတုကာမာနမ္ပိ နေရယိကာနံ သတ္တာနံ မရဏဘယာ သန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ဣဿရာပရာဓိကော ဗဒ္ဓါ သင်္ခလိကဗန္ဓနေန ဂဗ္ဘေ ပက္ခိတ္တော ပရိမုစ္စိတုကာမော အဿ၊ တမေနံ သော ဣဿရော မောစေတုကာမော ပက္ကောသာပေယျ။ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တဿ ဣဿရာပရာဓိကဿ ပုရိသဿ ‘ကတဒေါသော ¶ အဟ’န္တိ ဇာနန္တဿ ဣဿရဒဿနေန သန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဣတိ၊ မဟာရာဇ၊ တဿ ဣဿရာပရာဓိကဿ ပုရိသဿ ပရိမုစ္စိတုကာမာဿာပိ ဣဿရဘယာ သန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နိရယာ မုစ္စိတုကာမာနမ္ပိ နေရယိကာနံ သတ္တာနံ မရဏဘယာ သန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘အပရမ္ပိ ¶ ၊ ဘန္တေ၊ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ ဗြူဟိ၊ ယေနာဟံ ကာရဏေန ဩကပ္ပေယျ’’န္တိ။ ‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ဒဋ္ဌဝိသေန အာသီဝိသေန ဒဋ္ဌော ဘဝေယျ၊ သော တေန ဝိသဝိကာရေန ပတေယျ ဥပ္ပတေယျ ဝဋ္ဋေယျ ပဝဋ္ဋေယျ၊ အထညတရော ပုရိသော ဗလဝန္တေန မန္တပဒေန တံ ဒဋ္ဌဝိသံ အာသီဝိသံ အာနေတွာ တံ ဒဋ္ဌဝိသံ ပစ္စာစမာပေယျ၊ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တဿ ဝိသဂတဿ ပုရိသဿ တသ္မိံ ဒဋ္ဌဝိသေ သပ္ပေ သောတ္ထိဟေတု ဥပဂစ္ဆန္တေ သန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ။ ဣတိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာရူပေ အဟိမှိ သောတ္ထိဟေတုပိ ဥပဂစ္ဆန္တေ တဿ သန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နိရယာ မုစ္စိတုကာမာနမ္ပိ နေရယိကာနံ သန္တာနံ မရဏဘယာ သန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အနိဋ္ဌံ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ မရဏံ၊ တသ္မာ နေရယိကာ သတ္တာ နိရယာ ပရိမုစ္စိတုကာမာပိ မစ္စုနော ဘာယန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၄။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘‘န ¶ အန္တလိက္ခေ န သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ၊ န ပဗ္ဗတာနံ ဝိဝရံ ပဝိဿ၊

န ဝိဇ္ဇတီ သော ဇဂတိပ္ပဒေသော၊ ယတ္ထဋ္ဌိတော မုစ္စေယျ မစ္စုပါသာ’တိ။

‘‘ပုန ဘဂဝတာ ပရိတ္တာ စ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ။ သေယျထိဒံ၊ ရတနသုတ္တံ မေတ္တသုတ္တံ ခန္ဓပရိတ္တံ မောရပရိတ္တံ ဓဇဂ္ဂပရိတ္တံ ¶ အာဋာနာဋိယပရိတ္တံ အင်္ဂုလိမာလပရိတ္တံ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အာကာသဂတောပိ သမုဒ္ဒမဇ္ဈဂတောပိ ပါသာဒကုဋိလေဏဂုဟာပဗ္ဘာရဒရိဗိလဂိရိ ဝိဝရပဗ္ဗတန္တရဂတောပိ န မုစ္စတိ မစ္စုပါသာ၊ တေန ဟိ ပရိတ္တကမ္မံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ပရိတ္တကရဏေန မစ္စုပါသာ ပရိမုတ္တိ ဘဝတိ၊ တေန ဟိ ‘န အန္တလိက္ခေ…ပေ… မစ္စုပါသာ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော ဂဏ္ဌိတောပိ ဂဏ္ဌိတရော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘န အန္တလိက္ခေ…ပေ… မစ္စုပါသာ’တိ၊ ပရိတ္တာ စ ဘဂဝတာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တဉ္စ ပန သာဝသေသာယုကဿ ဝယသမ္ပန္နဿ အပေတကမ္မာဝရဏဿ၊ နတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ ခီဏာယုကဿ ဌိတိယာ ကိရိယာ ဝါ ဥပက္ကမော ဝါ။

‘‘ယထာ မဟာရာဇ မတဿ ရုက္ခဿ သုက္ခဿ ကောဠာပဿ နိသ္နေဟဿ ဥပရုဒ္ဓဇီဝိတဿ ဂတာယုသင်္ခါရဿ ကုမ္ဘသဟဿေနပိ ဥဒကေ အာကိရန္တေ အလ္လတ္တံ ဝါ ပလ္လဝိတဟရိတဘာဝေါ ဝါ န ဘဝေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘေသဇ္ဇပရိတ္တကမ္မေန နတ္ထိ ခီဏာယုကဿ ဌိတိယာ ကိရိယာ ဝါ ဥပက္ကမော ဝါ၊ ယာနိ တာနိ၊ မဟာရာဇ၊ မဟိယာ ဩသဓာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ တာနိပိ ခီဏာယုကဿ အကိစ္စကရာနိ ဘဝန္တိ။ သာဝသေသာယုကံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝယသမ္ပန္နံ အပေတကမ္မာဝရဏံ ပရိတ္တံ ရက္ခတိ ဂေါပေတိ၊ တဿတ္ထာယ ဘဂဝတာ ပရိတ္တာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကဿကော ပရိပက္ကေ ဓညေ မတေ သဿနာဠေ ဥဒကပ္ပဝေသနံ ဝါရေယျ၊ ယံ ပန သဿံ တရုဏံ မေဃသန္နိဘံ ဝယသမ္ပန္နံ၊ တံ ဥဒကဝဍ္ဎိယာ ဝဍ္ဎတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ခီဏာယုကဿ ဘေသဇ္ဇပရိတ္တကိရိယာ ဌပိတာ ပဋိက္ခိတ္တာ ¶ ၊ ယေ ပန တေ မနုဿာ သာဝသေသာယုကာ ဝယသမ္ပန္နာ၊ တေသံ အတ္ထာယ ပရိတ္တဘေသဇ္ဇာနိ ဘဏိတာနိ၊ တေ ပရိတ္တဘေသဇ္ဇေဟိ ဝဍ္ဎန္တီ’’တိ။

‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ခီဏာယုကော မရတိ၊ သာဝသေသာယုကော ဇီဝတိ၊ တေန ဟိ ပရိတ္တဘေသဇ္ဇာနိ နိရတ္ထကာနိ ဟောန္တီ’’တိ? ‘‘ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော ပန တယာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ရောဂေါ ဘေသဇ္ဇေဟိ ပဋိနိဝတ္တိတော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အနေကသတာနိ ဒိဋ္ဌာနီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ‘ပရိတ္တဘေသဇ္ဇကိရိယာ နိရတ္ထကာ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ ဘဝတီ’’တိ။

‘‘ဒိဿန္တိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဝေဇ္ဇာနံ ဥပက္ကမာ ဘေသဇ္ဇပါနာနုလေပါ၊ တေန တေသံ ဥပက္ကမေန ရောဂေါ ပဋိနိဝတ္တတီ’’တိ။ ‘‘ပရိတ္တာနမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ပဝတ္တီယမာနာနံ သဒ္ဒေါ သုယျတိ၊ ဇိဝှာ သုက္ခတိ၊ ဟဒယံ ဗျာဝဋ္ဋတိ၊ ကဏ္ဌော အာတုရတိ။ တေန တေသံ ပဝတ္တေန သဗ္ဗေ ဗျာဓယော ဝူပသမန္တိ၊ သဗ္ဗာ ဤတိယော အပဂစ္ဆန္တီတိ။

‘‘ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော ပန တယာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိ အဟိနာ ဒဋ္ဌော မန္တပဒေန ဝိသံ ပါတီယမာနော ဝိသံ စိက္ခဿန္တော ဥဒ္ဓမဓော အာစမယမာနော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ ¶ ၊ အဇ္ဇေတရဟိပိ တံ လောကေ ဝတ္တတီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ‘ပရိတ္တဘေသဇ္ဇကိရိယာ နိရတ္ထကာ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ ဘဝတိ။ ကတပရိတ္တဉှိ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသံ ဍံသိတုကာမော အဟိ န ဍံသတိ၊ ဝိဝဋံ မုခံ ပိဒဟတိ၊ စောရာနံ ဥက္ခိတ္တလဂုဠမ္ပိ န သမ္ဘဝတိ၊ တေ လဂုဠံ မုဉ္စိတွာ ပေမံ ကရောန္တိ၊ ကုပိတောပိ ဟတ္ထိနာဂေါ သမာဂန္တွာ ဥပရမတိ၊ ပဇ္ဇလိတမဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓောပိ ဥပဂန္တွာ နိဗ္ဗာယတိ၊ ဝိသံ ဟလာဟလမ္ပိ ခါယိတံ အဂဒံ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ အာဟာရတ္ထံ ဝါ ဖရတိ၊ ဝဓကာ ဟန္တုကာမာ ဥပဂန္တွာ ဒါသဘူတာ သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အက္ကန္တောပိ ပါသော န သံဝရတိ [န သံစရတိ (သီ။)]။

‘‘သုတပုဗ္ဗံ ပန တယာ၊ မဟာရာဇ၊ ‘မောရဿ ကတပရိတ္တဿ သတ္တဝဿသတာနိ လုဒ္ဒကော နာသက္ခိ ပါသံ ဥပနေတုံ၊ အကတပရိတ္တဿ တံ ယေဝ ဒိဝသံ ပါသံ ဥပနေသီ’’တိ ¶ ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သုယျတိ၊ အဗ္ဘုဂ္ဂတော သော သဒ္ဒေါ သဒေဝကေ လောကေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ ‘ပရိတ္တဘေသဇ္ဇကိရိယာ နိရတ္ထကာ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ ဘဝတိ။

‘‘သုတပုဗ္ဗံ ပန တယာ၊ မဟာရာဇ၊ ‘ဒါနဝေါ ဘရိယံ ပရိရက္ခန္တော သမုဂ္ဂေ ပက္ခိပိတွာ ဂိလိတွာ ကုစ္ဆိနာ ပရိဟရတိ၊ အထေကော ဝိဇ္ဇာဓရော တဿ ဒါနဝဿ မုခေန ပဝိသိတွာ တာယ သဒ္ဓိံ အဘိရမတိ၊ ယဒါ သော ဒါနဝေါ အညာသိ၊ အထ သမုဂ္ဂံ ဝမိတွာ ဝိဝရိ၊ သဟ သမုဂ္ဂေ ဝိဝဋေ ဝိဇ္ဇာဓရော ယထာကာမံ [ယေန ကာမံ (က။)] ပက္ကာမီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သုယျတိ၊ အဗ္ဘုဂ္ဂတော သောပိ သဒ္ဒေါ သဒေဝကေ လောကေ’’တိ။ ‘‘နနု သော၊ မဟာရာဇ၊ ဝိဇ္ဇာဓရော ပရိတ္တဗလေန [မန္တဗလေန (?)] ဂဟဏာ မုတ္တော’’တိ။ ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ ပရိတ္တဗလံ။

‘‘သုတပုဗ္ဗံ ပန တယာ၊ မဟာရာဇ၊ ‘အပရောပိ ဝိဇ္ဇာဓရော ဗာရာဏသိရညော အန္တေပုရေ မဟေသိယာ သဒ္ဓိံ သမ္ပဒုဋ္ဌော [သံသဋ္ဌော (သီ။)] ဂဟဏပ္ပတ္တော သမာနော ခဏေန အဒဿနံ ဂတော မန္တဗလေနာ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သုယျတီ’’တိ။ ‘‘နနု သော၊ မဟာရာဇ၊ ဝိဇ္ဇာဓရော ပရိတ္တဗလေန ဂဟဏာ မုတ္တော’’တိ? ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ ပရိတ္တဗလ’’န္တိ။

‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ‘ကိံ သဗ္ဗေ ယေဝ ပရိတ္တံ ရက္ခတီ’တိ? ‘‘ဧကစ္စေ၊ မဟာရာဇ၊ ရက္ခတိ၊ ဧကစ္စေ န ရက္ခတီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပရိတ္တံ န သဗ္ဗတ္ထိက’’န္တိ? ‘‘အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘောဇနံ သဗ္ဗေသံ ဇီဝိတံ ရက္ခတီ’’တိ? ‘‘ဧကစ္စေ၊ ဘန္တေ ¶ ၊ ရက္ခတိ၊ ဧကစ္စေ န ရက္ခတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ။ ‘‘ယတော၊ ဘန္တေ၊ ဧကစ္စေ တံ ယေဝ ဘောဇနံ အတိဘုဉ္ဇိတွာ ဝိသူစိကာယ မရန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဘောဇနံ န သဗ္ဗေသံ ဇီဝိတံ ရက္ခတီ’’တိ? ‘‘ဒွီဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကာရဏေဟိ ဘောဇနံ ဇီဝိတံ ဟရတိ အတိဘုတ္တေန ဝါ ဥသ္မာဒုဗ္ဗလတာယ ဝါ၊ အာယုဒဒံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘောဇနံ ဒုရုပစာရေန ဇီဝိတံ ဟရတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပရိတ္တံ ဧကစ္စေ ရက္ခတိ၊ ဧကစ္စေ န ရက္ခတိ။

‘‘တီဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏေဟိ ပရိတ္တံ န ရက္ခတိ ¶ ကမ္မာဝရဏေန၊ ကိလေသာဝရဏေန၊ အသဒ္ဒဟနတာယ။ သတ္တာနုရက္ခဏံ၊ မဟာရာဇ၊ ပရိတ္တံ အတ္တနာ ကတေန အာရက္ခံ ဇဟတိ၊ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မာတာ ပုတ္တံ ကုစ္ဆိဂတံ ပေါသေတိ၊ ဟိတေန ဥပစာရေန ဇနေတိ၊ ဇနယိတွာ အသုစိမလသိင်္ဃာဏိကမပနေတွာ ဥတ္တမဝရသုဂန္ဓံ ဥပလိမ္ပတိ၊ သော အပရေန သမယေန ပရေသံ ပုတ္တေ အက္ကောသန္တေ ဝါ ပဟရန္တေ ဝါ ပဟာရံ ဒေတိ။ တေ တဿ ကုဇ္ဈိတွာ ပရိသာယ အာကဍ္ဎိတွာ တံ ဂဟေတွာ သာမိနော ဥပနေန္တိ၊ ယဒိ ပန တဿာ ပုတ္တော အပရဒ္ဓါ ဟောတိ ဝေလာတိဝတ္တော။ အထ နံ သာမိနော မနုဿာ အာကဍ္ဎယမာနာ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရဇာဏုမုဋ္ဌီဟိ တာဠေန္တိ ပေါထေန္တိ၊ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တဿ မာတာ လဘတိ အာကဍ္ဎနပရိကဍ္ဎနံ ဂါဟံ သာမိနော ဥပနယနံ ကာတု’’န္တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေန၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘အတ္တနော၊ ဘန္တေ၊ အပရာဓေနာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သတ္တာနံ အာရက္ခံ ပရိတ္တံ အတ္တနော အပရာဓေန ဝဉ္ဈံ ကရောတီ’’တိ [ကာရေတီတိ (သီ။)]။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သုဝိနိစ္ဆိတော ပဉှော၊ ဂဟနံ အဂဟနံ ကတံ၊ အန္ဓကာရော အာလောကော ကတော၊ ဝိနိဝေဌိတံ ဒိဋ္ဌိဇာလံ၊ တွံ ဂဏိဝရပဝရမာသဇ္ဇာ’’တိ။

မစ္စုပါသမုတ္တိပဉှော စတုတ္ထော။

၅။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဘဏထ ‘လာဘီ တထာဂတော စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာန’န္တိ။ ပုန စ တထာဂတော ပဉ္စသာလံ ဗြာဟ္မဏဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ကိဉ္စိဒေဝ အလဘိတွာ ယထာဓောတေန ¶ ပတ္တေန နိက္ခန္တောတိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတော ¶ လာဘီ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ၊ တေန ဟိ ပဉ္စသာလံ ဗြာဟ္မဏဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ကိဉ္စိဒေဝ အလဘိတွာ ယထာဓောတေန ပတ္တေန နိက္ခန္တောတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ပဉ္စသာလံ ဗြာဟ္မဏဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ကိဉ္စိဒေဝ အလဘိတွာ ယထာဓောတေန ပတ္တေန နိက္ခန္တော၊ တေန ဟိ လာဘီ တထာဂတော စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနန္တိ ¶ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော သုမဟန္တော ဒုန္နိဗ္ဗေဌော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘လာဘီ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ၊ ပဉ္စသာလဉ္စ ဗြာဟ္မဏဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ကိဉ္စိဒေဝ အလဘိတွာ ယထာဓောတေန ပတ္တေန နိက္ခန္တော၊ တဉ္စ ပန မာရဿ ပါပိမတော ကာရဏာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတော ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တကပ္ပေ [ဂဏနပထဝီတိဝတ္တေ ကပ္ပေ (သီ။)] အဘိသင်္ခတံ ကုသလံ ကိန္တိ နိဋ္ဌိတံ၊ အဓုနုဋ္ဌိတေန မာရေန ပါပိမတာ တဿ ကုသလဿ ဗလဝေဂံ [တံ ကုသလဗလဝေဂဝိပ္ဖာရံ (သီ။)] ကိန္တိ ပိဟိတံ၊ တေန ဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဒွီသု ဌာနေသု ဥပဝါဒေါ အာဂစ္ဆတိ၊ ကုသလတောပိ အကုသလံ ဗလဝတရံ ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓဗလတောပိ မာရဗလံ ဗလဝတရံ ဟောတီတိ၊ တေန ဟိ ရုက္ခဿ မူလတောပိ အဂ္ဂံ ဘာရတရံ ဟောတိ၊ ဂုဏသမ္ပရိကိဏ္ဏတောပိ ပါပိယံ ဗလဝတရံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ တာဝတကေန ကုသလတောပိ အကုသလံ ဗလဝတရံ နာမ ဟောတိ၊ န ဗုဒ္ဓဗလတောပိ မာရဗလံ ဗလဝတရံ နာမ ဟောတိ။ အပိ စေတ္ထ ကာရဏံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ရညော စက္ကဝတ္တိဿ မဓုံ ဝါ မဓုပိဏ္ဍိကံ ဝါ အညံ ဝါ ဥပါယနံ အဘိဟရေယျ၊ တမေနံ ရညော ဒွါရပါလော ဧဝံ ဝဒေယျ ‘အကာလော၊ ဘော၊ အယံ ရညော ဒဿနာယ၊ တေန ဟိ၊ ဘော၊ တဝ ဥပါယနံ ဂဟေတွာ သီဃသီဃံ ပဋိနိဝတ္တ၊ ပုရေ တဝ ရာဇာ ဒဏ္ဍံ ဓာရေဿတီ’တိ [မာ တေ ရာဇာ ဒဏ္ဍံ ပါပေယျာတိ (သီ။)]။ တတော သော ပုရိသော ဒဏ္ဍဘယာ တသိတော ဥဗ္ဗိဂ္ဂေါ တံ ဥပါယနံ အာဒါယ သီဃသီဃံ ပဋိနိဝတ္တေယျ၊ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တာဝတကေန ဥပါယနဝိကလမတ္တကေန ဒွါရပါလတော ဒုဗ္ဗလတရော နာမ ဟောတိ ¶ ၊ အညံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ ဥပါယနံ န လဘေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဣဿာပကတော သော၊ ဘန္တေ၊ ဒွါရပါလော ဥပါယနံ နိဝါရေသိ၊ အညေန ပန ဒွါရေန သတသဟဿဂုဏမ္ပိ ရညော ဥပါယနံ ဥပေတီ’’တိ ¶ ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဿာပကတော မာရော ပါပိမာ ပဉ္စသာလကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ အနွာဝိသိ၊ အညာနိ ပန အနေကာနိ ဒေဝတာသတသဟဿာနိ အမတံ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ ဂဟေတွာ ဥပဂတာနိ ‘ဘဂဝတော ကာယေ ဩဇံ ဩဒဟိဿာမာ’တိ ဘဂဝန္တံ နမဿမာနာနိ ပဉ္ဇလိကာနိ ဌိတာနီ’’တိ။

‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သုလဘာ ဘဂဝတော စတ္တာရော ပစ္စယာ လောကေ ဥတ္တမပုရိသဿ၊ ယာစိတောဝ ¶ ဘဂဝါ ဒေဝမနုဿောဟိ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အပိ စ ခေါ ပန မာရဿ ယော အဓိပ္ပာယော၊ သော တာဝတကေန သိဒ္ဓါ၊ ယံ သော ဘဂဝတော ဘောဇနဿ အန္တရာယမကာသိ။ ဧတ္ထ မေ၊ ဘန္တေ၊ ကင်္ခါ န ဆိဇ္ဇတိ၊ ဝိမတိဇာတောဟံ တတ္ထ သံသယပက္ခန္ဒော။ န မေ တတ္ထ မာနသံ ပက္ခန္ဒတိ၊ ယံ တထာဂတဿ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဝရဿ ကုသလဝရပုညသမ္ဘဝဿ အသမသမဿ အနုပမဿ အပ္ပဋိသမဿ ဆဝကံ လာမကံ ပရိတ္တံ ပါပံ အနရိယံ ဝိပန္နံ မာရော လာဘန္တရာယမကာသီ’’တိ။

‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အန္တရာယာ အဒိဋ္ဌန္တရာယော ဥဒ္ဒိဿ ကတန္တရာယော ဥပက္ခဋန္တရာယော ပရိဘောဂန္တရာယောတိ။ တတ္ထ ကတမော အဒိဋ္ဌန္တရာယော? အနောဒိဿ အဒဿနေန အနဘိသင်္ခတံ ကောစိ အန္တရာယံ ကရောတိ ‘ကိံ ပရဿ ဒိန္နေနာ’တိ၊ အယံ အဒိဋ္ဌန္တရာယော နာမ။

‘‘ကတမော ဥဒ္ဒိဿ ကတန္တရာယော? ဣဓေကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဥပဒိသိတွာ ဥဒ္ဒိဿ ဘောဇနံ ပဋိယတ္တံ ဟောတိ၊ တံ ကောစိ အန္တရာယံ ကရောတိ၊ အယံ ဥဒ္ဒိဿ ကတန္တရာယော နာမ။

‘‘ကတမော ဥပက္ခဋန္တရာယော? ဣဓ ယံ ကိဉ္စိ ဥပက္ခဋံ ဟောတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တတ္ထ ကောစိ အန္တရာယံ ကရောတိ၊ အယံ ဥပက္ခဋန္တရာယော နာမ။

‘‘ကတမော ပရိဘောဂန္တရာယော? ဣဓ ယံ ကိဉ္စိ ပရိဘောဂံ၊ တတ္ထ ကောစိ အန္တရာယံ ကရောတိ၊ အယံ ပရိဘောဂန္တရာယော နာမ။ ဣမေ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ စတ္တာရော အန္တရာယာ။

‘‘ယံ ပန မာရော ပါပိမာ ပဉ္စသာလကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ အနွာဝိသိ၊ တံ နေဝ ဘဂဝတော ပရိဘောဂံ န ဥပက္ခဋံ န ဥဒ္ဒိဿကတံ၊ အနာဂတံ ¶ အသမ္ပတ္တံ အဒဿနေန ¶ အန္တရာယံ ကတံ၊ တံ ပန နေကဿ ဘဂဝတော ယေဝ၊ အထ ခေါ ယေ တေ တေန သမယေန နိက္ခန္တာ အဗ္ဘာဂတာ၊ သဗ္ဗေပိ တေ တံ ဒိဝသံ ဘောဇနံ န လဘိံသု၊ နာဟံ တံ၊ မဟာရာဇ၊ ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ၊ ယော တဿ ဘဂဝတော ဥဒ္ဒိဿ ကတံ ဥပက္ခဋံ ပရိဘောဂံ အန္တရာယံ ကရေယျ။ သစေ ကောစိ ဣဿာယ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ ဥပက္ခဋံ ပရိဘောဂံ အန္တရာယံ ကရေယျ၊ ဖလေယျ တဿ မုဒ္ဓါ သတဓာ ဝါ သဟဿဓာ ဝါ။

‘‘စတ္တာရောမေ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ ကေနစိ အနာဝရဏီယာ ဂုဏာ။ ကတမေ စတ္တာရော? လာဘော၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော ဥဒ္ဒိဿ ကတော ဥပက္ခဋော န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယံ ကာတုံ၊ သရီရာနုဂတာ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော ဗျာမပ္ပဘာ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယံ ကာတုံ၊ သဗ္ဗညုတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော ဉာဏရတနံ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယံ ကာတုံ၊ ဇီဝိတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယံ ကာတုံ။ ဣမေ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ စတ္တာရော တထာဂတဿ ကေနစိ အနာဝရဏီယာ ဂုဏာ၊ သဗ္ဗေပေတေ၊ မဟာရာဇ၊ ဂုဏာ ဧကရသာ အရောဂါ အကုပ္ပာ အပရူပက္ကမာ အဖုသာနိ ကိရိယာနိ။ အဒဿနေန၊ မဟာရာဇ၊ မာရော ပါပိမာ နိလီယိတွာ ပဉ္စသာလကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ အနွာဝိသိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော ပစ္စန္တေ ဒေသေ ဝိသမေ အဒဿနေန နိလီယိတွာ စောရာ ပန္ထံ ဒူသေန္တိ။ ယဒိ ပန ရာဇာ တေ စောရေ ပဿေယျ၊ အပိ နု ခေါ တေ စောရာ သောတ္ထိံ လဘေယျု’’န္တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဖရသုနာ ဖာလာပေယျ သတဓာ ဝါ သဟဿဓာ ဝါ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဒဿနေန မာရော ပါပိမာ နိလီယိတွာ ပဉ္စသာလကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ အနွာဝိသိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဣတ္ထီ သပတိကာ အဒဿနေန နိလီယိတွာ ပရပုရိသံ သေဝတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဒဿနေန မာရော ပါပိမာ နိလီယိတွာ ပဉ္စသာလကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ အနွာဝိသိ။ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ ¶ ဣတ္ထီ သာမိကဿ သမ္မုခါ ပရပုရိသံ သေဝတိ၊ အပိ နု ခေါ သာ ဣတ္ထီ သောတ္ထိံ လဘေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဟနေယျာပိ တံ၊ ဘန္တေ၊ သာမိကော ဝဓေယျာပိ ဗန္ဓေယျာပိ ဒါသိတ္တံ ဝါ ဥပနေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဒဿနေန မာရော ပါပိမာ နိလီယိတွာ ပဉ္စသာလကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ အနွာဝိသိ။ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ မာရော ပါပိမာ ဘဂဝတော ဥဒ္ဒိဿ ကတံ ဥပက္ခဋံ ပရိဘောဂံ အန္တရာယံ ¶ ကရေယျ၊ ဖလေယျ တဿ မုဒ္ဓါ သတဓာ ဝါ သဟဿဓာ ဝါ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေတံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ စောရိကာယ ကတံ မာရေန ပါပိမတာ၊ နိလီယိတွာ မာရော ပါပိမာ ပဉ္စသာလကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ အနွာဝိသိ။ သစေ သော၊ ဘန္တေ၊ မာရော ပါပိမာ ဘဂဝတော ဥဒ္ဒိဿ ကတံ ဥပက္ခဋံ ပရိဘောဂံ အန္တရာယံ ကရေယျ၊ မုဒ္ဓါ ဝါဿ ဖလေယျ သတဓာ ဝါ သဟဿဓာ ဝါ၊ ကာယော ဝါဿ ဘုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိကိရေယျ၊ သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

ဗုဒ္ဓလာဘန္တရာယပဉှော ပဉ္စမော။

၆။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ တုမှေ ဘဏထ ‘ယော အဇာနန္တော ပါဏာတိပါတံ ကရောတိ၊ သော ဗလဝတရံ အပုညံ ပသဝတီ’တိ။ ပုန စ ဘဂဝတာ ဝိနယပညတ္တိယာ ဘဏိတံ ‘အနာပတ္တိ အဇာနန္တဿာ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဇာနိတွာ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တော ဗလဝတရံ အပုညံ ပသဝတိ၊ တေန ဟိ ‘အနာပတ္တိ အဇာနန္တဿာ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ အနာပတ္တိ အဇာနန္တဿ၊ တေန ဟိ ‘အဇာနိတွာ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တော ဗလဝတရံ အပုညံ ပသဝတီ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော ဒုရုတ္တရော ဒုရတိက္ကမော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘ယော အဇာနန္တော ပါဏာတိပါတံ ကရောတိ၊ သော ဗလဝတရံ အပုညံ ပသဝတီ’တိ။ ပုန စ ဝိနယပညတ္တိယာ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘အနာပတ္တိ အဇာနန္တဿာ’တိ။ တတ္ထ အတ္ထန္တရံ အတ္ထိ။ ကတမံ အတ္ထန္တရံ ¶ ? အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ အာပတ္တိ သညာဝိမောက္ခာ၊ အတ္ထိ အာပတ္တိ နောသညာဝိမောက္ခာ။ ယာယံ၊ မဟာရာဇ၊ အာပတ္တိ သညာဝိမောက္ခာ၊ တံ အာပတ္တိံ အာရဗ္ဘ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘အနာပတ္တိ အဇာနန္တဿာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၇။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘တထာဂတဿ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ န ဧဝံ ဟောတိ ‘‘အဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿာမီ’’’တိ ဝါ၊ ‘‘မမုဒ္ဒေသိကော ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိ ဝါ’တိ။ ပုန စ မေတ္တေယျဿ ဘဂဝတော သဘာဝဂုဏံ ပရိဒီပယမာနေန ဘဂဝတာ ဧဝံ ဘဏိတံ ‘‘သော အနေကသဟဿံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿတိ၊ သေယျထာပိ အဟံ ဧတရဟိ အနေကသတံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရာမီ’’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘တထာဂတဿ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ န ဧဝံ ဟောတိ ‘‘အဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿာမီ’’တိ ဝါ၊ ‘‘မမုဒ္ဒေသိကော ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိ ဝါ’တိ၊ တေန ဟိ အနေကသတံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရာမီတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘သော အနေကသဟဿံ ¶ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿတိ၊ သေယျထာပိ အဟံ ဧတရဟိ အနေကသတံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရာမီ’တိ၊ တေန ဟိ တထာဂတဿ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ န ဧဝံ ဟောတိ ‘အဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿာမီ’တိ ဝါ၊ ‘မမုဒ္ဒေသိကော ဘိက္ခုသင်္ဃော’တိ ဝါတိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ၊ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘တထာဂတဿ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ န ဧဝံ ဟောတိ ‘‘အဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿာမီ’’တိ ဝါ၊ ‘‘မမုဒ္ဒေသိကော ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိ ဝါ’တိ။ ပုန စ မေတ္တေယျဿာပိ ဘဂဝတော သဘာဝဂုဏံ ပရိဒီပယမာနေန ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘သော အနေကသဟဿံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿတိ၊ သေယျထာပိ အဟံ ဧတရဟိ အနေကသတံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရာမီ’တိ။ ဧတသ္မိဉ္စ၊ မဟာရာဇ၊ ပဉှေ ဧကော အတ္ထော သာဝသေသော၊ ဧကော အတ္ထော နိရဝသေသော။ န၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ပရိသာယ အနုဂါမိကော၊ ပရိသာ ပန တထာဂတဿ အနုဂါမိကာ ¶ ။ သမ္မုတိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧသာ ‘အဟ’န္တိ ‘မမာ’တိ၊ န ပရမတ္ထော ဧသော၊ ဝိဂတံ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ ပေမံ၊ ဝိဂတော သိနေဟော၊ ‘မယှ’န္တိပိ တထာဂတဿ ဂဟဏံ နတ္ထိ၊ ဥပါဒါယ ပန အဝဿယော ဟောတိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပထဝီ ဘူမဋ္ဌာနံ သတ္တာနံ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ ဥပဿယံ၊ ပထဝိဋ္ဌာ စေတေ သတ္တာ၊ န စ မဟာပထဝိယာ ‘မယှေတေ’တိ အပေက္ခာ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော သဗ္ဗသတ္တာနံ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ ¶ ဥပဿယံ၊ တထာဂတဋ္ဌာ [တထာဂတပတိဋ္ဌာ ဧဝ (သီ။)] စေတေ သတ္တာ၊ န စ တထာဂတဿ ‘မယှေတေ’တိ အပေက္ခာ ဟောတိ။ ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ မဟတိမဟာမေဃော အဘိဝဿန္တော တိဏရုက္ခပသုမနုဿာနံ ဝုဍ္ဎိံ ဒေတိ သန္တတိံ အနုပါလေတိ။ ဝုဋ္ဌူပဇီဝိနော စေတေ သတ္တာ သဗ္ဗေ၊ န စ မဟာမေဃဿ ‘မယှေတေ’တိ အပေက္ခာ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော သဗ္ဗသတ္တာနံ ကုသလဓမ္မေ ဇနေတိ အနုပါလေတိ၊ သတ္ထူပဇီဝိနော စေတေ သတ္တာ သဗ္ဗေ၊ န စ တထာဂတဿ ‘မယှေတေ’တိ အပေက္ခာ ဟောတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အတ္တာနုဒိဋ္ဌိယာ ပဟီနတ္တာ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သုနိဗ္ဗေဌိတော ပဉှော ဗဟုဝိဓေဟိ ကာရဏေဟိ၊ ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနီကတော၊ ဂဏ္ဌိ ဘိန္နော၊ ဂဟနံ အဂဟနံ ကတံ၊ အန္ဓကာရော အာလောကော ကတော၊ ဘဂ္ဂါ ပရဝါဒါ၊ ဇိနပုတ္တာနံ စက္ခုံ ဥပ္ပာဒိတ’’န္တိ။

ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဟရဏပဉှော သတ္တမော။

၈။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ တုမှေ ဘဏထ ‘တထာဂတော အဘေဇ္ဇပရိသော’တိ၊ ပုန စ ဘဏထ ‘ဒေဝဒတ္တေန ဧကပ္ပဟာရံ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ဘိန္နာနီ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတော အဘေဇ္ဇပရိသော၊ တေန ဟိ ဒေဝဒတ္တေန ဧကပ္ပဟာရံ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ဘိန္နာနီတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ဒေဝဒတ္တေန ဧကပ္ပဟာရံ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ¶ ဘိန္နာနိ၊ တေန ဟိ ‘တထာဂတော အဘေဇ္ဇပရိသော’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ ဂမ္ဘီရော ဒုန္နိဝေဌိယော၊ ဂဏ္ဌိတောပိ ဂဏ္ဌိတရော၊ ဧတ္ထာယံ ဇနော အာဝဋော နိဝုတော ဩဝုတော ပိဟိတော ပရိယောနဒ္ဓါ၊ ဧတ္ထ တဝ ဉာဏဗလံ ဒဿေဟိ ပရဝါဒေသူ’’တိ။

‘‘အဘေဇ္ဇပရိသော၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော၊ ဒေဝဒတ္တေန စ ဧကပ္ပဟာရံ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ဘိန္နာနိ၊ တဉ္စ ပန ဘေဒကဿ ဗလေန၊ ဘေဒကေ ဝိဇ္ဇမာနေ နတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ အဘေဇ္ဇံ နာမ။ ဘေဒကေ သတိ မာတာပိ ပုတ္တေန ဘိဇ္ဇတိ၊ ပုတ္တောပိ မာတရာ ဘိဇ္ဇတိ၊ ပိတာပိ ပုတ္တေန ဘိဇ္ဇတိ၊ ပုတ္တောပိ ပိတရာ ဘိဇ္ဇတိ၊ ဘာတာပိ ဘဂိနိယာ ဘိဇ္ဇတိ၊ ဘဂိနီပိ ဘာတရာ ဘိဇ္ဇတိ၊ သဟာယောပိ ¶ သဟာယေန ဘိဇ္ဇတိ၊ နာဝါပိ နာနာဒါရုသင်္ဃဋိတာ ဦမိဝေဂသမ္ပဟာရေန ဘိဇ္ဇတိ၊ ရုက္ခောပိ မဓုကပ္ပသမ္ပန္နဖလော အနိလဗလဝေဂါဘိဟတော ဘိဇ္ဇတိ၊ သုဝဏ္ဏမ္ပိ ဇာတိမန္တံ [ဇာတရူပမ္ပိ (သီ။)] လောဟေန ဘိဇ္ဇတိ။ အပိ စ၊ မဟာရာဇ၊ နေသော အဓိပ္ပာယော ဝိညူနံ၊ နေသာ ဗုဒ္ဓါနံ အဓိမုတ္တိ၊ နေသော ပဏ္ဍိတာနံ ဆန္ဒော ‘တထာဂတော ဘေဇ္ဇပရိသော’တိ။ အပိ စေတ္ထ ကာရဏံ အတ္ထိ၊ ယေန ကာရဏေန တထာဂတော ဝုစ္စတိ ‘အဘေဇ္ဇပရိသော’တိ။ ကတမံ ဧတ္ထ ကာရဏံ? တထာဂတဿ၊ မဟာရာဇ၊ ကတေန အဒါနေန ဝါ အပ္ပိယဝစနေန ဝါ အနတ္ထစရိယာယ ဝါ အသမာနတ္တတာယ ဝါ ယတော ကုတောစိ စရိယံ စရန္တဿပိ ပရိသာ ဘိန္နာတိ န သုတပုဗ္ဗံ၊ တေန ကာရဏေန တထာဂတော ဝုစ္စတိ ‘အဘေဇ္ဇပရိသော’တိ။ တယာပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဉာတဗ္ဗံ ‘အတ္ထိ ကိဉ္စိ နဝင်္ဂေ ဗုဒ္ဓဝစနေ သုတ္တာဂတံ၊ ဣမိနာ နာမ ကာရဏေန ဗောဓိသတ္တဿ ကတေန တထာဂတဿ ပရိသာ ဘိန္နာ’တိ? ‘‘နတ္ထိ ဘန္တေ၊ နော စေတံ လောကေ ဒိဿတိ နောပိ သုယျတိ။ သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၁။ ‘‘ဘန္တေ ¶ ¶ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘ဓမ္မော ဟိ၊ ဝါသေဋ္ဌ၊ သေဋ္ဌော ဇနေတသ္မိံ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အဘိသမ္ပရာယေ စာ’တိ။ ပုန စ ‘ဥပါသကော ဂိဟီ သောတာပန္နော ပိဟိတာပါယော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဝိညာတသာသနော ဘိက္ခုံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတိ ပစ္စုဋ္ဌေတီ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဓမ္မော ဟိ၊ ဝါသေဋ္ဌ၊ သေဋ္ဌော ဇနေတသ္မိံ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အဘိသမ္ပရာယေ စာ’တိ၊ တေန ဟိ ‘ဥပါသကော ဂိဟီ သောတာပန္နော ပိဟိတာပါယော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဝိညာတသာသနော ဘိက္ခုံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတိ ပစ္စုဋ္ဌေတီ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ‘ဥပါသကော ဂိဟီ သောတာပန္နော ပိဟိတာပါယော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဝိညာတသာသနော ဘိက္ခုံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတိ ပစ္စုဋ္ဌေတိ’၊ တေန ဟိ ‘ဓမ္မော ဟိ၊ ဝါသေဋ္ဌ၊ သေဋ္ဌော ဇနေတသ္မိံ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အဘိသမ္ပရာယေ စာတိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘ဓမ္မော ဟိ၊ ဝါသေဋ္ဌ၊ သေဋ္ဌော ဇနေတသ္မိံ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အဘိသမ္ပရာယေ စာ’တိ၊ ‘ဥပါသကော စ ဂိဟီ သောတာပန္နော ပိဟိတာပါယော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဝိညာတသာသနော ဘိက္ခုံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတိ ပစ္စုဋ္ဌေတိ’။ တတ္ထ ပန ကာရဏံ အတ္ထိ။ ကတမံ တံ ကာရဏံ?

‘‘ဝီသတိ ခေါ ပနိမေ၊ မဟာရာဇ၊ သမဏဿ သမဏကရဏာ ဓမ္မာ ဒွေ စ လိင်္ဂါနိ၊ ယေဟိ သမဏော အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနသမာနနပူဇနာရဟော ဟောတိ။ ကတမေ ဝီသတိ သမဏဿ သမဏကရဏာ ဓမ္မာ ဒွေ စ လိင်္ဂါနိ? သေဋ္ဌော [သေဋ္ဌဘူမိသယော (သီ။ သျာ။)၊ သေဋ္ဌော ယမော (ပီ။)] ဓမ္မာရာမော၊ အဂ္ဂေါ နိယမော၊ စာရော ဝိဟာရော သံယမော သံဝရော ခန္တိ သောရစ္စံ ဧကတ္တစရိယာ ဧကတ္တာဘိရတိ ပဋိသလ္လာနံ ဟိရိဩတ္တပ္ပံ ဝီရိယံ အပ္ပမာဒေါ သိက္ခာသမာဒါနံ [သိက္ခာပဓာနံ (သီ။ သျာ။)၊ သုက္ကာဝဒါနံ (က။)] ဥဒ္ဒေသော ပရိပုစ္ဆာ သီလာဒိအဘိရတိ နိရာလယတာ သိက္ခာပဒပါရိပူရိတာ၊ ကာသာဝဓာရဏံ ¶ ၊ ဘဏ္ဍုဘာဝေါ ¶ ။ ဣမေ ခေါ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဝီသတိ သမဏဿ သမဏကရဏာ ဓမ္မာ ဒွေ စ လိင်္ဂါနိ။ ဧတေ ဂုဏေ ဘိက္ခု သမာဒါယ ဝတ္တတိ၊ သော တေသံ ဓမ္မာနံ အနူနတ္တာ ပရိပုဏ္ဏတ္တာ သမ္ပန္နတ္တာ သမန္နာဂတတ္တာ အသေက္ခဘူမိံ အရဟန္တဘူမိံ ဩက္ကမတိ၊ သေဋ္ဌံ ဘူမန္တရံ ဩက္ကမတိ၊ အရဟတ္တာသန္နဂတောတိ အရဟတိ ဥပါသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။

‘‘‘ခီဏာသဝေဟိ သော သာမညံ ဥပဂတော၊ နတ္ထိ မေ သော သမယော’တိ [တံ သာမည’’န္တိ (?)] အရဟတိ ဥပါသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။

‘‘‘အဂ္ဂပရိသံ သော ဥပဂတော၊ နာဟံ တံ ဌာနံ ဥပဂတော’တိ အရဟတိ ဥပါသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။

‘‘‘လဘတိ သော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ သောတုံ၊ နာဟံ တံ လဘာမိ သောတု’န္တိ အရဟတိ ဥပါသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။

‘‘‘သော အညေ ပဗ္ဗာဇေတိ ဥပသမ္ပာဒေတိ ဇိနသာသနံ ဝဍ္ဎေတိ၊ အဟမေတံ န လဘာမိ ကာတု’န္တိ အရဟတိ ဥပါသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။

‘‘‘အပ္ပမာဏေသု သော သိက္ခာပဒေသု သမတ္တကာရီ၊ နာဟံ တေသု ဝတ္တာမီ’တိ အရဟတိ ဥပါသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။

‘‘‘ဥပဂတော သော သမဏလိင်္ဂံ၊ ဗုဒ္ဓါဓိပ္ပာယေ ဌိတော၊ တေနာဟံ လိင်္ဂေန ဒူရမပဂတော’တိ အရဟတိ ဥပါသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။

‘‘‘ပရူဠှကစ္ဆလောမော သော အနဉ္ဇိတအမဏ္ဍိတော အနုလိတ္တသီလဂန္ဓော၊ အဟံ ပန မဏ္ဍနဝိဘူသနာဘိရတော’တိ အရဟတိ ဥပါသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။

‘‘အပိ စ၊ မဟာရာဇ၊ ‘ယေ တေ ဝီသတိ သမဏကရဏာ ဓမ္မာ ဒွေ စ လိင်္ဂါနိ၊ သဗ္ဗေပေတေ ဓမ္မာ ဘိက္ခုဿ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ သော ယေဝ တေ ဓမ္မေ ဓာရေတိ၊ အညေပိ တတ္ထ သိက္ခာပေတိ၊ သော မေ အာဂမော ¶ သိက္ခာပနဉ္စ နတ္ထီ’တိ အရဟတိ ¶ ဥပါသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ ¶ ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ရာဇကုမာရော ပုရောဟိတဿ သန္တိကေ ဝိဇ္ဇံ အဓီယတိ၊ ခတ္တိယဓမ္မံ သိက္ခတိ၊ သော အပရေန သမယေန အဘိသိတ္တော အာစရိယံ အဘိဝါဒေတိ ပစ္စုဋ္ဌေတိ ‘သိက္ခာပကော မေ အယ’န္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ‘ဘိက္ခု သိက္ခာပကော ဝံသဓရော’တိ အရဟတိ ဥပါသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝါဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။

‘‘အပိ စ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမိနာပေတံ ပရိယာယေန ဇာနာဟိ ဘိက္ခုဘူမိယာ မဟန္တတံ အသမဝိပုလဘာဝံ။ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပါသကော သောတာပန္နော အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ဒွေဝ တဿ ဂတိယော ဘဝန္တိ အနညာ တသ္မိံ ယေဝ ဒိဝသေ ပရိနိဗ္ဗာယေယျ ဝါ၊ ဘိက္ခုဘာဝံ ဝါ ဥပဂစ္ဆေယျ။ အစလာ ဟိ သာ၊ မဟာရာဇ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ မဟတီ အစ္စုဂ္ဂတာ၊ ယဒိဒံ ဘိက္ခုဘူမီ’’တိ။ ‘‘ဉာဏဂတော၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဉှော သုနိဗ္ဗေဌိတော ဗလဝတာ အတိဗုဒ္ဓိနာ တယာ၊ န ယိမံ ပဉှံ သမတ္ထော အညော ဧဝံ ဝိနိဝေဌေတုံ အညတြ တဝါဒိသေန ဗုဒ္ဓိမတာ’’တိ။

၂။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဘဏထ ‘တထာဂတော သဗ္ဗသတ္တာနံ အဟိတမပနေတွာ ဟိတမုပဒဟတီ’တိ။ ပုန စ ဘဏထ အဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမေ ဓမ္မပရိယာယေ ဘညမာနေ ‘သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂတ’န္တိ။ အဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမံ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မပရိယာယံ ဒေသေန္တေန တထာဂတေန သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဟိတမပနေတွာ အဟိတမုပဒဟိတံ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတော သဗ္ဗသတ္တာနံ အဟိတမပနေတွာ ဟိတမုပဒဟတိ၊ တေန ဟိ အဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမေ ဓမ္မပရိယာယေ ဘညမာနေ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂတန္တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ အဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမေ ဓမ္မပရိယာယေ ဘညမာနေ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂတံ၊ တေန ¶ ဟိ တထာဂတော သဗ္ဗသတ္တာနံ အဟိတမပနေတွာ ဟိတမုပဒဟတီတိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘တထာဂတော ¶ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဟိတမပနေတွာ ဟိတမုပဒဟတိ၊ အဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမေ ဓမ္မပရိယာယေ ဘညမာနေ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂတံ၊ တဉ္စ ပန န တထာဂတဿ ကတေန၊ တေသံ ယေဝ အတ္တနော ကတေနာ’’တိ။

‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတော အဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမံ ဓမ္မပရိယာယံ န ဘာသေယျ၊ အပိ နု တေသံ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂစ္ဆေယျာတိ၊ န ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ မိစ္ဆာပဋိပန္နာနံ တေသံ ဘဂဝတော ဓမ္မပရိယာယံ သုတွာ ပရိဠာဟော ကာယေ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တေန တေသံ ပရိဠာဟေန ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂတ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတဿေဝ ကတေန တေသံ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂတံ၊ တထာဂတော ယေဝ တတ္ထ အဓိကာရော တေသံ နာသနာယ၊ ယထာ နာမ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဟိ ဝမ္မိကံ ပဝိသေယျ၊ အထညတရော ပံသုကာမော ပုရိသော ဝမ္မိကံ ဘိန္ဒိတွာ ပံသုံ ဟရေယျ၊ တဿ ပံသုဟရဏေန ဝမ္မိကဿ သုသိရံ ပိဒဟေယျ၊ အထ တတ္ထေဝ သော အဿာသံ အလဘမာနော မရေယျ၊ နနု သော၊ ဘန္တေ၊ အဟိ တဿ ပုရိသဿ ကတေန မရဏပ္ပတ္တော’’တိ။ ‘‘အာမ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတော ယေဝ တတ္ထ အဓိကာရော တေသံ နာသနာယာ’’တိ။

‘‘တထာဂတော၊ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မံ ဒေသယမာနော အနုနယပ္ပဋိဃံ န ကရောတိ၊ အနုနယပ္ပဋိဃဝိပ္ပမုတ္တော ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဧဝံ ဓမ္မေ ဒေသီယမာနေ ယေ တတ္ထ သမ္မာပဋိပန္နာ၊ တေ ဗုဇ္ဈန္တိ။ ယေ ပန မိစ္ဆာပဋိပန္နာ၊ တေ ပတန္တိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသဿ အမ္ဗံ ဝါ ဇမ္ဗုံ ဝါ မဓုကံ ဝါ စာလယမာနဿ ယာနိ တတ္ထ ဖလာနိ သာရာနိ ဒဠှဗန္ဓနာနိ၊ တာနိ တတ္ထေဝ အစ္စုတာနိ တိဋ္ဌန္တိ၊ ယာနိ တတ္ထ ဖလာနိ ပူတိဝဏ္ဋမူလာနိ ဒုဗ္ဗလဗန္ဓနာနိ၊ တာနိ ¶ ပတန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ဓမ္မံ ဒေသယမာနော အနုနယပ္ပဋိဃံ န ကရောတိ၊ အနုနယပ္ပဋိဃဝိပ္ပမုတ္တော ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဧဝံ ဓမ္မေ ဒေသီယမာနေ ယေ တတ္ထ သမ္မာပဋိပန္နာ၊ တေ ဗုဇ္ဈန္တိ။ ယေ ပန မိစ္ဆာပဋိပန္နာ၊ တေ ပတန္တိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ကဿကော ဓညံ ရောပေတုကာမော ခေတ္တံ ကသတိ၊ တဿ ကသန္တဿ အနေကသတသဟဿာနိ တိဏာနိ မရန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ပရိပက္ကမာနသေ သတ္တေ ဗောဓေန္တော [ဗောဓေတုံ (သီ။)] အနုနယပ္ပဋိဃဝိပ္ပမုတ္တော ¶ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဧဝံ ဓမ္မေ ဒေသီယမာနေ ယေ တတ္ထ သမ္မာပဋိပန္နာ၊ တေ ဗုဇ္ဈန္တိ။ ယေ ပန မိစ္ဆာပဋိပန္နာ၊ တေ တိဏာနိ ဝိယ မရန္တိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ မနုဿာ ရသဟေတု ယန္တေန ဥစ္ဆုံ ပီဠယန္တိ၊ တေသံ ဥစ္ဆုံ ပီဠယမာနာနံ ယေ တတ္ထ ယန္တမုခဂတာ ကိမယော၊ တေ ပီဠိယန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ¶ ပရိပက္ကမာနသေ သတ္တေ ဗောဓေန္တော ဓမ္မယန္တမဘိပီဠယတိ [ဓမ္မယန္တမတိပီဠယတိ (က။)]၊ ယေ တတ္ထ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ၊ တေ ကိမီ ဝိယ မရန္တီ’’တိ။

‘‘နနု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တေ ဘိက္ခူ တာယ ဓမ္မဒေသနာယ ပတိတာ’’တိ? ‘‘အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တစ္ဆကော ရုက္ခံ တစ္ဆန္တော [ရက္ခန္တော (သီ။ ပီ။] ဥဇုကံ ပရိသုဒ္ဓံ ကရောတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဝဇ္ဇနီယံ အပနေတွာ တစ္ဆကော ရုက္ခံ ဥဇုကံ ပရိသုဒ္ဓံ ကရောတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ပရိသံ ရက္ခန္တော န သက္ကောတိ ဗောဓနေယျေ [အဗောဓနီယေ (သျာ။)] သတ္တေ ဗောဓေတုံ၊ မိစ္ဆာပဋိပန္နေ ပန သတ္တေ အပနေတွာ ဗောဓနေယျေ သတ္တေ ဗောဓေတိ၊ အတ္တကတေန ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ ပတန္တိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကဒလီ ဝေဠု အဿတရီ အတ္တဇေန [အတ္တဇေန ဖလေန (သီ။)] ဟညတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ တေ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ၊ တေ အတ္တကတေန ဟညန္တိ ပတန္တိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ စောရာ အတ္တကတေန စက္ခုပ္ပာဋနံ သူလာရောပနံ သီသစ္ဆေဒနံ ပါပုဏန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ တေ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ၊ တေ အတ္တကတေန ဟညန္တိ ပတန္တိ ¶ [ဇိနသာသနာ ပတန္တိ (သီ။ ပီ။)]။ ယေသံ၊ မဟာရာဇ၊ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂတံ၊ တေသံ တံ နေဝ ဘဂဝတော ကတေန၊ န ပရေသံ ကတေန၊ အထ ခေါ အတ္တနော ယေဝ ကတေန။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော သဗ္ဗဇနဿ အမတံ ဒဒေယျ၊ တေ တံ အမတံ အသိတွာ အရောဂါ ဒီဃာယုကာ သဗ္ဗီတိတော [သဗ္ဗီတိယာ (သီ။)] ပရိမုစ္စေယျုံ၊ အထညတရော ပုရိသော ဒုရုပစာရေန တံ အသိတွာ မရဏံ ပါပုဏေယျ၊ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ အမတဒါယကော ပုရိသော တတောနိဒါနံ ကိဉ္စိ အပုညံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ဒသသဟဿိယာ လောကဓာတုယာ ဒေဝမနုဿာနံ အမတံ ဓမ္မဒါနံ ¶ ဒေတိ၊ ယေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ၊ တေ ဓမ္မာမတေန ဗုဇ္ဈန္တိ။ ယေ ပန တေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ၊ တေ ဓမ္မာမတေန ဟညန္တိ ပတန္တိ။ ဘောဇနံ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဇီဝိတံ ရက္ခတိ၊ တမေကစ္စေ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝိသူစိကာယ မရန္တိ၊ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ဘောဇနဒါယကော ပုရိသော တတောနိဒါနံ ကိဉ္စိ အပုညံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ဒသသဟဿိယာ လောကဓာတုယာ ဒေဝမနုဿာနံ အမတံ ဓမ္မဒါနံ ဒေတိ၊ ယေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ၊ တေ ဓမ္မာမတေန ဗုဇ္ဈန္တိ။ ယေ ပန တေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ၊ တေ ဓမ္မာမတေန ဟညန္တိ ပတန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

သဗ္ဗသတ္တဟိတဖရဏပဉှော ဒုတိယော။

၃။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ တထာဂတေန –

‘‘‘ကာယေန သံဝရော သာဓု [ဓ။ ပ။ ၃၆၁]၊ သာဓု ဝါစာယ သံဝရော၊

မနသာ သံဝရော သာဓု၊ သာဓု သဗ္ဗတ္ထ သံဝရော’တိ။

‘‘ပုန စ တထာဂတော စတုန္နံ ပရိသာနံ မဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ပုရတော ဒေဝမနုဿာနံ သေလဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကောသောဟိတံ ဝတ္ထဂုယှံ ဒဿေသိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ¶ ဘဏိတံ ‘ကာယေန သံဝရော သာဓူ’တိ၊ တေန ဟိ သေလဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကောသောဟိတံ ဝတ္ထဂုယှံ ဒဿေသီတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ သေလဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကောသောဟိတံ ဝတ္ထဂုယှံ ဒဿေတိ၊ တေန ဟိ ‘ကာယေန သံဝရော သာဓူ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘ကာယေန သံဝရော သာဓူ’တိ၊ သေလဿ စ ဗြာဟ္မဏဿ ကောသောဟိတံ ဝတ္ထဂုယှံ ဒဿိတံ။ ယဿ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတေ ကင်္ခါ ဥပ္ပန္နာ၊ တဿ ဗောဓနတ္ထာယ ဘဂဝါ ဣဒ္ဓိယာ တပ္ပဋိဘာဂံ ကာယံ ဒဿေတိ၊ သော ယေဝ တံ ပါဋိဟာရိယံ ပဿတီ’’တိ။

‘‘ကော ¶ ပနေတံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သဒ္ဒဟိဿတိ၊ ယံ ပရိသဂတော ဧကော ယေဝ တံ ဂုယှံ ပဿတိ၊ အဝသေသာ တတ္ထေဝ ဝသန္တာ န ပဿန္တီတိ။ ဣင်္ဃ မေ တွံ တတ္ထ ကာရဏံ ဥပဒိသ၊ ကာရဏေန မံ သညာပေဟီ’’တိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော ပန တယာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ဗျာဓိတော ပုရိသော ပရိကိဏ္ဏော ဉာတိမိတ္တေဟီ’’တိ။ ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အပိ နု ခေါ သာ၊ မဟာရာဇ၊ ပရိသာ ပဿတေတံ ဝေဒနံ၊ ယာယ သော ပုရိသော ဝေဒနာယ ဝေဒယတီ’’တိ။ ‘‘န ဟိ ဘန္တေ၊ အတ္တနာ ယေဝ သော၊ ဘန္တေ၊ ပုရိသော ဝေဒယတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယဿေဝ တထာဂတေ ကင်္ခါ ဥပ္ပန္နာ၊ တဿေဝ တထာဂတော ဗောဓနတ္ထာယ ဣဒ္ဓိယာ တပ္ပဋိဘာဂံ ကာယံ ဒဿေတိ၊ သော ယေဝ တံ ပါဋိဟာရိယံ ပဿတိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ကဉ္စိဒေဝ ပုရိသံ ဘူတော အာဝိသေယျ၊ အပိ နု ခေါ သာ၊ မဟာရာဇ၊ ပရိသာ ပဿတိ တံ ဘူတာဂမန’’န္တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သော ယေဝ အာတုရော တဿ ဘူတဿ အာဂမနံ ပဿတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယဿေဝ တထာဂတေ ကင်္ခါ ဥပ္ပန္နာ၊ တဿေဝ ¶ တထာဂတော ဗောဓနတ္ထာယ ဣဒ္ဓိယာ တပ္ပဋိဘာဂံ ကာယံ ဒဿေတိ၊ သော ယေဝ တံ ပါဋိဟာရိယံ ပဿတီ’’တိ။

‘‘ဒုက္ကရံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ကတံ၊ ယံ ဧကဿပိ အဒဿနီယံ၊ တံ ဒဿေန္တေနာ’’တိ။ ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ ဂုယှံ ဒဿေသိ ¶ ၊ ဣဒ္ဓိယာ ပန ဆာယံ ဒဿေသီ’’တိ။ ‘‘ဆာယာယပိ၊ ဘန္တေ၊ ဒိဋ္ဌာယ ဒိဋ္ဌံ ယေဝ ဟောတိ ဂုယှံ၊ ယံ ဒိသွာ နိဋ္ဌံ ဂတော’’တိ။ ‘‘ဒုက္ကရဉ္စာပိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ကရောတိ ဗောဓနေယျေ သတ္တေ ဗောဓေတုံ။ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ကိရိယံ ဟာပေယျ၊ ဗောဓနေယျာ သတ္တာ န ဗုဇ္ဈေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယောဂညူ တထာဂတော ဗောဓနေယျေ သတ္တေ ဗောဓေတုံ၊ တသ္မာ တထာဂတော ယေန ယေန ယောဂေန ဗောဓနေယျာ ဗုဇ္ဈန္တိ၊ တေန တေန ယောဂေန ဗောဓနေယျေ ဗောဓေတိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော ယေန ယေန ဘေသဇ္ဇေန အာတုရော အရောဂေါ ဟောတိ၊ တေန တေန ဘေသဇ္ဇေန အာတုရံ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဝမနီယံ ဝမေတိ၊ ဝိရေစနီယံ ဝိရေစေတိ၊ အနုလေပနီယံ အနုလိမ္ပေတိ၊ အနုဝါသနီယံ အနုဝါသေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ယေန ယေန ယောဂေန ဗောဓနေယျာ သတ္တာ ဗုဇ္ဈန္တိ၊ တေန တေန ယောဂေန ဗောဓေတိ။

‘‘ယထာ ¶ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဣတ္ထီ မူဠှဂဗ္ဘာ ဘိသက္ကဿ အဒဿနီယံ ဂုယှံ ဒဿေတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ဗောဓနေယျေ သတ္တေ ဗောဓေတုံ အဒဿနီယံ ဂုယှံ ဣဒ္ဓိယာ ဆာယံ ဒဿေသိ။ နတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ အဒဿနီယော နာမ ဩကာသော ပုဂ္ဂလံ ဥပါဒါယ။ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ဘဂဝတော ဟဒယံ ဒိသွာ ဗုဇ္ဈေယျ၊ တဿပိ ဘဂဝါ ယောဂေန ဟဒယံ ဒဿေယျ၊ ယောဂညူ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ဒေသနာကုသလော။

‘‘နနု၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ထေရဿ နန္ဒဿ အဓိမုတ္တိံ ဇာနိတွာ တံ ဒေဝဘဝနံ နေတွာ ဒေဝကညာယော ဒဿေသိ ‘ဣမိနာယံ ကုလပုတ္တော ဗုဇ္ဈိဿတီ’တိ၊ တေန စ သော ကုလပုတ္တော ဗုဇ္ဈိ။ ဣတိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော အနေကပရိယာယေန သုဘနိမိတ္တံ ဟီဠေန္တော ဂရဟန္တော ဇိဂုစ္ဆန္တော တဿ ဗောဓနဟေတု ကကုဋပါဒိနိယော အစ္ဆရာယော ဒဿေသိ။ ဧဝမ္ပိ တထာဂတော ယောဂညူ ဒေသနာကုသလော။

‘‘ပုန စပရံ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ထေရဿ စူဠပန္ထကဿ ဘာတရာ နိက္ကဍ္ဎိတဿ ဒုက္ခိတဿ ဒုမ္မနဿ ဥပဂန္တွာ သုခုမံ စောဠခဏ္ဍံ အဒါသိ ‘ဣမိနာယံ ကုလပုတ္တော ဗုဇ္ဈိဿတီ’တိ ¶ ၊ သော ¶ စ ကုလပုတ္တော တေန ကာရဏေန ဇိနသာသနေ ဝသီဘာဝံ ပါပုဏိ။ ဧဝမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ယောဂညူ ဒေသနာကုသလော။

‘‘ပုန စပရံ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ဗြာဟ္မဏဿ မောဃရာဇဿ ယာဝ တတိယံ ပဉှံ ပုဋ္ဌော န ဗျာကာသိ ‘ဧဝမိမဿ ကုလပုတ္တဿ မာနော ဥပသမိဿတိ၊ မာနူပသမာ အဘိသမယော ဘဝိဿတီ’တိ၊ တေန စ တဿ ကုလပုတ္တဿ မာနော ဥပသမိ၊ မာနူပသမာ သော ဗြာဟ္မဏော ဆသု အဘိညာသု ဝသီဘာဝံ ပါပုဏိ။ ဧဝမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ယောဂညူ ဒေသနာကုသလော’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သုနိဗ္ဗေဌိတော ပဉှော ဗဟုဝိဓေဟိ ကာရဏေဟိ၊ ဂဟနံ အဂဟနံ ကတံ၊ အန္ဓကာရော အာလောကော ကတော၊ ဂဏ္ဌိ ဘိန္နော၊ ဘဂ္ဂါ ပရဝါဒါ၊ ဇိနပုတ္တာနံ စက္ခုံ တယာ ဥပ္ပာဒိတံ၊ နိပ္ပဋိဘာနာ တိတ္ထိယာ၊ တွံ ဂဏိဝရပဝရမာသဇ္ဇာ’’တိ။

၄။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ထေရေန သာရိပုတ္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာ ‘ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော အာဝုသော တထာဂတော၊ နတ္ထိ တထာဂတဿ ဝစီဒုစ္စရိတံ၊ ယံ တထာဂတော ရက္ခေယျ ‘မာ မေ ဣဒံ ပရော အညာသီ’တိ။ ပုန စ တထာဂတော ထေရဿ သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ အပရာဓေ ပါရာဇိကံ ပညပေန္တော ဖရုသာဟိ ဝါစာဟိ မောဃပုရိသဝါဒေန သမုဒါစရိ၊ တေန စ သော ထေရော မောဃပုရိသဝါဒေန မင်္ကုစိတ္တဝသေန ရုန္ဓိတတ္တာ ဝိပ္ပဋိသာရီ နာသက္ခိ အရိယမဂ္ဂံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော တထာဂတော၊ နတ္ထိ တထာဂတဿ ဝစီဒုစ္စရိတံ၊ တေန ဟိ တထာဂတေန ထေရဿ သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ အပရာဓေ မောဃပုရိသဝါဒေန သမုဒါစိဏ္ဏန္တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ဘဂဝတာ ထေရဿ သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ အပရာဓေ မောဃပုရိသဝါဒေန ¶ သမုဒါစိဏ္ဏံ၊ တေန ဟိ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော တထာဂတော၊ နတ္ထိ တထာဂတဿ ဝစီဒုစ္စရိတန္တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ထေရေန သာရိပုတ္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာ ‘ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော အာဝုသော ¶ တထာဂတော၊ နတ္ထိ တထာဂတဿ ဝစီဒုစ္စရိတံ၊ ယံ တထာဂတော ရက္ခေယျ ‘မာ မေ ဣဒံ ပရော အညာသီ’တိ။ အာယသ္မတော စ သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ အပရာဓေ ပါရာဇိကံ ပညပေန္တေန ဘဂဝတာ မောဃပုရိသဝါဒေန သမုဒါစိဏ္ဏံ၊ တဉ္စ ပန အဒုဋ္ဌစိတ္တေန အသာရမ္ဘေန ယာထာဝလက္ခဏေန။ ကိဉ္စ တတ္ထ ယာထာဝလက္ခဏံ၊ ယဿ၊ မဟာရာဇ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ စတုသစ္စာဘိသမယော န ဟောတိ၊ တဿ ပုရိသတ္တနံ မောဃံ အညံ ကယိရမာနံ အညေန သမ္ဘဝတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ ‘မောဃပုရိသော’တိ။ ဣတိ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ အာယသ္မတော သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ သတာဝဝစနေန သမုဒါစိဏ္ဏံ၊ နော အဘူတဝါဒေနာ’’တိ။

‘‘သဘာဝမ္ပိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယော အက္ကောသန္တော ဘဏတိ၊ တဿ မယံ ကဟာပဏံ ဒဏ္ဍံ ဓာရေမ၊ အပရာဓော ယေဝ သော ဝတ္ထုံ နိဿာယ ဝိသုံ ဝေါဟာရံ အာစရန္တော အက္ကောသတီ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ မဟာရာဇ၊ သုတပုဗ္ဗံ ¶ တယာ ခလိတဿ အဘိဝါဒနံ ဝါ ပစ္စုဋ္ဌာနံ ဝါ သက္ကာရံ ဝါ ဥပါယနာနုပ္ပဒါနံ ဝါ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ယတော ကုတောစိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ခလိတော၊ သော ပရိဘာသနာရဟော ဟောတိ တဇ္ဇနာရဟော၊ ဥတ္တမင်္ဂမ္ပိဿ ဆိန္ဒန္တိ ဟနန္တိပိ ဗန္ဓန္တိပိ ဃာတေန္တိပိ ဈာပေန္တိပီ’’တိ [ဇာပေန္တိပီတိ (သီ။ ပီ။)]။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ကိရိယာ ယေဝ ကတာ၊ နော အကိရိယာ’’တိ။

‘‘ကိရိယမ္ပိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကုရုမာနေန ပတိရူပေန ကာတဗ္ဗံ အနုစ္ဆဝိကေန၊ သဝနေနပိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတဿ သဒေဝကော လောကော ဩတ္တပ္ပတိ ဟိရိယတိ ဘိယျော ဒဿနေန တတုတ္တရိံ ဥပသင်္ကမနေန ပယိရုပါသနေနာ’’တိ။ ‘‘အပိ ¶ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တိကိစ္ဆကော အဘိသန္နေ ကာယေ ကုပိတေ ဒေါသေ သိနေဟနီယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဒေတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ တိဏှာနိ လေခနီယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဒေတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော သဗ္ဗကိလေသဗျာဓိဝူပသမာယ အနုသိဋ္ဌိံ ဒေတိ၊ ဖရုသာပိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ ဝါစာ သတ္တေ သိနေဟယတိ၊ မုဒုကေ ကရောတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဏှမ္ပိ ဥဒကံ ယံ ကိဉ္စိ သိနေဟနီယံ သိနေဟယတိ၊ မုဒုကံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဖရုသာပိ တထာဂတဿ ဝါစာ အတ္ထဝတီ ဟောတိ ကရုဏာသဟဂတာ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပိတုဝစနံ ပုတ္တာနံ အတ္ထဝန္တံ ဟောတိ ကရုဏာသဟဂတံ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဖရုသာပိ တထာဂတဿ ဝါစာ အတ္ထဝတီ ဟောတိ ကရုဏာသဟဂတာ။ ဖရုသာပိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ ဝါစာ သတ္တာနံ ကိလေသပ္ပဟာနာ [ကိလေသပ္ပဟာနာယ (သီ။)] ဟောတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓမ္ပိ ဂေါမုတ္တံ ပီတံ ဝိရသမ္ပိ အဂဒံ ခါယိတံ သတ္တာနံ ဗျာဓိံ ဟနတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဖရုသာပိ တထာဂတဿ ဝါစာ အတ္ထဝတီ ကရုဏာသဟဂတာ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟန္တောပိ တူလပုဉ္ဇော [တူလပိစု (သီ။ သျာ။)] ပရဿ ကာယေ နိပတိတွာ ရုဇံ န ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဖရုသာပိ တထာဂတဿ ¶ ဝါစာ န ကဿစိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေတီ’’တိ။ ‘‘သုဝိနိစ္ဆိတော၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဉှော ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ၊ သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၅။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ တထာဂတေန –

‘‘‘အစေတနံ ဗြာဟ္မဏ အဿုဏန္တံ၊ ဇာနော အဇာနန္တမိမံ ပလာသံ၊

အာရဒ္ဓဝီရိယော ဓုဝံ အပ္ပမတ္တော၊ သုခသေယျံ ပုစ္ဆသိ ကိဿ ဟေတူ’တိ [ဇာ။ ၁။၄။၂၅]။

‘‘‘ဣတိ ဖန္ဒနရုက္ခောပိ၊ တာဝဒေ အဇ္ဈဘာသထ၊

မယှမ္ပိ ဝစနံ အတ္ထိ၊ ဘာရဒွါဇ သုဏောဟိ မေ’တိ [ဇာ။ ၁။၁၃။၂၀]။

‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ရုက္ခော အစေတနော၊ တေန ဟိ ဖန္ဒနေန ရုက္ခေန ဘာရဒွါဇေန သဟ သလ္လပိတန္တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ဖန္ဒနေန ရုက္ခေန ဘာရဒွါဇေန သဒ္ဓိံ သလ္လပိတံ၊ တေန ဟိ ရုက္ခော အစေတနောတိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘ရုက္ခော အစေတနော’တိ၊ ဖန္ဒနေန စ ရုက္ခေန ဘာရဒွါဇေန သဒ္ဓိံ သလ္လပိတံ၊ တဉ္စ ပန ဝစနံ လောကသမညာယ ဘဏိတံ။ နတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ အစေတနဿ ရုက္ခဿ သလ္လာပေါ နာမ၊ အပိ စ၊ မဟာရာဇ၊ တသ္မိံ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာယ ဒေဝတာယေတံ အဓိဝစနံ ရုက္ခောတိ၊ ရုက္ခော သလ္လပတီတိ စေသာ လောကပဏ္ဏတ္တိ၊ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ သကဋံ ဓညဿ ပရိပူရိတံ ဓညသကဋန္တိ ဇနော ဝေါဟရတိ၊ န စ တံ ဓညမယံ သကဋံ၊ ရုက္ခမယံ သကဋံ၊ တသ္မိံ သကဋေ ဓညဿ ပန အာကိရိတတ္တာ ဓညသကဋန္တိ ဇနော ဝေါဟရတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ န ရုက္ခော သလ္လပတိ၊ ရုက္ခော အစေတနော၊ ယာ ပန တသ္မိံ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ၊ တဿာ ယေဝ တံ အဓိဝစနံ ရုက္ခောတိ၊ ရုက္ခော သလ္လပတီတိ စေသာ လောကပဏ္ဏတ္တိ။

‘‘ယထာ ¶ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဒဓိံ မန္ထယမာနော တက္ကံ မန္ထေမီတိ ဝေါဟရတိ၊ န တံ တက္ကံ၊ ယံ သော မန္ထေတိ၊ ဒဓိံ ယေဝ သော မန္ထေန္တော တက္ကံ မန္ထေမီတိ ဝေါဟရတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ န ရုက္ခော သလ္လပတိ၊ ရုက္ခော အစေတနော ¶ ။ ယာ ပန တသ္မိံ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ၊ တဿာယေဝ တံ အဓိဝစနံ ရုက္ခောတိ၊ ရုက္ခော သလ္လပတီတိ စေသာ လောကပဏ္ဏတ္တိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ အသန္တံ သာဓေတုကာမော သန္တံ သာဓေမီတိ ဝေါဟရတိ ¶ ၊ အသိဒ္ဓံ သိဒ္ဓန္တိ ဝေါဟရတိ၊ ဧဝမေသာ လောကသမညာ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ န ရုက္ခော သလ္လပတိ၊ ရုက္ခော အစေတနော။ ယာ ပန တသ္မိံ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ၊ တဿာယေဝ တံ အဓိဝစနံ ရုက္ခောတိ၊ ရုက္ခော သလ္လပတီတိ စေသာ လောကပဏ္ဏတ္တိ၊ ယာယ၊ မဟာရာဇ၊ လောကသမညာယ ဇနော ဝေါဟရတိ၊ တထာဂတောပိ တာယေဝ လောကသမညာယ သတ္တာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

ရုက္ခအစေတနာဘာဝပဉှော ပဉ္စမော။

၆။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဓမ္မသင်္ဂီတိကာရကေဟိ ထေရေဟိ –

‘‘‘စုန္ဒဿ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ၊ ကမ္မာရဿာတိ မေ သုတံ၊

အာဗာဓံ သမ္ဖုသီ ဓီရော၊ ပဗာဠှံ မာရဏန္တိက’န္တိ [ဒီ။ နိ။ ၂။၁၉၀]။

‘‘ပုန စ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဒွေမေ၊ အာနန္ဒ၊ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမဝိပါကာ အတိဝိယ အညေဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ မဟပ္ဖလတရာ စ မဟာနိသံသတရာ စ။ ကတမေ ဒွေ? ယဉ္စ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ၊ ယဉ္စ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တထာဂတော အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ဣမေ ဒွေ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမဝိပါကာ၊ အတိဝိယ အညေဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ မဟပ္ဖလတရာ စ မဟာနိသံသတရာ စာ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတော စုန္ဒဿ ဘတ္တံ ဘုတ္တာဝိဿ [ဘုဉ္ဇိတွာ (သီ။)] ခရော အာဗာဓော ဥပ္ပန္နော၊ ပဗာဠှာ စ ဝေဒနာ ပဝတ္တာ မာရဏန္တိကာ၊ တေန ဟိ ‘ဒွေမေ၊ အာနန္ဒ၊ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမဝိပါကာ အတိဝိယ အညေဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ မဟပ္ဖလတရာ စ မဟာနိသံသတရာ စာ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ဒွေမေ ပိဏ္ဍပါတာ ¶ သမသမဖလာ သမဝိပါကာ အတိဝိယ အညေဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ မဟပ္ဖလတရာ စ ¶ မဟာနိသံသတရာ စ၊ တေန ဟိ ဘဂဝတော စုန္ဒဿ ဘတ္တံ ဘုတ္တာဝိဿ [ဘုဉ္ဇိတွာ (သီ။)] ခရော အာဗာဓော ဥပ္ပန္နော၊ ပဗာဠှာ စ ဝေဒနာ ပဝတ္တာ မာရဏန္တိကာတိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ ကိံနု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သော ပိဏ္ဍပါတော ဝိသဂတတာယ မဟပ္ဖလော၊ ရောဂုပ္ပာဒကတာယ မဟပ္ဖလော ¶ ၊ အာယုဝိနာသကတာယ မဟပ္ဖလော၊ ဘဂဝတော ဇီဝိတဟရဏတာယ မဟပ္ဖလော? တတ္ထ မေ ကာရဏံ ဗြူဟိ ပရဝါဒါနံ နိဂ္ဂဟာယ၊ ဧတ္ထာယံ ဇနော သမ္မူဠှော လောဘဝသေန အတိဗဟုံ ခါယိတေန လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ ဥပ္ပန္နာတိ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မသင်္ဂီတိကာရကေဟိ ထေရေဟိ –

‘‘‘စုန္ဒဿ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ၊ ကမ္မာရဿာတိ မေ သုတံ၊

အာဗာဓံ သမ္ဖုသီ ဓီရော၊ ပဗာဠှံ မာရဏန္တိက’န္တိ။

‘‘ဘဂဝတာ စ ဘဏိတံ ‘ဒွေမေ၊ အာနန္ဒ၊ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမဝိပါကာ အတိဝိယ အညေဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ မဟပ္ဖလတရာ စ မဟာနိသံသတရာ စ။ ကတမေ ဒွေ? ယဉ္စ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ၊ ယဉ္စ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တထာဂတော အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ [ပရိနိဗ္ဗာယိ (သီ။)]၊ ဣမေ ဒွေ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမဝိပါကာ၊ အတိဝိယ အညေဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ မဟပ္ဖလတရာ စ မဟာနိသံသတရာ စာ’တိ။

‘‘သော ပန ပိဏ္ဍပါတော ဗဟုဂုဏော အနေကာနိသံသော။ ဒေဝတာ၊ မဟာရာဇ၊ ဟဋ္ဌာ ပသန္နမာနသာ ‘အယံ ဘဂဝတော ပစ္ဆိမော ပိဏ္ဍပါတော’တိ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ သူကရမဒ္ဒဝေ အာကိရိံသု။ တဉ္စ ပန သမ္မာပါကံ လဟုပါကံ [ဗဟုပါကံ (သီ။)] မနုညံ ဗဟုရသံ ဇဋ္ဌရဂ္ဂိတေဇဿ ဟိတံ။ န၊ မဟာရာဇ၊ တတောနိဒါနံ ဘဂဝတော ကောစိ အနုပ္ပန္နော ရောဂေါ ဥပ္ပန္နော၊ အပိ စ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော ပကတိဒုဗ္ဗလေ သရီရေ ခီဏေ အာယုသင်္ခါရေ ဥပ္ပန္နော ရောဂေါ ဘိယျော အဘိဝဍ္ဎိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပကတိယာ ဇလမာနော အဂ္ဂိ အညသ္မိံ ဥပါဒါနေ ဒိန္နေ ဘိယျော ပဇ္ဇလတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော ပကတိဒုဗ္ဗလေ သရီရေ ခီဏေ အာယုသင်္ခါရေ ဥပ္ပန္နော ရောဂေါ ဘိယျော အဘိဝဍ္ဎိ။

‘‘ယထာ ¶ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ သောတော ¶ ပကတိယာ သန္ဒမာနော အဘိဝုဋ္ဌေ မဟာမေဃေ ဘိယျော မဟောဃော ¶ ဥဒကဝါဟကော ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော ပကတိဒုဗ္ဗလေ သရီရေ ခီဏေ အာယုသင်္ခါရေ ဥပ္ပန္နော ရောဂေါ ဘိယျော အဘိဝဍ္ဎိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ပကတိယာ အဘိသန္နဓာတု ကုစ္ဆိ အညသ္မိံ အဇ္ဈောဟရိတေ ဘိယျော အာယမေယျ [အာမယေယျ (သီ။)]၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော ပကတိဒုဗ္ဗလေ သရီရေ ခီဏေ အာယုသင်္ခါရေ ဥပ္ပန္နော ရောဂေါ ဘိယျော အဘိဝဍ္ဎိ၊ နတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ တသ္မိံ ပိဏ္ဍပါတေ ဒေါသော၊ န စ တဿ သက္ကာ ဒေါသံ အာရောပေတု’’န္တိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကေန ကာရဏေန တေ ဒွေ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမဝိပါကာ အတိဝိယ အညေဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ မဟပ္ဖလတရာ စ မဟာနိသံသတရာ စာ’’တိ? ‘‘ဓမ္မာနုမဇ္ဇနသမာပတ္တိဝသေန၊ မဟာရာဇ၊ တေ ဒွေ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမဝိပါကာ အတိဝိယ အညေဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ မဟပ္ဖလတရာ စ မဟာနိသံသတရာ စာ’’တိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကတမေသံ ဓမ္မာနံ အနုမဇ္ဇနသမာပတ္တိဝသေန တေ ဒွေ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမဝိပါကာ အတိဝိယ အညေဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ မဟပ္ဖလတရာ စ မဟာနိသံသတရာ စာ’’တိ? ‘‘နဝန္နံ၊ မဟာရာဇ၊ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တီနံ အနုလောမပ္ပဋိလောမသမာပဇ္ဇနဝသေန တေ ဒွေ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမဝိပါကာ အတိဝိယ အညေဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ မဟပ္ဖလတရာ စ မဟာနိသံသတရာ စာ’’တိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဒွီသု ယေဝ ဒိဝသေသု အဓိမတ္တံ တထာဂတော နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိယော အနုလောမပ္ပဋိလောမံ သမာပဇ္ဇီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဗ္ဘုတံ ဘန္တေ နာဂသေန။ ယံ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တေ အသဒိသံ ပရမဒါနံ၊ တမ္ပိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ အဂဏိတံ။ အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန။ ယာဝ မဟန္တာ နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိယော၊ ယတြ ဟိ နာမ နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိဝသေန ¶ ဒါနံ မဟပ္ဖလတရံ ဟောတိ မဟာနိသံသတရဉ္စ။ သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၇။ ‘‘ဘန္တေ ¶ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ တထာဂတေန ‘အဗျာဝဋာ တုမှေ၊ အာနန္ဒ၊ ဟောထ တထာဂတဿ သရီရပူဇာယာ’တိ။ ပုန စ ဘဏိတံ –

‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘အဗျာဝဋာ တုမှေ၊ အာနန္ဒ၊ ဟောထ တထာဂတဿ သရီရပူဇာယာ’တိ၊ တေန ဟိ ‘ပူဇေထ နံ ပူဇနိယဿ ဓာတုံ၊ ဧဝံ ကရာ သဂ္ဂမိတော ဂမိဿထာ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘ပူဇေထ နံ ပူဇနိယဿ ဓာတုံ၊ ဧဝံ ကရာ သဂ္ဂမိတော ဂမိဿထာ’တိ၊ တေန ဟိ ‘အဗျာဝဋာ တုမှေ အာနန္ဒ၊ ဟောထ တထာဂတဿ သရီရပူဇာယာ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘အဗျာဝဋာ တုမှေ၊ အာနန္ဒ၊ ဟောထ တထာဂတဿ သရီရပူဇာယာ’တိ၊ ပုန စ ဘဏိတံ ‘ပူဇေထ နံ ပူဇနိယဿ ဓာတုံ၊ ဧဝံ ကရာ သဂ္ဂမိတော ဂမိဿထာ’တိ၊ တဉ္စ ပန န သဗ္ဗေသံ ဇိနပုတ္တာနံ ယေဝ အာရဗ္ဘ ဘဏိတံ ‘အဗျာဝဋာ တုမှေ၊ အာနန္ဒ၊ ဟောထ တထာဂတဿ သရီရပူဇာယာ’တိ။ အကမ္မံ ဟေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဇိနပုတ္တာနံ ¶ ယဒိဒံ ပူဇာ၊ သမ္မသနံ သင်္ခါရာနံ၊ ယောနိသော မနသိကာရော၊ သတိပဋ္ဌာနာနုပဿနာ၊ အာရမ္မဏသာရဂ္ဂါဟော၊ ကိလေသယုဒ္ဓံ၊ သဒတ္ထမနုယုဉ္ဇနာ၊ ဧတံ ဇိနပုတ္တာနံ ကရဏီယံ၊ အဝသေသာနံ ဒေဝမနုဿာနံ ပူဇာ ကရဏီယာ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟိယာ ရာဇပုတ္တာနံ ဟတ္ထိအဿရထဓနုထရုလေခမုဒ္ဒါသိက္ခာခဂ္ဂမန္တသုတိ- သမ္မုတိယုဒ္ဓယုဇ္ဈာပနကိရိယာ ကရဏီယာ၊ အဝသေသာနံ ပုထုဝေဿသုဒ္ဒါနံ ကသိ ဝဏိဇ္ဇာ ဂေါရက္ခာ ကရဏီယာ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အကမ္မံ ဟေတံ ဇိနပုတ္တာနံ ယဒိဒံ ပူဇာ၊ သမ္မသနံ သင်္ခါရာနံ၊ ယောနိသော မနသိကာရော၊ သတိပဋ္ဌာနာနုပဿနာ၊ အာရမ္မဏသာရဂ္ဂါဟော၊ ကိလေသယုဒ္ဓံ၊ သဒတ္ထမနုယုဉ္ဇနာ၊ ဧတံ ဇိနပုတ္တာနံ ကရဏီယံ၊ အဝသေသာနံ ဒေဝမနုဿာနံ ပူဇာ ကရဏီယာ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဗြာဟ္မဏမာဏဝကာနံ ဣရုဝေဒံ ယဇုဝေဒံ သာမဝေဒံ အထဗ္ဗဏဝေဒံ လက္ခဏံ ¶ ဣတိဟာသံ ပုရာဏံ နိဃဏ္ဍု ကေဋုဘံ အက္ခရပ္ပဘေဒံ ပဒံ ဝေယျာကရဏံ ဘာသမဂ္ဂံ ဥပ္ပာတံ သုပိနံ နိမိတ္တံ ဆဠင်္ဂံ စန္ဒဂ္ဂါဟံ ¶ သူရိယဂ္ဂါဟံ သုက္ကရာဟုစရိတံ ဥဠုဂ္ဂဟယုဒ္ဓံ [ဩဠုဂ္ဂဟယုဒ္ဓံ (က။)] ဒေဝဒုန္ဒုဘိဿရံ ဩက္ကန္တိ ဥက္ကာပါတံ ဘူမိကမ္မံ [ဘူမိကမ္ပံ (သီ။ ပီ။)] ဒိသာဒါဟံ ဘုမ္မန္တလိက္ခံ ဇောတိသံ လောကာယတိကံ သာစက္ကံ မိဂစက္ကံ အန္တရစက္ကံ မိဿကုပ္ပာဒံ သကုဏရုတရဝိတံ [သကုဏရုတံ (သီ။)] သိက္ခာ ကရဏီယာ၊ အဝသေသာနံ ပုထုဝေဿသုဒ္ဒါနံ ကသိ ဝဏိဇ္ဇာ ဂေါရက္ခာ ကရဏီယာ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အကမ္မံ ဟေတံ ဇိနပုတ္တာနံ ယဒိဒံ ပူဇာ၊ သမ္မသနံ သင်္ခါရာနံ၊ ယောနိသော မနသိကာရော၊ သတိပဋ္ဌာနာနုပဿနာ၊ အာရမ္မဏသာရဂ္ဂါဟော၊ ကိလေသယုဒ္ဓံ၊ သဒတ္ထမနုယုဉ္ဇနာ၊ ဧတံ ဇိနပုတ္တာနံ ကရဏီယံ၊ အဝသေသာနံ ဒေဝမနုဿာနံ ပူဇာ ကရဏီယာ၊ တသ္မာ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ‘မာ ဣမေ အကမ္မေ ယုဉ္ဇန္တု၊ ကမ္မေ ဣမေ ¶ ယုဉ္ဇန္တူ’တိ အာဟ ‘အဗျာဝဋာ တုမှေ၊ အာနန္ဒ၊ ဟောထ တထာဂတဿ သရီရပူဇာယာ’တိ။ ယဒေတံ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော န ဘဏေယျ၊ ပတ္တစီဝရမ္ပိ အတ္တနော ပရိယာဒါပေတွာ ဘိက္ခူ ဗုဒ္ဓပူဇံ ယေဝ ကရေယျု’’န္တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၈။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဘဏထ ‘ဘဂဝတော ဂစ္ဆန္တဿ အယံ အစေတနာ မဟာပထဝီ နိန္နံ ဥန္နမတိ၊ ဥန္နတံ ဩနမတီ’တိ၊ ပုန စ ဘဏထ ‘ဘဂဝတော ပါဒေါ သကလိကာယ ခတော’တိ။ ယာ သာ သကလိကာ ဘဂဝတော ပါဒေ ပတိတာ၊ ကိဿ ပန သာ သကလိကာ ဘဂဝတော ပါဒါ န နိဝတ္တာ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတော ဂစ္ဆန္တဿ အယံ အစေတနာ မဟာပထဝီ နိန္နံ ဥန္နမတိ၊ ဥန္နတံ ဩနမတိ၊ တေန ဟိ ‘ဘဂဝတော ပါဒေါ သကလိကာယ ခတော’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ဘဂဝတော ပါဒေါ သကလိကာယ ခတော၊ တေန ဟိ ‘ဘဂဝတော ဂစ္ဆန္တဿ အယံ အစေတနာ မဟာပထဝီ နိန္နံ ဥန္နမတိ ဥန္နတံ ဩနမတီ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘သစ္စံ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထေတံ ဘဂဝတော ဂစ္ဆန္တဿ အယံ အစေတနာ မဟာပထဝီ နိန္နံ ဥန္နမတိ ဥန္နတံ ဩနမတိ၊ ဘဂဝတော စ ပါဒေါ သကလိကာယ ခတော၊ န စ ပန သာ သကလိကာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ပတိတာ၊ ဒေဝဒတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပတိတာ။ ဒေဝဒတ္တော၊ မဟာရာဇ၊ ဗဟူနိ ဇာတိသတသဟဿာနိ ဘဂဝတိ အာဃာတံ ဗန္ဓိ၊ သော တေန အာဃာတေန ‘မဟန္တံ ကူဋာဂါရပ္ပမာဏံ ပါသာဏံ ¶ ဘဂဝတော ဥပရိ ပါတေဿာမီ’တိ မုဉ္စိ။ အထ ဒွေ သေလာ ပထဝိတော ဥဋ္ဌဟိတွာ တံ ပါသာဏံ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု၊ အထ နေသံ သမ္ပဟာရေန ပါသာဏတော ပပဋိကာ ဘိဇ္ဇိတွာ ယေန ဝါ တေန ဝါ ¶ ပတန္တီ ဘဂဝတော ပါဒေ ပတိတာ’’တိ။

‘‘ယထာ စ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဒွေ သေလာ ပါသာဏံ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု၊ တထေဝ ပပဋိကာပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗာ’’တိ? ‘‘သမ္ပဋိစ္ဆိတမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓေကစ္စံ ပဂ္ဃရတိ ပသဝတိ န ဌာနမုပဂစ္ဆတိ၊ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဒကံ ပါဏိနာ ဂဟိတံ အင်္ဂုလန္တရိကာဟိ ပဂ္ဃရတိ ပသဝတိ န ဌာနမုပဂစ္ဆတိ၊ ခီရံ တက္ကံ မဓုံ သပ္ပိ တေသံ မစ္ဆရသံ မံသရသံ ပါဏိနာ ဂဟိတံ အင်္ဂုလန္တရိကာဟိ ပဂ္ဃရတိ ပသဝတိ န ဌာနမုပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထံ ဥပဂတာနံ ဒွိန္နံ သေလာနံ သမ္ပဟာရေန ပါသာဏတော ပပဋိကာ ဘိဇ္ဇိတွာ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပတန္တီ ဘဂဝတော ပါဒေ ပတိတာ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ သဏှသုခုမအဏုရဇသမံ ပုဠိနံ မုဋ္ဌိနာ ဂဟိတံ အင်္ဂုလန္တရိကာဟိ ပဂ္ဃရတိ ပသဝတိ န ဌာနမုပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထံ ဥပဂတာနံ ဒွိန္နံ သေလာနံ သမ္ပဟာရေန ပါသာဏတော ပပဋိကာ ဘိဇ္ဇိတွာ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပတန္တီ ဘဂဝတော ပါဒေ ပတိတာ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ကဗဠော မုခေန ဂဟိတော ဣဓေကစ္စဿ မုခတော မုစ္စိတွာ ပဂ္ဃရတိ ပသဝတိ န ဌာနမုပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထံ ဥပဂတာနံ ဒွိန္နံ သေလာနံ သမ္ပဟာရေန ပါသာဏတော ပပဋိကာ ဘိဇ္ဇိတွာ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပတန္တီ ဘဂဝတော ပါဒေ ပတိတာ’’တိ။

‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သေလေဟိ ပါသာဏော သမ္ပဋိစ္ဆိတော၊ အထ ပပဋိကာယပိ အပစိတိ ကာတဗ္ဗာ ယထေဝ မဟာပထဝိယာ’’တိ? ‘‘ဒွါဒသိမေ၊ မဟာရာဇ၊ အပစိတိံ န ကရောန္တိ။ ကတမေ ဒွါဒသ? ရတ္တော ရာဂဝသေန အပစိတိံ န ကရောတိ၊ ဒုဋ္ဌော ဒေါသဝသေန၊ မူဠှော မောဟဝသေန၊ ဥန္နတော ¶ မာနဝသေန၊ နိဂ္ဂုဏော အဝိသေသတာယ၊ အတိထဒ္ဓါ အနိသေဓနတာယ၊ ဟီနော ဟီနသဘာဝတာယ၊ ဝစနကရော အနိဿရတာယ၊ ပါပေါ ကဒရိယတာယ၊ ဒုက္ခာပိတော ပဋိဒုက္ခာပနတာယ၊ လုဒ္ဓါ ¶ လောဘာဘိဘူတတာယ၊ အာယူဟိတော အတ္ထသာဓနတာယ [အတ္ထသာဓနေန (သျာ။ ပီ။ က။)] အပစိတိံ န ကရောတိ။ ဣမေ ခေါ မဟာရာဇ ဒွါဒသ အပစိတိံ န ကရောန္တိ။ သာ စ ပန ပပဋိကာ ပါသာဏသမ္ပဟာရေန ¶ ဘိဇ္ဇိတွာ အနိမိတ္တကတဒိသာ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပတမာနာ ဘဂဝတော ပါဒေ ပတိတာ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ သဏှသုခုမအဏုရဇော အနိလဗလသမာဟတော အနိမိတ္တကတဒိသော ယေန ဝါ တေန ဝါ အဘိကိရတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သာ ပပဋိကာ ပါသာဏသမ္ပဟာရေန ဘိဇ္ဇိတွာ အနိမိတ္တကတဒိသာ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပတမာနာ ဘဂဝတော ပါဒေ ပတိတာ။ ယဒိ ပန၊ မဟာရာဇ၊ သာ ပပဋိကာ ပါသာဏတော ဝိသုံ န ဘဝေယျ၊ တမ္ပိ တေ သေလာ ပါသာဏပပဋိကံ ဥပ္ပတိတွာ ဂဏှေယျုံ။ ဧသာ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ပပဋိကာ န ဘူမဋ္ဌာ န အာကာသဋ္ဌာ၊ ပါသာဏသမ္ပဟာရဝေဂေန ဘိဇ္ဇိတွာ အနိမိတ္တကတဒိသာ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပတမာနာ ဘဂဝတော ပါဒေ ပတိတာ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဝါတမဏ္ဍလိကာယ ဥက္ခိတ္တံ ပုရာဏပဏ္ဏံ အနိမိတ္တကတဒိသံ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပတတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဧသာ ပပဋိကာ ပါသာဏသမ္ပဟာရဝေဂေန အနိမိတ္တကတဒိသာ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပတမာနာ ဘဂဝတော ပါဒေ ပတိတာ။ အပိ စ၊ မဟာရာဇ၊ အကတညုဿ ကဒရိယဿ ဒေဝဒတ္တဿ ဒုက္ခာနုဘဝနာယ ပပဋိကာ ဘဂဝတော ပါဒေ ပတိတာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၉။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘အာသဝါနံ ခယာ သမဏော ဟောတီ’တိ။ ပုန စ ဘဏိတံ –

‘‘‘စတုဗ္ဘိ ဓမ္မေဟိ သမင်္ဂိဘူတံ၊ တံ ဝေ နရံ သမဏံ အာဟု လောကေ’တိ။

တတြိမေ ¶ စတ္တာရော ဓမ္မာ ခန္တိ အပ္ပာဟာရတာ ရတိဝိပ္ပဟာနံ အာကိဉ္စညံ။ သဗ္ဗာနိ ပနေတာနိ အပရိက္ခီဏာသဝဿ ¶ သကိလေသဿေဝ ဟောန္တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အာသဝါနံ ခယာ သမဏော ဟောတိ၊ တေန ဟိ ‘စတုဗ္ဘိ ဓမ္မေဟိ သမင်္ဂိဘူတံ၊ တံ ဝေ နရံ သမဏံ အာဟု လောကေ’တိ ¶ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ စတုဗ္ဘိ ဓမ္မေဟိ သမင်္ဂိဘူတော သမဏော ဟောတိ၊ တေန ဟိ ‘အာသဝါနံ ခယာ သမဏော ဟောတီ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ၊ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘အာသဝါနံ ခယာ သမဏော ဟောတီ’တိ။ ပုန စ ဘဏိတံ ‘စတုဗ္ဘိ ဓမ္မေဟိ သမင်္ဂိဘူတံ၊ တံ ဝေ နရံ သမဏံ အာဟု လောကေ’တိ။ တဒိဒံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝစနံ တေသံ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဂုဏဝသေန ဘဏိတံ ‘စတုဗ္ဘိ ဓမ္မေဟိ သမင်္ဂိဘူတံ၊ တံ ဝေ နရံ သမဏံ အာဟု လောကေ’တိ၊ ဣဒံ ပန နိရဝသေသဝစနံ ‘အာသဝါနံ ခယာ သမဏော ဟောတီ’တိ။

‘‘အပိ စ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ ကေစိ ကိလေသူပသမာယ ပဋိပန္နာ၊ တေ သဗ္ဗေ ဥပါဒါယုပါဒါယ သမဏော ခီဏာသဝေါ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ယာနိ ကာနိစိ ဇလဇထလဇပုပ္ဖာနိ၊ ဝဿိကံ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ အဝသေသာနိ ယာနိ ကာနိစိ ဝိဝိဓာနိ ပုပ္ဖဇာတာနိ၊ သဗ္ဗာနိ တာနိ ပုပ္ဖာနိ ယေဝ၊ ဥပါဒါယုပါဒါယ ပန ဝဿိကံ ယေဝ ပုပ္ဖံ ဇနဿ ပတ္ထိတံ ပိဟယိတံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ ကေစိ ကိလေသူပသမာယ ပဋိပန္နာ၊ တေ သဗ္ဗေ ဥပါဒါယုပါဒါယ သမဏော ခီဏာသဝေါ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗဓညာနံ သာလိ အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ ယာ ကာစိ အဝသေသာ ဝိဝိဓာ ဓညဇာတိယော၊ တာ သဗ္ဗာ ဥပါဒါယုပါဒါယ ¶ ဘောဇနာနိ သရီရယာပနာယ၊ သာလိ ယေဝ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယေ ကေစိ ကိလေသူပသမာယ ပဋိပန္နာ၊ တေ သဗ္ဗေ ဥပါဒါယုပါဒါယ သမဏော ခီဏာသဝေါ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၁၀။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘မမံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရေ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျုံ၊ ဓမ္မဿ ဝါ၊ သင်္ဃဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျုံ၊ တတြ တုမှေဟိ န အာနန္ဒော၊ န သောမနဿံ၊ န ¶ စေတသော ဥပ္ပိလာဝိတတ္တံ ကရဏီယ’န္တိ ပုန စ တထာဂတော သေလဿ ဗြာဟ္မဏဿ ယထာဘုစ္စေ ဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ အာနန္ဒိတော သုမနော ဥပ္ပိလာဝိတော ဘိယျော ဥတ္တရိံ သကဂုဏံ ပကိတ္တေသိ –

‘‘‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာတိ၊ ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော၊

ဓမ္မေန စက္ကံ ဝတ္တေမိ၊ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယ’န္တိ [မ။ နိ။ ၂။၃၉၉]။

‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘မမံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရေ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျုံ၊ ဓမ္မဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျုံ၊ တတြ တုမှေဟိ န အာနန္ဒော၊ န သောမနဿံ၊ န စေတသော ဥပ္ပိလာဝိတတ္တံ ကရဏီယ’န္တိ၊ တေန ဟိ သေလဿ ဗြာဟ္မဏဿ ယထာဘုစ္စေ ဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ အာနန္ဒိတော သုမနော ဥပ္ပိလာဝိတော ဘိယျော ဥတ္တရိံ သကဂုဏံ ပကိတ္တေသီတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ သေလဿ ဗြာဟ္မဏဿ ယထာဘုစ္စေ ဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ အာနန္ဒိတော သုမနော ဥပ္ပိလာဝိတော ဘိယျော ဥတ္တရိံ သကဂုဏံ ပကိတ္တေသိ၊ တေန ဟိ ‘မမံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရေ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျုံ၊ ဓမ္မဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျုံ၊ တတြ တုမှေဟိ န အာနန္ဒော၊ န သောမနဿံ၊ န စေတသော ဥပ္ပိလာဝိတတ္တံ ကရဏီယ’န္တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘မမံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရေ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျုံ၊ ဓမ္မဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျုံ၊ တတြ တုမှေဟိ န အာနန္ဒော၊ န သောမနဿံ၊ န စေတသော ဥပ္ပိလာဝိတတ္တံ ကရဏီယ’န္တိ။ သေလဿ စ ဗြာဟ္မဏဿ ယထာဘုစ္စေ ဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ ဘိယျော ဥတ္တရိံ သကဂုဏံ ပကိတ္တိတံ –

‘‘‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာတိ၊ ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော၊

ဓမ္မေန စက္ကံ ဝတ္တေမိ၊ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယ’န္တိ။

‘‘ပဌမံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ဓမ္မဿ သဘာဝသရသလက္ခဏံ သဘာဝံ အဝိတထံ ဘူတံ တစ္ဆံ တထတ္ထံ ပရိဒီပယမာနေန ဘဏိတံ ‘မမံ ဝါ ဘိက္ခဝေ၊ ပရေ ¶ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျုံ၊ ဓမ္မဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျုံ၊ တတြ တုမှေဟိ န အာနန္ဒော၊ န သောမနဿံ၊ န စေတသော ဥပ္ပိလာဝိတတ္တံ ကရဏီယ’န္တိ။ ယံ ပန ဘဂဝတာ သေလဿ ဗြာဟ္မဏဿ ယထာဘုစ္စေ ဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ ဘိယျော ဥတ္တရိံ သကဂုဏံ ပကိတ္တိတံ ‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာတိ၊ ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော’တိ တံ န လာဘဟေတု၊ န ယသဟေတု၊ န အတ္တဟေတု၊ န ပက္ခဟေတု၊ န အန္တေဝါသိကမျတာယ၊ အထ ခေါ အနုကမ္ပာယ ကာရုညေန ¶ ဟိတဝသေန ဧဝံ ဣမဿ ဓမ္မာဘိသမယော ဘဝိဿတိ တိဏ္ဏဉ္စ မာဏဝကသတာနန္တိ၊ ဧဝံ ဘိယျော ဥတ္တရိံ သကဂုဏံ ဘဏိတံ ‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာတိ၊ ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၁၁။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘အဟိံသယံ ပရံ လောကေ၊ ပိယော ဟောဟိသိ မာမကော’တိ။ ပုန စ ဘဏိတံ ‘နိဂ္ဂဏှေ နိဂ္ဂဟာရဟံ၊ ပဂ္ဂဏှေ ပဂ္ဂဟာရဟ’န္တိ။ နိဂ္ဂဟော ¶ နာမ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဟတ္ထစ္ဆေဒေါ ပါဒစ္ဆေဒေါ ဝဓော ဗန္ဓနံ ကာရဏာ မာရဏံ သန္တတိဝိကောပနံ၊ န ဧတံ ဝစနံ ဘဂဝတော ယုတ္တံ၊ န စ ဘဂဝါ အရဟတိ ဧတံ ဝစနံ ဝတ္တုံ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘အဟိံသယံ ပရံ လောကေ၊ ပိယော ဟောဟိသိ မာမကော’’တိ၊ တေန ဟိ ‘‘နိဂ္ဂဏှေ နိဂ္ဂဟာရဟံ၊ ပဂ္ဂဏှေ ပဂ္ဂဟာရဟ’’န္တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘‘နိဂ္ဂဏှေ နိဂ္ဂဟာရဟံ၊ ပဂ္ဂဏှေ ပဂ္ဂဟာရဟ’’န္တိ၊ တေန ဟိ ‘‘အဟိံသယံ ပရံ လောကေ၊ ပိယော ဟောဟိသိ မာမကော’’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘အဟိံသယံ ပရံ လောကေ၊ ပိယော ဟောဟိသိ မာမကော’တိ၊ ဘဏိတဉ္စ ‘နိဂ္ဂဏှေ နိဂ္ဂဟာရဟံ၊ ပဂ္ဂဏှေ ပဂ္ဂဟာရဟ’န္တိ ¶ ။ ‘အဟိံသယံ ပရံ လောကေ၊ ပိယော ဟောဟိသိ မာမကော’တိ သဗ္ဗေသံ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတာနံ အနုမတံ ဧတံ၊ ဧသာ အနုသိဋ္ဌိ၊ ဧသာ ဓမ္မဒေသနာ၊ ဓမ္မော ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ အဟိံသာလက္ခဏော၊ သဘာဝဝစနံ ဧတံ။ ယံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော အာဟ ‘နိဂ္ဂဏှေ နိဂ္ဂဟာရဟံ၊ ပဂ္ဂဏှေ ပဂ္ဂဟာရဟ’န္တိ၊ ဘာသာ ဧသာ၊ ဥဒ္ဓတံ၊ မဟာရာဇ၊ စိတ္တံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ လီနံ စိတ္တံ ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ အကုသလံ စိတ္တံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ကုသလံ စိတ္တံ ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယောနိသော မနသိကာရော နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ယောနိသော မနသိကာရော ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ မိစ္ဆာပဋိပန္နော ¶ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ သမ္မာပဋိပန္နော ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ အနရိယော နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော အရိယော ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ စောရော နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ အစောရော ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဣဒါနိ တွံ ပစ္စာဂတောသိ မမ ဝိသယံ၊ ယမဟံ ပုစ္ဆာမိ၊ သော မေ ¶ အတ္ထော ဥပဂတော။ စောရော ပန၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ နိဂ္ဂဏှန္တေန ကထံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ? ‘‘စောရော၊ မဟာရာဇ၊ နိဂ္ဂဏှန္တေန ဧဝံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ပရိဘာသနီယော ပရိဘာသိတဗ္ဗော၊ ဒဏ္ဍနီယော ဒဏ္ဍေတဗ္ဗော၊ ပဗ္ဗာဇနီယော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဗန္ဓနီယော ဗန္ဓိတဗ္ဗော၊ ဃာတနီယော ဃာတေတဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘ယံ ပန၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ စောရာနံ ဃာတနံ၊ တံ တထာဂတာနံ အနုမတ’’န္တိ? ‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိဿ ပန စောရော အနုသာသနီယော အနုမတော တထာဂတာန’’န္တိ? ‘‘ယော သော၊ မဟာရာဇ၊ ဃာတီယတိ၊ န သော တထာဂတာနံ အနုမတိယာ ဃာတီယတိ၊ သယံကတေန သော ဃာတီယတိ၊ အပိ စ ဓမ္မာနုသိဋ္ဌိယာ အနုသာသီယတိ၊ သက္ကာ ပန၊ မဟာရာဇ၊ တယာ ပုရိသံ အကာရကံ အနပရာဓံ ဝီထိယံ စရန္တံ ဂဟေတွာ ဃာတယိတု’’န္တိ? ‘‘န သက္ကာ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေန၊ မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘အကာရကတ္တာ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ န စောရော တထာဂတာနံ အနုမတိယာ ဟညတိ၊ သယံကတေန သော ဟညတိ၊ ကိံ ပနေတ္ထ အနုသာသကော ကိဉ္စိ ဒေါသံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတာနံ အနုသိဋ္ဌိ သမ္မာနုသိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၁၂။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘အက္ကောဓနော ဝိဂတခိလောဟမသ္မီ’တိ၊ ပုန စ တထာဂတော ထေရေ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ သပရိသေ ပဏာမေသိ၊ ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတော ¶ ကုပိတော ပရိသံ ပဏာမေသိ၊ ဥဒါဟု တုဋ္ဌော ပဏာမေသိ၊ ဧတံ တာဝ ဇာနာဟိ ဣမံ နာမာတိ? ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကုပိတော ပရိသံ ပဏာမေသိ၊ တေန ဟိ တထာဂတဿ ကောဓော အပ္ပဋိဝတ္တိတော၊ ယဒိ တုဋ္ဌော ပဏာမေသိ၊ တေန ဟိ အဝတ္ထုသ္မိံ အဇာနန္တေန ပဏာမိတာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘အက္ကောဓနော ဝိဂတခိလောဟမသ္မီ’တိ၊ ပဏာမိတာ စ ထေရာ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ သပရိသာ၊ တဉ္စ ပန န ကောပေန၊ ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိဒေဝ ပုရိသော မဟာပထဝိယာ မူလေ ဝါ ခါဏုကေ ဝါ ပါသာဏေ ဝါ ကဌလေ ဝါ ဝိသမေ ဝါ ဘူမိဘာဂေ ခလိတွာ ပတတိ၊ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာပထဝီ ကုပိတာ တံ ပါတေတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ နတ္ထိ မဟာပထဝိယာ ကောပေါ ဝါ ပသာဒေါ ဝါ၊ အနုနယပ္ပဋိဃဝိပ္ပမုတ္တာ မဟာပထဝီ၊ သယမေဝ သော အလသော ခလိတွာ ¶ ပတိတောတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ တထာဂတာနံ ကောပေါ ဝါ ပသာဒေါ ဝါ၊ အနုနယပ္ပဋိဃဝိပ္ပမုတ္တာ တထာဂတာ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အထ ခေါ သယံ ကတေနေဝ တေ အတ္တနော အပရာဓေန ပဏာမိတာ။

‘‘ဣဓ ပန၊ မဟာရာဇ၊ မဟာသမုဒ္ဒေါ န မတေန ကုဏပေန သံဝသတိ၊ ယံ ဟောတိ မဟာသမုဒ္ဒေ မတံ ကုဏပံ၊ တံ ခိပ္ပမေဝ နိစ္ဆုဘတိ ထလံ ဥဿာရေတိ။ အပိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာသမုဒ္ဒေါ ကုပိတော တံ ကုဏပံ နိစ္ဆုဘတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ နတ္ထိ မဟာသမုဒ္ဒဿ ကောပေါ ဝါ ပသာဒေါ ဝါ၊ အနုနယပ္ပဋိဃဝိပ္ပမုတ္တော မဟာသမုဒ္ဒေါ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ တထာဂတာနံ ကောပေါ ဝါ ပသာဒေါ ဝါ၊ အနုနယပ္ပဋိဃဝိပ္ပမုတ္တာ တထာဂတာ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အထ ခေါ သယံ ကတေနေဝ တေ အတ္တနော အပရာဓေန ပဏာမိတာ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပထဝိယာ ခလိတော ပတီယတိ၊ ဧဝံ ဇိနသာသနဝရေ ခလိတော ပဏာမီယတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ သမုဒ္ဒေ မတံ ကုဏပံ ¶ နိစ္ဆုဘီယတိ ¶ ၊ ဧဝံ ဇိနသာသနဝရေ ခလိတော ပဏာမီယတိ။ ယံ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ပဏာမေသိ၊ တေသံ အတ္ထကာမော ဟိတကာမော သုခကာမော ဝိသုဒ္ဓိကာမော ‘ဧဝံ ဣမေ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏေဟိ ပရိမုစ္စိဿန္တီ’တိ ပဏာမေသီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၁။ ‘‘ဘန္တေ ¶ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော’တိ။ ပုန စ ကိရ သော လဂုဠေဟိ ပရိပေါထိတော ဘိန္နသီသော သဉ္စုဏ္ဏိတဋ္ဌိမံသဓမနိဆိန္နပရိဂတ္တော ပရိနိဗ္ဗုတော [ဓမနိမဇ္ဇပရိကတ္တော (သီ။ ပီ။)၊ ဓမ္မနိမိဉ္ဇပရိဂတ္တော (သျာ။)]။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ထေရော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဣဒ္ဓိယာ ကောဋိံ ဂတော၊ တေန ဟိ လဂုဠေဟိ ပေါထိတော ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ လဂုဠေဟိ ပရိပေါထိတော ပရိနိဗ္ဗုတော၊ တေန ဟိ ဣဒ္ဓိယာ ကောဋိံ ဂတောတိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ ကိံ န သမတ္ထော ဣဒ္ဓိယာ အတ္တနော ဥပဃာတံ အပနယိတုံ၊ သဒေဝကဿပိ လောကဿ ပဋိသရဏံ ဘဝိတုံ အရဟောတိ? အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော’တိ။ အာယသ္မာ စ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော လဂုဠဟတော ပရိနိဗ္ဗုတော၊ တဉ္စ ပန ကမ္မာဓိဂ္ဂဟိတေနာ’’တိ။

‘‘နနု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဣဒ္ဓိမတော ဣဒ္ဓိဝိသယောပိ ¶ ကမ္မဝိပါကောပိ ဒွေ အစိန္တိယာ၊ အစိန္တိယေန အစိန္တိယံ အပနယိတဗ္ဗံ။ ယထာ နာမ၊ ဘန္တေ၊ ကေစိ ဖလကာမာ ကပိတ္ထေန ကပိတ္ထံ ပေါထေန္တိ၊ အမ္ဗေန အမ္ဗံ ပေါထေန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အစိန္တိယေန အစိန္တိယံ ပေါထယိတွာ အပနေတဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘အစိန္တိယာနမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကံ အဓိမတ္တံ ဗလဝတရံ၊ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဟိယာ ရာဇာနော ဟောန္တိ သမဇစ္စာ၊ သမဇစ္စာနမ္ပိ တေသံ ဧကော သဗ္ဗေ အဘိဘဝိတွာ အာဏံ ပဝတ္တေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တေသံ အစိန္တိယာနံ ကမ္မဝိပါကံ ယေဝ အဓိမတ္တံ ဗလဝတရံ၊ ကမ္မဝိပါကံ ယေဝ သဗ္ဗေ အဘိဘဝိယ အာဏံ ပဝတ္တေတိ၊ ကမ္မာဓိဂ္ဂဟိတဿ အဝသေသာ ကိရိယာ ဩကာသံ န လဘန္တိ။

‘‘ဣဓ ¶ ¶ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ပုရိသော ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ပကရဏေ အပရဇ္ဈတိ၊ န တဿ မာတာ ဝါ ပိတာ ဝါ ဘဂိနီ ဝါ ဘာတရော ဝါ သခီ ဝါ သဟာယကာ ဝါ [ဘဂိနိဘာတရော ဝါ သခိသဟာယကာ ဝါ (သီ။ ပီ။ က။)] တာယန္တိ၊ အထ ခေါ ရာဇာ ယေဝ တတ္ထ အဘိဘဝိယ အာဏံ ပဝတ္တေတိ။ ကိံ တတ္ထ ကာရဏံ? အပရာဓိကတာ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တေသံ အစိန္တိယာနံ ကမ္မဝိပါကံ ယေဝ အဓိမတ္တံ ဗလဝတရံ၊ ကမ္မဝိပါကံ ယေဝ သဗ္ဗေ အဘိဘဝိယ အာဏံ ပဝတ္တေတိ၊ ကမ္မာဓိဂ္ဂဟိတဿ အဝသေသာ ကိရိယာ ဩကာသံ န လဘန္တိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ မဟိယာ ဒဝဍာဟေ သမုဋ္ဌိတေ ဃဋသဟဿမ္ပိ ဥဒကံ န သက္ကောတိ နိဗ္ဗာပေတုံ၊ အထ ခေါ အဂ္ဂိ ယေဝ တတ္ထ အဘိဘဝိယ အာဏံ ပဝတ္တေတိ။ ကိံ တတ္ထ ကာရဏံ? ဗလဝတာ တေဇဿ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တေသံ အစိန္တိယာနံ ကမ္မဝိပါကံ ယေဝ အဓိမတ္တံ ဗလဝတရံ၊ ကမ္မဝိပါကံ ယေဝ သဗ္ဗေ အဘိဘဝိယ အာဏံ ပဝတ္တေတိ၊ ကမ္မာဓိဂ္ဂဟိတဿ အဝသေသာ ကိရိယာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ တသ္မာ၊ မဟာရာဇ၊ အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ကမ္မာဓိဂ္ဂဟိတဿ လဂုဠေဟိ ပေါထိယမာနဿ ဣဒ္ဓိယာ သမန္နာဟာရော နာဟောသီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၂။ ဓမ္မဝိနယပဋိစ္ဆန္နာပဋိစ္ဆန္နပဉှော

၂။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘တထာဂတပ္ပဝေဒိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မဝိနယော ဝိဝဋော ဝိရောစတိ နော ပဋိစ္ဆန္နော’တိ။ ပုန စ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ကေဝလဉ္စ ဝိနယပိဋကံ ပိဟိတံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဇိနသာသနေ ယုတ္တံ ဝါ ပတ္တံ ဝါ သမယံ လဘေထ၊ ဝိနယပဏ္ဏတ္တိ ဝိဝဋာ သောဘေယျ။ ကေန ကာရဏေန? ကေဝလံ တတ္ထ သိက္ခာ သံယမော နိယမော သီလဂုဏအာစာရပဏ္ဏတ္တိ အတ္ထရသော ဓမ္မရသော ဝိမုတ္တိရသော။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘တထာဂတပ္ပဝေဒိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မဝိနယော ဝိဝဋော ဝိရောစတိ နော ပဋိစ္ဆန္နော’တိ၊ တေန ဟိ ‘ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ကေဝလဉ္စ ဝိနယပိဋကံ ပိဟိတံ ပဋိစ္ဆန္န’န္တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ကေဝလဉ္စ ဝိနယပိဋကံ ပိဟိတံ ပဋိစ္ဆန္နံ၊ တေန ဟိ ‘တထာဂတပ္ပဝေဒိတော၊ ¶ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မဝိနယော ဝိဝဋော ဝိရောစတိ နော ပဋိစ္ဆန္နော’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘တထာဂတပ္ပဝေဒိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မဝိနယော ဝိဝဋော ဝိရောစတိ နော ပဋိစ္ဆန္နော’တိ။ ပုန စ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ကေဝလဉ္စ ဝိနယပိဋကံ ပိဟိတံ ပဋိစ္ဆန္နံ၊ တဉ္စ ပန န သဗ္ဗေသံ၊ သီမံ ကတွာ ပိဟိတံ။

‘‘တိဝိဓေန၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော သီမံ ကတွာ ပိဟိတော၊ ပုဗ္ဗကာနံ တထာဂတာနံ ဝံသဝသေန ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော သီမံ ကတွာ ပိဟိတော၊ ဓမ္မဿ ဂရုကတ္တာ ပိဟိတော၊ ဘိက္ခုဘူမိယာ ဂရုကတ္တာ ပိဟိတော။

‘‘ကထံ ပုဗ္ဗကာနံ တထာဂတာနံ ဝံသဝသေန ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော သီမံ ကတွာ ပိဟိတော၊ ဧသော ဝံသော၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗေသံ ပုဗ္ဗကာနံ တထာဂတာနံ ယဒိဒံ ဘိက္ခုမဇ္ဈေ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော အဝသေသာနံ ပိဟိတော။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ခတ္တိယာနံ ခတ္တိယမာယာ ခတ္တိယေသု ယေဝ စရတိ၊ ဧဝမေတံ ခတ္တိယာနံ လောကဿ ပဝေဏီ အဝသေသာနံ ပိဟိတာ။ ဧဝမေဝ ¶ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဧသော ဝံသော သဗ္ဗေသံ ပုဗ္ဗကာနံ တထာဂတာနံ ယဒိဒံ ဘိက္ခုမဇ္ဈေ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော အဝသေသာနံ ပိဟိတော။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ မဟိယာ ဂဏာ ဝတ္တန္တိ၊ သေယျထိဒံ၊ မလ္လာ အတောဏာ ပဗ္ဗတာ ဓမ္မဂိရိယာ ဗြဟ္မဂိရိယာ နဋကာ နစ္စကာ လင်္ဃကာ ပိသာစာ မဏိဘဒ္ဒါ ပုဏ္ဏဗဒ္ဓါ စန္ဒိမသူရိယာ သိရိဒေဝတာ ကာလိဒေဝတာ၊ သိဝါ ဝသုဒေဝါ ဃနိကာ အသိပါသာ ဘဒ္ဒိပုတ္တာတိ၊ တေသံ တေသံ ရဟဿံ တေသု တေသု ဂဏေသု ယေဝ စရတိ၊ အဝသေသာနံ ပိဟိတံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဧသော ဝံသော သဗ္ဗေသံ ပုဗ္ဗကာနံ တထာဂတာနံ ယဒိဒံ ဘိက္ခုမဇ္ဈေ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော အဝသေသာနံ ပိဟိတော။ ဧဝံ ပုဗ္ဗကာနံ တထာဂတာနံ ဝံသဝသေန ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော သီမံ ကတွာ ပိဟိတော။

‘‘ကထံ ဓမ္မဿ ဂရုကတ္တာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော သီမံ ကတွာ ပိဟိတော? ဓမ္မော၊ မဟာရာဇ၊ ဂရုကော ဘာရိယော၊ တတ္ထ သမ္မတ္တကာရီ အညံ အာရာဓေတိ၊ တံ တတ္ထ ပရမ္ပရာသမ္မတ္တကာရိတာယ ပါပုဏာတိ၊ န တံ တတ္ထ ပရမ္ပရာသမ္မတ္တကာရိတာယ ပါပုဏာတိ၊ မာ စာယံ သာရဓမ္မော ဝရဓမ္မော ¶ အသမ္မတ္တကာရီနံ ဟတ္ထဂတော ဩညာတော အဝညာတော ဟီဠိတော ခီဠိတော ဂရဟိတော ဘဝတု၊ မာ စာယံ သာရဓမ္မော ဝရဓမ္မော ဒုဇ္ဇနဂတော ဩညာတော အဝညာတော ဟီဠိတော ခီဠိတော ဂရဟိတော ဘဝတူတိ။ ဧဝံ ဓမ္မဿ ဂရုကတ္တာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော သီမံ ကတွာ ပိဟိတော။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ သာရဝရပဝရအဘိဇာတဇာတိမန္တရတ္တလောဟိတစန္ဒနံ နာမ သဝရပုရမနုဂတံ ဩညာတံ အဝညာတံ ဟီဠိတံ ခီဠိတံ ဂရဟိတံ ဘဝတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ မာ စာယံ သာရဓမ္မော ¶ ဝရဓမ္မော ပရမ္ပရာအသမ္မတ္တကာရီနံ ဟတ္ထဂတော ဩညာတော အဝညာတော ဟီဠိတော ခီဠိတော ဂရဟိတော ဘဝတု၊ မာ စာယံ သာရဓမ္မော ဝရဓမ္မော ဒုဇ္ဇနဂတော ဩညာတော အဝညာတော ဟီဠိတော ခီဠိတော ဂရဟိတော ဘဝတူတိ။ ဧဝံ ဓမ္မဿ ဂရုကတ္တာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော သီမံ ကတွာ ပိဟိတော ¶ ။

‘‘ကထံ ဘိက္ခုဘူမိယာ ဂရုကတ္တာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော သီမံ ကတွာ ပိဟိတော၊ ဘိက္ခုဘာဝေါ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ လောကေ အတုလိယော အပ္ပမာဏော အနဂ္ဃိယော၊ န သက္ကာ ကေနစိ အဂ္ဃာပေတုံ တုလေတုံ ပရိမေတုံ၊ မာယံ ဧဝရူပေ ဘိက္ခုဘာဝေ ဌိတော လောကေန သမသမော ဘဝတူတိ ဘိက္ခူနံ ယေဝ အန္တရေ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော စရတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ လောကေ ဝရပဝရဘဏ္ဍံ ဝတ္ထံ ဝါ အတ္ထရဏံ ဝါ ဂဇတုရင်္ဂရထသုဝဏ္ဏရဇတမဏိမုတ္တာဣတ္ထိရတနာဒီနိ ဝါ ဝိဇိတကမ္မသူရာ ဝါ [နိဇ္ဇိတကမ္မသူရာ ဝါ (သီ။ ပီ။)] သဗ္ဗေ တေ ရာဇာနမုပဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယာဝတာ လောကေ [လောကေ သိက္ခာ (သီ။ ပီ။)] သုဂတာဂမပရိယတ္တိအာစာရသံယမသီလသံဝရဂုဏာ၊ သဗ္ဗေ တေ ဘိက္ခုသင်္ဃမုပဂတာ ဘဝန္တိ။ ဧဝံ ဘိက္ခုဘူမိယာ ဂရုကတ္တာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော သီမံ ကတွာ ပိဟိတော’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပိဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

ဓမ္မဝိနယပဋိစ္ဆန္နာပဋိစ္ဆန္နပဉှော ဒုတိယော။

၃။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါရာဇိကော ဟောတီ’တိ။ ပုန စ ဘဏိတံ ‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ လဟုကံ အာပတ္တိံ ¶ အာပဇ္ဇတိ ဧကဿ သန္တိကေ ဒေသနာဝတ္ထုက’န္တိ။ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကော ပနေတ္ထ ဝိသေသော၊ ကိံ ကာရဏံ၊ ယဉ္စေကေန မုသာဝါဒေန ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ယဉ္စေကေန မုသာဝါဒေန သတေကိစ္ဆော ဟောတိ? ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါရာဇိကော ဟောတီ’တိ၊ တေန ဟိ ‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ လဟုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ ဧကဿ သန္တိကေ ဒေသနာဝတ္ထုက’န္တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ လဟုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ ဧကဿ သန္တိကေ ဒေသနာဝတ္ထုက’န္တိ၊ တေန ဟိ ‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါရာဇိကော ဟောတီ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါရာဇိကော ဟောတီ’တိ။ ဘဏိတဉ္စ ¶ ‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ လဟုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ ဧကဿ သန္တိကေ ဒေသနာဝတ္ထုက’န္တိ၊ တဉ္စ ပန ဝတ္ထုဝသေန ဂရုကလဟုကံ ဟောတိ။ တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓ ကောစိ ပုရိသော ပရဿ ပါဏိနာ ပဟာရံ ဒဒေယျ၊ တဿ တုမှေ ကိံ ဒဏ္ဍံ ဓာရေထာ’’တိ? ‘‘ယဒိ သော၊ ဘန္တေ၊ အာဟ ‘နက္ခမာမီ’တိ၊ တဿ မယံ အက္ခမမာနေ ကဟာပဏံ ဟရာပေမာ’’တိ ‘‘ဣဓ ပန၊ မဟာရာဇ၊ သော ယေဝ ပုရိသော တဝ ပါဏိနာ ပဟာရံ ဒဒေယျ၊ တဿ ပန ကော ဒဏ္ဍော’’တိ? ‘‘ဟတ္ထမ္ပိဿ၊ ဘန္တေ၊ ဆေဒါပေယျာမ၊ ပါဒမ္ပိ ဆေဒါပေယျာမ၊ ယာဝ သီသံ ကဠီရစ္ဆေဇ္ဇံ ဆေဒါပေယျာမ၊ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ဂေဟံ ဝိလုမ္ပာပေယျာမ၊ ဥဘတောပက္ခေ [ဥဘတောပဿေ (သီ။ ပီ။ က။)] ယာဝ သတ္တမံ ကုလံ သမုဂ္ဃာတာပေယျာမာ’’တိ။ ‘‘ကော ပနေတ္ထ၊ မဟာရာဇ၊ ဝိသေသော၊ ကိံ ကာရဏံ၊ ယံ ဧကဿ ပါဏိပ္ပဟာရေ သုခုမော ကဟာပဏော ဒဏ္ဍော၊ ယံ တဝ ပါဏိပ္ပဟာရေ ဟတ္ထစ္ဆေဇ္ဇံ ပါဒစ္ဆေဇ္ဇံ ယာဝ ကဠီရစ္ဆေဇ္ဇံ သဗ္ဗဂေဟာဒါနံ ဥဘတောပက္ခေ ယာဝ သတ္တမကုလာ သမုဂ္ဃာတော’’တိ? ‘‘မနုဿန္တရေန၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ ဝတ္ထုဝသေန ဂရုကလဟုကော ဟောတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

မုသာဝါဒဂရုလဟုဘာဝပဉှော တတိယော။

၄။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ဓမ္မတာဓမ္မပရိယာယေ ‘ပုဗ္ဗေဝ ဗောဓိသတ္တာနံ မာတာပိတရော နိယတာ ဟောန္တိ၊ ဗောဓိ နိယတာ ဟောတိ၊ အဂ္ဂသာဝကာ နိယတာ ဟောန္တိ၊ ပုတ္တော နိယတော ဟောတိ၊ ဥပဋ္ဌာကော နိယတော ဟောတီ’တိ။ ပုန စ တုမှေ ဘဏထ ‘တုသိတေ ကာယေ ဌိတော ဗောဓိသတ္တော အဋ္ဌ မဟာဝိလောကနာနိ ဝိလောကေတိ၊ ကာလံ ဝိလောကေတိ၊ ဒီပံ ဝိလောကေတိ၊ ဒေသံ ဝိလောကေတိ၊ ကုလံ ဝိလောကေတိ၊ ဇနေတ္တိံ ဝိလောကေတိ၊ အာယုံ ဝိလောကေတိ၊ မာသံ ဝိလောကေတိ၊ နေက္ခမ္မံ ဝိလောကေတီ’တိ။ ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ အပရိပက္ကေ ဉာဏေ ဗုဇ္ဈနံ နတ္ထိ၊ ပရိပက္ကေ ဉာဏေ န သက္ကာ နိမေသန္တရမ္ပိ အာဂမေတုံ၊ အနတိက္ကမနီယံ ပရိပက္ကမာနသံ။ ကသ္မာ ဗောဓိသတ္တော ကာလံ ဝိလောကေဟိ ‘ကမှိ ကာလေ ဥပ္ပဇ္ဇာမီ’တိ။ အပရိပက္ကေ ဉာဏေ ဗုဇ္ဈနံ နတ္ထိ၊ ပရိပက္ကေ ဉာဏေ န သက္ကာ နိမေသန္တရမ္ပိ အာဂမေတုံ၊ ကသ္မာ ဗောဓိသတ္တော ကုလံ ဝိလောကေတိ ‘ကုမှိ ကုလေ ဥပ္ပဇ္ဇာမီ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပုဗ္ဗေဝ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာပိတရော နိယတာ၊ တေန ဟိ ‘ကုလံ ဝိလောကေတီ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ကုလံ ဝိလောကေတိ၊ တေန ဟိ ‘ပုဗ္ဗေဝ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာပိတရော နိယတာ’တိ ¶ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘နိယတာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေဝ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာပိတရော၊ ကုလဉ္စ ဗောဓိသတ္တော ဝိလောကေတိ။ ကိန္တိ ပန ကုလံ ဝိလောကေတိ ‘ယေ မေ မာတာပိတရော၊ တေ ခတ္တိယာ ဥဒါဟု ဗြာဟ္မဏာ’တိ။ ဧဝံ ကုလံ ဝိလောကေတိ။

‘‘အဋ္ဌန္နံ၊ မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေဝ အနာဂတံ ဩလောကေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ကတမေသံ အဋ္ဌန္နံ? ဝါဏိဇဿ၊ မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေဝ ဝိက္ကယဘဏ္ဍံ ဩလောကေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဟတ္ထိနာဂဿ ပုဗ္ဗေဝ သောဏ္ဍာယ အနာဂတော မဂ္ဂေါ ဩလောကေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ သာကဋိကဿ ပုဗ္ဗေဝ အနာဂတံ တိတ္ထံ ဩလောကေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ နိယာမကဿ ပုဗ္ဗေဝ အနာဂတံ တီရံ ဩလောကေတွာ နာဝါ ပေသေတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ ဘိသက္ကဿ ပုဗ္ဗေဝ အာယုံ ဩလောကေတွာ အာတုရော ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော ဟောတိ၊ ဥတ္တရသေတုဿ ပုဗ္ဗေဝ ထိရာထိရဘာဝံ ဇာနိတွာ အဘိရုဟိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဘိက္ခုဿ ပုဗ္ဗေဝ အနာဂတံ ကာလံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဗောဓိသတ္တာနံ ပုဗ္ဗေဝ ကုလံ ဩလောကေတဗ္ဗံ ဟောတိ ¶ ‘ခတ္တိယကုလံ ဝါ ဗြာဟ္မဏကုလံ ဝါ’တိ။ ဣမေသံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဋ္ဌန္နံ ပုဗ္ဗေဝ အနာဂတံ ဩလောကေတဗ္ဗံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

ဗောဓိသတ္တဓမ္မတာပဉှော စတုတ္ထော။

၅။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာနံ ပါတေတဗ္ဗံ၊ ယော ပါတေယျ၊ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’တိ။ ပုန စ တုမှေ ဘဏထ ‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘဂဝါ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသယမာနော အနေကပရိယာယေန ဇာတိယာ ဇရာယ ဗျာဓိနော မရဏဿ သမုစ္ဆေဒါယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ယော ဟိ ကောစိ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏံ သမတိက္ကမတိ၊ တံ ပရမာယ ပသံသာယ ပသံသတီ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာနံ ပါတေတဗ္ဗံ၊ ယော ပါတေယျ၊ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’တိ၊ တေန ဟိ ‘ဇာတိယာ ဇရာယ ဗျာဓိနော မရဏဿ သမုစ္ဆေဒါယ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ဇာတိယာ ဇရာယ ဗျာဓိနော မရဏဿ သမုစ္ဆေဒါယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တေန ဟိ ‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာနံ ပါတေတဗ္ဗံ၊ ယော ပါတေယျ၊ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’’တိ တမ္ပိ ¶ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာနံ ပါတေတဗ္ဗံ၊ ယော ပါတေယျ၊ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’တိ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘဂဝတာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသယာမာနေန စ အနေကပရိယာယေန ဇာတိယာ ဇရာယ ဗျာဓိနော မရဏဿ သမုစ္ဆေဒါယ ဓမ္မော ဒေသိတော၊ တတ္ထ ပန ကာရဏံ အတ္ထိ၊ ယေန ဘဂဝါ ကာရဏေန ပဋိက္ခိပိ သမာဒပေသိ စာ’’တိ။

‘‘ကိံ ပနေတ္ထ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကာရဏံ၊ ယေန ဘဂဝါ ကာရဏေန ပဋိက္ခိပိ သမာဒပေသိ စာ’’တိ? ‘‘သီလဝါ၊ မဟာရာဇ၊ သီလသမ္ပန္နော အဂဒသမော သတ္တာနံ ကိလေသဝိသဝိနာသနေ၊ ဩသဓသမော သတ္တာနံ ကိလေသဗျာဓိဝူပသမေ၊ ဥဒကသမော သတ္တာနံ ကိလေသရဇောဇလ္လာပဟရဏေ၊ မဏိရတနသမော သတ္တာနံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိဒါနေ၊ နာဝါသမော သတ္တာနံ စတုရောဃပါရဂမနေ၊ သတ္ထဝါဟသမော သတ္တာနံ ဇာတိကန္တာရတာရဏေ၊ ဝါတသမော သတ္တာနံ ¶ တိဝိဓဂ္ဂိသန္တာပနိဗ္ဗာပနေ၊ မဟာမေဃသမော သတ္တာနံ မာနသပရိပူရဏေ၊ အာစရိယသမော သတ္တာနံ ကုသလသိက္ခာပနေ၊ သုဒေသကသမော သတ္တာနံ ခေမပထမာစိက္ခဏေ။ ဧဝရူပေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗဟုဂုဏော အနေကဂုဏော အပ္ပမာဏဂုဏော ဂုဏရာသိ ¶ ဂုဏပုဉ္ဇော သတ္တာနံ ဝဍ္ဎိကရော သီလဝါ ‘မာ ဝိနဿီ’တိ သတ္တာနံ အနုကမ္ပာယ ဘဂဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ ‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တာနံ ပါတေတဗ္ဗံ၊ ယော ပါတေယျ၊ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’တိ။ ဣဒမေတ္ထ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏံ၊ ယေန ကာရဏေန ဘဂဝါ ပဋိက္ခိပိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ထေရေန ကုမာရကဿပေန ဝိစိတြကထိကေန ပါယာသိရာဇညဿ ပရလောကံ ဒီပယမာနေန ‘ယထာ ယထာ ခေါ ရာဇည သမဏဗြာဟ္မဏာ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ စိရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌန္တိ၊ တထာ တထာ ဗဟုံ ပုညံ ပသဝန္တိ၊ ဗဟုဇနဟိတာယ စ ပဋိပဇ္ဇန္တိ ဗဟုဇနသုခါယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာန’န္တိ။

‘‘ကေန ပန ကာရဏေန ဘဂဝါ သမာဒပေသိ? ဇာတိပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒုက္ခာ၊ ဇရာပိ ဒုက္ခာ၊ ဗျာဓိပိ ဒုက္ခော၊ မရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ သောကောပိ ဒုက္ခော၊ ပရိဒေဝေါပိ ဒုက္ခော၊ ဒုက္ခမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဒေါမနဿမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဥပါယာသောပိ ဒုက္ခော၊ အပ္ပိယေဟိ သမ္ပယောဂေါပိ ဒုက္ခော၊ ပိယေဟိ ဝိပ္ပယောဂေါပိ ဒုက္ခော၊ မာတုမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ပိတုမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဘာတုမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဘဂိနိမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ပုတ္တမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဒါရမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဒါသမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ [ဣဒံ ဝါကျံ သီ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ]၊ ဉာတိမရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဉာတိဗျသနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ရောဂဗျသနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဘောဂဗျသနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ သီလဗျသနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဒိဋ္ဌိဗျသနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ရာဇဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ စောရဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဝေရိဘယမ္ပိ ¶ ဒုက္ခံ၊ ဒုဗ္ဘိက္ခဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ အဂ္ဂိဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဥဒကဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဦမိဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ အာဝဋ္ဋဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ကုမ္ဘီလဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ သုသုကာဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ အတ္တာနုဝါဒဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ပရာနုဝါဒဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဒဏ္ဍဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဒုဂ္ဂတိဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ပရိသာသာရဇ္ဇဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ အာဇီဝကဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ မရဏဘယမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဝေတ္တေဟိ တာဠနမ္ပိ ¶ ဒုက္ခံ၊ ကသာဟိ တာဠနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ အဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟိ တာဠနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဟတ္ထစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ပါဒစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဟတ္ထပါဒစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ကဏ္ဏစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ နာသစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ကဏ္ဏနာသစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဗိလင်္ဂထာလိကမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ သင်္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ရာဟုမုခမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဇောတိမာလိကမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ စီရကဝါသိကမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဧဏေယျကမ္ပိ ဒုက္ခံ ¶ ၊ ဗဠိသမံသိကမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ကဟာပဏိကမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ခါရာပတစ္ဆိကမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ပလာလပီဌကမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ တတ္တေန တေလေန ဩသိဉ္စနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ သုနခေဟိ ခါဒါပနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဇီဝသူလာရောပနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ အသိနာ သီသစ္ဆေဒနမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ ဧဝရူပါနိ၊ မဟာရာဇ၊ ဗဟုဝိဓာနိ အနေကဝိဓာနိ ဒုက္ခာနိ သံသာရဂတော အနုဘဝတိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတေ အဘိဝုဋ္ဌံ ဥဒကံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ ပါသာဏ သက္ခရ ခရ မရုမ္ဗ အာဝဋ္ဋ ဂဂ္ဂလက ဦမိကဝင်္ကစဒိက အာဝရဏနီဝရဏမူလကသာခါသု ပရိယောတ္ထရတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဧဝရူပါနိ ဗဟုဝိဓာနိ အနေကဝိဓာနိ ဒုက္ခာနိ သံသာရဂတော အနုဘဝတိ။ ပဝတ္တံ၊ မဟာရာဇ၊ ဒုက္ခံ၊ အပ္ပဝတ္တံ သုခံ။ အပ္ပဝတ္တဿ ဂုဏံ ပဝတ္တဿ [ပဝတ္တေ (သီ။ ပီ။ က။)] စ ဘယံ ဒီပယမာနော၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ အပ္ပဝတ္တဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏသမတိက္ကမာယ သမာဒပေသိ၊ ဣဒမေတ္ထ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏံ၊ ယေန ကာရဏေန ဘဂဝါ သမာဒပေသီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သုနိဗ္ဗေဌိတော ပဉှော၊ သုကထိတံ ကာရဏံ၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၆။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘မေတ္တာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စေတောဝိမုတ္တိယာ အာသေဝိတာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ ယာနီကတာယ ဝတ္ထုကတာယ အနုဋ္ဌိတာယ ပရိစိတာယ သုသမာရဒ္ဓါယ ဧကာဒသာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ။ ကတမေ ဧကာဒသ? သုခံ သုပတိ၊ သုခံ ပဋိဗုဇ္ဈတိ ¶ ၊ န ပါပကံ သုပိနံ ပဿတိ၊ မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ၊ အမနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ၊ ဒေဝတာ ရက္ခန္တိ၊ နာဿ အဂ္ဂိ ဝါ ဝိသံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ ကမတိ [သတ္ထံ ကမတိ (သျာ။) အ။ နိ။ ၁၁။၁၅ ပဿိတဗ္ဗံ]၊ တုဝဋံ စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ မုခဝဏ္ဏော ဝိပ္ပသီဒတိ၊ အသမ္မူဠှော ကာလံ ကရောတိ၊ ဥတ္တရိံ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ဗြဟ္မလောကူပဂေါ ဟောတီ’တိ။ ပုန စ တုမှေ ဘဏထ ‘သာမော ကုမာရော မေတ္တာဝိဟာရီ မိဂသင်္ဃေန ပရိဝုတော ပဝနေ ဝိစရန္တော ပီဠိယက္ခေန ရညာ ဝိဒ္ဓါ ဝိသပီတေန သလ္လေန တတ္ထေဝ မုစ္ဆိတော ပတိတော’တိ။

‘‘ယဒိ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘မေတ္တာယ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဗြဟ္မလောကူပဂေါ ဟောတီ’တိ၊ တေန ဟိ ‘‘သာမော ကုမာရော မေတ္တာဝိဟာရီ မိဂသင်္ဃေန ပရိဝုတော ပဝနေ ဝိစရန္တော ပီဠိယက္ခေန ရညာ ဝိဒ္ဓါ ဝိသပီတေန သလ္လေန တတ္ထေဝ မုစ္ဆိတော ပတိတော’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ သာမော ကုမာရော မေတ္တာဝိဟာရီ မိဂသင်္ဃေန ပရိဝုတော ပဝနေ ဝိစရန္တော ပီဠိယက္ခေန ရညာ ဝိဒ္ဓါ ဝိသပီတေန သလ္လေန တတ္ထေဝ မုစ္ဆိတော ပတိတော၊ တေန ဟိ ‘မေတ္တာယ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… သတ္ထံ ဝါ ကမတီ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော သုနိပုဏော ပရိသဏှော သုခုမော ဂမ္ဘီရော၊ အပိ သုနိပုဏာနံ မနုဇာနံ ဂတ္တေ သေဒံ မောစေယျ၊ သော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ ဝိဇဋေဟိ တံ မဟာဇဋာဇဋိတံ၊ အနာဂတာနံ ဇိနပုတ္တာနံ စက္ခုံ ဒေဟိ နိဗ္ဗာဟနာယာ’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘မေတ္တာယ ဘိက္ခဝေ…ပေ။။။ သတ္ထံ ဝါ ကမတီ’တိ။ သာမော စ ကုမာရော မေတ္တာဝိဟာရီ မိဂသင်္ဃေန ပရိဝုတော ပဝနေ ဝိစရန္တော ပီဠိယက္ခေန ရညာ ဝိဒ္ဓါ ဝိသပီတေန သလ္လေန တတ္ထေဝ မုစ္ဆိတော ပတိတော၊ တတ္ထ ပန၊ ¶ မဟာရာဇ၊ ကာရဏံ အတ္ထိ။ ကတမံ တတ္ထ ကာရဏံ? နေတေ၊ မဟာရာဇ၊ ဂုဏာ ပုဂ္ဂလဿ၊ မေတ္တာဘာဝနာယေတေ ဂုဏာ၊ သာမော၊ မဟာရာဇ၊ ကုမာရော ဃဋံ ဥက္ခိပန္တော တသ္မိံ ခဏေ မေတ္တာဘာဝနာယ ပမတ္တော အဟောသိ။

‘‘ယသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ခဏေ ပုဂ္ဂလော မေတ္တံ သမာပန္နော ဟောတိ၊ န တဿ ပုဂ္ဂလဿ တသ္မိံ ခဏေ အဂ္ဂိ ဝါ ဝိသံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ ကမတိ။ တဿ ယေ ကေစိ အဟိတကာမာ ဥပဂန္တွာ တံ န ပဿန္တိ၊ န တသ္မိံ ဩကာသံ လဘန္တိ။ နေတေ၊ မဟာရာဇ၊ ဂုဏာ ပုဂ္ဂလဿ၊ မေတ္တာဘာဝနာယေတေ ဂုဏာ။ ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော သင်္ဂါမသူရော အဘေဇ္ဇကဝစဇာလိကံ သန္နယှိတွာ သင်္ဂါမံ ဩတရေယျ၊ တဿ သရာ ခိတ္တာ ဥပဂန္တွာ ပတန္တိ ဝိကိရန္တိ၊ န တသ္မိံ ဩကာသံ လဘန္တိ၊ နေသော၊ မဟာရာဇ၊ ဂုဏော သင်္ဂါမသူရဿ၊ အဘေဇ္ဇကဝစဇာလိကာယေသော ဂုဏော၊ ယဿ သရာ ခိတ္တာ ဥပဂန္တွာ ပတန္တိ ဝိကိရန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နေတေ ဂုဏာ ပုဂ္ဂလဿ၊ မေတ္တာဘာဝနာယေတေ ဂုဏာ။

‘‘ယသ္မိံ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ခဏေ ပုဂ္ဂလော မေတ္တံ သမာပန္နော ဟောတိ၊ န တဿ ပုဂ္ဂလဿ တသ္မိံ ခဏေ အဂ္ဂိ ဝါ ဝိသံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ ကမတိ။ တဿ ယေ ကေစိ အဟိတကာမာ ဥပဂန္တွာ တံ န ပဿန္တိ၊ တသ္မိံ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ နေတေ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဂုဏာ ပုဂ္ဂလဿ၊ မေတ္တာဘာဝနာယေတေ ဂုဏာ။ ဣဓ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ဒိဗ္ဗံ အန္တရဓာနံ မူလံ ဟတ္ထေ ကရေယျ၊ ယာဝ တံ မူလံ တဿ ဟတ္ထဂတံ ဟောတိ၊ တာဝ န အညော ကောစိ ပကတိမနုဿော တံ ပုရိသံ ပဿတိ။ နေသော၊ မဟာရာဇ၊ ဂုဏော ပုရိသဿ၊ မူလဿေသော ဂုဏော အန္တရဓာနဿ၊ ယံ သော ပကတိမနုဿာနံ စက္ခုပထေ န ဒိဿတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နေတေ ဂုဏာ ပုဂ္ဂလဿ၊ မေတ္တာဘာဝနာယေတေ ဂုဏာ။

‘‘ယသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ခဏေ ပုဂ္ဂလော မေတ္တံ သမာပန္နော ဟောတိ၊ န တဿ ပုဂ္ဂလဿ တသ္မိံ ခဏေ အဂ္ဂိ ဝါ ဝိသံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ ကမတိ။ တဿ ယေ ကေစိ အဟိတကာမာ ဥပဂန္တွာ တံ န ပဿန္တိ၊ န တသ္မိံ ဩကာသံ လဘန္တိ။ နေတေ၊ မဟာရာဇ၊ ဂုဏာ ပုဂ္ဂလဿ၊ မေတ္တာဘာဝနာယေတေ ဂုဏာ။ ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသံ ¶ သုကတံ မဟာလေဏမနုပ္ပဝိဋ္ဌံ မဟတိမဟာမေဃော အဘိဝဿန္တော န သက္ကောတိ တေမယိတုံ၊ နေသော၊ မဟာရာဇ၊ ဂုဏော ပုရိသဿ၊ မဟာလေဏဿေသော ဂုဏော၊ ယံ မဟာမေဃော အဘိဝဿမာနော န တံ တေမေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နေတေ ဂုဏာ ပုဂ္ဂလဿ၊ မေတ္တာဘာဝနာယေတေ ဂုဏာ။

‘‘ယသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ခဏေ ပုဂ္ဂလော မေတ္တံ သမာပန္နော ဟောတိ၊ န တဿ ပုဂ္ဂလဿ တသ္မိံ ခဏေ အဂ္ဂိ ဝါ ဝိသံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ ကမတိ။ တဿ ယေ ကေစိ အဟိတကာမာ ဥပဂန္တွာ တံ န ပဿန္တိ၊ န တဿ သက္ကောန္တိ အဟိတံ ကာတုံ နေတေ၊ မဟာရာဇ၊ ဂုဏာ ပုဂ္ဂလဿ၊ မေတ္တာဘာဝနာယေတေ ဂုဏာ’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဗ္ဘုတံ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သဗ္ဗပါပနိဝါရဏာ မေတ္တာဘာဝနာ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗကုသလဂုဏာဝဟာ၊ မဟာရာဇ၊ မေတ္တာဘာဝနာ ဟိတာနမ္ပိ အဟိတာနမ္ပိ၊ ယေ တေ သတ္တာ ဝိညာဏဗဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗေသံ မဟာနိသံသာ မေတ္တာဘာဝနာ သံဝိဘဇိတဗ္ဗာ’’တိ။

မေတ္တာဘာဝနာနိသံသပဉှော ဆဋ္ဌော။

၇။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန ‘ကုသလကာရိဿပိ အကုသလကာရိဿပိ ဝိပါကော သမသမော၊ ဥဒါဟု ကောစိ ¶ ဝိသေသော အတ္ထီ’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ ကုသလဿ ¶ စ အကုသလဿ စ ဝိသေသော၊ ကုသလံ၊ မဟာရာဇ၊ သုခဝိပါကံ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ၊ အကုသလံ ဒုက္ခဝိပါကံ နိရယသံဝတ္တနိက’’န္တိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဘဏထ ‘ဒေဝဒတ္တော ဧကန္တကဏှော၊ ဧကန္တကဏှေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော၊ ဗောဓိသတ္တော ဧကန္တသုက္ကော၊ ဧကန္တသုက္ကေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော’တိ။ ပုန စ ဒေဝဒတ္တော ဘဝေ ဘဝေ ယသေန စ ပက္ခေန စ ဗောဓိသတ္တေန သမသမော ဟောတိ၊ ကဒါစိ အဓိကတရော ဝါ။ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော နဂရေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တဿ ရညော ပုရောဟိတပုတ္တော အဟောသိ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဆဝကစဏ္ဍာလော အဟောသိ ဝိဇ္ဇာဓရော၊ ဝိဇ္ဇံ ပရိဇပ္ပိတွာ အကာလေ အမ္ဗဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေသိ၊ ဧတ္ထ တာဝ ဗောဓိသတ္တော ဒေဝဒတ္တတော ဇာတိယာ နိဟီနော ယသေန ¶ စ နိဟီနော။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော ရာဇာ အဟောသိ မဟာ မဟီပတိ သဗ္ဗကာမသမင်္ဂီ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တဿူပဘောဂေါ အဟောသိ ဟတ္ထိနာဂေါ သဗ္ဗလက္ခဏသမ္ပန္နော၊ တဿ စာရုဂတိဝိလာသံ အသဟမာနော ရာဇာ ဝဓမိစ္ဆန္တော ဟတ္ထာစရိယံ ဧဝမဝေါစ ‘အသိက္ခိတော တေ၊ အာစရိယ၊ ဟတ္ထိနာဂေါ၊ တဿ အာကာသဂမနံ နာမ ကာရဏံ ကရောဟီ’တိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဗောဓိသတ္တော ဒေဝဒတ္တတော ဇာတိယာ နိဟီနော လာမကော တိရစ္ဆာနဂတော။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော မနုဿော အဟောသိ ပဝနေ နဋ္ဌာယိကော၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မဟာပထဝီ နာမ မက္ကဋော အဟောသိ၊ ဧတ္ထပိ တာဝ ဒိဿတိ ဝိသေသော မနုဿဿ စ တိရစ္ဆာနဂတဿ စ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဗောဓိသတ္တော ဒေဝဒတ္တတော ဇာတိယာ နိဟီနော။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော မနုဿော အဟောသိ သောဏုတ္တရော နာမ နေသာဒေါ ဗလဝါ ဗလဝတရော နာဂဗလော၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဆဒ္ဒန္တော နာမ နာဂရာဇာ အဟောသိ။ တဒါ သော လုဒ္ဒကော တံ ဟတ္ထိနာဂံ ဃာတေသိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဒေဝဒတ္တောဝ အဓိကတရော။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော မနုဿော အဟောသိ ဝနစရကော အနိကေတဝါသီ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သကုဏော အဟောသိ တိတ္တိရော မန္တဇ္ဈာယီ၊ တဒါပိ သော ဝနစရကော တံ သကုဏံ ဃာတေသိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဒေဝဒတ္တောဝ ဇာတိယာ အဓိကတရော။

‘‘ပုန ¶ စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော ကလာဗု နာမ ကာသိရာဇာ [ကာသိကရာဇာ (က။)] အဟောသိ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တာပသော ¶ အဟောသိ ခန္တိဝါဒီ။ တဒါ သော ရာဇာ တဿ တာပသဿ ကုဒ္ဓါ ဟတ္ထပါဒေ ဝံသကဠီရေ ဝိယ ဆေဒါပေသိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဒေဝဒတ္တော ယေဝ အဓိကတရော ဇာတိယာ စ ယသေန စ။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော မနုဿော အဟောသိ ဝနစရော၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော နန္ဒိယော နာမ ဝါနရိန္ဒော အဟောသိ၊ တဒါပိ သော ဝနစရော တံ ဝါနရိန္ဒံ ဃာတေသိ သဒ္ဓိံ မာတရာ ကနိဋ္ဌဘာတိကေန စ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဒေဝဒတ္တော ယေဝ အဓိကတရော ဇာတိယာ။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော မနုဿော အဟောသိ အစေလကော ကာရမ္ဘိယော နာမ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ပဏ္ဍရကော နာမ နာဂရာဇာ အဟောသိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဒေဝဒတ္တော ¶ ယေဝ အဓိကတရော ဇာတိယာ။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော မနုဿော အဟောသိ ပဝနေ ဇဋိလကော၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တစ္ဆကော နာမ မဟာသူကရော အဟောသိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဒေဝဒတ္တော ယေဝ ဇာတိယာ အဓိကတရော။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော စေတီသု သူရပရိစရော နာမ ရာဇာ အဟောသိ ဥပရိ ပုရိသမတ္တေ ဂဂနေ ဝေဟာသင်္ဂမော၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ကပိလော နာမ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဒေဝဒတ္တော ယေဝ အဓိကတရော ဇာတိယာ စ ယသေန စ။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော မနုဿော အဟောသိ သာမော နာမ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ရုရု နာမ မိဂရာဇာ အဟောသိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဒေဝဒတ္တော ယေဝ ဇာတိယာ အဓိကတရော။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော မနုဿော အဟောသိ လုဒ္ဒကော ပဝနစရော၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဟတ္ထိနာဂေါ အဟောသိ၊ သော လုဒ္ဒကော တဿ ဟတ္ထိနာဂဿ သတ္တက္ခတ္တုံ ဒန္တေ ဆိန္ဒိတွာ ဟရိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဒေဝဒတ္တော ယေဝ ယောနိယာ အဓိကတရော။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော သိင်္ဂါလော အဟောသိ ခတ္တိယဓမ္မော၊ သော ယာဝတာ ဇမ္ဗုဒီပေ ပဒေသရာဇာနော တေ သဗ္ဗေ အနုယုတ္တေ အကာသိ၊ တဒါ ¶ ဗောဓိသတ္တော ဝိဓုရော နာမ ပဏ္ဍိတော အဟောသိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဒေဝဒတ္တော ယေဝ ယသေန အဓိကတရော။

‘‘ပုန ¶ စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော ဟတ္ထိနာဂေါ ဟုတွာ လဋုကိကာယ သကုဏိကာယ ပုတ္တကေ ဃာတေသိ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တောပိ ဟတ္ထိနာဂေါ အဟောသိ ယူထပတိ၊ တတ္ထ တာဝ ဥဘောပိ တေ သမသမာ အဟေသုံ။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော ယက္ခော အဟောသိ အဓမ္မော နာမ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တောပိ ယက္ခော အဟောသိ ဓမ္မော နာမ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဥဘောပိ သမသမာ အဟေသုံ။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော နာဝိကော အဟောသိ ပဉ္စန္နံ ကုလသတာနံ ဣဿရော၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တောပိ နာဝိကော အဟောသိ ပဉ္စန္နံ ကုလသတာနံ ဣဿရော၊ တတ္ထပိ တာဝ ဥဘောပိ သမသမာ အဟေသုံ။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော သတ္ထဝါဟော အဟောသိ ပဉ္စန္နံ သကဋသတာနံ ဣဿရော၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တောပိ သတ္ထဝါဟော အဟောသိ ပဉ္စန္နံ သကဋသတာနံ ဣဿရော၊ တတ္ထပိ တာဝ ဥဘောပိ သမသမာ အဟေသုံ။

‘‘ပုန စပရံ ¶ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော သာခေါ နာမ မိဂရာဇာ အဟောသိ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တောပိ နိဂြောဓော နာမ မိဂရာဇာ အဟောသိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဥဘောပိ သမသမာ အဟေသုံ။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော သာခေါ နာမ သေနာပတိ အဟောသိ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တောပိ နိဂြောဓော နာမ ရာဇာ အဟောသိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဥဘောပိ သမသမာ အဟေသုံ။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော ခဏ္ဍဟာလော နာမ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော စန္ဒော နာမ ရာဇကုမာရော အဟောသိ၊ တဒါ သော ခဏ္ဍဟာလော ယေဝ အဓိကတရော။

‘‘ပုန စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော ဗြဟ္မဒတ္တော နာမ ရာဇာ အဟောသိ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပုတ္တော မဟာပဒုမော နာမ ကုမာရော အဟောသိ၊ တဒါ သော ရာဇာ သကပုတ္တံ စောရပပါတေ ခိပါပေသိ၊ ယတော ကုတောစိ ပိတာဝ ပုတ္တာနံ အဓိကတရော ဟောတိ ဝိသိဋ္ဌောတိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဒေဝဒတ္တော ယေဝ အဓိကတရော။

‘‘ပုန ¶ စပရံ ယဒါ ဒေဝဒတ္တော မဟာပတာပေါ နာမ ရာဇာ အဟောသိ၊ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပုတ္တော ¶ ဓမ္မပါလော နာမ ကုမာရော အဟောသိ၊ တဒါ သော ရာဇာ သကပုတ္တဿ ဟတ္ထပါဒေ သီသဉ္စ ဆေဒါပေသိ၊ တတ္ထပိ တာဝ ဒေဝဒတ္တော ယေဝ ဥတ္တရော အဓိကတရော။

အဇ္ဇေတရဟိ ဥဘောပိ သကျကုလေ ဇာယိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ဗုဒ္ဓါ အဟောသိ သဗ္ဗညူ လောကနာယကော၊ ဒေဝဒတ္တော တဿ ဒေဝါတိဒေဝဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဣဒ္ဓိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗုဒ္ဓါလယံ အကာသိ။ ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ယံ မယာ ဘဏိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ တထံ ဥဒါဟု ဝိတထ’’န္တိ?

‘‘ယံ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ဗဟုဝိဓံ ကာရဏံ ဩသာရေသိ၊ သဗ္ဗံ တံ တထေဝ၊ နော အညထာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကဏှောပိ သုက္ကောပိ သမသမဂတိကာ ဟောန္တိ၊ တေန ဟိ ကုသလမ္ပိ အကုသလမ္ပိ သမသမဝိပါကံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ကုသလမ္ပိ အကုသလမ္ပိ သမသမဝိပါကံ ဟောတိ၊ န ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝဒတ္တော သဗ္ဗဇနေဟိ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ၊ ဗောဓိသတ္တေနေဝ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ။ ယော တဿ ဗောဓိသတ္တေန ပဋိဝိရုဒ္ဓါ၊ သော တသ္မိံ တသ္မိံ ယေဝ ဘဝေ ပစ္စတိ ဖလံ ဒေတိ။ ဒေဝဒတ္တောပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဿရိယေ ¶ ဌိတော ဇနပဒေသု အာရက္ခံ ဒေတိ၊ သေတုံ သဘံ ပုညသာလံ ကာရေတိ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ကပဏဒ္ဓိကဝဏိဗ္ဗကာနံ နာထာနာထာနံ ယထာပဏိဟိတံ ဒါနံ ဒေတိ။ တဿ သော ဝိပါကေန ဘဝေ ဘဝေ သမ္ပတ္တိယော ပဋိလဘတိ။ ကဿေတံ၊ မဟာရာဇ၊ သက္ကာ ဝတ္တုံ ဝိနာ ဒါနေန ဒမေန သံယမေန ဥပေါသထကမ္မေန သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿတီတိ?

‘‘ယံ ပန တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ဧဝံ ဝဒေသိ ‘ဒေဝဒတ္တော စ ဗောဓိသတ္တော စ ဧကတော အနုပရိဝတ္တန္တီ’တိ၊ သော န ဇာတိသတဿ အစ္စယေန သမာဂမော အဟောသိ၊ န ဇာတိသဟဿဿ အစ္စယေန၊ န ဇာတိသတသဟဿဿ အစ္စယေန၊ ကဒါစိ ကရဟစိ ဗဟူနံ အဟောရတ္တာနံ အစ္စယေန သမာဂမော အဟောသိ။ ယံ ပနေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ကာဏကစ္ဆပေါပမံ ဥပဒဿိတံ မနုဿတ္တပ္ပဋိလာဘာယ၊ တထူပမံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမေသံ သမာဂမံ ဓာရေဟိ။

‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ ဗောဓိသတ္တဿ ဒေဝဒတ္တေနေဝ သဒ္ဓိံ သမာဂမော အဟောသိ၊ ထေရောပိ၊ မဟာရာဇ၊ သာရိပုတ္တော အနေကေသု ဇာတိသတသဟဿေသု ဗောဓိသတ္တဿ ပိတာ အဟောသိ၊ မဟာပိတာ အဟောသိ၊ စူဠပိတာ အဟောသိ ¶ ၊ ဘာတာ အဟောသိ၊ ပုတ္တော အဟောသိ၊ ဘာဂိနေယျော အဟောသိ၊ မိတ္တော အဟောသိ။

‘‘ဗောဓိသတ္တောပိ၊ မဟာရာဇ၊ အနေကေသု ဇာတိသတသဟဿေသု ထေရဿ သာရိပုတ္တဿ ပိတာ အဟောသိ၊ မဟာပိတာ အဟောသိ၊ စူဠပိတာ အဟောသိ၊ ဘာတာ အဟောသိ၊ ပုတ္တော အဟောသိ၊ ဘာဂိနေယျော အဟောသိ ¶ ၊ မိတ္တော အဟောသိ၊ သဗ္ဗေပိ၊ မဟာရာဇ၊ သတ္တနိကာယပရိယာပန္နာ သံသာရသောတမနုဂတာ သံသာရသောတေန ဝုယှန္တာ အပ္ပိယေဟိပိ ပိယေဟိပိ သမာဂစ္ဆန္တိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဒကံ သောတေန ဝုယှမာနံ သုစိအသုစိကလျာဏပါပကေန သမာဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗေပိ သတ္တနိကာယပရိယာပန္နာ သံသာရသောတမနုဂတာ သံသာရသောတေန ဝုယှန္တာ အပ္ပိယေဟိပိ ပိယေဟိပိ သမာဂစ္ဆန္တိ။ ဒေဝဒတ္တော၊ မဟာရာဇ၊ ယက္ခော သမာနော အတ္တနာ အဓမ္မော ပရေ အဓမ္မေ နိယောဇေတွာ သတ္တပညာသဝဿကောဋိယော သဋ္ဌိ စ ဝဿသတသဟဿာနိ မဟာနိရယေ ပစ္စိ ¶ ၊ ဗောဓိသတ္တောပိ၊ မဟာရာဇ၊ ယက္ခော သမာနော အတ္တနာ ဓမ္မော ပရေ ဓမ္မေ နိယောဇေတွာ သတ္တပညာသဝဿကောဋိယော သဋ္ဌိ စ ဝဿသတသဟဿာနိ သဂ္ဂေ မောဒိ သဗ္ဗကာမသမင်္ဂီ၊ အပိ စ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣမသ္မိံ ဘဝေ ဗုဒ္ဓံ အနာသာဒနီယမာသာဒယိတွာ သမဂ္ဂဉ္စ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ၊ တထာဂတော ဗုဇ္ဈိတွာ သဗ္ဗဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗုတော ဥပဓိသင်္ခယေ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

ကုသလာကုသလသမဝိသမပဉှော သတ္တမော။

၈။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘‘သစေ လဘေထ ခဏံ ဝါ ရဟော ဝါ၊ နိမန္တကံ [နိဝါတကံ (ကုဏာလဇာတကေ)] ဝါပိ လဘေထ တာဒိသံ၊

သဗ္ဗာဝ [သဗ္ဗာပိ (သီ။ ပီ။)] ဣတ္ထီ ကယိရုံ [ကရေယျုံ (သီ။ ပီ။ က။)] နု ပါပံ၊ အညံ အလဒ္ဓါ ပီဌသပ္ပိနာ သဒ္ဓိ’န္တိ။

‘‘ပုန စ ကထီယတိ ‘မဟောသဓဿ ဘရိယာ အမရာ နာမ ဣတ္ထီ ဂါမကေ ဌပိတာ ပဝုတ္ထပတိကာ ရဟော နိသိန္နာ ဝိဝိတ္တာ ရာဇပ္ပဋိသမံ သာမိကံ ကရိတွာ သဟဿေန ¶ နိမန္တီယမာနာ ပါပံ နာကာသီ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘သစေ…ပေ… သဒ္ဓိ’န္တိ တေန ဟိ ‘မဟောသဓဿ ဘရိယာ…ပေ… နာကာသီ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ မဟောသဓဿ ဘရိယာ…ပေ… ¶ နာကာသိ၊ တေန ဟိ ‘သစေ…ပေ… သဒ္ဓိ’န္တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘သစေ…ပေ… သဒ္ဓိ’န္တိ။ ကထီယတိ စ ‘မဟောသဓဿ ဘရိယာ ¶ …ပေ… နာကာသီ’တိ။ ကရေယျ သာ၊ မဟာရာဇ၊ ဣတ္ထီ သဟဿံ လဘမာနာ တာဒိသေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ပါပကမ္မံ၊ န သာ ကရေယျ သစေ ခဏံ ဝါ ရဟော ဝါ နိမန္တကံ ဝါပိ တာဒိသံ လဘေယျ၊ ဝိစိနန္တီ သာ၊ မဟာရာဇ၊ အမရာ ဣတ္ထီ န အဒ္ဒသ ခဏံ ဝါ ရဟော ဝါ နိမန္တကံ ဝါပိ တာဒိသံ။

‘‘ဣဓ လောကေ ဂရဟဘယာ ခဏံ န ပဿိ၊ ပရလောကေ နိရယဘယာ ခဏံ န ပဿိ၊ ကဋုကဝိပါကံ ပါပန္တိ ခဏံ န ပဿိ၊ ပိယံ အမုဉ္စိတုကာမာ ခဏံ န ပဿိ၊ သာမိကဿ ဂရုကတာယ ခဏံ န ပဿိ၊ ဓမ္မံ အပစာယန္တီ ခဏံ န ပဿိ၊ အနရိယံ ဂရဟန္တီ ခဏံ န ပဿိ၊ ကိရိယံ အဘိန္ဒိတုကာမာ ခဏံ န ပဿိ။ ဧဝရူပေဟိ ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ ခဏံ န ပဿိ။

‘‘ရဟောပိ သာ လောကေ ဝိစိနိတွာ အပဿန္တီ ပါပံ နာကာသိ။ သစေ သာ မနုဿေဟိ ¶ ရဟော လဘေယျ၊ အထ အမနုဿေဟိ ရဟော န လဘေယျ။ သစေ အမနုဿေဟိ ရဟော လဘေယျ၊ အထ ပရစိတ္တဝိဒူဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ရဟော န လဘေယျ။ သစေ ပရစိတ္တဝိဒူဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ရဟော လဘေယျ၊ အထ ပရစိတ္တဝိဒူနီဟိ ဒေဝတာဟိ ရဟော န လဘေယျ။ သစေ ပရစိတ္တဝိဒူနီဟိ ဒေဝတာဟိ ရဟော လဘေယျ၊ အတ္တနာဝ ပါပေဟိ ရဟော န လဘေယျ။ သစေ အတ္တနာဝ ပါပေဟိ ရဟော လဘေယျ၊ အထ အဓမ္မေန ရဟော န လဘေယျ။ ဧဝရူပေဟိ ဗဟုဝိဓေဟိ ကာရဏေဟိ ရဟော အလဘိတွာ ပါပံ နာကာသိ။

‘‘နိမန္တကမ္ပိ သာ လောကေ ဝိစိနိတွာ တာဒိသံ အလဘန္တီ ပါပံ နာကာသိ။ မဟောသဓော၊ မဟာရာဇ၊ ပဏ္ဍိတော အဋ္ဌဝီသတိယာ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော။ ကတမေဟိ အဋ္ဌဝီသတိယာ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော? မဟောသဓော၊ မဟာရာဇ၊ သူရော ဟိရိမာ ဩတ္တပ္ပီ သပက္ခော မိတ္တသမ္ပန္နော ခမော သီလဝါ သစ္စဝါဒီ သောစေယျသမ္ပန္နော အက္ကောဓနော အနတိမာနီ အနုသူယကော ဝီရိယဝါ အာယူဟကော သင်္ဂါဟကော သံဝိဘာဂီ သခိလော နိဝါတဝုတ္တိ သဏှော အသဌော အမာယာဝီ အတိဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နော ကိတ္တိမာ ဝိဇ္ဇာသမ္ပန္နော ဟိတေသီ ဥပနိဿိတာနံ ¶ ပတ္ထိတော သဗ္ဗဇနဿ ဓနဝါ ယသဝါ။ မဟောသဓော၊ မဟာရာဇ၊ ပဏ္ဍိတော ဣမေဟိ အဋ္ဌဝီသတိယာ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော။ သာ အညံ တာဒိသံ နိမန္တကံ အလဘိတွာ ပါပံ နာကာသီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၉။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘ဝိဂတဘယသန္တာသာ အရဟန္တော’တိ။ ပုန စ နဂရေ ရာဇဂဟေ ဓနပါလကံ ဟတ္ထိံ ဘဂဝတိ ဩပတန္တံ ဒိသွာ ပဉ္စ ခီဏာသဝသတာနိ ပရိစ္စဇိတွာ ဇိနဝရံ ပက္ကန္တာနိ ဒိသာဝိဒိသံ ဧကံ ဌပေတွာ ထေရံ အာနန္ဒံ။ ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တေ အရဟန္တော ဘယာ ပက္ကန္တာ၊ ပညာယိဿတိ သကေန ကမ္မေနာတိ ဒသဗလံ ပါတေတုကာမာ ပက္ကန္တာ ¶ ၊ ဥဒါဟု တထာဂတဿ အတုလံ ဝိပုလမသမံ ပါဋိဟာရိယံ ဒဋ္ဌုကာမာ ပက္ကန္တာ? ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဝိဂတဘယသန္တာသာ အရဟန္တော’တိ၊ တေန ဟိ ‘နဂရေ…ပေ… အာနန္ဒ’န္တိ ယံ ဝစနံ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ နဂရေ ရာဇဂဟေ ဓနပါလကံ ဟတ္ထိံ ဘဂဝတိ ဩပတန္တံ ဒိသွာ ပဉ္စ ခီဏာသဝသတာနိ ပရိစ္စဇိတွာ ဇိနဝရံ ပက္ကန္တာနိ ဒိသာဝိဒိသံ ဧကံ ဌပေတွာ ထေရံ အာနန္ဒံ၊ တေန ဟိ ‘ဝိဂတဘယသန္တာသာ အရဟန္တော’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘ဝိဂတဘယသန္တာသာ အရဟန္တော’တိ၊ နဂရေ ရာဇဂဟေ ဓနပါလကံ ဟတ္ထိံ ဘဂဝတိ ဩပတန္တံ ဒိသွာ ပဉ္စ ခီဏာသဝသတာနိ ပရိစ္စဇိတွာ ဇိနဝရံ ပက္ကန္တာနိ ဒိသာဝိဒိသံ ဧကံ ဌပေတွာ ထေရံ အာနန္ဒံ၊ တဉ္စ ပန န ဘယာ၊ နာပိ ဘဂဝန္တံ ပါတေတုကာမတာယ။

‘‘ယေန ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဟေတုနာ အရဟန္တော ဘာယေယျုံ ဝါ တာသေယျုံ ဝါ၊ သော ဟေတု အရဟန္တာနံ သမုစ္ဆိန္နော၊ တသ္မာ ဝိဂတဘယသန္တာသာ အရဟန္တော၊ ဘာယတိ နု၊ မဟာရာဇ၊ မဟာပထဝီ ခဏန္တေပိ ဘိန္ဒန္တေပိ ဓာရေန္တေပိ သမုဒ္ဒပဗ္ဗတဂိရိသိခရေတိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေန မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ မဟာပထဝိယာ သော ဟေတု၊ ယေန ဟေတုနာ မဟာပထဝီ ¶ ဘာယေယျ ဝါ တာသေယျ ဝါ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ အရဟန္တာနံ သော ဟေတု၊ ယေန ဟေတုနာ အရဟန္တော ဘာယေယျုံ ဝါ တာသေယျုံ ဝါ။

‘‘ဘာယတိ နု၊ မဟာရာဇ၊ ဂိရိသိခရံ ဆိန္ဒန္တေ ဝါ ဘိန္ဒန္တေ ဝါ ပတန္တေ ဝါ အဂ္ဂိနာ ဒဟန္တေ ဝါ’’တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေန မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ ဂိရိသိခရဿ ¶ သော ဟေတု၊ ယေန ဟေတုနာ ဂိရိသိခရံ ဘာယေယျ ဝါ တာသေယျ ဝါ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ အရဟန္တာနံ သော ဟေတု၊ ယေန ဟေတုနာ အရဟန္တော ဘာယေယျုံ ဝါ တာသေယျုံ ဝါ။

‘‘ယဒိပိ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ လောကဓာတုသတသဟဿေသု ယေ ကေစိ သတ္တနိကာယပရိယာပန္နာ သဗ္ဗေပိ တေ သတ္တိဟတ္ထာ ဧကံ အရဟန္တံ ဥပဓာဝိတွာ တာသေယျုံ၊ န ဘဝေယျ အရဟတော စိတ္တဿ ကိဉ္စိ အညထတ္တံ။ ကိံ ကာရဏံ? အဋ္ဌာနမနဝကာသတာယ။

‘‘အပိ စ၊ မဟာရာဇ၊ တေသံ ခီဏာသဝါနံ ဧဝံ စေတောပရိဝိတက္ကော အဟောသိ ‘အဇ္ဇ နရဝရပဝရေ ဇိနဝရဝသဘေ နဂရဝရမနုပ္ပဝိဋ္ဌေ ဝီထိယာ ဓနပါလကော ဟတ္ထီ အာပတိဿတိ၊ အသံသယမတိဒေဝဒေဝံ ဥပဋ္ဌာကော န ပရိစ္စဇိဿတိ၊ ယဒိ မယံ သဗ္ဗေပိ ဘဂဝန္တံ န ပရိစ္စဇိဿာမ၊ အာနန္ဒဿ ဂုဏော ပါကဋော န ဘဝိဿတိ၊ န ဟေဝ စ တထာဂတံ သမုပဂမိဿတိ ဟတ္ထိနာဂေါ၊ ဟန္ဒ မယံ အပဂစ္ဆာမ၊ ဧဝမိဒံ မဟတော ဇနကာယဿ ကိလေသဗန္ဓနမောက္ခော ဘဝိဿတိ၊ အာနန္ဒဿ စ ဂုဏော ပါကဋော ဘဝိဿတီ’တိ။ ဧဝံ တေ အရဟန္တော အာနိသံသံ ဒိသွာ ဒိသာဝိဒိသံ ပက္ကန္တာ’’တိ။ ‘‘သုဝိဘတ္တော၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဉှော၊ ဧဝမေတံ နတ္ထိ အရဟန္တာနံ ဘယံ ဝါ သန္တာသော ဝါ၊ အာနိသံသံ ဒိသွာ အရဟန္တော ပက္ကန္တာ ဒိသာဝိဒိသ’’န္တိ။

၁၀။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဘဏထ ‘တထာဂတော သဗ္ဗညူ’တိ။ ပုန စ ဘဏထ ‘တထာဂတေန သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပ္ပမုခေ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပဏာမိတေ ¶ စာတုမေယျကာ စ သကျာ ဗြဟ္မာ စ သဟမ္ပတိ ဗီဇူပမဉ္စ ဝစ္ဆတရုဏူပမဉ္စ ဥပဒဿေတွာ ဘဂဝန္တံ ပသာဒေသုံ ခမာပေသုံ နိဇ္ဈတ္တံ အကံသူ’တိ။ ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အညာတာ တာ ဥပမာ တထာဂတဿ၊ ယာဟိ တထာဂတော ဥပမာဟိ ¶ ဩရတော ခမိတော ဥပသန္တော နိဇ္ဈတ္တံ ဂတော? ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတဿ တာ ဥပမာ အညာတာ၊ တေန ဟိ ဗုဒ္ဓါ အသဗ္ဗညူ၊ ယဒိ ဉာတာ၊ တေန ဟိ ဩကဿ ပသယှ ဝီမံသာပေက္ခော ပဏာမေသိ၊ တေန ဟိ တဿ အကာရုညတာ သမ္ဘဝတိ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘သဗ္ဗညူ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော၊ တာဟိ စ ဥပမာဟိ ဘဂဝါ ပသန္နော ဩရတော ခမိတော ဥပသန္တော ¶ နိဇ္ဈတ္တံ ဂတော။ ဓမ္မဿာမီ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော၊ တထာဂတပ္ပဝေဒိတေဟေဝ တေ ဩပမ္မေဟိ တထာဂတံ အာရာဓေသုံ တောသေသုံ ပသာဒေသုံ၊ တေသဉ္စ တထာဂတော ပသန္နော ‘သာဓူ’တိ အဗ္ဘာနုမောဒိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဣတ္ထီ သာမိကဿ သန္တကေနေဝ ဓနေန သာမိကံ အာရာဓေတိ တောသေတိ ပသာဒေတိ၊ တဉ္စ သာမိကော ‘သာဓူ’တိ အဗ္ဘာနုမောဒတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ စာတုမေယျကာ စ သကျာ ဗြဟ္မာ စ သဟမ္ပတိ တထာဂတပ္ပဝေဒိတေဟေဝ ဩပမ္မေဟိ တထာဂတံ အာရာဓေသုံ တောသေသုံ ပသာဒေသုံ၊ တေသဉ္စ တထာဂတော ပသန္နော ‘သာဓူ’တိ အဗ္ဘာနုမောဒိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ကပ္ပကော ရညော သန္တကေနေဝ သုဝဏ္ဏဖဏကေန ရညော ဥတ္တမင်္ဂံ ပသာဓယမာနော ရာဇာနံ အာရာဓေတိ တောသေတိ ပသာဒေတိ၊ တဿ စ ရာဇာ ပသန္နော ‘သာဓူ’တိ အဗ္ဘာနုမောဒတိ၊ ယထိစ္ဆိတမနုပ္ပဒေတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ စာတုမေယျကာ စ သကျာ ဗြဟ္မာ စ သဟမ္ပတိ တထာဂတပ္ပဝေဒိတေဟေဝ ဩပမ္မေဟိ တထာဂတံ အာရာဓေသုံ တောသေသုံ ပသာဒေသုံ၊ တေသဉ္စ တထာဂတော ပသန္နော ‘သာဓူ’တိ အဗ္ဘာနုမောဒိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဥပဇ္ဈာယာဘတံ ပိဏ္ဍပါတံ ဂဟေတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ ဥပနာမေန္တော ဥပဇ္ဈာယံ အာရာဓေတိ တောသေတိ ပသာဒေတိ၊ တဉ္စ ဥပဇ္ဈာယော ပသန္နော ‘သာဓူ’တိ အဗ္ဘာနုမောဒတိ၊ ဧဝမေဝ ¶ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ စာတုမေယျကာ စ သကျာ ဗြဟ္မာ စ သဟမ္ပတိ တထာဂတပ္ပဝေဒိတေဟေဝ ဩပမ္မေဟိ တထာဂတံ အာရာဓေသုံ တောသေသုံ ပသာဒေသုံ၊ တေသဉ္စ ¶ တထာဂတော ပသန္နော ‘သာဓူ’တိ အဗ္ဘာနုမောဒိတွာ သဗ္ဗဒုက္ခပရိမုတ္တိယာ ဓမ္မံ ဒေသေသီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီတိ။

၁။ ‘‘ဘန္တေ ¶ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘‘သန္ထဝတော ဘယံ ဇာတံ၊ နိကေတာ ဇာယတေ ရဇော၊

အနိကေတမသန္ထဝံ၊ ဧတံ ဝေ မုနိဒဿန’န္တိ။

‘‘ပုန စ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဝိဟာရေ ကာရယေ ရမ္မေ၊ ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘သန္ထဝတော ဘယံ ဇာတံ၊ နိကေတာ ဇာယတေ ရဇော။ အနိကေတမသန္ထဝံ၊ ဧတံ ဝေ မုနိဒဿန’န္တိ၊ တေန ဟိ ‘ဝိဟာရေ ကာရယေ ရမ္မေ၊ ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘ဝိဟာရေ ကာရယေ ရမ္မေ၊ ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေ’တိ၊ တေန ဟိ ‘သန္ထဝတော ဘယံ ဇာတံ၊ နိကေတာ ဇာယတေ ရဇော။ အနိကေတမသန္ထဝံ၊ ဧတံ ဝေ မုနိဒဿန’န္တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘သန္ထဝတော ဘယံ ဇာတံ၊ နိကေတာ ဇာယတေ ရဇော။ အနိကေတမသန္ထဝံ၊ ဧတံ ဝေ မုနိဒဿန’န္တိ။ ဘဏိတဉ္စ ‘ဝိဟာရေ ကာရယေ ရမ္မေ၊ ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေ’တိ။ ယံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘သန္ထဝတော ဘယံ ဇာတံ၊ နိကေတာ ဇာယတေ ရဇော။ အနိကေတမသန္ထဝံ၊ ဧတံ ဝေ မုနိဒဿန’န္တိ၊ တံ သဘာဝဝစနံ အသေသဝစနံ နိဿေသဝစနံ နိပ္ပရိယာယဝစနံ သမဏာနုစ္ဆဝံ သမဏသာရုပ္ပံ သမဏပ္ပတိရူပံ သမဏာရဟံ သမဏဂေါစရံ သမဏပ္ပဋိပဒါ သမဏပ္ပဋိပတ္တိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ အာရညကော မိဂေါ အရညေ ပဝနေ စရမာနော နိရာလယော အနိကေတော ယထိစ္ဆကံ သယတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘိက္ခုနာ ‘သန္ထဝတော ဘယံ ဇာတံ၊ နိကေတာ ဇာယတေ ရဇော။ အနိကေတမသန္ထဝံ၊ ဧတံ ဝေ မုနိဒဿန’န္တိ စိန္တေတဗ္ဗံ။

‘‘ယံ ¶ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဝိဟာရေ ကာရယေ ရမ္မေ၊ ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေ’တိ၊ တံ ဒွေ အတ္ထဝသေ သမ္ပဿမာနေန ဘဂဝတာ ဘဏိတံ။ ကတမေ ဒွေ? ဝိဟာရဒါနံ နာမ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ ဝဏ္ဏိတံ အနုမတံ ထောမိတံ ¶ ပသတ္ထံ၊ တံ တေ ဝိဟာရဒါနံ ဒတွာ ဇာတိဇရာမရဏာ ပရိမုစ္စိဿန္တီတိ။ အယံ တာဝ ပဌမော အာနိသံသော ဝိဟာရဒါနေ။

‘‘ပုန စပရံ ဝိဟာရေ ဝိဇ္ဇမာနေ ဘိက္ခုနိယော ဗျတ္တသင်္ကေတာ ဘဝိဿန္တိ၊ သုလဘံ ဒဿနံ ဒဿနကာမာနံ၊ အနိကေတေ ဒုဒ္ဒဿနာ ဘဝိဿန္တီတိ။ အယံ ဒုတိယော အာနိသံသော ဝိဟာရဒါနေ။ ဣမေ ဒွေ အတ္ထဝသေ သမ္ပဿမာနေန ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဝိဟာရေ ¶ ကာရယေ ရမ္မေ၊ ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေ’တိ၊ န တတ္ထ ဗုဒ္ဓပုတ္တေန အာလယော ကရဏီယော နိကေတေ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၂။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ၊ ဥဒရေ သံယတော သိယာ’တိ။

‘‘ပုန စ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘အဟံ ခေါ ပနုဒါယိ၊ အပ္ပေကဒါ ဣမိနာ ပတ္တေန သမတိတ္တိကမ္ပိ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဘိယျောပိ ဘုဉ္ဇာမီ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ၊ ဥဒရေ သံယတော သိယာ’တိ၊ တေန ဟိ ‘အဟံ ခေါ ပနုဒါယိ၊ အပ္ပေကဒါ ဣမိနာ ပတ္တေန သမတိတ္ထိကမ္ပိ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဘိယျောပိ ဘုဉ္ဇာမီ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘အဟံ ခေါ ပနုဒါယိ၊ အပ္ပေကဒါ ဣမိနာ ပတ္တေန သမတိတ္ထိကမ္ပိ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဘိယျောပိ ဘုဉ္ဇာမီ’တိ၊ တေန ဟိ ‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ၊ ဥဒရေ သံယတော သိယာ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ၊ ဥဒရေ သံယတော သိယာ’တိ၊ ဘဏိတဉ္စ ‘အဟံ ခေါ ပနုဒါယိ၊ အပ္ပေကဒါ ဣမိနာ ပတ္တေန သမတိတ္တိကမ္ပိ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဘိယျောပိ ဘုဉ္ဇာမီ’တိ ¶ ။ ယံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ၊ ဥဒရေ သံယတော သိယာ’တိ၊ တံ ¶ သဘာဝဝစနံ အသေသဝစနံ နိဿေသဝစနံ နိပ္ပရိယာယဝစနံ ဘူတဝစနံ တစ္ဆဝစနံ ယာထာဝဝစနံ အဝိပရီတဝစနံ ဣသိဝစနံ မုနိဝစနံ ဘဂဝန္တဝစနံ အရဟန္တဝစနံ ¶ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဝစနံ ဇိနဝစနံ သဗ္ဗညုဝစနံ တထာဂတဿ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ။

‘‘ဥဒရေ အသံယတော၊ မဟာရာဇ၊ ပါဏမ္ပိ ဟနတိ၊ အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ၊ ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ၊ မုသာပိ ဘဏတိ၊ မဇ္ဇမ္ပိ ပိဝတိ၊ မာတရမ္ပိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ ပိတရမ္ပိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ အရဟန္တမ္ပိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ သင်္ဃမ္ပိ ဘိန္ဒတိ၊ ဒုဋ္ဌေန စိတ္တေန တထာဂတဿ လောဟိတမ္ပိ ဥပ္ပာဒေတိ။ နနု၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝဒတ္တော ဥဒရေ အသံယတော သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ ကပ္ပဋ္ဌိယံ ကမ္မံ အာယူဟိ [အာယူဟတိ (က။)]။ ဧဝရူပါနိ၊ မဟာရာဇ၊ အညာနိပိ ဗဟုဝိဓာနိ ကာရဏာနိ ဒိသွာ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ၊ ဥဒရေ သံယတော သိယာ’တိ။

‘‘ဥဒရေ သံယတော၊ မဟာရာဇ၊ စတုသစ္စာဘိသမယံ အဘိသမေတိ၊ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ သစ္ဆိကရောတိ၊ စတူသု ပဋိသမ္ဘိဒါသု အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု ဆသု အဘိညာသု ဝသီဘာဝံ ပါပုဏာတိ၊ ကေဝလဉ္စ သမဏဓမ္မံ ပူရေတိ။ နနု၊ မဟာရာဇ၊ သုကပေါတကော ဥဒရေ သံယတော ဟုတွာ ယာဝ တာဝတိံသဘဝနံ ကမ္ပေတွာ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ ဥပဋ္ဌာနမုပနေသိ၊ ဧဝရူပါနိ၊ မဟာရာဇ၊ အညာနိပိ ဗဟုဝိဓာနိ ကာရဏာနိ ဒိသွာ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ၊ ဥဒရေ သံယတော သိယာ’တိ။

‘‘ယံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘အဟံ ခေါ ပနုဒါယိ အပ္ပေကဒါ ဣမိနာ ပတ္တေန သမတိတ္တိကမ္ပိ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဘိယျောပိ ဘုဉ္ဇာမီ’တိ၊ တံ ကတကိစ္စေန နိဋ္ဌိတကိရိယေန သိဒ္ဓတ္ထေန ဝုသိတဝေါသာနေန နိရာဝရဏေန သဗ္ဗညုနာ သယမ္ဘုနာ တထာဂတေန အတ္တာနံ ဥပါဒါယ ဘဏိတံ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝန္တဿ ဝိရိတ္တဿ အနုဝါသိတဿ အာတုရဿ ¶ သပ္ပာယကိရိယာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သကိလေသဿ အဒိဋ္ဌသစ္စဿ ဥဒရေ သံယမော ကရဏီယော ဟောတိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မဏိရတနဿ သပ္ပဘာသဿ ဇာတိမန္တဿ အဘိဇာတိပရိသုဒ္ဓဿ မဇ္ဇနနိဃံသနပရိသောဓနေန ကရဏီယံ န ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ပါရမိံ ဂတဿ ကိရိယာကရဏေသု အာဝရဏံ န ဟောတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၃။ ‘‘ဘန္တေ ¶ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘အဟမသ္မိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြာဟ္မဏော ယာစယောဂေါ သဒါ ပယတပါဏိ အန္တိမဒေဟဓရော အနုတ္တရော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော’တိ။ ပုန စ ဘဏိတံ ဘဂဝတာ ‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ အပ္ပာဗာဓာနံ ယဒိဒံ ဗာကုလော’တိ။ ဘဂဝတော စ သရီရေ ဗဟုက္ခတ္တုံ အာဗာဓော ဥပ္ပန္နော ဒိဿတိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတော အနုတ္တရော၊ တေန ဟိ ‘ဧတဒဂ္ဂံ…ပေ… ဗာကုလော’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ထေရော ဗာကုလော အပ္ပာဗာဓာနံ အဂ္ဂေါ၊ တေန ဟိ ‘အဟမသ္မိ…ပေ… သလ္လကတ္တော’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘အဟမသ္မိ…ပေ… သလ္လကတ္တော’တိ၊ ဘဏိတဉ္စ ‘ဧတဒဂ္ဂံ…ပေ… ဗာကုလော’တိ၊ တဉ္စ ပန ဗာဟိရာနံ အာဂမာနံ အဓိဂမာနံ ပရိယတ္တီနံ အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနတံ ¶ သန္ဓာယ ဘာသိတံ။

‘‘သန္တိ ခေါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော သာဝကာ ဌာနစင်္ကမိကာ၊ တေ ဌာနေန စင်္ကမေန ဒိဝါရတ္တိံ ဝီတိနာမေန္တိ၊ ဘဂဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဌာနေန စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ သယနေန ဒိဝါရတ္တိံ ဝီတိနာမေတိ၊ ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဘိက္ခူ ဌာနစင်္ကမိကာ၊ တေ တေန အင်္ဂေန အတိရေကာ။

‘‘သန္တိ ခေါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော သာဝကာ ဧကာသနိကာ၊ တေ ဇီဝိတဟေတုပိ ဒုတိယံ ဘောဇနံ န ဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဘဂဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဒုတိယမ္ပိ ယာဝ တတိယမ္ပိ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ယေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဘိက္ခူ ဧကာသနိကာ၊ တေ တေန အင်္ဂေန အတိရေကာ၊ အနေကဝိဓာနိ၊ မဟာရာဇ၊ တာနိ ကာရဏာနိ တေသံ တေသံ တံ တံ သန္ဓာယ ဘဏိတာနိ။ ဘဂဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ အနုတ္တရော သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေန ဒသဟိ စ ဗလေဟိ စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇေဟိ အဋ္ဌာရသဟိ ဗုဒ္ဓဓမ္မေဟိ ဆဟိ အသာဓာရဏေဟိ ဉာဏေဟိ၊ ကေဝလေ စ ဗုဒ္ဓဝိသယေ တံ သန္ဓာယ ဘဏိတံ ‘အဟမသ္မိ…ပေ… သလ္လကတ္တော’တိ။

‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ မနုဿေသု ဧကော ဇာတိမာ ဟောတိ၊ ဧကော ဓနဝါ၊ ဧကော ဝိဇ္ဇဝါ၊ ဧကော သိပ္ပဝါ၊ ဧကော သူရော၊ ဧကော ဝိစက္ခဏော၊ သဗ္ဗေပေတေ အဘိဘဝိယ ရာဇာ ယေဝ တေသံ ဥတ္တမော ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝါ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဂ္ဂေါ ဇေဋ္ဌော သေဋ္ဌော။

‘‘ယံ ¶ ¶ ပန အာယသ္မာ ဗာကုလော အပ္ပာဗာဓော အဟောသိ၊ တံ အဘိနီဟာရဝသေန၊ သော ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော ဥဒရဝါတာဗာဓေ ဥပ္ပန္နေ ဝိပဿိဿ စ ဘဂဝတော အဋ္ဌသဋ္ဌိယာ စ ဘိက္ခုသတသဟဿာနံ တိဏပုပ္ဖကရောဂေ ဥပ္ပန္နေ သယံ တာပသော သမာနော နာနာဘေသဇ္ဇေဟိ တံ ဗျာဓိံ အပနေတွာ အပ္ပာဗာဓတံ ပတ္တော၊ ဘဏိတော စ ‘ဧတဒဂ္ဂံ…ပေ… ဗာကုလော’တိ။

‘‘ဘဂဝတော၊ မဟာရာဇ၊ ဗျာဓိမှိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တေပိ အနုပ္ပဇ္ဇန္တေပိ ဓုတင်္ဂံ အာဒိယန္တေပိ အနာဒိယန္တေပိ နတ္ထိ ¶ ဘဂဝတာ သဒိသော ကောစိ သတ္တော။ ဘာသိတမ္ပေတံ မဟာရာဇ ဘဂဝတာ ဒေဝါတိဒေဝေန သံယုတ္တနိကာယဝရလဉ္ဆကေ –

‘‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ အပဒါ ဝါ ဒွိပဒါ ဝါ စတုပ္ပဒါ ဝါ ဗဟုပ္ပဒါ ဝါ ရူပိနော ဝါ အရူပိနော ဝါ သညိနော ဝါ အသညိနော ဝါ နေဝသညီနာသညိနော ဝါ၊ တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’တိ။ ‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’’တိ။

၄။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘တထာဂတော ဘိက္ခဝေ၊ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ’တိ။ ပုန စ ဘဏိတံ ‘အဒ္ဒသံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရာဏံ မဂ္ဂံ ပုရာဏံ အဉ္ဇသံ ပုဗ္ဗကေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ အနုယာတ’န္တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတော အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ၊ တေန ဟိ ‘အဒ္ဒသံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရာဏံ မဂ္ဂံ ပုရာဏံ အဉ္ဇသံ ပုဗ္ဗကေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ အနုယာတ’န္တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘အဒ္ဒသံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရာဏံ မဂ္ဂံ ပုရာဏံ အဉ္ဇသံ ပုဗ္ဗကေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ အနုယာတ’န္တိ၊ တေန ဟိ ‘တထာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘တထာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ’တိ။ ဘဏိတဉ္စ ‘အဒ္ဒသံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရာဏံ မဂ္ဂံ ပုရာဏံ ¶ အဉ္ဇသံ ပုဗ္ဗကေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ အနုယာတ’န္တိ၊ တံ ဒွယမ္ပိ သဘာဝဝစနမေဝ၊ ပုဗ္ဗကာနံ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတာနံ အန္တရဓာနေန အသတိ အနုသာသကေ မဂ္ဂေါ အန္တရဓာယိ၊ တံ [သော တံ (သီ။ ပီ။ က။)] တထာဂတော မဂ္ဂံ လုဂ္ဂံ ပလုဂ္ဂံ ဂူဠှံ ပိဟိတံ ပဋိစ္ဆန္နံ အသဉ္စရဏံ ¶ ပညာစက္ခုနာ သမ္ပဿမာနော [သမ္မသမာနော (သီ။ ပီ။)] အဒ္ဒသ ပုဗ္ဗကေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ အနုယာတံ၊ တံကာရဏာ အာဟ ‘အဒ္ဒသံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရာဏံ မဂ္ဂံ ပုရာဏံ အဉ္ဇသံ ပုဗ္ဗကေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ အနုယာတ’န္တိ။

‘‘ပုဗ္ဗကာနံ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတာနံ အန္တရဓာနေန အသတိ အနုသာသကေ လုဂ္ဂံ ပလုဂ္ဂံ ဂူဠှံ ပိဟိတံ ပဋိစ္ဆန္နံ အသဉ္စရဏံ မဂ္ဂံ ယံ ဒါနိ တထာဂတော သဉ္စရဏံ အကာသိ၊ တံကာရဏာ အာဟ ‘တထာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ’တိ။

‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ အန္တရဓာနေန မဏိရတနံ ဂိရိသိခန္တရေ နိလီယတိ၊ အပရဿ စက္ကဝတ္တိဿ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ဥပဂစ္ဆတိ၊ အပိ နု ခေါ တံ၊ မဟာရာဇ၊ မဏိရတနံ တဿ ပကတ’’န္တိ? ‘‘န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ပါကတိကံ ယေဝ တံ မဏိရတနံ၊ တေန ပန နိဗ္ဗတ္တိတ’’န္တိ [နိဗ္ဗတ္တန္တိ (သီ။ ပီ။)]။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပါကတိကံ ပုဗ္ဗကေဟိ တထာဂတေဟိ အနုစိဏ္ဏံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ သိဝံ မဂ္ဂံ အသတိ အနုသာသကေ လုဂ္ဂံ ပလုဂ္ဂံ ဂူဠှံ ပိဟိတံ ပဋိစ္ဆန္နံ အသဉ္စရဏံ ဘဂဝါ ပညာစက္ခုနာ သမ္ပဿမာနော ဥပ္ပာဒေသိ၊ သဉ္စရဏံ အကာသိ၊ တံကာရဏာ အာဟ ‘တထာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ’တိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ သန္တံ ယေဝ ပုတ္တံ ယောနိယာ ဇနယိတွာ မာတာ ‘ဇနိကာ’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော သန္တံ ယေဝ မဂ္ဂံ လုဂ္ဂံ ပလုဂ္ဂံ ဂူဠှံ ပိဟိတံ ပဋိစ္ဆန္နံ အသဉ္စရဏံ ပညာစက္ခုနာ သမ္ပဿမာနော ဥပ္ပာဒေသိ၊ သဉ္စရဏံ အကာသိ၊ တံကာရဏာ အာဟ ‘တထာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ’တိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ပုရိသော ယံ ကိဉ္စိ နဋ္ဌံ ပဿတိ၊ ‘တေန တံ ဘဏ္ဍံ နိဗ္ဗတ္တိတ’န္တိ ဇနော ဝေါဟရတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော သန္တံ ယေဝ မဂ္ဂံ လုဂ္ဂံ ပလုဂ္ဂံ ဂူဠှံ ပိဟိတံ ပဋိစ္ဆန္နံ အသဉ္စရဏံ ¶ ပညာစက္ခုနာ သမ္ပဿမာနော ဥပ္ပာဒေသိ၊ သဉ္စရဏံ ¶ အကာသိ၊ တံကာရဏာ အာဟ ‘တထာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ’တိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ပုရိသော ဝနံ သောဓေတွာ ဘူမိံ နီဟရတိ၊ ‘တဿ သာ ဘူမီ’တိ ¶ ဇနော ဝေါဟရတိ၊ န စေသာ ဘူမိ တေန ပဝတ္တိတာ၊ တံ ဘူမိံ ကာရဏံ ကတွာ ဘူမိသာမိကော နာမ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော သန္တံ ယေဝ မဂ္ဂံ လုဂ္ဂံ ပလုဂ္ဂံ ဂူဠှံ ပိဟိတံ ပဋိစ္ဆန္နံ အသဉ္စရဏံ ပညာယ သမ္ပဿမာနော ဥပ္ပာဒေသိ၊ သဉ္စရဏံ အကာသိ၊ တံကာရဏာ အာဟ ‘တထာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ’’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၅။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘ပုဗ္ဗေ ဝါဟံ မနုဿဘူတော သမာနော သတ္တာနံ အဝိဟေဌကဇာတိကော အဟောသိ’န္တိ။ ပုန စ ဘဏိတံ ‘လောမသကဿပေါ နာမ ဣသိ သမာနော အနေကသတေ ပါဏေ ဃာတယိတွာ ဝါဇပေယျံ မဟာယညံ ယဇီ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ပုဗ္ဗေ ဝါဟံ မနုဿဘူတော သမာနော သတ္တာနံ အဝိဟေဌကဇာတိကော အဟောသိ’န္တိ၊ တေန ဟိ ‘လောမသကဿပေန ဣသိနာ အနေကသတေ ပါဏေ ဃာတယိတွာ ဝါဇပေယျံ မဟာယညံ ယဇိတ’န္တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ‘လောမသကဿပေန ဣသိနာ အနေကသတေ ပါဏေ ဃာတယိတွာ ဝါဇပေယျံ မဟာယညံ ယဇိတံ’၊ တေန ဟိ ‘ပုဗ္ဗေ ဝါဟံ မနုဿဘူတော သမာနော သတ္တာနံ အဝိဟေဌကဇာတိကော အဟောသိ’န္တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘ပုဗ္ဗေ ဝါဟံ မနုဿဘူတော သမာနော သတ္တာနံ အဝိဟေဌကဇာတိကော အဟောသိ’န္တိ၊ ‘လောမသကဿပေန ဣသိနာ အနေကသတေ ပါဏေ ဃာတယိတွာ ¶ ဝါဇပေယျံ မဟာယညံ ယဇိတံ’၊ တဉ္စ ပန ရာဂဝသေန ဝိသညိနာ၊ နော သစေတနေနာ’’တိ။

‘‘အဋ္ဌိမေ ¶ ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပုဂ္ဂလာ ပါဏံ ဟနန္တိ။ ကတမေ အဋ္ဌ? ရတ္တော ရာဂဝသေန ပါဏံ ဟနတိ၊ ဒုဋ္ဌော ဒေါသဝသေန ပါဏံ ဟနတိ၊ မူဠှော မောဟဝသေန ပါဏံ ဟနတိ၊ မာနီ မာနဝသေန ပါဏံ ဟနတိ၊ လုဒ္ဓါ လောဘဝသေန ပါဏံ ဟနတိ၊ အကိဉ္စနော ဇီဝိကတ္ထာယ ပါဏံ ဟနတိ၊ ဗာလော ဟဿဝသေန [အညာဏဝသေန (က။ သီ။)] ပါဏံ ဟနတိ၊ ရာဇာ ဝိနယနဝသေန ပါဏံ ဟနတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အဋ္ဌ ပုဂ္ဂလာ ပါဏံ ဟနန္တိ။ ပါကတိကံ ယေဝ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗောဓိသတ္တေန ကတ’’န္တိ ¶ ။ ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ ပါကတိကံ ဗောဓိသတ္တေန ကတံ၊ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ ဗောဓိသတ္တော ပကတိဘာဝေန ဩနမေယျ မဟာယညံ ယဇိတုံ၊ န ယိမံ ဂါထံ ဘဏေယျ –

‘‘‘သသမုဒ္ဒပရိယာယံ၊ မဟိံ သာဂရကုဏ္ဍလံ၊

န ဣစ္ဆေ သဟ နိန္ဒာယ၊ ဧဝံ သေယှ [သယှ (သီ။ ပီ။)] ဝိဇာနဟီ’တိ။

‘‘ဧဝံဝါဒီ၊ မဟာရာဇ၊ ဗောဓိသတ္တော သဟ ဒဿနေန စန္ဒဝတိယာ ရာဇကညာယ ဝိသညီ အဟောသိ ခိတ္တစိတ္တော ရတ္တော ဝိသညိဘူတော အာကုလာကုလော တုရိတတုရိတော တေန ဝိက္ခိတ္တဘန္တလုဠိတစိတ္တေန မဟတိမဟာပသုဃာတဂလရုဟိရသဉ္စယံ ဝါဇပေယျံ မဟာယညံ ယဇိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဥမ္မတ္တကော ခိတ္တစိတ္တော ဇလိတမ္ပိ ဇာတဝေဒံ အက္ကမတိ၊ ကုပိတမ္ပိ အာသီဝိသံ ဂဏှာတိ၊ မတ္တမ္ပိ ဟတ္ထိံ ဥပေတိ၊ သမုဒ္ဒမ္ပိ အတီရဒဿိံ ပက္ခန္ဒတိ၊ စန္ဒနိကမ္ပိ ဩဠိဂလ္လမ္ပိ ဩမဒ္ဒတိ၊ ကဏ္ဋကာဓာနမ္ပိ အဘိရုဟတိ၊ ပပါတေပိ ပတတိ၊ အသုစိမ္ပိ ဘက္ခေတိ၊ နဂ္ဂေါပိ ရထိယာ စရတိ၊ အညမ္ပိ ဗဟုဝိဓံ အကိရိယံ ကရောတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗောဓိသတ္တော သဟ ဒဿနေန စန္ဒဝတိယာ ရာဇကညာယ ဝိသညီ အဟောသိ ခိတ္တစိတ္တော ရတ္တော ဝိသညိဘူတော အာကုလာကုလော တုရိတတုရိတော၊ တေန ဝိက္ခိတ္တဘန္တလုဠိတစိတ္တေန မဟတိမဟာပသုဃာတဂလရုဟိရသဉ္စယံ ဝါဇပေယျံ မဟာယညံ ¶ ယဇိ။

‘‘ခိတ္တစိတ္တေန၊ မဟာရာဇ၊ ကတံ ပါပံ ဒိဋ္ဌဓမ္မေပိ န မဟာသာဝဇ္ဇံ ဟောတိ၊ သမ္ပရာယေ ဝိပါကေနပိ နော တထာ။ ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ဥမ္မတ္တကော ဝဇ္ဈမာပဇ္ဇေယျ၊ တဿ တုမှေ ကိံ ဒဏ္ဍံ ဓာရေထာ’’တိ? ‘‘ကော၊ ဘန္တေ၊ ဥမ္မတ္တကဿ ဒဏ္ဍော ဘဝိဿတိ၊ တံ မယံ ပေါထာပေတွာ နီဟရာပေမ၊ ဧသောဝ တဿ ဒဏ္ဍော’’တိ။ ‘‘ဣတိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဥမ္မတ္တကဿ အပရာဓေ ဒဏ္ဍောပိ န ဘဝတိ ¶ ၊ တသ္မာ ဥမ္မတ္တကဿ ကတေပိ န ဒေါသော ဘဝတိ သတေကိစ္ဆော။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ လောမသကဿပေါ ဣသိ သဟ ဒဿနေန စန္ဒဝတိယာ ရာဇကညာယ ဝိသညီ အဟောသိ ခိတ္တစိတ္တော ရတ္တော ဝိသညိဘူတော ဝိသဋပယာတော အာကုလာကုလော တုရိတတုရိတော၊ တေန ဝိက္ခိတ္တဘန္တလုဠိတစိတ္တေန မဟတိမဟာပသုဃာတဂလရုဟိရသဉ္စယံ ဝါဇပေယျံ မဟာယညံ ယဇိ။ ယဒါ စ ပန ပကတိစိတ္တော အဟောသိ ပဋိလဒ္ဓဿတိ၊ တဒါ ပုနဒေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဉ္စာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၆။ ဆဒ္ဒန္တဇောတိပါလာရဗ္ဘပဉှော

၆။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ဆဒ္ဒန္တော နာဂရာဇာ –

‘‘‘ဝဓိဿမေတန္တိ ပရာမသန္တော၊ ကာသာဝမဒ္ဒက္ခိ ဓဇံ ဣသီနံ၊

ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌဿုဒပါဒိ သညာ၊ အရဟဒ္ဓဇော သဗ္ဘိ အဝဇ္ဈရူပေါ’တိ။

‘‘ပုန စ ဘဏိတံ ‘ဇောတိပါလမာဏဝေါ သမာနော ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ မုဏ္ဍကဝါဒေန သမဏကဝါဒေန အသဗ္ဘာဟိ ဖရုသာဟိ ဝါစာဟိ အက္ကောသိ ပရိဘာသီ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဗောဓိသတ္တော တိရစ္ဆာနဂတော သမာနော ကာသာဝံ အဘိပူဇယိ၊ တေန ဟိ ‘ဇောတိပါလေန မာဏဝေန ¶ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မုဏ္ဍကဝါဒေန သမဏကဝါဒေန အသဗ္ဘာဟိ ဖရုသာဟိ ဝါစာဟိ အက္ကုဋ္ဌော ပရိဘာသိတော’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ဇောတိပါလေန မာဏဝေန ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မုဏ္ဍကဝါဒေန သမဏကဝါဒေန အသဗ္ဘာဟိ ဖရုသာဟိ ဝါစာဟိ အက္ကုဋ္ဌော ပရိဘာသိတော၊ တေန ဟိ ‘ဆဒ္ဒန္တေန နာဂရာဇေန ကာသာဝံ ပူဇိတ’န္တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တိရစ္ဆာနဂတေန ဗောဓိသတ္တေန ကက္ခဠခရကဋုကဝေဒနံ ဝေဒယမာနေန လုဒ္ဒကေန နိဝတ္ထံ ကာသာဝံ ပူဇိတံ၊ ကိံ မနုဿဘူတော သမာနော ပရိပက္ကဉာဏော ပရိပက္ကာယ ဗောဓိယာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒသဗလံ လောကနာယကံ ဥဒိတောဒိတံ ¶ ဇလိတဗျာမောဘာသံ ပဝရုတ္တမံ ပဝရရုစိရကာသိကကာသာဝမဘိပါရုတံ ဒိသွာ န ပူဇယိ? အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗောတိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ဆဒ္ဒန္တော နာဂရာဇာ ‘ဝဓိဿမေတန္တိ…ပေ… အဝဇ္ဈရူပေါ’တိ။ ဇောတိပါလေန စ မာဏဝေန ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မုဏ္ဍကဝါဒေန သမဏကဝါဒေန အသဗ္ဘာဟိ ဖရုသာဟိ ဝါစာဟိ အက္ကုဋ္ဌော ပရိဘာသိတော၊ တဉ္စ ပန ဇာတိဝသေန ကုလဝသေန။ ဇောတိပါလော၊ မဟာရာဇ၊ မာဏဝေါ အဿဒ္ဓေ အပ္ပသန္နေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော၊ တဿ မာတာပိတရော ဘဂိနိဘာတရော ဒါသိဒါသစေဋကပရိဝါရကမနုဿာ ဗြဟ္မဒေဝတာ ဗြဟ္မဂရုကာ၊ တေ ‘ဗြာဟ္မဏာ ဧဝ ဥတ္တမာ ပဝရာ’တိ အဝသေသေ ပဗ္ဗဇိတေ ဂရဟန္တိ ဇိဂုစ္ဆန္တိ၊ တေသံ တံ ဝစနံ သုတွာ ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရေန ကုမ္ဘကာရေန သတ္ထာရံ ဒဿနာယ ပက္ကောသိတော ဧဝမာဟ ‘ကိံ ပန တေန မုဏ္ဍကေန သမဏကေန ဒိဋ္ဌေနာ’တိ။

‘‘ယထာ ¶ ၊ မဟာရာဇ ¶ ၊ အမတံ ဝိသမာသဇ္ဇ တိတ္တကံ ဟောတိ၊ ယထာ စ သီတောဒကံ အဂ္ဂိမာသဇ္ဇ ဥဏှံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဇောတိပါလော မာဏဝေါ အဿဒ္ဓေ အပ္ပသန္နေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော၊ သော ကုလဝသေန အန္ဓော ဟုတွာ [သော ကုလဇာတိဝသေန အန္ဓော ဘဝိတွာ (သျာ။)] တထာဂတံ အက္ကောသိ ပရိဘာသိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဇလိတပဇ္ဇလိတော မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော သပ္ပဘာသော ဥဒကမာသဇ္ဇ ဥပဟတပ္ပဘာတေဇော သီတလော ကာဠကော ဘဝတိ ပရိပက္ကနိဂ္ဂုဏ္ဍိဖလသဒိသော၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ပုညဝါ သဒ္ဓါ ဉာဏဝိပုလသပ္ပဘာသော အဿဒ္ဓေ အပ္ပသန္နေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော၊ သော ကုလဝသေန အန္ဓော ဟုတွာ တထာဂတံ အက္ကောသိ ပရိဘာသိ၊ ဥပဂန္တွာ စ ဗုဒ္ဓဂုဏမညာယ စေဋကဘူတော ဝိယ အဟောသိ၊ ဇိနသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

ဆဒ္ဒန္တဇောတိပါလာရဗ္ဘပဉှော ဆဋ္ဌော။

၇။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ အာဝေသနံ သဗ္ဗံ တေမာသံ အာကာသစ္ဆဒနံ အဋ္ဌာသိ၊ န ဒေဝေါတိဝဿီ’တိ။ ပုန စ ဘဏိတံ ‘ကဿပဿ တထာဂတဿ [ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ (မ။ နိ။ ၂။၂၈၉)] ကုဋိ ဩဝဿတီ’တိ။ ကိဿ ပန၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတဿ ဧဝမုဿန္နကုသလမူလဿ [ဧဝရူပဿ ဥဿန္နကုသလမူလဿ (က။)] ကုဋိ ဩဝဿတိ၊ တထာဂတဿ နာမ သော အာနုဘာဝေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော? ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ အာဝေသနံ အနောဝဿံ အာကာသစ္ဆဒနံ အဟောသိ၊ တေန ဟိ ‘တထာဂတဿ ကုဋိ ဩဝဿတီ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တထာဂတဿ ကုဋိ ဩဝဿတိ၊ တေန ဟိ ‘ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ အာဝေသနံ အနောဝဿကံ အဟောသိ အာကာသစ္ဆဒန’န္တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ အာဝေသနံ သဗ္ဗံ တေမာသံ အာကာသစ္ဆဒနံ ¶ အဋ္ဌာသိ၊ န ဒေဝေါတိဝဿီ’တိ။ ဘဏိတဉ္စ ‘ကဿပဿ တထာဂတဿ ကုဋိ ဩဝဿတီ’တိ။ ဃဋိကာရော၊ မဟာရာဇ၊ ကုမ္ဘကာရော သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော ဥဿန္နကုသလမူလော အန္ဓေ ¶ ဇိဏ္ဏေ မာတာပိတရော ပေါသေတိ၊ တဿ အသမ္မုခါ အနာပုစ္ဆာယေဝဿ ဃရေ တိဏံ ဟရိတွာ ဘဂဝတော ကုဋိံ ဆာဒေသုံ၊ သော တေန တိဏဟရဏေန အကမ္ပိတံ အသဉ္စလိတံ သုသဏ္ဌိတံ ဝိပုလမသမံ ပီတိံ ပဋိလဘတိ၊ ဘိယျော သောမနဿဉ္စ အတုလံ ဥပ္ပာဒေသိ ‘အဟော ဝတ မေ ဘဂဝါ လောကုတ္တမော သုဝိဿတ္ထော’တိ၊ တေန တဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော ဝိပါကော နိဗ္ဗတ္တော။ န ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော တာဝတကေန ဝိကာရေန စလတိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ သိနေရု ဂိရိရာဇာ အနေကသတသဟဿဝါတသမ္ပဟာရေနပိ န ကမ္ပတိ န စလတိ၊ မဟောဒဓိ ဝရပ္ပဝရသာဂရော အနေကသတနဟုတမဟာဂင်္ဂါသတသဟဿေဟိပိ န ပူရတိ န ဝိကာရမာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော န တာဝတကေန ဝိကာရေန စလတိ။

‘‘ယံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ ကုဋိ ဩဝဿတိ၊ တံ မဟတော ဇနကာယဿ အနုကမ္ပာယ။ ဒွေမေ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထဝသေ သမ္ပဿမာနာ တထာဂတာ ¶ သယံ နိမ္မိတံ ပစ္စယံ နပ္ပဋိသေဝန္တိ၊ ‘အယံ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော သတ္ထာ’တိ ဘဂဝတော ပစ္စယံ ဒတွာ ဒေဝမနုဿာ သဗ္ဗဒုဂ္ဂတိတော ပရိမုစ္စိဿန္တီတိ၊ ဒဿေတွာ ဝုတ္တိံ ပရိယေသန္တီတိ ‘မာ အညေ ဥပဝဒေယျု’န္တိ။ ဣမေ ဒွေ အတ္ထဝသေ သမ္ပဿမာနာ တထာဂတာ သယံ နိမ္မိတံ ပစ္စယံ နပ္ပဋိသေဝန္တိ။ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ သက္ကော ဝါ တံ ကုဋိံ အနောဝဿံ ကရေယျ ဗြဟ္မာ ဝါ သယံ ဝါ၊ သာဝဇ္ဇံ ဘဝေယျ တံ ယေဝ ကရဏံ [ကာရဏံ (သီ။ ပီ။)] သဒေါသံ သနိဂ္ဂဟံ၊ ဣမေ ဝိဘူတံ [ဝိဘူသံ (သီ။ ပီ။)] ကတွာ လောကံ သမ္မောဟေန္တိ အဓိကတံ ကရောန္တီတိ၊ တသ္မာ တံ ကရဏံ ဝဇ္ဇနီယံ။ န၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတာ ဝတ္ထုံ ယာစန္တိ၊ တာယ အဝတ္ထုယာစနာယ အပရိဘာသိယာ ဘဝန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၈။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ တထာဂတေန ‘အဟမသ္မိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြာဟ္မဏော ယာစယောဂေါ’တိ။ ပုန စ ဘဏိတံ ‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာ’တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘အဟမသ္မိ၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ ဗြာဟ္မဏော ယာစယောဂေါ’တိ၊ တေန ဟိ ‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ တထာဂတေန ဘဏိတံ ‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာ’တိ၊ တေန ဟိ ‘အဟမသ္မိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြာဟ္မဏော ယာစယောဂေါ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ ခတ္တိယော ဝါ ဟိ ဘဝေယျ ဗြာဟ္မဏော ဝါ၊ နတ္ထိ ဧကာယ ဇာတိယာ ဒွေ ဝဏ္ဏာ နာမ၊ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘အဟမသ္မိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြာဟ္မဏော ယာစယောဂေါ’တိ၊ ပုန စ ဘဏိတံ ‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာ’တိ၊ တတ္ထ ကာရဏံ အတ္ထိ၊ ယေန ကာရဏေန တထာဂတော ဗြာဟ္မဏော စ ရာဇာ စ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ကိံ ပန တံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကာရဏံ၊ ယေန ကာရဏေန တထာဂတော ဗြာဟ္မဏော စ ရာဇာ စ ဟောတိ’’? ‘‘သဗ္ဗေ၊ မဟာရာဇ၊ ပါပကာ ¶ အကုသလာ ဓမ္မာ တထာဂတဿ ဗာဟိတာ ပဟီနာ အပဂတာ ဗျပဂတာ ဥစ္ဆိန္နာ ခီဏာ ခယံ ပတ္တာ နိဗ္ဗုတာ ဥပသန္တာ၊ တသ္မာ တထာဂတော ‘ဗြာဟ္မဏော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဗြာဟ္မဏော နာမ သံသယမနေကံသံ ဝိမတိပထံ ဝီတိဝတ္တော၊ ဘဂဝါပိ၊ မဟာရာဇ၊ သံသယမနေကံသံ ဝိမတိပထံ ဝီတိဝတ္တော၊ တေန ကာရဏေန တထာဂတော ‘ဗြာဟ္မဏော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဗြာဟ္မဏော နာမ သဗ္ဗဘဝဂတိယောနိနိဿဋော မလရဇဂတဝိပ္ပမုတ္တော အသဟာယော၊ ဘဂဝါပိ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗဘဝဂတိယောနိနိဿဋော မလရဇဂတဝိပ္ပမုတ္တော အသဟာယော၊ တေန ကာရဏေန တထာဂတော ‘ဗြာဟ္မဏော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဗြာဟ္မဏာ နာမ အဂ္ဂသေဋ္ဌဝရပဝရဒိဗ္ဗဝိဟာရဗဟုလော၊ ဘဂဝါပိ၊ မဟာရာဇ၊ အဂ္ဂသေဋ္ဌဝရပဝရဒိဗ္ဗဝိဟာရဗဟုလော၊ တေနာပိ ကပရဏေန တထာဂတော ‘‘ဗြာဟ္မဏော’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဗြာဟ္မဏော နာမ အဇ္ဈယန အဇ္ဈာပန ဒါနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏ ဒမ သံယမနိယမပုဗ္ဗမနုသိဋ္ဌိ ပဝေဏိ ဝံသ ဓရဏော၊ ဘဂဝါပိ၊ မဟာရာဇ၊ အဇ္ဈယန အဇ္ဈာပန ဒါနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏ ဒမ သံယမ နိယမ ပုဗ္ဗဇိနာစိဏ္ဏ အနုသိဋ္ဌိ ¶ ပဝေဏိ ဝံသ ဓရဏော တေနာပိ ကာရဏေန တထာဂတော ‘ဗြာဟ္မဏော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဗြာဟ္မဏော နာမ ဗြဟာသုခဝိဟာရဇ္ဈာနဈာယီ၊ ဘဂဝါပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဗြဟာသုခဝိဟာရဇ္ဈာနဈာယီ၊ တေနာပိ ကာရဏေန တထာဂတော ‘ဗြာဟ္မဏော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဗြာဟ္မဏော ¶ နာမ သဗ္ဗဘဝါဘဝဂတီသု အဘိဇာတိဝတ္တိတမနုစရိတံ ဇာနာတိ၊ ဘဂဝါပိ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗဘဝါဘဝဂတီသု အဘိဇာတိဝတ္တိတမနုစရိတံ ဇာနာတိ၊ တေနာပိ ကာရဏေန တထာဂတော ‘ဗြာဟ္မဏော’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဗြာဟ္မဏောတိ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတော နေတံ နာမံ မာတရာ ကတံ၊ န ပိတရာ ကတံ၊ န ဘာတရာ ကတံ၊ န ဘဂိနိယာ ကတံ၊ န မိတ္တာမစ္စေဟိ ကတံ၊ န ဉာတိသာလောဟိတေဟိ ကတံ၊ န သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ ကတံ၊ န ဒေဝတာဟိ ကတံ၊ ဝိမောက္ခန္တိကမေတံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ နာမံ ဗောဓိယာ ယေဝ မူလေ မာရသေနံ ဝိဓမိတွာ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ¶ ဓမ္မေ ဗာဟေတွာ သဟ သဗ္ဗညုတဉာဏဿ ပဋိလာဘာ ပဋိလဒ္ဓပါတုဘူတသမုပ္ပန္နမတ္တေ သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ ယဒိဒံ ဗြာဟ္မဏောတိ၊ တေန ကာရဏေန တထာဂတော ဝုစ္စတိ ‘ဗြာဟ္မဏော’’’တိ။

‘‘ကေန ပန၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ကာရဏေန တထာဂတော ဝုစ္စတိ ‘ရာဇာ’’’တိ? ‘‘ရာဇာ နာမ၊ မဟာရာဇ၊ ယော ကောစိ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ လောကမနုသာသတိ၊ ဘဂဝါပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒသသဟဿိယာ လောကဓာတုယာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတိ၊ သဒေဝကံ လောကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ အနုသာသတိ၊ တေနာပိ ကာရဏေန တထာဂတော ဝုစ္စတိ ‘ရာဇာ’တိ။

‘‘ရာဇာ နာမ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗဇနမနုဿေ အဘိဘဝိတွာ နန္ဒယန္တော ဉာတိသင်္ဃံ၊ သောစယန္တော အမိတ္တသင်္ဃံ၊ မဟတိမဟာယသသိရိဟရံ ထိရသာရဒဏ္ဍံ အနူနသတသလာကာလင်္ကတံ ဥဿာပေတိ ပဏ္ဍရဝိမလသေတစ္ဆတ္တံ၊ ဘဂဝါပိ၊ မဟာရာဇ၊ သောစယန္တော မာရသေနံ မိစ္ဆာပဋိပန္နံ၊ နန္ဒယန္တော ဒေဝမနုဿေ သမ္မာပဋိပန္နေ ဒသသဟဿိယာ ¶ လောကဓာတုယာ မဟတိမဟာယသသိရိဟရံ ခန္တိထိရသာရဒဏ္ဍံ ဉာဏဝရသတသလာကာလင်္ကတံ ဥဿာပေတိ အဂ္ဂဝရဝိမုတ္တိပဏ္ဍရဝိမလသေတစ္ဆတ္တံ၊ တေနာပိ ကာရဏေန တထာဂတော ဝုစ္စတိ ‘ရာဇာ’တိ။

‘‘ရာဇာ နာမ ဥပဂတသမ္ပတ္တဇနာနံ ဗဟူနမဘိဝန္ဒနီယော ဘဝတိ၊ ဘဂဝါပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥပဂတသမ္ပတ္တဒေဝမနုဿာနံ ဗဟူနမဘိဝန္ဒနီယော၊ တေနာပိ ကာရဏေန တထာဂတော ဝုစ္စတိ ‘ရာဇာ’တိ။

‘‘ရာဇာ နာမ ယဿ ကဿစိ အာရာဓကဿ ပသီဒိတွာ ဝရိတံ ဝရံ ဒတွာ ကာမေန တပ္ပယတိ၊ ဘဂဝါပိ၊ မဟာရာဇ၊ ယဿ ကဿစိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ အာရာဓကဿ ပသီဒိတွာ ဝရိတံ ဝရမနုတ္တရံ သဗ္ဗဒုက္ခပရိမုတ္တိံ ဒတွာ အသေသကာမဝရေန စ တပ္ပယတိ၊ တေနာပိ ကာရဏေန တထာဂတော ဝုစ္စတိ ‘ရာဇာ’တိ။

‘‘ရာဇာ ¶ နာမ အာဏံ ဝီတိက္ကမန္တံ ဝိဂရဟတိ ဈာပေတိ [ဇာပေတိ (သီ။ ပီ။)] ဓံသေတိ၊ ဘဂဝတောပိ၊ မဟာရာဇ၊ သာသနဝရေ အာဏံ အတိက္ကမန္တော အလဇ္ဇီ မင်္ကုဘာဝေန ဩညာတော ဟီဠိတော ဂရဟိတော ဘဝိတွာ ဝဇ္ဇတိ ဇိနသာသနဝရမှာ၊ တေနာပိ ကာရဏေန တထာဂတော ဝုစ္စတိ ‘ရာဇာ’တိ။

‘‘ရာဇာ ¶ နာမ ပုဗ္ဗကာနံ ဓမ္မိကာနံ ရာဇူနံ ပဝေဏိမနုသိဋ္ဌိယာ ဓမ္မာဓမ္မမနုဒီပယိတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရယမာနော ပိဟယိတော ပိယော ပတ္ထိတော ဘဝတိ ဇနမနုဿာနံ၊ စိရံ ရာဇကုလဝံသံ ဌပယတိ ဓမ္မဂုဏဗလေန၊ ဘဂဝါပိ၊ မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗကာနံ သယမ္ဘူနံ ပဝေဏိမနုသိဋ္ဌိယာ ဓမ္မာဓမ္မမနုဒီပယိတွာ ဓမ္မေန လောကမနုသာသမာနော ပိဟယိတော ပိယော ပတ္ထိတော ဒေဝမနုဿာနံ စိရံ သာသနံ ပဝတ္တေတိ ဓမ္မဂုဏဗလေန၊ တေနာပိ ကာရဏေန တထာဂတော ဝုစ္စတိ ‘ရာဇာ’တိ။ ဧဝမနေကဝိဓံ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏံ၊ ယေန ကာရဏေန တထာဂတော ဗြာဟ္မဏောပိ ဘဝေယျ ရာဇာပိ ဘဝေယျ၊ သုနိပုဏော ဘိက္ခု ကပ္ပမ္ပိ နော နံ သမ္ပာဒေယျ၊ ကိံ အတိဗဟုံ ဘဏိတေန၊ သံခိတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

၉။ ‘‘ဘန္တေ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘‘ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျံ [အဘောဇနီယံ (က။) သု။ နိ။ ၈၁ ပဿိတဗ္ဗံ]၊ သမ္ပဿတံ ဗြာဟ္မဏ နေသ ဓမ္မာ၊

ဂါထာဘိဂီတံ ပနုဒန္တိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မေ သတီ ဗြာဟ္မဏ ဝုတ္တိရေသာ’တိ။

‘‘ပုန စ ဘဂဝါ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ကထေန္တော အနုပုဗ္ဗိကထံ ပဌမံ တာဝ ဒါနကထံ ကထေတိ၊ ပစ္ဆာ သီလကထံ၊ တဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗလောကိဿရဿ ဘာသိတံ သုတွာ ဒေဝမနုဿာ အဘိသင်္ခရိတွာ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ တဿ တံ ဥယျောဇိတံ ဒါနံ သာဝကာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျ’န္တိ၊ တေန ဟိ ‘ဘဂဝါ ဒါနကထံ ပဌမံ ကထေတီ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ဒါနကထံ ပဌမံ ကထေတိ၊ တေန ဟိ ‘ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျ’န္တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ ကိံ ကာရဏံ? ယော သော၊ ဘန္တေ၊ ဒက္ခိဏေယျော ဂိဟီနံ ပိဏ္ဍပါတဒါနဿ ဝိပါကံ ကထေတိ၊ တဿ တေ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပသန္နစိတ္တာ အပရာပရံ ¶ ဒါနံ ¶ ဒေန္တိ၊ ယေ တံ ဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗေ တေ ဂါထာဘိဂီတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော နိပုဏော ဂမ္ဘီရော တပါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ‘ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျံ၊ သမ္ပဿတံ ဗြာဟ္မဏ နေသ ဓမ္မော။ ဂါထာဘိဂီတံ ပနုဒန္တိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မေ သတီ ဗြာဟ္မဏ ဝုတ္တိရေသာ’တိ၊ ကထေတိ စ ဘဂဝါ ပဌမံ ဒါနကထံ၊ တဉ္စ ပန ကိရိယံ သဗ္ဗေသံ တထာဂတာနံ ပဌမံ ဒါနကထာယ၊ တတ္ထ စိတ္တံ အဘိရမာပေတွာ ပစ္ဆာ သီလေ နိယောဇေန္တိ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ မနုဿာ တရုဏဒါရကာနံ ပဌမံ တာဝ ¶ ကီဠာဘဏ္ဍကာနိ ဒေန္တိ။ သေယျထိဒံ၊ ဝင်္ကကံ ဃဋိကံ စိင်္ဂုလကံ ပတ္တာဠှကံ ရထကံ ဓနုကံ၊ ပစ္ဆာ တေ သကေ သကေ ကမ္မေ နိယောဇေန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ပဌမံ ဒါနကထာယ စိတ္တံ အဘိရမာပေတွာ ပစ္ဆာ သီလေ နိယောဇေတိ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဘိသက္ကော နာမ အာတုရာနံ ပဌမံ တာဝ စတူဟပဉ္စာဟံ တေလံ ပါယေတိ ဗလကရဏာယ သိနေဟနာယ၊ ပစ္ဆာ ဝိရေစေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ပဌမံ တာဝ ဒါနကထာယ စိတ္တံ အဘိရမာပေတွာ ပစ္ဆာ သီလေ နိယောဇေတိ။ ဒါယကာနံ၊ မဟာရာဇ၊ ဒါနပတီနံ စိတ္တံ မုဒုကံ ဟောတိ မဒ္ဒဝံ သိနိဒ္ဓံ၊ တေန တေ ဒါနသေတုသင်္ကမေန ဒါနနာဝါယ သံသာရသာဂရပါရမနုဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ ပဌမံ ကမ္မဘူမိမနုသာသတိ၊ န စ ကေနစိ [တေန (သီ။ ပီ။)] ဝိညတ္တိမာပဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ ‘ဝိညတ္တိ’န္တိ ယံ ဝဒေသိ၊ ကတိ ပန တာ ဝိညတ္တိယော’’တိ? ‘‘ဒွေမာ၊ မဟာရာဇ၊ ဝိညတ္တိယော ကာယဝိညတ္တိ ဝစီဝိညတ္တိ စာတိ။ တတ္ထ အတ္ထိ ကာယဝိညတ္တိ သာဝဇ္ဇာ၊ အတ္ထိ အနဝဇ္ဇာ။ အတ္ထိ ဝစီဝိညတ္တိ သာဝဇ္ဇာ၊ အတ္ထိ အနဝဇ္ဇာ။

‘‘ကတမာ ကာယဝိညတ္တိ သာဝဇ္ဇာ? ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ကုလာနိ ဥပဂန္တွာ အနောကာသေ ဌိတော ဌာနံ ဘဉ္ဇတိ၊ အယံ ကာယဝိညတ္တိ သာဝဇ္ဇာ။ တာယ စ ဝိညာပိတံ အရိယာ န ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ သော စ ပုဂ္ဂလော အရိယာနံ သမယေ ဩညာတော ဟောတိ ဟီဠိတော ခီဠိတော ဂရဟိတော ပရိဘူတော အစိတ္တီကတော၊ ဘိန္နာဇီဝေါတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ပုန ¶ စပရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ကုလာနိ ဥပဂန္တွာ အနောကာသေ ဌိတော ဂလံ ပဏာမေတွာ မောရပေက္ခိတံ ပေက္ခတိ ‘ဧဝံ ဣမေ ပဿန္တီ’တိ၊ တေန စ တေ ပဿန္တိ။ အယမ္ပိ ကာယဝိညတ္တိ သာဝဇ္ဇာ။ တာယ စ ဝိညာပိတံ အရိယာ န ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ သော စ ပုဂ္ဂလော အရိယာနံ ¶ သမယေ ဩညာတော ဟောတိ ဟီဠိတော ခီဠိတော ဂရဟိတော ပရိဘူတော အစိတ္တီကတော၊ ဘိန္နာဇီဝေါတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ဟနုကာယ ဝါ ¶ ဘမုကာယ ဝါ အင်္ဂုဋ္ဌေန ဝါ ဝိညာပေတိ၊ အယမ္ပိ ကာယဝိညတ္တိ သာဝဇ္ဇာ၊ တာယ စ ဝိညာပိတံ အရိယာ န ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ သော စ ပုဂ္ဂလော အရိယာနံ သမယေ ဩညာတော ဟောတိ ဟီဠိတော ခီဠိတော ဂရဟိတော ပရိဘူတော အစိတ္တီကတော၊ ဘိန္နာဇီဝေါတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ကတမာ ကာယဝိညတ္တိ အနဝဇ္ဇာ? ဣဓ ဘိက္ခု ကုလာနိ ဥပဂန္တွာ သတော သမာဟိတော သမ္ပဇာနော ဌာနေပိ အဋ္ဌာနေပိ ယထာနုသိဋ္ဌိံ ဂန္တွာ ဌာနေ တိဋ္ဌတိ၊ ဒါတုကာမေသု တိဋ္ဌတိ၊ အဒါတုကာမေသု ပက္ကမတိ။ အယံ ကာယဝိညတ္တိ အနဝဇ္ဇာ၊ တာယ စ ဝိညာပိတံ အရိယာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ သော စ ပုဂ္ဂလော အရိယာနံ သမယေ ဝဏ္ဏိတော ဟောတိ ထုတော ပသတ္ထော သလ္လေခိတာစာရော၊ ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေါတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ဒေဝါတိဒေဝေန –

‘န ဝေ ယာစန္တိ သပ္ပညာ၊ ဓီရော စ ဝေဒိတုမရဟတိ [အရိယာ ဂရဟန္တိ ယာစနံ (သီ။ ပီ။)]၊

ဥဒ္ဒိဿ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧသာ အရိယာန ယာစနာ’တိ။

‘‘ကတမာ ဝစီဝိညတ္တိ သာဝဇ္ဇာ? ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ဘိက္ခု ဝါစာယ ဗဟုဝိဓံ ဝိညာပေတိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ၊ အယံ ဝစီဝိညတ္တိ သာဝဇ္ဇာ၊ တာယ စ ဝိညာပိတံ အရိယာ န ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ သော စ ပုဂ္ဂလော အရိယာနံ သမယေ ဩညာတော ဟောတိ ဟီဠိတော ခီဠိတော ဂရဟိတော ပရိဘူတော အစိတ္တီကတော၊ ဘိန္နာဇီဝေါတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ပရေသံ သာဝေန္တော ဧဝံ ဘဏတိ ‘ဣမိနာ မေ အတ္ထော’တိ၊ တာယ စ ဝါစာယ ပရေသံ သာဝိတာယ တဿ လာဘော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယမ္ပိ ဝစီဝိညတ္တိ သာဝဇ္ဇာ၊ တာယ စ ဝိညာပိတံ အရိယာ ¶ န ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ သော စ ပုဂ္ဂလော အရိယာနံ သမယေ ဩညာတော ဟောတိ ဟီဠိတော ခီဠိတော ဂရဟိတော ပရိဘူတော အစိတ္တီကတော၊ ဘိန္နာဇီဝေါတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ဝစီဝိပ္ဖာရေန ပရိသာယ သာဝေတိ ‘ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ ¶ ဘိက္ခူနံ ဒါတဗ္ဗ’န္တိ၊ တဉ္စ တေ ဝစနံ သုတွာ ပရိကိတ္တိတံ အဘိဟရန္တိ၊ အယမ္ပိ ဝစီဝိညတ္တိ သာဝဇ္ဇာ၊ တာယ စ ဝိညာပိတံ အရိယာ န ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ သော စ ပုဂ္ဂလော အရိယာနံ သမယေ ဩညာတော ဟောတိ ဟီဠိတော ခီဠိတော ¶ ဂရဟိတော ပရိဘူတော အစိတ္တီကတော၊ ဘိန္နာဇီဝေါတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘နနု၊ မဟာရာဇ၊ ထေရောပိ သာရိပုတ္တော အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ ရတ္တိဘာဂေ ဂိလာနော သမာနော ထေရေန မဟာမောဂ္ဂလ္လာနေန ဘေသဇ္ဇံ ပုစ္ဆီယမာနော ဝါစံ ဘိန္ဒိ၊ တဿ တေန ဝစီဘေဒေန ဘေသဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အထ ထေရော သာရိပုတ္တော ‘ဝစီဘေဒေန မေ ဣမံ ဘေသဇ္ဇံ ဥပ္ပန္နံ၊ မာ မေ အာဇီဝေါ ဘိဇ္ဇီ’တိ အာဇီဝဘေဒဘယာ တံ ဘေသဇ္ဇံ ပဇဟိ န ဥပဇီဝိ။ ဧဝမ္ပိ ဝစီဝိညတ္တိ သာဝဇ္ဇာ၊ တာယ စ ဝိညာပိတံ အရိယာ န ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ သော စ ပုဂ္ဂလော အရိယာနံ သမယေ ဩညာတော ဟောတိ ဟီဠိတော ခီဠိတော ဂရဟိတော ပရိဘူတော အစိတ္တီကတော၊ ဘိန္နာဇီဝေါတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ကတမာ ဝစီဝိညတ္တိ အနဝဇ္ဇာ? ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ဘိက္ခု သတိ ပစ္စယေ ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေတိ ဉာတိပဝါရိတေသု ကုလေသု၊ အယံ ဝစီဝိညတ္တိ အနဝဇ္ဇာ၊ တာယ စ ဝိညာပိတံ အရိယာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ သော စ ပုဂ္ဂလော အရိယာနံ သမယေ ဝဏ္ဏိတော ဟောတိ ထောမိတော ပသတ္ထော၊ ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေါတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ၊ အနုမတော တထာဂတေဟိ အရဟန္တေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ။

‘‘ယံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ကသိဘာရဒွါဇဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဘောဇနံ ပဇဟိ [ပဇဟတိ (က။)]၊ တံ အာဝေဌနဝိနိဝေဌနကဍ္ဎနနိဂ္ဂဟပ္ပဋိကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တိ၊ တသ္မာ တထာဂတော တံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိက္ခိပိ န ဥပဇီဝီ’’တိ။

‘‘သဗ္ဗကာလံ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတေ ဘုဉ္ဇမာနေ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ ပတ္တေ အာကိရန္တိ၊ ဥဒါဟု ‘သူကရမဒ္ဒဝေ စ မဓုပါယာသေ စာ’တိ ဒွီသု ယေဝ ပိဏ္ဍပါတေသု အာကိရိံသူ’’တိ? ‘‘သဗ္ဗကာလံ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတေ ဘုဉ္ဇမာနေ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ ဂဟေတွာ ဥပတိဋ္ဌိတွာ ဥဒ္ဓဋုဒ္ဓဋေ အာလောပေ အာကိရန္တိ။

‘‘ယထာ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော သူဒေါ ရညော ဘုဉ္ဇန္တဿ သူပံ ဂဟေတွာ ဥပတိဋ္ဌိတွာ ကဗဠေ ကဗဠေ သူပံ အာကိရတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗကာလံ တထာဂတေ ဘုဉ္ဇမာနေ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ ဂဟေတွာ ဥပတိဋ္ဌိတွာ ဥဒ္ဓဋုဒ္ဓဋေ အာလောပေ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ အာကိရန္တိ။ ဝေရဉ္ဇာယမ္ပိ၊ မဟာရာဇ ¶ ¶ ၊ တထာဂတဿ သုက္ခယဝပုလကေ [သုက္ခယဝမူလကေ (က။)] ဘုဉ္ဇမာနဿ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗေန ဩဇေန တေမယိတွာ တေမယိတွာ ဥပသံဟရိံသု၊ တေန တထာဂတဿ ကာယော ဥပစိတော အဟောသီ’’တိ။ ‘‘လာဘာ ဝတ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တာသံ ဒေဝတာနံ၊ ယာ တထာဂတဿ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနေ သတတံ သမိတံ ဥဿုက္ကမာပန္နာ။ သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

ဂါထာဘိဂီတဘောဇနကထာပဉှော နဝမော။

၁၀။ ဓမ္မဒေသနာယ အပ္ပောဿုက္ကပဉှော

၁၀။ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန၊ တုမှေ ဘဏထ ‘တထာဂတေန စတူဟိ စ အသင်္ချေယျေဟိ ကပ္ပာနံ သတသဟဿေန စ ဧတ္ထန္တရေ သဗ္ဗညုတဉာဏံ ပရိပါစိတံ မဟတော ဇနကာယဿ သမုဒ္ဓရဏာယာ’တိ။ ပုန စ ‘သဗ္ဗညုတံ ပတ္တဿ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ၊ နော ဓမ္မဒေသနာယာ’တိ။

‘‘ယထာ နာမ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဣဿာသော ဝါ ဣဿာသန္တေဝါသီ ဝါ ဗဟုကေ ဒိဝသေ သင်္ဂါမတ္ထာယ ဥပါသနံ သိက္ခိတွာ သမ္ပတ္တေ မဟာယုဒ္ဓေ ဩသက္ကေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတေန စတူဟိ စ အသင်္ချေယျေဟိ ကပ္ပာနံ သတသဟဿေန စ ဧတ္ထန္တရေ သဗ္ဗညုတဉာဏံ ပရိပါစေတွာ မဟတော ဇနကာယဿ သမုဒ္ဓရဏာယ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တေန ဓမ္မဒေသနာယ ဩသက္ကိတံ။

‘‘ယထာ ဝါ ပန၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ မလ္လော ဝါ မလ္လန္တေဝါသီ ဝါ ဗဟုကေ ဒိဝသေ နိဗ္ဗုဒ္ဓံ သိက္ခိတွာ သမ္ပတ္တေ မလ္လယုဒ္ဓေ ဩသက္ကေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတေန စတူဟိ စ အသင်္ချေယျေဟိ ကပ္ပာနံ သတသဟဿေန စ ဧတ္ထန္တရေ သဗ္ဗညုတဉာဏံ ပရိပါစေတွာ မဟတော ဇနကာယဿ သမုဒ္ဓရဏာယ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တေန ဓမ္မဒေသနာယ ဩသက္ကိတံ။

‘‘ကိံ နု ¶ ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတေန ဘယာ ဩသက္ကိတံ၊ ဥဒါဟု အပါကဋတာယ ဩသက္ကိတံ၊ ဥဒါဟု ဒုဗ္ဗလတာယ ဩသက္ကိတံ၊ ဥဒါဟု အသဗ္ဗညုတာယ ¶ ဩသက္ကိတံ၊ ကိံ တတ္ထ ကာရဏံ၊ ဣင်္ဃ မေ တွံ ကာရဏံ ဗြူဟိ ကင်္ခါဝိတရဏာယ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ တထာဂတေန စတူဟိ စ အသင်္ချေယျေဟိ ကပ္ပာနံ သတသဟဿေန စ ဧတ္ထန္တရေ သဗ္ဗညုတဉာဏံ ပရိပါစိတံ မဟတော ဇနကာယဿ သမုဒ္ဓရဏာယ၊ တေန ဟိ ‘သဗ္ဗညုတံ ပတ္တဿ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ၊ နော ဓမ္မဒေသနာယာ’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တဿ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ ¶ နော ဓမ္မဒေသနာယ၊ တေန ဟိ ‘တထာဂတေန စတူဟိ စ အသင်္ချေယျေတိ ကပ္ပာနံ သတသဟဿေန စ ဧတ္ထန္တရေ သဗ္ဗညုတဉာဏံ ပရိပါစိတံ မဟတော ဇနကာယဿ သမုဒ္ဓရဏာယာ’တိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉှော ဂမ္ဘီရော ဒုန္နိဗ္ဗေဌော တဝါနုပ္ပတ္တော၊ သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘ပရိပါစိတဉ္စ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတေန စတူဟိ စ အသင်္ချေယျေဟိ ကပ္ပာနံ သတသဟဿေန စ ဧတ္ထန္တရေ သဗ္ဗညုတဉာဏံ မဟတော ဇနကာယဿ သမုဒ္ဓရဏာယ၊ ပတ္တသဗ္ဗညုတဿ စ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ၊ နော ဓမ္မဒေသနာယ။ တဉ္စ ပန ဓမ္မဿ ဂမ္ဘီရနိပုဏဒုဒ္ဒသဒုရနုဗောဓသုခုမဒုပ္ပဋိဝေဓတံ သတ္တာနဉ္စ အာလယာရာမတံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ဒဠှသုဂ္ဂဟိတတဉ္စ ဒိသွာ ‘ကိံ နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ’တိ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ၊ နော ဓမ္မဒေသနာယ၊ သတ္တာနံ ပဋိဝေဓစိန္တနမာနသံ ယေဝေတံ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော အနေကဗျာဓိပရိပီဠိတံ နရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ စိန္တယတိ ‘ကေန နု ခေါ ဥပက္ကမေန ကတမေန ဝါ ဘေသဇ္ဇေန ဣမဿ ဗျာဓိ ဝူပသမေယျာ’တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ သဗ္ဗကိလေသဗျာဓိပရိပီဠိတံ ဇနံ ဓမ္မဿ စ ဂမ္ဘီရနိပုဏဒုဒ္ဒသဒုရနုဗောဓသုခုမဒုပ္ပဋိဝေဓတံ ဒိသွာ ‘ကိံ နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ’တိ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ၊ နော ဓမ္မဒေသနာယ၊ သတ္တာနံ ¶ ပဋိဝေဓစိန္တနမာနသံ ယေဝေတံ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ရညော ခတ္တိယဿ မုဒ္ဓါဝသိတ္တဿ ဒေါဝါရိကအနီကဋ္ဌပါရိသဇ္ဇနေဂမဘဋဗလ [ဗလတ္ထ (သီ။ ပီ။)] အမစ္စရာဇညရာဇူပဇီဝိနေ ဇနေ ဒိသွာ ဧဝံ စိတ္တမုပ္ပဇ္ဇေယျ ¶ ‘ကိံ နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ ဣမေ သင်္ဂဏှိဿာမီ’တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတဿ ဓမ္မဿ ဂမ္ဘီရနိပုဏဒုဒ္ဒသဒုရနုဗောဓသုခုမဒုပ္ပဋိဝေဓတံ သတ္တာနဉ္စ အာလယာရာမတံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ဒဠှသုဂ္ဂဟိတတဉ္စ ဒိသွာ ‘ကိံ နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ’တိ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ၊ နော ဓမ္မဒေသနာယ၊ သတ္တာနံ ပဋိဝေဓစိန္တနမာနသံ ယေဝေတံ။

‘‘အပိ စ၊ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗေသံ တထာဂတာနံ ဓမ္မတာ ဧသာ၊ ယံ ဗြဟ္မုနာ အာယာစိတာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ တတ္ထ ပန ကိံ ကာရဏံ? ယေ တေန သမယေန မနုဿာ တာပသပရိဗ္ဗာဇကာ သမဏဗြာဟ္မဏာ၊ သဗ္ဗေတေ ဗြဟ္မဒေဝတာ ဟောန္တိ ဗြဟ္မဂရုကာ ဗြဟ္မပရာယဏာ၊ တသ္မာ တဿ ဗလဝတော ယသဝတော ဉာတဿ ပညာတဿ ဥတ္တရဿ အစ္စုဂ္ဂတဿ ဩနမနေန သဒေဝကော လောကော ဩနမိဿတိ ဩကပ္ပေဿတိ ¶ အဓိမုစ္စိဿတီတိ ဣမိနာ စ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏေန တထာဂတာ ဗြဟ္မုနာ အာယာစိတာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ ယဿ ဩနမတိ အပစိတိံ ကရောတိ၊ ဗလဝတရဿ တဿ ဩနမနေန အဝသေသာ ဇနတာ ဩနမတိ အပစိတိံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗြဟ္မေ ဩနမိတေ တထာဂတာနံ သဒေဝကော လောကော ဩနမိဿတိ၊ ပူဇိတပူဇကော မဟာရာဇ၊ လောကော၊ တသ္မာ သော ဗြဟ္မာ သဗ္ဗေသံ တထာဂတာနံ အာယာစတိ ဓမ္မဒေသနာယ၊ တေန စ ကာရဏေန တထာဂတာ ဗြဟ္မုနာ အာယာစိတာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သုနိဗ္ဗေဌိတော ပဉှော၊ အတိဘဒြကံ ဝေယျာကရဏံ၊ ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။

ဓမ္မဒေသနာယ အပ္ပောဿုက္ကပဉှော ဒသမော။

၁၁။ ‘‘ဘန္တေ၊ ¶ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ၊ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလော’တိ [မဟာဝ။ ၁၁]။

‘‘ပုန စ ဘဏိတံ ‘ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဠာရော ကာလာမော အာစရိယော မေ သမာနော အန္တေဝါသိံ မံ သမာနံ အတ္တနာ သမသမံ ဌပေသိ၊ ဥဠာရာယ ¶ စ မံ ပူဇာယ ပူဇ