မူလ > သုတ္တပိဋက > ခုဒ္ဒကနိကာယ

၁။ ဒုဝေ ¶ ¶ ¶ ဟေတူ ဒုဝေ ပစ္စယာ သာဝကဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပာဒါယ – ပရတော စ ဃောသော သစ္စာနုသန္ဓိ၊ အဇ္ဈတ္တဉ္စ ယောနိသော မနသိကာရော။ တတ္ထ ကတမော ပရတော ဃောသော? ယာ ပရတော ဒေသနာ ဩဝါဒေါ အနုသာသနီ သစ္စကထာ သစ္စာနုလောမော။ စတ္တာရိ သစ္စာနိ – ဒုက္ခံ သမုဒယော နိရောဓော မဂ္ဂေါ။ ဣမေသံ စတုန္နံ သစ္စာနံ ယာ ¶ ဒေသနာ သန္ဒဿနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကိရိယာ [ဥတ္တာနိကိရိယာ (က။)] ပကာသနာ – အယံ ဝုစ္စတိ သစ္စာနုလောမော ဃောသောတိ။

၂။ တတ္ထ ကတမော အဇ္ဈတ္တံ ယောနိသော မနသိကာရော?

အဇ္ဈတ္တံ ယောနိသော မနသိကာရော နာမ ယော ယထာဒေသိတေ ဓမ္မေ ဗဟိဒ္ဓါ အာရမ္မဏံ အနဘိနီဟရိတွာ ယောနိသော မနသိကာရော – အယံ ဝုစ္စတိ ယောနိသော မနသိကာရော။

တံအာကာရော ယောနိသော ဒွါရော ဝိဓိ ဥပါယော။ ယထာ ပုရိသော သုက္ခေ ကဋ္ဌေ ဝိဂတသ္နေဟေ သုက္ခာယ ဥတ္တရာရဏိယာ ထလေ အဘိမန္ထမာနံ ဘဗ္ဗော ဇောတိဿ အဓိဂမာယ ¶ ။ တံ ကိဿ ဟေတု။ ယောနိသော အဂ္ဂိဿ အဓိဂမာယ။ ဧဝမေဝဿ ယမိဒံ ဒုက္ခသမုဒယနိရောဓမဂ္ဂါနံ အဝိပရီတဓမ္မဒေသနံ မနသိကရောတိ – အယံ ဝုစ္စတိ ယောနိသော မနသိကာရော။

ယထာ ¶ တိဿော ဥပမာ ပုဗ္ဗေ အဿုတာ စ အဿုတပုဗ္ဗာ စ ပဋိဘန္တိ။ ယော ဟိ ကောစိ ကာမေသု အဝီတရာဂေါတိ…ပေ… ဒုဝေ ဥပမာ အယောနိသော ကာတဗ္ဗာ ပစ္ဆိမေသု ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော စ ပရတော ဃောသော ယော စ အဇ္ဈတ္တံ ယောနိသော မနသိကာရော – ဣမေ ဒွေ ပစ္စယာ။ ပရတော ဃောသေန ယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပညာ – အယံ ဝုစ္စတိ သုတမယီ ပညာ။ ယာ အဇ္ဈတ္တံ ယောနိသော မနသိကာရေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပညာ – အယံ ဝုစ္စတိ စိန္တာမယီ ပညာတိ။ ဣမာ ဒွေ ပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပုရိမကာ စ ဒွေ ပစ္စယာ။ ဣမေ ဒွေ ဟေတူ ဒွေ ပစ္စယာ သာဝကဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပာဒါယ။

၃။ တတ္ထ ပရတော ဃောသဿ သစ္စာနုသန္ဓိဿ ဒေသိတဿ အတ္ထံ အဝိဇာနန္တော အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒီ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ န စ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒီ ယောနိသော မနသိကရိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ပရတော ဃောသဿ သစ္စာနုသန္ဓိဿ ဒေသိတဿ အတ္ထံ ဝိဇာနန္တော အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒီ ဘဝိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ယောနိသော မနသိကရိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဧသ ဟေတု ဧတံ အာရမ္မဏံ ဧသော ဥပါယော သာဝကဿ နိယျာနဿ၊ နတ္ထညော။ သောယံ န စ သုတ္တဿ အတ္ထဝိဇာနနာယ သဟ ယုတ္တော နာပိ ဃောသာနုယောဂေန ပရတော ဃောသဿ အတ္ထံ အဝိဇာနန္တေန သက္ကာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ အလမရိယဉာဏဒဿနံ အဓိဂန္တုံ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗာယိတုကာမေန သုတမယေန အတ္ထာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ¶ ပရိယေသနာယ အယံ အနုပုဗ္ဗီ ဘဝတိ သောဠသ ဟာရာ၊ ပဉ္စ နယာ၊ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ။

သောဠသဟာရာ နေတ္တီ၊ ပဉ္စနယာ သာသနဿ ပရိယေဋ္ဌိ၊

အဋ္ဌာရသမူလပဒါ၊ ကစ္စာယနဂေါတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌာ။

ဒေသနာ ဝိစယော ယုတ္တိ ပဒဋ္ဌာနံ လက္ခဏံ စတုဗျူဟော အာဝဋ္ဋော ဝိဘတ္တိ ပရိဝတ္တနော ဝေဝစနော ပညတ္တိ ဩတရဏော သောဓနော အဓိဋ္ဌာနော ပရိက္ခာရော သမာရောပနော – ဣမေ သောဠသ ဟာရာ။

ဒေသနာ ¶ ဝိစယော ယုတ္တိ၊ ပဒဋ္ဌာနော စ လက္ခဏော [ပဒဋ္ဌာနဉ္စ လက္ခဏံ (ပီ။)]၊

စတုဗျူဟော စ အာဝဋ္ဋော၊ ဝိဘတ္တိ ပရိဝတ္တနော။

ဝေဝစနော စ ပညတ္တိ၊ ဩတရဏော စ သောဓနော၊

အဓိဋ္ဌာနော ပရိက္ခာရော၊ သမာရောပနော သောဠသော – [သောဠသ ဟာရာ (ပီ။ က။)]၊

နန္ဒိယာဝဋ္ဋော တိပုက္ခလော သီဟဝိက္ကီဠိတော ဒိသာလောစနော အင်္ကုသောတိ။

ပဌမော နန္ဒိယာဝဋ္ဋော၊ ဒုတိယော စ တိပုက္ခလော၊

သီဟဝိက္ကီဠိတော နာမ၊ တတိယော ဟောတိ သော နယော။

ဒိသာလောစနမာဟံသု၊ စတုတ္ထော နယလဉ္ဇကော၊

ပဉ္စမော အင်္ကုသော နာမ [ပဉ္စမံ အင်္ကုသံ အာဟု (ပီ။ က။)]၊ သဗ္ဗေ ပဉ္စ နယာ ဂတာ။

၆။ တတ္ထ ကတမာနိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ?

အဝိဇ္ဇာ ¶ တဏှာ လောဘော ဒေါသော မောဟော သုဘသညာ သုခသညာ နိစ္စသညာ အတ္တသညာ သမထော ¶ ဝိပဿနာ အလောဘော အဒေါသော အမောဟော အသုဘသညာ ဒုက္ခသညာ အနိစ္စသညာ အနတ္တသညာ၊ ဣမာနိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ။ တတ္ထ နဝ ပဒါနိ အကုသလာနိ ယတ္ထ သဗ္ဗံ အကုသလံ သမောသရတိ။ နဝ ပဒါနိ ကုသလာနိ ယတ္ထ သဗ္ဗံ ကုသလံ သမောသရတိ။

ကတမာနိ နဝ ပဒါနိ အကုသလာနိ ယတ္ထ သဗ္ဗံ အကုသလံ သမောသရတိ?

အဝိဇ္ဇာ ယာဝ အတ္တသညာ၊ ဣမာနိ နဝ ပဒါနိ အကုသလာနိ၊ ယတ္ထ သဗ္ဗံ အကုသလံ သမောသရတိ။

ကတမာနိ နဝ ပဒါနိ ကုသလာနိ ယတ္ထ သဗ္ဗံ ကုသလံ သမောသရတိ?

သမထော ယာဝ အနတ္တသညာ၊ ဣမာနိ နဝ ပဒါနိ ကုသလာနိ ယတ္ထ သဗ္ဗံ ကုသလံ သမောသရတိ။ ဣမာနိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ။

တဏှာ ¶ စ အဝိဇ္ဇာ လောဘော၊ ဒေါသော တထေဝ မောဟော စ၊

စတ္တာရော စ ဝိပလ္လာသာ၊ ကိလေသဘူမိ နဝ ပဒါနိ။

ယေ စ သတိပဋ္ဌာနာ သမထော၊ ဝိပဿနာ ကုသလမူလံ၊

ဧတံ သဗ္ဗံ ကုသလံ၊ ဣန္ဒြိယဘူမိ နဝပဒါနိ။

သဗ္ဗံ ကုသလံ နဝဟိ ပဒေဟိ ယုဇ္ဇတိ၊ နဝဟိ စေဝ အကုသလံ၊

ဧကကေ နဝ မူလပဒါနိ၊ ဥဘယတော အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ။

ဣမေသံ အဋ္ဌာရသန္နံ မူလပဒါနံ ယာနိ နဝ ပဒါနိ အကုသလာနိ၊ အယံ ဒုက္ခသမုဒယော၊ ယာနိ နဝ ပဒါနိ ကုသလာနိ၊ အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ ဣတိ သမုဒယဿ ဒုက္ခံ ဖလံ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ နိရောဓံ ဖလံ။ ဣမာနိ ¶ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဘဂဝတာ ဗာရာဏသိယံ ဒေသိတာနိ။

၇။ တတ္ထ ဒုက္ခဿ အရိယသစ္စဿ အပရိမာဏာနိ အက္ခရာနိ ပဒါနိ ဗျဉ္ဇနာနိ အာကာရာနိ ¶ နိရုတ္တိယော နိဒ္ဒေသာ ဒေသိတာ ဧတဿေဝတ္ထဿ သင်္ကာသနာယ ပကာသနာယ ဝိဝရဏာယ ဝိဘဇနာယ ဥတ္တာနီကမ္မတာယ ပညာပနာယာတိ ယာ ဧဝံ သဗ္ဗေသံ သစ္စာနံ။ ဣတိ ဧကမေကံ သစ္စံ အပရိမာဏေဟိ အက္ခရပဒဗျဉ္ဇနအာကာရနိရုတ္တိနိဒ္ဒေသေဟိ ပရိယေသိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ဗျဉ္ဇနံ အတ္ထပုထုတ္တေန ပန အတ္ထေဝ ဗျဉ္ဇနပုထုတ္တေန။

ယော ဟိ ကောစိ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘အဟံ ဣဒံ ဒုက္ခံ ပစ္စက္ခာယ အညံ ဒုက္ခံ ပညပေဿာမီ’’တိ တဿ တံ ဝါစာဝတ္ထုကမေဝဿ ပုစ္ဆိတော စ န သမ္ပာယိဿတိ။ ဧဝံ သစ္စာနိ။ ယဉ္စ ရတ္တိံ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပါဒါယ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ဧတ္ထန္တရေ ယံ ကိဉ္စိ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ။ န ကိဉ္စိ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ¶ ဓမ္မဒေသနာယ ဓမ္မစက္ကတော ဗဟိဒ္ဓါ၊ တဿ သဗ္ဗံ သုတ္တံ အရိယဓမ္မေသု ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပရိဂ္ဂဏှနာယ အာလောကသဘာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ထာဝရာနိ ဣမာနိ။

တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခံ? ဇာတိ ဇရာ ဗျာဓိ မရဏံ သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ။ တတ္ထာယံ လက္ခဏနိဒ္ဒေသော၊ ပါတုဘာဝလက္ခဏာ ¶ ဇာတိ၊ ပရိပါကလက္ခဏာ ဇရာ၊ ဒုက္ခဒုက္ခတာလက္ခဏော ဗျာဓိ၊ စုတိလက္ခဏံ မရဏံ၊ ပိယဝိပ္ပယောဂဝိပရိဏာမပရိတာပနလက္ခဏော သောကော၊ လာလပ္ပနလက္ခဏော ပရိဒေဝေါ၊ ကာယသမ္ပီဠနလက္ခဏံ ဒုက္ခံ၊ စိတ္တသမ္ပီဠနလက္ခဏံ ဒေါမနဿံ၊ ကိလေသပရိဒဟနလက္ခဏော ဥပါယာသော၊ အမနာပသမောဓာနလက္ခဏော အပ္ပိယသမ္ပယောဂေါ၊ မနာပဝိနာဘာဝလက္ခဏော ပိယဝိပ္ပယောဂေါ၊ အဓိပ္ပာယဝိဝတ္တနလက္ခဏော အလာဘော၊ အပရိညာလက္ခဏာ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ၊ ပရိပါကစုတိလက္ခဏံ ဇရာမရဏံ၊ ပါတုဘာဝစုတိလက္ခဏံ စုတောပပတ္တိ၊ ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တနလက္ခဏော သမုဒယော၊ သမုဒယပရိဇဟနလက္ခဏော နိရောဓော၊ အနုသယသမုစ္ဆေဒလက္ခဏော မဂ္ဂေါ။ ဗျာဓိလက္ခဏံ ဒုက္ခံ၊ သဉ္ဇာနနလက္ခဏော သမုဒယော၊ နိယျာနိကလက္ခဏော မဂ္ဂေါ၊ သန္တိလက္ခဏော နိရောဓော။ အပ္ပဋိသန္ဓိဘာဝနိရောဓလက္ခဏာ အနုပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု၊ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ၊ ဒုက္ခဉ္စ နိရောဓော စ၊ ဒုက္ခဉ္စ မဂ္ဂေါ စ၊ သမုဒယော စ ဒုက္ခဉ္စ၊ သမုဒယော စ နိရောဓော စ၊ သမုဒယော စ မဂ္ဂေါ စ၊ နိရောဓော စ သမုဒယော စ၊ နိရောဓော စ ဒုက္ခဉ္စ၊ နိရောဓော စ မဂ္ဂေါ စ၊ မဂ္ဂေါ စ နိရောဓော စ၊ မဂ္ဂေါ စ သမုဒယော စ၊ မဂ္ဂေါ စ ဒုက္ခဉ္စ။

‘‘ယမေကရတ္တိံ ¶ [ဇာတက ၁ ဝီသတိနိပါတေ အယောဃရဇာတကေ] ပဌမံ၊ ဂဗ္ဘေ ဝသတိ မာဏဝေါ၊

အဗ္ဘုဋ္ဌိတောဝ သော ယာတိ၊ သ ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတီ’’တိ။

အဋ္ဌိမာ၊ အာနန္ဒ၊ ဒါနုပပတ္တိယော ဧကုတ္တရိကေ သုတ္တံ – အယံ ဇာတိ။

အစရိတွာ ¶ [ဓ။ ပ။ ၁၅၅] ဗြဟ္မစရိယံ၊ အလဒ္ဓါ ယောဗ္ဗနေ ဓနံ၊

ဇိဏ္ဏကောဉ္စာဝ ဈာယန္တိ၊ ခီဏမစ္ဆေဝ ပလ္လလေ။

ပဉ္စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ဒေဝေသု – အယံ ဇရာ။

သာမံ တေန ကုတော ရာဇ၊ တုဝမ္ပိ ဇရာယန္တိ ဝေဒေသိ၊

ခတ္တိယ ကမ္မဿ ဖလော၊ လောကော န ဟိ ကမ္မံ ပနယတိ။

ယထာပိ [ဒီဃနိကာယေ အဓောလိခိတဂါထာ] ကုမ္ဘကာရဿ၊ ကတံ မတ္တိကဘာဇနံ၊

ခုဒ္ဒကဉ္စ မဟန္တဉ္စ၊ ယံ ပက္ကံ ယဉ္စ အာမကံ၊

သဗ္ဗံ ဘေဒနပရိယန္တံ၊ ဧဝံ မစ္စာန ဇီဝိတံ။

မမာယိတေ ပဿထ ဖန္ဒမာနေ [ဟညမာနေ (ပီ) ပဿ သု။ နိ။ ၇၈၃]၊ မစ္ဆေဝ အပ္ပောဒကေ ခီဏသောတေ၊

ဧတမ္ပိ ဒိသွာ အမမော စရေယျ၊ ဘဝေသု အာသတ္တိမကုဗ္ဗမာနော။

ဣဓ ¶ သောစတိ ပေစ္စ သောစတိ၊ ပါပကာရီ ဥဘယတ္ထ သောစတိ၊

သော သောစတိ သော ဝိဟညတိ၊ ဒိသွာ ကမ္မကိလိဋ္ဌမတ္တနော [ကမ္မကိလိဋ္ဌံ အတ္ထနော (ပီ။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၁၅]။

တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ – အယံ သောကော။

ကာမေသု [သု။ နိ။ ၇၈၀] ဂိဒ္ဓါ ပသုတာ ပမူဠှာ၊ အဝဒါနိယာ တေ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌာ၊

ဒုက္ခူပနီတာ ¶ ပရိဒေဝယန္တိ၊ ကိံသု ဘဝိဿာမ ဣတော စုတာသေ။

တိဿော ဝိပတ္တိယော – အယံ ပရိဒေဝေါ။

သတံ အာသိ အယောသင်္ကူ [အယောသင်္ကု (ပီ။ က။) ပဿ ထေရဂါ။ ၁၁၉၇]၊ သဗ္ဗေ ပစ္စတ္တဝေဒနာ၊

ဇလိတာ ဇာတဝေဒါဝ၊ အစ္စိသင်္ဃသမာကုလာ။

မဟာ ဝတ သော ပရိဠာဟော [ပရိဒါဃော (ပီ။ က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၅။၁၁၁၃] သံယုတ္တကေ သုတ္တံ သစ္စသံယုတ္တေသု – ဣဒံ ဒုက္ခံ။

သင်္ကပ္ပေဟိ ပရေတော [ပရတော (က။) ပဿ သု။ နိ။ ၈၂၄] သော၊ ကပဏော ဝိယ ဈာယတိ၊

သုတွာ ပရေသံ နိဂ္ဃောသံ၊ မင်္ကု ဟောတိ တထာဝိဓော။

ဒွေမေ တပနီယာ ဓမ္မာ – ဣဒံ ဒေါမနဿံ။

ကမ္မာရာနံ ယထာ ဥက္ကာ၊ အန္တော ဍယှတိ နော ဗဟိ၊

ဧဝံ ဍယှတိ မေ ဟဒယံ၊ သုတွာ နိဗ္ဗတ္တမမ္ဗုဇံ။

အယသာဝ ¶ [ဓ။ ပ။ ၂၄၀] မလံ သမုဋ္ဌိတံ၊ တတုဋ္ဌာယ တမေဝ ခါဒတိ၊

ဧဝံ အတိဓောနစာရိနံ၊ သာနိ ကမ္မာနိ နယန္တိ ဒုဂ္ဂတိံ။

ဒွေမေ တထာဂတံ အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ၊ ဧကုတ္တရိကေ သုတ္တံ ဒုကေသု – အယံ အပ္ပိယသမ္ပယောဂေါ။

သုပိနေန ယထာပိ သင်္ဂတံ၊ ပဋိဗုဒ္ဓါ ပုရိသော န ပဿတိ၊

ဧဝမ္ပိ ပိယာယိတံ [မမာယိတံ (ပီ။ က။) ပဿ သု။ နိ။ ၈၁၃] ဇနံ၊ ပေတံ ကာလင်္ကတံ [ကာလကတံ (ပီ။)] န ပဿတိ။

တေ ဒေဝါ စဝနဓမ္မံ ဝိဒိတွာ တီဟိ ဝါစာဟိ အနုသာသန္တိ။ အယံ ပိယဝိပ္ပယောဂေါ။

ယမ္ပိစ္ဆံ ¶ န လဘတိ၊ တိဿော မာရဓီတရော၊

တဿ စေ ကာမယာနဿ [ကာမယမာနဿ (က။) ပဿ သု။ နိ။ ၇၇၃]၊ ဆန္ဒဇာတဿ ဇန္တုနော၊

တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တိ၊ သလ္လဝိဒ္ဓါဝ ရုပ္ပတိ။

သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ။

စက္ခု သောတဉ္စ ဃာနဉ္စ၊ ဇိဝှာ ကာယော တတော မနံ၊

ဧတေ လောကာမိသာ ဃောရာ၊ ယတ္ထ သတ္တာ ပုထုဇ္ဇနာ။

ပဉ္စိမေ ဘိက္ခဝေ ခန္ဓာ – ဣဒံ ဒုက္ခံ။

အပ္ပံ ဝတ ဇီဝိတံ ဣဒံ၊ ဩရံ ဝဿသတာပိ မီယတေ [မီယတိ (သု။ နိ။ ၈၁၀)]၊

အထ ဝါပိ အကိစ္ဆံ ဇီဝိတံ၊ အထ ခေါ သော ဇရသာပိ မီယတေ။

သံယုတ္တကေ ပသေနဒိသံယုတ္တကေ သုတ္တံ အယျိကာ မေ ကာလင်္ကတာ – အယံ ဇရာ စ မရဏဉ္စ။

‘‘သဗ္ဗေ ¶ သတ္တာ မရိဿန္တိ၊ မရဏန္တံ ဟိ ဇီဝိတံ၊

ယထာကမ္မံ ဂမိဿန္တိ၊ အတ္တကမ္မဖလူပဂါ’’တိ [ပုညပါပဖလူပဂါတိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၃)]။ –

ဣမေဟိ သုတ္တေဟိ ဧကသဒိသေဟိ စ အညေဟိ နဝဝိဓံ သုတ္တံ တံ အနုပဝိဋ္ဌေဟိ ¶ လက္ခဏတော ဒုက္ခံ ဉတွာ သာဓာရဏဉ္စ အသာဓာရဏဉ္စ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ဂါထာဟိ ဂါထာ အနုမိနိတဗ္ဗာ၊ ဗျာကရဏေဟိ ဝါ ဗျာကရဏံ – ဣဒံ ဒုက္ခံ။

ကာမေသု သတ္တာ ကာမသင်္ဂသတ္တာ [ကာမပသင်္ဂသတ္တာ (ပီ။) ပဿ ဥဒါ။ ၆၃]၊ သံယောဇနေ ဝဇ္ဇမပဿမာနာ၊

န ဟိ ဇာတု သံယောဇနသင်္ဂသတ္တာ၊ ဩဃံ တရေယျုံ ဝိပုလံ မဟန္တံ။

စတ္တာရော အာသဝါ သုတ္တံ – အယံ ဒုက္ခသမုဒယော။

ပနုဏ္ဏကောဓော [ပနုန္နကောဓော (ပီ။) ပဿ ဥဒါ။ ၂၆] အဘိနိဗ္ဗုတတ္တော၊

သော ဗြာဟ္မဏော သော သမဏော သ ဘိက္ခု။

ဒွေမာ ဝိမုတ္တိယော၊ ရာဂဝိရာဂါ စ စေတောဝိမုတ္တိ၊ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ စ ပညာဝိမုတ္တိ – အယံ နိရောဓော။

ဧသေဝ မဂ္ဂေါ နတ္ထညော၊ ဒဿနဿ ဝိသုဒ္ဓိယာ၊

အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ မာရဿေတံ ပမောဟနံ။

သတ္တိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ – အယံ မဂ္ဂေါ။

တတ္ထ ¶ ကတမာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ?

‘‘ယေ ဓမ္မာ [မဟာဝ။ ၆၀] ဟေတုပ္ပဘဝါ၊ တေသံ ဟေတုံ တထာဂတော အာဟ၊

တေသဉ္စ ယော နိရောဓော၊ ဧဝံဝါဒီ မဟာသမဏော’’တိ။

ဟေတုပ္ပဘဝါ ¶ ဓမ္မာ ဒုက္ခံ၊ ဟေတုသမုဒယော၊ ယံ ဘဂဝတော ဝစနံ။ အယံ ဓမ္မော ယော နိရောဓော၊ ယေ ဟိ ကေစိ သံယောဇနိယေသု ဓမ္မေသု အဿဒါနုပဿိနော ဝိဟရန္တိ။ ကိလေသာ တဏှာ ပဝဍ္ဎတိ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ…ပေ… ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ။ တတ္ထ ယံ သံယောဇနံ – အယံ သမုဒယော။ ယေ သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ ယေ စ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ – ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယာ သံယောဇနိယေသု ဓမ္မေသု အာဒီနဝါနုပဿနာ – အယံ မဂ္ဂေါ။ ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာ ဇရာယ ဗျာဓီဟိ မရဏေဟိ သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ယာဝ ဥပါယာသေဟိ – ဣဒံ နိဗ္ဗာနံ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။

တတ္ထ ကတမာ အနုပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု?

အတ္ထင်္ဂတဿ န ပမာဏမတ္ထိ၊ တံ ဟိ ဝါ နတ္ထိ ယေန နံ ပညပေယျ၊

သဗ္ဗသင်္ဂါနံ သမူဟတတ္တာ ဝိဒူ၊ သိတာ ဝါဒသတဿု [ဝါဒသတဿ (ပီ။ က။)] သဗ္ဗေ။

ဣမာနိ ¶ အသာဓာရဏာနိ သုတ္တာနိ။ ယဟိံ ယဟိံ သစ္စာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ တဟိံ တဟိံ သစ္စလက္ခဏတော ဩတာရေတွာ [ဩဟာရေတွာ (ပီ။ က။)] အပရိမာဏေဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ သော အတ္ထော ပရိယေသိတဗ္ဗော။ တတ္ထ အတ္ထာနုပရိဝတ္တိ ဗျဉ္ဇနေန ပုန ဗျဉ္ဇနာနုပရိဝတ္တိ အတ္ထေန တဿ ဧကမေကဿ အပရိမာဏာနိ ဗျဉ္ဇနာနိ ဣမေဟိ သုတ္တေဟိ ယထာနိက္ခိတ္တေဟိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ ပဉ္စနိကာယေ အနုပဝိဋ္ဌာဟိ ဂါထာဟိ ဂါထာ အနုမိနိတဗ္ဗာ၊ ဗျာကရဏေန ဗျာကရဏံ။ ဣမာနိ အသာဓာရဏာနိ သုတ္တာနိ။

ယမေကရတ္တိံ ပဌမံ၊ အဋ္ဌ ဒါနူပပတ္တိယော၊

ပဉ္စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ၊ ခီဏမစ္ဆံဝ ပလ္လလံ။

သာမံ ¶ တေန ကုတော ရာဇ၊ တယော ဒေဝါ ဂိလာနကာ၊

ယထာပိ ကုမ္ဘကာရဿ၊ ယထာ နဒိဒကပ္ပနံ။

ဣဓ သောစတိ ပေစ္စ သောစတိ၊ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ စ၊

ကာမေသု ဂိဒ္ဓါ ပသုတာ၊ ယာဝ တိဿော ဝိပတ္တိယော။

သတံ အာသိ [သတမာယု (သီ။)၊ သတဓာတု (ပီ။)] အယောသင်္ကူ၊ ပရိဠာဟော မဟတ္တရော၊

သင်္ကပ္ပေဟိ ပရေတော သော၊ တတ္ထ တပနိယေဟိ စ။

ကမ္မာရာနံ ယထာ ဥက္ကာ၊ တယော အဂ္ဂီ ပကာသိတာ၊

အယတော မလမုပ္ပန္နံ၊ အဗ္ဘက္ခာနံ တထာဂတေ။

တိဝိဓံ ဒေဝါနုသာသန္တိ၊ သုပိနေန သင်္ဂမော ယထာ၊

တိဿော စေဝ မာရဓီတာ၊ သလ္လဝိဒ္ဓါဝ ရုပ္ပတိ။

စက္ခု သောတဉ္စ ဃာနဉ္စ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပကာသိတာ၊

အပ္ပံ ဝတ ဇီဝိတံ ဣဒံ၊ အယျိကာ မေ မဟလ္လိကာ။

သဗ္ဗေ သတ္တာ မရိဿန္တိ၊ ဥပပတ္တိ စုတိစယံ၊

ကာမေသု သတ္တာ ပသုတာ၊ အာသဝေဟိ စတူဟိ စ။

ယမှိ န မာယာ ဝသတိ၊ ဒွေမာ စေတောဝိမုတ္တိယော၊

ဧသေဝ မဂ္ဂေါ နတ္ထညော၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ စ သုဒေသိတာ။

အတ္ထင်္ဂတဿ ¶ န ပမာဏမတ္ထိ၊ ဂေါဓိကော ပရိနိဗ္ဗုတော၊

ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ၊ သံယောဇနာနုပဿိနော။

၁၀။ တတ္ထိမာနိ ¶ သာဓာရဏာနိ သုတ္တာနိ ယေသု သုတ္တေသု သာဓာရဏာနိ သစ္စာနိ ဒေသိတာနိ အနုလောမမ္ပိ ပဋိလောမမ္ပိ ဝေါမိဿကမ္ပိ။ တတ္ထ အယံ အာဒိ။

အဝိဇ္ဇာယ ¶ နိဝုတော လောကော၊ [အဇိတာတိ ဘဂဝါ]

ဇပ္ပာဘိလေပနံ [ဇပ္ပာနုလေပနံ (က။) ပဿ သု။ နိ။ ၁၀၃၉] ဗြူမိ၊ ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယံ။

တတ္ထ ယာ အဝိဇ္ဇာ စ ဝိဝိစ္ဆာ စ၊ အယံ သမုဒယော။ ယံ မဟဗ္ဘယံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ – ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ။ ‘‘သံယောဇနံ သံယောဇနိယာ စ ဓမ္မာ’’တိ သံယုတ္တကေ စိတ္တသံယုတ္တကေသု ဗျာကရဏံ။ တတ္ထ ယံ သံယောဇနံ၊ အယံ သမုဒယော။ ယေ သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ – ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ။

တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခဉ္စ နိရောဓော စ?

ဥစ္ဆိန္နဘဝတဏှဿ၊ နေတ္တိစ္ဆိန္နဿ [သန္တစိတ္တဿ (သု။ နိ။ ၇၅၁)] ဘိက္ခုနော၊

ဝိက္ခီဏော ဇာတိသံသာရော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။

ယံ စိတ္တံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယော ဘဝတဏှာယ ဥပစ္ဆေဒေါ၊ အယံ ဒုက္ခနိရောဓော။ ဝိက္ခီဏော ဇာတိသံသာရော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါတိ နိဒ္ဒေသော။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ – ဒုက္ခဉ္စ နိရောဓော စ။ ဒွေမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိမုတ္တိယော၊ ရာဂဝိရာဂါ စ စေတောဝိမုတ္တိ၊ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ စ ပညာဝိမုတ္တိ။ ယံ စိတ္တံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယာ ဝိမုတ္တိ၊ အယံ နိရောဓော။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ – ဒုက္ခဉ္စ နိရောဓော စ။

ကုမ္ဘူပမံ [ဓ။ ပ။ ၄၀] ကာယမိမံ ဝိဒိတွာ၊ နဂရူပမံ စိတ္တမိဒံ ဌပေတွာ၊

ယောဓေထ မာရံ ပညာဝုဓေန၊ ဇိတဉ္စ ရက္ခေ အနိဝေသနော သိယာ။

တတ္ထ ¶ ယဉ္စ ကုမ္ဘူပမော ကာယော ယဉ္စ နဂရူပမံ စိတ္တံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယံ ပညာဝုဓေန မာရံ ယောဓေထာတိ အယံ မဂ္ဂေါ။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟိတဗ္ဗံ။ ယာ သံယောဇနာ၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ ယေ တေ ဓမ္မာ အနတ္တနိယာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ရူပံ ယာဝ ဝိညာဏံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခဉ္စ မဂ္ဂေါ စ။

တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ နိရောဓော စ?

ယေ ¶ ကေစိ သောကာ ပရိဒေဝိတာ ဝါ၊ ဒုက္ခာ စ [ဒုက္ခဉ္စ (ပီ။ က။) ပဿ ဥဒါ။ ၇၀] လောကသ္မိမနေကရူပါ၊

ပိယံ ပဋိစ္စပ္ပဘဝန္တိ ဧတေ၊ ပိယေ အသန္တေ န ဘဝန္တိ ဧတေ။

ယေ သောကပရိဒေဝါ၊ ယံ စ အနေကရူပံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ပေမတော ဘဝတိ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယံ ပေမံ၊ အယံ သမုဒယော။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ပိယဿ အကိရိယာ၊ အယံ နိရောဓော။ ဣမာနိ တီဏိ သစ္စာနိ။ တိမ္ဗရုကော ပရိဗ္ဗာဇကော ပစ္စေတိ ‘‘သယံကတံ ပရံကတ’’န္တိ။ ယထေသာ ဝီမံသာ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယာ ¶ ဧတေ ဒွေ အန္တေ အနုပဂမ္မ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ ယာဝ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ၊ ဣဒမ္ပိ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ။ ဝိညာဏံ နာမရူပံ သဠာယတနံ ဖဿော ဝေဒနာ ဘဝေါ ဇာတိ ဇရာမရဏံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာ တဏှာ ဥပါဒါနံ၊ အယံ သမုဒယော။ ဣတိ ဣဒံ သယံကတံ ဝီမံသေယျာတိ [ဝီမံသီယတိ (ပီ။ က။)] ယဉ္စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ဒုက္ခံ၊ ဣဒံ ဧသော သမုဒယော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော စ ယာဝ စ ဇရာမရဏနိရောဓောတိ အယံ နိရောဓော။ ဣမာနိ တီဏိ သစ္စာနိ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ နိရောဓော စ။

၁၁။ တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ မဂ္ဂေါ စ?

‘‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ [သံ။ နိ။ ၁။၁၅၇] ယတောနိဒါနံ၊ ကာမေသု သော ဇန္တု ကထံ နမေယျ၊

ကာမာ ဟိ လောကေ သင်္ဂါတိ ဉတွာ၊ တေသံ သတီမာ ဝိနယာယ သိက္ခေ’’တိ။

ယော ¶ ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယတော ဘဝတိ၊ အယံ သမုဒယော။ သန္ဒိဋ္ဌံ ယတော ဘဝတိ ယာဝ တဿ ဝိနယာယ သိက္ခာ၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ ဣမာနိ တီဏိ သစ္စာနိ။

ဧကာဒသင်္ဂုတ္တရေသု ဂေါပါလကောပမသုတ္တံ။

တတ္ထ ယာဝ ရူပသညုတ္တာ ယဉ္စ သဠာယတနံ ယထာ ဝဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ ယဉ္စ တိတ္ထံ ယထာ စ လဘတိ ဓမ္မူပသဉှိတံ ဥဠာရံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ စတုဗ္ဗိဓံ စ အတ္တဘာဝတော ¶ စ ဝတ္ထု၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယာဝ အာသာဋိကံ ဟာရေတာ [သာဋေတာ (သီ။ ပီ။) ပဿ အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ] ဟောတိ၊ အယံ သမုဒယော။ ရူပသညုတ္တာ အာသာဋကဟရဏံ [အာသာဋိကသာဋနာ (ပီ။)] ဝဏပဋိစ္ဆာဒနံ ဝီထိညုတာ ဂေါစရကုသလဉ္စ၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ အဝသေသာ ဓမ္မာ အတ္ထိ ဟေတူ အတ္ထိ ပစ္စယာ အတ္ထိ နိဿယာ သာဝသေသဒေါဟိတာ အနေကပူဇာ စ ကလျာဏမိတ္တတပ္ပစ္စယာ ဓမ္မာ ဝီထိညုတာ စ ဟေတု၊ ဣမာနိ တီဏိ သစ္စာနိ။

တတ္ထ ¶ ကတမံ ဒုက္ခဉ္စ မဂ္ဂေါ စ နိရောဓော စ?

သတိ ကာယဂတာ ဥပဋ္ဌိတာ၊ ဆသု ဖဿာယတနေသု သံဝုတော [သံဝရော (ပီ။ က။) ပဿ ဥဒါ။ ၂၅]၊

သတတံ ဘိက္ခု သမာဟိတော၊ ဇညာ [ဇာနေယျ (ပီ။ က။)] နိဗ္ဗာနမတ္တနော။

တတ္ထ ယာ စ ကာယဂတာ သတိ ယဉ္စ သဠာယတနံ ယတ္ထ သဗ္ဗဉ္စေတံ ဒုက္ခံ။ ယာ စ ကာယဂတာ သတိ ယော စ သီလသံဝရော ယော စ သမာဓိ ယတ္ထ ယာ သတိ၊ အယံ ပညာက္ခန္ဓော။ သဗ္ဗမ္ပိ သီလက္ခန္ဓော သမာဓိက္ခန္ဓော၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ ဧဝံဝိဟာရိနာ ဉာတဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနံ။ အယံ နိရောဓော၊ ဣမာနိ တီဏိ သစ္စာနိ။ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ သမထော စ ဝိပဿနာ စ။ တတ္ထ ယံ စိတ္တသဟဇာတာ ဓမ္မာ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယော စ သမထော ¶ ယာ စ ဝိပဿနာ၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ ရာဂဝိရာဂါ စ စေတောဝိမုတ္တိ၊ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ စ ပညာဝိမုတ္တိ၊ အယံ နိရောဓော။ ဣမာနိ တီဏိ သစ္စာနိ။

တတ္ထ ¶ ကတမော သမုဒယော စ နိရောဓော စ?

အာသာ စ ပီဟာ အဘိနန္ဒနာ စ၊ အနေကဓာတူသု သရာ ပတိဋ္ဌိတာ၊

အညာဏမူလပ္ပဘဝါ ပဇပ္ပိတာ၊ သဗ္ဗာ မယာ ဗျန္တိကတာ သမူလိကာ။

အညာဏမူလပ္ပဘဝါတိ ပုရိမကေဟိ သမုဒယော။ သဗ္ဗာ မယာ ဗျန္တိကတာ သမူလိကာတိ နိရောဓော။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ။ စတုန္နံ ဓမ္မာနံ အနနုဗောဓာ အပ္ပဋိဝေဓာ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗံ။ အရိယဿ သီလဿ သမာဓိနော ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ။ တတ္ထ ယော ဣမေသံ စတုန္နံ ဓမ္မာနံ အနနုဗောဓာ အပ္ပဋိဝေဓာ၊ အယံ သမုဒယော။ ပဋိဝေဓော ဘဝနေတ္တိယာ၊ အယံ နိရောဓော။ အယံ သမုဒယော စ နိရောဓော စ။

ယာနိ [သု။ နိ။ ၁၀၄၁] သောတာနိ လောကသ္မိံ၊ [အဇိတာတိ ဘဂဝါ]

သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ၊ ပညာယေတေ ပိဓီယရေ။

ယာနိ ¶ သောတာနီတိ အယံ သမုဒယော။ ယာ စ ပညာ ယာ စ သတိ နိဝါရဏံ ပိဓာနဉ္စ၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ။ သဉ္စေတနိယံ သုတ္တံ ဒဠှနေမိယာနာကာရော ဆဟိ မာသေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တတ္ထ ယံ ကာယံ ကာယကမ္မံ သဝင်္ကံ သဒေါသံ သကသာဝံ ယာ သဝင်္ကတာ ¶ သဒေါသတာ သကသာဝတာ၊ အယံ သမုဒယော။ ဧဝံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မံ အဝင်္ကံ အဒေါသံ အကသာဝံ၊ ယာ အဝင်္ကတာ အဒေါသတာ အကသာဝတာ၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ ဧဝံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မံ။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ သမုဒယော စ မဂ္ဂေါ စ။

တတ္ထ ကတမော သမုဒယော စ နိရောဓော စ မဂ္ဂေါ စ?

‘‘နိဿိတဿ စလိတံ၊ အနိဿိတဿ စလိတံ နတ္ထိ၊ စလိတေ အသတိ ပဿဒ္ဓိ၊ ပဿဒ္ဓိယာ သတိ နတိ န ဟောတိ၊ နတိယာ အသတိ [အသတိယာ (ပီ။) ပဿ ဥဒါ။ ၇၄] အာဂတိဂတိ န ဟောတိ၊ အာဂတိဂတိယာ အသတိ စုတူပပါတော န ဟောတိ၊ စုတူပပါတေ အသတိ နေဝိဓ န ဟုရံ န ဥဘယမန္တရေန။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဒွေ နိဿယာ၊ အယံ သမုဒယော။ ယော စ အနိဿယော၊ ယာ စ အနတိ၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ ယာ အာဂတိဂတိ န ဟောတိ စုတူပပါတော စ ယော ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာတိ၊ အယံ နိရောဓော။ ဣမာနိ တီဏိ သစ္စာနိ။ အနုပဋ္ဌိတကာယဂတာ သတိ…ပေ… ယံ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ၊ အယံ သမုဒယော။ ဧကာရသဥပနိဿယာ ဝိမုတ္တိယော ယာဝ ဥပနိဿယဥပသမ္ပဒါ ဥပဋ္ဌိတကာယဂတာသတိဿ ဝိဟရတိ။ သီလသံဝရော သောသာနိယော ဟောတိ၊ ယဉ္စ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ ယာ စ ဝိမုတ္တိ၊ အယံ နိရောဓော။ ဣမာနိ တီဏိ သစ္စာနိ။ သမုဒယော စ နိရောဓော စ မဂ္ဂေါ စ။

၁၂။ တတ္ထ ကတမော နိရောဓော စ မဂ္ဂေါ စ?

သယံ ¶ ကတေန သစ္စေန၊ တေန အတ္တနာ အဘိနိဗ္ဗာနဂတော ဝိတိဏ္ဏကင်္ခေါ၊

ဝိဘဝဉ္စ ဉတွာ လောကသ္မိံ၊ တာဝ ခီဏပုနဗ္ဘဝေါ သ ဘိက္ခု။

ယံ သစ္စေန၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ ယံ ခီဏပုနဗ္ဘဝေါ၊ အယံ နိရောဓော။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ။ ပဉ္စ ဝိမုတ္တာယတနာနိ သတ္ထာ ဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသိ အညတရော ဝါ ဝိညူ သဗြဟ္မစာရီတိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာ။ တဿ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒိဿ ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ၊ ပမုဒိတဿ ပီတိ ဇာယတိ၊ ယာဝ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ¶ ဝိရဇ္ဇတိ၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ ယာ ဝိမုတ္တိ၊ အယံ နိရောဓော။ ဧဝံ ပဉ္စ ဝိမုတ္တာယတနာနိ ဝိတ္ထာရေန။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ နိရောဓော စ မဂ္ဂေါ စ။

ဣမာနိ သာဓာရဏာနိ သုတ္တာနိ။ ဣမေဟိ သာဓာရဏေဟိ သုတ္တေဟိ ယထာနိက္ခိတ္တေဟိ ပဋိဝေဓတော စ လက္ခဏတော စ ဩတာရေတွာ အညာနိ သုတ္တာနိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ အပရိဟာယန္တေန။ ဂါထာဟိ ဂါထာ အနုမိနိတဗ္ဗာ၊ ဗျာကရဏေဟိ ဗျာကရဏံ။ ဣမေ စ သာဓာရဏာ ဒသ ပရိဝဍ္ဎကာ ဧကော စ စတုက္ကော နိဒ္ဒေသော သာဓာရဏော။ အယဉ္စ ပကိဏ္ဏကနိဒ္ဒေသော။ ဧကံ ပဉ္စ ဆ စ သဝေကဒေသော သဗ္ဗံ။ ဣမေ ဒွေ ပရိဝဇ္ဇနာ ပုရိမကာ စ ဒသ။ ဣမေ ဒွါဒသ ပရိဝဍ္ဎကာ သစ္စာနိ။ ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗံ သုတ္တံ နတ္ထိ၊ တံ ဗျာကရဏံ ဝါ ဂါထာ ဝိယ။ ဣမေဟိ ဒွါဒသဟိ ပရိဝဍ္ဎကေဟိ န ဩတရိတုံ အပ္ပမတ္တေန ပရိယေသိတွာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။

တတ္ထာယံ သင်္ခေပေါ။ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ သတ္တဟိ ပဒေဟိ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတိ။ ကတရေဟိ သတ္တဟိ? အပ္ပိယသမ္ပယောဂေါ စ ပိယဝိပ္ပယောဂေါ စ၊ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ¶ ပဒေဟိ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ တဿ ဒွေ နိဿယာ – ကာယော စ စိတ္တဉ္စ ¶ ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ကာယိကံ ဒုက္ခံ စေတသိကဉ္စေ’’တိ၊ နတ္ထိ တံ ဒုက္ခံ န ကာယိကံ ဝါ န စေတသိကံ၊ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ ဒွီဟိ ဒုက္ခေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ ကာယိကေန စ စေတသိကေန စ။ တီဟိ ဒုက္ခတာဟိ သင်္ဂဟိတံ ဒုက္ခဒုက္ခတာယ သင်္ခါရဒုက္ခတာယ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ။ ဣတိ တံ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ တီဟိ ဒုက္ခတာဟိ သင်္ဂဟိတံ။ ဣတိ ဣဒဉ္စ ဒုက္ခံ တိဝိဓံ။ ဒုဝိဓံ ဒုက္ခံ ကာယိကဉ္စ စေတသိကဉ္စ။ ဒုဝိဓံ အပ္ပိယသမ္ပယောဂေါ စ ပိယဝိပ္ပယောဂေါ စ။ ဣဒံ သတ္တဝိဓံ ဒုက္ခံ။

တတ္ထ တိဝိဓော သမုဒယော အစတုတ္ထော အပဉ္စမော။ ကတမော တိဝိဓော? တဏှာ စ ဒိဋ္ဌိ စ ကမ္မံ။ တတ္ထ တဏှာ စ ဘဝသမုဒယော ကမ္မံ။ တထာ [တတ္ထ (ပီ။)] နိဗ္ဗတ္တဿ ဟီနပဏီတတာ [ဟီနပဏီတတာယ (ပီ။)]၊ အယံ သမုဒယော။ ဣတိ ယာပိ ဘဝဂတီသု ဟီနတာ စ ပဏီတတာ စ၊ ယာပိ တီဟိ ဒုက္ခတာဟိ သင်္ဂဟိတာ၊ ယောပိ ဒွီဟိ မူလေဟိ သမုဒါနီတော အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတဿ ဘဝတဏှာသံယုတ္တဿ သဝိညာဏကော ကာယော၊ သောပိ တီဟိ ဒုက္ခတာဟိ သင်္ဂဟိတော။

တထာ ဝိပလ္လာသတော ဒိဋ္ဌိဘဝဂန္တဗ္ဗာ။ သာ သတ္တဝိဓာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ ဧကော ဝိပလ္လာသော တီဏိ နိဒ္ဒိသီယတိ၊ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသဝတ္ထူနိ။ တတ္ထ ကတမော ဧကော ဝိပလ္လာသော? ယော ဝိပရီတဂ္ဂါဟော ပဋိက္ခေပေန၊ ဩတရဏံ ယထာ ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’မိတိ ဝိပရီတံ ဂဏှာတိ။ ဧဝံ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ။ အယမေကော ဝိပလ္လာသီယတိ သညာ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသဝတ္ထူနိ ¶ ? ကာယော ¶ ဝေဒနာ စိတ္တံ ဓမ္မာ။ ဧဝံ ဝိပလ္လာသဂတဿ အကုသလဉ္စ ပဝဍ္ဎေတိ။ တတ္ထ သညာဝိပလ္လာသော ဒေါသံ အကုသလမူလံ ပဝဍ္ဎေတိ။ စိတ္တဝိပလ္လာသော လောဘံ အကုသလမူလံ ပဝဍ္ဎေတိ။ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော မောဟံ အကုသလမူလံ ပဝဍ္ဎေတိ။ တတ္ထ ဒေါသဿ အကုသလမူလဿ တီဏိ မိစ္ဆတ္တာနိ ဖလံ – မိစ္ဆာဝါစာ မိစ္ဆာကမ္မန္တော မိစ္ဆာအာဇီဝေါ၊ လောဘဿ အကုသလမူလဿ တီဏိ မိစ္ဆတ္တာနိ ဖလံ – မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော မိစ္ဆာဝါယာမော မိစ္ဆာသမာဓိ၊ မောဟဿ အကုသလမူလဿ ဒွေ မိစ္ဆတ္တာနိ ဖလံ – မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စ မိစ္ဆာသတိ စ။ ဧဝံ အကုသလံ သဟေတု သပ္ပစ္စယံ ဝိပလ္လာသာ စ ပစ္စယော၊ အကုသလမူလာနိ သဟေတူ ဧတေယေဝ ပဋိပက္ခေန အနူနာ အနဓိကာ ဒွီဟိ ပစ္စယေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိရောဓေ စ မဂ္ဂေ စ ဝိပလ္လာသမုပါဒါယ ပရတော [ပရိတော (ပီ။)] ပဋိပက္ခေန စတဿော။

အဝိဇ္ဇာယ ¶ နိဝုတော လောကော၊ စိတ္တံ သံယောဇနမ္ပိ၊

သာ ပစ္ဆိန္နဘဝတဏှာ၊ ဒွေမာ စေဝ ဝိမုတ္တိယော။

ကုမ္ဘူပမံ ကာယမိမံ၊ ယံ န တုမှာကံ တံ ပဇဟ [ဇဟာ (ပီ။ က။)]၊

ယေ ကေစိ သောကပရိဒေဝါ၊ တိမ္ဗရုကော စ သယံကတံ။

ဒုက္ခံ ဒိဋ္ဌိ စ ဥပ္ပန္နံ၊ ယဉ္စ ဂေါပါလကောပမံ၊

သတိ ကာယဂတာ မာဟု၊ သမထော စ ဝိပဿနာ။

အာသာ ပိဟာ စ အဘိနန္ဒနာ စ၊ စတုန္နမနနုဗောဓနာ၊

ယာနိ ¶ သောတာနိ လောကသ္မိံ၊ ဒဠှံ နေမိယာနာကာရော။

ယံ နိဿိတဿ စလိတံ၊ အနုပဋ္ဌိတကာယဂတာသတိ၊

သယံ ကတေန သစ္စေန၊ ဝိမုတ္တာယတနေဟိ စ။

ပေဋကောပဒေသေ မဟာကစ္စာယနေန ဘာသိတေ ပဌမဘူမိ အရိယသစ္စပ္ပကာသနာ နာတံ ဇီဝတာ ဘဂဝတာ မာဒိသေန သမုဒ္ဒနေန တထာဂတေနာတိ။

၁၃။ တတ္ထ ¶ ¶ ကတမံ သာသနပ္ပဋ္ဌာနံ? သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ ဝါသနာ ဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ၊ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ။ အာဏတ္တိ၊ ဖလံ၊ ဥပါယော၊ အာဏတ္တိ စ ဖလဉ္စ၊ ဖလဉ္စ ဥပါယော စ၊ အာဏတ္တိ စ ဖလဉ္စ ဥပါယော စ။ အဿာဒေါ၊ အာဒီနဝေါ၊ နိဿရဏံ၊ အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ၊ အဿာဒေါ စ နိဿရဏဉ္စ၊ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ၊ အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ။ လောကိကံ၊ လောကုတ္တရံ၊ လောကိကဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စ။ ကမ္မံ၊ ဝိပါကော၊ ကမ္မဉ္စ ဝိပါကော စ။ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ အနိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ နိဒ္ဒိဋ္ဌဉ္စ အနိဒ္ဒိဋ္ဌဉ္စ။ ဉာဏံ၊ ဉေယျံ၊ ဉာဏဉ္စ ဉေယျဉ္စ။ ဒဿနံ၊ ဘာဝနာ၊ ဒဿနဉ္စ ဘာဝနာ စ။ ဝိပါကကမ္မံ၊ န ဝိပါကကမ္မံ၊ နေဝဝိပါကနဝိပါကကမ္မံ ¶ ။ သကဝစနံ၊ ပရဝစနံ၊ သကဝစနဉ္စ ပရဝစနဉ္စ။ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ၊ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ၊ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ။ ထဝေါ၊ သကဝစနာဓိဋ္ဌာနံ၊ ပရဝစနာဓိဋ္ဌာနံ၊ သကဝစနာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ပရဝစနာဓိဋ္ဌာနဉ္စ။ ကိရိယံ၊ ဖလံ၊ ကိရိယဉ္စ ဖလဉ္စ။ အနုညာတံ၊ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ။ ဣမာနိ ဆ ပဋိက္ခိတ္တာနိ။

၁၄။ တတ္ထ ¶ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ?

ကာမန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ၊ တဏှာဆဒနဆာဒိတာ၊

ပမတ္တဗန္ဓုနာ ဗဒ္ဓါ၊ မစ္ဆာဝ ကုမိနာမုခေ၊

ဇရာမရဏမနွေန္တိ၊ ဝစ္ဆော ခီရပကောဝ [ခီရူပကောဝ (က။) ပဿ ဥဒါ။ ၆၄] မာတရံ။

မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ¶ ဓမ္မာ၊ မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ၊

မနသာ စေ ပသန္နေန၊ ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ၊

တတော နံ သုခမနွေတိ၊ ဆာယာဝ အနပါယိနီ။

မဟာနာမဿ သက္ကဿ ဣဒံ ဘဂဝါ သကျာနံ ကပိလဝတ္ထုမှိ နဂရေ နယဝိတ္ထာရေန သဒ္ဓါသီလပရိဘာဝိတံ သုတ္တံ ဘာဝညေန ပရိဘာဝိတံ တံ နာမ ပစ္ဆိမေ ကာလေ။

တတ္ထ ကတမံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ?

ဥဒ္ဓံ အဓော [ဥဒါ။ ၆၁] သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော၊ အယံ အဟသ္မီတိ အနာနုပဿီ၊

ဧဝံ ဝိမုတ္တော ဥဒတာရိ ဩဃံ၊ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ အပုနဗ္ဘဝါယ။

သီလာနိ နု ခေါ ဘဝန္တိ ကိမတ္ထိယာနိ အာနန္ဒော ပုစ္ဆတိ သတ္ထာရံ။

တတ္ထ ¶ ကတမံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ?

‘‘ယဿ သေလူပမံ စိတ္တံ၊ ဌိတံ နာနုပကမ္ပတိ၊

ဝိရတ္တံ ¶ ရဇနီယေသု၊ ကောပနေယျေ [ကောပနီယေ (က။) ပဿ ဥဒါ။ ၃၄] န ကုပ္ပတိ၊

ယဿေဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ၊ ကုတော တံ ဒုက္ခမေဿတီ’’တိ။

သာရိပုတ္တော နာမ ဘဂဝါ ထေရညတရော သော မံ အာသဇ္ဇ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇ စာရိကံ ပက္ကမတိ၊ သာရိပုတ္တဿ ဗျာကရဏံ ကာတဗ္ဗံ။ ယဿ နူန ဘဂဝါ ကာယဂတာ သတိ အဘာဝိတာ အဿ အဗဟုလီကတာ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗံ။

၁၅။ တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ?

ဆန္နမတိဝဿတိ [ဥဒါ။ ၄၅]၊ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတိ၊

တသ္မာ ဆန္နံ ဝိဝရေထ၊ ဧဝံ တံ နာတိဝဿတိ။

ဆန္နမတိဝဿတီတိ ¶ သံကိလေသော။ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီတိ ဝါသနာ။ တမော တမပရာယနောတိ ဝိတ္ထာရေန။ တတ္ထ ယော စ တမော ယော စ တမပရာယနော၊ အယံ သံကိလေသော။ ယော စ ဇောတိ ယော စ ဇောတိပရာယနော၊ အယံ ဝါသနာ။

တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ?

န တံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊ ယဒါယသံ ဒါရုဇပဗ္ဗဇဉ္စ [ဒါရုဇံ ပဗ္ဗဇဉ္စ (ပီ။) ဓ။ ပ။ ၃၄၅၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၂၁]၊

သာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု၊ ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ။

န တံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊ ယဒါ ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ၊ အယံ သံကိလေသော။ ဧတမ္ပိ ¶ ဆေတွာ ပရိဗ္ဗဇန္တိ ဓီရာ အနပေက္ခိနော သဗ္ဗကာမေ ပဟာယာတိ၊ အယံ နိဗ္ဗေဓော။ ယံ စေတယိတံ ပကပ္ပိတံ ယာ စ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတိ။ ဣမေဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ သံကိလေသော။ ပစ္ဆိမကေဟိ စတူဟိ နိဗ္ဗေဓော။

တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ?

အယံ ¶ လောကော သန္တာပဇာတော၊ ဖဿပရေတော ရောဂံ [ရောဒံ (ပီ။) ပဿ ဥဒါ။ ၃၀] ဝဒတိ အတ္တတော၊

ယေန ယေန ဟိ မညန္တိ၊ တတော တံ ဟောတိ အညထာ။

အညထာဘာဝီ ဘဝသတ္တော လောကော၊ ဘဝပရေတော ဘဝမေဝါဘိနန္ဒတိ၊

ယဒဘိနန္ဒတိ တံ ဘယံ၊ ယဿ ဘာယတိ တံ ဒုက္ခံ၊

ဘဝဝိပ္ပဟာနာယ ခေါ ပနိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ။

ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဘဝေန ဘဝဿ ဝိပ္ပမောက္ခမာဟံသု၊ သဗ္ဗေတေ ‘‘အဝိပ္ပမုတ္တာ ဘဝသ္မာ’’တိ ဝဒါမိ။ ယေ ဝါ ပန ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဝိဘဝေန ဘဝဿ နိဿရဏမာဟံသု၊ သဗ္ဗေတေ ‘‘အနိဿဋာ ဘဝသ္မာ’’တိ ဝဒါမိ။ ဥပဓိံ ဟိ ပဋိစ္စ ဒုက္ခမိဒံ သမ္ဘောတိ၊ သဗ္ဗုပါဒါနက္ခယာ နတ္ထိ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝေါ၊ လောကမိမံ ¶ ပဿ၊ ပုထူ အဝိဇ္ဇာယ ပရေတာ ဘူတာ ဘူတရတာ ဘဝါ အပရိမုတ္တာ။ ယေ ဟိ ကေစိ ဘဝါ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္ထတာယ သဗ္ဗေတေ ဘဝါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာတိ။

‘‘ဧဝမေတံ ¶ ယထာဘူတံ၊ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော၊

ဘဝတဏှာ ပဟီယတိ၊ ဝိဘဝံ နာဘိနန္ဒတိ၊

သဗ္ဗသော တဏှာနံ ခယာ၊ အသေသဝိရာဂနိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။

‘‘တဿ နိဗ္ဗုတဿ ဘိက္ခုနော၊ အနုပါဒါ ပုနဗ္ဘဝေါ န ဟောတိ၊

အဘိဘူတော မာရော ဝိဇိတသင်္ဂါမော၊ ဥပေစ္စဂါ သဗ္ဗဘဝါနိ တာဒီ’’တိ။

အယံ လောကော သန္တာပဇာတော ယာဝ ဒုက္ခန္တိ ယံ တဏှာ သံကိလေသော။

ယံ ပုနဂ္ဂဟဏံ ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဘဝေန ဘဝဿ ဝိမောက္ခမာဟံသု၊ သဗ္ဗေတေ ‘‘အဝိမုတ္တာ ဘဝသ္မာ’’တိ ဝဒါမိ။ ယေ ဝါ ပန ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဝိဘဝေန ဘဝဿ နိဿရဏမာဟံသု ‘‘အနိဿဋာ ဘဝသ္မာ’’တိ ဝဒါမိ။ အယံ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော၊ တံ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ¶ စ တဏှာသံကိလေသော စ၊ ဥဘယမေတံ သံကိလေသော။ ယံ ပုနဂ္ဂဟဏံ ဘဝဝိပ္ပဟာနာယ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ၊ ယာဝ သဗ္ဗသော ဥပါဒါနက္ခယာ သမ္ဘဝါ၊ ဣဒံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ။ တဿ ¶ နိဗ္ဗုတဿ ဘိက္ခုနော ယာဝ ဥပစ္စဂါ သဗ္ဗဘဝါနိ တာဒီတိ ဣဒံ အသေက္ခဘာဂိယံ။ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ အနုသောတဂါမီ သံကိလေသော ဌိတတ္တော စ ပဋိသောတဂါမီ စ နိဗ္ဗေဓော။ ထလေ တိဋ္ဌတီတိ အသေက္ခဘူမိ။

၁၆။ တတ္ထ ကတမံ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ?

‘‘ဒဒတော [ဥဒါ။ ၇၅၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၁၉၇] ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ သံယမတော ဝေရံ န စီယတိ၊

ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကံ၊ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သနိဗ္ဗုတော’’တိ။

‘‘ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ သံယမတော ဝေရံ န စီယတီ’’တိ ဝါသနာ။ ‘‘ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကံ၊ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သနိဗ္ဗုတော’’တိ နိဗ္ဗေဓော။

သောတာနုဂတေသု ဓမ္မေသု ဝစသာ ပရိစိတေသု မနသာနုပေက္ခိတေသု ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓေသု ပဉ္စာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ။ ဣဓေကစ္စဿ ဗဟုဿုတာ ဓမ္မာ ဟောန္တိ ဓာတာ အပမုဋ္ဌာ ဝစသာ ပရိစိတာ မနသာနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ သော ယုဉ္ဇန္တော ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိသေသံ ပပ္ပောတိ။ နော စေ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိသေသံ ပပ္ပောတိ၊ ဂိလာနော ပပ္ပောတိ။ နော စေ ဂိလာနော ¶ ပပ္ပောတိ၊ မရဏကာလသမယေ ပပ္ပောတိ။ နော စေ မရဏကာလသမယေ ပပ္ပောတိ၊ ဒေဝဘူတော ပါပုဏာတိ။ နော စေ ဒေဝဘူတော ပါပုဏာတိ၊ တေန ဓမ္မရာဂေန တာယ ဓမ္မနန္ဒိယာ ပစ္စေကဗောဓိံ ပါပုဏာတိ။

တတ္ထာယံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပါပုဏာတိ၊ အယံ နိဗ္ဗေဓော။ ယံ ¶ သမ္ပရာယေ ပစ္စေကဗောဓိံ ပါပုဏာတိ၊ အယံ ဝါသနာ။ ဣမာနိ သောဠသ သုတ္တာနိ သဗ္ဗသာသနံ အတိဂ္ဂဏှန္တော တိဋ္ဌန္တိ။ ဣမေဟိ သောဠသဟိ သုတ္တေဟိ နဝဝိဓော သုတ္တန္တော ဝိဘတ္တော ဘဝတိ။ သော စ ပညဝတော နော ဒုပ္ပညဿ၊ ယုတ္တဿ နော အယုတ္တဿ၊ အကမ္မဿ ဝိဟာရိဿ ပကတိယာ လောကေ သံကိလေသော ¶ စရတိ။ သော သံကိလေသော တိဝိဓော – တဏှာသံကိလေသော ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ဒုစ္စရိတသံကိလေသော။ တတော သံကိလေသတော ဥဋ္ဌဟန္တော သံကိလေသော ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌဟတိ၊ လောကိယေသု ပတိဋ္ဌဟတီတိ။ တတ္ထာကုသလော ဒိဋ္ဌတော သစေ တံ သီလဉ္စ ဒိဋ္ဌိဉ္စ ပရာမသတိ၊ တဿ သော တဏှာသံကိလေသော ဟောတိ။ သစေ ပနဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿံ [ဘဝိဿာမိ (ပီ။)] ဒေဝညတရော ဝါ’’တိ ယဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ ဧတဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ဘဝတိ။ သစေ ပန သီလေ ပတိဋ္ဌိတော အပရာမဋ္ဌဿ ဟိ သီလဝတံ ဟောတိ၊ တဿ တံ သီလဝတော ယောနိသော ဂဟိတံ အဝိပ္ပဋိသာရံ ဇနေတိ ယာဝ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ၊ တဉ္စ တဿ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ကာလင်္ကတဿ ဝါ တမှိယေဝ ဝါ ပန အပရာပရိယာယေန ဝါ၊ အညေသု ခန္ဓေသု ဧဝံ သုတံ ‘‘သုစရိတံ ဝါသနာယ သံဝတ္တတီ’’တိ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ သီလေသု ဌိတဿ ဝိနီဝရဏံ စိတ္တံ၊ တံ တတော သက္ကာယဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနာယ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ သော အစ္စန္တနိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ၊ ယဒိ ဝါ သာသနန္တရေ၊ အစ္စန္တံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ၊ ယဒိ ဝါ ဧကာသနေ ဆ အဘိညေ။ တတ္ထ ¶ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ အရိယဓမ္မေ ပါပုဏန္တိ သဒ္ဓါနုသာရီ စ ဓမ္မာနုသာရီ စ။ တတ္ထ ဓမ္မာနုသာရီ ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ သဒ္ဓါနုသာရီ နေယျော။ တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဒုဝိဓော – ကောစိ တိက္ခိန္ဒြိယော ကောစိ မုဒိန္ဒြိယော။ တတ္ထ နေယျောပိ ဒုဝိဓော – ကောစိ တိက္ခိန္ဒြိယော ကောစိ မုဒိန္ဒြိယော။ တတ္ထ ယော စ ဥဂ္ဃဋိတညူ မုဒိန္ဒြိယော၊ ယော စ နေယျော တိက္ခိန္ဒြိယော၊ ဣမေ ပုဂ္ဂလာ အသမိန္ဒြိယာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဣမေ ပုဂ္ဂလာ သမိန္ဒြိယာ ပရိဟာယန္တိ စ ဥဂ္ဃဋိတညုတော၊ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျတော၊ ဣမေ မဇ္ဈိမာ ဘူမိဂတာ ဝိပဉ္စိတညူ ဟောတိ။ ဣမေ တယော ပုဂ္ဂလာ။

၁၇။ တတ္ထ စတုတ္ထာ ပန ပဉ္စမာ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျော စ၊ တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညူ ပုဂ္ဂလော ဣန္ဒြိယာနိ ပဋိလဘိတွာ ဒဿနဘူမိယံ ဌိတော သောတာပတ္တိဖလဉ္စ ပါပုဏာတိ၊ ဧကဗီဇီ ဟောတိ ပဌမော သောတာပန္နော။ တတ္ထ ဝိပဉ္စိတညူ ပုဂ္ဂလော ဣန္ဒြိယာနိ ပဋိလဘိတွာ ဒဿနဘူမိယံ ဌိတော သောတာပတ္တိဖလဉ္စ ပါပုဏာတိ၊ ကောလံကောလော စ ဟောတိ ဒုတိယော သောတာပန္နော ¶ ။ တတ္ထ နေယျော ပုဂ္ဂလော ဣန္ဒြိယာနိ ပဋိလဘိတွာ ဒဿနဘူမိယံ ဌိတော သောတာပတ္တိဖလဉ္စ ပါပုဏာတိ၊ သတ္တက္ခတ္တုပရမော စ ဟောတိ ¶ ၊ အယံ တတိယော သောတာပန္နော။ ဣမေ တယော ပုဂ္ဂလာ ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတာယ သောတာပတ္တိဖလေ ဌိတာ။

ဥဂ္ဃဋိတညူ ဧကဗီဇီ ဟောတိ၊ ဝိပဉ္စိတညူ ကောလံကောလော ဟောတိ၊ နေယျော သတ္တက္ခတ္တုပရမော ဟောတိ။ ဣဒံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ။ သစေ ¶ ပန တဒုတ္တရိ ဝါယမတိ၊ အစ္စန္တနိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ။ တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညူ ပုဂ္ဂလော ယော တိက္ခိန္ဒြိယော၊ တေ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ – အနာဂါမိဖလံ ပါပုဏိတွာ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ စ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ စ။ တတ္ထ ဝိပဉ္စိတညူ ပုဂ္ဂလော ယော တိက္ခိန္ဒြိယော၊ တေ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ – အနာဂါမိဖလံ ပါပုဏန္တိ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ စ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ စ။ တတ္ထ နေယျော အနာဂါမိဖလံ ပါပုဏန္တော ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ ဟောတိ၊ ဥဂ္ဃဋိတညူ စ ဝိပဉ္စိတညူ စ၊ ဣန္ဒြိယနာနတ္တေန ဥဂ္ဃဋိတညူ ပုဂ္ဂလော တိက္ခိန္ဒြိယော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ ဥဂ္ဃဋိတညူ မုဒိန္ဒြိယော ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ ဟောတိ။ ဥဂ္ဃဋိတညူ စ ဝိပဉ္စိတညူ စ ဣန္ဒြိယနာနတ္တေန ဥဂ္ဃဋိတညူ ပုဂ္ဂလော တိက္ခိန္ဒြိယော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ တိက္ခိန္ဒြိယော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ ဥဂ္ဃဋိတညူ မုဒိန္ဒြိယော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဝိပဉ္စိတညူ တိက္ခိန္ဒြိယော အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ ဝိပဉ္စိတညူ မုဒိန္ဒြိယော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ နေယျော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ ဝိပဉ္စိတညူ တိက္ခိန္ဒြိယော အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဝိပဉ္စိတညူ မုဒိန္ဒြိယော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ နေယျော ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ ဟောတိ။ ဣတိ ပဉ္စ အနာဂါမိနော၊ ဆဋ္ဌော သကဒါဂါမီ၊ တယော စ သောတာပန္နာတိ ဣမေ နဝ သေက္ခာ။

တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညူ ပုဂ္ဂလော တိက္ခိန္ဒြိယော အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တော ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ပညာဝိမုတ္တော စ။ တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညူ ပုဂ္ဂလော မုဒိန္ဒြိယော အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တော ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ၊ ဌိတကပ္ပီ [ဌိတကပ္ပိ (ပီ။ က။) ပဿ ပု။ ပ။ ၁၇] စ ပဋိဝေဓနဘာဝေါ ပုဂ္ဂလော စ တိက္ခိန္ဒြိယော သော အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တော ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ စေတနာဘဗ္ဗော စ ရက္ခဏာဘဗ္ဗော စ။ တတ္ထ ဝိပဉ္စိတညူ မုဒိန္ဒြိယော အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တော ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ၊ သစေ စေတေတိ န ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ နော စေ စေတေတိ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ။ သစေ အနုရက္ခတိ န ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ နော စေ အနုရက္ခတိ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ။ တတ္ထ နေယျော ပုဂ္ဂလော ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရိဟာနဓမ္မော ¶ ဟောတိ ကမ္မနိယတော ဝါ သမသီသိ ဝါ၊ ဣမေ နဝ အရဟန္တော ဣဒံ စတုဗ္ဗိဓံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယံ အသေက္ခဘာဂိယံ။ ဣမေသု ပုဂ္ဂလေသု တထာဂတဿ ဒသဝိဓံ ဗလံ ပဝတ္တတိ။

၁၈။ ကတမံ ¶ ဒသဝိဓံ? ဣဓ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ အပ္ပဝတ္တိတေ ဓမ္မစက္ကေ မဟေသက္ခာ ဒေဝပုတ္တာ ယာစနာယ အဘိယာတာ [အတိယာတာ (ပီ။ က။)] ဟောန္တိ ‘‘ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မ’’န္တိ။ သော အနုတ္တရေန ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ဝေါလောကေန္တော အဒ္ဒသာသိ သတ္တာနံ တယော ရာသီနံ သမ္မတ္တနိယတော မိစ္ဆတ္တနိယတော အနိယတော။ တတ္ထ သမ္မတ္တနိယတော ရာသိ မိစ္ဆာသတိံ အာပဇ္ဇေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ အသတ္ထုကော ပရိနိဗ္ဗာယေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ သမာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ တတ္ထ မိစ္ဆတ္တနိယတော ရာသိ အရိယသမာပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ အနရိယမိစ္ဆာပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ¶ အနိယတော ရာသိ သမ္မာပဋိပဇ္ဇမာနံ သမ္မတ္တနိယတရာသိံ ဂမိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ မိစ္ဆာပဋိပဇ္ဇမာနော သမ္မတ္တနိယတရာသိံ ဂမိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သမ္မာပဋိပဇ္ဇမာနံ သမ္မတ္တနိယတရာသိံ ဂမိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ မိစ္ဆာပဋိပဇ္ဇမာနံ မိစ္ဆတ္တနိယတရာသိံ ဂမိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဣမေ တယော အနုတ္တရေန ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ဝေါလောကေန္တဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ မေ သတော ဣမေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဧတ္တဝတာ မံ ကောစိ သဟဓမ္မေန ပဋိစောဒိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ဝီတရာဂဿ တေ ပဋိဇာနတော အခီဏာသဝတာယ သဟဓမ္မေန ကောစိ ပဋိစောဒိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယတော ပန ဣမဿ အနိယတဿ ရာသိဿ ဓမ္မဒေသနာ၊ သာ န ဒိဿတိ တက္ကရဿ သမ္မာဒုက္ခက္ခယာယာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ တထာ ဩဝဒိတော ယံ ပန မေ အနိယတရာသိ သာဝကော ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ န သစ္ဆိကရိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

၁၉။ ယံ ခေါ မုနိ နာနပ္ပကာရဿ နာနာနိရုတ္တိယော ဒေဝနာဂယက္ခာနံ ဒမေတိ ဓမ္မေ ဝဝတ္ထာနေန ဝတွာ ကာရဏတော အညံ ပါရံ ဂမိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။ ယတော ပနိမာ နိရုတ္တိတော သတ္တ သတ္တ နိရုတ္တိယော နာဘိသမ္ဘုနေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ။ နိရုတ္တိ ခေါ ပန အဘိသမဂ္ဂရတာနံ သာဝကာနံ တမတ္ထမဝိညာပယေတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ ¶ ။ မဟေသက္ခာ ဒေဝပုတ္တာ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှေ ပုစ္ဆိံသု ¶ ။ ကာယိကေန ဝါ မာနသိကေန ဝါ ပရိပီဠိတဿ ဟတ္ထကုဏီတိ ဝါ ပါဒေ ဝါ ခဉ္ဇေ ဒန္ဓဿ [ဒန္တဿ (ပီ။ က။)] သော အတ္ထော န ပရိဘာဇိယတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ ယမှိ တံ တေသံ ဟောတိ တမှိ အသန္တံ ဘဝတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယံ ဟိ နာသံ တေသံ န ဘဝတိ၊ တမှိ နာသံ တေသံ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဧဝံ သမုဒယဿ နိရောဓာယ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ။ မာရော ဝါ ဣန္ဒော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ တထာဂတော ဝါ စက္ကဝတ္တီ ဝါ သော ဝတ နာမ မာတုဂါမော ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ပုရိသော အဿ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဘဝိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဣတိဿ ဧဝရူပံ ဗလံ ဧဝရူပံ ဉာဏံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ ပဌမံ တထာဂတဗလံ တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ တီဟိ ရာသီဟိ စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇေဟိ စတူဟိ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ ¶ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ပဝတ္တိယံ နိဝတ္တိယံ ဘာဂိယဉ္စ။ ကုသလံ ကုသလဝိပါကေသု စ ဥပပဇ္ဇတိ ယဉ္စ ဣတ္ထိပုရိသာနံ။ ဣဒံ ပဌမံ ဗလံ တထာဂတော ဧဝံ ဇာနာတိ။

ယေသံ ပန သမ္မတ္တနိယတော ရာသိ၊ နာယံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ၊ နိဗ္ဗာနဂါမိနီယေဝါယံ ပဋိပဒါ။ တတ္ထ သိယာ မိစ္ဆတ္တနိယတော ရာသိ၊ ဧသာပိ န သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ သက္ကာယသမုဒယဂါမိနီယေဝါယံ ပဋိပဒါ ¶ ဟောတု၊ အယံ တတ္ထ တတ္ထ ပဋိပတ္တိယာ ဌိတော ဂစ္ဆတိ နိဗ္ဗာနံ၊ ဂစ္ဆတိ အပါယံ၊ ဂစ္ဆတိ ဒေဝမနုဿဿ။ ယံ ယံ ဝါ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇေယျ သဗ္ဗတ္ထ ဂစ္ဆေယျ၊ အယံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ ယံ ဧတ္ထ ဉာဏံ ယထာဘူတံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါဉာဏံ ဒုတိယံ တထာဂတဗလံ။

သာ ခေါ ပနာယံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ နာနာဓိမုတ္တာ ကေစိ ကာမေသု ကေစိ ဒုက္ကရကာရိယံ ကေစိ အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုတ္တာ ကေစိ သံသာရေန သုဒ္ဓိံ ပစ္စေန္တိ ကေစိ အနဇ္ဇာဘာဝနာတိ။ တေန တေန စရိတေန ဝိနိဗန္ဓာနံ သတ္တာနံ ယံ ဉာဏံ ယထာဘူတံ နာနာဂတံ လောကဿ အနေကာဓိမုတ္တဂတံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဣဒံ တတိယံ တထာဂတဗလံ။

တတ္ထ သတ္တာနံ အဓိမုတ္တာ ဘဝန္တိ အာသေဝန္တိ ဘာဝေန္တိ ဗဟုလီကရောန္တိ။ တေသံ ကမ္မုပသယာနံ တဒါဓိမုတ္တာနံ။ သာ စေဝ ဓာတု သံဝဟတိ။ ကတရာ ပနေသာ ဓာတု နေက္ခမ္မဓာတု ဗလဓာတု ကာစိ သမ္ပတ္တိ ကာစိ မိစ္ဆတ္တဉ္စ ဓာတု အဓိမုတ္တာ ဘဝန္တိ။ အညတရာ ဥတ္တရိ န သမနုပဿန္တိ။ တေ တဒေဝဋ္ဌာနံ မယာ ¶ ဇရာမရဏဿ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရန္တိ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ။ ယထာ ဘဂဝါ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ ဘာသိတံ။ ယံ တတ္ထ ယထာဘူတံ ဉာဏံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ စတုတ္ထံ တထာဂတဗလံ။

တတ္ထ ယံယေဝ ဓာတု [ယံ ယဒေဝ ဓာတုံ (က။)] သေဋ္ဌန္တိ တံ တံ ကာယေန စ ဝါစာယ စ အာရမ္ဘန္တိ စေတသိကော။ အာရမ္ဘော စေတနာ ကမ္မံ ကာယိကာ ¶ ဝါစသိကာ အာရမ္ဘော စေတသိကတ္တာ ကမ္မန္တရံ တထာဂတော ဧဝံ ပဇာနာတိ ‘‘ဣမိနာ သတ္တေန ဧဝံ ဓာတုကေန ဧဝရူပံ ကမ္မံ ကတံ၊ တံ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣမိနာ ဟေတုနာ တဿ ဧဝရူပေါ ဝိပါကော ဝိပစ္စတိ ဧတရဟိ ဝိပစ္စိဿတိ ဝါ အနာဂတမဒ္ဓါန’’န္တိ။ ဧဝံ ပစ္စုပ္ပန္နမဒ္ဓါနံ ပဇာနာတိ ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ဧဝံဓာတုကော ဣဒံ ကမ္မံ ကရောတိ’’။ တဏှာယ စ ဒိဋ္ဌိယာ စ ဣမိနာ ဟေတုနာ န တဿ ဝိပါကော ဒိဋ္ဌေယေဝ ဓမ္မေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဥပပဇ္ဇေ ဝါ’’တိ အပရမှိ ဝါ ပရိယာယေ ဧဝံ ပဇာနာတိ ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ဧဝရူပံ ကမ္မံ ကရိဿတိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ ဣမိနာ ဟေတုနာ တဿ ဧဝရူပေါ ဝိပါကော နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဣမိနာ ဟေတုနာ ယာနိ စတ္တာရိ ¶ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပစ္စုပ္ပန္နသုခံ အာယတိံ စ သုခဝိပါကံ’’ …ပေ… ဣတိ အယံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဟေတုသော ဌာနသော ဝိပါကဝေမတ္တတံ ပဇာနာတိ ဥစ္စာဝစာ ဟီနပဏီတတာ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကမ္မဝိပါကဉာဏံ ပဉ္စမံ တထာဂတဗလံ။

တထာ သတ္တာ ယံ ဝါ ကမ္မသမာဒါနံ သမာဒိယန္တာ တတ္ထ ဧဝံ ပဇာနာတိ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ကမ္မာဓိမုတ္တဿ ရာဂစရိတဿ နေက္ခမ္မဓာတူနံ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တဿ ရာဂါနုဂတေ သုညမာနဿ ပဌမံ ဈာနံ သံကိလိဿတိ၊ သစေ ပုန ဥတ္တရိ ဝါယာမတော ဈာနဝေါဒါနဂတေ မာနသေ ဝိသေသဘာဂိယံ ပဋိပဒံ အနုယုဉ္ဇိယတိ။ တဿ ဟိ ဈာနဘာဂိယံယေဝ ပဌမဇ္ဈာနေ ဌိတဿ ဒုတိယံ ဈာနံ ဝေါဒါနံ ဂစ္ဆတိ၊ တတိယဉ္စ ¶ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတုကာမဿ သောမနဿိန္ဒြိယံ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ သာ ပီတိ အဝိသေသဘာဂိယံ တတိယံ ဈာနံ အာဒိဿ တိဋ္ဌတိ။ သစေ တဿ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တထာဂတဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဝေါဒါနံ ဂစ္ဆတိယေဝ၊ စတုတ္ထဿ ဈာနဿ ဟာနဘာဂိယာ ဓမ္မာ၊ တေ စ ဓမ္မာ ယတ္ထ ပဇာယန္တိ ယေဟိ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဝေါဒါနံ ဒိဿတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈာသယသမာပတ္တိယာ ယာ စတဿော သမာပတ္တိယော တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခဈာနာနီတိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဝိမောက္ခာတိ။ အဋ္ဌ စ ဝိမောက္ခာ တီဏိ စ ဝိမောက္ခမုခါနိ။ သမာဓီတိ စတ္တာရော ¶ သမာဓီ – ဆန္ဒသမာဓိ ဝီရိယသမာဓိ စိတ္တသမာဓိ ဝီမံသာသမာဓီတိ။ သမာပတ္တိယော စတဿော အဇ္ဈာသယသမာပတ္တိယော ဣတိ ဣမေသံ ဈာနာနံ ဝိမောက္ခသမာပတ္တီတိ ဧဝရူပေါ သံကိလေသော ရာဂစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ။ ဧဝံ ဒေါသစရိတဿ။ မောဟစရိတဿ။ ရာဂစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဧဝရူပံ ဝေါဒါနံ ဣတိ ယံ ဧတ္ထ ဉာဏံ ယထာဘူတံ အသာဓာရဏံ သဗ္ဗသတ္တေဟိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဆဋ္ဌံ တထာဂတဗလံ။

တတ္ထ တထာဂတော ဧဝံ ပဇာနာတိ လောကိကာ ဓမ္မာ လောကုတ္တရာ ဓမ္မာ ဘာဝနာဘာဂိယံ ဣန္ဒြိယံ နာမံ လဘန္တိ။ အာဓိပတေယျဘူမိံ ဥပါဒါယ ဗလံ နာမံ လဘန္တိ ထာမဂတံ မနော မနိန္ဒြိယံ တံ ဥပါဒါယ။ ဝီရိယံ နာမံ လဘန္တိ အာရမ္ဘဓာတုံ ဥပါဒါယ။ ဣတိဿ ဒေဝ ဧဝရူပံ ဉာဏံ ဣမေဟိ စ ဓမ္မေဟိ ဣမေ ပုဂ္ဂလာ သမန္နာဂတာတိပိ ဓမ္မဒေသနံ အကာသိ။ အာကာရတော စ ဝေါကာရတော စ အာသယဇ္ဈာသယဿ ¶ အဓိမုတ္တိသမန္နာဂတာနံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ ဣန္ဒြိယဗလဝီရိယဝေမတ္တတံ ဉာဏံ သတ္တမံ တထာဂတဗလံ။

တတ္ထ စ တထာဂတော လောကာဒီသု စ ဘူမီသု သံယောဇနာနဉ္စ သေက္ခာနံ ဒွီဟိ ဗလေဟိ ဂတိံ ပဇာနာတိ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိယာ အတီတေ သံသာရေ ဧတရဟိ စ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ စုတူပပါတံ ဣတိ ဣမာနိ ဒွေ ဗလာနိ ဒိဗ္ဗစက္ခုတော အဘိနီဟိတာနိ။ သော အတီတမဒ္ဓါနံ ဒိဗ္ဗဿ ¶ စက္ခုနော ဂေါစရော သော ဧတရဟိ သတိ ဂေါစရော ဣတိ အတ္တနော စ ပရေသံ စ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ အနေကဝိဓံ နာနပ္ပကာရကံ ပစ္စုပ္ပန္နမဒ္ဓါနံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဣမာနိ ဒွေ တထာဂတဗလာနိ၊ အဋ္ဌမံ ပုဗ္ဗေနိဝါသော၊ နဝမံ ဒိဗ္ဗစက္ခု။

ပုန စပရံ တထာဂတော အရိယပုဂ္ဂလာနံ ဈာနံ ဝေါဒါနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ ပဇာနာတိ အယံ ပုဂ္ဂလော ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဣမာယ ပဋိပဒါယ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ ဣတိ အတ္တနော စ အာသဝါနံ ခယံ ဉာဏံ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌာနံ စတုဘူမိမုပါဒါယ ယာဝ နဝန္နံ အရဟန္တာနံ အာသဝက္ခယော ဩဓိသော သေက္ခာနံ အနောဓိသော အရဟန္တာနံ။ တတ္ထ စေတောဝိမုတ္တိ ဒွီဟိ အာသဝေဟိ အနာသဝါ ကာမာသဝေန စ ဘဝါသဝေန စ၊ ပညာဝိမုတ္တိ ဒွီဟိ အာသဝေဟိ အနာသဝါ ဒိဋ္ဌာသဝေန စ အဝိဇ္ဇာသဝေန စ၊ ဣမာသံ ဒွိန္နံ ဝိမုတ္တီနံ ယထာဘူတံ ¶ ဉာဏံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ အာသဝက္ခယေ ဉာဏံ။ ဒသမံ တထာဂတဗလံ။

၂၀။ ဣမေသု ¶ ဒသသု ဗလေသု ဌိတော တထာဂတော ပဉ္စဝိဓံ သာသနံ ဒေသေတိ သံကိလေသဘာဂိယံ ဝါသနာဘာဂိယံ ဒဿနဘာဂိယံ ဘာဝနာဘာဂိယံ အသေက္ခဘာဂိယံ။ တတ္ထ ယော တဏှာသံကိလေသော၊ ဣမဿ အလောဘော နိဿရဏံ။ ယော ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော၊ ဣမဿ အမောဟော နိဿရဏံ။ ယော ဒုစ္စရိတသံကိလေသော၊ ဣမဿ တီဏိ ကုသလာနိ နိဿရဏံ။ ကိံ နိဒါနံ? တီဏိ ဣမာနိ [တီဏိ ဟိ ဣမာနိ (ပီ။)] မနောဒုစ္စရိတာနိ – အဘိဇ္ဈာ ဗျာပါဒေါ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ တတ္ထ အဘိဇ္ဈာ မနောဒုစ္စရိတံ ကာယကမ္မံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ အဒိန္နာဒါနံ သဗ္ဗဉ္စ တဒုပနိဗ္ဗဒ္ဓံ ဝါစာကမ္မံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ မုသာဝါဒဉ္စ သဗ္ဗဝိတထံ သဗ္ဗံ ဝါစမဘာဝံ သဗ္ဗမက္ခံ ပလာသံ အဘိဇ္ဈာ အကုသလမူလန္တိ၊ သုစရိတေ သုစရိတံ မုသာဝါဒါ အဒိန္နာဒါနာ အဘိဇ္ဈာယ စေတနာ၊ တတ္ထ ဗျာပါဒေါ မနောဒုစ္စရိတံ ကာယကမ္မံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ ပါဏာတိပါတံ သဗ္ဗဉ္စ မေတံ အာကဍ္ဎနံ ပရိကဍ္ဎနံ နိဗ္ဗဒ္ဓံ ရောစနံ ဝါစာကမ္မံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ ပိသုဏဝါစံ ဖရုသဝါစံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မနောဒုစ္စရိတဉ္စ အဘိဇ္ဈံ ဗျာပါဒံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ပယောဇေတိ၊ တဿ ယော ကောစိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စာဂေါ ရာဂဇော ဝါ ဒေါသဇော ဝါ သဗ္ဗသော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သမ္ဘူတော ဣမိနာ ကာရဏေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရံ ဝစီကမ္မံ ဥပဋ္ဌပေတိ သမ္ဖပ္ပလာပံ။ ဣမာနိ ¶ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ အကုသလမူလာနိ။

ယာ အဘိဇ္ဈာ၊ သော လောဘော။ ယော ဗျာပါဒေါ၊ သော ဒေါသော။ ယာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ သော မောဟော။ တာနိ အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တာနိ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။ တေသု ဂဟိတေသု တီသု အကုသလမူလေသု ဒသဝိဓံ အကုသလမူလံ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ တိဝိဓဿ ဒုစ္စရိတသံကိလေသဿ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နိဿရဏံ။ တတ္ထ ¶ ယော ဗဟုသိတော နိဒ္ဒေသော ယထာ လောဘော ဒေါသော မောဟောပိ၊ တတ္ထ အသိတုံ ဧတ္ထ လောဘော ဥဿဒေါ တေန ကာရဏေန တေသု ဝါ ဓမ္မေသု လောဘော ပညပိယတိ။ တတ္ထာယံ မောဟော အကုသလံ မောဟော အယံ အဝိဇ္ဇာ၊ သာ စတုဗ္ဗိဓာ ရူပေ အဘိနိဝိဋ္ဌာ၊ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ အဝိဇ္ဇာဂတော ရူပဝန္တံ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ တတ္ထ ကတမံ ပဒံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ဥစ္ဆေဒံ ဝဒတိ ‘‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’’န္တိ နတ္ထိကဒိဋ္ဌိ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ စ အညော စ ကရောတိ၊ အညော ပဋိသံဝေဒိယတိ။ ပစ္ဆိမသဋ္ဌိကပ္ပာနံ တီဏိ ပဒါနိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ သဿတံ ဘဇန္တိ ‘‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’’န္တိ အကိရိယဉ္စ တံ ဒုက္ခမိစ္ဆတော အဟေတုကာ စ ပတန္တိ အနဇ္ဈာဘာဝေါ စ ကမ္မာနံ သဗ္ဗဉ္စ မာနယိ [မာနတိ (ပီ။)]။ တတ္ထ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ သံသာရေန ¶ သုဒ္ဓိ အာဇီဝကာ ဆဠာသီတိ ပညပေန္တိ။ ယထာရူပေ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ စတုဝတ္ထုကာ၊ ဧဝံ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ဝီသတိဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ သဿတံ ဘဇတိ။ အညာဇီဝကာ စ သဿတဝါဒိကေ စ သီလဗ္ဗတံ ဘဇန္တိ ပရာမသန္တိ ¶ ဣမိနာ ဘဝိဿာမိ ဒေဝေါ ဝါ ဒေဝညတရော ဝါ၊ အယံ သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ တတ္ထ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ သော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ‘‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’’မိတိ တံ ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ နာဓိမုစ္စတိ နာဘိပ္ပသီဒတိ ပုဗ္ဗန္တေ အပရန္တေ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ…ပေ… ဣတိ ဝါသနာဘာဂိယေသု ဌိတဿ အယံ ဥပက္ကိလေသော။

၂၁။ တတ္ထ သဒ္ဓိန္ဒြိယေန သဗ္ဗံ ဝိစိကိစ္ဆိတံ ပဇဟတိ၊ ပညိန္ဒြိယေန ဥဒယဗ္ဗယံ ပဿတိ၊ သမာဓိန္ဒြိယေန စိတ္တံ ဧကောဒိ ကရောတိ ဝီရိယိန္ဒြိယေန အာရဘတိ။ သော ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ သဒ္ဓါနုသာရီ အဝေစ္စပ္ပသာဒေ နိရတော အနန္တရိယံ သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ဣန္ဒြိယေဟိ သုဒ္ဓေဟိ ဓမ္မာနုသာရီ အပ္ပစ္စယတာယ အနန္တရိယံ သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေတိ။ သော ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ သစ္စာနိ ဣဒံ ဒဿနဘာဂိယံ သုတ္တံ။ တဿ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ တီဏိ သံယောဇနာနိ ဒဿနပဟာတဗ္ဗာနိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပဟီနာနိ ဒွေ ပုဂ္ဂလကတာနိ။ တတ္ထ တီဏိ အကုသလမူလာနိ ဘာဝနာပဟာတဗ္ဗာနိ ဥပရိက္ခိတ္တာနိ ဆ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ တတ္ထ တေသု အဘိဇ္ဈာယ စ ဗျာပါဒေသု တနုကတေသု ဆ ဘဝါ ပရိက္ခယာ မရိယာဒံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒွေ ဘဝါ အဝသိဋ္ဌာ။ တဿ အဘိဇ္ဈာ စ ဗျာပါဒေါ စ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ ဧကော ဘဝေါ အဝသိဋ္ဌော ဟောတိ။ သော စ မာနဝသေန နိဗ္ဗတ္တေတိ။ ကိဉ္စာပိ ဧတ္ထ အညေပိ စတ္တာရော ကိလေသာ ရူပရာဂေါ ဘဝရာဂေါ အဝိဇ္ဇာ ဥဒ္ဓစ္စံ ကေတုသ္မိမာနဘူတာ နပ္ပဋိဗလာ အသ္မိမာနံ ဝိနိဝတ္တေတုံ၊ သဗ္ဗေပိ ¶ တေ အသ္မိမာနဿ ပဟာနံ အာရဘတေ။ ခီဏေသု န စ တေသု ဣဒမုတ္တရိဒဿနဘူမိယံ ပဉ္စသု သေက္ခပုဂ္ဂလေသု တီသု စ ပဋိပ္ပန္နကေသု ဒွီသု စ ဖလဋ္ဌေသု ဘာဝနာဘာဂိယံ သုတ္တံ။ တဒုတ္တရိ အသေက္ခဘာဂိယသုတ္တံ၊ ကတ္ထစိ ဘူမိ နိပီဠိယတိ။ ဣဒဉ္စ ပဉ္စမံ သုတ္တံ။ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဒေသိတံ ပုထုဇ္ဇနဿ သေက္ခဿ အသေက္ခဿ သံကိလေသဘာဂိယံ ဝါသနာဘာဂိယံ။ ပုထုဇ္ဇနဿ ¶ ဒဿနဘာဂိယံ။ ဘာဝနာဘာဂိယံ ပဉ္စန္နံ သေက္ခာနံ။ ယံ ပဌမနိဒ္ဒိဋ္ဌံ အသေက္ခဘာဂိယံ သဗ္ဗေသံ အရဟန္တာနံ။ သာ ပန ပဉ္စဝိဓာ သတ္တဝီသအာကာရေ [သတ္တဝီသံ အာကာရေ (ပီ။)] ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ဧတေသု တဿ ဂတီနံ တတော ဥတ္တရိ။ တဉ္စ ခေါ သင်္ခေပေန ပညာသာယ အာကာရေဟိ ¶ သမ္ပတတိ၊ ယေ ပညာသ အာကာရာ သာသနေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေ သင်္ခိပိယန္တာ ဒသဟိ အာကာရေဟိ ပတန္တိ။ ယေ အရိယသစ္စံ နိက္ခေပေန ဌိတေ သင်္ခိပိယတ္တာ အဋ္ဌသု အာကာရေသု ပတန္တိ။ စတူသု စ သာဓာရဏေသု သုတ္တေသု ယာ ဟာရသမ္ပာတဿ ဘူမိ၊ တေ သင်္ခိပိယန္တာ ပဉ္စသု သုတ္တေသု ပတန္တိ။ သံကိလေသဘာဂိယေ ဝါသနာဘာဂိယေ ဘာဝနာဘာဂိယေ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ အသေက္ခဘာဂိယေ စ။ တေ သင်္ခိပိယန္တာ စတူသု သုတ္တေသု ပတန္တိ။ သံကိလေသဘာဂိယေ ဝါသနာဘာဂိယေ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ အသေက္ခဘာဂိယေ စ။ တေ သင်္ခိပိယမာနာ တီသု သုတ္တေသု ပတန္တိ၊ ပုထုဇ္ဇနဘာဂိယေ သေက္ခဘာဂိယေ အသေက္ခဘာဂိယေ စ။ တေ သင်္ခိပိယန္တာ ဒွီသု သုတ္တေသု ပတန္တိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ စ ပုဗ္ဗယောဂဘာဂိယေ စ။ ယထာ ဝုတ္တံ ¶ ဘဂဝတာ ဒွေ အတ္ထဝသေ သမ္ပဿမာနာ တထာဂတာ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ သုတ္တံ ဂေယျံ…ပေ… သတ္ထာ ပုဗ္ဗယောဂသမန္နာဂတေ အပ္ပကသိရေန မညမာနာ ဝသိယန္တိ ပုဗ္ဗယောဂါ စ ဘဝိဿန္တိ သန္တာနံ မညမာနာဓရာယ။ တတ္ထ ပညာဝေမတ္တတံ အတ္တနော သမနုပဿမာနေန အဋ္ဌဝိဓေ သုတ္တသင်္ခေပေ၊ ယတ္ထ ယတ္ထ သက္ကောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ တတ္ထ ယောဇေတွာ သုတ္တဿ အတ္ထော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ န ဟိ သတိ ဝေဒနာ မနော ဓာရေတွာ သက္ကာ ယေန ကေနစိ သုတ္တဿ အတ္ထော ယထာဘူတံ နိဒ္ဒိသိတုံ။

တတ္ထ ပုရိမကာနံ သုတ္တာနံ ဣမာ ဥဒ္ဒါနဂါထာ

ကာမန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ၊ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ စ၊

မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ၊ မဟာနာမော စ သာကိယော။

ဥဒ္ဓံ အဓော ဝိပ္ပမုတ္တော၊ ယဉ္စ သီလကိမတ္ထိယာ၊

ယဿ သေလူပမံ စိတ္တံ၊ ဥပတိဿ ပုစ္ဆာဒိကာ။

ယဿ ကာယဂတာသတိ၊ ဆန္နံ တမောပရာယဏော၊

န တံ ဒဠှံ စေတသိကံ၊ အယံ လောကောတိအာဒိကံ။

စတ္တာရော စေဝ ပုဂ္ဂလာ၊ ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎိတံ၊

သောတာနုဂတဓမ္မေသု၊ ဣမာ တေသံ ဥဒ္ဒါနဂါထာ။

သစေ ဘာယထ [ဥဒါ။ ၄၄] ဒုက္ခဿ၊ သစေ ဝေါ ဒုက္ခမပ္ပိယံ၊

မာကတ္ထ ပါပကံ ကမ္မံ၊ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော။

‘‘အတီတေ ¶ ၊ ရာဓ၊ ရူပေ အနပေက္ခော ဟောဟီ’’တိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘သီလဝန္တေန ¶ ၊ အာနန္ဒ၊ ပုဂ္ဂလေန သဒါ ကရဏီယာ ကိန္တိမေ အဝိပ္ပဋိသာရော အဿာ’’တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ အာဏတ္တိ။

ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ယထ ဝဿကာလေ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ။

‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ [ဓ။ ပ။ ၂၇၉] အနတ္တာ’’တိ၊ ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊

အထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဒုက္ခေ၊ ဧသ မဂ္ဂေါ ဝိသုဒ္ဓိယာ။

‘‘သတ္တဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ အပိ ဟိမဝန္တံ ပဗ္ဗတရာဇာနံ စာလေယျ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဆဝံ အဝိဇ္ဇံ သတ္တကေသု’’ ဝေယျာကရဏံ ကာတဗ္ဗံ။ အယံ ဥပါယော။

သစေ ဘာယထ ဒုက္ခဿ၊ သစေ ဝေါ ဒုက္ခမပ္ပိယံ၊

မာကတ္ထ ပါပကံ ကမ္မံ၊ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော။

သစေ ဟိ ပါပကံ ကမ္မံ၊ ကရောထ ဝါ ကရိဿထ၊

န ဝေါ ဒုက္ခာ ပမောက္ခာတ္ထိ၊ ဥပစ္စာပိ ပလာယတံ [ပလာယတော (ပီ။)]။

ပုရိမိကာယ ¶ ဂါထာယ အာဏတ္တိ ပစ္ဆိမိကာယ ဖလံ။ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ ယာ စ စိတ္တဘာဝနာ ယာ စ ပညာဘာဝနာ ယာ စ အာဏတ္တိ ရာဂဝိရာဂါ စ ဖလံ။

သီလေ ပတိဋ္ဌာယ [သံ။ နိ။ ၁။၂၃] နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ၊

အာတာပီ နိပကော ဘိက္ခု၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋံ။

ပုရိမိကာယ အဍ္ဎဂါထာယ ဥပါယော၊ ပစ္ဆိမိကာယ အဍ္ဎဂါထာယ ဖလံ။ နန္ဒိယော [နန္ဒိကော (ပီ။ က။)] သက္ကော ဣသိဝုတ္ထပုရိရိကာမဧကရက္ခေ [ဣသိဝုတ္တ… (ပီ။)] သုတ္တံ မူလတော ဥပါဒါယ ယာဝ ¶ ဆသု ဓမ္မေသု။ ဥတ္တရိ ပဉ္စသု ဓမ္မေသု ယာစယောဂေါ [ယော စ ယောဂေါ (ပီ။)] ကရဏီယော၊ အယံ ဥပါယော။ အသဟဂတဿ ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ မုစ္စတီတိ။ သဗ္ဗာသု ဆသု တီသု။ အယံ ဥပါယော စ ဖလဉ္စ။

တတ္ထ ကတမာ အာဏတ္တိ စ ဖလဉ္စ ဥပါယော စ?

သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု၊ မောဃရာဇ သဒါ သတော၊

အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဥဟစ္စ [ဦဟစ္စ (သု။ နိ။ ၁၁၂၅)]၊ ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ။

‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု၊ မောဃရာဇာ’’တိ အာဏတ္တိ။ ‘‘သဒါ သတော’’တိ ဥပါယော။ ‘‘အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဥဟစ္စ၊ ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ’’တိ ဖလံ။ သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝေထ၊ သမာဟိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ရူပံ အနိစ္စန္တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ပဿံ အရိယသာဝကော ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာပိ…ပေ… ဥပါယာသေဟိပိ ဣဓ တီဏိပိ’’။

ကာမံ ကာမယမာနဿ၊ တဿ စေတံ သမိဇ္ဈတိ။ အယံ အဿာဒေါ။

‘‘ဓမ္မစရိယာ ¶ သမစရိယာ ကုသလစရိယာ ဟေတူဟိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧဝမိဓေကစ္စေ သတ္တာ ကာယဿ ဘေဒါ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တိ’’။ အယံ အဿာဒေါ။

ကာမေသု ဝေ ဟညတေ သဗ္ဗာ မုစ္စေဝ – အယံ အာဒီနဝေါ။ ပသေနဒိသံယုတ္တကေ သုတ္တေ ပဗ္ဗတောပမာ – အယံ အာဒီနဝေါ။

ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သပ္ပဿေဝ ပဒါ သိရော၊

သောမံ ဝိသတ္တိကံ လောကေ၊ သတော သမတိဝတ္တတိ။

သံယုတ္တကေ သုတ္တံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ပဏ္ဍုပလာသော သန္နိပလာသော – ဣဒံ နိဿရဏံ။

တတ္ထ ¶ ကတမော အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ?

ယာနိ [ဇာ။ ၁။၂။၁၄၄ ဒုကနိပါတေ] ကရောတိ ပုရိသော၊ တာနိ အတ္တနိ ပဿတိ၊

ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ၊ ပါပကာရီ စ ပါပကံ။

တတ္ထ ယံ ပါပကာရီ ပစ္စနုဘောတိ အယံ အဿာဒေါ။ လာဘာလာဘအဋ္ဌကေသု ဗျာကရဏံ၊ တတ္ထ အလာဘော အယသော နိန္ဒာ ဒုက္ခံ၊ အယံ အာဒီနဝေါ။ လာဘော ယသော သုခံ ပသံသာ၊ အယံ အဿာဒေါ။

‘‘သုခေါ ဝိပါကော ပုညာနံ၊ အဓိပ္ပာယော စ ဣဇ္ဈတိ၊

ခိပ္ပဉ္စ ပရမံ သန္တိံ၊ နိဗ္ဗာနမဓိဂစ္ဆတီ’’တိ။

ယော စ ဝိပါကော ပုညာနံ ယာ စ အဓိပ္ပာယဿ ဣဇ္ဈနာ၊ အယံ အဿာဒေါ။ ယံ ခိပ္ပဉ္စ ပရမံ သန္တိံ နိဗ္ဗာနမဓိဂစ္ဆတိ၊ ဣဒံ နိဿရဏံ။

ဗာတ္တိံသာယ စေဝ မဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတဿ မဟာပုရိသဿ ဒွေယေဝ ဂတိယော ဟောန္တိ၊ သစေ ¶ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ၊ ရာဇာ ¶ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ ယာဝ အဘိဝိဇိနိတွာ အဇ္ဈာဝသတိ အယံ အဿာဒေါ။ သစေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ သဗ္ဗေန ဩဃေန [ဩသဓေန (ပီ။ က။)] နိဿရဏံ အယံ အဿာဒေါ စ နိဿရဏဉ္စ။

တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ?

အာဒါနဿ [အာဒိန္နဿ (က။)] ဘယံ ဉတွာ၊ ဇာတိမရဏသမ္ဘဝံ၊

အနာဒါတုံ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ဇာတိမရဏသင်္ခယာ။

ပုရိမိကာယ အဍ္ဎဂါထာယ ဇာတိမရဏသမ္ဘဝေါ အာဒီနဝေါ။ အနာဒါတုံ နိဗ္ဗတ္တတိ ဇာတိမရဏသင်္ခယာတိ နိဿရဏံ။

ကိစ္ဆံ ဝတာယံ လောကော အာပန္နော ယမိဒံ ဇာယတေ စ မီယတေ စ။ ယာဝ ကုဒဿုနာမဿ ဒုက္ခဿ အန္တော ဘဝိဿတိ ပရတော ဝါတိ ဧတ္ထ ယာ ဥပရိက္ခာ၊ အယံ အာဒီနဝေါ။ ယော ဂေဓံ ဉတွာ အဘိနိက္ခမတိ ယာဝ ပုရာဏကာယ ရာဇဓာနိယာ၊ ဣဒံ နိဿရဏံ။ အယံ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ။

တတ္ထ ¶ ကတမော အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ?

ကာမာ ဟိ စိတြာ ဝိဝိဓာ [မဓုရာ (ထေရဂါ။ ၇၈၇)] မနောရမာ၊ ဝိရူပရူပေဟိ မထေန္တိ စိတ္တံ၊

တသ္မာ အဟံ [ထေရဂါ။ ၇၈၇] ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ၊ အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျော။

ယံ ‘‘ကာမာ ဟိ စိတြာ ဝိဝိဓာ မနောရမာ’’တိ အယံ အဿာဒေါ။ ယံ ‘‘ဝိရူပရူပေဟိ မထေန္တိ စိတ္တ’’န္တိ အယံ အာဒီနဝေါ။ ယံ အဟံ ¶ အဂါရသ္မာ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျောတိ ဣဒံ နိဿရဏံ။

ဗလဝံ ဗာလောပမသုတ္တံ ယံ အာသာယ ဝါ ဝေဒနီယံ ကမ္မံ ဂါဟတိ၊ တထာ စေပိ ယံ ယံ ပါပကမ္မံ အနုဘောတိ၊ တတ္ထ ဒုက္ခဝေဒနီယေန ကမ္မေန အဘာဝိတကာယေန စ ယာဝ ပရိတ္တစေတသော စ အာဒီနဝံ ဒဿေတိ သုခဝေဒနီယေန ကမ္မေန အဿာဒေတိ။ ယံ ပုရာသဒိသော ဟောတိ။ ဘာဝိတစိတ္တော ဘာဝိတကာယော ဘာဝိတပညော မဟာနာမော အပရိတ္တစေတသော၊ ဣဒံ နိဿရဏံ။

၂၄။ တတ္ထ ¶ ကတမံ လောကိကံ သုတ္တံ?

န ဟိ ပါပံ ကတံ ကမ္မံ၊ သဇ္ဇုခီရံဝ မုစ္စတိ၊

ဍဟန္တံ ဗာလမနွေတိ၊ ဘသ္မစ္ဆန္နောဝ [ဘသ္မာဆန္နောဝ (က။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၇၁] ပါဝကော။

စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ၊ ဣဒံ လောကိကံ သုတ္တံ။

‘‘ယဿိန္ဒြိယာနိ သမထင်္ဂတာနိ [သမထံ ဂတာနိ (ပီ။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၉၄]၊ အဿာ ယထာ သာရထိနာ သုဒန္တာ၊

ပဟီနမာနဿ အနာသဝဿ၊ ဒေဝါပိ တဿ ပိဟယန္တိ တာဒိနော’’တိ။

‘‘အရိယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာသမာဓိံ ဒေသေဿာမီ’’တိ ဣဒံ လောကုတ္တရံ သုတ္တံ။

တတ္ထ ¶ ကတမံ လောကိကံ လောကုတ္တရဉ္စ သုတ္တံ?

သတ္တိယာ ဝိယ ဩမဋ္ဌော၊ ဒယှမာနောဝ မတ္ထကေ၊

ကာမရာဂပ္ပဟာနာယ၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ။

‘‘သတ္တိယာ ဝိယ ဩမဋ္ဌော၊ ဒယှမာနောဝ မတ္ထကေ’’တိ လောကိကံ၊

‘‘ကာမရာဂပ္ပဟာနာယ၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ လောကုတ္တရံ၊

ကဗဠီကာရေ ¶ အာဟာရေ အတ္ထိ ဆန္ဒောတိ လောကိကံ။ နတ္ထိ ဆန္ဒောတိ လောကုတ္တရံ သုတ္တံ။

ယော ပါဏမတိပါတေတိ၊ မုသာဝါဒဉ္စ ဘာသတိ၊

လောကေ အဒိန္နံ အာဒိယတိ [အာဒိယိ (က။) ပဿ အ။ နိ။ ၅။၁၇၄]၊ ပရဒါရဉ္စ ဂစ္ဆတိ။

သုရာမေရယပါနဉ္စ၊ ယော နရော အနုယုဉ္ဇတိ၊

အပ္ပဟာယ ¶ ပဉ္စ ဝေရာနိ၊ ဒုဿီလော ဣတိ ဝုစ္စတိ။

တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုစ္စရိတာနိ။ ဣဒံ ကမ္မံ။

သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ၊ ယထာရူပီ ဝိပစ္စဂါ။

‘‘ဒိဋ္ဌာ မယာ၊ ဘိက္ခဝေ [သံ။ နိ။ ၄။၁၃၅]၊ ဆ ဖဿာယတနိကာ နာမ နိရယာ။ ဒိဋ္ဌာ မယာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ ဖဿာယတနိကာ နာမ သဂ္ဂါ’’။ အယံ ဝိပါကော။

အယသာဝ မလံ သမုဋ္ဌိတံ၊ တတုဋ္ဌာယ တမေဝ ခါဒတိ၊

ဧဝံ အတိဓောနစာရိနံ၊ သာနိ ကမ္မာနိ နယန္တိ ဒုဂ္ဂတိံ။

အယသာဝ မလံ သမုဋ္ဌိတံ၊ ယာဝ သာနိ ကမ္မာနီတိ ဣဒံ ကမ္မံ။ နယန္တိ ဒုဂ္ဂတိန္တိ ဝိပါကော။

စတူသု သမ္မာပဋိပဇ္ဇမာနော မာတရိ ပိတရိ တထာဂတေ တထာဂတသာဝကေ ¶ ယာ သမ္မာပဋိပတ္တိ၊ ဣဒံ ကမ္မံ။ ယံ ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဝိပါကော။ ဣဒံ ကမ္မဉ္စ ဝိပါကော စ။

၂၅။ တတ္ထ ¶ ကတမံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ သုတ္တံ?

နေလင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ၊ ဧကာရော ဝတ္တတီ [ဝတ္တတေ (က။) ဥဒါ။ ၆၅] ရထော၊

အနီဃံ ပဿ အာယန္တံ၊ ဆိန္နသောတံ အဗန္ဓနံ၊

ယံ ဝါ စိတ္တံ သမဏေသု၊ စိတ္တာဂဟပတိ ဒိဿတိ။

ဧဝံ ဣမာယ ဂါထာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌော အတ္ထော။

ဂေါပါလကောပမေ ¶ ဧကာဒသ ပဒါနိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ရူပညူ ဟောတိ။ ယာ စ အတိရေကပူဇာယ ပူဇေတာ ဟောတီတိ။ ဣမာနိ ဧကာဒသ ပဒါနိ ယထာဘာသိတာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော အတ္ထော။

တတ္ထ ကတမော အနိဒ္ဒိဋ္ဌော အတ္ထော?

သုခေါ ဝိဝေကော တုဋ္ဌဿ၊ သုတဓမ္မဿ ပဿတော၊

အဗျာပဇ္ဇံ [အဗျာပဇ္ဈံ (ပီ။ က။) ပဿ ဥဒါ။ ၁၁] သုခံ လောကေ၊ ပါဏဘူတေသု သံယမောတိ။

သုခါ ဝိရာဂတာ လောကေ၊ ကာမာနံ သမတိက္ကမော၊

အသ္မိမာနဿ ယော ဝိနယော၊ ဧတံ ဝေ ပရမံ သုခန္တိ။

ဣဒံ အနိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ အဋ္ဌ မဟာပုရိသဝိတက္ကာ။ ဣဒံ အနိဒ္ဒိဋ္ဌံ။

တတ္ထ ကတမံ နိဒ္ဒိဋ္ဌဉ္စ အနိဒ္ဒိဋ္ဌဉ္စ?

ပသန္နနေတ္တော [သု။ နိ။ ၅၅၅] သုမုခေါ၊ ဗြဟာ ဥဇု ပတာပဝါ၊

မဇ္ဈေ သမဏသင်္ဃဿ၊ အာဒိစ္စောဝ ဝိရောစသိ။

ပသန္နနေတ္တော ¶ ယာဝ အာဒိစ္စောဝ ဝိရောစသီတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ပသန္နနေတ္တော ယော ဘဂဝါ ကထဉ္စ ပန ပသန္နနေတ္တတာ၊ ကထံ သုမုခတာ၊ ကထံ ဗြဟကာယတာ၊ ကထံ ဥဇုကတာ၊ ကထံ ပတာပဝတာ၊ ကထံ ဝိရောစတာတိ အနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဖေဏပိဏ္ဍောပမံ ဝေယျာကရဏံ ယထာ ဖေဏပိဏ္ဍော ဧဝံ ရူပံ ယထာ ပုဗ္ဗုဠော ဧဝံ ဝေဒနာ မာယာ ဝိညာဏံ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပဉ္စဟိ ဥပမာဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ကေန ကာရဏေန ဖေဏပိဏ္ဍောပမံ ရူပံ သဗ္ဗဉ္စ စက္ခုဝိညေယျံ ယံ ဝါ စတူဟိ အာယတနေဟိ? ကထံ ဝေဒနာ ပုဗ္ဗုဠူပမာ? ကတရာ စ သာ ဝေဒနာ သုခါ ဒုက္ခာ အဒုက္ခမသုခါ? ဧဝမေသာ အနိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဧဝံ နိဒ္ဒိဋ္ဌဉ္စ အနိဒ္ဒိဋ္ဌဉ္စ။

ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိံ၊ ယာယံ နိဗ္ဗေဓဂါမိနီ၊

ယာယ [ယာယံ (က။) ပဿ ဣတိဝု။ ၄၁] သမ္မာ ပဇာနာတိ၊ ဇာတိမရဏသင်္ခယံ။

တီဏိမာနိ ¶ ဣန္ဒြိယာနိ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ အညိန္ဒြိယံ အညာတာဝိန္ဒြိယံ၊ ဣဒံ ဉာဏံ။

ကာမေသု [ဥဒါ။ ၆၃] သတ္တာ ကာမသင်္ဂသတ္တာ၊ သံယောဇနေ ဝဇ္ဇမပဿမာနာ၊

န ဟိ ဇာတု သံယောဇနသင်္ဂသတ္တာ၊ ဩဃံ တရေယျုံ ဝိပုလံ မဟန္တံ။

စတူဟိ ¶ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ ကာယဿ ဘေဒါ ဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဥဒါနေ ကာပိယံ သုတ္တံ အပဏ္ဏကပသာဒနီယံ – ဣဒံ နေယျံ။

သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ၊ ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊

အထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဒုက္ခေ၊ ဧသ မဂ္ဂေါ ဝိသုဒ္ဓိယာ။

ယဒါ ပဿတီတိ ဉာဏံ။ ယော သဗ္ဗဓမ္မေ အနတ္တာကာရေန ဥပဋ္ဌပေတိ ဣဒံ နေယျံ။

စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ၊ တတ္ထ တီဏိ နေယျာနိ မဂ္ဂသစ္စံ သီလက္ခန္ဓော စ ပညာက္ခန္ဓော စ၊ ဣဒံ ဉာဏဉ္စ နေယျဉ္စ။

ဧသေဝ မဂ္ဂေါ [ဓ။ ပ။ ၂၇၄ ဓမ္မပဒေ] နတ္ထညော၊ ဒဿနဿ ဝိသုဒ္ဓိယာ၊

ဧတဉှိ တုမှေ ပဋိပဇ္ဇထ၊ မာရဿေတံ ပမောဟနံ။

စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော အရိယသာဝကော အတ္တနာဝ [အတ္တနာယေဝ (က။) သံ။ နိ။ ၅။၁၀၀၃] အတ္တာနံ ဗျာကရေယျ ‘‘ခီဏနိရယောမှိ ယာဝ သောတာပန္နောဟမသ္မိ အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’တိ။ ဣဒံ ဒဿနံ။

ယဿိန္ဒြိယာနိ သုဘာဝိတာနိ၊ အဇ္ဈတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗလောကေ၊

သော ပုဂ္ဂလော မတိ စ ရူပသညီ၊ သုမောဟဂတာ န ဇာနာတိ [ကိံသု မောဟဂတာနု ဇာနာတိ (က။)]။

စတ္တာရိ ဓမ္မပဒါနိ – အနဘိဇ္ဈာ အဗျာပါဒေါ သမ္မာသတိ သမ္မာသမာဓိ။ အယံ ¶ ဘာဝနာ။

ဝစသာ မနသာထ ကမ္မုနာ စ၊ အဝိရုဒ္ဓါ သမ္မာ ဝိဒိတွာ [ဝိဒိတွာန (က။) သု။ နိ။ ၃၆၇] ဓမ္မံ၊

နိဗ္ဗာနပဒါဘိပတ္ထယာနော၊ သမ္မာ သော လောကေ ပရိဗ္ဗဇေယျ။

သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကာတုကာမေန ကတမေ ဓမ္မာ မနသိကာတဗ္ဗာ၊ ဘဂဝါ အာဟ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ဣဒံ ဒဿနဉ္စ ဘာဝနာ စ။

ယာနိ ကရောတိ ပုရိသောတိ ဝိတ္ထာရော။ တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုစရိတာနိ။ ဣမေ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ။

ရူပံ ဝေဒယိတံ သညာ၊ ဝိညာဏံ ယာ စေဝ စေတနာ၊

နေသောဟမသ္မိ န မေသော အတ္တာ၊ ဣတိ ဒိဋ္ဌော ဝိရဇ္ဇတိ။

ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခန္ဓာ – ဣမေ နဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ။

တတ္ထ ကတမော နေဝဝိပါကော နဝိပါကဓမ္မဓမ္မော?

‘‘ယေ ¶ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ နယံ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ၊

တေ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တိ၊ သတ္ထုသာသနကာရကာ’’တိ။

ဣတိ ယာ စ သမ္မာပဋိပတ္တိ ယော စ နိရောဓော၊ ဥဘယမေတံ နေဝဝိပါကော နဝိပါကဓမ္မော။ ဗြဟ္မစရိယံ ¶ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ၊ ဗြဟ္မစရိယဖလာနိ စ ဗြဟ္မစရိယဉ္စ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဗြဟ္မစရိယဖလာနိ သောတာပတ္တိဖလံ ယာဝ အရဟတ္တံ။

သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ၊

သစိတ္တပရိယောဒပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသနံ။

တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိမောက္ခမုခါနိ။ ဣဒံ သကဝစနံ။

နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမံ၊ နတ္ထိ ဂေါဏသမိတံ ဓနံ၊

နတ္ထိ သူရိယသမာ အာဘာ၊ သမုဒ္ဒပရမာ သရာ။

ဟေတုနာ မာရိသာ ကောသိယာ သုဘာသိတေန သင်္ဂါမဝိဇယော သောပိ နာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော သကံ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇမာနောတိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပရဝစနံ။

‘‘ယံ ပတ္တံ ယဉ္စ ပတ္တဗ္ဗံ၊ ဥဘယမေတံ ရဇာနုကိဏ္ဏံ၊

ယေ ဧဝံဝါဒိနော နတ္ထိ၊ တေသံ ကာမေသု ဒေါသော’’တိ။

ဣဒံ ပရဝစနံ။ ယေ စ ခေါ တေ ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မ ဝဋ္ဋံ တေသံ နတ္ထိ ပညာပနာယ။ ဣဒံ သကဝစနံ။

‘‘နန္ဒတိ ¶ ¶ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ ဂေါမာ ဂေါဟိ [ဘောဂိကော ဘောဂေဟိ (ပီ။) သံ။ နိ။ ၁။၁၂] တထေဝ နန္ဒတိ၊

ဥပဓီ ဟိ နရဿ နန္ဒနာ၊ န ဟိ သော နန္ဒတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ – ပရဝစနံ။

‘‘သောစတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ ဂေါမာ ဂေါဟိ တထေဝ သောစတိ၊

ဥပဓီ ဟိ နရဿ သောစနာ၊ န ဟိ သော သောစတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ – သကဝစနံ။

ယေ ကေစိ ဘူတာ ဘဝိဿန္တိ ယေ ဝါပိ၊ သဗ္ဗေ ဂမိဿန္တိ ပဟာယ ဒေဟံ၊

တံ သဗ္ဗဇာနိံ ကုသလော ဝိဒိတွာ၊ ဓမ္မေ [အာတာပိယော (ဥဒါ။ ၄၂)] ဌိတော ဗြဟ္မစရိယံ စရေယျ။

တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထာရော၊ တထာဂတော အရဟံ သေက္ခော ပဋိပဒေါ။ ဣဒံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။

ယဉ္စ ကာမသုခံ [ဥဒါ။ ၁၂] လောကေ၊ ယဉ္စိဒံ ဒိဝိယံ သုခံ၊

တဏှက္ခယသုခဿေတေ၊ ကလံ နာဂ္ဃန္တိ သောဠသိံ။

သတ္တိမေ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ ဣဒံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ? ဒုဒ္ဒသမန္တံ သစ္စံ ဒုဒ္ဒသော ပဋိဝေဓော ဗာလေဟိ၊ ဇာနတော ပဿတော နတ္ထိ နန္ဒီတိ ဝဒါမိ။ ဒုဒ္ဒသမန္တံ သစ္စံ ဒုဒ္ဒသော ပဋိဝေဓော ဗာလေဟီတိ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ ဇာနတော ပဿတော နတ္ထိ နန္ဒီတိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။ ဒါရုက္ခန္ဓောပမံ ဂင်္ဂါယ တီရိယာ ဩရိမဉ္စ တီရံ ပါရိမဉ္စ တီရံ ထလေ ဝါ [ထလေဝ စ (က။) သံယုတ္တနိကာယေ] န စ ဥဿီဒနံ၊ မဇ္ဈေ စ န သံသီဒနံ မနုဿဂ္ဂါဟော စ အမနုဿဂ္ဂါဟော စ အန္တောပူတိဘာဝေါ စ၊ ဣဒံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ ပန ဘိက္ခု နိဗ္ဗာနနိန္နော ဘဝိဿတိ နိဗ္ဗာနပရာယဏောတိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ။

မဂ္ဂါနဋ္ဌင်္ဂိကော ¶ သေဋ္ဌော၊ သစ္စာနံ စတုရော ပဒါ၊

ဝိရာဂေါ သေဋ္ဌော ဓမ္မာနံ၊ ဒွိပဒါနဉ္စ စက္ခုမာ။

တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဂ္ဂါနိ – ဗုဒ္ဓါ သတ္တာနံ၊ ဝိရာဂေါ ဓမ္မာနံ၊ သင်္ဃော ဂဏာနံ။ အယံ ထဝေါ။

ကာယေန ¶ [ဓ။ ပ။ ၃၆၁] သံဝရော သာဓု၊ သာဓု ဝါစာယ သံဝရော၊

မနသာ သံဝရော သာဓု၊ သာဓု သဗ္ဗတ္ထ သံဝုတော၊

သဗ္ဗတ္ထ သံဝုတော ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတိ။

တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကရဏီယာနိ – ကာယသုစရိတံ ဝစီသုစရိတံ မနောသုစရိတံ။ ဣဒံ အနုညာတံ။

နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမံ။ ဝိတ္ထာရော ဣဒံ ပဋိက္ခိတ္တံ။

တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အကရဏီယာနိ သယံ အဘိညာယ ဒေသိတာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ကာယဒုစ္စရိတံ ဝစီဒုစ္စရိတံ မနောဒုစ္စရိတံ။ ဣဒံ ပဋိက္ခိတ္တံ။

တတ္ထ ကတမံ အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ?

ကာယေန ကုသလံ ကရေ၊ အဿ ကာယေန သံဝုတော၊

ကာယဒုစ္စရိတံ ဟိတွာ၊ ကာယသုစရိတံ စရေ။

ဒွီဟိ ပဌမပဒေဟိ စတုတ္ထေန စ ပဒေန အနုဇာနာတိ။ ကာယဒုစ္စရိတံ ဟိတွာတိ တတိယေန ပဒေန ပဋိက္ခိတ္တန္တိ။ မဟာဝိဘင်္ဂေါ အစိရတပါနာဒေါ။

သစေ ¶ ဘာယသိ ဒုက္ခဿ၊ မာဘိနန္ဒိ အနာဂတံ၊

ဝဿကာလေ ယထာ ဆတ္တံ၊ ကုသလာနိ ကမတ္ထကေ။

သဗ္ဗေ ¶ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ၊ သမာဂတံ ဝိစာလယေ၊

န ဝေါ ဒုက္ခာ ပမောက္ခာတ္ထိ၊ သမထော စ ဝိပဿနာ။

ကာမစ္ဆန္ဒံ ဥပါဒါယ၊ ယော သော ဝိတက္ကေဟိ ခဇ္ဇတိ၊

သုဘာဝိတတ္တေ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋံ။

သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု၊ သမာဓိဘာဝိ ဘာဝသေ၊

ကာမံ ကာမယမာနဿ၊ ဓမ္မစရိယာယ သုဂတိံ။

ဟညတေ သဗ္ဗာ မုစ္စေဝ၊ နိပ္ပောဌေန္တော စတုဒ္ဒိသာ၊

ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ ပါရိဆတ္တောပမေဝ စ။

ယာနိ ¶ ကရောတိ ပုရိသော၊ လောကဓမ္မာ ပကာသိတာ၊

သုခေါ ဝိပါကော ပုညာနံ၊ တတိယံ အညံ န ဝိဇ္ဇတိ။

အာဒါနဿ ဘယံ ဉတွာ၊ ဇာယတေ ဇီယတေပိ စ၊

ကာမာ ဟိ စိတြာ ဝိဝိဓာ၊ အထ လောဏသလ္လောပမံ။

န ဟိ ပါပံ ကတံ ကမ္မံ၊ အဂတီဟိ စ ဂစ္ဆတိ၊

ယဿိန္ဒြိယာနိ သမထင်္ဂတာနိ၊ တထေဝ ပဉ္စဉာဏိကော။

သတ္တိယာ ဝိယ ဩမဋ္ဌော၊ ဝိညာဏဉ္စ ပတိဋ္ဌိတာ၊

ယော ပါဏမတိပါတေတိ၊ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ စ။

သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ၊ ခဏံ လဒ္ဓါန ဒုလ္လဘံ၊

အယသာဝ မလံ သမုဋ္ဌိတံ၊ စတူသု ပဋိပတ္တိသု။

နေလင်္ဂေါ ¶ သေတပစ္ဆာဒေါ၊ အထ ဂေါပါလကောပမံ၊

သုခေါ ဝိဝေကော တုဋ္ဌဿ၊ ဝိတက္ကာ စ သုဒေသိတာ။

ဖေဏပိဏ္ဍောပမံ ရူပံ၊ ဗြဟာ ဥဇု ပတာပဝါ၊

ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိံ၊ အနညာ တီဏိ ဣန္ဒြိယာနိ။

ကာမေသု ¶ သတ္တာ ကာမသင်္ဂသတ္တာ၊ အထ ဝဏ္ဏော ရဟဿဝါ၊

သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ၊ အရိယသစ္စဉ္စ ဒေသိတံ။

ဧသေဝ မဂ္ဂေါ နတ္ထညော၊ သောတာပန္နောတိ ဗျာကရေ၊

ယဿိန္ဒြိယာနိ သုဘာဝိတာနိ၊ အထ ဓမ္မပဒေဟိ စ။

ဝစသာ မနသာ စေဝ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စတော၊

ယာနိ ကရောတိ ပုရိသော၊ တီဏိ သုစရိတာနိ စ။

ရူပံ ဝေဒယိတံ သညာ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပကာသိတာ၊

ယော ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ဗြဟ္မာ စေဝ ဖလာနိ စ။

သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ဝိမောက္ခာ တံ ဟိ ဒေသိတာ၊

နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမံ၊ ဒေဝါနံ အသုရာန စ။

ယံ ပတ္တံ ယဉ္စ ပတ္တဗ္ဗံ၊ နန္ဒတိ သောစတိ နိစ္စံ၊

ယေ ကေစိ ဘူတာ ဘဝိဿန္တိ၊ သတ္ထာရော စ ပကာသိတာ။

ယဉ္စ ¶ ကာမသုခံ လောကေ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ စ သုဒေသိတာ၊

မဂ္ဂါနဋ္ဌင်္ဂိကော သေဋ္ဌော၊ တယော စ အဂ္ဂပတ္တိယော။

ကာယေန သံဝရော သာဓု၊ ကရဏီယဉ္စ ဒေသိတံ၊

နတ္ထိ အတ္တသမံ ပေမံ၊ အရိယာ တီဏိ စ ဒေသိတာ။

ကာယေန ¶ ကုသလံ အဘိရတော၊ ဝိနယဉ္စ ကာမသုခံ လောကေ၊

ဗောဇ္ဈင်္ဂါ စ သုဒေသိတာ၊ ဒုဒ္ဒသံ အနတံ စေဝ ပရာပရံ စ၊

ပေဋကောပဒေသေ သာသနပ္ပဋ္ဌာနံ နာမ ဒုတိယဘူမိ သမတ္တာ။

၃၂။ တတ္ထ ¶ ¶ ကတမံ သုတ္တာဓိဋ္ဌာနံ?

လောဘာဓိဋ္ဌာနံ ဒေါသာဓိဋ္ဌာနံ မောဟာဓိဋ္ဌာနံ အလောဘာဓိဋ္ဌာနံ အဒေါသာဓိဋ္ဌာနံ အမောဟာဓိဋ္ဌာနံ ကာယကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ ဝါစာကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ မနောကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနံ ဝီရိယိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနံ သတိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနံ သမာဓိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနံ ပညိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနံ။

ဝိတက္ကမထိတဿ [ဝိတက္ကနိမ္မထိတဿ (က။) ဓ။ ပ။ ၃၄၉] ဇန္တုနော၊ တိဗ္ဗရာဂဿ သုဘာနုပဿိနော၊

ဘိယျော တဏှာ ပဝဍ္ဎတိ၊ ဧသ ခေါ ဂါဠှံ ကရောတိ ဗန္ဓနံ။

ဝိတက္ကမထိတဿာတိ ကာမရာဂေါ။ သုဘာနုပဿိနောတိ ကာမရာဂဝတ္ထု။ ဘိယျော တဏှာ ပဝဍ္ဎတီတိ ကာမတဏှာ။ ဧသ ဂါဠှံ ကရောတိ ဗန္ဓနန္တိ ရာဂံ၊ ဣတိ ယော ယော ဓမ္မော မူလနိက္ခိတ္တော၊ သော ယေဝေတ္ထ ဓမ္မော ဥဂ္ဂါဝဟိတဗ္ဗော [ဥဂ္ဂါပယိတဗ္ဗော (ပီ။ က။)]။ န ဘဂဝါ ဧကံ ဓမ္မံ အာရဗ္ဘ အညံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ယဿ ဝိတက္ကေတိ ကာမဝိတက္ကော တမေဝ ဝိတက္ကံ ကာမဝိတက္ကေန နိဒ္ဒိသီယတိ။ တိဗ္ဗရာဂဿာတိ တဿေဝ ဝိတက္ကဿ ဝတ္ထုံ နိဒ္ဒိသတိ။ သုဘာနုပဿိနော ဘိယျော တဏှာ ပဝဍ္ဎတီတိ တမေဝ ရာဂံ ကာမတဏှာတိ ¶ နိဒ္ဒိသတိ။ ဧသ ဂါဠှံ ကရောတိ ဗန္ဓနန္တိ တမေဝ တဏှာသံယောဇနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ဧဝံ ဂါထာသု အနုမိနိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဝေယျာကရဏေသု။

တတ္ထ ¶ ဘဂဝါ ဧကံ ဓမ္မံ တိဝိဓံ နိဒ္ဒိသတိ၊ နိဿန္ဒတော ဟေတုတော ဖလတော။

ဒဒံ ပိယော [ပဿ သံယုတ္တနိကာယေ] ဟောတိ ဘဇန္တိ နံ ဗဟူ၊ ကိတ္တိဉ္စ ပပ္ပောတိ ယသော စ ဝဍ္ဎတိ၊

အမင်္ကုဘူတော ပရိသံ ဝိဂါဟတိ၊ ဝိသာရဒေါ ဟောတိ နရော အမစ္ဆရီ။

ဒဒန္တိ ¶ ယံ ယံ ဒါနံ၊ ဣဒံ ဒါနမယိကံ ပုညကြိယံ။ တတ္ထ ဟေတု။ ယံ စေတံ။ ဘဇန္တိ နံ ဗဟူ၊ ကိတ္တိန္တိ ယော စ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ လောကေ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ယံ ဗဟုကဿ ဇနဿ ပိယော ဘဝတိ မနာပေါ စ။ ယဉ္စ အဝိပ္ပဋိသာရီ ကာလင်္ကရောတိ အယံ နိဿန္ဒော။ ယံ ကာယဿ ဘေဒါ ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇတီတိ ဣဒံ ဖလံ။ ဣဒံ လောဘာဓိဋ္ဌာနံ။

ယော ပါဏမတိပါတေတိ၊ မုသာဝါဒဉ္စ ဘာသတိ၊

လောကေ အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ ပရဒါရဉ္စ ဂစ္ဆတိ၊

သုရာမေရယပါနဉ္စ၊ ယော နရော အနုယုဉ္ဇတိ [အဘိဂိဇ္ဈတိ (ပီ။ က။) ပဿ အ။ နိ။ ၅။၁၇၄]။

အပ္ပဟာယ ပဉ္စ ဝေရာနိ၊ ဒုဿီလော ဣတိ ဝုစ္စတိ၊

ကာယဿ ဘေဒါ ဒုပ္ပညော၊ နိရယံ သောပပဇ္ဇတိ။

ယော ပါဏမတိပါတေတီတိ ဒုဋ္ဌော ပါဏမတိပါတေတိ။ မုသာဝါဒဉ္စ ဘာသတီတိ ဒေါသောပဃာတာယ မုသာဝါဒဉ္စ ဘာသတိ။ သုရာမေရယပါနဉ္စ၊ ယော နရော အနုယုဉ္ဇတီတိ ဒေါသော နိဒါနံ။ ယော ¶ စ သုရာမေရယပါနံ အနုယုဉ္ဇတိ ယထာပရဒါရဝိဟာရီ [ယထာပမုဒိတဝိဟာရီ (က။)] အမိတ္တာ ဇနယန္တိ။

ပဉ္စ ဝေရာနိ အပ္ပဟာယာတိ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခာပဒါနံ သမတိက္ကမနံ သဗ္ဗေသံ ဒေါသဇာနံ သာ ပဏ္ဏတ္တိ၊ တေနေဝ ဒေါသဇနိတေန ကမ္မေန ဒုဿီလော ဣတိ ဝုစ္စတိ သောပိ ဓမ္မော ဟေတုနာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော၊ နိဿန္ဒေန ဖလေန စ။

တီဏိ ဗာလဿ ဗာလလက္ခဏာနိ – ဒုဗ္ဘာသိတဘာသီ [ဒုဗ္ဘာသိတဘာသိတာ (ပီ။ က။) ပဿ အ။ နိ။ ၃။၃] စ ဟောတိ၊ ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီ စ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ စ။ တတ္ထ ယံ ကာယေန စ ဝါစာယ စ ပရက္ကမတိ၊ ဣဒမဿ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ။ တာယံ ယထာ စ မုသာဝါဒံ ဘာသတိ ယထာ ပုဗ္ဗနိဒ္ဒိဋ္ဌံ ¶ ၊ ဣဒမဿ ဒုဗ္ဘာသိတာ။ ယဉ္စ သင်္ကပ္ပေတိ မနောဒုစ္စရိတံ ဗျာပါဒံ၊ ဣဒမဿ ဒုစ္စိန္တိတစိန္တိတာ။ ယံ သော ဣမေဟိ တီဟိ ဗာလလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော တီဏိ တဇ္ဇာနိ ဒုက္ခာနိ ဒေါမနဿာနိ အနုဘဝတိ၊ သော စ ဟောတိ သဘဂ္ဂတော ဝါ ပရိသဂ္ဂတော ဝါ တဇ္ဇံ ကထံ ကထန္တိ။ ယဒါ ဘဝတိ သော စ ပါဏာတိပါတာဒိဒသအကုသလကမ္မပထာ၊ သော တတောနိဒါနံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတီတိ။ ပုန စပရံ ယဒါ ပဿတိ စောရံ ရာဇာပရာဓိကံ ရညာ ဂဟိတံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတံ၊ တဿေဝံ ဘဝတိ သစေ မမမ္ပိ ရာဇာ ဇာနေယျ ¶ မမမ္ပိ ရာဇာ ဂါဟာပေတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာတိ၊ သော တတောနိဒါနံ ဒုက္ခံ ¶ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပုန စပရံ ဗာလော ယဒါ ဘဝတိ အာသနာ သမာရူဠှော ယာဝ ယာ မေ ဂတိ ဘဝိဿတိ ဣတော ပေစ္စ ပရံ မရဏာတိ သော တတောနိဒါနံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဣတိ ဗာလလက္ခဏံ ဟေတု။ တီဏိ တဇ္ဇာနိ ဒုက္ခာနိ နိဿန္ဒော။ ကာယဿ ဘေဒါ နိရယေသု ဥပပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ဖလံ။ ဣဒံ ဒေါသာဓိဋ္ဌာနံ။

သတဉ္စေဝ သဟဿာနံ၊ ကပ္ပာနံ သံသရိဿတိ၊

အထဝါ ပိ တတော ဘိယျော၊ ဂဗ္ဘာ ဂဗ္ဘံ ဂမိဿထ။

အနုပါဒါယ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ သင်္ခါရေ အတ္တတော ဥပါဒါယ၊

ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တိ၊ ဌာနမေတံ န ဝိဇ္ဇတိ။

ယော ယံ အနမတဂ္ဂသံသာရံ သမာပန္နော ဇာယတေ စ မီယတေ စ၊ အယံ အဝိဇ္ဇာဟေတုကာ။ ယာနိပိ စ သင်္ခါရာနံ ပယောဇနာနိ၊ တာနိပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာနိ၊ ယံ အဒဿနံ ဗုဒ္ဓဝစနဿ၊ အယံ အဝိဇ္ဇာသုတ္တေယေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ယော စ သင်္ခါရေ အတ္တတော ဟရတိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပဉ္စ ဒိဋ္ဌိယော ဥပဂစ္ဆတိ။ ‘‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ အဝိဇ္ဇာယ နိက္ခိတ္တံ၊ အဝိဇ္ဇာယ နိက္ခိပိတံ။ ဧဝံ သတ္ထာ သုတ္တေ နယေန [သုတနယေန (ပီ။)] ဓမ္မေန နိဒ္ဒိသတိ။ အသာဓာရဏေန တံယေဝ တတ္ထ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ န အညံ။

ယေ ဟိ ကေစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ နပ္ပဇာနန္တိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဝိတ္ထာရေန၊ ယံ တတ္ထ အပ္ပဇာနနာ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ၊ အယံ ဟေတု။ အပ္ပဇာနန္တော ဝိဝိဓေ သင်္ခါရေ အဘိသင်္ခရောတိ၊ အယံ နိဿန္ဒော။ ယဉ္စ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ပရာမသတိ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ အယံ နိဿန္ဒော။ ယံ ¶ ပုနဗ္ဘဝံ ¶ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ ဣဒံ ဖလံ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သနိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုတော စ ဖလတော စ နိဿန္ဒတော စ။

ဧတ္ထ ပန ကေစိ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ ဘဝန္တိ။ ဟေတု ခလု အာဒိတောယေဝ သုတ္တေ နိက္ခိပိဿန္တိ။ ယထာ ကိံ ဘဝေ စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဂတိဂမနာနိ။ တတ္ထ ယဉ္စ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ ယဉ္စ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ လောဘော အကုသလမူလံ။ ယံ ဒေါသာ၊ အယံ ဒေါသောယေဝ ¶ ။ ယံ မောဟာ၊ အယံ မောဟောယေဝ။ ဧဝံ ဣမာနိ တီဏိ အကုသလမူလာနိ အာဒိတောယေဝ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာနိ။ ယတ္ထ ဧကံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ တတ္ထ ဧကံ နိဒ္ဒိသီယတိ။ တထာ ဒွေ ယထာ တီဏိ၊ န ဟိ အာဒီဟိ အနိက္ခိတ္တေ ဟေတု ဝါ နိဿန္ဒော ဝါ ဖလံ ဝါ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊ ယော ဓမ္မံ အတိဝတ္တတိ၊

နိဟီယတိ [နိဟီယတေ (ပီ။ က။) ပဿ အ။ နိ။ ၄။၁၇] တဿ ယသော၊ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ။

ကတ္ထ ဆန္ဒာ စ အယံ လောဘော ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ပုဗ္ဗေ။ ဣဒံ မောဟာဓိဋ္ဌာနံ။

‘‘အသုဘာနုပဿိံ [အသုဘာနုပဿီ (ပီ။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၈] ဝိဟရန္တံ၊ ဣန္ဒြိယေသု သုသံဝုတံ၊

ဘောဇနမှိ စ မတ္တညုံ၊ သဒ္ဓံ အာရဒ္ဓဝီရိယံ၊

တံ ဝေ နပ္ပသဟတိ မာရော၊ ဝါတော သေလံဝ ပဗ္ဗတ’’န္တိ။

တတ္ထ ယာ အသုဘာယ ဥပပရိက္ခာ၊ အယံ ကာမေသု အာဒီနဝဒဿနေန ပရိစ္စာဂေါ။ ဣန္ဒြိယေသု သုသံဝုတော တဿေဝ အလောဘဿ ပါရိပူရိယံ မမ အာယတနသောစိတံ အနုပါဒါယ။ ဘောဇနမှိ စ မတ္တညုန္တိ ရသတဏှာပဟာနံ။ ဣတိ အယံ အလောဘော အသုဘာနုပဿိတာယ ဝတ္ထုတော ဓာရယတိ၊ သော အလောဘော ¶ ဟေတု။ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာယ ဂေါစရတော ဓာရယတိ၊ ဘောဇနေမတ္တညုတာယ ပရတော ဓာရယတိ၊ အယံ နိဿန္ဒော။ တံ ဝေ နပ္ပသဟတိ မာရော၊ ဝါတော သေလံ ဝ ပဗ္ဗတန္တိ၊ ဣဒံ ဖလံ။ ဣတိ ယောယေဝ ဓမ္မော အာဒိမှိ နိက္ခိတ္တော၊ သောယေဝ မဇ္ဈေ စေဝ အဝသာနေ စ။

နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ သမနုပဿာမိ အသမုပ္ပန္နဿ ကာမစ္ဆန္ဒဿ အနုပ္ပာဒါယ ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ပဟာနာယ၊ ယထယိဒံ [ယဒိဒံ (ပီ။ က။) ပဿ အ။ နိ။ ၁။၁၇] အသုဘနိမိတ္တံ။ တတ္ထ အသုဘနိမိတ္တံ ¶ မနသိကရောန္တဿ အနုပ္ပန္နော စေဝ ကာမစ္ဆန္ဒော န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နော စ ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတိ။ ဣဒံ အလောဘဿ ဝတ္ထု။ ယံ ပုန အနုပ္ပန္နော ကာမရာဂေါ ပရိယာဒိယတိ ရူပရာဂံ အရူပရာဂံ၊ ဣတိ ဖလံ။ ဣတိ အယမ္ပိ စ ဓမ္မော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုတော စ နိဿန္ဒတော စ ဖလတော စ။ ဣဒံ အလောဘာဓိဋ္ဌာနံ။

ဧကမ္ပိ စေ ပါဏမဒုဋ္ဌစိတ္တော၊ မေတ္တာယတိ ကုသလော [ကုသလီ (က။) ပဿ ဣတိဝု။ ၂၇] တေန ဟောတိ၊

သဗ္ဗေ စ ပါဏေ မနသာနုကမ္ပံ [အနုကမ္ပမာနော (ပီ။)]၊ ပဟူတမရိယော ပကရောတိ ပုညံ။

ဧကမ္ပိ စေ ပါဏမဒုဋ္ဌစိတ္တော မေတ္တာယတီတိ အယံ အဒေါသော။ နိဂ္ဃာတေန အဿာဒေါ၊ ကုသလော တေန ဟောတီတိ တေန ကုသလေန ဓမ္မေန သံယုတ္တော ဓမ္မပညတ္တိံ ဂစ္ဆတိ။ ကုသလောတိ ယထာ ပညာယ ပညော ပဏ္ဍိစ္စေန ပဏ္ဍိတော။ ပဟူတမရိယော ပကရောတိ ပုညန္တိ တဿာယေဝ ဝိပါကော အယံ လောကိယဿ၊ န ဟိ လောကုတ္တရဿ။ တတ္ထ ¶ ယာ မေတ္တာယနာ၊ အယံ ဟေတု။ ယံ ကုသလော ဘဝတိ အယံ နိဿန္ဒော။ ယာဝ အဗျာပဇ္ဇော ဘူမိယံ ဗဟုပုညံ ပသဝတိ၊ ဣဒံ ဖလံ။ ဣတိ အဒေါသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုတော စ နိဿန္ဒတော စ ဖလတော စ။

ဧကာဒသာနိသံသာ မေတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ။ တတ္ထ ယာ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ၊ အယံ အရိယဓမ္မေသု ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ၊ လောကိကာယ ဘူမိကာ ဟေတု၊ ယံ သုခံ အာယတိံ မနာပေါ ဟောတိ မနုဿာနံ၊ ဣမေ ဧကာဒသ ဓမ္မာ နိဿန္ဒော။ ယဉ္စ အကတာဝီ ဗြဟ္မကာယေ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ဖလံ။ ဣဒံ အဒေါသာဓိဋ္ဌာနံ။

ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိံ၊ ယာယံ နိဗ္ဗေဓဂါမိနီ [နိဗ္ဗေဓဘာဂိနီ (ပီ။ က။) ပဿ ဣတိဝု။ ၄၁]၊

ယာယ သမ္မာ ပဇာနာတိ၊ ဇာတိမရဏသင်္ခယံ။

ပညာ ¶ ဟိ သေဋ္ဌာတိ ဝတ္ထုံ။ နိဗ္ဗေဓဂါမိနီတိ နိဗ္ဗာနဂါမိနိယံ ယထာဘူတံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ သမ္မာ ပဇာနာတိ၊ ဇာတိမရဏသင်္ခယန္တိ အမောဟော။ ပညာတိ ဟေတု။ ယံ ပဇာနာတိ အယံ နိဿန္ဒော။ ယော ဇာတိမရဏသင်္ခယော၊ ဣဒံ ဖလံ။ ဣတိ အမောဟော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုနာ စ နိဿန္ဒေန စ ဖလေန စ။

တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ [ဣတိဝု။ ၆၂ တိကနိပါတေ]၊ ဣန္ဒြိယာနိ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ အညိန္ဒြိယံ အညာတာဝိန္ဒြိယံ။ တတ္ထ ကတမံ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အနဘိသမေတဿ ဒုက္ခဿ အရိယသစ္စဿ အဘိသမယာယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ၊ ဝီရိယံ အာရဘတိ ¶ ၊ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကတမံ အညိန္ဒြိယံ? ဣဓ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ယာ စ မဂ္ဂေါ၊ ဣဒံ အညိန္ဒြိယံ။ အာသဝက္ခယာ အနာသဝေါ ဟောတိ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ အညာတာဝိန္ဒြိယံ။ တထာယံ ပညာ၊ အယံ ဟေတု။ ယံ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ၊ ယာ ပဇာနာတိ၊ အယံ နိဿန္ဒော။ ယေန သဗ္ဗသော အာသဝါနံ ခယာ ဟေတု၊ ယံ ခယေ ဉာဏမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏဉ္စ၊ အယံ နိဿန္ဒော။ ယံ အရဟတ္တံ၊ ဣဒံ ဖလံ။ တတ္ထ ခီဏာ မေ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယန္တိ၊ ဣဒံ ခယေ ဉာဏံ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာမီတိ ဣဒံ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏံ။ ဣတိ ဣမာနိ ဣန္ဒြိယာနိ အမောဟော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုနာ စ နိဿန္ဒေန စ ဖလေန စ။ ဣမာနိ အသာဓာရဏာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။

တတ္ထ ကတမာနိ ကုသလမူလာနိ သာဓာရဏာနိ? ကုသလဉ္စ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ ကုသလမူလဉ္စေဝ။ တတ္ထ ကတမံ ကုသလမူလံ? အလောဘော အဒေါသော အမောဟော။ တတ္ထ ကတမံ ကုသလံ? အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ယာဝ သမ္မာသမာဓိ။ တတ္ထ ယာနိ ကုသလမူလာနိ၊ အယံ ဟေတု။ ယဉ္စ အလောဘော တီဏိ ကမ္မာနိ သမုဋ္ဌာပေတိ သင်္ကပ္ပံ ဝါယာမံ သမာဓိဉ္စ၊ အယံ အလောဘဿ နိဿန္ဒော။ တတ္ထ ယော အဒေါသော၊ အယံ ဟေတု။ ယံ တယော ဓမ္မေ ပဋ္ဌပေတိ သမ္မာဝါစံ သမ္မာကမ္မန္တံ သမ္မာအာဇီဝဉ္စ၊ အယံ နိဿန္ဒော။ တတ္ထ ¶ ယော အမောဟော ဟေတု၊ ယံ ဒွေ ဓမ္မေ ဥပဋ္ဌပေတိ အဝိပရီတဒဿနမ္ပိ စ အနဘိလာပနံ၊ အယံ နိဿန္ဒော။ ဣမဿ ဗြဟ္မစရိယဿ ယံ ဖလံ၊ တာ ဒွေ ဝိမုတ္တိယော ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ အဝိဇ္ဇာ ဝိရာဂါ စ ပညာဝိမုတ္တိ၊ ဣဒံ ဖလံ။ ဣတိ ဣမာနိ တီဏိ ကုသလမူလာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ဟေတုတော ¶ စ နိဿန္ဒတော စ ဖလတော စ။ ဧဝံ သာဓာရဏာနိ ကုသလာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနိ။

ယတ္ထ ဒုဝေ ယတ္ထ တီဏိ။ အယဉ္စေတ္ထ ဂါထာ။

‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝံ၊ ဘဝသင်္ခါရမဝဿဇိ မုနိ၊

အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော၊ အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝတ္တသမ္ဘဝ’’န္တိ။

တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝန္တိ တုလသင်္ခတံ အတုလသင်္ခတံ။ တတ္ထ ယေ သင်္ခတာ တုလံ၊ တေ ဒွေ ဓမ္မာ အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ တုလိတာ ဘဝန္တိ။ ဧတ္တကော ကာမေသု အဿာဒေါ။ ဧတ္တကော အာဒီနဝေါ ဣမဿ၊ ဣဒံ နိဿရဏန္တိ ဣတိ နိဗ္ဗာနံ ပဇာနာတိ။ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ အတုလံ န စ သက္ကာ တုလယိတုံ။ ဧတ္တကံ ဧတံ နေတံ ပရမတ္ထီတိ တေန အတုလံ။ အထ ပါပုဏာ ရတနံ ကရိတွာ အစ္ဆရိယဘာဝေန ¶ အတုလံ။ တတ္ထ ကုသလဿ စ အဘိသမ္ဘဝါ ဇာနနာ ပဿနာ၊ အယံ အမောဟော။ ယံ တတ္ထ ဉာတာ ဩသိရဏာ ဘဝသင်္ခါရာနံ၊ အယံ အလောဘော။ ယံ အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတောတိ ဝိက္ခေပပဋိသံဟရဏာ၊ အယံ အဒေါသော။ ဣတိ ဣမာနိ တီဏိ ကုသလမူလာနိ။ တုလမတုလသမ္ဘဝန္တိ ¶ အယံ အမောဟော။ ယော ဘဝသင်္ခါရာနံ သမောသရဏံ လောဘော သမ္မာသမာဓီနံ အဿာဒေါ၊ အယံ ဟေတု။ ယံ အဇ္ဈတ္တရတော အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ သမ္ဘေဒေါ၊ အယံ နိဿန္ဒော။ သာ ပဝတ္တိ ဣမာနိ တီဏိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ကုသလမူလာနိ ဟေတုတော စ နိဿန္ဒတော စ ဖလတော စ။

ဧတ္တာဝတာ ဧသာ ပဝတ္တိ စ နိဝတ္တိ စ အကုသလမူလေဟိ ပဝတ္တတိ၊ ကုသလမူလေဟိ နိဝတ္တတီတိ ဣမေဟိ စ တီဟိ သဗ္ဗံ အကုသလမူလံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတိ။ သော ဓမ္မေ ဝါ ဝစနတော နိဒ္ဒိဋ္ဌော တဏှာတိ ဝါ ကောဓောတိ ဝါ အသမ္ပဇညန္တိ ဝါ အနုသယောတိ ဝါ မက္ခောတိ ဝါ ပဠာသောတိ ဝါ အဿတီတိ ဝါ ဣဿာတိ ဝါ မစ္ဆရိယန္တိ ဝါ အညာဏန္တိ ဝါ၊ တေဟိ ယေ စ ဝတ္ထူဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ယဿိမာနိ ဒွေ ဝစနာနိ ဓမ္မပဒါနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ န သော အတ္ထိ ကိလေသာ၊ ယော ဣမေသု နဝသု ပဒေသု သမောဓာနံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတိ။ အယံ ကိလေသော၊ န စ လောဘော၊ န စ ဒေါသော၊ န စ မောဟော။

ယထာ အကုသလမူလာနိ၊ ဧဝံ ကုသလာနိ ပဋိက္ခေပေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။

၃၇။ တတ္ထ ¶ ကတမံ ကာယကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ?

ကာယေန ကုသလံ ကရေ၊ အဿ ကာယေန သံဝုတော၊

ကာယဒုစ္စရိတံ ဟိတွာ၊ ကာယေန သုစရိတံ စရေ။

တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုစရိတာနိ [ဣတိဝု။ ၆၉ သုစရိတသုတ္တေ]။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ၊ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ၊ ဣဒံ ကာယကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။

သုဘာသိတံ ¶ [သု။ နိ။ ၄၅၂ သုတ္တနိပါတေ] ဥတ္တမမာဟု သန္တော၊ ဓမ္မံ ဘဏေ နာဓမ္မံ တံ ဒုတိယံ၊

ပိယံ ဘဏေ နာပ္ပိယံ တံ တတိယံ၊ သစ္စံ ဘဏေ နာလိကံ တံ စတုတ္ထံ။

စတ္တာရိမာနိ ¶ စ ဝစီသုစရိတာနိ ဣဒံ ဝါစာကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။

မနေန ကုသလံ ကမ္မံ၊ မနသာ သံဝုတော ဘဝေ၊

မနောဒုစ္စရိတံ ဟိတွာ၊ မနသာ သုစရိတံ စရေ။

တီဏိမာနိ မနောသုစရိတာနိ၊ အနဘိဇ္ဈာ၊ အဗျာပါဒေါ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ဣဒံ မနောကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ ဣမာနိ အသာဓာရဏာနိ သုတ္တာနိ။

တတ္ထ ကတမာနိ သာဓာရဏာနိ သုတ္တာနိ?

ဝါစာနုရက္ခီ မနသာ သုသံဝုတော၊ ကာယေန စ နာကုသလံ ကယိရာ [အကုသလံ န ကယိရာ (ပီ။ က။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၂၈၁]၊

ဧတေ တယော ကမ္မပထေ ဝိသောဓယေ၊ အာရာဓယေ မဂ္ဂမိသိပ္ပဝေဒိတံ။

တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိသုဒ္ဓိယော – ကာယကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ၊ ဝါစာကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ၊ မနောကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ။

တတ္ထ ကတမာ ကာယကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ? ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ၊ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ။ တတ္ထ ကတမာ ဝစီကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ? မုသာဝါဒါ ဝေရမဏီ…ပေ… သမ္ဖပ္ပလာပါ ဝေရမဏီ။ တတ္ထ ကတမာ မနောကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ? အနဘိဇ္ဈာ အဗျာပါဒေါ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဣဒံ သာဓာရဏသုတ္တံ။

ဣတိ ¶ သာဓာရဏာနိ စ သုတ္တာနိ အသာဓာရဏာနိ စ သုတ္တာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနိ။ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဝါစာယ ကာယေန စ သုတ္တဿ အတ္ထော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။

၃၈။ တတ္ထ ကတမံ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနံ?

ယဿ ¶ ¶ သဒ္ဓါ [သံ။ နိ။ ၁။၂၆၀၊ ထေရဂါ။ ၅၀၇ အဋ္ဌကနိပါတေ စ ပဿိတဗ္ဗံ] တထာဂတေ၊ အစလာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ၊

သီလဉ္စ ယဿ ကလျာဏံ၊ အရိယကန္တံ ပသံသိတံ။

သင်္ဃေ ပသာဒေါ ယဿတ္ထိ၊ ဥဇုဘူတဉ္စ ဒဿနံ၊

အဒလိဒ္ဒေါတိ တံ အာဟု၊ အမောဃံ တဿ ဇီဝိတံ။

သဒ္ဓါ ဝေ နန္ဒိကာ အာရာဓိကော၊ နော တဿ သဒ္ဓါတိ၊

သဗ္ဗံ သိယာတိ ဘဂဝန္တံ၊ တထာရူပေါ ဓမ္မသမ္ပသာဒေါ။

အာရမ္ဘထ [အာရဘထ (ပီ။) ပဿ သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅] နိက္ကမထ၊ ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ၊ နဠာဂါရံဝ ကုဉ္ဇရော။

စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မပ္ပဓာနာ၊ ဣဒံ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမံ သတိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနံ?

သတီမတော သဒါ ဘဒ္ဒံ၊ ဘဒ္ဒမတ္ထု သတီမတော၊

သတီမတော သဒါ [သုဝေ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၈)] သေယျော၊ သတီမာ သုခမေဓတိ။

စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာ၊ ဣဒံ သတိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမံ သမာဓိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနံ?

အာကင်္ခတော တေ နရဒမ္မသာရထိ၊ ဒေဝါ မနုဿာ မနသာ ဝိစိန္တိတံ၊

သဗ္ဗေန ဇညာ ကသိဏာပိ ပါဏိနော၊ သန္တံ သမာဓိံ အရဏံ နိသေဝတော။

တယောမေ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓီ – သဝိတက္ကော သဝိစာရော၊ အဝိတက္ကော ဝိစာရမတ္တော၊ အဝိတက္ကော အဝိစာရော။ ဣဒံ သမာဓိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ¶ ¶ ကတမံ ပညိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနံ?

ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိန္တိ ဝိတ္ထာရေန။

တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညာ – သုတမယီ၊ စိန္တာမယီ၊ ဘာဝနာမယီ၊ ဣဒံ ပညိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနံ သုတ္တံ၊ ဣမာနိ ဣန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနာနိ အသာဓာရဏာနိ သုတ္တာနိ။

၃၉။ တတ္ထ ကတမာနိ သာဓာရဏာနိ ဣန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနာနိ သုတ္တာနိ?

အဝီတရာဂေါ [အ။ နိ။ ၆။၅၄] ကာမေသု၊ ယဿ ပဉ္စိန္ဒြိယာ မုဒူ၊

သဒ္ဓါ သတိ စ ဝီရိယံ၊ သမထော စ ဝိပဿနာ၊

တာဒိသံ ဘိက္ခုမာသဇ္ဇ၊ ပုဗ္ဗေဝ ဥပဟညတိ။

ပဉ္စိမာနိ ဣန္ဒြိယာနိ။ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိဣန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တီသု အဝေစ္စပ္ပသာဒေ ဝိတ္ထာရေန သုတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ဣမာနိ သာဓာရဏာနိ ဣန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနာနိ သုတ္တာနိ။ ယံ ယဿ သမ္ဗန္ဓံ ကုသလဿ ဝါ အကုသလဿ ဝါ တေန တေန အဓိဋ္ဌာနေန တံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ နတ္ထညော ဓမ္မော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သာဓာရဏံ ကုသလံ နာပိ ကုသလံ အကုသလံ ယထာ သာဓာရဏာနိ စ ကုသလမူလာနိ သာဓာရဏာနိ စ အကုသလမူလာနိ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ ပဇဟတိ…ပေ… စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ကုသလံ အကုသလဉ္စ။

ဝိတက္ကော ဟိ မမတ္ထိကော [ပမတ္ထိကော (ပီ။)]၊ ဒဒံ ပိယော နရော ဣတိ၊

ယော ¶ ပါဏမတိပါတေတိ၊ တီဏိ တဿ ဗာလလက္ခဏံ။

သတဉ္စေဝ သဟဿာနံ၊ ယေ စ သမဏဗြာဟ္မဏာ၊

ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊ စတူဟိ အဂတီဟိ စ။

အသုဘာနုပဿိံ ဝိဟရန္တံ၊ နိမိတ္တေသု အသုဘာ စ၊

ဧကမ္ပိ စေ ပိယံ ပါဏံ၊ မိတ္တာ သစေ သုဘာသိတာ။

ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိံ၊ အနုညာ တီဏိ ဣန္ဒြိယာနိ၊

ကုသလာကုသလမူလာနိ စ၊ တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝံ။

ကာယေန ကုသလံ ကရေ၊ တီဏိ သုစရိတာနိ စ၊

သုဘာသိတံ ဥတ္တမမာဟု၊ သန္တော ဝစီသုစရိတာနိ စ။

ကာယေန ¶ စ ကုသလံ ကယိရာ၊ မနောဒုစ္စရိတာနိ စ၊

ကာယာနုရက္ခီ စ သဒါ၊ တိဿော စ ပါရိသုဒ္ဓိယော။

ယဿ သဒ္ဓါ တထာဂတေ၊ သမုပ္ပာဒေ စ ဒေသိတော၊

အာရမ္ဘထ နိက္ကမထ၊ ယာ စ သမ္မပ္ပဓာနတာ။

သတီမတော သဒါ ဘဒ္ဒံ၊ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ၊

အာကင်္ခတော စ အနညာဏံ၊ ယေ စ တီဏိ သမာဓယော။

ပညာ ¶ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိံ၊ တိဿော ပညာ ပကာသိတာ၊

အဝီတရာဂေါ ကာမေသု၊ တထေဝ ပဉ္စိန္ဒြိယာ။

တတိယဘူမိ သုတ္တာဓိဋ္ဌာနံ နာမ။

တတ္ထ ¶ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ပုဗ္ဗာပရသော သာဓုကံ ဥပပရိက္ခိယတိ။ ကိံနု ခေါ ဣဒံ သုတ္တံ အာရဘိ…ပေ… တေဟိ သုတ္တေဟိ သဟ အဓိသန္နဋ္ဌေဟိ ယုဇ္ဇတိ ဥဒါဟု န ယုဇ္ဇတီတိ?

ယထာ ဘဂဝါ ကိလေသေ အာဒိမှိ တတ္ထ ဒေသေတိ။ ကိံ ဒေသိတံ? တေသံ ကိလေသာနံ ပဟာနံ ဥဒါဟု နော ဒေသိတန္တိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ ယဒိ န ဒေသိတံ ဘဂဝတိ တေသံ ကိလေသာနံ ပဟာနံ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ ယတ္ထ တေ အကုသလာ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ သစေ သမန္နေဟမာနော န လဘတိ။ တတ္ထ အကုသလာ ဓမ္မာ အပကဍ္ဎိတဗ္ဗာ ဝီမံသိတဗ္ဗာ၊ သံကိလေသဘာဂိယသုတ္တံ၊ ယဒိ ကိလေသာ အပကဍ္ဎိယန္တာ။ ယေ ဝါ န ဒေန္တိ တတ္ထ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ အရိယမဂ္ဂဓမ္မာ တာသု ဘူမီသု ကိလေသာ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဥဒါဟု န ဂစ္ဆန္တီတိ။ ယတ္တကာ ပန ကိလေသာ ဒေသိတာ။ န တတ္တကာ အရိယဓမ္မာ ဒေသိတာ။ ယတ္ထ ကိလေသာ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တတ္ထ ယေ ကိလေသာ အရိယဓမ္မာနံ ပဋိပက္ခေန န ယုဇ္ဇန္တိ၊ တေ အပကဍ္ဎိတဗ္ဗာ၊ သစေ အပကဍ္ဎိယန္တာ ယောဇနံ ဒေတိ။ တတ္ထ ဧဝံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ဒွေ တီဏိ ဝါ တဒုတ္တရိ ဝါ ကိလေသာ ဧကေန အရိယမဂ္ဂေန ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တီတိ။ သစေ ဧဝံ ဝီမံသိယန္တာ ယောဇနံ ဒေတိ၊ တတ္ထ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ ပရမ္ပရာယ ဝါ ပိဋကသမ္ပဒါနေန ဝါ သုတ္တဿ အတ္ထော စ နတ္ထော စ။ ယံ ဝါ န သက္ကာ သုတ္တံ ¶ နိဒ္ဒိသိတုံ နေဝ သုတ္တံ ဝိစိကိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ယထာ အာဒိမှိ ကုသလာ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ ယေ ကိလေသာ ¶ တေ ပဟီနေယျာတိ။ တေ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ။ ပုရော ဝါ ကုသလော ပဋိပက္ခေန ဝါ ပုရော ဒေသနာ၊ အနူနာ အနဓိကာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ ယထာ ပဌမော ဥတ္တိလော ယေသမိဒါနိ ကိလေသာနံ ယေ အရိယဓမ္မာ ဒေသိတာ ဣမေ ကိလေသာ ဣမေဟိ အရိယဓမ္မေဟိ ပဟီယန္တိ၊ ဥဒါဟု နပ္ပဟီယန္တီတိ ဝိစိနိတဗ္ဗာ။ ယဒိ ဥပပရိက္ခိယမာနာ ယုဇ္ဇန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ အထ န ယုဇ္ဇန္တိ၊ ယေ ကိလေသာ အပဋိပက္ခာ ဟောန္တိ၊ တေ ကိလေသာ အပရိပက္ခိတဗ္ဗာ။ ယေ စ အရိယဓမ္မာ ပဋိပက္ခာ ဟောန္တိ၊ တေ အရိယဓမ္မာ အပကဍ္ဎိတဗ္ဗာ ¶ ။ န ဟိ အရိယဓမ္မာ အနာဂါမိကိလေသပ္ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ နာပိ အရိယဓမ္မာ သဗ္ဗကိလေသာနံ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ယထာ ကုသလာ မေတ္တာ အကုသလော ရာဂေါ န တု ကုသလာ မေတ္တာတိ ကာရေတွာ အကုသလဿ ရာဂဿ ပဟာနာယ သမ္ဘဝတိ ဗျာပါဒေါ မေတ္တာယ ပဟာနံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဥဘော ကိလေသာ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ။ ယော ယော စ ဓမ္မော ဥပဒိသိယတိ ကုသလော ဝါ အကုသလော ဝါ သော အပကဍ္ဎိတဗ္ဗော။ သစေ တေ ယုဇ္ဇန္တိ အပကဍ္ဎိယမာနော နတ္ထိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဒွေ ဝါ ကိလေသာ ဧကေန အရိယဓမ္မေန ပဟီနေယျာတိ ဒွီဟိ ဝါ အရိယဓမ္မေဟိ ဧကော ဝါ ကိလေသော ပဟီယတီတိ။

အထ ဝါ ဧဝမ္ပိ ဥပပရိက္ခိယမာနံ ယုဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ ဝီမံသိတဗ္ဗံ ဝါ ယထာ ယုဇ္ဇတိ တတ္ထ ဝီမံသိတဗ္ဗံ ဝါ၊ ယထာ နနု သက္ကာ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတုံ၊ န ဟိ သုတ္တေ ဝိစိကိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ကိလေသော ¶ မံ အရိယဓမ္မေသု ဒေသိတေသု ဥဘယတော ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ ကိရ ယေ ဝါ ဣမေ ကိလေသာ ဒေသိတာ ယေ စ အရိယဓမ္မာ ဒေသိတာ ဂါထာယ ဝါ ဗျာကရဏေန ဝါ၊ ကိံ နု ခေါ ဣမေ ကိလေသာ ဣမေဟိ အရိယဓမ္မေဟိ ပဟီယန္တိ၊ ဥဒါဟု နပ္ပဟီယန္တိ? ဣမေ ဝါ အရိယဓမ္မာ ဣမေသံ ကိလေသာနံ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ။ ကိဉ္စာပိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အကုသလာ ဓမ္မာ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ န တု သဗ္ဗေဟိ အရိယဓမ္မေဟိ သဗ္ဗာကုသလာ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ယထာ မေတ္တာ ကုသလော အကုသလော စ ရာဂေါ န တု ကုသလာ မေတ္တာ အကုသလော ရာဂေါတိ ကာရေတွာ မေတ္တာယ ရာဂေါ ပဟာနံ၊ ဗျာပါဒေါ မေတ္တာယ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ကိလေသောတိ ကာရေတွာ သုတ္တေန ပဟာနံ ဂစ္ဆတိ။ န သုတ္တော ဓမ္မောတိ ကာရေတွာ သဗ္ဗံ ကိလေသဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တတိ။ ယံ တု သုတ္တဿ အရိယဓမ္မော သံကိလေသပဋိပက္ခော၊ သော တေန ပဟာနံ ဂစ္ဆတီတိ။

၄၁။ တတ္ထ ကုသလေ ဒေသိတေ သုတ္တေ ဗျာကရဏေ ဝါ သံကိလေသာ န ယုဇ္ဇန္တိ အရိယဓမ္မာ ဝါ၊ တေ မဟာပဒေသေ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာဝယဝေန အပကဍ္ဎိတဗ္ဗာ ¶ ။ တတ္ထ ကိလေသေဟိ စ ဒေသိတေဟိ အရိယဓမ္မေသု စ ယဒိပိ တေန အရိယဓမ္မေန တေ ကိလေသာ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထပိ ဥတ္တရိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ ကေန ကာရဏေန ဧတေ ကိလေသာ ပဇဟိတဗ္ဗာ၊ ကေန ကာရဏေန အရိယဓမ္မာ ဒေသိတာတိ? ယေန ယေန ဝါ အာကာရေန အရိယဓမ္မာ ဒေသိတာ၊ တေန တေန ပကာရေန အယံ ကိလေသော ဌိတော။ အတ္ထိ ဟိ ဧကော ကိလေသော၊ တေန ဝါ အရိယဓမ္မာ န အညထာ အညထာ ပဟာတဗ္ဗော၊ ယထာ ဒိဋ္ဌိ ရာဂေါ အဝိဇ္ဇာ စ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ။ သာ စေ ဧဝဉ္စ အဝိဇ္ဇာ ဘာဝနာယ ဘူမိ ဝါ ဓမ္မာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ။ သာယေဝ ဥဒ္ဓံဘာဂိယံ အသင်္ခတဒဿနာယ ဝိမုတ္တိယာ အနိမိတ္တေန စေတောသမာဓိနာ ¶ အမနသိကာရေန ပဟီယတိ။ ဧဝံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ ယေ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ ကိလေသာ ဒဿနာကာရေန အရိယဓမ္မော ဒေသိတော၊ ဘာဝနာယ ¶ ပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာကာရေန အရိယဓမ္မော ဒေသိတော၊ ပတိသေဝနာ ပဟာတဗ္ဗာ ပတိသေဝနာကာရေန အရိယဓမ္မော ဒေသိတော၊ ဧဝံ ဝိနောဒနပဟာတဗ္ဗာ ယာဝ သတ္တ အာသဝါ ကာတဗ္ဗာ၊ ယာဝညထာ။ အညထာ ဟေသ ဓမ္မော ပဟာတဗ္ဗော အညေနာကာရေန အရိယဓမ္မော ဒေသိတော၊ သော အရိယဓမ္မော အညထာ ပရိယေသိတဗ္ဗော။ ယဒိ အယံ ဓမ္မော ပရိယေသတော ယော စ ဒေသေတိ ယေန ယေနာကာရေန၊ သော အရိယဓမ္မော ပရိယေသိတဗ္ဗော၊ တေနာကာရေန ကိလေသော ပဟီယတိ။ သော တတ္ထ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ အထ န ယုဇ္ဇတိ ယဒိ ဟိ တေန သုတ္တေန ဝိဟိတံ သုတ္တံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ယထာ ယုဇ္ဇတိ၊ တထာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ န ယုဇ္ဇတိ၊ တထာ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အဒ္ဓါ ဧတံ ဘဂဝတာ န ဘာသိတံ၊ အာယသ္မတာ ဝါ ဒုဂ္ဂဟိတံ၊ ယထာ မဟာပဒေသေ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ဘဂဝတာ ယထာဘူတံ ဒေသိတံ၊ ယော စ ဓမ္မော ဒေသိတော ကုသလော စ အကုသလော စ တဿ ဓမ္မဿ ပစ္စယော ပရိယေသိတဗ္ဗော။ န ဟိ ပစ္စယာ ဝိနာ ဓမ္မော အပ္ပစ္စယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ကော အာကာရော ပရိယေသနာယ?

တတ္ထ တထာရူပံ သဟေတု သပ္ပစ္စယံ သောယံ ဓမ္မော ဝုတ္တောတိ ဣဒံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ သော စ ပစ္စယော တိဝိဓော – မုဒု မဇ္ဈော အဓိမတ္တော။ တတ္ထ မုဒုမှိ ပစ္စယေ မုဒုဓမ္မော ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ သတျေသ ပစ္စယော ဒုဝိဓော ပရံပရာပစ္စယော စ သမနန္တရပစ္စယော စ။ သော ပစ္စယော မုဒုတေန ဗျာဓိမတ္တံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ကိံ ကာရဏံ? အညတရောပိ ပစ္စယော အညေဟိ ပစ္စယေဟိ ပရိယတ္တိံ ဝါ ပါရိပူရိံ ဝါ ဂစ္ဆတိ ¶ ။ တတ္ထ ယော ဓမ္မော ဒေသိတော၊ တဿ ဓမ္မဿ ¶ ဧတေန ဝါ ကာရဏေန ဝါ ဟေတု ပရိယေသိတဗ္ဗော။ ယထာ ပစ္စယော ဟေတုနာ ပစ္စယေန စ၊ သော တဿ ဓမ္မဿ နိဿန္ဒော ပရိယေသိတဗ္ဗော။ ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော အဓိဋ္ဌာနေ ပဓာနံ ပရိယေသတိ၊ သော ပစ္စယော ပရိယေသိတဗ္ဗော။ န ဟိ မုဒုဿ ဓမ္မဿ အဓိမတ္တော နိဿန္ဒော အဓိမတ္တဿ ဝါ နိဿန္ဒဿ မုဒုဓမ္မော၊ အထ မုဒုဿ မုဒု မဇ္ဈာယ မဇ္ဈော အဓိမတ္တဿ အဓိမတ္တော ယုဇ္ဇတိ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အထ န ယုဇ္ဇတိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဉ္စ ဘဂဝါ အာရဘတိ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ၊ တံယေဝ ဓမ္မံ မဇ္ဈန္တပရိယောသာနံ ဒေသေတိ၊ ယထာ သုတ္တာဓိဋ္ဌာနေ ဓမ္မာ အာဒိမှိ နိဒ္ဒိသတိ၊ တံယေဝ ဗဟု တဿ သုတ္တဿ ပရိယောသာနံ။ တဿ ဟိ ဓမ္မဿ ဝသေန တံ သုတ္တံ ဟောတိ ဂါထာ ဝါ ဗျာကရဏံ ခုဒ္ဒကံ မဟန္တံ ဝါ၊ ယထာ ပန ဒုဝိဓာ အနုရူပန္တိ ဝါ ထပနာ စ ဒေသနာထပနာ။ ရူပန္တိပိ ဓမ္မဿ ပရိယေသိတဗ္ဗာ။ ယထာ စ ဘဂဝတာ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ သံဝရဏံ ဒေသိတံ တဏှာယ နိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဣစ္ဆာဝ ဟောတိ။ ဒေသေတိ ယထာ ဂေါပါလကောပမေ သုတ္တေ အညေဟိပိ သုတ္တေဟိ ဘဂဝါ ဘာသတိ ဣစ္ဆာဝ ဟောတိ မဇ္ဈိမနိကာယေ ဝိတက္ကော အယံ ဘဂဝတော ဒေသနာနုရူပန္တိ ဣတိ သော ဓမ္မော အညေသုပိ ဝေယျာကရဏေသု ပရိယေသိတဗ္ဗော။ န ဟိ ဧကံ ဟိ သုတ္တေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယုဇ္ဇနံ တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄၂။ တတ္ထ ကတမံ အနုညာတံ? ယံ ကိဉ္စိ သုတ္တံ ဘဂဝတာ န ဘာသိတံ တဉ္စ သုတ္တေသုယေဝ ¶ န္ဒိဿတိ၊ ဧဝမေတံ ဓာရေတဗ္ဗံ။ ယထာ အသုကေန ဘာသိတန္တိ၊ တံ သုတ္တံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ကိံ နု ခေါ ဣမံ သုတ္တံ ¶ အနုညာတံ ခမံ ဘဂဝတော ဥဒါဟု နာနုညာတံ ခမံ၊ ကိဉ္စိ ရူပဉ္စ သုတ္တံ ဘဂဝတော အနုညာတံ ခမံ ကိဉ္စိ ရူပဉ္စ နာနုညာတံ ခမံ? ယံ သဗ္ဗသော အနောတာရေတွာ ဒသဗလော ဂေါစရံ ဒေသေတိ၊ တံ သဗ္ဗံ သုတ္တံ ဘဂဝတော နာနုညာတံ ခမံ။ အတ္ထိပိ သော သာဝကော ဒသဗလာနံ ဂေါစရံ ဇာနာတိ ဩဓိသော အနောဓိသော၊ တံ ပန ဗလံ သဗ္ဗသော န ဇာနာတိ အညထာ နာမ သဝနေန၊ ယထာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန ယေန ဗြာဟ္မဏော ဩဝဒိတော၊ တဿ အာယသ္မတော နတ္ထိ ဣန္ဒြိယဗလဝေမတ္တဉာဏံ၊ တေန ပုဂ္ဂလပရော [ပုဂ္ဂလော ပရောပရဉ္စ (ပီ။)] ပရဉ္စ တံ အဇာနန္တော သတိ ဥတ္တရိကရဏီယေ ဥပ္ပာဒိတော၊ သော ဘဂဝတာ အပသာဒိတော။ ယထာဝ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဘာဂိနေယျံ ဩဝဒတိ အနန္တရိယသမန္နာဂတော ဣဒ္ဓိပါဋိဟီရေန အင်္ဂုလိယော အဒီပေတွာ ¶ ယံ သဗ္ဗေသံ ဓမ္မာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဟေတုသော ဌာနသော ယထာဘူတံ ဉာဏံ၊ တဿ အာယသ္မတော သံဝိဇ္ဇတေ၊ တေန နံ ဩဝဒတိ၊ တံ ဘဂဝါ ကရောတိ။

‘‘သစေပိ ဒသ ပဇ္ဇောတေ၊ ဓာရယိဿသိ ကဿပ၊

နေဝ ဒက္ခတိ ရူပါနိ၊ စက္ခု တဿ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

အပိ စ ခေါ ယထာ ဒူတော ရာဇဝစနေန သတ္တမနုသာသတိ၊ ဧဝံ သေသာနုဂေါ အညာတကံ ဃောသံ ပရေသံ ဒေသေတိ။ အနုညာတခမသုတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အနနုညာတခမံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ကတမော သုတ္တသင်္ကရော? ပဉ္စဝိဓံ ¶ သုတ္တံ၊ သံကိလေသဘာဂိယံ ဝါသနာဘာဂိယံ ဒဿနဘာဂိယံ ဘာဝနာဘာဂိယံ အသေက္ခဘာဂိယံ။ အညံ အာရာဓေယျ အညံ ဒေသေတိ အညဿ စ သုတ္တဿ အတ္ထံ အညမှိ သုတ္တေ နိဒ္ဒိသတိ။ သုတ္တဿ ဝါ ဟိ အနေကာကာရံ အတ္ထံ နိဒ္ဒိသတိ။ အရိယဓမ္မသာဓနေ အတ္ထံ ဝိဝရတိ။ ဝါသနာဘာဂိယဿ အတ္ထံ ဒဿနဘာဂိယေသု နိဒ္ဒိသတိ။ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ အတ္ထံ ဥဒ္ဓံဘာဂိယေသု နိဒ္ဒိသတိ။ မုဒုမဇ္ဈာနံ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိမတ္တေသု သုတ္တေသု နိဒ္ဒိသတိ။ ဣတိ အယံ သုတ္တံ သမ္ဘေဒံ ဟေတုနာ စ နိဿန္ဒေန စ ဖလေန စ နိဒ္ဒေသေန စ မုဒုမဇ္ဈာဓိမတ္တတာယပိ စ အတ္ထေန စ ဗျဉ္ဇနေန စ ယော သမ္ဘေဒေါ၊ အယံ ဝုစ္စတိ သုတ္တသင်္ကရော။ ယော အသမ္ဘေဒေါ၊ အယံ ဝုစ္စတိ သုတ္တဝိစယော။

ပုရိမာနံ ¶ အက္ခဏ္ဍံ၊ ယထာဘူတဿ ပစ္စယော၊

နိဿန္ဒော ဝါသနာသဒ္ဓိ၊ အနုညာ သုတ္တသင်္ကရော။

၄၃။ တတ္ထ ¶ ¶ ကတမော ဟာရဝိဘင်္ဂေါ? ယတ္ထ သောဠသ ဟာရာ အက္ခရသော ဘေဒံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ အာဒိမှိ ဒေသနာဟာရော။ တတ္ထ အယံ ဂါထာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ သစ္စာနိ ဝါ သစ္စေကဒေသော ဝါ။ ကိံ ဒေသိတန္တိ? သုတ္တေ ဝီမံသာ ဒေသနာဟာရော။ ယထာ အရိယသစ္စာနိ နိက္ခေပေါ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ¶ သာဓာရဏာနိ အသာဓာရဏာနိ စ။ ယာနိ စ အဋ္ဌာရသ ပဒါနိ ဒုက္ခတော သတ္တ ပဒါနိ သင်္ခေပေန ကာယိကေန စေတသိကေန ဒုက္ခေန၊ အပ္ပိယသမ္ပယောဂေန ပိယဝိပ္ပယောဂေန စ တီဟိ စ သင်္ခတာဟိ။ တတ္ထ တီဏိ သင်္ခတလက္ခဏာနိ တိဿော ဒုက္ခတာ ဥပ္ပာဒေါ သင်္ခတလက္ခဏံ၊ သင်္ခါရဒုက္ခတာယ ဒုက္ခတာ စ သင်္ခတလက္ခဏံ၊ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ ဒုက္ခတာတိ အညထတ္ထံ စ သင်္ခတလက္ခဏံ၊ ဒုက္ခဒုက္ခတာယ စ ဒုက္ခတာ၊ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ သင်္ခတလက္ခဏာနံ တီသု ဝေဒနာဘူမီသု အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဥပ္ပာဒေါ သင်္ခတလက္ခဏံ၊ သင်္ခါရဒုက္ခတာယ စ ဒုက္ခတာ တယော သင်္ခတလက္ခဏံ၊ သုခါ ဝေဒနာယ စ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ စ ဒုက္ခတာတိ အညထတ္တံ သင်္ခတလက္ခဏံ၊ ဒုက္ခာဝေဒနာ ဒုက္ခဒုက္ခတာ စ ဒုက္ခတာ ဣမမှိ ဣမေသု နဝပဒေသု ပဌမကေသု သတ္တသု ပဒေသု သောဠသသု ပဒေသု ဒုက္ခာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ၊ ဧကာဒသ ဒုက္ခတာယ စ လက္ခဏံ ¶ နိဒ္ဒေသေ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ပါတုဘာဝလက္ခဏာ ဇာတိယာ စ ပါတုဘာဝစုတိလက္ခဏော စုတောတိ ဝိတ္ထာရေန ပန္နရသပဒါနိ ကတ္တဗ္ဗာနိ၊ ဧဝံ သာဓာရဏာနိ အသာဓာရဏာနိ စ သတ္တသု ဒသသု ပဒေသု သညာသ တိဝိဓေ စ သာသနပ္ပဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာရသဝိဓေသု စ သုတ္တာဓိဋ္ဌာနေသု ဒသဝိဓေသု စ သုတ္တဝိဓေယျေသု သောဠသဝိဓေသု စ ဟာရေသု ဧကဝီသတိဝိဓာယ စ ပဝိစယဝီမံသာယာတိ ဣဒံ ဒေသိတံ။ ယထာဘူတဉ္စ ဒေသိတန္တိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဒေသနာဟာရော။

ပဒံ ပဉှာ စ ပုစ္ဆာ စ၊ ကိံ ပုဗ္ဗံ ကိဉ္စ ပစ္ဆိမံ၊

အနုဂီတိ သာ စ ဝိစယော၊ ဟာရော ဝိစယောတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။

ပဒန္တိ ¶ ပဌမံ ပဒံ။ တဿ ကော အတ္ထော? ယံ ဘဂဝါ ပုဋ္ဌော အာယသ္မတာ အဇိတေန တံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ကတိပဒါနိ ပုဋ္ဌာနိ ယထာကိံ ကေနဿု နိဝုတော လောကောတိ ဂါထာ၊ ဣမာနိ ကတိပဒါနိ စတ္တာရိ ဣတိ ဝိသဇ္ဇနာယ ပုစ္ဆာ။ ယတ္တကေဟိ ပဒေဟိ ဘဂဝတာ ဝိသဇ္ဇိတာနိ ပဒါနိ ဣတိ ပုစ္ဆာယ စ ယာ ပဒါနံ သင်္ကာသနာ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ပဒန္တိ။

ပဉှာတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ။ ကတိ ပဉှာ? ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ တဒုတ္တရိ ဝါ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ ဧကော ပဉှော၊ အတ္ထာနုပရိဝတ္တိ ဗျဉ္ဇနံ ဟောတိ၊ သမ္ဗဟုလာနိပိ ပဒါနိ ဧကမေဝတ္ထံ ပုစ္ဆတိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ အနုပရိဝတ္တီနိ တံ ဗျဉ္ဇနေန ဧကော ပဉှောဝ ဟောတိ။ ကေနဿု ¶ နိဝုတော လောကောတိ ¶ လောကံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆတိ၊ ကေနဿု နပ္ပကာသတိ ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသီတိ တံယေဝ ပုစ္ဆတိ။ ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယန္တိ တံယေဝ ပုစ္ဆတိ။ ဧဝံ အတ္ထာနုပရိဝတ္တိ ဗျဉ္ဇနံ ဧကော ပဉှော ဟောတိ၊ သော ပဉှော စတုဗ္ဗိဓော ဧကံသဗျာကရဏီယော ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယော ဌပနိယောတိ။ တတ္ထ စက္ခု အနိစ္စန္တိ ဧကံသဗျာကရဏီယော၊ ယံ အနိစ္စံ တံ ဒုက္ခန္တိ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော၊ သိယာ အနိစ္စံ န စက္ခု၊ ယာနိပိ အာယတနာနိ စ န စက္ခု၊ တာနိပိ အနိစ္စန္တိ န စက္ခုယေဝ၊ အယံ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော၊ ယံ စက္ခု တံ စက္ခုန္ဒြိယံ နေတိ ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယော၊ တံ စက္ခု တထာဂတောတိ ဌပနိယော။ အညတြ စက္ခုနာတိ ဌပနိယော ပဉှော။ ဣဒံ ပဉှံ ဘဂဝါ ကိံ ပုစ္ဆိတော၊ လောကဿ သံကိလေသော ပုစ္ဆိတော။ ကိံ ကာရဏံ? တိဝိဓော ဟိ သံကိလေသော တဏှာသံကိလေသော စ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော စ ဒုစ္စရိတသံကိလေသော စ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတောတိ အဝိဇ္ဇံ ဒဿေတိ၊ ဇပ္ပာတိ တဏှံ ဒဿေတိ၊ မဟဗ္ဘယန္တိ အကုသလဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ဒဿေတိ၊ သောတံ နာမ သုခဝေဒနီယဿ ကမ္မဿ ဒုက္ခဝေဒနီယော ဝိပါကော ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဘဂဝါ ဝိသဇ္ဇေတိ၊ စတူဟိ ယော ပဒေဟိ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကောတိ…ပေ… ဧဝံ ဝုစ္စတိ။

၄၅။ တဒုတ္တရိ ပဋိပုစ္ဆတိ၊ သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာတိ ဂါထာ၊ စတ္တာရိ ပဒါနိ ပုစ္ဆတိ တံ ဘဂဝါ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဝိသဇ္ဇေတိ။

ယာနိ ¶ သောတာနိ လောကသ္မိံ၊ သတိ တေသံ နိဝါရဏံ၊

သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ၊ ပညာယေတေ ပိဓီယရေ။

ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဝိသဇ္ဇေတိ။ ဣဒံ ပဒန္တိ ပုစ္ဆိတော၊ တဿ သံကိလိဋ္ဌဿ ¶ လောကဿ ဝေါဒါနံ ပုစ္ဆိတော၊ သောတာနိ ဆ တဏှာကာယာ ဗဟုလာဓိဝစနေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဘဝန္တိ သဗ္ဗေဟိ အာယတနေဟိ။ တာနိ သောတာနိ ကေန နိဝါရိယန္တီတိ ပရိယုဋ္ဌာနပဟာနံ ပုစ္ဆတိ၊ ကေန သောတာ ပိဓီယရေတိ အနုသယသမုဂ္ဃာတံ ပုစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဆသု ဒွါရေသု သတိယာ ဒေသေတိ၊ ယော ဟိ သမ္ပဇာနော ဝိဟရတိ သတိဒေါဝါရိကေ စ တဿ ဣန္ဒြိယာနိ ဂုတ္တာနိ သမ္ဘဝန္တိ။ တတ္ထ ဂုတ္တေသု ဣန္ဒြိယေသု ယာ ယာ ဝိပဿနာ၊ သာ သာ တေသံ တေသံ သောတာနံ တဿာ စ အဝိဇ္ဇာယ ယော လောကော နိဝုတော အစ္စန္တပဟာနာယ သံဝတ္တတိ။ ဧဝံ သောတာနိ ပိဟိတာနိပိ ဘဝန္တိ တတော ဥတ္တရိ ပုစ္ဆတိ။

ပညာ ¶ စ သတိ စ နာမရူပဿ ခေါ တဿ ဘဂဝန္တံ ပုဋ္ဌုမာဂမ္မ ကတ္ထေတံ ဥပသမ္မတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ ဘဂဝါ ဧကေန ပဒေန ဝိသဇ္ဇေတိ။

ယမေတံ ပဉှံ အပုစ္ဆိ [ပုစ္ဆသေ ပဉှံ (ပီ။ က။) ပဿ သု။ နိ။ ၁၀၄၃]၊ အဇိတ တံ ဝဒါမိ တေ…ပေ…၊

ဝိညာဏဿ နိရောဓေန၊ ဧတ္ထေတံ ဥပသမ္မတိ။

ဣမိနာ ပဉှေန ကိံ ပုစ္ဆတိ? အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ ပုစ္ဆတိ၊ တံ ဘဂဝါ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဝိသဇ္ဇေတိ။ တတ္ထ ¶ ပဌမေန ပဉှေန သံကိလေသံ ပုစ္ဆတိ။ ဒုတိယေန ပဉှေန ဝေါဒါနံ ပုစ္ဆတိ။ တတိယေန ပဉှေန သောပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ ပုစ္ဆတိ။ စတုတ္ထေန ပဉှေန အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ ပဋိပုစ္ဆတိ တတော ဥတ္တရိ ပဋိပုစ္ဆတိ။

ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာသေ၊ ယေ စ သေခါ [သေက္ခာ (က။) ပဿ သု။ နိ။ ၁၀၄၄] ပုထူ ဣဓ၊

တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ၊ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ မာရိသ။

ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ ပုစ္ဆတိ။ ကတိ စ ပန တေ ပဉှေ သင်္ခါတဓမ္မာ စ အရဟန္တာ သေက္ခာ စ? ကိံ ပုဗ္ဗံ ကိဉ္စ ပစ္ဆိမန္တိ အယမတ္ထော။ တတ္ထ ကတရံ ပဌမံ ပုစ္ဆတိ၊ ကတရံ ပစ္ဆာ? အရဟန္တံ ပဌမံ ပုစ္ဆတိ။ သေက္ခဓမ္မေ တတ္ထ ကေန ပဒေန သင်္ခါတဓမ္မာတိ အရဟန္တော ဂဟိတာ၊ ပုထူတိ သေက္ခာ ဂဟိတာ။ တေသံ မေ နိပကောတိ သာဓာရဏံ ပဒံ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆတိ။ တဿ သာဓာရဏာနိ စ အသာဓာရဏာနိ စ ပဉှေသု ပုစ္ဆိတဗ္ဗာနိ။ တံ ဘဂဝါ ဝိသဇ္ဇေတိ။ န တထာ ပုဋ္ဌံ၊ ပဌမံ ပုဋ္ဌံ၊ တံ ပစ္ဆာ ဝိသဇ္ဇေတိ။ ယံ ပစ္ဆာ ပုစ္ဆိတံ ပဌမံ ဝိသဇ္ဇေတိ။ ကိဉ္စ ဣဒံ ပုစ္ဆိတံ ဝိသုဒ္ဓါနံ ဝိသုဇ္ဈန္တာနဉ္စ ကာ ဣရိယာတိ ဣဒံ ပုစ္ဆိ၊ တံ ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျ။ မနသာနာဝိလော သိယာတိ ပရိယုဋ္ဌာနာနိ ဝိတက္ကေန စ ဘဂဝါ နိဝါရေတိ၊ ဒွေ ပန ဝိတက္ကအနာဝိလတာယ ¶ ပရိယုဋ္ဌာနံ၊ ယထာ နီဝရဏေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ကုသလာ သဗ္ဗဓမ္မေသူတိ အရဟန္တံ ဝိသဇ္ဇေတိ။

ကေနဿု တရတိ ဩဃန္တိ ဂါထာ၊ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ။ စတ္တာရောယေဝ ပဉှာ။ ကိံ ¶ ကာရဏံ၊ န ဟိ ဧတ္ထ အတ္ထာနုပရိဝတ္တိ ဗျဉ္ဇနံ [ယထာနုပရိဝတ္ထိဝဇ္ဇံ (ပီ။ က။)] ယထာ ပဌမံ အဇိတပဉှေသု၊ တဿ န ဧကံသေန ဗဟူနိ ဝိသဇ္ဇနာနိ၊ ဗဟုကာ ပဉှာ၊ ဧကောဝ န စာပိ၊ သဗ္ဗေ ပုစ္ဆတိ၊ ပုဗ္ဗေ ဝိသဇ္ဇိတော၊ ယထာ စတုတ္ထော အဇိတောပဉှေ၊ ယံ ¶ ဧတ္ထ ယထာဘူတံ ပရိယေသနာပဒဗန္ဓေန ဝိသဇ္ဇနာယော ဧဝံ ယထာဘူတံ ပရိယေသတိ။ ယော ပုန ဧတ္ထ ယံ ဧဝံ ပုစ္ဆတိ တတ္ထ အယမာကာရော ပုစ္ဆနာယံ အန္တောဇဋာ ဗဟိဇဋာတိ ဂါထာ [သံ။ နိ။ ၁။၂၉] ပုစ္ဆိတဝိသဇ္ဇနာယ မဂ္ဂိတဗ္ဗာ။ ကထံ ဝိသဇ္ဇိတာတိ ဘဂဝါတိ ဝိသဇ္ဇေတိ? သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညောတိ ဂါထာ။ တတ္ထ စိတ္တဘာဝနာယ သမထာ၊ ပညာဘာဝနာယ ဝိပဿနာ။ တတ္ထ ဧဝံ အနုမီယတိ၊ ယေ ဓမ္မာ သမထေန စ ဝိပဿနာယ စ ပဟီယန္တိ၊ တေ ဣမေ အန္တောဇဋာ ဗဟိဇဋာ။ တတ္ထ ဝိသဇ္ဇနံ သမထေန ရာဂေါ ပဟီယတိ၊ ဝိပဿနာယ အဝိဇ္ဇာ။ အဇ္ဈတ္တဝတ္ထုကော ရာဂေါ အန္တောဇဋာ၊ ဗာဟိရဝတ္ထုကော ရာဂေါ ဗဟိဇဋာ။ အဇ္ဈတ္တဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၊ အယံ အန္တောဇဋာ။ ဧကသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ စ ဗာဟိရဝတ္ထုကာနိ ဗဟိဇဋာ၊ ယာ ဟိ အဇ္ဈတ္တဝတ္ထုကာ ယာ ဒိဋ္ဌိဘာဂိယေန ဘဝိဿတိ၊ အယံ ဇဋာ။ တထာ သံခိတ္တေန ယာ ကာစိ အဇ္ဈတ္တဝတ္ထုကာ တဏှာ စ ဒိဋ္ဌိ စ၊ အယံ အန္တောဇဋာ။ ယာ ကာစိ ဗာဟိရဝတ္ထုကာ တဏှာ စ ဒိဋ္ဌိ စ၊ အယံ ဗဟိဇဋာ။

ယထာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆတိ ‘‘စတုစက္ကံ နဝဒွါရ’’န္တိ ဂါထာ [သံယုတ္တနိကာယေ]။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဝိသဇ္ဇေတိ ‘‘ဆေတွာ နဒ္ဓိံ ဝရတ္တံ စာ’’တိ ဂါထာ၊ ဣဒံ ဘဂဝါ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ဝိသဇ္ဇေတိ။ ဣမာယ ဝိသဇ္ဇနာယ ဘဂဝါ အနုမီယတိ ¶ ကိလေသေ ဧတ္ထ ပုရိမာယ ဂါထာယ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗေန။ တံ ဟိ စတုစက္ကန္တိ စတ္တာရော ဝါ ဟတ္ထပါဒါ။ နဝဒွါရန္တိ နဝ ဝဏမုခါနိ။ ယထာ စတုစက္ကန္တိ စတ္တာရော ဥပါဒါနာ၊ ဥပါဒါနပ္ပစ္စယာ ဘဝေါ၊ ဥပါဒါနနိရောဓာ ဘဝနိရောဓော။ နဝဒွါရန္တိ နဝ မာနဝိဓာ၊ မာနဇာတိကာယ ဟိ ဒုက္ခံ သေယျေနမှိ ပရသော တီဏိ တိကာနိ ပုဏ္ဏံ။ တိကေန သံယုတ္တံ ဟိ ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ။ တတ္ထ နဒ္ဓီတိ တဏှာ ဝိသဇ္ဇီယတိ။ ဝရတ္တန္တိ မာနံ ဝိသဇ္ဇေတိ၊ ဣစ္ဆာ လောဘော စ ပါပကောတိ ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ။ တတ္ထ ဝိသမလောဘော ပါပကောတိ နိဒ္ဒိသိယတိ သမူလတဏှန္တိ။ အညာဏမူလကာ တဏှာတိ အညာဏမူလကာ တဏှာ၊ တဏှာယ စ ဒိဋ္ဌိယာ စ ပဟာနံ။ ယေ စ ပုန အညေပိ ကေစိ စတုစက္ကယောဂေန တေနေဝ ကာရဏေန စ ယုဇ္ဇန္တိ၊ သံသာရဂါမိနော ဓမ္မာ သဗ္ဗေ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ တတ္ထာယံ ဂါထာ ဝိသဇ္ဇနာ ပုစ္ဆာယ ¶ စ ဝိသဇ္ဇနာယ သမေတိ [သမံတိ (ပီ။)]။ ယံ ယဒိ သန္ဒေန အထ သဟ ဗျာကရဏေန အနုဂီတိယံ စ သော ဝိစယောတိ ဘဂဝါ ယတ္တကာနိ ပဒါနိ နိက္ခိပတိ၊ တတ္တကေဟိ အနုဂါယတိ။

၄၆။ အဋ္ဌဟိ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဒူတေယျံ ဂန္တုမရဟတိ [ကာတုမရဟတိ (ပီ။ က။) ပဿ အ။ နိ။ ၈။၁၆]။ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပဒါနိ နိက္ခိတ္တာနိ။ ဆဟိ ပဒေဟိ ဘဂဝါ အနုဂါယတိ။

‘‘ယော ဝေ န ဗျထတိ [ဗျာထတိ (က။)] ပတွာ၊ ပရိသံ ဥဂ္ဂဝါဒိနိံ၊

န စ ဟာပေတိ ဝစနံ၊ န စ ဆာဒေတိ သာသနံ။

‘‘အသန္ဒိဒ္ဓိံ စ ဘဏတိ၊ ပုစ္ဆိတော န စ ကုပ္ပတိ၊

သ ဝေ တာဒိသကော ဘိက္ခု၊ ဒူတေယျံ ဂန္တုမရဟတီ’’တိ။

တတ္ထ ပန ဘဂဝါ ယတ္တကာနိ ပဒါနိ နိက္ခိပတိ၊ တတ္တကေဟိ အနုဂါယတိ။ သတ္တဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ကလျာဏမိတ္တော ပိယော ဂရုဘာဝနီယောတိ ဝိတ္ထာရေန၊ ဣဒံ ဘဂဝါ သတ္တဟိ ပဒေဟိ အနုဂါယတိ။ ဣတိ ဗဟုဿုတဝါ အနုဂါယတိ၊ အပ္ပတရကထံ ပဒံ ဝါ နိက္ခေပေါ၊ ဗဟုဿုတဝါ နဝ ပဒါနိ နိက္ခေပေါ၊ အပ္ပတရိကာ အနုဂီတိယာ ဗဟုတရိကာ အနုဂါယတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ တေ အနုဂီတိ စ ဝိစယော၊ အယံ ¶ ဝိစယော နာမ ဟာရော။

သဗ္ဗေသံ ဟာရာနံ၊ ယာ ဘူမီ ယော စ ဂေါစရော တေသံ၊

ယုတ္တာယုတ္တိ ပရိက္ခာ၊ ဟာရော ယုတ္တီတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။

ဟာရာနံ သောဠသန္နံ ယထာ ဒေသနာ ယထာ ဝိစယော ယော စ နိဒ္ဒိသိယတိ၊ အယံ နိဒ္ဒေသော။ အယံ ပုစ္ဆာ သုတ္တေသု န ယုဇ္ဇတီတိ ယာ တတ္ထ ဝီမံသာ၊ အယံ ယုတ္တိ။

ယထာ ဟိ သဟေတူ သပ္ပစ္စယာ သတ္တာ သံကိလိဿန္တိ၊ အတ္ထိ ဟေတု အတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယ၊ သဟေတူ သပ္ပစ္စယာ သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ၊ အတ္ထိ ဟေတု အတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ။ သီလဝတာ၊ အာနန္ဒ၊ ပုဂ္ဂလေန န ဝေယျာကရဏိယာ ကိန္တိ မေ ဝိပ္ပဋိသာရော ဥပ္ပာဒေယျ…ပေ… အဗျာကရဏံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ ဝိသုဒ္ဓိယာ မဂ္ဂေါ။ တဿ ဟေတု ကော ပစ္စယော၊ သီလက္ခန္ဓဿ ¶ စတ္တာရိ စတ္တာရိ ဟေတု စ ပစ္စယော စ။ သပ္ပုရိသသံသေဝေါ ယော စ ပတိရူပဒေသဝါသော စ၊ အယံ ဥပါဒါပစ္စယတာ သပ္ပစ္စယော။ ယံ ပေါရာဏကမ္မံ အဿ ဝိပါကော ပစ္စယော၊ တာယ ပစ္စယာယ အတ္တသမ္မာပဏိဓိ၊ အယံ ¶ ဟေတု။ ဣတိ သီလက္ခန္ဓော သဟေတု သပ္ပစ္စယောတိ ဣဒံ လောကိကံ သီလံ။

ယံ ပန လောကုတ္တရံ သီလံ၊ တဿ တီဏိ ဣန္ဒြိယာနိ ပစ္စယော – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ – အယံ ပစ္စယော။ သတိန္ဒြိယဉ္စ ပညိန္ဒြိယဉ္စ ဟေတု။ ပညာယ နိဗ္ဗေဓဂါမိနိယာ၊ ယံ သီလံ ဇာယတိ။ သောတာပန္နဿ စ သီလံ တေနာယံ ဟေတု အယံ ပစ္စယော။ ယံ ပုန သမာဓိနော ပဿဒ္ဓိ စ ပီတိ စ ပါမောဇ္ဇံ ပစ္စယော။ ယံ သုခံ ဟေတု တေန သမာဓိက္ခန္ဓော သဟေတု သပ္ပစ္စယော။ ယံ ¶ သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ အယံ ပညာ။ တဿ ပရတောဃောသော အဇ္ဈတ္တံ စ ယောနိသော မနသိကာရော ဟေတု စ ပစ္စယော စ၊ ဣတိ ဣမေ တယော ခန္ဓာ သဟေတူ သပ္ပစ္စယာ ဧဝံ သတ္တ ပညာ။ သတ္တဗျာကရဏီသု စ သုတ္တေသု န ယုဇ္ဇတိ။ အယံ ယုတ္တိဟာရော။ သော စတူသု မဟာပဒေသေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဇိနော၊ တဿ စ ဓမ္မဿ ယံ ပဒဋ္ဌာနံ၊

ဣတိ ယာဝ သဗ္ဗဓမ္မာ၊ ဧသော ဟာရော ပဒဋ္ဌာနော။

တတ္ထ ပဉ္စကာမဂုဏာ ကာမရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယေသံ ကေသဉ္စိ ကာမရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ ဝါ၊ ဧတေသု ယေပိ ပဉ္စသု ရူပေသု အာယတနေသု နာညတြ ဧတေဟိ ကာမရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနန္တိ။ ဝုစ္စတေ၊ တေန ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ကာမရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ရူပရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ မနိန္ဒြိယံ ဘဝရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပဉ္စက္ခန္ဓာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧကသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဒိဋ္ဌိရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာမဓာတု ကာမရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အရူပဓာတု အရူပရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သုခသညာ ကာမရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဗျာပါဒသညာ ဗျာပါဒဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အသမ္ပဇညတာ သမ္မောဟဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ နဝ အာဃာတဝတ္ထူနိ ဗျာပါဒဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ နဝဝိဓံ မာနံ [နဝမာနံ ဝိဓမာနဿ (ပီ။ က။)] မာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သုခါ ဝေဒနာ ရာဂါနုသယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဋိဃာနုသယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ အဝိဇ္ဇာနုသယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တဝါဒုပါဒါနဉ္စ မုသာဝါဒေါ စ လောဘဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပါဏာတိပါတော စ ပိသုဏဝါစာ စ ဖရုသဝါစာ စ ဗျာပါဒဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ မိစ္ဆတ္တဉ္စ သမ္ဖပ္ပလာပေါ စ မောဟဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဘဝံ ဘောဂဉ္စ ¶ ဝေါကာရော အဟံကာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဗာဟိရာနံ ပရိဂ္ဂဟော ¶ မမံကာရဿ ¶ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာယဿ သင်္ဂံ [ကာယဝင်္ကံ (ပီ။)] ဒိဋ္ဌိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာယိကဒေါသော ဒေါသဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာယိကကာသာဝေါ လောဘဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယော ယော ဝါ ပန ဓမ္မော ယေန ယေန အာရမ္မဏေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ သစ္စာဓိဋ္ဌာနေန ဝါ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနေန ဝါ အနုသယနေန ဝါ၊ သော ဓမ္မော တဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ တေန သာရမ္မဏေန သော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

ယထာ မနုဿော ပုရိမဿ ပဒဿ ပဒဋ္ဌာနံ အလဘန္တော ဒုတိယံ ပဒံ ဥဒ္ဓရတိ၊ သော ပစ္ဆာနုပဒံ သံဟရတိ။ ယဒိ ပန ယော န ဒုတိယပဒဿ ပဒဋ္ဌာနံ လဘတိ၊ အပရံ ပဒံ ဥဒ္ဓရတိ။ တဿ ယော စေသော ပစ္စယော ဘဝတိ။ ဧဝံ ဓမ္မော ကုသလော ဝါ အကုသလော ဝါ အဗျာကတော ဝါ ပဒဋ္ဌာနံ အလဘန္တော န ပဝတ္တတိ။ ယထာ ပယုတ္တဿ ဓမ္မဿ ယောနိလာဘော [ယောနိသော လာဘော (ပီ။)]၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော။

ဝုတ္တမှိ ဧကဓမ္မေ၊ ယေ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ တေန၊

သဗ္ဗေ ဘဝန္တိ ဝုတ္တာ၊ သော ဟာရော လက္ခဏော နာမ။

ယေသဉ္စ သုသမာရဒ္ဓါ၊ နိစ္စံ ကာယဂတာသတီတိ ဂါထာယ ဝုတ္တာယ ကာယဂတာသတိယာ ဝုတ္တာ ဝေဒနာဂတာ စိတ္တဂတာ ဓမ္မဂတာ စ သတိ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဧကေန သတိပဋ္ဌာနေန။ န ဟိ စိတ္တံ ဧကသ္မိံ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ ပဝတ္တတိ၊ နာနာသု ဂတီသု ပဝတ္တတိ၊ ကာယဂတာသတိယာ ဝုတ္တာယ ဝုတ္တာ ဝေဒနာဂတာ စိတ္တဓမ္မဂတာ စ။ န ဟိ ကာယဂတာသတိယာ ဘာဝိတာယ သတိပဋ္ဌာနာ စတ္တာရော ဘာဝနာပါရိပူရိံ န ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ¶ တဿဒိသေသု ဓမ္မေသု ဝုတ္တေသု သဗ္ဗဓမ္မာ ဝုတ္တာ စ ဘဝန္တိ။

သစိတ္တပရိယောဒါပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသနန္တိ ဂါထာ စေတသိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ၊ စိတ္တေ ရူပံ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ နာမရူပံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ။ တတော သစိတ္တပရိယောဒါပနာ ယံ ယံ ဩဒပေတိ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယေန ဩဒပေတိ၊ သော မဂ္ဂေါ။ ယတော ဩဒပနာ၊ သော နိရောဓော။ စက္ခုံ စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တတ္ထ သဟဇာတာ ဝေဒနာ သညာ စေတနာ ဖဿော မနသိကာရော ဧတေ တေ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ ဥပ္ပာဒလက္ခဏေန။ ယော စ ရူပေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဝေဒနာယ သော နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ သညာသင်္ခါရဝိညာဏေသုပိ သော နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ ဣတိ ¶ ယေ ဧကလက္ခဏာ ဓမ္မာ၊ တေသံ ဧကမှိ ဓမ္မေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ လက္ခဏော ဟာရော။

နိရုတ္တိ အဓိပ္ပာယော စ၊ ဗျဉ္ဇနာ ဒေသနာယ စ၊

သုတ္တတ္ထော ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ၊ ဧသော ဟာရော စတုဗျူဟော။

တတ္ထ ကတမာ နိရုတ္တိ၊ သာ ကထံ ပရိယေသိတဗ္ဗာ [ပဿိတဗ္ဗာ (ပီ။ က။)]? ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ဧကာဒသဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ခိပ္ပံ ဓမ္မေသု မဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ အတ္ထကုသလော စ ဟောတိ၊ ဓမ္မကုသလော စ ဟောတိ၊ နိရုတ္တိကုသလော စ ဟောတိ၊ ဣတ္ထာဓိဝစနကုသလော စ ဟောတိ၊ ပုရိသာဓိဝစနကုသလော စ၊ ဝိပုရိသာဓိဝစနကုသလော စ၊ အတီတာဓိဝစနကုသလော စ၊ အနာဂတာဓိဝစနကုသလော စ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာဓိဝစနကုသလော စ။ ဧကာဓိပ္ပာယေန ကုသလော နာနာဓိပ္ပာယေန ကုသလော။ ကိမှိ ¶ ဒေသိတံ၊ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ။ ဣတ္ထာဓိဝစနေန ပုရိသာဓိဝစနေန ဝိပုရိသာဓိဝစနေန သဗ္ဗံ ယထာသုတ္တံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တံ ဗျဉ္ဇနတော နိရုတ္တိကောသလ္လတော ယော ယံ သုတ္တဿ သုနိရုတ္တိဒုန္နိရုတ္တိတံ အဝေက္ခတိ၊ ဣဒံ ဧဝံ နိရောပယိတဗ္ဗံ။ ဣဒမ္ပိ န နိရောပယိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတေ နိရုတ္တိကောသလ္လံ။

၄၉။ တတ္ထ ကတမံ အဓိပ္ပာယကောသလ္လံ? ယထာဒေသိတဿ သုတ္တဿ သဗ္ဗဿ ဝါရံ ဂစ္ဆတိ ဣမေန ဘဂဝတာ ဒေသိတဗ္ဗန္တိ။ ယထာ ကိံ အပ္ပမာဒေါ အမတံ ပဒံ၊ ပမာဒေါ မစ္စုနော ပဒန္တိ ဂါထာ။ ဧတ္ထ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ အသီတိမေဝ အာကင်္ခန္တိ တေ အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရိဿန္တိ၊ အယံ အဓိပ္ပာယော။

ယောဂဿ ကာလံ န နိဝတ္တတိ ယာ စ၊ သော န တတ္ထ ပါပိန္တဝေ ဘဝန္တိ၊

ဝေဒနာမဂ္ဂဣသိနာ [ဝေဒနာမဂ္ဂံ ဣသိနာ (ပီ။)] ပဝေဒိတံ၊ ဓုတရဇာသဝါ ဒုက္ခာ ပမောက္ခာတာ။

ဧတ္ထ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ ဒုက္ခေ နာဿာဒကာ [ဒုက္ခေန သာဓကာ (ပီ။)]၊ တေ ဝီရိယမာရဘိဿန္တိ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ။ အယံ တတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ ဣတိ ဂါထာယ ဝါ ဗျာကရဏေန ဝါ ဒေသိတေ ဣမိနာ သုတ္တေန သာဓကာ၊ ယော ¶ ဧဝံ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇတီတိ သော အဓိပ္ပာယော၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဒေသနာဓိပ္ပာယော။

တတ္ထ ကတမော ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ? ယံ ¶ ဂါထာယံ ဝါ သုတ္တေသု ဝါ ပဒါနိ အသီတိ တာနိ ဘဝန္တိ ဧဝံ ဝါ ဧဝမေတိ တဿာ ဂါထာယ သုတ္တဿ ဝါ ယာနိ ပုရိမာနိ ပဒါနိ ယာနိ စ ပစ္ဆိမကာနိ ¶ ၊ တာနိ သမောသာရေတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ သော ပုဗ္ဗာပရေန သန္ဓိ ဉာယတိ။ ယာ ဧကာ သမာရဒ္ဓါ ဂါထာ ဒွေ တီဏိ ဝါ တဿ မေကဒေသေ ဘာသိတာနံ အဘာသိတာဟိ ဂါထာဟိ အနိဒ္ဒိဋ္ဌော အတ္ထော ဘဝတိ တဒုပဓာရိတဗ္ဗံ။ ယံဝ သဗ္ဗာ [ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ (ပီ။)] ဣတိဿ ပရိယေသမာနဿ ပရိယေသနာ ကင်္ခါ၊ တဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ပညတ္တီနံ အပရေ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတေ ပုဗ္ဗာပရေန သန္ဓိ။ ကောသလ္လန္တိ ဝတ္ထုတော နိဒါနကောသလ္လံ။ ဗျဉ္ဇနတော နိရုတ္တိကောသလ္လံ။ ဒေသနာဓိပ္ပာယကောသလ္လံ။ ပုဗ္ဗာပရေန သန္ဓိကောသလ္လံ။ တတ္ထ တဿ ဂါထာ ပရိယေသိတာ နိဒါနံ ဝါ။ ဥပလဗ္ဘိတုံ န အတ္ထော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဝတ္ထုတော နိဒါနကောသလ္လံ အတ္ထကောသလ္လံ ဣမေဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ အတ္ထော ပရိယေသိယန္တော ယထာဘူတံ ပရိယိဋ္ဌော ဟောတိ။ အထ စ သဗ္ဗော ဝတ္ထုတော ဝါ နိဒါနေန ဝါ ယော အဓိပ္ပာယော ဗျဉ္ဇနော နိရုတ္တိ သန္ဓိ စ အနုတ္တရော ဧသော ပုဗ္ဗာပရေန ဧဝံ သုတ္တတ္ထေန ဒေသိတဗ္ဗံ။ အယံ စတုဗျူဟော ဟာရော။

၅၀။ တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရော?

ဧကမှိ ပဒဋ္ဌာနေ၊ ပရိယေသတိ သေသကံ ပဒဋ္ဌာနံ၊

အာဝဋ္ဋတိ ပဋိပက္ခေ၊ အာဝဋ္ဋော နာမ သော ဟာရော။

ယထာ ကိံ ဥန္နဠာနံ ပမတ္တာနန္တိ ဂါထာယော။ ယံ ပမာဒေါ၊ ဣဒံ ကိဿ ပဒဋ္ဌာနံ? ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဩသဂ္ဂဿ။ ကုသလဓမ္မောသဂ္ဂေါ ပန ကိဿ ပဒဋ္ဌာနံ ¶ ? အကုသလဓမ္မပဋိသေဝနာယ။ ကိဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ကုသလဓမ္မပဋိသေဝနာယ? ကိဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ကိလေသဝတ္ထုပဋိသေဝနာယ? ဣတိ ပမာဒေန မောဟပက္ခိယာ ဒိဋ္ဌိ အဝိဇ္ဇာ ဆန္ဒရာဂပက္ခိယာ။ တတ္ထ တဏှာ စ ဒိဋ္ဌိ စတ္တာရော အာသဝါ တဏှာ ကာမာသဝေါ စ ဘဝါသဝေါ စ ဒိဋ္ဌာသဝေါ စ အဝိဇ္ဇာသဝေါ စ။ တတ္ထ စိတ္တေ အတ္ထီတိ ဒိဋ္ဌိ စေတသိကေသု နိစ္စန္တိ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု အဇ္ဈာဝဟနေန ကာမာသဝေါ၊ ဥပပတ္တီသု အာသတ္တိ ဘဝါသဝေါ။ တတ္ထ ရူပကာယော ¶ ကာမာသဝဿ ဘဝါသဝဿ စ ပဒဋ္ဌာနံ။ နာမကာယော ဒိဋ္ဌာသဝဿ အဝိဇ္ဇာသဝဿ စ ပဒဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ အလ္လိယနာယ အဇ္ဈတ္တဝါဟနံ ကာမာသဝဿ လက္ခဏံ။ ပတ္ထနဂန္ထနအဘိသင်္ခါရကာယသင်္ခါရဏံ ဘဝါသဝဿ လက္ခဏံ၊ အဘိနိဝေသော စ ပရာမာသော စ ဒိဋ္ဌာသဝဿ လက္ခဏံ။ အပ္ပဋိဝေဓော ဓမ္မေသု အသမ္ပဇညာ စ အဝိဇ္ဇာသဝဿ လက္ခဏံ။ ဣမေ စတ္တာရော အာသဝါ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ။ ကာမာသဝေါ ကာမုပါဒါနံ၊ ဘဝါသဝေါ ဘဝုပါဒါနံ၊ ဒိဋ္ဌာသဝေါ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ၊ အဝိဇ္ဇာသဝေါ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ၊ ဣမေဟိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာသဝေါ စိတ္တေ ပဟာတဗ္ဗော၊ သော စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿိဿ ပဟီယတိ။ ဒိဋ္ဌာသဝေါ ဓမ္မေသု ပဟာတဗ္ဗော၊ သော ဓမ္မေသု ¶ ဓမ္မာနုပဿိဿ ပဟီယတိ။ ဘဝါသဝေါ အာသတ္တိယာ ပဟာတဗ္ဗော၊ သော ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿိဿ ပဟီယတိ။ ကာမာသဝေါ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ပဟာတဗ္ဗော၊ သော ကာယေ ကာယာနုပဿိဿ ပဟီယတိ။ တတ္ထ ကာယာနုပဿနာ ဒုက္ခမရိယသစ္စံ ဘဇတိ။ ဝေဒနာနုပဿနာ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ပစ္စယော သုခိန္ဒြိယဿ ¶ ဒုက္ခိန္ဒြိယဿ သောမနဿိန္ဒြိယဿ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿ ဥပေက္ခိန္ဒြိယဿ၊ သတ္တကိလေသောပစာရော တေန သမုဒယံ ဘဇတိ။ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿနာ နိရောဓံ ဘဇတိ။ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿနာ မဂ္ဂံ ဘဇတိ။ တေနဿ စတူသု စ ဒဿနေန တဿေဝ သဗ္ဗေ ပဟီယန္တိ၊ ယေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ပဌမံ ဥန္နဠာနံ ပမတ္တာနံ တေသံ ဝဍ္ဎန္တိ အာသဝါ။ ဇာနတော ဟိ ပဿတော အာသဝါနံ ခယော ဒုက္ခံ သမုဒယော နိရောဓော မဂ္ဂေါ ဟိ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ဧဝံ ပရိယေသိတဗ္ဗာ။ ယာဝ တဿ အကုသလဿ ဂတိ တတော ပဋိပက္ခေန အကုသလေ ဓမ္မေ ပရိယေသတိ တေသံ ကိလေသာနံ ဟာရေန အာဝဋ္ဋတိ။ အယံ ဝုစ္စတေ အာဝဋ္ဋော ဟာရော။ ဧဝံ သုက္ကာပိ ဓမ္မာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ။ အကုသလဓမ္မေ အာဂမိဿ။

တတ္ထ အာဝဋ္ဋဿ ဟာရဿ အယံ ဘူမိ သတိ ဥပဋ္ဌာနာ စ ဝိပလ္လာသာ စ စတ္တာရိ ဉာဏာနိ သက္ကာယသမုပ္ပာဒါယဂါမိနီ စ ပဋိပဒါ သက္ကာယနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ။

၅၁။ တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိ ဟာရော? ယံ ကိဉ္စိ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယံ ဝုစ္စတိ ဝိဘတ္တိ ဟာရော။ ယထာ ကိံ အာဂန္တွာ စ ပုန ပုဂ္ဂလော ဟောတိ၊ နော ဝါဂတံ ¶ န ပရိဘာသတိ [နော ဝါ န ပရိဘာသတိ (ပီ။)၊ န တာဝါယံ ပရိဘာသိ (က။)] ပရိပုစ္ဆတာယ ပဉှာယ အတိယနံ ဧကဿ ကိဉ္စိ – အယံ ဝုစ္စတေ ဝိဘတ္တိ ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော ဟာရော။ ယံ ကိဉ္စိ ပဋိပက္ခနိဒ္ဒေသော၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပရိဝတ္တနော ဟာရော။ ယထာ ဝုတ္တံ ¶ ဘဂဝတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောတီတိ ဝိတ္ထာရေန သဗ္ဗာနိ မဂ္ဂင်္ဂါနိ။ အယံ ဝုစ္စတေ ပရိဝတ္တနော ဟာရော။

ဝေဝစနေဟိ အနေကေဟိ၊ ဧကံ ဓမ္မံ ပကာသိတံ၊

သုတ္တေ ယော ဇာနာတိ သုတ္တဝိဒူ၊ ဝေဝစနော နာမ သော ဟာရော။

ယထာ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧကမှိ ဝတ္ထုမှိ ဝေဝစနေန နာနာဝုတ္တေန ဘဂဝတာ ပသံသိတော ‘‘မဟာပညော သာရိပုတ္တော ဟာသပညော ဇဝနပညော’’တိ ဣဒံ ပညာယ ဝေဝစနံ။ ယထာ စ မဂ္ဂဝိဘင်္ဂေ ¶ နိယျာနတ္ထော ဧကမေကံ မဂ္ဂင်္ဂံ ဝေဝစနေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာယ ဝေဝစနာ။ ဧကံ အကုသလမူလံ တဒေဝ သန္တံ တေသု တေသု ဇနပဒေသု တေန တေန ပဇာနန္တိ။ န ဟိ အနေန တဒေဝပိ အာလပိယန္တိ အညံ ဘဇတိ။ သဗ္ဗကာမဇဟဿ ဘိက္ခုနောတိ ကာမာ အာလပိတာ။ ယဿ နိတ္ထိဏ္ဏော သင်္ကောတိ တေယေဝ ကာမေ သင်္ကာတိ အာလပတိ။ သုဏမာနဿ ပုရေတရံ ရဇ္ဇန္တိ တေယေဝ ကာမေ ရဇ္ဇန္တိ အာလပတိ။ ဧဝံ သုတ္တမှိ ယော ဓမ္မော ဒေသိယတိ တဿ ပရိယေဋ္ဌိ ‘‘ကတမဿ ဓမ္မဿ ဣဒံ နာမံ ကတမဿ ဣဒံ ဝေဝစန’’န္တိ။ သဗ္ဗညူ ဟိ ယေသံ ယေသံ ယာ နိရုတ္တိ ဟောတိ၊ ယထာဂါမိ တေန တေန ဒေသေတီတိ တဿ ဝေဝစနံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ အယံ ဝေဝစနော ဟာရော။

၅၂။ တတ္ထ ကတမော ပညတ္တိ ဟာရော? စတ္တာရိ ¶ အရိယသစ္စာနီတိ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသတိ၊ နိက္ခေပပညတ္တိ။ ယာ သမုဒယပညတ္တိ။ ကဗဠီကာရေ အာဟာရေ အတ္ထိ ဆန္ဒော အတ္ထိ ရာဂေါ ယာဝ ပတိဋ္ဌိတံ။ တတ္ထ ဝိညာဏံ ပဘဝပညတ္တိံ ပညပေတိ။ ကဗဠီကာရေ အာဟာရေ နတ္ထိ ဆန္ဒော…ပေ… သမုဂ္ဃာတိ ပညတ္တိ။

တဿ ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ၊ ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ၊ အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ ပဟာနပညတ္တိံ ပညပေတိ။ တဏှာ ယဿ ပုရက္ခတာ ပညာ ¶ ပရိဝတ္တတိ ဂါထာ မနာပပညတ္တိံ ပညပေတိ။ ဧဝံ ပန မနာပပညတ္တီတိ ဧကဓမ္မံ ဘဂဝါ ပညပေတိ။ န ဟိ တဏှာ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ကာရေတွာ သဗ္ဗတ္ထ တဏှာသမုဒယော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ယထာ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ ဝိနောဒေတိ ပဇဟတီတိ ပဋိက္ခေပပညတ္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗေသံ ဓမ္မာနံ ကုသလာနဉ္စ အကုသလာနဉ္စ ယဉ္စဿ ဓမ္မက္ခေတ္တံ ဘဝတိ၊ သော စေဝ ဓမ္မော တတ္ထ ပဝတ္တတိ။ တဒဝသိဋ္ဌာ ဓမ္မာ တဿာနုဝတ္တကာ ဟောန္တိ။ သာ ဒုဝိဓာ ပညတ္တိ – ပရာဓီနပညတ္တိ စ သာဓီနပညတ္တိ စ။ ကတမာ သာဓီနပညတ္တိ? သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ [ပဿ သံ။ နိ။ ၃။၅]၊ ဘာဝေထ၊ သမာဟိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ အယံ သာဓီနပညတ္တိ ပရာဓီနပညတ္တိ စ၊ သာ ပညတ္တိ ပညာယ စ သီလဿ စ၊ ယထာ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဘာဝေထ။ တဿ အတ္ထိ သမာဓိန္ဒြိယံ မုဒူနိ စတ္တာရိ ဣန္ဒြိယာနိ တာနိ စတုပရာဓီနာနိ၊ တီဏိ အဝေစ္စပ္ပသာဒေတိ ¶ ပရာဓီနံ သမာဓိန္ဒြိယံ စတ္တာရိ ဣန္ဒြိယာနိ ပရာဓီနာတိ စတူသု အရိယသစ္စေသု အပရာဓီနံ ပညိန္ဒြိယံ သတိပဋ္ဌာနေသု သမ္မပ္ပဓာနေသု ဝီရိယိန္ဒြိယံ။ ဣတိ သကေ ပဒဋ္ဌာနေ သကေ ခေတ္တသာဓီနော သော ဓမ္မော၊ သော စ တတ္ထ ပညာပေတဗ္ဗော။ တဿ ပဋိပက္ခာ နိဃာတော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထာယံ အနေကာကာရပညတ္တိ ကေန ကာရဏေန အယံ ဓမ္မော ပညတ္တောတိ။ အယံ ဝုစ္စတေ ပညတ္တိ။

၅၃။ တတ္ထ ¶ ကတမော ဩတရဏော ဟာရော? ဆသု ဓမ္မေသု ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ကတမေသု ဆသု? ခန္ဓေသု ဓာတူသု အာယတနေသု ဣန္ဒြိယေသု သစ္စေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေသု။ နတ္ထိ တံ သုတ္တံ ဝါ ဂါထာ ဝါ ဗျာကရဏံ ဝါ။ ဣမေသု ဆန္နံ ဓမ္မာနံ အညတရသ္မိံ န သန္ဒိဿတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဧသ သဗ္ဗာ ဒေသနာ ယာ တာ ခန္ဓာ ဝါ ဓာတုယော ဝါ အာယတနာနိ ဝါ သစ္စာနိ ဝါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဝါ၊ တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော ရာဂဒေါသမောဟာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ တိဿော ဝေဒနာယော တဿ သုခါယ ဝေဒနာယ သောမနဿော သဝိစာရော၊ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ဒေါမနဿော သဝိစာရော၊ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ ဥပေက္ခော သဝိစာရော။ ယံ ပုန တတ္ထ ဝေဒယိတံ ဣဒံ ဒုက္ခသစ္စံ၊ ခန္ဓေသု သင်္ခါရက္ခန္ဓော တတ္ထ ကာယော ပမတ္တံ သဥပဝတ္တတိ၊ တဉ္စ သင်္ခါရဂတော ဒွိဓာ စ ဘဝင်္ဂေါတရဏံ ကမ္မံ တီဏိ စ သင်္ခါရာနိ ¶ ပုညာဘိသင်္ခါရာ ဝါ အပုညာ ဝါ အာနေဉ္ဇာ ဝါ ဟေတု သဗ္ဗသရာဂဿ နော ဝီတရာဂဿ၊ ဒေါသဿ အဘိသင်္ခါရာနိ စ အဝီတရာဂေါ စေတေတိ စ ပကပ္ပေတိ စ၊ ဝီတရာဂေါ ¶ ပန စေတေတိ စ နော အဘိသင်္ခရောတိ၊ ယံ ဥဏှံ ဝဇိရံ ကဋ္ဌေ ဝါ ရုက္ခေ ဝါ အညတ္ထ ဝါ ပတန္တံ ဘိန္ဒတိ စ ဍဟတိ စ၊ ဧဝံ သရာဂစေတနာ စေတေတိ စ အဘိသင်္ခရောတိ စ။ ယထာ သတံ ဝဇိရံ န ဘိန္ဒတိ န စ ဍဟတိ၊ ဧဝံ ဝီတရာဂစေတနာ စေတေတိ န စ အဘိသင်္ခရောတိ။ တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဧကော ခန္ဓော အနိန္ဒြိယသရီရံ သညာက္ခန္ဓော။

တတ္ထ ဓာတူနံ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော။ တတ္ထ ယာ ရူပီ ဒသ ဓာတုယော၊ တာသု ဒေသိယမာနာသု ရူပက္ခန္ဓော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော၊ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ။ ယေပိ စ ဆ ဝိညာဏကာယာ မနောဓာတုသတ္တမာ၊ တတ္ထ ဝိညာဏက္ခန္ဓော စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော၊ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ။ ဓမ္မဓာတု ပန ဓမ္မသမောသရဏာ၊ သော ဓမ္မော ဟေတုနာ စ နိဿန္ဒေန စ ဖလေန စ ကိစ္စေန စ ဝေဝစနေန စ ယေန ယေန ဥပလဗ္ဘတိ၊ တေန တေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ယဒိ ဝါ ကုသလာ ယဒိ ဝါ အကုသလာ ယဒိ ဝါ အဗျာကတာ ယဒိ ဝါ အသင်္ခတာ။ ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ ဒသ အာယတနာနိ ရူပါနိ တံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ရူပက္ခန္ဓော စ မနာယတနဉ္စ ဝိညာဏက္ခန္ဓေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ။ ဓမ္မာယတနံ နာနာဓမ္မသမောသရဏံ။ တတ္ထ ယေ ဓမ္မာ ဣန္ဒြိယာနံ ဣန္ဒြိယေသု နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ၊ ယေ အနိန္ဒြိယာနံ အနိန္ဒြိယေသု နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ ပရိယာယတော စ ¶ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ ယထာ သာ ဓမ္မဓာတု တထာ ဓမ္မာယတနံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ယာယေဝ ဟိ ဓမ္မဓာတု တဒေဝ ဓမ္မာယတနံ အနူနံ အနဓိကံ။

တတ္ထ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ အတ္ထိ တိဝိဓော၊ အတ္ထိ စတုဗ္ဗိဓော၊ အတ္ထိ ဒုဝိဓော။ တတ္ထ တိဝိဓော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဟေတုဖလနိဿန္ဒော။ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာ တဏှာ ဥပါဒါနံ စ အယံ ဟေတု၊ ဝိညာဏံ ¶ နာမရူပံ သဠာယတနံ ဖဿော ဝေဒနာ စ အယံ ပစ္စယော၊ ယော ဘဝေါ အယံ ဝိပါကော၊ ယာ ဇာတိ မရဏံ အယံ နိဿန္ဒော။

ကထံ စတုဗ္ဗိဓော ဟေတု ပစ္စယော ဝိပါကော နိဿန္ဒော စ? အဝိဇ္ဇာ စ တဏှာသင်္ခါရာ စ ဥပါဒါနံ စ – အယံ ဟေတု။ ဝိညာဏံ နာမရူပဿ ပစ္စယော။ နာမရူပံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ တထာ ဥပပန္နဿ သဠာယတနံ ဖဿော ဝေဒနာ စ – အယံ ပစ္စယော။ ယော ဘဝေါ အယံ ဝိပါကော။ ယာ ဇာတိ ယာ စ ဇရာမရဏံ – အယံ နိဿန္ဒော။

ကထံ ဒုဝိဓော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ? အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာ တဏှာ ဥပါဒါနံ – အယံ သမုဒယော။ ဝိညာဏံ နာမရူပံ သဠာယတနံ ဖဿော ဝေဒနာ ဘဝေါ ဇာတိ မရဏဉ္စ ¶ – ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယံ ပန အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော ဣမာနိ တပ္ပဋိပက္ခေန ဒွေ သစ္စာနိ။ တသ္မာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ယေန အာကာရေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ တေန တေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။

တထာ ဗာဝီသတိ ဣန္ဒြိယာနိ။ ဒွါဒသ ဣန္ဒြိယာနိ စက္ခုန္ဒြိယာနိ စက္ခုန္ဒြိယံ ယေန ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ပုရိသိန္ဒြိယံ စ ဒိဋ္ဌိယာ စ တဏှာပဒဋ္ဌာနံ။ ယတော ပုရိသော ပုရိသကာနံ တံ ဧဝံ ကာတဗ္ဗတာ။ အထ အဇ္ဈတ္တံ သာရဇ္ဇတိ။ အယံ အဟံကာရော တံ ယသာ သာရတ္တော ဗဟိဒ္ဓါ ပရိယေသတိ၊ အယံ မမံကာရော ဧဝံ ဣတ္ထီ၊ တတ္ထ ¶ သုခိန္ဒြိယံ စ သောမနဿိန္ဒြိယံ စ ပုရိသိန္ဒြိယဿာနုဝတ္တကာ ဟောန္တိ။ တဿ အဓိပ္ပာယပရိပုဏ္ဏာ လောဘဓမ္မာ ကုသလမူလေ ပဝဍ္ဎေန္တိ။ တဿ စေ အယမဓိပ္ပာယော န ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ တဿ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ စ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ စ ဝတ္တတိ။ ဒေါသော စ အကုသလမူလံ ပဝဍ္ဎတိ။ သစေ ပန ဥပေက္ခာ ဘာဝေတိ ဥပေက္ခိန္ဒြိယဿ အနုဝတ္တကာမာ ဘဝတိ။ အမောဟော စ ကုသလမူလံ ပဝဍ္ဎတိ။ ဣတိ သတ္တ ဣန္ဒြိယာနိ ကိလေသဝတ္ထုမုပါဒါယ အနနွေမာနိ အဝမာနိ သဗ္ဗဿ ဝေဒနာ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပုရိသိန္ဒြိယံ။ တတ္ထ အဋ္ဌ ဣန္ဒြိယာနိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ယာဝ အညာတာဝိနော ဣန္ဒြိယံ၊ အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ ဒသန္နံ ပညိန္ဒြိယာနံ ကာမရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ မနိန္ဒြိယံ ဘဝရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပညိန္ဒြိယာနိ ရူပရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ စ ပုရိသိန္ဒြိယံ စ သတ္တ ပညတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ယေန ယေန ဣန္ဒြိယေန ယုတ္တံ ဝါ ဂါထာယ ဩတာရေတုံ သက္ကောတိ၊ တေန တေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ခန္ဓေသု ဓာတူသု အာယတနေသု သစ္စေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေသု အယံ ဩတရဏော ဟာရော။

၅၄။ တတ္ထ ကတမော သောဓနော ဟာရော? ယော ဂါထာ ဧကေန အာရမ္ဘော ဘာသိဿန္တိ။ တတ္ထ ဧကိဿာ ဘာသိတာယ အဝသိဋ္ဌာသု ဘာသိတာသု သော အတ္ထော န နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ကိံ ကာရဏံ? န ဟိ ¶ တာဝ သော အတ္ထော ဘာသိတော၊ သော အဘာသိတော န သက္ကာ နိဒ္ဒိသိတုံ။ ယထာ ¶ ကိံ အပ္ပမာဒေါ အမတံ ပဒန္တိ ဂါထာ အယမေကာ ဂါထာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ ကိံ ကာရဏံ၊ အတ္ထိက္ခာတာဝ ဣမဿ အာရမ္ဘဿ အနဘာသိတံ?

ဧဝံ [ဧတံ (ပီ။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၂၂] ဝိသေသတော ဉတွာ၊ အပ္ပမာဒမှိ ပဏ္ဍိတာ၊

အပ္ပမာဒေ ပမောဒန္တိ၊ အရိယာနံ ဂေါစရေ ရတာတိ။

ဣဒံ ¶ အဘာသိတံ။ ဣမိဿာပိ ဂါထာယ ဘာသိတာယ အတ္ထော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ကိံ ကာရဏံ၊ အတ္ထိ တတ္ထ အဝသိဋ္ဌံ? တေ ဈာယိနော [ဓ။ ပ။ ၂၃] သာတတိကာ၊ နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမာတိ ဂါထာ၊ ဧဝံ ဣမာ ဂါထာယော ဥပဓာရိတာ ယဒါ ဘဝန္တိ၊ တဒါ အတ္ထော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ ဧဝံ အဿုတပုဗ္ဗေသု သုတ္တေသု ဗျာကရဏေသု ဝါ ဧကုဒ္ဒေသော ဘာသိတော။ ယာ ဝီမံသာ တုလနာ ဣဒံ အတ္ထိ ကိစ္စံ၊ ဣဒံ သုတ္တံ ဘာသိတံ တဿ ဝေဝစနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဝါ န ဝါတိ။ တတ္ထ ယာ ဝီမံသာ၊ အယံ ဝုစ္စတေ သောဓနော ဟာရော။

၅၅။ တတ္ထ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော? ဧကတ္တတာ စ ဝေမတ္တတာ စ။ တတ္ထ ကိတပညတ္တိ စ ကိစ္စပညတ္တိ စ။ သာ ဧကတ္တတာ စ ဝေမတ္တတာ စ ယထာ ပညတ္တိ ဧကဝေဝစနေန ဝေမတ္တတာ ပဇာနာတီတိ ပညာ၊ သာ စ အာဓိပတေယျဋ္ဌေန ပညတ္တိ။ ယံ အနောမတ္တိယဋ္ဌေန ပညတ္တန္တိ။ တံ အနောမတ္တိယဋ္ဌေန ပညာဗလံ။ တနုဘူတာ ¶ ဂေါစရတ္တဝသာ သေဝသတိ တီသု ရတနေသု အနုဿတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဓမ္မာနုဿတိ သင်္ဃာနုဿတိ အဝိပရီတာနုဿရဏတာယ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဓမ္မာနံ ပဝိစယေန ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ အဘိနီဟာရတော အဘိညာတိ။ သင်္ခေပေန မဂ္ဂါ ကာ ဝတ္ထု အဝိကောပနတာယ ဧကတ္တာ၊ ယထာ ဥဏှေန သံသဋ္ဌံ ဥဏှောဒကံ၊ သီတေန သံသဋ္ဌံ သီတောဒကံ ခါရောဒကံ ဂုဠှောဒကန္တိ၊ ဣဒံ ဧကတ္တတာ ဝေမတ္တတာ စ။

အတ္ထိ ¶ ပုန ဓမ္မော နာနာဓမ္မသင်္ဃတော ဧကတော ယထာရူပံ စတ္တာရော ဝါရေတဗ္ဗာ၊ တဉ္စ ရူပန္တိ ဧကတ္တတာ။ ပထဝီဓာတု အာပေါ တေဇော ဝါယောဓာတူတိ ဝေမတ္တတာ။ ဧဝံ သဗ္ဗာ စတဿော ဓာတုယော ရူပန္တိ ဧကတ္တတာ၊ ပထဝီဓာတု အာပေါ တေဇော ဝါယောဓာတူတိ ဝေမတ္တတာ။ ပထဝီဓာတူတိ လက္ခဏတော ဧကတ္တတာ၊ သံကိဏ္ဏဝတ္ထုတော ဝေမတ္တတာ။ ယံ ကိဉ္စိ ကက္ခဠလက္ခဏံ၊ သဗ္ဗံ တံ ပထဝီဓာတူတိ ဧကတ္တတာ။ ကေသာ လောမာ နခါ ဒန္တာ ဆဝိ စမ္မန္တိ ဝေမတ္တတာ။ ဧဝံ သဗ္ဗံ စတဿော ဓာတုယော ရူပန္တိ ဧကတ္တံ။ သဒ္ဒါ ဂန္ဓာ ရသာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝေမတ္တတာ။

အတ္ထိ ပုန ဓမ္မော ဝေမတ္တတာ အညော နာမံ လဘတိ။ ယထာ ကာယာနုပဿနာယ နဝသညာ ဝိနီလကသညာ ဥဒ္ဓုမာတကသညာ၊ အယံ အသုဘသညာ၊ ယာ ဧကတ္တတာ အာရမ္မဏတော ဝေမတ္တတော၊ သာ ဧဝံ သညာဝေဒနာသု အာဒီနဝံ သမနုပဿတော တထာဓိဋ္ဌာနံ သမာဓိန္ဒြိယံ စ သာယေဝ ¶ ဓမ္မေသု တတ္ထ သညာဘာဝနာ ဝီရိယိန္ဒြိယံ စ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿနာ စိတ္တေ အတ္တသညံ ပဇဟတော ပညိန္ဒြိယံ စ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿနာ။ (ဣတိ) [( ) နတ္ထိ ပီ။ ပေါတ္ထကေ] ယော ကောစိ ဉာဏပစာရော သဗ္ဗသော ¶ ပညာယ ဂေါစရော ပညာ၊ အယံ ဝေမတ္တတာ၊ ယထာ ကာမရာဂေါ ဘဝရာဂေါ ဒိဋ္ဌိရာဂေါတိ ဝေမတ္တတာ တဏှာယ။ ဣတိ ယံ ဧကတ္တတာယ စ ဝေမတ္တတာယ စ ဉာဏံ ဝီမံသနာ တုလနာ။ အယံ အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော။

၅၆။ တတ္ထ ကတမော ပရိက္ခာရော ဟာရော? သဟေတု သပ္ပစ္စယံ ဝေါဒါနဉ္စ သံကိလေသော စ၊ ယံ တဒုဘယံ ပရိယေဋ္ဌိ၊ သ ပရိက္ခာရော ဟာရော။ ဣတိ ဓမ္မာနံ သဟေတုကာနံ ဟေတု ပရိယေသိတဗ္ဗော၊ သပ္ပစ္စယာနံ ပစ္စယော ပရိယေသိတဗ္ဗော။

တတ္ထ ကိံ နာနာကရဏံ၊ ဟေတုဿ စ ပစ္စယဿ စ? သဘာဝေါ ဟေတု၊ ပရဘာဝေါ ပစ္စယော။ ပရဘာဝဿ ပစ္စယော ဟေတုပိ၊ သဘာဝဿ ဟေတုယာ ပရဘာဝဿ ကဿစိ ပစ္စယော အဝုတ္တော ဟေတု၊ ဝုတ္တော ပစ္စယော။ အဇ္ဈတ္တိကော ဟေတု၊ ဗာဟိရော ပစ္စယော။ သဘာဝေါ ဟေတု၊ ပရဘာဝေါ ပစ္စယော။ နိဗ္ဗတ္တကော ဟေတု၊ ပဋိဂ္ဂါဟကော [ပရိဂ္ဂါဟကော (က။)] ပစ္စယော။ နေဝါသိကော ဟေတု၊ အာဂန္တုကော ပစ္စယော။ အသာဓာရဏော ဟေတု၊ သာဓာရဏော ပစ္စယော။ ဧကောယေဝ ဟေတု၊ အပရာပရော ပစ္စယော။

ဟေတုဿ ဥပကရဏံ သမုဒါနေတဗ္ဗော။ သမုဒါနံ ဟေတု၊ တတ္ထ ဒုဝိဓော ဟေတု။ ဒုဝိဓော ပစ္စယော – သမနန္တရပစ္စယော စ ပရမ္ပရပစ္စယော စ။ ဟေတုပိ ဒုဝိဓော – သမနန္တရဟေတု စ ပရမ္ပရဟေတု စ။ တတ္ထ ကတမော ပရမ္ပရပစ္စယော? အဝိဇ္ဇာ နာမရူပဿ ပရမ္ပရပစ္စယော၊ ဝိညာဏံ သမနန္တရပစ္စယတာယ ပစ္စယော။ ယဒိ အာဒိမှိ အဝိဇ္ဇာနိရောဓော ဘဝတိ နာမရူပဿ နိရောဓောပိ။ တတ္ထ သမနန္တရံ ကိံ ကာရဏံ ပရမ္ပရပစ္စယော သမနန္တရပစ္စယော သမုဒ္ဒါနိတော၊ အယံ ပစ္စယတော။ တတ္ထ ¶ ကတမော ပရမ္ပရဟေတု? ဝိဇာနန္တဿ ပရမ္ပရဟေတုတာယ ဟေတု၊ အညာကာရော သမနန္တရဟေတုတာယ ဟေတု။ ယဿ ဟိ ယံ သမနန္တရံ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ သော တဿ ဟေတုပိ ဇာတိနိရောဓာ ဗဟိ အာကာရနိရောဓော၊ အာကာရနိရောဓာ ဒဏ္ဍနိရောဓော၊ ဒဏ္ဍနိရောဓာ ခဏ္ဍနိရောဓော။ ဧဝံ ဟေတုပိ ဒွိဓာ သော တာဟိ ပဿိတဗ္ဗော။

ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ¶ ယထာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယော တဿ ပုန ကိံပစ္စယော၊ အယောနိသော မနသိကာရော။ သော ကဿ ပစ္စယော သင်္ခါရာနံ၊ ဣတိ ပစ္စယော စ သမုပ္ပန္နံ စ တဿ ကော ဟေတု အဝိဇ္ဇာယေဝ ¶ ။ တထာ ဟိ ပုရိမာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာနုသယော အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနဿ ဟေတု ပုရိမာ ဟေတု ပစ္ဆာ ပစ္စယော၊ သာပိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာနံ ပစ္စယော စတူဟိ ကာရဏေဟိ သဟဇာတပစ္စယတာယ သမနန္တရပစ္စယတာယ အဘိသန္ဒနပစ္စယတာယ ပတိဋ္ဌာနပစ္စယတာယ။

၅၇။ ကထံ သဟဇာတပစ္စယတာယ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာနံ ပစ္စယော? ယံ စိတ္တံ ရာဂပရိယုဋ္ဌံ၊ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနေန သဗ္ဗံ ပညာယ ဂေါစရံ ဟန္တိ။ တတ္ထ သင်္ခါရာ တိပစ္စယဋ္ဌိကာ အဒ္ဓါဘူမိကာရမဟတ္တဿ [လဒ္ဓါ ဘူမိကရမဟတ္တဿ (ပီ။ က။)] အယံ အဝိဇ္ဇာသဟသမုပ္ပန္နံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လတမာပဇ္ဇန္တီ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ပညာ ပဟီယတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အနုသယော ပရိယုဋ္ဌာနံ သံယောဇနံ ဥပါဒါနံ။ တတ္ထ အနုသယော ပရိယုဋ္ဌာနံ ဇာတိ ပရိယုဋ္ဌိတာ သံယုဇ္ဇတိ သံယုတ္တာ ဥပါဒိယတိ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ။ ဧဝံ ¶ တေ သင်္ခါရာ တိဝိဓာ ဥပ္ပန္နာ ဘူမိဂတာ နာသညတ္ထ အယံ မဂ္ဂေန ဝိနီတတ္တာယာတိ [ဝိနိဘတ္တာယ (ပီ။)၊ ဝိနိဘတ္တတာယ (က။)] တေ ထာမဂတာ အပတိဝိနီတာတိပိ တေ သင်္ခါရာတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သဟေတုသမုပ္ပန္နဋ္ဌေန အတ္ထိ မေဝ ပစ္စယာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော နိဒ္ဒိဋ္ဌံ အပနေတွာ ကုသလံ အကုသလံ ကုသလော စ အကုသလော စ ပက္ခိပိတဗ္ဗော၊ ဝိပါကဓမ္မာ အပနေတွာ ဝစနီယံ အဝစနီယံ ဝစနီယဉ္စ အဝစနီယဉ္စ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ ဘဝအပေဝိရိတ္တာ၊ သဗ္ဗသုတ္တံ ပရိက္ခိပိတဗ္ဗံ။

ဒသ တထာဂတဗလာနိ စတ္တာရိ ဝေသာရဇ္ဇာနိ ပုညာနိ အနညာကတံ အဝိဇ္ဇာ သမနန္တရပစ္စယတာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ယေန စိတ္တေန သဟ သမုပ္ပန္နာ အဝိဇ္ဇာ တဿ စိတ္တဿ သမနန္တရစိတ္တံ သမုပ္ပန္နန္တိ၊ တဿ ယံ သမနန္တရစိတ္တံ သမုပ္ပန္နန္တိ၊ တဿ ပစ္ဆိမဿ စိတ္တဿ ပုရိမစိတ္တံ ဟေတုပစ္စယတာယ ပစ္စယော၊ တေန အဝိဇ္ဇာ ဟေတု တေန စိတ္တေန ဥပါဒါနံ အနောကာသကတာ ဉာဏံ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယာ တဿ အပ္ပမာဒါ ဓာတု အဘိဇ္ဈာဘိသန္ဒိတာ တဟိံ ဝိပလ္လာသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ၊ တတ္ထ သင်္ခါရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ရတ္တာ ဒုဋ္ဌာ မူလဿ စေတနာ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနေန ဗျာပါဒပရိယုဋ္ဌာနေန အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနေန ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော ဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ¶ ၊ ယံ ဝိပရီတစိတ္တော ဝိဇာနာတိ အယံ စိတ္တဝိပလ္လာသော၊ ယာ ဝိပရီတသညာ ဥပဂ္ဂဏှာတိ အယံ သညာဝိပလ္လာသော။ ယံ ဝိပရီတဒိဋ္ဌိ အဘိနိဝိသတိ အယံ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော။ အဋ္ဌ ¶ မိစ္ဆတ္တာနိ ဝဍ္ဎန္တိ၊ တီဏိ အကုသလာနိ အယောနိသော မနသိကာရေ ဥပ္ပန္နံ ဝိညာဏဉ္စ ဝိဇ္ဇဉ္စ ကရောန္တိ။ ဣတိ ပုဗ္ဗာပရန္တေ အကုသလာနာတရိတရော သင်္ခါရာ ဝုဒ္ဓိံ ဝေပုလ္လတံ ဂစ္ဆန္တိ။ တေ စ မဟတာ စ အပ္ပဋိဝိဒိတာ ပေါနောဘဝိကာ [ပေါနောဗ္ဘဝိကာ (က။)] သင်္ခါရာ ဘဝန္တိ။ ဣတိ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာ သဟဇာတပစ္စယတာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော သမနန္တရပစ္စယတာယ စ။

၅၈။ ကထံ ¶ အဘိသန္ဒနာကာရေန အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော? သာ အဝိဇ္ဇာ တေ သင်္ခါရေ အဘိသန္နေတိ ပရိပ္ဖရတိ။ သေယျထာပိ နာမ ဥပ္ပလံ ဝါ ပဒုမံ ဝါ တံ ဥဒကေ ဝဍ္ဎံ အဿ၊ သီတေန ဝါရိနာ အဘိသန္နံ ပရိသန္ဒနံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ အဘိသန္ဒနဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော။

ကထံ ပတိဋ္ဌဟနဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော? တေ သင်္ခါရာ အဝိဇ္ဇာယံ နိဿာယ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လတံ အာပဇ္ဇန္တိ။ သေယျထာပိ နာမ ဥပ္ပလံ ဝါ ပဒုမံ ဝါ ပထဝိံ နိဿာယ ပထဝိံ ပတိဋ္ဌာယ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧတေ သင်္ခါရာ အဝိဇ္ဇာယံ ပတိဋ္ဌိတာ အဝိဇ္ဇာယံ နိဿာယ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လတံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ပတိဋ္ဌဟနဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော။

ပုန ရာဂသဟဂတဿ ကမ္မဿ ဝိပါကေန ပဋိသန္ဓိမှိ ဘဝေါ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တံ ကမ္မဿ [ကာမဿ (ပီ။)] သဗ္ဗံ အဘိနိဝိဋ္ဌံ အညာဏဝသေန ပေါနောဘဝိကာ သင်္ခါရာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝမ္ပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ အတ္ထိ။ ပုန ¶ ပဉ္စသု ယေ စ သေက္ခာ ပုဂ္ဂလာ၊ ယေ စ အသညိသမာပတ္တိံ သမာပန္နာ၊ ယေ စ ဘဝဂတာ၊ ယေ စ အန္တောဂတာယေဝ သံသေဒဇာ၊ ယေ စ ဝါ ပန အညော ဟိ ကောစိ အနာဂါမိဘူတာ န စေတေန္တိ န စ ပတ္ထေန္တိ၊ တေသံ ကိံ ပစ္စယာ သင်္ခါရာ။ ပုန ရာဂါ အတ္ထိ တေသံ သင်္ခါရာနိ ဥပါဒါနာနိ စိတ္တမနုဿရန္တိယေဝ အဝိပက္ကဝိပါကသမူဟတာ အသမုစ္ဆိန္နပစ္စယာ တေသံ ပုန စ ဂတော ဘဝတိ။ ဧဝမ္ပိ ဟိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ။ ပုန သာ တေ န ဥပါဒါနာ နပိ သင်္ခါရာ အတ္ထိ၊ ပုန တေသံ သတ္တ အနုသယာ အသမူဟတာ အသမုစ္ဆိန္နာ တဒါရမ္မဏံ ဘဝတိ။ ဝိညာဏဿ ပတိဋ္ဌာယ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ။ ဧဝမ္ပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ။ ပုန သာ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ အာစယဂါမိ သဗ္ဗံ တံ အဝိဇ္ဇာဝသေန အဘိသင်္ခရိယတိ ¶ တဏှာဝသေန စ အလ္လီယတိ အညာဏဝသေန စ တတ္ထ အာဒီနဝမ္ပိ န ဇာနာတိ။ တဒေဝ ဝိညာဏဗီဇံ ဘဝတိ၊ သာယေဝ တဏှာသိနေဟော ဘဝတိ။ သာယေဝ အဝိဇ္ဇာ သမ္မောဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမေဟိ အာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော။

တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတု အယောနိသော မနသိကာရော ပစ္စယော ဟောတိ။ တတ္ထ အဘိစ္ဆေဒေါ အယံ တတ္ထ တတိယံ ဗလံ [ဖလံ (ပီ။)] နိဝတ္တိ၊ အယံ ပဋိသန္ဓိ။ တတ္ထ ပုနဗ္ဘဝေါ ယော အဝေစ္ဆေဒေါ အသမုဂ္ဃာတနဋ္ဌေန အယံ အနုသယော။ ယထာ ¶ ပဋာကံ ဝါ သာဋကံ ဝါ ဒွေ ဇနာ ပီဠေသု စ ဧကာ ဝါ ဗလံ ဝါ အဿ နိဝါဋဿေသု၊ န ပန ပီဠေသု သောသေယျ။ တတ္ထ ယံ သိနေဟာ အာပေါဓာတု အနုပုလ္လနာ သောသေတဗ္ဗာ။ ဥဏှဓာတုမာဂမ္မ သစေ ပုန တံ အာကာသေ နိက္ခိပေယျ တံ ဥဿာဝေန ယေဘုယျတရံ သိနေဟမာပဇ္ဇေယျ၊ ¶ န ဟိ အနာဂမ္မ တေဇောဓာတုံ ပရိသေသံ ဂစ္ဆေယျ။ ဧဝမေဝ ဘဝဂ္ဂပရမာပိ သမာပတ္တိ န အနုရူပဿ သမုဂ္ဃာတာယ သံဝတ္တတိ။ တေ ဟိ အာလယန္တိ သမ္မသန္တိ၊ န စ တဏှာယ တဏှာပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ သော အသမုဂ္ဃာတော။ အဝိဇ္ဇာယ အနုသယော စ စိတ္တဿ သမ္ပလိဗောဓော၊ ဣဒံ ပရိယုဋ္ဌာနံ။ ယထာဘူတံ ဝိညာဏဿ အပ္ပဋိဝေဓော အယံ အဝိဇ္ဇာအာသဝေါ အဝိဇ္ဇာဝိညာဏဗီဇံ ဘဝတိ။ ယံ ဗီဇံ သော ဟေတု န သမုစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ အသမုစ္ဆိဇ္ဇန္တော ပဋိသန္ဒေဟတိ။ ပဋိသန္ဒဟန္တော န သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆတိ။ အသမုဂ္ဃာတံ စိတ္တံ ပရိယောနဟတိ၊ ပရိယောနဒ္ဓစိတ္တော ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ၊ ဣတိ သညာဏဿ သာသဝတ္ထော၊ အဝိဇ္ဇတ္ထော၊ ဟေတုအတ္ထော၊ အဝစ္ဆေဒတ္ထော၊ အနိဝတ္တိအတ္ထော၊ ဖလတ္ထော ပဋိသန္ဓိအတ္ထော၊ ပုနဗ္ဘဝတ္ထော၊ အသမုဂ္ဃာတတ္ထော၊ အနုသယတ္ထော၊ ပရိယုဋ္ဌာနတ္ထော၊ အပဋိဝေဓနတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ အဝိဇ္ဇာယ ခေတ္တံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဘဝတိ။ အယံ ဝုစ္စတေ ပရိက္ခာရော နာမ ဟာရော။

၅၉။ တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော ဟာရော? ဥဂ္ဃဋိတမှိ ¶ တမှိ သန္တဉ္စေဝ စ နံ ဝိတ္ထာရံ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝိတ္ထာရဝိဓံ စိတ္တညာ အယံ သမာရောပနော ဟာရော။ တတ္ထ နာမနိဒ္ဒေသော ဥပဃဋကာ [ဥဂ္ဃဋကာ (ပီ။)] ဝတ္ထုနိဒ္ဒေသော ဝေဝစနံ ဝတ္ထုဘူတော ဝိတ္ထာရော။ ယထာ ကိံ၊ ယာ ဘိက္ခူနံ ဝတ္တတော [နိဝတ္တတော (ပီ။)] ပဟာတဗ္ဗော၊ အယံ ဥပဃဋနာ။

တတ္ထ ¶ ကတမော သမာရောပနော? ကိဉ္စိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ရူပရာဂံ ဝါ နာမဝန္တပဟာတဗ္ဗံ [နာမမန္တပဟာတဗ္ဗံ (က။)]။ ယာဝ ဝိညာဏန္တိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာနိ။ အဝိဇ္ဇာ တာ ဩပမ္မေန ပညာပေတဗ္ဗာ၊ အယံ သမာရောပနော။ နိဿိတစိတ္တဿ စ မတ္တိကော စ နိဿယော တဏှာ စ ဒိဋ္ဌိ စ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိ အဝိဇ္ဇာ တဏှာ သင်္ခါရာ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိပစ္စယာ တဏှာ ဣမေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ။ တတ္ထ နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဣဒံ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ ယာဝ ဇရာမရဏံ၊ ဣဒံ သံခိတ္တေန ဘာသိတေ အဝသိဋ္ဌံ ပရောပယတိ။

အနိဿိတဿ [ပဿ ဥဒါ။ ၇၄] စလိတံ နတ္ထီတိ တဿ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိယာ တဏှာယ စ ပဟာနံ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိအဝိဇ္ဇာနိရောဓာယ ဘူတံ ဝိညာဏံ သရာဂဋ္ဌာနိယေသု ဓမ္မေသု တံ တံ ဓမ္မံ ဥပေစ္စ အညံ ဓမ္မံ ဓာဝတိ မက္ကဋောပမတာယ၊ အထ ခွဿ ပရိတ္တေသု ဓမ္မေသု သရာဂဋ္ဌာနိယေသု ဆန္ဒရာဂေါ နတ္ထိ ကုတော တတော စလနာ၊ အဓိမတ္တေသု သတ္တေသု စိတ္တံ နိဝေဿယတိ တံ အပတိဋ္ဌိတံ ဝိညာဏံ အနာဟာရံ နိရုဇ္ဈတိ ဝိညာဏနိရောဓာ နာမရူပနိရောဓော ယာဝ ဇရာမရဏနိရောဓော။ အယံ သမာရောပနော။

တတ္ထ ¶ ရာဂဝသေန ဝိညာဏဿ စလိတံ သပရိဂ္ဂဟော၊ တသ္မိံ စလိတေ အသတိ ယော ပရိကိလေသောပစာရော ¶ တိဝိဓော အဂ္ဂိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဘဝတိ။ တေနာဟ စလိတေ အသန္တေ ပဿဒ္ဓိ ဟောတိ။ တတ္ထ ယံ သမာရောပနာ ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ၊ သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ ယာဝ ဝိမုတ္တိတမိတိ ဉာဏဒဿနံ ဘဝတိ။ သော အာသဝါနံ ခယာ စ ဝိမုတ္တိ နော ဥပပဇ္ဇတိ။ တဿ ဥပပတ္တိဿ အာဂတိဂတိယာ အသန္တိယာ နေဝိဓ န ဟုရံ န ဥဘယမန္တရေန။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာတိ အနုပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။ ဣဒမဿ သုတ္တဿ မဇ္ဈေ သမာရောပိတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ စ ဝိမုတ္တိယံ စ ယောဂေါ န စ ဧတံ တဿ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇ္ဇန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတေ သမာရောပနော ဟာရော။ န စ သံကိလေသဘာဂိယေန သုတ္တေန သံကိလေသဘာဂိယော ယေ စ ဓမ္မာ သမာရောပယိတဗ္ဗာ နာညေ။ ဧဝံ ဝါသနာဘာဂိယေ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ၊ အယံ သမာရောပနော ဟာရော။ ဣမေ သောဠသ ဟာရာ။

သုဝီရဿ မဟာကစ္စာယနဿ ဇမ္ဗုဝနဝါသိနော ပေဋကောပဒေသေ

၆၀။ ဗုဒ္ဓါနံ ¶ ¶ ¶ ဘဂဝန္တာနံ သာသနံ တိဝိဓေန သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ၊ ခန္ဓေသု ဓာတူသု အာယတနေသု စ။ တတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ရူပက္ခန္ဓော ယာဝ ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ ဒသ ရူပအာယတနာနိ စက္ခု ရူပါ စ ယာဝ ကာယော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ စ၊ အယံ ရူပက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ဆ ဝေဒနာကာယာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ ယာဝ မနောသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊ အယံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ဆ သညာကာယာ သညာက္ခန္ဓော၊ ရူပသညာ ယာဝ ဓမ္မသညာ ဣမေ ဆ သညာကာယာ၊ အယံ သညာက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ဆ စေတနာကာယာ သင်္ခါရက္ခန္ဓော၊ ရူပသဉ္စေတနာ ယာဝ ဓမ္မသဉ္စေတနာ ဣမေ ဆ စေတနာကာယာ၊ အယံ သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝိညာဏက္ခန္ဓော၊ စက္ခုဝိညာဏံ ယာဝ မနောဝိညာဏံ ဣမေ ဆ ဝိညာဏကာယာ၊ အယံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။

တေသံ ကာ ပရိညာ? အနိစ္စံ ဒုက္ခံ သညာ အနတ္တာတိ ဧသာ ဧတေသံ ပရိညာ။ တတ္ထ ကတမော ခန္ဓတ္ထော? သမူဟတ္ထော ခန္ဓတ္ထော၊ ပုဉ္ဇတ္ထော ခန္ဓတ္ထော၊ ရာသတ္ထော ခန္ဓတ္ထော။ တံ ¶ ယထာ ဒဗ္ဗက္ခန္ဓော ဝနက္ခန္ဓော ဒါရုက္ခန္ဓော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဥဒကက္ခန္ဓော ဝါယုက္ခန္ဓော ဣတိ ဧဝံ ခန္ဓေသု သဗ္ဗသင်္ဂဟောဝ ဧဝံ ခန္ဓတ္ထော။

တတ္ထ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော စက္ခုဓာတု ရူပဓာတု စက္ခုဝိညာဏဓာတု…ပေ… မနောဓာတု ဓမ္မဓာတု မနောဝိညာဏဓာတု။ ဧတာယော အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော။ တာသံ ပရိညာ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ သညာ အနတ္တာတိ ဧသာ ဧတာသံ ပရိညာ။ တတ္ထ ကော ဓာတုအတ္ထော? ဝုစ္စတေ အဝယဝတ္ထော ဓာတုအတ္ထော။ အဝယဝေါတိ စက္ခု နော ပသာဒေါ စက္ခုဓာတု။ ဧဝံ ပဉ္စသု ဓာတူသု ပုန ရာဂဝဝစ္ဆေဒတ္ထော ဓာတုအတ္ထော။ ဝဝစ္ဆိန္နာ ဟိ စက္ခုဓာတု။ ဧဝံ ပဉ္စသု ပုနရာဟ ဧကန္တိပကတျတ္ထေန ဓာတုအတ္ထောတိ ဝုစ္စတေ။ တံ ယထာ၊ ပကတိယာ အယံ ပုရိသော ပိတ္တိကော သေမှိကော ဝါတိကော သန္နိပါတိကောတိ ဧဝံ ပကတိစက္ခုဓာတု ဒသန္နံ ပိယာ စ သဗ္ဗေသု ဣန္ဒြိယေသု…ပေ… ဝိသဘာဂတ္ထော ဓာတုအတ္ထော။

တတ္ထ ¶ ဒွါဒသာယတနာနိ ကတမာနိ? ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ ဆ ဗာဟိရာနိ။ စက္ခာယတနံ ယာဝ မနာယတနန္တိ အဇ္ဈတ္တိကံ၊ ရူပါယတနံ ယာဝ ဓမ္မာယတနန္တိ ဗာဟိရံ။ ဧတာနိ ဒွါဒသ အာယတနာနိ။ ဧတေသံ ကာ ပရိညာ? အနိစ္စံ ဒုက္ခံ သညာ အနတ္တာတိ၊ ဧသာ ဧတေသံ ပရိညာ။ အပိ ¶ ¶ စ ဒွိဓာ ပရိညာ ဉာတပရိညာ စ ပဟာနပရိညာ စ။ တတ္ထ ဉာတပရိညာ နာမ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ သညာ အနတ္တာတိ၊ ဧသာ ဉာတပရိညာ။ ပဟာနပရိညာ ပန ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနာ၊ ဧသာ ပဟာနပရိညာ။ တတ္ထ ကတမော အာယတနတ္ထော? ဝုစ္စတေ အာကာရတ္ထော အာယတနတ္ထော။ ယထာ သုဝဏ္ဏာကရော ဒုဗ္ဗဏ္ဏာကရော၊ ယထာ ဒွီဟိ တေဟိ အာကာရေဟိ တေ တေ ဂါဝါ ဥတ္တိဋ္ဌန္တိ။ ဧဝံ ဧတေဟိ စိတ္တစေတသိကာ ဂါဝါ ဥတ္တိဋ္ဌန္တိ ကမ္မကိလေသာ ဒုက္ခဓမ္မာ စ။ ပုနရာဟ အာယဒါနတ္ထော အာယတနတ္ထော။ ယထာ ရညော အာယဒါနေဟိ အာယော ဘဝတိ၊ ဧဝံ အာယဒါနတ္ထော အာယတနတ္ထော။

၆၁။ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဒုက္ခံ သမုဒယော နိရောဓော မဂ္ဂေါ စ။ ဒုက္ခံ ယထာ သမာသေန ဓမ္မာစရိယံ မာနသဉ္စ၊ သမုဒယော သမာသေန အဝိဇ္ဇာ စ တဏှာ စ၊ နိရောဓော သမာသေန ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စ၊ မဂ္ဂေါ သမာသေန သမထော စ ဝိပဿနာ စ။

တတ္ထ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ ကတမေ? စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ယာဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ ဧဝမေတေ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ။ ယေ ဓမ္မာ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သာဝကာနံ စ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ၊ သော မဂ္ဂေါ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ၊ သမ္မပ္ပဓာနံ…ပေ… ဣဒ္ဓိပါဒံ…ပေ… ဣန္ဒြိယာနိ…ပေ… ဗလာနိ…ပေ… တတ္ထ ကော ဣန္ဒြိယတ္ထော? ဣန္ဒတ္ထော ¶ ဣန္ဒြိယတ္ထော၊ အာဓိပတေယျတ္ထော ဣန္ဒြိယတ္ထော၊ ပသာဒတ္ထော ဣန္ဒြိယတ္ထော၊ အသာဓာရဏံ ကဿ ကိရိယတ္ထော ဣန္ဒြိယတ္ထော အနဝပရိယတ္ထော ဗလတ္ထော၊ ထာမတ္ထော ဗလတ္ထော၊ ဥပါဒါယတ္ထော ဗလတ္ထော၊ ဥပတ္ထမ္ဘနတ္ထော ဗလတ္ထော။

တတ္ထ ကတမေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ? သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ယာဝ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ တတ္ထ ကတမော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ? သမ္မာဒိဋ္ဌိ ယာဝ သမ္မာသမာဓိ။ တတ္ထ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ခန္ဓော သီလက္ခန္ဓော စ သမာဓိက္ခန္ဓော စ ပညာက္ခန္ဓော စ။ တတ္ထ ယာ စ သမ္မာဝါစာ ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော ယော စ သမ္မာအာဇီဝေါ၊ အယံ သီလက္ခန္ဓော။ ယာ စ သမ္မာသတိ ယော စ သမ္မာဝါယာမော ယော စ သမ္မာသမာဓိ၊ အယံ သမာဓိက္ခန္ဓော။ ယော စ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ယာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ အယံ ပညာက္ခန္ဓော။ ဧဝံ တာယော တိဿော သိက္ခာ။ ဧဝံ တီဟာကာရေဟိ ဒသ ပဒါနိ…ပေ…။

တတ္ထ ¶ ¶ ယောဂါဝစရော သီလက္ခန္ဓေ ဌိတော ဒေါသံ အကုသလံ န ဥပါဒိယတိ၊ ဒေါသာနုသယံ သမူဟနတိ၊ ဒေါသသလ္လံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ဒုက္ခဝေဒနံ ပရိဇာနာတိ၊ ကာမဓာတုံ သမတိက္ကမတိ။ သမာဓိက္ခန္ဓေ ဌိတော လောဘံ အကုသလံ န ဥပါဒိယတိ၊ ရာဂါနုသယံ သမူဟနတိ၊ လောဘသလ္လံ ဥဒ္ဓရတိ၊ သုခဝေဒနံ ပရိဇာနာတိ၊ ရူပဓာတုံ သမတိက္ကမတိ။ ပညာက္ခန္ဓေ ဌိတော မောဟံ အကုသလံ န ဥပါဒိယတိ၊ အဝိဇ္ဇာနုသယံ သမူဟနတိ၊ မောဟသလ္လံ ဒိဋ္ဌိသလ္လဉ္စ ဥဒ္ဓရတိ၊ အဒုက္ခမသုခဝေဒနံ ¶ ပရိဇာနာတိ၊ အရူပဓာတုံ သမတိက္ကမတိ။ ဣတိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ တီဏိ အကုသလမူလာနိ န ဥပါဒိယတိ၊ စတ္တာရိ သလ္လာနိ ဥဒ္ဓရတိ၊ တိဿော ဝေဒနာ ပရိဇာနာတိ၊ တေဓာတုကံ သမတိက္ကမတိ။

၆၂။ တတ္ထ ကတမာ အဝိဇ္ဇာ? ယံ စတူသု အရိယသစ္စေသု အညာဏန္တိ ဝိတ္ထာရေန ယထာ သော ပါဏသဇ္ဇေသု ကထံကထာ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကတမံ ဝိညာဏံ? ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝေဒနာ သညာ စေတနာ ဖဿော မနသိကာရော၊ ဣဒံ နာမံ။ တတ္ထ ကတမံ ရူပံ? စာတုမဟာဘူတိကံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပဿ ပညတ္တိံ။ ဣတိ ပုရိမကဉ္စ နာမံ ဣဒဉ္စ ရူပံ တဒုဘယံ နာမရူပန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ဆဠာယတနန္တိ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ၊ စက္ခု အဇ္ဈတ္တိကံ အာယတနံ ယာဝ မနော အဇ္ဈတ္တိကံ အာယတနံ။ ဖဿောတိ ဆ ဖဿကာယာ စက္ခုသမ္ဖဿော ယာဝ မနောသမ္ဖဿောတိ ဖဿော။ ဆ ဝေဒနာကာယာ ဝေဒနာ။ တဏှာတိ ဆ တဏှာကာယာ တဏှာ။ ဥပါဒါနန္တိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ ကာမုပါဒါနံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ အတ္တဝါဒုပါဒါနန္တိ ဥပါဒါနံ။ ဘဝေါတိ တယော ဘဝါ ကာမဘဝေါ ရူပဘဝေါ အရူပဘဝေါ။ တတ္ထ ကတမာ ဇာတိ? ယာ ပဌမံ ခန္ဓာနံ ပဌမံ ဓာတူနံ ပဌမံ အာယတနာနံ ဥပ္ပတ္တိ ဇာတိ သဉ္ဇာတိ ဩက္ကန္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ခန္ဓာနံ ပါတုဘာဝေါ၊ အယံ ဇာတိ။ တတ္ထ ¶ ကတမာ ဇရာ? ဇရာ နာမ ယံ တံ ခဏ္ဍိစ္စံ ပါလိစ္စံ ဝလိတ္တစတာ ပဝိဝိတ္တံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဝိဝဏ္ဏတံ ဘဂ္ဂေါ တံ ဇရာ ဟီယနာ ပဟီယနာ အာယုနော ဟာနိ သံဟာနိ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိဘေဒေါ ဥပနာဟော ပရိပါကော၊ အယံ ဇရာ။ တတ္ထ ကတမံ မရဏံ? မရဏံ နာမ ယံ တသ္မိံ တသ္မိံ သတ္တနိကာယေ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ စုတိ စဝနတာ မရဏံ ကာလင်္ကိရိယာ ဥဒ္ဓုမာတကာနံ ဘေဒေါ ကာယဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဥပစ္ဆေဒေါ၊ ဣဒံ မရဏံ။ ဣတိ ပုရိမိကာ စ ဇရာ ဣဒဉ္စ မရဏံ တဒုဘယံ ဇရာမရဏံ။

တတ္ထ ¶ အန္ဓကာရတိမိသာ ယထာဘူတံ အပ္ပဇာနနလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပဒဋ္ဌာနံ ဟ။ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏာ သင်္ခါရာ၊ ဥပစယပုနဗ္ဘဝါဘိရောပနပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ တေ ဝိညာဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝတ္ထု သဝိညတ္တိလက္ခဏံ ဝိညာဏံ၊ တံ နာမရူပဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အနေကသန္နိဿယလက္ခဏံ နာမရူပံ၊ တံ သဠာယတနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣန္ဒြိယဝဝတ္ထာပနလက္ခဏံ သဠာယတနံ၊ တံ ဖဿဿ ပဒဋ္ဌာနံ ¶ ။ သန္နိပါတလက္ခဏော ဖဿော၊ သော ဝေဒနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ အနုဘဝနလက္ခဏာ ဝေဒနာ၊ သာ တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏာ တဏှာ၊ သာ ဥပါဒါနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အာဒါနပရိဟနနလက္ခဏံ ဥပါဒါနံ၊ တံ ဘဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ ¶ ။ နာနာဂတိဝိက္ခေပလက္ခဏော ဘဝေါ၊ သော ဇာတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ခန္ဓာနံ ပါတုဘာဝလက္ခဏာ ဇာတိ၊ သာ ဇရာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဥပနယပရိပါကလက္ခဏာ ဇရာ၊ သာ မရဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အာယုက္ခယဇီဝိတဥပရောဓလက္ခဏံ မရဏံ၊ တံ ဒုက္ခဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာယသမ္ပီဠနလက္ခဏံ ဒုက္ခံ၊ တံ ဒေါမနဿဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ စိတ္တသမ္ပီဠနလက္ခဏံ ဒေါမနဿံ၊ တံ သောကဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သောစနလက္ခဏော သောကော၊ သော ပရိဒေဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝစီနိစ္ဆာရဏလက္ခဏော ပရိဒေဝေါ၊ သော ဥပါယာသဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယေ အာယာသာ တေ ဥပါယာသာ။

နဝ ပဒါနိ ယတ္ထ သဗ္ဗော အကုသလပက္ခော သင်္ဂဟံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမာနိ နဝ ပဒါနိ? ဒွေ မူလကိလေသာ၊ တီဏိ အကုသလမူလာနိ၊ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ။ တတ္ထ ဒွေ မူလကိလေသာ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏှာ စ၊ တီဏိ အကုသလမူလာနိ လောဘော ဒေါသော မောဟော စ။ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ [အ။ နိ။ ၄။၄၉] – ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော၊ ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော၊ ‘‘အနတ္တနိ အတ္တာ’’တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော၊ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော။

၆၃။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာ နာမ စတူသု အရိယသစ္စေသု ယထာဘူတံ အညာဏံ၊ အယံ အဝိဇ္ဇာ။ ဘဝတဏှာ နာမ ယော ဘဝေသု ရာဂေါ သာရာဂေါ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပတ္ထနာ နန္ဒီ အဇ္ဈောသာနံ အပရိစ္စာဂေါ၊ အယံ ဘဝတဏှာ။

လောဘော နာမ သော တေသု တေသု ပရဝတ္ထူသု ပရဒဗ္ဗေသု ပရဋ္ဌာနေသု ပရသာပတေယျေသု ပရပရိဂ္ဂဟိတေသု ¶ လောဘော လုဗ္ဘနာ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပတ္ထနာ နန္ဒီ အဇ္ဈောသာနံ အပရိစ္စာဂေါ၊ အယံ လောဘော အကုသလမူလံ။ ကဿေတံ မူလံ? လောဘော လောဘဇဿ အကုသလဿ ကာယကမ္မဿ ဝစီကမ္မဿ မနောကမ္မဿ စ၊ တထာ ယထာ တံသမ္ပယုတ္တာနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။

သော သတ္တေသု အာဃာတော အက္ခန္တိ အပ္ပစ္စယော ဗျာပါဒေါ ပဒေါသော အနတ္ထကာမတာ စေတသော ပဋိဃာတော၊ အယံ ဒေါသော အကုသလမူလံ။

ဒေါသဇဿ ကာယကမ္မဿ ဝစီကမ္မဿ မနောကမ္မဿ သမ္ပယုတ္တာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။

ယံ စတူသု အရိယသစ္စေသု အနဘိသမယော အသမ္ပဇ္ဇဂ္ဂါဟော အပ္ပဋိဝေဓော မောဟော မုယှနာ သမ္မောဟော သမ္မုယှနာ အဝိဇ္ဇာ တမော အန္ဓကာရော အာဝရဏံ နီဝရဏံ ဆဒနံ အစ္ဆဒနံ [အဝေစ္ဆဒနံ (ပီ။ က။)] အပသစ္ဆာဂမနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ၊ အယံ မောဟော အကုသလမူလံ။

မောဟဇဿ အကုသလဿ ကာယကမ္မဿ ဝစီကမ္မဿ မနောကမ္မဿ စ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။

တတ္ထ ¶ ဝိပလ္လာသာ ဇာနိတဗ္ဗာ၊ ဝိပလ္လာသာနံ ဝတ္ထု ဇာနိတဗ္ဗံ။ ယံ ဝိပလ္လာသံ သိယာ၊ တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဧကော ဝိပလ္လာသော တီဏိ ဝိပလ္လာသာနိ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသဝတ္ထူနိ။ ကတမော ဧကော ဝိပလ္လာသော စ၊ ယေန ပဋိပက္ခေန ဝိပလ္လာသိတံ ဂဏှာတိ?

‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ၊ ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ၊ ‘‘အနတ္တနိ အတ္တာ’’တိ၊ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ၊ အယံ ဧကော ဝိပလ္လာသော။

ကတမာနိ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသဝတ္ထူနိ?

ကာယော ဝေဒနာ စိတ္တံ ဓမ္မာ စ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသဝတ္ထူနိ။

သညာ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိ စ။ ဣမာနိ တီဏိ ဝိပလ္လာသာနိ။

တတ္ထ ¶ မနာပိကေ ဝတ္ထုမှိ ဣန္ဒြိယဝတ္ထေ ဝဏ္ဏာယတနေ ဝါ ယော နိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂါဟော၊ အယံ သညာဝိပလ္လာသော။ တတ္ထ ဝိပရီတစိတ္တဿ ဝတ္ထုမှိ သတိ ဝိညတ္တိ၊ အယံ စိတ္တဝိပလ္လာသော။ တတ္ထ ဝိပရီတစိတ္တဿ တမှိ ရူပေ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ယာ ခန္တိ ရုစိ ဥပေက္ခနာ နိစ္ဆယော ဒိဋ္ဌိ နိဒဿနံ သန္တီရဏာ၊ အယံ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော။ တတ္ထ ဝတ္ထုဘေဒေန ကာယေသု ဒွါဒသ ဝိပလ္လာသာ ဘဝန္တိ။ တယော ¶ ကာယေ တယော ဝေဒနာယ တယော စိတ္တေ တယော ဓမ္မေ၊ စတ္တာရော သညာဝိပလ္လာသာ စတ္တာရော စိတ္တဝိပလ္လာသာ စတ္တာရော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသာ၊ အာယတနူပစယတော စက္ခုဝိညာဏသညာသမင်္ဂိဿ ရူပေသု ဒွါဒသ ဝိပလ္လာသာ ယာဝ မနော သညာသမင်္ဂိဿ၊ ဓမ္မေသု ဒွါဒသ ဝိပလ္လာသာ ဆ ဒွါဒသကာ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသာ ဘဝန္တိ။ အာရမ္မဏနာနတ္တတော ¶ ဟိ အပရိမိတသင်္ခေယျာနံ သတ္တာနံ [အတ္တာနံ (က။)] အပရိမိတမသင်္ခေယျာ ဝိပလ္လာသာ ဘဝန္တိ ဟီနုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမတာယ။

၆၄။ တတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ စတ္တာရိ အတ္တဘာဝဝတ္ထူနိ ဘဝန္တိ။ ယော ရူပက္ခန္ဓော၊ သော ကာယော အတ္တဘာဝဝတ္ထု။ ယော ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ သော ဝေဒနာ အတ္တဘာဝဝတ္ထု။ ယော သညာက္ခန္ဓော စ သင်္ခါရက္ခန္ဓော စ၊ တေ ဓမ္မာ အတ္တဘာဝဝတ္ထု။ ယော ဝိညာဏက္ခန္ဓော၊ သော စိတ္တံ အတ္တဘာဝဝတ္ထု။ ဣတိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ စတ္တာရိ အတ္တဘာဝဝတ္ထူနိ။ တတ္ထ ကာယေ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော ဘဝတိ။ ဧဝံ ဝေဒနာသု…ပေ… စိတ္တေ…ပေ… ဓမ္မေသု စ အတ္တဝိပလ္လာသော ဘဝတိ။ တတ္ထ စတုန္နံ ဝိပလ္လာသာနံ သမုဂ္ဃာတနတ္ထံ ဘဂဝါ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဒေသေတိ ပညပေတိ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတော ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသံ သမုဂ္ဃာတေတိ၊ ဧဝံ ဝေဒနာသု၊ စိတ္တေ၊ ဓမ္မေသု စ ကာတဗ္ဗံ။

တတ္ထ အန္ဓကာရတိမိသာ အပ္ပဋိဝေဓလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ၊ တဿာ ဝိပလ္လာသပဒဋ္ဌာနံ။ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏာ တဏှာ၊ တဿာ ပိယရူပသာတရူပံ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တာသယဝဉ္စနာလက္ခဏော လောဘော၊ တဿ အဒိန္နာဒါနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣဓ ဝိဝါဒလက္ခဏော ဒေါသော၊ တဿ ပါဏာတိပါတော ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝတ္ထုဝိပ္ပဋိပတ္တိလက္ခဏော မောဟော၊ တဿ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိ ပဒဋ္ဌာနံ။ သင်္ခတာနံ ဓမ္မာနံ အဝိနာသဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ နိစ္စသညာ၊ တဿာ သဗ္ဗသင်္ခါရာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သာသဝဖဿောပဂမနလက္ခဏာ သုခသညာ၊ တဿာ မမင်္ကာရော ပဒဋ္ဌာနံ။ ဓမ္မေသု ဥပဂမနလက္ခဏာ အတ္တသညာ ¶ ၊ တဿာ အဟင်္ကာရော ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝဏ္ဏသင်္ဂဟဏလက္ခဏာ သုဘသညာ၊ တဿာ ဣန္ဒြိယအသံဝရော ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧတေဟိ နဝဟိ ပဒေဟိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေဟိ သဗ္ဗော အကုသလပက္ခော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဘဝတိ၊ သော စ ခေါ ဗဟုဿုတေန သက္ကာ ဇာနိတုံ နော အပ္ပဿုတေန၊ ပညဝတာ နော ဒုပ္ပညေန၊ ယုတ္တေန နော အယုတ္တေန။

နဝ ¶ ¶ ပဒါနိ ကုသလာနိ ယတ္ထ သဗ္ဗော ကုသလပက္ခော သင်္ဂဟော သမောသရဏံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကတမာနိ နဝ ပဒါနိ? သမထော ဝိပဿနာ အလောဘော အဒေါသော အမောဟော အနိစ္စသညာ ဒုက္ခသညာ အနတ္တသညာ အသုဘသညာ စ။

တတ္ထ ကတမော သမထော? ယာ စိတ္တဿ ဌိတိ သဏ္ဌိတိ အဝဋ္ဌိတိ ဌာနံ ပဋ္ဌာနံ ဥပဋ္ဌာနံ သမာဓိ သမာဓာနံ အဝိက္ခေပေါ အဝိပ္ပဋိသာရော ဝူပသမော မာနသော ဧကဂ္ဂံ စိတ္တဿ၊ အယံ သမထော။

တတ္ထ ကတမာ ဝိပဿနာ? ခန္ဓေသု ဝါ ဓာတူသု ဝါ အာယတနေသု ဝါ နာမရူပေသု ဝါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေသု ဝါ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဝါ ဓမ္မေသု ဒုက္ခေသု ဝါ သမုဒယေသု ဝါ နိရောဓေ ဝါ မဂ္ဂေ ဝါ ကုသလာကုသလေသု ဝါ ဓမ္မေသု သာဝဇ္ဇအနဝဇ္ဇေသု ဝါ ကဏှသုက္ကေသု ဝါ သေဝိတဗ္ဗအသေဝိတဗ္ဗေသု ဝါ သော ယထာဘူတံ ဝိစယော ပဝိစယော ဝီမံသာ ပရဝီမံသာ ဂါဟနာ အဂ္ဂါဟနာ ပရိဂ္ဂါဟနာ စိတ္တေန ပရိစိတနာ တုလနာ ဥပပရိက္ခာ ဉာဏံ ဝိဇ္ဇာ ဝါ စက္ခု ဗုဒ္ဓိ မေဓာ ပညာ ဩဘာသော အာလောကော အာဘာ ပဘာ ခဂ္ဂေါ နာရာစော [နာရဇ္ဇော (ပီ။ က။)] ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ¶ သမ္မာဒိဋ္ဌိ မဂ္ဂင်္ဂံ၊ အယံ ဝိပဿနာ။ တေနေသာ ဝိပဿနာ ဣတိ ဝုစ္စတိ ဝိဝိဓာ ဝါ ဧသာ ဝိပဿနာတိ၊ တသ္မာ ဧသာ ဝိပဿနာတိ ဝုစ္စတိ။ ဒွိဓာ စေသာ ဟိ ဝိပဿနာ ဓမ္မဝိပဿနာတိ ဝုစ္စတိ၊ ဒွိဓာ ဣမာယ ပဿတိ သုဘဉ္စ အသုဘဉ္စ ကဏှဉ္စ သုက္ကဉ္စ သေဝိတဗ္ဗဉ္စ အသေဝိတဗ္ဗဉ္စ ကမ္မဉ္စ ဝိပါကဉ္စ ဗန္ဓဉ္စ ဝိမောက္ခဉ္စ အာစယဉ္စ အပစယဉ္စ ပဝတ္တိဉ္စ နိဝတ္တိဉ္စ သံကိလေသဉ္စ ဝေါဒါနဉ္စ၊ ဧဝံ ဝိပဿနာတိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ဝိဣတိ ဥပသဂ္ဂေါ ပဿနာတိ အတ္ထော တသ္မာ ဝိပဿနာတိ ဝုစ္စတေ၊ အယံ ဝိပဿနာ။

၆၅။ တတ္ထ ဒွေ ရောဂါ သတ္တာနံ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏှာ စ၊ ဧတေသံ ဒွိန္နံ ရောဂါနံ နိဃာတာယ ဘဂဝတာ ဒွေ ဘေသဇ္ဇာနိ ဝုတ္တာနိ သမထော စ ဝိပဿနာ စ။ ဣမာနိ ဒွေ ဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိသေဝေန္တော ဒွေ အရောဂေ သစ္ဆိကရောတိ ရာဂဝိရာဂံ စေတောဝိမုတ္တိံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂဉ္စ ပညာဝိမုတ္တိံ။ တတ္ထ တဏှာရောဂဿ သမထော ဘေသဇ္ဇံ၊ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ အရောဂံ။ အဝိဇ္ဇာရောဂဿ ဝိပဿနာဘေသဇ္ဇံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ အရောဂံ။ ဧဝဉှိ ဘဂဝါ စာဟ၊ ‘‘ဒွေ ဓမ္မာ ပရိညေယျာ [ပဿ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၂] နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ ဒွေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏှာ စ၊ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ သမထော စ ဝိပဿနာ ¶ စ၊ ဒွေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စာ’’တိ။ တတ္ထ သမထံ ဘာဝေန္တော ရူပံ ပရိဇာနာတိ၊ ရူပံ ပရိဇာနန္တော တဏှံ ပဇဟတိ၊ တဏှံ ပဇဟန္တော ရာဂဝိရာဂါ ¶ စေတောဝိမုတ္တိံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ဝိပဿနံ ဘာဝေန္တော နာမံ ပရိဇာနာတိ၊ နာမံ ပရိဇာနန္တော အဝိဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အဝိဇ္ဇံ ပဇဟန္တော အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိံ ¶ သစ္ဆိကရောတိ။ ယဒါ ဘိက္ခုနော ဒွေ ဓမ္မာ ပရိညာတာ ဘဝန္တိ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ တထာဿ ဒွေ ဓမ္မာ ပဟီနာ ဘဝန္တိ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏှာ စ။ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝိတာ ဘဝန္တိ သမထော စ ဝိပဿနာ စ၊ ဒွေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ ဘဝန္တိ ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စ။ ဧတ္တာဝတာ ဘိက္ခု ကတကိစ္စော ဘဝတိ။ ဧသာ သောပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။ တဿ အာယုပရိယာဒါနာ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဥပရောဓာ ဣဒဉ္စ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ၊ အညဉ္စ ဒုက္ခံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ယော ဣမေသံ ခန္ဓာနံ ဓာတုအာယတနာနံ နိရောဓော ဝူပသမော အညေသဉ္စ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနံ အပ္ပဋိသန္ဓိ အပါတုဘာဝေါ၊ အယံ အနုပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။

တတ္ထ ကတမံ အလောဘော ကုသလမူလံ? ယံဓာတုကော အလောဘော အလုဗ္ဘနာ အလုဗ္ဘိတတ္တံ အနိစ္ဆာ အပတ္ထနာ အကန္တာ အနဇ္ဈောသာနံ။ အယံ အလောဘော ကုသလမူလံ။ ကဿေတံ မူလံ? အလောဘဇဿ ကုသလဿ ကာယကမ္မဿ ဝစီကမ္မဿ မနောကမ္မဿ တံသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။ အထ ဝါ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ကုသလန္တိ ဝုစ္စတိ၊ သော တိဏ္ဏံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ မူလံ။ ကတမေသံ တိဏ္ဏံ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ သမ္မာဝါယာမဿ သမ္မာသမာဓိဿ စ ဣမေသံ မူလန္တိ၊ တသ္မာ ကုသလမူလန္တိ ဝုစ္စတိ။

တတ္ထ ကတမံ အဒေါသော ကုသလမူလံ? ယာ ¶ သတ္တေသု ဝါ သင်္ခါရေသု ဝါ အနဃာတော အပ္ပဋိဃာတော အဗျာပတ္တိ အဗျာပါဒေါ အဒေါသော မေတ္တာ မေတ္တာယနာ အတ္ထကာမတာ ဟိတကာမတာ စေတသော ပသာဒေါ၊ အယံ အဒေါသော ကုသလမူလံ။ ကဿေတံ မူလံ? အဒေါသဇဿ ကုသလဿ ကာယကမ္မဿ ဝစီကမ္မဿ မနောကမ္မဿ တံသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။ အထ ဝါ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ မူလံ။ ကတမေသံ တိဏ္ဏံ? သမ္မာဝါစာယ သမ္မာကမ္မန္တဿ သမ္မာအာဇီဝဿ စ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ မူလံ၊ တသ္မာ ကုသလမူလန္တိ ဝုစ္စတိ။

တတ္ထ ကတမံ အမောဟော ကုသလမူလံ? ယံ စတူသု အရိယသစ္စေသု ယထာဘူတံ ဉာဏဒဿနံ အဘိသမယော သမ္မာ စ ပစ္စာဂမော ပဋိဝေဓော အမောဟော အသမ္မုယှနာ အသမ္မောဟော ဝိဇ္ဇာပကာသော အာလောကော အနာဝရဏံ ¶ သေက္ခာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ၊ အယံ အမောဟော ကုသလမူလံ။ ကဿေတံ မူလံ? အမောဟဇဿ ကုသလဿ ကာယကမ္မဿ ဝစီကမ္မဿ မနောကမ္မဿ တံသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။ အထ ဝါ ဒွိန္နံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ ဧတံ မူလံ။ ကတမေသံ ဒွိန္နံ? သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စ သမ္မာသတိယာ စ ဣမေသံ ဒွိန္နံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ မူလံ၊ တသ္မာ ကုသလမူလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ¶ ဣမေသံ တီဟိ ကုသလမူလေဟိ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ယောဇေတဗ္ဗော။

၆၆။ တတ္ထ ¶ ကတမာ အနိစ္စသညာ? ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဥပ္ပာဒဝယဓမ္မိနော’’တိ စ ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ ဝဝတ္ထပနာ ဥဂ္ဂါဟော၊ အယံ အနိစ္စသညာ။ တဿာ ကော နိဿန္ဒော? အနိစ္စသညာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ အဋ္ဌသု လောကဓမ္မေသု စိတ္တံ နာနုသန္ဓတိ န သန္ဓတိ န သဏ္ဌဟတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပဋိက္ကူလတာ ဝါ သဏ္ဌဟတိ၊ အယမဿာ နိဿန္ဒော။

တတ္ထ ကတမာ ဒုက္ခသညာ? ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ ဝဝတ္ထပနာ ဥဂ္ဂါဟော၊ အယံ ဒုက္ခသညာ။ တဿာ ကော နိဿန္ဒော? ဒုက္ခသညာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ အာလဿေ သံပမာဒေ ဝိမှယေ စ စိတ္တံ နာနုသန္ဓတိ န သန္ဓတိ န သဏ္ဌဟတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပဋိက္ကူလတာ ဝါ သဏ္ဌဟတိ၊ အယမဿာ နိဿန္ဒော။

တတ္ထ ကတမာ အနတ္တသညာ? ‘‘သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနတ္တာ’’တိ ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ ဝဝတ္ထပနာ ဥဂ္ဂါဟော၊ အယံ အနတ္တသညာ။ တဿာ ကော နိဿန္ဒော၊ အနတ္တသညာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ အဟင်္ကာရော စိတ္တံ နာနုသန္ဓတိ န သန္ဓတိ၊ မမင်္ကာရော န သဏ္ဌဟတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပဋိက္ကူလတာ ဝါ သဏ္ဌဟတိ၊ အယမဿာ နိဿန္ဒော။

တတ္ထ ကတမာ အသုဘသညာ? ‘‘သတ္တ သင်္ခါရာ ¶ အသုဘာ’’တိ ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ ဝဝတ္ထပနာ ဥဂ္ဂါဟော၊ အယံ အသုဘသညာ။ တဿာ ကော နိဿန္ဒော? အသုဘသညာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ သုဘနိမိတ္တေ စိတ္တံ နာနုသန္ဓတိ န သန္ဓတိ န သဏ္ဌဟတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပဋိက္ကူလတာ ဝါ သဏ္ဌဟတိ၊ အယမဿာ နိဿန္ဒော။

တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ပရိညာ ဘဂဝတာ ဒေသိတာ၊ ယော တတ္ထ အသုဘသညာ ရူပက္ခန္ဓဿ ပရိညတ္တံ၊ ဒုက္ခသညာ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ပရိညတ္တံ၊ အနတ္တသညာ သညာက္ခန္ဓဿ သင်္ခါရက္ခန္ဓဿ ပရိညတ္တံ၊ အနိစ္စသညာ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ပရိညတ္တံ။ တတ္ထ သမထေန တဏှံ သမုဂ္ဃာတေတိ၊ ဝိပဿနာ အဝိဇ္ဇံ ¶ သမုဂ္ဃာတေတိ၊ အဒေါသေန ဒေါသံ သမုဂ္ဃာတေတိ၊ အမောဟေန မောဟံ သမုဂ္ဃာတေတိ၊ အနိစ္စသညာယ နိစ္စသညံ သမုဂ္ဃာတေတိ၊ ဒုက္ခသညာယ သုခသညံ သမုဂ္ဃာတေတိ၊ အနတ္တသညာယ အတ္တသညံ သမုဂ္ဃာတေတိ၊ အသုဘသညာယ သုဘသညံ သမုဂ္ဃာတေတိ။

စိတ္တဝိက္ခေပပဋိသံဟရဏလက္ခဏော သမထော၊ တဿ ဈာနာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗဓမ္မံ ယထာဘူတံ ပဋိဝေဓလက္ခဏာ ဝိပဿနာ၊ တဿာ သဗ္ဗနေယျံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣစ္ဆာပဋိသံဟရဏလက္ခဏော အလောဘော၊ တဿ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဗျာပါဒလက္ခဏော အဒေါသော၊ တဿ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ ¶ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝတ္ထုအပ္ပဋိဟတလက္ခဏော အမောဟော၊ တဿ သမ္မာပဋိပတ္တိ ပဒဋ္ဌာနံ။ သင်္ခတာနံ ဓမ္မာနံ ဝိနာသဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ အနိစ္စသညာ၊ တဿာ ဥဒယဗ္ဗယော ပဒဋ္ဌာနံ။ သာသဝဖဿသဉ္ဇာနနလက္ခဏာ ဒုက္ခသညာ၊ တဿာ ဝေဒနာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗဓမ္မအနုပဂမနလက္ခဏာ အနတ္တသညာ၊ တဿာ ဓမ္မသညာ ¶ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝိနီလကဝိပုဗ္ဗကဥဒ္ဓုမာတကသမုဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ အသုဘသညာ၊ တဿာ နိဗ္ဗိဒါ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣမေသု နဝသု ပဒေသု ဥပဒိဋ္ဌေသု သဗ္ဗော ကုသလပက္ခော ဥပဒိဋ္ဌော ဘဝတိ၊ သော စ ဗဟုဿုတေန သက္ကာ ဇာနိတုံ နော အပ္ပဿုတေန၊ ပညဝတာ နော ဒုပ္ပညေန၊ ယုတ္တေန နော အယုတ္တေနာတိ။

၆၇။ တတ္ထ နိစ္စသညာဓိမုတ္တဿ အပရာပရံ စိတ္တံ ပဏာမေန္တော သတိမပစ္စဝေက္ခတော အနိစ္စသညာ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု သုခဿာဒါဓိမုတ္တဿ ဣရိယာပထဿ အဂတိမပစ္စဝေက္ခတော ဒုက္ခသညာ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ ခန္ဓဓာတုအာယတနေသု အတ္တာဓိမုတ္တဿ နာနာဓာတုအနေကဓာတုဝိနိဗ္ဘောဂမပစ္စဝေက္ခတော အနတ္တသညာ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဘိရတဿ ကာယေ သုဘာဓိမုတ္တဿ စ ဝိပ္ပဋိစ္ဆန္နာ အသုဘသညာ န ဥပဋ္ဌာတိ။

အဝိပ္ပဋိသာရလက္ခဏာ သဒ္ဓါ၊ သဒ္ဒဟနာ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ တဿ စတ္တာရိ သောတာပတ္တိယင်္ဂါနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧဝဉှိ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ [ပဿ သံယုတ္တနိကာယေ] သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဘိက္ခဝေ၊ ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ စတူသု သောတာပတ္တိယင်္ဂေသု ကုသလေသု ဓမ္မေသု။

သူရာအပဋိက္ခေပနလက္ခဏံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယာရမ္ဘော ပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ တဿ အတီတာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ [ပဿ သံယုတ္တနိကာယေ] ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ စတူသု သမ္မပ္ပဓာနေသု။

သတိ ¶ သရဏလက္ခဏာ၊ အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ တဿ အတီတာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ¶ သတိန္ဒြိယံ ဘိက္ခဝေ၊ ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု။

ဧကဂ္ဂလက္ခဏော သမာဓိ၊ အဝိက္ခေပပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ တဿ စတ္တာရိ ဉာဏာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ စတူသု ဈာနေသု။

ပဇာနနလက္ခဏာ ပညာ၊ ဘူတတ္ထသန္တီရဏာ ပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ တဿ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ [ပဿ သံယုတ္တနိကာယေ] ပညိန္ဒြိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ စတူသု အရိယသစ္စေသု။

စတ္တာရိ ¶ စက္ကာနိ [ပဿ အ။ နိ။ ၄။၃၁] ပတိရူပဒေသဝါသော စက္ကံ၊ သပ္ပုရိသူပနိဿယော စက္ကံ၊ အတ္တသမ္မာပဏိဓာနံ စက္ကံ၊ ပုဗ္ဗေ ကတပုညတာ စက္ကံ။ တတ္ထ အရိယသန္နိဿယလက္ခဏော ပတိရူပဒေသဝါသော၊ သော သပ္ပုရိသူပနိဿယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အရိယသန္နိဿယလက္ခဏော သပ္ပုရိဿူပနိဿယော၊ သော အတ္တသမ္မာပဏိဓာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သမ္မာပဋိပတ္တိလက္ခဏံ အတ္တသမ္မာပဏိဓာနံ၊ တံ ပုညာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကုသလဓမ္မောပစယလက္ခဏံ ပုညံ၊ တံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တီနံ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဧကာဒသသီလမူလကာ ဓမ္မာ သီလဝတော အဝိပ္ပဋိသာရော ဘဝတိ…ပေ… သော ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ‘‘နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ ပဇာနနာ။ တတ္ထ ဝေရမဏိလက္ခဏံ သီလံ၊ တံ အဝိပ္ပဋိသာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ န အတ္တာနုဝါဒလက္ခဏော အဝိပ္ပဋိသာရော၊ သော ပါမောဇ္ဇဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဘိပ္ပမောဒနလက္ခဏံ ပါမောဇ္ဇံ၊ တံ ပီတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တမနလက္ခဏာ ပီတိ ¶ ၊ သာ ပဿဒ္ဓိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကမ္မနိယလက္ခဏာ ပဿဒ္ဓိ၊ သာ သုခဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဗျာပါဒလက္ခဏံ သုခံ၊ တံ သမာဓိနော ပဒဋ္ဌာနံ။ အဝိက္ခေပနလက္ခဏော သမာဓိ၊ သော ယထာဘူတဉာဏဒဿနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဝိပရီတသန္တီရဏလက္ခဏာ ပညာ၊ သာ နိဗ္ဗိဒါယ ပဒဋ္ဌာနံ အနာလယနလက္ခဏာ နိဗ္ဗိဒါ၊ သာ ဝိရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အသံကိလေသလက္ခဏော ဝိရာဂေါ၊ သော ဝိမုတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ အကုသလဓမ္မဝိဝေကလက္ခဏာ ဝိမုတ္တိ၊ သာ ဝိမုတ္တိနော ဝေါဒါနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

၆၈။ စတဿော အရိယဘူမိယော စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ။ တတ္ထ ယော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ဧသာ ဒဿနဘူမိ။ သောတာပတ္တိဖလဉ္စ သော ယထာဘူတံ ¶ ပဇာနိတွာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဣဒံ တနုကာမရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဗျာပါဒါနံ။ သကဒါဂါမိဖလဉ္စ သဏှံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ အယံ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ။ အနာဂါမိဖလဉ္စ ယံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ အယံ ကတာဘူမိ။ အရဟတ္တဉ္စ သာမညဖလာနီတိ ကော ဝစနတ္ထော၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ သာမညံ၊ တဿေတာနိ ဖလာနိ သာမညဖလာနီတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဿ ဗြဟ္မညဖလာနီတိ ဝုစ္စန္တေ? ဗြဟ္မညအရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ တဿ တာနိ ဖလာနီတိ ဗြဟ္မညဖလာနီတိ ဝုစ္စန္တေ။

တတ္ထ သောတာပန္နော ကထံ ဟောတိ? သဟ သစ္စာဘိသမယာ အရိယသာဝကဿ တီဏိ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော စ၊ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ ပရိက္ခယာ အရိယသာဝကော ဟောတိ သောတာပန္နော အဝိနိပါတဓမ္မော ယာဝ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ။

တတ္ထ ¶ ¶ ကတမာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ? အဿုတဝါ ဗာလော ပုထုဇ္ဇနော ယာဝ အရိယဓမ္မေ အကောဝိဒေါ၊ သော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ယာဝ ဝိညာဏသ္မိံ အတ္တာနံ၊ သော ဣမေသု ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အတ္တဂ္ဂါဟော ဝါ အတ္တနိယဂ္ဂါဟော ဝါ ဧသောဟမသ္မိ ဧကသ္မိံ ဝသဝတ္တိကော [အဝတ္တိတော (ပီ။ က။)] ပက္ခိတ္တော အနုဂ္ဂဟော အနုသယန္တော အင်္ဂမင်္ဂန္တိ ပရတိ။ ယာ တထာဘူတဿ ခန္တိ ရုစိ ပေက္ခနာ အာကာရပရိဝိတက္ကော ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာယနာ အဘိပ္ပသန္နာ၊ အယံ ဝုစ္စတေ သက္ကာယဒိဋ္ဌီတိ။

တတ္ထ ပဉ္စ ဒိဋ္ဌိယော ဥစ္ဆေဒံ ဘဇန္တိ။ ကတမာယော ပဉ္စ? ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ယာဝ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ဣမာယော ပဉ္စ ဥစ္ဆေဒံ ဘဇန္တိ၊ အဝသေသာယော ပန္နရသ သဿတံ ဘဇန္တိ။ ဣတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပဟာနာ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတာနိ ပဟီယန္တိ။ ပဟာနာ ဥစ္ဆေဒံ သဿတဉ္စ န ဘဇတိ။ ဣတိ ဥစ္ဆေဒသဿတပ္ပဟာနာ အရိယသာဝကဿ န ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဘဝတိ၊ အညာ ဝါ လောကုတ္တရာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ။ ကထံ ပန သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဘဝတိ? ဣဓ အရိယသာဝကော သုတဝါ ဟောတိ၊ သဗ္ဗော သုက္ကပက္ခော ကာတဗ္ဗော၊ ယာဝ အရိယဓမ္မေသု ကောဝိဒေါ ရူပံ အနတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ယာဝ ဝိညာဏံ…ပေ… ဧဝမဿ သမနုပဿန္တဿ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဘဝတိ။

ကထံ ¶ ဝိစိကိစ္ဆာ န ဘဝတိ? ဣဓ အရိယသာဝကော ဗုဒ္ဓေ န ကင်္ခတိ၊ န ဝိစိကိစ္ဆတိ အဘိပ္ပသီဒတိ၊ ဣတိပိ သော ဘဂဝါတိ သဗ္ဗံ။ ဓမ္မေ န ကင်္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ သဗ္ဗံ။ ယာဝ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနန္တိ၊ ဣမိနာ ဒုတိယေန အာကင်္ခိယေန ဓမ္မေန ¶ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ သင်္ဃေ န ကင်္ခတိ…ပေ… ယာဝ ပူဇာ ဒေဝါနဉ္စ မနုဿာနဉ္စာတိ၊ ဣမိနာ တတိယေန အာကင်္ခိယေန ဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။

သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာတိ န ကင်္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ အဓိမုစ္စတိ အဘိပ္ပသီဒတိ။ တဏှာ ဒုက္ခသမုဒယောတိ န ကင်္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ။ တဏှာနိရောဓာ ဒုက္ခနိရောဓောတိ န ကင်္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ။ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ န ကင်္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ အဓိမုစ္စတိ အဘိပ္ပသီဒတိ။ ယာဝ ဗုဒ္ဓေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ သင်္ဃေ ဝါ ဒုက္ခေ ဝါ သမုဒယေ ဝါ နိရောဓေ ဝါ မဂ္ဂေ ဝါ ကင်္ခါယနာ ဝိမတိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဒွေဓာပထာ အာသပ္ပနာ [အပ္ပနာ (ပီ။ က။) ဓ။ သ။ ၁၀၀၈ နိက္ခေပကဏ္ဍေ ပဿိတဗ္ဗံ] ပရိသပ္ပနာ အနဝဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာဂမနံ [အနိဋ္ဌာဂမနံ (က။)] အနေကံသော အနေကံသိကတာ၊ တေ တဿ ပဟီနာ ဘဝန္တိ ပဏုန္နာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။

၆၉။ တတ္ထ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဒွိဓာ – သီလဿ ဝါ သုဒ္ဓဿ ဝါ။ တတ္ထ သီလဿ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ¶ ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ တတ္ထ ကပေါတပါဒါဟိ အစ္ဆရာဟိ သဒ္ဓိံ ကီဠိဿာမိ ရမိဿာမိ ပရိစရိဿာမီတိ။ ယထာဘူတဒဿနန္တိ ရုစိဝိမုတ္တိ ရာဂေါ ရာဂပရိဝတ္တကာ ဒိဋ္ဌိရူပနာ ပဿနာ အသန္တုဿိတဿ သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ တတ္ထ ကတမော သုဒ္ဓဿ သီလဗ္ဗတပရာမာသော? ဣဓေကစ္စော သီလံ ပရာမသတိ၊ သီလေန သုဇ္ဈတိ၊ သီလေန နီယတိ၊ သီလေန မုစ္စတိ၊ သုခံ ဝီတိက္ကမတိ၊ ဒုက္ခံ ဝီတိက္ကမတိ၊ သုခဒုက္ခံ ¶ ဝီတိက္ကမတိ အနုပါပုဏာတိ ဥပရိမေန။ တဒုဘယံ သီလဝတံ ပရာမသတိ တဒုဘယေန သီလဝတေန သုဇ္ဈန္တိ မုစ္စန္တိ နီယန္တိ၊ သုခံ ဝီတိက္ကမန္တိ၊ ဒုက္ခံ ဝီတိက္ကမန္တိ၊ သုခဒုက္ခံ ဝီတိက္ကမန္တိ၊ အနုပါပုဏန္တီတိ အဝိသုစိကရံ ဓမ္မံ အဝိမုတ္တိကရံ ဓမ္မံ ဝိသုစိတော ဝိမုတ္တိတော ပစ္စာဂစ္ဆန္တဿ ယာ တထာဘူတဿ ခန္တိ ရုစိ မုတ္တိ ပေက္ခနာ အာကာရပရိဝိတက္ကော ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာယနာ ပဿနာ၊ အယံ သုဒ္ဓဿ သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ ဧတေ ဥဘော ပရာမာသာ အရိယသာဝကဿ ပဟီနာ ¶ ဘဝန္တိ ယာဝ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ၊ သော သီလဝါ ဘဝတိ အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော အက္ခဏ္ဍေဟိ ယာဝ ဥပသမသံဝတ္တနိကေဟိ။ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ သုတဝါ အရိယသာဝကော ဘဝတိ သောတာပန္နော အဝိနိပါတဓမ္မော၊ သဗ္ဗံ။

သဟသစ္စာဘိသမယာ၊ ဣတိ ကော ဝစနတ္ထော? စတ္တာရော အဘိသမယာ၊ ပရိညာဘိသမယော ပဟာနာဘိသမယော သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယော ဘာဝနာဘိသမယော။

တတ္ထ အရိယသာဝကော ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ၊ သမုဒယံ ပဟာနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ၊ နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန အဘိသမေတိ၊ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ကိံ ကာရဏံ? ဒုက္ခဿ ပရိညာဘိသမယော၊ သမုဒယဿ ပဟာနာဘိသမယော၊ နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယော၊ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာဘိသမယော။ သမထဝိပဿနာယ ကထံ အဘိသမေတိ? အာရမ္မဏေ စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓေတွာ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဒုက္ခတော ပဿတိ။ တတ္ထ ယော ဥပနိဗန္ဓော၊ အယံ သမထော။ ယာ ပရိယောဂါဟနာ၊ အယံ ဝိပဿနာ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ¶ ဒုက္ခာတိ ပဿတော ယော ပဉ္စက္ခန္ဓေသု အာလယော နိကန္တိ ဥပဂမနံ အဇ္ဈောသာနာ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပဏိဓိ ပတ္ထနာ ပဟီယတိ။ တတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခံ။ ယော တတ္ထ အာလယော နိကန္တိ ဥပဂမနံ အဇ္ဈောသာနံ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပဏိဓိ ပတ္ထနာ၊ အယံ သမုဒယော။ ယံ တဿ ပဟာနံ၊ သော နိရောဓော သမထော ဝိပဿနာ စ မဂ္ဂေါ၊ ဧဝံ တေသံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ဧကကာလေ ဧကက္ခဏေ ဧကစိတ္တေ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ အဘိသမယော ဘဝတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘သဟသစ္စာဘိသမယာ အရိယသာဝကဿ တီဏိ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တီ’’တိ။

၇၀။ တတ္ထ ¶ သမထဝိပဿနာ ယုဂနဒ္ဓါ ဝတ္တမာနာ ဧကကာလေ ဧကက္ခဏေ ဧကစိတ္တေ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ၊ ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ၊ ယာဝ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယော၊ ယာဝ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယော။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌန္တော ယထာ နာဝါ ဇလံ ဂစ္ဆန္တီ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ၊ ပါရိမံ တီရံ ပါပေတိ၊ ဩရိမံ တီရံ ဇဟတိ၊ ဘာရံ ဝဟတိ၊ သောတံ ဆိန္ဒတိ၊ ဧဝမေဝ သမထဝိပဿနာ ယုဂနဒ္ဓါ ဝတ္တမာနာ ဧကကာလေ ဧကက္ခဏေ ဧကစိတ္တေ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ ¶ ၊ ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ၊ ယာဝ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ယထာ ဝါ သူရိယော ဥဒယန္တော ဧကကာလေ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ၊ အန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ၊ အာလောကံ ပါတုကရောတိ၊ ရူပံ နိဒဿီယတိ၊ သီတံ ပရိယာဒိယတိ၊ ဧဝမေဝ သမထဝိပဿနာ ယုဂနဒ္ဓါ ဝတ္တမာနာ ဧကကာလေ…ပေ… ယထာ ပဒီပေါ ဇလန္တော ဧကကာလေ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ၊ အန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ၊ အာလောကံ ပါတုကရောတိ၊ ရူပံ ¶ နိဒဿီယတိ၊ ဥပါဒါနံ ပရိယာဒိယတိ၊ ဧဝမေဝ သမထဝိပဿနာ ယုဂနဒ္ဓါ ဝတ္တမာနာ ဧကကာလေ…ပေ…။

ယဒါ အရိယသာဝကော သောတာပန္နော ဘဝတိ အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော ယာဝ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ၊ အယံ ဒဿနဘူမိ။ သောတာပတ္တိဖလဉ္စ သောတာပတ္တိဖလေ ဌိတော ဥတ္တရိ သမထဝိပဿနံ ဘာဝေန္တော ယုဂနဒ္ဓါ ဝတ္တမာနာ ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ ယေဘုယျေန ပဟာနာ အရိယသာဝကော ဟောတိ။ သကဒါဂါမိ ပရိနိဋ္ဌိတတ္တာ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ၊ အယံ တနုဘူမိ။

သကဒါဂါမိဖလဉ္စ ယော သကဒါဂါမိဖလေ ဌိတော ဝိပဿနံ ဘာဝေန္တော ကာမရာဂဗျာပါဒေ သာနုသယေ အနဝသေသံ ပဇဟတိ၊ ကာမရာဂဗျာပါဒေသု အနဝသေသံ ပဟီနေသု ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဘဝန္တိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဝိစိကိစ္ဆာ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါ စ၊ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ [ပဟာနာယ (ပီ။ က။)] အရိယသာဝကော ဟောတိ အနာဂါမီ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ၊ အယံ ဝီတရာဂဘူမိ။

အနာဂါမိဖလဉ္စ အနာဂါမိဖလေ ဌိတော ဥတ္တရိ သမထဝိပဿနံ ဘာဝေန္တော ပဉ္စ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဇဟတိ ရူပရာဂအရူပရာဂမာနဥဒ္ဓစ္စအဝိဇ္ဇဉ္စ။ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ အရိယသာဝကော အရဟာ ဘဝတိ၊ ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ သမ္မဒညာ [သမ္ပဇညော (ပီ။ က။)] ဝိမုတ္တော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော၊ အယံ ကတာဘူမိ။

အရဟန္တောဝ ¶ အယံ သောပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။ တဿ အာယုက္ခယာ ဇီဝိတိန္ဒြိယာပရောဓာ ဣဒဉ္စ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ၊ အညဉ္စ ¶ ဒုက္ခံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယော ဣမဿ ဒုက္ခဿ နိရောဓော ဝူပသမော၊ အညဿ စ အပါတုဘာဝေါ၊ အယံ ¶ အနုပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။ ဣမာ ဒွေ နိဗ္ဗာနဓာတုယော။ ဣတိ သစ္စာနိ ဝုတ္တာနိ။ သစ္စာဘိသမယော ဝုတ္တော၊ ကိလေသဝဝတ္ထာနံ ဝုတ္တံ၊ ပဟာနံ ဝုတ္တံ၊ ဘူမိယော ဝုတ္တာ၊ ဖလာနိ ဝုတ္တာနိ၊ နိဗ္ဗာနဓာတုယော ဝုတ္တာ။ ဧဝမိမေသု ဝုတ္တေသု သဗ္ဗဗောဓိ ဝုတ္တာ ဘဝတိ။ ဧတ္ထ ယောဂေါ ကရဏီယော။

၇၁။ တတ္ထ ကတမာယော နဝ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တိယော? စတ္တာရိ ဈာနာနိ စတဿော စ အရူပသမာပတ္တိယော နိရောဓသမာပတ္တိ စ။ တတ္ထ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ကတမာနိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ [ပဿ ဒီဃနိကာယေ] ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ကတမာ စတ္တာရော အရူပသမာပတ္တိယော? ဝိရာဂိနော ဝတ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ယာဝ နိရောဓသမာပတ္တိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာ။ ဣမာယော နဝ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တိယော။

တတ္ထ ကတမံ ပဌမံ ဈာနံ? ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပယုတ္တံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တံ? ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ။ တတ္ထ ကတမာနိ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ? ကာမစ္ဆန္ဒောတိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ကတမော ကာမစ္ဆန္ဒော? ယော ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂေါ ပေမံ နိကန္တိ အဇ္ဈောသာနံ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပတ္ထနာ အပရိစ္စာဂေါ အနုသယော ပရိယုဋ္ဌာနံ၊ အယံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ။ တတ္ထ ¶ ကတမံ ဗျာပါဒနီဝရဏံ? ယော သတ္တေသု သင်္ခါရေသု စ အာဃာတော…ပေ… ယထာ ဒေါသေ တထာ နိဩဋ္ဌာနာ၊ အယံ ဗျာပါဒေါ နီဝရဏံ။ တတ္ထ ကတမံ မိဒ္ဓံ? ယာ စိတ္တဿ ဇဠတာ စိတ္တဿ ဂရုတ္တံ စိတ္တဿ အကမ္မနီယတာ စိတ္တဿ နိက္ခေပေါ နိဒ္ဒါယနာ ပစလိကတာ ပစလာယနာ ပစလာယနံ၊ ဣဒံ မိဒ္ဓံ။ တတ္ထ ကတမံ ထိနံ [ထီနံ (ပီ။)]? ယာ ကာယဿ ထိနတာ ဇဠတာ ကာယဿ ဂရုတ္တာ ကာယဿ အပ္ပဿဒ္ဓိ၊ ဣဒံ ထိနံ။ ဣတိ ဣဒဉ္စ ထိနံ ပုရိမကဉ္စ မိဒ္ဓံ တဒုဘယံ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကတမံ ဥဒ္ဓစ္စံ? ယော အဝူပသမော စိတ္တဿ၊ ဣဒံ ဥဒ္ဓစ္စံ။ တတ္ထ ကတမံ ကုက္ကုစ္စံ? ယော စေတသော ဝိလေခေါ အလဉ္စနာ ဝိလဉ္စနာ ဟဒယလေခေါ ဝိပ္ပဋိသာရော၊ ဣဒံ ကုက္ကုစ္စံ။ ဣတိ ဣဒဉ္စ ကုက္ကုစ္စံ ပုရိမကဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စံ တဒုဘယံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စနီဝရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကတမံ ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏံ? ယော ဗုဒ္ဓေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ သင်္ဃေ ဝါ…ပေ… အယံ ဝိစိကိစ္ဆာ။ အပိ ¶ စ ခေါ ပန ပဉ္စ ဝိစိကိစ္ဆာယော သမနန္တရာယိကာ ဒေသန္တရာယိကာ သမာပတ္တန္တရာယိကာ မဂ္ဂန္တရာယိကာ သဂ္ဂန္တရာယိကာ၊ ဣမာယော ပဉ္စ ¶ ဝိစိကိစ္ဆာယော ¶ ။ ဣဓ ပန သမာပတ္တန္တရာယိကာ ဝိစိကိစ္ဆာ အဓိပ္ပေတာ။ ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏာ။

တတ္ထ နီဝရဏာနီတိ ကော ဝစနတ္ထော၊ ကုတော နိဝါရယန္တီတိ? သဗ္ဗတော ကုသလပက္ခိကာ နိဝါရယန္တိ။ ကထံ [ကိံ ကံ (ပီ။ က။)] နိဝါရယန္တိ? ကာမစ္ဆန္ဒော အသုဘတော နိဝါရယတိ၊ ဗျာပါဒေါ မေတ္တာယ [မေတ္တတော (ပီ။)] နိဝါရယတိ၊ ထိနံ ပဿဒ္ဓိတော နိဝါရယတိ၊ မိဒ္ဓံ ဝီရိယာရမ္ဘတော နိဝါရယတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စံ သမထတော နိဝါရယတိ၊ ကုက္ကုစ္စံ အဝိပ္ပဋိသာရတော နိဝါရယတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ ပညာတော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒတော နိဝါရယတိ။

အပရော ပရိယာယော။ ကာမစ္ဆန္ဒော အလောဘတော ကုသလမူလတော နိဝါရယတိ၊ ဗျာပါဒေါ အဒေါသတော နိဝါရယတိ၊ ထိနမိဒ္ဓံ သမာဓိတော နိဝါရယတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ သတိပဋ္ဌာနေဟိ နိဝါရယတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ အမောဟတော ကုသလမူလတော နိဝါရယတိ။

အပရော ပရိယာယော။ တယော ဝိဟာရာ ဒိဗ္ဗဝိဟာရော ဗြဟ္မဝိဟာရော အရိယဝိဟာရော။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရော စတ္တာရိ ဈာနာနိ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရော စတ္တာရိ အပ္ပမာဏာနိ၊ အရိယဝိဟာရော သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထ ကာမစ္ဆန္ဒော ဥဒ္ဓစ္စံ ကုက္ကုစ္စဉ္စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရံ နိဝါရယတိ၊ ဗျာပါဒေါ ဗြဟ္မဝိဟာရံ နိဝါရယတိ၊ ထိနမိဒ္ဓံ ဝိစိကိစ္ဆာ စ အရိယဝိဟာရံ နိဝါရယတိ။

အပရော ပရိယာယော။ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဉ္စ သမထံ နိဝါရယန္တိ၊ ထိနမိဒ္ဓံ ဝိစိကိစ္ဆာ စ ဝိပဿနံ နိဝါရယန္တိ၊ အတော နီဝရဏန္တိ ဝုစ္စန္တေ။ ဣမေဟိ ¶ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တံ ပဌမံ ဈာနံ။

ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမ္ပယုတ္တံ ပဌမံ ဈာနံ? ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ ပီတိယာ သုခေန စ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ စ။ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ အင်္ဂါနံ ဥပ္ပာဒပဋိလာဘသမန္နာဂမော သစ္ဆိကိရိယံ ပဌမံ ဈာနံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမာနိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ ဥပ္ပာဒေတွာ ဝိဟရတီတိ၊ တေန ဝုစ္စတေ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ ဒိဗ္ဗေန ဝိဟာရေန။

တတ္ထ ဒုတိယံ ဈာနံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ပီတိသုခေန စိတ္တေကဂ္ဂတာယ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနေန ဣမာနိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ ဥပ္ပာဒေတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဝိဟရတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ။

တတ္ထ ¶ ¶ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ တတိယံ ဈာနံ သတိယာ သမ္ပဇညေ သုခေန စိတ္တေကဂ္ဂတာယ ဥပေက္ခာယ ဣမာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဥပ္ပာဒေတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဝိဟရတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ။

တတ္ထ စတုတ္ထံ ဈာနံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေက္ခာယ သတိပါရိသုဒ္ဓိယာ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ စိတ္တေကဂ္ဂတာ စ၊ ဣမေဟိ စတူဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ စတုတ္ထံ ဈာနံ။ ဣတိ ဣမေသံ စတုန္နံ အင်္ဂါနံ ဥပ္ပာဒေါ ပဋိလာဘော သမန္နာဂမော သစ္ဆိကိရိယာ စတုတ္ထံ ဈာနံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဥပ္ပာဒေတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ ဒိဗ္ဗေန ဝိဟာရေန ဝိဟရတီတိ။

တတ္ထ ¶ ကတမော အနိစ္စဋ္ဌော? ပီဠနဋ္ဌော အနိစ္စဋ္ဌော ပဘင်္ဂဋ္ဌော သမ္ပာပနဋ္ဌော ဝိဝေကဋ္ဌော အနိစ္စဋ္ဌော၊ အယံ အနိစ္စဋ္ဌော။

တတ္ထ ကတမော ဒုက္ခဋ္ဌော? ပီဠနဋ္ဌော ဒုက္ခဋ္ဌော သမ္ပီဠနဋ္ဌော သံဝေဂဋ္ဌော ဗျာဓိနဋ္ဌော၊ အယံ ဒုက္ခဋ္ဌော။

တတ္ထ ကတမော သုညဋ္ဌော? အနုပလိတ္တော သုညဋ္ဌော၊ အသမ္ဘာဇနဋ္ဌော ဂတပဋ္ဌော [အပ္ပဋ္ဌော (ပီ။)] ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌော၊ အယံ သုညဋ္ဌော။

တတ္ထ ကတမော အနတ္တဋ္ဌော? အနိဿရိယဋ္ဌော အနတ္တဋ္ဌော၊ အဝသဝတ္တနဋ္ဌော၊ အကာမကာရိဋ္ဌော ပရိဝိဒဋ္ဌော၊ အယံ အနတ္တဋ္ဌောတိ။

သုတ္တတ္ထသမုစ္စယော နာမ သံဝတ္တိသန္တိကာ ပေဋကဘူမိ သမတ္တာ။

၇၂။ ဈာနံ ¶ ¶ ဝိရာဂေါ။ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာနိ။ တာနိ ဒုဝိဓာနိ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိပ္ပယုတ္တာနိ စ ဗောဇ္ဈင်္ဂသမ္ပယုတ္တာနိ စ။ တတ္ထ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိပ္ပယုတ္တာနိ ဗာဟိရကာနိ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂသမ္ပယုတ္တာနိ အရိယပုဂ္ဂလာနိ။ တတ္ထ ယေန ဆ ပုဂ္ဂလမူလာနိ တေသံ နိက္ခိပေတွာ ရာဂစရိတော၊ ဒေါသစရိတော၊ မောဟစရိတော၊ ရာဂဒေါသစရိတော၊ ရာဂမောဟစရိတော၊ ဒေါသမောဟစရိတော၊ သမဘာဂစရိတော၊ ဣတိ ဣမေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတာနံ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ ပဋိပက္ခော တေသံ ပဋိဃာတာယ ယထာ အသမတ္ထော တီဏိ အကုသလမူလာနိ ¶ နိဂ္ဂဏှာတိ။ လောဘေန အကုသလမူလေန အဘိဇ္ဈာ စ ဥဒ္ဓစ္စဉ္စ ဥပ္ပိလဝတံ အလောဘေန ကုသလမူလေန နိဂ္ဂဏှာတိ၊ ကုက္ကုစ္စဉ္စ ဝိစိကိစ္ဆာ စ မောဟပက္ခော၊ တံ အမောဟေန နိဂ္ဂဏှာတိ။ ဒေါသော စ ထိနမိဒ္ဓဉ္စ ဒေါသပက္ခော၊ တံ အဒေါသေန နိဂ္ဂဏှာတိ။

တတ္ထ အလောဘဿ ပါရိပူရိယာ နေက္ခမ္မဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ။ တတ္ထ အဒေါသဿ ပါရိပူရိယာ အဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ။ တတ္ထ အမောဟဿ ပါရိပူရိယာ အဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ။ တတ္ထ အလောဘဿ ပါရိပူရိယာ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ ကာမေဟိ။ တတ္ထ အဒေါသဿ ပါရိပူရိယာ အမောဟဿ ပါရိပူရိယာ စ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ၊ သဝိတက္ကံ ¶ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။

ဝိတက္ကာတိ တယော ဝိတက္ကာ – နေက္ခမ္မဝိတက္ကော အဗျာပါဒဝိတက္ကော အဝိဟိံသာဝိတက္ကော။ တတ္ထ ပဌမာဘိနိပါတော ဝိတက္ကော၊ ပဋိလဒ္ဓဿ ဝိစရဏံ ဝိစာရော။ ယထာ ပုရိသော ဒူရတော ပုရိသံ ပဿတိ အာဂစ္ဆန္တံ၊ န စ တာဝ ဇာနာတိ ဧသော ဣတ္ထီတိ ဝါ ပုရိသောတိ ဝါ ယဒါ တု ပဋိလဘတိ ဣတ္ထီတိ ဝါ ပုရိသောတိ ဝါ ဧဝံ ဝဏ္ဏောတိ ဝါ ဧဝံ သဏ္ဌာနောတိ ဝါ ဣမေ ဝိတက္ကယန္တော ဥတ္တရိ ဥပပရိက္ခန္တိ ကိံ နု ခေါ အယံ သီလဝါ ဥဒါဟု ဒုဿီလော အဍ္ဎော ဝါ ဒုဂ္ဂတောတိ ဝါ။ ဧဝံ ဝိစာရော ဝိတက္ကေ အပ္ပေတိ၊ ဝိစာရော စရိယတိ စ အနုဝတ္တတိ စ။ ယထာ ပက္ခီ ပုဗ္ဗံ အာယူဟတိ ပစ္ဆာ နာယူဟတိ ယထာ အာယူဟနာ ဧဝံ ဝိတက္ကော၊ ယထာ ပက္ခာနံ ပသာရဏံ ¶ ဧဝံ ဝိစာရော အနုပါလတိ ဝိတက္ကေတိ ဝိစရတိ ဝိစာရေတိ။ ဝိတက္ကယတိ ဝိတက္ကေတိ၊ အနုဝိစရတိ ဝိစာရေတိ။ ကာမသညာယ ပဋိပက္ခော ဝိတက္ကော၊ ဗျာပါဒသညာယ ဝိဟိံသသညာယ စ ပဋိပက္ခော ဝိစာရော။ ဝိတက္ကာနံ ကမ္မံ အကုသလဿ အမနသိကာရော၊ ဝိစာရာနံ ကမ္မံ ဇေဋ္ဌာနံ သံဝါရဏာ။ ယထာ ပလိကော တုဏှိကော သဇ္ဈာယံ ကရောတိ ဧဝံ ဝိတက္ကော၊ ယထာ တံယေဝ အနုပဿတိ ဧဝံ ဝိစာရော။ ယထာ အပရိညာ ဧဝံ ဝိတက္ကော။ ယထာ ပရိညာ ဧဝံ ဝိစာရော။ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါယဉ္စ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါယဉ္စ ဝိတက္ကော၊ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါယဉ္စ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါယဉ္စ ဝိစာရော။ ကလ္လိတာ ကောသလ္လတ္တံ စိတ္တဿ ဝိတက္ကော၊ အဘိနီဟာရကောသလ္လံ စိတ္တဿ ဝိစာရော ¶ ။ ဣဒံ ကုသလံ ဣဒံ အကုသလံ ဣဒံ ဘာဝေတဗ္ဗံ ဣဒံ ပဟာတဗ္ဗံ ဣဒံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗန္တိ ဝိတက္ကော၊ ယထာ ပဟာနဉ္စ ဘာဝနာ စ သစ္ဆိကိရိယာ စ ဧဝံ ဝိစာရော။ ဣမေသု ဝိတက္ကဝိစာရေသု ဌိတဿ ဒုဝိဓံ ဒုက္ခံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာယိကဉ္စ စေတသိကဉ္စ၊ ဒုဝိဓံ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာယိကဉ္စ ¶ စေတသိကဉ္စ။ ဣတိ ဝိတက္ကဇနိတံ စေတသိကံ သုခံ ပီတိ ကာယိကံ သုခံ ကာယိကောယေဝ။ ယာ တတ္ထ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတာ၊ အယံ သမာဓိ။ ဣတိ ပဌမံ ဈာနံ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ။

တေသံယေဝ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ အဘိက္ခဏံ အာသေဝနာယ တဿ တပ္ပောဏမာနသံ ဟောတိ။ တဿ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဩဠာရိကာ ခါယန္တိ။ ယဉ္စ ပီတိသုခဉ္စ နေက္ခမ္မဉ္စ ဩဠာရိကံ ဘဝတိ။ အပိ စ သမာဓိဇာ ပီတိ ရတိ စ ဇာယတိ။ တဿ ဝိစာရာရမ္မဏံ။ တေသံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ စေတော သမ္ပသီဒတိ။ ယေ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဒွေ ဓမ္မာနုဿရိတဗ္ဗာ။ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဒရဏိတဗ္ဗံ။ တေသံ ဝူပသမာ ဧကောဒိဘာဝံ စိတ္တေကဂ္ဂတံ ဟောတိ။ တဿ ဧကောဒိဘာဝေန ပီတိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ယာ ပီတိ၊ တံ သောမနဿိန္ဒြိယံ၊ ယံ သုခံ၊ တံ သုခိန္ဒြိယံ။ ယာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ အယံ သမာဓိ။ တံ ဒုတိယံ ဈာနံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ။ သော ပီတိယာ ဝိရာဂါ ယာတိ ဩဇဟိ ဇလ္လသဟဂတံ။

၇၃။ တတ္ထ သောမနဿစိတ္တမုပါဒါနန္တိ စ သော တံ ဝိစိနန္တော ဥပေက္ခမေဝ မနသိကရောတိ။ သော ပီတိယာ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ။ ယထာ စ ပီတိယာ သုခမာနိတံ၊ တံ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ သမ္ပဇာနော ဝိဟရတိ။ ယေန သတိသမ္ပဇညေန ဥပေက္ခာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ဣဒံ တတိယံ ဈာနံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ။

တထာ ¶ ကာယိကဿ သုခဿ ပဟာနာယ ပဌမေ ဈာနေ သောမနဿိန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈတိ။ ဒုတိယေ ဈာနေ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈတိ။ သော သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ¶ ။ တတ္ထ စတူဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ ဥပေက္ခာ ပသာဒါ ဟောတိ၊ ဒုက္ခိန္ဒြိယေန ဒေါမနဿိန္ဒြိယေန သုခိန္ဒြိယေန သောမနဿိန္ဒြိယေန စ။ တေသံ နိရောဓာ ဥပေက္ခာသမ္ပဇညံ ဟောတိ၊ တတ္ထ သုခိန္ဒြိယေန သောမနဿိန္ဒြိယေန စ အသတိ ဟောတိ၊ တေသံ နိရောဓာ သတိမာ ဟောတိ၊ ဒုက္ခိန္ဒြိယေန ဒေါမနဿိန္ဒြိယေန စ အသမ္ပဇညံ၊ တေသံ နိရောဓာ သမ္ပဇညံ ဟောတိ၊ ဣတိ ဥပေက္ခာယ စ သညာ၊ သတော သမ္ပဇာနော စိတ္တေကဂ္ဂတာ စ ဣဒံ ဝုစ္စတေ စ စတုတ္ထံ ဈာနံ။

တတ္ထ ယော ရာဂစရိတော ပုဂ္ဂလော တဿ သုခိန္ဒြိယဉ္စ သောမနဿိန္ဒြိယဉ္စ၊ ယော ဒေါသစရိတော ပုဂ္ဂလော တဿ ဒုက္ခိန္ဒြိယဉ္စ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဉ္စ၊ ယော မောဟစရိတော ပုဂ္ဂလော တဿ အသတိ စ အသမ္ပဇညဉ္စ။

တတ္ထ ¶ ရာဂစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ တတိယေ ဈာနေ စတုတ္ထေ စ အနုနယော နိရုဇ္ဈတိ၊ ဒေါသစရိတဿ ပဌမေ ဈာနေ ဒုတိယေ စ ပဋိဃံ နိရုဇ္ဈတိ၊ မောဟစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ပဌမေ ဈာနေ ဒုတိယေ စ အသမ္ပဇညံ နိရုဇ္ဈတိ။ တတိယေ ဈာနေ စတုတ္ထေ စ အသတိ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဧဝမေဝ တေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဝေါဒါနံ ဂမိဿန္တိ။

တတ္ထ ရာဂဒေါသစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ အသမ္ပဇညဉ္စ အနုနယော စ ပဋိဃဉ္စ၊ တေန ဟာနဘာဂိယံ [ပဟာနဘာဂိယံ (ပီ။ က။)] ဈာနံ ဟောတိ။ တတ္ထ ¶ ရာဂမောဟစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ အနုနယတ္တံ စ အာဒီနဝံ ဒဿိတာ၊ တံ တဿ ဟာနဘာဂိယံ ဈာနံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဒေါသမောဟစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ပဋိဃော စ အသတိ စ အသမ္ပဇညဉ္စ အာဒီနဝံ ဒဿိတာ တေန တဿ ဟာနဘာဂိယံ ဈာနံ ဟောတိ။

တတ္ထ ရာဂဒေါသမောဟသမဘာဂစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိသေသဘာဂိယံ ဈာနံ ဟောတိ၊ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ သတ္တသု ပုဂ္ဂလေသု နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ စတူသု စ သမာဓီသု ဆန္ဒသမာဓိနာ ပဌမံ ဈာနံ၊ ဝီရိယသမာဓိနာ ဒုတိယံ ဈာနံ၊ စိတ္တသမာဓိနာ တတိယံ ဈာနံ၊ ဝီမံသာသမာဓိနာ စတုတ္ထံ ဈာနံ။ အပ္ပဏိဟိတေန ပဌမံ ဈာနံ၊ သုညတာယ ဒုတိယံ ဈာနံ၊ အနိမိတ္တေန တတိယံ ဈာနံ၊ အာနာပါနဿတိယာ စတုတ္ထံ ဈာနံ။ ကာမဝိတက္ကဗျာပါဒါနဉ္စ တံ တံ ဝူပသမေန ပဌမံ ဈာနံ ဟောတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမေန ဒုတိယံ ဈာနံ၊ သုခိန္ဒြိယသောမနဿိန္ဒြိယာနံ ဝူပသမေန တတိယံ ဈာနံ၊ ကာယသင်္ခါရာနံ ဝူပသမေန စတုတ္ထံ ဈာနဉ္စ။ စာဂါဓိဋ္ဌာနေန ပဌမံ ဈာနံ၊ သစ္စာဓိဋ္ဌာနေန ဒုတိယံ ဈာနံ၊ ပညာဓိဋ္ဌာနေန တတိယံ ဈာနံ၊ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနေန စတုတ္ထံ ဈာနံ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ သင်္ခေပနိဒ္ဒေသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ တတ္ထ သမာဓိန္ဒြိယံ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ အနုဝတ္တနကာနိ စတ္တာရိ၊ တတ္ထ ယော ပဌမံ ဈာနံ နိဿာယ အာသဝက္ခယံ ပါပုဏာတိ၊ သော သုခါယ ¶ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ ဒေါမနဿိန္ဒြိယပဋိပက္ခေန။ ယော ဒုတိယံ ဈာနံ နိဿာယ အာသဝါနံ ခယံ ပါပုဏာတိ၊ သော သုခါယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ ဒုက္ခိန္ဒြိယပဋိပက္ခေန။ ယော တတိယံ ဈာနံ နိဿာယ အာသဝါနံ ခယံ ပါပုဏာတိ၊ သော သုခါယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ သောမနဿိန္ဒြိယပဋိပက္ခေန။ ယော စတုတ္ထံ ဈာနံ ¶ နိဿာယ အာသဝါနံ ခယံ ပါပုဏာတိ၊ သော သုခါယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ သုခိန္ဒြိယပဋိပက္ခေန ဂတော။

၇၄။ ယာနိ ¶ စတ္တာရိ ဈာနာနိ၊ တေသံ ဈာနာနံ ဣမာနိ အင်္ဂါနိ၊ တေသံ အင်္ဂါနံ သမူဟော [သမ္မောဟော (ပီ။ က။)] အဿ အင်္ဂါ၊ အယံ ဈာနဘူမိ ကော ဝိသေသောတိ အဿ ဝိသေသော။ ဣမေ သမ္ဘာရာ တေဟိ အယံ သမုဒါဂမော၊ တဿ သမုဒါဂမဿ အယံ ဥပနိသာ၊ တာယ ဥပနိသာယ အယံ ဘာဝနာ။ တဿာ ဘာဝနာယ အယံ အာဒီနဝေါ။ တေန အယံ ပရိဟာနိ။ ကဿ ပရိဟာနီတိ တဒုပဂဇ္ဈာယိနော [တဒုပကဇ္ဈာယိနော (ပီ။ က။)]။ တံ ယထာ ဘဏိတံ ပစ္စဝေက္ခန္တော အယံ ဝိသေသော။ တေန ဝိသေသေန အယံ အဿာဒေါ၊ သော ကဿ အဿာဒေါ အဈာနိယာ ဈာယိနော၊ တဿာ အဈာနိယာ ဈာယိနော၊ ဣဒံ ကလ္လိတာ ကောသလ္လေ ဌိတဇ္ဈာနံ အနောမဒ္ဒိယတံ ဂစ္ဆတိ ဈာနဗလံ၊ ဈာနဗလေ ဌိတဿ အယံ ပါရမိပ္ပတ္တဿ ဣမာနိ ဈာနင်္ဂါနိ အနာဝိလသင်္ကပ္ပော ပဌမေ ဈာနေ ဈာနင်္ဂါနိ ဘာဝီ။ သော ပီတိ တဒနုသာရိတ္တာဝ ပဌမေ ဈာနေ ဈာနင်္ဂံ တဿင်္ဂုနော စ ဓမ္မာ တဒဘိသန္နိတာယ စ။ ပီတိ ဒုတိယေ ဈာနေ ဈာနင်္ဂဓမ္မတာ ခေါ ပန တထာ ပဝတ္တဿ သဟဂတံ ဈာနင်္ဂဓမ္မံ သသုခတာယ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒေါ ဒုတိယေ ဈာနေ ဈာနင်္ဂံ မနောသမ္ပသာဒနတာယ ¶ တဒဘိသန္နိတာယ စ။ ပီတိ ဒုတိယေ ဈာနေ ဈာနင်္ဂံ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ သမာဓိတာ [သမာဓိကာ (ပီ။)] ပီတိ ဒုတိယေ ဈာနေ ဈာနင်္ဂံ၊ စေတသော ဧကောဒိဘာဝေါ ဒုတိယေ ဈာနေ ဈာနင်္ဂံ၊ ဥပေက္ခာ ဖဿတာ တတိယေ ဈာနေ ဈာနင်္ဂံ၊ သုခံ တဿ အင်္ဂန္တိ စ။ စေတသော ဧကောဒိဘာဝေါ စတုတ္ထေ ဈာနေ ဈာနင်္ဂံ၊ ဥပေက္ခာ အဒုက္ခမသုခါ စတုတ္ထေ ဈာနေ ဈာနင်္ဂံ၊ အဘိနိသာဘူမိ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ စတုတ္ထေ ဈာနေ ဈာနင်္ဂံ။ သတိပါရိသုဒ္ဓိ စ အနေကဇ္ဈာဘူမီသု ဈာနင်္ဂသမာယုတ္တာ ပီတိ စေတသော ဧကောဒိဘာဝေါ စတုတ္ထေ ဈာနေ ဈာနင်္ဂံ။

တတ္ထ ကတမာ ဈာနဘူမိ? သဝိတက္ကေ သဝိစာရေ ဝိဝေကာ အနုဂတာ ပဌမေ ဈာနေ ဈာနဘူမိ။ အဝိတက္ကေ အဝိစာရေ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ ဇနိတံ ပီတိမနုဂတာ ဒုတိယေ ဈာနေ ဈာနဘူမိ။ သုခသာတသမောဟိတာ သပ္ပီတိကာ တတိယေ ဈာနေ ဈာနဘူမိ။ တဿ သုခဒုက္ခသဟဂတာ အဘိနီဟာရသဟဂတာ စတုတ္ထေ ဈာနေ ဈာနဘူမိ။ အပ္ပမာဏသဟဂတာ သတ္တာရမ္မဏာ ပဌမေ ဈာနေ ဈာနဘူမိ။ အဘိဘူမိအာယတနသဟဂတာ ရူပသညီသု ဒုတိယေ ဈာနေ ဈာနဘူမိ။ ဝိမောက္ခသဟဂတာနံ ¶ ဝိမောက္ခေသု တတိယေ ဈာနေ ဈာနဘူမိ။ အနုပဿနာသဟဂတာ ကာယသင်္ခါရာ သမ္မာ စတုတ္ထဿ ဈာနဿ ဘူမိ။

၇၅။ တတ္ထ ¶ ကတမေ ဈာနဝိသေသာ? ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တစေတသိကသဟဂတာ ကာမဓာတုသမတိက္ကမနတာပိ၊ အယံ ဈာနဝိသေသော။ အဝိတက္ကာ စေဝ အဝိစာရာ စ သပ္ပီတိကာယ သတိသဟဂတာယ ပီတိသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ။ အယံ ¶ ဈာနဝိသေသော။ အဝိတက္ကာယ ဘူမိယာ အဝိစာရေယေဝ သတိ အနုဂတာ ဥပေက္ခာသဟဂတာ မနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ။ တဒနုဓမ္မတာယ စ သတိ သဏ္ဍဟတိ [သန္ဒဟတိ (ပီ။)]။ တဉ္စ ဘူမိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အယံ ဈာနဝိသေသော။ သတိပါရိသုဒ္ဓိသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ၊ တဉ္စ ဘူမိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အယံ ဈာနဝိသေသော။ ဝိညာဏဉ္စာယတနသဟဂတာယ ဘူမိယံ အာကိဉ္စညာယတနသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ၊ တဉ္စ ဘူမိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ အယံ ဈာနဝိသေသော။

ဈာနသမ္ဘာရာ နေက္ခမ္မဝိတက္ကော သမ္ဘာရော ကာမဝိတက္ကဝိနောဒနာဓိပ္ပာယတာ။ အဗျာပါဒဝိတက္ကော သမ္ဘာရော ဗျာပါဒဝိတက္ကပဋိဝိနောဒနာဓိပ္ပာယတာ။ အဝိဟိံသာဝိတက္ကော သမ္ဘာရော ဝိဟိံသာဝိတက္ကပဋိဝိနောဒနာဓိပ္ပာယတာ။ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ အပ္ပိစ္ဆတာ သမ္ဘာရော ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေါ စတုန္နံ သမာပတ္တီနံ သမ္ဘာရော အကမ္မဿ ဝိဟာရိတာ။ မဂ္ဂသမ္ဘာရော သမာပတ္တိပဇ္ဇနတာ။ ဖလသမ္ဘာရော ဈာနနိဗ္ဗတ္တိတာယ ဈာနသမုဒါဂမော။ ကုသလဟေတု ယံ ဈာနံ သမုဒယံ ဂစ္ဆန္တိ ကော စ [ကောစိ (က။)] န ကုတောစိ နေက္ခမ္မပ္ပတ္တာ သမုဒါဂစ္ဆန္တိ။ အာလမ္ဗနိရောဓသမာဓိ သန္တော သမုဒါဂစ္ဆန္တိ။ အဝီတိက္ကန္တာ သမုဒါဂစ္ဆန္တိ။ သုခိန္ဒြိယံ သောမနဿိန္ဒြိယံ ပဟာနာယ တေ စ အဗျာပဇ္ဇတာယ သမုဒါဂစ္ဆန္တိ။ တံ ပန သန္ဓာယ သမုဒါဂစ္ဆန္တိ။ အပရိဒါဟနာယ သမုဒါဂစ္ဆန္တိ။ အယံ ဉာဏသမုဒါဂမော။

၇၆။ တတ္ထ ကတမာ ဥပနိသာ? ကလျာဏမိတ္တတာ ¶ ဈာနဿ ဥပနိသာ။ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကတာ ဈာနဿ ဥပနိသာ။ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ ဈာနဿ ဥပနိသာ။ အသန္တုဋ္ဌိတာ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဈာနဿ ဥပနိသာ။ သဒ္ဓမ္မဿဝနံ ဈာနဿ ဥပနိသာ။ သံဝေဇနိယေ ဌာနေ သံဝိဂ္ဂဿ ယောနိသော ပဓာနံ။ အယံ ဈာနောပနိသာ။

တတ္ထ ¶ ကတမာ ဘာဝနာ? မေတ္တာသေဝနာ အဗျာပါဒဝိတက္ကဘာဝနာ။ ကရုဏာသေဝနာ အဝိဟိံသာဝိတက္ကဘာဝနာ။ မုဒိတာဘာဝနာ ပီတိသုခသမ္ပဇညာ ကာရိတာ။ ဥပေက္ခာဘာဝနာ ပဿဝတာ ¶ ဥပေက္ခာဘာဝနာ အပဿဝတာ ဥပေက္ခာ စ အဇ္ဈုပေက္ခာ စ၊ အသုဘသညာဘာဝနာ ဒုက္ခာပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ ဘဝသန္ဓာဘိညာ ဘဝသန္ဓာနံ၊ သာ ဆဗ္ဗိဓာ ဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အနုဋ္ဌိတာ ဝတ္ထုကတာ ယာနီကတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ။ အယံ ဘာဝနာ။

ဧဝံ ဘာဝယန္တဿ အယံ အာဒီနဝေါ။ ပဌမေ ဈာနေ သင်္ခါရသမန္နာဂတော ဧသော ဓမ္မော အဿုတော သာသဝေါ။ သစေ ဧသ ဓမ္မော အယံ သီလော အာသန္နပဋိပက္ခော စ ဧသ ဓမ္မော ကာမော ပတိစာရော ပတိဝိစာရော သမာပတ္တီနံ စ သဗ္ဗောဠာရိကော ဧသ ဓမ္မော ဝိတက္ကဝိစာရော စ။ တတ္ထ စိတ္တံ ခေါဘေန္တိ၊ ကာယော စေတ္ထ ကိလမတိ၊ ကာယမှိ စေတ္ထ ကိလန္တေ စိတ္တံ ဝိဟညတိ။ အနဘိနီဟာရက္ခမောဝ အဘိညာနံ ဣမေ အာဒီနဝါ ပဌမေ ဈာနေ။

ဒုတိယေ ¶ ဈာနေ ဣမေ အာဒီနဝါ ပီတိဖရဏသဟဂတော စ ဧသော ဓမ္မော၊ န သမုဒါစာရဿေတိ စိတ္တံ။ အသောဓယံ ဥပဂမော စေသ ဓမ္မော ဥပဂမိပရိဿယော [ဥပဂမိပရိစယော (ပီ။)] ဒေါမနဿပစ္စတ္ထိကော စေသ ဓမ္မော။ တတ္ထ တတ္ထ ယုတ္တီနံ ပီတိ ပရဇ္ဇတော စေသ ဓမ္မော ဒုက္ကရံ ဟောတိ၊ အဝတ္တသန္တာသဘူမိပရိဝဇ္ဇယန္တော စတူသု ဒုက္ခတာသု ဧသ ဓမ္မော အနုဝိဒ္ဓါပနသဒ္ဓါယ [အနုဝိဒ္ဓါ ပဿတိယာ (ပီ။)] ဒုက္ခတာယ စ န ပလိဗောဓဒုက္ခတာယ စ အဘိညာဒုက္ခတာယ စ ရောဂဒုက္ခတာယ စ၊ ဣမေ အာဒီနဝါ ဒုတိယေ ဈာနေ။

တတ္ထ ကတမေ အာဒီနဝါ တတိယေ ဈာနေ? ဥပေက္ခာသုခသဟဂတာယ တတ္ထ သာတာဝီနံ ပဉ္စန္နံ ဥပေက္ခာသုခံ ပရိဝတ္တိတော ဧသ ဓမ္မော တေန နိစ္စသညိတာနဉ္စ ယံ ဟောတိ။ ဒုက္ခောပနိယံ သုခံ စိတ္တဿ သင်္ခေါဘတံ ဥပါဒါယ သုခဒုက္ခာယ ဂတော သဝတိ။ သုခဒုက္ခာနုကတဉ္စ ဥပါဒါယ အနဘိဟာရက္ခမံ စိတ္တံ ဟောတိ။ အဘိညာယ သစ္ဆိကိရိယာသု သဗ္ဗေပိ စေတေ ဓမ္မာ တီသု ဈာနသမာပတ္တီသု စတူဟိ စ ဒုက္ခတာဟိ အနုဝိဒ္ဓါနံ သာ ဘယာ ဒုက္ခတာယ ပလိဗောဓဒုက္ခတာယ စ အဘိညာယ ဒုက္ခတာယ စ ဣမေ အာဒီနဝါ တတိယေ ဈာနေ။

တတ္ထ ¶ ကတမေ ¶ အာဒီနဝါ စတုတ္ထေ ဈာနေ? အာကိဉ္စညာသမာပတ္တိကာ တေ ဓမ္မာနုသမာပတ္တိကာ ဧတိဿာ စ ဘူမိယံ သာတာနံ ဗာလပုထုဇ္ဇနာနံ အနေကဝိဓာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဩဠာရိကာ သုခုမေဟိ စ ရူပသညာဟိ အနုဝိဓာနိ ဧတာနိ ဈာနာနိ သဒါ အနုဒယမေတ္တာဈာနကလာနုဒနုကလာယ သာဓာရဏာ၊ ဒုက္ကရာ စ သဗ္ဗေ စတ္တာရော မဟာသမ္ဘာရာ သမုဒါဂတာနိ စ ဧတာနိ ဈာနာနိ အညမညံ နိဿာယ သမုဒါဂစ္ဆန္တိ။ ဧတ္ထ သမုဒါဂတာ စ ဧတေ ဓမ္မာ န သမတ္တာ ဟောန္တိ။ အသမုဂ္ဂဟိတနိမိတ္တာ စ ဧတေ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ။ နိရုဇ္ဈန္တိ စ ဧတေ ဓမ္မာ န ဥပါဒိယန္တိ နိရုဇ္ဈင်္ဂါနိ စ၊ ဧတေသံ ဓမ္မာနံ ဈာနာနိ နိမိတ္တာနိ န ဈာနနိမိတ္တသညာ ¶ ဝေါကိရတိ။ အပ္ပဋိလဒ္ဓပုဗ္ဗာ စ ဈာယီဝသေန စ ဘဝတိ [ဈာယီ စ ဝသေန စ ဘဝတိ (ပီ။ က။)]။ ဣမေဟိ အာဒီနဝေဟိ အယံ ဈာနပရိဟာနိ။

၇၇။ နိရောဓသမာပတ္တိယာ အပဋိသင်္ခါယ အဝသေသသညိနော အာကိဉ္စညာယတနသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ၊ သော နိရောဓသမာပတ္တိတော ပရိဟာယတိ။ အာနေဉ္ဇသညိနော အသညာယတနံ သမာပန္နဿ အာကိဉ္စညာယတနသဟဂတာ မနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ၊ တဉ္စ ဘူမိံ န ပဇာနာတိ၊ သော တတော ပရိဟာယတိ။ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပန္နဿ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာ မနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ၊ တဉ္စ ဘူမိံ န ပဇာနာတိ၊ သော တတော ပရိဟာယတိ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမာပန္နဿ ရူပသညာသဟဂတာ။ ဝိတ္ထာရေန…ပေ… ယာဝ ပဌမေ ဈာနေ ကာမသညာသဟဂတာ ကာတဗ္ဗာ။ သကဿ ¶ [သာ တဿ (ပီ။ က။)] ပရိဟာယတိ၊ ကလင်္ကဇ္ဈာနေ ကလင်္ကံ ဈာယတိ၊ ပရိသမန္တတော ဈာယတိ၊ ဘိန္ဒန္တော ဈာယတိ၊ န သဇ္ဈာယတိ၊ အာယူဟန္တော ဈာယတိ၊ ကိဉ္စိ စ နိပရိစိတော ဈာယတိ။ အတိဝိဓာဝန္တော ဈာယတိ၊ အတိမညန္တော ဈာယတိ၊ ကာယသင်္ခါရေ အပ္ပဋိသမ္ဘာရေ ဈာယတိ၊ ပရိယုဋ္ဌာနဿ နိဿရဏံ အဇာနန္တော ဈာယတိ၊ နီဝရဏာဘိဘူတော ဈာယတိ၊ အဿာပတ္တိမနသိကရောန္တော ဈာနဿ အဿာဒေါ ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌာနံ ပဟာနံ ဈာနဿ အဿာဒေါ ကာမရာဂဟေတူနံ ဓမ္မာနံ ဥဒယန္တိ၊ နိရုဇ္ဈင်္ဂါနိ ဧတေသံ ဓမ္မာနံ ဈာနာနိ ဥပရိမာ သုခုပေက္ခာ ကာမကမ္မကိလေသာနံ ပဟာနံ အဿာဒေါ၊ ဧဝံ ခေါ ပုန ဈာနဿ အဿာဒေါ မဟာသံဝါသမပ္ပီဠိတေ လောကသံနိဝါသေ အသမ္ဗောဓောကာသာ ဝိဂမေဿမိဒံ ဈာနပ္ပဟာနာ။ အယံ ပလိရောဓမပ္ပလိရောဓလောကသန္နိဝါသေ ဧသနိဓမိဒံ ဈာနံ အနမတဂ္ဂသံသာရသမာပန္နာနံ သတ္တာနံ သံသာရပ္ပဟာနနာ အာနိသံသော၊ ယမိဒံ ဈာနဿ ¶ အဿာဒေါ ကာယဿ အဈာနိယဈာယိနော ဘဝတိ။ အဈာနိယဈာနိယဈာယီဟိ အပရာမသန္တော အဈာနိယဈာယိတံ ဈာယတိ၊ ယာနိ ကလင်္ကဇ္ဈာယိနော ပဒါနိ၊ တာနိ အနုဓိတာနိ ပဋိပက္ခေ။

၇၈။ တတ္ထ ကတမံ ဈာနကောသလ္လံ? သမာပတ္တိကောသလ္လံ ဈာနကောသလ္လံ၊ ဈာနဝိသေသကောသလ္လံ ဈာနကောသလ္လံ၊ ဈာနန္တရိကကောသလ္လံ ဈာနကောသလ္လံ၊ သမာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကောသလ္လံ ဈာနကောသလ္လံ၊ ဈာနေ သဘာဝကောသလ္လံ ဈာနကောသလ္လံ၊ ဈာနေ အာဒီနဝကောသလ္လံ ဈာနကောသလ္လံ၊ ဈာနေ နိဿရဏကောသလ္လံ ဈာနကောသလ္လံ၊ ဈာနဖလေန ¶ ဥပါဒါယ ကောသလ္လံ၊ ဈာနဖလေန ပဋိသင်္ခါနဖလေ အပရိဟာနဓမ္မတာ နိဗ္ဗတ္တိဈာနေ စ ကီဠိတာပိ ဝိသေသဘာဂိယံ ဈာနံ ပဋိလဗ္ဘတိ။ ဣဒံ ပနဿာတိ ဘဝဟာရိတာ စ အာရမ္မဏာနိမိတ္တဂ္ဂါဟော အနဘိနီဟာရဗလံ၊ စိတ္တေကဂ္ဂတာ နိမိတ္တာသု ဂတိသဟိတာ သမထဗလေန အသံသီဒနဉ္စ ဈာနေ မဂ္ဂဖလံ သမထံ ပဝတ္တေ သမာဓိနော ဥပေက္ခာပလိပုဗ္ဗာပရနိမိတ္တာသယော ပဂ္ဂါဟိနော [မဂ္ဂါဟိနော (ပီ။)] သတိဗလံ တံ ပဝတ္တိတာနဉ္စ ဝိပဿနာနံ သမညာဗလေ။

တတ္ထ ¶ ကတမာ ဈာနပါရမိတာ? သုပါရမိတာ မေတ္တာ ကာမေသု သတ္တာ ကာမသင်္ဂသတ္တာတိ [ဥဒါ။ ၆၃ ဥဒါနေ ပဿိတဗ္ဗံ] ယမှိ သုတ္တေ ဒေသနာယ ဝေါဟာရေန ဒွေ သစ္စာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ၊ ဝိစယေန ဟာရေန ယေ သံယောဇနီယေသု ဓမ္မေသု ဝဇ္ဇံ န ပဿန္တိ၊ တေ ဩဃံ တရိဿန္တီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ န တရိဿန္တီတိ အတ္ထိ ဧသာ ယုတ္တိ စ ဝိစယော စ ဣဒံ နု ကိဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ကာမေသု သတ္တာတိ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ၊ တံ ကာမတဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ သံယောဇနေ ဝဇ္ဇမပဿမာနာတိ အဝိဇ္ဇာယ ပဒဋ္ဌာနံ၊ န ဟိ ဇာတု သံယောဇနသင်္ဂသတ္တာ ဩဃံ တရေယျုံ ဝိပုလံ မဟန္တန္တိ ဥပါဒါနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာမေသု သတ္တာတိ ကာမာ ဒွိဓာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ၊ တတ္ထ ¶ ကိလေသကာမာ ကာမတဏှာ ကာမတဏှာယ ယုတ္တာ ဘဝန္တိ ရူပတဏှာ ဘဝတဏှာ လက္ခဏေန ဟာရေန၊ သံယောဇနေ ဝဇ္ဇမပဿမာနာတိ သံယောဇနဿ။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ တဿ ကိံ ပဒဋ္ဌာနံ? သုခါ ဝေဒနာ ဒွေ စ ဣန္ဒြိယာနိ – သုခိန္ဒြိယဉ္စ သောမနဿိန္ဒြိယဉ္စ။ ဣတိ သုခါယ ဝေဒနာယ ဂဟိတာယ တယောပိ ဝေဒနာ ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ ဝေဒနာက္ခန္ဓေ ဂဟိတေ သဗ္ဗေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဂဟိတာ၊ ဝတ္ထုကာမေသု ¶ ဂဟိတေသု သဗ္ဗာနိ ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ။ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရေသု အာယတနေသု ယော သတော၊ အယံ ဝုစ္စတေ လက္ခဏော ဟာရော၊ တတ္ထ ယော ဩဠာရိကမှိ ကိလေသေ အဇ္ဈာဝသိတော သဗ္ဗကိလေသေသု ယော န တတော သုခုမတရေသု န ဝီတရာဂေါ ဘဝတိ။ တတ္ထ ဗာဟိရသံယောဇနံ မမန္တိ အဇ္ဈတ္တသံယောဇနံ အဟန္တိ။ တတ္ထ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ ဩဃံ တရိတုကာမာ တေ သံယောဇနီယေသု ဓမ္မေသု အာဒီနဝါနုပဿိနော ဝိဟရိဿန္တီတိ အယမေတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ ကာမေသု သတ္တာတိ ယေသု စ သတ္တာ ယေန စ သတ္တာ ယေသဉ္စ သတ္တာ အယံ စတုဗ္ဗိဓော အာကာရော သဗ္ဗေသံ ဟာရဘာဂိယော။

၇၉။ တတ္ထ ကတမာနိ တီဏိ ဝိပလ္လာသာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ စ? စိတ္တဝိပလ္လာသဿ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသဿ သညာဝိပလ္လာသဿ တယော ဝိပလ္လာသာ တီဏိ အကုသလမူလာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ တီဏိ အကုသလမူလာနိ ¶ ဟီနပ္ပဏီတကာရိယကမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ စတုန္နဉ္စ ဥပါဒါနာနံ ဒေါသော အကုသလမူလံ ဒိဿတိ။ ဟီနပ္ပဏီတကာရိယကမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ မာတုယာ ဝါ ပိတုနော ဝါ အညတရဿ ဝါ ပုန ဥဠာရဿ ဘိက္ခုနော အဘယံ ဒေတိ။ တတ္ထ အညော မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇေယျ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ။ တတ္ထ သော ဗျာပါဒမုပါဒါယ တေသံ ဥဠာရာနံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိယာ အနုပါလယန္တော ယော ဥဠာရာနံ အဘယံ ဒေတိ။ တေသံ အဘယေ ဒိန္နေ ယော တတ္ထ မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇေယျ။ တတ္ထ သော ဗျာပါဒံ ဥပါဒါယန္တော ဒေါသဇံ ကမ္မံ ကရောတိ။ ယော တတ္ထ အသာဓု ဣန္ဒြိယာ နီဝရဏံ ယံ တေသံ အဘယံ ဒက္ခိဏတော သညံ ဣဒံ ပဏီတံ ကာရဏံ မယာ ပုန တတ္ထ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိ အယံ ဗျာပါဒေါ ဟီနဂမိဝကမ္မံ လောဘော မောဟော စ ဣမာနိ နီဝရဏာနိ ဝစနာနိ တာနိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ ¶ တေဟိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ ယော သော ဥပါဒါနော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ တေသံ ပဉ္စက္ခန္ဓာနံ တေယေဝ ဥပါဒါနော သမုဒယော ဣဒံ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ သောယေဝ ဒေသနာဟာရော။

တတ္ထ ကာမေသု ယေ န ပဇ္ဇန္တိ၊ တေ အာဒီနဝါနုပဿနာယ ပဇ္ဇန္တိ။ ဣတိဿာ ကာမဓာတုယာ နိက္ခမိတုကာမတာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မစ္ဆန္ဒော။ ယော တတ္ထ အနဘိသင်္ခါရာနံ ကိဉ္စိ ဝိသောဓေတိ တဿ ဓာဝရာ ဝါ၊ အယံ အဗျာပါဒစ္ဆန္ဒော။ ကိဉ္စိ ဝိဟိံသတိ၊ အယံ ဝိဟိံသာဆန္ဒော။ ဣတိ နေက္ခမ္မာဘိနီဟတာ တယော ဆန္ဒာ – နေက္ခမ္မစ္ဆန္ဒော အဗျာပါဒစ္ဆန္ဒော အဝိဟိံသာဆန္ဒော။ တတ္ထ ¶ ¶ နေက္ခမ္မစ္ဆန္ဒော အလောဘော၊ အဗျာပါဒစ္ဆန္ဒော အဒေါသော၊ အဝိဟိံသာဆန္ဒော အမောဟော။ ဣမာနိ တီဏိ ကုသလမူလာနိ အဋ္ဌသု သမ္ပတ္တေသု ပရဟိတာနိ၊ တေသံယေဝ စတုန္နံ ဥပါဒါနာနံ နိရောဓာယ သံဝတ္တန္တိ။ သစေ ဝါ ပုန ကမ္မံ ကရေယျ ကဏှံ ဝါ သုက္ကံ ဝါ တဿ ဝိပါကဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ဣဒံ ကမ္မံ အကဏှံ အသုက္ကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။ တတ္ထ ယော တိဏ္ဏံ အကုသလမူလာနံ နိရောဓော၊ အယံ နိရောဓော။ သောယေဝ မဂ္ဂေါ တတ္ထ ပဋိပဒါနိ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အာဝဋ္ဋော ဟာရော။

ကာမေသု သတ္တာတိ ယေ သေက္ခာ၊ တေ ဧကေနေဝါကာရေန သတ္တာ။ ယေ ပုထုဇ္ဇနာ၊ တေ ဒွီဟာကာရေဟိ သတ္တာ၊ တဿာယံ ပဉှော ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော ဝတ္တဗ္ဗော။ ကိဉ္စာပိ သောတာပန္နော ပဋိသေဝနာယ၊ နော စ ခေါ အဘိနိဝေသေ သတ္တော ယော ဟိ အပစယာယ ပဒဟတိ၊ န ဥပစယာယ။ သေက္ခော ဟိ ကိလေသဝသေန ကာမေ ပဋိသေဝတိ။ ပုထုဇ္ဇနော ပန ကိလေသသမုဋ္ဌာနာယ ကာမေ ပဋိသေဝတိ။ တတ္ထ ကာမေသု သတ္တာနံ စတုဩဃံ တရိဿတီတိ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော၊ အယံ ဝိဘတ္တိ။

၈၀။ ပရိဝတ္တနောတိ ကာမေ ယေ နေဝ သဇ္ဇန္တိ န စ သံယောဇနေဟိ သံယုတ္တာ၊ တေ ဩဃံ တရိဿန္တိ ဝိပုလံ မဟန္တန္တိ။ အယံ သုတ္တဿ ပဋိပက္ခော။

ဝေဝစနန္တိ ယော ကာမေသု သတ္တော ယော စ တတ္ထ ကာမာနံ ဂုဏော၊ တတ္ထ ဝိသော သတ္တော။ ယေပိ ကာမာနံ အာဟာရာ ဓမ္မာ၊ တတ္ထ ဝိသော သတ္တော။ တတ္ထိမံ ကာမာနံ ဝေဝစနံ ပါကော ရဇော သလ္လံ ဂဏ္ဍော ဤတိ ဥပဒ္ဒဝေါတိ။ ယာနိ ဝါ ပန အညာနိ ¶ ဝေဝစနာနိ တတ္ထ ဝိသော သတ္တောတိ ဝေဝစနံ။ သတ္တော ဗန္ဓော မုစ္ဆိတော ဂဓိတော အဇ္ဈောသိတော ကာမေ အဇ္ဈာပန္နာ ပရိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီတိ။ ယာနိ ဝါ ပန အညာနိ ဝေဝစနာနိ၊ အယံ ဝေဝစနော နာမ။ ကာမပ္ပစာရပညတ္တိယာ ကိလေသဂေါစရပညတ္တိယာ ပညတ္တာ စိတ္တန္တိ ဝေဝစနံ။ သတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီတိ ယာနိ ဝါ ပန အညာနိ။ ဣမေ ကာမပ္ပစာရပညတ္တိယာ ကိလေသဂေါစရ ပညတ္တိယာ ¶ ပညတ္တာ၊ ဗီဇပညတ္တိယာ ပညတ္တာ၊ သင်္ခါရာ သံယောဇနပညတ္တိယာ ပညတ္တာ၊ ဥပါဒါနံ ဟေတုပညတ္တိယာ ပညတ္တံ၊ ပုဂ္ဂလော ပုထုပညတ္တိယာ ပညတ္တော။

ဩတရဏောတိ ဣမာယ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ။ ယေ ကိလေသာ ယေ သင်္ခါရာ သံယောဇနာနိ စ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဓမ္မာယတနေသု ¶ အကုသလာ ဓမ္မာယတနာနိ ဣန္ဒြိယေသု သုခိန္ဒြိယဉ္စ၊ သောမနဿိန္ဒြိယဉ္စ၊ အယံ ဣန္ဒြိယောတရဏော။

သောဓနောတိ ဧတ္တကော။ ဧသေဝ အာရမ္ဘော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော သုတ္တတ္ထော။

အဓိဋ္ဌာနောတိ ဣမေ ဓမ္မာ အတ္ထိ ဧကတ္တတာယ ပညတ္တာ အတ္ထိ ဝေမတ္တတာယ။ ယေ သညာ ဗာဟိရော ကာမေ၊ တေ ဝေမတ္တတာယ ပညတ္တာ။ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု သတ္တာတိ ပရိယုဋ္ဌာနဝိပလ္လာသာ ဝေမတ္တတာယ ပညတ္တာ ဩဃံ တရေယျုံ။ ဝိပုလံ မဟန္တန္တိ အဝိဇ္ဇာ ဧကတ္တတာယ ပညတ္တာ။

ပရိက္ခာရောတိ တဿ ကော ဟေတု ကော ပစ္စယော? အာရမ္မဏပစ္စယတာယ ပစ္စယော။ အယောနိသော စ မနသိကာရော သန္နိဿယဿ ပစ္စယတာယ ပစ္စယော။ အဝိဇ္ဇာ သမနန္တရပစ္စယတာယ ပစ္စယော။ ရာဂါနုသယော ဟေတုပစ္စယတာယ ပစ္စယော။ အယံ ဟေတု၊ အယံ ပစ္စယော။

သမာရောပနော ¶ ပစ္စယောတိ ယေ ကာမေသု သတ္တာ သုဂတာ သုရူပါတိ အယံ ကာမဓာတုယာ ဆန္ဒော ရာဂေါ တေ အပုညမယာ သင်္ခါရာ။ တေ ကိံ ပစ္စယာ? အဝိဇ္ဇာ ပစ္စယာ။ တေ ကိဿ ပစ္စယာ? ဝိညာဏဿ ပစ္စယာ။ ဣတိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ။ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ ယာဝ ဇရာမရဏံ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ မဟတော ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ ဧကံ သုတ္တံ ဂတံ။ ပဉ္စနီဝရဏိကံ သုတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။

၈၁။ တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရော နာမ? ယာ စ အဘိဇ္ဈာ ယော စ ဗျာပါဒေါ ယဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စံ၊ အယံ တဏှာ။ ယဉ္စ ထိနမိဒ္ဓံ၊ ယဉ္စ ကုက္ကုစ္စံ ယာ စ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ အယံ ဒိဋ္ဌိ။ ယာ ပန ကာယဿ အကမ္မနိယတာ ကိဉ္စာပိ တံ မိဒ္ဓံ နော တု သဘာဝကိလေသတာယ ကိလေသော၊ ဣတိ ယာ စ စိတ္တသလ္လီယနာ ယာ စ ကာယာကမ္မနိယတာ၊ အယံ ပက္ခောပကိလေသော န တု သဘာဝကိလေသော။ တတ္ထ အတ္တသညာနုပစိတ္တံ ကိလမထော ကုက္ကုစ္စာနုပစိတ္တံ ထိနံ ယာ စိတ္တဿ လီယနာ၊ ဣတိ ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏာ စတ္တာရိ နီဝရဏာနိ သဘာဝကိလေသာ ထိနမိဒ္ဓံ နီဝရဏပက္ခောပကိလေသော။ ယထာ စတ္တာရော အာသဝါ သဘာဝအာသဝတာယ အာသဝါ နော တု စိတ္တသာသဝတာယ ¶ အာသဝါ။ သဘာဝတာယ အာသဝါ။ ပက္ခေ အာသဝတာယ အာသဝါ။ အထ ပနာဟ သုတ္တန္တံ ယေန တေ သမ္ပယုတ္တာ ဝါ ဝိပ္ပယုတ္တာ ဝါ အာသဝါ၊ တေယေဝ ဧတေ ဝတ္တဗ္ဗာ သာသဝါ ဝါ အနာသဝါ ဝါ။

တတ္ထ ¶ ¶ ကတမော ဝိစယော။ အဘိဇ္ဈာ ကာမတဏှာ ရူပတဏှာ ဘဝတဏှာ။ ယံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ အဇ္ဈောသာနဂတံ သာသဝါ အဘိဇ္ဈိတဿ မေတ္တာနုပဿိယ ယော အနတ္ထံ စရတိ။ တတ္ထ ယော ဗျာပါဒံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အစရိ စရိဿတီတိ။ ဧဝံ နဝ အာဃာတဝတ္ထူနိ ကတ္တဗ္ဗာနိ၊ တဿေဝံ ဗျာပါဒါနုပဿိဿ ကိလေသော ယော ပရိဒါဟော ကာယကိလမထော အကမ္မနိယတာ မိဒ္ဓံ။ စိတ္တာနုပဿိဿ ပဋိဃာတေန ခိယနာ၊ ဣဒံ ထိနမိဒ္ဓံ။ တတ္ထ အဓိကရဏအဝူပသမော၊ ဣဒံ ဥဒ္ဓစ္စံ။ ယံ ကိံ ကသထမီတိ [ကရထမီတိ (ပီ။ က။)] ဣဒံ ကုက္ကုစ္စံ။ ယံ ယထာ ဣဒံ သန္တီရဏံ၊ အယံ ဝိစိကိစ္ဆာ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာ စ တဏှာ စ အတ္ထိ၊ ဣဒံ ပရိယုဋ္ဌာနံ။ အာဝရဏံ နီဝရဏံ ဆဒနံ ဥပက္ကိလေသော စ အတ္ထိ၊ ဣဒံ ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဗျာပါဒေါ ဗျာပါဒပရိယုဋ္ဌာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ထိနမိဒ္ဓံ ထိနမိဒ္ဓပရိယုဋ္ဌာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝိစိကိစ္ဆာ ဝိစိကိစ္ဆာပရိယုဋ္ဌာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌာနံ အနုသယသံယောဇနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဗျာပါဒပရိယုဋ္ဌာနံ ပဋိဃသံယောဇနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ထိနမိဒ္ဓပရိယုဋ္ဌာနံ မာနသံယောဇနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနဉ္စ ဝိစိကိစ္ဆာပရိယုဋ္ဌာနဉ္စ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရော? ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌာနေ ဝုတ္တေ သဗ္ဗာနိ ပရိယုဋ္ဌာနာနိ ဝုတ္တာနိ ဟောန္တီတိ။ သံယောဇနေသု ဝုတ္တေသု သဗ္ဗသံယောဇနာနိ ဝုတ္တာနိ ဟောန္တိ။ အယံ လက္ခဏော ဟာရော။

၈၂။ တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော? ယေ ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏာ ဈာနပဋိပက္ခော သော ဒုက္ခသမုဒယော။ ယံ ဖလံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ တတ္ထ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ¶ နေက္ခမ္မဝိတက္ကော ပဋိပက္ခော၊ ဗျာပါဒဿ အဗျာပါဒဝိတက္ကော ပဋိပက္ခော၊ တိဏ္ဏံ နီဝရဏာနံ အဝိဟိံသာဝိတက္ကော ပဋိပက္ခော။ ဣတိ ဣမေ တယော ဝိတက္ကာ။ နေက္ခမ္မဝိတက္ကော သမာဓိက္ခန္ဓံ ဘဇတိ။ အဗျာပါဒဝိတက္ကော သီလက္ခန္ဓံ ဘဇတိ။ အဝိဟိံသာဝိတက္ကော ပညာက္ခန္ဓံ ဘဇတိ။ ဣမေ တယော ခန္ဓာ။ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ နီဝရဏပ္ပဟာနာယ သံဝတ္တတိ။ ယံ နီဝရဏပ္ပဟာနံ၊ အယံ နိရောဓော။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။ အယံ စတုဗျူဟော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရော? ပဉ္စ နီဝရဏာနိ ဒသ ဘဝန္တိ။ ယဒပိ အဇ္ဈတ္တံ သာရဇ္ဇတိ ¶ ၊ တဒပိ နီဝရဏံ။ ယဒပိ ဗဟိဒ္ဓါ သာရဇ္ဇတိ၊ တဒပိ နီဝရဏံ၊ ဧဝံ ¶ ယာဝ ဝိစိကိစ္ဆာ ဣမေ ဒသ နီဝရဏာ။ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ကိလေသာ ဣမာနိ ဒွေ သံယောဇနာနိ အဇ္ဈတ္တသံယောဇနဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါသံယောဇနဉ္စ။ တတ္ထ အဟန္တိ အဇ္ဈတ္တံ၊ မမန္တိ ဗဟိဒ္ဓါ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ အဇ္ဈတ္တံ၊ ဧကသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဗဟိဒ္ဓါ။ ယော အဇ္ဈတ္တံ ဆန္ဒရာဂေါ ရူပေသု အဝီတရာဂေါ ဘဝတိ အဝီတစ္ဆန္ဒော။ ဧဝံ ယာဝ ဝိညာဏေ၊ အယံ အဇ္ဈတ္တာ တဏှာ။ ယံ ဆသု ဗာဟိရေသု အာယတနေသု တီသု စ ဘဝေသု အဇ္ဈောသာနံ၊ အယံ ဗဟိဒ္ဓါ တဏှာ။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ သံယောဇနာနိ သံယောဇနီယာ စ ဓမ္မာ။ တတ္ထ သံယောဇနေသု ဓမ္မေသု ယာ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာ စ၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ ယံ သံယောဇနပ္ပဟာနံ၊ အယံ နိရောဓော။ အယံ အာဝဋ္ဋော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိဟာရော? သံယောဇနန္တိ န ဧတံ ဧကံသေန။ မာနသံယောဇနံ ဒိဋ္ဌိဘာဂိယန္တိ န တံ ဧကံသေန အဒိဋ္ဌမာနံ နိဿာယမာနံ ¶ န ပဇဟတိ။ ယော ပဉ္စ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယော မာနော ကိဉ္စာပိ သော ဒိဋ္ဌိပက္ခေ သိယာ။ န တု ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနံ တဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တတီတိ။ ယော စ အဟံကာရော န ပဝိဒ္ဓါယံ ပနဿ ဧဝံ ဟောတိ။ ကဒါသု နာမာဟံ တံ သန္တံ အာယတနံ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿာမိ၊ ယံ အရိယာ သန္တံ အာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿန္တီတိ၊ အယံ အဘိဇ္ဈာ န စ တံ နီဝရဏံ။ အတ္ထိ ပန အရဟတော ကာယကိလေသမိဒ္ဓဉ္စ ဩက္ကမတိ န စ တံ နီဝရဏံ တဿ ထိနမိဒ္ဓံ နီဝရဏန္တိ။ န ဧကံသေန။ အယံ ဝိဘတ္တိဟာရော။

ပရိဝတ္တနောတိ ပဉ္စ နီဝရဏာ ပဉ္စင်္ဂိကေန ဈာနေန ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ အယံ တေသံ ပဋိပက္ခော နီဝရဏော အသုကဿ ပဟီနာတိ န အညာနုမိနိတဗ္ဗံ၊ ပရမတ္ထမဇ္ဈတ္တံ၊ အယံ ပရိဝတ္တနာ။

တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော? ကာမစ္ဆန္ဒော ဆန္ဒရာဂေါ ပေမံ နိကန္တီတိ ဝေဝစနံ။ နီဝရဏံ ဆဒနံ ဥပက္ကိလေသော ပရိယုဋ္ဌာနန္တိ ဝေဝစနံ။

ပညတ္တီတိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ကိစ္စပညတ္တိယာ [ပစ္စာပညတ္တိယာ (က။)] ပညတ္တိ၊ ဗျာပါဒေါ ဝိက္ခေပပညတ္တိယာ ပညတ္တိ၊ ထိနမိဒ္ဓံ အသမုဂ္ဃာတပညတ္တိယာ ပညတ္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ ဧတေ ပဉ္စ နီဝရဏာ ဣမမှိ သုတ္တေ ဝိက္ခေပပညတ္တိယာ ပညတ္တိ။

တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော? ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏာ အဝိဇ္ဇာ စ တဏှာ စ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာမူလာ ¶ နီဝရဏာ။ ယာ တဏှာ ဣမေ သင်္ခါရာ၊ တေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ¶ ဣမေ ¶ ဒွေ ဓမ္မာ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နာ၊ အာယတနေသု ဓမ္မာယတနံ၊ ဓာတူသု ဓမ္မဓာတု၊ ဣန္ဒြိယေသု ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနံ သုခိန္ဒြိယဿ စ သောမနဿိန္ဒြိယဿ စ ဣတ္ထိန္ဒြိယဿ စ ပုရိသိန္ဒြိယဿ စ။

တတ္ထ ကတမော သောဓနော ဟာရော? ဣဒံ သုတ္တံ ယထာ အာရဗ္ဘ နိက္ခိတ္တံ သော အတ္ထော ဘာသိတော ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ။

တတ္ထ ကာမစ္ဆန္ဒော စ ဗျာပါဒေါ စ ဝိစိကိစ္ဆာ စ န ဧကတ္တတာယ ပညတ္တာ၊ ကာမာတိ န ဧကတ္တတာယ ပညတ္တာ၊ အထ ခလု ဝေမတ္တတာယ ပညတ္တာ။ အယံ အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော ပရိက္ခာရော? ကာမစ္ဆန္ဒဿ အယောနိသော မနသိကာရော သုဘာရမ္မဏပစ္စယော၊ သုဘနိမိတ္တဉ္စ ဟေတု။ ဗျာပါဒဿ အယောနိသော မနသိကာရော အာဃာတဝတ္ထူနိ စ ပစ္စယော၊ ပဋိဃာနုသယော ဟေတု။ ထိနမိဒ္ဓဿ ပဋိသံဟာရော ပစ္စယော၊ ပဝတ္တိယာ ကိလမထာ စလနာ တဉ္စ ဟေတု။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ရဇနီယံ အာရမ္မဏိယံ အဿာဒိယာကိန္ဒြိယံ တာဝ အပရိပုဏ္ဏဉ္စ ဉာဏံ ပစ္စယော၊ ကာမသညာ စ ဒိဋ္ဌိအနုသယော စ ဟေတု။ ဝိစိကိစ္ဆာယ နဝ မာနဝိဓာ အာရမ္မဏံ မာနာနုသယော၊ သောဝ ပစ္စယော၊ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယော ဟေတု။ ဧတေ ပဉ္စ ဓမ္မာ သဟေတု သပ္ပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော ဟာရော? ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏာ စတ္တာရောပိ ဧတေ အာသဝါ ဂဏ္ဍာပိ [တဏှာပိ (ပီ။)] ဧတေ သလ္လာပိ ဧတေ ဥပါဒါနာနိ ဧတေ။ တေသု ဧဝ ဗာဟိရေသု ဓမ္မေသု သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တန္တိ ပညတ္တိံ ဂစ္ဆတိ။ အယံ သမာရောပနော ဟာရော။

နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ¶ သံကိလေသိကဘာဂိယံ သုတ္တံ။

၈၃။ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာတိ ဂါထာ။

တတ္ထ ကတမော ဒေသနာ ဟာရော? ဣမမှိ သုတ္တေ ကော အတ္ထော ခန္ဓဝဝတ္ထာနေန ဝိညာဏက္ခန္ဓံ ဒေသေတိ၊ ဓာတုဝဝတ္ထာနေန မနောဝိညာဏဓာတုံ၊ အာယတနဝဝတ္ထာနေန မနာယတနံ၊ ဣန္ဒြိယဝဝတ္ထာနေန မနိန္ဒြိယံ။ တဿ ကိံ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ? သံခိတ္တေန ဆ ဓမ္မာ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ ကုသလမူလာနိ စ ¶ အကုသလမူလာနိ စ အနိမိတ္တံ ဣမမှိ သုတ္တေ ကုသလမူလံ ဒေသိတံ။ တတ္ထ ကတမာ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ? မနော တေသံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ ယထာပိ ဗလဿ ရာဇာ ပုဗ္ဗင်္ဂမော၊ ဧဝမေဝ ¶ ဓမ္မာနံ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ။ တတ္ထ တိဝိဓာနံ ပုဗ္ဗင်္ဂမာနံ နေက္ခမ္မစ္ဆန္ဒေန အဗျာပါဒစ္ဆန္ဒေန အဝိဟိံသာဆန္ဒေန။ အလောဘဿ နေက္ခမ္မစ္ဆန္ဒေန ပုဗ္ဗင်္ဂမာ။ အဒေါသဿ အဗျာပါဒစ္ဆန္ဒေန ပုဗ္ဗင်္ဂမာ။ အမောဟဿ အဝိဟိံသာဆန္ဒေန ပုဗ္ဗင်္ဂမာ။ တတ္ထ မနောသေဋ္ဌာတိ မနသာ ဣမေ ဓမ္မာ ဥဿဋာ မနေန ဝါ နိမ္မိတာ။ မနောဝ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ သေဋ္ဌောတိ မနောဝ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ သေဋ္ဌဇေဋ္ဌောတိ မနောဝ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ အာဓိပစ္စံ ကရောတီတိ မနောသေဋ္ဌာ။ မနောဇဝါတိ ¶ ယတ္ထ မနော ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဣမေ ဓမ္မာ ဂစ္ဆန္တီတိ မနောဇဝါ။ ယထာ ဝါတော သီဃံ ဂစ္ဆတိ အညော ဝါ ကောစိ သီဃံ ဂါမကော ဝုစ္စတေ ဝါတဇဝေါတိ ပက္ခိဂါမိကောတိ၊ ဧဝမေဝ ဣမေ ဓမ္မာ မနေန သမ္ပဇာယမာနာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တတ္ထ ဣမေ ဓမ္မာ ဂစ္ဆန္တီတိ မနောဇဝါတိ။ တေ တိဝိဓာ ဆန္ဒသမုဒါနိတာ အနာဝိလတာ စ သင်္ကပ္ပော။ သတ္တဝိဓာ စ ကာယိကံ သုစရိတံ ဝါစသိကံ သုစရိတံ၊ တေ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ။ တတ္ထ မနသာ စေ ပသန္နေနာတိ မနောကမ္မံ။ ဘာသတိ ဝါတိ ဝစီကမ္မံ။ ကရောတိ ဝါတိ ကာယကမ္မံ။ ဣမေဟိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ ပရမာပိ သန္တာ သီလဝတာ ပရမာ။ သော ဘဝတိ ဝိဝတ္တိယံ န လောကနိယျာနာယ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ဘဝတိ။ အယံ ဒေသနာ။

တတ္ထ ကတမော ဝိစယော ဟာရော? မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာတိ ကုသလမူလာနိ စ အဋ္ဌင်္ဂသမ္မတ္တာနိ။ ဣဒံ သုတ္တံ။

ယုတ္တီတိ ဒသန္နံ ကုသလကမ္မပထာနံ ယော ဝိပါကော၊ သော သုခဝေဒနီယော အဗျာပါဒဿင်္ဂမာနော။ ဆာယာဝ အနပါယိနီတိ အနုဂစ္ဆတိ အတ္ထိ ဧသာ ယုတ္တိ။

ပဒဋ္ဌာနန္တိ အဋ္ဌာရသန္နံ မနောပဝိစာရာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာတိ သဗ္ဗကုသလပက္ခဿ ဣမေ ဓမ္မာ ပဒဋ္ဌာနံ။ မနသာ စေ ပသန္နေနာတိ ယော စေတသော ပသာဒေါ၊ ဣဒံ သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဘာသတိ ဝါတိ သမ္မာဝါစာယ။ ကရောတိ ဝါတိ သမ္မာကမ္မန္တဿ စ သမ္မာဝါယာမဿ စ ပဒဋ္ဌာနံ။

လက္ခဏောတိ ¶ ဣတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာတိ ဝေဒနာပုဗ္ဗင်္ဂမာပိ ဧတေ၊ သညာပုဗ္ဗင်္ဂမာပိ ဧတေ၊ သင်္ခါရပုဗ္ဗင်္ဂမာပိ ဧတေ။ ယေ ကေစိ ဓမ္မာ သဟဇာတာ သဗ္ဗေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဧတေသံ ဓမ္မာနံ။ တတော နံ သုခမနွေတီတိ သောမနဿမပိ နံ အနွေတိ ယံ သုသုခစ္ဆာယာ တဒါပိ နံ သုခံ တဒပိ အနွေတိ။

၈၄။ တတ္ထ ¶ ¶ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော? မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ န ဣဒံ ဧကာဒိဝစနံ။ ကိံ ကာရဏာ? သဗ္ဗေ ယေဝ ဣမေ ဆဝိညာဏကာယာ၊ ဣမမှိ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ သုခေန အတ္ထိကာ၊ တေ မနံ ပသာဒေန္တီတိ အယံ ဣမမှိ သုတ္တေ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ အတ္ထော ပုဗ္ဗေယေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။

ယာနိ ဟိ ကုသလမူလာနိ၊ တာနိ အဋ္ဌာနိသံသမတ္တာ ဟေတု၊ အယံ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။ ဒသ ဌာနာနိ ဒေသနာဟေတူနိ ဒေသနာပစ္စယာ နိဒ္ဒေသနာ စ။ တတ္ထ ယံ မညေ ဒုက္ခေန သဟ နာမရူပံ ဝိညာဏသစ္စန္တိ အင်္ဂေန ကုသလမူလံ ပဟီယတိ၊ အယံ အပ္ပဟီနဘူမိယံ သမုဒယော။ ယံ တေသံ ပဟာနာ၊ အယံ နိရောဓော။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။ အယံ အာဝဋ္ဋော ဟာရော။

မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ၊ မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ၊

မနသာ စေ ပသန္နေန၊ ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ၊

တတော နံ သုခမနွေတိ၊ ဆာယာဝ အနပါယိနီတိ။

တံ ¶ န ဧကံသေန သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ ပန ဟောတိ။ တဿ ဝါ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကဿ သကသတ္ထေ စိတ္တံ ပသာဒေတိ၊ တေန စ ပသန္နေန စိတ္တေန ဘာသတိ ဗျာကရောတိ န တံ သုခမနွေတိ န ဆာယာဝ အနုဂါမိနီ၊ ဒုက္ခမေဝ တံ အနွေတိ။ ယထာ ဝဟန္တံ စက္ကံ ပဒမနွေတိ၊ ဣဒံ တံ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယံ။ မနသာ စေ ပသန္နေန ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ သုခဝေဒနီယန္တိ သမဂ္ဂတေ သုခဝေဒနီယံ မိစ္ဆဂ္ဂတေ ဒုက္ခဝေဒနီယံ၊ အယံ ဝိဘတ္တိ။

တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော ဟာရော? မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာတိ ယံ မနသာ ပဒုဋ္ဌေန ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ ဒုက္ခမဿာနုဂါမိနီ၊ ဧတာနိယေဝ ဒွေ သုတ္တာနိ ဘာသိတာနိ ဧသ ဧဝ စ ပဋိပက္ခော။ ဝေဝစနန္တိ ယဒိဒံ မနောစိတ္တံ ဝိညာဏံ မနိန္ဒြိယံ မနောဝိညာဏဓာတု။

ပညတ္တီတိ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာတိ အယံ မနော ကိဉ္စိ ပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ ဓမ္မာတိ ကုသလကမ္မပထပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ မနောသေဋ္ဌာတိ ဝိသိဋ္ဌပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ မနောဇဝါတိ သဟပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ စိတ္တန္တိ နေက္ခမ္မပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ မနသာ စေ ပသန္နေနာတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ မနသာ စေ ပသန္နေနာတိ အနာဝိလသင်္ကပ္ပဒုတိယဇ္ဈာနပညတ္တိယာ ပညတ္တံ ¶ ။ မနသာ စေ ပသန္နေနာတိ ¶ အဿဒ္ဓါနံ ပဋိပက္ခပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ ဘာသတိ ဝါတိ သမ္မာဝါစာပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ ကရောတိ ဝါတိ သမ္မာကမ္မန္တပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ တတော ¶ နံ သုခမနွေတီတိ ဈာနသမာဓာနံ။ ဣန္ဒြိယေသု မနိန္ဒြိယံ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ဝိညာဏံ။ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာတိ မေတ္တာ စ မုဒုတာ စ ဈာနေသု ဒုတိယံ ဈာနံ တတိယဉ္စ။ ခန္ဓေသု သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နော။ ဓာတူသု ဓမ္မဓာတု၊ အာယတနေသု ဓမ္မာယတနံ။ ယံ ကုသလံ ဣန္ဒြိယေသု သုခိန္ဒြိယဉ္စ သောမနဿိန္ဒြိယဉ္စ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာနံ ဖဿပစ္စယာ သုခဝေဒနီယော ဖဿော သုခဝေဒနာ မနောပဝိစာရေသု သောမနဿဝိစာရော ဆတ္တိံသေသု ပဌမပဒေသု ဆ သောမနဿနေက္ခမ္မဿိတာ။ ဣတိ အယံ ဩတရဏော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော သောဓနော ဟာရော? ယံ အတ္ထံ အာရဗ္ဘ ဣဒံ သုတ္တံ ဘာသိတံ။ သော အတ္ထော နိယုတ္တော ဧတမတ္ထံ အာရဗ္ဘ သုတ္တံ။ အယံ သောဓနော ဟာရော။

၈၅။ တတ္ထ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော? မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာတိ ဝေဝစနပညတ္တိ၊ န ဧကတ္တပညတ္တိ။ ဓမ္မာတိ ဧကတော န ဝေဝစနပညတ္တိ။ မနသာ စေ ပသန္နေနာတိ သော ပသာဒေါ ဒွိဓော အဇ္ဈတ္တဉ္စ အဗျာပါဒါဝိက္ခမ္ဘနဗဟိဒ္ဓါ စ ဩကပ္ပနတော။ သော အဇ္ဈတ္တပသာဒေါ ဒွိဓော။ သမုဂ္ဃာတပသာဒေါ စ ဝိက္ခမ္ဘနပသာဒေါ စ ဗျာပါဒပရိယုဋ္ဌာနံ။ ဝိဃာတော န မူလပသာဒေါ ဇာတမူလမ္ပိ ဝါ။ ပသာဒေါ သဗျာပါဒံ ဝိဃာတေန။ တတော နံ သုခမနွေတီတိ သုခံ ကာယိကဉ္စ စေတသိကဉ္စ အပ္ပိယဝိပ္ပယောဂေါပိ ပိယသမ္ပယောဂေါပိ နေက္ခမ္မသုခမ္ပိ ပုထုဇ္ဇနသုခမ္ပိ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂမ္ပိ စေတသိကံ သုခံ ¶ ။ ယမ္ပိ ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ၊ တမ္ပိ ကာယိကံ သုခံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ စ စေတသိကံ သုခံ။ ယမ္ပိ ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေသိ၊ တမ္ပိ တဉ္စ သုခပဒဋ္ဌာနံ ပညတ္တိယာ ယထာဝုတ္တံ တံ အပရာမဋ္ဌံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ။ အနွေတီတိ အပ္ပနာ သန္ဒိဿတိ န စာယံ ဝါ ပတ္တဘူတော အနွေတိ။ တဒိဒံ သုတ္တံ ဒွီဟိ အာကာရေဟိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဟေတုနာ စ ယော ပသန္နမာနသော ဝိပါကေန စ ယော ဒုက္ခဝေဒနီယော။

ပရိက္ခာရောတိ ဘဂဝါ ပဉ္စသတေန ဘိက္ခုသင်္ဃေန နဂရံ ပဝိသတိ ရာဇဂဟံ။ တတ္ထ မနုဿော ပုဂ္ဂလော ဘဂဝန္တံ ပရိဝိသတိ၊ တဿ ပသာဒေါ ဥပ္ပန္နော ကုသလမူလပုဗ္ဗယောဂါဝစရောပိ။ သော အညေသဉ္စ အက္ခာတိ၊ ဣဒံ ဝါစံ ဘာသတိ ¶ လာဘာ တေသံ၊ ယေသံ နိဝေသနံ ဘဂဝါ ပဝိသတိ၊ အမှာကမ္ပိ ယဒိ ဘဝေယျ မယမ္ပိ ဘဂဝတော သံပသာဒံ လစ္ဆမှာတိ။ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ‘‘နမော ဘဂဝတော နမော ဘဂဝတော’’တိ အဗျာပါဒမာနော ဧကမန္တေ အဋ္ဌာသိ။ တဒနန္တရေ ဘဂဝါ ဣမံ သုတ္တံ အဘာသိတ္ထ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ။ သဗ္ဗံ သုတ္တံ တထာ ယံ ပရေသံ ဘာသတိ ဣဒံ ¶ ဝါစာကမ္မံ။ ယံ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတိ၊ ဣဒံ ကာယကမ္မံ။ ယော မနောပသာဒေါ၊ ဣဒံ မနောကမ္မံ။ တတ္ထ ယံ ပရေသံ ပကာသေတိ ဘာသတိ ဝဏ္ဏံ။ ယေသံ ဘဂဝါ နိဝေသနံ ဂစ္ဆတီတိ။ သဗ္ဗံ တဿ အလောဘော ကုသလမူလံ။ ယံ ဘဂဝတိ မေတ္တစိတ္တော၊ တဿ အဒေါသော ကုသလမူလံ ¶ ။ ယံ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတိ မာနဉ္စ နိဂ္ဂဏှာတိ၊ တတ္ထဿ အမောဟော ကုသလမူလံ ပါတုဘဝတိ။ ယံ ဥဠာရပညံ ပဋိလဘတိ၊ ဣဒမဿ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသပ္ပဟာနံ။ ယံ တထာယေဝ သံဝရော ဟောတိ၊ ဣဒမဿ သညာဝိပလ္လာသပ္ပဟာနံ။ ယံ မနဿ ပသာဒနံ၊ ဣဒမဿ စိတ္တဝိပလ္လာသပ္ပဟာနန္တိ အကုသလဝိပလ္လာသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနံ ပဟာနံ ပစ္စယော။ တီဏိ ကုသလမူလာနိ ယော အနာဝိလစိတ္တသင်္ကပ္ပော၊ သော တဿ မနသိကာရောတိ ဝုစ္စတိ။ ယံ ကိလေသေဟိ ဝိက္ခမ္ဘနံ ဣတိ ဝိပလ္လာသာ စ အာရမ္မဏာ သပ္ပစ္စယတာယ ပစ္စယော ကုသလမူလာနိ စ သန္ဒိဿယတာယ ပစ္စယော၊ သော စ မနသိကာရော ဟေတုနာ ဣမိနာ ပစ္စယေန စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ။ တတ္ထ ယံ သသတ္ထာရမ္မဏံ စိတ္တံ ပဝတ္တံ အယံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ။ ယမ္ပိ ဘဂဝတော ဂုဏေ မနသိ ကရောတိ၊ အယမဿ ဓမ္မာနုဿတိ။ တတ္ထ သတိသမ္ပဇညံ ဟေတု၊ အယဉ္စ ပစ္စယော။ ဝါစာ ပညာ ဟေတု ဝိတက္ကဝိစာရာ ပစ္စယော။ ကာယသင်္ခါရာ ကမ္မဿ အဘိသင်္ခါရော နာမ ဟေတု ဝါ အပ္ပစ္စယော သုခဝေဒနီယဿ ကမ္မဿ ဥပစယော ဟေတုကာ ကမ္မဿ ပစ္စယော။

၈၆။ တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော ဟာရော? မနသာယေဝ ပသန္နေန သတောယေဝေတ္ထ ပသန္နော အပိ စ စိတ္တဝေါဒါနာ သတ္တာ ဝိမုစ္စန္တီတိ တေန သတ္တာ စိတ္တပုဗ္ဗင်္ဂမာ စိတ္တေန ပသန္နေန စေတနာပိ တတ္ထ စိတ္တဘူတာ ဘဝန္တီတိ ပဋိဃာ အယံ စေတနာနံ ပသာဒေန ကာယော စဿ ပသာဒေါ ¶ ၊ သော စ အာရဘတိ ပသာဒေန ပသန္နော သညာနန္တိ စဿ အဝိပရီတာ၊ သော ပဉ္စဝိဓော ဝိက္ခမ္ဘနာ၊ ကာယပဿမ္ဘနာယေဝါ ပသာဒေါ စိတ္တသိတော စိတ္တံ ပန ပုဗ္ဗံယေဝ ပသန္နံ။ အယံ သမာရောပနာ။ ဧဝံ ပဉ္စန္နမ္ပိ ပသာဒေါ။ တတော နံ သုခမနွေတီတိ ကတမံ ဘဂဝါ နိဒ္ဒိသတိ? န ဟိ အတ္တသစ္စံ တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကော အနွေတိ။ တဿ ဥပါယော အနုဂစ္ဆတိ ယဒါ သိတပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ¶ သောမနဿံ အဝိပ္ပဋိသာရောပိ အနွေတိ။ အယံ သမာရောပနော ဟာရော။

မဟာနာမ သက္ကဿ သုတ္တံ [ပဿ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၁၇]။ တသ္မိံ စေ သမယေ အဿတော အသမ္ပဇာနော ကာလံ ကရေယျ ကာမေ ဘဝတိ။ အဿတော အဘိသမာဟာရော ယော မာ ဘာယိ၊ မဟာနာမ၊ ယံ တံ စိတ္တံ ဒီဃရတ္တံ သဒ္ဓါပရိဘာဝိတံ သီလပရိဘာဝိတံ သုတစာဂပရိဘာဝိတန္တိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗံ။ စာဂေန စ ပညာယ စ ကိံ ဒဿေတိ? ယာ သဒ္ဓါ၊ သာ စေတသော ပသာဒေါ။ ယာ အနာဝိလသင်္ကပ္ပိတာ၊ သာ သဒ္ဓါ။ ကိံ ကာရဏာ? အနာဝိလလက္ခဏာ။ အနာဝိလလက္ခဏာ ဟိ သဒ္ဓါ။ အပရေ ¶ အာဟု ဂုဏပရိသုဒ္ဓိနိဋ္ဌာဂမနလက္ခဏာ၊ ယဉ္စ အပရေ ဝါ ဝစနပဋိဂ္ဂဟလက္ခဏာ သဒ္ဓါ။ အပရော ပရိယာယော ¶ အတ္တာနံ ယဒိ ဧဝံ ဩကပ္ပေတိ ‘‘နာဟံ ကိဉ္စိ ဇာနာမီတိ ဧသာ အဟံ တတ္ထ အနုညတ္တာ အနညတာ’’တိ။ အယံ သဒ္ဓါတိ။ အပရော ပရိယာယော ဧကသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ အာဒီနဝါနုပဿနာ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာတိ။ တေန စ ပဒိဋ္ဌံ ဘဝတိ ယထာ ဂမ္ဘီရေ ဥဒပါနေ ဥဒကံ စက္ခုနာ ပဿတိ န စ ကာယေန အဘိသမ္ဘုနာတိ။ ဧဝမဿ အရိယာ နိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ဒိဋ္ဌိ ဘဝတိ၊ န စ သစ္ဆိကတာ။ အယံ ဝုစ္စတိ သဒ္ဓါ။ သာ စ လောကိကာ။ အပရော ပရိယာယော ခမတိ ပုထုဇ္ဇနဘူတဿ ဝီသတိ စာတိ ကော သက္ကာယာဓီနာ န နိဝေသော။ န ဧတံ ဧကန္တိ နယသညာ ယထာဘူတံ ဒိဋ္ဌိယာ တု ခလု မုဒူဟိ ပဉ္စဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ ဒဿနမဂ္ဂေန ပဟီနာ ဘဝန္တိ။ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ၊ အယံ သဒ္ဓါ။

သောတာပတ္တင်္ဂမဒုက္ခာယံ ဘူမိယံ ပရိပုဏ္ဏာ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံယေဝ ဘူမိယံ သေက္ခသီလံ အရိယာ ဓာရန္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံယေဝ ဘူမိယံ မုဒုပညာ ပညိန္ဒြိယန္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံယေဝ ဘူမိယံ ခန္ဓေဟိ အနတ္ထိကတာ၊ အယံ စာဂေါ။ တသ္မာ သဒ္ဓါ စာဂါဓိဋ္ဌာနေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ ယတိကေန [တေန (က။)] ဘိယျော မနေန သာ ဟိဿ ဝိပရီတာ ဒိဋ္ဌိကာ အဿဒ္ဓါ၊ သာ နယနဥပဓီသု ပမတ္တာ သမာဒိန္နာ။ တတ္ထ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ယော ကာမံ ပရိဝိဿန္တိ ဣတိ သန္တပါပပဋိနိဿဂ္ဂါ န စာဂါဓိဋ္ဌာနံ ပညိန္ဒြိယေန ပညာဓိဋ္ဌာနံ၊ သီလေန ဥပသမာဓိဋ္ဌာနံ။ ဣမေ စတ္တာရော ¶ ဓမ္မာ သီလံ ပရိဘာဝယန္တိ သဒ္ဓါ သီလံ စာဂေါ စ ပညာတိ။ တတ္ထ သဒ္ဓါယ ဩဃံ တရတိ။ ယံ သီလံ၊ အယံ အပ္ပမာဒေါ။ ယော စာဂေါ၊ ဣဒံ ပညာယ ကမ္မံ။ ယာ ပညာ၊ ဣဒံ ပညိန္ဒြိယံ၊ တတ္ထ ယံ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ။ တံ တီသု အဝေစ္စပ္ပသာဒေသု။ ယံ သီလံ၊ တံ သဒ္ဓိန္ဒြိယေသု။ ယော စာဂေါ၊ သော စတူသု ¶ ဈာနေသု။ ယာ ပညာ၊ သာ သစ္စေသု၊ သတိ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ။ တဿ သေက္ခဿ ဘဒ္ဒိကာ ဘတိ၊ ဘဒ္ဒိကော အဘိသမ္ပရာယော။ တဿ သမ္မုဋ္ဌဿတိကဿ သီလံ ကရောန္တဿ န ကာယသမ္မုဋ္ဌဿတိတာယ တာနိ ဝါ ဣန္ဒြိယာနိ တံ ဝါ ကုသလမူလံ ကမ္မဝိပါကံ ဘဝတိ။ တဿ တိကဿ အတ္ထနိဒ္ဒေသော။ တတ္ထ သဒ္ဓါ သီလံ စာဂေါ ပညာ စတ္တာရော ဓမ္မာ။ ယာ သဒ္ဓါ ယာ စ ပညာ၊ ဣဒံ မနောသုစရိတံ။ ယံ သီလံ၊ ဣဒံ ကာယိကံ ဝါစသိကံ သုစရိတံ။ ယော စာဂေါ၊ ဣဒံ စေတသိကံ အလောဘော သုစရိတံ။ ဣတိ စိတ္တေ ဂဟိတေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဂဟိတာ ဘဝန္တိ။ ဣမေဟိ ဓမ္မေဟိ သုစရိတံ ဣဒံ ဒုက္ခဉ္စ အရိယသစ္စံ ပဒဋ္ဌာနံ မဂ္ဂဿ။

၈၇။ တတ္ထ ကတမော ဝိစယော ဟာရော? ယာ စ သဒ္ဓါ ယဉ္စ သီလံ။ တံ ကိဿ ကရောတိ? ယာ သဒ္ဓါ တာယ ဘဂဝန္တံ အနုဿရတိ မတ္တေနပိ ဟတ္ထိနာ သမာဂတာ၊ အဿ ဘော ကုက္ကုရာ သဗ္ဗံ သီလေန နပ္ပဋိပဇ္ဇတိ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဌာနံ ဝိသာရဒေါ ဘဝတီတိ အဝိပ္ပဋိသာရီ ပညာ ယဿ ပညတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတိ။ တဿ အခဏ္ဍဿ ¶ သီလံ ယံ န ပစ္ဆိ တဿံ မောဟဿ အကုသလစိတ္တံ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသဟဂတံ ဝါ၊ အယံ ဝိစယော ဟာရော။ ဓမ္မဝါဒိနော ဘဒ္ဒိကာရာတိ ဘဝိဿတိ အတ္ထိ ဧသာ ယုတ္တိ။

တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော? ယမိဒံ စိတ္တံ ဒီဃရတ္တံ ပရိဘာဝိတံ သဒ္ဓါယ သီလေန စာဂေန ပညာယ သမာဓိနာ ပဌမဇ္ဈာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယာ သဒ္ဓါ အဿ အနာဝိလသင်္ကပ္ပော၊ တံ ဒုတိယဇ္ဈာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ တီဏိ စ အဝေစ္စပ္ပသာဒါ ယံ သီလံ၊ တံ အရိယကန္တံ၊ တံ သီလက္ခန္ဓဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယာ ပညာ၊ သာ ပညာက္ခန္ဓဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣမေ စ ဓမ္မာ ဣဒဉ္စ စိတ္တံ ဧကောဒိဘူတသမာဓိဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သဒ္ဓါ သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ စာဂေါ သမာဓိန္ဒြိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပညာ ပညိန္ဒြိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သဒ္ဓါ စ ပညာ စ ဝိပဿနာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သီလဉ္စ စာဂေါ စ သမထဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သဒ္ဓါ စ ပညာ စ အဝိဇ္ဇာ ဝိရာဂါယ ပညာဝိမုတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သီလဉ္စ စာဂေါ စ ရာဂဝိရာဂါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရော? ဝိညာဏေ ဝုတ္တေ သဒ္ဓါသတိဘာဝိတေ သဗ္ဗေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။ သဒ္ဓါယ ဘဏိတာယ သဗ္ဗာနိ သတ္တ ဓနာနိ ဘဏိတာနိ ဟောန္တိ သဒ္ဓါဓနံ…ပေ… သီလက္ခန္ဓေ ဝုတ္တေ သမာဓိက္ခန္ဓော စ ပညာက္ခန္ဓော စ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။ ယံ တံ စိတ္တံ ဒီဃရတ္တံ ပရိဘာဝိတံ ပစ္ဆိမကေ ¶ ကာလေ န တဒနုပရိဝတ္တိ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ¶ သညာပိ တဒနုပရိဝတ္တိနီ ဘဝတိ။ ယေပိ တဇ္ဇာတိကာ ဓမ္မာ၊ တေပိ တဒနုပရိဝတ္တိနော ဘဝန္တိ။ ရူပသညာ ရူပသဉ္စေတနာနုပဿနမနသိကာရော ဧဝံ ဆန္နံ အာယတနာနံ ဝိညာဏကာယေ၊ အယံ လက္ခဏော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော? ဣဓ သုတ္တေ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ ဘဒ္ဒိကံ ဘတိံ အာကင်္ခေယျ ဘဒ္ဒိကဉ္စ အဘိသမ္ပရာယံ၊ တေ သဒ္ဓံ သီလံ စာဂံ ပညဉ္စ မနသိ ကရိဿန္တိ၊ အယံ အဓိပ္ပာယော။ ယေ စညေပိ သတ္တာ တထာဂတဿ သမ္မုခံ န ပဋိယုဇ္ဈန္တေ၊ ဣမံ ဓမ္မံ သောတာ အဝိပ္ပဋိသာရတော ကာလံ ကရိဿန္တီတိ၊ အယံ အဓိပ္ပာယော။

၈၈။ တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရော? ဣဒမ္ပိ စတ္တာရော ဓမ္မာ သဒ္ဓါ စ ပညာ စ အဿဒ္ဓိယဉ္စ အဝိဇ္ဇဉ္စ ဟနန္တိ။ သီလဉ္စ စာဂေါ စ တဏှာ စ ဒေါသဉ္စ ဟနန္တိ။ တဿ ဒွေ မူလာနိ ပဟီယန္တိ။ ဒုက္ခံ နိဝတ္တေတိ အပ္ပဟီနဘူမိယဉ္စ ဒွိမူလာနိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ ဒွေ အရိယသစ္စာနိ သမထော စ ဝိပဿနာ စ။ ဒွိန္နံ မူလာနံ ပဟာနံ။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ နိရောဓော စ မဂ္ဂေါ စ။ အယံ အာဝဋ္ဋော ဟာရော။

တတ္ထ ¶ ကတမော ဝိဘတ္တိ? ယံ တံ စိတ္တံ သဒ္ဓါပရိဘာဝိတံ…ပေ… သစေ ပုထုဇ္ဇနဿ တဿပိ ဘဒ္ဒိကာ ဘတိ ဘဝိဿတီတိ န ဧကံသေန တဿ ကမ္မံ ဒိဋ္ဌေယေဝ ဓမ္မေ ဝိပါကန္တိ ပစ္စေဿတိ၊ အပရမှိ ဝါ ပရိယာယေ ဘဝိဿတိ။ ယံ ဝါ အတီတံ ¶ ဝိပါကာယ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ၊ တပ္ပစ္စယာနိ စေတာနိ၊ ယေ ယထာ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂေ ‘‘တေနာယံ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏိယော နိဒ္ဒေသော ဓမ္မစာရိနော ယာ ဘဒ္ဒိကာ ဘတီ’’တိ။

တတ္ထ ကတမာ ပရိဝတ္တနာ? အဿဒ္ဓိယံ ဒုဿီလျံ ယံ မစ္ဆေရံ ဒုပ္ပညံ စ [ဒုပ္ပညိယံ (က။)] ယဉ္စ ပဋိပက္ခေန ပဟီနာ ဘဝန္တိ၊ အယံ ပရိဝတ္တနာ။

တတ္ထ ကတမံ ဝေဝစနံ? ယံ တံ စိတ္တံ ဒီဃရတ္တံ ပရိဘာဝိတံ စိတ္တံ မနောဝိညာဏံ…ပေ… ယံ သဒ္ဓါဗလံ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ ယံ သီလံ တံ သုစရိတံ၊ သံယမော နိယမော ဒမော ခန္ဓတာ ဣမာနိ တဿ ဝေဝစနာနိ။ ယော စာဂေါ သော ပဋိနိဿဂ္ဂေါ အလောဘော ဝေါသဂ္ဂေါ စာဂေါယိဋ္ဌာနံ။ ယာ ပညာ သာ ပညတ္တာ ပညပ္ပဘာ ပညိန္ဒြိယံ ပညာဗလံ။

တတ္ထ ¶ ကတမာ ပညတ္တိ? ယံ တံ စိတ္တံ ဗီဇံ ပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ ပရိဘာဝနာ ဝါသနာ ပညတ္တိယာ ပညတ္တိ။ သဒ္ဓါ ပသာဒပညတ္တိယာ ပညတ္တာ။ သီလံ သုစရိတပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ စာဂေါ ပုညကိရိယပညတ္တိယာ ပညတ္တော။ ပညာ ဝီမံသပညတ္တိယာ ပညတ္တာ။ ဣမေ တယော ဓမ္မာ သဒ္ဓါ သီလံ စာဂေါ ပညဝတော ပါရိသုဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တိ။

တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော? ယံ စိတ္တံ၊ တံ ခန္ဓေသု ဝိညာဏက္ခန္ဓော၊ ဓာတူသု မနောဝိညာဏဓာတု၊ အာယတနေသု မနာယတနံ။ ယေ စတ္တာရော ဓမ္မာ၊ တေ ခန္ဓေသု သင်္ခါရက္ခန္ဓေ ပရိယာပန္နာ…ပေ… ဓာတူသု အာယတနေသု။

တတ္ထ ¶ ကတမော သောဓနော ဟာရော? ဣဒံ ဘဂဝတော ဘာသိတံ မဟာနာမေန သက္ကေန ပုစ္ဆိတေန သဗ္ဗံ တံ နိယုတ္တံ။

တတ္ထ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော? ဣဒံ စိတ္တံ ဝေမတ္တတာယ ပညတ္တံ အကုသလေဟိ စိတ္တေဟိ အပရိဘာဝိတေဟိ ပရိဘာဝိတန္တိ ယာနိ ပုန ပရိဘာဝိတာနိ အညေသမ္ပိ တတ္ထ ဥပါဒါယ ပညတ္တံ သဗ္ဗေပိမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဧကတ္တတာယ ပညတ္တာ။ ဘဒ္ဒိကာ ဘတီတိ ကာမဘောဂိနော တေဝ ရူပဓာတု အရူပဓာတု မနုဿာတိ သဗ္ဗာ ဘဒ္ဒိကာ ဘတိ တဒေဝ ကထာယ ပညတ္တံ၊ အယံ ပညတ္တိ။

တတ္ထ ¶ ကတမော ပရိက္ခာရော? စိတ္တဿ ဣန္ဒြိယာနိ ပစ္စယော အာဓိပတေယျပစ္စယတာယ မနသိကာရော။ ဟေတုပစ္စယတာယ ပစ္စယော။ သဒ္ဓါယ လောကိကာ ပညာ ဟေတုပစ္စယတာယ ပစ္စယော။ ယောနိသော စ မနသိကာရော ပစ္စယော။ သီလဿ ပတိရူပဒေသဝါသော ပစ္စယော။ အတ္တသမ္မာပဏိဓာနဉ္စ ဟေတု။ စာဂဿ အလောဘော ဟေတု။ အဝိပ္ပဋိသာရော စ ဟေတုပစ္စယော။ ပညာ ပရတော စ ဃောသော အဇ္ဈတ္တဉ္စ ယောနိသော မနသိကာရော ဟေတုပစ္စယော စ။

တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော? ယံ တံ စိတ္တံ ဒီဃရတ္တံ ပရိဘာဝိတန္တိ စေတသိကာပိ။ ဧတ္ထ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ ပရိဘာဝိတာ ဘဒ္ဒိကာ တေ ဘတိ ဘဝိဿတိ၊ ဘဒ္ဒိကာ ဥပပတ္တိကော အဘိသမ္ပရာယော။ ဣတိ ယေ ကေစိ မနုဿကာ ဥပဘောဂပရိဘောဂါ သဗ္ဗေ ဘဒ္ဒိကာ ဘတိယေဝ၊ အယံ သမာရောပနော။

၈၉။ ဥဒ္ဓံ ¶ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝီတရာဂေါတိ ဂါထာ [ပဿ ဥဒါ။ ၆၁ ဥဒါနေ]။ တတ္ထ ကိံ ဥဒ္ဓံ နာမ? ယံ ¶ ဣတော ဥဒ္ဓံ ဘဝိဿတိ အနာဂါမီ၊ ဣဒံ ဥဒ္ဓံ။ အဓော နာမ ယမတိက္ကန္တမတီတံ၊ ဣဒမဝေါစ အပဒါနတန္တိ ဥဒ္ဓံ။ တတ္ထ အတီတေန သဿတဒိဋ္ဌိ ပုဗ္ဗန္တာကပ္ပိကာနံ အပရန္တဒိဋ္ဌိ ကေသဉ္စိ၊ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ယံ [ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယံ (က။)] ဝုတ္တကပ္ပိကာနံ ဣမာ စေဝ ဒိဋ္ဌိယော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ စ သဿတဒိဋ္ဌိ စ။ တတ္ထာယံ သဿတဒိဋ္ဌိ ဣမာနိ ပန္နရသ ပဒါနိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သဿတံ ဘဇန္တိ။ ရူပဝန္တံ မေ အတ္တာ၊ အတ္တနိ မေ ရူပံ၊ ရူပံ မေ အတ္တာတိ ယဒုစ္စတေ ပညံ ပရိဒဟန္တိ။ ယာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ သာ ပဉ္စသတာနိ ဥစ္ဆေဒံ ဘဇန္တိ။ တေ ‘‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’’န္တိ ပဿန္တိ၊ ရူပံ မေ အတ္တာတိ တထာရူပါ စတုဗ္ဗိဓာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဥစ္ဆေဒေန စ သဿတေန စ။ ဧဝံ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ဝီသတိဝတ္ထုကာယ ဒိဋ္ဌိယာ ပန္နရသ ပဒါနိ ပုဗ္ဗန္တံ ဘဇန္တိ။ သဿတဒိဋ္ဌိယာ ပဉ္စ ပဒါနိ အပရန္တံ ဘဇန္တိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ။ တတ္ထ ‘‘အယမဟမသ္မီ’’တိ ပဿန္တာ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ သော ဥစ္ဆေဒဝါဒီ ရူပဝန္တဉ္စ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ စ ရူပံ၊ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာတိ သော ပဿတိ စာတိ ဣတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ စ၊ အတ္တတော ပဋိဿရတိ သဿတဒိဋ္ဌိ ပုဗ္ဗန္တတော စ ပဋိဿရတိ။ ‘‘အယမဟမသ္မီ’’တိ န သမနုပဿတိ။ တဿ ဒိဋ္ဌာသဝါ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ယော တီသု အဒ္ဓါသု ပုဗ္ဗန္တေ စ အပရန္တေ စ တေန တေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာနေန ဥဒ္ဓံ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝီတရာဂေါ ‘‘အဟမသ္မီ’’တိ န အနုပဿတီတိ ဣမိနာ ဒွါရေန ဣမိနာ ပယောဂေန ဣမိနာ ဥပါယေန ဣဒံ ဒဿနဘူမိ စ သောတာပတ္တိဖလဉ္စ သော အရိယော ပယောဂေါ အနဘာဝံဂတေန သံသာရေန အပုနဗ္ဘဝါတိ ယော ကောစိ အရိယော ပယောဂေါ ¶ ပုနဗ္ဘဝါယ မုဒူနိ ဝါ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ မဇ္ဈာနိ အဓိမတ္တာနိ ဝါ သဗ္ဗံ အပုနဗ္ဘဝပ္ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ။ အဟန္တိ ဒိဋ္ဌောဃော ကာမောဃော ဘဝေါဃော အဝိဇ္ဇောဃော စ ဩဓိသော။ တတ္ထ ဒေသနာဟာရေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပဉ္စဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ သောတာပတ္တိဖလေန စ ဒွေ သစ္စာနိ မဂ္ဂေါ စ နိရောဓော စ။ သက္ကာယသမုဒယေန ဒွေ သစ္စာနိ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ၊ အယံ ဒေသနာ ဟာရော။

တတ္ထ ¶ ကတမော ဝိစယော? ‘‘အယမဟမသ္မီ’’တိ အသမနုပဿန္တော တီဏိ ဒဿနပ္ပဟာတဗ္ဗာနိ သံယောဇနာနိ ပဇဟတိ။ အယံ ဝိစယော။

တတ္ထ ကတမာ ယုတ္တိ? တိဝိဓာ ပုဂ္ဂလာ ကောစိ ဥဂ္ဃဋိတညူ ကောစိ ဝိပဉ္စိတညူ ကောစိ နေယျော။ ဥဂ္ဃဋိတညူ တိက္ခိန္ဒြိယော စ တတော ဝိပဉ္စိတညူ မုဒိန္ဒြိယော တတော မုဒိန္ဒြိယေဟိ နေယျော။ တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညူ တိက္ခိန္ဒြိယတာယ ဒဿနဘူမိမာဂမ္မ ¶ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏာတိ၊ ဧကဗီဇကော ဘဝတိ။ အယံ ပဌမော သောတာပန္နော။ ဝိပဉ္စိတညူ မုဒူဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ ဒဿနဘူမိမာဂမ္မ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏာတိ၊ ကောလံကောလော စ ဟောတိ။ အယံ ဒုတိယော သောတာပန္နော။ တတ္ထ နေယျော ဒဿနဘူမိမာဂမ္မ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏာတိ၊ သတ္တက္ခတ္တုပရမော စ ဘဝတိ။ အယံ တတိယော သောတာပန္နော။

အတ္ထိ ဧသာ ယုတ္တိ မုဒုမဇ္ဈာဓိမတ္တေဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ မုဒုမဇ္ဈာဓိမတ္တံ ဘူမိံ သစ္ဆိကရေယျ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနေန ဝါ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ပဇဟတိ။ အယံ ¶ ယုတ္တိ။

တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော? တတ္ထ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သဗ္ဗမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သက္ကာယော နာမရူပဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ နာမရူပံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပဉ္စ ဣန္ဒြိယာနိ ရူပီနိ ရူပရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သဠာယတနံ အဟံကာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော? ဒွီသု ဒိဋ္ဌီသု ပဟီနာသု တတ္ထ ဧကာ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဥဒ္ဓံ စ အဓော စ ဝီတရာဂေါ သဗ္ဗရဇနီယေသု ဝီတရာဂေါ ဟောတိ။ တဇ္ဇာ ပရဘူမိယံ၊ ဣဒံ ပစ္စယန္တိ ယထာဘူတံ ပဿတိ။ သော သဗ္ဗပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ အာမသတိ။ အယံ လက္ခဏော ဟာရော။

၉၀။ တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော? ဣမမှိ သုတ္တေ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ သတ္တာ ယေ နာဘိရမိဿန္တိ၊ တေ ဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနာယ ဝါယမိဿန္တိ။ အယမေတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ အယံ စတုဗျူဟော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရော? ယာနိမာနိ မုဒူနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ တာနိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သမူဟနန္တိ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒေါ စ ဘာဝနာကာရေန သေက္ခာယ ဝိမုတ္တိယာ ဗလံ သဒ္ဓါ၊ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနိ ဒိဋ္ဌိဝသေန ဗလံ သဒ္ဓါ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ အာရဘိတတ္တာ သတိန္ဒြိယံ ပဂ္ဂဟိတတ္တာ အစ္စန္တံ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ယာနိ ဣန္ဒြိယာနိ၊ အယံ မဂ္ဂေါ သံကိလေသပ္ပဟာနံ။ အယံ နိရောဓော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ အယံ အာဝဋ္ဋော ဟာရော။

တတ္ထ ¶ ကတမော ဝိဘတ္တိ ဟာရော? ‘‘အယမဟမသ္မီ’’တိ ¶ ယော သမနုပဿတိ၊ သော စ ခေါ အဓိမတ္တေန လောကိကာ ယံ ဘူမိယံ န တု အရိယေန ပယောဂေန သော သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ပဇဟတိ။ ယံ ဝုစ္စတိ တဇ္ဇာယ ဘူမိယာ အဓိမတ္တာယ။ တတ္ထ တဇ္ဇာယ ဘူမိယံ ပဉ္စဟိ အာကာရေဟိ အဓိမတ္တတံ ပဋိလဘတိ သီလေန ဝတေန ဗာဟုဿစ္စေန သမာဓိနာ နေက္ခမ္မသုခေန။ တတ္ထ အပ္ပတ္တေ ပတ္တသညီ ¶ အဓိမာနံ ဂဏှာတိ။ ဧတသ္မိံယေဝ ဝတ္ထုပ္ပတ္တိယံ ဘဂဝါ ဣဒံ သုတ္တံ ဘာသတိ။ သီလဝါ ဝတမတ္တေနာတိ။ တတ္ထ ယော အပ္ပတ္တေ ပတ္တသညီ တဿ ယော သမာဓိ၊ သော သာမိသော ကာပုရိသသေဝိတော ပန သော ကာပုရိသာ ဝုစ္စန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ။ အာမိသံ ယဉ္စ အရိယမဂ္ဂမာဂမ္မ လောကိကာ အနရိယံ တေန သမာဓိ ဟောတိ အနရိယော ကာပုရိသသေဝိတော။ ယော ပန အရိယာကာရေန ယထာဘူတံ န ဇာနာတိ န ပဿတိ [ဇာနာတိ ပဿတိ (ပီ။)]၊ သော အဓိဂမနံ ပဇဟတိ ယော အရိယေန သမာဓိနာ အကာပုရိသသေဝိတေန နိရာမိသေန နီယတိ၊ တတ္ထ အကာပုရိသာ ဝုစ္စန္တိ အရိယပုဂ္ဂလာ။ ယော တေဟိ သေဝိတော သမာဓိ၊ သော အကာပုရိသသေဝိတော။ တသ္မာ ဧကံ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယံ ‘‘အယမဟမသ္မီ’’တိ အသမနုပဿန္တော တထာ ပါတေတိ။

တတ္ထ ကတမာ ပရိဝတ္တနာ? ဣမာယ ဒဿနဘူမိယာ ကိလေသာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ တေဟိ ပဟီယန္တိ အနိဒ္ဒိဋ္ဌာပိ ဘဂဝတာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ ယော။

တတ္ထ ကတမံ ဝေဝစနံ? ယာ ¶ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ အတ္တဒိဋ္ဌိယာ။ အယံ ဘူမိ။ ယေ ကိလေသာ ပဟာတဗ္ဗာ။ တေ အပ္ပဟီယန္တိ အနိဒ္ဒိဋ္ဌာပိ ဘဂဝတာ သဿတဒိဋ္ဌိ စ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ စ၊ သာ ပရိယန္တဒိဋ္ဌိ စ။ ယာ အပရိယန္တဒိဋ္ဌိ စ၊ သာ သဿတဒိဋ္ဌိ စ။ ယာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ၊ သာ နတ္ထိကာ ဒိဋ္ဌိ။ ယာ သဿတဒိဋ္ဌိ၊ သာ အကိရိယဒိဋ္ဌိ။ ဣဒံ ဝေဝစနံ။

တတ္ထ ကတမာ ပညတ္တိ? တဏှာ သံယောဇနပညတ္တိယာ ပညတ္တာ။ မဂ္ဂေါ ပဋိလာဘပညတ္တိယာ ပညတ္တော။ ဣန္ဒြိယာ ပဋိလာဘပညတ္တိယာ ပညတ္တာတိ။ တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော? သက္ကာယော ဒုက္ခံ ဒဿနပ္ပဟာတဗ္ဗော။ သမုဒယော မဂ္ဂေါ။ ဣန္ဒြိယာနိ တာနိ စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ခန္ဓဓာတုအာယတနေသု။

တတ္ထ ကတမော သောဓနော ဟာရော? ယဉှိ အာရဗ္ဘ ဘဂဝတာ ဣဒံ သုတ္တံ ဘာသိတံ၊ သော အာရဗ္ဘ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တတ္ထ ကတမော ပရိက္ခာရော? နာမရူပဿ ဟေတုပစ္စယောပိ ဝိညာဏံ ဟေတု ဗီဇံ။ တေန အဝိဇ္ဇာ စ သင်္ခါရာ စ ပစ္စယော။ နိဝတ္တိနယော န အပရော ပရိယာယော သဗ္ဗဘဝေါ၊ ယေ စ သဗ္ဗဘဝဿ ဟေတု ပရဘဏ္ဍပစ္စယော ဣတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပရတော စ ဃောသော ယောနိသော စ မနသိကာရော ပစ္စယော ¶ ။ ယာ ပညာ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဧသာ ဟေတု သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဘဝတိ၊ ယာ သမ္မာသမာဓိ [သမ္မာဒိဋ္ဌိ (ပီ။)]၊ အယံ ပရိက္ခာရော။

တတ္ထ ¶ ကတမော သမာရောပနော? ‘‘အယမဟမသ္မီ’’တိ ¶ အသမနုပဿီ ဒုက္ခတော ရောဂတော…ပေ… ပန္နရသ ပဒါနိ။ သီလာနိ ဘဂဝါ ကိမတ္ထိယာနိ ကိမာနိသံသာနိ။ သီလာနိ၊ အာနန္ဒ၊ အဝိပ္ပဋိသာရတ္ထာနိ ယာဝ ဝိမုတ္တိ။ တတ္ထ ဒုဝိဓော အတ္ထော – ပုရိသတ္ထော စ ဝစနတ္ထော စ။

၉၁။ တတ္ထ ကတမော ပုရိသတ္ထော? ယာယံ န ပစ္ဆာနုတာပိတာ အယံ အဝိပ္ပဋိသာရော၊ အယံ ပုရိသတ္ထော။ ယထာ ကောစိ ဗြူဟယတိ ဣမတ္ထမာသေဝတိ သော ဘဏေယျ၊ ကိဉ္စိ မမေတ္ထ အဓီနံ တဿတ္ထာယ ဣဒံ ကိရိယံ အာရဘာမီတိ။ အယံ ပုရိသတ္ထော။

တတ္ထ ကတမော ဝစနတ္ထော? သီလာနိ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ သုစရိတံ အဝိပ္ပဋိသာရောတိ။ တတ္ထ သီလဿ ဝတဿ စ ဘာသောယေဝ။ အနညာ သုဂတကမ္မတာ သုစရိတံ အယံ အဝိပ္ပဋိသာရော။ ဧဝံ ယာဝ ဝိမုတ္တီတိ ဧကမေကသ္မိံ ပဒေ ဒွေ အတ္ထာ – ပုရိသတ္ထော စ ဝစနတ္ထော စ၊ ယထာ ဣမမှိ သုတ္တေ ဧဝံ သဗ္ဗေသု သုတ္တေသု ဒွေ ဒွေ အတ္ထာ။ အယံ ဟိ ပရမတ္ထော ဥတ္တမတ္ထော စ။ ယံ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကံ နိဿာယ ယံ သကံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ ဘဝတိ၊ သော ဝုစ္စတိ ကတဿ [သတဿ (က။)] ကတ္ထောတိ။ အယံ ပုန ဝေဝစနံ သမ္ပဇာနာတိ။ ဣမိနာ နိယုတ္တတ္ထမဘိလဗ္ဘန္တိ ဝစနတ္ထော။ တတ္ထ ယံ အတ္ထံ သာဝကော အဘိကင်္ခတိ။ တဿ ယော ပဋိလာဘော၊ အယံ ပုရိသတ္ထော။ ယံ ယံ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တဿ တဿ ဓမ္မဿ ယာ အတ္ထဝိညတ္တိ။ အယံ အတ္ထော၊ တတ္ထ ¶ သီလာနံ အဝိပ္ပဋိသာရော အတ္ထောပိ အာနိသံသောပိ။ ဧသော စ အာနိသံသော ယံ ဒုဂ္ဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ ယထာ တံ ဘဂဝတာ ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ၊ အယံ အတ္ထော။

ယံ ပုရိသော ဘာဝနာဘူမိယံ သီလာနိ အာရဗ္ဘ သီလေန သံယုတ္တော ဟောတိ ဧဝံ ယာဝ ဝိမုတ္တိ တထာ သီလက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ယော စ အဝိပ္ပဋိသာရော အနုသယဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ တဉ္စ သီလံ အယံ သီလက္ခန္ဓော။ ပါမောဇ္ဇပီတိပဿဒ္ဓီတိ စ သမာဓိန္ဒြိယေန၊ အယံ သမာဓိက္ခန္ဓော။ ယံ သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ အယံ ပညာက္ခန္ဓော။ ဣမေ တယော ခန္ဓာ သီလံ သမာဓိ ပညာ စ တထာ သီလံ ပရိပူရေတိ ယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ တေန ကာရဏေန သော သီလံ ပရိပူရေတိ၊ အနုပ္ပန္နဿ စ အကုသလဿ အနုပ္ပာဒါယ ဝါယမတိ၊ ဥပ္ပန္နဿ စ ပဟာနာယ အနုပ္ပန္နဿ စ ကုသလဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ ဥပ္ပန္နဿ စ ကုသလဿ ဘိယျောဘာဝါယ ¶ ဣတိ ဝီရိယိန္ဒြိယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တတ္ထ ယော သမာဓိက္ခန္ဓော ¶ ၊ ဣဒံ သမာဓိန္ဒြိယံ။ ပညာက္ခန္ဓော ပညိန္ဒြိယံ၊ တံ စတူသု သမ္မပ္ပဓာနေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ယော အနုပ္ပန္နဿ စ အကုသလဿ အနုပ္ပာဒါယ ဝါယမတိ၊ ဣဒံ ပဌမံ သမ္မပ္ပဓာနံ။ ယံ ဥပ္ပန္နဿ၊ ဣဒံ ဒုတိယံ။ စတ္တာရိ သမ္မပ္ပဓာနာနိ စတူသု ဈာနေသု ပဿိတဗ္ဗာနိ။ တထာ ¶ သီလက္ခန္ဓေန နေက္ခမ္မဓာတု စ အဓိကာ [အာဒိကာ (ပီ။)]၊ တယော စ ဝိတက္ကာ နေက္ခမ္မဝိတက္ကော အဗျာပါဒဝိတက္ကော အဝိဟိံသာဝိတက္ကော စ။ သာဓာရဏဘူတာ။ ယာ ပိယာယမာနဿ ပါမောဇ္ဇေန ဣဒံ ကာယိကံ သုခံ အာနိတံ အနိယမီတိပေမေန၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယော တတ္ထ အဝိက္ခေပေါ၊ အယံ သမာဓိ။ ဣဒံ ပဉ္စင်္ဂိကံ ပဌမံ ဈာနံ။ ယာ စေတသိကာ ပဿဒ္ဓိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိရောဓနံ၊ ယော ကိလေသော စ ပရိဒါဟော၊ သော ပဌမေ ဈာနေ နိရုဒ္ဓါ။ တထာ ယာ စ ကိလေသပဿဒ္ဓိ ယာ စ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ပဿဒ္ဓိ၊ ဥဘယေပိ ဧတေ ဓမ္မေ ပဿဒ္ဓါယံ။ တတ္ထ ကာယဿ စိတ္တဿ စ သုခံ သုခါယနာ၊ ဣဒံ ပီတိသုခိနော ပဿဒ္ဓိ။ ယောပိ ဧကောဒိဘာဝေါ စိတ္တဿ၊ တေန ဧကောဒိဘာဝေန ယံ စိတ္တဿ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ၊ ဣဒံ စတုတ္ထံ ဈာနင်္ဂံ။ ဣတိ အဇ္ဈတ္တဉ္စ သမ္ပသာဒေါ စေတသော စ ဧကောဒိဘာဝေါ ပီတိ စ သုခဉ္စ၊ ဣဒံ ဒုတိယံ ဈာနံ စတုရင်္ဂိကံ။ ယော ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ၊ တေန အဓိမတ္တေန သုခေန ဖရိတွာ သုခံ စေတသိကံ ယံ၊ သော ပီတိဝီတရာဂေါ ဧဝံ တဿ ပီတိဝီတရာဂတာယ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ။ သော ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ။ သုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေတိ။ သတိ စ သမ္မာ ပညာယ ပဋိလဘတိ။ သစေ သတိ ဧကဂ္ဂတာ ဣဒံ ပဉ္စင်္ဂိကံ တတိယံ ဈာနံ။ ယံ ¶ သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ အယံ ဧကဂ္ဂတာယ ပရာဝိဓာနဘာဂိယာ၊ ပဌမေ ဈာနေ အတ္ထိ စိတ္တေကဂ္ဂတာ နော စက္ခုဿ ဝေဒနာ သဗ္ဗံ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ စတုတ္ထေ ဈာနေ၊ တထာ ယာ ဥပေက္ခာ ပဿမ္ဘယံ သတိသမ္ပဇညံ စိတ္တေကဂ္ဂတာ စ၊ ဣဒံ စတုတ္ထံ ဈာနံ။

၉၂။ ယထာ သမာဓိ ဒဿယိတဗ္ဗံ၊ တထာ ပညိန္ဒြိယံ တံ စတူသု အရိယသစ္စေသု ပဿိတဗ္ဗံ။ ယံ သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ သာ ပဇာနနာ စတုဗ္ဗိဓာ အသုဘတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော စ၊ ယဒါရမ္မဏံ တံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ၊ ယံ ပဇာနန္တော နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဝိမုစ္စတိ တထာ ယံ ကာမာသဝဿ ပဟာနံ ဘဝါသဝဿ ဒိဋ္ဌာသဝဿ အဝိဇ္ဇာသဝဿ၊ အယံ နိရောဓော အပ္ပဟီနဘူမိယံ ¶ အာသဝသမုဒယော။ ဣမာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ယထာ ပညိန္ဒြိယံ ပဿိတဗ္ဗံ။ ယထာယံ သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ အယံ ဒဿနဘူမိ။ သောတာပတ္တိဖလဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနန္တော နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ၊ ဣဒံ တနုကဉ္စ။ ကာမရာဂဗျာပါဒံ သကဒါဂါမိဖလဉ္စ ယံ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဝိရဇ္ဇတိ၊ အယံ ပဌမဇ္ဈာနဘာဝနာဘူမိ စ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ အနာဂါမိဖလဉ္စ။ ယံ ဝိမုတ္တိ ဝိမုစ္စတိ၊ အယံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ အရဟတ္တဉ္စ။ ဣမေ အဝိပ္ပဋိသာရာ စ ဝီရိယိန္ဒြိယဉ္စ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ အဝိပ္ပဋိသာရာ တဉ္စ ဥပရိ ယာဝ ¶ သမာဓိ၊ ဧဝံ တေ စတ္တာရိ ဈာနာနိ သမာဓိန္ဒြိယဉ္စ ယံ သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ သီလပါရိပူရိမုပါဒါယ စာဂသံဟိတေန စ နိဗ္ဗေဓိကာနဉ္စ နိမိတ္တာနံ အနာဝိလမနာ၊ ဣဒံ သတိန္ဒြိယံ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။ ယံ ¶ ပုန ဣမာယ ဓမ္မဒေသနာယ တီသု ဌာနေသု ဒိဋ္ဌောဂမနကိန္ဒြိယံ ကိလေသပဟာနေန စ သေက္ခသီလံ၊ ဣဒံ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ။ စတ္တာရိ စ သောတာပတ္တိယင်္ဂါနိ ဖလာနိ။ သမာဓိန္ဒြိယာနိ သောပနိယာဟာရီနိ သဗ္ဗသုတ္တေသု နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ ယံ ဈာနံ ပဋိလဘနံ ဝီရိယဂဟိတံယေဝ ဉာဏံ ပဋိဿရတော၊ အယံ သုတမယီ ပညာ။ ယော သမာဓိ ပုဗ္ဗာပရနိမိတ္တာဘာသော အနောမဂတိတာယ ယထာကာမော၊ အယံ စိန္တာမယီ ပညာ၊ ယံ တထာသမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ အယံ ဘာဝနာမယီ ပညာ။ အယံ သုတ္တနိဒ္ဒေသော။

ဣမံ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ ဗုဇ္ဈကာရဓိကံ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ။ ယေဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ တံ ဗုဇ္ဈိဿန္တိ တဿ အင်္ဂါနိ ဗုဇ္ဈိဿန္တိ၊ တေန ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ တထာ အာဒိတော ယာဝ သီလံ ဝတံ စေတနာ ကရဏီယာ၊ ကိဿ သီလာနိ ပါရိပူရေတိ။ အနုပ္ပန္နဿ စ အကုသလဿ အနုပ္ပာဒါယ ဥပ္ပန္နဿ စ အကုသလဿ ပဟာနာယ အနုပ္ပန္နဿ ကုသလဿ ဥပ္ပာဒါယ ဥပ္ပန္နဿ စ ကုသလဿ ဘိယျောဘာဝါယ၊ ဣဒံ ဝီရိယံ တဿ တဿ ဗုဇ္ဈိတဿ အင်္ဂန္တိ။ အယံ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ ဣမိနာ ဝီရိယေန ဒွေ ဓမ္မာ အာဒိတော အဝိပ္ပဋိသာရော ပါမောဇ္ဇဉ္စ ယာ ပုန ပီတိ အဝိပ္ပဋိသာရပစ္စယာ ပါမောဇ္ဇပစ္စယာ၊ အယံ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ ယံ ပီတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘတိ။ အယံ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ တေန ¶ ကာယိကသုခမာနိတံ ယံ သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ အယံ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ ယံ သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ အယံ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ ယာ သီလမုပါဒါယ ပဉ္စန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဥပါဒါယာနုလောမတာ နိမိတ္တာယနာ ပီတိဘာဂိယာနဉ္စ ဝိသေသဘာဂိယာနဉ္စ ¶ အပိလာပနတာ သဟဂတာ ဟောတိ အနဝမဂ္ဂေါ၊ အယံ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ ယံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယံ ကရောတိ။ ဥဒ္ဓစ္စဘူမီတိ ကတာ အဘိပတ္ထိတံ ပေသေတိ။ ကောသဇ္ဇဘူမီတိ ဂရဟိတော ရဟိတေဟိ အင်္ဂေဟိ ဗုဇ္ဈတိ ယံ စက္ခုသမထပထံ၊ သာ ဥပေက္ခာတိ။ တေန သာ ဥပေက္ခာ တဿ ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ အင်္ဂန္တိ ကရိတွာ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါတိ ဝုစ္စတေ။ ဧသော သုတ္တနိဒ္ဒေသော။

၉၃။ တတ္ထ ကတမာ ဒေသနာ? အသ္မိံ သုတ္တေ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဒေသိတာနိ။ တတ္ထ ကတမော ဝိစယော? သီလဝတော အဝိပ္ပဋိသာရော ယာဝ ဝိမုတ္တိ ဣမိဿာယ ပုစ္ဆာယ မိနိကိမတ္ထဿမီတိ ဒွေ ပဒါနိ ပုစ္ဆာ ဒွေ ပဒါနိ ဝိသဇ္ဇနာနိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဒွေ အဘိညံ ဒွီဟိ စေဝ ပဒေဟိ ဝိသဇ္ဇနာ ကိံ ပုစ္ဆတိ နိဗ္ဗာဓိကံ ကာယဘူမိံ ကမ္မဿ တထာ ဟိ ပတိဋ္ဌာ စ အသေက္ခေ ဓမ္မေ ဥပ္ပာဒေတိ။ တတ္ထ ကတမာ ယုတ္တိ? သီလဝတော ¶ အဝိပ္ပဋိသာရော ဘဝတိ ကိံ နိစ္ဆန္ဒဿ ¶ စ ဝိရာဂေါ အတ္ထိ ဧသာ ယုတ္တိ။ တတ္ထ ကတမံ ပဒဋ္ဌာနံ? ဝီရိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သမာဓိ သမာဓိန္ဒြိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပညာ ပညိန္ဒြိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝီရိယံ အဒေါသဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သမာဓိ အလောဘဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပညာ အမောဟဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝီရိယိန္ဒြိယံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ သမ္မာဝါစာယ သမ္မာကမ္မန္တဿ သမ္မာအာဇီဝဿ။ သမာဓိန္ဒြိယံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ သမ္မာဝါစာယ သမ္မာသမာဓိနော။ ပညိန္ဒြိယံ ဒွိန္နံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ သမ္မာသတိယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စ။

တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော? သီလက္ခန္ဓေ ဝုတ္တေ သဗ္ဗေ တယော ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ၊ သီလမေဝ ဟိ သေလောပမတာ ယထာ သေလော သဗ္ဗပစ္စတ္ထိကေဟိ အကရဏီယော ဧဝံ တံ စိတ္တံ သဗ္ဗကိလေသေဟိ န ကမ္ပတီတိ၊ အယံ အမောဟော။ ဝိရတ္တံ [ပဿ ဥဒါ။ ၃၄ ဥဒါနပါဠိယံ] ရဇနီယေသူတိ အယံ အလောဘော။ ကောပနေယျေ န ကုပ္ပတီတိ အယံ အဒေါသော။ တတ္ထ ပညာ အမောဟော ကုသလမူလံ၊ အလောဘော အလောဘောယေဝ၊ အဒေါသော အဒေါသောယေဝ။ ဣမေဟိ တီဟိ ကုသလမူလေဟိ သေက္ခဘူမိယံ ဌိတော အသေက္ခမဂ္ဂံ ဥပ္ပာဒေတိ။ သေက္ခဘူမိ သမ္ပတ္တိကမ္မဓမ္မေ ဥပ္ပာဒေတိ၊ သာ စ သမ္မာဝိမုတ္တိ၊ ယဉ္စ ဝိမုတ္တိရသဉာဏဒဿနံ ဣမေ ဒသ အသေက္ခာနံ အရဟတ္တံ ဓမ္မာ။ တတ္ထ အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန စတုဗ္ဗိဓာ ဘာဝနာပိ လဗ္ဘတိ။ သီလဘာဝနာ ကာယဘာဝနာ စိတ္တဘာဝနာ ¶ ပညာဘာဝနာ စ။ တတ္ထ သမ္မာကမ္မန္တေန သမ္မာအာဇီဝေန စ ကာယော ဘာဝိတော။ သမ္မာဝါစာယ သမ္မာဝါယာမေန စ သီလံ ဘာဝိတံ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပေန သမ္မာသမာဓိနာ စ စိတ္တံ ဘာဝိတံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သမ္မာသတိယာ စ ပညာ ဘာဝိတာ။ ဣမာယ စတုဗ္ဗိဓာယ ဘာဝနာယ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ စိတ္တံ ပညဉ္စ။ စိတ္တံ ဘာဝနာယ သမထော၊ ပညာ ဘာဝနာယ ဝိပဿနာ။ တတ္ထ ပညာ အဝိဇ္ဇာပဟာနေန စိတ္တံ ဥပက္ကိလေသေဟိ အမိဿီကတန္တိ။ ပညာ ဘာဝနာယ စိတ္တဘာဝနံယေဝ ပရိပူရေတိ။ ဧဝံ ယဿ သုဘာဝိတံ စိတ္တံ ကုတော တံ ဒုက္ခမေဿတီတိ။ အပိ စ ခေါ ပန တဿ အာယသ္မတော အဗျာပါဒဓာတု အဓိမုတ္တာ၊ န သော ပေတံ သမာပန္နော တဿ သင်္ခါပဟာရံ ဒေတိ၊ သင်္ခါဝိတက္ကိတေ သရီရေ ဒုက္ခံ န ဝေဒိယတိ၊ အယံ သုတ္တတ္ထော။

၉၄။ တတ္ထ ကတမာ ဒေသနာ? ဣမမှိ သုတ္တေ ဒသ အသေက္ခာ အရဟတ္တဓမ္မာ ဒေသိတာ အပ္ပမာဏာ စ သမ္မာ ဝိဘာဝနာ။ တတ္ထ ကတမော ဝိစယော? သေလောပမတာ ယေ ယေ ဓမ္မာ ဝေဒနီယသုခဒုက္ခောပဂတာ၊ တေ သဗ္ဗေ နိရူပံ ဝါနုပဿန္တာနံ ဝူပဂတာ ကာယတော ဝေဒယိတပရိက္ခာရော အပ္ပဝတ္တိတော ဒုက္ခံ န ဝေဒိယတိ။ တတ္ထ ကတမာ ယုတ္တိ၊ ယဿေဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ ကုတော တံ [နံ (က။)] ဒုက္ခမေဿတီတိ။ တီသု ဘာဝနာသု ဒုက္ခံ နက္ခမတိ စိတ္တံ စိတ္တဘာဝနာယ စ။ နိရောဓဘာဝနာယ စ ¶ အာနန္တရိကာ သမာဓိဘာဝနာယ စ။ ဣတိ ယဿေဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တန္တိ သမာဓိ ဖလဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော? ယဿေဝံ ဘာဝိတံ [ပဿ ဥဒါ။ ၃၄ ဥဒါနပါဠိယံ] စိတ္တန္တိ စိတ္တာနိ ဘာဝိတာနိ ယထာ ပဌမံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ပညာ သီလံ ကာယော စိတ္တံ၊ သီလမ္ပိ သုဘာဝိတံ ကာယိကစေတသိကဉ္စ ဌိတတ္တာ နာနုပကမ္ပတီတိ ဝေဒနာပိ တထာ သညာပိ သင်္ခါရာပိ။ ကုတော တံ ဒုက္ခမေဿတီတိ သုခမ္ပိ နာနုဂစ္ဆတိ၊ အဒုက္ခမသုခမ္ပိ နာဂတန္တိ။

တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော? ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ ဒုက္ခေန အဓိကာ ဘဝိဿန္တိ၊ တေ ဧဝရူပါဟိ သမာပတ္တီဟိ ဝိရဟိဿန္တိ။ အယမေတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ ယေ စ အပ္ပသန္နာ၊ တေ ဟိ ဘဝိဿန္တိ၊ ပသန္နာနဉ္စ ¶ ပီတိပါမောဇ္ဇံ ဘဝိဿတိ၊ အယံ တတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ အာဝဋ္ဋောတိ နတ္ထိ အာဝဋ္ဋနဿ ဘူမိ။

ဝိဘတ္တီတိ ယဿေဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ ကုတော တံ ဒုက္ခမေဿတီတိ ဒုဝိဓော နိဒ္ဒေသော – ဒုက္ခဟေတုနိဒ္ဒေသော စ ပဋိပက္ခနိဒ္ဒေသော စ။ ကော သော ဒုက္ခဟေတု? ယတော ဒုက္ခံ အာဂစ္ဆတိ ပဋိပက္ခေ ဝုတ္တေ သေသဓမ္မာနံ သီလံ ဟေတု စ ပစ္စယော စ၊ တေ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဟောန္တိ။ ဧကဗောဓိပက္ခိယေ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ သဗ္ဗေ ဗောဓဂမနီယာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။

တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော? ဣမမှိ သုတ္တေ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ အဝိပ္ပဋိသာရေန ဆန္ဒိကာ၊ တေ သီလပါရိပူရီ ဘဝန္တိ ပါမောဇ္ဇဆန္ဒိကာ အဝိပ္ပဋိသာရီပါရိပူရီ၊ အယမေတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော…ပေ… အယံ စတုဗျူဟော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော? ဣဒံ ¶ သုတ္တံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ။ ယော နိဗ္ဗေဓော၊ အယံ နိရောဓော။ ယေန နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ၊ သော မဂ္ဂေါ။ ယံ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ နိဗ္ဗေဓဂါမိနာ မဂ္ဂေန ပဟီယတိ၊ သမုဒယောယံ ဝုတ္တော။

တတ္ထ ကတမာ ဝိဘတ္တိ? သီလဝတော အဝိပ္ပဋိသာရောတိ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယံ၊ ပရာမသန္တဿ နတ္ထိ အဝိပ္ပဋိသာရော ယာဝ ဒေါသကတံ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ အကုသလံ အာရဘတိ။ ကိဉ္စိပိဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘သုကတမေတံ သုစရိတမေတံ နော စဿ တေန အဝိပ္ပဋိသာရေန ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ ¶ ယာဝ ဝိမုတ္တိ၊ တဿ သီလဝတော အဝိပ္ပဋိသာရော’’တိ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယံ၊ အယံ ဝိဘတ္တိဟာရော။

တတ္ထ ကတမာ ပရိဝတ္တနာ? ဣမေဟိ သတ္တဟိ ဥပနိသာသမ္ပတ္တီဟိ ဧကာဒသ ဥပနိသာ ဝိဘတ္တိယံ ပဇဟာနံ ပဇဟန္တိ၊ အယံ ပရိဝတ္တနာ။

တတ္ထ ကတမာ ဝေဝစနာ? ဣမေသံ အရိယဓမ္မာနံ ဗလဗောဇ္ဈင်္ဂဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ ဣမာနိ ဝေဝစနာနိ။

တတ္ထ ကတမာ ပညတ္တိ? သီလဝတော အဝိပ္ပဋိသာရောတိ သီလက္ခန္ဓေ နေက္ခမ္မပညတ္တိယာ ပညတ္တံ၊ နိသဇ္ဇပညတ္တိ စ ဧဝံ ဒသ အင်္ဂါနိ ဒွီဟိ ဒွီဟိ အင်္ဂေဟိ ပညတ္တာနိ။

တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော? ဣဒံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တံ ပဉ္စသု ဩတိဏ္ဏံ ယထာ ယံ ပဌမံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဧဝမိန္ဒြိယာဒိခန္ဓဓာတုအာယတနေသု နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။

တတ္ထ ¶ ကတမော သောဓနော ဟာရော? သီလဝတော အဝိပ္ပဋိသာရောတိ န တာဝ သုဒ္ဓါ အာရမ္ဘော အဝိပ္ပဋိသာရိနော ပါမောဇ္ဇန္တိ န တာဝ သုဒ္ဓါ အာရမ္ဘော ယာနိ ဧကာဒသ ပဒါနိ ဒေသိတာနိ ယဒါ တဒါ သုဒ္ဓါ အာရမ္ဘော၊ အယံ သောဓနော။

တတ္ထ ¶ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော? သီလဝေမတ္တတာယ ပညတ္တံ ဧဝံ ဒသ ပဒါနိ သဗ္ဗာနိ သီလက္ခန္ဓဿ အာနိသံသော၊ တေ စ ပတိရူပဒေသဝါသော စ ပစ္စယော အတ္တသမ္မာပဏိဓာနဉ္စ ဟေတု၊ သမာဓိက္ခန္ဓဿ သုခံ ဟေတု ပဿဒ္ဓိ ပစ္စယော၊ ယေန ဈာနသဟဇာတိ စ ဌာနန္တိ ဈာနင်္ဂါ အပရော ပရိယာယော ကာမေသု အာဒီနဝါနုပဿနာ သမာဓိနော ပစ္စယော နေက္ခမ္မေ အာနိသံသဒဿာဝိတာ ဟေတု။

တတ္ထ ကတမာ သမာရောပနာ? ယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ၊ သော သီလက္ခန္ဓော။ ယံ သီလံ၊ တေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ပဓာနာ။ ယံ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိ၊ သော ပါတိမောက္ခသံဝရော။

၉၅။ ယဿ သေလောပမံ စိတ္တန္တိ ဂါထာ [ပဿ ဥဒါ။ ၃၄ ဥဒါနေ]၊ သေလောပမန္တိ ဥပမာ ယထာ သေလော ဝါတေန န ကမ္ပတိ န ဥဏှေန န သီတေန သံကမ္ပတိ။ ယထာ အနေကာ အစေတနာ၊ တေ ဥဏှေန မိလာယန္တိ၊ သီတေန အဝသုဿန္တိ၊ ဝါတေန ဘဇန္တိ။ န ဧဝံ သေလော ဝိရတ္တံ ရဇနီယေသု ဒေါသနီယေ န ဒုဿတီတိ ¶ ကာရဏံ ဒေါသနီယေ ဒေါမနဿန္တံ၊ န ဒုဋ္ဌေန ဝါ ကမ္ပတိ ဥဏှေန ဝါ၊ သော မိလာယတိ သီတေန ဝါ အဝသုဿတိ၊ ဧဝံ စိတ္တံ ရာဂေန နာနုဿတိ သီတေန ကမ္ပတီတိ။ ကိံ ကာရဏံ? ဝိရတ္တံ ရဇနီယေသု ဒေါသနီယေ န ဒုဿတိ။ ကိံ ကာရဏံ? ဒေါသနီယေ ¶ ပနဿန္တိ န ဒုဿတိ၊ အဒုဋ္ဌံ တံ န ကောသိဿန္တိ၊ တေန ကုပ္ပနီယေ န ကုပ္ပတိ၊ ယဿေဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ ကုတော တံ ဒုက္ခနိဒ္ဒေသော စ ¶ ကုတော ဧဝရူပဿ ဒုက္ခံ အာဂမိဿတီတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။

ပရိဝတ္တနာတိ ကုတော တံ ဒုက္ခမေဿတီတိ ယံ စေတသိကံ သုခံ အနုပါဒိသေသာ အယံ နတ္ထိ သောပါဒိသေသာ အယံ အတ္ထိ။ ပုန ဧဝမာဟံသု တံ ခဏံ တံ မုဟုတ္တံ ဥဘယမေဝ အဝေဒယိတံ သောပါဒိသေသံ ယဉ္စ အနုပါဒိသေသံ ယဉ္စ တံ ခဏံ တံ မုဟုတ္တံ အနုပါဒိသေသံ ယဉ္စ သောပါဒိသေသံ စ အဝေဒယိတံ။ သုခမာပန္နဿ အနာဝတ္တိကန္တိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော ပရိဝတ္တနာ။

တတ္ထ ¶ ကတမော ဝေဝစနော? ယဿေဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ ဝါ ဘာဝိတံ သုဘာဝိတံ အနုဋ္ဌိတံ ဝတ္ထုကတံ သုသမာရဒ္ဓံ။ စိတ္တန္တိ မနော ဝိညာဏံ မနိန္ဒြိယံ မနောဝိညာဏဓာတု။

တတ္ထ ¶ ကတမာ ပညတ္တိ? စိတ္တံ မနော သင်္ခါရာ ဝူပသမပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ သမာဓိ အသေက္ခပညတ္တိယာ ပညတ္တော။ ဒုက္ခံ ဥစ္ဆိန္နပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။

တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော? စိတ္တေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ အယံ ခန္ဓေသု ဩတရဏော၊ မနောဝိညာဏဓာတုယာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာယ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ အယံ ဓာတူသု ဩတရဏော။ မနာယတနေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ သဗ္ဗာနိ အာယတနာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ။ တတ္ထ မနာယတနံ နာမရူပဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ။ တထာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ။ အယံ ဩတရဏော။ တတ္ထ ကတမော သောဓနော သုဒ္ဓါယေဝ အာရမ္ဘော။

တတ္ထ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော? ဆဠိန္ဒြိယံ ဘာဝနာ ဧကတ္တာယံ ပညတ္တိ ဆဋ္ဌိတေန ကာယော ဧကတ္တာယ ပညတ္တော။

တတ္ထ ကတမော ပရိက္ခာရော? စိတ္တဿ ပုဗ္ဗဟေတု သမုပ္ပာဒါယ မနသိကာရော စ တပ္ပောဏတာ စ ယံ အသမာဟိတဘူမိယံ စ ဝိသေသဓမ္မာနံ အဘာဝိတတ္တာ စိတ္တသတတံ ဂစ္ဆတိ၊ သစေ သမာဓိနော သုခံ ဟေတု အဝိပ္ပဋိသာရော ပစ္စယော၊ အယံ ဟေတု အယံ ပစ္စယော ပရိက္ခာရော။

တတ္ထ ¶ ကတမာ သမာရောပနာ? ယဿေဝံ ဘာဝိတန္တိ တဿ ဓမ္မာ သမာရောပယိတဗ္ဗာ။ ကာယော သီလံ ပညာ ဘာဝိတစိတ္တန္တိ အနဘိရတံ အနပဏတံ အနေကံ အနုတံ အနာပဇ္ဇာသတ္တံ အယံ သမညာယတနာ န တဿ သေက္ခဿ သမ္မာသမာဓိ သဗ္ဗေ အသေက္ခာ ဒသ အရဟန္တဓမ္မာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ အသေက္ခဘာဂိယာနိ သုတ္တာနိ။

၉၆။ ယဿ ¶ နူန၊ ဘန္တေ၊ ကာယဂတာသတိ အဘာဝိတာ၊ အယံ သော အညတရံ သဗြဟ္မစာရိံ [သဗြဟ္မစာရီနံ (က။)] အာသဇ္ဇ သမာပဇ္ဇ အပ္ပဋိနိသဇ္ဇ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမေယျ၊ သော အာယသ္မာ ဣမသ္မိံ ဝိပ္ပဋိဇာနာတိ ဒွေ ပဇာနိ ပဋိဇာနာတိ စိတ္တဘာဝနာယဉ္စ ဒိဋ္ဌိယာ ပဟာနံ၊ ကာယဘာဝနာယဉ္စ ဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနံ၊ ကာယဘာဝနာယဉ္စ တဏှာပဟာနံ၊ ယံ ပဌမံ ဥပမံ ကရောတိ။ အသုစိနာပိ သုစိနာပိ ပထဝီ နေဝ အဋ္ဋိယတိ န ဇိဂုစ္ဆတိ န ပီတိပါမောဇ္ဇံ ပဋိလဘတိ၊ ဧဝမေဝ ¶ ဟိ ပထဝီသမေန သော စေတသာ အနွယေန အပ္ပကေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဝိဟရာမီတိ။ ဣတိ သော အာယသ္မာ ကိံ ပဋိဇာနာတိ၊ ကာယဘာဝနာယ သုခိန္ဒြိယပဟာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ စိတ္တဘာဝနာယ သောမနဿိန္ဒြိယပဟာနံ ပဋိဇာနာတိ။ ကာယိကာ ဝေဒနာ ရာဂါနုသယမနုဂတာနံ သုခိန္ဒြိယံ ပဋိက္ခိပတိ။ န ဟိ ဝေဒနာက္ခန္ဓံ ယာ စေတသိကာ သုခဝေဒနာ တတ္ထ အယံ ပဋိလာဘပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ။ သောတံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ဟိ မနောသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ။ တတ္ထ စတူသု မဟာဘူတေသု ရူပက္ခန္ဓဿ အနုသယပဋိဃပဟာနံ ဘဏတိ။ ကာမေ ရူပဉ္စ တဉ္စ အသေက္ခဘူမိယံ။ ကာယေ ကာယာနုပဿနာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဉ္စ။ ဗလေန စ ဥဿာဟေန စ သဗ္ဗံ မနသိ ကတတ္တာနံ ပဟာနံ ¶ မေဒံ ကတာလိကာယ စ ပုရိသေန စ မဏ္ဍနကဇာတိကေန စ၊ ဧတေဟိ ဣမဿ မာတာပိတုသမ္ဘူတံ ပစ္စဝေက္ခဏံ၊ သော ကာယေန စ ကာယာနုပဿနာယ စ စိတ္တေန စ စိတ္တာနုပဿနာယ စ ဒွေ ဓမ္မေ ဓာရေတိ။ ကာယကိလေသဝတ္ထုံ စိတ္တေန စ စိတ္တသန္နိဿယေ စိတ္တေန သုဘာဝိတေန သတ္တန္နံ စ သမာပတ္တီနံ ဝိဟရိတုံ ပဋိဇာနာတိ။

ဂဟပတိပုတ္တောပမတာယ စ ယထာ ဂဟပတိပုတ္တဿ နာနာရင်္ဂါနံ ဝတ္ထကရဏ္ဍကော ပုဏ္ဏော ဘဝေယျ၊ သော ယံ ယဒေဝ ဝတ္ထယုဂံ ပုဗ္ဗဏှသမယေ အာကင်္ခတိ၊ ပုဗ္ဗဏှသမယေ နိဗ္ဗာပေတိ၊ ဧဝံ မဇ္ဈနှိကသမယေ၊ သာယနှသမယေ၊ ဧဝမေဝ သော အာယသ္မာ စိတ္တဿ သုဘာဝိတတ္တာ ယထာရူပေန ဝိဟာရေန အာကင်္ခတိ ပုဗ္ဗဏှသမယံ ဝိဟရိတုံ၊ တထာရူပေန [ယထာရူပေန (ပီ။ က။)] ပုဗ္ဗဏှသမယံ ဝိဟရတိ၊ မဇ္ဈနှိကသမယေ၊ သာယနှသမယေ။ တေန ဝေသ အာယသ္မတာ ဥပမာယ မေ အာသိတာယ ပထဝီ ဝါ အနုတ္တရာ ဣန္ဒြိယဘာဝနာ ဘာဝိတစိတ္တေန။ တေန သော အာယသ္မာ ဣဒံ အဋ္ဌဝိဓံ ဘာဝနံ ပဋိဇာနာတိ စတူသု မဟာဘူတေသု၊ ကာယဘာဝနံ ဥပကစဏ္ဍာလံ ပုရိသမေတကံ ဘဝတလာကာသု စိတ္တဘာဝနံ၊ ဣမာဟိ ဘာဝနာဟိ တာယ ဘာဝနာယ စ သမထာ ပါရိပူရိမန္တေဟိ။ ဣမေဟိ စတူဟိ ပညာပါရိပူရိမန္တေဟိ။

၉၇။ ကထံ ¶ ဥပကစဏ္ဍာလံ ပဋိကူလေသု ဓမ္မေသု အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? ကာယော ¶ ပကတိယာ အပ္ပဋိကူလံ ကာယေ ဥဒ္ဓုမာတကသညာ သံခိတ္တေန နဝ သညာ ဣမေ ပဋိကူလာ ဓမ္မာ စေသော အာယသ္မာ ပဋိကူလတော အဇိဂုစ္ဆိတော ကာယဂတာသတိယာ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ၊ န ဟိ တဿ ဇိဂုစ္ဆပ္ပဟာယ စိတ္တံ ပဋိကူလတိ။

ကထံ ¶ အပ္ပဋိကူလေသု ဓမ္မေသု ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတီတိ? ကာယော သဗ္ဗလောကဿ အပ္ပဋိကူလော တံ သော အာယသ္မာ အသုဘသညာယ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ အပ္ပဋိကူလေသု ဓမ္မေသု ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။

ကထံ ပဋိကူလေသု စ အပ္ပဋိကူလေသု စ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတီတိ အပိ သဗ္ဗောယံ လောကဿ ယမိဒံ မုဏ္ဍော ပတ္တပါဏီ ကုလေသု ပိဏ္ဍာယ ဝိစရတိ၊ တေန စ သော အာယသ္မာ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏေန အပ္ပဋိကူလသညီ စိတ္တေန စ ကာယေန နိဗ္ဗိဒါသဟဂတေန အပ္ပဋိကူလသညီ၊ ဧဝံ ပဋိကူလေသု အပ္ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။

ကထံ ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု သုဘသညိနော ဣတ္ထိရူပေ ပဋိကူလေသု စ ဇိဂုစ္ဆိနော ဝိနီလကဝိပုဗ္ဗကေ တတ္ထ သော အာယသ္မာ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။

ကထံ ပဋိကူလေသု ဓမ္မေသု တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇယိတွာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော စ? အပ္ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု သုဘသညိနော ဣတ္ထိရူပေ ပဋိကူလေသု စ ဇိဂုစ္ဆိနော ဝိနီလကဝိပုဗ္ဗကေ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇယိတွာ ‘နေတံ မမ’‘နေသောဟမသ္မိ’‘နေသော မေ’ အတ္တာတိ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ¶ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇယိတွာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။

အပရော ပရိယာယော။ တေဓာတုကော လောကသန္နိဝါသော သဗ္ဗဗာလပုထုဇ္ဇနာနံ အပ္ပဋိကူလသညာ။ တတ္ထ စ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ အပ္ပဋိကူလေသု ဓမ္မေသု ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။

ကထံ ပဋိကူလေသု ဓမ္မေသု အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? ပဋိကူလသညိနော သဗ္ဗသေက္ခာ ဣဓ ကာ တေဓာတုကေ သဗ္ဗလောကေ။ တတ္ထ ကတမော ဘူမိပ္ပတ္တော သမာဓိဖလေ သစ္ဆိကတော အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ ¶ ? ကိံ ကာရဏံ? န ဟိ တံ အတ္ထိ ယဿ လောကဿ ပဟာနာယ ပဋိကူလသညီ ဥပ္ပာဒေယျ။

ကထံ ပဋိကူလေသု စ အပ္ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? တေဓာတုကေ လောကသန္နိဝါသေ ယာဝ ကာမလောကဘူမတာ ဟိ ရာဂါနံ ဝီတရာဂါနံ ပဋိကူလသမတာ ရူပါရူပဓာတုံ အပ္ပဋိကူလသမတာ။ တတ္ထ စ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ပဋိကူလေသု စ အပ္ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။

ကထံ ¶ ပဋိကူလေသု စ အပ္ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? ယံ ကိဉ္စိ ပရတော ဒုရုတ္တာနံ ဒုရာဂတာနံ ဝစနပထာနံ တံ ဝစနံ အပ္ပဋိကူလံ ယာဝတာ ဝါစသော အပ္ပတိရူပါ တထာ ဇနဿ အပ္ပဋိကူလသညာ။ တတ္ထ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အဘိညာယ သစ္ဆိကတော အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ၊ ဧဝံ ပဋိကူလေသု စ အပ္ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။

၉၈။ ကထံ ¶ ပဋိကူလေသု စ အပ္ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇယိတွာ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော? ယဉ္စ နေသံ သမနုပဿတိ ယေ ဓမ္မာ ဒုစ္စရိတာ၊ တေ ဓမ္မာ အပ္ပဋိကူလာ။ တတ္ထ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ယေ ဓမ္မာ ဒုစ္စရိတာ၊ တေ ဓမ္မာ အနိဋ္ဌဝိပါကာ။ ယေ ဓမ္မာ သုစရိတာ၊ တေ အာစယဂါမိနော။ သော စ သုစရိတံ အာစယဂါမိနိံ ကရိတွာ ဒုစ္စရိတံ အနိဋ္ဌဝိပါကံ ကရိတွာ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇယိတွာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ။

အထ ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု အပ္ပဋိကူလေသု စ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။ တဏှာ ပဋိကူလဓမ္မာ ကိံ ကာရဏံ? တဏှာဝသေန ဟိ သတ္တာ ဒွီဟိ ဓမ္မေဟိ သတ္တာ၊ ကဗဠီကာရေ အာဟာရေ ရသတဏှာယ သတ္တာ၊ ဖဿေ သုခသညာယ သတ္တာ။ တတ္ထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ကဗဠီကာရေ စ အာဟာရေ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ၊ ဖဿေ စ ဒုက္ခသညီ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ပဋိကူလေသု စ အပ္ပဋိကူလေသု စ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။

ကထံ ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု အပ္ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? တဏှာက္ခယံ အနုတ္တရံ နိဗ္ဗာနံ တထာ ဗာလပုထုဇ္ဇနာနံ ပဋိကူလသညာ ပဟတသညာ စ။ တတ္ထာယသ္မတော ¶ သာရိပုတ္တဿ အပ္ပဋိကူလသညာ အဗျာပါဒသညာ စ သာမံ ပညာယ ပဿိတွာ ဧဝံ ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။

ကထံ ပဋိကူလေသု စ အပ္ပဋိကူလေသု စ ဓမ္မေသု အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? တတိယေ ¶ စ နိဗ္ဗာနေ ပဋိကူလသညိနော ယသေန စ ကိတ္တိနိ စ အပ္ပဋိကူလသညိနော။ တတ္ထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ သမ္မာပညာယ ပဋိဇာနန္တော ပဋိကူလဉ္စ အပ္ပဋိကူလဉ္စ ဓမ္မံ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇယိတွာ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။

ကထံ ¶ ပဋိကူလံ အပ္ပဋိကူလဉ္စ ဓမ္မံ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇယိတွာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ? သတော စ သမ္ပဇာနော စ၊ ယဉ္စ သမနုပဿတိ အနုနယော အပ္ပဋိကူလော ဓမ္မော ပဋိဃော စ ပဋိကူလော ဓမ္မော၊ တတ္ထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အနုနယဿ ပဋိဃပ္ပဟီနတ္တာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော စ။ ယဉ္စဿ သမနုပဿတိ အယံ ပဉ္စဝိဓာ အနုတ္တရာ ဣန္ဒြိယဘာဝနာ။ အယံ သုတ္တနိဒ္ဒေသော။

၉၉။ တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရော? ဣမမှိ သုတ္တေ ကိံ ဒေသိတဗ္ဗံ? တတ္ထ ဝုစ္စတေ၊ ဣမမှိ သုတ္တေ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော ဒေသိတော၊ တထာ ဝိမုတ္တံ စိတ္တံ ပစ္စဝေက္ခဏာ စ အဓိပညာဓမ္မံ ဒေသိတံ။

တတ္ထ ကတမော ဝိစယော? ယေ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရန္တိ၊ တေသံ စိတ္တံ အနုနယပ္ပဋိဃေန န ဝိဟရတိ အနုနယပ္ပဋိဃေန စာဘိရမမာနဿ စိတ္တံ သမဂ္ဂတံ ဘဝိဿတီတိ ဘာဝနာယ ဗလမေတံ၊ အယံ ဝိစယော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော ယုတ္တိဟာရော? ကာယဘာဝနာယ စ စိတ္တဘာဝနာယ စ န ကိဉ္စိ သဗြဟ္မစာရီ အတိမညိဿတီတိ။ အတ္ထိ ဧသာ ယုတ္တိ၊ အယံ ယုတ္တိဟာရော။

တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော? ကာယဘာဝနာယ ¶ ပဌမဿ သတိ ဥပဋ္ဌာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယာ ပထဝီသမစိတ္တတာ၊ သာ အနိစ္စာနုပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော? ယံ ပထဝီသမေန စေတသာ ဝိဟရတိ အတ္တာနုပဿီ ပထဝီသမေန ဂိဟီ ¶ ဝိဟရတိ။ ကော အတ္ထော ပထဝီသမေနာတိ? ယထာ ယေ စ သေလောပမတာယ အကမ္မယုတ္တာ ဧဝမေဝ ပထဝီသမော အယံ ဟိရိယတာယ။ အယံ လက္ခဏော။

တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော? ဣမမှိ ဗျာကရဏေ ကော တဿ အာယသ္မတော အဓိပ္ပာယော? ယေ ကေစိ အရဟန္တာ ဣန္ဒြိယဘာဝနံ အာကင်္ခိယန္တိ၊ တေ ပထဝီသမတံ ဥပ္ပာဒယိဿန္တီတိ။ အယံ အဓိပ္ပာယော။

တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋောတိ? နတ္ထိ အာဝဋ္ဋဿ ဘူမိ။

တတ္ထ ¶ ကတမော ဝိဘတ္တိ? ယော ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ၊ သော ပထဝီသမစိတ္တတံ ပဋိလဘိဿတီတိ န ဧကံသေန။ ကိံ ကာရဏံ? ယေ ခဏ္ဍကာဒိဆိန္နကာဒိနော၊ န တေ ပထဝီသမစိတ္တတံ ပဋိလဘန္တိ။ သဗ္ဗာ ကာယဂတာသတိ သေက္ခဘာဝနာယ နိဗ္ဗာနံ ဖလံ၊ အယံ ဝိဘတ္တိ။

တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော ဟာရော? ယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရိဿန္တိ၊ တေသံယေဝ ကာယပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ၊ အယံ ပရိဝတ္တနော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော? ပဉ္စက္ခန္ဓာ [သတ္တေသု စ ပဉ္စက္ခန္ဓာ (ပီ။)] အဝိတိဏ္ဏာ [အဝတိဏ္ဏာ (ပီ။)] ဗာဝီသတိန္ဒြိယာနိ၊ တထာ ယံ မနိန္ဒြိယံ၊ တံ မနောဓာတု မနာယတနဉ္စ။ ယံ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ တံ ဓမ္မဓာတု ဓမ္မာယတနဉ္စ။ အယံ ဩတရဏော ဟာရော။

တတ္ထ ¶ ကတမော သောဓနော ဟာရော? ယေ စ မနသာ စတ္တာရော ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ တေ သဗ္ဗေ ဘာဝိတာ ယံ တံ မနေန ပဟီနေ ပတ္တဗ္ဗတံ သဗ္ဗတ္ထ ဧတဿ စ အတ္ထာယ အာရမ္ဘော၊ သော အတ္ထော သုဒ္ဓါ။ အယံ သောဓနော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော? အယံ သမာဓိ ဧကတ္တတာယ ပညတ္တော၊ ဆ ကာယာ ဧကတ္တတာယ ပညတ္တာ။ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ရူပီနိ ရူပကာယော။ ဆ ဝေဒနာကာယာ ဝေဒနာကာယော။ ဆ သညာကာယာ သညာကာယော။ ဆ စေတနာကာယာ စေတနာကာယော။ ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝိညာဏကာယော။ သဗ္ဗေပိ ဧတေ ဓမ္မာ ဓမ္မကာယောတိယေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တိ။ အယံ အဓိဋ္ဌာနော။

ပရိက္ခာရောတိ ¶ သမာပတ္တိကောသလ္လဉ္စ ဝီထိကောသလ္လဉ္စ [ဓီတိကောသလ္လဉ္စ (ပီ။)] ဟေတု။ ယဉ္စ ဂေါစရကောသလ္လံ ယဉ္စ ကလ္လံ တံ ကောသလ္လံ ပစ္စယော။ ဝေါဒါနကောသလ္လံ ဟေတု၊ ကလ္လံ ပစ္စယော။ သုခံ ဟေတု၊ အဗျာပဇ္ဇံ ပစ္စယော။ အယံ ပရိက္ခာရော။

တတ္ထ ကတမော သမာရောပနောတိ? ယထာ ပထဝီ သုစိမ္ပိ နိက္ခီပန္တေ အသုစိမ္ပိ နိက္ခိတ္တေ တာဒိသေယေဝ ဧဝံ ကာယော မနာပိကေဟိပိ ဖဿေဟိ အမနာပိကေဟိပိ ဖဿေဟိ တာဒိသောယေဝ ပဋိဃသမ္ဖဿေန ဝါ သုခါယ ဝေဒနာယ တာဒိသံ ယော စိတ္တံ။ ဣဒံ သုတ္တံ ဝိဘတ္တံ သဩပမ္မံ ဥဂ္ဃဋိတညုဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဘာဂေန။ တတ္ထ သမာရောပနာယ အဝကာသော နတ္ထိ။

၁၀၀။ တတ္ထ ¶ ကတမံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယံ? ယတော စ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ န ဝိရောဓတိ၊ န ဝဍ္ဎတိ၊ ဣမံ အာဒီနဝံ ဘဂဝါ ဒေသေတိ၊ တသ္မာ ဆန္နံ ဝိဝရေယျ၊ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတိ၊ တတော အာဒီနဝတော ဝိဝရေယျာတိ တံ ¶ တီဟိ ဓမ္မေဟိ နာဘိဓံသိတာတိ အသုဘသညာယ ရာဂေန နာဘိဓံသိယတိ။ မေတ္တာယ ဒေါသေန နာဘိဓံသိယတိ။ ဝိပဿနာ မောဟေန နာဘိဓံသိယတိ။ ဧဝဉ္စဿ ယော ယော ဓမ္မော ပဋိပက္ခော တမှိ တမှိ ဓမ္မေ ပရိပူရိဿတိ။ ယော တဿ ဓမ္မဿ အကုသလော ဓမ္မော ပဋိပက္ခော၊ တေန နာဓိဝါသိယတိ။

အပရော ပရိယာယော။ ယေ ဣမေ ဓမ္မာ အတ္တနာ န သက္ကောတိ ဝုဋ္ဌာနံ၊ တေ ဧတေ ဓမ္မာ ဒေသိတာ။ ဆန္နမတိဝဿတီတိ တေဟိ ဝိတက္ကံ ယေန စ သက္ကာ ပုန ဒေသိတံ စိတ္တံ ဝိဘာဝေတုံ ပရိယောဒါပေတုံ ဝိဝေကနိန္နဿ ဝိဝေကပေါဏဿ ဝိဝေကပဗ္ဘာရဿ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လတံ အာပဇ္ဇတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ သေယျထာပိ နာမ ဥပ္ပလံ ဝါ ကုမုဒံ ဝါ ပဒုမံ ဝါ ဥဒကေ သုက္ကပက္ခေ စန္ဒော ယာဝရတ္တိ ယာဝဒိဝသော အာဂစ္ဆတိ၊ တဿ ဝုဒ္ဓိယေဝ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ၊ န ပရိဟာနိ၊ ဧဝံဝိဓံ တံ စိတ္တံ နာဘိဓံသိယတိ။ အပရောပေတ္ထ ယော အကူဋော အသဌော အမာယာဝီ ဥဇု ပုရိသော ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကရောတိ။ တတ္ထ ယော ဆာဒေတိ တဿ အကုသလာ ဓမ္မာ စိတ္တံ အနုဓာဝန္တိ။ ဆန္နမတိဝဿတီတိ ယော ပန ဟောတိ အသဌော အကူဋော အမာယာဝီ ဥဇု ပုရိသော ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကရောတိ။ တဿ စိတ္တံ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ န ဝိဒ္ဓံသိယတိ၊ အယံ သုတ္တတ္ထော။

၁၀၁။ တတ္ထ ကတမာ ဒေသနာ? ဣဓ ဒေသိတာ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ အဓိဝဿနတာယ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ အနဓိဝဿနတာယ အကုသလေဟိ န ¶ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ‘‘စိတ္တသံကိလေသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ သံကိလိဿန္တီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ကတမော ဝိစယော? ယဿေဝံ စိတ္တံ အဓိဝါသိယတိ၊ တဿ ဗုဇ္ဈိတဿ ယံ ဘဝေယျ ကူဋေယျ၊ တံ အာနန္တရိယေနပိ သတ္ထရိ ဝါ ဂုဏာနုကမ္ပနတာယ၊ အယံ ဝိစယော။

တတ္ထ ကတမာ ယုတ္တီတိ? ဧဝံ အနဓိဝသိယန္တံ စိတ္တံ ဝုဋ္ဌာတိ။ ဝုဋ္ဌိတံ ပတိဋ္ဌဟတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ အတ္ထိ ဧသာ ယုတ္တိ။

ပဒဋ္ဌာနန္တိ ¶ ဆန္နမတိဝဿတီတိ ဆန္နံ အသံဝရာနံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီတိ အဆန္နံ သံဝရဏာနံ။ တသ္မာ ဆန္နံ ဝိဝရေယျ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီတိ ဒေသနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

လက္ခဏောတိ ဆန္နမတိဝဿတီတိ ယေ ကေစိ ဝိစိတ္တေန ဆန္နေန ဧကလက္ခဏာ ဓမ္မာ သဗ္ဗေ တေ အဝိဒ္ဓံသိယန္တိ။ တသ္မာ ဆန္နံ ဝိဝရေယျ။ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီတိ ယေ ကေစိ တေန အစ္ဆန္နေန ဧကလက္ခဏာ ဓမ္မာ သဗ္ဗေ တေ နာတိဝဿန္တီတိ လက္ခဏော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော? ဣမမှိ သုတ္တေ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေသံ ကေသဉ္စိ စိတ္တံ အကုသလာ ဓမ္မာ အဓိပဋိဒေသိတာ တေ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရိဿန္တီတိ အယံ တတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ အယံ စတုဗျူဟော ဟာရော။

အာဝဋ္ဋောတိ ¶ ယံ ဆန္နံ တံ ဒုဝိဓံ ကမ္ပမာနံ သမုစ္ဆိတဗ္ဗော။ အာနန္တရိယသမာဓီနံ။ တတ္ထ ပဿဒ္ဓိယဉ္စ မာနော အာသဝေ ဝဍ္ဎေတိ၊ အဿဒ္ဓိယေန စ ပမာဒံ ဂစ္ဆတိ၊ ပမာဒေန ဩနမတိ၊ ဥန္နဠဘာဝံ ဂစ္ဆတိ။ ဝုတ္တံ စေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ဥန္နဠာနံ ပမတ္တာနံ တေသံ ဝဍ္ဎန္တိ အာသဝါ’’တိ စတ္တာရိ တာနိ ဥပါဒါနာနိ၊ ယာနိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ၊ တေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဘဝန္တိ။ ဣမာနိ သစ္စာနိ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ။ တသ္မာ ဆန္နံ ဝိဝရေယျာတိ ယေန ဟေတုနာ၊ တေ အာသဝါ ဝဍ္ဎန္တိ။ တေသံ ပဟီနတ္တာ အာသဝါ ပဟီယန္တေ။ တတ္ထ အပ္ပမာဒေန အဿဒ္ဓိယံ ပဟီယတိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စပ္ပဟာနေန ဩဠာရိကတာ တဿ ဒွေ ဓမ္မာ န သမထော စ ဘာဝနာ စ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ယော တေသံ အာသဝါနံ ခယော၊ အယံ နိရောဓော။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ၊ အယံ အာဝဋ္ဋော။

တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိ ဟာရော? ဆန္နမတိဝဿတီတိ န ဧကံသော။ ကိံ ကာရဏံ? ယဿ အဿာ နိဝတ္တနာ ယထာပိ သေက္ခာနံ။ ယထာဝုတ္တံ ဘဂဝတာ –

‘‘ကိဉ္စာပိ ¶ သေက္ခော ပကရေယျ ပါပံ၊ ကာယေန ဝါစာယ ဥဒ စေတသာ ဝါ၊

အဘဗ္ဗော ဟိ တဿ ပရိဂုဟနာယ၊ အဘဗ္ဗတာ ဒိဋ္ဌပဒဿ ဟောတီ’’တိ။

ကိဉ္စာပိ ¶ တေသံ နိဝါရဏံ စိတ္တံ ဟောတိ။ အပိ တု အပ္ပစ္စယာ သမာယေ စ တေ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ၊ အယံ ဝိဘတ္တိဟာရော။

တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော ဟာရော။ ဆန္နမတိဝဿတီတိ ယဿ ယေ ဓမ္မာ သဗ္ဗံ အနဝိဝဋံ အတိဝဿိယတိ၊ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတိ၊ အဝဂုဏန္တံ နာတိဝဿတိ။ အယံ ပရိဝတ္တနော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော ဟာရော။ ဆန္နန္တိ အာဝုတံ နိဝုတံ ပိဟိတံ ပဋိကုဇ္ဇိတံ သဉ္ဆန္နံ ပရောဓံ၊ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီတိ ယဿ တေ ဓမ္မာ ပဗ္ဗဇ္ဇိတာ ¶ ဝိနောဒံ နာဓိဝဿိတာ ဝန္တိကတာတိ၊ အယံ ဝေဝစနော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော ပညတ္တိ ဟာရော။ ဆန္နမတိဝဿတီတိ ကိလေသဘာဂိယပညတ္တံ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီတိ သဓမ္မကိစ္စံ ယံ ပဋိပဒါ ပညတ္တိယာ ပညတ္တံ၊ တသ္မာ ဟိ ဆန္နံ ဝိဝရေယျာတိ အနုသာသနပညတ္တိယာ ပညတ္တံ၊ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီတိ နိဒ္ဓါနပညတ္တိယာ ပညတ္တံ၊ အယံ ပညတ္တိ ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော ဟာရော? ဆန္နမတိဝဿတီတိ တယော ကိလေသာ ရာဂေါ ဒေါသော မောဟော၊ တေ ခန္ဓေသု သင်္ခါရက္ခန္ဓော…ပေ… တေ ပုရာ ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ခန္ဓဓာတုအာယတနေသု၊ အယံ ဩတရဏော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော သောဓနော ဟာရော? ယေနာရမ္ဘေန ဣဒံ သုတ္တံ ဘာသတိ သော အာရမ္ဘော နိယုတ္တော။

အဓိဋ္ဌာနောတိ ဆန္နမတိဝဿတီတိ ဧကတ္တတာယ ပညတ္တံ။ ကိံကာရဏံ? ဣဒံ ဟိ အတိဝဿတီတိ ဣမဿ စ အတိဝဿတိ ဧဝဉ္စ အတိဝဿတီတိ အယံ ဝေမတ္တတာယ ယာ သုဏသာဓာရဏေဟိ လက္ခဏေဟိ ပညာပိယတိ၊ သာ ဧကတ္တပညတ္တိ။

တတ္ထ ကတမော ပရိက္ခာရော? ယဉ္စ တံ အတိဝဿိယန္တိ၊ တဿ ဒွေ ဟေတူ ဒွေ ပစ္စယာ အကုသလပသုတေဝ ¶ ဝါစကတ္တာဘိရတိ စ။ ဣမေ ဒွေ အယောနိသောမနသိကာရော စ ကုသလာ ဓမ္မာ ဝေါပသဂ္ဂါ စ၊ ဣမေ ဒွေ ပစ္စယာ။

တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော? ဆန္နမတိဝဿတီတိ ဝေမတိ ပဿတီတိ ဆန္နံ ယံ ပရိဂ္ဂဟိတုံ ယံ အဒေသိတုံ အပ္ပဿုတံ ယံ ကထံကထာ ဝိဘူတေန ¶ အကုသလမူလေန ယံ တဏှာယ စ တေ ဝဍ္ဎတိ ဒေါသာတိ သန္နိတွာ တေ အပ္ပသက္ခယေန သင်္ခါရာ။ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ ယာဝ ဇရာမရဏံ၊ အယံ သမာရောပနော ¶ ။ ယံ ပုန တထာ ဒေသနာ၊ တဿေဝ အကုသလာ ဓမ္မာ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လတမာပဇ္ဇတိ တဿ သင်္ခါရာ နိရောဓာ၊ အယံ သမာရောပနော။

၁၀၂။ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ [ပဿ အ။ နိ။ ၄။၈၅] တမော တမပရာယနောတိ…ပေ… တတ္ထ ကတမော ဝုစ္စတေ တမော နာမ? ယော တမော အန္ဓကာရော၊ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ‘‘ယထာ အန္ဓကာရေ တသ္မိံ ဘယာနကေ သကမ္ပိဓာတုပုရိသော န ပဿတိ၊ ဧဝမေဝ အညာဏတော တမောပနန္ဓကာရော ပါပကသကမ္မသဝိပါကံ န သဒ္ဓါ ဟောတိ။ ဣတိ ဧဝံ လက္ခဏတာ အညာဏံ တမော အဝိဇ္ဇာ မောဟော၊ ယေန သတ္တာ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနန္တိ၊ ဣတိ ဝုစ္စတိ တမောတိ။ သော တိဏ္ဏံ စက္ခူနံ တမော မံသစက္ခုနော ဒိဗ္ဗစက္ခုနော ပညာစက္ခုနော၊ ဣမေသံ စက္ခူနံ ဣဓ တမော နိဒ္ဒိသိယတိ အညာဏန္တိ။ တတ္ထ ကတမံ အညာဏံ အဒဿနံ? အထ နိဿယေ ယံ ပုဗ္ဗန္တေ အညာဏံ အပရန္တေ အညာဏံ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ အညာဏံ ဟေတုမှိ အညာဏံ ပစ္စယမှိ အညာဏံ တဿ အညာဏိနော သမာဓိဘူတဿ ဧသော နိဿန္ဒော။ ယံ န ဇာနာတိ ဣဒံ သေဝိတဗ္ဗံ ဣဒံ န မနသိကာတဗ္ဗန္တိ။ သော တေန တမေန နိဒ္ဒိသိယတိ တမောပိ ယထာ ဝုစ္စတိ။ မူဠှောတိ ဧဝံ စေတနာ။ တေန တမေန သော ပုဂ္ဂလော ဝုစ္စတိ။ တမောတိ ¶ သော တေန တမေန အသမူဟတေန အသမုစ္ဆိန္နေန တပ္ပရမော ဘဝတိ တပ္ပရာယနော၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော တမော တမပရာယနောတိ။ ပရာယနောယေဝ ဓမ္မော မနသိကာတဗ္ဗော သော တမော ဒဟတိ အညစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတိ။ တေ စဿ ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနက္ခမန္တိ။ သော သုတမယာယ ပညာယ သမနုပဿတိ။

တတ္ထ ကတမော တမော ဇောတိပရာယနော? သော တေန ပညာဝသေန ဣရိယတိ ဧဝံ တဿေဝ ဣရိယန္တဿ ပရာယနော ဘဝတိ။ အယံ ဝုစ္စတေ ပုဂ္ဂလော တမော ဇောတိပရာယနော။

တတ္ထ ကတမော ပုဂ္ဂလော ဇောတိ ဇောတိပရာယနော [ဇောတိပရာယနော (ပီ။)]? တတ္ထ ဝုစ္စတိ ဇောတိ နာမ ယံ တဿ စေ တမဿ ပဋိပက္ခေန ယေ စ ဓမ္မေ အန္တမသော ဉာဏာလောကော၊ သော သုဏဓမ္မော ပုဂ္ဂလော တမော ဇောတိပရာယနော၊ တတ္ထ ဝုစ္စတေ၊ ယောယံ ပုဂ္ဂလော တမော ဇောတိပရာယနော၊ သော ယဒိ တထာရူပံ ကလျာဏမိတ္တံ ပဋိလဘတိ၊ ယော နံ အကုသလတော စ နိဝါရေတိ ¶ ဘာဝိတကုသလတာဝ ဘာဝီ နိယောဇေတီတိ ¶ ။ ဧဝဉ္စ သဒ္ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ။ ဣမေ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အနဝဇ္ဇာ။ ဣမေ ဓမ္မာ သေဝိတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ န သေဝိတဗ္ဗာ။ ဣမေ ဓမ္မာ ဘဇိတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ န ဘဇိတဗ္ဗာ။ ဣမေ ဓမ္မာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ န ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာတဗ္ဗာ။ ဣမေ ဓမ္မာ မနသိကာတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ န မနသိကာတဗ္ဗာတိ။ ပစ္စတေ သညာယ ယထာ သညာယတိ သတိန္ဒြိယာနိ၊ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ။ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ။ ဣမေ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အနဝဇ္ဇာ။ ဣမေ ဓမ္မာ သေဝိတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ¶ ဓမ္မာ န သေဝိတဗ္ဗာ။ ဣမေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ န ဘာဝေတဗ္ဗာ။ ဣမေ ဓမ္မာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ န ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာတဗ္ဗာ။ ဣမေ ဓမ္မာ မနသိကာတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ န မနသိကာတဗ္ဗာတိ။ သော တေ ဓမ္မေ သုသုယျတိ၊ သောတံ ဩဒဟတိ၊ အညံ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ တေ စဿ ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနက္ခမန္တိ၊ သော သုတမယာယ ပညာယ သမန္နာဂတော သော တေန ပစ္စယဝသေန ဣရိယတိ ဧဝံ တဿေဝ ဣရိယန္တိ တပ္ပရမော ဘဝတိ တပ္ပရာယနော။ အယံ ဝုစ္စတေ ပုဂ္ဂလော တမော တမပရာယနော။

တတ္ထ ကတမော ပုဂ္ဂလော ဇောတိ တမပရာယနော? ဇောတိ နာမ ယာ တဿေဝ တမဿ ပဋိပက္ခေန ယေ ဓမ္မာ အန္တမသော ဉာဏာလောကော၊ သော ပုန ဓမ္မော။ ကတမာ ဥစ္စတေ? ပညာယတော ပဏ္ဍိတောတိ ဝုစ္စတေ၊ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ။ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ။ ဣမေ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အနဝဇ္ဇာ။ ဣမေ ဓမ္မာ သေဝိတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ န သေဝိတဗ္ဗာ။ ဣမေ ဓမ္မာ ဘာဝိတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ န ဘာဝိတဗ္ဗာ။ ဣမေ ဓမ္မာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ န ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာတဗ္ဗာ။ ဣမေ ဓမ္မာ မနသိကာတဗ္ဗာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ န မနသိကာတဗ္ဗာ။ ဣဓ ပန ပါပမိတ္တသံသေဝနော ပါပမိတ္တဝသာနုဂေါ အကုသလေ ဓမ္မေ အဘိဝဍ္ဎေတိ၊ ကုသလေ ဓမ္မေ ပဇဟတိ။ သော တေန ပမာဒေန ပစ္စယသညာ အမနသိကတွာ အဿတိအသမ္ပဇညံ အာသေဝတိ။ တယာ ယော ပဋိပက္ခော တမော၊ သော ပဝဍ္ဎေတိ။ သော တမာဘိဘူတော ပရာယနော တမပရမော စေဝ ဘဝတိ။ အယံ ¶ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဇောတိ တမပရာယနော။

၁၀၃။ တတ္ထ ကတမော ပုဂ္ဂလော ဇောတိ ဇောတိပရာယနော? တတ္ထ ဝုစ္စတေ သောယံ ပုဂ္ဂလော ကလျာဏမိတ္တဿ သန္နိဿိတော ဘဝတိ သက္ကာ သံယောဂီ ကုသလံ ¶ ဂဝေသီ၊ သော ကလျာဏမိတ္တေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိပုစ္ဆတိ၊ ပရိပဉှယတိ? ကိံ ကုသလံ၊ ကိံ အကုသလံ? ကိံ သာဝဇ္ဇံ၊ ကိံ အနဝဇ္ဇံ? ကိံ သေဝိတဗ္ဗံ၊ ကိံ န သေဝိတဗ္ဗံ? ကိံ ဘာဝိတဗ္ဗံ၊ ကိံ န ဘာဝိတဗ္ဗံ? ကိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာတဗ္ဗံ၊ ကိံ န ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာတဗ္ဗံ? ကိံ မနသိကာတဗ္ဗံ၊ ကိံ န မနသိကာတဗ္ဗံ? ကထံ သံကိလေသော ဟောတိ၊ ကထံ ဝေါဒါနံ ဟောတိ? ကထံ ပဝတ္တိ ဟောတိ၊ ကထံ နိဝတ္တိ ¶ ဟောတိ? ကထံ ဗန္ဓော ဟောတိ၊ ကထံ မောက္ခော ဟောတိ? ကထံ သက္ကာယသမုဒယော ဟောတိ၊ ကထံ သက္ကာယနိရောဓော ဟောတိ? သော ဧတ္ထ ဒေသိတံ ယထာ ဥပဋ္ဌိတံ တထာ သမ္ပဋိပဇ္ဇန္တော သော ဧဝံ ပဇာနာတိ။ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ။ ဧဝံ…ပေ… ယာဝ ကထံ သက္ကာယသမုဒယော ဟောတိ၊ ကထံ သက္ကာယနိရောဓော ဟောတီတိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗံ။ သော တေ ဓမ္မေ အဓိပါဋိကင်္ခါတိ ဧဝံ လက္ခဏံ ဉာဏံ ဝိဇ္ဇာ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတိ။ သော ပုဂ္ဂလော တပ္ပရမော ဘဝတိ တပ္ပရာယနော၊ အယံ ဝုစ္စတေ ပုဂ္ဂလော ဇောတိ ဇောတိပရာယနော။

တတ္ထ ကတမော ပုဂ္ဂလော တမော တမပရာယနော? ယော အကုသလံ ဓမ္မံ ဒီပေတိ။ တံ ဘာဝနာယ ဟီနာသု ဂတီသု ဥပပတ္တိံ ဒဿေတိ၊ တပ္ပရမော ဘဝတိ တပ္ပရာယနော။ အယံ ဝုစ္စတေ ပုဂ္ဂလော တမော တမပရာယနော။

တတ္ထ ယော ပုဂ္ဂလော တမော ဇောတိပရာယနော? သော တမေန အကုသလဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ဒဿေတိ။ တမေတိ ယံ စက္ခု ကလျာဏမိတ္တဿ ယေန အကုသလေ ဓမ္မေ ပဇဟတိ၊ ကုသလေ ဓမ္မေ အဘိဝဍ္ဎတိ။

တတ္ထ ¶ ယော စ ပဏီတာသု ဂတီသု ဥပပတ္တိံ ဒဿေတိ၊ တပ္ပရမော တေန ဝုစ္စတေ တမော ဇောတိပရာယနော။

တတ္ထ ယော ပုဂ္ဂလော ဇောတိ တမပရာယနော? ကုသလဿ ကမ္မဝိပါကံ ဒဿေတိ။ ယံ စက္ခု ပါပမိတ္တသံသဂ္ဂေန ပါပမိတ္တုပသေဝေန ပါပမိတ္တဝသာနုဂေါ အကုသလံ ဓမ္မံ အဘိဝဍ္ဎတိ၊ တံ ဘာဝနာယ ဟီနာသု ဂတီသု ဥပပတ္တိံ ဒဿေတိ။ တပ္ပရမော တေန ဝုစ္စတေ ဇောတိ တမပရာယနော။

တတ္ထ ယော ပုဂ္ဂလော ဇောတိ ဇောတိပရာယနော သော ဇောတိတာ ပဘာတာ [ဇောတိတဘာဝတာယ (ပီ။)] ယာဝ ပဏီတာသု ဂတီသု ဥပပတ္တိံ ဒဿေတိ။ တပ္ပရမော တေနာဟ ဇောတိ ဇောတိပရာယနော။

ဇောတိတမပရာယနေန ¶ ဒသ အကုသလာနံ ကမ္မာနံ ဥဒယံ ဒဿေတိ။ တမေန ပုဂ္ဂလေန အကုသလာနံ ကမ္မာနံ ဝိပါကံ ဒဿေတိ။ န အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဝိပါကံ ဒဿေတိ။ တမေန အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တာနိ ဒဿေတိ။ ဇောတိနာ အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနိ ဒဿေတိ။ ဇောတိနာ တမပရာယနေန ဒသ အကုသလကမ္မပထေ ဒဿေတိ။ ဇောတိနာ ပဏီတတ္တံ ဒဿေတိ။ တမေန ဇောတိပရာယနေန အတပနီယံ ဓမ္မံ ဒဿေတိ။ ဇောတိနာ တမပရာယနေန တပနီယံ ဓမ္မံ ဒဿေတိ။ အယံ သုတ္တတ္ထော။

၁၀၄။ တတ္ထ ¶ ကတမော ဒေသနာ ဟာရော? ဣမမှိ သုတ္တေ ကိံ ဒေသိတံ? တတ္ထ ဝုစ္စတေ ဣမမှိ သုတ္တေ ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာ ဒေသိတာ။ ကုသလာကုသလာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ဝိပါကော ဒေသိတော။ ဟီနပ္ပဏီတာနဉ္စ သတ္တာနံ ဂတိ နာနာကာရဏံ ဒေသိတံ။ အယံ ဒေသနာ ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော ဝိစယော ဟာရော? အကုသလဿ ¶ ကမ္မဿ ယော ဝိပါကံ ပစ္စနုဘောတိ။ တတ္ထ ဌိတော အကုသလေ ဓမ္မေ ဥပ္ပာဒိယတိ ဝိစယန္တံ ယုဇ္ဇတိ။ ကုသလဿ ကမ္မဿ ယော ဝိပါကံ ပစ္စနုဘောတိ။ တတ္ထ ဌိတော ကုသလေ ဓမ္မေ ဥပ္ပာဒိယတိ ဝိစယန္တံ ယုဇ္ဇတိ။ အယံ ဝိစယော ယုတ္တိ စ။

တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော? ယော ပုဂ္ဂလော ဇောတိ၊ သော ပစ္စဝေက္ခဏာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယော ပုဂ္ဂလော တမော၊ သော တမာဒိန္နံ ဝါနုပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဒဿေတိ။ တမေန ဇောတိပရာယနေန အပ္ပမာဒဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဒဿေတိ၊ တမော အဝိဇ္ဇာယ စ ဒိဋ္ဌိယာ စ ပဒဋ္ဌာနံ ဒဿေတိ။ ဇောတိနာ တမပရာယနေန ပမာဒဿ စ ဒိဋ္ဌိယာ စ ပဒဋ္ဌာနံ ဒဿေတိ။ အယံ ပဒဋ္ဌာနော။

တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရော? တမေန တမပရာယနေန တမောတိ အဝိဇ္ဇာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌာယ သဗ္ဗကိလေသဓမ္မာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ တမေန ဇောတိပရာယနေန ဇောတိဝိဇ္ဇာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌာယ သဗ္ဗေ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ဇောတိတမပရာယနေန ပမာဒေါ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတိ။ တမေန ဇောတိပရာယနေန အပ္ပမာဒေါ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတိ။ အယံ လက္ခဏော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော? ဣမမှိ သုတ္တေ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ သတ္တာ နီစကုလိနော၊ န တေ ဣမံ သုတွာ ကုသလေ ဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တိဿန္တိ။ ယေ သတ္တာ ဥစ္စကုလိနော၊ တေ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ¶ ဘိယျောသော မတ္တာယ ကုသလေ ဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တိဿန္တီတိ။ အယံ စတုဗျူဟော ဟာရော။ ဘူမိယံ ဥပဒေသော။

တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရော? ယာ အဝိဇ္ဇာတော ပဘူတိ တဏှာ၊ အယံ သမုဒယော။ ယော တမော တမပရာယနော၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ ဇောတိ ယေန သုတ္တေန ဓမ္မေန ပညာပိယတိ၊ သော ¶ ဓမ္မော ပညိန္ဒြိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ တေန အမောဟေန တီဏိ ကုသလမူလာနိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ သဂ္ဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမာ ဝိဘတ္တိ? တမော တမပရာယနောတိ န ဧကံသေန။ ကိံ ကာရဏံ? အတ္ထိ တမော စ ¶ ဘဝေါ အပရာပရိယဝေဒနီယေန စ ကုသလေန ဇောတိနာ ပုဂ္ဂလေန သဟောပတ္တိဘာဝေ။ အတ္ထိ ဇောတိ စ ဘဝေါ အပရာပရိယဝေဒနီယေန စ အကုသလေန တမေန ပုဂ္ဂလေန သဟောပတ္တိဘာဝေ ပရိဝတ္တနာ တမေသု ပဋိပက္ခောတိ ဇောတိနာ တမပရာယနော။

တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော? ယော တမော၊ သော ဧဝံ အတ္တဗျာပါဒါယ ပဋိပန္နော၊ သော အဿဒ္ဓါယ ဗာလော အကုသလော အဗျတ္တော အနာဒီနဝဒဿီ။ ယော ဇောတိ၊ သော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော ပဏ္ဍိတော ကုသလော ဗျတ္တော အာဒီနဝဒဿီ။ အယံ ဝေဝစနော။

တတ္ထ ကတမာ ပညတ္တိ? သော ပုဂ္ဂလော ဝိပါကပညတ္တိယာ ပညာပိယတိ၊ အကုသလေ ပရိယာဒိန္နတာ ပညာပိယတိ။ ဇောတိကုသလဓမ္မုပပတ္တိပညတ္တိယာ ပညာပိယတိ ကုသလဓမ္မဝိပါကပညတ္တိယာ စာတိ။

ဩတရဏောတိ ယေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ ယဉ္စ ဇရာမရဏံ ယာ စ အဝိဇ္ဇာ၊ တံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ နိဒ္ဒေသေန ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒေါ အဝိဇ္ဇာနိရောဓော ယော ယာဝ ဇရာမရဏနိရောဓော၊ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နာ။ ဓမ္မဓာတု ဓမ္မာယတနဉ္စ ပဒဋ္ဌာနံ နိဒ္ဒေသေန ဓာတူသု။

တတ္ထ ကတမော သောဓနော? ဣမဿ သုတ္တဿ ဒေသိတဿ အာရမ္ဘော။ အဓိဋ္ဌာနောတိ ¶ တမောတိ ဘဂဝါ ဗြဝီတိ၊ န ဧကံ ပုဂ္ဂလံ ဒေသေတိ။ ယာဝတာ သတ္တာနံ ဂတိ၊ တတ္ထ ယေ ဒုစ္စရိတဓမ္မေန ဥပပန္နာ၊ တေ ဗဟုလာဓိဝစနေန တမော နိဒ္ဒိသတိ။ ယာ ဇောတိ သဗ္ဗသတ္တေသု ကုသလဓမ္မောပပတ္တိ သဗ္ဗံ တံ ဇောတီတိ အဘိလပတိ အယမေကတာ ပစ္စယော ယောနိသောမနသိကာရပညတ္တိ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ပုဂ္ဂလာနံ။

တတ္ထ ¶ ကတမော ပရိက္ခာရော? အကုသလဿ ပါပမိတ္တတာ ပစ္စယော၊ အယောနိသော မနသိကာရော ဟေတု။ ကုသလဿ ကလျာဏမိတ္တတာ ပစ္စယော၊ ယောနိသော မနသိကာရော ဟေတု။

တတ္ထ ကတမာ သမာရောပနာတိ? ဣဓေကစ္စော နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတီတိ နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ရူပေသု သဒ္ဒေသု ဂန္ဓေသု ရသေသု ဖဿေသု၊ သော ဥပပန္နော သဗ္ဗမှိ မာနုဿကေ ဥပဘောဂပရိဘောဂေ။ ဇောတိ ပဏီတေသု ကုသလေသု ဥပပန္နော သဗ္ဗမှိ မာနုဿကေ ဥပဘောဂပရိဘောဂေ ဥပပန္နောတိ။

၁၀၅။ တတ္ထ ¶ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ စ သုတ္တံ? န တံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာတိ ဂါထာ။ ကေန ကာရဏေန တံ ဗန္ဓနံ ဒဠှံ? စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဣဿရိယေန သက္ကာ မောစေတုံ ဓနေန ဝါ အညေန ဝါ ယာစနာယ ဝါ ပရာယနေန ဝါ။ ယေသု စ အယံ ရာဂေါ မဏိကုဏ္ဍလေသု ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ၊ ဣဒမဿ စေတသိကဗန္ဓနံ။ တံ န သက္ကာ ဣဿရိယေန ဝါ ဓနေန ဝါ အညေန ဝါ ယာစနာယ ဝါ ပရာယနေန ဝါ မောစေတုံ။ န စ တတ္ထ ကောစိ အတ္ထိ ¶ ပါဋိဘောဂေါ။ ဣမိနာ ဗန္ဓနတော မောစယိတ္ထာတိ ဒေဝေါ ဝါ မနုဿော ဝါ တဒိဒံ ဗန္ဓနံ ရာဂါနုသယေန စ ဆသု ဗာဟိရေသု စ အာယတနေသု ဗန္ဓတိ။ ရူပေသု ရူပတဏှာ ဗန္ဓတိ၊ ယာဝ ဓမ္မေသု ဓမ္မတဏှာ။ ယော ဣဓ လောကေ ဗန္ဓော ပရလောကသ္မိံ ဗန္ဓော နီယတိ။ သော ဗန္ဓော ဇာယတိ၊ ဗန္ဓော မီယတိ။ ဗန္ဓော အသ္မာ လောကာ ပရံ လောကံ ဂစ္ဆတိ။ န သက္ကာ မောစေတုံ အညတြ အရိယမဂ္ဂေန ဣမဉ္စ ဗန္ဓနံ။ မရဏဘာဝဉ္စ ဥပပတ္တိဘာဝဉ္စ ဘယတော ဝိဒိတွာ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတိ။ သော ဣမံ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟိတွာ အတိက္ကမတိ။ အယဉ္စ လောကော ဣတော ပရံ ဒုတိယော။

တတ္ထ ယံ ဗန္ဓနာသင်္ခါရာနံ ပဟာနံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဥဘယေသု ဌာနေသု ဝီရိယံ၊ ဂန္ဓပရိဝါတော [ဂန္ထပရိဝသော (ပီ။) ဂန္ထပရိဝုတော (က။)] သုမုနိ နောပလိမ္ပတိ။ တထေဝ ပရိဂ္ဂဟေသု ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ အဝူဠှော သလ္လောတိ တဿေဝ တဏှာယ ပဟာနံ ဒဿေတိ။ အယံ တဏှာမူလဿ ပဟာနာ ဝရေ [အဟနာဝရေ (ပီ။)၊ အဟနာဝရော (က။)] အပ္ပမတ္တောတိ ကာမော ပမာဒဝတ္တတိ ပဟာနာယ နေက္ခမ္မာဘိရတော အပ္ပမာဒဝိဟာရီ ဘဝတိ။ တဿ အာသယံ ပဟာနာယ နေဝ ဣမံ လောကံ အာသီသတိ န ပရလောကံ။ န ဣဓလောကံ နိဿိတံ၊ ပိယရူပံ သာတရူပံ အာကင်္ခတိ။ နာပိ ပရလောကံ နိဿိတံ ပိယရူပံ သာတရူပံ ¶ အာကင်္ခတိ၊ တေန ဝုစ္စတေ ‘‘နာသီသတေ လောကမိမံ ပရံ လောကဉ္စာ’’တိ။ ယံ တဿ ပဟာနံ တံ ဆေဒနံ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိယေသု မုနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သော ဣဓ ဝိရောဓော အဋ္ဌကဝဂ္ဂိယေသု နာသီသနံ ဣဓ အနာထာ။ တထာယံ တဏှာယ တဿ ပရိဂ္ဂဟဿ ဝတ္ထုကာမဿ ¶ ဧကဂါထာယ ဧတေ သဗ္ဗေ ကာမာ ဒဿိတာ။ တေန ဘဂဝါ ဒေသေတိ ‘‘ဧတမ္ပိ ဆေတွာန ပရိဗ္ဗဇန္တိ အနပေက္ခိနော သဗ္ဗကာမေ ပဟာယာ’’တိ။ ဣမိဿာ ဂါထာယ ဒွိဓာ နိဒ္ဒေသော သံသန္ဒနနိဒ္ဒေသော စ သမယနိဒ္ဒေသော စ၊ ယထာ အယံ ဂါထာ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ၊ ဧဝံ တာယ ဂါထာယ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ ဝိသဇ္ဇနာ။ ဧဝံ ဂါထာ သဗ္ဗဂါထာသု ဗျာကရဏေသု ဝါ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ သုတ္တံ။

၁၀၆။ တတ္ထ ကတမာ ဒေသနာ? ဣမံ သုတ္တံ ကေနာဓိပ္ပာယေန ဒေသိတံ။ ယေ ရာဂစရိတာ သတ္တာ၊ တေ ကာမေ ပဇဟိဿန္တီတိ အယံ တတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

တတ္ထ ကတမော ဝိစယော? ယဿ ဒသဝတ္ထုကာ ကိလေသာ ဥတ္တိဏ္ဏာ ဝန္တာ ဝိဒိတာ။ ကတမေ ဒသဝိဓာတိ ¶ ၊ ကိလေသကာမာ စ ဩရမ္ဘာဂိယဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာ စ သံယောဇနာ ဒသဝတ္ထုကာနိ အာယတနာနိ၊ အယံ ဝိစယော။

တတ္ထ ကတမာ ယုတ္တိ? ယေ သာရတ္တာ တေ ဂါဠှဗန္ဓနေန ဗန္ဓန္တိ အတ္ထိ ဧသာ ယုတ္တိ။

တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော? သာရတ္တော မဏိကုဏ္ဍလေသု မမံကာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အပေက္ခာတိ အတီတဝတ္ထုဿ သရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧတမ္ပိ ဆေတွာတိ ဘာဝနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော? သာရတ္တစိတ္တော မဏိကုဏ္ဍလေသု ယော အဟံကာရေ ဝိသတ္တော မမံကာရေ ဝိသတ္တော၊ ယော ပုတ္တဒါရေ သာရတ္တော။ ခေတ္တဝတ္ထုသ္မိံ သာရတ္တော။ အယံ ¶ လက္ခဏော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော ဟာရော? ဣဓ သုတ္တေ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော။ ယေ နိဗ္ဗာနေန ဆန္ဒိကာ ဘဝိဿန္တိ၊ တေ ပုတ္တဒါရေ တဏှံ ပဇဟိဿန္တိ။ အယံ တတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။

တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော? ယာ ပုတ္တဒါရေ တဏှာ၊ အယံ သမုဒယော။ ယေ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာ၊ တေ ယေ စ ဗာဟိရေသု ရူပေသု ရူပပရိဂ္ဂဟော၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ¶ တတ္ထ ဆေဒနီယံ၊ အယံ နိရောဓော။ ယေန ဘိဇ္ဇတိ၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ ဝိဘတ္တီတိ နတ္ထိ ဝိဘတ္တိယာ ဘူမိ၊ ပရိဝတ္တနောတိ ပဋိပက္ခော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။

တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော? နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဝေဝစနော။ တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော? အတ္ထိ တဏှာ ဧကော သတ္တော ဩတိဏ္ဏော တပ္ပစ္စယာ ဝိညာဏံ ယာဝ ဇရာမရဏံ။ ယာ တတ္ထ ဝေဒနာ၊ အယံ အဝိဇ္ဇာ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ အဝိဇ္ဇာနိရောဓော ယာဝ ဇရာမရဏနိရောဓော။

တတ္ထ ကတမော သောဓနော? သုဒ္ဓါ ဂါထာယ အာရမ္ဘော။ တတ္ထ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော? န တံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာတိ ဧကတ္တတာယ ပညတ္တာ၊ န ဝေမတ္တတာယ။ စတ္တာရော ရာဂါ ကာမရာဂေါ ရူပရာဂေါ ဘဝရာဂေါ ဒိဋ္ဌိရာဂေါ စာတိ ဧကတ္တတာယ ပညတ္တာ။

တတ္ထ ကတမော ပရိက္ခာရော? ယေသံ ရာဂေါ မဏိကုဏ္ဍလေသု တဿ သုဘသညာ ဟေတု၊ အနုဗျဉ္ဇနသော ¶ စ နိမိတ္တဂ္ဂါဟိတာ ပစ္စယော။ ယာယ တေ ဆိန္နာနိ တဿ အသုဘသညာ ဟေတု၊ နိမိတ္တဂ္ဂဟဏအနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏဝိနောဒနံ ပစ္စယော။

တတ္ထ ¶ ကတမော သမာရောပနော? သာရတ္တော မဏိကုဏ္ဍလေသု သမ္မူဠှဝိဓော ဒုဋ္ဌာတိပိ ဧတမ္ပိ [ဧဝမ္ပိ (ပီ။ က။)] ဆေတွာန ပရိဗ္ဗဇန္တီတိ တံ ပရိညာတတ္ထံ ပရိဝဇ္ဇိတတ္ထံ ပဇဟိတာ၊ အယံ သမာရောပနော။

၁၀၇။ ယံ စေတသိကံ ယံ ပကပ္ပိတံ ဝိတ္ထာရေန ပစ္စယော၊ ယံ ဝါ စေတသိကံ ကာယိကံ စေတသိကံ ကမ္မံ။ ကိံကာရဏာ? စေတသိကာ ဟိ စေတနာ မနောကမ္မာတိ ဝုစ္စတေ၊ သာ စေတနာကမ္မံ၊ ယံ စေတသိကံ ဣမံ ကာယိကဉ္စ ဝါစသိကဉ္စ ဣမာနိ တီဏိ ကမ္မာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မဉ္စ တာနိ ကုသလာနိ ပိယံ ကာယေန စ ဝါစာယ စ အာရဘတိ ပရာမသတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ သင်္ကပ္ပနာ တေ တိဝိဓာ သင်္ခါရာ ပုညမယာ အပုညမယာ အာနေဉ္ဇမယာ၊ တပ္ပစ္စယာ ဝိညာဏံ တေ အာရမ္မဏမေတံ ဟောတိ ဝိညာဏဿ ဌိတိယာ။ ယာ သုဘသညာ သုခသညာ အတ္တသညာ စ။ ဣဒံ စေတသိကံ။ ယံ ရူပူပဂံ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌတိ ရူပါရမ္မဏံ ရူပပတိဋ္ဌိတံ နန္ဒူပသေစနံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လတံ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ သင်္ကပ္ပနာ၊ ဣတိ ယံ ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု ¶ ဌိတံ ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တိအာရမ္မဏဝသေန ဥပါဒါနံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ စေတသိကန္တိ။

တတ္ထ ဌိတဿ အရူပဿ ယာ နိကန္တိ အဇ္ဈောသာနံ၊ ဣဒမ္ပိ သကမ္ပိတံ မနာပိကေသု ရူပေသု ပိယရူပသာတရူပေသု အာဘောဂေါ၊ ဣဒံ စေတသိကံ။ ယံ စေတေတိ သတ္တေသု [သတ္တသု (ပီ။)] မနာပိကေသု အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထော ပဋိဃာနုသယေသု ဗျာပါဒကာယဂန္ထော သဗ္ဗေ စတ္တာရော ဂန္ထာ၊ အယံ ¶ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ပဌမာဘိနိပါတော စိတ္တဿ ယာ စေတနာ ယဿ တတ္ထ အဿာဒါနုပဿိဿ အနေကာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ စိတ္တံ အရူပဝတိယော ဟောန္တိ။ ပုဂ္ဂလော ရာဂါနုဗန္ဓိဘူတော တေဟိ ကိလေသကာမေဟိ ယထာ ကာမကရဏီယော၊ အယံ ဝုစ္စတေ ကာမေသု ပကပ္ပနာ။ ဧဝံ သဗ္ဗေ စတ္တာရော ဩဃာ။ ယံ တေဟိ ကာမေဟိ သံယုတ္တော ဝိဟရတိ ဘာဝိတော အဇ္ဈောသန္နော၊ အယံ စေတနာ။ ယဿ တထာယံ အဝီတရာဂဿ အဓိဂတပေမဿ တဿ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ဒုက္ခာနုပရိဝတ္တိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ သရိတဿ ဝယဓမ္မသမုပ္ပာဒေါ စိတ္တံ ပရိယာဒိယတိ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ပကပ္ပိတန္တိ။

ဧကမေကဿ စေတေတိ စ ပကပ္ပေတိ စ ဝိညာဏဿ ဌိတိ ယာ ဟောတိ၊ သာ စ ဌိတိ ဒွိဓာ အာရမ္မဏဋ္ဌိတိ စ အာဟာရဋ္ဌိတိ စ။ တတ္ထ ယာ အာရမ္မဏဋ္ဌိတိ၊ အယံ နာမရူပဿ ပစ္စယော ¶ ။ ယာ အာဟာရဋ္ဌိတိ ယာ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိကာ ဌိတိ ယာ စ ပေါနောဘဝိကာ ဌိတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အာရမ္မဏံ။ တံ ဟောတိ ဝိညာဏဿ ဌိတိယာ တဿ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ ယာဝ ဇရာမရဏဉ္စ စေတေတိ၊ အထ စ ပုန ပတ္ထယတေ ယတော န ပေါနောဘဝိကာ အနာဂတဝတ္ထုမှိ၊ အယံ ပဋိပက္ခော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ န စေတေတိ န ပတ္ထယတိ အထ စ ဒူသေတီတိ ဒုဝိဓော နိဒ္ဒေသော။ အဿ ပုဗ္ဗေ ဟောတိ တံ စေတသိကံ တံ ပကပ္ပိတံ အသမူဟတံ တပ္ပစ္စယာ၊ အယံ ဝိညာဏဿ ဌိတိ ဟောတိ။

၁၀၈။ အထ ¶ ဝါ တဿ အနုသယာ အာဝိဘဝန္တိ တပ္ပစ္စယာ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါ နိဗ္ဗတ္တတိ။ အထ ဝါ နံ သံကိယတေ အပ္ပေတု အာဂါရေ ဝါ၊ သုခုမာ ဝါ သန္တိ ဝါ န သံကိယတေ ကာမေ တံ ဧဝံ နိစ္စေသုပိ အာဂါရေသု ဇာတော ဟောတိ။ တံ နယတိ ယံ နော ကပ္ပေတုံ ဧဝံ သင်္ခါရာ စေတိတာ ပကပ္ပိတာ စ အာရမ္မဏဘူတာ ¶ ဟောန္တိ၊ ယာ စ စေတနာ ယာ စ ပကပ္ပနာ ယဉ္စ ဝတ္ထု နိဗ္ဗတ္တံ၊ ဥဘောပိ ဧတေ အာရမ္မဏံ ဝိညာဏဿ တထာ စေတနာယ စ သင်္ကပ္ပနာယ စ ပတ္ထနာယ စ ဘူတာ သတ္တာ စေတေတိ စ သင်္ကပ္ပေတိ စ။ ယံ ဂဝေသနာ န စ စေတေတိ န စ သင်္ကပ္ပေတိ။ ကတမေ စ သတ္တာ ဘူတာ? ယေ စ တနုဇာတအဏ္ဍဇာပိ အဏ္ဍကာ အနုဘိန္နာ သံသေဒဇာ န စ သမ္ဘိန္နာ ဣမေ ဘူတာ။ ကတမေ သမ္ဘဝေသိနော ဂဗ္ဘဂတာ အဏ္ဍဂတာ သံသရန္တော ဣမေ န စေတေတိ န ပတ္ထေတိ န စ သင်္ကပ္ပေတိ။ အနုသယေ န စ ပုနဗ္ဘဝေါ နိဗ္ဗတ္တီတိ? ယေ ဘူတာ သတ္တာ ယေ သမ္ဘဝေသိနော၊ တေ ထာဝရာ။ ယေ ဝါ သတော စေတေန္တိ ပတ္ထေန္တိ စ ယေ ထာဝရာ။ တေ န စ စေတေန္တိ၊ န စ ပတ္ထေန္တိ၊ န စ သင်္ကပ္ပေန္တိ၊ အနုသယေန စ သံသရန္တိ။

အပရော ပရိယာယော။ ယေ အရိယပုဂ္ဂလာ သေက္ခာ၊ တတ္ထ တေ န စ စေတေန္တိ၊ န စ သင်္ကပ္ပေန္တိ၊ အနုသယေန ပုန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

အပရော ပရိယာယော။ သုခုမာ ပါဏာ ဘူမိဂတာ ဥဒကဂတာ စက္ခုနော အာပါထံ နာဂစ္ဆန္တိ၊ တေ န စ စေတေန္တိ၊ န စ သင်္ကပ္ပေန္တိ၊ အနုသယေန စ သံသရန္တိ။

အပရော ပရိယာယော။ ဗာဟိကာ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ အဘိမာနိကာ၊ တေ န စ စေတေန္တိ၊ န စ ပတ္ထယန္တိ၊ အနုသယေန စ သံသရန္တိ၊ န စ စေတေန္တိ၊ န စ သင်္ကပ္ပေန္တိ၊ န စ အနုသေန္တိ။ အာရမ္မဏမ္ပေတံ ¶ န ဟောတိ ဝိညာဏဿ ဌိတိယာ။

န စ စေတေတီတိ ပရိယုဋ္ဌာနသမုဂ္ဃာတံ ဒဿေတိ။ န စ အနုသေတီတိ အနုသယသမုဂ္ဃာတံ ဒဿေတိ ¶ ။ န စ စေတေတီတိ ဩဠာရိကာနံ ကိလေသာနံ ပဟာနံ ဒဿေတိ။ န စ အနုသေတီတိ သုခုမာနံ ကိလေသာနံ ပဟာနံ ဒဿေတိ။ န စ စေတေတီတိ ယေန ဘူမိ စ န စ ပတ္ထယန္တီတိ သကဒါဂါမီ အနာဂါမီ၊ န စ အနုသေတီတိ အရဟံ၊ န စ စေတေတီတိ သီလက္ခန္ဓဿ ပဋိပက္ခေန ပဟာနံ ဒဿေတိ၊ န စ ပတ္ထယတီတိ သမာဓိက္ခန္ဓဿ ပဋိပက္ခေန ပဟာနံ ဒဿေတိ၊ န စ အနုသယတီတိ ပညာက္ခန္ဓဿ ပဋိပက္ခေန ပဟာနံ ဒဿေတိ၊ န စ စေတေတီတိ အပုညမယာနံ သင်္ခါရာနံ ပဟာနံ ဒဿေတိ၊ န စ ပတ္ထယတီတိ ပုညမယာနံ သင်္ခါရာနံ ပဟာနံ ဒဿေတိ၊ န စ အနုသေတီတိ အာနေဉ္ဇမယာနံ သင်္ခါရာနံ ပဟာနံ ဒဿေတိ၊ န စ စေတေတီတိ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ၊ န စ ပတ္ထယတီတိ အညိန္ဒြိယံ၊ န စ အနုသယတီတိ အညာတာဝိနော ဣန္ဒြိယံ။ န စ စေတေတီတိ မုဒုကာ ဣန္ဒြိယဘာဝနာ၊ န စ ပတ္ထယတီတိ ¶ မဇ္ဈဣန္ဒြိယဘာဝနာ၊ န စ အနုသေတီတိ အဓိမတ္တာ ဣန္ဒြိယဘာဝနာ။ အယံ သုတ္တတ္ထော။

၁၀၉။ တတ္ထ ကတမာ ဒေသနာ? ဣဓ သုတ္တေ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒေသိတာနိ။ ယဉ္စ စေတယိတံ ယဉ္စ ပကပ္ပိတံ အတ္ထိ ဧတံ အာရမ္မဏံ စိတ္တံ ပတိဋ္ဌတိ ဝိစိနတိ [ဝိစိနယတိ (ပီ။ က။)] ယုဇ္ဇတိ။ န စ စေတေတီတိ န စ ပတ္ထယတီတိ အတ္ထိ ဧဝံ အာရမ္မဏံ အနုသယေ ဝိညာဏမိတိ ဝိစိနိယတိ ယုဇ္ဇတိ န စ စေတေတိ န စ ပတ္ထယတိ။ အနုသယပ္ပဟာနာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိံ န ဂဝေသန္တိ၊ ဝိစိယန္တံ ယုဇ္ဇတိ။ အယံ ယုတ္တိဝိစယော။

တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော? စေတနာ ¶ ပရိယုဋ္ဌာနံ စေတနာပရိယုဋ္ဌာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သင်္ကပ္ပနံ ဥပါဒါနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အနုသယော ပရိယုဋ္ဌာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ တေသံ ဆန္ဒရာဂဝိနာသာယ ဘာဝနာ ဘဝရာဂဿ ပဟာနံ။

တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော? ယံ စေတသိကန္တိ ဝေဒယိတံ ပကပ္ပိတံ ဥဂ္ဂဟိတံ ဝိညာတံ တဗ္ဗိညာဏံ အာရမ္မဏမ္ပိ ပစ္စယောပိ။

တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော? ဣဓ သုတ္တေ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ ပုနဗ္ဘဝံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ တေ န စေတယိဿန္တိ န စ ပတ္ထယိဿန္တီတိ၊ အယံ အဓိပ္ပာယော။

အာဝဋ္ဋောတိ ယာ စ စေတနာ ပတ္ထနာ စ အနုသယော စ ဝိညာဏဋ္ဌိတိပဟာနာ စ၊ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ။ ဝိဘတ္တီတိ နတ္ထိ ဝိဘတ္တိယာ ဘူမိ။ ပရိဝတ္တနာ ပန ပဋိပက္ခံ သုတ္တံ။

တတ္ထ ¶ ကတမော ဝေဝစနော? စေတနာ ရူပသဉ္စေတနာ ယာဝဓမ္မသဉ္စေတနာ။ ယော အနုသယော၊ တေ သတ္တ အနုသယာ။

ပညတ္တီတိ စေတနာပရိယုဋ္ဌာနံ ပညတ္တိယာ ပညတ္တာ။ သင်္ကပ္ပနံ ဥပါဒါနပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ အနုသယော ဟေတုပညတ္တိယာ ပညတ္တော။ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ဥပပတ္တိဟေတုပညတ္တိယာ ပညတ္တာ။ စေတနာ သင်္ကပ္ပနာ အနုသယော သမုစ္ဆေဒေါ ဆန္ဒရာဂဝိနယပညတ္တိယာ ပညတ္တော။ ပဌမေ ကေစိ ဒွီဟိ ပရိဝတ္တကေဟိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဣဒပ္ပစ္စယတာယ မဇ္ဈပညတ္တိ။

ဩတရဏောတိ ¶ ဒွီဟိ ပရိဝတ္တကေဟိ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ မဇ္ဈိမကေဟိ မဂ္ဂေါ စ နိရောဓော စ။ သောဓနောတိ သုတ္တေ သုတ္တဿ အာရမ္ဘော။

အဓိဋ္ဌာနောတိ ¶ ယဉ္စေတယိတံ သဗ္ဗံ အဓိဋ္ဌာနေန ဧကတ္တာယ ပညတ္တံ။ သင်္ကပ္ပိတန္တိ ဥပါဒါနေကတ္တာယ ပညတ္တံ။ ဝိညာဏံ ဧကတ္တာယ ပညတ္တံ။

ပရိက္ခာရောတိ သုဘဉ္စ အာရမ္မဏံ အယောနိသော မနသိကာရော စေတနာ ဟေတုပစ္စယတာယ ပစ္စယော။ ဝိညာဏဿ ပတိဋ္ဌာနော ဓမ္မော အာရမ္မဏပစ္စယတာယ ပစ္စယော။ တဿ မနသိကာရော ဟေတုပစ္စယတာယ ပစ္စယော။

တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော? ဣဒံ သုတ္တံ သညိတံ တတ္ထ စေတေတိ ဝိသဇ္ဇနာ ဣတိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ တဿ ဒိဋ္ဌိယာ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ ယာဝ ဇရာမရဏံ၊ အယံ သမာရောပနော။ အာရမ္မဏမေတံ န ဟောတိ ဝိညာဏဿ ဌိတိယာ၊ ဝိညာဏနိရောဓာ နာမရူပနိရောဓော၊ နာမရူပနိရောဓာ ယာဝ ဇရာမရဏနိရောဓော။

၁၁၀။ တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ? အယံ လောကော [ပဿ ဥဒါ။ ၃၀ ဥဒါနေ] သန္တာပဇာတော ယာဝ ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဘဝေန ဘဝဿ ဝိပ္ပမောက္ခမာဟံသု။ သံကိလေသဘာဂိယံ ဥပဓိံ ဟိ ပဋိစ္စ ဒုက္ခမိဒံ သမ္ဘောတိ၊ ယာ တာ ပန တဏှာ ပဟီယန္တိ၊ ဘဝံ နာဘိနန္ဒတီတိ နိဗ္ဗေဓဿ နိဗ္ဗုတဿ [နိစ္စုတဿ (ပီ။ က။)] ဘိက္ခုနော အနုပါဒါယ ပုနဗ္ဘဝေါ န ဟောတိ။ ဥပစ္စဂါ သဗ္ဗဘဝါနိ တာဒီတိ အသေက္ခဘာဂိယံ။

တတ္ထ သန္တာပဇာတောတိ ရာဂဇော သန္တာပေါ ဒေါသဇော မောဟဇောတိ။ တေသံ သတ္တာနံ ဌာနံ ဒဿေတိ ¶ ။ လောကော သန္တာပဇာတောတိ ဖဿော တိဝိဓော သုခဝေဒနီယော ဒုက္ခဝေဒနီယော အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယော။ တတ္ထ သုခဝေဒနီယော ဖဿော ရာဂသန္တာပေါ၊ ဒုက္ခဝေဒနီယော ဒေါသသန္တာပေါ၊ အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယော မောဟသန္တာပေါ။ ယထာ ¶ စ ဘဂဝါ အာဟ ပဌမကဿ ဝလာဟကဿ ဂေါမဂ္ဂေ [ကောမဂ္ဂေ (ပီ။ က။) ပဿ အ။ နိ။ ၃။၃၅] ယေဟိ ဂဟပတိပုတ္တ ရာဂဇေဟိ ဒေါသဇေဟိ မောဟဇေဟိ သန္တာပေဟိ ဒုက္ခံ သုပတိ၊ တေ မမ သန္တာပါ န သန္တိ။

ရောဂံ ¶ ဝဒတိ အတ္တတောတိ တေဟိ သန္တာပေဟိ သန္တာပိတော တိဝိဓံ ဝိပလ္လာသံ ပဋိလဘတိ သညာဝိပလ္လာသံ စိတ္တဝိပလ္လာသံ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသံ။ တတ္ထ အသုဘေ သုဘန္တိ သညာဝိပလ္လာသော။ ဒုက္ခေ သုခန္တိ စိတ္တဝိပလ္လာသော။ အနိစ္စေ နိစ္စန္တိ အနတ္တနိ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော။

ယထာ စိတ္တဿ ဝိပလ္လာသော သညာဒိဋ္ဌိတေ တိဝိဓာ ဝိတက္ကာ – စိတ္တဝိတက္ကော ဝိပလ္လာသော သညာဝိတက္ကော ဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိတက္ကော ဝိပလ္လာသောပိ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာ ဝိပလ္လာသော ဂေါစရာ ဂတိပတေယျဘူမိ၊ ယထာ ဟိ တံ သဉ္ဇာနာတိ ယထာ ဝိဇာနာတိ ယထာ သဉ္ဇာနာတိ စ ဝိဇာနာတိ စ။ ယထာ ခန္တိ စေတေတိ ဣမေ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ သတ္တာ ယေဟိ စတုဗ္ဗိဓံ အတ္တဘာဝဝတ္ထုံ ရောဂဘူတံ ဂဏ္ဍဘူတံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ရောဂံ ဝဒတိ အတ္တတောတိ အယံ အာဝဋ္ဋော။ ယေန ယေန ဟိ မညတိ တတော တံ ဟောတိ အညထာတိ သုဘန္တိ မညတိ န တထာ ဟောတိ။ ဧဝံ သုခန္တိ နိစ္စံ အတ္တာတိ သော အညထာ ဘဝမေဝ သန္တံ အနာဂတံ ဘဝံ ပတ္ထယတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဘဝရာဂေါ’’တိ။ ဘဝမေဝါဘိနန္ဒတိ၊ ယံ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ ဒုက္ခန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ နိဒ္ဒိသိယတိ။ ယဉ္စ တပ္ပစ္စယာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခံ တဿ ဟိ ဘာဝေဿတိ။ ဧတ္တာဝတာ သံကိလေသော ဟောတိ။ ပဟာနတ္ထံ ခေါ ပန ဗြဟ္မစရိယံ ¶ ဝုဿတိ။ တိဏ္ဏံ သန္တာပါနံ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဟောတိ။

ဥပဓိံ ဟိ ပဋိစ္စ ဒုက္ခမိဒံ ဘဝတီတိ ယေ ဘဝမေဝါဘိနန္ဒန္တိ ယဿ ဘာဝေဿတိ၊ တံ ဒုက္ခံ တဿ ဒုက္ခဿ ပဟာနမာဟ။ သဗ္ဗသော ဥပါဒါနဉ္စ ယံ နတ္ထိ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝေါတိ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌဥပါဒါနမာဟ။ တဿ ပဌမော ဝိပလ္လာသော ကာမုပါဒါနံ၊ ဒုတိယံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ၊ တတိယံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ၊ စတုတ္ထံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ၊ တေသံ ယော ခယော နတ္ထိ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝေါ ဥပဓိ နိဒါနံ ဒုက္ခနိရောဓမာဟ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော ဝိဘဝတဏှာ န ဟောတိ။ ဝိဘဝံ နာဘိနန္ဒတီတိ ဒဿနဘူမိံ မန္တေတိ သဗ္ဗသော တဏှက္ခယံ နိဗ္ဗာနန္တိ ဒွေ ဝိမုတ္တိယော ကထေတိ ရာဂဝိရာဂဉ္စ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂဉ္စ။ တဿ ဘိက္ခုနောတိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ မန္တေတိ။ အယံ သုတ္တဿ အတ္ထနိဒ္ဒေသော။

၁၁၁။ တတ္ထ ¶ ကတမော ဝိစယော? ယဿ ယတ္ထ ပရိဠာဟေတိ တဿ ပရိဍယှန္တဿ သော ယထာဘူတံ နတ္ထိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ စ၊ အယံ ဝိစယော စ ယုတ္တိ စ။ ပဒဋ္ဌာနော ¶ ရာဂဇော ပရိဠာဟော သုခိန္ဒြိယဿ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿ စ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဒေါသဇော ပရိဠာဟော သုခိန္ဒြိယဿ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿ စ ပဒဋ္ဌာနံ။ မောဟဇော ပရိဠာဟော ဥပေက္ခိန္ဒြိယဿ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿ စ ပဒဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရော? ဖဿပရေတော ဝေဒနာပရေတော သညာပရေတောပိ သင်္ခါရပရေတောပိ ယေန ယေန မညတိ ယဒိ သုဘနိမိတ္တေန ယဒိ သုခနိမိတ္တေန ယဒိ နိစ္စနိမိတ္တေန ယဒိ အတ္တနိမိတ္တေန အသုဘေ သုဘန္တိ မညတိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗံ ရာဂဇေ ပရိဠာဟေ ဝုတ္တေ စတ္တာရော ပရိဠာဟာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။ ရာဂဇော ဒေါသဇော မောဟဇော ဒိဋ္ဌိဇော ¶ စ ရာဂံ ဝဒါမီတိ အတ္တတော ဝဒတိ။ သဗ္ဗာနိ ပန္နရသ ပဒါနိ အနိစ္စံ ဒုက္ခန္တိ။

တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော? ဣဓ သုတ္တေ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ ပရိဠာဟေန န အစ္ဆန္တိ တေ ဘဝံ နာဘိနန္ဒန္တိ။ ယေ ဘဝံ နာဘိနန္ဒန္တိ၊ တေ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တိ။ အယံ အဓိပ္ပာယော။

တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော? သံကိလေသဘာဂိယေန ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယဉ္စ နိဒ္ဒိသတိ။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေန မဂ္ဂဉ္စ နိရောဓဉ္စ။

တတ္ထ ကတမာ ဝိဘတ္တိ? သန္တာပဇာတော ရောဂဇာတော ရောဂံ ဝဒတိ အတ္တတော တံ န ဧကံသေန ဟောတိ အမနသိကာရာ သန္တာပဇာတော ခေါ န စ ရောဂံ အတ္တတော ဝဒတိ။

တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော? ပက္ခပဋိပက္ခနိဒဿနတ္ထံ ဘူမိ ပရိဝတ္တနာယ။

တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော ဟာရော? ရောဂဉ္စ အတ္တတော ဝဒတိ သလ္လံ အတ္တတော ဝဒတိ။ ပန္နရသ ပဒါနိ သဗ္ဗာနိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။

တတ္ထ ကတမာ ပညတ္တိ? သန္တာပဇာတောတိ ဒေါမနဿပဒဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗေ ဝစနပညတ္တိယာ ပညပေတိ။ ရောဂံ ဝဒတိ အတ္တတော ဝိပလ္လာသော သံကိလေသပညတ္တိယာ ပညပေတိ။ ယံ နာဘိနန္ဒတိ၊ တံ ¶ ဒုက္ခန္တိ ဝိပလ္လာသနိက္ခေပပညတ္တိယာ ပညတ္တာ။ တေ အကတသတ္တာ လောကာ မဇ္ဈေန ဝေမတ္တတာယ ပညတ္တာ။

တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော? သန္တာပဇာတောတိ တီဏိ အကုသလမူလာနိ၊ တေ သင်္ခါရာ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နာ၊ ဓာတူသု ဓမ္မဓာတု၊ အာယတနေသု ¶ ဓမ္မာယတနံ။ ဣန္ဒြိယေသု ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပုရိသိန္ဒြိယဉ္စ ပဒဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ¶ ကတမော သောဓနော? သုဒ္ဓါ သုတ္တဿ အာရမ္ဘော။

တတ္ထ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော? ပရိဠာဟောတိ ယေ သတ္တာ လောကာ ဧကတ္တပညတ္တိယာ ပညတ္တာ၊ တေ အကတသတ္တာ လောကာ မဇ္ဈေန ဝေမတ္တတာယ ပညတ္တာ။

တတ္ထ ကတမော ပရိက္ခာရော? သန္တာပဇာတောတိ အယောနိသော မနသိကာရော ဟေတု၊ ဝိပလ္လာသဉ္စ ပစ္စယော။ တတ္ထ ဒွီဟိ ဓမ္မေဟိ အတ္တာ အဘိနိဝိဋ္ဌာ စိတ္တဉ္စ စေတသိကဉ္စ ဓမ္မေ ဥဘယာနိ တဿ ဝိပရီတေန ပရာမသတော။ အပရော ပရိယာယော၊ စေတသိကေဟိ ဓမ္မေဟိ အတ္တသညာ အနတ္တသညာ သမုဂ္ဃာတေတိ။ အပရော ပရိယာယော။ အနိစ္စသညာ စေတသိကေသု ဓမ္မေသု၊ န တု အတ္တသညာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ စိတ္တန္တိ ဝါ မနောတိ ဝါ ဝိညာဏန္တိ ဝါ ဣဒံ ဒီဃရတ္တံ အဗ္ဘုဂ္ဂတံ ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာတိ။ တတ္ထ စေတသိကာ ဓမ္မာနုပဿနာ ဧသာပိ ဓမ္မသညာ။ တဿ ကော ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော? အဟံကာရော ဟေတု၊ မမံကာရော ပစ္စယော။

တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော? အယံ လောကော သန္တာပဇာတောတိ အကုသလံ မန္တေတိ ဝိညာဏံ နာမရူပဿ ပစ္စယော ယာဝ ဇရာမရဏန္တိ၊ အယံ သမာရောပနော။

၁၁၂။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ၊ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ အကုသလမူလာနံ ပဟာနံ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာနိရောဓော အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ယာဝ ဇရာမရဏနိရောဓော၊ အယံ သမာရောပနော။

စတ္တာရော ¶ ပုဂ္ဂလာ [ပဿ အ။ နိ။ ၄။၅] – အနုသောတဂါမီ ပဋိသောတဂါမီ ဌိတတ္တော၊ တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏောတိ။

တတ္ထ ယော အနုသောတဂါမီ အယံ ကာမေ သေဝတိ။ ပါပဉ္စ ကမ္မံ ကရောတိ ယာဝ ကာမေ ပဋိသေဝတိ ¶ ။ ဣဒံ လောဘော အကုသလမူလံ၊ သော ယေဝ တဏှာ၊ သော တေဟိ ကာမေဟိ ဝုယှတိ အနုသောတဂါမီတိ ဝုစ္စတိ။ ယော ပုဂ္ဂလော တာဟိ ဂမိတော တပ္ပစ္စယာ တဿ ဟေတု အကုသလကမ္မံ ကရောတိ ကာယေန စ ဝါစာယ စ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပါပကမ္မံ ကရောတီတိ။ တဿ တီဏိ သောတာနိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ ဣမေဟိ တီဟိ သောတေဟိ ¶ တိဝိဓဓာတုယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမဓာတုယံ ရူပဓာတုယံ အရူပဓာတုယံ။ တေန ပဋိပက္ခေန ယော ကာမေ န ပဋိသေဝတိ။ ယော သီလဝတံ န ပရာမသတိ။ ယော သက္ကာယဒိဋ္ဌီနံ ပဟာနာယ ကာမေသု ယထာဘူတံ အာဒီနဝံ ပဿတိ။ ယေန စ တေ ဓမ္မေ ပဋိသေဝတိ။ ယဉ္စ တပ္ပစ္စယာ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏောတိ အရဟံ ကိရ။ တတ္ထ အရဟံ တဿ ပါရင်္ဂတော ဟောတိ၊ ပါရင်္ဂတဿ ထလေ တိဋ္ဌတိ သောပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။ အနုသောတဂါမိနီတိ ဒဿနပ္ပဟာတဗ္ဗာနံ သံယောဇနာနံ အပ္ပဟာနမာဟ။ ပဋိသောတဂါမိနီတိ ဖလေ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌာနဉ္စ ကိလေသာနံ ပဟာနမာဟ၊ ဌိတတ္တေန ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနမာဟ။ တတ္ထ အနုသောတဂါမိနာ မဂ္ဂရူပိမာဟ။ ပဋိသောတဂါမိနာ ဌိတတ္တေန စ မဂ္ဂမိတိမာဟ။ ပါရင်္ဂတေန သာဝကာ အသေက္ခာ ¶ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ စ ဝုတ္တာ။ အနုသောတဂါမိနာ သက္ကာယသမုဒယဂါမိနိံ ပဋိပဒမာဟ။ ပဋိသောတဂါမိနာ ဌိတတ္တေန သက္ကာယနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒမာဟ။ ပါရင်္ဂတေန ဒသ အသေက္ခာ အရဟန္တာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ အယံ သုတ္တတ္ထော။

၁၁၃။ တတ္ထ ကတမာ ဒေသနာ? ဣမသ္မိံ ဟိ သုတ္တေ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဒေသိတာနိ။ တေဓာတုကလောကသမတိက္ကမနဉ္စ။

တတ္ထ ကတမော ဝိစယော ဟာရော? ယော ကာမေ ပဋိသေဝတိ ပါပံ [ပါပကံ (ပီ။)] ကရေယျာတိ ယော စ ကာမေ န ပဋိသေဝတိ သော ပါပကမ္မံ န ကရေယျာတိ ယော စ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဘူမီဟိ ဥတ္တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတောတိ ယာ ဝီမံသာ အယံ ဝိစယော။

ယုတ္တီတိ ယုဇ္ဇတိ သုတ္တေသု၊ နာယုဇ္ဇတီတိ ယာ ဝီမံသာယ၊ အယံ ယုတ္တိ။ ပဒဋ္ဌာနောတိ အနုသောတဂါမိနာ သတ္တန္နံ သံယောဇနာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ အကုသလဿ ကိရိယာ အကုသလဿ မူလာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပဋိသောတဂါမိနာ ယထာဘူတဒဿနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဌိတတ္တေန အသံဟာရိယာယ [အသဟာရိယာယ (ပီ။)] ပဒဋ္ဌာနံ။ ပါရင်္ဂတောတိ ကဒါစိ ဘူမိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရော? ယော အနုသောတံ ဂစ္ဆတိ တဏှာဝသေန။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကိလေသာနံ ဝသေန ဂစ္ဆတိ။ ယော ပဋိသောတံ ဝါယမတိ။ တဏှာယ သဗ္ဗေသမ္ပိ သော ကိလေသာနံ ဝါယမတိ ¶ ပဋိသောတံ။ ယော ¶ အတ္တနာ ဌိတော ကာယေနပိ သော ဌိတော ဝါစာစိတ္တေနပိ သော ဌိတော။ အယံ လက္ခဏော ဟာရော။

တတ္ထ ကတမော စတုဗျူဟော? ဣဓ သုတ္တေ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ အနုသောတဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ နာဘိရမိဿန္တိ၊ တေ ပဋိသောတံ ဝါယမိဿန္တီတိ ယာဝ ကဒါစိ ဘူမိယံ၊ အယံ အဓိပ္ပာယော။ အာဝဋ္ဋောတိ ¶ ဣဓ သုတ္တေ စတ္တာရိ သုတ္တာနိ ဒေသိတာနိ။

တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိ ဟာရော? ယော ကာမေ ပဋိသေဝတိ ပါပဉ္စ ကမ္မံ ကရောတိ။ သော အနုသောတဂါမီတိ န ဧကံသေန သောတာပန္နောပိ ကာမေ ပဋိသေဝတိ။ တံ ဘာဂိယဉ္စ ပါပကမ္မံ ကရောတိ။ ကိဉ္စာပိ သေက္ခောပိ ကရေယျ ပါပံ ယထာ သုတ္တေ နိဒ္ဒိဋ္ဌော န စ သော အနုသောတဂါမီ၊ ဣဒံ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယံ။ န စ ကာမေ ပဋိသေဝတိ န စ ပါပကမ္မံ ကရောတိ ပဋိသောတဂါမီ န စ ဧကံသေန သဗ္ဗေ ဗာဟိရကော ကာမေသု ဝီတရာဂေါ န စ ကာမေ ပဋိသေဝတိ၊ တေန စ ပါပကမ္မံ ကရောတိ အနုသောတဂါမီ ပဋိသောတဂါမီ၊ အယံ ဝိဘတ္တိ။

တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော ဟာရော? နိဒ္ဒိဋ္ဌော ပဋိပက္ခော။ ဝေဝစနောတိ ကာမေသု ဝတ္ထုကာမာပိ ကိလေသကာမာပိ ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖဿပုတ္တဒါရဒါသကမ္မကရပေါရိသဉ္စ ပရိဂ္ဂဟာ။

ပညတ္တီတိ သဗ္ဗေ ပုထုဇ္ဇနာ ဧကတ္တာယ ပညတ္တာ။ အနုသောတဂါမီတိ ကိလေသသမုဒါစာရပညတ္တိယာ ပညတ္တာ။ ယေ ပန သေက္ခာ ပုဂ္ဂလာ၊ တေ နိဗ္ဗာနပညတ္တိယာ [နိဋ္ဌာနပညတ္တိယာ (က။)] ပညတ္တာ။ ယေ ပန အနာဂါမီ၊ တေ အသံဟာရိယ ပညတ္တိယာ ပညတ္တာ၊ အယံ ပညတ္တိ။

ဩတရဏောတိ ယော အနုသောတဂါမီ၊ သော ဒုက္ခံ။ ယေ တဿ ဓမ္မာ၊ တေ ဒုက္ခဿ သမုဒယော။ ယံ ရူပံ၊ အယံ ရူပက္ခန္ဓော၊ ဧဝံ ပဉ္စပိ ခန္ဓာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ၊ တေ ကိလေသာ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နာ ဓမ္မာယတနံ ဓမ္မဓာတု ဣန္ဒြိယေသု စ ပညတ္တာ။

သောဓနောတိ ယေနာရမ္ဘေန ဣဒံ သုတ္တံ ဒေသိတံ၊ သော အာရမ္ဘော သဗ္ဗော သုဒ္ဓါ။

အဓိဋ္ဌာနောတိ ¶ ¶ ပဋိသောတဂါမိနာ သဗ္ဗေ သောတာပန္နာ ဧကတ္တေန ဝါ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ရာဂါနုသယပဋိသောတဂါမိနော သေက္ခာဝ မဂ္ဂေါ စ သေက္ခော စ ပုဂ္ဂလော ဌိတတ္တောတိ။

ဝီတရာဂေါ ¶ ဧကတ္တာယ ပညတ္တော။ ပါရင်္ဂတောတိ သဗ္ဗေ အရဟန္တော သဗ္ဗေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ စ ဧကတ္တာယ ပညတ္တာ။

ပရိက္ခာရောတိ အနုသောတဂါမိနော ပါပမိတ္တပစ္စယော ကာမပရိယုဋ္ဌာနံ ဟေတု။ ပဋိသောတဂါမိနော ဒွေ ဟေတူ ဒွေ ပစ္စယာ စ ယာဝ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပာဒါယဒိဋ္ဌိ [ဥပါဒါယဒိဋ္ဌိ (ပီ။)]၊ တဿ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ ဟေတု အာရမ္ဘော ပစ္စယော ကာယိကော စေတသိကဿ ကောဋ္ဌာသော စ။ သမာရောပနောတိ ဝိဘတ္တိ ဣဒံ သုတ္တံ နတ္ထိ သမာရောပနာယ ဘူမိ။

၁၁၄။ ပဉ္စာနိသံသာ သောတာနုဂတာနံ ဓမ္မာနံ [ပဿ အ။ နိ။ ၄။၁၉၁] ယာဝ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါနံ သုတ္တံ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗံ။ ယုဉ္ဇတော ဃဋေန္တဿ ဝါယမတော ဂိလာနော မရဏကာလေ ဒေဝဘူတော ပစ္စေကဗောဓိံ ပါပုဏာတိ။ သောတာနုဂတာတိ သဒ္ဓမ္မဿဝနေန ကတံ ဟောတိ။ န စ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ တဿ စိတ္တံ တသိတံ ဟောတိ၊ န စ အနိဗ္ဗိဒ္ဓတ္တံ၊ ဣဒံ စ သုတ္တံ ပဉ္စန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ဒေသိတံ၊ သဒ္ဓါနုသာရိနော မုဒိန္ဒြိယဿ တိက္ခိန္ဒြိယဿ စ ဓမ္မာနုသာရိနော တိက္ခိန္ဒြိယဿ မုဒိန္ဒြိယဿ စ။ ယော ပန မောဟစရိတော ပုဂ္ဂလော န သက္ကောတိ ယုဉ္ဇိတုံ ဃဋိတုံ ဝါယမိတုံ ယထာဘူတံ ယထာသမာဓိကာ ဝိမုတ္တိ တံ ခဏံ တံ လယံ တံ မုဟုတ္တံ ဖလံ ဒဿေတိ။ သာဓု ပရိဟာယတိ ပရော တံ ဒုယှတိ၊ နော တု သုခအဝိပါကိနီ ဘဝတိ ¶ ။ တဿ ဒိဋ္ဌေ ယေဝ စ ဓမ္မေ ဥပပဇ္ဇအပရာပရိယဝေဒနီယံ။ တတ္ထ ယော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ တဿ ယဒိ သောတာနုဂတာ ဓမ္မာ ဟောန္တိ သော ယုဉ္ဇန္တော ပါပုဏာတိ။ ယော ဓမ္မာနုသာရီ မုဒိန္ဒြိယော၊ သော ဂိလာနော ပါပုဏာတိ။ ယော သဒ္ဓါနုသာရီ တိက္ခိန္ဒြိယော၊ သော မရဏကာလသမယေ ပါပုဏာတိ။ ယော မုဒိန္ဒြိယော၊ သော ဒေဝဘူတော ပါပုဏာတိ။ ယဒါ ဒေဝဘူတော န ပါပုဏာတိ၊ န သော တေနေဝ ဓမ္မရာဂေန တာယ ဓမ္မနန္ဒိယာ ပစ္စေကဗောဓိံ ပါပုဏာတိ။ ယော သောတာနုဂတေသု ယုဉ္ဇတိ ဃဋေတိ ဝါယမတိ၊ သော ပုဗ္ဗာပန္နေန ဝိသေသံ သဉ္ဇာနာတိ၊ သဉ္ဇာနန္တော ပါပုဏာတိ။ သစေ ပန ဂိလာနဿ မနသိကာရော ဟောတိ၊ တတ္ထ ယုဉ္ဇန္တော ပါပုဏာတိ။ သစေ ပနဿ မရဏကာလေ သံဝိဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ တတ္ထ ¶ ယုဉ္ဇန္တော ပါပုဏာတိ။ သစေ ပန န ကတ္ထစိ [ကတ္ထ (ပီ။ က။)၊ တတ္ထ (က။)] သံဝေဂေါ ဟောတိ၊ တဿ ဒေဝဘူတဿ သုခိနော ဓမ္မဘူတာ ပါဒါ ဧဝံ အဝိလပတိ။ သော ဧဝံ ဇာနာတိ ‘‘အယံ သော ဓမ္မဝိနယော ယတ္ထ မယံ ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတာ ဗြဟ္မစရိယံ စရိမှာ’’တိ။ အထ ဒေဝဘူတော ပါပုဏာတိ။ ဒိဗ္ဗေသု ဝါ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု အဇ္ဈောသိတော ဟောတိ ပမာဒဝိဟာရီ၊ သော တေန ကုသလမူလေန ပစ္စေကဗောဓိံ ပါပုဏာတိ။

ယာ ပရတောဃောသေန ဝစသာ သုပရိစိတာ၊ အယံ သုတမယီ ပညာ။ ယေ ပန ဓမ္မာ ဟောန္တိ မနသာ အနုပေက္ခိတာ၊ အယံ စိန္တာမယီ ပညာ။ ယံ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ အယံ ဘာဝနာမယီ ပညာ ¶ ။ ယံ သောတာနုဂတာ ဝစသာ ပရိစိတာ ဟောန္တိ၊ သော စ ဒိဋ္ဌေ ယေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ အယံ အရဟံ ပုဂ္ဂလော။ ယော ဥပပဇ္ဇတိ ဒေဝဘူတော ပါပုဏာတိ၊ တတ္ထ စ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ အနာဂါမီ။ ယော တေန ကုသလမူလေန ပစ္စေကဗောဓိံ ပါပုဏာတိ၊ အယံ ပုဗ္ဗယောဂသမ္ဘာရသမ္ဘူတော ပုဂ္ဂလော။

သောတာနုဂတာ ¶ ဓမ္မာတိ ပဌမံ ဝိမုတ္တာယတနံ၊ ဝစသာ ပရိစိတာတိ ဒုတိယံ တတိယဉ္စ ဝိမုတ္တာယတနံ၊ မနသာ အနုပေက္ခိတာတိ စတုတ္ထံ ဝိမုတ္တာယတနံ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါတိ ပဉ္စမံ ဝိမုတ္တာယတနံ။

သောတာနုဂတာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝစသာ ယာ ဝါစာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အနုပုဗ္ဗဓမ္မဿ သောတေန သုတွာ သီလက္ခန္ဓေ ပရိပူရေတိ၊ မနသာ အနုပေက္ခိတာ သမာဓိက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတိ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ ပညာက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတိ။

သောတာနုဂတာ ဓမ္မာ ဗဟုဿုတာ ဟောန္တီတိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပဌမံ သဒ္ဓါပဒါနံ မနသာ အနုပေက္ခိတာတိ ပဋိသလ္လာနဗဟုလော ဝိဟရတိ၊ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဒုတိယံ သဒ္ဓါပဒါနံ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါတိ အနာသဝါ စေတောဝိမုတ္တိယာ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီတိ။ ဣဒံ တတိယံ သဒ္ဓါပဒါနံ။

သောတာနုဂတာ ဓမ္မာတိ သေက္ခံ သတ္ထာ ဒဿေတိ။ မနသာ အနုပေက္ခိတာတိ အရဟတ္တံ သတ္ထာ ဒဿေတိ။ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါတိ တထာဂတံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ သတ္ထာ ဒဿေတိ။

သောတာနုဂတာ ¶ ဓမ္မာတိ ကာမာနံ နိဿရဏံ ဒဿေတိ။ မနသာ အနုပေက္ခိတာတိ ရူပဓာတုယာ နိဿရဏံ ဒဿေတိ။ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါတိ တေဓာတုကာနံ နိဿရဏံ ဒဿေတိ။ အယံ သုတ္တတ္ထော။

၁၁၅။ တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရော? ဣမမှိ သုတ္တေ တယော ဧသနာ ဒေသိတာ သောတာနုဂတေဟိ ဓမ္မေဟိ ဝစသာ ပရိစိတေဟိ ကာမေသနာယ သမထမဂ္ဂေါ။ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓေဟိ ဗြဟ္မစရိယေသနာယ သမထမဂ္ဂေါ။

ဝိစယောတိ ယထာ သုတ္တံ မနသိကရောန္တော ဝိစိနန္တော သုတမယိပညံ ပဋိလဘတိ။ ယထာ စ သော ¶ မနသိကရောတီတိ ယထာ သုတဓမ္မာ တဒါ စိန္တာမယိပညံ ပဋိလဘတိ။ ယထာ ဒိဋ္ဌေဝ ¶ ဓမ္မေ မနသိကရောတိ တဒါ ဘာဝနာမယိပညံ ပဋိလဘတိ။ အယံ ဝိစယော။

သုတေန သုတမယိပညံ ပဋိလဘတိ။ စိန္တာယ စိန္တာမယိပညံ ဘာဝနာယ ဘာဝနာမယိပညံ ပဋိလဘတိ။ အတ္ထိ ဧသာ ယုတ္တိ။

ပဒဋ္ဌာနောတိ သောတာနုဂတာ ဓမ္မာတိ ဓမ္မဿဝနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝစသာ ပရိစိတာတိ ယုဉ္ဇနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ မနသာ အနုပေက္ခိတာတိ ဓမ္မာနုဓမ္မာယ ဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဒိဋ္ဌိယာ အနုပေက္ခိတာတိ ပညာယပိ အနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာပိ အနုပေက္ခိတာ။

စတုဗျူဟောတိ ဣမမှိ သုတ္တေ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ ဣမာဟိ ဒွီဟိ ပညာဟိ သမန္နာဂတာ တေဟိ…။

သ နိဗ္ဗုတောတိ မဂ္ဂဖလံ အနုပါဒိသေသဉ္စ နိဗ္ဗာနဓာတုံ မန္တေတိ၊ ဒါနေန ဩဠာရိကာနံ ကိလေသာနံ ပဟာနံ မန္တေတိ။ သီလေန မဇ္ဈိမာနံ၊ ပညာယ သုခုမကိလေသာနံ မန္တေတိ၊ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ ကတာ စ ဘူမိ။

ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ သံယမတော ဝေရံ န စီယတိ၊

ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကန္တိ မဂ္ဂေါ ဝုတ္တော၊

ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ မဂ္ဂဖလမာဟ။

ဒဒတော ¶ ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ သံယမတောတိ တီဟိ ပဒေဟိ လောကိကံ ကုသလမူလံ ဝုတ္တံ။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ လောကုတ္တရံ ကုသလမူလံ ဝုတ္တံ။

ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ သံယမတော ဝေရံ န စီယတီတိ ပုထုဇ္ဇနဘူမိံ မန္တေတိ။ ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကန္တိ သေက္ခဘူမိံ မန္တေတိ။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ အသေက္ခဘူမိ ဝုတ္တာ။

ဒဒတော ¶ ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ သံယမတော ဝေရံ န စီယတီတိ မဂ္ဂနိယာ ပဋိပဒါ ဝုတ္တာ။ ကုသလော ¶ စ ဇဟာတိ ပါပကန္တိ သေက္ခဝိမုတ္တိ။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ အသေက္ခဝိမုတ္တိ။

ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ သံယမတော ဝေရံ န စီယတီတိ ဒါနကထံ သီလကထံ မဂ္ဂကထံ လောကိကာနံ ဓမ္မာနံ ဒေသနမာဟ။ ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကန္တိ လောကေ အာဒီနဝါနုပဿနာ။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ သာမုက္ကံသိကာယ ဓမ္မဒေသနာယပိ ပဋိဝိဒ္ဓါ။

ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ပါဏာနံ အဘယဒါနေန ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိသတ္တာနံ အဘယံ ဒေတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗာနိ သိက္ခာပဒါနိ ကာတဗ္ဗာနိ။ သံယမတော ဝေရံ န စီယတီတိ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ စိတ္တံ သံယမေတိ၊ တဿ သံယမတော ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ ဒွေ ဝိမုတ္တိယော။ အယံ သုတ္တနိဒ္ဒေသော။

၁၁၆။ တတ္ထ ကတမာ ဒေသနာ? ဣမမှိ သုတ္တေ ကိံ ဒေသိတံ? ဒွေ သုဂတိယော ဒေဝါ စ မနုဿာ စ၊ ဒိဗ္ဗာ စ ပဉ္စကာမဂုဏာ၊ မာနုဿကာ စ။ ဒွီဟိ ပဒေဟိ နိဒ္ဒေသော။ ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ သံယမတော ဝေရံ န စီယတိ၊ ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကန္တိ မဂ္ဂေါ ဝုတ္တော။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ ဒွေ နိဗ္ဗာနဓာတုယော ဒေသိတာ သောပါဒိသေသာ စ အနုပါဒိသေသာ စ။ အယံ ဒေသနာ။

ဝိစယောတိ ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ဣမိနာ ပဌမေန ပဒေန ဒါနမယိကပုညကိရိယဝတ္ထု ဝုတ္တံ။ တေနဿ အာနန္တရိယာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ။ ဒုတိယေန ပဒေန… ယန္တိ၊ နိယျာနိကံ သာသနန္တိ၊ အယံ အဓိပ္ပာယော။ အဿဝနေန ¶ စ အမနသိကာရေန စ အပ္ပဋိဝေဓေန စ သက္ကာယသမုဒယဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝုတ္တာ။ သဝနေန ¶ စ မနသိကာရေန စ ပဋိဝေဓေန စ သက္ကာယနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝုတ္တာ။ အယံ အာဝဋ္ဋော။

ဝိဘတ္တီတိ ဧကံသဗျာကရဏီယော။ နတ္ထိ တတ္ထ ဝိဘတ္တိယာ ဘူမိ။ ပရိဝတ္တနာတိ ယေ ပဉ္စာနိသံသာ၊ တေ ပဉ္စာဒိနာ ပဋိပက္ခေန တေနေဝ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပါပုဏာတိ၊ တံ ဥပပဇ္ဇမာနာ အပရော ပရိယာယော။

ဝေဝစနန္တိ သောတာနုဂတာ ဓမ္မာတိ ယံ သုတ္တံ ဒိဋ္ဌမ္ပိ ပညိန္ဒြိယံ ဝိညတ္တမ္ပိ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓမ္ပိ ဝိဘာဝိတမ္ပိ။

ပညတ္တီတိ ¶ သောတာနုဂတာဓမ္မာတိ ဒေသနာ အဝိဇ္ဇာပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ မနသိကာရော ပါမောဇ္ဇပညတ္တိယာ ပညတ္တော၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မာပိ အာနိသံသပညတ္တိယာ ပညတ္တာ။

ဩတရဏောတိ တိဿော ပညာ ဝစသာ ပရိစိတေသု သုတမယီပညာ မနသာ အနုပေက္ခိတေသု စိန္တာမယီပညာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါသု ဘာဝနာမယီပညာ။ ဣမာနိ အရိယသစ္စာနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါ အဝိဇ္ဇာနိရောဓော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဣန္ဒြိယေသု တီဏိ ဣန္ဒြိယာနိ၊ အာယတနေသု ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နာ ဓာတူသု ဓမ္မဓာတုပရိယာပန္နာတိ။ သောဓနောတိ ယော အာရမ္ဘော သုတ္တဿ ပဝေသော နိယုတ္တော။

အဓိဋ္ဌာနောတိ ပဉ္စာနိသံသာတိ ဝေမတ္တတာယ ပညတ္တာ အာနိသံသာ သောတာ အနုဂတာတိ ဝေမတ္တတာယ အရိယဝေါဟာရော ပညတ္တော၊ ဓမ္မေ စ သဝနန္တိ ဧကတ္တတာယ ပညတ္တံ။

ပရိက္ခာရောတိ ဓမ္မဿဝနဿ ပယိရုပါသနာ ပစ္စယော၊ သဒ္ဓါ ဟေတု။ မနသာ အနုပေက္ခိတာတိ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒိတာ ပစ္စယော၊ ဓမ္မပ္ပဋိသံဝေဒိတာ ဟေတု၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါတိ ¶ သဒ္ဓမ္မဿဝနဉ္စ မနသိကာရော စ ပစ္စယော၊ သုတမယီ စိန္တာမယီ ပညာ ဟေတု။ သမာရောပနောတိ ဝိဘတ္တံ သုတ္တံ အပရော ပရိယာယော နိဗ္ဗတ္တိ ဗလေ နတ္ထိ။ တတ္ထ သမာရောပနာယ ဘူမိ။

၁၁၇။ တတ္ထ ကတမံ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ? ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ဂါထာ။ ဒဒတောတိ ဒါနမယိကပုညကိရိယဝတ္ထု ဝုတ္တံ။ သံယမတော ဝေရံ န စီယတီတိ သီလမယိကပုညကိရိယဝတ္ထု ဝုတ္တံ။ ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကန္တိ လောဘဿ စ မောဟဿ စ ဗျာပါဒဿ စ ပဟာနမာဟ။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ လောဘဿ စ မောဟဿ စ ဗျာပါဒဿ ¶ စ ဆန္ဒရာဂဝိနယမာဟာတိ။ ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ဂါထာ အလောဘော ကုသလမူလံ ဘဝတိ။ သံယမတော ဝေရံ န စီယတီတိ အဒေါသော ကုသလမူလံ ဘဝတိ။ သံယမတော ဝေရံ န စီယတီတိ အဝေရာ အသပတ္တာ အဗျာပါဒတာယ သဒါ။ ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကန္တိ ဉာဏုပ္ပာဒါ အညာဏနိရောဓော။ စတုတ္ထပဒေန ရာဂဒေါသမောဟက္ခယေန ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိမောဟက္ခယေန အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ၊ အယံ ဝိစယော။

ယုတ္တီတိ ဒါနေ ဌိတော ဥဘယံ ဟိ ပရိပူရေတိ။ မစ္ဆရိယဉ္စ ပဇဟတိ။ ပုညဉ္စ ပဝဍ္ဎတိ။ အတ္ထိ ဧသာ ယုတ္တိ။

ပဒဋ္ဌာနန္တိ ¶ ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ စာဂါဓိဋ္ဌာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သံယမတော ဝေရံ န စီယတီတိ ပညာဓိဋ္ဌာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကန္တိ သစ္စာဓိဋ္ဌာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အယံ ပဒဋ္ဌာနော။

တတ္ထ ¶ ကတမော လက္ခဏော? ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ သံယမတော ဝေရံ န စီယတိ။ ဒဒတောပိ ဝေရံ န ကရိယာတိ ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကံ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတော ရူပက္ခယာပိ ဝေဒနက္ခယာပိ၊ ယေန ရူပေန ဒိဋ္ဌံ၊ တေန တထာဂတော ပညပေန္တော ပညပေယျ ရူပဿ ခယာ ဝိရာဂနိရောဓာတိ ဧဝံ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။

စတုဗျူဟော ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပာယော? ယေ မဟာဘောဂါနံ ပတ္ထယိဿန္တိ? တေ ဒါနံ ဒဿန္တိ ပရိဿယပဟာနာယ၊ ယေ အဝေရာဘိဆန္ဒကာ၊ တေ ပဉ္စ ဝေရာနိ ပဇဟိဿန္တိ၊ ယေ ကုသလာဘိဆန္ဒကာ၊ တေ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေဿန္တိ အဋ္ဌန္နံ မိစ္ဆတ္တာနံ ပဟာနာယ။ ယေ နိဗ္ဗာယိတုကာမာ၊ တေ ရာဂဒေါသမောဟံ ပဇဟိဿန္တီတိ အယံ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

အာဝဋ္ဋောတိ ယဉ္စ အဒဒတော မစ္ဆရိယံ ယဉ္စ အသံယမတော ဝေရံ ယဉ္စ အကုသလဿ ပါပဿ အပ္ပဟာနံ၊ အယံ ဒုက္ခနိဒ္ဒေသော န သမုဒယော။ အလောဘေန စ အဒေါသေန စ အမောဟေန စ ကုသလေန ဣမာနိ တီဏိ ကုသလမူလာနိ။ တေသံ ပစ္စယော အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနိ၊ အယံ မဂ္ဂေါ။ တေသံ ရာဂဒေါသမောဟာနံ ခယာ၊ အယံ နိရောဓော။

ဝိဘတ္တီတိ ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ န ဧကံသေန ယော ရာဇဒဏ္ဍဘယေန ဒေတိ၊ ယော စ အကပ္ပိယဿ ပရိဘောဂေန သီလဝန္တေသု ဒေတိ၊ န တဿ ပုညံ ¶ ပဝဍ္ဎတီတိ သော စေတံ ဒါနံ အကုသလေန ဒေတိ၊ ဒဏ္ဍဒါနံ သတ္ထဒါနံ အပုညမယံ ပဝဍ္ဎတိ၊ န ပုညံ။ သံယမတော ဝေရံ န စီယတီတိ န ဧကံသေန ကိံ ကာရဏံ ယဉ္စ ယော ပဒံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ပဿတိ ယဒိ မမ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဟတ္ထံ ဝါ ဆိန္ဒေယျ…ပေ… န တေန သံယမေန ဝေရံ န ကရောတိ။ ယော တု ဧဝံ သမာဒိယတိ ပါဏာတိပါတဿ ¶ ပါပကော ဝိပါကောတိ၊ ဒိဋ္ဌေ ယေဝ ဓမ္မေ အဘိသမ္ပရာယေ စ ဧဝံ သဗ္ဗဿ အကုသလဿ ဟေတုတော အာရတိ။ ဣမိနာ သံယမေန ဝေရံ န စီယတိ။

ပရိဝတ္တနာတိ ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ အဒဒတော ပုညံ န ပဝဍ္ဎတိ။ ယံ ဒါနမယံ၊ တံ သံယမတော ဝေရံ န စီယတိ၊ အသံယမတော ဝေရံ ကရီယတိ။ ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကံ အကုသလော န ဇဟာတိ။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သနိဗ္ဗုတောတိ ဒူတံ ပေသေတွာ ပဏီတံ ပေသေတွာပိ န ပက္ကောသာမိ၊ သော ¶ သယမေဝ ပန မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော အမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တော အမှေဟိ စ သန္ထာဂါရသာလာ [သန္ဓာဂါရသာလာ (က။)] ကာရိတာ၊ ဧတ္ထ မယံ ဒသဗလံ အာနေတွာ မင်္ဂလံ ဘဏာပေမာတိ စိန္တေတွာ ဥပသင်္ကမိံသု။ ယေန သန္ထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ တံ ဒိဝသံ ကိရ သန္ထာဂါရေ စိတ္တကမ္မံ နိဋ္ဌာပေတွာ အဋ္ဋကာ မုတ္တမတ္တာ ဟောန္တိ။ ဗုဒ္ဓါ နာမ အရညဇ္ဈာသယာ အရညာရာမာ အန္တောဂါမေ ဝသေယျုံ ဝါ နော ဝါတိ တသ္မာ ဘဂဝတော မနံ ဇာနိတွာဝ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမာတိ စိန္တေတွာ တေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိံသု။ ဣဒါနိ ပန မနံ လဘိတွာ ပဋိဇဂ္ဂိတုကာမာ ယေန သန္ထာဂါရံ၊ တေနုပသင်္ကမိံသု။ သဗ္ဗသန္ထရိန္တိ ယထာ သဗ္ဗံ သန္ထတံ ဟောတိ ဧဝံ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ။ ဧတ္ထ ပန တေ မလ္လရာဇာနော သန္ထာဂါရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ နဂရဝီထိယောပိ သမ္မဇ္ဇာပေတွာ ဓဇေ ဥဿာပေတွာ သုဝဏ္ဏဃဋိကဒလိယော စ ဌပါပေတွာ သကလနဂရံ ဒီပမာလာဟိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏတာရကံ ဝိယ ကတွာ ခီရပကေ [ခီရုပကေ (ပီ။ က။)] ဒါရကေ ခီရံ ပါယေထ၊ ဒဟရေ ကုမာရေ လဟုံ လဟုံ ဘောဇာပေတွာ သယာပေထ၊ ဥစ္စာသဒ္ဒံ မာကရိ၊ အဇ္ဇ ဧကရတ္တိံ သတ္ထာ အန္တောဂါမေဝ ဝသိဿတိ၊ ဗုဒ္ဓါ နာမ အပ္ပသဒ္ဒကာမာ ဟောန္တီတိ ဘေရိံ စရာပေတွာ သယံ ဒဏ္ဍကဒီပိကာ အာဒါယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု။ ဘဂဝန္တံ ယေဝ ပုရက္ခတွာတိ ဘဂဝန္တံ ပုရတော ¶ ကတွာ၊ တတ္ထ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနဉ္စေဝ ဥပါသကာနဉ္စ မဇ္ဈေ နိသိန္နော အတိဝိယ ဝိရောစတိ။ သမန္တပါသာဒိကော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပုရတ္ထိမကာယတော ¶ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ရသ္မိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂဂနတလေ အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ ဂဏှာတိ။ ပစ္ဆိမကာယတော ဒက္ခိဏဟတ္ထတော ဝါမဟတ္ထတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ဟေဋ္ဌာ ပါဒတလေဟိ ပဝါဠဝဏ္ဏရသ္မိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဃနပထဝိယံ အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ သမန္တာ အသီတိဟတ္ထမတ္တံ ဌာနံ ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဇ္ဇောတမာနာ ဝိတဏ္ဍမာနာ ဝိဓာဝန္တိ၊ သဗ္ဗေ ဒိသာဘာဂါ သုဝဏ္ဏစမ္ပကပုပ္ဖေဟိ ဝိကိရိယမာနာ ဝိယ သုဝဏ္ဏဃဋတော နိက္ခန္တသုဝဏ္ဏရသဓာရာဟိ သိဉ္စမာနာ ဝိယ ပသာရိတသုဝဏ္ဏပဋပရိက္ခိတ္တာ ဝွိယ ဝေရမ္ဘဝါတသမုဋ္ဌိတကိံသုကကိံသုကာရကဏိကာရပုပ္ဖစုဏ္ဏသမောကိဏ္ဏာ ဝိယ ဝိပ္ပကသန္တံ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာ ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏသမုဇ္ဇလံ သရီရံ သမုဂ္ဂတတာရကံ ဝိယ ဂဂနတလံ ဝိကသိတမိဝ ပဒုမဝနံ သဗ္ဗဖာလိဖုလ္လော ဝိယ ယောဇနသတိကော ပါရိစ္ဆတ္တကော ပဋိပါဋိယာ ဌပိတာနံ ဒွတ္တိံသစန္ဒာနံ ဒွတ္တိံသသူရိယာနံ ဒွတ္တိံသစက္ကဝတ္တီနံ ဒွတ္တိံသဒေဝရာဇာနံ ဒွတ္တိံသမဟာဗြဟ္မာနံ နိဗ္ဗုတော အသေက္ခဿ နတ္ထိ နိဗ္ဗုတိ။

ဝေဝစနန္တိ ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ အနုမောဒတောပိ ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ။ စိတ္တဿ သမာဒဟတောပိ ဝေယျာဝစ္စကိရိယာယပိ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ။

ပညတ္တီတိ ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ အလောဘဿ ပဋိနိဿယဃာတပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ သံယမတော ¶ ဝေရံ န စီယတီတိ အဒေါသဿ ပဋိနိဿယဃာတပညတ္တိယာ ပညတ္တံ ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကန္တိ အမောဟဿ ပဋိနိဿယဃာတပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။

ဩတရဏောတိ ¶ ပဉ္စသု ဣန္ဒြိယေသု ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ သံယမတော ဝေရံ န စီယတိ သံယမေန သီလက္ခန္ဓော။ ဩတိဏ္ဏော ဆသု ဣန္ဒြိယေသု သံဝရော၊ အယံ သမာဓိက္ခန္ဓော၊ ယံ ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကံ၊ အယံ ပညာက္ခန္ဓော၊ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓော။ ဓာတူသု ဓမ္မဓာတု၊ အာယတနေသု မနာယတနံ။

သောဓနောတိ ယေနာရမ္ဘေန ဣဒံ သုတ္တံ ဒေသိတံ သော အာရမ္ဘော သုဒ္ဓါ။

အဓိဋ္ဌာနော ဒါနန္တိ ဧကတ္တတာယ ပညတ္တံ။ စာဂေါ ပရိစ္စာဂေါ ဓမ္မဒါနံ အာမိသဒါနံ၊ အဋ္ဌ ဒါနာနိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာနိ၊ အယံ ဝေမတ္တတာ။ န စ ဒဒတော ¶ ဧကတ္တပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ ခန္တီ အနဝဇ္ဇန္တိ ပညတ္တိယာ ပညတ္တံ။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ ရောဓဝီရိယပညတ္တိယာ [ယောဓ ဝီရိယပညတ္တိယာ (ပီ။ က။)] ပညတ္တာ။

ပရိက္ခာရောတိ ဒါနဿ ပါမောဇ္ဇံ ပစ္စယော၊ အလောဘော ဟေတု။ သံယမတော ယောနိသော မနသိကာရော ဟေတု၊ ပရိစ္စာဂေါ ပစ္စယော။ ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကန္တိ ယထာဘူတဒဿနံ ပစ္စယော၊ ဉာဏပ္ပဋိလာဘော ဟေတု။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ ပရတော စ ဃောသော အဇ္ဈတ္တဉ္စ ယောနိသော မနသိကာရော မဂ္ဂေါ စ ဟေတု စ ပစ္စယော စ။

သမာရောပနောတိ ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ဂါထာ တဿ သီလမ္ပိ ဝဍ္ဎတိ။ သံယမောပိ ဝဍ္ဎတိ။ သံယမတော ဝေရံ န စီယတီတိ။ အညေပိ ကိလေသာ န စီယန္တိ ယေပိဿ တပ္ပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတာ၊ တေပိဿ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ ရာဂဒေါသဿာပိ ခယာ ရာဂါနုသယဿပိ ခယာ ဒေါသဿ မောဟဿာပိ သ နိဗ္ဗုတောတိ သောပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု အနုပါဒိသေသာပိ။ အယံ သမာရောပနော။

ထေရဿ မဟာကစ္စာယနဿ ပေဋကောပဒေသေ

၁၁၈။ ပုဗ္ဗာ ¶ ¶ ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာယ စ ဘဝတဏှာယ စ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ တဏှာသံယောဇနာနံ သတ္တာနံ ပုဗ္ဗကောဋိ န ပညာယတိ။ တတ္ထ ယေ သတ္တာ တဏှာသံယောဇနာ၊ တေ အဇ္ဈောသာနဗဟုလာ မန္ဒဝိပဿကာ။ ယေ ပန ဥဿန္နဒိဋ္ဌိကာ သတ္တာ၊ တေ ဝိပဿနာဗဟုလာ မန္ဒဇ္ဈောသာနာ။

တတ္ထ တဏှာစရိတာ သတ္တာ သတ္တသညာဘိနိဝိဋ္ဌာ အနုပ္ပာဒဝယဒဿိနော။ တေ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အတ္တာနံ သမနုပဿန္တိ ‘‘ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာန’’န္တိ။ ဧဝံ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ အညေဟိ ခန္ဓေဟိ အတ္တာနံ သမနုပဿန္တိ တဿ ဥဿန္နဒိဋ္ဌိကာ သတ္တာ ဝိပဿမာနာ ခန္ဓေ ဥဇုံ အတ္တတော သမနုပဿန္တိ။ တေ ရူပံ အတ္တကော သမနုပဿန္တိ။ ယံ ရူပံ၊ သော အတ္တာ။ ယော အဟံ၊ တံ ရူပံ။ သော ရူပဝိနာသံ ပဿတိ၊ အယံ ဥစ္ဆေဒဝါဒီ ¶ ။ ဣတိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ပဌမာဘိနိပါတာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယော ပဉ္စ ဥစ္ဆေဒံ ဘဇန္တိ ‘‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’’န္တိ။ ဧကမေကမှိ ခန္ဓေ တီဟိ ပဒေဟိ ပစ္ဆိမကေဟိ သဿတံ ဘဇတိ ‘‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’’န္တိ။ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါတေ ပဗ္ဗဇိတာ တဏှာစရိတာ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂမနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ။ တေန ယေ စ နိဿန္ဒေန ဒိဋ္ဌိစရိတာ အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုတ္တာ ¶ ဝိဟရန္တိ။ တေန ယေဝ ဒိဋ္ဌိသုခေန ဧတ္တာဝတာ ဗာဟိရကော ပယောဂေါ။

တတ္ထ ဒိဋ္ဌိစရိတာ သတ္တာ ယေ အရိယဓမ္မဝိနယံ ဩတရန္တိ၊ တေ ဓမ္မာနုသာရိနော ဟောန္တိ။ ယေ တဏှာစရိတာ သတ္တာ အရိယံ ဓမ္မဝိနယံ ဩတရန္တိ၊ တေ သဒ္ဓါနုသာရိနော ဟောန္တိ။

တတ္ထ ယေ ဒိဋ္ဌိစရိတာ သတ္တာ၊ တေ ကာမေသု ဒေါသဒိဋ္ဌီ၊ န စ ယေ ကာမေသု အနုသယာ သမူဟတာ၊ တေ အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ။ တေသံ သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ အညော ဝါ သာဝကော ကာမေဟိ နတ္ထိ အတ္ထောတိ တေ စ ပုဗ္ဗေယေဝ ကာမေဟိ အနတ္ထိကာ ဣတိ ကာမေ အပ္ပကသိရေန ပဋိနိဿဇ္ဇန္တိ။ တေ စေတသိကေန ဒုက္ခေန အနဇ္ဈောသိတာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သုခါ ပဋိပဒါ’’တိ ¶ ။ ယေ ပန တဏှာစရိတာ သတ္တာ၊ တေ ကာမေသု အဇ္ဈောသိတာ၊ တေသံ သတ္ထာ ဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ အညတရော ဝါ ဘိက္ခု ကာမေဟိ နတ္ထိ အတ္ထောတိ၊ တေ ပိယရူပံ ဒုက္ခေန ပဋိနိဿဇ္ဇန္တိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ’’တိ။ ဣတိ ဣမေ သဗ္ဗသတ္တာ ဒွီသု ပဋိပဒါသု သမောသရဏံ ဂစ္ဆန္တိ ဒုက္ခာယဉ္စ သုခါယဉ္စ။

တတ္ထ ယေ ဒိဋ္ဌိစရိတာ သတ္တာ၊ တေ ဒွိဓာ မုဒိန္ဒြိယာ စ တိက္ခိန္ဒြိယာ စ။ တတ္ထ ယေ ဒိဋ္ဌိစရိတာ သတ္တာ တိက္ခိန္ဒြိယာ သုခေန ပဋိနိဿဇ္ဇန္တိ၊ ခိပ္ပဉ္စ အဘိသမေန္တိ၊ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ခိပ္ပာဘိညာ သုခါ ပဋိပဒါ’’တိ။ တတ္ထ ယေ ဒိဋ္ဌိစရိတာ သတ္တာ မုဒိန္ဒြိယာ ပဌမံ တိက္ခိန္ဒြိယံ ဥပါဒါယ ဒန္ဓတရံ အဘိသမေန္တိ၊ တေ သုခေန ပဋိနိဿဇ္ဇန္တိ၊ ဒန္ဓဉ္စ အဘိသမေန္တိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ’’တိ။ တတ္ထ တဏှာစရိတာ သတ္တာ ဒွိဓာ တိက္ခိန္ဒြိယာ စ မုဒိန္ဒြိယာ စ။ တတ္ထ ¶ ယေ တဏှာစရိတာ သတ္တာ တိက္ခိန္ဒြိယာ ဒုက္ခေန ပဋိနိဿဇ္ဇန္တိ၊ ခိပ္ပဉ္စ အဘိသမေန္တိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ’’တိ။ တတ္ထ ယေ တဏှာစရိတာ သတ္တာ မုဒိန္ဒြိယာ ပဌမံ တိက္ခိန္ဒြိယံ ဥပါဒါယ ဒန္ဓတရံ အဘိသမေန္တိ၊ တေ ဒုက္ခေန ပဋိနိဿဇ္ဇန္တိ၊ ဒန္ဓဉ္စ အဘိသမေန္တိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ’’တိ။ ဣမာ စတဿော ပဋိပဒါယော အပဉ္စမာ အဆဋ္ဌာ။ ယေ ဟိ ကေစိ နိဗ္ဗုတာ နိဗ္ဗာယိဿန္တိ ¶ ဝါ ဣမာဟိ စတူဟိ ပဋိပဒါဟိ အနညာဟိ အယံ ပဋိပဒါစတုက္ကေန ကိလေသေ နိဒ္ဒိသတိ။ ယာ စတုက္ကမဂ္ဂေန အရိယဓမ္မေသု နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ သီဟဝိက္ကီဠိတော နာမ နယော။

၁၁၉။ တတြိမေ စတ္တာရော အာဟာရာ။ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ ဥပါဒါနာ ယောဂါ ဂန္ထာ အာသဝါ ဩဃာ သလ္လာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော အဂတိဂမနာတိ၊ ဧဝံ ဣမာနိ သဗ္ဗာနိ ဒသ ပဒါနိ။ အယံ သုတ္တဿ သံသန္ဒနာ။

စတ္တာရော အာဟာရာ။ တတ္ထ ယော စ ကဗဠီကာရော အာဟာရော ယော စ ဖဿော အာဟာရော၊ ဣမေ တဏှာစရိတေန ပဟာတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ယော စ မနောသဉ္စေတနာဟာရော ယော စ ဝိညာဏာဟာရော၊ ဣမေ ဒိဋ္ဌိစရိတေန ပဟာတဗ္ဗာ။

ပဌမော အာဟာရော ပဌမော ဝိပလ္လာသော၊ ဒုတိယော အာဟာရော ဒုတိယော ဝိပလ္လာသော၊ တတိယော အာဟာရော တတိယော ဝိပလ္လာသော၊ စတုတ္ထော အာဟာရော စတုတ္ထော ဝိပလ္လာသော။ ဣမေ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ အပဉ္စမာ အဆဋ္ဌာ။ ဣဒဉ္စ ပမာဏာ စတ္တာရော အာဟာရာ။

တတ္ထ ¶ ပဌမေ ဝိပလ္လာသေ ဌိတော ကာမေ ဥပါဒိယတိ၊ ဣဒံ ကာမုပါဒါနံ။ ဒုတိယေ ဝိပလ္လာသေ ဌိတော အနာဂတံ ဘဝံ ဥပါဒိယတိ၊ ဣဒံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ။ တတိယေ ဝိပလ္လာသေ ဌိတော ဝိပရီတော ဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယတိ၊ ဣဒံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ။ စတုတ္ထေ ¶ ဝိပလ္လာသေ ဌိတော ခန္ဓေ အတ္တတော ဥပါဒိယတိ၊ ဣဒံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ။

တတ္ထ ကာမုပါဒါနေ ဌိတော ကာမေ အဘိဇ္ဈာယတိ ဂန္ထတိ၊ အယံ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထော။ သီလဗ္ဗတုပါဒါနေ ဌိတော ဗျာပါဒံ ဂန္ထတိ၊ အယံ ဗျာပါဒကာယဂန္ထော။ ဒိဋ္ဌုပါဒါနေ ဌိတော ပရာမာသံ ဂန္ထတိ၊ အယံ ပရာမာသကာယဂန္ထော။ အတ္တဝါဒုပါဒါနေ ဌိတော ပပဉ္စန္တော ဂန္ထတိ၊ အယံ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသော ကာယဂန္ထော။

တဿ ဂန္ထိတာ ကိလေသာ အာသဝန္တိ။ ကိဉ္စိ ပန ဝုစ္စတိ ဝိပ္ပဋိသာရော။ ယေ ဝိပ္ပဋိသာရာ [ယော ဝိပ္ပဋိသာရော (ပီ။ က။)] တေ အနုသယာ။ တတ္ထ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထေန ကာမာသဝေါ၊ ဗျာပါဒကာယဂန္ထေန ဘဝါသဝေါ၊ ပရာမာသကာယဂန္ထေန ဒိဋ္ဌာသဝေါ၊ ဣဒံ သစ္စာဘိနိဝေသကာယဂန္ထေန အဝိဇ္ဇာသဝေါ။

တေ ¶ စတ္တာရော အာသဝါ ဝေပုလ္လဘာဝံ ဂတာ ဩဃာ ဟောန္တိ၊ တေန ဝုစ္စန္တိ ‘‘ဩဃာ’’တိ။ တတ္ထ ကာမာသဝေါ ကာမောဃော၊ ဘဝါသဝေါ ဘဝေါဃော၊ အဝိဇ္ဇာသဝေါ အဝိဇ္ဇောဃော၊ ဒိဋ္ဌာသဝေါ ဒိဋ္ဌောဃော။

တေ စတ္တာရော ဩဃာ အာသယမနုပဝိဋ္ဌာ အနုသယသဟဂတာ ဝုစ္စန္တိ။ သလ္လာတိ ဟဒယမာဟစ္စ တိဋ္ဌန္တာ။ တတ္ထ ကာမောဃော ရာဂသလ္လံ၊ ဘဝေါဃော ဒေါသသလ္လံ၊ အဝိဇ္ဇောဃော မောဟသလ္လံ၊ ဒိဋ္ဌောဃော ဒိဋ္ဌိသလ္လံ။

ဣမေဟိ စတူဟိ သလ္လေဟိ ပရိယာဒိန္နံ ဝိညာဏံ စတူသု ဓမ္မေသု တိဋ္ဌတိ ရူပေ ဝေဒနာယ သညာယ သင်္ခါရေသု။ ဣမာ စတဿော ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ တတ္ထ ရာဂသလ္လေန နန္ဒူပသေစနံ ရူပူပဂံ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌတိ။ ဒေါသသလ္လေန ဝေဒနူပဂံ မောဟသလ္လေန သညူပဂံ ¶ ဒိဋ္ဌိသလ္လေန နန္ဒူပသေစနံ သင်္ခါရူပဂံ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌတိ။

စတူဟိ ဝိညာဏဋ္ဌိတီဟိ စတုဗ္ဗိဓံ အဂတိံ ဂစ္ဆန္တိ ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ။ ရာဂေန ဆန္ဒာ အဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဒေါသေန ဒေါသာ အဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ မောဟေန မောဟာ အဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဒိဋ္ဌိယာ ဘယာ အဂတိံ ဂစ္ဆတိ။ ဣတိ ဣဒဉ္စ ကမ္မံ ဣမေ စ ကိလေသာ။ အယံ သံသာရဿ ဟေတု။

၁၂၀။ တတ္ထိမာ ¶ စတဿော ဒိသာ ကဗဠီကာရာဟာရော ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော ကာမုပါဒါနံ ကာမယောဂေါ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထော ကာမာသဝေါ ကာမောဃော ရာဂသလ္လံ ရူပူပဂါ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ဆန္ဒာ အဂတိဂမနံ။ အယံ ပဌမာ ဒိသာ။

ဖဿော အာဟာရော ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ ဘဝယောဂေါဗျာပါဒေါ ကာယဂန္ထော ဘဝါသဝေါ ဘဝေါဃော ဒေါသသလ္လံ ဝေဒနူပဂါ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ဒေါသာ အဂတိဂမနံ၊ အယံ ဒုတိယာ ဒိသာ။

မနောသဉ္စေတနာဟာရော ‘‘အနတ္တနိ အတ္တာ’’တိ ဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ ဒိဋ္ဌိယောဂေါ ပရာမာသကာယဂန္ထော ဒိဋ္ဌာသဝေါ ဒိဋ္ဌောဃော ဒိဋ္ဌိသလ္လံ သညူပဂါ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ဘယာ အဂတိဂမနံ။ အယံ တတိယာ ဒိသာ။

ဝိညာဏာဟာရော ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော အတ္တဝါဒုပါဒါနံ အဝိဇ္ဇာယောဂေါ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသော ကာယဂန္ထော အဝိဇ္ဇာသဝေါ အဝိဇ္ဇောဃော မောဟသလ္လံ သင်္ခါရူပဂါ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ မောဟာ အဂတိဂမနံ၊ အယံ ¶ စတုတ္ထီ ဒိသာ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒသန္နံ သုတ္တာနံ ပဌမေန ပဒေန ပဌမာယ ဒိသာယ အာလောကနံ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဒိသာလောကနာ။

စတူဟိ ¶ ဝိပလ္လာသေဟိ အကုသလပက္ခေ ဒိသာဝိလောကနာ ကိလေသံ သံယောဇေတွာ အယံ အကုသလပက္ခေ ဒိသာဝိလောကနာယ ဘူမိ ပဉ္စန္နံ ဒသန္နံ သုတ္တာနံ ယာနိ ပဌမာနိ ပဒါနိ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ကော အတ္ထော? ဧကော အတ္ထော၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ။ ဧဝံ ဒုတိယာ ဧဝံ တတိယာ ဧဝံ စတုတ္ထီ။ အယံ ပဌမာ သံသန္ဒနာ။

ဣမိနာ ပေယျာလေန သဗ္ဗေ ကိလေသာ စတူသု ပဒေသု ပက္ခိပိတဗ္ဗာ။ တတော ကုသလပက္ခေ စတဿော ပဋိပဒါ စတ္တာရိ ဈာနာနိ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ စတ္တာရော ဝိဟာရာ ဒိဗ္ဗော ဗြဟ္မာ အရိယော အာနေဉ္ဇော စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတဓမ္မာ စတ္တာရော အဓိဋ္ဌာနာ စတ္တာရော သမာဓယော ဆန္ဒသမာဓိ ဝီရိယသမာဓိ စိတ္တသမာဓိ ဝီမံသာသမာဓိ။ စတ္တာရော ဓမ္မာ သုခဘာဂိယာ နာညတြ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ နာညတြ တပသာ နာညတိန္ဒြိယသံဝရာ နာညတြ သဗ္ဗနိဿဂ္ဂါ စတ္တာရိ အပ္ပမာဏာနိ။

တတ္ထ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ ဘာဝိယမာနာ ဗဟုလီကရိယမာနာ ပဌမံ ဈာနံ ပရိပူရေတိ၊ ပဌမံ ဈာနံ ပရိပုဏ္ဏံ ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ ပရိပူရေတိ ¶ ၊ ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ ပဌမံ ဝိဟာရံ ပရိပူရေတိ၊ ပဌမော ဝိဟာရော ပရိပုဏ္ဏော ပဌမံ သမ္မပ္ပဓာနံ ပရိပူရေတိ၊ ပဌမံ သမ္မပ္ပဓာနံ ပရိပုဏ္ဏံ ပဌမံ အစ္ဆရိယံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ပရိပူရေတိ၊ ပဌမော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပရိပုဏ္ဏော ပဌမံ အဓိဋ္ဌာနံ ပရိပူရေတိ၊ ပဌမံ အဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ ဆန္ဒသမာဓိံ ပရိပူရေတိ၊ ဆန္ဒသမာဓိ ပရိပုဏ္ဏော ဣန္ဒြိယသံဝရံ ပရိပူရေတိ၊ ဣန္ဒြိယသံဝရော ပရိပုဏ္ဏော ပဌမံ မေတ္တာအပ္ပမာဏံ ပရိပူရေတိ။ ဧဝံ ယာဝ သဗ္ဗနိဿဂ္ဂေါ စတုတ္ထံ အပ္ပမာဏံ ပရိပူရေတိ။

တတ္ထ ပဌမာ စ ပဋိပဒါ ပဌမဉ္စ ဈာနံ ပဌမဉ္စ သတိပဋ္ဌာနံ ပဌမော စ ဝိဟာရော ပဌမဉ္စ သမ္မပ္ပဓာနံ ¶ ပဌမော စ အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော သစ္စာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဆန္ဒသမာဓိ စ ဣန္ဒြိယသံဝရော စ မေတ္တာ စ အပ္ပမာဏံ။ အယံ ပဌမာ ဒိသာ။

ဒုက္ခာ စ [ဒုတိယာ စ (က။)] ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ ဒုတိယံ ဈာနံ ဒုတိယဉ္စ သတိပဋ္ဌာနံ ဒုတိယော စ ဝိဟာရော ဒုတိယဉ္စ သမ္မပ္ပဓာနံ ဒုတိယော စ အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ¶ ဓမ္မော စာဂါဓိဋ္ဌာနံ စိတ္တသမာဓိ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ကရုဏာ စ အပ္ပမာဏံ၊ အယံ ဒုတိယာ ဒိသာ။

သုခါ စ [တတိယာ စ (က။)] ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ တတိယဉ္စ ဈာနံ တတိယဉ္စ သတိပဋ္ဌာနံ တတိယော စ ဝိဟာရော တတိယဉ္စ သမ္မပ္ပဓာနံ တတိယော စ အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပညာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဝီရိယသမာဓိ စ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ စ မုဒိတာ စ အပ္ပမာဏံ။ အယံ တတိယာ ဒိသာ။

သုခါ စ [စတုတ္ထီ စ (က။)] ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ စတုတ္ထံ ဈာနံ စတုတ္ထဉ္စ သတိပဋ္ဌာနံ စတုတ္ထော စ ဝိဟာရော စတုတ္ထဉ္စ သမ္မပ္ပဓာနံ စတုတ္ထော စ အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ဥပသမာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဝီမံသာသမာဓိ စ သဗ္ဗနိဿဂ္ဂေါ စ ဥပေက္ခာ အပ္ပမာဏဉ္စ။ အယံ စတုတ္ထီ ဒိသာ။ ဣမာသံ စတဿန္နံ ဒိသာနံ အာလောကနာ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဒိသာလောကနော နာမ နယော။

တတ္ထာယံ ယောဇနာ။ စတ္တာရော စ အာဟာရာ စတဿော စ ပဋိပဒါ၊ စတ္တာရော စ ဝိပလ္လာသာ စတ္တာရော စ သတိပဋ္ဌာနာ၊ စတ္တာရိ စ ဥပါဒါနာနိ စတ္တာရိ စ ဈာနာနိ စတ္တာရော စ ယောဂါ ဝိဟာရာ စ၊ ဂန္ထာ စ သမ္မပ္ပဓာနာ စ၊ အာသဝါ စ အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတဓမ္မာ စ၊ ဩဃာ စ အဓိဋ္ဌာနာနိ စ၊ သလ္လာ စ သမာဓယော၊ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ¶ စတ္တာရော စ သုခဘာဂိယာ ဓမ္မာ၊ စတ္တာရိ စ အဂတိဂမနာနိ စတ္တာရိ စ အပ္ပမာဏာနိ ဣတိ ကုသလာကုသလာနံ ပဋိပက္ခဝသေန ယောဇနာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဒိသာလောကနော နယော။

တဿ ¶ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ ပရိယောသာနံ၊ ယော စ ဓမ္မော ကုသလာကုသလနိဒ္ဒေသေ ပဌမော ဒိသာနိဒ္ဒေသော၊ ဣမဿ သောတာပတ္တိဖလံ ပရိယောသာနံ ဒုတိယံ သကဒါဂါမိဖလံ၊ တတိယံ အနာဂါမိဖလံ၊ စတုတ္ထံ အရဟတ္တဖလံ။

တတ္ထ ကတမော တိပုက္ခလော နယော? ယေ စ ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ ခိပ္ပာဘိညာယ စ နိယျန္တိ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ၊ ယေ စ သုခါယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ ခိပ္ပာဘိညာယ စ နိယျန္တိ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ။

ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ယော ပုဂ္ဂလော သုခါယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ နိယျာတိ၊ ယော စ ပုဂ္ဂလော ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ နိယျာတိ။ ဣမေ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဘဝန္တိ။ တတ္ထ ယော သုခါယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ နိယျာတိ ¶ ၊ အယံ ဥဂ္ဃဋိတညူ။ ယော ပစ္ဆိမော ပုဂ္ဂလော သာဓာရဏော၊ အယံ ဝိပဉ္စိတညူ။ ယော ပုဂ္ဂလော ဒန္ဓာဘိညာယ ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ နိယျာတိ၊ အယံ နေယျော။ ဣမေ စတ္တာရော ဘဝိတွာ တီဏိ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညုဿ သမထပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဝိပဿနာ၊ နေယျဿ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမော သမထော၊ ဝိပဉ္စိတညုဿ သမထဝိပဿနာ ယုဂနဒ္ဓါ။ ဥဂ္ဃဋိတညုဿ မုဒုကာ ဒေသနာ၊ နေယျဿ တိက္ခာ ဒေသနာ၊ ဝိပဉ္စိတညုဿ တိက္ခမုဒုကာ ဒေသနာ။

ဥဂ္ဃဋိတညုဿ အဓိပညာသိက္ခာ၊ နေယျဿ အဓိစိတ္တသိက္ခာ၊ ဝိပဉ္စိတညုဿ အဓိသီလသိက္ခာ။ ဣတိ ဣမေသံ ပုဂ္ဂလာနံ စတူဟိ ပဋိပဒါဟိ နိယျာနံ။

တတ္ထ ¶ အယံ သံကိလေသော၊ တီဏိ အကုသလမူလာနိ တယော ဖဿာ တိဿော ဝေဒနာ တယော ဥပဝိစာရာ တယော သံကိလေသာ တယော ဝိတက္ကာ တယော ပရိဠာဟာ တီဏိ သင်္ခတလက္ခဏာနိ တိဿော ဒုက္ခတာတိ။

တီဏိ အကုသလမူလာနီတိ လောဘော အကုသလမူလံ၊ ဒေါသော အကုသလမူလံ၊ မောဟော အကုသလမူလံ။ တယော ဖဿာတိ သုခဝေဒနီယော ဖဿော၊ ဒုက္ခဝေဒနီယော ဖဿော၊ အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယော ဖဿော။ တိဿော ဝေဒနာတိ သုခါ ဝေဒနာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ တယော ဥပဝိစာရာတိ သောမနဿောပဝိစာရော ဒေါမနဿောပဝိစာရော ဥပေက္ခောပဝိစာရော။ တယော သံကိလေသာတိ ရာဂေါ ဒေါသော မောဟော။ တယော ဝိတက္ကာတိ ကာမဝိတက္ကော ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝိဟိံသာဝိတက္ကော။ တယော ပရိဠာဟာတိ ¶ ရာဂဇော ဒေါသဇော မောဟဇော။ တီဏိ သင်္ခတလက္ခဏာနီတိ ဥပ္ပာဒေါ ဌိတိ ဝယော။ တိဿော ဒုက္ခတာတိ ဒုက္ခဒုက္ခတာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာ သင်္ခတဒုက္ခတာ။

တတ္ထ လောဘော အကုသလမူလံ ကုတော သမုဋ္ဌိတံ? တိဝိဓံ အာရမ္မဏံ မနာပိကံ အမနာပိကံ ဥပေက္ခာဌာနိယဉ္စ။ တတ္ထ မနာပိကေန အာရမ္မဏေန လောဘော အကုသလမူလံ သမုဋ္ဌဟတိ။ ဣတိ မနာပိကာ အာရမ္မဏာ သုခဝေဒနီယော ဖဿော၊ သုခဝေဒနီယံ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ သုခဝေဒနာ၊ သုခဝေဒနံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ သောမနဿူပဝိစာရော၊ သောမနဿူပဝိစာရံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ရာဂေါ၊ ရာဂံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ကာမဝိတက္ကော၊ ကာမဝိတက္ကံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ရာဂဇော ပရိဠာဟော ¶ ရာဂဇံ ပရိဠာဟံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ဥပ္ပာဒေါ သင်္ခတလက္ခဏော၊ ဥပ္ပာဒံ သင်္ခတလက္ခဏံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာ။

ဒေါသော ¶ အကုသလမူလံ ကုတော သမုဋ္ဌိတံ? အမနာပိကေန အာရမ္မဏေန ဒေါသော အကုသလမူလံ သမုဋ္ဌိတံ။ ဣတိ အမနာပိကာ အာရမ္မဏာ ဒုက္ခဝေဒနီယော ဖဿော၊ ဒုက္ခဝေဒနီယံ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ဒုက္ခဝေဒနာ၊ ဒုက္ခဝေဒနံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ဒေါမနဿူပဝိစာရော၊ ဒေါမနဿူပဝိစာရံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ဒေါသော၊ ဒေါသံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ဗျာပါဒဝိတက္ကော၊ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ဒေါသဇော ပရိဠာဟော၊ ဒေါသဇံ ပရိဠာဟံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ဌိတဿ အညထတ္တံ သင်္ခတလက္ခဏံ၊ ဌိတဿ အညထတ္တံ သင်္ခတလက္ခဏံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ဒုက္ခဒုက္ခတာ ဝေဒနာ။

မောဟော အကုသလမူလံ ကုတော သမုဋ္ဌိတံ? ဥပေက္ခာဌာနိယေန အာရမ္မဏေန မောဟော အကုသလမူလံ သမုဋ္ဌိတံ။ ဣတိ ဥပေက္ခာဌာနိယာ အာရမ္မဏာ အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယော ဖဿော၊ အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယံ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ၊ အဒုက္ခမသုခဝေဒနံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ဥပေက္ခူပဝိစာရော၊ ဥပေက္ခူပဝိစာရံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ မောဟော၊ မောဟံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ဝိဟိံသာဝိတက္ကော၊ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ မောဟဇော ပရိဠာဟော၊ မောဟဇံ ပရိဠာဟံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ ဝယော သင်္ခတလက္ခဏံ၊ ဝယံ သင်္ခတလက္ခဏံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတေ သင်္ခတဒုက္ခတာ၊ ဣတိ အယံ တိဏ္ဏံ ကိလေသာနံ နိဒ္ဒေသော၊ အယံ ဝုစ္စတေ ကုသလပက္ခေ တိပုက္ခလော နယော။

ဣတိ တီဏိ အကုသလမူလာနိ န စတုတ္ထာနိ န ပဉ္စမာနိ၊ တယော ဖဿာတိ တိဿော ဝေဒနာ ယာဝ သင်္ခတဒုက္ခတာတိ၊ ယော ¶ ကောစိ အကုသလပက္ခော၊ သဗ္ဗော သော တီသု အကုသလမူလေသု သမောသရတိ။

တတ္ထ ¶ ကတမော ကုသလပက္ခော? တီဏိ ကုသလမူလာနိ၊ တိဿော ပညာ သုတမယီ ပညာ စိန္တာမယီ ပညာ ဘာဝနာမယီ ပညာ။ တယော သမာဓီ သဝိတက္ကသဝိစာရော…ပေ… တိဿော သိက္ခာ အဓိသီလသိက္ခာ…ပေ… သိက္ခာ။ တီဏိ နိမိတ္တာနိ သမထနိမိတ္တံ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ။ တယော ဝိတက္ကာ နေက္ခမ္မဝိတက္ကော…ပေ… အဝိဟိံသာဝိတက္ကော။ တီဏိ ဣန္ဒြိယာနိ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယန္တိ ဝိတ္ထာရော။ တယော ဥပဝိစာရာ နေက္ခမ္မူပဝိစာရော အဗျာပါဒူပဝိစာရော အဝိဟိံသူပဝိစာရော။ တိဿော ဧသနာ ကာမေသနာ ဘဝေသနာ ဗြဟ္မစရိယေသနာ။ တယော ခန္ဓာ သီလက္ခန္ဓော သမာဓိက္ခန္ဓော ပညာက္ခန္ဓော။

တတ္ထ ¶ ယံ အလောဘော ကုသလမူလံ၊ တံ သုတမယိပညံ ပရိပူရေတိ၊ သုတမယီ ပညာ ပရိပုဏ္ဏာ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ သမာဓိံ ပရိပူရေတိ၊ သဝိတက္ကော သဝိစာရော သမာဓိ ပရိပုဏ္ဏော အဓိစိတ္တသိက္ခံ ပရိပူရေတိ၊ အဓိစိတ္တသိက္ခာ ပရိပုဏ္ဏာ သမထနိမိတ္တံ ပရိပူရေတိ၊ သမထနိမိတ္တံ ပရိပုဏ္ဏံ နေက္ခမ္မဝိတက္ကံ ပရိပူရေတိ၊ နေက္ခမ္မဝိတက္ကော ပရိပုဏ္ဏော အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ ပရိပူရေတိ၊ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ ပရိပုဏ္ဏံ နေက္ခမ္မူပဝိစာရံ ပရိပူရေတိ၊ နေက္ခမ္မူပဝိစာရော ပရိပုဏ္ဏော ကာမေသနံ ပဇဟတိ၊ ကာမေသနပ္ပဟာနံ သမာဓိက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတိ။

အဒေါသော ကုသလမူလံ စိန္တာမယိပညံ ပရိပူရေတိ၊ စိန္တာမယီ ပညာ ပရိပုဏ္ဏာ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ သမာဓိံ ပရိပူရေတိ ¶ ။ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော သမာဓိ ပရိပုဏ္ဏော အဓိသီလသိက္ခံ ပရိပူရေတိ၊ အဓိသီလသိက္ခာ ပရိပုဏ္ဏာ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ ပရိပူရေတိ၊ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ ပရိပုဏ္ဏံ အဗျာပါဒဝိတက္ကံ ပရိပူရေတိ၊ အဗျာပါဒဝိတက္ကော ပရိပုဏ္ဏော အညိန္ဒြိယံ ပရိပူရေတိ၊ အညိန္ဒြိယံ ပရိပုဏ္ဏံ အဗျာပါဒူပဝိစာရံ ပရိပူရေတိ၊ အဗျာပါဒူပဝိစာရော ပရိပုဏ္ဏော ဘဝေသနံ ပဇဟတိ၊ ဘဝေသနပ္ပဟာနံ သီလက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတိ။

အမောဟော ကုသလမူလံ ဘာဝနာမယိပညံ ပရိပူရေတိ၊ ဘာဝနာမယီပညာ ပရိပုဏ္ဏာ အဝိတက္ကအဝိစာရံ သမာဓိံ ပရိပူရေတိ၊ အဝိတက္ကော အဝိစာရော သမာဓိ ပရိပုဏ္ဏော အဓိပညာသိက္ခံ ပရိပူရေတိ၊ အဓိပညာသိက္ခာ ပရိပုဏ္ဏာ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ပရိပူရေတိ၊ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ပရိပုဏ္ဏံ အညာတာဝိနော ဣန္ဒြိယံ ပရိပူရေတိ၊ အညာတာဝိနော ဣန္ဒြိယံ ပရိပုဏ္ဏံ အဝိဟိံသူပဝိစာရံ ပရိပူရေတိ၊ အဝိဟိံသူပဝိစာရော ပရိပုဏ္ဏော ဗြဟ္မစရိယေသနံ ပရိပူရေတိ၊ ဗြဟ္မစရိယေသနာ ပရိပုဏ္ဏာ ပညာက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတိ။

ဣတိ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ကုသလပက္ခိကာ သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ တီဟိ တိကနိဒ္ဒေသေဟိ နိဒ္ဒိသိယန္တိ ¶ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ တဿ ပရိယောသာနံ။ တတ္ထ ပဌမေန အပ္ပဏိဟိတံ၊ ဒုတိယေန သုညတံ၊ တတိယေန အနိမိတ္တံ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဒုတိယော တိပုက္ခလော နာမ နယော။

တတ္ထ ယေ ဣမေ တယော ပုဂ္ဂလာ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျောတိ။ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ယေ စ ပုဂ္ဂလာ သုခါယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ၊ သုခါယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ စ နိယျန္တိ၊ တေ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ။ ယေ စ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဒုက္ခာယ ¶ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပာဘိညာယ၊ ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ စ နိယျန္တိ ¶ ၊ ဣမေ စတ္တာရော တေန ဝိသေသေန ဒွေ ဘဝန္တိ ဒိဋ္ဌိစရိတော စ တဏှာစရိတော စ။ ဣမေ စတ္တာရော ဘဝိတွာ တယော ဘဝန္တိ၊ တယော ဘဝိတွာ ဒွေ ဘဝန္တိ။ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အယံ သံကိလေသော၊ အဝိဇ္ဇာ စ တဏှာ စ၊ အဟိရိကဉ္စ အနောတ္တပ္ပဉ္စ၊ အဿတိ စ အသမ္ပဇညဉ္စ၊ နီဝရဏာနိ စ သံယောဇနာနိ စ၊ အဇ္ဈောသာနဉ္စ အဘိနိဝေသော စ၊ အဟံကာရော စ မမံကာရော စ၊ အဿဒ္ဓိယဉ္စ ဒေါဝစဿဉ္စ၊ ကောသဇ္ဇဉ္စ အယောနိသော စ မနသိကာရော၊ ဝိစိကိစ္ဆာ စ အဘိဇ္ဈာ စ၊ အသဒ္ဓမ္မဿဝနဉ္စ အသမာပတ္တိ စ။

တတ္ထ အဝိဇ္ဇာ စ အဟိရိကဉ္စ အဿတိ စ နီဝရဏာနိ စ အဇ္ဈောသာနဉ္စ အဟံကာရော စ အဿဒ္ဓိယဉ္စ ကောသဇ္ဇဉ္စ ဝိစိကိစ္ဆာ စ အသဒ္ဓမ္မဿဝနဉ္စ၊ အယံ ဧကာ ဒိသာ။

တဏှာ စ အနောတ္တပ္ပဉ္စ အသမ္ပဇညဉ္စ သံယောဇနာနိ စ အဘိနိဝေသော စ မမံကာရော စ ဒေါဝစဿတာ စ အယောနိသော မနသိကာရော စ အဘိဇ္ဈာ စ အသမာပတ္တိ စ၊ အယံ ဒုတိယာ ဒိသာ။ ဒသန္နံ ဒုကာနံ ဒသ ပဒါနိ ပဌမာနိ ကာတဗ္ဗာနိ။ သံခိတ္တေန အတ္ထံ ဉာပေန္တိ ပဋိပက္ခေ ကဏှပက္ခဿ သဗ္ဗေသံ ဒုကာနံ ဒသ ပဒါနိ ဒုတိယကာနိ၊ အယံ ဒုတိယာ ဒိသာ။

ဣတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဒုက္ခနိဒ္ဒေသော၊ အယံ သမုဒယော။ ယံ တံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာဝသတိ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ ဣဒံ ဒုက္ခံ ဣတိ အယဉ္စ သမုဒယော၊ ဣဒဉ္စ ဒုက္ခံ၊ ဣမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ နန္ဒိယာဝဋ္ဋဿ နယဿ ပဌမနိဒ္ဒေသော။

တတ္ထ ကတမော ကုသလပက္ခော? သမထော စ ဝိပဿနာ စ၊ ဝိဇ္ဇာ စ စရဏဉ္စ၊ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ၊ ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ၊ အဟံကာရပ္ပဟာနဉ္စ ¶ မမံကာရပ္ပဟာနဉ္စ၊ သမ္မာဝါယာမော စ ယောနိသော စ မနသိကာရော၊ သမ္မာသတိ စ သမ္မာသမာဓိ စ၊ ပညာ စ နိဗ္ဗိဒါ စ၊ သမာပတ္တိ စ သဒ္ဓမ္မဿဝနဉ္စ၊ သောမနဿဉ္စ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တိ စ။

တတ္ထ ¶ သမထော စ ဝိဇ္ဇာ စ သတိ စ ဟိရီ စ အဟံကာရပ္ပဟာနဉ္စ သမ္မာဝါယာမော စ သမ္မာသတိ စ ပညာ စ သမာပတ္တိ စ သောမနဿဉ္စ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကာ ဒိသာ။ ဝိပဿနာ စ စရဏဉ္စ သမ္ပဇညဉ္စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ မမံကာရပ္ပဟာနဉ္စ ယောနိသော မနသိကာရော စ သမ္မာသမာဓိ စ နိဗ္ဗိဒါ စ သဒ္ဓမ္မဿဝနဉ္စ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တိ စ၊ အယံ ဒုတိယာ ဒိသာ။ ဣတိ ကုသလပက္ခေ စ အကုသလပက္ခေ စ နန္ဒိယာဝဋ္ဋဿ ပန နယဿ စတဿော ဒိသာ။

တာသု ¶ ယာနိ အကုသလပက္ခဿ ပဌမာနိ ပဒါနိ အကုသလာနိ ကုသလေဟိ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တာနိ ကုသလပက္ခေ ဒုတိယေဟိ ပဒေဟိ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ တေသံ ပဟာနာ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ ယာနိ အကုသလပက္ခဿ ဒုတိယာနိ အကုသလပဒါနိ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တာနိ ကုသလပက္ခဿ ပဌမေဟိ ပဒေဟိ ပဟာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ တေသံ ပဟာနာ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ ပရိယောသာနံ။ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ နယာနံ ပဌမော နယော သီဟဝိက္ကီဠိတော နာမ။ အဋ္ဌ ပဒါနိ စတ္တာရိ စ ကုသလာနိ စတ္တာရိ စ အကုသလာနိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပဒါနိ မူလပဒါနိ၊ အတ္ထနယေန ဒုတိယော တိပုက္ခလော။ သော ဆဟိ ဓမ္မေဟိ နေတိ ကုသလမူလာနိ စ နေတိ အကုသလမူလာနိ စ၊ ဣတိ ဣမာနိ ဆ ပဒါနိ ပုရိမကာနိ စ အဋ္ဌ မူလပဒါနိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ပဒါနိ အဋ္ဌာရသန္နံ မူလပဒါနံ။ တတ္ထ ¶ ယော ပစ္ဆိမကော နယော နန္ဒိယာဝဋ္ဋော၊ သော စတူဟိ ဓမ္မေဟိ နေတိ။ အဝိဇ္ဇာယ စ တဏှာယ စ သမထေန စ ဝိပဿနာယ စ၊ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဣမာနိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ တီသု နယေသု နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။

တတ္ထ ယာနိ နဝ ပဒါနိ ကုသလာနိ၊ တတ္ထ သဗ္ဗံ ကုသလံ သမောသရတိ။ တေသဉ္စ နဝန္နံ မူလာနံ စတ္တာရိ ပဒါနိ သီဟဝိက္ကီဠိတနယေ တီဏိ တိပုက္ခလေ ဒွေ နန္ဒိယာဝဋ္ဋေ၊ ဣစ္စေတေ ကုသလဿ ပက္ခာ။ တတ္ထ ယာနိ နဝ ပဒါနိ ကုသလာနိ၊ တတ္ထ သဗ္ဗံ ကုသလံ ယုဇ္ဇတိ။ တတ္ထ သီဟဝိက္ကီဠိတေ နယေ စတ္တာရိ ပဒါနိ တီဏိ တိပုက္ခလေ ဒွေ နန္ဒိယာဝဋ္ဋေ ဣမာနိ နဝ ပဒါနိ ကုသလာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။

တတ္ထ ယာနိ နန္ဒိယာဝဋ္ဋေ နယေ စတ္တာရိ ပဒါနိ၊ တတ္ထ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ သမောသရန္တိ။ ယထာ ကထံ၊ သမထော စ အလောဘော စ အဒေါသော စ အသုဘသညာ စ ဒုက္ခသညာ စ ဣမာနိ ကုသလပက္ခေ ပဉ္စ ပဒါနိ သမထံ ဘဇန္တိ။ ဝိပဿနာ စ အမောဟော စ အနိစ္စသညာ စ အနတ္တသညာ စ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ ဝိပဿနံ ဘဇန္တိ။ ဣမာနိ နဝ ပဒါနိ ကုသလာနိ ဒွီသု ပဒေသု ယောဇိတာနိ၊ တတ္ထ အကုသလပက္ခေ နဝန္နံ အကုသလမူလပဒါနံ ယာ စ တဏှာ ယော စ လောဘော ယော စ ဒေါသော ယာ စ သုဘသညာ ယာ စ သုခသညာ၊ ဣမာနိ ပဉ္စ ပဒါနိ တဏှံ ဘဇန္တိ ¶ ။ ယာ စ အဝိဇ္ဇာ ယော စ မောဟော ယာ စ နိစ္စသညာ ယာ စ အတ္တသညာ၊ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ အဝိဇ္ဇံ ဘဇန္တိ။ ဧတာနိ နဝ ပဒါနိ အကုသလာနိ သုသံခိတ္တာနိ။ ဣတိ တယော နယာ ဧကံ နယံ န ပဝိဋ္ဌာ။ ဧဝံ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနယေ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။

ကထံ ¶ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ၊ တိပုက္ခလေ ¶ နယေ ယုဇ္ဇန္တိ? နဝန္နံ ပဒါနံ ကုသလာနံ၊ ဝိပဿနာ စ အမောဟော စ အနိစ္စသညာ စ အနတ္တသညာ စ၊ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ၊ အမောဟော စ သမထော စ အလောဘော စ အသုဘသညာ စ၊ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ၊ လောဘော စ ဒေါသော စ၊ ဧဝံ ဣမာနိ နဝ ပဒါနိ တီသု ကုသလေသု ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ နဝန္နံ ပဒါနံ အကုသလာနံ တဏှာ စ လောဘော စ သုဘသညာ စ သုခသညာ စ၊ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ လောဘော အကုသလမူလံ၊ အဝိဇ္ဇာ စ မောဟော စ နိစ္စသညာ စ အတ္တသညာ စ အယံ မောဟော အယံ ဒေါသော၊ ယေ စ ဣမာနိ နဝ ပဒါနိ တီသု အကုသလေသု ယောဇိတာနိ။ ဧဝံ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ ကုသလမူလေသု စ ယောဇေတွာ တိပုက္ခလေန နယေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။

ကထံ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ သီဟဝိက္ကီဠိတေ နယေ ယုဇ္ဇန္တိ? တဏှာ စ သုဘသညာ စ၊ အယံ ပဌမော ဝိပလ္လာသော။ လောဘော စ သုခသညာ စ၊ အယံ ဒုတိယော ဝိပလ္လာသော။ အဝိဇ္ဇာ စ နိစ္စသညာ စ၊ အယံ တတိယော ဝိပလ္လာသော။ မောဟော စ အတ္တသညာ စ၊ အယံ စတုတ္ထော ဝိပလ္လာသော။ ဣတိ နဝ ပဒါနိ အကုသလမူလာနိ စတူသု ပဒေသု ယောဇိတာနိ။ တတ္ထ နဝန္နံ မူလပဒါနံ ကုသလာနံ သမထော စ အသုဘသညာ စ၊ ဣဒံ ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ။ အလောဘော စ ဒုက္ခသညာ စ၊ ဣဒံ ဒုတိယံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ဝိပဿနာ စ အနိစ္စသညာ စ၊ ဣဒံ တတိယံ သတိပဋ္ဌာနံ။ အမောဟော စ အနတ္တသညာ စ၊ ဣဒံ စတုတ္ထံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ဣမာနိ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ သီဟဝိက္ကီဠိတနယံ အနုပဝိဋ္ဌာနိ။ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ နယာနံ ယာ ဘူမိ စ ယော ရာဂေါ စ ယော ဒေါသော စ ဧကံ နယံ ပဝိသတိ။ ဧကဿ နယဿ အကုသလေ ဝါ ဓမ္မေ ကုသလေ ဝါ ဓမ္မေ ဝိညာတေ ပဋိပက္ခော အနွေသိတဗ္ဗော၊ ပဋိပက္ခေ အနွေသိတွာ သော နယော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော၊ တမှိ နယေ ¶ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ယထာ ဧကမှိ နယေ သဗ္ဗေ နယာ ပဝိဋ္ဌာ တထာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ ဧကမှိ စ နယေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနိ ပဝိဋ္ဌာနိ၊ တမှိ ဓမ္မေ ဝိညာတေ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ ဝိညာတာ ဟောန္တိ။ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ နယာနံ သီဟဝိက္ကီဠိတနယဿ စတ္တာရိ ဖလာနိ ပရိယောသာနံ။ ပဌမာယ ဒိသာယ ပဌမံ ဖလံ၊ ဒုတိယာယ ဒိသာယ ဒုတိယံ ဖလံ၊ တတိယာယ ဒိသာယ တတိယံ ဖလံ၊ စတုတ္ထာယ ဒိသာယ စတုတ္ထံ ဖလံ။ တိပုက္ခလဿ နယဿ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ ပရိယောသာနံ။ ပဌမာယ ဒိသာယ အပ္ပဏိဟိတံ၊ ဒုတိယာယ ဒိသာယ သုညတံ၊ တတိယာယ ဒိသာယ အနိမိတ္တံ။ နန္ဒိယာဝဋ္ဋဿ နယဿ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ စ ပညာဝိမုတ္တိ ပရိယောသာနံ ¶ ။ ပဌမာယ ဒိသာယ ရာဂဝိရာဂါ ¶ စေတောဝိမုတ္တိ၊ ဒုတိယာယ ဒိသာယ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ။ ဣမေ တယော နယာ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ နယာနံ အဋ္ဌာရသန္နံ မူလပဒါနံ အာလောကနာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဒိသာလောကနော [ဒိသာလောစနော (က။)] နယော။ အာလောကေတွာန ဇာနာတိ ‘‘အယံ ဓမ္မော ဣမံ ဓမ္မံ ဘဇတီ’’တိ သမ္မာ ယောဇနာ။ ကုသလပက္ခေ အကုသလပက္ခေ စ အယံ နယော အင်္ကုသော နာမ။ ဣမေ ပဉ္စ နယာ။

တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာပိ စ၊ လောဘော ဒေါသော တထေဝ မောဟော စ၊

စတ္တာရော စ ဝိပလ္လာသာ၊ ကိလေသဘူမီ နဝ ပဒါနိ။

ယေ ¶ စ သတိပဋ္ဌာနာ၊ သမထော စ ဝိပဿနာ ကုသလမူလာ၊

ဧတံ သဗ္ဗံ ကုသလံ၊ ဣန္ဒြိယဘူမီ နဝ ပဒါနိ။

သဗ္ဗကုသလံ နဝဟိ ပဒေဟိ ယုဇ္ဇတိ၊ နဝဟိ စေဝ အကုသလံ၊

ဧတေ တေ မူလပဒါ၊ ဥဘတော အဋ္ဌာရသ ပဒါနိ။

တဏှာ စေဝ အဝိဇ္ဇာ စ၊ သမထော စ ဝိပဿနာ၊

ယော နေတိ သဗ္ဗေသု ယောဂယုတ္တော၊ အယံ နယော နန္ဒိယာဝဋ္ဋော။

ယံ ကုသလမူလေဟိ၊ နယတိ ကုသလအကုသလမူလေဟိ၊

ဘူတံ တထံ အဝိတထံ၊ တိပုက္ခလံ တံ နယံ အာဟု။

သော နေတိ ဝိပလ္လာသေဟိ၊ ကိလေသဣန္ဒြိယေဟိ စ၊

ဓမ္မေ တံ နယံ ဝိနယမာဟု၊ သီဟဝိက္ကီဠိတံ နာမ။

ဝေယျာကရဏေ ဝုတ္တေ၊ ကုသလတာဟိ အကုသလတာဟိ စ၊

တယော အာလောကယတိ၊ အယံ နယော ဒိသာလောစနော နာမ။

ဩလောကေတွာ ဒိသာလောစနေန၊ ဥက္ခိပိယ ယံ သမာနေတိ၊

သဗ္ဗေ ကုသလာကုသလေ၊ အယံ နယော အင်္ကုသော နာမ။

ပေဋကောပဒေသေ ¶ မဟာကစ္စာယနဿ ထေရဿ သုတ္တဝိဘင်္ဂဿ

[ဝေဘင်္ဂိဿ (ပီ။ က။)] ဒဿနံ သမတ္တံ။

ယာနိ ¶ စတုက္ကာနိ အကုသလာနိ ကုသလာနိ စ သီဟဝိက္ကီဠိတေ နယေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ တိကာနိ ကုသလာနိ စ အကုသလာနိ စ တိပုက္ခလေ နယေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ ဒုကာနိ ကုသလာနိ စ အကုသလာနိ စ နန္ဒိယာဝဋ္ဋေ နယေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ ယေသု ¶ ဒွီသု ဓမ္မေသု [ဝိသုဒ္ဓီသု (က။)] ကုသလေသု သော အတ္ထော တိကေသု ဝိဘဇ္ဇမာနဿ ဘဝဘူမိ၊ အထ စ သဗ္ဗော [ပုဗ္ဗော (က။)] စ အတ္ထော တီဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ နိဒ္ဒိသတိ။ တတ္တကာနိ ဝုစ္စတိ။ ယော အတ္ထော စတူဟိ ပဒေဟိ အဋ္ဌဝီသတိဘာဂေဟိ နတ္ထိဘူမိ နိဒ္ဒိသိတုံ၊ အဝစရန္တောဝ စတူဟိ ပဒေဟိ နိဒ္ဒိသတိ။ ဣတိ ယံ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌဿ အဝိကောသနာ ဣဒံ ပမာဏံ။ ယထာ သဗ္ဗေ သမာဓယော တီသု သမာဓီသု ပရိယေသိတဗ္ဗာ၊ သဝိတက္ကသဝိစာရေ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တေ အဝိတက္ကအဝိစာရေ ဣဒံ ပမာဏံ၊ နတ္ထိ စတုတ္ထော သမာဓိ။ တထာ တိဿော ပညာ စိန္တာမယီ သုတမယီ ဘာဝနာမယီ သဗ္ဗာသု ပညာသု နိဒ္ဒိသတိ၊ နတ္ထိ စတုတ္ထီ ပညာ န စိန္တာမယီ န သုတမယီ န ဘာဝနာမယီ၊ ပညာ နာဿ အတ္ထိ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ယာ အဝိက္ခေပနာ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ပမာဏန္တိ။

ထေရဿ မဟာကစ္စာယနဿ ဇမ္ဗုဝနဝါသိနော ပေဋကောပဒေသော