အဋ္ဌကထာ > ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) > ပါရာဇိကကဏ္ဍ-အဋ္ဌကထာ

တတ္ထ ¶ တံ ဝဏ္ဏယိဿံ ဝိနယန္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိနယော တာဝ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗော။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ – ‘‘ဝိနယော နာမ ဣဓ သကလံ ဝိနယပိဋကံ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ သံဝဏ္ဏနတ္ထံ ပနဿ အယံ မာတိကာ –

ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာ၊ ဓာရိတံ ယေန စာဘတံ၊

ယတ္ထပ္ပတိဋ္ဌိတစေတမေတံ ဝတွာ ဝိဓိံ တတော။

တေနာတိအာဒိပါဌဿ၊ အတ္ထံ နာနပ္ပကာရတော၊

ဒဿယန္တော ကရိဿာမိ၊ ဝိနယဿတ္ထဝဏ္ဏနန္တိ။

တတ္ထ ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာတိ ဣဒံ တာဝ ဝစနံ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီ’’တိ ဧဝမာဒိဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉှိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အတ္တပစ္စက္ခဝစနံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝတ္တဗ္ဗမေတံ ¶ ‘‘ဣဒံ ဝစနံ ကေန ဝုတ္တံ၊ ကဒါ ဝုတ္တံ၊ ကသ္မာ စ ဝုတ္တ’’န္တိ? အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ ပန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ။

ပဌမမဟာသင်္ဂီတိ ¶ နာမ စေသာ ကိဉ္စာပိ ပဉ္စသတိကသင်္ဂီတိက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာ၊ နိဒါနကောသလ္လတ္ထံ ပန ဣဓာပိ ဣမိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဉှိ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကဝိနယနာ ကတဗုဒ္ဓကိစ္စေ ကုသိနာရာယံ ဥပဝတ္တနေ မလ္လာနံ သာလဝနေ ယမကသာလာနမန္တရေ ဝိသာခပုဏ္ဏမဒိဝသေ ပစ္စူသသမယေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ လောကနာထေ၊ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနေ သန္နိပတိတာနံ သတ္တန္နံ ဘိက္ခုသတသဟဿာနံ သင်္ဃတ္ထေရော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သတ္တာဟပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ၊ သုဘဒ္ဒေန ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတေန ‘‘အလံ၊ အာဝုသော၊ မာ သောစိတ္ထ၊ မာ ပရိဒေဝိတ္ထ၊ သုမုတ္တာ မယံ တေန မဟာသမဏေန၊ ဥပဒ္ဒုတာ စ ဟောမ – ‘ဣဒံ ဝေါ ကပ္ပတိ၊ ဣဒံ ဝေါ န ကပ္ပတီ’တိ! ဣဒါနိ ပန မယံ ယံ ဣစ္ဆိဿာမ တံ ကရိဿာမ၊ ယံ န ဣစ္ဆိဿာမ န တံ ကရိဿာမာ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၂၃၂) ဝုတ္တဝစနမနုဿရန္တော ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ ပါပဘိက္ခူ အတီတသတ္ထုကံ ပါဝစနန္တိ မညမာနာ ¶ ပက္ခံ လဘိတွာ နစိရဿေဝ သဒ္ဓမ္မံ အန္တရဓာပေယျုံ၊ ယာဝ စ ဓမ္မဝိနယော တိဋ္ဌတိ တာဝ အနတီတသတ္ထုကမေဝ ပါဝစနံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘ယော ဝေါ၊ အာနန္ဒ၊ မယာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော ¶ ၊ သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆)။

‘‘ယံနူနာဟံ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျံ၊ ယထယိဒံ သာသနံ အဒ္ဓနိယံ အဿ စိရဋ္ဌိတိကံ။

‘ဓာရေဿသိ ပန မေ တွံ၊ ကဿပ၊ သာဏာနိ ပံသုကူလာနိ နိဗ္ဗသနာနီ’တိ ဝတွာ စီဝရေ သာဓာရဏပရိဘောဂေန စေဝ၊

‘အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဒေ အာကင်္ခါမိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ၊ ကဿပေါပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဒေ အာကင်္ခတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’တိ –

ဧဝမာဒိနာ ¶ နယေန နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရဆဠဘိညာပ္ပဘေဒေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ အတ္တနာ သမသမဋ္ဌပနေန စ အနုဂ္ဂဟိတော၊ တဿ ကိမညံ အာဏဏျံ ဘဝိဿတိ၊ နနု မံ ဘဂဝါ ရာဇာ ဝိယ သကကဝစဣဿရိယာနုပ္ပဒါနေန အတ္တနော ကုလဝံသပ္ပတိဋ္ဌာပကံ ပုတ္တံ ‘သဒ္ဓမ္မဝံသပ္ပတိဋ္ဌာပကော မေ အယံ ဘဝိဿတီ’တိ မန္တွာ ဣမိနာ အသာဓာရဏေန အနုဂ္ဂဟေန အနုဂ္ဂဟေသီ’’တိ စိန္တယန္တော ဓမ္မဝိနယသင်္ဂါယနတ္ထံ ဘိက္ခူနံ ဥဿာဟံ ဇနေသိ။ ယထာဟ –

‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘ဧကမိဒါဟံ၊ အာဝုသော၊ သမယံ ပါဝါယ ကုသိနာရံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၃၁) သဗ္ဗံ သုဘဒ္ဒကဏ္ဍံ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဟန္ဒ မယံ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမ။ ပုရေ အဓမ္မော ဒိပ္ပတိ၊ ဓမ္မော ပဋိဗာဟိယျတိ၊ အဝိနယော ဒိပ္ပတိ၊ ဝိနယော ပဋိဗာဟိယျတိ။ ပုရေ အဓမ္မဝါဒိနော ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဓမ္မဝါဒိနော ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တိ၊ အဝိနယဝါဒိနော ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဝိနယဝါဒိနော ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇)။

ဘိက္ခူ အာဟံသု – ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ဘိက္ခူ ဥစ္စိနတူ’’တိ။ ထေရော သကလနဝင်္ဂသတ္ထုသာသနပရိယတ္တိဓရေ ပုထုဇ္ဇန-သောတာပန္န-သကဒါဂါမိ-အနာဂါမိ-သုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝဘိက္ခူ အနေကသတေ အနေကသဟဿေ စ ဝဇ္ဇေတွာ တိပိဋကသဗ္ဗပရိယတ္တိပ္ပဘေဒဓရေ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တေ မဟာနုဘာဝေ ယေဘုယျေန ဘဂဝတာ ဧတဒဂ္ဂံ အာရောပိတေ တေဝိဇ္ဇာဒိဘေဒေ ခီဏာသဝဘိက္ခူယေဝ ဧကူနပဉ္စသတေ ပရိဂ္ဂဟေသိ။ ယေ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဧကေနူနာပဉ္စအရဟန္တသတာနိ ဥစ္စိနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇)။

ကိဿ ပန ထေရော ဧကေနူနမကာသီတိ? အာယသ္မတော အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဩကာသကရဏတ္ထံ။ တေန ဟာယသ္မတာ သဟာပိ ဝိနာပိ န သက္ကာ ဓမ္မသင်္ဂီတိ ကာတုံ၊ သော ဟာယသ္မာ သေက္ခော သကရဏီယော၊ တသ္မာ သဟာပိ န သက္ကာ၊ ယသ္မာ ပနဿ ကိဉ္စိ ဒသဗလဒေသိတံ သုတ္တဂေယျာဒိကံ ဘဂဝတော အသမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝိနာပိ န သက္ကာ။ ယဒိ ဧဝံ သေက္ခောပိ သမာနော ဓမ္မသင်္ဂီတိယာ ဗဟုကာရတ္တာ ထေရေန ဥစ္စိနိတဗ္ဗော အဿ။ အထ ကသ္မာ န ဥစ္စိနိတောတိ ¶ ? ပရူပဝါဒဝိဝဇ္ဇနတော။ ထေရော ဟိ အာယသ္မန္တေ အာနန္ဒေ အတိဝိယ ဝိဿတ္ထော အဟောသိ၊ တထာ ဟိ နံ ¶ သိရသ္မိံ ပလိတေသု ဇာတေသုပိ ‘‘န ဝါယံ ကုမာရကော မတ္တမညာသီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) ကုမာရကဝါဒေန ဩဝဒတိ။ သကျကုလပ္ပသုတော စာယံ အာယသ္မာ တထာဂတဿ ဘာတာ စူဠပိတုပုတ္တော။ တတြ ဟိ ဘိက္ခူ ဆန္ဒာဂမနံ ဝိယ မညမာနာ ‘‘ဗဟူ အသေက္ခပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တေ ဘိက္ခူ ဌပေတွာ အာနန္ဒံ သေက္ခပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တံ ထေရော ဥစ္စိနီ’’တိ ဥပဝဒေယျုံ၊ တံ ပရူပဝါဒံ ပရိဝဇ္ဇေန္တော ‘‘အာနန္ဒံ ဝိနာ သင်္ဂီတိ ¶ န သက္ကာ ကာတုံ၊ ဘိက္ခူနံယေဝ အနုမတိယာ ဂဟေဿာမီ’’တိ န ဥစ္စိနိ။

အထ သယမေဝ ဘိက္ခူ အာနန္ဒဿတ္ထာယ ထေရံ ယာစိံသု။ ယထာဟ –

‘‘ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ မဟာကဿပံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကိဉ္စာပိ သေက္ခော အဘဗ္ဗော ဆန္ဒာ ဒေါသာ မောဟာ ဘယာ အဂတိံ ဂန္တုံ၊ ဗဟု စာနေန ဘဂဝတော သန္တိကေ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ပရိယတ္တော၊ တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော အာယသ္မန္တမ္ပိ အာနန္ဒံ ဥစ္စိနတူ’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တမ္ပိ အာနန္ဒံ ဥစ္စိနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇)။

ဧဝံ ဘိက္ခူနံ အနုမတိယာ ဥစ္စိနိတေန တေနာယသ္မတာ သဒ္ဓိံ ပဉ္စ ထေရသတာနိ အဟေသုံ။

အထ ခေါ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ မယံ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမာ’’တိ။ အထ ခေါ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ရာဇဂဟံ ခေါ ¶ မဟာဂေါစရံ ပဟူတသေနာသနံ၊ ယံနူန မယံ ရာဇဂဟေ ဝဿံ ဝသန္တာ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမ၊ န အညေ ဘိက္ခူ ရာဇဂဟေ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆေယျု’’န္တိ။ ကသ္မာ ပန နေသံ ဧတဒဟောသိ? ဣဒံ အမှာကံ ထာဝရကမ္မံ၊ ကောစိ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလော သင်္ဃမဇ္ဈံ ပဝိသိတွာ ဥက္ကောဋေယျာတိ။ အထာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဉတ္တိဒုတိယေန ကမ္မေန သာဝေသိ၊ တံ သင်္ဂီတိက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဉာတဗ္ဗံ။

အထ တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော သတ္တသု သာဓုကီဠနဒိဝသေသု သတ္တသု စ ဓာတုပူဇာဒိဝသေသု ဝီတိဝတ္တေသု ‘‘အဍ္ဎမာသော အတိက္ကန္တော၊ ဣဒါနိ ဂိမှာနံ ဒိယဍ္ဎော မာသော သေသော၊ ဥပကဋ္ဌာ ဝဿူပနာယိကာ’’တိ မန္တွာ မဟာကဿပတ္ထေရော ‘‘ရာဇဂဟံ၊ အာဝုသော၊ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဥပဍ္ဎံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဂဟေတွာ ဧကံ မဂ္ဂံ ဂတော။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရောပိ ဥပဍ္ဎံ ဂဟေတွာ ဧကံ မဂ္ဂံ ဂတော။ အာနန္ဒတ္ထေရော ပန ဘဂဝတော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ရာဇဂဟံ ဂန္တုကာမော ယေန သာဝတ္ထိ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အာနန္ဒတ္ထေရေန ဂတဂတဋ္ဌာနေ မဟာပရိဒေဝေါ အဟောသိ ¶ – ‘‘ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ ကုဟိံ သတ္ထာရံ ဌပေတွာ အာဂတောသီ’’တိ ¶ ။ အနုပုဗ္ဗေန ပန သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တေ ထေရေ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေ ဝိယ မဟာပရိဒေဝေါ အဟောသိ။

တတြ သုဒံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ တံ မဟာဇနံ သညာပေတွာ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ ဒသဗလေန ဝသိတဂန္ဓကုဋိယာ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ မဉ္စပီဌံ နီဟရိတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မိလာတမာလာကစဝရံ ¶ ဆဍ္ဍေတွာ မဉ္စပီဌံ အတိဟရိတွာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ ဘဂဝတော ဌိတကာလေ ကရဏီယံ ဝတ္တံ သဗ္ဗမကာသိ။ အထ ထေရော ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဘုတိ ဌာနနိသဇ္ဇဗဟုလတ္တာ ဥဿန္နဓာတုကံ ကာယံ သမဿာသေတုံ ဒုတိယဒိဝသေ ခီရဝိရေစနံ ပိဝိတွာ ဝိဟာရေယေဝ နိသီဒိ။ ယံ သန္ဓာယ သုဘေန မာဏဝေန ပဟိတံ မာဏဝကံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အကာလော ခေါ၊ မာဏဝက၊ အတ္ထိ မေ အဇ္ဇ ဘေသဇ္ဇမတ္တာ ပီတာ၊ အပ္ပေဝ နာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၇)။

ဒုတိယဒိဝသေ စေတကတ္ထေရေန ပစ္ဆာသမဏေန ဂန္တွာ သုဘေန မာဏဝေန ပုဋ္ဌော ဒီဃနိကာယေ သုဘသုတ္တံနာမ ဒသမံ သုတ္တမဘာသိ။

အထ ထေရော ဇေတဝနဝိဟာရေ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကာရာပေတွာ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ရာဇဂဟံ ဂတော။ တထာ မဟာကဿပတ္ထေရော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော စ သဗ္ဗံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဂဟေတွာ ရာဇဂဟမေဝ ဂတော။

တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇဂဟေ အဋ္ဌာရသ မဟာဝိဟာရာ ဟောန္တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဆဍ္ဍိတပတိတဥက္လာပါ အဟေသုံ။ ဘဂဝတော ဟိ ပရိနိဗ္ဗာနေ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရေ စ ပရိဝေဏေ စ ဆဍ္ဍေတွာ အဂမံသု။ တတ္ထ ထေရာ ဘဂဝတော ဝစနပူဇနတ္ထံ တိတ္ထိယဝါဒပရိမောစနတ္ထဉ္စ ‘‘ပဌမံ မာသံ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကရောမာ’’တိ စိန္တေသုံ။ တိတ္ထိယာ ဟိ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ သတ္ထရိ ဌိတေယေဝ ဝိဟာရေ ပဋိဇဂ္ဂိံသု၊ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဆဍ္ဍေသု’’န္တိ။ တေသံ ဝါဒပရိမောစနတ္ထဉ္စ စိန္တေသုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ¶ ဟေတံ –

‘‘အထ ¶ ခေါ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘ဘဂဝတာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ¶ ဝဏ္ဏိတံ။ ဟန္ဒ မယံ၊ အာဝုသော၊ ပဌမံ မာသံ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကရောမ၊ မဇ္ဈိမံ မာသံ သန္နိပတိတွာ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိဿာမာ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၈)။

တေ ဒုတိယဒိဝသေ ဂန္တွာ ရာဇဒွါရေ အဋ္ဌံသု။ အဇာတသတ္တု ရာဇာ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတတ္ထာ’’တိ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ပဋိပုစ္ဆိ။ ထေရာ အဋ္ဌာရသ မဟာဝိဟာရပဋိသင်္ခရဏတ္ထာယ ဟတ္ထကမ္မံ ပဋိဝေဒေသုံ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ ဟတ္ထကမ္မကာရကေ မနုဿေ အဒါသိ။ ထေရာ ပဌမံ မာသံ သဗ္ဗဝိဟာရေ ပဋိသင်္ခရာပေတွာ ရညော အာရောစေသုံ – ‘‘နိဋ္ဌိတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝိဟာရပဋိသင်္ခရဏံ။ ဣဒါနိ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂဟံ ကရောမာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ဝိဿတ္ထာ ကရောထ။ မယှံ အာဏာစက္ကံ၊ တုမှာကံ ဓမ္မစက္ကံ ဟောတု။ အာဏာပေထ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကရောမီ’’တိ? ‘‘သင်္ဂဟံ ကရောန္တာနံ ဘိက္ခူနံ သန္နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ ကရောမိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ဝေဘာရပဗ္ဗတပဿေ သတ္တပဏ္ဏိဂုဟာဒွါရေ ကာတုံ ယုတ္တံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ ရာဇာ အဇာတသတ္တု ဝိဿကမ္မုနာ နိမ္မိတသဒိသံ သုဝိဘတ္တဘိတ္တိတ္ထမ္ဘသောပါနံ နာနာဝိဓမာလာကမ္မလတအာကမ္မဝိစိတ္တံ အဘိဘဝန္တမိဝ ရာဇဘဝနဝိဘူတိံ အဝဟသန္တမိဝ ဒေဝဝိမာနသိရိံ သိရိယာ နိကေတမိဝ ဧကနိပါတတိတ္ထမိဝ စ ဒေဝမနုဿနယနဝိဟင်္ဂါနံ လောကရာမဏေယျကမိဝ သမ္ပိဏ္ဍိတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗသာရမဏ္ဍံ မဏ္ဍပံ ကာရာပေတွာ ဝိဝိဓကုသုမဒါမ-ဩလမ္ဗက-ဝိနိဂ္ဂလန္တစာရုဝိတာနံ ¶ ရတနဝိစိတ္တမဏိကောဋ္ဋိမတလမိဝ စ နံ နာနာပုပ္ဖူပဟာရဝိစိတ္တသုပရိနိဋ္ဌိတဘူမိကမ္မံ ဗြဟ္မဝိမာနသဒိသံ အလင်္ကရိတွာ တသ္မိံ မဟာမဏ္ဍပေ ပဉ္စသတာနံ ဘိက္ခူနံ အနဂ္ဃာနိ ပဉ္စ ကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏသတာနိ ပညာပေတွာ ဒက္ခိဏဘာဂံ နိဿာယ ဥတ္တရာဘိမုခံ ထေရာသနံ မဏ္ဍပမဇ္ဈေ ပုရတ္ထာဘိမုခံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အာသနာရဟံ ဓမ္မာသနံ ပညာပေတွာ ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိဉ္စေတ္ထ ဌပေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရောစာပေသိ – ‘‘နိဋ္ဌိတံ၊ ဘန္တေ၊ မမ ကိစ္စ’’န္တိ။

တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ သန္ဓာယ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဧကော ဘိက္ခု ဝိဿဂန္ဓံ ဝါယန္တော ဝိစရတီ’’တိ။ ထေရော တံ သုတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ အညော ဝိဿဂန္ဓံ ဝါယန္တော ¶ ဝိစရဏကဘိက္ခု နာမ နတ္ထိ၊ အဒ္ဓါ ဧတေ မံ သန္ဓာယ ဝဒန္တီ’’တိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇိ။ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာဟံသု – ‘‘သွေ၊ အာဝုသော၊ သန္နိပါတော တွဉ္စ သေက္ခော သကရဏီယော၊ တေန တေ န ယုတ္တံ သန္နိပါတံ ဂန္တုံ၊ အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော – ‘‘သွေ သန္နိပါတော၊ န ခေါ ပန မေတံ ပတိရူပံ ယွာဟံ သေက္ခော ¶ သမာနော သန္နိပါတံ ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ကာယဂတာယသတိယာ ဝီတိနာမေတွာ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘နိပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ကာယံ အာဝဇ္ဇေသိ။ ဒွေ ပါဒါ ဘူမိတော မုတ္တာ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ သီသံ ဗိမ္ဗောဟနံ၊ ဧတသ္မိံ အန္တရေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ။ အယဉှိ အာယသ္မာ စင်္ကမေန ¶ ဗဟိ ဝီတိနာမေတွာ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော စိန္တေသိ – ‘‘နနု မံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘ကတပုညောသိ တွံ၊ အာနန္ဒ၊ ပဓာနမနုယုဉ္ဇ၊ ခိပ္ပံ ဟောဟိသိ အနာသဝေါ’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၀၇)။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ကထာဒေါသော နာမ နတ္ထိ။ မမ အစ္စာရဒ္ဓံ ဝီရိယံ တေန မေ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တတိ။ ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယသမထံ ယောဇေမီ’’တိ စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ပါဒဓောဝနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ မဉ္စကေ နိသီဒိတွာ ‘‘ထောကံ ဝိဿမိဿာမီ’’တိ ကာယံ မဉ္စကေ ဥပနာမေသိ။ ဒွေ ပါဒါ ဘူမိတော မုတ္တာ၊ သီသဉ္စ ဗိမ္ဗောဟနံ အသမ္ပတ္တံ။ ဧတသ္မိံ အန္တရေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ၊ စတုဣရိယာပထဝိရဟိတံ ထေရဿ အရဟတ္တံ အဟောသိ။ တေန ဣမသ္မိံ သာသနေ အနိပန္နော အနိသိန္နော အဋ္ဌိတော အစင်္ကမန္တော ‘‘ကော ဘိက္ခု အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရော’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ ဒုတိယဒိဝသေ ကတဘတ္တကိစ္စာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိပတိတာ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ပန အတ္တနော အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ဉာပေတုကာမော ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ န ဂတော။ ဘိက္ခူ ယထာဝုဍ္ဎံ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒန္တာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ အာသနံ ဌပေတွာ နိသိန္နာ။ တတ္ထ ကေဟိစိ ‘‘ဧတမာသနံ ကဿာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရဿာ’’တိ။ ‘‘အာနန္ဒော ပန ကုဟိံ ဂတော’’တိ? တသ္မိံ သမယေ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘ဣဒါနိ မယှံ ဂမနကာလော’’တိ။ တတော အတ္တနော အာနုဘာဝံ ¶ ဒဿေန္တော ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ အတ္တနော အာသနေယေဝ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ အာကာသေနာဂန္တွာ နိသီဒီတိပိ ဧကေ။

ဧဝံ ¶ နိသိန္နေ တသ္မိံ အာယသ္မန္တေ မဟာကဿပတ္ထေရော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော၊ ကိံ ပဌမံ သင်္ဂါယာမ၊ ဓမ္မံ ဝါ ဝိနယံ ဝါ’’တိ? ဘိက္ခူ အာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ မဟာကဿပ၊ ဝိနယော နာမ ဗုဒ္ဓသာသနဿ အာယု၊ ဝိနယေ ဌိတေ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဌမံ ဝိနယံ သင်္ဂါယာမာ’’တိ၊။ ‘‘ကံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ? ‘‘အာယသ္မန္တံ ဥပါလိ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ အာနန္ဒော နပ္ပဟောတီ’’တိ? ‘‘နော နပ္ပဟောတိ၊ အပိ စ ခေါ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဓရမာနောယေဝ ဝိနယပရိယတ္တိံ နိဿာယ အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယဓရာနံ ယဒိဒံ ဥပါလီ’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉၊ ၂၂၈)။ တသ္မာ ဥပါလိတ္ထေရံ ¶ ပုစ္ဆိတွာ ဝိနယံ သင်္ဂါယာမာ’’တိ။ တတော ထေရော ဝိနယံ ပုစ္ဆနတ္ထာယ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ သမ္မန္နိ။ ဥပါလိတ္ထေရောပိ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထာယ သမ္မန္နိ။ တတြာယံ ပါဠိ –

‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သင်္ဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ အာဝုသော၊ သင်္ဃော။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဥပါလိံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျ’န္တိ။

‘‘အာယသ္မာပိ ဥပါလိ သင်္ဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ’’န္တိ။

ဧဝံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ သမ္မန္နိတွာ အာယသ္မာ ဥပါလိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ၊ ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ။ တတော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ထေရာသနေ နိသီဒိတွာ အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ ဝိနယံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ပဌမံ၊ အာဝုသော ဥပါလိ၊ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တ’’န္တိ ¶ ? ‘‘ဝေသာလိယံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကံ အာရဗ္ဘာ’’တိ? ‘‘သုဒိန္နံ ကလန္ဒပုတ္တံ အာရဗ္ဘာ’’တိ။ ‘‘ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ? ‘‘မေထုနဓမ္မေ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ ပဌမဿ ပါရာဇိကဿ ဝတ္ထုမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပညတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ အနုပညတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ အာပတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ အနာပတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ယထာ စ ပဌမဿ တထာ ဒုတိယဿ တထာ တတိယဿ တထာ စတုတ္ထဿ ပါရာဇိကဿ ဝတ္ထုမ္ပိ ပုစ္ဆိ…ပေ… အနာပတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ။ ပုဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ဥပါလိတ္ထေရော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တတော ¶ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ‘‘ပါရာဇိကကဏ္ဍံ နာမ ဣဒ’’န္တိ သင်္ဂဟံ အာရောပေတွာ ဌပေသုံ။ တေရသ သင်္ဃာဒိသေသာနိ ‘‘တေရသက’’န္တိ ဌပေသုံ။ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘အနိယတာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ တိံသ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ ဒွေနဝုတိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ စတ္တာရိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါဋိဒေသနီယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ ပဉ္စသတ္တတိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘သေခိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ သတ္တ ဓမ္မေ ‘‘အဓိကရဏသမထာ’’တိ ဌပေသုံ။

ဧဝံ ¶ မဟာဝိဘင်္ဂံ သင်္ဂဟံ အာရောပေတွာ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ အဋ္ဌ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါရာဇိကကဏ္ဍံ နာမ ဣဒ’’န္တိ ဌပေသုံ။ သတ္တရသ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘သတ္တရသက’’န္တိ ဌပေသုံ။ တိံသ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ ဆသဋ္ဌိသတသိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ အဋ္ဌ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါဋိဒေသနီယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ ပဉ္စသတ္တတိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘သေခိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ သတ္တ ဓမ္မေ ‘‘အဓိကရဏသမထာ’’တိ ¶ ဌပေသုံ။ ဧဝံ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂံ သင်္ဂဟံ အာရောပေတွာ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ခန္ဓကပရိဝါရေပိ အာရောပေသုံ။ ဧဝမေတံ သဥဘတောဝိဘင်္ဂခန္ဓကပရိဝါရံ ဝိနယပိဋကံ သင်္ဂဟမာရူဠှံ သဗ္ဗံ မဟာကဿပတ္ထေရော ပုစ္ဆိ၊ ဥပါလိတ္ထေရော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနပရိယောသာနေ ပဉ္စ အရဟန္တသတာနိ သင်္ဂဟံ အာရောပိတနယေနေဝ ဂဏသဇ္ဈာယမကံသု။ ဝိနယသင်္ဂဟာဝသာနေ ဥပါလိတ္ထေရော ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိံ နိက္ခိပိတွာ ဓမ္မာသနာ ဩရောဟိတွာ ဝုဍ္ဎေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒိ။

ဝိနယံ သင်္ဂါယိတွာ ဓမ္မံ သင်္ဂါယိတုကာမော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဓမ္မံ သင်္ဂါယန္တေဟိ ကံ ပုဂ္ဂလံ ဓုရံ ကတွာ ဓမ္မော သင်္ဂါယိတဗ္ဗော’’တိ? ဘိက္ခူ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ အာဟံသု။

အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သင်္ဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ အာဝုသော၊ သင်္ဃော။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ အာနန္ဒံ ဓမ္မံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သင်္ဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ဓမ္မံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ’’န္တိ။

အထ ¶ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ။ အထ မဟာကဿပတ္ထေရော အာနန္ဒတ္ထေရံ ဓမ္မံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဗြဟ္မဇာလံ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိ? ‘‘အန္တရာ စ၊ ဘန္တေ၊ ရာဇဂဟံ ¶ အန္တရာ စ နာဠန္ဒံ ရာဇာဂါရကေ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယ’’န္တိ။ ‘‘ကံ အာရဗ္ဘာ’’တိ? ‘‘သုပ္ပိယဉ္စ ပရိဗ္ဗာဇကံ၊ ဗြဟ္မဒတ္တဉ္စ မာဏဝ’’န္တိ။ ‘‘ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ? ‘‘ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏေ’’တိ။ အထ ခေါ ¶ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဗြဟ္မဇာလဿ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ဝတ္ထုမ္ပိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သာမညဖလံ ပနာဝုသော အာနန္ဒ၊ ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိ? ‘ရာဇဂဟေ၊ ဘန္တေ၊ ဇီဝကမ္ဗဝနေ’’တိ။ ‘‘ကေန သဒ္ဓိ’’န္တိ? ‘‘အဇာတသတ္တုနာ ဝေဒေဟိပုတ္တေန သဒ္ဓိ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ သာမညဖလဿ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ပဉ္စ နိကာယေ ပုစ္ဆိ။

ပဉ္စနိကာယာ နာမ – ဒီဃနိကာယော၊ မဇ္ဈိမနိကာယော၊ သံယုတ္တနိကာယော၊ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော၊ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ။ တတ္ထ ခုဒ္ဒကနိကာယော နာမ – စတ္တာရော နိကာယေ ဌပေတွာ၊ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ တတ္ထ ဝိနယော အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝိဿဇ္ဇိတော၊ သေသခုဒ္ဒကနိကာယော စတ္တာရော စ နိကာယာ အာနန္ဒတ္ထေရေန။ တဒေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ရသဝသေန ဧကဝိဓံ၊ ဓမ္မဝိနယဝသေန ဒုဝိဓံ၊ ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမဝသေန တိဝိဓံ၊ တထာ ပိဋကဝသေန၊ နိကာယဝသေန ပဉ္စဝိဓံ၊ အင်္ဂဝသေန နဝဝိဓံ၊ ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿဝိဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကထံ ရသဝသေန ဧကဝိဓံ? ယဉှိ ဘဂဝတာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတွာ ယာဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ပဉ္စစတ္တာလီသဝဿာနိ ဒေဝမနုဿနာဂယက္ခာဒယော အနုသာသန္တေန ပစ္စဝေက္ခန္တေန ဝါ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဧကရသံ ဝိမုတ္တိရသမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ရသဝသေန ဧကဝိဓံ။

ကထံ ¶ ဓမ္မဝိနယဝသေန ဒုဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ စေတံ ဓမ္မော စေဝ ဝိနယော စာတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဝိနယပိဋကံ ဝိနယော၊ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဓမ္မော၊ တေနေဝါဟ – ‘‘ယံနူန မယံ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမာ’’တိ။ ‘‘အဟံ ¶ ဥပါလိံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျံ၊ အာနန္ဒံ ဓမ္မံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ စ ဧဝံ ဓမ္မဝိနယဝသေန ဒုဝိဓံ။

ကထံ ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမဝသေန တိဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ ဟိဒံ ပဌမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစနန္တိ တိပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ –

‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ၊ သန္ဓာဝိဿံ အနိဗ္ဗိသံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော၊ ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ဂဟကာရက ¶ ဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ၊ ဂဟကူဋံ ဝိသင်္ခတံ၊

ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တံ၊ တဏှာနံ ခယမဇ္ဈဂါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃-၁၅၄)၊

ကေစိ ‘‘ယဒါ ဟဝေ ပါတုဘဝန္တိ ဓမ္မာ’’တိ ခန္ဓကေ ဥဒါနဂါထံ အာဟု။ ဧသာ ပန ပါဋိပဒဒိဝသေ သဗ္ဗညုဘာဝပ္ပတ္တဿ သောမနဿမယဉာဏေန ပစ္စယာကာရံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နာ ဥဒါနဂါထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယံ ပန ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ အဘာသိ – ‘‘ဟန္ဒ ဒါနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာမန္တယာမိ ဝေါ၊ ဝယဓမ္မာ သင်္ခါရာ၊ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၈) ဣဒံ ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစနံ။

ဥဘိန္နမန္တရေ ယံ ဝုတ္တံ ဧတံ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနန္တိ။ ဧဝံ ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမဝသေန တိဝိဓံ။

ကထံ ¶ ပိဋကဝသေန တိဝိဓံ? သဗ္ဗမ္ပိ ဟေတံ ဝိနယပိဋကံ သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ တိပ္ပဘေဒမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ပဌမသင်္ဂီတိယံ သင်္ဂီတဉ္စ အသင်္ဂီတဉ္စ သဗ္ဗမ္ပိ သမောဓာနေတွာ ဥဘယာနိ ပါတိမောက္ခာနိ၊ ဒွေ ဝိဘင်္ဂါနိ၊ ဒွါဝီသတိ ခန္ဓကာနိ၊ သောဠသပရိဝါရာတိ ဣဒံ ဝိနယပိဋကံ နာမ။

ဗြဟ္မဇာလာဒိ စတုတ္တိံသသုတ္တသင်္ဂဟော ဒီဃနိကာယော၊ မူလပရိယာယသုတ္တာဒိ ဒိယဍ္ဎသတဒွေသုတ္တသင်္ဂဟော မဇ္ဈိမနိကာယော၊ ဩဃတရဏသုတ္တာဒိ သတ္တသုတ္တသဟဿ သတ္တသတ ဒွါသဋ္ဌိသုတ္တသင်္ဂဟော သံယုတ္တနိကာယော၊ စိတ္တပရိယာဒါနသုတ္တာဒိ နဝသုတ္တသဟဿ ပဉ္စသတ သတ္တပညာသသုတ္တသင်္ဂဟော အင်္ဂုတ္တရနိကာယော၊ ခုဒ္ဒကပါဌ-ဓမ္မပဒ-ဥဒါန-ဣတိဝုတ္တက-သုတ္တနိပါတ-ဝိမာနဝတ္ထု-ပေတဝတ္ထု-ထေရဂါထာ-ထေရီဂါထာ-ဇာတကနိဒ္ဒေသ-ပဋိသမ္ဘိဒါ-အပဒါန-ဗုဒ္ဓဝံသ-စရိယာပိဋကဝသေန ¶ ပန္နရသပ္ပဘေဒေါ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ဣဒံ သုတ္တန္တပိဋကံ နာမ။

ဓမ္မသင်္ဂဟော၊ ဝိဘင်္ဂေါ၊ ဓာတုကထာ၊ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ၊ ကထာဝတ္ထု၊ ယမကံ၊ ပဋ္ဌာနန္တိ ဣဒံ အဘိဓမ္မပိဋကံ နာမ။ တတ္ထ –

ဝိဝိဓဝိသေသနယတ္တာ ¶ ၊ ဝိနယနတော စေဝ ကာယဝါစာနံ၊

ဝိနယတ္ထဝိဒူဟိ အယံ၊ ဝိနယော ဝိနယောတိ အက္ခာတော။

ဝိဝိဓာ ဟိ ဧတ္ထ ပဉ္စဝိဓ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသ ပါရာဇိကာဒိ သတ္တအာပတ္တိက္ခန္ဓမာတိကာ ဝိဘင်္ဂါဒိပ္ပဘေဒါ နယာ၊ ဝိသေသဘူတာ စ ဒဠှီကမ္မသိထိလကရဏပ္ပယောဇနာ အနုပညတ္တိနယာ ¶ ၊ ကာယိကဝါစသိကအဇ္ဈာစာရနိသေဓနတော စေသ ကာယံ ဝါစဉ္စ ဝိနေတိ၊ တသ္မာ ဝိဝိဓနယတ္တာ ဝိသေသနယတ္တာ ကာယဝါစာနဉ္စ ဝိနယနတော ‘‘ဝိနယော’’တိ အက္ခာတော။ တေနေတမေတဿ ဝစနတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ဝုတ္တံ –

‘‘ဝိဝိဓဝိသေသနယတ္တာ၊ ဝိနယနတော စေဝ ကာယဝါစာနံ၊

ဝိနယတ္ထဝိဒူဟိ အယံ၊ ဝိနယော ဝိနယောတိ အက္ခာတော’’တိ။

အတ္ထာနံ သူစနတော၊ သုဝုတ္တတော သဝနတောထ သူဒနတော၊

သုတ္တာဏာ သုတ္တသဘာဂတော စ၊ သုတ္တန္တိ အက္ခာတံ။

တဉှိ အတ္တတ္ထပရတ္ထာဒိဘေဒေ အတ္ထေ သူစေတိ၊ သုဝုတ္တာ စေတ္ထ အတ္ထာ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုလောမေန ဝုတ္တတ္တာ။ သဝတိ စေတံ အတ္ထေ သဿမိဝ ဖလံ ပသဝတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သူဒတိ စေတံ ဓေနုဝိယ ခီရံ၊ ပဂ္ဃရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုဋ္ဌု စ နေ တာယတိ ရက္ခတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုတ္တသဘာဂဉ္စေတံ၊ ယထာ ဟိ တစ္ဆကာနံ သုတ္တံ ပမာဏံ ဟောတိ၊ ဧဝမေတမ္ပိ ဝိညူနံ။ ယထာ စ သုတ္တေန သင်္ဂဟိတာနိ ပုပ္ဖာနိ န ဝိကိရိယန္တိ န ဝိဒ္ဓံသိယန္တိ၊ ဧဝမေတေန သင်္ဂဟိတာ အတ္ထာ။ တေနေတမေတဿ ဝစနတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ဝုတ္တံ –

‘‘အတ္ထာနံ သူစနတော၊ သုဝုတ္တတော သဝနတောထ သူဒနတော၊

သုတ္တာဏာ သုတ္တသဘာဂတော စ၊ သုတ္တန္တိ အက္ခာတ’’န္တိ။

ယံ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎိမန္တော၊ သလက္ခဏာ ပူဇိတာ ပရိစ္ဆိန္နာ၊

ဝုတ္တာဓိကာ စ ဓမ္မာ၊ အဘိဓမ္မော တေန အက္ခာတော။

အယဉှိ ¶ အဘိသဒ္ဒေါ ဝုဍ္ဎိလက္ခဏပူဇိတပရိစ္ဆိန္နာဓိကေသု ဒိဿတိ။ တထာဟေသ – ‘‘ဗာဠှာ မေ အာဝုသော ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ နော ပဋိက္ကမန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၃၈၉၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၉၅) ဝုဍ္ဎိယံ အာဂတော။ ‘‘ယာ တာ ရတ္တိယော အဘိညာတာ အဘိလက္ခိတာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၉) လက္ခဏေ။ ‘‘ရာဇာဘိရာဇာ မနုဇိန္ဒော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၅၅၈) ပူဇိတေ။ ‘‘ပဋိဗလော ဝိနေတုံ အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၈၅) ပရိစ္ဆိန္နေ။ အညမညသင်္ကရဝိရဟိတေ ဓမ္မေ စ ဝိနယေ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေနာ’’တိအာဒီသု (ဝိ။ ဝ။ ၇၅) အဓိကေ။

ဧတ္ထ စ ‘‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ၊ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၆၀ အာဒယော) နယေန ဝုဍ္ဎိမန္တောပိ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ရူပါရမ္မဏံ ဝါ သဒ္ဒါရမ္မဏံ ဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန အာရမ္မဏာဒီဟိ လက္ခဏီယတ္တာ သလက္ခဏာပိ။ ‘‘သေက္ခာ ဓမ္မာ၊ အသေက္ခာ ဓမ္မာ၊ လောကုတ္တရာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ နယေန ပူဇိတာပိ ပူဇာရဟာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဖဿော ဟောတိ ဝေဒနာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန သဘာဝပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ပရိစ္ဆိန္နာပိ။ ‘‘မဟဂ္ဂတာ ဓမ္မာ၊ အပ္ပမာဏာ ဓမ္မာ၊ အနုတ္တရာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ နယေန အဓိကာပိ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ တေနေတမေတဿ ဝစနတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ဝုတ္တံ –

‘‘ယံ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎိမန္တော၊ သလက္ခဏာ ပူဇိတာ ပရိစ္ဆိန္နာ၊

ဝုတ္တာဓိကာ စ ဓမ္မာ၊ အဘိဓမ္မော တေန အက္ခာတော’’တိ။

ပိဋကံ ပိဋကတ္ထဝိဒူ၊ ပရိယတ္တိဗ္ဘာဇနတ္ထတော အာဟု၊

တေန သမောဓာနေတွာ၊ တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာ။

ပရိယတ္တိပိ ¶ ¶ ဟိ ‘‘မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေနာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) ပိဋကန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ကုဒါလပိဋကံ အာဒါယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၂၈၊ အ။ နိ။ ၃။၇၀) ယံ ကိဉ္စိ ဘာဇနမ္ပိ။ တသ္မာ ပိဋကံ ပိဋကတ္ထဝိဒူ၊ ပရိယတ္တိဗ္ဘာဇနတ္ထတော အာဟု။

ဣဒါနိ တေန သမောဓာနေတွာ တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာတိ။ တေန ဧဝံ ဒုဝိဓတ္ထေန ပိဋကသဒ္ဒေန သဟ ¶ သမာသံ ကတွာ ဝိနယော စ သော ပိဋကဉ္စ ပရိယတ္တိဘာဝတော တဿ တဿ အတ္ထဿ ဘာဇနတော စာတိ ဝိနယပိဋကံ၊ ယထာဝုတ္တေနေဝ နယေန သုတ္တန္တဉ္စ တံ ပိဋကဉ္စာတိ သုတ္တန္တပိဋကံ၊ အဘိဓမ္မော စ သော ပိဋကဉ္စာတိ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ ဧဝမေတေ တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာ။

ဧဝံ ဉတွာ စ ပုနပိ တေသွေဝ ပိဋကေသု နာနပ္ပကာရကောသလ္လတ္ထံ –

ဒေသနာသာသနကထာ၊ ဘေဒံ တေသု ယထာရဟံ၊

သိက္ခာပဟာနဂမ္ဘီရ၊ ဘာဝဉ္စ ပရိဒီပယေ။

ပရိယတ္တိဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ၊ ဝိပတ္တိံ စာပိ ယံ ယဟိံ၊

ပါပုဏာတိ ယထာ ဘိက္ခု၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေ။

တတြာယံ ပရိဒီပနာ ဝိဘာဝနာ စ၊ ဧတာနိ ဟိ တီဏိ ပိဋကာနိ ယထာက္ကမံ အာဏာ ဝေါဟာရ ပရမတ္ထဒေသနာ ယထာပရာဓ-ယထာနုလောမ-ယထာဓမ္မသာသနာနိ၊ သံဝရာသံဝရဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနာမရူပပရိစ္ဆေဒကထာတိ စ ဝုစ္စန္တိ။

ဧတ္ထ ဟိ ဝိနယပိဋကံ အာဏာရဟေန ဘဂဝတာ အာဏာဗာဟုလ္လတော ဒေသိတတ္တာ အာဏာဒေသနာ၊ သုတ္တန္တပိဋကံ ဝေါဟာရကုသလေန ဘဂဝတာ ဝေါဟာရဗာဟုလ္လတော ဒေသိတတ္တာ ဝေါဟာရဒေသနာ၊ အဘိဓမ္မပိဋကံ ပရမတ္ထကုသလေန ဘဂဝတာ ပရမတ္ထဗာဟုလ္လတော ဒေသိတတ္တာ ပရမတ္ထဒေသနာတိ ဝုစ္စတိ။

တထာ ¶ ပဌမံ ယေ တေ ပစုရာပရာဓာ သတ္တာ တေ ယထာပရာဓံ ဧတ္ထ သာသိတာတိ ယထာပရာဓသာသနံ၊ ဒုတိယံ အနေကဇ္ဈာသယာနုသယစရိယာဓိမုတ္တိကာ သတ္တာ ယထာနုလောမံ ဧတ္ထ သာသိတာတိ ယထာနုလောမသာသနံ၊ တတိယံ ဓမ္မပုဉ္ဇမတ္တေ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ သညိနော သတ္တာ ယထာဓမ္မံ ဧတ္ထ သာသိတာတိ ယထာဓမ္မသာသနန္တိ ဝုစ္စတိ။

တထာ ¶ ပဌမံ အဇ္ဈာစာရပဋိပက္ခဘူတော သံဝရာသံဝရော ဧတ္ထ ကထိတောတိ သံဝရာသံဝရကထာ၊ ဒုတိယံ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိပဋိပက္ခဘူတာ ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနာ ဧတ္ထ ကထိတာတိ ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနကထာ၊ တတိယံ ရာဂါဒိပဋိပက္ခဘူတော နာမရူပပရိစ္ဆေဒေါ ဧတ္ထ ကထိတောတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒကထာတိ ဝုစ္စတိ။

တီသုပိ စ စေတေသု တိဿော သိက္ခာ၊ တီဏိ ပဟာနာနိ၊ စတုဗ္ဗိဓော စ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော ¶ ။ တထာ ဟိ – ဝိနယပိဋကေ ဝိသေသေန အဓိသီလသိက္ခာ ဝုတ္တာ၊ သုတ္တန္တပိဋကေ အဓိစိတ္တသိက္ခာ၊ အဘိဓမ္မပိဋကေ အဓိပညာသိက္ခာ။

ဝိနယပိဋကေ စ ဝီတိက္ကမပ္ပဟာနံ ကိလေသာနံ၊ ဝီတိက္ကမပဋိပက္ခတ္တာ သီလဿ။ သုတ္တန္တပိဋကေ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနံ၊ ပရိယုဋ္ဌာနပဋိပက္ခတ္တာ သမာဓိဿ။ အဘိဓမ္မပိဋကေ အနုသယပ္ပဟာနံ အနုသယပဋိပက္ခတ္တာ ပညာယ။

ပဌမေ စ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ကိလေသာနံ၊ ဣတရေသု ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနာနိ။ ပဌမေ စ ဒုစ္စရိတသံကိလေသဿ ပဟာနံ၊ ဣတရေသု တဏှာဒိဋ္ဌိသံကိလေသာနံ။

ဧကမေကသ္မိဉ္စေတ္ထ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဓမ္မောတိ ပါဠိ။ အတ္ထောတိ တဿာယေဝတ္ထော။ ဒေသနာတိ တဿာ မနသာဝဝတ္ထာပိတာယ ပါဠိယာ ဒေသနာ။ ပဋိဝေဓောတိ ပါဠိယာ ပါဠိအတ္ထဿ စ ယထာဘူတာဝဗောဓော။ တီသုပိ စေတေသု ဧတေ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓာ ¶ ယသ္မာ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ မန္ဒဗုဒ္ဓီဟိ ဒုက္ခောဂါဟာ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌာ စ၊ တသ္မာ ဂမ္ဘီရာ။ ဧဝံ ဧကမေကသ္မိံ ဧတ္ထ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပရော နယော – ဓမ္မောတိ ဟေတု။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ။ အတ္ထောတိ ဟေတုဖလံ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ဟေတုဖလေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ။ ဒေသနာတိ ပညတ္တိ၊ ယထာဓမ္မံ ဓမ္မာဘိလာပေါတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဋိဝေဓောတိ အဘိသမယော၊ သော စ လောကိယလောကုတ္တရော ဝိသယတော အသမ္မောဟတော စ အတ္ထာနုရူပံ ဓမ္မေသု၊ ဓမ္မာနုရူပံ အတ္ထေသု၊ ပညတ္တိပထာနုရူပံ ပညတ္တီသု အဝဗောဓော။

ဣဒါနိ ယသ္မာ ဧတေသု ပိဋကေသု ယံ ယံ ဓမ္မဇာတံ ဝါ အတ္ထဇာတံ ဝါ၊ ယာ စာယံ ယထာ ယထာ ဉာပေတဗ္ဗော အတ္ထော သောတူနံ ဉာဏဿ အဘိမုခေါ ဟောတိ၊ တထာ တထာ တဒတ္ထဇောတိကာ ဒေသနာ၊ ယော စေတ္ထ ¶ အဝိပရီတာဝဗောဓသင်္ခါတော ပဋိဝေဓော သဗ္ဗမေတံ အနုပစိတကုသလသမ္ဘာရေဟိ ဒုပ္ပညေဟိ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဒုက္ခောဂါဟံ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌဉ္စ၊ တသ္မာ ဂမ္ဘီရံ။ ဧဝမ္ပိ ဧကမေကသ္မိံ ဧတ္ထ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ဒေသနာ-သာသနကထာ ¶ ၊ ဘေဒံ တေသု ယထာရဟံ၊

သိက္ခာပဟာနဂမ္ဘီရဘာဝဉ္စ ပရိဒီပယေ’’တိ။

‘‘ပရိယတ္တိဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ၊ ဝိပတ္တိဉ္စာပိ ယံ ယဟိံ၊

ပါပုဏာတိ ယထာ ဘိက္ခု၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေ’’တိ။

ဧတ္ထ ပန တီသု ပိဋကေသု တိဝိဓော ပရိယတ္တိဘေဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တိဿော ဟိ ပရိယတ္တိယော – အလဂဒ္ဒူပမာ၊ နိဿရဏတ္ထာ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တီတိ။

တတ္ထ ယာ ဒုဂ္ဂဟိတာ ဥပါရမ္ဘာဒိဟေတု ပရိယာပုဋာ၊ အယံ အလဂဒ္ဒူပမာ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော အလဂဒ္ဒတ္ထိကော အလဂဒ္ဒဂဝေသီ အလဂဒ္ဒပရိယေသနံ စရမာနော၊ သော ပဿေယျ မဟန္တံ အလဂဒ္ဒံ။ တမေနံ ဘောဂေ ဝါ နင်္ဂုဋ္ဌေ ဝါ ဂဏှေယျ။ တဿ သော အလဂဒ္ဒေါ ပဋိပရိဝတ္တိတွာ ဟတ္ထေ ဝါ ဗာဟာယ ဝါ အညတရသ္မိံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂေ ဍံသေယျ။ သော တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ၊ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဒုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလဂဒ္ဒဿ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ သုတ္တံ…ပေ… ဝေဒလ္လံ။ တေ တံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိတွာ တေသံ ဓမ္မာနံ ပညာယ အတ္ထံ န ဥပပရိက္ခန္တိ။ တေသံ တေ ဓမ္မာ ပညာယ အတ္ထံ အနုပပရိက္ခတံ န နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ။ တေ ဥပါရမ္ဘာနိသံသာ စေဝ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ ဣတိဝါဒပ္ပမောက္ခာနိသံသာ စ။ ယဿ စတ္ထာယ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ၊ တဉ္စဿ အတ္ထံ နာနုဘောန္တိ။ တေသံ တေ ဓမ္မာ ဒုဂ္ဂဟိတာ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဒုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၈)။

ယာ ¶ ¶ ပန သုဂ္ဂဟိတာ သီလက္ခန္ဓာဒိပါရိပူရိံယေဝ အာကင်္ခမာနေန ပရိယာပုဋာ န ဥပါရမ္ဘာဒိ ဟေတု၊ အယံ နိဿရဏတ္ထာ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘တေသံ တေ ဓမ္မာ သုဂ္ဂဟိတာ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၉)။

ယံ ပန ပရိညာတက္ခန္ဓော ပဟီနကိလေသော ဘာဝိတမဂ္ဂေါ ပဋိဝိဒ္ဓါကုပ္ပော သစ္ဆိကတနိရောဓော ခီဏာသဝေါ ¶ ကေဝလံ ပဝေဏီပါလနတ္ထာယ ဝံသာနုရက္ခဏတ္ထာယ ပရိယာပုဏာတိ၊ အယံ ဘဏ္ဍာဂါရိကပအယတ္တီတိ။

ဝိနယေ ပန သုပ္ပဋိပန္နော ဘိက္ခု သီလသမ္ပတ္တိံ နိဿာယ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ပါပုဏာတိ၊ တာသံယေဝ စ တတ္ထ ပဘေဒဝစနတော။ သုတ္တေ သုပ္ပဋိပန္နော သမာဓိသမ္ပဒံ နိဿာယ ဆ အဘိညာ ပါပုဏာတိ၊ တာသံယေဝ စ တတ္ထ ပဘေဒဝစနတော။ အဘိဓမ္မေ သုပ္ပဋိပန္နော ပညာသမ္ပဒံ နိဿာယ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ ပါပုဏာတိ၊ တာသဉ္စ တတ္ထေဝ ပဘေဒဝစနတော။ ဧဝမေတေသု သုပ္ပဋိပန္နော ယထာက္ကမေန ဣမံ ဝိဇ္ဇာတ္တယဆဠဘိညာစတုပဋိသမ္ဘိဒါဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ ပါပုဏာတိ။

ဝိနယေ ပန ဒုပ္ပဋိပန္နော အနုညာတသုခသမ္ဖဿအတ္ထရဏပါဝုရဏာဒိဖဿသာမညတော ပဋိက္ခိတ္တေသု ဥပါဒိန္နဖဿာဒီသု အနဝဇ္ဇသညီ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ၊ ယထာ ယေမေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ၊ တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ (ပါစိ။ ၄၁၇၊ မ။ နိ။ ၁။၂၃၄) တတော ဒုဿီလဘာဝံ ပါပုဏာတိ။ သုတ္တေ ¶ ဒုပ္ပဋိပန္နော ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၅) အဓိပ္ပာယံ အဇာနန္တော ဒုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှာတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္တနာ ဒုဂ္ဂဟိတေန အမှေ စေဝ အဗ္ဘာစိက္ခတိ၊ အတ္တာနဉ္စ ခနတိ၊ ဗဟုဉ္စ အပုညံ ပသဝတီ’’တိ (ပါစိ။ ၄၁၇၊ မ။ နိ။ ၁။၂၃၆) တတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတံ ပါပုဏာတိ။ အဘိဓမ္မေ ဒုပ္ပဋိပန္နော ဓမ္မစိန္တံ အတိဓာဝန္တော အစိန္တေယျာနိပိ စိန္တေတိ၊ တတော စိတ္တက္ခေပံ ပါပုဏာတိ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစိန္တေယျာနိ န စိန္တေတဗ္ဗာနိ၊ ယာနိ စိန္တေန္တော ဥမ္မာဒဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၇၇)။ ဧဝမေတေသု ဒုပ္ပဋိပန္နော ယထာက္ကမေန ဣမံ ဒုဿီလဘာဝမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတာ စိတ္တက္ခေပဘေဒံ ဝိပတ္တိံ ပါပုဏာတီတိ။

‘‘ပရိယတ္တိဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ၊ ဝိပတ္တိံ စာပိ ယံ ယဟိံ၊

ပါပုဏာတိ ယထာ ဘိက္ခု၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေ’’တိ။

အယမ္ပိ ဂါထာ ဝုတ္တတ္ထာ ဟောတိ။ ဧဝံ နာနပ္ပကာရတော ပိဋကာနိ ဉတွာ တေသံ ဝသေနေတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ တိဝိဓန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။

ကထံ ¶ နိကာယဝသေန ပဉ္စဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ စေတံ ဒီဃနိကာယော၊ မဇ္ဈိမနိကာယော၊ သံယုတ္တနိကာယော၊ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော၊ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ပဉ္စပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကတမော ဒီဃနိကာယော? တိဝဂ္ဂသင်္ဂဟာနိ ဗြဟ္မဇာလာဒီနိ စတုတ္တိံသ သုတ္တာနိ။

စတုတ္တိံသေဝ သုတ္တန္တာ၊ တိဝဂ္ဂေါ ယဿ သင်္ဂဟော၊

ဧသ ဒီဃနိကာယောတိ၊ ပဌမော အနုလောမိကော။

ကသ္မာ ပနေသ ဒီဃနိကာယောတိ ဝုစ္စတိ? ဒီဃပ္ပမာဏာနံ သုတ္တာနံ သမူဟတော နိဝါသတော စ၊ သမူဟနိဝါသာ ဟိ နိကာယောတိ ¶ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကနိကာယမ္ပိ သမနုပဿာမိ ဧဝံ စိတ္တံ၊ ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိရစ္ဆာနဂတာ ပါဏာ၊ ပေါဏိကနိကာယော၊ စိက္ခလ္လိကနိကာယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀) ဧဝမာဒီနိ စေတ္ထ သာဓကာနိ သာသနတော စ လောကတော စ။ ဧဝံ သေသာနမ္ပိ နိကာယဘာဝေ ဝစနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကတမော မဇ္ဈိမနိကာယော? မဇ္ဈိမပ္ပမာဏာနိ ပဉ္စဒသဝဂ္ဂသင်္ဂဟာနိ မူလပရိယာယသုတ္တာဒီနိ ဒိယဍ္ဎသတံ ဒွေ စ သုတ္တာနိ။

ဒိယဍ္ဎသတံ သုတ္တန္တာ၊ ဒွေ စ သုတ္တာနိ ယတ္ထ သော၊

နိကာယော မဇ္ဈိမော ပဉ္စ-ဒသဝဂ္ဂပရိဂ္ဂဟော။

ကတမော သံယုတ္တနိကာယော? ဒေဝတာသံယုတ္တာဒိဝသေန ဌိတာနိ ဩဃတရဏာဒီနိ သတ္တ သုတ္တသဟဿာနိ သတ္တ စ သုတ္တသတာနိ ဒွါသဋ္ဌိ စ သုတ္တာနိ။

သတ္တ သုတ္တသဟဿာနိ၊ သတ္တ သုတ္တသတာနိ စ၊

ဒွါသဋ္ဌိ စေဝ သုတ္တန္တာ၊ ဧသော သံယုတ္တသင်္ဂဟော။

ကတမော ¶ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော? ဧကေကအင်္ဂါတိရေကဝသေန ဌိတာနိ စိတ္တပရိယာဒါနာဒီနိ နဝ သုတ္တသဟဿာနိ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ သတ္တပညာသဉ္စ သုတ္တာနိ။

နဝ သုတ္တသဟဿာနိ၊ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ စ၊

သတ္တပညာသ သုတ္တာနိ၊ သင်္ချာ အင်္ဂုတ္တရေ အယံ။

ကတမော ¶ ခုဒ္ဒကနိကာယော? သကလံ ဝိနယပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ခုဒ္ဒကပါဌာဒယော စ ပုဗ္ဗေ နိဒဿိတာ ပန္နရသဘေဒါ ဌပေတွာ စတ္တာရော နိကာယေ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနန္တိ။

ဌပေတွာ ¶ စတုရောပေတေ၊ နိကာယေ ဒီဃအာဒိကေ၊

တဒညံ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ နိကာယော ခုဒ္ဒကော မတောတိ။

ကထံ အင်္ဂဝသေန နဝဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ ဟိဒံ သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထာ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လန္တိ နဝပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဥဘတောဝိဘင်္ဂနိဒ္ဒေသခန္ဓကပရိဝါရာ သုတ္တနိပါတေ မင်္ဂလသုတ္တ-ရတနသုတ္တ-နာလကသုတ္တ-တုဝဋ္ဋကသုတ္တာနိ အညမ္ပိ စ သုတ္တနာမကံ တထာဂတဝစနံ သုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗမ္ပိ သဂါထကံ သုတ္တံ ဂေယျန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိသေသေန သံယုတ္တကေ သကလောပိ သဂါထာဝဂ္ဂေါ၊ သကလံ အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ နိဂ္ဂါထကံ သုတ္တံ၊ ယဉ္စ အညမ္ပိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ အသင်္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ တံ ဝေယျာကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မပဒံ၊ ထေရဂါထာ၊ ထေရီဂါထာ၊ သုတ္တနိပါတေ နောသုတ္တနာမိကာ သုဒ္ဓိကဂါထာ စ ဂါထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သောမနဿဉာဏမယိကဂါထာပဋိသံယုတ္တာ ဒွါသီတိ သုတ္တန္တာ ဥဒါနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဒသုတ္တရသတသုတ္တန္တာ ဣတိဝုတ္တကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပဏ္ဏကဇာတကာဒီနိ ပညာသာဓိကာနိ ပဉ္စ ဇာတကသတာနိ ဇာတကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၀၉) -အာဒိနယပ္ပဝတ္တာ သဗ္ဗေပိ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မပဋိသံယုတ္တာ သုတ္တန္တာ အဗ္ဘုတဓမ္မန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စူဠဝေဒလ္လ-မဟာဝေဒလ္လ-သမ္မာဒိဋ္ဌိ-သက္ကပဉှ-သင်္ခါရဘာဇနိယ-မဟာပုဏ္ဏမသုတ္တာဒယော ¶ သဗ္ဗေပိ ဝေဒဉ္စ တုဋ္ဌိဉ္စ လဒ္ဓါ လဒ္ဓါ ပုစ္ဆိတသုတ္တန္တာ ဝေဒလ္လန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ အင်္ဂဝသေန နဝဝိဓံ။

ကထံ ¶ ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ စေတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ –

‘‘ဒွါသီတိ ဗုဒ္ဓတော ဂဏှိံ၊ ဒွေ သဟဿာနိ ဘိက္ခုတော၊

စတုရာသီတိ သဟဿာနိ၊ ယေ မေ ဓမ္မာ ပဝတ္တိနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၁၀၂၇)၊

ဧဝံ ပရိဒီပိတဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကာနုသန္ဓိကံ သုတ္တံ ဧကော ဓမ္မက္ခန္ဓော။ ယံ အနေကာနုသန္ဓိကံ တတ္ထ အနုသန္ဓိဝသေန ဓမ္မက္ခန္ဓဂဏနာ။ ဂါထာဗန္ဓေသု ပဉှာပုစ္ဆနံ ¶ ဧကော ဓမ္မက္ခန္ဓော၊ ဝိဿဇ္ဇနံ ဧကော။ အဘိဓမ္မေ ဧကမေကံ တိက-ဒုက-ဘာဇနံ၊ ဧကမေကဉ္စ စိတ္တဝါရဘာဇနံ၊ ဧကော ဓမ္မက္ခန္ဓော။ ဝိနယေ အတ္ထိ ဝတ္ထု၊ အတ္ထိ မာတိကာ၊ အတ္ထိ ပဒဘာဇနီယံ၊ အတ္ထိ အန္တရာပတ္တိ၊ အတ္ထိ အာပတ္တိ၊ အတ္ထိ အနာပတ္တိ၊ အတ္ထိ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ တတ္ထ ဧကမေကော ကောဋ္ဌာသော၊ ဧကမေကော ဓမ္မက္ခန္ဓောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿဝိဓံ။

ဧဝမေတံ အဘေဒတော ရသဝသေန ဧကဝိဓံ၊ ဘေဒတော ဓမ္မဝိနယာဒိဝသေန ဒုဝိဓာဒိဘေဒံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သင်္ဂါယန္တေန မဟာကဿပပ္ပမုခေန ဝသီဂဏေန ‘‘အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ ပဌမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဣဒံ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဣဒံ ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဣဒံ ဝိနယပိဋကံ၊ ဣဒံ သုတ္တန္တပိဋကံ၊ ဣဒံ အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ အယံ ဒီဃနိကာယော…ပေ… အယံ ခုဒ္ဒကနိကာယော၊ ဣမာနိ သုတ္တာဒီနိ နဝင်္ဂါနိ၊ ဣမာနိ စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီ’’တိ ဣမံ ပဘေဒံ ဝဝတ္ထပေတွာဝ သင်္ဂီတံ။ န ¶ ကေဝလဉ္စ ဧတ္တကမေဝ၊ အညမ္ပိ ဥဒ္ဒါနသင်္ဂဟ-ဝဂ္ဂသင်္ဂဟပေယျာလသင်္ဂဟ-ဧကကနိပါတ-ဒုကနိပါတာဒိနိပါတသင်္ဂဟ-သံယုတ္တသင်္ဂဟ-ပဏ္ဏာသသင်္ဂဟာဒိအနေကဝိဓံ တီသု ပိဋကေသု သန္ဒိဿမာနံ သင်္ဂဟပ္ပဘေဒံ ဝဝတ္ထပေတွာဧဝ သတ္တဟိ မာသေဟိ သင်္ဂီတံ။ သင်္ဂီတိပရိယောသာနေ စဿ – ‘‘ဣဒံ မဟာကဿပတ္ထေရေန ဒသဗလဿ သာသနံ ပဉ္စဝဿသဟဿပရိမာဏံ ကာလံ ပဝတ္တနသမတ္ထံ ကတ’’န္တိ သဉ္ဇာတပ္ပမောဒါ သာဓုကာရံ ဝိယ ဒဒမာနာ အယံ မဟာပထဝီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ အနေကပ္ပကာရံ ကမ္ပိ သင်္ကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ၊ အနေကာနိ စ အစ္ဆရိယာနိ ပါတုရဟေသုန္တိ အယံ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိနာမ။ ယာ လောကေ –

သတေဟိ ပဉ္စဟိ ကတာ၊ တေန ပဉ္စသတာတိ စ၊

ထေရေဟေဝ ကတတ္တာ စ၊ ထေရိကာတိ ပဝုစ္စတီတိ။

ဣမိဿာ ¶ ပန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိယာ ပဝတ္တမာနာယ ဝိနယံ ပုစ္ဆန္တေန အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ‘‘ပဌမံ၊ အာဝုသော ဥပါလိ၊ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တ’’န္တိ ဧဝမာဒိဝစနပရိယောသာနေ ‘‘ဝတ္ထုမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆီ’’တိ ဧတ္ထ နိဒါနေ ပုစ္ဆိတေ တံ နိဒါနံ အာဒိတော ပဘုတိ ဝိတ္ထာရေတွာ ယေန စ ပညတ္တံ၊ ယသ္မာ စ ပညတ္တံ၊ သဗ္ဗမေတံ ကထေတုကာမေန အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝုတ္တံ ‘‘တေန သမယေန ¶ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီ’’တိ သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝမိဒံ အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ ပန ‘‘ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ စ ‘‘ဣဒံ ဝစနံ ကေန ဝုတ္တံ၊ ကဒါ ဝုတ္တ’’န္တိ ဧတေသံ ပဒါနံ အတ္ထော ပကာသိတော ဟောတိ။

ဣဒါနိ ¶ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဝုစ္စတေ၊ ယသ္မာ အယမာယသ္မတာ မဟာကဿပတ္ထေရေန နိဒါနံ ပုဋ္ဌော တသ္မာနေန တံ နိဒါနံ အာဒိတော ပဘုတိ ဝိတ္ထာရေတုံ ဝုတ္တန္တိ။ ဧဝမိဒံ အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ဝဒန္တေနာပိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ စ ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာတိ ဣမေသံ မာတိကာပဒါနံ အတ္ထော ပကာသိတော ဟောတိ။

ဣဒါနိ ဓာရိတံ ယေန စာဘတံ၊ ယတ္ထပ္ပတိဋ္ဌိတံ စေတမေတံ ဝတွာ ဝိဓိံ တတောတိ ဧတေသံ အတ္ထပ္ပကာသနတ္ထံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ။ တံ ပနေတံ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီ’’တိ ဧဝမာဒိဝစနပဋိမဏ္ဍိတနိဒါနံ ဝိနယပိဋကံ ကေန ဓာရိတံ၊ ကေနာဘတံ၊ ကတ္ထ ပတိဋ္ဌိတန္တိ? ဝုစ္စတေ – အာဒိတော တာဝ ဣဒံ ဘဂဝတော သမ္မုခါ အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဓာရိတံ၊ တဿ သမ္မုခတော အပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ ဆဠဘိညာဒိဘေဒေဟိ အနေကေဟိ ဘိက္ခုသဟဿေဟိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ မဟာကဿပပ္ပမုခေဟိ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ။ ကေနာဘတန္တိ? ဇမ္ဗုဒီပေ တာဝ ဥပါလိတ္ထေရမာဒိံ ကတွာ အာစရိယပရမ္ပရာယ ယာဝ တတိယသင်္ဂီတိ တာဝ အာဘတံ။ တတြာယံ ¶ အာစရိယပရမ္ပရာ –

ဥပါလိ ဒါသကော စေဝ၊ သောဏကော သိဂ္ဂဝေါ တထာ၊

တိဿော မောဂ္ဂလိပုတ္တော စ၊ ပဉ္စေတေ ဝိဇိတာဝိနော။

ပရမ္ပရာယ ဝိနယံ၊ ဒီပေ ဇမ္ဗုသိရိဝှယေ၊

အစ္ဆိဇ္ဇမာနမာနေသုံ၊ တတိယော ယာဝ သင်္ဂဟော။

အာယသ္မာ ¶ ဟိ ဥပါလိ ဣမံ ဝိနယဝံသံ ဝိနယတန္တိံ ဝိနယပဝေဏိံ ဘဂဝတော

သမ္မုခါ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဗဟူနံ ဘိက္ခူနံ ဟဒယေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တဿ ဟာယသ္မတော သန္တိကေ ဝိနယဝံသံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိနယေ ပကတညုတံ ပတ္တေသု ပုဂ္ဂလေသု ပုထုဇ္ဇန-သောတာပန္န-သကဒါဂါမိ-အနာဂါမိနော ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ၊ ခီဏာသဝါနံ သဟဿမေကံ အဟောသိ။ ဒါသကတ္ထေရောပိ တဿေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အဟောသိ၊ သော ဥပါလိတ္ထေရဿ သမ္မုခါ ဥဂ္ဂဟေတွာ တထေဝ ဝိနယံ ဝါစေသိ။ တဿာပိ အာယသ္မတော သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိနယေ ပကတညုတံ ပတ္တာ ပုထုဇ္ဇနာဒယော ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ၊ ခီဏာသဝါနံ သဟဿမေဝ အဟောသိ။ သောဏကတ္ထေရောပိ ဒါသကတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အဟောသိ၊ သောပိ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဒါသကတ္ထေရဿ သမ္မုခါ ဥဂ္ဂဟေတွာ တထေဝ ဝိနယံ ဝါစေသိ။ တဿာပိ အာယသ္မတော သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိနယေ ပကတညုတံ ပတ္တာ ပုထုဇ္ဇနာဒယော ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ၊ ခီဏာသဝါနံ သဟဿမေဝ အဟောသိ။ သိဂ္ဂဝတ္ထေရောပိ သောဏကတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အဟောသိ၊ သောပိ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ¶ သောဏကတ္ထေရဿ သန္တိကေ ဝိနယံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အရဟန္တသဟဿဿ ဓုရဂ္ဂါဟော အဟောသိ။ တဿ ပနာယသ္မတော သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိနယေ ပကတညုတံ ပတ္တာ ပုထုဇ္ဇန-သောတာပန္နသကဒါဂါမိ-အနာဂါမိနောပိ ခီဏာသဝါပိ ဧတ္တကာနိ ¶ သတာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာနိ သဟဿာနီတိ ဝါ အပရိစ္ဆိန္နာ အဟေသုံ။ တဒါ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပေ အတိမဟာဘိက္ခုသမုဒါယော အဟောသိ။ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ပန အာနုဘာဝေါ တတိယသင်္ဂီတိယံ ပါကဋော ဘဝိဿတိ။ ဧဝမိဒံ ဝိနယပိဋကံ ဇမ္ဗုဒီပေ တာဝ ဣမာယ အာစရိယပရမ္ပရာယ ယာဝ တတိယသင်္ဂီတိ တာဝ အာဘတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒုတိယသင်္ဂီတိဝိဇာနနတ္ထံ ပန အယမနုက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒါ ဟိ –

သင်္ဂါယိတွာန သဒ္ဓမ္မံ၊ ဇောတယိတွာ စ သဗ္ဗဓိ၊

ယာဝ ဇီဝိတပရိယန္တံ၊ ဌတွာ ပဉ္စသတာပိ တေ။

ခီဏာသဝါ ¶ ဇုတီမန္တော၊ ထေရာ ကဿပအာဒယော၊

ခီဏသ္နေဟပဒီပါဝ၊ နိဗ္ဗာယိံသု အနာလယာ။

အထာနုက္ကမေန ဂစ္ဆန္တေသု ရတ္တိန္ဒိဝေသု ဝဿသတပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ ဝေသာလိကာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဘိက္ခူ ဝေသာလိယံ ‘‘ကပ္ပတိ သိင်္ဂီလောဏကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ ဒွင်္ဂုလကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ ဂါမန္တရကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ အာဝါသကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ အနုမတိကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ အာစိဏ္ဏကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ အမထိတကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ ဇဠောဂိံ ပါတုံ၊ ကပ္ပတိ အဒသကံ နိသီဒနံ၊ ကပ္ပတိ ဇာတရူပရဇတ’’န္တိ ဣမာနိ ဒသ ဝတ္ထူနိ ဒီပေသုံ။ တေသံ သုသုနာဂပုတ္တော ကာဠာသောကော နာမ ရာဇာ ပက္ခော အဟောသိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ယသော ကာကဏ္ဍကပုတ္တော ဝဇ္ဇီသု စာရိကံ စရမာနော ‘‘ဝေသာလိကာ ကိရ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဘိက္ခူ ဝေသာလိယံ ဒသ ဝတ္ထူနိ ဒီပေန္တီ’’တိ သုတွာ ‘‘န ခေါ ပနေတံ ပတိရူပံ ယွာဟံ ဒသဗလဿ သာသနဝိပတ္တိံ သုတွာ အပ္ပောဿုက္ကော ဘဝေယျံ။ ဟန္ဒာဟံ အဓမ္မဝါဒိနော ¶ နိဂ္ဂဟေတွာ ဓမ္မံ ¶ ဒီပေမီ’’တိ စိန္တေန္တော ယေန ဝေသာလီ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ ယသော ကာကဏ္ဍကပုတ္တော ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဝေသာလိကာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဘိက္ခူ တဒဟုပေါသထေ ကံသပါတိံ ဥဒကေန ပူရေတွာ မဇ္ဈေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဌပေတွာ အာဂတာဂတေ ဝေသာလိကေ ဥပါသကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘ဒေထာဝုသော၊ သင်္ဃဿ ကဟာပဏမ္ပိ အဍ္ဎမ္ပိ ပါဒမ္ပိ မာသကရူပမ္ပိ၊ ဘဝိဿတိ သင်္ဃဿ ပရိက္ခာရေန ကရဏီယ’’န္တိ သဗ္ဗံ တာဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ယာဝ ‘‘ဣမာယ ပန ဝိနယသင်္ဂီတိယာ သတ္တ ဘိက္ခုသတာနိ အနူနာနိ အနဓိကာနိ အဟေသုံ၊ တသ္မာ အယံ ဒုတိယသင်္ဂီတိ သတ္တသတိကာတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

ဧဝံ တသ္မိဉ္စ သန္နိပါတေ ဒွါဒသ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ သန္နိပတိံသု အာယသ္မတာ ယသေန သမုဿာဟိတာ။ တေသံ မဇ္ဈေ အာယသ္မတာ ရေဝတေန ပုဋ္ဌေန သဗ္ဗကာမိတ္ထေရေန ဝိနယံ ဝိဿဇ္ဇေန္တေန တာနိ ဒသ ဝတ္ထူနိ ဝိနိစ္ဆိတာနိ၊ အဓိကရဏံ ဝူပသမိတံ။ အထ ထေရာ ‘‘ပုန ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိဿာမာ’’တိ တိပိဋကဓရေ ပတ္တပဋိသမ္ဘိဒေ သတ္တသတေ ဘိက္ခူ ဥစ္စိနိတွာ ဝေသာလိယံ ¶ ဝါလိကာရာမေ သန္နိပတိတွာ မဟာကဿပတ္ထေရေန သင်္ဂါယိတသဒိသမေဝ သဗ္ဗံ သာသနမလံ သောဓေတွာ ပုန ပိဋကဝသေန နိကာယဝသေန အင်္ဂဝသေန ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စ သဗ္ဗံ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိံသု။ အယံ သင်္ဂီတိ အဋ္ဌဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတာ။ ယာ လောကေ –

သတေဟိ သတ္တဟိ ကတာ၊ တေန သတ္တသတာတိ စ၊

ပုဗ္ဗေ ကတံ ဥပါဒါယ၊ ဒုတိယာတိ စ ဝုစ္စတီတိ။

ယေဟိ ထေရေဟိ သင်္ဂီတာ၊ သင်္ဂီတိ တေသု ဝိဿုတာ၊

သဗ္ဗကာမီ စ သာဠှော စ၊ ရေဝတော ခုဇ္ဇသောဘိတော။

ယသော ¶ စ သာဏသမ္ဘူတော၊ ဧတေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ၊

ထေရာ အာနန္ဒထေရဿ၊ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ တထာဂတံ။

သုမနော ဝါသဘဂါမီ စ၊ ဉေယျာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ၊

ဒွေ ဣမေ အနုရုဒ္ဓဿ၊ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ တထာဂတံ။

ဒုတိယော ¶ ပန သင်္ဂီတော၊ ယေဟိ ထေရေဟိ သင်္ဂဟော၊

သဗ္ဗေပိ ပန္နဘာရာ တေ၊ ကတကိစ္စာ အနာသဝါတိ။

ဧဝမိမံ ဒုတိယသင်္ဂီတိံ သင်္ဂါယိတွာ ထေရာ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ နု ခေါ အနာဂတေပိ သာသနဿ ဧဝရူပံ အဗ္ဗုဒ’’န္တိ ဩလောကယမာနာ ဣမံ အဒ္ဒသံသု – ‘‘ဣတော ဝဿသတဿ ဥပရိ အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ ပါဋလိပုတ္တေ ဓမ္မာသောကော နာမ ရာဇာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇံ ကာရေဿတိ။ သော ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသီဒိတွာ မဟန္တံ လာဘသက္ကာရံ ပဝတ္တယိဿတိ။ တတော တိတ္ထိယာ လာဘသက္ကာရံ ပတ္ထယမာနာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ သကံ သကံ ဒိဋ္ဌိံ ပရိဒီပေဿန္တိ။ ဧဝံ သာသနေ မဟန္တံ အဗ္ဗုဒံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ အထ နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိန္နု ခေါ မယံ ဧတသ္မိံ အဗ္ဗုဒေ ဥပ္ပန္နေ သမ္မုခါ ဘဝိဿာမ၊ န ဘဝိဿာမာ’’တိ။ အထ တေ သဗ္ဗေဝ တဒါ အတ္တနော အသမ္မုခဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ကော နု ခေါ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတုံ သမတ္ထော ဘဝိဿတီ’’တိ သကလံ မနုဿလောကံ ဆကာမာဝစရဒေဝလောကဉ္စ ဩလောကေန္တာ န ကဉ္စိ ဒိသွာ ဗြဟ္မလောကေ တိဿံ နာမ မဟာဗြဟ္မာနံ အဒ္ဒသံသု ¶ ပရိတ္တာယုကံ ဥပရိဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ ဘာဝိတမဂ္ဂံ။ ဒိသွာန နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ မယံ ဧတဿ ဗြဟ္မုနော မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ ဥဿာဟံ ကရေယျာမ၊ အဒ္ဓါ ဧသ ¶ မောဂ္ဂလိဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေဿတိ။ တတော စ မန္တေဟိ ပလောဘိတော နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿတိ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတွာ သကလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒေါ ဟုတွာ တိတ္ထိယေ မဒ္ဒိတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိဿတီ’’တိ။

တေ ဗြဟ္မလောကံ ဂန္တွာ တိဿံ မဟာဗြဟ္မာနံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣတော ဝဿသတဿ ဥပရိ အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ သာသနေ မဟန္တံ အဗ္ဗုဒံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ မယဉ္စ သကလံ မနုဿလောကံ ဆကာမာဝစရဒေဝလောကဉ္စ ဩလောကယမာနာ ကဉ္စိ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ သမတ္ထံ အဒိသွာ ဗြဟ္မလောကံ ဝိစိနန္တာ ဘဝန္တမေဝ အဒ္ဒသာမ။ သာဓု၊ သပ္ပုရိသ၊ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒသဗလဿ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတုံ ပဋိညံ ဒေဟီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ မဟာဗြဟ္မာ၊ ‘‘အဟံ ကိရ သာသနေ ဥပ္ပန္နံ အဗ္ဗုဒံ သောဓေတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ သမတ္ထော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ ဟုတွာ၊ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ပဋိညံ အဒါသိ။ ထေရာ ဗြဟ္မလောကေ တံ ကရဏီယံ တီရေတွာ ပုန ပစ္စာဂမိံသု။

တေန ¶ ခေါ ပန သမယေန သိဂ္ဂဝတ္ထေရော စ စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရော စ ဒွေပိ နဝကာ ဟောန္တိ ဒဟရဘိက္ခူ တိပိဋကဓရာ ပတ္တပဋိသမ္ဘိဒါ ခီဏာသဝါ၊ တေ တံ အဓိကရဏံ န သမ္ပာပုဏိံသု။ ထေရာ ‘‘တုမှေ၊ အာဝုသော၊ အမှာကံ ဣမသ္မိံ အဓိကရဏေ နော သဟာယကာ အဟုဝတ္ထ၊ တေန ဝေါ ဣဒံ ဒဏ္ဍကမ္မံ ဟောတု – ‘တိဿော နာမ ဗြဟ္မာ မောဂ္ဂလိဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိဿတိ၊ တံ တုမှာကံ ဧကော နီဟရိတွာ ပဗ္ဗာဇေတု၊ ဧကော ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှာပေတူ’’’တိ ဝတွာ သဗ္ဗေပိ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ –

သဗ္ဗကာမိပ္ပဘုတယော၊ တေပိ ထေရာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

အဂ္ဂိက္ခန္ဓာဝ လောကမှိ၊ ဇလိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတာ။

ဒုတိယံ သင်္ဂဟံ ကတွာ၊ ဝိသောဓေတွာန သာသနံ၊

အနာဂတေပိ ¶ ကတွာန၊ ဟေတုံ သဒ္ဓမ္မသုဒ္ဓိယာ။

ခီဏာသဝါ ¶ ဝသိပ္ပတ္ထာ၊ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒါ၊

အနိစ္စတာဝသံ ထေရာ၊ တေပိ နာမ ဥပါဂတာ။

ဧဝံ အနိစ္စတံ ဇမ္မိံ၊ ဉတွာ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ၊

တံ ပတ္တုံ ဝါယမေ ဓီရော၊ ယံ နိစ္စံ အမတံ ပဒန္တိ။

ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗာကာရေန ဒုတိယသင်္ဂီတိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ ဟောတိ။

တိဿောပိ ခေါ မဟာဗြဟ္မာ ဗြဟ္မလောကတော စဝိတွာ မောဂ္ဂလိဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသိ။ သိဂ္ဂဝတ္ထေရောပိ တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဘုတိ သတ္တ ဝဿာနိ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ ဧကဒိဝသမ္ပိ ဥဠုင်္ကမတ္တံ ဝါ ယာဂုံ ကဋစ္ဆုမတ္တံ ဝါ ဘတ္တံ နာလတ္ထ။ သတ္တန္နံ ပန ဝဿာနံ အစ္စယေန ဧကဒိဝသံ ‘‘အတိစ္ဆထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝစနမတ္တံ အလတ္ထ။ တံဒိဝသမေဝ ဗြာဟ္မဏောပိ ဗဟိဒ္ဓါ ကိဉ္စိ ကရဏီယံ ကတွာ အာဂစ္ဆန္တော ပဋိပထေ ထေရံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ အမှာကံ ဂေဟံ အဂမိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဂမိမှာ’’တိ။ ‘‘အပိ ကိဉ္စိ ¶ လဘိတ္ထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ လဘိမှာ’’တိ။ သော ဂေဟံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘တဿ ပဗ္ဗဇိတဿ ကိဉ္စိ အဒတ္ထာ’’တိ? ‘‘န ကိဉ္စိ အဒမှာ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏော ဒုတိယဒိဝသေ ဃရဒွါရေယေဝ နိသီဒိ ‘‘အဇ္ဇ ပဗ္ဗဇိတံ မုသာဝါဒေန နိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ။ ထေရော ဒုတိယဒိဝသေ ဗြာဟ္မဏဿ ဃရဒွါရံ သမ္ပတ္တော။ ဗြာဟ္မဏော ထေရံ ဒိသွာဝ ဧဝမာဟ – ‘‘တုမှေ ဟိယျော အမှာကံ ဂေဟေ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါယေဝ ‘လဘိမှာ’တိ အဝေါစုတ္ထ။ ဝဋ္ဋတိ နု ခေါ တုမှာကံ မုသာဝါဒေါ’’တိ! ထေရော အာဟ – ‘‘မယံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ တုမှာကံ ဂေဟေ သတ္တ ဝဿာနိ ‘အတိစ္ဆထာ’တိ ဝစနမတ္တမ္ပိ အလဘိတွာ ဟိယျော ‘အတိစ္ဆထာ’တိ ဝစနမတ္တံ လဘိမှ၊ အထေတံ ပဋိသန္ထာရံ ဥပါဒါယ ဧဝမဝေါစုမှာ’’တိ။

ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ ပဋိသန္ထာရမတ္တမ္ပိ လဘိတွာ ‘လဘိမှာ’တိ ပသံသန္တိ၊ အညံ ကိဉ္စိ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ¶ လဘိတွာ ကသ္မာ န ပသံသန္တီ’’တိ ပသီဒိတွာ အတ္တနော အတ္ထာယ ပဋိယာဒိတဘတ္တတော ကဋစ္ဆုမတ္တံ ဘိက္ခံ တဒုပိယဉ္စ ဗျဉ္ဇနံ ဒါပေတွာ ‘‘ဣမံ ဘိက္ခံ သဗ္ဗကာလံ တုမှေ လဘိဿထာ’’တိ အာဟ ¶ ။ သော ပုနဒိဝသတော ပဘုတိ ဥပသင်္ကမန္တဿ ထေရဿ ဥပသမံ ဒိသွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ပသီဒိတွာ ထေရံ နိစ္စကာလံ အတ္တနော ဃရေ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂကရဏတ္ထာယ ယာစိ။ ထေရော အဓိဝါသေတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တော ထောကံ ထောကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ကထေတွာ ဂစ္ဆတိ။ သောပိ ခေါ မာဏဝကော သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကောယေဝ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ အဟောသိ။ ဗြဟ္မလောကတော အာဂတသုဒ္ဓသတ္တဿ အာသနေ ဝါ သယနေ ဝါ အညော ကောစိ နိသဇ္ဇိတာ ဝါ နိပဇ္ဇိတာ ဝါ နတ္ထိ။ သော ယဒါ အာစရိယဃရံ ဂစ္ဆတိ၊ တဒါဿ မဉ္စပီဌံ သေတေန ဝတ္ထေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ လဂ္ဂေတွာ ဌပေန္တိ။ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘သမယော ဒါနိ မာဏဝကံ ပဗ္ဗာဇေတုံ၊ စိရဉ္စ မေ ဣဓာဂစ္ဆန္တဿ၊ န စ ကာစိ မာဏဝကေန သဒ္ဓိံ ကထာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဟန္ဒ ဒါနိ ဣမိနာ ဥပါယေန ပလ္လင်္ကံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဂေဟံ ဂန္တွာ ယထာ တသ္မိံ ဂေဟေ ဌပေတွာ မာဏဝကဿ ပလ္လင်္ကံ အညံ န ကိဉ္စိ အာသနံ ဒိဿတိ တထာ အဓိဋ္ဌာသိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟဇနော ထေရံ ဒိသွာ အညံ ကိဉ္စိ အာသနံ အပဿန္တော မာဏဝကဿ ပလ္လင်္ကံ အတ္ထရိတွာ ထေရဿ အဒါသိ။ နိသီဒိ ထေရော ပလ္လင်္ကေ။ မာဏဝကောပိ ခေါ တင်္ခဏညေဝ အာစရိယဃရာ အာဂမ္မ ထေရံ အတ္တနော ပလ္လင်္ကေ နိသိန္နံ ဒိသွာ ကုပိတော အနတ္တမနော ‘‘ကော မမ ပလ္လင်္ကံ သမဏဿ ပညပေသီ’’တိ အာဟ။

ထေရော ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝူပသန္တေ မာဏဝကဿ စဏ္ဍိက္ကဘာဝေ ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ ပန တွံ၊ မာဏဝက၊ ကိဉ္စိ ¶ မန္တံ ဇာနာသီ’’တိ? မာဏဝကော ‘‘ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ မယိ ဒါနိ မန္တေ အဇာနန္တေ အညေ ကေ ဇာနိဿန္တီ’’တိ ဝတွာ၊ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘တုမှေ ပန မန္တံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘ပုစ္ဆ၊ မာဏဝက၊ ပုစ္ဆိတွာ သက္ကာ ဇာနိတု’’န္တိ။ အထ ခေါ မာဏဝကော တီသု ဝေဒေသု သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘေသု ¶ သာက္ခရပ္ပဘေဒေသု ဣတိဟာသပဉ္စမေသု ယာနိ ယာနိ ဂဏ္ဌိဋ္ဌာနာနိ၊ ယေသံ ယေသံ နယံ နေဝ အတ္တနာ ပဿတိ နာပိဿ အာစရိယော အဒ္ဒသ၊ တေသု တေသု ထေရံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘ပကတိယာပိ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ၊ ဣဒါနိ ပန ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တော၊ တေနဿ နတ္ထိ တေသံ ပဉှာနံ ဝိဿဇ္ဇနေ ဘာရော’’တိ တာဝဒေဝ တေ ပဉှေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မာဏဝကံ အာဟ – ‘‘မာဏဝက၊ အဟံ တယာ ဗဟုံ ပုစ္ဆိတော၊ အဟမ္ပိ ဒါနိ တံ ဧကံ ပဉှံ ပုစ္ဆာမိ၊ ဗျာကရိဿသိ မေ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ ပုစ္ဆ ဗျာကရိဿာမီ’’တိ။ ထေရော စိတ္တယမကေ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ –

‘‘ယဿ ¶ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိရုဇ္ဈတိ တဿ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈိဿတိ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ယဿ ဝါ ပန စိတ္တံ နိရုဇ္ဈိဿတိ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ တဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ?

မာဏဝေါ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ ဟရိတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ကိံ နာမ၊ ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ ဣဒ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဗုဒ္ဓမန္တော နာမာယံ၊ မာဏဝါ’’တိ။ ‘‘သက္ကာ ပနာယံ၊ ဘော၊ မယှမ္ပိ ဒါတု’’န္တိ။ ‘‘သက္ကာ မာဏဝ၊ အမှေဟိ ဂဟိတပဗ္ဗဇ္ဇံ ဂဏှန္တဿ ဒါတု’’န္တိ။ တတော ¶ မာဏဝေါ မာတာပိတရော ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇိတော ဗုဒ္ဓမန္တံ နာမ ဇာနာတိ၊ န စ အတ္တနော သန္တိကေ အပဗ္ဗဇိတဿ ဒေတိ၊ အဟံ ဧတဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ မန္တံ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ။

အထဿ မာတာပိတရော ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာပိ နော ပုတ္တော မန္တေ ဂဏှတု၊ ဂဟေတွာ ပုနာဂမိဿတီ’’တိ မညမာနာ ‘‘ဥဂ္ဂဏှ၊ ပုတ္တာ’’တိ အနုဇာနိံသု။ ထေရော ဒါရကံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဒွတ္တိံသာကာရကမ္မဋ္ဌာနံ တာဝ အာစိက္ခိ။ သော တတ္ထ ပရိကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တတော ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘သာမဏေရော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော၊ အဘဗ္ဗော ဒါနိ သာသနတော နိဝတ္တိတုံ။ သစေ ပနဿာဟံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎေတွာ ကထေယျံ၊ အရဟတ္တံ ပါပုဏေယျ၊ အပ္ပောဿုက္ကော ဘဝေယျ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဂဟေတုံ၊ သမယော ဒါနိ နံ စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရဿ သန္တိကံ ပေသေတု’’န္တိ။ တတော အာဟ – ‘‘ဧဟိ တွံ၊ သာမဏေရ၊ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှ။ မမ ဝစနေန တဉ္စ အာရောဂျံ ပုစ္ဆ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘ဥပဇ္ဈာယော မံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ သန္တိကံ ပဟိဏီ’တိ။ ‘ကော နာမ တေ ဥပဇ္ဈာယော’တိ စ ဝုတ္တေ ‘သိဂ္ဂဝတ္ထေရော နာမ၊ ဘန္တေ’တိ ဝဒေယျာသိ။ ‘အဟံ ကော နာမာ’တိ ဝုတ္တေ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘မမ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ နာမံ ဇာနာတီ’’’တိ။

‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ တိဿော သာမဏေရော ထေရံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အနုပုဗ္ဗေန စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော သာမဏေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကုတော ¶ အာဂတောသီ’’တိ? ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ သန္တိကံ ပဟိဏီ’’တိ။ ‘‘ကော နာမ တေ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ? ‘‘သိဂ္ဂဝတ္ထေရော နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အဟံ ကော နာမာ’’တိ? ‘‘မမ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ နာမံ ဇာနာတီ’’တိ။ ‘‘ပတ္တစီဝရံ ဒါနိ ပဋိသာမေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ သာမဏေရော ပတ္တစီဝရံ ¶ ပဋိသာမေတွာ ပုနဒိဝသေ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဥဒကဒန္တပေါနံ ဥပဋ္ဌာပေသိ။ ထေရော တဿ သမ္မဇ္ဇိတဋ္ဌာနံ ပုန သမ္မဇ္ဇိ ¶ ။ တံ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတွာ အညံ ဥဒကံ အာဟရိ။ တဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌံ အပနေတွာ အညံ ဒန္တကဋ္ဌံ ဂဏှိ။ ဧဝံ သတ္တ ဒိဝသာနိ ကတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပုန ပုစ္ဆိ။ သာမဏေရော ပုနပိ ပုဗ္ဗေ ကထိတသဒိသမေဝ ကထေသိ။ ထေရော ‘‘သော ဝတာယံ ဗြာဟ္မဏော’’တိ သဉ္ဇာနိတွာ ‘‘ကိမတ္ထံ အာဂတောသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှတ္ထာယ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ထေရော ‘‘ဥဂ္ဂဏှ ဒါနိ၊ သာမဏေရာ’’တိ ဝတွာ ပုန ဒိဝသတော ပဘုတိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပဋ္ဌပေသိ။ တိဿော သာမဏေရောဝ ဟုတွာ၊ ဌပေတွာ ဝိနယပိဋကံ သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌကထာယ။ ဥပသမ္ပန္နကာလေ ပန အဝဿိကောဝ သမာနော တိပိဋကဓရော အဟောသိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ဟတ္ထေ သကလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု။ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရောပိ အပရေန သမယေန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တော ဗဟူနံ ဓမ္မဝိနယံ ဝါစေသိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဗိန္ဒုသာရဿ ရညော ဧကသတပုတ္တာ အဟေသုံ။ တေ သဗ္ဗေ အသောကော အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကမာတိကံ တိဿကုမာရံ ဌပေတွာ ဃာတေသိ။ ဃာတေန္တော စ စတ္တာရိ ဝဿာနိ အနဘိသိတ္တောဝ ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ စတုန္နံ ဝဿာနံ အစ္စယေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ ဥပရိ အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဧကရဇ္ဇာဘိသေကံ ပါပုဏိ ¶ ။ အဘိသေကာနုဘာဝေန စဿ ဣမာ ရာဇိဒ္ဓိယော အာဂတာ – မဟာပထဝိယာ ဟေဋ္ဌာ ယောဇနပ္ပမာဏေ အာဏာ ပဝတ္တတိ၊ တထာ ဥပရိ အာကာသေ အနောတတ္တဒဟတော အဋ္ဌဟိ ကာဇေဟိ သောဠသ ပါနီယဃဋေ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒေဝတာ အာဟရန္တိ၊ ယတော သာသနေ ဥပ္ပန္နသဒ္ဓါ ဟုတွာ အဋ္ဌ ဃဋေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အဒါသိ၊ ဒွေ ဃဋေ သဋ္ဌိမတ္တာနံ တိပိဋကဓရဘိက္ခူနံ၊ ဒွေ ဃဋေ အဂ္ဂမဟေသိယာ အသန္ဓိမိတ္တာယ၊ စတ္တာရော ဃဋေ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ ဒေဝတာဧဝ ဟိမဝန္တေ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ နာမ အတ္ထိ သိနိဒ္ဓံ မုဒုကံ ရသဝန္တံ တံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အာဟရန္တိ၊ ယေန ရညော စ မဟေသိယာ စ သောဠသန္နဉ္စ နာဋကိတ္ထိသဟဿာနံ သဋ္ဌိမတ္တာနဉ္စ ဘိက္ခုသဟဿာနံ ဒေဝသိကံ ဒန္တပေါနကိစ္စံ နိပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒေဝသိကမေဝ စဿ ဒေဝတာ အဂဒါမလကံ အဂဒဟရီတကံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဉ္စ ဂန္ဓရသသမ္ပန္နံ အမ္ဗပက္ကံ အာဟရန္တိ။ တထာ ဆဒ္ဒန္တဒဟတော ပဉ္စဝဏ္ဏနိဝါသနပါဝုရဏံ ပီတကဝဏ္ဏဟတ္ထပုစ္ဆနပဋကံ ဒိဗ္ဗဉ္စ ပါနကံ အာဟရန္တိ။ ဒေဝသိကမေဝ ပနဿ နှာနဂန္ဓံ ¶ အနုဝိလေပနဂန္ဓံ ¶ ပါရုပနတ္ထာယ အသုတ္တမယိကံ သုမနပုပ္ဖပဋံ မဟာရဟဉ္စ အဉ္ဇနံ နာဂဘဝနတော နာဂရာဇာနော အာဟရန္တိ။ ဆဒ္ဒန္တဒဟေဝ ¶ ဥဋ္ဌိတဿ သာလိနော နဝ ဝါဟသဟဿာနိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သုကာ အာဟရန္တိ။ မူသိကာ နိတ္ထုသကဏေ ကရောန္တိ၊ ဧကောပိ ခဏ္ဍတဏ္ဍုလော န ဟောတိ၊ ရညော သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု အယမေဝ တဏ္ဍုလော ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆတိ။ မဓုမက္ခိကာ မဓုံ ကရောန္တိ။ ကမ္မာရသာလာသု အစ္ဆာ ကူဋံ ပဟရန္တိ။ ကရဝီကသကုဏာ အာဂန္တွာ မဓုရဿရံ ဝိကူဇန္တာ ရညော ဗလိကမ္မံ ကရောန္တိ။

ဣမာဟိ ဣဒ္ဓီဟိ သမန္နာဂတော ရာဇာ ဧကဒိဝသံ သုဝဏ္ဏသင်္ခလိကဗန္ဓနံ ပေသေတွာ စတုန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ အဓိဂတရူပဒဿနံ ကပ္ပာယုကံ ကာဠံ နာမ နာဂရာဇာနံ အာနယိတွာ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ အနေကသတဝဏ္ဏေဟိ ဇလဇ ထလဇပုပ္ဖေဟိ သုဝဏ္ဏပုပ္ဖေဟိ စ ပူဇံ ကတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေဟိ သောဠသဟိ နာဋကိတ္ထိသဟဿေဟိ သမန္တတော ပရိက္ခိပိတွာ ‘‘အနန္တဉာဏဿ တာဝ မေ သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တိနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ရူပံ ဣမေသံ အက္ခီနံ အာပါထံ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ တေန နိမ္မိတံ သကလသရီရဝိပ္ပကိဏ္ဏပုညပ္ပဘာဝနိဗ္ဗတ္တာသီတာနုဗျဉ္ဇနပဋိမဏ္ဍိတဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသဿိရီကတာယ ဝိကသိတကမလုပ္ပလပုဏ္ဍရီကပဋိမဏ္ဍိတမိဝ သလိလတလံ တာရာဂဏရသ္မိဇာလဝိသဒဝိပ္ဖုရိတသောဘာသမုဇ္ဇလိတမိဝ ဂဂနတလံ နီလပီတလောဟိတာဒိဘေဒဝိစိတြဝဏ္ဏရံသိဝိနဒ္ဓဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခေပဝိလာသိတာယ ¶ သဉ္စာပ္ပဘာနုရာဂဣန္ဒဓနုဝိဇ္ဇုလတာပရိက္ခိတ္တမိဝ ကနကဂိရိသိခရံ နာနာဝိရာဂဝိမလကေတုမာလာသမုဇ္ဇလိတစာရုမတ္ထကသောဘံ နယနရသာယတနမိဝ ဗြဟ္မဒေဝမနုဇနာဂယက္ခဂဏာနံ ဗုဒ္ဓရူပံ ပဿန္တော သတ္တ ဒိဝသာနိ အက္ခိပူဇံ နာမ အကာသိ။

ရာဇာ ကိရ အဘိသေကံ ပါပုဏိတွာ တီဏိယေဝ သံဝစ္ဆရာနိ ဗာဟိရကပါသဏ္ဍံ ပရိဂ္ဂဏှိ။ စတုတ္ထေ သံဝစ္ဆရေ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသီဒိ။ တဿ ကိရ ပိတာ ဗိန္ဒုသာရော ဗြာဟ္မဏဘတ္တော အဟောသိ၊ သော ဗြာဟ္မဏာနဉ္စ ဗြာဟ္မဏဇာတိယပါသဏ္ဍာနဉ္စ ပဏ္ဍရင်္ဂပရိဗ္ဗာဇကာဒီနံ သဋ္ဌိသဟဿမတ္တာနံ နိစ္စဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ အသောကောပိ ပိတရာ ပဝတ္တိတံ ဒါနံ အတ္တနော အန္တေပုရေ တထေဝ ဒဒမာနော ဧကဒိဝသံ သီဟပဉ္ဇရေ ဌိတော တေ ဥပသမပရိဗာဟိရေန အာစာရေန ဘုဉ္ဇမာနေ အသံယတိန္ဒြိယေ အဝိနီတဣရိယာပထေ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဤဒိသံ ဒါနံ ဥပပရိက္ခိတွာ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဧဝံ စိန္တေတွာ အမစ္စေ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘဏေ၊ အတ္တနော အတ္တနော သာဓုသမ္မတေ ¶ သမဏဗြာဟ္မဏေ အန္တေပုရံ အတိဟရထ၊ ဒါနံ ဒဿာမာ’’တိ။ အမစ္စာ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ ရညော ပဋိဿုဏိတွာ တေ တေ ပဏ္ဍရင်္ဂပရိဗ္ဗာဇကာဇီဝကနိဂဏ္ဌာဒယော အာနေတွာ ‘‘ဣမေ၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ အရဟန္တော’’တိ အာဟံသု။

အထ ¶ ရာဇာ အန္တေပုရေ ဥစ္စာဝစာနိ အာသနာနိ ပညပေတွာ ‘‘အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ဝတွာ အာဂတာဂတေ အာဟ – ‘‘အတ္တနော အတ္တနော ပတိရူပေ အာသနေ နိသီဒထာ’’တိ ¶ ။ တေသု ဧကစ္စေ ဘဒ္ဒပီဌကေသု၊ ဧကစ္စေ ဖလကပီဌကေသု နိသီဒိံသု။ တေ ဒိသွာ ရာဇာ ‘‘နတ္ထိ နေသံ အန္တော သာရော’’တိ ဉတွာ တေသံ အနုရူပံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒတွာ ဥယျောဇေသိ။

ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဧကဒိဝသံ ရာဇာ သီဟပဉ္ဇရေ ဌိတော အဒ္ဒသ နိဂြောဓသာမဏေရံ ရာဇင်္ဂဏေန ဂစ္ဆန္တံ ဒန္တံ ဂုတ္တံ သန္တိန္ဒြိယံ ဣရိယာပထသမ္ပန္နံ။ ကော ပနာယံ နိဂြောဓော နာမ? ဗိန္ဒုသာရရညော ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ သုမနရာဇကုမာရဿ ပုတ္တော။

ဗိန္ဒုသာရရညော ကိရ ဒုဗ္ဗလကာလေယေဝ အသောကကုမာရော အတ္တနာ လဒ္ဓံ ဥဇ္ဇေနီရဇ္ဇံ ပဟာယ အာဂန္တွာ သဗ္ဗနဂရံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ကတွာ သုမနရာဇကုမာရံ အဂ္ဂဟေသိ။ တံဒိဝသမေဝ သုမနဿ ရာဇကုမာရဿ သုမနာ နာမ ဒေဝီ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ အဟောသိ။ သာ အညာတကဝေသေန နိက္ခမိတွာ အဝိဒူရေ အညတရံ စဏ္ဍာလဂါမံ သန္ဓာယ ဂစ္ဆန္တီ ဇေဋ္ဌကစဏ္ဍာလဿ ဂေဟတော အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ နိဂြောဓရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာယ ဒေဝတာယ ‘‘ဣတော ဧဟိ၊ သုမနေ’’တိ ဝဒန္တိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ တဿာ သမီပံ ဂတာ။ ဒေဝတာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဧကံ သာလံ နိမ္မိနိတွာ ‘‘ဧတ္ထ ဝသာဟီ’’တိ အဒါသိ။ သာ တံ သာလံ ပါဝိသိ။ ဂတဒိဝသေယေဝ စ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သာ တဿ နိဂြောဓဒေဝတာယ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘နိဂြောဓော’’ တွေဝ နာမံ အကာသိ။ ဇေဋ္ဌကစဏ္ဍာလော ဒိဋ္ဌဒိဝသတော ပဘုတိ တံ အတ္တနော သာမိဓီတရံ ဝိယ မညမာနော နိဗဒ္ဓဝတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ ရာဇဓီတာ တတ္ထ သတ္တ ဝဿာနိ ဝသိ။ နိဂြောဓကုမာရောပိ ¶ သတ္တဝဿိကော ဇာတော။ တဒါ မဟာဝရုဏတ္ထေရော နာမ ဧကော အရဟာ ဒါရကဿ ဟေတုသမ္ပဒံ ဒိသွာ ရက္ခိတွာ တတ္ထ ဝိဟရမာနော ‘‘သတ္တဝဿိကော ဒါနိ ဒါရကော၊ ကာလော နံ ပဗ္ဗာဇေတု’’န္တိ ¶ စိန္တေတွာ ရာဇဓီတာယ အာရောစာပေတွာ နိဂြောဓကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ကုမာရော ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော ဧကဒိဝသံ ပါတောဝ သရီရံ ဇဂ္ဂိတွာ အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တံ ကတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ‘‘မာတုဥပါသိကာယ ဂေဟဒွါရံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ နိက္ခမိ။ မာတုနိဝါသနဋ္ဌာနဉ္စဿ ဒက္ခိဏဒွါရေန နဂရံ ပဝိသိတွာ နဂရမဇ္ဈေန ဂန္တွာ ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ။

တေန ¶ စ သမယေန အသောကော ဓမ္မရာဇာ ပါစီနဒိသာဘိမုခေါ သီဟပဉ္ဇရေ စင်္ကမတိ။ တင်္ခဏညေဝ နိဂြောဓော ရာဇင်္ဂဏံ သမ္ပာပုဏိ သန္တိန္ဒြိယော သန္တမာနသော ယုဂမတ္တံ ပေက္ခမာနော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကဒိဝသံ ရာဇာ သီဟပဉ္ဇရေ ဌိတော အဒ္ဒသ နိဂြောဓသာမဏေရံ ရာဇင်္ဂဏေန ဂစ္ဆန္တံ ဒန္တံ ဂုတ္တံ သန္တိန္ဒြိယံ ဣရိယာပထသမ္ပန္န’’န္တိ။ ဒိသွာ ပနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ဇနော သဗ္ဗောပိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဘန္တမိဂပ္ပဋိဘာဂေါ။ အယံ ပန ဒါရကော အဝိက္ခိတ္တစိတ္တော အတိဝိယ စဿ အာလောကိတဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇနပသာရဏဉ္စ သောဘတိ။ အဒ္ဓါ ဧတဿ အဗ္ဘန္တရေ လောကုတ္တရဓမ္မော ဘဝိဿတီ’’တိ ရညော သဟ ဒဿနေနေဝ သာမဏေရေ စိတ္တံ ပသီဒိ၊ ပေမံ သဏ္ဌဟိ။ ကသ္မာ? ပုဗ္ဗေ ဟိ ကိရ ပုညကရဏကာလေ ဧသ ရညော ဇေဋ္ဌဘာတာ ဝါဏိဇကော အဟောသိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ –

‘‘ပုဗ္ဗေ ဝ ¶ သန္နိဝါသေန၊ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ၊

ဧဝံ တံ ဇာယတေ ပေမံ၊ ဥပ္ပလံ ဝ ယထောဒကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၇၄)၊

အထ ရာဇာ သဉ္ဇာတပေမော သဗဟုမာနော ‘‘ဧတံ သာမဏေရံ ပက္ကောသထာ’’တိ အမစ္စေ ပေသေသိ။ ‘‘တေ အတိစိရာယန္တီ’’တိ ပုန ဒွေ တယော ပေသေသိ – ‘‘တုရိတံ အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ သာမဏေရော အတ္တနော ပကတိယာ ဧဝ အဂမာသိ။ ရာဇာ ပတိရူပမာသနံ ဉတွာ ‘‘နိသီဒထာ’’တိ အာဟ။ သော ဣတော စိတော စ ဝိလောကေတွာ ‘‘နတ္ထိ ဒါနိ အညေ ဘိက္ခူ’’တိ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တံ ရာဇပလ္လင်္ကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပတ္တဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ရညော အာကာရံ ဒဿေသိ။ ရာဇာ တံ ပလ္လင်္ကသမီပံ ဥပဂစ္ဆန္တံယေဝ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဇ္ဇေဝ ဒါနိ အယံ သာမဏေရော ဣမဿ ဂေဟဿ သာမိကော ဘဝိဿတီ’’တိ သာမဏေရော ရညော ဟတ္ထေ ပတ္တံ ဒတွာ ပလ္လင်္ကံ အဘိရုဟိတွာ နိသီဒိ။ ရာဇာ အတ္တနော အတ္ထာယ သမ္ပာဒိတံ သဗ္ဗံ ယာဂုခဇ္ဇကဘတ္တဝိကတိံ ¶ ဥပနာမေသိ။ သာမဏေရော အတ္တနော ယာပနီယမတ္တကမေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ရာဇာ အာဟ – ‘‘သတ္ထာရာ တုမှာကံ ဒိန္နောဝါဒံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘ဇာနာမိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကဒေသေနာ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ မယှမ္ပိ နံ ကထေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇာ’’တိ ရညော အနုရူပံ ဓမ္မပဒေ အပ္ပမာဒဝဂ္ဂံ အနုမောဒနတ္ထာယ အဘာသိ။

ရာဇာ ပန ‘‘အပ္ပမာဒေါ အမတပဒံ၊ ပမာဒေါ မစ္စုနော ပဒ’’န္တိ သုတွာဝ ‘‘အညာတံ၊ တာတ၊ ပရိယောသာပေဟီ’’တိ အာဟ။ အနုမောဒနာဝသာနေ စ ‘‘အဋ္ဌ တေ၊ တာတ၊ ဓုဝဘတ္တာနိ ဒမ္မီ’’တိ အာဟ။ သာမဏေရော အာဟ – ‘‘ဧတာနိ အဟံ ဥပဇ္ဈာယဿ ဒမ္မိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကော အယံ၊ တာတ၊ ဥပဇ္ဈာယော နာမာ’’တိ? ‘‘ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဒိသွာ စောဒေတာ သာရေတာ စ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘အညာနိပိ တေ၊ တာတ၊ အဋ္ဌ ဒမ္မီ’’တိ။ ‘‘ဧတာနိ ¶ အာစရိယဿ ဒမ္မိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကော အယံ၊ တာတ၊ အာစရိယော နာမာ’’တိ? ‘‘ဣမသ္မိံ သာသနေ သိက္ခိတဗ္ဗကဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာပေတာ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ တာတ၊ အညာနိပိ တေ အဋ္ဌ ဒမ္မီ’’တိ။ ‘‘ဧတာနိပိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒမ္မိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကော အယံ၊ တာတ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော နာမာ’’တိ? ‘‘ယံ နိဿာယ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနဉ္စ မမ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စာ’’တိ။ ရာဇာ ဘိယျောသော မတ္တာယ တုဋ္ဌစိတ္တော အာဟ – ‘‘အညာနိပိ တေ၊ တာတ၊ အဋ္ဌ ဒမ္မီ’’တိ။ သာမဏေရော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပုနဒိဝသေ ဒွတ္တိံသ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ရာဇန္တေပုရံ ပဝိသိတွာ ဘတ္တကိစ္စမကာသိ။ ရာဇာ ‘‘အညေပိ ဒွတ္တိံသ ဘိက္ခူ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ သွေ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဝဍ္ဎာပေန္တော သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကာဒီနံ ဘတ္တံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ အန္တောနိဝေသနေ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဘိက္ခူနံ နိစ္စဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ နိဂြောဓတ္ထေရေ ဂတေနေဝ ပသာဒေန။ နိဂြောဓတ္ထေရောပိ ရာဇာနံ သပရိသံ တီသု သရဏေသု ပဉ္စသု စ သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပေါထုဇ္ဇနိကေန ပသာဒေန အစလပ္ပသာဒံ ကတွာ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ပုန ရာဇာ အသောကာရာမံ နာမ မဟာဝိဟာရံ ကာရေတွာ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဘိက္ခူနံ နိစ္စဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ စတုရာသီတိယာ နဂရသဟဿေသု စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ကာရာပေသိ စတုရာသီတိသဟဿစေတိယပဋိမဏ္ဍိတာနိ ဓမ္မေနေဝ၊ နော အဓမ္မေန။

ဧကဒိဝသံ ကိရ ရာဇာ အသောကာရာမေ မဟာဒါနံ ဒတွာ သဋ္ဌိသဟဿဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ နိသဇ္ဇ သင်္ဃံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဝါရေတွာ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ ¶ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ ဒေသိတဓမ္မော နာမ ကိတ္တကော ဟောတီ’’တိ? ‘‘အင်္ဂတော၊ မဟာရာဇ၊ နဝင်္ဂါနိ၊ ခန္ဓတော စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီ’’တိ။ ရာဇာ ဓမ္မေ ပသီဒိတွာ ‘‘ဧကေကံ ဓမ္မက္ခန္ဓံ ဧကေကဝိဟာရေန ပူဇေဿာမီ’’တိ ဧကဒိဝသမေဝ ¶ ဆန္နဝုတိကောဋိဓနံ ဝိသဇ္ဇေတွာ အမစ္စေ အာဏာပေသိ – ‘‘ဧထ၊ ဘဏေ၊ ဧကမေကသ္မိံ နဂရေ ဧကမေကံ ဝိဟာရံ ကာရာပေန္တာ စတုရာသီတိယာ နဂရသဟဿေသု စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ကာရာပေထာ’’တိ။ သယဉ္စ အသောကာရာမေ အသောကမဟာဝိဟာရတ္ထာယ ကမ္မံ ပဋ္ဌပေသိ။ သင်္ဃော ဣန္ဒဂုတ္တတ္ထေရံ နာမ မဟိဒ္ဓိကံ မဟာနုဘာဝံ ခီဏာသဝံ နဝကမ္မာဓိဋ္ဌာယကံ အဒါသိ။ ထေရော ယံ ယံ န နိဋ္ဌာတိ တံ တံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန နိဋ္ဌာပေသိ။ ဧဝမ္ပိ တီဟိ သံဝစ္ဆရေဟိ ဝိဟာရကမ္မံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဧကဒိဝသမေဝ သဗ္ဗနဂရေဟိ ပဏ္ဏာနိ အာဂမိံသု။

အမစ္စာ ရညော အာရောစေသုံ – ‘‘နိဋ္ဌိတာနိ၊ ဒေဝ၊ စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနီ’’တိ။ ရာဇာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ – ‘‘ဣတော သတ္တန္နံ ဒိဝသာနံ အစ္စယေန ဝိဟာရမဟော ဘဝိဿတိ။ သဗ္ဗေ အဋ္ဌ သီလင်္ဂါနိ သမာဒိယိတွာ အန္တောနဂရေ စ ဗဟိနဂရေ စ ဝိဟာရမဟံ ပဋိယာဒေန္တူ’’တိ။ တတော သတ္တန္နံ ဒိဝသာနံ အစ္စယေန သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတာယ အနေကသတသဟဿသင်္ချာယ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ ပရိဝုတော ဒေဝလောကေ အမရဝတိယာ ရာဇဓာနိယာ သိရိတော အဓိကတရသဿိရီကံ ဝိယ နဂရံ ကာတုကာမေန ဥဿာဟဇာတေန မဟာဇနေန အလင်္ကတပဋိယတ္တံ နဂရံ အနုဝိစရန္တော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ အဋ္ဌာသိ။

တသ္မိဉ္စ ¶ ခဏေ သန္နိပတိတာ အသီတိ ဘိက္ခုကောဋိယော အဟေသုံ၊ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဆန္နဝုတိသတသဟဿာနိ။ တတ္ထ ခီဏာသဝဘိက္ခူယေဝ သတသဟဿသင်္ချာ အဟေသုံ။ တေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ ရာဇာ အတ္တနော အဓိကာရံ အနဝသေသံ ပဿေယျ အတိဝိယ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသီဒေယျာ’’တိ။ တတော ¶ လောကဝိဝရဏံ နာမ ပါဋိဟာရိယံ အကံသု။ ရာဇာ အသောကာရာမေ ဌိတောဝ စတုဒ္ဒိသာ အနုဝိလောကေန္တော သမန္တတော သမုဒ္ဒပရိယန္တံ ဇမ္ဗုဒီပံ ပဿတိ စတုရာသီတိဉ္စ ဝိဟာရသဟဿာနိ ဥဠာရာယ ဝိဟာရမဟပူဇာယ ဝိရောစမာနာနိ။ သော တံ ဝိဘူတိံ ပဿမာနော ဥဠာရေန ပီတိပါမောဇ္ဇေန သမန္နာဂတော ‘‘အတ္ထိ ပန အညဿပိ ကဿစိ ဧဝရူပံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေန္တော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ လောကနာထဿ ဒသဗလဿ သာသနေ ကော မဟာပရိစ္စာဂံ ပရိစ္စဇိ။ ကဿ ¶ ပရိစ္စာဂေါ မဟန္တောတိ? ဘိက္ခုသင်္ဃော မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ဘာရံ အကာသိ။ ထေရော အာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ ဒသဗလဿ သာသနေ ပစ္စယဒါယကော နာမ တယာ သဒိသော ဓရမာနေပိ တထာဂတေ န ကောစိ အဟောသိ၊ တဝေဝ ပရိစ္စာဂေါ မဟာ’’တိ။ ရာဇာ ထေရဿ ဝစနံ သုတွာ ဥဠာရေန ပီတိပါမောဇ္ဇေန နိရန္တရံ ဖုဋ္ဌသရီရော ဟုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘နတ္ထိ ကိရ မယာ သဒိသော ပစ္စယဒါယကော၊ မယှံ ကိရ ပရိစ္စာဂေါ မဟာ၊ အဟံ ကိရ ဒေယျဓမ္မေန သာသနံ ပဂ္ဂဏှာမိ။ ကိံ ပနာဟံ ဧဝံ သတိ သာသနဿ ဒါယာဒေါ ဟောမိ၊ န ဟောမီ’’တိ။ တတော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘဝါမိ နု ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သာသနဿ ဒါယာဒေါ’’တိ?

တတော မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ရညော ဣဒံ ဝစနံ သုတွာ ရာဇပုတ္တဿ မဟိန္ဒဿ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ သမ္ပဿမာနော ‘‘သစေ အယံ ကုမာရော ပဗ္ဗဇိဿတိ သာသနဿ အတိဝိယ ဝုဍ္ဎိ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဧတ္တာဝတာ သာသနဿ ဒါယာဒေါ ဟောတိ၊ အပိစ ခေါ ပစ္စယဒါယကောတိ ဝါ ဥပဋ္ဌာကောတိ ဝါ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ယောပိ ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ပထဝိတော ယာဝ ဗြဟ္မလောကပရိမာဏံ ပစ္စယရာသိံ ဒဒေယျ သောပိ ‘သာသနေ ဒါယာဒေါ’တိ သင်္ချံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘အထ ကထံ စရဟိ၊ ဘန္တေ၊ သာသနဿ ဒါယာဒေါ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ မဟာရာဇ၊ အဍ္ဎော ¶ ဝါ ဒလိဒ္ဒေါ ဝါ အတ္တနော ဩရသံ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒါယာဒေါ သာသနဿာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အသောကော ရာဇာ ‘‘အဟံ ကိရ ဧဝရူပံ ပရိစ္စာဂံ ကတွာပိ နေဝ သာသနဿ ဒါယာဒဘာဝံ ပတ္တော’’တိ သာသနေ ဒါယာဒဘာဝံ ပတ္ထယမာနော ဣတော စိတော စ ဝိလောကေတွာ အဒ္ဒသ မဟိန္ဒကုမာရံ အဝိဒူရေ ဌိတံ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိဉ္စာပိ အဟံ ဣမံ ကုမာရံ တိဿကုမာရဿ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဘုတိ ဩပရဇ္ဇေ ဌပေတုကာမော၊ အထ ခေါ ဩပရဇ္ဇတောပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝ ¶ ဥတ္တမာ’’တိ။ တတော ကုမာရံ အာဟ – ‘‘သက္ခသိ တွံ၊ တာတ၊ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ? ကုမာရော ပကတိယာပိ တိဿကုမာရဿ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဘုတိ ပဗ္ဗဇိတုကာမောဝ ရညော ဝစနံ သုတွာ အတိဝိယ ပါမောဇ္ဇဇာတော ဟုတွာ အာဟ – ‘‘ပဗ္ဗဇာမိ၊ ဒေဝ၊ မံ ပဗ္ဗာဇေတွာ တုမှေ သာသနဒါယာဒါ ဟောထာ’’တိ။

တေန စ သမယေန ရာဇဓီတာ သင်္ဃမိတ္တာပိ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဌိတာ ဟောတိ။ တဿာ စ သာမိကော အဂ္ဂိဗြဟ္မာ နာမ ကုမာရော ယုဝရာဇေန တိဿကုမာရေန ¶ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘တွမ္ပိ၊ အမ္မ၊ ပဗ္ဗဇိတုံ သက္ခသီ’’တိ? ‘‘သာဓု၊ တာတ၊ သက္ကောမီ’’တိ။ ရာဇာ ပုတ္တာနံ မနံ လဘိတွာ ပဟဋ္ဌစိတ္တော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမေ ဒါရကေ ပဗ္ဗာဇေတွာ မံ သာသနေ ဒါယာဒံ ကရောထာ’’တိ။ သင်္ဃော ရညော ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကုမာရံ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရေန ဥပဇ္ဈာယေန မဟာဒေဝတ္ထေရေန စ အာစရိယေန ပဗ္ဗာဇေသိ။ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရေန အာစရိယေန ဥပသမ္ပာဒေသိ။ တဒါ ကိရ ကုမာရော ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿောဝ ဟောတိ။ သော တသ္မိံယေဝ ဥပသမ္ပဒသီမမဏ္ဍလေ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သင်္ဃမိတ္တာယပိ ရာဇဓီတာယ အာစရိယာ အာယုပါလိတ္ထေရီ နာမ၊ ဥပဇ္ဈာယာ ပန ဓမ္မပါလိတ္ထေရီ နာမ အဟောသိ။ တဒါ ¶ သင်္ဃမိတ္တာ အဋ္ဌာရသဝဿာ ဟောတိ။ တံ ပဗ္ဗဇိတမတ္တံ တသ္မိံယေဝ သီမမဏ္ဍလေ သိက္ခာယ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။ ဥဘိန္နံ ပဗ္ဗဇိတကာလေ ရာဇာ ဆဗ္ဗဿာဘိသေကော ဟောတိ။

အထ မဟိန္ဒတ္ထေရော ဥပသမ္ပန္နကာလတော ပဘုတိ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿေဝ သန္တိကေ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ ပရိယာပုဏန္တော ဒွေပိ သင်္ဂီတိယော အာရူဠှံ တိပိဋကသင်္ဂဟိတံ သာဋ္ဌကထံ သဗ္ဗံ ထေရဝါဒံ တိဏ္ဏံ ဝဿာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဥဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ အန္တေဝါသိကာနံ သဟဿမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ပါမောက္ခော အဟောသိ။ တဒါ အသောကော ဓမ္မရာဇာ နဝဝဿာဘိသေကော ဟောတိ။ ရညော ပန အဋ္ဌဝဿာဘိသေကကာလေယေဝ ကောန္တပုတ္တတိဿတ္ထေရော ဗျာဓိပဋိကမ္မတ္ထံ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန အာဟိဏ္ဍန္တော ပသတမတ္တံ သပ္ပိံ အလဘိတွာ ဗျာဓိဗလေန ပရိက္ခီဏာယုသင်္ခါရော ဘိက္ခုသင်္ဃံ အပ္ပမာဒေန ဩဝဒိတွာ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ထေရဿ သက္ကာရံ ကတွာ ‘‘မယိ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဧဝံ ဘိက္ခူနံ ပစ္စယာ ဒုလ္လဘာ’’တိ နဂရဿ စတူသု ဒွါရေသု ပေါက္ခရဏိယော ကာရာပေတွာ ဘေသဇ္ဇဿ ပူရာပေတွာ ဒါပေသိ။

တေန ကိရ သမယေန ပါဋလိပုတ္တဿ စတူသု ဒွါရေသု စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ၊ သဘာယံ သတသဟဿန္တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပဉ္စသတသဟဿာနိ ရညော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တတော ရာဇာ နိဂြောဓတ္ထေရဿ ဒေဝသိကံ သတသဟဿံ ဝိသဇ္ဇေသိ။ ဗုဒ္ဓဿ စေတိယေ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇနတ္ထာယ သတသဟဿံ ¶ ။ ဓမ္မဿ ¶ သတသဟဿံ၊ တံ ဓမ္မဓရာနံ ဗဟုဿုတာနံ စတုပစ္စယတ္ထာယ ဥပနီယတိ။ သင်္ဃဿ သတသဟဿံ၊ စတူသု ဒွါရေသု ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ သတသဟဿံ။ ဧဝံ သာသနေ ဥဠာရော လာဘသက္ကာရော ¶ နိဗ္ဗတ္တိ။

တိတ္ထိယာ ပရိဟီနလာဘသက္ကာရာ အန္တမသော ဃာသစ္ဆာဒနမ္ပိ အလဘန္တာ လာဘသက္ကာရံ ပတ္ထယမာနာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ သကာနိ သကာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ‘‘အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော’’တိ ဒီပေန္တိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနာပိ သယမေဝ မုဏ္ဍေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ဝိဟာရေသု ဝိစရန္တာ ဥပေါသထမ္ပိ ပဝါရဏမ္ပိ သင်္ဃကမ္မမ္ပိ ဂဏကမ္မမ္ပိ ပဝိသန္တိ။ ဘိက္ခူ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ န ကရောန္တိ။ တဒါ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဒါနိ ဣဒံ အဓိကရဏံ၊ တံ နစိရဿေဝ ကက္ခဠံ ဘဝိဿတိ။ န ခေါ ပနေတံ သက္ကာ ဣမေသံ မဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဝူပသမေတု’’န္တိ မဟိန္ဒတ္ထေရဿ ဂဏံ နီယျာတေတွာ အတ္တနာ ဖာသုဝိဟာရေန ဝိဟရိတုကာမော အဟောဂင်္ဂပဗ္ဗတံ အဂမာသိ။ တေပိ ခေါ တိတ္ထိယာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန နိဂ္ဂယှမာနာပိ ဓမ္မဝိနယာနုလောမာယ ပဋိပတ္တိယာ အသဏ္ဌဟန္တာ အနေကရူပံ သာသနဿ အဗ္ဗုဒဉ္စ မလဉ္စ ကဏ္ဋကဉ္စ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ ကေစိ အဂ္ဂိံ ပရိစရန္တိ၊ ကေစိ ပဉ္စာတပေန တာပေန္တိ၊ ကေစိ အာဒိစ္စံ အနုပရိဝတ္တန္တိ၊ ကေစိ ‘‘ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ ဝေါဘိန္ဒိဿာမာ’’တိ ပဂ္ဂဏှိံသု။ တဒါ ဘိက္ခုသင်္ဃော န တေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ဝါ ပဝါရဏံ ဝါ အကာသိ။ အသောကာရာမေ သတ္တဝဿာနိ ဥပေါသထော ဥပစ္ဆိဇ္ဇိ။ ရညောပိ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ဧကံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတွာ ဥပေါသထံ ကာရာပေဟီ’’တိ။ အမစ္စော ရာဇာနံ ပဋိပုစ္ဆိတုံ အဝိသဟန္တော အညေ အမစ္စေ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘ရာဇာ မံ ‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတွာ ဥပေါသထံ ကာရာပေဟီ’တိ ပဟိဏိ။ ကထံ နု ခေါ အဓိကရဏံ ဝူပသမ္မတီ’’တိ? တေ အာဟံသု ¶ – ‘‘မယံ ဧဝံ သလ္လက္ခေမ – ‘ယထာ နာမ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေန္တာ စောရေ ဃာတေန္တိ၊ ဧဝမေဝ ယေ ဥပေါသထံ န ကရောန္တိ၊ တေ မာရေတုကာမော ရာဇာ ဘဝိဿတီ’’’တိ။ အထ သော အမစ္စော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေတွာ အာဟ – ‘‘အဟံ ရညာ ‘ဥပေါသထံ ကာရာပေဟီ’တိ ပေသိတော။ ကရောထ ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ဥပေါသထ’’န္တိ။ ဘိက္ခူ ‘‘န မယံ တိတ္ထိယေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကရောမာ’’တိ အာဟံသု။ အထ အမစ္စော ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ အသိနာ သီသာနိ ပါတေတုံ အာရဒ္ဓါ။

အဒ္ဒသာ ¶ ခေါ တိဿတ္ထေရော တံ အမစ္စံ တထာ ဝိပ္ပဋိပန္နံ။ တိဿတ္ထေရော နာမ န ယော ဝါ သော ဝါ၊ ရညော ဧကမာတိကော ဘာတာ တိဿကုမာရော နာမ၊ တံ ကိရ ရာဇာ ပတ္တာဘိသေကော ဩပရဇ္ဇေ ဌပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဝနစာရံ ဂတော အဒ္ဒသ မဟန္တံ မိဂသင်္ဃံ စိတ္တကီဠာယ ကီဠန္တံ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမေ တာဝ တိဏဘက္ခာ မိဂါ ဧဝံ ကီဠန္တိ၊ ဣမေ ပန သမဏာ ¶ ရာဇကုလေ ပဏီတာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ မုဒုကာသု သေယျာသု သယမာနာ ကိံ နာမ ကီဠိတံ န ကီဠိဿန္တီ’’တိ! သော တတော အာဂန္တွာ ဣမံ အတ္တနော ဝိတက္ကံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘အဋ္ဌာနေ ကုက္ကုစ္စာယိတံ ကုမာရေန! ဟန္ဒ၊ နံ ဧဝံ သညာပေဿာမီ’’တိ ဧကဒိဝသံ ကေနစိ ကာရဏေန ကုဒ္ဓါ ဝိယ ဟုတွာ ‘‘ဧဟိ သတ္တဒိဝသေန ရဇ္ဇံ သမ္ပဋိစ္ဆ၊ တတော တံ ဃာတေဿာမီ’’တိ မရဏဘယေန တဇ္ဇေတွာ တမတ္ထံ သညာပေသိ။ သော ကိရ ကုမာရော ‘‘သတ္တမေ မံ ဒိဝသေ မာရေဿတီ’’တိ န စိတ္တရူပံ နှာယိ၊ န ဘုဉ္ဇိ၊ န သုပိ၊ အတိဝိယ လူခသရီရော အဟောသိ။ တတော နံ ရာဇာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိဿ တွံ ဧဝရူပေါ ဇာတော’’တိ? ‘‘မရဏဘယေန၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အရေ၊ တွံ နာမ ပရိစ္ဆိန္နမရဏံ သမ္ပဿမာနော ¶ ဝိဿတ္ထော န ကီဠသိ? ဘိက္ခူ အဿာသပဿာသနိဗဒ္ဓံ မရဏံ ပေက္ခမာနာ ကထံ ကီဠိဿန္တီ’’တိ! တတော ပဘုတိ ကုမာရော သာသနေ ပသီဒိ။

သော ပုန ဧကဒိဝသံ မိဂဝံ နိက္ခမိတွာ အရညေ အနုဝိစရမာနော အဒ္ဒသ ယောနကမဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရံ အညတရေန ဟတ္ထိနာဂေန သာလသာခံ ဂဟေတွာ ဗီဇိယမာနံ နိသိန္နံ။ ဒိသွာ ပါမောဇ္ဇဇာတော စိန္တေသိ – ‘‘ကဒါ နု ခေါ အဟမ္ပိ အယံ မဟာထေရော ဝိယ ပဗ္ဗဇေယျံ! သိယာ နု ခေါ သော ဒိဝသော’’တိ။ ထေရော တဿာသယံ ဝိဒိတွာ တဿ ပဿန္တဿေဝ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ အသောကာရာမေ ပေါက္ခရဏိယာ ဥဒကတလေ ဌတွာ စီဝရဉ္စ ဥတ္တရာသင်္ဂဉ္စ အာကာသေ လဂ္ဂေတွာ နှာယိတုံ အာရဒ္ဓါ။

ကုမာရော ထေရဿာနုဘာဝံ ဒိသွာ အတိဝိယ ပသန္နော ‘‘အဇ္ဇေဝ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ နိဝတ္တိတွာ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘ပဗ္ဗဇိဿာမဟံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ အနေကပ္ပကာရံ ယာစိတွာပိ တံ နိဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော အသောကာရာမဂမနီယမဂ္ဂံ အလင်္ကာရာပေတွာ ကုမာရံ ဆဏဝေသံ ဂါဟာပေတွာ အလင်္ကတာယ သေနာယ ပရိဝါရာပေတွာ ဝိဟာရံ နေသိ။ ‘‘ယုဝရာဇာ ကိရ ပဗ္ဗဇိဿတီ’’တိ သုတွာ ဗဟူ ဘိက္ခူ ပတ္တစီဝရာနိ ပဋိယာဒေသုံ။ ကုမာရော ပဓာနဃရံ ¶ ဂန္တွာ မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရဿေဝ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ သဒ္ဓိံ ပုရိသသတသဟဿေန။ ကုမာရဿ ပန အနုပဗ္ဗဇိတာနံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ ကုမာရော ရညော စတုဝဿာဘိသေကကာလေ ပဗ္ဗဇိတော။ အထညောပိ ရညော ဘာဂိနေယျော သင်္ဃမိတ္တာယ သာမိကော အဂ္ဂိဗြဟ္မာ နာမ ကုမာရော အတ္ထိ။ သင်္ဃမိတ္တာ တံ ပဋိစ္စ ဧကမေဝ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သောပိ ¶ ‘‘ယုဝရာဇာ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ သုတွာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ – ‘‘အဟမ္ပိ၊ ဒေဝ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ယာစိ။ ‘‘ပဗ္ဗဇ၊ တာတာ’’တိ စ ရညာ အနုညာတော တံဒိဝသမေဝ ပဗ္ဗဇိ။

ဧဝံ ¶ အနုပဗ္ဗဇိတော၊ ဥဠာရဝိဘဝေန ခတ္တိယဇနေန၊

ရညော ကနိဋ္ဌဘာတာ၊ တိဿတ္ထေရောတိ ဝိညေယျော။

သော တံ အမစ္စံ တထာ ဝိပ္ပဋိပန္နံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘န ရာဇာ ထေရေ မာရာပေတုံ ပဟိဏေယျ၊ အဒ္ဓါ ဣမဿေဝေတံ အမစ္စဿ ဒုဂ္ဂဟိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဂန္တွာ သယံ တဿ အာသန္နေ အာသနေ နိသီဒိ။ သော ထေရံ သဉ္ဇာနိတွာ သတ္ထံ နိပါတေတုံ အဝိသဟန္တော ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘အဟံ၊ ဒေဝ၊ ဥပေါသထံ ကာတုံ အနိစ္ဆန္တာနံ ဧတ္တကာနံ နာမ ဘိက္ခူနံ သီသာနိ ပါတေသိံ၊ အထ အယျဿ တိဿတ္ထေရဿ ပဋိပါဋိ သမ္ပတ္တာ၊ ကိန္တိ ကရောမီ’’တိ? ရာဇာ သုတွာဝ – ‘‘အရေ! ကိံ ပန၊ တွံ၊ မယာ ဘိက္ခူ ဃာတေတုံ ပေသိတော’’တိ တာဝဒေဝ သရီရေ ဥပ္ပန္နဒါဟော ဟုတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ – ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ အမစ္စော မယာ အနာဏတ္တောဝ ဧဝံ အကာသိ၊ ကဿ နု ခေါ ဣမိနာ ပါပေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ? ဧကစ္စေ ထေရာ၊ ‘‘အယံ တဝ ဝစနေန အကာသိ၊ တုယှေတံ ပါပ’’န္တိ အာဟံသု။ ဧကစ္စေ ‘‘ဥဘိန္နမ္ပိ ဝေါ ဧတံ ပါပ’’န္တိ အာဟံသု။ ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ကိံ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ စိတ္တံ ‘အယံ ဂန္တွာ ဘိက္ခူ ဃာတေတူ’’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ ကုသလာဓိပ္ပာယော အဟံ ပေသေသိံ – ‘သမဂ္ဂေါ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရောတူ’’’တိ။ ‘‘သစေ တွံ ကုသလာဓိပ္ပာယော၊ နတ္ထိ တုယှံ ပါပံ၊ အမစ္စဿေဝေတံ ပါပ’’န္တိ။ ရာဇာ ဒွေဠှကဇာတော အာဟ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ကောစိ ဘိက္ခု မမေတံ ဒွေဠှကံ ဆိန္ဒိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ သမတ္ထော’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော နာမ၊ သော ¶ တေ ဣမံ ဒွေဠှကံ ဆိန္ဒိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတုံ သမတ္ထော’’တိ။ ရာဇာ တဒဟေဝ စတ္တာရော ဓမ္မကထိကေ ဧကေကဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရေ၊ စတ္တာရော စ အမစ္စေ ဧကေကပုရိသသဟဿပရိဝါရေ ‘‘ထေရံ ဂဏှိတွာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ပေသေသိ။ တေ ဂန္တွာ ‘‘ရာဇာ ပက္ကောသတီ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော နာဂစ္ဆိ ¶ ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ရာဇာ အဋ္ဌ ဓမ္မကထိကေ၊ အဋ္ဌ စ အမစ္စေ သဟဿသဟဿပရိဝါရေယေဝ ပေသေသိ – ‘‘‘ရာဇာ၊ ဘန္တေ၊ ပက္ကောသတီ’တိ ဝတွာ ဂဏှိတွာဝ အာဂစ္ဆထာ’’တိ။ တေ တထေဝ အာဟံသု။ ဒုတိယမ္ပိ ထေရော နာဂစ္ဆိ။ ရာဇာ ထေရေ ပုစ္ဆိ – ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ ပဟိဏိံ၊ ကသ္မာ ထေရော နာဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘‘ရာဇာ ပက္ကောသတီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ မဟာရာဇ၊ နာဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ အာဂစ္ဆေယျ ‘သာသနံ၊ ဘန္တေ၊ ဩသီဒတိ၊ အမှာကံ သာသနံ ပဂ္ဂဟတ္ထာယ သဟာယကာ ဟောထာ’’’တိ။ အထ ရာဇာ တထာ ဝတွာ သောဠသ ဓမ္မကထိကေ၊ သောဠသ စ အမစ္စေ သဟဿသဟဿပရိဝါရေ ပေသေသိ။ ဘိက္ခူ စ ပဋိပုစ္ဆိ – ‘‘မဟလ္လကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ဒဟရော နု ခေါ’’တိ? ‘‘မဟလ္လကော၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဝယှံ ဝါ သိဝိကံ ဝါ အဘိရုဟိဿတိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘နာဘိရုဟိဿတိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကုဟိံ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ဝသတီ’’တိ? ‘‘ဥပရိ ဂင်္ဂါယ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ရာဇာ အာဟ – ‘‘တေန ဟိ၊ ဘဏေ၊ နာဝါသင်္ဃာဋံ ဗန္ဓိတွာ ¶ တတ္ထေဝ ထေရံ နိသီဒါပေတွာ ဒွီသုပိ တီရေသု အာရက္ခံ သံဝိဓာယ ထေရံ အာနေထာ’’တိ။ ဘိက္ခူ စ အမစ္စာ စ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ရညော သာသနံ အာရောစေသုံ။

ထေရော သုတွာ ‘‘ယံ ခေါ အဟံ မူလတော ပဋ္ဌာယ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိဿာမီတိ ပဗ္ဗဇိတောမှိ။ အယံ ဒါနိ မေ သော ကာလော အနုပ္ပတ္တော’’တိ စမ္မခဏ္ဍံ ဂဏှိတွာဝ ဥဋ္ဌဟိ။ အထ ‘‘ထေရော ¶ သွေ ပါဋလိပုတ္တံ သမ္ပာပုဏိဿတီ’’တိ ရတ္တိဘာဂေ ရာဇာ သုပိနံ အဒ္ဒသ။ ဧဝရူပေါ သုပိနော အဟောသိ – ‘‘သဗ္ဗသေတော ဟတ္ထိနာဂေါ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ သီသတော ပဋ္ဌာယ ပရာမသိတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထေ အဂ္ဂဟေသီ’’တိ။ ပုနဒိဝသေ ရာဇာ သုပိနဇ္ဈာယကေ ပုစ္ဆိ – ‘‘မယာ ဧဝရူပေါ သုပိနော ဒိဋ္ဌော၊ ကိံ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ? ဧကော တံ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ သမဏနာဂေါ ဒက္ခိဏဟတ္ထေ ဂဏှိဿတီ’’တိ။ အထ ရာဇာ တာဝဒေဝ ‘‘ထေရော အာဂတော’’တိ သုတွာ ဂင်္ဂါတီရံ ဂန္တွာ နဒိံ ဩတရိတွာ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆန္တော ဇာဏုမတ္တေ ဥဒကေ ထေရံ သမ္ပာပုဏိတွာ ထေရဿ နာဝါတော ဩတရန္တဿ ဟတ္ထံ အဒါသိ။ ထေရော ရာဇာနံ ဒက္ခိဏဟတ္ထေ အဂ္ဂဟေသိ။ တံ ဒိသွာ အသိဂ္ဂါဟာ ‘‘ထေရဿ သီသံ ပါတေဿာမာ’’တိ ကောသတော အသိံ အဗ္ဗာဟိံသု။ ကသ္မာ? ဧတံ ကိရ စာရိတ္တံ ရာဇကုလေသု – ‘‘ယော ရာဇာနံ ဟတ္ထေ ဂဏှတိ တဿ အသိနာ သီသံ ပါတေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ရာဇာ ဆာယံယေဝ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘ပုဗ္ဗေပိ အဟံ ဘိက္ခူသု ဝိရဒ္ဓကာရဏာ အဿာဒံ န ဝိန္ဒာမိ၊ မာ ခေါ ထေရေ ဝိရဇ္ဈိတ္ထာ’’တိ။ ထေရော ပန ကသ္မာ ရာဇာနံ ဟတ္ထေ ¶ အဂ္ဂဟေသီတိ? ယသ္မာ ရညာ ပဉှံ ပုစ္ဆနတ္ထာယ ပက္ကောသာပိတော တသ္မာ ‘‘အန္တေဝါသိကော မေ အယ’’န္တိ အဂ္ဂဟေသိ။

ရာဇာ ထေရံ အတ္တနော ဥယျာနံ နေတွာ ဗာဟိရတော တိက္ခတ္တုံ ပရိဝါရာပေတွာ အာရက္ခံ ဌပေတွာ သယမေဝ ထေရဿ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တေလေန မက္ခေတွာ ထေရဿ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ ‘‘ပဋိဗလော နု ခေါ ထေရော မမ ကင်္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ဥပ္ပန္နံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတု’’န္တိ ဝီမံသနတ္ထာယ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧကံ ပါဋိဟာရိယံ ဒဋ္ဌုကာမော’’တိ အာဟ။ ‘‘ကတရံ ပါဋိဟာရိယံ ဒဋ္ဌုကာမောသိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘ပထဝီကမ္ပနံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သကလပထဝီကမ္ပနံ ဒဋ္ဌုကာမောသိ၊ မဟာရာဇ၊ ပဒေသပထဝီကမ္ပန’’န္တိ? ‘‘ကတရံ ပနေတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ဒုက္ကရ’’န္တိ? ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကံသပါတိယာ ဥဒကပုဏ္ဏာယ သဗ္ဗံ ဥဒကံ ကမ္ပေတုံ ဒုက္ကရံ၊ ဥဒါဟု ဥပဍ္ဎ’’န္တိ? ‘‘ဥပဍ္ဎံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပဒေသပထဝီကမ္ပနံ ဒုက္ကရ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ပဒေသပထဝီကမ္ပနံ ¶ ပဿိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ သမန္တတော ယောဇနေ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဧကေန စက္ကေန သီမံ အက္ကမိတွာ ရထော တိဋ္ဌတု၊ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ဒွီဟိ ပါဒေဟိ သီမံ အက္ကမိတွာ အဿော တိဋ္ဌတု၊ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ဧကေန ပါဒေန သီမံ အက္ကမိတွာ ပုရိသော တိဋ္ဌတု၊ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥပဍ္ဎဘာဂေန သီမံ အက္ကမိတွာ ဧကာ ဥဒကပါတိ ¶ တိဋ္ဌတူ’’တိ။ ရာဇာ တထာ ကာရာပေသိ။ ထေရော အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ရာဇာ ပဿတူ’’တိ ယောဇနပ္ပမာဏပထဝီစလနံ အဓိဋ္ဌဟိ။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ရထဿ အန္တောသီမာယ ဌိတော ပါဒေါဝ စလိ၊ ဣတရော န စလိ။ ဧဝံ ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဒိသာသု အဿပုရိသာနံ အန္တောသီမာယ ဌိတပါဒါယေဝ စလိံသု၊ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎံ သရီရဉ္စ။ ဥတ္တရဒိသာယ ဥဒကပါတိယာပိ အန္တောသီမာယ ဌိတံ ဥပဍ္ဎဘာဂဂတမေဝ ဥဒကံ စလိ၊ အဝသေသံ နိစ္စလမဟောသီတိ။ ရာဇာ တံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ‘‘သက္ခတိ ဒါနိ ထေရော သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတု’’န္တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧကံ အမစ္စံ ‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတွာ ဥပေါသထံ ကာရာပေဟီ’တိ ပဟိဏိံ၊ သော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဧတ္တကေ ဘိက္ခူ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ၊ ဧတံ ပါပံ ကဿ ဟောတီ’’တိ?

‘‘ကိံ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ စိတ္တံ ‘အယံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခူ ဃာတေတူ’’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သစေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ဧဝရူပံ စိတ္တံ၊ နတ္ထိ တုယှံ ပါပ’’န္တိ။ အထ ထေရော ရာဇာနံ ဧတမတ္ထံ ဣမိနာ သုတ္တေန သညာပေသိ ¶ – ‘‘စေတနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ ဝဒါမိ။ စေတယိတွာ ကမ္မံ ကရောတိ – ကာယေန ဝါစာယ မနသာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၆၃)။

တမေဝတ္ထံ ¶ ပရိဒီပေတုံ တိတ္တိရဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၄။၇၅) အာဟရိ – ‘‘အတီတေ၊ မဟာရာဇ၊ ဒီပကတိတ္တိရော တာပသံ ပုစ္ဆိ –

‘ဉာတကော နော နိသိန္နောတိ၊ ဗဟု အာဂစ္ဆတီ ဇနော၊

ပဋိစ္စ ကမ္မံ ဖုသတိ၊ တသ္မိံ မေ သင်္ကတေ မနော’တိ။

တာပသော အာဟ – ‘အတ္ထိ ပန တေ စိတ္တံ မမ သဒ္ဒေန စ ရူပဒဿနေန စ အာဂန္တွာ ဧတေ ပက္ခိနော ဗဇ္ဈန္တု ဝါ ဟညန္တု ဝါ’တိ? ‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ’တိ တိတ္တိရော အာဟ။ တတော နံ တာပသော သညာပေသိ – ‘သစေ တေ နတ္ထိ စိတ္တံ၊ နတ္ထိ ပါပံ၊ စေတယန္တမေဝ ဟိ ပါပံ ဖုသတိ၊ နာစေတယန္တံ။

‘န ပဋိစ္စ ကမ္မံ ဖုသတိ၊ မနော စေ နပ္ပဒုဿတိ၊

အပ္ပောဿုက္ကဿ ဘဒြဿ၊ န ပါပမုပလိမ္ပတီ’’’တိ။

ဧဝံ ထေရော ရာဇာနံ သညာပေတွာ တတ္ထေဝ ရာဇုယျာနေ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဝသန္တော ရာဇာနံ သမယံ ဥဂ္ဂဏှာပေသိ။ ရာဇာ သတ္တမေ ဒိဝသေ အသောကာရာမေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတာပေတွာ သာဏိပါကာရံ ပရိက္ခိပါပေတွာ ¶ သာဏိပါကာရန္တရေ နိသိန္နော ဧကလဒ္ဓိကေ ဧကလဒ္ဓိကေ ဘိက္ခူ ဧကတော ဧကတော ကာရာပေတွာ ဧကမေကံ ဘိက္ခုသမူဟံ ပက္ကောသာပေတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံဝါဒီ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ? တတောသဿတဝါဒိနော ‘‘သဿတဝါဒီ’’တိ အာဟံသု။ ဧကစ္စသဿတိကာ…ပေ… အန္တာနန္တိကာ… အမရာဝိက္ခေပိကာ… အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကာ… သညီဝါဒါ… အသညီဝါဒါ… နေဝသညီနာသညီဝါဒါ ¶ … ဥစ္ဆေဒဝါဒါ… ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ပဌမမေဝ သမယဿ ဥဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘နယိမေ ဘိက္ခူ၊ အညတိတ္ထိယာ ဣမေ’’တိ ဉတွာ တေသံ သေတကာနိ ဝတ္ထာနိ ဒတွာ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ သဋ္ဌိသဟဿာ အဟေသုံ။

အထညေ ဘိက္ခူ ပက္ကောသာပေတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံဝါဒီ၊ ဘန္တေ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘ဝိဘဇ္ဇဝါဒီ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ရာဇာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဝိဘဇ္ဇဝါဒီ၊ ဘန္တေ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ တတော ရာဇာ ‘‘သုဒ္ဓံ ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ သာသနံ၊ ကရောတု ဘိက္ခုသင်္ဃော ဥပေါသထ’’န္တိ အာရက္ခံ ဒတွာ နဂရံ ပါဝိသိ။

သမဂ္ဂေါ ¶ သင်္ဃော သန္နိပတိတွာ ဥပေါသထံ အကာသိ။ တသ္မိံ သန္နိပါတေ သဋ္ဌိ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တသ္မိံ သမာဂမေ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ပရပ္ပဝါဒံ မဒ္ဒမာနော ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏံ အဘာသိ။ တတော သဋ္ဌိသတသဟဿသင်္ချေသု ဘိက္ခူသု ဥစ္စိနိတွာ တိပိဋကပရိယတ္တိဓရာနံ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒါနံ တေဝိဇ္ဇာဒိဘေဒါနံ ဘိက္ခူနံ သဟဿမေကံ ဂဟေတွာ ယထာ မဟာကဿပတ္ထေရော စ ကာကဏ္ဍကပုတ္တော ယသတ္ထေရော စ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိံသု၊ ဧဝမေဝ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယန္တော သဗ္ဗံ သာသနမလံ ဝိသောဓေတွာ တတိယသင်္ဂီတိံ အကာသိ။ သင်္ဂီတိပရိယောသာနေ အနေကပ္ပကာရံ ပထဝီ အကမ္ပိတ္ထ။ အယံ သင်္ဂီတိ နဝဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတာ။ ယာ လောကေ –

ကတာ ဘိက္ခုသဟဿေန၊ တသ္မာ သဟဿိကာတိ စ၊

ပုရိမာ ဒွေ ဥပါဒါယ၊ တတိယာတိ စ ဝုစ္စတီတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ‘‘ကေနာဘတ’’န္တိ ဧတဿ ပဉှဿ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထံ ယံ အဝေါစုမှ – ‘‘ဇမ္ဗုဒီပေ တာဝ ဥပါလိတ္ထေရမာဒိံ ကတွာ အာစရိယပရမ္ပရာယ ¶ ယာဝ တတိယသင်္ဂီတိ တာဝ အာဘတံ။ တတြာယံ အာစရိယပရမ္ပရာ –

‘‘ဥပါလိ ¶ ဒါသကော စေဝ၊ သောဏကော သိဂ္ဂဝေါ တထာ၊

တိဿော မောဂ္ဂလိပုတ္တော စ၊ ပဉ္စေတေ ဝိဇိတာဝိနော။

‘‘ပရမ္ပရာယ ဝိနယံ၊ ဒီပေ ဇမ္ဗုသိရိဝှယေ၊

အစ္ဆိဇ္ဇမာနမာနေသုံ၊ တတိယော ယာဝ သင်္ဂဟော’’တိ။

တတိယသင်္ဂဟတော ပန ဥဒ္ဓံ ဣမံ ဒီပံ မဟိန္ဒာဒီဟိ အာဘတံ။ မဟိန္ဒတော ဥဂ္ဂဟေတွာ ကဉ္စိ ကာလံ အရိဋ္ဌတ္ထေရာဒီဟိ အာဘတံ။ တတော ယာဝဇ္ဇတနာ တေသံယေဝ အန္တေဝါသိကပရမ္ပရဘူတာယ အာစရိယပရမ္ပရာယ အာဘတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘တတော မဟိန္ဒော ဣဋ္ဋိယော၊ ဥတ္တိယော သမ္ဗလော တထာ၊

‘‘ဧတေ နာဂါ မဟာပညာ၊ ဇမ္ဗုဒီပါ ဣဓာဂတာ၊

ဝိနယံ တေ ဝါစယိံသု၊ ပိဋကံ တမ္ဗပဏ္ဏိယာ။

‘‘နိကာယေ ¶ ပဉ္စ ဝါစေသုံ၊ သတ္တ စေဝ ပကရဏေ၊

တတော အရိဋ္ဌော မေဓာဝီ၊ တိဿဒတ္တော စ ပဏ္ဍိတော။

‘‘ဝိသာရဒေါ ကာဠသုမနော၊ ထေရော စ ဒီဃနာမကော၊

‘‘ပုနဒေဝ ကာဠသုမနော၊ နာဂတ္ထေရော စ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော၊

တိဿတ္ထေရော စ မေဓာဝီ၊ ဒေဝတ္ထေရော စ ပဏ္ဍိတော။

‘‘ပုနဒေဝ သုမနော မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ၊

ဗဟုဿုတော စူဠနာဂေါ၊ ဂဇောဝ ဒုပ္ပဓံသိယော။

‘‘ဓမ္မပါလိတနာမော ¶ ¶ စ၊ ရောဟဏေ သာဓုပူဇိတော၊

တဿ သိဿော မဟာပညော၊ ခေမနာမော တိပေဋကော။

‘‘ဒီပေ တာရကရာဇာဝ၊ ပညာယ အတိရောစထ၊

ဥပတိဿော စ မေဓာဝီ၊ ဖုဿဒေဝေါ မဟာကထီ။

‘‘ပုနဒေဝ သုမနော မေဓာဝီ၊ ပုပ္ဖနာမော ဗဟုဿုတော၊

မဟာကထီ မဟာသိဝေါ၊ ပိဋကေ သဗ္ဗတ္ထ ကောဝိဒေါ။

‘‘ပုနဒေဝ ဥပါလိ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ၊

မဟာနာဂေါ မဟာပညော၊ သဒ္ဓမ္မဝံသကောဝိဒေါ။

‘‘ပုနဒေဝ အဘယော မေဓာဝီ၊ ပိဋကေ သဗ္ဗတ္ထ ကောဝိဒေါ၊

တိဿတ္ထေရော စ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ။

‘‘တဿ သိဿော မဟာပညော၊ ပုပ္ဖနာမော ဗဟုဿုတော၊

သာသနံ အနုရက္ခန္တော၊ ဇမ္ဗုဒီပေ ပတိဋ္ဌိတော။

‘‘စူဠာဘယော စ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ၊

တိဿတ္ထေရော စ မေဓာဝီ၊ သဒ္ဓမ္မဝံသကောဝိဒေါ။

‘‘စူဠဒေဝေါ စ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ၊

သိဝတ္ထေရော စ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ သဗ္ဗတ္ထ ကောဝိဒေါ။

‘‘ဧတေ နာဂါ မဟာပညာ၊ ဝိနယညူ မဂ္ဂကောဝိဒါ၊

ဝိနယံ ဒီပေ ပကာသေသုံ၊ ပိဋကံ တမ္ဗပဏ္ဏိယာ’’တိ။

တတြာယံ ¶ အနုပုဗ္ဗိကထာ – မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ကိရ ဣမံ တတိယဓမ္မသင်္ဂီတိံ ကတွာ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ အနာဂတေ သာသနံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ ဘဝေယျာ’’တိ? အထဿ ဥပပရိက္ခတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ပစ္စန္တိမေသု ခေါ ဇနပဒေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ သော တေသံ တေသံ ဘိက္ခူနံ ¶ ဘာရံ ကတွာ တေ တေ ဘိက္ခူ တတ္ထ တတ္ထ ပေသေသိ။ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရံ ကသ္မီရဂန္ဓာရရဋ္ဌံ ပေသေသိ – ‘‘တွံ ဧတံ ရဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဧတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’’တိ။ မဟာဒေဝတ္ထေရံ တထေဝ ဝတွာ မဟိံသကမဏ္ဍလံ ပေသေသိ။ ရက္ခိတတ္ထေရံ ဝနဝါသိံ။ ယောနကဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရံ ¶ အပရန္တကံ။ မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရံ မဟာရဋ္ဌံ။ မဟာရက္ခိတတ္ထေရံ ယောနကလောကံ။ မဇ္ဈိမတ္ထေရံ ဟိမဝန္တဒေသဘာဂံ။ သောဏတ္ထေရဉ္စ ဥတ္တရတ္ထေရဉ္စ သုဝဏ္ဏဘူမိံ။ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ မဟိန္ဒတ္ထေရံ ဣဋ္ဋိယတ္ထေရေန ဥတ္တိယတ္ထေရေန သမ္ဗလတ္ထေရေန ဘဒ္ဒသာလတ္ထေရေန စ သဒ္ဓိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ပေသေသိ – ‘‘တုမှေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂန္တွာ ဧတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေထာ’’တိ။ သဗ္ဗေပိ တံ တံ ဒိသာဘာဂံ ဂစ္ဆန္တာ အတ္တပဉ္စမာ အဂမံသု ‘‘ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ပဉ္စဝဂ္ဂေါ ဂဏော အလံ ဥပသမ္ပဒကမ္မာယာ’’တိ မညမာနာ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ကသ္မီရဂန္ဓာရရဋ္ဌေ သဿပါကသမယေ အရဝါဠော နာမ နာဂရာဇာ ကရကဝဿံ နာမ ဝဿာပေတွာ သဿံ ဟရာပေတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ ပါပေတိ။ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရော ပန ပါဋလိပုတ္တတော ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဟိမဝတိ အရဝါဠဒဟဿ ဥပရိ ဩတရိတွာ အရဝါဠဒဟပိဋ္ဌိယံ စင်္ကမတိပိ တိဋ္ဌတိပိ နိသီဒတိပိ သေယျမ္ပိ ကပ္ပေတိ။ နာဂမာဏဝကာ တံ ဒိသွာ အရဝါဠဿ နာဂရာဇဿ အာရောစေသုံ – ‘‘မဟာရာဇ၊ ဧကော ဆိန္နဘိန္နပဋဓရော ဘဏ္ဍု ကာသာဝဝသနော အမှာကံ ဥဒကံ ဒူသေတီ’’တိ။ နာဂရာဇာ တာဝဒေဝ ကောဓာဘိဘူတော နိက္ခမိတွာ ထေရံ ဒိသွာ မက္ခံ အသဟမာနော အန္တလိက္ခေ အနေကာနိ ဘိံသနကာနိ နိမ္မိနိ။ တတော တတော ဘုသာ ဝါတာ ဝါယန္တိ၊ ရုက္ခာ ဆိဇ္ဇန္တိ၊ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ပတန္တိ၊ မေဃာ ဂဇ္ဇန္တိ၊ ဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆရန္တိ၊ အသနိယော ဖလန္တိ၊ ဘိန္နံ ဝိယ ဂဂနတလံ ဥဒကံ ပဂ္ဃရတိ။ ဘယာနကရူပါ ¶ နာဂကုမာရာ သန္နိပတန္တိ။ သယမ္ပိ ဓူမာယတိ၊ ပဇ္ဇလတိ၊ ပဟရဏဝုဋ္ဌိယော ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ‘‘ကော အယံ မုဏ္ဍကော ဆိန္နဘိန္နပဋဓရော’’တိအာဒီဟိ ဖရုသဝစနေဟိ ထေရံ သန္တဇ္ဇေသိ။ ‘‘ဧထ ဂဏှထ ဟနထ ¶ နိဒ္ဓမထ ဣမံ သမဏ’’န္တိ နာဂဗလံ အာဏာပေသိ။ ထေရော သဗ္ဗံ တံ ဘိံသနကံ အတ္တနော ဣဒ္ဓိဗလေန ပဋိဗာဟိတွာ နာဂရာဇာနံ အာဟ –

‘‘သဒေဝကောပိ စေ လောကော၊ အာဂန္တွာ တာသယေယျ မံ၊

န မေ ပဋိဗလော အဿ၊ ဇနေတုံ ဘယဘေရဝံ။

‘‘သစေပိ တွံ မဟိံ သဗ္ဗံ၊ သသမုဒ္ဒံ သပဗ္ဗတံ၊

ဥက္ခိပိတွာ မဟာနာဂ၊ ခိပေယျာသိ မမူပရိ။

‘‘နေဝ ¶ မေ သက္ကုဏေယျာသိ၊ ဇနေတုံ ဘယဘေရဝံ၊

အညဒတ္ထု တဝေဝဿ၊ ဝိဃာတော ဥရဂါဓိပါ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ နာဂရာဇာ ဝိဟတာနုဘာဝေါ နိပ္ဖလဝါယာမော ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော အဟောသိ။ တံ ထေရော တင်္ခဏာနုရူပါယ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ သမာဒပေတွာ သမုတ္တေဇေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ တီသု သရဏေသု ပဉ္စသု စ သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ သဒ္ဓိံ စတုရာသီတိယာ နာဂသဟဿေဟိ။ အညေပိ ဗဟူ ဟိမဝန္တဝါသိနော ယက္ခာ စ ဂန္ဓဗ္ဗာ စ ကုမ္ဘဏ္ဍာ စ ထေရဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ပဉ္စကောပိ ယက္ခော သဒ္ဓိံ ဘရိယာယ ယက္ခိနိယာ ပဉ္စဟိ စ ပုတ္တသတေဟိ ပဌမေ ဖလေ ပတိဋ္ဌိတော။ အထာယသ္မာ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရော သဗ္ဗေပိ နာဂယက္ခရက္ခသေ အာမန္တေတွာ ဧဝမာဟ –

‘‘မာ ဒါနိ ကောဓံ ဇနယိတ္ထ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ ယထာ ပုရေ၊

သဿဃာတဉ္စ မာ ကတ္ထ၊ သုခကာမာ ဟိ ပါဏိနော၊

ကရောထ မေတ္တံ သတ္တေသု၊ ဝသန္တု မနုဇာ သုခ’’န္တိ။

တေ ¶ သဗ္ဗေပိ ‘‘သာဓု ဘန္တေ’’တိ ထေရဿ ပဋိဿုဏိတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ တံဒိဝသမေဝ စ နာဂရာဇဿ ပူဇာသမယော ဟောတိ။ အထ နာဂရာဇာ အတ္တနော ရတနမယံ ပလ္လင်္ကံ အာဟရာပေတွာ ထေရဿ ပညပေသိ။ နိသီဒိ ထေရော ပလ္လင်္ကေ။ နာဂရာဇာပိ ထေရံ ဗီဇယမာနော သမီပေ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ကသ္မီရဂန္ဓာရရဋ္ဌဝါသိနော အာဂန္တွာ ထေရံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ နာဂရာဇတောပိ ထေရော မဟိဒ္ဓိကတရော’’တိ ထေရမေဝ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နာ။ ထေရော တေသံ အာသီဝိသောပမသုတ္တံ ကထေသိ ¶ ။ သုတ္တပရိယောသာနေ အသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ၊ ကုလသတသဟဿံ ပဗ္ဗဇိ။ တတော ပဘုတိ စ ကသ္မီရဂန္ဓာရာ ယာဝဇ္ဇတနာ ကာသာဝပဇ္ဇောတာ ဣသိဝါတပဋိဝါတာ ဧဝ။

ဂန္တွာ ကသ္မီရဂန္ဓာရံ၊ ဣသိ မဇ္ဈန္တိကော တဒါ၊

ဒုဋ္ဌံ နာဂံ ပသာဒေတွာ၊ မောစေသိ ဗန္ဓနာ ဗဟူတိ။

မဟာဒေဝတ္ထေရောပိ မဟိံသကမဏ္ဍလံ ဂန္တွာ ဒေဝဒူတသုတ္တံ ကထေသိ။ သုတ္တပရိယောသာနေ စတ္တာလီသ ပါဏသဟဿာနိ ဓမ္မစက္ခုံ ပဋိလဘိံသု၊ စတ္တာလီသံယေဝ ပါဏသဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု။

ဂန္တွာန ¶ ရဋ္ဌံ မဟိံသံ၊ မဟာဒေဝေါ မဟိဒ္ဓိကော၊

စောဒေတွာ ဒေဝဒူတေဟိ၊ မောစေသိ ဗန္ဓနာ ဗဟူတိ။

ရက္ခိတတ္ထေရော ပန ဝနဝါသိံ ဂန္တွာ အာကာသေ ဌတွာ အနမတဂ္ဂပရိယာယကထာယ ဝနဝါသိကေ ပသာဒေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ ပနဿ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ သတ္တတိသဟဿမတ္တာ ¶ ပဗ္ဗဇိံသု၊ ပဉ္စဝိဟာရသတာနိ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ဧဝံ သော တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ဂန္တွာန ရက္ခိတတ္ထေရော၊ ဝနဝါသိံ မဟိဒ္ဓိကော၊

အန္တလိက္ခေ ဌိတော တတ္ထ၊ ဒေသေသိ အနမတဂ္ဂိယန္တိ။

ယောနကဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရောပိ အပရန္တကံ ဂန္တွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တန္တကထာယ အပရန္တကေ ပသာဒေတွာ သတ္တတိ ပါဏသဟဿာနိ ဓမ္မာမတံ ပါယေသိ။ ခတ္တိယကုလတော ဧဝ ပုရိသသဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု၊ သမဓိကာနိ စ ဆ ဣတ္ထိသဟဿာနိ။ ဧဝံ သော တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

အပရန္တံ ဝိဂါဟိတွာ၊ ယောနကော ဓမ္မရက္ခိတော၊

အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမေနေတ္ထ၊ ပသာဒေသိ ဇနေ ဗဟူတိ။

မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရော ပန မဟာရဋ္ဌံ ဂန္တွာ မဟာနာရဒကဿပဇာတကကထာယ မဟာရဋ္ဌကေ ပသာဒေတွာ စတုရာသီတိ ပါဏသဟဿာနိ မဂ္ဂဖလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တေရသသဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဧဝံ သော တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

မဟာရဋ္ဌံ ဣသိ ဂန္တွာ၊ သော မဟာဓမ္မရက္ခိတော၊

ဇာတကံ ကထယိတွာန၊ ပသာဒေသိ မဟာဇနန္တိ။

မဟာရက္ခိတတ္ထေရောပိ ¶ ယောနကရဋ္ဌံ ဂန္တွာ ကာဠကာရာမသုတ္တန္တကထာယ ယောနကလောကံ ပသာဒေတွာ သတ္တတိသဟဿာဓိကဿ ပါဏသတသဟဿဿ မဂ္ဂဖလာလင်္ကာရံ အဒါသိ။ သန္တိကေ စဿ ဒသသဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဧဝံ သောပိ တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ယောနရဋ္ဌံ တဒါ ဂန္တွာ၊ သော မဟာရက္ခိတော ဣသိ၊

ကာဠကာရာမသုတ္တေန တေ ပသာဒေသိ ယောနကေတိ။

မဇ္ဈိမတ္ထေရော ¶ ¶ ပန ကဿပဂေါတ္တတ္ထေရေန အဠကဒေဝတ္ထေရေန ဒုန္ဒုဘိဿရတ္ထေရေန မဟာဒေဝတ္ထေရေန စ သဒ္ဓိံ ဟိမဝန္တဒေသဘာဂံ ဂန္တွာ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တကထာယ တံ ဒေသံ ပသာဒေတွာ အသီတိပါဏကောဋိယော မဂ္ဂဖလရတနာနိ ပဋိလာဘေသိ။ ပဉ္စပိ စ ထေရာ ပဉ္စ ရဋ္ဌာနိ ပသာဒေသုံ။ ဧကမေကဿ သန္တိကေ သတသဟဿမတ္တာ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဧဝံ တေ တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

ဂန္တွာန မဇ္ဈိမတ္ထေရော၊ ဟိမဝန္တံ ပသာဒယိ၊

ယက္ခသေနံ ပကာသေန္တော၊ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနန္တိ။

သောဏတ္ထေရောပိ သဒ္ဓိံ ဥတ္တရတ္ထေရေန သုဝဏ္ဏဘူမိံ အဂမာသိ။ တေန စ သမယေန တတ္ထ ဧကာ ရက္ခသီ သမုဒ္ဒတော နိက္ခမိတွာ ရာဇကုလေ ဇာတေ ဇာတေ ဒါရကေ ခါဒတိ။ တံဒိဝသမေဝ စ ရာဇကုလေ ဧကော ဒါရကော ဇာတော ဟောတိ။ မနုဿာ ထေရံ ဒိသွာ ‘‘ရက္ခသာနံ သဟာယကော ဧသော’’တိ မညမာနာ အာဝုဓာနိ ဂဟေတွာ ထေရံ ပဟရိတုကာမာ အာဂစ္ဆန္တိ။ ထေရော ‘‘ကိံ တုမှေ အာဝုဓဟတ္ထာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ အာဟ။ တေ အာဟံသု – ‘‘ရာဇကုလေ ဇာတေ ဇာတေ ဒါရကေ ရက္ခသာ ခါဒန္တိ၊ တေသံ တုမှေ သဟာယကာ’’တိ။ ထေရော ‘‘န မယံ ရက္ခသာနံ သဟာယကာ၊ သမဏာ နာမ မယံ ဝိရတာ ပါဏာတိပါတာ…ပေ… ဝိရတာ မဇ္ဇပါနာ ဧကဘတ္တိကာ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ’’တိ အာဟ။ တသ္မိံယေဝ စ ခဏေ သာ ရက္ခသီ သပရိဝါရာ သမုဒ္ဒတော နိက္ခမိ ‘‘ရာဇကုလေ ဒါရကော ဇာတော တံ ခါဒိဿာမီ’’တိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဧသာ၊ ဘန္တေ၊ ရက္ခသီ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဘီတာ ဝိရဝိံသု။ ထေရော ရက္ခသေဟိ ဒိဂုဏေ အတ္တဘာဝေ နိမ္မိနိတွာ တေဟိ အတ္တဘာဝေဟိ တံ ရက္ခသိံ ¶ သပရိသံ မဇ္ဈေ ကတွာ ဥဘောသု ပဿေသု ပရိက္ခိပိ ¶ ။ တဿာ သပရိသာယ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဒ္ဓါ ဣမေဟိ ဣဒံ ဌာနံ လဒ္ဓံ ဘဝိဿတိ။ မယံ ပန ဣမေသံ ဘက္ခာ ဘဝိဿာမာ’’တိ။ သဗ္ဗေ ရက္ခသာ ဘီတာ ဝေဂသာ ပလာယိံသု။ ထေရောပိ တေ ယာဝ အဒဿနံ တာဝ ပလာပေတွာ ဒီပဿ သမန္တတော ရက္ခံ ဌပေသိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ သန္နိပတိတံ မဟာဇနကာယံ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တန္တကထာယ ပသာဒေတွာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ပနေတ္ထ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ကုလဒါရကာနံ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ သဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု၊ ကုလဓီတာနံ ဒိယဍ္ဎသဟဿံ။ ဧဝံ သော တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တတော ပဘုတိ ရာဇကုလေ ဇာတဒါရကာနံ သောဏုတ္တရနာမမေဝ ကရောန္တိ။

သုဝဏ္ဏဘူမိံ ဂန္တွာန၊ သောဏုတ္တရာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

ပိသာစေ နိဒ္ဓမေတွာန၊ ဗြဟ္မဇာလံ အဒေသိသုန္တိ။

မဟိန္ဒတ္ထေရော ပန ‘‘တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂန္တွာ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’’တိ ဥပဇ္ဈာယေန စ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ¶ စ အဇ္ဈိဋ္ဌော စိန္တေသိ – ‘‘ကာလော နု ခေါ မေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂန္တုံ နော’’တိ။ အထဿ ဝီမံသတော ‘‘န တာဝ ကာလော’’တိ အဟောသိ။ ကိံ ပနဿ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ? မုဋသိဝရညော မဟလ္လကဘာဝံ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ရာဇာ မဟလ္လကော၊ န သက္ကာ ဣမံ ဂဏှိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ။ ဣဒါနိ ပနဿ ပုတ္တော ဒေဝါနံပိယတိဿော ရဇ္ဇံ ကာရေဿတိ။ တံ ဂဏှိတွာ သက္ကာ ဘဝိဿတိ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ။ ဟန္ဒ ယာဝ သော သမယော အာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ဉာတကေ ဩလောကေမ။ ပုန ဒါနိ မယံ ဣမံ ဇနပဒံ အာဂစ္ဆေယျာမ ဝါ န ဝါ’’တိ။ သော ဧဝံ စိန္တေတွာ ဥပဇ္ဈာယဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ ဝန္ဒိတွာ အသောကာရာမတော နိက္ခမ္မ တေဟိ ဣဋ္ဋိယာဒီဟိ စတူဟိ ထေရေဟိ သင်္ဃမိတ္တာယ ပုတ္တေန သုမနသာမဏေရေန ဘဏ္ဍုကေန ¶ စ ဥပါသကေန သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟနဂရပရိဝတ္တကေန ဒက္ခိဏာဂိရိဇနပဒေ စာရိကံ စရမာနော ဉာတကေ ဩလောကေန္တော ဆ မာသေ အတိက္ကာမေသိ။ အထာနုပုဗ္ဗေန မာတု နိဝေသနဋ္ဌာနံ ဝေဒိသနဂရံ နာမ သမ္ပတ္တော။ အသောကော ကိရ ကုမာရကာလေ ဇနပဒံ လဘိတွာ ဥဇ္ဇေနိံ ဂစ္ဆန္တော ဝေဒိသနဂရံ ပတွာ ဝေဒိသသေဋ္ဌိဿ ဓီတရံ အဂ္ဂဟေသိ။ သာ တံဒိဝသမေဝ ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ ဥဇ္ဇေနိယံ မဟိန္ဒကုမာရံ ဝိဇာယိ။ ကုမာရဿ ¶ စုဒ္ဒသဝဿကာလေ ရာဇာ အဘိသေကံ ပါပုဏိ။ သာ တဿ မာတာ တေန သမယေန ဉာတိဃရေ ဝသတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထာနုပုဗ္ဗေန မာတု နိဝေသနဋ္ဌာနံ ဝေဋိသနဂရံ နာမ သမ္ပတ္တော’’တိ။

သမ္ပတ္တဉ္စ ပန ထေရံ ဒိသွာ ထေရမာတာ ဒေဝီ ပါဒေသု သိရသာ ဝန္ဒိတွာ ဘိက္ခံ ဒတွာ ထေရံ အတ္တနာ ကတံ ဝေဒိသဂိရိမဟာဝိဟာရံ နာမ အာရောပေသိ။ ထေရော တသ္မိံ ဝိဟာရေ နိသိန္နော စိန္တေသိ – ‘‘အမှာကံ ဣဓ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နိဋ္ဌိတံ၊ သမယော နု ခေါ ဣဒါနိ လင်္ကာဒီပံ ဂန္တု’’န္တိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘အနုဘဝတု တာဝ မေ ပိတရာ ပေသိတံ အဘိသေကံ ဒေဝါနံပိယတိဿော၊ ရတနတ္တယဂုဏဉ္စ သုဏာတု၊ ဆဏတ္ထဉ္စ နဂရတော နိက္ခမိတွာ မိဿကပဗ္ဗတံ အဘိရုဟတု၊ တဒါ တံ တတ္ထ ဒက္ခိဿာမာ’’တိ။ အထာပရံ ဧကမာသံ တတ္ထေဝ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ မာသာတိက္ကမေန စ ဇေဋ္ဌမူလမာသပုဏ္ဏမာယံ ဥပေါသထဒိဝသေ သန္နိပတိတာ သဗ္ဗေပိ – ‘‘ကာလော နု ခေါ အမှာကံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂမနာယ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ မန္တယိံသု။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘မဟိန္ဒော နာမ နာမေန၊ သင်္ဃတ္ထေရော တဒါ အဟု၊

ဣဋ္ဋိယော ဥတ္တိယော ထေရော၊ ဘဒ္ဒသာလော စ သမ္ဗလော။

‘‘သာမဏေရော ¶ စ သုမနော၊ ဆဠဘိညော မဟိဒ္ဓိကော၊

ဘဏ္ဍုကော သတ္တမော တေသံ၊ ဒိဋ္ဌသစ္စော ဥပါသကော၊

ဣတိ ဟေတေ မဟာနာဂါ၊ မန္တယိံသု ရဟောဂတာ’’တိ။

တဒါ ¶ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော မဟိန္ဒတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကာလင်္ကတော၊ ဘန္တေ၊ မုဋသိဝရာဇာ၊ ဣဒါနိ ဒေဝါနံပိယတိဿမဟာရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စ တုမှေ ဗျာကတာ – ‘အနာဂတေ မဟိန္ဒော နာမ ဘိက္ခု တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ပသာဒေဿတီ’တိ။ တသ္မာတိဟ ဝေါ၊ ဘန္တေ၊ ကာလော ဒီပဝရံ ဂမနာယ၊ အဟမ္ပိ ဝေါ သဟာယော ဘဝိဿာမီ’’တိ။ ကသ္မာ ပန သက္ကော ဧဝမာဟ? ဘဂဝါ ကိရဿ ဗောဓိမူလေယေဝ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေတွာ အနာဂတေ ဣမဿ ဒီပဿ သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ – ‘‘တဒါ တွမ္ပိ သဟာယော ဘဝေယျာသီ’’တိ စ အာဏာပေသိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ထေရော တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အတ္တသတ္တမော ဝေဋိသကပဗ္ဗတာ ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတွာ အနုရာဓပုရဿ ပုရတ္ထိမဒိသာယ မိဿကပဗ္ဗတေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ယံ ပနေတရဟိ ‘‘စေတိယပဗ္ဗတော’’တိပိ သဉ္ဇာနန္တိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဝေဋိသဂိရိမှိ ¶ ရာဇဂဟေ၊ ဝသိတွာ တိံသရတ္တိယော၊

ကာလောဝ ဂမနဿာတိ၊ ဂစ္ဆာမ ဒီပမုတ္တမံ။

‘‘ပဠီနာ ဇမ္ဗုဒီပါ တေ၊ ဟံသရာဇာဝ အမ္ဗရေ၊

ဧဝမုပ္ပတိတာ ထေရာ၊ နိပတိံသု နဂုတ္တမေ။

‘‘ပုရတော ပုရသေဋ္ဌဿ၊ ပဗ္ဗတေ မေဃသန္နိဘေ၊

ပတိံသု သီလကူဋမှိ၊ ဟံသာဝ နဂမုဒ္ဓနီ’’တိ။

ဧဝံ ¶ ဣဋ္ဋိယာဒီဟိ သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ ပတိဋ္ဌဟန္တော စ အာယသ္မာ မဟိန္ဒတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ ဥပရိ ဆတ္တိံသတိမေ ဝဿေ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ပတိဋ္ဌဟီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဇာတသတ္တုဿ ဟိ အဋ္ဌမေ ဝဿေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တသ္မိံယေဝ ဝဿေ သီဟကုမာရဿ ပုတ္တော တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဿ အာဒိရာဇာ ဝိဇယကုမာရော ဣမံ ဒီပမာဂန္တွာ မနုဿာဝါသံ အကာသိ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ဥဒယဘဒ္ဒဿ စုဒ္ဒသမေ ဝဿေ ဣဓ ဝိဇယော ကာလမကာသိ။ ဥဒယဘဒ္ဒဿ ပဉ္စဒသမေ ဝဿေ ပဏ္ဍုဝါသုဒေဝေါ နာမ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ နာဂဒါသကရညော ဝီသတိမေ ဝဿေ ဣဓ ပဏ္ဍုဝါသုဒေဝေါ ကာလမကာသိ။ တသ္မိံယေဝ စ ဝဿေ အဘယော နာမ ရာဇကုမာရော ဣမသ္မိံ ဒီပေ ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ သုသုနာဂရညော သတ္တရသမေ ဝဿေ ဣဓ အဘယရညော ဝီသတိဝဿာနိ ပရိပူရိံသု။ အထ အဘယဿ ဝီသတိမေ ဝဿေ ပဏ္ဍုကာဘယော နာမ ဒါမရိကော ရဇ္ဇံ အဂ္ဂဟေသိ။ တတ္ထ ကာဠာသောကဿ သောဠသမေ ဝဿေ ဣဓ ပဏ္ဍုကဿ သတ္တရသဝဿာနိ ပရိပူရိံသု။ တာနိ ဟေဋ္ဌာ ဧကေန ဝဿေန သဟ အဋ္ဌာရသ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ¶ စန္ဒဂုတ္တဿ စုဒ္ဒသမေ ဝဿေ ဣဓ ပဏ္ဍုကာဘယော ကာလမကာသိ။ မုဋသိဝရာဇာ ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ အသောကဓမ္မရာဇဿ သတ္တရသမေ ဝဿေ ဣဓ မုဋသိဝရာဇာ ကာလမကာသိ။ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿော ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ ပရိနိဗ္ဗုတေ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ အဇာတသတ္တု စတုဝီသတိ ဝဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ဥဒယဘဒ္ဒေါ ¶ သောဠသ၊ အနုရုဒ္ဓါ စ မုဏ္ဍော စ အဋ္ဌ၊ နာဂဒါသကော စတုဝီသတိ၊ သုသုနာဂေါ အဋ္ဌာရသ၊ တဿေဝ ပုတ္တော ကာဠာသောကော အဋ္ဌဝီသတိ၊ တတော တဿ ပုတ္တကာ ဒသ ဘာတုကရာဇာနော ဒွေဝီသတိ ဝဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသုံ။ တေသံ ပစ္ဆတော နဝ နန္ဒာ ဒွေဝီသတိမေဝ၊ စန္ဒဂုတ္တော စတုဝီသတိ၊ ဗိန္ဒုသာရော အဋ္ဌဝီသတိ ¶ ။ တဿာဝသာနေ အသောကော ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တဿ ပုရေ အဘိသေကာ စတ္တာရိ အဘိသေကတော အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ ဣမသ္မိံ ဒီပေ မဟိန္ဒတ္ထေရော ပတိဋ္ဌိတော။ ဧဝမေတေန ရာဇဝံသာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ ဥပရိ ဆတ္တိံသတိမေ ဝဿေ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ပတိဋ္ဌဟီ’’တိ။

တသ္မိဉ္စ ဒိဝသေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဇေဋ္ဌမူလနက္ခတ္တံ နာမ ဟောတိ။ ရာဇာ နက္ခတ္တံ ဃောသာပေတွာ ‘‘ဆဏံ ကရောထာ’’တိ အမစ္စေ စ အာဏာပေတွာ စတ္တာလီသပုရိသသဟဿပရိဝါရော နဂရမှာ နိက္ခမိတွာ ယေန မိဿကပဗ္ဗတော တေန ပါယာသိ မိဂဝံ ကီဠိတုကာမော။ အထ တသ္မိံ ပဗ္ဗတေ အဓိဝတ္ထာ ဧကာ ဒေဝတာ ‘‘ရညော ထေရေ ဒဿေဿာမီ’’တိ ရောဟိတမိဂရူပံ ဂဟေတွာ အဝိဒူရေ တိဏပဏ္ဏာနိ ခါဒမာနာ ဝိယ စရတိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ‘‘အယုတ္တံ ဒါနိ ပမတ္တံ ဝိဇ္ဈိတု’’န္တိ ဇိယံ ဖောဋေသိ။ မိဂေါ အမ္ဗတ္ထလမဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ပလာယိတုံ အာရဘိ။ ရာဇာ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓန္တော အမ္ဗတ္ထလမေဝ အဘိရုဟိ။ မိဂေါပိ ထေရာနံ အဝိဒူရေ အန္တရဓာယိ။ မဟိန္ဒတ္ထေရော ရာဇာနံ အဝိဒူရေ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘မမံယေဝ ရာဇာ ပဿတု၊ မာ ဣတရေ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ‘‘တိဿ၊ တိဿ၊ ဣတော ဧဟီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဒီပေ ဇာတော မံ ‘တိဿာ’တိ နာမံ ဂဟေတွာ ¶ အာလပိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ အယံ ပန ဆိန္နဘိန္နပဋဓရော ဘဏ္ဍု ကာသာဝဝသနော မံ နာမေန အာလပတိ၊ ကော နု ခေါ အယံ ဘဝိဿတိ မနုဿော ဝါ အမနုဿော ဝါ’’တိ? ထေရော အာဟ –

‘‘သမဏာ မယံ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မရာဇဿ သာဝကာ၊

တဝေဝ အနုကမ္ပာယ၊ ဇမ္ဗုဒီပါ ဣဓာဂတာ’’တိ။

တေန စ သမယေန ဒေဝါနမ္ပိယတိဿမဟာရာဇာ စ အသောကဓမ္မရာဇာ စ အဒိဋ္ဌသဟာယကာ ဟောန္တိ။ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿမဟာရာဇဿ စ ပုညာနုဘာဝေန ဆာတပဗ္ဗတပါဒေ ဧကမှိ ဝေဠုဂုမ္ဗေ တိဿော ဝေဠုယဋ္ဌိယော ရထယဋ္ဌိပ္ပမာဏာ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု – ဧကာ လတာယဋ္ဌိ နာမ၊ ဧကာ ပုပ္ဖယဋ္ဌိ နာမ၊ ဧကာ ¶ သကုဏယဋ္ဌိ နာမ။ တာသု လတာယဋ္ဌိ ရဇတဝဏ္ဏာ ဟောတိ၊ တံ အလင်္ကရိတွာ ဥပ္ပန္နလတာ ကဉ္စနဝဏ္ဏာ ခါယတိ။ ပုပ္ဖယဋ္ဌိယံ ပန နီလပီတလောဟိတောဒါတကာဠဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖာနိ သုဝိဘတ္တဝဏ္ဋပတ္တကိဉ္ဇက္ခာနိ ဟုတွာ ခါယန္တိ။ သကုဏယဋ္ဌိယံ ဟံသကုက္ကုဋဇီဝဇီဝကာဒယော သကုဏာ နာနပ္ပကာရာနိ စ စတုပ္ပဒါနိ သဇီဝါနိ ဝိယ ခါယန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဒီပဝံသေ –

‘‘ဆာတပဗ္ဗတပါဒမှိ ¶ ၊ ဝေဠုယဋ္ဌီ တယော အဟု၊

သေတာ ရဇတယဋ္ဌီဝ၊ လတာ ကဉ္စနသန္နိဘာ။

‘‘နီလာဒိ ယာဒိသံ ပုပ္ဖံ၊ ပုပ္ဖယဋ္ဌိမှိ တာဒိသံ၊

သကုဏာ သကုဏယဋ္ဌိမှိ၊ သရူပေနေဝ သဏ္ဌိတာ’’တိ။

သမုဒ္ဒတောပိဿ ¶ မုတ္တာမဏိဝေဠုရိယာဒိ အနေကဝိဟိတံ ရတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တမ္ဗပဏ္ဏိယံ ပန အဋ္ဌ မုတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု – ဟယမုတ္တာ၊ ဂဇမုတ္တာ၊ ရထမုတ္တာ၊ အာမလကမုတ္တာ၊ ဝလယမုတ္တာ၊ အင်္ဂုလိဝေဌကမုတ္တာ၊ ကကုဓဖလမုတ္တာ၊ ပါကတိကမုတ္တာတိ။ သော တာ စ ယဋ္ဌိယော တာ စ မုတ္တာ အညဉ္စ ဗဟုံ ရတနံ အသောကဿ ဓမ္မရညော ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ ပေသေသိ။ အသောကော ပသီဒိတွာ တဿ ပဉ္စ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ ပဟိဏိ – ဆတ္တံ၊ စာမရံ၊ ခဂ္ဂံ၊ မောဠိံ၊ ရတနပါဒုကံ၊ အညဉ္စ အဘိသေကတ္ထာယ ဗဟုဝိဓံ ပဏ္ဏာကာရံ၊ သေယျထိဒံ – သင်္ခံ၊ ဂင်္ဂေါဒကံ၊ ဝဍ္ဎမာနံ၊ ဝဋံသကံ၊ ဘိင်္ဂါရံ၊ နန္ဒိယာဝဋ္ဋံ၊ သိဝိကံ၊ ကညံ၊ ကဋစ္ဆုံ၊ အဓောဝိမံ ဒုဿယုဂံ၊ ဟတ္ထပုဉ္ဆနံ၊ ဟရိစန္ဒနံ၊ အရုဏဝဏ္ဏမတ္တိကံ၊ အဉ္ဇနံ၊ ဟရီတကံ၊ အာမလကန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဒီပဝံသေ –

‘‘ဝါလဗီဇနိမုဏှီသံ၊ ဆတ္တံ ခဂ္ဂဉ္စ ပါဒုကံ၊

ဝေဌနံ သာရပါမင်္ဂံ၊ ဘိင်္ဂါရံ နန္ဒိဝဋ္ဋကံ။

‘‘သိဝိကံ သင်္ခံ ဝဋံသဉ္စ၊ အဓောဝိမံ ဝတ္ထကောဋိကံ၊

သောဝဏ္ဏပါတိံ ကဋစ္ဆုံ၊ မဟဂ္ဃံ ဟတ္ထပုဉ္ဆနံ။

‘‘အနောတတ္တောဒကံ ကညံ၊ ဥတ္တမံ ဟရိစန္ဒနံ၊

အရုဏဝဏ္ဏမတ္တိကံ ¶ ၊ အဉ္ဇနံ နာဂမာဟဋံ။

‘‘ဟရီတကံ ¶ အာမလကံ၊ မဟဂ္ဃံ အမတောသဓံ၊

သဋ္ဌိဝါဟသတံ သာလိံ၊ သုဂန္ဓံ သုဝကာဟဋံ၊

ပုညကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တံ၊ ပါဟေသိ အသောကဝှယော’’တိ။

န ကေဝလဉ္စေတံ အာမိသပဏ္ဏာကာရံ၊ ဣမံ ကိရ ဓမ္မပဏ္ဏာကာရမ္ပိ ပေသေသိ –

‘‘အဟံ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ၊ သင်္ဃဉ္စ သရဏံ ဂတော၊

ဥပါသကတ္တံ ဒေသေသိံ၊ သကျပုတ္တဿ သာသနေ။

‘‘ဣမေသု ¶ တီသု ဝတ္ထူသု၊ ဥတ္တမေ ဇိနသာသနေ၊

တွမ္ပိ စိတ္တံ ပသာဒေဟိ၊ သဒ္ဓါ သရဏမုပေဟီ’’တိ။

သွာယံ ရာဇာ တံ ဒိဝသံ အသောကရညာ ပေသိတေန အဘိသေကေန ဧကမာသာဘိသိတ္တော ဟောတိ။

ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ ဟိဿ အဘိသေကမကံသု။ သော အစိရဿုတံ – တံ သာသနပ္ပဝတ္တိံ အနုဿရမာနော တံ ထေရဿ ‘‘သမဏာ မယံ မဟာရာဇ ဓမ္မရာဇဿ သာဝကာ’’တိ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အယျာ နု ခေါ အာဂတာ’’တိ တာဝဒေဝ အာဝုဓံ နိက္ခိပိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ကထယမာနော။ ယထာဟ –

‘‘အာဝုဓံ နိက္ခိပိတွာန၊ ဧကမန္တံ ဥပါဝိသိ၊

နိသဇ္ဇ ရာဇာ သမ္မောဒိ၊ ဗဟုံ အတ္ထူပသဉှိတ’’န္တိ။

သမ္မောဒနီယကထဉ္စ ကုရုမာနေယေဝ တသ္မိံ တာနိပိ စတ္တာလီသပုရိသသဟဿာနိ အာဂန္တွာ သမ္ပရိဝါရေသုံ။ တဒါ ထေရော ဣတရေပိ ဆ ဇနေ ဒဿေသိ။ ရာဇာ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ကဒါ အာဂတာ’’တိ အာဟ ¶ ။ ‘‘မယာ သဒ္ဓိံယေဝ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဣဒါနိ ပန ဇမ္ဗုဒီပေ အညေပိ ဧဝရူပါ သမဏာ သန္တီ’’တိ? ‘‘သန္တိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧတရဟိ ဇမ္ဗုဒီပေါ ကာသာဝပဇ္ဇောတော ဣသိဝါတပဋိဝါတော။ တသ္မိံ –

‘‘တေဝိဇ္ဇာ ဣဒ္ဓိပတ္တာ စ၊ စေတောပရိယာယကောဝိဒါ၊

ခီဏာသဝါ အရဟန္တော၊ ဗဟူ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကာတိ။

‘‘ဘန္တေ၊ ကေန အာဂတတ္ထာ’’တိ? ‘‘နေဝ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဒကေန န ထလေနာ’’တိ။ ‘‘ရာဇာ အာကာသေန ¶ အာဂတာ’’တိ အညာသိ။ ထေရော ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ရညော ပညာဝေယတ္တိယ’’န္တိ ဝီမံသနတ္ထာယ အာသန္နံ အမ္ဗရုက္ခံ အာရဗ္ဘ ပဉှံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ နာမော အယံ၊ မဟာရာဇ၊ ရုက္ခော’’တိ? ‘‘အမ္ဗရုက္ခော နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဣမံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ အမ္ဗံ မုဉ္စိတွာ အညော အမ္ဗော အတ္ထိ၊ နတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ အညေပိ ဗဟူ အမ္ဗရုက္ခာ’’တိ။ ‘‘ဣမဉ္စ အမ္ဗံ တေ စ အမ္ဗေ မုဉ္စိတွာ အတ္ထိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အညေ ရုက္ခာ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ တေ ပန န အမ္ဗရုက္ခာ’’တိ။ ‘‘အညေ အမ္ဗေ စ အနမ္ဗေ စ မုဉ္စိတွာ အတ္ထိ ပန အညော ရုက္ခော’’တိ? ‘‘အယမေဝ၊ ဘန္တေ၊ အမ္ဗရုက္ခော’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇ၊ ပဏ္ဍိတောသိ။ အတ္ထိ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဉာတကာ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ ဗဟူ ဇနာ’’တိ။ ‘‘တေ မုဉ္စိတွာ အညေ ကေစိ အညာတကာပိ အတ္ထိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘အညာတကာ၊ ဘန္တေ၊ ဉာတကေဟိ ဗဟုတရာ’’တိ။ ‘‘တဝ ဉာတကေ စ အညာတကေ စ မုဉ္စိတွာ အတ္ထညော ကောစိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ¶ ? ‘‘အဟမေဝ၊ အညာတကော’’တိ။ အထ ထေရော ‘‘ပဏ္ဍိတော ရာဇာ သက္ခိဿတိ ဓမ္မံ အညာတု’’န္တိ စူဠဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ ရာဇာ တီသု သရဏေသု ပတိဋ္ဌဟိ သဒ္ဓိံ စတ္တာလီသာယ ပါဏသဟဿေဟိ။

တံ ခဏညေဝ စ ရညော ဘတ္တံ အာဟရိယိတ္ထ ¶ ။ ရာဇာ စ သုတ္တန္တံ သုဏန္တော ဧဝ အညာသိ – ‘‘န ဣမေသံ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဘောဇနံ ကပ္ပတီ’’တိ။ ‘‘အပုစ္ဆိတွာ ပန ဘုဉ္ဇိတုံ အယုတ္တ’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဘုဉ္ဇိဿထ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဘောဇနံ ကပ္ပတီ’’တိ။ ‘‘ကသ္မိံ ကာလေ၊ ဘန္တေ၊ ကပ္ပတီ’’တိ? ‘‘အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဇ္ဈနှိကသမယာ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆာမ၊ ဘန္တေ၊ နဂရ’’န္တိ? ‘‘အလံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓေဝ ဝသိဿာမာ’’တိ။ ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဝသထ၊ အယံ ဒါရကော အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ အယံ ဒါရကော အာဂတဖလော ဝိညာတသာသနော ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော ဣဒါနိ ပဗ္ဗဇိဿတီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သွေ ရထံ ပေသေဿာမိ၊ တံ အဘိရုဟိတွာ အာဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။

ထေရော အစိရပက္ကန္တဿ ရညော သုမနသာမဏေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ၊ သုမန၊ ဓမ္မသဝနဿ ကာလံ ဃောသေဟီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိတ္တကံ ဌာနံ သာဝေန္တော ဃောသေမီ’’တိ? ‘‘သကလံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပ’’န္တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ သာမဏေရော အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌဟိတွာ သမာဟိတေန စိတ္တေန သကလံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ သာဝေန္တော တိက္ခတ္တုံ ဓမ္မသဝနဿ ကာလံ ဃောသေသိ။ ရာဇာ တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ထေရာနံ သန္တိကံ ပေသေသိ – ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထိ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ’’တိ။ ‘‘နတ္ထမှာကံ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ၊ ဓမ္မသဝနဿ ကာလံ ဃောသာပယိမှ ဗုဒ္ဓဝစနံ ကထေတုကာမမှာ’’တိ ¶ ။ တဉ္စ ပန သာမဏေရဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ဘုမ္မာ ဒေဝတာ သဒ္ဒမနုဿာဝေသုံ။ ဧတေနုပါယေန ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆိ။ တေန သဒ္ဒေန မဟာ ဒေဝတာသန္နိပါတော အဟောသိ။ ထေရော မဟန္တံ ဒေဝတာသန္နိပါတံ ဒိသွာ သမစိတ္တသုတ္တန္တံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ အသင်္ချေယျာနံ ဒေဝတာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဗဟူ နာဂါ ¶ စ သုပဏ္ဏာ စ သရဏေသု ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ယာဒိသောဝ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဣမံ သုတ္တန္တံ ကထယတော ဒေဝတာသန္နိပါတော အဟောသိ၊ တာဒိသော မဟိန္ဒတ္ထေရဿာပိ ဇာတော။ အထ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ရာဇာ ထေရာနံ ¶ ရထံ ပေသေသိ။ သာရထီ ရထံ ဧကမန္တေ ဌပေတွာ ထေရာနံ အာရောစေသိ – ‘‘အာဂတော၊ ဘန္တေ၊ ရထော၊ အဘိရုဟထ ဂစ္ဆိဿာမာ’’တိ။ ထေရာ ‘‘န မယံ ရထံ အဘိရုဟာမ၊ ဂစ္ဆ တွံ၊ ပစ္ဆာ မယံ အာဂစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အနုရာဓပုရဿ ပုရတ္ထိမဒိသာယံ ပဌမကစေတိယဋ္ဌာနေ ဩတရိံသု။ တဉှိ စေတိယံ ထေရေဟိ ပဌမံ ဩတိဏ္ဏဋ္ဌာနေ ကတတ္တာယေဝ ‘‘ပဌမကစေတိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ရာဇာပိ သာရထိံ ပေသေတွာ ‘‘အန္တောနိဝေသနေ မဏ္ဍပံ ပဋိယာဒေထာ’’တိ အမစ္စေ အာဏာပေသိ။ တာဝဒေဝ သဗ္ဗေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ အတိဝိယ ပါသာဒိကံ မဏ္ဍပံ ပဋိယာဒေသုံ။ ပုန ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဟိယျော ထေရော သီလက္ခန္ဓံ ကထယမာနော ‘ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ န ကပ္ပတီ’တိ အာဟ၊ ‘နိသီဒိဿန္တိ နု ခေါ အယျာ အာသနေသု၊ န နိသီဒိဿန္တီ’’’တိ? တဿေဝံ စိန္တယန္တဿေဝ သော သာရထိ နဂရဒွါရံ သမ္ပတ္တော။ တတော အဒ္ဒသ ထေရေ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ စီဝရံ ပါရုပန္တေ။ ဒိသွာ အတိဝိယ ပသန္နစိတ္တော ဟုတွာ အာဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘အာဂတာ၊ ဒေဝ၊ ထေရာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ရထံ အာရူဠှာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န အာရူဠှာ၊ ဒေဝ၊ အပိ စ မမ ပစ္ဆတော နိက္ခမိတွာ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ ပါစီနဒွါရေ ဌိတာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ရထမ္ပိ နာဘိရူဟိံသူ’’တိ သုတွာ ‘‘န ဒါနိ အယျာ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ သာဒိယိဿန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘဏေ၊ ထေရာနံ ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပေန အာသနာနိ ပညပေထာ’’တိ ဝတွာ ပဋိပထံ အဂမာသိ။ အမစ္စာ ပထဝိယံ တဋ္ဋိကံ ပညပေတွာ ဥပရိ ကောဇဝကာဒီနိ စိတ္တတ္ထရဏာနိ ပညပေသုံ။ ဥပ္ပာတပါဌကာ ဒိသွာ ‘‘ဂဟိတာ ဒါနိ ဣမေဟိ ပထဝီ၊ ဣမေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဿ ¶ သာမိကာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဗျာကရိံသု။ ရာဇာပိ ဂန္တွာ ထေရေ ဝန္ဒိတွာ မဟိန္ဒတ္ထေရဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ မဟတိယာ ပူဇာယ စ သက္ကာရေန စ ထေရေ နဂရံ ပဝေသေတွာ အန္တောနိဝေသနံ ပဝေသေသိ။ ထေရော အာသနပညတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ သာသနံ သကလလင်္ကာဒီပေ ပထဝီ ဝိယ ပတ္ထဋံ နိစ္စလဉ္စ ဟုတွာ ပတိဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တော နိသီဒိ။ ရာဇာ ထေရေ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေတွာ သမ္ပဝါရေတွာ ‘‘အနုဠာဒေဝီပမုခါနိ ပဉ္စ ဣတ္ထိသတာနိ ထေရာနံ အဘိဝါဒနံ ပူဇာသက္ကာရဉ္စ ကရောန္တူ’’တိ ပက္ကောသာပေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ထေရော ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ရညော သပရိဇနဿ ¶ ဓမ္မရတနဝဿံ ဝဿေန္တော ပေတဝတ္ထုံ ¶ ဝိမာနဝတ္ထုံ သစ္စသံယုတ္တဉ္စ ကထေသိ။ တံ ထေရဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ တာနိ ပဉ္စပိ ဣတ္ထိသတာနိ သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆာကံသု။

ယေပိ တေ မနုဿာ ပုရိမဒိဝသေ မိဿကပဗ္ဗတေ ထေရေ အဒ္ဒသံသု၊ တေ တေသု တေသု ဌာနေသု ထေရာနံ ဂုဏေ ကထေန္တိ။ တေသံ သုတွာ မဟာဇနကာယော ရာဇင်္ဂဏေ သန္နိပတိတွာ မဟာသဒ္ဒံ အကာသိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဧသော သဒ္ဒေါ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘နာဂရာ၊ ဒေဝ၊ ‘ထေရေ ဒဋ္ဌုံ န လဘာမာ’တိ ဝိရဝန္တီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သစေ ဣဓ ပဝိသိဿန္တိ၊ ဩကာသော န ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘဏေ၊ ဟတ္ထိသာလံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ဝါလုကံ အာကိရိတွာ ပဉ္စဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ စေလဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ မင်္ဂလဟတ္ထိဋ္ဌာနေ ထေရာနံ အာသနာနိ ပညပေထာ’’တိ အာဟ။ အမစ္စာ တထာ အကံသု။ ထေရော တတ္ထ ဂန္တွာ နိသီဒိတွာ ဒေဝဒူတသုတ္တန္တံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ ပါဏသဟဿံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တတော ‘‘ဟတ္ထိသာလာ အတိသမ္ဗာဓာ’’တိ ဒက္ခိဏဒွါရေ နန္ဒနဝနုယျာနေ အာသနံ ပညပေသုံ။ ထေရော တတ္ထ နိသီဒိတွာ အာသီဝိသောပမသုတ္တံ ကထေသိ။ တမ္ပိ သုတွာ ပါဏသဟဿံ သောတာပတ္တိဖလံ ¶ ပဋိလဘိ။

ဧဝံ အာဂတဒိဝသတော ဒုတိယဒိဝသေ အဍ္ဎတေယျသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ထေရဿ နန္ဒနဝနေ အာဂတာဂတာဟိ ကုလိတ္ထီဟိ ကုလသုဏှာဟိ ကုလကုမာရီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒမာနဿေဝ သာယနှသမယော ဇာတော။ ထေရော ကာလံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဂစ္ဆာမ ဒါနိ မိဿကပဗ္ဗတ’’န္တိ ဥဋ္ဌဟိ။ အမစ္စာ – ‘‘ကတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ဂစ္ဆထာ’’တိ? ‘‘အမှာကံ နိဝါသနဋ္ဌာန’’န္တိ။ တေ ရညော သံဝိဒိတံ ကတွာ ရာဇာနုမတေန အာဟံသု – ‘‘အကာလော၊ ဘန္တေ၊ ဣဒါနိ တတ္ထ ဂန္တုံ၊ ဣဒမေဝ နန္ဒနဝနုယျာနံ အယျာနံ အာဝါသဋ္ဌာနံ ဟောတူ’’တိ။ ‘‘အလံ၊ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ပုန ရညော ဝစနေနာဟံသု – ‘‘ရာဇာ၊ ဘန္တေ၊ အာဟ – ‘ဧတံ မေဃဝနံ နာမ ဥယျာနံ မမ ပိတု သန္တကံ နဂရတော နာတိဒူရံ နာစ္စာသန္နံ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ၊ ဧတ္ထ ထေရာ ဝါသံ ကပ္ပေန္တူ’’’တိ။ ဝသိံသု ထေရာ မေဃဝနေ ဥယျာနေ။

ရာဇာပိ ခေါ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ထေရဿ သမီပံ ဂန္တွာ သုခသယိတဘာဝံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကပ္ပတိ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရာမော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘ကပ္ပတိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ဣမံ သုတ္တံ အာဟရိ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာရာမ’’န္တိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ ဂဟေတွာ ထေရဿ ဟတ္ထေ ဥဒကံ ပါတေတွာ မဟာမေဃဝနုယျာနံ အဒါသိ။ သဟ ¶ ဥဒကပါတေန ပထဝီ ကမ္ပိ။ အယံ မဟာဝိဟာရေ ပဌမော ပထဝီကမ္ပော အဟောသိ။ ရာဇာ ဘီတော ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ပထဝီ ကမ္ပတီ’’တိ? ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ဒသဗလဿ သာသနံ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ၊ ဣဒဉ္စ ပဌမံ ဝိဟာရဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။ ရာဇာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ¶ ပသီဒိ။ ထေရော ပုနဒိဝသေပိ ရာဇဂေဟေယေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ နန္ဒနဝနေ အနမတဂ္ဂိယာနိ ကထေသိ။ ပုနဒိဝသေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တံ ကထေသိ။ ဧတေနေဝုပါယေန သတ္တ ဒိဝသာနိ ကထေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ အဍ္ဎနဝမာနံ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ¶ စ နန္ဒနဝနံ သာသနဿ ဇောတိပါတုဘာဝဋ္ဌာနန္တိ ကတွာ ‘‘ဇောတိဝန’’န္တိ နာမံ လဘိ။ သတ္တမေ ပန ဒိဝသေ ထေရာ အန္တေပုရေ ရညော အပ္ပမာဒသုတ္တံ ကထယိတွာ စေတိယဂိရိမေဝ အဂမံသု။

အထ ခေါ ရာဇာ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ထေရော၊ အမှေ ဂါဠှေန ဩဝါဒေန ဩဝဒတိ၊ ဂစ္ဆေယျ နု ခေါ’’တိ? အမစ္စာ ‘‘တုမှေဟိ၊ ဒေဝ၊ ထေရော အယာစိတော သယမေဝ အာဂတော၊ တသ္မာ တဿ အနာပုစ္ဆာဝ ဂမနမ္ပိ ဘဝေယျာ’’တိ အာဟံသု။ တတော ရာဇာ ရထံ အဘိရုဟိတွာ ဒွေ စ ဒေဝိယော အာရောပေတွာ စေတိယဂိရိံ အဂမာသိ မဟဉ္စရာဇာနုဘာဝေန။ ဂန္တွာ ဒေဝိယော ဧကမန္တံ အပက္ကမာပေတွာ သယမေဝ ထေရာနံ သမီပံ ဥပသင်္ကမန္တော အတိဝိယ ကိလန္တရူပေါ ဟုတွာ ဥပသင်္ကမိ။ တတော နံ ထေရော အာဟ – ‘‘ကသ္မာ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ဧဝံ ကိလမမာနော အာဂတော’’တိ? ‘‘‘တုမှေ မမ ဂါဠှံ ဩဝါဒံ ဒတွာ ဣဒါနိ ဂန္တုကာမာ နု ခေါ’တိ ဇာနနတ္ထံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘န မယံ၊ မဟာရာဇ၊ ဂန္တုကာမာ၊ အပိစ ဝဿူပနာယိကကာလော နာမာယံ မဟာရာဇ၊ တတြ သမဏေန ဝဿူပနာယိကဋ္ဌာနံ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တံဒိဝသမေဝ အရိဋ္ဌော နာမ အမစ္စော ပဉ္စပဏ္ဏာသာယ ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌဘာတုကေဟိ သဒ္ဓိံ ရညော သမီပေ ဌိတော အာဟ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဒေဝ၊ ထေရာနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘဏေ၊ ပဗ္ဗဇဿူ’’တိ ရာဇာ အနုဇာနိတွာ ထေရံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေသိ။ ထေရော တဒဟေဝ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သဗ္ဗေ ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

ရာဇာပိ ခေါ တင်္ခဏေယေဝ ကဏ္ဋကေန စေတိယင်္ဂဏံ ပရိက္ခိပိတွာ ဒွါသဋ္ဌိယာ လေဏေသု ကမ္မံ ပဋ္ဌပေတွာ နဂရမေဝ အဂမာသိ။ တေပိ ထေရာ ¶ ဒသဘာတိကသမာကုလံ ရာဇကုလံ ပသာဒေတွာ မဟာဇနံ ဩဝဒမာနာ စေတိယဂိရိမှိ ဝဿံ ဝသိံသု။ တဒါပိ စေတိယဂိရိမှိ ပဌမံ ဝဿံ ဥပဂတာ ဒွါသဋ္ဌိ ¶ အရဟန္တော အဟေသုံ။ အထာယသ္မာ မဟာမဟိန္ဒော ဝုတ္ထဝဿော ပဝါရေတွာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ ဥပေါသထဒိဝသေ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မဟာရာဇ၊ အမှေဟိ စိရဒိဋ္ဌော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အနာထဝါသံ ဝသိမှ၊ ဣစ္ဆာမ မယံ ဇမ္ဗုဒီပံ ဂန္တု’’န္တိ။ ရာဇာ အာဟ – ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟာမိ၊ အယဉ္စ မဟာဇနော တုမှေ နိဿာယ တီသု သရဏေသု ပတိဋ္ဌိတော၊ ကသ္မာ တုမှေ ဥက္ကဏ္ဌိတတ္ထာ’’တိ? ‘‘စိရဒိဋ္ဌော နော၊ မဟာရာဇ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မကရဏဋ္ဌာနံ နတ္ထိ၊ တေနမှ ဥက္ကဏ္ဌိတာ’’တိ။ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ အဝေါစုတ္ထ – ‘ပရိနိဗ္ဗုတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’’တိ။ ‘‘ကိဉ္စာပိ၊ မဟာရာဇ၊ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ အထ ခွဿ သရီရဓာတုယော တိဋ္ဌန္တီ’’တိ။ ‘‘အညာတံ၊ ဘန္တေ၊ ထူပပတိဋ္ဌာနံ တုမှေ အာကင်္ခထာတိ။ ကရောမိ ¶ ၊ ဘန္တေ၊ ထူပံ၊ ဘူမိဘာဂံ ဒါနိ ဝိစိနာထ၊ အပိစ၊ ဘန္တေ၊ ဓာတုယော ကုတော လစ္ဆာမာ’’တိ? ‘‘သုမနေန သဒ္ဓိံ မန္တေဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ သုမနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကုတော ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ဓာတုယော လစ္ဆာမာ’’တိ? သုမနော အာဟ – ‘‘အပ္ပောဿုက္ကော တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝီထိယော သောဓာပေတွာ ဓဇပဋာကပုဏ္ဏဃဋာဒီဟိ အလင်္ကာရာပေတွာ သပရိဇနော ဥပေါသထံ သမာဒိယိတွာ သဗ္ဗတာဠာဝစရေ ဥပဋ္ဌာပေတွာ မင်္ဂလဟတ္ထိံ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတံ ကာရာပေတွာ ဥပရိ စဿ သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ သာယနှသမယေ မဟာနာဂဝနုယျာနာဘိမုခေါ ယာဟိ။ အဒ္ဓါ တသ္မိံ ဌာနေ ¶ ဓာတုယော လစ္ဆသီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ထေရာ စေတိယဂိရိမေဝ အဂမံသု။ တတြာယသ္မာ မဟိန္ဒတ္ထေရော သုမနသာမဏေရံ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆ တွံ၊ သာမဏေရ၊ ဇမ္ဗုဒီပေ တဝ အယျကံ အသောကံ ဓမ္မရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘သဟာယော ဝေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿော ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသန္နော ထူပံ ပတိဋ္ဌာပေတုကာမော၊ တုမှာကံ ကိရ ဟတ္ထေ ဓာတု အတ္ထိ တံ မေ ဒေထာ’တိ။ တံ ဂဟေတွာ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘တုမှာကံ ကိရ၊ မဟာရာဇ၊ ဟတ္ထေ ဒွေ ဓာတုယော အတ္ထိ – ဒက္ခိဏဒါဌာ စ ဒက္ခိဏက္ခကဉ္စ၊ တတော တုမှေ ဒက္ခိဏဒါဌံ ပူဇေထ၊ ဒက္ခိဏက္ခကံ ပန မယှံ ဒေထာ’တိ။ ဧဝဉ္စ နံ ဝဒေဟိ – ‘ကသ္မာ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ အမှေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ပဟိဏိတွာ ပမဇ္ဇသီ’’’တိ?

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ သုမနော ထေရဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တာဝဒေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပါဋလိပုတ္တဒွါရေ ဩရုယှ ရညော ¶ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော သာမဏေရဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂန္ဓေဟိ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဝရမုတ္တသဒိသာနံ ဓာတူနံ ပူရေတွာ အဒါသိ။ သော တံ ဂဟေတွာ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ သာမဏေရံ ဒိသွာဝ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ သုမန၊ အာဟိဏ္ဍသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တွံ၊ မဟာရာဇ၊ အမှေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ပေသေတွာ ကသ္မာ ပမဇ္ဇသီ’’တိ? ‘‘နပ္ပမဇ္ဇာမိ၊ ဘန္တေ၊ ဝဒေဟိ – ‘ကိံ ကရောမီ’’’တိ? ‘‘တုမှာကံ ကိရ ဟတ္ထေ ဒွေ ဓာတုယော အတ္ထိ – ဒက္ခိဏဒါဌာ စ ဒက္ခိဏက္ခကဉ္စ၊ တတော တုမှေ ဒက္ခိဏဒါဌံ ပူဇေထ၊ ဒက္ခိဏက္ခကံ ပန မယှံ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ယောဇနပ္ပမာဏံ မဏိထူပံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ ဒက္ခိဏက္ခကဓာတုံ နီဟရိတွာ သုမနဿ အဒါသိ။ သော တံ ဂဟေတွာ စေတိယဂိရိမှိယေဝ ပတိဋ္ဌာသိ။

အထ ခေါ မဟိန္ဒပမုခါ သဗ္ဗေပိ တေ မဟာနာဂါ ¶ အသောကဓမ္မရာဇေန ဒိန္နဓာတုယော စေတိယဂိရိမှိယေဝ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဒက္ခိဏက္ခကံ အာဒါယ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ မဟာနာဂဝနုယျာနမဂမံသု ¶ ။ ရာဇာပိ ခေါ သုမနေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပူဇာသက္ကာရံ ကတွာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော သယံ မင်္ဂလဟတ္ထိမတ္ထကေ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရယမာနော မဟာနာဂဝနံ သမ္ပာပုဏိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ အယံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဓာတု၊ ဆတ္တံ အပနမတု၊ မင်္ဂလဟတ္ထီ ဇဏ္ဏုကေဟိ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌဟတု၊ ဓာတုစင်္ကောဋကံ မယှံ မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ။ သဟ ရညော စိတ္တုပ္ပာဒေန ဆတ္တံ အပနမိ၊ ဟတ္ထီ ဇဏ္ဏုကေဟိ ပတိဋ္ဌဟိ၊ ဓာတုစင်္ကောဋကံ ရညော မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ရာဇာ အမတေနေဝ အဘိသိတ္တဂတ္တော ဝိယ ပရမေန ပီတိပါမောဇ္ဇေန သမန္နာဂတော ဟုတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဓာတုံ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ? ‘‘ဟတ္ထိကုမ္ဘမှိယေဝ တာဝ၊ မဟာရာဇ၊ ဌပေဟီ’’တိ။ ရာဇာ ဓာတုစင်္ကောဋကံ ဂဟေတွာ ဟတ္ထိကုမ္ဘေ ဌပေသိ။ ပမုဒိတော နာဂေါ ကောဉ္စနာဒံ နဒိ။ မဟာမေဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ။ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာဘူမိစာလော အဟောသိ။ ‘‘ပစ္စန္တေပိ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဓာတု ပတိဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ ဒေဝမနုဿာ ပမောဒိံသု။ ဧဝံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝသိရိယာ ဒေဝမနုဿာနံ ပီတိံ ဇနယန္တော –

ပုဏ္ဏမာယံ မဟာဝီရော၊ စာတုမာသိနိယာ ဣဓ၊

အာဂန္တွာ ဒေဝလောကမှာ၊ ဟတ္ထိကုမ္ဘေ ပတိဋ္ဌိတောတိ။

အထဿ သော ဟတ္ထိနာဂေါ အနေကတာဠာဝစရပရိဝါရိတော အတိဝိယ ဥဠာရေန ပူဇာသက္ကာရေန သက္ကရိယမာနော ပစ္ဆိမဒိသာဘိမုခေါဝ ဟုတွာ၊ အပသက္ကန္တော ¶ ယာဝ နဂရဿ ပုရတ္ထိမဒွါရံ တာဝ ဂန္တွာ ပုရတ္ထိမေန ဒွါရေန နဂရံ ပဝိသိတွာ သကလနာဂရေန ¶ ဥဠာရာယ ပူဇာယ ကရီယမာနာယ ဒက္ခိဏဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ထူပါရာမဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ မဟေဇဝတ္ထု နာမ ကိရ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ပုန ထူပါရာမာဘိမုခေါယေဝ ပဋိနိဝတ္တိ။ တေန စ သမယေန ထူပါရာမေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂစေတိယဋ္ဌာနံ ဟောတိ။

အတီတေ ကိရ အယံ ဒီပေါ ဩဇဒီပေါ နာမ အဟောသိ၊ ရာဇာ အဘယော နာမ၊ နဂရံ အဘယပုရံ နာမ၊ စေတိယပဗ္ဗတော ဒေဝကူဋပဗ္ဗတော နာမ၊ ထူပါရာမော ပဋိယာရာမော နာမ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပန္နော ဟောတိ။ တဿ သာဝကော မဟာဒေဝေါ နာမ ထေရော ဘိက္ခုသဟဿေန သဒ္ဓိံ ဒေဝကူဋေ ပတိဋ္ဌာသိ၊ မဟိန္ဒတ္ထေရော ဝိယ စေတိယပဗ္ဗတေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဩဇဒီပေ သတ္တာ ပဇ္ဇရကေန အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော တေ သတ္တေ အနယဗျသနမာပဇ္ဇန္တေ။ ဒိသွာ စတ္တာလီသာယ ဘိက္ခုသဟဿေဟိ ပရိဝုတော အဂမာသိ။ တဿာနုဘာဝေန တာဝဒေဝ ပဇ္ဇရကော ဝူပသန္တော။ ရောဂေ ဝူပသန္တေ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဓမကရဏံ ¶ ဒတွာ ပက္ကာမိ။ တံ အန္တော ပက္ခိပိတွာ ပဋိယာရာမေ စေတိယံ အကံသု။ မဟာဒေဝေါ ဒီပံ အနုသာသန္တော ဝိဟာသိ။

ကောဏာဂမနဿ ပန ဘဂဝတော ကာလေ အယံ ဒီပေါ ဝရဒီပေါ နာမ အဟောသိ၊ ရာဇာ သမေဏ္ဍီ နာမ၊ နဂရံ ဝဍ္ဎမာနံ နာမ ¶ ၊ ပဗ္ဗတော သုဝဏ္ဏကူဋော နာမ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဝရဒီပေ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာ ဟောတိ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဒုဿဿံ။ သတ္တာ ဆာတကရောဂေန အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ကောဏာဂမနော ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော တေ သတ္တေ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တေ။ ဒိသွာ တိံသဘိက္ခုသဟဿပရိဝုတော အဂမာသိ။ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဒေဝေါ သမ္မာဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆိ။ သုဘိက္ခံ အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရံ မဟာသုမနံ နာမ ထေရံ ဒီပေ ဌပေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဒတွာ ပက္ကာမိ။ တံ အန္တော ပက္ခိပိတွာ စေတိယံ အကံသု။

ကဿပဿ ပန ဘဂဝတော ကာလေ အယံ ဒီပေါ မဏ္ဍဒီပေါ နာမ အဟောသိ၊ ရာဇာ ဇယန္တော နာမ၊ နဂရံ ဝိသာလံ နာမ၊ ပဗ္ဗတော သုဘကူဋော နာမ ¶ ။ တေန ခေါ ပန သမယေန မဏ္ဍဒီပေ မဟာဝိဝါဒေါ ဟောတိ။ ဗဟူ သတ္တာ ကလဟဝိဂ္ဂဟဇာတာ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ကဿပေါ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော တေ သတ္တေ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တေ။ ဒိသွာ ဝီသတိဘိက္ခုသဟဿပရိဝုတော အာဂန္တွာ ဝိဝါဒံ ဝူပသမေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရံ သဗ္ဗနန္ဒံ နာမ ထေရံ ဒီပေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဥဒကသာဋကံ ဒတွာ ပက္ကာမိ။ တံ အန္တော ပက္ခိပိတွာ စေတိယံ အကံသု။ ဧဝံ ထူပါရာမေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ စေတိယာနိ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တာနိ သာသနန္တရဓာနေန နဿန္တိ၊ ဌာနမတ္တံ အဝသိဿတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘တေန စ သမယေန ထူပါရာမေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂစေတိယဋ္ဌာနံ ဟောတီ’’တိ။ တဒေတံ ဝိနဋ္ဌေသု စေတိယေသု ¶ ဒေဝတာနုဘာဝေန ကဏ္ဋကသမာကိဏ္ဏသာခေဟိ နာနာဂစ္ဆေဟိ ပရိဝုတံ တိဋ္ဌတိ – ‘‘မာ နံ ကောစိ ဥစ္ဆိဋ္ဌာသုစိမလကစဝရေဟိ ပဒူသေသီ’’တိ။

အထ ခွဿ ဟတ္ထိနော ပုရတော ပုရတော ဂန္တွာ ရာဇပုရိသာ သဗ္ဗဂစ္ဆေ ဆိန္ဒိတွာ ဘူမိံ သောဓေတွာ တံ ဟတ္ထတလသဒိသံ အကံသု။ ဟတ္ထိနာဂေါ ဂန္တွာ တံ ဌာနံ ပုရတော ကတွာ တဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဗောဓိရုက္ခဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ အထဿ မတ္ထကတော ဓာတုံ ဩရောပေတုံ အာရဘိံသု။ နာဂေါ ဩရောပေတုံ န ဒေတိ။ ရာဇာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ နာဂေါ ဓာတုံ ဩရောပေတုံ န ဒေတီ’’တိ? ‘‘အာရူဠှံ၊ မဟာရာဇ၊ ဩရောပေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တသ္မိဉ္စ ကာလေ အဘယဝါပိယာ ဥဒကံ ¶ ဆိန္နံ ဟောတိ။ သမန္တာ ဘူမိ ဖလိတာ ဟောတိ၊ သုဥဒ္ဓရာ မတ္တိကာပိဏ္ဍာ။ တတော မဟာဇနော သီဃံ သီဃံ မတ္တိကံ အာဟရိတွာ ဟတ္ထိကုမ္ဘပ္ပမာဏံ ဝတ္ထုမကာသိ။ တာဝဒေဝ စ ထူပကရဏတ္ထံ ဣဋ္ဌကာ ကာတုံ အာရဘိံသု။ န ယာဝ ဣဋ္ဌကာ ပရိနိဋ္ဌန္တိ တာဝ ဟတ္ထိနာဂေါ ကတိပါဟံ ဒိဝါ ဗောဓိရုက္ခဋ္ဌာနေ ဟတ္ထိသာလာယံ တိဋ္ဌတိ၊ ရတ္တိံ ထူပပတိဋ္ဌာနဘူမိံ ပရိယာယတိ။ အထ ဝတ္ထုံ စိနာပေတွာ ရာဇာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကီဒိသော၊ ဘန္တေ၊ ထူပေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ? ‘‘ဝီဟိရာသိသဒိသော၊ မဟာရာဇာ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ ဇင်္ဃပ္ပမာဏံ ထူပံ စိနာပေတွာ ဓာတုဩရောပနတ္ထာယ မဟာသက္ကာရံ ကာရေသိ။ သကလနဂရဉ္စ ဇနပဒေါ စ ဓာတုမဟဒဿနတ္ထံ သန္နိပတိ။ သန္နိပတိတေ စ ပန တသ္မိံ မဟာဇနကာယေ ဒသဗလဿ ¶ ဓာတု ဟတ္ထိကုမ္ဘတော သတ္တတာလပ္ပမာဏံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေသိ။ တေဟိ တေဟိ ဓာတုပ္ပဒေသေဟိ ဆန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ဥဒကဓာရာ စ အဂ္ဂိက္ခန္ဓာ စ ပဝတ္တန္တိ၊ သာဝတ္ထိယံ ကဏ္ဍမ္ဗမူလေ ဘဂဝတာ ဒဿိတပါဋိဟာရိယသဒိသမေဝ ¶ ပါဋိဟာရိယံ အဟောသိ။ တဉ္စ ခေါ နေဝ ထေရာနုဘာဝေန၊ န ဒေဝတာနုဘာဝေန၊ အပိစ ခေါ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေနေဝ။ ဘဂဝါ ကိရ ဓရမာနောဝ အဓိဋ္ဌာသိ – ‘‘မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ အနုရာဓပုရဿ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂစေတိယဋ္ဌာနေ မမ ဒက္ခိဏက္ခကဓာတု ပတိဋ္ဌာနဒိဝသေ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဟောတူ’’တိ။

‘‘ဧဝံ အစိန္တိယာ ဗုဒ္ဓါ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ အစိန္တိယာ၊

အစိန္တိယေ ပသန္နာနံ၊ ဝိပါကော ဟောတိ အစိန္တိယော’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၁။၈၂)၊

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ကိရ ဣမံ ဒီပံ ဓရမာနကာလေပိ တိက္ခတ္တုံ အာဂမာသိ။ ပဌမံ – ယက္ခဒမနတ္ထံ ဧကကောဝ အာဂန္တွာ ယက္ခေ ဒမေတွာ ‘‘မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဣမသ္မိံ ဒီပေ သာသနံ ပတိဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ရက္ခံ ကရောန္တော တိက္ခတ္တုံ ဒီပံ အာဝိဇ္ဇိ။ ဒုတိယံ – မာတုလဘာဂိနေယျာနံ နာဂရာဇူနံ ဒမနတ္ထာယ ဧကကောဝ အာဂန္တွာ တေ ဒမေတွာ အဂမာသိ။ တတိယံ – ပဉ္စဘိက္ခုသတပရိဝါရော အာဂန္တွာ မဟာစေတိယဋ္ဌာနေ စ ထူပါရာမစေတိယဋ္ဌာနေ စ မဟာဗောဓိပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ စ မဟိယင်္ဂဏစေတိယဋ္ဌာနေ စ မုတိယင်္ဂဏစေတိယဋ္ဌာနေ စ ဒီဃဝါပိစေတိယဋ္ဌာနေ စ ကလျာဏိယစေတိယဋ္ဌာနေ စ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ။ ဣဒမဿ စတုတ္ထံ ဓာတုသရီရေန အာဂမနံ။

ဓာတုသရီရတော ¶ စ ပနဿ နိက္ခန္တဥဒကဖုသိတေဟိ သကလတမ္ဗပဏ္ဏိတလေ န ကောစိ အဖုဋ္ဌောကာသော နာမ အဟောသိ။ ဧဝမဿ တံ ဓာတုသရီရံ ဥဒကဖုသိတေဟိ တမ္ဗပဏ္ဏိတလဿ ပရိဠာဟံ ဝူပသမေတွာ မဟာဇနဿ ပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာ ဩတရိတွာ ရညော မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌာသိ ¶ ။ ရာဇာ သဖလံ မနုဿပဋိလာဘံ မညမာနော မဟန္တံ သက္ကာရံ ကရိတွာ ဓာတုံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သဟ ဓာတုပတိဋ္ဌာပနေန မဟာဘူမိစာလော အဟောသိ။ တသ္မိဉ္စ ပန ဓာတုပါဋိဟာရိယေ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ ရညော ဘာတာ အဘယော နာမ ရာဇကုမာရော ပုရိသသဟဿေန သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိ။ စေတရဋ္ဌဂါမတော ပဉ္စ ဒါရကသတာနိ ပဗ္ဗဇိံသု၊ တထာ ဒွါရမဏ္ဍလာဒီဟိ ဂါမကေဟိ နိက္ခမိတွာ ပဉ္စပဉ္စ ¶ ဒါရကသတာနိ သဗ္ဗာနိပိ အန္တောနဂရတော စ ဗဟိနဂရတော စ ပဗ္ဗဇိတာနိ တိံသဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ။ နိဋ္ဌိတေ ပန ထူပသ္မိံ ရာဇာ စ ရာဇဘာတိကာ စ ဒေဝိယော စ ဒေဝနာဂယက္ခာနမ္ပိ ဝိမှယကရံ ပစ္စေကံ ပစ္စေကံ ပူဇံ အကံသု။ နိဋ္ဌိတာယ ပန ဓာတုပူဇာယ ပတိဋ္ဌိတေ ဓာတုဝရေ မဟိန္ဒတ္ထေရော မေဃဝနုယျာနမေဝ ဂန္တွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။

တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ အနုဠာ ဒေဝီ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ဟုတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တဿာ ဝစနံ သုတွာ ထေရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အနုဠာ၊ ဘန္တေ၊ ဒေဝီ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ၊ ပဗ္ဗာဇေထ န’’န္တိ။ ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ မာတုဂါမံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ကပ္ပတိ။ ပါဋလိပုတ္တေ ပန မယှံ ဘဂိနီ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရီ နာမ အတ္ထိ၊ တံ ပက္ကောသာပေဟိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဒီပေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ဗောဓိ ပတိဋ္ဌာသိ။ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝတော သရသရံသိဇာလဝိဿဇ္ဇနကေန ဗောဓိနာ ဣဓ ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ တထာ သာသနံ ပဟိဏေယျာသိ ယထာ သင်္ဃမိတ္တာ ဗောဓိံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ ထေရဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အမစ္စေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေန္တော အရိဋ္ဌံ နာမ အတ္တနော ဘာဂိနေယျံ အာဟ – ‘‘သက္ခိဿသိ တွံ၊ တာတ၊ ပါဋလိပုတ္တံ ဂန္တွာ မဟာဗောဓိနာ သဒ္ဓိံ အယျံ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိံ အာနေတု’’န္တိ? ‘‘သက္ခိဿာမိ၊ ဒေဝ၊ သစေ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနိဿသီ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတ ¶ ၊ ထေရိံ အာနေတွာ ပဗ္ဗဇာဟီ’’တိ။ သော ရညော စ ထေရဿ စ သာသနံ ဂဟေတွာ ထေရဿ အဓိဋ္ဌာနဝသေန ဧကဒိဝသေနေဝ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနံ ဂန္တွာ နာဝံ အဘိရုဟိတွာ သမုဒ္ဒံ အတိက္ကမိတွာ ပါဋလိပုတ္တမေဝ အဂမာသိ။ အနုဠာပိ ခေါ ဒေဝီ ပဉ္စဟိ ကညာသတေဟိ ပဉ္စဟိ စ အန္တေပုရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဒသ သီလာနိ သမာဒိယိတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ နဂရဿ ဧကဒေသေ ဥပဿယံ ကာရာပေတွာ နိဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အရိဋ္ဌောပိ တံဒိဝသမေဝ ရညော သာသနံ အပ္ပေသိ၊ ဧဝဉ္စ အဝေါစ – ‘‘ပုတ္တော တေ၊ ဒေဝ၊ မဟိန္ဒတ္ထေရော ဧဝမာဟ – ‘သဟာယကဿ ကိရ တေ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿဿ ရညော ဘာတု ဇာယာ အနုဠာ နာမ ဒေဝီ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ¶ ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ အယျံ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိံ ပဟိဏထ၊ အယျာယေဝ စ သဒ္ဓိံ မဟာဗောဓိ’’’န္တိ။ ထေရဿ သာသနံ အာရောစေတွာ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘အယျေ၊ တုမှာကံ ဘာတာ မဟိန္ဒတ္ထေရော မံ တုမှာကံ သန္တိကံ ပေသေသိ၊ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿဿ ရညော ဘာတု ဇာယာ အနုဠာ နာမ ဒေဝီ ¶ ပဉ္စဟိ ကညာသတေဟိ၊ ပဉ္စဟိ စ အန္တေပုရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ၊ တံ ကိရ အာဂန္တွာ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ။ သာ တာဝဒေဝ တုရိတတုရိတာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧဝမာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ မယှံ ဘာတာ မဟိန္ဒတ္ထေရော ဧဝံ ပဟိဏိ၊ ‘ရညော ကိရ ဘာတု ဇာယာ အနုဠာ နာမ ဒေဝီ ပဉ္စဟိ ကညာသတေဟိ ပဉ္စဟိ စ အန္တေပုရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ မယှံ အာဂမနံ ဥဒိက္ခတိ’။ ဂစ္ဆာမဟံ၊ မဟာရာဇ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပ’’န္တိ။

ရာဇာ အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ ပုတ္တောပိ မေ မဟိန္ဒတ္ထေရော နတ္တာ စ မေ သုမနသာမဏေရော မံ ဆိန္နဟတ္ထံ ဝိယ ကရောန္တာ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ¶ ဂတာ။ တဿ မယှံ တေပိ အပဿန္တဿ ဥပ္ပန္နော သောကော တဝ မုခံ ပဿန္တဿ ဝူပသမ္မတိ! အလံ၊ အမ္မ၊ မာ တွံ အဂမာသီ’’တိ။ ‘‘ဘာရိယံ မေ၊ မဟာရာဇ၊ ဘာတု ဝစနံ၊ အနုဠာပိ ခတ္တိယာ ဣတ္ထိသဟဿပရိဝုတာ ပဗ္ဗဇ္ဇာပုရေက္ခာရာ မံ ပဋိမာနေတိ၊ ဂစ္ဆာမဟံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ အမ္မ၊ မဟာဗောဓိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ ကုတော ရညော မဟာဗောဓိ? ရာဇာ ကိရ တတော ပုဗ္ဗေ ဧဝ ဓာတုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ အနာဂတေ သုမနေ လင်္ကာဒီပံ မဟာဗောဓိံ ပေသေတုကာမော၊ ‘‘ကထံ နု ခေါ အသတ္ထဃာတာရဟံ မဟာဗောဓိံ ပေသေဿာမီ’’တိ ဥပါယံ အပဿန္တော မဟာဒေဝံ နာမ အမစ္စံ ပုစ္ဆိ။ သော အာဟ – ‘‘သန္တိ၊ ဒေဝ၊ ဗဟူ ပဏ္ဍိတာ ဘိက္ခူ’’တိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဘတ္တံ ပဋိယာဒေတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ သင်္ဃံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဂန္တဗ္ဗံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော မဟာဗောဓိနာ လင်္ကာဒီပံ နော’’တိ? သင်္ဃော မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ဘာရံ အကာသိ။

ထေရော ‘‘ဂန္တဗ္ဗံ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာဗောဓိနာ လင်္ကာဒီပ’’န္တိ ဝတွာ ဘဂဝတော ပဉ္စ မဟာအဓိဋ္ဌာနာနိ ကထေသိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ဘဂဝါ ကိရ မဟာပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စေ နိပန္နော လင်္ကာဒီပေ မဟာဗောဓိပတိဋ္ဌာပနတ္ထာယ ‘‘အသောကမဟာရာဇာ မဟာဗောဓိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဂမိဿတိ၊ တဒါ မဟာဗောဓိဿ ဒက္ခိဏသာခါ သယမေဝ ဆိဇ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒမေကမဓိဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ပတိဋ္ဌာနကာလေ စ ‘‘မဟာဗောဓိ ဟိမဝလာဟကဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒံ ဒုတိယမဓိဋ္ဌာနံ။

‘‘သတ္တမေ ¶ ¶ ဒိဝသေ ဟိမဝလာဟကဂဗ္ဘတော ဩရုယှ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌဟန္တော ပတ္တေဟိ စ ဖလေဟိ စ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော မုဉ္စတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒံ တတိယမဓိဋ္ဌာနံ။

‘‘ထူပါရာမေ ဒက္ခိဏက္ခကဓာတု စေတိယမှိ ပတိဋ္ဌာနဒိဝသေ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကရောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒံ စတုတ္ထံ အဓိဋ္ဌာနံ။

လင်္ကာဒီပမှိယေဝ မေ ဒေါဏမတ္တာ ဓာတုယော မဟာစေတိယမှိ ပတိဋ္ဌာနကာလေ ¶ ဗုဒ္ဓဝေသံ ဂဟေတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကရောန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒံ ပဉ္စမံ အဓိဋ္ဌာနန္တိ။

ရာဇာ ဣမာနိ ပဉ္စ မဟာအဓိဋ္ဌာနာနိ သုတွာ ပသန္နစိတ္တော ပါဋလိပုတ္တတော ယာဝ မဟာဗောဓိ တာဝ မဂ္ဂံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတွာ သုဝဏ္ဏကဋာဟတ္ထာယ ဗဟုံ သုဝဏ္ဏံ နီဟရာပေသိ။ တာဝဒေဝ စ ရညော စိတ္တံ ဉတွာ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တော ကမ္မာရဝဏ္ဏံ နိမ္မိနိတွာ ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ‘‘တာတ၊ ဣမံ သုဝဏ္ဏံ ဂဟေတွာ ကဋာဟံ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပမာဏံ၊ ဒေဝ၊ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘တွမေဝ၊ တာတ၊ ဉတွာ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝ၊ ကရိဿာမီ’’တိ သုဝဏ္ဏံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဟတ္ထေန ပရိမဇ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏကဋာဟံ နိမ္မိနိ နဝဟတ္ထပရိက္ခေပံ ပဉ္စဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ တိဟတ္ထဝိက္ခမ္ဘံ အဋ္ဌင်္ဂုလဗဟလံ ဟတ္ထိသောဏ္ဍပ္ပမာဏမုခဝဋ္ဋိံ။ အထ ရာဇာ သတ္တယောဇနာယာမာယ တိယောဇနဝိတ္ထာရာယ မဟတိယာ သေနာယ ပါဋလိပုတ္တတော နိက္ခမိတွာ အရိယသင်္ဃမာဒါယ မဟာဗောဓိသမီပံ အဂမာသိ။ သေနာ သမုဿိတဓဇပဋာကံ နာနာရတနဝိစိတ္တံ အနေကာလင်္ကာရပအမဏ္ဍိတံ နာနာဝိဓကုသုမသမာကိဏ္ဏံ အနေကတူရိယသင်္ဃုဋ္ဌံ မဟာဗောဓိံ ပရိက္ခိပိ။ ရာဇာ သဟဿမတ္တေ ဂဏပါမောက္ခေ မဟာထေရေ ဂဟေတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပတ္တာဘိသေကာနံ ရာဇူနံ သဟဿေန အတ္တာနဉ္စ မဟာဗောဓိဉ္စ ပရိဝါရာပေတွာ မဟာဗောဓိမူလေ ဌတွာ မဟာဗောဓိံ ဥလ္လောကေသိ။ မဟာဗောဓိဿ ခန္ဓဉ္စ ဒက္ခိဏမဟာသာခါယ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏပ္ပဒေသဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသံ အဒဿနံ အဂမာသိ။

ရာဇာ တံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ဥပ္ပန္နပီတိပါမောဇ္ဇော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ တုဋ္ဌော မဟာဗောဓိံ သကလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇေန ပူဇေမီ’’တိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဝတွာ အဘိသေကံ အဒါသိ။ တတော ¶ ပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇေတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ¶ ဌတွာ သစ္စဝစနကိရိယာယ ဗောဓိံ ဂဏှိတုကာမော ဘူမိတော ယာဝ မဟာဗောဓိဿ ဒက္ခိဏသာခါ တာဝ ဥစ္စံ ကတွာ ဌပိတဿ သဗ္ဗရတနမယပီဌဿ ဥပရိ သုဝဏ္ဏကဋာဟံ ဌပါပေတွာ ရတနပီဌံ အာရုယှ သုဝဏ္ဏတုလိကံ ဂဟေတွာ မနောသိလာယ လေခံ ကတွာ ‘‘ယဒိ မဟာဗောဓိနာ လင်္ကာဒီပေ ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ယဒိ စာဟံ ဗုဒ္ဓသာသနေ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝေယျံ၊ မဟာဗောဓိ ¶ သယမေဝ ဣမသ္မိံ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ဩရုယှ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ သစ္စဝစနကိရိယမကာသိ။ သဟ သစ္စကိရိယာယ ဗောဓိသာခါ မနောသိလာယ ပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနေ ဆိဇ္ဇိတွာ ဂန္ဓကလလပူရဿ သုဝဏ္ဏကဋာဟဿ ဥပရိ အဋ္ဌာသိ။ တဿ ဥဗ္ဗေဓေန ဒသဟတ္ထော ခန္ဓော ဟောတိ စတုဟတ္ထာ ပဉ္စ မဟာသာခါ ပဉ္စဟိယေဝ ဖလေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတာ၊ ခုဒ္ဒကသာခါနံ ပန သဟဿံ။ အထ ရာဇာ မူလလေခါယ ဥပရိ တိဝင်္ဂုလပ္ပဒေသေ အညံ လေခံ ပရိစ္ဆိန္ဒိ။ တတော တာဝဒေဝ ပုပ္ဖုဠကာ ဟုတွာ ဒသ မဟာမူလာနိ နိက္ခမိံသု။ ပုန ဥပရူပရိ တိဝင်္ဂုလေ တိဝင်္ဂုလေ အညာ နဝ လေခါ ပရိစ္ဆိန္ဒိ။ တာဟိပိ ဒသ ဒသ ပုပ္ဖုဠကာ ဟုတွာ နဝုတိ မူလာနိ နိက္ခမိံသု။ ပဌမကာ ဒသ မဟာမူလာ စတုရင်္ဂုလမတ္တံ နိက္ခန္တာ။ ဣတရေပိ ဂဝက္ခဇာလသဒိသံ အနုသိဗ္ဗန္တာ နိက္ခန္တာ။ ဧတ္တကံ ပါဋိဟာရိယံ ရာဇာ ရတနပီဌမတ္ထကေ ဌိတောယေဝ ဒိသွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ မဟာနာဒံ နဒိ။ အနေကာနိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ သာဓုကာရမကံသု။ သကလရာဇသေနာ ဥန္နာဒိနီ အဟောသိ။ စေလုက္ခေပသတသဟဿာနိ ပဝတ္တယိံသု။ ဘူမဋ္ဌကဒေဝေ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ဗြဟ္မကာယိကာ ဒေဝါ ¶ တာဝ သာဓုကာရံ ပဝတ္တယိံသု။ ရညော ဣမံ ပါဋိဟာရိယံ ပဿန္တဿ ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋသရီရဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဌိတဿေဝ မဟာဗောဓိ မူလသတေန သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဒသ မဟာမူလာနိ သုဝဏ္ဏကဋာဟတလံ အာဟစ္စ အဋ္ဌံသု။ အဝသေသာနိ နဝုတိ ခုဒ္ဒကမူလာနိ အနုပုဗ္ဗေန ဝဍ္ဎနကာနိ ဟုတွာ ဂန္ဓကလလေ ဩရုယှ ဌိတာနိ။

ဧဝံ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌိတမတ္တေ မဟာဗောဓိမှိ မဟာပထဝီ စလိ။ အာကာသေ ဒေဝဒုန္ဒုဘိယော ဖလိံသု။ ပဗ္ဗတာနံ နစ္စေဟိ ဒေဝါနံ သာဓုကာရေဟိ ယက္ခာနံ ဟိင်္ကာရေဟိ အသုရာနံ ထုတိဇပ္ပေဟိ ဗြဟ္မာနံ အပ္ဖောဋနေဟိ မေဃာနံ ဂဇ္ဇိတေဟိ စတုပ္ပဒါနံ ရဝေဟိ ပက္ခီနံ ရုတေဟိ သဗ္ဗတာဠာဝစရာနံ ¶ သကသကပဋိဘာနေဟိ ပထဝီတလတော ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ တာဝ ဧကကောလာဟလံ ဧကနိန္နာဒံ အဟောသိ။ ပဉ္စသု သာခါသု ဖလတော ဖလတော ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော နိက္ခမိတွာ သကလစက္ကဝါဠံ ရတနဂေါပါနသီဝိနဒ္ဓံ ဝိယ ကုရုမာနာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆိံသု။ တံ ခဏတော စ ပန ပဘုတိ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဗောဓိ ဟိမဝလာဟကဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ အဋ္ဌာသိ။ န ကောစိ မဟာဗောဓိံ ပဿတိ။ ရာဇာ ရတနပီဌတော ဩရုယှ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဗောဓိပူဇံ ကာရေသိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ သဗ္ဗဒိသာဟိ ဟိမာ စ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော စ အာဝတ္တိတွာ မဟာဗောဓိမေဝ ပဝိသိံသု။ ဝိဂတဟိမဝလာဟကေ ဝိပ္ပသန္နေ စက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ မဟာဗောဓိ ပရိပုဏ္ဏခန္ဓသာခါပသာခေါ ¶ ပဉ္စဖလပဋိမဏ္ဍိတော သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌိတောဝ ပညာယိတ္ထ။ ရာဇာ မဟာဗောဓိံ ဒိသွာ တေဟိ ပါဋိဟာရိယေဟိ သဉ္ဇာတပီတိပါမောဇ္ဇော ‘‘သကလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇေန တရုဏမဟာဗောဓိံ ပူဇေဿာမီ’’တိ အဘိသေကံ ဒတွာ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဗောဓိဋ္ဌာနေယေဝ အဋ္ဌာသိ။

မဟာဗောဓိ ¶ ပုဗ္ဗကတ္တိကပဝါရဏာဒိဝသေ သာယနှသမယေ ပဌမံ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တတော ဟိမဂဗ္ဘသတ္တာဟံ အဘိသေကသတ္တာဟဉ္စ ဝီတိနာမေတွာ ကာဠပက္ခဿ ဥပေါသထဒိဝသေ ရာဇာ ဧကဒိဝသေနေဝ ပါဋလိပုတ္တံ ပဝိသိတွာ ကတ္တိကဇုဏှပက္ခဿ ပါဋိပဒဒိဝသေ မဟာဗောဓိံ ပါစီနမဟာသာလမူလေ ဌပေသိ။ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌိတဒိဝသတော သတ္တရသမေ ဒိဝသေ မဟာဗောဓိဿ အဘိနဝင်္ကုရာ ပါတုရဟေသုံ။ တေ ဒိသွာပိ ပသန္နော ရာဇာ ပုန မဟာဗောဓိံ ရဇ္ဇေန ပူဇေန္တော သကလဇမ္ဗုဒီပါဘိသေကမဒါသိ။ တဒါ သုမနသာမဏေရော ကတ္တိကပုဏ္ဏမဒိဝသေ ဓာတုဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဂတော မဟာဗောဓိဿ ကတ္တိကဆဏပူဇံ အဒ္ဒသ။ ဧဝံ မဟာဗောဓိမဏ္ဍတော အာနေတွာ ပါဋလိပုတ္တေ ဌပိတံ မဟာဗောဓိံ သန္ဓာယ အာဟ – ‘‘တေန ဟိ၊ အမ္မ၊ မဟာဗောဓိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

ရာဇာ မဟာဗောဓိရက္ခဏတ္ထာယ အဋ္ဌာရသ ဒေဝတာကုလာနိ၊ အဋ္ဌ အမစ္စကုလာနိ၊ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏကုလာနိ၊ အဋ္ဌ ကုဋုမ္ဗိယကုလာနိ၊ အဋ္ဌ ဂေါပကကုလာနိ၊ အဋ္ဌ တရစ္ဆကုလာနိ၊ အဋ္ဌ စ ကာလိင်္ဂကုလာနိ ဒတွာ ဥဒကသိဉ္စနတ္ထာယ စ အဋ္ဌ သုဝဏ္ဏဃဋေ၊ အဋ္ဌ စ ရဇတဃဋေ ဒတွာ ဣမိနာ ပရိဝါရေန မဟာဗောဓိံ ¶ ဂင်္ဂါယ နာဝံ ¶ အာရောပေတွာ သယမ္ပိ နဂရတော နိက္ခမိတွာ ဝိဇ္ဈာဋဝိံ သမတိက္ကမ္မ အနုပုဗ္ဗေန သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ တာမလိတ္တိံ အနုပ္ပတ္တော။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဒေဝနာဂမနုဿာ ဥဠာရံ မဟာဗောဓိပူဇံ အကံသု။ ရာဇာပိ သမုဒ္ဒတီရေ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဗောဓိံ ဌပေတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပမဟာရဇ္ဇံ အဒါသိ။ ဣဒမဿ တတိယံ ဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇသမ္ပဒါနံ ဟောတိ။

ဧဝံ မဟာရဇ္ဇေန ပူဇေတွာ မာဂသိရမာသဿ ပဌမပါဋိပဒဒိဝသေ အသောကော ဓမ္မရာဇာ မဟာဗောဓိံ ဥက္ခိပိတွာ ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဩရုယှ နာဝါယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိမ္ပိ သပရိဝါရံ နာဝံ အာရောပေတွာ အရိဋ္ဌံ အမစ္စံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟံ၊ တာတ၊ မဟာဗောဓိံ တိက္ခတ္တုံ သကလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇေန ပူဇေတွာ ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဩရုယှ မမ သဟာယကဿ ပေသေသိံ၊ သောပိ ဧဝမေဝ မဟာဗောဓိံ ပူဇေတူ’’တိ။ ဧဝံ သဟာယကဿ သာသနံ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆတိ ဝတရေ၊ ဒသဗလဿ သရသရံသိဇာလံ ဝိမုဉ္စန္တော မဟာဗောဓိရုက္ခော’’တိ ဝန္ဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ အဿူနိ ပဝတ္တယမာနော အဋ္ဌာသိ။ သာပိ ခေါ မဟာဗောဓိသမာရူဠှာ နာဝါ ပဿတော ပဿတော မဟာရာဇဿ မဟာသမုဒ္ဒတလံ ပက္ခန္တာ။ မဟာသမုဒ္ဒေပိ သမန္တာ ယောဇနံ ဝီစိယော ဝူပသန္တာ၊ ပဉ္စ ဝဏ္ဏာနိ ပဒုမာနိ ပုပ္ဖိတာနိ၊ အန္တလိက္ခေ ဒိဗ္ဗာနိ တူရိယာနိ ပဝဇ္ဇိံသု၊ အာကာသေ ဇလဇထလဇရုက္ခာဒိသန္နိဿိတာဟိ ဒေဝတာဟိ ပဝတ္တိတာ အတိဝိယ ဥဠာရာ ပူဇာ အဟောသိ။ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရီပိ သုပဏ္ဏရူပေန မဟာသမုဒ္ဒေ နာဂကုလာနိ သန္တာသေသိ။ တေ စ ဥတြသ္တရူပါ နာဂါ အာဂန္တွာ တံ ဝိဘူတိံ ပဿိတွာ ထေရိံ ယာစိတွာ မဟာဗောဓိံ နာဂဘဝနံ အတိဟရိတွာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ¶ နာဂရဇ္ဇေန ¶ ပူဇေတွာ ပုန နာဝါယံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။ တံဒိဝသမေဝ နာဝါ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနံ အဂမာသိ။ အသောကမဟာရာဇာပိ မဟာဗောဓိဝိယောဂဒုက္ခိတော ကန္ဒိတွာ ရောဒိတွာ ယာဝ ဒဿနဝိသယံ ဩလောကေတွာ ပဋိနိဝတ္တိ။

ဒေဝါနမ္ပိယတိဿော မဟာရာဇာပိ ခေါ သုမနသာမဏေရဿ ဝစနေန မာဂသိရမာသဿ ပဌမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဘုတိ ဥတ္တရဒွါရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနံ တာဝ မဂ္ဂံ သောဓာပေတွာ အလင်္ကာရာပေတွာ နဂရတော နိက္ခမနဒိဝသေ ဥတ္တရဒွါရသမီပေ သမုဒ္ဒသာလဝတ္ထုသ္မိံ ဌိတောယေဝ တာယ ဝိဘူတိယာ မဟာသမုဒ္ဒေ အာဂစ္ဆန္တံယေဝ မဟာဗောဓိံ ထေရဿ ¶ အာနုဘာဝေန ဒိသွာ တုဋ္ဌမာနသော နိက္ခမိတွာ သဗ္ဗံ မဂ္ဂံ ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ ပုပ္ဖေဟိ ဩကိရာပေန္တော အန္တရန္တရေ ပုပ္ဖအဂ္ဃိယာနိ ဌပေန္တော ဧကာဟေနေဝ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနံ ဂန္တွာ သဗ္ဗတာဠာဝစရပရိဝုတော ပုပ္ဖဓူမဂန္ဓဝါသာဒီဟိ ပူဇယမာနော ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဩရုယှ ‘‘အာဂတော ဝတရေ၊ ဒသဗလဿ သရသရံသိဇာလဝိဿဇ္ဇနကော မဟာဗောဓိရုက္ခော’’တိ ပသန္နစိတ္တော မဟာဗောဓိံ ဥက္ခိပိတွာ ဥတ္တမင်္ဂေ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ မဟာဗောဓိံ ပရိဝါရေတွာ အာဂတေဟိ သောဠသဟိ ဇာတိသမ္ပန္နကုလေဟိ သဒ္ဓိံ သမုဒ္ဒတော ပစ္စုတ္တရိတွာ သမုဒ္ဒတီရေ မဟာဗောဓိံ ဌပေတွာ တီဏိ ဒိဝသာနိ သကလတမ္ဗပဏ္ဏိဒီပရဇ္ဇေန ပူဇေသိ၊ သောဠသန္နံ ဇာတိသမ္ပန္နကုလာနံ ရဇ္ဇံ ဝိစာရေသိ။ အထ စတုတ္ထေ ဒိဝသေ မဟာဗောဓိံ အာဒါယ ဥဠာရံ ပူဇံ ကုရုမာနော အနုပုဗ္ဗေန အနုရာဓပုရံ သမ္ပတ္တော။ အနုရာဓပုရေပိ မဟာသက္ကာရံ ကတွာ စာတုဒ္ဒသီဒိဝသေ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ မဟာဗောဓိံ ဥတ္တရဒွါရေန ပဝေသေတွာ နဂရမဇ္ဈေန အတိဟရန္တော ¶ ဒက္ခိဏဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရတော ပဉ္စဓနုသတိကေ ဌာနေ ယတ္ထ အမှာကံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ၊ ပုရိမကာ စ တယော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒိံသု၊ ယတ္ထ ကကုသန္ဓဿ ဘဂဝတော မဟာသိရီသဗောဓိ၊ ကောနာဂမနဿ ဘဂဝတော ဥဒုမ္ဗရဗောဓိ၊ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ စ နိဂြောဓဗောဓိ ပတိဋ္ဌာသိ၊ တသ္မိံ မဟာမေဃဝနုယျာနဿ တိလကဘူတေ သုမနသာမဏေရဿ ဝစနေန ပဌမမေဝ ကတဘူမိပရိကမ္မေ ရာဇဝတ္ထုဒွါရကောဋ္ဌကဋ္ဌာနေ မဟာဗောဓိံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ကထံ? တာနိ ကိရ ဗောဓိံ ပရိဝါရေတွာ အာဂတာနိ သောဠသ ဇာတိသမ္ပန္နကုလာနိ ရာဇဝေသံ ဂဏှိံသု။ ရာဇာ ဒေါဝါရိကဝေသံ ဂဏှိ။ သောဠသ ကုလာနိ မဟာဗောဓိံ ဂဟေတွာ ဩရောပယိံသု။ မဟာဗောဓိ တေသံ ဟတ္ထတော မုတ္တသမနန္တရမေဝ အသီတိဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော မုဉ္စိ။ ရံသိယော သကလဒီပံ ပတ္ထရိတွာ ဥပရိ ဗြဟ္မလောကံ အာဟစ္စ အဋ္ဌံသု။ မဟာဗောဓိပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ သဉ္ဇာတပ္ပသာဒါနိ ဒသပုရိသသဟဿာနိ အနုပုဗ္ဗဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ပဗ္ဗဇိံသု။ ယာဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမာ မဟာဗောဓိ အန္တလိက္ခေ အဋ္ဌာသိ။ အတ္ထင်္ဂမိတေ ပန ¶ သူရိယေ ရောဟိဏိနက္ခတ္တေန ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာသိ။ သဟ ဗောဓိပတိဋ္ဌာနာ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာပထဝီ အကမ္ပိ။ ပတိဋ္ဌဟိတွာ စ ပန မဟာဗောဓိ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဟိမဂဗ္ဘေ သန္နိသီဒိ။ လောကဿ အဒဿနံ အဂမာသိ။ သတ္တမေ ¶ ဒိဝသေ ဝိဂတဝလာဟကံ နဘံ အဟောသိ။ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော ဇလန္တာ ဝိပ္ဖုရန္တာ နိစ္ဆရိံသု။ မဟာဗောဓိဿ ခန္ဓော စ သာခါယော စ ပတ္တာနိ ¶ စ ပဉ္စ ဖလာနိ စ ဒဿိံသု။ မဟိန္ဒတ္ထေရော စ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရီ စ ရာဇာ စ သပရိဝါရာ မဟာဗောဓိဋ္ဌာနမေဝ အဂမံသု။ ယေဘုယျေန စ သဗ္ဗေ ဒီပဝါသိနော သန္နိပတိံသု။ တေသံ ပဿန္တာနံယေဝ ဥတ္တရသာခတော ဧကံ ဖလံ ပစ္စိတွာ သာခတော မုစ္စိ။ ထေရော ဟတ္ထံ ဥပနာမေသိ။ ဖလံ ထေရဿ ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တံ ထေရော ‘‘ရောပယ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ရညော အဒါသိ။ ရာဇာ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ မဓုရပံသုံ အာကိရိတွာ ဂန္ဓကလလံ ပူရေတွာ ရောပေတွာ မဟာဗောဓိအာသန္နဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သဗ္ဗေသံ ပဿန္တာနံယေဝ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏာ အဋ္ဌ တရုဏဗောဓိရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ရာဇာ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ အဋ္ဌ တရုဏဗောဓိရုက္ခေ သေတစ္ဆတ္တေန ပူဇေတွာ အဘိသေကံ အဒါသိ။ တတော ဧကံ ဗောဓိရုက္ခံ အာဂမနကာလေ မဟာဗောဓိနာ ပဌမပတိဋ္ဌိတောကာသေ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနေ ရောပယိံသု၊ ဧကံ တဝက္ကဗြာဟ္မဏဿ ဂါမဒွါရေ၊ ဧကံ ထူပါရာမေ၊ ဧကံ ဣဿရနိမ္မာနဝိဟာရေ၊ ဧကံ ပဌမစေတိယဋ္ဌာနေ၊ ဧကံ စေတိယပဗ္ဗတေ၊ ဧကံ ရောဟဏဇနပဒမှိ ကာဇရဂါမေ၊ ဧကံ ရောဟဏဇနပဒမှိယေဝ စန္ဒနဂါမေ။ ဣတရေသံ စတုန္နံ ဖလာနံ ဗီဇေဟိ ဇာတေ ဒွတ္တိံသ ဗောဓိတရုဏေ ယောဇနိယအာရာမေသု ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

ဧဝံ ပုတ္တနတ္တုပရမ္ပရာယ သမန္တာ ဒီပဝါသီနံ ဟိတာယ သုခါယ ပတိဋ္ဌိတေ ဒသဗလဿ ဓမ္မဓဇဘူတေ မဟာဗောဓိမှိ ¶ အနုဠာ ဒေဝီ ပဉ္စဟိ ကညာသတေဟိ ပဉ္စဟိ စ အန္တေပုရိကာသတေဟီတိ မာတုဂါမသဟဿေန သဒ္ဓိံ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိယာ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ သပရိဝါရာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ အရိဋ္ဌောပိ ခေါ ရညော ဘာဂိနေယျော ပဉ္စဟိ ပုရိသသတေဟိ သဒ္ဓိံ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ သပရိဝါရော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။

အထေကဒိဝသံ ရာဇာ မဟာဗောဓိံ ဝန္ဒိတွာ ထေရေန သဒ္ဓိံ ထူပါရာမံ ဂစ္ဆတိ။ တဿ လောဟပါသာဒဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တဿ ပုရိသာ ပုပ္ဖာနိ အဘိဟရိံသု။ ရာဇာ ထေရဿ ပုပ္ဖာနိ အဒါသိ။ ထေရော ပုပ္ဖေဟိ လောဟပါသာဒဋ္ဌာနံ ပူဇေသိ။ ပုပ္ဖေသု ဘူမိယံ ပတိတမတ္တေသု မဟာဘူမိစာလော အဟောသိ။ ရာဇာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ဘူမိ စလိတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဣသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ဩကာသေ သင်္ဃဿ အနာဂတေ ဥပေါသထာဂါရံ ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။

ရာဇာ ¶ ပုန ထေရေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တော အမ္ဗင်္ဂဏဋ္ဌာနံ ပတ္တော။ တတ္ထဿ ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နံ အတိမဓုရရသံ ဧကံ အမ္ဗပက္ကံ အာဟရီယိတ္ထ။ ရာဇာ တံ ထေရဿ ပရိဘောဂတ္ထာယ အဒါသိ။ ထေရော တတ္ထေဝ ¶ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘ဣဒံ ဧတ္ထေဝ ရောပေထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တံ အမ္ဗဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ တတ္ထေဝ ရောပေတွာ ဥဒကံ အာသိဉ္စိ။ သဟ အမ္ဗဗီဇရောပနေန ပထဝီ အကမ္ပိ။ ရာဇာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ပထဝီ ကမ္ပိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ဩကာသေ သင်္ဃဿ အနာဂတေ ‘အမ္ဗင်္ဂဏံ’ နာမ သန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။

ရာဇာ တတ္ထ အဋ္ဌ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိယော ဩကိရိတွာ ဝန္ဒိတွာ ပုန ထေရေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တော မဟာစေတိယဋ္ဌာနံ ပတ္တော။ တတ္ထဿ ပုရိသာ စမ္ပကပုပ္ဖာနိ အဘိဟရိံသု။ တာနိ ရာဇာ ထေရဿ အဒါသိ။ ထေရော မဟာစေတိယဋ္ဌာနံ ပုပ္ဖေဟိ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိ။ တာဝဒေဝ မဟာပထဝီ သင်္ကမ္ပိ။ ရာဇာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ပထဝီ ကမ္ပိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ဩကာသေ အနာဂတေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အသဒိသော မဟာထူပေါ ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ¶ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။ ‘‘အဟမေဝ ကရောမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အလံ၊ မဟာရာဇ၊ တုမှာကံ အညံ ဗဟုကမ္မံ အတ္ထိ၊ တုမှာကံ ပန နတ္တာ ဒုဋ္ဌဂါမဏီ အဘယော နာမ ကာရေဿတီ’’တိ။ အထ ရာဇာ ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ မယှံ နတ္တာ ကရိဿတိ၊ ကတံယေဝ မယာ’’တိ ဒွါဒသဟတ္ထံ ပါသာဏတ္ထမ္ဘံ အာဟရာပေတွာ ‘‘ဒေဝါနမ္ပိယတိဿဿ ရညော နတ္တာ ဒုဋ္ဌဂါမဏီ အဘယော နာမ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ထူပံ ကရောတူ’’တိ အက္ခရာနိ လိခါပေတွာ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ပတိဋ္ဌိတံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သာသန’’န္တိ? ‘‘ပတိဋ္ဌိတံ၊ မဟာရာဇ၊ သာသနံ၊ မူလာနိ ပနဿ န တာဝ ဩတရန္တီ’’တိ။ ‘‘ကဒါ ပန၊ ဘန္တေ မူလာနိ ဩတိဏ္ဏာနိ နာမ ဘဝိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ယဒါ၊ မဟာရာဇ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပကာနံ မာတာပိတူနံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဇာတော ဒါရကော တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ပဗ္ဗဇိတွာ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပမှိယေဝ ဝိနယံ ဥဂ္ဂဟေတွာ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဝါစေဿတိ၊ တဒါ သာသနဿ မူလာနိ ဩတိဏ္ဏာနိ နာမ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧဒိသော ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာအရိဋ္ဌော ဘိက္ခု ပဋိဗလော ဧတသ္မိံ ကမ္မေ’’တိ။ ‘‘မယာ ဧတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘မဏ္ဍပံ၊ မဟာရာဇ၊ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ မေဃဝဏ္ဏာဘယဿ အမစ္စဿ ပရိဝေဏဋ္ဌာနေ မဟာသင်္ဂီတိကာလေ အဇာတသတ္တုမဟာရာဇေန ကတမဏ္ဍပပ္ပကာရံ ရာဇာနုဘာဝေန မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ သဗ္ဗတာဠာဝစရေ သကသကသိပ္ပေသု ပယောဇေတွာ ‘‘သာသနဿ မူလာနိ ဩတရန္တာနိ ¶ ပဿိဿာမီ’’တိ အနေကပုရိသသဟဿပရိဝုတော ထူပါရာမံ အနုပ္ပတ္တော။

တေန ခေါ ပန သမယေန ထူပါရာမေ အဋ္ဌသဋ္ဌိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ သန္နိပတိံသု။ မဟာမဟိန္ဒတ္ထေရဿ အာသနံ ဒက္ခိဏာဘိမုခံ ¶ ပညတ္တံ ဟောတိ။ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရဿ ဓမ္မာသနံ ဥတ္တရာဘိမုခံ ပညတ္တံ ဟောတိ။ အထ ခေါ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရော မဟိန္ဒတ္ထေရေန အဇ္ဈိဋ္ဌော အတ္တနော အနုရူပေန ပတ္တာနုက္ကမေန ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ။ မဟိန္ဒတ္ထေရပမုခါ အဋ္ဌသဋ္ဌိ မဟာထေရာ ဓမ္မာသနံ ပရိဝါရေတွာ ¶ နိသီဒိံသု။ ရညောပိ ကနိဋ္ဌဘာတာ မတ္တာဘယတ္ထေရော နာမ ‘‘ဓုရဂ္ဂါဟော ဟုတွာ ဝိနယံ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရဿ ဓမ္မာသနမေဝ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိ။ အဝသေသာပိ ဘိက္ခူ သရာဇိကာ စ ပရိသာ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒိံသု။

အထာယသ္မာ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရော တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတိ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလေတိ ဝိနယနိဒါနံ အဘာသိ။ ဘာသိတေ စ ပနာယသ္မတာ အရိဋ္ဌတ္ထေရေန ဝိနယနိဒါနေ အာကာသံ မဟာဝိရဝံ ရဝိ။ အကာလဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆရိံသု။ ဒေဝတာ သာဓုကာရံ အဒံသု။ မဟာပထဝီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ သင်္ကမ္ပိ။ ဧဝံ အနေကေသု ပါဋိဟာရိယေသု ဝတ္တမာနေသု အာယသ္မာ အရိဋ္ဌတ္ထေရော မဟာမဟိန္ဒပမုခေဟိ အဋ္ဌသဋ္ဌိယာ ပစ္စေကဂဏီဟိ ခီဏာသဝမဟာထေရေဟိ တဒညေဟိ စ အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသဟဿေဟိ ပရိဝုတော ပဌမကတ္တိကပဝါရဏာဒိဝသေ ထူပါရာမဝိဟာရမဇ္ဈေ သတ္ထု ကရုဏာဂုဏဒီပကံ ဘဂဝတော အနုသိဋ္ဌိကရာနံ ကာယကမ္မဝစီကမ္မဝိပ္ဖန္ဒိတဝိနယနံ ဝိနယပိဋကံ ပကာသေသိ။ ပကာသေတွာ စ ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌမာနော ဗဟူနံ ဝါစေတွာ ဗဟူနံ ဟဒယေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တေပိ ခေါ မဟာမဟိန္ဒပ္ပမုခါ တသ္မိံ သမာဂမေ –

‘‘အဋ္ဌသဋ္ဌိ ¶ မဟာထေရာ၊ ဓုရဂ္ဂါဟာ သမာဂတာ၊

ပစ္စေကဂဏိနော သဗ္ဗေ၊ ဓမ္မရာဇဿ သာဝကာ။

‘‘ခီဏာသဝါ ဝသိပ္ပတ္တာ၊ တေဝိဇ္ဇာ ဣဒ္ဓိကောဝိဒါ၊

ဥတ္တမတ္ထမဘိညာယ၊ အနုသာသိံသု ရာဇိနော။

‘‘အာလောကံ ဒဿယိတွာန၊ ဩဘာသေတွာ မဟိံ ဣမံ၊

ဇလိတွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓာဝ၊ နိဗ္ဗာယိံသု မဟေသယော’’။

တေသံ ¶ ပရိနိဗ္ဗာနတော အပရဘာဂေ အညေပိ တေသံ ထေရာနံ အန္တေဝါသိကာ တိဿဒတ္တကာဠသုမန-ဒီဃသုမနာဒယော စ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရဿ အန္တေဝါသိကာ၊ အန္တေဝါသိကာနံ အန္တေဝါသိကာ စာတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ အာစရိယပရမ္ပရာ ဣမံ ဝိနယပိဋကံ ယာဝဇ္ဇတနာ အာနေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘တတိယသင်္ဂဟတော ပန ဥဒ္ဓံ ဣမံ ဒီပံ မဟိန္ဒာဒီဟိ အာဘတံ၊ မဟိန္ဒတော ဥဂ္ဂဟေတွာ ကဉ္စိ ¶ ကာလံ အရိဋ္ဌတ္ထေရာဒီဟိ အာဘတံ၊ တတော ယာဝဇ္ဇတနာ တေသံယေဝ အန္တေဝါသိကပရမ္ပရဘူတာယ အာစရိယပရမ္ပရာယ အာဘတ’’န္တိ။

ကတ္ထ ပတိဋ္ဌိတန္တိ? ယေသံ ပါဠိတော စ အတ္ထတော စ အနူနံ ဝတ္တတိ၊ မဏိဃဋေ ပက္ခိတ္တတေလမိဝ ဤသကမ္ပိ န ပဂ္ဃရတိ၊ ဧဝရူပေသု အဓိမတ္တသတိ-ဂတိ-ဓိတိ-မန္တေသု လဇ္ဇီသု ကုက္ကုစ္စကေသု သိက္ခာကာမေသု ပုဂ္ဂလေသု ပတိဋ္ဌိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဝိနယပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ဝိနယပရိယတ္တိယာ အာနိသံသံ သလ္လက္ခေတွာ သိက္ခာကာမေန ဘိက္ခုနာ ဝိနယော ပရိယာပုဏိတဗ္ဗော။

တတြာယံ ဝိနယပရိယတ္တိယာ အာနိသံသော – ဝိနယပရိယတ္တိကုသလော ဟိ ပုဂ္ဂလော သာသနေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါနံ ကုလပုတ္တာနံ မာတာပိတုဋ္ဌာနိယော ဟောတိ၊ တဒါယတ္တာ ဟိ နေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ ဝတ္တာနုဝတ္တပဋိပတ္တိ အာစာရဂေါစရကုသလတာ။ အပိ စဿ ဝိနယပရိယတ္တိံ နိဿာယ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တော ဟောတိ သုရက္ခိတော၊ ကုက္ကုစ္စပကတာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသရဏံ ဟောတိ၊ ဝိသာရဒေါ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝေါဟရတိ၊ ပစ္စတ္ထိကေ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှာတိ၊ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ¶ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနိသံသာ ဝိနယဓရေ ပုဂ္ဂလေ၊ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တော ဟောတိ သုရက္ခိတော…ပေ… သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၅)။

ယေ စာပိ သံဝရမူလကာ ကုသလာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ၊ ဝိနယဓရော ပုဂ္ဂလော တေသံ ဒါယာဒေါ၊ ဝိနယမူလကတ္တာ တေသံ ဓမ္မာနံ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဝိနယော သံဝရတ္ထာယ၊ သံဝရော အဝိပ္ပဋိသာရတ္ထာယ၊ အဝိပ္ပဋိသာရော ပါမောဇ္ဇတ္ထာယ၊ ပါမောဇ္ဇံ ပီတတ္ထာယ၊ ပီတိ ပဿဒ္ဓတ္ထာယ၊ ပဿဒ္ဓိ သုခတ္ထာယ၊ သုခံ သမာဓတ္ထာယ၊ သမာဓိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနတ္ထာယ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ နိဗ္ဗိဒတ္ထာယ၊ နိဗ္ဗိဒါ ဝိရာဂတ္ထာယ၊ ဝိရာဂေါ ဝိမုတ္တတ္ထာယ ¶ ၊ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနတ္ထာယ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ။ ဧတဒတ္ထာ ကထာ၊ ဧတဒတ္ထာ မန္တနာ၊ ဧတဒတ္ထာ ဥပနိသာ၊ ဧတဒတ္ထံ သောတာဝဓာနံ – ယဒိဒံ အနုပါဒါစိတ္တဿ ဝိမောက္ခော’’တိ (ပရိ။ ၃၆၆)။ တသ္မာ ဝိနယပရိယတ္တိယာ အာယောဂေါ ကရဏီယောတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ယာ သာ ဝိနယသံဝဏ္ဏနတ္ထံ မာတိကာ ဌပိတာ တတ္ထ –

‘‘ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာ၊ ဓာရိတံ ယေန စာဘတံ၊

ယတ္ထပ္ပတိဋ္ဌိတံ စေတမေတံ၊ ဝတွာ ဝိဓိံ တတော’’တိ။

ဣမိဿာ တာဝ ဂါထာယ အတ္ထော ပကာသိတော ဝိနယဿ စ ဗာဟိရနိဒါနဝဏ္ဏနာ ယထာဓိပ္ပာယံ သံဝဏ္ဏိတာ ဟောတီတိ။

‘‘တေနာတိအာဒိပါဌဿ၊ အတ္ထံ နာနပ္ပကာရတော၊

ဒဿယန္တော ကရိဿာမိ၊ ဝိနယဿတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ။

ဝုတ္တတ္တာ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိအာဒီနံ အတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမိ။ သေယျထိဒံ – တေနာတိ အနိယမနိဒ္ဒေသဝစနံ။ တဿ သရူပေန အဝုတ္တေနပိ အပရဘာဂေ အတ္ထတော သိဒ္ဓေန ယေနာတိ ဣမိနာ ဝစနေန ပဋိနိဒ္ဒေသော ကာတဗ္ဗော။ အပရဘာဂေ ဟိ ဝိနယပညတ္တိယာစနဟေတုဘူတော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပရိဝိတက္ကော သိဒ္ဓါ။ တသ္မာ ယေန သမယေန သော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ၊ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီတိ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယဉှိ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ဝိနယေ ယုတ္တိ၊ ယဒိဒံ ယတ္ထ ယတ္ထ ‘‘တေနာ’’တိ ဝုစ္စတိ တတ္ထ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ အတ္ထတော သိဒ္ဓေန ‘‘ယေနာ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန ပဋိနိဒ္ဒေသော ကာတဗ္ဗောတိ။

တတြိဒံ မုခမတ္တနိဒဿနံ – ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမိ၊ ယေန သုဒိန္နော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိ၊ ယသ္မာ ပဋိသေဝိ၊ တသ္မာ ပညပေဿာမီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ တာဝ ပုဗ္ဗေ အတ္ထတော သိဒ္ဓေန ယေနာတိ ဣမိနာ ဝစနေန ပဋိနိဒ္ဒေသော ယုဇ္ဇတိ။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ၊ ယေန သမယေန ဓနိယော ကုမ္ဘကာရပုတ္တော ရညော ဒါရူနိ အဒိန္နံ အာဒိယီတိ ဧဝံ ပစ္ဆာ အတ္ထတော သိဒ္ဓေန ယေနာတိ ဣမိနာ ဝစနေန ပဋိနိဒ္ဒေသော ယုဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တော တေနာတိ ဝစနဿ အတ္ထော။ သမယေနာတိ ဧတ္ထ ပန သမယသဒ္ဒေါ တာဝ –

သမဝါယေ ¶ ခဏေ ကာလေ၊ သမူဟေ ဟေတု-ဒိဋ္ဌိသု၊

ပဋိလာဘေ ပဟာနေ စ၊ ပဋိဝေဓေ စ ဒိဿတိ။

တထာ ¶ ဟိဿ – ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမ ကာလဉ္စ သမယဉ္စ ဥပါဒါယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၇) ဧဝမာဒီသု သမဝါယော အတ္ထော။ ‘‘ဧကောဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော စ သမယော စ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၂၉) ဧဝမာဒီသု ခဏော။ ‘‘ဥဏှသမယော ¶ ပရိဠာဟသမယော’’တိ (ပါစိ။ ၃၅၈) ဧဝမာဒီသု ကာလော။ ‘‘မဟာသမယော ပဝနသ္မိ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု သမူဟော။ ‘‘သမယောပိ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသိ – ‘ဘဂဝါ ခေါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ၊ ဘဂဝါပိ မံ ဇာနိဿတိ – ဘဒ္ဒါလိ နာမ ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ အယမ္ပိ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၃၅) ဧဝမာဒီသု ဟေတု။ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဥဂ္ဂဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော သမယပ္ပဝါဒကေ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ မလ္လိကာယ အာရာမေ ပဋိဝသတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၆၀) ဧဝမာဒီသု ဒိဋ္ဌိ။

‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော၊ ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော၊

အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉)၊

ဧဝမာဒီသု ပဋိလာဘော။ ‘‘သမ္မာ မာနာဘိသမယာ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈) ဧဝမာဒီသု ပဟာနံ။ ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော သင်္ခတဋ္ဌော သန္တာပဋ္ဌော ဝိပရိဏာမဋ္ဌော အဘိသမယဋ္ဌော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၈) ဧဝမာဒီသု ပဋိဝေဓော အတ္ထော။ ဣဓ ပနဿ ကာလော အတ္ထော။ တသ္မာ ယေန ကာလေန အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဝိနယပညတ္တိယာစနဟေတုဘူတော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ၊ တေန ကာလေနာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘အထ ကသ္မာ ယထာ သုတ္တန္တေ ‘ဧကံ သမယ’န္တိ ဥပယောဂဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော၊ အဘိဓမ္မေ စ ‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရ’န္တိ ဘုမ္မဝစနေန၊ တထာ အကတွာ ဣဓ ‘တေန သမယေနာ’တိ ကရဏဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော’’တိ? တတ္ထ တထာ၊ ဣဓ စ အညထာ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ ကထံ? သုတ္တန္တေ တာဝ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ယဉှိ သမယံ ဘဂဝါ ဗြဟ္မဇာလာဒီနိ သုတ္တန္တာနိ ဒေသေသိ၊ အစ္စန္တမေဝ တံ သမယံ ကရုဏာဝိဟာရေန ဝိဟာသိ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ တတ္ထ ဥပယောဂနိဒ္ဒေသော ကတော။ အဘိဓမ္မေ စ အဓိကရဏတ္ထော ¶ ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ အဓိကရဏဉှိ ကာလတ္ထော သမူဟတ္ထော စ သမယော၊ တတ္ထ ဝုတ္တာနံ ဖဿာဒိဓမ္မာနံ ခဏသမဝါယဟေတုသင်္ခါတဿ စ သမယဿ ဘာဝေန တေသံ ဘာဝေါ လက္ခိယတိ။ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ တတ္ထ ဘုမ္မဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော။ ဣဓ ပန ဟေတုအတ္ထော ကရဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ ယော ¶ ဟိ သော သိက္ခာပဒပညတ္တိသမယော ¶ သာရိပုတ္တာဒီဟိပိ ဒုဗ္ဗိညေယျော၊ တေန သမယေန ဟေတုဘူတေန ကရဏဘူတေန စ သိက္ခာပဒါနိ ပညာပယန္တော သိက္ခာပဒပညတ္တိဟေတုဉ္စ အပေက္ခမာနော ဘဂဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဟာသိ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ ဣဓ ကရဏဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ဥပယောဂေန ဘုမ္မေန၊ တံ တံ အတ္ထမပေက္ခိယ၊

အညတြ သမယော ဝုတ္တော၊ ကရဏေနေဝ သော ဣဓာ’’တိ။

ပေါရာဏာ ပန ဝဏ္ဏယန္တိ – ‘ဧကံ သမယ’န္တိ ဝါ ‘ယသ္မိံ သမယေ’တိ ဝါ ‘တေန သမယေနာ’တိ ဝါ အဘိလာပမတ္တဘေဒေါ ဧသ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဘုမ္မမေဝ အတ္ထော’’တိ။ တသ္မာ တေသံ လဒ္ဓိယာ ‘‘တေန သမယေနာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘တသ္မိံ သမယေ’’တိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဣမေသံ ပဒါနံ ပရတော အတ္ထံ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ ပန ဝေရဉ္ဇာတိ အညတရဿ နဂရဿေတံ အဓိဝစနံ၊ တဿံ ဝေရဉ္ဇာယံ၊ သမီပတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။ ဝိဟရတီတိ အဝိသေသေန ဣရိယာပထဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေသု အညတရဝိဟာရသမင်္ဂီပရိဒီပနမေတံ၊ ဣဓ ပန ဌာနဂမနနိသဇ္ဇာသယနပ္ပဘေဒေသု ဣရိယာပထေသု အညတရဣရိယာပထသမာယောဂပရိဒီပနံ၊ တေန ဌိတောပိ ဂစ္ဆန္တောပိ နိသိန္နောပိ သယာနောပိ ဘဂဝါ ဝိဟရတိစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဟိ ဧကံ ဣရိယာပထဗာဓနံ အညေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပရိပတန္တံ အတ္တဘာဝံ ဟရတိ ပဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

နဠေရုပုစိမန္ဒမူလေတိ ဧတ္ထ နဠေရု နာမ ယက္ခော၊ ပုစိမန္ဒောတိ ¶ နိမ္ဗရုက္ခော၊ မူလန္တိ သမီပံ။ အယဉှိ မူလသဒ္ဒေါ ‘‘မူလာနိ ဥဒ္ဓရေယျ အန္တမသော ဥသီရနာဠိမတ္တာနိပီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၅) -အာဒီသု မူလမူလေ ဒိဿတိ။ ‘‘လောဘော အကုသလမူလ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅) -အာဒီသု အသာဓာရဏဟေတုမှိ။ ‘‘ယာဝ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ ဆာယာ ဖရတိ၊ နိဝါတေ ပဏ္ဏာနိ ပတန္တိ၊ ဧတ္တာဝတာ ရုက္ခမူလ’’န္တိအာဒီသု သမီပေ။ ဣဓ ပန သမီပေ အဓိပ္ပေတော၊ တသ္မာ နဠေရုယက္ခေန အဓိဂ္ဂဟိတဿ ပုစိမန္ဒဿ သမီပေတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သော ကိရ ပုစိမန္ဒော ရမဏီယော ပါသာဒိကော အနေကေသံ ရုက္ခာနံ အာဓိပစ္စံ ဝိယ ကုရုမာနော တဿ နဂရဿ အဝိဒူရေ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နေ ဌာနေ အဟောသိ။ အထ ¶ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇံ ဂန္တွာ ပတိရူပေ ဌာနေ ဝိဟရန္တော တဿ ရုက္ခဿ သမီပေ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ဝိဟာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတိ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလေ’’တိ။

တတ္ထ ¶ သိယာ ယဒိ တာဝ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတိ၊ ‘‘နဠေရုပုစိမန္ဒမူလေ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အထ တတ္ထ ဝိဟရတိ၊ ‘‘ဝေရဉ္ဇာယ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ဟိ သက္ကာ ဥဘယတ္ထ တေနေဝ သမယေန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဝိဟရိတုန္တိ? န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ နနု အဝေါစုမှ ‘‘သမီပတ္ထေ ဘုမ္မဝစန’’န္တိ။ တသ္မာ ယထာ ဂင်္ဂါယမုနာဒီနံ သမီပေ ဂေါယူထာနိ စရန္တာနိ ‘‘ဂင်္ဂါယ စရန္တိ၊ ယမုနာယ စရန္တီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝမိဓာပိ ယဒိဒံ ဝေရဉ္ဇာယ သမီပေ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလံ တတ္ထ ဝိဟရန္တော ဝုစ္စတိ ‘‘ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတိ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလေ’’တိ။ ဂေါစရဂါမနိဒဿနတ္ထံ ဟိဿ ဝေရဉ္ဇာဝစနံ။ ပဗ္ဗဇိတာနုရူပနိဝါသနဋ္ဌာနနိဒဿနတ္ထံ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလဝစနံ။

တတ္ထ ဝေရဉ္ဇာကိတ္တနေန အာယသ္မာ ဥပါလိတ္ထေရော ဘဂဝတော ဂဟဋ္ဌာနုဂ္ဂဟကရဏံ ဒဿေတိ၊ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလကိတ္တနေန ပဗ္ဗဇိတာနုဂ္ဂဟကရဏံ၊ တထာ ပုရိမေန ပစ္စယဂ္ဂဟဏတော အတ္တကိလမထာနုယောဂဝိဝဇ္ဇနံ၊ ပစ္ဆိမေန ဝတ္ထုကာမပ္ပဟာနတော ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂဝိဝဇ္ဇနုပါယဒဿနံ၊ ပုရိမေန စ ဓမ္မဒေသနာဘိယောဂံ၊ ပစ္ဆိမေန ဝိဝေကာဓိမုတ္တိံ၊ ပုရိမေန ကရုဏာယ ဥပဂမနံ ¶ ၊ ပစ္ဆိမေန ပညာယ အပဂမနံ၊ ပုရိမေန သတ္တာနံ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒနာဓိမုတ္တတံ၊ ပစ္ဆိမေန ပရဟိတသုခကရဏေ နိရုပလေပနံ၊ ပုရိမေန ဓမ္မိကသုခါပရိစ္စာဂနိမိတ္တံ ဖာသုဝိဟာရံ၊ ပစ္ဆိမေန ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာနုယောဂနိမိတ္တံ၊ ပုရိမေန မနုဿာနံ ဥပကာရဗဟုလတံ၊ ပစ္ဆိမေန ဒေဝတာနံ၊ ပုရိမေန လောကေ ဇာတဿ လောကေ သံဝဍ္ဎဘာဝံ၊ ပစ္ဆိမေန လောကေန အနုပလိတ္တတံ၊ ပုရိမေန ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗဟုဇနဟိတာယ ဗဟုဇနသုခါယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာနံ။ ကတမော ဧကပုဂ္ဂလော? တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၇၀) ဝစနတော ယဒတ္ထံ ဘဂဝါ ဥပ္ပန္နော တဒတ္ထပရိနိပ္ဖာဒနံ၊ ပစ္ဆိမေန ယတ္ထ ဥပ္ပန္နော တဒနုရူပဝိဟာရံ။ ဘဂဝါ ဟိ ပဌမံ လုမ္ဗိနီဝနေ၊ ဒုတိယံ ဗောဓိမဏ္ဍေတိ လောကိယလောကုတ္တရာယ ဥပ္ပတ္တိယာ ဝနေယေဝ ဥပ္ပန္နော၊ တေနဿ ဝနေယေဝ ဝိဟာရံ ဒဿေတီတိ ဧဝမာဒိနာ နယေနေတ္ထ အတ္ထယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

မဟတာ ¶ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိန္တိ ဧတ္ထ မဟတာတိ ဂုဏမဟတ္တေနပိ မဟတာ၊ သင်္ချာမဟတ္တေနပိ၊ သော ဟိ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဂုဏေဟိပိ မဟာ အဟောသိ၊ ယသ္မာ ယော တတ္ထ ပစ္ဆိမကော သော သောတာပန္နော၊ သင်္ချာယပိ မဟာ ပဉ္စသတသင်္ချတ္တာ။ ဘိက္ခူနံ သင်္ဃေန ဘိက္ခုသင်္ဃေန၊ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညသင်္ခါတသင်္ဃာတေန သမဏဂဏေနာတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓိန္တိ ဧကတော။ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟီတိ ပဉ္စ မတ္တာ ဧတေသန္တိ ပဉ္စမတ္တာနိ။ မတ္တာတိ ပမာဏံ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ယထာ ‘‘ဘောဇနေ ¶ မတ္တညူ’’တိ ဝုတ္တေ ဘောဇနေ မတ္တံ ဇာနာတိ၊ ပမာဏံ ဇာနာတီတိ အတ္ထော ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပိ တေသံ ဘိက္ခုသတာနံ ပဉ္စ မတ္တာ ပဉ္စပ္ပမာဏန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘိက္ခူနံ သတာနိ ဘိက္ခုသတာနိ၊ တေဟိ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ။ ဧတေန ယံ ဝုတ္တံ – ‘‘မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိ’’န္တိ၊ ဧတ္ထ တဿ မဟတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သင်္ချာမဟတ္တံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ပရတော ပနဿ ¶ ‘‘နိရဗ္ဗုဒေါ ဟိ၊ သာရိပုတ္တ ဘိက္ခုသင်္ဃော နိရာဒီနဝေါ အပဂတကာဠကော သုဒ္ဓါ သာရေ ပတိဋ္ဌိတော။ ဣမေသဉှိ၊ သာရိပုတ္တ၊ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ယော ပစ္ဆိမကော သော သောတာပန္နော’’တိ ဝစနေန ဂုဏမဟတ္တံ အာဝိဘဝိဿတိ။

အဿောသိ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏောတိ အဿောသီတိ သုဏိ ဥပလဘိ၊ သောတဒွါရသမ္ပတ္တဝစနနိဂ္ဃောသာနုသာရေန အညာသိ။ ခေါတိ ပဒပူရဏမတ္တေ အဝဓာရဏတ္ထေ ဝါ နိပါတော။ တတ္ထ အဝဓာရဏတ္ထေန အဿောသိ ဧဝ၊ နာဿ ကောစိ သဝနန္တရာယော အဟောသီတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဒပူရဏေန ပန ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာမတ္တမေဝ။ ဝေရဉ္ဇာယံ ဇာတော၊ ဝေရဉ္ဇာယံ ဘဝေါ၊ ဝေရဉ္ဇာ ဝါ အဿ နိဝါသောတိ ဝေရဉ္ဇော။ မာတာပိတူဟိ ကတနာမဝသေန ပနာယံ ‘‘ဥဒယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဗြဟ္မံ အဏတီတိ ဗြာဟ္မဏော၊ မန္တေ သဇ္ဈာယတီတိ အတ္ထော။ ဣဒမေဝ ဟိ ဇာတိဗြာဟ္မဏာနံ နိရုတ္တိဝစနံ။ အရိယာ ပန ဗာဟိတပါပတ္တာ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။

ဣဒါနိ ယမတ္ထံ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော အဿောသိ၊ တံ ပကာသေန္တော သမဏော ခလု ဘော ဂေါတမောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမိတပါပတ္တာ သမဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ဗာဟိတပါပေါတိ ဗြာဟ္မဏော (ဓ။ ပ။ ၃၈၈)၊ သမိတပါပတ္တာ ¶ သမဏောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၆၅)။ ဘဂဝါ စ အနုတ္တရေန အရိယမဂ္ဂေန သမိတပါပေါ၊ တေနဿ ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂတမေတံ နာမံ ယဒိဒံ သမဏောတိ။ ခလူတိ အနုဿဝနတ္ထေ နိပါတော။ ဘောတိ ဗြာဟ္မဏဇာတိကာနံ ဇာတိသမုဒါဂတံ အာလပနမတ္တံ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ –

‘‘ဘောဝါဒီ နာမသော ဟောတိ၊ သစေ ဟောတိ သကိဉ္စနော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၉၆၊ သု။ နိ။ ၆၂၅)။ ဂေါတမောတိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တဝသေန ပရိကိတ္တေတိ၊ တသ္မာ ‘‘သမဏော ခလု ဘော ဂေါတမော’’တိ ဧတ္ထ သမဏော ကိရ ဘော ဂေါတမဂေါတ္တောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သကျပုတ္တောတိ ဣဒံ ပန ဘဂဝတော ဥစ္စာကုလပရိဒီပနံ။ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဘာဝပရိဒီပနံ၊ ကေနစိ ပါရိဇုညေန အနဘိဘူတော အပရိက္ခီဏံယေဝ၊ တံ ကုလံ ပဟာယ သဒ္ဓါယ ပဗ္ဗဇိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော ပရံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ တံ ခေါ ပနာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထေ ¶ ဥပယောဂဝစနံ၊ တဿ ခေါ ပန ¶ ဘောတော ဂေါတမဿာတိ အတ္ထော။ ကလျာဏောတိ ကလျာဏဂုဏသမန္နာဂတော၊ သေဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ကိတ္တိ ဧဝ၊ ထုတိဃောသော ဝါ။

ဣတိပိ သော ဘဂဝါတိအာဒီသု ပန အယံ တာဝ ယောဇနာ – သော ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟံ၊ ဣတိပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ…ပေ… ဣတိပိ ဘဂဝါတိ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ဝိနယဓရာနံ သုတ္တန္တနယကောသလ္လတ္ထံ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာရမ္ဘေ ဗုဒ္ဓဂုဏပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ စိတ္တသမ္ပဟံသနတ္ထဉ္စ ဧတေသံ ပဒါနံ ဝိတ္ထာရနယေန ဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမိ။ တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ – ‘‘သော ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟ’’န္တိအာဒိ၊ တတ္ထ အာရကတ္တာ၊ အရီနံ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါတိ ဣမေဟိ တာဝ ကာရဏေဟိ သော ဘဂဝါ အရဟန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရကာ ဟိ သော သဗ္ဗကိလေသေဟိ သုဝိဒူရဝိဒူရေ ဌိတော၊ မဂ္ဂေန သဝါသနာနံ ကိလေသာနံ ဝိဒ္ဓံသိတတ္တာတိ အာရကတ္တာ အရဟံ၊ တေ စာနေန ကိလေသာရယော မဂ္ဂေန ဟတာတိ အရီနံ ဟတတ္တာပိ အရဟံ။ ယဉ္စေတံ အဝိဇ္ဇာဘဝတဏှာမယနာဘိပုညာဒိအဘိသင်္ခါရာရံ ဇရာမရဏနေမိ အာသဝသမုဒယမယေန အက္ခေန ဝိဇ္ဈိတွာ တိဘဝရထေ သမာယောဇိတံ အနာဒိကာလပ္ပဝတ္တံ သံသာရစက္ကံ၊ တဿာနေန ဗောဓိမဏ္ဍေ ¶ ဝီရိယပါဒေဟိ သီလပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ သဒ္ဓါဟတ္ထေန ကမ္မက္ခယကရံ ဉာဏဖရသုံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗေ အရာ ဟတာတိ အရာနံ ဟတတ္တာပိ အရဟံ။

အထ ဝါ သံသာရစက္ကန္တိ အနမတဂ္ဂသံသာရဝဋ္ဋံ ဝုစ္စတိ၊ တဿ စ အဝိဇ္ဇာ နာဘိ၊ မူလတ္တာ၊ ဇရာမရဏံ နေမိ၊ ပရိယောသာနတ္တာ၊ သေသာ ဒသ ဓမ္မာ အရာ၊ အဝိဇ္ဇာမူလကတ္တာ ဇရာမရဏပရိယန္တတ္တာ စ။ တတ္ထ ဒုက္ခာဒီသု အညာဏံ အဝိဇ္ဇာ၊ ကာမဘဝေ စ အဝိဇ္ဇာ ကာမဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတိ။ ရူပဘဝေ အဝိဇ္ဇာ ရူပဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတိ။ အရူပဘဝေ အဝိဇ္ဇာ အရူပဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ သင်္ခါရာ ကာမဘဝေ ¶ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ဧသ နယော ဣတရေသု။ ကာမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ကာမဘဝေ နာမရူပဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တထာ ရူပဘဝေ။ အရူပဘဝေ နာမဿေဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ နာမရူပံ ကာမဘဝေ သဠာယတနဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ရူပဘဝေ နာမရူပံ ရူပဘဝေ တိဏ္ဏံ အာယတနာနံ ပစ္စယော ဟောတိ။ အရူပဘဝေ နာမံ အရူပဘဝေ ဧကဿာယတနဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ သဠာယတနံ ကာမဘဝေ ဆဗ္ဗိဓဿ ဖဿဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ရူပဘဝေ တီဏိ အာယတနာနိ ရူပဘဝေ တိဏ္ဏံ ဖဿာနံ၊ အရူပဘဝေ ဧကမာယတနံ အရူပဘဝေ ဧကဿ ဖဿဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ ဆ ဖဿာ ကာမဘဝေ ဆန္နံ ဝေဒနာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ရူပဘဝေ တယော တတ္ထေဝ ¶ တိဿန္နံ၊ အရူပဘဝေ ဧကော တတ္ထေဝ ဧကိဿာ ဝေဒနာယ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ ဆ ဝေဒနာ ကာမဘဝေ ဆန္နံ တဏှာကာယာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ရူပဘဝေ တိဿော တတ္ထေဝ တိဏ္ဏံ၊ အရူပဘဝေ ဧကာ ဝေဒနာ အရူပဘဝေ ဧကဿ တဏှာကာယဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ တတ္ထ တတ္ထ သာ သာ တဏှာ တဿ တဿ ဥပါဒါနဿ ပစ္စယော၊ ဥပါဒါနာဒယော ဘဝါဒီနံ။

ကထံ? ဣဓေကစ္စော ‘‘ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ကာမုပါဒါနပစ္စယာ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ ဝါစာယ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ ဒုစ္စရိတပါရိပူရိယာ အပါယေ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတ္ထဿ ဥပပတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ၊ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ၊ ခန္ဓာနံ နိဗ္ဗတ္တိ ဇာတိ၊ ပရိပါကော ဇရာ၊ ဘေဒေါ မရဏံ။

အပရော ¶ ‘‘သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿာမီ’’တိ တထေဝ သုစရိတံ စရတိ၊ သုစရိတပါရိပူရိယာ သဂ္ဂေ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတ္ထဿ ဥပပတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါတိ သော ဧဝ နယော။

အပရော ပန ‘‘ဗြဟ္မလောကသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿာမီ’’တိ ကာမုပါဒါနပစ္စယာ ဧဝ မေတ္တံ ဘာဝေတိ၊ ကရုဏံ… မုဒိတံ… ဥပေက္ခံ ဘာဝေတိ၊ ဘာဝနာပါရိပူရိယာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တတ္ထဿ နိဗ္ဗတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါတိ သောယေဝ နယော။

အပရော ‘‘အရူပဝဘသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿာမီ’’တိ ¶ တထေဝ အာကာသာနဉ္စာယတနာဒိသမာပတ္တိယော ဘာဝေတိ၊ ဘာဝနာပါရိပူရိယာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တတ္ထဿ နိဗ္ဗတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ၊ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ၊ ခန္ဓာနံ နိဗ္ဗတ္တိ ဇာတိ၊ ပရိပါကော ဇရာ၊ ဘေဒေါ မရဏန္တိ။ ဧသ နယော သေသုပါဒါနမူလိကာသုပိ ယောဇနာသု။

ဧဝံ ‘‘အယံ အဝိဇ္ဇာ ဟေတု၊ သင်္ခါရာ ဟေတုသမုပ္ပန္နာ၊ ဥဘောပေတေ ဟေတုသမုပ္ပန္နာတိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ၊ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ၊ အဝိဇ္ဇာ ဟေတု၊ သင်္ခါရာ ဟေတုသမုပ္ပန္နာ၊ ဥဘောပေတေ ဟေတုသမုပ္ပန္နာတိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိ ဧတေန နယေန သဗ္ဗပဒါနိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာ ဧကော သင်္ခေပေါ၊ ဝိညာဏ-နာမရူပ-သဠာယတန-ဖဿ-ဝေဒနာ ဧကော၊ တဏှုပါဒါနဘဝါ ဧကော၊ ဇာတိ-ဇရာ-မရဏံ ဧကော။ ပုရိမသင်္ခေပေါ စေတ္ထ အတီတော အဒ္ဓါ၊ ဒွေ မဇ္ဈိမာ ပစ္စုပ္ပန္နော၊ ဇာတိဇရာမရဏံ အနာဂတော။ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ တဏှုပါဒါနဘဝါ ဂဟိတာဝ ဟောန္တီတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အတီတေ ကမ္မဝဋ္ဋံ၊ ဝိညာဏာဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ ဧတရဟိ ဝိပါကဝဋ္ဋံ။ တဏှုပါဒါနဘဝဂ္ဂဟဏေန ¶ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ ဂဟိတာဝ ဟောန္တီတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဧတရဟိ ကမ္မဝဋ္ဋံ၊ ဇာတိဇရာမရဏာပဒေသေန ဝိညာဏာဒီနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အာယတိံ ဝိပါကဝဋ္ဋံ။ တေ အာကာရတော ဝီသတိဝိဓာ ဟောန္တိ။ သင်္ခါရဝိညာဏာနဉ္စေတ္ထ အန္တရာ ဧကော သန္ဓိ၊ ဝေဒနာတဏှာနမန္တရာ ဧကော၊ ဘဝဇာတီနမန္တရာ ဧကော။ ဣတိ ဘဂဝါ ဧဝံ စတုသင်္ခေပံ၊ တိယဒ္ဓံ၊ ဝီသတာကာရံ၊ တိသန္ဓိံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနာတိ ပဿတိ အညာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ တံ ဉာတဋ္ဌေန ဉာဏံ၊ ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိ။ ဣမိနာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေန ဘဂဝါ တေ ဓမ္မေ ယထာဘူတံ ဉတွာ တေသု ¶ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဝိရဇ္ဇန္တော ဝိမုစ္စန္တော ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဣမဿ သံသာရစက္ကဿ အရေ ဟနိ ဝိဟနိ ဝိဒ္ဓံသေသိ။ ဧဝမ္ပိ အရာနံ ဟတတ္တာ အရဟံ။

အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျတ္တာ စ စီဝရာဒိပစ္စယေ ¶ အရဟတိ ပူဇာဝိသေသဉ္စ၊ တေနေဝ စ ဥပ္ပန္နေ တထာဂတေ ယေ ကေစိ မဟေသက္ခာ ဒေဝမနုဿာ န တေ အညတ္ထ ပူဇံ ကရောန္တိ။ တထာ ဟိ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ သိနေရုမတ္တေန ရတနဒါမေန တထာဂတံ ပူဇေသိ၊ ယထာဗလဉ္စ အညေပိ ဒေဝါ မနုဿာ စ ဗိမ္ဗိသာရကောသလရာဇာဒယော။ ပရိနိဗ္ဗုတမ္ပိ စ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဆန္နဝုတိကောဋိဓနံ ဝိသဇ္ဇေတွာ အသောကမဟာရာဇာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ကော ပန ဝါဒေါ အညေသံ ပူဇာဝိသေသာနန္တိ! ဧဝံ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာပိ အရဟံ။ ယထာ စ လောကေ ကေစိ ပဏ္ဍိတမာနိနော ဗာလာ အသိလောကဘယေန ရဟော ပါပံ ကရောန္တိ၊ ဧဝမေသ န ကဒါစိ ကရောတီတိ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝတောပိ အရဟံ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘အာရကတ္တာ ဟတတ္တာ စ၊ ကိလေသာရီန သော မုနိ၊

ဟတသံသာရစက္ကာရော၊ ပစ္စယာဒီန စာရဟော၊

န ရဟော ကရောတိ ပါပါနိ၊ အရဟံ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တထာ ဟေသ သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ၊ အဘိညေယျေ ဓမ္မေ အဘိညေယျတော ဗုဒ္ဓါ၊ ပရိညေယျေ ဓမ္မေ ပရိညေယျတော၊ ပဟာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ပဟာတဗ္ဗတော၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတော၊ ဘာဝေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဘာဝေတဗ္ဗတော။ တေနေဝ စာဟ –

‘‘အဘိညေယျံ ¶ အဘိညာတံ၊ ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စ ဘာဝိတံ၊

ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ မေ၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါသ္မိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၅၆၃)၊

အပိစ စက္ခု ဒုက္ခသစ္စံ၊ တဿ မူလကာရဏဘာဝေန တံသမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမတဏှာ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နမပ္ပဝတ္တိ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပ္ပဇာနနာ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ ဧကေကပဒုဒ္ဓါရေနာပိ သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ။ ဧသ နယော သောတ-ဃာန-ဇိဝှာ-ကာယမနေသုပိ။ ဧတေနေဝ နယေန ရူပါဒီနိ ဆ အာယတနာနိ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒယော ဆ ဝိညာဏကာယာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ဆ ဖဿာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒယော ဆ ဝေဒနာ၊ ရူပသညာဒယော ဆ သညာ၊ ရူပသဉ္စေတနာဒယော ဆ စေတနာ၊ ရူပတဏှာဒယော ဆ ¶ တဏှာကာယာ၊ ရူပဝိတက္ကာဒယော ဆ ဝိတက္ကာ၊ ရူပဝိစာရာဒယော ဆ ဝိစာရာ ¶ ၊ ရူပက္ခန္ဓာဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဒသ ကသိဏာနိ၊ ဒသ အနုဿတိယော၊ ဥဒ္ဓုမာတကသညာဒိဝသေန ဒသ သညာ၊ ကေသာဒယော ဒွတ္တိံသာကာရာ၊ ဒွါဒသာယတနာနိ၊ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော၊ ကာမဘဝါဒယော နဝ ဘဝါ၊ ပဌမာဒီနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ၊ မေတ္တာဘာဝနာဒယော စတဿော အပ္ပမညာ၊ စတဿော အရူပသမာပတ္တိယော၊ ပဋိလောမတော ဇရာမရဏာဒီနိ၊ အနုလောမတော အဝိဇ္ဇာဒီနိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂါနိ စ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။

တတြာယံ ဧကပဒယောဇနာ – ‘‘ဇရာမရဏံ ဒုက္ခသစ္စံ၊ ဇာတိ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ နိဿရဏံ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပ္ပဇာနနာ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စ’’န္တိ။ ဧဝံ ဧကေကပဒုဒ္ဓါရေန သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ အနုဗုဒ္ဓါ ပဋိဝိဒ္ဓါ။ တေန ဝုတ္တံ – သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ။

ဝိဇ္ဇာဟိ ပန စရဏေန စ သမ္ပန္နတ္တာ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော၊ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ တိဿောပိ ဝိဇ္ဇာ၊ အဋ္ဌပိ ဝိဇ္ဇာ။ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဘယဘေရဝသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၃၄ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အဋ္ဌ ဝိဇ္ဇာ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၇၈ အာဒယော)။ တတြ ဟိ ဝိပဿနာဉာဏေန မနောမယိဒ္ဓိယာ စ သဟ ဆ အဘိညာ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌ ဝိဇ္ဇာ ဝုတ္တာ။ စရဏန္တိ သီလသံဝရော၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ၊ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ၊ သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ၊ စတ္တာရိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနီတိ ဣမေ ပန္နရသ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေယေဝ ဟိ ပန္နရသ ဓမ္မာ၊ ယသ္မာ ဧတေဟိ စရတိ အရိယသာဝကော ဂစ္ဆတိ အမတံ ဒိသံ တသ္မာ၊ စရဏန္တိ ဝုတ္တာ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓ၊ မဟာနာမ၊ အရိယသာဝကော သီလဝါ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၄) ဝိတ္ထာရော။ ဘဂဝါ ဣမာဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ ဣမိနာ စ စရဏေန သမန္နာဂတော၊ တေန ဝုစ္စတိ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နောတိ ¶ ။ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာသမ္ပဒါ ဘဂဝတော သဗ္ဗညုတံ ပူရေတွာ ဌိတာ၊ စရဏသမ္ပဒါ မဟာကာရုဏိကတံ။ သော သဗ္ဗညုတာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ အတ္ထာနတ္ထံ ဉတွာ မဟာကာရုဏိကတာယ အနတ္ထံ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အတ္ထေ နိယောဇေတိ၊ ယထာ တံ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော။ တေနဿ သာဝကာ သုပ္ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ နော ဒုပ္ပဋိပန္နာ၊ ဝိဇ္ဇာစရဏဝိပန္နာနဉှိ သာဝကာ အတ္တန္တပါဒယော ဝိယ။

သောဘနဂမနတ္တာ၊ သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတတ္တာ၊ သမ္မာဂတတ္တာ၊ သမ္မာ စ ဂဒတ္တာ သုဂတော။ ဂမနမ္ပိ ဟိ ဂတန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉ္စ ဘဂဝတော သောဘနံ ပရိသုဒ္ဓမနဝဇ္ဇံ ¶ ။ ကိံ ¶ ပန တန္တိ? အရိယမဂ္ဂေါ။ တေန ဟေသ ဂမနေန ခေမံ ဒိသံ အသဇ္ဇမာနော ဂတောတိ သောဘနဂမနတ္တာ သုဂတော။ သုန္ဒရံ စေသ ဌာနံ ဂတော အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတတ္တာပိ သုဂတော။ သမ္မာ စ ဂတော တေန တေန မဂ္ဂေန ပဟီနေ ကိလေသေ ပုန အပစ္စာဂစ္ဆန္တော။ ဝုတ္တဉ္စေတံ – ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ သုဂတော…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ သုဂတော’’တိ (မဟာနိ။ ၃၈)။ သမ္မာ ဝါ အာဂတော ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ပဘုတိ ယာဝ ဗောဓိမဏ္ဍော တာဝ သမတိံသပါရမိပူရိတာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ သဗ္ဗလောကဿ ဟိတသုခမေဝ ကရောန္တော သဿတံ ဥစ္ဆေဒံ ကာမသုခံ အတ္တကိလမထန္တိ ဣမေ စ အန္တေ အနုပဂစ္ဆန္တော အာဂတောတိ သမ္မာဂတတ္တာပိ သုဂတော။ သမ္မာ စေသ ဂဒတိ၊ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ယုတ္တမေဝ ဝါစံ ဘာသတီတိ သမ္မာ ဂဒတ္တာပိ သုဂတော။

တတြိဒံ သာဓကသုတ္တံ – ‘‘ယံ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ၊ သာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ၊ န တံ တထာဂတော ဝါစံ ဘာသတိ။ ယမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ၊ သာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ၊ တမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ န ဘာသတိ။ ယဉ္စ ခေါ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသံဟိတံ၊ သာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ၊ တတြ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတိ တဿာ ဝါစာယ ဝေယျာကရဏာယ။ ယံ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ၊ သာ စ ပရေသံ ပိယာ မနာပါ၊ န တံ တထာဂတော ဝါစံ ဘာသတိ။ ယမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ၊ သာ စ ပရေသံ ပိယာ မနာပါ၊ တမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ န ဘာသတိ။ ယဉ္စ ခေါ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသံဟိတံ၊ သာ စ ပရေသံ ပိယာ မနာပါ၊ တတြ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတိ တဿာ ဝါစာယ ဝေယျာကရဏာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၈၆)။ ဧဝံ သမ္မာ ဂဒတ္တာပိ သုဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သဗ္ဗထာ ဝိဒိတလောကတ္တာ ပန လောကဝိဒူ။ သော ဟိ ဘဂဝါ သဘာဝတော သမုဒယတော နိရောဓတော နိရောဓူပါယတောတိ ¶ သဗ္ဗထာ လောကံ အဝေဒိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ယထာဟ – ‘‘ယတ္ထ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န ဇာယတိ ¶ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ နာဟံ တံ ဂမနေန လောကဿ ¶ အန္တံ ဉာတေယျံ ဒဋ္ဌေယျံ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမိ၊ န စာဟံ၊ အာဝုသော၊ အပ္ပတွာဝ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ ဝဒါမိ။ အပိ စာဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣမသ္မိံယေဝ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ သသညိမှိ သမနကေ လောကဉ္စ ပညပေမိ လောကသမုဒယဉ္စ လောကနိရောဓဉ္စ လောကနိရောဓဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ။

‘‘ဂမနေန န ပတ္တဗ္ဗော၊ လောကဿန္တော ကုဒါစနံ၊

န စ အပ္ပတွာ လောကန္တံ၊ ဒုက္ခာ အတ္ထိ ပမောစနံ။

‘‘တသ္မာ ဟဝေ လောကဝိဒူ သုမေဓော၊

နာသီသတီ လောကမိမံ ပရဉ္စာ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၄။၄၅၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၀၇)၊

အပိစ တယော လောကာ – သင်္ခါရလောကော၊ သတ္တလောကော၊ ဩကာသလောကောတိ၊ တတ္ထ ‘‘ဧကော လောကော – သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၂) အာဂတဋ္ဌာနေ သင်္ခါရလောကော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘သဿတော လောကောတိ ဝါ အသဿတော လောကောတိ ဝါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၂၁) အာဂတဋ္ဌာနေ သတ္တလောကော။

‘‘ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ၊ ပရိဟရန္တိ ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစနာ၊

တာဝ သဟဿဓာ လောကော၊ ဧတ္ထ တေ ဝတ္တတီ ဝသော’’တိ။ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၃) –

အာဂတဋ္ဌာနေ ဩကာသလောကော၊ တမ္ပိ ဘဂဝါ သဗ္ဗထာ အဝေဒိ။ တထာ ဟိဿ – ‘‘ဧကော လောကော – သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ ဒွေ လောကာ – နာမဉ္စ ရူပဉ္စ။ တယော လောကာ – တိဿော ဝေဒနာ။ စတ္တာရော လောကာ – စတ္တာရော အာဟာရာ။ ပဉ္စ လောကာ – ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ဆ လောကာ – ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ။ သတ္တ လောကာ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ အဋ္ဌ လောကာ – အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ။ နဝ လောကာ – နဝ သတ္တာဝါသာ။ ဒသ လောကာ – ဒသာယတနာနိ။ ဒွါဒသ လောကာ – ဒွါဒသာယတနာနိ ¶ ။ အဋ္ဌာရသ လောကာ – အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၂)။ အယံ သင်္ခါရလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတော။

ယသ္မာ ¶ ပနေသ သဗ္ဗေသမ္ပိ သတ္တာနံ အာသယံ ဇာနာတိ၊ အနုသယံ ဇာနာတိ၊ စရိတံ ဇာနာတိ၊ အဓိမုတ္တိံ ဇာနာတိ၊ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒြိယေ မုဒိန္ဒြိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ ဘဗ္ဗေ အဘဗ္ဗေ သတ္တေ ဇာနာတိ၊ တသ္မာဿ သတ္တလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတော။ ယထာ စ သတ္တလောကော ¶ ဧဝံ ဩကာသလောကောပိ။ တထာ ဟေသ ဧကံ စက္ကဝါဠံ အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ ယောဇနာနံ ဒွါဒသ သတသဟဿာနိ တီဏိ သဟဿာနိ စတ္တာရိ သတာနိ ပညာသဉ္စ ယောဇနာနိ။ ပရိက္ခေပတော –

သဗ္ဗံ သတသဟဿာနိ၊ ဆတ္တိံသ ပရိမဏ္ဍလံ၊

ဒသဉ္စေဝ သဟဿာနိ၊ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ သတာနိ စ။

ဒုဝေ သတသဟဿာနိ၊ စတ္တာရိ နဟုတာနိ စ၊

ဧတ္တကံ ဗဟလတ္တေန၊ သင်္ခါတာယံ ဝသုန္ဓရာ။

စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ၊ အဋ္ဌေဝ နဟုတာနိ စ၊

ဧတ္တကံ ဗဟလတ္တေန၊ ဇလံ ဝါတေ ပတိဋ္ဌိတံ။

နဝသတသဟဿာနိ၊ မာလုတော နဘမုဂ္ဂတော၊

သဋ္ဌိ စေဝ သဟဿာနိ၊ ဧသာ လောကဿ သဏ္ဌိတိ။

စတုရာသီတိ သဟဿာနိ၊ အဇ္ဈောဂါဠှော မဟဏ္ဏဝေ၊

အစ္စုဂ္ဂတော တာဝဒေဝ၊ သိနေရုပဗ္ဗတုတ္တမော။

တတော ¶ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎေန၊ ပမာဏေန ယထာက္ကမံ၊

အဇ္ဈောဂါဠှုဂ္ဂတာ ဒိဗ္ဗာ၊ နာနာရတနစိတ္တိတာ။

ယုဂန္ဓရော ဤသဓရော၊ ကရဝီကော သုဒဿနော၊

နေမိန္ဓရော ဝိနတကော၊ အဿကဏ္ဏော ဂိရီ ဗြဟာ။

ဧတေ သတ္တ မဟာသေလာ၊ သိနေရုဿ သမန္တတော၊

မဟာရာဇာနမာဝါသာ၊ ဒေဝယက္ခနိသေဝိတာ။

ယောဇနာနံ ¶ သတာနုစ္စော၊ ဟိမဝါ ပဉ္စ ပဗ္ဗတော၊

ယောဇနာနံ သဟဿာနိ၊ တီဏိ အာယတဝိတ္ထတော၊

စတုရာသီတိသဟဿေဟိ၊ ကူဋေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတော။

တိပဉ္စယောဇနက္ခန္ဓ၊ ပရိက္ခေပါ နဂဝှယာ၊

ပညာသ ယောဇနက္ခန္ဓ၊ သာခါယာမာ သမန္တတော။

သတယောဇနဝိတ္ထိဏ္ဏာ၊ တာဝဒေဝ စ ဥဂ္ဂတာ၊

ဇမ္ဗူ ယဿာနုဘာဝေန၊ ဇမ္ဗုဒီပေါ ပကာသိတော။

ဒွေ အသီတိ သဟဿာနိ၊ အဇ္ဈောဂါဠှော မဟဏ္ဏဝေ၊

အစ္စုဂ္ဂတော တာဝဒေဝ၊ စက္ကဝါဠသိလုစ္စယော၊

ပရိက္ခိပိတွာ တံ သဗ္ဗံ၊ လောကဓာတုမယံ ဌိတော။

တတ္ထ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဧကူနပညာသယောဇနံ၊ သူရိယမဏ္ဍလံ ပညာသယောဇနံ၊ တာဝတိံသဘဝနံ ဒသသဟဿယောဇနံ၊ တထာ အသုရဘဝနံ၊ အဝီစိမဟာနိရယော၊ ဇမ္ဗုဒီပေါ စ။ အပရဂေါယာနံ သတ္တသဟဿယောဇနံ၊ တထာ ပုဗ္ဗဝိဒေဟော။ ဥတ္တရကုရု အဋ္ဌသဟဿယောဇနော၊ ဧကမေကော စေတ္ထ မဟာဒီပေါ ပဉ္စသတပဉ္စသတပရိတ္တဒီပပရိဝါရော၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဧကံ စက္ကဝါဠံ ¶ ၊ ဧကာ လောကဓာတု၊ တဒန္တရေသု လောကန္တရိကနိရယာ။ ဧဝံ အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ အနန္တာ လောကဓာတုယော ဘဂဝါ အနန္တေန ဗုဒ္ဓဉာဏေန အဝေဒိ၊ အညာသိ၊ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဧဝမဿ ဩကာသလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတော။ ဧဝမ္ပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတလောကတ္တာ လောကဝိဒူ။

အတ္တနော ¶ ပန ဂုဏေဟိ ဝိသိဋ္ဌတရဿ ကဿစိ အဘာဝါ နတ္ထိ ဧတဿ ဥတ္တရောတိ အနုတ္တရော။ တထာ ဟေသ သီလဂုဏေနာပိ သဗ္ဗံ လောကမဘိဘဝတိ၊ သမာဓိ…ပေ… ပညာ… ဝိမုတ္တိ… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏေနာပိ၊ သီလဂုဏေနာပိ အသမော အသမသမော အပ္ပဋိမော အပ္ပဋိဘာဂေါ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော…ပေ… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏေနာပိ။ ယထာဟ – ‘‘န ခေါ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမနုပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ အတ္တနာ သီလသမ္ပန္နတရ’’န္တိ ဝိတ္ထာရော။

ဧဝံ ¶ အဂ္ဂပ္ပသာဒသုတ္တာဒီနိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀) ‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထီ’’တိအာဒိကာ ဂါထာယော (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ မဟာဝ။ ၁၁) စ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ။

ပုရိသဒမ္မေ သာရေတီတိ ပုရိသဒမ္မသာရထိ၊ ဒမေတိ ဝိနေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပုရိသဒမ္မာတိ အဒန္တာ ဒမေတုံ ယုတ္တာ တိရစ္ဆာနပုရိသာပိ မနုဿပုရိသာပိ အမနုဿပုရိသာပိ။ တထာ ဟိ ဘဂဝတာ တိရစ္ဆာနပုရိသာပိ အပလာဠော နာဂရာဇာ၊ စူဠောဒရော၊ မဟောဒရော၊ အဂ္ဂိသိခေါ၊ ဓူမသိခေါ၊ ဓနပါလကော ဟတ္ထီတိ ဧဝမာဒယော ဒမိတာ၊ နိဗ္ဗိသာ ကတာ၊ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပိတာ။ မနုဿပုရိသာပိ သစ္စကနိဂဏ္ဌပုတ္တ-အမ္ဗဋ္ဌမာဏဝ-ပေါက္ခရသာတိ-သောဏဒဏ္ဍကူဋဒန္တာဒယော။ အမနုဿပုရိသာပိ အာဠဝက-သူစိလောမ-ခရလောမ-ယက္ခ-သက္ကဒေဝရာဇာဒယော ဒမိတာ ဝိနီတာ ဝိစိတြေဟိ ဝိနယနူပါယေဟိ။ ‘‘အဟံ ခေါ၊ ကေသိ၊ ပုရိသဒမ္မံ သဏှေနပိ ဝိနေမိ၊ ဖရုသေနပိ ဝိနေမိ၊ သဏှဖရုသေနပိ ဝိနေမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၁၁) ဣဒဉ္စေတ္ထ သုတ္တံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဝိသုဒ္ဓသီလာဒီနံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိ သောတာပန္နာဒီနဉ္စ ဥတ္တရိမဂ္ဂပဋိပဒံ အာစိက္ခန္တော ဒန္တေပိ ဒမေတိယေဝ။

အထ ဝါ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီတိ ဧကမေဝိဒံ အတ္ထပဒံ ¶ ။ ဘဂဝါ ဟိ တထာ ပုရိသဒမ္မေ သာရေတိ၊ ယထာ ဧကပလ္လင်္ကေနေဝ နိသိန္နာ အဋ္ဌ ဒိသာ အသဇ္ဇမာနာ ဓာဝန္တိ။ တသ္မာ ‘‘အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဟတ္ထိဒမကေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟတ္ထိဒမ္မော သာရိတော ဧကံယေဝ ဒိသံ ဓာဝတီ’’တိ ဣဒဉ္စေတ္ထ သုတ္တံ (မ။ နိ။ ၃။၃၁၂) ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ ယထာရဟံ အနုသာသတီတိ သတ္ထာ။ အပိစ သတ္ထာ ဝိယာတိ သတ္ထာ၊ ဘဂဝါ သတ္ထဝါဟော။ ‘‘ယထာ သတ္ထဝါဟော သတ္ထေ ကန္တာရံ တာရေတိ၊ စောရကန္တာရံ တာရေတိ၊ ဝါဠကန္တာရံ တာရေတိ၊ ဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရံ တာရေတိ၊ နိရုဒကကန္တာရံ တာရေတိ၊ ဥတ္တာရေတိ နိတ္တာရေတိ ပတာရေတိ ¶ ခေမန္တဘူမိံ သမ္ပာပေတိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ သတ္ထာ သတ္ထဝါဟော သတ္တေ ကန္တာရံ တာရေတိ ဇာတိကန္တာရံ တာရေတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ။ ၁၉၀) နိဒ္ဒေသနယေနပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒေဝမနုဿာနန္တိ ¶ ဒဧဝါနဉ္စ မနုဿာနဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေနေတံ ဝုတ္တံ၊ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလပရိစ္ဆေဒဝသေန စ။ ဘဂဝါ ပန တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ အနုသာသနိပ္ပဒါနေန သတ္ထာယေဝ။ တေပိ ဟိ ဘဂဝတော ဓမ္မသဝနေန ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ ပတွာ တာယ ဧဝ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ ဒုတိယေ တတိယေ ဝါ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂဖလဘာဂိနော ဟောန္တိ။ မဏ္ဍူကဒေဝပုတ္တာဒယော စေတ္ထ နိဒဿနံ။ ဘဂဝတိ ကိရ ဂဂ္ဂရာယ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေ စမ္ပာနဂရဝါသီနံ ဓမ္မံ ဒေသယမာနေ ဧကော မဏ္ဍူကော ဘဂဝတော သရေ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသိ။ တံ ဧကော ဝစ္ဆပါလကော ဒဏ္ဍမောလုဗ္ဘ တိဋ္ဌန္တော တဿ သီသေ သန္နိရုမ္ဘိတွာ အဋ္ဌာသိ။ သော တာဝဒေဝ ကာလံ ကတွာ တာဝတိံသဘဝနေ ဒွါဒသယောဇနိကေ ကနကဝိမာနေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါ ဝိယ စ တတ္ထ အစ္ဆရာသင်္ဃပရိဝုတံ အတ္တာနံ ဒိသွာ ‘‘အရေ၊ အဟမ္ပိ နာမ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တောသ္မိ! ကိံ နု ခေါ ကမ္မံ အကာသိ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တော နာညံ ကိဉ္စိ အဒ္ဒသ၊ အညတြ ဘဂဝတော သရေ နိမိတ္တဂ္ဂါဟာ။ သော ¶ တအာဝဒေဝ သဟ ဝိမာနေန အာဂန္တွာ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒိ။ ဘဂဝါ ဇာနန္တောဝ ပုစ္ဆိ –

‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။

‘‘မဏ္ဍူကောဟံ ပုရေ အာသိံ၊ ဥဒကေ ဝါရိဂေါစရော၊

တဝ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ၊ အဝဓိ ဝစ္ဆပါလကော’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၇-၈၅၈)၊

ဘဂဝါ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာဝသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဒေဝပုတ္တောပိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ သိတံ ကတွာ ပက္ကာမီတိ။

ယံ ပန ကိဉ္စိ အတ္ထိ ဉေယျံ နာမ၊ တဿ သဗ္ဗဿ ဗုဒ္ဓတ္တာ ဝိမောက္ခန္တိကဉာဏဝသေန ဗုဒ္ဓါ။ ယသ္မာ ဝါ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အတ္တနာပိ ဗုဇ္ဈိ၊ အညေပိ သတ္တေ ဗောဓေသိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဒီဟိပိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ။ ဣမဿ စတ္ထဿ ဝိညာပနတ္ထံ ‘‘ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဗောဓေတာ ပဇာယာတိ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော သဗ္ဗောပိ နိဒ္ဒေသနယော (မဟာနိ။ ၁၉၂) ပဋိသမ္ဘိဒါနယော (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၂) ဝါ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗော။

ဘဂဝါတိ ¶ ဣဒံ ပနဿ ဂုဏဝိသိဋ္ဌသတ္တုတ္တမဂရုဂါရဝါဓိဝစနံ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဘဂဝါတိ ¶ ဝစနံ သေဋ္ဌံ၊ ဘဂဝါတိ ဝစနမုတ္တမံ၊

ဂရု ဂါရဝယုတ္တော သော၊ ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

စတုဗ္ဗိဓဉှိ နာမံ – အာဝတ္ထိကံ၊ လိင်္ဂိကံ၊ နေမိတ္တိကံ၊ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နန္တိ။ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နံ နာမ လောကိယဝေါဟာရေန ‘‘ယဒိစ္ဆက’’န္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဝစ္ဆော ဒမ္မော ဗလိဗဒ္ဒေါ’’တိ ဧဝမာဒိ အာဝတ္ထိကံ။ ‘‘ဒဏ္ဍီ ဆတ္တီ သိခီ ကရီ’’တိ ဧဝမာဒိ လိင်္ဂိကံ။ ‘‘တေဝိဇ္ဇော ဆဠဘိညော’’တိ ဧဝမာဒိ နေမိတ္တိကံ။ ‘‘သိရိဝဍ္ဎကော ဓနဝဍ္ဎကော’’တိ ဧဝမာဒိ ဝစနတ္ထမနပေက္ခိတွာ ပဝတ္တံ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ ဣဒံ ပန ဘဂဝါတိ နာမံ နေမိတ္တိကံ၊ န မဟာမာယာယ န သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇေန န အသီတိယာ ဉာတိသဟဿေဟိ ကတံ၊ န သက္ကသန္တုသိတာဒီဟိ ဒေဝတာဝိသေသေဟိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဓမ္မသေနာပတိနာ – ‘‘ဘဂဝါတိ နေတံ နာမံ မာတရာ ကတံ…ပေ… ဝိမောက္ခန္တိကမေတံ ¶ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဗောဓိယာ မူလေ သဟ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပဋိလာဘာ သစ္ဆိကာပညတ္တိ၊ ယဒိဒံ ဘဂဝါ’’တိ (မဟာနိ။ ၈၄)။

ယံဂုဏနေမိတ္တိကဉ္စေတံ နာမံ၊ တေသံ ဂုဏာနံ ပကာသနတ္ထံ ဣမံ ဂါထံ ဝဒန္တိ –

ဘဝန္တဂေါ သော ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

နိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ စေတ္ထ တေသံ တေသံ ပဒါနမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဘာဂျဝါ ဘဂ္ဂဝါ ယုတ္တော၊ ဘဂေဟိ စ ဝိဘတ္တဝါ၊

ဘတ္တဝါ ဝန္တဂမနော၊ ဘဝေသု ဘဂဝါ တတော’’တိ။

တတ္ထ ဝဏ္ဏာဂမော ဝဏ္ဏဝိပရိယယောတိ ဧတံ နိရုတ္တိလက္ခဏံ ဂဟေတွာ သဒ္ဒနယေန ဝါ ပိသောဒရာဒိပက္ခေပလက္ခဏံ ¶ ဂဟေတွာ ယသ္မာ လောကိယလောကုတ္တရသုခါဘိနိဗ္ဗတ္တကံ ဒါနသီလာဒိပါရပ္ပတ္တံ ဘာဂျမဿ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘ဘာဂျဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ဉာတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ပန လောဘ-ဒေါသ-မောဟ-ဝိပရီတမနသိကာရ-အဟိရိကာနောတ္တပ္ပ-ကောဓူပနာဟ-မက္ခ-ပဠာသဣဿာ-မစ္ဆရိယ-မာယာသာဌေယျ-ထမ္ဘ-သာရမ္ဘ-မာနာတိမာန-မဒ-ပမာဒ-တဏှာဝိဇ္ဇာ ¶ တိဝိဓာကုသလမူလ-ဒုစ္စရိတ-သံကိလေသ-မလ-ဝိသမသညာ-ဝိတက္က-ပပဉ္စ-စတုဗ္ဗိဓဝိပရိယေသအာသဝ-ဂန္ထ-ဩဃ-ယောဂါဂတိ-တဏှုပ္ပာဒုပါဒါန-ပဉ္စစေတောခီလ-ဝိနိဗန္ဓ-နီဝရဏာဘိနန္ဒနဆဝိဝါဒမူလ-တဏှာကာယ-သတ္တာနုသယ-အဋ္ဌမိစ္ဆတ္တ-နဝတဏှာမူလက-ဒသာကုသလကမ ဒိဋ္ဌိဂတ-အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတပ္ပဘေဒ-သဗ္ဗဒရထ-ပရိဠာဟ-ကိလေသသတသဟဿာနိ၊ သင်္ခေပတော ဝါ ပဉ္စ ကိလေသ-အဘိသင်္ခါရခန္ဓမစ္စု-ဒေဝပုတ္တ-မာရေ အဘဉ္ဇိ၊ တသ္မာ ဘဂ္ဂတ္တာ ဧတေသံ ပရိဿယာနံ ဘဂ္ဂဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘ဘဂ္ဂရာဂေါ ဘဂ္ဂဒေါသော၊ ဘဂ္ဂမောဟော အနာသဝေါ၊

ဘဂ္ဂါဿ ပါပကာ ဓမ္မာ၊ ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

ဘာဂျဝန္တတာယ ¶ စဿ သတပုညဇလက္ခဏဓရဿ ရူပကာယသမ္ပတ္တိဒီပိတာ ဟောတိ၊ ဘဂ္ဂဒေါသတာယ ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိ။ တထာ လောကိယပရိက္ခကာနံ ဗဟုမတဘာဝေါ၊ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတေဟိ အဘိဂမနီယတာ၊ အဘိဂတာနဉ္စ နေသံ ကာယစိတ္တဒုက္ခာပနယနေ ပဋိဗလဘာဝေါ၊ အာမိသဒါနဓမ္မဒါနေဟိ ဥပကာရိတာ၊ လောကိယလောကုတ္တရသုခေဟိ စ သမ္ပယောဇနသမတ္ထတာ ဒီပိတာ ဟောတိ။

ယသ္မာ စ လောကေ ဣဿရိယ-ဓမ္မ-ယသ-သိရီ-ကာမ-ပယတ္တေသု ဆသု ဓမ္မေသု ဘဂသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ၊ ပရမဉ္စဿ သကစိတ္တေ ဣဿရိယံ၊ အဏိမာ လဃိမာဒိကံ ဝါ လောကိယသမ္မတံ သဗ္ဗာကာရပရိပူရံ အတ္ထိ တထာ လောကုတ္တရော ဓမ္မော လောကတ္တယဗျာပကော ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂတော အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓါ ယသော၊ ရူပကာယဒဿနဗျာဝဋဇနနယနပ္ပသာဒဇနနသမတ္ထာ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂသိရီ၊ ယံ ယံ ဧတေန ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ အတ္တဟိတံ ပရဟိတံ ဝါ၊ တဿ တဿ တထေဝ အဘိနိပ္ဖန္နတ္တာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိ၊ တတ္ထ နိပ္ဖတ္တိသညိတော ကာမော၊ သဗ္ဗလောကဂရုဘာဝပ္ပတ္တိဟေတုဘူတော သမ္မာဝါယာမသင်္ခါတော ပယတ္တော စ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဣမေဟိ ဘဂေဟိ ယုတ္တတ္တာပိ ဘဂါ အဿ သန္တီတိ ဣမိနာ အတ္ထေန ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ ပန ကုသလာဒီဟိ ဘေဒေဟိ သဗ္ဗဓမ္မေ၊ ခန္ဓာယတန-ဓာတုသစ္စ-ဣန္ဒြိယပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒီဟိ ¶ ဝါ ကုသလာဒိဓမ္မေ၊ ပီဠန-သင်္ခတ-သန္တာပဝိပရိဏာမဋ္ဌေန ဝါ ဒုက္ခမရိယသစ္စံ၊ အာယူဟန-နိဒါန-သံယောဂ-ပလိဗောဓဋ္ဌေန သမုဒယံ၊ နိဿရဏဝိဝေကာသင်္ခတ-အမတဋ္ဌေန ¶ နိရောဓံ၊ နိယျာန-ဟေတု-ဒဿနာဓိပတေယျဋ္ဌေန မဂ္ဂံ ဝိဘတ္တဝါ၊ ဝိဘဇိတွာ ဝိဝရိတွာ ဒေသိတဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဝိဘတ္တဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ ¶ ။

ယသ္မာ စ ဧသ ဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကေ သုညတပ္ပဏိဟိတာနိမိတ္တဝိမောက္ခေ အညေ စ လောကိယလောကုတ္တရေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ ဘဇိ သေဝိ ဗဟုလမကာသိ၊ တသ္မာ ဘတ္တဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ ပန တီသု ဘဝေသု တဏှာသင်္ခါတံ ဂမနမနေန ဝန္တံ၊ တသ္မာ ဘဝေသု ဝန္တဂမနောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဝသဒ္ဒတော ဘကာရံ၊ ဂမနသဒ္ဒတော ဂကာရံ၊ ဝန္တသဒ္ဒတော ဝကာရဉ္စ ဒီဃံ ကတွာ အာဒါယ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ လောကေ ‘‘မေဟနဿ ခဿ မာလာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘မေခလာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

သော ဣမံ လောကန္တိ သော ဘဂဝါ ဣမံ လောကံ။ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ နိဒဿေတိ။ သဒေဝကန္တိ သဟ ဒေဝေဟိ သဒေဝကံ၊ ဧဝံ သဟ မာရေန သမာရကံ၊ သဟ ဗြဟ္မုနာ သဗြဟ္မကံ၊ သဟ သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ၊ ပဇာတတ္တာ ပဇာ၊ တံ ပဇံ၊ သဟ ဒေဝမနုဿေဟိ သဒေဝမနုဿံ။ တတ္ထ သဒေဝကဝစနေန ပဉ္စကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ သမာရကဝစနေန ဆဋ္ဌကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ၊ သဗြဟ္မကဝစနေန ဗြဟ္မကာယိကာဒိဗြဟ္မဂ္ဂဟဏံ၊ သဿမဏဗြာဟ္မဏီဝစနေန သာသနဿ ပစ္စတ္ထိကပစ္စာမိတ္တသမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏံ၊ သမိတပါပ-ဗာဟိတပါပ-သမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏဉ္စ၊ ပဇာဝစနေန သတ္တလောကဂ္ဂဟဏံ၊ သဒေဝမနုဿဝစနေန သမ္မုတိဒေဝအဝသေသမနုဿဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမေတ္ထ တီဟိ ပဒေဟိ ဩကာသလောကော၊ ဒွီဟိ ပဇာဝသေန သတ္တလောကော ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပရော နယော – သဒေဝကဂ္ဂဟဏေန အရူပါဝစရဒေဝလောကော ဂဟိတော၊ သမာရကဂ္ဂဟဏေန ဆကာမာဝစရဒေဝလောကာ၊ သဗြဟ္မကဂ္ဂဟဏေန ရူပီဗြဟ္မလောကော၊ သဿမဏဗြာဟ္မဏာဒိဂ္ဂဟဏေန စတုပရိသဝသေန သမ္မုတိဒေဝေဟိ ဝါ သဟ မနုဿလောကော၊ အဝသေသသဗ္ဗသတ္တလောကော ဝါ။

အပိစေတ္ထ ¶ သဒေဝကဝစနေန ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတော သဗ္ဗဿာပိ လောကဿ သစ္ဆိကတဘာဝံ သာဓေန္တော တဿ ဘဂဝတော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော။ တတော ယေသံ သိယာ – ‘‘မာရော မဟာနုဘာဝေါ ဆကာမာဝစရိဿရော ဝသဝတ္တီ၊ ကိံ သောပိ ဧတေန သစ္ဆိကတော’’တိ? တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သမာရကန္တိ ¶ အဗ္ဘုဂ္ဂတော။ ယေသံ ပန သိယာ – ‘‘ဗြဟ္မာ မဟာနုဘာဝေါ ဧကင်္ဂုလိယာ ဧကသ္မိံ စက္ကဝါဠသဟဿေ ¶ အာလောကံ ဖရတိ၊ ဒွီဟိ…ပေ… ဒသဟိ အင်္ဂုလီဟိ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု အာလောကံ ဖရတိ၊ အနုတ္တရဉ္စ ဈာနသမာပတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ ကိံ သောပိ သစ္ဆိကတော’’တိ? တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သဗြဟ္မကန္တိ အဗ္ဘုဂ္ဂတော။ တတော ယေသံ သိယာ – ‘‘ပုထူသမဏဗြာဟ္မဏာ သာသနပစ္စတ္ထိကာ၊ ကိံ တေပိ သစ္ဆိကတာ’’တိ? တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇန္တိ အဗ္ဘုဂ္ဂတော။ ဧဝံ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌာနံ သစ္ဆိကတဘာဝံ ပကာသေတွာ အထ သမ္မုတိဒေဝေ အဝသေသမနုဿေ စ ဥပါဒါယ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေန သေသသတ္တလောကဿ သစ္ဆိကတဘာဝံ ပကာသေန္တော သဒေဝမနုဿန္တိ အဗ္ဘုဂ္ဂတော။ အယမေတ္ထာနုသန္ဓိက္ကမော။

သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတီတိ ဧတ္ထ ပန သယန္တိ သာမံ၊ အပရနေယျော ဟုတွာ၊ အဘိညာတိ အဘိညာယ၊ အဓိကေန ဉာဏေန ဉတွာတိ အတ္ထော။ သစ္ဆိကတွာတိ ပစ္စက္ခံ ကတွာ၊ ဧတေန အနုမာနာဒိပဋိက္ခေပေါ ကတော ဟောတိ။ ပဝေဒေတီတိ ဗောဓေတိ ဉာပေတိ ပကာသေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… ပရိယောသာနကလျာဏန္တိ သော ဘဂဝါ သတ္တေသု ကာရုညတံ ပဋိစ္စ ဟိတွာပိ အနုတ္တရံ ဝိဝေကသုခံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဉ္စ ခေါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဒေသေန္တော အာဒိကလျာဏာဒိပ္ပကာရမေဝ ဒေသေတိ။

ကထံ? ဧကဂါထာပိ ဟိ သမန္တဘဒြကတ္တာ ဓမ္မဿ ပဌမပါဒေန အာဒိကလျာဏာ၊ ဒုတိယတတိယပါဒေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏာ၊ ပစ္ဆိမပါဒေန ပရိယောသာနကလျာဏာ။ ဧကာနုသန္ဓိကံ သုတ္တံ နိဒါနေန အာဒိကလျာဏံ၊ နိဂမနေန ပရိယောသာနကလျာဏံ၊ သေသေန မဇ္ဈေကလျာဏံ။ နာနာနုသန္ဓိကံ သုတ္တံ ပဌမာနုသန္ဓိနာ အာဒိကလျာဏံ၊ ပစ္ဆိမေန ပရိယောသာနကလျာဏံ၊ သေသေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏံ။ သကလောပိ သာသနဓမ္မော အတ္တနော အတ္ထဘူတေန သီလေန အာဒိကလျာဏော၊ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဖလေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ နိဗ္ဗာနေန ပရိယောသာနကလျာဏော။ သီလသမာဓီဟိ ဝါ အာဒိကလျာဏော၊ ဝိပဿနာမဂ္ဂေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ ဖလနိဗ္ဗာနေဟိ ပရိယောသာနကလျာဏော ¶ ။ ဗုဒ္ဓသုဗောဓိတာယ ဝါ အာဒိကလျာဏော၊ ဓမ္မသုဓမ္မတာယ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိယာ ပရိယောသာနကလျာဏော။ တံ သုတွာ တထတ္တာယ ပဋိပန္နေန အဓိဂန္တဗ္ဗာယ အဘိသမ္ဗောဓိယာ ဝါ အာဒိကလျာဏော၊ ပစ္စေကဗောဓိယာ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ သာဝကဗောဓိယာ ပရိယောသာနကလျာဏော။ သုယျမာနော စေသ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနတော သဝနေနပိ ¶ ကလျာဏမေဝ အာဝဟတီတိ အာဒိကလျာဏော၊ ပဋိပဇ္ဇိယမာနော သမထဝိပဿနာသုခါဝဟနတော ပဋိပတ္တိယာပိ ကလျာဏမေဝ အာဝဟတီတိ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ တထာ ပဋိပန္နော စ ပဋိပတ္တိဖလေ နိဋ္ဌိတေ တာဒိဘာဝါဝဟနတော ပဋိပတ္တိဖလေနပိ ကလျာဏမေဝ အာဝဟတီတိ ပရိယောသာနကလျာဏော။ နာထပ္ပဘဝတ္တာ စ ပဘဝသုဒ္ဓိယာ အာဒိကလျာဏော၊ အတ္ထသုဒ္ဓိယာ မဇ္ဈေကလျာဏော ¶ ၊ ကိစ္စသုဒ္ဓိယာ ပရိယောသာနကလျာဏော။ တသ္မာ ဧသော ဘဂဝါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဒေသေန္တော အာဒိကလျာဏာဒိပ္ပကာရမေဝ ဒေသေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနန္တိ ဧဝမာဒီသု ပန ယသ္မာ ဣမံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သာသနဗြဟ္မစရိယံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဉ္စ ပကာသေတိ၊ နာနာနယေဟိ ဒီပေတိ၊ တဉ္စ ယထာနုရူပံ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ သာတ္ထံ၊ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ သဗျဉ္ဇနံ။ သင်္ကာသနပကာသန-ဝိဝရဏ-ဝိဘဇန-ဥတ္တာနီကရဏ-ပညတ္တိ-အတ္ထပဒသမာယောဂတော သာတ္ထံ၊ အက္ခရပဒ-ဗျဉ္ဇနာကာရနိရုတ္တိနိဒ္ဒေသသမ္ပတ္တိယာ သဗျဉ္ဇနံ။ အတ္ထဂမ္ဘီရတာ-ပဋိဝေဓဂမ္ဘီရတာဟိ သာတ္ထံ၊ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာဒေသနာဂမ္ဘီရတာဟိ သဗျဉ္ဇနံ။ အတ္ထပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယတော သာတ္ထံ၊ ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယတော သဗျဉ္ဇနံ။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယတော ပရိက္ခကဇနပ္ပသာဒကန္တိ သာတ္ထံ၊ သဒ္ဓေယျတော လောကိယဇနပ္ပသာဒကန္တိ သဗျဉ္ဇနံ။ ဂမ္ဘီရာဓိပ္ပာယတော သာတ္ထံ၊ ဥတ္တာနပဒတော သဗျဉ္ဇနံ။ ဥပနေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော သကလပရိပုဏ္ဏဘာဝေန ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ၊ အပနေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော နိဒ္ဒေါသဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓံ၊ သိက္ခတ္တယပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဗြဟ္မဘူတေဟိ သေဋ္ဌေဟိ စရိတဗ္ဗတော တေသဉ္စ စရိယဘာဝတော ဗြဟ္မစရိယံ။ တသ္မာ ‘‘သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ…ပေ… ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

အပိစ ယသ္မာ သနိဒါနံ သဥပ္ပတ္တိကဉ္စ ဒေသေန္တော အာဒိကလျာဏံ ဒေသေတိ၊ ဝေနေယျာနံ အနုရူပတော အတ္ထဿ အဝိပရီတတာယ စ ဟေတုဒါဟရဏယုတ္တတော စ မဇ္ဈေကလျာဏံ၊ သောတူနံ သဒ္ဓါပဋိလာဘေန နိဂမနေန ¶ စ ပရိယောသာနကလျာဏံ ဒေသေတိ။ ဧဝံ ဒေသေန္တော စ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ တဉ္စ ပဋိပတ္တိယာ အဓိဂမဗျတ္တိတော သာတ္ထံ၊ ပရိယတ္တိယာ အာဂမဗျတ္တိတော သဗျဉ္ဇနံ၊ သီလာဒိပဉ္စဓမ္မက္ခန္ဓယုတ္တတော ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ၊ နိရုပက္ကိလေသတော နိတ္ထရဏတ္ထာယ ¶ ပဝတ္တိတော လောကာမိသနိရပေက္ခတော စ ပရိသုဒ္ဓံ၊ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မဘူတာနံ ဗုဒ္ဓ-ပစ္စေကဗုဒ္ဓ-ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ စရိယတော ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာပိ ‘‘သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

သာဓု ခေါ ပနာတိ သုန္ဒရံ ခေါ ပန အတ္ထာဝဟံ သုခါဝဟန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာရူပါနံ အရဟတန္တိ ယထာရူပေါ သော ဘဝ ဂေါတမော၊ ဧဝရူပါနံ ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂမေန လောကေ အရဟန္တောတိ လဒ္ဓသဒ္ဒါနံ အရဟတံ။ ဒဿနံ ဟောတီတိ ပသာဒသောမ္မာနိ အက္ခီနိ ဥမ္မီလိတွာ ‘‘ဒဿနမတ္တမ္ပိ သာဓု ဟောတီ’’တိ ဧဝံ အဇ္ဈာသယံ ကတွာ အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ။

၂။ ယေနာတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ တသ္မာ ယတ္ထ ဘဂဝါ တတ္ထ ဥပသင်္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ¶ ။ ယေန ဝါ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဒေဝမနုဿေဟိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော၊ တေန ကာရဏေန ဥပသင်္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေန စ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော? နာနပ္ပကာရဂုဏဝိသေသာဓိဂမာဓိပ္ပာယေန၊ သာဒုဖလူပဘောဂါဓိပ္ပာယေန ဒိဇဂဏေဟိ နိစ္စဖလိတမဟာရုက္ခော ဝိယ။ ဥပသင်္ကမီတိ စ ဂတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသင်္ကမိတွာတိ ဥပသင်္ကမနပရိယောသာနဒီပနံ။ အထ ဝါ ဧဝံ ဂတော တတော အာသန္နတရံ ဌာနံ ဘဂဝတော သမီပသင်္ခါတံ ဂန္တွာတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒီတိ ယထာ ခမနီယာဒီနိ ပုစ္ဆန္တော ဘဂဝါ တေန၊ ဧဝံ သောပိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမပ္ပဝတ္တမောဒေါ အဟောသိ၊ သီတောဒကံ ဝိယ ဥဏှောဒကေန သမ္မောဒိတံ ဧကီဘာဝံ အဂမာသိ။ ယာယ စ ‘‘ကစ္စိ၊ ဘော၊ ဂေါတမ၊ ခမနီယံ၊ ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိ ဘောတော ဂေါတမဿ၊ စ သာဝကာနဉ္စ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရော’’တိအာဒိကာယ ကထာယ သမ္မောဒိ၊ တံ ပီတိပါမောဇ္ဇသင်္ခါတံ သမ္မောဒံ ဇနနတော သမ္မောဒိတုံ ယုတ္တဘာဝတော စ သမ္မောဒနီယံ။ အတ္ထဗျဉ္ဇနမဓုရတာယ သုစိရမ္ပိ ကာလံ သာရေတုံ ¶ နိရန္တရံ ပဝတ္တေတုံ အရဟရူပတော သရိတဗ္ဗဘာဝတော စ သာရဏီယံ၊ သုယျမာနသုခတော ဝါ သမ္မောဒနီယံ၊ အနုဿရိယမာနသုခတော ¶ သာရဏီယံ။ တထာ ဗျဉ္ဇနပရိသုဒ္ဓတာယ သမ္မောဒနီယံ၊ အတ္ထပရိသုဒ္ဓတာယ သာရဏီယန္တိ။ ဧဝံ အနေကေဟိ ပရိယာယေဟိ သမ္မောဒနီယံ သာရဏီယံ ကထံ ဝီတိသာရေတွာ ပရိယောသာပေတွာ နိဋ္ဌာပေတွာ ယေနတ္ထေန အာဂတော တံ ပုစ္ဆိတုကာမော ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

ဧကမန္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၇၀) ဝိယ။ တသ္မာ ယထာ နိသိန္နော ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတိ တထာ နိသီဒီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ။ နိသီဒီတိ ဥပါဝိသိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ ပုရိသာ ဂရုဋ္ဌာနိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာသနကုသလတာယ ဧကမန္တံ နိသီဒန္တိ။ အယဉ္စ တေသံ အညတရော၊ တသ္မာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

ကထံ နိသိန္နော ပန ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတီတိ? ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ။ သေယျထိဒံ – အတိဒူရံ၊ အစ္စာသန္နံ၊ ဥပရိဝါတံ၊ ဥန္နတပ္ပဒေသံ၊ အတိသမ္မုခံ၊ အတိပစ္ဆာတိ။ အတိဒူရေ နိသိန္နော ဟိ သစေ ကထေတုကာမော ဟောတိ ဥစ္စာသဒ္ဒေန ကထေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အစ္စာသန္နေ နိသိန္နော သင်္ဃဋ္ဋနံ ကရောတိ။ ဥပရိဝါတေ နိသိန္နော သရီရဂန္ဓေန ဗာဓတိ။ ဥန္နတပ္ပဒေသေ နိသိန္နော အဂါရဝံ ပကာသေတိ။ အတိသမ္မုခါ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ၊ စက္ခုနာ စက္ခုံ အာဟစ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ အတိပစ္ဆာ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ ဂီဝံ ပသာရေတွာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ ¶ အယမ္ပိ ဧတေ ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ နိသီဒိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိ။

ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗမတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဒကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အဝေါစာတိ အဘာသိ။ သုတံ မေတန္တိ သုတံ မေ ဧတံ၊ ဧတံ မယာ သုတန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗမတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဘော ဂေါတမာတိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။

ဣဒါနိ ယံ တေန သုတံ – တံ ဒဿေန္တော န သမဏော ဂေါတမောတိ ဧဝမာဒိမာဟ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ဗြာဟ္မဏေတိ ဇာတိဗြာဟ္မဏေ။ ဇိဏ္ဏေတိ ဇဇ္ဇရီဘူတေ ¶ ဇရာယ ခဏ္ဍိစ္စာဒိဘာဝံ အာပါဒိတေ။ ဝုဍ္ဎေတိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ ဝုဍ္ဎိမရိယာဒပ္ပတ္တေ။ မဟလ္လကေတိ ဇာတိမဟလ္လကတာယ သမန္နာဂတေ၊ စိရကာလပ္ပသုတေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဒ္ဓဂတေတိ အဒ္ဓါနံ ဂတေ ¶ ၊ ဒွေ တယော ရာဇပရိဝဋ္ဋေ အတီတေတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝယော အနုပ္ပတ္တေတိ ပစ္ဆိမဝယံ သမ္ပတ္တေ၊ ပစ္ဆိမဝယော နာမ ဝဿသတဿ ပစ္ဆိမော တတိယဘာဂေါ။

အပိစ – ဇိဏ္ဏေတိ ပေါရာဏေ၊ စိရကာလပ္ပဝတ္တကုလနွယေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုဍ္ဎေတိ သီလာစာရာဒိဂုဏဝုဍ္ဎိယုတ္တေ။ မဟလ္လကေတိ ဝိဘဝမဟတ္တတာယ သမန္နာဂတေ မဟဒ္ဓနေ မဟာဘောဂေ။ အဒ္ဓဂတေတိ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေ၊ ဗြာဟ္မဏာနံ ဝတစရိယာဒိမရိယာဒံ အဝီတိက္ကမ္မ စရမာနေ။ ဝယောအနုပ္ပတ္တေတိ ဇာတိဝုဍ္ဎဘာဝံ အန္တိမဝယံ အနုပ္ပတ္တေတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ အဘိဝါဒေတီတိ ဧဝမာဒီနိ ‘‘န သမဏော ဂေါတမော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနကာရေန ယောဇေတွာ ဧဝမတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ – ‘‘န ဝန္ဒတိ ဝါ၊ နာသနာ ဝုဋ္ဌဟတိ ဝါ၊ နာပိ ‘ဣဓ ဘောန္တော နိသီဒန္တူ’တိ ဧဝံ အာသနေန ဝါ ဥပနိမန္တေတီ’’တိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဝါ သဒ္ဒေါ ဝိဘာဝနေ နာမ အတ္ထေ၊ ‘‘ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ဧဝံ ဝတွာ အထ အတ္တနော အဘိဝါဒနာဒီနိ အကရောန္တံ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘တယိဒံ ဘော ဂေါတမ တထေဝါ’’တိ။ ယံ တံ မယာ သုတံ – တံ တထေဝ၊ တံ သဝနဉ္စ မေ ဒဿနဉ္စ သံသန္ဒတိ သမေတိ၊ အတ္ထတော ဧကီဘာဝံ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘န ဟိ ဘဝံ ဂေါတမော…ပေ… အာသနေန ဝါ နိမန္တေတီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနာ သုတံ ဒိဋ္ဌေန နိဂမေတွာ နိန္ဒန္တော အာဟ – ‘‘တယိဒံ ဘော ဂေါတမ န သမ္ပန္နမေဝါ’’တိ တံ အဘိဝါဒနာဒီနံ အကရဏံ န ယုတ္တမေဝ။

အထဿ ဘဂဝါ အတ္တုက္ကံသနပရဝမ္ဘနဒေါသံ အနုပဂမ္မ ကရုဏာသီတလဟဒယေန တံ အညာဏံ ဝိဓမိတွာ ¶ ယုတ္တဘာဝံ ဒဿေတုကာမော အာဟ – ‘‘နာဟံ တံ ဗြာဟ္မဏ ¶ …ပေ… မုဒ္ဓါပိ တဿ ဝိပတေယျာ’’တိ။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ‘‘အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အပ္ပဋိဟတေန သဗ္ဗညုတညာဏစက္ခုနာ ဩလောကေန္တောပိ တံ ပုဂ္ဂလံ ဧတသ္မိံ သဒေဝကာဒိဘေဒေ လောကေ န ပဿာမိ၊ ယမဟံ အဘိဝါဒေယျံ ဝါ ပစ္စုဋ္ဌေယျံ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျံ။ အနစ္ဆရိယံ ဝါ ဧတံ၊ ယွာဟံ အဇ္ဇ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော ဧဝရူပံ နိပစ္စကာရာရဟံ ပုဂ္ဂလံ န ပဿာမိ။ အပိစ ခေါ ယဒါပါဟံ သမ္ပတိဇာတောဝ ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂန္တွာ သကလံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဩလောကေသိံ၊ တဒါပိ ဧတသ္မိံ သဒေဝကာဒိဘေဒေ လောကေ တံ ပုဂ္ဂလံ န ပဿာမိ၊ ယမဟံ ¶ အဘိဝါဒေယျံ ဝါ ပစ္စုဋ္ဌေယျံ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျံ။ အထ ခေါ မံ သောဠသကပ္ပသဟဿာယုကော ခီဏာသဝမဟာဗြဟ္မာပိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘တွံ လောကေ မဟာပုရိသော၊ တွံ သဒေဝကဿ လောကဿ အဂ္ဂေါ စ ဇေဋ္ဌော စ သေဋ္ဌော စ၊ နတ္ထိ တယာ ဥတ္တရိတရော’’တိ သဉ္ဇာတသောမနဿော ပတိနာမေသိ၊ တဒါပိ စာဟံ အတ္တနာ ဥတ္တရိတရံ အပဿန္တော အာသဘိံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိံ – ‘‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿ၊ ဇေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ သေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿာ’’တိ။ ဧဝံ သမ္ပတိဇာတဿပိ မယှံ အဘိဝါဒနာဒိရဟော ပုဂ္ဂလော နတ္ထိ၊ သွာဟံ ဣဒါနိ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော ကံ အဘိဝါဒေယျံ ဝါ…ပေ… အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျံ။ တသ္မာ တွံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မာ တထာဂတေ ဧဝရူပံ နိပစ္စကာရံ ပတ္ထယိတ္ထ။ ယဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ တထာဂတော အဘိဝါဒေယျ ဝါ…ပေ… အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျ၊ မုဒ္ဓါပိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ရတ္တိပရိယောသာနေ ပရိပါကသိထိလဗန္ဓနံ ဝဏ္ဋာ ပဝုတ္တတာလဖလမိဝ ဂီဝတော ပစ္ဆိဇ္ဇိတွာ သဟသာဝ ဘူမိယံ ဝိပတေယျာတိ။

၃။ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ဗြာဟ္မဏော ဒုပ္ပညတာယ တထာဂတဿ လောကေ ဇေဋ္ဌဘာဝံ အသလ္လက္ခေန္တော ကေဝလံ တံ ဝစနံ အသဟမာနော အာဟ – ‘‘အရသရူပေါ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ။ အယံ ကိရဿ အဓိပ္ပာယော – ယံ လောကေ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မံ ‘‘သာမဂ္ဂိရသော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဘောတော ဂေါတမဿ နတ္ထိ ¶ ၊ တသ္မာ အရသရူပေါ ဘဝံ ဂေါတမော၊ အရသဇာတိကော အရသသဘာဝေါတိ။ အထဿ ဘဂဝါ စိတ္တမုဒုဘာဝဇနနတ္ထံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘာဝံ ပရိဟရန္တော အညထာ တဿ ဝစနဿတ္ထံ အတ္တနိ သန္ဒဿေန္တော ‘‘အတ္ထိ ခွေသ ဗြာဟ္မဏ ပရိယာယော’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ပရိယာယောတိ ကာရဏံ၊ အယဉှိ ပရိယာယသဒ္ဒေါ ဒေသနာ-ဝါရ-ကာရဏေသု ဝတ္တတိ။ ‘‘မဓုပိဏ္ဍိကပရိယာယောတွေဝ နံ ဓာရေဟီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၀၅) ဟိ ဧသ ဒေသနာယံ ဝတ္တတိ။ ‘‘ကဿ နု ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ အဇ္ဇ ပရိယာယော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတု’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၃၉၈) ဝါရေ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ အညံ ပရိယာယံ အာစိက္ခတု၊ ယထာယံ ဘိက္ခုသင်္ဃော အညာယ သဏ္ဌဟေယျာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၆၄) ကာရဏေ။ သွာယမိဓ ကာရဏေ ဝတ္တတိ ¶ ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – အတ္ထိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧတံ ကာရဏံ၊ ယေန ကာရဏေန မံ ‘‘အရသရူပေါ ¶ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ ဝဒမာနော ပုဂ္ဂလော သမ္မာ ဝဒေယျ၊ အဝိတထဝါဒီတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆေယျ။ ကတမော ပန သောတိ? ယေ တေ ဗြာဟ္မဏ ရူပရသာ…ပေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗရသာ တေ တထာဂတဿ ပဟီနာတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယေ တေ ဇာတိဝသေန ဝါ ဥပပတ္တိဝသေန ဝါ သေဋ္ဌသမ္မတာနမ္ပိ ပုထုဇ္ဇနာနံ ရူပါရမ္မဏာဒီနိ အဿာဒေန္တာနံ အဘိနန္ဒန္တာနံ ရဇ္ဇန္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ကာမသုခဿာဒသင်္ခါတာ ရူပရသသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗရသာ၊ ယေ ဣမံ လောကံ ဂီဝါယ ဗန္ဓိတွာ ဝိယ အာဝိဉ္ဆန္တိ၊ ဝတ္ထာရမ္မဏာဒိသာမဂ္ဂိယဉ္စ ဥပ္ပန္နတ္တာ သာမဂ္ဂိရသာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ တထာဂတဿ ပဟီနာတိ။ မယှံ ပဟီနာတိ ဝတ္တဗ္ဗေပိ မမာကာရေန အတ္တာနံ အနုက္ခိပန္တော ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဒေသနာဝိလာသော ဝါ ဧသ ဘဂဝတော။

တတ္ထ ပဟီနာတိ စိတ္တသန္တာနတော ဝိဂတာ ဇဟိတာ ဝါ။ ဧတသ္မိံ ပနတ္ထေ ကရဏေ သာမိဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန ဥစ္ဆိန္နံ တဏှာဝိဇ္ဇာမယံ မူလမေတေသန္တိ ဥစ္ဆိန္နမူလာ။ တာလဝတ္ထု ဝိယ နေသံ ဝတ္ထု ကတန္တိ တာလာဝတ္ထုကတာ။ ယထာ ဟိ တာလရုက္ခံ သမူလံ ¶ ဥဒ္ဓရိတွာ တဿ ဝတ္ထုမတ္တေ တသ္မိံ ပဒေသေ ကတေ န ပုန တဿ တာလဿ ဥပ္ပတ္တိ ပညာယတိ၊ ဧဝံ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန သမူလေ ရူပါဒိရသေ ဥဒ္ဓရိတွာ တေသံ ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗဘာဝေန ဝတ္ထုမတ္တေ စိတ္တသန္တာနေ ကတေ သဗ္ဗေပိ တေ ‘‘တာလာဝတ္ထုကတာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ အဝိရူဠှိဓမ္မတ္တာ ဝါ မတ္ထကစ္ဆိန္နတာလော ဝိယ ကတာတိ တာလာဝတ္ထုကတာ။ ယသ္မာ ပန ဧဝံ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ ဟောန္တိ၊ ယထာ နေသံ ပစ္ဆာဘာဝေါ န ဟောတိ၊ တထာ ကတာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ အာဟ – ‘‘အနဘာဝံကတာ’’တိ။ အယဉှေတ္ထ ပဒစ္ဆေဒေါ – အနုအဘာဝံ ကတာ အနဘာဝံကတာတိ။ ‘‘အနဘာဝံ ဂတာ’’တိပိ ပါဌော၊ တဿ အနုအဘာဝံ ဂတာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ပဒစ္ဆေဒေါ အနုအဘာဝံ ဂတာ အနဘာဝံ ဂတာတိ၊ ယထာ အနုအစ္ဆရိယာ အနစ္ဆရိယာတိ။ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာတိ အနာဂတေ အနုပ္ပဇ္ဇနကသဘာဝါ။ ယေ ဟိ အဘာဝံ ဂတာ၊ တေ ပုန ကထံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ? တေနာဟ – ‘‘အနဘာဝံ ဂတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ’’တိ။

အယံ ခေါ ဗြာဟ္မဏ ပရိယာယောတိ ဣဒံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ကာရဏံ ယေန မံ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ ‘‘အရသရူပေါ သမဏော ဂေါတမော’’တိ။ နော စ ခေါ ယံ တွံ သန္ဓာယ ဝဒေသီတိ ယဉ္စ ခေါ တွံ သန္ဓာယ ဝဒေသိ၊ သော ပရိယာယော န ဟောတိ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဧဝမာဟ? နနု ဧဝံ ဝုတ္တေ ¶ ယော ဗြာဟ္မဏေန ဝုတ္တော သာမဂ္ဂိရသော တဿ အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနတာ အနုညာတာ ဟောတီတိ။ ဝုစ္စတေ၊ န ဟောတိ။ ယော ဟိ တံ သာမဂ္ဂိရသံ ကာတုံ ဘဗ္ဗော ဟုတွာ န ကရောတိ၊ သော တဒဘာဝေန အရသရူပေါတိ ဝတ္တဗ္ဗော ဘဝေယျ။ ဘဂဝါ ပန အဘဗ္ဗောဝ ဧတံ ကာတုံ၊ တေနဿ ကရဏေ အဘဗ္ဗတံ ပကာသေန္တော ¶ အာဟ – ‘‘နော စ ခေါ ယံ တွံ သန္ဓာယ ဝဒေသီ’’တိ။ ယံ ပရိယာယံ သန္ဓာယ တွံ မံ ‘‘အရသရူပေါ’’တိ ဝဒေသိ၊ သော အမှေသု နေဝ ဝတ္တဗ္ဗောတိ။

၄။ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏော အတ္တနာ အဓိပ္ပေတံ အရသရူပတံ အာရောပေတုံ အသက္ကောန္တော အထာပရံ နိဗ္ဘောဂေါ ဘဝံ ဂေါတမောတိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗပရိယာယေသု စေတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇနက္ကမံ ဝိဒိတွာ ¶ သန္ဓာယ ဘာသိတမတ္တံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗြာဟ္မဏော တမေဝ ဝယောဝုဍ္ဎာနံ အဘိဝါဒနကမ္မာဒိံ လောကေ သာမဂ္ဂိပရိဘောဂေါတိ မညမာနော တဒဘာဝေန ဘဂဝန္တံ နိဗ္ဘောဂေါတိ အာဟ။ ဘဂဝါ ပန ယွာယံ ရူပါဒီသု သတ္တာနံ ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂေါ တဒဘာဝံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။

၅။ ပုန ဗြာဟ္မဏော ယံ လောကေ ဝယောဝုဍ္ဎာနံ အဘိဝါဒနာဒိကုလသမုဒါစာရကမ္မံ လောကိယာ ကရောန္တိ တဿ အကိရိယံ သမ္ပဿမာနော ဘဂဝန္တံ အကိရိယဝါဒေါတိ အာဟ။ ဘဂဝါ ပန၊ ယသ္မာ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ အကိရိယံ ဝဒတိ တသ္မာ၊ တံ အကိရိယဝါဒံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။ တတ္ထ စ ကာယဒုစ္စရိတန္တိ ပါဏာတိပါတ-အဒိန္နာဒါန-မိစ္ဆာစာရစေတနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝစီဒုစ္စရိတန္တိ မုသာဝါဒ-ပိသုဏဝါစာ-ဖရုသဝါစာ-သမ္ဖပ္ပလာပစေတနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မနောဒုစ္စရိတန္တိ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဌပေတွာ တေ ဓမ္မေ၊ အဝသေသာ အကုသလာ ဓမ္မာ ‘‘အနေကဝိဟိတာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၆။ ပုန ဗြာဟ္မဏော တမေဝ အဘိဝါဒနာဒိကမ္မံ ဘဂဝတိ အပဿန္တော ဣမံ ‘‘အာဂမ္မ အယံ လောကတန္တိ လောကပဝေဏီ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ မညမာနော ဘဂဝန္တံ ဥစ္ဆေဒဝါဒေါတိ အာဟ။ ဘဂဝါ ပန ယသ္မာ အဋ္ဌသု လောဘသဟဂတစိတ္တေသု ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဿ ဒွီသု အကုသလစိတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနကဒေါသဿ စ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ဥစ္ဆေဒံ ဝဒတိ။ သဗ္ဗာကုသလသမ္ဘဝဿ ပန နိရဝသေသဿ မောဟဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဥစ္ဆေဒံ ဝဒတိ။ ဌပေတွာ တေ တယော၊ အဝသေသာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ယထာနုရူပံ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ¶ ဥစ္ဆေဒံ ဝဒတိ၊ တသ္မာ တံ ဥစ္ဆေဒဝါဒံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။

၇။ ပုန ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဇိဂုစ္ဆတိ မညေ သမဏော ဂေါတမော ဣဒံ ဝယောဝုဍ္ဎာနံ အဘိဝါဒနာဒိကုလသမုဒါစာရကမ္မံ၊ တေန တံ န ကရောတီ’’တိ မညမာနော ဘဂဝန္တံ ဇေဂုစ္ဆီတိ အာဟ။ ဘဂဝါ ပန ယသ္မာ ဇိဂုစ္ဆတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ၊ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ¶ ? ယဉ္စ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ၊ ယဉ္စ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ၊ ယဉ္စ တိဝိဓံ မနောဒုစ္စရိတံ၊ ယာ စ ဌပေတွာ တာနိ ¶ ဒုစ္စရိတာနိ အဝသေသာနံ လာမကဋ္ဌေန ပါပကာနံ အကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိ သမာပဇ္ဇနာ သမင်္ဂိဘာဝေါ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဂူထံ ဝိယ မဏ္ဍနကဇာတိယော ပုရိသော ဇိဂုစ္ဆတိ ဟိရီယတိ၊ တသ္မာ တံ ဇေဂုစ္ဆိတံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။ တတ္ထ ‘‘ကာယဒုစ္စရိတေနာ’’တိ ဥပယောဂတ္ထေ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၈။ ပုန ဗြာဟ္မဏော တမေဝ အဘိဝါဒနာဒိကမ္မံ ဘဂဝတိ အပဿန္တော ‘‘အယံ ဣမံ လောကဇေဋ္ဌကကမ္မံ ဝိနေတိ ဝိနာသေတိ၊ အထ ဝါ ယသ္မာ ဧတံ သာမီစိကမ္မံ န ကရောတိ တသ္မာ အယံ ဝိနေတဗ္ဗော နိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗော’’တိ မညမာနော ဘဂဝန္တံ ဝေနယိကောတိ အာဟ။ တတြာယံ ပဒတ္ထော – ဝိနယတီတိ ဝိနယော၊ ဝိနာသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိနယော ဧဝ ဝေနယိကော၊ ဝိနယံ ဝါ အရဟတီတိ ဝေနယိကော၊ နိဂ္ဂဟံ အရဟတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန၊ ယသ္မာ ရာဂါဒီနံ ဝိနယာယ ဝူပသမာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တသ္မာ ဝေနယိကော ဟောတိ။ အယမေဝ စေတ္ထ ပဒတ္ထော – ဝိနယာယ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ဝေနယိကော။ ဝိစိတြာ ဟိ တဒ္ဓိတဝုတ္တိ! သွာယံ တံ ဝေနယိကဘာဝံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။

၉။ ပုန ဗြာဟ္မဏော ယသ္မာ အဘိဝါဒနာဒီနိ သာမီစိကမ္မာနိ ကရောန္တာ ဝယောဝုဍ္ဎေ တောသေန္တိ ဟာသေန္တိ၊ အကရောန္တာ ပန တာပေန္တိ ဝိဟေသေန္တိ ဒေါမနဿံ နေသံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ဘဂဝါ စ တာနိ န ကရောတိ၊ တသ္မာ ‘‘အယံ ဝယောဝုဍ္ဎေ တပတီ’’တိ မညမာနော သပ္ပုရိသာစာရဝိရဟိတတ္တာ ဝါ ‘‘ကပဏပုရိသော အယ’’န္တိ မညမာနော ဘဂဝန္တံ တပဿီတိ အာဟ။ တတြာယံ ပဒတ္ထော – တပတီတိ တပေါ၊ ရောသေတိ ဝိဟေသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ သာမီစိကမ္မာကရဏဿေတံ နာမံ။ တပေါ အဿ အတ္ထီတိ တပဿီ။ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ ဗျဉ္ဇနာနိ အဝိစာရေတွာ လောကေ ကပဏပုရိသော ‘‘တပဿီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဘဂဝါ ပန ယေ အကုသလာ ဓမ္မာ လောကံ တပနတော တပနီယာတိ ¶ ဝုစ္စန္တိ၊ တေသံ ပဟီနတ္တာ ယသ္မာ တပဿီတိ သင်္ချံ ဂတော၊ တသ္မာ တံ တပဿိတံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။ တတြာယံ ပဒတ္ထော – တပန္တီတိ တပါ၊ အကုသလဓမ္မာနမေတံ ¶ အဓိဝစနံ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘ဣဓ တပ္ပတိ ပေစ္စ တပ္ပတီ’’တိ။ တထာ တေ တပေ အဿိ နိရဿိ ပဟာသိ ဝိဒ္ဓံသေသီတိ တပဿီ။

၁၀။ ပုန ဗြာဟ္မဏော တံ အဘိဝါဒနာဒိကမ္မံ ဒေဝလောကဂဗ္ဘသမ္ပတ္တိယာ ဒေဝလောကပဋိသန္ဓိပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတီတိ မညမာနော ဘဂဝတိ စဿ အဘာဝံ ဒိသွာ ဘဂဝန္တံ အပဂဗ္ဘောတိ အာဟ။ ကောဓဝသေန ဝါ ဘဂဝတော မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေ ဒေါသံ ဒဿေန္တောပိ ဧဝမာဟ။ တတြာယံ ပဒတ္ထော – ဂဗ္ဘတော အပဂတောတိ အပဂဗ္ဘော၊ အဘဗ္ဗော ဒေဝလောကူပပတ္တိံ ပါပုဏိတုန္တိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ ဟီနော ဝါ ဂဗ္ဘော အဿာတိ အပဂဗ္ဘော၊ ဒေဝလောကဂဗ္ဘပရိဗာဟိရတ္တာ အာယတိံ ဟီနဂဗ္ဘပဋိလာဘဘာဂီတိ၊ ဟီနော ဝါဿ မာတုကုစ္ဆိမှိ ဂဗ္ဘဝါသော အဟောသီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဘဂဝတော ပန ယသ္မာ အာယတိံ ဂဗ္ဘသေယျာ အပဂတာ၊ တသ္မာ သော တံ အပဂဗ္ဘတံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။ တတြ စ ယဿ ခေါ ဗြာဟ္မဏ အာယတိံ ဂဗ္ဘသေယျာ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ ပဟီနာတိ ဧတေသံ ပဒါနံ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – ဗြာဟ္မဏ၊ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ အနာဂတေ ဂဗ္ဘသေယျာ၊ ပုနဗ္ဘဝေ စ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ အနုတ္တရေန မဂ္ဂေန ဝိဟတကာရဏတ္တာ ပဟီနာတိ။ ဂဗ္ဘသေယျဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ဇလာဗုဇယောနိ ဂဟိတာ။ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိဂ္ဂဟဏေန ဣတရာ တိဿောပိ။

အပိစ ဂဗ္ဘဿ သေယျာ ဂဗ္ဘသေယျာ၊ ပုနဗ္ဘဝေါ ဧဝ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ စ ဝိညာဏဋ္ဌိတီတိ ဝုတ္တေပိ န ဝိညာဏတော အညာ ဌိတိ အတ္ထိ၊ ဧဝမိဓာပိ န ဂဗ္ဘတော အညာ သေယျာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ စ နာမ ယသ္မာ ပုနဗ္ဘဝဘူတာပိ အပုနဗ္ဘဝဘူတာပိ အတ္ထိ၊ ဣဓ စ ပုနဗ္ဘဝဘူတာ အဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘ပုနဗ္ဘဝေါ ဧဝ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တီ’’တိ။

၁၁။ ဧဝံ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ အရသရူပတာဒီဟိ အဋ္ဌဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တမ္ပိ ဗြာဟ္မဏံ ဘဂဝါ ဓမ္မိဿရော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မဿာမီ ¶ တထာဂတော အနုကမ္ပာယ သီတလေနေဝ စက္ခုနာ ဩလောကေန္တော ယံ ဓမ္မဓာတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တော ဟောတိ၊ တဿာ ဓမ္မဓာတုယာ ¶ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဝိဂတဝလာဟကေ အန္တလိက္ခေ သမဗ္ဘုဂ္ဂတော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ သရဒကာလေ သူရိယော ဝိယ စ ဗြာဟ္မဏဿ ဟဒယန္ဓကာရံ ဝိဓမန္တော တာနိယေဝ အက္ကောသဝတ္ထူနိ တေန တေန ပရိယာယေန အညထာ ဒဿေတွာ၊ ပုနပိ အတ္တနော ကရုဏာဝိပ္ဖာရံ အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ အကမ္ပိယဘာဝေန ပဋိလဒ္ဓံ၊ တာဒိဂုဏလက္ခဏံ ပထဝီသမစိတ္တတံ အကုပ္ပဓမ္မတဉ္စ ပကာသေန္တော ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ကေဝလံ ပလိတသိရခဏ္ဍဒန္တဝလိတ္တစတာဒီဟိ အတ္တနော ဝုဍ္ဎဘာဝံ သဉ္ဇာနာတိ၊ နော စ ခေါ ဇာနာတိ အတ္တာနံ ဇာတိယာ အနုဂတံ ဇရာယ အနုသဋံ ဗျာဓိနာ အဘိဘူတံ မရဏေန အဗ္ဘာဟတံ ဝဋ္ဋခါဏုဘူတံ အဇ္ဇ မရိတွာ ပုန သွေဝ ဥတ္တာနသယနဒါရကဘာဝဂမနီယံ။ မဟန္တေန ခေါ ပန ဥဿာဟေန မမ သန္တိကံ အာဂတော၊ တဒဿ အာဂမနံ သာတ္ထကံ ဟောတူ’’တိ စိန္တေတွာ ဣမသ္မိံ လောကေ အတ္တနော အပ္ပဋိသမံ ပုရေဇာတဘာဝံ ဒဿေန္တော သေယျထာပိ ဗြာဟ္မဏာတိအာဒိနာ နယေန ဗြာဟ္မဏဿ ဓမ္မဒေသနံ ဝဍ္ဎေသိ။

တတ္ထ သေယျထာတိ ဩပမ္မတ္ထေ နိပါတော၊ ပီတိ သမ္ဘာဝနတ္ထေ၊ ဥဘယေနာပိ ယထာ နာမ ဗြာဟ္မဏာတိ ¶ ဒဿေတိ။ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍာနိ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ ဒွါဒသ ဝါတိ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ ကုက္ကုဋိယာ ဝုတ္တပ္ပကာရတော ဦနာဓိကာနိပိ အဏ္ဍာနိ ဟောန္တိ၊ အထ ခေါ ဝစနသိလိဋ္ဌတာယ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ လောကေ သိလိဋ္ဌဝစနံ ဟောတိ။ တာနဿူတိ တာနိ အဿု၊ ဘဝေယျုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကုက္ကုဋိယာ သမ္မာ အဓိသယိတာနီတိ တာယ ဇနေတ္တိယာ ကုက္ကုဋိယာ ပက္ခေ ပသာရေတွာ တေသံ ဥပရိ သယန္တိယာ သမ္မာ အဓိသယိတာနိ။ သမ္မာ ပရိသေဒိတာနီတိ ကာလေန ကာလံ ဥတုံ ဂဏှာပေန္တိယာ သုဋ္ဌု သမန္တတော သေဒိတာနိ၊ ဥသ္မီကတာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမ္မာ ပရိဘာဝိတာနီတိ ကာလေန ကာလံ သုဋ္ဌု သမန္တတော ဘာဝိတာနိ၊ ကုက္ကုဋဂန္ဓံ ဂါဟာပိတာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ယသ္မာ တာယ ကုက္ကုဋိယာ ဧဝံ တီဟိ ပကာရေဟိ တာနိ အဏ္ဍာနိ ပရိပါလိယမာနာနိ န ပူတီနိ ဟောန္တိ။ ယောပိ နေသံ အလ္လသိနေဟော သော ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ။ ကပါလံ တနုကံ ဟောတိ၊ ပါဒနခသိခါ စ မုခတုဏ္ဍကဉ္စ ခရံ ဟောတိ၊ ကုက္ကုဋပေါတကာ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ကပါလဿ တနုကတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါ ¶ အာလောကော အန္တော ပညာယတိ။ အထ တေ ကုက္ကုဋပေါတကာ ‘‘စိရံ ¶ ဝတ မယံ သင်္ကုဋိတဟတ္ထပါဒါ သမ္ဗာဓေ သယိမှ၊ အယဉ္စ ဗဟိ အာလောကော ဒိဿတိ၊ ဧတ္ထ ဒါနိ နော သုခဝိဟာရော ဘဝိဿတီ’’တိ နိက္ခမိတုကာမာ ဟုတွာ ကပါလံ ပါဒေန ပဟရန္တိ၊ ဂီဝံ ပသာရေန္တိ။ တတော တံ ကပါလံ ဒွေဓာ ဘိဇ္ဇတိ၊ ကုက္ကုဋပေါတကာ ပက္ခေ ဝိဓုနန္တာ တင်္ခဏာနုရူပံ ဝိရဝန္တာ နိက္ခမန္တိ။ ဧဝံ နိက္ခမန္တာနဉ္စ နေသံ ယော ပဌမတရံ နိက္ခမတိ သော ‘ဇေဋ္ဌော’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ တာယ ဥပမာယ အတ္တနော ဇေဋ္ဌကဘာဝံ သာဓေတုကာမော ဗြာဟ္မဏံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ယော နု ခေါ တေသံ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကာနံ…ပေ… ကိန္တိ သွဿ ဝစနီယော’’တိ။ တတ္ထ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကာနန္တိ ကုက္ကုဋပေါတကာနံ။ ကိန္တိ သွဿ ဝစနီယောတိ သော ကိန္တိ ဝစနီယော အဿ၊ ကိန္တိ ဝတ္တဗ္ဗော ဘဝေယျ ဇေဋ္ဌော ဝါ ကနိဋ္ဌော ဝါတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

တတော ဗြာဟ္မဏော အာဟ – ‘‘ဇေဋ္ဌောတိဿ ဘော ဂေါတမ ဝစနီယော’’တိ။ ဘော၊ ဂေါတမ၊ သော ဇေဋ္ဌော ဣတိ အဿ ဝစနီယော။ ကသ္မာတိ စေ? သော ဟိ နေသံ ဇေဋ္ဌော၊ တသ္မာ သော နေသံ ဝုဍ္ဎတရောတိ အတ္ထော။ အထဿ ဘဂဝါ ဩပမ္မံ သမ္ပဋိပါဒေန္တော အာဟ – ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ ဗြာဟ္မဏာ’’တိအာဒိ။ ယထာ သော ကုက္ကုဋစ္ဆာပကော ဇေဋ္ဌောတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ အဟမ္ပိ အဝိဇ္ဇာဂတာယ ပဇာယ။ အဝိဇ္ဇာဂတာယာတိ အဝိဇ္ဇာ ဝုစ္စတိ အညာဏံ၊ တတ္ထ ဂတာယ။ ပဇာယာတိ သတ္တာဓိဝစနမေတံ။ တသ္မာ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသဿ အန္တော ပဝိဋ္ဌေသု သတ္တေသူတိ ဧဝံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဏ္ဍဘူတာယာတိ အဏ္ဍေ ဘူတာယ ဇာတာယ သဉ္ဇာတာယ။ ယထာ ဟိ အဏ္ဍေ နိဗ္ဗတ္တာ ဧကစ္စေ သတ္တာ အဏ္ဍဘူတာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝမယံ သဗ္ဗာပိ ပဇာ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ အဏ္ဍဘူတာတိ ဝုစ္စတိ။ ပရိယောနဒ္ဓါယာတိ တေန အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသေန သမန္တတော ဩနဒ္ဓါယ ဗဒ္ဓါယ ဝေဌိတာယ ¶ ။ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာတိ တံ အဝိဇ္ဇာမယံ အဏ္ဍကောသံ ဘိန္ဒိတွာ ¶ ။ ဧကောဝ လောကေတိ သကလေပိ လောကသန္နိဝါသေ အဟမေဝ ဧကော အဒုတိယော။ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အနုတ္တရန္တိ ဥတ္တရဝိရဟိတံ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ။ သမ္မာသမ္ဗောဓိန္တိ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗောဓိံ၊ အထ ဝါ ပသတ္ထံ သုန္ဒရဉ္စ ဗောဓိံ၊ ဗောဓီတိ ရုက္ခောပိ မဂ္ဂေါပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ နိဗ္ဗာနမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁) စ ‘‘အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၁၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၅) စ အာဂတဋ္ဌာနေသု ဟိ ရုက္ခော ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဗောဓိ ¶ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိ (စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁) အာဂတဋ္ဌာနေ မဂ္ဂေါ။ ‘‘ပပ္ပောတိ ဗောဓိံ ဝရဘူရိမေဓသော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၁၇) အာဂတဋ္ဌာနေ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ‘‘ပတွာန ဗောဓိံ အမတံ အသင်္ခတ’’န္တိ အာဂတဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗာနံ။ ဣဓ ပန ဘဂဝတော အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ အဓိပ္ပေတံ။ သဗ္ဗညုတညာဏန္တိပိ ဝဒန္တိ။ အညေသံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အနုတ္တရာ ဗောဓိ ဟောတိ၊ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? အသဗ္ဗဂုဏဒါယကတ္တာ။ တေသဉှိ ကဿစိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အရဟတ္တဖလမေဝ ဒေတိ၊ ကဿစိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ၊ ကဿစိ ဆ အဘိညာ၊ ကဿစိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ကဿစိ သာဝကပါရမိဉာဏံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏမေဝ ဒေတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန သဗ္ဗဂုဏသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ၊ အဘိသေကော ဝိယ ရညော သဗ္ဗလောကိဿရိယဘာဝံ။ တသ္မာ အညဿ ကဿစိပိ အနုတ္တရာ ဗောဓိ န ဟောတီတိ။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အဗ္ဘညာသိံ ပဋိဝိဇ္ဈိံ၊ ပတ္တောမှိ အဓိဂတောမှီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ယဒေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ အာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနံ၊ တံ ဧဝမတ္ထေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ တဿာ ကုက္ကုဋိယာ အတ္တနော အဏ္ဍေသု အဓိသယနာဒိတိဝိဓကိရိယာကရဏံ၊ ဧဝံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နဿ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော အတ္တနော စိတ္တသန္တာနေ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ တိဝိဓာနုပဿနာကရဏံ။ ကုက္ကုဋိယာ တိဝိဓကိရိယာသမ္ပာဒနေန အဏ္ဍာနံ အပူတိဘာဝေါ ဝိယ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဝိပဿနာဉာဏဿ အပရိဟာနိ။ ကုက္ကုဋိယာ ¶ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန အဏ္ဍာနံ အလ္လသိနေဟပရိယာဒါနံ ဝိယ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဘဝတ္တယာနုဂတနိကန္တိသိနေဟပရိယာဒါနံ။ ကုက္ကုဋိယာ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန အဏ္ဍကပါလာနံ တနုဘာဝေါ ဝိယ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသဿ တနုဘာဝေါ။ ကုက္ကုဋိယာ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿ ပါဒနခသိခါတုဏ္ဍကာနံ ထဒ္ဓခရဘာဝေါ ဝိယ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဝိပဿနာဉာဏဿ တိက္ခခရဝိပ္ပသန္နသူရဘာဝေါ။ ကုက္ကုဋိယာ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန ¶ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿ ပရိပါကကာလော ဝိယ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဝိပဿနာဉာဏဿ ¶ ပရိပါကကာလော ဝဍ္ဎိတကာလော ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတော ကုက္ကုဋိယာ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿ ပါဒနခသိခါယ ဝါ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ ပက္ခေ ပပ္ဖောဋေတွာ သောတ္ထိနာ အဘိနိဗ္ဘိဒါကာလော ဝိယ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဝိပဿနာဉာဏံ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတွာ အနုပုဗ္ဗာဓိဂတေန အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ အဘိညာပက္ခေ ပပ္ဖောဋေတွာ သောတ္ထိနာ သကလဗုဒ္ဓဂုဏသစ္ဆိကတကာလော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

သွာဟံ ဗြာဟ္မဏ ဇေဋ္ဌော သေဋ္ဌော လောကဿာတိ သော အဟံ ဗြာဟ္မဏ ယထာ တေသံ ကုက္ကုဋပေါတကာနံ ပဌမတရံ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ အဘိနိဗ္ဘိဒေါ ကုက္ကုဋပေါတကော ဇေဋ္ဌော ဟောတိ၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာဂတာယ ပဇာယ တံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ ပဌမတရံ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတတ္တာ ဇေဋ္ဌော ဝုဍ္ဎတရောတိ သင်္ချံ ဂတော။ သဗ္ဗဂုဏေဟိ ပန အပ္ပဋိသမတ္တာ သေဋ္ဌောတိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ အတ္တနော အနုတ္တရံ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝံ ဗြာဟ္မဏဿ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ ယာယ ပဋိပဒါယ တံ အဓိဂတော တံ ပဋိပဒံ ပုဗ္ဗဘာဂတော ပဘုတိ ဒဿေတုံ ‘‘အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဗြာဟ္မဏာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣမံ ဝါ ဘဂဝတော အနုတ္တရံ ¶ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏဿ စိတ္တမေဝမုပ္ပန္နံ – ‘‘ကာယ နု ခေါ ပဋိပဒါယ ဣမံ ပတ္တော’’တိ။ တဿ စိတ္တမညာယ ‘‘ဣမာယာဟံ ပဋိပဒါယ ဣမံ အနုတ္တရံ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝံ ပတ္တော’’တိ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဗြာဟ္မဏ ဝီရိယံ အဟောသီတိ ဗြာဟ္မဏ၊ န မယာ အယံ အနုတ္တရော ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝေါ ကုသီတေန မုဋ္ဌဿတိနာ သာရဒ္ဓကာယေန ဝိက္ခိတ္တစိတ္တေန အဓိဂတော၊ အပိစ ခေါ တဒဓိဂမာယ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဝီရိယံ အဟောသိ၊ ဗောဓိမဏ္ဍေ နိသိန္နေန မယာ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝီရိယံ အာရဒ္ဓံ အဟောသိ၊ ပဂ္ဂဟိတံ အသိထိလပ္ပဝတ္တိတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာရဒ္ဓတ္တာယေဝ စ မေ တံ အသလ္လီနံ အဟောသိ။ န ကေဝလဉ္စ ဝီရိယမေဝ၊ သတိပိ မေ အာရမ္မဏာဘိမုခီဘာဝေန ဥပဋ္ဌိတာ အဟောသိ။ ဥပဋ္ဌိတတ္တာယေဝ စ အသမ္မုဋ္ဌာ။ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါတိ ကာယစိတ္တပဿဒ္ဓိဝသေန ကာယောပိ မေ ပဿဒ္ဓါ အဟောသိ ¶ ။ တတ္ထ ယသ္မာ နာမကာယေ ပဿဒ္ဓေ ရူပကာယောပိ ပဿဒ္ဓါယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ နာမကာယော ရူပကာယောတိ အဝိသေသေတွာဝ ပဿဒ္ဓါ ကာယောတိ ဝုတ္တံ။ အသာရဒ္ဓါတိ သော စ ခေါ ပဿဒ္ဓတ္တာယေဝ အသာရဒ္ဓါ၊ ဝိဂတဒရထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂန္တိ စိတ္တမ္ပိ မေ သမ္မာ ¶ အာဟိတံ သုဋ္ဌု ဌပိတံ အပ္ပိတံ ဝိယ အဟောသိ၊ သမာဟိတတ္တာ ဧဝ စ ဧကဂ္ဂံ အစလံ နိပ္ဖန္ဒနန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ ဈာနဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ ကထိတာ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ဣမာယ ပဋိပဒါယ အဓိဂတံ ပဌမဇ္ဈာနံ အာဒိံ ကတွာ ဝိဇ္ဇတ္တယပရိယောသာနံ ဝိသေသံ ဒဿေန္တော ‘‘သော ခေါ အဟ’’န္တိ အာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိအာဒီနံ ကိဉ္စာပိ ‘‘တတ္ထ ကတမေ ကာမာ? ဆန္ဒော ကာမော၊ ရာဂေါ ကာမော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ကာမော၊ သင်္ကပ္ပော ကာမော၊ ရာဂေါ ကာမော၊ သင်္ကပ္ပရာဂေါ ကာမော – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကာမာ။ တတ္ထ ကတမေ အကုသလာ ဓမ္မာ? ကာမစ္ဆန္ဒော…ပေ… ဝိစိကိစ္ဆာ – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ဣတိ ဣမေဟိ စ ကာမေဟိ ဣမေဟိ စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ¶ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ ပဝိဝိတ္တော၊ တေန ဝုစ္စတိ – ‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၅၆၄) နယေန ဝိဘင်္ဂေယေဝ အတ္ထော ဝုတ္တော။ တထာပိ အဋ္ဌကထာနယံ ဝိနာ န သုဋ္ဌု ပါကဋောတိ အဋ္ဌကထာနယေနေဝ နံ ပကာသယိဿာမ။

သေယျထိဒံ – ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စိတွာ ဝိနာ ဟုတွာ အပသက္ကေတွာ။ ယော ပနာယမေတ္ထ ဧဝကာရော၊ သော နိယမတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ စ နိယမတ္ထော၊ တသ္မာ တသ္မိံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရဏသမယေ အဝိဇ္ဇမာနာနမ္ပိ ကာမာနံ တဿ ပဌမဇ္ဈာနဿ ပဋိပက္ခဘာဝံ ကာမပရိစ္စာဂေနေဝ စဿ အဓိဂမံ ဒီပေတိ။ ကထံ? ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ ဧဝဉှိ နိယမေ ကရိယမာနေ ဣဒံ ပညာယတိ။ နူနိမဿ ဈာနဿ ကာမာ ပဋိပက္ခဘူတာ၊ ယေသု သတိ ဣဒံ န ပဝတ္တတိ၊ အန္ဓကာရေ သတိ ပဒီပေါ ဝိယ၊ တေသံ ပရိစ္စာဂေနေဝ စဿ အဓိဂမော ဟောတိ၊ ဩရိမတီရပရိစ္စာဂေန ပါရိမတီရဿေဝ၊ တသ္မာ နိယမံ ကရောတီတိ။

တတ္ထ သိယာ – ‘‘ကသ္မာ ပနေသ ပုဗ္ဗပဒေယေဝ ဝုတ္တော န ဥတ္တရပဒေ၊ ကိံ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိဝိစ္စာပိ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’’တိ? န ¶ ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တန္နိဿရဏတော ဟိ ပုဗ္ဗပဒေဧဝ ဧသ ဝုတ္တော။ ကာမဓာတုသမတိက္ကမနတော ဟိ ကာမရာဂပဋိပက္ခတော စ ဣဒံ ဈာနံ ကာမာနမေဝ နိဿရဏံ။ ယထာဟ – ‘‘ကာမာနမေတံ နိဿရဏံ၊ ယဒိဒံ နေက္ခမ္မ’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၇၂)။ ဥတ္တရပဒေပိ ပန ယထာ ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော သမဏော၊ ဣဓ ဒုတိယော သမဏော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၃၉) ဧတ္ထ ဧဝကာရော အာနေတွာ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော။ န ဟိ သက္ကာ ဣတော အညေဟိပိ နီဝရဏသင်္ခါတေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိဝိစ္စ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတုံ ¶ ။ တသ္မာ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စေဝ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ ဧဝံ ပဒဒွယေပိ ဧသ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဒဒွယေပိ စ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဝိဝိစ္စာ’’တိ ဣမိနာ သာဓာရဏဝစနေန တဒင်္ဂဝိဝေကာဒယော ကာယဝိဝေကာဒယော စ သဗ္ဗေပိ ဝိဝေကာ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ တထာပိ ကာယဝိဝေကော၊ စိတ္တဝိဝေကော၊ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကောတိ တယော ဧဝ ဣဓ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘ကာမေဟီ’’တိ ဣမိနာ ပန ပဒေန ယေ စ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ကတမေ ဝတ္ထုကာမာ မနာပိယာ ရူပါ’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၉၆၄) နယေန ဝတ္ထုကာမာ ဝုတ္တာ၊ ယေ စ တတ္ထေဝ ဝိဘင်္ဂေ စ ‘‘ဆန္ဒော ¶ ကာမော’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ။ ၁) နယေန ကိလေသကာမာ ဝုတ္တာ၊ တေ သဗ္ဗေပိ သင်္ဂဟိတာ ဣစ္စေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ ဝတ္ထုကာမေဟိပိ ဝိဝိစ္စေဝါတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တေန ကာယဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။

ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ကိလေသကာမေဟိ သဗ္ဗာကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ဝါ ဝိဝိစ္စာတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တေန စိတ္တဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ပုရိမေန စေတ္ထ ဝတ္ထုကာမေဟိ ဝိဝေကဝစနတောယေဝ ကာမသုခပရိစ္စာဂေါ၊ ဒုတိယေန ကိလေသကာမေဟိ ဝိဝေကဝစနတော နေက္ခမ္မသုခပရိဂ္ဂဟော ဝိဘာဝိတော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမဝိဝေကဝစနတောယေဝ စ ဧတေသံ ပဌမေန သံကိလေသဝတ္ထုပ္ပဟာနံ၊ ဒုတိယေန သံကိလေသပ္ပဟာနံ၊ ပဌမေန လောလဘာဝဿ ဟေတုပရိစ္စာဂေါ၊ ဒုတိယေန ဗာလဘာဝဿ၊ ပဌမေန စ ပယောဂသုဒ္ဓိ၊ ဒုတိယေန အာသယပေါသနံ ဝိဘာဝိတံ ဟောတီတိ ဝိညာတဗ္ဗံ။ ဧသ တာဝ နယော ‘‘ကာမေဟီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တကာမေသု ဝတ္ထုကာမပက္ခေ။

ကိလေသကာမပက္ခေ ပန ဆန္ဒောတိ စ ရာဂေါတိ စ ဧဝမာဒီဟိ အနေကဘေဒေါ ကာမစ္ဆန္ဒောယေဝ ကာမောတိ အဓိပ္ပေတော။ သော စ အကုသလပရိယာပန္နောပိ ¶ သမာနော၊ ‘‘တတ္ထ ကတမော ကာမဆန္ဒော ကာမော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ ဈာနပဋိပက္ခတော ဝိသုံ ဝုတ္တော။ ကိလေသကာမတ္တာ ဝါ ပုရိမပဒေ ဝုတ္တော၊ အကုသလပရိယာပန္နတ္တာ ဒုတိယပဒေ။ အနေကဘေဒတော စဿ ကာမတောတိ အဝတွာ ကာမေဟီတိ ဝုတ္တံ။ အညေသမ္ပိ စ ဓမ္မာနံ အကုသလဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနေ ‘‘တတ္ထ ကတမေ အကုသလာ ဓမ္မာ ကာမစ္ဆန္ဒော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၅၆၄) ဥပရိဈာနင်္ဂပစ္စနီကပဋိပက္ခဘာဝဒဿနတော နီဝရဏာနေဝ ဝုတ္တာနိ။ နီဝရဏာနိ ဟိ ဈာနင်္ဂပစ္စနီကာနိ၊ တေသံ ဈာနင်္ဂါနေဝ ပဋိပက္ခာနိ၊ ဝိဒ္ဓံသကာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ‘‘သမာဓိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဋိပက္ခော၊ ပီတိ ဗျာပါဒဿ၊ ဝိတက္ကော ထိနမိဒ္ဓဿ၊ သုခံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ၊ ဝိစာရော ဝိစိကိစ္ဆာယာ’’တိ ပေဋကေ ဝုတ္တံ။

ဧဝမေတ္ထ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ ဣမိနာ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ‘‘ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ ဣမိနာ ပဉ္စန္နမ္ပိ နီဝရဏာနံ။ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ပန ¶ ပဌမေန ကာမစ္ဆန္ဒဿ၊ ဒုတိယေန သေသနီဝရဏာနံ။ တထာ ပဌမေန တီသု အကုသလမူလေသု ပဉ္စကာမဂုဏဘေဒဝိသယဿ လောဘဿ၊ ဒုတိယေန ¶ အာဃာတဝတ္ထုဘေဒါဒိဝိသယာနံ ဒေါသမောဟာနံ။ ဩဃာဒီသု ဝါ ဓမ္မေသု ပဌမေန ကာမောဃ-ကာမယောဂ-ကာမာသဝ-ကာမုပါဒါန-အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထ-ကာမရာဂ-သံယောဇနာနံ၊ ဒုတိယေန အဝသေသဩဃ-ယောဂါသဝ-ဥပါဒါန-ဂန္ထ-သံယောဇနာနံ။ ပဌမေန စ တဏှာယ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ၊ ဒုတိယေန အဝိဇ္ဇာယ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ။ အပိစ ပဌမေန လောဘသမ္ပယုတ္တအဋ္ဌစိတ္တုပ္ပာဒါနံ၊ ဒုတိယေန သေသာနံ စတုန္နံ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ တာဝ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ ဧတ္ထ အတ္ထပ္ပကာသနာ။

ဧတ္တာဝတာ စ ပဌမဿ ဈာနဿ ပဟာနင်္ဂံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမ္ပယောဂင်္ဂံ ဒဿေန္တော သဝိတက္ကံ သဝိစာရန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိတက္ကနံ ဝိတက္ကော၊ ဦဟနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သွာယံ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏော၊ အာဟနနပရိယာဟနနရသော။ တထာ ဟိ ‘‘တေန ယောဂါဝစရော အာရမ္မဏံ ဝိတက္ကာဟတံ ဝိတက္ကပရိယာဟတံ ကရောတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အာနယနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ဝိစရဏံ ဝိစာရော၊ အနုသဉ္စရဏန္တိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သွာယံ အာရမ္မဏာနုမဇ္ဇနလက္ခဏော၊ တတ္ထ သဟဇာတာနုယောဇနရသော၊ စိတ္တဿ အနုပ္ပဗန္ဓနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ သန္တေပိ စ နေသံ ကတ္ထစိ အဝိပ္ပယောဂေ ဩဠာရိကဋ္ဌေန ဃဏ္ဋာဘိဃာတသဒ္ဒေါ ဝိယ စေတသော ပဌမာဘိနိပါတော ဝိတက္ကော၊ သုခုမဋ္ဌေန အနုရဝေါ ဝိယ အနုပ္ပဗန္ဓော ဝိစာရော။ ဝိပ္ဖာရဝါ စေတ္ထ ဝိတက္ကော ပရိပ္ဖန္ဒနဘာဝေါ စိတ္တဿ၊ အာကာသေ ဥပ္ပတိတုကာမဿ ပက္ခိနော ပက္ခဝိက္ခေပေါ ဝိယ ပဒုမာဘိမုခပါတော ဝိယ စ ဂန္ဓာနုဗန္ဓစေတသော ဘမရဿ။ သန္တဝုတ္တိ ဝိစာရော နာတိပရိပ္ဖန္ဒနဘာဝေါ စိတ္တဿ၊ အာကာသေ ဥပ္ပတိတဿ ပက္ခိနော ပက္ခပ္ပသာရဏံ ဝိယ ပရိဗ္ဘမနံ ဝိယ စ ပဒုမာဘိမုခပတိတဿ ဘမရဿ ပဒုမဿ ဥပရိဘာဂေ။ သော ပန နေသံ ဝိသေသော ပဌမ-ဒုတိယဇ္ဈာနေသု ပါကဋော ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ စ ဝိတက္ကေန ဣမိနာ စ ဝိစာရေန သဟ ဝတ္တတိ ရုက္ခော ဝိယ ပုပ္ဖေန စ ဖလေန စာတိ ဣဒံ ဈာနံ ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘ဣမိနာ စ ဝိတက္ကေန ဣမိနာ စ ဝိစာရေန ဥပေတော ဟောတိ ¶ သမုပေတော’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၅၆၅) နယေန ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာ ဒေသနာ ကတာ။ အတ္ထော ပန တတြာပိ ဧဝမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝိဝေကဇန္တိ ဧတ္ထ ဝိဝိတ္တိ ဝိဝေကော၊ နီဝရဏဝိဂမောတိ အတ္ထော။ ဝိဝိတ္တောတိ ဝါ ဝိဝေကော၊ နီဝရဏဝိဝိတ္တော ဈာနသမ္ပယုတ္တဓမ္မရာသီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ ဝိဝေကာ၊ တသ္မိံ ဝါ ဝိဝေကေ ဇာတန္တိ ဝိဝေကဇံ။ ပီတိသုခန္တိ ဧတ္ထ ပိနယတီတိ ပီတိ၊ သာ သမ္ပိယာယနလက္ခဏာ ကာယစိတ္တပီနနရသာ ¶ ၊ ဖရဏရသာ ဝါ၊ ဩဒဂျပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ သုခနံ သုခံ၊ သုဋ္ဌု ဝါ ခါဒတိ ခနတိ စ ကာယစိတ္တာဗာဓန္တိ သုခံ၊ တံ သာတလက္ခဏံ၊ သမ္ပယုတ္တကာနံ ဥပဗြူဟနရသံ၊ အနုဂ္ဂဟပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ သတိပိ စ နေသံ ကတ္ထစိ အဝိပ္ပယောဂေ ဣဋ္ဌာရမ္မဏပဋိလာဘတုဋ္ဌိ ပီတိ၊ ပဋိလဒ္ဓရသာနုဘဝနံ သုခံ။ ယတ္ထ ပီတိ တတ္ထ သုခံ၊ ယတ္ထ သုခံ တတ္ထ န နိယမတော ပီတိ။ သင်္ခါရက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတာ ပီတိ၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတံ သုခံ။ ကန္တာရခိန္နဿ ဝနန္တောဒကဒဿနသဝနေသု ဝိယ ပီတိ၊ ဝနစ္ဆာယပ္ပဝေသနဥဒကပရိဘောဂေသု ဝိယ သုခံ။ တသ္မိံ တသ္မိံ သမယေ ပါကဋဘာဝတော စေတံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယဉ္စ ပီတိ၊ ဣဒဉ္စ သုခံ၊ အဿ ဈာနဿ၊ အသ္မိံ ဝါ ဈာနေ အတ္ထီတိ ဣဒံ ဈာနံ ‘‘ပီတိသုခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

အထ ဝါ ပီတိ စ သုခဉ္စ ပီတိသုခံ၊ ဓမ္မဝိနယာဒယော ဝိယ။ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခမဿ ဈာနဿ၊ အသ္မိံ ဝါ ဈာနေ အတ္ထီတိ ဧဝမ္ပိ ဝိဝေကဇံပီတိသုခံ။ ယထေဝ ¶ ဟိ ဈာနံ၊ ဧဝံ ပီတိသုခံ ပေတ္ထ ဝိဝေကဇမေဝ ဟောတိ၊ တဉ္စဿ အတ္ထီတိ တသ္မာ ဧကပဒေနေဝ ‘‘ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခ’’န္တိပိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘ဣဒံ သုခံ ဣမာယ ပီတိယာ သဟဂတ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၅၆၇) နယေနေတံ ဝုတ္တံ။ အတ္ထော ပန တတြာပိ ဧဝမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပဌမန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ ပဌမံ၊ ဣဒံ ပဌမံ သမာပဇ္ဇတီတိပိ ပဌမံ။ ပစ္စနီကဓမ္မေ ဈာပေတီတိ ဈာနံ၊ ဣမိနာ ယောဂိနော ဈာယန္တီတိပိ ဈာနံ၊ ပစ္စနီကဓမ္မေ ဍဟန္တိ ဂေါစရံ ဝါ စိန္တေန္တီတိ အတ္ထော။ သယံ ဝါ တံ ဈာယတိ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဈာနံ၊ တေနေဝ ဥပနိဇ္ဈာယနလက္ခဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ တဒေတံ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ ¶ ၊ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ သဟ ဥပစာရေန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ဝုစ္စန္တိ။ ကသ္မာ? ကသိဏာဒိအာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာယနတော။ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ ဝုစ္စန္တိ။ ကသ္မာ? လက္ခဏူပနိဇ္ဈာယနတော။ ဧတ္ထ ဟိ ဝိပဿနာ အနိစ္စလက္ခဏာဒီနိ ဥပနိဇ္ဈာယတိ၊ ဝိပဿနာယ ဥပနိဇ္ဈာယနကိစ္စံ ပန မဂ္ဂေန သိဇ္ဈတီတိ မဂ္ဂေါ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဖလံ ပန နိရောဓဿ တထလက္ခဏံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနမေဝ ဈာနန္တိ အဓိပ္ပေတံ။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘ကတမံ ပန တံ ဈာနံ နာမ၊ ယံ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ…ပေ… ပီတိသုခန္တိ ဧဝံ အပဒေသံ အရဟတီ’’တိ? ဝုစ္စတေ – ယထာ သဓနော သပရိဇနောတိအာဒီသု ဌပေတွာ ဓနဉ္စ ပရိဇနဉ္စ အညော အပဒေသာရဟော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဌပေတွာ ဝိတက္ကာဒိဓမ္မေ အညံ အပဒေသာရဟံ နတ္ထိ။ ယထာ ပန သရထာ သပတ္တိ သေနာတိ ဝုတ္တေ သေနင်္ဂေသုယေဝ သေနာသမ္မုတိ၊ ဧဝမိဓ ပဉ္စသု အင်္ဂေသုယေဝ ¶ ဈာနသမ္မုတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကတမေသု ပဉ္စသု? ဝိတက္ကော၊ ဝိစာရော၊ ပီတိ၊ သုခံ၊ စိတ္တေကဂ္ဂတာတိ ဧတေသု။ ဧတာနေဝ ဟိဿ ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အင်္ဂဘာဝေန ဝုတ္တာနိ။ အဝုတ္တတ္တာ ဧကဂ္ဂတာ အင်္ဂံ န ဟောတီတိ စေ တဉ္စ န။ ကသ္မာ? ဝုတ္တတ္တာ ဧဝ။ သာပိ ဟိ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဈာနန္တိ ဝိတက္ကော ဝိစာရော ပီတိ သုခံ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာယေဝ။ တသ္မာ ယထာ သဝိတက္ကံ သဝိစာရန္တိ၊ ဧဝံ သစိတ္တေကဂ္ဂတန္တိ ဣဓ အဝုတ္တေပိ ဣမိနာ ဝိဘင်္ဂဝစနေန စိတ္တေကဂ္ဂတာပိ အင်္ဂမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယေန ဟိ အဓိပ္ပာယေန ဘဂဝတာ ဥဒ္ဒေသော ကတော၊ သော ဧဝ တေန ဝိဘင်္ဂေပိ ပကာသိတောတိ။

ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ¶ ဥပဂန္တွာ၊ ပါပုဏိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသမ္ပာဒယိတွာ ဝါ၊ နိပ္ဖာဒေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘော ပဋိလာဘော ပတ္တိ သမ္ပတ္တိ ဖုသနာ သမ္ဖုသနာ သစ္ဆိကိရိယာ ဥပသမ္ပဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿာပိ ဧဝမေဝတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိဟာသိန္တိ ဗောဓိမဏ္ဍေ နိသဇ္ဇသင်္ခါတေန ဣရိယာပထဝိဟာရေန ဣတိဝုတ္တပ္ပကာရဈာနသမင်္ဂီ ¶ ဟုတွာ အတ္တဘာဝဿ ဣရိယံ ဝုတ္တိံ ပါလနံ ယပနံ ယာပနံ စာရံ ဝိဟာရံ အဘိနိပ္ဖာဒေသိန္တိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိဘင်္ဂေ – ‘‘ဝိဟရတီတိ ဣရိယတိ ဝတ္တတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ စရတိ ဝိဟရတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ ဝိဟရတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၁၂)။

ကိံ ပန ကတွာ ဘဂဝါ ဣမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသီတိ? ကမ္မဋ္ဌာနံ ဘာဝေတွာ။ ကတရံ? အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ။ အညေန တဒတ္ထိကေန ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? အညေနပိ ဧတံ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပထဝီကသိဏာဒီနံ ဝါ အညတရံ ဘာဝေတဗ္ဗံ။ တေသံ ဘာဝနာနယော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၅) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဓ ပန ဝုစ္စမာနေ အတိဘာရိယံ ဝိနယနိဒါနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပါဠိယာ အတ္ထပ္ပကာသနမတ္တမေဝ ကရောမာတိ။

ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ဝိတက္ကဿ စ ဝိစာရဿ စာတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဝူပသမာ သမတိက္ကမာ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနက္ခဏေ အပါတုဘာဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒုတိယဇ္ဈာနေ သဗ္ဗေပိ ပဌမဇ္ဈာနဓမ္မာ န သန္တိ၊ အညေယေဝ ဟိ ပဌမဇ္ဈာနေ ဖဿာဒယော၊ အညေ ဣဓ၊ ဩဠာရိကဿ ပန ဩဠာရိကဿ အင်္ဂဿ သမတိက္ကမာ ပဌမဇ္ဈာနတော ပရေသံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမော ¶ ဟောတီတိ ဒီပနတ္ထံ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ ဣဓ နိယကဇ္ဈတ္တမဓိပ္ပေတံ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၇၃) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန နိယကဇ္ဈတ္တံ အဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ အတ္တနိ ဇာတံ အတ္တနော သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

သမ္ပသာဒနန္တိ သမ္ပသာဒနံ ဝုစ္စတိ သဒ္ဓါ။ သမ္ပသာဒနယောဂတော ဈာနမ္ပိ သမ္ပသာဒနံ၊ နီလဝဏ္ဏယောဂတော နီလဝတ္ထံ ဝိယ။ ယသ္မာ ဝါ တံ ဈာနံ သမ္ပသာဒနသမန္နာဂတတ္တာ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘဝူပသမနေန စေတော သမ္ပသာဒယတိ၊ တသ္မာပိ သမ္ပသာဒနန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္ထဝိကပ္ပေ သမ္ပသာဒနံ စေတသောတိ ဧဝံ ပဒသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရိမသ္မိံ ပန အတ္ထဝိကပ္ပေ ¶ စေတသောတိ ဧတံ ဧကောဒိဘာဝေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတြာယံ အတ္ထယောဇနာ – ဧကော ဥဒေတီတိ ဧကောဒိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ အနဇ္ဈာရူဠှတ္တာ အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဟုတွာ ဥဒေတီတိ ¶ အတ္ထော။ သေဋ္ဌောပိ ဟိ လောကေ ဧကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရဝိရဟတော ဝါ ဧကော အသဟာယော ဟုတွာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဝါ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ဥဒါယတီတိ ဥဒိ၊ ဥဋ္ဌာပေတီတိ အတ္ထော။ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဧကော စ သော ဥဒိ စာတိ ဧကောဒိ၊ သမာဓိဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣတိ ဣမံ ဧကောဒိံ ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎယတီတိ ဣဒံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဧကောဒိဘာဝံ။ သော ပနာယံ ဧကောဒိ ယသ္မာ စေတသော၊ န သတ္တဿ န ဇီဝဿ၊ တသ္မာ ဧတံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝန္တိ ဝုတ္တံ။

နနု စာယံ သဒ္ဓါ ပဌမဇ္ဈာနေပိ အတ္ထိ၊ အယဉ္စ ဧကောဒိနာမကော သမာဓိ၊ အထ ကသ္မာ ဣဒမေဝ သမ္ပသာဒနံ ‘‘စေတသော ဧကောဒိဘာဝဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – အဒုဉှိ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘေန ဝီစိတရင်္ဂသမာကုလမိဝ ဇလံ န သုပ္ပသန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သတိယာပိ သဒ္ဓါယ သမ္ပသာဒနန္တိ န ဝုတ္တံ။ န သုပ္ပသန္နတ္တာယေဝ စေတ္ထ သမာဓိပိ န သုဋ္ဌု ပါကဋော၊ တသ္မာ ဧကောဒိဘာဝန္တိပိ န ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဈာနေ ဝိတက္ကဝိစာရပလိဗောဓာဘာဝေန လဒ္ဓါကာသာ ဗလဝတီ သဒ္ဓါ၊ ဗလဝသဒ္ဓါသဟာယပ္ပဋိလာဘေနေဝ စ သမာဓိပိ ပါကဋော၊ တသ္မာ ဣဒမေဝ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘သမ္ပသာဒနန္တိ ယာ သဒ္ဓါ သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ အဘိပ္ပသာဒေါ၊ စေတသော ဧကောဒိဘာဝန္တိ ယာ စိတ္တဿ ဌိတိ…ပေ… သမ္မာသမာဓီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေန ပနေတေန သဒ္ဓိံ အယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ယထာ န ဝိရုဇ္ဈတိ အညဒတ္ထု သံသန္ဒတိ စေဝ သမေတိ စ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အဝိတက္ကံ အဝိစာရန္တိ ဘာဝနာယ ပဟီနတ္တာ ဧတသ္မိံ ဧတဿ ဝါ ဝိတက္ကော နတ္ထီတိ အဝိတက္ကံ။ ဣမိနာဝ နယေန အဝိစာရံ။ ဝိဘင်္ဂေပိ (ဝိဘ။ ၅၇၆) ဝုတ္တံ ‘‘ဣတိ အယဉ္စ ဝိတက္ကော ¶ အယဉ္စ ဝိစာရော သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင်္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင်္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗျပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗျန္တီကတာ၊ တေန ဝုစ္စတိ အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ။

ဧတ္ထာဟ – နနု စ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ဣမိနာပိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါ၊ အထ ကသ္မာ ပုန ဝုတ္တံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ? ဝုစ္စတေ – ဧဝမေတံ သိဒ္ဓါ ဝါယမတ္ထော၊ န ပနေတံ တဒတ္ထဒီပကံ၊ နနု အဝေါစုမှ – ‘‘ဩဠာရိကဿ ပန ဩဠာရိကဿ ¶ အင်္ဂဿ သမတိက္ကမာ ပဌမဇ္ဈာနတော ပရေသံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ ¶ အဓိဂမော ဟောတီတိ ဒီပနတ္ထံ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ။

အပိစ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ ဣဒံ သမ္ပသာဒနံ၊ န ကိလေသကာလုသိယဿ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာ ဧကောဒိဘာဝံ န ဥပစာရဇ္ဈာနမိဝ နီဝရဏပ္ပဟာနာ၊ န ပဌမဇ္ဈာနမိဝ စ အင်္ဂပါတုဘာဝါတိ ဧဝံ သမ္ပသာဒနဧကောဒိဘာဝါနံ ဟေတုပရိဒီပကမိဒံ ဝစနံ။ တထာ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ ဣဒံ အဝိတက္ကအဝိစာရံ၊ န တတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနာနိ ဝိယ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဝိယ စ အဘာဝါတိ ဧဝံ အဝိတက္ကအဝိစာရဘာဝဿ ဟေတုပရိဒီပကဉ္စ၊ န ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝမတ္တပရိဒီပကံ။ ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝမတ္တပရိဒီပကမေဝ ပန ‘‘အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ ဣဒံ ဝစနံ၊ တသ္မာ ပုရိမံ ဝတွာပိ ပုန ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ။

သမာဓိဇန္တိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိတော သမ္ပယုတ္တသမာဓိတော ဝါ ဇာတန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပဌမမ္ပိ သမ္ပယုတ္တသမာဓိတော ဇာတံ၊ အထ ခေါ အယမေဝ ‘‘သမာဓီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘဝိရဟေန အတိဝိယ အစလတ္တာ သုပ္ပသန္နတ္တာ စ။ တသ္မာ ဣမဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ ဣဒမေဝ ‘‘သမာဓိဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပီတိသုခန္တိ ဣဒံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒုတိယန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတော ဒုတိယံ၊ ဣဒံ ဒုတိယံ သမာပဇ္ဇတီတိပိ ဒုတိယံ။ ဈာနန္တိ ဧတ္ထ ပန ယထာ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝိတက္ကာဒီဟိ ပဉ္စင်္ဂိကံ ဟောတိ၊ ဧဝမိဒံ သမ္ပသာဒါဒီဟိ ‘‘စတုရင်္ဂိက’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟ – ‘‘ဈာနန္တိ သမ္ပသာဒေါ၊ ပီတိ၊ သုခံ၊ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၈၀)။ ပရိယာယောယေဝ စေသော။ သမ္ပသာဒနံ ပန ဌပေတွာ နိပ္ပရိယာယေန တိဝင်္ဂိကမေဝေတံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘ကတမံ တသ္မိံ သမယေ တိဝင်္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ? ပီတိ၊ သုခံ၊ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၁)။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ပီတိယာ ¶ စ ဝိရာဂါတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တတ္ထာယေဝ ပီတိ။ ဝိရာဂေါတိ တဿာ ဇိဂုစ္ဆနံ ဝါ သမတိက္ကမော ဝါ။ ဥဘိန္နမန္တရာ ‘‘စ’’ သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ သော ¶ ဟိ ဝူပသမံ ဝါ သမ္ပိဏ္ဍေတိ ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမံ ဝါ။ တတ္ထ ယဒါ ဝူပသမမေဝ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ တဒါ ပီတိယာ ဝိရာဂါ စ၊ ကိဉ္စ ဘိယျော ဝူပသမာ စာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိဿာ စ ယောဇနာယံ ဝိရာဂေါ ဇိဂုစ္ဆနတ္ထော ဟောတိ။ တသ္မာ ပီတိယာ ဇိဂုစ္ဆနာ စ ဝူပသမာ စာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဒါ ပန ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ တဒါ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ၊ ကိဉ္စ ဘိယျော ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိဿာ စ ယောဇနာယံ ဝိရာဂေါ သမတိက္ကမနတ္ထော ဟောတိ။ တသ္မာ ပီတိယာ စ သမတိက္ကမာ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကာမဉ္စေတေ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဒုတိယဇ္ဈာနေယေဝ ဝူပသန္တာ ဣမဿ ပန ဈာနဿ မဂ္ဂပရိဒီပနတ္ထံ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထဉ္စေတံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဣဒံ ပညာယတိ – ‘‘နူန ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမော မဂ္ဂေါ ဣမဿ ဈာနဿာ’’တိ။ ယထာ စ တတိယေ အရိယမဂ္ဂေ အပ္ပဟီနာနမ္ပိ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒီနံ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၃၂) ဧဝံ ပဟာနံ ဝုစ္စမာနံ ဝဏ္ဏဘဏနံ ဟောတိ တဒဓိဂမာယ ဥဿုကာနံ ဥဿာဟဇနကံ၊ ဧဝမေဝံ ဣဓ အဝူပသန္တာနမ္ပိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမော ဝုစ္စမာနော ဝဏ္ဏဘဏနံ ဟောတိ။ တေနာယမတ္ထော ဝုတ္တော – ‘‘ပီတိယာ စ သမတိက္ကမာ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာ’’တိ။

ဥပေက္ခကော စ ဝိဟာသိန္တိ ဧတ္ထ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ၊ သမံ ပဿတိ၊ အပက္ခပတိတာဝ ဟုတွာ ပဿတီတိ အတ္ထော။ တာယ ဝိသဒါယ ဝိပုလာယ ထာမဂတာယ သမန္နာဂတတ္တာ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂီ ‘‘ဥပေက္ခကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥပေက္ခာ ပန ဒသဝိဓာ ဟောတိ – ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ၊ ဝီရိယုပေက္ခာ၊ သင်္ခါရုပေက္ခာ၊ ဝေဒနုပေက္ခာ၊ ဝိပဿနုပေက္ခာ၊ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ၊ ဈာနုပေက္ခာ၊ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာတိ။ ဧဝမယံ ဒသဝိဓာပိ တတ္ထ တတ္ထ အာဂတနယတော ဘူမိပုဂ္ဂလစိတ္တာရမ္မဏတော၊ ခန္ဓသင်္ဂဟ-ဧကက္ခဏကုသလတ္တိကသင်္ခေပဝသေန စ အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယ ¶ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓ ပန ဝုစ္စမာနာ ဝိနယနိဒါနံ အတိဘာရိယံ ကရောတီတိ န ဝုတ္တာ။ လက္ခဏာဒိတော ပန ဣဓ အဓိပ္ပေတုပေက္ခာ မဇ္ဈတ္တလက္ခဏာ၊ အနာဘောဂရသာ၊ အဗျာပါရပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ပီတိဝိရာဂပဒဋ္ဌာနာတိ။

ဧတ္ထာဟ ¶ – နနု စာယံ အတ္ထတော တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဝ ဟောတိ၊ သာ စ ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနေသုပိ အတ္ထိ၊ တသ္မာ တတြာပိ ‘‘ဥပေက္ခကော စ ဝိဟာသိ’’န္တိ ဧဝမယံ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ၊ သာ ကသ္မာ န ဝုတ္တာတိ? အပရိဗျတ္တကိစ္စတော။ အပရိဗျတ္တဉှိ ¶ တဿာ တတ္ထ ကိစ္စံ၊ ဝိတက္ကာဒီဟိ အဘိဘူတတ္တာ။ ဣဓ ပနာယံ ဝိတက္ကဝိစာရပီတီဟိ အနဘိဘူတတ္တာ ဥက္ခိတ္တသိရာ ဝိယ ဟုတွာ ပရိဗျတ္တကိစ္စာ ဇာတာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တာတိ။

နိဋ္ဌိတာ ‘‘ဥပေက္ခကော စ ဝိဟာသိ’’န္တိ ဧတဿ သဗ္ဗသော အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

ဣဒါနိ သတော စ သမ္ပဇာနောတိ ဧတ္ထ သရတီတိ သတော၊ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနော။ ပုဂ္ဂလေန သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သရဏလက္ခဏာ သတိ၊ အသမ္မုဿနရသာ၊ အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အသမ္မောဟလက္ခဏံ သမ္ပဇညံ၊ တီရဏရသံ၊ ပဝိစယပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဣဒံ သတိသမ္ပဇညံ ပုရိမဇ္ဈာနေသုပိ အတ္ထိ၊ မုဋ္ဌဿတိဿ ဟိ အသမ္ပဇာနဿ ဥပစာရဇ္ဈာနမတ္တမ္ပိ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ပဂေဝ အပ္ပနာ၊ ဩဠာရိကတ္တာ ပန တေသံ ဈာနာနံ ဘူမိယံ ဝိယ ပုရိသဿ စိတ္တဿ ဂတိ သုခါ ဟောတိ၊ အဗျတ္တံ တတ္ထ သတိသမ္ပဇညကိစ္စံ။ ဩဠာရိကင်္ဂပ္ပဟာနေန ပန သုခုမတ္တာ ဣမဿ ဈာနဿ ပုရိသဿ ခုရဓာရာယံ ဝိယ သတိသမ္ပဇညကိစ္စပရိဂ္ဂဟိတာယေဝ စိတ္တဿ ဂတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဣဓေဝ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စ ဘိယျော? ယထာပိ ဓေနုပဂေါ ဝစ္ဆော ဓေနုတော အပနီတော အရက္ခိယမာနော ပုနဒေဝ ဓေနုံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမိဒံ တတိယဇ္ဈာနသုခံ ပီတိတော အပနီတမ္ပိ သတိသမ္ပဇညာရက္ခေန အရက္ခိယမာနံ ပုနဒေဝ ပီတိံ ဥပဂစ္ဆေယျ ပီတိသမ္ပယုတ္တမေဝ သိယာ။ သုခေ ဝါပိ သတ္တာ ရဇ္ဇန္တိ၊ ဣဒဉ္စ အတိမဓုရံ သုခံ၊ တတော ပရံ သုခါဘာဝါ ¶ ။ သတိသမ္ပဇညာနုဘာဝေန ပနေတ္ထ သုခေ အသာရဇ္ဇနာ ဟောတိ၊ နော အညထာတိ ဣမမ္ပိ အတ္ထဝိသေသံ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဣဓေဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေသိန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂိနော သုခပ္ပဋိသံဝေဒနာဘောဂေါ နတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ယသ္မာ တဿ နာမကာယေန သမ္ပယုတ္တံ သုခံ၊ ယံ ဝါ တံ နာမကာယသမ္ပယုတ္တံ သုခံ၊ တံသမုဋ္ဌာနေနဿ ယသ္မာ အတိပဏီတေန ရူပေန ရူပကာယော ဖုဋော၊ ယဿ ¶ ဖုဋတ္တာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌိတောပိ သုခံ ပဋိသံဝေဒေယျ၊ တသ္မာ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေသိ’’န္တိ အာဟ။

ဣဒါနိ ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီတိ ဧတ္ထ ယံဈာနဟေတု ယံဈာနကာရဏာ တံ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ အာစိက္ခန္တိ ဒေသေန္တိ ပညပေန္တိ ¶ ပဋ္ဌပေန္တိ ဝိဝရန္တိ ဝိဘဇန္တိ ဥတ္တာနီကရောန္တိ ပကာသေန္တိ၊ ပသံသန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိန္တိ? ‘‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’’တိ။ တံ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိန္တိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကသ္မာ ပန တံ တေ ဧဝံ ပသံသန္တီတိ? ပသံသာရဟတော။ အယဉှိ ယသ္မာ အတိမဓုရသုခေ သုခပါရမိပ္ပတ္တေပိ တတိယဇ္ဈာနေ ဥပေက္ခကော၊ န တတ္ထ သုခါဘိသင်္ဂေန အာကဍ္ဎီယတိ၊ ယထာ စ ပီတိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဥပဋ္ဌိတဿတိတာယ သတိမာ။ ယသ္မာ စ အရိယကန္တံ အရိယဇနသေဝိတမေဝ စ အသံကိလိဋ္ဌံ သုခံ နာမကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ၊ တသ္မာ ပသံသာရဟော။ ဣတိ ပသံသာရဟတော နံ အရိယာ တေ ဧဝံ ပသံသာဟေတုဘူတေ ဂုဏေ ပကာသေန္တာ ‘‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’’တိ ဧဝံ ပသံသန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတိယန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတော တတိယံ။ ဣဒံ တတိယံ သမာပဇ္ဇတီတိပိ တတိယံ။ ဈာနန္တိ ဧတ္ထ စ ယထာ ဒုတိယံ သမ္ပသာဒါဒီဟိ စတုရင်္ဂိကံ၊ ဧဝမိဒံ ဥပေက္ခာဒီဟိ ပဉ္စင်္ဂိကံ။ ယထာဟ – ‘‘ဈာနန္တိ ဥပေက္ခာ သတိ သမ္ပဇညံ သုခံ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၉၁)။ ပရိယာယောယေဝ စေသော။ ဥပေက္ခာသတိသမ္ပဇညာနိ ပန ဌပေတွာ နိပ္ပရိယာယေန ဒုဝင်္ဂိကမေဝေတံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘ကတမံ တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင်္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ ¶ ? သုခံ၊ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၃)။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာတိ ကာယိကသုခဿ စ ကာယိကဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ။ ပုဗ္ဗေဝါတိ တဉ္စ ခေါ ပုဗ္ဗေဝ၊ န စတုတ္ထဇ္ဈာနက္ခဏေ ¶ ။ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာတိ စေတသိကသုခဿ စ စေတသိကဒုက္ခဿ စာတိ ဣမေသမ္ပိ ဒွိန္နံ ပုဗ္ဗေဝ အတ္ထင်္ဂမာ ပဟာနာ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကဒါ ပန နေသံ ပဟာနံ ဟောတိ? စတုန္နံ ဈာနာနံ ဥပစာရက္ခဏေ။ သောမနဿဉှိ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဥပစာရက္ခဏေယေဝ ပဟီယတိ၊ ဒုက္ခဒေါမနဿသုခါနိ ပဌမဒုတိယတတိယာနံ ဥပစာရက္ခဏေသု။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနက္ကမေန အဝုတ္တာနံ၊ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ ပန ဣန္ဒြိယာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေနေဝ ဣဓာပိ ဝုတ္တာနံ သုခဒုက္ခသောမနဿ ဒေါမနဿာနံ ပဟာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယဒိ ¶ ပနေတာနိ တဿ တဿ ဈာနဿုပစာရက္ခဏေယေဝ ပဟီယန္တိ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘ကတ္ထ စုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ။ ကတ္ထ စုပ္ပန္နံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ… သုခိန္ဒြိယံ… သောမနဿိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဧတ္ထုပ္ပန္နံ သောမနဿိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၀) ဧဝံ ဈာနေသွေဝ နိရောဓော ဝုတ္တောတိ? အတိသယနိရောဓတ္တာ။ အတိသယနိရောဓော ဟိ နေသံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု၊ န နိရောဓောယေဝ၊ နိရောဓောယေဝ ပန ဥပစာရက္ခဏေ၊ နာတိသယနိရောဓော။ တထာ ဟိ နာနာဝဇ္ဇနေ ပဌမဇ္ဈာနူပစာရေ နိရုဒ္ဓဿာပိ ဒုက္ခိန္ဒြိယဿ ဍံသမကသာဒိသမ္ဖဿေန ဝါ ဝိသမာသနုပတာပေန ဝါ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ အန္တောအပ္ပနာယံ။ ဥပစာရေ ဝါ နိရုဒ္ဓမ္ပေတံ န သုဋ္ဌု နိရုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ပဋိပက္ခေန အဝိဟတတ္တာ။ အန္တောအပ္ပနာယံ ပန ပီတိဖရဏေန သဗ္ဗော ကာယော သုခေါက္ကန္တော ဟောတိ။ သုခေါက္ကန္တကာယဿ စ သုဋ္ဌု နိရုဒ္ဓံ ဟောတိ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ၊ ပဋိပက္ခေန ဝိဟတတ္တာ။ နာနာဝဇ္ဇနေ ဧဝ ¶ စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ပဟီနဿ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿ ယသ္မာ ဧတံ ဝိတက္ကဝိစာရပ္ပစ္စယေပိ ကာယကိလမထေ စိတ္တုပဃာတေ စ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝေ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယတ္ထ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ တတ္ထ ဝိတက္ကဝိစာရဘာဝေ။ အပ္ပဟီနာ ဧဝ စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ဝိတက္ကဝိစာရာတိ တတ္ထဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ အပ္ပဟီနပစ္စယတ္တာ။ န တွေဝ ဒုတိယဇ္ဈာနေ၊ ပဟီနပစ္စယတ္တာ။ တထာ တတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ပဟီနဿာပိ သုခိန္ဒြိယဿ ပီတိသမုဋ္ဌာနပဏီတရူပဖုဋကာယဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ တတိယဇ္ဈာနေ။ တတိယဇ္ဈာနေ ဟိ သုခဿ ပစ္စယဘူတာ ¶ ပီတိ သဗ္ဗသော နိရုဒ္ဓါတိ။ တထာ စတုတ္ထဇ္ဈာနူပစာရေ ပဟီနဿာပိ သောမနဿိန္ဒြိယဿ အာသန္နတ္တာ၊ အပ္ပနာပ္ပတ္တာယ ဥပေက္ခာယ အဘာဝေန သမ္မာ အနတိက္ကန္တတ္တာ စ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ။ တသ္မာ ဧဝ စ ‘‘ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ အပရိသေသဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘အထေဝံ တဿ တဿ ဈာနဿူပစာရေ ပဟီနာပိ ဧတာ ဝေဒနာ ဣဓ ကသ္မာ သမာဟရီ’’တိ? သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ။ ယာ ဟိ အယံ ‘‘အဒုက္ခမသုခ’’န္တိ ဧတ္ထ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ၊ သာ သုခုမာ အတိဒုဗ္ဗိညေယျာ န သက္ကာ သုခေန ဂဟေတုံ။ တသ္မာ ယထာ နာမ ဒုဋ္ဌဿ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျဿ ဂေါဏဿ ဂဟဏတ္ထံ ဂေါပေါ ဧကသ္မိံ ဝဇေ သဗ္ဗေ ဂါဝေါ သမာဟရတိ၊ အထေကေကံ နီဟရန္တော ပဋိပါဋိယာ အာဂတံ ‘‘အယံ သော၊ ဂဏှထ န’’န္တိ တမ္ပိ ဂါဟာပယတိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ သဗ္ဗာ ဧတာ သမာဟရိ။ ဧဝဉှိ ¶ သမာဟဋာ ဧတာ ဒဿေတွာ ‘‘ယံ နေဝ သုခံ န ဒုက္ခံ န သောမနဿံ န ဒေါမနဿံ၊ အယံ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ’’တိ သက္ကာ ဟောတိ ဧသာ ဂါဟယိတုံ။

အပိစ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပစ္စယဒဿနတ္ထဉ္စာပိ ဧတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုခပ္ပဟာနာဒယော ဟိ တဿာ ပစ္စယာ။ ယထာဟ – ‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ။ ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု၊ သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ¶ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣမေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတ္တာရော ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၈)။ ယထာ ဝါ အညတ္ထ ပဟီနာပိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒယော တတိယမဂ္ဂဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ တတ္ထ ပဟီနာတိ ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထမ္ပေတဿ ဈာနဿေတာ ဣဓ ဝုတ္တာတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပစ္စယဃာတေန ဝါ ဧတ္ထ ရာဂဒေါသာနံ အတိဒူရဘာဝံ ဒဿေတုမ္ပေတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတာသု ဟိ သုခံ သောမနဿဿ ပစ္စယော၊ သောမနဿံ ရာဂဿ၊ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿဿ၊ ဒေါမနဿံ ဒေါသဿ။ သုခါဒိဃာတေန စ တေ သပ္ပစ္စယာ ရာဂဒေါသာ ဟတာတိ အတိဒူရေ ဟောန္တီတိ။

အဒုက္ခမသုခန္တိ ဒုက္ခာဘာဝေန အဒုက္ခံ၊ သုခါဘာဝေန အသုခံ။ ဧတေနေတ္ထ ဒုက္ခသုခပဋိပက္ခဘူတံ တတိယဝေဒနံ ဒီပေတိ၊ န ဒုက္ခသုခါဘာဝမတ္တံ။ တတိယဝေဒနာ နာမ – အဒုက္ခမသုခါ၊ ဥပေက္ခာတိပိ ဝုစ္စတိ။ သာ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပရီတာနုဘဝနလက္ခဏာ၊ မဇ္ဈတ္တရသာ၊ အဝိဘူတပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သုခနိရောဓပဒဋ္ဌာနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိန္တိ ဥပေက္ခာယ ဇနိတသတိပါရိသုဒ္ဓိံ။ ဣမသ္မိဉှိ ဈာနေ သုပရိသုဒ္ဓါ သတိ။ ယာ စ တဿာ သတိယာ ပါရိသုဒ္ဓိ၊ သာ ဥပေက္ခာယ ကတာ န အညေန၊ တသ္မာ ဧတံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဘင်္ဂေပိ ဝုတ္တံ – ‘‘အယံ သတိ ဣမာယ ဥပေက္ခာယ ဝိသဒါ ဟောတိ ပရိသုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတာ၊ တေန ဝုစ္စတိ – ‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ’’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၉၇)။ ယာယ စ ဥပေက္ခာယ ဧတ္ထ သတိယာ ပါရိသုဒ္ဓိ ဟောတိ၊ သာ အတ္ထတော တတြမဇ္ဈတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ကေဝလဉ္စေတ္ထ တာယ သတိယေဝ ပရိသုဒ္ဓါ၊ အပိစ ခေါ သဗ္ဗေပိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ၊ သတိသီသေန ပန ဒေသနာ ဝုတ္တာ။

တတ္ထ ¶ ကိဉ္စာပိ အယံ ဥပေက္ခာ ဟေဋ္ဌာပိ တီသု ဈာနေသု ဝိဇ္ဇတိ၊ ယထာ ပန ဒိဝါ သူရိယပ္ပဘာဘိဘဝါ သောမ္မဘာဝေန စ အတ္တနော ဥပကာရကတ္တေန ဝါ သဘာဂါယ ရတ္တိယာ အလာဘာ ဒိဝါ ဝိဇ္ဇမာနာပိ စန္ဒလေခါ အပရိသုဒ္ဓါ ဟောတိ အပရိယောဒါတာ၊ ဧဝမယမ္ပိ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာစန္ဒလေခါ ဝိတက္ကဝိစာရာဒိပစ္စနီကဓမ္မတေဇာဘိဘဝါ သဘာဂါယ စ ဥပေက္ခာဝေဒနာရတ္တိယာ အလာဘာ ဝိဇ္ဇမာနာပိ ပဌမာဒိဇ္ဈာနဘေဒေသု အပရိသုဒ္ဓါ ¶ ဟောတိ။ တဿာ စ ¶ အပရိသုဒ္ဓါယ ဒိဝါ အပရိသုဒ္ဓစန္ဒလေခါယ ပဘာ ဝိယ သဟဇာတာပိ သတိအာဒယော အပရိသုဒ္ဓါဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေသု ဧကမ္ပိ ‘‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ’’န္တိ န ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ဝိတက္ကာဒိပစ္စနီကဓမ္မတေဇာဘိဘဝါဘာဝါ သဘာဂါယ စ ဥပေက္ခာဝေဒနာရတ္တိယာ ပဋိလာဘာ အယံ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာစန္ဒလေခါ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓါ၊ တဿာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ပရိသုဒ္ဓစန္ဒလေခါယ ပဘာ ဝိယ သဟဇာတာပိ သတိအာဒယော ပရိသုဒ္ဓါ ဟောန္တိ ပရိယောဒါတာ၊ တသ္မာ ဣဒမေဝ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စတုတ္ထန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတော စတုတ္ထံ။ ဣဒံ စတုတ္ထံ သမာပဇ္ဇတီတိပိ စတုတ္ထံ။ ဈာနန္တိ ဧတ္ထ ယထာ တတိယံ ဥပေက္ခာဒီဟိ ပဉ္စင်္ဂိကံ၊ ဧဝမိဒံ ဥပေက္ခာဒီဟိ တိဝင်္ဂိကံ။ ယထာဟ – ‘‘ဈာနန္တိ ဥပေက္ခာ၊ သတိ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ။ ပရိယာယော ဧဝ စေသော။ ဌပေတွာ ပန သတိံ ဥပေက္ခေကဂ္ဂတမေဝ ဂဟေတွာ နိပ္ပရိယာယေန ဒုဝင်္ဂိကမေဝေတံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘ကတမံ တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင်္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ? ဥပေက္ခာ၊ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၅)။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

၁၂။ ဣတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ကေသဉ္စိ စိတ္တေကဂ္ဂတတ္ထာနိ ဟောန္တိ၊ ကေသဉ္စိ ဝိပဿနာပါဒကာနိ၊ ကေသဉ္စိ အဘိညာပါဒကာနိ၊ ကေသဉ္စိ နိရောဓပါဒကာနိ၊ ကေသဉ္စိ ဘဝေါက္ကမနတ္ထာနိ။ တတ္ထ ခီဏာသဝါနံ စိတ္တေကဂ္ဂတတ္ထာနိ ဟောန္တိ၊ တေ ဟိ သမာပဇ္ဇိတွာ ‘‘ဧကဂ္ဂစိတ္တာ သုခံ ဒိဝသံ ဝိဟရိဿာမာ’’တိ ¶ ဣစ္စေဝံ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ ‘‘သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ သမာဟိတေန စိတ္တေန ဝိပဿိဿာမာ’’တိ နိဗ္ဗတ္တေန္တာနံ ဝိပဿနာပါဒကာနိ ဟောန္တိ။ ယေ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဘိညာပါဒကံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တနယာ အဘိညာယော ပတ္ထေန္တာ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ တေသံ အဘိညာပါဒကာနိ ဟောန္တိ။ ယေ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ‘‘နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ သတ္တာဟံ အစိတ္တကာ ဟုတွာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ ပတွာ သုခံ ဝိဟရိဿာမာ’’တိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ တေသံ နိရောဓပါဒကာနိ ¶ ဟောန္တိ။ ယေ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ‘‘အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ဟုတွာ ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿာမာ’’တိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ တေသံ ဘဝေါက္ကမနတ္ထာနိ ဟောန္တိ။

ဘဂဝတာ ¶ ပနိဒံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဗောဓိရုက္ခမူလေ နိဗ္ဗတ္တိတံ၊ တံ တဿ ဝိပဿနာပါဒကဉ္စေဝ အဟောသိ အဘိညာပါဒကဉ္စ နိရောဓပါဒကဉ္စ သဗ္ဗကိစ္စသာဓကဉ္စ သဗ္ဗလောကိယလောကုတ္တရဂုဏဒါယကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယေသဉ္စ ဂုဏာနံ ဒါယကံ အဟောသိ၊ တေသံ ဧကဒေသံ ဒဿေန္တော ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ သောတိ သော အဟံ။ ဧဝန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနက္ကမနိဒဿနမေတံ။ ဣမိနာ ကမေန စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ပဋိလဘိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမာဟိတေတိ ဣမိနာ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိနာ သမာဟိတေ။ ပရိသုဒ္ဓေတိအာဒီသု ပန ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓေ။ ပရိသုဒ္ဓတ္တာယေဝ ပရိယောဒါတေ၊ ပဘဿရေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုခါဒီနံ ပစ္စယာနံ ဃာတေန ဝိဟတရာဂါဒိအင်္ဂဏတ္တာ အနင်္ဂဏေ။ အနင်္ဂဏတ္တာယေဝ စ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ၊ အင်္ဂဏေန ဟိ စိတ္တံ ဥပက္ကိလိဿတိ။ သုဘာဝိတတ္တာ မုဒုဘူတေ၊ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝသေ ဝတ္တမာနဉှိ စိတ္တံ မုဒူတိ ဝုစ္စတိ။ မုဒုတ္တာယေဝ စ ကမ္မနိယေ၊ ကမ္မက္ခမေ ကမ္မယောဂ္ဂေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မုဒု ဟိ စိတ္တံ ကမ္မနိယံ ဟောတိ သုဓန္တမိဝ သုဝဏ္ဏံ၊ တဒုဘယမ္ပိ စ သုဘာဝိတတ္တာ ဧဝ။ ယထာဟ – ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ယံ ဧဝံ ဘာဝိတံ ဗဟုလီကတံ မုဒု စ ဟောတိ ကမ္မနိယဉ္စ၊ ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၂)။

ဧတေသု ¶ ပရိသုဒ္ဓဘာဝါဒီသု ဌိတတ္တာ ဌိတေ။ ဌိတတ္တာယေဝ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ၊ အစလေ နိရိဉ္ဇနေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မုဒုကမ္မညဘာဝေန ဝါ အတ္တနော ဝသေ ဌိတတ္တာ ဌိတေ၊ သဒ္ဓါဒီဟိ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ။ သဒ္ဓါပရိဂ္ဂဟိတဉှိ စိတ္တံ အဿဒ္ဓိယေန န ဣဉ္ဇတိ၊ ဝီရိယပရိဂ္ဂဟိတံ ကောသဇ္ဇေန န ဣဉ္ဇတိ၊ သတိပရိဂ္ဂဟိတံ ပမာဒေန န ဣဉ္ဇတိ၊ သမာဓိပရိဂ္ဂဟိတံ ဥဒ္ဓစ္စေန န ဣဉ္ဇတိ၊ ပညာပရိဂ္ဂဟိတံ အဝိဇ္ဇာယ န ဣဉ္ဇတိ၊ ဩဘာသဂတံ ကိလေသန္ဓကာရေန န ဣဉ္ဇတိ။ ဣမေဟိ ¶ ဆဟိ ဓမ္မေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ စိတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ စိတ္တံ အဘိနီဟာရက္ခမံ ဟောတိ အဘိညာသစ္ဆိကရဏီယာနံ ဓမ္မာနံ အဘိညာသစ္ဆိကိရိယာယ။

အပရော နယော – စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိနာ သမာဟိတေ။ နီဝရဏဒူရီဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓေ။ ဝိတက္ကာဒိသမတိက္ကမေန ပရိယောဒါတေ။ ဈာနပ္ပဋိလာဘပစ္စယာနံ ပါပကာနံ ဣစ္ဆာဝစရာနံ အဘာဝေန အနင်္ဂဏေ။ အဘိဇ္ဈာဒီနံ စိတ္တူပက္ကိလေသာနံ ဝိဂမေန ဝိဂတူပက္ကိလေသေ။ ဥဘယမ္ပိ စေတံ အနင်္ဂဏဝတ္ထသုတ္တာနုသာရေန (မ။ နိ။ ၁။၅၇ အာဒယော) ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝသိပ္ပတ္တိယာ မုဒုဘူတေ။ ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝူပဂမေန ကမ္မနိယေ။ ဘာဝနာပါရိပူရိယာ ပဏီတဘာဝူပဂမေန ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ¶ ။ ယထာ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဌိတေတိ အတ္ထော။ ဧဝမ္ပိ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ စိတ္တံ အဘိနီဟာရက္ခမံ ဟောတိ အဘိညာသစ္ဆိကရဏီယာနံ ဓမ္မာနံ အဘိညာသစ္ဆိကိရိယာယ၊ ပါဒကံ ပဒဋ္ဌာနဘူတန္တိ အတ္ထော။

ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယာတိ ဧဝံ အဘိညာပါဒကေ ဇာတေ ဧတသ္မိံ စိတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိမှိ ယံ ဉာဏံ တဒတ္ထာယ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေနိဝါသောတိ ပုဗ္ဗေ အတီတဇာတီသု နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာ။ နိဝုတ္ထာတိ အဇ္ဈာဝုတ္ထာ အနုဘူတာ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓါ နိဝုတ္ထဓမ္မာ ဝါ နိဝုတ္ထာ၊ ဂေါစရနိဝါသေန နိဝုတ္ထာ၊ အတ္တနော ဝိညာဏေန ဝိညာတာ ပရိစ္ဆိန္နာ၊ ပရဝိညာဏဝိညာတာပိ ဝါ ဆိန္နဝဋုမကာနုဿရဏာဒီသု။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတီတိ ယာယ သတိယာ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ၊ သာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ။ ဉာဏန္တိ တာယ သတိယာ သမ္ပယုတ္တဉာဏံ။ ဧဝမိမဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အတ္ထာယ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ ဧတဿ ဉာဏဿ အဓိဂမာယ ပတ္တိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဘိနိန္နာမေသိန္တိ အဘိနီဟရိံ။

သောတိ ¶ သော အဟံ။ အနေကဝိဟိတန္တိ အနေကဝိဓံ၊ အနေကေဟိ ဝါ ပကာရေဟိ ပဝတ္တိတံ သံဝဏ္ဏိတန္တိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေနိဝါသန္တိ သမနန္တရာတီတံ ဘဝံ အာဒိံ ကတွာ တတ္ထ တတ္ထ နိဝုတ္ထသန္တာနံ။ အနုဿရာမီတိ ‘‘ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော’’တိ ဧဝံ ဇာတိပဋိပါဋိယာ အနုဂန္တွာ အနုဂန္တွာ သရာမိ၊ အနုဒေဝ ဝါ သရာမိ၊ စိတ္တေ ¶ အဘိနိန္နာမိတမတ္တေ ဧဝ သရာမီတိ ဒဿေတိ။ ပူရိတပါရမီနဉှိ မဟာပုရိသာနံ ပရိကမ္မကရဏံ နတ္ထိ၊ တေန တေ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတွာဝ သရန္တိ။ အာဒိကမ္မိကကုလပုတ္တာ ပန ပရိကမ္မံ ကတွာဝ သရန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ ဝသေန ပရိကမ္မံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တံ ပန ဝုစ္စမာနံ အတိဘာရိယံ ဝိနယနိဒါနံ ကရောတိ၊ တသ္မာ တံ န ဝဒါမ။ အတ္ထိကေဟိ ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၀၂ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန ပါဠိမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

သေယျထိဒန္တိ အာရဒ္ဓပ္ပကာရဒဿနတ္ထေ နိပါတော။ တေနေဝ ယွာယံ ပုဗ္ဗေနိဝါသော အာရဒ္ဓါ၊ တဿ ပကာရပ္ပဘေဒံ ဒဿေန္တော ဧကမ္ပိ ဇာတိန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧကမ္ပိ ဇာတိန္တိ ဧကမ္ပိ ပဋိသန္ဓိမူလံ စုတိပရိယောသာနံ ဧကဘဝပရိယာပန္နံ ခန္ဓသန္တာနံ။ ဧသ နယော ဒွေပိ ဇာတိယောတိအာဒီသု။ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေတိအာဒီသု ပန ပရိဟာယမာနော ကပ္ပော သံဝဋ္ဋကပ္ပော၊ ဝဍ္ဎမာနော ဝိဝဋ္ဋကပ္ပောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ စ သံဝဋ္ဋေန သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ ဂဟိတော ဟောတိ တမ္မူလကတ္တာ။ ဝိဝဋ္ဋေန စ ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ။ ဧဝဉှိ သတိ ယာနိ တာနိ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကပ္ပဿ အသင်္ချေယျာနိ ¶ ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သံဝဋ္ဋော သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ၊ ဝိဝဋ္ဋော ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ’’တိ ဝုတ္တာနိ တာနိ သဗ္ဗာနိ ပရိဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ။

တတ္ထ တယော သံဝဋ္ဋာ – တေဇောသံဝဋ္ဋော၊ အာပေါသံဝဋ္ဋော၊ ဝါယောသံဝဋ္ဋောတိ။ တိဿော သံဝဋ္ဋသီမာ – အာဘဿရာ၊ သုဘကိဏှာ၊ ဝေဟပ္ဖလာတိ။ ယဒါ ကပ္ပော တေဇေန သံဝဋ္ဋတိ၊ အာဘဿရတော ဟေဋ္ဌာ အဂ္ဂိနာ ဍယှတိ။ ယဒါ ဥဒကေန သံဝဋ္ဋတိ၊ သုဘကိဏှတော ဟေဋ္ဌာ ဥဒကေန ဝိလီယတိ။ ယဒါ ဝါတေန သံဝဋ္ဋတိ၊ ဝေဟပ္ဖလတော ဟေဋ္ဌာ ဝါတေန ဝိဒ္ဓံသိယတိ။ ဝိတ္ထာရတော ပန သဒါပိ ဧကံ ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တံ ဝိနဿတိ။

ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တံ နာမ တိဝိဓံ ဟောတိ – ဇာတိက္ခေတ္တံ၊ အာဏာက္ခေတ္တံ၊ ဝိသယက္ခေတ္တဉ္စ။ တတ္ထ ဇာတိက္ခေတ္တံ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠပရိယန္တံ ဟောတိ၊ ယံ တထာဂတဿ ပဋိသန္ဓိအာဒီသု ကမ္ပတိ။ အာဏာက္ခေတ္တံ ¶ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠပရိယန္တံ ဟောတိ။ ယတ္ထ ရတနပရိတ္တံ၊ ခန္ဓပရိတ္တံ၊ ဓဇဂ္ဂပရိတ္တံ၊ အာဋာနာဋိယပရိတ္တံ၊ မောရပရိတ္တန္တိ ဣမေသံ ပရိတ္တာနံ အာနုဘာဝေါ ပဝတ္တတိ။ ဝိသယက္ခေတ္တံ ပန အနန္တံ အပရိမာဏံ၊ ‘‘ယံ ¶ ယာဝတာ ဝါ ပန အာကင်္ခေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၁) ဝုတ္တံ ယတ္ထ ယံ ယံ အာကင်္ခတိ တံ တံ အနုဿရတိ။ ဧဝမေတေသု တီသု ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တေသု ဧကံ အာဏာက္ခေတ္တံ ဝိနဿတိ။ တသ္မိံ ပန ဝိနဿန္တေ ဇာတိက္ခေတ္တမ္ပိ ဝိနဋ္ဌမေဝ ဟောတိ၊ ဝိနဿန္တဉ္စ ဧကတောဝ ဝိနဿတိ၊ သဏ္ဌဟန္တမ္ပိ ဧကတောဝ သဏ္ဌဟတိ။ တဿ ဝိနာသော စ သဏ္ဌဟနဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၀၄) ဝုတ္တံ။ အတ္ထိကေဟိ တတော ဂဟေတဗ္ဗံ။

ယေ ပနေတေ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋာ ဝုတ္တာ၊ ဧတေသု ဘဂဝါ ဗောဓိမဏ္ဍေ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ နိသိန္နော အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ သရိ။ ကထံ? ‘‘အမုတြာသိ’’န္တိအာဒိနာ နယေန။ တတ္ထ အမုတြာသိန္တိ အမုမှိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အဟံ အမုမှိ ဘဝေ ဝါ ယောနိယာ ဝါ ဂတိယာ ဝါ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ ဝါ သတ္တာဝါသေ ဝါ သတ္တနိကာယေ ဝါ အဟောသိံ။ ဧဝံနာမောတိ ဝေဿန္တရော ဝါ ဇောတိပါလော ဝါ။ ဧဝံဂေါတ္တောတိ ဘဂ္ဂဝေါ ဝါ ဂေါတမော ဝါ။ ဧဝံဝဏ္ဏောတိ ဩဒါတော ဝါ သာမော ဝါ။ ဧဝမာဟာရောတိ သာလိမံသောဒနာဟာရော ဝါ ပဝတ္တဖလဘောဇနော ဝါ။ ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီတိ အနေကပ္ပကာရေန ကာယိကစေတသိကာနံ သာမိသနိရာမိသာဒိပ္ပဘေဒါနံ ဝါ သုခဒုက္ခာနံ ပဋိသံဝေဒီ။ ဧဝမာယုပရိယန္တောတိ ဧဝံ ဝဿသတပရမာယုပရိယန္တော ဝါ စတုရာသီတိကပ္ပသဟဿပရမာယုပရိယန္တော ဝါ။

သော ¶ တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိန္တိ သော အဟံ တတော ဘဝတော ယောနိတော ဂတိတော ဝိညာဏဋ္ဌိတိတော သတ္တာဝါသတော သတ္တနိကာယတော ဝါ စုတော၊ ပုန အမုကသ္မိံ နာမ ဘဝေ ယောနိယာ ဂတိယာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ သတ္တာဝါသေ သတ္တနိကာယေ ဝါ ဥဒပါဒိံ။ တတြာပါသိန္တိ အထ တတြာပိ ဘဝေ ယောနိယာ ဂတိယာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ သတ္တာဝါသေ သတ္တနိကာယေ ဝါ ပုန အဟောသိံ။ ဧဝံနာမောတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။

အထ ဝါ ယသ္မာ အမုတြာသိန္တိ ဣဒံ အနုပုဗ္ဗေန အာရောဟန္တဿ ယာဝဒိစ္ဆကံ သရဏံ။ သော တတော စုတောတိ ပဋိနိဝတ္တန္တဿ ပစ္စဝေက္ခဏံ။ တသ္မာ ဣဓူပပန္နောတိ ဣမိဿာ ဣဓူပပတ္တိယာ အနန္တရံ အမုတြ ဥဒပါဒိန္တိ တုသိတဘဝနံ သန္ဓာယာဟာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတြာပါသိံ ဧဝံနာမောတိ တတြာပိ ¶ တုသိတဘဝနေ ¶ သေတကေတု နာမ ဒေဝပုတ္တော အဟောသိံ။ ဧဝံဂေါတ္တောတိ တာဟိ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဂေါတ္တော။ ဧဝံဝဏ္ဏောတိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော။ ဧဝမာဟာရောတိ ဒိဗ္ဗသုဓာဟာရော။ ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီတိ ဧဝံ ဒိဗ္ဗသုခပ္ပဋိသံဝေဒီ။ ဒုက္ခံ ပန သင်္ခါရဒုက္ခမတ္တမေဝ။ ဧဝမာယုပရိယန္တောတိ ဧဝံ သတ္တပညာသဝဿကောဋိသဋ္ဌိဝဿသတသဟဿာယုပရိယန္တော။ သော တတော စုတောတိ သော အဟံ တတော တုသိတဘဝနတော စုတော။ ဣဓူပပန္နောတိ ဣဓ မဟာမာယာယ ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တော။

ဣတီတိ ဧဝံ။ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသန္တိ နာမဂေါတ္တဝသေန သဥဒ္ဒေသံ၊ ဝဏ္ဏာဒိဝသေန သာကာရံ။ နာမဂေါတ္တဝသေန ဟိ သတ္တော ‘‘ဒတ္တော၊ တိဿော၊ ဂေါတမော’’တိ ဥဒ္ဒိသီယတိ၊ ဝဏ္ဏာဒီဟိ ဩဒါတော၊ သာမောတိ နာနတ္တတော ပညာယတိ၊ တသ္မာ နာမဂေါတ္တံ ဥဒ္ဒေသော၊ ဣတရေ အာကာရာ။ ကိံ ပန ဗုဒ္ဓါယေဝ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ သရန္တီတိ? ဝုစ္စတေ – န ဗုဒ္ဓါယေဝ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ-ဗုဒ္ဓသာဝက-တိတ္ထိယာပိ၊ နော စ ခေါ အဝိသေသေန။ တိတ္ထိယာ ဟိ စတ္တာလီသံယေဝ ကပ္ပေ သရန္တိ၊ န တတော ပရံ။ ကသ္မာ? ဒုဗ္ဗလပညတ္တာ။ တေသဉှိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒဝိရဟတော ဒုဗ္ဗလာ ပညာ ဟောတိ။ သာဝကေသု ပန အသီတိမဟာသာဝကာ ကပ္ပသတသဟဿံ သရန္တိ၊ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဧကမသင်္ချေယျံ သတသဟဿဉ္စ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ သတသဟဿဉ္စ။ ဧတ္တကော ဟိ တေသံ အဘိနီဟာရော။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ၊ ယာဝ ဣစ္ဆန္တိ တာဝ သရန္တိ။ တိတ္ထိယာ စ ခန္ဓပဋိပါဋိမေဝ သရန္တိ။ ပဋိပါဋိံ မုဉ္စိတွာ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန သရိတုံ န သက္ကောန္တိ။ တေသဉှိ အန္ဓာနံ ဝိယ ဣစ္ဆိတပ္ပဒေသောက္ကမနံ နတ္ထိ။ သာဝကာ ဥဘယထာပိ သရန္တိ၊ တထာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ။ ဗုဒ္ဓါ ပန ခန္ဓပဋိပါဋိယာပိ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေနပိ သီဟောက္ကန္တဝသေနပိ အနေကာသု ကပ္ပကောဋီသု ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ ယံ ယံ ဌာနံ အာကင်္ခန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ သရန္တိယေဝ။

အယံ ခေါ မေ ဗြာဟ္မဏာတိအာဒီသု မေတိ မယာ။ ဝိဇ္ဇာတိ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ။ ကိံ ဝိဒိတံ ¶ ကရောတိ? ပုဗ္ဗေနိဝါသံ။ အဝိဇ္ဇာတိ တဿေဝ ပုဗ္ဗေနိဝါသဿ အဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟော ဝုစ္စတိ။ တမောတိ သွေဝ မောဟော တပ္ပဋိစ္ဆာဒကဋ္ဌေန ¶ ‘‘တမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အာလောကောတိ သာယေဝဝိဇ္ဇာ ဩဘာသကရဏဋ္ဌေန ‘‘အာလောကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာတိ အယံ အတ္ထော၊ သေသံ ပသံသာဝစနံ။ ယောဇနာ ¶ ပနေတ္ထ – အယံ ခေါ မေ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ၊ တဿ မေ အဓိဂတဝိဇ္ဇဿ အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ၊ ဝိနဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ။ ဧသ နယော ဣတရသ္မိမ္ပိ ပဒဒွယေ။

ယထာ တန္တိ ဧတ္ထ ယထာတိ ဩပမ္မတ္ထေ။ တန္တိ နိပါတော။ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသေန အပ္ပမတ္တဿ။ ဝီရိယာတာပေန အာတာပိနော။ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခတာယ ပဟိတတ္တဿ၊ ပေသိတစိတ္တဿာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော အဝိဇ္ဇာ ဝိဟညေယျ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တမော ဝိဟညေယျ အာလောကော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ဧဝမေဝ မမ အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ၊ တမော ဝိဟတော အာလောကော ဥပ္ပန္နော။ ဧတဿ မေ ပဓာနာနုယောဂဿ အနုရူပမေဝ ဖလံ လဒ္ဓန္တိ။

အယံ ခေါ မေ ဗြာဟ္မဏ ပဌမာ အဘိနိဗ္ဘိဒါ အဟောသိ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿေဝ အဏ္ဍကောသမှာတိ အယံ ခေါ မမ ဗြာဟ္မဏ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏမုခတုဏ္ဍကေန ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓပဋိစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ ပဌမာ အဘိနိဗ္ဘိဒါ ပဌမာ နိက္ခန္တိ ပဌမာ အရိယာဇာတိ အဟောသိ၊ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿေဝ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ ပါဒနခသိခါယ ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ တမှာ အဏ္ဍကောသမှာ အဘိနိဗ္ဘိဒါ နိက္ခန္တိ ကုက္ကုဋနိကာယေ ပစ္စာဇာတီတိ။

၁၃။ သော ဧဝံ…ပေ… စုတူပပါတဉာဏာယာတိ စုတိယာ စ ဥပပါတေ စ ဉာဏာယ၊ ယေန ဉာဏေန သတ္တာနံ စုတိ စ ဥပပါတော စ ဉာယတိ၊ တဒတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိန္တိ ပရိကမ္မစိတ္တံ နီဟရိံ။ သော ဒိဗ္ဗေန…ပေ… ပဿာမီတိ ဧတ္ထ ပန ပူရိတပါရမီနံ မဟာသတ္တာနံ ပရိကမ္မကရဏံ နတ္ထိ။ တေ ဟိ စိတ္တေ အဘိနိန္နာမိတမတ္တေ ဧဝ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ သတ္တေ ပဿန္တိ၊ အာဒိကမ္မိကကုလပုတ္တာ ပန ပရိကမ္မံ ကတွာ။ တသ္မာ တေသံ ဝသေန ပရိကမ္မံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တံ ပန ဝုစ္စမာနံ အတိဘာရိယံ ဝိနယနိဒါနံ ကရောတိ၊ တသ္မာ တံ ¶ န ဝဒါမ။ အတ္ထိကေဟိ ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၁၁) ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန ပါဠိမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

သောတိ ¶ သော အဟံ။ ဒိဗ္ဗေနာတိအာဒီသု ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗံ ¶ ။ ဒေဝတာနဉှိ သုစရိတကမ္မနိဗ္ဗတ္တံ ပိတ္တသေမှရုဟိရာဒီဟိ အပလိဗုဒ္ဓံ ဥပက္ကိလေသဝိနိမုတ္တတာယ ဒူရေပိ အာရမ္မဏသမ္ပဋိစ္ဆနသမတ္ထံ ဒိဗ္ဗံ ပသာဒစက္ခု ဟောတိ။ ဣဒဉ္စာပိ ဝီရိယဘာဝနာဗလနိဗ္ဗတ္တံ ဉာဏစက္ခု တာဒိသမေဝါတိ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗံ၊ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဝသေန ပဋိလဒ္ဓတ္တာ အတ္တနာ စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿိတတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ၊ အာလောကပရိဂ္ဂဟေန မဟာဇုတိကတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ၊ တိရောကုဋ္ဋာဒိဂတရူပဒဿနေန မဟာဂတိကတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ။ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခု။ စက္ခုကိစ္စကရဏေန စက္ခုမိဝါတိပိ စက္ခု။ စုတူပပါတဒဿနေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတုတ္တာ ဝိသုဒ္ဓံ။ ယော ဟိ စုတိမတ္တမေဝ ပဿတိ န ဥပပါတံ၊ သော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ။ ယော ဥပပါတမတ္တမေဝ ပဿတိ န စုတိံ၊ သော နဝသတ္တပါတုဘာဝဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ။ ယော ပန တဒုဘယံ ပဿတိ၊ သော ယသ္မာ ဒုဝိဓမ္ပိ တံ ဒိဋ္ဌိဂတံ အတိဝတ္တတိ၊ တသ္မာဿ တံ ဒဿနံ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတု ဟောတိ။ တဒုဘယဉ္စ ဘဂဝါ အဒ္ဒသ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘စုတူပပါတဒဿနေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတုတ္တာ ဝိသုဒ္ဓ’’န္တိ။

ဧကာဒသဥပက္ကိလေသဝိရဟတော ဝါ ဝိသုဒ္ဓံ။ ဘဂဝတော ဟိ ဧကာဒသပက္ကိလေသဝိရဟိတံ ဒိဗ္ဗစက္ခု။ ယထာဟ – ‘‘သော ခေါ အဟံ၊ အနုရုဒ္ဓ၊ ‘ဝိစိကိစ္ဆာ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော’တိ ဣတိ ဝိဒိတွာ ဝိစိကိစ္ဆံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသံ ပဇဟိံ။ အမနသိကာရော…ပေ… ထိနမိဒ္ဓံ… ဆမ္ဘိတတ္တံ… ဥပ္ပိလံ… ဒုဋ္ဌုလ္လံ… အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယံ… အတိလီနဝီရိယံ… အဘိဇပ္ပာ… နာနတ္တသညာ… ‘အတိနိဇ္ဈာယိတတ္တံ ရူပါနံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော’တိ ဣတိ ဝိဒိတွာ အတိနိဇ္ဈာယိတတ္တံ ရူပါနံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသံ ပဇဟိံ။ သော ခေါ အဟံ၊ အနုရုဒ္ဓ၊ အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော ဩဘာသဉှိ ခေါ သဉ္ဇာနာမိ၊ န စ ရူပါနိ ပဿာမိ။ ရူပါနိ ဟိ ခေါ ပဿာမိ၊ န စ ဩဘာသံ သဉ္ဇာနာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၄၂-၂၄၃) ဧဝမာဒိ။ တဒေဝံ ဧကာဒသုပက္ကိလေသဝိရဟတော ¶ ဝိသုဒ္ဓံ။

မနုဿူပစာရံ အတိက္ကမိတွာ ရူပဒဿနေန အတိက္ကန္တမာနုသကံ၊ မာနုသကံ ဝါ မံသစက္ခုံ အတိက္ကန္တတ္တာ အတိက္ကန္တမာနုသကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေန ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန။

သတ္တေ ¶ ပဿာမီတိ မနုဿမံသစက္ခုနာ ဝိယ သတ္တေ ပဿာမိ ဒက္ခာမိ ဩလောကေမိ။ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေတိ ဧတ္ထ စုတိက္ခဏေ ဝါ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ဝါ ¶ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒဋ္ဌုံ န သက္ကာ၊ ယေ ပန အာသန္နစုတိကာ ဣဒါနိ စဝိဿန္တိ တေ စဝမာနာ။ ယေ စ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကာ သမ္ပတိနိဗ္ဗတ္တာ ဝါ၊ တေ ဥပပဇ္ဇမာနာတိ အဓိပ္ပေတာ။ တေ ဧဝရူပေ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ စ ပဿာမီတိ ဒဿေတိ။ ဟီနေတိ မောဟနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဟီနာနံ ဇာတိကုလဘောဂါဒီနံ ဝသေန ဟီဠိတေ ဩဟီဠိတေ ဥညာတေ အဝညာတေ။ ပဏီတေတိ အမောဟနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ တဗ္ဗိပရီတေ။ သုဝဏ္ဏေတိ အဒေါသနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဣဋ္ဌကန္တမနာပဝဏ္ဏယုတ္တေ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေတိ ဒေါသနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ အနိဋ္ဌာကန္တအမနာပဝဏ္ဏယုတ္တေ၊ အဘိရူပေ ဝိရူပေတိပိ အတ္ထော။ သုဂတေတိ သုဂတိဂတေ၊ အလောဘနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဝါ အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ။ ဒုဂ္ဂတေတိ ဒုဂ္ဂတိဂတေ၊ လောဘနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဝါ ဒလိဒ္ဒေ အပ္ပန္နပါနေ။ ယထာကမ္မူပဂေတိ ယံ ယံ ကမ္မံ ဥပစိတံ တေန တေန ဥပဂတေ။ တတ္ထ ပုရိမေဟိ ‘‘စဝမာနေ’’တိအာဒီဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စံ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာ ပန ပဒေန ယထာကမ္မူပဂဉာဏကိစ္စံ။

တဿ စ ဉာဏဿ အယမုပ္ပတ္တိက္ကမော – သော ဟေဋ္ဌာ နိရယာဘိမုခံ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ နေရယိကသတ္တေ ပဿတိ မဟန္တံ ဒုက္ခမနုဘဝမာနေ၊ တံ ဒဿနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စမေဝ။ သော ဧဝံ မနသိ ကရောတိ – ‘‘ကိန္နု ခေါ ကမ္မံ ကတွာ ဣမေ သတ္တာ ဧတံ ဒုက္ခမနုဘဝန္တီ’’တိ? အထဿ ‘‘ဣဒံ နာမ ကတွာ’’တိ တံ ကမ္မာရမ္မဏံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ ဥပရိ ဒေဝလောကာဘိမုခံ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ နန္ဒနဝန-မိဿကဝန-ဖာရုသကဝနာဒီသု သတ္တေ ပဿတိ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနေ။ တမ္ပိ ဒဿနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စမေဝ။ သော ဧဝံ မနသိ ကရောတိ – ‘‘ကိန္နု ခေါ ကမ္မံ ကတွာ ဣမေ သတ္တာ ဧတံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တီ’’တိ? အထဿ ‘‘ဣဒံ ¶ နာမ ကတွာ’’တိ တံကမ္မာရမ္မဏံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ယထာကမ္မူပဂဉာဏံ နာမ။ ဣမဿ ဝိသုံ ပရိကမ္မံ နာမ နတ္ထိ။ ယထာ စိမဿ၊ ဧဝံ အနာဂတံသဉာဏဿပိ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုပါဒကာနေဝ ဟိ ဣမာနိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ သဟေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။

ကာယဒုစ္စရိတေနာတိအာဒီသု ဒုဋ္ဌု စရိတံ ဒုဋ္ဌံ ဝါ စရိတံ ကိလေသပူတိကတ္တာတိ ဒုစ္စရိတံ၊ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ၊ ကာယတော ဝါ ဥပ္ပန္နံ ဒုစ္စရိတန္တိ ကာယဒုစ္စရိတံ။ ဧဝံ ဝစီမနောဒုစ္စရိတာနိပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ သမန္နာဂတာတိ သမင်္ဂီဘူတာ။ အရိယာနံ ဥပဝါဒကာတိ ဗုဒ္ဓ-ပစ္စေကဗုဒ္ဓ-ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ အရိယာနံ အန္တမသော ဂိဟိသောတာပန္နာနမ္ပိ အနတ္ထကာမာ ဟုတွာ အန္တိမဝတ္ထုနာ ¶ ဝါ ဂုဏပရိဓံသနေန ဝါ ဥပဝါဒကာ၊ အက္ကောသကာ၊ ဂရဟကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘နတ္ထိ ဣမေသံ သမဏဓမ္မော၊ အဿမဏာ ဧတေ’’တိ ဝဒန္တော အန္တိမဝတ္ထုနာ ဥပဝဒတိ။ ‘‘နတ္ထိ ဣမေသံ ဈာနံ ဝါ ဝိမောက္ခော ဝါ မဂ္ဂေါ ဝါ ဖလံ ဝါ’’တိ ဝဒန္တော ဂုဏပရိဓံသနေန ဥပဝဒတီတိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ဇာနံ ဝါ ဥပဝဒေယျ အဇာနံ ဝါ၊ ဥဘယထာပိ အရိယူပဝါဒေါဝ ဟောတိ။ ဘာရိယံ ကမ္မံ သဂ္ဂါဝရဏံ မဂ္ဂါဝရဏဉ္စ၊ သတေကိစ္ဆံ ပန ဟောတိ။ တဿ စ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဣဒံ ဝတ္ထုမုဒါဟရန္တိ –

‘‘အညတရသ္မိံ ကိရ ဂါမေ ဧကော ထေရော စ ဒဟရဘိက္ခု စ ပိဏ္ဍာယ စရန္တိ။ တေ ပဌမဃရေယေဝ ဥဠုင်္ကမတ္တံ ဥဏှယာဂုံ လဘိံသု။ ထေရဿ စ ကုစ္ဆိဝါတော အတ္ထိ။ သော စိန္တေသိ – ‘အယံ ယာဂု မယှံ သပ္ပာယာ၊ ယာဝ န သီတလာ ဟောတိ တာဝ နံ ပိဝါမီ’တိ။ သော မနုဿေဟိ ဥမ္မာရတ္ထာယ အာဟဋေ ဒါရုက္ခန္ဓေ နိသီဒိတွာ တံ ပိဝိ။ ဣတရော တံ ဇိဂုစ္ဆိ – ‘အတိစ္ဆာတော ဝတာယံ မဟလ္လကော အမှာကံ လဇ္ဇိတဗ္ဗကံ အကာသီ’တိ။ ထေရော ဂါမေ စရိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဒဟရဘိက္ခုံ အာဟ – ‘အတ္ထိ တေ၊ အာဝုသော၊ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပတိဋ္ဌာ’တိ? ‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သောတာပန္နော အဟ’န္တိ။ ‘တေန ဟာဝုသော၊ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ဝါယာမံ မာ အကာသိ၊ ခီဏာသဝေါ တယာ ဥပဝဒိတော’တိ။ သော တံ ခမာပေသိ။ တေနဿ တံ ပါကတိကံ အဟောသိ’’။ တသ္မာ ယော အညောပိ အရိယံ ဥပဝဒတိ၊ တေန ဂန္တွာ သစေ အတ္တနာ ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ၊ ‘‘အဟံ အာယသ္မန္တံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အဝစံ၊ တံ မေ ခမာဟီ’’တိ ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ နဝကတရော ဟောတိ ¶ ၊ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အဟံ ဘန္တေ တုမှေ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အဝစံ၊ တံ မေ ခမထာ’’တိ ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ သော နက္ခမတိ ဒိသာပက္ကန္တော ဝါ ဟောတိ၊ ယေ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ သစေ အတ္တနာ ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ ဌိတကေနေဝ၊ သစေ နဝကတရော ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အသုကံ နာမ အာယသ္မန္တံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အဝစံ၊ ခမတု မေ သော အာယသ္မာ’’တိ ဧဝံ ဝဒန္တေန ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ သော ပရိနိဗ္ဗုတော ဟောတိ၊ ပရိနိဗ္ဗုတမဉ္စဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ယာဝ သိဝထိကံ ဂန္တွာပိ ခမာပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ကတေ သဂ္ဂါဝရဏဉ္စ မဂ္ဂါဝရဏဉ္စ န ဟောတိ၊ ပါကတိကမေဝ ဟောတိ။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာတိ ဝိပရီတဒဿနာ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန သမာဒိန္နနာနာဝိဓကမ္မာ၊ ယေ စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမူလကေသု ကာယကမ္မာဒီသု အညေပိ ¶ သမာဒပေန္တိ။ တတ္ထ ဝစီဒုစ္စရိတဂ္ဂဟဏေနေဝ အရိယူပဝါဒေ၊ မနောဒုစ္စရိတဂ္ဂဟဏေန စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သင်္ဂဟိတာယပိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ပုန ဝစနံ မဟာသာဝဇ္ဇဘာဝဒဿနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟာသာဝဇ္ဇော ဟိ အရိယူပဝါဒေါ အာနန္တရိယသဒိသော။ ယထာဟ – ‘‘သေယျထာပိ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အညံ အာရာဓေယျ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝဒါမိ တံ ဝါစံ အပ္ပဟာယ တံ စိတ္တံ အပ္ပဟာယ တံ ဒိဋ္ဌိံ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာ ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော၊ ဧဝံ နိရယေ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၉)။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတော ¶ စ မဟာသာဝဇ္ဇတရံ နာမ အညံ နတ္ထိ။ ယထာဟ – ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ဧဝံ မဟာသာဝဇ္ဇတရံ၊ ယထယိဒံ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဇ္ဇာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၃၁၀)။

ကာယဿ ဘေဒါတိ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓပရိစ္စာဂါ။ ပရံ မရဏာတိ တဒနန္တရံ အဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေ။ အထဝါ ကာယဿ ဘေဒါတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿုပစ္ဆေဒါ။ ပရံ မရဏာတိ စုတိစိတ္တတော ဥဒ္ဓံ။ အပါယန္တိ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ နိရယဝေဝစနံ။ နိရယော ဟိ သဂ္ဂမောက္ခဟေတုဘူတာ ပုညသမ္မတာ အယာ အပေတတ္တာ၊ သုခါနံ ¶ ဝါ အာယဿ အဘာဝါ အပါယော။ ဒုက္ခဿ ဂတိ ပဋိသရဏန္တိ ဒုဂ္ဂတိ၊ ဒေါသဗဟုလတာယ ဝါ ဒုဋ္ဌေန ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တာ ဂတီတိ ဒုဂ္ဂတိ။ ဝိဝသာ နိပတန္တိ ဧတ္ထ ဒုက္ကဋကာရိနောတိ ဝိနိပါတော၊ ဝိနဿန္တာ ဝါ ဧတ္ထ နိပတန္တိ သမ္ဘိဇ္ဇမာနင်္ဂပစ္စင်္ဂါတိ ဝိနိပါတော။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဿာဒသညိတော အယောတိ နိရယော။

အထ ဝါ အပါယဂ္ဂဟဏေန တိရစ္ဆာနယောနိံ ဒီပေတိ။ တိရစ္ဆာနယောနိ ဟိ အပါယော၊ သုဂတိယာ အပေတတ္တာ၊ န ဒုဂ္ဂတိ၊ မဟေသက္ခာနံ နာဂရာဇာဒီနံ သမ္ဘဝတော။ ဒုဂ္ဂတိဂ္ဂဟဏေန ပေတ္တိဝိသယံ ဒီပေတိ။ သော ဟိ အပါယော စေဝ ဒုဂ္ဂတိ စ သုဂတိတော အပေတတ္တာ၊ ဒုက္ခဿ စ ဂတိဘူတတ္တာ၊ န တု ဝိနိပါတော အသုရသဒိသံ အဝိနိပတိတတ္တာ။ ပေတမဟိဒ္ဓိကာနဉှိ ဝိမာနာနိပိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဝိနိပါတဂ္ဂဟဏေန အသုရကာယံ ဒီပေတိ။ သော ဟိ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန အပါယော စေဝ ဒုဂ္ဂတိ စ သဗ္ဗသမုဿယေဟိ စ ဝိနိပတိတတ္တာ ဝိနိပါတောတိ ဝုစ္စတိ။ နိရယဂ္ဂဟဏေန အဝီစိ-အာဒိအနေကပ္ပကာရံ နိရယမေဝ ဒီပေတိ။ ဥပပန္နာတိ ဥပဂတာ၊ တတ္ထ အဘိနိဗ္ဗတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန သုက္ကပက္ခော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယံ ¶ ပန ဝိသေသော – ဧတ္ထ သုဂတိဂ္ဂဟဏေန မနုဿဂတိပိ သင်္ဂယှတိ။ သဂ္ဂဂ္ဂဟဏေန ဒေဝဂတိယေဝ။ တတ္ထ သုန္ဒရာ ဂတီတိ သုဂတိ။ ရူပါဒိဝိသယေဟိ သုဋ္ဌု အဂ္ဂေါတိ သဂ္ဂေါ။ သော သဗ္ဗောပိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကောတိ အယံ ဝစနတ္ထော။ ဝိဇ္ဇာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာတိ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အယမေဝ ဟေတ္ထ ဝိသေသော – ယထာ ပုဗ္ဗေနိဝါသကထာယံ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏမုခတုဏ္ဍကေန ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓပအစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ ‘‘စုတူပပါတဉာဏမုခတုဏ္ဍကေန စုတူပပါတပဋိစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ။

၁၄။ သော ¶ ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေတိ ဣဓ ဝိပဿနာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏတ္ထာယ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဟိ အာသဝဝိနာသနတော အာသဝါနံ ခယောတိ ဝုစ္စတိ။ တတြ စေတံ ဉာဏံ တပ္ပရိယာပန္နတ္တာတိ ¶ ။ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိန္တိ ဝိပဿနာစိတ္တံ အဘိနီဟရိံ။ သော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ဧဝမာဒီသု ‘‘ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ၊ န ဣတော ဘိယျော’’တိ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခသစ္စံ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ ဇာနိံ ပဋိဝိဇ္ဈိံ။ တဿ စ ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တိကံ တဏှံ ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ၊ တဒုဘယမ္ပိ ယံ ဌာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈတိ တံ တေသံ အပ္ပဝတ္တိံ နိဗ္ဗာနံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ၊ တဿ စ သမ္ပာပကံ အရိယမဂ္ဂံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ ဇာနိံ ပဋိဝိဇ္ဈိန္တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ သရူပတော သစ္စာနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကိလေသဝသေန ပရိယာယတော ဒဿေန္တော ‘‘ဣမေ အာသဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿ မေ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတောတိ တဿ မယှံ ဧဝံ ဇာနန္တဿ ဧဝံ ပဿန္တဿ သဟ ဝိပဿနာယ ကောဋိပ္ပတ္တံ မဂ္ဂံ ကထေတိ။ ကာမာသဝါတိ ကာမာသဝတော။ ဝိမုစ္စိတ္ထာတိ ဣမိနာ ဖလက္ခဏံ ဒဿေတိ။ မဂ္ဂက္ခဏေ ဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ၊ ဖလက္ခဏေ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏန္တိ ဣမိနာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ¶ ဒဿေတိ။ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ တဿ ဘူမိံ။ တေန ဟိ ဉာဏေန ဘဂဝါ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ခီဏာ ဇာတီ’’တိအာဒီနိ အဗ္ဘညာသိံ။ ကတမာ ပန ဘဂဝတော ဇာတိ ခီဏာ၊ ကထဉ္စ နံ အဗ္ဘညာသီတိ? ဝုစ္စတေ – န တာဝဿ အတီတာ ဇာတိ ခီဏာ၊ ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ၊ န အနာဂတာ၊ အနာဂတေ ဝါယာမာဘာဝတော၊ န ပစ္စုပ္ပန္နာ၊ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ယာ ပန မဂ္ဂဿ အဘာဝိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဧကစတုပဉ္စဝေါကာရဘဝေသု ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓပ္ပဘေဒါ ဇာတိ၊ သာ မဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အာပဇ္ဇနေန ခီဏာ၊ တံ သော မဂ္ဂဘာဝနာယ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ‘‘ကိလေသာဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ အာယတိံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ဟောတီ’’တိ ဇာနန္တော အဗ္ဘညာသိံ။

ဝုသိတန္တိ ဝုတ္ထံ ပရိဝုတ္ထံ၊ ကတံ စရိတံ နိဋ္ဌိတန္တိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ၊ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန ဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တ သေက္ခာ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသန္တိ နာမ၊ ခီဏာသဝေါ ဝုတ္ထဝါသော။ တသ္မာ ဘဂဝါ အတ္တနော ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ အဗ္ဘညာသိံ။ ကတံ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယဝသေန ¶ သောဠသဝိဓမ္ပိ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပိတန္တိ အတ္ထော ¶ ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာဒယော ဟိ ဧတံ ကိစ္စံ ကရောန္တိ၊ ခီဏာသဝေါ ကတကရဏီယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ အတ္တနော ကရဏီယံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ကတံ ကရဏီယ’’န္တိ အဗ္ဘညာသိံ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣဒါနိ ပုန ဣတ္ထဘာဝါယ ဧဝံ သောဠသကိစ္စဘာဝါယ ကိလေသက္ခယာယ ဝါ မဂ္ဂဘာဝနာကိစ္စံ မေ နတ္ထီတိ အဗ္ဘညာသိံ။

ဣဒါနိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏပရိဂ္ဂဟိတံ တံ အာသဝါနံ ခယဉာဏာဓိဂမံ ဗြာဟ္မဏဿ ဒဿေန္တော အယံ ခေါ မေ ဗြာဟ္မဏာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာတိ စတုသစ္စပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော – အယံ ခေါ မေ ဗြာဟ္မဏ တတိယာ အဘိနိဗ္ဘိဒါ အဟောသီတိ ဧတ္ထ အယံ ခေါ မမ ဗြာဟ္မဏ အာသဝါနံ ခယဉာဏမုခတုဏ္ဍကေန စတုသစ္စပဋိစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ တတိယာ အဘိနိဗ္ဘိဒါ တတိယာ နိက္ခန္တိ တတိယာ အရိယဇာတိ အဟောသိ၊ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿေဝ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ ပါဒနခသိခါယ ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ တမှာ အဏ္ဍကောသမှာ အဘိနိဗ္ဘိဒါ နိက္ခန္တိ ကုက္ကုဋနိကာယေ ပစ္စာဇာတီတိ။

ဧတ္တာဝတာ ¶ ကိံ ဒဿေတီတိ? သော ဟိ ဗြာဟ္မဏ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကော အဏ္ဍကောသံ

ပဒါလေတွာ တတော နိက္ခမန္တော သကိမေဝ ဇာယတိ၊ အဟံ ပန ပုဗ္ဗေ-နိဝုတ္ထက္ခန္ဓပဋိစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ဘိန္ဒိတွာ ပဌမံ တာဝ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဝိဇ္ဇာယ ဇာတော၊ တတော သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိပဋိစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ ဒုတိယံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဝိဇ္ဇာယ ဇာတော၊ ပုန စတုသစ္စပဋိစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ တတိယံ အာသဝါနံ ခယဉာဏဝိဇ္ဇာယ ဇာတော၊ ဧဝံ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ တိက္ခတ္တုံ ဇာတော။ သာ စ မေ ဇာတိ အရိယာ သုပရိသုဒ္ဓါတိ ဣဒံ ဒဿေသိ။ ဧဝံ ဒဿေန္တော စ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန အတီတံသဉာဏံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတံသဉာဏံ၊ အာသဝက္ခယေန သကလလောကိယလောကုတ္တရဂုဏန္တိ ဧဝံ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ သဗ္ဗေပိ သဗ္ဗညုဂုဏေ ပကာသေတွာ အတ္တနော အရိယာယ ဇာတိယာ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝံ ဗြာဟ္မဏဿ ဒဿေသီတိ။

၁၅။ ဧဝံ ¶ ဝုတ္တေ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏောတိ ဧဝံ ဘဂဝတာ လောကာနုကမ္ပကေန ဗြာဟ္မဏံ အနုကမ္ပမာနေန ဝိနိဂူဟိတဗ္ဗေပိ အတ္တနော အရိယာယ ဇာတိယာ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝေ ဝိဇ္ဇတ္တယပကာသိကာယ ¶ ဓမ္မဒေသနာယ ဝုတ္တေ ပီတိဝိပ္ဖာရပရိပုဏ္ဏဂတ္တစိတ္တော ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော တံ ဘဂဝတော အရိယာယ ဇာတိယာ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝံ ဝိဒိတွာ ‘‘ဤဒိသံ နာမာဟံ သဗ္ဗလောကဇေဋ္ဌသေဋ္ဌံ သဗ္ဗဂုဏသမန္နာဂတံ သဗ္ဗညုံ ‘အညေသံ အဘိဝါဒနာဒိကမ္မံ န ကရောတီ’တိ အဝစံ – ‘ဓီရတ္ထု ဝတရေ အညာဏ’’’န္တိ အတ္တာနံ ဂရဟိတွာ ‘‘အယံ ဒါနိ လောကေ အရိယာယ ဇာတိယာ ပုရေဇာတဋ္ဌေန ဇေဋ္ဌော၊ သဗ္ဗဂုဏေဟိ အပ္ပဋိသမဋ္ဌေန သေဋ္ဌော’’တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဇေဋ္ဌော ဘဝံ ဂေါတမော သေဋ္ဌော ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ပုန တံ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ အဗ္ဘနုမောဒမာနော ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထာယံ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘနုမောဒနေသု ဒိဿတိ။ ‘‘အဘိက္ကန္တာ၊ ဘန္တေ၊ ရတ္တိ၊ နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော၊ စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိအာဒီသု ¶ (အ။ နိ။ ၈။၂၀) ဟိ ခယေ ဒိဿတိ။ ‘‘အယံ မေ ပုဂ္ဂလော ခမတိ၊ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၀၀) သုန္ဒရေ။

‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။ –

အာဒီသု (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၇) အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၅၀) အဗ္ဘနုမောဒနေ။ ဣဓာပိ အဗ္ဘနုမောဒနေယေဝ။ ယသ္မာ စ အဗ္ဘနုမောဒနေ၊ တသ္မာ ‘‘သာဓု သာဓု၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဘယေ ကောဓေ ပသံသာယံ၊ တုရိတေ ကောတူဟလစ္ဆရေ၊

ဟာသေ သောကေ ပသာဒေ စ၊ ကရေ အာမေဍိတံ ဗုဓော’’တိ။

ဣမိနာ စ လက္ခဏေန ဣဓ ပသာဒဝသေန ပသံသာဝသေန စာယံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အထ ဝါ အဘိက္ကန္တန္တိ အတိဣဋ္ဌံ အတိမနာပံ အတိသုန္ဒရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကေန အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေန ဒေသနံ ထောမေတိ၊ ဧကေန အတ္တနော ပသာဒံ။ အယဉှိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ယဒိဒံ ဘောတော ဂေါတမဿ ဓမ္မဒေသနာ၊ အဘိက္ကန္တံ ယဒိဒံ ဘောတော ဂေါတမဿ ဓမ္မဒေသနံ အာဂမ္မ မမ ပသာဒေါ’’တိ။ ဘဂဝတောယေဝ ဝါ ဝစနံ ဒွေ ¶ ဒွေ အတ္ထေ သန္ဓာယ ထောမေတိ ¶ – ဘောတော ဂေါတမဿ ဝစနံ အဘိက္ကန္တံ ဒေါသနာသနတော အဘိက္ကန္တံ ဂုဏာဓိဂမနတော၊ တထာ သဒ္ဓါဇနနတော ပညာဇနနတော၊ သာတ္ထတော သဗျဉ္ဇနတော၊ ဥတ္တာနပဒတော ဂမ္ဘီရတ္ထတော၊ ကဏ္ဏသုခတော ဟဒယင်္ဂမတော၊ အနတ္တုက္ကံသနတော အပရဝမ္ဘနတော၊ ကရုဏာသီတလတော ပညာဝဒါတတော၊ အပါထရမဏီယတော ဝိမဒ္ဒက္ခမတော၊ သုယျမာနသုခတော ဝီမံသိယမာနဟိတတောတိ ဧဝမာဒီဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

တတော ပရမ္ပိ စတူဟိ ဥပမာဟိ ဒေသနံယေဝ ထောမေတိ။ တတ္ထ နိက္ကုဇ္ဇိတန္တိ အဓောမုခဌပိတံ၊ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတံ ဝါ။ ဥက္ကုဇ္ဇေယျာတိ ဥပရိမုခံ ကရေယျ။ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ တိဏပဏ္ဏာဒိပဋိစ္ဆာဒိတံ။ ဝိဝရေယျာတိ ဥဂ္ဃာဋေယျ။ မူဠှဿာတိ ဒိသာမူဠှဿ။ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျာတိ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ဧသ မဂ္ဂေါတိ ¶ ဝဒေယျ။ အန္ဓကာရေတိ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီ အဍ္ဎရတ္တ-ဃနဝနသဏ္ဍ-မေဃပဋလေဟိ စတုရင်္ဂေ တမသိ။ အယံ တာဝ အနုတ္တာနပဒတ္ထော။ အယံ ပန အဓိပ္ပာယယောဇနာ – ယထာ ကောစိ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ၊ ဧဝံ သဒ္ဓမ္မဝိမုခံ အသဒ္ဓမ္မေ ပတိဋ္ဌိတံ မံ အသဒ္ဓမ္မာ ဝုဋ္ဌာပေန္တေန၊ ယထာ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝိဝရေယျ၊ ဧဝံ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနန္တရဓာနာ ပဘုတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂဟနပဋိစ္ဆန္နံ သာသနံ ဝိဝရန္တေန၊ ယထာ မူဠှဿ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ၊ ဧဝံ ကုမ္မဂ္ဂမိစ္ဆာမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿ မေ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂံ အာစိက္ခန္တေန၊ ယထာ အန္ဓကာရေ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ၊ ဧဝံ မောဟန္ဓကာရေ နိမုဂ္ဂဿ မေ ဗုဒ္ဓါဒိရတနတ္တယရူပါနိ အပဿတော တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟန္ဓကာရဝိဒ္ဓံသကဒေသနာပဇ္ဇောတံ ဓာရေန္တေန၊ မယှံ ဘောတာ ဂေါတမေန ဧတေဟိ ပရိယာယေဟိ ပကာသိတတ္တာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတောတိ။

ဧဝံ ဒေသနံ ထောမေတွာ ဣမာယ ဒေသနာယ ရတနတ္တယေ ပသန္နစိတ္တော ပသန္နာကာရံ ကရောန္တော ‘‘ဧသာဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧသာဟန္တိ ဧသော အဟံ။ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီတိ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏန္တိ ဂစ္ဆာမိ၊ ဘဝံ မေ ဂေါတမော သရဏံ၊ ပရာယဏံ၊ အဃဿ တာတာ၊ ဟိတဿ စ ဝိဓာတာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဂစ္ဆာမိ ဘဇာမိ သေဝါမိ ပယိရုပါသာမိ ¶ ၊ ဧဝံ ဝါ ဇာနာမိ ဗုဇ္ဈာမီတိ။ ယေသဉှိ ဓာတူနံ ဂတိအတ္ထော၊ ဗုဒ္ဓိပိ တေသံ အတ္ထော၊ တသ္မာ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဣမဿ ဇာနာမိ ဗုဇ္ဈာမီတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စာတိ ဧတ္ထ ပန အဓိဂတမဂ္ဂေ သစ္ဆိကတနိရောဓေ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ စ စတူသု အပါယေသု အပတမာနေ ¶ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော၊ သော အတ္ထတော အရိယမဂ္ဂေါ စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄) ဝိတ္ထာရော။ န ကေဝလဉ္စ အရိယမဂ္ဂေါ စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ၊ အပိ စ ခေါ အရိယဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိယတ္တိဓမ္မောပိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ ဆတ္တမာဏဝကဝိမာနေ –

‘‘ရာဂဝိရာဂမနေဇမသောကံ၊ ဓမ္မမသင်္ခတမပ္ပဋိကူလံ၊

မဓုရမိမံ ပဂုဏံ သုဝိဘတ္တံ၊ ဓမ္မမိမံ သရဏတ္ထမုပေဟီ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၈၇)၊

ဧတ္ထ ဟိ ရာဂဝိရာဂေါတိ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ အနေဇမသောကန္တိ ဖလံ။ ဓမ္မမသင်္ခတန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ အပ္ပဋိကူလံ မဓုရမိမံ ပဂုဏံ သုဝိဘတ္တန္တိ ပိဋကတ္တယေန ဝိဘတ္တာ ¶ သဗ္ဗဓမ္မက္ခန္ဓာတိ။ ဒိဋ္ဌိသီလသင်္ဃာတေန သံဟတောတိ သင်္ဃော၊ သော အတ္ထတော အဋ္ဌအရိယပုဂ္ဂလသမူဟော။ ဝုတ္တဉှေတံ တသ္မိံယေဝ ဝိမာနေ –

‘‘ယတ္ထ စ ဒိန္နမဟပ္ဖလမာဟု၊ စတူသု သုစီသု ပုရိသယုဂေသု၊

အဋ္ဌ စ ပုဂ္ဂလဓမ္မဒသာ တေ၊ သင်္ဃမိမံ သရဏတ္ထမုပေဟီ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၈၈)၊

ဘိက္ခူနံ သင်္ဃော ဘိက္ခုသင်္ဃော။ ဧတ္တာဝတာ စ ဗြာဟ္မဏော တီဏိ သရဏဂမနာနိ ပဋိဝေဒေသိ။

ဣဒါနိ တေသွေဝ တီသု သရဏဂမနေသု ကောသလ္လတ္ထံ သရဏံ၊ သရဏဂမနံ၊ ယော သရဏံ ဂစ္ဆတိ၊

သရဏဂမနပ္ပဘေဒေါ၊ သရဏဂမနဖလံ၊ သံကိလေသော၊ ဘေဒေါတိ အယံ ဝိဓိ ဝေဒိ တဗ္ဗော။ သော ပန ဣဓ ဝုစ္စမာနော အတိဘာရိယံ ဝိနယနိဒါနံ ကရောတီတိ န ဝုတ္တော။ အတ္ထိကေဟိ ပန ပပဉ္စသူဒနိယံ ဝါ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ ဘယဘေရဝသုတ္တဝဏ္ဏနတော (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၆) သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယံ ဝါ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၅၀) သရဏဝဏ္ဏနတော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဥပါသကံ ¶ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတူတိ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ‘‘ဥပါသကော အယ’’န္တိ ဧဝံ ဓာရေတူတိ အတ္ထော။ ဥပါသကဝိဓိကောသလ္လတ္ထံ ပနေတ္ထ ကော ဥပါသကော၊ ကသ္မာ ¶ ဥပါသကောတိ ဝုစ္စတိ၊ ကိမဿ သီလံ၊ ကော အာဇီဝေါ၊ ကာ ဝိပတ္တိ၊ ကာ သမ္ပတ္တီတိ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ အတိဘာရိယကရဏတော ဣဓ န ဝိဘတ္တံ၊ အတ္ထိကေဟိ ပန ပပဉ္စသူဒနိယံ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၆) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ ဧတ္ထ အယံ အဂ္ဂသဒ္ဒေါ အာဒိကောဋိကောဋ္ဌာသသေဋ္ဌေသု ဒိဿတိ။ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ၊ သမ္မ ဒေါဝါရိက၊ အာဝရာမိ ဒွါရံ နိဂဏ္ဌာနံ နိဂဏ္ဌီန’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၇၀) ဟိ အာဒိမှိ ဒိဿတိ။ ‘‘တေနေဝ အင်္ဂုလဂ္ဂေန တံ အင်္ဂုလဂ္ဂံ ပရာမသေယျ (ကထာ။ ၄၄၁)၊ ဥစ္ဆဂ္ဂံ ဝေဠဂ္ဂ’’န္တိအာဒီသု ကောဋိယံ။ ‘‘အမ္ဗိလဂ္ဂံ ဝါ မဓုရဂ္ဂံ ဝါ တိတ္တကဂ္ဂံ ဝါ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၄) အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟာရဂ္ဂေန ဝါ ပရိဝေဏဂ္ဂေန ဝါ ဘာဇေတု’’န္တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၃၁၈) ကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ အပဒါ ဝါ ဒွိပဒါ ဝါ…ပေ… တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၃၄) သေဋ္ဌေ။ ဣဓ ပနာယံ အာဒိမှိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ အဇ္ဇတံ အာဒိံ ကတွာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဇ္ဇတန္တိ အဇ္ဇဘာဝန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဇ္ဇဒဂ္ဂေ ဣစ္စေဝ ဝါ ¶ ပါဌော၊ ဒကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ အဇ္ဇ အဂ္ဂံ ကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါဏုပေတန္တိ ပါဏေဟိ ဥပေတံ၊ ယာဝ မေ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတိ၊ တာဝ ဥပေတံ အနညသတ္ထုကံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ သရဏဂတံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု ဇာနာတု၊ အဟဉှိ သစေပိ မေ တိခိဏေန အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒေယျုံ၊ နေဝ ဗုဒ္ဓံ ‘‘န ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝါ၊ ဓမ္မံ ‘‘န ဓမ္မော’’တိ ဝါ၊ သင်္ဃံ ‘‘န သင်္ဃော’’တိ ဝါ ဝဒေယျန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဗြာဟ္မဏော ပါဏုပေတံ သရဏဂတန္တိ ပုန သရဏဂမနံ ဝဒန္တော အတ္တသန္နိယျာတနံ ပကာသေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ အတ္တာနံ နိယျာတေတွာ ဘဂဝန္တံ သပရိသံ ဥပဋ္ဌာတုကာမော အာဟ – ‘‘အဓိဝါသေတု စ မေ ဘဝံ ဂေါတမော ဝေရဉ္ဇာယံ ဝဿာဝါသံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေနာ’’တိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဥပါသကဉ္စ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု၊ အဓိဝါသေတု စ မေ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝဿာဝါသံ၊ တယော မာသေ ဝေရဉ္ဇံ ဥပနိဿာယ မမ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ ဝါသံ သမ္ပဋိစ္ဆတူတိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေနာတိ အထဿ ဝစနံ သုတွာ ဘဂဝါ ကာယင်္ဂံ ဝါ ဝါစင်္ဂံ ဝါ အစောပေတွာ အဗ္ဘန္တရေယေဝ ခန္တိံ စာရေတွာ တုဏှီဘာဝေန အဓိဝါသေသိ၊ ဗြာဟ္မဏဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ မနသာဝ သမ္ပဋိစ္ဆီတိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာတိ အထ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော သစေ မေ ¶ သမဏော ဂေါတမော နာဓိဝါသေယျ၊ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပဋိက္ခိပေယျ။ ယသ္မာ ပန အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ အဗ္ဘန္တရေ ခန္တိံ ဓာရေသိ၊ တသ္မာ မေ မနသာဝ အဓိဝါသေသီတိ ဧဝံ အာကာရသလ္လက္ခဏကုသလတာယ ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ၊ အတ္တနော နိသိန္နာသနတော ဝုဋ္ဌာယ စတူသု ဒိသာသု ဘဂဝန္တံ သက္ကစ္စံ ဝန္ဒိတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အာဂတကာလတော ပဘုတိ ဇာတိမဟလ္လကဗြာဟ္မဏာနံ အဘိဝါဒနာဒီနိ န ကရောတီတိ ဝိဂရဟိတွာပိ ဣဒါနိ ဝိညာတဗုဒ္ဓဂုဏော ကာယေန ဝါစာယ မနသာ စ အနေကက္ခတ္တုံ ဝန္ဒန္တောပိ အတိတ္တောယေဝ ဟုတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ယာဝ ဒဿနဝိသယော တာဝ ပဋိမုခေါယေဝ အပက္ကမိတွာ ဒဿနဝိသယံ ဝိဇဟနဋ္ဌာနေ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။

ဥပါသကတ္တပဋိဝေဒနာကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဝေရဉ္ဇာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ ဟောတီတိ ယသ္မိံ သမယေ ဝေရဉ္ဇေန ဗြာဟ္မဏေန ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇံ ဥပနိဿာယ ဝဿာဝါသံ ယာစိတော ¶ ၊ တေန သမယေန ဝေရဉ္ဇာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ ဟောတိ။ ဒုဗ္ဘိက္ခာတိ ဒုလ္လဘဘိက္ခာ၊ သာ ပန ဒုလ္လဘဘိက္ခတာ ယတ္ထ မနုဿာ အဿဒ္ဓါ ဟောန္တိ အပ္ပသန္နာ၊ တတ္ထ သုသဿကာလေပိ အတိသမဂ္ဃေပိ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏေ ဟောတိ။ ဝေရဉ္ဇာယံ ပန ယသ္မာ န တထာ အဟောသိ၊ အပိစ ခေါ ဒုသဿတာယ ဆာတကဒေါသေန အဟောသိ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ဒွီဟိတိကာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒွီဟိတိကာတိ ဒွိဓာ ပဝတ္တဤဟိတိကာ။ ဤဟိတံ နာမ ဣရိယာ ဒွိဓာ ပဝတ္တာ – စိတ္တဣရိယာ၊ စိတ္တဤဟာ။ ‘‘ဧတ္ထ လစ္ဆာမ နု ခေါ ကိဉ္စိ ဘိက္ခမာနာ န လစ္ဆာမာ’’တိ၊ ‘‘ဇီဝိတုံ ဝါ သက္ခိဿာမ နု ခေါ နော’’တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

အထ ဝါ ဒွီဟိတိကာတိ ဒုဇ္ဇီဝိကာ၊ ဤဟိတံ ဤဟာ ဣရိယနံ ပဝတ္တနံ ဇီဝိတန္တိအာဒီနိ ပဒါနိ ဧကတ္ထာနိ။ တသ္မာ ဒုက္ခေန ဤဟိတံ ဧတ္ထ ပဝတ္တတီတိ ဒွီဟိတိကာတိ အယမေတ္ထ ¶ ပဒတ္ထော။ သေတဋ္ဌိကာတိ သေတကာနိ အဋ္ဌီနိ ဧတ္ထာတိ သေတဋ္ဌိကာ။ ဒိဝသမ္ပိ ယာစိတွာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါ မတာနံ ကပဏမနုဿာနံ အဟိစ္ဆတ္တကဝဏ္ဏေဟိ အဋ္ဌီဟိ တတြ တတြ ပရိကိဏ္ဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေတဋ္ဋိကာတိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – သေတာ အဋ္ဋိ ဧတ္ထာတိ သေတဋ္ဋိကာ။ အဋ္ဋီတိ အာတုရတာ ဗျာဓိ ရောဂေါ။ တတ္ထ စ သဿာနံ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏကာလေ သေတကရောဂေန ဥပဟတမေဝ ပစ္ဆိန္နခီရံ အဂ္ဂဟိတတဏ္ဍုလံ ပဏ္ဍရပဏ္ဍရံ သာလိသီသံ ဝါ ယဝဂေါဓူမသီသံ ဝါ နိက္ခမတိ၊ တသ္မာ ‘‘သေတဋ္ဋိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဝပ္ပကာလေ ¶ သုဋ္ဌု အဘိသင်္ခရိတွာပိ ဝုတ္တသဿံ တတ္ထ သလာကာ ဧဝ သမ္ပဇ္ဇတီတိ သလာကာဝုတ္တာ၊ သလာကာယ ဝါ တတ္ထ ဇီဝိတံ ပဝတ္တေန္တီတိ သလာကာဝုတ္တာ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? တတ္ထ ကိရ ဓညဝိက္ကယကာနံ သန္တိကံ ကယကေသု ဂတေသု ဒုဗ္ဗလမနုဿေ အဘိဘဝိတွာ ဗလဝမနုဿာဝ ဓညံ ကိဏိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဒုဗ္ဗလမနုဿာ အလဘမာနာ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ ဓညဝိက္ကယကာ ‘‘သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမာ’’တိ ဓညကရဏဋ္ဌာနေ ဓညမာပကံ နိသီဒါပေတွာ ဧကပဿေ ဝဏ္ဏဇ္ဈက္ခံ နိသီဒါပေသုံ။ ဓညတ္ထိကာ ဝဏ္ဏဇ္ဈက္ခဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တိ။ သော အာဂတပဋိပါဋိယာ မူလံ ဂဟေတွာ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဧတ္တကံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ သလာကံ လိခိတွာ ဒေတိ၊ တေ တံ ဂဟေတွာ ဓညမာပကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဒိန္နပဋိပါဋိယာ ဓညံ ဂဏှန္တိ။ ဧဝံ သလာကာယ တတ္ထ ဇီဝိတံ ပဝတ္တေန္တီတိ သလာကာဝုတ္တာ။

န ¶ သုကရာ ဥဉ္ဆေန ပဂ္ဂဟေန ယာပေတုန္တိ ပဂ္ဂဟေန ယော ဥဉ္ဆော၊ တေန ယာပေတုံ န သုကရာ။ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ယံ အရိယာ ဥဉ္ဆံ ကရောန္တိ၊ ဘိက္ခာစရိယံ စရန္တိ၊ တေန ဥဉ္ဆေန ယာပေတုံ န သုကရာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဒါ ကိရ တတ္ထ သတ္တဋ္ဌဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဧကဒိဝသမ္ပိ ယာပနမတ္တံ န လဘန္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဥတ္တရာပထကာ အဿဝါဏိဇာ…ပေ… အဿောသိ ခေါ ဘဂဝါ ဥဒုက္ခလသဒ္ဒန္တိ – တေနာတိ ယသ္မိံ သမယေ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇံ ဥပနိဿာယ ဝဿာဝါသံ ဥပဂတော တေန သမယေန။ ဥတ္တရာပထဝါသိကာ ဥတ္တရာပထတော ဝါ အာဂတတ္တာ ဧဝံ လဒ္ဓဝေါဟာရာ အဿဝါဏိဇာ ဥတ္တရာပထေ အဿာနံ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနေ ¶ ပဉ္စ အဿသတာနိ ဂဟေတွာ ဒိဂုဏံ တိဂုဏံ လာဘံ ပတ္ထယမာနာ ဒေသန္တရံ ဂစ္ဆန္တာ တေဟိ အတ္တနော ဝိက္ကာယိကဘဏ္ဍဘူတေဟိ ပဉ္စမတ္တေဟိ အဿသတေဟိ ဝေရဉ္ဇံ ဝဿာဝါသံ ဥပဂတာ ဟောန္တိ။ ကသ္မာ? န ဟိ သက္ကာ တသ္မိံ ဒေသေ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ အဒ္ဓါနံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ။ ဥပဂစ္ဆန္တာ စ ဗဟိနဂရေ ဥဒကေန အနဇ္ဈောတ္ထရဏီယေ ဌာနေ အတ္တနော စ ဝါသာဂါရာနိ အဿာနဉ္စ မန္ဒိရံ ကာရာပေတွာ ဝတိယာ ပရိက္ခိပိံသု။ တာနိ တေသံ ဝသနဋ္ဌာနာနိ ‘‘အဿမဏ္ဍလိကာယော’’တိ ပညာယိံသု။ တေနာဟ – ‘‘တေဟိ အဿမဏ္ဍလိကာသု ဘိက္ခူနံ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ပညတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ပတ္ထပတ္ထပုလကန္တိ ဧကမေကဿ ဘိက္ခုနော ပတ္ထပတ္ထပမာဏံ ပုလကံ။ ပတ္ထော နာမ နာဠိမတ္တံ ဟောတိ၊ ဧကဿ ပုရိသဿ အလံ ယာပနာယ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘ပတ္ထောဒနော နာလမယံ ဒုဝိန္န’’န္တိ (ဇာ။ ၂။၂၁။၁၉၂)။ ပုလကံ နာမ နိတ္ထုသံ ကတွာ ဥဿေဒေတွာ ဂဟိတယဝတဏ္ဍုလာ ဝုစ္စန္တိ။ ယဒိ ဟိ သထုသာ ဟောန္တိ၊ ပါဏကာ ဝိဇ္ဈန္တိ၊ အဒ္ဓါနက္ခမာ န ဟောန္တိ။ တသ္မာ တေ ဝါဏိဇာ အဒ္ဓါနက္ခမံ ကတွာ ယဝတဏ္ဍုလမာဒါယ အဒ္ဓါနံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ ¶ ‘‘ယတ္ထ အဿာနံ ခါဒနီယံ တိဏံ ဒုလ္လဘံ ဘဝိဿတိ၊ တတ္ထေတံ အဿဘတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိ။

ကသ္မာ ပန တေဟိ တံ ဘိက္ခူနံ ပညတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – ‘‘န ဟိ တေ ဒက္ခိဏာပထမနုဿာ ဝိယ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နာ၊ တေ ပန သဒ္ဓါ ပသန္နာ ဗုဒ္ဓမာမကာ၊ ဓမ္မမာမကာ၊ သင်္ဃမာမကာ၊ တေ ပုဗ္ဗဏှသမယံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန နဂရံ ပဝိသန္တာ ဒွေ တယော ဒိဝသေ အဒ္ဒသံသု သတ္တဋ္ဌ ဘိက္ခူ သုနိဝတ္ထေ သုပါရုတေ ¶ ဣရိယာပထသမ္ပန္နေ သကလမ္ပိ နဂရံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကိဉ္စိ အလဘမာနေ။ ဒိသွာန နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယျာ ဣမံ နဂရံ ဥပနိဿာယ ဝဿံ ဥပဂတာ၊ ဆာတကဉ္စ ဝတ္တတိ၊ န စ ကိဉ္စိ လဘန္တိ၊ အတိဝိယ ကိလမန္တိ။ မယဉ္စမှ အာဂန္တုကာ၊ န သက္ကောမ နေသံ ဒေဝသိကံ ယာဂုဉ္စ ဘတ္တဉ္စ ပဋိယာဒေတုံ။ အမှာကံ ပန အဿာ သာယဉ္စ ပါတော စ ဒွိက္ခတ္တုံ ဘတ္တံ လဘန္တိ။ ယံနူန မယံ ဧကမေကဿ အဿဿ ပါတရာသဘတ္တတော ဧကမေကဿ ဘိက္ခုနော ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ဒဒေယျာမ။ ဧဝံ အယျာ စ န ကိလမိဿန္တိ ¶ ၊ အဿာ စ ယာပေဿန္တီ’’တိ။ တေ ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ယာစိတွာ ဒေဝသိကံ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ပညပေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေဟိ အဿမဏ္ဍလိကာသု ဘိက္ခူနံ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ပညတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

ပညတ္တန္တိ နိစ္စဘတ္တသင်္ခေပေန ဌပိတံ။ ဣဒါနိ ဘိက္ခူ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာတိအာဒီသု ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ ဒိဝသဿ ပုဗ္ဗဘာဂသမယံ၊ ပုဗ္ဗဏှသမယေတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗဏှေ ဝါ သမယံ ပုဗ္ဗဏှသမယံ၊ ပုဗ္ဗဏှေ ဧကံ ခဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ လဗ္ဘတိ။ နိဝါသေတွာတိ ပရိဒဟိတွာ၊ ဝိဟာရနိဝါသနပရိဝတ္တနဝသေနေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ တေ တတော ပုဗ္ဗေ အနိဝတ္ထာ အဟေသုံ။ ပတ္တစီဝရမာဒါယာတိ ပတ္တံ ဟတ္ထေဟိ စီဝရံ ကာယေန အာဒိယိတွာ သမ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ၊ ဓာရေတွာတိ အတ္ထော။ ယေန ဝါ တေန ဝါ ဟိ ပကာရေန ဂဏှန္တာ အာဒါယဣစ္စေဝ ဝုစ္စန္တိ၊ ယထာ ‘‘သမာဒါယေဝ ပက္ကမတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁)။ ပိဏ္ဍံ အလဘမာနာတိ သကလမ္ပိ ဝေရဉ္ဇံ စရိတွာ တိဋ္ဌတု ပိဏ္ဍော၊ အန္တမသော ‘‘အတိစ္ဆထာ’’တိ ဝါစမ္ပိ အလဘမာနာ။

ပတ္ထပတ္ထပုလကံ အာရာမံ အာဟရိတွာတိ ဂတဂတဋ္ဌာနေ လဒ္ဓံ ဧကမေကံ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ဂဟေတွာ အာရာမံ နေတွာ။ ဥဒုက္ခလေ ကောဋ္ဋေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ ထေရာနံ ကောစိ ကပ္ပိယကာရကော နတ္ထိ၊ ယော နေသံ တံ ဂဟေတွာ ယာဂုံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ပစေယျ။ သာမမ္ပိ ပစနံ သမဏသာရုပ္ပံ န ဟောတိ န စ ဝဋ္ဋတိ။ တေ ဧဝံ နော သလ္လဟုကဝုတ္တိတာ စ ဘဝိဿတိ၊ သာမပါကပရိမောစနဉ္စာတိ အဋ္ဌ အဋ္ဌ ¶ ဇနာ ဝါ ဒသ ဒသ ဇနာ ဝါ ဧကတော ဟုတွာ ဥဒုက္ခလေ ကောဋ္ဋေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ သကံ သကံ ပဋိဝီသံ ဥဒကေန တေမေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ဧဝံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အပ္ပောဿုက္ကာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ ¶ ။ ဘဂဝတော ပန တေ အဿဝါဏိဇာ ပတ္ထပုလကဉ္စ ဒေန္တိ၊ တဒုပိယဉ္စ သပ္ပိမဓုသက္ကရံ။ တံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာဟရိတွာ သိလာယံ ပိသတိ။ ပုညဝတာ ပဏ္ဍိတပုရိသေန ကတံ မနာပမေဝ ဟောတိ။ အထ နံ ပိသိတွာ သပ္ပိအာဒီဟိ သမ္မာ ယောဇေတွာ ဘဂဝတော ¶ ဥပနာမေသိ။ အထေတ္ထ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗောဇံ ပက္ခိပန္တိ။ တံ ဘဂဝါ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဖလသမာပတ္တိယာ ကာလံ အတိနာမေတိ။ န တတော ပဋ္ဌာယ ပိဏ္ဍာယ စရတိ။

ကိံ ပနာနန္ဒတ္ထေရော တဒါ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကော ဟောတီတိ? ဟောတိ၊ နော စ ခေါ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ လဒ္ဓါ။ ဘဂဝတော ဟိ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိဝဿန္တရေ နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကော နာမ နတ္ထိ။ ကဒါစိ နာဂသမာလတ္ထေရော ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌာသိ၊ ကဒါစိ နာဂိတတ္ထေရော၊ ကဒါစိ မေဃိယတ္ထေရော၊ ကဒါစိ ဥပဝါဏတ္ထေရော၊ ကဒါစိ သာဂတတ္ထေရော၊ ကဒါစိ သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော။ တေ အတ္တနော ရုစိယာ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ယဒါ ဣစ္ဆန္တိ တဒါ ပက္ကမန္တိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော တေသု တေသု ဥပဋ္ဌဟန္တေသု အပ္ပောဿုက္ကော ဟောတိ၊ ပက္ကန္တေသု သယမေဝ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကရောတိ။ ဘဂဝါပိ ကိဉ္စာပိ မေ ဉာတိသေဋ္ဌော ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ န တာဝ လဘတိ၊ အထ ခေါ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု အယမေဝ ပတိရူပေါတိ အဓိဝါသေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အာယသ္မာ ပနာနန္ဒော ပတ္ထပုလကံ သိလာယံ ပိသိတွာ ဘဂဝတော ဥပနာမေသိ၊ တံ ဘဂဝါ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ။

နနု စ မနုဿာ ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ အတိဝိယ ဥဿာဟဇာတာ ပုညာနိ ကရောန္တိ၊ အတ္တနာ အဘုဉ္ဇိတွာပိ ဘိက္ခူနံ ဒါတဗ္ဗံ မညန္တိ။ တေ တဒါ ကသ္မာ ကဋစ္ဆုဘိက္ခမ္ပိ န အဒံသု? အယဉ္စ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော မဟတာ ဥဿာဟေန ဘဂဝန္တံ ဝဿာဝါသံ ယာစိ၊ သော ကသ္မာ ဘဂဝတော အတ္ထိဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတီတိ? ဝုစ္စတေ – မာရာဝဋ္ဋနာယ။ ဝေရဉ္ဇဉှိ ဗြာဟ္မဏံ ဘဂဝတော သန္တိကာ ပက္ကန္တမတ္တမေဝ သကလဉ္စ နဂရံ သမန္တာ စ ယောဇနမတ္တံ ယတ္ထ သက္ကာ ပုရေဘတ္တံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္စာဂန္တုံ၊ တံ သဗ္ဗံ မာရော အာဝဋ္ဋေတွာ မောဟေတွာ သဗ္ဗေသံ အသလ္လက္ခဏဘာဝံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ တသ္မာ န ကောစိ အန္တမသော သာမီစိကမ္မမ္ပိ ကတ္တဗ္ဗံ မညိတ္ထ။

ကိံ ¶ ပန ဘဂဝါပိ မာရာဝဋ္ဋနံ အဇာနိတွာဝ တတ္ထ ဝဿံ ဥပဂတောတိ? နော အဇာနိတွာ။ အထ ကသ္မာ စမ္ပာ-သာဝတ္ထိ-ရာဇဂဟာဒီနံ အညတရသ္မိံ န ဥပဂတောတိ? တိဋ္ဌန္တု စမ္ပာ-သာဝတ္ထိ-ရာဇဂဟာဒီနိ၊ သစေပိ ဘဂဝါ တသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ ¶ ဥတ္တရကုရုံ ဝါ တိဒသပုရံ ဝါ ဂန္တွာ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆေယျ၊ တမ္ပိ မာရော အာဝဋ္ဋေယျ။ သော ကိရ တံ သံဝစ္ဆရံ အတိဝိယ အာဃာတေန ¶ ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော အဟောသိ။ ဣဓ ပန ဘဂဝါ ဣမံ အတိရေကကာရဏံ အဒ္ဒသ – ‘‘အဿဝါဏိဇာ ဘိက္ခူနံ သင်္ဂဟံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ဝေရဉ္ဇာယမေဝ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိ။

ကိံ ပန မာရော ဝါဏိဇကေ အာဝဋ္ဋေတုံ န သက္ကောတီတိ? နော န သက္ကောတိ၊ တေ ပန အာဝဋ္ဋိတပရိယောသာနေ အာဂမိံသု။ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ကသ္မာ န အာဝဋ္ဋေတီတိ? အဝိသဟတာယ။ န ဟိ သော တထာဂတဿ အဘိဟဋဘိက္ခာယ နိဗဒ္ဓဒါနဿ အပ္ပိတဝတ္တဿ အန္တရာယံ ကာတုံ ဝိသဟတိ။ စတုန္နဉှိ န သက္ကာ အန္တရာယော ကာတုံ။ ကတမေသံ စတုန္နံ? တထာဂတဿ အဘိဟဋဘိက္ခာသင်္ခေပေန ဝါ နိဗဒ္ဓဒါနဿ အပ္ပိတဝတ္တသင်္ခေပေန ဝါ ပရိစ္စတ္တာနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။ ဗုဒ္ဓါနံ ဇီဝိတဿ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။ အသီတိယာ အနုဗျဉ္ဇနာနံ ဗျာမပ္ပဘာယ ဝါ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။ စန္ဒိမသူရိယဒေဝဗြဟ္မာနမ္ပိ ဟိ ပဘာ တထာဂတဿ အနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာပ္ပဒေသံ ပတွာ ဝိဟတာနုဘာဝါ ဟောန္တိ။ ဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗညုတညာဏဿ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုန္တိ ဣမေသံ စတုန္နံ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။ တသ္မာ မာရေန အကတန္တရာယံ ဘိက္ခံ ဘဂဝါ သသာဝကသင်္ဃော တဒါ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော စ ဧကဒိဝသံ အဿောသိ ခေါ ဘဂဝါ ဥဒုက္ခလသဒ္ဒန္တိ ဘဂဝါ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ကောဋ္ဋေန္တာနံ ဘိက္ခူနံ မုသလသင်္ဃဋ္ဋဇနိတံ ဥဒုက္ခလသဒ္ဒံ သုဏိ။ တတော ပရံ ဇာနန္တာပိ တထာဂတာတိ ဧဝမာဒိ ယံ ပရတော ‘‘ကိန္နု ခေါ သော၊ အာနန္ဒ၊ ဥဒုက္ခလသဒ္ဒေါ’’တိ ပုစ္ဆိ၊ တဿ ပရိဟာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ သင်္ခေပဝဏ္ဏနာ – တထာဂတာ နာမ ဇာနန္တာပိ သစေ တာဒိသံ ပုစ္ဆာကာရဏံ ဟောတိ၊ ပုစ္ဆန္တိ။ သစေ ပန တာဒိသံ ပုစ္ဆာကာရဏံ နတ္ထိ၊ ဇာနန္တာပိ ¶ န ပုစ္ဆန္တိ။ ယသ္မာ ပန ဗုဒ္ဓါနံ အဇာနနံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အဇာနန္တာပီတိ န ဝုတ္တံ။ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပုစ္ဆန္တီတိ သစေ တဿာ ပုစ္ဆာယ သော ကာလော ဟောတိ၊ ဧဝံ တံ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပုစ္ဆန္တိ၊ သစေ န ဟောတိ ¶ ၊ ဧဝမ္ပိ ကာလံ ဝိဒိတွာဝ န ပုစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တာပိ စ အတ္ထသံဟိတံ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ၊ ယံ အတ္ထနိဿိတံ ကာရဏနိဿိတံ၊ တဒေဝ ပုစ္ဆန္တိ၊ နော အနတ္ထသံဟိတံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အနတ္ထသံဟိတေ သေတုဃာတော တထာဂတာနံ။ သေတု ဝုစ္စတိ မဂ္ဂေါ၊ မဂ္ဂေနေဝ တာဒိသဿ ဝစနဿ ဃာတော၊ သမုစ္ဆေဒေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ အတ္ထသံဟိတန္တိ ဧတ္ထ ယံ အတ္ထသန္နိဿိတံ ဝစနံ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဒွီဟာကာရေဟီ’’တိ အာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာကာရေဟီတိ ကာရဏေဟိ။ ဓမ္မံ ဝါ ဒေသေဿာမာတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယုတ္တံ သုတ္တံ ဝါ ပုဗ္ဗစရိတကာရဏယုတ္တံ ဇာတကံ ဝါ ကထယိဿာမ။ သာဝကာနံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ¶ ပညပေဿာမာတိ သာဝကာနံ ဝါ တာယ ပုစ္ဆာယ ဝီတိက္ကမံ ပါကဋံ ကတွာ ဂရုကံ ဝါ လဟုကံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမ အာဏံ ဌပေဿာမာတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… ဧတမတ္ထံ အာရောစေသီတိ ဧတ္ထ နတ္ထိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝ ဟိ ဘိက္ခူနံ ပတ္ထပတ္ထပုလကပဋိလာဘံ သလ္လဟုကဝုတ္တိတံ သာမပါကပရိမောစနဉ္စ အာရောစေန္တော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသီတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သာဓု သာဓု၊ အာနန္ဒာ’’တိ ဣဒံ ပန ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ သမ္ပဟံသေန္တော အာဟ။ သာဓုကာရံ ပန ဒတွာ ဒွီသု အာကာရေသု ဧကံ ဂဟေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော အာဟ – ‘‘တုမှေဟိ၊ အာနန္ဒ၊ သပ္ပုရိသေဟိ ဝိဇိတံ၊ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ သာလိမံသောဒနံ အတိမညိဿတီ’’တိ။ တတြာယမဓိပ္ပာယော – တုမှေဟိ၊ အာနန္ဒ၊ သပ္ပုရိသေဟိ ဧဝံ ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဒုလ္လဘပိဏ္ဍေ ဣမာယ သလ္လဟုကဝုတ္တိတာယ ဣမိနာ စ သလ္လေခေန ဝိဇိတံ။ ကိံ ဝိဇိတန္တိ? ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဝိဇိတံ၊ လောဘော ဝိဇိတော၊ ဣစ္ဆာစာရော ဝိဇိတော။ ကထံ? ‘‘အယံ ဝေရဉ္ဇာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ၊ သမန္တတော ပန အနန္တရာ ဂါမနိဂမာ ဖလဘာရနမိတသဿာ သုဘိက္ခာ သုလဘပိဏ္ဍာ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဘဂဝါ ဣဓေဝ အမှေ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဝသတီ’’တိ ဧကဘိက္ခုဿပိ စိန္တာ ဝါ ဝိဃာတော ဝါ နတ္ထိ။ ဧဝံ တာဝ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဝိဇိတံ အဘိဘူတံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တိတံ။

ကထံ လောဘော ဝိဇိတော? ‘‘အယံ ဝေရဉ္ဇာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ၊ သမန္တတော ပန အနန္တရာ ဂါမနိဂမာ ဖလဘာရနမိတသဿာ သုဘိက္ခာ သုလဘပိဏ္ဍာ ¶ ။ ဟန္ဒ မယံ တတ္ထ ဂန္တွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ လောဘဝသေန ဧကဘိက္ခုနာပိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဝါ ‘‘ပစ္ဆိမိကာယ တတ္ထ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝဿစ္ဆေဒေါ ဝါ န ကတော။ ဧဝံ လောဘော ဝိဇိတော။

ကထံ ¶ ဣစ္ဆာစာရော ဝိဇိတော? အယံ ဝေရဉ္ဇာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ၊ ဣမေ စ မနုဿာ အမှေ ဒွေ တယော မာသေ ဝသန္တေပိ န ကိသ္မိဉ္စိ မညန္တိ။ ယံနူန မယံ ဂုဏဝါဏိဇ္ဇံ ကတွာ ‘‘အသုကော ဘိက္ခု ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီ…ပေ… အသုကော ဆဠဘိညောတိ ဧဝံ မနုဿာနံ အညမညံ ပကာသေတွာ ကုစ္ဆိံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ပစ္ဆာ သီလံ အဓိဋ္ဌဟေယျာမာ’’တိ ဧကဘိက္ခုနာပိ ဧဝရူပါ ဣစ္ဆာ န ဥပ္ပာဒိတာ။ ဧဝံ ဣစ္ဆာစာရော ဝိဇိတော အဘိဘူတော အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တိတောတိ။

အနာဂတေ ပန ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ဝိဟာရေ နိသိန္နာ အပ္ပကသိရေနေဝ လဘိတွာပိ ‘‘ကိံ ဣဒံ ဥတ္တဏ္ဍုလံ အတိကိလိန္နံ အလောဏံ အတိလောဏံ အနမ္ဗိလံ အစ္စမ္ဗိလံ၊ ကော ဣမိနာ အတ္ထော’’တိ အာဒိနာ နယေန သာလိမံသောဒနံ အတိမညိဿတိ၊ ဩညာတံ အဝညာတံ ကရိဿတိ။ အထ ဝါ ဇနပဒေါ ¶ နာမ န သဗ္ဗကာလံ ဒုဗ္ဘိက္ခော ဟောတိ။ ဧကဒါ ဒုဗ္ဘိက္ခော ဟောတိ၊ ဧကဒါ သုဘိက္ခော ဟောတိ။ သွာယံ ယဒါ သုဘိက္ခော ဘဝိဿတိ၊ တဒါ တုမှာကံ သပ္ပုရိသာနံ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ ပသန္နာ မနုဿာ ဘိက္ခူနံ ယာဂုခဇ္ဇကာဒိပ္ပဘေဒေန အနေကပ္ပကာရံ သာလိဝိကတိံ မံသောဒနဉ္စ ဒါတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ။ တံ တုမှေ နိဿာယ ဥပ္ပန္နံ သက္ကာရံ တုမှာကံ သဗြဟ္မစာရီသင်္ခါတာ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ တုမှာကံ အန္တရေ နိသီဒိတွာ အနုဘဝမာနာဝ အတိမညိဿတိ၊ တပ္ပစ္စယံ မာနဉ္စ ဩမာနဉ္စ ကရိဿတိ။ ကထံ? ကသ္မာ ဧတ္တကံ ပက္ကံ၊ ကိံ တုမှာကံ ဘာဇနာနိ နတ္ထိ၊ ယတ္ထ အတ္တနော သန္တကံ ပက္ခိပိတွာ ဌပေယျာထာတိ။

၁၇။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောတိအာဒီသု အာယသ္မာတိ ပိယဝစနမေတံ၊ ဂရုဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောတိ မဟာ စ သော ဂုဏမဟန္တတာယ မောဂ္ဂလ္လာနော စ ဂေါတ္တေနာတိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော။ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ အဝေါစ။ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဧတရဟိ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ ဒဿေတိ။ ကသ္မာ အဝေါစ? ထေရော ကိရ ပဗ္ဗဇိတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သာဝကပါရမိဉာဏဿ ¶ မတ္ထကံ ပတ္တော၊ သတ္ထာရာပိ မဟိဒ္ဓိကတာယ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ သော တံ အတ္တနော မဟိဒ္ဓိကတံ နိဿာယ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဝေရဉ္ဇာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ၊ ဘိက္ခူ စ ကိလမန္တိ၊ ယံနူနာဟံ ပထဝိံ ပရိဝတ္တေတွာ ဘိက္ခူ ပပ္ပဋကောဇံ ဘောဇေယျ’’န္တိ။ အထဿ ¶ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ ပနာဟံ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဝိဟရန္တော ဘဂဝန္တံ အယာစိတွာ ဧဝံ ကရေယျံ၊ န မေတံ အဿ ပတိရူပံ၊ ယုဂဂ္ဂါဟော ဝိယ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ကတော ဘဝေယျာ’’တိ။ တသ္မာ ယာစိတုကာမော အာဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ။

ဟေဋ္ဌိမတလံ သမ္ပန္နန္တိ ပထဝိယာ ကိရ ဟေဋ္ဌိမတလေ ပထဝိမဏ္ဍော ပထဝေါဇော ပထဝိ-ပပ္ပဋကော အတ္ထိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထ သမ္ပန္နန္တိ မဓုရံ၊ သာဒုရသန္တိ အတ္ထော။ ယထေဝ ဟိ ‘‘တတြဿ ရုက္ခော သမ္ပန္နဖလော စ ဥပပန္နဖလော စာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၈) ဧတ္ထ မဓုရဖလောတိ အတ္ထော၊ ဧဝမိဓာပိ သမ္ပန္နန္တိ မဓုရံ သာဒုရသန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေယျထာပိ ခုဒ္ဒမဓုံ အနီဠကန္တိ ဣဒံ ပနဿ မဓုရတာယ ဩပမ္မနိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ခုဒ္ဒမဓုန္တိ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာဟိ ကတမဓု။ အနီဠကန္တိ နိမ္မက္ခိကံ နိမ္မက္ခိကဏ္ဍကံ ပရိသုဒ္ဓံ။ ဧတံ ကိရ မဓု သဗ္ဗမဓူဟိ အဂ္ဂဉ္စ သေဋ္ဌဉ္စ သုရသဉ္စ ဩဇဝန္တဉ္စ။ တေနာဟ – ‘‘သေယျထာပိ ခုဒ္ဒမဓုံ အနီဠကံ ဧဝမဿာဒ’’န္တိ။

သာဓာဟံ ¶ ၊ ဘန္တေတိ သာဓု အဟံ၊ ဘန္တေ။ ဧတ္ထ သာဓူတိ အာယာစနဝစနမေတံ။ ပထဝိပရိဝတ္တနံ အာယာစန္တော ဟိ ထေရော ဘဂဝန္တံ ဧဝမာဟ။ ပရိဝတ္တေယျန္တိ ဥက္ကုဇ္ဇေယျံ၊ ဟေဋ္ဌိမတလံ ဥပရိမံ ကရေယျံ။ ကသ္မာ? ဧဝဉှိ ကတေ သုခေန ဘိက္ခူ ပပ္ပဋကောဇံ ပထဝိမဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တီတိ။ အထ ဘဂဝါ အနနုညာတုကာမောပိ ထေရံ သီဟနာဒံ နဒါပေတုံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ယေ ပန တေ၊ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ပထဝိနိဿိတာ ပါဏာ တေ ကထံ ကရိဿသီ’’တိ။ ယေ ပထဝိနိဿိတာ ဂါမနိဂမာဒီသု ပါဏာ၊ တေ ပထဝိယာ ပရိဝတ္တိယမာနာယ အာကာသေ ¶ သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တေ ကထံ ကရိဿသိ၊ ကတ္ထ ဌပေဿသီတိ? အထ ထေရော ဘဂဝတာ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတဘာဝါနုရူပံ အတ္တနော ဣဒ္ဓါနုဘာဝံ ပကာသေန္တော ‘‘ဧကာဟံ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ဧကံ အဟံ ဘန္တေ ဟတ္ထံ ယထာ အယံ မဟာပထဝီ ဧဝံ အဘိနိမ္မိနိဿာမိ၊ ပထဝိသဒိသံ ကရိဿာမိ။ ဧဝံ ကတွာ ယေ ပထဝိနိဿိတာ ပါဏာ တေ ဧကသ္မိံ ဟတ္ထတလေ ဌိတေ ပါဏေ တတော ဒုတိယဟတ္ထတလေ သင်္ကာမေန္တော ဝိယ တတ္ထ သင်္ကာမေဿာမီတိ။

အထဿ ဘဂဝါ အာယာစနံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘အလံ မောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အလန္တိ ပဋိက္ခေပဝစနံ။ ဝိပလ္လာသမ္ပိ သတ္တာ ပဋိလဘေယျုန္တိ ဝိပရီတဂ္ဂါဟမ္ပိ သတ္တာ သမ္ပာပုဏေယျုံ။ ကထံ? အယံ နု ခေါ ပထဝီ ¶ ၊ ဥဒါဟု န အယန္တိ။ အထ ဝါ အမှာကံ နု ခေါ အယံ ဂါမော၊ ဥဒါဟု အညေသ’’န္တိ။ ဧဝံ နိဂမဇနပဒခေတ္တာရာမာဒီသု။ န ဝါ ဧသ ဝိပလ္လာသော၊ အစိန္တေယျော ဟိ ဣဒ္ဓိမတော ဣဒ္ဓိဝိသယော။ ဧဝံ ပန ဝိပလ္လာသံ ပဋိလဘေယျုံ – ဣဒံ ဒုဗ္ဘိက္ခံ နာမ န ဣဒါနိယေဝ ဟောတိ၊ အနာဂတေပိ ဘဝိဿတိ။ တဒါ ဘိက္ခူ တာဒိသံ ဣဒ္ဓိမန္တံ သဗြဟ္မစာရိံ ကုတော လဘိဿန္တိ? တေ သောတာပန္န-သကဒါဂါမိ-အနာဂါမိ-သုက္ခဝိပဿက-ဈာနလာဘိ-ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တခီဏာသဝါပိ သမာနာ ဣဒ္ဓိဗလာဘာဝါ ပရကုလာနိ ပိဏ္ဍာယ ဥပသင်္ကမိဿန္တိ။ တတြ မနုဿာနံ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘‘ဗုဒ္ဓကာလေ ဘိက္ခူ သိက္ခာသု ပရိပူရကာရိနော အဟေသုံ။ တေ ဂုဏေ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ ပထဝိံ ပရိဝတ္တေတွာ ပပ္ပဋကောဇံ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ ဣဒါနိ ပန သိက္ခာယ ပရိပူရကာရိနော နတ္ထိ။ ယဒိ သိယုံ၊ တထေဝ ကရေယျုံ။ န အမှာကံ ယံ ကိဉ္စိ ပက္ကံ ဝါ အာမံ ဝါ ခါဒိတုံ ဒဒေယျု’’န္တိ။ ဧဝံ တေသုယေဝ အရိယပုဂ္ဂလေသု ‘‘နတ္ထိ အရိယပုဂ္ဂလာ’’တိ ဣမံ ဝိပလ္လာသံ ပဋိလဘေယျုံ။ ဝိပလ္လာသဝသေန စ အရိယေ ဂရဟန္တာ ဥပဝဒန္တာ အပါယုပဂါ ဘဝေယျုံ။ တသ္မာ မာ တေ ရုစ္စိ ပထဝိံ ပရိဝတ္တေတုန္တိ။

အထ ထေရော ဣမံ ယာစနံ အလဘမာနော အညံ ယာစန္တော ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ တမ္ပိဿ ဘဂဝါ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘အလံ ¶ မောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ န ဝုတ္တံ ‘‘ဝိပလ္လာသမ္ပိ သတ္တာ ပဋိလဘေယျု’’န္တိ၊ အထ ခေါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အတ္ထောပိ စဿ ဝုတ္တသဒိသမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိ ပန ဘဂဝါ အနုဇာနေယျ၊ ထေရော ကိံ ကရေယျာတိ? မဟာသမုဒ္ဒံ ဧကေန ¶ ပဒဝီတိဟာရေန အတိက္ကမိတဗ္ဗံ မာတိကာမတ္တံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ နဠေရုပုစိမန္ဒတော ဥတ္တရကုရုအဘိမုခံ မဂ္ဂံ နီဟရိတွာ ဥတ္တရကုရုံ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နေ ဌာနေ ကတွာ ဒဿေယျ၊ ယထာ ဘိက္ခူ ဂေါစရဂါမံ ဝိယ ယထာသုခံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ နိက္ခမေယျုန္တိ။

နိဋ္ဌိတာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ သီဟနာဒကထာ။

၁၈။ ဣဒါနိ အာယသ္မာ ဥပါလိ ဝိနယပညတ္တိယာ မူလတော ပဘုတိ နိဒါနံ ဒဿေတုံ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သိက္ခာပဒပဋိသံယုတ္တံ ဝိတက္ကုပ္ပာဒံ ဒဿေန္တော ¶ ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ရဟောဂတဿာတိ ရဟသိ ဂတဿ။ ပဋိသလ္လီနဿာတိ သလ္လီနဿ ဧကီဘာဝံ ဂတဿ။ ကတမေသာနန္တိ အတီတေသု ဝိပဿီအာဒီသု ဗုဒ္ဓေသု ကတမေသံ။ စိရံ အဿ ဌိတိ၊ စိရာ ဝါ အဿ ဌိတီတိ စိရဋ္ဌိတိကံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနပဒတ္ထမေဝ။

ကိံ ပန ထေရော ဣမံ အတ္တနော ပရိဝိတက္ကံ သယံ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ န သက္ကောတီတိ? ဝုစ္စတေ – သက္ကောတိ စ န သက္ကောတိ စ။ အယဉှိ ဣမေသံ နာမ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ န စိရဋ္ဌိတိကံ အဟောသိ၊ ဣမေသံ စိရဋ္ဌိတိကန္တိ ဧတ္တကံ သက္ကောတိ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ။ ဣမိနာ ပန ကာရဏေန န စိရဋ္ဌိတိကံ အဟောသိ၊ ဣမိနာ စိရဋ္ဌိတိကန္တိ ဧတံ န သက္ကောတိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ဧတမ္ပိ သောဠသဝိဓာယ ပညာယ မတ္ထကံ ပတ္တဿ အဂ္ဂသာဝကဿ န ဘာရိယံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပန သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေ ဝသန္တဿ သယံ ဝိနိစ္ဆယကရဏံ တုလံ ဆဍ္ဍေတွာ ဟတ္ထေန တုလနသဒိသံ ဟောတီတိ ဘဂဝန္တံယေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ တံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ‘‘ဘဂဝတော စ သာရိပုတ္တ ဝိပဿိဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၁၉။ ပုန ထေရော ကာရဏံ ပုစ္ဆန္တော ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတူတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကော နု ခေါ ဘန္တေတိ ကာရဏပုစ္ဆာ ¶ ၊ တဿ ကတမော နု ခေါ ဘန္တေတိ အတ္ထော။ ဟေတု ပစ္စယောတိ ဥဘယမေတံ ကာရဏာဓိဝစနံ၊ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ တေန တဿ ဖလံ ဟိနောတိ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ဟေတူတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ တံ ပဋိစ္စ ဧတိ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ပစ္စယောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ အတ္ထတော ဧကမ္ပိ ဝေါဟာရဝသေန စ ဝစနသိလိဋ္ဌတာယ စ တတြ တတြ ဧတံ ဥဘယမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဣဒါနိ ¶ တံ ဟေတုဉ္စ ပစ္စယဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝါ စ သာရိပုတ္တ ဝိပဿီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိလာသုနော အဟေသုန္တိ န အာလသိယကိလာသုနော၊ န ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ အာလသိယံ ဝါ ဩသန္နဝီရိယတာ ဝါ အတ္ထိ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ဧကဿ ဝါ ဒွိန္နံ ဝါ သကလစက္ကဝါဠဿ ဝါ ဓမ္မံ ဒေသေန္တာ သမကေနေဝ ဥဿာဟေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ၊ န ပရိသာယ အပ္ပဘာဝံ ဒိသွာ ဩသန္နဝီရိယာ ဟောန္တိ၊ နာပိ မဟန္တဘာဝံ ဒိသွာ ဥဿန္နဝီရိယာ။ ယထာ ဟိ သီဟော မိဂရာဇာ သတ္တန္နံ ဒိဝသာနံ အစ္စယေန ဂေါစရာယ ပက္ကန္တော ခုဒ္ဒကေ ဝါ မဟန္တေ ဝါ ¶ ပါဏေ ဧကသဒိသေနေဝ ဝေဂေန ဓာဝတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ‘‘မာ မေ ဇဝေါ ပရိဟာယီ’’တိ။ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါ အပ္ပကာယ ဝါ မဟတိယာ ဝါ ပရိသာယ သမကေနေဝ ဥဿာဟေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ‘‘မာ နော ဓမ္မဂရုတာ ပရိဟာယီ’’တိ။ ဓမ္မဂရုနော ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မဂါရဝါတိ။

ယထာ ပန အမှာကံ ဘဂဝါ မဟာသမုဒ္ဒံ ပူရယမာနော ဝိယ ဝိတ္ထာရေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဧဝံ တေ န ဒေသေသုံ။ ကသ္မာ? သတ္တာနံ အပ္ပရဇက္ခတာယ။ တေသံ ကိရ ကာလေ ဒီဃာယုကာ သတ္တာ အပ္ပရဇက္ခာ အဟေသုံ။ တေ စတုသစ္စပဋိသံယုတ္တံ ဧကဂါထမ္ပိ သုတွာ ဓမ္မံ အဘိသမေန္တိ၊ တသ္မာ န ဝိတ္ထာရေန ဓမ္မံ ဒေသေသုံ။ တေနေဝ ကာရဏေန အပ္ပကဉ္စ နေသံ အဟောသိ သုတ္တံ…ပေ… ဝေဒလ္လန္တိ။ တတ္ထ သုတ္တာဒီနံ နာနတ္တံ ပဌမသင်္ဂီတိဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တမေဝ။

အပညတ္တံ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒန္တိ သာဝကာနံ နိဒ္ဒေါသတာယ ဒေါသာနုရူပတော ပညပေတဗ္ဗံ သတ္တာပတ္တိက္ခန္ဓဝသေန အာဏာသိက္ခာပဒံ အပညတ္တံ။ အနုဒ္ဒိဋ္ဌံ ¶ ပါတိမောက္ခန္တိ အနွဒ္ဓမာသံ အာဏာပါတိမောက္ခံ အနုဒ္ဒိဋ္ဌံ အဟောသိ။ ဩဝါဒပါတိမောက္ခမေဝ တေ ဥဒ္ဒိသိံသု၊ တမ္ပိ စ နော အနွဒ္ဓမာသံ။ တထာ ဟိ ဝိပဿီ ဘဂဝါ ဆန္နံ ဆန္နံ ဝဿာနံ သကိံ သကိံ ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိ၊ တဉ္စ ခေါ သာမံယေဝ။ သာဝကာ ပနဿ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေသု န ဥဒ္ဒိသိံသု။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဗန္ဓုမတိယာ ရာဇဓာနိယာ ခေမေ မိဂဒါယေ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ဝသနဋ္ဌာနေ သဗ္ဗောပိ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဥပေါသထံ အကာသိ။ တဉ္စ ခေါ သင်္ဃုပေါသထမေဝ၊ န ဂဏုပေါသထံ၊ န ပုဂ္ဂလုပေါသထံ၊ န ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ၊ န အဓိဋ္ဌာနုပေါသထံ။

တဒါ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပေ စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ဟောန္တိ။ ဧကမေကသ္မိံ ဝိဟာရေ အဗ္ဗောကိဏ္ဏာနိ ဒသပိ ဝီသတိပိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ ဝသန္တိ၊ ဘိယျောပိ ဝသန္တိ။ ဥပေါသထာရောစိကာ ဒေဝတာ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ အာရောစေန္တိ – ‘‘မာရိသာ၊ ဧကံ ဝဿံ အတိက္ကန္တံ၊ ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဝဿာနိ အတိက္ကန္တာနိ၊ ဣဒံ ဆဋ္ဌံ ဝဿံ၊ အာဂါမိနိယာ ပုဏ္ဏမာသိယာ ဗုဒ္ဓဒဿနတ္ထံ ဥပေါသထကရဏတ္ထဉ္စ ဂန္တဗ္ဗံ! သမ္ပတ္တော ဝေါ သန္နိပါတကာလော’’တိ။ တတော ¶ သာနုဘာဝါ ဘိက္ခူ အတ္တနော အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဂစ္ဆန္တိ၊ ဣတရေ ဒေဝတာနုဘာဝေန။ ကထံ? တေ ကိရ ဘိက္ခူ ပါစီနသမုဒ္ဒန္တေ ဝါ ပစ္ဆိမဥတ္တရဒက္ခိဏသမုဒ္ဒန္တေ ဝါ ဌိတာ ဂမိယဝတ္တံ ပူရေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ‘‘ဂစ္ဆာမာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ သဟ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဥပေါသထဂ္ဂံ ဂတာဝ ¶ ဟောန္တိ။ တေ ဝိပဿိံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ နိသီဒန္တိ။ ဘဂဝါပိ သန္နိသိန္နာယ ပရိသာယ ဣမံ ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသတိ။

န သမဏော ဟောတိ ပရံ ဝိဟေဌယန္တော။

‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ၊

သစိတ္တပရိယောဒပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသနံ။

‘‘အနုပဝါဒေါ ¶ အနုပဃာတော၊ ပါတိမောက္ခေ စ သံဝရော၊

မတ္တညုတာ စ ဘတ္တသ္မိံ၊ ပန္တဉ္စ သယနာသနံ၊

အဓိစိတ္တေ စ အာယောဂေါ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ ဓ။ ပ။ ၁၈၃-၁၈၅)၊

ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဣတရေသမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနဉှိ ဣမာ တိဿောဝ ဩဝါဒပါတိမောက္ခဂါထာယော ဟောန္တိ။ တာ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓါနံ ယာဝ သာသနပရိယန္တာ ဥဒ္ဒေသမာဂစ္ဆန္တိ၊ အပ္ပာယုကဗုဒ္ဓါနံ ပဌမဗောဓိယံယေဝ။ သိက္ခာပဒပညတ္တိကာလတော ပန ပဘုတိ အာဏာပါတိမောက္ခမေဝ ဥဒ္ဒိသီယတိ။ တဉ္စ ခေါ ဘိက္ခူ ဧဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ န ဗုဒ္ဓါ။ တသ္မာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိဝဿမတ္တမေဝ ဣဒံ ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိ။ အထေကဒိဝသံ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ နိသိန္နော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘န ဒါနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣတော ပရံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမိ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမိ၊ တုမှေဝ ဒါနိ ဘိက္ခဝေ ဣတော ပရံ ဥပေါသထံ ကရေယျာထ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာထ။ အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော ယံ တထာဂတော အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထံ ကရေယျ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၆)။ တတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူ အာဏာပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ။ ဣဒံ အာဏာပါတိမောက္ခံ တေသံ အနုဒ္ဒိဋ္ဌံ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနုဒ္ဒိဋ္ဌံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ။

တေသံ ¶ ဗုဒ္ဓါနန္တိ တေသံ ဝိပဿီအာဒီနံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ။ အန္တရဓာနေနာတိ ခန္ဓန္တရဓာနေန၊ ပရိနိဗ္ဗာနေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓါနန္တိ ယေ တေသံ ဗုဒ္ဓါနံ အနုဗုဒ္ဓါ သမ္မုခသာဝကာ တေသဉ္စ ခန္ဓန္တရဓာနေန။ ယေ တေ ပစ္ဆိမာ သာဝကာတိ ¶ ယေ တေသံ သမ္မုခသာဝကာနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတာ ပစ္ဆိမာ သာဝကာ။ နာနာနာမာတိ ‘‘ဗုဒ္ဓရက္ခိတော၊ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိအာဒိ နာမဝသေန ဝိဝိဓနာမာ။ နာနာဂေါတ္တာတိ ‘‘ဂေါတမော၊ မောဂ္ဂလ္လာနော’’တိအာဒိ ဂေါတ္တဝသေန ဝိဝိဓဂေါတ္တာ။ နာနာဇစ္စာတိ ‘‘ခတ္တိယော၊ ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒိဇာတိဝသေန နာနာဇစ္စာ။ နာနာကုလာ ပဗ္ဗဇိတာတိ ခတ္တိယကုလာဒိဝသေ နေဝ ဥစ္စနီစဥဠာရုဠာရဘောဂါဒိကုလဝသေန ဝါ ဝိဝိဓကုလာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတာ။

တေ တံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ တေ ပစ္ဆိမာ သာဝကာ ¶ ယသ္မာ ဧကနာမာ ဧကဂေါတ္တာ ဧကဇာတိကာ ဧကကုလာ ပဗ္ဗဇိတာ ‘‘အမှာကံ သာသနံ တန္တိ ပဝေဏီ’’တိ အတ္တနော ဘာရံ ကတွာ ဗြဟ္မစရိယံ ရက္ခန္တိ၊ စိရံ ပရိယတ္တိဓမ္မံ ပရိဟရန္တိ။ ဣမေ စ တာဒိသာ န ဟောန္တိ။ တသ္မာ အညမညံ ဝိဟေဌေန္တာ ဝိလောမံ ဂဏှန္တာ ‘‘အသုကော ထေရော ဇာနိဿတိ၊ အသုကော ထေရော ဇာနိဿတီ’’တိ သိထိလံ ကရောန္တာ တံ ဗြဟ္မစရိယံ ခိပ္ပညေဝ အန္တရဓာပေသုံ၊ သင်္ဂဟံ အာရောပေတွာ န ရက္ခိံသု။ သေယျထာပီတိ တဿတ္ထဿ ဩပမ္မနိဒဿနံ။ ဝိကိရတီတိ ဝိက္ခိပတိ။ ဝိဓမတီတိ ဌာနန္တရံ နေတိ။ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနေတိ။ ယထာ တံ သုတ္တေန အသင်္ဂဟိတတ္တာတိ ယထာ သုတ္တေန အသင်္ဂဟိတတ္တာ အဂန္ထိတတ္တာ အဗဒ္ဓတ္တာ ဧဝံ ဝိကိရတိ ယထာ သုတ္တေန အသင်္ဂဟိတာနိ ဝိကိရိယန္တိ၊ ဧဝံ ဝိကိရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနံ။ အန္တရဓာပေသုန္တိ ဝဂ္ဂသင်္ဂဟ-ပဏ္ဏာသသင်္ဂဟာဒီဟိ အသင်္ဂဏှန္တာ ယံ ယံ အတ္တနော ရုစ္စတိ၊ တံ တဒေဝ ဂဟေတွာ သေသံ ဝိနာသေသုံ အဒဿနံ နယိံသု။

အကိလာသုနော စ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုံ သာဝကေ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဩဝဒိတုန္တိ အပိစ သာရိပုတ္တ တေ ဗုဒ္ဓါ အတ္တနော စေတသာ သာဝကာနံ စေတော ပရိစ္စ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဩဝဒိတုံ အကိလာသုနော အဟေသုံ၊ ပရစိတ္တံ ဉတွာ အနုသာသနိံ န ဘာရိယတော န ပပဉ္စတော အဒ္ဒသံသု။ ဘူတပုဗ္ဗံ သာရိပုတ္တာတိအာဒိ တေသံ အကိလာသုဘာဝပ္ပကာသနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဘိံသနကေတိ ဘယာနကေ ဘယဇနနကေ။ ဧဝံ ဝိတက္ကေထာတိ နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒယော တယော ဝိတက္ကေ ဝိတက္ကေထ။ မာ ဧဝံ ဝိတက္ကယိတ္ထာတိ ကာမဝိတက္ကာဒယော တယော အကုသလဝိတက္ကေ မာ ဝိတက္ကယိတ္ထ။ ဧဝံ မနသိ ကရောထာတိ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘ’’န္တိ မနသိ ကရောထ။ မာ ဧဝံ မနသာ ¶ ကတ္ထာတိ ‘‘နိစ္စံ သုခံ အတ္တာ သုဘ’’န္တိ မာ မနသိ အကရိတ္ထ။ ဣဒံ ပဇဟထာတိ အကုသလံ ပဇဟထ။ ဣဒံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာတိ ကုသလံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဋိလဘိတွာ နိပ္ဖာဒေတွာ ဝိဟရထ။

အနုပါဒါယ ¶ ¶ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူတိ အဂ္ဂဟေတွာ ဝိမုစ္စိံသု။ တေသဉှိ စိတ္တာနိ ယေဟိ အာသဝေဟိ ဝိမုစ္စိံသု၊ န တေ တာနိ ဂဟေတွာ ဝိမုစ္စိံသု။ အနုပ္ပာဒနိရောဓေန ပန နိရုဇ္ဈမာနာ အဂ္ဂဟေတွာ ဝိမုစ္စိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူ’’တိ။ သဗ္ဗေပိ တေ အရဟတ္တံ ပတွာ သူရိယရသ္မိသမ္ဖုဋ္ဌမိဝ ပဒုမဝနံ ဝိကသိတစိတ္တာ အဟေသုံ။ တတြ သုဒံ သာရိပုတ္တ ဘိံသနကဿ ဝနသဏ္ဍဿ ဘိံသနကတသ္မိံ ဟောတီတိ တတြာတိ ပုရိမဝစနာပေက္ခံ၊ သုဒန္တိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပါတော၊ သာရိပုတ္တာတိ အာလပနံ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထယောဇနာ – တတြာတိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘အညတရသ္မိံ ဘိံသနကေ ဝနသဏ္ဍေ’’တိ၊ တတြ ယော သော ဘိံသနကောတိ ဝနသဏ္ဍော ဝုတ္တော၊ တဿ ဘိံသနကဿ ဝနသဏ္ဍဿ ဘိံသနကတသ္မိံ ဟောတိ၊ ဘိံသနကိရိယာယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကိံ ဟောတိ? ဣဒံ ဟောတိ – ယော ကောစိ အဝီတရာဂေါ…ပေ… လောမာနိ ဟံသန္တီတိ။

အထ ဝါ တတြာတိ သာမိအတ္ထေ ဘုမ္မံ။ သုဣတိ နိပါတော၊ ‘‘ကိံ သု နာမ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၆၉) ဝိယ။ ဣဒန္တိ အဓိပ္ပေတမတ္ထံ ပစ္စက္ခံ ဝိယ ကတွာ ဒဿနဝစနံ။ သုဣဒန္တိ သုဒံ၊ သန္ဓိဝသေန ဣကာရလောပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘စက္ခုန္ဒြိယံ၊ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ (ဝိဘ။ ၂၁၉)၊ ‘‘ကိံ သူဓ ဝိတ္တ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၇၃၊ ၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၃) ဝိယ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထယောဇနာ – တဿ သာရိပုတ္တ ဘိံသနကဿ ဝနသဏ္ဍဿ ဘိံသနကတသ္မိံ ဣဒံသု ဟောတိ။ ဘိံသနကတသ္မိန္တိ ဘိံသနကဘာဝေတိ အတ္ထော။ ဧကဿ တကာရဿ လောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘိံသနကတ္တသ္မိန္တိယေဝ ဝါ ပါဌော။ ‘‘ဘိံသနကတာယ’’ ဣတိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ကတော။ နိမိတ္တတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ၊ တသ္မာ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော – ဘိံသနကဘာဝေ ဣဒံသု ဟောတိ၊ ဘိံသနကဘာဝနိမိတ္တံ ဘိံသနကဘာဝဟေတု ဘိံသနကဘာဝပစ္စယာ ဣဒံသု ဟောတိ။ ယော ကောစိ အဝီတရာဂေါ တံ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသတိ၊ ယေဘုယျေန လောမာနိ ဟံသန္တီတိ ဗဟုတရာနိ လောမာနိ ဟံသန္တိ ဥဒ္ဓံ မုခါနိ သူစိသဒိသာနိ ကဏ္ဋကသဒိသာနိ စ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ အပ္ပာနိ န ဟံသန္တိ။ ဗဟုတရာနံ ဝါ သတ္တာနံ ဟံသန္တိ။ အပ္ပကာနံ အတိသူရပုရိသာနံ န ဟံသန္တိ။

ဣဒါနိ ¶ ¶ အယံ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဟေတူတိအာဒိ နိဂမနံ။ ယဉ္စေတ္ထ အန္တရန္တရာ န ဝုတ္တံ၊ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ တသ္မာ ပါဠိက္ကမေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ န စိရဋ္ဌိတိကံ အဟောသီတိ၊ တံ ပုရိသယုဂဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝဿဂဏနာယ ဟိ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော အသီတိဝဿသဟဿာနိ အာယု၊ သမ္မုခသာဝကာနမ္ပိဿ တတ္တကမေဝ။ ဧဝမဿ ယွာယံ သဗ္ဗပစ္ဆိမကော သာဝကော၊ တေန သဟ ဃဋေတွာ သတသဟဿံ သဋ္ဌိမတ္တာနိ စ ဝဿသဟဿာနိ ဗြဟ္မစရိယံ ¶ အဋ္ဌာသိ။ ပုရိသယုဂဝသေန ပန ယုဂပရမ္ပရာယ အာဂန္တွာ ဒွေယေဝ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မာ န စိရဋ္ဌိတိကန္တိ ဝုတ္တံ။ သိခိဿ ပန ဘဂဝတော သတ္တတိဝဿသဟဿာနိ အာယု။ သမ္မုခသာဝကာနမ္ပိဿ တတ္တကမေဝ။ ဝေဿဘုဿ ဘဂဝတော သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ အာယု။ သမ္မုခသာဝကာနမ္ပိဿ တတ္တကမေဝ။ ဧဝံ တေသမ္ပိ ယေ သဗ္ဗပစ္ဆိမကာ သာဝကာ တေဟိ သဟ ဃဋေတွာ သတသဟဿတော ဥဒ္ဓံ စတ္တာလီသမတ္တာနိ ဝီသတိမတ္တာနိ စ ဝဿသဟဿာနိ ဗြဟ္မစရိယံ အဋ္ဌာသိ။ ပုရိသယုဂဝသေန ပန ယုဂပရမ္ပရာယ အာဂန္တွာ ဒွေ ဒွေယေဝ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မာ န စိရဋ္ဌိတိကန္တိ ဝုတ္တံ။

၂၀။ ဧဝံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ ဗြဟ္မစရိယဿ န စိရဋ္ဌိတိကာရဏံ သုတွာ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ ဗြဟ္မစရိယဿ စိရဋ္ဌိတိကာရဏံ သောတုကာမော ပုန ဘဂဝန္တံ ‘‘ကော ပန ဘန္တေ ဟေတူ’’တိ အာဒိနာ နယေန ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါပိဿ ဗျာကာသိ။ တံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စိရဋ္ဌိတိကဘာဝေပိ စေတ္ထ တေသံ ဗုဒ္ဓါနံ အာယုပရိမာဏတောပိ ပုရိသယုဂတောပိ ဥဘယထာ စိရဋ္ဌိတိကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကကုသန္ဓဿ ဟိ ဘဂဝတော စတ္တာလီသဝဿသဟဿာနိ အာယု၊ ကောဏာဂမနဿ ဘဂဝတော တိံသဝဿသဟဿာနိ၊ ကဿပဿ ဘဂဝတော ဝီသတိဝဿသဟဿာနိ၊ သမ္မုခသာဝကာနမ္ပိ နေသံ တတ္တကမေဝ။ ဗဟူနိ စ နေသံ သာဝကယုဂါနိ ပရမ္ပရာယ ဗြဟ္မစရိယံ ပဝတ္တေသုံ။ ဧဝံ တေသံ အာယုပရိမာဏတောပိ သာဝကယုဂတောပိ ဥဘယထာ ဗြဟ္မစရိယံ စိရဋ္ဌိတိကံ အဟောသိ။

အမှာကံ ပန ဘဂဝတော ကဿပဿ ဘဂဝတော ဥပဍ္ဎာယုကပ္ပမာဏေ ဒသဝဿသဟဿာယုကကာလေ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ သိယာ။ တံ အသမ္ဘုဏန္တေန ပဉ္စဝဿသဟဿာယုကကာလေ၊ ဧကဝဿသဟဿာယုကကာလေ၊ ပဉ္စဝဿသတာယုကကာလေပိ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ သိယာ။ ယသ္မာ ပနဿ ဗုဒ္ဓတ္တကာရကေ ဓမ္မေ ဧသန္တဿ ပရိယေသန္တဿ ဉာဏံ ပရိပါစေန္တဿ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေန္တဿ ဝဿသတာယုကကာလေ ¶ ဉာဏံ ပရိပါကမဂမာသိ။ တသ္မာ အတိပရိတ္တာယုကကာလေ ဥပ္ပန္နော။ တေနဿ သာဝကပရမ္ပရာဝသေန စိရဋ္ဌိတိကမ္ပိ ဗြဟ္မစရိယံ အာယုပရိမာဏဝသေန ဝဿဂဏနာယ နစိရဋ္ဌိတိကမေဝါတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၁။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တောတိ ကော အနုသန္ဓိ? ဧဝံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ ဗြဟ္မစရိယဿ စိရဋ္ဌိတိကာရဏံ သုတွာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယေဝ စိရဋ္ဌိတိကဘာဝဟေတူတိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဘဂဝတောပိ ဗြဟ္မစရိယဿ စိရဋ္ဌိတိကဘာဝံ ဣစ္ဆန္တော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ သိက္ခာပဒပညတ္တိံ ယာစိ။ တဿာ ယာစနဝိဓိဒဿနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ – အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဥဋ္ဌာယာသနာ ¶ …ပေ… စိရဋ္ဌိတိကန္တိ။ တတ္ထ အဒ္ဓနိယန္တိ အဒ္ဓါနက္ခမံ၊ ဒီဃကာလိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

အထဿ ဘဂဝါ ‘‘န တာဝါယံ သိက္ခာပဒပညတ္တိကာလော’’တိ ပကာသေန္တော ‘‘အာဂမေဟိ တွံ သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဂမေဟိ တွန္တိ တိဋ္ဌ တာဝ တွံ၊ အဓိဝါသေဟိ တာဝ တွန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာဒရတ္ထဝသေနေဝေတ္ထ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တံ။ ဧတေန ဘဂဝါ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ သာဝကာနံ ဝိသယဘာဝံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓဝိသယောဝ သိက္ခာပဒပညတ္တီ’’တိ အာဝိကရောန္တော ‘‘တထာဂတော ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ တတ္ထာတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာစနာပေက္ခံ ဘုမ္မဝစနံ။ တတြာယံ ယောဇနာ – ယံ ဝုတ္တံ ‘‘သိက္ခာပဒံ ပညပေယျာ’’တိ၊ တတ္ထ တဿာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ တထာဂတောယေဝ ကာလံ ဇာနိဿတီတိ။ ဧဝံ ဝတွာ အကာလံ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘န တာဝ သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ အာသဝါ တိဋ္ဌန္တိ ဧတေသူတိ အာသဝဋ္ဌာနီယာ။ ယေသု ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာ ဒုက္ခာသဝါ ကိလေသာသဝါ စ ပရူပဝါဒဝိပ္ပဋိသာရဝဓဗန္ဓနာဒယော စေဝ အပါယဒုက္ခဝိသေသဘူတာ စ အာသဝါ တိဋ္ဌန္တိယေဝ၊ ယသ္မာ နေသံ ¶ တေ ကာရဏံ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ တေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဝီတိက္ကမဓမ္မာ ယာဝ န သင်္ဃေ ပါတုဘဝန္တိ၊ န တာဝ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတီတိ အယမေတ္ထ ယောဇနာ။ ယဒိ ဟိ ပညပေယျ၊ ပရူပဝါဒါ ပရူပါရမ္ဘာ ဂရဟဒေါသာ န ပရိမုစ္စေယျ။

ကထံ? ပညပေန္တေန ဟိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ပညပေတဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ အဒိသွာဝ ဝီတိက္ကမဒေါသံ ဣမံ ပညတ္တိံ ဉတွာ ¶ ပရေ ဧဝံ ဥပဝါဒဉ္စ ဥပါရမ္ဘဉ္စ ဂရဟဉ္စ ပဝတ္တေယျုံ – ‘‘ကထဉှိ နာမ သမဏော ဂေါတမော ဘိက္ခုသင်္ဃော မေ အနွာယိကော ဝစနကရောတိ ဧတ္တာဝတာ သိက္ခာပဒေဟိ ပလိဝေဌေဿတိ၊ ပါရာဇိကံ ပညပေဿတိ? နနု ဣမေ ကုလပုတ္တာ မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ မဟန္တဉ္စ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ဟတ္ထဂတာနိ စ ရဇ္ဇာနိပိ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဃာသစ္ဆာဒနပရမတာယ သန္တုဋ္ဌာ၊ သိက္ခာယ တိဗ္ဗဂါရဝါ၊ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ နိရပေက္ခာ ဝိဟရန္တိ။ တေသု နာမ ကော လောကာမိသဘူတံ မေထုနံ ဝါ ပဋိသေဝိဿတိ၊ ပရဘဏ္ဍံ ဝါ ဟရိဿတိ၊ ပရဿ ဝါ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ အတိမဓုရံ ဇီဝိတံ ဥပစ္ဆိန္ဒိဿတိ၊ အဘူတဂုဏကထာယ ဝါ ဇီဝိတံ ကပ္ပေဿတိ! နနု ပါရာဇိကေ အပညတ္တေပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခေပေနေဝေတံ ပါကဋံ ကတ’’န္တိ။ တထာဂတဿ စ ထာမဉ္စ ဗလဉ္စ သတ္တာ န ဇာနေယျုံ။ ပညတ္တမ္ပိ သိက္ခာပဒံ ကုပ္ပေယျ၊ န ယထာဌာနေ တိဋ္ဌေယျ။ သေယျထာပိ နာမ အကုသလော ဝေဇ္ဇော ကဉ္စိ အနုပ္ပန္နဂဏ္ဍံ ပုရိသံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဧဟိ ဘော ပုရိသ၊ ဣမသ္မိံ တေ သရီရပ္ပဒေသေ မဟာဂဏ္ဍော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အနယဗျသနံ ¶ ပါပေဿတိ၊ ပဋိကစ္စေဝ နံ တိကိစ္ဆာပေဟီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သာဓာစရိယ၊ တွံယေဝ နံ တိကိစ္ဆဿူ’’တိ ဝုတ္တော တဿ အရောဂံ သရီရပ္ပဒေသံ ဖာလေတွာ လောဟိတံ နီဟရိတွာ အာလေပနဗန္ဓနဓောဝနာဒီဟိ တံ ပဒေသံ သဉ္ဆဝိံ ကတွာ တံ ပုရိသံ ဝဒေယျ – ‘‘မဟာရောဂေါ တေ မယာ တိကိစ္ဆိတော၊ ဒေဟိ မေ ဒေယျဓမ္မ’’န္တိ။ သော တံ ‘‘ကိမယံ ဗာလဝေဇ္ဇော ဝဒတိ? ကတရော ကိရ မေ ဣမိနာ ရောဂေါ တိကိစ္ဆိတော? နနု မေ အယံ ဒုက္ခဉ္စ ဇနေတိ၊ လောဟိတက္ခယဉ္စ မံ ပါပေတီ’’တိ ဧဝံ ဥပဝဒေယျ စေဝ ဥပါရမ္ဘေယျ ¶ စ ဂရဟေယျ စ၊ န စဿ ဂုဏံ ဇာနေယျ။ ဧဝမေဝ ယဒိ အနုပ္ပန္နေ ဝီတိက္ကမဒေါသေ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေယျ၊ ပရူပဝါဒါဒီဟိ စ န ပရိမုစ္စေယျ၊ န စဿ ထာမံ ဝါ ဗလံ ဝါ သတ္တာ ဇာနေယျုံ၊ ပညတ္တမ္ပိ သိက္ခာပဒံ ကုပ္ပေယျ၊ န ယထာဌာနေ တိဋ္ဌေယျ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘န တာဝ သာရိပုတ္တ သတ္ထာ သာဝကာနံ…ပေ… ပါတုဘဝန္တီ’’တိ။

ဧဝံ အကာလံ ဒဿေတွာ ပုန ကာလံ ဒဿေတုံ ‘‘ယတော စ ခေါ သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယတောတိ ယဒါ၊ ယသ္မိံ ကာလေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ဝါ ဟေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယသ္မိံ သမယေ ‘‘အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ’’တိ သင်္ချံ ဂတာ ဝီတိက္ကမဒေါသာ သင်္ဃေ ပါတုဘဝန္တိ၊ တဒါ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ၊ ဥဒ္ဒိသတိ ပါတိမောက္ခံ။ ကသ္မာ? တေသံယေဝ ‘‘အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ’’တိ သင်္ချံ ¶ ဂတာနံ ဝီတိက္ကမဒေါသာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဧဝံ ပညပေန္တော ယထာ နာမ ကုသလော ဝေဇ္ဇော ဥပ္ပန္နံ ဂဏ္ဍံ ဖာလနလေပနဗန္ဓနဓောဝနာဒီဟိ တိကိစ္ဆန္တော ရောဂံ ဝူပသမေတွာ သဉ္ဆဝိံ ကတွာ န တွေဝ ဥပဝါဒါဒိရဟော ဟောတိ၊ သကေ စ အာစရိယကေ ဝိဒိတာနုဘာဝေါ ဟုတွာ သက္ကာရံ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝံ န စ ဥပဝါဒါဒိရဟော ဟောတိ၊ သကေ စ သဗ္ဗညုဝိသယေ ဝိဒိတာနုဘာဝေါ ဟုတွာ သက္ကာရံ ပါပုဏာတိ။ တဉ္စဿ သိက္ခာပဒံ အကုပ္ပံ ဟောတိ၊ ယထာဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ။

ဧဝံ အာသဝဋ္ဌာနီယာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိံ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ အကာလံ ဥပ္ပတ္တိဉ္စ ကာလန္တိ ဝတွာ ဣဒါနိ တေသံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိကာလဉ္စ ဥပ္ပတ္တိကာလဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘န တာဝ သာရိပုတ္တ ဣဓေကစ္စေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထာနိ ပဒါနိ ပါဠိဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အယံ ပန အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ရတ္တိယော ဇာနန္တီတိ ရတ္တညူ၊ အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဗဟုကာ ရတ္တိယော ဇာနန္တိ၊ စိရပဗ္ဗဇိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရတ္တညူဟိ မဟတ္တံ ရတ္တညုမဟတ္တံ၊ စိရပဗ္ဗဇိတေဟိ မဟန္တဘာဝန္တိ အတ္ထော။ တတြ ရတ္တညုမဟတ္တံ ပတ္တေ သင်္ဃေ ¶ ဥပသေနံ ဝင်္ဂန္တပုတ္တံ အာရဗ္ဘ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော ဟာယသ္မာ ဦနဒသဝဿေ ဘိက္ခူ ဥပသမ္ပာဒေန္တေ ဒိသွာ ဧကဝဿော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ အထ ဘဂဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ ဦနဒသဝဿေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၇၅)။ ဧဝံ ပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ဒသဝဿာမှ ဒသဝဿာမှာ’’တိ ဗာလာ အဗျတ္တာ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။ အထ ဘဂဝါ အပရမ္ပိ သိက္ခာပဒံ ပညာပေသိ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလေန အဗျတ္တေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၇၆) ရတ္တညုမဟတ္တံ ပတ္တကာလေ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ ပညတ္တာနိ။

ဝေပုလ္လမဟတ္တန္တိ ဝိပုလဘာဝေန မဟတ္တံ။ သင်္ဃော ဟိ ယာဝ န ထေရနဝမဇ္ဈိမာနံ ဝသေန ဝေပုလ္လမဟတ္တံ ပတ္တော ဟောတိ၊ တာဝ သေနာသနာနိ ပဟောန္တိ။ သာသနေ ဧကစ္စေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဝေပုလ္လမဟတ္တံ ပန ပတ္တေ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ။ တတ္ထ ဝေပုလ္လမဟတ္တံ ပတ္တေ သင်္ဃေ ပညတ္တသိက္ခာပဒါနိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အနုပသမ္ပန္နေန ဥတ္တရိ ဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ၊ ပါစိတ္တိယံ’’ ¶ (ပါစိ။ ၅၁)၊ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနုဝဿံ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယံ’’ (ပါစိ။ ၁၁၇၁)၊ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧကံ ဝဿံ ဒွေ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၇၅) ဣမိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

လာဘဂ္ဂမဟတ္တန္တိ လာဘဿ အဂ္ဂမဟတ္တံ၊ ယော လာဘဿ အဂ္ဂေါ ဥတ္တမော မဟန္တဘာဝေါ၊ တံ ပတ္တော ဟောတီတိ အတ္ထော။ လာဘေန ဝါ အဂ္ဂမဟတ္တမ္ပိ၊ လာဘေန သေဋ္ဌတ္တဉ္စ မဟန္တတ္တဉ္စ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ သင်္ဃော ဟိ ယာဝ န လာဘဂ္ဂမဟတ္တံ ပတ္တော ဟောတိ၊ တာဝ န လာဘံ ပဋိစ္စ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ပတ္တေ ပန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အထ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ ¶ – ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အစေလကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝါ သဟတ္ထာ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒဒေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၇၀)။ ဣဒဉှိ လာဘဂ္ဂမဟတ္တံ ပတ္တေ သင်္ဃေ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။

ဗာဟုသစ္စမဟတ္တန္တိ ဗာဟုသစ္စဿ မဟန္တဘာဝံ။ သင်္ဃော ဟိ ယာဝ န ဗာဟုသစ္စမဟတ္တံ ပတ္တော ဟောတိ၊ တာဝ န အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗာဟုသစ္စမဟတ္တံ ပတ္တေ ပန ယသ္မာ ဧကမ္ပိ နိကာယံ၊ ဒွေပိ…ပေ… ပဉ္စပိ နိကာယေ ဥဂ္ဂဟေတွာ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇမာနာ ပုဂ္ဂလာ ရသေန ရသံ သံသန္ဒိတွာ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဒီပေန္တိ။ အထ သတ္ထာ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ – တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ…ပေ… သမဏုဒ္ဒေသောပိ စေ ဧဝံ ဝဒေယျာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၄၁၈) နယေန သိက္ခာပဒံ ပညပေတီတိ။

ဧဝံ ¶ ဘဂဝါ အာသဝဋ္ဌာနီယာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိကာလဉ္စ ဥပ္ပတ္တိကာလဉ္စ ဒဿေတွာ တသ္မိံ သမယေ သဗ္ဗသောပိ တေသံ အဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘နိရဗ္ဗုဒေါ ဟိ သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နိရဗ္ဗုဒေါတိ အဗ္ဗုဒဝိရဟိတော၊ အဗ္ဗုဒါ ဝုစ္စန္တိ စောရာ၊ နိစ္စောရောတိ အတ္ထော။ စောရာတိ စ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဒုဿီလာဝ အဓိပ္ပေတာ။ တေ ဟိ အဿမဏာဝ ဟုတွာ သမဏပဋိညတာယ ပရေသံ ပစ္စယေ စောရေန္တိ။ တသ္မာ နိရဗ္ဗုဒေါတိ နိစ္စောရော၊ နိဒ္ဒုဿီလောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိရာဒီနဝေါတိ နိရုပဒ္ဒဝေါ နိရုပသဂ္ဂေါ၊ ဒုဿီလာဒီနဝရဟိတောယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အပဂတကာဠကောတိ ကာဠကာ ဝုစ္စန္တိ ဒုဿီလာယေဝ၊ တေ ဟိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာပိ သမာနာ ကာဠကဓမ္မယောဂါ ကာဠကာတွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသံ အဘာဝါ အပဂတကာဠကော ¶ ။ အပဟတကာဠကောတိပိ ပါဌော။ သုဒ္ဓါတိ အပဂတကာဠကတ္တာယေဝ သုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတော ပဘဿရော။ သာရေ ပတိဋ္ဌိတောတိ သာရော ဝုစ္စန္တိ သီလ-သမာဓိ-ပညာဝိမုတ္တိ-ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏာ၊ တသ္မိံ သာရေ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ သာရေ ပတိဋ္ဌိတော။

ဧဝံ သာရေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဝတွာ ပုန သော စဿ သာရေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝေါ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ဣမေသဉှိ သာရိပုတ္တာတိ အာဒိမာဟ။ တတြာယံ သင်္ခေပဝဏ္ဏနာ – ယာနိမာနိ ဝေရဉ္ဇာယံ ¶ ဝဿာဝါသံ ဥပဂတာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ၊ ဣမေသံ ယော ဂုဏဝသေန ပစ္ဆိမကော သဗ္ဗပရိတ္တဂုဏော ဘိက္ခု၊ သော သောတာပန္နော။ သောတာပန္နောတိ သောတံ အာပန္နော၊ သောတောတိ စ မဂ္ဂဿေတံ အဓိဝစနံ။ သောတာပန္နောတိ တေန သမန္နာဂတဿ ပုဂ္ဂလဿ။ ယထာဟ –

‘‘သောတော သောတောတိ ဟိဒံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝုစ္စတိ၊ ကတမော နု ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ သောတောတိ? အယမေဝ ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… သမ္မာသမာဓီ’’တိ။ ‘‘သောတာပန္နော သောတာပန္နောတိ ဟိဒံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝုစ္စတိ၊ ကတမော နု ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ သောတာပန္နော’’တိ? ‘‘ယော ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဣမိနာ အရိယေန အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန သမန္နာဂတော၊ အယံ ဝုစ္စတိ – သောတာပန္နော။ သောယမာယသ္မာ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၀၁)။ ဣဓ ပန မဂ္ဂေန ဖလဿ နာမံ ဒိန္နံ။ တသ္မာ ဖလဋ္ဌော ‘‘သောတာပန္နော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဝိနိပါတဓမ္မောတိ ဝိနိပါတေတီတိ ဝိနိပါတော၊ နာဿ ဝိနိပါတော ဓမ္မောတိ အဝိနိပါတဓမ္မော၊ န အတ္တာနံ အပါယေသု ဝိနိပါတနသဘာဝေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယေ ဓမ္မာ အပါယဂမနီယာ၊ တေသံ ပရိက္ခယာ။ ဝိနိပတနံ ဝါ ဝိနိပါတော၊ နာဿ ဝိနိပါတော ဓမ္မောတိ အဝိနိပါတဓမ္မော၊ အပါယေသု ဝိနိပါတနသဘာဝေါ အဿ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမ္မတ္တနိယာမေန မဂ္ဂေန ¶ နိယတတ္တာ နိယတော။ သမ္ဗောဓိ ပရံ အယနံ ပရာ ဂတိ အဿာတိ သမ္ဗောဓိပရာယဏော။ ဥပရိ မဂ္ဂတ္တယံ အဝဿံ သမ္ပာပကောတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ? ပဋိလဒ္ဓပဌမမဂ္ဂတ္တာတိ။

၂၂။ ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိံ သညာပေတွာ ဝေရဉ္ဇာယံ တံ ဝဿာဝါသံ ဝီတိနာမေတွာ ဝုတ္ထဝဿော မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရေတွာ အထ ခေါ ဘဂဝါ ¶ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ။ အာမန္တေသီတိ အာလပိ အဘာသိ သမ္ဗောဓေသိ။ ကိန္တိ? အာစိဏ္ဏံ ခေါ ပနေတန္တိ ဧဝမာဒိ။ အာစိဏ္ဏန္တိ စရိတံ ဝတ္တံ အနုဓမ္မတာ။ တံ ခေါ ပနေတံ အာစိဏ္ဏံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ – ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ၊ သာဝကာစိဏ္ဏန္တိ။ ကတမံ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ? ဣဒံ တာဝ ဧကံ – ယေဟိ နိမန္တိတာ ဝဿံ ဝသန္တိ၊ န တေ အနပလောကေတွာ အနာပုစ္ဆိတွာ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမန္တိ။ သာဝကာ ပန အပလောကေတွာ ဝါ အနပလောကေတွာ ဝါ ယထာသုခံ ပက္ကမန္တိ။

အပရမ္ပိ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ – ဝုတ္ထဝဿာ ပဝါရေတွာ ဇနသင်္ဂဟတ္ထာယ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမန္တိယေဝ။ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တာ စ မဟာမဏ္ဍလံ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလံ အန္တိမမဏ္ဍလန္တိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ မဏ္ဍလာနံ အညတရသ္မိံ မဏ္ဍလေ ¶ စရန္တိ။ တတ္ထ မဟာမဏ္ဍလံ နဝယောဇနသတိကံ၊ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလံ ဆယောဇနသတိကံ၊ အန္တိမမဏ္ဍလံ တိယောဇနသတိကံ။ ယဒါ မဟာမဏ္ဍလေ စာရိကံ စရိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ တဒါ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရေတွာ ပါဋိပဒဒိဝသေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရာ နိက္ခမိတွာ ဂါမနိဂမာဒီသု မဟာဇနံ အာမိသပဋိဂ္ဂဟေန အနုဂ္ဂဏှန္တာ ဓမ္မဒါနေန စဿ ဝိဝဋ္ဋုပနိဿိတံ ကုသလံ ဝဍ္ဎေန္တာ နဝဟိ မာသေဟိ ဇနပဒစာရိကံ ပရိယောသာပေန္တိ။ သစေ ပန အန္တောဝဿေ ဘိက္ခူနံ သမထဝိပဿနာ တရုဏာ ဟောန္တိ၊ မဟာပဝါရဏာယ အပ္ပဝါရေတွာ ပဝါရဏာသင်္ဂဟံ ဒတွာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ ပဝါရေတွာ မာဂသိရဿ ပဌမဒိဝသေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရာ နိက္ခမိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလေ အဋ္ဌဟိ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေန္တိ။ သစေ ပန နေသံ ဝုတ္ထဝဿာနံ အပရိပါကိန္ဒြိယာ ဝေနေယျသတ္တာ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဣန္ဒြိယပရိပါကံ အာဂမေန္တာ မာဂသိရမာသမ္ပိ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ဖုဿမာသဿ ပဌမဒိဝသေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရာ နိက္ခမိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ အန္တိမမဏ္ဍလေ သတ္တဟိ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေန္တိ။ တေသု စ မဏ္ဍလေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိစရန္တာပိ တေ တေ သတ္တေ ကိလေသေဟိ ဝိယောဇေန္တာ ¶ သောတာပတ္တိဖလာဒီဟိ ပယောဇေန္တာ ဝေနေယျဝသေနေဝ နာနာဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနန္တာ ဝိယ စရန္တိ။

အပရမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏံ – ဒေဝသိကံ ပစ္စူသသမယေ သန္တံ သုခံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ကတွာ ဖလသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ၊ ဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဒေဝသိကံ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိယာ သမာပဇ္ဇနံ၊ တတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ ဗောဓနေယျသတ္တသမဝလောကနံ။

အပရမ္ပိ ¶ ဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏံ – အာဂန္တုကေဟိ သဒ္ဓိံ ပဌမတရံ ပဋိသန္ထာရကရဏံ၊ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ဓမ္မဒေသနာ၊ ဩတိဏ္ဏေ ဒေါသေ သိက္ခာပဒပညာပနန္တိ ဣဒံ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ။

ကတမံ သာဝကာစိဏ္ဏံ? ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဒွိက္ခတ္တုံ သန္နိပါတော ပုရေ ဝဿူပနာယိကာယ စ ကမ္မဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏတ္ထံ၊ ဝုတ္ထဝဿာနဉ္စ အဓိဂတဂုဏာရောစနတ္ထံ ဥပရိ ကမ္မဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏတ္ထဉ္စ ¶ ။ ဣဒံ သာဝကာစိဏ္ဏံ။ ဣဓ ပန ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘အာစိဏ္ဏံ ခေါ ပနေတံ၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတာန’’န္တိ။

အာယာမာတိ အာဂစ္ဆ ယာမ။ အပလောကေဿာမာတိ စာရိကံ စရဏတ္ထာယ အာပုစ္ဆိဿာမ။ ဧဝန္တိ သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထေ နိပါတော။ ဘန္တေတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ၊ သတ္ထုနော ပဋိဝစနဒါနန္တိပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသီတိ ဘဂဝတော ဝစနံ ပဋိအဿောသိ၊ အဘိမုခေါ ဟုတွာ သုဏိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ဝစနေန ပဋိဂ္ဂဟေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ နိဝါသေတွာတိ ဣဓ ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ ဝါ သာယနှသမယန္တိ ဝါ န ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဘဂဝါ ကတဘတ္တကိစ္စော မဇ္ဈနှိကံ ဝီတိနာမေတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ပစ္ဆာသမဏံ ကတွာ နဂရဒွါရတော ပဋ္ဌာယ နဂရဝီထိယော သုဝဏ္ဏရသပိဉ္ဇရာဟိ ရံသီဟိ သမုဇ္ဇောတယမာနော ယေန ဝေရဉ္ဇဿ ဗြာဟ္မဏဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ။ ဃရဒွါရေ ဌိတမတ္တမေဝ စဿ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ပရိဇနော အာရောစေသိ။ ဗြာဟ္မဏော သတိံ ပဋိလဘိတွာ သံဝေဂဇာတော သဟသာ ဝုဋ္ဌာယ မဟာရဟံ အာသနံ ပညပေတွာ ဘဂဝန္တံ ပစ္စုဂ္ဂမ္မ ‘‘ဣတော၊ ဘဂဝါ၊ ဥပသင်္ကမတူ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဥပနိသီဒိတုကာမော အတ္တနာ ဌိတပဒေသတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ ဣတော ပရံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ယံ ပန ဗြာဟ္မဏော အာဟ – ‘‘အပိစ ယော ဒေယျဓမ္မော၊ သော န ဒိန္နော’’တိ။ တတြာယမဓိပ္ပာယော ¶ – မယာ နိမန္တိတာနံ ဝဿံဝုတ္ထာနံ တုမှာကံ တေမာသံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပါတော ယာဂုခဇ္ဇကံ၊ မဇ္ဈနှိကေ ခါဒနီယဘောဇနီယံ၊ သာယနှေ အနေကဝိဓ ပါနဝိကတိ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇာသက္ကာရောတိ ဧဝမာဒိကော ယော ဒေယျဓမ္မော ဒါတဗ္ဗော အဿ၊ သော န ဒိန္နောတိ။ တဉ္စ ခေါ နော အသန္တန္တိ ဧတ္ထ ပန လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ခေါ ဒေယျဓမ္မော အမှာကံ နော အသန္တောတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ အထ ¶ ဝါ ယံ ဒါနဝတ္ထုံ မယံ တုမှာကံ ဒဒေယျာမ၊ တဉ္စ ခေါ နော အသန္တန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

နောပိ အဒါတုကမျတာတိ အဒါတုကာမတာပိ ¶ နော နတ္ထိ၊ ယထာ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏာနံ မစ္ဆရီနံ။ တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ ဗဟုကိစ္စာ ဃရာဝါသာတိ တတြာယံ ယောဇနာ – ယသ္မာ ဗဟုကိစ္စာ ဃရာဝါသာ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ သန္တေပိ ဒေယျဓမ္မေ ဒါတုကမျတာယ စ တံ ကုတော လဗ္ဘာ ကုတော တံ သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ ယံ မယံ တုမှာကံ ဒေယျဓမ္မံ ဒဒေယျာမာတိ ဃရာဝါသံ ဂရဟန္တော အာဟ။ သော ကိရ မာရေန အာဝဋ္ဋိတဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ ‘‘ဃရာဝါသပလိဗောဓေန မေ သတိသမ္မောသော ဇာတော’’တိ မညိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အပိစ – တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ ဣမသ္မိံ တေမာသဗ္ဘန္တရေ ယမဟံ တုမှာကံ ဒဒေယျံ၊ တံ ကုတော လဗ္ဘာ? ဗဟုကိစ္စာ ဟိ ဃရာဝါသာတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အထ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ယံနူနာဟံ ယံ မေ တီဟိ မာသေဟိ ဒါတဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ ဧကဒိဝသေနေဝ ဒဒေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ အဓိဝါသေတု မေ ဘဝံ ဂေါတမောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သွာတနာယာတိ ယံ မေ တုမှေသု သက္ကာရံ ကရောတော သွေ ဘဝိဿတိ ပုညဉ္စေဝ ပီတိပါမောဇ္ဇဉ္စ၊ တဒတ္ထာယ။ အထ တထာဂတော ‘‘သစေ အဟံ နာဓိဝါသေယျံ၊ ‘အယံ တေမာသံ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါ ကုပိတော မညေ၊ တေန မေ ယာစိယမာနော ဧကဘတ္တမ္ပိ န ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ နတ္ထိ ဣမသ္မိံ အဓိဝါသနခန္တိ၊ အသဗ္ဗညူ အယ’န္တိ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏော စ ဝေရဉ္ဇာဝါသိနော စ ဂရဟိတွာ ဗဟုံ အပုညံ ပသဝေယျုံ၊ တံ တေသံ မာ အဟောသီ’’တိ တေသံ အနုကမ္ပာယ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။

အဓိဝါသေတွာ စ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇံ ဗြာဟ္မဏံ ‘‘အလံ ဃရာဝါသပလိဗောဓစိန္တာယာ’’တိ သညာပေတွာ တင်္ခဏာနုရူပါယ ဓမ္မိယာ ကထာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကံ အတ္ထံ သန္ဒဿေတွာ ကုသလေ ဓမ္မေ သမာဒပေတွာ ဂဏှာပေတွာ တတ္ထ စ နံ သမုတ္တေဇေတွာ သဥဿာဟံ ကတွာ တာယ သဥဿာဟတာယ အညေဟိ စ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏေဟိ သမ္ပဟံသေတွာ ဓမ္မရတနဝဿံ ဝဿေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ပက္ကန္တေ စ ပန ဘဂဝတိ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ပုတ္တဒါရံ အာမန္တေသိ – ‘‘မယံ၊ ဘဏေ၊ ဘဂဝန္တံ တေမာသံ နိမန္တေတွာ ဧကဒိဝသံ ဧကဘတ္တမ္ပိ နာဒမှ။ ဟန္ဒ၊ ဒါနိ တထာ ဒါနံ ပဋိယာဒေထ ယထာ တေမာသိကောပိ ဒေယျဓမ္မော သွေ ဧကဒိဝသေနေဝ ¶ ဒါတုံ သက္ကာ ဟောတီ’’တိ။ တတော ပဏီတံ ¶ ဒါနံ ပဋိယာဒါပေတွာ ¶ ယံ ဒိဝသံ ဘဂဝါ နိမန္တိတော၊ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန အာသနဋ္ဌာနံ အလင်္ကာရာပေတွာ မဟာရဟာနိ အာသနာနိ ပညပေတွာ ဂန္ဓဓူမဝါသကုသုမဝိစိတြံ မဟာပူဇံ သဇ္ဇေတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစာပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန…ပေ… နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။

၂၃။ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော တတ္ထ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေနာ’’တိ။ အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃန္တိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခန္တိ ဗုဒ္ဓပရိဏာယကံ၊ ဗုဒ္ဓံ သင်္ဃတ္ထေရံ ကတွာ နိသိန္နန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဏီတေနာတိ ဥတ္တမေန။ သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန။ သန္တပ္ပေတွာတိ သုဋ္ဌု တပ္ပေတွာ၊ ပရိပုဏ္ဏံ သုဟိတံ ယာဝဒတ္ထံ ကတွာ။ သမ္ပဝါရေတွာတိ သုဋ္ဌု ပဝါရေတွာ ‘အလ’န္တိ ဟတ္ထသညာယ မုခသညာယ ဝစီဘေဒေန စ ပဋိက္ခိပါပေတွာ။ ဘုတ္တာဝိန္တိ ဘုတ္တဝန္တံ။ ဩနီတပတ္တပါဏိန္တိ ပတ္တတော ဩနီတပါဏိံ၊ အပနီတဟတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တိစီဝရေန အစ္ဆာဒေသီတိ တိစီဝရံ ဘဂဝတော အဒါသိ။ ဣဒံ ပန ဝေါဟာရဝစနမတ္တံ ဟောတိ ‘‘တိစီဝရေန အစ္ဆာဒေသီ’’တိ၊ တသ္မိဉ္စ တိစီဝရေ ဧကမေကော သာဋကော သဟဿံ အဂ္ဃတိ။ ဣတိ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော တိသဟဿဂ္ဃနကံ တိစီဝရမဒါသိ ဥတ္တမံ ကာသိကဝတ္ထသဒိသံ။ ဧကမေကဉ္စ ဘိက္ခုံ ဧကမေကေန ဒုဿယုဂေနာတိ ဧကမေကေန ဒုဿယုဂဠေန။ တတြ ဧကသာဋကော ပဉ္စသတာနိ အဂ္ဃတိ။ ဧဝံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ပဉ္စသတသဟဿဂ္ဃနကာနိ ဒုဿာနိ အဒါသိ။ ဗြာဟ္မဏော ဧတ္တကမ္ပိ ဒတွာ အတုဋ္ဌော ပုန သတ္တဋ္ဌသဟဿဂ္ဃနကေ အနေကရတ္တကမ္ဗလေ စ ပဋ္ဋုဏ္ဏပတ္တပဋေ စ ဖာလေတွာ ဖာလေတွာ အာယောဂအံသဗဒ္ဓကကာယဗန္ဓနပရိဿာဝနာဒီနံ အတ္ထာယ အဒါသိ။ သတပါကသဟဿပါကာနဉ္စ ဘေသဇ္ဇတေလာနံ တုမ္ဗာနိ ပူရေတွာ ဧကမေကဿ ဘိက္ခုနော အဗ္ဘဉ္ဇနတ္ထာယ သဟဿဂ္ဃနကံ တေလမဒါသိ။ ကိံ ဗဟုနာ၊ စတူသု ပစ္စယေသု န ကောစိ ပရိက္ခာရော သမဏပရိဘောဂေါ ¶ အဒိန္နော နာမ အဟောသိ။ ပါဠိယံ ပန စီဝရမတ္တမေဝ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ မဟာယာဂံ ယဇိတွာ သပုတ္တဒါရံ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နံ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇံ ဗြာဟ္မဏံ တေမာသံ မာရာဝဋ္ဋနေန ဓမ္မသဝနာမတရသပရိဘောဂပရိဟီနံ ဧကဒိဝသေနေဝ ဓမ္မာမတဝဿံ ဝဿေတွာ ပုရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပံ ကုရုမာနော ဓမ္မိယာ ¶ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ…ပေ… ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ဗြာဟ္မဏောပိ သပုတ္တဒါရော ဘဂဝန္တဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပုနပိ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ အနုဂ္ဂဟံ ကရေယျာထာ’’တိ ဧဝမာဒီနိ ဝဒန္တော အနုဗန္ဓိတွာ အဿူနိ ပဝတ္တယမာနော နိဝတ္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာတိ ယထာဇ္ဈာသယံ ယထာရုစိတံ ဝါသံ ဝသိတွာ ဝေရဉ္ဇာယ နိက္ခမိတွာ မဟာမဏ္ဍလေ စာရိကာယ စရဏကာလေ ဂန္တဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဝီထိ ပဟာယ ဒုဗ္ဘိက္ခဒေါသေန ¶ ကိလန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဥဇုနာဝ မဂ္ဂေန ဂဟေတွာ ဂန္တုကာမော သောရေယျာဒီနိ အနုပဂမ္မ ပယာဂပတိဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဂင်္ဂံ နဒိံ ဥတ္တရိတွာ ယေန ဗာရာဏသီ တဒဝသရိ။ တေန အဝသရိ တဒဝသရိ။ တတြာပိ ယထာဇ္ဈာသယံ ဝိဟရိတွာ ဝေသာလိံ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနုပဂမ္မ သောရေယျံ…ပေ… ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယ’’န္တိ။

သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

တတြိဒံ သမန္တပါသာဒိကာယ သမန္တပါသာဒိကတ္တသ္မိံ –

အာစရိယပရမ္ပရတော၊ နိဒါနဝတ္ထုပ္ပဘေဒဒီပနတော၊

ပရသမယဝိဝဇ္ဇနတော၊ သကသမယဝိသုဒ္ဓိတော စေဝ။

ဗျဉ္ဇနပရိသောဓနတော၊ ပဒတ္ထတော ပါဠိယောဇနက္ကမတော၊

သိက္ခာပဒနိစ္ဆယတော၊ ဝိဘင်္ဂနယဘေဒဒဿနတော။

သမ္ပဿတံ န ဒိဿတိ၊ ကိဉ္စိ အပါသာဒိကံ ယတော ဧတ္ထ၊

ဝိညူနမယံ တသ္မာ၊ သမန္တပါသာဒိကာတွေဝ။

သံဝဏ္ဏနာ ¶ ပဝတ္တာ၊ ဝိနယဿ ဝိနေယျဒမနကုသလေန၊

ဝုတ္တဿ လောကနာထေန၊ လောကမနုကမ္ပမာနေနာတိ။

၂၄။ ဣတော ¶ ¶ ပရံ တေန ခေါ ပန သမယေန ဝေသာလိယာ အဝိဒူရေတိအာဒိ ယေဘုယျေန ဥတ္တာနတ္ထံ။ တသ္မာ အနုပဒဝဏ္ဏနံ ပဟာယ ယတ္ထ ယတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ တံ တဒေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ကလန္ဒဂါမောတိ ကလန္ဒကာ ဝုစ္စန္တိ ကာဠကာ၊ တေသံ ဝသေန လဒ္ဓနာမော ဂါမော။ ကလန္ဒပုတ္တောတိ ဂါမဝသေန လဒ္ဓနာမဿ ရာဇသမ္မတဿ စတ္တာလီသကောဋိဝိဘဝဿ ကလန္ဒသေဋ္ဌိနော ပုတ္တော။ ယသ္မာ ပန တသ္မိံ ဂါမေ အညေပိ ကလန္ဒနာမကာ မနုဿာ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ကလန္ဒပုတ္တောတိ ဝတွာ ပုန သေဋ္ဌိပုတ္တောတိ ဝုတ္တံ။ သမ္ဗဟုလေဟီတိ ဗဟုကေဟိ။ သဟာယကေဟီတိ သုခဒုက္ခာနိ သဟ အာယန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ သဟာယာ၊ သဟာယာ ဧဝ သဟာယကာ၊ တေဟိ သဟာယကေဟိ။ သဒ္ဓိန္တိ ဧကတော။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ ကေနစိဒေဝ ဘဏ္ဍပ္ပယောဇနဥဒ္ဓါရသာရဏာဒိနာ ကိစ္စေန၊ ကတ္တိကနက္ခတ္တကီဠာကိစ္စေနာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဘဂဝါ ဟိ ကတ္တိကဇုဏှပက္ခေ ဝေသာလိံ သမ္ပာပုဏိ။ ကတ္တိကနက္ခတ္တကီဠာ စေတ္ထ ဥဠာရာ ဟောတိ။ တဒတ္ထံ ဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဒ္ဒသ ခေါတိ ကထံ အဒ္ဒသ? သော ကိရ နဂရတော ဘုတ္တပါတရာသံ သုဒ္ဓုတ္တရာသင်္ဂံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဟတ္ထံ ဗုဒ္ဓဒဿနတ္ထံ ဓမ္မသဝနတ္ထဉ္စ နိက္ခမန္တံ မဟာဇနံ ဒိသွာ ‘‘ကွ ဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓဒဿနတ္ထံ ဓမ္မသဝနတ္ထဉ္စာ’’တိ။ တေန ဟိ ‘‘အဟမ္ပိ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဂန္တွာ စတုဗ္ဗိဓာယ ပရိသာယ ပရိဝုတံ ဗြဟ္မဿရေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသ ခေါ…ပေ… ဒေသေန္တ’’န္တိ။ ဒိသွာနဿာတိ ဒိသွာန အဿ။ ဧတဒဟောသီတိ ပုဗ္ဗေ ကတပုညတာယ စောဒိယမာနဿ ဘဗ္ဗကုလပုတ္တဿ ဧတံ အဟောသိ။ ကိံ အဟောသိ? ယံနူနာဟမ္ပိ ဓမ္မံ သုဏေယျန္တိ ¶ ။ တတ္ထ ယန္နူနာတိ ပရိဝိတက္ကဒဿနမေတံ။ ဧဝံ ကိရဿ ပရိဝိတက္ကော ဥပ္ပန္နော ‘‘ယမယံ ပရိသာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ ဓမ္မံ သုဏာတိ၊ အဟော ဝတာဟမ္ပိ တံ သုဏေယျ’’န္တိ။

အထ ¶ ခေါ သုဒိန္နော ကလန္ဒပုတ္တော ယေန သာ ပရိသာတိ ဣဓ ကသ္မာ ‘‘ယေန ဘဂဝါ’’တိ အဝတွာ ‘‘ယေန သာ ပရိသာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ စေ။ ဘဂဝန္တဉှိ ပရိဝါရေတွာ ဥဠာရုဠာရဇနာ မဟတီ ပရိသာ နိသိန္နာ၊ တတြ န သက္ကာ ဣမိနာ ပစ္ဆာ အာဂတေန ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ နိသီဒိတုံ။ ပရိသာယ ပန ဧကသ္မိံ ပဒေသေ သက္ကာတိ သော တံ ပရိသံယေဝ ဥပသင်္ကမန္တော။ တေန ဝုတ္တံ ¶ – ‘‘အထ ခေါ သုဒိန္နော ကလန္ဒပုတ္တော ယေန သာ ပရိသာ’’တိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နဿ ခေါ သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ ဧတဒဟောသီတိ န နိသိန္နမတ္တဿေဝ အဟောသိ၊ အထ ခေါ ဘဂဝတော သိတ္တယူပသံဟိတံ ထောကံ ဓမ္မကထံ သုတွာ၊ တံ ပနဿ ယသ္မာ ဧကမန္တံ နိသိန္နဿေဝ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကမန္တံ နိသိန္နဿ ခေါ သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ ဧတဒဟောသီ’’တိ။ ကိံ အဟောသီတိ? ယထာ ယထာ ခေါတိအာဒိ။

တတြာယံ သင်္ခေပကထာ – အဟံ ခေါ ယေန ယေန အာကာရေန ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ၊ တေန တေန မေ ဥပပရိက္ခတော ဧဝံ ဟောတိ ယဒေတံ သိတ္တယဗြဟ္မစရိယံ ဧကမ္ပိ ဒိဝသံ အခဏ္ဍံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ စရိတဗ္ဗံ၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ စ ကိလေသမလေန အမလီနံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ။ သင်္ခလိခိတံ လိခိတသင်္ခသဒိသံ ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂံ စရိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ န သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ…ပေ… စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသေ စ မဿုဉ္စ ဩဟာရေတွာ ကသာယရသပီတတာယ ကာသာယာနိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ပရိဒဟိတွာ အဂါရသ္မာ နိက္ခမိတွာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ အဂါရဿ ဟိတံ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ အဂါရိယန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ‘‘အနဂါရိယာ’’တိ ဉာတဗ္ဗာ။ တံ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ။ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ ပရိဗ္ဗဇေယျံ။

၂၅။ အစိရဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ သုဒိန္နော အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ န ဘဂဝန္တံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ကသ္မာ? တတြဿ ¶ ဗဟူ ဉာတိသာလောဟိတာ မိတ္တာမစ္စာ သန္တိ၊ တေ ‘‘‘တွံ မာတာပိတူနံ ဧကပုတ္တကော၊ န လဗ္ဘာ တယာ ပဗ္ဗဇိတု’န္တိ ဗာဟာယမ္ပိ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎေယျုံ၊ တတော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အန္တရာယော ဘဝိဿတီ’’တိ သဟေဝ ပရိသာယ ဥဋ္ဌဟိတွာ ထောကံ ဂန္တွာ ပုန ကေနစိ သရီရကိစ္စလေသေန နိဝတ္တိတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမ္မ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သုဒိန္နော ကလန္ဒပုတ္တော အစိရဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ…ပေ… ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘဂဝါ’’တိ။

ဘဂဝါ ¶ ပန ယသ္မာ ရာဟုလကုမာရဿ ပဗ္ဗဇိတတော ပဘုတိ မာတာပိတူဟိ အနနုညာတံ ပုတ္တံ န ပဗ္ဗာဇေတိ၊ တသ္မာ နံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အနုညာတောသိ ပန တွံ သုဒိန္န မာတာပိတူဟိ…ပေ… ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။

၂၆။ ဣတော ¶ ပရံ ပါဌာနုသာရေနေဝ ဂန္တွာ တံ ကရဏီယံ တီရေတွာတိ ဧတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ဓုရနိက္ခေပေနေဝ တံ ကရဏီယံ နိဋ္ဌာပေတွာတိ၊ န ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒဿ ဘဏ္ဍပ္ပယောဇနဥဒ္ဓါရသာရဏာဒီသု ဝါ နက္ခတ္တကီဠာယံ ဝါ စိတ္တံ နမတိ။ အမ္မ တာတာတိ ဧတ္ထ ပန အမ္မာတိ မာတရံ အာလပတိ၊ တာတာတိ ပိတရံ။ တွံ ခေါသီတိ တွံ ခေါ အသိ။ ဧကပုတ္တကောတိ ဧကောဝ ပုတ္တကော၊ အညော တေ ဇေဋ္ဌော ဝါ ကနိဋ္ဌော ဝါ နတ္ထိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဧကပုတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အနုကမ္ပာဝသေန ‘‘ဧကပုတ္တကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပိယောတိ ပီတိဇနနကော။ မနာပေါတိ မနဝဍ္ဎနကော။ သုခေဓိတောတိ သုခေန ဧဓိတော၊ သုခသံဝဍ္ဎိတောတိ အတ္ထော။ သုခပရိဟတောတိ သုခေန ပရိဟတော၊ ဇာတကာလတော ပဘုတိ ဓာတီဟိ အင်္ကတော အင်္ကံ ဟရိတွာ ဓာရိယမာနော အဿကရထကာဒီဟိ ဗာလကီဠနကေဟိ ကီဠမာနော သာဒုရသဘောဇနံ ဘောဇိယမာနော သုခေန ပရိဟတော။

န တွံ၊ တာတ သုဒိန္န၊ ကိဉ္စိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသီတိ တွံ တာတ သုဒိန္န ကိဉ္စိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကလဘာဂံ ဒုက္ခဿ န ဇာနာသိ၊ အထ ဝါ ကိဉ္စိ ဒုက္ခေန နာနုဘောသီတိ အတ္ထော။ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ အနုဘဝနတ္ထေ စ ဇာနနာ၊ အထ ဝါ ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ နဿရသီတိ အတ္ထော။ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ သရဏတ္ထေ စ ဇာနနာ။ ဝိကပ္ပဒွယေပိ ပုရိမပဒဿ ဥတ္တရပဒေန သမာနဝိဘတ္တိလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရေန ဉာတဗ္ဗံ။ မရဏေနပိ မယံ တေ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမာတိ ¶ သစေပိ တဝ အမှေသု ဇီဝမာနေသု မရဏံ ဘဝေယျ၊ တေန တေ မရဏေနပိ မယံ အကာမကာ အနိစ္ဆကာ န အတ္တနော ရုစိယာ၊ ဝိနာ ဘဝိဿာမ၊ တယာ ဝိယောဂံ ဝါ ပါပုဏိဿာမာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန မယံ တန္တိ ဧဝံ သန္တေ ကိံ ပန ကိံ နာမ တံ ကာရဏံ ယေန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ၊ အထ ဝါ ကိံ ပန မယံ တန္တိ ကေန ပန ကာရဏေန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၇။ တတ္ထေဝါတိ ယတ္ထ နံ ဌိတံ မာတာပိတရော နာနုဇာနိံသု၊ တတ္ထေဝ ဌာနေ။ အနန္တရဟိတာယာတိ ကေနစိ အတ္ထရဏေန အနတ္ထတာယ။

၂၈။ ပရိစာရေဟီတိ ဂန္ဓဗ္ဗနဋနာဋကာဒီနိ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ တတ္ထ သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ ယထာသုခံ ဣန္ဒြိယာနိ စာရေဟိ သဉ္စာရေဟိ၊ ဣတော စိတော စ ဥပနေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ပရိစာရေဟီတိ ¶ ဂန္ဓဗ္ဗနဋနာဋကာဒီနိ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ ¶ တတ္ထ သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ လဠ၊ ဥပလဠ၊ ရမ၊ ကီဠဿူတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တောတိ အတ္တနော ပုတ္တဒါရေဟိ သဒ္ဓိံ ဘောဂေ ဘုဉ္ဇန္တော။ ပုညာနိ ကရောန္တောတိ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ သင်္ဃဉ္စ အာရဗ္ဘ ဒါနပ္ပဒါနာဒီနိ သုဂတိမဂ္ဂသောဓကာနိ ကုသလကမ္မာနိ ကရောန္တော။ တုဏှီ အဟောသီတိ ကထာနုပ္ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒနတ္ထံ နိရာလာပသလ္လာပေါ အဟောသိ။ အထဿ မာတာပိတရော တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ ပဋိဝစနမ္ပိ အလဘမာနာ သဟာယကေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဧသ ဝေါ သဟာယကော ပဗ္ဗဇိတုကာမော၊ နိဝါရေထ န’’န္တိ အာဟံသု။ တေပိ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ တိက္ခတ္တုံ အဝေါစုံ၊ တေသမ္ပိ တုဏှီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ သဟာယကာ…ပေ… တုဏှီ အဟောသီ’’တိ။

၂၉။ အထဿ သဟာယကာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနော မရိဿတိ န ကောစိ ဂုဏော ဘဝိဿတိ။ ပဗ္ဗဇိတံ ပန နံ မာတာပိတရောပိ ကာလေန ကာလံ ပဿိဿန္တိ။ မယမ္ပိ ပဿိဿာမ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ စ နာမေသာ ဘာရိယာ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေ မတ္တိကာပတ္တံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ။ ဧကသေယျံ ဧကဘတ္တံ ဗြဟ္မစရိယံ အတိဒုက္ကရံ။ အယဉ္စ သုခုမာလော နာဂရိကဇာတိယော၊ သော တံ စရိတုံ အသက္ကောန္တော ပုန ဣဓေဝ အာဂမိဿတိ။ ဟန္ဒဿ ¶ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေဿာမာ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။ မာတာပိတရောပိ နံ အနုဇာနိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ သဟာယကာ ယေန သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ မာတာပိတရော…ပေ… အနုညာတောသိ မာတာပိတူဟိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။

၃၀။ ဟဋ္ဌောတိ တုဋ္ဌော။ ဥဒဂ္ဂေါတိ ပီတိဝသေန အဗ္ဘုန္နတကာယစိတ္တော။ ကတိပါဟန္တိ ကတိပယာနိ ဒိဝသာနိ။ ဗလံ ဂါဟေတွာတိ သပ္ပာယဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇန္တော၊ ဥစ္ဆာဒနနှာပနာဒီဟိ စ ကာယံ ပရိဟရန္တော၊ ကာယဗလံ ဇနေတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ အဿုမုခံ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘန္တေ ဘဂဝါတိ။ ဘဂဝါ သမီပေ ဌိတံ အညတရံ ပိဏ္ဍစာရိကံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ ဘိက္ခု သုဒိန္နံ ပဗ္ဗာဇေဟိ စေဝ ဥပသမ္ပာဒေဟိ စာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ပဋိဿုဏိတွာ သုဒိန္နံ ကလန္ဒပုတ္တံ ဇိနဒတ္တိယံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ လဒ္ဓါ ပဗ္ဗာဇေသိ စေဝ ဥပသမ္ပာဒေသိ စ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အလတ္ထ ခေါ ¶ သုဒိန္နော ကလန္ဒပုတ္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။

ဧတ္ထ ပန ဌတွာ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ကထိတာ။ မယံ ပန ယထာဌိတပါဠိဝသေနေဝ ခန္ဓကေ ကထယိဿာမ။ န ကေဝလဉ္စေတံ၊ အညမ္ပိ ယံ ခန္ဓကေ ဝါ ပရိဝါရေ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝိဘင်္ဂေကထိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ တတ္ထ တတ္ထေဝ ကထယိဿာမ။ ဧဝဉှိ ကထိယမာနေ ¶ ပါဠိက္ကမေနေဝ ဝဏ္ဏနာ ကတာ ဟောတိ။ တတော တေန တေန ဝိနိစ္ဆယေန အတ္ထိကာနံ ပါဠိက္ကမေနေဝ ဣမံ ဝိနယသံဝဏ္ဏနံ ဩလောကေတွာ သော သော ဝိနိစ္ဆယော သုဝိညေယျော ဘဝိဿတီတိ။

အစိရူပသမ္ပန္နောတိ အစိရံ ဥပသမ္ပန္နော ဟုတွာ၊ ဥပသမ္ပဒတော နစိရကာလေယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝရူပေတိ ဧဝံဝိဓေ ဧဝံဇာတိကေ။ ဓုတဂုဏေတိ ကိလေသနိဒ္ဓုနနကေ ဂုဏေ။ သမာဒါယ ဝတ္တတီတိ သမာဒိယိတွာ ဂဏှိတွာ ဝတ္တတိ စရတိ ဝိဟရတိ။ အာရညိကော ဟောတီတိ ဂါမန္တသေနာသနံ ပဋိက္ခိပိတွာ အာရညိကဓုတင်္ဂဝသေန အရညဝါသိကော ဟောတိ။ ပိဏ္ဍပါတိကောတိ အတိရေကလာဘပဋိက္ခေပေန စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ¶ ပိဏ္ဍပါတိကဓုတင်္ဂဝသေန ပိဏ္ဍပါတိကော ဟောတိ။ ပံသုကူလိကောတိ ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပံသုကူလိကဓုတင်္ဂဝသေန ပံသုကူလိကော ဟောတိ။ သပဒါနစာရိကောတိ လောလုပ္ပစာရံ ပဋိက္ခိပိတွာ သပဒါနစာရိကဓုတင်္ဂဝသေန သပဒါနစာရိကော ဟောတိ၊ ဃရပဋိပါဋိယာ ဘိက္ခာယ ပဝိသတိ။ ဝဇ္ဇိဂါမန္တိ ဝဇ္ဇီနံ ဂါမံ ဝဇ္ဇီသု ဝါ ဂါမံ။

အဍ္ဎာ မဟဒ္ဓနာတိအာဒီသု ဥပဘောဂပရိဘောဂူပကရဏမဟန္တတာယ အဍ္ဎာ၊ ယေ ဟိ တေသံ ဥပဘောဂါ ယာနိ စ ဥပဘောဂူပကရဏာနိ၊ တာနိ မဟန္တာနိ ဗဟုလာနိ သာရကာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိဓေတွာ ဌပိတဓနမဟန္တတာယ မဟဒ္ဓနာ။ မဟာဘောဂါတိ ဒိဝသပရိဗ္ဗယသင်္ခါတဘောဂမဟန္တတာယ မဟာဘောဂါ။ အညေဟိ ဥပဘောဂေဟိ ဇာတရူပရဇတဿေဝ ပဟူတတာယ ပဟူတဇာတရူပရဇတာ။ အလင်္ကာရဘူတဿ ဝိတ္တူပကရဏဿ ပီတိပါမောဇ္ဇကရဏဿ ပဟူတတာယ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏာ။ ဝေါဟာရဝသေန ပရိဝတ္တေန္တဿ ဓနဓညဿ ပဟူတတာယ ပဟူတဓနဓညာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သေနာသနံ ¶ သံသာမေတွာတိ သေနာသနံ ပဋိသာမေတွာ၊ ယထာ န ဝိနဿတိ တထာ နံ သုဋ္ဌု ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ သဋ္ဌိမတ္တေ ထာလိပါကေတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒတော သဋ္ဌိထာလိပါကေ။ ဧကမေကော စေတ္ထ ထာလိပါကော ဒသန္နံ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တံ ဂဏှာတိ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဆန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ဘတ္တံ ဟောတိ။ ဘတ္တာဘိဟာရံ အဘိဟရိံသူတိ ဧတ္ထ အဘိဟရီယတီတိ အဘိဟာရော။ ကိံ အဘိဟရီယတိ? ဘတ္တံ။ ဘတ္တမေဝ အဘိဟာရော ဘတ္တာဘိဟာရော၊ တံ ဘတ္တာဘိဟာရံ။ အဘိဟရိံသူတိ အဘိမုခါ ဟရိံသု။ တဿ သန္တိကံ ဂဟေတွာ အာဂမံသူတိ အတ္ထော။ ဧတဿ ကိံ ပမာဏန္တိ? သဋ္ဌိ ထာလိပါကာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သဋ္ဌိမတ္တေ ထာလိပါကေ ဘတ္တာဘိဟာရံ အဘိဟရိံသူ’’တိ။ ဘိက္ခူနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာတိ သယံ ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကတ္တာ သပဒါနစာရံ စရိတုကာမော ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိစ္စဇိတွာ ဒတွာ။ အယံ ဟိ အာယသ္မာ ‘‘ဘိက္ခူ စ လာဘံ လစ္ဆန္တိ အဟဉ္စ ပိဏ္ဍကေန န ကိလမိဿာမီ’’တိ ဧတဒတ္ထမေဝ အာဂတော။ တသ္မာ အတ္တနော အာဂမနာနုရူပံ ¶ ကရောန္တော ဘိက္ခူနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သယံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။

၃၁။ ဉာတိဒါသီတိ ¶ ဉာတကာနံ ဒါသီ။ အာဘိဒေါသိကန္တိ ပါရိဝါသိကံ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တံ ပူတိဘူတံ။ တတြာယံ ပဒတ္ထော – ပူတိဘာဝဒေါသေန အဘိဘူတောတိ အဘိဒေါသော၊ အဘိဒေါသောဝ အာဘိဒေါသိကော၊ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တဿ ဝါ နာမသညာ ဧသာ၊ ယဒိဒံ အာဘိဒေါသိကောတိ၊ တံ အာဘိဒေါသိကံ။ ကုမ္မာသန္တိ ယဝကုမ္မာသံ။ ဆဍ္ဍေတုကာမာ ဟောတီတိ ယသ္မာ အန္တမသော ဒါသကမ္မကရာနမ္ပိ ဂေါရူပါနမ္ပိ အပရိဘောဂါရဟော၊ တသ္မာ တံ ကစဝရံ ဝိယ ဗဟိ ဆဍ္ဍေတုကာမာ ဟောတိ။ သစေတန္တိ သစေ ဧတံ။ ဘဂိနီတိ အရိယဝေါဟာရေန ဉာတိဒါသိံ အာလပတိ။ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မန္တိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗသဘာဝံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဘဂိနိ၊ ဧတံ သစေ ဗဟိ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟံ၊ တံ ဣဓ မေ ပတ္တေ အာကိရာ’’တိ။

ကိံ ပန ဧဝံ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ၊ ဝိညတ္တိ ဝါ ပယုတ္တဝါစာ ဝါ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟတ္တာ။ ယဉှိ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟံ၊ ယတ္ထ သာမိကာ အနာလယာ ဟောန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ ‘‘ဒေထ အာဟရထ ဣဓ အာကိရထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ဟိ အဂ္ဂအရိယဝံသိကော အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလောပိ ‘‘ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ ကုမ္မာသံ ဣဓ မေ ပတ္တေ အာကိရာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၉၉) အဝစ။ တသ္မာ ယံ ဧဝရူပံ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ အညံ ဝါ အပရိဂ္ဂဟိတံ ဝနမူလဖလဘေသဇ္ဇာဒိကံ တံ သဗ္ဗံ ယထာသုခံ အာဟရာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထာနန္တိ ¶ ဘိက္ခာဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပတ္တံ ဥပနာမယတော မဏိဗန္ဓတော ပဘုတိ ဒွိန္နမ္ပိ ဟတ္ထာနံ။ ပါဒါနန္တိ နိဝါသနန္တတော ပဋ္ဌာယ ဒွိန္နမ္ပိ ပါဒါနံ။ သရဿာတိ ‘‘သစေတံ ဘဂိနီ’’တိ ဝါစံ နိစ္ဆာရယတော သရဿ စ။ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသီတိ ဂိဟိကာလေ သလ္လက္ခိတပုဗ္ဗံ အာကာရံ အဂ္ဂဟေသိ သဉ္ဇာနိ သလ္လက္ခေသိ။ သုဒိန္နော ဟိ ဘဂဝတော ဒွါဒသမေ ဝဿေ ပဗ္ဗဇိတော ဝီသတိမေ ဝဿေ ဉာတိကုလံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော သယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဋ္ဌဝဿိကော ဟုတွာ၊ တေန နံ သာ ဉာတိဒါသီ ဒိသွာဝ န သဉ္ဇာနိ၊ နိမိတ္တံ ပန အဂ္ဂဟေသီတိ။

သုဒိန္နဿ မာတရံ ဧတဒဝေါစာတိ အတိဂရုနာ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတေန သာမိပုတ္တေန ¶ သဒ္ဓိံ ‘‘တွံ နု ခေါ မေ၊ ဘန္တေ၊ အယျော သုဒိန္နော’’တိအာဒိဝစနံ ဝတ္တုံ အဝိသဟန္တီ ဝေဂေန ဃရံ ပဝိသိတွာ သုဒိန္နဿ မာတရံ ဧတံ အဝေါစ။ ယဂ္ဃေတိ အာရောစနတ္ထေ နိပါတော။ သစေ ဇေ သစ္စန္တိ ဧတ္ထ ဇေတိ အာလပနေ နိပါတော။ ဧဝဉှိ တသ္မိံ ဒေသေ ဒါသိဇနံ အာလပန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘တွံ၊ ဘောတိ ဒါသိ၊ သစေ သစ္စံ ဘဏသီ’’တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၃၂။ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ တသ္မိံ ကိရ ဒေသေ ဒါနပတီနံ ဃရေသု သာလာ ဟောန္တိ၊ အာသနာနိ စေတ္ထ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဥပဋ္ဌာပိတံ ဥဒကကဉ္ဇိယံ၊ တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ¶ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ။ သစေ ဣစ္ဆန္တိ၊ ဒါနပတီနမ္ပိ သန္တကံ ဂဏှန္တိ။ တသ္မာ တမ္ပိ အညတရဿ ကုလဿ ဤဒိသာယ သာလာယ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ပဗ္ဗဇိတာ ကပဏမနုဿာ ဝိယ အသာရုပ္ပေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တီတိ။

အတ္ထိ နာမ တာတာတိ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထေ၊ နာမာတိ ပုစ္ဆနတ္ထေ မညနတ္ထေ စ နိပါတော။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ တာတ သုဒိန္န၊ အမှာကံ ဓနံ၊ န မယံ နိဒ္ဓနာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ယေသံ နော တွံ ဤဒိသေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ’’၊ တထာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ တာတ သုဒိန္န၊ အမှာကံ ဇီဝိတံ၊ န မယံ မတာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ယေသံ နော တွံ ဤဒိသေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ’’၊ တထာ ‘‘အတ္ထိ မညေ၊ တာတ သုဒိန္န၊ တဝ အဗ္ဘန္တရေ သာသနံ နိဿာယ ပဋိလဒ္ဓါ ¶ သမဏဂုဏော၊ ယံ တွံ သုဘောဇနရသသံဝဍ္ဎိတောပိ ဣမံ ဇိဂုစ္ဆနေယျံ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ အမတမိဝ နိဗ္ဗိကာရော ပရိဘုဉ္ဇိဿသီ’’တိ။

သော ပန ဂဟပတိ ဒုက္ခာဘိတုန္နတာယ ဧတမတ္ထံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဝတ္တုမသက္ကောန္တော ‘‘အတ္ထိ နာမ၊ တာတ သုဒိန္န၊ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အဝေါစ။ အက္ခရစိန္တကာ ပနေတ္ထ ဣမံ လက္ခဏံ ဝဒန္တိ – အနောကပ္ပနာမရိသနတ္ထဝသေန ဧတံ အတ္ထိနာမသဒ္ဒေ ဥပပဒေ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိဿသီ’’တိ အနာဂတဝစနံ ကတံ။ တဿာယမတ္ထော – အတ္ထိ နာမ…ပေ… ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ၊ ဣဒံ ပစ္စက္ခမ္ပိ အဟံ န သဒ္ဒဟာမိ ¶ န မရိသယာမီတိ။ တတာယံ အာဘိဒေါသိကောတိ တတော တဝ ဂေဟတော အယံ အာဘိဒေါသိကော ကုမ္မာသော လဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ တတောယန္တိပိ ပါဌော။ တဒါယန္တိပိ ပဌန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ယေန သကပိတု နိဝေသနန္တိ ယေန သကဿ ပိတု အတ္တနော ပိတု နိဝေသနန္တိ အတ္ထော၊ ထေရော ပိတရိ ပေမေနေဝ သုဗ္ဗစော ဟုတွာ အဂမာသိ။ အဓိဝါသေသီတိ ထေရော ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကောပိ သမာနော ‘‘သစေ ဧကဘတ္တမ္ပိ န ဂဟေဿာမိ၊ အတိဝိယ နေသံ ဒေါမနဿံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉာတီနံ အနုကမ္ပာယ အဓိဝါသေသိ။

၃၃။ ဩပုဉ္ဇာပေတွာတိ ဥပလိမ္ပာပေတွာ။ ဧကံ ဟိရညဿာတိ ဧတ္ထ ဟိရညန္တိ ကဟာပဏော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရိသောတိ နာတိဒီဃော နာတိရဿော မဇ္ဈိမပ္ပမာဏော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တိရောကရဏီယန္တိ ကရဏတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ သာဏိပါကာရေန ပရိက္ခိပိတွာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တိရော ကရောန္တိ ဧတေနာတိ တိရောကရဏီယံ၊ တံ ပရိက္ခိပိတွာ၊ သမန္တတော ကတွာတိ အတ္ထော။ တေန ဟီတိ ယသ္မာ အဇ္ဇ သုဒိန္နော အာဂမိဿတိ တေန ကာရဏေန။ ဟိ ဣတိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပါတော။ တေနာတိ အယမ္ပိ ဝါ ဥယျောဇနတ္ထေ နိပါတောယေဝ။

၃၄။ ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ ¶ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ကာလာရောစနံ န ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ အာရောစိတေယေဝ ကာလေ အဂမာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ တေ တာတာတိ ဒွေ ပုဉ္ဇေ ဒဿေန္တော အာဟ။ မာတူတိ ဇနေတ္တိယာ။ မတ္တိကန္တိ မာတိတော အာဂတံ၊ ဣဒံ တေ မာတာမဟိယာ မာတု ဣမံ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တိယာ ဒိန္နဓနန္တိ အတ္ထော။ ဣတ္ထိကာယ ဣတ္ထိဓနန္တိ ဟီဠေန္တော အာဟ ¶ ။ ဣတ္ထိကာယ နာမ ဣတ္ထိပရိဘောဂါနံယေဝ နှာနစုဏ္ဏာဒီနံ အတ္ထာယ လဒ္ဓံ ဓနံ ကိတ္တကံ ဘဝေယျ။ တဿာပိ တာဝ ပရိမာဏံ ပဿ။ အထ ဝါ ဣဒံ တေ တာတ သုဒိန္န မာတု ဓနံ၊ တဉ္စ ခေါ မတ္တိကံ၊ န မယာ ဒိန္နံ၊ တဝ မာတုယေဝ သန္တကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ ပနေတံ န ကသိယာ န ဝဏိဇ္ဇာယ သမ္ဘူတံ၊ အပိစ ခေါ ဣတ္ထိကာယ ဣတ္ထိဓနံ။ ယံ ဣတ္ထိကာယ ဉာတိကုလတော သာမိကကုလံ ဂစ္ဆန္တိယာ လဒ္ဓဗ္ဗံ နှာနစုဏ္ဏာဒီနံ အတ္ထာယ ဣတ္ထိဓနံ၊ တံ တာဝ ဧတ္တကန္တိ ဧဝမေတ္ထ ¶ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အညံ ပေတ္တိကံ အညံ ပိတာမဟန္တိ ယံ ပန တေ ပိတု စ ပိတာမဟာနဉ္စ သန္တကံ၊ တံ အညံယေဝ။ နိဟိတဉ္စ ပယုတ္တဉ္စ အတိဝိယ ဗဟု၊ ဧတ္ထ စ ပိတာမဟန္တိ တဒ္ဓိတလောပံ ကတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပေတာမဟန္တိ ဝါ ပါဌော။ လဗ္ဘာ တာတ သုဒိန္န ဟီနာယာဝတ္တိတွာတိ တာတ၊ သုဒိန္န၊ ဥတ္တမံ အရိယဒ္ဓဇံ ပဗ္ဗဇိတလိင်္ဂံ ပဟာယ ဟီနာယ ဂိဟိဘာဝါယ အာဝတ္တိတွာ လဗ္ဘာ ဘောဂါ ဘုဉ္ဇိတုံ၊ နာလဗ္ဘာ ဘုဉ္ဇိတုံ၊ န တွံ ရာဇဘီတော ပဗ္ဗဇိတော၊ န ဣဏာယိကေဟိ ပလိဗုဒ္ဓါ ဟုတွာတိ။ တာတ န ဥဿဟာမီတိ ဧတ္ထ ပန တာတာတိ ဝစနံ ဂေဟသိတပေမေန အာဟ၊ န သမဏတေဇေန။ န ဥဿဟာမီတိ န သက္ကောမိ။ န ဝိသဟာမီတိ နပ္ပဟောမိ၊ န သမတ္ထောမှိ။

‘‘ဝဒေယျာမ ခေါ တံ ဂဟပတီ’’တိ ဣဒံ ပန ဝစနံ သမဏတေဇေနာဟ။ နာတိကဍ္ဎေယျာသီတိ ယံ တေ မယိ ပေမံ ပတိဋ္ဌိတံ၊ တံ ကောဓဝသေန န အတိကဍ္ဎေယျာသိ၊ သစေ န ကုဇ္ဈေယျာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော သေဋ္ဌိ ‘‘ပုတ္တော မေ သင်္ဂဟံ မညေ ကတ္တုကာမော’’တိ ဥဒဂ္ဂစိတ္တော အာဟ – ‘‘ဝဒေဟိ တာတ သုဒိန္နာ’’တိ။ တေနဟီတိ ဥယျောဇနတ္ထေ ဝိဘတ္တိပတိရူပကော နိပါတော။ တတောနိဒါနန္တိ တံနိဒါနံ တံဟေတုကန္တိ ပစ္စတ္တဝစနဿ တော-အာဒေသော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သမာသေ စဿ လောပါဘာဝေါ။ ဘယံ ဝါတိ ‘‘ကိန္တိ မေ ဘောဂေ နေဝ ရာဇာနော ဟရေယျု’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ရာဇာဒိဘယံ၊ စိတ္တုတြာသောတိ အတ္ထော။ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ ရာဇူဟိ ဝါ စောရေဟိ ဝါ ‘‘ဓနံ ဒေဟီ’’တိ ကမ္မကာရဏံ ကာရိယမာနဿ ကာယိဉ္ဇနံ ကာယကမ္ပော ဟဒယမံသစလနံ။ လောမဟံသောတိ ဥပ္ပန္နေ ဘယေ လောမာနံ ဟံသနံ ဥဒ္ဓဂ္ဂဘာဝေါ။ အာရက္ခောတိ အန္တော စ ဗဟိ စ ရတ္တိဉ္စ ဒိဝါ စ အာရက္ခဏံ။

၃၅။ တေန ဟိ ဝဓူတိ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ဓနံ ဒဿေတွာ ပုတ္တံ အတ္တနာ ဂိဟိဘာဝတ္ထာယ ပလောဘေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘မာတုဂါမသဒိသံ ဒါနိ ပုရိသာနံ ¶ ဗန္ဓနံ နတ္ထီ’’တိ မညိတွာ တဿ ပုရာဏဒုတိယိကံ ¶ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ ဝဓူ’’တိ။ ပုရာဏဒုတိယိကန္တိ ပုရာဏံ ဒုတိယိကံ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိကာလေ ဒုတိယိကံ၊ ဂေဟသိတသုခုပဘောဂသဟာယိကံ ဘူတပုဗ္ဗဘရိယန္တိ အတ္ထော။ တေန ဟီတိ ယေန ကာရဏေန မာတုဂါမသဒိသံ ဗန္ဓနံ နတ္ထိ။ ပါဒေသု ဂဟေတွာတိ ¶ ပါဒေ ဂဟေတွာ၊ ဥပယောဂတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ၊ ပါဒေသု ဝါ တံ ဂဟေတွာ။ ‘‘ကီဒိသာ နာမ တာ အယျပုတ္တ အစ္ဆရာယော’’တိ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? တဒါ ကိရ သမ္ဗဟုလေ ခတ္တိယကုမာရေပိ ဗြာဟ္မဏကုမာရေပိ သေဋ္ဌိပုတ္တေပိ မဟာသမ္ပတ္တိယော ပဟာယ ပဗ္ဗဇန္တေ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂုဏံ အဇာနန္တာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ – ‘‘ကသ္မာ ဧတေ ပဗ္ဗဇန္တီ’’တိ။ အထညေ ဝဒန္တိ – ‘‘ဒေဝစ္ဆရာနံ ဒေဝနာဋကာနံ ကာရဏာ’’တိ။ သာ ကထာ ဝိတ္ထာရိကာ အဟောသိ။ တံ ဂဟေတွာ အယံ ဧဝမာဟာတိ။ ထေရော တံ ပဋိက္ခိပန္တော န ခေါ အဟံ ဘဂိနီတိ အာဟ။ သမုဒါစရတီတိ ဝေါဟရတိ ဝဒေတိ။ တတ္ထေဝ မုစ္ဆိတာ ပပတာတိ နံ ဘဂိနိဝါဒေန သမုဒါစရန္တံ ဒိသွာ ‘‘အနတ္ထိကော ဒါနိ မယာ အယံ ယော မံ ပဇာပတိံ သမာနံ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကမာတုကုစ္ဆိယာ သယိတဒါရိကံ ဝိယ မညတီ’’တိ သမုပ္ပန္နဗလဝသောကာ ဟုတွာ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ မုစ္ဆိတာ ပပတာ၊ ပတိတာတိ အတ္ထော။

မာ နော ဝိဟေဌယိတ္ထာတိ မာ အမှေ ဓနံ ဒဿေတွာ မာတုဂါမဉ္စ ဥယျောဇေတွာ ဝိဟေဌယိတ္ထ၊ ဝိဟေသာ ဟေသာ ပဗ္ဗဇိတာနန္တိ။ တေန ဟိ တာတ သုဒိန္န ဗီဇကမ္ပိ ဒေဟီတိ ဧတ္ထ တေန ဟီတိ အဘိရတိယံ ဥယျောဇေတိ။ သစေ တွံ အဘိရတော ဗြဟ္မစရိယံ စရသိ၊ စရိတွာ အာကာသေ နိသီဒိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိတာ ဟောဟိ၊ အမှာကံ ပန ကုလဝံသဗီဇကံ ဧကံ ပုတ္တံ ဒေဟိ။ မာ နော အပုတ္တကံ သာပတေယျံ လိစ္ဆဝယော အတိဟရာပေသုန္တိ မယဉှိ လိစ္ဆဝီနံ ဂဏရာဇူနံ ရဇ္ဇေ ဝသာမ၊ တေ တေ ပိတုနော အစ္စယေန ဣမံ သာပတေယျံ ဧဝံ မဟန္တံ အမှာကံ ဝိဘဝံ အပုတ္တကံ ကုလဓနရက္ခကေန ပုတ္တေန ဝိရဟိတံ အတ္တနော ရာဇန္တေပုရံ အတိဟရာပေယျုန္တိ၊ တံ တေ မာ အတိဟရာပေသုံ၊ မာ အတိဟရာပေန္တူတိ။

ဧတံ ခေါ မေ၊ အမ္မ၊ သက္ကာ ကာတုန္တိ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? သော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘ဧတေသံ သာပတေယျဿ အဟမေဝ သာမီ၊ အညော နတ္ထိ။ တေ မံ သာပတေယျရက္ခဏတ္ထာယ နိစ္စံ အနုဗန္ဓိဿန္တိ၊ တေနာဟံ န လစ္ဆာမိ အပ္ပောဿုက္ကော သမဏဓမ္မံ ကာတုံ၊ ပုတ္တကံ ပန လဘိတွာ ဩရမိဿန္တိ၊ တတော ¶ အဟံ ယထာသုခံ သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ ဣမံ နယံ ပဿန္တော ¶ ဧဝမာဟာတိ။

၃၆။ ပုပ္ဖန္တိ ဥတုကာလေ ဥပ္ပန္နလောဟိတဿ နာမံ။ မာတုဂါမဿ ဟိ ဥတုကာလေ ဂဗ္ဘပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနေ လောဟိတဝဏ္ဏာ ပိဠကာ သဏ္ဌဟိတွာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဝဍ္ဎိတွာ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ တတော လောဟိတံ ¶ ပဂ္ဃရတိ၊ တဿေတံ နာမံ ‘‘ပုပ္ဖ’’န္တိ။ တံ ပန ယာဝ ဗလဝံ ဟောတိ ဗဟု ပဂ္ဃရတိ၊ တာဝ ဒိန္နာပိ ပဋိသန္ဓိ န တိဋ္ဌတိ၊ ဒေါသေနေဝ သဒ္ဓိံ ပဂ္ဃရတိ၊ ဒေါသေ ပန ပဂ္ဃရိတေ သုဒ္ဓေ ဝတ္ထုမှိ ဒိန္နာ ပဋိသန္ဓိ ခိပ္ပံ ပတိဋ္ဌာတိ။ ပုပ္ဖံသာ ဥပ္ပဇ္ဇီတိ ပုပ္ဖံ အဿာ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ အကာရလောပေန သန္ဓိ ပုရာဏဒုတိယိကာယ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာတိ ပုရာဏဒုတိယိကာယ ယာ ဗာဟာ၊ တတြ နံ ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။

အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေတိ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒေ အဋ္ဌပိတေ။ ဘဂဝတော ကိရ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိ ဝဿာနိ ဘိက္ခူ စိတ္တံ အာရာဓယိံသု၊ န ဧဝရူပံ အဇ္ဈာစာရမကံသု။ တံ သန္ဓာယေဝ ဣဒံ သုတ္တမာဟ – ‘‘အာရာဓယိံသု ဝတ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဧကံ သမယံ စိတ္တ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၂၅)။ အထ ဘဂဝါ အဇ္ဈာစာရံ အပဿန္တော ပါရာဇိကံ ဝါ သင်္ဃာဒိသေသံ ဝါ န ပညပေသိ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ပန ဝတ္ထုသ္မိံ အဝသေသေ ပဉ္စ ခုဒ္ဒကာပတ္တိက္ခန္ဓေ ဧဝ ပညပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ’’တိ။

အနာဒီနဝဒဿောတိ ယံ ဘဂဝါ ဣဒါနိ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တော အာဒီနဝံ ဒဿေဿတိ၊ တံ အပဿန္တော အနဝဇ္ဇသညီ ဟုတွာ။ သစေ ဟိ ‘‘အယံ ဣဒံ န ကရဏီယန္တိ ဝါ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ဝါ သံဝတ္တတီ’’တိ ဇာနေယျ၊ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော ကုလပုတ္တော တတောနိဒါနံ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏန္တောပိ န ကရေယျ။ ဧတ္ထ ပန အာဒီနဝံ အပဿန္တော နိဒ္ဒေါသသညီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနာဒီနဝဒဿော’’တိ။ ပုရာဏဒုတိယိကာယာတိ ဘုမ္မဝစနံ။ အဘိဝိညာပေသီတိ ပဝတ္တေသိ၊ ပဝတ္တနာပိ ဟိ ကာယဝိညတ္တိစောပနတော ‘‘ဝိညာပနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တိက္ခတ္တုံ အဘိဝိညာပနဉ္စေသ ဂဗ္ဘသဏ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနတ္ထမကာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှီတိ သာ စ တေနေဝ အဇ္ဈာစာရေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှိ၊ န အညထာ။ ကိံ ပန အညထာပိ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတီတိ ¶ ? ဟောတိ။ ကထံ? ကာယသံသဂ္ဂေန ¶ ၊ စောဠဂ္ဂဟဏေန၊ အသုစိပါနေန၊ နာဘိပရာမသနေန၊ ရူပဒဿနေန၊ သဒ္ဒေန၊ ဂန္ဓေန။ ဣတ္ထိယော ဟိ ဧကစ္စာ ဥတုသမယေ ဆန္ဒရာဂရတ္တာ ပုရိသာနံ ဟတ္ထဂ္ဂါဟ-ဝေဏိဂ္ဂါဟ-အင်္ဂပစ္စင်္ဂပရာမသနံ သာဒိယန္တိယောပိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ။ ဧဝံ ကာယသံသဂ္ဂေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

ဥဒါယိတ္ထေရဿ ပန ပုရာဏဒုတိယိကာ ဘိက္ခုနီ တံ အသုစိံ ဧကဒေသံ မုခေန အဂ္ဂဟေသိ၊ ဧကဒေသံ စောဠကေနေဝ သဒ္ဓိံ အင်္ဂဇာတေ ပက္ခိပိ။ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှိ။ ဧဝံ စောဠဂ္ဂဟဏေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

မိဂသိင်္ဂတာပသဿ ¶ မာတာ မိဂီ ဥတုသမယေ တာပသဿ ပဿာဝဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ သသမ္ဘဝံ ပဿာဝံ ပိဝိ။ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ မိဂသိင်္ဂံ ဝိဇာယိ။ ဧဝံ အသုစိပါနေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

သာမဿ ပန ဗောဓိသတ္တဿ မာတာပိတူနံ စက္ခုပရိဟာနိံ ဉတွာ သက္ကော ပုတ္တံ ဒါတုကာမော ဒုကူလပဏ္ဍိတံ အာဟ – ‘‘ဝဋ္ဋတိ တုမှာကံ မေထုနဓမ္မော’’တိ? ‘‘အနတ္ထိကာ မယံ ဧတေန၊ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာမှာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဣမိဿာ ဥတုသမယေ အင်္ဂုဋ္ဌေန နာဘိံ ပရာမသေယျာထာ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ သာမံ တာပသဒါရကံ ဝိဇာယိ။ ဧဝံ နာဘိပရာမသနေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။ ဧတေနေဝ နယေန မဏ္ဍဗျဿ စ စဏ္ဍပဇ္ဇောတဿ စ ဝတ္ထု ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကထံ ရူပဒဿနေန ဟောတိ? ဣဓေကစ္စာ ဣတ္ထီ ဥတုသမယေ ပုရိသသံသဂ္ဂံ အလဘမာနာ ဆန္ဒရာဂဝသေန အန္တောဂေဟဂတာဝ ပုရိသံ ဥပနိဇ္ဈာယတိ ရာဇောရောဓာ ဝိယ၊ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ရူပဒဿနေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

ဗလာကာသု ပန ပုရိသော နာမ နတ္ထိ၊ တာ ဥတုသမယေ မေဃသဒ္ဒံ သုတွာ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ။ ကုက္ကုဋိယောပိ ကဒါစိ ဧကဿ ကုက္ကုဋဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ဗဟုကာပိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ။ တထာ ဂါဝီ ဥသဘဿ။ ဧဝံ သဒ္ဒေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

ဂါဝီ ဧဝ စ ကဒါစိ ဥသဘဂန္ဓေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ။ ဧဝံ ဂန္ဓေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

ဣဓ ¶ ပနာယံ အဇ္ဈာစာရေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘မာတာပိတရော စ သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ၊ မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတိ၊ ဂန္ဓဗ္ဗော စ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ၊ ဧဝံ တိဏ္ဏံ သန္နိပါတာ ဂဗ္ဘဿာဝက္ကန္တိ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၈)။

ဘုမ္မာ ¶ ဒေဝါ သဒ္ဒမနုဿာဝေသုန္တိ ယသ္မာ နတ္ထိ လောကေ ရဟော နာမ ပါပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတော။ သဗ္ဗပဌမံ ဟိဿ တံ ပါပံ အတ္တနာ ဇာနာတိ၊ တတော အာရက္ခဒေဝတာ၊ အထညာပိ ပရစိတ္တဝိဒုနိယော ဒေဝတာ။ တသ္မာဿ ပရစိတ္တဝိဒူ သကလဝနသဏ္ဍနိဿိတာ ဘုမ္မာ ဒေဝါ တံ အဇ္ဈာစာရံ ဒိသွာ သဒ္ဒံ အနုဿာဝေသုံ။ ယထာ အညေပိ ဒေဝါ သုဏန္တိ၊ တထာ နိစ္ဆာရေသုံ။ ကိန္တိ ¶ ? နိရဗ္ဗုဒေါ ဝတ၊ ဘော…ပေ… အာဒီနဝေါ ဥပ္ပာဒိတောတိ။ တဿတ္ထော ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘုမ္မာနံ ဒေဝါနံ သဒ္ဒံ သုတွာ စာတုမဟာရာဇိကာတိ ဧတ္ထ ပန ဘုမ္မာနံ ဒေဝါနံ သဒ္ဒံ အာကာသဋ္ဌဒေဝတာ အဿောသုံ၊ အာကာသဋ္ဌာနံ စာတုမဟာရာဇိကာတိ အယမနုက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗြဟ္မကာယိကာတိ အသညသတ္တေ စ အရူပါဝစရေ စ ဌပေတွာ သဗ္ဗေပိ ဗြဟ္မာနော အဿောသုံ၊ သုတွာ စ သဒ္ဒမနုဿာဝေသုန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိဟ တေန ခဏေနာတိ ဧဝံ တေန သုဒိန္နဿ အဇ္ဈာစာရက္ခဏေန။ တေန မုဟုတ္တေနာတိ အဇ္ဈာစာရမုဟုတ္တေနေဝ။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာတိ ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မလောကာ။ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆီတိ အဘိဥဂ္ဂစ္ဆိ အဗ္ဘုဋ္ဌာသိ ဧကကောလာဟလမဟောသီတိ။

ပုတ္တံ ဝိဇာယီတိ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသံ ပစ္ဆိမဘဝိကသတ္တံ ဇနေသိ။ ဗီဇကောတိ နာမမကံသူတိ န အညံ နာမံ ကာတုမဒံသု၊ ‘‘ဗီဇကမ္ပိ ဒေဟီ’’တိ မာတာမဟိယာ ဝုတ္တဘာဝဿ ပါကဋတ္တာ ‘‘ဗီဇကော တွေဝဿ နာမံ ဟောတူ’’တိ ‘‘ဗီဇကော’’တိ နာမမကံသု။ ပုတ္တဿ ပန နာမဝသေနေဝ စ မာတာပိတူနမ္ပိဿ နာမမကံသု။ တေ အပရေန သမယေနာတိ ဗီဇကဉ္စ ဗီဇကမာတရဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဗီဇကဿ ကိရ သတ္တဋ္ဌဝဿကာလေ တဿ မာတာ ဘိက္ခုနီသု သော စ ဘိက္ခူသု ပဗ္ဗဇိတွာ ကလျာဏမိတ္တေ ဥပနိဿာယ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဘော အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ သစ္ဆာကံသူ’’တိ။

၃၇။ ဧဝံ မာတာပုတ္တာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သဖလာ အဟောသိ။ ပိတာ ပန ဝိပ္ပဋိသာရာဘိဘူတော ဝိဟာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော သုဒိန္နဿအဟုဒေဝ ကုက္ကုစ္စ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အဟုဒေဝါတိ ¶ ¶ အဟု ဧဝ၊ ဒကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အဟောသိယေဝါတိ အတ္ထော။ ကုက္ကုစ္စန္တိ အဇ္ဈာစာရဟေတုကော ပစ္ဆာနုတာပေါ။ ဝိပ္ပဋိသာရောတိပိ တဿေဝ နာမံ။ သော ဟိ ဝိညူဟိ အကတ္တဗ္ဗတာယ ကုစ္ဆိတကိရိယဘာဝတော ကုက္ကုစ္စံ။ ကတံ အဇ္ဈာစာရံ နိဝတ္တေတုံ အသမတ္ထတာယ တံ ပဋိစ္စ ဝိရူပံ သရဏဘာဝတော ဝိပ္ပဋိသာရောတိ ဝုစ္စတိ။ အလာဘာ ဝတ မေတိ မယှံ ဝတ အလာဘာ၊ ယေ ဈာနာဒီနံ ဂုဏာနံ အလာဘာ နာမ၊ တေ မယှံ၊ န အညဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဝတ မေ လာဘာတိ ယေပိ မေ ပဋိလဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇ္ဇသရဏဂမနသိက္ခာသမာဒါနဂုဏာ၊ တေပိ နေဝ မယှံ လာဘာ အဇ္ဈာစာရမလီနတ္တာ။ ဒုလ္လဒ္ဓံ ဝတ မေတိ ဣဒံ သာသနံ လဒ္ဓမ္ပိ မေ ဒုလ္လဒ္ဓံ။ န ဝတ မေ သုလဒ္ဓန္တိ ယထာ အညေသံ ကုလပုတ္တာနံ၊ ဧဝံ န ဝတ မေ သုလဒ္ဓံ။ ကသ္မာ? ယမဟံ ဧဝံ သွာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ…ပေ… ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုန္တိ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ကိသော အဟောသီတိ ခါဒိတုံ ဝါ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ အသက္ကောန္တော တနုကော အဟောသိ အပ္ပမံသလောဟိတော ¶ ။ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတောတိ သဉ္ဇာတုပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဘာဝေါ ပဏ္ဍုပလာသပ္ပဋိဘာဂေါ။ ဓမနိသန္ထတဂတ္တောတိ ပရိယာဒိန္နမံသလောဟိတတ္တာ သိရာဇာလေနေဝ သန္ထရိတဂတ္တော။ အန္တောမနောတိ အနုသောစနဝသေန အဗ္ဘန္တရေယေဝ ဌိတစိတ္တော။ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ ပဝတ္တနဝသေန ပန သဗ္ဗေပိ အန္တောမနာယေဝ။ လီနမနောတိ ဥဒ္ဒေသေ ပရိပုစ္ဆာယ ကမ္မဋ္ဌာနေ အဓိသီလေ အဓိစိတ္တေ အဓိပညာယ ဝတ္တပဋိပတ္တိပူရဏေ စ နိက္ခိတ္တဓုရော အဝိပ္ဖာရိကော အညဒတ္ထု ကောသဇ္ဇဝသေနေဝ လီနော သင်္ကုစိတော မနော အဿာတိ လီနမနော။ ဒုက္ခီတိ စေတောဒုက္ခေန ဒုက္ခီ။ ဒုမ္မနောတိ ဒေါသေန ဒုဋ္ဌမနော၊ ဝိရူပမနော ဝါ ဒေါမနဿာဘိဘူတတာယ။ ပဇ္ဈာယီတိ ဝိပ္ပဋိသာရဝသေန ဝဟစ္ဆိန္နော ဝိယ ဂဒြဘော တံ တံ စိန္တယိ။

၃၈။ သဟာယကာ ဘိက္ခူတိ တံ ဧဝံဘူတံ ဂဏသင်္ဂဏိကာပပဉ္စေန ဝီတိနာမေန္တံ ဒိသွာ ယဿ ဝိဿာသိကာ ကထာဖာသုကာ ဘိက္ခူ တေ နံ ဧတဒဝေါစုံ။ ပီဏိန္ဒြိယောတိ ပသာဒပတိဋ္ဌာနောကာသဿ သမ္ပုဏ္ဏတ္တာ ပရိပုဏ္ဏစက္ခုအာဒိဣန္ဒြိယော။ သော ဒါနိ တွန္တိ ဧတ္ထ ဒါနီတိ နိပါတော၊ သော ပန တွန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကစ္စိနော တွန္တိ ကစ္စိ နု တွံ ¶ ။ အနဘိရတောတိ ဥက္ကဏ္ဌိတော၊ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနောတိ အတ္ထော။ တသ္မာ တမေဝ အနဘိရတိံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ – ‘‘န ခေါ အဟံ၊ အာဝုသော၊ အနဘိရတော’’တိ။ အဓိကုသလာနံ ပန ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အဘိရတောဝ အဟန္တိ ¶ ။ အတ္ထိ မေ ပါပကမ္မံ ကတန္တိ မယာ ကတံ ဧကံ ပါပကမ္မံ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘတိ သံဝိဇ္ဇတိ၊ နိစ္စကာလံ အဘိမုခံ ဝိယ မေ တိဋ္ဌတိ။ အထ နံ ပကာသေန္တော ‘‘ပုရာဏဒုတိယိကာယာ’’တိအာဒိမာဟ။

အလဉှိ တေ၊ အာဝုသော သုဒိန္န၊ ကုက္ကုစ္စာယာတိ အာဝုသော သုဒိန္န၊ တုယှေတံ ပါပကမ္မံ အလံ သမတ္ထံ ကုက္ကုစ္စာယ၊ ပဋိဗလံ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပာဒေတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယံ တွန္တိ အာဒိမှိ ယေန ပါပေန တွံ န သက္ခိဿသိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ၊ တံ တေ ပါပံ အလံ ကုက္ကုစ္စာယာတိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ နံ အနုသာသန္တာ ‘‘နနု အာဝုသော ဘဂဝတာ’’တိအာဒိမာဟံသု။ တတ္ထ နနူတိ အနုမတိဂ္ဂဟဏတ္ထေ နိပါတော။ အနေကပရိယာယေနာတိ အနေကကာရဏေန။ ဝိရာဂါယာတိ ဝိရာဂတ္ထာယ။ နော သရာဂါယာတိ နော ရာဂေန ရဇ္ဇနတ္ထာယ။ ဘဂဝတာ ဟိ ‘‘ဣမံ မေ ဓမ္မံ သုတွာ သတ္တာ သဗ္ဗဘဝဘောဂေသု ဝိရဇ္ဇိဿန္တိ၊ နော ရဇ္ဇိဿန္တီ’’ ဧတဒတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧသ နယော သဗ္ဗပဒေသု။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ပရိယာယဝစနမတ္တံ။ ဝိသံယောဂါယာတိ ကိလေသေဟိ ဝိသံယုဇ္ဇနတ္ထာယ။ နော သံယောဂါယာတိ န သံယုဇ္ဇနတ္ထာယ။ အနုပါဒါနာယာတိ အဂ္ဂဟဏတ္ထာယ။ နော သဥပါဒါနာယာတိ န သင်္ဂဟဏတ္ထာယ။

တတ္ထ ¶ နာမ တွန္တိ တသ္မိံ နာမ တွံ။ သရာဂါယ စေတေဿသီတိ သဟ ရာဂေန ဝတ္တမာနာယ မေထုနဓမ္မာယ စေတေဿသိ ကပ္ပေဿသိ ပကပ္ပေဿသိ၊ ဧတဒတ္ထံ ဝါယမိဿသီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ပုန ရာဂဝိရာဂါဒီနိ နဝ ပဒါနိ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရနိဗ္ဗာနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာနိ။ တသ္မာ ရာဂဝိရာဂါယာတိ ဝါ မဒနိမ္မဒနာယာတိ ဝါ ဝုတ္တေပိ ‘‘နိဗ္ဗာနတ္ထာယာ’’တိ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နိဗ္ဗာနဉှိ ယသ္မာ တံ အာဂမ္မ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္စ ရာဂေါ ဝိရဇ္ဇတိ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ရာဂဝိရာဂေါတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန တံ အာဂမ္မ မာနမဒ-ပုရိသမဒါဒယော မဒါ နိမ္မဒါ အမဒါ ဟောန္တိ ဝိနဿန္တိ၊ တသ္မာ မဒနိမ္မဒနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ¶ စ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗာပိ ကာမပိပါသာ ဝိနယံ အဗ္ဘတ္ထံ ယာတိ၊ တသ္မာ ပိပါသဝိနယောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန တံ အာဂမ္မ ပဉ္စ ကာမဂုဏာလယာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ အာလယသမုဂ္ဃာတောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ တေဘူမကဝဋ္ဋံ ဥပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသော တဏှာ ခယံ ဂစ္ဆတိ ဝိရဇ္ဇတိ နိရုဇ္ဈတိ စ၊ တသ္မာ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ¶ ပနေတံ စတဿော ယောနိယော၊ ပဉ္စ ဂတိယော၊ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော၊ နဝ စ သတ္တာဝါသေ၊ အပရာပရဘာဝါယ ဝိနနတော အာဗန္ဓနတော သံသိဗ္ဗနတော ဝါနန္တိ လဒ္ဓဝေါဟာရာယ တဏှာယ နိက္ခန္တံ နိဿဋံ ဝိသံယုတ္တံ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗာနန္တိ ဝုစ္စတီတိ။

ကာမာနံ ပဟာနံ အက္ခာတန္တိ ဝတ္ထုကာမာနံ၊ ကိလေသကာမာနဉ္စ ပဟာနံ ဝုတ္တံ။ ကာမသညာနံ ပရိညာတိ သဗ္ဗာသမ္ပိ ကာမသညာနံ ဉာတတီရဏပဟာနဝသေန တိဝိဓာ ပရိညာ အက္ခာတာ။ ကာမပိပါသာနန္တိ ကာမေသု ပါတဗျတာနံ ကာမေ ဝါ ပါတုမိစ္ဆာနံ။ ကာမဝိတက္ကာနန္တိ ကာမုပသဉှိတာနံဝိတက္ကာနံ။ ကာမပရိဠာဟာနန္တိ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဝသေန ဥပ္ပန္နပရိဠာဟာနံ အန္တောဒါဟာနံ။ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ကိလေသက္ခယကရော လောကုတ္တရမဂ္ဂေါဝ ကထိတော။ သဗ္ဗပဌမေသု ပန တီသု ဌာနေသု လောကိယလောကုတ္တရမိဿကော မဂ္ဂေါ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

နေတံ အာဝုသောတိ န ဧတံ အာဝုသော၊ တဝ ပါပကမ္မံ အပ္ပသန္နာနဉ္စ ပသာဒါယ ဧဝရူပါနံ ပသာဒတ္ထာယ န ဟောတိ။ အထ ခွေတန္တိ အထ ခေါ ဧတံ။ အထ ခေါ တန္တိပိ ပါဌော။ အညထတ္တာယာတိ ပသာဒညထာဘာဝါယ ဝိပ္ပဋိသာရာယ ဟောတိ။ ယေ မဂ္ဂေန အနာဂတသဒ္ဓါ၊ တေသံ ဝိပ္ပဋိသာရံ ကရောတိ – ‘‘ဤဒိသေပိ နာမ ဓမ္မဝိနယေ မယံ ပသန္နာ၊ ယတ္ထေဝံ ဒုပ္ပဋိပန္နာ ဘိက္ခူ’’တိ။ ယေ ပန မဂ္ဂေနာဂတသဒ္ဓါ၊ တေသံ သိနေရု ဝိယ ဝါတေဟိ အစလော ပသာဒေါ ဤဒိသေဟိ ဝတ္ထူဟိ ဣတော ဝါ ဒါရုဏတရေဟိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကစ္စာနံ အညထတ္တာယာ’’တိ။

၃၉။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုန္တိ ဘဂဝတော ဧတံ အတ္ထံ အာစိက္ခိံသု ပဋိဝေဒယိံသု။ အာရောစယမာနာ ¶ စ နေဝ ပိယကမျတာယ န ဘေဒပုရေက္ခာရတာယ ¶ ၊ န တဿာယသ္မတော အဝဏ္ဏပကာသနတ္ထာယ၊ န ကလိသာသနာရောပနတ္ထာယ၊ နာပိ ‘‘ဣဒံ သုတွာ ဘဂဝါ ဣမဿ သာသနေ ပတိဋ္ဌံ န ဒဿတိ၊ နိက္ကဍ္ဎာပေဿတိ န’’န္တိ မညမာနာ အာရောစေသုံ။ အထ ခေါ ‘‘ဣမံ သာသနေ ဥပ္ပန္နံ အဗ္ဗုဒံ ဉတွာ ဘဂဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿတိ၊ ဝေလံ မရိယာဒံ အာဏံ ဌပေဿတီ’’တိ အာရောစေသုံ။

ဧတသ္မိံ နိဒါနေ ဧတသ္မိံ ပကရဏေတိ ဧတ္ထ သုဒိန္နဿ အဇ္ဈာစာရဝီတိက္ကမော သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ကာရဏတ္တာ နိဒါနဉ္စေဝ ပကရဏဉ္စာတိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ နိဒေတိ အတ္တနော ဖလံ ‘‘ဂဏှာထ န’’န္တိ ¶ ဒဿေန္တံ ဝိယ အပ္ပေတိ၊ ပကရောတိ စ နံ ကတ္တုံ အာရဘတိ၊ ကရောတိယေဝ ဝါ၊ တသ္မာ နိဒါနဉ္စေဝ ပကရဏဉ္စာတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဂရဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝိဂရဟိ နိန္ဒိ၊ ယထာ တံ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏာရဟာနံ ဝဏ္ဏဉ္စ အဝဏ္ဏဉ္စ ဘဏန္တေသု အဂ္ဂပုဂ္ဂလော။ န ဟိ ဘဂဝတော သီလဝီတိက္ကမကရံ ပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဇာတိယာ ဝါ ဂေါတ္တေန ဝါ ကောလပုတ္တိယေန ဝါ ဂန္ထေန ဝါ ဓုတင်္ဂေန ဝါ ဉာတော ယသဿီ ဤဒိသံ ပုဂ္ဂလံ ရက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ နာပိ ပေသလံ ဂုဏဝန္တံ ဒိသွာ တဿ ဂုဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အထ ခေါ ဂရဟိတဗ္ဗံ ဂရဟတိ ဧဝ၊ ပသံသိတဗ္ဗဉ္စ ပသံသတိ ဧဝ၊ အယဉ္စ ဂရဟိတဗ္ဗော၊ တသ္မာ တံ တာဒိလက္ခဏေ ဌိတော အဝိကမ္ပမာနေန စိတ္တေန ဝိဂရဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ‘‘အနနုစ္ဆဝိက’’န္တိအာဒီဟိ ဝစနေဟိ။

တတ္ထာယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ – ယဒိဒံ တယာ၊ မောဃပုရိသ၊ တုစ္ဆမနုဿ ကမ္မံ ကတံ၊ တံ သမဏကရဏာနံ ဓမ္မာနံ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနသာသနာနံ ဝါ န အနုစ္ဆဝိကံ၊ တေသံ ဆဝိံ ဆာယံ သုန္ဒရဘာဝံ န အနွေတိ နာနုဂစ္ဆတိ၊ အထ ခေါ အာရကာဝ တေဟိ ဓမ္မေဟိ။ အနနုစ္ဆဝိကတ္တာ ဧဝ စ အနနုလောမိကံ၊ တေသံ န အနုလောမေတိ၊ အထ ခေါ ဝိလောမံ ပစ္စနီကဘာဝေ ဌိတံ။ အနနုလောမိကတ္တာ ဧဝ စ အပ္ပတိရူပံ၊ ပတိရူပံ သဒိသံ ပဋိဘာဂံ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ အသဒိသံ အပ္ပဋိဘာဂမေဝ။ အပ္ပတိရူပတ္တာ ဧဝ စ အဿာမဏကံ၊ သမဏာနံ ¶ ကမ္မံ န ဟောတိ။ အဿာမဏကတ္တာ အကပ္ပိယံ။ ယဉှိ သမဏကမ္မံ န ဟောတိ၊ တံ တေသံ န ကပ္ပတိ။ အကပ္ပိယတ္တာ အကရဏီယံ။ န ဟိ သမဏာ ယံ န ကပ္ပတိ၊ တံ ကရောန္တိ။ တဉ္စေတံ တယာ ကတံ၊ တသ္မာ အနနုစ္ဆဝိကံ တေ၊ မောဃပုရိသ၊ ကတံ…ပေ… အကရဏီယန္တိ။ ကထဉှိ နာမာတိ ကေန နာမ ကာရဏေန၊ ကိံ နာမ ကာရဏံ ပဿန္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော ကာရဏာဘာဝံ ဒဿေန္တော ပရတော ‘‘နနု မယာ မောဃပုရိသာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဣဒါနိ ¶ ယသ္မာ ယံ တေန ပါပကမ္မံ ကတံ၊ တံ ဝိပစ္စမာနံ အတိဝိယ ဒုက္ခဝိပါကံ ဟောတိ၊ တသ္မာဿ တံ ဝိပါကံ ဒဿေတုံ ကတာပရာဓံ ဝိယ ပုတ္တံ အနုကမ္ပကာ မာတာပိတရော ဒယာလုကေန စိတ္တေန သုဒိန္နံ ပရိဘာသန္တော ‘‘ဝရံ တေ မောဃပုရိသာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာသု သီဃံ ဧတဿ ဝိသံ အာဂစ္ဆတီတိ အာသီဝိသော။ ဃောရံ စဏ္ဍမဿ ဝိသန္တိ ဃောရဝိသော၊ တဿ အာသီဝိသဿ ဃောရဝိသဿ။ ‘‘ပက္ခိတ္တ’’န္တိ ဧတဿ ‘‘ဝရ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ ဤဒိသဿ အာသီဝိသဿ ဃောရဝိသဿ မုခေ အင်္ဂဇာတံ ဝရံ ပက္ခိတ္တံ၊ သစေ ပက္ခိတ္တံ ဘဝေယျ၊ ဝရံ သိယာ၊ သုန္ဒရံ သာဓု သုဋ္ဌု သိယာတိ အတ္ထော။ န တွေဝါတိ န တု ဧဝ ဝရံ န သုန္ဒရမေဝ န သာဓုမေဝ န သုဋ္ဌုမေဝ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကဏှသပ္ပဿာတိ ကာဠသပ္ပဿ။ အင်္ဂါရကာသုယာတိ အင်္ဂါရပုဏ္ဏကူပေ၊ အင်္ဂါရရာသိမှိ ဝါ။ အာဒိတ္တာယာတိ ပဒိတ္တာယ ဂဟိတအဂ္ဂိဝဏ္ဏာယ။ သမ္ပဇ္ဇလိတာယာတိ သမန္တတော ပဇ္ဇလိတာယ အစ္စိယော မုစ္စန္တိယာ။ သဇောတိဘူတာယာတိ သပ္ပဘာယ။ သမန္တတော ဥဋ္ဌိတာဟိ ဇာလာဟိ ဧကပ္ပဘာသမုဒယဘူတာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တံ ကိဿ ဟေတူတိ ယံ မယာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝရ’’န္တိ တံ ကိဿ ဟေတု၊ ကတရေန ကာရဏေနာတိ စေ? မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျာတိ ယော တတ္ထ အင်္ဂဇာတံ ပက္ခိပေယျ၊ သော မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ ဣတောနိဒါနဉ္စ ခေါ…ပေ… ဥပပဇ္ဇေယျာတိ ယံ ဣဒံ မာတုဂါမဿ အင်္ဂဇာတေ အင်္ဂဇာတပက္ခိပနံ၊ ဣတောနိဒါနံ တဿ ကာရကော ပုဂ္ဂလော နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ၊ ဧဝံ ကမ္မဿ မဟာသာဝဇ္ဇတံ ပဿန္တော တံ ဂရဟိ၊ န တဿ ဒုက္ခာဂမံ ဣစ္ဆမာနော။ တတ္ထ နာမ တွန္တိ တသ္မိံ နာမ ဧဝရူပေ ကမ္မေ ဧဝံ ¶ မဟာသာဝဇ္ဇေ သမာနေပိ တွံ။ ယံ တွန္တိ ဧတ္ထ ယန္တိ ဟီဠနတ္ထေ နိပါတော။ တွန္တိ တံ-သဒ္ဒဿ ဝေဝစနံ၊ ဒွီဟိပိ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဟီဠိတမဝညာတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အသဒ္ဓမ္မန္တိ အသတံ နီစဇနာနံ ဓမ္မံ၊ တေဟိ သေဝိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဂါမဓမ္မန္တိ ဂါမာနံ ဓမ္မံ၊ ဂါမဝါသိကမနုဿာနံ ဓမ္မန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝသလဓမ္မန္တိ ပါပဓမ္မေ ဝသန္တိ ပဂ္ဃရန္တီတိ ဝသလာ၊ တေသံ ဝသလာနံ ဟီနပုရိသာနံ ဓမ္မံ၊ ဝသလံ ဝါ ကိလေသပဂ္ဃရဏကံ ဓမ္မံ။ ဒုဋ္ဌုလ္လန္တိ ဒုဋ္ဌု စ ကိလေသဒူသိတံ ထူလဉ္စ အသုခုမံ၊ အနိပုဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩဒကန္တိကန္တိ ဥဒကကိစ္စံ အန္တိကံ အဝသာနံ အဿာတိ ဩဒကန္တိကော၊ တံ ဩဒကန္တိကံ။ ရဟဿန္တိ ရဟောဘဝံ၊ ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ။ အယဉှိ ဓမ္မော ဇိဂုစ္ဆနီယတ္တာ န သက္ကာ အာဝိ အညေသံ ဒဿနဝိသယေ ကာတုံ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ရဟဿ’’န္တိ။ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိန္တိ ဒွီဟိ ဒွီဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဒွယံ ဒွယံ သမာပတ္တိန္တိပိ ပါဌော။ ဒယံ ဒယံ သမာပတ္တိန္တိပိ ပဌန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ သမာပဇ္ဇိဿသီတိ ဧတံ ‘‘တတ္ထ နာမ တွ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနာမသဒ္ဒေန ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘သမာပဇ္ဇိဿသိ နာမာ’’တိ။

ဗဟူနံ ¶ ခေါ…ပေ… အာဒိကတ္တာ ပုဗ္ဗင်္ဂမောတိ သာသနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣမသ္မိံ သာသနေ တွံ ဗဟူနံ ပုဂ္ဂလာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာဒိကတ္တာ၊ သဗ္ဗပဌမံ ¶ ကရဏတော၊ ပုဗ္ဗင်္ဂမော သဗ္ဗပဌမံ ဧတံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နတ္တာ၊ ဒွါရံဒဒေါ၊ ဥပါယဒဿကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမဉှိ လေသံ လဒ္ဓါ တဝ အနုသိက္ခမာနာ ဗဟူ ပုဂ္ဂလာ နာနပ္ပကာရကေ မက္ကဋိယာ မေထုနပဋိသေဝနာဒိကေ အကုသလဓမ္မေ ကရိဿန္တီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

အနေကပရိယာယေနာတိ ဣမေဟိ ‘‘အနနုစ္ဆဝိက’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေဟိ၊ ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ။ ဒုဗ္ဘရတာယ…ပေ… ကောသဇ္ဇဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတွာတိ ဒုဗ္ဘရတာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတဿ အသံဝရဿ အဝဏ္ဏံ နိန္ဒံ ဂရဟံ ဘာသိတွာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ဟိ အသံဝရေ ဌိတဿ ပုဂ္ဂလဿ အတ္တာ ဒုဗ္ဘရတဉ္စေဝ ဒုပ္ပောသတဉ္စ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အသံဝရော ‘‘ဒုဗ္ဘရတာ၊ ဒုပ္ပောသတာ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန အသံဝရေ ¶ ဌိတဿ အတ္တာ စတူသု ပစ္စယေသု မဟိစ္ဆတံ သိနေရုပ္ပမာဏေပိ စ ပစ္စယေ လဒ္ဓါ အသန္တုဋ္ဌိတံ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အသံဝရော ‘‘မဟိစ္ဆတာ၊ အသန္တုဋ္ဌိတာ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ အသံဝရေ ဌိတဿ အတ္တာ ဂဏသင်္ဂဏိကာယ စေဝ ကိလေသသင်္ဂဏိကာယ စ သံဝတ္တတိ၊ ကောသဇ္ဇာနုဂတော စ ဟောတိ အဋ္ဌကုသီတဝတ္ထုပါရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ အသံဝရော ‘‘သင်္ဂဏိကာ၊ စေဝ ကောသဇ္ဇဉ္စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

သုဘရတာယ…ပေ… ဝီရိယာရမ္ဘဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတွာတိ သုဘရတာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတဿ သံဝရဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတွာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ဟိ အသံဝရံ ပဟာယ သံဝရေ ဌိတဿ အတ္တာ သုဘရော ဟောတိ သုပေါသော၊ စတူသု စ ပစ္စယေသု အပ္ပိစ္ဆတံ နိတ္တဏှဘာဝံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧကမေကသ္မိဉ္စ ပစ္စယေ ယထာလာဘ-ယထာဗလ-ယထာသာရုပ္ပဝသေန တိပ္ပဘေဒါယ သန္တုဋ္ဌိယာ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သံဝရော ‘‘သုဘရတာ စေဝ သုပေါသတာ စ အပ္ပိစ္ဆော စ သန္တုဋ္ဌော စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ ပန အသံဝရံ ပဟာယ သံဝရေ ဌိတဿ အတ္တာ ကိလေသသလ္လေခနတာယ စေဝ နိဒ္ဓုနနတာယ စ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သံဝရော ‘‘သလ္လေခေါ စ ဓုတော စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ စ အသံဝရံ ပဟာယ သံဝရေ ဌိတဿ အတ္တာ ကာယဝါစာနံ အပ္ပာသာဒိကံ အပ္ပသာဒနီယံ အသန္တံ အသာရုပ္ပံ ကာယဝစီဒုစ္စရိတံ စိတ္တဿ အပ္ပာသာဒိကံ ¶ အပ္ပသာဒနီယံ အသန္တံ အသာရုပ္ပံ အကုသလဝိတက္ကတ္တယဉ္စ အနုပဂမ္မ တဗ္ဗိပရီတဿ ကာယဝစီသုစရိတဿ စေဝ ကုသလဝိတက္ကတ္တယဿ စ ပါသာဒိကဿ ပသာဒနီယဿ သန္တဿ သာရုပ္ပဿ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သံဝရော ‘‘ပါသာဒိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ ¶ ပန အသံဝရံ ပဟာယ သံဝရေ ဌိတဿ အတ္တာ သဗ္ဗကိလေသာပစယဘူတာယ၊ ဝိဝဋ္ဋာယ၊ အဋ္ဌဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုပါရိပူရိယာ စ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သံဝရော ‘‘အပစယော စေဝ ဝီရိယာရမ္ဘော စာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ။

ဘိက္ခူနံ တဒနုစ္ဆဝိကံ တဒနုလောမိကန္တိ တတ္ထ သန္နိပတိတာနံ ဘိက္ခူနံ ယံ ဣဒါနိ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿတိ၊ တဿ အနုစ္ဆဝိကဉ္စေဝ အနုလောမိကဉ္စ။ ယော ဝါ အယံ သုဘရတာဒီဟိ သံဝရော ဝုတ္တော၊ တဿ အနုစ္ဆဝိကဉ္စေဝ အနုလောမိကဉ္စ သံဝရပ္ပဟာနပဋိသံယုတ္တံ ¶ အသုတ္တန္တဝိနိဗဒ္ဓံ ပါဠိဝိနိမုတ္တံ ဩက္ကန္တိကဓမ္မဒေသနံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဘဂဝါ ကိရ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ပဉ္စဝဏ္ဏကုသုမမာလံ ကရောန္တော ဝိယ၊ ရတနဒါမံ သဇ္ဇေန္တော ဝိယ၊ စ ယေ ပဋိက္ခိပနာဓိပ္ပာယာ အသံဝရာဘိရတာ တေ သမ္ပရာယိကေန ဝဋ္ဋဘယေန တဇ္ဇေန္တော အနေကပ္ပကာရံ အာဒီနဝံ ဒဿေန္တော၊ ယေ သိက္ခာကာမာ သံဝရေ ဌိတာ တေ အပ္ပေကစ္စေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌပေန္တော အပ္ပေကစ္စေ အနာဂါမိ-သကဒါဂါမိ-သောတာပတ္တိဖလေသု ဥပနိဿယဝိရဟိတေပိ သဂ္ဂမဂ္ဂေ ပတိဋ္ဌပေန္တော ဒီဃနိကာယပ္ပမာဏမ္ပိ မဇ္ဈိမနိကာယပ္ပမာဏမ္ပိ ဓမ္မဒေသနံ ကရောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဘိက္ခူနံ တဒနုစ္ဆဝိကံ တဒနုလောမိကံ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ’’တိ။

တေန ဟီတိ တေန သုဒိန္နဿ အဇ္ဈာစာရေန ကာရဏဘူတေန။ သိက္ခာပဒန္တိ ဧတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗာတိ သိက္ခာ၊ ပဇ္ဇတေ ဣမိနာတိ ပဒံ၊ သိက္ခာယ ပဒံ သိက္ခာပဒံ၊ သိက္ခာယ အဓိဂမုပါယောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ မူလံ နိဿယော ပတိဋ္ဌာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မေထုနဝိရတိယာ မေထုနသံဝရဿေတံ အဓိဝစနံ။ မေထုနသံဝရော ဟိ တဒညေသံ သိက္ခာသင်္ခါတာနံ သီလဝိပဿနာဈာနမဂ္ဂဓမ္မာနံ ဝုတ္တတ္ထဝသေန ပဒတ္တာ ဣဓ ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ အဓိပ္ပေတော။ အယဉ္စ အတ္ထော သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ တဿတ္ထဿ ဒီပကံ ဝစနမ္ပိ ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘သိက္ခာပဒန္တိ ယော တတ္ထ နာမကာယော ပဒကာယော နိရုတ္တိကာယော ဗျဉ္ဇနကာယော’’တိ။ အထ ဝါ ယထာ ‘‘အနဘိဇ္ဈာ ဓမ္မပဒ’’န္တိ ဝုတ္တေ အနဘိဇ္ဈာ ဧကော ဓမ္မကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော ¶ ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ သိက္ခာကောဋ္ဌာသော သိက္ခာယ ဧကော ပဒေသောတိပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒသ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စာတိ ဒသ ကာရဏဝသေ သိက္ခာပဒပညတ္တိဟေတု အဓိဂမနီယေ ဟိတဝိသေသေ ပဋိစ္စ အာဂမ္မ အာရဗ္ဘ၊ ဒသန္နံ ဟိတဝိသေသာနံ နိပ္ဖတ္တိံ သမ္ပဿမာနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒါနိ တေ ဒသ အတ္ထဝသေ ဒဿေန္တော ‘‘သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာ နာမ သင်္ဃဿ သုဋ္ဌုဘာဝေါ၊ ‘‘သုဋ္ဌု ဒေဝါ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ ဝိယ ‘‘သုဋ္ဌု၊ ဘန္တေ’’တိ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနဘာဝေါ ¶ ။ ယော စ တထာဂတဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ ¶ ၊ တဿ တံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ ‘‘သုဋ္ဌု၊ ဘန္တေ’’တိ မမ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထံ ပညပေဿာမိ၊ အသမ္ပဋိစ္ဆနေ အာဒီနဝံ သမ္ပဋိစ္ဆနေ စ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ၊ န ဗလက္ကာရေန အဘိဘဝိတွာတိ ဧတမတ္ထံ အာဝိကရောန္တော အာဟ – ‘‘သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယာ’’တိ။ သင်္ဃဖာသုတာယာတိ သင်္ဃဿ ဖာသုဘာဝါယ၊ သဟဇီဝိတာယ သုခဝိဟာရတ္ထာယာတိ အတ္ထော။

ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာတိ ဒုမ္မင်္ကူ နာမ ဒုဿီလပုဂ္ဂလာ၊ ယေ မင်္ကုတံ အာပါဒိယမာနာပိ ဒုက္ခေန အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တာ ဝါ ကတွာ ဝါ န လဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ နိဂ္ဂဟတ္ထာယ၊ တေ ဟိ သိက္ခာပဒေ အသတိ ‘‘ကိံ တုမှေဟိ ဒိဋ္ဌံ၊ ကိံ သုတံ – ကိံ အမှေဟိ ကတံ၊ ကတရသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ကတမံ အာပတ္တိံ အာရောပေတွာ အမှေ နိဂ္ဂဏှထာ’’တိ သင်္ဃံ ဝိဟေဌေဿန္တိ၊ သိက္ခာပဒေ ပန သတိ တေ သင်္ဃော သိက္ခာပဒံ ဒဿေတွာ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန နိဂ္ဂဟေဿတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိ။

ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရာယာတိ ပေသလာနံ ပိယသီလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယ။ ပိယသီလာ ဟိ ဘိက္ခူ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ ဝေလံ မရိယာဒံ အဇာနန္တာ သိက္ခတ္တယပါရိပူရိယာ ဃဋမာနာ ကိလမန္တိ၊ သန္ဒိဋ္ဌမာနာ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ။ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ ပန သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ ဝေလံ မရိယာဒံ ဉတွာ သိက္ခတ္တယပါရိပူရိယာ ဃဋမာနာ န ကိလမန္တိ၊ သန္ဒိဋ္ဌမာနာ န ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ။ တေန နေသံ သိက္ခာပဒပညာပနာ ဖာသုဝိဟာရာယ သံဝတ္တတိ။ ယော ဝါ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟော၊ သွေဝ ဧတေသံ ဖာသုဝိဟာရော။ ဒုဿီလပုဂ္ဂလေ နိဿာယ ဟိ ဥပေါသထော န တိဋ္ဌတိ ¶ ၊ ပဝါရဏာ န တိဋ္ဌတိ၊ သင်္ဃကမ္မာနိ နပ္ပဝတ္တန္တိ၊ သာမဂ္ဂီ န ဟောတိ၊ ဘိက္ခူ အနေကဂ္ဂါ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာကမ္မဋ္ဌာနာဒီနိ အနုယုဉ္ဇိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဒုဿီလေသု ပန နိဂ္ဂဟိတေသု သဗ္ဗောပိ အယံ ဥပဒ္ဒဝေါ န ဟောတိ။ တတော ပေသလာ ဘိက္ခူ ဖာသု ဝိဟရန္တိ။ ဧဝံ ‘‘ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသု ဝိဟာရာယာ’’တိ ဧတ္ထ ဒွိဓာ အတ္ထော ¶ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ အာသဝါ နာမ အသံဝရေ ဌိတေန တသ္မိညေဝ အတ္တဘာဝေ ပတ္တဗ္ဗာ ပါဏိပ္ပဟာရ-ဒဏ္ဍပ္ပဟာရ-ဟတ္ထစ္ဆေဒ-ပါဒစ္ဆေဒ-အကိတ္တိ-အယသဝိပ္ပဋိသာရာဒယော ဒုက္ခဝိသေသာ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ ပိဓာနာယ အာဂမနမဂ္ဂထကနာယာတိ အတ္ထော။

သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယာတိ သမ္ပရာယိကာ အာသဝါ နာမ အသံဝရေ ဌိတေန ကတပါပကမ္မမူလကာ သမ္ပရာယေ နရကာဒီသု ပတ္တဗ္ဗာ ဒုက္ခဝိသေသာ၊ တေသံ ပဋိဃာတတ္ထာယ ¶ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနတ္ထာယ ဝူပသမတ္ထာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒါယာတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ဟိ သတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိံ ဉတွာ ဝါ ယထာပညတ္တံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဝါ ယေပိ အပ္ပသန္နာ ပဏ္ဍိတမနုဿာ၊ တေ ‘‘ယာနိ ဝတ လောကေ မဟာဇနဿ ရဇ္ဇန-ဒုဿန-မုယှနဋ္ဌာနာနိ၊ တေဟိ ဣမေ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ အာရကာ ဝိရတာ ဝိဟရန္တိ၊ ဒုက္ကရံ ဝတ ကရောန္တိ၊ ဘာရိယံ ဝတ ကရောန္တီ’’တိ ပသာဒံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဝိနယပိဋကေ ပေါတ္ထကံ ဒိသွာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိက-တိဝေဒီ ဗြာဟ္မဏော ဝိယ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒါယာ’’တိ။

ပသန္နာနံ ဘိယျောဘာဝါယာတိ ယေပိ သာသနေ ပသန္နာ ကုလပုတ္တာ တေပိ သိက္ခာပဒပညတ္တိံ ဉတွာ ယထာပညတ္တံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ ဘိက္ခူ ဝါ ဒိသွာ ‘‘အဟော အယျာ ဒုက္ကရကာရိနော၊ ယေ ယာဝဇီဝံ ဧကဘတ္တံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝိနယသံဝရံ အနုပါလေန္တီ’’တိ ဘိယျော ဘိယျော ပသီဒန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပသန္နာနံ ဘိယျောဘာဝါယာ’’တိ။

သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာတိ တိဝိဓော သဒ္ဓမ္မော – ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မော၊ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော၊ အဓိဂမသဒ္ဓမ္မောတိ။ တတ္ထ ပိဋကတ္တယသင်္ဂဟိတံ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ‘‘ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မော’’ နာမ။ တေရသ ဓုတဂုဏာ၊ စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနိ၊ ဒွေအသီတိ မဟာဝတ္တာနိ၊ သီလသမာဓိဝိပဿနာတိ ¶ အယံ ‘‘ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော’’ နာမ။ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနိ နိဗ္ဗာနဉ္စာတိ အယံ ‘‘အဓိဂမသဒ္ဓမ္မော’’ နာမ။ သော သဗ္ဗောပိ ယသ္မာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ သတိ ဘိက္ခူ သိက္ခာပဒဉ္စ တဿ ဝိဘင်္ဂဉ္စ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ အညဉ္စ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိယာပုဏန္တိ၊ ယထာပညတ္တဉ္စ ပဋိပဇ္ဇမာနာ ပဋိပတ္တိံ ပူရေတွာ ပဋိပတ္တိယာ အဓိဂန္တဗ္ဗံ ¶ လောကုတ္တရဓမ္မံ အဓိဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ’’တိ။

ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယာတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ဟိ သတိ သံဝရဝိနယော စ ပဟာနဝိနယော စ သမထဝိနယော စ ပညတ္တိဝိနယော စာတိ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဝိနယော အနုဂ္ဂဟိတော ဟောတိ ဥပတ္ထမ္ဘိတော သူပတ္ထမ္ဘိတော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယာ’’တိ။

သဗ္ဗာနေဝ စေတာနိ ပဒါနိ ‘‘သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတဗ္ဗာနိ ¶ ။ တတြာယံ ပဌမပစ္ဆိမပဒယောဇနာ – ‘‘သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမိ၊ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမီ’’တိ။

အပိ စေတ္ထ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု တံ သင်္ဃဖာသု၊ ယံ သင်္ဃဖာသု တံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာတိ ဧဝံ သင်္ခလိကနယံ၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု တံ သင်္ဃဖာသု၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု တံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာတိ ဧဝဉ္စ ဧကေကပဒမူလိကံ ဒသက္ခတ္တုံ ယောဇနံ ကတွာ ယံ ဝုတ္တံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၃၃၄) –

‘‘အတ္ထသတံ ဓမ္မသတံ၊ ဒွေ စ နိရုတ္တိသတာနိ၊

စတ္တာရိ ဉာဏသတာနိ၊ အတ္ထဝသေ ပကရဏေ’’တိ။

တံ သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ပနေတံ ယသ္မာ ပရိဝါရေယေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ ဣဓ န ဝဏ္ဏိတန္တိ။

ဧဝံ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဘိက္ခူဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ဒီပေန္တော ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဥဒ္ဒိသေယျာထာ’’တိ အာဟ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပန မယာ ဣတိ သန္ဒဿိတာနိသံသံ သိက္ခာပဒံ ဧဝံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ ဥဒ္ဒိသေယျာထ စ ပရိယာပုဏေယျာထ စ ဓာရေယျာထ စ အညေသဉ္စ ဝါစေယျာထာတိ။ အတိရေကာနယနတ္ထော ¶ ဟိ ဧတ္ထ စ သဒ္ဒေါ၊ တေနာယမတ္ထော အာနီတော ဟောတီတိ။

ဣဒါနိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဣမံ သိက္ခာပဒ’’န္တိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျ၊ ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော’’တိ အာဟ။ ဧဝံ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ဒဠှံ ကတွာ ပဌမပါရာဇိကေ ပညတ္တေ အပရမ္ပိ အနုပညတ္တတ္ထာယ မက္ကဋီဝတ္ထု ဥဒပါဒိ။ တဿုပ္ပတ္တိဒီပနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ – ဧဝဉ္စိဒံ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ ဟောတီတိ။ တဿတ္ထော – ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဧဝံ ပညတ္တံ ဟောတိ စ၊ ဣဒဉ္စ အညံ ဝတ္ထု ဥဒပါဒီတိ။

၄၀။ ဣဒါနိ ¶ ¶ ယံ တံ အညံ ဝတ္ထု ဥပ္ပန္နံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – မက္ကဋိံ အာမိသေနာတိ မဟာဝနေ ဘိက္ခူနံ ခန္တိမေတ္တာဒိဂုဏာနုဘာဝေန နိရာသင်္ကစိတ္တာ ဗဟူ မိဂမောရကုက္ကုဋမက္ကဋာဒယော တိရစ္ဆာနာ ပဓာနာဂါရဋ္ဌာနေသု ဝိစရန္တိ။ တတြ ဧကံ မက္ကဋိံ အာမိသေန ယာဂုဘတ္တခဇ္ဇကာဒိနာ ဥပလာပေတွာ၊ သင်္ဂဏှိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဿာတိ ဘုမ္မဝစနံ။ ပဋိသေဝတီတိ ပစုရပဋိသေဝနော ဟောတိ၊ ပစုရတ္ထေ ဟိ ဝတ္တမာနဝစနံ။ သော ဘိက္ခူတိ သော မေထုနဓမ္မပဋိသေဝနကော ဘိက္ခု။ သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တာတိ တေ ဘိက္ခူ အာဂန္တုကာ ဗုဒ္ဓဒဿနာယ အာဂတာ ပါတောဝ အာဂန္တုကဘတ္တာနိ လဘိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စာ ဘိက္ခူနံ နိဝါသနဋ္ဌာနာနိ ပဿိဿာမာတိ ဝိစရိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တာ’’တိ။ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမီတိ တိရစ္ဆာနဂတာ နာမ ဧကဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသံ ကတွာ အညေသုပိ တာဒိသညေဝ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေန္တိ။ တသ္မာ သာ မက္ကဋီ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ စ အတ္တနော ဝိဿာသိကဘိက္ခုဿေဝ တေသမ္ပိ တံ ဝိကာရံ ဒဿေသိ။

ဆေပ္ပန္တိ နင်္ဂုဋ္ဌံ။ ဩဍ္ဍီတိ အဘိမုခံ ဌပေသိ။ နိမိတ္တမ္ပိ အကာသီတိ ယေန နိယာမေန ယာယ ကိရိယာယ မေထုနာဓိပ္ပာယံ တေ ဇာနန္တိ တံ အကာသီတိ အတ္ထော ¶ ။ သော ဘိက္ခူတိ ယဿာယံ ဝိဟာရော။ ဧကမန္တံ နိလီယိံသူတိ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ ပဋိစ္ဆန္နာ အစ္ဆိံသု။

၄၁။ သစ္စံ၊ အာဝုသောတိ သဟောဍ္ဎဂ္ဂဟိတော စောရော ဝိယ ပစ္စက္ခံ ဒိသွာ စောဒိတတ္တာ ‘‘ကိံ ဝါ မယာ ကတ’’န္တိအာဒီနိ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တော ‘‘သစ္စံ၊ အာဝုသော’’တိ အာဟ။ နနု၊ အာဝုသော၊ တထေဝ တံ ဟောတီတိ အာဝုသော ယထာ မနုဿိတ္ထိယာ၊ နနု တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာပိ တံ သိက္ခာပဒံ တထေဝ ဟောတိ။ မနုဿိတ္ထိယာပိ ဟိ ဒဿနမ္ပိ ဂဟဏမ္ပိ အာမသနမ္ပိ ဖုသနမ္ပိ ဃဋ္ဋနမ္ပိ ဒုဋ္ဌုလ္လမေဝ။ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာပိ တံ သဗ္ဗံ ဒုဋ္ဌုလ္လမေဝ။ ကော ဧတ္ထ ဝိသေသော? အလေသဋ္ဌာနေ တွံ လေသံ ဩဍ္ဍေသီတိ။

၄၂။ အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာယပိ ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသောတိ တိရစ္ဆာနဂတာယပိ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ ပါရာဇိကော ယေဝ ဟောတီတိ ဒဠှတရံ သိက္ခာပဒမကာသိ။ ဒုဝိဓဉှိ ¶ သိက္ခာပဒံ – လောကဝဇ္ဇံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇဉ္စ။ တတ္ထ ယဿ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ တံ လောကဝဇ္ဇံ နာမ။ သေသံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ။ တတ္ထ လောကဝဇ္ဇေ အနုပညတ္တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ရုန္ဓန္တီ ဒွါရံ ပိဒဟန္တီ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာ ဂါဠှတရံ ကရောန္တီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အညတြ အဓိမာနာ၊ အညတြ သုပိနန္တာတိ အယံ ပန ဝီတိက္ကမာဘာဝါ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ စ ဝုတ္တာ။ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေ အကတေ ဝီတိက္ကမေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သိထိလံ ကရောန္တီ မောစေန္တီ ဒွါရံ ဒဒမာနာ အပရာပရမ္ပိ အနာပတ္တိံ ကုရုမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဂဏဘောဇနပရမ္ပရဘောဇနာဒီသု အနုပညတ္တိယော ဝိယ။ ‘‘အန္တမသော တင်္ခဏိကာယပီ’’တိ ဧဝရူပါ ပန ကတေ ဝီတိက္ကမေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ပညတ္တိဂတိကာဝ ဟောတိ။ ဣဒံ ပန ပဌမသိက္ခာပဒံ ယသ္မာ လောကဝဇ္ဇံ၊ န ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ တသ္မာ အယမနုပညတ္တိ ရုန္ဓန္တီ ¶ ဒွါရံ ပိဒဟန္တီ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာ ဂါဠှတရံ ကရောန္တီ ဥပ္ပဇ္ဇိ။

ဧဝံ ဒွေပိ ဝတ္ထူနိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ဒဠှတရံ ကတွာ ပဌမပါရာဇိကေ ပညတ္တေ အပရမ္ပိ အနုပညတ္တတ္ထာယ ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထု ဥဒပါဒိ။ တဿုပ္ပတ္တိဒဿနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝဉ္စိဒံ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ ဟောတီ’’တိ ¶ ။ တဿတ္ထော – ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဧဝံ ပညတ္တံ ဟောတိ စ ဣဒဉ္စ အညမ္ပိ ဝတ္ထု ဥဒပါဒီတိ။

၄၃-၄၄။ ဣဒါနိ ယံ တံ အညမ္ပိ ဝတ္ထု ဥပ္ပန္နံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာပိ အယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ဝေသာလိကာတိ ဝေသာလိဝါသိနော။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာတိ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌေ ဝေသာလိယံ ကုလာနံ ပုတ္တာ။ သာသနေ ကိရ ယော ယော ဥပဒ္ဒဝေါ အာဒီနဝေါ အဗ္ဗုဒမုပ္ပဇ္ဇိ၊ သဗ္ဗံ တံ ဝဇ္ဇိပုတ္တကေ နိဿာယ။ တထာ ဟိ ဒေဝဒတ္တောပိ ဝဇ္ဇိပုတ္တကေ ပက္ခေ လဘိတွာ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိ။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဧဝ စ ဝဿသတပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဒီပေသုံ။ ဣမေပိ တေသံ ယေဝ ဧကစ္စေ ဧဝံ ပညတ္တေပိ သိက္ခာပဒေ ¶ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇိံသု…ပေ… မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိံသူတိ။

ဉာတိဗျသနေနပီတိ ဧတ္ထ အသနံ ဗျသနံ ဝိက္ခေပေါ ဝိဒ္ဓံသနံ ဝိနာသောတိ သဗ္ဗမေတံ ဧကတ္ထံ။ ဉာတီနံ ဗျသနံ ဉာတိဗျသနံ၊ တေန ဉာတိဗျသနေန၊ ရာဇဒဏ္ဍဗျာဓိမရဏဝိပ္ပဝါသနိမိတ္တေန ¶ ဉာတိဝိနာသေနာတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော ဒုတိယပဒေပိ။ တတိယပဒေ ပန အာရောဂျဝိနာသကော ရောဂေါ ဧဝ ရောဂဗျသနံ။ သော ဟိ အာရောဂျံ ဗျသတိ ဝိက္ခိပတိ ဝိနာသေတီတိ ဗျသနံ။ ရောဂေါဝ ဗျသနံ ရောဂဗျသနံ၊ တေန ရောဂဗျသနေန။ ဖုဋ္ဌာတိ အဓိပန္နာ အဘိဘူတာ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။

န မယံ၊ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ ဗုဒ္ဓဂရဟိနောတိ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ မယံ န ဗုဒ္ဓံ ဂရဟာမ၊ န ဗုဒ္ဓဿ ဒေါသံ ဒေမ။ န ဓမ္မဂရဟိနော၊ န သင်္ဃဂရဟိနော။ အတ္တဂရဟိနော မယန္တိ အတ္တာနမေဝ မယံ ဂရဟာမ၊ အတ္တနော ဒေါသံ ဒေမ။ အလက္ခိကာတိ နိဿိရိကာ။ အပ္ပပုညာတိ ပရိတ္တပုညာ။ ဝိပဿကာ ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ ယေ အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသု ဝိဘတ္တာ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ တေသံ ဝိပဿကာ၊ တတော တတော အာရမ္မဏတော ဝုဋ္ဌာယ တေဝ ဓမ္မေ ဝိပဿမာနာတိ ¶ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တန္တိ ရတ္တိယာ ပုဗ္ဗံ ပုဗ္ဗရတ္တံ၊ ရတ္တိယာ အပရံ အပရရတ္တံ၊ ပဌမယာမဉ္စ ပစ္ဆိမယာမဉ္စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗောဓိပက္ခိကာနန္တိ ဗောဓိဿ ပက္ခေ ဘဝါနံ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဿ ဥပကာရကာနန္တိ အတ္ထော။ ဘာဝနာနုယောဂန္တိ ဝဍ္ဎနာနုယောဂံ။ အနုယုတ္တာ ဝိဟရေယျာမာတိ ဂိဟိပလိဗောဓံ အာဝါသပလိဗောဓဉ္စ ပဟာယ ဝိဝိတ္တေသု သေနာသနေသု ယုတ္တပယုတ္တာ အနညကိစ္စာ ဝိဟရေယျာမ။

ဧဝမာဝုသောတိ ထေရော ဧတေသံ အာသယံ အဇာနန္တော ဣဒံ နေသံ မဟာဂဇ္ဇိတံ သုတွာ ‘‘သစေ ဣမေ ဤဒိသာ ဘဝိဿန္တိ၊ သာဓူ’’တိ မညမာနော ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသောတိ ဥဘယမ္ပေတံ ကာရဏပဋိက္ခေပဝစနံ။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ တတ္ထ တဒါယတ္တဝုတ္တိဘာဝေန ဖလံ တိဋ္ဌတိ။ ယသ္မာ စဿ တံ ဩကာသော ဟောတိ တဒါယတ္တဝုတ္တိဘာဝေန၊ တသ္မာ ‘‘ဌာနဉ္စ အဝကာသော စာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ အာနန္ဒ ¶ ၊ အနဝကာသော’’တိ။ ဧတံ ဌာနံ ဝါ ဩကာသော ဝါ နတ္ထိ။ ယံ တထာဂတောတိ ယေန တထာဂတော ဝဇ္ဇီနံ ဝါ…ပေ… သမူဟနေယျ၊ တံ ကာရဏံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဟိ ဘဂဝါ ဧတေသံ ‘‘လဘေယျာမ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ ယာစန္တာနံ ဥပသမ္ပဒံ ဒဒေယျ၊ ဧဝံ သန္တေ ‘‘ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော’’တိ ပညတ္တံ သမူဟနေယျ။ ယသ္မာ ပနေတံ န သမူဟနတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌာနမေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

သော အာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ ‘‘ယဒိ ဟိ ဧဝံ အာဂတော ဥပသမ္ပဒံ လဘေယျ၊ သာသနေ အဂါရဝေါ ဘဝေယျ။ သာမဏေရဘူမိယံ ပန ဌိတော သဂါရဝေါ စ ဘဝိဿတိ၊ အတ္တတ္ထဉ္စ ကရိဿတီ’’တိ ဉတွာ အနုကမ္ပမာနော ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘သော အာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ။ သော အာဂတော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ ဧဝံ အာဂတော ဘိက္ခုဘာဝေ ဌတွာ အဝိပန္နသီလတာယ သာသနေ သဂါရဝေါ ¶ ဘဝိဿတိ၊ သော သတိ ဥပနိဿယေ နစိရဿေဝ ဥတ္တမတ္ထံ ပါပုဏိဿတီတိ ဉတွာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ အာဟ။

ဧဝံ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ အာဂတေသု အနုပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဉ္စ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဉ္စ ဒဿေတွာ တီဏိပိ ဝတ္ထူနိ သမောဓာနေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ သိက္ခာပဒံ ပညပေတုကာမော ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဥဒ္ဒိသေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု…ပေ… အသံဝါသော’’တိ ပရိပုဏ္ဏံ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ။

ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅။ ဣဒါနိဿ ¶ အတ္ထံ ဝိဘဇန္တော ‘‘ယော ပနာတိ၊ ယော ယာဒိသော’’တိအာဒိမာဟ။ တသ္မိံ ပန သိက္ခာပဒေ စ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ စ သကလေ စ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ကောသလ္လံ ပတ္ထယန္တေန စတုဗ္ဗိဓော ဝိနယော ဇာနိတဗ္ဗော –

စတုဗ္ဗိဓဉှိ ဝိနယံ၊ မဟာထေရာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

နီဟရိတွာ ပကာသေသုံ၊ ဓမ္မသင်္ဂါဟကာ ပုရာ။

ကတမံ စတုဗ္ဗိဓံ? သုတ္တံ၊ သုတ္တာနုလောမံ၊ အာစရိယဝါဒံ၊ အတ္တနောမတိန္တိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အာဟစ္စပဒေန ရသေန အာစရိယဝံသေန အဓိပ္ပာယာ’’တိ၊ ဧတ္ထ ဟိ အာဟစ္စပဒန္တိ သုတ္တံ အဓိပ္ပေတံ၊ ရသောတိ သုတ္တာနုလောမံ၊ အာစရိယဝံသောတိ အာစရိယဝါဒေါ၊ အဓိပ္ပာယောတိ အတ္တနောမတိ။

တတ္ထ သုတ္တံနာမ သကလေ ဝိနယပိဋကေ ပါဠိ။

သုတ္တာနုလောမံ နာမ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ၊ ယေ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဝုတ္တာ – ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တံ စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ န ကပ္ပတိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တံ စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ ကပ္ပတိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ၊ တံ စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ န ကပ္ပတိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ၊ တံ စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅)။

အာစရိယဝါဒေါ နာမ ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ ပဉ္စဟိ အရဟန္တသတေဟိ ဌပိတာ ပါဠိဝိနိမုတ္တာ ဩက္ကန္တဝိနိစ္ဆယပ္ပဝတ္တာ အဋ္ဌကထာတန္တိ။

အတ္တနောမတိ နာမ သုတ္တ-သုတ္တာနုလောမ-အာစရိယဝါဒေ မုဉ္စိတွာ အနုမာနေန အတ္တနော အနုဗုဒ္ဓိယာ နယဂ္ဂါဟေန ဥပဋ္ဌိတာကာရကထနံ။

အပိစ သုတ္တန္တာဘိဓမ္မဝိနယဋ္ဌကထာသု အာဂတော သဗ္ဗောပိ ထေရဝါဒေါ ‘‘အတ္တနောမတိ’’ နာမ။ တံ ပန အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေန္တေန န ဒဠှဂ္ဂါဟံ ¶ ဂဟေတွာ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ။ ကာရဏံ သလ္လက္ခေတွာ အတ္ထေန ပါဠိံ၊ ပါဠိယာ စ အတ္ထံ သံသန္ဒိတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ အတ္တနောမတိ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ တတ္ထ ဩတရတိ စေဝ သမေတိ စ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သစေ နေဝ ဩတရတိ န သမေတိ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ အယဉှိ အတ္တနောမတိ နာမ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ။ အတ္တနောမတိတော အာစရိယဝါဒေါ ဗလဝတရော။

အာစရိယဝါဒေါပိ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဩတရန္တော သမေန္တောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဣတရော န ဂဟေတဗ္ဗော။ အာစရိယဝါဒတော ဟိ သုတ္တာနုလောမံ ဗလဝတရံ။

သုတ္တာနုလောမမ္ပိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုတ္တာနုလောမတော ဟိ သုတ္တမေဝ ဗလဝတရံ။ သုတ္တဉှိ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ ကာရကသင်္ဃသဒိသံ ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတကာလသဒိသံ။ တသ္မာ ယဒါ ဒွေ ဘိက္ခူ သာကစ္ဆန္တိ၊ သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရဝါဒီ သုတ္တာနုလောမံ။ တေဟိ အညမညံ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ အကတွာ သုတ္တာနုလောမံ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အာစရိယဝါဒံ။ တေဟိပိ အညမညံ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ အကတွာ အာစရိယဝါဒေါ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗော။ အနောတရန္တော အသမေန္တော စ ဂါရယှာစရိယဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော၊ သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ သုတ္တံ ¶ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အတ္တနောမတိံ။ တေဟိပိ အညမညံ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ ¶ အကတွာ အတ္တနောမတိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ သုတ္တသ္မိံ ယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထ ပနာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရူဠှံ ပါဠိအာဂတံ ပညာယတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ တထာ ပညာယတိ န ဩတရတိ န သမေတိ၊ ဗာဟိရကသုတ္တံ ဝါ ဟောတိ သိလောကော ဝါ အညံ ဝါ ဂါရယှသုတ္တံ ဂုဠှဝေဿန္တရဂုဠှဝိနယဝေဒလ္လာဒီနံ အညတရတော အာဂတံ၊ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုတ္တာနုလောမသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ ¶ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အာစရိယဝါဒံ။ အာစရိယဝါဒေါ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗော။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗော။ သုတ္တာနုလောမေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အတ္တနောမတိံ။ အတ္တနောမတိ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ သုတ္တာနုလောမေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထ ပနာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရံ ဂါရယှသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အာစရိယဝါဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တာနုလောမံ။ သုတ္တာနုလောမံ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အာစရိယဝါဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အတ္တနောမတိံ။ အတ္တနောမတိ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ အာစရိယဝါဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထ ပနာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရံ ဂါရယှသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ ¶ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တာနုလောမံ။ သုတ္တာနုလောမံ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အာစရိယဝါဒံ။ အာစရိယဝါဒေါ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဣတရော ဂါရယှာစရိယဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော။ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ဂဟဏမေဝ ¶ ဗလိယံ ကာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု စ ခေပေါ ဝါ ဂရဟာ ဝါ န ကာတဗ္ဗာတိ။

အထ ¶ ပနာယံ ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ။ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ အကပ္ပိယံ၊ အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ တဿ ကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတိ၊ ပရော ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ။ ကပ္ပိယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ပရော တဿ အကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတိ၊ အနေန အတ္တနော ဂဟဏန္တိ ကတွာ ဒဠှံ အာဒါယ န ဌာတဗ္ဗံ။ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အကပ္ပိယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ဒွိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိဿတိ၊ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝေါယေဝ သာဓု၊ အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ ဝိနယဉှိ ပတွာ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိစာရဏမာဂမ္မ ရုန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ဂါဠှံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ၊ ဂရုကဘာဝေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထ ပနာယံ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ။ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ အကပ္ပိယံ၊ အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ ဗဟူဟိ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟိ အကပ္ပိယဘာဝံ ဒဿေတိ၊ ပရော ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ၊ အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ပရော ဗဟူဟိ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟိ ကပ္ပိယဘာဝံ ဒဿေတိ၊ အယံ ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ၊ ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ဒွိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိဿတိ၊ အတ္တနော ဂဟဏံ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ။ ယထာ စာယံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယေ အကပ္ပိယကပ္ပိယေ စ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ အနာပတ္တိအာပတ္တိဝါဒေ အာပတ္တာနာပတ္တိဝါဒေ စ၊ လဟုကဂရုကာပတ္တိဝါဒေ ဂရုကလဟုကာပတ္တိဝါဒေ စာပိ ¶ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာမမတ္တံယေဝ ဟိ ဧတ္ထ နာနံ၊ ယောဇနာနယေ နာနံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ န ဝိတ္ထာရိတံ။

ဧဝံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယာဒိဝိနိစ္ဆယေ ဥပ္ပန္နေ ယော သုတ္တ-သုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒအတ္တနောမတီသု အတိရေကကာရဏံ လဘတိ၊ တဿ ဝါဒေ ဌာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသော ပန ကာရဏံ ဝိနိစ္ဆယံ အလဘန္တေန သုတ္တံ န ဇဟိတဗ္ဗံ၊ သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ။ ဧဝံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ စ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ စ သကလေ စ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ကောသလ္လံ ပတ္ထယန္တေန အယံ စတုဗ္ဗိဓော ဝိနယော ဇာနိတဗ္ဗော။

ဣမဉ္စ ¶ ¶ ပန စတုဗ္ဗိဓံ ဝိနယံ ဉတွာပိ ဝိနယဓရေန ပုဂ္ဂလေန တိလက္ခဏသမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တီဏိ ဟိ ဝိနယဓရဿ လက္ခဏာနိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ‘‘သုတ္တဉ္စဿ သွာဂတံ ဟောတိ သုပ္ပဝတ္တိ သုဝိနိစ္ဆိတံ သုတ္တတော အနုဗျဉ္ဇနတော’’တိ ဣဒမေကံ လက္ခဏံ။ ‘‘ဝိနယေ ခေါ ပန ဌိတော ဟောတိ အသံဟီရော’’တိ ဣဒံ ဒုတိယံ။ ‘‘အာစရိယပရမ္ပရာ ခေါ ပနဿ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတိ သုမနသိကတာ သူပဓာရိတာ’’တိ ဣဒံ တတိယံ။

တတ္ထ သုတ္တံ နာမ သကလံ ဝိနယပိဋကံ။ တဉ္စဿ သွာဂတံ ဟောတီတိ သုဋ္ဌု အာဂတံ။ သုပ္ပဝတ္တီတိ သုဋ္ဌု ပဝတ္တံ ပဂုဏံ ဝါစုဂ္ဂတံ သုဝိနိစ္ဆိတံ။ သုတ္တတော အနုဗျဉ္ဇနတောတိ ပါဠိတော စ ပရိပုစ္ဆတော စ အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိနိစ္ဆိတံ ဟောတိ၊ ကင်္ခစ္ဆေဒံ ကတွာ ဥဂ္ဂဟိတံ။

ဝိနယေ ခေါ ပန ဌိတော ဟောတီတိ ဝိနယေ လဇ္ဇီဘာဝေန ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။ အလဇ္ဇီ ဟိ ဗဟုဿုတောပိ သမာနော လာဘဂရုတာယ တန္တိံ ဝိသံဝါဒေတွာ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဒီပေတွာ သာသနေ မဟန္တံ ဥပဒ္ဒဝံ ကရောတိ။ သင်္ဃဘေဒမ္ပိ သင်္ဃရာဇိမ္ပိ ဥပ္ပာဒေတိ။ လဇ္ဇီ ပန ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော ဇီဝိတဟေတုပိ တန္တိံ အဝိသံဝါဒေတွာ ဓမ္မမေဝ ဝိနယမေဝ စ ဒီပေတိ၊ သတ္ထုသာသနံ ဂရုံ ကတွာ ဌပေတိ။ တထာ ဟိ ပုဗ္ဗေ မဟာထေရာ တိက္ခတ္တုံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသုံ – ‘‘အနာဂတေ လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတိ၊ လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတိ၊ လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတီ’’တိ။ ဧဝံ ယော လဇ္ဇီ၊ သော ဝိနယံ အဝိဇဟန္တော အဝေါက္ကမန္တော လဇ္ဇီဘာဝေန ဝိနယေ ဌိတော ဟောတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတောတိ။ အသံဟီရောတိ သံဟီရော နာမ ယော ပါဠိယံ ဝါ အဋ္ဌကထာယံ ဝါ ဟေဋ္ဌတော ဝါ ဥပရိတော ဝါ ပဒပဋိပါဋိယာ ဝါ ပုစ္ဆိယမာနော ဝိတ္ထုနတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ သန္တိဋ္ဌိတုံ န သက္ကောတိ၊ ယံ ယံ ပရေန ဝုစ္စတိ တံ တံ အနုဇာနာတိ၊ သကဝါဒံ ဆဍ္ဍေတွာ ပရဝါဒံ ဂဏှာတိ။ ယော ပန ပါဠိယံ ဝါ အဋ္ဌကထာယ ဝါ ဟေဋ္ဌုပရိယေန ဝါ ပဒပဋိပါဋိယာ ¶ ဝါ ပုစ္ဆိယမာနော န ဝိတ္ထုနတိ န ဝိပ္ဖန္ဒတိ၊ ဧကေကလောမံ သဏ္ဍာသေန ဂဏှန္တော ဝိယ ‘‘ဧဝံ မယံ ဝဒါမ၊ ဧဝံ နော အာစရိယာ ဝဒန္တီ’’တိ ¶ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ယမှိ ပါဠိ စ ပါဠိဝိနိစ္ဆယော စ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသာ ဝိယ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ အဂစ္ဆန္တော တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အသံဟီရော’’တိ။

အာစရိယပရမ္ပရာ ခေါ ပနဿ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတီတိ ထေရပရမ္ပရာ ဝံသပရမ္ပရာ စဿ သုဋ္ဌု ဂဟိတာ ဟောတိ။ သုမနသိကတာတိ သုဋ္ဌု မနသိကတာ၊ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ ဥဇ္ဇလိတပဒီပေါ ဝိယ ဟောတိ။ သူပဓာရိတာတိ သုဋ္ဌု ¶ ဥပဓာရိတာ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိတော အတ္ထတော ကာရဏတော စ ဥပဓာရိတာ၊ အတ္တနော မတိံ ပဟာယ အာစရိယသုဒ္ဓိယာ ဝတ္တာ ဟောတိ ‘‘မယှံ အာစရိယော အသုကာစရိယဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှိ၊ သော အသုကဿာ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗံ အာစရိယပရမ္ပရံ ထေရဝါဒင်္ဂံ အာဟရိတွာ ယာဝ ဥပါလိတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှီတိ ပါပေတွာ ဌပေတိ။ တတောပိ အာဟရိတွာ ဥပါလိတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှိ၊ ဒါသကတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဥပါလိတ္ထေရဿ၊ သောဏကတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဒါသကတ္ထေရဿ၊ သိဂ္ဂဝတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ သောဏကတ္ထေရဿ၊ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ သိဂ္ဂဝတ္ထေရဿ စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရဿ စာတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗံ အာစရိယပရမ္ပရံ ထေရဝါဒင်္ဂံ အာဟရိတွာ အတ္တနော အာစရိယံ ပါပေတွာ ဌပေတိ။ ဧဝံ ဥဂ္ဂဟိတာ ဟိ အာစရိယပရမ္ပရာ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတိ။ ဧဝံ အသက္ကောန္တေန ပန အဝဿံ ဒွေ တယော ပရိဝဋ္ဋာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗပစ္ဆိမေန ဟိ နယေန ယထာ အာစရိယော စ အာစရိယာစရိယော စ ပါဠိဉ္စ ပရိပုစ္ဆဉ္စ ဝဒန္တိ၊ တထာ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣမေဟိ စ ပန တီဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတေန ဝိနယဓရေန ဝတ္ထုဝိနိစ္ဆယတ္ထံ သန္နိပတိတေ သင်္ဃေ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ စောဒကေန စ စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေ သဟသာ အဝိနိစ္ဆိနိတွာဝ ဆ ဌာနာနိ ဩလောကေတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ ဆ? ဝတ္ထု ဩလောကေတဗ္ဗံ၊ မာတိကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ၊ ပဒဘာဇနီယံ ဩလောကေတဗ္ဗံ၊ တိကပရိစ္ဆေဒေါ ဩလောကေတဗ္ဗော၊ အန္တရာပတ္တိ ဩလောကေတဗ္ဗာ၊ အနာပတ္တိ ဩလောကေတဗ္ဗာတိ။

ဝတ္ထုံ ဩလောကေန္တောပိ ¶ ဟိ ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ န တွေဝ နဂ္ဂေန အာဂန္တဗ္ဗံ၊ ယော အာဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၁၇) ဧဝံ ဧကစ္စံ အာပတ္တိံ ပဿတိ။ သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

မာတိကံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၂) နယေန ¶ ပဉ္စန္နံ အာပတ္တီနံ အညတရံ အာပတ္တိံ ပဿတိ၊ သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

ပဒဘာဇနီယံ ¶ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘အက္ခယိတေ သရီရေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ ယေဘုယျေန ခယိတေ သရီရေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၉ အာဒယော၊ အတ္ထတော သမာနံ) နယေန သတ္တန္နံ အာပတ္တီနံ အညတရံ အာပတ္တိံ ပဿတိ၊ သော ပဒဘာဇနီယတော သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

တိကပရိစ္ဆေဒံ ဩလောကေန္တောပိ တိကသင်္ဃာဒိသေသံ ဝါ တိကပါစိတ္တိယံ ဝါ တိကဒုက္ကဋံ ဝါ အညတရံ ဝါ အာပတ္တိံ တိကပရိစ္ဆေဒေ ပဿတိ၊ သော တတော သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

အန္တရာပတ္တိံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘ပဋိလာတံ ဥက္ခိပတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၃၅၅) ဧဝံ ယာ သိက္ခာပဒန္တရေသု အန္တရာပတ္တိ ဟောတိ တံ ပဿတိ၊ သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

အနာပတ္တိံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု အသာဒိယန္တဿ၊ အထေယျစိတ္တဿ၊ န မရဏာဓိပ္ပာယဿ၊ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿ၊ န မောစနာဓိပ္ပာယဿ၊ အသဉ္စိစ္စ၊ အဿတိယာ၊ အဇာနန္တဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၇၂ အာဒယော) ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ အနာပတ္တိံ ပဿတိ၊ သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

ယော ဟိ ဘိက္ခု စတုဗ္ဗိဓဝိနယကောဝိဒေါ တိလက္ခဏသမ္ပန္နော ဣမာနိ ဆ ဌာနာနိ ဩလောကေတွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ၊ တဿ ဝိနိစ္ဆယော အပ္ပဋိဝတ္တိယော၊ ဗုဒ္ဓေန သယံ နိသီဒိတွာ ဝိနိစ္ဆိတသဒိသော ဟောတိ။ တံ စေဝံ ဝိနိစ္ဆယကုသလံ ဘိက္ခုံ ကောစိ ကတသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမော ဘိက္ခု ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆေယျ၊ တေန သာဓုကံ သလ္လက္ခေတွာ သစေ အနာပတ္တိ ဟောတိ၊ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ‘‘အာပတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သာ ဒေသနာဂါမိနီ စေ၊ ‘‘ဒေသနာဂါမိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ စေ၊ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထဿ ပါရာဇိကစ္ဆာယာ ¶ ဒိဿတိ၊ ‘‘ပါရာဇိကာပတ္တီ’’တိ န တာဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? မေထုနဓမ္မဝီတိက္ကမော ဟိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝီတိက္ကမော စ ဩဠာရိကော။ အဒိန္နာဒါနမနုဿဝိဂ္ဂဟဝီတိက္ကမာ ပန သုခုမာ စိတ္တလဟုကာ။ တေ သုခုမေနေဝ အာပဇ္ဇတိ ¶ ၊ သုခုမေန ရက္ခတိ၊ တသ္မာ ဝိသေသေန တံဝတ္ထုကံ ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိယမာနော ‘‘အာပတ္တီ’’တိ အဝတွာ သစဿ အာစရိယော ဓရတိ၊ တတော တေန သော ဘိက္ခု ‘‘အမှာကံ အာစရိယံ ¶ ပုစ္ဆာ’’တိ ပေသေတဗ္ဗော။ သစေ သော ပုန အာဂန္တွာ ‘‘တုမှာကံ အာစရိယော သုတ္တတော နယတော ဩလောကေတွာ ‘သတေကိစ္ဆော’တိ မံ အာဟာ’’တိ ဝဒတိ၊ တတော အနေန သော ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု ယံ အာစရိယော ဘဏတိ တံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ပနဿ အာစရိယော နတ္ထိ၊ သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရော ပန အတ္ထိ၊ တဿ သန္တိကံ ပေသေတဗ္ဗော – ‘‘အမှေဟိ သဟ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရော ဂဏပါမောက္ခော၊ တံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆာ’’တိ။ တေနာပိ ‘‘သတေကိစ္ဆော’’တိ ဝိနိစ္ဆိတေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တဿ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရောပိ နတ္ထိ၊ အန္တေဝါသိကော ပဏ္ဍိတော အတ္ထိ၊ တဿ သန္တိကံ ပေသေတဗ္ဗော – ‘‘အသုကဒဟရံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆာ’’တိ။ တေနာပိ ‘‘သတေကိစ္ဆော’’တိ ဝိနိစ္ဆိတေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တဿ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ဒဟရဿာပိ ပါရာဇိကစ္ဆာယာဝ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တေနာပိ ‘‘ပါရာဇိကောသီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဒုလ္လဘော ဟိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ၊ တတော ဒုလ္လဘတရာ ¶ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ။ ဧဝံ ပန ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ဝိဝိတ္တံ ဩကာသံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိတွာ သီလာနိ သောဓေတွာ ဒွတ္တိံသာကာရံ တာဝ မနသိ ကရောဟီ’’တိ။ သစေ တဿ အရောဂံ သီလံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋယတိ၊ သင်္ခါရာ ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဥပစာရပ္ပနာပ္ပတ္တံ ဝိယ စိတ္တမ္ပိ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ဒိဝသံ အတိက္ကန္တမ္ပိ န ဇာနာတိ။ သော ဒိဝသာတိက္ကမေ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတော ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကီဒိသာ တေ စိတ္တပ္ပဝတ္တီ’’တိ။ အာရောစိတာယ စိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ စိတ္တဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ၊ အပ္ပမတ္တော သမဏဓမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။

ယဿ ပန သီလံ ဘိန္နံ ဟောတိ၊ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋယတိ၊ ပတောဒါဘိတုန္နံ ဝိယ စိတ္တံ ဝိကမ္ပတိ၊ ဝိပ္ပဋိသာရဂ္ဂိနာ ဍယှတိ၊ တတ္တပါသာဏေ နိသိန္နော ဝိယ တင်္ခဏညေဝ ဝုဋ္ဌာတိ။ သော ¶ အာဂတော ‘‘ကာ တေ စိတ္တပ္ပဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ အာရောစိတာယ စိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ ‘‘နတ္ထိ လောကေ ရဟော နာမ ပါပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတော။ သဗ္ဗပဌမဉှိ ပါပံ ကရောန္တော အတ္တနာ ဇာနာတိ၊ အထဿ အာရက္ခဒေဝတာ ပရစိတ္တဝိဒူ သမဏဗြာဟ္မဏာ အညာ စ ဒေဝတာ ဇာနန္တိ၊ တွံယေဝ ဒါနိ တဝ သောတ္ထိံ ပရိယေသာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

ဣဒါနိ ¶ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂဿ အတ္ထံ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ယံ ဝုတ္တံ ယော ပနာတိ ယော ယာဒိသောတိအာဒိ။ ဧတ္ထ ယော ပနာတိ ဝိဘဇိတဗ္ဗပဒံ၊ ယော ယာဒိသောတိအာဒီနိ တဿ ဝိဘဇနပဒါနိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ပနာတိ နိပါတမတ္တံ၊ ယောတိ အတ္ထပဒံ၊ တဉ္စ အနိယမေန ပုဂ္ဂလံ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အနိယမေန ပုဂ္ဂလဒီပကံ ယော သဒ္ဒမေဝ အာဟ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ယော ပနာတိ ယော ယောကောစီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ယော ယောကောစိ နာမ၊ သော အဝဿံ လိင်္ဂ-ယုတ္တ-ဇာတိ-နာမ-ဂေါတ္တ-သီလ-ဝိဟာရ-ဂေါစရဝယေသု ဧကေနာကာရေန ပညာယတိ၊ တသ္မာ တံ တထာ ဉာပေတုံ တံ ပဘေဒံ ပကာသေန္တော ‘‘ယာဒိသော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာဒိသောတိ လိင်္ဂဝသေန ယာဒိသော ဝါ တာဒိသော ဝါ ဟောတု၊ ဒီဃော ဝါ ရဿော ဝါ ကာဠော ဝါ ဩဒါတော ဝါ မင်္ဂုရစ္ဆဝိ ဝါ ကိသော ဝါ ထူလော ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာယုတ္တောတိ ယောဂဝသေန ယေန ဝါ တေန ဝါ ယုတ္တော ဟောတု၊ နဝကမ္မယုတ္တော ဝါ ဥဒ္ဒေသယုတ္တော ဝါ ဝါသဓုရယုတ္တော ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာဇစ္စောတိ ဇာတိဝသေန ယံဇစ္စော ဝါ တံဇစ္စော ဝါ ဟောတု၊ ခတ္တိယော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဝေဿော ဝါ သုဒ္ဒေါ ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာနာမောတိ နာမဝသေန ယထာနာမော ဝါ တထာနာမော ဝါ ဟောတု၊ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဝါ ဓမ္မရက္ခိတော ဝါ သင်္ဃရက္ခိတော ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာဂေါတ္တောတိ ဂေါတ္တဝသေန ယထာဂေါတ္တော ဝါ တထာဂေါတ္တော ဝါ ယေန ဝါ တေန ဝါ ဂေါတ္တေန ဟောတု၊ ကစ္စာယနော ဝါ ဝါသိဋ္ဌော ဝါ ကောသိယော ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာသီလောတိ သီလေသု ယထာသီလော ဝါ တထာသီလော ဝါ ဟောတု၊ နဝကမ္မသီလော ဝါ ဥဒ္ဒေသသီလော ဝါ ဝါသဓုရသီလော ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာဝိဟာရီတိ ဝိဟာရေသုပိ ယထာဝိဟာရီ ဝါ တထာဝိဟာရီ ဝါ ဟောတု၊ နဝကမ္မဝိဟာရီ ဝါ ဥဒ္ဒေသဝိဟာရီ ဝါ ဝါသဓုရဝိဟာရီ ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာဂေါစရောတိ ဂေါစရေသုပိ ယထာဂေါစရော ဝါ တထာဂေါစရော ဝါ ဟောတု၊ နဝကမ္မဂေါစရော ¶ ဝါ ဥဒ္ဒေသဂေါစရော ဝါ ဝါသဓုရဂေါစရော ဝါတိ အတ္ထော။ ထေရော ဝါတိ အာဒီသု ဝယောဝုဍ္ဎာဒီသု ယော ဝါ သော ဝါ ဟောတု၊ ပရိပုဏ္ဏဒသဝဿတာယ ထေရော ဝါ ဦနပဉ္စဝဿတာယ နဝေါ ဝါ အတိရေကပဉ္စဝဿတာယ ¶ မဇ္ဈိမော ဝါတိ အတ္ထော။ အထ ခေါ သဗ္ဗောဝ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဧသော ဝုစ္စတိ ‘‘ယော ပနာ’’တိ။

ဘိက္ခုနိဒ္ဒေသေ ဘိက္ခတီတိ ဘိက္ခကော၊ လဘန္တော ဝါ အလဘန္တော ဝါ အရိယာယ ယာစနာယ ယာစတီတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ အဇ္ဈုပဂတံ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတတ္တာ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတော နာမ။ ယော ဟိ ကောစိ အပ္ပံ ဝါ မဟန္တံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော၊ သော ကသိဂေါရက္ခာဒီဟိ ဇီဝိကကပ္ပနံ ဟိတွာ လိင်္ဂသမ္ပဋိစ္ဆနေနေဝ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု။ ပရပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကတ္တာ ဝါ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ကာဇဘတ္တံ ဘုဉ္ဇမာနောပိ ¶ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု၊ ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥဿာဟဇာတတ္တာ ဝါ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု။ အဂ္ဃဖဿဝဏ္ဏဘေဒေန ဘိန္နံ ပဋံ ဓာရေတီတိ ဘိန္နပဋဓရော။ တတ္ထ သတ္ထကစ္ဆေဒနေန အဂ္ဃဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဟဿဂ္ဃနကောပိ ဟိ ပဋော သတ္ထကေန ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္နော ဘိန္နဂ္ဃော ဟောတိ။ ပုရိမဂ္ဃတော ဥပဍ္ဎမ္ပိ န အဂ္ဃတိ။ သုတ္တသံသိဗ္ဗနေန ဖဿဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုခသမ္ဖဿောပိ ဟိ ပဋော သုတ္တေဟိ သံသိဗ္ဗိတော ဘိန္နဖဿော ဟောတိ။ ခရသမ္ဖဿတံ ပါပုဏာတိ။ သူစိမလာဒီဟိ ဝဏ္ဏဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုပရိသုဒ္ဓါပိ ဟိ ပဋော သူစိကမ္မတော ပဋ္ဌာယ သူစိမလေန၊ ဟတ္ထသေဒမလဇလ္လိကာဟိ၊ အဝသာနေ ရဇနကပ္ပကရဏေဟိ စ ဘိန္နဝဏ္ဏော ဟောတိ၊ ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟတိ။ ဧဝံ တီဟာကာရေဟိ ဘိန္နပဋဓာရဏတော ဘိန္နပဋဓရောတိ ဘိက္ခု။ ဂိဟိဝတ္ထဝိသဘာဂါနံ ဝါ ကာသာဝါနံ ဓာရဏမတ္တေနေဝ ဘိန္နပဋဓရောတိ ဘိက္ခု။

သမညာယာတိ ပညတ္တိယာ ဝေါဟာရေနာတိ အတ္ထော။ သမညာယ ဧဝ ဟိ ဧကစ္စော ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ပညာယတိ။ တထာ ဟိ နိမန္တနာဒိမှိ ဘိက္ခူသု ဂဏိယမာနေသု သာမဏေရေပိ ဂဟေတွာ ‘‘သတံ ဘိက္ခူ သဟဿံ ဘိက္ခူ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပဋိညာယာတိ အတ္တနော ပဋိဇာနနေန ပဋိညာယပိ ဟိ ဧကစ္စော ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ပညာယတိ။ တဿ ‘‘ကော ဧတ္ထာတိ? အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခူ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၉၆) ဧဝမာဒီသု သမ္ဘဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ¶ ။ အယံ ပန အာနန္ဒတ္ထေရေန ဝုတ္တာ ဓမ္မိကာ ပဋိညာ။ ရတ္တိဘာဂေ ပန ဒုဿီလာပိ ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တာ ‘‘ကော ဧတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တေ အဓမ္မိကာယ ပဋိညာယ အဘူတာယ ‘‘မယံ ဘိက္ခူ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဧဟိ ¶ ဘိက္ခူတိ ဧဟိ ဘိက္ခု နာမ ဘဂဝတော ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ ဝစနမတ္တေန ဘိက္ခုဘာဝံ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒံ ပတ္တော။ ဘဂဝါ ဟိ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝါယ ဥပနိဿယသမ္ပန္နံ ပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ ရတ္တပံသုကူလန္တရတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ နီဟရိတွာ ဗြဟ္မဃောသံ နိစ္ဆာရေန္တော ‘‘ဧဟိ၊ ဘိက္ခု၊ စရ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာ’’တိ ဝဒတိ။ တဿ သဟေဝ ဘဂဝတော ဝစနေန ဂိဟိလိင်္ဂံ အန္တရဓာယတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ရုဟတိ။ ဘဏ္ဍု ကာသာယဝသနော ဟောတိ။ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ဧကံ အံသေ ဌပေတွာ ဝါမံသကူဋေ အာသတ္တနီလုပ္ပလဝဏ္ဏမတ္တိကာပတ္တော –

‘‘တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ၊ ဝါသိ သူစိ စ ဗန္ဓနံ၊

ပရိဿာဝနေန အဋ္ဌေတေ၊ ယုတ္တယောဂဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။

ဧဝံ ¶ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ ပရိက္ခာရေဟိ သရီရေ ပဋိမုက္ကေဟိယေဝ သဋ္ဌိဝဿိကတ္ထေရော ဝိယ ဣရိယာပထသမ္ပန္နော ဗုဒ္ဓါစရိယကော ဗုဒ္ဓုပဇ္ဈာယကော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒမာနောယေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဘဂဝါ ဟိ ပဌမဗောဓိယံ ဧကသ္မိံ ကာလေ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါယ ဧဝ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ ဧဝံ ဥပသမ္ပန္နာနိ စ သဟဿုပရိ ဧကစတ္တာလီသုတ္တရာနိ တီဏိ ဘိက္ခုသတာနိ အဟေသုံ၊ သေယျထိဒံ – ပဉ္စ ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရာ၊ ယသော ကုလပုတ္တော၊ တဿ ပရိဝါရာ စတုပဏ္ဏာသ သဟာယကာ၊ တိံသ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ၊ သဟဿပုရာဏဇဋိလာ၊ သဒ္ဓိံ ဒွီဟိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ အဍ္ဎတေယျသတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဧကော အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘တီဏိ သတံ သဟဿဉ္စ၊ စတ္တာလီသံ ပုနာပရေ၊

ဧကော စ ထေရော သပ္ပညော၊ သဗ္ဗေ တေ ဧဟိဘိက္ခုကာ’’တိ။

န ကေဝလဉ္စ ဧတေ ဧဝ၊ အညေပိ ဗဟူ သန္တိ။ သေယျထိဒံ – တိသတပရိဝါရော သေလော ဗြာဟ္မဏော၊ သဟဿပရိဝါရော မဟာကပ္ပိနော၊ ဒသသဟဿာ ¶ ကပိလဝတ္ထုဝါသိနော ကုလပုတ္တာ၊ သောဠသသဟဿာ ပါရာယနိကဗြာဟ္မဏာတိ ဧဝမာဒယော။ တေ ပန ဝိနယပိဋကေ ပါဠိယံ န နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ န ဝုတ္တာ။ ဣမေ တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဝုတ္တာတိ။

‘‘သတ္တဝီသ သဟဿာနိ၊ တီဏိယေဝ သတာနိ စ၊

ဧတေပိ သဗ္ဗေ သင်္ခါတာ၊ သဗ္ဗေ တေ ဧဟိဘိက္ခုကာ’’တိ။

တီဟိ ¶ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နောတိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန တိက္ခတ္တုံ ဝါစံ ဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တေဟိ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နော။ အယဉှိ ဥပသမ္ပဒါ နာမ အဋ္ဌဝိဓာ – ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ၊ သရဏဂမနူပသမ္ပဒါ၊ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ၊ ပဉှဗျာကရဏူပသမ္ပဒါ၊ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ၊ ဒူတေနူပသမ္ပဒါ၊ အဋ္ဌဝါစိကူပသမ္ပဒါ၊ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါတိ။ တတ္ထ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ၊ သရဏဂမနူပသမ္ပဒါ စ ဝုတ္တာ ဧဝ။

ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ နာမ ‘‘တသ္မာတိဟ တေ၊ ကဿပ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘တိဗ္ဗံ မေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတိ ထေရေသု နဝေသု မဇ္ဈိမေသု စာ’တိ။ ဧဝဉှိ တေ၊ ကဿပ၊ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိဟ တေ၊ ကဿပ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယံ ကိဉ္စိ ဓမ္မံ သောဿာမိ ကုသလူပသံဟိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သောဿာမီ’တိ။ ဧဝံ ဟိ တေ၊ ကဿပ၊ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိဟ တေ၊ ကဿပ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ¶ – ‘သာတသဟဂတာ စ မေ ကာယဂတာသတိ န ဝိဇဟိဿတီ’တိ။ ဧဝဉှိ တေ၊ ကဿပ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) ဣမိနာ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏေန မဟာကဿပတ္ထေရဿ အနုညာတဥပသမ္ပဒါ။

ပဉှဗျာကရဏူပသမ္ပဒါ နာမ သောပါကဿ အနုညာတဥပသမ္ပဒါ။ ဘဂဝါ ကိရ ပုဗ္ဗာရာမေ အနုစင်္ကမန္တံ သောပါကသာမဏေရံ ‘‘‘ဥဒ္ဓုမာတကသညာ’တိ ဝါ၊ သောပါက၊ ‘ရူပသညာ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ နာနာဗျဉ္ဇနာ ¶ ၊ ဥဒါဟု ဧကတ္ထာ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ ဒသ အသုဘနိဿိတေ ပဉှေ ပုစ္ဆိ။ သော တေ ဗျာကာသိ။ ဘဂဝါ တဿ သာဓုကာရံ ဒတွာ ‘‘ကတိဝဿောသိ တွံ၊ သောပါကာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သတ္တဝဿောဟံ၊ ဘဂဝါ’’တိ။ ‘‘သောပါက၊ တွံ မမ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာ ပဉှေ ဗျာကာသီ’’တိ အာရဒ္ဓစိတ္တော ဥပသမ္ပဒံ အနုဇာနိ။ အယံ ပဉှဗျာကရဏူပသမ္ပဒါ။

ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ နာမ မဟာပဇာပတိယာ အဋ္ဌဂရုဓမ္မဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေန အနုညာတဥပသမ္ပဒါ။

ဒူတေနူပသမ္ပဒါ နာမ အဍ္ဎကာသိယာ ဂဏိကာယ အနုညာတဥပသမ္ပဒါ။

အဋ္ဌဝါစိကူပသမ္ပဒါ နာမ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃတော ဉတ္တိစတုတ္ထေန ဘိက္ခုသင်္ဃတော ဉတ္တိစတုတ္ထေနာတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကမ္မေဟိ ဥပသမ္ပဒါ။

ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါ ¶ နာမ ဘိက္ခူနံ ဧတရဟိ ဥပသမ္ပဒါ။ ဣမာသု အဋ္ဌသု ဥပသမ္ပဒါသု ‘‘ယာ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပဒါ အနုညာတာ၊ တံ အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပဋိက္ခိပါမိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၆၉) ဧဝံ အနုညာတာယ ဣမာယ ဥပသမ္ပဒါယ ဥပသမ္ပန္နောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဘဒြောတိ အပါပကော။ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာဒယော ဟိ ယာဝ အရဟာ၊ တာဝ ဘဒြေန သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေန စ သမန္နာဂတတ္တာ ‘‘ဘဒြော ဘိက္ခူ’’တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ သာရောတိ တေဟိယေဝ သီလသာရာဒီဟိ သမန္နာဂတတ္တာ နီလသမန္နာဂမေန နီလော ပဋော ဝိယ ‘‘သာရော ဘိက္ခူ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိဂတကိလေသဖေဂ္ဂုဘာဝတော ဝါ ခီဏာသဝေါဝ ‘‘သာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေခေါတိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန သဒ္ဓိံ သတ္တ ¶ အရိယာ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခန္တီတိ သေခါ။ တေသု ယော ကောစိ ‘‘သေခေါ ဘိက္ခူ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န သိက္ခတီတိ အသေခေါ။ သေက္ခဓမ္မေ အတိက္ကမ္မ အဂ္ဂဖလေ ဌိတော၊ တတော ဥတ္တရိ သိက္ခိတဗ္ဗာဘာဝတော ခီဏာသဝေါ ‘‘အသေခေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေနာတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိယာယေန ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယေ ကမ္မေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊ တေသံ အာဂတတ္တာ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒဿ အာဟဋတ္တာ၊ သမ္မုခီဘူတာနဉ္စ အပ္ပဋိက္ကောသနတော ဧကသ္မိံ ကမ္မေ သမဂ္ဂဘာဝံ ဥပဂတေန။ ဉတ္တိစတုတ္ထေနာတိ ¶ တီဟိ အနုဿာဝနာဟိ ဧကာယ စ ဉတ္တိယာ ကာတဗ္ဗေန။ ကမ္မေနာတိ ဓမ္မိကေန ဝိနယကမ္မေန။ အကုပ္ပေနာတိ ဝတ္ထု-ဉတ္တိ-အနုဿာဝန-သီမာ-ပရိသသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နတ္တာ အကောပေတဗ္ဗတံ အပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗတဉ္စ ဥပဂတေန။ ဌာနာရဟေနာတိ ကာရဏာရဟေန သတ္ထုသာသနာရဟေန။ ဥပသမ္ပန္နော နာမ ဥပရိဘာဝံ သမာပန္နော၊ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုဘာဝေါ ဟိ ဥပရိဘာဝေါ၊ တဉ္စေသ ယထာဝုတ္တေန ကမ္မေန သမာပန္နတ္တာ ‘‘ဥပသမ္ပန္နော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ဧကမေဝ အာဂတံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတွာ စတ္တာရိ သင်္ဃကမ္မာနိ နီဟရိတွာ ဝိတ္ထာရတော ကထေတဗ္ဗာနီတိ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ တာနိ စ ‘‘အပလောကနကမ္မံ ဉတ္တိကမ္မံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မ’’န္တိ ပဋိပါဋိယာ ဌပေတွာ ဝိတ္ထာရေန ခန္ဓကတော ပရိဝါရာဝသာနေ ကမ္မဝိဘင်္ဂတော စ ပါဠိံ အာဟရိတွာ ကထိတာနိ။ တာနိ မယံ ပရိဝါရာဝသာနေ ကမ္မဝိဘင်္ဂေယေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ဧဝဉှိ သတိ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ စ ¶ န ဘာရိယာ ဘဝိဿတိ၊ ယထာဌိတာယ စ ပါဠိယာ ဝဏ္ဏနာ သုဝိညေယျာ ဘဝိဿတိ။ တာနိ စ ဌာနာနိ အသုညာနိ ဘဝိဿန္တိ၊ တသ္မာ အနုပဒဝဏ္ဏနမေဝ ကရောမ။

တတြာတိ တေသု ‘‘ဘိက္ခကော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေသု ဘိက္ခူသု။ ယွာယံ ဘိက္ခူတိ ယော အယံ ဘိက္ခု။ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန…ပေ… ဥပသမ္ပန္နောတိ အဋ္ဌသု ဥပသမ္ပဒါသု ဉတ္တိစတုတ္ထေနေဝ ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နော။ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတော ဘိက္ခူတိ အယံ ဣမသ္မိံ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ ပါရာဇိကော ဟောတီ’’တိ အတ္ထေ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဣတရေ ပန ‘‘ဘိက္ခကော’’တိ အာဒယော အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တာ။ တေသု စ ‘‘ဘိက္ခကော’’တိ အာဒယော နိရုတ္တိဝသေန ဝုတ္တာ၊ ‘‘သမညာယ ဘိက္ခု၊ ပဋိညာယ ဘိက္ခူ’’တိ ဣမေ ဒွေ အဘိလာပဝသေန ဝုတ္တာ၊ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ ဗုဒ္ဓေန ဥပဇ္ဈာယေန ပဋိလဒ္ဓဥပသမ္ပဒါဝသေန ဝုတ္တော။ သရဏဂမနဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာယ ကမ္မဝါစာယ ဥပသမ္ပဒါဝသေန ဝုတ္တော၊ ‘‘ဘဒြော’’တိအာဒယော ဂုဏဝသေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ¶ ‘‘ဘိက္ခူန’’န္တိ ဣဒံ ပဒံ ဝိသေသတ္ထာဘာဝတော အဝိဘဇိတွာဝ ယံ သိက္ခဉ္စ သာဇီဝဉ္စ သမာပန္နတ္တာ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော ဟောတိ၊ တံ ဒဿေန္တော သိက္ခာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗာတိ သိက္ခာ။ တိဿောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ ¶ ။ အဓိသီလသိက္ခာတိ အဓိကံ ဥတ္တမံ သီလန္တိ အဓိသီလံ၊ အဓိသီလဉ္စ တံ သိက္ခိတဗ္ဗတော သိက္ခာ စာတိ အဓိသီလသိက္ခာ။ ဧသ နယော အဓိစိတ္တ-အဓိပညာသိက္ခာသု။

ကတမံ ပနေတ္ထ သီလံ၊ ကတမံ အဓိသီလံ၊ ကတမံ စိတ္တံ၊ ကတမံ အဓိစိတ္တံ၊ ကတမာ ပညာ၊ ကတမာ အဓိပညာတိ? ဝုစ္စတေ – ပဉ္စင်္ဂဒသင်္ဂသီလံ တာဝ သီလမေဝ။ တဉှိ ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေပိ အနုပ္ပန္နေပိ လောကေ ပဝတ္တတိ။ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တသ္မိံ သီလေ ဗုဒ္ဓါပိ သာဝကာပိ မဟာဇနံ သမာဒပေန္တိ။ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ကမ္မဝါဒိနော စ ဓမ္မိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စက္ကဝတ္တီ စ မဟာရာဇာနော မဟာဗောဓိသတ္တာ စ သမာဒပေန္တိ။ သာမမ္ပိ ပဏ္ဍိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမာဒိယန္တိ။ တေ တံ ကုသလံ ဓမ္မံ ပရိပူရေတွာ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တိ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ပန ‘‘အဓိသီလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉှိ သူရိယော ဝိယ ပဇ္ဇောတာနံ သိနေရု ဝိယ ပဗ္ဗတာနံ သဗ္ဗလောကိယသီလာနံ ¶ အဓိကဉ္စေဝ ဥတ္တမဉ္စ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ စ ပဝတ္တတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ။ န ဟိ တံ ပညတ္တိံ ဥဒ္ဓရိတွာ အညော သတ္တော ဌပေတုံ သက္ကောတိ၊ ဗုဒ္ဓါယေဝ ပန သဗ္ဗသော ကာယဝစီဒွါရအဇ္ဈာစာရသောတံ ဆိန္ဒိတွာ တဿ တဿ ဝီတိက္ကမဿ အနုစ္ဆဝိကံ တံ သီလသံဝရံ ပညပေန္တိ။ ပါတိမောက္ခသံဝရတောပိ စ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တမေဝ သီလံ အဓိသီလံ၊ တံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတံ။ န ဟိ တံ သမာပန္နော ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ။

ကာမာဝစရာနိ ပန အဋ္ဌ ကုသလစိတ္တာနိ၊ လောကိယအဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တာနိ စ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ စိတ္တမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါနုပ္ပာဒေ စဿ ပဝတ္တိ၊ သမာဒပနံ သမာဒါနဉ္စ သီလေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိပဿနာပါဒကံ အဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တံ ပန ‘‘အဓိစိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တဉှိ အဓိသီလံ ဝိယ သီလာနံ သဗ္ဗလောကိယစိတ္တာနံ အဓိကဉ္စေဝ ဥတ္တမဉ္စ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ စ ဟောတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ။ တတောပိ စ မဂ္ဂဖလစိတ္တမေဝ အဓိစိတ္တံ၊ တံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတံ။ န ဟိ တံ သမာပန္နော ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ။

‘‘အတ္ထိ ဒိန္နံ၊ အတ္ထိ ယိဋ္ဌ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၇၁၊ ဝိဘ။ ၇၉၃၊ မ။ နိ။ ၃။၉၂) -အာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ပန ကမ္မဿကတဉာဏံ ပညာ၊ သာ ဟိ ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေပိ ¶ အနုပ္ပန္နေပိ လောကေ ¶ ပဝတ္တတိ။ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တဿာ ပညာယ ဗုဒ္ဓါပိ ဗုဒ္ဓသာဝကာပိ မဟာဇနံ သမာဒပေန္တိ။ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ကမ္မဝါဒိနော စ ဓမ္မိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စက္ကဝတ္တီ စ မဟာရာဇာနော မဟာဗောဓိသတ္တာ စ သမာဒပေန္တိ။ သာမမ္ပိ ပဏ္ဍိတာ သတ္တာ သမာဒိယန္တိ။ တထာ ဟိ အင်္ကုရော ဒသဝဿသဟဿာနိ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ ဝေလာမော၊ ဝေဿန္တရော၊ အညေ စ ဗဟူ ပဏ္ဍိတမနုဿာ မဟာဒါနာနိ အဒံသု။ တေ တံ ကုသလံ ဓမ္မံ ပရိပူရေတွာ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိံသု။ တိလက္ခဏာကာရပရိစ္ဆေဒကံ ပန ဝိပဿနာဉာဏံ ‘‘အဓိပညာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာ ဟိ အဓိသီလ-အဓိစိတ္တာနိ ဝိယ သီလစိတ္တာနံ သဗ္ဗလောကိယပညာနံ အဓိကာ စေဝ ဥတ္တမာ စ၊ န စ ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ လောကေ ပဝတ္တတိ။ တတောပိ စ မဂ္ဂဖလပညာဝ အဓိပညာ၊ သာ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတာ။ န ဟိ တံ သမာပန္နော ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတီတိ။

တတြာတိ တာသု တီသု သိက္ခာသု။ ယာယံ အဓိသီလသိက္ခာတိ ယာ အယံ ပါတိမောက္ခသီလသင်္ခါတာ အဓိသီလသိက္ခာ။ ဧတံ သာဇီဝံ နာမာတိ ဧတံ သဗ္ဗမ္ပိ ¶ ဘဂဝတာ ဝိနယေ ဌပိတံ သိက္ခာပဒံ၊ ယသ္မာ ဧတ္ထ နာနာဒေသဇာတိဂေါတ္တာဒိဘေဒဘိန္နာ ဘိက္ခူ သဟ ဇီဝန္တိ ဧကဇီဝိကာ သဘာဂဇီဝိကာ သဘာဂဝုတ္တိနော ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘သာဇီဝ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ သိက္ခတီတိ တံ သိက္ခာပဒံ စိတ္တဿ အဓိကရဏံ ကတွာ ‘‘ယထာသိက္ခာပဒံ နု ခေါ သိက္ခာမိ န သိက္ခာမီ’’တိ စိတ္တေန ဩလောကေန္တော သိက္ခတိ။ န ကေဝလဉ္စာယမေတသ္မိံ သာဇီဝသင်္ခါတေ သိက္ခာပဒေယေဝ သိက္ခတိ၊ သိက္ခာယပိ သိက္ခတိ၊ ‘‘ဧတံ သာဇီဝံ နာမာ’’တိ ဣမဿ ပန အနန္တရဿ ပဒဿ ဝသေန ‘‘တသ္မိံ သိက္ခတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ တံ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – တဿာ စ သိက္ခာယ သိက္ခံ ပရိပူရေန္တော သိက္ခတိ၊ တသ္မိဉ္စ သိက္ခာပဒေ အဝီတိက္ကမန္တော သိက္ခတီတိ။ တေန ဝုစ္စတိ သာဇီဝသမာပန္နောတိ ဣဒမ္ပိ အနန္တရဿ သာဇီဝပဒဿေဝ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန သော သိက္ခမ္ပိ သမာပန္နော၊ တသ္မာ သိက္ခာသမာပန္နောတိပိ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဧတဿ ပဒဿ ပဒဘာဇနမ္ပိ ပရိပုဏ္ဏံ ¶ ဟောတိ။

သိက္ခာသာဇီဝပဒဘာဇနီယံ နိဋ္ဌိတံ။

သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

သိက္ခံ ¶ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာတိ သိက္ခဉ္စ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ ဒုဗ္ဗလဘာဝဉ္စ အပ္ပကာသေတွာ။ ယသ္မာ စ ဒုဗ္ဗလျေ အာဝိကတေပိ သိက္ခာ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ၊ သိက္ခာယ ပန ပစ္စက္ခာတာယ ဒုဗ္ဗလျံ အာဝိကတမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘‘ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန န ကောစိ ဝိသေသတ္ထော လဗ္ဘတိ။ ယထာ ပန ‘‘ဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒိရတ္တဝစနေန န ကောစိ ဝိသေသတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ ကေဝလံ လောကဝေါဟာရဝသေန ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာယ မုခါရူဠှတာယ ဧတံ ဝုတ္တံ။ ဧဝမိဒမ္ပိ ဝေါဟာရဝသေန ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာယ မုခါရူဠှတာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယသ္မာ ဝါ ဘဂဝါ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တသ္မာ ‘‘သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယာ’’တိ ဣမိနာ အတ္ထံ သမ္ပာဒေတွာ ‘‘ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ’’တိ ဣမိနာ ဗျဉ္ဇနံ သမ္ပာဒေတိ။ ပရိဝါရကပဒဝိရဟိတဉှိ ဧကမေဝ အတ္ထပဒံ ဝုစ္စမာနံ ပရိဝါရဝိရဟိတော ရာဇာ ဝိယ၊ ဝတ္ထာလင်္ကာရဝိရဟိတော ဝိယ စ ပုရိသော န သောဘတိ၊ ပရိဝါရကေန ပန အတ္ထာနုလောမေန သဟာယပဒေန သဒ္ဓိံ တံ သောဘတီတိ။

ယသ္မာ ¶ ဝါ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿ ဧကစ္စံ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မံ အတ္ထော ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ သန္ဓာယ ‘‘သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယာ’’တိပဒဿ အတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ’’တိ အာဟ။

တတ္ထ သိယာ ယသ္မာ န သဗ္ဗံ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ၊ တသ္မာ ‘‘ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ’’တိ ပဌမံ ဝတွာ တဿ အတ္ထနိယမနတ္ထံ ‘‘သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ၊ တဉ္စ န၊ ကသ္မာ? အတ္ထာနုက္ကမာဘာဝတော။ ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဟိ ဝုတ္တတ္တာ ယံ သိက္ခံ သမာပန္နော၊ တံ အပ္ပစ္စက္ခာယာတိ ဝုစ္စမာနော အနုက္ကမေနေဝ အတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတိ၊ န အညထာ။ တသ္မာ ဣဒမေဝ ပဌမံ ဝုတ္တန္တိ။

အပိစ အနုပဋိပါဋိယာပိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကထံ? ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဧတ္ထ ယံ သိက္ခံ သမာပန္နော တံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ယဉ္စ သာဇီဝံ သမာပန္နော တတ္ထ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာတိ။

ဣဒါနိ ¶ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မာနံ ဝိသေသာဝိသေသံ ¶ သိက္ခာပစ္စက္ခာနလက္ခဏဉ္စ ဒဿေန္တော ‘‘အတ္ထိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထိ ဘိက္ခဝေတိအာဒီနိ ဒွေ မာတိကာပဒါနိ၊ တာနိ ဝိဘဇန္တော ‘‘ကထဉ္စ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ကထန္တိ ကေန အာကာရေန။ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မဉ္စာတိ ဒုဗ္ဗလျဿ အာဝိကမ္မဉ္စ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ ဥက္ကဏ္ဌိတောတိ အနဘိရတိယာ ဣမသ္မိံ သာသနေ ကိစ္ဆဇီဝိကပ္ပတ္တော။ အထ ဝါ အဇ္ဇ ယာမိ၊ သွေ ယာမိ၊ ဣတော ယာမိ၊ ဧတ္ထ ယာမီတိ ဥဒ္ဓံ ကဏ္ဌံ ကတွာ ဝိဟရမာနော၊ ဝိက္ခိတ္တော အနေကဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနဘိရတောတိ သာသနေ အဘိရတိဝိရဟိတော။

သာမညာ စဝိတုကာမောတိ သမဏဘာဝတော အပဂန္တုကာမော။ ဘိက္ခုဘာဝန္တိ ဘိက္ခုဘာဝေန။ ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ‘‘ကဏ္ဌေ အာသတ္တေန အဋ္ဋီယေယျာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၆၂) ပန ယထာလက္ခဏံ ကရဏဝစနေနေဝ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဋီယမာနောတိ အဋ္ဋံ ပီဠိတံ ဒုက္ခိတံ ဝိယ အတ္တာနံ အာစရမာနော၊ တေန ဝါ ဘိက္ခုဘာဝေန အဋ္ဋော ကရိယမာနော ပီဠိယမာနောတိ အတ္ထော။ ဟရာယမာနောတိ လဇ္ဇမာနော။ ဇိဂုစ္ဆမာနောတိ အသုစိံ ဝိယ တံ ဇိဂုစ္ဆန္တော။ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနောတိအာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိယေဝ။ ယံနူနာဟံ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျန္တိ ဧတ္ထ ယံနူနာတိ ပရိဝိတက္ကဒဿနေ နိပါတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သစာဟံ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျံ၊ သာဓု ဝတ မေ သိယာ’’တိ။ ဝဒတိ ဝိညာပေတီတိ ¶ ဣမမတ္ထံ ဧတေဟိ ဝါ အညေဟိ ဝါ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝဒတိ စေဝ၊ ယဿ စ ဝဒတိ၊ တံ ဝိညာပေတိ ဇာနာပေတိ။ ဧဝမ္ပီတိ ဥပရိမတ္ထသမ္ပိဏ္ဍနတ္တော ပိကာရော။ ဧဝမ္ပိ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မဉ္စေဝ ဟောတိ သိက္ခာ စ အပ္ပစ္စက္ခာတာ၊ အညထာပိ။

ဣဒါနိ တံ အညထာပိ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မံ သိက္ခာယ စ အပ္ပစ္စက္ခာနံ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ အတ္ထတော ဥတ္တာနမေဝ။ ပဒတော ပနေတ္ထ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျံ၊ ဓမ္မံ၊ သင်္ဃံ၊ သိက္ခံ၊ ဝိနယံ၊ ပါတိမောက္ခံ၊ ဥဒ္ဒေသံ၊ ဥပဇ္ဈာယံ၊ အာစရိယံ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ အန္တေဝါသိကံ၊ သမာနုပဇ္ဈာယကံ၊ သမာနာစရိယကံ၊ သဗြဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ပဒါနိ ¶ ပစ္စက္ခာနာကာရေန ဝုတ္တာနိ။

ဂိဟီ အဿန္တိအာဒီနိ ‘‘ဂိဟီ၊ ဥပါသကော၊ အာရာမိကော၊ သာမဏေရော၊ တိတ္ထိယော၊ တိတ္ထိယသာဝကော၊ အဿမဏော၊ အသကျပုတ္တိယော အဿ’’န္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပဒါနိ ‘‘အဿ’’န္တိ ဣမိနာ ဘာဝဝိကပ္ပာကာရေန ဝုတ္တာနိ။ ဧဝံ ‘‘ယံနူနာဟ’’န္တိ ဣမိနာ ပဋိသံယုတ္တာနိ ဒွါဝီသတိ ပဒါနိ။

၄၆။ ယထာ ¶ စ ဧတာနိ၊ ဧဝံ ‘‘ယဒိ ပနာဟံ၊ အပါဟံ၊ ဟန္ဒာဟံ၊ ဟောတိ မေ’’တိ ဣမေသု ဧကမေကေန ပဋိသံယုတ္တာနိ ဒွါဝီသတီတိ သဗ္ဗာနေဝ သတဉ္စ ဒသ စ ပဒါနိ ဟောန္တိ။

၄၇။ တတော ပရံ သရိတဗ္ဗဝတ္ထုဒဿနနယေန ပဝတ္တာနိ ‘‘မာတရံ သရာမီ’’တိအာဒီနိ သတ္တရသ ပဒါနိ။ တတ္ထ ခေတ္တန္တိ သာလိခေတ္တာဒိံ။ ဝတ္ထုန္တိ တိဏပဏ္ဏသာကဖလာဖလသမုဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ။ သိပ္ပန္တိ ကုမ္ဘကာရပေသကာရသိပ္ပာဒိကံ။

၄၈။ တတော ပရံ သကိဉ္စနသပလိဗောဓဘာဝဒဿနဝသေန ပဝတ္တာနိ ‘‘မာတာ မေ အတ္ထိ၊ သာ မယာ ပေါသေတဗ္ဗာ’’တိအာဒီနိ နဝ ပဒါနိ။

၄၉။ တတော ပရံ သနိဿယသပ္ပတိဋ္ဌဘာဝဒဿနဝသေန ပဝတ္တာနိ ‘‘မာတာ မေ အတ္ထိ၊ သာ မံ ပေါသေဿတီ’’တိအာဒီနိ သောဠသ ပဒါနိ။

၅၀။ တတော ပရံ ဧကဘတ္တဧကသေယျဗြဟ္မစရိယာနံ ဒုက္ကရဘာဝဒဿနဝသေန ပဝတ္တာနိ ‘‘ဒုက္ကရ’’န္တိအာဒီနိ အဋ္ဌ ပဒါနိ။

တတ္ထ ¶ ဒုက္ကရန္တိ ဧကဘတ္တာဒီနံ ကရဏေ ဒုက္ကရတံ ဒဿေတိ။ န သုကရန္တိ သုကရဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဧဝံ ဒုစ္စရံ န သုစရန္တိ ဧတ္ထ။ န ဥဿဟာမီတိ တတ္ထ ဥဿာဟာဘာဝံ အသက္ကုဏေယျတံ ဒဿေတိ။ န ဝိသဟာမီတိ အသယှတံ ဒဿေတိ။ န ရမာမီတိ ရတိယာ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ နာဘိရမာမီတိ အဘိရတိယာ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ဣမာနိ စ ပညာသ၊ ပုရိမာနိ စ ဒသုတ္တရသတန္တိ သဋ္ဌိသတံ ပဒါနိ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မဝါရေ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၅၁။ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝါရေပိ ‘‘ကထဉ္စ ဘိက္ခဝေ’’တိ အာဒိ သဗ္ဗံ အတ္ထတော ဥတ္တာနမေဝ။ ပဒတော ပနေတ္ထာပိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမိ၊ ဓမ္မံ၊ သင်္ဃံ၊ သိက္ခံ၊ ဝိနယံ၊ ပါတိမောက္ခံ၊ ဥဒ္ဒေသံ၊ ဥပဇ္ဈာယံ၊ အာစရိယံ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ အန္တေဝါသိကံ၊ သမာနုပဇ္ဈာယကံ၊ သမာနာစရိယကံ၊ သဗြဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ပဒါနိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝစနသမ္ဗန္ဓေန ပဝတ္တာနိ။ သဗ္ဗပဒေသု စ ‘‘ဝဒတိ ဝိညာပေတီ’’တိ ဝစနဿ အယမတ္ထော – ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝဒတိ၊ ယဿ စ ဝဒတိ တံ တေနေဝ ဝစီဘေဒေန ‘‘အယံ သာသနံ ဇဟိတုကာမော သာသနတော ¶ မုစ္စိတုကာမော ဘိက္ခုဘာဝံ စဇိတုကာမော ဣမံ ဝါကျဘေဒံ ကရောတီ’’တိ ဝိညာပေတိ သာဝေတိ ဇာနာပေတိ။

သစေ ¶ ပနာယံ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝတ္တုကာမော ပဒပစ္စာဘဋ္ဌံ ကတွာ ‘‘ပစ္စက္ခာမိ ဗုဒ္ဓ’’န္တိ ဝါ ဝဒေယျ။ မိလက္ခဘာသာသု ဝါ အညတရဘာသာယ တမတ္ထံ ဝဒေယျ။ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝတ္တုကာမော ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ‘‘ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝါ ‘‘သဗြဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝါ ဝဒေယျ၊ သေယျထာပိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝိဘင်္ဂေ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝတ္တုကာမော ‘‘ဒုတိယံ ဈာန’’န္တိ ဝဒတိ၊ သစေ ယဿ ဝဒတိ သော ‘‘အယံ ဘိက္ခုဘာဝံ စဇိတုကာမော ဧတမတ္ထံ ဝဒတီ’’တိ ဧတ္တကမတ္တမ္ပိ ဇာနာတိ၊ ဝိရဒ္ဓံ နာမ နတ္ထိ၊ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏံ၊ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ သက္ကတ္တာ ဝါ ဗြဟ္မတ္တာ ဝါ စုတသတ္တော ဝိယ စုတောဝ ဟောတိ သာသနာ။

သစေ ပန ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခိ’’န္တိ ဝါ၊ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခိဿာမီ’’တိ ဝါ၊ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိ ဝါတိ အတီတာနာဂတပရိကပ္ပဝစနေဟိ ဝဒတိ၊ ဒူတံ ဝါ ပဟိဏာတိ၊ သာသနံ ဝါ ပေသေတိ၊ အက္ခရံ ဝါ ဆိန္ဒတိ၊ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝါ တမတ္ထံ အာရောစေတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနံ ပန ဟတ္ထမုဒ္ဒါယပိ သီသံ ဧတိ။ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ မနုဿဇာတိကသတ္တဿ သန္တိကေ စိတ္တသမ္ပယုတ္တံ ဝစီဘေဒံ ¶ ကရောန္တဿေဝ သီသံ ဧတိ။ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝိညာပေန္တောပိ စ ယဒိ ‘‘အယမေဝ ဇာနာတူ’’တိ ဧကံ နိယမေတွာ အာရောစေတိ၊ တဉ္စ သောယေဝ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ အထ သော န ဇာနာတိ၊ အညော သမီပေ ဌိတော ဇာနာတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ အထ ဒွိန္နံ ဌိတဋ္ဌာနေ ဒွိန္နမ္ပိ နိယမေတွာ ‘‘ဧတေသံ အာရောစေမီ’’တိ ဝဒတိ၊ တေသု ဧကသ္မိံ ဇာနန္တေပိ ဒွီသု ဇာနန္တေသုပိ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဧဝံ သမ္ဗဟုလေသုပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သစေ ပန အနဘိရတိယာ ပီဠိတော သဘာဂေ ဘိက္ခူ ပရိသင်္ကမာနော ‘‘ယော ကောစိ ဇာနာတူ’’တိ ဥစ္စသဒ္ဒံ ကရောန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ တဉ္စ အဝိဒူရေ ဌိတော နဝကမ္မိကော ဝါ အညော ဝါ သမယညူ ပုရိသော သုတွာ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတော အယံ သမဏော ဂိဟိဘာဝံ ¶ ပတ္ထေတိ၊ သာသနတော စုတော’’တိ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ တင်္ခဏညေဝ ပန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဒုဇ္ဇာနံ၊ သစေ အာဝဇ္ဇနသမယေ ဇာနာတိ၊ ယထာ ပကတိယာ လောကေ မနုဿာ ဝစနံ သုတွာ ဇာနန္တိ၊ ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ အထ အပရဘာဂေ ‘‘ကိံ ဣမိနာ ဝုတ္တ’’န္တိ ကင်္ခန္တော စိရေန ဇာနာတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဣဒဉှိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဉ္စ ဥပရိ အဘူတာရောစနဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာ-အတ္တကာမဒုဋ္ဌဒေါသဘူတာ-ရောစနသိက္ခာပဒါနိ စ ဧကပရိစ္ဆေဒါနိ။ အာဝဇ္ဇနသမယေ ဉာတေ ဧဝ သီသံ ဧန္တိ၊ ‘‘ကိံ အယံ ဘဏတီ’’တိ ကင်္ခတာ ¶ စိရေန ဉာတေ သီသံ န ဧန္တိ။ ယထာ စာယံ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ပဒေ ဝိနိစ္ဆယေ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယသ္မာ စ ယဒါ သိက္ခာ ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ၊ တဒါ ‘‘ယံနူနာဟံ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိအာဒီနိ အဝဒတာပိ ဒုဗ္ဗလျံ အာဝိကတမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ပဒါနံ အဝသာနေ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝမ္ပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မဉ္စေဝ ဟောတိ သိက္ခာ စ ပစ္စက္ခာတာ’’တိ။

တတော ပရံ ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟီတိ ဧတ္ထ သစေပိ ‘‘ဂိဟီ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဂိဟီ ဟောမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဂိဟီ ဇာတောမှီ’’တိ ဝါ ‘‘ဂိဟိမှီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ သစေ ပန ‘‘အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဝါ ‘‘ဇာနာဟီ’’တိ ဝါ ‘‘သဉ္ဇာနာဟီ’’တိ ဝါ ‘‘မနသိ ကရောဟီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ အရိယကေန ဝါ ဝဒတိ မိလက္ခကေန ဝါ၊ ဧဝမေတသ္မိံ အတ္ထေ ဝုတ္တေ ¶ ယဿ ဝဒတိ၊ သစေ သော ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ ‘‘ဥပါသကော’’တိအာဒီသု သတ္တသု ပဒေသု။ ဧဝံ ဣမာနိ စ အဋ္ဌ၊ ပုရိမာနိ စ စုဒ္ဒသာတိ ဒွါဝီသတိ ပဒါနိ ဟောန္တိ။

၅၂။ ဣတော ပရံ ပုရိမာနေဝ စုဒ္ဒသ ပဒါနိ ‘‘အလံ မေ၊ ကိန္နု မေ၊ န မမတ္ထော၊ သုမုတ္တာဟ’’န္တိ ဣမေဟိ စတူဟိ ယောဇေတွာ ဝုတ္တာနိ ဆပ္ပညာသ ဟောန္တိ။ တတ္ထ အလန္တိ ဟောတု၊ ပရိယတ္တန္တိ အတ္ထော။ ကိံနု မေတိ ကိံ မယှံ ကိစ္စံ၊ ကိံ ကရဏီယံ၊ ကိံ သာဓေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ န မမတ္ထောတိ နတ္ထိ မမ အတ္ထော။ သုမုတ္တာဟန္တိ သုမုတ္တော အဟံ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဧဝံ ဣမာနိ စ ဆပ္ပညာသ ပုရိမာနိ စ ဒွါဝီသတီတိ အဋ္ဌသတ္တတိ ပဒါနိ သရူပေနေဝ ¶ ဝုတ္တာနိ။

၅၃။ ယသ္မာ ပန တေသံ ဝေဝစနေဟိပိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ယာနိ ဝါ ပနညာနိပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပီတိ ပါဠိယံ ‘‘ဗုဒ္ဓ’’န္တိအာဒီနိ အာဂတပဒါနိ ဌပေတွာ ယာနိ အညာနိ အတ္ထိ။ ဗုဒ္ဓဝေဝစနာနိ ဝါတိ ဗုဒ္ဓဿ ဝါ ပရိယာယနာမာနိ…ပေ… အသကျပုတ္တိယဿ ဝါ။ တတ္ထ ဝဏ္ဏပဋ္ဌာနေ အာဂတံ နာမသဟဿံ ဥပါလိဂါထာသု (မ။ နိ။ ၂။၇၆) နာမသတံ အညာနိ စ ဂုဏတော လဗ္ဘမာနာနိ နာမာနိ ‘‘ဗုဒ္ဓဝေဝစနာနီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗာနိပိ ဓမ္မဿ နာမာနိ ဓမ္မဝေဝစနာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ ယထာရုတမေဝ။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ¶ ပစ္စက္ခာမိ၊ အနန္တဗုဒ္ဓိံ၊ အနောမဗုဒ္ဓိံ၊ ဗောဓိပညာဏံ၊ ဓီရံ၊ ဝိဂတမောဟံ၊ ပဘိန္နခီလံ၊ ဝိဇိတဝိဇယံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝမာဒိဗုဒ္ဓဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ။

ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ၊ ယထာရုတမေဝ။ ‘‘သွာက္ခာတံ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမိ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကံ၊ အကာလိကံ၊ ဧဟိပဿိကံ၊ ဩပနေယျိကံ၊ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဝိညူဟိ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမိ။ အသင်္ခတံ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမိ၊ ဝိရာဂံ၊ နိရောဓံ၊ အမတံ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမိ၊ ဒီဃနိကာယံ ပစ္စက္ခာမိ၊ ဗြဟ္မဇာလံ မဇ္ဈိမနိကာယံ၊ မူလပရိယာယံ၊ သံယုတ္တနိကာယံ၊ ဩဃတရဏံ၊ အင်္ဂုတ္တရနိကာယံ၊ စိတ္တပရိယာဒါနံ၊ ခုဒ္ဒကနိကာယံ၊ ဇာတကံ၊ အဘိဓမ္မံ၊ ကုသလံ ဓမ္မံ၊ အကုသလံ ဓမ္မံ၊ အဗျာကတံ ဓမ္မံ၊ သတိပဋ္ဌာနံ၊ သမ္မပ္ပဓာနံ၊ ဣဒ္ဓိပါဒံ၊ ဣန္ဒြိယံ၊ ဗလံ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂံ၊ မဂ္ဂံ၊ ဖလံ၊ နိဗ္ဗာနံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿေသု ဧကဓမ္မက္ခန္ဓဿပိ ¶ နာမံ ဓမ္မဝေဝစနမေဝ။ ဧဝံ ဓမ္မဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

သင်္ဃံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နံ သင်္ဃံ ပစ္စက္ခာမိ၊ ဥဇုပ္ပဋိပန္နံ၊ ဉာယပ္ပဋိပန္နံ၊ သာမီစိပ္ပဋိပန္နံ သင်္ဃံ၊ စတုပုရိသယုဂံ သင်္ဃံ၊ အဋ္ဌပုရိသပုဂ္ဂလံ သင်္ဃံ၊ အာဟုနေယျံ သင်္ဃံ၊ ပါဟုနေယျံ၊ ဒက္ခိဏေယျံ၊ အဉ္ဇလိကရဏီယံ၊ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ သင်္ဃံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ သင်္ဃဝေဝစနေန ¶ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

သိက္ခံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ဘိက္ခုသိက္ခံ ပစ္စက္ခာမိ၊ ဘိက္ခုနီသိက္ခံ၊ အဓိသီလသိက္ခံ၊ အဓိစိတ္တသိက္ခံ၊ အဓိပညာသိက္ခံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ သိက္ခာဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

ဝိနယံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ဘိက္ခုဝိနယံ ပစ္စက္ခာမိ၊ ဘိက္ခုနီဝိနယံ၊ ပဌမံ ပါရာဇိကံ၊ ဒုတိယံ တတိယံ စတုတ္ထံ ပါရာဇိကံ၊ သင်္ဃာဒိသေသံ၊ ထုလ္လစ္စယံ၊ ပါစိတ္တိယံ၊ ပါဋိဒေသနီယံ၊ ဒုက္ကဋံ၊ ဒုဗ္ဘာသိတံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝမာဒိဝိနယဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

ပါတိမောက္ခံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ဘိက္ခုပါတိမောက္ခံ ဘိက္ခုနီပါတိမောက္ခံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ ပါတိမောက္ခဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

ဥဒ္ဒေသံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ဘိက္ခုပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ၊ ဘိက္ခုနီပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ¶ ၊ ပဌမံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ၊ ဒုတိယံ တတိယံ စတုတ္ထံ ပဉ္စမံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓုဒ္ဒေသံ၊ အနန္တဗုဒ္ဓိဥဒ္ဒေသံ၊ အနောမဗုဒ္ဓိဥဒ္ဒေသံ၊ ဗောဓိပညာဏုဒ္ဒေသံ၊ ဓီရုဒ္ဒေသံ၊ ဝိဂတမောဟုဒ္ဒေသံ၊ ပဘိန္နခီလုဒ္ဒေသံ၊ ဝိဇိတဝိဇယုဒ္ဒေသံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝမာဒိဥဒ္ဒေသဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

ဥပဇ္ဈာယံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ယော မံ ပဗ္ဗာဇေသိ၊ ယော မံ ဥပသမ္ပာဒေသိ၊ ယဿ မူလေနာဟံ ပဗ္ဗဇိတော၊ ယဿ မူလေနာဟံ ဥပသမ္ပန္နော၊ ယဿမူလိကာ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ယဿမူလိကာ မယှံ ဥပသမ္ပဒါ တာဟံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ ဥပဇ္ဈာယဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

အာစရိယံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ယော မံ ပဗ္ဗာဇေသိ၊ ယော မံ အနုဿာဝေသိ၊ ယာဟံ နိဿာယ ဝသာမိ၊ ယာဟံ ဥဒ္ဒိသာပေမိ၊ ယာဟံ ¶ ပရိပုစ္ဆာမိ၊ ယော မံ ဥဒ္ဒိသတိ၊ ယော မံ ပရိပုစ္ဆာပေတိ တာဟံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ အာစရိယဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ယာဟံ ပဗ္ဗာဇေသိံ၊ ယာဟံ ဥပသမ္ပာဒေသိံ၊ မယှံ မူလေန ယော ပဗ္ဗဇိတော၊ မယှံ မူလေန ယော ဥပသမ္ပန္နော၊ မယှံမူလိကာ ယဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ မယှံ မူလိကာ ယဿ ဥပသမ္ပဒါ တာဟံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝေဝစနေန ¶ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

အန္တေဝါသိကံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ယာဟံ ပဗ္ဗာဇေသိံ၊ ယာဟံ အနုဿာဝေသိံ၊ ယော မံ နိဿာယ ဝသတိ၊ ယော မံ ဥဒ္ဒိသာပေတိ၊ ယော မံ ပရိပုစ္ဆတိ၊ ယဿာဟံ ဥဒ္ဒိသာမိ၊ ယာဟံ ပရိပုစ္ဆာပေမိ တံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ အန္တေဝါသိကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

သမာနုပဇ္ဈာယကံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘မယှံ ဥပဇ္ဈာယော ယံ ပဗ္ဗာဇေသိ၊ ယံ ဥပသမ္ပာဒေသိ၊ ယော တဿ မူလေန ပဗ္ဗဇိတော၊ ယော တဿ မူလေန ဥပသမ္ပန္နော၊ ယဿ တမ္မူလိကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ယဿ တမ္မူလိကာ ဥပသမ္ပဒါ တံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ သမာနုပဇ္ဈာယကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

သမာနာစရိယကံ ¶ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘မယှံ အာစရိယော ယံ ပဗ္ဗာဇေသိ၊ ယံ အနုဿာဝေသိ၊ ယော တံ နိဿာယ ဝသတိ၊ ယော တံ ဥဒ္ဒိသာပေတိ ပရိပုစ္ဆတိ၊ ယဿ မေ အာစရိယော ဥဒ္ဒိသတိ၊ ယံ ပရိပုစ္ဆာပေတိ တံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ သမာနာစရိယကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

သဗြဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခာမီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ယေနာဟံ သဒ္ဓိံ အဓိသီလံ သိက္ခာမိ၊ အဓိစိတ္တံ အဓိပညံ သိက္ခာမိ တံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ သဗြဟ္မစာရိဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘အာဂါရိကောတိ မံ ဓာရေဟိ၊ ကဿကော၊ ဝါဏိဇော၊ ဂေါရက္ခော၊ ဩကလ္လကော၊ မောဠိဗဒ္ဓါ၊ ကာမဂုဏိကောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ ဂိဟိဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

ဥပါသကောတိ ¶ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ဒွေဝါစိကော ဥပါသကောတိ မံ ဓာရေဟိ၊ တေဝါစိကော ဥပါသကော၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနိကော၊ ဓမ္မံ သင်္ဃံ သရဏဂမနိကော၊ ပဉ္စသိက္ခာပဒိကော ဒသသိက္ခာပဒိကော ဥပါသကောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ ဥပါသကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

အာရာမိကောတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ကပ္ပိယကာရကောတိ မံ ဓာရေဟိ၊ ဝေယျာဝစ္စကရော၊ အပ္ပဟရိတကာရကော၊ ယာဂုဘာဇကော၊ ဖလဘာဇကော၊ ခဇ္ဇကဘာဇကောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ အာရာမိကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

သာမဏေရောတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ကုမာရကောတိ မံ ဓာရေဟိ၊ စေလ္လကော၊ စေဋကော၊ မောဠိဂလ္လော၊ သမဏုဒ္ဒေသော’တိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ သာမဏေရဝေစနေန ¶ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

တိတ္ထိယောတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘နိဂဏ္ဌောတိ မံ ဓာရေဟိ၊ အာဇီဝကော၊ တာပသော၊ ပရိဗ္ဗာဇကော၊ ပဏ္ဍရင်္ဂေါတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ တိတ္ထိယဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

တိတ္ထိယသာဝကောတိ ¶ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘နိဂဏ္ဌသာဝကောတိ မံ ဓာရေဟိ’’ အာဇီဝက တာပသ ပရိဗ္ဗာဇက ပဏ္ဍရင်္ဂသာဝကောတိ မံ ဓာရေဟီတိ ဧဝံ တိတ္ထိယသာဝကဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

အဿမဏောတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘ဒုဿီလောတိ မံ ဓာရေဟိ၊ ပါပဓမ္မော၊ အသုစိသင်္ကဿရသမာစာရော၊ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တော၊ အဿမဏော သမဏပဋိညော၊ အဗြဟ္မစာရီ ဗြဟ္မစာရိပဋိညော၊ အန္တောပူတိ၊ အဝဿုတော၊ ကသမ္ဗုဇာတော၊ ကောဏ္ဌော’တိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ အဿမဏဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

အသကျပုတ္တိယောတိ မံ ဓာရေဟီတိ န ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ။ ‘‘န သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပုတ္တောတိ မံ ဓာရေဟိ၊ န အနန္တဗုဒ္ဓိပုတ္တော၊ န အနောမဗုဒ္ဓိပုတ္တော၊ န ဗောဓိပညာဏပုတ္တော၊ န ဓီရပုတ္တော၊ န ဝိဂတမောဟပုတ္တော၊ န ပဘိန္နခီလပုတ္တော ¶ ၊ န ဝိဇိတဝိဇယပုတ္တောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝမာဒိအသကျပုတ္တိယဝေဝစနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။

တေဟိ အာကာရေဟိ တေဟိ လိင်္ဂေဟိ တေဟိ နိမိတ္တေဟီတိ တေဟိ ‘‘ဗုဒ္ဓဝေဝစနာနိ ဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေဟိ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဝေဝစနေဟိ။ ဝေဝစနာနိ ဟိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿ ကာရဏတ္တာ အာကာရာနိ၊ ဗုဒ္ဓါဒီနံ သဏ္ဌာနဒီပနတ္တာ သိက္ခာပစ္စက္ခာနသဏ္ဌာနတ္တာ ဧဝ ဝါ လိင်္ဂါနိ၊ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿ သဉ္ဇာနနဟေတုတော မနုဿာနံ တိလကာဒီနိ ဝိယ နိမိတ္တာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ ခေါ ဘိက္ခဝေတိ ဣတော ပရံ အညဿ သိက္ခာပစ္စက္ခာနကာရဏဿ အဘာဝတော နိယမေန္တော အာဟ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော၊ ဧဝမေဝ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မဉ္စေဝ ဟောတိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဉ္စ၊ န ဣတော ပရံ ကာရဏမတ္ထီတိ။

၅၄။ ဧဝံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနလက္ခဏံ ဒဿေတွာ အပ္ပစ္စက္ခာနေ အသမ္မောဟတ္ထံ တဿေဝ စ သိက္ခာပစ္စက္ခာနလက္ခဏဿ ပုဂ္ဂလာဒိဝသေန ဝိပတ္တိဒဿနတ္ထံ ‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယေဟိ အာကာရေဟီတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဥမ္မတ္တကောတိ ယက္ခုမ္မတ္တကော ဝါ ပိတ္တုမ္မတ္တကော ဝါ ယော ကောစိ ဝိပရီတသညော၊ သော သစေ ပစ္စက္ခာတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ¶ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဥမ္မတ္တကဿာတိ တာဒိသဿေဝ ဥမ္မတ္တကဿ၊ တာဒိသဿ ဟိ သန္တိကေ သစေ ပကတတ္တော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတိ၊ ဥမ္မတ္တကော န ဇာနာတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ ခိတ္တစိတ္တောတိ ယက္ခုမ္မတ္တကော ဝုစ္စတိ။ ပုရိမပဒေ ပန ဥမ္မတ္တကသာမညေန ဝုတ္တံ ‘‘ယက္ခုမ္မတ္တကော ဝါ ပိတ္တုမ္မတ္တကော ဝါ’’တိ။ ဥဘိန္နမ္ပိ ဝိသေသော အနာပတ္တိဝါရေ အာဝိ ဘဝိဿတိ ¶ ။ ဧဝံ ခိတ္တစိတ္တော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ။ တဿ သန္တိကေ ပစ္စက္ခာတာပိ တမှိ အဇာနန္တေ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ။

ဝေဒနာဋ္ဋောတိ ဗလဝတိယာ ဒုက္ခဝေဒနာယ ဖုဋ္ဌော မုစ္ဆာပရေတော၊ တေန ဝိလပန္တေန ပစ္စက္ခာတာပိ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ။ တဿ သန္တိကေ ပစ္စက္ခာတာပိ တမှိ အဇာနန္တေ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ။

ဒေဝတာယ သန္တိကေတိ ဘုမ္မဒေဝတံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အကနိဋ္ဌဒေဝတာယ သန္တိကေ ပစ္စက္ခာတာပိ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ။ တိရစ္ဆာနဂတဿာတိ နာဂမာဏဝကဿ ဝါ သုပဏ္ဏမာဏဝကဿ ဝါ ကိန္နရ-ဟတ္ထိ-မက္ကဋာဒီနံ ဝါ ယဿ ကဿစိ သန္တိကေ ပစ္စက္ခာတာပိ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ ¶ ။ တတြ ဥမ္မတ္တကာဒီနံ သန္တိကေ အဇာနနဘာဝေန အပ္ပစ္စက္ခာတာတိ အာဟ။ ဒေဝတာယ သန္တိကေ အတိခိပ္ပံ ဇာနနဘာဝေန။ ဒေဝတာ နာမ မဟာပညာ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ အတိခိပ္ပံ ဇာနန္တိ၊ စိတ္တဉ္စ နာမေတံ လဟုပရိဝတ္တံ။ တသ္မာ စိတ္တလဟုကဿ ပုဂ္ဂလဿ စိတ္တဝသေနေဝ ‘‘မာ အတိခိပ္ပံ ဝိနာသော အဟောသီ’’တိ ဒေဝတာယ သန္တိကေ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ပဋိက္ခိပိ။

မနုဿေသု ပန နိယမော နတ္ထိ။ ယဿ ကဿစိ သဘာဂဿ ဝါ ဝိသဘာဂဿ ဝါ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ ဝိညုဿ သန္တိကေ ပစ္စက္ခာတာ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ။ သစေ ပန သော န ဇာနာတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတီတိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အရိယကေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အရိယကံ နာမ အရိယဝေါဟာရော၊ မာဂဓဘာသာ။ မိလက္ခကံ နာမ ယော ကောစိ အနရိယကော အန္ဓဒမိဠာဒိ။ သော စ န ပဋိဝိဇာနာတီတိ ဘာသန္တရေ ဝါ အနဘိညတာယ၊ ဗုဒ္ဓသမယေ ဝါ အကောဝိဒတာယ ‘‘ဣဒံ နာမ အတ္ထံ ဧသ ဘဏတီ’’တိ နပ္ပဋိဝိဇာနာတိ။ ဒဝါယာတိ သဟသာ အညံ ဘဏိတုကာမော သဟသာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဘဏတိ။ ရဝါယာတိ ရဝါဘညေန၊ ‘‘အညံ ဘဏိဿာမီ’’တိ အညံ ဘဏန္တော။ ပုရိမေန ¶ ကော ဝိသေသောတိ စေ? ပုရိမံ ပဏ္ဍိတဿာပိ သဟသာဝသေန အညဘဏနံ။ ဣဒံ ပန မန္ဒတ္တာ မောမူဟတ္တာ အပကတညုတ္တာ ပက္ခလန္တဿ ‘‘အညံ ဘဏိဿာမီ’’တိ အညဘဏနံ။

အသာဝေတုကာမော သာဝေတီတိ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ပါဠိံ ဝါစေတိ ပရိပုစ္ဆတိ ဥဂ္ဂဏှာတိ သဇ္ဈာယံ ကရောတိ ဝဏ္ဏေတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အသာဝေတုကာမော သာဝေတီ’’တိ။ သာဝေတုကာမော န သာဝေတီတိ ဒုဗ္ဗလဘာဝံ အာဝိကတွာ သိက္ခံ ပစ္စက္ခန္တော ဝစီဘေဒံ န ကရောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘သာဝေတုကာမော ¶ န သာဝေတီ’’တိ။ အဝိညုဿ သာဝေတီတိ မဟလ္လကဿ ဝါ ပေါတ္ထကရူပသဒိသဿ၊ ဂရုမေဓဿ ဝါ သမယေ အကောဝိဒဿ၊ ဂါမဒါရကာနံ ဝါ အဝိညုတံ ပတ္တာနံ သာဝေတိ။ ဝိညုဿ န သာဝေတီတိ ပဏ္ဍိတဿ ဉာတုံ သမတ္ထဿ န သာဝေတိ။ သဗ္ဗသော ဝါ ပနာတိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒီသု ယေန ယေန ပရိယာယေန သိက္ခာ ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ၊ တတော ဧကမ္ပိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ န သာဝေတိ။ ဧဝံ ခေါတိ အပ္ပစ္စက္ခာနလက္ခဏံ နိယမေတိ။ အယံ ဟေတ္ထ အတ္ထော – ‘‘ဧဝမေဝ သိက္ခာ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ၊ န အညေန ကာရဏေနာ’’တိ။

သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝိဘင်္ဂံ နိဋ္ဌိတံ။

၅၅။ ဣဒါနိ ¶ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိအာဒီနံ အတ္ထဒဿနတ္ထံ ‘‘မေထုနဓမ္မော နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မေထုနဓမ္မော နာမာတိ ဣဒံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗဿ မေထုနဓမ္မဿ ဥဒ္ဒေသပဒံ။ အသဒ္ဓမ္မောတိ အသတံ နီစဇနာနံ ဓမ္မော။ ဂါမဓမ္မောတိ ဂါမဝါသီနံ သေဝနဓမ္မော။ ဝသလဓမ္မောတိ ဝသလာနံ ဓမ္မော၊ ကိလေသဝဿနတော ဝါ သယမေဝ ဝသလော ဓမ္မောတိ ဝသလဓမ္မော။ ဒုဋ္ဌုလ္လန္တိ ဒုဋ္ဌုဉ္စ ကိလေသေဟိ ဒုဋ္ဌတ္တာ၊ ထူလဉ္စ အနိပုဏဘာဝတောတိ ဒုဋ္ဌုလ္လံ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ စ တီသု ပဒေသု ‘‘ယော သော’’တိ ဣဒံ ပရိဝတ္တေတွာ ‘‘ယံ တ’’န္တိ ကတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ – ‘‘ယံ တံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ၊ ယံ တံ ဩဒကန္တိကံ၊ ယံ တံ ရဟဿ’’န္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ တဿ ကမ္မဿ ပရိဝါရဘူတံ ဒဿနမ္ပိ ဂဟဏမ္ပိ အာမသနမ္ပိ ဖုသနမ္ပိ ဃဋ္ဋနမ္ပိ ဒုဋ္ဌုလ္လံ၊ တသ္မာပိ တံ ကမ္မံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ။ ယံ တံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ သော မေထုနဓမ္မော။ ဥဒကံ အဿ အန္တေ သုဒ္ဓတ္ထံ အာဒီယတီတိ ဥဒကန္တံ၊ ဥဒကန္တမေဝ ဩဒကန္တိကံ၊ ယံ တံ ဩဒကန္တိကံ ¶ ၊ သော မေထုနဓမ္မော။ ရဟော ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ ကတ္တဗ္ဗတာယ ရဟဿံ။ ယံ တံ ရဟဿံ၊ သော မေထုနဓမ္မောတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဒွယေန ဒွယေန သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ဒွယံဒွယသမာပတ္တိ။ တတ္ထ ယောဇနာ – ‘‘ယာ သာ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိ သော မေထုနဓမ္မော နာမာ’’တိ။ ဣဓ ပန တံ သဗ္ဗံ ဧကဇ္ဈံ နိဂမေန္တော အာဟ ‘‘ဧသော မေထုနဓမ္မော နာမာ’’တိ။ ကိံ ကာရဏာ ဝုစ္စတိ မေထုနဓမ္မောတိ? ဥဘိန္နံ ရတ္တာနံ သာရတ္တာနံ အဝဿုတာနံ ပရိယုဋ္ဌိတာနံ ဥဘိန္နံ သဒိသာနံ ဓမ္မောတိ၊ တံ ကာရဏာ ဝုစ္စတိ မေထုနဓမ္မောတိ။

ပဋိသေဝတိ နာမာတိ ဣဒံ ‘‘ပဋိသေဝေယျာ’’တိ ဧတ္ထ ယေနာကာရေန ပဋိသေဝေယျာတိ ဝုစ္စတိ၊ တဿာကာရဿ ဒဿနတ္ထံ မာတိကာပဒံ။ ယော နိတ္တေန နိမိတ္တန္တိအာဒီသု ယော ဘိက္ခု ဣတ္ထိယာ နိမိတ္တေန ¶ အတ္တနော နိမိတ္တံ၊ ဣတ္ထိယာ အင်္ဂဇာတေန အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ သဗ္ဗန္တိမေန ပမာဏေန ဧကတိလဗီဇမတ္တမ္ပိ ဝါတေန အသမ္ဖုဋ္ဌေ အလ္လောကာသေ ပဝေသေတိ၊ ဧသော ပဋိသေဝတိ နာမ၊ ဧတ္တကေန သီလဘေဒံ ပါပုဏာတိ၊ ပါရာဇိကော ဟောတိ။

ဧတ္ထ စ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ စတ္တာရိ ပဿာနိ၊ ဝေမဇ္ဈဉ္စာတိ ပဉ္စ ဌာနာနိ လဗ္ဘန္တိ။ ပုရိသနိမိတ္တေ စတ္တာရိ ပဿာနိ၊ မဇ္ဈံ၊ ဥပရိစာတိ ဆ။ တသ္မာ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ ဟေဋ္ဌာ ပဝေသေန္တောပိ ပါရာဇိကော ဟောတိ။ ဥပရိတော ပဝေသေန္တောပိ၊ ဥဘောဟိ ပဿေဟိ ¶ ပဝေသေန္တောပိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ မုဉ္စိတွာ မဇ္ဈေန ပဝေသေန္တောပိ ပါရာဇိကော ဟောတိ။ ပုရိသနိမိတ္တံ ပန ဟေဋ္ဌာဘာဂေန ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောပိ ပါရာဇိကော ဟောတိ။ ဥပရိဘာဂေန ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောပိ၊ ဥဘောဟိ ပဿေဟိ ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောပိ၊ မဇ္ဈေနေဝ ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောပိ သမဉ္ဆိတင်္ဂုလိံ ဝိယ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိယာ သင်္ကောစေတွာ ဥပရိဘာဂေန ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောပိ ပါရာဇိကော ဟောတိ။ တတ္ထ တုလာဒဏ္ဍသဒိသံ ပဝေသေန္တဿာပိ စတ္တာရိ ပဿာနိ၊ မဇ္ဈဉ္စာတိ ပဉ္စ ဌာနာနိ၊ သင်္ကောစေတွာ ပဝေသေန္တဿာပိ စတ္တာရိ ပဿာနိ၊ ဥပရိဘာဂမဇ္ဈဉ္စာတိ ပဉ္စ ဌာနာနိ – ဧဝံ သဗ္ဗာနိပိ ပုရိသနိမိတ္တေ ဒသ ဌာနာနိ ဟောန္တိ။

နိမိတ္တေ ဇာတံ အနဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ စမ္မခီလံ ဝါ ပိဠကံ ဝါ ပဝေသေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ နဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ မတစမ္မံ ဝါ သုက္ခပိဠကံ ဝါ ပဝေသေတိ၊ အာပတ္တိ ¶ ဒုက္ကဋဿ။ မေထုနဿာဒေန လောမံ ဝါ အင်္ဂုလိ-အင်္ဂုဋ္ဌဗီဇာဒီနိ ဝါ ပဝေသေန္တဿာပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ အယဉ္စ မေထုနကထာ နာမ ယသ္မာ ဒုဋ္ဌုလ္လာ ကထာ အသဗ္ဘိကထာ၊ တသ္မာ ဧတံ ဝါ အညံ ဝါ ဝိနယေ ဤဒိသံ ဌာနံ ကထေန္တေန ပဋိက္ကူလမနသိကာရဉ္စ သမဏသညဉ္စ ဟိရောတ္တပ္ပဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဂါရဝံ ဥပ္ပာဒေတွာ အသမကာရုဏိကဿ လောကနာထဿ ကရုဏာဂုဏံ အာဝဇ္ဇေတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ သော ဟိ နာမ ဘဂဝါ သဗ္ဗသော ကာမေဟိ ဝိနိဝတ္တမာနသောပိ သတ္တာနုဒ္ဒယာယ လောကာနုကမ္ပာယ သတ္တေသု ကာရုညတံ ပဋိစ္စ သိက္ခာပဒပညာပနတ္ထာယ ဤဒိသံ ကထံ ကထေသိ။ ‘‘အဟော သတ္ထု ကရုဏာဂုဏော’’တိ ဧဝံ လောကနာထဿ ကရုဏာဂုဏံ အာဝဇ္ဇေတွာ ကထေတဗ္ဗံ။

အပိစ ယဒိ ဘဂဝါ သဗ္ဗာကာရေန ဤဒိသံ ကထံ န ကထေယျ၊ ကော ဇာနေယျ ‘‘ဧတ္တကေသု

ဌာနေသု ပါရာဇိကံ၊ ဧတ္တကေသု ထုလ္လစ္စယံ၊ ဧတ္တကေသု ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ တသ္မာ သုဏန္တေနပိ ကထေန္တေနပိ ဗီဇကေန မုခံ အပိဓာယ ဒန္တဝိဒံသကံ ဟသမာနေန န နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာပိ ဤဒိသံ ကထိတ’’န္တိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဂဗ္ဘိတေန ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နေန သတ္ထုပဋိဘာဂေန ဟုတွာ ကထေတဗ္ဗန္တိ။

အနုပညတ္တိဝါရေ ¶ – အန္တမသောတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန။ တိရစ္ဆာနဂတာယပီတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန တိရစ္ဆာနေသု ဂတာယပိ။ ပဂေဝ မနုဿိတ္ထိယာတိ ပဌမတရံ မနုဿဇာတိကာယ ဣတ္ထိယာ။ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတာ ဧဝ စေတ္ထ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထီ တိရစ္ဆာနဂတာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ န သဗ္ဗာ။ တတြာယံ ပရိစ္ဆေဒေါ –

အပဒါနံ အဟိ မစ္ဆာ၊ ဒွိပဒါနဉ္စ ကုက္ကုဋီ၊

စတုပ္ပဒါနံ မဇ္ဇာရီ၊ ဝတ္ထု ပါရာဇိကဿိမာတိ။

တတ္ထ ¶ အဟိဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗာပိ အဇဂရဂေါနသာဒိဘေဒါ ဒီဃဇာတိ သင်္ဂဟိတာ။ တသ္မာ ဒီဃဇာတီသု ယတ္ထ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အညတရသ္မိံ သက္ကာ တိလဖလမတ္တမ္ပိ ပဝေသေတုံ၊ သာ ပါရာဇိကဝတ္ထု။ အဝသေသာ ဒုက္ကဋဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မစ္ဆဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗာပိ မစ္ဆကစ္ဆပမဏ္ဍူကာဒိဘေဒါ ဩဒကဇာတိ သင်္ဂဟိတာ။ တတြာပိ ဒီဃဇာတိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရာဇိကဝတ္ထု စ ဒုက္ကဋဝတ္ထု စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ပတင်္ဂမုခမဏ္ဍူကာ နာမ ဟောန္တိ တေသံ မုခသဏ္ဌာနံ မဟန္တံ၊ ဆိဒ္ဒံ အပ္ပကံ၊ တတ္ထ ပဝေသနံ နပ္ပဟောတိ၊ မုခသဏ္ဌာနံ ပန ဝဏသင်္ခေပံ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ တံ ထုလ္လစ္စယဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကုက္ကုဋိဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗာပိ ကာကကပေါတာဒိဘေဒါ ပက္ခိဇာတိ သင်္ဂဟိတာ။ တတြာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရာဇိကဝတ္ထု စ ဒုက္ကဋဝတ္ထု စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဇ္ဇာရိဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗာပိ ရုက္ခသုနခ-မုင်္ဂုသ-ဂေါဓာဒိဘေဒါ စတုပ္ပဒဇာတိ သင်္ဂဟိတာ။ တတြာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရာဇိကဝတ္ထု စ ဒုက္ကဋဝတ္ထု စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပါရာဇိကောတိ ပရာဇိတော၊ ပရာဇယံ အာပန္နော။ အယဉှိ ပါရာဇိကသဒ္ဒေါ သိက္ခာပဒါပတ္တိပုဂ္ဂလေသု ဝတ္တတိ။ တတ္ထ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ အာနန္ဒ၊ အနဝကာသော ယံ တထာဂတော ဝဇ္ဇီနံ ဝါ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာနံ ဝါ ကာရဏာ သာဝကာနံ ပါရာဇိကံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ သမူဟနေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၄၃) ဧဝံ သိက္ခာပဒေ ဝတ္တမာနော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘အာပတ္တိံ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ အာပန္နော ပါရာဇိက’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၇) ဧဝံ အာပတ္တိယံ။ ‘‘န မယံ ပါရာဇိကာ၊ ယော အဝဟဋော သော ပါရာဇိကော’’တိ (ပါရာ။ ၁၅၅) ဧဝံ ပုဂ္ဂလေ ဝတ္တမာနော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသေယျာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၃၈၄) ပန ဓမ္မေ ဝတ္တတီတိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ပန တတ္ထ ဓမ္မောတိ ကတ္ထစိ အာပတ္တိ ¶ ၊ ကတ္ထစိ သိက္ခာပဒမေဝ အဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ သော ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗော။ တတ္ထ သိက္ခာပဒံ ယော တံ အတိက္ကမတိ၊ တံ ပရာဇေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပါရာဇိက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အာပတ္တိ ပန ယော နံ အဇ္ဈာပဇ္ဇတိ၊ တံ ပရာဇေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပါရာဇိကာ’’တိ ¶ ဝုစ္စတိ။ ပုဂ္ဂလော ယသ္မာ ¶ ပရာဇိတော ပရာဇယမာပန္နော၊ တသ္မာ ‘‘ပါရာဇိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတမေဝ ဟိ အတ္ထံ သန္ဓာယ ပရိဝါရေပိ –

‘‘ပါရာဇိကန္တိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဏောဟိ ယထာတထံ၊

စုတော ပရဒ္ဓါ ဘဋ္ဌော စ၊ သဒ္ဓမ္မာ ဟိ နိရင်္ကတော၊

သံဝါသောပိ တဟိံ နတ္ထိ၊ တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ (ပရိ။ ၃၃၉)၊

အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ‘‘တံ သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမန္တော အာပတ္တိဉ္စ အာပန္နော ပုဂ္ဂလော စုတော ဟောတီတိ သဗ္ဗံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေန ဝုစ္စတီတိ ယေန ကာရဏေန အဿမဏော ဟောတိ အသကျပုတ္တိယော ပရိဘဋ္ဌော ဆိန္နော ပရာဇိတော သာသနတော၊ တေန ဝုစ္စတိ။ ကိန္တိ? ‘‘ပါရာဇိကော ဟောတီ’’တိ။

သဟ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ သံဝါသော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သံဝါသော နာမာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဧကကမ္မ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ သဒ္ဓိံ ယောဇနာယ ဝဏ္ဏနာ – စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သင်္ဃကမ္မံ သီမာပရိစ္ဆိန္နေဟိ ပကတတ္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကတော ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ဧကကမ္မံ နာမ။ တထာ ပဉ္စဝိဓောပိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ဧကတော ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတ္တာ ဧကုဒ္ဒေသော နာမ။ ပညတ္တံ ပန သိက္ခာပဒံ သဗ္ဗေဟိပိ လဇ္ဇီပုဂ္ဂလေဟိ သမံ သိက္ခိတဗ္ဗဘာဝတော သမသိက္ခတာ နာမ။ ဧတ္ထ ယသ္မာ သဗ္ဗေပိ လဇ္ဇိနော ဧတေသု ကမ္မာဒီသု သဟ ဝသန္တိ၊ န ဧကောပိ တတော ဗဟိဒ္ဓါ သန္ဒိဿတိ၊ တသ္မာ တာနိ သဗ္ဗာနိပိ ဂဟေတွာ ‘‘ဧသော သံဝါသော နာမာ’’တိ အာဟ။ သော စ ဝုတ္တပ္ပကာရော သံဝါသော တေန ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ နတ္ထိ၊ တေန ကာရဏေန သော ပါရာဇိကော ပုဂ္ဂလော အသံဝါသောတိ ဝုစ္စတီတိ။

၅၆။ ဧဝံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌသိက္ခာပဒံ ပဒါနုက္ကမေန ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ ယံ တံ ‘‘ပဋိသေဝေယျာ’’တိ ဧတ္ထ ယေနာကာရေန ပဋိသေဝေယျာတိ ဝုစ္စတိ၊ တဿာကာရဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ပဋိသေဝတိ နာမာ’’တိ ဣဒံ မာတိကာပဒံ ဌပေတွာ ‘‘နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ အင်္ဂဇာတေန အင်္ဂဇာတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယသ္မာ န ကေဝလံ ဣတ္ထိယာ ¶ ဧဝ နိမိတ္တံ ပါရာဇိကဝတ္ထု၊ န စ မနုဿိတ္ထိယာ ဧဝ၊ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယာနဉ္စ ဣတ္ထီနမ္ပိ နိမိတ္တံ ဝတ္ထုမေဝ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ယံ ယံ ဝတ္ထု ဟောတိ၊ တံ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တိဿော ဣတ္ထိယော’’တိအာဒိနာ နယေန ယေသံ နိမိတ္တာနိ ဝတ္ထူနိ ဟောန္တိ၊ တေ သတ္တေ ဝတွာ ‘‘မနုဿိတ္ထိယာ တယော မဂ္ဂေ’’တိအာဒိနာ နယေန တာနိ ဝတ္ထူနိ အာဟ။

တတ္ထ တိဿော ဣတ္ထိယော၊ တယော ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာ၊ တယော ပဏ္ဍကာ၊ တယော ပုရိသာတိ ပါရာဇိကဝတ္ထူနံ ¶ နိမိတ္တာနံ နိဿယာ ဒွါဒသ သတ္တာ ဟောန္တိ။ တေသု ဣတ္ထိပုရိသာ ပါကဋာ ဧဝ ¶ ။ ပဏ္ဍကဥဘတောဗျဉ္ဇနကဘေဒေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ ပါကဋော ဘဝိဿတိ။

မနုဿိတ္ထိယာ တယော မဂ္ဂေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿာတိ ဧတ္ထ စ မနုဿိတ္ထိယာ တီသု မဂ္ဂေသူတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ သဗ္ဗေ ဧဝ စေတေ မနုဿိတ္ထိယာ တယော မဂ္ဂါ၊ အမနုဿိတ္ထိယာ တယော၊ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ တယောတိ နဝ၊ မနုဿဥဘတောဗျဉ္ဇနကာဒီနံ နဝ၊ မနုဿပဏ္ဍကာဒီနံ ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဆ၊ တထာ မနုဿပုရိသာဒီနန္တိ သမတိံသ မဂ္ဂါ ဟောန္တိ။ ဧတေသု နိမိတ္တသင်္ခါတေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ တိလဖလမတ္တမ္ပိ ပဝေသေတွာ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တော ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ။

၅၇။ အာပဇ္ဇန္တော ပန ယသ္မာ သေဝနစိတ္တေနေဝ အာပဇ္ဇတိ၊ န ဝိနာ တေန၊ တသ္မာ တံ လက္ခဏံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ‘‘ဘိက္ခုဿ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌိတေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘိက္ခုဿာတိ မေထုနသေဝနကဿ ဘိက္ခုဿ။ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌိတေတိ ဘုမ္မတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ သေဝနစိတ္တေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေတိ အတ္ထော။ ဝစ္စမဂ္ဂံ အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေန္တဿာတိ ယေန မဂ္ဂေန ဝစ္စံ နိက္ခမတိ တံ မဂ္ဂံ အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ ပုရိသနိမိတ္တံ တိလဖလမတ္တမ္ပိ ပဝေသေန္တဿ။ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာတိ အာပတ္တိ ပါရာဇိကာ အဿ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အာပတ္တီတိ အာပဇ္ဇနံ ဟောတိ။ ပါရာဇိကဿာတိ ပါရာဇိကဓမ္မဿ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

၅၈။ ဧဝံ သေဝနစိတ္တေနေဝ ပဝေသေန္တဿ အာပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ တံ ပဝေသနံ နာမ န ကေဝလံ အတ္တူပက္ကမေနေဝ၊ ပရူပက္ကမေနာပိ ဟောတိ ¶ ။ တတြာပိ စ သာဒိယန္တဿေဝ အာပတ္တိ ပဋိသေဝနစိတ္တသမင်္ဂိဿ၊ န ဣတရဿ။ တသ္မာ ယေ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာ ကုလပုတ္တာ သမ္မာပဋိပန္နကာ ပရူပက္ကမေန ပဝေသနေပိ သတိ န သာဒိယန္တိ၊ တေသံ ရက္ခဏတ္ထံ ‘‘ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ မနုဿိတ္ထိ’’န္တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ပဋိပက္ခံ အတ္ထယန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ ပစ္စတ္ထိကာ၊ ဘိက္ခူ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ၊ ဝိသဘာဂါနံ ဝေရိဘိက္ခူနမေတံ အဓိဝစနံ။ မနုဿိတ္ထိံ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ အာနေတွာတိ ဣဿာပကတာ တံ ဘိက္ခုံ နာသေတုကာမာ အာမိသေန ဝါ ဥပလာပေတွာ မိတ္တသန္ထဝဝသေန ဝါ ‘‘ဣဒံ အမှာကံ ကိစ္စံ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ ကဉ္စိ မနုဿိတ္ထိံ ¶ ရတ္တိဘာဂေ တဿ ဘိက္ခုဿ ဝသနောကာသံ ¶ အာနေတွာ။ ဝစ္စမဂ္ဂေန အင်္ဂဇာတံ အဘိနိသီဒေန္တီတိ တံ ဘိက္ခုံ ဟတ္ထပါဒသီသာဒီသု သုဂ္ဂဟိတံ နိပ္ပရိပ္ဖန္ဒံ ဂဟေတွာ ဣတ္ထိယာ ဝစ္စမဂ္ဂေန တဿ ဘိက္ခုနော အင်္ဂဇာတံ အဘိနိသီဒေန္တိ၊ သမ္ပယောဇေန္တီတိ အတ္ထော။

သော စေတိအာဒီသု သော စေ ဘိက္ခု ဝစ္စမဂ္ဂဗ္ဘန္တရံ အတ္တနော အင်္ဂဇာတဿ ပဝေသနံ သာဒိယတိ အဓိဝါသေတိ တသ္မိံ ခဏေ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ။ ပဝိဋ္ဌံ သာဒိယတိ အဓိဝါသေတိ၊ ပဝိဋ္ဌကာလေ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ။ ဌိတံ သာဒိယတိ အဓိဝါသေတိ၊ ဌာနပ္ပတ္တကာလေ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသမယေ သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ။ ဥဒ္ဓရဏံ သာဒိယတိ အဓိဝါသေတိ၊ နီဟရဏကာလေ ပဋိသေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝံ စတူသု ဌာနေသု သာဒိယန္တော ‘‘မမ ဝေရိသမဏေဟိ ဣဒံ ကတ’’န္တိ ဝတ္တုံ န လဘတိ၊ ပါရာဇိကာပတ္တိမေဝ အာပဇ္ဇတိ။ ယထာ စ ဣမာနိ စတ္တာရိ သာဒိယန္တော အာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ပုရိမံ ဧကံ အသာဒိယိတွာ တီဏိ သာဒိယန္တောပိ၊ ဒွေ အသာဒိယိတွာ ဒွေ သာဒိယန္တောပိ၊ တီဏိ အသာဒိယိတွာ ဧကံ သာဒိယန္တောပိ အာပဇ္ဇတိယေဝ။ သဗ္ဗသော ပန အသာဒိယန္တော အာသီဝိသမုခံ ဝိယ အင်္ဂါရကာသုံ ဝိယ စ ပဝိဋ္ဌံ အင်္ဂဇာတံ မညမာနော နာပဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပဝေသနံ န သာဒိယတိ…ပေ… ဥဒ္ဓရဏံ န သာဒိယတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိ။ ဣမဉှိ ဧဝရူပံ အာရဒ္ဓဝိပဿကံ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခံ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ သမ္ပဇ္ဇလိတာနိ စ သဗ္ဗာယတနာနိ ဥက္ခိတ္တာသိကေ ဝိယ စ ဝဓကေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဿန္တံ ပုဂ္ဂလံ ရက္ခန္တော ဘဂဝါ ပစ္စတ္ထိကာနဉ္စဿ မနောရထဝိဃာတံ ¶ ကရောန္တော ဣမံ ‘‘ပဝေသနံ န သာဒိယတီ’’တိအာဒိကံ စတုက္ကံ နီဟရိတွာ ဌပေသီတိ။

၅၉-၆၀။ ဧဝံ ပဌမစတုက္ကံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ ဣတ္ထိံ အာနေတွာ န ကေဝလံ ဝစ္စမဂ္ဂေနေဝ အဘိနိသီဒေန္တိ၊ အထ ခေါ ပဿာဝမဂ္ဂေနပိ မုခေနပိ။ ဣတ္ထိံ အာနေတွာပိ စ ကေစိ ဇာဂရန္တိံ အာနေန္တိ၊ ကေစိ သုတ္တံ၊ ကေစိ မတ္တံ၊ ကေစိ ဥမ္မတ္တံ၊ ကေစိ ပမတ္တံ အညဝိဟိတံ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တန္တိ ¶ အတ္ထော။ ကေစိ မတံ အက္ခာယိတံ၊ သောဏသိင်္ဂါလာဒီဟိ အက္ခာယိတနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ မတံ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတံ၊ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတာ နာမ ယဿာ နိမိတ္တေ ဝစ္စမဂ္ဂေ ပဿာဝမဂ္ဂေ မုခေ ဝါ ဗဟုတရော ဩကာသော အက္ခာယိတော ဟောတိ။ ကေစိ မတံ ယေဘုယျေန ခါယိတံ၊ ယေဘုယျေန ခါယိတာ နာမ ယဿာ ဝစ္စမဂ္ဂါဒိကေ နိမိတ္တေ ဗဟုံ ခါယိတံ ¶ ဟောတိ၊ အပ္ပံ အက္ခာယိတံ။ န ကေဝလဉ္စ မနုဿိတ္ထိမေဝ အာနေန္တိ၊ အထ ခေါ အမနုဿိတ္ထိမ္ပိ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိမ္ပိ။ န ကေဝလဉ္စ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဣတ္ထိမေဝ၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကမ္ပိ ပဏ္ဍကမ္ပိ ပုရိသမ္ပိ အာနေန္တိ။ တသ္မာ တေသံ ဝသေန အညာနိပိ စတုက္ကာနိ ဒဿေန္တော ‘‘ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ မနုဿိတ္ထိံ ဇာဂရန္တိ’’န္တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ပါဠိယာ အသမ္မောဟတ္ထံ ဝုတ္တစတုက္ကာနိ ဧဝံ သင်္ချာတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ – မနုဿိတ္ထိယာ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဝသေန တီဏိ သုဒ္ဓိကစတုက္ကာနိ၊ တီဏိ ဇာဂရန္တီစတုက္ကာနိ၊ တီဏိ သုတ္တစတုက္ကာနိ၊ တီဏိ မတ္တစတုက္ကာနိ၊ တီဏိ ဥမ္မတ္တစတုက္ကာနိ၊ တီဏိ ပမတ္တစတုက္ကာနိ၊ တီဏိ မတအက္ခာယိတစတုက္ကာနိ၊ တီဏိ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတစတုက္ကာနိ၊ တီဏိ ယေဘုယျေန ခါယိတစတုက္ကာနီတိ သတ္တဝီသတိ စတုက္ကာနိ။ တထာ အမနုဿိတ္ထိယာ၊ တထာ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာတိ ဣတ္ထိဝါရေ ဧကာသီတိ စတုက္ကာနိ။ ယထာ စ ဣတ္ထိဝါရေ ဧဝံ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဝါရေ။ ပဏ္ဍကပုရိသဝါရေသု ပန ဒွိန္နံ မဂ္ဂါနံ ဝသေန စတုပဏ္ဏာသ စတုပဏ္ဏာသ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗာနိပိ ဒွေသတာနိ၊ သတ္တတိ စ စတုက္ကာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိယေဝ။

သဗ္ဗဝါရေသု ¶ ပနေတ္ထ ‘‘မတံ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတံ ခါယိတ’’န္တိ ဧတသ္မိံ ဌာနေ အယံ ဝိနိစ္ဆယော – တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ကိရ ဒွေ ဝိနယဓရာ သမာနာစရိယကာ ထေရာ အဟေသုံ – ဥပတိဿတ္ထေရော စ၊ ဖုဿဒေဝတ္ထေရော စ။ တေ မဟာဘယေ ဥပ္ပန္နေ ဝိနယပိဋကံ ပရိဟရန္တာ ရက္ခိံသု။ တေသု ဥပတိဿတ္ထေရော ဗျတ္တတရော။ တဿာပိ ဒွေ အန္တေဝါသိကာ အဟေသုံ – မဟာပဒုမတ္ထေရော စ မဟာသုမတ္ထေရော စ။ တေသု မဟာသုမတ္ထေရော နက္ခတ္တုံ ဝိနယပိဋကံ အဿောသိ၊ မဟာပဒုမတ္ထေရော တေန သဒ္ဓိံ နဝက္ခတ္တုံ၊ ဝိသုဉ္စ ဧကကောဝ နဝက္ခတ္တုန္တိ အဋ္ဌာရသက္ခတ္တုံ အဿောသိ၊ အယမေဝ တေသု ဗျတ္တတရော ¶ ။ တေသု မဟာသုမတ္ထေရော နဝက္ခတ္တုံ ဝိနယပိဋကံ သုတွာ အာစရိယံ မုဉ္စိတွာ အပရဂင်္ဂံ အဂမာသိ။ တတော မဟာပဒုမတ္ထေရော အာဟ – ‘‘သူရော ဝတ၊ ရေ၊ ဧသ ဝိနယဓရော ယော ဓရမာနကံယေဝ အာစရိယံ မုဉ္စိတွာ အညတ္ထ ဝသိတဗ္ဗံ မညတိ။ နနု အာစရိယေ ဓရမာနေ ဝိနယပိဋကဉ္စ အဋ္ဌကထာ စ အနေကက္ခတ္တုံ ဂဟေတွာပိ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ၊ နိစ္စကာလံ သောတဗ္ဗံ၊ အနုသံဝစ္ဆရံ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဧဝံ ဝိနယဂရုကာနံ ဘိက္ခူနံ ကာလေ ဧကဒိဝသံ ဥပတိဿတ္ထေရော မဟာပဒုမတ္ထေရပ္ပမုခါနံ ပဉ္စန္နံ အန္တေဝါသိကသတာနံ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒေ ဣမံ ပဒေသံ ဝဏ္ဏေန္တော နိသိန္နော ဟောတိ။ တံ အန္တေဝါသိကာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတေ ပါရာဇိကံ၊ ယေဘုယျေန ခါယိတေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတေ ကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ? ထေရော အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ ဗုဒ္ဓါ နာမ ပါရာဇိကံ ¶ ပညပေန္တာ န သာဝသေသံ ကတွာ ပညပေန္တိ၊ အနဝသေသံယေဝ ကတွာ သဗ္ဗံ ပရိယာဒိယိတွာ သောတံ ဆိန္ဒိတွာ ပါရာဇိကဝတ္ထုသ္မိံ ပါရာဇိကမေဝ ပညပေန္တိ။ ဣဒဉှိ သိက္ခာပဒံ လောကဝဇ္ဇံ၊ န ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ။ တသ္မာ ယဒိ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတေ ပါရာဇိကံ ဘဝေယျ၊ ပညပေယျ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ပါရာဇိကစ္ဆာယာ ပနေတ္ထ န ဒိဿတိ၊ ထုလ္လစ္စယမေဝ ဒိဿတီ’’တိ။

အပိစ မတသရီရေ ပါရာဇိကံ ပညပေန္တော ဘဂဝါ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတေ ဌပေသိ ‘‘တတော ပရံ ပါရာဇိကံ နတ္ထီ’’တိ ဒဿေတုံ။ ထုလ္လစ္စယံ ပညပေန္တော ယေဘုယျေန ခါယိတေ ဌပေသိ ‘‘တတော ပရံ ထုလ္လစ္စယံ နတ္ထီ’’တိ ဒဿေတုန္တိပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ခါယိတာခါယိတဉ္စ နာမေတံ မတသရီရသ္မိံယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ဇီဝမာနေ။ ဇီဝမာနေ ဟိ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏေပိ ဆဝိမံသေ ဝါ နှာရုမှိ ¶ ဝါ သတိ ပါရာဇိကမေဝ ဟောတိ။ ယဒိပိ နိမိတ္တံ သဗ္ဗသော ခါယိတံ ဆဝိစမ္မံ နတ္ထိ၊ နိမိတ္တသဏ္ဌာနံ ပညာယတိ၊ ပဝေသနံ ဇာယတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ နိမိတ္တသဏ္ဌာနံ ပန အနဝသေသေတွာ သဗ္ဗသ္မိံ နိမိတ္တေ ဆိန္ဒိတွာ သမန္တတော တစ္ဆေတွာ ဥပ္ပာဋိတေ ဝဏသင်္ခေပဝသေန ထုလ္လစ္စယံ။ နိမိတ္တတော ပတိတာယ မံသပေသိယာ ဥပက္ကမန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ မတသရီရေ ပန ယဒိပိ သဗ္ဗံ သရီရံ ခါယိတံ ဟောတိ၊ ယဒိပိ အက္ခာယိတံ၊ တယော ပန မဂ္ဂါ အက္ခာယိတာ၊ တေသု ဥပက္ကမန္တဿ ¶ ပါရာဇိကံ။ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတေ ပါရာဇိကမေဝ။ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတေ စ ယေဘုယျေန ခါယိတေ စ ထုလ္လစ္စယံ။

မနုဿာနံ ဇီဝမာနကသရီရေ အက္ခိနာသကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒဝတ္ထိကောသေသု သတ္ထကာဒီဟိ ကတဝဏေ ဝါ မေထုနရာဂေန တိလဖလမတ္တမ္ပိ အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေန္တဿ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ အဝသေသသရီရေ ဥပကစ္ဆကာဒီသု ဒုက္ကဋံ။ မတေ အလ္လသရီရေ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ ပါရာဇိကံ၊ ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုက္ကဋက္ခေတ္တေ ဒုက္ကဋံ။ ယဒါ ပန သရီရံ ဥဒ္ဓုမာတကံ ဟောတိ ကုထိတံ နီလမက္ခိကသမာကိဏ္ဏံ ကိမိကုလသမာကုလံ နဝဟိ ဝဏမုခေဟိ ပဂ္ဂဠိတပုဗ္ဗကုဏပဘာဝေန ဥပဂန္တုမ္ပိ အသက္ကုဏေယျံ၊ တဒါ ပါရာဇိကဝတ္ထုဉ္စ ထုလ္လစ္စယဝတ္ထုဉ္စ ဝိဇဟတိ၊ တာဒိသေ သရီရေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပက္ကမတော ဒုက္ကဋမေဝ။ တိရစ္ဆာနဂတာနံ ဟတ္ထိ-အဿ-ဂေါဏ-ဂဒြဘ-ဩဋ္ဌမဟိံသာဒီနံ နာသာယ ထုလ္လစ္စယံ။ ဝတ္ထိကောသေ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ တိရစ္ဆာနဂတာနံ အက္ခိကဏ္ဏဝဏေသု ဒုက္ကဋံ၊ အဝသေသသရီရေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ မတာနံ အလ္လသရီရေ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ ပါရာဇိကံ၊ ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုက္ကဋက္ခေတ္တေ ဒုက္ကဋံ။

ကုထိတကုဏပေ ပန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋံ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဝါ မေထုနရာဂေန ဝါ ဇီဝမာနကပုရိသဿ ဝတ္ထိကောသံ အပ္ပဝေသေန္တော နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဆုပတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ မေထုနရာဂေန ¶ ဣတ္ထိယာ အပ္ပဝေသေန္တော နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဆုပတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣတ္ထိနိမိတ္တံ မေထုနရာဂေန မုခေန ဆုပတိ ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ စမ္မက္ခန္ဓကေ ‘‘ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ အစိရဝတိယာ နဒိယာ ဂါဝီနံ တရန္တီနံ ဝိသာဏေသုပိ ဂဏှန္တိ၊ ကဏ္ဏေသုပိ ဂဏှန္တိ၊ ဂီဝါယပိ ဂဏှန္တိ၊ ဆေပ္ပာယပိ ဂဏှန္တိ၊ ပိဋ္ဌိမ္ပိ အဘိရုဟန္တိ၊ ရတ္တစိတ္တာပိ အင်္ဂဇာတံ ဆုပန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၂) ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ – ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရတ္တစိတ္တေန အင်္ဂဇာတံ ဆုပိတဗ္ဗံ၊ ယော ဆုပေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ¶ (မဟာဝ။ ၂၅၂)။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ သံသန္ဒိတွာ ယထာ န ဝိရုဇ္ဈတိ တထာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကထဉ္စ ¶ န ဝိရုဇ္ဈတိ? ယံ တာဝ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘မေထုနရာဂေန မုခေန ဆုပတီ’’တိ။ တတြ ကိရ နိမိတ္တမုခံ မုခန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ‘‘မေထုနရာဂေနာ’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာပိ အယမေဝ တတ္ထ အဓိပ္ပာယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ဟိ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ ပကတိမုခေန မေထုနုပက္ကမော ဟောတိ။ ခန္ဓကေပိ ယေ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟန္တာ မေထုနရာဂေန အင်္ဂဇာတေန အင်္ဂဇာတံ ဆုပိံသု၊ တေ သန္ဓာယ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတရထာ ဟိ ဒုက္ကဋံ သိယာ။ ကေစိ ပနာဟု ‘‘ခန္ဓကေပိ မုခေနေဝ ဆုပနံ သန္ဓာယ ဩဠာရိကတ္တာ ကမ္မဿ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ တံ သန္ဓာယဘာသိတံ ဂဟေတွာဝ မေထုနရာဂေန မုခေန ဆုပတိ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ တသ္မာ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတွာ ဥဘောသု ဝိနိစ္ဆယေသု ယော ယုတ္တတရော သော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝိနယညူ ပန ပုရိမံ ပသံသန္တိ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ပန ပကတိမုခေန ဝါ နိမိတ္တမုခေန ဝါ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ဆုပန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသော။ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ ပဿာဝမဂ္ဂံ နိမိတ္တမုခေန ဆုပန္တဿ ဝုတ္တနယေနေဝ ထုလ္လစ္စယံ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဒုက္ကဋန္တိ။

ဧကူနသတ္တတိဒွိသတစတုက္ကကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၁-၆၂။ ဧဝံ ဘဂဝါ ပဋိပန္နကဿ ဘိက္ခုနော ရက္ခဏတ္ထံ သတ္တတိဒွိသတစတုက္ကာနိ နီဟရိတွာ ‘‘ဣဒါနိ ယေ အနာဂတေ ပါပဘိက္ခူ ‘သန္ထတံ ဣမံ န ကိဉ္စိ ဥပါဒိန္နကံ ဥပါဒိန္နကေန ဖုသတိ၊ ကော ဧတ္ထ ဒေါသော’တိ သဉ္စိစ္စ လေသံ ဩဍ္ဍေဿန္တိ၊ တေသံ သာသနေ ပတိဋ္ဌာ ဧဝ န ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိသွာ တေသု သတ္တတိဒွိသတစတုက္ကေသု ဧကမေကံ စတုက္ကံ စတူဟိ သန္ထတာဒိဘေဒေဟိ ဘိန္ဒိတွာ ဒဿေန္တော ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ မနုဿိတ္ထိံ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ အာနေတွာ ဝစ္စမဂ္ဂေန ပဿာဝမဂ္ဂေန မုခေန အင်္ဂဇာတံ အဘိနိသီဒေန္တိ သန္ထတာယ အသန္ထတဿာတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ သန္ထတာယ အသန္ထတဿာတိအာဒီသု သန္ထတာယ ဣတ္ထိယာ ဝစ္စမဂ္ဂေန ပဿာဝမဂ္ဂေန မုခေန ¶ အသန္ထတဿ ဘိက္ခုဿ အင်္ဂဇာတံ အဘိနိသီဒေန္တီတိ ဣမိနာ ¶ နယေန ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ သန္ထတာ နာမ ယဿာ တီသု ¶ မဂ္ဂေသု ယော ကောစိ မဂ္ဂေါ ပလိဝေဌေတွာ ဝါ အန္တော ဝါ ပဝေသေတွာ ယေန ကေနစိ ဝတ္ထေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ဝါကပဋ္ဋေန ဝါ စမ္မေန ဝါ တိပုသီသာဒီနံ ပဋ္ဋေန ဝါ ပဋိစ္ဆန္နော။ သန္ထတော နာမ ယဿ အင်္ဂဇာတံ တေသံယေဝ ဝတ္ထာဒီနံ ယေန ကေနစိ ပဋိစ္ဆန္နံ။ တတ္ထ ဥပါဒိန္နကေန ဝါ အနုပါဒိန္နကံ ဃဋ္ဋိယတု၊ အနုပါဒိန္နကေန ဝါ ဥပါဒိန္နကံ၊ အနုပါဒိန္နကေန ဝါ အနုပါဒိန္နကံ၊ ဥပါဒိန္နကေန ဝါ ဥပါဒိန္နကံ၊ သစေ ယတ္တကေ ပဝိဋ္ဌေ ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ၊ တတ္တကံ ပဝိသတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ သာဒိယန္တဿ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ ပါရာဇိကံ၊ ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုက္ကဋက္ခေတ္တေ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတိ။ သစေ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ခါဏုံ ကတွာ သန္ထတံ၊ ခါဏုံ ဃဋ္ဋေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပုရိသနိမိတ္တံ ခါဏုံ ကတွာ သန္ထတံ၊ ခါဏုံ ပဝေသေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ဥဘယံ ခါဏုံ ကတွာ သန္ထတံ၊ ခါဏုနာ ခါဏုံ ဃဋ္ဋေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ ဝေဠုနဠပဗ္ဗာဒီနံ ကိဉ္စိ ပက္ခိတ္တံ၊ တဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ စေပိ ဖုသန္တော တိလဖလမတ္တံ ပဝေသေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဥပရိဘာဂံ စေပိ ဥဘောသု ပဿေသု ဧကပဿံ စေပိ ဖုသန္တော ပဝေသေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ စတ္တာရိပိ ပဿာနိ အဖုသန္တော ပဝေသေတွာ တဿ တလံ စေပိ ဖုသတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ယဒိ ပန ပဿေသု ဝါ တလေ ဝါ အဖုသန္တော အာကာသဂတမေဝ ကတွာ ပဝေသေတွာ နီဟရတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဗဟိဒ္ဓါ ခါဏုကေ ဖုသတိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ယထာ စ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ လက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကစတုက္ကဘေဒဝဏ္ဏနာ

၆၃-၆၄။ ဧဝံ သန္ထတစတုက္ကဘေဒံ ဝတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ န ကေဝလံ မနုဿိတ္ထိအာဒိကေ ဘိက္ခုဿ ဧဝ သန္တိကေ အာနေန္တိ။ အထ ခေါ ဘိက္ခုမ္ပိ တာသံ သန္တိကေ အာနေန္တိ၊ တသ္မာ တပ္ပဘေဒံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ ဘိက္ခုံ မနုဿိတ္ထိယာ သန္တိကေ’’တိ အာဒိနာ နယေန သဗ္ဗာနိ တာနိ စတုက္ကာနိ ပုနပိ နီဟရိတွာ ဒဿေသိ။ တေသု ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကဝသေန စတုက္ကဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒိစတုက္ကဘေဒကထာ

၆၅။ ယသ္မာ ¶ ¶ ¶ ပန န ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ ဧဝ ဧဝံ ကရောန္တိ၊ ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒယောပိ ကရောန္တိ။ တသ္မာ တမ္ပိ ပဘေဒံ ဒဿေန္တော ‘‘ရာဇပစ္စတ္ထိကာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ရာဇာနော ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာ ရာဇပစ္စတ္ထိကာ။ တေ စ သယံ အာနေန္တာပိ အညေဟိ အာဏာပေန္တာပိ အာနေန္တိယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စောရာ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာ စောရပစ္စတ္ထိကာ။ ဓုတ္တာတိ မေထုနုပသံဟိတခိဍ္ဍာပသုတာ နာဂရိကကေရာဋိယပုရိသာ၊ ဣတ္ထိဓုတ္တသုရာဓုတ္တာဒယော ဝါ၊ ဓုတ္တာ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာ ဓုတ္တပစ္စတ္ထိကာ။ ဂန္ဓန္တိ ဟဒယံ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဥပ္ပာဋေန္တီတိ ဥပ္ပလဂန္ဓာ၊ ဥပ္ပလဂန္ဓာ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာ ဥပ္ပလဂန္ဓပစ္စတ္ထိကာ။ ဧတေ ကိရ န ကသိဝဏိဇ္ဇာဒီဟိ ဇီဝန္တိ၊ ပန္ထဃာတဂါမဃာတာဒီနိ ကတွာ ပုတ္တဒါရံ ပေါသေန္တိ။ တေ ကမ္မသိဒ္ဓိံ ပတ္ထယမာနာ ဒေဝတာနံ အာယာစေတွာ တာသံ ဗလိကမ္မတ္ထံ မနုဿာနံ ဟဒယံ ဥပ္ပာဋေန္တိ။ သဗ္ဗကာလေ စ မနုဿာ ဒုလ္လဘာ။ ဘိက္ခူ ပန အရညေ ဝိဟရန္တာ သုလဘာ ဟောန္တိ။ တေ သီလဝန္တံ ဘိက္ခုံ ဂဟေတွာ ‘‘သီလဝတော ဝဓော နာမ ဘာရိယော ဟောတီ’’တိ မညမာနာ တဿ သီလဝိနာသနတ္ထံ မနုဿိတ္ထိအာဒိကေ ဝါ အာနေန္တိ၊ တံ ဝါ တတ္ထ နေန္တိ။ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကဝါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ စ ဣမေသု စတူသုပိ ဝါရေသု စတုက္ကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပါဠိယံ ပန သံခိတ္တေန ဝုတ္တာနိ။

သဗ္ဗာကာရေန စတုက္ကဘေဒကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၆။ ဣဒါနိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘မနုဿိတ္ထိယာ တယော မဂ္ဂေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿာ’’တိအာဒိ၊ ဧတ္ထ အသမ္မောဟတ္ထံ ‘‘မဂ္ဂေန မဂ္ဂ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဂ္ဂေန မဂ္ဂန္တိ ဣတ္ထိယာ တီသု မဂ္ဂေသု အညတရေန မဂ္ဂေန အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေတိ အထ ဝါ သမ္ဘိန္နေသု ဒွီသု မဂ္ဂေသု ပဿာဝမဂ္ဂေန ဝစ္စမဂ္ဂံ ဝစ္စမဂ္ဂေန ဝါ ပဿာဝမဂ္ဂံ ပဝေသေတိ။ မဂ္ဂေန အမဂ္ဂန္တိ ပဿာဝါဒိမဂ္ဂေန ပဝေသေတွာ တဿ သာမန္တာ ဝဏေန နီဟရတိ။ အမဂ္ဂေန မဂ္ဂန္တိ မဂ္ဂသာမန္တေန ဝဏေန ¶ ပဝေသေတွာ မဂ္ဂေန နီဟရတိ။ အမဂ္ဂေန အမဂ္ဂန္တိ ဒွီသု သမ္ဘိန္နဝဏေသု ဧကေန ဝဏေန ပဝေသေတွာ ဒုတိယေန နီဟရတိ။ ဣမဿ ¶ သုတ္တဿ အနုလောမဝသေန သဗ္ဗတ္ထ ဝဏသင်္ခေပေ ထုလ္လစ္စယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ယံ ပရတော ဝက္ခတိ ‘‘အနာပတ္တိ အဇာနန္တဿ အသာဒိယန္တဿာ’’တိ၊ တတ္ထ အသမ္မောဟတ္ထံ ¶ ‘‘ဘိက္ခု သုတ္တဘိက္ခုမှီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ အဓိပ္ပာယော – ယော ပဋိဗုဒ္ဓါ သာဒိယတိ သော ‘‘သုတ္တမှိ မယိ ဧသော ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇိ၊ နာဟံ ဇာနာမီ’’တိ န မုစ္စတိ။ ဥဘော နာသေတဗ္ဗာတိ စေတ္ထ ဒွေပိ လိင်္ဂနာသနေန နာသေတဗ္ဗာ။ တတြ ဒူသကဿ ပဋိညာကရဏံ နတ္ထိ၊ ဒူသိတော ပုစ္ဆိတွာ ပဋိညာယ နာသေတဗ္ဗော။ သစေ န သာဒိယတိ၊ န နာသေတဗ္ဗော။ ဧသ နယော သာမဏေရဝါရေပိ။

ဧဝံ တတ္ထ တတ္ထ တံ တံ အာပတ္တိဉ္စ အနာပတ္တိဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အနာပတ္တိမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘အနာပတ္တိ အဇာနန္တဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဇာနန္တော နာမ ယော မဟာနိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တော ပရေန ကတံ ဥပက္ကမမ္ပိ န ဇာနာတိ ဝေသာလိယံ မဟာဝနေ ဒိဝါဝိဟာရဂတော ဘိက္ခု ဝိယ။ ဧဝရူပဿ အနာပတ္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘‘နာဟံ ဘဂဝါ ဇာနာမီ’တိ၊ ‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခု၊ အဇာနန္တဿာ’’’တိ (ပါရာ။ ၇၅)။ အသာဒိယန္တော နာမ ယော ဇာနိတွာပိ န သာဒိယတိ၊ တတ္ထေဝ သဟသာ ဝုဋ္ဌိတဘိက္ခု ဝိယ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘‘နာဟံ ဘဂဝါ သာဒိယိ’န္တိ။ ‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခု၊ အသာဒိယန္တဿာ’’တိ။

ဥမ္မတ္တကော နာမ ပိတ္တုမ္မတ္တကော။ ဒုဝိဓဉှိ ပိတ္တံ – ဗဒ္ဓပိတ္တံ၊ အဗဒ္ဓပိတ္တဉ္စာတိ။ တတ္ထ အဗဒ္ဓပိတ္တံ လောဟိတံ ဝိယ သဗ္ဗင်္ဂဂတံ၊ တမှိ ကုပိတေ သတ္တာနံ ကဏ္ဍုကစ္ဆုသရီရကမ္ပာဒီနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဘေသဇ္ဇကိရိယာယ ဝူပသမန္တိ။ ဗဒ္ဓပိတ္တံ ပန ပိတ္တကောသကေ ဌိတံ။ တမှိ ကုပိတေ သတ္တာ ဥမ္မတ္တကာ ဟောန္တိ ဝိပလ္လတ္ထသညာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဆဍ္ဍေတွာ အသာရုပ္ပာစာရံ စရန္တိ။ လဟုကဂရုကာနိ သိက္ခာပဒါနိ မဒ္ဒန္တာပိ န ဇာနန္တိ။ ဘေသဇ္ဇကိရိယာယပိ အတေကိစ္ဆာ ဟောန္တိ။ ဧဝရူပဿ ဥမ္မတ္တကဿ အနာပတ္တိ။

ခိတ္တစိတ္တော နာမ ဝိဿဋ္ဌစိတ္တော ယက္ခုမ္မတ္တကော ဝုစ္စတိ။ ယက္ခာ ကိရ ဘေရဝါနိ ဝါ အာရမ္မဏာနိ ဒဿေတွာ မုခေန ဟတ္ထံ ပဝေသေတွာ ¶ ဟဒယရူပံ ဝါ မဒ္ဒန္တာ သတ္တေ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တေ ဝိပလ္လတ္ထသညေ ကရောန္တိ။ ဧဝရူပဿ ခိတ္တစိတ္တဿ အနာပတ္တိ။ တေသံ ပန ဥဘိန္နံ အယံ ဝိသေသော – ပိတ္တုမ္မတ္တကော နိစ္စမေဝ ဥမ္မတ္တကော ဟောတိ၊ ပကတိသညံ န လဘတိ။ ယက္ခုမ္မတ္တကော ¶ အန္တရန္တရာ ပကတိသညံ ပဋိလဘတီတိ။ ဣဓ ပန ပိတ္တုမ္မတ္တကော ဝါ ဟောတု ယက္ခုမ္မတ္တကော ဝါ၊ ယော သဗ္ဗသော မုဋ္ဌဿတိ ကိဉ္စိ န ဇာနာတိ၊ အဂ္ဂိမ္ပိ သုဝဏ္ဏမ္ပိ ဂူထမ္ပိ စန္ဒနမ္ပိ ဧကသဒိသံ မဒ္ဒန္တောဝ ဝိစရတိ၊ ဧဝရူပဿ အနာပတ္တိ။ အန္တရန္တရာ သညံ ပဋိလဘိတွာ ဉတွာ ကရောန္တဿ ပန အာပတ္တိယေဝ။

ဝေဒနာဋ္ဋော ¶ နာမ ယော အဓိမတ္တာယ ဒုက္ခဝေဒနာယ အာတုရော ကိဉ္စိ န ဇာနာတိ၊ ဧဝရူပဿ အနာပတ္တိ။

အာဒိကမ္မိကော နာမ ယော တသ္မိံ တသ္မိံ ကမ္မေ အာဒိဘူတော။ ဣဓ ပန သုဒိန္နတ္ထေရော အာဒိကမ္မိကော၊ တဿ အနာပတ္တိ။ အဝသေသာနံ မက္ကဋီသမဏဝဇ္ဇိပုတ္တကာဒီနံ အာပတ္တိယေဝါတိ။

ဣမသ္မိံ ပန သိက္ခာပဒေ ကောသလ္လတ္ထံ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံဝေဒိတဗ္ဗံ –

‘‘သမုဋ္ဌာနဉ္စ ကိရိယာ၊ အထော သညာ သစိတ္တကံ၊

လောကဝဇ္ဇဉ္စ ကမ္မဉ္စ၊ ကုသလံ ဝေဒနာယ စာ’’တိ။

တတ္ထ ‘‘သမုဋ္ဌာန’’န္တိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ဆ သိက္ခာပဒသမုဋ္ဌာနာနိ။ တာနိ ပရိဝါရေ အာဝိ ဘဝိဿန္တိ။ သမာသတော ပန သိက္ခာပဒံ နာမ – အတ္ထိ ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ အတ္ထိ စတုသမုဋ္ဌာနံ၊ အတ္ထိ တိသမုဋ္ဌာနံ၊ အတ္ထိ ကထိနသမုဋ္ဌာနံ၊ အတ္ထိ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနံ၊ အတ္ထိ ဓုရနိက္ခေပါဒိသမုဋ္ဌာနန္တိ။

တတြာပိ ကိဉ္စိ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ၊ ကိဉ္စိ အကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ၊ ကိဉ္စိ ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ၊ ကိဉ္စိ သိယာ ကိရိယတော၊ သိယာ အကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ၊ ကိဉ္စိ သိယာ ကိရိယတော သိယာ ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ။

တတြာပိ အတ္ထိ သညာဝိမောက္ခံ၊ အတ္ထိ နောသညာဝိမောက္ခံ။ တတ္ထ ယံ စိတ္တင်္ဂံ လဘတိယေဝ၊ တံ သညာဝိမောက္ခံ၊ ဣတရံ နောသညာဝိမောက္ခံ။

ပုန ¶ အတ္ထိ သစိတ္တကံ၊ အတ္ထိ အစိတ္တကံ။ ယံ သဟေဝ စိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ သစိတ္တကံ၊ ယံ ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ အစိတ္တကံ ¶ ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ လောကဝဇ္ဇံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇန္တိ ဒုဝိဓံ။ တေသံ လက္ခဏံ ဝုတ္တမေဝ။

ကမ္မကုသလဝေဒနာဝသေနာပိ ¶ စေတ္ထ အတ္ထိ သိက္ခာပဒံ ကာယကမ္မံ၊ အတ္ထိ ဝစီကမ္မံ။ တတ္ထ ယံ ကာယဒွါရိကံ၊ တံ ကာယကမ္မံ၊ ယံ ဝစီဒွါရိကံ၊ တံ ဝစီကမ္မန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတ္ထိ ပန သိက္ခာပဒံ ကုသလံ၊ အတ္ထိ အကုသလံ၊ အတ္ထိ အဗျာကတံ။ ဒွတ္တိံသေဝ ဟိ အာပတ္တိသမဥဋ္ဌာပကစိတ္တာနိ – အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလာနိ၊ ဒွါဒသ အကုသလာနိ၊ ဒသ ကာမာဝစရကိရိယစိတ္တာနိ၊ ကုသလတော စ ကိရိယတော စ ဒွေ အဘိညာစိတ္တာနီတိ။ တေသု ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ကုသလံ၊ ဣတရေဟိ ဣတရံ။ အတ္ထိ စ သိက္ခာပဒံ တိဝေဒနံ၊ အတ္ထိ ဒွိဝေဒနံ၊ အတ္ထိ ဧကဝေဒနံ။ တတ္ထ ယံ အာပဇ္ဇန္တော တီသု ဝေဒနာသု အညတရဝေဒနာသမင်္ဂီ ဟုတွာ အာပဇ္ဇတိ၊ တံ တိဝေဒနံ၊ ယံ အာပဇ္ဇန္တော သုခသမင်္ဂီ ဝါ ဥပေက္ခာသမင်္ဂီ ဝါ အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ဒွိဝေဒနံ၊ ယံ အာပဇ္ဇန္တော ဒုက္ခဝေဒနာသမင်္ဂီယေဝ အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ဧကဝေဒနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ –

‘‘သမုဋ္ဌာနဉ္စ ကိရိယာ၊ အထော သညာ သစိတ္တကံ၊

လောကဝဇ္ဇဉ္စ ကမ္မဉ္စ၊ ကုသလံ ဝေဒနာယ စာ’’တိ။

ဣမံ ပကိဏ္ဏကံ ဝိဒိတွာ တေသု သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒံ သိက္ခာပဒံ သမုဋ္ဌာနတော ဧကသမုဋ္ဌာနံ။ အင်္ဂဝသေန ဒုကသမုဋ္ဌာနံ၊ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ။ ကိရိယသမုဋ္ဌာနဉ္စ ကရောန္တောယေဝ ဟိ ဧတံ အာပဇ္ဇတိ။ မေထုနပဋိသံယုတ္တာယ ကာမသညာယ အဘာဝေန မုစ္စနတော သညာဝိမောက္ခံ။ ‘‘အနာပတ္တိ အဇာနန္တဿ အသာဒိယန္တဿာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ မေထုနစိတ္တေနေဝ နံ အာပဇ္ဇတိ၊ န ဝိနာ စိတ္တေနာတိ သစိတ္တကံ။ ရာဂဝသေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော လောကဝဇ္ဇံ။ ကာယဒွါရေနေဝ သမုဋ္ဌာနတော ကာယကမ္မံ။ စိတ္တံ ပနေတ္ထ အင်္ဂမတ္တံ ဟောတိ၊ န တဿ ဝသေန ကမ္မဘာဝေါ လဗ္ဘတိ။ လောဘစိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော အကုသလစိတ္တံ။ သုခသမင်္ဂီ ဝါ ဥပေက္ခာသမင်္ဂီ ဝါ တံ အာပဇ္ဇတီတိ ဒွိဝေဒနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဉ္စေတံ အာပတ္တိယံ ယုဇ္ဇတိ။ သိက္ခာပဒသီသေန ပန သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသုဒေသနာ အာရူဠှာ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

မက္ကဋီ ¶ ¶ ဝဇ္ဇိပုတ္တာ စ…ပေ… ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော မိဂေါတိ ဣဒံ ကိံ? ဣမာ ဝိနီတဝတ္ထူနံ ဘဂဝတာ သယံ ဝိနိစ္ဆိတာနံ တေသံ တေသံ ဝတ္ထူနံ ဥဒ္ဒါနဂါထာ နာမ။ တာနိ ဝတ္ထူနိ ‘‘သုခံ ဝိနယဓရာ ¶ ဥဂ္ဂဏှိဿန္တီ’’တိ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ဌပိတာနိ။ ဝတ္ထုဂါထာ ပန ဓရမာနေယေဝ ဘဂဝတိ ဥပါလိတ္ထေရေန ဌပိတာ ‘‘ဣမိနာ လက္ခဏေန အာယတိံ ဝိနယဓရာ ဝိနယံ ဝိနိစ္ဆိနိဿန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ဝုတ္တလက္ခဏံ သာဓုကံ သလ္လက္ခေတွာ ပဌမသိက္ခာပဒံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ ဒုတိယာဒီနဉ္စ ဝိနီတဝတ္ထူသု ဝုတ္တလက္ခဏေန ဒုတိယာဒီနိ။ ဝိနီတဝတ္ထူနိ ဟိ သိပ္ပိကာနံ ပဋိစ္ဆန္နကရူပါနိ ဝိယ ဝိနယဓရာနံ ပဋိစ္ဆန္နကဝတ္ထူနိ ဟောန္တီတိ။

၆၇။ တတ္ထ ပုရိမာနိ ဒွေ ဝတ္ထူနိ အနုပညတ္တိယံယေဝ ဝုတ္တတ္ထာနိ။ တတိယေ ဝတ္ထုမှိ ဂိဟိလိင်္ဂေနာတိ ဂိဟိဝေသေန ဩဒါတဝတ္ထော ဟုတွာ။ စတုတ္ထေ နတ္ထိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတော ပရေသု သတ္တသု ဝတ္ထူသု ကုသစီရန္တိ ကုသေ ဂန္ထေတွာ ကတစီရံ။ ဝါကစီရံ နာမ တာပသာနံ ဝက္ကလံ။ ဖလကစီရံ နာမ ဖလကသဏ္ဌာနာနိ ဖလကာနိ သိဗ္ဗိတွာ ကတစီရံ။ ကေသကမ္ဗလောတိ ကေသေဟိ တန္တေ ဝါယိတွာ ကတကမ္ဗလော။ ဝါလကမ္ဗလောတိ စမရဝါလေဟိ ဝါယိတွာ ကတကမ္ဗလော။ ဥလူကပက္ခိကန္တိ ဥလူကသကုဏဿ ပက္ခေဟိ ကတနိဝါသနံ။ အဇိနက္ခိပန္တိ သလောမံ သခုရံ အဇိနမိဂစမ္မံ။ ဒွါဒသမေ ဝတ္ထုမှိ သာရတ္တောတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန သာရတ္တော၊ တံ ရာဂံ ဉတွာ ဘဂဝါ ‘‘အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿာ’’တိ အာဟ။

၆၈။ တေရသမေ ဝတ္ထုမှိ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာတိ သာ ထေရီ သာဝတ္ထိယံ သေဋ္ဌိဓီတာ သတသဟဿကပ္ပေ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နာ။ တဿာ ပကတိယာပိ အတိဒဿနီယာ နီလုပ္ပလဝဏ္ဏာ ကာယစ္ဆဝိ၊ အဗ္ဘန္တရေ ပန ¶ ကိလေသသန္တာပဿ အဘာဝေန အတိဝိယ ဝိရောစတိ။ သာ တာယေဝ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ ‘‘ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ’’တိ နာမံ လဘိ။ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ ဂိဟိကာလတော ပဋ္ဌာယ ရတ္တစိတ္တော၊ သော ကိရ တဿာ ဉာတိဒါရကော ဟောတိ။ အထ ခေါတိ အနန္တရတ္ထေ နိပါတော၊ မဉ္စကေ နိသိန္နာနန္တရမေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒိဝါ ဗာဟိရတော အာဂန္တွာ ဒွါရံ ပိဓာယ နိသိန္နာနဉှိ ပဌမံ အန္ဓကာရံ ဟောတိ။ သော ယာဝဿာ တံ အန္ဓကာရံ န နဿတိ၊ တာဝဒေဝ ¶ ဧဝမကာသီတိ အတ္ထော။ ဒူသေသီတိ ပဓံသေသိ။ ထေရီ ပန အနဝဇ္ဇာ အတ္တနော သမဏသညံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ အသာဒိယန္တီ နိသီဒိ အသဒ္ဓမ္မာဓိပ္ပာယေန ပရာမဋ္ဌာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓ-သိလာထမ္ဘ-ခဒိရသာရခါဏုကာ ဝိယ။ သောပိ အတ္တနော မနောရထံ ပူရေတွာ ဂတော။ တဿာ ထေရိယာ ဒဿနပထံ ဝိဇဟန္တဿေဝ အယံ မဟာပထဝီ သိနေရုပဗ္ဗတံ ဓာရေတုံ သမတ္ထာပိ တံ ပါပပုရိသံ ဗျာမမတ္တကဠေဝရံ ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တီ ဝိယ ဘိဇ္ဇိတွာ ဝိဝရမဒါသိ။ သော တင်္ခဏညေဝ အဝီစိဇာလာနံ ဣန္ဓနဘာဝံ အဂမာသိ။ ဘဂဝါ တံ သုတွာ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသာဒိယန္တိယာ’’တိ ဝတွာ ထေရိံ သန္ဓာယ ဓမ္မပဒေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ဝါရိ ¶ ပေါက္ခရပတ္တေဝ၊ အာရဂ္ဂေရိဝ သာသပေါ၊

ယော န လိမ္ပတိ ကာမေသု၊ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၄၀၁)၊

၆၉။ စုဒ္ဒသမေ ဝတ္ထုမှိ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘူတန္တိ ရတ္တိဘာဂေ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တဿ ပုရိသသဏ္ဌာနံ မဿုဒါဌိကာဒိ သဗ္ဗံ အန္တရဟိတံ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနံ ဥပ္ပန္နံ။ တမေဝ ဥပဇ္ဈံ တမေဝ ဥပသမ္ပဒန္တိ ပုဗ္ဗေ ဂဟိတဥပဇ္ဈာယမေဝ ပုဗ္ဗေ ကတဥပသမ္ပဒမေဝ အနုဇာနာမိ။ ပုန ဥပဇ္ဈာ န ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ဥပသမ္ပဒါ န ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ တာနိယေဝ ¶ ဝဿာနီတိ ဘိက္ခုဥပသမ္ပဒတော ပဘုတိ ယာဝ ဝဿဂဏနာ၊ တံယေဝ ဝဿဂဏနံ အနုဇာနာမိ။ န ဣတော ပဋ္ဌာယ ဝဿဂဏနာ ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုနီဟိ သင်္ဂမိတုန္တိ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ သင်္ဂမိတုံ သင်္ဂန္တုံ သမင်္ဂီ ဘဝိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အပ္ပတိရူပံ ဒါနိဿာ ဘိက္ခူနံ မဇ္ဈေ ဝသိတုံ၊ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ ဝသတူတိ။ ယာ အာပတ္တိယော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာတိ ယာ ဒေသနာဂါမိနိယော ဝါ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယော ဝါ အာပတ္တိယော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ သာဓာရဏာ။ တာ အာပတ္တိယော ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဝုဋ္ဌာတုန္တိ တာ သဗ္ဗာပိ ဘိက္ခုနီဟိ ကာတဗ္ဗံ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဝုဋ္ဌာတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ တာဟိ အာပတ္တီဟိ အနာပတ္တီတိ ယာ ပန ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ-အာဒိကာ အာပတ္တိယော၊ တာဟိ အနာပတ္တိ။ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေန တာ အာပတ္တိယော ဝုဋ္ဌိတာဝ ဟောန္တိ။ ပုန ပကတိလိင်္ဂေ ဥပ္ပန္နေပိ တာဟိ အာပတ္တီဟိ တဿ အနာပတ္တိယေဝါတိ အယံ တာဝေတ္ထ ပါဠိဝိနိစ္ဆယော။

အယံ ¶ ပန ပါဠိမုတ္တော ဩက္ကန္တိကဝိနိစ္ဆယော – ဣမေသု တာဝ ဒွီသု လိင်္ဂေသု ပုရိသလိင်္ဂံ ဥတ္တမံ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဟီနံ၊ တသ္မာ ပုရိသလိင်္ဂံ ဗလဝအကုသလေန အန္တရဓာယတိ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဒုဗ္ဗလကုသလေန ပတိဋ္ဌာတိ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပန အန္တရဓာယန္တံ ဒုဗ္ဗလအကုသလေန အန္တရဓာယတိ။ ပုရိသလိင်္ဂံ ဗလဝကုသလေန ပတိဋ္ဌာတိ။ ဧဝံ ဥဘယမ္ပိ အကုသလေန အန္တရဓာယတိ၊ ကုသလေန ပဋိလဗ္ဘတိ။

တတ္ထ သစေ ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ ဧကတော သဇ္ဈာယံ ဝါ ဓမ္မသာကစ္ဆံ ဝါ ကတွာ ဧကာဂါရေ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တာနံ ဧကဿ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘဝတိ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ သဟသေယျာပတ္တိ ဟောတိ။ သော စေ ပဋိဗုဇ္ဈိတွာ အတ္တနော တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော ရတ္တိဘာဂေယေဝ ဣတရဿ အာရောစေယျ၊ တေန သမဿာသေတဗ္ဗော – ‘‘ဟောတု၊ မာ စိန္တယိတ္ထ။ ဝဋ္ဋဿေဝေသော ဒေါသော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒွါရံ ဒိန္နံ၊ ဘိက္ခု ဝါ ဟောတု ဘိက္ခုနီ ဝါ၊ အနာဝဋော ဓမ္မော ¶ အဝါရိတော သဂ္ဂမဂ္ဂေါ’’တိ။ သမဿာသေတွာ စ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ – ‘‘တုမှေဟိ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အတ္ထိ ¶ ဝေါ ကာစိ သန္ဒိဋ္ဌာ ဘိက္ခုနိယော’’တိ။ သစဿာ ဟောန္တိ တာဒိသာ ဘိက္ခုနိယော အတ္ထီတိ၊ နော စေ ဟောန္တိ နတ္ထီတိ ဝတွာ သော ဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘မမ သင်္ဂဟံ ကရောထ၊ ဣဒါနိ မံ ပဌမံ ဘိက္ခုနုပဿယံ နေထာ’’တိ။ တေန ဘိက္ခုနာ တံ ဂဟေတွာ တဿာ ဝါ သန္ဒိဋ္ဌာနံ အတ္တနော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌာနံ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကံ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆန္တေန စ န ဧကကေန ဂန္တဗ္ဗံ။ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဇောတိကဉ္စ ကတ္တရဒဏ္ဍဉ္စ ဂဟေတွာ သံဝိဒဟနံ ပရိမောစေတွာ ‘‘မယံ အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိဂါမေ ဒူရေ ဝိဟာရော ဟောတိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ ဂါမန္တရ-နဒီပါရ-ရတ္တိဝိပ္ပဝါသ-ဂဏဩဟီယနာပတ္တီဟိ အနာပတ္တိ။ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ တာ ဘိက္ခုနိယော ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘အသုကံ နာမ ဘိက္ခုံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘တဿ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘူတံ၊ သင်္ဂဟံ ဒါနိဿ ကရောထာ’’တိ။ တာ စေ ‘‘သာဓု၊ အယျာ၊ ဣဒါနိ မယမ္ပိ သဇ္ဈာယိဿာမ၊ ဓမ္မံ သောဿာမ၊ ဂစ္ဆထ တုမှေ’’တိ ဝတွာ သင်္ဂဟံ ကရောန္တိ၊ အာရာဓိကာ စ ဟောန္တိ သင်္ဂါဟိကာ လဇ္ဇိနိယော၊ တာ ကောပေတွာ အညတ္ထ န ဂန္တဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆတိ စေ၊ ဂါမန္တရ-နဒီပါရ-ရတ္တိဝိပ္ပဝါသ-ဂဏဩဟီယနာပတ္တီဟိ န မုစ္စတိ။ သစေ ပန လဇ္ဇိနိယော ဟောန္တိ၊ န သင်္ဂါဟိကာယော၊ အညတ္ထ ဂန္တုံ လဗ္ဘတိ။ သစေပိ အလဇ္ဇိနိယော ဟောန္တိ၊ သင်္ဂဟံ ပန ကရောန္တိ၊ တာပိ ပရိစ္စဇိတွာ အညတ္ထ ဂန္တုံ လဗ္ဘတိ။ သစေ လဇ္ဇိနိယော စ သင်္ဂါဟိကာ ¶ စ၊ ဉာတိကာ န ဟောန္တိ၊ အာသန္နဂါမေ ပန အညာ ဉာတိကာယော ဟောန္တိ ပဋိဇဂ္ဂနိကာ၊ တာသမ္ပိ သန္တိကံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ဂန္တွာ သစေ ဘိက္ခုဘာဝေပိ နိဿယပဋိပန္နော၊ ပတိရူပါယ ဘိက္ခုနိယာ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ မာတိကာ ဝါ ဝိနယော ဝါ ဥဂ္ဂဟိတော သုဂ္ဂဟိတော၊ ပုန ဥဂ္ဂဏှနကာရဏံ နတ္ထိ။ သစေ ဘိက္ခုဘာဝေ ပရိသာဝစရော၊ တဿ သန္တိကေယေဝ ဥပသမ္ပန္နာ သူပသမ္ပန္နာ။ အညဿ ¶ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ တံ နိဿာယ ဝသန္တေဟိပိ အညဿ သန္တိကေယေဝ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပရိပုဏ္ဏဝဿသာမဏေရေနာပိ အညဿ သန္တိကေယေဝ ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာ။

ယံ ပနဿ ဘိက္ခုဘာဝေ အဓိဋ္ဌိတံ တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ၊ တံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သင်္ကစ္စိကာ စ ဥဒကသာဋိကာ စ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ယံ အတိရေကစီဝရံ ဝါ အတိရေကပတ္တော ဝါ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ ဌပိတော ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝိနယကမ္မံ ဝိဇဟတိ၊ ပုန ကာတဗ္ဗံ။ ပဋိဂ္ဂဟိတတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟန္တိ။ သစေ ပဋိဂ္ဂဟဏတော သတ္တမေ ဒိဝသေ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန ဘိက္ခုကာလေ အညဿ ဘိက္ခုနော သန္တကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ။ ယံ ဥဘိန္နံ သာဓာရဏံ အဝိဘဇိတွာ ဌပိတံ၊ တံ ပကတတ္တော ရက္ခတိ။ ယံ ပန ဝိဘတ္တံ ဧတဿေဝ သန္တကံ၊ တံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ပရိဝါရေ –

‘‘တေလံ ¶ မဓုံ ဖာဏိတဉ္စာပိ သပ္ပိံ၊

သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ၊

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၈၀)၊

ဣဒဉှိ လိင်္ဂပရိဝတ္တနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဋိဂ္ဂဟဏံ နာမ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေန၊ ကာလံကိရိယာယ၊ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန၊ ဟီနာယာဝတ္တနေန၊ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒါနေန၊ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေန၊ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေန စ ဝိဇဟတိ။ တသ္မာ သစေပိ ဟရီတကခဏ္ဍမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတမတ္ထိ၊ သဗ္ဗမဿ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ဘိက္ခုဝိဟာရေ ပန ယံကိဉ္စိဿာ သန္တကံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ¶ ဝါ ဌပိတံ၊ သဗ္ဗဿ သာဝ ဣဿရာ၊ အာဟရာပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတ္ထ ထာဝရံ တဿာ သန္တကံ သေနာသနံ ဝါ ဥပရောပကာ ဝါ၊ တေ ယဿိစ္ဆတိ တဿ ဒါတဗ္ဗာ။ တေရသသု သမ္မုတီသု ¶ ယာ ဘိက္ခုကာလေ လဒ္ဓါ သမ္မုတိ၊ သဗ္ဗာ သာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ပုရိမိကာယ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယ သေနာသနေ ဂဟိတေ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ၊ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော စဿာ ဥပ္ပန္နံ လာဘံ ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာယ ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝသန္တဿ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ၊ ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ မာနတ္တံ စရန္တဿ ပရိဝတ္တတိ၊ ပုန ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ စိဏ္ဏမာနတ္တဿ ပရိဝတ္တတိ၊ ဘိက္ခုနီဟိ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ အကုသလဝိပါကေ ပရိက္ခီဏေ ပက္ခမာနတ္တကာလေ ပုနဒေဝ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ၊ ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ စိဏ္ဏေ ပက္ခမာနတ္တေ ပရိဝတ္တတိ၊ ဘိက္ခူဟိ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ။

အနန္တရေ ဘိက္ခုနိယာ လိင်္ဂပရိဝတ္တနဝတ္ထုမှိ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – သစေပိ ဘိက္ခုနိကာလေ အာပန္နာ သဉ္စရိတ္တာပတ္တိ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ၊ ပရိဝါသဒါနံ နတ္ထိ၊ ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပက္ခမာနတ္တံ စရန္တိယာ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ၊ န တေနတ္ထော၊ ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ စိဏ္ဏမာနတ္တာယ ပရိဝတ္တတိ၊ ပုန မာနတ္တံ အဒတွာ ဘိက္ခူဟိ အဗ္ဘေတဗ္ဗော။ အထ ဘိက္ခူဟိ မာနတ္တေ အဒိန္နေ ပုန လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ၊ ဘိက္ခုနီဟိ ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ အထ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ စရန္တဿ ပုန ပရိဝတ္တတိ၊ ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ စိဏ္ဏမာနတ္တဿ ပန လိင်္ဂပရိဝတ္တေ ဇာတေ ဘိက္ခုနီဟိ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ ¶ ။ ပုန ပရိဝတ္တေ စ လိင်္ဂေ ဘိက္ခုနိဘာဝေ ဌိတာယပိ ယာ အာပတ္တိယော ပုဗ္ဗေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ၊ တာ သုပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဧဝါတိ။

၇၀။ ဣတော ပရာနိ ‘‘မာတုယာ မေထုနံ ဓမ္မ’’န္တိအာဒီနိ စတ္တာရိ ဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိယေဝ။

၇၁။ မုဒုပိဋ္ဌိကဝတ္ထုမှိ သော ကိရ ဘိက္ခု နဋပုဗ္ဗကော။ တဿ သိပ္ပကောသလ္လတ္ထံ ပရိကမ္မကတာ ¶ ပိဋ္ဌိ မုဒုကာ အဟောသိ။ တသ္မာ ဧဝံ ကာတုံ အသက္ခိ။

လမ္ဗီဝတ္ထုမှိ ¶ တဿ ဘိက္ခုဿ အင်္ဂဇာတံ ဒီဃံ ဟောတိ လမ္ဗတိ၊ တသ္မာ လမ္ဗီတိ ဝုတ္တော။

ဣတော ပရာနိ ဒွေ ဝဏဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနာနေဝ။ လေပစိတ္တဝတ္ထုမှိ လေပစိတ္တံ နာမ စိတ္တကမ္မရူပံ။

ဒါရုဓီတလိကဝတ္ထုမှိ ဒါရုဓီတလိကာ နာမ ကဋ္ဌရူပံ။ ယထာ စ ဣမေသု ဒွီသု ဧဝံ အညေသုပိ ဒန္တရူပ-ပေါတ္ထကရူပ-လောဟရူပါဒီသု အနုပါဒိန္နကေသု ဣတ္ထိရူပေသု နိမိတ္တေ မေထုနရာဂေန ဥပက္ကမန္တဿ အသုစိ မုစ္စတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဥပက္ကမန္တဿာပိ တထေဝ ဒုက္ကဋံ။ မောစနရာဂေန ပန ဥပက္ကမန္တဿ မုတ္တေ သင်္ဃာဒိသေသော၊ အမုတ္တေ ထုလ္လစ္စယန္တိ။

၇၂။ သုန္ဒရဝတ္ထုမှိ အယံ သုန္ဒရော နာမ ရာဇဂဟေ ကုလဒါရကော သဒ္ဓါယ ပဗ္ဗဇိတော၊ အတ္တဘာဝဿ အဘိရူပတာယ ‘‘သုန္ဒရော’’တိ နာမံ လဘိ။ တံ ရထိကာယ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ သမုပ္ပန္နဆန္ဒရာဂါ သာ ဣတ္ထီ ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ အကာသိ။ ထေရော ပန အနာဂါမီ။ တသ္မာ သော န သာဒိယိ။ အညေသံ ပန အဝိသယော ဧသော။

ဣတော ပရေသု စတူသု ဝတ္ထူသု တေ ဘိက္ခူ ဇဠာ ဒုမ္မေဓာ မာတုဂါမဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ တထာ ကတွာ ပစ္ဆာ ကုက္ကုစ္စာယိံသု။

၇၃။ အက္ခာယိတာဒီနိ တီဏိ ဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ ဒွီသု ဆိန္နသီသဝတ္ထူသု အယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဝဋ္ဋကတေ မုခေ ဝိဝဋေ အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေန္တော သစေ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ ဥဘယပဿေဟိ ဝါ ဆုပန္တံ ပဝေသေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ စတူဟိပိ ပဿေဟိ အဆုပန္တံ ပဝေသေတွာ အဗ္ဘန္တရေ တာလုကံ ဆုပတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ စတ္တာရိ ပဿာနိ တာလုကဉ္စ အဆုပန္တော အာကာသဂတမေဝ ¶ ကတွာ ပဝေသေတိ စ နီဟရတိ စ၊ ဒုက္ကဋံ။ ယဒိ ပန ဒန္တာ သုဖုသိတာ၊ အန္တောမုခေ ဩကာသော နတ္ထိ၊ ဒန္တာ စ ဗဟိ ဩဋ္ဌမံသေန ပဋိစ္ဆန္နာ၊ တတ္ထ ဝါတေန အသမ္ဖုဋ္ဌံ အလ္လောကာသံ တိလဖလမတ္တမ္ပိ ပဝေသေန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ။ ဥပ္ပာဋိတေ ပန ဩဋ္ဌမံသေ ဒန္တေသုယေဝ ဥပက္ကမန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ။ ယောပိ ဒန္တော ဗဟိ နိက္ခမိတွာ တိဋ္ဌတိ ¶ ၊ န သက္ကာ ဩဋ္ဌေဟိ ပိဒဟိတုံ။ တတ္ထ ဥပက္ကမန္တေပိ ဗဟိ နိက္ခန္တဇိဝှာယ ဥပက္ကမန္တေပိ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ ဇီဝမာနကသရီရေပိ ဗဟိ နိက္ခန္တဇိဝှာယ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ ယဒိ ပန ဗဟိဇိဝှာယ ပလိဝေဌေတွာ အန္တောမုခံ ပဝေသေတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ ဥပရိဂီဝါယ ¶ ဆိန္နသီသဿပိ အဓောဘာဂေန အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေတွာ တာလုကံ ဆုပန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ။

အဋ္ဌိကဝတ္ထုမှိ သုသာနံ ဂစ္ဆန္တဿာပိ ဒုက္ကဋံ။ အဋ္ဌိကာနိ သင်္ကဍ္ဎန္တဿာပိ၊ နိမိတ္တေ မေထုနရာဂေန ဥပက္ကမန္တဿာပိ၊ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဥပက္ကမန္တဿာပိ၊ မုစ္စတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ မောစနရာဂေန ပန ဥပက္ကမန္တဿ မုစ္စန္တေ သင်္ဃာဒိသေသော၊ အမုစ္စန္တေ ထုလ္လစ္စယမေဝ။

နာဂီဝတ္ထုမှိ နာဂမာဏဝိကာ ဝါ ဟောတု ကိန္နရီအာဒီနံ ဝါ အညတရာ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပါရာဇိကံ။

ယက္ခီဝတ္ထုမှိ သဗ္ဗာပိ ဒေဝတာ ယက္ခီယေဝ။

ပေတီဝတ္ထုမှိ နိဇ္ဈာမတဏှိကာဒိပေတိယော အလ္လီယိတုမ္ပိ န သက္ကာ။ ဝိမာနပေတိယော ပန အတ္ထိ၊ ယာသံ ကာဠပက္ခေ အကုသလံ ဝိပစ္စတိ၊ ဇုဏှပက္ခေ ဒေဝတာ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တိ။ ဧဝရူပါယ ပေတိယာ ဝါ ယက္ခိယာ ဝါ သစေ ဒဿန-ဂဟဏ-အာမသန-ဖုသန-ဃဋ္ဋနာနိ ပညာယန္တိ၊ ပါရာဇိကံ။ အထာပိ ဒဿနံ နတ္ထိ၊ ဣတရာနိ ပညာယန္တိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ အထ ဒဿနဂဟဏာနိ န ပညာယန္တိ၊ အာမသနဖုသနဃဋ္ဋနေဟိ ပညာယမာနေဟိ တံ ပုဂ္ဂလံ ဝိသညံ ကတွာ အတ္တနော မနောရထံ ပူရေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ အဝိသယော နာမ။ တသ္မာ ဧတ္ထ အဝိသယတ္တာ အနာပတ္တိ။ ပဏ္ဍကဝတ္ထု ပါကဋမေဝ။

ဥပဟတိန္ဒြိယဝတ္ထုမှိ ဥပဟတိန္ဒြိယောတိ ဥပဟတကာယပ္ပသာဒေါ ခါဏုကဏ္ဋကမိဝ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ န ဝေဒယတိ။ အဝေဒယန္တဿာပိ သေဝနစိတ္တဝသေန အာပတ္တိ။

ဆုပိတမတ္တဝတ္ထုသ္မိံ ¶ ယော ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိဿာမီ’’တိ မာတုဂါမံ ¶ ဂဏှိတွာ မေထုနေ ဝိရဇ္ဇိတွာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝဿ ဟောတိ။ မေထုနဓမ္မဿ ဟိ ပုဗ္ဗပယောဂါ ဟတ္ထဂ္ဂါဟာဒယော ယာဝ သီသံ န ပါပုဏာတိ၊ တာဝ ဒုက္ကဋေ တိဋ္ဌန္တိ။ သီသေ ပတ္တေ ပါရာဇိကံ ဟောတိ။ ပဌမပါရာဇိကဿ ဟိ ဒုက္ကဋမေဝ သာမန္တံ။ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ ထုလ္လစ္စယံ။ အယံ ပန ဘိက္ခု မေထုနဓမ္မေ ဝိရဇ္ဇိတွာ ကာယသံသဂ္ဂံ သာဒိယီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿာ’’တိ။

၇၄။ ဘဒ္ဒိယဝတ္ထုသ္မိံ ¶ ဘဒ္ဒိယံ နာမ တံ နဂရံ။ ဇာတိယာဝနံ နာမ ဇာတိပုပ္ဖဂုမ္ဗာနံ ဥဿန္နတာယ ဧဝံ လဒ္ဓနာမံ၊ တံ တဿ နဂရဿ ဥပစာရေ ဝနံ ဟောတိ။ သော တတ္ထ နိပန္နော တေန ဝါတုပတ္ထမ္ဘေန မဟာနိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ ဧကရသံ ဘဝင်္ဂမေဝ ဝတ္တတိ။ ကိလိန္နံ ပဿိတွာတိ အသုစိကိလိဋ္ဌံ ပဿိတွာ။

၇၅။ ဣတော ပရာနိ သာဒိယနပဋိသံယုတ္တာနိ စတ္တာရိ ဝတ္ထူနိ၊ အဇာနနဝတ္ထု စာတိ ပဉ္စ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

၇၆။ ဒွီသု အသာဒိယနဝတ္ထူသု သဟသာ ဝုဋ္ဌာသီတိ အာသီဝိသေန ဒဋ္ဌော ဝိယ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎော ဝိယ စ တုရိတံ ဝုဋ္ဌာသိ။ အက္ကမိတွာ ပဝတ္တေသီတိ အပ္ပမတ္တော ဘိက္ခု အာရဒ္ဓဝိပဿကော ဥပဋ္ဌိတဿတိ ခိပ္ပံ ဝုဋ္ဌဟန္တောဝ အက္ကမိတွာ ဘူမိယံ ဝဋ္ဋေန္တော ပရိဝဋ္ဋေန္တော ဝိဟေဌေန္တော ပါတေသိ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန ဟိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗံ။ အယဉ္စ တေသံ အညတရော သင်္ဂါမသီသယောဓော ဘိက္ခု။

၇၇။ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ နိပန္နဝတ္ထုမှိ ဒိဝါ ပဋိသလ္လီယန္တေနာတိ ဒိဝါ နိပဇ္ဇန္တေန။ ဒွါရံ သံဝရိတွာ ပဋိသလ္လီယိတုန္တိ ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ‘‘အယံ နာမ အာပတ္တီ’’တိ န ဝုတ္တာ။ ဝိဝရိတွာ နိပန္နဒေါသေန ပန ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဝါ ပဋိသလ္လီယန္တေန ဒွါရံ သံဝရိတွာ ပဋိသလ္လီယိတု’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အသံဝရိတွာ ပဋိသလ္လီယန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတော ဟိ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ဥပါလိတ္ထေရာဒီဟိ အဋ္ဌကထာ ဌပိတာ။ ‘‘အတ္ထာပတ္တိ ဒိဝါ အာပဇ္ဇတိ နော ရတ္တိ’’န္တိ (ပရိ။ ၃၂၃) ဣမိနာပိ စေတံ သိဒ္ဓံ။

ကီဒိသံ ¶ ပန ဒွါရံ သံဝရိတဗ္ဗံ၊ ကီဒိသံ န သံဝရိတဗ္ဗံ? ရုက္ခပဒရဝေဠုပဒရကိလဉ္ဇပဏ္ဏာဒီနံ ¶ ယေန ကေနစိ ကဝါဋံ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒုက္ခလေ ဥပရိ ဥတ္တရပါသကေ စ ပဝေသေတွာ ကတံ ပရိဝတ္တကဒွါရမေဝ သံဝရိတဗ္ဗံ။ အညံ ဂေါရူပါနံ ဝဇေသု ဝိယ ရုက္ခသူစိကဏ္ဋကဒွါရံ၊ ဂါမထကနကံ စက္ကလကယုတ္တဒွါရံ၊ ဖလကေသု ဝါ ကိဋိကာသု ဝါ ဒွေ တီဏိ စက္ကလကာနိ ယောဇေတွာ ကတံ သံသရဏကိဋိကဒွါရံ၊ အာပဏေသု ဝိယ ကတံ ဥဂ္ဃာဋနကိဋိကဒွါရံ၊ ဒွီသု တီသု ဌာနေသု ဝေဏုသလာကာ ဂေါပ္ဖေတွာ ပဏ္ဏကုဋီသု ကတံ သလာကဟတ္ထကဒွါရံ၊ ဒုဿသာဏိဒွါရန္တိ ဧဝရူပံ ဒွါရံ န သံဝရိတဗ္ဗံ။ ပတ္တဟတ္ထဿ ကဝါဋပ္ပဏာမနေ ပန ¶ ဧကံ ဒုဿသာဏိဒွါရမေဝ အနာပတ္တိကရံ၊ အဝသေသာနိ ပဏာမေန္တဿ အာပတ္တိ။ ဒိဝါ ပဋိသလ္လီယန္တဿ ပန ပရိဝတ္တကဒွါရမေဝ အာပတ္တိကရံ၊ သေသာနိ သံဝရိတွာ ဝါ အသံဝရိတွာ ဝါ နိပန္နဿ အာပတ္တိ နတ္ထိ။ သံဝရိတွာ ပန နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဧတံ ဝတ္တံ။

ပရိဝတ္တကဒွါရံ ပန ကိတ္တကေန သံဝုတံ ဟောတိ? သူစိဃဋိကာဒီသု ဒိန္နာသု သံဝုတမေဝ ဟောတိ။ အပိစ ခေါ သူစိမတ္တေပိ ဒိန္နေ ဝဋ္ဋတိ။ ဃဋိကမတ္တေပိ ဒိန္နေ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွါရဗာဟံ ဖုသိတွာ ပိဟိတမတ္တေပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဤသကံ အဖုသိတေပိ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗန္တိမေန ဝိဓိနာ ယာဝတာ သီသံ နပ္ပဝိသတိ တာဝတာ အဖုသိတေပိ ဝဋ္ဋတီတိ။ သစေ ဗဟူနံ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဘိက္ခုံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ ‘‘ဒွါရံ၊ အာဝုသော၊ ဇဂ္ဂါဟီ’’တိ ဝတွာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဘိက္ခူ စီဝရကမ္မံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကရောန္တာ နိသိန္နာ ဟောန္တိ၊ ‘‘ဧတေ ဒွါရံ ဇဂ္ဂိဿန္တီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဥပါသကမ္ပိ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ၊ ‘ဧသ ဇဂ္ဂိဿတီ’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကေဝလံ ဘိက္ခုနိံ ဝါ မာတုဂါမံ ဝါ အာပုစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဒွါရဿ ¶ ဥဒုက္ခလံ ဝါ ဥတ္တရပါသကော ဝါ ဘိန္နော ဝါ ဟောတိ အဋ္ဌပိတော ဝါ၊ သံဝရိတုံ န သက္ကောတိ၊ နဝကမ္မတ္ထံ ဝါ ပန ဣဋ္ဌကပုဉ္ဇော ဝါ မတ္တိကာဒီနံ ဝါ ရာသိ အန္တောဒွါရေ ကတော ဟောတိ၊ အဋ္ဋံ ဝါ ဗန္ဓန္တိ၊ ယထာ သံဝရိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝရူပေ အန္တရာယေ သတိ အသံဝရိတွာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ပန ကဝါဋံ နတ္ထိ၊ လဒ္ဓကပ္ပမေဝ။ ဥပရိ သယန္တေန နိဿေဏိံ အာရောပေတွာ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ နိဿေဏိမတ္ထကေ ထကနကံ ဟောတိ၊ ထကေတွာပိ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဂဗ္ဘေ နိပဇ္ဇန္တေန ဂဗ္ဘဒွါရံ ဝါ ပမုခဒွါရံ ဝါ ယံကိဉ္စိ သံဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဧကကုဋ္ဋကေ ဂေဟေ ဒွီသု ပဿေသု ဒွါရာနိ ကတွာ ဝဠဉ္ဇန္တိ၊ ဒွေပိ ဒွါရာနိ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနိ။

တိဘူမကေပိ ပါသာဒေ ဒွါရံ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗမေဝ။ သစေ ဘိက္ခာစာရာ ပဋိက္ကမ္မ လောဟပါသာဒသဒိသံ ပါသာဒံ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဒိဝါဝိဟာရတ္ထံ ပဝိသန္တိ၊ သင်္ဃတ္ထေရေန ဒွါရပါလဿ ‘‘ဒွါရံ ဇဂ္ဂါဟီ’’တိ ဝတွာ ဝါ ‘‘ဒွါရဇဂ္ဂနံ ဧတဿ ဘာရော’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဝါ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ¶ ။ ယာဝ သင်္ဃနဝကေန ဧဝမေဝ ကတ္တဗ္ဗံ။ ပုရေ ပဝိသန္တာနံ ‘‘ဒွါရဇဂ္ဂနံ နာမ ပစ္ဆိမာနံ ဘာရော’’တိ ဧဝံ အာဘောဂံ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အနာပုစ္ဆာ ဝါ အာဘောဂံ ဝါ အကတွာ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ အသံဝုတဒွါရေ ဗဟိ ဝါ နိပဇ္ဇန္တာနံ အာပတ္တိ။ ဂဗ္ဘေ ဝါ ဗဟိ ဝါ နိပဇ္ဇနကာလေပိ ‘‘ဒွါရဇဂ္ဂနံ နာမ မဟာဒွါရေ ဒွါရပါလဿ ဘာရော’’တိ ¶ အာဘောဂံ ကတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ လောဟပါသာဒါဒီသု အာကာသတလေ နိပဇ္ဇန္တေနာပိ ဒွါရံ သံဝရိတဗ္ဗမေဝ။

အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ဣဒံ ဒိဝါပဋိသလ္လီယနံ ယေန ကေနစိ ပရိက္ခိတ္တေ သဒွါရဗန္ဓေ ဌာနေ ကထိတံ။ တသ္မာ အဗ္ဘောကာသေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သဒွါရဗန္ဓေ နိပဇ္ဇန္တေန ဒွါရံ သံဝရိတွာဝ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ မဟာပရိဝေဏံ ဟောတိ၊ မဟာဗောဓိယင်္ဂဏလောဟပါသာဒင်္ဂဏသဒိသံ ဗဟူနံ ဩသရဏဋ္ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဒွါရံ သံဝုတမ္ပိ သံဝုတဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဒွါရံ အလဘန္တာ ပါကာရံ အာရုဟိတွာပိ ဝိစရန္တိ၊ တတ္ထ သံဝရဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ရတ္တိံ ဒွါရံ ¶ ဝိဝရိတွာ နိပန္နော အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဥဋ္ဌဟတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေ ပဗုဇ္ဈိတွာ ပုန သုပတိ၊ အာပတ္တိ။ ယော ပန ‘‘အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာဝ ဒွါရံ အသံဝရိတွာ ရတ္တိံ နိပဇ္ဇတိ၊ ယထာပရိစ္ဆေဒမေဝ စ န ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ အာပတ္တိယေဝ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဧဝံ နိပဇ္ဇန္တော အနာဒရိယဒုက္ကဋာပိ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ယော ပန ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဇဂ္ဂိတွာ အဒ္ဓါနံ ဝါ ဂန္တွာ ဒိဝါ ကိလန္တရူပေါ မဉ္စေ နိသိန္နော ပါဒေ ဘူမိတော အမောစေတွာဝ နိဒ္ဒါဝသေန နိပဇ္ဇတိ၊ တဿ အနာပတ္တိ။ သစေ ဩက္ကန္တနိဒ္ဒေါ အဇာနန္တောပိ ပါဒေ မဉ္စကံ အာရောပေတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ နိသီဒိတွာ အပဿာယ သုပန္တဿ အနာပတ္တိ။ ယောပိ စ ‘‘နိဒ္ဒံ ဝိနောဒေဿာမီ’’တိ စင်္ကမန္တော ပတိတွာ သဟသာဝ ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿာပိ အနာပတ္တိ။ ယော ပန ပတိတွာ တတ္ထေဝ သယတိ၊ န ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ အာပတ္တိ။

ကော မုစ္စတိ၊ ကော န မုစ္စတီတိ? မဟာပစ္စရိယံ တာဝ ‘‘ဧကဘင်္ဂေန နိပန္နကောယေဝ မုစ္စတိ။ ပါဒေ ပန ဘူမိတော မောစေတွာ နိပန္နော ယက္ခဂဟိတကောပိ ဝိသညီဘူတောပိ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတောဝ မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယော စင်္ကမန္တော မုစ္စိတွာ ပတိတော တတ္ထေဝ သုပတိ၊ တဿာပိ အဝိသယတ္တာ အာပတ္တိ န ဒိဿတိ။ အာစရိယာ ပန ဧဝံ န ကထယန္တိ။ တသ္မာ အာပတ္တိယေဝါတိ မဟာပဒုမတ္ထေရေန ဝုတ္တံ။ ဒွေ ပန ဇနာ အာပတ္တိတော မုစ္စန္တိယေဝ၊ ယော စ ယက္ခဂဟိတကော၊ ယော စ ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတော’’တိ။

၇၈။ ဘာရုကစ္ဆကဝတ္ထုမှိ ¶ ¶ အနာပတ္တိ သုပိနန္တေနာတိ ယသ္မာ သုပိနန္တေ အဝိသယတ္တာ ဧဝံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဥပါလိတ္ထေရော ဘဂဝတာ အဝိနိစ္ဆိတပုဗ္ဗမ္ပိ ဣမံ ဝတ္ထုံ နယဂ္ဂါဟေန ဝိနိစ္ဆိနိ။ ဘဂဝါပိ စ သုတွာ ‘‘သုကထိတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါလိနာ၊ အပဒေ ပဒံ ကရောန္တော ဝိယ၊ အာကာသေ ပဒံ ဒဿေန္တော ဝိယ ဥပါလိ ဣမံ ပဉှံ ကထေသီ’’တိ ဝတွာ ထေရံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယဓရာနံ ယဒိဒံ ဥပါလီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉၊ ၂၂၈)။ ဣတော ပရာနိ ¶ သုပဗ္ဗာဒီနိ ဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

၈၀။ ဘိက္ခုနီသမ္ပယောဇနာဒီသု တေ လိစ္ဆဝိကုမာရကာ ခိဍ္ဍာပသုတာ အတ္တနော အနာစာရေန ဧဝံ အကံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ စ လိစ္ဆဝီနံ ဝိနာသော ဧဝ ဥဒပါဒိ။

၈၂။ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတဝတ္ထုမှိ ဒဿနံ အဂမာသီတိ အနုကမ္ပာယ ‘‘တံ ဒက္ခိဿာမီ’’တိ ဂေဟံ အဂမာသိ။ အထဿ သာ အတ္တနော စ ဒါရကာနဉ္စ နာနပ္ပကာရေဟိ အနာထဘာဝံ သံဝဏ္ဏေသိ။ အနပေက္ခဉ္စ နံ ဉတွာ ကုပိတာ ‘‘ဧဟိ ဝိဗ္ဘမာဟီ’’တိ ဗလက္ကာရေန အဂ္ဂဟေသိ။ သော အတ္တာနံ မောစေတုံ ပဋိက္ကမန္တော ဇရာဒုဗ္ဗလတာယ ဥတ္တာနော ပရိပတိ။ တတော သာ အတ္တနော မနံ အကာသိ။ သော ပန ဘိက္ခု အနာဂါမီ သမုစ္ဆိန္နကာမရာဂေါ တသ္မာ န သာဒိယီတိ။

၈၃။ မိဂပေါတကဝတ္ထု ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

တတြိဒံ သမန္တပါသာဒိကာယ သမန္တပါသာဒိကတ္တသ္မိံ –

အာစရိယပရမ္ပရတော၊ နိဒါနဝတ္ထုပ္ပဘေဒဒီပနတော၊

ပရသမယဝိဝဇ္ဇနတော၊ သကသမယဝိသုဒ္ဓိတော စေဝ။

ဗျဉ္ဇနပရိသောဓနတော၊ ပဒတ္ထတော ပါဠိယောဇနက္ကမတော၊

သိက္ခာပဒနိစ္ဆယတော၊ ဝိဘင်္ဂနယဘေဒဒဿနတော။

သမ္ပဿတံ ¶ ¶ န ဒိဿတိ၊ ကိဉ္စိ အပါသာဒိကံ ယတော ဧတ္ထ၊

ဝိညူနမယံ တသ္မာ၊ သမန္တပါသာဒိကာတွေဝ။

သံဝဏ္ဏနာ ပဝတ္တာ၊ ဝိနယဿ ဝိနေယျဒမနကုသလေန၊

ဝုတ္တဿ လောကနာထေန၊ လောကမနုကမ္ပမာနေနာတိ။

ဒုတိယံ ¶ အဒုတိယေန၊ ယံ ဇိနေန ပကာသိတံ၊

ပါရာဇိကံ တဿ ဒါနိ၊ ပတ္တော သံဝဏ္ဏနာက္ကမော။

ယသ္မာ တသ္မာ သုဝိညေယျံ၊ ယံ ပုဗ္ဗေ စ ပကာသိတံ၊

တံ သဗ္ဗံ ဝဇ္ဇယိတွာန၊ ဟောတိ သံဝဏ္ဏနာ အယံ။

၈၄။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေတိ တတ္ထ ရာဇဂဟေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ၊ တဉှိ မန္ဓာတု-မဟာဂေါဝိန္ဒာဒီဟိ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘ရာဇဂဟ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အညေပေတ္ထ ပကာရေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ကိံ တေဟိ! နာမမေတံ တဿ နဂရဿ။ တံ ပနေတံ ဗုဒ္ဓကာလေ စ စက္ကဝတ္တိကာလေ စ နဂရံ ဟောတိ။ သေသကာလေ သုညံ ဟောတိ ယက္ခပရိဂ္ဂဟိတံ၊ တေသံ ဝသန္တဝနံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ ဂေါစရဂါမံ ဒဿေတွာ နိဝါသနဋ္ဌာနမာဟ – ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေတိ။ သော စ ဂိဇ္ဈာ တဿ ကူဋေသု ဝသိံသု၊ ဂိဇ္ဈသဒိသာနိ ဝါ တဿ ကူဋာနိ၊ တသ္မာ ဂိဇ္ဈကူဋောတိ ဝုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သမ္ဗဟုလာတိ ဝိနယပရိယာယေန တယော ဇနာ သမ္ဗဟုလာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တတော ပရံ သင်္ဃော။ သုတ္တန္တပရိယာယေန တယော တယော ဧဝ၊ တတော ပဋ္ဌာယ သမ္ဗဟုလာ။ ဣဓ ပန တေ သုတ္တန္တပရိယာယေန သမ္ဗဟုလာတိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သန္ဒိဋ္ဌာတိ နာတိဝိဿာသိကာ န ဒဠှမိတ္တာ၊ တတ္ထ တတ္ထ သင်္ဂမ္မ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဟိ တေ သန္ဒိဋ္ဌာတိ ဝုစ္စန္တိ။ သမ္ဘတ္တာတိ အတိဝိဿာသိကာ ဒဠှမိတ္တာ၊ တေ ¶ ဟိ သုဋ္ဌု ဘတ္တာ ¶ ဘဇမာနာ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂါတိ ကတွာ ‘‘သမ္ဘတ္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣသိဂိလိပဿေတိ ဣသိဂိလိ နာမ ပဗ္ဗတော၊ တဿ ပဿေ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ ပဉ္စသတမတ္တာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ကာသိကောသလာဒီသု ဇနပဒေသု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ တသ္မိံ ပဗ္ဗတေ သန္နိပတိတွာ သမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေန္တိ။ မနုဿာ တေ ပဝိသန္တေဝ ပဿန္တိ န နိက္ခမန္တေ။ တတော အာဟံသု – ‘‘အယံ ပဗ္ဗတော ဣမေ ဣသယော ဂိလတီ’’တိ။ တဒုပါဒါယ တဿ ‘‘ဣသိဂိလိ’’တွေဝ သမညာ ဥဒပါဒိ၊ တဿ ပဿေ ပဗ္ဗတပါဒေ။

တိဏကုဋိယော ကရိတွာတိ တိဏစ္ဆဒနာ သဒွါရဗန္ဓာ ကုဋိယော ကတွာ။ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တေန ဟိ နာလကပဋိပဒံ ပဋိပန္နေနာပိ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနံ အညတရေန ဆန္နေယေဝ သဒွါရဗန္ဓေ သေနာသနေ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ ယော ဥပဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၄)။ တသ္မာ ဝဿကာလေ သစေ သေနာသနံ လဘတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ လဘတိ၊ ဟတ္ထကမ္မံ ပရိယေသိတွာပိ ကာတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထကမ္မံ အလဘန္တေန သာမမ္ပိ ကာတဗ္ဗံ။ န တွေဝ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ အယမနုဓမ္မတာ။ တသ္မာ တေ ဘိက္ခူ တိဏကုဋိယော ကရိတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒီနိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကတိကဝတ္တာနိ စ ခန္ဓကဝတ္တာနိ စ အဓိဋ္ဌာယ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခမာနာ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိံသု။

အာယသ္မာပိ ဓနိယောတိ န ကေဝလံ တေ ထေရာဝ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ အာဒိကမ္မိကော အာယသ္မာ ဓနိယောပိ။ ကုမ္ဘကာရပုတ္တောတိ ကုမ္ဘကာရဿ ပုတ္တော၊ တဿ ဟိ နာမံ ဓနိယော၊ ပိတာ ကုမ္ဘကာရော၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဓနိယော ကုမ္ဘကာရပုတ္တော’’တိ။ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆီတိ တေဟိ ထေရေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေယေဝ တိဏကုဋိကံ ကရိတွာ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိ။ ဝဿံဝုတ္ထာတိ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ ပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဝုတ္ထဝဿာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ ¶ ဝဿံဝုတ္ထာ ဟုတွာ။

တိဏကုဋိယော ဘိန္ဒိတွာတိ န ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရာဒီဟိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကတွာ၊ ဝတ္တသီသေန ပန တိဏဉ္စ ဒါရုဝလ္လိ-အာဒီနိ စ ဩရောပေတွာတိ အတ္ထော။ ယေန ဟိ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ကုဋိ ကတာ ဟောတိ၊ တေန သစေ အာဝါသိကာ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ၊ တေ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ ‘‘သစေ ဣမံ ကုဋိံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ကောစိ ဝသိတုံ ဥဿဟတိ၊ တဿ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ ယေန အရညေ ဝါ ကတာ ဟောတိ ¶ ၊ ပဋိဇဂ္ဂနကံ ဝါ န လဘတိ၊ တေန ‘‘အညေသမ္ပိ ပရိဘောဂံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပဋိသာမေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ တေ ပန ဘိက္ခူ အရညေ ကုဋိယော ကတွာ ပဋိဇဂ္ဂနကံ အလဘန္တာ တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ ပဋိသာမေတွာ သင်္ဂေါပေတွာတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ဌပိတံ တံ ဥပစိကာဟိ န ခဇ္ဇတိ ¶ ၊ အနောဝဿကဉ္စ ဟောတိ၊ တထာ ဌပေတွာ ‘‘ဣဒံ ဌာနံ အာဂန္တွာ ဝသိတုကာမာနံ သဗြဟ္မစာရီနံ ဥပကာရာယ ဘဝိဿတီ’’တိ ဂမိယဝတ္တံ ပူရေတွာ။

ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမိံသူတိ အတ္တနော အတ္တနော စိတ္တာနုကူလံ ဇနပဒံ အဂမံသု။ အာယသ္မာ ပန ဓနိယော ကုမ္ဘကာရပုတ္တော တတ္ထေဝ ဝဿံ ဝသီတိအာဒိ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ယာဝတတိယကန္တိ ယာဝတတိယဝါရံ။ အနဝယောတိ အနုအဝယော၊ သန္ဓိဝသေန ဥကာရလောပေါ။ အနု အနု အဝယော၊ ယံ ယံ ကုမ္ဘကာရေဟိ ကတ္တဗ္ဗံ နာမ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗတ္ထ အနူနော ပရိပုဏ္ဏသိပ္ပောတိ အတ္ထော။ သကေတိ အတ္တနော သန္တကေ။ အာစရိယကေတိ အာစရိယကမ္မေ။ ကုမ္ဘကာရကမ္မေတိ ကုမ္ဘကာရာနံ ကမ္မေ၊ ကုမ္ဘကာရေဟိ ကတ္တဗ္ဗကမ္မေတိ အတ္ထော။ ဧတေန သကံ အာစရိယကံ သရူပတော ဒဿိတံ ဟောတိ။ ပရိယောဒါတသိပ္ပောတိ ပရိသုဒ္ဓသိပ္ပော။ အနဝယတ္တေပိ သတိ အညေဟိ အသဒိသသိပ္ပောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သဗ္ဗမတ္တိကာမယန္တိ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋကကဝါဋသူစိဃဋိကဝါတပါနကဝါဋမတ္တံ ဌပေတွာ အဝသေသံ ဘိတ္တိဆဒနိဋ္ဌကထမ္ဘာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဂေဟသမ္ဘာရံ မတ္တိကာမယမေဝ ကတွာတိ အတ္ထော။ တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ ဂေါမယဉ္စ သင်္ကဍ္ဎိတွာ တံ ကုဋိကံ ပစီတိ တံ သဗ္ဗမတ္တိကာမယံ ကတွာ ပါဏိကာယ ဃံသိတွာ သုက္ခာပေတွာ တေလတမ္ဗမတ္တိကာယ ပရိမဇ္ဇိတွာ အန္တော စ ဗဟိ စ တိဏာဒီဟိ ပူရေတွာ ယထာ ပက္ကာ သုပက္ကာ ဟောတိ၊ ဧဝံ ပစိ။ ဧဝံ ပက္ကာ စ ပန သာ အဟောသိ ကုဋိကာ ¶ ။ အဘိရူပါတိ သုရူပါ။ ပါသာဒိကာတိ ပသာဒဇနိကာ။ လောဟိတိကာတိ လောဟိတဝဏ္ဏာ။ ကိင်္ကဏိကသဒ္ဒေါတိ ကိင်္ကဏိကဇာလဿ သဒ္ဒေါ။ ယထာ ကိရ နာနာရတနေဟိ ကတဿ ကိင်္ကဏိကဇာလဿ သဒ္ဒေါ ဟောတိ၊ ဧဝံ တဿာ ကုဋိကာယ ဝါတပါနန္တရိကာဒီဟိ ပဝိဋ္ဌေန ဝါတေန သမာဟတာယ သဒ္ဒေါ အဟောသိ။ ဧတေနဿာ အန္တော စ ဗဟိ စ သုပက္ကဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ကိင်္ကဏိကာ’’တိ ကံသဘာဇနံ၊ တသ္မာ ယထာ အဘိဟတဿ ကံသဘာဇနဿ သဒ္ဒေါ၊ ဧဝမဿာ ဝါတပ္ပဟတာယ သဒ္ဒေါ အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၈၅။ ကိံ ¶ ဧတံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ ဇာနန္တောဝ ဘဂဝါ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုန္တိ သဗ္ဗမတ္တိကာမယာယ ကုဋိကာယ ကရဏဘာဝံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ကထဉှိ နာမ သော၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ကုဋိကံ ကရိဿတီတိ ဣဒံ အတီတတ္ထေ အနာဂတဝစနံ၊ အကာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဿ လက္ခဏံ သဒ္ဒသတ္ထတော ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ န ဟိ နာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဿ မောဃပုရိသဿ ပါဏေသု အနုဒ္ဒယာ အနုကမ္ပာ အဝိဟေသာ ဘဝိဿတီတိ ဧတ္ထ အနုဒ္ဒယာတိ အနုရက္ခဏာ၊ ဧတေန မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂံ ဒဿေတိ။ အနုကမ္ပာတိ ပရဒုက္ခေန စိတ္တကမ္ပနာ။ အဝိဟေသာတိ အဝိဟိံသနာ၊ ဧတေဟိ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂံ ဒဿေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ တဿ မောဃပုရိသဿ ပထဝီခဏနစိက္ခလ္လမဒ္ဒနအဂ္ဂိဒါနေသု ဗဟူ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကေ ပါဏေ ဗျာဗာဓေန္တဿ ဝိနာသေန္တဿ တေသု ပါဏေသု မေတ္တာကရုဏာနံ ပုဗ္ဗဘာဂမတ္တာပိ အနုဒ္ဒယာ အနုကမ္ပာ အဝိဟေသာ န ဟိ နာမ ဘဝိဿတိ အပ္ပမတ္တကာပိ နာမ န ဘဝိဿတီ’’တိ။ မာ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ပါဏေသု ပါတဗျတံ အာပဇ္ဇီတိ ပစ္ဆိမော ဇနသမူဟော ပါဏေသု ပါတဗျဘာဝံ မာ အာပဇ္ဇိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓကာလေပိ ဘိက္ခူဟိ ဧဝံ ကတံ၊ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တာနံ နတ္ထိ ဒေါသော’’တိ မညိတွာ ဣမဿ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇမာနာ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ မာ ပါဏေသု ပါတဗျေ ဃံသိတဗ္ဗေ ဧဝံ မညီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝံ ¶ ဓနိယံ ဂရဟိတွာ န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗမတ္တိကာမယာ ကုဋိကာ ကာတဗ္ဗာတိ အာယတိံ တာဒိသာယ ကုဋိကာယ ကရဏံ ပဋိက္ခိပိ၊ ပဋိက္ခိပိတွာ စ ‘‘ယော ကရေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ သဗ္ဗမတ္တိကာမယကုဋိကာကရဏေ အာပတ္တိံ ဌပေသိ။ တသ္မာ ယောပိ ပထဝီခဏနာဒိနာ ပါဏေသု ပါတဗျတံ အနာပဇ္ဇန္တော တာဒိသံ ကုဋိကံ ကရောတိ၊ သောပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ပထဝီခဏနာဒီဟိ ပန ပါဏေသု ပါတဗျတံ အာပဇ္ဇန္တော ယံ ယံ ဝတ္ထုံ ဝီတိက္ကမတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တမေဝ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ဓနိယတ္ထေရဿ အာဒိကမ္မိကတ္တာ အနာပတ္တိ။ သေသာနံ သိက္ခာပဒံ အတိက္ကမိတွာ ကရောန္တာနမ္ပိ ကတံ လဘိတွာ တတ္ထ ဝသန္တာနမ္ပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရမိဿကာ ပန ယထာ ဝါ တထာ ဝါ မိဿာ ဟောတု၊ ဝဋ္ဋတိ။ သုဒ္ဓမတ္တိကာမယာဝ န ဝဋ္ဋတိ။ သာပိ ဣဋ္ဌကာဟိ ဂိဉ္ဇကာဝသထသင်္ခေပေန ကတာ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဘန္တေတိ ခေါ…ပေ… တံ ကုဋိံ ဘိန္ဒိံသူတိ ဘဂဝတော ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကဋ္ဌေဟိ စ ပါသာဏေဟိ စ တံ ကုဋိကံ ဝိကိရန္တာ ဘိန္ဒိံသု။

အထ ¶ ခေါ အာယသ္မာ ဓနိယောတိအာဒိမှိ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဓနိယော ဧကပဿေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နော တေန သဒ္ဒေန အာဂန္တွာ တေ ဘိက္ခူ ‘‘ကိဿ မေ တုမှေ၊ အာဝုသော၊ ကုဋိံ ဘိန္ဒထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဘဂဝါ ဘေဒါပေတီ’’တိ သုတွာ သုဗ္ဗစတာယ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဣမိနာ အတိမဟန္တေန ဥဿာဟေန အတ္တနော ဝသနတ္ထံ ကတံ ကုဋိကံ ဘေဒါပေသိ၊ နနု ဧတဿေတ္ထ ဝယကမ္မမ္ပိ အတ္ထီတိ? ကိဉ္စာပိ အတ္ထိ၊ အထ ခေါ နံ ဘဂဝါ အကပ္ပိယာတိ ဘိန္ဒာပေသိ၊ တိတ္ထိယဓဇောတိ ဘိန္ဒာပေသိ။ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန အညာနိပိ ကာရဏာနိ ဝုတ္တာနိ – သတ္တာနုဒ္ဒယာယ၊ ပတ္တစီဝရဂုတ္တတ္ထာယ၊ သေနာသနဗာဟုလ္လပအသေဓနာယာတိအာဒီနိ။ တသ္မာ ဣဒါနိပိ ယော ဘိက္ခု ဗဟုဿုတော ဝိနယညူ အညံ ဘိက္ခုံ အကပ္ပိယံ ပရိက္ခာရံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တံ ဒိသွာ တံ ဆိန္ဒာပေယျ ဝါ ဘိန္ဒာပေယျ ဝါ အနုပဝဇ္ဇော ¶ ၊ သော နေဝ စောဒေတဗ္ဗော န သာရေတဗ္ဗော၊ န တံ လဗ္ဘာ ဝတ္တုံ ‘‘မမ ပရိက္ခာရော တယာ နာသိတော၊ တံ မေ ဒေဟီ’’တိ။

တတြာယံ ¶ ပါဠိမုတ္တကော ကပ္ပိယာကပ္ပိယပရိက္ခာရဝိနိစ္ဆယော – ကေစိ တာလပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ ပဉ္စဝဏ္ဏေန သုတ္တေန သိဗ္ဗန္တာ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ ကရောန္တိ၊ တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဝဏ္ဏေန ပန နီလေန ဝါ ပီတကေန ဝါ ယေန ကေနစိ သုတ္တေန အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ သိဗ္ဗိတုံ ဆတ္တဒဏ္ဍဂ္ဂါဟကံ သလာကပဉ္ဇရံ ဝါ ဝိနန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စ ခေါ ထိရကရဏတ္ထံ၊ န ဝဏ္ဏမဋ္ဌတ္ထာယ။ ဆတ္တပဏ္ဏကေသု မကရဒန္တကံ ဝါ အဍ္ဎစန္ဒကံ ဝါ ဆိန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဆတ္တဒဏ္ဍေ ဂေဟထမ္ဘေသု ဝိယ ဃဋကော ဝါ ဝါဠရူပကံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ သဗ္ဗတ္ထ အာရဂ္ဂေန လေခါ ဒိန္နာ ဟောတိ၊ သာပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဃဋကမ္ပိ ဝါဠရူပမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗံ။ လေခါပိ ဃံသိတွာ ဝါ အပနေတဗ္ဗာ၊ သုတ္တကေန ဝါ ဒဏ္ဍော ဝေဌေတဗ္ဗော။ ဒဏ္ဍဗုန္ဒေ ပန အဟိစ္ဆတ္တကသဏ္ဌာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝါတပ္ပဟာရေန အစလနတ္ထံ ဆတ္တမဏ္ဍလိကံ ရဇ္ဇုကေဟိ ဂါဟေတွာ ဒဏ္ဍေ ဗန္ဓန္တိ၊ တသ္မိံ ဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဝလယမိဝ ဥက္ကိရိတွာ လေခံ ဌပေန္တိ၊ သာ ဝဋ္ဋတိ။

စီဝရမဏ္ဍနတ္ထာယ နာနာသုတ္တကေဟိ သတပဒီသဒိသံ သိဗ္ဗန္တာ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ ဌပေန္တိ၊ အညမ္ပိ ယံကိဉ္စိ သူစိကမ္မဝိကာရံ ကရောန္တိ၊ ပဋ္ဋမုခေ ဝါ ပရိယန္တေ ¶ ဝါ ဝေဏိံ ဝါ သင်္ခလိကံ ဝါ၊ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပကတိသူစိကမ္မမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဂဏ္ဌိကပဋ္ဋကဉ္စ ပါသကပဋ္ဋဉ္စ အဋ္ဌကောဏမ္ပိ သောဠသကောဏမ္ပိ ကရောန္တိ၊ တတ္ထ အဂ္ဃိယဂယမုဂ္ဂရာဒီနိ ဒဿေန္တိ၊ ကက္ကဋက္ခီနိ ဥက္ကိရန္တိ၊ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ၊ စတုကောဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ကောဏသုတ္တပိဠကာ စ စီဝရေ ရတ္တေ ဒုဝိညေယျရူပါ ဝဋ္ဋန္တိ။ ကဉ္ဇိကပိဋ္ဌခလိအာဒီသု စီဝရံ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ စီဝရကမ္မကာလေ ပန ဟတ္ထမလသူစိမလာဒီနံ ဓောဝနတ္ထံ ကိလိဋ္ဌကာလေ စ ဓောဝနတ္ထံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂန္ဓံ ဝါ လာခံ ဝါ တေလံ ¶ ဝါ ရဇနေ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

စီဝရံ ရဇိတွာ သင်္ခေန ဝါ မဏိနာ ဝါ ယေန ကေနစိ န ဃဋ္ဋေတဗ္ဗံ။ ဘူမိယံ ဇာဏုကာနိ နိဟန္တွာ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ ဒေါဏိယမ္ပိ န ဃံသိတဗ္ဗံ။ ဒေါဏိယံ ဝါ ဖလကေ ဝါ ဌပေတွာ အန္တေ ဂါဟာပေတွာ ဟတ္ထေဟိ ပဟရိတုံ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ တမ္ပိ မုဋ္ဌိနာ န ကာတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ပန ဒေါဏိယမ္ပိ န ဌပေသုံ။ ဧကော ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ အပရော ဟတ္ထေ ကတွာ ဟတ္ထေန ပဟရတိ။ စီဝရဿ ကဏ္ဏသုတ္တကံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ရဇိတကာလေ ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဏ္ဏသုတ္တက’’န္တိ ¶ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဧဝံ အနုညာတံ၊ တံ အနုဝါတေ ပါသကံ ကတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ရဇနကာလေ လဂ္ဂနတ္ထာယ။ ဂဏ္ဌိကေပိ သောဘာကရဏတ္ထံ လေခါ ဝါ ပိဠကာ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ၊ နာသေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

ပတ္တေ ဝါ ထာလကေ ဝါ အာရဂ္ဂေန လေခံ ကရောန္တိ၊ အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တံ ဘမံ အာရောပေတွာ မဇ္ဇိတွာ ပစန္တိ – ‘‘မဏိဝဏ္ဏံ ကရိဿာမာ’’တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊ တေလဝဏ္ဏော ပန ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တမဏ္ဍလေ ဘိတ္တိကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ၊ မကရဒန္တကံ ပန ဝဋ္ဋတိ။

ဓမကရဏဆတ္တကဿ ဥပရိ ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဓမကရဏကုစ္ဆိယံ ဝါ လေခါ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဆတ္တမုခဝဋ္ဋိယံ ပနဿ လေခါ ဝဋ္ဋတိ။

ကာယဗန္ဓနဿ သောဘနတ္ထံ တဟိံ တဟိံ ဒိဂုဏံ သုတ္တံ ကောဋ္ဋေန္တိ၊ ကက္ကဋစ္ဆီနိ ဥဋ္ဌပေန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘောသု ပန အန္တေသု ဒသာမုခဿ ထိရဘာဝါယ ဒိဂုဏံ ကောဋ္ဋေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒသာမုခေ ပန ဃဋကံ ဝါ မကရမုခံ ဝါ ဒေဍ္ဍုဘသီသံ ဝါ ယံကိဉ္စိ ဝိကာရရူပံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ တတ္ထ အစ္ဆီနိ ဒဿေတွာ မာလာကမ္မလတာကမ္မာဒီနိ ဝါ ကတွာ ကောဋ္ဋိတကာယဗန္ဓနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥဇုကမေဝ ပန မစ္ဆကဏ္ဋကံ ဝါ ခဇ္ဇုရိပတ္တကံ ဝါ မဋ္ဌပဋ္ဋိကံ ဝါ ကတွာ ကောဋ္ဋိတုံ ¶ ဝဋ္ဋတိ။ ကာယဗန္ဓနဿ ဒသာ ဧကာ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ တတော ¶ ပရံ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ရဇ္ဇုကကာယဗန္ဓနံ ဧကမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနံ ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒသာ ပန ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနာပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌေတွာ ကတံ ဗဟုရဇ္ဇုကန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။

ကာယဗန္ဓနဝိဓေ အဋ္ဌမင်္ဂလာဒိကံ ယံကိဉ္စိ ဝိကာရရူပံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိစ္ဆေဒလေခါမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဓကဿ ဥဘောသု အန္တေသု ထိရကရဏတ္ထာယ ဃဋကံ ကရောန္တိ၊ အယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

အဉ္ဇနိယံ ဣတ္ထိပုရိသစတုပ္ပဒသကုဏရူပံ ဝါ မာလာကမ္မ-လတာကမ္မမကရဒန္တက-ဂေါမုတ္တကအဍ္ဎစန္ဒကာဒိဘေဒံ ဝါ ဝိကာရရူပံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဃံသိတွာ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ ယထာ ဝါ န ပညာယတိ၊ တထာ သုတ္တေန ဝေဌေတွာ ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗာ။ ဥဇုကမေဝ ပန စတုရံသာ ဝါ အဋ္ဌံသာ ဝါ သောဠသံသာ ဝါ အဉ္ဇနီ ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌတော ပိဿာ ဒွေ ဝါ တိဿော ဝါ ဝဋ္ဋလေခါယော ဝဋ္ဋန္တိ။ ဂီဝါယမ္ပိဿာ ပိဓာနကဗန္ဓနတ္ထံ ဧကာ ဝဋ္ဋလေခါ ဝဋ္ဋတိ။

အဉ္ဇနိသလာကာယပိ ¶ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။ အဉ္ဇနိတ္ထဝိကာယမ္ပိ ယံကိဉ္စိ နာနာဝဏ္ဏေန သုတ္တေန ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧသေဝ နယော ကုဉ္စိကာကောသကေပိ။ ကုဉ္စိကာယ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ သိပါဋိကာယံ။ ဧကဝဏ္ဏသုတ္တေန ပနေတ္ထ ယေန ကေနစိ သိဗ္ဗိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

အာရကဏ္ဋကေပိ ဝဋ္ဋမဏိကံ ဝါ အညံ ဝါ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂီဝါယံ ပန ပရိစ္ဆေဒလေခါ ဝဋ္ဋတိ။ ပိပ္ဖလိကေပိ မဏိကံ ဝါ ပိဠကံ ဝါ ယံကိဉ္စိ ဥဋ္ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒဏ္ဍကေ ပန ပရိစ္ဆေဒလေခါ ဝဋ္ဋတိ။ နခစ္ဆေဒနံ ဝလိတကံယေဝ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥတ္တရာရဏိယံ ဝါ အဓရာရဏိယံ ဝါ အရဏိဓနုကေ ဝါ ¶ ဥပရိပေလ္လနဒဏ္ဍကေ ဝါ မာလာကမ္မာဒိကံ ယံကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပေလ္လနဒဏ္ဍကဿ ပန ဝေမဇ္ဈေ မဏ္ဍလံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ပရိစ္ဆေဒလေခါမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ သူစိသဏ္ဍာသံ ကရောန္တိ၊ ယေန သူစိံ ဍံသာပေတွာ ဃံသန္တိ၊ တတ္ထ မကရမုခါဒိကံ ယံကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သူစိဍံသနတ္ထံ ပန မုခမတ္တံ ဟောတိ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။

ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဝါသိယမ္ပိ ယံကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဇုကမေဝ ကပ္ပိယလောဟေန ဥဘောသု ဝါ ပဿေသု စတုရံသံ ဝါ အဋ္ဌံသံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကတ္တရဒဏ္ဍေပိ ယံကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဧကာ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝဋ္ဋလေခါ ဥပရိ အဟိစ္ဆတ္တကမကုဠမတ္တဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။

တေလဘာဇနေသု ¶ ဝိသာဏေ ဝါ နာဠိယံ ဝါ အလာဗုကေ ဝါ အာမဏ္ဍသာရကေ ဝါ ဌပေတွာ ဣတ္ထိရူပံ ပုရိသရူပဉ္စ အဝသေသံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။

မဉ္စပီဌေ ဘိသိဗိမ္ဗောဟနေ ဘူမတ္ထရဏေ ပါဒပုဉ္ဆနေ စင်္ကမနဘိသိယာ သမ္မုဉ္ဇနိယံ ကစဝရဆဍ္ဍနကေ ရဇနဒေါဏိကာယ ပါနီယဥဠုင်္ကေ ပါနီယဃဋေ ပါဒကထလိကာယ ဖလကပီဌကေ ဝလယာဓာရကေ ဒဏ္ဍာဓာရကေပတ္တပိဓာနေ တာလဝဏ္ဋေ ဝီဇနေတိ – ဧတေသု သဗ္ဗံ မာလာကမ္မာဒိဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနေ ပန ဒွါရကဝါဋဝါတပါနကဝါဋာဒီသု သဗ္ဗရတနမယမ္ပိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။

သေနာသနေ ကိဉ္စိ ပဋိသေဓေတဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ အညတြ ဝိရုဒ္ဓသေနာသနာ။ ဝိရုဒ္ဓသေနာသနံ နာမ အညေသံ သီမာယ ရာဇဝလ္လဘေဟိ ကတသေနာသနံ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ယေ တာဒိသံ သေနာသနံ ကရောန္တိ၊ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘မာ အမှာကံ သီမာယ သေနာသနံ ကရောထာ’’တိ။ အနာဒိယိတွာ ကရောန္တိယေဝ၊ ပုနပိ ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘မာ ဧဝံ အကတ္ထ၊ မာ အမှာကံ ဥပေါသထပဝါရဏာနံ အန္တရာယမကတ္ထ၊ မာ သာမဂ္ဂိံ ¶ ဘိန္ဒိတ္ထ၊ တုမှာကံ သေနာသနံ ကတမ္ပိ ကတဋ္ဌာနေ န ဌဿတီ’’တိ။ သစေ ဗလက္ကာရေန ကရောန္တိယေဝ၊ ယဒါ တေသံ လဇ္ဇိပရိသာ ဥဿန္နာ ဟောတိ၊ သက္ကာ ¶ စ ဟောတိ လဒ္ဓုံ ဓမ္မိကော ဝိနိစ္ဆယော၊ တဒါ တေသံ ပေသေတဗ္ဗံ – ‘‘တုမှာကံ အာဝါသံ ဟရထာ’’တိ။ သစေ ယာဝ တတိယံ ပေသိတေ ဟရန္တိ၊ သာဓု၊ နော စေ ဟရန္တိ၊ ဌပေတွာ ဗောဓိဉ္စ စေတိယဉ္စ အဝသေသသေနာသနာနိ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာနိ၊ နော စ ခေါ အပရိဘောဂံ ကရောန္တေဟိ၊ ပဋိပါဋိယာ ပန ဆဒန-ဂေါပါနသီ-ဣဋ္ဌကာဒီနိ အပနေတွာ တေသံ ပေသေတဗ္ဗံ – ‘‘တုမှာကံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေ ဟရထာ’’တိ။ သစေ ဟရန္တိ၊ သာဓု၊ နော စေ ဟရန္တိ၊ အထ တေသု ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေသု ဟိမဝဿဝါတာတပါဒီဟိ ပူတိဘူတေသု ဝါ စောရေဟိ ဝါ ဟဋေသု အဂ္ဂိနာ ဝါ ဒဍ္ဎေသု သီမသာမိကာ ဘိက္ခူ အနုပဝဇ္ဇာ၊ န လဗ္ဘာ စောဒေတုံ ‘‘တုမှေဟိ အမှာကံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရာ နာသိတာ’’တိ ဝါ ‘‘တုမှာကံ ဂီဝါ’’တိ ဝါ။ ယံ ပန သီမသာမိကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ကတံ၊ တံ သုကတမေဝ ဟောတီတိ။

ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော နိဋ္ဌိတော။

၈၆။ ဧဝံ ဘိန္နာယ ပန ကုဋိကာယ ဓနိယဿ ပရိဝိတက္ကဉ္စ ပုန ကုဋိကရဏတ္ထာယ ဥဿာဟဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ¶ ဒါရုဂဟေ ဂဏကောတိ ရညော ဒါရုဘဏ္ဍာဂါရေ ဒါရုဂေါပကော။ ဒေဝဂဟဒါရူနီတိ ဒေဝေန ဂဟိတဒါရူနိ။ ရာဇပဋိဂ္ဂဟိတဘူတာနိ ဒါရူနီတိ အတ္ထော။ နဂရပဋိသင်္ခါရိကာနီတိ နဂရဿ ပဋိသင်္ခါရူပကရဏာနိ။ အာပဒတ္ထာယ နိက္ခိတ္တာနီတိ အဂ္ဂိဒါဟေန ဝါ ပုရာဏဘာဝေန ဝါ ပဋိရာဇူပရုန္ဓနာဒိနာ ဝါ ဂေါပုရဋ္ဋာလကရာဇန္တေပုရဟတ္ထိသာလာဒီနံ ဝိပတ္တိ အာပဒါတိ ဝုစ္စတိ။ တဒတ္ထံ နိက္ခိတ္တာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆေဒါပေတွာတိ အတ္တနော ကုဋိယာ ပမာဏံ သလ္လက္ခေတွာ ကိဉ္စိ အဂ္ဂေ ကိဉ္စိ မဇ္ဈေ ကိဉ္စိ မူလေ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကရောန္တော ဆေဒါပေသိ။

၈၇။ ဝဿကာရောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ။ မဂဓမဟာမတ္တောတိ မဂဓရဋ္ဌေ မဟာမတ္တော၊ မဟတိယာ ဣဿရိယမတ္တာယ သမန္နာဂတော၊ မဂဓရညော ဝါ မဟာမတ္တော၊ မဟာအမစ္စောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနုသညာယမာနောတိ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ ပစ္စဝေက္ခမာနော။ ဘဏေတိ ဣဿရာနံ နီစဋ္ဌာနိကပုရိသာလပနံ။ ဗန္ဓံ အာဏာပေသီတိ ဗြာဟ္မဏော ပကတိယာပိ ¶ တသ္မိံ ဣဿာပကတောဝ။ သော ရညော ‘‘အာဏာပေဟီ’’တိ ဝစနံ သုတွာ ယသ္မာ ‘‘ပက္ကောသာပေဟီ’’တိ ရညော န ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ‘‘နံ ဟတ္ထေသု စ ပါဒေသု စ ဗန္ဓံ ကတွာ အာဏာပေဿာမီ’’တိ ဗန္ဓံ အာဏာပေသိ။ အဒ္ဒသ ခေါ အာယသ္မာ ဓနိယောတိ ကထံ အဒ္ဒသ? သော ကိရ အတ္တနာ လေသေန ဒါရူနံ ဟဋဘာဝံ ဉတွာ ‘‘နိဿံသယံ ဧသ ဒါရူနံ ကာရဏာ ရာဇကုလတော ဝဓံ ဝါ ဗန္ဓံ ဝါ ပါပုဏိဿတိ၊ တဒါ နံ အဟမေဝ မောစေဿာမီ’’တိ ¶ နိစ္စကာလံ တဿ ပဝတ္တိံ သုဏန္တောယေဝ ဝိစရတိ။ တသ္မာ တခဏညေဝ ဂန္တွာ အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသ ခေါ အာယသ္မာ ဓနိယော’’တိ။ ဒါရူနံ ကိစ္စာတိ ဒါရူနံ ကာရဏာ။ ပုရာဟံ ဟညာမီတိ အဟံ ပုရာ ဟညာမိ၊ ယာဝ အဟံ န ဟညာမိ၊ တာဝ တွံ ဧယျာသီတိ အတ္ထော။

၈၈။ ဣင်္ဃ၊ ဘန္တေ၊ သရာပေဟီတိ ဧတ္ထ ဣင်္ဃာတိ စောဒနတ္ထေ နိပါတော။ ပဌမာဘိသိတ္တောတိ အဘိသိတ္တော ဟုတွာ ပဌမံ။ ဧဝရူပိံ ဝါစံ ဘာသိတာတိ ‘‘ဒိန္နညေဝ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ တိဏကဋ္ဌောဒကံ ပရိဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ ဣမံ ဧဝရူပိံ ဝါစံ အဘိသိတ္တော ဟုတွာ ပဌမမေဝ ယံ တွံ အဘာသိ၊ တံ သယမေဝ ဘာသိတွာ ဣဒါနိ သရသိ၊ န သရသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရာဇာနော ကိရ အဘိသိတ္တမတ္တာယေဝ ဓမ္မဘေရိံ စရာပေန္တိ – ‘‘ဒိန္နညေဝ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ တိဏကဋ္ဌောဒကံ ပရိဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ တံ သန္ဓာယ ဧသ ဝဒတိ။ တေသံ မယာ သန္ဓာယ ဘာသိတန္တိ ¶ တေသံ အပ္ပမတ္တကေပိ ကုက္ကုစ္စာယန္တာနံ သမိတဗာဟိတပါပါနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ တိဏကဋ္ဌောဒကဟရဏံ သန္ဓာယ မယာ ဧတံ ဘာသိတံ၊ န တုမှာဒိသာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တဉ္စ ခေါ အရညေ အပရိဂ္ဂဟိတန္တိ တဉ္စ တိဏကဋ္ဌောဒကံ ယံ အရညေ အပရိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ၊ ဧတံ သန္ဓာယ မယာ ဘာသိတန္တိ ဒီပေတိ။

လောမေန တွံ မုတ္တောသီတိ ဧတ္ထ လောမမိဝ လောမံ၊ ကိံ ပန တံ? ပဗ္ဗဇ္ဇာလိင်္ဂံ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယထာ နာမ ဓုတ္တာ ‘‘မံသံ ခါဒိဿာမာ’’တိ မဟဂ္ဃလောမံ ဧဠကံ ဂဏှေယျုံ။ တမေနံ အညော ဝိညုပုရိသော ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ ဧဠကဿ မံသံ ကဟာပဏမတ္တံ ¶ အဂ္ဃတိ။ လောမာနိ ပန လောမဝါရေ လောမဝါရေ အနေကေ ကဟာပဏေ အဂ္ဃန္တီ’’တိ ဒွေ အလောမကေ ဧဠကေ ဒတွာ ဂဏှေယျ။ ဧဝံ သော ဧဠကော ဝိညုပုရိသမာဂမ္မ လောမေန မုစ္စေယျ။ ဧဝမေဝ တွံ ဣမဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဝဓဗန္ဓနာရဟော။ ယသ္မာ ပန အရဟဒ္ဓဇော သဗ္ဘိ အဝဇ္ဈရူပေါ၊ တွဉ္စ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာလိင်္ဂဘူတံ အရဟဒ္ဓဇံ ဓာရေသိ။ တသ္မာ တွံ ဣမိနာ ပဗ္ဗဇ္ဇာလိင်္ဂလောမေန ဧဠကော ဝိယ ဝိညုပုရိသမာဂမ္မ မုတ္တောသီတိ။

မနုဿာ ဥဇ္ဈာယန္တီတိ ရညော ပရိသတိ ဘာသမာနဿ သမ္မုခါ စ ပရမ္မုခါ စ သုတွာ တတ္ထ တတ္ထ မနုဿာ ဥဇ္ဈာယန္တိ၊ အဝဇ္ဈာယန္တိ၊ အဝဇာနန္တာ တံ ဈာယန္တိ ဩလောကေန္တိ လာမကတော ဝါ စိန္တေန္တီတိ အတ္ထော။ ခိယျန္တီတိ တဿ အဝဏ္ဏံ ကထေန္တိ ပကာသေန္တိ။ ဝိပါစေန္တီတိ ဝိတ္ထာရိကံ ကရောန္တိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပတ္ထရန္တိ၊ အယဉ္စ အတ္ထော သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ‘‘အလဇ္ဇိနော ဣမေ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ’’တိအာဒီနိ စိန္တေန္တာ ဥဇ္ဈာယန္တိ။ ‘‘နတ္ထိ ဣမေသံ သာမည’’န္တိအာဒီနိ ဘဏန္တာ ခိယျန္တိ။ ‘‘အပဂတာ ဣမေ သာမညာ’’တိအာဒီနိ တတ္ထ တတ္ထ ဝိတ္ထာရေန္တာ ဝိပါစေန္တီတိ။ ဧတေန နယေန ဣမေသံ ပဒါနံ ဣတော ¶ ပရမ္ပိ တတ္ထ တတ္ထ အာဂတပဒါနုရူပေန ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဗြဟ္မစာရိနောတိ သေဋ္ဌစာရိနော။ သာမညန္တိ သမဏဘာဝေါ။ ဗြဟ္မညန္တိ သေဋ္ဌဘာဝေါ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ရညော ဒါရူနီတိအာဒိမှိ ‘‘အဒိန္နံ အာဒိယိဿတီ’’တိ အယံ ဥဇ္ဈာယနတ္ထော။ ယံ ပနေတံ အဒိန္နံ အာဒိယိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ရညော ဒါရူနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတိ ဝစနဘေဒေ အသမ္မုယှန္တေဟိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရာဏဝေါဟာရိကော ¶ မဟာမတ္တောတိ ဘိက္ခုဘာဝတော ပုရာဏေ ဂိဟိကာလေ ဝိနိစ္ဆယဝေါဟာရေ နိယုတ္တတ္တာ ‘‘ဝေါဟာရိကော’’တိ သင်္ခံ ဂတော မဟာအမစ္စော။

အထ ခေါ ဘဂဝါ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစာတိ ဘဂဝါ သာမံယေဝ လောကဝေါဟာရမ္ပိ ဇာနာတိ၊ အတီတဗုဒ္ဓါနံ ပညတ္တိမ္ပိ ဇာနာတိ – ‘‘ပုဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓါ ဧတ္တကေန ပါရာဇိကံ ပညပေန္တိ၊ ဧတ္တကေန ထုလ္လစ္စယံ၊ ဧတ္တကေန ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ ဧဝံ သန္တေပိ သစေ အညေဟိ လောကဝေါဟာရဝိညူဟိ ¶ သဒ္ဓိံ အသံသန္ဒိတွာ ပါဒမတ္တေန ပါရာဇိကံ ပညပေယျ၊ တေနဿ သိယုံ ဝတ္တာရော ‘‘သီလသံဝရော နာမ ဧကဘိက္ခုဿပိ အပ္ပမေယျော အသင်္ချေယျော မဟာပထဝီ-သမုဒ္ဒ-အာကာသာနိ ဝိယ အတိဝိတ္ထိဏ္ဏော၊ ကထဉှိ နာမ ဘဂဝါ ပါဒမတ္တကေန နာသေသီ’’တိ! တတော တထာဂတဿ ဉာဏဗလံ အဇာနန္တာ သိက္ခာပဒံ ကောပေယျုံ၊ ပညတ္တမ္ပိ သိက္ခာပဒံ ယထာဌာနေ န တိဋ္ဌေယျ။ လောကဝေါဟာရဝိညူဟိ ပန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာ ပညတ္တေ သော ဥပဝါဒေါ န ဟောတိ။ အညဒတ္ထု ဧဝံ ဝတ္တာရော ဟောန္တိ – ‘‘ဣမေဟိ နာမ အဂါရိကာပိ ပါဒမတ္တေန စောရံ ဟနန္တိပိ ဗန္ဓန္တိပိ ပဗ္ဗာဇေန္တိပိ။ ကသ္မာ ဘဂဝါ ပဗ္ဗဇိတံ န နာသေဿတိ၊ ယေန ပရသန္တကံ တိဏသလာကမတ္တမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ! တထာဂတဿ စ ဉာဏဗလံ ဇာနိဿန္တိ။ ပညတ္တမ္ပိ စ သိက္ခာပဒံ အကုပ္ပံ ဘဝိဿတိ၊ ယထာဌာနေ ဌဿတိ။ တသ္မာ လောကဝေါဟာရဝိညူဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာ ပညပေတုကာမော သဗ္ဗာဝန္တံ ပရိသံ အနုဝိလောကေန္တော အထ ခေါ ဘဂဝါ အဝိဒူရေ နိသိန္နံ ဒိသွာ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ ‘‘ကိတ္တကေန ခေါ ဘိက္ခု ရာဇာ မာဂဓော သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော စောရံ ဂဟေတွာ ဟနတိ ဝါ ဗန္ဓတိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတိ ဝါ’’တိ။

တတ္ထ မာဂဓောတိ မဂဓာနံ ဣဿရော။ သေနိယောတိ သေနာယ သမ္ပန္နော။ ဗိမ္ဗိသာရောတိ တဿ နာမံ။ ပဗ္ဗာဇေတိ ဝါတိ ရဋ္ဌတော နိက္ခာမေတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ပဉ္စမာသကော ပါဒေါတိ တဒါ ရာဇဂဟေ ဝီသတိမာသကော ကဟာပဏော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဉ္စမာသကော ပါဒေါ။ ဧတေန လက္ခဏေန သဗ္ဗဇနပဒေသု ကဟာပဏဿ စတုတ္ထော ဘာဂေါ ‘‘ပါဒေါ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ခေါ ပေါရာဏဿ နီလကဟာပဏဿ ဝသေန၊ န ဣတရေသံ ရုဒြဒါမကာဒီနံ။ တေန ဟိ ပါဒေန အတီတဗုဒ္ဓါပိ ပါရာဇိကံ ပညပေသုံ၊ အနာဂတာပိ ပညပေဿန္တိ။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနဉှိ ပါရာဇိကဝတ္ထုမှိ ဝါ ပါရာဇိကေ ဝါ နာနတ္တံ ¶ နတ္ထိ။ ဣမာနေဝ စတ္တာရိ ပါရာဇိကဝတ္ထူနိ ¶ ။ ဣမာနေဝ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ။ ဣတော ဦနံ ဝါ အတိရေကံ ဝါ နတ္ထိ။ တသ္မာ ဘဂဝါပိ ဓနိယံ ¶ ဝိဂရဟိတွာ ပါဒေနေဝ ဒုတိယပါရာဇိကံ ပညပေန္တော ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

ဧဝံ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ဒဠှံ ကတွာ ဒုတိယပါရာဇိကေ ပညတ္တေ အပရမ္ပိ အနုပညတ္တတ္ထာယ ရဇကဘဏ္ဍိကဝတ္ထု ဥဒပါဒိ၊ တဿုပ္ပတ္တိဒီပနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝဉ္စိဒံ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ တဿတ္ထော စ အနုပညတ္တိသမ္ဗန္ဓော စ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ ဣဓ၊ ဧဝံ ဣတော ပရေသု သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု။ ယံ ယံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ၊ တံ တံ သဗ္ဗံ ဝဇ္ဇေတွာ ဥပရူပရိ အပုဗ္ဗမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ယဒိ ဟိ ယံ ယံ ဝုတ္တနယံ၊ တံ တံ ပုနပိ ဝဏ္ဏယိဿာမ၊ ကဒါ ဝဏ္ဏနာယ အန္တံ ဂမိဿာမ! တသ္မာ ယံ ယံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ၊ တံ တံ သဗ္ဗံ သာဓုကံ ဥပသလ္လက္ခေတွာ တတ္ထ တတ္ထ အတ္ထော စ ယောဇနာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပုဗ္ဗံ ပန ယံကိဉ္စိ အနုတ္တာနတ္ထံ၊ တံ သဗ္ဗံ မယမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

၉၀။ ရဇကတ္ထရဏံ ဂန္တွာတိ ရဇကတိတ္ထံ ဂန္တွာ၊ တဉှိ ယသ္မာ တတ္ထ ရဇကာ ဝတ္ထာနိ အတ္ထရန္တိ၊ တသ္မာ ရဇကတ္ထရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ရဇကဘဏ္ဍိကန္တိ ရဇကာနံ ဘဏ္ဍိကံ၊ ရဇကာ သာယနှသမယေ နဂရံ ပဝိသန္တာ ဗဟူနိ ဝတ္ထာနိ ဧကေကံ ဘဏ္ဍိကံ ဗန္ဓန္တိ။ တတော ဧကံ ဘဏ္ဍိကံ တေသံ ပမာဒေန အပဿန္တာနံ အဝဟရိတွာ ထေနေတွာတိ အတ္ထော။

၉၂။ ဂါမော နာမာတိ ဧဝမာဒိ ‘‘ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဿ ဂါမဿ စ အရညဿ စ ပဘေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယသ္မိံ ဂါမေ ဧကာ ဧဝ ကုဋိ၊ ဧကံ ဂေဟံ သေယျထာပိ မလယဇနပဒေ၊ အယံ ဧကကုဋိကော ဂါမော နာမ။ ဧတေန နယေန အပရေပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အမနုဿော နာမ ယော သဗ္ဗသော ဝါ မနုဿာနံ အဘာဝေန ယက္ခပရိဂ္ဂဟဘူတော၊ ယတော ဝါ မနုဿာ ကေနစိ ကာရဏေန ပုနပိ အာဂန္တုကာမာ ဧဝ အပက္ကန္တာ။ ပရိက္ခိတ္တော နာမ ဣဋ္ဌကပါကာရံ အာဒိံ ကတွာ အန္တမသော ကဏ္ဋကသာခါဟိပိ ပရိက္ခိတ္တော။ ဂေါနိသာဒိနိဝိဋ္ဌော နာမ ဝီထိသန္နိဝေသာဒိဝသေန အနိဝိသိတွာ ယထာ ဂါဝေါ တတ္ထ တတ္ထ ဒွေ တယော နိသီဒန္တိ၊ ဧဝံ ¶ တတ္ထ တတ္ထ ¶ ¶ ဒွေ တီဏိ ဃရာနိ ကတွာ နိဝိဋ္ဌော။ သတ္ထောတိ ဇင်္ဃသတ္ထသကဋသတ္ထာဒီသု ယော ကောစိ။ ဣမသ္မိဉ္စ သိက္ခာပဒေ နိဂမောပိ နဂရမ္ပိ ဂါမဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဂါမူပစာရောတိအာဒိ အရညပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒခီလေ ဌိတဿာတိ ယဿ ဂါမဿ အနုရာဓပုရဿေဝ ဒွေ ဣန္ဒခီလာ၊ တဿ အဗ္ဘန္တရိမေ ဣန္ဒခီလေ ဌိတဿ၊ တဿ ဟိ ဗာဟိရော ဣန္ဒခီလော အာဘိဓမ္မိကနယေန အရညသင်္ခေပံ ဂစ္ဆတိ။ ယဿ ပန ဧကော၊ တဿ ဂါမဒွါရဗာဟာနံ ဝေမဇ္ဈေ ဌိတဿ။ ယတြာပိ ဟိ ဣန္ဒခီလော နတ္ထိ၊ တတြ ဂါမဒွါရဗာဟာနံ ဝေမဇ္ဈမေဝ ‘‘ဣန္ဒခီလော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဂါမဒွါရဗာဟာနံ ဝေမဇ္ဈေ ဌိတဿာ’’တိ။ မဇ္ဈိမဿာတိ ထာမမဇ္ဈိမဿ၊ နော ပမာဏမဇ္ဈိမဿ၊ နေဝ အပ္ပထာမဿ၊ န မဟာထာမဿ၊ မဇ္ဈိမထာမဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ လေဍ္ဍုပါတောတိ ယထာ မာတုဂါမော ကာကေ ဥဍ္ဍာပေန္တော ဥဇုကမေဝ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာ လေဍ္ဍုံ ခိပတိ၊ ယထာ စ ဥဒကုက္ခေပေ ဥဒကံ ခိပန္တိ၊ ဧဝံ အခိပိတွာ ယထာ တရုဏမနုဿာ အတ္တနော ဗလံ ဒဿေန္တာ ဗာဟံ ပသာရေတွာ လေဍ္ဍုံ ခိပန္တိ၊ ဧဝံ ခိတ္တဿ လေဍ္ဍုဿ ပတနဋ္ဌာနံ။ ပတိတော ပန လုဌိတွာ ယတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဃရူပစာရေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတောတိ ဧတ္ထ ပန နိဗ္ဗကောသဿ ဥဒကပါတဋ္ဌာနေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သုပ္ပပါတော ဝါ မုသလပါတော ဝါ ဃရူပစာရော နာမ။ တသ္မိံ ဃရူပစာရေ ဌိတဿ လေဍ္ဍုပါတော ဂါမူပစာရောတိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိယမ္ပိ တာဒိသမေဝ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဃရံ နာမ၊ ဃရူပစာရော နာမ၊ ဂါမော နာမ၊ ဂါမူပစာရော နာမာ’’တိ မာတိကံ ဌပေတွာ နိဗ္ဗကောသဿ ဥဒကပါတဋ္ဌာနဗ္ဘန္တရံ ဃရံ နာမ။ ယံ ပန ဒွါရေ ဌိတော မာတုဂါမော ဘာဇနဓောဝနဥဒကံ ဆဍ္ဍေတိ၊ တဿ ပတနဋ္ဌာနဉ္စ မာတုဂါမေနေဝ အန္တောဂေဟေ ဌိတေန ပကတိယာ ဗဟိ ခိတ္တဿ သုပ္ပဿ ¶ ဝါ သမ္မုဉ္ဇနိယာ ဝါ ပတနဋ္ဌာနဉ္စ၊ ဃရဿ ပုရတော ဒွီသု ကောဏေသု သမ္ဗန္ဓိတွာ မဇ္ဈေ ရုက္ခသူစိဒွါရံ ဌပေတွာ ဂေါရူပါနံ ပဝေသနနိဝါရဏတ္ထံ ကတပရိက္ခေပေါ စ အယံ သဗ္ဗောပိ ဃရူပစာရော နာမ။ တသ္မိံ ဃရူပစာရေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတဗ္ဘန္တရံ ဂါမော နာမ။ တတော အညဿ လေဍ္ဍုပါတဿ အဗ္ဘန္တရံ ဂါမူပစာရော ¶ နာမာတိ ဝုတ္တံ။ ဣဒမေတ္ထ ပမာဏံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ယော ယော အဋ္ဌကထာဝါဒေါ ဝါ ထေရဝါဒေါ ဝါ ပစ္ဆာ ဝုစ္စတိ သော ပမာဏတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယဉ္စေတံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဠိယာ ဝိရုဒ္ဓမိဝ ဒိဿတိ။ ပါဠိယဉှိ – ‘‘ဃရူပစာရေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတော’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန တံ လေဍ္ဍုပါတံ ဂါမသင်္ခေပံ ကတွာ တတော ပရံ ဂါမူပစာရော ဝုတ္တောတိ? ဝုစ္စတေ – သစ္စမေဝ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ ¶ ၊ အဓိပ္ပာယော ပနေတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ အဋ္ဌကထာစရိယာနမေဝ ဝိဒိတော။ တသ္မာ ယထာ ‘‘ဃရူပစာရေ ဌိတဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဃရူပစာရလက္ခဏံ ပါဠိယံ အဝုတ္တမ္ပိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝသေန ဂဟိတံ။ ဧဝံ သေသမ္ပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

တတြာယံ နယော – ဣဓ ဂါမော နာမ ဒုဝိဓော ဟောတိ – ပရိက္ခိတ္တော စ အပရိက္ခိတ္တော စ။ တတြ ပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပေါယေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ။ တသ္မာ တဿ ဝိသုံ ပရိစ္ဆေဒံ အဝတွာ ‘‘ဂါမူပစာရော နာမ ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဣန္ဒခီလေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတော’’တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ အပရိက္ခိတ္တဿ ပန ဂါမဿ ဂါမပရိစ္ဆေဒေါ ဝတ္တဗ္ဗော။ တသ္မာ တဿ ဂါမပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဃရူပစာရေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂါမပရိစ္ဆေဒေ စ ဒဿိတေ ဂါမူပစာရလက္ခဏံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သက္ကာ ဉာတုန္တိ ပုန ‘‘တတ္ထ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတော’’တိ န ဝုတ္တံ။ ယော ပန ဃရူပစာရေ ဌိတဿ လေဍ္ဍုပါတံယေဝ ‘‘ဂါမူပစာရော’’တိ ဝဒတိ၊ တဿ ဃရူပစာရော ဂါမောတိ အာပဇ္ဇတိ။ တတော ဃရံ၊ ဃရူပစာရော၊ ဂါမော ¶ ၊ ဂါမူပစာရောတိ ဧသ ဝိဘာဂေါ သင်္ကရီယတိ။ အသင်္ကရတော စေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနာဒီသု။ တသ္မာ ပါဠိဉ္စ အဋ္ဌကထဉ္စ သံသန္ဒိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ ဂါမော စ ဂါမူပစာရော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယောပိ စ ဂါမော ပုဗ္ဗေ မဟာ ဟုတွာ ပစ္ဆာ ကုလေသု နဋ္ဌေသု အပ္ပကော ဟောတိ၊ သော ဃရူပစာရတော လေဍ္ဍုပါတေနေဝ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ ပုရိမပရိစ္ဆေဒေါ ပနဿ ပရိက္ခိတ္တဿာပိ အပရိက္ခိတ္တဿာပိ အပ္ပမာဏမေဝါတိ။

အရညံ နာမ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာတိ ဣမံ ယထာဝုတ္တလက္ခဏံ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ ဌပေတွာ ဣမသ္မိံ အဒိန္နာဒါနသိက္ခာပဒေ အဝသေသံ ‘‘အရညံ’’ ¶ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဘိဓမ္မေ ပန ‘‘အရညန္တိ နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၉) ဝုတ္တံ။ အာရညကသိက္ခာပဒေ ‘‘အာရညကံ နာမ သေနာသနံ ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၅၄) ဝုတ္တံ။ တံ ဣန္ဒခီလတော ပဋ္ဌာယ အာရောပိတေန အာစရိယဓနုနာ ပဉ္စဓနုသတပ္ပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဘဂဝတာ ‘‘ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ’’တိ ဧတဿ အတ္ထံ ဝိဘဇန္တေန ‘‘ဃရံ၊ ဃရူပစာရော၊ ဂါမော၊ ဂါမူပစာရော အရည’’န္တိ ပါပဘိက္ခူနံ လေသောကာသနိသေဓနတ္ထံ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသာ ဒဿိတာ။ တသ္မာ ဃရေ ဝါ ဃရူပစာရေ ဝါ ဂါမေ ဝါ ဂါမူပစာရေ ဝါ အရညေ ဝါ ပါဒဂ္ဃနကတော ပဋ္ဌာယ သဿာမိကံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရန္တဿ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ¶ ‘‘အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတံ အာဒိယေယျာ’’တိအာဒီနံ အတ္ထဒဿနတ္ထံ ‘‘အဒိန္နံ နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဒိန္နန္တိ ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒေ အတ္တနော သန္တကမ္ပိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ကပ္ပိယံ အဇ္ဈောဟရဏီယံ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန ယံကိဉ္စိ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ သဿာမိကံ ဘဏ္ဍံ၊ တဒေတံ တေဟိ သာမိကေဟိ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ န ဒိန္နန္တိ အဒိန္နံ။ အတ္တနော ဟတ္ထတော ဝါ ယထာဌိတဋ္ဌာနတော ဝါ န နိဿဋ္ဌန္တိ အနိဿဋ္ဌံ။ ယထာဌာနေ ဌိတမ္ပိ အနပေက္ခတာယ န ပရိစ္စတ္တန္တိ အပရိစ္စတ္တံ။ အာရက္ခသံဝိဓာနေန ရက္ခိတတ္တာ ရက္ခိတံ။ မဉ္ဇူသာဒီသု ပက္ခိပိတွာ ဂေါပိတတ္တာ ဂေါပိတံ။ ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ တဏှာမမတ္တေန မမာယိတတ္တာ မမာယိတံ။ တာဟိ အပရိစ္စာဂရက္ခဏဂေါပနာဟိ ¶ တေဟိ ဘဏ္ဍသာမိကေဟိ ပရေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတန္တိ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ။ ဧတံ အဒိန္နံ နာမ။

ထေယျသင်္ခါတန္တိ ဧတ္ထ ထေနောတိ စောရော၊ ထေနဿ ဘာဝေါ ထေယျံ၊ အဝဟရဏစိတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။ ‘‘သင်္ခါ၊ သင်္ခါတ’’န္တိ အတ္ထတော ဧကံ၊ ကောဋ္ဌာသဿေတံ အဓိဝစနံ၊ ‘‘သညာနိဒါနာ ဟိ ပပဉ္စသင်္ခါ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၈၀) ဝိယ။ ထေယျဉ္စ တံ သင်္ခါတဉ္စာတိ ထေယျသင်္ခါတံ၊ ထေယျစိတ္တသင်္ခါတော ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ ကရဏတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ တသ္မာ ထေယျသင်္ခါတေနာတိ အတ္ထတော ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယော စ ထေယျသင်္ခါတေန အာဒိယတိ၊ သော ယသ္မာ ထေယျစိတ္တော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဗျဉ္ဇနံ အနာဒိယိတွာ အတ္ထမေဝ ဒဿေတုံ ထေယျစိတ္တော အဝဟရဏစိတ္တောတိ ဧဝမဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာဒိယေယျ ¶ ၊ ဟရေယျ၊ အဝဟရေယျ၊ ဣရိယာပထံ ဝိကောပေယျ၊ ဌာနာ စာဝေယျ၊ သင်္ကေတံ ဝီတိနာမေယျာတိ ဧတ္ထ ပန ပဌမပဒံ အဘိယောဂဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဒုတိယပဒံ အညေသံ ဘဏ္ဍံ ဟရန္တဿ ဂစ္ဆတော ဝသေန၊ တတိယပဒံ ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍဝသေန၊ စတုတ္ထံ သဝိညာဏကဝသေန၊ ပဉ္စမံ ထလေ နိက္ခိတ္တာဒိဝသေန၊ ဆဋ္ဌံ ပရိကပ္ပဝသေန ဝါ သုင်္ကဃာတဝသေန ဝါ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယောဇနာ ပနေတ္ထ ဧကဘဏ္ဍဝသေနပိ နာနာဘဏ္ဍဝသေနပိ ဟောတိ။ ဧကဘဏ္ဍဝသေန စ သဝိညာဏကေနေဝ လဗ္ဘတိ၊ နာနာဘဏ္ဍဝသေန သဝိညာဏကာဝိညာဏကမိဿကေန။

တတ္ထ နာနာဘဏ္ဍဝသေန တာဝ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အာဒိယေယျာတိ အာရာမံ အဘိယုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ သာမိကဿ ဝိမတိံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ သာမိကော ‘‘န မယှံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။

ဟရေယျာတိ ¶ အညဿ ဘဏ္ဍံ ဟရန္တော သီသေ ဘာရံ ထေယျစိတ္တော အာမသတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဖန္ဒာပေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ခန္ဓံ ဩရောပေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။

အဝဟရေယျာတိ ဥပနိက္ခိတ္တံ ဘဏ္ဍံ ‘‘ဒေဟိ မေ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုစ္စမာနော ‘‘နာဟံ ဂဏှာမီ’’တိ ဘဏတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ သာမိကဿ ဝိမတိံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ သာမိကော ‘‘န မယှံ ဒဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ ¶ ။

ဣရိယာပထံ ဝိကောပေယျာတိ ‘‘သဟဘဏ္ဍဟာရကံ နေဿာမီ’’တိ ပဌမံ ပါဒံ သင်္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ဒုတိယံ ပါဒံ သင်္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။

ဌာနာ စာဝေယျာတိ ထလဋ္ဌံ ဘဏ္ဍံ ထေယျစိတ္တော အာမသတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဖန္ဒာပေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ဌာနာ စာဝေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။

သင်္ကေတံ ဝီတိနာမေယျာတိ ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနံ ပဌမံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ဒုတိယံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ အထ ဝါ ပဌမံ ပါဒံ သုင်္ကဃာတံ အတိက္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ဒုတိယံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာတိ – အယမေတ္ထ နာနာဘဏ္ဍဝသေန ယောဇနာ။

ဧကဘဏ္ဍဝသေန ¶ ပန သဿာမိကံ ဒါသံ ဝါ တိရစ္ဆာနံ ဝါ ယထာဝုတ္တေန အဘိယောဂါဒိနာ နယေန အာဒိယတိ ဝါ ဟရတိ ဝါ အဝဟရတိ ဝါ ဣရိယာပထံ ဝါ ဝိကောပေတိ၊ ဌာနာ ဝါ စာဝေတိ၊ ပရိစ္ဆေဒံ ဝါ အတိက္ကာမေတိ – အယမေတ္ထ ဧကဘဏ္ဍဝသေန ယောဇနာ။

အပိစ ဣမာနိ ဆ ပဒါနိ ဝဏ္ဏေန္တေန ပဉ္စ ပဉ္စကေ သမောဓာနေတွာ ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရာ ဒဿေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဝဏ္ဏယတာ ဟိ ဣဒံ အဒိန္နာဒါနပါရာဇိကံ သုဝဏ္ဏိတံ ဟောတိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ဌာနေ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာ အာကုလာ လုဠိတာ ဒုဝိညေယျဝိနိစ္ဆယာ။ တထာ ဟိ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ယာနိ တာနိ ပါဠိယံ ‘‘ပဉ္စဟာကာရေဟိ အဒိန္နံ အာဒိယန္တဿ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ၊ ပရပရိဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန အဝဟာရင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနိ၊ တာနိပိ ဂဟေတွာ ကတ္ထစိ ဧကံ ပဉ္စကံ ဒဿိတံ၊ ကတ္ထစိ ‘‘ဆဟာကာရေဟီ’’တိ အာဂတေဟိ သဒ္ဓိံ ဒွေ ပဉ္စကာနိ ¶ ဒဿိတာနိ။ ဧတာနိ စ ပဉ္စကာနိ န ဟောန္တိ။ ယတ္ထ ဟိ ဧကေကေန ပဒေန အဝဟာရော သိဇ္ဈတိ၊ တံ ပဉ္စကံ နာမ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ ပန သဗ္ဗေဟိပိ ပဒေဟိ ဧကောယေဝ အဝဟာရော။ ယာနိ စ တတ္ထ လဗ္ဘမာနာနိယေဝ ပဉ္စကာနိ ဒဿိတာနိ၊ တေသမ္ပိ န သဗ္ဗေသံ အတ္ထော ပကာသိတော။ ဧဝမိမသ္မိံ ဌာနေ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာ အာကုလာ လုဠိတာ ဒုဝိညေယျဝိနိစ္ဆယာ။ တသ္မာ ပဉ္စ ပဉ္စကေသမောဓာနေတွာ ဒဿိယမာနာ ဣမေ ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရာ သာဓုကံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။

ပဉ္စ ပဉ္စကာနိ နာမ – နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ၊ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကံ၊ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ၊ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ ¶ ၊ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကန္တိ။ တတ္ထ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကဉ္စ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကဉ္စ ‘‘အာဒိယေယျ၊ ဟရေယျ၊ အဝဟရေယျ၊ ဣရိယာပထံ ဝိကောပေယျ၊ ဌာနာ စာဝေယျာ’’တိ ဣမေသံ ပဒါနံ ဝသေန လဗ္ဘန္တိ။ တာနိ ပုဗ္ဗေ ယောဇေတွာ ဒဿိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ယံ ပနေတံ ‘‘သင်္ကေတံ ဝီတိနာမေယျာ’’တိ ဆဋ္ဌံ ပဒံ၊ တံ ပရိကပ္ပာဝဟာရဿ စ နိဿဂ္ဂိယာဝဟာရဿ စ သာဓာရဏံ။ တသ္မာ တံ တတိယပဉ္စမေသု ပဉ္စကေသု လဗ္ဘမာနပဒဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တံ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကဉ္စ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကဉ္စ။

ကတမံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ? ပဉ္စ အဝဟာရာ – သာဟတ္ထိကော၊ အာဏတ္တိကော၊ နိဿဂ္ဂိယော၊ အတ္ထသာဓကော၊ ဓုရနိက္ခေပေါတိ။ တတ္ထ သာဟတ္ထိကော နာမ ပရဿ ဘဏ္ဍံ သဟတ္ထာ အဝဟရတိ။ အာဏတ္တိကော နာမ ‘‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ ¶ အဝဟရာ’’တိ အညံ အာဏာပေတိ။ နိဿဂ္ဂိယော နာမ အန္တောသုင်္ကဃာတေ ဌိတော ဗဟိသုင်္ကဃာတံ ပါတေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာတိ၊ ဣမိနာ စ သဒ္ဓိံ ‘‘သင်္ကေတံ ဝီတိနာမေယျာ’’တိ ဣဒံ ပဒယောဇနံ လဘတိ။ အတ္ထသာဓကော နာမ ‘‘အသုကံ နာမ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောသိ၊ တဒါ အဝဟရာ’’တိ အာဏာပေတိ။ တတ္ထ သစေ ပရော အနန္တရာယိကော ဟုတွာ တံ အဝဟရတိ၊ အာဏာပကော အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကော ဟောတိ၊ အဝဟာရကော ပန အဝဟဋကာလေ။ အယံ အတ္ထသာဓကော။ ဓုရနိက္ခေပေါ ပန ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ။

ကတမံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ? အပရေပိ ပဉ္စ အဝဟာရာ – ပုဗ္ဗပယောဂေါ၊ သဟပယောဂေါ၊ သံဝိဒါဝဟာရော၊ သင်္ကေတကမ္မံ၊ နိမိတ္တကမ္မန္တိ။ တတ္ထ အာဏတ္တိဝသေန ပုဗ္ဗပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဌာနာ စာဝနဝသေန သဟပယောဂေါ။ ဣတရေ ပန တယော ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၁၁၈-၁၂၀) အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။ ဣဒံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ။

ကတမံ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကံ? အပရေပိ ပဉ္စ အဝဟာရာ – ထေယျာဝဟာရော၊ ပသယှာဝဟာရော၊ ပရိကပ္ပာဝဟာရော ¶ ၊ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော၊ ကုသာဝဟာရောတိ။ တေ ပဉ္စပိ ‘‘အညတရော ဘိက္ခု သင်္ဃဿ စီဝရေ ဘာဇိယမာနေ ထေယျစိတ္တော ကုသံ သင်္ကာမေတွာ စီဝရံ အဂ္ဂဟေသီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၃၈) ဧတသ္မိံ ကုသသင်္ကာမနဝတ္ထုသ္မိံ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ဣဒံ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကံ။ ဧဝမိမာနိ ပဉ္စ ပဉ္စကာနိ သမောဓာနေတွာ ဣမေ ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣမေသု စ ပန ပဉ္စသု ပဉ္စကေသု ကုသလေန ဝိနယဓရေန ဩတိဏ္ဏံ ဝတ္ထုံ သဟသာ အဝိနိစ္ဆိနိတွာဝ ¶ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဩလောကေတဗ္ဗာနိ။ ယာနိ သန္ဓာယ ပေါရာဏာ အာဟု –

‘‘ဝတ္ထုံ ကာလဉ္စ ဒေသဉ္စ၊ အဂ္ဃံ ပရိဘောဂပဉ္စမံ၊

တုလယိတွာ ပဉ္စ ဌာနာနိ၊ ဓာရေယျတ္ထံ ဝိစက္ခဏော’’တိ။

တတ္ထ ဝတ္ထုန္တိ ဘဏ္ဍံ၊ အဝဟာရကေန ဟိ ‘‘မယာ ဣဒံ နာမ အဝဟဋ’’န္တိ ဝုတ္တေပိ အာပတ္တိံ အနာရောပေတွာဝ တံ ဘဏ္ဍံ သဿာမိကံ ဝါ အဿာမိကံ ဝါတိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ သဿာမိကေပိ သာမိကာနံ သာလယဘာဝေါ ဝါ နိရာလယဘာဝေါ ဝါ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ သစေ တေသံ သာလယကာလေ အဝဟဋံ၊ ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ အာပတ္တိ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ နိရာလယကာလေ ¶ ၊ န ပါရာဇိကေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဘဏ္ဍသာမိကေသု ပန ဘဏ္ဍံ အာဟရာပေန္တေသု ဘဏ္ဍံ ဒါတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သာမီစိ။

ဣမဿ ပနတ္ထဿ ဒီပနတ္ထမိဒံ ဝတ္ထု – ဘာတိယရာဇကာလေ ကိရ မဟာစေတိယပူဇာယ ဒက္ခိဏဒိသတော ဧကော ဘိက္ခု သတ္တဟတ္ထံ ပဏ္ဍုကာသာဝံ အံသေ ကရိတွာ စေတိယင်္ဂဏံ ပါဝိသိ၊ တင်္ခဏမေဝ စ ရာဇာပိ စေတိယဝန္ဒနတ္ထံ အာဂတော။ တတ္ထ ဥဿာရဏာယ ဝတ္တမာနာယ မဟာဇနသမ္မဒ္ဒေါ အဟောသိ။ အထ သော ဘိက္ခု ဇနသမ္မဒ္ဒပီဠိတော အံသတော ပတန္တံ ကာသာဝံ အဒိသွာဝ နိက္ခန္တော၊ နိက္ခမိတွာ စ ကာသာဝံ အပဿန္တော ‘‘ကော ဤဒိသေ ဇနသမ္မဒ္ဒေ ကာသာဝံ လစ္ဆတိ၊ န ဒါနိ တံ မယှ’’န္တိ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ဂတော။ အထညော ဘိက္ခု ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆန္တော တံ ကာသာဝံ ဒိသွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဟေတွာ ပုန ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ‘‘အဿမဏော ဒါနိမှိ၊ ဝိဗ္ဘမိဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေပိ ‘‘ဝိနယဓရေ ပုစ္ဆိတွာ ဉဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။

တေန စ သမယေန စူဠသုမနတ္ထေရော နာမ သဗ္ဗပရိယတ္တိဓရော ဝိနယာစရိယပါမောက္ခော မဟာဝိဟာရေ ပဋိဝသတိ။ သော ဘိက္ခု ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဩကာသံ ကာရေတွာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော တေန ဘဋ္ဌေ ¶ ဇနကာယေ ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ဂဟိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အတ္ထိ ဒါနိ ဧတ္ထ ဩကာသော’’တိ စိန္တေတွာ အာဟ – ‘‘သစေ ကာသာဝသာမိကံ ဘိက္ခုံ အာနေယျာသိ၊ သက္ကာ ¶ ဘဝေယျ တဝ ပတိဋ္ဌာ ကာတု’’န္တိ။ ‘‘ကထာဟံ၊ ဘန္တေ၊ တံ ဒက္ခိဿာမီ’’တိ? ‘‘တဟိံ တဟိံ ဂန္တွာ ဩလောကေဟီ’’တိ။ သော ပဉ္စပိ မဟာဝိဟာရေ ဩလောကေတွာ နေဝ အဒ္ဒက္ခိ။ တတော နံ ထေရော ပုစ္ဆိ – ‘‘ကတရာယ ဒိသာယ ဗဟူ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ? ‘‘ဒက္ခိဏဒိသာယ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ကာသာဝံ ဒီဃတော စ တိရိယဉ္စ မိနိတွာ ဌပေဟိ။ ဌပေတွာ ဒက္ခိဏဒိသာယ ဝိဟာရပဋိပါဋိယာ ဝိစိနိတွာ တံ ဘိက္ခုံ အာနေဟီ’’တိ။ သော တထာ ကတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ထေရဿ သန္တိကံ အာနေသိ။ ထေရော ပုစ္ဆိ – ‘‘တဝေဒံ ကာသာဝ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကုဟိံ တေ ပါတိတ’’န္တိ? သော သဗ္ဗံ အာစိက္ခိ။ ထေရော ပန တေန ကတံ ဓုရနိက္ခေပံ သုတွာ ဣတရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘တယာ ဣဒံ ကုဟိံ ဒိသွာ ဂဟိတ’’န္တိ? သောပိ သဗ္ဗံ အာရောစေသိ။ တတော နံ ထေရော အာဟ – ‘‘သစေ တေ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတံ အဘဝိဿ၊ အနာပတ္တိယေဝ တေ အဿ။ ထေယျစိတ္တေန ပန ဂဟိတတ္တာ ဒုက္ကဋံ အာပန္နောသိ။ တံ ဒေသေတွာ အနာပတ္တိကော ဟောဟိ။ ဣဒဉ္စ ကာသာဝံ အတ္တနော ¶ သန္တကံ ကတွာ ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ။ သော ဘိက္ခု အမတေနေဝ အဘိသိတ္တော ပရမဿာသပ္ပတ္တော အဟောသီတိ။ ဧဝံ ဝတ္ထု ဩလောကေတဗ္ဗံ။

ကာလောတိ အဝဟာရကာလော။ တဒေဝ ဟိ ဘဏ္ဍံ ကဒါစိ သမဂ္ဃံ ဟောတိ၊ ကဒါစိ မဟဂ္ဃံ။ တသ္မာ တံ ဘဏ္ဍံ ယသ္မိံ ကာလေ အဝဟဋံ၊ တသ္မိံယေဝ ကာလေ ယော တဿ အဂ္ဃော ဟောတိ၊ တေန အဂ္ဃေန အာပတ္တိ ကာရေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကာလော ဩလောကေတဗ္ဗော။

ဒေသောတိ အဝဟာရဒေသော။ တဉှိ ဘဏ္ဍံ ယသ္မိံ ဒေသေ အဝဟဋံ၊ တသ္မိံယေဝ ဒေသေ ယော တဿ အဂ္ဃော ဟောတိ၊ တေန အဂ္ဃေန အာပတ္တိ ကာရေတဗ္ဗာ။ ဘဏ္ဍုဋ္ဌာနဒေသေ ဟိ ဘဏ္ဍံ သမဂ္ဃံ ဟောတိ၊ အညတ္ထ မဟဂ္ဃံ။

ဣမဿာပိ စ အတ္ထဿ ဒီပနတ္ထမိဒံ ဝတ္ထု – အန္တရသမုဒ္ဒေ ကိရ ဧကော ဘိက္ခု သုသဏ္ဌာနံ နာဠိကေရံ လဘိတွာ ဘမံ အာရောပေတွာ သင်္ခထာလကသဒိသံ မနောရမံ ပါနီယထာလကံ ကတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတွာ စေတိယဂိရိံ အဂမာသိ။ အထညော ဘိက္ခု အန္တရသမုဒ္ဒံ ဂန္တွာ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ပဋိဝသန္တော တံ ထာလကံ ဒိသွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဟေတွာ စေတိယဂိရိမေဝ အာဂတော။ တဿ တတ္ထ ယာဂုံ ပိဝန္တဿ တံ ¶ ထာလကံ ဒိသွာ ထာလကသာမိကော ဘိက္ခု အာဟ – ‘‘ကုတော တေ ဣဒံ လဒ္ဓ’’န္တိ? ‘‘အန္တရသမုဒ္ဒတော မေ အာနီတ’’န္တိ။ သော တံ ‘‘နေတံ တဝ သန္တကံ၊ ထေယျာယ တေ ဂဟိတ’’န္တိ သင်္ဃမဇ္ဈံ အာကဍ္ဎိ။ တတ္ထ စ ဝိနိစ္ဆယံ အလဘိတွာ မဟာဝိဟာရံ အဂမိံသု။ တတ္ထ ဘေရိံ ပဟရာပေတွာ မဟာစေတိယသမီပေ သန္နိပါတံ ကတွာ ဝိနိစ္ဆယံ အာရဘိံသု။ ဝိနယဓရတ္ထေရာ အဝဟာရံ သညာပေသုံ။

တသ္မိဉ္စ ¶ သန္နိပါတေ အာဘိဓမ္မိကဂေါဒတ္တတ္ထေရော နာမ ဝိနယကုသလော ဟောတိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ ထာလကံ ကုဟိံ အဝဟဋ’’န္တိ? ‘‘အန္တရသမုဒ္ဒေ အဝဟဋ’’န္တိ။ ‘‘တတြိဒံ ကိံ အဂ္ဃတီ’’တိ? ‘‘န ကိဉ္စိ အဂ္ဃတိ။ တတြ ဟိ နာဠိကေရံ ဘိန္ဒိတွာ မိဉ္ဇံ ခါဒိတွာ ကပါလံ ဆဍ္ဍေန္တိ၊ ဒါရုအတ္ထံ ပန ဖရတီ’’တိ။ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဧတ္ထ ဟတ္ထကမ္မံ ကိံ အဂ္ဃတီ’’တိ? ‘‘မာသကံ ဝါ ဦနမာသကံ ဝါ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန ကတ္ထစိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန မာသကေန ဝါ ဦနမာသကေန ဝါ ပါရာဇိကံ ပညတ္တ’’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု! သာဓု! သုကထိတံ သုဝိနိစ္ဆိတ’’န္တိ ဧကသာဓုကာရော အဟောသိ။ တေန စ သမယေန ဘာတိယရာဇာပိ စေတိယဝန္ဒနတ္ထံ နဂရတော နိက္ခမန္တော တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ ပဋိပါဋိယာ သုတွာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ – ‘‘မယိ သန္တေ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဘိက္ခူနီနမ္ပိ ¶ ဂိဟီနမ္ပိ အဓိကရဏံ အာဘိဓမ္မိကဂေါဒတ္တတ္ထေရေန ဝိနိစ္ဆိတံ သုဝိနိစ္ဆိတံ၊ တဿ ဝိနိစ္ဆယေ အတိဋ္ဌမာနံ ရာဇာဏာယ ဌပေမီ’’တိ။ ဧဝံ ဒေသော ဩလောကေတဗ္ဗော။

အဂ္ဃောတိ ဘဏ္ဍဂ္ဃော။ နဝဘဏ္ဍဿ ဟိ ယော အဂ္ဃော ဟောတိ၊ သော ပစ္ဆာ ပရိဟာယတိ၊ ယထာ နဝဓောတော ပတ္တော အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ အဂ္ဃတိ၊ သော ပစ္ဆာ ဘိန္နော ဝါ ဆိဒ္ဒေါ ဝါ အာဏိဂဏ္ဌိကာဟတော ဝါ အပ္ပဂ္ဃော ဟောတိ တသ္မာ န သဗ္ဗဒါ ဘဏ္ဍံ ပကတိအဂ္ဃေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ။ ဧဝံ အဂ္ဃော ဩလောကေတဗ္ဗော။

ပရိဘောဂေါတိ ဘဏ္ဍပရိဘောဂေါ။ ပရိဘောဂေနာပိ ဟိ ဝါသိအာဒိဘဏ္ဍဿ အဂ္ဃော ပရိဟာယတိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ၊ သစေ ကောစိ ကဿစိ ပါဒဂ္ဃနကံ ဝါသိံ ဟရတိ၊ တတြ ဝါသိသာမိကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ¶ – ‘‘တယာ အယံ ဝါသိ ကိတ္တကေန ကီတာ’’တိ? ‘‘ပါဒေန၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တေ ကိဏိတွာဝ ဌပိတာ၊ ဥဒါဟု တံ ဝဠဉ္ဇေသီ’’တိ? သစေ ဝဒတိ ‘‘ဧကဒိဝသံ မေ ဒန္တကဋ္ဌံ ဝါ ရဇနဆလ္လိံ ဝါ ပတ္တပစနကဒါရုံ ဝါ ဆိန္နံ၊ ဃံသိတွာ ဝါ နိသိတာ’’တိ။ အထဿာ ပေါရာဏော အဂ္ဃော ဘဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ ဝါသိယာ ဧဝံ အဉ္ဇနိယာ ဝါ အဉ္ဇနိသလာကာယ ဝါ ကုဉ္စိကာယ ဝါ ပလာလေန ဝါ ထုသေဟိ ဝါ ဣဋ္ဌကစုဏ္ဏေန ဝါ ဧကဝါရံ ဃံသိတွာ ဓောဝနမတ္တေနာပိ အဂ္ဃော ဘဿတိ။ တိပုမဏ္ဍလဿ မကရဒန္တစ္ဆေဒနေနာပိ ပရိမဇ္ဇိတမတ္တေနာပိ၊ ဥဒကသာဋိကာယ သကိံ နိဝါသနပါရုပနေနာပိ ပရိဘောဂသီသေန အံသေ ဝါ သီသေ ဝါ ဌပနမတ္တေနာပိ၊ တဏ္ဍုလာဒီနံ ပပ္ဖောဋနေနာပိ တတော ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ အပနယနေနာပိ၊ အန္တမသော ဧကံ ပါသာဏသက္ခရံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဆဍ္ဍိတမတ္တေနာပိ၊ သပ္ပိတေလာဒီနံ ဘာဇနန္တရပအဝတ္တနေနာပိ၊ အန္တမသော တတော မက္ခိကံ ဝါ ကိပိလ္လိကံ ဝါ ဥဒ္ဓရိတွာ ဆဍ္ဍိတမတ္တေနာပိ၊ ဂုဠပိဏ္ဍကဿ မဓုရဘာဝဇာနနတ္ထံ နခေန ဝိဇ္ဈိတွာ အဏုမတ္တံ ဂဟိတမတ္တေနာပိ အဂ္ဃော ဘဿတိ။ တသ္မာ ¶ ယံကိဉ္စိ ပါဒဂ္ဃနကံ ဝုတ္တနယေနေဝ သာမိကေဟိ ပရိဘောဂေန ဦနံ ကတံ ဟောတိ၊ န တံ အဝဟဋော ဘိက္ခု ပါရာဇိကေန ကာတဗ္ဗော။ ဧဝံ ပရိဘောဂေါ ဩလောကေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဣမာနိ တုလယိတွာ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဓာရေယျတ္ထံ ဝိစက္ခဏော၊ အာပတ္တိံ ဝါ အနာပတ္တိံ ဝါ ဂရုကံ ဝါ လဟုကံ ဝါ အာပတ္တိံ ယထာဌာနေ ဌပေယျာတိ။

နိဋ္ဌိတော ‘‘အာဒိယေယျ…ပေ… သင်္ကေတံ ဝီတိနာမေယျာ’’တိ။

ဣဒါနိ ¶ ယဒိဒံ ‘‘ယထာရူပေ အဒိန္နာဒါနေ’’တိအာဒီနိ ဝိဘဇန္တေန ‘‘ယထာရူပံ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာရူပန္တိ ယထာဇာတိကံ။ တံ ပန ယသ္မာ ပါဒတော ပဋ္ဌာယ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပါဒံ ဝါ ပါဒါရဟံ ဝါ အတိရေကပါဒံ ဝါ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ပါဒေန ကဟာပဏဿ စတုတ္ထဘာဂံ အကပ္ပိယဘဏ္ဍမေဝ ဒဿေတိ။ ပါဒါရဟေန ¶ ပါဒဂ္ဃနကံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ။ အတိရေကပါဒေန ဥဘယမ္ပိ။ ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗာကာရေန ဒုတိယပါရာဇိကပ္ပဟောနကဝတ္ထု ဒဿိတံ ဟောတိ။

ပထဗျာ ရာဇာတိ သကလပထဝိယာ ရာဇာ ဒီပစက္ကဝတ္တီ အသောကသဒိသော၊ ယော ဝါ ပနညောပိ ဧကဒီပေ ရာဇာ၊ သီဟဠရာဇသဒိသော။ ပဒေသရာဇာတိ ဧကဒီပဿ ပဒေသိဿရော၊ ဗိမ္ဗိသာရ-ပသေနဒိ-အာဒယော ဝိယ။ မဏ္ဍလိကာ နာမ ယေ ဒီပပဒေသေပိ ဧကမေကံ မဏ္ဍလံ ဘုဉ္ဇန္တိ။ အန္တရဘောဂိကာ နာမ ဒွိန္နံ ရာဇူနံ အန္တရာ ကတိပယဂါမသာမိကာ။ အက္ခဒဿာတိ ဓမ္မဝိနိစ္ဆနကာ၊ တေ ဓမ္မသဘာယံ နိသီဒိတွာ အပရာဓာနုရူပံ စောရာနံ ဟတ္ထပါဒစ္ဆေဇ္ဇာဒိံ အနုသာသန္တိ။ ယေ ပန ဌာနန္တရပ္ပတ္တာ အမစ္စာ ဝါ ရာဇကုမာရာ ဝါ ကတာပရာဓာ ဟောန္တိ၊ တေ ရညော အာရောစေန္တိ၊ ဂရုကံ ဌာနံ သယံ န ဝိနိစ္ဆိနန္တိ။ မဟာမတ္တာတိ ဌာနန္တရပ္ပတ္တာ မဟာအမစ္စာ၊ တေပိ တတ္ထ တတ္ထ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ နိသီဒိတွာ ရာဇကိစ္စံ ကရောန္တိ။ ယေ ဝါ ပနာတိ အညေပိ ယေ ရာဇကုလနိဿိတာ ဝါ သကိဿရိယနိဿိတာ ဝါ ဟုတွာ ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇံ အနုသာသန္တိ၊ သဗ္ဗေပိ တေ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘ရာဇာနော’’တိ ဒဿေတိ။

ဟနေယျုန္တိ ပေါထေယျုဉ္စေဝ ဆိန္ဒေယျုဉ္စ။ ပဗ္ဗာဇေယျုန္တိ နီဟရေယျုံ။ စောရောသီတိ ဧဝမာဒီနိ စ ဝတွာ ပရိဘာသေယျုံ၊ တေနေဝါဟ – ‘‘ပရိဘာသော ဧသော’’တိ။ ပုရိမံ ဥပါဒါယာတိ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ ပါရာဇိကံ အာပတ္တိံ အာပန္နံ ပုဂ္ဂလံ ဥပါဒါယ။ သေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနပဒတ္ထတ္တာ စ ပါကဋမေဝါတိ။

၉၃။ ဧဝံ ¶ ဥဒ္ဒိဋ္ဌသိက္ခာပဒံ ပဒါနုက္ကမေန ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ ယံ တံ အာဒိယေယျာတိအာဒီဟိ ဆဟိ ပဒေဟိ သင်္ခေပတော အာဒါနံ ဒဿေတွာ သင်္ခေပတောဧဝ ‘‘ပါဒံ ဝါ ပါဒါရဟံ ဝါ အတိရေကပါဒံ ဝါ’’တိ အာဒါတဗ္ဗဘဏ္ဍံ ဒဿိတံ၊ တံ ယတ္ထ ယတ္ထ ဌိတံ၊ ယထာ ယထာ အာဒါနံ ဂစ္ဆတိ၊ အနာဂတေ ¶ ပါပဘိက္ခူနံ လေသောကာသနိရုန္ဓနတ္ထံ တထာ တထာ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ဘူမဋ္ဌံ ¶ ထလဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနာ နယေန မာတိကံ ဌပေတွာ ‘‘ဘူမဋ္ဌံ နာမ ဘဏ္ဍံ ဘူမိယံ နိက္ခိတ္တံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန တဿ ဝိဘင်္ဂံ အာဟ။

၉၄။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာယ သဒ္ဓိံ ဝိနိစ္ဆယကထာ။ နိခါတန္တိ ဘူမိယံ ခဏိတွာ ဌပိတံ။ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ ပံသုဣဋ္ဌကာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ဘူမဋ္ဌံ ဘဏ္ဍံ…ပေ… ဂစ္ဆတိ ဝါ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ တံ ဧဝံ နိခဏိတွာ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဝါ ဌပိတတ္တာ ဘူမိယံ ဌိတံ ဘဏ္ဍံ ယော ဘိက္ခု ကေနစိဒေဝ ဥပါယေန ဉတွာ ‘‘အာဟရိဿာမီ’’တိ ထေယျစိတ္တော ဟုတွာ ရတ္တိဘာဂေ ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ၊ သော ဘဏ္ဍဋ္ဌာနံ အပ္ပတွာပိ သဗ္ဗကာယဝစီဝိကာရေသု ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ကထံ? သော ဟိ တဿ အာဟရဏတ္ထာယ ဥဋ္ဌဟန္တော ယံ ယံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဖန္ဒာပေတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋမေဝ။ နိဝါသနပါရုပနံ သဏ္ဌပေတိ၊ ဟတ္ထဝါရေ ဟတ္ထဝါရေ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘မဟန္တံ နိဓာနံ န သက္ကာ ဧကေန အာဟရိတုံ၊ ဒုတိယံ ပရိယေသိဿာမီ’’တိ ကဿစိ သဟာယဿ သန္တိကံ ဂန္တုကာမော ဒွါရံ ဝိဝရတိ၊ ပဒဝါရေ စ ဟတ္ထဝါရေ စ ဒုက္ကဋံ။ ဒွါရပိဒဟနေ ပန အညသ္မိံ ဝါ ဂမနဿ အနုပကာရေ အနာပတ္တိ။ တဿ နိပန္နောကာသံ ဂန္တွာ ‘‘ဣတ္ထန္နာမာ’’တိ ပက္ကောသတိ၊ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ဧဟိ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝါစာယ ဝါစာယ ဒုက္ကဋံ။ သော တဿ ဝစနေန ဥဋ္ဌဟတိ၊ တဿာပိ ဒုက္ကဋံ။ ဥဋ္ဌဟိတွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တုကာမော နိဝါသနပါရုပနံ သဏ္ဌပေတိ၊ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ တဿ သမီပံ ဂစ္ဆတိ၊ ဟတ္ထဝါရပဒဝါရေသု သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋံ။ သော တံ ပုစ္ဆတိ ‘‘အသုကော စ အသုကော စ ကုဟိံ၊ အသုကဉ္စ အသုကဉ္စ ပက္ကောသာဟီ’’တိ၊ ဝါစာယ ဝါစာယ ဒုက္ကဋံ။ သဗ္ဗေ သမာဂတေ ဒိသွာ ‘‘မယာ အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ ဧဝရူပေါ နိဓိ ဥပလဒ္ဓါ၊ ဂစ္ဆာမ တံ ဂဟေတွာ ပုညာနိ စ ကရိဿာမ၊ သုခဉ္စ ဇီဝိဿာမာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝါစာယ ဝါစာယ ဒုက္ကဋမေဝ။

ဧဝံ လဒ္ဓသဟာယော ကုဒါလံ ပရိယေသတိ။ သစေ ပနဿ အတ္တနော ကုဒါလော အတ္ထိ၊ ‘‘တံ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တော စ ဂဏှန္တော စ အာဟရန္တော စ သဗ္ဗတ္ထ ဟတ္ထဝါရပဒဝါရေသု ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ¶ ။ သစေ နတ္ထိ၊ အညံ ¶ ဘိက္ခုံ ဝါ ဂဟဋ္ဌံ ဝါ ဂန္တွာ ယာစတိ၊ ယာစန္တော စ သစေ ‘‘ကုဒါလံ မေ ဒေဟိ၊ ကုဒါလေန မေ အတ္ထော ¶ ၊ ကိဉ္စိ ကာတဗ္ဗမတ္ထိ၊ တံ ကတွာ ပစ္စာဟရိဿာမီ’’တိ မုသာ အဘဏန္တော ယာစတိ၊ ဝါစာယ ဝါစာယ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ‘‘မာတိကာ သောဓေတဗ္ဗာ အတ္ထိ၊ ဝိဟာရေ ဘူမိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ အတ္ထီ’’တိ မုသာပိ ဘဏတိ၊ ယံ ယံ ဝစနံ မုသာ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပါစိတ္တိယံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန သစ္စေပိ အလိကေပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ၊ တံ ပမာဒလိခိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ အဒိန္နာဒါနဿ ပုဗ္ဗပယောဂေ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋံ နာမ အတ္ထိ။ သစေ ပန ကုဒါလဿ ဒဏ္ဍော နတ္ထိ၊ ‘‘ဒဏ္ဍံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝါသိံ ဝါ ဖရသုံ ဝါ နိသေတိ၊ တဒတ္ထာယ ဂစ္ဆတိ၊ ဂန္တွာ သုက္ခကဋ္ဌံ ဆိန္ဒတိ တစ္ဆတိ အာကောဋေတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဟတ္ထဝါရပဒဝါရေသု ဒုက္ကဋံ။ အလ္လရုက္ခံ ဆိန္ဒတိ၊ ပါစိတ္တိယံ။ တတော ပရံ သဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ။ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ ပန မဟာပစ္စရိယဉ္စ တတ္ထ ဇာတကကဋ္ဌလတာဆေဒနတ္ထံ ဝါသိဖရသုံ ပရိယေသန္တာနမ္ပိ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန တေသံ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဝါသိဖရသုကုဒါလေ ယာစန္တာ အာသင်္ကိတာ ဘဝိဿာမ၊ လောဟံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ကရောမာ’’တိ။ တတော အရညံ ဂန္တွာ လောဟဗီဇတ္ထံ ပထဝိံ ခဏန္တိ၊ အကပ္ပိယပထဝိံ ခဏန္တာနံ ဒုက္ကဋေဟိ သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယာနီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ယထာ စ ဣဓ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတိ။ ကပ္ပိယပထဝိံ ခဏန္တာနံ ဒုက္ကဋာနိယေဝ။ ဗီဇံ ပန ဂဟေတွာ တတော ပရံ သဗ္ဗကိရိယာသု ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။

ပိဋကပရိယေသနေပိ ဟတ္ထဝါရပဒဝါရေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဒုက္ကဋံ။ မုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယံ။ ပိဋကံ ကာတုကာမတာယ ဝလ္လိစ္ဆေဒနေ ပါစိတ္တိယန္တိ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆတိ ဝါ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧဝံ ပရိယိဋ္ဌသဟာယကုဒါလပိဋကော နိဓိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ဂစ္ဆန္တော ‘‘ဣမံ နိဓိံ လဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓပူဇံ ဝါ ဓမ္မပူဇံ ဝါ သင်္ဃဘတ္တံ ဝါ ကရိဿာမီ’’တိ ကုသလံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ကုသလစိတ္တေန ဂမနေ အနာပတ္တိ။ ကသ္မာ? ‘‘ထေယျစိတ္တော ဒုတိယံ ¶ ဝါ…ပေ… ဂစ္ဆတိ ဝါ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ယထာ စ ဣဓ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အထေယျစိတ္တဿ အနာပတ္တိ။ မဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ နိဓာနဋ္ဌာနံ ဂမနတ္ထာယ မဂ္ဂံ ကရောန္တော ဘူတဂါမံ ဆိန္ဒတိ၊ ပါစိတ္တိယံ။ သုက္ခကဋ္ဌံ ဆိန္ဒတိ၊ ဒုက္ကဋံ။

တတ္ထဇာတကန္တိ စိရနိဟိတာယ ကုမ္ဘိယာ ဥပရိ ဇာတကံ။ ကဋ္ဌံ ဝါ လတံ ဝါတိ န ကေဝလံ ကဋ္ဌလတမေဝ၊ ယံကိဉ္စိ အလ္လံ ဝါ သုက္ခံ ဝါ တိဏရုက္ခလတာဒိံ ဆိန္ဒန္တဿ သဟပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတိ။

အဋ္ဌဝိဓံ ¶ ဟေတံ ဒုက္ကဋံ နာမ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သမောဓာနေတွာ ထေရေဟိ ဒဿိတံ – ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋံ ¶ ၊ သဟပယောဂဒုက္ကဋံ၊ အနာမာသဒုက္ကဋံ၊ ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋံ၊ ဝိနယဒုက္ကဋံ၊ ဉာတဒုက္ကဋံ၊ ဉတ္တိဒုက္ကဋံ၊ ပဋိဿဝဒုက္ကဋန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ထေယျစိတ္တော ဒုတိယံ ဝါ ကုဒါလံ ဝါ ပိဋကံ ဝါ ပရိယေသတိ ဂစ္ဆတိ ဝါ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဣဒံ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋံ နာမ။ ဧတ္ထ ဟိ ဒုက္ကဋဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋံ၊ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ပါစိတ္တိယမေဝ ဟောတိ။ ‘‘တတ္ထဇာတကံ ကဋ္ဌံ ဝါ လတံ ဝါ ဆိန္ဒတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဣဒံ သဟပယောဂဒုက္ကဋံ နာမ။ ဧတ္ထ ပန ပါစိတ္တိယဝတ္ထု စ ဒုက္ကဋဝတ္ထု စ ဒုက္ကဋဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌတိ။ ကသ္မာ? အဝဟာရဿ သဟပယောဂတ္တာတိ။ ယံ ပန ဒသဝိဓံ ရတနံ၊ သတ္တဝိဓံ ဓညံ၊ သဗ္ဗဉ္စ အာဝုဓဘဏ္ဍာဒိံ အာမသန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ အနာမာသဒုက္ကဋံ နာမ။ ယံ ကဒလိနာဠိကေရာဒီနံ တတ္ထဇာတကဖလာနိ အာမသန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋံ နာမ။ ယံ ပန ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ ပတ္တေ ရဇေ ပတိတေ ပတ္တံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အဓောဝိတွာ ဝါ တတ္ထ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဝိနယဒုက္ကဋံ နာမ။ ‘‘သုတွာ န ဝဒန္တိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၄၁၉) ဣဒံ ဉာတဒုက္ကဋံ နာမ။ ယံ ဧကာဒသသု သမနုဘာသနာသု ‘‘ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋ’’န္တိ (ပါရာ။ ၄၁၄) ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဉတ္တိဒုက္ကဋံ နာမ။ ‘‘တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ န ပညာယတိ၊ ပဋိဿဝေ စ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၇) ဣဒံ ပဋိဿဝဒုက္ကဋံ နာမ။ ဣဒံ ပန သဟပယောဂဒုက္ကဋံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယံကိဉ္စိ အလ္လံ ဝါ သုက္ခံ ဝါ တိဏရုက္ခလတာဒိံ ဆိန္ဒန္တဿ သဟပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတီ’’တိ။

သစေ ပနဿ တတ္ထဇာတကေ တိဏရုက္ခလတာဒိမှိ ဆိန္နေပိ ¶ လဇ္ဇိဓမ္မော ဩက္ကမတိ၊ သံဝရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဆေဒနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ဒေသေတွာ မုစ္စတိ။ အထ ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ သဥဿာဟောဝ ပံသုံ ခဏတိ၊ ဆေဒနဒုက္ကဋံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ခဏနဒုက္ကဋေ ပတိဋ္ဌာတိ။ အကပ္ပိယပထဝိံ ခဏန္တောပိ ဟိ ဣဓ သဟပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ပနဿ သဗ္ဗဒိသာသု ခဏိတွာ ကုမ္ဘိမူလံ ပတ္တဿာပိ လဇ္ဇိဓမ္မော ဩက္ကမတိ၊ ခဏနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ဒေသေတွာ မုစ္စတိ။

ဗျူဟတိ ဝါတိ အထ ပန သဥဿာဟောဝ ပံသုံ ဝိယူဟတိ၊ ဧကပဿေ ရာသိံ ကရောတိ၊ ခဏနဒုက္ကဋံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ဝိယူဟနဒုက္ကဋေ ပတိဋ္ဌာတိ။ တဉ္စ ပံသုံ တတ္ထ တတ္ထ ပုဉ္ဇံ ကရောန္တော ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ပန ရာသိံ ကတွာပိ ဓုရနိက္ခေပံ ကရောတိ၊ လဇ္ဇိဓမ္မံ အာပဇ္ဇတိ ¶ ၊ ဝိယူဟနဒုက္ကဋံ ဒေသေတွာ မုစ္စတိ။ ဥဒ္ဓရတိ ဝါတိ အထ ပန သဥဿာဟောဝ ပံသုံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဗဟိ ပါတေတိ၊ ဝိယူဟနဒုက္ကဋံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ဥဒ္ဓရဏဒုက္ကဋေ ပတိဋ္ဌာတိ။ ပံသုံ ပန ကုဒါလေန ဝါ ဟတ္ထေဟိ ဝါ ပစ္ဆိယာ ဝါ တဟိံ တဟိံ ပါတေန္တော ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ပန သဗ္ဗံ ပံသုံ နီဟရိတွာ ကုမ္ဘိံ ထလဋ္ဌံ ကတွာပိ လဇ္ဇိဓမ္မံ ¶ အာပဇ္ဇတိ၊ ဥဒ္ဓရဏဒုက္ကဋံ ဒေသေတွာ မုစ္စတိ။ အထ ပန သဥဿာဟောဝ ကုမ္ဘိံ အာမသတိ၊ ဥဒ္ဓရဏဒုက္ကဋံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ အာမသနဒုက္ကဋေ ပတိဋ္ဌာတိ။ အာမသိတွာပိ စ လဇ္ဇိဓမ္မံ အာပဇ္ဇန္တော အာမသနဒုက္ကဋံ ဒေသေတွာ မုစ္စတိ။ အထ သဥဿာဟောဝ ကုမ္ဘိံ ဖန္ဒာပေတိ၊ အာမသနဒုက္ကဋံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ‘‘ဖန္ဒာပေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ဝုတ္တထုလ္လစ္စယေ ပတိဋ္ဌာတိ။

တတြာယံ ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယာနံ ဒွိန္နမ္ပိ ဝစနတ္ထော – ပဌမံ တာဝေတ္ထ ဒုဋ္ဌု ကတံ သတ္ထာရာ ဝုတ္တကိစ္စံ ဝိရာဓေတွာ ကတန္တိ ဒုက္ကဋံ။ အထ ဝါ ဒုဋ္ဌံ ကတံ၊ ဝိရူပါ သာ ကိရိယာ ဘိက္ခုကိရိယာနံ မဇ္ဈေ န သောဘတီတိ ဧဝမ္ပိ ဒုက္ကဋံ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘ဒုက္ကဋံ ဣတိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဏောဟိ ယထာတထံ၊

အပရဒ္ဓံ ဝိရဒ္ဓဉ္စ၊ ခလိတံ ယဉ္စ ဒုက္ကဋံ။

‘‘ယံ မနုဿော ကရေ ပါပံ၊ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော၊

ဒုက္ကဋန္တိ ပဝေဒေန္တိ၊ တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ပရိ။ ၃၃၉)၊

ဣတရံ ¶ ပန ထူလတ္တာ၊ အစ္စယတ္တာ စ ထုလ္လစ္စယံ။ ‘‘သမ္ပရာယေ စ ဒုဂ္ဂတိ’’ (သံ။ နိ။ ၁။၄၉)၊ ‘‘ယံ ဟောတိ ကဋုကပ္ဖလ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၆၆၊ နေတ္တိ။ ၉၁) ဝိယ စေတ္ထ သံယောဂဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧကဿ သန္တိကေ ဒေသေတဗ္ဗေသု ဟိ အစ္စယေသု တေန သမော ထူလော အစ္စယော နတ္ထိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ထူလတ္တာ အစ္စယတ္တာ စ ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘ထုလ္လစ္စယန္တိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဏောဟိ ယထာတထံ၊

ဧကဿ မူလေ ယော ဒေသေတိ၊ ယော စ တံ ပဋိဂ္ဂဏှတိ၊

အစ္စယော တေန သမော နတ္ထိ၊ တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ပရိ။ ၃၃၉)၊

ဖန္ဒာပေန္တဿ ¶ စ ပယောဂေ ပယောဂေ ထုလ္လစ္စယံ။ ဖန္ဒာပေတွာပိ စ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကန္တော ထုလ္လစ္စယံ ဒေသေတွာ မုစ္စတိ။ သဟပယောဂတော ပဋ္ဌာယေဝ စေတ္ထ ပုရိမာ ပုရိမာ အာပတ္တိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သဟပယောဂံ ပန အကတွာ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကန္တေန ယာ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋပါစိတ္တိယာ အာပန္နာ၊ သဗ္ဗာ တာ ဒေသေတဗ္ဗာ။ သဟပယောဂေ စ တတ္ထဇာတကစ္ဆေဒနေ ဗဟုကာနိပိ ဒုက္ကဋာနိ ပံသုခဏနံ ပတွာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ။ ဧကံ ခဏနဒုက္ကဋမေဝ ဟောတိ။ ခဏနေ ¶ ဗဟုကာနိပိ ဝိယူဟနံ၊ ဝိယူဟနေ ဗဟုကာနိပိ ဥဒ္ဓရဏံ၊ ဥဒ္ဓရဏေ ဗဟုကာနိပိ အာမသနံ၊ အာမသနေ ဗဟုကာနိပိ ဖန္ဒာပနံ ပတွာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ။ ပံသုခဏနာဒီသု စ လဇ္ဇိဓမ္မေ ဥပ္ပန္နေ ဗဟုကာပိ အာပတ္တိယော ဟောန္တု၊ ဧကမေဝ ဒေသေတွာ မုစ္စတီတိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမာပတ္တိပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ စ နာမေသာ ‘‘ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ၊ ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ထုလ္လစ္စယာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီ’’တိ (ပါရာ။ ၄၁၄) ဧဝံ အနုသာဝနာသုတ္တေသုယေဝ အာဂတာ။ ဣဓ ပန ဒုတိယပါရာဇိကေ အဋ္ဌကထာစရိယပ္ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗာတိ။

ဌာနာ စာဝေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာတိ ယော ပန ဖန္ဒာပေတွာပိ လဇ္ဇိဓမ္မံ အနောက္ကမိတွာဝ တံ ကုမ္ဘိံ ဌာနတော အန္တမသော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ စာဝေတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဌာနာ စာဝနဉ္စေတ္ထ ဆဟိ အာကာရေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ကုမ္ဘိံ မုခဝဋ္ဋိယံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အဘိမုခံ အာကဍ္ဎန္တော ဣမိနာ အန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ¶ ပါရိမန္တေန အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ တထေဝ ဂဟေတွာ ပရတော ပေလ္လေန္တော ပါရိမန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဣမိနာ အန္တေန အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဝါမတော ဝါ ဒက္ခိဏတော ဝါ အပနာမေန္တော ဝါမန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဒက္ခိဏန္တေန အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဒက္ခိဏန္တေန ဝါ ဖုဋ္ဌောကာသံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဝါမန္တေန အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဥဒ္ဓံ ဥက္ခိပန္တော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဘူမိတော မောစေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ခဏိတွာ ဟေဋ္ဌတော ဩသီဒေန္တော ဗုန္ဒေန ဖုဋ္ဌောကာသံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ မုခဝဋ္ဋိယာ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကန္တိ ဧဝံ ဧကဋ္ဌာနေ ဌိတာယ ကုမ္ဘိယာ။ ယဒိ ပန ကုမ္ဘိမုခဝဋ္ဋိယာ ပါသံ ကတွာ လောဟခါဏုံ ဝါ ခဒိရသာရာဒိခါဏုံ ဝါ ပထဝိယံ အာကောဋေတွာ တတ္ထ သင်္ခလိကာယ ဗန္ဓိတွာ ဌပေန္တိ၊ ဧကိဿာ ဒိသာယ ဧကာယ သင်္ခလိကာယ ဗဒ္ဓါယ ဒွေ ဌာနာနိ လဗ္ဘန္တိ၊ ဒွီသု တီသု စတူသု ဒိသာသု စတူဟိ သင်္ခလိကာဟိ ဗဒ္ဓါယ ပဉ္စ ဌာနာနိ လဗ္ဘန္တိ။

တတ္ထ ¶ ဧကခါဏုကေ ဗဒ္ဓကုမ္ဘိယာ ပဌမံ ခါဏုကံ ဝါ ဥဒ္ဓရတိ၊ သင်္ခလိကံ ဝါ ဆိန္ဒတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ တတော ကုမ္ဘိံ ယထာဝုတ္တနယေန ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနာ စာဝေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ အထ ပဌမံ ကုမ္ဘိံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ တတော ခါဏုကံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနာ စာဝေတိ၊ သင်္ခလိကံ ဝါ ဆိန္ဒတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဧတေန ဥပါယေန ဒွီသု တီသု စတူသု ခါဏုကေသု ဗဒ္ဓကုမ္ဘိယာပိ ပစ္ဆိမေ ဌာနာစာဝနေ ပါရာဇိကံ။ သေသေသု ထုလ္လစ္စယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သစေ ခါဏု နတ္ထိ၊ သင်္ခလိကာယ အဂ္ဂေ ဝလယံ ကတွာ တတ္ထဇာတကေ မူလေ ပဝေသိတံ ဟောတိ၊ ပဌမံ ကုမ္ဘိံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပစ္ဆာ မူလံ ဆေတွာ ဝလယံ နီဟရတိ၊ ပါရာဇိကံ။ အထ မူလံ အစ္ဆေတွာ ဝလယံ ¶ ဣတော စိတော စ သာရေတိ၊ ရက္ခတိ။ သစေ ပန မူလတော အနီဟရိတွာပိ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ အာကာသဂတံ ကရောတိ၊ ပါရာဇိကံ။ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ကေစိ ¶ ပန နိမိတ္တတ္ထာယ ကုမ္ဘိမတ္ထကေ နိဂြောဓရုက္ခာဒီနိ ရောပေန္တိ၊ မူလာနိ ကုမ္ဘိံ ဝိနန္ဓိတွာ ဌိတာနိ ဟောန္တိ၊ ‘‘မူလာနိ ဆိန္ဒိတွာ ကုမ္ဘိံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ဆိန္ဒန္တဿ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ ဆိန္ဒိတွာ ဩကာသံ ကတွာ ကုမ္ဘိံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနာ စာဝေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ မူလာနိ ဆိန္ဒတောဝ လုဌိတွာ ကုမ္ဘီ နိန္နဋ္ဌာနံ ဂတာ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ဂတဋ္ဌာနတော ဥဒ္ဓရတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သစေ ဆိန္နေသု မူလေသု ဧကမူလမတ္တေန ကုမ္ဘီ တိဋ္ဌတိ၊ သော စ တံ ‘‘ဣမသ္မိံ မူလေ ဆိန္နေ ပတိဿတီ’’တိ ဆိန္ဒတိ၊ ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန ဧကမူလေနေဝ ပါသေ ဗဒ္ဓသူကရော ဝိယ ဌိတာ ဟောတိ၊ အညံ ကိဉ္စိ လဂ္ဂနကံ နတ္ထိ၊ တသ္မိမ္ပိ မူလေ ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ သစေ ကုမ္ဘိမတ္ထကေ မဟာပါသာဏော ဌပိတော ဟောတိ၊ တံ ဒဏ္ဍေန ဥက္ခိပိတွာ အပနေတုကာမော ကုမ္ဘိမတ္ထကေ ဇာတရုက္ခံ ဆိန္ဒတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ တဿာ သမီပေ ဇာတကံ ဆေတွာ အာဟရတိ၊ အတတ္ထဇာတကတ္တာ တံ ဆိန္ဒတော ပါစိတ္တိယံ။

အတ္တနော ဘာဇနန္တိ သစေ ပန ကုမ္ဘိံ ဥဒ္ဓရိတုံ အသက္ကောန္တော ကုမ္ဘိဂတဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏတ္ထံ အတ္တနော ဘာဇနံ ပဝေသေတွာ အန္တောကုမ္ဘိယံ ပဉ္စမာသကံ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ အဂ္ဃနကံ ထေယျစိတ္တော အာမသတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ပရိစ္ဆေဒေါ စေတ္ထ ပါရာဇိကနိယမနတ္ထံ ဝုတ္တော။ ထေယျစိတ္တေန ပန ဦနပဉ္စမာသကမ္ပိ အာမသန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိယေဝ။

ဖန္ဒာပေတီတိ ¶ ဧတ္ထ ယာဝ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ အတ္တနော ဘာဇနံ ပဝေသေတိ၊ တာဝ ဖန္ဒာပေတီတိ ဝုစ္စတိ။ အပိ စ ဣတော စိတော စ အပဗျူဟန္တောပိ ဖန္ဒာပေတိယေဝ၊ သော ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတိ။ ယဒါ ပန ဧကာဗဒ္ဓဘာဝေါ ဆိန္နော၊ ကုမ္ဘိဂတံ ကုမ္ဘိယမေဝ၊ ဘာဇနဂတမ္ပိ ဘာဇနေယေဝ ဟောတိ၊ တဒါ အတ္တနော ဘာဇနဂတံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ ကတွာ ကုမ္ဘိတော အနီဟတေပိ စ ဘာဇနေ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ။

မုဋ္ဌိံ ဝါ ဆိန္ဒတီတိ ဧတ္ထ ယထာ အင်္ဂုလန္တရေဟိ နိက္ခန္တကဟာပဏာ ကုမ္ဘိဂတေ ကဟာပဏေ န သမ္ဖုသန္တိ၊ ဧဝံ မုဋ္ဌိံ ကရောန္တော မုဋ္ဌိံ ဆိန္ဒတိ နာမ၊ သောပိ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ။

သုတ္တာရူဠှန္တိ သုတ္တေ အာရူဠှံ၊ သုတ္တေန အာဝုတဿာပိ သုတ္တမယဿာပိ ဧတံ အဓိဝစနံ ¶ ။ ပါမင်္ဂါဒီနိဟိ သောဝဏ္ဏမယာနိပိ ဟောန္တိ ရူပိယမယာနိပိ သုတ္တမယာနိပိ၊ မုတ္တာဝလိအာဒယောပိ ဧတ္ထေဝ ¶ သင်္ဂဟံ ဂတာ။ ဝေဌနန္တိ သီသဝေဌနပဋော ဝုစ္စတိ။ ဧတေသု ယံကိဉ္စိ ထေယျစိတ္တော အာမသတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဖန္ဒာပေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ပါမင်္ဂါဒီနိ ကောဋိယံ ဂဟေတွာ အာကာသဋ္ဌံ အကရောန္တော ဥစ္စာရေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။

ဃံသန္တော နီဟရတီတိ ဧတ္ထ ပန ပရိပုဏ္ဏာယ ကုမ္ဘိယာ ဥပရိ သမတိတ္တိကံ ကုမ္ဘိံ ကတွာ ဌပိတံ ဝါ ဧကံ ကောဋိံ ဗုန္ဒေ ဧကံ ကောဋိံ မုခဝဋ္ဋိယံ ကတွာ ဌပိတံ ဝါ ဃံသန္တဿ နီဟရတော ထုလ္လစ္စယံ။ ကုမ္ဘိမုခါ မောစေန္တဿ ပါရာဇိကံ။ ယံ ပန ဥပဍ္ဎကုမ္ဘိယံ ဝါ ရိတ္တကုမ္ဘိယံ ဝါ ဌပိတံ၊ တဿ အတ္တနော ဖုဋ္ဌောကာသောဝ ဌာနံ၊ န သကလာ ကုမ္ဘီ၊ တသ္မာ တံ ဃံသန္တဿာပိ နီဟရတော ပတိဋ္ဌိတောကာသတော ကေသဂ္ဂမတ္တေ မုတ္တေ ပါရာဇိကမေဝ။ ကုမ္ဘိယာ ပန ပရိပုဏ္ဏာယ ဝါ ဦနာယ ဝါ ဥဇုကမေဝ ဥဒ္ဓရန္တဿ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ ပတိဋ္ဌိတောကာသာ မုတ္တမတ္တေဝ ပါရာဇိကံ။ အန္တောကုမ္ဘိယံ ဌပိတံ ယံကိဉ္စိ ပါရာဇိကပ္ပဟောနကံ ဘဏ္ဍံ သကလကုမ္ဘိယံ စာရေန္တဿ၊ ပါမင်္ဂါဒိဉ္စ ဃံသိတွာ နီဟရန္တဿ ယာဝ မုခဝဋ္ဋိံ နာတိက္ကမတိ၊ တာဝ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ တဿ ဟိ သဗ္ဗာပိ ကုမ္ဘီ ဌာနန္တိ သင်္ခေပမဟာပစ္စရိယာဒီသု ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဌပိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ၊ န သကလာ ကုမ္ဘီ။ တသ္မာ ယထာဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ မောစေန္တဿ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပမာဏံ။ ဣတရံ ပန အာကာသဂတံ အကရောန္တဿ စီဝရဝံသေ ဌပိတစီဝရဝေဌနကနယေန ဝုတ္တံ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ဟိ အာဂတေ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗံ၊ ဧသာ ဝိနယဓမ္မတာ။ အပိစ ‘‘အတ္တနော ဘာဇနဂတံ ¶ ဝါ ကရောတိ၊ မုဋ္ဌိံ ဝါ ဆိန္ဒတီ’’တိ ဝစနတော ပေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ အန္တောကုမ္ဘိယံ ဌိတဿ န သဗ္ဗာ ကုမ္ဘီ ဌာနန္တိ။

သပ္ပိအာဒီသု ယံကိဉ္စိ ပိဝတော ဧကပယောဂေန ပီတမတ္တေ ¶ ပါရာဇိကန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ပန အယံ ဝိဘာဂေါ ဒဿိတော – ‘‘မုခံ အနပနေတွာ အာကဍ္ဎန္တဿ ပိဝတော သစေ ပရဂလဂတံ ပါဒံ န အဂ္ဃတိ၊ မုခဂတေန သဒ္ဓိံ အဂ္ဃတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ကဏ္ဌေန ပန ပရိစ္ဆိန္နကာလေယေဝ ပါရာဇိကံ ဟောတိ။ သစေပိ ဩဋ္ဌေဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တော ဩဋ္ဌေ ပိဒဟတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ ဥပ္ပလဒဏ္ဍဝေဠုနာဠိနဠနာဠိအာဒီဟိ ပိဝန္တဿာပိ သစေ ပရဂလဂတမေဝ ပါဒံ အဂ္ဃတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သစေ သဟ မုခဂတေန အဂ္ဃတိ၊ န တာဝ ပါရာဇိကံ ဟောတိ။ ဥပ္ပလဒဏ္ဍာဒိဂတေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓဘာဝံ ကောပေတွာ ဩဋ္ဌေဟိ ပရိစ္ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ သစေ ဥပ္ပလဒဏ္ဍာဒိဂတေန သဒ္ဓိံ အဂ္ဃတိ၊ ဥပ္ပလဒဏ္ဍာဒီနံ ဗုန္ဒေ အင်္ဂုလိယာပိ ပိဟိတမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ပါဒဂ္ဃနကေ ပရဂလံ အပ္ပဝိဋ္ဌေ ဥပ္ပလဒဏ္ဍာဒီသု စ မုခေ စ အတိရေကပါဒါရဟမ္ပိ ဧကာဗဒ္ဓံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ရက္ခတိယေဝါ’’တိ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ယသ္မာ ‘‘အတ္တနော ဘာဇနဂတံ ဝါ ကရောတိ ¶ ၊ မုဋ္ဌိံ ဝါ ဆိန္ဒတီ’’တိ ဣမံ နယံ ဘဇတိ၊ တသ္မာ သုဒဿိတမေဝ။ ဧသ တာဝ ဧကာဗဒ္ဓေ နယော။

သစေ ပန ဟတ္ထေန ဝါ ပတ္တေန ဝါ ထာလကာဒိနာ ဝါ ကေနစိ ဘာဇနေန ဂဟေတွာ ပိဝတိ၊ ယမှိ ပယောဂေ ပါဒဂ္ဃနကံ ပူရေတိ၊ တမှိ ဂတေ ပါရာဇိကံ။ အထ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ၊ သိပ္ပိကာယပိ ဧကပယောဂေနေဝ ပါဒဂ္ဃနကံ ဂဟေတုံ သက္ကာ ဟောတိ၊ ဧကုဒ္ဓါရေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ဘာဇနံ ပန နိမုဇ္ဇာပေတွာ ဂဏှန္တဿ ယာဝ ဧကာဗဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တာဝ ရက္ခတိ။ မုခဝဋ္ဋိပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ဥဒ္ဓါရေန ဝါ ပါရာဇိကံ။ ယဒါ ပန သပ္ပိံ ဝါ တေလံ ဝါ အစ္ဆံ တေလသဒိသမေဝ မဓုဖာဏိတံ ဝါ ကုမ္ဘိံ အာဝိဉ္ဆေတွာ အတ္တနော ဘာဇနေ ပဝေသေတိ၊ တဒါ တေသံ အစ္ဆတာယ ဧကာဗဒ္ဓတာ နတ္ထီတိ ပါဒဂ္ဃနကေ မုခဝဋ္ဋိတော ဂဠိတမတ္တေ ပါရာဇိကံ။

ပစိတွာ ဌပိတံ ပန မဓုဖာဏိတံ သိလေသော ဝိယ စိက္ကနံ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနယောဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ဥပ္ပန္နေ ကုက္ကုစ္စေ ဧကာဗဒ္ဓမေဝ ဟုတွာ ပဋိနီဟရိတုံ ¶ သက္ကောတိ၊ ဧတံ မုခဝဋ္ဋိယာ နိက္ခမိတွာ ဘာဇနေ ပဝိဋ္ဌမ္ပိ ဗာဟိရေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓတ္တာ ရက္ခတိ၊ မုခဝဋ္ဋိတော ဆိန္နမတ္တေ ပန ပါရာဇိကံ။ ယောပိ ထေယျစိတ္တေန ¶ ပရဿ ကုမ္ဘိယာ ပါဒဂ္ဃနကံ သပ္ပိံ ဝါ တေလံ ဝါ အဝဿပိဝနကံ ယံကိဉ္စိ ဒုကူလသာဋကံ ဝါ စမ္မခဏ္ဍာဒီနံ ဝါ အညတရံ ပက္ခိပတိ၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။

ရိတ္တကုမ္ဘိယာ ‘‘ဣဒါနိ တေလံ အာကိရိဿန္တီ’’တိ ဉတွာ ယံကိဉ္စိ ဘဏ္ဍံ ထေယျစိတ္တော ပက္ခိပတိ၊ တံ စေ တတ္ထ တေလေ အာကိဏ္ဏေ ပဉ္စမာသကအဂ္ဃနကံ ပိဝတိ၊ ပီတမတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ တံ ပန တတ္ထေဝ သုက္ခတဠာကေ သုက္ခမာတိကာယ ဥဇုကရဏဝိနိစ္ဆယေန ဝိရုဇ္ဈတိ၊ အဝဟာရလက္ခဏဉ္စေတ္ထ န ပညာယတိ၊ တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ပန တဿ ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ။

ပရဿ ရိတ္တကုမ္ဘိယာ သင်္ဂေါပနတ္ထာယ ဘဏ္ဍံ ဌပေတွာ တတ္ထ တေလေ အာကိဏ္ဏေ ‘‘သစေ အယံ ဇာနိဿတိ၊ မံ ပလိဗုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဘီတော ပါဒဂ္ဃနကံ တေလံ ပီတံ ဘဏ္ဍံ ထေယျစိတ္တေန ဥဒ္ဓရတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဥဒ္ဓရတိ၊ ပရေ အာဟရာပေန္တေ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ဘဏ္ဍဒေယျံ နာမ ယံ ပရဿ နဋ္ဌံ၊ တဿ မူလံ ဝါ တဒေဝ ဝါ ဘဏ္ဍံ ဒါတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ နော စေ ဒေတိ၊ သာမိကဿ ဓုရနိက္ခေပေ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပရဿ ကုမ္ဘိယာ အညော သပ္ပိံ ဝါ တေလံ ဝါ အာကိရတိ၊ တတြ စာယံ ထေယျစိတ္တေန တေလပိဝနကံ ဘဏ္ဍံ ပက္ခိပတိ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရာဇိကံ။ အတ္တနော ရိတ္တကုမ္ဘိယာ ¶ ပရဿ သပ္ပိံ ဝါ တေလံ ဝါ အာကိရဏဘာဝံ ဉတွာ ထေယျစိတ္တေန ဘဏ္ဍံ နိက္ခိပတိ၊ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ။ သုဒ္ဓစိတ္တော နိက္ခိပိတွာ ပစ္ဆာ ထေယျစိတ္တေန ဥဒ္ဓရတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ သုဒ္ဓစိတ္တောဝ ဥဒ္ဓရတိ၊ နေဝ အဝဟာရော၊ န ဂီဝါ၊ မဟာပစ္စရိယံ ပန အနာပတ္တိမတ္တမေဝ ဝုတ္တံ။ ‘‘‘ကိဿ မမ ကုမ္ဘိယံ တေလံ အာကိရသီ’တိ ကုပိတော အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဆဍ္ဍေတိ၊ နော ဘဏ္ဍဒေယျ’’န္တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ထေယျစိတ္တေန မုခဝဋ္ဋိယံ ဂဟေတွာ ကုမ္ဘိံ အာဝိဉ္ဆတိ ¶ တေလံ ဂဠေတုကာမော၊ ပါဒဂ္ဃနကေ ဂဠိတေ ပါရာဇိကံ။ ထေယျစိတ္တေနေဝ ဇဇ္ဇရံ ကရောတိ ‘‘သဝိတွာ ဂမိဿတီ’’တိ ပါဒဂ္ဃနကေ သဝိတွာ ဂတေ ပါရာဇိကံ။ ထေယျစိတ္တေနေဝ ဆိဒ္ဒံ ကရောတိ ဩမဋ္ဌံ ဝါ ဥမ္မဋ္ဌံ ဝါ ဝေမဋ္ဌံ ဝါ၊ ဣဒံ ပန သမ္မောဟဋ္ဌာနံ၊ တသ္မာ သုဋ္ဌု သလ္လေက္ခေတဗ္ဗံ။ အယဉှေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – ဩမဋ္ဌံ နာမ အဓောမုခဆိဒ္ဒံ၊ ဥမ္မဋ္ဌံ နာမ ဥဒ္ဓံမုခဆိဒ္ဒံ၊ ဝေမဋ္ဌံ နာမ ဥဠုင်္ကဿေဝ ဥဇုဂတဆိဒ္ဒံ။ တတြ ဩမဋ္ဌဿ ဗဟိ ပဋ္ဌာယ ကတဿ အဗ္ဘန္တရန္တတော ပါဒဂ္ဃနကေ တေလေ ဂဠိတေ ဗဟိ အနိက္ခန္တေပိ ပါရာဇိကံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တတော ဂဠိတမတ္တမေဝ ဗဟိဂတံ နာမ ¶ ဟောတိ၊ န ကုမ္ဘိဂတသင်္ချံ လဘတိ။ အန္တော ပဋ္ဌာယ ကတဿ ဗာဟိရန္တတော ပါဒဂ္ဃနကေ ဂဠိတေ ပါရာဇိကံ။ ဥမ္မဋ္ဌဿ ယထာ တထာ ဝါ ကတဿ ဗာဟိရန္တတော ပါဒဂ္ဃနကေ ဂဠိတေ ပါရာဇိကံ။ တဉှိ ယာဝ ဗာဟိရန္တတော န ဂဠတိ၊ တာဝ ကုမ္ဘိဂတမေဝ ဟောတိ။ ‘‘ဝေမဋ္ဌဿ စ ကပါလမဇ္ဈတော ဂဠိတဝသေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ တံ ပန အန္တော စ ဗဟိ စ ပဋ္ဌာယ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ ကတဆိဒ္ဒေ တဠာကဿ စ မရိယာဒဘေဒေန သမေတိ။ အန္တော ပဋ္ဌာယ ကတေ ပန ဗာဟိရန္တေန၊ ဗဟိ ပဋ္ဌာယ ကတေ အဗ္ဘန္တရန္တေန ကာရေတဗ္ဗောတိ ဣဒမေတ္ထ ယုတ္တံ။ ယော ပန ‘‘ဝဋ္ဋိတွာ ဂစ္ဆိဿတီ’’တိ ထေယျစိတ္တေန ကုမ္ဘိယာ အာဓာရကံ ဝါ ဥပတ္ထမ္ဘနလေဍ္ဍုကေ ဝါ အပနေတိ၊ ဝဋ္ဋိတွာ ဂတာယ ပါရာဇိကံ။ တေလာကိရဏဘာဝံ ပန ဉတွာ ရိတ္တကုမ္ဘိယာ ဇဇ္ဇရဘာဝေ ဝါ ဆိဒ္ဒေသု ဝါ ကတေသု ပစ္ဆာ နိက္ခန္တတေလပ္ပမာဏေန ဘဏ္ဍဒေယျံ ဟောတိ။ အဋ္ဌကထာသု ပန ကတ္ထစိ ပါရာဇိကန္တိပိ လိခိတံ၊ တံ ပမာဒလိခိတံ။

ပရိပုဏ္ဏာယ ကုမ္ဘိယာ ဥပရိ ကထလံ ဝါ ပါသာဏံ ဝါ ‘‘ပတိတွာ ဘိန္ဒိဿတိ၊ တတော တေလံ ပဂ္ဃရိဿတီ’’တိ ထေယျစိတ္တေန ဒုဗ္ဗန္ဓံ ဝါ ကရောတိ၊ ဒုဋ္ဌပိတံ ဝါ ဌပေတိ၊ အဝဿပတနကံ တထာ ကရောန္တဿ ကတမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ရိတ္တကုမ္ဘိယာ ဥပရိ ကရောတိ၊ တံ ပစ္ဆာ ပုဏ္ဏကာလေ ပတိတွာ ဘိန္ဒတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ဤဒိသေသု ဟိ ဌာနေသု ဘဏ္ဍဿ နတ္ထိကာလေ ¶ ကတပယောဂတ္တာ အာဒိတောဝ ပါရာဇိကံ န ဟောတိ။ ဘဏ္ဍဝိနာသဒွါရဿ ပန ကတတ္တာ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဟောတိ။ အာဟရာပေန္တေသု အဒဒတော သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေန ပါရာဇိကံ။

ထေယျစိတ္တေန မာတိကံ ဥဇုကံ ကရောတိ ‘‘ဝဋ္ဋိတွာ ဝါ ဂမိဿတိ၊ ဝေလံ ဝါ ဥတ္တရာပေဿတီ’’တိ ¶ ၊ ဝဋ္ဋိတွာ ဝါ ဂစ္ဆတု၊ ဝေလံ ဝါ ဥတ္တရတု၊ ဥဇုကရဏကာလေ ပါရာဇိကံ။ ဤဒိသာ ဟိ ပယောဂါ ပုဗ္ဗပယောဂါဝဟာရေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ သုက္ခမာတိကာယ ဥဇုကတာယ ပစ္ဆာ ဥဒကေ အာဂတေ ဝဋ္ဋိတွာ ဝါ ဂစ္ဆတု၊ ဝေလံ ဝါ ဥတ္တရတု၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ကသ္မာ? ဌာနာ စာဝနပယောဂဿ အဘာဝါ။ တဿ လက္ခဏံ နာဝဋ္ဌေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

တတ္ထေဝ ဘိန္ဒတိ ဝါတိအာဒီသု အဋ္ဌကထာယံ တာဝ ဝုတ္တံ – ‘‘ဘိန္ဒတိ ဝါတိ မုဂ္ဂရေန ပေါထေတွာ ဘိန္ဒတိ။ ဆဍ္ဍေတိ ဝါတိ ဥဒကံ ဝါ ဝါလိကံ ဝါ အာကိရိတွာ ဥတ္တရာပေတိ။ ဈာပေတိ ဝါတိ ဒါရူနိ အာဟရိတွာ ဈာပေတိ။ အပရိဘောဂံ ¶ ဝါ ကရောတီတိ အခါဒိတဗ္ဗံ ဝါ အပါတဗ္ဗံ ဝါ ကရောတိ၊ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ဝိသံ ဝါ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ ဝါ ကုဏပံ ဝါ ပါတေသိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဌာနာစာဝနဿ နတ္ထိတာယ ဒုက္ကဋံ၊ ဗုဒ္ဓဝိသယော နာမေသော။ ကိဉ္စာပိ ဒုက္ကဋံ၊ အာဟရာပေန္တေ ပန ဘဏ္ဍဒေယျ’’န္တိ။ တတ္ထ ပုရိမဒွယံ န သမေတိ။ တဉှိ ကုမ္ဘိဇဇ္ဇရကရဏေန စ မာတိကာဥဇုကရဏေန စ သဒ္ဓိံ ဧကလက္ခဏံ။ ပစ္ဆိမံ ပန ဒွယံ ဌာနာ အစာဝေန္တေနာပိ သက္ကာ ကာတုံ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယံ ဝဒန္တိ – ‘‘အဋ္ဌကထာယံ ကိရ ‘ဌာနာ စာဝနဿ နတ္ထိတာယ ဒုက္ကဋ’န္တိ ဣဒံ ပစ္ဆိမဒွယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဌာနာ စာဝနံ အကရောန္တောယေဝ ဟိ ထေယျစိတ္တေန ဝါ ဝိနာသေတုကာမတာယ ဝါ ဈာပေယျပိ၊ အပရိဘောဂမ္ပိ ကရေယျ။ ပုရိမဒွယေ ပန ဝုတ္တနယေန ဘိန္ဒန္တဿ ဝါ ဆဍ္ဍေန္တဿ ဝါ ဌာနာ စာဝနံ အတ္ထိ၊ တသ္မာ တထာ ကရောန္တဿ ဝိနာသေတုကာမတာယ ဘဏ္ဍဒေယျံ၊ ထေယျစိတ္တေန ပါရာဇိက’’န္တိ။ ပါဠိယံ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အယုတ္တန္တိ စေ? န၊ အညထာ ဂဟေတဗ္ဗတ္ထတော။ ပါဠိယဉှိ ထေယျစိတ္တပက္ခေ ‘‘ဘိန္ဒတိ ဝါတိ ¶ ဥဒကေန သမ္ဘိန္ဒတိ၊ ဆဍ္ဍေတိ ဝါတိ တတ္ထ ဝမတိ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ဆဍ္ဍေတီ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဒန္တိ။

အယံ ပနေတ္ထ သာရော – ဝိနီတဝတ္ထုမှိ တိဏဇ္ဈာပကော ဝိယ ဌာနာ အစာဝေတုကာမောဝ ကေဝလံ ဘိန္ဒတိ၊ ဘိန္နတ္တာ ပန တေလာဒီနိ နိက္ခမန္တိ၊ ယံ ဝါ ပနေတ္ထ ပတ္ထိန္နံ၊ တံ ဧကာဗဒ္ဓမေဝ တိဋ္ဌတိ။ အဆဍ္ဍေတုကာမောယေဝ စ ကေဝလံ တတ္ထ ဥဒကဝါလိကာဒီနိ အာကိရတိ၊ အာကိဏ္ဏတ္တာ ပန တေလံ ဆဍ္ဍီယတိ။ တသ္မာ ဝေါဟာရဝသေန ‘‘ဘိန္ဒတိ ဝါ ဆဍ္ဍေတိ ဝါ’’တိ ဝုစ္စတီတိ။ ဧဝမေတေသံ ပဒါနံ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ နာသေတုကာမတာပက္ခေ ပန ဣတရထာပိ ယုဇ္ဇတိ။ ဧဝဉှိ ကထိယမာနေ ပါဠိ စ အဋ္ဌကထာ စ ပုဗ္ဗာပရေန သံသန္ဒိတွာ ကထိတာ ဟောန္တိ။ ဧတ္တာဝတာပိ စ သန္တောသံ အကတွာ အာစရိယေ ပယိရုပါသိတွာ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

၉၅။ ထလဋ္ဌေ ¶ ထလေ နိက္ခိတ္တန္တိ ဘူမိတလေ ဝါ ပါသာဏတလပဗ္ဗတတလာဒီသု ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဋိစ္ဆန္နေ ဝါ အပ္ပဋိစ္ဆန္နေ ဝါ ဌပိတံ ထလဋ္ဌန္တိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ သစေ ရာသိကတံ ဟောတိ၊ အန္တောကုမ္ဘိယံ ဘာဇနဂတကရဏမုဋ္ဌိစ္ဆေဒနဝိနိစ္ဆယေန ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ သစေ ဧကာဗဒ္ဓံ သိလေသနိယျာသာဒိ ပက္ကမဓုဖာဏိတဝိနိစ္ဆယေန ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ သစေ ဂရုကံ ဟောတိ ဘာရဗဒ္ဓံ လောဟပိဏ္ဍိ-ဂုဠပိဏ္ဍိ-တေလမဓုဃဋာဒိ ဝါ၊ ကုမ္ဘိယံ ဌာနာစာဝနဝိနိစ္ဆယေန ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ သင်္ခလိကဗဒ္ဓဿ စ ဌာနဘေဒေါ သလ္လက္ခေတဗ္ဗော။ ပတ္ထရိတွာ ဌပိတံ ပန ပါဝါရတ္ထရဏသာဋကာဒိံ ဥဇုကံ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎတိ၊ ပါရိမန္တေ ဩရိမန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ အတိက္ကန္တေ ပါရာဇိကံ။ ဧဝံ သဗ္ဗဒိသာသု သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ။ ဝေဌေတွာ ဥဒ္ဓရတိ၊ ကေသဂ္ဂမတ္တံ အာကာသဂတံ ကရောန္တဿ ပါရာဇိကံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

၉၆။ အာကာသဋ္ဌေ ¶ မောရဿ ဆဟိ အာကာရေဟိ ဌာနပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော – ပုရတော မုခတုဏ္ဍကေန၊ ပစ္ဆတော ကလာပဂ္ဂေန၊ ဥဘယပဿေသု ပက္ခပရိယန္တေဟိ၊ အဓော ပါဒနခသိခါယ၊ ဥဒ္ဓံ သိခဂ္ဂေနာတိ။ ဘိက္ခု ‘‘သဿာမိကံ အာကာသဋ္ဌံ မောရံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ပုရတော ဝါ တိဋ္ဌတိ၊ ဟတ္ထံ ဝါ ပသာရေတိ၊ မောရော အာကာသေယေဝ ပက္ခေ စာရေတိ၊ ဝါတံ ဂါဟာပေတွာ ဂမနံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ တိဋ္ဌတိ။ တဿ ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋံ။ တံ အဖန္ဒေန္တော ဟတ္ထေန အာမသတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဌာနာ အစာဝေန္တော ဖန္ဒာပေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ဟတ္ထေန ပန ဂဟေတွာ ဝါ အဂ္ဂဟေတွာ ဝါ မုခတုဏ္ဍကေန ဖုဋ္ဌောကာသံ ကလာပဂ္ဂံ၊ ကလာပဂ္ဂေန ဝါ ဖုဋ္ဌောကာသံ မုခတုဏ္ဍကံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ တထာ ဝါမပက္ခပရိယန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ ဒက္ခိဏပက္ခပရိယန္တံ၊ ဒက္ခိဏပက္ခပရိယန္တေန ဝါ ဖုဋ္ဌောကာသံ ဝါမပက္ခပရိယန္တံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ တထာ ပါဒနခသိခါယ ဖုဋ္ဌောကာသံ သိခဂ္ဂံ၊ သိခဂ္ဂေန ဝါ ဖုဋ္ဌောကာသံ ပါဒနခသိခံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။

အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော မောရော သီသာဒီသု ယသ္မိံ အင်္ဂေ နိလီယတိ၊ တံ တဿ ဌာနံ။ တသ္မာ တံ ဟတ္ထေ နိလီနံ ဣတော စိတော စ ကရောန္တောပိ ဖန္ဒာပေတိယေဝ၊ ယဒိ ပန ဣတရေန ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဌာနာ စာဝေတိ၊ ပါရာဇိကံ ¶ ။ ဣတရံ ဟတ္ထံ ဥပနေတိ၊ မောရော သယမေဝ ဥဍ္ဍေတွာ တတ္ထ နိလီယတိ၊ အနာပတ္တိ ¶ ။ အင်္ဂေ နိလီနဘာဝံ ဉတွာ ထေယျစိတ္တေန ဧကံ ပဒဝါရံ ဂစ္ဆတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ဒုတိယေ ပါရာဇိကံ။

ဘူမိယံ ဌိတမောရော ဒွိန္နံ ဝါ ပါဒါနံ ကလာပဿ စ ဝသေန တီဏိ ဌာနာနိ လဘတိ။ တံ ဥက္ခိပန္တဿ ယာဝ ဧကမ္ပိ ဌာနံ ပထဝိံ ဖုသတိ၊ တာဝ ထုလ္လစ္စယံ။ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ပထဝိယာ မောစိတမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ပဉ္ဇရေ ဌိတံ သဟ ပဉ္ဇရေန ဥဒ္ဓရတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ယဒိ ပန ပါဒံ န အဂ္ဃတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ အဂ္ဃဝသေန ကာတဗ္ဗံ။ အန္တောဝတ္ထုမှိ စရန္တံ မောရံ ထေယျစိတ္တေန ပဒသာ ဗဟိဝတ္ထုံ နီဟရန္တော ဒွါရပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဝဇေ ဌိတဗလီဗဒ္ဒဿ ဟိ ဝဇော ဝိယ အန္တောဝတ္ထု တဿ ဌာနံ။ ဟတ္ထေန ပန ဂဟေတွာ အန္တောဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ အာကာသဂတံ ကရောန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ။ အန္တောဂါမေ စရန္တမ္ပိ ဂါမပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တဿ ပါရာဇိကံ ¶ ။ သယမေဝ နိက္ခမိတွာ ဂါမူပစာရေ ဝါ ဝတ္ထူပစာရေ ဝါ စရန္တံ ပန ထေယျစိတ္တော ကဋ္ဌေန ဝါ ကထလာယ ဝါ ဥတြာသေတွာ အဋဝိမုခံ ကရောတိ၊ မောရော ဥဍ္ဍေတွာ အန္တောဂါမေ ဝါ အန္တောဝတ္ထုမှိ ဝါ ဆဒနပိဋ္ဌေ ဝါ နိလီယတိ၊ ရက္ခတိ။ သစေ ပန အဋဝိမုခေ ဥဍ္ဍေတိ ဝါ ဂစ္ဆတိ ဝါ ‘‘အဋဝိံ ပဝေသေတွာ ဂဟေဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေ အသတိ ပထဝိတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဥဍ္ဍိတမတ္တေ ဝါ ဒုတိယပဒဝါရေ ဝါ ပါရာဇိကံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဂါမတော နိက္ခန္တဿ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ ဟောတိ။ ကပိဉ္ဇရာဒီသုပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။

သာဋကံ ဝါတိ ဝါတဝေဂုက္ခိတ္တံ ပထဝိတလေ ပတ္ထရိတွာ ဌပိတမိဝ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တံ ခလိဗဒ္ဓံ သာဋကံ အဘိမုခါဂတံ ဟတ္ထေန ဧကသ္မိံ အန္တေ ဂဏှာတိ၊ ဣတော စိတော စ ဌာနံ အဝိကောပေန္တောယေဝ ဂမနုပစ္ဆေဒေ ဒုက္ကဋံ။ ဌာနာစာဝနံ အကရောန္တော စာလေတိ၊ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယံ။ ဌာနာ စာဝေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဌာနပရိစ္ဆေဒေါ စဿ မောရဿေဝ ဆဟိ အာကာရေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဗဒ္ဓသာဋကော ပန ဧကသ္မိံ အန္တေ ဂဟိတမတ္တေဝ ဒုတိယေနန္တေန ပတိတွာ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာတိ၊ တဿ ဒွေ ဌာနာနိ ဟောန္တိ – ဟတ္ထော စေဝ ဘူမိ စ။ တံ ယထာဂဟိတမေဝ ပဌမံ ဂဟိတောကာသပ္ပဒေသတော စာလေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ပစ္ဆာ ဘူမိတော ဒုတိယဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ဥက္ခိပတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ပဌမံ ¶ ဝါ ဘူမိတော ဥဒ္ဓရတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ပစ္ဆာ ဂဟိတောကာသပ္ပဒေသတော စာဝေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဂဟဏံ ဝါ အမုဉ္စန္တော ဥဇုကမေဝ ဟတ္ထံ ဩနာမေတွာ ဘူမိဂတံ ကတွာ တေနေဝ ဟတ္ထေန ဥက္ခိပတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဝေဌနေပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။

ဟိရညံ ¶ ဝါ သုဝဏ္ဏံ ဝါ ဆိဇ္ဇမာနန္တိ မနုဿာနံ အလင်္ကရောန္တာနံ ဂီဝေယျကာဒိပိဠန္ဓနံ ဝါ သုဝဏ္ဏသလာကံ ဆိန္ဒန္တာနံ သုဝဏ္ဏကာရာနံ သုဝဏ္ဏခဏ္ဍံ ဝါ ဆိဇ္ဇမာနံ ပတတိ၊ တဉ္စေ ဘိက္ခု အာကာသေန အာဂစ္ဆန္တံ ထေယျစိတ္တော ဟတ္ထေန ဂဏှာတိ၊ ဂဟဏမေဝ ဌာနံ။ ဂဟိတပ္ပဒေသတော ¶ ဟတ္ထံ အပနေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ စီဝရေ ပတိတံ ဟတ္ထေန ဥက္ခိပတိ၊ ပါရာဇိကံ။ အနုဒ္ဓရိတွာဝ ယာတိ၊ ဒုတိယေ ပဒဝါရေ ပါရာဇိကံ။ ပတ္တေ ပတိတေပိ ဧသေဝ နယော။ သီသေ ဝါ မုခေ ဝါ ပါဒေ ဝါ ပတိဋ္ဌိတံ ဟတ္ထေန ဂဏှာတိ၊ ပါရာဇိကံ။ အဂ္ဂဟေတွာဝ ယာတိ၊ ဒုတိယေ ပဒဝါရေ ပါရာဇိကံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပတတိ၊ တဿ ပတိတောကာသောဝ ဌာနံ၊ န သဗ္ဗံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ပတ္တစီဝရံ ဝါတိ။

၉၇။ ဝေဟာသဋ္ဌေ မဉ္စပီဌာဒီသု ဌပိတံ ဘဏ္ဍံ အာမာသံ ဝါ ဟောတု အနာမာသံ ဝါ၊ ထေယျစိတ္တေန အာမသန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ မဉ္စပီဌေသု ဌပိတဘဏ္ဍေသု ပနေတ္ထ ထလဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – သစေ ခလိယာ ဗဒ္ဓသာဋကော မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ ပတ္ထဋော မဇ္ဈေန မဉ္စတလံ န ဖုသတိ၊ မဉ္စပါဒေဝ ဖုသတိ၊ တေသံ ဝသေန ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါဒါနံ ဥပရိ ဖုဋ္ဌောကာသမေဝ ဟိ အတိက္ကမိတမတ္တေန တတ္ထ ပါရာဇိကံ ဟောတိ။ သဟ မဉ္စပီဌေဟိ ဟရန္တဿ ပန မဉ္စပီဌပါဒါနံ ပတိဋ္ဌိတောကာသဝသေန ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စီဝရဝံသေ ဝါတိ စီဝရဌပနတ္ထာယ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတေ ဝံသေ ဝါ ကဋ္ဌဒဏ္ဍကေ ဝါ။ တတ္ထ သံဟရိတွာ ပါရတော အန္တံ ဩရတော ဘောဂံ ကတွာ ဌပိတစီဝရဿ ပတိဋ္ဌိတောကာသေန ဖုဋ္ဌောကာသောဝ ဌာနံ၊ န သဗ္ဗော စီဝရဝံသော။ တသ္မာ ထေယျစိတ္တေန တံ ဘောဂေ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎန္တဿ ပါရတော ဝံသေ ပတိဋ္ဌိတောကာသံ ဩရတော စီဝရေန ဝံသဿ ဖုဋ္ဌပ္ပဒေသံ အတိက္ကာမေန္တဿ ¶ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တာကဍ္ဎနေနေဝ ပါရာဇိကံ။ အန္တေ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထေဝ ပန စီဝရဝံသေ ဝါမတော ဝါ ဒက္ခိဏတော ဝါ သာရေန္တဿ ဝါမန္တေန ဒက္ခိဏန္တဋ္ဌာနံ ဒက္ခိဏန္တေန ဝါ ဝါမန္တဋ္ဌာနံ အတိက္ကန္တမတ္တေ ဒသဒွါဒသင်္ဂုလမတ္တသာရဏေနေဝ ပါရာဇိကံ။ ဥဒ္ဓံ ဥက္ခိပန္တဿ ကေသဂ္ဂမတ္တုက္ခိပနေန ပါရာဇိကံ။ စီဝရဝံသံ ¶ ဖုသန္တံ ဝါ အဖုသန္တံ ဝါ ရဇ္ဇုကေန ဗန္ဓိတွာ ဌပိတစီဝရံ မောစေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ မုတ္တေ ပါရာဇိကံ။ မုတ္တမတ္တမေဝ ဟိ တံ ‘‘ဌာနာ စုတ’’န္တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ဝံသေ ဝေဌေတွာ ဌပိတံ နိဗ္ဗေဌေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ နိဗ္ဗေဌိတမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ဝလယံ ကတွာ ဌပိတေ ဝလယံ ဆိန္ဒတိ ဝါ မောစေတိ ဝါ ဧကံ ဝါ ဝံသကောဋိံ မောစေတွာ နီဟရတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ ¶ ။ ဆိန္နမတ္တေ မုတ္တမတ္တေ နီဟဋမတ္တေ စ ပါရာဇိကံ။ တထာ အကတွာဝ စီဝရဝံသေ ဣတော စိတော စ သာရေတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ဝလယဿ ဟိ သဗ္ဗောပိ စီဝရဝံသော ဌာနံ။ ကသ္မာ? တတ္ထ သံသရဏဓမ္မတာယ။ ယဒါ ပန နံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ အာကာသဂတံ ကရောတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ပသာရေတွာ ဌပိတဿ ပတိဋ္ဌိတောကာသေန ဖုဋ္ဌောကာသောဝ ဌာနံ။ တတ္ထ သံဟရိတွာ ဌပိတေ ဝုတ္တနယေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယံ ပန ဧကေနန္တေန ဘူမိံ ဖုသိတွာ ဌိတံ ဟောတိ၊ တဿ စီဝရဝံသေ စ ဘူမိယဉ္စ ပတိဋ္ဌိတောကာသဝသေန ဒွေ ဌာနာနိ။ တတ္ထ ဘူမိယံ ဧကေနန္တေန ပတိဋ္ဌိတေ အဗဒ္ဓသာဋကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စီဝရရဇ္ဇုယာပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။

အင်္ကုသကေ လဂ္ဂေတွာ ဌပိတဘဏ္ဍံ ပန ဘေသဇ္ဇဃဋော ဝါ ဘေသဇ္ဇတ္ထဝိကာ ဝါ သစေ ဘိတ္တိံ ဝါ ဘူမိံ ဝါ အဖုသိတွာ ဌပိတံ လဂ္ဂနကံ ဃံသန္တဿ နီဟရတော အင်္ကုသကောဋိတော နိက္ခန္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ လဂ္ဂနကံ ဗဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ဗုန္ဒေန ဥက္ခိပိတွာ အာကာသဂတံ ကရောန္တဿ အင်္ကုသကောဋိတော အနိက္ခန္တေပိ ပါရာဇိကံ။ ဘိတ္တိနိဿိတံ ဟောတိ၊ ပဌမံ အင်္ကုသကောဋိတော နီဟရတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ပစ္ဆာ ဘိတ္တိံ မောစေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ပဌမံ ဘိတ္တိံ မောစေတွာ ပစ္ဆာ အင်္ကုသတော နီဟရန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ဘာရိယံ ဘဏ္ဍံ နီဟရိတုံ အသက္ကောန္တော သယံ ဘိတ္တိနိဿိတံ ကတွာ အင်္ကုသတော နီဟရတိ၊ ပုန ဘိတ္တိံ အမောစေတွာပိ အင်္ကုသတော နီဟဋမတ္တေယေဝ ပါရာဇိကံ။ အတ္တနာ ကတဋ္ဌာနဉှိ ဌာနံ န ဟောတိ။ ဘူမိံ ဖုသိတွာ ဌိတဿ ပန ဒွေ ဧဝ ဌာနာနိ။ တတ္ထ ဝုတ္တောယေဝ ဝိနိစ္ဆယော ¶ ။ ယံ ¶ ပန သိက္ကာယ ပက္ခိပိတွာ လဂ္ဂိတံ ဟောတိ၊ တံ သိက္ကာတော နီဟရန္တဿာပိ သဟ သိက္ကာယ အင်္ကုသတော နီဟရန္တဿာပိ ပါရာဇိကံ။ ဘိတ္တိဘူမိသန္နိဿိတဝသေန စေတ္ထ ဌာနဘေဒေါပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘိတ္တိခီလောတိ ဥဇုကံ ကတွာ ဘိတ္တိယံ အာကောဋိတော ဝါ တတ္ထဇာတကော ဧဝ ဝါ၊ နာဂဒန္တော ပန ဝင်္ကော အာကောဋိတော ဧဝ။ တေသု လဂ္ဂေတွာ ဌပိတံ အင်္ကုသကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ ဒွီသု တီသု ပန ပဋိပါဋိယာ ဌိတေသု အာရောပေတွာ ဌပိတံ ကုန္တံ ဝါ ဘိန္ဒိဝါလံ ဝါ အဂ္ဂေ ဝါ ဗုန္ဒေ ဝါ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎတိ၊ ဧကမေကဿ ဖုဋ္ဌောကာသမတ္တေ အတိက္ကန္တေ ပါရာဇိကံ။ ဖုဋ္ဌောကာသမတ္တမေဝ ဟိ တေသံ ဌာနံ ဟောတိ၊ န သဗ္ဗေ ခီလာ ဝါ နာဂဒန္တာ ဝါ။ ဘိတ္တိအဘိမုခေါ ဌတွာ မဇ္ဈေ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎတိ၊ ဩရိမန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ ပါရိမန္တေန အတိက္ကန္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ပရတော ပေလ္လေန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဥဇုကံ ဥက္ခိပန္တော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အာကာသဂတံ ကရောတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဘိတ္တိံ နိဿာယ ဌပိတံ ဘိတ္တိံ ဃံသန္တော အာကဍ္ဎတိ၊ အဂ္ဂေန ဖုဋ္ဌောကာသံ ဗုန္ဒံ၊ ဗုန္ဒေန ဝါ ဖုဋ္ဌောကာသံ အဂ္ဂံ အတိက္ကာမေန္တဿ ပါရာဇိကံ ¶ ။ ဘိတ္တိအဘိမုခေါ ဌတွာ အာကဍ္ဎန္တော ဧကေနန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ အပရန္တံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဥဇုကံ ဥက္ခိပန္တော ကေသဂ္ဂမတ္တံ အာကာသဂတံ ကရောတိ၊ ပါရာဇိကံ။

ရုက္ခေ ဝါ လဂ္ဂိတန္တိ တာလရုက္ခာဒီသု အာရောပေတွာ လဂ္ဂိတေ အင်္ကုသကာဒီသု ဝုတ္တနယေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထဇာတကံ ပန တာလပိဏ္ဍိံ စာလေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ။ ယသ္မိံ ဖလေ ပါရာဇိကဝတ္ထု ပူရတိ၊ တသ္မိံ ဗန္ဓနာ မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ပိဏ္ဍိံ ဆိန္ဒတိ၊ ပါရာဇိကံ။ အဂ္ဂေန ပဏ္ဏန္တရံ အာရောပေတွာ ဌပိတာ ဒွေ ဌာနာနိ လဘတိ – ဌပိတဋ္ဌာနဉ္စ ဝဏ္ဋဋ္ဌာနဉ္စ၊ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော ပန ‘‘ဆိန္နမတ္တာ ပတမာနာ သဒ္ဒံ ကရေယျာ’’တိ ဘယေန သယံ အဂ္ဂေန ပဏ္ဏန္တရံ အာရောပေတွာ ဆိန္ဒတိ၊ ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိကံ ¶ ။ အတ္တနာ ကတဋ္ဌာနဉှိ ဌာနံ န ဟောတိ။ ဧတေန ဥပါယေန သဗ္ဗရုက္ခာနံ ပုပ္ဖဖလေသု ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပတ္တာဓာရကေပီတိ ဧတ္ထ ရုက္ခာဓာရကော ဝါ ဟောတု ဝလယာဓာရကော ဝါ ဒဏ္ဍာဓာရကော ဝါ ယံကိဉ္စိ ပတ္တဋ္ဌပနကံ ပစ္ဆိကာပိ ဟောတု ပတ္တာဓာရကော တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဌပိတပတ္တဿ ပတ္တေန ဖုဋ္ဌောကာသော ဧဝ ¶ ဌာနံ။ တတ္ထ ရုက္ခာဓာရကေ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဌာနပရိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ။ တတ္ထ ဌိတံ ပတ္တံ မုခဝဋ္ဋိယံ ဂဟေတွာ စတူသု ဒိသာသု ယတော ကုတောစိ ကဍ္ဎန္တော ဧကေနန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ အပရန္တံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဥဒ္ဓံ ကေသဂ္ဂမတ္တံ ဥက္ခိပတော ပါရာဇိကံ။ သဟာဓာရကေန ဟရန္တဿာပိ ဧသေဝ နယောတိ။

၉၈။ ဥဒကဋ္ဌေ – ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ ဟောတီတိ ရာဇဘယာဒိဘီတေဟိ ဥဒကေန အဝိနဿနဓမ္မေသု တမ္ဗလောဟဘာဇနာဒီသု သုပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ကတွာ ပေါက္ခရဏီအာဒီသု အသန္ဒနကေ ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ။ တဿ ပတိဋ္ဌိတောကာသောယေဝ ဌာနံ၊ န သဗ္ဗံ ဥဒကံ။ ဂစ္ဆတိ ဝါ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ အဂမ္ဘီရေ ဥဒကေ ပဒသာ ဂစ္ဆန္တဿ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ။ ဂမ္ဘီရေ ဟတ္ထေဟိ ဝါ ပါဒေဟိ ဝါ ပယောဂံ ကရောန္တဿ ဟတ္ထဝါရေဟိ ဝါ ပဒဝါရေဟိ ဝါ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ ဧသေဝ နယော ကုမ္ဘိဂဟဏတ္ထံ နိမုဇ္ဇနုမ္မုဇ္ဇနေသု။ သစေ ပန အန္တရာ ကိဉ္စိ ဥဒကသပ္ပံ ဝါ ဝါဠမစ္ဆံ ဝါ ဒိသွာ ဘီတော ပလာယတိ၊ အနာပတ္တိ။ အာမသနာဒီသု ဘူမိဂတာယ ကုမ္ဘိယာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော ¶ ။ အယံ ပန ဝိသေသော – တတ္ထ ဘူမိံ ခဏိတွာ ကဍ္ဎတိ၊ ဣဓ ကဒ္ဒမေ ဩသာရေတိ။ ဧဝံ ဆဟာကာရေဟိ ဌာနပရိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ။

ဥပ္ပလာဒီသု ယသ္မိံ ပုပ္ဖေ ဝတ္ထုံ ပူရေတိ၊ တသ္မိံ ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ဥပ္ပလဇာတိကာနဉ္စေတ္ထ ယာဝ ဧကသ္မိမ္ပိ ပဿေ ဝါကော န ဆိဇ္ဇတိ၊ တာဝ ရက္ခတိ။ ပဒုမဇာတိကာနံ ပန ဒဏ္ဍေ ဆိန္နေ အဗ္ဘန္တရေ သုတ္တံ အစ္ဆိန္နမ္ပိ န ရက္ခတိ။ သာမိကေဟိ ဆိန္ဒိတွာ ဌပိတာနိ ဥပ္ပလာဒီနိ ဟောန္တိ၊ ယံ ဝတ္ထုံ ပူရေတိ၊ တသ္မိံ ဥဒ္ဓဋေ ¶ ပါရာဇိကံ။ ဟတ္ထကဗဒ္ဓါနိ ဟောန္တိ၊ ယသ္မိံ ဟတ္ထကေ ဝတ္ထု ပူရတိ၊ တသ္မိံ ဥဒ္ဓဋေ ပါရာဇိကံ။ ဘာရဗဒ္ဓါနိ ဟောန္တိ၊ တံ ဘာရံ ဆန္နံ အာကာရာနံ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ဌာနာ စာဝေန္တဿ ဘူမဋ္ဌကုမ္ဘိယံ ဝုတ္တနယေန ပါရာဇိကံ။ ဒီဃနာဠာနိ ဥပ္ပလာဒီနိ ဟောန္တိ၊ ပုပ္ဖေသု ဝါ နာဠေသု ဝါ ¶ ဝေဏိံ ကတွာ ဥဒကပိဋ္ဌေ ရဇ္ဇုကေသု တိဏာနိ သန္ထရိတွာ ဌပေန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ၊ တေသံ ဒီဃတော ပုပ္ဖဂ္ဂေန စ နာဠန္တေန စ တိရိယံ ပရိယန္တေဟိ ဟေဋ္ဌာ ပတိဋ္ဌိတောကာသေန ဥဒ္ဓံ ဥပရိ ဌိတဿ ပိဋ္ဌိယာတိ ဆဟာကာရေဟိ ဌာနာ စာဝနပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယောပိ ဥဒကပိဋ္ဌိယံ ဌပိတပုပ္ဖကလာပံ ဥဒကံ စာလေတွာ ဝီစိံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ယထာဌိတဋ္ဌာနတော စာဝေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ အထ ပန ပရိကပ္ပေတိ ‘‘ဧတ္ထ ဂတံ ဂဟေဿာမီ’’တိ၊ ရက္ခတိ တာဝ၊ ဂတဋ္ဌာနေ ပန ဥဒ္ဓရတော ပါရာဇိကံ။ ဥဒကတော အစ္စုဂ္ဂတဿ ပုပ္ဖဿ သကလမုဒကံ ဌာနံ၊ တံ ဥပ္ပာဋေတွာ ဥဇုကံ ဥဒ္ဓရန္တဿ နာဠန္တေ ကေသဂ္ဂမတ္တံ ဥဒကတော အတိက္ကန္တေ ပါရာဇိကံ။ ပုပ္ဖေ ဂဟေတွာ အပနာမေတွာ အာကဍ္ဎန္တော ဥပ္ပာဋေတိ၊ န ဥဒကံ ဌာနံ၊ ဥပ္ပာဋိတမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ကလာပဗဒ္ဓါနိ ပုပ္ဖာနိ ဥဒကဋ္ဌာနေ ဝါ ရုက္ခေ ဝါ ဂစ္ဆေ ဝါ ဗန္ဓိတွာ ဌပေန္တိ၊ ဗန္ဓနံ အမောစေတွာ ဣတော စိတော စ ကရောန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဗန္ဓနေ မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ပဌမံ ဗန္ဓနံ မောစေတွာ ပစ္ဆာ ဟရတိ၊ ဧတ္ထ ဆဟာကာရေဟိ ဌာနပရိစ္ဆေဒေါတိ ဣဒံ ဥဘယံ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ဝုတ္တံ။ ပဒုမိနိယံ ပုပ္ဖာနိ သဟ ပဒုမိနိံယာ ဂဏှိတုကာမဿ ပုပ္ဖနာဠေဟိ စ ပတ္တနာဠေဟိ စ ဖုဋ္ဌဥဒကဝသေန ဥဒ္ဓဉ္စေဝ တိရိယဉ္စ ဌာနပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တံ ပနဿ ပဒုမိနိံ အနုပ္ပာဋေတွာ ပုပ္ဖာနိ ဝါ ပတ္တာနိ ဝါ အတ္တနော အဘိမုခံ အာကဍ္ဎန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ။ ဥပ္ပာဋိတမတ္တေ ပါရာဇိကံ။

ပုပ္ဖပတ္တနာဠေ ဌာနတော အစာဝေတွာပိ ပဌမံ ပဒုမိနိံ ဥပ္ပာဋေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ။ ပစ္ဆာ ပုပ္ဖပတ္တနာဠေသု ဌာနာ စာဝိတေသု ပါရာဇိကံ။ ဥပ္ပာဋိတာယ ပဒုမိနိယာ ပုပ္ဖံ ဂဏှန္တော ပန ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ¶ ကာရေတဗ္ဗော။ ဗဟိ ဌပိတေ ရာသိကတကလာပဗဒ္ဓဘာရဗဒ္ဓပုပ္ဖေပိ ဧသေဝ နယော။ ဘိသံ ¶ ဝါ မုဠာလံ ဝါ ယေန ဝတ္ထု ပူရတိ၊ တံ ဥပ္ပာဋေန္တဿ ပါရာဇိကံ။ ကဒ္ဒမေ ဖုဋ္ဌောကာသဝသေန စေတ္ထ ဌာနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ တာနိ ဥပ္ပာဋေန္တဿ သုခုမမ္ပိ မူလံ အစ္ဆိန္နံ ဟောတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ဘိသပဗ္ဗေ ဇာတံ ပတ္တံ ဝါ ပုပ္ဖံ ဝါ ဟောတိ၊ တမ္ပိ ရက္ခတီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယမေဝ ဝုတ္တံ။ ဘိသဂဏ္ဌိမှိ ပန ကဏ္ဋကော ဟောတိ ယောဗ္ဗနပ္ပတ္တာနံ မုခပိဠကာ ဝိယ၊ အယံ အဒီဃတ္တာ န ရက္ခတိ။ သေသံ ဥပ္ပလာဒီသု ဝုတ္တနယမေဝ။

မစ္ဆကစ္ဆပါနံ ¶ သဿာမိကာနံ ဝါပိအာဒီသု သကလမုဒကံ ဌာနံ။ တသ္မာ ယော ပဋိဇဂ္ဂနဋ္ဌာနေ သဿာမိကံ မစ္ဆံ ဗဠိသေန ဝါ ဇာလေန ဝါ ကုမနေန ဝါ ဟတ္ထေန ဝါ ဂဏှာတိ၊ တဿ ယေန မစ္ဆေန ဝတ္ထု ပူရတိ၊ တသ္မိံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဥဒကတော ဥဒ္ဓဋမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ကောစိ မစ္ဆော ဂယှမာနော ဣတော စိတော စ ဓာဝတိ၊ အာကာသံ ဝါ ဥပ္ပတတိ၊ တီရေ ဝါ ပတတိ၊ အာကာသေ ဝါ ဌိတံ တီရေ ဝါ ပတိတံ ဂဏှတောပိ ပါရာဇိကမေဝ။ ကစ္ဆပမ္ပိ ဗဟိ ဂေါစရတ္ထံ ဂတံ ဂဏှတော ဧသေဝ နယော။ ဥဒကဋ္ဌံ ပန ဥဒကာ မောစယတော ပါရာဇိကံ။

တေသု တေသု ပန ဇနပဒေသု သဗ္ဗသာဓာရဏဿ မဟာတဠာကဿ နိဒ္ဓမနတုမ္ဗံ နိဿာယ သဗ္ဗသာဓာရဏမေဝ ကုန္နဒီသဒိသံ ဥဒကဝါဟကံ ခဏန္တိ။ တတော ခုဒ္ဒကမာတိကာယော နီဟရိတွာ မာတိကာကောဋိယံ အတ္တနော အတ္တနော ဝဠဉ္ဇနတ္ထာယ အာဝါဋေ ခဏန္တိ။ တေသံ ပန ယဒါ ဥဒကေန အတ္ထော ဟောတိ၊ တဒါ အာဝါဋေ ခုဒ္ဒကမာတိကာယော ဥဒကဝါဟကဉ္စ သောဓေတွာ နိဒ္ဓမနတုမ္ဗံ ဥဂ္ဃာဋေန္တိ။ တတော ဥဒကေန သဒ္ဓိံ မစ္ဆာ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန အာဝါဋေ ပတွာ ဝသန္တိ။ တတ္ထ တဠာကေ စ ဥဒကဝါဟကေသု စ မစ္ဆေ ဂဏှန္တေ န ဝါရေန္တိ။ ခုဒ္ဒကာသု ပန အတ္တနော အတ္တနော မာတိကာသု ¶ ဥဒကအာဝါဋေသု စ ပဝိဋ္ဌမစ္ဆေ ဂဏှိတုံ န ဒေန္တိ၊ ဝါရေန္တိ၊ တတ္ထ ယော တဠာကေ ဝါ နိဒ္ဓမနတုမ္ဗေ ဝါ ဥဒကဝါဟကေ ဝါ မစ္ဆေ ဂဏှာတိ၊ အဝဟာရေန သော န ကာရေတဗ္ဗော။ ခုဒ္ဒကမာတိကာသု ပန အာဝါဋေသု ဝါ ပဝိဋ္ဌံ ဂဏှန္တော ဂဟိတဿ အဂ္ဃဝသေန ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ တတော ဂယှမာနော မစ္ဆော အာကာသေ ဝါ ဥပ္ပတတိ၊ တီရေ ဝါ ပတတိ၊ တံ အာကာသဋ္ဌံ ဝါ တီရဋ္ဌံ ဝါ ဥဒကဝိနိမုတ္တံ ဂဏှတော အဝဟာရော နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အတ္တနော ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌာနေ ဌိတဿေဝ တေ သာမိကာ။ ဧဝရူပါ ဟိ တတ္ထ ကတိကာ။ ကစ္ဆပေပိ ဧသေဝ နယော။

သစေ ပန မစ္ဆော ဂယှမာနော အာဝါဋတော ခုဒ္ဒကမာတိကံ အာရုဟတိ၊ တတ္ထ နံ ဂဏှတောပိ အဝဟာရောယေဝ။ ခုဒ္ဒကမာတိကာတော ပန ဥဒကဝါဟကံ၊ တတော စ တဠာကံ အာရူဠှံ ဂဏှတော အဝဟာရော နတ္ထိ။ ယော အာဝါဋတော ဘတ္တသိတ္ထေဟိ ပလောဘေတွာ မာတိကံ အာရောပေတွာ ဂဏှာတိ၊ အဝဟာရောဝ။ တတော ပန ပလောဘေတွာ ဥဒကဝါဟကံ အာရောပေတွာ ဂဏှန္တဿ အဝဟာရော နတ္ထိ။ ကေစိ ပန ¶ ကုတောစိဒေဝ သဗ္ဗသာဓာရဏဋ္ဌာနတော ¶ မစ္ဆေ အာနေတွာ ပစ္ဆိမဝတ္ထုဘာဂေ ဥဒကာဝါဋေ ခိပိတွာ ပေါသေတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒွေ တီဏိ ဥတ္တရိဘင်္ဂတ္ထာယ မာရေန္တိ။ ဧဝရူပံ မစ္ဆံ ဥဒကေ ဝါ အာကာသေ ဝါ တီရေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတံ ဂဏှတော အဝဟာရော ဧဝ။ ကစ္ဆပေပိ ဧသေဝ နယော။

နိဒါဃကာလေ ပန နဒိယာ သောတေ ပစ္ဆိန္နေ ကတ္ထစိ နိန္နဋ္ဌာနေ ဥဒကံ တိဋ္ဌတိ၊ တတ္ထ မနုဿာ မစ္ဆာနံ ဝိနာသာယ မဒနဖလဝသာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ မစ္ဆာ တာနိ ခါဒန္တာ မရိတွာ ဥတ္တာနာ ဥဒကေ ပ္လဝန္တာ တိဋ္ဌန္တိ။ ယော တတ္ထ ဂန္တွာ ‘‘ယာဝ သာမိကာ နာဂစ္ဆန္တိ၊ တာဝိမေ မစ္ဆေ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဂဏှာတိ၊ အဂ္ဃဝသေန ကာရေတဗ္ဗော။ ပံသုကူလသညာယ ဂဏှတော အဝဟာရော နတ္ထိ၊ အာဟရာပေန္တေ ပန ဘဏ္ဍဒေယျံ။ မစ္ဆဝိသံ ပက္ခိပိတွာ ဂတမနုဿာ ဘာဇနာနိ အာဟရိတွာ ပူရေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ယာဝ ‘‘ပုနပိ အာဂစ္ဆိဿာမာ’’တိ သာလယာ ဟောန္တိ၊ တာဝ တေ သဿာမိကမစ္ဆာဝ။ ယဒါ ပန တေ ‘‘အလံ အမှာက’’န္တိ နိရာလယာ ပက္ကမန္တိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ပံသုကူလသညိဿ အနာပတ္တိ။ ယထာ စ မစ္ဆကစ္ဆပေသု၊ ဧဝံ သဗ္ဗာယပိ ¶ ဩဒကဇာတိယာ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

၉၉။ နာဝဋ္ဌေ – ပဌမံ တာဝ နာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘နာဝါ နာမ ယာယ တရတီ’’တိ အာဟ။ တသ္မာ ဣဓ အန္တမသော ရဇနဒေါဏိကာပိ ဝေဏုကလာပကောပိ ‘‘နာဝါ’’တွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သီမာသမ္မန္နနေ ပန ဓုဝနာဝါ အန္တော ခဏိတွာ ဝါ ဖလကေဟိ ဗန္ဓိတွာ ဝါ ကတာ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန တိဏ္ဏံ ဝါဟနိကာ ဧဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဓ ပန ဧကဿပိ ဝါဟနိကာ ‘‘နာဝါ’’ တွေဝ ဝုစ္စတိ။ နာဝါယ နိက္ခိတ္တန္တိ ယံကိဉ္စိ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓံ ဝါ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓံ ဝါ၊ တဿ အဝဟာရလက္ခဏံ ထလဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နာဝံ အဝဟရိဿာမီတိအာဒိမှိ စ ဒုတိယပရိယေသနဂမနအာမသနဖန္ဒာပနာနိ ဝုတ္တနယာနေဝ။ ဗန္ဓနံ မောစေတီတိ ဧတ္ထ ပန ယာ ဗန္ဓနေ မုတ္တမတ္တေ ဌာနာ န စဝတိ၊ တဿာ ဗန္ဓနံ ယာဝ ¶ န မုတ္တံ ဟောတိ၊ တာဝ ဒုက္ကဋံ။ မုတ္တေ ပန ထုလ္လစ္စယမ္ပိ ပါရာဇိကမ္ပိ ဟောတိ၊ တံ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အယံ တာဝ ပါဠိဝဏ္ဏနာ။

အယံ ပနေတ္ထ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော – စဏ္ဍသောတေ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတနာဝါယ ဧကံ ဌာနံ ဗန္ဓနမေဝ ¶ ၊ တသ္မိံ မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ တတ္ထ ယုတ္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ ဧဝ။ ဝိပ္ပနဋ္ဌာ နာဝါ ပန ယံ ယံ ဥဒကပ္ပဒေသံ ဖရိတွာ ဌိတာ ဟောတိ၊ သွာဿာ ဌာနံ။ တသ္မာ တံ ဥဒ္ဓံ ဝါ ဥစ္စာရေန္တဿ၊ အဓော ဝါ ဩပိလာပေန္တဿ၊ စတူသု ဝါ ဒိသာသု ဖုဋ္ဌောကာသံ အတိက္ကာမေန္တဿ အတိက္ကန္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ နိစ္စလေ ဥဒကေ အဗန္ဓနံ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဌိတနာဝံ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဝါမဒက္ခိဏပဿတော ဝါ ကဍ္ဎန္တဿ ဧကေနန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ အပရေန ဥဒကေ ပတိဋ္ဌိတန္တေန အတိက္ကန္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ဥဒ္ဓံ ကေသဂ္ဂမတ္တံ ဥဒကတော မောစိတေ အဓော နာဝါတလေန ဖုဋ္ဌောကာသံ မုခဝဋ္ဋိံ အတိက္ကန္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ တီရေ ဗန္ဓိတွာ နိစ္စလေ ¶ ဥဒကေ ဌပိတနာဝါယ ဗန္ဓနဉ္စ ဌိတောကာသော စာတိ ဒွေ ဌာနာနိ။ တံ ပဌမံ ဗန္ဓနာ မောစေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ပစ္ဆာ ဆန္နံ အာကာရာနံ အညတရေန ဌာနာ စာဝေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ပဌမံ ဌာနာ စာဝေတွာ ပစ္ဆာ ဗန္ဓနမောစနေပိ ဧသေဝ နယော။ ထလေ ဥဿာဒေတွာ ဥက္ကုဇ္ဇိတွာ ဌပိတနာဝါယ ဖုဋ္ဌောကာသောဝ ဌာနံ။ တဿာ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဌာနပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

နိက္ကုဇ္ဇိတွာ ဌပိတနာဝါယ ပန မုခဝဋ္ဋိယာ ဖုဋ္ဌောကာသောဝ ဌာနံ၊ တဿာပိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဌာနပရိစ္ဆေဒံ ဉတွာ ယတော ကုတောစိ ဖုဋ္ဌောကာသံ ဥဒ္ဓဉ္စ ကေသဂ္ဂမတ္တံ အတိက္ကန္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ထလေ ပန ဥဿာဒေတွာ ဒွိန္နံ ဒါရုဃဋိကာနံ ဥပရိ ဌပိတနာဝါယ ဒါရုဃဋိကာနံ ဖုဋ္ဌောကာသောယေဝ ဌာနံ၊ တသ္မာ တတ္ထ မဉ္စပါဒမတ္ထကေသုယေဝ ပတ္ထဋဗဒ္ဓသာဋကေ နာဂဒန္တေသု ဌပိတဘိန္ဒိဝါလေ စ ဝုတ္တနယေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယောတ္တဗဒ္ဓါယ ပန နာဝါယ သဋ္ဌိသတ္တတိဗျာမပ္ပမာဏံ ယောတ္တံ အမောစေတွာဝ အာကဍ္ဎိတွာ

ပထဝိလဂ္ဂံ ကတွာ သဟ ယောတ္တေန ထလေ ဌပိတာယ နာဝါယ ¶ န ဖုဋ္ဌောကာသမတ္တမေဝ ဌာနံ။ အထ ခေါ ယောတ္တကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ နာဝါယ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတောကာသဿ ပစ္ဆိမန္တော တာဝ ဒီဃတော၊ တိရိယံ ပန နာဝါယ စ ယောတ္တဿ စ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတပရိယန္တပ္ပမာဏံ ဌာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ဒီဃတော ဝါ တိရိယတော ဝါ ကဍ္ဎန္တဿ ဧကေနန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ အပရေန ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတန္တေန အတိက္ကန္တမတ္တေ၊ ဥဒ္ဓံ ကေသဂ္ဂမတ္တံ သဟ ယောတ္တေန ပထဝိတော မောစိတေ ပါရာဇိကံ။ ယော ပန တိတ္ထေ ဌိတနာဝံ အာရုဟိတွာ ထေယျစိတ္တော အရိတ္တေန ဝါ ဖိယေန ဝါ ပါဇေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန ဆတ္တံ ဝါ ပဏာမေတွာ စီဝရံ ဝါ ပါဒေဟိ အက္ကမိတွာ ဟတ္ထေဟိ ဥက္ခိပိတွာ လင်္ကာရသဒိသံ ကတွာ ဝါတံ ဂဏှာပေတိ၊ ဗလဝါ စ ဝါတော အာဂမ္မ နာဝံ ဟရတိ၊ ဝါတေနေဝ သာ ဟဋာ ဟောတိ၊ ပုဂ္ဂလဿ နတ္ထိ အဝဟာရော။ ပယောဂေါ အတ္ထိ၊ သော ပန ဌာနာ စာဝနပယောဂေါ ¶ န ဟောတိ။ ယဒိ ပန တံ နာဝံ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တိံ ပကတိဂမနံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ အညံ ဒိသာဘာဂံ နေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သယမေဝ ယံကိဉ္စိ ¶ ဂါမတိတ္ထံ သမ္ပတ္တံ ဌာနာ အစာဝေန္တောဝ ဝိက္ကိဏိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ နေဝ အတ္ထိ အဝဟာရော။ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတီတိ။

၁၀၀။ ယာနဋ္ဌေ – ယာနံ တာဝ ဒဿေန္တော ‘‘ယာနံ နာမ ဝယှ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပရိ မဏ္ဍပသဒိသံ ပဒရစ္ဆန္နံ သဗ္ဗပလိဂုဏ္ဌိမံ ဝါ ဆာဒေတွာ ကတံ ဝယှံ။ ဥဘောသု ပဿေသု သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယာ ဂေါပါနသိယော ဒတွာ ဂရုဠပက္ခကနယေန ကတာ သန္ဒမာနိကာ။ ရထော စ သကဋဉ္စ ပါကဋမေဝ။ တေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ သဝိညာဏကံ ဝါ အဝိညာဏကံ ဝါ ရာသိအာဒိဝသေန ဌပိတံ ဘဏ္ဍံ ထေယျစိတ္တေန ဌာနာ စာဝေန္တဿ နာဝဋ္ဌေ စ ထလဋ္ဌေ စ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရာဇိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အယံ ပန ဝိသေသော – ယာနဋ္ဌံ တဏ္ဍုလာဒိဘဏ္ဍံ ပိဋကေန ဂဏှတော ပိဋကေ အနုက္ခိတ္တေပိ ပိဋကံ အပဟရိတွာ တဏ္ဍုလာဒီနံ ဧကာဗဒ္ဓဘာဝေ ဝိကောပိတေ ပါရာဇိကံ။ ထလဋ္ဌာဒီသုပိ အယံ နယော လဗ္ဘတိ။ ယာနံ ¶ အဝဟရိဿာမီတိအာဒိမှိ ဒုတိယပရိယေသနာဒီနိ ဝုတ္တနယာနေဝ။ ဌာနာ စာဝေတီတိ ဧတ္ထ ပန ဒုကယုတ္တဿ ယာနဿ ဒွိန္နံ ဂေါဏာနံ အဋ္ဌ ပါဒါ၊ ဒွေ စ စက္ကာနီတိ ဒသ ဌာနာနိ။ တံ ထေယျစိတ္တဿ ဓုရေ နိသီဒိတွာ ပါဇယတော ဂေါဏာနံ ပါဒုဒ္ဓါရေ ထုလ္လစ္စယံ။ စက္ကာနံ ပန ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတပ္ပဒေသတော ကေသဂ္ဂမတ္တေ အတိက္ကန္တေ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန ဂေါဏာ ‘‘နာယံ အမှာကံ သာမိကော’’တိ ဉတွာ ဓုရံ ဆဍ္ဍေတွာ အာကဍ္ဎန္တာ တိဋ္ဌန္တိ ဝါ ဖန္ဒန္တိ ဝါ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ဂေါဏေ ပုန ဥဇုကံ ပဋိပါဒေတွာ ဓုရံ အာရောပေတွာ ဒဠှံ ယောဇေတွာ ပါစနေန ဝိဇ္ဈိတွာ ပါဇေန္တဿ ဝုတ္တနယေနေဝ တေသံ ပါဒုဒ္ဓါရေ ထုလ္လစ္စယံ။ စက္ကာတိက္ကမေ ပါရာဇိကံ။

သစေပိ သကဒ္ဒမေ မဂ္ဂေ ဧကံ စက္ကံ ကဒ္ဒမေ လဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ဒုတိယံ စက္ကံ ဂေါဏာ ပရိဝတ္တေန္တာ ပဝတ္တေန္တိ၊ ဧကဿ ဌိတတ္တာ န တာဝ အဝဟာရော ဟောတိ ¶ ။ ဂေါဏေ ပန ပုန ဥဇုကံ ပဋိပါဒေတွာ ပါဇေန္တဿ ဌိတစက္ကေ ကေသဂ္ဂမတ္တံ ဖုဋ္ဌောကာသံ အတိက္ကန္တေ ပါရာဇိကံ။ စတုယုတ္တကဿ ပန အဋ္ဌာရသ ဌာနာနိ၊ အဋ္ဌယုတ္တကဿ စတုတ္တိံသာတိ – ဧတေနုပါယေန ယုတ္တယာနဿ ဌာနဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယံ ပန အယုတ္တကံ ဓုရေ ဧကာယ ပစ္ဆတော စ ဒွီဟိ ဥပတ္ထမ္ဘိနီဟိ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ ဌပိတံ၊ တဿ တိဏ္ဏံ ဥပတ္ထမ္ဘိနီနံ စက္ကာနဉ္စ ဝသေန ပဉ္စ ဌာနာနိ။ သစေ ဓုရေ ဥပတ္ထမ္ဘိနီ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ¶ ကပ္ပကတာ ဟောတိ၊ ဆ ဌာနာနိ။ ပစ္ဆတော ပန အနုပတ္ထမ္ဘေတွာ ဓုရေ ဥပတ္ထမ္ဘိတဿေဝ ဥပတ္ထမ္ဘိနီဝသေန တီဏိ ဝါ စတ္တာရိ ဝါ ဌာနာနိ။ ဓုရေန ဖလကဿ ဝါ ဒါရုကဿ ဝါ ဥပရိ ဌပိတဿ တီဏိ ဌာနာနိ။ တထာ ပထဝိယံ ဌပိတဿ။ တံ ဓုရံကဍ္ဎိတွာ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဌာနာ စာဝေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ။ စက္ကာနံ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ ကေသဂ္ဂမတ္တံ အတိက္ကန္တေ ပါရာဇိကံ။ စက္ကာနိ အပနေတွာ ဒွီဟိ အက္ခသီသေဟိ ဒါရူနံ ဥပရိ ဌပိတဿ ဒွေ ဌာနာနိ။ တံ ကဍ္ဎန္တော ဝါ ဥက္ခိပန္တော ဝါ ဖုဋ္ဌောကာသံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဘူမိယံ ဌပိတဿ ဓုရေန စ စတူဟိ စ အက္ခုဒ္ဓီဟိ ပတိဋ္ဌိတဝသေန ပဉ္စ ဌာနာနိ။ တံ ဓုရေ ဂဟေတွာ ကဍ္ဎတော ဥဒ္ဓီနံ ပစ္ဆိမန္တေဟိ ပုရိမန္တေ အတိက္ကန္တေ ပါရာဇိကံ။ ဥဒ္ဓီသု ဂဟေတွာ ကဍ္ဎတော ဥဒ္ဓီနံ ပုရိမန္တေဟိ ပစ္ဆိမန္တေ အတိက္ကန္တေ ပါရာဇိကံ။ ပဿေ ဂဟေတွာ ကဍ္ဎတော ဥဒ္ဓီနံယေဝ တိရိယံ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနဿ အတိက္ကမေန ပါရာဇိကံ။ မဇ္ဈေ ဂဟေတွာ ဥက္ခိပတော ကေသဂ္ဂမတ္တံ ပထဝိတော ¶ မုတ္တေ ပါရာဇိကံ။ အထ ဥဒ္ဓိခါဏုကာ န ဟောန္တိ၊ သမမေဝ ဗာဟံ ကတွာ မဇ္ဈေ ဝိဇ္ဈိတွာ အက္ခသီသာနိ ပဝေသိတာနိ ဟောန္တိ၊ တံ ဟေဋ္ဌိမတလဿ သမန္တာ သဗ္ဗံ ပထဝိံ ဖုသိတွာ တိဋ္ဌတိ။ တတ္ထ စတူသု ဒိသာသု ဥဒ္ဓဉ္စ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနာတိက္ကမဝသေန ပါရာဇိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘူမိယံ နာဘိယာ ဌပိတစက္ကဿ ဧကမေဝ ဌာနံ၊ တဿ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ပရိစ္ဆေဒေါ။ နေမိပဿေန စ နာဘိယာ စ ဖုသိတွာ ဌိတဿ ဒွေ ဌာနာနိ။ နေမိယာ ဥဋ္ဌိတဘာဂံ ပါဒေန အက္ကမိတွာ ဘူမိယံ ဖုသာပေတွာ အရေသု ¶ ဝါ နေမိယာ ဝါ ဂဟေတွာ ဥက္ခိပန္တဿ အတ္တနာ ကတဋ္ဌာနံ ဌာနံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ဌိတေပိ အဝသေသဋ္ဌာနေ အတိက္ကန္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။

ဘိတ္တိံ နိဿာယ ဌပိတစက္ကဿာပိ ဒွေ ဌာနာနိ။ တတ္ထ ပဌမံ ဘိတ္တိတော မောစေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ။ ပစ္ဆာ ပထဝိတော ကေသဂ္ဂမတ္တုဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ။ ပဌမံ ဘူမိတော မောစေန္တဿ ပန သစေ ဘိတ္တိယံ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ န ကုပ္ပတိ၊ ဧသေဝ နယော။ အထ အရေသု ဂဟေတွာ ဟေဋ္ဌာ ကဍ္ဎန္တဿ ဘိတ္တိံ ဖုသိတွာ ဌိတောကာသဿ ဥပရိမော အန္တော ဟေဋ္ဌိမံ အတိက္ကမတိ၊ ပါရာဇိကံ။ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေ ယာနေ ယာနသာမိကော ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဩရောဟိတွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကန္တော ဟောတိ၊ အထညော ဘိက္ခု ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တော အာရက္ခသုညံ ပဿိတွာ၊ ‘‘ယာနံ အဝဟရိဿာမီ’’တိ အာရောဟတိ၊ တဿ ပယောဂံ ဝိနာယေဝ ဂေါဏာ ဂဟေတွာ ပက္ကန္တာ၊ အဝဟာရော နတ္ထိ။ သေသံ နာဝါယံ ဝုတ္တသဒိသန္တိ။

၁၀၁။ ဣတော ¶ ပရံ ဘာရောယေဝ ဘာရဋ္ဌံ။ သော သီသဘာရာဒိဝသေန စတုဓာ ဒဿိတော။ တတ္ထ သီသဘာရာဒီသု အသမ္မောဟတ္ထံ သီသာဒီနံ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သီသဿ တာဝ ပုရိမဂလေ ဂလဝါဋကော၊ ပိဋ္ဌိဂလေ ကေသဉ္စိ ကေသန္တေ အာဝဋ္ဋော ဟောတိ၊ ဂလဿေဝ ဥဘောသု ပဿေသု ကေသဉ္စိ ကေသာ ဩရုယှ ဇာယန္တိ၊ ယေ ကဏ္ဏစူဠိကာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေသံ အဓောဘာဂေါ စာတိ အယံ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေါ၊ တတော ဥပရိ သီသံ။ ဧတ္ထန္တရေ ဌိတဘာရော သီသဘာရော နာမ။

ဥဘောသု ¶ ပဿေသု ကဏ္ဏစူဠိကာဟိ ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ၊ ကပ္ပရေဟိ ပဋ္ဌာယ ဥပရိ၊ ပိဋ္ဌိဂလာဝတ္တတော စ ဂလဝါဋကတော စ ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ၊ ပိဋ္ဌိဝေမဇ္ဈာဝတ္တတော စ ဥရပရိစ္ဆေဒမဇ္ဈေ ဟဒယအာဝါဋတော စ ပဋ္ဌာယ ဥပရိ ခန္ဓော။ ဧတ္ထန္တရေ ဌိတဘာရော ခန္ဓဘာရော နာမ။

ပိဋ္ဌိဝေမဇ္ဈာဝတ္တတော ပန ဟဒယအာဝါဋတော စ ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ ယာဝ ပါဒနခသိခါ၊ အယံ ကဋိပရိစ္ဆေဒေါ။ ဧတ္ထန္တရေ သမန္တတော သရီရေ ဌိတဘာရော ကဋိဘာရော နာမ။

ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ပန ဟေဋ္ဌာ ယာဝ ဟတ္ထနခသိခါ၊ အယံ ဩလမ္ဗကပရိစ္ဆေဒေါ။ ဧတ္ထန္တရေ ဌိတဘာရော ဩလမ္ဗကော နာမ။

ဣဒါနိ သီသေ ဘာရန္တိအာဒီသု အယံ အပုဗ္ဗဝိနိစ္ဆယော ¶ – ယော ဘိက္ခု ‘‘ဣဒံ ဂဟေတွာ ဧတ္ထ ယာဟီ’’တိ သာမိကေဟိ အနာဏတ္တော သယမေဝ ‘‘မယှံ ဣဒံ နာမ ဒေထ၊ အဟံ ဝေါ ဘဏ္ဍံ ဝဟာမီ’’တိ တေသံ ဘဏ္ဍံ သီသေန အာဒါယ ဂစ္ဆန္တော ထေယျစိတ္တေန တံ ဘဏ္ဍံ အာမသတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ယထာဝုတ္တသီသပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကာမေန္တောဝ ဣတော စိတော စ ဃံသန္တော သာရေတိပိ ပစ္စာသာရေတိပိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ခန္ဓံ ဩရောပိတမတ္တေ ကိဉ္စာပိ သာမိကာနံ ‘‘ဝဟတူ’’တိ စိတ္တံ အတ္ထိ၊ တေဟိ ပန အနာဏတ္တတ္တာ ပါရာဇိကံ။ ခန္ဓံ ပန အနောရောပေတွာပိ သီသတော ကေသဂ္ဂမတ္တံ မောစေန္တဿ ပါရာဇိကံ။ ယမကဘာရဿ ပန ဧကော ဘာရော သီသေ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဧကော ပိဋ္ဌိယံ၊ တတ္ထ ဒွိန္နံ ဌာနာနံ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန သုဒ္ဓသီသဘာရာဒီနံယေဝ ဝသေန ဒေသနာ အာရဒ္ဓါ။ ယော စာယံ သီသဘာရေ ဝုတ္တော၊ ခန္ဓဘာရာဒီသုပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။

ဟတ္ထေ ဘာရန္တိ ဧတ္ထ ပန ဟတ္ထေန ဂဟိတတ္တာ ဩလမ္ဗကော ‘‘ဟတ္ထေ ဘာရော’’တိ ဝုတ္တော။

သော ပဌမံယေဝ ဘူမိတော ဝါ ဂဟိတော ဟောတု၊ သုဒ္ဓစိတ္တေန သီသာဒီဟိ ဝါ၊ ‘‘ဟတ္ထေ ဘာရော’’ တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ ¶ ။ တံ ထေယျစိတ္တေန တာဒိသံ ဂဟနဋ္ဌာနံ ဒိသွာ ဘူမိယံ ဝါ ဂစ္ဆာဒီသု ဝါ နိက္ခိပန္တဿ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ဘူမိတော ဂဏှာတီတိ ဧတ္ထ ပန တေသံ ဘာရာနံ ယံကိဉ္စိ ပါတရာသာဒိကာရဏာ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဘူမိယံ နိက္ခိပိတွာ ပုန ထေယျစိတ္တေန ကေသဂ္ဂမတ္တံ ဥဒ္ဓရန္တဿ ပါရာဇိကန္တိ။

၁၀၂။ အာရာမဋ္ဌေပိ ¶ – အာရာမံ တာဝ ဒဿေန္တော ‘‘အာရာမော နာမ ပုပ္ဖာရာမော ဖလာရာမော’’တိ အာဟ။ တေသု ဝဿိကာဒီနံ ပုပ္ဖနကော ပုပ္ဖာရာမော။ အမ္ဗဖလာဒီနံ ဖလနကော ဖလာရာမော။ အာရာမေ စတူဟိ ဌာနေဟိ နိက္ခိတ္တဿ ဝိနိစ္ဆယော ဘူမဋ္ဌာဒီသု ဝုတ္တနယော ဧဝ။

တတ္ထဇာတကေ ပန မူလန္တိ ဥသီရဟိရိဝေရာဒိကံ ယံကိဉ္စိ မူလံ၊ တံ ဥပ္ပာဋေတွာ ဝါ ဥပ္ပာဋိတံ ဝါ ဂဏှန္တဿ ယေန မူလေန ဝတ္ထု ပူရတိ၊ တသ္မိံ ဂဟိတေ ¶ ပါရာဇိကံ။ ကန္ဒောပိ မူလေနေဝ သင်္ဂဟိတော။ ဥပ္ပာဋေန္တဿ စေတ္ထ အပ္ပမတ္တကေပိ အစ္ဆိန္နေ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ တတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဘိသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တစန္တိ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ဝါ ရဇနတ္ထာယ ဝါ ဥပယောဂဂမနူပဂံ ယံကိဉ္စိ ရုက္ခတ္တစံ၊ တံ ဥပ္ပာဋေတွာ ဝါ ဥပ္ပာဋိတံ ဝါ ဂဏှန္တဿ မူလေ ဝုတ္တနယေန ပါရာဇိကံ။ ပုပ္ဖန္တိ ဝဿိကမလ္လိကာဒိကံ ယံကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ၊ တံ ဩစိနိတွာ ဝါ ဩစိနိတံ ဝါ ဂဏှန္တဿ ဥပ္ပလပဒုမေသု ဝုတ္တနယေန ပါရာဇိကံ။ ပုပ္ဖာနမ္ပိ ဟိ ဝဏ္ဋံ ဝါ ဗန္ဓနံ ဝါ အစ္ဆိန္နံ ရက္ခတိ။ ဝဏ္ဋဗ္ဘန္တရေ ပန ကေသဉ္စိ သူစိကာ ဟောတိ၊ သာ န ရက္ခတိ။ ဖလန္တိ အမ္ဗဖလတာလဖလာဒိကံ ယံကိဉ္စိ၊ တံ ရုက္ခတော ဂဏှန္တဿ ဝိနိစ္ဆယော ရုက္ခေ လဂ္ဂိတကထာယံ ဝုတ္တော။ အပနေတွာ ဌပိတံ ဘူမဋ္ဌာဒိသင်္ဂဟိတမေဝ။

အာရာမံ အဘိယုဉ္ဇတီတိ ပရသန္တကံ ‘‘မမ သန္တကော အယ’’န္တိ မုသာ ဘဏိတွာ အဘိယုဉ္ဇတိ၊ အဒိန္နာဒါနဿ ပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋံ။ သာမိကဿ ဝိမတိံ ဥပ္ပာဒေတီတိ ဝိနိစ္ဆယကုသလတာယ ဗလဝနိဿိတာဒိဘာဝေန ဝါ အာရာမသာမိကဿ သံသယံ ဇနေတိ။ ကထံ? တဉှိ တထာ ဝိနိစ္ဆယပ္ပသုတံ ဒိသွာ သာမိကော စိန္တေတိ – ‘‘သက္ခိဿာမိ နု ခေါ အဟံ ဣမံ အာရာမံ အတ္တနော ကာတုံ၊ န သက္ခိဿာမိ နု ခေါ’’တိ။ ဧဝံ တဿ ဝိမတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ တေန ဥပ္ပာဒိတာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတိ။

ဓုရံ ¶ နိက္ခိပတီတိ ယဒါ ပန သာမိကော ‘‘အယံ ထဒ္ဓါ ကက္ခဠော ဇီဝိတဗြဟ္မစရိယန္တရာယမ္ပိ မေ ကရေယျ၊ အလံ ဒါနိ မယှံ ဣမိနာ အာရာမေနာ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ အဘိယုဉ္ဇကော ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ။ သစေ သယမ္ပိ ကတဓုရနိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ အထ စ ပန သာမိကေန ဓုရေ နိက္ခိတ္တေပိ အဘိယုဉ္ဇကော ဓုရံ အနိက္ခိပိတွာဝ ‘‘ဣမံ သုဋ္ဌု ပီဠေတွာ မမ အာဏာပဝတ္တိံ ဒဿေတွာ ကိင်္ကာရပ္ပဋိဿာဝိဘာဝေ ¶ နံ ဌပေတွာ ဒဿာမီ’’တိ ဒါတဗ္ဗဘာဝေ သဥဿာဟော ဟောတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ အထာပိ အဘိယုဉ္ဇကော ‘‘အစ္ဆိန္ဒိတွာ ¶ န ဒါနိ နံ ဣမဿ ဒဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ သာမိကော ပန န ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ ပက္ခံ ပရိယေသတိ၊ ကာလံ အာဂမေတိ၊ ‘‘လဇ္ဇိပရိသံ တာဝ လဘာမိ၊ ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ ပုန ဂဟဏေယေဝ သဥဿာဟော ဟောတိ၊ ရက္ခတိယေဝ။ ယဒါ ပန သောပိ ‘‘န ဒဿာမီ’’တိ၊ သာမိကောပိ ‘‘န လစ္ဆာမီ’’တိ – ဧဝံ ဥဘောပိ ဓုရံ နိက္ခိပန္တိ၊ တဒါ အဘိယုဉ္ဇကဿ ပါရာဇိကံ။ အထ ပန အဘိယုဉ္ဇိတွာ ဝိနိစ္ဆယံ ကုရုမာနော အနိဋ္ဌိတေ ဝိနိစ္ဆယေ သာမိကေနပိ ဓုရနိက္ခေပေ အကတေ အတ္တနော အဿာမိကဘာဝံ ဇာနန္တောယေဝ တတော ကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဂဏှာတိ၊ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။

ဓမ္မံ စရန္တောတိ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဝါ ရာဇကုလေ ဝါ ဝိနိစ္ဆယံ ကရောန္တော။ သာမိကံ ပရာဇေတီတိ ဝိနိစ္ဆယိကာနံ ဥက္ကောစံ ဒတွာ ကူဋသက္ခိံ ဩတာရေတွာ အာရာမသာမိကံ ဇိနာတီတိ အတ္ထော။ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာတိ န ကေဝလံ တဿေဝ၊ သဉ္စိစ္စ တဿ အတ္ထသာဓနေ ပဝတ္တာနံ ကူဋဝိနိစ္ဆယိကာနမ္ပိ ကူဋသက္ခီနမ္ပိ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကံ။ ဧတ္ထ စ သာမိကဿ ဓုရနိက္ခေပဝသေနေဝ ပရာဇယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနိက္ခိတ္တဓုရော ဟိ အပရာဇိတောဝ ဟောတိ။ ဓမ္မံ စရန္တော ပရဇ္ဇတီတိ သစေပိ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန ဝိနိစ္ဆယဿ ပဝတ္တတ္တာ သယံ ပရာဇယံ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝမ္ပိ မုသာဝါဒေန သာမိကာနံ ပီဠာကရဏပစ္စယာ ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတီတိ။

၁၀၃။ ဝိဟာရဋ္ဌေပိ – စတူဟိ ဌာနေဟိ နိက္ခိတ္တံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အဘိယောဂေပိ စေတ္ထ စာတုဒ္ဒိသံ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဘိက္ခူနံ ဒိန္နံ ဝိဟာရံ ဝါ ပရိဝေဏံ ဝါ အာဝါသံ ဝါ မဟန္တမ္ပိ ခုဒ္ဒကမ္ပိ အဘိယုဉ္ဇတော အဘိယောဂေါ န ရုဟတိ။ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုမ္ပိ န သက္ကောတိ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗေသံ ဓုရနိက္ခေပါဘာဝတော။ န ဟေတ္ထ သဗ္ဗေ စာတုဒ္ဒိသာ ဘိက္ခူ ဓုရနိက္ခေပံ ကရောန္တီတိ ¶ ။ ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒဿ ပန ဂဏဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တကံ အဘိယုဉ္ဇိတွာ ဂဏှန္တော သက္ကောတိ ¶ တေ ဓုရံ နိက္ခိပါပေတုံ။ တသ္မာ တတ္ထ အာရာမေ ဝုတ္တနယေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

၁၀၄။ ခေတ္တဋ္ဌေပိ ¶ – ခေတ္တံ တာဝ ဒဿေန္တော ‘‘ခေတ္တံ နာမ ယတ္ထ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ ဝါ အပရဏ္ဏံ ဝါ ဇာယတီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗဏ္ဏန္တိ သာလိအာဒီနိ သတ္တ ဓညာနိ၊ အပရဏ္ဏန္တိ မုဂ္ဂမာသာဒီနိ၊ ဥစ္ဆုခေတ္တာဒိကမ္ပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတံ။ ဣဓာပိ စတူဟိ ဌာနေဟိ နိက္ခိတ္တံ ဝုတ္တနယမေဝ။ တတ္ထဇာတကေ ပန သာလိသီသာဒီနိ နိရုမ္ဘိတွာ ဝါ ဧကမေကံ ဟတ္ထေနေဝ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ အသိတေန လာယိတွာ ဝါ ဗဟူနိ ဧကတော ဥပ္ပာဋေတွာ ဝါ ဂဏှန္တဿ ယသ္မိံ ဗီဇေ ဝါ သီသေ ဝါ မုဋ္ဌိယံ ဝါ မုဂ္ဂမာသာဒိဖလေ ဝါ ဝတ္ထု ပူရတိ၊ တသ္မိံ ဗန္ဓနာ မောစိတမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ အစ္ဆိဇ္ဇမာနော ပန ဒဏ္ဍကော ဝါ ဝါကော ဝါ တစော ဝါ အပ္ပမတ္တကောပိ ရက္ခတိ။

ဝီဟိနာဠံ ဒီဃမ္ပိ ဟောတိ၊ ယာဝ အန္တောနာဠတော ဝီဟိသီသဒဏ္ဍကော န နိက္ခမတိ၊ တာဝ ရက္ခတိ။ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ နာဠတော ဒဏ္ဍကဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ နိက္ခန္တေ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ အသိတေန လာယိတွာ ဂဏှတော ပန မုဋ္ဌိဂတေသု ဟေဋ္ဌာ ဆိန္နေသုပိ သစေ သီသာနိ ဇဋိတာနိ၊ ရက္ခန္တိ တာဝ။ ဝိဇဋေတွာ ပန ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဥက္ခိပတော သစေ ဝတ္ထု ပူရတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သာမိကေဟိ ပန လာယိတွာ ဌပိတံ သဘုသံ ဝါ အဘုသံ ဝါ ကတွာ ဂဏှတော ယေန ဝတ္ထု ပူရတိ၊ တသ္မိံ ဂဟိတေ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပရိကပ္ပေတိ ‘‘ဣဒံ မဒ္ဒိတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ သာရမေဝ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ရက္ခတိ တာဝ။ မဒ္ဒနပပ္ဖောဋနေသု ဌာနာ စာဝေန္တဿာပိ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ ပစ္ဆာ ဘာဇနဂတေ ကတမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ အဘိယောဂေါ ပနေတ္ထ ဝုတ္တနယော ဧဝ။

ခီလသင်္ကမနာဒီသု ပထဝီ နာမ အနဂ္ဃာ။ တသ္မာ သစေ ဧကေနေဝ ခီလေန ဣတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ပထဝိပ္ပဒေသံ သာမိကာနံ ပဿန္တာနံ ဝါ အပဿန္တာနံ ဝါ အတ္တနော သန္တကံ ကရောတိ၊ တသ္မိံ ခီလေ နာမံ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝါ သင်္ကာမိတမတ္တေ တဿ စ၊ ယေ စဿ ဧကစ္ဆန္ဒာ၊ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန ¶ ဒွီဟိ ခီလေဟိ ဂဟေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ပဌမေ ခီလေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုတိယေ ပါရာဇိကံ။ သစေ တီဟိ ဂဟေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ပဌမေ ဒုက္ကဋံ၊ ဒုတိယေ ထုလ္လစ္စယံ၊ တတိယေ ပါရာဇိကံ။ ဧဝံ ဗဟုကေသုပိ အဝသာနေ ဒွေ ဌပေတွာ ပုရိမေဟိ ဒုက္ကဋံ၊ အဝသာနေ ¶ ¶ ဒွိန္နံ ဧကေန ထုလ္လစ္စယံ၊ ဣတရေန ပါရာဇိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉ္စ ခေါ သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေန။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။

ရဇ္ဇုံ ဝါတိ ‘‘မမ သန္တကံ ဣဒ’’န္တိ ဉာပေတုကာမော ရဇ္ဇုံ ဝါ ပသာရေတိ၊ ယဋ္ဌိံ ဝါ ပါတေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘ဣဒါနိ ဒွီဟိ ပယောဂေဟိ အတ္တနော သန္တကံ ကရိဿာမီ’’တိ တေသံ ပဌမေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုတိယေ ပါရာဇိကံ။

ဝတိံ ဝါတိ ပရဿ ခေတ္တံ ပရိက္ခေပဝသေန အတ္တနော ကာတုကာမော ဒါရူနိ နိခဏတိ၊ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ ဧကသ္မိံ အနာဂတေ ထုလ္လစ္စယံ၊ တသ္မိံ အာဂတေ ပါရာဇိကံ။ သစေ တတ္တကေန အသက္ကောန္တော သာခါပရိဝါရေနေဝ အတ္တနော ကာတုံ သက္ကောတိ၊ သာခါပါတနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ယေန ယေန ပရိက္ခိပိတွာ အတ္တနော ကာတုံ သက္ကောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပဌမပယောဂေဟိ ဒုက္ကဋံ။ အဝသာနေ ဒွိန္နံ ဧကေန ထုလ္လစ္စယံ၊ ဣတရေန ပါရာဇိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

မရိယာဒံ ဝါတိ ပရဿ ခေတ္တံ ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ ဉာပေတုကာမော အတ္တနော ခေတ္တမရိယာဒံ

ကေဒါရပါဠိံ ယထာ ပရဿ ခေတ္တံ အတိက္ကမတိ၊ ဧဝံ သင်္ကာမေတိ၊ ပံသုမတ္တိကာဒီဟိ ဝါ ဝဍ္ဎေတွာ ဝိတ္ထတံ ကရောတိ၊ အကတံ ဝါ ပန ပတိဋ္ဌာပေတိ၊ ပုရိမပယောဂေဟိ ဒုက္ကဋံ။ ဒွိန္နံ ပစ္ဆိမာနံ ဧကေန ထုလ္လစ္စယံ၊ ဣတရေန ပါရာဇိကန္တိ။

၁၀၅။ ဝတ္ထုဋ္ဌေပိ – ဝတ္ထုံ တာဝ ဒဿေန္တော ဝတ္ထု နာမ ‘‘အာရာမဝတ္ထု ဝိဟာရဝတ္ထူ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဗီဇံ ဝါ ဥပရောပကေ ဝါ အရောပေတွာဝ ကေဝလံ ဘူမိံ သောဓေတွာ တိဏ္ဏံ ပါကာရာနံ ယေန ကေနစိ ပရိက္ခိပိတွာ ဝါ အပရိက္ခိပိတွာ ဝါ ပုပ္ဖာရာမာဒီနံ အတ္ထာယ ဌပိတော ဘူမိဘာဂေါ အာရာမဝတ္ထု နာမ။ ဧတေနေဝ နယေန ဧကဝိဟာရပရိဝေဏအာဝါသာနံ အတ္ထာယ ဌပိတော ဘူမိဘာဂေါ ဝိဟာရဝတ္ထု နာမ။ ယောပိ ပုဗ္ဗေ အာရာမော ¶ စ ဝိဟာရော စ ဟုတွာ ပစ္ဆာ ဝိနဿိတွာ ဘူမိမတ္တော ဌိတော၊ အာရာမဝိဟာရကိစ္စံ န ကရောတိ၊ သောပိ အာရာမဝိဟာရဝတ္ထုသင်္ဂဟေနေဝ သင်္ဂဟိတော။ ဝိနိစ္ဆယော ပနေတ္ထ ခေတ္တဋ္ဌေ ဝုတ္တသဒိသောယေဝါတိ။

၁၀၆။ ဂါမဋ္ဌေ ¶ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ ဝုတ္တမေဝ။

၁၀၇။ အရညဋ္ဌေ ¶ – အရညံ တာဝ ဒဿေန္တော ‘‘အရညံ နာမ ယံ မနုဿာနံ ပရိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ၊ တံ အရည’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ အရညံ နာမ မနုဿာနံ ပရိဂ္ဂဟိတမ္ပိ အတ္ထိ၊ အပရိဂ္ဂဟိတမ္ပိ၊ ဣဓ ပန ယံ ပရိဂ္ဂဟိတံ သာရက္ခံ၊ ယတော န ဝိနာ မူလေန ကဋ္ဌလတာဒီနိ ဂဟေတုံ လဗ္ဘန္တိ၊ တံ အဓိပ္ပေတံ။ တသ္မာ ‘‘ယံ မနုဿာနံ ပရိဂ္ဂဟိတံ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘အရည’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေန ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ – ‘‘န ပရိဂ္ဂဟိတဘာဝေါ အရညဿ လက္ခဏံ။ ယံ ပန အတ္တနော အရညလက္ခဏေန အရညံ မနုဿာနဉ္စ ပရိဂ္ဂဟိတံ၊ တံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အရည’’န္တိ။ တတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော အာရာမဋ္ဌာဒီသု ဝုတ္တသဒိသော။

တတ္ထဇာတကေသု ပနေတ္ထ ဧကသ္မိမ္ပိ မဟဂ္ဃရုက္ခေ ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ လတံ ဝါတိ ဧတ္ထ စ ဝေတ္တောပိ လတာပိ လတာ ဧဝ၊ တတ္ထ ယော ဝေတ္တော ဝါ လတာ ဝါ ဒီဃာ ဟောတိ၊ မဟာရုက္ခေ စ ဂစ္ဆေ စ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဝါ ဝေဌေတွာ ဝါ ဂတာ၊ သာ မူလေ ဆိန္နာပိ အဝဟာရံ န ဇနေတိ အဂ္ဂေ ဆိန္နာပိ၊ ယဒါ ပန အဂ္ဂေပိ မူလေပိ ဆိန္နာ ဟောတိ၊ တဒါ အဝဟာရံ ဇနေတိ။ သစေ ပန ဝေဌေတွာ ဌိတာ ဟောတိ၊ ဝေဌေတွာ ဌိတာ ပန ရုက္ခတော မောစိတမတ္တာ အဝဟာရံ ဇနေတိ။

တိဏံ ဝါတိ ဧတ္ထ တိဏံ ဝါ ဟောတု ပဏ္ဏံ ဝါ၊ သဗ္ဗံ တိဏဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတံ၊ တံ ဂေဟစ္ဆဒနာဒီနမတ္ထာယ ပရေဟိ ဆိန္နံ ဝါ အတ္တနာ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ န ကေဝလဉ္စ တိဏပဏ္ဏမေဝ၊ အညမ္ပိ ယံကိဉ္စိ ဝါကဆလ္လိ အာဒိ၊ ယတ္ထ သာမိကာ သာလယာ၊ တံ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ တစ္ဆေတွာ ဌပိတော အဒ္ဓဂတောပိ ရုက္ခော န ဂဟေတဗ္ဗော။ ယော ပန အဂ္ဂေ စ မူလေ စ ဆိန္နော ဟောတိ၊ သာခါပိဿ ပူတိကာ ¶ ဇာတာ၊ ဆလ္လိယောပိ ဂဠိတာ၊ ‘‘အယံ သာမိကေဟိ ဆဍ္ဍိတော’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ လက္ခဏစ္ဆိန္နဿာပိ ယဒါ လက္ခဏံ ဆလ္လိယာ ပရိယောနဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တဒါ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂေဟာဒီနံ အတ္ထာယ ရုက္ခေ ဆိန္ဒိတွာ ယဒါ တာနိ ကတာနိ အဇ္ဈာဝုတ္ထာနိ စ ဟောန္တိ၊ ဒါရူနိပိ အရညေ ဝဿေန စ အာတပေန စ ဝိနဿန္တိ၊ ဤဒိသာနိပိ ဒိသွာ ‘‘ဆဍ္ဍိတာနီ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အရညသာမိကာ ဧတေသံ အနိဿရာ။ ယေဟိ အရညသာမိကာနံ ဒေယျဓမ္မံ ဒတွာ ¶ ဆိန္နာနိ၊ တေ ဧဝ ဣဿရာ၊ တေဟိ စ တာနိ ဆဍ္ဍိတာနိ၊ နိရာလယာ တတ္ထ ဇာတာတိ။

ယောပိ ¶ ဘိက္ခု ပဌမံယေဝ အရညပါလာနံ ဒေယျဓမ္မံ ဒတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ယထာရုစိတေ ရုက္ခေ ဂါဟာပေတိ၊ တဿ တေသံ အာရက္ခဋ္ဌာနံ အဂန္တွာပိ ယထာရုစိတေန မဂ္ဂေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ပဝိသန္တော အဒတွာ ‘‘နိက္ခမန္တော ဒဿာမီ’’တိ ရုက္ခေ ဂါဟာပေတွာ နိက္ခမန္တော တေသံ ဒါတဗ္ဗံ ဒတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အထာပိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂစ္ဆတိ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ၊ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ သစေ ကောစိ အတ္တနော ဓနံ ဒတွာ ‘‘ဘိက္ခုဿ ဂန္တုံ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ လဒ္ဓကပ္ပမေဝ၊ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ကောစိ ဣဿရဇာတိကော ဓနံ အဒတွာဝ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဘာဂံ မာ ဂဏှထာ’’တိ ဝါရေတိ၊ အရညပါလာ စ ‘‘မယံ ဘိက္ခူနံ တာပသာနဉ္စ ဘာဂံ အဂဏှန္တာ ကုတော လစ္ဆာမ၊ ဒေထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဒါတဗ္ဗမေဝ။

ယော ပန အရညပါလေသု နိဒ္ဒါယန္တေသု ဝါ ကီဠာပသုတေသု ဝါ ကတ္ထစိ ပက္ကန္တေသု ဝါ အာဂန္တွာ ‘‘ကုဟိံ အရညပါလာ’’တိ ပက္ကောသိတွာပိ အဒိသွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ယောပိ အာရက္ခဋ္ဌာနံ ပတွာ ကမ္မဋ္ဌာနာဒီနိ မနသိကရောန္တော ဝါ အညဝိဟိတော ဝါ အဿတိယာ အတိက္ကမတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ ယဿာပိ တံ ဌာနံ ပတ္တဿ စောရော ဝါ ဟတ္ထီ ဝါ ဝါဠမိဂေါ ဝါ မဟာမေဃော ဝါ ဝုဋ္ဌဟတိ၊ သော စ တမှာ ဥပဒ္ဒဝါ မုစ္စိတုကမျတာယ သဟသာ တံ ဌာနံ အတိက္ကမတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတိ။ ဣဒံ ပန အရညေ အာရက္ခဋ္ဌာနံ နာမ သုင်္ကဃာတတောပိ ဂရုကတရံ။ သုင်္ကဃာတဿ ဟိ ပရိစ္ဆေဒံ အနောက္ကမိတွာ ဒူရတောဝ ပရိဟရန္တော ဒုက္ကဋမေဝ အာပဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ပန ထေယျစိတ္တေန ပရိဟရန္တဿ အာကာသေန ဂစ္ဆတောပိ ပါရာဇိကမေဝ။ တသ္မာ ဧတ္ထ အပ္ပမတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။

၁၀၈။ ဥဒကေ ¶ ပန – ဘာဇနဂတန္တိ ဥဒကဒုလ္လဘကာလေ ဥဒကမဏိကာဒီသု ဘာဇနေသု သင်္ဂေါပေတွာ ဌပိတံ၊ တံ ယသ္မိံ ဘာဇနေ ဌပိတံ ဟောတိ၊ တံ ဘာဇနံ အာဝိဉ္ဆိတွာ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ဝါ တတ္ထ ပေါက္ခရဏီတဠာကေသု စ အတ္တနော ဘာဇနံ ပဝေသေတွာ ¶ ဂဏှန္တဿ သပ္ပိတေလေသု ဝုတ္တနယေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

မရိယာဒစ္ဆေဒနေ ပန တတ္ထ ဇာတကဘူတဂါမေန သဒ္ဓိမ္ပိ မရိယာဒံ ဆိန္ဒန္တဿ အဒိန္နာဒါနပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋံ။ တဉ္စ ပန ပဟာရေ ပဟာရေ ဟောတိ။ အန္တောဌတွာ ဗဟိမုခေါ ဆိန္ဒန္တော ဗဟိ အန္တေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဗဟိ ဌတွာ အန္တောမုခေါ ဆိန္ဒန္တော ¶ အန္တောအန္တေန ကာရေတဗ္ဗော။ အန္တော စ ဗဟိ စ ဆိန္ဒိတွာ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ တံ ဆိန္ဒန္တော မဇ္ဈေန ကာရေတဗ္ဗော။ မရိယာဒံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ ဂါဝေါ ပက္ကောသတိ၊ ဂါမဒါရကေဟိ ဝါ ပက္ကောသာပေတိ၊ တာ အာဂန္တွာ ခုရေဟိ မရိယာဒံ ဆိန္ဒန္တိ၊ တေနေဝ ဆိန္နာ ဟောတိ။ မရိယာဒံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ ဂါဝေါ ဥဒကေ ပဝေသေတိ၊ ဂါမဒါရကေဟိ ဝါ ပဝေသာပေတိ၊ တာဟိ ဥဋ္ဌာပိတဝီစိယော မရိယာဒံ ဘိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဂါမဒါရကေ ဝါ ‘‘ဥဒကေ ကီဠထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ကီဠန္တေ ဝါ ဥတြာသေတိ၊ တေဟိ ဥဋ္ဌာပိတဝီစိယောပိ မရိယာဒံ ဆိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ အန္တောဥဒကေ ဇာတရုက္ခံ ဆိန္ဒတိ၊ အညေန ဝါ ဆိန္ဒာပေတိ၊ တေနပိ ပတန္တေန ဥဋ္ဌာပိတဝီစိယော မရိယာဒံ ဆိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေနေဝ ဆိန္နာ ဟောတိ။ မရိယာဒံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ တဠာကရက္ခဏတ္ထာယ တဠာကတော နိဗ္ဗဟနဥဒကံ ဝါ နိဒ္ဓမနတုမ္ဗံ ဝါ ပိဒဟတိ၊ အညတော ဂစ္ဆန္တံ ဝါ ဥဒကံ ယထာ ဧတ္ထ ပဝိသတိ၊ ဧဝံ ပါဠိံ ဝါ ဗန္ဓတိ၊ မာတိကံ ဝါ ဥဇုကံ ကရောတိ၊ တဿ ဥပရိဘာဂေ ဌိတံ အတ္တနော တဠာကံ ဝါ ဘိန္ဒတိ၊ ဥဿန္နံ ဥဒကံ မရိယာဒံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တေနေဝ ဆိန္နာ ဟောတိ။ သဗ္ဗတ္ထ နိက္ခန္တဥဒကဂ္ဃာနုရူပေန အဝဟာရေန ကာရေတဗ္ဗော။

နိဒ္ဓမနပနာဠိံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ နီဟရန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန တေန မရိယာဒါယ ဒုဗ္ဗလာယ ကတာယ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အာဂန္တွာ ဝါ အနာဏတ္တေဟိ ဂါမဒါရကေဟိ အာရောပိတာ ဝါ ဂါဝိယော ခုရေဟိ မရိယာဒံ ဘိန္ဒန္တိ၊ အတ္တနောယေဝ ဓမ္မတာယ အနာဏတ္တေဟိ ဝါ ဂါမဒါရကေဟိ ဥဒကေ ပဝေသိတာ ဝီစိယော ဥဋ္ဌာပေန္တိ၊ ဂါမဒါရကာ ဝါ သယမေဝ ပဝိသိတွာ ကီဠန္တာ ဥဋ္ဌာပေန္တိ အန္တောဥဒကေ ဝါ ရုက္ခော အညေန ဆိဇ္ဇမာနော ¶ ပတိတွာ ဥဋ္ဌာပေတိ၊ ဥဋ္ဌာပိတာ ဝီစိယော မရိယာဒံ ဆိန္ဒန္တိ၊ သစေပိ မရိယာဒံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ သုက္ခတဠာကဿ ဥဒကနိဗ္ဗဟနဋ္ဌာနံ ¶ ဝါ ဥဒကနိဒ္ဓမနတုမ္ဗံ ဝါ ပိဒဟတိ၊ အညတော ဂမနမဂ္ဂေ ဝါ ပါဠိံ ဗန္ဓတိ၊ သုက္ခမာတိကံ ဝါ ဥဇုကံ ကရောတိ၊ ပစ္ဆာ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဥဒကံ အာဂန္တွာ မရိယာဒံ ဘိန္ဒတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဘဏ္ဍဒေယျံ။

ယော ပန နိဒါဃေ သုက္ခဝါပိယာ မရိယာဒံ ယာဝ တလံ ပါပေတွာ ဆိန္ဒတိ၊ ပစ္ဆာ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ အာဂတာဂတံ ဥဒကံ ပလာယတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ယတ္တကံ တပ္ပစ္စယာ သဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတော ပါဒမတ္တဂ္ဃနကမ္ပိ အဒေန္တော သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေန အဿမဏော ဟောတိ။

ယံ ပန သဗ္ဗသာဓာရဏံ တဠာကံ ဟောတိ၊ တဠာကေ ဥဒကဿ သဗ္ဗေပိ မနုဿာ ဣဿရာ။ ဟေဋ္ဌတော ပနဿ သဿာနိ ကရောန္တိ၊ သဿပါလနတ္ထံ တဠာကတော မဟာမာတိကာ နိက္ခမိတွာ ခေတ္တမဇ္ဈေန ယာတိ၊ သာပိ သဒါ သန္ဒနကာလေ သဗ္ဗသာဓာရဏာ။ တတော ပန ခုဒ္ဒကမာတိကာ နီဟရိတွာ ¶ အတ္တနော အတ္တနော ကေဒါရေသု ဥဒကံ ပဝေသေန္တိ။ တံ အညေသံ ဂဟေတုံ န ဒေန္တိ။ နိဒါဃသမယေဝ ဥဒကေ မန္ဒီဘူတေ ဝါရေန ဥဒကံ ဒေန္တိ၊ ယော ဥဒကဝါရေ သမ္ပတ္တေ န လဘတိ၊ တဿ သဿာနိ မိလာယန္တိ၊ တသ္မာ အညေသံ ဝါရေ အညော ဂဟေတုံ န လဘတိ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု ပရေသံ ခုဒ္ဒကမာတိကာတော ဝါ ကေဒါရတော ဝါ ဥဒကံ ထေယျစိတ္တေန အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ မာတိကံ ဝါ ကေဒါရံ ဝါ ပဝေသေတိ၊ အဋဝိမုခံ ဝါ ဝါဟေတိ၊ အဝဟာရော ဝဿ ဟောတိ။

ယောပိ ‘‘စိရေန မေ ဥဒကဝါရော ဘဝိဿတိ၊ ဣဒဉ္စ သဿံ မိလာယတီ’’တိ ပရေသံ ကေဒါရေ

ပဝိသန္တဿ ဥဒကဿ ပဝိသနမဂ္ဂံ ပိဒဟိတွာ အတ္တနော ကေဒါရံ ပဝေသေတိ၊ အဝဟာရော ဧဝ။ သစေ ပန တဠာကတော အနိဂ္ဂတေ ပရေသံ မာတိကာမုခံ အသမ္ပတ္တေဝ ဥဒကေ သုက္ခမာတိကံယေဝ ယထာ အာဂစ္ဆန္တံ ဥဒကံ အညေသံ ကေဒါရေ အပ္ပဝိသိတွာ အတ္တနောယေဝ ကေဒါရံ ပဝိသတိ၊ ဧဝံ တတ္ထ တတ္ထ ဗန္ဓတိ။ အနိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါ၊ နိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ တဠာကံ ဂန္တွာ သယမေဝ နိဒ္ဓမနပနာဠိံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ အတ္တနော ကေဒါရံ ပဝေသေန္တဿာပိ နတ္ထိ ¶ အဝဟာရော။ ကသ္မာ? တဠာကံ နိဿာယ ခေတ္တဿ ကတတ္တာ။ ကုရုန္ဒိယာဒီသု ပန ‘‘အဝဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ ¶ ‘‘ဝတ္ထုံ ကာလဉ္စ ဒေသဉ္စာ’’တိ ဣမိနာ လက္ခဏေန န သမေတိ။ တသ္မာ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝ ယုတ္တန္တိ။

၁၀၉။ ဒန္တပေါဏံ အာရာမဋ္ဌကဝိနိစ္ဆယေန ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ယော သင်္ဃဿ ဝေတနဘတော ဟုတွာ ဒေဝသိကံ ဝါ ပက္ခမာသဝါရေန ဝါ ဒန္တကဋ္ဌံ အာဟရတိ၊ သော တံ အာဟရိတွာ ဆိန္ဒိတွာပိ ယာဝ ဘိက္ခုသင်္ဃံ န သမ္ပဋိစ္ဆာပေတိ၊ တာဝ တဿေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ တံ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ တတ္ထဇာတကံ ပန ဂရုဘဏ္ဍံ၊ တမ္ပိ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ရက္ခိတဂေါပိတံ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဧသေဝ နယော ဂဏပုဂ္ဂလဂိဟိမနုဿသန္တကေပိ ဆိန္နကေ အစ္ဆိန္နကေ စ။ တေသံ အာရာမုယျာနဘူမီသု ဇာတံ သာမဏေရာ ဝါရေန ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒန္တကဋ္ဌံ အာဟရန္တာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနမ္ပိ အာဟရန္တိ၊ တံ ယာဝ ဆိန္ဒိတွာ သင်္ဃံ န ပဋိစ္ဆာပေန္တိ၊ တာဝ သဗ္ဗံ တေသံယေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ တမ္ပိ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ ယဒါ ပန တေ ဆိန္ဒိတွာ သင်္ဃဿ ပဋိစ္ဆာပေတွာ ဒန္တကဋ္ဌမာဠကေ နိက္ခိပန္တိ၊ ‘‘ယထာသုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ အဝဟာရော နတ္ထိ၊ ဝတ္တံ ပန ဇာနိတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ ဒေဝသိကံ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဩသရတိ၊ တေန ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကမေဝ ဒန္တကဋ္ဌံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယော ပန ¶ ဒေဝသိကံ န ဩသရတိ၊ ပဓာနဃရေ ဝသိတွာ ဓမ္မသဝနေ ဝါ ဥပေါသထဂ္ဂေ ဝါ ဒိဿတိ၊ တေန ပမာဏံ သလ္လက္ခေတွာ စတ္တာရိ ပဉ္စဒန္တကဋ္ဌာနိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ခါဒိတဗ္ဗာနိ။ တေသု ခီဏေသု သစေ ပုနပိ ဒန္တကဋ္ဌမာဠကေ ဗဟူနိ ဟောန္တိယေဝ၊ ပုနပိ အာဟရိတွာ ခါဒိတဗ္ဗာနိ။ ယဒိ ပန ပမာဏံ အသလ္လက္ခေတွာ အာဟရတိ၊ တေသု အက္ခီဏေသုယေဝ မာဠကေ ခီယန္တိ၊ တတော ကေစိ ထေရာ ‘‘ယေဟိ ဂဟိတာနိ၊ တေ ပဋိအာဟရန္တူ’’တိ ဝဒေယျုံ၊ ကေစိ ‘‘ခါဒန္တု၊ ပုန သာမဏေရာ အာဟရိဿန္တီ’’တိ၊ တသ္မာ ဝိဝါဒပရိဟရဏတ္ထံ ¶ ပမာဏံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ။ ဂဟဏေ ပန ဒေါသော နတ္ထိ။ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေနာပိ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ။

၁၁၀။ ဝနဿ ¶ ပတီတိ ဝနပ္ပတိ၊ ဝနဇေဋ္ဌကရုက္ခဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣဓ ပန သဗ္ဗောပိ မနုဿေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတရုက္ခော အဓိပ္ပေတော အမ္ဗလဗုဇပနသာဒိကော။ ယတ္ထ ဝါ ပန မရိစဝလ္လိအာဒီနိ အာရောပေန္တိ၊ သော ဆိဇ္ဇမာနော သစေ ဧကာယပိ ဆလ္လိယာ ဝါ ဝါကေန ဝါ သကလိကာယ ဝါ ဖေဂ္ဂုနာ ဝါ သမ္ဗဒ္ဓါဝ ဟုတွာ ဘူမိယံ ပတတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ။

ယော ပန ဆိန္နောပိ ဝလ္လီဟိ ဝါ သာမန္တရုက္ခသာခါဟိ ဝါ သမ္ဗဒ္ဓါ သန္ဓာရိတတ္တာ ဥဇုကမေဝ တိဋ္ဌတိ၊ ပတန္တော ဝါ ဘူမိံ န ပါပုဏာတိ၊ နတ္ထိ တတ္ထ ပရိဟာရော၊ အဝဟာရော ဧဝ ဟောတိ။ ယောပိ ကကစေန ဆိန္နော အစ္ဆိန္နော ဝိယ ဟုတွာ တထေဝ တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မိမ္ပိ ဧသေဝ နယော။

ယော ပန ရုက္ခံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ ပစ္ဆာ စာလေတွာ ပါတေတိ၊ အညေန ဝါ စာလာပေတိ၊ အညံ ဝါဿ သန္တိကေ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရတိ၊ ပရေန ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရာပေတိ၊ မက္ကဋေ ဝါ ပရိပါတေတွာ တတ္ထ အာရောပေတိ၊ အညေန ဝါ အာရောပါပေတိ၊ ဝဂ္ဂုလိယော ဝါ တတ္ထ အာရောပေတိ၊ ပရေန ဝါ အာရောပါပေတိ၊ တာ တံ ရုက္ခံ ပါတေန္တိ၊ တဿေဝ အဝဟာရော။

သစေ ပန တေန ရုက္ခေ ဒုဗ္ဗလေ ကတေ အညော အနာဏတ္တော ဧဝ တံ စာလေတွာ ပါတေတိ၊

ရုက္ခေန ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရတိ၊ အတ္တနော ဓမ္မတာယ မက္ကဋာ ဝါ ဝဂ္ဂုလိယော ဝါ အာရောဟန္တိ၊ ပရော ဝါ အနာဏတ္တော အာရောပေတိ၊ သယံ ဝါ ဧသ ဝါတမုခံ သောဓေတိ၊ ဗလဝဝါတော အာဂန္တွာ ရုက္ခံ ပါတေတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ဝါတမုခသောဓနံ ပနေတ္ထ အသမ္ပတ္တေ ဝါတေ သုက္ခမာတိကာယ ဥဇုကရဏာဒီဟိ ¶ သမေတိ၊ နော အညထာ။ ရုက္ခံ အာဝိဇ္ဈိတွာ သတ္ထေန ဝါ အာကောဋေတိ၊ အဂ္ဂိံ ဝါ ဒေတိ၊ မဏ္ဍုကကဏ္ဋကံ ဝါ ဝိသံ ဝါ အာကောဋေတိ၊ ယေန သော မရတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝါတိ။

၁၁၁။ ဟရဏကေ ¶ ¶ – အညဿ ဟရဏကံ ဘဏ္ဍံ ထေယျစိတ္တော အာမသတီတိ ပရံ သီသဘာရာဒီဟိ ဘဏ္ဍံ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ ဟရိဿာမီ’’တိ ဝေဂေန ဂန္တွာ အာမသတိ၊ ဧတ္တာဝတာ အဿ ဒုက္ကဋံ။ ဖန္ဒာပေတီတိ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနံ ကရောတိ၊ သာမိကော န မုဉ္စတိ၊ တေနဿ ထုလ္လစ္စယံ။ ဌာနာ စာဝေတီတိ အာကဍ္ဎိတွာ သာမိကဿ ဟတ္ထတော မောစေတိ၊ တေနဿ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန တံ ဘဏ္ဍသာမိကော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပေါထေတွာ ပုန တံ ဘဏ္ဍံ မောစာပေတွာ ဂဏှေယျ၊ ဘိက္ခု ပဌမဂ္ဂဟဏေနေဝ ပါရာဇိကော။ သီသတော ဝါ ကဏ္ဏတော ဝါ ဂီဝတော ဝါ ဟတ္ထတော ဝါ အလင်္ကာရံ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ မောစေတွာ ဝါ ဂဏှန္တဿ သီသာဒီဟိ မောစိတမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ဟတ္ထေ ပန ဝလယံ ဝါ ကဋကံ ဝါ အနီဟရိတွာ အဂ္ဂဗာဟံ ဃံသန္တောဝ အပရာပရံ ဝါ သာရေတိ၊ အာကာသဂတံ ဝါ ကရောတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ရုက္ခမူလစီဝရဝံသေသု ဝလယမိဝ န ပါရာဇိကံ ဇနေတိ။ ကသ္မာ? သဝိညာဏကတ္တာ။ သဝိညာဏကကောဋ္ဌာသဂတဉှိ ယာဝ တတော န နီဟဋံ၊ တာဝ တတ္ထေဝ ဟောတိ။ ဧသေဝ နယော အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကပါဒကဋကကဋူပဂပိဠန္ဓနေသု။

ယော ပန ပရဿ နိဝတ္ထသာဋကံ အစ္ဆိန္ဒတိ၊ ပရော စ သလဇ္ဇိတာယ သဟသာ န မုဉ္စတိ၊ ဧကေနန္တေန စောရော ကဍ္ဎတိ၊ ဧကေနန္တေန ပရော၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ပရဿ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ အထာပိ တံ ကဍ္ဎန္တဿ ဆိဇ္ဇိတွာ ဧကဒေသော ဟတ္ထဂတော ဟောတိ၊ သော စ ပါဒံ အဂ္ဃတိ ပါရာဇိကမေဝ။ သဟဘဏ္ဍဟာရကန္တိ ‘‘သဘဏ္ဍဟာရကံ ဘဏ္ဍံ နေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဣတော ယာဟီ’’တိ ဘဏ္ဍဟာရကံ တဇ္ဇေတိ၊ သော ဘီတော စောရေန အဓိပ္ပေတဒိသာဘိမုခေါ ဟုတွာ ဧကံ ပါဒံ သင်္ကာမေတိ၊ စောရဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုတိယေ ပါရာဇိကံ။ ပါတာပေတီတိ အထာပိ စောရော ဘဏ္ဍဟာရကဿ ဟတ္ထေ အာဝုဓံ ဒိသွာ သာသင်္ကော ဟုတွာ ပါတာပေတွာ ဂဟေတုကာမော ဧကမန္တံ ပဋိက္ကမ္မ သန္တဇ္ဇေတွာ ပါတာပေတိ၊ ပရဿ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။

ပါတာပေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိအာဒိ ပန ပရိကပ္ပဝသေန ¶ ဝုတ္တံ။ ယော ဟိ ဘဏ္ဍံ ပါတာပေတွာ ‘‘ယံ မမ ရုစ္စတိ၊ တံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတွာ ပါတာပေတိ၊ တဿ ပါတာပနေ စ အာမသနေ ¶ စ ဒုက္ကဋံ၊ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယံ။ ပါဒဂ္ဃနကဿ ဌာနာ စာဝနေ ပါရာဇိကံ။ တံ ပစ္ဆာ ပဋိပါတိယမာနဿ မုဉ္စတောပိ နတ္ထိယေဝ သမဏဘာဝေါ။ ယောပိ ဘဏ္ဍဟာရကံ ¶ အတိက္ကမန္တံ ဒိသွာ အနုဗန္ဓန္တော ‘‘တိဋ္ဌ၊ တိဋ္ဌ၊ ဘဏ္ဍံ ပါတေဟီ’’တိ ဝတွာ ပါတာပေတိ၊ တဿာပိ တေန ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။

ယော ပန ‘‘တိဋ္ဌ တိဋ္ဌာ’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘ပါတေဟီ’’တိ န ဝဒတိ၊ ဣတရော စ တံ ဩလောကေတွာ ‘‘သစေ ဧသ မံ ပါပုဏေယျ၊ ဃာတေယျာပိ မ’’ န္တိ သာလယောဝ ဟုတွာ တံ ဘဏ္ဍံ ဂဟနဋ္ဌာနေ ပက္ခိပိတွာ ‘‘ပုန နိဝတ္တိတွာ ဂဟေဿာမီ’’တိ ပက္ကမတိ၊ ပါတနပစ္စယာ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ။ အာဂန္တွာ ပန ထေယျစိတ္တေန ဂဏှတော ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ။ အထ ပနဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘မယာ ပါတာပေန္တေနေဝ ဣဒံ မမ သန္တကံ ကတ’’န္တိ တတော နံ သကသညာယ ဂဏှာတိ၊ ဂဟဏေ ရက္ခတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတိ။ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ အဒေန္တဿ သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေ ပါရာဇိကံ။ ‘‘သော ဣမံ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတော၊ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ ဒါနိ ဣဒ’’န္တိ ပံသုကူလသညာယ ဂဏှတောပိ ဧသေဝ နယော။ အထ ပန သာမိကော ‘‘တိဋ္ဌ တိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တမတ္တေနေဝ ဩလောကေန္တော တံ ဒိသွာ ‘‘န ဒါနိ ဣဒံ မယှ’’န္တိ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ နိရာလယော ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယတိ၊ တံ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှတော ဥဒ္ဓါရေ ဒုက္ကဋံ။ အာဟရာပေန္တေ ဒါတဗ္ဗံ၊ အဒေန္တဿ ပါရာဇိကံ။ ကသ္မာ? တဿ ပယောဂေန ဆဍ္ဍိတတ္တာတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ အညေသု ပန ဝိစာရဏာ ဧဝ နတ္ထိ။ ပုရိမနယေနေဝ သကသညာယ ဝါ ပံသုကူလသညာယ ဝါ ဂဏှန္တေပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယောတိ။

၁၁၂။ ဥပနိဓိမှိ – နာဟံ ဂဏှာမီတိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေပိ အဒိန္နာဒါနဿ ပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘ကိံ တုမှေ ဘဏထ? နေဝိဒံ မယှံ အနုရူပံ၊ န တုမှာက’’န္တိအာဒီနိ ဝဒန္တဿာပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ‘‘ရဟော မယာ ဧတဿ ဟတ္ထေ ဌပိတံ၊ န ¶ အညော ကောစိ ဇာနာတိ၊ ‘ဒဿတိ နု ခေါ မေ နော’’’တိ သာမိကော ဝိမတိံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဘိက္ခုဿ ထုလ္လစ္စယံ။ တဿ ဖရုသာဒိဘာဝံ ဒိသွာ သာမိကော ‘‘န မယှံ ဒဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ တတြ သစာယံ ဘိက္ခု ‘‘ကိလမေတွာ နံ ဒဿာမီ’’တိ ဒါနေ သဥဿာဟော၊ ရက္ခတိ တာဝ။ သစေပိ သော ဒါနေ နိရုဿာဟော၊ ဘဏ္ဍဿာမိကော ပန ဂဟဏေ သဥဿာဟော ¶ ၊ ရက္ခတေဝ။ ယဒိ ပန သော ဒါနေ နိရုဿာဟော ဘဏ္ဍသာမိကောပိ ‘‘န မယှံ ဒဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ဘိက္ခုနော ပါရာဇိကံ ¶ ။ ယဒိပိ မုခေန ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ စိတ္တေန ပန အဒါတုကာမော၊ ဧဝမ္ပိ သာမိကဿ ဓုရနိက္ခေပေ ပါရာဇိကံ။ တံ ပန ဥပနိဓိ နာမ သင်္ဂေါပနတ္ထာယ အတ္တနော ဟတ္ထေ ပရေဟိ ဌပိတဘဏ္ဍံ၊ အဂုတ္တဒေသတော ဌာနာ စာဝေတွာ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပနတ္ထာယ ဟရတော အနာပတ္တိ။ ထေယျစိတ္တေနပိ ဌာနာ စာဝေန္တဿ အဝဟာရော နတ္ထိ။ ကသ္မာ? အတ္တနော ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တတ္တာ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတိ။ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇတောပိ ဧသေဝ နယော။ တာဝကာလိကဂ္ဂဟဏေပိ တထေဝ။ ဓမ္မံ စရန္တောတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ အယံ တာဝ ပါဠိဝဏ္ဏနာ။

ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော ပနေတ္ထ ပတ္တစတုက္ကာဒိဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တော – ဧကော ကိရ ဘိက္ခု ပရဿ မဟဂ္ဃေ ပတ္တေ လောဘံ ဥပ္ပာဒေတွာ တံ ဟရိတုကာမော ဌပိတဋ္ဌာနမဿ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတွာ အတ္တနောပိ ပတ္တံ တဿေဝ သန္တိကေ ဌပေသိ။ သော ပစ္စူသသမယေ အာဂန္တွာ ဓမ္မံ ဝါစာပေတွာ နိဒ္ဒါယမာနံ မဟာထေရမာဟ – ‘‘ဝန္ဒာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကော ဧသော’’တိ? ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အာဂန္တုကဘိက္ခု၊ ကာလဿေဝမှိ ဂန္တုကာမော၊ အသုကသ္မိဉ္စ မေ ဌာနေ ဤဒိသေန နာမ အံသဗဒ္ဓကေန ဤဒိသာယ ပတ္တတ္ထဝိကာယ ပတ္တော ဌပိတော။ သာဓာဟံ၊ ဘန္တေ၊ တံ လဘေယျ’’န္တိ ထေရော ပဝိသိတွာ တံ ဂဏှိ။ ဥဒ္ဓါရေယေဝ စောရဿ ပါရာဇိကံ။ သစေ အာဂန္တွာ ‘‘ကောသိ တွံ အဝေလာယ အာဂတော’’တိ ¶ ဝုတ္တော ဘီတော ပလာယတိ၊ ပါရာဇိကံ ပတွာဝ ပလာယတိ။ ထေရဿ ပန သုဒ္ဓစိတ္တတ္တာ အနာပတ္တိ။ ထေရော ‘‘တံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ အညံ ဂဏှိ၊ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန အညံ တာဒိသမေဝ ဂဏှန္တေ ယုဇ္ဇတိ၊ မနုဿဝိဂ္ဂဟေ အာဏတ္တသဒိသဝတ္ထုသ္မိံ ဝိယ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အတာဒိသမေဝ ဂဏှန္တေ ယုဇ္ဇတိ။

တံ မညမာနော အတ္တနော ပတ္တံ ဂဏှိတွာ အဒါသိ၊ စောရဿ သာမိကေန ဒိန္နတ္တာ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ပန ဂဟိတတ္တာ ဒုက္ကဋံ။ တံ မညမာနော စောရဿေဝ ပတ္တံ ဂဏှိတွာ အဒါသိ၊ ဣဓာပိ စောရဿ အတ္တနော သန္တကတ္တာ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ပန ဂဟိတတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ။ သဗ္ဗတ္ထ ထေရဿ အနာပတ္တိ။

အပရော ¶ ‘‘ပတ္တံ စောရေဿာမီ’’တိ တထေဝ နိဒ္ဒါယမာနံ ထေရံ ဝန္ဒိ။ ‘‘ကော အယ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဂိလာနဘိက္ခု၊ ဧကံ တာဝ မေ ပတ္တံ ဒေထ၊ ဂါမဒွါရံ ဂန္တွာ ဘေသဇ္ဇံ အာဟရိဿာမီ’’တိ။ ထေရော ‘‘ဣဓ ဂိလာနော နတ္ထိ၊ စောရော အယံ ဘဝိဿတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဣမံ ဟရတူ’’တိ အတ္တနော ဝေရိဘိက္ခုဿ ပတ္တံ နီဟရိတွာ အဒါသိ၊ ဒွိန္နမ္ပိ ဥဒ္ဓါရေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ‘‘ဝေရိဘိက္ခုဿ ပတ္တော’’တိ သညာယ အညဿ ပတ္တံ ဥဒ္ဓရန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ‘‘ဝေရိဿာယ’’န္တိ သညာယ စောရဿေဝ ပတ္တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒေတိ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ထေရဿ ပါရာဇိကံ၊ စောရဿ ¶ ဒုက္ကဋံ။ အထ ‘‘ဝေရိဿာယ’’န္တိ မညမာနော အတ္တနော ပတ္တံ ဒေတိ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥဘိန္နမ္ပိ ဒုက္ကဋံ။

ဧကော မဟာထေရော ဥပဋ္ဌာကံ ဒဟရဘိက္ခုံ ‘‘ပတ္တစီဝရံ ဂဏှ၊ အသုကံ နာမ ဂါမံ ဂန္တွာ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ အာဟ။ ဒဟရော ဂဟေတွာ ထေရဿ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တော ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ သစေ သီသေ ဘာရံ ခန္ဓေ ကရောတိ၊ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? အာဏတ္တိယာ ဂဟိတတ္တာ။ သစေ ပန မဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ အဋဝိံ ပဝိသတိ၊ ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ အထ နိဝတ္တိတွာ ဝိဟာရာဘိမုခေါ ပလာယိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဥပစာရာတိက္ကမေ ပါရာဇိကံ။ အထာပိ မဟာထေရဿ နိဝါသနပရိဝတ္တနဋ္ဌာနတော ဂါမာဘိမုခေါ ပလာယတိ၊ ဂါမူပစာရာတိက္ကမေ ပါရာဇိကံ။ ယဒိ ပန ဥဘောပိ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝါ ¶ ဂဟေတွာ ဝါ နိက္ခမန္တိ၊ ထေရော စ ပုနပိ တံ ဝဒတိ – ‘‘ပတ္တစီဝရံ ဂဏှ၊ ဝိဟာရံ ဂမိဿာမာ’’တိ။ တတြ စေ သော ပုရိမနယေနေဝ ထေယျစိတ္တေန သီသေ ဘာရံ ခန္ဓေ ကရောတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ အဋဝိံ ပဝိသတိ၊ ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ နိဝတ္တိတွာ ဂါမာဘိမုခေါ ဧဝ ပလာယတိ၊ ဂါမူပစာရာတိက္ကမေ ပါရာဇိကံ။ ပုရတော ဝိဟာရာဘိမုခေါ ပလာယိတွာ ဝိဟာရေ အဋ္ဌတွာ အနိသီဒိတွာ အဝူပသန္တေနေဝ ထေယျစိတ္တေန ဂစ္ဆတိ၊ ဥပစာရာတိက္ကမေ ပါရာဇိကံ။ ယော ပန အနာဏတ္တော ဂဏှာတိ၊ တဿ သီသေ ဘာရံ ခန္ဓေ ကရဏာဒီသုပိ ပါရာဇိကံ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

ယော ပန ‘‘အသုကံ နာမ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ စီဝရံ ဓောဝိတွာ ရဇိတွာ ဝါ ဧဟီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘သာဓူ’’တိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တဿပိ အန္တရာမဂ္ဂေ ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ သီသေ ဘာရံ ခန္ဓေ ကရဏာဒီသု ပါရာဇိကံ နတ္ထိ။ မဂ္ဂါ ဩက္ကမနေ ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ တံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ တတ္ထေဝ ဝသန္တော ¶ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဇီရာပေတိ၊ စောရာ ဝါ တဿ တံ ဟရန္တိ၊ အဝဟာရော နတ္ထိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတိ။ တတော နိက္ခမိတွာ အာဂစ္ဆတောပိ ဧသေဝ နယော။

ယော ပန အနာဏတ္တော ထေရေန နိမိတ္တေ ဝါ ကတေ သယမေဝ ဝါ ကိလိဋ္ဌံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဒေထ၊ ဘန္တေ၊ စီဝရံ၊ အသုကံ နာမ ဂါမံ ဂန္တွာ ရဇိတွာ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ အန္တရာမဂ္ဂေ ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ သီသေ ဘာရံ ခန္ဓေ ကရဏာဒီသု ပါရာဇိကံ။ ကသ္မာ? အနာဏတ္တိယာ ဂဟိတတ္တာ။ မဂ္ဂါ ဩက္ကမတောပိ ပဋိနိဝတ္တိတွာ တမေဝ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ ဝိဟာရသီမံ အတိက္ကမတောပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရာဇိကံ။ တတ္ထ ဂန္တွာ ရဇိတွာ ပစ္စာဂစ္ဆတောပိ ထေယျစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ယတ္ထ ဂတော၊ တတ္ထ ဝါ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝိဟာရေ ဝါ တမေဝ ဝိဟာရံ ပစ္စာဂန္တွာ တဿ ဧကပဿေ ဝါ ဥပစာရသီမံ အနတိက္ကမိတွာ ဝသန္တော ထေယျစိတ္တေန ¶ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဇီရာပေတိ၊ စောရာ ဝါ တဿ တံ ဟရန္တိ၊ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ နဿတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမတော ပန ပါရာဇိကံ။

ယော ပန ထေရေန နိမိတ္တေ ကယိရမာနေ ‘‘ဒေထ၊ ဘန္တေ၊ အဟံ ရဇိတွာ ¶ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကတ္ထ ဂန္တွာ၊ ဘန္တေ၊ ရဇာမီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ ထေရော စ နံ ‘‘ယတ္ထ ဣစ္ဆသိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ရဇာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ အယံ ‘‘ဝိဿဋ္ဌဒူတော’’ နာမ။ ထေယျစိတ္တေန ပလာယန္တောပိ န အဝဟာရေန ကာရေတဗ္ဗော။ ထေယျစိတ္တေန ပန ပလာယတောပိ ပရိဘောဂေန ဝါ အညထာ ဝါ နာသယတောပိ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ ဟောတိ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ ကိဉ္စိ ပရိက္ခာရံ ပဟိဏတိ – ‘‘အသုကဝိဟာရေ အသုကဘိက္ခုဿ ဒေဟီ’’တိ၊ တဿ ထေယျစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု ‘‘အသုကံ နာမ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ စီဝရံ ဓောဝိတွာ ရဇိတွာ ဝါ ဧဟီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တသဒိသော ဝိနိစ္ဆယော။

အပရော ဘိက္ခုံ ပဟိဏိတုကာမော နိမိတ္တံ ကရောတိ – ‘‘ကော နု ခေါ ဂဟေတွာ ဂမိဿတီ’’တိ၊ တတြ စေ ဧကော – ‘‘ဒေထ၊ ဘန္တေ၊ အဟံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ထေယျစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု ‘‘ဒေထ၊ ဘန္တေ၊ စီဝရံ၊ အသုကံ နာမ ဂါမံ ဂန္တွာ ရဇိတွာ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တသဒိသော ဝိနိစ္ဆယော။ ထေရေန စီဝရတ္ထာယ ဝတ္ထံ လဘိတွာ ဥပဋ္ဌာကကုလေ ဌပိတံ ဟောတိ။ အထဿ အန္တေဝါသိကော ဝတ္ထံ ဟရိတုကာမော တတြ ဂန္တွာ ‘‘တံ ကိရ ဝတ္ထံ ဒေထာ’’တိ ထေရေန ပေသိတော ဝိယ ဝဒတိ၊ တဿ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတွာ ဥပါသကေန ဌပိတံ ဥပါသိကာ ဝါ၊ ဥပါသိကာယ ဌပိတံ ¶ ဥပါသကော ဝါ အညော ဝါ၊ ကောစိ နီဟရိတွာ ဒေတိ၊ ဥဒ္ဓါရေယေဝဿ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန ထေရဿ ဥပဋ္ဌာကေဟိ ‘‘ဣမံ ထေရဿ ဒဿာမာ’’တိ အတ္တနော ဝတ္ထံ ဌပိတံ ဟောတိ။ အထဿ အန္တေဝါသိကော တံ ဟရိတုကာမော တတ္ထ ဂန္တွာ ‘‘ထေရဿ ကိရ ဝတ္ထံ ဒါတုကာမတ္ထ၊ တံ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ။ တေ စဿ သဒ္ဒဟိတွာ ‘‘မယံ၊ ဘန္တေ၊ ဘောဇေတွာ ဒဿာမာတိ ဌပယိမှ၊ ဟန္ဒ ဂဏှာဟီ’’တိ ဒေန္တိ။ သာမိကေဟိ ဒိန္နတ္တာ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ပန ဂဟိတတ္တာ ဒုက္ကဋံ၊ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စ ဟောတိ။

ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဝတွာ ဂါမံ ဂစ္ဆတိ၊ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော မမ ဝဿာဝါသိကံ ဒဿတိ၊ တံ ဂဟေတွာ ဌပေယျာသီ’’တိ။ ‘‘သာဓူ’’တိ သော ဘိက္ခု တေန ဒိန္နံ မဟဂ္ဃသာဋကံ အတ္တနာ လဒ္ဓေန အပ္ပဂ္ဃသာဋကေန သဒ္ဓိံ ဌပေတွာ တေန အာဂတေန အတ္တနော မဟဂ္ဃသာဋကဿ လဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ ဝါ အဉတွာ ဝါ ‘‘ဒေဟိ မေ ဝဿာဝါသိက’’န္တိ ဝုတ္တော ‘‘တဝ ထူလသာဋကော လဒ္ဓါ၊ မယှံ ပန သာဋကော မဟဂ္ဃော၊ ဒွေပိ အသုကသ္မိံ နာမ ဩကာသေ ဌပိတာ၊ ပဝိသိတွာ ¶ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ။ တေန ပဝိသိတွာ ထူလသာဋကေ ဂဟိတေ ဣတရဿ ဣတရံ ဂဏှတော ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ။ အထာပိ တဿ သာဋကေ ¶ အတ္တနော နာမံ အတ္တနော စ သာဋကေ တဿ နာမံ လိခိတွာ ‘‘ဂစ္ဆ နာမံ ဝါစေတွာ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ တတြာပိ ဧသေဝ နယော။ ယော ပန အတ္တနာ စ တေန စ လဒ္ဓသာဋကေ ဧကတော ဌပေတွာ တံ ဧဝံ ဝဒတိ – ‘‘တယာ စ မယာ စ လဒ္ဓသာဋကာ ဒွေပိ အန္တောဂဗ္ဘေ ဌပိတာ၊ ဂစ္ဆ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဝိစိနိတွာ ဂဏှာဟီ’’တိ။ သော စ လဇ္ဇာယ အာဝါသိကေန လဒ္ဓံ ထူလသာဋကမေဝ ဂဏှေယျ၊ တတြာဝါသိကဿ ဝိစိနိတွာ ဂဟိတာဝသေသံ ဣတရံ ဂဏှတော အနာပတ္တိ။ အာဂန္တုကော ဘိက္ခု အာဝါသိကာနံ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တာနံ သမီပေ ပတ္တစီဝရံ ဌပေတွာ ‘‘ဧတေ သင်္ဂေါပေဿန္တီ’’တိ မညမာနော နှာယိတုံ ဝါ အညတြ ဝါ ဂစ္ဆတိ။ သစေ နံ အာဝါသိကာ သင်္ဂေါပေန္တိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ၊ နဋ္ဌေ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေပိ သော ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဌပေထာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဣတရေ စ သကိစ္စပ္ပသုတတ္တာ န ဇာနန္တိ၊ ဧသေဝ နယော။ အထာပိ တေ ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဌပေထာ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘မယံ ဗျာဝဋာ’’တိ ပဋိက္ခိပန္တိ၊ ဣတရော စ ‘‘အဝဿံ ဌပေဿန္တီ’’တိ အနာဒိယိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန တေန ယာစိတာ ဝါ အယာစိတာ ဝါ ‘‘မယံ ဌပေဿာမ၊ တွံ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ သင်္ဂေါပိတဗ္ဗံ။ နော စေ သင်္ဂေါပေန္တိ၊ နဋ္ဌေ ဂီဝါ။ ကသ္မာ? သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ။

ယော ¶ ဘိက္ခု ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဟုတွာ ပစ္စူသသမယေ ဧဝ ဘိက္ခူနံ ပတ္တစီဝရာနိ ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဩရောပေတွာ ဒွါရံ အပိဒဟိတွာ တေသမ္ပိ အနာရောစေတွာဝ ဒူရေ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတိ၊ တာနိ စေ စောရာ ဟရန္တိ၊ တဿေဝ ဂီဝါ။ ယော ပန ဘိက္ခူဟိ ‘‘ဩရောပေထ၊ ဘန္တေ၊ ပတ္တစီဝရာနိ၊ ကာလော သလာကဂ္ဂဟဏဿာ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘သမာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ သမာဂတမှာ’’တိ ဝုတ္တေ ပတ္တစီဝရာနိ နီဟရိတွာ နိက္ခိပိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရဒွါရံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘တုမှေ ပတ္တစီဝရာနိ ဂဟေတွာ ဟေဋ္ဌာပါသာဒဒွါရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆတိ။ တတြ စေကော အလသဇာတိကော ဘိက္ခု ဘိက္ခူသု ဂတေသု ပစ္ဆာ အက္ခီနိ ပုဉ္ဆန္တော ဥဋ္ဌဟိတွာ ¶ ဥဒကဋ္ဌာနံ မုခဓောဝနတ္ထံ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ခဏံ ဒိသွာ စောရာ တဿ ပတ္တစီဝရံ ဟရန္တိ၊ သုဟဋံ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဂီဝါ န ဟောတိ။

သစေပိ ကောစိ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ အနာရောစေတွာဝ ဘဏ္ဍာဂါရေ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ ဌပေတိ၊ တသ္မိမ္ပိ နဋ္ဌေ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကော တံ ဒိသွာ ‘‘အဋ္ဌာနေ ဌပိတ’’န္တိ ဂဟေတွာ ဌပေတိ၊ နဋ္ဌေ တဿ ဂီဝါ။ သစေပိ ဌပိတဘိက္ခုနာ ‘‘မယာ၊ ဘန္တေ၊ ဤဒိသော နာမ ပရိက္ခာရော ဌပိတော၊ ဥပဓာရေယျာထာ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ ဝါ မညမာနော အညသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတိ၊ တဿေဝ ဂီဝါ။ ‘‘နာဟံ ဇာနာမီ’’တိ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပန နတ္ထိ ဂီဝါ။ ယောပိ တဿ ပဿန္တဿေဝ ဌပေတိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကဉ္စ န သမ္ပဋိစ္ဆာပေတိ ¶ ၊ နဋ္ဌံ သုနဋ္ဌမေဝ။ သစေ တံ ဘဏ္ဍာဂါရိကော အညတြ ဌပေတိ၊ နဋ္ဌေ ဂီဝါ။ သစေ ဘဏ္ဍာဂါရံ သုဂုတ္တံ၊ သဗ္ဗော သင်္ဃဿ စ စေတိယဿ စ ပရိက္ခာရော တတ္ထေဝ ဌပီယတိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော စ ဗာလော အဗျတ္တော ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဓမ္မကထံ ဝါ သောတုံ၊ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကာတုံ ကတ္ထစိ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ခဏံ ဒိသွာ ယတ္တကံ စောရာ ဟရန္တိ၊ သဗ္ဗံ တဿ ဂီဝါ။ ဘဏ္ဍာဂါရတော နိက္ခမိတွာ ဗဟိ စင်္ကမန္တဿ ဝါ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ သရီရံ ဥတုံ ဂါဟာပေန္တဿ ဝါ တတ္ထေဝ သမဏဓမ္မာနုယောဂေန နိသိန္နဿ ဝါ တတ္ထေဝ နိသီဒိတွာ ကေနစိ ကမ္မေန ဗျာဝဋဿ ဝါ ဥစ္စာရပဿာဝပီဠိတဿာပိ တတော တတ္ထေဝ ဥပစာရေ ဝိဇ္ဇမာနေ ဗဟိ ဂစ္ဆတော ဝါ အညေန ဝါ ကေနစိ အာကာရေန ပမတ္တဿ သတော ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဝါ ဝိဝဋမေဝ ပဝိသိတွာ ဝါ သန္ဓိံ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ ယတ္တကံ တဿ ပမာဒပစ္စယာ စောရာ ဟရန္တိ၊ သဗ္ဗံ တဿေဝ ဂီဝါ။ ဥဏှသမယေ ပန ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ဥစ္စာရပီဠိတဿ ပန ¶ တသ္မိံ ဥပစာရေ အသတိ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တဿ ဂိလာနပက္ခေ ဌိတတ္တာ အဝိသယော၊ တသ္မာ ဂီဝါ န ဟောတိ။

ယော ပန အန္တော ဥဏှပီဠိတော ဒွါရံ သုဂုတ္တံ ကတွာ ဗဟိ နိက္ခမတိ၊ စောရာ စ နံ ဂဟေတွာ ‘‘ဒွါရံ ဝိဝရာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ယာဝ တတိယံ န ဝိဝရိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန တေ စောရာ ‘‘သစေ န ဝိဝရသိ၊ တဉ္စ မာရေဿာမ၊ ဒွါရဉ္စ ဘိန္ဒိတွာ ပရိက္ခာရံ ¶ ဟရိဿာမာ’’တိ ဖရသုအာဒီနိ ဥက္ခိပန္တိ။ ‘‘မယိ စ မတေ သင်္ဃဿ စ သေနာသနေ ဝိနဋ္ဌေ ဂုဏော နတ္ထီ’’တိ ဝိဝရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဓာပိ အဝိသယတ္တာ ဂီဝါ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။ သစေ ကောစိ အာဂန္တုကော ကုဉ္စိကံ ဝါ ဒေတိ၊ ဒွါရံ ဝါ ဝိဝရတိ၊ ယတ္တကံ စောရာ ဟရန္တိ၊ သဗ္ဗံ တဿ ဂီဝါ။ သင်္ဃေန ဘဏ္ဍာဂါရဂုတ္တတ္ထာယ သူစိယန္တကဉ္စ ကုဉ္စိကမုဒ္ဒိကာ စ ယောဇေတွာ ဒိန္နာ ဟောတိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဃဋိကမတ္တံ ဒတွာ နိပဇ္ဇတိ၊ စောရာ ဝိဝရိတွာ ပရိက္ခာရံ ဟရန္တိ၊ တဿေဝ ဂီဝါ။ သူစိယန္တကဉ္စ ကုဉ္စိကမုဒ္ဒိကဉ္စ ယောဇေတွာ နိပန္နံ ပနေတံ သစေ စောရာ အာဂန္တွာ ‘‘ဝိဝရာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တတ္ထ ပုရိမနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂုတ္တံ ကတွာ နိပန္နေ ပန သစေ ဘိတ္တိံ ဝါ ဆဒနံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ ဥမင်္ဂေန ဝါ ပဝိသိတွာ ဟရန္တိ၊ န တဿ ဂီဝါ။ သစေ ဘဏ္ဍာဂါရေ အညေပိ ထေရာ ဝသန္တိ၊ ဝိဝဋေ ဒွါရေ အတ္တနော အတ္တနော ပရိက္ခာရံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော တေသု ဂတေသု ဒွါရံ န ဇဂ္ဂတိ၊ သစေ တတ္ထ ကိဉ္စိ အဝဟရီယတိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဣဿရတာယ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿေဝ ဂီဝါ။ ထေရေဟိ ပန သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အယံ တတ္ထ သာမီစိ။

ယဒိ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ‘‘တုမှေ ဗဟိ ဌတွာဝ တုမှာကံ ပရိက္ခာရံ ဂဏှထ၊ မာ ပဝိသိတ္ထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တေသဉ္စ ဧကော လောလမဟာထေရော သာမဏေရေဟိ စေဝ ဥပဋ္ဌာကေဟိ စ သဒ္ဓိံ ဘဏ္ဍာဂါရံ ¶ ပဝိသိတွာ နိသီဒတိ စေဝ နိပဇ္ဇတိ စ၊ ယတ္တကံ ဘဏ္ဍံ နဿတိ၊ သဗ္ဗံ တဿ ဂီဝါ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကေန ပန အဝသေသတ္ထေရေဟိ စ သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အထ ဘဏ္ဍာဂါရိကောဝ လောလသာမဏေရေ စ ဥပဋ္ဌာကေ စ ဂဟေတွာ ဘဏ္ဍာဂါရေ နိသီဒတိ စေဝ နိပဇ္ဇတိ စ၊ ယံ တတ္ထ နဿတိ၊ သဗ္ဗံ တဿေဝ ဂီဝါ။ တသ္မာ ဘဏ္ဍာဂါရိကေနေဝ တတ္ထ ဝသိတဗ္ဗံ။ အဝသေသေဟိ အပ္ပေဝ ရုက္ခမူလေ ဝသိတဗ္ဗံ၊ န စ ဘဏ္ဍာဂါရေတိ။

ယေ ¶ ပန အတ္တနော အတ္တနော သဘာဂဘိက္ခူနံ ဝသနဂဗ္ဘေသု ပရိက္ခာရံ ဌပေန္တိ၊ ပရိက္ခာရေ နဋ္ဌေ ယေဟိ ဌပိတော၊ တေသံယေဝ ဂီဝါ။ ဣတရေဟိ ပန သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန သင်္ဃော ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝိဟာရေယေဝ ယာဂုဘတ္တံ ဒါပေတိ၊ သော စ ဘိက္ခာစာရတ္ထာယ ဂါမံ ဂစ္ဆတိ၊ နဋ္ဌံ တဿေဝ ¶ ဂီဝါ။ ဘိက္ခာစာရံ ပဝိသန္တေဟိ အတိရေကစီဝရရက္ခဏတ္ထာယ ဌပိတဝိဟာရဝါရိကဿာပိ ယာဂုဘတ္တံ ဝါ နိဝါပံ ဝါ လဘမာနဿေဝ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတော ယံ တတ္ထ နဿတိ၊ သဗ္ဗံ ဂီဝါ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတ္တကမေဝ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝိယ ယံ တဿ ပမာဒပ္ပစ္စယာ နဿတိ၊ သဗ္ဗံ ဂီဝါ။

သစေ ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ၊ အညံ ပဒေသံ ရက္ခိတုံ ဂစ္ဆန္တဿ အညသ္မိံ ပဒေသေ နိက္ခိတ္တံ ဟရန္တိ၊ အဝိသယတ္တာ ဂီဝါ န ဟောတိ။ ဤဒိသေ ပန ဝိဟာရေ ဝေမဇ္ဈေ သဗ္ဗေသံ ဩသရဏဋ္ဌာနေ ပရိက္ခာရေ ဌပေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရဝါရိကာ ဝါ ဒွေ တယော ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ တေသံ အပ္ပမတ္တာနံ ဣတော စိတော စ ရက္ခတံယေဝ ကိဉ္စိ နဿတိ၊ ဂီဝါ န ဟောတိ။ ဝိဟာရဝါရိကေ ဗန္ဓိတွာ ဟရိတဘဏ္ဍမ္ပိ စောရာနံ ပဋိပထံ ဂတေသု အညေန မဂ္ဂေန ဟရိတဘဏ္ဍမ္ပိ န တေသံ ဂီဝါ။ သစေ ဝိဟာရဝါရိကာနံ ဝိဟာရေ ဒါတဗ္ဗံ ယာဂုဘတ္တံ ဝါ နိဝါပေါ ဝါ န ဟောတိ၊ တေဟိ ပတ္တဗ္ဗလာဘတော အတိရေကာ ဒွေ တိဿော ယာဂုသလာကာ၊ တေသံ ပဟောနကဘတ္တသလာကာ စ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိဗဒ္ဓံ ကတွာ ပန န ဌပေတဗ္ဗာ၊ မနုဿာ ဟိ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟောန္တိ၊ ‘‘ဝိဟာရဝါရိကာယေဝ အမှာကံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ပရိဝတ္တေတွာ ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ တေသံ သဘာဂါ သလာကဘတ္တာနိ အာဟရိတွာ ဒေန္တိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ ဒေန္တိ၊ ဝါရံ ဂါဟာပေတွာ နီဟရာပေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ဝိဟာရဝါရိကော ဒွေ တိဿော ယာဂုသလာကာ၊ စတ္တာရိ ပဉ္စ သလာကဘတ္တာနိ စ လဘမာနောဝ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝိယ သဗ္ဗံ နဋ္ဌံ ဂီဝါ ဟောတိ။ သစေ သင်္ဃဿ ဝိဟာရပါလာနံ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဝါ နိဝါပေါ ဝါ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခူ ဝိဟာရဝါရံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော နိဿိတကေ ဇဂ္ဂေန္တိ၊ သမ္ပတ္တဝါရံ အဂ္ဂဟေတုံ န လဘန္တိ၊ ယထာ အညေ ဘိက္ခူ ကရောန္တိ၊ တထေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခူဟိ ပန အသဟာယကဿ ဝါ အတ္တဒုတိယဿ ဝါ ယဿ သဘာဂေါ ဘိက္ခု ဘတ္တံ အာနေတွာ ဒါတာ နတ္ထိ၊ ဧဝရူပဿ ဝါရော န ပါပေတဗ္ဗော။

ယမ္ပိ ¶ ¶ ပါကဝတ္တတ္ထာယ ဝိဟာရေ ဌပေန္တိ၊ တံ ဂဟေတွာ ဥပဇီဝန္တေန ဌာတဗ္ဗံ။ ယော တံ န ဥပဇီဝတိ ¶ ၊ သော ဝါရံ န ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ ဖလာဖလတ္ထာယပိ ဝိဟာရေ ဘိက္ခုံ ဌပေန္တိ၊ ဇဂ္ဂိတွာ ဂေါပေတွာ ဖလဝါရေန ဘာဇေတွာ ခါဒန္တိ။ ယော တာနိ ခါဒတိ၊ တေန ဌာတဗ္ဗံ။ အနုပဇီဝန္တော န ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ သေနာသနမဉ္စပီဌပစ္စတ္ထရဏရက္ခဏတ္ထာယပိ ဌပေန္တိ၊ အာဝါသေ ဝသန္တေန ဌာတဗ္ဗံ။ အဗ္ဘောကာသိကော ပန ရုက္ခမူလိကော ဝါ န ဂါဟာပေတဗ္ဗော။

ဧကော နဝကော ဟောတိ၊ ဗဟုဿုတော ပန ဗဟူနံ ဓမ္မံ ဝါစေတိ၊ ပရိပုစ္ဆံ ဒေတိ၊ ပါဠိံ ဝဏ္ဏေတိ၊ ဓမ္မကထံ ကထေတိ၊ သင်္ဃဿ ဘာရံ နိတ္ထရတိ၊ အယံ လာဘံ ပရိဘုဉ္ဇန္တောပိ အာဝါသေ ဝသန္တောပိ ဝါရံ န ဂါဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ပုရိသဝိသေသော နာမ ဉာတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ။

ဥပေါသထာဂါရပဋိမာဃရဇဂ္ဂကဿ ပန ဒိဂုဏံ ယာဂုဘတ္တံ ဒေဝသိကံ တဏ္ဍုလနာဠိ သံဝစ္ဆရေ တိစီဝရံ၊ ဒသဝီသဂ္ဃနကံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဉ္စ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန တဿ တံ လဘမာနဿေဝ ပမာဒေန တတ္ထ ကိဉ္စိ နဿတိ၊ သဗ္ဗံ ဂီဝါ။ ဗန္ဓိတွာ ဗလက္ကာရေန အစ္ဆိန္နံ ပန န ဂီဝါ။ တတ္ထ စေတိယဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ သန္တကေန စေတိယဿ သန္တကံ ရက္ခာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ စေတိယဿ သန္တကေန သင်္ဃဿ သန္တကံ ရက္ခာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန စေတိယဿ သန္တကေန သဒ္ဓိံ သင်္ဃဿ သန္တကံ ဌပိတံ ဟောတိ၊ တံ စေတိယသန္တကေ ရက္ခာပိတေ ရက္ခိတမေဝ ဟောတီတိ ဧဝံ ဝဋ္ဋတိ။ ပက္ခဝါရေန ဥပေါသထာဂါရာဒီနိ ရက္ခတောပိ ပမာဒဝသေန နဋ္ဌံ ဂီဝါယေဝါတိ။

၁၁၃။ သုင်္ကံ တတော ဟနန္တီတိ သုင်္ကဃာတံ၊ သုင်္ကဋ္ဌာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ တဉှိ ယသ္မာ တတော သုင်္ကာရဟံ ဘဏ္ဍံ သုင်္ကံ အဒတွာ နီဟရန္တာ ရညော သုင်္ကံ ဟနန္တိ ဝိနာသေန္တိ၊ တသ္မာ သုင်္ကဃာတန္တိ ဝုတ္တံ။ တတြ ပဝိသိတွာတိ တတြ ပဗ္ဗတခဏ္ဍာဒီသု ရညာ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဌပိတေ သုင်္ကဋ္ဌာနေ ပဝိသိတွာ။ ရာဇဂ္ဂံ ဘဏ္ဍန္တိ ရာဇာရဟံ ဘဏ္ဍံ၊ ယတော ရညော ပဉ္စမာသကံ ¶ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ အဂ္ဃနကံ သုင်္ကံ ဒါတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တံ ဘဏ္ဍန္တိ အတ္ထော။ ရာဇကန္တိပိ ¶ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ ထေယျစိတ္တောတိ ‘‘ဣတော ရညော သုင်္ကံ န ဒဿာမီ’’တိ ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ တံ ဘဏ္ဍံ အာမသတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဌပိတဋ္ဌာနတော ဂဟေတွာ ထဝိကာယ ဝါ ပက္ခိပတိ၊ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ဝါ ¶ ဦရုနာ သဒ္ဓိံ ဗန္ဓတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ သုင်္ကဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ဌာနာစာဝနံ န ဟောတိ။ သုင်္ကဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒံ ဒုတိယံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။

ဗဟိသုင်္ကဃာတံ ပါတေတီတိ ရာဇပုရိသာနံ အညဝိဟိတဘာဝံ ပဿိတွာ အန္တော ဌိတောဝ ဗဟိ ပတနတ္ထာယ ခိပတိ။ တဉ္စေ အဝဿံ ပတနကံ၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ တဉ္စေ ရုက္ခေ ဝါ ခါဏုမှိ ဝါ ပဋိဟတံ ဗလဝဝါတဝေဂုက္ခိတ္တံ ဝါ ဟုတွာ ပုန အန္တောယေဝ ပတတိ၊ ရက္ခတိ။ ပုန ဂဏှိတွာ ခိပတိ၊ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရာဇိကံ။ ဘူမိယံ ပတိတွာ ဝဋ္ဋန္တံ ပုန အန္တော ပဝိသတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ ကုရုန္ဒီသင်္ခေပဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘သစေ ဗဟိ ပတိတံ ဌတွာ ဝဋ္ဋန္တံ ပဝိသတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သစေ အတိဋ္ဌမာနံယေဝ ဝဋ္ဋိတွာ ပဝိသတိ ရက္ခတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အန္တော ဌတွာ ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ယဋ္ဌိယာ ဝါ ဝဋ္ဋေတိ၊ အညေန ဝါ ဝဋ္ဋာပေတိ၊ သစေ အဋ္ဌတွာ ဝဋ္ဋမာနံ ဂတံ၊ ပါရာဇိကံ။ အန္တော ဌတွာ ဗဟိ ဂစ္ဆန္တံ ရက္ခတိ၊ ‘‘ဝဋ္ဋိတွာ ဂမိဿတီ’’တိ ဝါ ‘‘အညော နံ ဝဋ္ဋေဿတီ’’တိ ဝါ အန္တော ဌပိတံ ပစ္ဆာ သယံ ဝါ ဝဋ္ဋမာနံ အညေန ဝါ ဝဋ္ဋိတံ ဗဟိ ဂစ္ဆတိ၊ ရက္ခတိယေဝ။ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဌပိတေ ပန တထာ ဂစ္ဆန္တေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ဒွေ ပုဋကေ ဧကာဗဒ္ဓေ ကတွာ သုင်္ကဋ္ဌာနသီမန္တရေ ဌပေတိ၊ ကိဉ္စာပိ ဗဟိပုဋကေ သုင်္ကံ ပါဒံ အဂ္ဃတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓတာယ ပန အန္တော ပုဋကော ရက္ခတိ။ သစေ ပန ပရိဝတ္တေတွာ အဗ္ဘန္တရိမံ ဗဟိ ဌပေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ကာဇေပိ ဧကဗဒ္ဓံ ကတွာ ဌပိတေ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန အဗန္ဓိတွာ ကာဇကောဋိယံ ဌပိတမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ ပါရာဇိကံ။

ဂစ္ဆန္တေ ယာနေ ဝါ အဿပိဋ္ဌိအာဒီသု ဝါ ဌပေတိ ‘‘ဗဟိ နီဟရိဿတီ’’တိ နီဟဋေပိ အဝဟာရော နတ္ထိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ‘‘အတြ ပဝိဋ္ဌဿ ¶ သုင်္ကံ ဂဏှန္တူ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣဒဉ္စ သုင်္ကဋ္ဌာနဿ ဗဟိ ဌိတံ၊ န စ တေန နီတံ၊ တသ္မာ နေဝ ဘဏ္ဍဒေယျံ န ပါရာဇိကံ။

ဌိတယာနာဒီသု ဌပိတေ ဝိနာ တဿ ပယောဂံ ဂတေသု ထေယျစိတ္တေပိ သတိ နေဝတ္ထိ အဝဟာရော။ ယဒိ ပန ဌပေတွာ ယာနာဒီနိ ပါဇေန္တော အတိက္ကာမေတိ ¶ ၊ ဟတ္ထိသုတ္တာဒီသု ဝါ ကတပရိစယတ္တာ ပုရတော ဌတွာ ‘‘ဧဟိ၊ ရေ’’တိ ပက္ကောသတိ၊ သီမာတိက္ကမေ ပါရာဇိကံ။ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒေ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အညံ ဟရာပေတိ၊ အနာပတ္တိ၊ ဣဓ ပါရာဇိကံ။ တတြ အညဿ ယာနေ ဝါ ဘဏ္ဍေ ဝါ အဇာနန္တဿ ပက္ခိပိတွာ တိယောဇနံ အတိက္ကာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တီတိ ပါစိတ္တိယံ။ ဣဓ အနာပတ္တိ။

သုင်္ကဋ္ဌာနေ ¶ သုင်္ကံ ဒတွာဝ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကော အာဘောဂံ ကတွာ ဂစ္ဆတိ ‘‘သစေ ‘သုင်္ကံ ဒေဟီ’တိ ဝက္ခန္တိ၊ ဒဿာမိ၊ နော စေ ဝက္ခန္တိ၊ ဂမိဿာမီ’’တိ။ တံ ဒိသွာ ဧကော သုင်္ကိကော ‘‘ဧသော ဘိက္ခု ဂစ္ဆတိ၊ ဂဏှထ နံ သုင်္က’’န္တိ ဝဒတိ၊ အပရော ‘‘ကုတော ပဗ္ဗဇိတဿ သုင်္ကံ၊ ဂစ္ဆတူ’’တိ ဝဒတိ၊ လဒ္ဓကပ္ပံ ဟောတိ၊ ဂန္တဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခူနံ သုင်္ကံ အဒတွာ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဂဏှ ဥပါသကာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘ဘိက္ခုဿ သုင်္ကံ ဂဏှန္တေဟိ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ၊ ကိံ တေန၊ ဂစ္ဆတူ’’တိ ဝုတ္တေပိ လဒ္ဓကပ္ပမေဝ။ သစေပိ သုင်္ကိကာ နိဒ္ဒါယန္တိ ဝါ၊ ဇူတံ ဝါ ကီဠန္တိ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝါ ဂတာ၊ အယဉ္စ ‘‘ကုဟိံ သုင်္ကိကာ’’တိ ပက္ကောသိတွာပိ န ပဿတိ၊ လဒ္ဓကပ္ပမေဝ။ သစေပိ သုင်္ကဋ္ဌာနံ ပတွာ အညဝိဟိတော၊ ကိဉ္စိ စိန္တေန္တော ဝါ သဇ္ဈာယန္တော ဝါ မနသိကာရံ အနုယုဉ္ဇန္တော ဝါ စောရဟတ္ထိသီဟဗျဂ္ဃာဒီဟိ သဟသာ ဝုဋ္ဌာယ သမနုဗဒ္ဓါ ဝါ၊ မဟာမေဃံ ဥဋ္ဌိတံ ဒိသွာ ပုရတော သာလံ ပဝိသိတုကာမော ဝါ ဟုတွာ တံ ဌာနံ အတိက္ကမတိ၊ လဒ္ဓကပ္ပမေဝ။

သုင်္ကံ ပရိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ ကိဉ္စာပိ ပရိဟရတိ၊ အဝဟာရောယေဝါတိ

ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံပန ‘‘‘ပရိဟရန္တံ ရာဇပုရိသာ ဝိဟေဌေန္တီ’တိ ကေဝလံ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ဥပစာရံ ¶ ဩက္ကမိတွာ ပရိဟရတော ဒုက္ကဋံ၊ အနောက္ကမိတွာ ပရိဟရတော အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ပါဠိယာ သမေတိ။ ဧတ္ထ ဒွီဟိ လေဍ္ဍုပါတေဟိ ဥပစာရော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ။

၁၁၄။ ဣတော ပရသ္မိံ ဧကံသေန အဝဟာရပ္ပဟောနကပါဏံ ဒဿေန္တော ‘‘မနုဿပါဏော’’တိ အာဟ။ တမ္ပိ ဘုဇိဿံ ဟရန္တဿ အဝဟာရော နတ္ထိ။ ယောပိ ¶ ဘုဇိဿော မာတရာ ဝါ ပိတရာ ဝါ အာဌပိတော ဟောတိ၊ အတ္တနာ ဝါ အတ္တနော ဥပရိ ကတွာ ပညာသံ ဝါ သဋ္ဌိံ ဝါ အဂ္ဂဟေသိ၊ တမ္ပိ ဟရန္တဿ အဝဟာရော နတ္ထိ၊ ဓနံ ပန ဂတဋ္ဌာနေ ဝဍ္ဎတိ။ အန္တောဇာတက-ဓနက္ကီတ-ကရမရာနီတပ္ပဘေဒံ ပန ဒါသံယေဝ ဟရန္တဿ အဝဟာရော ဟောတိ။ တမေဝ ဟိ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘ပါဏော နာမ မနုဿပါဏော ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ဂေဟဒါသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဒါသဿ ဇာတော အန္တောဇာတကော၊ ဓနေန ကီတော ဓနက္ကီတော၊ ပရဒေသတော ပဟရိတွာ အာနေတွာ ဒါသဗျံ ဥပဂမိတော ကရမရာနီတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝရူပံ ပါဏံ ‘‘ဟရိဿာမီ’’တိ အာမသတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒေ ဝါ ဂဟေတွာ ဥက္ခိပန္တော ဖန္ဒာပေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ဥက္ခိပိတွာ ပလာယိတုကာမော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌိတဋ္ဌာနတော အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ကေသေသု ဝါ ဟတ္ထေသု ဝါ ဂဟေတွာ ကဍ္ဎတိ၊ ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗော။

ပဒသာ ¶ နေဿာမီတိ တဇ္ဇေန္တော ဝါ ပဟရန္တော ဝါ ‘‘ဣတော ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ တေန ဝုတ္တဒိသာဘာဂံ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုတိယပဒဝါရေန ပါရာဇိကံ။ ယေပိ တေန သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္ဒာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ ဧကက္ခဏေ ပါရာဇိကံ။ ဘိက္ခု ဒါသံ ဒိသွာ သုခဒုက္ခံ ပုစ္ဆိတွာ ဝါ အပုစ္ဆိတွာ ဝါ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ပလာယိတွာ သုခံ ဇီဝါ’’တိ ဝဒတိ၊ သော စေ ပလာယတိ၊ ဒုတိယပဒဝါရေ ပါရာဇိကံ။ တံ အတ္တနော သမီပံ အာဂတံ အညော ‘‘ပလာယာ’’တိ ဝဒတိ၊ သစေ ဘိက္ခုသတံ ပဋိပါဋိယာ အတ္တနော သမီပမာဂတံ ဝဒတိ၊ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကံ။ ယော ပန ဝေဂသာ ပလာယန္တံယေဝ ‘‘ပလာယ၊ ယာဝ တံ ¶ သာမိကာ န ဂဏှန္တီ’’တိ ဘဏတိ၊ အနာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ သစေ ပန သဏိကံ ဂစ္ဆန္တံ ဘဏတိ၊ သော စ တဿ ဝစနေန သီဃံ ဂစ္ဆတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ပလာယိတွာ အညံ ဂါမံ ဝါ ဒေသံ ဝါ ဂတံ ဒိသွာ တတောပိ ပလာပေန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ။

အဒိန္နာဒါနံ နာမ ပရိယာယေန မုစ္စတိ။ ယော ဟိ ဧဝံ ဝဒတိ – ‘‘တွံ ဣဓ ကိံ ကရောသိ၊

ကိံ တေ ပလာယိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝါ၊ ကိံ ကတ္ထစိ ဂန္တွာ သုခံ ဇီဝိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝါ၊ ဒါသဒါသိယော ပလာယိတွာ အမုကံ နာမ ပဒေသံ ဂန္တွာ သုခံ ဇီဝန္တီ’’တိ ဝါ၊ သော စ တဿ ဝစနံ သုတွာ ပလာယတိ၊ အဝဟာရော နတ္ထိ။ ယောပိ ‘‘မယံ အမုကံ နာမ ပဒေသံ ဂစ္ဆာမ၊ တတြာဂတာ သုခံ ဇီဝန္တိ၊ အမှေဟိ စ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တာနံ အန္တရာမဂ္ဂေပိ ပါထေယျာဒီဟိ ကိလမထော နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ သုခံ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆန္တံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ ¶ မဂ္ဂဂမနဝသေန၊ န ထေယျစိတ္တေန၊ နေဝတ္ထိ အဝဟာရော။ အန္တရာမဂ္ဂေ စ စောရေသု ဥဋ္ဌိတေသု ‘‘အရေ! စောရာ ဥဋ္ဌိတာ၊ ဝေဂေန ပလာယ၊ ဧဟိ ယာဟီ’’တိ ဝဒန္တဿာပိ စောရန္တရာယ မောစနတ္ထာယ ဝုတ္တတ္တာ အဝဟာရံ န ဝဒန္တီတိ။

အပဒေသု အဟိ နာမ သဿာမိကော အဟိတုဏ္ဍိကာဒီဟိ ဂဟိတသပ္ပော၊ ယံ ကီဠာပေန္တာ

အဍ္ဎမ္ပိ ပါဒမ္ပိ ကဟာပဏမ္ပိ လဘန္တိ၊ မုဉ္စန္တာပိ ဟိရညံ ဝါ သုဝဏ္ဏံ ဝါ ဂဟေတွာဝ မုဉ္စန္တိ။ တေ ကဿစိ ဘိက္ခုနော နိသိန္နောကာသံ ဂန္တွာ သပ္ပကရဏ္ဍံ ဌပေတွာ နိဒ္ဒါယန္တိ ဝါ၊ ကတ္ထစိ ဝါ ဂစ္ဆန္တိ၊ တတြ စေ သော ဘိက္ခု ထေယျစိတ္တေန တံ ကရဏ္ဍံ အာမသတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဖန္ဒာပေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ဌာနာ စာဝေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန ကရဏ္ဍကံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ သပ္ပံ ဂီဝါယ ဂဏှာတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဥဒ္ဓရတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ဥဇုကံ ကတွာ ဥဒ္ဓရန္တဿ ကရဏ္ဍတလတော သပ္ပဿ နင်္ဂုဋ္ဌေ ကေသဂ္ဂမတ္တေ မုတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ဃံသိတွာ ကဍ္ဎန္တဿ နင်္ဂုဋ္ဌေ မုခဝဋ္ဋိတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ ¶ ။ ကရဏ္ဍမုခံ ဤသကံ ဝိဝရိတွာ ပဟာရံ ဝါ ဒတွာ ‘‘ဧဟိ၊ ရေ’’တိ နာမေန ပက္ကောသိတွာ နိက္ခာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ ¶ ။ တထေဝ ဝိဝရိတွာ မဏ္ဍူကသဒ္ဒံ ဝါ မူသိကသဒ္ဒံ ဝါ လာဇာဝိကိရဏံ ဝါ ကတွာ နာမေန ပက္ကောသတိ၊ အစ္ဆရံ ဝါ ပဟရတိ၊ ဧဝံ နိက္ခန္တေပိ ပါရာဇိကံ။ မုခံ အဝိဝရိတွာပိ ဧဝံ ကတေ ဆာတော သပ္ပော သီသေန ကရဏ္ဍပုဋံ အာဟစ္စ ဩကာသံ ကတွာ ပလာယတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ သစေ ပန မုခေ ဝိဝရိတေ သယမေဝ သပ္ပော နိက္ခမိတွာ ပလာယတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ အထာပိ မုခံ ဝိဝရိတွာ ဝါ အဝိဝရိတွာ ဝါ ကေဝလံ မဏ္ဍူကမူသိကသဒ္ဒံ လာဇာဝိကိရဏမေဝ စ ကရောတိ၊ န နာမံ ဂဟေတွာ ပက္ကောသတိ၊ န အစ္ဆရံ ဝါ ပဟရတိ၊ သပ္ပော စ ဆာတတ္တာ ‘‘မဏ္ဍူကာဒီနိ ခါဒိဿာမီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ပလာယတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ မစ္ဆော ကေဝလံ ဣဓ အပဒဂ္ဂဟဏေန အာဂတော။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဥဒကဋ္ဌေ ဝုတ္တမေဝါတိ။

၁၁၅။ ဒွိပဒေသု ¶ – ယေ အဝဟရိတုံ သက္ကာ၊ တေ ဒဿေန္တော ‘‘မနုဿာ ပက္ခဇာတာ’’တိ အာဟ။ ဒေဝတာ ပန အဝဟရိတုံ န သက္ကာ။ ပက္ခာ ဇာတာ ဧတေသန္တိ ပက္ခဇာတာ။ တေ လောမပက္ခာ စမ္မပက္ခာ အဋ္ဌိပက္ခာတိ တိဝိဓာ။ တတ္ထ မောရကုက္ကုဋာဒယော လောမပက္ခာ၊ ဝဂ္ဂုလိအာဒယော စမ္မပက္ခာ၊ ဘမရာဒယော အဋ္ဌိပက္ခာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ သဗ္ဗေပိ မနုဿာ စ ပက္ခဇာတာ စ ကေဝလံ ဣဓ ဒွိပဒဂ္ဂဟဏေန အာဂတာ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ အာကာသဋ္ဌေ စ ပါဏေ စ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

၁၁၆။ စတုပ္ပဒေသု – ပသုကာတိ ပါဠိယံ အာဂတာဝသေသာ သဗ္ဗာ စတုပ္ပဒဇာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဟတ္ထိအာဒယော ပါကဋာယေဝ။ တတ္ထ ထေယျစိတ္တေန ဟတ္ထိံ အာမသန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ ဖန္ဒာပေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ။ ယော ပန မဟာဗလော ဗလမဒေန တရုဏံ ဘိင်္ကစ္ဆာပံ နာဘိမူလေ သီသေန ဥစ္စာရေတွာ ဂဏှန္တော စတ္တာရော ပါဒေ၊ သောဏ္ဍံ စ ဘူမိတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ မောစေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဟတ္ထီ ပန ကောစိ ဟတ္ထိသာလာယံ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတော ¶ ဟောတိ၊ ကောစိ အဗဒ္ဓါဝ တိဋ္ဌတိ၊ ကောစိ အန္တောဝတ္ထုမှိ ¶ တိဋ္ဌတိ၊ ကောစိ ရာဇင်္ဂဏေ တိဋ္ဌတိ၊ တတ္ထ ဟတ္ထိသာလာယံ ဂီဝါယ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတဿ ဂီဝါဗန္ဓနဉ္စ စတ္တာရော စ ပါဒါတိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဟောန္တိ။ ဂီဝါယ စ ဧကသ္မိဉ္စ ပါဒေ အယသင်္ခလိကာယ ဗဒ္ဓဿ ဆ ဌာနာနိ။ ဂီဝါယ စ ဒွီသု စ ပါဒေသု ဗဒ္ဓဿ သတ္တ ဌာနာနိ။ တေသံ ဝသေန ဖန္ဒာပနဌာနာစာဝနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အဗဒ္ဓဿ သကလာ ဟတ္ထိသာလာ ဌာနံ။ တတော အတိက္ကမနေ၊ ပါရာဇိကံ။ အန္တောဝတ္ထုမှိ ဌိတဿ သကလံ အန္တောဝတ္ထုမေဝ ဌာနံ။ တဿ ဝတ္ထုဒွါရာတိက္ကမနေ ပါရာဇိကံ။ ရာဇင်္ဂဏေ ဌိတဿ သကလနဂရံ ဌာနံ။ တဿ နဂရဒွါရာတိက္ကမနေ ပါရာဇိကံ။ ဗဟိနဂရေ ဌိတဿ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ။ တံ ဟရန္တော ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ နိပန္နဿ ဧကမေဝ ဌာနံ။ တံ ထေယျစိတ္တေန ဥဋ္ဌာပေန္တဿ ဥဋ္ဌိတမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ အဿေပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ သစေ ပန သော စတူသု ပါဒေသု ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အဋ္ဌ ဌာနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧသ နယော ဩဋ္ဌေပိ။

ဂေါဏောပိ ¶ ကောစိ ဂေဟေ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတော ဟောတိ။ ကောစိ အဗဒ္ဓါဝ တိဋ္ဌတိ၊ ကောစိ ပန ဝဇေ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတော ဟောတိ၊ ကောစိ အဗဒ္ဓါဝ တိဋ္ဌတိ။ တတ္ထ ဂေဟေ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတဿ စတ္တာရော ပါဒါ၊ ဗန္ဓနဉ္စာတိ ပဉ္စ ဌာနာနိ၊ အဗဒ္ဓဿ သကလံ ဂေဟံ။ ဝဇေပိ ဗဒ္ဓဿ ပဉ္စ ဌာနာနိ။ အဗဒ္ဓဿ သကလော ဝဇော။ တံ ဝဇဒွါရံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဝဇံ ဘိန္ဒိတွာ ဟရန္တော ခဏ္ဍဒွါရံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဒွါရံ ဝါ ဝိဝရိတွာ ဝဇံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ ဗဟိ ဌိတော နာမေန ပက္ကောသိတွာ နိက္ခာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သာခါဘင်္ဂံ ဒဿေတွာ ပက္ကောသန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ဒွါရံ အဝိဝရိတွာ ဝဇံ အဘိန္ဒိတွာ သာခါဘင်္ဂံ စာလေတွာ ပက္ကောသတိ၊ ဂေါဏော ဆာတတာယ ဝဇံ လင်္ဃေတွာ နိက္ခမတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ သစေ ပန ဒွါရေ ဝိဝရိတေ ဝဇေ ဝါ ဘိန္နေ သယမေဝ နိက္ခမတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဝါ အဝိဝရိတွာ ဝါ ဝဇမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ ဝါ အဘိန္ဒိတွာ ဝါ ကေဝလံ သာခါဘင်္ဂံ ¶ စာလေတိ၊ န ပက္ကောသတိ၊ ဂေါဏော ဆာတတာယ ပဒသာ ဝါ လင်္ဃေတွာ ဝါ နိက္ခမတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ ဧကော မဇ္ဈေ ဂါမေ ဗဒ္ဓါ ဌိတော၊ ဧကော နိပန္နော။ ဌိတဂေါဏဿ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဟောန္တိ၊ နိပန္နဿ ဒွေ ဌာနာနိ၊ တေသံ ဝသေန ဖန္ဒာပနဌာနာစာဝနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ယော ပန နိပန္နံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တတ္ထေဝ ဃာတေတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ သုပရိက္ခိတ္တေ ပန ဒွါရယုတ္တေ ဂါမေ ဌိတဂေါဏဿ သကလဂါမော ဌာနံ။ အပရိက္ခိတ္တေ ဌိတဿ ဝါ စရန္တဿ ဝါ ပါဒေဟိ အက္ကန္တဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ ဂဒြဘပသုကာသုပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယောတိ။

၁၁၇။ ဗဟုပ္ပဒေသု ¶ – သစေ ဧကာယ သတပဒိယာ ဝတ္ထု ပူရတိ၊ တံ ပဒသာ နေန္တဿ နဝနဝုတိ ထုလ္လစ္စယာနိ၊ ဧကံ ပါရာဇိကံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

၁၁၈။ ဩစရတီတိ ¶ ဩစရကော၊ တတ္ထ တတ္ထ အန္တော အနုပဝိသတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩစရိတွာတိ သလ္လက္ခေတွာ၊ ဥပဓာရေတွာတိ အတ္ထော။ အာစိက္ခတီတိ ပရကုလေသု ဝါ ဝိဟာရာဒီသု ဝါ ဒုဋ္ဌပိတံ အသံဝိဟိတာရက္ခံ ဘဏ္ဍံ အညဿ စောရကမ္မံ ကာတုံ ပဋိဗလဿ အာရောစေတိ။ အာပတ္တိ ဥဘိန္နံ ပါရာဇိကဿာတိ အဝဿံ ဟာရိယေ ဘဏ္ဍေ ဩစရကဿ အာဏတ္တိက္ခဏေ ဣတရဿ ဌာနာစာဝနေတိ ဧဝံ အာပတ္တိ ဥဘိန္နံ ပါရာဇိကဿ။ ယော ပန ‘‘ပုရိသော ဂေဟေ နတ္ထိ၊ ဘဏ္ဍံ အသုကသ္မိံ နာမ ပဒေသေ ဌပိတံ အသံဝိဟိတာရက္ခံ၊ ဒွါရံ အသံဝုတံ၊ ဂတမတ္တေနေဝ သက္ကာ ဟရိတုံ၊ နတ္ထိ နာမ ကောစိ ပုရိသကာရူပဇီဝီ၊ ယော တံ ဂန္တွာ ဟရေယျာ’’တိအာဒိနာ နယေန ပရိယာယကထံ ကရောတိ၊ တဉ္စ သုတွာ အညော ‘‘အဟံ ဒါနိ ဟရိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ဟရတိ၊ တဿ ဌာနာစာဝနေ ပါရာဇိကံ၊ ဣတရဿ ပန အနာပတ္တိ။ ပရိယာယေန ဟိ အဒိန္နာဒါနတော မုစ္စတီတိ။

ဩဏိံ ရက္ခတီတိ ဩဏိရက္ခော။ ယော ပရေန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ အာဘတံ ဘဏ္ဍံ ‘‘ဣဒံ

တာဝ၊ ဘန္တေ၊ မုဟုတ္တံ ဩလောကေထ၊ ယာဝ အဟံ ဣဒံ နာမ ကိစ္စံ ကတွာ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တော ¶ ရက္ခတိ၊ တဿေတံ အဓိဝစနံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဩဏိရက္ခော နာမ အာဟဋံ ဘဏ္ဍံ ဂေါပေန္တော’’တိ။ တတ္ထ ဩဏိရက္ခော ယေဘုယျေန ဗန္ဓိတွာ လဂ္ဂေတွာ ဌပိတဘဏ္ဍံ အမောစေတွာဝ ဟေဋ္ဌာ ပသိဗ္ဗကံ ဝါ ပုဋကံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ကိဉ္စိမတ္တံ ဂဟေတွာ သိဗ္ဗနာဒိံ ပုန ပါကတိကံ ကရောတိ၊ ‘‘ဧဝံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ အာမသနာဒီနိ ကရောန္တဿ အနုရုပါ အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

သံဝိဓာယ ¶ ¶ အဝဟာရော သံဝိဒါဝဟာရော၊ အညမညသညတ္တိယာ ကတာဝဟာရောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သံဝိဒဟိတွာတိ ဧကစ္ဆန္ဒတာယ ဧကဇ္ဈာသယတာယ သမ္မန္တယိတွာတိ အတ္ထော။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ‘‘အသုကံ နာမ ဂေဟံ ဂန္တွာ၊ ဆဒနံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ၊ သန္ဓိံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဘဏ္ဍံ ဟရိဿာမာ’’တိ သံဝိဒဟိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ တေသု ဧကော ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ။ တဿုဒ္ဓါရေ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကံ။ ပရိဝါရေပိ စေတံ ဝုတ္တံ –

‘‘စတုရော ဇနာ သံဝိဓာယ၊ ဂရုဘဏ္ဍံ အဝါဟရုံ၊

တယော ပါရာဇိကာ၊ ဧကော န ပါရာဇိကော၊

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၇၉)၊

တဿာယံ အတ္ထော – စတ္တာရော ဇနာ အာစရိယန္တေဝါသိကာ ဆမာသကံ ဂရုဘဏ္ဍံ အာဟရိတုကာမာ ဇာတာ။ တတ္ထ အာစရိယော ‘‘တွံ ဧကံ မာသကံ ဟရ၊ တွံ ဧကံ၊ တွံ ဧကံ၊ အဟံ တယော ဟရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ အန္တေဝါသိကေသု ပန ပဌမော ‘‘တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ တယော ဟရထ၊ တွံ ဧကံ ဟရ၊ တွံ ဧကံ၊ အဟံ ဧကံ ဟရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဣတရေပိ ဒွေ ဧဝမေဝ အာဟံသု။ တတ္ထ အန္တေဝါသိကေသု ဧကမေကဿ ဧကေကော မာသကော သာဟတ္ထိကော ဟောတိ၊ တေန နေသံ ဒုက္ကဋာပတ္တိယော၊ ပဉ္စ အာဏတ္တိကာ၊ တေဟိ တိဏ္ဏမ္ပိ ပါရာဇိကံ။ အာစရိယဿ ပန တယော သာဟတ္ထိကာ၊ တေဟိဿ ထုလ္လစ္စယံ။ တယော အာဏတ္တိကာ၊ တေဟိပိ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ ဣမသ္မိဉှိ အဒိန္နာဒါနသိက္ခာပဒေ သာဟတ္ထိကံ ဝါ အာဏတ္တိကဿ၊ အာဏတ္တိကံ ဝါ သာဟတ္ထိကဿ ¶ အင်္ဂံ န ဟောတိ။ သာဟတ္ထိကံ ပန သာဟတ္ထိကေနေဝ ကာရေတဗ္ဗံ၊ အာဏတ္တိကံ အာဏတ္တိကေနေဝ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘စတုရော ဇနာ သံဝိဓာယ…ပေ… ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။

အပိစ သံဝိဒါဝဟာရေ အသမ္မောဟတ္ထံ ‘‘ဧကဘဏ္ဍံ ဧကဋ္ဌာနံ၊ ဧကဘဏ္ဍံ နာနာဌာနံ၊ နာနာဘဏ္ဍံ ဧကဋ္ဌာနံ၊ နာနာဘဏ္ဍံ နာနာဌာန’’န္တိ ဣဒမ္ပိ စတုက္ကံ အတ္ထတော သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဧကဘဏ္ဍံ ဧကဋ္ဌာနန္တိ ဧကကုလဿ အာပဏဖလကေ ပဉ္စမာသကံ ဘဏ္ဍံ ဒုဋ္ဌပိတံ ဒိသွာ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဧကံ အာဏာပေန္တိ ‘‘ဂစ္ဆေတံ အာဟရာ’’တိ၊ တဿုဒ္ဓါရေ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကံ။ ဧကဘဏ္ဍံ ¶ နာနာဌာနန္တိ ဧကကုလဿ ပဉ္စသု အာပဏဖလကေသု ဧကေကမာသကံ ဒုဋ္ဌပိတံ ဒိသွာ သမ္ဗဟုလာ ဧကံ အာဏာပေန္တိ ‘‘ဂစ္ဆေတေ အာဟရာ’’တိ၊ ပဉ္စမဿ မာသကဿ ဥဒ္ဓါရေ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကံ။ နာနာဘဏ္ဍံ ဧကဋ္ဌာနန္တိ ဗဟူနံ သန္တကံ ပဉ္စမာသကံ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ အဂ္ဃနကံ ဘဏ္ဍံ ¶ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဒုဋ္ဌပိတံ ဒိသွာ သမ္ဗဟုလာ ဧကံ အာဏာပေန္တိ ‘‘ဂစ္ဆေတံ အာဟရာ’’တိ၊ တဿုဒ္ဓါရေ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကံ။ နာနာဘဏ္ဍံ နာနာဌာနန္တိ ပဉ္စန္နံ ကုလာနံ ပဉ္စသု အာပဏဖလကေသု ဧကေကမာသကံ ဒုဋ္ဌပိတံ ဒိသွာ သမ္ဗဟုလာ ဧကံ အာဏာပေန္တိ ‘‘ဂစ္ဆေတေ အာဟရာ’’တိ၊ ပဉ္စမဿ မာသကဿ ဥဒ္ဓါရေ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကန္တိ။

၁၁၉။ သင်္ကေတကမ္မန္တိ သဉ္ဇာနနကမ္မံ၊ ကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန သညာဏကရဏန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပုရေဘတ္တံ အဝဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ အဇ္ဇ ဝါ ပုရေဘတ္တံ အဝဟရတု၊ သွေ ဝါ၊ အနာဂတေ ဝါ သံဝစ္ဆရေ၊ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတော၊ ဥဘိန္နမ္ပိ ဩစရကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန ‘‘အဇ္ဇ ပုရေဘတ္တံ အဝဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ သွေ ပုရေဘတ္တံ အဝဟရတိ၊ ‘‘အဇ္ဇာ’’တိ နိယာမိတံ တံ သင်္ကေတံ အတိက္ကမ္မ ပစ္ဆာ အဝဟဋံ ဟောတိ။ သစေ ‘‘သွေ ပုရေဘတ္တံ အဝဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ အဇ္ဇ ပုရေဘတ္တံ အဝဟရတိ ¶ ၊ ‘‘သွေ’’တိ နိယာမိတံ တံ သင်္ကေတံ အပ္ပတွာ ပုရေ အဝဟဋံ ဟောတိ၊ ဧဝံ အဝဟရန္တဿ အဝဟာရကဿေဝ ပါရာဇိကံ၊ မူလဋ္ဌဿ အနာပတ္တိ။ ‘‘သွေ ပုရေဘတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တေ တဒဟေဝ ဝါ သွေ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ဟရန္တောပိ တံ သင်္ကေတံ ပုရေ စ ပစ္ဆာ စ ဟရတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧသ နယော ပစ္ဆာဘတ္တရတ္တိန္ဒိဝေသုပိ။ ပုရိမယာမ-မဇ္ဈိမယာမ-ပစ္ဆိမယာမ-ကာဠဇုဏှ-မာသ-ဥတု-သံဝစ္ဆရာဒိဝသေနာပိ စေတ္ထ သင်္ကေတဝိသင်္ကေတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ပုရေဘတ္တံ ဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပုရေဘတ္တမေဝ ဟရိဿာမီ’’တိ ဝါယမန္တဿ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဟောတိ၊ ဧတ္ထ ကထန္တိ? မဟာသုမတ္ထေရော တာဝ အာဟ – ‘‘ပုရေဘတ္တပယောဂေါဝ ဧသော၊ တသ္မာ မူလဋ္ဌော န မုစ္စတီ’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ကာလပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကန္တတ္တာ ဝိသင်္ကေတံ၊ တသ္မာ မူလဋ္ဌော မုစ္စတီ’’တိ။

၁၂၀။ နိမိတ္တကမ္မန္တိ ¶ သညုပ္ပာဒနတ္ထံ ကဿစိ နိမိတ္တဿ ကရဏံ၊ တံ ‘‘အက္ခိံ ဝါ နိခဏိဿာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန တိဓာ ဝုတ္တံ။ အညမ္ပိ ပနေတ္ထ ဟတ္ထလင်္ဃန-ပါဏိပ္ပဟာရအင်္ဂုလိဖောဋန-ဂီဝုန္နာမန-ဥက္ကာသနာဒိအနေကပ္ပကာရံ ¶ သင်္ဂဟေတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ သင်္ကေတကမ္မေ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

၁၂၁။ ဣဒါနိ ဧတေသွေဝ သင်္ကေတကမ္မနိမိတ္တကမ္မေသု အသမ္မောဟတ္ထံ ‘‘ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ အာဏာပေတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သော တံ မညမာနော တန္တိ သော အဝဟာရကော ယံ အာဏာပကေန နိမိတ္တသညံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ တံ ဧတန္တိ မညမာနော တမေဝ အဝဟရတိ၊ ဥဘိန္နံ ပါရာဇိကံ။ သော တံ မညမာနော အညန္တိ ယံ အဝဟရာတိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဧတန္တိ မညမာနော အညံ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဌပိတံ အဝဟရတိ၊ မူလဋ္ဌဿ အနာပတ္တိ။ အညံ မညမာနော တန္တိ အာဏာပကေန နိမိတ္တသညံ ကတွာ ဝုတ္တဘဏ္ဍံ အပ္ပဂ္ဃံ၊ ဣဒံ အညံ တဿေဝ သမီပေ ဌပိတံ သာရဘဏ္ဍန္တိ ဧဝံ အညံ မညမာနော တမေဝ အဝဟရတိ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ ပါရာဇိကံ။ အညံ မညမာနော အညန္တိ ပုရိမနယေနေဝ ဣဒံ အညံ တဿေဝ သမီပေ ဌပိတံ သာရဘဏ္ဍန္တိ ¶ မညတိ၊ တဉ္စေ အညမေဝ ဟောတိ၊ တဿေဝ ပါရာဇိကံ။

ဣတ္ထန္နာမဿ ပါဝဒါတိအာဒီသု ဧကော အာစရိယော တယော ဗုဒ္ဓရက္ခိတ-ဓမ္မရက္ခိတ-သင်္ဃရက္ခိတနာမကာ အန္တေဝါသိကာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ အာဏာပေတီတိ အာစရိယော ကိဉ္စိ ဘဏ္ဍံ ကတ္ထစိ သလ္လက္ခေတွာ တဿ ဟရဏတ္ထာယ ဗုဒ္ဓရက္ခိတံ အာဏာပေတိ။ ဣတ္ထန္နာမဿ ပါဝဒါတိ ဂစ္ဆ တွံ၊ ဗုဒ္ဓရက္ခိတ၊ ဧတမတ္ထံ ဓမ္မရက္ခိတဿ ပါဝဒ။ ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ ပါဝဒတူတိ ဓမ္မရက္ခိတောပိ သင်္ဃရက္ခိတဿ ပါဝဒတု။ ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတူတိ ဧဝံ တယာ အာဏတ္တေန ဓမ္မရက္ခိတေန အာဏတ္တော သင်္ဃရက္ခိတော ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတု၊ သော ဟိ အမှေသု ဝီရဇာတိကော ပဋိဗလော ဣမသ္မိံ ကမ္မေတိ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧဝံ အာဏာပေန္တဿ အာစရိယဿ တာဝ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန သာ အာဏတ္တိ ယထာဓိပ္ပာယံ ¶ ဂစ္ဆတိ၊ ယံ ပရတော ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ၊ အာဏတ္တိက္ခဏေ တဒေဝ ဟောတိ။ အထ တံ ဘဏ္ဍံ အဝဿံ ဟာရိယံ ဟောတိ၊ ယံ ပရတော ‘‘သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတော ဣမဿ တင်္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ အယံ ယုတ္တိ သဗ္ဗတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သော ဣတရဿ အာရောစေတီတိ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဓမ္မရက္ခိတဿ၊ ဓမ္မရက္ခိတော စ သင်္ဃရက္ခိတဿ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ဧဝံ ဝဒတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမံ ကိရ ဘဏ္ဍံ အဝဟရ၊ တွံ ကိရ အမှေသု စ ဝီရပုရိသော’’’တိ ¶ အာရောစေတိ၊ ဧဝံ တေသမ္ပိ ဒုက္ကဋံ။ အဝဟာရကော ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ ‘‘သာဓု ဟရိဿာမီ’’တိ သင်္ဃရက္ခိတော သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ မူလဋ္ဌဿ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာတိ သင်္ဃရက္ခိတေန ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တေ အာစရိယဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ မဟာဇနော ဟိ တေန ပါပေ နိယောဇိတောတိ။ သော တံ ဘဏ္ဍန္တိ သော စေ သင်္ဃရက္ခိတော တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ သဗ္ဗေသံ စတုန္နမ္ပိ ဇနာနံ ပါရာဇိကံ။ န ကေဝလဉ္စ စတုန္နံ၊ ဧတေန ဥပါယေန ဝိသင်္ကေတံ အကတွာ ပရမ္ပရာယ အာဏာပေန္တံ သမဏသတံ သမဏသဟဿံ ဝါ ဟောတု၊ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကမေဝ။

ဒုတိယဝါရေ – သော အညံ အာဏာပေတီတိ သော အာစရိယေန အာဏတ္တော ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဓမ္မရက္ခိတံ အဒိသွာ ဝါ အဝတ္တုကာမော ဝါ ဟုတွာ သင်္ဃရက္ခိတမေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ဧဝမာဟ – ‘ဣတ္ထန္နာမံ ကိရ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’’တိ အာဏာပေတိ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ အာဏတ္တိယာ တာဝ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဒုက္ကဋံ။ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သင်္ဃရက္ခိတေန သမ္ပဋိစ္ဆိတေ မူလဋ္ဌဿေဝ ¶ ဒုက္ကဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သော တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ အာဏာပကဿ စ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ၊ အဝဟာရကဿ စ သင်္ဃရက္ခိတဿာတိ ဥဘိန္နမ္ပိ ပါရာဇိကံ။ မူလဋ္ဌဿ ပန အာစရိယဿ ဝိသင်္ကေတတ္တာ ပါရာဇိကေန အနာပတ္တိ။ ဓမ္မရက္ခိတဿ အဇာနနတာယ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အနာပတ္တိ။ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ပန ဒွိန္နံ သောတ္ထိဘာဝံ ကတွာ အတ္တနာ နဋ္ဌော။

ဣတော ပရေသု စတူသု အာဏတ္တိဝါရေသု ပဌမေ တာဝ သော ဂန္တွာ ပုန ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ ဘဏ္ဍဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အန္တော စ ဗဟိ စ အာရက္ခံ ဒိသွာ အဝဟရိတုံ အသက္ကောန္တော အာဂစ္ဆတိ။ ယဒါ သက္ကောသိ၊ တဒါတိ ကိံ အဇ္ဇေဝ အဝဟဋံ ဟောတိ? ဂစ္ဆ ယဒါ သက္ကောသိ တဒါ နံ အဝဟရာတိ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧဝံ ပုန အာဏတ္တိယာပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန တံ ဘဏ္ဍံ အဝဿံ ဟာရိယံ ဟောတိ၊ အတ္ထသာဓကစေတနာ နာမ မဂ္ဂါနန္တရဖလသဒိသာ၊ တသ္မာ ¶ အယံ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကော။ သစေပိ အဝဟာရကော သဋ္ဌိဝဿာတိက္ကမေန တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ အာဏာပကော စ အန္တရာယေဝ ကာလံ ဝါ ကရောတိ၊ ဟီနာယ ဝါ အာဝတ္တတိ၊ အဿမဏောဝ ဟုတွာ ကာလံ ဝါ ကရိဿတိ၊ ဟီနာယ ဝါ အာဝတ္တိဿတိ၊ အဝဟာရကဿ ပန အဝဟာရက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ။

ဒုတိယဝါရေ – ယသ္မာ တံ သဏိကံ ဝါ ဘဏန္တော တဿ ဝါ ဗဓိရတာယ ‘‘မာ အဝဟရီ’’တိ

ဧတံ ဝစနံ န သာဝေတိ၊ တသ္မာ မူလဋ္ဌော န မုတ္တော။ တတိယဝါရေ – ပန သာဝိတတ္တာ မုတ္တော။ စတုတ္ထဝါရေ ¶ – တေန စ သာဝိတတ္တာ၊ ဣတရေန စ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဩရတတ္တာ ဥဘောပိ မုတ္တာတိ။

၁၂၂။ ဣဒါနိ တတ္ထ တတ္ထ ဌာနာ စာဝနဝသေန ဝုတ္တဿ အဒိန္နာဒါနဿ အင်္ဂံ ဝတ္ထုဘေဒေန စ အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဉ္စဟိ အာကာရေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဉ္စဟိ အာကာရေဟီတိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ၊ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – အဒိန္နံ အာဒိယန္တဿ ‘‘ပရပရိဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ပါရာဇိကံ ဟောတိ၊ န တတော ဦနေဟီတိ။ တတြိမေ ပဉ္စ အာကာရာ – ပရပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ ¶ ၊ ပရိက္ခာရဿ ဂရုကဘာဝေါ၊ ထေယျစိတ္တံ၊ ဌာနာစာဝနန္တိ။ ဣတော ပရေဟိ ပန ဒွီဟိ ဝါရေဟိ လဟုကေ ပရိက္ခာရေ ဝတ္ထုဘေဒေန ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဒုက္ကဋဉ္စ ဒဿိတံ။

၁၂၅။ ‘‘ဆဟာကာရေဟီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တဝါရတ္တယေ ပန န သကသညိတာ၊ န ဝိဿာသဂ္ဂါဟိတာ၊ န တာဝကာလိကတာ၊ ပရိက္ခာရဿ ဂရုကဘာဝေါ၊ ထေယျစိတ္တံ၊ ဌာနာစာဝနန္တိ ဧဝံ ဆ အာကာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝတ္ထုဘေဒေန ပနေတ္ထာပိ ပဌမဝါရေ ပါရာဇိကံ။ ဒုတိယတတိယေသု ထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋာနိ ဝုတ္တာနိ။ တတော ပရေသု ပန တီသု ဝါရေသု ဝိဇ္ဇမာနေပိ ဝတ္ထုဘေဒေ ဝတ္ထုဿ ပရေဟိ အပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ။ တတြ ယဒေတံ ‘‘န ¶ စ ပရပရိဂ္ဂဟိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ ဝါ ဟောတု ဆဍ္ဍိတံ ဆိန္နမူလကံ အဿာမိကဝတ္ထု၊ အတ္တနော သန္တကံ ဝါ၊ ဥဘယမ္ပိ ‘‘န စ ပရပရိဂ္ဂဟိတ’’န္တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညာ စ အတ္ထိ၊ ထေယျစိတ္တေန စ ဂဟိတံ၊ တသ္မာ အနာပတ္တိ န ဝုတ္တာတိ။

၁၃၁။ ဧဝံ ဝတ္ထုဝသေန စ စိတ္တဝသေန စ အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အနာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေန္တော ‘‘အနာပတ္တိ သသညိဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သသညိဿာတိ သကသညိဿ၊ ‘‘မယှံ သန္တကံ ¶ ဣဒံ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ဧဝံ သသညိဿ ပရဘဏ္ဍမ္ပိ ဂဏှတော ဂဟဏေ အနာပတ္တိ၊ ဂဟိတံ ပန ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ သာမိကေဟိ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တော န ဒေတိ၊ တေသံ ဓုရနိက္ခေပေ ပါရာဇိကံ။

ဝိဿာသဂ္ဂါဟေတိ ဝိဿာသဂ္ဂဟဏေပိ အနာပတ္တိ။ ဝိဿာသဂ္ဂါဟလက္ခဏံ ပန ဣမိနာ သုတ္တေန ဇာနိတဗ္ဗံ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဝိဿာသံ ဂဟေတုံ – သန္ဒိဋ္ဌော စ ဟောတိ၊ သမ္ဘတ္တော စ၊ အာလပိတော စ၊ ဇီဝတိ စ၊ ဂဟိတေ စ အတ္တမနော’’တိ (မဟာဝ။ ၃၅၆)။ တတ္ထ သန္ဒိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌမတ္တကမိတ္တော၊ သမ္ဘတ္တောတိ ဒဠှမိတ္တော၊ အာလပိတောတိ ‘‘မမ သန္တကံ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဂဏှေယျာသိ၊ အာပုစ္ဆိတွာ ဂဟဏေ ကာရဏံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တော။ ဇီဝတီတိ အနုဋ္ဌာနသေယျာယ သယိတောပိ ယာဝ ¶ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒံ န ပါပုဏာတိ။ ဂဟိတေ စ အတ္တမနောတိ ဂဟိတေ တုဋ္ဌစိတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝရူပဿ သန္တကံ ‘‘ဂဟိတေ မေ အတ္တမနော ဘဝိဿတီ’’တိ ဇာနန္တေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနဝသေသပရိယာဒါနဝသေန စေတာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနိ။ ဝိဿာသဂ္ဂါဟော ပန တီဟိ အင်္ဂေဟိ ရုဟတိ – သန္ဒိဋ္ဌော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနော၊ သမ္ဘတ္တော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနော၊ အာလပိတော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနောတိ။

ယော ပန န ဇီဝတိ၊ န စ ဂဟိတေ အတ္တမနော ဟောတိ၊ တဿ သန္တကံ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေန ဂဟိတမ္ပိ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ ဒဒမာနေန စ မတကဓနံ တာဝ ယေ တဿ ဓနေ ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ၊ တေသံ ဒါတဗ္ဗံ။ အနတ္တမနဿ သန္တကံ တဿေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ယော ပန ပဌမံယေဝ ‘‘သုဋ္ဌု ကတံ တယာ မမ သန္တကံ ဂဏှန္တေနာ’’တိ ဝစီဘေဒေန ဝါ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ဝါ အနုမောဒိတွာ ပစ္ဆာ ¶ ကေနစိ ကာရဏေန ကုပိတော၊ ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ ယောပိ အဒါတုကာမော စိတ္တေန ပန အဓိဝါသေတိ၊ န ကိဉ္စိ ဝဒတိ၊ သောပိ ပုန ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ ယော ပန ‘‘မယာ တုမှာကံ သန္တကံ ဂဟိတံ ဝါ ပရိဘုတ္တံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂဟိတံ ဝါ ဟောတု ပရိဘုတ္တံ ဝါ၊ မယာ ပန တံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဌပိတံ၊ ပါကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒတိ။ အယံ ပစ္စာဟရာပေတုံ လဘတိ။

တာဝကာလိကေတိ ‘‘ပဋိဒဿာမိ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဂဏှန္တဿ တာဝကာလိကေပိ ဂဟဏေ အနာပတ္တိ။ ဂဟိတံ ပန သစေ ဘဏ္ဍသာမိကော ပုဂ္ဂလော ဝါ ဂဏော ဝါ ‘‘တုယှေဝေတံ ဟောတူ’’တိ အနုဇာနာတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ အနုဇာနာတိ၊ အာဟရာပေန္တေ ဒါတဗ္ဗံ။ သင်္ဃသန္တကံ ပန ပဋိဒါတုမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

ပေတပရိဂ္ဂဟေတိ ဧတ္ထ ပန ပေတ္တိဝိသယေ ဥပပန္နာပိ ကာလံ ကတွာ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗတ္တာပိ ¶ စာတုမဟာရာဇိကာဒယော ဒေဝါပိ သဗ္ဗေ ‘‘ပေတာ’’ တွေဝ သင်္ချံ ဂတာ၊ တေသံ ပရိဂ္ဂဟေ အနာပတ္တိ။ သစေပိ ဟိ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာပဏံ ပသာရေတွာ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော စ ဘိက္ခု တံ ဉတွာ အတ္တနော စီဝရတ္ထာယ သတသဟဿဂ္ဃနကမ္ပိ သာဋကံ ¶ တဿ ‘‘မာ ဂဏှ၊ မာ ဂဏှာ’’တိ ဝဒန္တဿာပိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဒေဝတာ ပန ဥဒ္ဒိဿ ဗလိကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ရုက္ခာဒီသု လဂ္ဂိတသာဋကေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

တိရစ္ဆာနဂတပရိဂ္ဂဟေတိ တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ ပရိဂ္ဂဟေ အနာပတ္တိ။ သစေပိ ဟိ နာဂရာဇာ ဝါ သုပဏ္ဏမာဏဝကော ဝါ မနုဿရူပေန အာပဏံ ပသာရေတိ၊ တတော စဿ သန္တကံ ကောစိ ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သီဟော ဝါ ဗျဂ္ဃော ဝါ မိဂမဟိံသာဒယော ဝဓိတွာ ခါဒန္တော ဇိဃစ္ဆာပီဠိတော အာဒိတောဝ န ဝါရေတဗ္ဗော။ အနတ္ထမ္ပိ ဟိ ကရေယျ။ ယဒိ ပန ထောကေ ခါယိတေ ဝါရေတုံ သက္ကောတိ၊ ဝါရေတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေနာဒယောပိ အာမိသံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ ပါတာပေတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပံသုကူလသညိဿာတိ အဿာမိကံ ‘‘ဣဒံ ပံသုကူလ’’န္တိ ဧဝံသညိဿာပိ ဂဟဏေ အနာပတ္တိ။ သစေ ပန တံ သဿာမိကံ ဟောတိ၊ အာဟရာပေန္တေ ဒါတဗ္ဗံ ¶ ။ ဥမ္မတ္တကဿာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဥမ္မတ္တကဿာပိ အနာပတ္တိ။ အာဒိကမ္မိကဿာတိ ဣဓ ဓနိယော အာဒိကမ္မိကော၊ တဿ အနာပတ္တိ။ အဝသေသာနံ ပန ရဇကဘဏ္ဍိကာဒိစောရာနံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာဒီနံ အာပတ္တိယေဝါတိ။

သမုဋ္ဌာနဉ္စ ကိရိယာ၊ အထော သညာ သစိတ္တကံ၊

လောကဝဇ္ဇဉ္စ ကမ္မဉ္စ၊ ကုသလံ ဝေဒနာယ စာတိ။

ဣမသ္မိံ ပန ပကိဏ္ဏကေ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ တိသမုဋ္ဌာနံ – သာဟတ္ထိကံ ကာယတော စ စိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ အာဏတ္တိကံ ဝါစတော စ စိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ သာဟတ္ထိကာဏတ္တိကံ ကာယတော စ ဝါစတော စ စိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ။ ကိရိယာသမုဋ္ဌာနဉ္စ၊ ကရောန္တောယေဝ ဟိ ဧတံ အာပဇ္ဇတိ န အကရောန္တော။ ‘‘အဒိန္နံ အာဒိယာမီ’’တိ သညာယ အဘာဝေန မုစ္စနတော သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ ¶ ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ တုဋ္ဌော ဝါ ဘီတော ဝါ မဇ္ဈတ္တော ဝါ တံ အာပဇ္ဇတီတိ တိဝေဒနန္တိ သဗ္ဗံ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၃၂။ ဝိနီတဝတ္ထုကထာသု ¶ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယဝတ္ထု အနုပညတ္တိယံ ဝုတ္တမေဝ။

ဒုတိယဝတ္ထုမှိ – စိတ္တံ နာမ ပုထုဇ္ဇနာနံ ရာဂါဒိဝသေန ပကတိံ ဝိဇဟိတွာ ဓာဝတိ သန္ဓာဝတိ ဝိဓာဝတိ။ သစေ ဘဂဝါ ကာယဝစီဒွါရဘေဒံ ဝိနာပိ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန အာပတ္တိံ ပညပေယျ၊ ကော သက္ကုဏေယျ အနာပတ္တိကံ အတ္တာနံ ကာတုံ! တေနာဟ – ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု စိတ္တုပ္ပာဒေ’’တိ။ စိတ္တဝသိကေန ပန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပဋိသင်္ခါနဗလေန စိတ္တံ နိဝါရေတဗ္ဗမေဝါတိ။

၁၃၃-၄။ အာမသန-ဖန္ဒာပန-ဌာနာစာဝနဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ တတော ပရာနိ စ ထေယျစိတ္တော ဘူမိတော အဂ္ဂဟေသီတိ ဝတ္ထုပရိယောသာနာနိ။

၁၃၅။ နိရုတ္တိပထဝတ္ထုသ္မိံ ၁။၃၂၉ အာဒိယီတိ ဂဏှိ၊ ‘‘စောရောသိ တွ’’န္တိ ပရာမသိ။ ဣတရော ပန ‘‘ကေန အဝဟဋ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယာ အဝဟဋ’’န္တိ ပုစ္ဆာသဘာဂေန ပဋိညံ အဒါသိ။ ယဒိ ဟိ ဣတရေန ‘‘ကေန ဂဟိတံ၊ ကေန အပနီတံ၊ ကေန ဌပိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ အဘဝိဿ၊ အထ အယမ္ပိ ‘‘မယာ ဂဟိတံ၊ အပနီတံ၊ ဌပိတ’’န္တိ ဝါ ဝဒေယျ။ မုခံ နာမ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ စ ကထနတ္ထာယ စ ကတံ၊ ထေယျစိတ္တံ ပန ဝိနာ အဝဟာရော နတ္ထိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု နိရုတ္တိပထေ’’တိ။ ဝေါဟာရဝစနမတ္တေ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ တတော ပရံ ဝေဌနဝတ္ထု ပရိယောသာနံ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၁၃၇။ အဘိန္နသရီရဝတ္ထုသ္မိံ အဓိဝတ္ထောတိ သာဋကတဏှာယ တသ္မိံယေဝ သရီရေ နိဗ္ဗတ္တော။ အနာဒိယန္တောတိ တဿ ဝစနံ အဂဏှန္တော၊ အာဒရံ ဝါ အကရောန္တော။ တံ သရီရံ ဥဋ္ဌဟိတွာတိ ပေတော အတ္တနော အာနုဘာဝေန တံ သရီရံ ဥဋ္ဌာပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တံ သရီရံ ဥဋ္ဌဟိတွာ’’တိ။ ဒွါရံ ထကေသီတိ ဘိက္ခုဿ သုသာနသမီပေယေဝ ဝိဟာရော၊ တသ္မာ ဘီရုကဇာတိကော ဘိက္ခု ခိပ္ပမေဝ တတ္ထ ပဝိသိတွာ ¶ ဒွါရံ ထကေသိ။ တတ္ထေဝ ပရိပတီတိ ဒွါရေ ထကိတေ ပေတော သာဋကေ နိရာလယော ဟုတွာ တံ သရီရံ ပဟာယ ယထာကမ္မံ ဂတော၊ တသ္မာ တံ သရီရံ တတ္ထေဝ ပရိပတိ၊ ပတိတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အဘိန္နေ သရီရေတိ အဗ္ဘုဏှေ အလ္လသရီရေ ပံသုကူလံ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဂဏှန္တဿ ဧဝရူပါ ဥပဒ္ဒဝါ ဟောန္တိ၊ ဒုက္ကဋဉ္စ အာပဇ္ဇတိ။ ဘိန္နေ ပန ¶ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကိတ္တာဝတာ ပန ဘိန္နံ ဟောတိ? ကာက-ကုလလ-သောဏ-သိင်္ဂါလာဒီဟိ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ ဒါဌာယ ဝါ ဤသကံ ဖာလိတမတ္တေနာပိ။ ယဿ ပန ပတတော ဃံသနေန ဆဝိမတ္တံ ဆိန္နံ ဟောတိ၊ စမ္မံ အစ္ဆိန္နံ၊ ဧတံ အဘိန္နမေဝ၊ စမ္မေ ပန ဆိန္နေ ဘိန္နံ။ ယဿာပိ သဇီဝကာလေယေဝ ပဘိန္နာ ဂဏ္ဍကုဋ္ဌပိဠကာ ဝါ ဝဏော ဝါ ဟောတိ၊ ဣဒမ္ပိ ဘိန္နံ။ တတိယဒိဝသတော ပဘုတိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဘာဝေန ကုဏပဘာဝံ ဥပဂတမ္ပိ ဘိန္နမေဝ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပန အဘိန္နေပိ သုသာနဂေါပကေဟိ ဝါ အညေဟိ ဝါ မနုဿေဟိ ဂါဟာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နော စေ အညံ လဘတိ၊ သတ္ထကေန ဝါ ကေနစိ ဝါ ဝဏံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝိသဘာဂသရီရေ ပန သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ သမဏသညံ ဥပ္ပာဒေတွာ သီသေ ဝါ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိယံ ဝါ ဝဏံ ကတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၃၈။ တဒနန္တရေ ¶ ဝတ္ထုသ္မိံ ကုသံ သင်္ကာမေတွာ စီဝရံ အဂ္ဂဟေသီတိ ပုဗ္ဗေ ‘‘အာဒိယေယျာ’’တိ ဣမဿ ပဒဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာယံ နာမမတ္တေန ဒဿိတေသု ထေယျာဝဟာရ-ပသယှာဝဟာရ-ပရိကပ္ပာဝဟာရပအစ္ဆန္နာဝဟာရ-ကုသာဝဟာရေသု ကုသာဝဟာရေန အဝဟရီတိ အတ္ထော။

ဣမေသံ ပန အဝဟာရာနံ ဧဝံ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ယော ဟိ ကောစိ သဿာမိကံ ဘဏ္ဍံ ရတ္တိဘာဂေ ဝါ ဒိဝသဘာဂေ ဝါ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒီနိ ကတွာ အဒိဿမာနော အဝဟရတိ၊ ကူဋမာနကူဋကဟာပဏာဒီဟိ ဝါ ဝဉ္စေတွာ ဂဏှာတိ၊ တဿေဝံ ဂဏှတော အဝဟာရော ‘‘ထေယျာဝဟာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယော ပန ပရေ ပသယှ ဗလသာ အဘိဘုယျ၊ အထ ဝါ ပန သန္တဇ္ဇေတွာ ဘယံ ဒဿေတွာ တေသံ သန္တကံ ဂဏှာတိ၊ ပန္ထဃာတ-ဂါမဃာတာဒီနိ ကရောန္တာ ဒါမရိကစောရာ ဝိယ ကောဓဝသေန ပရဃရဝိလောပံ ကရောန္တာ အတ္တနော ပတ္တဗလိတော စ အဓိကံ ဗလက္ကာရေန ဂဏှန္တာ ရာဇ-ရာဇမဟာမတ္တာဒယော ဝိယ၊ တဿေဝံ ဂဏှတော အဝဟာရော ‘‘ပသယှာဝဟာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပရိကပ္ပေတွာ ¶ ဂဏှတော ပန အဝဟာရော ‘‘ပရိကပ္ပာဝဟာရော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သော ဘဏ္ဍပရိကပ္ပ-ဩကာသပရိကပ္ပဝသေန ဒုဝိဓော ¶ ။ တတြာယံ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပော – ဣဓေကစ္စော သာဋကတ္ထိကော အန္တောဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ‘‘သစေ သာဋကော ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမိ၊ သစေ သုတ္တံ၊ န ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတွာ အန္ဓကာရေ ပသိဗ္ဗကံ ဂဏှာတိ၊ သာဋကော စေ တတြ ဟောတိ၊ ဥဒ္ဓါရေယေဝ ပါရာဇိကံ။ သုတ္တံ စေ ဟောတိ၊ ရက္ခတိ။ ဗဟိ နီဟရိတွာ မုဉ္စိတွာ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဉတွာ ပုန အာဟရိတွာ ယထာဌာနေ ဌပေတိ၊ ရက္ခတိယေဝ။ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဉတွာပိ ‘‘ယံ လဒ္ဓံ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဂစ္ဆတိ၊ ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဂဏှာတိ၊ ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ။ ‘‘စောရော၊ စောရော’’တိ သာမိကေဟိ ပရိယုဋ္ဌိတော ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယတိ၊ ရက္ခတိ။ သာမိကာ တံ ဒိသွာ ဂဏှန္တိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ အညော စေ ကောစိ ဂဏှာတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ အထ နိဝတ္တေသု သာမိကေသု သယမေဝ တံ ဒိသွာ ‘‘ပဂေဝေတံ မယာ နီဟဋံ၊ မမ ဒါနိ သန္တက’’န္တိ ဂဏှာတိ၊ ရက္ခတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတိ။ ‘‘သစေ သုတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမိ၊ သစေ သာဋကော၊ န ဂဏှိဿာမိ။ သစေ ¶ သပ္ပိ ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမိ၊ သစေ တေလံ၊ န ဂဏှိဿာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပရိကပ္ပေတွာ ဂဏှန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။

မဟာပစ္စရိယာဒီသု ပန ‘‘သာဋကတ္ထိကောပိ သာဋကပသိဗ္ဗကမေဝ ဂဟေတွာ နိက္ခန္တော ဗဟိ ဌတွာ မုဉ္စိတွာ ‘သာဋကော အယ’န္တိ ဒိသွာ ဂစ္ဆန္တော ပဒုဒ္ဓါရေနေဝ ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘သစေ သာဋကော ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပိတတ္တာ ပရိကပ္ပော ဒိဿတိ၊ ဒိသွာ ဟဋတ္တာ ပရိကပ္ပာဝဟာရော န ဒိဿတိ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ယံ ပရိကပ္ပိတံ တံ အဒိဋ္ဌံ ပရိကပ္ပိတဘာဝေ ဌိတံယေဝ ဥဒ္ဓရန္တဿ အဝဟာရော ဝုတ္တော၊ တသ္မာ တတ္ထ ပရိကပ္ပာဝဟာရော ဒိဿတိ။ ‘‘တံ မညမာနော တံ အဝဟရီ’’တိ ပါဠိယာ စ သမေတီတိ။ တတ္ထ ယွာယံ ‘‘သစေ သာဋကော ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တော ပရိကပ္ပော၊ အယံ ‘‘ဘဏ္ဍပရိကပ္ပော’’ နာမ။

ဩကာသပရိကပ္ပော ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဣဓေကစ္စော လောလဘိက္ခု ပရပရိဝေဏံ ဝါ ကုလဃရံ ဝါ အရညေ ကမ္မန္တသာလံ ဝါ ပဝိသိတွာ တတ္ထ ကထာသလ္လာပေန နိသိန္နော ကိဉ္စိ လောဘနေယျံ ပရိက္ခာရံ ဩလောကေတိ၊ ဩလောကေန္တော စ ပန ဒိသွာ ဒွါရပမုခဟေဋ္ဌာပါသာဒပရိဝေဏဒွါရကောဋ္ဌကရုက္ခမူလာဒိဝသေန ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ‘‘သစေ မံ ဧတ္ထန္တရေ ¶ ပဿိဿန္တိ၊ ဒဋ္ဌုကာမတာယ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တော ဝိယ ဧတေသံယေဝ ဒဿာမိ၊ နော စေ ပဿိဿန္တိ၊ ဟရိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတိ။ တဿ တံ အာဒါယ ပရိကပ္ပိတပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကန္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ သစေ ဥပစာရသီမံ ပရိကပ္ပေတိ၊ တဒဘိမုခေါဝ ဂစ္ဆန္တော ကမ္မဋ္ဌာနာဒီနိ မနသိ ကရောန္တော ဝါ အညဝိဟိတော ဝါ အသတိယာ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ အထာပိဿ တံ ဌာနံ ပတ္တဿ စောရော ဝါ ဟတ္ထီ ဝါ ဝါဠမိဂေါ ¶ ဝါ မဟာမေဃော ဝါ ဝုဋ္ဌဟတိ၊ သော စ တမှာ ဥပဒ္ဒဝါ မုစ္စိတုကမျတာယ သဟသာ တံ ဌာနံ အတိက္ကမတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ယသ္မာ မူလေဝ ထေယျစိတ္တေန ဂဟိတံ၊ တသ္မာ န ရက္ခတိ၊ အဝဟာရောယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ အယံ တာဝ မဟာအဋ္ဌကထာနယော။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘သစေပိ သော အန္တောပရိစ္ဆေဒေ ဟတ္ထိံ ဝါ အဿံ ဝါ အဘိရုဟိတွာ တံ နေဝ ပါဇေတိ၊ န ပါဇာပေတိ၊ ပရိစ္ဆေဒေ အတိက္ကန္တေပိ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတြ ယွာယံ ‘‘သစေ မံ ဧတ္ထန္တရေ ပဿိဿန္တိ၊ ဒဋ္ဌုကာမတာယ ဂဟေတွာ ¶ ဝိစရန္တော ဝိယ ဧတေသံယေဝ ဒဿာမီ’’တိ ပဝတ္တော ပရိကပ္ပော၊ အယံ ‘‘ဩကာသပရိကပ္ပော’’ နာမ။

ဧဝမိမေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ပရိကပ္ပာနံ ဝသေန ပရိကပ္ပေတွာ ဂဏှတော အဝဟာရော ‘‘ပရိကပ္ပာဝဟာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပန အဝဟရဏံ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော။ သော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ယော ဘိက္ခု မနုဿာနံ ဥယျာနာဒီသု ကီဠန္တာနံ ဝါ ပဝိသန္တာနံ ဝါ ဩမုဉ္စိတွာ ဌပိတံ အလင်္ကာရဘဏ္ဍံ ဒိသွာ ‘‘သစေ ဩနမိတွာ ဂဟေဿာမိ၊ ‘ကိံ သမဏော ဂဏှာတီ’တိ မံ ဇာနိတွာ ဝိဟေဌေယျု’’န္တိ ပံသုနာ ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတိ – ‘‘ပစ္ဆာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ၊ တဿ ဧတ္တာဝတာ ဥဒ္ဓါရော နတ္ထီတိ န တာဝ အဝဟာရော ဟောတိ။ ယဒါ ပန တေ မနုဿာ အန္တောဂါမံ ပဝိသိတုကာမာ တံ ဘဏ္ဍကံ ဝိစိနန္တာပိ အပဿိတွာ ‘‘ဣဒါနိ အန္ဓကာရော၊ သွေ ဇာနိဿာမာ’’တိ သာလယာ ဧဝ ဂတာ ဟောန္တိ။ အထဿ တံ ဥဒ္ဓရတော ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ။ ‘‘ပဋိစ္ဆန္နကာလေယေဝ ¶ တံ မမ သန္တက’’န္တိ သကသညာယ ဝါ ‘‘ဂတာ ဒါနိ တေ၊ ဆဍ္ဍိတဘဏ္ဍံ ဣဒ’’န္တိ ပံသုကူလသညာယ ဝါ ဂဏှန္တဿ ပန ဘဏ္ဍဒေယျံ။ တေသု ဒုတိယဒိဝသေ အာဂန္တွာ ဝိစိနိတွာ အဒိသွာ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ဂတေသုပိ ဂဟိတံ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တဿ ပယောဂေန တေဟိ န ဒိဋ္ဌံ၊ ယော ပန တထာရူပံ ဘဏ္ဍံ ဒိသွာ ယထာဌာနေ ဌိတံယေဝ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ထေယျစိတ္တော ပါဒေန အက္ကမိတွာ ကဒ္ဒမေ ဝါ ဝါလိကာယ ဝါ ပဝေသေတိ၊ တဿ ပဝေသိတမတ္တေယေဝ ပါရာဇိကံ။

ကုသံ သင်္ကာမေတွာ ပန အဝဟရဏံ ‘‘ကုသာဝဟာရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သောပိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ယော ဘိက္ခု ကုသံ ပါတေတွာ စီဝရေ ဘာဇိယမာနေ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသဿ သမီပေ ဌိတံ အပ္ပဂ္ဃတရံ ဝါ မဟဂ္ဃတရံ ဝါ သမသမံ ဝါ အဂ္ဃေန ပရဿ ကောဋ္ဌာသံ ဟရိတုကာမော အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ ပတိတံ ကုသဒဏ္ဍကံ ပရဿ ကောဋ္ဌာသေ ပါတေတုကာမော ဥဒ္ဓရတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ပရဿ ကောဋ္ဌာသေ ပါတေတိ၊ ရက္ခတေဝ။ ယဒါ ပန တသ္မိံ ပတိတေ ပရဿ ကောဋ္ဌာသတော ပရဿ ကုသဒဏ္ဍကံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ဥဒ္ဓဋမတ္တေ ပါရာဇိကော ဟောတိ။ သစေ ပဌမတရံ ပရကောဋ္ဌာသတော ကုသဒဏ္ဍကံ ဥဒ္ဓရတိ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ ¶ ပါတေတုကာမတာယ ဥဒ္ဓါရေ ရက္ခတိ ¶ ၊ ပါတနေ ရက္ခတိ။ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသတော ပန အတ္တနော ကုသဒဏ္ဍကံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ဥဒ္ဓါရေယေဝ ရက္ခတိ။ တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပရကောဋ္ဌာသေ ပါတေန္တဿ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ။

သစေ ပန ဒွီသုပိ ကောဋ္ဌာသေသု ပတိတဒဏ္ဍကေ အဒဿနံ ဂမေတိ၊ တတော အဝသေသဘိက္ခူသု ဂတေသု ဣတရော ‘‘‘မယှံ၊ ဘန္တေ၊ ဒဏ္ဍကော န ပညာယတီ’တိ။ ‘မယှမ္ပိ၊ အာဝုသော၊ န ပညာယတီ’တိ။ ‘ကတမော ပန၊ ဘန္တေ၊ မယှံ ဘာဂေါ’တိ? ‘အယံ တုယှံ ဘာဂေါ’’’တိ အတ္တနော ဘာဂံ ဒဿေတိ၊ တသ္မိံ ဝိဝဒိတွာ ဝါ အဝိဝဒိတွာ ဝါ တံ ဂဏှိတွာ ဂတေ ဣတရော တဿ ဘာဂံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ။ သစေပိ တေန ‘‘အဟံ မမ ဘာဂံ တုယှံ န ဒေမိ၊ တွံ ပန အတ္တနော ဘာဂံ ဉတွာ ဂဏှာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နာယံ မမာ’’တိ ဇာနန္တောပိ တဿေဝ ဘာဂံ ဂဏှာတိ၊ ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန ဣတရော ‘‘အယံ တုယှံ ဘာဂေါ၊ အယံ မယှံ ဘာဂေါတိ ကိံ ဣမိနာ ဝိဝါဒေနာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘မယှံ ဝါ ပတ္တော ဟောတု၊ တုမှာကံ ဝါ၊ ယော ဝရဘာဂေါ တံ တုမှေ ¶ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဒိန္နကံ နာမ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ နတ္ထေတ္ထ အဝဟာရော။ သစေပိ သော ဝိဝါဒဘီရုကော ဘိက္ခု ‘‘ယံ တုယှံ ရုစ္စတိ၊ တံ ဂဏှာ’’တိ ဝုတ္တော အတ္တနော ပတ္တံ ဝရဘာဂံ ဌပေတွာ လာမကံယေဝ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တတော ဣတရဿ ဝိစိနိတာဝသေသံ ဂဏှန္တဿာပိ အဝဟာရော နတ္ထေဝါတိ။

အဋ္ဌကထာသုပန ဝုတ္တံ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကုသသင်္ကာမနဝသေန စီဝရဘာဇနီယမေဝ ဧကံ အာဂတံ၊ စတုန္နမ္ပိ ပန ပစ္စယာနံ ဥပ္ပတ္တိဉ္စ ဘာဇနီယဉ္စ နီဟရိတွာ ဒဿေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝဉ္စ ဝတွာ စီဝရက္ခန္ဓကေ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သီဝေယျကံ ဒုဿယုဂံ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဂဟပတိစီဝရံ အနုဇာနာတူ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၃၇) ဣဒံ ဇီဝကဝတ္ထုံ အာဒိံ ကတွာ ဥပ္ပန္နစီဝရကထာ၊ သေနာသနက္ခန္ဓကေ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇဂဟံ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ၊ မနုဿာ န သက္ကောန္တိ သင်္ဃဘတ္တံ ကာတုံ၊ ဣစ္ဆန္တိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ နိမန္တနံ သလာကဘတ္တံ ပက္ခိကံ ဥပေါသထိကံ ပါဋိပဒိကံ ကာတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၅) ဣဒံ သုတ္တမာဒိံ ကတွာ ပိဏ္ဍပါတကထာ၊ သေနာသနက္ခန္ဓကေယေဝ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန သတ္တရသဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ အညတရံ ပစ္စန္တိမံ မဟာဝိဟာရံ ပဋိသင်္ခရောန္တိ – ‘ဣဓ မယံ ဝဿံ ဝသိဿာမာ’တိ။ အဒ္ဒသံသု ခေါ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ သတ္တရသဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဝိဟာရံ ပဋိသင်္ခရောန္တေ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၆) ဣဒံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယဝတ္ထုံ အာဒိံ ကတွာ အာဂတသေနာသနကထာ၊ တဒဝသာနေ စ သပ္ပိအာဒိဘေသဇ္ဇကထာ ဝိတ္ထာရေန ¶ ကထိတာ။ မယံ ပန တံ သဗ္ဗံ အာဂတာဂတဋ္ဌာနေယေဝ ကထယိဿာမ၊ ဧဝံ ကထနေ ကာရဏံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝ။

ကုသသင်္ကာမနဝတ္ထုကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃၉။ ဣတော ¶ ပရံ ဇန္တာဃရဝတ္ထု ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၁၄၀။ ပဉ္စသု ဝိဃာသဝတ္ထူသု တေ ဘိက္ခူ အနုပသမ္ပန္နေန ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ ဝိဃာသံ ပန ဂဏှန္တေန ခါဒိတာဝသေသံ ဆဍ္ဍိတံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ သက္ကောတိ ခါဒန္တေ ¶ ဆဍ္ဍာပေတွာ ဂဏှိတုံ၊ ဧတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အတ္တဂုတ္တတ္ထာယ ပန ပရာနုဒ္ဒယတာယ စ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၄၁။ ဩဒနခါဒနီယပူဝဥစ္ဆုတိမ္ဗရူသကဘာဇနီယဝတ္ထူသု အပရဿ ဘာဂံ ဒေဟီတိ အသန္တံ ပုဂ္ဂလံ အာဟ။ အမူလကံ အဂ္ဂဟေသီတိ သာမိကေသု ဒေန္တေသု ဧဝံ အဂ္ဂဟေသိ။ အနာပတ္တိ ဘိက္ခု ပါရာဇိကဿာတိ သာမိကေဟိ ဒိန္နံ အဂ္ဂဟေသိ၊ တေနဿ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ အာပတ္တိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယဿာတိ ယော ပနာနေန သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ ဝုတ္တော၊ တသ္မိံ ပါစိတ္တိယံ အာဟ၊ ပရတော တေကဋုလယာဂုဝတ္ထုမှိ ဝိယ။ ဂဟဏေ ပန အယံ ဝိနိစ္ဆယော – သင်္ဃဿ သန္တကံ သမ္မတေန ဝါ အာဏတ္တေဟိ ဝါ အာရာမိကာဒီဟိ ဒိယျမာနံ၊ ဂိဟီနဉ္စ သန္တကံ သာမိကေန ဝါ အာဏတ္တေန ဝါ ဒိယျမာနံ ‘‘အပရဿ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဂဏှတော ဘဏ္ဍဒေယျံ။ အညေန ဒိယျမာနံ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ အသမ္မတေန ဝါ အနာဏတ္တေန ဝါ ဒိယျမာနေ ‘‘အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဝါ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဝါ ဂဏှန္တော ပတ္တစတုက္ကေ ဝိယ တဿုဒ္ဓါရေယေဝ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဣတရေဟိ ဒိယျမာနံ ဧဝံ ဂဏှတော ဘဏ္ဍဒေယျံ။ သာမိကေန ပန ‘‘ဣမဿ ဒေဟီ’’တိ ဒါပိတံ ဝါ သယံ ဒိန္နံ ဝါ သုဒိန္နန္တိ အယမေတ္ထ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယတော သာရော။

၁၄၂-၃။ ဩဒနိယဃရာဒိဝတ္ထူသု – ဩဒနိယဃရံ နာမ ဝိက္ကာယိကဘတ္တပစနဃရံ။ သူနဃရံ နာမ ဝိက္ကာယိကမံသပစနဃရံ။ ပူဝဃရံ နာမ ဝိက္ကာယိကခဇ္ဇကပစနဃရံ။ သေသမေတ္ထ၊ ပရိက္ခာရဝတ္ထူသု စ ပါကဋမေဝ။

၁၄၄။ ပီဌဝတ္ထုသ္မိံ ¶ – သော ဘိက္ခု ပရိကပ္ပေတွာ ‘‘ဧတံ ဌာနံ သမ္ပတ္တံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ သင်္ကာမေသိ။ တေနဿ သင်္ကာမနေ အဝဟာရော နတ္ထိ။ သင်္ကာမေတွာ ပန ပရိကပ္ပိတောကာသတော ဂဟဏေ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဟရန္တော စ ယဒိ ပီဌကေ ထေယျစိတ္တံ နတ္ထိ၊ ထဝိကံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗော။ အထ ¶ ပီဌကေပိ အတ္ထိ၊ ဥဘော အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗောတိ။ ဘိသိအာဒီနိ တီဏိ ဝတ္ထူနိ ပါကဋာနေဝ။

၁၄၆။ ဝိဿာသဂ္ဂါဟာဒီသု ¶ တီသု ဝတ္ထူသု ဂဟဏေ အနာပတ္တိ၊ အာဟရာပေန္တေသု ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌဿ ပဋိဝိသော အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတဿေဝ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ပန ဒါယကာ ‘‘ဗဟိဥပစာရဋ္ဌာနမ္ပိ ဘန္တေ၊ ဘာဂံ ဂဏှထ၊ အာဂန္တွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ အန္တောဂါမဋ္ဌာနမ္ပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၁၄၈-၉။ သတ္တသု အမ္ဗစောရကာဒိဝတ္ထူသု ပံသုကူလသညာယ ဂဟဏေ အနာပတ္တိ၊ အာဟရာပေန္တေသု ဘဏ္ဍဒေယျံ၊ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘောဂေ ပါရာဇိကံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – သာမိကာပိ သာလယာ၊ စောရာပိ သာလယာ၊ ပံသုကူလသညာယ ခါဒန္တဿ ဘဏ္ဍဒေယျံ၊ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှတော ဥဒ္ဓါရေယေဝ အဝဟာရော၊ ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗော။ သာမိကာ သာလယာ၊ စောရာ နိရာလယာ၊ ဧသေဝ နယော။ သာမိကာ နိရာလယာ၊ စောရာ သာလယာ၊ ‘‘ပုန ဂဏှိဿာမာ’’တိ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဂဟနဋ္ဌာနေ ခိပိတွာ ဂတာ၊ ဧသေဝ နယော။ ဥဘောပိ နိရာလယာ၊ ပံသုကူလသညာယ ခါဒတော အနာပတ္တိ၊ ထေယျစိတ္တေန ဒုက္ကဋံ။

သင်္ဃဿ အမ္ဗာဒီသု ပန သင်္ဃာရာမေ ဇာတံ ဝါ ဟောတု၊ အာနေတွာ ဒိန္နံ ဝါ ပဉ္စမာသကံ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ အဂ္ဃနကံ အဝဟရန္တဿ ပါရာဇိကံ။ ပစ္စန္တေ စောရုပဒ္ဒဝေန ဂါမေသု ဝုဋ္ဌဟန္တေသု ဘိက္ခူပိ ဝိဟာရေ ဆဍ္ဍေတွာ ‘‘ပုန အာဝသန္တေ ဇနပဒေ အာဂမိဿာမာ’’တိ သဥဿာဟာဝ ဂစ္ဆန္တိ။ ဘိက္ခူ တာဒိသံ ဝိဟာရံ ပတွာ အမ္ဗပက္ကာဒီနိ ‘‘ဆဍ္ဍိတကာနီ’’တိ ပံသုကူလသညာယ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ အနာပတ္တိ၊ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇတော အဝဟာရော ဟောတိ၊ ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗော။

မဟာပစ္စရိယံ ¶ ပန သင်္ခေပဋ္ဌကထာယဉ္စ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဆဍ္ဍိတဝိဟာရေ ပန ဖလာဖလံ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇတော ပါရာဇိကံ။ ကသ္မာ? အာဂတာနာဂတာနံ သန္တကတ္တာ’’တိ။ ဂဏသန္တကေ ပန ပုဂ္ဂလိကေ စ သဥဿာဟမတ္တမေဝ ပမာဏံ။ သစေ ပန တတော အမ္ဗပက္ကာဒိံ ကုလသင်္ဂဟဏတ္ထာယ ဒေတိ၊ ကုလဒူသကဒုက္ကဋံ။ ထေယျစိတ္တေန ဒေန္တော အဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ သင်္ဃိကေပိ ဧသေဝ နယော။ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတံ ကုလသင်္ဂဟဏတ္ထာယ ¶ ဒဒတော ဒုက္ကဋံ၊ ဣဿရဝတာယ ထုလ္လစ္စယံ၊ ထေယျစိတ္တေန ပါရာဇိကံ။ နော စေ ဝတ္ထု ပဟောတိ၊ အဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဗဟိ ဥပစာရသီမာယ နိသီဒိတွာ ဣဿရဝတာယ ပရိဘုဉ္ဇတော ဂီဝါ။ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ကာလံ ဃောသေတွာ ‘‘မယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ ခါဒိတံ သုခါဒိတံ။ ဃဏ္ဋိံ အပဟရိတွာ ကာလမေဝ ဃောသေတွာ၊ ဃဏ္ဋိမေဝ ပဟရိတွာ ကာလံ အဃောသေတွာ၊ ဃဏ္ဋိမ္ပိ အပဟရိတွာ ကာလမ္ပိ အဃောသေတွာ အညေသံ နတ္ထိဘာဝံ ဉတွာ ‘‘မယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ ခါဒိတမ္ပိ သုခါဒိတမေဝ။ ပုပ္ဖာရာမဝတ္ထုဒွယံ ပါကဋမေဝ။

၁၅၀။ ဝုတ္တဝါဒကဝတ္ထုတ္တယေ ¶ ဝုတ္တော ဝဇ္ဇေမီတိ တယာ ဝုတ္တော ဟုတွာ ‘‘တဝ ဝစနေန ဝဒါမီ’’တိ အတ္ထော။ အနာပတ္တိ ဘိက္ခု ပါရာဇိကဿာတိ သာမိကေဟိ ဒိန္နတ္တာ အနာပတ္တိ။ န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘‘ဝုတ္တော ဝဇ္ဇေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ‘‘အဟံ တယာ ဝုတ္တော ဟုတွာ တဝ ဝစနေန ဝဒါမီ’’တိ ဧဝံ အညော ဘိက္ခု အညေန ဘိက္ခုနာ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ပရိစ္ဆေဒံ ပန ကတွာ ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ တဝ ဝစနေန ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တော ဝဇ္ဇေဟီတိ မယာ ဝုတ္တော ဟုတွာ မမ ဝစနေန ဝဒေဟီတိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမေသုပိ စ ဒွီသု ဝတ္ထူသု ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ ဥပါရမ္ဘာ မုတ္တော ဟောတီတိ။

၁၅၁-၂။ မဏိဝတ္ထုတ္တယဿ မဇ္ဈိမေ ဝတ္ထုသ္မိံ – နာဟံ အကလ္လကောတိ နာဟံ ဂိလာနောတိ အတ္ထော။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

၁၅၃။ သူကရဝတ္ထုဒွယေ – ကိဉ္စာပိ ပဌမဿ ဘိက္ခုနော ဆာတဇ္ဈတ္တံ ဒိသွာ ကာရုညေန မောစိတတ္တာ အနာပတ္တိ။ သာမိကေသု ပန အသမ္ပဋိစ္ဆန္တေသု ဘဏ္ဍဒေယျံ၊ တာဝ မဟန္တော ဝါ မတသူကရော အာဟရိတွာ ဒါတဗ္ဗော၊ တဒဂ္ဃနကံ ဝါ ဘဏ္ဍံ။ သစေ ပါသသာမိကေ ကုဟိဉ္စိပိ န ပဿတိ၊ ပါသသာမန္တာ တဒဂ္ဃနကံ သာဋကံ ဝါ ကာသာဝံ ဝါ ထာလကံ ဝါ ယထာ တေ အာဂတာ ¶ ပဿန္တိ၊ ဤဒိသေ ဌာနေ ဌပေတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ထေယျစိတ္တေန ပန မောစေန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ။ ဧတ္ထ စ ကောစိ သူကရော ပါသံ ပါဒေန ကဍ္ဎိတွာ ဆိန္နမတ္တေ ပါသေ ဌာနာစာဝနဓမ္မေန ဌာနေန ဌိတော ဟောတိ စဏ္ဍသောတေ ဗဒ္ဓနာဝါ ¶ ဝိယ။ ကောစိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဌိတော၊ ကောစိ နိပန္နော၊ ကောစိ ကူဋပါသေန ဗဒ္ဓါ ဟောတိ။ ကူဋပါသော နာမ ယဿ အန္တေ ဓနုကံ ဝါ အင်္ကုသကော ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဒဏ္ဍကော ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ယော တတ္ထ တတ္ထ ရုက္ခာဒီသု လဂ္ဂိတွာ သူကရဿ ဂမနံ နိဝါရေတိ။ တတြ ပါသံ ကဍ္ဎိတွာ ဌိတဿ ဧကမေဝ ဌာနံ ပါသဗန္ဓနံ၊ သော ဟိ ပါသေ မုတ္တမတ္တေ ဝါ ဆိန္နမတ္တေ ဝါ ပလာယတိ။ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဌိတဿ ဗန္ဓနဉ္စ စတ္တာရော စ ပါဒါတိ ပဉ္စ ဌာနာနိ။ နိပန္နဿ ဗန္ဓနဉ္စ သယနဉ္စာတိ ဒွေ ဌာနာနိ။ ကူဋပါသဗဒ္ဓဿ ယတ္ထ ယတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ တံ တဒေဝ ဌာနံ။ တသ္မာ တံ တတော တတော မောစေန္တာ ဒသပိ ဝီသတိပိ သတမ္ပိ ဘိက္ခူ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇန္တိ။ တတ္ထ တတ္ထ အာဂတံ ဒိသွာ ဧကမေဝ ဒါသံ ပလာပေန္တော ဝိယ။

ပုရိမာနံ ပန တိဏ္ဏံ စတုပ္ပဒကထာယံ ဝုတ္တနယေန ဖန္ဒာပနဌာနာစာဝနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သုနခဒဋ္ဌံ သူကရံ ဝိဿဇ္ဇာပေန္တဿာပိ ကာရုညာဓိပ္ပာယေန ဘဏ္ဍဒေယျံ၊ ထေယျစိတ္တေန ပါရာဇိကံ။ ပါသဋ္ဌာနံ ပန သုနခသမီပံ ဝါ အသမ္ပတ္တံ ပဋိပထံ ဂန္တွာ ပဌမမေဝ ပလာပေန္တဿ အဝဟာရော နတ္ထိ။ ယောပိ ဗဒ္ဓသူကရဿ ဃာသဉ္စ ပါနီယဉ္စ ဒတွာ ဗလံ ဂါဟာပေတွာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောတိ – ‘‘ဥတြသ္တော ¶ ပလာယိဿတီ’’တိ၊ သော စေ ပလာယတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ပါသံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ ဥက္ကုဋ္ဌိသဒ္ဒေန ပလာပေန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။

ယော ပန ဃာသဉ္စ ပါနီယဉ္စ ဒတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ‘‘ဗလံ ဂဟေတွာ ပလာယိဿတီ’’တိ၊ သော စေ ပလာယတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ပါသံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ပါသသန္တိကေ သတ္ထံ ဝါ အဂ္ဂိံ ဝါ ဌပေတိ ‘‘ဆိန္နေ ဝါ ဒဍ္ဎေ ဝါ ပလာယိဿတီ’’တိ။ သူကရော ပါသံ စာလေန္တော ဆိန္နေ ဝါ ဒဍ္ဎေ ဝါ ပလာယတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ ပါသံ ယဋ္ဌိယာ သဟ ပါတေတိ၊ ပစ္ဆာ သူကရော တံ မဒ္ဒန္တော ဂစ္ဆတိ ¶ ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ သူကရော အဒူဟလပါသာဏေဟိ အက္ကန္တော ဟောတိ၊ တံ ပလာပေတုကာမဿ အဒူဟလံ ကာရုညေန ဥက္ခိပတော ဘဏ္ဍဒေယျံ၊ ထေယျစိတ္တေန ပါရာဇိကံ။ သစေ ဥက္ခိတ္တမတ္တေ အဂန္တွာ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ ဥက္ခိပိတွာ ဌပိတံ အဒူဟလံ ¶ ပါတေတိ၊ ပစ္ဆာ သူကရော တံ မဒ္ဒန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ဩပါတေ ပတိတသူကရမ္ပိ ကာရုညေန ဥဒ္ဓရတော ဘဏ္ဍဒေယျံ၊ ထေယျစိတ္တေန ပါရာဇိကံ။ ဩပါတံ ပူရေတွာ နာသေတိ၊ ပစ္ဆာ သူကရော တံ မဒ္ဒန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ သူလေ ဝိဒ္ဓံ ကာရုညေန ဥဒ္ဓရတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ၊ ထေယျစိတ္တေန ပါရာဇိကံ။ သူလံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဆဍ္ဍေတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။

ဝိဟာရဘူမိယံ ပန ပါသေ ဝါ အဒူဟလံ ဝါ ဩဍ္ဍေန္တာ ဝါရေတဗ္ဗာ – ‘‘မိဂရူပါနံ ပဋိသရဏဋ္ဌာနမေတံ၊ မာ ဣဓ ဧဝံ ကရောထာ’’တိ။ သစေ ‘‘ဟရာပေထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ သယံ ဟရန္တိ၊ သုန္ဒရမေဝ။ အထ နေဝ ဟရန္တိ၊ န ဟရိတုံ ဒေန္တိ၊ ရက္ခံ ယာစိတွာ ဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မနုဿာ သဿရက္ခဏကာလေ ခေတ္တေသု ပါသေ စ အဒူဟလပါသာဏာဒီနိ စ ကရောန္တိ – ‘‘မံသံ ခါဒန္တာ သဿာနိ ရက္ခိဿာမာ’’တိ။ ဝီတိဝတ္တေ သဿကာလေ တေသု အနာလယေသု ပက္ကန္တေသု တတ္ထ ဗဒ္ဓံ ဝါ ပတိတံ ဝါ မောစေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။

မိဂဝတ္ထုဒွယေပိ သူကရဝတ္ထူသု ဝုတ္တသဒိသောယေဝ ဝိနိစ္ဆယော။

မစ္ဆဝတ္ထုဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ကုမီနမုခံ ဝိဝရိတွာ ဝါ ပစ္ဆာပုဋကံ မုဉ္စိတွာ ဝါ ပဿေန ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ဝါ ကုမီနတော မစ္ဆေ ပေါထေတွာ ပလာပေန္တဿ ပါရာဇိကံ။ ဘတ္တသိတ္ထာနိ ဒဿေတွာ ဧဝံ ပလာပေန္တဿာပိ ပါရာဇိကံ။ သဟ ကုမီနေန ဥဒ္ဓရတောပိ ပါရာဇိကံ။ ကေဝလံ ကုမီနမုခံ ဝိဝရတိ၊ ပစ္ဆာပုဋကံ မုဉ္စတိ၊ ဆိဒ္ဒံ ဝါ ကရောတိ၊ မစ္ဆာ ပန အတ္တနော ဓမ္မတာယ ပလာယန္တိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ဧဝံ ကတွာ ဘတ္တသိတ္ထာနိ ဒဿေတိ၊ မစ္ဆာ ဂေါစရတ္ထာယ နိက္ခမိတွာ ပလာယန္တိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ မုခံ အဝိဝရိတွာ ပစ္ဆာပုဋကံ အမုဉ္စိတွာ ¶ ပဿေန ဆိဒ္ဒံ အကတွာ ကေဝလံ ဘတ္တသိတ္ထာနိ ဒဿေတိ၊ မစ္ဆာ ပန ဆာတဇ္ဈတ္တာ သီသေန ပဟရိတွာ ဩကာသံ ကတွာ ဂေါစရတ္ထာယ နိက္ခမိတွာ ပလာယန္တိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ တုစ္ဆကုမီနဿ မုခံ ဝါ ဝိဝရတိ၊ ပစ္ဆာပုဋကံ ဝါ မုဉ္စတိ၊ ဆိဒ္ဒံ ဝါ ကရောတိ၊ အာဂတာဂတာ မစ္ဆာ ဒွါရံ ပတ္တာ ¶ ပုဋကဆိဒ္ဒေဟိ ပလာယန္တိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ တုစ္ဆကုမီနံ ဂဟေတွာ ဂုမ္ဗေ ခိပတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝါတိ။ ယာနေ ဘဏ္ဍံ ပီဌေ ထဝိကာယ သဒိသံ။

မံသပေသိဝတ္ထုမှိ ¶ – သစေ အာကာသေ ဂဏှာတိ၊ ဂဟိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ။ တံ ဆဟာကာရေဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဌာနာစာဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဒါရုဂေါပါလကရဇကသာဋကဝတ္ထူသု စ အမ္ဗစောရကာဒိဝတ္ထူသု ဝုတ္တနယေန ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။

၁၅၅။ ကုမ္ဘိဝတ္ထုသ္မိံ – ယော သပ္ပိတေလာဒီနိ အပါဒဂ္ဃနကာနိ ဂဟေတွာ ‘‘န ပုန ဧဝံ ကရိဿာမီ’’တိ သံဝရေ ဌတွာ ဒုတိယဒိဝသာဒီသုပိ ပုန စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဧဝမေဝ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော သဗ္ဗမ္ပိ တံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ နေဝတ္ထိ ပါရာဇိကံ။ ဒုက္ကဋံ ဝါ ထုလ္လစ္စယံ ဝါ အာပဇ္ဇတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတိ။ အယမ္ပိ ဘိက္ခု ဧဝမေဝမကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု ပါရာဇိကဿာ’’တိ။ ဓုရနိက္ခေပံ ပန အကတွာ ‘‘ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ထောကံ ထောကမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇတော ယသ္မိံ ဒိဝသေ ပါဒဂ္ဃနကံ ပူရတိ၊ တသ္မိံ ပါရာဇိကံ။

သံဝိဒါဝဟာရဝတ္ထူနိ သံဝိဒါဝဟာရေ၊ မုဋ္ဌိဝတ္ထူနိ ဩဒနိယဃရာဒိဝတ္ထူသု ဒွေ ဝိဃာသဝတ္ထူနိ အမ္ဗစောရကာဒိဝတ္ထူသု ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဒွေ တိဏဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

၁၅၆။ အမ္ဗဘာဇာပနာဒိဝတ္ထူသု တေ ဘိက္ခူ ဧကံ ဂါမကာဝါသံ ပရိစ္ဆိန္နဘိက္ခုကံ အဂမံသု။ တတ္ထ ဘိက္ခူ ဖလာဖလံ ပရိဘုဉ္ဇမာနာပိ တေသု အာဂတေသု ‘‘ထေရာနံ ဖလာနိ ဒေထာ’’တိ ကပ္ပိယကာရကေ န အဝေါစုံ။ အထ တေ ဘိက္ခူ ‘‘ကိံ သင်္ဃိကံ အမှာကံ န ပါပုဏာတီ’’တိ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဘာဇာပေတွာ တေသမ္ပိ ဝဿဂ္ဂေန ဘာဂံ ဒတွာ အတ္တနာပိ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ တေန နေသံ ဘဂဝါ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဘောဂတ္ထာယာ’’တိ အာဟ။ တသ္မာ ဣဒါနိပိ ယတ္ထ အာဝါသိကာ အာဂန္တုကာနံ န ဒေန္တိ၊ ဖလဝါရေ စ သမ္ပတ္တေ အညေသံ အတ္ထိဘာဝံ ဒိသွာ စောရိကာယ အတ္တနာဝ ခါဒန္တိ၊ တတ္ထ အာဂန္တုကေဟိ ¶ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယတ္ထ ပန အာဝါသိကာ ရုက္ခေ ရက္ခိတွာ ဖလဝါရေ သမ္ပတ္တေ ဘာဇေတွာ ခါဒန္တိ၊ စတူသု ပစ္စယေသု ¶ သမ္မာ ဥပနေန္တိ၊ အနိဿရာ တတ္ထ အာဂန္တုကာ။ ယေပိ ရုက္ခာ စီဝရတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နာ၊ တေသုပိ အာဂန္တုကာ အနိဿရာ။ ဧသေဝ နယော သေသပစ္စယတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နေသုပိ။

ယေ ¶ ပန တထာ အနိယမိတာ၊ အာဝါသိကာ စ တေ ရက္ခိတွာ ဂေါပေတွာ စောရိကာယ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ န တေသု အာဝါသိကာနံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗံ။ ယေ ဖလပရိဘောဂတ္ထာယ ဒိန္နာ၊ အာဝါသိကာပိ နေ ရက္ခိတွာ ဂေါပေတွာ သမ္မာ ဥပနေန္တိ၊ တေသုယေဝ တေသံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝုတ္တံ – ‘‘စတုန္နံ ပစ္စယာနံ နိယမေတွာ ဒိန္နံ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗော။ ပရိဘောဂဝသေနေဝ တံ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ယံ ပနေတ္ထ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတံ၊ တံ ပရိဘောဂဝသေနေဝ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စာ’’တိ။

ဩဒိဿ စီဝရတ္ထာယ ဒိန္နံ စီဝရေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ၊ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍပါတေန ကိလမန္တိ၊ စီဝရံ ပန သုလဘံ၊ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ပိဏ္ဍပါတေပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနေန ဂိလာနပစ္စယေန ဝါ ကိလမန္တေသု သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ တဒတ္ထာယပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဩဒိဿ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ ဂိလာနပစ္စယတ္ထာယ စ ဒိန္နေပိ ဧသေဝ နယော။ ဩဒိဿ သေနာသနတ္ထာယ ဒိန္နံ ပန ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ၊ တံ ရက္ခိတွာ ဂေါပေတွာ တဒတ္ထမေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ၊ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍပါတေန န ယာပေန္တိ။ ဧတ္ထ ရာဇရောဂစောရဘယာဒီဟိ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တာနံ ဝိဟာရာ ပလုဇ္ဇန္တိ၊ တာလနာဠိကေရာဒိကေ ဝိနာသေန္တိ၊ သေနာသနပစ္စယံ ပန နိဿာယ ယာပေတုံ သက္ကာ ဟောတိ။ ဧဝရူပေ ကာလေ သေနာသနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာပိ သေနာသနဇဂ္ဂနတ္ထာယ ပရိဘောဂေါ ဘဂဝတာ အနုညာတော။ တသ္မာ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝရသေနာသနာနိ ဌပေတွာ ဣတရာနိ လာမကကောဋိယာ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မူလဝတ္ထုစ္ဆေဒံ ပန ကတွာ န ဥပနေတဗ္ဗံ ¶ ။

ယော ပန အာရာမော စတုပ္ပစ္စယတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နော၊ တတ္ထ အပလောကနကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ။ ယေန ပန ပစ္စယေန ဦနံ၊ တဒတ္ထံ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာရာမော ဇဂ္ဂိတဗ္ဗော၊ ဝေတနံ ဒတွာပိ ဇဂ္ဂါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယေ ပန ဝေတနံ လဘိတွာ အာရာမေယေဝ ဂေဟံ ကတွာ ဝသန္တာ ရက္ခန္တိ၊ တေ စေ အာဂတာနံ ဘိက္ခူနံ နာဠိကေရံ ဝါ တာလပက္ကံ ဝါ ဒေန္တိ၊ ယံ တေသံ သင်္ဃေန အနုညာတံ ဟောတိ – ‘‘ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧတ္တကံ နာမ ခါဒထာ’’တိ တဒေဝ တေ ဒါတုံ လဘန္တိ၊ တတော ဥတ္တရိ တေသံ ဒဒန္တာနမ္ပိ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ယော ¶ ¶ ပန အာရာမံ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ သင်္ဃဿ စတုပ္ပစ္စယတ္ထာယ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမေဝ ဒေတိ၊ အယံ ဗဟုကမ္ပိ ဒါတုံ လဘတိ။ စေတိယဿ ပဒီပတ္ထာယ ဝါ ခဏ္ဍဖုလ္လပဋိသင်္ခရဏတ္ထာယ ဝါ ဒိန္နော အာရာမောပိ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော၊ ဝေတနံ ဒတွာပိ ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗော။ ဝေတနဉ္စ ပနေတ္ထ စေတိယသန္တကမ္ပိ သင်္ဃသန္တကမ္ပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတမ္ပိ အာရာမံ ဝေတနေန တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ရက္ခန္တာနဉ္စ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဒါယကာနဉ္စ တတ္ထ ဇာတကဖလဒါနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

အမ္ဗပါလကာဒိဝတ္ထူသု – အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂေါပကဿ ဒါနေတိ ဧတ္ထ ကတရံ ပန ဂေါပကဒါနံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကတရံ န ဝဋ္ဋတီတိ? မဟာသုမတ္ထေရော တာဝ အာဟ – ‘‘ယံ ဂေါပကဿ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နံ ဟောတိ – ‘ဧတ္တကံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဂဏှာ’တိ တဒေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော ဥတ္တရိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ကိံ ဂေါပကာနံ ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာ နိမိတ္တသညံ ဝါ ကတွာ ဒိန္နံ အတ္ထိ၊ ဧတေသံ ဟတ္ထေ ဝိဿဋ္ဌကဿ ဧတေ ဣဿရာ၊ တသ္မာ ယံ တေ ဒေန္တိ တံ ဗဟုကမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ – ‘‘မနုဿာနံ အာရာမံ ဝါ အညံ ဝါ ဖလာဖလံ ဒါရကာ ရက္ခန္တိ၊ တေဟိ ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတိ ¶ ။ အာဟရာပေတွာ ပန န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သင်္ဃိကေ ပန စေတိယသန္တကေ စ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ရက္ခန္တဿေဝ ဒါနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝေတနေန ရက္ခန္တဿ အတ္တနော ဘာဂမတ္တံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ယံ ဂိဟီနံ အာရာမရက္ခကာ ဘိက္ခူနံ ဒေန္တိ၊ ဧတံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပန အာရာမဂေါပကာ ယံ အတ္တနော ဘတိယာ ခဏ္ဍေတွာ ဒေန္တိ၊ ဧတံ ဝဋ္ဋတိ။ ယောပိ ဥပဍ္ဎာရာမံ ဝါ ကေစိဒေဝ ရုက္ခေ ဝါ ဘတိံ လဘိတွာ ရက္ခတိ၊ တဿာပိ အတ္တနော ပတ္တရုက္ခတောယေဝ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ရက္ခန္တဿ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတံ ပန သဗ္ဗံ ဗျဉ္ဇနတော နာနံ၊ အတ္ထတော ဧကမေဝ၊ တသ္မာ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဒါရုဝတ္ထုမှိ – တာဝကာလိကော အဟံ ဘဂဝါတိ တာဝကာလိကစိတ္တော အဟံ ဘဂဝါတိ ဝတ္တုကာမေန ဝုတ္တံ၊ တာဝကာလိကစိတ္တောတိ ‘‘ပုန အာဟရိတွာ ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံစိတ္တော အဟန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ‘‘တာဝကာလိကေ အနာပတ္တီ’’တိ အာဟ။

အယံ ပနေတ္ထ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော – သစေ သင်္ဃော သင်္ဃိကံ ကမ္မံ ကာရေတိ ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ဘောဇနသာလံ ဝါ၊ တတော အာပုစ္ဆိတွာ တာဝကာလိကံ ဟရိတဗ္ဗံ။ ယော ပန သင်္ဃိကော ဒဗ္ဗသမ္ဘာရော အဂုတ္တော ဒေဝေ ဝဿန္တေ ¶ တေမေတိ၊ အာတပေန သုက္ခတိ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ အာဟရိတွာ အတ္တနော အာဝါသေ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သင်္ဃော အာဟရာပေန္တော အညေန ဝါ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေန မူလေန ဝါ သညာပေတဗ္ဗော။ န သက္ကာ စေ ဟောတိ သညာပေတုံ၊ ‘‘သင်္ဃိကေန၊ ဘန္တေ၊ ကတံ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ဝဠဉ္ဇထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သေနာသနဿ ပန အယမေဝ ဘိက္ခု ဣဿရော။ သစေပိ ပါသာဏတ္ထမ္ဘော ဝါ ရုက္ခတ္ထမ္ဘော ဝါ ¶ ကဝါဋံ ဝါ ဝါတပါနံ ဝါ နပ္ပဟောတိ၊ သင်္ဃိကံ တာဝကာလိကံ အာဟရိတွာ ပါကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧသ နယော အညေသုပိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေသူတိ။

ဥဒကဝတ္ထုသ္မိံ – ယဒါ ¶ ဥဒကံ ဒုလ္လဘံ ဟောတိ၊ ယောဇနတောပိ အဍ္ဎယောဇနတောပိ အာဟရီယတိ၊ ဧဝရူပေ ပရိဂ္ဂဟိတဥဒကေ အဝဟာရော။ ယတောပိ အာဟရိမတော ဝါ ပေါက္ခရဏီအာဒီသု ဌိတတော ဝါ ကေဝလံ ယာဂုဘတ္တံ သမ္ပာဒေန္တိ၊ ပါနီယပရိဘောဂဉ္စ ကရောန္တိ၊ န အညံ မဟာပရိဘောဂံ၊ တမ္ပိ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှတော အဝဟာရော။ ယတော ပန ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဃဋေ ဂဟေတွာ အာသနံ ဓောဝိတုံ၊ ဗောဓိရုက္ခေ သိဉ္စိတုံ ဥဒကပူဇံ ကာတုံ၊ ရဇနံ ပစိတုံ လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ သင်္ဃဿ ကတိကဝသေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အတိရေကံ ဂဏှန္တော၊ မတ္တိကာဒီနိ ဝါ ထေယျစိတ္တေန ပက္ခိပန္တော ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗော။

သစေ အာဝါသိကာ ကတိကဝတ္တံ ဒဠှံ ကရောန္တိ၊ အညေသံ ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိတုံ ဝါ ရဇိတုံ ဝါ န ဒေန္တိ၊ အတ္တနာ ပန အညေသံ အပဿန္တာနံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗံ ကရောန္တိ၊ တေသံ ကတိကာယ န ဌာတဗ္ဗံ။ ယတ္တကံ တေ ဓောဝန္တိ၊ တတ္တကံ ဓောဝိတဗ္ဗံ။ သစေ သင်္ဃဿ ဒွေ တိဿော ပေါက္ခရဏိယော ဝါ ဥဒကသောဏ္ဍိယော ဝါ ဟောန္တိ၊ ကတိကာ စ ကတာ ‘‘ဧတ္ထ နှာယိတဗ္ဗံ၊ ဣတော ပါနီယံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣဓ သဗ္ဗပရိဘောဂေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ။ ကတိကဝတ္တေနေဝ သဗ္ဗံ ကာတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ကတိကာ နတ္ထိ၊ တတ္ထ သဗ္ဗပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတီတိ။

မတ္တိကာဝတ္ထုသ္မိံ – ယတ္ထ မတ္တိကာ ဒုလ္လဘာ ဟောတိ၊ နာနပ္ပကာရာ ဝါ ဝဏ္ဏမတ္တိကာ အာဟရိတွာ ဌပိတာ၊ တတ္ထ ထောကာပိ ပဉ္စမာသကံ အဂ္ဃတိ၊ တသ္မာ ပါရာဇိကံ။ သင်္ဃိကေ ပန ကမ္မေ စေတိယကမ္မေ စ နိဋ္ဌိတေ သင်္ဃံ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ တာဝကာလိကံ ဝါ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သုဓာယပိ စိတ္တကမ္မဝဏ္ဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။

တိဏဝတ္ထူသု ¶ – ဈာပိတတိဏေ ဌာနာစာဝနဿ အဘာဝါ ဒုက္ကဋံ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတိ။ သင်္ဃော တိဏဝတ္ထုံ ဇဂ္ဂိတွာ သင်္ဃိကံ အာဝါသံ ဆာဒေတိ၊ ပုန ကဒါစိ ဇဂ္ဂိတုံ န သက္ကောတိ၊ အထညော ဧကော ဘိက္ခု ဝတ္တသီသေန ဇဂ္ဂတိ၊ သင်္ဃဿေဝေတံ။ နော စေ ဇဂ္ဂတိ၊ သင်္ဃေနေကော ¶ ဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဇဂ္ဂိတွာ ဒေဟီ’’တိ။ သော စေ ဘာဂံ ဣစ္ဆတိ၊ ဘာဂံ ဒတွာပိ ဇဂ္ဂါပေတဗ္ဗံ။ သစေ ဘာဂံ ဝဍ္ဎေတိ၊ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ဝဍ္ဎေတိယေဝ၊ ‘‘ဂစ္ဆ ဇဂ္ဂိတွာ သဗ္ဗံ ဂဟေတွာ အတ္တနော သန္တကံ သေနာသနံ ဆာဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ကသ္မာ? နဋ္ဌေ အတ္ထော နတ္ထိ။ ဒဒန္တေဟိ ပန သဝတ္ထုကံ န ဒါတဗ္ဗံ ¶ ၊ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ၊ တိဏမတ္တံ ပန ဒါတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ စေ ဇဂ္ဂိတွာ အတ္တနော သေနာသနံ ဆာဒေန္တေ ပုန သင်္ဃော ဇဂ္ဂိတုံ ပဟောတိ၊ ‘‘တွံ မာ ဇဂ္ဂိ၊ သင်္ဃော ဇဂ္ဂိဿတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ။

မဉ္စာဒီနိ သတ္တ ဝတ္ထူနိ ပါကဋာနေဝ။ ပါဠိယံ ပန အနာဂတမ္ပိ ပါသာဏတ္ထမ္ဘံ ဝါ ရုက္ခတ္ထမ္ဘံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ပါဒဂ္ဃနကံ ဟရန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ။ ပဓာနဃရာဒီသု ဆဍ္ဍိတပတိတာနံ ပရိဝေဏာဒီနံ ကုဋ္ဋမ္ပိ ပါကာရမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ ဣဋ္ဌကာဒီနိ အဝဟရန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ကသ္မာ? သင်္ဃိကံ နာမ ကဒါစိ အဇ္ဈာဝသန္တိ၊ ကဒါစိ န အဇ္ဈာဝသန္တိ။ ပစ္စန္တေ စောရဘယေန ဇနပဒေ ဝုဋ္ဌဟန္တေ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရာဒီသု ကိဉ္စိ ပရိက္ခာရံ ဟရန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ယေ ပန တတော တာဝကာလိကံ ဟရန္တိ၊ ပုန အာဝသိတေသု စ ဝိဟာရေသု ဘိက္ခူ အာဟရာပေန္တိ၊ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိ တတော အာဟရိတွာ သေနာသနံ ကတံ ဟောတိ၊ တံ ဝါ တဒဂ္ဃနကံ ဝါ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ‘‘ပုန အာဝသိဿာမာ’’တိ အာလယံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝုဋ္ဌိတေသု ဇနပဒေသု ဂဏသန္တကံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ တေ စေ အနုဇာနန္တိ၊ ပဋိကမ္မေန ကိစ္စံ နတ္ထိ။ သင်္ဃိကံ ပန ဂရုဘဏ္ဍံ၊ တသ္မာ ပဋိကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗမေဝ။

၁၅၇။ ဝိဟာရပရိဘောဂဝတ္ထု ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာဝကာလိကံ ဟရိတုန္တိ ဧတ္ထ ယော ဘိက္ခု သင်္ဃိကံ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ တာဝကာလိကံ ဟရိတွာ အတ္တနော ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဧကမ္ပိ ဒွေပိ မာသေ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အာဂတာဂတာနံ ဝုဍ္ဎတရာနံ ဒေတိ၊ နပ္ပဋိဗာဟတိ ¶ ၊ တဿ တသ္မိံ နဋ္ဌေပိ ဇိဏ္ဏေပိ စောရာဝဟဋေပိ ဂီဝါ န ဟောတိ။ ဝသိတွာ ပန ဂစ္ဆန္တေန ယထာဌာနေ ဌပေတဗ္ဗံ။ ယော ပန ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အာဂတာဂတာနံ ဝုဍ္ဎတရာနံ န ¶ ဒေတိ၊ တသ္မိံ နဋ္ဌေ တဿ ဂီဝါ ဟောတိ။ အညံ ပန အာဝါသံ ဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန သစေ တတ္ထ ဝုဍ္ဎတရော အာဂန္တွာ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ ‘‘မယာ ဣဒံ အသုကာဝါသတော နာမ အာဟဋံ၊ ဂစ္ဆာမိ၊ နံ ပါကတိကံ ကရောမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သော ဘိက္ခု ‘‘အဟံ ပါကတိကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ တဿ ဘာရံ ကတွာပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

စမ္ပာဝတ္ထုမှိ – တေကဋုလယာဂူတိ တိလတဏ္ဍုလမုဂ္ဂေဟိ ဝါ တိလတဏ္ဍုလမာသေဟိ ဝါ တိလတဏ္ဍုလကုလတ္ထေဟိ ဝါ တိလတဏ္ဍုလေဟိ သဒ္ဓိံ ယံကိဉ္စိ ဧကံ အပရဏ္ဏံ ပက္ခိပိတွာ တီဟိ ကတာ၊ ဧတံ ကိရ ဣမေဟိ တီဟိ စတုဘာဂဥဒကသမ္ဘိန္နေ ခီရေ သပ္ပိမဓုသက္ကရာဒီဟိ ယောဇေတွာ ကရောန္တိ။

ရာဇဂဟဝတ္ထုမှိ ¶ – မဓုဂေါဠကောတိ အတိရသကပူဝေါ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘မဓုသီသက’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ သေသမေတ္ထ ဝတ္ထုဒွယေပိ ဩဒနဘာဇနီယဝတ္ထုသ္မိံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၅၈။ အဇ္ဇုကဝတ္ထုသ္မိံ – ဧတဒဝေါစာတိ ဂိလာနော ဟုတွာ အဝေါစ။ အာယသ္မာ ဥပါလိ အာယသ္မတော အဇ္ဇုကဿ ပက္ခောတိ န အဂတိဂမနဝသေန ပက္ခော၊ အပိ စ ခေါ အနာပတ္တိသညိတာယ လဇ္ဇီအနုဂ္ဂဟေန ဝိနယာနုဂ္ဂဟေန စ ထေရော ပက္ခောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

၁၅၉။ ဗာရာဏသီဝတ္ထုသ္မိံ – စောရေဟိ ဥပဒ္ဒုတန္တိ စောရေဟိ ဝိလုတ္တံ။ ဣဒ္ဓိယာ အာနေတွာ ပါသာဒေ ဌပေသီတိ ထေရော ကိရ တံ ကုလံ သောကသလ္လသမပ္ပိတံ အာဝဋ္ဋန္တံ ဝိဝဋ္ဋန္တံ ဒိသွာ တဿ ကုလဿ အနုကမ္ပာယ ပသာဒါနုရက္ခဏတ္ထာယ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန အတ္တနော ဣဒ္ဓိယာ ‘‘တေသံယေဝ ပါသာဒံ ဒါရကာနံ သမီပေ ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ ဒါရကာ ‘‘အမှာကံ ပါသာဒေါ’’တိ သဉ္ဇာနိတွာ အဘိရုဟိံသု။ တတော ထေရော ဣဒ္ဓိံ ပဋိသံဟရိ၊ ပါသာဒေါပိ ¶ သကဋ္ဌာနေယေဝ အဋ္ဌာသိ။ ဝေါဟာရဝသေန ပန ဝုတ္တံ ‘‘တေ ဒါရကေ ဣဒ္ဓိယာ အာနေတွာ ပါသာဒေ ဌပေသီ’’တိ။ ဣဒ္ဓိဝိသယေတိ ဤဒိသာယ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ အနာပတ္တိ။ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ ပန န ဝဋ္ဋတိ။

၁၆၀-၁။ အဝသာနေ ဝတ္ထုဒွယံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယံ အဒုတိယေန၊ ယံ ဇိနေန ပကာသိတံ၊

ပရာဇိတကိလေသေန၊ ပါရာဇိကမိဒံ ဣဓ။

သိက္ခာပဒံ သမံ တေန၊ အညံ ကိဉ္စိ န ဝိဇ္ဇတိ၊

အနေကနယဝေါကိဏ္ဏံ၊ ဂမ္ဘီရတ္ထဝိနိစ္ဆယံ။

တသ္မာ ဝတ္ထုမှိ ဩတိဏ္ဏေ၊ ဘိက္ခုနာ ဝိနယညုနာ၊

ဝိနယာနုဂ္ဂဟေနေတ္ထ၊ ကရောန္တေန ဝိနိစ္ဆယံ။

ပါဠိံ ¶ အဋ္ဌကထဉ္စေဝ၊ သာဓိပ္ပာယမသေသတော၊

ဩဂယှ အပ္ပမတ္တေန၊ ကရဏီယော ဝိနိစ္ဆယော။

အာပတ္တိဒဿနုဿာဟော၊ န ကတ္တဗ္ဗော ကုဒါစနံ၊

ပဿိဿာမိ အနာပတ္တိ-မိတိ ကယိရာထ မာနသံ။

ပဿိတွာပိ စ အာပတ္တိံ၊ အဝတွာဝ ပုနပ္ပုနံ၊

ဝီမံသိတွာထ ဝိညူဟိ၊ သံသန္ဒိတွာ စ တံ ဝဒေ။

ကပ္ပိယေပိ စ ဝတ္ထုသ္မိံ၊ စိတ္တဿ လဟုဝတ္တိနော၊

ဝသေန သာမညဂုဏာ၊ စဝန္တီဓ ပုထုဇ္ဇနာ။

တသ္မာ ပရပရိက္ခာရံ၊ အာသီဝိသမိဝေါရဂံ၊

အဂ္ဂိံ ဝိယ စ သမ္ပဿံ၊ နာမသေယျ ဝိစက္ခဏောတိ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ပါရာဇိကကဏ္ဍ-အဋ္ဌကထာ (ဒုတိယော ဘာဂေါ)

တတိယံ ¶ ¶ ¶ တီဟိ သုဒ္ဓေန၊ ယံ ဗုဒ္ဓေန ဝိဘာဝိတံ၊

ပါရာဇိကံ တဿ ဒါနိ၊ ပတ္တော သံဝဏ္ဏနာက္ကမော။

ယသ္မာ တသ္မာ သုဝိညေယျံ၊ ယံ ပုဗ္ဗေ စ ပကာသိတံ၊

တံ ဝဇ္ဇယိတွာ အဿာပိ၊ ဟောတိ သံဝဏ္ဏနာ အယံ။

၁၆၂။ တေန ¶ သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယန္တိ ဧတ္ထ ဝေသာလိယန္တိ ဧဝံနာမကေ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ပဝတ္တဝေါဟာရေ နဂရေ။ တဉှိ နဂရံ တိက္ခတ္တုံ ပါကာရပရိက္ခေပဝဍ္ဎနေန ဝိသာလီဘူတတ္တာ ‘‘ဝေသာလီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒမ္ပိ စ နဂရံ သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တေယေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ သဗ္ဗာကာရေန ဝေပုလ္လံ ပတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂေါစရဂါမံ ဒဿေတွာ နိဝါသဋ္ဌာန မာဟ – ‘‘မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယ’’န္တိ။ တတ္ထ မဟာဝနံ နာမ သယံဇာတံ အရောပိမံ သပရိစ္ဆေဒံ မဟန္တံ ဝနံ။ ကပိလဝတ္ထုသာမန္တာ ပန မဟာဝနံ ဟိမဝန္တေန သဟ ဧကာဗဒ္ဓံ အပရိစ္ဆေဒံ ဟုတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ အာဟစ္စ ဌိတံ။ ဣဒံ တာဒိသံ န ဟောတိ၊ သပရိစ္ဆေဒံ မဟန္တံ ဝနန္တိ မဟာဝနံ။ ကူဋာဂါရသာလာ ပန မဟာဝနံ ¶ နိဿာယ ကတေ အာရာမေ ကူဋာဂါရံ အန္တော ကတွာ ဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆဒနေန ကတာ သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဂန္ဓကုဋိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အနေကပရိယာယေန အသုဘကထံ ကထေတီတိ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ အသုဘာကာရသန္ဒဿနပ္ပဝတ္တံ ကာယဝိစ္ဆန္ဒနိယကထံ ကထေတိ။ သေယျထိဒံ – ‘‘အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ လောမာ…ပေ။ ¶ … မုတ္တ’’န္တိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဘိက္ခဝေ၊ ဣမသ္မိံ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ သဗ္ဗာကာရေနပိ ဝိစိနန္တော န ကောစိ ကိဉ္စိ မုတ္တံ ဝါ မဏိံ ဝါ ဝေဠုရိယံ ဝါ အဂရုံ ဝါ စန္ဒနံ ဝါ ကုင်္ကုမံ ဝါ ကပ္ပူရံ ဝါ ဝါသစုဏ္ဏာဒီနိ ဝါ အဏုမတ္တမ္ပိ သုစိဘာဝံ ပဿတိ။ အထ ခေါ ပရမဒုဂ္ဂန္ဓံ ဇေဂုစ္ဆံ အဿိရီကဒဿနံ ကေသလောမာဒိနာနပ္ပကာရံ အသုစိံယေဝ ပဿတိ။ တသ္မာ န ဧတ္ထ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ကရဏီယော။ ယေပိ ဟိ ဥတ္တမင်္ဂေ သိရသ္မိံ ဇာတာ ကေသာ နာမ၊ တေပိ အသုဘာ စေဝ အသုစိနော စ ပဋိက္ကူလာ စ။ သော စ နေသံ အသုဘာသုစိပဋိက္ကူလဘာဝေါ ဝဏ္ဏတောပိ သဏ္ဌာနတောပိ ဂန္ဓတောပိ အာသယတောပိ ဩကာသတောပီတိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ လောမာဒီနန္တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၈၂) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ဘဂဝါ ဧကမေကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ ပဉ္စပဉ္စပ္ပဘေဒေန အနေကပရိယာယေန အသုဘကထံ ကထေတိ။

အသုဘာယ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဝသေန အသုဘမာတိကံ နိက္ခိပိတွာ ပဒဘာဇနီယေန တံ ဝိဘဇန္တော ဝဏ္ဏေန္တော သံဝဏ္ဏေန္တော အသုဘာယ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ အသုဘဘာဝနာယ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ ယာ အယံ ကေသာဒီသု ဝါ ဥဒ္ဓုမာတကာဒီသု ဝါ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဝတ္ထူသု အသုဘာကာရံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တဿ စိတ္တဿ ဘာဝနာ ဝဍ္ဎနာ ဖာတိကမ္မံ၊ တဿာ အသုဘဘာဝနာယ အာနိသံသံ ဒဿေန္တော ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ ဂုဏံ ပရိကိတ္တေတိ။ သေယျထိဒံ – ‘‘အသုဘဘာဝနာဘိယုတ္တော၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ ဘိက္ခု ကေသာဒီသု ဝါ ဝတ္ထူသု ဥဒ္ဓုမာတကာဒီသု ဝါ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ တိဝိဓကလျာဏံ ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နံ ပဌမံ ဈာနံ ¶ ပဋိလဘတိ။ သော တံ ပဌမဇ္ဈာနသင်္ခါတံ စိတ္တမဉ္ဇူသံ နိဿာယ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဥတ္တမတ္ထံ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတီ’’တိ။

တတြိမာနိ ¶ ပဌမဿ ဈာနဿ ဒသ လက္ခဏာနိ – ပါရိပန္ထိကတော စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ၊ မဇ္ဈိမဿ သမာဓိနိမိတ္တဿ ပဋိပတ္တိ၊ တတ္ထ စိတ္တပက္ခန္ဒနံ၊ ဝိသုဒ္ဓဿ စိတ္တဿ အဇ္ဈုပေက္ခနံ၊ သမထပ္ပဋိပန္နဿ အဇ္ဈုပေက္ခနံ၊ ဧကတ္တုပဋ္ဌာနဿ အဇ္ဈုပေက္ခနံ၊ တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဧကရသဋ္ဌေန တဒုပဂဝီရိယဝါဟနဋ္ဌေန အာသေဝနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာတိ။

တတြာယံ ပါဠိ – ‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ ကော အာဒိ၊ ကိံ မဇ္ဈေ၊ ကိံ ပရိယောသာနံ? ပဌမဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒိ၊ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ၊ သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာနံ။ ပဌမဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒိ၊ အာဒိဿ ကတိ လက္ခဏာနိ? အာဒိဿ တီဏိ လက္ခဏာနိ – ယော တဿ ပရိပန္ထော တတော စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စိတ္တံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ပဋိပန္နတ္တာ တတ္ထ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ။ ယဉ္စ ပရိပန္ထတော စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ ယဉ္စ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စိတ္တံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ယဉ္စ ပဋိပန္နတ္တာ တတ္ထ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ။ ပဌမဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒိ၊ အာဒိဿ ဣမာနိ တီဏိ လက္ခဏာနိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘ပဌမံ ဈာနံ အာဒိကလျာဏဉ္စေဝ ဟောတိ တိလက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စ’။

‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ၊ မဇ္ဈဿ ကတိ လက္ခဏာနိ? မဇ္ဈဿ တီဏိ လက္ခဏာနိ – ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ သမထပ္ပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ။ ယဉ္စ ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ယဉ္စ သမထပ္ပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ ¶ ၊ ယဉ္စ ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ။ ပဌမဿ ဈာနဿ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ၊ မဇ္ဈဿ ဣမာနိ တီဏိ လက္ခဏာနိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘ပဌမံ ဈာနံ မဇ္ဈေကလျာဏဉ္စေဝ ဟောတိ တိလက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စ’။

‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာနံ၊ ပရိယောသာနဿ ကတိ လက္ခဏာနိ? ပရိယောသာနဿ စတ္တာရိ လက္ခဏာနိ – တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဧကရသဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ တဒုပဂဝီရိယဝါဟနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ အာသေဝနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ။ ပဌမဿ ဈာနဿ သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာနံ၊ ပရိယောသာနဿ ဣမာနိ စတ္တာရိ လက္ခဏာနိ ¶ ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘ပဌမံ ဈာနံ ပရိယောသာနကလျာဏဉ္စေဝ ဟောတိ စတုလက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စ။ ‘‘ဧဝံ တိဝိဓတ္တဂတံ စိတ္တံ တိဝိဓကလျာဏကံ ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နံ ¶ ဝိတက္ကသမ္ပန္နဉ္စေဝ ဟောတိ ဝိစာရသမ္ပန္နဉ္စ ပီတိသမ္ပန္နဉ္စ သုခသမ္ပန္နဉ္စ စိတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္နဉ္စ သဒ္ဓါသမ္ပန္နဉ္စ ဝီရိယသမ္ပန္နဉ္စ သတိသမ္ပန္နဉ္စ သမာဓိသမ္ပန္နဉ္စ ပညာသမ္ပန္နဉ္စာ’’တိ (ပဋိ။ ရော။ ၁။၁၅၈)။

အာဒိဿ အာဒိဿ အသုဘသမာပတ္တိယာ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ ‘‘ဧဝမ္ပိ ဣတ္ထမ္ပီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ဝဝတ္ထာနံ ကတွာ အာဒိသန္တော အသုဘသမာပတ္တိယာ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ အာနိသံသံ ကထေတိ၊ ဂုဏံ ပရိကိတ္တေတိ။ သေယျထိဒံ – ‘‘အသုဘသညာပရိစိတေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စေတသာ ဗဟုလံ ဝိဟရတော မေထုနဓမ္မသမာပတ္တိယာ စိတ္တံ ပဋိလီယတိ ပဋိကုဋတိ ပဋိဝဋ္ဋတိ၊ န သမ္ပသာရီယတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပါဋိကုလျတာ ဝါ သဏ္ဌာတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုက္ကုဋပတ္တံ ဝါ နှာရုဒဒ္ဒုလံ ဝါ အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တံ ပဋိလီယတိ ပဋိကုဋတိ ပဋိဝဋ္ဋတိ၊ န သမ္ပသာရီယတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုဘသညာပရိစိတေန ဘိက္ခုနော ¶ စေတသာ ဗဟုလံ ဝိဟရတော မေထုနဓမ္မသမာပတ္တိယာ စိတ္တံ ပဋိလီယတိ ပဋိကုဋတိ ပဋိဝဋ္ဋတိ၊ န သမ္ပသာရီယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၄၉)။

ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဓမာသံ ပဋိသလ္လီယိတုန္တိ အဟံ ဘိက္ခဝေ ဧကံ အဒ္ဓမာသံ ပဋိသလ္လီယိတုံ နိလီယိတုံ ဧကောဝ ဟုတွာ ဝိဟရိတုံ ဣစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။ နမှိ ကေနစိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော အညတြ ဧကေန ပိဏ္ဍပါတနီဟာရကေနာတိ ယော အတ္တနာ ပယုတ္တဝါစံ အကတွာ မမတ္ထာယ သဒ္ဓေသု ကုလေသု ပဋိယတ္တံ ပိဏ္ဍပါတံ နီဟရိတွာ မယှံ ဥပနာမေတိ၊ တံ ပိဏ္ဍပါတနီဟာရကံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ နမှိ အညေန ကေနစိ ဘိက္ခုနာ ဝါ ဂဟဋ္ဌေန ဝါ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗောတိ။

ကသ္မာ ပန ဧဝမာဟာတိ? အတီတေ ကိရ ပဉ္စသတာ မိဂလုဒ္ဒကာ မဟတီဟိ ဒဏ္ဍဝါဂုရာဟိ အရညံ ပရိက္ခိပိတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဧကတောယေဝ ယာဝဇီဝံ မိဂပက္ခိဃာတကမ္မေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတွာ နိရယေ ဥပပန္နာ၊ တေ တတ္ထ ပစ္စိတွာ ပုဗ္ဗေ ကတေန ကေနစိဒေဝ ကုသလကမ္မေန မနုဿေသု ဥပပန္နာ ကလျာဏူပနိဿယဝသေန သဗ္ဗေပိ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘိံသု၊ တေသံ တတော မူလာကုသလကမ္မတော အဝိပက္ကဝိပါကာ အပရာပရစေတနာ တသ္မိံ အဒ္ဓမာသဗ္ဘန္တရေ အတ္တူပက္ကမေန စ ပရူပက္ကမေန စ ဇီဝတုပစ္ဆေဒါယ ဩကာသမကာသိ၊ တံ ဘဂဝါ အဒ္ဒသ။ ကမ္မဝိပါကော နာမ န သက္ကာ ကေနစိ ပဋိဗာဟိတုံ။ တေသု စ ဘိက္ခူသု ပုထုဇ္ဇနာပိ အတ္ထိ သောတာပန္နသကဒါဂါမီအနာဂါမီခီဏာသဝါပိ။ တတ္ထ ခီဏာသဝါ အပ္ပဋိသန္ဓိကာ၊ ဣတရေ အရိယသာဝကာ ¶ နိယတဂတိကာ သုဂတိပရာယဏာ၊ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပန ဂတိ အနိယတာ။ အထ ဘဂဝါ စိန္တေသိ ¶ – ‘‘ဣမေ အတ္တဘာဝေ ဆန္ဒရာဂေန မရဏဘယဘီတာ န သက္ခိဿန္တိ ဂတိံ ဝိသောဓေတုံ၊ ဟန္ဒ နေသံ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနာယ အသုဘကထံ ကထေမိ။ တံ သုတွာ အတ္တဘာဝေ ဝိဂတစ္ဆန္ဒရာဂတာယ ဂတိဝိသောဓနံ ကတွာ သဂ္ဂေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိဿန္တိ။ ဧဝံ နေသံ မမ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သာတ္ထိကာ ¶ ဘဝိဿတီ’’တိ။

တတော တေသံ အနုဂ္ဂဟာယ အသုဘကထံ ကထေသိ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန၊ နော မရဏဝဏ္ဏသံဝဏ္ဏနာဓိပ္ပာယေန။ ကထေတွာ စ ပနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ မံ ဣမံ အဒ္ဓမာသံ ဘိက္ခူ ပဿိဿန္တိ၊ ‘အဇ္ဇ ဧကော ဘိက္ခု မတော၊ အဇ္ဇ ဒွေ…ပေ… အဇ္ဇ ဒသာ’တိ အာဂန္တွာ အာဂန္တွာ အာရောစေဿန္တိ။ အယဉ္စ ကမ္မဝိပါကော န သက္ကာ မယာ ဝါ အညေန ဝါ ပဋိဗာဟိတုံ။ သွာဟံ တံ သုတွာပိ ကိံ ကရိဿာမိ? ကိံ မေ အနတ္ထကေန အနယဗျသနေန သုတေန? ဟန္ဒာဟံ ဘိက္ခူနံ အဒဿနံ ဥပဂစ္ဆာမီ’’တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဓမာသံ ပတိသလ္လီယိတုံ၊ နမှိ ကေနစိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော အညတြ ဧကေန ပိဏ္ဍပါတနီဟာရကေနာ’’တိ။

အပရေ ပနာဟု – ‘‘ပရူပဝါဒဝိဝဇ္ဇနတ္ထံ ဧဝံ ဝတွာ ပဋိသလ္လီနော’’တိ။ ပရေ ကိရ ဘဂဝန္တံ ဥပဝဒိဿန္တိ – ‘‘အယံ ‘သဗ္ဗညူ၊ အဟံ သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တီ’တိ ပဋိဇာနမာနော အတ္တနောပိ သာဝကေ အညမညံ ဃာတေန္တေ နိဝါရေတုံ န သက္ကောတိ။ ကိမညံ သက္ခိဿတီ’’တိ? တတ္ထ ပဏ္ဍိတာ ဝက္ခန္တိ – ‘‘ဘဂဝါ ပဋိသလ္လာနမနုယုတ္တော နယိမံ ပဝတ္တိံ ဇာနာတိ၊ ကောစိဿ အာရောစယိတာပိ နတ္ထိ၊ သစေ ဇာနေယျ အဒ္ဓါ နိဝါရေယျာ’’တိ။ ဣဒံ ပန ဣစ္ဆာမတ္တံ၊ ပဌမမေဝေတ္ထ ကာရဏံ။ နာဿုဓာတိ ဧတ္ထ ‘‘အဿုဓာ’’တိ ပဒပူရဏမတ္တေ အဝဓာရဏတ္ထေ ဝါ နိပါတော၊ နေဝ ကောစိ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမတီတိ အတ္ထော။

အနေကေဟိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဝေါကာရော အဿာတိ အနေကာကာရဝေါကာရော၊ အနေကာကာရဝေါကိဏ္ဏော အနေကကာရဏသမ္မိဿောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကော သော? အသုဘဘာဝနာနုယောဂေါ၊ တံ အနေကာကာရဝေါကာရံ အသုဘဘာဝနာနုယောဂံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တီတိ ယုတ္တပယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ။ အဋ္ဋီယန္တီတိ သကေန ကာယေန အဋ္ဋာ ဒုက္ခိတာ ဟောန္တိ ¶ ။ ဟရာယန္တီတိ လဇ္ဇန္တိ။ ဇိဂုစ္ဆန္တီတိ သဉ္ဇာတဇိဂုစ္ဆာ ဟောန္တိ။ ဒဟရောတိ တရုဏော။ ယုဝါတိ ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော။ မဏ္ဍနကဇာတိကောတိ မဏ္ဍနကပကတိကော။ သီသံနှာတောတိ ¶ သီသေန သဒ္ဓိံ နှာတော။ ဒဟရော ယုဝါတိ စေတ္ထ ဒဟရဝစနေန ပဌမယောဗ္ဗနဘာဝံ ဒဿေတိ။ ပဌမယောဗ္ဗနေ ဟိ သတ္တာ ဝိသေသေန မဏ္ဍနကဇာတိကာ ဟောန္တိ။ သီသံနှာတောတိ ဣမိနာ မဏ္ဍနာနုယောဂကာလံ။ ယုဝါပိ ဟိ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကတွာ သံကိလိဋ္ဌသရီရော န ¶ မဏ္ဍနာနုယုတ္တော ဟောတိ၊ သီသံနှာတော ပန သော မဏ္ဍနမေဝါနုယုဉ္ဇတိ။ အဟိကုဏပါဒီနိ ဒဋ္ဌုမ္ပိ န ဣစ္ဆတိ။ သော တသ္မိံ ခဏေ အဟိကုဏပေန ဝါ ကုက္ကုရကုဏပေန ဝါ မနုဿကုဏပေန ဝါ ကဏ္ဌေ အာသတ္တေန ကေနစိဒေဝ ပစ္စတ္ထိကေန အာနေတွာ ကဏ္ဌေ ဗဒ္ဓေန ပဋိမုက္ကေန ယထာ အဋ္ဋီယေယျ ဟရာယေယျ ဇိဂုစ္ဆေယျ၊ ဧဝမေဝ တေ ဘိက္ခူ သကေန ကာယေန အဋ္ဋီယန္တာ ဟရာယန္တာ ဇိဂုစ္ဆန္တာ သော ဝိယ ပုရိသော တံ ကုဏပံ ဝိဂတစ္ဆန္ဒရာဂတာယ အတ္တနော ကာယံ ပရိစ္စဇိတုကာမာ ဟုတွာ သတ္ထံ အာဒါယ အတ္တနာပိ အတ္တာနံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ။ ‘‘တွံ မံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဟိ၊ အဟံ တ’’န္တိ ဧဝံ အညမညမ္ပိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ။

မိဂလဏ္ဍိကမ္ပိ သမဏကုတ္တကန္တိ မိဂလဏ္ဍိကောတိ တဿ နာမံ၊ သမဏကုတ္တကောတိ သမဏဝေသဓာရကော။ သော ကိရ သိခါမတ္တံ ဌပေတွာ သီသံ မုဏ္ဍေတွာ ဧကံ ကာသာဝံ နိဝါသေတွာ ဧကံ အံသေ ကတွာ ဝိဟာရံယေဝ ဥပနိဿာယ ဝိဃာသာဒဘာဝေန ဇီဝတိ။ တမ္ပိ မိဂလဏ္ဍိကံ သမဏကုတ္တကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ သာဓူတိ အာယာစနတ္ထေ နိပါတော။ နောတိ ဥပယောဂဗဟုဝစနံ၊ သာဓု အာဝုသော အမှေ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ အရိယာ နေဝ ပါဏာတိပါတံ ကရိံသု န သမာဒပေသုံ၊ န သမနုညာ အဟေသုံ။ ပုထုဇ္ဇနာ ပန သဗ္ဗမကံသု။ လောဟိတကန္တိ လောဟိတမက္ခိတံ။ ယေန ဝဂ္ဂုမုဒါနဒီတိ ဝဂ္ဂုမတာ လောကဿ ပုညသမ္မတာ နဒီ။ သောပိ ကိရ ‘‘တံ ပါပံ တတ္ထ ပဝါဟေဿာမီ’’တိ သညာယ ဂတော၊ နဒိယာ အာနုဘာဝေန အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပါပံ ပဟီနံ နာမ နတ္ထိ။

၁၆၃။ အဟုဒေဝ ကုက္ကုစ္စန္တိ တေသု ကိရ ဘိက္ခူသု ကေနစိပိ ကာယဝိကာရော ဝါ ¶ ဝစီဝိကာရော ဝါ န ကတော၊ သဗ္ဗေ သတာ သမ္ပဇာနာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန နိပဇ္ဇိံသု။ တံ အနုဿရတော တဿ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသိယေဝ။ အဟု ဝိပ္ပဋိသာရောတိ တဿေဝ ကုက္ကုစ္စဿ သဘာဝနိယမနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ ¶ ။ ဝိပ္ပဋိသာရကုက္ကုစ္စံ အဟောသိ၊ န ဝိနယကုက္ကုစ္စန္တိ။ အလာဘာ ဝတ မေတိအာဒိ ကုက္ကုစ္စဿ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အလာဘာ ဝတ မေတိ အာယတိံ ဒါနိ မမ ဟိတသုခလာဘာ နာမ နတ္ထီတိ အနုတ္ထုနာတိ။ ‘‘န ဝတ မေ လာဘာ’’တိဣမိနာ ပန တမေဝတ္ထံ ဒဠှံ ကရောတိ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – သစေပိ ကောစိ ‘‘လာဘာ တေ’’တိ ဝဒေယျ၊ တံ မိစ္ဆာ၊ န ဝတ မေ လာဘာတိ။ ဒုလ္လဒ္ဓံ ဝတ မေတိ ကုသလာနုဘာဝေန လဒ္ဓမ္ပိ ဣဒံ မနုဿတ္တံ ဒုလ္လဒ္ဓံ ဝတ မေ။ န ဝတ မေ သုလဒ္ဓန္တိဣမိနာ ပန တမေဝတ္ထံ ဒဠှံ ကရောတိ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – သစေပိ ကောစိ ‘‘သုလဒ္ဓံ တေ’’တိ ဝဒေယျ၊ တံ မိစ္ဆာ၊ န ဝတ မေ သုလဒ္ဓန္တိ။ အပုညံ ပသုတန္တိ အပုညံ ဥပစိတံ ဇနိတံ ဝါ။ ကသ္မာတိ စေ? ယောဟံ ဘိက္ခူ…ပေ… ဝေါရောပေသိန္တိ ¶ ။ တဿတ္ထော – ယော အဟံ သီလဝန္တေ တာယ ဧဝ သီလဝန္တတာယ ကလျာဏဓမ္မေ ဥတ္တမဓမ္မေ သေဋ္ဌဓမ္မေ ဘိက္ခူ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိန္တိ။

အညတရာ မာရကာယိကာတိ နာမဝသေန အပါကဋာ ဧကာ ဘုမ္မဒေဝတာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ မာရပက္ခိကာ မာရဿနုဝတ္တိကာ ‘‘ဧဝမယံ မာရဓေယျံ မာရဝိသယံ နာတိက္ကမိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ သဗ္ဗာဘရဏဝိဘူသိတာ ဟုတွာ အတ္တနော အာနုဘာဝံ ဒဿယမာနာ အဘိဇ္ဇမာနေ ဥဒကေ ပထဝီတလေ စင်္ကမမာနာ ဝိယ အာဂန္တွာ မိဂလဏ္ဍိကံ သမဏကုတ္တကံ ဧတဒဝေါစ။ သာဓု သာဓူတိ သမ္ပဟံသနတ္ထေ နိပါတော၊ တသ္မာ ဧဝ ဒွိဝစနံ ¶ ကတံ။ အတိဏ္ဏေ တာရေသီတိ သံသာရတော အတိဏ္ဏေ ဣမိနာ ဇီဝိတာဝေါရောပနေန တာရေသိ ပရိမောစေသီတိ။ အယံ ကိရ ဧတိဿာ ဒေဝတာယ ဗာလာယ ဒုမ္မေဓာယ လဒ္ဓိ ‘‘ယေ န မတာ၊ တေ သံသာရတော န မုတ္တာ။ ယေ မတာ၊ တေ မုတ္တာ’’တိ။ တသ္မာ သံသာရမောစကမိလက္ခာ ဝိယ ဧဝံလဒ္ဓိကာ ဟုတွာ တမ္ပိ တတ္ထ နိယောဇေန္တီ ဧဝမာဟ။ အထ ခေါ မိဂလဏ္ဍိကော သမဏကုတ္တကော တာဝ ဘုသံ ဥပ္ပန္နဝိပ္ပဋိသာရောပိ တံ ဒေဝတာယ အာနုဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဒေဝတာ ဧဝမာဟ – အဒ္ဓါ ဣမိနာ အတ္ထေန ဧဝမေဝ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ‘‘လာဘာ ကိရ မေ’’တိအာဒီနိ ပရိကိတ္တယန္တော။ ဝိဟာရေန ဝိဟာရံ ပရိဝေဏေန ပရိဝေဏံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေတီတိ တံ တံ ဝိဟာရဉ္စ ပရိဝေဏဉ္စ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ အန္တော ပဝိသိတွာ ဘိက္ခူ ဧဝံ ဝဒတိ – ‘‘ကော အတိဏ္ဏော၊ ကံ တာရေမီ’’တိ?

ဟောတိယေဝ ¶ ဘယန္တိ မရဏံ ပဋိစ္စ စိတ္တုတြာသော ဟောတိ။ ဟောတိ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ ဟဒယမံသံ အာဒိံ ကတွာ တသ္မာ သရီရစလနံ ဟောတိ၊ အတိဘယေန ထဒ္ဓသရီရတ္တန္တိပိ ဧကေ၊ ထမ္ဘိတတ္တဉှိ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ လောမဟံသောတိ ဥဒ္ဓံဌိတလောမတာ၊ ခီဏာသဝါ ပန သတ္တသုညတာယ သုဒိဋ္ဌတ္တာ မရဏကသတ္တမေဝ န ပဿန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ သဗ္ဗမ္ပေတံ နာဟောသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကမ္ပိ ဘိက္ခုံ ဒွေပိ…ပေ… သဋ္ဌိမ္ပိ ဘိက္ခူ ဧကာဟေန ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသီတိ ဧဝံ ဂဏနဝသေန သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ။

၁၆၄။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ တေသံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ဇီဝိတက္ခယပတ္တဘာဝံ ဉတွာ တတော ဧကီဘာဝတော ဝုဋ္ဌိတော ဇာနန္တောပိ အဇာနန္တော ဝိယ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ။ ကိံ နု ခေါ အာနန္ဒ တနုဘူတော ဝိယ ဘိက္ခုသင်္ဃောတိ အာနန္ဒ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဧကတော ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဥဒ္ဒေသံ ပရိပုစ္ဆံ ဂဏှန္တိ သဇ္ဈာယန္တိ၊ ဧကပဇ္ဇောတော ဝိယ အာရာမော ဒိဿတိ၊ ဣဒါနိ ပန အဒ္ဓမာသမတ္တဿ အစ္စယေန ¶ တနုဘူတော ဝိယ တနုကော မန္ဒော ¶ အပ္ပကော ဝိရဠဝိရဠော ဝိယ ဇာတော ဘိက္ခုသင်္ဃော။ ကိန္နု ခေါ ကာရဏံ၊ ကိံ ဒိသာသု ပက္ကန္တာ ဘိက္ခူတိ?

အထာယသ္မာ အာနန္ဒော ကမ္မဝိပါကေန တေသံ ဇီဝိတက္ခယပ္ပတ္တိံ အသလ္လက္ခေန္တော အသုဘကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂပစ္စယာ ပန သလ္လက္ခေန္တော ‘‘တထာ ဟိ ပန ဘန္တေ ဘဂဝါ’’တိအာဒိံ ဝတွာ ဘိက္ခူနံ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ အညံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ယာစန္တော ‘‘သာဓု ဘန္တေ ဘဂဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – သာဓု ဘန္တေ ဘဂဝါ အညံ ကာရဏံ အာစိက္ခတု၊ ယေန ဘိက္ခုသင်္ဃော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟေယျ၊ မဟာသမုဒ္ဒံ ဩရောဟဏတိတ္ထာနိ ဝိယ ဟိ အညာနိပိ ဒသာနုဿတိဒသကသိဏစတုဓာတုဝဝတ္ထာနဗြဟ္မဝိဟာရာနာပါနသတိပ္ပဘေဒါနိ ဗဟူနိ နိဗ္ဗာနောရောဟဏကမ္မဋ္ဌာနာနိ သန္တိ။ တေသု ဘဂဝါ ဘိက္ခူ သမဿာသေတွာ အညတရံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခတူတိ အဓိပ္ပာယော။

အထ ဘဂဝါ တထာ ကာတုကာမော ထေရံ ဥယျောဇေန္တော ‘‘တေနဟာနန္ဒာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝေသာလိံ ဥပနိဿာယာတိ ဝေသာလိံ ဥပနိဿာယ သမန္တာ ဂါဝုတေပိ အဒ္ဓယောဇနေပိ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ¶ ၊ တေ သဗ္ဗေ သန္နိပါတေဟီတိ အတ္ထော။ တေ သဗ္ဗေ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ သန္နိပါတေတွာတိ အတ္တနာ ဂန္တုံ ယုတ္တဋ္ဌာနံ သယံ ဂန္တွာ အညတ္ထ ဒဟရဘိက္ခူ ပဟိဏိတွာ မုဟုတ္တေနေဝ အနဝသေသေ ဘိက္ခူ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ သမူဟံ ကတွာ။ ယဿ ဒါနိ ဘန္တေ ဘဂဝါ ကာလံ မညတီတိ ဧတ္ထ အယမဓိပ္ပာယော – ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃော သန္နိပတိတော ဧသ ကာလော ဘိက္ခူနံ ဓမ္မကထံ ကာတုံ၊ အနုသာသနိံ ဒါတုံ၊ ဣဒါနိ ယဿ တုမှေ ကာလံ ဇာနာထ၊ တံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ။

၁၆၅။ အထ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – အယမ္ပိ ခေါ ဘိက္ခဝေတိ အာမန္တေတွာ စ ပန ဘိက္ခူနံ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ပုဗ္ဗေ အာစိက္ခိတအသုဘကမ္မဋ္ဌာနတော အညံ ပရိယာယံ ¶ အာစိက္ခန္တော ‘‘အာနာပါနဿတိသမာဓီ’’တိ အာဟ။

ဣဒါနိ ယသ္မာ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ သန္တပဏီတကမ္မဋ္ဌာနဒဿနတ္ထမေဝ အယံ ပါဠိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ အပရိဟာပေတွာ အတ္ထယောဇနာက္ကမံ ဧတ္ထ ဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမိ။ တတြ ‘‘အယမ္ပိ ခေါ ဘိက္ခဝေ’’တိ ဣမဿ တာဝ ပဒဿ အယံ ယောဇနာ – ဘိက္ခဝေ န ကေဝလံ အသုဘဘာဝနာယေဝ ကိလေသပ္ပဟာနာယ သံဝတ္တတိ၊ အပိစ အယမ္ပိ ခေါ အာနာပါနဿတိသမာဓိ…ပေ… ဝူပသမေတီတိ။

အယံ ¶ ပနေတ္ထ အတ္ထဝဏ္ဏနာ – အာနာပါနဿတီတိ အဿာသပဿာသပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ –

‘‘အာနန္တိ အဿာသော၊ နော ပဿာသော။ အပါနန္တိ ပဿာသော၊ နော အဿာသော။ အဿာသဝသေန ဥပဋ္ဌာနံ သတိ၊ ပဿာသဝသေန ဥပဋ္ဌာနံ သတိ။ ယော အဿသတိ တဿုပဋ္ဌာတိ၊ ယော ပဿသတိ တဿုပဋ္ဌာတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၀)။

သမာဓီတိ တာယ အာနာပါနပရိဂ္ဂါဟိကာယ သတိယာ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပန္နာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ သမာဓိသီသေန စာယံ ဒေသနာ၊ န သတိသီသေန။ တသ္မာ အာနာပါနဿတိယာ ယုတ္တော သမာဓိ အာနာပါနဿတိသမာဓိ၊ အာနာပါနဿတိယံ ဝါ သမာဓိ အာနာပါနဿတိသမာဓီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘာဝိတောတိ ဥပ္ပာဒိတော ဝဍ္ဎိတော စ။ ဗဟုလီကတောတိ ပုနပ္ပုနံ ¶ ကတော။ သန္တော စေဝ ပဏီတော စာတိ သန္တော စေဝ ပဏီတော စေဝ၊ ဥဘယတ္ထ ဧဝသဒ္ဒေန နိယမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? အယဉှိ ယထာ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ ကေဝလံ ပဋိဝေဓဝသေန သန္တဉ္စ ပဏီတဉ္စ ဩဠာရိကာရမ္မဏတ္တာ ပန ပဋိကူလာရမ္မဏတ္တာ စ အာရမ္မဏဝသေန နေဝ သန္တံ န ပဏီတံ၊ န ဧဝံ ကေနစိ ပရိယာယေန အသန္တော ဝါ အပ္ပဏီတော ဝါ၊ အပိစ ခေါ အာရမ္မဏသန္တတာယပိ သန္တော ဝူပသန္တော နိဗ္ဗုတော ပဋိဝေဓသင်္ခါတအင်္ဂသန္တတာယပိ အာရမ္မဏပ္ပဏီတတာယပိ ပဏီတော အတိတ္တိကရော အင်္ဂပ္ပဏီတတာယပီတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သန္တော စေဝ ပဏီတော စာ’’တိ။

အသေစနကော စ သုခေါ စ ဝိဟာရောတိ ဧတ္ထ ပန နာဿ သေစနန္တိ အသေစနကော အနာသိတ္တကော အဗ္ဗောကိဏ္ဏော ¶ ပါဋေက္ကော အာဝေဏိကော၊ နတ္ထေတ္ထ ပရိကမ္မေန ဝါ ဥပစာရေန ဝါ သန္တတာ အာဒိမနသိကာရတော ပဘုတိ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ သန္တော စ ပဏီတော စာတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန အသေစနကောတိ အနာသိတ္တကော ဩဇဝန္တော သဘာဝေနေဝ မဓုရောတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝမယံ အသေစနကော စ အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေ ကာယိကစေတသိကသုခပ္ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တနတော သုခေါ စ ဝိဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေတိ အဝိက္ခမ္ဘိတေ အဝိက္ခမ္ဘိတေ။ ပါပကေတိ လာမကေ။ အကုသလေ ဓမ္မေတိ အကောသလ္လသမ္ဘူတေ ဓမ္မေ။ ဌာနသော အန္တရဓာပေတီတိ ခဏေနေဝ အန္တရဓာပေတိ ဝိက္ခမ္ဘေတိ။ ဝူပသမေတီတိ သုဋ္ဌု ဥပသမေတိ၊ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယတ္တာ ဝါ အနုပုဗ္ဗေန အရိယမဂ္ဂဝုဍ္ဎိပ္ပတော သမုစ္ဆိန္ဒတိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတီတိပိ အတ္ထော။

သေယျထာပီတိ ¶ ဩပမ္မနိဒဿနမေတံ။ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေတိ အာသာဠှမာသေ။ ဦဟတံ ရဇောဇလ္လန္တိ အဒ္ဓမာသေ ဝါတာတပသုက္ခာယ ဂေါမဟိံသာဒိပါဒပ္ပဟာရသမ္ဘိန္နာယ ပထဝိယာ ဥဒ္ဓံ ဟတံ ဦဟတံ အာကာသေ သမုဋ္ဌိတံ ရဇဉ္စ ရေဏုဉ္စ။ မဟာ အကာလမေဃောတိ သဗ္ဗံ နဘံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဥဋ္ဌိတော အာသာဠှဇုဏှပက္ခေ သကလံ အဒ္ဓမာသံ ဝဿနကမေဃော။ သော ဟိ အသမ္ပတ္တေ ဝဿကာလေ ဥပ္ပန္နတ္တာ အကာလမေဃောတိ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ ဌာနသော အန္တရဓာပေတိ ဝူပသမေတီတိ ခဏေနေဝ ¶ အဒဿနံ နေတိ၊ ပထဝိယံ သန္နိသီဒါပေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနမေတံ။ တတော ပရံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဣဒါနိ ကထံ ဘာဝိတော စ ဘိက္ခဝေ အာနာပါနဿတိသမာဓီတိ ဧတ္ထ ကထန္တိ အာနာပါနဿတိသမာဓိဘာဝနံ နာနပ္ပကာရတော ဝိတ္ထာရေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ ဘာဝိတော စ ဘိက္ခဝေ အာနာပါနဿတိသမာဓီတိ နာနပ္ပကာရတော ဝိတ္ထာရေတုကမျတာယ ပုဋ္ဌဓမ္မနိဒဿနံ ¶ ။ ဧသ နယော ဒုတိယပဒေပိ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ဘိက္ခဝေ ကေနပကာရေန ကေနာကာရေန ကေန ဝိဓိနာ ဘာဝိတော အာနာပါနဿတိသမာဓိ ကေနပကာရေန ဗဟုလီကတော သန္တော စေဝ…ပေ… ဝူပသမေတီတိ။

ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော ‘‘ဣဓ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣဓ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခူတိ ဘိက္ခဝေ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဘိက္ခု။ အယဉှေတ္ထ ဣဓသဒ္ဒေါ သဗ္ဗပ္ပကာရအာနာပါနဿတိသမာဓိနိဗ္ဗတ္တကဿ ပုဂ္ဂလဿ သန္နိဿယဘူတသာသနပရိဒီပနော အညသာသနဿ တထာဘာဝပဋိသေဓနော စ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော…ပေ… သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဘိ အညေဟီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၃၉)။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဣမသ္မိံ သာသနေ ဘိက္ခူ’’တိ။

အရညဂတော ဝါ…ပေ… သုညာဂါရဂတော ဝါတိ ဣဒမဿ အာနာပါနဿတိသမာဓိဘာဝနာနုရူပသေနာသနပရိဂ္ဂဟပရိဒီပနံ။ ဣမဿ ဟိ ဘိက္ခုနော ဒီဃရတ္တံ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု အနုဝိသဋံ စိတ္တံ အာနာပါနဿတိသမာဓိအာရမ္မဏံ အဘိရုဟိတုံ န ဣစ္ဆတိ။ ကူဋဂေါဏယုတ္တရထော ဝိယ ဥပ္ပထမေဝ ဓာဝတိ။ တသ္မာ သေယျထာပိ နာမ ဂေါပေါ ကူဋဓေနုယာ သဗ္ဗံ ခီရံ ပိဝိတွာ ဝဍ္ဎိတံ ကူဋဝစ္ဆံ ဒမေတုကာမော ဓေနုတော အပနေတွာ ဧကမန္တေ မဟန္တံ ထမ္ဘံ နိခဏိတွာ တတ္ထ ယောတ္တေန ဗန္ဓေယျ။ အထဿ သော ဝစ္ဆော ဣတော စိတော စ ဝိပ္ဖန္ဒိတွာ ပလာယိတုံ အသက္ကောန္တော တမေဝ ထမ္ဘံ ဥပနိသီဒေယျ ဝါ ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါ၊ ဧဝမေဝ ဣမိနာပိ ဘိက္ခုနာ ဒီဃရတ္တံ ရူပါရမ္မဏာဒိရသပါနဝဍ္ဎိတံ ဒုဋ္ဌစိတ္တံ ဒမေတုကာမေန ရူပါဒိအာရမ္မဏတော အပနေတွာ အရညံ ဝါ…ပေ… သုညာဂါရံ ဝါ ပဝေသေတွာ တတ္ထ အဿာသပဿာသထမ္ဘေ သတိယောတ္တေန ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဧဝမဿ တံ စိတ္တံ ဣတော စိတော စ ဝိပ္ဖန္ဒိတွာပိ ပုဗ္ဗေ အာစိဏ္ဏာရမ္မဏံ အလဘမာနံ ¶ သတိယောတ္တံ ဆိန္ဒိတွာ ပလာယိတုံ အသက္ကောန္တံ တမေဝါရမ္မဏံ ဥပစာရပ္ပနာဝသေန ဥပနိသီဒတိ စေဝ ဥပနိပဇ္ဇတိ စ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ယထာ ¶ ¶ ထမ္ဘေ နိဗန္ဓေယျ၊ ဝစ္ဆံ ဒမ္မံ နရော ဣဓ၊

ဗန္ဓေယျေဝံ သကံ စိတ္တံ၊ သတိယာရမ္မဏေ ဒဠှ’’န္တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၁၇၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၄၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၇၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၆၃)၊

ဧဝမဿေတံ သေနာသနံ ဘာဝနာနုရူပံ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဣဒမဿ အာနာပါနဿတိသမအာဓိဘာဝနာနုရူပသေနာသနပရိဂ္ဂဟပရိဒီပန’’န္တိ။

အထ ဝါ ယသ္မာ ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနပ္ပဘေဒေ မုဒ္ဓဘူတံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဝိသေသာဓိဂမဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရပဒဋ္ဌာနံ အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ ဣတ္ထိပုရိသဟတ္ထိအဿာဒိသဒ္ဒသမာကုလံ ဂါမန္တံ အပရိစ္စဇိတွာ န သုကရံ သမ္ပာဒေတုံ၊ သဒ္ဒကဏ္ဋကတ္တာ ဈာနဿ။ အဂါမကေ ပန အရညေ သုကရံ ယောဂါဝစရေန ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အာနာပါနစတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တဒေဝ စ ပါဒကံ ကတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ သမ္ပာပုဏိတုံ၊ တသ္မာဿ အနုရူပံသေနာသနံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ‘‘အရညဂတော ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။

ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာစရိယော ဝိယ ဟိ ဘဂဝါ၊ သော ယထာ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာစရိယော နဂရဘူမိံ ပဿိတွာ သုဋ္ဌု ဥပပရိက္ခိတွာ ‘‘ဧတ္ထ နဂရံ မာပေထာ’’တိ ဥပဒိသတိ၊ သောတ္ထိနာ စ နဂရေ နိဋ္ဌိတေ ရာဇကုလတော မဟာသက္ကာရံ လဘတိ၊ ဧဝမေဝ ယောဂါဝစရဿ အနုရူပသေနာသနံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဧတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဥပဒိသတိ။ တတော တတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုတ္တေန ယောဂိနာ ကမေန အရဟတ္တေ ပတ္တေ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ သော ဘဂဝါ’’တိ မဟန္တံ သက္ကာရံ လဘတိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု ‘‘ဒီပိသဒိသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ဟိ မဟာဒီပိရာဇာ အရညေ တိဏဂဟနံ ဝါ ဝနဂဟနံ ဝါ ပဗ္ဗတဂဟနံ ဝါ နိဿာယ ¶ နိလီယိတွာ ဝနမဟိံသဂေါကဏ္ဏသူကရာဒယော မိဂေ ဂဏှာတိ၊ ဧဝမေဝါယံ အရညာဒီသု ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇန္တော ဘိက္ခု ယထာက္ကမေန သောတာပတ္တိသကဒါဂါမိအနာဂါမိအရဟတ္တမဂ္ဂေ စေဝ အရိယဖလဉ္စ ဂဏှာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ယထာပိ ¶ ဒီပိကော နာမ၊ နိလီယိတွာ ဂဏှတီ မိဂေ၊

တထေဝါယံ ဗုဒ္ဓပုတ္တော၊ ယုတ္တယောဂေါ ဝိပဿကော၊

အရညံ ပဝိသိတွာန၊ ဂဏှာတိ ဖလမုတ္တမ’’န္တိ။ (မိ။ ပ။ ၆။၁။၅)၊

တေနဿ ပရက္ကမဇဝယောဂ္ဂဘူမိံ အရညသေနာသနံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ‘‘အရညဂတော ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ¶ အရညဂတော ဝါတိ အရညန္တိ ‘‘နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၉) စ ‘‘အာရညကံ နာမ သေနာသနံ ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၅၃) စ ဧဝံ ဝုတ္တလက္ခဏေသု အရညေသု အနုရူပံ ယံကိဉ္စိ ပဝိဝေကသုခံ အရညံ ဂတော။ ရုက္ခမူလဂတော ဝါတိ ရုက္ခသမီပံ ဂတော။ သုညာဂါရဂတော ဝါတိ သုညံ ဝိဝိတ္တောကာသံ ဂတော။ ဧတ္ထ စ ဌပေတွာ အရညဉ္စ ရုက္ခမူလဉ္စ အဝသေသသတ္တဝိဓသေနာသနဂတောပိ သုညာဂါရဂတောတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝမဿ ဥတုတ္တယာနုကူလံ ဓာတုစရိယာနုကူလဉ္စ အာနာပါနဿတိဘာဝနာနုရူပံ သေနာသနံ ဥပဒိသိတွာ အလီနာနုဒ္ဓစ္စပက္ခိကံ သန္တမိရိယာပထံ ဥပဒိသန္တော ‘‘နိသီဒတီ’’တိ အာဟ။ အထဿ နိသဇ္ဇာယ ဒဠှဘာဝံ အဿာသပဿာသာနံ ပဝတ္တနသုခတံ အာရမ္မဏပရိဂ္ဂဟူပါယဉ္စ ဒဿေန္တော ‘‘ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ပလ္လင်္ကန္တိ သမန္တတော ဦရုဗဒ္ဓါသနံ။ အာဘုဇိတွာတိ အာဗန္ဓိတွာ။ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာတိ ဥပရိမံ သရီရံ ¶ ဥဇုကံ ဌပေတွာ၊ အဋ္ဌာရသ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိပါဒေတွာ။ ဧဝဉှိ နိသိန္နဿ စမ္မမံသနှာရူနိ န ပဏမန္တိ။ အထဿ ယာ တေသံ ပဏမနပ္ပစ္စယာ ခဏေ ခဏေ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တာသု အနုပ္ပဇ္ဇမာနာသု စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ပရိပတတိ။ ဝုဍ္ဎိံ ဖာတိံ ဥပဂစ္ဆတိ။

ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံ သတိံ ဌပယိတွာ။ အထ ဝါ ‘‘ပရီ’’တိ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော၊ ‘‘မုခ’’န္တိ နိယျာနဋ္ဌော၊ ‘‘သတီ’’တိ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌော၊ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ။ ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၄-၁၆၅) ဝုတ္တနယေနပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတြာယံ သင်္ခေပေါ – ‘‘ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနံ သတိံ ကတွာ’’တိ။ သော သတောဝ အဿသတီတိ သော ဘိက္ခု ဧဝံ နိသီဒိတွာ ဧဝဉ္စ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ တံ သတိံ အဝိဇဟန္တော သတောဧဝ အဿသတိ၊ သတော ပဿသတိ၊ သတောကာရီ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ¶ ယေဟာကာရေဟိ သတောကာရီ ဟောတိ၊ တေ ဒဿေန္တော ‘‘ဒီဃံ ဝါ အဿသန္တော’’တိအာဒိမာဟ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ – ‘‘သော သတောဝ အဿသတိ၊ သတော ပဿသတီ’’တိ ဧတဿေဝ ဝိဘင်္ဂေ –

‘‘ဗာတ္တိံသာယ ¶ အာကာရေဟိ သတောကာရီ ဟောတိ။ ဒီဃံ အဿာသဝသေန စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန သတောကာရီ ဟောတိ။ ဒီဃံ ပဿာသဝသေန…ပေ… ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ အဿာသဝသေန ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ ပဿာသဝသေန စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန သတောကာရီ ဟောတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၅)။

တတ္ထ ဒီဃံ ဝါ အဿသန္တောတိ ဒီဃံ ဝါ အဿာသံ ပဝတ္တေန္တော။ ‘‘အဿာသော’’တိ ဗဟိ နိက္ခမနဝါတော။ ‘‘ပဿာသော’’တိ အန္တော ပဝိသနဝါတော။ သုတ္တန္တဋ္ဌကထာသု ပန ဥပ္ပဋိပါဋိယာ အာဂတံ။

တတ္ထ သဗ္ဗေသမ္ပိ ¶ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနကာလေ ပဌမံ အဗ္ဘန္တရဝါတော ဗဟိ နိက္ခမတိ။ ပစ္ဆာ ဗာဟိရဝါတော သုခုမံ ရဇံ ဂဟေတွာ အဗ္ဘန္တရံ ပဝိသန္တော တာလုံ အာဟစ္စ နိဗ္ဗာယတိ။ ဧဝံ တာဝ အဿာသပဿာသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာ ပန တေသံ ဒီဃရဿတာ၊ သာ အဒ္ဓါနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ ဟိ ဩကာသဒ္ဓါနံ ဖရိတွာ ဌိတံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလိကာ ဝါ ‘‘ဒီဃမုဒကံ ဒီဃာ ဝါလိကာ၊ ရဿမုဒကံ ရဿာ ဝါလိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏာပိ အဿာသပဿာသာ ဟတ္ထိသရီရေ အဟိသရီရေ စ တေသံ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ ဒီဃံ အဒ္ဓါနံ သဏိကံ ပူရေတွာ သဏိကမေဝ နိက္ခမန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ဒီဃာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သုနခသသာဒီနံ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ ရဿံ အဒ္ဓါနံ သီဃံ ပူရေတွာ သီဃမေဝ နိက္ခမန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ရဿာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ မနုဿေသု ပန ကေစိ ဟတ္ထိအဟိအာဒယော ဝိယ ကာလဒ္ဓါနဝသေန ဒီဃံ အဿသန္တိ စ ပဿသန္တိ စ။ ကေစိ သုနခသသာဒယော ဝိယ ရဿံ။ တသ္မာ တေသံ ကာလဝသေန ဒီဃမဒ္ဓါနံ နိက္ခမန္တာ စ ပဝိသန္တာ စ တေ ဒီဃာ။ ဣတ္တရမဒ္ဓါနံ နိက္ခမန္တာ စ ပဝိသန္တာ စ ‘‘ရဿာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတြာယံ ဘိက္ခု နဝဟာကာရေဟိ ဒီဃံ အဿသန္တော စ ပဿသန္တော စ ‘‘ဒီဃံ အဿသာမိ ပဿသာမီ’’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ပဇာနတော စဿ ဧကေနာကာရေန ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ သမ္ပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာဟ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ –

‘‘ကထံ ဒီဃံ အဿသန္တော ‘ဒီဃံ အဿသာမီ’တိ ပဇာနာတိ၊ ဒီဃံ ပဿသန္တော ‘ဒီဃံ ပဿသာမီ’တိ ¶ ပဇာနာတိ? ဒီဃံ အဿာသံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေ ¶ အဿသတိ၊ ဒီဃံ ပဿာသံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေ ပဿသတိ၊ ဒီဃံ အဿာသပဿာသံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေ အဿသတိပိ ပဿသတိပိ။ ဒီဃံ အဿာသပဿာသံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေ အဿသတောပိ ပဿသတောပိ ဆန္ဒော ¶ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဆန္ဒဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ အဿာသံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေ အဿသတိ၊ ဆန္ဒဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ ပဿာသံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေ ပဿသတိ၊ ဆန္ဒဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ အဿာသပဿာသံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေ အဿသတိပိ ပဿသတိပိ။ ဆန္ဒဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ အဿာသပဿာသံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေ အဿသတောပိ ပဿသတောပိ ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပါမောဇ္ဇဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ အဿာသံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေ အဿသတိ၊ ပါမောဇ္ဇဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ ပဿာသံ…ပေ… ဒီဃံ အဿာသပဿာသံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေ အဿသတိပိ ပဿသတိပိ။ ပါမောဇ္ဇဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ အဿာသပဿာသံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေ အဿသတောပိ ပဿသတောပိ ဒီဃံ အဿာသပဿာသာ စိတ္တံ ဝိဝတ္တတိ၊ ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ။ ဣမေဟိ နဝဟိ အာကာရေဟိ ဒီဃံ အဿာသပဿာသာ ကာယော၊ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ၊ အနုပဿနာ ဉာဏံ၊ ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ၊ နော သတိ၊ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ကာယံ အနုပဿတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၆)။

ဧသေဝ နယော ရဿပဒေပိ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ‘‘ယထာ ဧတ္ထ ‘ဒီဃံ အဿာသံ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေ’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ ‘ရဿံ အဿာသံ ဣတ္တရသင်္ခါတေ အဿသတီ’’တိ အာဂတံ။ တသ္မာ တဿ ဝသေန ယာဝ ‘‘တေန ဝုစ္စတိ ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ တာဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝမယံ အဒ္ဓါနဝသေန ဣတ္တရဝသေန စ ဣမေဟာကာရေဟိ အဿာသပဿာသေ ပဇာနန္တော ဒီဃံ ဝါ အဿသန္တော ‘‘ဒီဃံ အဿသာမီ’’တိ ပဇာနာတိ…ပေ… ရဿံ ဝါ ပဿသန္တော ‘‘ရဿံ ပဿသာမီ’’တိ ပဇာနာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

နာသိကဂ္ဂေဝ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၁၉၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၆၃)၊

သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီ ¶ ¶ အဿသိဿာမိ…ပေ… ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတီတိ သကလဿ အဿာသကာယဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ဝိဒိတံ ကရောန္တော ပါကဋံ ကရောန္တော ‘‘အဿသိဿာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ သကလဿ ပဿာသကာယဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ဝိဒိတံ ကရောန္တော ပါကဋံ ကရောန္တော ‘‘ပဿသိဿာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ဧဝံ ဝိဒိတံ ကရောန္တော ပါကဋံ ကရောန္တော ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန အဿသတိ စေဝ ပဿသတိ စ၊ တသ္မာ ‘‘အဿသိဿာမိ ပဿသိဿာမီ’’တိ သိက္ခတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဧကဿ ဟိ ဘိက္ခုနော စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏဝိသဋေ အဿာသကာယေ ပဿာသကာယေ ဝါ အာဒိ ပါကဋော ဟောတိ၊ န မဇ္ဈပရိယောသာနံ။ သော အာဒိမေဝ ပရိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောတိ၊ မဇ္ဈပရိယောသာနေ ကိလမတိ။ ဧကဿ မဇ္ဈံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ န အာဒိပရိယောသာနံ။ သော မဇ္ဈမေဝ ပရိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောတိ၊ အာဒိပရိယောသာနေ ကိလမတိ။ ဧကဿ ပရိယောသာနံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ န အာဒိမဇ္ဈံ။ သော ပရိယောသာနံယေဝ ပရိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောတိ၊ အာဒိမဇ္ဈေ ကိလမတိ။ ဧကဿ သဗ္ဗမ္ပိ ပါကဋံ ဟောတိ၊ သော သဗ္ဗမ္ပိ ပရိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောတိ၊ န ကတ္ထစိ ကိလမတိ။ တာဒိသေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီ အဿသိဿာမိ…ပေ… ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတီ’’တိ။

တတ္ထ သိက္ခတီတိ ဧဝံ ဃဋတိ ဝါယမတိ။ ယော ဝါ တထာဘူတဿ သံဝရော၊ အယမေတ္ထ အဓိသီလသိက္ခာ။ ယော တထာဘူတဿ သမာဓိ၊ အယံ အဓိစိတ္တသိက္ခာ။ ယာ တထာဘူတဿ ပညာ၊ အယံ အဓိပညာသိက္ခာတိ။ ဣမာ တိဿော သိက္ခာယော တသ္မိံ အာရမ္မဏေ တာယ သတိယာ တေန မနသိကာရေန သိက္ခတိ အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတ္ထ ယသ္မာ ပုရိမနယေ ကေဝလံ အဿသိတဗ္ဗံ ပဿသိတဗ္ဗမေဝ စ၊ န အညံ ကိဉ္စိ ကာတဗ္ဗံ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပန ဉာဏုပ္ပာဒနာဒီသု ယောဂေါ ကရဏီယော။ တသ္မာ တတ္ထ ‘‘အဿသာမီတိ ပဇာနာတိ ပဿသာမီတိ ပဇာနာတိ’’စ္စေဝ ဝတ္တမာနကာလဝသေန ပါဠိံ ဝတွာ ဣတော ပဋ္ဌာယ ကတ္တဗ္ဗဿ ဉာဏုပ္ပာဒနာဒိနော အာကာရဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီ အဿသိဿာမီ’’တိအာဒိနာ ¶ နယေန အနာဂတဝစနဝသေန ပါဠိ အာရောပိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ အဿသိဿာမိ…ပေ… ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတီတိ ဩဠာရိကံ ကာယသင်္ခါရံ ပဿမ္ဘေန္တော ပဋိပ္ပဿမ္ဘေန္တော နိရောဓေန္တော ဝူပသမေန္တော ¶ အဿသိဿာမိ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတိ။

တတြေဝံ ဩဠာရိကသုခုမတာ စ ပဿဒ္ဓိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမဿ ဟိ ဘိက္ခုနော ပုဗ္ဗေ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေ ကာယော စ စိတ္တဉ္စ သဒရထာ ဟောန္တိ။ ဩဠာရိကာနံ ကာယစိတ္တာနံ ဩဠာရိကတ္တေ ¶ အဝူပသန္တေ အဿာသပဿာသာပိ ဩဠာရိကာ ဟောန္တိ၊ ဗလဝတရာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ၊ နာသိကာ နပ္ပဟောတိ၊ မုခေန အဿသန္တောပိ ပဿသန္တောပိ တိဋ္ဌတိ။ ယဒါ ပနဿ ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ ပရိဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တိ၊ တဒါ တေ သန္တာ ဟောန္တိ ဝူပသန္တာ။ တေသု ဝူပသန္တေသု အဿာသပဿာသာ သုခုမာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ၊ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’’တိ ဝိစေတဗ္ဗာကာရပ္ပတ္တာ ဟောန္တိ။ သေယျထာပိ ပုရိသဿ ဓာဝိတွာ ပဗ္ဗတာ ဝါ ဩရောဟိတွာ မဟာဘာရံ ဝါ သီသတော ဩရောပေတွာ ဌိတဿ ဩဠာရိကာ အဿာသပဿာသာ ဟောန္တိ၊ နာသိကာ နပ္ပဟောတိ၊ မုခေန အဿသန္တောပိ ပဿသန္တောပိ တိဋ္ဌတိ။ ယဒါ ပနေသ တံ ပရိဿမံ ဝိနောဒေတွာ နှတွာ စ ပိဝိတွာ စ အလ္လသာဋကံ ဟဒယေ ကတွာ သီတာယ ဆာယာယ နိပန္နော ဟောတိ၊ အထဿ တေ အဿာသပဿာသာ သုခုမာ ဟောန္တိ၊ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’’တိ ဝိစေတဗ္ဗာကာရပ္ပတ္တာ။ ဧဝမေဝ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ပုဗ္ဗေ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေ ကာယော စ…ပေ… ဝိစေတဗ္ဗာကာရပ္ပတ္တာ ဟောန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိဿ ပုဗ္ဗေ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေ ‘‘ဩဠာရိကောဠာရိကေ ကာယသင်္ခါရေ ပဿမ္ဘေမီ’’တိ အာဘောဂသမန္နာဟာရမနသိကာရပစ္စဝေက္ခဏာ နတ္ထိ၊ ပရိဂ္ဂဟိတကာလေ ပန အတ္ထိ။ တေနဿ အပရိဂ္ဂဟိတကာလတော ပရိဂ္ဂဟိတကာလေ ကာယသင်္ခါရော သုခုမော ဟောတိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘သာရဒ္ဓေ ကာယေ စိတ္တေ စ၊ အဓိမတ္တံ ပဝတ္တတိ၊

အသာရဒ္ဓမှိ ကာယမှိ၊ သုခုမံ သမ္ပဝတ္တတီ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၂၀၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၆၃)၊

ပရိဂ္ဂဟေပိ ဩဠာရိကော၊ ပဌမဇ္ဈာနူပစာရေ သုခုမော၊ တသ္မိမ္ပိ ဩဠာရိကော ပဌမဇ္ဈာနေ သုခုမော။ ပဌမဇ္ဈာနေ စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ စ ဩဠာရိကော၊ ဒုတိယဇ္ဈာနေ သုခုမော။ ဒုတိယဇ္ဈာနေ စ တတိယဇ္ဈာနူပစာရေ စ ¶ ဩဠာရိကော၊ တတိယဇ္ဈာနေ သုခုမော။ တတိယဇ္ဈာနေ စ စတုတ္ထဇ္ဈာနူပစာရေ စ ဩဠာရိကော၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ အတိသုခုမော အပ္ပဝတ္တိမေဝ ပါပုဏာတိ။ ဣဒံ တာဝ ဒီဃဘာဏကသံယုတ္တဘာဏကာနံ ¶ မတံ။

မဇ္ဈိမဘာဏကာ ပန ‘‘ပဌမဇ္ဈာနေ ဩဠာရိကော၊ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ သုခုမော’’တိ ဧဝံ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနတော ဥပရူပရိဇ္ဈာနူပစာရေပိ သုခုမတရံ ဣစ္ဆန္တိ။ သဗ္ဗေသံယေဝ ပန မတေန အပရိဂ္ဂဟိတကာလေ ပဝတ္တကာယသင်္ခါရော ပရိဂ္ဂဟိတကာလေ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ပရိဂ္ဂဟိတကာလေ ပဝတ္တကာယသင်္ခါရော ပဌမဇ္ဈာနူပစာရေ…ပေ… စတုတ္ထဇ္ဈာနူပစာရေ ပဝတ္တကာယသင်္ခါရော စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အယံ တာဝ သမထေ နယော။

ဝိပဿနာယံ ¶ ပန အပရိဂ္ဂဟေ ပဝတ္တော ကာယသင်္ခါရော ဩဠာရိကော၊ မဟာဘူတပရိဂ္ဂဟေ သုခုမော။ သောပိ ဩဠာရိကော၊ ဥပါဒါရူပပရိဂ္ဂဟေ သုခုမော။ သောပိ ဩဠာရိကော၊ သကလရူပပရိဂ္ဂဟေ သုခုမော။ သောပိ ဩဠာရိကော၊ အရူပပရိဂ္ဂဟေ သုခုမော။ သောပိ ဩဠာရိကော၊ ရူပါရူပပရိဂ္ဂဟေ သုခုမော။ သောပိ ဩဠာရိကော၊ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ သုခုမော။ သောပိ ဩဠာရိကော၊ သပ္ပစ္စယနာမရူပပရိဂ္ဂဟေ သုခုမော။ သောပိ ဩဠာရိကော၊ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာယ သုခုမော။ သောပိ ဒုဗ္ဗလဝိပဿနာယ ဩဠာရိကော၊ ဗလဝဝိပဿနာယ သုခုမော။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပုရိမဿ ပုရိမဿ ပစ္ဆိမေန ပစ္ဆိမေန ပဿဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝမေတ္ထ ဩဠာရိကသုခုမတာ စ ပဿဒ္ဓိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ပနဿ သဒ္ဓိံ စောဒနာသောဓနာဟိ ဧဝမတ္ထော ဝုတ္တော – ‘‘ကထံ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ အဿသိဿာမိ…ပေ… ပဿသိဿာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ကတမေ ကာယသင်္ခါရာ? ဒီဃံ အဿာသာ ကာယိကာ ဧတေ ဓမ္မာ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါ ကာယသင်္ခါရာ၊ တေ ကာယသင်္ခါရေ ပဿမ္ဘေန္တော နိရောဓေန္တော ဝူပသမေန္တော သိက္ခတိ။ ဒီဃံ ပဿာသာ ကာယိကာ ဧတေ ဓမ္မာ…ပေ… ရဿံ အဿာသာ…ပေ… ရဿံ ပဿာသာ… သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီ အဿာသာ… သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီ ပဿာသာ ကာယိကာ ဧတေ ဓမ္မာ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါ ကာယသင်္ခါရာ၊ တေ ကာယသင်္ခါရေ ပဿမ္ဘေန္တော နိရောဓေန္တော ဝူပသမေန္တော သိက္ခတိ။

ယထာရူပေဟိ ကာယသင်္ခါရေဟိ ယာ ကာယဿ အာနမနာ ဝိနမနာ သန္နမနာ ¶ ပဏမနာ ဣဉ္ဇနာ ဖန္ဒနာ စလနာ ကမ္ပနာ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ အဿသိဿာမီတိ ¶ သိက္ခတိ၊ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတိ။

ယထာရူပေဟိ ကာယသင်္ခါရေဟိ ယာ ကာယဿ န အာနမနာ န ဝိနမနာ န သန္နမနာ န ပဏမနာ အနိဉ္ဇနာ အဖန္ဒနာ အစလနာ အကမ္ပနာ၊ သန္တံ သုခုမံ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ အဿသိဿာမီတိ သိက္ခတိ၊ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတိ။

ဣတိ ¶ ကိရ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ အဿသိဿာမီတိ သိက္ခတိ၊ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတိ။ ဧဝံ သန္တေ ဝါတူပလဒ္ဓိယာ စ ပဘာဝနာ န ဟောတိ၊ အဿာသပဿာသာနဉ္စ ပဘာဝနာ န ဟောတိ၊ အာနာပါနဿတိယာ စ ပဘာဝနာ န ဟောတိ၊ အာနာပါနဿတိသမာဓိဿ စ ပဘာဝနာ န န ဟောတိ၊ န စ နံ တံ သမာပတ္တိံ ပဏ္ဍိတာ သမာပဇ္ဇန္တိပိ ဝုဋ္ဌဟန္တိပိ။

ဣတိ ကိရ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ အဿသိဿာမိ…ပေ… ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတိ။ ဧဝံ သန္တေ ဝါတူပလဒ္ဓိယာ စ ပဘာဝနာ ဟောတိ၊ အဿာသပဿာသာနဉ္စ ပဘာဝနာ ဟောတိ၊ အာနာပါနဿတိယာ စ ပဘာဝနာ ဟောတိ၊ အာနာပါနဿတိသမာဓိဿ စ ပဘာဝနာ ဟောတိ၊ တဉ္စ နံ သမာပတ္တိံ ပဏ္ဍိတာ သမာပဇ္ဇန္တိပိ ဝုဋ္ဌဟန္တိပိ။

ယထာ ကထံ ဝိယ? သေယျထာပိ ကံသေ အာကောဋိတေ ပဌမံ ဩဠာရိကာ သဒ္ဒါ ပဝတ္တန္တိ၊ ဩဠာရိကာနံ သဒ္ဒါနံ နိမိတ္တံ သုဂ္ဂဟိတတ္တာ သုမနသိကတတ္တာ သူပဓာရိတတ္တာ နိရုဒ္ဓေပိ ဩဠာရိကေ သဒ္ဒေ အထ ပစ္ဆာ သုခုမကာ သဒ္ဒါ ပဝတ္တန္တိ၊ သုခုမကာနံ သဒ္ဒါနံ နိမိတ္တံ သုဂ္ဂဟိတတ္တာ သုမနသိကတတ္တာ သူပဓာရိတတ္တာ နိရုဒ္ဓေပိ သုခုမကေ သဒ္ဒေ အထ ပစ္ဆာ သုခုမသဒ္ဒနိမိတ္တာရမ္မဏတာပိ စိတ္တံ ပဝတ္တတိ၊ ဧဝမေဝ ပဌမံ ဩဠာရိကာ အဿာသပဿာသာ ပဝတ္တန္တိ၊ ဩဠာရိကာနံ အဿာသပဿာသာနံ နိမိတ္တံ သုဂ္ဂဟိတတ္တာ သုမနသိကတတ္တာ သူပဓာရိတတ္တာ နိရုဒ္ဓေပိ ဩဠာရိကေ အဿာသပဿာသေ အထ ပစ္ဆာ သုခုမကာ အဿာသပဿာသာ ပဝတ္တန္တိ၊ သုခုမကာနံ အဿာသပဿာသာနံ နိမိတ္တံ သုဂ္ဂဟိတတ္တာ သုမနသိကတတ္တာ ¶ သူပဓာရိတတ္တာ နိရုဒ္ဓေပိ သုခုမကေ အဿာသပဿာသေ အထ ပစ္ဆာ သုခုမအဿာသပဿာသနိမိတ္တာရမ္မဏတာပိ စိတ္တံ န ဝိက္ခေပံ ဂစ္ဆတိ။

ဧဝံ ¶ သန္တေ ဝါတူပလဒ္ဓိယာ စ ပဘာဝနာ ဟောတိ၊ အဿာသပဿာသာနဉ္စ ပဘာဝနာ ဟောတိ၊ အာနာပါနဿတိယာ စ ပဘာဝနာ ဟောတိ၊ အာနာပါနဿတိသမာဓိဿ စ ပဘာဝနာ ဟောတိ၊ တဉ္စ နံ သမာပတ္တိံ ပဏ္ဍိတာ သမာပဇ္ဇန္တိပိ ဝုဋ္ဌဟန္တိပိ။

ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရန္တိ အဿာသပဿာသာ ကာယော၊ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ၊ အနုပဿနာ ဉာဏံ။ ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ နော သတိ၊ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ၊ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ကာယံ အနုပဿတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿနာ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာတိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၇၁)။

အယံ တာဝေတ္ထ ကာယာနုပဿနာဝသေန ဝုတ္တဿ ပဌမစတုက္ကဿ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ။

ယသ္မာ ပနေတ္ထ ဣဒမေဝ စတုက္ကံ အာဒိကမ္မိကဿ ကမ္မဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣတရာနိ ပန တီဏိ စတုက္ကာနိ ဧတ္ထ ပတ္တဇ္ဈာနဿ ဝေဒနာစိတ္တဓမ္မာနုပဿနာဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ တသ္မာ ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဘာဝေတွာ အာနာပါနဿတိစတုတ္ထဇ္ဈာနပဒဋ္ဌာနာယ ဝိပဿနာယ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ¶ ပါပုဏိတုကာမေန ဗုဒ္ဓပုတ္တေန ယံ ကာတဗ္ဗံ တံ သဗ္ဗံ ဣဓေဝ တာဝ အာဒိကမ္မိကဿ ကုလပုတ္တဿ ဝသေန အာဒိတော ပဘုတိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စတုဗ္ဗိဓံ တာဝ သီလံ ဝိသောဓေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ တိဝိဓာ ဝိသောဓနာ – အနာပဇ္ဇနံ၊ အာပန္နဝုဋ္ဌာနံ၊ ကိလေသေဟိ စ အပ္ပတိပီဠနံ။ ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓသီလဿ ဟိ ဘာဝနာ သမ္ပဇ္ဇတိ။ ယမ္ပိဒံ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တံ ဗောဓိယင်္ဂဏဝတ္တံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ အာစရိယဝတ္တံ ဇန္တာဃရဝတ္တံ ဥပေါသထာဂါရဝတ္တံ ဒွေအသီတိ ခန္ဓကဝတ္တာနိ စုဒ္ဒသဝိဓံ မဟာဝတ္တန္တိ ဣမေသံ ဝသေန အာဘိသမာစာရိကသီလံ ဝုစ္စတိ၊ တမ္ပိ သာဓုကံ ပရိပူရေတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ ‘‘အဟံ သီလံ ရက္ခာမိ၊ ကိံ အာဘိသမာစာရိကေန ကမ္မ’’န္တိ ဝဒေယျ၊ တဿ သီလံ ပရိပူရေဿတီတိ နေတံ ¶ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ အာဘိသမာစာရိကဝတ္တေ ပန ပရိပူရေ သီလံ ပရိပူရတိ၊ သီလေ ပရိပူရေ သမာဓိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘သော ဝတ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာဘိသမာစာရိကံ ဓမ္မံ အပရိပူရေတွာ ‘သီလာနိ ပရိပူရေဿတီ’တိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၂၁) ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ တသ္မာ တေန ယမ္ပိဒံ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တာဒိ အာဘိသမာစာရိကသီလံ ဝုစ္စတိ၊ တမ္ပိ သာဓုကံ ပရိပူရေတဗ္ဗံ။ တတော –

‘‘အာဝါသော ¶ စ ကုလံ လာဘော၊ ဂဏော ကမ္မဉ္စ ပဉ္စမံ၊

အဒ္ဓါနံ ဉာတိ အာဗာဓော၊ ဂန္ထော ဣဒ္ဓီတိ တေ ဒသာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေသု ဒသသု ပလိဗောဓေသု ယော ပလိဗောဓော အတ္ထိ၊ သော ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ဥပစ္ဆိန္နပလိဗောဓေန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ တမ္ပိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ – သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ ပါရိဟာရိယကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာနံ နာမ ဘိက္ခုသင်္ဃာဒီသု မေတ္တာ မရဏဿတိ စ အသုဘသညာတိပိ ဧကေ။ ကမ္မဋ္ဌာနိကေန ဟိ ဘိက္ခုနာ ပဌမံ တာဝ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ သီမဋ္ဌကဘိက္ခုသင်္ဃေ မေတ္တာ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ တတော သီမဋ္ဌကဒေဝတာသု၊ တတော ဂေါစရဂါမေ ဣဿရဇနေ၊ တတော တတ္ထ မနုဿေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗသတ္တေသု။ သော ဟိ ဘိက္ခုသင်္ဃေ မေတ္တာယ သဟဝါသီနံ မုဒုစိတ္တတံ ဇနေတိ၊ အထဿ သုခသံဝါသတာ ဟောတိ။ သီမဋ္ဌကဒေဝတာသု မေတ္တာယ မုဒုကတစိတ္တာဟိ ဒေဝတာဟိ ဓမ္မိကာယ ရက္ခာယ သုသံဝိဟိတာရက္ခော ဟောတိ။ ဂေါစရဂါမေ ဣဿရဇနေ မေတ္တာယ မုဒုကတစိတ္တသန္တာနေဟိ ဣဿရေဟိ ဓမ္မိကာယ ရက္ခာယ သုရက္ခိတပရိက္ခာရော ဟောတိ။ တတ္ထ မနုဿေသု မေတ္တာယ ပသာဒိတစိတ္တေဟိ တေဟိ အပရိဘူတော ဟုတွာ ဝိစရတိ။ သဗ္ဗသတ္တေသု မေတ္တာယ သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတစာရော ဟောတိ။

မရဏဿတိယာ ပန ‘‘အဝဿံ မရိတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေန္တော အနေသနံ ပဟာယ ဥပရူပရိဝဍ္ဎမာနသံဝေဂေါ ¶ ¶ အနောလီနဝုတ္တိကော ဟောတိ။ အသုဘသညာယ ဒိဗ္ဗေသုပိ အာရမ္မဏေသု တဏှာ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနဿေတံ တယံ ဧဝံ ဗဟူပကာရတ္တာ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထယိတဗ္ဗံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ ကတွာ အဓိပ္ပေတဿ စ ယောဂါနုယောဂကမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနတ္တာ ‘‘သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသု ပန ယံ ယဿ စရိတာနုကူလံ၊ တံ တဿ နိစ္စံ ပရိဟရိတဗ္ဗတ္တာ ယထာဝုတ္တေနေဝ နယေန ‘‘ပါရိဟာရိယကမ္မဋ္ဌာန’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန ဣဒမေဝ အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ ‘‘ပါရိဟာရိယကမ္မဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန သီလဝိသောဓနကထံ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒကထဉ္စ ဣစ္ဆန္တေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓသီလေန ပန ဥပစ္ဆိန္နပလိဗောဓေန စ ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏှန္တေန ဣမိနာဝ ကမ္မဋ္ဌာနေန စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တဿ ဗုဒ္ဓပုတ္တဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ တံ အလဘန္တေန အနာဂါမိဿ၊ တမ္ပိ ¶ အလဘန္တေန သကဒါဂါမိဿ၊ တမ္ပိ အလဘန္တေန သောတာပန္နဿ၊ တမ္ပိ အလဘန္တေန အာနာပါနစတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘိဿ၊ တမ္ပိ အလဘန္တေန ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာယ စ အသမ္မူဠှဿ ဝိနိစ္ဆယာစရိယဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ အရဟန္တာဒယော ဟိ အတ္တနာ အဓိဂတမဂ္ဂမေဝ အာစိက္ခန္တိ။ အယံ ပန ဂဟနပဒေသေ မဟာဟတ္ထိပထံ နီဟရန္တော ဝိယ သဗ္ဗတ္ထ အသမ္မူဠှော သပ္ပာယာသပ္ပာယံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကထေတိ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – တေန ဘိက္ခုနာ သလ္လဟုကဝုတ္တိနာ ဝိနယာစာရသမ္ပန္နေန ဝုတ္တပ္ပကာရမာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝတ္တပဋိပတ္တိယာ အာရာဓိတစိတ္တဿ တဿ သန္တိကေ ပဉ္စသန္ဓိကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတြိမေ ပဉ္စ သန္ဓယော ¶ – ဥဂ္ဂဟော၊ ပရိပုစ္ဆာ၊ ဥပဋ္ဌာနံ၊ အပ္ပနာ၊ လက္ခဏန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ဥဂ္ဂဟော’’ နာမ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဥဂ္ဂဏှနံ၊ ‘‘ပရိပုစ္ဆာ’’ နာမ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ပရိပုစ္ဆနာ၊ ‘‘ဥပဋ္ဌာနံ’’ နာမ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဥပဋ္ဌာနံ၊ ‘‘အပ္ပနာ’’ နာမ ကမ္မဋ္ဌာနပ္ပနာ၊ ‘‘လက္ခဏံ’’ နာမ ကမ္မဋ္ဌာနဿ လက္ခဏံ။ ‘‘ဧဝံလက္ခဏမိဒံ ကမ္မဋ္ဌာန’’န္တိ ကမ္မဋ္ဌာနသဘာဝူပဓာရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝံ ပဉ္စသန္ဓိကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏှန္တော အတ္တနာပိ န ကိလမတိ၊ အာစရိယမ္ပိ န ဝိဟေဌေတိ၊ တသ္မာ ထောကံ ဥဒ္ဒိသာပေတွာ ဗဟုကာလံ သဇ္ဈာယိတွာ ဧဝံ ပဉ္စသန္ဓိကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သစေ တတ္ထ သပ္ပာယံ ဟောတိ၊ တတ္ထေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ နော စေ တတ္ထ သပ္ပာယံ ဟောတိ၊ အာစရိယံ အာပုစ္ဆိတွာ သစေ မန္ဒပညော ယောဇနပရမံ ဂန္တွာ၊ သစေ တိက္ခပညော ဒူရမ္ပိ ဂန္တွာ အဋ္ဌာရသသေနာသနဒေါသဝိဝဇ္ဇိတံ၊ ပဉ္စသေနာသနင်္ဂသမန္နာဂတံ သေနာသနံ ဥပဂမ္မ တတ္ထ ဝသန္တေန ဥပစ္ဆိန္နခုဒ္ဒကပလိဗောဓေန ¶ ကတဘတ္တကိစ္စေန ဘတ္တသမ္မဒံ ပဋိဝိနောဒေတွာ ရတနတ္တယဂုဏာနုဿရဏေန စိတ္တံ သမ္ပဟံသေတွာ အာစရိယုဂ္ဂဟတော ဧကပဒမ္ပိ အသမ္မုဿန္တေန ဣဒံ အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကာတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဣမံ ကထာမဂ္ဂံ ဣစ္ဆန္တေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၅) ဂဟေတဗ္ဗော။

ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ဣဒံ အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကာတဗ္ဗ’’န္တိ တတြာယံ မနသိကာရဝိဓိ –

‘‘ဂဏနာ အနုဗန္ဓနာ၊ ဖုသနာ ဌပနာ သလ္လက္ခဏာ၊

ဝိဝဋ္ဋနာ ပါရိသုဒ္ဓိ၊ တေသဉ္စ ပဋိပဿနာ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၂၃၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၆၃)၊

‘‘ဂဏနာ’’တိ ¶ ဂဏနာယေဝ။ ‘‘အနုဗန္ဓနာ’’တိ အနုဝဟနာ။ ‘‘ဖုသနာ’’တိ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဌပနာ’’တိ အပ္ပနာ။ ‘‘သလ္လက္ခဏာ’’တိ ¶ ဝိပဿနာ။ ‘‘ဝိဝဋ္ဋနာ’’တိ မဂ္ဂေါ။ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓီ’’တိ ဖလံ။ ‘‘တေသဉ္စ ပဋိပဿနာ’’တိ ပစ္စဝေက္ခဏာ။ တတ္ထ ဣမိနာ အာဒိကမ္မိကကုလပုတ္တေန ပဌမံ ဂဏနာယ ဣဒံ ကမဋ္ဌာနံ မနသိကာတဗ္ဗံ။ ဂဏေန္တေန စ ပဉ္စန္နံ ဟေဋ္ဌာ န ဌပေတဗ္ဗံ၊ ဒသန္နံ ဥပရိ န နေတဗ္ဗံ၊ အန္တရေ ခဏ္ဍံ န ဒဿေတဗ္ဗံ။ ပဉ္စန္နံ ဟေဋ္ဌာ ဌပေန္တဿ ဟိ သမ္ဗာဓေ ဩကာသေ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဝိပ္ဖန္ဒတိ၊ သမ္ဗာဓေ ဝဇေ သန္နိရုဒ္ဓဂေါဂဏော ဝိယ။ ဒသန္နံ ဥပရိ နေန္တဿ ဂဏနာနိဿိတောဝ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဟောတိ။ အန္တရာ ခဏ္ဍံ ဒဿေန္တဿ ‘‘သိခါပ္ပတ္တံ နု ခေါ မေ ကမ္မဋ္ဌာနံ၊ နော’’တိ စိတ္တံ ဝိကမ္ပတိ။ တသ္မာ ဧတေ ဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ ဂဏေတဗ္ဗံ။

ဂဏေန္တေန စ ပဌမံ ဒန္ဓဂဏနာယ ဓညမာပကဂဏနာယ ဂဏေတဗ္ဗံ။ ဓညမာပကော ဟိ နာဠိံ ပူရေတွာ ‘‘ဧက’’န္တိ ဝတွာ ဩကိရတိ။ ပုန ပူရေန္တော ကိဉ္စိ ကစဝရံ ဒိသွာ တံ ဆဍ္ဍေန္တော ‘‘ဧကံ ဧက’’န္တိ ဝဒတိ။ ဧသ နယော ‘‘ဒွေ ဒွေ’’တိအာဒီသု။ ဧဝမေဝ ဣမိနာပိ အဿာသပဿာသေသု ယော ဥပဋ္ဌာတိ တံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧကံ ဧက’’န္တိ အာဒိံကတွာ ယာဝ ‘‘ဒသ ဒသာ’’တိ ပဝတ္တမာနံ ပဝတ္တမာနံ ဥပလက္ခေတွာဝ ဂဏေတဗ္ဗံ။ တဿေဝံ ဂဏယတော နိက္ခမန္တာ စ ပဝိသန္တာ စ အဿာသပဿာသာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။

အထာနေန တံ ဒန္ဓဂဏနံ ဓညမာပကဂဏနံ ပဟာယ သီဃဂဏနာယ ဂေါပါလကဂဏနာယ ဂဏေတဗ္ဗံ ¶ ။ ဆေကော ဟိ ဂေါပါလကော သက္ခရာယော ဥစ္ဆင်္ဂေန ဂဟေတွာ ရဇ္ဇုဒဏ္ဍဟတ္ထော ပါတောဝ ဝဇံ ဂန္တွာ ဂါဝေါ ပိဋ္ဌိယံ ပဟရိတွာ ပလိဃတ္ထမ္ဘမတ္ထကေ နိသိန္နော ဒွါရံ ပတ္တံ ပတ္တံယေဝ ဂါဝံ ‘‘ဧကော ဒွေ’’တိ သက္ခရံ ခိပိတွာ ခိပိတွာ ဂဏေတိ။ တိယာမရတ္တိံ သမ္ဗာဓေ ဩကာသေ ဒုက္ခံ ဝုတ္ထဂေါဂဏော ¶ နိက္ခမန္တော အညမညံ ဥပနိဃံသန္တော ဝေဂေန ဝေဂေန ပုဉ္ဇော ပုဉ္ဇော ဟုတွာ နိက္ခမတိ။ သော ဝေဂေန ဝေဂေန ‘‘တီဏိ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒသာ’’တိ ဂဏေတိယေဝ။ ဧဝမိမဿာပိ ပုရိမနယေန ဂဏယတော အဿာသပဿာသာ ပါကဋာ ဟုတွာ သီဃံ သီဃံ ပုနပ္ပုနံ သဉ္စရန္တိ။ တတော တေန ‘‘ပုနပ္ပုနံ သဉ္စရန္တီ’’တိ ဉတွာ အန္တော စ ဗဟိ စ အဂ္ဂဟေတွာ ဒွါရပ္ပတ္တံ ဒွါရပ္ပတ္တံယေဝ ဂဟေတွာ ‘‘ဧကော ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိ ပဉ္စ ¶ ၊ ဧကော ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဆ၊ ဧကော ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဆ သတ္တ…ပေ… အဋ္ဌ… နဝ… ဒသာ’’တိ သီဃံ သီဃံ ဂဏေတဗ္ဗမေဝ။ ဂဏနာပဋိဗဒ္ဓေ ဟိ ကမ္မဋ္ဌာနေ ဂဏနာဗလေနေဝ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ အရိတ္တူပတ္ထမ္ဘနဝသေန စဏ္ဍသောတေ နာဝါဌပနမိဝ။

တဿေဝံ သီဃံ သီဃံ ဂဏယတော ကမ္မဋ္ဌာနံ နိရန္တရပ္ပဝတ္တံ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ အထ ‘‘နိရန္တရံ ပဝတ္တတီ’’တိ ဉတွာ အန္တော စ ဗဟိ စ ဝါတံ အပရိဂ္ဂဟေတွာ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဂေန ဝေဂေန ဂဏေတဗ္ဗံ။ အန္တောပဝိသနဝါတေန ဟိ သဒ္ဓိံ စိတ္တံ ပဝေသယတော အဗ္ဘန္တရံ ဝါတဗ္ဘာဟတံ မေဒပူရိတံ ဝိယ ဟောတိ၊ ဗဟိနိက္ခမနဝါတေန သဒ္ဓိံ စိတ္တံ နီဟရတော ဗဟိဒ္ဓါ ပုထုတ္တာရမ္မဏေ စိတ္တံ ဝိက္ခိပတိ။ ဖုဋ္ဌောကာသေ ပန သတိံ ဌပေတွာ ဘာဝေန္တဿေဝ ဘာဝနာ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အန္တော ¶ စ ဗဟိ စ ဝါတံ အပရိဂ္ဂဟေတွာ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဂေန ဝေဂေန ဂဏေတဗ္ဗ’’န္တိ။

ကီဝ စိရံ ပနေတံ ဂဏေတဗ္ဗန္တိ? ယာဝ ဝိနာ ဂဏနာယ အဿာသပဿာသာရမ္မဏေ သတိ သန္တိဋ္ဌတိ။ ဗဟိ ဝိသဋဝိတက္ကဝိစ္ဆေဒံ ကတွာ အဿာသပဿာသာရမ္မဏေ သတိ သဏ္ဌပနတ္ထံယေဝ ဟိ ဂဏနာတိ။

ဧဝံ ဂဏနာယ မနသိကတွာ အနုဗန္ဓနာယ မနသိကာတဗ္ဗံ။ အနုဗန္ဓနာ နာမ ဂဏနံ ပဋိသံဟရိတွာ သတိယာ နိရန္တရံ အဿာသပဿာသာနံ အနုဂမနံ၊ တဉ္စ ခေါ န အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာနုဂမနဝသေန။ ဗဟိနိက္ခမနဝါတဿ ဟိ နာဘိ အာဒိ၊ ဟဒယံ မဇ္ဈံ၊ နာသိကဂ္ဂံ ပရိယောသာနံ။ အဗ္ဘန္တရပဝိသနဝါတဿ နာသိကဂ္ဂံ အာဒိ၊ ဟဒယံ မဇ္ဈံ၊ နာဘိ ပရိယောသာနံ။ တဉ္စဿ အနုဂစ္ဆတော ဝိက္ခေပဂတံ စိတ္တံ သာရဒ္ဓါယ စေဝ ဟောတိ ဣဉ္ဇနာယ စ။ ယထာဟ –

‘‘အဿာသာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ သတိယာ အနုဂစ္ဆတော အဇ္ဈတ္တံ ဝိက္ခေပဂတေန စိတ္တေန ¶ ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ သာရဒ္ဓါ စ ဟောန္တိ ဣဉ္ဇိတာ စ ဖန္ဒိတာ စ။ ပဿာသာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ သတိယာ အနုဂစ္ဆတော ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပဂတေန စိတ္တေန ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ သာရဒ္ဓါ စ ဟောန္တိ ဣဉ္ဇိတာ စ ဖန္ဒိတာ စာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၅၇)။

တသ္မာ အနုဗန္ဓနာယ မနသိကရောန္တေန န အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဝသေန မနသိကာတဗ္ဗံ။ အပိစ ခေါ ဖုသနာဝသေန စ ဌပနာဝသေန စ မနသိကာတဗ္ဗံ။ ဂဏနာနုဗန္ဓနာဝသေန ¶ ဝိယ ဟိ ဖုသနာဌပနာဝသေန ဝိသုံ မနသိကာရော နတ္ထိ။ ဖုဋ္ဌဖုဋ္ဌဋ္ဌာနေယေဝ ပန ဂဏေန္တော ဂဏနာယ စ ဖုသနာယ စ မနသိ ကရောတိ။ တတ္ထေဝ ဂဏနံ ပဋိသံဟရိတွာ တေ သတိယာ အနုဗန္ဓန္တော အပ္ပနာဝသေန စ ¶ စိတ္တံ ဌပေန္တော ‘‘အနုဗန္ဓနာယ စ ဖုသနာယ စ ဌပနာယ စ မနသိ ကရောတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သွာယမတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တပင်္ဂုဠဒေါဝါရိကောပမာဟိ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ဝုတ္တကကစောပမာယ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတြာယံ ပင်္ဂုဠောပမာ – ‘‘သေယျထာပိ ပင်္ဂုဠော ဒေါလာယ ကီဠတံ မာတာပုတ္တာနံ ဒေါလံ ခိပိတွာ တတ္ထေဝ ဒေါလတ္ထမ္ဘမူလေ နိသိန္နော ကမေန အာဂစ္ဆန္တဿ စ ဂစ္ဆန္တဿ စ ဒေါလာဖလကဿ ဥဘော ကောဋိယော မဇ္ဈဉ္စ ပဿတိ၊ န စ ဥဘောကောဋိမဇ္ဈာနံ ဒဿနတ္ထံ ဗျာဝဋော ဟောတိ။ ဧဝမေဝါယံ ဘိက္ခု သတိဝသေန ဥပနိဗန္ဓနတ္ထမ္ဘမူလေ ဌတွာ အဿာသပဿာသဒေါလံ ခိပိတွာ တတ္ထေဝ နိမိတ္တေ သတိယာ နိသိန္နော ကမေန အာဂစ္ဆန္တာနဉ္စ ဂစ္ဆန္တာနဉ္စ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနေ အဿာသပဿာသာနံ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ သတိယာ အနုဂစ္ဆန္တော တတ္ထ စ စိတ္တံ ဌပေန္တော ပဿတိ၊ န စ တေသံ ဒဿနတ္ထံ ဗျာဝဋော ဟောတိ။ အယံ ပင်္ဂုဠောပမာ။

အယံ ပန ဒေါဝါရိကောပမာ – ‘‘သေယျထာပိ ဒေါဝါရိကော နဂရဿ အန္တော စ ဗဟိ စ ပုရိသေ ‘ကော တွံ၊ ကုတော ဝါ အာဂတော၊ ကုဟိံ ဝါ ဂစ္ဆသိ၊ ကိံ ဝါ တေ ဟတ္ထေ’တိ န ဝီမံသတိ၊ န ဟိ တဿ တေ ဘာရာ။ ဒွါရပ္ပတ္တံ ဒွါရပ္ပတ္တံယေဝ ပန ဝီမံသတိ၊ ဧဝမေဝ ဣမဿ ဘိက္ခုနော အန္တော ပဝိဋ္ဌဝါတာ စ ဗဟိ နိက္ခန္တဝါတာ စ န ဘာရာ ဟောန္တိ၊ ဒွါရပ္ပတ္တာ ဒွါရပ္ပတ္တာယေဝ ဘာရာတိ။ အယံ ဒေါဝါရိကောပမာ။

ကကစောပမာ ပန အာဒိတောပဘုတိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘နိမိတ္တံ ¶ အဿာသပဿာသာ၊ အနာရမ္မဏမေကစိတ္တဿ၊

အဇာနတော စ တယော ဓမ္မေ၊ ဘာဝနာနုပလဗ္ဘတိ။

‘‘နိမိတ္တံ အဿာသပဿာသာ၊ အနာရမ္မဏမေကစိတ္တဿ၊

ဇာနတော စ တယော ဓမ္မေ၊ ဘာဝနာ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ။ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၅၉)၊

ကထံ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ဧကစိတ္တဿ အာရမ္မဏံ န ဟောန္တိ၊ န စိမေ တယော ဓမ္မာ အဝိဒိတာ ဟောန္တိ၊ န စ စိတ္တံ ဝိက္ခေပံ ဂစ္ဆတိ၊ ပဓာနဉ္စ ပညာယတိ၊ ပယောဂဉ္စ သာဓေတိ၊ ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတိ ¶ ? သေယျထာပိ ရုက္ခော သမေ ¶ ဘူမိဘာဂေ နိက္ခိတ္တော၊ တမေနံ ပုရိသော ကကစေန ဆိန္ဒေယျ၊ ရုက္ခေ ဖုဋ္ဌကကစဒန္တာနံ ဝသေန ပုရိသဿ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ၊ န အာဂတေ ဝါ ဂတေ ဝါ ကကစဒန္တေ မနသိ ကရောတိ၊ န အာဂတာ ဝါ ဂတာ ဝါ ကကစဒန္တာ အဝိဒိတာ ဟောန္တိ၊ ပဓာနဉ္စ ပညာယတိ၊ ပယောဂဉ္စ သာဓေတိ။

ယထာ ရုက္ခော သမေ ဘူမိဘာဂေ နိက္ခိတ္တော၊ ဧဝံ ဥပနိဗန္ဓနနိမိတ္တံ။ ယထာ ကကစဒန္တာ၊ ဧဝံ အဿာသပဿာသာ။ ယထာ ရုက္ခေ ဖုဋ္ဌကကစဒန္တာနံ ဝသေန ပုရိသဿ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ၊ န အာဂတေ ဝါ ဂတေ ဝါ ကကစဒန္တေ မနသိ ကရောတိ၊ န အာဂတာ ဝါ ဂတာ ဝါ ကကစဒန္တာ အဝိဒိတာ ဟောန္တိ၊ ပဓာနဉ္စ ပညာယတိ၊ ပယောဂဉ္စ သာဓေတိ၊ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု နာသိကဂ္ဂေ ဝါ မုခနိမိတ္တေ ဝါ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ နိသိန္နော ဟောတိ၊ န အာဂတေ ဝါ ဂတေ ဝါ အဿာသပဿာသေ မနသိ ကရောတိ၊ န အာဂတာ ဝါ ဂတာ ဝါ အဿာသပဿာသာ အဝိဒိတာ ဟောန္တိ၊ ပဓာနဉ္စ ပညာယတိ၊ ပယောဂဉ္စ သာဓေတိ၊ ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတိ။

ပဓာနန္တိ ကတမံ ပဓာနံ? အာရဒ္ဓဝီရိယဿ ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ ကမ္မနိယံ ဟောတိ – ဣဒံ ပဓာနံ။ ကတမော ပယောဂေါ? အာရဒ္ဓဝီရိယဿ ဥပက္ကိလေသာ ပဟီယန္တိ၊ ဝိတက္ကာ ဝူပသမ္မန္တိ – အယံ ပယောဂေါ။ ကတမော ဝိသေသော? အာရဒ္ဓဝီရိယဿ သံယောဇနာ ပဟီယန္တိ၊ အနုသယာ ဗျန္တီ ဟောန္တိ – အယံ ဝိသေသော။ ဧဝံ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ဧကစိတ္တဿ အာရမ္မဏာ န ဟောန္တိ၊ န စိမေ တယော ဓမ္မာ အဝိဒိတာ ဟောန္တိ၊ န စ စိတ္တံ ဝိက္ခေပံ ဂစ္ဆတိ၊ ပဓာနဉ္စ ပညာယတိ၊ ပယောဂဉ္စ သာဓေတိ၊ ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတိ။

‘‘အာနာပါနဿတီ ¶ ယဿ၊ ပရိပုဏ္ဏာ သုဘာဝိတာ၊

အနုပုဗ္ဗံ ပရိစိတာ၊ ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတာ၊

သော ဣမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၀)၊

အယံ ကကစောပမာ။ ဣဓ ပနဿ အာဂတာဂတဝသေန အမနသိကာရမတ္တမေဝ ပယောဇနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောတော ကဿစိ နစိရေနေဝ နိမိတ္တဉ္စ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အဝသေသဇ္ဈာနင်္ဂပဋိမဏ္ဍိတာ အပ္ပနာသင်္ခါတာ ဌပနာ စ သမ္ပဇ္ဇတိ။ ကဿစိ ပန ဂဏနာဝသေနေဝ မနသိကာရကာလတောပဘုတိ အနုက္ကမတော ဩဠာရိကအဿာသပဿာသနိရောဓဝသေန ကာယဒရထေ ဝူပသန္တေ ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ လဟုကံ ဟောတိ၊ သရီရံ အာကာသေ လင်္ဃနာကာရပ္ပတ္တံ ¶ ဝိယ ဟောတိ။ ယထာ သာရဒ္ဓကာယဿ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ နိသီဒတော မဉ္စပီဌံ ဩနမတိ၊ ဝိကူဇတိ၊ ပစ္စတ္ထရဏံ ဝလိံ ဂဏှာတိ။ အသာရဒ္ဓကာယဿ ပန နိသီဒတော နေဝ မဉ္စပီဌံ ဩနမတိ၊ န ဝိကူဇတိ၊ န ပစ္စတ္ထရဏံ ဝလိံ ဂဏှာတိ၊ တူလပိစုပူရိတံ ဝိယ မဉ္စပီဌံ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အသာရဒ္ဓါ ကာယော လဟုကော ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ဂဏနာဝသေန မနသိကာရကာလတောပဘုတိ အနုက္ကမတော ဩဠာရိကအဿာသပဿာသနိရောဓဝသေန ကာယဒရထေ ဝူပသန္တေ ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ လဟုကံ ဟောတိ၊ သရီရံ အာကာသေ လင်္ဃနာကာရပ္ပတ္တံ ဝိယ ဟောတိ။

တဿ ဩဠာရိကေ အဿာသပဿာသေ နိရုဒ္ဓေ သုခုမအဿာသပဿာသနိမိတ္တာရမ္မဏံ စိတ္တံ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မိမ္ပိ နိရုဒ္ဓေ အပရာပရံ တတော သုခုမတရသုခုမတမနိမိတ္တာရမ္မဏံ ပဝတ္တတိယေဝ။ ကထံ? ယထာ ပုရိသော မဟတိယာ လောဟသလာကာယ ကံသတာဠံ အာကောဋေယျ၊ ဧကပ္ပဟာရေန မဟာသဒ္ဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တဿ ဩဠာရိကသဒ္ဒါရမ္မဏံ စိတ္တံ ပဝတ္တေယျ၊ နိရုဒ္ဓေ ဩဠာရိကေ သဒ္ဒေ အထ ပစ္ဆာ သုခုမသဒ္ဒနိမိတ္တာရမ္မဏံ၊ တသ္မိမ္ပိ နိရုဒ္ဓေ အပရာပရံ တတော သုခုမတရသုခုမတမသဒ္ဒနိမိတ္တာရမ္မဏံ စိတ္တံ ပဝတ္တတေဝ၊ ဧဝန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘သေယျထာပိ ကံသေ အာကောဋိတေ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၇၁) ဝိတ္ထာရော။

ယထာ ဟိ အညာနိ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ဥပရူပရိ ဝိဘူတာနိ ဟောန္တိ၊ န တထာ ဣဒံ။ ဣဒံ ပန ဥပရူပရိ ဘာဝေန္တဿ ဘာဝေန္တဿ သုခုမတ္တံ ¶ ဂစ္ဆတိ၊ ဥပဋ္ဌာနမ္ပိ န ဥပဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ အနုပဋ္ဌဟန္တေ ပန တသ္မိံ န တေန ဘိက္ခုနာ ဥဋ္ဌာယာသနာ စမ္မခဏ္ဍံ ပပ္ဖောဋေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ ကိံ ကာတဗ္ဗံ? ‘‘အာစရိယံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘နဋ္ဌံ ဒါနိ မေ ကမ္မဋ္ဌာန’’န္တိ ဝါ န ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ဣရိယာပထံ ¶ ဝိကောပေတွာ ဂစ္ဆတော ဟိ ကမ္မဋ္ဌာနံ နဝနဝမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ယထာနိသိန္နေနေဝ ဒေသတော အာဟရိတဗ္ဗံ။

တတြာယံ အာဟရဏူပါယော။ တေန ဟိ ဘိက္ခုနာ ကမ္မဋ္ဌာနဿ အနုပဋ္ဌဟနဘာဝံ ဉတွာ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘‘ဣမေ အဿာသပဿာသာ နာမ ကတ္ထ အတ္ထိ၊ ကတ္ထ နတ္ထိ၊ ကဿ ဝါ အတ္ထိ၊ ကဿ ဝါ နတ္ထီ’’တိ။ အထေဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခတာ ‘‘ဣမေ အန္တောမာတုကုစ္ဆိယံ နတ္ထိ၊ ဥဒကေ နိမုဂ္ဂါနံ နတ္ထိ၊ တထာ အသညီဘူတာနံ မတာနံ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပန္နာနံ ရူပါရူပဘဝသမင်္ဂီနံ နိရောဓသမာပန္နာန’’န္တိ ¶ ဉတွာ ဧဝံ အတ္တနာဝ အတ္တာ ပဋိစောဒေတဗ္ဗော – ‘‘နနု တွံ၊ ပဏ္ဍိတ၊ နေဝ မာတုကုစ္ဆိဂတော၊ န ဥဒကေ နိမုဂ္ဂေါ၊ န အသညီဘူတော၊ န မတော၊ န စတုတ္ထဇ္ဈာနသမအာပန္နော၊ န ရူပါရူပဘဝသမင်္ဂီ၊ န နိရောဓသမာပန္နော၊ အတ္ထိယေဝ တေ အဿာသပဿာသာ၊ မန္ဒပညတာယ ပန ပရိဂ္ဂဟေတုံ န သက္ကောသီ’’တိ။ အထာနေန ပကတိဖုဋ္ဌဝသေနေဝ စိတ္တံ ဌပေတွာ မနသိကာရော ပဝတ္တေတဗ္ဗော။ ဣမေ ဟိ ဒီဃနာသိကဿ နာသာ ပုဋံ ဃဋ္ဋေန္တာ ပဝတ္တန္တိ၊ ရဿနာသိကဿ ဥတ္တရောဋ္ဌံ။ တသ္မာနေန ဣမံ နာမ ဌာနံ ဃဋ္ဋေန္တီတိ နိမိတ္တံ ပဋ္ဌပေတဗ္ဗံ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထဝသံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ – ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မုဋ္ဌဿတိဿ အသမ္ပဇာနဿ အာနာပါနဿတိဘာဝနံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၄၉၊ သံ။ နိ။ ၅။၉၉၂)။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ယံကိဉ္စိ ကမ္မဋ္ဌာနံ သတဿ သမ္ပဇာနဿေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣတော အညံ ပန မနသိကရောန္တဿ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဣဒံ ပန အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ ဂရုကံ ဂရုကဘာဝနံ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓပုတ္တာနံ မဟာပုရိသာနမေဝ မနသိကာရဘူမိဘူတံ၊ န စေဝ ဣတ္တရံ၊ န စ ဣတ္တရသတ္တသမာသေဝိတံ။ ယထာ ယထာ မနသိ ကရီယတိ၊ တထာ တထာ သန္တဉ္စေဝ ¶ ဟောတိ သုခုမဉ္စ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ဗလဝတီ သတိ စ ပညာ စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။

ယထာ ဟိ မဋ္ဌသာဋကဿ တုန္နကရဏကာလေ သူစိပိ သုခုမာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ သူစိပါသဝေဓနမ္ပိ တတော သုခုမတရံ၊ ဧဝမေဝ မဋ္ဌသာဋကသဒိသဿ ဣမဿ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဘာဝနာကာလေ သူစိပဋိဘာဂါ သတိပိ သူစိပါသဝေဓနပဋိဘာဂါ တံသမ္ပယုတ္တာ ပညာပိ ဗလဝတီ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ တာဟိ စ ပန သတိပညာဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န တေ အဿာသပဿာသာ အညတြ ပကတိဖုဋ္ဌောကာသာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ။

ယထာ ပန ကဿကော ကသိံ ကသိတွာ ဗလိဗဒ္ဒေ မုဉ္စိတွာ ဂေါစရာဘိမုခေ ကတွာ ဆာယာယ နိသိန္နော ဝိဿမေယျ၊ အထဿ တေ ဗလိဗဒ္ဒါ ဝေဂေန အဋဝိံ ပဝိသေယျုံ။ ယော ဟောတိ ဆေကော ကဿကော သော ပုန တေ ဂဟေတွာ ယောဇေတုကာမော န တေသံ အနုပဒံ ဂန္တွာ အဋဝိံ အာဟိဏ္ဍတိ။ အထ ¶ ခေါ ရသ္မိဉ္စ ပတောဒဉ္စ ဂဟေတွာ ဥဇုကမေဝ တေသံ နိပါတတိတ္ထံ ဂန္တွာ နိသီဒတိ ဝါ နိပဇ္ဇတိ ဝါ။ အထ တေ ဂေါဏေ ဒိဝသဘာဂံ စရိတွာ နိပါတတိတ္ထံ ဩတရိတွာ နှတွာ စ ပိဝိတွာ စ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဌိတေ ဒိသွာ ရသ္မိယာ ဗန္ဓိတွာ ပတောဒေန ဝိဇ္ဈန္တော အာနေတွာ ယောဇေတွာ ပုန ကမ္မံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ တေန ဘိက္ခုနာ န တေ အဿာသပဿာသာ အညတြ ¶ ပကတိဖုဋ္ဌောကာသာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ။ သတိရသ္မိံ ပန ပညာပတောဒဉ္စ ဂဟေတွာ ပကတိဖုဋ္ဌောကာသေ စိတ္တံ ဌပေတွာ မနသိကာရော ပဝတ္တေတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိဿ မနသိကရောတော နစိရဿေဝ တေ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ နိပါတတိတ္ထေ ဝိယ ဂေါဏာ။ တတော တေန သတိရသ္မိယာ ဗန္ဓိတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ယောဇေတွာ ပညာပတောဒေန ဝိဇ္ဈန္တေန ပုန ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တဿေဝမနုယုဉ္ဇတော နစိရဿေဝ နိမိတ္တံ ဥပဋ္ဌာတိ။ တံ ပနေတံ န သဗ္ဗေသံ ဧကသဒိသံ ဟောတိ ¶ ၊ အပိစ ခေါ ကဿစိ သုခသမ္ဖဿံ ဥပ္ပာဒယမာနော တူလပိစု ဝိယ၊ ကပ္ပာသပိစု ဝိယ၊ ဝါတဓာရာ ဝိယ စ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဧကစ္စေ အာဟု။

အယံ ပန အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယော – ဣဒဉှိ ကဿစိ တာရကရူပံ ဝိယ၊ မဏိဂုဠိကာ ဝိယ၊ မုတ္တာဂုဠိကာ ဝိယ စ ကဿစိ ခရသမ္ဖဿံ ဟုတွာ ကပ္ပာသဋ္ဌိ ဝိယ၊ သာရဒါရုသူစိ ဝိယ စ ကဿစိ ဒီဃပါမင်္ဂသုတ္တံ ဝိယ၊ ကုသုမဒါမံ ဝိယ၊ ဓူမသိခါ ဝိယ စ ကဿစိ ဝိတ္ထတ မက္ကဋကသုတ္တံ ဝိယ၊ ဝလာဟကပဋလံ ဝိယ၊ ပဒုမပုပ္ဖံ ဝိယ၊ ရထစက္ကံ ဝိယ၊ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဝိယ၊ သူရိယမဏ္ဍလံ ဝိယ စ ဥပဋ္ဌာတိ။ တဉ္စ ပနေတံ ယထာ သမ္ဗဟုလေသု ဘိက္ခူသု သုတ္တန္တံ သဇ္ဈာယိတွာ နိသိန္နေသု ဧကေန ဘိက္ခုနာ ‘‘တုမှာကံ ကီဒိသံ ဟုတွာ ဣဒံ သုတ္တံ ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဧကော ‘‘မယှံ မဟတီ ပဗ္ဗတေယျာ နဒီ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ အာဟ။ အပရော ‘‘မယှံ ဧကာ ဝနရာဇိ ဝိယ’’။ အညော ‘‘မယှံ သီတစ္ဆာယော သာခါသမ္ပန္နော ဖလဘာရဘရိတရုက္ခော ဝိယာ’’တိ။ တေသဉှိ တံ ဧကမေဝ သုတ္တံ သညာနာနတာယ နာနတော ဥပဋ္ဌာတိ။ ဧဝံ ဧကမေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ သညာနာနတာယ နာနတော ဥပဋ္ဌာတိ။ သညဇဉှိ ဧတံ သညာနိဒါနံ သညာပ္ပဘဝံ တသ္မာ သညာနာနတာယ နာနတော ဥပဋ္ဌာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧတ္ထ စ အညမေဝ အဿာသာရမ္မဏံ စိတ္တံ၊ အညံ ပဿာသာရမ္မဏံ၊ အညံ နိမိတ္တာရမ္မဏံ ယဿ ဟိ ဣမေ တယော ဓမ္မာ နတ္ထိ၊ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ နေဝ အပ္ပနံ န ဥပစာရံ ပါပုဏာတိ။ ယဿ ပနိမေ တယော ဓမ္မာ အတ္ထိ၊ တဿေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပနဉ္စ ဥပစာရဉ္စ ပါပုဏာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘နိမိတ္တံ ¶ ¶ အဿာသပဿာသာ၊ အနာရမ္မဏမေကစိတ္တဿ၊

အဇာနတော စ တယော ဓမ္မေ၊ ဘာဝနာနုပလဗ္ဘတိ။

‘‘နိမိတ္တံ အဿာသပဿာသာ၊ အနာရမ္မဏမေကစိတ္တဿ၊

ဇာနတော စ တယော ဓမ္မေ၊ ဘာဝနာ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၃၁)၊

ဧဝံ ¶ ဥပဋ္ဌိတေ ပန နိမိတ္တေ တေန ဘိက္ခုနာ အာစရိယသန္တိကံ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ – ‘‘မယှံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝရူပံ နာမ ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ။ အာစရိယေန ပန ‘‘ဧတံ နိမိတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘န နိမိတ္တ’’န္တိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘ဧဝံ ဟောတိ၊ အာဝုသော’’တိ ဝတွာ ပန ‘‘ပုနပ္ပုနံ မနသိ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘နိမိတ္တ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဝေါသာနံ အာပဇ္ဇေယျ၊ ‘‘န နိမိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တေ နိရာသော ဝိသီဒေယျ။ တသ္မာ တဒုဘယမ္ပိ အဝတွာ မနသိကာရေယေဝ နိယောဇေတဗ္ဗောတိ။ ဧဝံ တာဝ ဒီဃဘာဏကာ။ မဇ္ဈိမဘာဏကာ ပနာဟု – ‘‘နိမိတ္တမိဒံ၊ အာဝုသော၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပုနပ္ပုနံ မနသိ ကရောဟိ သပ္ပုရိသာတိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ။ အထာနေန နိမိတ္တေယေဝ စိတ္တံ ဌပေတဗ္ဗံ။ ဧဝမဿာယံ ဣတော ပဘုတိ ဌပနာဝသေန ဘာဝနာ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပေါရာဏေဟိ –

‘‘နိမိတ္တေ ဌပယံ စိတ္တံ၊ နာနာကာရံ ဝိဘာဝယံ၊

ဓီရော အဿာသပဿာသေ၊ သကံ စိတ္တံ နိဗန္ဓတီ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၃၂၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၆၃)၊

တဿေဝံ နိမိတ္တုပဋ္ဌာနတော ပဘုတိ နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘိတာနေဝ ဟောန္တိ ကိလေသာ သန္နိသိန္နာဝ သတိ ဥပဋ္ဌိတာယေဝ၊ စိတ္တံ သမာဟိတမေဝ။ ဣဒဉှိ ဒွီဟာကာရေဟိ စိတ္တံ သမာဟိတံ နာမ ဟောဟိ – ဥပစာရဘူမိယံ ဝါ နီဝရဏပ္ပဟာနေန၊ ပဋိလာဘဘူမိယံ ဝါ အင်္ဂပါတုဘာဝေန။ တတ္ထ ‘‘ဥပစာရဘူမီ’’တိ ဥပစာရသမာဓိ၊ ‘‘ပဋိလာဘဘူမီ’’တိ အပ္ပနာသမာဓိ။ တေသံ ကိံ နာနာကရဏံ? ဥပစာရသမာဓိ ကုသလဝီထိယံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ၊ အပ္ပနာသမာဓိ ဒိဝသဘာဂေ အပ္ပေတွာ နိသိန္နဿ ဒိဝသဘာဂမ္ပိ ကုသလဝီထိယံ ဇဝတိ၊ န ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဣမေသု ဒွီသု သမာဓီသု နိမိတ္တပါတုဘာဝေန ဥပစာရသမာဓိနာ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဟောတိ ¶ ။ အထာနေန တံ နိမိတ္တံ နေဝ ဝဏ္ဏတော မနသိကာတဗ္ဗံ၊ န လက္ခဏတော ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။ အပိစ ခေါ ခတ္တိယမဟေသိယာ စက္ကဝတ္တိဂဗ္ဘော ဝိယ ကဿကေန သာလိယဝဂဗ္ဘော ဝိယ စ အပ္ပမတ္တေန ရက္ခိတဗ္ဗံ၊ ရက္ခိတံ ဟိဿ ဖလဒံ ဟောတိ။

‘‘နိမိတ္တံ ရက္ခတော လဒ္ဓ၊ ပရိဟာနိ န ဝိဇ္ဇတိ၊

အာရက္ခမှိ အသန္တမှိ၊ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဝိနဿတီ’’တိ။

တတြာယံ ¶ ရက္ခဏူပါယော – တေန ဘိက္ခုနာ အာဝါသော၊ ဂေါစရော၊ ဘဿံ၊ ပုဂ္ဂလော၊ ဘောဇနံ၊ ဥတု၊ ဣရိယာပထောတိ ဣမာနိ သတ္တ အသပ္ပာယာနိ ဝဇ္ဇေတွာ တာနေဝ သတ္တ သပ္ပာယာနိ သေဝန္တေန ပုနပ္ပုနံ တံ နိမိတ္တံ မနသိကာတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ¶ သပ္ပာယသေဝနေန နိမိတ္တံ ထိရံ ကတွာ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဂမယိတွာ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ၊ ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနတာ၊ နိမိတ္တကုသလတာ၊ ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ သပဂ္ဂဟေတဗ္ဗ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တပဂ္ဂဏှနာ၊ ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တနိဂ္ဂဏှနာ၊ ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ သမ္ပဟံသေတဗ္ဗံ တသ္မိံ သမယေ သမ္ပဟံသေတဗ္ဗံ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တသမ္ပဟံသနာ၊ ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗံ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တအဇ္ဈုပေက္ခနာ၊ အသမာဟိတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ၊ သမာဟိတပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမာနိ ဒသ အပ္ပနာကောသလ္လာနိ အဝိဇဟန္တေန ယောဂေါ ကရဏီယော။

တဿေဝံ အနုယုတ္တဿ ဝိဟရတော ဣဒါနိ အပ္ပနာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ဘဝင်္ဂံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ နိမိတ္တာရမ္မဏံ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မိဉ္စ နိရုဒ္ဓေ တဒေဝါရမ္မဏံ ဂဟေတွာ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဝါ ဇဝနာနိ၊ ယေသံ ပဌမံ ပရိကမ္မံ၊ ဒုတိယံ ဥပစာရံ၊ တတိယံ အနုလောမံ၊ စတုတ္ထံ ဂေါတြဘု ¶ ၊ ပဉ္စမံ အပ္ပနာစိတ္တံ။ ပဌမံ ဝါ ပရိကမ္မဉ္စေဝ ဥပစာရဉ္စ၊ ဒုတိယံ အနုလောမံ၊ တတိယံ ဂေါတြဘု၊ စတုတ္ထံ အပ္ပနာစိတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ စတုတ္ထမေဝ ဟိ ပဉ္စမံ ဝါ အပ္ပေတိ၊ န ဆဋ္ဌံ သတ္တမံ ဝါ အာသန္နဘဝင်္ဂပါတတ္တာ။

အာဘိဓမ္မိကဂေါဒတ္တတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘အာသေဝနပစ္စယေန ကုသလာ ဓမ္မာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဆဋ္ဌံ သတ္တမံ ဝါ အပ္ပေတီ’’တိ။ တံ အဋ္ဌကထာသု ပဋိက္ခိတ္တံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗဘာဂစိတ္တာနိ ကာမာဝစရာနိ ဟောန္တိ၊ အပ္ပနာစိတ္တံ ပန ရူပါဝစရံ။ ဧဝမနေန ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနံ၊ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ၊ ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နံ၊ တိဝိဓကလျာဏံ၊ ပဌမဇ္ဈာနံ အဓိဂတံ ဟောတိ။ သော တသ္မိံယေဝါရမ္မဏေ ဝိတက္ကာဒယော ဝူပသမေတွာ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနာနိ ပါပုဏာတိ။ ဧတ္တာဝတာ စ ဌပနာဝသေန ဘာဝနာယ ပရိယောသာနပ္ပတ္တော ဟောတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပကထာ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဣစ္ဆန္တေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဧဝံ ပတ္တစတုတ္ထဇ္ဈာနော ပနေတ္ထ ဘိက္ခု သလ္လက္ခဏာဝိဝဋ္ဋနာဝသေန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎေတွာ ပါရိသုဒ္ဓိံ ပတ္တုကာမော တဒေဝ ဈာနံ အာဝဇ္ဇနသမာပဇ္ဇနအဓိဋ္ဌာနဝုဋ္ဌာနပစ္စဝေက္ခဏသင်္ခါတေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝသိပ္ပတ္တံ ပဂုဏံ ကတွာ အရူပပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဝါ ရူပံ၊ ရူပပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဝါ အရူပန္တိ ရူပါရူပံ ¶ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတိ။ ကထံ? သော ဟိ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဈာနင်္ဂါနိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တေသံ နိဿယံ ဟဒယဝတ္ထုံ တံ နိဿယာနိ စ ဘူတာနိ တေသဉ္စ နိဿယံ သကလမ္ပိ ¶ ကရဇကာယံ ပဿတိ။ တတော ‘‘ဈာနင်္ဂါနိ အရူပံ၊ ဝတ္ထာဒီနိ ရူပ’’န္တိ ရူပါရူပံ ဝဝတ္ထပေတိ။

အထ ဝါ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ကေသာဒီသု ကောဋ္ဌာသေသု ပထဝီဓာတုအာဒိဝသေန စတ္တာရိ ဘူတာနိ တံနိဿိတရူပါနိ စ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ယထာပရိဂ္ဂဟိတရူပါရမ္မဏံ ယထာပရိဂ္ဂဟိတရူပဝတ္ထုဒွါရာရမ္မဏံ ဝါ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မံ ¶ ဝိညာဏဉ္စ ပဿတိ။ တတော ‘‘ဘူတာဒီနိ ရူပံ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မံ ဝိညာဏံ အရူပ’’န္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။

အထ ဝါ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ အဿာသပဿာသာနံ သမုဒယော ကရဇကာယော စ စိတ္တဉ္စာတိ ပဿတိ။ ယထာ ဟိ ကမ္မာရဂဂ္ဂရိယာ ဓမမာနာယ ဘသ္တဉ္စ ပုရိသဿ စ တဇ္ဇံ ဝါယာမံ ပဋိစ္စ ဝါတော သဉ္စရတိ၊ ဧဝမေဝ ကာယဉ္စ စိတ္တဉ္စ ပဋိစ္စ အဿာသပဿာသာတိ။ တတော အဿာသပဿာသေ စ ကာယဉ္စ ရူပံ၊ စိတ္တဉ္စ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ အရူပန္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။

ဧဝံ နာမရူပံ ဝဝတ္ထပေတွာ တဿ ပစ္စယံ ပရိယေသတိ၊ ပရိယေသန္တော စ တံ ဒိသွာ တီသုပိ အဒ္ဓါသု နာမရူပဿ ပဝတ္တိံ အာရဗ္ဘ ကင်္ခံ ဝိတရတိ။ ဝိတိဏ္ဏကင်္ခေါ ကလာပသမ္မသနဝသေန တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာယ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဥပ္ပန္နေ ဩဘာသာဒယော ဒသ ဝိပဿနုပက္ကိလေသေ ပဟာယ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တံ ပဋိပဒါဉာဏံ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ ဝဝတ္ထပေတွာ ဥဒယံ ပဟာယ ဘင်္ဂါနုပဿနံ ပတွာ နိရန္တရံ ဘင်္ဂါနုပဿနေန ဘယတော ဥပဋ္ဌိတေသု သဗ္ဗသင်္ခါရေသု နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဝိရဇ္ဇန္တော ဝိမုစ္စန္တော ယထာက္ကမံ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂေ ပါပုဏိတွာ အရဟတ္တဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ဧကူနဝီသတိဘေဒဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿ ပရိယန္တပ္ပတ္တော သဒေဝကဿ လောကဿ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ စဿ ဂဏနံ အာဒိံ ကတွာ ဝိပဿနာပရိယောသာနာ အာနာပါနဿတိသမာဓိဘာဝနာ စ သမတ္တာ ဟောတီတိ။

အယံ သဗ္ဗာကာရတော ပဌမစတုက္ကဝဏ္ဏနာ။

ဣတရေသု ပန တီသု စတုက္ကေသု ယသ္မာ ဝိသုံ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာနယော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အနုပဒဝဏ္ဏနာနယေနေဝ နေသံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပီတိပ္ပဋိသံဝေဒီတိ ပီတိံ ပဋိသံဝိဒိတံ ကရောန္တော ပါကဋံ ကရောန္တော အဿသိဿာမိ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတိ။ တတ္ထ ဒွီဟာကာရေဟိ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ – အာရမ္မဏတော ¶ စ အသမ္မောဟတော စ။

ကထံ ¶ ¶ အာရမ္မဏတော ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ? သပ္ပီတိကေ ဒွေ ဈာနေ သမာပဇ္ဇတိ၊ တဿ သမာပတ္တိက္ခဏေ ဈာနပဋိလာဘေန အာရမ္မဏတော ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ အာရမ္မဏဿ ပဋိသံဝိဒိတတ္တာ။

ကထံ အသမ္မောဟတော? သပ္ပီတိကေ ဒွေ ဈာနေ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ဈာနသမ္ပယုတ္တကပီတိံ ခယတော ဝယတော သမ္မသတိ၊ တဿ ဝိပဿနာက္ခဏေ လက္ခဏပဋိဝေဓေန အသမ္မောဟတော ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ –

‘‘ဒီဃံ အဿာသဝသေန စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန သာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ။ ဒီဃံ ပဿာသဝသေန…ပေ… ရဿံ အဿာသဝသေန… ရဿံ ပဿာသဝသေန… သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီ အဿာသဝသေန… သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီ ပဿာသဝသေန… ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ အဿာသဝသေန… ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ ပဿာသဝသေန စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ၊ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန သာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ။ အာဝဇ္ဇတော သာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ ဇာနတော… ပဿတော… ပစ္စဝေက္ခတော… စိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟတော… သဒ္ဓါယ အဓိမုစ္စတော… ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏှတော… သတိံ ဥပဋ္ဌာပယတော… စိတ္တံ သမာဒဟတော… ပညာယ ပဇာနတော… အဘိညေယျံ အဘိဇာနတော… ပရိညေယျံ ပရိဇာနတော… ပဟာတဗ္ဗံ ပဇဟတော… ဘာဝေတဗ္ဗံ ဘာဝယတော… သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောတော သာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ။ ဧဝံ သာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၇၂)။

ဧတေနေဝ နယေန အဝသေသပဒါနိပိ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဝိသေသမတ္တံ။ တိဏ္ဏံ ဈာနာနံ ဝသေန သုခပဋိသံဝေဒိတာ စတုန္နမ္ပိ ဝသေန စိတ္တသင်္ခါရပဋိသံဝေဒိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ ဝေဒနာဒယော ဒွေ ခန္ဓာ။ သုခပ္ပဋိသံဝေဒိပဒေ စေတ္ထ ဝိပဿနာဘူမိဒဿနတ္ထံ ‘‘သုခန္တိ ဒွေ သုခါနိ – ကာယိကဉ္စ သုခံ စေတသိကဉ္စာ’’တိ ¶ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ဝုတ္တံ။ ပဿမ္ဘယံ စိတ္တသင်္ခါရန္တိ ဩဠာရိကံ ဩဠာရိကံ စိတ္တသင်္ခါရံ ပဿမ္ဘေန္တော၊ နိရောဓေန္တောတိ အတ္ထော။ သော ဝိတ္ထာရတော ကာယသင်္ခါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစေတ္ထ ပီတိပဒေ ပီတိသီသေန ဝေဒနာ ဝုတ္တာ။ သုခပဒေ သရူပေနေဝ ဝေဒနာ ¶ ။ ဒွီသု စိတ္တသင်္ခါရပဒေသု ‘‘သညာ စ ဝေဒနာ စ စေတသိကာ ဧတေ ဓမ္မာ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓါ စိတ္တသင်္ခါရာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၇၄၊ မ။ နိ။ ၁။၄၆၃) ဝစနတော ¶ သညာသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာတိ။ ဧဝံ ဝေဒနာနုပဿနာနယေန ဣဒံ စတုက္ကံ ဘာသိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတိယစတုက္ကေပိ စတုန္နံ ဈာနာနံ ဝသေန စိတ္တပဋိသံဝေဒိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တန္တိ စိတ္တံ မောဒေန္တော ပမောဒေန္တော ဟာသေန္တော ပဟာသေန္တော အဿသိဿာမိ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတိ။ တတ္ထ ဒွီဟာကာရေဟိ အဘိပ္ပမောဒေါ ဟောတိ – သမာဓိဝသေန စ ဝိပဿနာဝသေန စ။

ကထံ သမာဓိဝသေန? သပ္ပီတိကေ ဒွေ ဈာနေ သမာပဇ္ဇတိ၊ သော သမာပတ္တိက္ခဏေ သမ္ပယုတ္တာယ ပီတိယာ စိတ္တံ အာမောဒေတိ ပမောဒေတိ။ ကထံ ဝိပဿနာဝသေန? သပ္ပီတိကေ ဒွေ ဈာနေ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ဈာနသမ္ပယုတ္တကပီတိံ ခယတော ဝယတော သမ္မသတိ၊ ဧဝံ ဝိပဿနာက္ခဏေ ဈာနသမ္ပယုတ္တကပီတိံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စိတ္တံ အာမောဒေတိ ပမောဒေတိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နော ‘‘အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တံ အဿသိဿာမိ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

သမာဒဟံ စိတ္တန္တိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝသေန အာရမ္မဏေ စိတ္တံ သမံ အာဒဟန္တော သမံ ဌပေန္တော တာနိ ဝါ ပန ဈာနာနိ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ဈာနသမ္ပယုတ္တကစိတ္တံ ခယတော ဝယတော သမ္မသတော ဝိပဿနာက္ခဏေ လက္ခဏပဋိဝေဓေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ ခဏိကစိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ ဧဝံ ဥပ္ပန္နာယ ခဏိကစိတ္တေကဂ္ဂတာယ ဝသေနပိ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ သမံ အာဒဟန္တော သမံ ဌပေန္တော ‘‘သမာဒဟံ စိတ္တံ အဿသိဿာမိ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဝိမောစယံ စိတ္တန္တိ ပဌမဇ္ဈာနေန နီဝရဏေဟိ စိတ္တံ မောစေန္တော ဝိမောစေန္တော၊ ဒုတိယေန ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ၊ တတိယေန ပီတိယာ၊ စတုတ္ထေန သုခဒုက္ခေဟိ စိတ္တံ မောစေန္တော ဝိမောစေန္တော။ တာနိ ဝါ ပန ဈာနာနိ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ¶ ဈာနသမ္ပယုတ္တကစိတ္တံ ခယတော ဝယတော သမ္မသတိ။ သော ဝိပဿနာက္ခဏေ အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညာတော စိတ္တံ မောစေန္တော ဝိမောစေန္တော၊ ဒုက္ခာနုပဿနာယ သုခသညာတော၊ အနတ္တာနုပဿနာယ အတ္တသညာတော၊ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ နန္ဒိတော၊ ဝိရာဂါနုပဿနာယ ရာဂတော၊ နိရောဓာနုပဿနာယ သမုဒယတော၊ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာယ အာဒါနတော စိတ္တံ မောစေန္တော ဝိမောစေန္တော အဿသတိ စေဝ ပဿသတိ စ။ တေန ဝုတ္တံ ¶ – ‘‘ဝိမောစယံ စိတ္တံ အဿသိဿာမိ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတီ’’တိ။ ဧဝံ စိတ္တာနုပဿနာဝသေန ဣဒံ စတုက္ကံ ဘာသိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စတုတ္ထစတုက္ကေ ပန အနိစ္စာနုပဿီတိ ဧတ္ထ တာဝ အနိစ္စံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အနိစ္စတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အနိစ္စာနုပဿနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ¶ ၊ အနိစ္စာနုပဿီ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ ကသ္မာ? ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တဘာဝါ။ ‘‘အနိစ္စတာ’’တိ တေသညေဝ ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တံ ဟုတွာ အဘာဝေါ ဝါ နိဗ္ဗတ္တာနံ တေနေဝါကာရေန အဌတွာ ခဏဘင်္ဂေန ဘေဒေါတိ အတ္ထော။ ‘‘အနိစ္စာနုပဿနာ’’တိ တဿာ အနိစ္စတာယ ဝသေန ရူပါဒီသု ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ အနုပဿနာ၊ ‘‘အနိစ္စာနုပဿီ’’တိ တာယ အနုပဿနာယ သမန္နာဂတော၊ တသ္မာ ဧဝံ ဘူတော အဿသန္တော စ ပဿသန္တော စ ဣဓ ‘‘အနိစ္စာနုပဿီ အဿသိဿာမိ၊ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိရာဂါနုပဿီတိ ဧတ္ထ ပန ဒွေ ဝိရာဂါ – ခယဝိရာဂေါ စ အစ္စန္တဝိရာဂေါ စ။ တတ္ထ ‘‘ခယဝိရာဂေါ’’တိ သင်္ခါရာနံ ခဏဘင်္ဂေါ၊ ‘‘အစ္စန္တဝိရာဂေါ’’တိ နိဗ္ဗာနံ၊ ‘‘ဝိရာဂါနုပဿနာ’’တိ တဒုဘယဒဿနဝသေန ပဝတ္တာ ဝိပဿနာ စ မဂ္ဂေါ စ။ တာယ ဒုဝိဓာယပိ အနုပဿနာယ သမန္နာဂတော ဟုတွာ အဿသန္တော စ ပဿသန္တော စ ‘‘ဝိရာဂါနုပဿီ အဿသိဿာမိ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိရောဓာနုပဿီပဒေပိ ဧသေဝ နယော။

ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီတိ ဧတ္ထာပိ ဒွေ ပဋိနိဿဂ္ဂါ – ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂေါ စ ပက္ခန္ဒနပဋိနိဿဂ္ဂေါ စ။ ပဋိနိဿဂ္ဂေါယေဝ အနုပဿနာ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ၊ ဝိပဿနာမဂ္ဂါနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဝိပဿနာ ဟိ တဒင်္ဂဝသေန သဒ္ဓိံ ခန္ဓာဘိသင်္ခါရေဟိ ကိလေသေ ပရိစ္စဇတိ၊ သင်္ခတဒေါသဒဿနေန ¶ စ တဗ္ဗိပရီတေ နိဗ္ဗာနေ တန္နိန္နတာယ ပက္ခန္ဒတီတိ ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂေါ စေဝ ပက္ခန္ဒနပဋိနိဿဂ္ဂေါ စာတိ ဝုစ္စတိ။ မဂ္ဂေါ သမုစ္ဆေဒဝသေန သဒ္ဓိံ ခန္ဓာဘိသင်္ခါရေဟိ ကိလေသေ ပရိစ္စဇတိ၊ အာရမ္မဏကရဏေန စ နိဗ္ဗာနေ ပက္ခန္ဒတီတိ ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂေါ စေဝ ပက္ခန္ဒနပဋိနိဿဂေါ စာတိ ဝုစ္စတိ။ ဥဘယမ္ပိ ပန ပုရိမပုရိမဉာဏာနံ အနုအနု ပဿနတော အနုပဿနာတိ ဝုစ္စတိ။ တာယ ဒုဝိဓာယ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာယ သမန္နာဂတော ဟုတွာ အဿသန္တော စ ပဿသန္တော စ ပဋိနိသဂ္ဂါနုပဿီ အဿသိဿာမိ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဘာဝိတောတိ ဧဝံ သောဠသဟိ အာကာရေဟိ ဘာဝိတော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

အာနာပါနဿတိသမာဓိကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆၇။ အထ ¶ ခေါ ဘဂဝါတိအာဒိမှိ ပန အယံ သင်္ခေပတ္ထော။ ဧဝံ ဘဂဝါ အာနာပါနဿတိသမာဓိကထာယ ဘိက္ခူ သမဿာသေတွာ အထ ယံ တံ တတိယပါရာဇိကပညတ္တိယာ နိဒါနဉ္စေဝ ¶ ပကရဏဉ္စ ဥပ္ပန္နံ ဘိက္ခူနံ အညမညံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနံ၊ ဧတသ္မိံ နိဒါနေ ဧတသ္မိံ ပကရဏေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေတွာ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ဝိဂရဟိတွာ စ ယသ္မာ တတ္ထ အတ္တနာ အတ္တာနံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနံ မိဂလဏ္ဍိကေန စ ဝေါရောပါပနံ ပါရာဇိကဝတ္ထု န ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ဌပေတွာ ပါရာဇိကဿ ဝတ္ထုဘူတံ အညမညံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနမေဝ ဂဟေတွာ ပါရာဇိကံ ပညပေန္တော ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု သဉ္စိစ္စ မနုဿဝိဂ္ဂဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အရိယပုဂ္ဂလမိဿကတ္တာ ပနေတ္ထ ‘‘မောဃပုရိသာ’’တိ အဝတွာ ‘‘တေ ဘိက္ခူ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ဒဠှံ ကတွာ တတိယပါရာဇိကေ ပညတ္တေ အပရမ္ပိ အနုပညတ္တတ္ထာယ မရဏဝဏ္ဏသံဝဏ္ဏနဝတ္ထု ဥဒပါဒိ၊ တဿုပ္ပတ္တိဒီပနတ္ထံ ‘‘ဧဝဉ္စိဒံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၆၈။ တတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာတိ ဆန္ဒရာဂေန ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ၊ သာရတ္တာ အပေက္ခဝန္တောတိ အတ္ထော။ မရဏဝဏ္ဏံ သံဝဏ္ဏေမာတိ ဇီဝိတေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ မရဏဿ ¶ ဂုဏံ ဝဏ္ဏေမ၊ အာနိသံသံ ဒဿေမာတိ။ ကတကလျာဏောတိအာဒီသု အယံ ပဒတ္ထော – ကလျာဏံ သုစိကမ္မံ ကတံ တယာတိ တွံ ခေါ အသိ ကတကလျာဏော။ တထာ ကုသလံ အနဝဇ္ဇကမ္မံ ကတံ တယာတိ ကတကုသလော။ မရဏကာလေ သမ္ပတ္တေ ယာ သတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဘယသင်္ခါတာ ဘီရုတာ၊ တတော တာယနံ ရက္ခဏကမ္မံ ကတံ တယာတိ ကတဘီရုတ္တာဏော ပါပံ။ လာမကကမ္မံ အကတံ တယာတိ အကတပါပေါ။ လုဒ္ဒံ ဒါရုဏံ ဒုဿီလျကမ္မံ အကတံ တယာတိ အကတလုဒ္ဒေါ။ ကိဗ္ဗိသံ သာဟသိကကမ္မံ လောဘာဒိကိလေသုဿဒံ အကတံ တယာတိ အကတကိဗ္ဗိသော။ ကသ္မာ ဣဒံ ဝုစ္စတိ? ယသ္မာ သဗ္ဗပ္ပကာရမ္ပိ ကတံ တယာ ကလျာဏံ၊ အကတံ တယာ ပါပံ၊ တေန တံ ဝဒါမ – ‘‘ကိံ တုယှံ ဣမိနာ ရောဂါဘိဘူတတ္တာ လာမကေန ပါပကေန ဒုက္ခဗဟုလတ္တာ ဒုဇ္ဇီဝိတေန’’။ မတံ တေ ဇီဝိတာ သေယျောတိ တဝ မရဏံ ဇီဝိတာ သုန္ဒရတရံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဣတော တွံ ကာလင်္ကတော ကတကာလော ဟုတွာ ကာလံ ကတွာ မရိတွာတိ အတ္ထော။ ကာယဿ ဘေဒါ…ပေ… ဥပပဇ္ဇိဿသိ။ ဧဝံ ဥပပန္နော စ တတ္ထ ဒိဗ္ဗေဟိ ဒေဝလောကေ ¶ ဥပ္ပန္နေဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ မနာပိယရူပါဒိကေဟိ ပဉ္စဟိ ဝတ္ထုကာမကောဋ္ဌာသေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစရိဿသိ သမ္ပယုတ္တော သမောဓာနဂတော ဟုတွာ ဣတော စိတော စ စရိဿသိ၊ ဝိစရိဿသိ အဘိရမိဿသိ ဝါတိ အတ္ထော။

၁၆၉။ အသပ္ပာယာနီတိ အဟိတာနိ အဝုဍ္ဎိကရာနိ ယာနိ ခိပ္ပမေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေန္တိ။

၁၇၂။ သဉ္စိစ္စာတိ ¶ အယံ ‘‘သဉ္စိစ္စ မနုဿဝိဂ္ဂဟ’’န္တိ မာတိကာယ ဝုတ္တဿ သဉ္စိစ္စပဒဿ ဥဒ္ဓါရော။ တတ္ထ သန္တိ ဥပသဂ္ဂေါ၊ တေန သဒ္ဓိံ ဥဿုက္ကဝစနမေတံ သဉ္စိစ္စာတိ ¶ ၊ တဿ သဉ္စေတေတွာ သုဋ္ဌု စေတေတွာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန ယော သဉ္စိစ္စ ဝေါရောပေတိ၊ သော ဇာနန္တော သဉ္ဇာနန္တော ဟောတိ၊ တဉ္စဿ ဝေါရောပနံ စေစ္စ အဘိဝိတရိတွာ ဝီတိက္ကမော ဟောတိ။ တသ္မာ ဗျဉ္ဇနေ အာဒရံ အကတွာ အတ္ထမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဇာနန္တော သဉ္ဇာနန္တော စေစ္စ အဘိဝိတရိတွာ ဝီတိက္ကမော’’တိ ဧဝမဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇာနန္တောတိ ‘‘ပါဏော’’တိ ဇာနန္တော။ သဉ္ဇာနန္တောတိ ‘‘ဇီဝိတာ ဝေါရောပေမီ’’တိ သဉ္ဇာနန္တော၊ တေနေဝ ပါဏဇာနနာကာရေန သဒ္ဓိံ ဇာနန္တောတိ အတ္ထော။ စေစ္စာတိ ဝဓကစေတနာဝသေန စေတေတွာ ပကပ္ပေတွာ။ အဘိဝိတရိတွာတိ ဥပက္ကမဝသေန မဒ္ဒန္တော နိရာသင်္ကစိတ္တံ ပေသေတွာ။ ဝီတိက္ကမောတိ ဧဝံ ပဝတ္တဿ ယော ဝီတိက္ကမော အယံ သဉ္စိစ္စသဒ္ဒဿ သိခါပ္ပတ္တော အတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ‘‘မနုဿဝိဂ္ဂဟံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ မနုဿတ္တဘာဝံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဒဿေတုံ ‘‘မနုဿဝိဂ္ဂဟော နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ ဝသေန သဗ္ဗသုခုမအတ္တဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘ယံ မာတုကုစ္ဆိသ္မိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဌမံ စိတ္တန္တိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ။ ဥပ္ပန္နန္တိ ဇာတံ။ ပဌမံ ဝိညာဏံ ပါတုဘူတန္တိ ဣဒံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ‘‘မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဌမံ စိတ္တ’’န္တိ ဝစနေန စေတ္ထ သကလာပိ ပဉ္စဝေါကာရပဋိသန္ဓိ ဒဿိတာ ဟောတိ။ တသ္မာ တဉ္စ ပဌမံ စိတ္တံ တံသမ္ပယုတ္တာ စ တယော အရူပက္ခန္ဓာ တေန သဟ နိဗ္ဗတ္တဉ္စ ကလလရူပန္တိ အယံ သဗ္ဗပဌမော မနုဿဝိဂ္ဂဟော။ တတ္ထ ‘‘ကလလရူပ’’န္တိ ဣတ္ထိပုရိသာနံ ကာယဝတ္ထုဘာဝဒသကဝသေန ¶ သမတိံသ ရူပါနိ၊ နပုံသကာနံ ကာယဝတ္ထုဒသကဝသေန ဝီသတိ။ တတ္ထ ဣတ္ထိပုရိသာနံ ကလလရူပံ ဇာတိဥဏ္ဏာယ ဧကေန အံသုနာ ဥဒ္ဓဋတေလဗိန္ဒုမတ္တံ ဟောတိ အစ္ဆံ ဝိပ္ပသန္နံ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘တိလတေလဿ ယထာ ဗိန္ဒု၊ သပ္ပိမဏ္ဍော အနာဝိလော၊

ဧဝံဝဏ္ဏပ္ပဋိဘာဂံ ကလလန္တိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၆ ပကိဏ္ဏကကထာ၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၃၅)၊

ဧဝံ ပရိတ္တကံ ဝတ္ထုံ အာဒိံ ကတွာ ပကတိယာ ဝီသဝဿသတာယုကဿ သတ္တဿ ယာဝ မရဏကာလာ ဧတ္ထန္တရေ အနုပုဗ္ဗေန ¶ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တော အတ္တဘာဝေါ ဧသော မနုဿဝိဂ္ဂဟော နာမ။

ဇီဝိတာ ¶ ဝေါရောပေယျာတိ ကလလကာလေပိ တာပနမဒ္ဒနေဟိ ဝါ ဘေသဇ္ဇသမ္ပဒါနေန ဝါ တတော ဝါ ဥဒ္ဓမ္ပိ တဒနုရူပေန ဥပက္ကမေန ဇီဝိတာ ဝိယောဇေယျာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန ဇီဝိတာ ဝေါရောပနံ နာမ အတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒနမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧတဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ ဥပရောဓေတိ သန္တတိံ ဝိကောပေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ပဝေဏိဃဋနံ ဥပစ္ဆိန္ဒန္တော ဥပရောဓေန္တော စ ‘‘ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ ဥပရောဓေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သွာယမတ္ထော ‘‘သန္တတိံ ဝိကောပေတီ’’တိပဒေန ဒဿိတော။ ဝိကောပေတီတိ ဝိယောဇေတိ။

တတ္ထ ဒုဝိဓံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ – ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ။ တေသု အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယေ ဥပက္ကမော နတ္ထိ၊ တံ ဝေါရောပေတုံ န သက္ကာ။ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယေ ပန အတ္ထိ၊ တံ ဝေါရောပေတုံ သက္ကာ။ တံ ပန ဝေါရောပေန္တော အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယမ္ပိ ဝေါရောပေတိ။ တေနေဝ ဟိ သဒ္ဓိံ တံ နိရုဇ္ဈတိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတော။ တံ ပန ဝေါရောပေန္တော ကိံ အတီတံ ဝေါရောပေတိ၊ အနာဂတံ၊ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ? နေဝ အတီတံ၊ န အနာဂတံ၊ တေသု ဟိ ဧကံ နိရုဒ္ဓံ ဧကံ အနုပ္ပန္နန္တိ ဥဘပမ္ပိ အသန္တံ၊ အသန္တတ္တာ ဥပက္ကမော နတ္ထိ၊ ဥပက္ကမဿ နတ္ထိတာယ ဧကမ္ပိ ဝေါရောပေတုံ န သက္ကာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘အတီတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိတ္ထ၊ န ဇီဝတိ၊ န ဇီဝိဿတိ။ အနာဂတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိဿတိ၊ န ဇီဝိတ္ထ၊ န ဇီဝတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝတိ၊ န ဇီဝိတ္ထ၊ န ဇီဝိဿတီ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၀)။

တသ္မာ ¶ ယတ္ထ ဇီဝတိ တတ္ထ ဥပက္ကမော ယုတ္တောတိ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝေါရောပေတိ။

ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ နာမေတံ ခဏပစ္စုပ္ပန္နံ၊ သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နံ၊ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နန္တိ တိဝိဓံ။ တတ္ထ ‘‘ခဏပစ္စုပ္ပန္နံ’’ နာမ ဥပ္ပာဒဇရာဘင်္ဂသမင်္ဂိ၊ တံ ဝေါရောပေတုံ န သက္ကာ။ ကသ္မာ? သယမေဝ နိရုဇ္ဈနတော။ ‘‘သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နံ’’ နာမ သတ္တဋ္ဌဇဝနဝါရမတ္တံ သဘာဂသန္တတိဝသေန ပဝတ္တိတွာ နိရုဇ္ဈနကံ၊ ယာဝ ဝါ ဥဏှတော အာဂန္တွာ ဩဝရကံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နဿ အန္ဓကာရံ ဟောတိ၊ သီတတော ဝါ အာဂန္တွာ ဩဝရကေ နိသိန္နဿ ယာဝ ဝိသဘာဂဥတုပါတုဘာဝေန ပုရိမကော ဥတု နပ္ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ‘‘သန္တတိပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိ ဝုစ္စတိ ¶ ။ ပဋိသန္ဓိတော ပန ယာဝ စုတိ၊ ဧတံ ‘‘အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နံ’’ နာမ။ တဒုဘယမ္ပိ ဝေါရောပေတုံ သက္ကာ။ ကထံ? တသ္မိဉှိ ဥပက္ကမေ ကတေ လဒ္ဓုပက္ကမံ ဇီဝိတနဝကံ နိရုဇ္ဈမာနံ ဒုဗ္ဗလဿ ပရိဟီနဝေဂဿ သန္တာနဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ တတော သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ ယထာပရိစ္ဆိန္နံ ကာလံ အပတွာ အန္တရာဝ နိရုဇ္ဈတိ ¶ ။ ဧဝံ တဒုဘယမ္ပိ ဝေါရောပေတုံ သက္ကာ၊ တသ္မာ တဒေဝ သန္ဓာယ ‘‘သန္တတိံ ဝိကောပေတီ’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣမဿ ပနတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထံ ပါဏော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပါဏာတိပါတော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပါဏာတိပါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပါဏာတိပါတဿ ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ‘‘ပါဏော’’တိ ဝေါဟာရတော သတ္တော၊ ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယဉှိ အတိပါတေန္တော ‘‘ပါဏံ အတိပါတေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ တံ ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ။ ‘‘ပါဏာတိပါတော’’တိ ယာယ စေတနာယ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကံ ပယောဂံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ သာ ဝဓကစေတနာ ‘‘ပါဏာတိပါတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ပါဏာတိပါတီ’’တိ ဝုတ္တစေတနာသမင်္ဂိ ပုဂ္ဂလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ပါဏာတိပါတဿ ပယောဂေါ’’တိ ပါဏာတိပါတဿ ဆပယောဂါ – သာဟတ္ထိကော၊ အာဏတ္တိကော၊ နိဿဂ္ဂိယော၊ ထာဝရော၊ ဝိဇ္ဇာမယော၊ ဣဒ္ဓိမယောတိ။

တတ္ထ ‘‘သာဟတ္ထိကော’’တိ သယံ မာရေန္တဿ ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ပဟရဏံ။ ‘‘အာဏတ္တိကော’’တိ အညံ အာဏာပေန္တဿ ‘‘ဧဝံ ဝိဇ္ဈိတွာ ဝါ ပဟရိတွာ ဝါ မာရေဟီ’’တိ အာဏာပနံ။ ‘‘နိဿဂ္ဂိယော’’တိ ဒူရေ ဌိတံ မာရေတုကာမဿ ကာယေန ဝါ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ဥသုသတ္တိယန္တပါသာဏာဒီနံ နိဿဇ္ဇနံ။ ‘‘ထာဝရော’’တိ အသဉ္စာရိမေန ဥပကရဏေန မာရေတုကာမဿ ဩပါတအပဿေနဥပနိက္ခိပနံ ဘေသဇ္ဇသံဝိဓာနံ။ တေ စတ္တာရောပိ ပရတော ပါဠိဝဏ္ဏနာယမေဝ ဝိတ္ထာရတော အာဝိဘဝိဿန္တိ။

ဝိဇ္ဇာမယဣဒ္ဓိမယာ ¶ ပန ပါဠိယံ အနာဂတာ။ တေ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သင်္ခေပတော ဟိ မာရဏတ္ထံ ဝိဇ္ဇာပရိဇပ္ပနံ ဝိဇ္ဇာမယော ပယောဂေါ။ အဋ္ဌကထာသု ¶ ပန ‘‘ကတမော ဝိဇ္ဇာမယော ပယောဂေါ? အာထဗ္ဗဏိကာ အာထဗ္ဗဏံ ပယောဇေန္တိ၊ နဂရေ ဝါ ရုဒ္ဓေ သင်္ဂါမေ ဝါ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ ပဋိသေနာယ ပစ္စတ္ထိကေသု ပစ္စာမိတ္တေသု ဤတိံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ဥပဒ္ဒဝံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ရောဂံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ပဇ္ဇရကံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ သူစိကံ ကရောန္တိ၊ ဝိသူစိကံ ကရောန္တိ၊ ပက္ခန္ဒိယံ ကရောန္တိ။ ဧဝံ အာထဗ္ဗဏိကာ အာထဗ္ဗဏံ ပယောဇေန္တိ။ ဝိဇ္ဇာဓာရာ ဝိဇ္ဇံ ပရိဝတ္တေတွာ နဂရေ ဝါ ရုဒ္ဓေ…ပေ… ပက္ခန္ဒိယံ ကရောန္တီ’’တိ ဧဝံ ဝိဇ္ဇာမယံ ပယောဂံ ဒဿေတွာ အာထဗ္ဗဏိကေဟိ စ ဝိဇ္ဇာဓရေဟိ စ မာရိတာနံ ဗဟူနိ ဝတ္ထူနိ ဝုတ္တာနိ၊ ကိံ တေဟိ! ဣဒဉှေတ္ထ လက္ခဏံ မာရဏာယ ဝိဇ္ဇာပရိဇပ္ပနံ ဝိဇ္ဇာမယော ပယောဂေါတိ။

ကမ္မဝိပါကဇာယ ဣဒ္ဓိယာ ပယောဇနံ ဣဒ္ဓိမယော ပယောဂေါ။ ကမ္မဝိပါကဇိဒ္ဓိ စ နာမေသာ နာဂါနံ နာဂိဒ္ဓိ၊ သုပဏ္ဏာနံ သုပဏ္ဏိဒ္ဓိ၊ ယက္ခာနံ ယက္ခိဒ္ဓိ၊ ဒေဝါနံ ဒေဝိဒ္ဓိ၊ ရာဇူနံ ရာဇိဒ္ဓီတိ ¶ ဗဟုဝိဓာ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌဒဋ္ဌဖုဋ္ဌဝိသာနံ နာဂါနံ ဒိသွာ ဍံသိတွာ ဖုသိတွာ စ ပရူပဃာတကရဏေ ‘‘နာဂိဒ္ဓိ’’ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုပဏ္ဏာနံ မဟာသမုဒ္ဒတော ဒွတ္တိဗျာမသတပ္ပမာဏနာဂုဒ္ဓရဏေ ‘‘သုပဏ္ဏိဒ္ဓိ’’ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယက္ခာ ပန နေဝ အာဂစ္ဆန္တာ န ပဟရန္တာ ဒိဿန္တိ၊ တေဟိ ပဟဋသတ္တာ ပန တသ္မိံယေဝ ဌာနေ မရန္တိ၊ တတြ တေသံ ‘‘ယက္ခိဒ္ဓိ’’ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဝေဿဝဏဿ သောတာပန္နကာလတော ပုဗ္ဗေ နယနာဝုဓေန ဩလောကိတကုမ္ဘဏ္ဍာနံ မရဏေ အညေသဉ္စ ဒေဝါနံ ယထာသကံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေ ‘‘ဒေဝိဒ္ဓိ’’ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ သပရိသဿ အာကာသဂမနာဒီသု၊ အသောကဿ ဟေဋ္ဌာ ဥပရိ စ ယောဇနေ အာဏာပဝတ္တနာဒီသု၊ ပိတုရညော စ သီဟဠနရိန္ဒဿ ဒါဌာကောဋနေန စူဠသုမနကုဋုမ္ဗိယဿမရဏေ ¶ ‘‘ရာဇိဒ္ဓိ’’ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ။

ကေစိ ပန ‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော အညိဿာ ကုစ္ဆိဂတံ ဂဗ္ဘံ ပါပကေန မနသာအနုပေက္ခိတာ ဟောတိ ‘အဟော ဝတာယံ ကုစ္ဆိဂတော ဂဗ္ဘော န သောတ္ထိနာ အဘိနိက္ခမေယျာ’တိ။ ဧဝမ္ပိ ဘိက္ခဝေ ကုလုမ္ဗဿ ဥပဃာတော ဟောတီ’’တိ အာဒိကာနိ သုတ္တာနိ ဒဿေတွာ ဘာဝနာမယိဒ္ဓိယာပိ ပရူပဃာတကမ္မံ ဝဒန္တိ၊ သဟ ပရူပဃာတကရဏေန စ အာဒိတ္တဃရူပရိခိတ္တဿ ¶ ဥဒကဃဋဿ ဘေဒနမိဝ ဣဒ္ဓိဝိနာသဉ္စ ဣစ္ဆန္တိ၊ တံ တေသံ ဣစ္ဆာမတ္တမေဝ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ကုသလဝေဒနာဝိတက္ကပရိတ္တတ္တိကေဟိ န သမေတိ။ ကထံ? အယဉှိ ဘာဝနာမယိဒ္ဓိ နာမ ကုသလတ္တိကေ ကုသလာ စေဝ အဗျာကတာ စ၊ ပါဏာတိပါတော အကုသလော။ ဝေဒနာတ္တိကေ အဒုက္ခမသုခသမ္ပယုတ္တာ ပါဏာတိပါတော ဒုက္ခသမ္ပယုတ္တော။ ဝိတက္ကတ္တိကေ အဝိတက္ကာဝိစာရာ၊ ပါဏာတိပါတော သဝိတက္ကသဝိစာရော။ ပရိတ္တတ္တိကေ မဟဂ္ဂတာ၊ ပါဏာတိပါတော ပရိတ္တောတိ။

သတ္ထဟာရကံ ဝါဿ ပရိယေသေယျာတိ ဧတ္ထ ဟရတီတိ ဟာရကံ။ ကိံ ဟရတိ? ဇီဝိတံ။ အထ ဝါ ဟရိတဗ္ဗန္တိ ဟာရကံ၊ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ သတ္ထဉ္စ တံ ဟာရကဉ္စာတိ သတ္ထဟာရကံ။ အဿာတိ မနုဿဝိဂ္ဂဟဿ။ ပရိယေသေယျာတိ ယထာ လဘတိ တထာ ကရေယျ၊ ဥပနိက္ခိပေယျာတိ အတ္ထော။ ဧတေန ထာဝရပ္ပယောဂံ ဒဿေတိ။ ဣတရထာ ဟိ ပရိယိဋ္ဌမတ္တေနေဝ ပါရာဇိကော ဘဝေယျ၊ န စေတံ ယုတ္တံ။ ပါဠိယံ ပန သဗ္ဗံ ဗျဉ္ဇနံ အနာဒိယိတွာ ယံ ဧတ္ထ ထာဝရပ္ပယောဂသင်္ဂဟိတံ သတ္ထံ၊ တဒေဝ ဒဿေတုံ ‘‘အသိံ ဝါ…ပေ… ရဇ္ဇုံ ဝါ’’တိ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ သတ္ထန္တိ ဝုတ္တာဝသေသံ ယံကိဉ္စိ သမုခံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လဂုဠပါသာဏဝိသရဇ္ဇူနဉ္စ ဇီဝိတဝိနာသနဘာဝတော သတ္ထသင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မရဏဝဏ္ဏံ ဝါတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ‘‘ကိံ တုယှိမိနာ ¶ ပါပကေန ဒုဇ္ဇီဝိတေန၊ ယော တွံ န လဘသိ ပဏီတာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတု’’န္တိအာဒိနာ ¶ နယေန ဇီဝိတေ အာဒီနဝံ ဒဿေန္တောပိ ‘‘တွံ ခေါသိ ဥပါသက ကတကလျာဏော…ပေ… အကတံ တယာ ပါပံ၊ မတံ တေ ဇီဝိတာ သေယျော၊ ဣတော တွံ ကာလင်္ကတော ပရိစရိဿသိ အစ္ဆရာပရိဝုတော နန္ဒနဝနေ သုခပ္ပတ္တော ဝိဟရိဿသီ’’တိအာဒိနာ နယေန မရဏေ ဝဏ္ဏံ ဘဏန္တောပိ မရဏဝဏ္ဏမေဝ သံဝဏ္ဏေတိ။ တသ္မာ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဇီဝိတေ အာဒီနဝံ ဒဿေတိ၊ မရဏေ ဝဏ္ဏံ ဘဏတီ’’တိ။

မရဏာယ ဝါ သမာဒပေယျာတိ မရဏတ္ထာယ ဥပါယံ ဂါဟာပေယျ။ သတ္ထံ ဝါ အာဟရာတိ အာဒီသု စ ယမ္ပိ န ဝုတ္တံ ‘‘သောဗ္ဘေ ဝါ နရကေ ဝါ ပပါတေ ဝါ ပပတာ’’တိအာဒိ၊ တံ သဗ္ဗံ ပရတော ဝုတ္တနယတ္တာ အတ္ထတော ဝုတ္တမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ သက္ကာ သဗ္ဗံ သရူပေနေဝ ဝတ္တုံ။

ဣတိ ¶ စိတ္တမနောတိ ဣတိစိတ္တော ဣတိမနော၊ ‘‘မတံ တေ ဇီဝိတာ သေယျော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တမရဏစိတ္တော မရဏမနောတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ မနော စိတ္တသဒ္ဒဿ အတ္ထဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တော၊ အတ္ထတော ပနေတံ ဥဘယမ္ပိ ဧကမေဝ၊ တသ္မာ တဿ အတ္ထတော အဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ စိတ္တံ တံ မနော၊ ယံ မနော တံ စိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣတိသဒ္ဒံ ပန ဥဒ္ဓရိတွာပိ န တာဝ အတ္ထော ဝုတ္တော။ စိတ္တသင်္ကပ္ပောတိ ဣမသ္မိံ ပဒေ အဓိကာရဝသေန ဣတိသဒ္ဒေါ အာဟရိတဗ္ဗော။ ဣဒဉှိ ‘‘ဣတိစိတ္တသင်္ကပ္ပော’’တိ ဧဝံ အဝုတ္တမ္ပိ အဓိကာရတော ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိဿ တမေဝအတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘မရဏသညီ’’တိအာဒိမာဟ။ ယသ္မာ စေတ္ထ ‘‘သင်္ကပ္ပော’’တိ နယိဒံ ဝိတက္ကဿ နာမံ။ အထ ခေါ သံဝိဒဟနမတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။ တဉ္စ သံဝိဒဟနံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ သညာစေတနာဓိပ္ပာယေဟိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ စိတ္တော နာနပ္ပကာရကော သင်္ကပ္ပော အဿာတိ စိတ္တသင်္ကပ္ပောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ ဟိဿ ပဒဘာဇနမ္ပိ ¶ သညာစေတနာဓိပ္ပာယဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝိတက္ကော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥစ္စာဝစေဟိ အာကာရေဟီတိ မဟန္တာမဟန္တေဟိ ဥပါယေဟိ။ တတ္ထ မရဏဝဏ္ဏသံဝဏ္ဏနေ တာဝ ဇီဝိတေ အာဒီနဝဒဿနဝသေန အဝစာကာရတာ မရဏေ ဝဏ္ဏဘဏနဝသေန ဥစ္စာကာရတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမာဒပနေ ပန မုဋ္ဌိဇာဏုနိပ္ဖောဋနာဒီဟိ မရဏသမာဒပနဝသေန ဥစ္စာကာရတာ၊ ဧကတော ဘုဉ္ဇန္တဿ နခေ ဝိသံ ပက္ခိပိတွာ မရဏာဒိသမာဒပနဝသေန အဝစာကာရတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သောဗ္ဘေ ဝါ နရကေ ဝါ ပပါတေ ဝါတိ ဧတ္ထ သောဗ္ဘော နာမ သမန္တတော ဆိန္နတဋော ဂမ္ဘီရော အာဝါဋော။ နရကော နာမ တတ္ထ တတ္ထ ဖလန္တိယာ ဘူမိယာ သယမေဝ နိဗ္ဗတ္တာ မဟာဒရီ၊ ယတ္ထ ဟတ္ထီပိ ပတန္တိ၊ စောရာပိ နိလီနာ တိဋ္ဌန္တိ။ ပပါတောတိ ပဗ္ဗတန္တရေ ဝါ ထလန္တရေ ဝါ ဧကတော ဆိန္နော ¶ ဟောတိ။ ပုရိမေ ဥပါဒါယာတိ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ အဒိန္နဉ္စ အာဒိယိတွာ ပါရာဇိကံ အာပတ္တိံ အာပန္နေ ပုဂ္ဂလေ ဥပါဒါယ။ သေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ စ ပါကဋမေဝါတိ။

၁၇၄။ ဧဝံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌသိက္ခာပဒံ ပဒါနုက္ကမေန ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ ဟေဋ္ဌာ ပဒဘာဇနီယမှိ သင်္ခေပေနေဝ မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကံ ဒဿိတံ၊ န ဝိတ္ထာရေန အာပတ္တိံ အာရောပေတွာ တန္တိ ဌပိတာ။ သင်္ခေပဒဿိတေ စ အတ္ထေ န သဗ္ဗာကာရေနေဝ ¶ ဘိက္ခူ နယံ ဂဟေတုံ သက္ကောန္တိ၊ အနာဂတေ စ ပါပပုဂ္ဂလာနမ္ပိ ဩကာသော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘိက္ခူနဉ္စ သဗ္ဗာကာရေန နယဂ္ဂဟဏတ္ထံ အနာဂတေ စ ပါပပုဂ္ဂလာနံ ဩကာသပဋိဗာဟနတ္ထံ ပုန ‘‘သာမံ အဓိဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိနာ နယေန မာတိကံ ဌပေတွာ ဝိတ္ထာရတော မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကံ ဒဿေန္တော ‘‘သာမန္တိ သယံ ဟနတီ’’တိအာဒိမာဟ။

တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာယ သဒ္ဓိံ ဝိနိစ္ဆယကထာ – ကာယေနာတိ ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ မုဋ္ဌိနာ ဝါ ဇာဏုနာ ဝါ ယေန ကေနစိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂေန။ ကာယပဋိဗဒ္ဓေနာတိ ကာယတော အမောစိတေန အသိအာဒိနာ ပဟရဏေန။ နိဿဂ္ဂိယေနာတိ ကာယတော စ ကာယပဋိဗဒ္ဓတော စ မောစိတေန ဥသုသတ္တိအာဒိနာ။ ဧတ္တာဝတာ သာဟတ္ထိကော ¶ စ နိဿဂ္ဂိယော စာတိ ဒွေ ပယောဂါ ဝုတ္တာ ဟောန္တိ။

တတ္ထ ဧကမေကော ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿဘေဒတော ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ဥဒ္ဒေသိကေ ယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဟရတိ၊ တဿေဝ မရဏေန ကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ။ ‘‘ယော ကောစိ မရတူ’’တိ ဧဝံ အနုဒ္ဒေသိကေ ပဟာရပ္ပစ္စယာ ယဿ ကဿစိ မရဏေန ကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ။ ဥဘယထာပိ စ ပဟရိတမတ္တေ ဝါ မရတု ပစ္ဆာ ဝါ တေနေဝ ရောဂေန၊ ပဟရိတမတ္တေယေဝ ကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ။ မရဏာဓိပ္ပာယေန စ ပဟာရံ ဒတွာ တေန အမတဿ ပုန အညစိတ္တေန ပဟာရေ ဒိန္နေ ပစ္ဆာပိ ယဒိ ပဌမပ္ပဟာရေနေဝ မရတိ၊ တဒါ ဧဝ ကမ္မုနာ ဗဒ္ဓါ။ အထ ဒုတိယပ္ပဟာရေန မရတိ၊ နတ္ထိ ပါဏာတိပါတော။ ဥဘယေဟိ မတေပိ ပဌမပ္ပဟာရေနေဝ ကမ္မုနာ ဗဒ္ဓါ။ ဥဘယေဟိ အမတေ နေဝတ္ထိ ပါဏာတိပါတော။ ဧသ နယော ဗဟူဟိပိ ဧကဿ ပဟာရေ ဒိန္နေ။ တတြာပိ ဟိ ယဿ ပဟာရေန မရတိ၊ တဿေဝ ကမ္မုနာ ဗဒ္ဓါ ဟောတီတိ။

ကမ္မာပတ္တိဗျတ္တိဘာဝတ္ထဉ္စေတ္ထ ဧဠကစတုက္ကမ္ပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ ဧဠကံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိပန္နံ ဥပဓာရေတိ ‘‘ရတ္တိံ အာဂန္တွာ ဝဓိဿာမီ’’တိ။ ဧဠကဿ စ နိပန္နောကာသေ တဿ မာတာ ဝါ ပိတာ ဝါ အရဟာ ဝါ ပဏ္ဍုကာသာဝံ ပါရုပိတွာ နိပန္နော ဟောတိ။ သော ရတ္တိဘာဂေ အာဂန္တွာ ‘‘ဧဠကံ မာရေမီ’’တိ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ အရဟန္တံ ဝါ မာရေတိ။ ‘‘ဣမံ ဝတ္ထုံ မာရေမီ’’တိ စေတနာယ အတ္ထိဘာဝတော ဃာတကော စ ဟောတိ၊ အနန္တရိယကမ္မဉ္စ ဖုသတိ၊ ပါရာဇိကဉ္စ အာပဇ္ဇတိ ¶ ။ အညော ကောစိ အာဂန္တုကော နိပန္နော ဟောတိ ¶ ၊ ‘‘ဧဠကံ မာရေမီ’’တိ တံ မာရေတိ၊ ဃာတကော စ ဟောတိ ပါရာဇိကဉ္စ အာပဇ္ဇတိ၊ အာနန္တရိယံ န ဖုသတိ။ ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ နိပန္နော ဟောတိ၊ ‘‘ဧဠကံ မာရေမီ’’တိ တံ မာရေတိ ဃာတကောဝ ဟောတိ၊ န စာနန္တရိယံ ဖုသတိ၊ န စ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ ပန ဟောတိ။ အညော ကောစိ နိပန္နော နတ္ထိ၊ ဧဠကောဝ ဟောတိ တံ မာရေတိ၊ ဃာတကော စ ဟောတိ၊ ပါစိတ္တိယဉ္စ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘မာတာပိတုအရဟန္တာနံ အညတရံ ¶ မာရေမီ’’တိ တေသံယေဝ အညတရံ မာရေတိ၊ ဃာတကော စ ဟောတိ၊ အာနန္တရိယဉ္စ ဖုသတိ၊ ပါရာဇိကဉ္စ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘တေသံ အညတရံ မာရေဿာမီ’’တိ အညံ အာဂန္တုကံ မာရေတိ၊ ယက္ခံ ဝါ ပေတံ ဝါ မာရေတိ၊ ဧဠကံ ဝါ မာရေတိ၊ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန စေတနာ ဒါရုဏာ ဟောတီတိ။

အညာနိပိ ဧတ္ထ ပလာလပုဉ္ဇာဒိဝတ္ထူနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ယော ဟိ ‘‘လောဟိတကံ အသိံ ဝါ သတ္တိံ ဝါ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ပလာလပုဉ္ဇေ ပဝေသေန္တော တတ္ထ နိပန္နံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ အရဟန္တံ ဝါ အာဂန္တုကပုရိသံ ဝါ ယက္ခံ ဝါ ပေတံ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတံ ဝါ မာရေတိ၊ ဝေါဟာရဝသေန ‘‘ဃာတကော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဝဓကစေတနာယ ပန အဘာဝတော နေဝ ကမ္မံ ဖုသတိ၊ န အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ယော ပန ဧဝံ ပဝေသေန္တော သရီရသမ္ဖဿံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘သတ္တော မညေ အဗ္ဘန္တရဂတော မရတူ’’တိ ပဝေသေတွာ မာရေတိ၊ တဿ တေသံ ဝတ္ထူနံ အနုရူပေန ကမ္မဗဒ္ဓါ စ အာပတ္တိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော တတ္ထ နိဒဟနတ္ထံ ပဝေသေန္တဿာပိ ဝနပ္ပဂုမ္ဗာဒီသု ခိပန္တဿာပိ။

ယောပိ ‘‘စောရံ မာရေမီ’’တိ စောရဝေသေန ဂစ္ဆန္တံ ပိတရံ မာရေတိ၊ အာနန္တရိယဉ္စ ဖုသတိ၊ ပါရာဇိကော စ ဟောတိ။ ယော ပန ပရသေနာယ အညဉ္စ ယောဓံ ပိတရဉ္စ ကမ္မံ ကရောန္တေ ဒိသွာ ယောဓဿ ဥသုံ ခိပတိ၊ ‘‘ဧတံ ဝိဇ္ဈိတွာ မမ ပိတရံ ဝိဇ္ဈိဿတီ’’တိ ယထာဓိပ္ပာယံ ဂတေ ပိတုဃာတကော ဟောတိ။ ‘‘ယောဓေ ဝိဒ္ဓေ မမ ပိတာ ပလာယိဿတီ’’တိ ခိပတိ၊ ဥသု အယထာဓိပ္ပာယံ ဂန္တွာ ပိတရံ မာရေတိ၊ ဝေါဟာရဝသေန ‘‘ပိတုဃာတကော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ အာနန္တရိယံ ပန နတ္ထီတိ။

အဓိဋ္ဌဟိတွာတိ သမီပေ ဌတွာ။ အာဏာပေတီတိ ဥဒ္ဒိဿ ဝါ အနုဒ္ဒိဿ ဝါ အာဏာပေတိ။ တတ္ထ ပရသေနာယ ပစ္စုပဋ္ဌိတာယ အနုဒ္ဒိဿေဝ ‘‘ဧဝံ ဝိဇ္ဈ ¶ ၊ ဧဝံ ပဟရ၊ ဧဝံ ဃာတေဟီ’’တိ အာဏတ္တေ ယတ္တကေ အာဏတ္တော ဃာတေတိ၊ တတ္တကာ ဥဘိန္နံ ပါဏာတိပါတာ။ သစေ တတ္ထ အာဏာပကဿ မာတာပိတရော ဟောန္တိ၊ အာနန္တရိယမ္ပိ ဖုသတိ။ သစေ အာဏတ္တဿေဝ မာတာပိတရော၊ သောဝ အာနန္တရိယံ ဖုသတိ။ သစေ ¶ အရဟာ ဟောတိ၊ ဥဘောပိ အာနန္တရိယံ ဖုသန္တိ။ ဥဒ္ဒိသိတွာ ပန ‘‘ဧတံ ဒီဃံ ရဿံ ရတ္တကဉ္စုကံ နီလကဉ္စုကံ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ နိသိန္နံ မဇ္ဈေ နိသိန္နံ ဝိဇ္ဈ ပဟရ ဃာတေဟီ’’တိ ¶ အာဏတ္တေ သစေ သော တမေဝ ဃာတေတိ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ ပါဏာတိပါတော၊ အာနန္တရိယဝတ္ထုမှိ စ အာနန္တရိယံ။ သစေ အညံ မာရေတိ၊ အာဏာပကဿ နတ္ထိ ပါဏာတိပါတော။ ဧတေန အာဏတ္တိကော ပယောဂေါ ဝုတ္တော ဟောတိ။ တတ္ထ –

ဝတ္ထုံ ကာလဉ္စ ဩကာသံ၊ အာဝုဓံ ဣရိယာပထံ၊

တုလယိတွာ ပဉ္စ ဌာနာနိ၊ ဓာရေယျတ္ထံ ဝိစက္ခဏော။

ဝတ္ထု ကာလော စ ဩကာသော၊ အာဝုဓံ ဣရိယာပထော၊

ကိရိယာဝိသေသောတိ ဣမေ၊ ဆ အာဏတ္တိနိယာမကာ။

တတ္ထ ‘‘ဝတ္ထူ’’တိ မာရေတဗ္ဗော သတ္တော။ ‘‘ကာလော’’တိ ပုဗ္ဗဏှသာယနှာဒိကာလော စ ယောဗ္ဗနထာဝရိယာဒိကာလော စ။ ‘‘ဩကာသော’’တိ ဂါမော ဝါ ဝနံ ဝါ ဂေဟဒွါရံ ဝါ ဂေဟမဇ္ဈံ ဝါ ရထိကာ ဝါ သိင်္ဃာဋကံ ဝါတိ ဧဝမာဒိ။ ‘‘အာဝုဓ’’န္တိ အသိ ဝါ ဥသု ဝါ သတ္တိ ဝါတိ ဧဝမာဒိ။ ‘‘ဣရိယာပထော’’တိ မာရေတဗ္ဗဿ ဂမနံ ဝါ နိသဇ္ဇာ ဝါတိ ဧဝမာဒိ။ ‘‘ကိရိယာဝိသေသော’’တိ ဝိဇ္ဈနံ ဝါ ဆေဒနံ ဝါ ဘေဒနံ ဝါ သင်္ခမုဏ္ဍကံ ဝါတိ ဧဝမာဒိ။

ယဒိ ဟိ ဝတ္ထုံ ဝိသံဝါဒေတွာ ‘‘ယံ မာရေဟီ’’တိ အာဏတ္တော တတော အညံ မာရေတိ၊ ‘‘ပုရတော ပဟရိတွာ မာရေဟီ’’တိ ဝါ အာဏတ္တော ပစ္ဆတော ဝါ ပဿတော ဝါ အညသ္မိံ ဝါ ပဒေသေ ပဟရိတွာ မာရေတိ။ အာဏာပကဿ နတ္ထိ ကမ္မဗန္ဓော၊ အာဏတ္တဿေဝ ကမ္မဗန္ဓော။ အထ ဝတ္ထုံ အဝိသံဝါဒေတွာ ယထာဏတ္တိယာ မာရေတိ၊ အာဏာပကဿ အာဏတ္တိက္ခဏေ အာဏတ္တဿ စ မာရဏက္ခဏေတိ ဥဘယေသမ္ပိ ကမ္မဗန္ဓော။ ဝတ္ထုဝိသေသေန ပနေတ္ထ ကမ္မဝိသေသော စ အာပတ္တိဝိသေသော စ ဟောတီတိ။ ဧဝံ တာဝ ဝတ္ထုမှိ သင်္ကေတဝိသင်္ကေတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကာလေ ¶ ပန ယော ‘‘အဇ္ဇ သွေ’’တိ အနိယမေတွာ ‘‘ပုဗ္ဗဏှေ မာရေဟီ’’တိ အာဏတ္တော ¶ ယဒါ ကဒါစိ ပုဗ္ဗဏှေ မာရေတိ၊ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတော။ ယော ပန ‘‘အဇ္ဇ ပုဗ္ဗဏှေ’’တိ ဝုတ္တော မဇ္ဈနှေ ဝါ သာယနှေ ဝါ သွေ ဝါ ပုဗ္ဗဏှေ မာရေတိ။ ဝိသင်္ကေတော ဟောတိ၊ အာဏာပကဿ နတ္ထိ ကမ္မဗန္ဓော။ ပုဗ္ဗဏှေ မာရေတုံ ဝါယမန္တဿ မဇ္ဈနှေ ဇာတေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတေန နယေန သဗ္ဗကာလပ္ပဘေဒေသု သင်္ကေတဝိသင်္ကေတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဩကာသေပိ ¶ ယော ‘‘ဧတံ ဂါမေ ဌိတံ မာရေဟီ’’တိ အနိယမေတွာ အာဏတ္တော တံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ မာရေတိ၊ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတော။ ယော ပန ‘‘ဂါမေယေဝါ’’တိ နိယမေတွာ အာဏတ္တော ဝနေ မာရေတိ၊ တထာ ‘‘ဝနေ’’တိ အာဏတ္တော ဂါမေ မာရေတိ။ ‘‘အန္တောဂေဟဒွါရေ’’တိ အာဏတ္တော ဂေဟမဇ္ဈေ မာရေတိ၊ ဝိသင်္ကေတော။ ဧတေန နယေန သဗ္ဗောကာသဘေဒေသု သင်္ကေတဝိသင်္ကေတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အာဝုဓေပိ ယော ‘‘အသိနာ ဝါ ဥသုနာ ဝါ’’တိ အနိယမေတွာ ‘‘အာဝုဓေန မာရေဟီ’’တိ အာဏတ္တော ယေန ကေနစိ အာဝုဓေန မာရေတိ၊ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတော။ ယော ပန ‘‘အသိနာ’’တိ ဝုတ္တော ဥသုနာ၊ ‘‘ဣမိနာ ဝါ အသိနာ’’တိ ဝုတ္တော အညေန အသိနာ မာရေတိ။ ဧတဿေဝ ဝါ အသိဿ ‘‘ဣမာယ ဓာရာယ မာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ဣတရာယ ဝါ ဓာရာယ တလေန ဝါ တုဏ္ဍေန ဝါ ထရုနာ ဝါ မာရေတိ၊ ဝိသင်္ကေတော။ ဧတေန နယေန သဗ္ဗအာဝုဓဘေဒေသု သင်္ကေတဝိသင်္ကေတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣရိယာပထေ ပန ယော ‘‘ဧတံ ဂစ္ဆန္တံ မာရေဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ အာဏတ္တော စ နံ သစေ ဂစ္ဆန္တံ မာရေတိ၊ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတော။ ‘‘ဂစ္ဆန္တမေဝ မာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ပန သစေ နိသိန္နံ မာရေတိ။ ‘‘နိသိန္နမေဝ ဝါ မာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ဂစ္ဆန္တံ မာရေတိ၊ ဝိသင်္ကေတော ဟောတိ။ ဧတေန နယေန သဗ္ဗဣရိယာပထဘေဒေသု သင်္ကေတဝိသင်္ကေတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကိရိယာဝိသေသေပိ ယော ‘‘ဝိဇ္ဈိတွာ မာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ဝိဇ္ဈိတွာဝ မာရေတိ၊ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတော။ ယော ပန ‘‘ဝိဇ္ဈိတွာ မာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ဆိန္ဒိတွာ မာရေတိ၊ ဝိသင်္ကေတော။ ဧတေန နယေန သဗ္ဗကိရိယာဝိသေသဘေဒေသု သင်္ကေတဝိသင်္ကေတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယော ပန လိင်္ဂဝသေန ‘‘ဒီဃံ ရဿံ ကာဠံ ဩဒါတံ ကိသံ ထူလံ မာရေဟီ’’တိ အနိယမေတွာ အာဏာပေတိ၊ အာဏတ္တော စ ယံကိဉ္စိ တာဒိသံ ¶ မာရေတိ၊ နတ္ထိ ¶ ဝိသင်္ကေတော ဥဘိန္နံ ပါရာဇိကံ။ အထ ပန သော အတ္တာနံ သန္ဓာယ အာဏာပေတိ၊ အာဏတ္တော စ ‘‘အယမေဝ ဤဒိသော’’တိ အာဏာပကမေဝ မာရေတိ၊ အာဏာပကဿ ဒုက္ကဋံ၊ ဝဓကဿ ပါရာဇိကံ။ အာဏာပကော အတ္တာနံ သန္ဓာယ အာဏာပေတိ၊ ဣတရော အညံ တာဒိသံ မာရေတိ၊ အာဏာပကော မုစ္စတိ၊ ဝဓကဿေဝ ပါရာဇိကံ။ ကသ္မာ? ဩကာသဿ အနိယမိတတ္တာ။ သစေ ပန အတ္တာနံ သန္ဓာယ အာဏာပေန္တောပိ ဩကာသံ နိယမေတိ၊ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ရတ္တိဋ္ဌာနေ ဝါ ဒိဝါဋ္ဌာနေ ဝါ ထေရာသနေ ဝါ နဝါသနေ ဝါ မဇ္ဈိမာသနေ ဝါ နိသိန္နံ ဧဝရူပံ နာမ မာရေဟီ’’တိ။ တတ္ထ စ အညော နိသိန္နော ဟောတိ၊ သစေ အာဏတ္တော တံ မာရေတိ၊ နေဝ ဝဓကော မုစ္စတိ န အာဏာပကော။ ကသ္မာ? ဩကာသဿ နိယမိတတ္တာ။ သစေ ပန နိယမိတောကာသတော ¶ အညတြ မာရေတိ၊ အာဏာပကော မုစ္စတီတိ အယံ နယော မဟာအဋ္ဌကထာယံ သုဋ္ဌု ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဧတ္ထ န အနာဒရိယံ ကာတဗ္ဗန္တိ။

အဓိဋ္ဌာယာတိ မာတိကာဝသေန အာဏတ္တိကပယောဂကထာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣဒါနိ ယေ ဒူတေနာတိ ဣမဿ မာတိကာပဒဿ နိဒ္ဒေသဒဿနတ္ထံ ‘‘ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ အာဏာပေတီ’’တိအာဒယော စတ္တာရော ဝါရာ ဝုတ္တာ။ တေသု သော တံ မညမာနောတိ သော အာဏတ္တော ယော အာဏာပကေန ‘‘ဣတ္ထန္နာမော’’တိ အက္ခာတော၊ တံ မညမာနော တမေဝ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ ဥဘိန္နံ ပါရာဇိကံ။ တံ မညမာနော အညန္တိ ‘‘ယံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဟီ’’တိ ဝုတ္တော တံ မညမာနော အညံ တာဒိသံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ မူလဋ္ဌဿ အနာပတ္တိ။ အညံ မညမာနော တန္တိ ယော အာဏာပကေန ဝုတ္တော၊ တဿ ဗလဝသဟာယံ သမီပေ ဌိတံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ ဗလေနာယံ ဂဇ္ဇတိ၊ ဣမံ တာဝ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေမီ’’တိ ပဟရန္တော ဣတရမေဝ ပရိဝတ္တိတွာ တသ္မိံ ဌာနေ ဌိတံ ‘‘သဟာယော’’တိ မညမာနော ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ ဥဘိန္နံ ပါရာဇိကံ။ အညံ မညမာနော အညန္တိ ပုရိမနယေနေဝ ‘‘ဣမံ တာဝဿ သဟာယံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေမီ’’တိ သဟာယမေဝ ဝေါရောပေတိ၊ တဿေဝ ပါရာဇိကံ။

ဒူတပရမ္ပရာပဒဿ နိဒ္ဒေသဝါရေ ဣတ္ထန္နာမဿ ပါဝဒါတိအာဒီသု ဧကော အာစရိယော တယော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဓမ္မရက္ခိတသင်္ဃရက္ခိတနာမကာ အန္တေဝါသိကာ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ အာဏာပေတီတိ အာစရိယော ကဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ ¶ မာရာပေတုကာမော တမတ္ထံ အာစိက္ခိတွာ ဗုဒ္ဓရက္ခိတံ အာဏာပေတိ။ ဣတ္ထန္နာမဿ ပါဝဒါတိ ဂစ္ဆ တွံ၊ ဗုဒ္ဓရက္ခိတ၊ ဧတမတ္ထံ ဓမ္မရက္ခိတဿ ပါဝဒ။ ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ ပါဝဒတူတိ ဓမ္မရက္ခိတောပိ သင်္ဃရက္ခိတဿ ပါဝဒတု။ ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတူတိ ဧဝံ တယာ အာဏတ္တေန ဓမ္မရက္ခိတေန အာဏတ္တော သင်္ဃရက္ခိတော ဣတ္ထန္နာမံ ပုဂ္ဂလံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတု၊ သော ဟိ အမှေသု ဝီရဇာတိကော ပဋိဗလော ဣမသ္မိံ ကမ္မေတိ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧဝံ အာဏာပေန္တဿ အာစရိယဿ တာဝ ဒုက္ကဋံ။ သော ဣတရဿ အာရောစေတီတိ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဓမ္မရက္ခိတဿ၊ ဓမ္မရက္ခိတော စ သင်္ဃရက္ခိတဿ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ဧဝံ ဝဒတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမံ ကိရ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဟီ’တိ။ တွံ ကိရ အမှေသု ဝီရပုရိသော’’တိ အာရောစေတိ၊ ဧဝံ တေသမ္ပိ ဒုက္ကဋံ။ ဝဓကော ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ ‘‘သာဓု ဝေါရောပေဿာမီ’’တိ သင်္ဃရက္ခိတော သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ မူလဋ္ဌဿ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာတိ သင်္ဃရက္ခိတေန ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တေ အာစရိယဿ ထုလ္လစ္စယံ။ မဟာဇနော ဟိ တေန ပါပေ နိယောဇိတောတိ။ သော တန္တိ သော စေ သင်္ဃရက္ခိတော တံ ပုဂ္ဂလံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ သဗ္ဗေသံ စတုန္နမ္ပိ ဇနာနံ ပါရာဇိကံ။ န ကေဝလဉ္စ ¶ စတုန္နံ၊ ဧတေနူပါယေန ဝိသင်္ကေတံ အကတွာ ပရမ္ပရာယ အာဏာပေန္တံ သမဏသတံ သမဏသဟဿံ ဝါ ဟောတု သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကမေဝ။

ဝိသက္ကိယဒူတပဒနိဒ္ဒေသေ သော အညံ အာဏာပေတီတိ သော အာစရိယေန အာဏတ္တော ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဓမ္မရက္ခိတံ အဒိသွာ ဝါ အဝတ္တုကာမော ဝါ ဟုတွာ သင်္ဃရက္ခိတမေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ဧဝမာဟ – ‘ဣတ္ထန္နာမံ ကိရ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဟီ’’တိ ဝိသင်္ကေတံ ကရောန္တော အာဏာပေတိ။ ဝိသင်္ကေတကရဏေနေဝ ဟိ ဧသ ‘‘ဝိသက္ကိယဒူတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ အာဏတ္တိယာ တာဝ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဒုက္ကဋံ။ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သင်္ဃရက္ခိတေန သမ္ပဋိစ္ဆိတေ မူလဋ္ဌဿေဝ ¶ ဒုက္ကဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သန္တေ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အာပတ္တိယေဝ န သိယာ၊ သဉ္စရိတ္တ ပဋိဂ္ဂဟဏမရဏာဘိနန္ဒနေသုပိ စ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ မရဏပဋိဂ္ဂဟဏေ ကထံ န သိယာ တသ္မာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿေဝေတံ ဒုက္ကဋံ။ တေနေဝေတ္ထ ‘‘မူလဋ္ဌဿာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ပုရိမနယေပိ စေတံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ ဝေဒိတဗ္ဗမေဝ၊ ဩကာသာဘာဝေန ပန န ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယော ယော ¶ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ တဿ တဿ တပ္ပစ္စယာ အာပတ္တိယေဝါတိ အယမေတ္ထ အမှာကံ ခန္တိ။ ယထာ စေတ္ထ ဧဝံ အဒိန္နာဒါနေပီတိ။

သစေ ပန သော တံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ အာဏာပကဿ စ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဝေါရောပကဿ စ သင်္ဃရက္ခိတဿာတိ ဥဘိန္နမ္ပိ ပါရာဇိကံ။ မူလဋ္ဌဿ ပန အာစရိယဿ ဝိသင်္ကေတတ္တာ ပါရာဇိကေန အနာပတ္တိ။ ဓမ္မရက္ခိတဿ အဇာနနတာယ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အနာပတ္တိ။ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ပန ဒွိန္နံ သောတ္ထိဘာဝံ ကတွာ အတ္တနာ နဋ္ဌောတိ။

ဂတပစ္စာဂတဒူတနိဒ္ဒေသေ – သော ဂန္တွာ ပုန ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ တဿ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတဗ္ဗဿ သမီပံ ဂန္တွာ သုသံဝိဟိတာရက္ခတ္တာ တံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတုံ အသက္ကောန္တော အာဂစ္ဆတိ။ ယဒါ သက္ကောသိ တဒါတိ ကိံ အဇ္ဇေဝ မာရိတော မာရိတော ဟောတိ၊ ဂစ္ဆ ယဒါ သက္ကောသိ၊ တဒါ နံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဟီတိ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧဝံ ပုန အာဏတ္တိယာပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန သော အဝဿံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ အတ္ထသာဓကစေတနာ မဂ္ဂါနန္တရဖလသဒိသာ၊ တသ္မာ အယံ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကော။ သစေပိ ဝဓကော သဋ္ဌိဝဿာတိက္ကမေန တံ ဝဓတိ၊ အာဏာပကော စ အန္တရာဝ ကာလင်္ကရောတိ၊ ဟီနာယ ဝါ အာဝတ္တတိ၊ အဿမဏောဝ ဟုတွာ ကာလဉ္စ ကရိဿတိ၊ ဟီနာယ ဝါ အာဝတ္တိဿတိ။ သစေ အာဏာပကော ဂိဟိကာလေ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ အရဟန္တံ ဝါ သန္ဓာယ ဧဝံ အာဏာပေတွာ ပဗ္ဗဇတိ၊ တသ္မိံ ပဗ္ဗဇိတေ အာဏတ္တော တံ မာရေတိ၊ အာဏာပကော ဂိဟိကာလေယေဝ မာတုဃာတကော ပိတုဃာတကော အရဟန္တဃာတကော ဝါ ဟောတိ၊ တသ္မာ နေဝဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ¶ ၊ န ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိ။ သစေပိ မာရေတဗ္ဗပုဂ္ဂလော အာဏတ္တိက္ခဏေ ပုထုဇ္ဇနော၊ ယဒါ ¶ ပန နံ အာဏတ္တော မာရေတိ တဒါ အရဟာ ဟောတိ၊ အာဏတ္တတော ဝါ ပဟာရံ လဘိတွာ ဒုက္ခမူလိကံ သဒ္ဓံ နိဿာယ ဝိပဿန္တော အရဟတ္တံ ပတွာ တေနေဝါဗာဓေန ကာလံကရောတိ၊ အာဏာပကော အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ အရဟန္တဃာတကော။ ဝဓကော ပန သဗ္ဗတ္ထ ဥပက္ကမကရဏက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကောတိ။

ဣဒါနိ ယေ သဗ္ဗေသုယေဝ ဣမေသု ဒူတဝသေန ဝုတ္တမာတိကာပဒေသု သင်္ကေတဝိသင်္ကေတဒဿနတ္ထံ

ဝုတ္တာ တယော ဝါရာ၊ တေသု ပဌမဝါရေ တာဝ – ယသ္မာ တံ သဏိကံ ဝါ ဘဏန္တော တဿ ဝါ ဗဓိရတာယ ‘‘မာ ဃာတေဟီ’’တိ ¶ ဧတံ ဝစနံ န သာဝေတိ၊ တသ္မာ မူလဋ္ဌော န မုတ္တော။ ဒုတိယဝါရေ – သာဝိတတ္တာ မုတ္တော။ တတိယဝါရေ ပန တေန စ သာဝိတတ္တာ ဣတရေန စ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဩရတတ္တာ ဥဘောပိ မုတ္တာတိ။

၁၇၅။ အရဟော ရဟောသညီနိဒ္ဒေသာဒီသု အရဟောတိ သမ္မုခေ။ ရဟောတိ ပရမ္မုခေ။ တတ္ထ ယော ဥပဋ္ဌာနကာလေ ဝေရိဘိက္ခုမှိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ ပုရတော နိသိန္နေယေဝ အန္ဓကာရဒေါသေန တဿ အာဂတဘာဝံ အဇာနန္တော ‘‘အဟော ဝတ ဣတ္ထန္နာမော ဟတော အဿ၊ စောရာပိ နာမ တံ န ဟနန္တိ၊ သပ္ပော ဝါ န ဍံသတိ၊ န သတ္ထံ ဝါ ဝိသံ ဝါ အာဟရတီ’’တိ တဿ မရဏံ အဘိနန္ဒန္တော ဤဒိသာနိ ဝစနာနိ ဥလ္လပတိ၊ အယံ အရဟော ရဟောသညီ ဥလ္လပတိ နာမ။ သမ္မုခေဝ တသ္မိံ ပရမ္မုခသညီတိ အတ္ထော။ ယော ပန တံ ပုရတော နိသိန္နံ ဒိသွာ ပုန ဥပဋ္ဌာနံ ကတွာ ဂတေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဂတေပိ တသ္မိံ ‘‘ဣဓေဝ သော နိသိန္နော’’တိ သညီ ဟုတွာ ပုရိမနယေနေဝ ဥလ္လပတိ၊ အယံ ရဟော အရဟောသညီ ဥလ္လပတိ နာမ။ ဧတေနေဝုပါယေန အရဟော အရဟောသညီ စ ရဟော ရဟောသညီ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စတုန္နမ္ပိ စ ဧတေသံ ဝါစာယ ဝါစာယ ဒုက္ကဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ¶ မရဏဝဏ္ဏသံဝဏ္ဏနာယ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တေသု ပဉ္စသု ကာယေန သံဝဏ္ဏနာဒိမာတိကာနိဒ္ဒေသေသု – ကာယေန ဝိကာရံ ကရောတီတိ ယထာ သော ဇာနာတိ ‘‘သတ္ထံ ဝါ အာဟရိတွာ ဝိသံ ဝါ ခါဒိတွာ ရဇ္ဇုယာ ဝါ ဥဗ္ဗန္ဓိတွာ သောဗ္ဘာဒီသု ဝါ ပပတိတွာ ယော မရတိ သော ကိရ ဓနံ ဝါ လဘတိ၊ ယသံ ဝါ လဘတိ၊ သဂ္ဂံ ဝါ ဂစ္ဆတီတိ အယမတ္ထော ဧတေန ဝုတ္တော’’တိ တထာ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒီဟိ ဒဿေတိ။ ဝါစာယ ဘဏတီတိ တမေဝတ္ထံ ဝါကျဘေဒံ ကတွာ ဘဏတိ။ တတိယဝါရော ဥဘယဝသေန ဝုတ္တော။ သဗ္ဗတ္ထ သံဝဏ္ဏနာယ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ တဿ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယံ သံဝဏ္ဏကဿ ¶ ထုလ္လစ္စယံ။ ယံ ဥဒ္ဒိဿ သံဝဏ္ဏနာ ကတာ၊ တသ္မိံ မတေ သံဝဏ္ဏနက္ခဏေယေဝ သံဝဏ္ဏကဿ ပါရာဇိကံ။ သော တံ န ဇာနာတိ အညော ဉတွာ ‘‘လဒ္ဓါ ဝတ မေ သုခုပ္ပတ္တိဥပါယော’’တိ တာယ သံဝဏ္ဏနာယ မရတိ၊ အနာပတ္တိ။ ဒွိန္နံ ဥဒ္ဒိဿ သံဝဏ္ဏနာယ ကတာယ ဧကော ဉတွာ မရတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဒွေပိ မရန္တိ၊ ပါရာဇိကဉ္စ အကုသလရာသိ စ။ ဧသ နယော သမ္ဗဟုလေသု။ အနုဒ္ဒိဿ ¶ မရဏံ သံဝဏ္ဏေန္တော အာဟိဏ္ဍတိ၊ ယော ယော တံ သံဝဏ္ဏနံ ဉတွာ မရတိ၊ သဗ္ဗော တေန မာရိတော ဟောတိ။

ဒူတေန သံဝဏ္ဏနာယံ ‘‘အသုကံ နာမ ဂေဟံ ဝါ ဂါမံ ဝါ ဂန္တွာ ဣတ္ထန္နာမဿ ဧဝံ မရဏဝဏ္ဏံ သံဝဏ္ဏေဟီ’’တိ သာသနေ အာရောစိတမတ္တေ ဒုက္ကဋံ။ ယဿတ္ထာယ ပဟိတော တဿ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ မူလဋ္ဌဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ မရဏေန ပါရာဇိကံ။ ဒူတော ‘‘ဉာတော ဒါနိ အယံ သဂ္ဂမဂ္ဂေါ’’တိ တဿ အနာရောစေတွာ အတ္တနော ဉာတိဿ ဝါ သာလောဟိတဿ ဝါ အာရောစေတိ၊ တသ္မိံ မတေ ဝိသင်္ကေတော ဟောတိ၊ မူလဋ္ဌော မုစ္စတိ။ ဒူတော တထေဝ စိန္တေတွာ သယံ သံဝဏ္ဏနာယ ဝုတ္တံ ကတွာ မရတိ၊ ဝိသင်္ကေတောဝ။ အနုဒ္ဒိဿ ပန သာသနေ အာရောစိတေ ယတ္တကာ ဒူတဿ သံဝဏ္ဏနာယ မရန္တိ၊ တတ္တကာ ပါဏာတိပါတာ။ သစေ မာတာပိတရော မရန္တိ၊ အာနန္တရိယမ္ပိ ဟောတိ။

၁၇၆။ လေခါသံဝဏ္ဏနာယ – လေခံ ဆိန္ဒတီတိ ပဏ္ဏေ ဝါ ပေါတ္ထကေ ဝါ အက္ခရာနိ လိခတိ – ‘‘ယော သတ္ထံ ဝါ အာဟရိတွာ ပပါတေ ဝါ ပပတိတွာ အညေဟိ ဝါ အဂ္ဂိပ္ပဝေသနဥဒကပ္ပဝေသနာဒီဟိ ဥပါယေဟိ ¶ မရတိ၊ သော ဣဒဉ္စိဒဉ္စ လဘတီ’’တိ ဝါ ‘‘တဿ ဓမ္မော ဟောတီ’’တိ ဝါတိ။ ဧတ္ထာပိ ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥဒ္ဒိဿ လိခိတေ ပန ယံ ဥဒ္ဒိဿ လိခိတံ တဿေဝ မရဏေန ပါရာဇိကံ။ ဗဟူ ဥဒ္ဒိဿ လိခိတေ ယတ္တကာ မရန္တိ၊ တတ္တကာ ပါဏာတိပါတာ။ မာတာပိတူနံ မရဏေန အာနန္တရိယံ။ အနုဒ္ဒိဿ လိခိတေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ဗဟူ မရန္တီ’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ တံ ပေါတ္ထကံ ဈာပေတွာ ဝါ ယထာ ဝါ အက္ခရာနိ န ပညာယန္တိ တထာ ကတွာ မုစ္စတိ။ သစေ သော ပရဿ ပေါတ္ထကော ဟောတိ၊ ဥဒ္ဒိဿ လိခိတော ဝါ ဟောတိ အနုဒ္ဒိဿ လိခိတော ဝါ၊ ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ မုစ္စတိ။ သစေ မူလေန ကီတော ဟောတိ၊ ပေါတ္ထကဿာမိကာနံ ပေါတ္ထကံ၊ ယေသံ ဟတ္ထတော မူလံ ဂဟိတံ၊ တေသံ မူလံ ဒတွာ မုစ္စတိ။ သစေ သမ္ဗဟုလာ ‘‘မရဏဝဏ္ဏံ လိခိဿာမာ’’တိ ဧကဇ္ဈာသယာ ဟုတွာ ဧကော တာလရုက္ခံ အာရောဟိတွာ ပဏ္ဏံ ဆိန္ဒတိ၊ ဧကော အာဟရတိ၊ ဧကော ပေါတ္ထကံ ကရောတိ၊ ဧကော လိခတိ၊ ဧကော သစေ ကဏ္ဋကလေခါ ဟောတိ၊ မသိံ မက္ခေတိ၊ မသိံ မက္ခေတွာ တံ ပေါတ္ထကံ သဇ္ဇေတွာ သဗ္ဗေဝ ¶ သဘာယံ ဝါ အာပဏေ ဝါ ယတ္ထ ဝါ ပန လေခါဒဿနကောတူဟလကာ ဗဟူ သန္နိပတန္တိ၊ တတ္ထ ဌပေန္တိ။ တံ ဝါစေတွာ သစေပိ ဧကော မရတိ၊ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကံ။ သစေ ဗဟုကာ မရန္တိ၊ ဝုတ္တသဒိသောဝ နယော။ ဝိပ္ပဋိသာရေ ¶ ပန ဥပ္ပန္နေ တံ ပေါတ္ထကံ သစေပိ မဉ္ဇူသာယံ ဂေါပေန္တိ၊ အညော စ တံ ဒိသွာ နီဟရိတွာ ပုန ဗဟူနံ ဒဿေတိ၊ နေဝ မုစ္စန္တိ။ တိဋ္ဌတု မဉ္ဇူသာ၊ သစေပိ တံ ပေါတ္ထကံ နဒိယံ ဝါ သမုဒ္ဒေ ဝါ ခိပန္တိ ဝါ ဓောဝန္တိ ဝါ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ဝါ ဆိန္ဒန္တိ၊ အဂ္ဂိမှိ ဝါ ဈာပေန္တိ၊ ယာဝ သင်္ဃဋ္ဋိတေပိ ဒုဒ္ဓါတေ ဝါ ဒုဇ္ဈာပိတေ ဝါ ပတ္တေ အက္ခရာနိ ပညာယန္တိ၊ တာဝ န မုစ္စန္တိ။ ယထာ ပန အက္ခရာနိ န ပညာယန္တိ တထေဝ ကတေ မုစ္စန္တီတိ။

ဣဒါနိ ¶ ထာဝရပယောဂဿ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တေသု ဩပါတာဒိမာတိကာနိဒ္ဒေသေသု မနုဿံ ဥဒ္ဒိဿ ဩပါတံ ခနတီတိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ပတိတွာ မရိဿတီ’’တိ ကဉ္စိ မနုဿံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ယတ္ထ သော ဧကတော ဝိစရတိ၊ တတ္ထ အာဝါဋံ ခနတိ၊ ခနန္တဿ တာဝ သစေပိ ဇာတပထဝိယာ ခနတိ၊ ပါဏာတိပါတဿ ပယောဂတ္တာ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ ယံ ဥဒ္ဒိဿ ခနတိ၊ တဿ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ၊ မရဏေန ပါရာဇိကံ။ အညသ္မိံ ပတိတွာ မတေ အနာပတ္တိ။ သစေ အနုဒ္ဒိဿ ‘‘ယော ကောစိ မရိဿတီ’’တိ ခတော ဟောတိ၊ ယတ္တကာ ပတိတွာ မရန္တိ၊ တတ္တကာ ပါဏာတိပါတာ။ အာနန္တရိယဝတ္ထူသု စ အာနန္တရိယံ ထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယဝတ္ထူသု ထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယာနိ။

ဗဟူ တတ္ထ စေတနာ၊ ကတမာယ ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ? မဟာအဋ္ဌကထာယံ တာဝ ဝုတ္တံ – ‘‘အာဝါဋံ ဂမ္ဘီရတော စ အာယာမဝိတ္ထာရတော စ ခနိတွာ ပမာဏေ ဌပေတွာ တစ္ဆေတွာ ပုဉ္ဆိတွာ ပံသုပစ္ဆိံ ဥဒ္ဓရန္တဿ သန္နိဋ္ဌာပိကာ အတ္ထသာဓကစေတနာ မဂ္ဂါနန္တရဖလသဒိသာ။ သစေပိ ဝဿသတဿ အစ္စယေန ပတိတွာ အဝဿံ မရဏကသတ္တော ဟောတိ၊ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာယမေဝ ပါရာဇိက’’န္တိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန သင်္ခေပဋ္ဌကထာယဉ္စ – ‘‘ဣမသ္မိံ အာဝါဋေ ပတိတွာ မရိဿတီတိ ဧကသ္မိမ္ပိ ကုဒ္ဒါလပ္ပဟာရေ ဒိန္နေ သစေ ကောစိ တတ္ထ ပက္ခလိတော ပတိတွာ မရတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ သုတ္တန္တိကတ္ထေရာ ပန သန္နိဋ္ဌာပကစေတနံ ဂဏှန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧကော ¶ ‘‘ဩပါတံ ခနိတွာ အသုကံ နာမ အာနေတွာ ဣဓ ပါတေတွာ မာရေဟီ’’တိ အညံ အာဏာပေတိ၊ သော တံ ပါတေတွာ မာရေတိ၊ ဥဘိန္နံ ပါရာဇိကံ။ အညံ ပါတေတွာ မာရေတိ၊ သယံ ပတိတွာ မရတိ၊ အညော အတ္တနော ဓမ္မတာယ ပတိတွာ မရတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝိသင်္ကေတော ဟောတိ၊ မူလဋ္ဌော မုစ္စတိ။ ‘‘အသုကော အသုကံ အာနေတွာ ဣဓ မာရေဿတီ’’တိ ခတေပိ ဧသေဝ နယော။ မရိတုကာမာ ဣဓ မရိဿန္တီတိ ခနတိ၊ ဧကဿ မရဏေ ပါရာဇိကံ။ ဗဟုန္နံ မရဏေ အကုသလရာသိ ¶ ၊ မာတာပိတူနံ မရဏေ အာနန္တရိယံ၊ ထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယဝတ္ထူသု ထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယာနိ။

‘‘ယေ ကေစိ မာရေတုကာမာ၊ တေ ဣဓ ပါတေတွာ မာရေဿန္တီ’’တိ ခနတိ၊ တတ္ထ ပါတေတွာ မာရေန္တိ ¶ ၊ ဧကသ္မိံ မတေ ပါရာဇိကံ၊ ဗဟူသု အကုသလရာသိ၊ အာနန္တရိယာဒိဝတ္ထူသု အာနန္တရိယာဒီနိ။ ဣဓေဝ အရဟန္တာပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ပုရိမနယေ ပန ‘‘တေသံ မရိတုကာမတာယ ပတနံ နတ္ထီ’’တိ တေ န သင်္ဂယှန္တိ။ ဒွီသုပိ နယေသု အတ္တနော ဓမ္မတာယ ပတိတွာ မတေ ဝိသင်္ကေတော။ ‘‘ယေ ကေစိ အတ္တနော ဝေရိကေ ဧတ္ထ ပါတေတွာ မာရေဿန္တီ’’တိ ခနတိ၊ တတ္ထ စ ဝေရိကာ ဝေရိကေ ပါတေတွာ မာရေန္တိ၊ ဧကသ္မိံ မာရိတေ ပါရာဇိကံ၊ ဗဟူသု အကုသလရာသိ၊ မာတရိ ဝါ ပိတရိ ဝါ အရဟန္တေ ဝါ ဝေရိကေဟိ အာနေတွာ တတ္ထ မာရိတေ အာနန္တရိယံ။ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ပတိတွာ မတေသု ဝိသင်္ကေတော။

ယော ပန ‘‘မရိတုကာမာ ဝါ အမရိတုကာမာ ဝါ မာရေတုကာမာ ဝါ အမာရေတုကာမာ ဝါ ယေ ကေစိ ဧတ္ထ ပတိတာ ဝါ ပါတိတာ ဝါ မရိဿန္တီ’’တိ သဗ္ဗထာပိ အနုဒ္ဒိဿေဝ ခနတိ။ ယော ယော မရတိ တဿ တဿ မရဏေန ယထာနုရူပံ ကမ္မဉ္စ ဖုသတိ၊ အာပတ္တိဉ္စ အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ဂဗ္ဘိနီ ပတိတွာ သဂဗ္ဘာ မရတိ၊ ဒွေ ပါဏာတိပါတာ။ ဂဗ္ဘောယေဝ ဝိနဿတိ၊ ဧကော။ ဂဗ္ဘော န ဝိနဿတိ၊ မာတာ မရတိ၊ ဧကောယေဝ။ စောရေဟိ အနုဗဒ္ဓါ ပတိတွာ မရတိ၊ ဩပါတခနကဿေဝ ပါရာဇိကံ။ စောရာ တတ္ထ ပါတေတွာ မာရေန္တိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ တတ္ထ ပတိတံ ဗဟိ နီဟရိတွာ မာရေန္တိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ ကသ္မာ? ဩပါတေ ပတိတပ္ပယောဂေန ဂဟိတတ္တာ။ ဩပါတတော နိက္ခမိတွာ တေနေဝ အာဗာဓေန မရတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ ဗဟူနိ ဝဿာနိ အတိက္ကမိတွာ ပုန ကုပိတေန တေနေဝါဗာဓေန မရတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ ဩပါတေ ပတနပ္ပစ္စယာ ဥပ္ပန္နရောဂေန ဂိလာနဿေဝ အညော ရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဩပါတရောဂေါ ဗလဝတရော ¶ ဟောတိ၊ တေန မတေပိ ဩပါတခဏကော န မုစ္စတိ။ သစေ ပစ္ဆာ ဥပ္ပန္နရောဂေါ ဗလဝါ ဟောတိ၊ တေန မတေ မုစ္စတိ။ ဥဘောဟိ မတေ န မုစ္စတိ။ ဩပါတေ ဩပပါတိကမနုဿော နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥတ္တရိတုံ အသက္ကောန္တော မရတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ မနုဿံ ဥဒ္ဒိဿ ခတေ ယက္ခာဒီသု ပတိတွာ မတေသု အနာပတ္တိ။ ယက္ခာဒယော ¶ ဥဒ္ဒိဿ ခတေ မနုဿာဒီသု မရန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယက္ခာဒယော ဥဒ္ဒိဿ ခနန္တဿ ပန ခနနေပိ တေသံ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယမ္ပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ မရဏေ ဝတ္ထုဝသေန ထုလ္လစ္စယံ ဝါ ပါစိတ္တိယံ ဝါ။ အနုဒ္ဒိဿ ခတေ ဩပါတေ ယက္ခရူပေန ဝါ ပေတရူပေန ဝါ ပတတိ၊ တိရစ္ဆာနရူပေန မရတိ၊ ပတနရူပံ ပမာဏံ၊ တသ္မာ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဥပတိဿတ္ထေရော။ မရဏရူပံ ပမာဏံ၊ တသ္မာ ပါစိတ္တိယန္တိ ဖုဿဒေဝတ္ထေရော။ တိရစ္ဆာနရူပေန ပတိတွာ ယက္ခပေတရူပေန မတေပိ ဧသေဝ နယော။

ဩပါတခနကော ဩပါတံ အညဿ ဝိက္ကိဏာတိ ဝါ မုဓာ ဝါ ဒေတိ၊ ယော ယော ပတိတွာ မရတိ၊ တပ္ပစ္စယာ တဿေဝ အာပတ္တိ စ ကမ္မဗန္ဓော စ။ ယေန လဒ္ဓါ သော နိဒ္ဒေါသော။ အထ သောပိ ‘‘ဧဝံ ¶ ပတိတာ ဥတ္တရိတုံ အသက္ကောန္တာ နဿိဿန္တိ၊ သုဥဒ္ဓရာ ဝါ န ဘဝိဿန္တီ’’တိ တံ ဩပါတံ ဂမ္ဘီရတရံ ဝါ ဥတ္တာနတရံ ဝါ ဒီဃတရံ ဝါ ရဿတရံ ဝါ ဝိတ္ထတတရံ ဝါ သမ္ဗာဓတရံ ဝါ ကရောတိ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ အာပတ္တိ စ ကမ္မဗန္ဓော စ။ ဗဟူ မရန္တီတိ ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ ဩပါတံ ပံသုနာ ပူရေတိ၊ သစေ ကောစိ ပံသုမှိ ပတိတွာ မရတိ၊ ပူရေတွာပိ မူလဋ္ဌော န မုစ္စတိ။ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ကဒ္ဒမော ဟောတိ၊ တတ္ထ လဂ္ဂိတွာ မတေပိ။ ရုက္ခော ဝါ ပတန္တော ဝါတော ဝါ ဝဿောဒကံ ဝါ ပံသုံ ဟရတိ၊ ကန္ဒမူလတ္ထံ ဝါ ပထဝိံ ခနန္တာ တတ္ထ အာဝါဋံ ကရောန္တိ။ တတ္ထ သစေ ကောစိ လဂ္ဂိတွာ ဝါ ပတိတွာ ဝါ မရတိ၊ မူလဋ္ဌော န မုစ္စတိ။ တသ္မိံ ပန ဩကာသေ မဟန္တံ တဠာကံ ဝါ ပေါက္ခရဏိံ ဝါ ကာရေတွာ စေတိယံ ဝါ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဗောဓိံ ဝါ ရောပေတွာ အာဝါသံ ဝါ သကဋမဂ္ဂံ ဝါ ကာရေတွာ မုစ္စတိ။ ယဒါပိ ထိရံ ကတွာ ပူရိတေ ဩပါတေ ရုက္ခာဒီနံ မူလာနိ မူလေဟိ သံသိဗ္ဗိတာနိ ဟောန္တိ ¶ ၊ ဇာတပထဝီ ဇာတာ၊ တဒါပိ မုစ္စတိ။ သစေပိ နဒီ အာဂန္တွာ ဩပါတံ ဟရတိ၊ ဧဝမ္ပိ မုစ္စတီတိ။ အယံ တာဝ ဩပါတကထာ။

ဩပါတဿေဝ ပန အနုလောမေသု ပါသာဒီသုပိ ယော တာဝ ပါသံ ဩဍ္ဍေတိ ‘‘ဧတ္ထ ဗဇ္ဈိတွာ သတ္တာ မရိဿန္တီ’’တိ အဝဿံ ဗဇ္ဈနကသတ္တာနံ ဝသေန ¶ ဟတ္ထာ မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကာနန္တရိယထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဥဒ္ဒိဿ ကတေ ယံ ဥဒ္ဒိဿ ဩဍ္ဍိတော၊ တတော အညေသံ ဗန္ဓနေ အနာပတ္တိ။ ပါသေ မူလေန ဝါ မုဓာ ဝါ ဒိန္နေပိ မူလဋ္ဌဿေဝ ကမ္မဗန္ဓော။ သစေ ယေန လဒ္ဓါ သော ဥဂ္ဂလိတံ ဝါ ပါသံ သဏ္ဌပေတိ၊ ပဿေန ဝါ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ဝတိံ ကတွာ သမ္မုခေ ပဝေသေတိ၊ ထဒ္ဓတရံ ဝါ ပါသယဋ္ဌိံ ဌပေတိ၊ ဒဠှတရံ ဝါ ပါသရဇ္ဇုံ ဗန္ဓတိ၊ ထိရတရံ ဝါ ခါဏုကံ ဝါ အာကောဋေတိ၊ ဥဘောပိ န မုစ္စန္တိ။ သစေ ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ ပါသံ ဥဂ္ဂလာပေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ဒိသွာ ပုန အညေ သဏ္ဌပေန္တိ၊ ဗဒ္ဓါ ဗဒ္ဓါ မရန္တိ၊ မူလဋ္ဌော န မုစ္စတိ။

သစေ ပန တေန ပါသယဋ္ဌိ သယံ အကတာ ဟောတိ၊ ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ မုစ္စတိ။ တတ္ထဇာတကယဋ္ဌိံ ဆိန္ဒိတွာ မုစ္စတိ။ သယံ ကတယဋ္ဌိံ ပန ဂေါပေန္တောပိ န မုစ္စတိ။ ယဒိ ဟိ တံ အညော ဂဏှိတွာ ပါသံ သဏ္ဌပေတိ၊ တပ္ပစ္စယာ မရန္တေသု မူလဋ္ဌော န မုစ္စတိ။ သစေ တံ ဈာပေတွာ အလာတံ ကတွာ ဆဍ္ဍေတိ၊ တေန အလာတေန ပဟာရံ လဒ္ဓါ မရန္တေသုပိ န မုစ္စတိ။ သဗ္ဗသော ပန ဈာပေတွာ ဝါ နာသေတွာ ဝါ မုစ္စတိ၊ ပါသရဇ္ဇုမ္ပိ အညေဟိ စ ဝဋ္ဋိတံ ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ မုစ္စတိ။ ရဇ္ဇုကေ လဘိတွာ သယံ ဝဋ္ဋိတံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဝါကေ လဘိတွာ ဝဋ္ဋိတံ ဟီရံ ဟီရံ ကတွာ မုစ္စတိ။ အရညတော ပန သယံ ဝါကေ အာဟရိတွာ ဝဋ္ဋိတံ ဂေါပေန္တောပိ န မုစ္စတိ။ သဗ္ဗသော ပန ဈာပေတွာ ဝါ နာသေတွာ ဝါ မုစ္စတိ။

အဒူဟလံ ¶ သဇ္ဇေန္တော စတူသု ပါဒေသု အဒူဟလမဉ္စံ ဌပေတွာ ပါသာဏေ အာရောပေတိ၊ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ သဗ္ဗသဇ္ဇံ ကတွာ ဟတ္ထတော ¶ မုတ္တမတ္တေ အဝဿံ အဇ္ဈောတ္ထရိတဗ္ဗကသတ္တာနံ ဝသေန ဥဒ္ဒိဿကာနုဒ္ဒိဿကာနုရူပေန ပါရာဇိကာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အဒူဟလေ မူလေန ဝါ မုဓာ ဝါ ဒိန္နေပိ မူလဋ္ဌဿေဝ ကမ္မဗဒ္ဓါ။ သစေ ယေန လဒ္ဓံ သော ပတိတံ ဝါ ဥက္ခိပတိ၊ အညေပိ ပါသာဏေ အာရောပေတွာ ဂရုကတရံ ဝါ ကရောတိ၊ ပဿေန ဝါ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ဝတိံ ကတွာ အဒူဟလေ ပဝေသေတိ၊ ဥဘောပိ န မုစ္စန္တိ။ သစေပိ ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ အဒူဟလံ ပါတေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ဒိသွာ အညော သဏ္ဌပေတိ၊ မူလဋ္ဌော န မုစ္စတိ။ ပါသာဏေ ပန ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အဒူဟလပါဒေ စ ပါသယဋ္ဌိယံ ဝုတ္တနယေန ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဝါ ဌပေတွာ ဈာပေတွာ ဝါ မုစ္စတိ။

သူလံ ရောပေန္တဿာပိ သဗ္ဗသဇ္ဇံ ကတွာ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ သူလမုခေ ပတိတွာ အဝဿံ မရဏကသတ္တာနံ ဝသေန ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿာနုရူပတော ပါရာဇိကာဒီနိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သူလေ မူလေန ဝါ မုဓာ ဝါ ဒိန္နေပိ မူလဋ္ဌဿေဝ ကမ္မဗဒ္ဓါ။ သစေ ယေန လဒ္ဓံ သော ‘‘ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မရိဿန္တီ’’တိ တိခိဏတရံ ဝါ ကရောတိ၊ ‘‘ဒုက္ခံ မရိဿန္တီ’’တိ ကုဏ္ဌတရံ ဝါ ကရောတိ၊ ‘‘ဥစ္စ’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ နီစတရံ ဝါ ‘‘နီစ’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ဥစ္စတရံ ဝါ ပုန ရောပေတိ၊ ဝင်္ကံ ဝါ ဥဇုကံ အတိဥဇုကံ ဝါ ဤသကံ ပေါဏံ ကရောတိ၊ ဥဘောပိ န မုစ္စန္တိ။ သစေ ပန ‘‘အဋ္ဌာနေ ဌိတ’’န္တိ အညသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတိ၊ တံ စေ မာရဏတ္ထာယ အာဒိတော ပဘုတိ ပရိယေသိတွာ ကတံ ဟောတိ၊ မူလဋ္ဌော န မုစ္စတိ။ အပရိယေသိတွာ ပန ကတမေဝ လဘိတွာ ရောပိတေ မူလဋ္ဌော မုစ္စတိ။ ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ ပါသယဋ္ဌိယံ ဝုတ္တနယေန ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဝါ ဌပေတွာ ဈာပေတွာ ဝါ မုစ္စတိ။

၁၇၇။ အပဿေနေ သတ္ထံ ဝါတိ ဧတ္ထ အပဿေနံ နာမ နိစ္စပရိဘောဂေါ မဉ္စော ဝါ ပီဌံ ဝါ အပဿေနဖလကံ ဝါ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒန္တဿ အပဿေနကတ္ထမ္ဘော ဝါ တတ္ထဇာတကရုက္ခော ဝါ စင်္ကမေ အပဿာယ တိဋ္ဌန္တဿ အာလမ္ဗနရုက္ခော ဝါ အာလမ္ဗနဖလကံ ဝါ သဗ္ဗမ္ပေတံ အပဿယနီယဋ္ဌေန အပဿေနံ ¶ နာမ၊ တသ္မိံ အပဿေနေ ယထာ အပဿယန္တံ ဝိဇ္ဈတိ ဝါ ဆိန္ဒတိ ဝါ တထာ ကတွာ ဝါသိဖရသုသတ္တိအာရကဏ္ဋကာဒီနံ အညတရံ သတ္ထံ ဌပေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဓုဝပရိဘောဂဋ္ဌာနေ နိရာသင်္ကဿ နိသီဒတော ဝါ နိပဇ္ဇတော ဝါ အပဿယန္တဿ ဝါ သတ္ထသမ္ဖဿပစ္စယာ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ၊ မရဏေန ပါရာဇိကံ။ တံ စေ အညောပိ တဿ ဝေရိဘိက္ခု ဝိဟာရစာရိကံ စရန္တော ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ မညေ မရဏတ္ထာယ ဣဒံ နိခိတ္တံ၊ သာဓု သုဋ္ဌု မရတူ’’တိ အဘိနန္ဒန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန သောပိ တတ္ထ ‘‘ဧဝံ ကတေ သုကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ တိခိဏတရာဒိကရဏေန ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿာပိ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန ‘‘အဋ္ဌာနေ ဌိတ’’န္တိ ဥဒ္ဓရိတွာ အညသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတိ တဒတ္ထမေဝ ကတွာ ဌပိတေ မူလဋ္ဌော န မုစ္စတိ။ ပါကတိကံ လဘိတွာ ဌပိတံ ဟောတိ၊ မုစ္စတိ။ တံ အပနေတွာ အညံ တိခိဏတရံ ဌပေတိ မူလဋ္ဌော မုစ္စတေဝ။

ဝိသမက္ခနေပိ ယာဝ မရဏာဘိနန္ဒနေ ဒုက္ကဋံ တာဝ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန သောပိ ခုဒ္ဒကံ ဝိသမဏ္ဍလန္တိ သလ္လက္ခေတွာ မဟန္တတရံ ဝါ ကရောတိ ¶ ၊ မဟန္တံ ဝါ ‘‘အတိရေကံ ဟောတီ’’တိ ခုဒ္ဒကံ ကရောတိ၊ တနုကံ ဝါ ဗဟလံ၊ ဗဟလံ ဝါ တနုကံ ကရောတိ၊ အဂ္ဂိနာ တာပေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ သဉ္စာရေတိ၊ တဿာပိ ပါရာဇိကံ။ ‘‘ဣဒံ အဌာနေ ဌိတ’’န္တိ သဗ္ဗမေဝ တစ္ဆေတွာ ပုဉ္ဆိတွာ အညသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတိ၊ အတ္တနာ ဘေသဇ္ဇာနိ ယောဇေတွာ ကတေ မူလဋ္ဌော န မုစ္စတိ ¶ ၊ အတ္တနာ အကတေ မုစ္စတိ။ သစေ ပန သော ‘‘ဣဒံ ဝိသံ အတိပရိတ္တ’’န္တိ အညမ္ပိ အာနေတွာ ပက္ခိပတိ၊ ယဿ ဝိသေန မရတိ၊ တဿ ပါရာဇိကံ။ သစေ ဥဘိန္နမ္ပိ သန္တကေန မရတိ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ ပါရာဇိကံ။ ‘‘ဣဒံ ဝိသံ နိဗ္ဗိသ’’န္တိ တံ အပနေတွာ အတ္တနော ဝိသမေဝ ဌပေတိ၊ တဿေဝ ပါရာဇိကံ မူလဋ္ဌော မုစ္စတိ။

ဒုဗ္ဗလံ ဝါ ကရောတီတိ ¶ မဉ္စပီဌံ အဋနိယာ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ဆိန္ဒိတွာ ဝိဒလေဟိ ဝါ ရဇ္ဇုကေဟိ ဝါ ယေဟိ ဝီတံ ဟောတိ၊ တေ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ အပ္ပာဝသေသမေဝ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ အာဝုဓံ နိက္ခိပတိ ‘‘ဧတ္ထ ပတိတွာ မရိဿတီ’’တိ။ အပဿေနဖလကာဒီနမ္ပိ စင်္ကမေ အာလမ္ဗနရုက္ခဖလကပရိယောသာနာနံ ပရဘာဂံ ဆိန္ဒိတွာ ဟေဋ္ဌာ အာဝုဓံ နိက္ခိပတိ၊ သောဗ္ဘာဒီသု မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ အပဿေနဖလကံ ဝါ အာနေတွာ ဌပေတိ၊ ယထာ တတ္ထ နိသိန္နမတ္တော ဝါ အပဿိတမတ္တော ဝါ ပတတိ၊ သောဗ္ဘာဒီသု ဝါ သဉ္စရဏသေတု ဟောတိ၊ တံ ဒုဗ္ဗလံ ကရောတိ၊ ဧဝံ ကရောန္တဿ ကရဏေ ဒုက္ကဋံ။ ဣတရဿ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ၊ မရဏေ ပါရာဇိကံ။ ဘိက္ခုံ အာနေတွာ သောဗ္ဘာဒီနံ တဋေ ဌပေတိ ‘‘ဒိသွာ ဘယေန ကမ္ပေန္တော ပတိတွာ မရိဿတီ’’တိ ဒုက္ကဋံ။ သော တတ္ထေဝ ပတတိ၊ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ၊ မရဏေ ပါရာဇိကံ။ သယံ ဝါ ပါတေတိ၊ အညေန ဝါ ပါတာပေတိ၊ အညော အဝုတ္တော ဝါ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ပါတေတိ၊ အမနုဿော ပါတေတိ၊ ဝါတပ္ပဟာရေန ပတတိ၊ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ပတတ္တိ၊ သဗ္ဗတ္ထ မရဏေ ပါရာဇိကံ။ ကသ္မာ? တဿ ပယောဂေန သောဗ္ဘာဒိတဋေ ဌိတတ္တာ။

ဥပနိက္ခိပနံ နာမ သမီပေ နိက္ခိပနံ။ တတ္ထ ‘‘ယော ဣမိနာ အသိနာ မတော သော ဓနံ ဝါ လဘတီ’’တိအာဒိနာ နယေန မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ သံဝဏ္ဏေတွာ ‘‘ဣမိနာ မရဏတ္ထိကာ မရန္တု၊ မာရဏတ္ထိကာ မာရေန္တူ’’တိ ဝါ ဝတွာ အသိံ ဥပနိက္ခိပတိ၊ တဿ ဥပနိက္ခိပနေ ဒုက္ကဋံ။ မရိတုကာမော ဝါ တေန အတ္တာနံ ပဟရတု ¶ ၊ မာရေတုကာမော ဝါ အညံ ပဟရတု၊ ဥဘယထာပိ ပရဿ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ ¶ ဥပနိက္ခေပကဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ မရဏေ ပါရာဇိကံ။ အနုဒ္ဒိဿ နိက္ခိတ္တေ ဗဟူနံ မရဏေ အကုသလရာသိ။ ပါရာဇိကာဒိဝတ္ထူသု ပါရာဇိကာဒီနိ။ ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ အသိံ ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ မုစ္စတိ။ ကိဏိတွာ ဂဟိတော ဟောတိ၊ အသိဿာမိကာနံ အသိံ၊ ယေသံ ဟတ္ထတော မူလံ ဂဟိတံ၊ တေသံ မူလံ ဒတွာ မုစ္စတိ။ သစေ လောဟပိဏ္ဍိံ ဝါ ဖာလံ ဝါ ကုဒါလံ ဝါ ဂဟေတွာ အသိ ကာရာပိတော ဟောတိ၊ ယံ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ကာရိတော၊ တဒေဝ ကတွာ မုစ္စတိ။ သစေ ကုဒါလံ ဂဟေတွာ ¶ ကာရိတံ ဝိနာသေတွာ ဖာလံ ကရောတိ၊ ဖာလေန ပဟာရံ လဘိတွာ မရန္တေသုပိ ပါဏာတိပါတတော န မုစ္စတိ။ သစေ ပန လောဟံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ဥပနိက္ခိပနတ္ထမေဝ ကာရိတော ဟောတိ၊ အရေန ဃံသိတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကတွာ ဝိပ္ပကိဏ္ဏေ မုစ္စတိ။ သစေပိ သံဝဏ္ဏနာပေါတ္ထကော ဝိယ ဗဟူဟိ ဧကဇ္ဈာသယေဟိ ကတော ဟောတိ၊ ပေါတ္ထကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ကမ္မဗန္ဓဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧသ နယော သတ္တိဘေဏ္ဍီသု။ လဂုဠေ ပါသယဋ္ဌိသဒိသော ဝိနိစ္ဆယော။ တထာ ပါသာဏေ။ သတ္ထေ အသိသဒိသောဝ။ ဝိသံ ဝါတိ ဝိသံ ဥပနိက္ခိပန္တဿ ဝတ္ထုဝသေန ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿာနုရူပတော ပါရာဇိကာဒိဝတ္ထူသု ပါရာဇိကာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကိဏိတွာ ဌပိတေ ပုရိမနယေန ပဋိပါကတိကံ ကတွာ မုစ္စတိ။ သယံ ဘေသဇ္ဇေဟိ ယောဇိတေ အဝိသံ ကတွာ မုစ္စတိ။ ရဇ္ဇုယာ ပါသရဇ္ဇုသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။

ဘေသဇ္ဇေ – ယော ဘိက္ခု ဝေရိဘိက္ခုဿ ပဇ္ဇရကေ ဝါ ဝိသဘာဂရောဂေ ဝါ ဥပ္ပန္နေ အသပ္ပာယာနိပိ သပ္ပိအာဒီနိ သပ္ပာယာနီတိ မရဏာဓိပ္ပာယော ဒေတိ၊ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကန္ဒမူလဖလံ တဿ ဧဝံ ဘေသဇ္ဇဒါနေ ဒုက္ကဋံ။ ပရဿ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယံ မရဏေ စ ထုလ္လစ္စယပါရာဇိကာနိ၊ အာနန္တရိယဝတ္ထုမှိ အာနန္တရိယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၇၈။ ရူပူပဟာရေ – ဥပသံဟရတီတိ ပရံ ဝါ အမနာပရူပံ တဿ သမီပေ ဌပေတိ၊ အတ္တနာ ဝါ ယက္ခပေတာဒိဝေသံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ ဥပသံဟာရမတ္တေ ဒုက္ကဋံ။ ပရဿ တံ ရူပံ ဒိသွာ ဘယုပ္ပတ္တိယံ ထုလ္လစ္စယံ၊ မရဏေ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန တဒေဝ ရူပံ ဧကစ္စဿ မနာပံ ဟောတိ၊ အလာဘကေန စ သုဿိတွာ မရတိ၊ ဝိသင်္ကေတော။ မနာပိယေပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ပန ဝိသေသေန ¶ ဣတ္ထီနံ ပုရိသရူပံ ပုရိသာနဉ္စ ဣတ္ထိရူပံ မနာပံ တံ အလင်္ကရိတွာ ဥပသံဟရတိ၊ ဒိဋ္ဌမတ္တကမေဝ ကရောတိ၊ အတိစိရံ ပဿိတုမ္ပိ န ဒေတိ၊ ဣတရော အလာဘကေန သုဿိတွာ မရတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သစေ ဥတ္တသိတွာ မရတိ ¶ ၊ ဝိသင်္ကေတော။ အထ ပန ဥတ္တသိတွာ ဝါ အလာဘကေန ဝါတိ အဝိစာရေတွာ ‘‘ကေဝလံ ပဿိတွာ မရိဿတီ’’တိ ဥပသံဟရတိ၊ ဥတ္တသိတွာ ဝါ သုဿိတွာ ဝါ မတေ ပါရာဇိကမေဝ။ ဧတေနေဝူပါယေန သဒ္ဒူပဟာရာဒယောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေဝလဉှေတ္ထ အမနုဿသဒ္ဒါဒယော ဥတြာသဇနကာ အမနာပသဒ္ဒါ၊ ပုရိသာနံ ဣတ္ထိသဒ္ဒမဓုရဂန္ဓဗ္ဗသဒ္ဒါဒယော စိတ္တဿာဒကရာ မနာပသဒ္ဒါ။ ဟိမဝန္တေ ဝိသရုက္ခာနံ မူလာဒိဂန္ဓာ ကုဏပဂန္ဓာ စ အမနာပဂန္ဓာ၊ ကာဠာနုသာရီမူလဂန္ဓာဒယော မနာပဂန္ဓာ ¶ ။ ပဋိကူလမူလရသာဒယော အမနာပရသာ၊ အပ္ပဋိကူလမူလရသာဒယော မနာပရသာ။ ဝိသဖဿမဟာကစ္ဆုဖဿာဒယော အမနာပဖောဋ္ဌဗ္ဗာ၊ စီနပဋဟံသပုပ္ဖတူလိကဖဿာဒယော မနာပဖောဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဓမ္မူပဟာရေ – ဓမ္မောတိ ဒေသနာဓမ္မော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒေသနာဝသေန ဝါ နိရယေ စ သဂ္ဂေ စ ဝိပတ္တိသမ္ပတ္တိဘေဒံ ဓမ္မာရမ္မဏမေဝ။ နေရယိကဿာတိ ဘိန္နသံဝရဿ ကတပါပဿ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တနာရဟဿ သတ္တဿ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနကမ္မကရဏာဒိနိရယကထံ ကထေတိ။ တံ စေ သုတွာ သော ဥတ္တသိတွာ မရတိ၊ ကထိကဿ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန သော သုတွာပိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ မရတိ၊ အနာပတ္တိ။ ‘‘ဣဒံ သုတွာ ဧဝရူပံ ပါပံ န ကရိဿတိ ဩရမိဿတိ ဝိရမိဿတီ’’တိ နိရယကထံ ကထေတိ၊ တံ သုတွာ ဣတရော ဥတ္တသိတွာ မရတိ၊ အနာပတ္တိ။ သဂ္ဂကထန္တိ ဒေဝနာဋကာဒီနံ နန္ဒနဝနာဒီနဉ္စ သမ္ပတ္တိကထံ၊ တံ သုတွာ ဣတရော သဂ္ဂါဓိမုတ္တော သီဃံ တံ သမ္ပတ္တိံ ပါပုဏိတုကာမော သတ္ထာဟရဏဝိသခါဒနအာဟာရုပစ္ဆေဒ-အဿာသပဿာသသန္နိရုန္ဓနာဒီဟိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ကထိကဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ မရတိ ပါရာဇိကံ။ သစေ ပန သော သုတွာပိ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ မရတိ၊ အနာပတ္တိ ¶ ။ ‘‘ဣမံ သုတွာ ပုညာနိ ကရိဿတီ’’တိ ကထေတိ၊ တံ သုတွာ ဣတရော အဓိမုတ္တော ကာလံကရောတိ၊ အနာပတ္တိ။

၁၇၉။ အာစိက္ခနာယံ – ပုဋ္ဌော ဘဏတီတိ ‘‘ဘန္တေ ကထံ မတော ဓနံ ဝါ လဘတိ သဂ္ဂေ ဝါ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆိတော ဘဏတိ။

အနုသာသနိယံ – အပုဋ္ဌောတိ ဧဝံ အပုစ္ဆိတော သာမညေဝ ဘဏတိ။

သင်္ကေတကမ္မနိမိတ္တကမ္မာနိ ¶ အဒိန္နာဒါနကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဧဝံ နာနပ္ပကာရတော အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အနာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေန္တော ‘‘အနာပတ္တိ အသဉ္စိစ္စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အသဉ္စိစ္စာတိ ‘‘ဣမိနာ ဥပက္ကမေန ဣမံ မာရေမီ’’တိ အစေတေတွာ။ ဧဝဉှိ အစေတေတွာ ကတေန ဥပက္ကမေန ပရေ မတေပိ အနာပတ္တိ၊ ဝက္ခတိ စ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု အသဉ္စိစ္စာ’’တိ။ အဇာနန္တဿာတိ ‘‘ဣမိနာ အယံ မရိဿတီ’’တိ အဇာနန္တဿ ဥပက္ကမေန ပရေ မတေပိ အနာပတ္တိ၊ ဝက္ခတိ စ ဝိသဂတပိဏ္ဍပါတဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု အဇာနန္တဿာ’’တိ။ နမရဏာဓိပ္ပာယဿာတိ မရဏံ အနိစ္ဆန္တဿ။ ယေန ဟိ ဥပက္ကမေန ပရော မရတိ၊ တေန ဥပက္ကမေန တသ္မိံ မာရိတေပိ နမရဏာဓိပ္ပာယဿ အနာပတ္တိ။ ဝက္ခတိ ¶ စ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု နမရဏာဓိပ္ပာယဿာ’’တိ။ ဥမ္မတ္တကာဒယော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။ ဣဓ ပန အာဒိကမ္မိကာ အညမညံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတဘိက္ခူ၊ တေသံ အနာပတ္တိ။ အဝသေသာနံ မရဏဝဏ္ဏသံဝဏ္ဏနကာဒီနံ အာပတ္တိယေဝါတိ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု – ဣဒံ သိက္ခာပဒံ တိသမုဋ္ဌာနံ၊ ကာယစိတ္တတော စ ဝါစာစိတ္တတော စ ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ။ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒုက္ခဝေဒနံ။ သစေပိ ဟိ သိရိသယနံ အာရူဠှော ရဇ္ဇသမ္ပတ္တိသုခံ အနုဘဝန္တော ရာဇာ ‘‘စောရော ဒေဝ အာနီတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂစ္ဆထ နံ မာရေထာ’’တိ ဟသမာနောဝ ဘဏတိ၊ ဒေါမနဿစိတ္တေနေဝ ဘဏတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုခဝေါကိဏ္ဏတ္တာ ¶ ပန အနုပ္ပဗန္ဓာဘာဝါ စ ဒုဇ္ဇာနမေတံ ပုထုဇ္ဇနေဟီတိ။

၁၈၀။ ဝိနီတဝတ္ထုကထာသု ပဌမဝတ္ထုသ္မိံ – ကာရုညေနာတိ တေ ဘိက္ခူ တဿ မဟန္တံ ဂေလညဒုက္ခံ ဒိသွာ ကာရုညံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘သီလဝါ တွံ ကတကုသလော၊ ကသ္မာ မီယမာနော ဘာယသိ၊ နနု သီလဝတော သဂ္ဂေါ နာမ မရဏမတ္တပဋိဗဒ္ဓါယေဝါ’’တိ ဧဝံ မရဏတ္ထိကာဝ ဟုတွာ မရဏတ္ထိကဘာဝံ အဇာနန္တာ မရဏဝဏ္ဏံ သံဝဏ္ဏေသုံ။ သောပိ ဘိက္ခု တေသံ သံဝဏ္ဏနာယ ¶ အာဟာရုပစ္ဆေဒံ ကတွာ အန္တရာဝ ကာလမကာသိ။ တသ္မာ အာပတ္တိံ အာပန္နာ။ ဝေါဟာရဝသေန ပန ဝုတ္တံ ‘‘ကာရုညေန မရဏဝဏ္ဏံ သံဝဏ္ဏေသု’’န္တိ။ တသ္မာ ဣဒါနိပိ ပဏ္ဍိတေန ဘိက္ခုနာ ဂိလာနဿ ဘိက္ခုနော ဧဝံ မရဏဝဏ္ဏော န သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗော။ သစေ ဟိ တဿ သံဝဏ္ဏနံ သုတွာ အာဟာရူပစ္ဆေဒါဒိနာ ဥပက္ကမေန ဧကဇဝနဝါရာဝသေသေပိ အာယုသ္မိံ အန္တရာ ကာလံကရောတိ၊ ဣမိနာဝ မာရိတော ဟောတိ။ ဣမိနာ ပန နယေန အနုသိဋ္ဌိ ဒါတဗ္ဗာ – ‘‘သီလဝတော နာမ အနစ္ဆရိယာ မဂ္ဂဖလုပ္ပတ္တိ၊ တသ္မာ ဝိဟာရာဒီသု အာသတ္တိံ အကတွာ ဗုဒ္ဓဂတံ ဓမ္မဂတံ သင်္ဃဂတံ ကာယဂတဉ္စ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ မနသိကာရေ အပ္ပမာဒေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ။ မရဏဝဏ္ဏေ စ သံဝဏ္ဏိတေပိ ယော တာယ သံဝဏ္ဏနာယ ကဉ္စိ ဥပက္ကမံ အကတွာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ယထာယုနာ ယထာနုသန္ဓိနာဝ မရတိ၊ တပ္ပစ္စယာ သံဝဏ္ဏကော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗောတိ။

ဒုတိယဝတ္ထုသ္မိံ – န စ ဘိက္ခဝေ အပ္ပဋိဝေက္ခိတွာတိ ဧတ္ထ ကီဒိသံ အာသနံ ပဋိဝေက္ခိတဗ္ဗံ ¶ ၊ ကီဒိသံ န ပဋိဝေက္ခိတဗ္ဗံ? ယံ သုဒ္ဓံ အာသနမေဝ ဟောတိ အပစ္စတ္ထရဏကံ၊ ယဉ္စ အာဂန္တွာ ဌိတာနံ ပဿတံယေဝ အတ္ထရီယတိ၊ တံ နပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ ¶ ၊ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယမ္ပိ မနုဿာ သယံ ဟတ္ထေန အက္ကမိတွာ ‘‘ဣဓ ဘန္တေ နိသီဒထာ’’တိ ဒေန္တိ၊ တသ္မိမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ပဌမမေဝါဂန္တွာ နိသိန္နာ ပစ္ဆာ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ သင်္ကမန္တိ၊ ပစ္စဝေက္ခဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယမ္ပိ တနုကေန ဝတ္ထေန ယထာ တလံ ဒိဿတိ၊ ဧဝံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မိမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယံ ပန ပဋိကစ္စေဝ ပါဝါရကောဇဝါဒီဟိ အတ္ထတံ ဟောတိ၊ တံ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ သလ္လက္ခေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဃနသာဋကေနာပိ အတ္ထတေ ယသ္မိံ ဝလိ န ပညာယတိ၊ တံ နပ္ပဋိဝေက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။

မုသလဝတ္ထုသ္မိံ – အသဉ္စိစ္စောတိ အဝဓကစေတနော ဝိရဒ္ဓပယောဂေါ ဟိ သော။ တေနာဟ ‘‘အသဉ္စိစ္စော အဟ’’န္တိ။ ဥဒုက္ခလဝတ္ထု ဥတ္တာနမေဝ။ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတဝတ္ထူသုပဌမဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပဋိဗန္ဓံ မာ အကာသီ’’တိ ပဏာမေသိ။ ဒုတိယဝတ္ထုသ္မိံ – သင်္ဃမဇ္ဈေပိ ဂဏမဇ္ဈေပိ ‘‘မဟလ္လကတ္ထေရဿ ပုတ္တော’’တိ ဝုစ္စမာနော တေန ဝစနေန အဋ္ဋီယမာနော ‘‘မရတု အယ’’န္တိ ပဏာမေသိ။ တတိယဝတ္ထုသ္မိံ – တဿ ဒုက္ခုပ္ပာဒနေန ထုလ္လစ္စယံ။

၁၈၁။ တတော ¶ ပရာနိ တီဏိ ဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ ဝိသဂတပိဏ္ဍပါတဝတ္ထုသ္မိံ – သာရာဏီယဓမ္မပူရကော သော ဘိက္ခု အဂ္ဂပိဏ္ဍံ သဗြဟ္မစာရီနံ ဒတွာဝ ဘုဉ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဂ္ဂကာရိကံ အဒါသီ’’တိ။ အဂ္ဂကာရိကန္တိ အဂ္ဂကိရိယံ၊ ပဌမံ လဒ္ဓပိဏ္ဍပါတံ အဂ္ဂဂ္ဂံ ဝါ ပဏီတပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတန္တိ အတ္ထော။ ယာ ပန တဿ ဒါနသင်္ခါတာ အဂ္ဂကိရိယာ၊ သာ န သက္ကာ ဒါတုံ၊ ပိဏ္ဍပါတဉှိ သော ထေရာသနတော ¶ ပဋ္ဌာယ အဒါသိ။ တေ ဘိက္ခူတိ တေ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ပရိဘုတ္တပိဏ္ဍပါတာ ဘိက္ခူ၊ တေ ကိရ သဗ္ဗေပိ ကာလမကံသု။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အဿဒ္ဓေသု ပန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကေသု ကုလေသု သက္ကစ္စံ ပဏီတဘောဇနံ လဘိတွာ အနုပပရိက္ခိတွာ နေဝ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ပရေသံ ဒါတဗ္ဗံ။ ယမ္ပိ အာဘိဒေါသိကံ ဘတ္တံ ဝါ ခဇ္ဇကံ ဝါ တတော လဘတိ၊ တမ္ပိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အပိဟိတဝတ္ထုမ္ပိ ဟိ သပ္ပဝိစ္ဆိကာဒီဟိ အဓိသယိတံ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ တာနိ ကုလာနိ ဒေန္တိ။ ဂန္ဓဟလိဒ္ဒါဒိမက္ခိတောပိ တတော ပိဏ္ဍပါတော န ဂဟေတဗ္ဗော။ သရီရေ ရောဂဋ္ဌာနာနိ ပုဉ္ဆိတွာ ဌပိတဘတ္တမ္ပိ ဟိ တာနိ ဒါတဗ္ဗံ မညန္တီတိ။

ဝီမံသနဝတ္ထုသ္မိံ – ဝီမံသမာနော ဒွေ ဝီမံသတိ – ‘‘သက္ကောတိ နု ခေါ ဣမံ မာရေတုံ နော’’တိ ဝိသံ ဝါ ဝီမံသတိ၊ ‘‘မရေယျ နု ခေါ အယံ ဣမံ ဝိသံ ခါဒိတွာ နော’’တိ ပုဂ္ဂလံ ဝါ။ ဥဘယထာပိ ဝီမံသာဓိပ္ပာယေန ဒိန္နေ မရတု ဝါ မာ ဝါ ထုလ္လစ္စယံ။ ‘‘ဣဒံ ဝိသံ ဧတံ မာရေတူ’’တိ ဝါ ¶ ‘‘ဣဒံ ဝိသံ ခါဒိတွာ အယံ မရတူ’’တိ ဝါ ဧဝံ ဒိန္နေ ပန သစေ မရတိ၊ ပါရာဇိကံ၊ နော စေ၊ ထုလ္လစ္စယံ။

၁၈၂-၃။ ဣတော ပရာနိ တီဏိ သိလာဝတ္ထူနိ တီဏိ ဣဋ္ဌကဝါသိဂေါပါနသီဝတ္ထူနိ စ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ န ကေဝလဉ္စ သိလာဒီနံယေဝ ဝသေန အယံ အာပတ္တာနာပတ္တိဘေဒေါ ဟောတိ၊ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရနိခါဒနဝေမာဒီနမ္ပိ ဝသေန ဟောတိယေဝ၊ တသ္မာ ပါဠိယံ အနာဂတမ္ပိ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဋ္ဋကဝတ္ထူသု – အဋ္ဋကောတိ ဝေဟာသမဉ္စော ဝုစ္စတိ၊ ယံ သေတကမ္မမာလာကမ္မလတာကမ္မာဒီနံ အတ္ထာယ ဗန္ဓန္တိ။ တတ္ထ အာဝုသော အတြဋ္ဌိတော ဗန္ဓာဟီတိ မရဏာဓိပ္ပာယော ယတြ ဌိတော ပတိတွာ ခါဏုနာ ဝါ ဘိဇ္ဇေယျ၊ သောဗ္ဘပပါတာဒီသု ဝါ မရေယျ ¶ ၊ တာဒိသံ ဌာနံ သန္ဓာယာဟ။ ဧတ္ထ စ ကောစိ ဥပရိဌာနံ နိယာမေတိ ‘‘ဣတော ပတိတွာ မရိဿတီ’’တိ၊ ကောစိ ဟေဋ္ဌာ ဌာနံ ‘‘ဣဓ ပတိတွာ မရိဿတီ’’တိ၊ ကောစိ ဥဘယမ္ပိ ‘‘ဣတော ဣဓ ပတိတွာ ¶ မရိဿတီ’’တိ။ တတြ ယော ဥပရိ နိယမိတဋ္ဌာနာ အပတိတွာ အညတော ပတတိ၊ ဟေဋ္ဌာ နိယမိတဋ္ဌာနေ ဝါ အပတိတွာ အညတ္ထ ပတတိ၊ ဥဘယနိယာမေ ဝါ ယံကိဉ္စိ ဧကံ ဝိရာဓေတွာ ပတတိ၊ တသ္မိံ မတေ ဝိသင်္ကေတတ္တာ အနာပတ္တိ။ ဝိဟာရစ္ဆာဒနဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ဧသေဝ နယော။

အနဘိရတိဝတ္ထုသ္မိံ – သော ကိရ ဘိက္ခု ကာမဝိတက္ကာဒီနံ သမုဒါစာရံ ဒိသွာ နိဝါရေတုံ အသက္ကောန္တော သာသနေ အနဘိရတော ဂိဟိဘာဝါဘိမုခေါ ဇာတော။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘ယာဝ သီလဘေဒံ န ပါပုဏာမိ တာဝ မရိဿာမီ’’တိ။ အထ တံ ပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိတွာ ပပါတေ ပပတန္တော အညတရံ ဝိလီဝကာရံ ဩတ္ထရိတွာ မာရေသိ။ ဝိလီဝကာရန္တိ ဝေဏုကာရံ။ န စ ဘိက္ခဝေ အတ္တာနံ ပါတေတဗ္ဗန္တိ န အတ္တာ ပါတေတဗ္ဗော။ ဝိဘတ္တိဗျတ္တယေန ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ န ကေဝလံ န ပါတေတဗ္ဗံ၊ အညေနပိ ယေန ကေနစိ ဥပက္ကမေန အန္တမသော အာဟာရုပစ္ဆေဒေနပိ န မာရေတဗ္ဗော။ ယောပိ ဟိ ဂိလာနော ဝိဇ္ဇမာနေ ဘေသဇ္ဇေ စ ဥပဋ္ဌာကေသု စ မရိတုကာမော အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ ယဿ ပန မဟာအာဗာဓော စိရာနုဗဒ္ဓါ၊ ဘိက္ခူ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ကိလမန္တိ ဇိဂုစ္ဆန္တိ ‘‘ကဒါ နု ခေါ ဂိလာနတော မုစ္စိဿာမာ’’တိ အဋ္ဋီယန္တိ။ သစေ သော ‘‘အယံ အတ္တဘာဝေါ ပဋိဇဂ္ဂိယမာနောပိ န တိဋ္ဌတိ၊ ဘိက္ခူ စ ကိလမန္တီ’’တိ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ ဘေသဇ္ဇံ န သေဝတိ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ‘‘အယံ ရောဂေါ ခရော၊ အာယုသင်္ခါရာ န တိဋ္ဌန္တိ၊ အယဉ္စ မေ ဝိသေသာဓိဂမော ဟတ္ထပ္ပတ္တော ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အဂိလာနဿာပိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂဿ ‘‘အာဟာရပရိယေသနံ နာမ ပပဉ္စော၊ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ အနုယုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ¶ ဥပစ္ဆိန္ဒန္တဿ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိသေသာဓိဂမံ ဗျာကရိတွာ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ သဘာဂါနဉှိ ¶ လဇ္ဇီဘိက္ခူနံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

သိလာဝတ္ထုသ္မိံ – ဒဝါယာတိ ဒဝေန ဟဿေန၊ ခိဍ္ဍာယာတိ အတ္ထော။ သိလာတိ ပါသာဏော၊ န ကေဝလဉ္စ ပါသာဏော၊ အညမ္ပိ ယံကိဉ္စိ ဒါရုခဏ္ဍံ ဝါ ဣဋ္ဌကာခဏ္ဍံ ဝါ ဟတ္ထေန ဝါ ယန္တေန ဝါ ပဝိဇ္ဈိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ စေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ ပါသာဏာဒယော ဟသန္တာ ဟသန္တာ ပဝဋ္ဋေန္တိပိ ခိပန္တိပိ ဥက္ခိပန္တိပိ ကမ္မသမယောတိ ဝဋ္ဋတိ။ အညမ္ပိ ဤဒိသံ နဝကမ္မံ ဝါ ကရောန္တာ ဘဏ္ဍကံ ဝါ ဓောဝန္တာ ရုက္ခံ ဝါ ဓောဝနဒဏ္ဍကံ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ ပဝိဇ္ဈန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂကာလာဒီသု ကာကေ ဝါ သောဏေ ဝါ ကဋ္ဌံ ဝါ ကထလံ ဝါ ခိပိတွာ ပလာပေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

၁၈၄။ သေဒနာဒိဝတ္ထူနိ ¶ သဗ္ဗာနေဝ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။ ဧတ္ထ စ အဟံ ကုက္ကုစ္စကောတိ န ဂိလာနုပဋ္ဌာနံ န ကာတဗ္ဗံ၊ ဟိတကာမတာယ သဗ္ဗံ ဂိလာနဿ ဗလာဗလဉ္စ ရုစိဉ္စ သပ္ပာယာသပ္ပာယဉ္စ ဥပလက္ခေတွာ ကာတဗ္ဗံ။

၁၈၅။ ဇာရဂဗ္ဘိနိဝတ္ထုသ္မိံ – ပဝုတ္ထပတိကာတိ ပဝါသံ ဂတပတိကာ။ ဂဗ္ဘပါတနန္တိ ယေန ပရိဘုတ္တေန ဂဗ္ဘော ပတတိ၊ တာဒိသံ ဘေသဇ္ဇံ။ ဒွေ ပဇာပတိကဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ ဂဗ္ဘမဒ္ဒနဝတ္ထုသ္မိံ – ‘‘မဒ္ဒိတွာ ပါတေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ အညေန မဒ္ဒါပေတွာ ပါတေတိ၊ ဝိသင်္ကေတံ။ ‘‘မဒ္ဒါပေတွာ ပါတာပေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ သယံ မဒ္ဒိတွာ ပါတေတိ၊ ဝိသင်္ကေတမေဝ။ မနုဿဝိဂ္ဂဟေ ပရိယာယော နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ ‘‘ဂဗ္ဘော နာမ မဒ္ဒိတေ ပတတီ’’တိ ဝုတ္တေ သာ သယံ ဝါ မဒ္ဒတု၊ အညေန ဝါ မဒ္ဒါပေတွာ ပါတေတု၊ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထိ၊ ပါရာဇိကမေဝ တာပနဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ဧသေဝ နယော။

ဝဉ္ဈိတ္ထိဝတ္ထုသ္မိံ – ဝဉ္ဈိတ္ထီ နာမ ယာ ဂဗ္ဘံ န ဂဏှာတိ။ ဂဗ္ဘံ အဂဏှနကဣတ္ထီ နာမ နတ္ထိ၊ ယဿာ ပန ဂဟိတောပိ ဂဗ္ဘော န သဏ္ဌာတိ၊ တံယေဝ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဥတုသမယေ ကိရ သဗ္ဗိတ္ထိယော ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ။ ယာ ပနာယံ ‘‘ဝဉ္ဈာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿာ ကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာနံ ¶ အကုသလဝိပါကော သမ္ပာပုဏာတိ။ တေ ပရိတ္တကုသလဝိပါကေန ဂဟိတပဋိသန္ဓိကာ အကုသလဝိပါကေန အဓိဘူတာ ဝိနဿန္တိ။ အဘိနဝပဋိသန္ဓိယံယေဝ ဟိ ကမ္မာနုဘာဝေန ဒွီဟာကာရေဟိ ဂဗ္ဘော န သဏ္ဌာတိ – ဝါတေန ဝါ ပါဏကေဟိ ဝါ။ ဝါတော သောသေတွာ အန္တရဓာပေတိ၊ ပါဏကာ ခါဒိတွာ။ တဿ ပန ဝါတဿ ပါဏကာနံ ဝါ ပဋိဃာတာယ ဘေသဇ္ဇေ ကတေ ဂဗ္ဘော သဏ္ဌဟေယျ၊ သော ဘိက္ခု တံ အကတွာ အညံ ခရဘေသဇ္ဇံ အဒါသိ။ တေန သာ ကာလမကာသိ။ ဘဂဝါ ဘေသဇ္ဇဿ ကဋတ္တာ ဒုက္ကဋံ ပညာပေသိ။

ဒုတိယဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ¶ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ အာဂတာဂတဿ ပရဇနဿ ဘေသဇ္ဇံ န ကာတဗ္ဗံ၊ ကရောန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ပဉ္စန္နံ ပန သဟဓမ္မိကာနံ ကာတဗ္ဗံ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာတိ။ သမသီလသဒ္ဓါပညာနဉှိ ဧတေသံ တီသု သိက္ခာသု ယုတ္တာနံ ဘေသဇ္ဇံ အကာတုံ န လဗ္ဘတိ၊ ကရောန္တေန စ သစေ တေသံ အတ္ထိ၊ တေသံ သန္တကံ ဂဟေတွာ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ နတ္ထိ၊ အတ္တနော သန္တကံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ အတ္တနောပိ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝါ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ အလဘန္တေန ဂိလာနဿ အတ္ထာယ အကတဝိညတ္တိယာပိ အာဟရိတွာ ကာတဗ္ဗံ။

အပရေသမ္ပိ ¶ ပဉ္စန္နံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ – မာတု၊ ပိတု၊ တဒုပဋ္ဌာကာနံ၊ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ၊ ပဏ္ဍုပလာသဿာတိ။ ပဏ္ဍုပလာသော နာမ ယော ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော ယာဝ ပတ္တစီဝရံ ပဋိယာဒိယတိ တာဝ ဝိဟာရေ ဝသတိ။ တေသု သစေ မာတာပိတရော ဣဿရာ ဟောန္တိ၊ န ပစ္စာသီသန္တိ၊ အကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ရဇ္ဇေပိ ဌိတာ ပစ္စာသီသန္တိ၊ အကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဘေသဇ္ဇံ ပစ္စာသီသန္တာနံ ဘေသဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ယောဇေတုံ အဇာနန္တာနံ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေသံ အတ္ထာယ သဟဓမ္မိကေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန မာတရံ ဝိဟာရေ အာနေတွာ ဇဂ္ဂတိ၊ သဗ္ဗံ ပရိကမ္မံ အနာမသန္တေန ကာတဗ္ဗံ။ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ သဟတ္ထာ ဒါတဗ္ဗံ။ ပိတာ ပန ယထာ သာမဏေရော ဧဝံ သဟတ္ထေန နှာပနသမ္ဗာဟနာဒီနိ ¶ ကတွာ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော။ ယေ စ မာတာပိတရော ဥပဋ္ဌဟန္တိ ပဋိဇဂ္ဂန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဧဝမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဝေယျာဝစ္စကရော နာမ ယော ဝေတနံ ဂဟေတွာ အရညေ ဒါရူနိ ဝါ ဆိန္ဒတိ၊ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ ယာဝ ဉာတကာ န ပဿန္တိ တာဝ ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗံ။ ယော ပန ဘိက္ခုနိဿိတကောဝ ဟုတွာ သဗ္ဗကမ္မာနိ ကရောတိ၊ တဿ ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ ပဏ္ဍုပလာသေပိ သာမဏေရေ ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

အပရေသမ္ပိ ဒသန္နံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ – ဇေဋ္ဌဘာတု၊ ကနိဋ္ဌဘာတု၊ ဇေဋ္ဌဘဂိနိယာ၊ ကနိဋ္ဌဘဂိနိယာ၊ စူဠမာတုယာ၊ မဟာမာတုယာ၊ စူဠပိတုနော၊ မဟာပိတုနော၊ ပိတုစ္ဆာယ၊ မာတုလဿာတိ။ တေသံ ပန သဗ္ဗေသမ္ပိ ကရောန္တေန တေသံယေဝ သန္တကံ ဘေသဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ကေဝလံ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန နပ္ပဟောန္တိ၊ ယာစန္တိ စ ‘‘ဒေထ နော၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပဋိဒဿာမာ’’တိ တာဝကာလိကံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိ န ယာစန္တိ၊ ‘‘အမှာကံ ဘေသဇ္ဇံ အတ္ထိ၊ တာဝကာလိကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ဝါ ‘‘ယဒါ နေသံ ဘဝိဿတိ တဒါ ဒဿန္တီ’’တိ အာဘောဂံ ဝါ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပဋိဒေန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ နော စေ ဒေန္တိ၊ န စောဒေတဗ္ဗာ။ ဧတေ ဒသ ဉာတကေ ဌပေတွာ အညေသံ န ကာတဗ္ဗံ။

ဧတေသံ ¶ ပုတ္တပရမ္ပရာယ ပန ယာဝ သတ္တမော ကုလပရိဝဋ္ဋော တာဝ စတ္တာရော ပစ္စယေ အာဟရာပေန္တဿ အကတဝိညတ္တိ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တဿ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကုလဒူသကာပတ္တိ ဝါ န ဟောတိ။ သစေ ဘာတုဇာယာ ဘဂိနိသာမိကော ဝါ ဂိလာနာ ဟောန္တိ၊ ဉာတကာ စေ၊ တေသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အညာတကာ စေ၊ ဘာတု စ ဘဂိနိယာ စ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ၊ ‘‘တုမှာကံ ဇဂ္ဂနဋ္ဌာနေ ဒေထာ’’တိ။ အထ ဝါ တေသံ ပုတ္တာနံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ၊ ‘‘တုမှာကံ မာတာပိတူနံ ¶ ဒေထာ’’တိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗပဒေသုပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တေသံ အတ္ထာယ စ သာမဏေရေဟိ အရညတော ဘေသဇ္ဇံ အာဟရာပေန္တေန ဉာတိသာမဏေရေဟိ ဝါ အာဟရာပေတဗ္ဗံ။ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ အာဟရာပေတွာ ¶ ဒါတဗ္ဗံ။ တေဟိပိ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ အာဟရာမာ’’တိ ဝတ္တသီသေန အာဟရိတဗ္ဗံ။ ဥပဇ္ဈာယဿ မာတာပိတရော ဂိလာနာ ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဥပဇ္ဈာယော စ ဒိသာပက္ကန္တော ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တကံ ဘေသဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗံ။ နော စေ အတ္ထိ၊ အတ္တနော ဘေသဇ္ဇံ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိစ္စဇိတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ အတ္တနောပိ အသန္တေ ဝုတ္တနယေန ပရိယေသိတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တကံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဥပဇ္ဈာယေနပိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ မာတာပိတူသု ဧဝမေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော အာစရိယန္တေဝါသိကေသုပိ။ အညောပိ ယော အာဂန္တုကော ဝါ စောရော ဝါ ယုဒ္ဓပရာဇိတော ဣဿရော ဝါ ဉာတကေဟိ ပရိစ္စတ္တော ကပဏော ဝါ ဂမိယမနုဿော ဝါ ဂိလာနော ဟုတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသတိ၊ သဗ္ဗေသံ အပစ္စာသီသန္တေန ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗံ။

သဒ္ဓံ ကုလံ ဟောတိ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌာယကံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မာတာပိတုဋ္ဌာနိယံ၊ တတြ စေ ကောစိ ဂိလာနော ဟောတိ၊ တဿတ္ထာယ ဝိဿာသေန ‘‘ဘေသဇ္ဇံ ကတွာ ဘန္တေ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ နေဝ ဒါတဗ္ဗံ န ကာတဗ္ဗံ။ အထ ပန ကပ္ပိယံ ဉတွာ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တိ – ‘‘ဘန္တေ၊ အသုကဿ နာမ ရောဂဿ ကိံ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တီ’’တိ? ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဂဟေတွာ ကရောန္တီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ မာတာ ဂိလာနာ၊ ဘေသဇ္ဇံ တာဝ အာစိက္ခထာ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆိတေ ပန န အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ အညမညံ ပန ကထာ ကာတဗ္ဗာ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကဿ နာမ ဘိက္ခုနော ဣမသ္မိံ ရောဂေ ကိံ ဘေသဇ္ဇံ ကရိံသူ’’တိ? ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဘန္တေ’’တိ။ တံ သုတွာ ဣတရော မာတု ဘေသဇ္ဇံ ကရောတိ၊ ဝဋ္ဋတေဝ။

မဟာပဒုမတ္ထေရောပိ ကိရ ဝသဘရညော ဒေဝိယာ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ ဧကာယ ဣတ္ထိယာ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆိတော ‘‘န ဇာနာမီ’’တိ အဝတွာ ဧဝမေဝ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သမုလ္လပေသိ။ တံ သုတွာ တဿာ ဘေသဇ္ဇမကံသု။ ဝူပသန္တေ စ ရောဂေ တိစီဝရေန တီဟိ စ ကဟာပဏသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘေသဇ္ဇစင်္ကောဋကံ ပူရေတွာ ¶ အာဟရိတွာ ¶ ထေရဿ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ပုပ္ဖပူဇံ ကရောထာ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော ‘‘အာစရိယဘာဂေါ နာမာယ’’န္တိ ကပ္ပိယဝသေန ဂါဟာပေတွာ ပုပ္ဖပူဇံ အကာသိ။ ဧဝံ တာဝ ဘေသဇ္ဇေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

ပရိတ္တေ ¶ ပန ‘‘ဂိလာနဿ ပရိတ္တံ ကရောထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ န ကာတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဘဏထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ပိဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘မနုဿာ နာမ န ဇာနန္တိ၊ အကယိရမာနေ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဘဝိဿန္တီ’’တိ ကာတဗ္ဗံ၊ ‘‘ပရိတ္တောဒကံ ပရိတ္တသုတ္တံ ကတွာ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေန ပန တေသံယေဝ ဥဒကံ ဟတ္ထေန စာလေတွာ သုတ္တံ ပရိမဇ္ဇေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရတော ဥဒကံ အတ္တနော သန္တကံ ဝါ သုတ္တံ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ မနုဿာ ဥဒကဉ္စ သုတ္တဉ္စ ဂဟေတွာ နိသီဒိတွာ ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ကာတဗ္ဗံ။ နော စေ ဇာနန္တိ၊ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခူနံ နိသိန္နာနံ ပါဒေသု ဥဒကံ အာကိရိတွာ သုတ္တဉ္စ ဌပေတွာ ဂစ္ဆန္တိ ‘‘ပရိတ္တံ ကရောထ၊ ပရိတ္တံ ဘဏထာ’’တိ န ပါဒါ အပနေတဗ္ဗာ။ မနုဿာ ဟိ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟောန္တိ။ အန္တောဂါမေ ဂိလာနဿတ္ထာယ ဝိဟာရံ ပေသေန္တိ၊ ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏန္တူ’’တိ ဘဏိတဗ္ဗံ။ အန္တောဂါမေ ရာဇဂေဟာဒီသု ရောဂေ ဝါ ဥပဒ္ဒဝေ ဝါ ဥပ္ပန္နေ ပက္ကောသာပေတွာ ဘဏာပေန္တိ၊ အာဋာနာဋိယသုတ္တာဒီနိ ဘဏိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘အာဂန္တွာ ဂိလာနဿ သိက္ခာပဒါနိ ဒေန္တု၊ ဓမ္မံ ကထေန္တု။ ရာဇန္တေပုရေ ဝါ အမစ္စဂေဟေ ဝါ အာဂန္တွာ သိက္ခာပဒါနိ ဒေန္တု၊ ဓမ္မံ ကထေန္တူ’’တိ ပေသိတေပိ ဂန္တွာ သိက္ခာပဒါနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဓမ္မော ကထေတဗ္ဗော။ ‘‘မတာနံ ပရိဝါရတ္ထံ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ပက္ကောသန္တိ၊ န ဂန္တဗ္ဗံ။ သီဝထိကဒဿနေ အသုဘဒဿနေ စ မရဏဿတိံ ပဋိလဘိဿာမီတိ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ပရိတ္တေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

ပိဏ္ဍပါတေ ပန – အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတော ကဿ ဒါတဗ္ဗော၊ ကဿ န ဒါတဗ္ဗော? မာတာပိတုနံ တာဝ ဒါတဗ္ဗော။ သစေပိ ကဟာပဏဂ္ဃနကော ဟောတိ၊ သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ နတ္ထိ။ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာကာနံ ဝေယျာဝစ္စကရဿ ပဏ္ဍုပလာသဿာတိ ¶ ဧတေသမ္ပိ ဒါတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပဏ္ဍုပလာသဿ ထာလကေ ပက္ခိပိတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ဌပေတွာ အညေသံ အာဂါရိကာနံ မာတာပိတုနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဗ္ဗဇိတပရိဘောဂေါ ဟိ အာဂါရိကာနံ စေတိယဋ္ဌာနိယော။ အပိစ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတော နာမေသ သမ္ပတ္တဿ ဒါမရိကစောရဿာပိ ဣဿရဿာပိ ဒါတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? တေ ဟိ အဒီယမာနေပိ ‘‘န ဒေန္တီ’’တိ အာမသိတွာ ဒီယမာနေပိ ‘‘ဥစ္ဆိဋ္ဌကံ ဒေန္တီ’’တိ ကုဇ္ဈန္တိ။ ကုဒ္ဓါ ဇီဝိတာပိ ဝေါရောပေန္တိ၊ သာသနဿာပိ အန္တရာယံ ကရောန္တိ။ ရဇ္ဇံ ¶ ပတ္ထယမာနဿ ဝိစရတော စောရနာဂဿ ဝတ္ထု စေတ္ထ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

ပဋိသန္ထာရော ပန ကဿ ကာတဗ္ဗော၊ ကဿ န ကာတဗ္ဗော? ပဋိသန္ထာရော နာမ ဝိဟာရံ သမ္ပတ္တဿ ¶ ယဿ ကဿစိ အာဂန္တုကဿ ဝါ ဒလိဒ္ဒဿ ဝါ စောရဿ ဝါ ဣဿရဿ ဝါ ကာတဗ္ဗောယေဝ။ ကထံ? အာဂန္တုကံ တာဝ ခီဏပရိဗ္ဗယံ ဝိဟာရံ သမ္ပတ္တံ ဒိသွာ ပါနီယံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ပါဒမက္ခနတေလံ ဒါတဗ္ဗံ။ ကာလေ အာဂတဿ ယာဂုဘတ္တံ၊ ဝိကာလေ အာဂတဿ သစေ တဏ္ဍုလာ အတ္ထိ၊ တဏ္ဍုလာ ဒါတဗ္ဗာ။ အဝေလာယံ သမ္ပတ္တော ‘‘ဂစ္ဆာဟီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ သယနဋ္ဌာနံ ဒါတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗံ အပစ္စာသီသန္တေနေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘မနုဿာ နာမ စတုပစ္စယဒါယကာ ဧဝံ သင်္ဂဟေ ကယိရမာနေ ပုနပ္ပုနံ ပသီဒိတွာ ဥပကာရံ ကရိဿန္တီ’’တိ စိတ္တံ န ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ စောရာနံ ပန သင်္ဃိကမ္ပိ ဒါတဗ္ဗံ။

ပဋိသန္ထာရာနိသံသဒီပနတ္ထဉ္စ စောရနာဂဝတ္ထု၊ ဘာတရာ သဒ္ဓိံ ဇမ္ဗုဒီပဂတဿ မဟာနာဂရညော ဝတ္ထု၊ ပိတုရာဇဿ ရဇ္ဇေ စတုန္နံ အမစ္စာနံ ဝတ္ထု၊ အဘယစောရဝတ္ထူတိ ဧဝမာဒီနိ ဗဟူနိ ¶ ဝတ္ထူနိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တာနိ။

တတြာယံ ဧကဝတ္ထုဒီပနာ – သီဟဠဒီပေ ကိရ အဘယော နာမ စောရော ပဉ္စသတပရိဝါရော ဧကသ္မိံ ဌာနေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ သမန္တာ တိယောဇနံ ဥဗ္ဗာသေတွာ ဝသတိ။ အနုရာဓပုရဝါသိနော ကဒမ္ဗနဒိံ န ဥတ္တရန္တိ၊ စေတိယဂိရိမဂ္ဂေ ဇနသဉ္စာရော ဥပစ္ဆိန္နော။ အထေကဒိဝသံ စောရော ‘‘စေတိယဂိရိံ ဝိလုမ္ပိဿာမီ’’တိ အဂမာသိ။ အာရာမိကာ ဒိသွာ ဒီဃဘာဏကအဘယတ္ထေရဿ အာရောစေသုံ။ ထေရော ‘‘သပ္ပိဖာဏိတာဒီနိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘စောရာနံ ဒေထ၊ တဏ္ဍုလာ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃဿတ္ထာယ အာဟဋာ တဏ္ဍုလာ စ ပတ္တသာကဉ္စ ဂေါရသော စာ’’တိ။ ‘‘ဘတ္တံ သမ္ပာဒေတွာ စောရာနံ ဒေထာ’’တိ။ အာရာမိကာ တထာ ကရိံသု။ စောရာ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘ကေနာယံ ပဋိသန္ထာရော ကတော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘အမှာကံ အယျေန အဘယတ္ထေရေနာ’’တိ။ စောရာ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အာဟံသု – ‘‘မယံ သင်္ဃဿ စ စေတိယဿ ¶ စ သန္တကံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟေဿာမာတိ အာဂတာ၊ တုမှာကံ ပန ဣမိနာ ပဋိသန္ထာရေနမှ ပသန္နာ၊ အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ ဝိဟာရေ ဓမ္မိကာ ရက္ခာ အမှာကံ အာယတ္တာ ဟောတု၊ နာဂရာ အာဂန္တွာ ဒါနံ ဒေန္တု၊ စေတိယံ ဝန္ဒန္တူ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စ နာဂရေ ဒါနံ ဒါတုံ အာဂစ္ဆန္တေ နဒီတီရေယေဝ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ရက္ခန္တာ ဝိဟာရံ နေန္တိ၊ ဝိဟာရေပိ ဒါနံ ဒေန္တာနံ ရက္ခံ ကတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ တေပိ ဘိက္ခူနံ ဘုတ္တာဝသေသံ စောရာနံ ဒေန္တိ။ ဂမနကာလေပိ တေ စောရာ နဒီတီရံ ပါပေတွာ နိဝတ္တန္တိ။

အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ခီယနကကထာ ဥပ္ပန္နာ ‘‘ထေရော ဣဿရဝတာယ သင်္ဃဿ သန္တကံ စောရာနံ အဒါသီ’’တိ။ ထေရော သန္နိပါတံ ကာရာပေတွာ အာဟ – ‘‘စောရာ သင်္ဃဿ ပကတိဝဋ္ဋဉ္စ စေတိယသန္တကဉ္စ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိဿာမာ’’တိ အာဂမိံသု။ အထ နေသံ မယာ ဧဝံ န ဟရိဿန္တီတိ ¶ ဧတ္တကော နာမ ပဋိသန္ထာရော ကတော၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍေတွာ အဂ္ဃာပေထ။ တေန ကာရဏေန အဝိလုတ္တံ ဘဏ္ဍံ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍေတွာ အဂ္ဃာပေထာတိ။ တတော သဗ္ဗမ္ပိ ထေရေန ဒိန္နကံ စေတိယဃရေ ဧကံ ဝရပေါတ္ထကစိတ္တတ္ထရဏံ ¶ န အဂ္ဃတိ။ တတော အာဟံသု – ‘‘ထေရေန ကတပဋိသန္ထာရော သုကတော စောဒေတုံ ဝါ သာရေတုံ ဝါ န လဗ္ဘာ၊ ဂီဝါ ဝါ အဝဟာရော ဝါ နတ္ထီ’’တိ။ ဧဝံ မဟာနိသံသော ပဋိသန္ထာရောတိ သလ္လက္ခေတွာ ကတ္တဗ္ဗော ပဏ္ဍိတေန ဘိက္ခုနာတိ။

၁၈၇။ အင်္ဂုလိပတောဒကဝတ္ထုသ္မိံ – ဥတ္တန္တောတိ ကိလမန္တော။ အနဿာသကောတိ နိရဿာသော။ ဣမသ္မိံ ပန ဝတ္ထုသ္မိံ ယာယ အာပတ္တိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ သာ ‘‘ခုဒ္ဒကေသု နိဒိဋ္ဌာ’’တိ ဣဓ န ဝုတ္တာ။

တဒနန္တရေ ဝတ္ထုသ္မိံ – ဩတ္ထရိတွာတိ အက္ကမိတွာ။ သော ကိရ တေဟိ အာကဍ္ဎိယမာနော ပတိတော။ ဧကော တဿ ဥဒရံ အဘိရုဟိတွာ နိသီဒိ။ သေသာပိ ပန္နရသ ဇနာ ပထဝိယံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အဒူဟလပါသာဏာ ဝိယ မိဂံ မာရေသုံ။ ယသ္မာ ပန တေ ကမ္မာဓိပ္ပာယာ၊ န မရဏာဓိပ္ပာယာ၊ တသ္မာ ပါရာဇိကံ န ဝုတ္တံ။

ဘူတဝေဇ္ဇကဝတ္ထုသ္မိံ – ယက္ခံ မာရေသီတိ ဘူတဝိဇ္ဇာကပါဌကာ ယက္ခဂဟိတံ မောစေတုကာမာ ယက္ခံ အာဝါဟေတွာ မုဉ္စာတိ ဝဒန္တိ။ နော စေ မုဉ္စတိ၊ ပိဋ္ဌေန ဝါ မတ္တိကာယ ဝါ ရူပံ ကတွာ ဟတ္ထပါဒါဒီနိ ဆိန္ဒန္တိ၊ ယံ ယံ တဿ ဆိဇ္ဇတိ တံ တံ ယက္ခဿ ဆိန္နမေဝ ဟောတိ။ သီသေ ဆိန္နေ ယက္ခောပိ မရတိ ¶ ။ ဧဝံ သောပိ မာရေသိ၊ တသ္မာ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ။ န ကေဝလဉ္စ ယက္ခမေဝ၊ ယောပိ ဟိ သက္ကံ ဒေဝရာဇံ မာရေယျ၊ သောပိ ထုလ္လစ္စယမေဝ အာပဇ္ဇတိ။

ဝါဠယက္ခဝတ္ထုသ္မိံ – ဝါဠယက္ခဝိဟာရန္တိ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝါဠော စဏ္ဍော ယက္ခော ဝသတိ၊ တံ ဝိဟာရံ။ ယော ဟိ ဧဝရူပံ ဝိဟာရံ အဇာနန္တော ကေဝလံ ဝသနတ္ထာယ ပေသေတိ၊ အနာပတ္တိ။ ယော မရဏာဓိပ္ပာယော ပေသေတိ၊ သော ဣတရဿ မရဏေန ပါရာဇိကံ၊ အမရဏေန ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတိ။ ယထာ စ ဝါဠယက္ခဝိဟာရံ၊ ဧဝံ ယတ္ထ ဝါဠသီဟဗျဂ္ဃာဒိမိဂါ ဝါ အဇဂရကဏှသပ္ပာဒယော ဒီဃဇာတိကာ ဝါ ဝသန္တိ၊ တံ ဝါဠဝိဟာရံ ပေသေန္တဿာပိ အာပတ္တာနာပတ္တိဘေဒေါ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပါဠိမုတ္တကနယော။ ယထာ စ ဘိက္ခုံ ဝါဠယက္ခဝိဟာရံ ပေသေန္တဿ၊ ဧဝံ ဝါဠယက္ခမ္ပိ ဘိက္ခုသန္တိကံ ပေသေန္တဿ အာပတ္တာနာပတ္တိဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧသေဝ နယော ဝါဠကန္တာရာဒိဝတ္ထူသုပိ။ ကေဝလဉှေတ္ထ ယသ္မိံ ကန္တာရေ ဝါဠမိဂါ ဝါ ဒီဃဇာတိကာ ဝါ အတ္ထိ၊ သော ဝါဠကန္တာရော။ ယသ္မိံ စောရာ အတ္ထိ၊ သော စောရကန္တာရောတိ ဧဝံ ပဒတ္ထမတ္တမေဝ နာနံ။ မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကဉ္စ နာမေတံ သဏှံ၊ ပရိယာယကထာယ န မုစ္စတိ၊ တသ္မာ ယော ဝဒေယျ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဩကာသေ စောရော နိသိန္နော ¶ ၊ ယော တဿ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ အာဟရတိ၊ သော ရာဇတော သက္ကာရဝိသေသံ လဘတီ’’တိ။ တဿ စေတံ ဝစနံ သုတွာ ကောစိ နံ ဂန္တွာ မာရေတိ၊ အယံ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ။

၁၈၈။ တံ မညမာနောတိ အာဒီသု သော ကိရ ဘိက္ခု အတ္တနော ဝေရိဘိက္ခုံ မာရေတုကာမော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမံ မေ ဒိဝါ မာရေန္တဿ န သုကရံ ဘဝေယျ သောတ္ထိနာ ဂန္တုံ၊ ရတ္တိံ နံ မာရေဿာမီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ရတ္တိံ အာဂမ္မ ဗဟူနံ သယိတဋ္ဌာနေ တံ မညမာနော တမေဝ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ။ အပရော တံ မညမာနော အညံ၊ အပရော အညံ တဿေဝ သဟာယံ မညမာနော တံ၊ အပရော အညံ တဿေဝ သဟာယံ မညမာနော အညံ တဿ သဟာယမေဝ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပါရာဇိကမေဝ။

အမနုဿဂဟိတဝတ္ထူသု ပဌမေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘ယက္ခံ ပလာပေဿာမီ’’တိ ပဟာရံ အဒါသိ၊ ဣတရော ‘‘န ဒါနာယံ ဝိရဇ္ဈိတုံ သမတ္ထော၊ မာရေဿာမိ န’’န္တိ ¶ ။ ဧတ္ထ စ နမရဏာဓိပ္ပာယဿ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ။ န ဧတ္တကေနေဝ အမနုဿဂဟိတဿ ပဟာရော ဒါတဗ္ဗော၊ တာလပဏ္ဏံ ပန ပရိတ္တသုတ္တံ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒေ ဝါ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ရတနသုတ္တာဒီနိ ပရိတ္တာနိ ဘဏိတဗ္ဗာနိ၊ ‘‘မာ သီလဝန္တံ ဘိက္ခုံ ဝိဟေဌေဟီ’’တိ ဓမ္မကထာ ကာတဗ္ဗာတိ။ သဂ္ဂကထာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။ ယဉှေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ ဝုတ္တမေဝ။

၁၈၉။ ရုက္ခစ္ဆေဒနဝတ္ထု အဋ္ဋဗန္ဓနဝတ္ထုသဒိသံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ယော ရုက္ခေန ဩတ္ထတောပိ န မရတိ ¶ ၊ သက္ကာ စ ဟောတိ ဧကေန ပဿေန ရုက္ခံ ဆေတွာ ပထဝိံ ဝါ ခနိတွာ နိက္ခမိတုံ၊ ဟတ္ထေ စဿ ဝါသိ ဝါ ကုဌာရီ ဝါ အတ္ထိ၊ တေန အပိ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗံ၊ န စ ရုက္ခော ဝါ ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ န ပထဝီ ဝါ ခဏိတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? ဧဝံ ကရောန္တော ဟိ ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဗုဒ္ဓဿ အာဏံ ဘဉ္ဇတိ၊ န ဇီဝိတပရိယန္တံ သီလံ ကရောတိ။ တသ္မာ အပိ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗံ၊ န စ သီလန္တိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ န ဧဝံ ကာတဗ္ဗံ။ အညဿ ပန ဘိက္ခုနော ရုက္ခံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ပထဝိံ ဝါ ခနိတွာ တံ နီဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဥဒုက္ခလယန္တကေန ရုက္ခံ ပဝဋ္ဋေတွာ နီဟရိတဗ္ဗော ဟောတိ၊ တံယေဝ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ဥဒုက္ခလံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ အညမ္ပိ ဆိန္ဒိတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ မဟာပဒုမတ္ထေရော။ သောဗ္ဘာဒီသု ပတိတဿာပိ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ ဥတ္တာရဏေ ဧသေဝ နယော။ အတ္တနာ ဘူတဂါမံ ဆိန္ဒိတွာ နိဿေဏီ န ကာတဗ္ဗာ၊ အညေသံ ကတွာ ဥဒ္ဓရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။

၁၉၀။ ဒါယာလိမ္ပနဝတ္ထူသု – ဒါယံ အာလိမ္ပေသုန္တိ ဝနေ အဂ္ဂိံ အဒံသု။ ဧတ္ထ ပန ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿဝသေန ပါရာဇိကာနန္တရိယထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိဝတ္ထူနံ အနုရူပတော ပါရာဇိကာဒီနိ အကုသလရာသိဘာဝေါ ¶ စ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘အလ္လတိဏဝနပ္ပဂုမ္ဗာဒယော ဍယှန္တူ’’တိ အာလိမ္ပေန္တဿ စ ပါစိတ္တိယံ။ ‘‘ဒဗ္ဗူပကရဏာနိ ဝိနဿန္တူ’’တိ အာလိမ္ပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယေနာပိ ဒုက္ကဋန္တိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယံကိဉ္စိ အလ္လသုက္ခံ သဣန္ဒြိယာနိန္ဒြိယံ ဍယှတူ’’တိ အာလိမ္ပေန္တဿ ဝတ္ထုဝသေန ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယဒုက္ကဋာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ပဋဂ္ဂိဒါနံ ပန ပရိတ္တကရဏဉ္စ ဘဂဝတာ အနုညာတံ၊ တသ္မာ အရညေ ဝနကမ္မိကေဟိ ဝါ ဒိန္နံ သယံ ဝါ ဥဋ္ဌိတံ အဂ္ဂိံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘တိဏကုဋိယော မာ ¶ ဝိနဿန္တူ’’တိ တဿ အဂ္ဂိနော ပဋိအဂ္ဂိံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယေန သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆန္တော အဂ္ဂိ ဧကတော ဟုတွာ နိရုပါဒါနော နိဗ္ဗာတိ။ ပရိတ္တမ္ပိ ¶ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ တိဏကုဋိကာနံ သမန္တာ ဘူမိတစ္ဆနံ ပရိခါခဏနံ ဝါ၊ ယထာ အာဂတော အဂ္ဂိ ဥပါဒါနံ အလဘိတွာ နိဗ္ဗာတိ။ ဧတဉ္စ သဗ္ဗံ ဥဋ္ဌိတေယေဝ အဂ္ဂိသ္မိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနုဋ္ဌိတေ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ကာရေတဗ္ဗံ။ ဥဒကေန ပန နိဗ္ဗာပေန္တေဟိ အပ္ပာဏကမေဝ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတဗ္ဗံ။

၁၉၁။ အာဃာတနဝတ္ထုသ္မိံ – ယထာ ဧကပ္ပဟာရဝစနေ၊ ဧဝံ ‘‘ဒွီဟိ ပဟာရေဟီ’’တိ အာဒိဝစနေသုပိ ပါရာဇိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဒွီဟီ’’တိ ဝုတ္တေ စ ဧကေန ပဟာရေန မာရိတေပိ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏတ္တာ ပါရာဇိကံ၊ တီဟိ မာရိတေ ပန ဝိသင်္ကေတံ။ ဣတိ ယထာပရိစ္ဆေဒေ ဝါ ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဝါ အဝိသင်္ကေတံ၊ ပရိစ္ဆေဒါတိက္ကမေ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဝိသင်္ကေတံ ဟောတိ၊ အာဏာပကော မုစ္စတိ၊ ဝဓကဿေဝ ဒေါသော။ ယထာ စ ပဟာရေသု၊ ဧဝံ ပုရိသေသုပိ ‘‘ဧကော မာရေတူ’’တိ ဝုတ္တေ ဧကေနေဝ မာရိတေ ပါရာဇိကံ၊ ဒွီဟိ မာရိတေ ဝိသင်္ကေတံ။ ‘‘ဒွေ မာရေန္တူ’’တိ ဝုတ္တေ ဧကေန ဝါ ဒွီဟိ ဝါ မာရိတေ ပါရာဇိကံ၊ တီဟိ မာရိတေ ဝိသင်္ကေတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကော သင်္ဂါမေ ဝေဂေန ဓာဝတော ပုရိသဿ သီသံ အသိနာ ဆိန္ဒတိ၊ အသီသကံ ကဗန္ဓံ ဓာဝတိ၊ တမညော ပဟရိတွာ ပါတေသိ၊ ကဿ ပါရာဇိကန္တိ ဝုတ္တေ ဥပဍ္ဎာ ထေရာ ‘‘ဂမနူပစ္ဆေဒကဿာ’’တိ အာဟံသု။ အာဘိဓမ္မိကဂေါဒတ္တတ္ထေရော ‘‘သီသစ္ဆေဒကဿာ’’တိ။ ဧဝရူပါနိပိ ဝတ္ထူနိ ဣမဿ ဝတ္ထုဿ အတ္ထဒီပနေ ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ။

၁၉၂။ တက္ကဝတ္ထုသ္မိံ – အနိယမေတွာ ‘‘တက္ကံ ပါယေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ယံ ဝါ တံ ဝါ တက္ကံ ပါယေတွာ မာရိတေ ပါရာဇိကံ။ နိယမေတွာ ပန ‘‘ဂေါတက္ကံ မဟိံသတက္ကံ အဇိကာတက္က’’န္တိ ဝါ၊ ‘‘သီတံ ဥဏှံ ဓူပိတံ အဓူပိတ’’န္တိ ဝါ ဝုတ္တေ ယံ ဝုတ္တံ၊ တတော အညံ ပါယေတွာ မာရိတေ ဝိသင်္ကေတံ။

လောဏသောဝီရကဝတ္ထုသ္မိံ ¶ – လောဏသောဝီရကံ နာမ သဗ္ဗရသာဘိသင်္ခတံ ဧကံ ဘေသဇ္ဇံ။ တံ ကိရ ကရောန္တာ ¶ ဟရီတကာမလကဝိဘီတကကသာဝေ သဗ္ဗဓညာနိ သဗ္ဗအပရဏ္ဏာနိ သတ္တန္နမ္ပိ ဓညာနံ ဩဒနံ ကဒလိဖလာဒီနိ သဗ္ဗဖလာနိ ဝေတ္တကေတကခဇ္ဇူရိကဠီရာဒယော သဗ္ဗကဠီရေ မစ္ဆမံသခဏ္ဍာနိ အနေကာနိ စ မဓုဖာဏိတသိန္ဓဝလောဏနိကဋုကာဒီနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ပက္ခိပိတွာ ¶ ကုမ္ဘိမုခံ လိမ္ပိတွာ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ သံဝစ္ဆရာနိ ဌပေန္တိ၊ တံ ပရိပစ္စိတွာ ဇမ္ဗုရသဝဏ္ဏံ ဟောတိ။ ဝါတကာသကုဋ္ဌပဏ္ဍုဘဂန္ဒရာဒီနံ သိနိဒ္ဓဘောဇနံ ဘုတ္တာနဉ္စ ဥတ္တရပါနံ ဘတ္တဇီရဏကဘေသဇ္ဇံ တာဒိသံ နတ္ထိ။ တံ ပနေတံ ဘိက္ခူနံ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂိလာနာနံ ပါကတိကမေဝ၊ အဂိလာနာနံ ပန ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ပါနပရိဘောဂေနာတိ။

သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

စတုသစ္စဝိဒူ ¶ သတ္ထာ၊ စတုတ္ထံ ယံ ပကာသယိ၊

ပါရာဇိကံ တဿ ဒါနိ၊ ပတ္တော သံဝဏ္ဏနာက္ကမော။

ယသ္မာ တသ္မာ သုဝိညေယျံ၊ ယံ ပုဗ္ဗေ စ ပကာသိတံ၊

တံ ဝဇ္ဇယိတွာ အဿာပိ၊ ဟောတိ သံဝဏ္ဏနာ အယံ။

ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယဘိက္ခုဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၉၃။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ…ပေ… ဂိဟီနံ ကမ္မန္တံ အဓိဋ္ဌေမာတိ ဂိဟီနံ ခေတ္တေသု စေဝ အာရာမာဒီသု စ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ အဓိဋ္ဌာမ၊ ‘‘ဧဝံ ကာတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ န ကာတဗ္ဗ’’န္တိ အာစိက္ခာမ စေဝ အနုသာသာမ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒူတေယျန္တိ ဒူတကမ္မံ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿာတိ မနုဿေ ဥတ္တိဏ္ဏဓမ္မဿ၊ မနုဿေ အတိက္ကမိတွာ ဗြဟ္မတ္တံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ ဝါ ပါပနကဓမ္မဿာတိ အတ္ထော။ ဥတ္တရိမနုဿာနံ ဝါ သေဋ္ဌပုရိသာနံ ဈာယီနဉ္စ အရိယာနဉ္စ ဓမ္မဿ။ အသုကော ဘိက္ခူတိအာဒီသု အတ္တနာ ဧဝံ မန္တယိတွာ ပစ္ဆာ ဂိဟီနံ ဘာသန္တာ ‘‘ဗုဒ္ဓရက္ခိတော နာမ ဘိက္ခု ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီ၊ ဓမ္မရက္ခိတော ဒုတိယဿာ’’တိ ဧဝံ နာမဝသေနေဝ ဝဏ္ဏံ ဘာသိံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဧသောယေဝ ခေါ အာဝုသော သေယျောတိ ကမ္မန္တာဓိဋ္ဌာနံ ဒူတေယျဟရဏဉ္စ ဗဟုသပတ္တံ မဟာသမာရမ္ဘံ န စ သမဏသာရုပ္ပံ။ တတော ပန ဥဘယတောပိ ¶ ဧသော ဧဝ သေယျော ပါသံသတရော သုန္ဒရတရော ယော အမှာကံ ဂိဟီနံ အညမညဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ ဝဏ္ဏော ဘာသိတော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဣရိယာပထံ သဏ္ဌပေတွာ နိသိန္နံ ဝါ စင်္ကမန္တံ ဝါ ပုစ္ဆန္တာနံ ဝါ အပုစ္ဆန္တာနံ ဝါ ဂိဟီနံ ‘‘အယံ ¶ အသုကော နာမ ဘိက္ခု ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ယော အမှာကံ အညေန အညဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ ¶ ဝဏ္ဏော ဘာသိတော ဘဝိဿတိ၊ ဧသော ဧဝ သေယျောတိ။ အနာဂတသမ္ဗန္ဓေ ပန အသတိ န ဧတေဟိ သော တသ္မိံ ခဏေ ဘာသိတောဝ ယသ္မာ န ယုဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အနာဂတသမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ‘‘ယော ဧဝံ ဘာသိတော ဘဝိဿတိ၊ သော ဧဝ သေယျော’’တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ လက္ခဏံ ပန သဒ္ဒသတ္ထတော ပရိယေသိတဗ္ဗံ။

၁၉၄။ ဝဏ္ဏဝါ အဟေသုန္တိ အညောယေဝ နေသံ အဘိနဝေါ သရီရဝဏ္ဏော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တေန ဝဏ္ဏေန ဝဏ္ဏဝန္တော အဟေသုံ။ ပီဏိန္ဒြိယာတိ ပဉ္စဟိ ပသာဒေဟိ အဘိနိဝိဋ္ဌောကာသဿ ပရိပုဏ္ဏတ္တာ မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယာနံ အမိလာတဘာဝေန ပီဏိန္ဒြိယာ။ ပသန္နမုခဝဏ္ဏာတိ ကိဉ္စာပိ အဝိသေသေန ဝဏ္ဏဝန္တော သရီရဝဏ္ဏတော ပန နေသံ မုခဝဏ္ဏော အဓိကတရံ ပသန္နော၊ အစ္ဆော အနာဝိလော ပရိသုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဝိပ္ပသန္နဆဝိဝဏ္ဏာတိ ယေန စ တေ မဟာကဏိကာရပုပ္ဖာဒိသဒိသေန ဝဏ္ဏေန ဝဏ္ဏဝန္တော၊ တာဒိသော အညေသမ္ပိ မနုဿာနံ ဝဏ္ဏော အတ္ထိ။ ယထာ ပန ဣမေသံ၊ ဧဝံ န တေသံ ဆဝိဝဏ္ဏော ဝိပ္ပသန္နော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝိပ္ပသန္နဆဝိဝဏ္ဏာ’’တိ။ ဣတိဟ တေ ဘိက္ခူ နေဝ ဥဒ္ဒေသံ န ပရိပုစ္ဆံ န ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇန္တာ။ အထ ခေါ ကုဟကတာယ အဘူတဂုဏသံဝဏ္ဏနာယ လဒ္ဓါနိ ပဏီတဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ ယထာသုခံ နိဒ္ဒါရာမတံ သင်္ဂဏိကာရာမတဉ္စ အနုယုဉ္ဇန္တာ ဣမံ သရီရသောဘံ ပါပုဏိံသု၊ ယထာ တံ ဗာလာ ဘန္တမိဂပ္ပဋိဘာဂါတိ။

ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယာတိ ဝဂ္ဂုမုဒါတီရဝါသိနော။ ကစ္စိ ဘိက္ခဝေ ခမနီယန္တိ ဘိက္ခဝေ ကစ္စိ တုမှာကံ ဣဒံ စတုစက္ကံ နဝဒွါရံ သရီရယန္တံ ခမနီယံ သက္ကာ ခမိတုံ သဟိတုံ ပရိဟရိတုံ န ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေတီတိ။ ကစ္စိ ယာပနီယန္တိ ကစ္စိ သဗ္ဗကိစ္စေသု ယာပေတုံ ဂမေတုံ သက္ကာ၊ န ကိဉ္စိ အန္တရာယံ ဒဿေတီတိ။ ကုစ္ဆိ ပရိကန္တောတိ ကုစ္ဆိ ပရိကန္တိတော ဝရံ ဘဝေယျ၊ ‘‘ပရိကတ္တော’’တိပိ ပါဌော ယုဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ¶ ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယေ အနေကပရိယာယေန ဝိဂရဟိတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ တေဟိ ကတကမ္မံ စောရကမ္မံ ဟောတိ၊ တသ္မာ အာယတိံ အညေသမ္ပိ ဧဝရူပဿ ကမ္မဿ အကရဏတ္ထံ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။

၁၉၅။ အာမန္တေတွာ ¶ စ ပန ‘‘ပဉ္စိမေ ဘိက္ခဝေ မဟာစောရာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာတိ အတ္ထိ စေဝ ဥပလဗ္ဘန္တိ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ။ ဧဝံ ဟောတီတိ ¶ ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကုဒါဿု နာမာဟန္တိ ဧတ္ထ သုဣတိ နိပါတော၊ ကုဒါ နာမာတိ အတ္ထော။ သော အပရေန သမယေနာတိ သော ပုဗ္ဗဘာဂေ ဧဝံ စိန္တေတွာ အနုက္ကမေန ပရိသံ ဝဍ္ဎေန္တော ပန္ထဒူဟနကမ္မံ ပစ္စန္တိမဂါမဝိလောပန္တိ ဧဝမာဒီနိ ကတွာ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တပရိသော ဟုတွာ ဂါမေပိ အဂါမေ၊ ဇနပဒေပိ အဇနပဒေ ကရောန္တော ဟနန္တော ဃာတေန္တော ဆိန္ဒန္တော ဆေဒါပေန္တော ပစန္တော ပါစေန္တော။

ဣတိ ဗာဟိရကမဟာစောရံ ဒဿေတွာ တေန သဒိသေ သာသနေ ပဉ္စ မဟာစောရေ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပါပဘိက္ခုနောတိ အညေသု ဌာနေသု မူလစ္ဆိန္နော ပါရာဇိကပ္ပတ္တော ‘‘ပါပဘိက္ခူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန ပါရာဇိကံ အနာပန္နော ဣစ္ဆာစာရေ ဌိတော ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ မဒ္ဒိတွာ ဝိစရန္တော ‘‘ပါပဘိက္ခူ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ တဿာပိ ဗာဟိရကစောရဿ ဝိယ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘ကုဒါဿု နာမာဟံ…ပေ… ပရိက္ခာရာန’’န္တိ။ တတ္ထ သက္ကတောတိ သက္ကာရပ္ပတ္တော။ ဂရုကတောတိ ဂရုကာရပ္ပတ္တော။ မာနိတောတိ မနသာ ပိယာယိတော။ ပူဇိတောတိ စတုပစ္စယာဘိဟာရပူဇာယ ပူဇိတော။ အပစိတောတိ အပစိတိပ္ပတ္တော။ တတ္ထ ယဿ စတ္တာရော ပစ္စယေ သက္ကရိတွာ သုဋ္ဌု အဘိသင်္ခတေ ပဏီတပဏီတေ ကတွာ ဒေန္တိ၊ သော သက္ကတော။ ယသ္မိံ ဂရုဘာဝံ ပစ္စုပေတွာ ဒေန္တိ၊ သော ဂရုကတော။ ယံ မနသာ ပိယာယန္တိ၊ သော မာနိတော။ ယဿ သဗ္ဗမ္ပေတံ ကရောန္တိ၊ သော ပူဇိတော။ ယဿ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မာဒိဝသေန ¶ ပရမနိပစ္စကာရံ ကရောန္တိ၊ သော အပစိတော။ ဣမဿ စ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ဣမံ လောကာမိသံ ပတ္ထယမာနဿ ဧဝံ ဟောတိ။

သော အပရေန သမယေနာတိ သော ပုဗ္ဗဘာဂေ ဧဝံ စိန္တေတွာ အနုက္ကမေန သိက္ခာယ အတိဗ္ဗဂါရဝေ ဥဒ္ဓတေ ဥန္နဠေ စပလေ မုခရေ ဝိကိဏ္ဏဝါစေ မုဋ္ဌဿတီ အသမ္ပဇာနေ ပါကတိန္ဒြိယေ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ပရိစ္စတ္တကေ လာဘဂရုကေ ပါပဘိက္ခူ သင်္ဂဏှိတွာ ဣရိယာပထသဏ္ဌပနာဒီနိ ကုဟကဝတ္တာနိ သိက္ခာပေတွာ ‘‘အယံ ထေရော အသုကသ္မိံ နာမ သေနာသနေ ဝဿံ ဥပဂမ္မ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ပူရယမာနော ဝဿံ ဝသိတွာ နိဂ္ဂတော’’တိ လောကသမ္မတသေနာသနသံဝဏ္ဏနာဒီဟိ ¶ ဥပါယေဟိ လောကံ ပရိပါစေတုံ ပဋိဗလေဟိ ဇာတကာဒီသု ကတပရိစယေဟိ သရသမ္ပန္နေဟိ ပါပဘိက္ခူဟိ သံဝဏ္ဏိယမာနဂုဏော ဟုတွာ သတေန ဝါ သဟဿေန ဝါ ပရိဝုတော…ပေ… ဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ။ အယံ ဘိက္ခဝေ ပဌမော မဟာစောရောတိ အယံ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိစောရကော ဝိယ န ဧကံ ကုလံ န ဒွေ၊ အထ ခေါ မဟာဇနံ ဝဉ္စေတွာ စတုပစ္စယဂဟဏတော ‘‘ပဌမော မဟာစောရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယေ ပန သုတ္တန္တိကာ ဝါ အာဘိဓမ္မိကာ ဝါ ဝိနယဓရာ ဝါ ဘိက္ခူ ဘိက္ခာစာရေ အသမ္ပဇ္ဇမာနေ ပါဠိံ ဝါစေန္တာ အဋ္ဌကထံ ကထေန္တာ အနုမောဒနာယ ဓမ္မကထာယ ဣရိယာပထသမ္ပတ္တိယာ စ လောကံ ပသာဒေန္တာ ဇနပဒစာရိကံ ¶ စရန္တိ သက္ကတာ ဂရုကတာ မာနိတာ ပူဇိတာ အပစိတာ၊ တေ ‘‘တန္တိပဝေဏိဃဋနကာ သာသနဇောတကာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တထာဂတပ္ပဝေဒိတန္တိ တထာဂတေန ပဋိဝိဒ္ဓံ ပစ္စက္ခကတံ ဇာနာပိတံ ဝါ။ အတ္တနော ဒဟတီတိ ပရိသမဇ္ဈေ ပါဠိဉ္စ အဋ္ဌကထဉ္စ သံသန္ဒိတွာ မဓုရေန သရေန ပသာဒနီယံ သုတ္တန္တံ ကထေတွာ ဓမ္မကထာဝသေန အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဇာတေန ဝိညူဇနေန ‘‘အဟော၊ ဘန္တေ၊ ပါဠိ စ အဋ္ဌကထာ စ သုပရိသုဒ္ဓါ၊ ကဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတော ‘‘ကော အမှာဒိသေ ဥဂ္ဂဟာပေတုံ သမတ္ထော’’တိ အာစရိယံ အနုဒ္ဒိသိတွာ အတ္တနာ ¶ ပဋိဝိဒ္ဓံ သယမ္ဘုဉာဏာဓိဂတံ ဓမ္မဝိနယံ ပဝေဒေတိ။ အယံ တထာဂတေန သတသဟဿကပ္ပာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ခေယျာနိ ပါရမိယော ပူရေတွာ ကိစ္ဆေန ကသိရေန ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မတ္ထေနကော ဒုတိယော မဟာစောရော။

သုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစာရိန္တိ ခီဏာသဝဘိက္ခုံ။ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တန္တိ နိရုပက္ကိလေသံ သေဋ္ဌစရိယံ စရန္တံ၊ အညမ္ပိ ဝါ အနာဂါမိံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ သီလဝန္တံ ပုထုဇ္ဇနံ အဝိပ္ပဋိသာရာဒိဝတ္ထုကံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တံ။ အမူလကေန အဗြဟ္မစရိယေန အနုဒ္ဓံသေတီတိ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အဝိဇ္ဇမာနေန အန္တိမဝတ္ထုနာ အနုဝဒတိ စောဒေတိ၊ အယံ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏမက္ခီ အရိယဂုဏတ္ထေနကော တတိယော မဟာစောရော။

ဂရုဘဏ္ဍာနိ ဂရုပရိက္ခာရာနီတိ ယထာ အဒိန္နာဒါနေ ‘‘စတုရော ဇနာ သံဝိဓာယ ဂရုဘဏ္ဍံ အဝါဟရု’’န္တိ (ပရိ။ ၄၇၉) ဧတ္ထ ပဉ္စမာသကဂ္ဃနကံ ‘‘ဂရုဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန န ဧဝံ။ အထ ခေါ ‘‘ပဉ္စိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဿဇ္ဇိယာနိ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ သင်္ဃေန ဝါ ဂဏေန ဝါ ပုဂ္ဂလေန ဝါ။ ဝိဿဇ္ဇိတာနိပိ အဝိဿဇ္ဇိတာနိ ¶ ဟောန္တိ။ ယော ဝိဿဇ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? အာရာမော၊ အာရာမဝတ္ထု…ပေ… ဒါရုဘဏ္ဍံ၊ မတ္တိကာဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝစနတော အဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ဂရုဘဏ္ဍာနိ။ ‘‘ပဉ္စိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝေဘင်္ဂိယာနိ န ဝိဘဇိတဗ္ဗာနိ သင်္ဃေန ဝါ ဂဏေန ဝါ ပုဂ္ဂလေန ဝါ။ ဝိဘတ္တာနိပိ အဝိဘတ္တာနိ ဟောန္တိ။ ယော ဝိဘဇေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? အာရာမော၊ အာရာမဝတ္ထု…ပေ… ဒါရုဘဏ္ဍံ၊ မတ္တိကာဘဏ္ဍ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၂) ဝစနတော အဝေဘင်္ဂိယတ္တာ သာဓာရဏပရိက္ခာရဘာဝေန ဂရုပရိက္ခာရာနိ။ အာရာမော အာရာမဝတ္ထူတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ သဗ္ဗံ ‘‘ပဉ္စိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဿဇ္ဇိယာနီ’’တိ ခန္ဓကေ အာဂတသုတ္တဝဏ္ဏနာယမေဝ ¶ ဘဏိဿာမ။ တေဟိ ဂိဟီ သင်္ဂဏှာတီတိ တာနိ ဒတွာ ဒတွာ ဂိဟီံ သင်္ဂဏှာတိ အနုဂ္ဂဏှာတိ။ ဥပလာပေတီတိ ‘‘အဟော အမှာကံ အယျော’’တိ ဧဝံ လပနကေ အနုဗန္ဓနကေ သသ္နေဟေ ကရောတိ။ အယံ အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘင်္ဂိယဉ္စ ¶ ဂရုပရိက္ခာရံ တထာဘာဝတော ထေနေတွာ ဂိဟိ သင်္ဂဏှနကော စတုတ္ထော မဟာစောရော။ သော စ ပနာယံ ဣမံ ဂရုဘဏ္ဍံ ကုလသင်္ဂဏှနတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ကုလဒူသကဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မာရဟော စ ဟောတိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃံ အဘိဘဝိတွာ ဣဿရဝတာယ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတိ။ ထေယျစိတ္တေန ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗောတိ။

အယံ အဂ္ဂေါ မဟာစောရောတိ အယံ ဣမေသံ စောရာနံ ဇေဋ္ဌစောရော၊ ဣမိနာ သဒိသော စောရော နာမ နတ္ထိ၊ ယော ပဉ္စိန္ဒြိယဂ္ဂဟဏာတီတံ အတိသဏှသုခုမံ လောကုတ္တရဓမ္မံ ထေနေတိ။ ကိံ ပန သက္ကာ လောကုတ္တရဓမ္မော ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒီနိ ဝိယ ဝဉ္စေတွာ ထေနေတွာ ဂဟေတုန္တိ? န သက္ကာ၊ တေနေဝါဟ – ‘‘ယော အသန္တံ အဘူတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဥလ္လပတီ’’တိ။ အယဉှိ အတ္တနိ အသန္တံ တံ ဓမ္မံ ကေဝလံ ‘‘အတ္ထိ မယှံ ဧသော’’တိ ဥလ္လပတိ၊ န ပန သက္ကောတိ ဌာနာ စာဝေတုံ၊ အတ္တနိ ဝါ သံဝိဇ္ဇမာနံ ကာတုံ။ အထ ကသ္မာ စောရောတိ ဝုတ္တောတိ? ယသ္မာ တံ ဥလ္လပိတွာ အသန္တသမ္ဘာဝနာယ ဥပ္ပန္နေ ပစ္စယေ ဂဏှာတိ။ ဧဝဉှိ ဂဏှတာ တေ ပစ္စယာ သုခုမေန ဥပါယေန ဝဉ္စေတွာ ထေနေတွာ ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု? ထေယျာယ ဝေါ ဘိက္ခဝေ ရဋ္ဌပိဏ္ဍော ဘုတ္တော’’တိ။ အယဉှိ ဧတ္ထ အတ္ထော – ယံ အဝေါစုမှ – ‘‘အယံ အဂ္ဂေါ မဟာစောရော၊ ယော အသန္တံ အဘူတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဥလ္လပတီ’’တိ ¶ ။ တံ ကိဿ ဟေတူတိ ကေန ကာရဏေန ဧတံ အဝေါစုမှာတိ စေ။ ‘‘ထေယျာယ ဝေါ ဘိက္ခဝေ ရဋ္ဌပိဏ္ဍော ဘုတ္တော’’တိ ဘိက္ခဝေ ယသ္မာ သော တေန ရဋ္ဌပိဏ္ဍော ထေယျာယ ထေယျစိတ္တေန ဘုတ္တော ဟောတိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဝေါကာရော ‘‘ယေ ဟိ ဝေါ အရိယာ အရညဝနပတ္ထာနီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၅-၃၆) ဝိယ ¶ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပါတော။ တသ္မာ ‘‘တုမှေဟိ ဘုတ္တော’’တိ ဧဝမဿ အတ္ထော န ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ဂါထာဟိ ဝိဘူတတရံ ကရောန္တော ‘‘အညထာ သန္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အညထာ သန္တန္တိ အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာဒိကေန အညေနာကာရေန သန္တံ။ အညထာ ယော ပဝေဒယေတိ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရာဒိကေန အညေန အာကာရေန ယော ပဝေဒေယျ။ ‘‘ပရမပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ အတ္ထိ မေ အဗ္ဘန္တရေ လောကုတ္တရဓမ္မော’’တိ ဧဝံ ဇာနာပေယျ။ ပဝေဒေတွာ စ ပန တာယ ပဝေဒနာယ ဥပ္ပန္နံ ဘောဇနံ အရဟာ ဝိယ ဘုဉ္ဇတိ။ နိကစ္စ ကိတဝဿေဝ ဘုတ္တံ ထေယျေန တဿ တန္တိ နိကစ္စာတိ ဝဉ္စေတွာ အညထာ သန္တံ အညထာ ဒဿေတွာ။ အဂုမ္ဗအဂစ္ဆဘူတမေဝ သာခါပလာသပလ္လဝါဒိစ္ဆာဒနေန ဂုမ္ဗမိဝ ဂစ္ဆမိဝ စ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ။ ကိတဝဿေဝါတိ ဝဉ္စကဿ ကေရာဋိကဿ ဂုမ္ဗဂစ္ဆသညာယ အရညေ အာဂတာဂတေ သကုဏေ ဂဟေတွာ ဇီဝိတကပ္ပကဿ သာကုဏိကဿေဝ။ ဘုတ္တံ ထေယျေန တဿ တန္တိ တဿာပိ အနရဟန္တဿေဝ သတော အရဟန္တဘာဝံ ဒဿေတွာ လဒ္ဓဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတော၊ ယံ တံ ဘုတ္တံ တံ ယထာ သာကုဏိကကိတဝဿ နိကစ္စ ¶ ဝဉ္စေတွာ သကုဏဂ္ဂဟဏံ၊ ဧဝံ မနုဿေ ဝဉ္စေတွာ လဒ္ဓဿ ဘောဇနဿ ဘုတ္တတ္တာ ထေယျေန ဘုတ္တံ နာမ ဟောတိ။

ဣမံ ပန အတ္ထဝသံ အဇာနန္တာ ယေ ဧဝံ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ ကာသာဝကဏ္ဌာ…ပေ… နိရယံ တေ ဥပပဇ္ဇရေ ကာသာဝကဏ္ဌာတိ ကာသာဝေန ဝေဌိတကဏ္ဌာ။ ဧတ္တကမေဝ အရိယဒ္ဓဇဓာရဏမတ္တံ၊ သေသံ သာမညံ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဘဝိဿန္တိ ခေါ ပနာနန္ဒ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဂေါတြဘုနော ကာသာဝကဏ္ဌာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၈၀) ဧဝံ ဝုတ္တဒုဿီလာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ပါပဓမ္မာတိ လာမကဓမ္မာ။ အသညတာတိ ကာယာဒီဟိ အသညတာ။ ပါပါတိ လာမကပုဂ္ဂလာ။ ပါပေဟိ ကမ္မေဟီတိ တေဟိ ကရဏကာလေ အာဒီနဝံ အဒိသွာ ကတေဟိ ပရဝဉ္စနာဒီဟိ ပါပကမ္မေဟိ။ နိရယံ တေ ဥပပဇ္ဇရေတိ နိရဿာဒံ ဒုဂ္ဂတိံ တေ ဥပပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ သေယျော အယောဂုဠောတိ ဂါထာ။ တဿတ္ထော – သစာယံ ဒုဿီလော အသညတော ဣစ္ဆာစာရေ ဌိတော ¶ ကုဟနာယ လောကံ ဝဉ္စကော ပုဂ္ဂလော တတ္တံ အဂ္ဂိသိခူပမံ အယောဂုဠံ ဘုဉ္ဇေယျ ¶ အဇ္ဈောဟရေယျ၊ တဿ ယဉ္စေတံ ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ယဉ္စေတံ အယောဂုဠံ၊ တေသု ဒွီသု အယောဂုဠောဝ ဘုတ္တော သေယျော သုန္ဒရတရော ပဏီတတရော စ ဘဝေယျ၊ န ဟိ အယောဂုဠဿ ဘုတ္တတ္တာ သမ္ပရာယေ သဗ္ဗညုတဉာဏေနာပိ ဒုဇ္ဇာနပရိစ္ဆေဒံ ဒုက္ခံ အနုဘဝတိ။ ဧဝံ ပဋိလဒ္ဓဿ ပန တဿ ရဋ္ဌပိဏ္ဍဿ ဘုတ္တတ္တာ သမ္ပရာယေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဒုက္ခံ အနုဘောတိ၊ အယဉှိ ကောဋိပ္ပတ္တော မိစ္ဆာဇီဝေါတိ။

ဧဝံ ပါပကိရိယာယ အနာဒီနဝဒဿာဝီနံ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယေ ဘိက္ခူ အနေကပရိယာယေန ဝိဂရဟိတွာ ဒုဗ္ဘရတာယ ဒုပ္ပောသတာယ…ပေ… ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဥဒ္ဒိသေယျာထာ’’တိ စ ဝတွာ စတုတ္ထပါရာဇိကံ ပညပေန္တော ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အနဘိဇာန’’န္တိ အာဒိမာဟ။

ဧဝံ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ဒဠှံ ကတွာ စတုတ္ထပါရာဇိကေ ပညတ္တေ အပရမ္ပိ အနုပ္ပညတ္တတ္ထာယ အဓိမာနဝတ္ထု ဥဒပါဒိ။ တဿုပ္ပတ္တိဒီပနတ္ထံ ဧတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝဉ္စိဒံ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

၁၉၆။ တတ္ထ အဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌသညိနောတိ အရဟတ္တေ ဉာဏစက္ခုနာ အဒိဋ္ဌေယေဝ ‘‘ဒိဋ္ဌံ အမှေဟိ အရဟတ္တ’’န္တိ ဒိဋ္ဌသညိနော ဟုတွာ။ ဧသ နယော အပ္ပတ္တာဒီသု။ အယံ ပန ဝိသေသော – အပ္ပတ္တေတိ အတ္တနော ¶ သန္တာနေ ဥပ္ပတ္တိဝသေန အပ္ပတ္တေ။ အနဓိဂတေတိ မဂ္ဂဘာဝနာယ အနဓိဂတေ၊ အပ္ပဋိလဒ္ဓေတိပိ အတ္ထော။ အသစ္ဆိကတေတိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေ ပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ဝါ အပ္ပစ္စက္ခကတေ။ အဓိမာနေနာတိ အဓိဂတမာနေန၊ ‘‘အဓိဂတာ မယ’’န္တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နမာနေနာတိ အတ္ထော၊ အဓိကမာနေန ဝါ ထဒ္ဓမာနေနာတိ အတ္ထော။ အညံ ဗျာကရိံသူတိ အရဟတ္တံ ဗျာကရိံသု၊ ‘‘ပတ္တံ အာဝုသော အမှေဟိ အရဟတ္တံ၊ ကတံ ကရဏီယ’’န္တိ ဘိက္ခူနံ အာရောစေသုံ။ တေသံ မဂ္ဂေန အပ္ပဟီနကိလေသတ္တာ ကေဝလံ သမထဝိပဿနာဗလေန ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသာနံ အပရေန သမယေန တထာရူပပစ္စယသမာယောဂေ ရာဂါယ စိတ္တံ နမတိ၊ ရာဂတ္ထာယ နမတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော ဣတရေသု။

တဉ္စ ¶ ခေါ ဧတံ အဗ္ဗောဟာရိကန္တိ တဉ္စ ခေါ ဧတံ တေသံ အညဗျာကရဏံ အဗ္ဗောဟာရိကံ အာပတ္တိပညာပနေ ဝေါဟာရံ န ဂစ္ဆတိ၊ အာပတ္တိယာ အင်္ဂံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

ကဿ ¶ ပနာယံ အဓိမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကဿ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ? အရိယသာဝကဿ တာဝ နုပ္ပဇ္ဇတိ သော ဟိ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပဟီနကိလေသအဝသိဋ္ဌကိလေသပစ္စဝေက္ခဏေန သဉ္ဇာတသောမနဿော အရိယဂုဏပဋိဝေဓေ နိက္ကင်္ခေါ။ တသ္မာ သောတာပန္နာဒီနံ ‘‘အဟံ သကဒါဂါမီ’’တိအာဒိဝသေန အဓိမာနော နုပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒုဿီလဿ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော ဟိ အရိယဂုဏာဓိဂမေ နိရာသောဝ။ သီလဝတောပိ ပရိစ္စတ္တကမ္မဋ္ဌာနဿ နိဒ္ဒါရာမတာဒိမနုယုတ္တဿ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ သုပရိသုဒ္ဓသီလဿ ပန ကမ္မဋ္ဌာနေ အပ္ပမတ္တဿ နာမရူပံ ဝဝတ္ထပေတွာ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေန ဝိတိဏ္ဏကင်္ခဿ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နော စ သုဒ္ဓသမထလာဘိံ ဝါ သုဒ္ဓဝိပဿနာလာဘိံ ဝါ အန္တရာ ဌပေတိ၊ သော ဟိ ဒသပိ ဝီသတိပိ တိံသမ္ပိ ဝဿာနိ ကိလေသသမုဒါစာရံ အပဿိတွာ ‘‘အဟံ သောတာပန္နော’’တိ ဝါ ‘‘သကဒါဂါမီ’’တိ ဝါ ‘‘အနာဂါမီ’’တိ ဝါ မညတိ။ သမထဝိပဿနာလာဘိံ ပန အရဟတ္တေယေဝ ဌပေတိ။ တဿ ဟိ သမာဓိဗလေန ကိလေသာ ဝိက္ခမ္ဘိတာ၊ ဝိပဿနာဗလေန သင်္ခါရာ သုပရိဂ္ဂဟိတာ၊ တသ္မာ သဋ္ဌိမ္ပိ ဝဿာနိ အသီတိမ္ပိ ဝဿာနိ ဝဿသတမ္ပိ ကိလေသာ န သမုဒါစရန္တိ၊ ခီဏာသဝဿေဝ စိတ္တစာရော ဟောတိ။ သော ဧဝံ ဒီဃရတ္တံ ကိလေသသမုဒါစာရံ အပဿန္တော အန္တရာ အဌတွာဝ ‘‘အရဟာ အဟ’’န္တိ မညတီတိ။

၁၉၇။ အနဘိဇာနန္တိ န အဘိဇာနံ။ ယသ္မာ ပနာယံ အနဘိဇာနံ သမုဒါစရတိ၊ သွဿ သန္တာနေ ¶ အနုပ္ပန္နော ဉာဏေန စ အသစ္ဆိကတောတိ အဘူတော ဟောတိ။ တေနဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘အသန္တံ အဘူတံ အသံဝိဇ္ဇမာန’’န္တိ ဝတွာ ‘‘အဇာနန္တော အပဿန္တော’’တိ ဝုတ္တံ ¶ ။

ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မန္တိ ဥတ္တရိမနုဿာနံ ဈာယီနဉ္စေဝ အရိယာနဉ္စ ဓမ္မံ။ အတ္တုပနာယိကန္တိ အတ္တနိ တံ ဥပနေတိ၊ အတ္တာနံ ဝါ တတ္ထ ဥပနေတီတိ အတ္တုပနာယိကော၊ တံ အတ္တုပနာယိကံ၊ ဧဝံ ကတွာ သမုဒါစရေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဒဘာဇနေ ပန ယသ္မာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော နာမ ဈာနံ ဝိမောက္ခံ သမာဓိ သမာပတ္တိ ဉာဏဒဿနံ…ပေ… သုညာဂါရေ အဘိရတီတိ ဧဝံ ဈာနာဒယော အနေကဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ တေသံ သဗ္ဗေသံ ဝသေန အတ္တုပနာယိကဘာဝံ ¶ ဒဿေန္တော ‘‘တေ ဝါ ကုသလေ ဓမ္မေ အတ္တနိ ဥပနေတီ’’တိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသံ အကာသိ။ တတ္ထ ‘‘ဧတေ ဓမ္မာ မယိ သန္ဒိဿန္တီ’’တိ သမုဒါစရန္တော အတ္တနိ ဥပနေတိ။ ‘‘အဟံ ဧတေသု သန္ဒိဿာမီ’’တိ သမုဒါစရန္တော အတ္တာနံ တေသု ဥပနေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အလမရိယဉာဏဒဿနန္တိ ဧတ္ထ လောကိယလောကုတ္တရာ ပညာ ဇာနနဋ္ဌေန ဉာဏံ၊ စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌမိဝ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခကရဏတော ဒဿနဋ္ဌေန ဒဿနန္တိ ဉာဏဒဿနံ။ အရိယံ ဝိသုဒ္ဓံ ဥတ္တမံ ဉာဏဒဿနန္တိ အရိယဉာဏဒဿနံ။ အလံ ပရိယတ္တံ ကိလေသဝိဒ္ဓံသနသမတ္ထံ အရိယဉာဏဒဿနမေတ္ထ၊ ဈာနာဒိဘေဒေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ အလံ ဝါ အရိယဉာဏဒဿနမဿာတိ အလမရိယဉာဏဒဿနော၊ တံ အလမရိယဉာဏဒဿနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မန္တိ ဧဝံ ပဒတ္ထသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ယေန ဉာဏဒဿနေန သော အလမရိယဉာဏဒဿနောတိ ဝုစ္စတိ။ တဒေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဉာဏန္တိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ၊ ဒဿနန္တိ ယံ ဉာဏံ တံ ဒဿနံ၊ ယံ ဒဿနံ တံ ဉာဏ’’န္တိ ဝိဇ္ဇာသီသေန ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရာ ပနေတ္ထ သဗ္ဗာပိ ပညာ ‘‘ဉာဏ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သမုဒါစရေယျာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရမေတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ အတ္တုပနာယိကံ ကတွာ အာရောစေယျ။ ဣတ္ထိယာ ဝါတိအာဒိ ပန အာရောစေတဗ္ဗပုဂ္ဂလနိဒဿနံ။ ဧတေသဉှိ အာရောစိတေ အာရောစိတံ ဟောတိ န ဒေဝမာရဗြဟ္မာနံ၊ နာပိ ပေတယက္ခတိရစ္ဆာနဂတာနန္တိ။ ဣတိ ဇာနာမိ ဣတိ ပဿာမီတိ သမုဒါစရဏာကာရနိဒဿနမေတံ။ ပဒဘာဇနေ ပနဿ ‘‘ဇာနာမဟံ ဧတေ ဓမ္မေ၊ ပဿာမဟံ ဧတေ ဓမ္မေ’’တိ ဣဒံ တေသု ဈာနာဒီသု ဓမ္မေသု ဇာနနပဿနာနံ ပဝတ္တိဒီပနံ၊ ‘‘အတ္ထိ စ မေ ဧတေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ အတ္တုပနာယိကဘာဝဒီပနံ ¶ ။

၁၉၈။ တတော အပရေန သမယေနာတိ အာပတ္တိပဋိဇာနနသမယဒဿနမေတံ။ အယံ ပန အာရောစိတက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ။ အာပတ္တိံ ပန အာပန္နော ယသ္မာ ပရေန စောဒိတော ဝါ အစောဒိတော ¶ ဝါ ပဋိဇာနာတိ၊ တသ္မာ ‘‘သမနုဂ္ဂါဟိယမာနော ဝါ အသမနုဂ္ဂါဟိယမာနော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ သမနုဂ္ဂါဟိယမာနေ တာဝ – ကိံ တေ အဓိဂတန္တိ အဓိဂမပုစ္ဆာ၊ ဈာနဝိမောက္ခာဒီသု၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒီသု ဝါ ကိံ တယာ အဓိဂတန္တိ။ ကိန္တိ တေ အဓိဂတန္တိ ဥပါယပုစ္ဆာ။ အယဉှိ ဧတ္ထာဓိပ္ပာယော – ကိံ တယာ အနိစ္စလက္ခဏံ ¶ ဓုရံ ကတွာ အဓိဂတံ၊ ဒုက္ခာနတ္တလက္ခဏေသု အညတရံ ဝါ? ကိံ ဝါ သမာဓိဝသေန အဘိနိဝိသိတွာ၊ ဥဒါဟု ဝိပဿနာဝသေန? တထာ ကိံ ရူပေ အဘိနိဝိသိတွာ၊ ဥဒါဟု အရူပေ? ကိံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ အဘိနိဝိသိတွာ၊ ဥဒါဟု ဗဟိဒ္ဓါတိ? ကဒါ တေ အဓိဂတန္တိ ကာလပုစ္ဆာ။ ပုဗ္ဗဏှမဇ္ဈနှိကာဒီသု ကတရသ္မိံ ကာလေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ကတ္ထ တေ အဓိဂတန္တိ ဩကာသပုစ္ဆာ။ ကတရသ္မိံ ဩကာသေ၊ ကိံ ရတ္တိဋ္ဌာနေ၊ ဒိဝါဋ္ဌာနေ၊ ရုက္ခမူလေ၊ မဏ္ဍပေ၊ ကတရသ္မိံ ဝါ ဝိဟာရေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကတမေ တေ ကိလေသာ ပဟီနာတိ ပဟီနကိလေသပုစ္ဆာ။ ကတရမဂ္ဂဝဇ္ဈာ တဝ ကိလေသာ ပဟီနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီတိ ပဋိလဒ္ဓဓမ္မပုစ္ဆာ။ ပဌမမဂ္ဂါဒီသု ကတမေသံ ဓမ္မာနံ တွံ လာဘီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တသ္မာ ဣဒါနိ စေပိ ကောစိ ဘိက္ခု ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာဓိဂမံ ဗျာကရေယျ၊ န သော ဧတ္တာဝတာဝ သက္ကာတဗ္ဗော။ ဣမေသု ပန ဆသု ဌာနေသု သောဓနတ္ထံ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကိံ တေ အဓိဂတံ၊ ကိံ ဈာနံ၊ ဥဒါဟု ဝိမောက္ခာဒီသု အညတရ’’န္တိ? ယော ဟိ ယေန အဓိဂတော ဓမ္မော၊ သော တဿ ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘ဣဒံ နာမ မေ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကိန္တိ တေ အဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘အနိစ္စလက္ခဏာဒီသု ကိံ ဓုရံ ကတွာ အဋ္ဌတိံသာယ ဝါ အာရမ္မဏေသု ရူပါရူပအဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဒိဘေဒေသု ¶ ဝါ ဓမ္မေသု ကေန မုခေန အဘိနိဝိသိတွာ’’တိ ယော ဟိ ယဿာဘိနိဝေသော၊ သော တဿ ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘အယံ နာမ မေ အဘိနိဝေသော ဧဝံ မယာ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကဒါ တေ အဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘ကိံ ပုဗ္ဗဏှေ၊ ဥဒါဟု မဇ္ဈနှိကာဒီသု အညတရသ္မိံ ကာလေ’’တိ သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတကာလော ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ကာလေ အဓိဂတန္တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကတ္ထ တေ အဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘ကိံ ဒိဝါဋ္ဌာနေ၊ ဥဒါဟု ရတ္တိဋ္ဌာနာဒီသု အညတရသ္မိံ ဩကာသေ’’တိ သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတောကာသော ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ မေ ဩကာသေ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကတမေ တေ ကိလေသာ ပဟီနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘ကိံ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈာ၊ ဥဒါဟု ဒုတိယာဒိမဂ္ဂဝဇ္ဈာ’’တိ သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတမဂ္ဂေန ပဟီနကိလေသာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ သစေ ‘‘ဣမေ နာမ မေ ကိလေသာ ပဟီနာ’’တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ¶ ၊ ‘‘ကိံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ၊ ဥဒါဟု သကဒါဂါမိမဂ္ဂါဒီသု အညတရဿာ’’တိ သဗ္ဗေသံ ဟိ အတ္တနာ အဓိဂတဓမ္မာ ¶ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ သစေ ‘‘ဣမေသံ နာမာဟံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧတ္တာဝတာပိဿ ဝစနံ န သဒ္ဓါတဗ္ဗံ၊ ဗဟုဿုတာ ဟိ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာကုသလာ ဘိက္ခူ ဣမာနိ ဆ ဌာနာနိ သောဓေတုံ သက္ကောန္တိ။

ဣမဿ ပန ဘိက္ခုနော အာဂမနပဋိပဒါ သောဓေတဗ္ဗာ။ ယဒိ အာဂမနပဋိပဒါ န သုဇ္ဈတိ၊ ‘‘ဣမာယ ပဋိပဒါယ လောကုတ္တရဓမ္မော နာမ န လဗ္ဘတီ’’တိ အပနေတဗ္ဗော။ ယဒိ ပနဿ အာဂမနပဋိပဒါ သုဇ္ဈတိ၊ ‘‘ဒီဃရတ္တံ တီသု သိက္ခာသု အပ္ပမတ္တော ဇာဂရိယမနုယုတ္တော စတူသု ပစ္စယေသု အလဂ္ဂေါ အာကာသေ ပါဏိသမေန စေတသာ ဝိဟရတီ’’တိ ပညာယတိ၊ တဿ ဘိက္ခုနော ဗျာကရဏံ ပဋိပဒါယ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒတိ။ ‘‘သေယျထာပိ နာမ ဂင်္ဂေါဒကံ ယမုနောဒကေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒတိ သမေတိ၊ ဧဝမေဝ သုပညတ္တာ တေန ဘဂဝတာ သာဝကာနံ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ ပဋိပဒါ သံသန္ဒတိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပဋိပဒါ စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၉၆) ဝုတ္တသဒိသံ ဟောတိ။

အပိစ ခေါ န ဧတ္တကေနာပိ သက္ကာရော ကာတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဧကစ္စဿ ဟိ ပုထုဇ္ဇနဿာပိ သတော ခီဏာသဝပဋိပတ္တိသဒိသာ ပဋိပဒါ ဟောတိ၊ တသ္မာ သော ဘိက္ခု တေဟိ တေဟိ ဥပါယေဟိ ဥတ္တာသေတဗ္ဗော။ ခီဏာသဝဿ နာမ အသနိယာပိ မတ္ထကေ ¶ ပတမာနာယ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါ န ဟောတိ။ သစဿ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ‘‘န တွံ အရဟာ’’တိ အပနေတဗ္ဗော။ သစေ ပန အဘီရူ အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ ဟုတွာ သီဟော ဝိယ နိသီဒတိ၊ အယံ ဘိက္ခု သမ္ပန္နဝေယျာကရဏော သမန္တာ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီဟိ ပေသိတံ သက္ကာရံ အရဟတီတိ။

ပါပိစ္ဆောတိ ယာ သာ ‘‘ဣဓေကစ္စော ဒုဿီလောဝ သမာနော သီလဝါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိ ဣစ္ဆတီ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၈၅၁) နယေန ဝုတ္တာ ပါပိစ္ဆာ တာယ သမန္နာဂတော။ ဣစ္ဆာပကတောတိ တာယ ပါပိကာယ ဣစ္ဆာယ အပကတော အဘိဘူတော ပါရာဇိကော ဟုတွာ။

ဝိသုဒ္ဓါပေက္ခောတိ အတ္တနော ဝိသုဒ္ဓိံ အပေက္ခမာနော ဣစ္ဆမာနော ပတ္ထယမာနော။ အယဉှိ ယသ္မာ ပါရာဇိကံ အာပန္နော၊ တသ္မာ ဘိက္ခုဘာဝေ ဌတွာ အဘဗ္ဗော ဈာနာဒီနိ အဓိဂန္တုံ၊ ဘိက္ခုဘာဝေါ ဟိဿ သဂ္ဂန္တရာယော စေဝ ဟောတိ မဂ္ဂန္တရာယော စ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သာမညံ ဒုပ္ပရာမဋ္ဌံ နိရယာယုပကဍ္ဎတီ’’တိ ¶ (ဓ။ ပ။ ၃၁၁)။ အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ – ‘‘သိထိလော ဟိ ပရိဗ္ဗာဇော၊ ဘိယျော အာကိရတေ ရဇ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၃၁၃)။ ဣစ္စဿ ဘိက္ခုဘာဝေါ ဝိသုဒ္ဓိ နာမ န ဟောတိ ¶ ။ ယသ္မာ ပန ဂိဟီ ဝါ ဥပါသကော ဝါ အာရာမိကော ဝါ သာမဏေရော ဝါ ဟုတွာ ဒါနသရဏသီလသံဝရာဒီဟိ သဂ္ဂမဂ္ဂံ ဝါ ဈာနဝိမောက္ခာဒီဟိ မောက္ခမဂ္ဂံ ဝါ အာရာဓေတုံ ဘဗ္ဗော ဟောတိ၊ တသ္မာဿ ဂိဟိအာဒိဘာဝေါ ဝိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ဝိသုဒ္ဓိံ အပေက္ခနတော ‘‘ဝိသုဒ္ဓါပေက္ခော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝ စဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဂိဟီ ဝါ ဟောတုကာမော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ ဝဒေယျာတိ ဧဝံ ဘဏေယျ။ ကထံ? ‘‘အဇာနမေဝံ အာဝုသော အဝစံ ဇာနာမိ၊ အပဿံ ပဿာမီ’’တိ။ ပဒဘာဇနေ ပန ‘‘ဧဝံ ဝဒေယျာ’’တိ ဣဒံ ပဒံ အနုဒ္ဓရိတွာဝ ယထာ ဝဒန္တော ‘‘အဇာနမေဝံ အာဝုသော အဝစံ ဇာနာမိ၊ အပဿံ ပဿာမီ’’တိ ဝဒတိ နာမာတိ ဝုစ္စတိ၊ တံ အာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘နာဟံ ဧတေ ဓမ္မေ ဇာနာမီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တုစ္ဆံ မုသာ ဝိလပိန္တိ အဟံ ဝစနတ္ထဝိရဟတော တုစ္ဆံ ဝဉ္စနာဓိပ္ပာယတော မုသာ ဝိလပိံ၊ အဘဏိန္တိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဒဘာဇနေ ပနဿ အညေန ပဒဗျဉ္ဇနေန အတ္ထမတ္တံ ဒဿေတုံ ‘‘တုစ္ဆကံ မယာ ဘဏိတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ပုရိမေ ဥပါဒါယာတိ ပုရိမာနိ တီဏိ ပါရာဇိကာနိ အာပန္နေ ပုဂ္ဂလေ ဥပါဒါယ။ သေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ စ ပါကဋမေဝါတိ။

၁၉၉။ ဧဝံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌသိက္ခာပဒံ ပဒါနုက္ကမေန ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ ဟေဋ္ဌာ ပဒဘာဇနီယမှိ ‘‘ဈာနံ ဝိမောက္ခံ သမာဓိ သမာပတ္တိ ဉာဏဒဿနံ…ပေ… သုညာဂါရေ အဘိရတီ’’တိ ဧဝံ သံခိတ္တေနေဝ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော ဒဿိတော၊ န ဝိတ္ထာရေန အာပတ္တိံ အာရောပေတွာ တန္တိ ဌပိတာ။ သင်္ခေပဒဿိတေ စ အတ္ထေ န သဗ္ဗေ သဗ္ဗာကာရေန နယံ ဂဟေတုံ သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗာကာရေန နယဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပုန တဒေဝ ပဒဘာဇနံ မာတိကာဌာနေ ဌပေတွာ ဝိတ္ထာရတော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဒဿေတွာ အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေတုကာမော ‘‘ဈာနန္တိ ပဌမံ ဈာနံ၊ ဒုတိယံ ဈာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ မေတ္တာဈာနာဒီနိပိ အသုဘဇ္ဈာနာဒီနိပိ အာနာပါနဿတိသမာဓိဇ္ဈာနမ္ပိ လောကိယဇ္ဈာနမ္ပိ လောကုတ္တရဇ္ဈာနမ္ပိ သင်္ဂဟိတမေဝ။ တသ္မာ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိန္တိပိ…ပေ… စတုတ္ထံ ဇ္ဈာနံ၊ မေတ္တာဈာနံ၊ ဥပေက္ခာဈာနံ အသုဘဇ္ဈာနံ အာနာပါနဿတိသမာဓိဇ္ဈာနံ ¶ ၊ လောကိယဇ္ဈာနံ၊ လောကုတ္တရဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ’’န္တိပိ ဘဏန္တော ပါရာဇိကောဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သုဋ္ဌု ¶ မုတ္တော ဝိဝိဓေဟိ ဝါ ကိလေသေဟိ မုတ္တောတိ ဝိမောက္ခော။ သော ပနာယံ ရာဂဒေါသမောဟေဟိ သုညတ္တာ သုညတော။ ရာဂဒေါသမောဟနိမိတ္တေဟိ အနိမိတ္တတ္တာ အနိမိတ္တော။ ရာဂဒေါသမောဟပဏိဓီနံ အဘာဝတော အပ္ပဏိဟိတောတိ ဝုစ္စတိ။ စိတ္တံ သမံ အာဒဟတိ အာရမ္မဏေ ဌပေတီတိ သမာဓိ။ အရိယေဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော သမာပတ္တိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဧတ္ထ စ ဝိမောက္ခတ္တိကေန စ သမာဓိတ္တိကေန စ အရိယမဂ္ဂေါဝ ¶ ဝုတ္တော။ သမာပတ္တိတ္တိကေန ပန ဖလသမာပတ္တိ။ တေသု ယံကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ ပဒံ ဂဟေတွာ ‘‘အဟံ ဣမဿ လာဘီမှီ’’တိ ဘဏန္တော ပါရာဇိကောဝ ဟောတိ။

တိဿော ဝိဇ္ဇာတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု၊ အာသဝါနံ ခယေ ဉာဏန္တိ။ တတ္ထ ဧကိဿာပိ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘အဟံ ဣမိဿာ ဝိဇ္ဇာယ လာဘီမှီ’’တိ ဘဏန္တော ပါရာဇိကော ဟောတိ။ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဝိဇ္ဇာနံ လာဘီမှီ’တိ ဘဏန္တောပိ ‘တိဿန္နံ ဝိဇ္ဇာနံ လာဘီမှီ’တိ ဘဏန္တောပိ ပါရာဇိကော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဂ္ဂဘာဝနာပဒဘာဇနေ ဝုတ္တာ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ လောကုတ္တရာဝ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာ လောကုတ္တရာနံ သတိပဋ္ဌာနာနံ သမ္မပ္ပဓာနာနံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ ဣန္ဒြိယာနံ ဗလာနံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ လာဘီမှီတိ ဝဒတော ပါရာဇိကန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ပန ‘‘သတိပဋ္ဌာနာနံ လာဘီမှီ’တိ ဧဝံ ဧကေကကောဋ္ဌာသဝသေနာပိ ‘ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဿ လာဘီမှီ’တိ ဧဝံ တတ္ထ ဧကေကဓမ္မဝသေနာပိ ဝဒတော ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ တမ္ပိ သမေတိ။ ကသ္မာ? မဂ္ဂက္ခဏုပ္ပန္နေယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ။ ဖလသစ္ဆိကိရိယာယပိ ဧကေကဖလဝသေန ပါရာဇိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ရာဂဿ ပဟာနန္တိအာဒိတ္တိကေ ကိလေသပ္ပဟာနမေဝ ဝုတ္တံ။ တံ ပန ယသ္မာ မဂ္ဂေန ဝိနာ နတ္ထိ၊ တတိယမဂ္ဂေန ဟိ ကာမရာဂဒေါသာနံ ပဟာနံ၊ စတုတ္ထေန မောဟဿ၊ တသ္မာ ‘‘ရာဂေါ မေ ပဟီနော’’တိအာဒီနိ ဝဒတောပိ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ။

ရာဂါ စိတ္တံ ဝိနီဝရဏတာတိအာဒိတ္တိကေ လောကုတ္တရစိတ္တမေဝ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ‘‘ရာဂါ မေ စိတ္တံ ဝိနီဝရဏ’’န္တိအာဒီနိ ဝဒတောပိ ပါရာဇိကမေဝ။

သုညာဂါရပဒဘာဇနေ ¶ ပန ယသ္မာ ဈာနေန အဃဋေတွာ ‘‘သုညာဂါရေ အဘိရမာမီ’’တိ ဝစနမတ္တေန ပါရာဇိကံ နာဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ ‘‘ပဌမေန ဈာနေန သုညာဂါရေ အဘိရတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယော ဈာနေန ဃဋေတွာ ‘‘ဣမိနာ ¶ နာမ ဈာနေန သုညာဂါရေ အဘိရမာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ အယမေဝ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယာ ¶ စ ‘‘ဉာဏ’’န္တိ ဣမဿ ပဒဘာဇနေ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၅၄ အာဒယော) ဝုတ္တာသု အဋ္ဌသု ဝိဇ္ဇာသု ဝိပဿနာဉာဏမနောမယိဒ္ဓိဣဒ္ဓိဝိဓဒိဗ္ဗသောတစေတောပရိယဉာဏဘေဒါ ပဉ္စ ဝိဇ္ဇာ န အာဂတာ၊ တာသု ဧကာ ဝိပဿနာဝ ပါရာဇိကဝတ္ထု န ဟောတိ၊ သေသာ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တသ္မာ ‘‘ဝိပဿနာယ လာဘီမှီ’’တိပိ ‘‘ဝိပဿနာဉာဏဿ လာဘီမှီ’’တိပိ ဝဒတော ပါရာဇိကံ နတ္ထိ။ ဖုဿဒေဝတ္ထေရော ပန ဘဏတိ – ‘‘ဣတရာပိ စတဿော ဝိဇ္ဇာ ဉာဏေန အဃဋိတာ ပါရာဇိကဝတ္ထူ န ဟောန္တိ။ တသ္မာ ‘မနောမယဿ လာဘီမှိ၊ ဣဒ္ဓိဝိဓဿ၊ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊ စေတောပရိယဿ လာဘီမှီ’တိ ဝဒတောပိ ပါရာဇိကံ နတ္ထီ’’တိ။ တံ တဿ အန္တေဝါသိကေဟေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ – ‘‘အာစရိယော န အာဘိဓမ္မိကော ဘုမ္မန္တရံ န ဇာနာတိ၊ အဘိညာ နာမ စတုတ္ထဇ္ဈာနပါဒကောဝ မဟဂ္ဂတဓမ္မော၊ ဈာနေနေဝ ဣဇ္ဈတိ။ တသ္မာ မနောမယဿ လာဘီမှီ’တိ ဝါ ‘မနောမယဉာဏဿ လာဘီမှီ’တိ ဝါ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ဝဒတု ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ နိဗ္ဗာနံ ပါဠိယာ အနာဂတံ၊ အထ ခေါ ‘‘နိဗ္ဗာနံ မေ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘သစ္ဆိကတ’’န္တိ ဝါ ဝဒတော ပါရာဇိကမေဝ။ ကသ္မာ? နိဗ္ဗာနဿ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရတ္တာ။ တထာ ‘‘စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိံ ပဋိဝိဒ္ဓါနိ မယာ’’တိ ဝဒတောပိ ပါရာဇိကမေဝ။ ကသ္မာ? သစ္စပ္ပဋိဝေဓောတိ ဟိ မဂ္ဂဿ ပရိယာယဝစနံ။ ယသ္မာ ပန ‘‘တိဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ ကာမာဝစရကုသလတော စတူသု ဉာဏသမ္ပယုတ္တေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကြိယတော စတူသု ဉာဏသမ္ပယုတ္တေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ ဧတေသု စေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စတူသု မဂ္ဂေသု စတူသု ဖလေသု စ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၇၄၆) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ‘‘ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါယ လာဘီမှီ’’တိ ဝါ၊ ‘‘နိရုတ္တိ…ပေ… ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါယ ¶ လာဘီမှီ’’တိ ဝါ ‘‘လောကိယအတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါယ လာဘီမှီ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေပိ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ။ ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါနံ လာဘီမှီ’’တိ ဝုတ္တေ န တာဝ သီသံ ဩတရတိ။ ‘‘လောကုတ္တရအတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါယ လာဘီမှီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပါရာဇိကံ ဟောတိ။ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ ပန အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တောမှီတိ အဝိသေသေနာပိ ဝဒတော ¶ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယမ္ပိ ‘‘န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧတ္တာဝတာ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ ဧတ္တာဝတာ သီသံ န ဩတရတိ၊ ဧတ္တာဝတာ န ပါရာဇိက’’န္တိ ဝိစာရိတတ္တာ န သက္ကာ အညံ ပမာဏံ ကာတုန္တိ။

‘‘နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ‘‘လာဘီမှာဟံ တဿာ’’တိ ဝါ ဝဒတောပိ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? နိရောဓသမာပတ္တိယာ နေဝ လောကိယတ္တာ န လောကုတ္တရတ္တာတိ။ သစေ ပနဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘နိရောဓံ နာမ အနာဂါမီ ဝါ ခီဏာသဝေါ ဝါ သမာပဇ္ဇတိ၊ တေသံ မံ အညတရောတိ ဇာနိဿတီ’’တိ ဗျာကရောတိ၊ သော စ နံ တထာ ဇာနာတိ၊ ပါရာဇိကန္တိ မဟာပစ္စရိသင်္ခေပဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ တံ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘အတီတဘဝေ ¶ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ သောတာပန္နောမှီ’’တိ ဝဒတောပိ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ။ အတီတက္ခန္ဓာနဉှိ ပရာမဋ္ဌတ္တာ သီသံ န ဩတရတီတိ။ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အတီတေ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီမှီ’’တိ ဝဒတော ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ ကုပ္ပဓမ္မတ္တာ ဣဓ ပန ‘‘အတ္ထိ အကုပ္ပဓမ္မတ္တာတိ ကေစိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ တတ္ထေဝ ‘‘အတီတတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ကထေန္တဿ ပါရာဇိကံ န ဟောတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ကထေန္တဿေဝ ဟောတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တံ။

၂၀၀။ ဧဝံ ဈာနာဒီနိ ဒသ မာတိကာပဒါနိ ဝိတ္ထာရေတွာ ဣဒါနိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဥလ္လပန္တော ယံ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒံ ဘဏတိ၊ တဿ အင်္ဂံ ဒဿေတွာ တဿေဝ ဝိတ္ထာရဿ ဝသေန စက္ကပေယျာလံ ဗန္ဓန္တော ဥလ္လပနာကာရဉ္စ အာပတ္တိဘေဒဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘တီဟာကာရေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုဒ္ဓိကဝါရော ဝတ္တုကာမဝါရော ပစ္စယပဋိသံယုတ္တဝါရောတိ တယော မဟာဝါရာ။ တေသု ¶ သုဒ္ဓိကဝါရေ ပဌမဇ္ဈာနံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ မောဟာ စိတ္တံ ဝိနီဝရဏပဒံ၊ တာဝ ဧကမေကသ္မိံ ပဒေ သမာပဇ္ဇိံ၊ သမာပဇ္ဇာမိ၊ သမာပန္နော၊ လာဘီမှိ၊ ဝသီမှိ၊ သစ္ဆိကတံ မယာတိ ဣမေသု ဆသု ပဒေသု ဧကမေကံ ပဒံ တီဟာကာရေဟိ၊ စတူဟိ၊ ပဉ္စဟိ၊ ဆဟိ၊ သတ္တဟာကာရေဟီတိ ဧဝံ ပဉ္စက္ခတ္တုံ ယောဇေတွာ သုဒ္ဓိကနယော နာမ ဝုတ္တော။ တတော ပဌမဉ္စ ဈာနံ၊ ဒုတိယဉ္စ ဈာနန္တိ ဧဝံ ပဌမဇ္ဈာနေန သဒ္ဓိံ ဧကမေကံ ¶ ပဒံ ဃဋေန္တေန သဗ္ဗပဒါနိ ဃဋေတွာ တေနေဝ ဝိတ္ထာရေန ခဏ္ဍစက္ကံ နာမ ဝုတ္တံ။ တဉှိ ပုန အာနေတွာ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ န ယောဇိတံ၊ တသ္မာ ‘‘ခဏ္ဍစက္က’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တတော ဒုတိယဉ္စ ဈာနံ၊ တတိယဉ္စ ဈာနန္တိ ဧဝံ ဒုတိယဇ္ဈာနေန သဒ္ဓိံ ဧကမေကံ ပဒံ ဃဋေတွာ ပုန အာနေတွာ ပဌမဇ္ဈာနေန သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓိတွာ တေနေဝ ဝိတ္ထာရေန ဗဒ္ဓစက္ကံ နာမ ဝုတ္တံ။ တတော ယထာ ဒုတိယဇ္ဈာနေန သဒ္ဓိံ၊ ဧဝံ တတိယဇ္ဈာနာဒီဟိပိ သဒ္ဓိံ၊ ဧကမေကံ ပဒံ ဃဋေတွာ ပုန အာနေတွာ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓိတွာ တေနေဝ ဝိတ္ထာရေန အညာနိပိ ဧကူနတိံသ ဗဒ္ဓစက္ကာနိ ဝတွာ ဧကမူလကနယော နိဋ္ဌာပိတော။ ပါဌော ပန သင်္ခေပေန ဒဿိတော၊ သော အသမ္မုယှန္တေန ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယထာ စ ဧကမူလကော၊ ဧဝံ ဒုမူလကာဒယောပိ သဗ္ဗမူလကပရိယောသာနာ စတုန္နံ သတာနံ ဥပရိ ပဉ္စတိံသ နယာ ဝုတ္တာ။ သေယျထိဒံ – ဒွိမူလကာ ဧကူနတိံသ၊ တိမူလကာ အဋ္ဌဝီသ၊ စတုမူလကာ သတ္တဝီသ၊ ဧဝံ ပဉ္စမူလကာဒယောပိ ဧကေကံ ဦနံ ကတွာ ယာဝ တိံသမူလကာ၊ တာဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပါဌေ ပန တေသံ နာမမ္ပိ သင်္ခိပိတွာ ‘‘ဣဒံ သဗ္ဗမူလက’’န္တိ တိံသမူလကနယော ဧကော ဒဿိတော။ ယသ္မာ စ သုညာဂါရပဒံ ဈာနေန အဃဋိတံ သီသံ န ဩတရတိ၊ တသ္မာ တံ အနာမသိတွာ ¶ မောဟာ စိတ္တံ ¶ ဝိနီဝရဏပဒပရိယောသာနာယေဝ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇနာ ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိ ပဋိပါဋိယာ ဝါ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝါ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီဟိ ဃဋေတွာ ဝါ အဃဋေတွာ ဝါ သမာပဇ္ဇိန္တိအာဒိနာ နယေန ဥလ္လပတော မောက္ခော နတ္ထိ၊ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိယေဝါတိ။

ဣမဿ အတ္ထဿ ဒဿနဝသေန ဝုတ္တေ စ ပနေတသ္မိံ သုဒ္ဓိကမဟာဝါရေ အယံ သင်္ခေပတော အတ္ထဝဏ္ဏနာ – တီဟာကာရေဟီတိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒဿ အင်္ဂဘူတေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ။ ပုဗ္ဗေဝဿ ဟောတီတိ ပုဗ္ဗဘာဂေယေဝ အဿ ပုဂ္ဂလဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘မုသာ ဘဏိဿ’’န္တိ။ ဘဏန္တဿ ဟောတီတိ ဘဏမာနဿ ဟောတိ။ ဘဏိတဿ ဟောတီတိ ဘဏိတေ အဿ ဟောတိ၊ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တသ္မိံ ဝုတ္တေ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဘဏိတဿာတိ ဝုတ္တဝတော နိဋ္ဌိတဝစနဿ ဟောတီတိ။ ယော ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ ဇာနာတိ၊ ဘဏန္တောပိ ဇာနာတိ၊ ပစ္ဆာပိ ဇာနာတိ၊ ‘‘မုသာ မယာ ဘဏိတ’’န္တိ သော ‘‘ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ’’န္တိ ဘဏန္တော ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဒဿိတော။ ကိဉ္စာပိ ဒဿိတော၊ အထ ခေါ အယမေတ္ထ ဝိသေသော – ပုစ္ဆာ တာဝ ဟောတိ ‘‘‘မုသာ ဘဏိဿ’န္တိ ပုဗ္ဗဘာဂေါ အတ္ထိ၊ ‘မုသာ မယာ ဘဏိတ’န္တိ ပစ္ဆာဘာဂေါ နတ္ထိ၊ ဝုတ္တမတ္တမေဝ ဟိ ကောစိ ပမုဿတိ၊ ကိံ တဿ ပါရာဇိကံ ဟောတိ၊ န ဟောတီ’’တိ? သာ ဧဝံ အဋ္ဌကထာသု ဝိဿဇ္ဇိတာ – ပုဗ္ဗဘာဂေ ‘‘မုသာ ဘဏိဿ’’န္တိ စ ဘဏန္တဿ ¶ ‘‘မုသာ ဘဏာမီ’’တိ စ ဇာနတော ပစ္ဆာဘာဂေ ‘‘မုသာ မယာ ဘဏိတ’’န္တိ န သက္ကာ န ဘဝိတုံ။ သစေပိ န ဟောတိ ပါရာဇိကမေဝ။ ပုရိမမေဝ ဟိ အင်္ဂဒွယံ ပမာဏံ။ ယဿာပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ‘‘မုသာ ဘဏိဿ’’န္တိ အာဘောဂေါ နတ္ထိ၊ ဘဏန္တော ပန ‘‘မုသာ ဘဏာမီ’’တိ ဇာနာတိ၊ ဘဏိတေပိ ‘‘မုသာ မယာ ဘဏိတ’’န္တိ ဇာနာတိ၊ သော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ဟိ ပမာဏတရော။ တသ္မိံ အသတိ ဒဝါ ဘဏိတံ ဝါ ရဝါ ဘဏိတံ ဝါ ဟောတီ’’တိ။

ဧတ္ထ စ တံဉာဏတာ စ ဉာဏသမောဓာနဉ္စ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗံ။ တံဉာဏတာ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗာတိ ¶ ယေန စိတ္တေန ‘‘မုသာ ဘဏိဿ’’န္တိ ဇာနာတိ၊ တေနေဝ ‘‘မုသာ ဘဏာမီ’’တိ စ ‘‘မုသာ မယာ ဘဏိတ’’န္တိ စ ဇာနာတီတိ ဧဝံ ဧကစိတ္တေနေဝ တီသု ခဏေသု ဇာနာတီတိ အယံ တံညဏတာ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗာ၊ န ဟိ သက္ကာ တေနေဝ စိတ္တေန တံ စိတ္တံ ဇာနိတုံ ယထာ န သက္ကာ တေနေဝ အသိနာ သော အသိ ဆိန္ဒိတုန္တိ။ ပုရိမံ ပုရိမံ ပန စိတ္တံ ပစ္ဆိမဿ ပစ္ဆိမဿ စိတ္တဿ တထာ ဥပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟုတွာ နိရုဇ္ဈတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ပမာဏံ ပုဗ္ဗဘာဂေါဝ၊ တသ္မိံ သတိ န ဟေဿတိ၊

သေသဒွယန္တိ နတ္ထေတ၊ မိတိ ဝါစာ တိဝင်္ဂိကာ’’တိ။

‘‘ဉာဏသမောဓာနံ ¶ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတာနိ တီဏိ စိတ္တာနိ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ န ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ဣဒဉှိ စိတ္တံ နာမ –

အနိရုဒ္ဓမှိ ပဌမေ၊ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပစ္ဆိမံ၊

နိရန္တရုပ္ပဇ္ဇနတော၊ ဧကံ ဝိယ ပကာသတိ။

ဣတော ပရံ ပန ယွာယံ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ’’န္တိ သမ္ပဇာနမုသာ ဘဏတိ၊ ယသ္မာ သော ‘‘နတ္ထိ မေ ပဌမံ ဈာန’’န္တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ၊ တဿ ဟိ အတ္ထေဝါယံ လဒ္ဓိ။ တထာ ‘‘နတ္ထိ မေ ပဌမံ ဈာန’’န္တိ ဧဝမဿ ခမတိ စေဝ ရုစ္စတိ စ။ ဧဝံသဘာဝမေဝ စဿ စိတ္တံ ‘‘နတ္ထိ မေ ပဌမံ ဈာန’’န္တိ။ ယဒါ ပန မုသာ ဝတ္တုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ တံ ဒိဋ္ဌိံ ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ သဟ ခန္တိံ ဝါ ဒိဋ္ဌိခန္တီဟိ သဒ္ဓိံ ရုစိံ ဝါ၊ ဒိဋ္ဌိခန္တိရုစီဟိ သဒ္ဓိံ ဘာဝံ ဝါ ဝိနိဓာယ နိက္ခိပိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အဘူတံ ကတွာ ဘဏတိ၊ တသ္မာ တေသမ္ပိ ဝသေန အင်္ဂဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘စတူဟာကာရေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိဝါရေ စ ‘‘အဋ္ဌင်္ဂိကော ¶ မုသာဝါဒေါ’’တိ (ပဋိ။ ၃၂၈) ဝုတ္တတ္တာ တတ္ထ အဓိပ္ပေတာယ သညာယ သဒ္ဓိံ အညောပိ ဣဓ ‘‘အဋ္ဌဟာကာရေဟီ’’တိ ဧကော ¶ နယော ယောဇေတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ဝိနိဓာယ ဒိဋ္ဌိန္တိ ဗလဝဓမ္မဝိနိဓာနဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ ဝိနိဓာယ ခန္တိန္တိအာဒီနိ တတော ဒုဗ္ဗလဒုဗ္ဗလာနံ ဝိနိဓာနဝသေန။ ဝိနိဓာယ သညန္တိ ဣဒံ ပနေတ္ထ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလဓမ္မဝိနိဓာနံ။ သညာမတ္တမ္ပိ နာမ အဝိနိဓာယ သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယသ္မာ ပန ‘‘သမာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိအာဒိနာ အနာဂတဝစနေန ပါရာဇိကံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘သမာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒီနိ အတီတဝတ္တမာနပဒါနေဝ ပါဌေ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၂၀၇။ ဣတော ပရံ သဗ္ဗမ္ပိ ဣမသ္မိံ သုဒ္ဓိကမဟာဝါရေ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ န ဟေတ္ထ တံ အတ္ထိ – ယံ ဣမိနာ ဝိနိစ္ဆယေန န သက္ကာ ဘဝေယျ ဝိညာတုံ၊ ဌပေတွာ ကိလေသပ္ပဟာနပဒဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ရာဂေါ မေ စတ္တော ဝန္တော’’တိအာဒီနံ ပဒါနံ အတ္ထံ။ သွာယံ ဝုစ္စတိ – ဧတ္ထ ဟိ စတ္တောတိ ဣဒံ သကဘာဝပရိစ္စဇနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝန္တောတိ ဣဒံ ပုန အနာဒိယနဘာဝဒဿနဝသေန။ မုတ္တောတိ ဣဒံ သန္တတိတော ဝိမောစနဝသေန။ ပဟီနောတိ ဣဒံ မုတ္တဿာပိ ကွစိ အနဝဋ္ဌာနဒဿနဝသေန။ ပဋိနိဿဋ္ဌောတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ အာဒိန္နပုဗ္ဗဿ ပဋိနိဿဂ္ဂဒဿနဝသေန။ ဥက္ခေဋိတောတိ ဣဒံ အရိယမဂ္ဂေန ဥတ္တာသိတတ္တာ ပုန အနလ္လီယနဘာဝဒဿနဝသေန။ သွာယမတ္ထော သဒ္ဒသတ္ထတော ပရိယေသိတဗ္ဗော ¶ ။ သမုက္ခေဋိတောတိ ဣဒံ သုဋ္ဌု ဥတ္တာသေတွာ အဏုသဟဂတဿာပိ ပုန အနလ္လီယနဘာဝဒဿနဝသေန ဝုတ္တန္တိ။

၂၁၅။ ဝတ္တုကာမဝါရေပိ ‘‘တီဟာကာရေဟီ’’တိအာဒီနံ အတ္ထော၊ ဝါရပေယျာလပ္ပဘေဒေါ စ သဗ္ဗော ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေဝလဉှိ ယံ ‘‘မယာ ဝိရဇ္ဈိတွာ အညံ ဝတ္တုကာမေန အညံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ နတ္ထိ မယှံ အာပတ္တီ’’တိ ဧဝံ ဩကာသဂဝေသကာနံ ပါပပုဂ္ဂလာနံ ဩကာသနိသေဓနတ္ထံ ဝုတ္တော။ ယထေဝ ဟိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝတ္တုကာမော ‘‘ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒီသု သိက္ခာပစ္စက္ခာနပဒေသု ယံ ဝါ တံ ဝါ ဝဒန္တောပိ ခေတ္တေ ဩတိဏ္ဏတ္တာ သိက္ခာပစ္စက္ခာတကောဝ ¶ ဟောတိ၊ ဧဝံ ¶ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မပဒေသု ယံကိဉ္စိ ဧကံ ဝတ္တုကာမော တတော အညံ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဝဒန္တောပိ ခေတ္တေ ဩတိဏ္ဏတ္တာ ပါရာဇိကောဝ ဟောတိ။ သစေ ယဿ ဝဒတိ၊ သော တမတ္ထံ တင်္ခဏညေဝ ဇာနာတိ။ ဇာနနလက္ခဏဉ္စေတ္ထ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အယံ ပန ဝိသေသော – သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ သီသံ န ဩတရတိ။ ဣဒံ အဘူတာရောစနံ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယပိ ဩတရတိ။ ယော ဟိ ဟတ္ထဝိကာရာဒီဟိပိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂစောပနေဟိ အဘူတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဝိညတ္တိပထေ ဌိတဿ ပုဂ္ဂလဿ အာရောစေတိ၊ သော စ တမတ္ထံ ဇာနာတိ၊ ပါရာဇိကောဝ ဟောတိ။ အထ ပန ယဿ အာရောစေတိ၊ သော န ဇာနာတိ ‘‘ကိ အယံ ဘဏတီ’’တိ၊ သံသယံ ဝါ အာပဇ္ဇတိ၊ စိရံ ဝီမံသိတွာ ဝါ ပစ္ဆာ ဇာနာတိ၊ အပ္ပဋိဝိဇာနန္တော ဣစ္စေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ အပ္ပဋိဝိဇာနန္တဿ ဝုတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတိ။ ယော ပန ဈာနာဒီနိ အတ္တနော အဓိဂမဝသေန ဝါ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒိဝသေန ဝါ န ဇာနာတိ၊ ကေဝလံ ဈာနန္တိ ဝါ ဝိမောက္ခောတိ ဝါ ဝစနမတ္တမေဝ သုတံ ဟောတိ၊ သောပိ တေန ဝုတ္တေ ‘‘ဈာနံ ကိရ သမာပဇ္ဇိန္တိ ဧသ ဝဒတီ’’တိ ယဒိ ဧတ္တကမတ္တမ္ပိ ဇာနာတိ၊ ဇာနာတိစ္စေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တဿ ဝုတ္တေ ပါရာဇိကမေဝ။ သေသော ဧကဿ ဝါ ဒွိန္နံ ဝါ ဗဟူနံ ဝါ နိယမိတာနိယမိတဝသေန ဝိသေသော သဗ္ဗော သိက္ခာပစ္စက္ခာနကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

၂၂၀။ ပစ္စယပဋိသံယုတ္တဝါရေပိ ¶ – သဗ္ဗံ ဝါရပေယျာလဘေဒံ ပုဗ္ဗေ အာဂတပဒါနဉ္စ အတ္ထံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဉတွာ ပါဠိက္ကမော တာဝ ဧဝံ ဇာနိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသိ၊ ယော တေ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ ယော တေ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ ယော တေ သေနာသနံ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ ယော တေ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပရိဘုဉ္ဇီ’’တိ ဣမေ ပဉ္စ ပစ္စတ္တဝစနဝါရာ၊ ‘‘ယေန တေ ဝိဟာရော ပရိဘုတ္တော’’တိအာဒယော ပဉ္စ ကရဏဝစနဝါရာ၊ ‘‘ယံ တွံ အာဂမ္မ ဝိဟာရံ အဒါသီ’’တိအာဒယော ပဉ္စ ဥပယောဂဝစနဝါရာ ဝုတ္တာ ¶ ၊ တေသံ ဝသေန ဣဓ ဝုတ္တေန သုညာဂါရပဒေန သဒ္ဓိံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေသု ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု သဗ္ဗပဒေသု ¶ ဝါရပေယျာလဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ၊ ယေန တေ ဝိဟာရော၊ ယံ တွံ အာဂမ္မ ဝိဟာရ’’န္တိ ဧဝံ ပရိယာယေန ဝုတ္တတ္တာ ပန ‘‘အဟ’’န္တိ စ အဝုတ္တတ္တာ ပဋိဝိဇာနန္တဿ ဝုတ္တေပိ ဣဓ ထုလ္လစ္စယံ၊ အပဋိဝိဇာနန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။

ဧဝံ ဝိတ္ထာရဝသေန အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အနာပတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘အနာပတ္တိ အဓိမာနေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဓိမာနေနာတိ အဓိဂတမာနေန သမုဒါစရန္တဿ အနာပတ္တိ။ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿာတိ ကောဟညေ ဣစ္ဆာစာရေ အဌတွာ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿ သဗြဟ္မစာရီနံ သန္တိကေ အညံ ဗျာကရောန္တဿ အနာပတ္တိ။ ဥမ္မတ္တကာဒယော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယာဧဝ။ ဣဓ ပန အာဒိကမ္မိကာ ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယာ ဘိက္ခူ။ တေသံ အနာပတ္တီတိ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒံ သိက္ခာပဒံ တိသမုဋ္ဌာနံ – ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ အာရောစေန္တဿ ကာယစိတ္တတော၊ ဝစီဘေဒေန အာရောစေန္တဿ ဝါစာစိတ္တတော၊ ဥဘယံ ကရောန္တဿ ကာယဝါစာစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ။ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ တိဝေဒနံ ဟသန္တောပိ ဟိ သောမနဿိကော ဥလ္လပတိ ဘာယန္တောပိ မဇ္ဈတ္တောပီတိ။

၂၂၃။ ဝိနီတဝတ္ထူသု – အဓိမာနဝတ္ထု အနုပညတ္တိယံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒုတိယဝတ္ထုသ္မိံ ¶ – ပဏိဓာယာတိ ပတ္ထနံ ကတွာ။ ဧဝံ မံ ဇနော သမ္ဘာဝေဿတီတိ ဧဝံ အရညေ ဝသန္တံ မံ ဇနော အရဟတ္တေ ဝါ သေက္ခဘူမိယံ ဝါ သမ္ဘာဝေဿတိ၊ တတော လောကဿ သက္ကတော ဘဝိဿာမိ ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတောတိ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧဝံ ပဏိဓာယ ‘‘အရညေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တဿ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ။ တထာ အရညေ ကုဋိကရဏစင်္ကမနနိသီဒနနိဝါသနပါဝုရဏာဒီသု သဗ္ဗကိစ္စေသု ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ တသ္မာ ဧဝံ ¶ အရညေ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝသန္တော ဟိ သမ္ဘာဝနံ လဘတု ဝါ မာ ဝါ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ယော ပန သမာဒိန္နဓုတင်္ဂေါ ¶ ‘‘ဓုတင်္ဂံ ရက္ခိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဂါမန္တေ မေ ဝသတော စိတ္တံ ဝိက္ခိပတိ၊ အရညံ သပ္ပာယ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဝါ ‘‘အဒ္ဓါ အရညေ တိဏ္ဏံ ဝိဝေကာနံ အညတရံ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘အရညံ ပဝိသိတွာ အရဟတ္တံ အပါပုဏိတွာ န နိက္ခမိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘အရညဝါသော နာမ ဘဂဝတာ ပသတ္ထော၊ မယိ စ အရညေ ဝသန္တေ ဗဟူ သဗြဟ္မစာရိနော ဂါမန္တံ ဟိတွာ အာရညကာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဝါ ဧဝံ အနဝဇ္ဇဝါသံ ဝသိတုကာမော ဟောတိ၊ တေန ဝသိတဗ္ဗံ။

တတိယဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ – ‘‘အဘိက္ကန္တာဒီနိ သဏ္ဌပေတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမီ’’တိ နိဝါသနပါရုပနကိစ္စတော ပဘုတိ ယာဝ ဘောဇနပရိယောသာနံ တာဝ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ သမ္ဘာဝနံ လဘတု ဝါ မာ ဝါ ဒုက္ကဋမေဝ။ ခန္ဓကဝတ္တသေခိယဝတ္တပရိပူရဏတ္ထံ ပန သဗြဟ္မစာရီနံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနတ္ထံ ဝါ ပါသာဒိကေဟိ အဘိက္ကမပဋိက္ကမာဒီဟိ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော အနုပဝဇ္ဇော ဝိညူနန္တိ။

စတုတ္ထပဉ္စမဝတ္ထူသု – ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘အဟ’’န္တိ အဝုတ္တတ္တာ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ။ အတ္တုပနာယိကမေဝ ဟိ သမုဒါစရန္တဿ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ။

ပဏိဓာယ စင်္ကမီတိအာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနေဝ။

သံယောဇနဝတ္ထုသ္မိံ – သံယောဇနာ ပဟီနာတိပိ ‘‘ဒသ သံယောဇနာ ပဟီနာ’’တိပိ ‘‘ဧကံ သံယောဇနံ ပဟီန’’န္တိပိ ဝဒတော ကိလေသပ္ပဟာနမေဝ အာရောစိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပါရာဇိကံ။

၂၂၄။ ရဟောဝတ္ထူသု – ရဟော ဥလ္လပတီတိ ‘‘ရဟောဂတော အရဟာ အဟ’’န္တိ ဝဒတိ၊ န မနသာ စိန္တိတမေဝ ကရောတိ။ တေနေတ္ထ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။

ဝိဟာရဝတ္ထု ¶ ဥပဋ္ဌာနဝတ္ထု စ ဝုတ္တနယမေဝ။

၂၂၅။ န ဒုက္ကရဝတ္ထုသ္မိံ – တဿ ဘိက္ခုနော အယံ လဒ္ဓိ – ‘‘အရိယပုဂ္ဂလာဝ ဘဂဝတော သာဝကာ’’တိ။ တေနာဟ – ‘‘ယေ ခေါ တေ ဘဂဝတော သာဝကာ တေ ဧဝံ ဝဒေယျု’’န္တိ။ ယသ္မာ စဿ အယမဓိပ္ပာယော – ‘‘သီလဝတာ ¶ အာရဒ္ဓဝိပဿကေန န ဒုက္ကရံ အညံ ဗျာကာတုံ၊ ပဋိဗလော သော အရဟတ္တံ ပါပုဏိတု’’န္တိ။ တသ္မာ ‘‘အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယော အဟ’’န္တိ အာဟ။

ဝီရိယဝတ္ထုသ္မိံ ¶ အာရာဓနီယောတိ သက္ကာ အာရာဓေတုံ သမ္ပာဒေတုံ နိဗ္ဗတ္တေတုန္တိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

မစ္စုဝတ္ထုသ္မိံ သော ဘိက္ခု ‘‘ယဿ ဝိပ္ပဋိသာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော ဘာယေယျ။ မယှံ ပန အဝိပ္ပဋိသာရဝတ္ထုကာနိ ပရိသုဒ္ဓါနိ သီလာနိ၊ သွာဟံ ကိံ မရဏဿ ဘာယိဿာမီ’’တိ ဧတမတ္ထဝသံ ပဋိစ္စ ‘‘နာဟံ အာဝုသော မစ္စုနော ဘာယာမီ’’တိ အာဟ။ တေနဿ အနာပတ္တိ။

ဝိပ္ပဋိသာရဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ တတော ပရာနိ တီဏိ ဝတ္ထူနိ ဝီရိယဝတ္ထုသဒိသာနေဝ။

ဝေဒနာဝတ္ထူသုပဌမသ္မိံ တာဝ သော ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါနဗလေန အဓိဝါသနခန္တိယံ ဌတွာ ‘‘နာဝုသော သက္ကာ ယေန ဝါ တေန ဝါ အဓိဝါသေတု’’န္တိ အာဟ။ တေနဿ အနာပတ္တိ။

ဒုတိယေ ပန အတ္တုပနာယိကံ အကတွာ ‘‘နာဝုသော သက္ကာ ပုထုဇ္ဇနေနာ’’တိ ပရိယာယေန ဝုတ္တတ္တာ ထုလ္လစ္စယံ။

၂၂၆။ ဗြာဟ္မဏဝတ္ထူသုသော ကိရ ဗြာဟ္မဏော န ကေဝလံ ‘‘အာယန္တု ဘောန္တော အရဟန္တော’’တိ အာဟ။ ယံ ယံ ပနဿ ဝစနံ မုခတော နိဂ္ဂစ္ဆတိ၊ သဗ္ဗံ ‘‘အရဟန္တာနံ အာသနာနိ ပညပေထ၊ ပါဒေါဒကံ ဒေထ၊ အရဟန္တော ပါဒေ ဓောဝန္တူ’’တိ အရဟန္တဝါဒပဋိသံယုတ္တံယေဝ။ တံ ပနဿ ပသာဒဘညံ သဒ္ဓါစရိတတ္တာ အတ္တနော သဒ္ဓါဗလေန သမုဿာဟိတဿ ဝစနံ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပသာဒဘညေ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ဝုစ္စမာနေန ပန ဘိက္ခုနာ န ဟဋ္ဌတုဋ္ဌေနေဝ ပစ္စယာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ ‘‘အရဟတ္တသမ္ပာပိကံ ပဋိပဒံ ပရိပူရေဿာမီ’’တိ ဧဝံ ယောဂေါ ကရဏီယောတိ။

အညဗျာကရဏဝတ္ထူနိသံယောဇနဝတ္ထုသဒိသာနေဝ။ အဂါရဝတ္ထုသ္မိံ သော ဘိက္ခု ဂိဟိဘာဝေ အနတ္ထိကတာယ ¶ အနပေက္ခတာယ ‘‘အဘဗ္ဗော ခေါ အာဝုသော မာဒိသော’’တိ အာဟ၊ န ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယေန။ တေနဿ အနာပတ္တိ။

၂၂၇။ အာဝဋကာမဝတ္ထုသ္မိံ ¶ သော ဘိက္ခု ဝတ္ထုကာမေသု စ ကိလေသကာမေသု စ လောကိယေနေဝ အာဒီနဝဒဿနေန နိရပေက္ခော။ တသ္မာ ‘‘အာဝဋာ မေ အာဝုသော ကာမာ’’တိ အာဟ။ တေနဿ အနာပတ္တိ။ ဧတ္ထ စ အာဝဋာတိ ¶ အာဝါရိတာ နိဝါရိတာ၊ ပဋိက္ခိတ္တာတိ အတ္ထော။

အဘိရတိဝတ္ထုသ္မိံ သော ဘိက္ခု သာသနေ အနုက္ကဏ္ဌိတဘာဝေန ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီသု စ အဘိရတဘာဝေန ‘‘အဘိရတော အဟံ အာဝုသော ပရမာယ အဘိရတိယာ’’တိ အာဟ၊ န ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယေန။ တေနဿ အနာပတ္တိ။

ပက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ယော ဣမမှာ အာဝါသာ ပဌမံ ပက္ကမိဿတီတိ ဧဝံ အာဝါသံ ဝါ မဏ္ဍပံ ဝါ သီမံ ဝါ ယံကိဉ္စိ ဌာနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကတာယ ကတိကာယ ယော ‘‘မံ အရဟာတိ ဇာနန္တူ’’တိ တမှာ ဌာနာ ပဌမံ ပက္ကမတိ၊ ပါရာဇိကော ဟောတိ။ ယော ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝါ ကိစ္စေန မာတာပိတူနံ ဝါ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဘိက္ခာစာရတ္ထံ ဝါ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာနံ ဝါ အတ္ထာယ အညေန ဝါ တာဒိသေန ကရဏီယေန တံ ဌာနံ အတိက္ကမိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေပိဿ ဧဝံ ဂတဿ ပစ္ဆာ ဣစ္ဆာစာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ‘‘န ဒါနာဟံ တတ္ထ ဂမိဿာမိ ဧဝံ မံ အရဟာတိ သမ္ဘာဝေဿန္တီ’’တိ အနာပတ္တိယေဝ။

ယောပိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တံ ဌာနံ ပတွာ သဇ္ဈာယမနသိကာရာဒိဝသေန အညဝိဟိတော ဝါ ဟုတွာ စောရာဒီဟိ ဝါ အနုဗဒ္ဓါ မေဃံ ဝါ ဥဋ္ဌိတံ ဒိသွာ အနောဝဿကံ ပဝိသိတုကာမော တံ ဌာနံ အတိက္ကမတိ၊ အနာပတ္တိ။ ယာနေန ဝါ ဣဒ္ဓိယာ ဝါ ဂစ္ဆန္တောပိ ပါရာဇိကံ နာပဇ္ဇတိ၊ ပဒဂမနေနေဝ အာပဇ္ဇတိ။ တမ္ပိ ယေဟိ သဟ ကတိကာ ကတာ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ အပုဗ္ဗံအစရိမံ ဂစ္ဆန္တော နာပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တာ ဟိ သဗ္ဗေပိ အညမညံ ရက္ခန္တိ။ သစေပိ မဏ္ဍပရုက္ခမူလာဒီသု ကိဉ္စိ ဌာနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘ယော ဧတ္ထ နိသီဒတိ ဝါ စင်္ကမတိ ဝါ၊ တံ အရဟာတိ ဇာနိဿာမ’’ ပုပ္ဖာနိ ဝါ ဌပေတွာ ‘‘ယော ဣမာနိ ဂဟေတွာ ပူဇံ ကရိဿတိ၊ တံ အရဟာတိ ဇာနိဿာမာ’’တိအာဒိနာ နယေန ကတိကာ ကတာ ဟောတိ၊ တတြာပိ ဣစ္ဆာစာရဝသေန တထာ ကရောန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ။ သစေပိ ဥပါသကေန အန္တရာမဂ္ဂေ ဝိဟာရော ဝါ ကတော ဟောတိ၊ စီဝရာဒီနိ ဝါ ဌပိတာနိ ဟောန္တိ၊ ‘‘ယေ အရဟန္တော တေ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တု၊ စီဝရာဒီနိ စ ဂဏှန္တူ’’တိ။ တတြာပိ ဣစ္ဆာစာရဝသေန ဝသန္တဿ ဝါ စီဝရာဒီနိ ဝါ ဂဏှန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ ¶ ။ ဧတံ ပန အဓမ္မိကကတိကဝတ္တံ ¶ ၊ တသ္မာ န ကာတဗ္ဗံ၊ အညံ ဝါ ဧဝရူပံ ‘‘ဣမသ္မိံ တေမာသဗ္ဘန္တရေ ¶ သဗ္ဗေဝ အာရညကာ ဟောန္တု၊ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂါဒိအဝသေသဓုတင်္ဂဓရာ ဝါ အထ ဝါ သဗ္ဗေဝ ခီဏာသဝါ ဟောန္တူ’’တိ ဧဝမာဒိ။ နာနာဝေရဇ္ဇကာ ဟိ ဘိက္ခူ သန္နိပတန္တိ။ တတ္ထ ကေစိ ဒုဗ္ဗလာ အပ္ပထာမာ ဧဝရူပံ ဝတ္တံ အနုပါလေတုံ န သက္ကောန္တိ။ တသ္မာ ဧဝရူပမ္ပိ ဝတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣမံ တေမာသံ သဗ္ဗေဟေဝ န ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ န ပရိပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗံ၊ မူဂဗ္ဗတံ ဂဏှိတဗ္ဗံ၊ ဗဟိ သီမဋ္ဌဿာပိ သင်္ဃလာဘော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဧဝမာဒိကံ ပန န ကာတဗ္ဗမေဝ။

၂၂၈။ လက္ခဏသံယုတ္တေ ယွာယံ အာယသ္မာ စ လက္ခဏောတိ လက္ခဏတ္ထေရော ဝုတ္တော၊ ဧသ ဇဋိလသဟဿဿ အဗ္ဘန္တရေ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါယ ဥပသမ္ပန္နော အာဒိတ္တပရိယာယာဝသာနေ အရဟတ္တပ္ပတ္တော ဧကော မဟာသာဝကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပနေသ လက္ခဏသမ္ပန္နေန သဗ္ဗာကာရပရိပူရေန ဗြဟ္မသမေန အတ္တဘာဝေန သမန္နာဂတော၊ တသ္မာ လက္ခဏောတိ သင်္ခံ ဂတော။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ပန ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော သတ္တမေ ဒိဝသေ အရဟတ္တပ္ပတ္တော ဒုတိယော အဂ္ဂသာဝကော။

သိတံ ပါတွာကာသီတိ မန္ဒဟသိတံ ပါတုအကာသိ၊ ပကာသယိ ဒဿေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိံ ပန ဒိသွာ ထေရော သိတံ ပါတွာကာသီတိ? ဥပရိ ပါဠိယံ အာဂတံ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကံ ဧကံ ပေတလောကေ နိဗ္ဗတ္တံ သတ္တံ ဒိသွာ၊ တဉ္စ ခေါ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ၊ န ပသာဒစက္ခုနာ။ ပသာဒစက္ခုဿ ဟိ ဧတေ အတ္တဘာဝါ န အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝရူပံ ပန အတ္တဘာဝံ ဒိသွာ ကာရုညေ ကာတဗ္ဗေ ကသ္မာ သိတံ ပါတွာကာသီတိ? အတ္တနော စ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ စ သမ္ပတ္တိသမနုဿရဏတော။ တဉှိ ဒိသွာ ထေရော ‘‘အဒိဋ္ဌသစ္စေန နာမ ပုဂ္ဂလေန ပဋိလဘိတဗ္ဗာ ဧဝရူပါ အတ္တဘာဝါ မုတ္တော အဟံ၊ လာဘာ ဝတ မေ၊ သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ’’တိ အတ္တနော စ သမ္ပတ္တိံ အနုဿရိတွာ ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ¶ ဉာဏသမ္ပတ္တိ၊ ယော ‘ကမ္မဝိပါကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစိန္တေယျော၊ န စိန္တေတဗ္ဗော’တိ (အ။ နိ။ ၄။၇၇) ဒေသေသိ၊ ပစ္စက္ခံ ဝတ ကတွာ ဗုဒ္ဓါ ဒေသေန္တိ၊ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မဓာတူ’’တိ ဧဝံ ဗုဒ္ဓဉာဏသမ္ပတ္တိဉ္စ သရိတွာ သိတံ ပါတွာကာသီတိ။ ယသ္မာ ပန ခီဏာသဝါ နာမ န အကာရဏာ သိတံ ပါတုကရောန္တိ၊ တသ္မာ တံ လက္ခဏတ္ထေရော ပုစ္ဆိ – ‘‘ကော နု ခေါ အာဝုသော မောဂ္ဂလ္လာန ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော သိတဿ ပါတုကမ္မာယာ’’တိ။ ထေရော ပန ယသ္မာ ယေဟိ အယံ ဥပပတ္တိ သာမံ အဒိဋ္ဌာ၊ တေ ဒုဿဒ္ဓါပယာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဘဂဝန္တံ သက္ခိံ ကတွာ ဗျာကာတုကာမတာယ ‘‘အကာလော ခေါ၊ အာဝုသော’’တိအာဒိမာဟ ¶ ။ တတော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပုဋ္ဌော ‘‘ဣဓာဟံ အာဝုသော’’တိအာဒိနာ နယေန ဗျာကာသိ။

တတ္ထ ¶ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကန္တိ သေတံ နိမ္မံသလောဟိတံ အဋ္ဌိသင်္ဃာတံ။ ဂိဇ္ဈာပိ ကာကာပိ ကုလလာပီတိ ဧတေပိ ယက္ခဂိဇ္ဈာ စေဝ ယက္ခကာကာ စ ယက္ခကုလလာ စ ပစ္စေတဗ္ဗာ။ ပါကတိကာနံ ပန ဂိဇ္ဈာဒီနံ အာပါထမ္ပိ ဧတံ ရူပံ နာဂစ္ဆတိ။ အနုပတိတွာ အနုပတိတွာတိ အနုဗန္ဓိတွာ အနုဗန္ဓိတွာ။ ဝိတုဍေန္တီတိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝိတုဒေန္တီတိ ဝါ ပါဌော၊ အသိဓာရူပမေဟိ တိခိဏေဟိ လောဟတုဏ္ဍေဟိ ဝိဇ္ဈန္တီတိ အတ္ထော။ သာ သုဒံ အဋ္ဋဿရံ ကရောတီတိ ဧတ္ထ သုဒန္တိ နိပါတော၊ သာ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကာ အဋ္ဋဿရံ အာတုရဿရံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ အကုသလဝိပါကာနုဘဝနတ္ထံ ကိရ ယောဇနပ္ပမာဏာပိ တာဒိသာ အတ္တဘာဝါ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ပသာဒုဿဒါ စ ဟောန္တိ ပက္ကဂဏ္ဍသဒိသာ၊ တသ္မာ သာ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကာ ဗလဝဝေဒနာတုရာ တာဒိသံ သရမကာသီတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ပုန အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ‘‘ဝဋ္ဋဂါမိကသတ္တာ နာမ ဧဝရူပါ အတ္တဘာဝါ န မုစ္စန္တီ’’တိ သတ္တေသု ကာရုညံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နံ ဓမ္မသံဝေဂံ ဒဿေန္တော ‘‘တဿ မယှံ အာဝုသော ဧတဒဟောသိ၊ အစ္ဆရိယံ ဝတ ဘော’’တိအာဒိမာဟ။

ဘိက္ခူ ဥဇ္ဈာယန္တီတိ ယေသံ သာ ပေတူပပတ္တိ အပ္ပစ္စက္ခာ၊ တေ ဥဇ္ဈာယန္တိ ¶ ။ ဘဂဝါ ပန ထေရဿာနုဘာဝံ ပကာသေန္တော ‘‘စက္ခုဘူတာ ဝတ ဘိက္ခဝေ သာဝကာ ဝိဟရန္တီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စက္ခု ဘူတံ ဇာတံ ဥပ္ပန္နံ တေသန္တိ စက္ခုဘူတာ၊ ဘူတစက္ခုကာ ဥပ္ပန္နစက္ခုကာ၊ စက္ခုံ ဥပ္ပာဒေတွာ၊ ဝိဟရန္တီတိ အတ္ထော။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ဧတ္ထ ယတြာတိ ကာရဏဝစနံ။ တတြာယမတ္ထယောဇနာ၊ ယသ္မာ နာမ သာဝကောပိ ဧဝရူပံ ဉဿတိ ဝါ ဒက္ခတိ ဝါ သက္ခိံ ဝါ ကရိဿတိ၊ တသ္မာ အဝေါစုမှ – ‘‘စက္ခုဘူတာ ဝတ ဘိက္ခဝေ သာဝကာ ဝိဟရန္တိ၊ ဉာဏဘူတာ ဝတ ဘိက္ခဝေ သာဝကာ ဝိဟရန္တီ’’တိ။

ပုဗ္ဗေဝ မေ သော ဘိက္ခဝေ သတ္တော ဒိဋ္ဌောတိ ဗောဓိမဏ္ဍေ သဗ္ဗညုတဉာဏပ္ပဋိဝေဓေန အပ္ပမာဏေသု စက္ကဝါဠေသု အပ္ပမာဏေ သတ္တနိကာယေ ဘဝဂတိယောနိဌိတိနိဝါသေ စ ပစ္စက္ခံ ကရောန္တေန မယာ ပုဗ္ဗေဝ သော သတ္တော ဒိဋ္ဌောတိ ဝဒတိ။

ဂေါဃာတကောတိ ¶ ဂါဝေါ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ အဋ္ဌိတော မံသံ မောစေတွာ ဝိက္ကိဏိတွာ ဇီဝိကကပ္ပနကသတ္တော။ တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေနာတိ တဿ နာနာစေတနာဟိ အာယူဟိတဿ အပရာပရိယကမ္မဿ။ တတြ ဟိ ယာယ စေတနာယ နရကေ ပဋိသန္ဓိ ဇနိတာ၊ တဿာ ဝိပါကေ ပရိက္ခီဏေ အဝသေသကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပုန ပေတာဒီသု ပဋိသန္ဓိ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တသ္မာ သာ ပဋိသန္ဓိ ကမ္မသဘာဂတာယ ဝါ အာရမ္မဏသဘာဂတာယ ဝါ ‘‘တဿေဝ ကမ္မဿ ¶ ဝိပါကာဝသေသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အယဉ္စ သတ္တော ဧဝံ ဥပပန္နော။ တေနာဟ – ‘‘တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေနာ’’တိ။ တဿ ကိရ နရကာ စဝနကာလေ နိမ္မံသကတာနံ ဂုန္နံ အဋ္ဌိရာသိ ဧဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ သော ပဋိစ္ဆန္နမ္ပိ တံ ကမ္မံ ဝိညူနံ ပါကဋံ ဝိယ ကရောန္တော အဋ္ဌိသင်္ခလိကပေတော ဇာတော။

၂၂၉။ မံသပေသိဝတ္ထုသ္မိံ ¶ ဂေါဃာတကောတိ ဂေါမံသပေသိယော ကတွာ သုက္ခာပေတွာ ဝလ္လူရဝိက္ကယေန အနေကာနိ ဝဿာနိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တေနဿ နရကာ စဝနကာလေ မံသပေသိယေဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ သော မံသပေသိပေတော ဇာတော။

မံသပိဏ္ဍဝတ္ထုသ္မိံ သော သာကုဏိကော သကုဏေ ဂဟေတွာ ဝိက္ကိဏနကာလေ နိပ္ပက္ခစမ္မေ မံသပိဏ္ဍမတ္တေ ကတွာ ဝိက္ကိဏန္တော ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တေနဿ နရကာ စဝနကာလေ မံသပိဏ္ဍောဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ သော မံသပိဏ္ဍပေတော ဇာတော။

နိစ္ဆဝိဝတ္ထုသ္မိံ တဿ ဩရဗ္ဘိကဿ ဧဠကေ ဝဓိတွာ နိစ္စမ္မေ ကတွာ ကပ္ပိတဇီဝိကဿ ပုရိမနယေနေဝ နိစ္စမ္မံ ဧဠကသရီရံ နိမိတ္တမဟောသိ။ သော နိစ္ဆဝိပေတော ဇာတော။

အသိလောမဝတ္ထုသ္မိံ သော သူကရိကော ဒီဃရတ္တံ နိဝါပပုဋ္ဌေ သူကရေ အသိနာ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ ဒီဃရတ္တံ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တေနဿ ဥက္ခိတ္တာသိကဘာဝေါဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ တသ္မာ အသိလောမပေတော ဇာတော။

သတ္တိလောမဝတ္ထုသ္မိံ သော မာဂဝိကော ဧကံ မိဂဉ္စ သတ္တိဉ္စ ဂဟေတွာ ဝနံ ဂန္တွာ တဿ မိဂဿ သမီပံ အာဂတာဂတေ မိဂေ သတ္တိယာ ဝိဇ္ဈိတွာ မာရေသိ၊ တဿ သတ္တိယာ ဝိဇ္ဈနကဘာဝေါယေဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ တသ္မာ သတ္တိလောမပေတော ဇာတော။

ဥသုလောမဝတ္ထုသ္မိံ ¶ ကာရဏိကောတိ ရာဇာပရာဓိကေ အနေကာဟိ ကာရဏာဟိ ပီဠေတွာ အဝသာနေ ကဏ္ဍေန ဝိဇ္ဈိတွာ မာရဏကပုရိသော။ သော ကိရ အသုကသ္မိံ ပဒေသေ ဝိဒ္ဓါ မရတီတိ ဉတွာဝ ဝိဇ္ဈတိ။ တဿေဝံ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတွာ နရကေ ဥပ္ပန္နဿ တတော ပက္ကာဝသေသေန ဣဓူပပတ္တိကာလေ ဥသုနာ ဝိဇ္ဈနဘာဝေါယေဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ တသ္မာ ဥသုလောမပေတော ဇာတော။

သူစိလောမဝတ္ထုသ္မိံ သာရထီတိ အဿဒမကော။ ဂေါဒမကောတိပိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံဝုတ္တံ။ တဿ ပတောဒသူစိယာ ဝိဇ္ဈနဘာဝေါယေဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ တသ္မာ သူစိလောမပေတော ဇာတော။

ဒုတိယသူစိလောမဝတ္ထုသ္မိံ ¶ သူစကောတိ ပေသုညကာရကော ¶ ။ သော ကိရ မနုဿေ အညမညဉ္စ ဘိန္ဒိ။ ရာဇကုလေ စ ‘‘ဣမဿ ဣမံ နာမ အတ္ထိ၊ ဣမိနာ ဣဒံ နာမ ကတ’’န္တိ သူစေတွာ သူစေတွာ အနယဗျသနံ ပါပေသိ။ တသ္မာ ယထာနေန သူစေတွာ မနုဿာ ဘိန္နာ၊ တထာ သူစီဟိ ဘေဒနဒုက္ခံ ပစ္စနုဘောတုံ ကမ္မမေဝ နိမိတ္တံ ကတွာ သူစိလောမပေတော ဇာတော။

အဏ္ဍဘာရိတဝတ္ထုသ္မိံ ဂါမကူဋောတိ ဝိနိစ္ဆယာမစ္စော။ တဿ ကမ္မသဘာဂတာယ ကုမ္ဘမတ္တာ မဟာဃဋပ္ပမာဏာ အဏ္ဍာ အဟေသုံ။ သော ဟိ ယသ္မာ ရဟော ပဋိစ္ဆန္န ဌာနေ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ ကူဋဝိနိစ္ဆယေန ပါကဋံ ဒေါသံ ကရောန္တော သာမိကေ အဿာမိကေ အကာသိ။ တသ္မာဿ ရဟဿံ အင်္ဂံ ပါကဋံ နိဗ္ဗတ္တံ။ ယသ္မာ ဒဏ္ဍံ ပဋ္ဌပေန္တော ပရေသံ အသယှံ ဘာရံ အာရောပေသိ၊ တသ္မာဿ ရဟဿင်္ဂံ အသယှဘာရော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တံ။ ယသ္မာ ယသ္မိံ ဌာနေ ဌိတေန သမေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မိံ ဌတွာ ဝိသမော အဟောသိ၊ တသ္မာဿ ရဟဿင်္ဂေ ဝိသမာ နိသဇ္ဇာ အဟောသီတိ။

ပါရဒါရိကဝတ္ထုသ္မိံ သော သတ္တော ပရဿ ရက္ခိတံ ဂေါပိတံ သဿာမိကံ ဖဿံ ဖုသန္တော မီဠှသုခေန ကာမသုခေန စိတ္တံ ရမယိတွာ ကမ္မသဘာဂတာယ ဂူထဖဿံ ဖုသန္တော ဒုက္ခမနုဘဝိတုံ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တော။ ဒုဋ္ဌဗြာဟ္မဏဝတ္ထု ပါကဋမေဝ။

၂၃၀။ နိစ္ဆဝိတ္ထိဝတ္ထုသ္မိံ ယသ္မာ မာတုဂါမော နာမ အတ္တနော ဖဿေ အနိဿရော၊ သာ စ တံ သာမိကဿ သန္တကံ ဖဿံ ထေနေတွာ ပရေသံ အဘိရတိံ ¶ ဥပ္ပာဒေသိ၊ တသ္မာ ကမ္မသဘာဂတာယ သုခသမ္ဖဿာ ဓံသိတွာ ဒုက္ခသမ္ဖဿံ အနုဘဝိတုံ နိစ္ဆဝိတ္ထီ ဟုတွာ ဥပပန္နာ။

မင်္ဂုလိတ္ထိဝတ္ထုသ္မိံ မင်္ဂုလိန္တိ ¶ ဝိရူပံ ဒုဒ္ဒသိကံ ဗီဘစ္ဆံ၊ သာ ကိရ ဣက္ခဏိကာကမ္မံ ယက္ခဒါသိကမ္မံ ကရောန္တီ ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ဧဝံ ဗလိကမ္မေ ကတေ အယံ နာမ တုမှာကံ ဝဍ္ဎိ ဘဝိဿတီ’’တိ မဟာဇနဿ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီနိ ဝဉ္စနာယ ဂဟေတွာ မဟာဇနံ ဒုဒ္ဒိဋ္ဌိံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာပေသိ၊ တသ္မာ တာယ ကမ္မသဘာဂတာယ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီနံ ထေနိတတ္တာ ဒုဂ္ဂန္ဓာ ဒုဒ္ဒဿနဿ ဂါဟိတတ္တာ ဒုဒ္ဒသိကာ ဝိရူပါ ဗီဘစ္ဆာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ။

ဩကိလိနိဝတ္ထုသ္မိံ ဥပ္ပက္ကံ ဩကိလိနိံ ဩကိရိနိန္တိ သာ ကိရ အင်္ဂါရစိတကေ နိပန္နာ ဝိပ္ဖန္ဒမာနာ ဝိပရိဝတ္တမာနာ ပစ္စတိ၊ တသ္မာ ဥပ္ပက္ကာ စေဝ ဟောတိ ခရေန အဂ္ဂိနာ ပက္ကသရီရာ၊ ဩကိလိနီ စ ကိလိန္နသရီရာ ဗိန္ဒုဗိန္ဒူနိ ဟိဿာ သရီရတော ပဂ္ဃရန္တိ။ ဩကိရိနီ စ အင်္ဂါရသမ္ပရိကိဏ္ဏာ၊ တဿာ ဟိ ဟေဋ္ဌတောပိ ကိံသုကပုပ္ဖဝဏ္ဏာ အင်္ဂါရာ၊ ဥဘယပဿေသုပိ ¶ ၊ အာကာသတောပိဿာ ဥပရိ အင်္ဂါရာ ပတန္တိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပ္ပက္ကံ ဩကိလိနိံ ဩကိရိနိ’’န္တိ။ သာ ဣဿာပကတာ သပတ္တိံ အင်္ဂါရကဋာဟေန ဩကိရီတိ တဿာ ကိရ ကလိင်္ဂရညော ဧကာ နာဋကိနီ အင်္ဂါရကဋာဟံ သမီပေ ဌပေတွာ ဂတ္တတော ဥဒကဉ္စ ပုဉ္ဆတိ၊ ပါဏိနာ စ သေဒံ ကရောတိ။ ရာဇာပိ တာယ သဒ္ဓိံ ကထဉ္စ ကရောတိ၊ ပရိတုဋ္ဌာကာရဉ္စ ဒဿေတိ။ အဂ္ဂမဟေသီ တံ အသဟမာနာ ဣဿာပကတာ ဟုတွာ အစိရပက္ကန္တဿ ရညော တံ အင်္ဂါရကဋာဟံ ဂဟေတွာ တဿာ ဥပရိ အင်္ဂါရေ ဩကိရိ။ သာ တံ ကမ္မံ ကတွာ တာဒိသံယေဝ ဝိပါကံ ပစ္စနုဘဝိတုံ ပေတလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။

စောရဃာတကဝတ္ထုသ္မိံ ¶ သော ရညော အာဏာယ ဒီဃရတ္တံ စောရာနံ သီသာနိ ဆိန္ဒိတွာ ပေတလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တော အသီသကံ ကဗန္ဓံ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။

ဘိက္ခုဝတ္ထုသ္မိံ ပါပဘိက္ခူတိ လာမကဘိက္ခု။ သော ကိရ လောကဿ သဒ္ဓါဒေယျေ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ကာယဝစီဒွါရေဟိ အသံ ယတော ဘိန္နာဇီဝေါ စိတ္တကေဠိံ ကီဠန္တော ဝိစရိ။ တတော ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ နိရယေ ပစ္စိတွာ ပေတလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တော ဘိက္ခုသဒိသေနေဝ အတ္တဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တိ။ ဘိက္ခုနီ-သိက္ခမာနာ-သာမဏေရ-သာမဏေရီဝတ္ထူသုပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။

၂၃၁။ တပေါဒါဝတ္ထုသ္မိံ ¶ အစ္ဆောဒကောတိ ပသန္နောဒကော။ သီတောဒကောတိ သီတလဥဒကော။ သာတောဒကောတိ မဓုရောဒကော။ သေတကောတိ ပရိသုဒ္ဓါ နိဿေဝါလပဏကကဒ္ဒမော။ သုပ္ပတိတ္ထောတိ သုန္ဒရေဟိ တိတ္ထေဟိ ဥပပန္နော။ ရမဏီယောတိ ရတိဇနကော။ စက္ကမတ္တာနီတိ ရထစက္ကပ္ပမာဏာနိ။ ကုထိတာ သန္ဒတီတိ တတြာ သန္တတ္တာ ဟုတွာ သန္ဒတိ။ ယတာယံ ဘိက္ခဝေတိ ယတော အယံ ဘိက္ခဝေ။ သော ဒဟောတိ သော ရဟဒေါ။ ကုတော ပနာယံ သန္ဒတီတိ? ဝေဘာရပဗ္ဗတဿ ကိရ ဟေဋ္ဌာ ဘုမ္မဋ္ဌကနာဂါနံ ပဉ္စယောဇနသတိကံ နာဂဘဝနံ ဒေဝလောကသဒိသံ မဏိမယေန တလေန အာရာမုယျာနေဟိ စ သမန္နာဂတံ၊ တတ္ထ နာဂါနံ ကီဠနဋ္ဌာနေ သော ဥဒကဒဟော၊ တတော အယံ တပေါဒါ သန္ဒတိ။ ဒွိန္နံ မဟာနိရယာနံ အန္တရိကာယ အာဂစ္ဆတီတိ ရာဇဂဟနဂရံ ကိရ အာဝိဉ္ဇေတွာ မဟာပေတလောကော၊ တတ္ထ ဒွိန္နံ မဟာလောဟကုမ္ဘိနိရယာနံ အန္တရေန အယံ တပေါဒါ အာဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ကုထိတာ သန္ဒတီတိ။

ယုဒ္ဓဝတ္ထုသ္မိံ ¶ နန္ဒီ စရတီတိ ဝိဇယဘေရီ အာဟိဏ္ဍတိ။ ရာဇာ အာဝုသော လိစ္ဆဝီဟီတိ ထေရော ကိရ အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနေ စ ရတ္တိဋ္ဌာနေ စ နိသီဒိတွာ ‘‘လိစ္ဆဝယော ကတဟတ္ထာ ကတူပါသနာ၊ ရာဇာ စ တေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ပဟာရံ ဒေတီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ရာဇာနံ ပရာဇိတံ ပလာယမာနံ အဒ္ဒသ။ တတော ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘ရာဇာ အာဝုသော တုမှာကံ ဥပဋ္ဌာကော လိစ္ဆဝီဟိ ပဘဂ္ဂေါ’’တိ ¶ အာဟ။ သစ္စံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မောဂ္ဂလ္လာနော အာဟာတိ ပရာဇိကကာလေ အာဝဇ္ဇိတွာ ယံ ဒိဋ္ဌံ တံ ဘဏန္တော သစ္စံ အာဟ။

၂၃၂။ နာဂေါဂါဟဝတ္ထုသ္မိံ သပ္ပိနိကာယာတိ ဧဝံနာမိကာယ။ အာနေဉ္ဇံ သမာဓိန္တိ အနေဇံ အစလံ ကာယဝါစာဝိပ္ဖန္ဒဝိရဟိတံ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိံ။ နာဂါနန္တိ ဟတ္ထီနံ။ ဩဂယှ ဥတ္တရန္တာနန္တိ ဩဂယှ ဩဂါဟေတွာ ပုန ဥတ္တရန္တာနံ။ တေ ကိရ ဂမ္ဘီရံ ဥဒကံ ဩတရိတွာ တတ္ထ နှတွာ စ ပိဝိတွာ စ သောဏ္ဍာယ ဥဒကံ ဂဟေတွာ အညမညံ အာလောလေန္တာ ဥတ္တရန္တိ၊ တေသံ ဧဝံ ဩဂယှ ဥတ္တရန္တာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကောဉ္စံ ကရောန္တာနန္တိ နဒီတီရေ ဌတွာ သောဏ္ဍံ မုခေ ပက္ခိပိတွာ ကောဉ္စနာဒံ ကရောန္တာနံ။ သဒ္ဒံ အဿောသိန္တိ တံ ¶ ကောဉ္စနာဒသဒ္ဒံ အဿောသိံ။ အတ္ထေသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိ သော စ ခေါ အပရိသုဒ္ဓါတိ အတ္ထိ ဧသော သမာဓိ မောဂ္ဂလ္လာနဿ၊ သော စ ခေါ ပရိသုဒ္ဓါ န ဟောတိ။ ထေရော ကိရ ပဗ္ဗဇိတတော သတ္တမေ ဒိဝသေ တဒဟုအရဟတ္တပ္ပတ္တော အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု ပဉ္စဟာကာရေဟိ အနာစိဏ္ဏဝသီဘာဝေါ ¶ သမာဓိပရိပန္ထကေ ဓမ္မေ န သုဋ္ဌု ပရိသောဓေတွာ အာဝဇ္ဇနသမာပဇ္ဇနာဓိဋ္ဌာနဝုဋ္ဌာနပစ္စဝေက္ခဏာနံ သညာမတ္တကမေဝ ကတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နော၊ ဈာနင်္ဂေဟိ ဝုဋ္ဌာယ နာဂါနံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘အန္တောသမာပတ္တိယံ အဿောသိ’’န္တိ ဧဝံသညီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္ထေသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိ၊ သော စ ခေါ အပရိသုဒ္ဓါ’’တိ။

သောဘိတဝတ္ထုသ္မိံ အဟံ၊ အာဝုသော၊ ပဉ္စ ကပ္ပသတာနိ အနုဿရာမီတိ ဧကာဝဇ္ဇနေန အနုဿရာမီတိ အာဟ။ ဣတရထာ ဟိ အနစ္ဆရိယံ အရိယသာဝကာနံ ပဋိပါဋိယာ နာနာဝဇ္ဇနေန တဿ တဿ အတီတေ နိဝါသဿ အနုဿရဏန္တိ န ဘိက္ခူ ဥဇ္ဈာယေယျုံ။ ယသ္မာ ပနေသ ‘‘ဧကာဝဇ္ဇနေန အနုဿရာမီ’’တိ အာဟ၊ တသ္မာ ဘိက္ခူ ဥဇ္ဈာယိံသု။ အတ္ထေသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောဘိတဿ၊ သာ စ ခေါ ဧကာယေဝ ဇာတီတိ ယံ သောဘိတော ဇာတိံ အနုဿရာမီတိ အာဟ၊ အတ္ထေသာ ဇာတိ သောဘိတဿ၊ သာ စ ခေါ ဧကာယေဝ အနန္တရာ န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ အနုဿရိတာတိ အဓိပ္ပာယော။

ကထံ ပနာယံ ဧတံ အနုဿရီတိ? အယံ ကိရ ပဉ္စန္နံ ကပ္ပသတာနံ ဥပရိ တိတ္ထာယတနေ

ပဗ္ဗဇိတွာ အသညသမာပတ္တိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတွာ အသညဘဝေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ အဝသာနေ မနုဿလောကေ ဥပ္ပန္နော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ တိဿော ဝိဇ္ဇာ သစ္ဆာကာသိ။ သော ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရမာနော ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ပဋိသန္ဓိံ ဒိသွာ တတော ပရံ တတိယေ အတ္တဘာဝေ စုတိမေဝ အဒ္ဒသ။ အထ ဥဘိန္နမန္တရာ အစိတ္တကံ အတ္တဘာဝံ အနုဿရိတုံ ¶ အသက္ကောန္တော နယတော သလ္လက္ခေသိ – ‘‘အဒ္ဓါအဟံ အသညဘဝေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ ဧဝံ သလ္လက္ခေန္တေန ပနာနေန ဒုက္ကရံ ကတံ၊ သတဓာ ဘိန္နဿ ဝါလဿ ကောဋိယာ ကောဋိ ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ အာကာသေ ပဒံ ဒဿိတံ။ တသ္မာ နံ ဘဂဝါ ¶ ဣမသ္မိံယေဝ ဝတ္ထုသ္မိံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တာနံ ယဒိဒံ သောဘိတော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉၊ ၂၂၇)။

၂၃၃။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ¶ ခေါ အာယသ္မန္တော စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာတိ ဣဒံ ဣဓ ဥဒ္ဒိဋ္ဌပါရာဇိကပရိဒီပနမေဝ။ သမောဓာနေတွာ ပန သဗ္ဗာနေဝ စတုဝီသတိ ပါရာဇိကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ စတုဝီသတိ? ပါဠိယံ အာဂတာနိ တာဝ ဘိက္ခူနံ စတ္တာရိ၊ ဘိက္ခုနီနံ အသာဓာရဏာနိ စတ္တာရီတိ အဋ္ဌ။ ဧကာဒသ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာ၊ တေသု ပဏ္ဍကတိရစ္ဆာနဂတဥဘတောဗျဉ္ဇနကာ၊ တယော ဝတ္ထုဝိပန္နာ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ၊ တေသံ သဂ္ဂေါ အဝါရိတော မဂ္ဂေါ ပန ဝါရိတော၊ အဘဗ္ဗာ ဟိ တေ မဂ္ဂပ္ပဋိလာဘာယ ဝတ္ထုဝိပန္နတ္တာတိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ နေသံ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ တသ္မာ တေပိ ပါရာဇိကာ။ ထေယျသံဝါသကော၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော၊ မာတုဃာတကော၊ ပိတုဃာတကော၊ အရဟန္တဃာတကော၊ ဘိက္ခုနီဒူသကော၊ လောဟိတုပ္ပာဒကော၊ သင်္ဃဘေဒကောတိ ဣမေ အဋ္ဌ အတ္တနော ကိရိယာယ ဝိပန္နတ္တာ အဘဗ္ဗဋ္ဌာနံ ပတ္တာတိ ပါရာဇိကာဝ။ တေသု ထေယျသံဝါသကော၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော၊ ဘိက္ခုနီဒူသကောတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ သဂ္ဂေါ အဝါရိတော မဂ္ဂေါ ပန ဝါရိတောဝ။ ဣတရေသံ ပဉ္စန္နံ ဥဘယမ္ပိ ဝါရိတံ။ တေ ဟိ အနန္တရဘဝေ နရကေ နိဗ္ဗတ္တနကသတ္တာ။ ဣတိ ဣမေ စ ဧကာဒသ၊ ပုရိမာ စ အဋ္ဌာတိ ဧကူနဝီသတိ။ တေ ဂိဟိလိင်္ဂေ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂိဟိနိဝါသနနိဝတ္ထာယ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ ဝီသတိ။ သာ ဟိ အဇ္ဈာစာရဝီတိက္ကမံ အကတွာပိ ဧတ္တာဝတာဝ အဿမဏီတိ ဣမာနိ တာဝ ဝီသတိ ပါရာဇိကာနိ။

အပရာနိပိ – လမ္ဗီ၊ မုဒုပိဋ္ဌိကော၊ ပရဿ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏှာတိ၊ ပရဿ အင်္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒတီတိ ဣမေသံ စတုန္နံ ဝသေန စတ္တာရိ အနုလောမပါရာဇိကာနီတိ ဝဒန္တိ။ ဧတာနိ ဟိ ယသ္မာ ဥဘိန္နံ ရာဂဝသေန သဒိသဘာဝူပဂတာနံ ဓမ္မော ‘‘မေထုနဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ဧတေန ပရိယာယေန မေထုနဓမ္မံ ¶ အပ္ပဋိသေဝိတွာယေဝ ကေဝလံ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပ္ပဝေသနဝသေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ မေထုနဓမ္မပါရာဇိကဿ အနုလောမေန္တီတိ အနုလောမပါရာဇိကာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣတိ ဣမာနိ စ စတ္တာရိ ¶ ပုရိမာနိ စ ဝီသတီတိ သမောဓာနေတွာ သဗ္ဗာနေဝ စတုဝီသတိ ပါရာဇိကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

န လဘတိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသန္တိ ဥပေါသထ-ပဝါရဏ-ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသ-သင်္ဃကမ္မပ္ပဘေဒံ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ န လဘတိ။ ယထာ ပုရေ တထာ ပစ္ဆာတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိကာလေ အနုပသမ္ပန္နကာလေ စ ပစ္ဆာ ပါရာဇိကံ အာပန္နောပိ တထေဝ အသံဝါသော ဟောတိ။ နတ္ထိ တဿ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ¶ ဥပေါသထပဝါရဏပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသသင်္ဃကမ္မပ္ပဘေဒေါ သံဝါသောတိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ န လဘတိ။ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမီတိ တေသု စတူသု ပါရာဇိကေသု အာယသ္မန္တေ ‘‘ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ’’တိ ပုစ္ဆာမိ။ ကစ္စိတ္ထာတိ ကစ္စိ ဧတ္ထ၊ ဧတေသု စတူသု ပါရာဇိကေသု ကစ္စိ ပရိသုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါတိ ကစ္စိ ပရိသုဒ္ဓါ အတ္ထ၊ ဘဝထာတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

စတုတ္ထပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

ယံ ¶ ¶ ပါရာဇိကကဏ္ဍဿ၊ သင်္ဂီတံ သမနန္တရံ၊

၂၃၄။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ သေယျသကော အနဘိရတော ဗြဟ္မစရိယံ စရတီတိ ဧတ္ထ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ။ သေယျသကောတိ တဿ ဘိက္ခုနော နာမံ။ အနဘိရတောတိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ကာမရာဂပရိဠာဟေန ပရိဍယှမာနော န ပန ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနော။ သော တေန ကိသော ဟောတီတိ သော သေယျသကော တေန အနဘိရတဘာဝေန ကိသော ဟောတိ။

အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီတိ ဧတ္ထ ဥဒါယီတိ တဿ ထေရဿ နာမံ၊ အယဉှိ သေယျသကဿ ဥပဇ္ဈာယော လာဠုဒါယီ နာမ ဘန္တမိဂသပ္ပဋိဘာဂေါ နိဒ္ဒါရာမတာဒိမနုယုတ္တာနံ အညတရော လောလဘိက္ခု။ ကစ္စိ နော တွန္တိ ကစ္စိ နု တွံ။ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇာတိအာဒီသု ယာဝတာ အတ္ထောတိ ယာဝဒတ္ထံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယာဝတာ တေ ဘောဇနေန အတ္ထော ယတ္တကံ တွံ ဣစ္ဆသိ တတ္တကံ ဘုဉ္ဇ၊ ယတ္တကံ ကာလံ ရတ္တိံ ဝါ ဒိဝါ ဝါ သုပိတုံ ဣစ္ဆသိ တတ္တကံ သုပ၊ မတ္တိကာဒီဟိ ကာယံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ စုဏ္ဏာဒီဟိ ဃံသိတွာ ယတ္တကံ နှာနံ ဣစ္ဆသိ တတ္တကံ နှာယ၊ ဥဒ္ဒေသေန ဝါ ပရိပုစ္ဆာယ ဝါ ဝတ္တပဋိပတ္တိယာ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနေန ဝါ အတ္ထော နတ္ထီတိ။ ယဒါ တေ အနဘိရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ယသ္မိံ ကာလေ တဝ ¶ ကာမရာဂဝသေန ဥက္ကဏ္ဌိတတာ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တတာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ရာဂေါ စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတီတိ ကာမရာဂေါ စိတ္တံ ဓံသေတိ ပဓံသေတိ ဝိက္ခိပတိ စေဝ မိလာပေတိ စ။ တဒါ ဟတ္ထေန ဥပက္ကမိတွာ အသုစိံ မောစေဟီတိ တသ္မိံ ကာလေ ဟတ္ထေန ဝါယမိတွာ အသုစိမောစနံ ကရောဟိ၊ ဧဝဉှိ တေ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဘဝိဿတိ။ ဣတိ တံ ဥပဇ္ဈာယော အနုသာသိ ယထာ တံ ဗာလော ဗာလံ မဂေါ မဂံ။

၂၃၅။ တေသံ မုဋ္ဌဿတီနံ အသမ္ပဇာနာနံ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမန္တာနန္တိ သတိသမ္ပဇညံ ပဟာယ နိဒ္ဒံ ဩတရန္တာနံ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမန္တာနံ အဗျာကတော ¶ ဘဝင်္ဂဝါရော ပဝတ္တတိ၊ သတိသမ္ပဇညဝါရော ဂဠတိ၊ တထာပိ သယနကာလေ မနသိကာရော ကာတဗ္ဗော။ ဒိဝါ သုပန္တေန ယာဝ နှာတဿ ¶ ဘိက္ခုနော ကေသာ န သုက္ခန္တိ တာဝ သုပိတွာ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီတိ သဥဿာဟေန သုပိတဗ္ဗံ။ ရတ္တိံ သုပန္တေန ဧတ္တကံ နာမ ရတ္တိဘာဂံ သုပိတွာ စန္ဒေန ဝါ တာရကာယ ဝါ ဣဒံ နာမ ဌာနံ ပတ္တကာလေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီတိ သဥဿာဟေန သုပိတဗ္ဗံ။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒီသု စ ဒသသု ကမ္မဋ္ဌာနေသု ဧကံ အညံ ဝါ စိတ္တရုစိယံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ နိဒ္ဒါ ဩက္ကမိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကရောန္တော ဟိ သတော သမ္ပဇာနော သတိဉ္စ သမ္ပဇညဉ္စ အဝိဇဟိတွာဝ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမတီတိ ဝုစ္စတိ။ တေ ပန ဘိက္ခူ ဗာလာ လောလာ ဘန္တမိဂသပ္ပဋိဘာဂါ န ဧဝမကံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေသံ မုဋ္ဌဿတီနံ အသမ္ပဇာနာနံ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမန္တာန’’န္တိ။

အတ္ထိ စေတ္ထ စေတနာ လဗ္ဘတီတိ ဧတ္ထ စ သုပိနန္တေ အဿာဒစေတနာ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘတိ။ အတ္ထေသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စေတနာ၊ သာ စ ခေါ အဗ္ဗောဟာရိကာတိ ဘိက္ခဝေ ဧသာ အဿာဒစေတနာ အတ္ထိ၊ သာ စ ခေါ အဝိသယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ အဗ္ဗောဟာရိကာ၊ အာပတ္တိယာ အင်္ဂံ န ဟောတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ သုပိနန္တေ စေတနာယ အဗ္ဗောဟာရိကဘာဝံ ဒဿေတွာ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန ဘိက္ခဝေ ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဥဒ္ဒိသေယျာထ၊ သဉ္စေတနိကာ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ အညတြ သုပိနန္တာ သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ သာနုပညတ္တိကံ သိက္ခာပဒံ ပညာပေသိ။

၂၃၆-၂၃၇။ တတ္ထ သံဝိဇ္ဇတိ စေတနာ အဿာတိ သဉ္စေတနာ၊ သဉ္စေတနာဝ သဉ္စေတနိကာ၊ သဉ္စေတနာ ဝါ အဿာ အတ္ထီတိ သဉ္စေတနိကာ။ ယသ္မာ ပန ယဿ သဉ္စေတနိကာ ¶ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ ဟောတိ သော ဇာနန္တော သဉ္ဇာနန္တော ဟောတိ၊ သာ စဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ စေစ္စ အဘိဝိတရိတွာ ဝီတိက္ကမော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဗျဉ္ဇနေ အာဒရံ အကတွာ အတ္ထမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဇာနန္တော သဉ္ဇာနန္တော စေစ္စ အဘိဝိတရိတွာ ဝီတိက္ကမော’’တိ ဧဝမဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇာနန္တောတိ ဥပက္ကမာမီတိ ဇာနန္တော။ သဉ္ဇာနန္တောတိ သုက္ကံ မောစေမီတိ သဉ္ဇာနန္တော၊ တေနေဝ ဥပက္ကမဇာနနာကာရေန သဒ္ဓိံ ဇာနန္တောတိ အတ္ထော။ စေစ္စာတိ မောစနဿာဒစေတနာဝသေန စေတေတွာ ပကပ္ပေတွာ။ အဘိဝိတရိတွာတိ ဥပက္ကမဝသေန မဒ္ဒန္တော နိရာသင်္ကစိတ္တံ ပေသေတွာ။ ဝီတိက္ကမောတိ ဧဝံ ပဝတ္တဿ ယော ဝီတိက္ကမော အယံ သဉ္စေတနိကာသဒ္ဒဿ သိခါပ္ပတ္တော အတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ¶ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီတိ ဧတ္ထ ယဿ သုက္ကဿ ဝိဿဋ္ဌိ တံ တာဝ သင်္ချာတော ဝဏ္ဏဘေဒတော စ ဒဿေတုံ ‘‘သုက္ကန္တိ ဒသ သုက္ကာနီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုက္ကာနံ အာသယဘေဒတော ဓာတုနာနတ္တတော စ နီလာဒိဝဏ္ဏဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိဿဋ္ဌီတိ ဝိဿဂ္ဂေါ၊ အတ္ထတော ပနေတံ ဌာနာစာဝနံ ဟောတိ၊ တေနာဟ – ‘‘ဝိဿဋ္ဌီတိ ဌာနတော စာဝနာ ¶ ဝုစ္စတီ’’တိ။ တတ္ထ ဝတ္ထိသီသံ ကဋိ ကာယောတိ တိဓာ သုက္ကဿ ဌာနံ ပကပ္ပေန္တိ၊ ဧကော ကိရာစရိယော ‘‘ဝတ္ထိသီသံ သုက္ကဿ ဌာန’’န္တိ အာဟ။ ဧကော ‘‘ကဋီ’’တိ၊ ဧကော ‘‘သကလော ကာယော’’တိ၊ တေသု တတိယဿ ဘာသိတံ သုဘာသိတံ။ ကေသလောမနခဒန္တာနဉှိ မံသဝိနိမုတ္တဋ္ဌာနံ ဥစ္စာရပဿာဝခေဠသိင်္ဃာဏိကာထဒ္ဓသုက္ခစမ္မာနိ စ ဝဇ္ဇေတွာ အဝသေသော ဆဝိမံသလောဟိတာနုဂတော သဗ္ဗောပိ ကာယော ကာယပ္ပသာဒဘာဝဇီဝိတိန္ဒြိယာဗဒ္ဓပိတ္တာနံ သမ္ဘဝဿ စ ဌာနမေဝ။ တထာ ဟိ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနေနာဘိဘူတာနံ ဟတ္ထီနံ ဥဘောဟိ ကဏ္ဏစူဠိကာဟိ သမ္ဘဝေါ နိက္ခမတိ၊ မဟာသေနရာဇာ စ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတော သမ္ဘဝဝေဂံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော သတ္ထေန ဗာဟုသီသံ ဖာလေတွာ ဝဏမုခေန နိက္ခန္တံ သမ္ဘဝံ ဒဿေသီတိ။

ဧတ္ထ ပန ပဌမဿ အာစရိယဿ ဝါဒေ မောစနဿာဒေန နိမိတ္တေ ဥပက္ကမတော ယတ္တကံ ဧကာ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာ ပိဝေယျ တတ္တကေ အသုစိမှိ ဝတ္ထိသီသတော မုဉ္စိတွာ ¶ ဒကသောတံ ဩတိဏ္ဏမတ္တေ ဗဟိ နိက္ခန္တေ ဝါ အနိက္ခန္တေ ဝါ သင်္ဃာဒိသေသော။ ဒုတိယဿ ဝါဒေ တထေဝ ကဋိတော မုစ္စိတွာ ဒကသောတံ ဩတိဏ္ဏမတ္တေ၊ တတိယဿ ဝါဒေ တထေဝ သကလကာယံ သင်္ခေါဘေတွာ တတော မုစ္စိတွာ ဒကသောတံ ဩတိဏ္ဏမတ္တေ ဗဟိ နိက္ခန္တေ ဝါ အနိက္ခန္တေ ဝါ သင်္ဃာဒိသေသော။ ဒကသောတောရောဟဏဉ္စေတ္ထ အဓိဝါသေတွာ အန္တရာ နိဝါရေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ဝုတ္တံ၊ ဌာနာ စုတဉှိ အဝဿံ ဒကသောတံ ဩတရတိ။ တသ္မာ ဌာနာ စာဝနမတ္တေနေဝေတ္ထ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သာ စ ခေါ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမန္တဿေဝ ဟတ္ထပရိကမ္မပါဒပရိကမ္မဂတ္တပရိကမ္မကရဏေန သစေပိ အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ အယံ သဗ္ဗာစရိယသာဓာရဏဝိနိစ္ဆယော။

အညတြ သုပိနန္တာတိ ဧတ္ထ သုပိနော ဧဝ သုပိနန္တော၊ တံ ဌပေတွာ အပနေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဉ္စ ပန သုပိနံ ပဿန္တော စတူဟိ ကာရဏေဟိ ပဿတိ ¶ ဓာတုက္ခောဘတော ဝါ အနုဘူတပုဗ္ဗတော ဝါ ဒေဝတောပသံဟာရတော ဝါ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ဝါတိ။

တတ္ထ ပိတ္တာဒီနံ ခေါဘကရဏပစ္စယယောဂေန ခုဘိတဓာတုကော ဓာတုက္ခောဘတော သုပိနံ ပဿတိ၊ ပဿန္တော စ နာနာဝိဓံ သုပိနံ ပဿတိ – ပဗ္ဗတာ ပတန္တော ဝိယ၊ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ၊ ဝါဠမိဂဟတ္ထီစောရာဒီဟိ အနုဗဒ္ဓါ ဝိယ ဟောတိ။ အနုဘူတပုဗ္ဗတော ပဿန္တော ပုဗ္ဗေ အနုဘူတပုဗ္ဗံ အာရမ္မဏံ ပဿတိ။ ဒေဝတောပသံဟာရတော ပဿန္တဿ ဒေဝတာ အတ္ထကာမတာယ ဝါ အနတ္ထကာမတာယ ဝါ အတ္ထာယ ဝါ အနတ္ထာယ ဝါ နာနာဝိဓာနိ အာရမ္မဏာနိ ဥပသံဟရန္တိ၊ သော တာသံ ဒေဝတာနံ အာနုဘာဝေန တာနိ အာရမ္မဏာနိ ပဿတိ။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ပဿန္တော ပုညာပုညဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇိတုကာမဿ အတ္ထဿ ဝါ အနတ္ထဿ ဝါ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတံ သုပိနံ ပဿတိ၊ ဗောဓိသတ္တဿမာတာ ¶ ဝိယ ပုတ္တပဋိလာဘနိမိတ္တံ၊ ဗောဓိသတ္တော ဝိယ ပဉ္စ မဟာသုပိနေ (အ။ နိ။ ၅။၁၉၆)၊ ကောသလရာဇာ ဝိယ သောဠသ သုပိနေတိ။

တတ္ထ ယံ ဓာတုက္ခောဘတော အနုဘူတပုဗ္ဗတော စ သုပိနံ ပဿတိ န တံ သစ္စံ ဟောတိ။ ယံ ဒေဝတောပသံဟာရတော ပဿတိ တံ သစ္စံ ဝါ ဟောတိ အလီကံ ဝါ၊ ကုဒ္ဓါ ဟိ ဒေဝတာ ဥပါယေန ဝိနာသေတုကာမာ ဝိပရီတမ္ပိ ကတွာ ဒဿေန္တိ။ ယံ ပန ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ပဿတိ ¶ တံ ဧကန္တသစ္စမေဝ ဟောတိ။ ဧတေသဉ္စ စတုန္နံ မူလကာရဏာနံ သံသဂ္ဂဘေဒတောပိ သုပိနဘေဒေါ ဟောတိယေဝ။

တဉ္စ ပနေတံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သုပိနံ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာဝ ပဿန္တိ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ၊ အသေက္ခာ ပန န ပဿန္တိ ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ။ ကိံ ပနေတံ ပဿန္တော သုတ္တော ပဿတိ ပဋိဗုဒ္ဓါ၊ ဥဒါဟု နေဝ သုတ္တော န ပဋိဗုဒ္ဓါတိ? ကိဉ္စေတ္ထ ယဒိ တာဝ သုတ္တော ပဿတိ အဘိဓမ္မဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ၊ ဘဝင်္ဂစိတ္တေန ဟိ သုပတိ တံ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏံ ရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တံ ဝါ န ဟောတိ၊ သုပိနံ ပဿန္တဿ စ ဤဒိသာနိ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထ ပဋိဗုဒ္ဓါ ပဿတိ ဝိနယဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ၊ ယဉှိ ပဋိဗုဒ္ဓါ ပဿတိ တံ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေန ပဿတိ၊ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေန စ ကတေ ဝီတိက္ကမေ အနာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ သုပိနံ ပဿန္တေန ပန ကတေပိ ဝီတိက္ကမေ ဧကန္တံ အနာပတ္တိ ဧဝ။ အထ နေဝ သုတ္တော န ပဋိဗုဒ္ဓါ ပဿတိ၊ ကော နာမ ပဿတိ၊ ဧဝဉ္စ သတိ သုပိနဿ အဘာဝေါဝ အာပဇ္ဇတီတိ၊ န အဘာဝေါ။ ကသ္မာ ¶ ? ယသ္မာ ကပိမိဒ္ဓပရေတော ပဿတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ကပိမိဒ္ဓပရေတော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သုပိနံ ပဿတီ’’တိ။ ကပိမိဒ္ဓပရေတောတိ မက္ကဋနိဒ္ဒါယ ယုတ္တော။ ယထာ ဟိ မက္ကဋဿ နိဒ္ဒါ လဟုပရိဝတ္တာ ဟောတိ၊ ဧဝံ ယာ နိဒ္ဒါ ပုနပ္ပုနံ ကုသလာဒိစိတ္တဝေါကိဏ္ဏတ္တာ လဟုပရိဝတ္တာ၊ ယဿာ ပဝတ္တိယံ ပုနပ္ပုနံ ဘဝင်္ဂတော ဥတ္တရဏံ ဟောတိ တာယ ယုတ္တော သုပိနံ ပဿတိ၊ တေနာယံ သုပိနော ကုသလောပိ ဟောတိ အကုသလောပိ အဗျာကတောပိ။ တတ္ထ သုပိနန္တေ စေတိယဝန္ဒနဓမ္မဿဝနဓမ္မဒေသနာဒီနိ ကရောန္တဿ ကုသလော၊ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ကရောန္တဿ အကုသလော၊ ဒွီဟိ အန္တေဟိ မုတ္တော အာဝဇ္ဇနတဒါရမ္မဏက္ခဏေ အဗျာကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သွာယံ ဒုဗ္ဗလဝတ္ထုကတ္တာ စေတနာယ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎိတုံ အသမတ္ထော၊ ပဝတ္တေ ပန အညေဟိ ကုသလာကုသလေဟိ ဥပတ္ထမ္ဘိတော ဝိပါကံ ဒေတိ။ ကိဉ္စာပိ ဝိပါကံ ဒေတိ? အထ ခေါ အဝိသယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ အဗ္ဗောဟာရိကာဝ သုပိနန္တစေတနာ။ တေနာဟ – ‘‘ဌပေတွာ သုပိနန္တ’’န္တိ။

သင်္ဃာဒိသေသောတိ ဣမဿ အာပတ္တိနိကာယဿ နာမံ။ တသ္မာ ယာ အညတြ သုပိနန္တာ သဉ္စေတနိကာ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ ¶ ၊ အယံ သင်္ဃာဒိသေသော နာမ အာပတ္တိနိကာယောတိ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော ¶ ။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ သင်္ဃော အာဒိမှိ စေဝ သေသေ စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော အဿာတိ သင်္ဃာဒိသေသော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဣမံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာတုကာမဿ ယံ တံ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနံ၊ တဿ အာဒိမှိ စေဝ ပရိဝါသဒါနတ္ထာယ အာဒိတော သေသေ စ မဇ္ဈေ မာနတ္တဒါနတ္ထာယ မူလာယ ပဋိကဿနေန ဝါ သဟ မာနတ္တဒါနတ္ထာယ အဝသာနေ အဗ္ဘာနတ္ထာယ သင်္ဃော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ န ဟေတ္ထ ဧကမ္ပိ ကမ္မံ ဝိနာ သင်္ဃေန သက္ကာ ကာတုန္တိ သင်္ဃော အာဒိမှိ စေဝ သေသေ စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော အဿာတိ သင်္ဃာဒိသေသောတိ။ ဗျဉ္ဇနံ ပန အနာဒိယိတွာ အတ္ထမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ဃောဝ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသံ ဒေတိ၊ မူလာယ ပဋိကဿတိ၊ မာနတ္တံ ဒေတိ၊ အဗ္ဘေတိ န သမ္ဗဟုလာ န ဧကပုဂ္ဂလော၊ တေန ဝုစ္စတိ သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ ဣဒမဿ ပဒဘာဇနံ –

‘‘သင်္ဃာဒိသေသောတိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဏောဟိ ယထာတထံ၊

သင်္ဃောဝ ဒေတိ ပရိဝါသံ၊ မူလာယ ပဋိကဿတိ၊

မာနတ္တံ ဒေတိ အဗ္ဘေတိ၊ တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ပရိ။ ၃၃၉) –

ပရိဝါရေ ¶ ဝစနကာရဏဉ္စ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ပရိဝါသဒါနာဒီနိ သမုစ္စယက္ခန္ဓကေ ဝိတ္ထာရတော အာဂတာနိ၊ တတ္ထေဝ နေသံ သံဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမ။

တဿေဝ အာပတ္တိနိကာယဿာတိ တဿ ဧဝ အာပတ္တိသမူဟဿ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အယံ ဧကာဝ အာပတ္တိ၊ ရူဠှိသဒ္ဒေန ပန အဝယဝေ သမူဟဝေါဟာရေန ဝါ ‘‘နိကာယော’’တိ ဝုတ္တော – ‘‘ဧကော ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ ဧကော ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု ဝိယ။

ဧဝံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌသိက္ခာပဒံ ပဒါနုက္ကမေန ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ ဣမံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ အာပဇ္ဇန္တဿ ဥပါယဉ္စ ကာလဉ္စ အဓိပ္ပာယဉ္စ အဓိပ္ပာယဝတ္ထုဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘အဇ္ဈတ္တရူပေ မောစေတီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ ဟိ အဇ္ဈတ္တရူပါဒီဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ ဥပါယော ဒဿိတော၊ အဇ္ဈတ္တရူပေ ဝါ မောစေယျ ဗဟိဒ္ဓါရူပေ ဝါ ဥဘယတ္ထ ဝါ အာကာသေ ဝါ ကဋိံ ကမ္ပေန္တော၊ ဣတော ပရံ အညော ဥပါယော နတ္ထိ။ တတ္ထ ရူပေ ဃဋ္ဋေတွာ မောစေန္တောပိ ရူပေန ဃဋ္ဋေတွာ မောစေန္တောပိ ရူပေ မောစေတိစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ရူပေ ဟိ ¶ သတိ သော မောစေတိ န ရူပံ အလဘိတွာ။ ရာဂူပတ္ထမ္ဘာဒီဟိ ပန ပဉ္စဟိ ကာလော ဒဿိတော။ ရာဂူပတ္ထမ္ဘာဒိကာလေသု ဟိ အင်္ဂဇာတံ ကမ္မနိယံ ဟောတိ၊ ယဿ ကမ္မနိယတ္တေ သတိ မောစေတိ။ ဣတော ပရံ အညော ကာလော နတ္ထိ၊ န ဟိ ဝိနာ ရာဂူပတ္ထမ္ဘာဒီဟိ ပုဗ္ဗဏှာဒယော ကာလဘေဒါ မောစနေ နိမိတ္တံ ဟောန္တိ။

အာရောဂျတ္ထာယာတိအာဒီဟိ ¶ ဒသဟိ အဓိပ္ပာယော ဒဿိတော၊ ဧဝရူပေန ဟိ အဓိပ္ပာယဘေဒေန မောစေတိ န အညထာ။ နီလာဒီဟိ ပန ဒသဟိ နဝမဿ အဓိပ္ပာယဿ ဝတ္ထု ဒဿိတံ၊ ဝီမံသန္တော ဟိ နီလာဒီသု အညတရဿ ဝသေန ဝီမံသတိ န တေဟိ ဝိနိမုတ္တန္တိ။

၂၃၈။ ဣတော ပရံ ပန ဣမေသံယေဝ အဇ္ဈတ္တရူပါဒီနံ ပဒါနံ ပကာသနတ္ထံ ‘‘အဇ္ဈတ္တရူပေတိ အဇ္ဈတ္တံ ဥပါဒိန္နေ ရူပေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တံ ဥပါဒိန္နေ ရူပေတိ အတ္တနော ဟတ္ထာဒိဘေဒေ ရူပေ။ ဗဟိဒ္ဓါ ဥပါဒိန္နေတိ ပရဿ တာဒိသေယေဝ။ အနုပါဒိန္နေတိ တာဠစ္ဆိဒ္ဒါဒိဘေဒေ။ တဒုဘယေတိ အတ္တနော စ ပရဿ စ ရူပေ၊ ဥဘယဃဋ္ဋနဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ရူပေန စ အနုပါဒိန္နရူပေန စ ဧကတော ဃဋ္ဋနေပိ လဗ္ဘတိ။ အာကာသေ ဝါယမန္တဿာတိ ကေနစိ ရူပေန အဃဋ္ဋေတွာ အာကာသေယေဝ ကဋိကမ္ပနပယဩဂေန အင်္ဂဇာတံ စာလေန္တဿ။

ရာဂူပတ္ထမ္ဘေတိ ¶ ရာဂဿ ဗလဝဘာဝေ၊ ရာဂေန ဝါ အင်္ဂဇာတဿ ဥပတ္ထမ္ဘေ၊ ထဒ္ဓဘာဝေ သဉ္ဇာတေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကမ္မနိယံ ဟောတီတိ မောစနကမ္မက္ခမံ အဇ္ဈတ္တရူပါဒီသု ဥပက္ကမာရဟံ ဟောတိ။

ဥစ္စာလိင်္ဂပါဏကဒဋ္ဌူပတ္ထမ္ဘေတိ ဥစ္စာလိင်္ဂပါဏကဒဋ္ဌေန အင်္ဂဇာတေ ဥပတ္ထမ္ဘေ။ ဥစ္စာလိင်္ဂပါဏကာ နာမ လောမသပါဏကာ ဟောန္တိ၊ တေသံ လောမေဟိ ဖုဋ္ဌံ အင်္ဂဇာတံ ကဏ္ဍုံ ဂဟေတွာ ထဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ယသ္မာ တာနိ လောမာနိ အင်္ဂဇာတံ ဍံသန္တာနိ ဝိယ ဝိဇ္ဈန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ဥစ္စာလိင်္ဂပါဏကဒဋ္ဌေနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အတ္ထတော ပန ဥစ္စာလိင်္ဂပါဏကလောမဝေဓနေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၃၉။ အရောဂေါ ဘဝိဿာမီတိ မောစေတွာ အရောဂေါ ဘဝိဿာမိ။ သုခံ ဝေဒနံ ဥပ္ပာဒေဿာမီတိ မောစနေန စ မုစ္စနုပ္ပတ္တိယာ မုတ္တပစ္စယာ စ ယာ သုခါ ဝေဒနာ ဟောတိ၊ တံ ဥပ္ပာဒေဿာမီတိ အတ္ထော။ ဘေသဇ္ဇံ ဘဝိဿတီတိ ¶ ဣဒံ မေ မောစိတံ ကိဉ္စိဒေဝ ဘေသဇ္ဇံ ဘဝိဿတိ။ ဒါနံ ဒဿာမီတိ မောစေတွာ ကီဋကိပိလ္လိကာဒီနံ ဒါနံ ဒဿာမိ။ ပုညံ ဘဝိဿတီတိ မောစေတွာ ကီဋာဒီနံ ဒေန္တဿ ပုညံ ဘဝိဿတိ။ ယညံ ယဇိဿာမီတိ မောစေတွာ ကီဋာဒီနံ ယညံ ယဇိဿာမိ။ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ မန္တပဒံ ဝတွာ ဒဿာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဂ္ဂံ ဂမိဿာမီတိ မောစေတွာ ကီဋာဒီနံ ဒိန္နဒါနေန ဝါ ပုညေန ဝါ ယညေန ဝါ သဂ္ဂံ ဂမိဿာမိ။ ဗီဇံ ဘဝိဿတီတိ ကုလဝံသင်္ကုရဿ ဒါရကဿ ဗီဇံ ဘဝိဿတိ၊ ‘‘ဣမိနာ ဗီဇေန ပုတ္တော နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန မောစေတီတိ အတ္ထော။ ဝီမံသတ္ထာယာတိ ဇာနနတ္ထာယ။ နီလံ ဘဝိဿတီတိအာဒီသု ဇာနိဿာမိ တာဝ ကိံ မေ မောစိတံ နီလံ ဘဝိဿတိ ပီတကာဒီသု အညတရဝဏ္ဏန္တိ ¶ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယောတိ ခိဍ္ဍာပသုတော၊ တေန တေန အဓိပ္ပာယေန ကီဠန္တော မောစေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၄၀။ ဣဒါနိ ယဒိဒံ ‘‘အဇ္ဈတ္တရူပေ မောစေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ တတ္ထ ယထာ မောစေန္တော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ တေသဉ္စ ပဒါနံ ဝသေန ယတ္တကော အာပတ္တိဘေဒေါ ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗံ ဒဿေန္တော ‘‘အဇ္ဈတ္တရူပေ စေတေတိ ဥပက္ကမတိ မုစ္စတိ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ¶ စေတေတီတိ မောစနဿာဒသမ္ပယုတ္တာယ စေတနာယ မုစ္စတူတိ စေတေတိ။ ဥပက္ကမတီတိ တဒနုရူပံ ဝါယာမံ ကရောတိ။ မုစ္စတီတိ ဧဝံ စေတေန္တဿ တဒနုရူပေန ဝါယာမေန ဝါယမတော သုက္ကံ ဌာနာ စဝတိ။ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿာတိ ဣမေဟိ တီဟိ အင်္ဂေဟိ အဿ ပုဂ္ဂလဿ သင်္ဃာဒိသေသော နာမ အာပတ္တိနိကာယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော ဗဟိဒ္ဓါရူပေတိအာဒီသုပိ အဝသေသေသု အဋ္ဌဝီသတိယာ ပဒေသု။

ဧတ္ထ ပန ဒွေ အာပတ္တိသဟဿာနိ နီဟရိတွာ ဒဿေတဗ္ဗာနိ။ ကထံ? အဇ္ဈတ္တရူပေ တာဝ ရာဂူပတ္ထမ္ဘေ အာရောဂျတ္ထာယ နီလံ မောစေန္တဿ ဧကာ အာပတ္တိ၊ အဇ္ဈတ္တရူပေယေဝ ရာဂူပတ္ထမ္ဘေ အာရောဂျတ္ထာယ ပီတာဒီနံ မောစနဝသေန အပရာ နဝါတိ ဒသ။ ယထာ စ အာရောဂျတ္ထာယ ဒသ၊ ဧဝံ သုခါဒီနံ နဝန္နံ ပဒါနံ အတ္ထာယ ဧကေကပဒေ ဒသ ဒသ ကတွာ နဝုတိ၊ ဣတိ ဣမာ စ နဝုတိ ပုရိမာ စ ဒသာတိ ရာဂူပတ္ထမ္ဘေ တာဝ သတံ။ ယထာ ပန ရာဂူပတ္ထမ္ဘေ ဧဝံ ဝစ္စူပတ္ထမ္ဘာဒီသုပိ စတူသု ဧကေကသ္မိံ ဥပတ္ထမ္ဘေ သတံ ¶ သတံ ကတွာ စတ္တာရိ သတာနိ၊ ဣတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပုရိမဉ္စ ဧကန္တိ အဇ္ဈတ္တရူပေ တာဝ ပဉ္စန္နံ ဥပတ္ထမ္ဘာနံ ဝသေန ပဉ္စ သတာနိ။ ယထာ စ အဇ္ဈတ္တရူပေ ပဉ္စ၊ ဧဝံ ဗဟိဒ္ဓါရူပေ ပဉ္စ၊ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရူပေ ပဉ္စ၊ အာကာသေ ကဋိံ ကမ္ပေန္တဿ ပဉ္စာတိ သဗ္ဗာနိပိ စတုန္နံ ပဉ္စကာနံ ဝသေန ဒွေ အာပတ္တိသဟဿာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဣဒါနိ အာရောဂျတ္ထာယာတိအာဒီသု တာဝ ဒသသု ပဒေသု ပဋိပါဋိယာ ဝါ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဂဟေတွာ ဥပရိ ဂဏှန္တဿ၊ ဥပရိ ဝါ ဂဟေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဂဏှန္တဿ၊ ဥဘတော ဝါ ဂဟေတွာ မဇ္ဈေ ဌပေန္တဿ၊ မဇ္ဈေ ဝါ ဂဟေတွာ ဥဘတော ဟရန္တဿ၊ သဗ္ဗမူလံ ဝါ ကတွာ ဂဏှန္တဿ စေတနူပက္ကမမောစနေ သတိ ဝိသင်္ကေတော နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အာရောဂျတ္ထဉ္စ သုခတ္ထဉ္စာ’’တိ ခဏ္ဍစက္ကဗဒ္ဓစက္ကာဒိဘေဒဝိစိတ္တံ ပါဠိမာဟ။

တတ္ထ အာရောဂျတ္ထဉ္စ သုခတ္ထဉ္စ အာရောဂျတ္ထဉ္စ ဘေသဇ္ဇတ္ထဉ္စာ တိ ဧဝံ အာရောဂျပဒံ သဗ္ဗပဒေဟိ ယောဇေတွာ ဝုတ္တမေကံ ခဏ္ဍစက္ကံ။ သုခပဒါဒီနိ သဗ္ဗပဒေဟိ ¶ ယောဇေတွာ ယာဝ အတ္တနော အတ္တနော အတီတာနန္တရပဒံ တာဝ အာနေတွာ ဝုတ္တာနိ နဝ ဗဒ္ဓစက္ကာနီတိ ဧဝံ ဧကေကမူလကာနိ ဒသ စက္ကာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ ဒုမူလကာဒီဟိ သဒ္ဓိံ အသမ္မောဟတော ဝိတ္ထာရေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အတ္ထော ပနေတ္ထ ပါကဋောယေဝ။

ယထာ ¶ စ အာရောဂျတ္ထာယာတိအာဒီသု ဒသသု ပဒေသု၊ ဧဝံ နီလာဒီသုပိ ‘‘နီလဉ္စ ပီတကဉ္စ စေတေတိ ဥပက္ကမတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဒသ စက္ကာနိ ဝုတ္တာနိ၊ တာနိပိ အသမ္မောဟတော ဝိတ္ထာရေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အတ္ထော ပနေတ္ထ ပါကဋောယေဝ။

ပုန အာရောဂျတ္ထဉ္စ နီလဉ္စ အာရောဂျတ္ထဉ္စ သုခတ္ထဉ္စ နီလဉ္စ ပီတကဉ္စာတိ ဧကေနေကံ ဒွီဟိ ဒွေ…ပေ… ဒသဟိ ဒသာတိ ဧဝံ ပုရိမပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ပစ္ဆိမပဒါနိ ယောဇေတွာ ဧကံ မိဿကစက္ကံ ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ ယသ္မာ ‘‘နီလံ မောစေဿာမီ’’တိ စေတေတွာ ဥပက္ကမန္တဿ ပီတကာဒီသု မုတ္တေသုပိ ပီတကာဒိဝသေန စေတေတွာ ဥပက္ကမန္တဿ ဣတရေသု မုတ္တေသုပိ နေဝတ္ထိ ဝိသင်္ကေတော ¶ ၊ တသ္မာ ဧတမ္ပိ နယံ ဒဿေတုံ ‘‘နီလံ မောစေဿာမီတိ စေတေတိ ဥပက္ကမတိ ပီတကံ မုစ္စတီ’’တိအာဒိနာ နယေန စက္ကာနိ ဝုတ္တာနိ။ တတော ပရံ သဗ္ဗပစ္ဆိမပဒံ နီလာဒီဟိ နဝဟိ ပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ကုစ္ဆိစက္ကံ နာမ ဝုတ္တံ။ တတော ပီတကာဒီနိ နဝ ပဒါနိ ဧကေန နီလပဒေနေဝ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ပိဋ္ဌိစက္ကံ နာမ ဝုတ္တံ။ တတော လောဟိတကာဒီနိ နဝ ပဒါနိ ဧကေန ပီတကပဒေနေဝ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ဒုတိယံ ပိဋ္ဌိစက္ကံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ လောဟိတကပဒါဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဣတရာနိ နဝ နဝ ပဒါနိ ယောဇေတွာ အညာနိပိ အဋ္ဌ စက္ကာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဧဝံ ဒသဂတိကံ ပိဋ္ဌိစက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ခဏ္ဍစက္ကာဒီနံ အနေကေသံ စက္ကာနံ ဝသေန ဝိတ္ထာရတော ဂရုကာပတ္တိမေဝ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အင်္ဂဝသေနေဝ ဂရုကာပတ္တိဉ္စ လဟုကာပတ္တိဉ္စ အနာပတ္တိဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘စေတေတိ ဥပက္ကမတိ မုစ္စတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပုရိမနယေန အဇ္ဈတ္တရူပါဒီသု ရာဂါဒိဥပတ္ထမ္ဘေ သတိ အာရောဂျာဒီနံ အတ္ထာယ စေတေန္တဿ ဥပက္ကမိတွာ အသုစိမောစနေ တိဝင်္ဂသမ္ပန္နာ ဂရုကာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဒုတိယေန နယေန စေတေန္တဿ ဥပက္ကမန္တဿ စ မောစနေ အသတိ ဒုဝင်္ဂသမ္ပန္နာ လဟုကာ ထုလ္လစ္စယာပတ္တိ။ ‘‘စေတေတိ န ဥပက္ကမတိ မုစ္စတီ’’တိအာဒီဟိ ဆဟိ နယေဟိ အနာပတ္တိ။

အယံ ပန အာပတ္တာနာပတ္တိဘေဒေါ သဏှော သုခုမော၊ တသ္မာ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတဗ္ဗော ¶ ။ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတွာ ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိတေန အာပတ္တိ ဝါ အနာပတ္တိ ဝါ အာစိက္ခိတဗ္ဗာ၊ ဝိနယကမ္မံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ။ အသလ္လက္ခေတွာ ကရောန္တော ဟိ ရောဂနိဒါနံ အဇာနိတွာ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တော ဝေဇ္ဇော ဝိယ ဝိဃာတဉ္စ ¶ အာပဇ္ဇတိ၊ န စ တံ ပုဂ္ဂလံ တိကိစ္ဆိတုံ သမတ္ထော ဟောတိ။ တတြာယံ သလ္လက္ခဏဝိဓိ – ကုက္ကုစ္စေန အာဂတော ဘိက္ခု ယာဝတတိယံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘‘ကတရေန ပယောဂေန ကတရေန ရာဂေန အာပန္နောသီ’’တိ။ သစေ ပဌမံ အညံ ဝတွာ ပစ္ဆာ အညံ ဝဒတိ န ဧကမဂ္ဂေန ကထေတိ၊ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘တွံ န ဧကမဂ္ဂေန ကထေသိ ပရိဟရသိ၊ န သက္ကာ တဝ ဝိနယကမ္မံ ကာတုံ ဂစ္ဆ သောတ္ထိံ ဂဝေသာ’’တိ။ သစေ ပန တိက္ခတ္တုမ္ပိ ဧကမဂ္ဂေနေဝ ကထေတိ၊ ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကရောတိ၊ အထဿ အာပတ္တာနာပတ္တိဂရုကလဟုကာပတ္တိဝိနိစ္ဆယတ္ထံ ဧကာဒသန္နံ ရာဂါနံ ဝသေန ဧကာဒသ ပယောဂါ သမဝေက္ခိတဗ္ဗာ။

တတြိမေ ¶ ဧကာဒသ ရာဂါ – မောစနဿာဒေါ၊ မုစ္စနဿာဒေါ၊ မုတ္တဿာဒေါ၊ မေထုနဿာဒေါ၊ ဖဿဿာဒေါ၊ ကဏ္ဍုဝနဿာဒေါ၊ ဒဿနဿာဒေါ၊ နိသဇ္ဇဿာဒေါ၊ ဝါစဿာဒေါ၊ ဂေဟဿိတပေမံ၊ ဝနဘင်္ဂိယန္တိ။ တတ္ထ မောစေတုံ အဿာဒေါ မောစနဿာဒေါ၊ မုစ္စနေ အဿာဒေါ မုစ္စနဿာဒေါ၊ မုတ္တေ အဿာဒေါ မုတ္တဿာဒေါ၊ မေထုနေ အဿာဒေါ မေထုနဿာဒေါ၊ ဖဿေ အဿာဒေါ ဖဿဿာဒေါ၊ ကဏ္ဍုဝနေ အဿာဒေါ ကဏ္ဍုဝနဿာဒေါ၊ ဒဿနေ အဿာဒေါ ဒဿနဿာဒေါ၊ နိသဇ္ဇာယ အဿာဒေါ နိသဇ္ဇဿာဒေါ၊ ဝါစာယ အဿာဒေါ ဝါစဿာဒေါ၊ ဂေဟဿိတံ ပေမံ ဂေဟဿိတပေမံ၊ ဝနဘင်္ဂိယန္တိ ယံကိဉ္စိ ပုပ္ဖဖလာဒိ ဝနတော ဘဉ္ဇိတွာ အာဟဋံ။ ဧတ္ထ စ နဝဟိ ပဒေဟိ သမ္ပယုတ္တအဿာဒသီသေန ရာဂေါ ဝုတ္တော။ ဧကေန ပဒေန သရူပေနေဝ၊ ဧကေန ပဒေန ဝတ္ထုနာ ဝုတ္တော၊ ဝနဘင်္ဂေါ ဟိ ရာဂဿ ဝတ္ထု န ရာဂေါယေဝ။

ဧတေသံ ပန ရာဂါနံ ဝသေန ဧဝံ ပယောဂါ သမဝေက္ခိတဗ္ဗာ – မောစနဿာဒေ မောစနဿာဒစေတနာယ စေတေန္တော စေဝ အဿာဒေန္တော စ ဥပက္ကမတိ မုစ္စတိ သင်္ဃာဒိသေသော။ တထေဝ စေတေန္တော စ အဿာဒေန္တော စ ဥပက္ကမတိ န မုစ္စတိ ထုလ္လစ္စယံ။ သစေ ပန သယနကာလေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတော ဟုတွာ ဦရုနာ ဝါ မုဋ္ဌိနာ ဝါ အင်္ဂဇာတံ ဂါဠှံ ပီဠေတွာ မောစနတ္ထာယ သဥဿာဟောဝ သုပတိ၊ သုပန္တဿ စဿ အသုစိ မုစ္စတိ သင်္ဃာဒိသေသော။ သစေ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနံ အသုဘမနသိကာရေန ဝူပသမေတွာ သုဒ္ဓစိတ္တော သုပတိ၊ သုပန္တဿ မုတ္တေပိ အနာပတ္တိ။

မုစ္စနဿာဒေ ¶ အတ္တနော ဓမ္မတာယ မုစ္စမာနံ အဿာဒေတိ န ဥပက္ကမတိ အနာပတ္တိ။ သစေ ပန မုစ္စမာနံ အဿာဒေန္တော ဥပက္ကမတိ၊ တေန ဥပက္ကမေန မုတ္တေ သင်္ဃာဒိသေသော။ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ¶ မုစ္စမာနေ ‘‘မာ ကာသာဝံ ဝါ သေနာသနံ ဝါ ဒုဿီ’’တိ အင်္ဂဇာတံ ဂဟေတွာ ဇဂ္ဂနတ္ထာယ ဥဒကဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ ဝဋ္ဋတီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။

မုတ္တဿာဒေ အတ္တနော ဓမ္မတာယ မုတ္တေ ဌာနာ စုတေ အသုစိမှိ ပစ္ဆာ အဿာဒေန္တဿ ဝိနာ ဥပက္ကမေန မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေ အဿာဒေတွာ ပုန မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော။

မေထုနဿာဒေ မေထုနရာဂေန မာတုဂါမံ ဂဏှာတိ၊ တေန ပယောဂေန အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ မေထုနဓမ္မဿ ¶ ပယောဂတ္တာ ပန တာဒိသေ ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ၊ သီသံ ပတ္တေ ပါရာဇိကံ။ သစေ မေထုနရာဂေန ရတ္တော ပုန အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော။

ဖဿဿာဒေ ဒုဝိဓော ဖဿော – အဇ္ဈတ္တိကော၊ ဗာဟိရော စ။ အဇ္ဈတ္တိကေ တာဝ အတ္တနော နိမိတ္တံ ထဒ္ဓံ မုဒုကန္တိ ဇာနိဿာမီတိ ဝါ လောလဘာဝေန ဝါ ကီဠာပယတော အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေ ကီဠာပေန္တော အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော။ ဗာဟိရဖဿေ ပန ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန မာတုဂါမဿ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ပရာမသတော စေဝ အာလိင်္ဂတော စ အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ ကာယသံသဂ္ဂသင်္ဃာဒိသေသံ ပန အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ရတ္တော ပုန အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတိ ဝိသဋ္ဌိပစ္စယာပိ သင်္ဃာဒိသေသော။

ကဏ္ဍုဝနဿာဒေ ဒဒ္ဒုကစ္ဆုပိဠကပါဏကာဒီနံ အညတရဝသေန ကဏ္ဍုဝမာနံ နိမိတ္တံ ကဏ္ဍုဝနဿာဒေ နေဝ ကဏ္ဍုဝတော အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ ကဏ္ဍုဝနဿာဒေန ရတ္တော ပုန အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော။

ဒဿနဿာဒေ ဒဿနဿာဒေန ပုနပ္ပုနံ မာတုဂါမဿ အနောကာသံ ဥပနိဇ္ဈာယတော အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ မာတုဂါမဿ အနောကာသုပနိဇ္ဈာနေ ပန ¶ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ဒဿနဿာဒေန ရတ္တော ပုန အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော။

နိသဇ္ဇဿာဒေ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ရဟော နိသဇ္ဇဿာဒရာဂေန နိသိန္နဿ အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ ရဟော နိသဇ္ဇပစ္စယာ ပန အာပန္နာယ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ နိသဇ္ဇဿာဒေန ရတ္တော ပုန အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော။

ဝါစဿာဒေ ¶ ဝါစဿာဒရာဂေန မာတုဂါမံ မေထုနသန္နိဿိတာဟိ ဝါစာဟိ ဩဘာသန္တဿ အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသင်္ဃာဒိသေသံ ပန အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ဝါစဿာဒေန ရတ္တော ပုန အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော။

ဂေဟဿိတပေမေ မာတရံ ဝါ မာတုပေမေန ဘဂိနိံ ဝါ ဘဂိနိပေမေန ပုနပ္ပုနံ ပရာမသတော ¶ စေဝ အာလိင်္ဂတော စ အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ ဂေဟဿိတပေမေန ပန ဖုသနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ဂေဟဿိတပေမေန ရတ္တော ပုန အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော။

ဝနဘင်္ဂေ ဣတ္ထိပုရိသာ အညမညံ ကိဉ္စိဒေဝ တမ္ဗူလဂန္ဓပုပ္ဖဝါသာဒိပ္ပကာရံ ပဏ္ဏာကာရံ မိတ္တသန္ထဝဘာဝဿ ဒဠှဘာဝတ္ထာယ ပေသေန္တိ အယံ ဝနဘင်္ဂေါ နာမ။ တဉ္စေ မာတုဂါမော ကဿစိ သံသဋ္ဌဝိဟာရိကဿ ကုလူပကဘိက္ခုနော ပေသေတိ၊ တဿ စ ‘‘အသုကာယ နာမ ဣဒံ ပေသိတ’’န္တိ သာရတ္တဿ ပုနပ္ပုနံ ဟတ္ထေဟိ တံ ဝနဘင်္ဂံ ကီဠာပယတော အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေ ဝနဘင်္ဂေ သာရတ္တော ပုန အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော။ သစေ ဥပက္ကမန္တေပိ န မုစ္စတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။

ဧဝမေတေသံ ဧကာဒသန္နံ ရာဂါနံ ဝသေန ဣမေ ဧကာဒသ ပယောဂေ သမေဝေက္ခိတွာ အာပတ္တိ ဝါ အနာပတ္တိ ဝါ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ သလ္လက္ခေတွာ သစေ ဂရုကာ ဟောတိ ‘‘ဂရုကာ’’တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗာ။ သစေ လဟုကာ ဟောတိ ‘‘လဟုကာ’’တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗာ။ တဒနုရူပဉ္စ ဝိနယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ကတံ သုကတံ ဟောတိ ရောဂနိဒါနံ ဉတွာ ဝေဇ္ဇေန ကတဘေသဇ္ဇမိဝ၊ တဿ စ ပုဂ္ဂလဿ သောတ္ထိဘာဝါယ သံဝတ္တတိ။

၂၆၂။ စေတေတိ န ဥပက္ကမတီတိအာဒီသု မောစနဿာဒစေတနာယ စေတေတိ၊ န ဥပက္ကမတိ၊ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ မောစနဿာဒပီဠိတော ‘‘အဟော ဝတ ¶ မုစ္စေယျာ’’တိ စေတေတိ၊ န ဥပက္ကမတိ၊ န မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ မောစနဿာဒေန န စေတေတိ၊ ဖဿဿာဒေန ကဏ္ဍုဝနဿာဒေန ဝါ ဥပက္ကမတိ၊ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ တထေဝ န စေတေတိ၊ ဥပက္ကမတိ၊ န မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ ကာမဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေန္တော မောစနတ္ထာယ န စေတေတိ၊ န ဥပက္ကမတိ၊ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေ ပနဿ ဝိတက္ကယတောပိ န မုစ္စတိ ဣဒံ အာဂတမေဝ ဟောတိ၊ ‘‘န စေတေတိ၊ န ဥပက္ကမတိ၊ န မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိ။

အနာပတ္တိ ¶ သုပိနန္တေနာတိ သုတ္တဿ သုပိနေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ ဝိယ ကာယသံသဂ္ဂါဒီနိ အာပဇ္ဇန္တဿ ဝိယ သုပိနန္တေနေဝ ကာရဏေန ယဿ အသုစိ မုစ္စတိ၊ တဿ အနာပတ္တိ။ သုပိနေ ပန ¶ ဥပ္ပန္နာယ အဿာဒစေတနာယ သစဿ ဝိသယော ဟောတိ၊ နိစ္စလေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န ဟတ္ထေန နိမိတ္တံ ကီဠာပေတဗ္ဗံ၊ ကာသာဝပစ္စတ္ထရဏရက္ခဏတ္ထံ ပန ဟတ္ထပုဋေန ဂဟေတွာ ဇဂ္ဂနတ္ထာယ ဥဒကဋ္ဌာနံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

နမောစနာဓိပ္ပာယဿာတိ ယဿ ဘေသဇ္ဇေန ဝါ နိမိတ္တံ အာလိမ္ပန္တဿ ဥစ္စာရာဒီနိ ဝါ ကရောန္တဿ နမောစနာဓိပ္ပာယဿ မုစ္စတိ၊ တဿာပိ အနာပတ္တိ။ ဥမ္မတ္တကဿ ဒုဝိဓဿာပိ အနာပတ္တိ။ ဣဓ သေယျသကော အာဒိကမ္မိကော၊ တဿ အနာပတ္တိ အာဒိကမ္မိကဿာတိ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ။ ကိရိယာ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒွိဝေဒနံ၊ သုခမဇ္ဈတ္တဒွယေနာတိ။

၂၆၃။ ဝိနီတဝတ္ထူသု သုပိနဝတ္ထု အနုပညတ္တိယံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဥစ္စာရပဿာဝဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

ဝိတက္ကဝတ္ထုသ္မိံ ကာမဝိတက္ကန္တိ ဂေဟဿိတကာမဝိတက္ကံ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ အထ ခေါ ဝိတက္ကဂတိကေန န ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဥဏှောဒကဝတ္ထူသု ပဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဒုတိယေ သော ဘိက္ခု မောစေတုကာမော ဥဏှောဒကေန နိမိတ္တံ ပဟရိတွာ ပဟရိတွာ နှာယိ၊ တေနဿ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ တတိယေ ဥပက္ကမဿ အတ္ထိတာယ ထုလ္လစ္စယံ။ ဘေသဇ္ဇကဏ္ဍုဝနဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

၂၆၄။ မဂ္ဂဝတ္ထူသု ¶ ပဌမဿ ထုလဦရုကဿ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တဿ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနေ ဃဋ္ဋနာယ အသုစိ မုစ္စိ၊ တဿ နမောစနာဓိပ္ပာယတ္တာ အနာပတ္တိ။ ဒုတိယဿ တထေဝ မုစ္စိ၊ မောစနာဓိပ္ပာယတ္တာ ပန သင်္ဃာဒိသေသော။ တတိယဿ န မုစ္စိ၊ ဥပက္ကမသဗ္ဘာဝတော ပန ထုလ္လစ္စယံ။ တသ္မာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေန ဥပ္ပန္နေ ပရိဠာဟေ န ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဂမနံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ အသုဘာဒိမနသိကာရေန စိတ္တံ ဝူပသမေတွာ သုဒ္ဓစိတ္တေန ကမ္မဋ္ဌာနံ အာဒါယ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဌိတော ဝိနောဒေတုံ ¶ န သက္ကောတိ၊ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ နိသီဒိတွာ ဝိနောဒေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာဒါယ သုဒ္ဓစိတ္တေနေဝ ဂန္တဗ္ဗံ။

ဝတ္ထိဝတ္ထူသု တေ ဘိက္ခူ ဝတ္ထိံ ဒဠှံ ဂဟေတွာ ပူရေတွာ ပူရေတွာ ဝိဿဇ္ဇေန္တာ ¶ ဂါမဒါရကာ ဝိယ ပဿာဝမကံသု။ ဇန္တာဃရဝတ္ထုသ္မိံ ဥဒရံ တာပေန္တဿ မောစနာဓိပ္ပာယဿာပိ အမောစနာဓိပ္ပာယဿာပိ မုတ္တေ အနာပတ္တိယေဝ။ ပရိကမ္မံ ကရောန္တဿ နိမိတ္တစာလနဝသေန အသုစိ မုစ္စိ၊ တသ္မာ အာပတ္တိဋ္ဌာနေ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။

၂၆၅။ ဦရုဃဋ္ဋာပနဝတ္ထူသု ယေသံ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ တေ အင်္ဂဇာတမ္ပိ ဖုသာပေသုန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧဝံ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ သာမဏေရာဒိဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

၂၆၆။ ကာယတ္ထမ္ဘနဝတ္ထုသ္မိံ ကာယံ ထမ္ဘေန္တဿာတိ စိရံ နိသီဒိတွာ ဝါ နိပဇ္ဇိတွာ ဝါ နဝကမ္မံ ဝါ ကတွာ အာလသိယဝိမောစနတ္ထံ ဝိဇမ္ဘေန္တဿ။

ဥပနိဇ္ဈာယနဝတ္ထုသ္မိံ သစေပိ ပဋသတံ နိဝတ္ထာ ဟောတိ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဌတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ နာမ ဩကာသေ နိမိတ္တ’’န္တိ ဥပနိဇ္ဈာယန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ အနိဝတ္ထာနံ ဂါမဒါရိကာနံ နိမိတ္တံ ဥပနိဇ္ဈာယန္တဿ ပန ကိမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ နိမိတ္တေ ဧသေဝ နယော။ ဣတော စိတော စ အဝိလောကေတွာ ပန ဒိဝသမ္ပိ ဧကပယောဂေန ဥပနိဇ္ဈာယန္တဿ ဧကမေဝ ဒုက္ကဋံ။ ဣတော စိတော စ ဝိလောကေတွာ ပုနပ္ပုနံ ဥပနိဇ္ဈာယန္တဿ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ ဥမ္မီလနနိမီလနဝသေန ပန န ကာရေတဗ္ဗော။ သဟသာ ဥပနိဇ္ဈာယိတွာ ပုန ပဋိသင်္ခါယ သံဝရေ တိဋ္ဌတော အနာပတ္တိ၊ တံ သံဝရံ ပဟာယ ပုန ဥပနိဇ္ဈာယတော ဒုက္ကဋမေဝ။

၂၆၇။ တာဠစ္ဆိဒ္ဒါဒိဝတ္ထူနိ ¶ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ နှာနဝတ္ထူသု ယေ ဥဒကသောတံ နိမိတ္တေန ပဟရိံသု တေသံ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဥဒဉ္ဇလဝတ္ထူသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဥဒဉ္ဇလန္တိ ဥဒကစိက္ခလ္လော ဝုစ္စတိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဣတော ပရာနိ သဗ္ဗာနေဝ ဥဒကေ ဓာဝနာဒိဝတ္ထူနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အယံ ပန ဝိသေသော။ ပုပ္ဖာဝဠိယဝတ္ထူသု သစေပိ နမောစနာဓိပ္ပာယဿ အနာပတ္တိ၊ ကီဠနပစ္စယာ ပန ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ။

သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၆၉။ တေန ¶ ¶ သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒံ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – အရညေ ဝိဟရတီတိ န အာဝေဏိကေ အရညေ၊ ဇေတဝနဝိဟာရဿေဝ ပစ္စန္တေ ဧကပဿေ။ မဇ္ဈေ ဂဗ္ဘောတိ တဿ စ ဝိဟာရဿ မဇ္ဈေ ဂဗ္ဘော ဟောတိ။ သမန္တာ ပရိယာဂါရောတိ သမန္တာ ပနဿ မဏ္ဍလမာဠပရိက္ခေပေါ ဟောတိ။ သော ကိရ မဇ္ဈေ စတုရဿံ ဂဗ္ဘံ ကတွာ ဗဟိ မဏ္ဍလမာဠပရိက္ခေပေန ကတော၊ ယထာ သက္ကာ ဟောတိ အန္တောယေဝ အာဝိဉ္ဆန္တေဟိ ဝိစရိတုံ။

သုပညတ္တန္တိ သုဋ္ဌ ဌပိတံ၊ ယထာ ယထာ ယသ္မိံ ယသ္မိဉ္စ ဩကာသေ ဌပိတံ ပါသာဒိကံ ဟောတိ လောကရဉ္ဇကံ တထာ တထာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဩကာသေ ဌပိတံ၊ ဝတ္တသီသေန ဟိ သောံ ဧကကိစ္စမ္ပိ န ကရောတိ။ ဧကစ္စေ ဝါတပါနေ ဝိဝရန္တောတိ ယေသု ဝိဝဋေသု အန္ဓကာရော ဟောတိ တာနိ ဝိဝရန္တော ယေသု ဝိဝဋေသု အာလောကော ဟောတိ တာနိ ထကေန္တော။

ဧဝံ ဝုတ္တေ သာ ဗြာဟ္မဏီ တံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစာတိ ဧဝံ တေန ဗြာဟ္မဏေန ပသံသိတွာ ဝုတ္တေ သာ ဗြာဟ္မဏီ ‘‘ပသန္နော အယံ ဗြာဟ္မဏော ပဗ္ဗဇိတုကာမော မညေ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ နိဂူဟိတဗ္ဗမ္ပိ တံ အတ္တနော ဝိပ္ပကာရံ ပကာသေန္တီ ကေဝလံ တဿ သဒ္ဓါဝိဃာတာပေက္ခာ ဟုတွာ ဧတံ ‘‘ကုတော တဿ ဥဠာရတ္တတာ’’တိအာဒိဝစနမဝေါစ။ တတ္ထ ဥဠာရော အတ္တာ အဿာတိ ဥဠာရတ္တာ၊ ဥဠာရတ္တနော ဘာဝေါ ဥဋ္ဌာရတ္တတာ။ ကုလိတ္ထီဟီတိအာဒီသု ကုလိတ္ထိယော နာမ ဃရဿာမိနိယော။ ကုလဓီတရော နာမ ပုရိသန္တရဂတာ ကုလဓီတရော ¶ ။ ကုလကုမာရိယော နာမ အနိဝိဋ္ဌာ ဝုစ္စန္တိ။ ကုလသုဏှာ နာမ ပရကုလတော အာနီတာ ကုလဒါရကာနံ ဝဓုယော။

၂၇၀။ ဩတိဏ္ဏောတိ ယက္ခာဒီဟိ ဝိယ သတ္တာ အန္တော ဥပ္ပဇ္ဇန္တေန ရာဂေန ဩတိဏ္ဏော၊ ကူပါဒီနိ ဝိယ သတ္တာ အသမပေက္ခိတွာ ရဇနီယေ ဌာနေ ရဇ္ဇန္တော သယံ ဝါ ရာဂံ ဩတိဏ္ဏော၊ ယသ္မာ ပန ဥဘယထာပိ ရာဂသမင်္ဂိဿေဝေတံ အဓိဝစနံ၊ တသ္မာ ‘‘ဩတိဏ္ဏော နာမ သာရတ္တော အပေက္ခဝါ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော’’တိ ဧဝမဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ¶ သာရတ္တောတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန သုဋ္ဌု ရတ္တော။ အပေက္ခဝါတိ ကာယသံသဂ္ဂါပေက္ခာယ အပေက္ခဝါ။ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေနေဝ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော။ ဝိပရိဏတေနာတိ ပရိသုဒ္ဓဘဝင်္ဂသန္တတိသင်္ခါတံ ပကတိံ ဝိဇဟိတွာ အညထာ ပဝတ္တေန၊ ဝိရူပံ ဝါ ပရိဏတေန ¶ ဝိရူပံ ပရိဝတ္တေန၊ ယထာ ပရိဝတ္တမာနံ ဝိရူပံ ဟောတိ ဧဝံ ပရိဝတ္တိတွာ ဌိတေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၇၁။ ယသ္မာ ပနေတံ ရာဂါဒီဟိ သမ္ပယောဂံ နာတိဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိပရိဏတန္တိ ရတ္တမ္ပိ စိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ နယေနဿ ပဒဘာဇနံ ဝတွာ အန္တေ ဣဓာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစ ရတ္တံ စိတ္တံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတံ ဝိပရိဏတ’’န္တိ အာဟ။

တဒဟုဇာတာတိ တံဒိဝသံ ဇာတာ ဇာတမတ္တာ အလ္လမံသပေသိဝဏ္ဏာ၊ ဧဝရူပါယပိ ဟိ သဒ္ဓိံ ကာယသံသဂ္ဂေ သင်္ဃာဒိသေသော၊ မေထုနဝီတိက္ကမေ ပါရာဇိကံ၊ ရဟော နိသဇ္ဇဿာဒေ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဟောတိ။ ပဂေဝါတိ ပဌမမေဝ။

ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇေယျာတိ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏာဒိကာယသမ္ပယောဂံ ကာယမိဿီဘာဝံ သမာပဇ္ဇေယျ၊ ယသ္မာ ပနေတံ သမာပဇ္ဇန္တဿ ယော သော ကာယသံသဂ္ဂေါ နာမ သော အတ္ထတော အဇ္ဈာစာရော ဟောတိ၊ ရာဂဝသေန အဘိဘဝိတွာ သညမဝေလံ အာစာရော၊ တသ္မာဿ သင်္ခေပန အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အဇ္ဈာစာရော ဝုစ္စတီ’’တိ ပဒဘာဇနမာဟ။

ဟတ္ထဂ္ဂါဟံ ဝါတိအာဒိဘေဒံ ပနဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထဒဿနံ။ တတ္ထ ဟတ္ထာဒီနံ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ ‘‘ဟတ္ထော နာမ ကပ္ပရံ ဥပါဒါယာ’’တိအာဒိမာဟ တတ္ထ ကပ္ပရံ ဥပါဒါယာတိ ဒုတိယံ။ မဟာသန္ဓိံ ဥပါဒါယ။ အညတ္ထ ပန မဏိဗန္ဓတော ¶ ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂနခါ ဟတ္ထော ဣဓ သဒ္ဓိံ အဂ္ဂဗာဟာယ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ အဓိပ္ပေတော။

သုဒ္ဓကေသာ ဝါတိ သုတ္တာဒီဟိ အမိဿာ သုဒ္ဓါ ကေသာယေဝ။ ဝေဏီတိ တီဟိ ကေသဝဋ္ဋီဟိ ဝိနန္ဓိတွာ ကတကေသကလာပဿေတံ နာမံ။ သုတ္တမိဿာတိ ပဉ္စဝဏ္ဏေန သုတ္တေန ကေသေ မိဿေတွာ ကတာ။ မာလာမိဿာတိ ဝဿိကပုပ္ဖာဒီဟိ မိဿေတွာ တီဟိ ကေသဝဋ္ဋီဟိ ဝိနန္ဓိတွာ ¶ ကတာ၊ အဝိနဒ္ဓါပိ ဝါ ကေဝလံ ပုပ္ဖမိဿကော ကေသကလာပေါ ဣဓ ‘‘ဝေဏီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဟိရညမိဿာတိ ကဟာပဏမာလာယ မိဿေတွာ ကတာ။ သုဝဏ္ဏမိဿာတိ သုဝဏ္ဏစီရကေဟိ ဝါ ပါမင်္ဂါဒီဟိ ဝါ မိဿေတွာ ကတာ။ မုတ္တာမိဿာတိ မုတ္တာဝလီဟိ မိဿေတွာ ကတာ။ မဏိမိဿာတိ သုတ္တာရူဠှေဟိ မဏီဟိ မိဿေတွာ ကတာ။ ဧတာသု ဟိ ယံကိဉ္စိ ဝေဏိံ ဂဏှန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသောယေဝ။ ‘‘အဟံ မိဿကဝေဏိံ အဂ္ဂဟေသိ’’န္တိ ဝဒန္တဿ မောက္ခော နတ္ထိ။ ဝေဏိဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ကေသာပိ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ယော ဧကမ္ပိ ကေသံ ဂဏှာတိ တဿပိ အာပတ္တိယေဝ။

ဟတ္ထဉ္စ ¶ ဝေဏိဉ္စ ဌပေတွာတိ ဣဓ ဝုတ္တလက္ခဏံ ဟတ္ထဉ္စ သဗ္ဗပ္ပကာရဉ္စ ဝေဏိံ ဌပေတွာ အဝသေသံ သရီရံ ‘‘အင်္ဂ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္နေသု ဟတ္ထာဒီသု ဟတ္ထဿ ဂဟဏံ ဟတ္ထဂ္ဂါဟော၊ ဝေဏိယာ ဂဟဏံ ဝေဏိဂ္ဂါဟော၊ အဝသေသသသရီရဿ ပရာမသနံ အညတရဿ ဝါ အညတရဿ ဝါ အင်္ဂဿ ပရာမသနံ၊ ယော တံ ဟတ္ထဂ္ဂါဟံ ဝါ ဝေဏိဂ္ဂါဟံ ဝါ အညတရဿ ဝါ အညတရဿ ဝါ အင်္ဂဿ ပရာမသနံ သမာပဇ္ဇေယျ၊ တဿ သင်္ဃာဒိသေသော နာမ အာပတ္တိနိကာယော ဟောတီတိ။ အယံ သိက္ခာပဒဿ အတ္ထော။

၂၇၂။ ယသ္မာ ပန ယော စ ဟတ္ထဂ္ဂါဟော ယော စ ဝေဏိဂ္ဂါဟော ယဉ္စ အဝသေသဿ အင်္ဂဿ ပရာမသနံ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဘေဒတော ဒွါဒသဝိဓံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘အာမသနာ ပရာမသနာ’’တိအာဒိနာ နယေနဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဉ္စ ဝုတ္တံ ‘‘အာမသနာ နာမ အာမဋ္ဌမတ္တာ’’တိ ယဉ္စ ‘‘ဆုပနံ နာမ ဖုဋ္ဌမတ္တ’’န္တိ၊ ဣမေသံ အယံ ဝိသေသော – အာမသနာတိ အာမဇ္ဇနာ ဖုဋ္ဌောကာသံ အနတိက္ကမိတွာပိ တတ္ထေဝ သင်္ဃဋ္ဋနာ။ အယဉှိ ‘‘အာမဋ္ဌမတ္တာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဆုပနန္တိ အသင်္ဃဋ္ဋေတွာ ဖုဋ္ဌမတ္တံ။

ယမ္ပိ ¶ ဥမ္မသနာယ စ ဥလ္လင်္ဃနာယ စ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ဥဒ္ဓံ ဥစ္စာရဏာ’’တိ ဧကမေဝ ပဒံ ဝုတ္တံ။ တတြာပိ အယံ ဝိသေသော – ပဌမံ အတ္တနော ကာယဿ ဣတ္ထိယာ ကာယေ ဥဒ္ဓံ ပေသနဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဒုတိယံ ဣတ္ထိယာ ကာယံ ဥက္ခိပနဝသေန၊ သေသံ ပါကဋမေဝ။

၂၇၃။ ဣဒါနိ ¶ ယွာယံ ဩတိဏ္ဏော ဝိပရိဏတေန စိတ္တေန ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဧတေသံ ပဒါနံ ဝသေန ဝိတ္ထာရတော အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတ္ထီ စ ဟောတိ ဣတ္ထိသညီ သာရတ္တော စ ဘိက္ခု စ နံ ဣတ္ထိယာ ကာယေန ကာယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘိက္ခု စ နံ ဣတ္ထိယာ ကာယေန ကာယန္တိ သော သာရတ္တော စ ဣတ္ထိသညီ စ ဘိက္ခု အတ္တနော ကာယေန။ နန္တိ နိပါတမတ္တံ။ အထ ဝါ ဧတံ တဿာ ဣတ္ထိယာ ဟတ္ထာဒိဘေဒံ ကာယံ။ အာမသတိ ပရာမသတီတိ ဧတေသု စေ ဧကေနာပိ အာကာရေန အဇ္ဈာစရတိ၊ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿ။ တတ္ထ သကိံ အာမသတော ဧကာ အာပတ္တိ၊ ပုနပ္ပုနံ အာမသတော ပယောဂေ ပယောဂေ သင်္ဃာဒိသေသော။

ပရာမသန္တောပိ သစေ ကာယတော အမောစေတွာဝ ဣတော စိတော စ အတ္တနော ဟတ္ထံ ဝါ ကာယံ ဝါ သဉ္စောပေတိ ဟရတိ ပေသေတိ ဒိဝသမ္ပိ ပရာမသတော ဧကာဝ အာပတ္တိ။ သစေ ကာယတော မောစေတွာ မောစေတွာ ပရာမသတိ ပယောဂေ ပယောဂေ အာပတ္တိ။

ဩမသန္တောပိ ¶ သစေ ကာယတော အမောစေတွာဝ ဣတ္ထိယာ မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပါဒပိဋ္ဌိံ ဩမသတိ ဧကာဝ အာပတ္တိ။ သစေ ပန ဥဒရာဒီသု တံ တံ ဌာနံ ပတွာ မုဉ္စိတွာ မုဉ္စိတွာ ဩမသတိ ပယောဂေ ပယောဂေ အာပတ္တိ။ ဥမ္မသနာယပိ ပါဒတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သီသံ ဥမ္မသန္တဿ ဧသေဝ နယော။

ဩလင်္ဃနာယ မာတုဂါမံ ကေသေသု ဂဟေတွာ နာမေတွာ စုမ္ဗနာဒီသု ယံ အဇ္ဈာစာရံ ဣစ္ဆတိ တံ ကတွာ မုဉ္စတော ဧကာဝ အာပတ္တိ။ ဥဋ္ဌိတံ ပုနပ္ပုနံ နာမယတော ပယောဂေ ပယောဂေ အာပတ္တိ။ ဥလ္လင်္ဃနာယပိ ကေသေသု ဝါ ဟတ္ထေသု ဝါ ဂဟေတွာ ဝုဋ္ဌာပယတော ဧသေဝ နယော။

အာကဍ္ဎနာယ အတ္တနော အဘိမုခံ အာကဍ္ဎန္တော ယာဝ န မုဉ္စတိ တာဝ ဧကာဝ အာပတ္တိ။ မုဉ္စိတွာ မုဉ္စိတွာ အာကဍ္ဎန္တဿ ပယောဂေ ပယောဂေ အာပတ္တိ။ ပတိကဍ္ဎနာယပိ ပရမ္မုခံ ပိဋ္ဌိယံ ဂဟေတွာ ပဋိပ္ပဏာမယတော ဧသေဝ နယော။

အဘိနိဂ္ဂဏှနာယ ¶ ဟတ္ထေ ဝါ ဗာဟာယ ဝါ ဒဠှံ ဂဟေတွာ ယောဇနမ္ပိ ဂစ္ဆတော ဧကာဝ အာပတ္တိ။ မုဉ္စိတွာ ပုနပ္ပုနံ ဂဏှတော ပယောဂေ ပယောဂေ အာပတ္တိ။ အမုဉ္စိတွာ ပုနပ္ပုနံ ဖုသတော စ အာလိင်္ဂတော စ ပယောဂေ ပယောဂေ အာပတ္တီတိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ¶ ပနာဟ – ‘‘မူလဂ္ဂဟဏမေဝ ပမာဏံ၊ တသ္မာ ယာဝ န မုဉ္စတိ တာဝ ဧကာ ဧဝ အာပတ္တီ’’တိ။

အဘိနိပ္ပီဠနာယ ဝတ္ထေန ဝါ အာဘရဏေန ဝါ သဒ္ဓိံ ပီဠယတော အင်္ဂံ အဖုသန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဖုသန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသော၊ ဧကပယောဂေန ဧကာ အာပတ္တိ၊ နာနာပယောဂေန နာနာ။

ဂဟဏဆုပနေသု အညံ ကိဉ္စိ ဝိကာရံ အကရောန္တောပိ ဂဟိတမတ္တဖုဋ္ဌမတ္တေနာပိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။

ဧဝမေတေသု အာမသနာဒီသု ဧကေနာပိ အာကာရေန အဇ္ဈာစာရတော ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိသညိဿ သင်္ဃာဒိသေသော၊ ဝေမတိကဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ ပဏ္ဍကပုရိသတိရစ္ဆာနဂတသညိဿာပိ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ ပဏ္ဍကေ ပဏ္ဍကသညိဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဝေမတိကဿ ဒုက္ကဋံ။ ပုရိသတိရစ္ဆာနဂတဣတ္ထိသညိဿာပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ပုရိသေ ပုရိသသညိဿာပိ ဝေမတိကဿာပိ ဣတ္ထိပဏ္ဍကတိရစ္ဆာနဂတသညိဿာပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ တိရစ္ဆာနဂတေပိ သဗ္ဗာကာရေန ဒုက္ကဋမေဝါတိ။ ဣမာ ဧကမူလကနယေ ဝုတ္တာ အာပတ္တိယော သလ္လက္ခေတွာ ဣမိနာဝ ဥပါယေန ‘‘ဒွေ ဣတ္ထိယော ဒွိန္နံ ဣတ္ထီန’’န္တိအာဒိဝသေန ဝုတ္တေ ဒုမူလကနယေပိ ¶ ဒိဂုဏာ အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ စ ဒွီသု ဣတ္ထီသု ဒွေ သင်္ဃာဒိသေသာ၊ ဧဝံ သမ္ဗဟုလာသု သမ္ဗဟုလာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယော ဟိ ဧကတော ဌိတာ သမ္ဗဟုလာ ဣတ္ထိယော ဗာဟာဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဂဏှာတိ သော ယတ္တကာ ဣတ္ထိယော ဖုဋ္ဌာ တာသံ ဂဏနာယ သင်္ဃာဒိသေသေ အာပဇ္ဇတိ၊ မဇ္ဈဂတာနံ ဂဏနာယ ထုလ္လစ္စယေ။ တာ ဟိ တေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန အာမဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ယော ပန သမ္ဗဟုလာနံ အင်္ဂုလိယော ဝါ ကေသေ ဝါ ဧကတော ကတွာ ဂဏှာတိ၊ သော အင်္ဂုလိယော စ ကေသေ စ အဂဏေတွာ ဣတ္ထိယော ဂဏေတွာ သင်္ဃာဒိသေသေဟိ ကာရေတဗ္ဗော။ ယာသဉ္စ ဣတ္ထီနံ အင်္ဂုလိယော ဝါ ကေသာ ဝါ မဇ္ဈဂတာ ဟောန္တိ၊ တာသံ ဂဏနာယ ထုလ္လစ္စယေ အာပဇ္ဇတိ။ တာ ဟိ တေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန အာမဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ သမ္ဗဟုလာ ပန ဣတ္ထိယော ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေဟိ ရဇ္ဇုဝတ္ထာဒီဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဂဏှန္တော သဗ္ဗာသံယေဝ ¶ အန္တောပရိက္ခေပဂတာနံ ဂဏနာယ ထုလ္လစ္စယေ အာပဇ္ဇတိ။ မဟာပစ္စရိယံ အဖုဋ္ဌာသု ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယသ္မာ ပါဠိယံ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ¶ အာမသနံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗမ္ပိ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေနေဝ သင်္ဂဟေတွာ မဟာအဋ္ဌကထာယဉ္စ ကုရုန္ဒိယဉ္စ ဝုတ္တော ပုရိမနယောယေဝေတ္ထ ယုတ္တတရော ဒိဿတိ။

ယော ဟိ ဟတ္ထေန ဟတ္ထံ ဂဟေတွာ ပဋိပါဋိယာ ဌိတာသု ဣတ္ထီသု သမသာရာဂေါ ဧကံ ဟတ္ထေ ဂဏှာတိ၊ သော ဂဟိတိတ္ထိယာ ဝသေန ဧကံ သင်္ဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဣတရာသံ ဂဏနာယ ပုရိမနယေနေဝ ထုလ္လစ္စယေ။ သစေ သော တံ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေ ဝတ္ထေ ဝါ ပုပ္ဖေ ဝါ ဂဏှာတိ၊ သဗ္ဗာသံ ဂဏနာယ ထုလ္လစ္စယေ အာပဇ္ဇတိ။ ယထေဝ ဟိ ရဇ္ဇုဝတ္ထာဒီဟိ ပရိက္ခိပန္တေန သဗ္ဗာပိ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန အာမဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ တထာ ဣဓာပိ သဗ္ဗာပိ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန အာမဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ သစေ ပန တာ ဣတ္ထိယော အညမညံ ဝတ္ထကောဋိယံ ဂဟေတွာ ဌိတာ ဟောန္တိ၊ တတြ စေသော ပုရိမနယေနေဝ ပဌမံ ဣတ္ထိံ ဟတ္ထေ ဂဏှာတိ ဂဟိတာယ ဝသေန သင်္ဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဣတရာသံ ဂဏနာယ ဒုက္ကဋာနိ။ သဗ္ဗာသဉှိ တာသံ တေန ပုရိမနယေနေဝ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ အာမဋ္ဌံ ဟောတိ။ သစေ ပန သောပိ တံ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေယေဝ ဂဏှာတိ တဿာ ဝသေန ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဣတရာသံ ဂဏနာယ အနန္တရနယေနေဝ ဒုက္ကဋာနိ။

ယော ပန ဃနဝတ္ထနိဝတ္ထံ ဣတ္ထိံ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဝတ္ထေ ဃဋ္ဋေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ဝိရဠဝတ္ထနိဝတ္ထံ ဃဋ္ဋေတိ၊ တတြ စေ ဝတ္ထန္တရေဟိ ဣတ္ထိယာ ဝါ နိက္ခန္တလောမာနိ ဘိက္ခုံ ဘိက္ခုနော ဝါ ပဝိဋ္ဌလောမာနိ ဣတ္ထိံ ဖုသန္တိ၊ ဥဘိန္နံ လောမာနိယေဝ ဝါ လောမာနိ ဖုသန္တိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော။ ဥပါဒိန္နကေန ¶ ဟိ ကမ္မဇရူပေန ဥပါဒိန္နကံ ဝါ အနုပါဒိန္နကံ ဝါ အနုပါဒိန္နကေနပိ ကေနစိ ကေသာဒိနာ ဥပါဒိန္နကံ ဝါ အနုပါဒိန္နကံ ဝါ ဖုသန္တောပိ သင်္ဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတိယေဝ။

တတ္ထ ကုရုန္ဒိယံ ‘‘လောမာနိ ဂဏေတွာ သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘လောမာနိ ဂဏေတွာ အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော၊ ဧကမေဝ သင်္ဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတိ။ သင်္ဃိကမဉ္စေ ပန အပစ္စတ္ထရိတွာ နိပန္နော လောမာနိ ဂဏေတွာ ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ ¶ ၊ တဒေဝ ယုတ္တံ။ ဣတ္ထိဝသေန ဟိ အယံ အာပတ္တိ၊ န ကောဋ္ဌာသဝသေနာတိ။

ဧတ္ထာဟ ¶ ‘‘ယော ပန ‘ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏှိဿာမီ’တိ ကာယံ ဂဏှာတိ၊ ‘ကာယံ ဂဏှိဿာမီ’တိ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏှာတိ၊ သော ကိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ မဟာသုမတ္ထေရော တာဝ ‘‘ယထာဝတ္ထုကမေဝါ’’တိ ဝဒတိ။ အယံ ကိရဿ လဒ္ဓိ –

‘‘ဝတ္ထု သညာ စ ရာဂေါ စ၊ ဖဿပ္ပဋိဝိဇာနနာ၊

ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌနိဒ္ဒေသေ၊ ဂရုကံ တေန ကာရယေ’’တိ။

ဧတ္ထ ‘‘ဝတ္ထူ’’တိ ဣတ္ထီ။ ‘‘သညာ’’တိ ဣတ္ထိသညာ။ ‘‘ရာဂေါ’’တိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေါ။ ‘‘ဖဿပ္ပဋိဝိဇာနနာ’’တိ ကာယသံသဂ္ဂဖဿဇာနနာ။ တသ္မာ ယော ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိသညီ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ‘‘ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ပဝတ္တောပိ ကာယံ ဖုသတိ၊ ဂရုကံ သင်္ဃာဒိသေသံယေဝ အာပဇ္ဇတိ။ ဣတရောပိ ထုလ္လစ္စယန္တိ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ –

‘‘သညာယ ဝိရာဂိတမှိ၊ ဂဟဏေ စ ဝိရာဂိတေ၊

ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌနိဒ္ဒေသေ၊ ဂရုကံ တတ္ထ န ဒိဿတီ’’တိ။

အဿာပါယံ လဒ္ဓိ ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိသညိနော ဟိ သင်္ဃာဒိသေသော ဝုတ္တော။ ဣမိနာ စ ဣတ္ထိသညာ ဝိရာဂိတာ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓသညာ ဥပ္ပာဒိတာ၊ တံ ဂဏှန္တဿ ပန ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ စ ဂဟဏမ္ပိ ဝိရာဂိတံ တံ အဂ္ဂဟေတွာ ဣတ္ထီ ဂဟိတာ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ ဣတ္ထိသညာယ အဘာဝတော သင်္ဃာဒိသေသော န ဒိဿတိ၊ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓဿ အဂ္ဂဟိတတ္တာ ထုလ္လစ္စယံ န ဒိဿတိ၊ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဖုဋ္ဌတ္တာ ပန ဒုက္ကဋံ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဟိ ဣမံ နာမ ဝတ္ထုံ ဖုသတော အနာပတ္တီတိ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဒုက္ကဋမေဝါတိ။

ဣဒဉ္စ ¶ ပန ဝတွာ ဣဒံ စတုက္ကမာဟ။ ‘‘သာရတ္တံ ဂဏှိဿာမီ’တိ သာရတ္တံ ဂဏှိ သင်္ဃာဒိသေသော၊ ‘ဝိရတ္တံ ဂဏှိဿာမီ’တိ ဝိရတ္တံ ဂဏှိ ဒုက္ကဋံ၊ ‘သာရတ္တံ ဂဏှိဿာမီ’တိ ဝိရတ္တံ ဂဏှိ ဒုက္ကဋံ၊ ‘ဝိရတ္တံ ဂဏှိဿာမီ’တိ သာရတ္တံ ဂဏှိ ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ။ ကိဉ္စာပိ ဧဝမာဟ? အထ ခေါ မဟာသုမတ္ထေရဝါဒေါယေဝေတ္ထ ‘‘ဣတ္ထိ စ ဟောတိ ဣတ္ထိသညီ သာရတ္တော စ ဘိက္ခု စ နံ ဣတ္ထိယာ ကာယေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ¶ အာမသတိ ပရာမသတိ…ပေ… ဂဏှာတိ ဆုပတိ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ ‘‘ယော ဟိ ဧကတော ဌိတာ သမ္ဗဟုလာ ဣတ္ထိယော ဗာဟာဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဂဏှာတိ၊ သော ယတ္တကာ ဣတ္ထိယော ဖုဋ္ဌာ တာသံ ဂဏနာယ သင်္ဃာဒိသေသေ အာပဇ္ဇတိ၊ မဇ္ဈဂတာနံ ¶ ဂဏနာယ ထုလ္လစ္စယေ’’တိအာဒီဟိ အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယေဟိ စ သမေတိ။ ယဒိ ဟိ သညာဒိဝိရာဂေန ဝိရာဂိတံ နာမ ဘဝေယျ ‘‘ပဏ္ဍကော စ ဟောတိ ဣတ္ထိသညီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ‘‘ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓဉ္စ ဟောတိ ကာယသညီ စာ’’တိအာဒိနာပိ နယေန ပါဠိယံ ဝိသေသံ ဝဒေယျ။ ယသ္မာ ပန သော န ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိသညာယ သတိ ဣတ္ထိံ အာမသန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသော၊ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ အာမသန္တဿ ထုလ္လစ္စယန္တိ ယထာဝတ္ထုကမေဝ ယုဇ္ဇတိ။

မဟာပစ္စရိယမ္ပိ စေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘နီလံ ပါရုပိတွာ သယိတာယ ကာဠိတ္ထိယာ ကာယံ ဃဋ္ဋေဿာမီ’တိ ကာယံ ဃဋ္ဋေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော၊ ‘ကာယံ ဃဋ္ဋေဿာမီ’တိ နီလံ ဃဋ္ဋေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ၊ ‘နီလံ ဃဋ္ဋေဿာမီ’တိ ကာယံ ဃဋ္ဋေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော၊ ‘နီလံ ဃဋ္ဋေဿာမီ’တိ နီလံ ဃဋ္ဋေတိ၊ ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ။ ယောပါယံ ‘‘ဣတ္ထီ စ ပဏ္ဍကော စာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝတ္ထုမိဿကနယော ဝုတ္တော၊ တသ္မိမ္ပိ ဝတ္ထု သညာဝိမတိဝသေန ဝုတ္တာ အာပတ္တိယော ပါဠိယံ အသမ္မုယှန္တေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကာယေနကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓဝါရေ ပန ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိသညိဿ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏှတော ထုလ္လစ္စယံ၊ သေသေ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋံ။ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေနကာယဝါရေပိ ဧသေဝ နယော။ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေနကအာယပ္ပဋိဗဒ္ဓဝါရေ စ နိဿဂ္ဂိယေနကာယဝါရာဒီသု စဿ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋမေဝ။

‘‘ဣတ္ထီ စ ဟောတိ ဣတ္ထိသညီ သာရတ္တော စ ဣတ္ထီ စ နံ ဘိက္ခုဿ ကာယေန ကာယ’’န္တိအာဒိဝါရော ပန ဘိက္ခုမှိ မာတုဂါမဿ ရာဂဝသေန ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဣတ္ထီ စ နံ ဘိက္ခုဿ ကာယေန ကာယန္တိ ဘိက္ခုမှိ သာရတ္တာ ဣတ္ထီ တဿ နိသိန္နောကာသံ ဝါ နိပန္နောကာသံ ဝါ ဂန္တွာ အတ္တနော ကာယေန တံ ဘိက္ခုဿ ကာယံ အာမသတိ…ပေ… ဆုပတိ။ သေဝနာဓိပ္ပာယော ကာယေန ဝါယမတိ၊ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ ဧဝံ တာယ အာမဋ္ဌော ဝါ ဆုပိတော ဝါ သေဝနာဓိပ္ပာယော ဟုတွာ သစေ ဖဿပ္ပဋိဝိဇာနနတ္ထံ ဤသကမ္ပိ ကာယံ စာလေတိ ဖန္ဒေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတိ။

ဒွေ ¶ ဣတ္ထိယောတိ ဧတ္ထ ဒွေ သင်္ဃာဒိသေသေ အာပဇ္ဇတိ၊ ဣတ္ထိယာ စ ပဏ္ဍကေ စ သင်္ဃာဒိသေသေန သဟ ဒုက္ကဋံ ¶ ။ ဧတေန ဥပါယေန ယာဝ ‘‘နိဿဂ္ဂိယေန နိဿဂ္ဂိယံ အာမသတိ၊ သေဝနာဓိပ္ပာယော ကာယေန ဝါယမတိ န စ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ တာဝ ပုရိမနယေနေဝ အာပတ္တိဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ ¶ စ ကာယေန ဝါယမတိ န စ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ အတ္တနာ နိဿဋ္ဌံ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဣတ္ထိံ အတ္တနော နိဿဂ္ဂိယေန ပုပ္ဖေန ဝါ ဖလေန ဝါ ပဟရန္တိံ ဒိသွာ ကာယေန ဝိကာရံ ကရောတိ၊ အင်္ဂုလိံ ဝါ စာလေတိ၊ ဘမုကံ ဝါ ဥက္ခိပတိ၊ အက္ခိံ ဝါ နိခဏတိ၊ အညံ ဝါ ဧဝရူပံ ဝိကာရံ ကရောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ကာယေန ဝါယမတိ န စ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတီ’’တိ။ အယမ္ပိ ကာယေန ဝါယမိတတ္တာ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဒွီသု ဣတ္ထီသု ဒွေ၊ ဣတ္ထီပဏ္ဍကေသုပိ ဒွေ ဧဝ ဒုက္ကဋေ အာပဇ္ဇတိ။

၂၇၉။ ဧဝံ ဝတ္ထုဝသေန ဝိတ္ထာရတော အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ လက္ခဏဝသေန သင်္ခေပတော အာပတ္တိဘေဒဉ္စ အနာပတ္တိဘေဒဉ္စ ဒဿေန္တော ‘‘သေဝနာဓိပ္ပာယော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပုရိမနယေ ဣတ္ထိယာ ဖုဋ္ဌော သမာနော သေဝနာဓိပ္ပာယော ကာယေန ဝါယမတိ၊ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ တိဝင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ သင်္ဃာဒိသေသော။ ဒုတိယေ နယေ နိဿဂ္ဂိယေန နိဿဂ္ဂိယာမသနေ ဝိယ ဝါယမိတွာ အဆုပနေ ဝိယ စ ဖဿဿ အပ္ပဋိဝိဇာနနတော ဒုဝင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ။ တတိယေ ကာယေန အဝါယမတော အနာပတ္တိ။ ယော ဟိ သေဝနာဓိပ္ပာယောပိ နိစ္စလေန ကာယေန ကေဝလံ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတိ သာဒိယတိ အနုဘောတိ၊ တဿ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေ အာပတ္တိယာ အဘာဝတော အနာပတ္တိ။ စတုတ္ထေ ပန နိဿဂ္ဂိယေန နိဿဂ္ဂိယာမသနေ ဝိယ ဖဿပ္ပဋိဝိဇာနနာပိ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တမေဝ၊ တသ္မာ အနာပတ္တိ။ မောက္ခာဓိပ္ပာယဿ သဗ္ဗာကာရေသု အနာပတ္တိယေဝ။

ဧတ္ထ ပန ယော ဣတ္ထိယာ ဂဟိတော တံ အတ္တနော သရီရာ မောစေတုကာမော ပဋိပ္ပဏာမေတိ ဝါ ပဟရတိ ဝါ အယံ ကာယေန ဝါယမတိ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတိ။ ယော အာဂစ္ဆန္တိံ ဒိသွာ တတော မုဉ္စိတုကာမော ဥတ္တာသေတွာ ပလာပေတိ၊ အယံ ကာယေန ဝါယမတိ န စ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတိ။ ယော တာဒိသံ ဒီဃဇာတိံ ကာယေ အာရူဠှံ ဒိသွာ ‘‘သဏိကံ ဂစ္ဆတု ဃဋ္ဋိယမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျာ’’တိ ¶ န ဃဋ္ဋေတိ၊ ဣတ္ထိမေဝ ဝါ အင်္ဂံ ဖုသမာနံ ဉတွာ ‘‘ဧသာ ‘အနတ္ထိကော အယံ မယာ’တိ သယမေဝ ပက္ကမိဿတီ’’တိ အဇာနန္တော ဝိယ နိစ္စလော ဟောတိ၊ ဗလဝိတ္ထိယာ ဝါ ဂါဠှံ အာလိင်္ဂိတွာ ဂဟိတော ဒဟရဘိက္ခု ပလာယိတုကာမောပိ သုဋ္ဌု ဂဟိတတ္တာ နိစ္စလော ဟောတိ၊ အယံ န စ ကာယေန ဝါယမတိ၊ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတိ။ ယော ပန အာဂစ္ဆန္တိံ ဒိသွာ ‘‘အာဂစ္ဆတု ¶ တာဝ တတော နံ ပဟရိတွာ ဝါ ပဏာမေတွာ ¶ ဝါ ပက္ကမိဿာမီ’’တိ နိစ္စလော ဟောတိ၊ အယံ မောက္ခာဓိပ္ပာယော န စ ကာယေန ဝါယမတိ၊ န စ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၈၀။ အသဉ္စိစ္စာတိ ဣမိနာ ဥပါယေန ဣမံ ဖုသိဿာမီတိ အစေတေတွာ၊ ဧဝဉှိ အစေတေတွာ ပတ္တပ္ပဋိဂ္ဂဟဏာဒီသု မာတုဂါမဿ အင်္ဂေ ဖုဋ္ဌေပိ အနာပတ္တိ။

အသတိယာတိ အညဝိဟိတော ဟောတိ မာတုဂါမံ ဖုသာမီတိ သတိ နတ္ထိ၊ ဧဝံ အသတိယာ ဟတ္ထပါဒပသာရဏာဒိကာလေ ဖုသန္တဿ အနာပတ္တိ။

အဇာနန္တဿာတိ ဒါရကဝေသေန ဌိတံ ဒါရိကံ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ အဇာနန္တော ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဖုသတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ အဇာနန္တဿ ဖုသတော အနာပတ္တိ။

အသာဒိယန္တဿာတိ ကာယသံသဂ္ဂံ အသာဒိယန္တဿ၊ တဿ ဗာဟာပရမ္ပရာယ နီတဘိက္ခုဿ ဝိယ အနာပတ္တိ။ ဥမ္မတ္တကာဒယော ဝုတ္တနယာဧဝ။ ဣဓ ပန ဥဒါယိတ္ထေရော အာဒိကမ္မိကော၊ တဿ အနာပတ္တိ အာဒိကမ္မိကဿာတိ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ၊ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒွိဝေဒနံ၊ သုခမဇ္ဈတ္တဒွယေနာတိ။

၂၈၁။ ဝိနီတဝတ္ထူသု – မာတုယာ မာတုပေမေနာတိ မာတုပေမေန မာတုယာ ကာယံ အာမသိ။ ဧသ နယော ဓီတုဘဂိနိဝတ္ထူသု။ တတ္ထ ယသ္မာ မာတာ ဝါ ဟောတု ဓီတာ ဝါ ဣတ္ထီ နာမ သဗ္ဗာပိ ဗြဟ္မစရိယဿ ပါရိပန္ထိကာဝ။ တသ္မာ ‘‘အယံ မေ မာတာ အယံ ဓီတာ အယံ မေ ဘဂိနီ’’တိ ဂေဟဿိတပေမေန အာမသတောပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ။

ဣမံ ပန ဘဂဝတော အာဏံ အနုဿရန္တေန သစေပိ နဒီသောတေန ဝုယှမာနံ မာတရံ ပဿတိ နေဝ ဟတ္ထေန ပရာမသိတဗ္ဗာ။ ပဏ္ဍိတေန ပန ဘိက္ခုနာ နာဝါ ဝါ ဖလကံ ¶ ဝါ ကဒလိက္ခန္ဓော ဝါ ဒါရုက္ခန္ဓော ဝါ ဥပသံဟရိတဗ္ဗော။ တသ္မိံ အသတိ ကာသာဝမ္ပိ ဥပသံဟရိတွာ ပုရတော ဌပေတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဧတ္ထ ¶ ¶ ဂဏှာဟီ’’တိ ပန န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဂဟိတေ ပရိက္ခာရံ ကဍ္ဎာမီတိ ကဍ္ဎန္တေန ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဘာယတိ ပုရတော ပုရတော ဂန္တွာ ‘‘မာ ဘာယီ’’တိ သမဿာသေတဗ္ဗာ။ သစေ ဘာယမာနာ ပုတ္တဿ သဟသာ ခန္ဓေ ဝါ အဘိရုဟတိ၊ ဟတ္ထေ ဝါ ဂဏှာတိ၊ န ‘‘အပေဟိ မဟလ္လိကေ’’တိ နိဒ္ဓုနိတဗ္ဗာ၊ ထလံ ပါပေတဗ္ဗာ။ ကဒ္ဒမေ လဂ္ဂါယပိ ကူပေ ပတိတာယပိ ဧသေဝ နယော။

တတြပိ ဟိ ယောတ္တံ ဝါ ဝတ္ထံ ဝါ ပက္ခိပိတွာ ဟတ္ထေန ဂဟိတဘာဝံ ဉတွာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာ၊ နတွေဝ အာမသိတဗ္ဗာ။ န ကေဝလဉ္စ မာတုဂါမဿ သရီရမေဝ အနာမာသံ၊ နိဝါသနပါဝုရဏမ္ပိ အာဘရဏဘဏ္ဍမ္ပိ တိဏဏ္ဍုပကံ ဝါ တာဠပဏ္ဏမုဒ္ဒိကံ ဝါ ဥပါဒါယ အနာမာသမေဝ၊ တဉ္စ ခေါ နိဝါသနပါရုပနံ ပိဠန္ဓနတ္ထာယ ဌပိတမေဝ။ သစေ ပန နိဝါသနံ ဝါ ပါရုပနံ ဝါ ပရိဝတ္တေတွာ စီဝရတ္ထာယ ပါဒမူလေ ဌပေတိ ဝဋ္ဋတိ။ အာဘရဏဘဏ္ဍေသု ပန သီသပသာဓနကဒန္တသူစိအာဒိကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ‘‘ဣမံ ဘန္တေ တုမှာကံ ဂဏှထာ’’တိ ဒိယျမာနံ သိပါဋိကာသူစိအာဒိဥပကရဏတ္ထာယ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုဝဏ္ဏရဇတမုတ္တာဒိမယံ ပန အနာမာသမေဝ ဒီယျမာနမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတာသံ သရီရူပဂမေဝ အနာမာသံ၊ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနေန ကတံ ကဋ္ဌရူပမ္ပိ ဒန္တရူပမ္ပိ အယရူပမ္ပိ လောဟရူပမ္ပိ တိပုရူပမ္ပိ ပေါတ္ထကရူပမ္ပိ သဗ္ဗရတနရူပမ္ပိ အန္တမသော ပိဋ္ဌမယရူပမ္ပိ အနာမာသမေဝ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပန ‘‘ဣဒံ တုမှာကံ ဟောတူ’’တိ လဘိတွာ ဌပေတွာ သဗ္ဗရတနမယံ အဝသေသံ ဘိန္ဒိတွာ ဥပကရဏာရဟံ ဥပကရဏေ ပရိဘောဂါရဟံ ပရိဘောဂေ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယထာ စ ဣတ္ထိရူပကံ၊ ဧဝံ သတ္တဝိဓမ္ပိ ဓညံ အနာမာသံ။ တသ္မာ ခေတ္တမဇ္ဈေန ဂစ္ဆတာ တတ္ထဇာတကမ္ပိ ဓညဖလံ န အာမသန္တေန ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဃရဒွါရေ ဝါ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ ဓညံ ပသာရိတံ ဟောတိ ပဿေန စ မဂ္ဂေါ အတ္ထိ ¶ န မဒ္ဒန္တေန ဂန္တဗ္ဗံ။ ဂမနမဂ္ဂေ အသတိ မဂ္ဂံ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္တဗ္ဗံ။ အန္တရဃရေ ဓညဿ ဥပရိ အာသနံ ပညာပေတွာ ဒေန္တိ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ အာသနသာလာယံ ဓညံ အာကိရန္တိ၊ သစေ သက္ကာ ဟောတိ ဟရာပေတုံ ဟရာပေတဗ္ဗံ၊ နော စေ ဧကမန္တံ ဓညံ အမဒ္ဒန္တေန ပီဌကံ ပညပေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ဩကာသော န ဟောတိ၊ မနုဿာ ဓညမဇ္ဈေယေဝ အာသနံ ပညပေတွာ ဒေန္တိ၊ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထဇာတကာနိ မုဂ္ဂမာသာဒီနိ အပရဏ္ဏာနိပိ တာလပနသာဒီနိ ဝါ ဖလာနိ ကီဠန္တေန န အာမသိတဗ္ဗာနိ။ မနုဿေဟိ ရာသိကတေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အရညေ ပန ရုက္ခတော ပတိတာနိ ဖလာနိ ‘‘အနုပသမ္ပန္နာနံ ဒဿာမီ’’တိ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

မုတ္တာ ¶ ၊ မဏိ၊ ဝေဠုရိယော၊ သင်္ခေါ၊ သိလာ၊ ပဝါဠံ၊ ရဇတံ၊ ဇာတရူပံ၊ လောဟိတင်္ကော၊ မသာရဂလ္လန္တိ ¶ ဣမေသု ဒသသု ရတနေသု မုတ္တာ အဓောတာ အနိဝိဒ္ဓါ ယထာဇာတာဝ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေသာ အနာမာသာတိ ဝဒန္တိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘မုတ္တာ ဓောတာပိ အဓောတာပိ အနာမာသာ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကုဋ္ဌရောဂဿ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အန္တမသော ဇာတိဖလိကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗောပိ နီလပီတာဒိဝဏ္ဏဘေဒေါ မဏိ ဓောတဝိဒ္ဓဝဋ္ဋိတော အနာမာသော၊ ယထာဇာတော ပန အာကရမုတ္တော ပတ္တာဒိဘဏ္ဍမူလတ္ထံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တော။ သောပိ မဟာပစ္စရိယံ ပဋိက္ခိတ္တော၊ ပစိတွာ ကတော ကာစမဏိယေဝေကော ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တော။ ဝေဠုရိယေပိ မဏိသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။

သင်္ခေါ ဓမနသင်္ခေါ စ ဓောတဝိဒ္ဓါ စ ရတနမိဿော အနာမာသော။ ပါနီယသင်္ခေါ ဓောတောပိ အဓောတောပိ အာမာသောဝ သေသဉ္စ အဉ္ဇနာဒိဘေသဇ္ဇတ္ထာယပိ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သိလာ ဓောတဝိဒ္ဓါ ရတနသံယုတ္တာ မုဂ္ဂဝဏ္ဏာဝ အနာမာသာ။ သေသာ သတ္ထကနိသာနာဒိအတ္ထာယ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ရတနသံယုတ္တာတိ သုဝဏ္ဏေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ပစိတွာ ကတာတိ ဝဒန္တိ။ ပဝါဠံ ဓောတဝိဒ္ဓံ အနာမာသံ။ သေသံ အာမာသံ ဘဏ္ဍမူလတ္ထဉ္စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ¶ ပန ‘‘ဓောတမ္ပိ အဓောတမ္ပိ သဗ္ဗံ အနာမာသံ၊ န စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ရဇတံ ဇာတရူပဉ္စ ကတဘဏ္ဍမ္ပိ အကတဘဏ္ဍမ္ပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ အနာမာသဉ္စ အသမ္ပဋိစ္ဆိယဉ္စ၊ ဥတ္တရရာဇပုတ္တော ကိရ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ကာရေတွာ မဟာပဒုမတ္ထေရဿ ပေသေသိ။ ထေရော ‘‘န ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ စေတိယဃရေ သုဝဏ္ဏပဒုမသုဝဏ္ဏဗုဗ္ဗုဠကာဒီနိ ဟောန္တိ၊ ဧတာနိပိ အနာမာသာနိ။ စေတိယဃရဂေါပကာ ပန ရူပိယဆဍ္ဍကဋ္ဌာနေ ဌိတာ၊ တသ္မာ တေသံ ကေဠာပယိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန တံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ သုဝဏ္ဏစေတိယေ ကစဝရမေဝ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္တကမေဝ အနုညာတံ။ အာရကူဋလောဟမ္ပိ ဇာတရူပဂတိကမေဝ အနာမာသန္တိ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ သေနာသနပရိဘောဂေါ ပန သဗ္ဗကပ္ပိယော၊ တသ္မာ ဇာတရူပရဇတမယာ သဗ္ဗေပိ သေနာသနပရိက္ခာရာ အာမာသာ။ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မဝိနယဝဏ္ဏနဋ္ဌာနေ ရတနမဏ္ဍပေ ¶ ကရောန္တိ ဖလိကတ္ထမ္ဘေ ရတနဒါမပတိမဏ္ဍိတေ၊ တတ္ထ သဗ္ဗူပကရဏာနိ ဘိက္ခူနံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

လောဟိတင်္ကမသာရဂလ္လာ ဓောတဝိဒ္ဓါ အနာမာသာ၊ ဣတရေ အာမာသာ၊ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဝုတ္တာ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဓောတာပိ အဓောတာပိ သဗ္ဗသော အနာမာသာ န စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

သဗ္ဗံ အာဝုဓဘဏ္ဍံ အနာမာသံ၊ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ ဒီယျမာနမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သတ္ထဝဏိဇ္ဇာ ¶ နာမ န ဝဋ္ဋတိ။ သုဒ္ဓဓနုဒဏ္ဍောပိ ဓနုဇိယာပိ ပတောဒေါပိ အင်္ကုသောပိ အန္တမသော ဝါသိဖရသုအာဒီနိပိ အာဝုဓသင်္ခေပေန ကတာနိ အနာမာသာနိ။ သစေ ကေနစိ ဝိဟာရေ သတ္တိ ဝါ တောမရော ဝါ ဌပိတော ဟောတိ၊ ဝိဟာရံ ဇဂ္ဂန္တေန ‘‘ဟရန္တူ’’တိ သာမိကာနံ ပေသေတဗ္ဗံ။ သစေ န ဟရန္တိ၊ တံ အစာလေန္တေန ဝိဟာရော ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော။ ယုဒ္ဓဘူမိယံ ပတိတံ အသိံ ဝါ သတ္တိံ ဝါ တောမရံ ဝါ ဒိသွာ ပါသာဏေန ဝါ ကေနစိ ဝါ အသိံ ဘိန္ဒိတွာ သတ္ထကတ္ထာယ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရာနိပိ ဝိယောဇေတွာ ¶ ကိဉ္စိ သတ္ထကတ္ထာယ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ ကိဉ္စိ ကတ္တရဒဏ္ဍာဒိအတ္ထာယ။ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိ ဒီယျမာနံ ပန ‘‘ဝိနာသေတွာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ကရိဿာမီ’’တိ သဗ္ဗမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

မစ္ဆဇာလပက္ခိဇာလာဒီနိပိ ဖလကဇာလိကာဒီနိ သရပရိတ္တာနာနီပိ သဗ္ဗာနိ အနာမာသာနိ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ လဗ္ဘမာနေသု ပန ဇာလံ တာဝ ‘‘အာသနဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ဥပရိ ဗန္ဓိဿာမိ၊ ဆတ္တံ ဝါ ဝေဌေဿာမီ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သရပရိတ္တာနံ သဗ္ဗမ္ပိ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရူပရောဓနိဝါရဏဉှိ ဧတံ န ဥပရောဓကရန္တိ ဖလကံ ဒန္တကဋ္ဌဘာဇနံ ကရိဿာမီတိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

စမ္မဝိနဒ္ဓါနိ ဝီဏာဘေရိအာဒီနိ အနာမာသာနိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ဘေရိသင်္ဃာဋောပိ ဝီဏာသင်္ဃာဋောပိ တုစ္ဆပေါက္ခရမ္ပိ မုခဝဋ္ဋိယံ အာရောပိတစမ္မမ္ပိ ဝီဏာဒဏ္ဍကောပိ သဗ္ဗံ အနာမာသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဩနဟိတုံ ဝါ ဩနဟာပေတုံ ဝါ ဝါဒေတုံ ဝါ ဝါဒါပေတုံ ဝါ န လဗ္ဘတိယေဝ။ စေတိယင်္ဂဏေ ပူဇံ ကတွာ မနုဿေဟိ ဆဍ္ဍိတံ ဒိသွာပိ အစာလေတွာဝ အန္တရန္တရေ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ကစဝရဆဍ္ဍနကာလေ ပန ကစဝရနိယာမေနေဝ ဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ လဗ္ဘမာနေသု ပန ဝီဏာဒေါဏိကဉ္စ ဘေရိပေါက္ခရဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌဘာဇနံ ¶ ကရိဿာမ စမ္မံ သတ္ထကကောသကန္တိ ဧဝံ တဿ တဿ ပရိက္ခာရဿ ဥပကရဏတ္ထာယ ဂဟေတွာ တထာ တထာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပုရာဏဒုတိယိကာဝတ္ထု ဥတ္တာနမေဝ။ ယက္ခိဝတ္ထုသ္မိံ သစေပိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝိယာ ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇတိ ထုလ္လစ္စယမေဝ။ ပဏ္ဍကဝတ္ထု စ သုတ္တိတ္ထိဝတ္ထု စ ပါကဋမေဝ။ မတိတ္ထိဝတ္ထုသ္မိံ ပါရာဇိကပ္ပဟောနကကာလေ ထုလ္လစ္စယံ၊ တတော ပရံ ဒုက္ကဋံ။ တိရစ္ဆာနဂတဝတ္ထုသ္မိံ ¶ နာဂမာဏဝိကာယပိ သုပဏ္ဏမာဏဝိကာယပိ ကိန္နရိယာပိ ဂါဝိယာပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဒါရုဓီတလိကာဝတ္ထုသ္မိံ ¶ န ကေဝလံ ဒါရုနာ ဧဝ၊ အန္တမသော စိတ္တကမ္မလိခိတေပိ ဣတ္ထိရူပေ ဒုက္ကဋမေဝ။

၂၈၂။ သမ္ပီဠနဝတ္ထု ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ သင်္ကမဝတ္ထုသ္မိံ ဧကပဒိကသင်္ကမော ဝါ ဟောတု သကဋမဂ္ဂသင်္ကမော ဝါ၊ စာလေဿာမီတိ ပယောဂေ ကတမတ္တေဝ စာလေတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဒုက္ကဋံ။ မဂ္ဂဝတ္ထု ပါကဋမေဝ။ ရုက္ခဝတ္ထုသ္မိံ ရုက္ခော မဟန္တော ဝါ ဟောတု မဟာဇမ္ဗုပ္ပမာဏော ခုဒ္ဒကော ဝါ၊ တံ စာလေတုံ သက္ကောတု ဝါ မာ ဝါ၊ ပယောဂမတ္တေန ဒုက္ကဋံ။ နာဝါဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ရဇ္ဇဝတ္ထုသ္မိံ ယံ ရဇ္ဇုံ အာဝိဉ္ဆန္တော ဌာနာ စာလေတုံ သက္ကောတိ၊ တတ္ထ ထုလ္လစ္စယံ။ ယာ မဟာရဇ္ဇု ဟောတိ၊ ဤသကမ္ပိ ဌာနာ န စလတိ၊ တတ္ထ ဒုက္ကဋံ။ ဒဏ္ဍေပိ ဧသေဝ နယော။ ဘူမိယံ ပတိတမဟာရုက္ခောပိ ဟိ ဒဏ္ဍဂ္ဂဟဏေနေဝ ဣဓ ဂဟိတော။ ပတ္တဝတ္ထု ပါကဋမေဝ။ ဝန္ဒနဝတ္ထုသ္မိံ ဣတ္ထီ ပါဒေ သမ္ဗာဟိတွာ ဝန္ဒိတုကာမာ ဝါရေတဗ္ဗာ ပါဒါ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗာ၊ နိစ္စလေန ဝါ ဘဝိတဗ္ဗံ။ နိစ္စလဿ ဟိ စိတ္တေန သာဒိယတောပိ အနာပတ္တိ။ အဝသာနေ ဂဟဏဝတ္ထုပါကဋမေဝါတိ။

ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၈၃။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အာဒိဿာတိ အပဒိသိတွာ။ ဝဏ္ဏမ္ပိ ဘဏတီတိအာဒီနိ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿန္တိ။ ဆိန္နိကာတိ ဆိန္နဩတ္တပ္ပာ။ ဓုတ္တိကာတိ သဌာ။ အဟိရိကာယောတိ နိလ္လဇ္ဇာ ¶ ။ ဥဟသန္တီတိ သိတံ ကတွာ မန္ဒဟသိတံ ဟသန္တိ။ ဥလ္လပန္တီတိ ‘‘အဟော အယျော’’တိအာဒိနာ နယေန ဥစ္စကရဏိံ နာနာဝိဓံ ပလောဘနကထံ ကထေန္တိ။ ဥဇ္ဇဂ္ဃန္တီတိ မဟာဟသိတံ ဟသန္တိ။ ဥပ္ပဏ္ဍေန္တီတိ ‘‘ပဏ္ဍကော အယံ၊ နာယံ ပုရိသော’’တိအာဒိနာ ¶ နယေန ပရိဟာသံ ကရောန္တိ။

၂၈၅။ သာရတ္တောတိ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစဿာဒရာဂေန သာရတ္တော။ အပေက္ခဝါ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ ဝုတ္တနယမေဝ၊ ကေဝလံ ဣဓ ဝါစဿာဒရာဂေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ မာတုဂါမံ ဒုဋ္ဌုလ္လာဟိ ဝါစာဟီတိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပေတံ မာတုဂါမံ ဒဿေန္တော ‘‘မာတုဂါမော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိညူ ပဋိဗလာ သုဘာသိတဒုဗ္ဘာသိတံ ဒုဋ္ဌုလ္လာဒုဋ္ဌုလ္လံ အာဇာနိတုန္တိ ယာ ပဏ္ဍိတာ သာတ္ထကနိရတ္ထကကထံ အသဒ္ဓမ္မသဒ္ဓမ္မပဋိသံယုတ္တကထဉ္စ ဇာနိတုံ ပဋိဗလာ၊ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ ယာ ပန မဟလ္လိကာပိ ဗာလာ ဧလမူဂါ အယံ ဣဓ အနဓိပ္ပေတာတိ ဒဿေတိ။

ဩဘာသေယျာတိ ¶ အဝဘာသေယျ နာနာပ္ပကာရကံ အသဒ္ဓမ္မဝစနံ ဝဒေယျ။ ယသ္မာ ပနေဝံ ဩဘာသန္တဿ ယော သော ဩဘာသော နာမ၊ သော အတ္ထတော အဇ္ဈာစာရော ဟောတိ ရာဂဝသေန အဘိဘဝိတွာ သညမဝေလံ အာစာရော၊ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဩဘာသေယျာတိ အဇ္ဈာစာရော ဝုစ္စတီ’’တိ အာဟ။ ယထာ တန္တိ ဧတ္ထ တန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ယထာ ယုဝါ ယုဝတိန္တိ အတ္ထော။

ဒွေ မဂ္ဂေ အာဒိဿာတိအာဒိ ယေနာကာရေန ဩဘာသတော သင်္ဃာဒိသေသော ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒွေ မဂ္ဂေတိ ဝစ္စမဂ္ဂဉ္စ ပဿာဝမဂ္ဂဉ္စ။ သေသံ ဥဒ္ဒေသေ တာဝ ပါကဋမေဝ။ နိဒ္ဒေသေ ပန ထောမေတီတိ ‘‘ဣတ္ထိလက္ခဏေန သုဘလက္ခဏေန သမန္နာဂတာသီ’’တိ ဝဒတိ၊ န တာဝ သီသံ ဧတိ။ ‘‘တဝ ဝစ္စမဂ္ဂေါ စ ပဿာဝမဂ္ဂေါ စ ဤဒိသော တေန နာမ ဤဒိသေန ဣတ္ထိလက္ခဏေန သုဘလက္ခဏေန သမန္နာဂတာသီ’’တိ ဝဒတိ၊ သီသံ ဧတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော။ ဝဏ္ဏေတိ ပသံသတီတိ ဣမာနိ ပန ထောမနပဒဿေဝ ဝေဝစနာနိ။

ခုံသေတီတိ ဝါစာပတောဒေန ဃဋ္ဋေတိ။ ဝမ္ဘေတီတိ အပသာဒေတိ။ ဂရဟတီတိ ဒေါသံ ဒေတိ။ ပရတော ပန ပါဠိယာ အာဂတေဟိ ‘‘အနိမိတ္တာသီ’’တိအာဒီဟိ ¶ ဧကာဒသဟိ ပဒေဟိ အဃဋိတေ သီသံ န ဧတိ၊ ဃဋိတေပိ တေသု သိခရဏီသိ သမ္ဘိန္နာသိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနာသီတိ ဣမေဟိ တီဟိ ဃဋိတေယေဝ သင်္ဃာဒိသေသော။

ဒေဟိ မေတိ ယာစနာယပိ ဧတ္တကေနေဝ သီသံ န ဧတိ၊ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ မေထုနဓမ္မေန ဃဋိတေ ဧဝ သင်္ဃာဒိသေသော။

ကဒါ တေ မာတာ ပသီဒိဿတီတိအာဒီသု အာယာစနဝစနေသုပိ ဧတ္တကေနေဝ ¶ သီသံ န ဧတိ၊ ‘‘ကဒါ တေ မာတာ ပသီဒိဿတိ၊ ကဒါ တေ မေထုနံ ဓမ္မံ လဘိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘တဝ မာတရိ ပသန္နာယ မေထုနံ ဓမ္မံ လဘိဿာမီ’’တိ ဝါ အာဒိနာ ပန နယေန မေထုနဓမ္မေန ဃဋိတေယေဝ သင်္ဃာဒိသေသော။

ကထံ တွံ သာမိကဿ ဒေသီတိအာဒီသု ပုစ္ဆာဝစနေသုပိ မေထုနဓမ္မန္တိ ဝုတ္တေယေဝ သင်္ဃာဒိသေသော၊ န ဣတရထာ။ ဧဝံ ကိရ တွံ သာမိကဿ ဒေသီတိ ပဋိပုစ္ဆာဝစနေသုပိ ဧသေဝ နယော။

အာစိက္ခနာယ ပုဋ္ဌော ဘဏတီတိ ‘‘ကထံ ဒဒမာနာ သာမိကဿ ပိယာ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပုဋ္ဌော အာစိက္ခတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဧဝံ ¶ ဒေဟိ ဧဝံ ဒဒမာနာ’’တိ ဝုတ္တေပိ သီသံ န ဧတိ။ ‘‘မေထုနဓမ္မံ ဧဝံ ဒေဟိ ဧဝံ ဥပနေဟိ ဧဝံ မေထုနဓမ္မံ ဒဒမာနာ ဥပနယမာနာ ပိယာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ပန နယေန မေထုနဓမ္မေန ဃဋိတေယေဝ သင်္ဃာဒိသေသော။ အနုသာသနီဝစနေသုပိ ဧသေဝ နယော။

အက္ကောသနိဒ္ဒေသေ – အနိမိတ္တာသီတိ နိမိတ္တရဟိတာသိ၊ ကုဉ္စိကပဏာလိမတ္တမေဝ တဝ ဒကသောတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

နိမိတ္တမတ္တာသီတိ တဝ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ အပရိပုဏ္ဏံ သညာမတ္တမေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အလောဟိတာတိ သုက္ခသောတာ။ ဓုဝလောဟိတာတိ နိစ္စလောဟိတာ ကိလိန္နဒကသောတာ။ ဓုဝစောဠာတိ နိစ္စပက္ခိတ္တာဏိစောဠာ၊ သဒါ အာဏိစောဠကံ သေဝသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဂ္ဃရန္တီတိ သဝန္တီ၊ သဒါ တေ မုတ္တံ သဝတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သိခရဏီတိ ဗဟိနိက္ခန္တအာဏိမံသာ။ ဣတ္ထိပဏ္ဍကာတိ အနိမိတ္တာဝ ဝုစ္စတိ။ ဝေပုရိသိကာတိ သမဿုဒါဌိကာ ပုရိသရူပါ ¶ ဣတ္ထီ။ သမ္ဘိန္နာတိ သမ္ဘိန္နဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂါ။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနာတိ ဣတ္ထိနိမိတ္တေန စ ပုရိသနိမိတ္တေန စာတိ ဥဘောဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ သမန္နာဂတာ။

ဣမေသု စ ပန ဧကာဒသသု ပဒေသု သိခရဏီသိ သမ္ဘိန္နာသိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနာသီတိ ဣမာနိယေဝ တီဏိ ပဒါနိ သုဒ္ဓါနိ သီသံ ဧန္တိ။ ဣတိ ဣမာနိ စ တီဏိ ပုရိမာနိ စ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂမေထုနဓမ္မပဒါနိ တီဏီတိ ဆ ပဒါနိ သုဒ္ဓါနိ အာပတ္တိကရာနိ။ သေသာနိ အနိမိတ္တာတိအာဒီနိ ‘‘အနိမိတ္တေ ¶ မေထုနဓမ္မံ မေ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ‘‘အနိမိတ္တာသိ မေထုနဓမ္မံ မေ ဒေဟီ’’တိ ဝါ အာဒိနာ နယေန မေထုနဓမ္မေန ဃဋိတာနေဝ အာပတ္တိကရာနိ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၂၈၆။ ဣဒါနိ ယွာယံ ဩတိဏ္ဏော ဝိပရိဏတေန စိတ္တေန ဩဘာသတိ၊ တဿ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂေ အာဒိဿ ဧတေသံ ဝဏ္ဏဘဏနာဒီနံ ဝသေန ဝိတ္ထာရတော အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတ္ထီ စ ဟောတိ ဣတ္ထိသညီ’’တိအာဒိမာဟ။ တေသံ အတ္ထော ကာယသံသဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယံ ပန ဝိသေသော – အဓက္ခကန္တိ အက္ခကတော ပဋ္ဌာယ အဓော။ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလ ဇာဏုမဏ္ဍလတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ။ ဥဗ္ဘက္ခကန္တိ အက္ခကတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ။ အဓော ဇာဏုမဏ္ဍလန္တိ ဇာဏုမဏ္ဍလတော ပဋ္ဌာယ အဓော။ အက္ခကံ ပန ဇာဏုမဏ္ဍလဉ္စ ဧတ္ထေဝ ဒုက္ကဋက္ခေတ္တေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ ဘိက္ခုနိယာ ကာယသံသဂ္ဂေ ဝိယ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဂရုကာပတ္တိံ သာဝသေသံ ပညပေန္တီတိ။ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓန္တိ ဝတ္ထံ ဝါ ပုပ္ဖံ ဝါ အာဘရဏံ ဝါ။

၂၈၇။ အတ္ထပုရေက္ခာရဿာတိ ¶ အနိမိတ္တာတိအာဒီနံ ပဒါနံ အတ္ထံ ကထေန္တဿ၊ အဋ္ဌကထံ ဝါ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တဿ။

ဓမ္မပုရေက္ခာရဿာတိ ပါဠိံ ဝါစေန္တဿ ဝါ သဇ္ဈာယန္တဿ ဝါ။ ဧဝံ အတ္ထဉ္စ ဓမ္မဉ္စ ပုရက္ခတွာ ဘဏန္တဿ အတ္ထပုရေက္ခာရဿ စ ဓမ္မပုရေက္ခာရဿ စ အနာပတ္တိ။

အနုသာသနိပုရေက္ခာရဿာတိ ‘‘ဣဒါနိပိ အနိမိတ္တာသိ ဥဘတ္တောဗျဉ္ဇနာသိ အပ္ပမာဒံ ဣဒါနိ ကရေယျာသိ၊ ယထာ အာယတိမ္ပိ ဧဝရူပါ န ဟောဟိသီ’’တိ ဧဝံ အနုသိဋ္ဌိံ ပုရက္ခတွာ ဘဏန္တဿ အနုသာသနိပုရေက္ခာရဿ အနာပတ္တိ။ ယော ပန ဘိက္ခုနီနံ ပါဠိံ ဝါစေန္တော ပကတိဝါစနာမဂ္ဂံ ပဟာယ ဟသန္တော ဟသန္တော ‘‘သိခရဏီသိ သမ္ဘိန္နာသိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနာသီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ဘဏတိ၊ တဿ ¶ အာပတ္တိယေဝ။ ဥမ္မတ္တကဿ အနာပတ္တိ။ ဣဓ အာဒိကမ္မိကော ဥဒါယိတ္ထေရော၊ တဿ အနာပတ္တိ အာဒိကမ္မိကဿာတိ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒံ သိက္ခာပဒံ တိသမုဋ္ဌာနံ ကာယစိတ္တတော ဝါစာစိတ္တတော ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ ¶ ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒွိဝေဒနန္တိ။

၂၈၈။ ဝိနီတဝတ္ထူသု လောဟိတဝတ္ထုသ္မိံ သော ဘိက္ခု ဣတ္ထိယာ လောဟိတကံ နိမိတ္တံ သန္ဓာယာဟ – ဣတရာ န အညာသိ၊ တသ္မာ ဒုက္ကဋံ။

ကက္ကသလောမန္တိ ရဿလောမေဟိ ဗဟုလောမံ။ အာကိဏ္ဏလောမန္တိ ဇဋိတလောမံ။ ခရလောမန္တိ ထဒ္ဓလောမံ။ ဒီဃလောမန္တိ အရဿလောမံ။ သဗ္ဗံ ဣတ္ထိနိမိတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၂၈၉။ ဝါပိတံ ခေါ တေတိ အသဒ္ဓမ္မံ သန္ဓာယာဟ၊ သာ အသလ္လက္ခေတွာ နော စ ခေါ ပဋိဝုတ္တန္တိ အာဟ။ ပဋိဝုတ္တံ နာမ ဥဒကဝပ္ပေ ဗီဇေဟိ အပ္ပတိဋ္ဌိတောကာသေ ပါဏကေဟိ ဝိနာသိတဗီဇေ ဝါ ဩကာသေ ပုန ဗီဇံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဥဒကေန အာသိတ္တံ၊ ထလဝပ္ပေ ဝိသမပတိတာနံ ဝါ ဗီဇာနံ သမကရဏတ္ထာယ ပုန အဋ္ဌဒန္တကေန သမီကတံ၊ တေသု အညတရံ သန္ဓာယ ဧသာ အာဟ။

မဂ္ဂဝတ္ထုသ္မိံ ¶ မဂ္ဂေါ သံသီဒတီတိ အင်္ဂဇာတမဂ္ဂံ သန္ဓာယာဟ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အတ္တကာမပါရိစရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၉၀။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ အတ္တကာမသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ကုလူပကောတိ ကုလပယိရုပါသနကော စတုန္နံ ပစ္စယာနံ အတ္ထာယ ကုလူပသင်္ကမနေ နိစ္စပ္ပယုတ္တော။

စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရန္တိ ¶ စီဝရဉ္စ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ သေနာသနဉ္စ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရဉ္စ။ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရန္တိ စေတ္ထ ပတိကရဏတ္ထေန ပစ္စယော၊ ယဿ ကဿစိ သပ္ပာယဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဘိသက္ကဿ ကမ္မံ တေန အနုညာတတ္တာတိ ဘေသဇ္ဇံ။ ဂိလာနပစ္စယောဝ ဘေသဇ္ဇံ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇံ၊ ယံကိဉ္စိ ဂိလာနဿ သပ္ပာယံ ဘိသက္ကကမ္မံ တေလမဓုဖာဏိတာဒီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပရိက္ခာရောတိ ပန ‘‘သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ သုပရိက္ခတံ ဟောတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၇။၆၇) ပရိဝါရော ဝုစ္စတိ။ ‘‘ရထော ¶ သီသပရိက္ခာရော ဈာနက္ခော စက္ကဝီရိယော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၄) အလင်္ကာရော။ ‘‘ယေ စိမေ ပဗ္ဗဇိတေန ဇီဝိတပရိက္ခာရာ သမုဒါနေတဗ္ဗာ’’တိအာဒီသု (ရော။ နိ။ ၁။၁။၁၉၁) သမ္ဘာရော။ ဣဓ ပန သမ္ဘာရောပိ ပရိဝါရောပိ ဝဋ္ဋတိ။ တဉှိ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇံ ဇီဝိတဿ ပရိဝါရောပိ ဟောတိ ဇီဝိတဝိနာသကာဗာဓုပ္ပတ္တိယာ အန္တရံ အဒတွာ ရက္ခဏတော၊ သမ္ဘာရောပိ ယထာ စိရံ ပဝတ္တတိ ဧဝမဿ ကာရဏဘာဝတော၊ တသ္မာ ပရိက္ခာရောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇဉ္စ တံ ပရိက္ခာရော စာတိ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရော၊ တံ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝသလန္တိ ဟီနံ လာမကံ။ အထ ဝါ ဝဿတီတိ ဝသလော၊ ပဂ္ဃရတီတိ အတ္ထော၊ တံ ဝသလံ၊ အသုစိပဂ္ဃရဏကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိဋ္ဌုဟိတွာတိ ခေဠံ ပါတေတွာ။

ကဿာဟံ ကေန ဟာယာမီတိ အဟံ ကဿာ အညိဿာ ဣတ္ထိယာ ကေန ဘောဂေန ဝါ အလင်္ကာရေန ဝါ ရူပေန ဝါ ပရိဟာယာမိ၊ ကာ နာမ မယာ ဥတ္တရိတရာတိ ဒီပေတိ။

၂၉၁။ သန္တိကေတိ ဥပစာရေ ဌတွာ သာမန္တာ အဝိဒူရေ၊ ပဒဘာဇနေပိ အယမေဝအတ္ထော ဒီပိတော ¶ ။ အတ္တကာမပါရိစရိယာယာတိ မေထုနဓမ္မသင်္ခါတေန ကာမေန ပါရိစရိယာ ကာမပါရိစရိယာ။ အတ္တနော အတ္ထာယ ကာမပါရိစရိယာ အတ္တကာမပါရိစရိယာ၊ အတ္တနာ ဝါ ကာမိတာ ဣစ္ဆိတာတိ အတ္တကာမာ၊ သယံ မေထုနရာဂဝသေန ပတ္ထိတာတိ အတ္ထော။ အတ္တကာမာ စ သာ ပါရိစရိယာ စာတိ အတ္တကာမပါရိစရိယာ၊ တဿာ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ။ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျာတိ ဂုဏံ အာနိသံသံ ပကာသေယျ။

တတြ ¶ ယသ္မာ ‘‘အတ္တနော အတ္ထာယ ကာမပါရိစရိယာ’’တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ ကာမော စေဝ ဟေတု စ ပါရိစရိယာ စ အတ္ထော၊ သေသံ ဗျဉ္ဇနံ။ ‘‘အတ္တကာမာ စ သာ ပါရိစရိယာ စာတိ အတ္တကာမပါရိစရိယာ’’တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ အဓိပ္ပာယော စေဝ ပါရိစရိယာ စာတိ အတ္ထော၊ သေသံ ဗျဉ္ဇနံ။ တသ္မာ ဗျဉ္ဇနေ အာဒရံ အကတွာ အတ္ထမတ္တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္တနော ကာမံ အတ္တနော ဟေတုံ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ အတ္တနော ပါရိစရိယ’’န္တိ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတ္တနော ကာမံ အတ္တနော ဟေတုံ အတ္တနော ပါရိစရိယ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဇာနိဿန္တိ ပဏ္ဍိတာ ‘‘ဧတ္တာဝတာ အတ္တနော အတ္ထာယ ကာမပါရိစရိယာ ဝုတ္တာ’’တိ။ ‘‘အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ အတ္တနော ပါရိစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တေပိ ဇာနိဿန္တိ ‘‘ဧတ္တာဝတာ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတကာမိတဋ္ဌေန အတ္တကာမပါရိစရိယာ ဝုတ္တာ’’တိ။

ဣဒါနိ ¶ တဿာ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ဝဏ္ဏဘာသနာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတဒဂ္ဂ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တံ ဥဒ္ဒေသတောပိ နိဒ္ဒေသတောပိ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ ပဒသမ္ဗန္ဓော စ အာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော စ – ဧတဒဂ္ဂံ…ပေ… ပရိစရေယျာတိ ယာ မာဒိသံ သီလဝန္တံ ကလျာဏဓမ္မံ ဗြဟ္မစာရိံ ဧတေန ဓမ္မေန ပရိစရေယျ၊ တဿာ ဧဝံ မာဒိသံ ပရိစရန္တိယာ ယာ အယံ ပါရိစရိယာ နာမ၊ ဧတဒဂ္ဂံ ပါရိစရိယာနန္တိ။

မေထုနုပသံဟိတေန သင်္ဃာဒိသေသောတိ ဧဝံ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တော စ မေထုနုပသံဟိတေန မေထုနဓမ္မပဋိသံယုတ္တေနေဝ ဝစနေန ယော ဘာသေယျ၊ တဿ သင်္ဃာဒိသေသောတိ။

ဣဓာနိ ယသ္မာ မေထုနုပသံဟိတေနေဝ ဘာသန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသော ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ‘‘အဟမ္ပိ ခတ္တိယော၊ တွမ္ပိ ခတ္တိယာ၊ အရဟတိ ခတ္တိယာ ခတ္တိယဿ ဒါတုံ သမဇာတိကတ္တာ’’တိ ဧဝမာဒီဟိ ဝစနေဟိ ပါရိစရိယာယ ဝဏ္ဏံ ဘာသမာနဿာပိ သင်္ဃာဒိသေသော နတ္ထိ။ ‘‘အဟမ္ပိ ခတ္တိယော’’တိအာဒိကေ ပန ဗဟူပိ ပရိယာယေ ဝတွာ ‘‘အရဟသိ တွံ မယှံ မေထုနဓမ္မံ ဒါတု’’န္တိ ဧဝံ မေထုနပ္ပဋိသံယုတ္တေနေဝ ဘာသမာနဿ သင်္ဃာဒိသေသောတိ။

ဣတ္ထီ ¶ စ ဟောတီတိအာဒိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣဓ ဥဒါယိတ္ထေရော အာဒိကမ္မိကော၊ တဿ အနာပတ္တိ အာဒိကမ္မိကဿာတိ။

သမုဋ္ဌာနာဒိ သဗ္ဗံ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသဒိသံ။ ဝိနီတဝတ္ထူနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝါတိ။

အတ္တကာမပါရိစရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၉၆။ တေန ¶ သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ သဉ္စရိတ္တံ။ တတ္ထ ပဏ္ဍိတာတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတာ ဂတိမန္တာ။ ဗျတ္တာတိ ဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတာ၊ ဥပါယေန သမန္နာဂတာ ဥပါယညူ ဝိသာရဒါ။ မေဓာဝိနီတိ မေဓာယ သမန္နာဂတာ၊ ဒိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌံ ကရောတိ။ ဒက္ခာတိ ဆေကာ။ အနလသာတိ ဥဋ္ဌာနဝီရိယသမ္ပန္နာ။ ဆန္နာတိ အနုစ္ဆဝိကာ။

ကိသ္မိံ ဝိယာတိ ကိစ္ဆံ ဝိယ ကိလေသော ဝိယ၊ ဟိရိ ဝိယ အမှာကံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကုမာရိကာယ ဝတ္တုန္တိ ‘‘ဣမံ တုမှေ ဂဏှထာ’’တိ ကုမာရိကာယ ကာရဏာ ဝတ္တုံ။

အာဝါဟာဒီသု အာဝါဟောတိ ဒါရကဿ ပရကုလတော ဒါရိကာယ ¶ အာဟရဏံ။ ဝိဝါဟောတိ အတ္တနော ဒါရိကာယ ပရကုလပေသနံ။ ဝါရေယျန္တိ ‘‘ဒေထ နော ဒါရကဿ ဒါရိက’’န္တိ ယာစနံ၊ ဒိဝသနက္ခတ္တမုဟုတ္တပရိစ္ဆေဒကရဏံ ဝါ။

၂၉၇။ ပုရာဏဂဏကိယာတိ ဧကဿ ဂဏကဿ ဘရိယာယ၊ သာ တသ္မိံ ဇီဝမာနေ ဂဏကီတိ ပညာယိတ္ထ၊ မတေ ပန ပုရာဏဂဏကီတိ သင်္ခံ ဂတာ။ တိရောဂါမောတိ ဗဟိဂါမော၊ အညော ဂါမောတိ အဓိပ္ပာယော။ မနုဿာတိ ဥဒါယိဿ ဣမံ သဉ္စရိတ္တကမ္မေ ယုတ္တပယုတ္တဘာဝံ ဇာနနကမနုဿာ။

သုဏိသဘောဂေနာတိ ယေန ဘောဂေန သုဏိသာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ဟောတိ ရန္ဓာပနပစာပနပအဝေသနာဒိနာ၊ တေန ဘုဉ္ဇိံသု။ တတော အပရေန ဒါသိဘောဂေနာတိ မာသာတိက္ကမေ ယေန ဘောဂေန ဒါသီ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ဟောတိ ခေတ္တကမ္မကစဝရဆဍ္ဍနဥဒကာဟရဏာဒိနာ၊ တေန ဘုဉ္ဇိံသု။ ဒုဂ္ဂတာတိ ဒလိဒ္ဒါ၊ ယတ္ထ ဝါ ဂတာ ဒုဂ္ဂတာ ဟောတိ တာဒိသံ ကုလံ ဂတာ။ မာယျော ဣမံ ကုမာရိကန္တိ မာ အယျော ဣမံ ကုမာရိကံ။ အာဟာရူပဟာရောတိ အာဟာရော စ ဥပဟာရော စ ဂဟဏဉ္စ ဒါနဉ္စ၊ န အမှေဟိ ¶ ကိဉ္စိ အာဟဋံ န ဥပါဟဋံ တယာ သဒ္ဓိံ ကယဝိက္ကယော ဝေါဟာရော အမှာကံ နတ္ထီတိ ဒီပေန္တိ။ သမဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ အဗျာဝဋေန၊ သမဏော အဿ သုသမဏောတိ သမဏေန နာမ ဤဒိသေသု ကမ္မေသု အဗျာဝဋေန အဗျာပါရေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ¶ ဘဝန္တော ဟိ သမဏော သုသမဏော အဿာတိ၊ ဧဝံ နံ အပသာဒေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ တွံ န မယံ တံ ဇာနာမာ’’တိ အာဟံသု။

၂၉၈။ သဇ္ဇိတောတိ သဗ္ဗူပကရဏသမ္ပန္နော မဏ္ဍိတပသာဓိတော ဝါ။

၃၀၀။ ဓုတ္တာတိ ဣတ္ထိဓုတ္တာ။ ပရိစာရေန္တာတိ မနာပိယေသု ရူပါဒီသု ဣတော စိတော စ သမန္တာ ဣန္ဒြိယာနိ စာရေန္တာ၊ ကီဠန္တာ အဘိရမန္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဗ္ဘုတမကံသူတိ ယဒိ ကရိဿတိ တွံ ဧတ္တကံ ဇိတော၊ ယဒိ န ကရိဿတိ အဟံ ဧတ္တကန္တိ ပဏမကံသု။ ဘိက္ခူနံ ပန အဗ္ဘုတံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယော ကရောတိ ပရာဇိတေန ဒါတဗ္ဗန္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။

ကထဉှိ နာမ အယျော ဥဒါယီ တင်္ခဏိကန္တိ ဧတ္ထ တင်္ခဏောတိ အစိရကာလော ¶ ဝုစ္စတိ။ တင်္ခဏိကန္တိ အစိရကာလာဓိကာရိကံ။

၃၀၁။ သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇေယျာတိ သဉ္စရဏဘာဝံ သမာပဇ္ဇေယျ။ ယသ္မာ ပန တံ သမာပဇ္ဇန္တေန ကေနစိ ပေသိတေန ကတ္ထစိ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ပရတော စ ‘‘ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသမတိ’’န္တိ အာဒိဝစနတော ဣဓ ဣတ္ထိပုရိသာ အဓိပ္ပေတာ၊ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣတ္ထိယာ ဝါ ပဟိတော ပုရိသဿ သန္တိကေ ဂစ္ဆတိ၊ ပုရိသေန ဝါ ပဟိတော ဣတ္ထိယာ သန္တိကေ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဧဝမဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသမတိံ ပုရိသဿ ဝါ ဣတ္ထိမတိန္တိ ဧတ္ထ အာရောစေယျာတိ ပါဌသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ပုရိသဿ မတိံ ဣတ္ထိယာ အာရောစေတိ၊ ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသဿ အာရောစေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ ယဒတ္ထံ တံ တေသံ မတိံ အဓိပ္ပာယံ အဇ္ဈာသယံ ဆန္ဒံ ရုစိံ အာရောစေတိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဇာယတ္တနေ ဝါ ဇာရတ္တနေ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဇာယတ္တနေတိ ဇာယာဘာဝေ။ ဇာရတ္တနေတိ ဇာရဘာဝေ။ ပုရိသဿ ဟိ မတိံ ဣတ္ထိယာ အာရောစေန္တော ဇာယတ္တနေ အာရောစေတိ၊ ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသဿ အာရောစေန္တော ဇာရတ္တနေ အာရောစေတိ၊ အပိစ ပုရိသဿေဝ မတိံ ဣတ္ထိယာ အာရောစေန္တော ဇာယတ္တနေ ဝါ အာရောစေတိ နိဗဒ္ဓဘရိယာဘာဝေ၊ ဇာရတ္တနေ ဝါ မိစ္ဆာစာရဘာဝေ။ ယသ္မာ ပနေတံ အာရောစေန္တေန ‘‘တွံ ကိရဿ ဇာယာ ဘဝိဿသီ’’တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ဝတ္တဗ္ဗတာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ဇာယတ္တနေ ဝါတိ ဇာယာ ဘဝိဿသိ၊ ဇာရတ္တနေ ¶ ဝါတိ ဇာရီ ဘဝိဿသီ’’တိ အဿ ပဒဘာဇနံ ¶ ဝုတ္တံ။ ဧတေနေဝ စ ဥပါယေန ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသဿ အာရောစနေပိ ပတိ ဘဝိဿသိ၊ သာမိကော ဘဝိဿသိ၊ ဇာရော ဘဝိဿသီတိ ဝတ္တဗ္ဗတာကာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အန္တမသော တင်္ခဏိကာယပီတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ယာ အယံ တင်္ခဏေ မုဟုတ္တမတ္တေ ပဋိသံဝသိတဗ္ဗတော တင်္ခဏိကာတိ ဝုစ္စတိ၊ မုဟုတ္တိကာတိ အတ္ထော။ တဿာပိ ‘‘မုဟုတ္တိကာ ဘဝိဿသီ’’တိ ဧဝံ ပုရိသမတိံ အာရောစေန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသော။ ဧတေနေဝုပါယေန ‘‘မုဟုတ္တိကော ဘဝိဿသီ’’တိ ဧဝံ ပုရိသဿ ဣတ္ထိမတိံ အာရောစေန္တောပိ သင်္ဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၀၃။ ဣဒါနိ ‘‘ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသမတိ’’န္တိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပေတာ ဣတ္ထိယော ပဘေဒတော ဒဿေတွာ တာသု သဉ္စရိတ္တဝသေန အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒသ ဣတ္ထိယော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မာတုရက္ခိတာတိ မာတရာ ရက္ခိတာ။ ယထာ ပုရိသေန သံဝါသံ န ကပ္ပေတိ၊ ဧဝံ မာတရာ ရက္ခိတာ၊ တေနဿ ပဒဘာဇနေပိ ဝုတ္တံ – ‘‘မာတာ ရက္ခတိ ¶ ဂေါပေတိ ဣဿရိယံ ကာရေတိ ဝသံ ဝတ္တေတီ’’တိ။ တတ္ထ ရက္ခတီတိ ကတ္ထစိ ဂန္တုံ န ဒေတိ။ ဂေါပေတီတိ ယထာ အညေ န ပဿန္တိ၊ ဧဝံ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတိ။ ဣဿရိယံ ကာရေတီတိ သေရိဝိဟာရမဿာ နိသေဓေန္တီ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တတိ။ ဝသံ ဝတ္တေတီတိ ‘‘ဣဒံ ကရောဟိ၊ ဣဒံ မာ အကာသီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော ဝသံ တဿာ ဥပရိ ဝတ္တေတိ။ ဧတေနုပါယေန ပိတုရက္ခိတာဒယောပိ ဉာတဗ္ဗာ။ ဂေါတ္တံ ဝါ ဓမ္မော ဝါ န ရက္ခတိ၊ သဂေါတ္တေဟိ ပန သဟဓမ္မိကေဟိ စ ဧကံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ဧကဂဏပရိယာပန္နေဟိ စ ရက္ခိတာ ‘‘ဂေါတ္တရက္ခိတာ ဓမ္မရက္ခိတာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ တေသံ ပဒါနံ ‘‘သဂေါတ္တာ ရက္ခန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။

သဟ အာရက္ခေနာတိ သာရက္ခာ။ သဟ ပရိဒဏ္ဍေနာတိ သပရိဒဏ္ဍာ။ တာသံ နိဒ္ဒေသာ ပါကဋာဝ။ ဣမာသု ဒသသု ပစ္ဆိမာနံ ဒွိန္နမေဝ ပုရိသန္တရံ ဂစ္ဆန္တီနံ မိစ္ဆာစာရော ဟောတိ၊ န ဣတရာသံ။

ဓနက္ကီတာဒီသု အပ္ပေန ဝါ ဗဟုနာ ဝါ ဓနေန ကီတာ ဓနက္ကီတာ။ ယသ္မာ ပန သာ န ကီတမတ္တာ ဧဝ သံဝါသတ္ထာယ ပန ကီတတ္တာ ဘရိယာ၊ တသ္မာဿ နိဒ္ဒေသေ ဓနေန ကိဏိတွာ ဝါသေတီတိ ဝုတ္တံ။

ဆန္ဒေန ¶ အတ္တနော ရုစိယာ ဝသတီတိ ဆန္ဒဝါသိနီ။ ယသ္မာ ပန သာ န အတ္တနော ဆန္ဒမတ္တေနေဝ ¶ ဘရိယာ ဟောတိ ပုရိသေန ပန သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ၊ တသ္မာဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ပိယော ပိယံ ဝါသေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဘောဂေန ဝသတီတိ ဘောဂဝါသိနီ။ ဥဒုက္ခလမုသလာဒိဃရူပကရဏံ လဘိတွာ ဘရိယာဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိယာ ဇနပဒိတ္ထိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။

ပဋေန ဝသတီတိ ပဋဝါသိနီ။ နိဝါသနမတ္တမ္ပိ ပါဝုရဏမတ္တမ္ပိ လဘိတွာ ဘရိယာဘာဝံ ဥပဂစ္ဆန္တိယာ ဒလိဒ္ဒိတ္ထိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။

ဩဒပတ္တကိနီတိ ဥဘိန္နံ ဧကိဿာ ဥဒကပါတိယာ ဟတ္ထေ ဩတာရေတွာ ‘‘ဣဒံ ဥဒကံ ဝိယ သံသဋ္ဌာ အဘေဇ္ဇာ ဟောထာ’’တိ ဝတွာ ပရိဂ္ဂဟိတာယ ဝေါဟာရနာမမေတံ၊ နိဒ္ဒေသေပိဿ ‘‘တာယ သဟ ဥဒကပတ္တံ အာမသိတွာ တံ ဝါသေတီ’’တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဩဘဋံ ဩရောပိတံ စုမ္ဗဋမဿာတိ ဩဘဋစုမ္ဗဋာ၊ ကဋ္ဌဟာရိကာဒီနံ အညတရာ၊ ယဿာ သီသတော စုမ္ဗဋံ ဩရောပေတွာ ဃရေ ဝါသေတိ၊ တဿာ ဧတံ အဓိဝစနံ။

ဒါသီ စာတိ အတ္တနောယေဝ ဒါသီ စ ဟောတိ ဘရိယာ စ။

ကမ္မကာရီ နာမ ဂေဟေ ဘတိယာ ကမ္မံ ¶ ကရောတိ၊ တာယ သဒ္ဓိံ ကောစိ ဃရာဝါသံ ကပ္ပေတိ အတ္တနော ဘရိယာယ အနတ္ထိကော ဟုတွာ။ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ကမ္မကာရီ စ ဘရိယာ စာ’’တိ။

ဓဇေန အာဟဋာ ဓဇာဟဋာ၊ ဥဿိတဒ္ဓဇာယ သေနာယ ဂန္တွာ ပရဝိသယံ ဝိလုမ္ပိတွာ အာနီတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ တံ ကောစိ ဘရိယံ ကရောတိ၊ အယံ ဓဇာဟဋာ နာမ။ မုဟုတ္တိကာ ဝုတ္တနယာဧဝ၊ ဧတာသံ ဒသန္နမ္ပိ ပုရိသန္တရဂမနေ မိစ္ဆာစာရော ဟောတိ။ ပုရိသာနံ ပန ဝီသတိယာပိ ဧတာသု မိစ္ဆာစာရော ဟောတိ၊ ဘိက္ခုနော စ သဉ္စရိတ္တံ ဟောတီတိ။

၃၀၅။ ဣဒါနိ ပုရိသော ဘိက္ခုံ ပဟိဏတီတိအာဒီသု ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ သော ဘိက္ခု တဿ ပုရိသဿ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမံ မာတုရက္ခိတံ ဗြူဟိ၊ ဟောဟိ ကိရ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘရိယာ ဓနက္ကီတာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဝစနံ ‘‘သာဓု ဥပါသကာ’’တိ ဝါ ‘‘ဟောတူ’’တိ ဝါ ‘‘အာရောစေဿာမီ’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါ သီသကမ္ပနာဒီဟိ ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ ဝီမံသတီတိ ¶ ¶ ဧဝံ ပဋိဂ္ဂဏှိတွာ တဿာ ဣတ္ထိယာ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ သာသနံ အာရောစေတိ။ ပစ္စာဟရတီတိ တေန အာရောစိတေ သာ ဣတ္ထီ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတု ဝါ ပဋိက္ခိပတု ဝါ လဇ္ဇာယ ဝါ တုဏှီ ဟောတု၊ ပုန အာဂန္တွာ တဿ ပုရိသဿ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတိ။

ဧတ္တာဝတာ ဣမာယ ပဋိဂ္ဂဟဏာရောစနပစ္စာဟရဏသင်္ခါတာယ တိဝင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ သင်္ဃာဒိသေသော ဟောတိ။ သာ ပန တဿ ဘရိယာ ဟောတု ဝါ မာ ဝါ၊ အကာရဏမေတံ။ သစေ ပန သော မာတုရက္ခိတာယ သန္တိကံ ပေသိတော တံ အဒိသွာ တဿာ မာတုယာ တံ သာသနံ အာရောစေတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိမဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝိသင်္ကေတန္တိ မဟာပဒုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာသုမတ္ထေရော ပန မာတာ ဝါ ဟောတု ပိတာ ဝါ အန္တမသော ဂေဟဒါသီပိ အညော ဝါပိ ယော ကောစိ တံ ကိရိယံ သမ္ပာဒေဿတိ၊ တဿ ဝုတ္တေပိ ဝိမဋ္ဌံ နာမ န ဟောတိ၊ တိဝင်္ဂသမ္ပတ္တိကာလေ အာပတ္တိယေဝ။

နနု ယထာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝတ္တုကာမော ဝိရဇ္ဈိတွာ ‘‘ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝဒေယျ ပစ္စက္ခာတာဝဿ သိက္ခာ။ ယထာ ဝါ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝတ္တုကာမော ဝိရဇ္ဈိတွာ ‘‘ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝဒေယျ အာပန္နောဝဿ ¶ ပါရာဇိကံ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒန္တိ အာဟ။ တံ ပနေတံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အန္တေဝါသိံ ဝီမံသာပေတွာ အတ္တနာ ပစ္စာဟရတိ၊ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿာ’’တိ ဣမိနာ သမေတိ၊ တသ္မာ သုဘာသိတံ။

ယထာ စ ‘‘မာတုရက္ခိတံ ဗြူဟီ’’တိ ဝုတ္တဿ ဂန္တွာ တဿာ အာရောစေတုံ သမတ္ထာနံ မာတာဒီနမ္ပိ ဝဒတော ဝိသင်္ကေတော နတ္ထိ၊ ဧဝမေဝ ‘‘ဟောဟိ ကိရ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘရိယာ ဓနက္ကီတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဟောဟိ ကိရ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘရိယာ ဆန္ဒဝါသိနီ’’တိ ဧဝံ ပါဠိယံ ဝုတ္တေသု ဆန္ဒဝါသိနိအာဒီသု ဝစနေသု အညတရဝသေန ဝါ အဝုတ္တေသုပိ ‘‘ဟောဟိ ကိရ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘရိယာ ဇာယာ ပဇာပတိ ပုတ္တမာတာ ဃရဏီ ဃရသာမိနီ ဘတ္တရန္ဓိကာ သုဿူသိကာ ပရိစာရိကာ’’တိဧဝမာဒီသု သံဝါသပရိဒီပကေသု ဝစနေသု အညတရဝသေန ဝါ ဝဒန္တဿာပိ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထိ တိဝင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ အာပတ္တိယေဝ။ ‘‘မာတုရက္ခိတံ ဗြူဟီ’’တိ ပေသိတဿ ပန ဂန္တွာ အညာသု ပိတုရက္ခိတာဒီသု အညတရံ ဝဒန္တဿ ဝိသင်္ကေတံ။ ဧသ နယော ‘‘ပိတုရက္ခိတံ ဗြူဟီ’’တိအာဒီသုပိ။

ကေဝလဉှေတ္ထ ¶ ဧကမူလကဒုမူလကာဒိဝသေန ‘‘ပုရိသဿ မာတာ ဘိက္ခုံ ပဟိဏတိ၊ မာတုရက္ခိတာယ မာတာ ဘိက္ခုံ ပဟိဏတီ’’တိ ဧဝမာဒီနံ မူလဋ္ဌာနဉ္စ ဝသေန ပေယျာလဘေဒေါယေဝ ဝိသေသော ¶ ။ သောပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယတ္တာ ပါဠိအနုသာရေနေဝ သက္ကာ ဇာနိတုန္တိ နာဿ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ အာဒရံ ကရိမှ။

၃၃၈။ ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိအာဒီသု ပန ဒွီသု စတုက္ကေသု ပဌမစတုက္ကေ အာဒိပဒေန တိဝင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ သင်္ဃာဒိသေသော၊ မဇ္ဈေ ဒွီဟိ ဒုဝင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ၊ အန္တေ ဧကေန ဧကင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ။ ဒုတိယစတုက္ကေ အာဒိပဒေန ဒုဝင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ၊ မဇ္ဈေ ဒွီဟိ ဧကင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ၊ အန္တေ ဧကေန အင်္ဂါဘာဝတော အနာပတ္တိ။ တတ္ထ ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ အာဏာပကဿ သာသနံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ဝီမံသတီတိ ပဟိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တံ အာရောစေတိ။ ပစ္စာဟရတီတိ ပုန အာဂန္တွာ မူလဋ္ဌဿ အာရောစေတိ။

န ပစ္စာဟရတီတိ အာရောစေတွာ ဧတ္တောဝ ပက္ကမတိ။ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ န ဝီမံသတီတိ ပုရိသေန ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ ဂန္တွာ ဗြူဟီ’’တိ ဝုစ္စမာနော ‘‘သာဓူ’’တိ တဿ သာသနံ ပဋိဂ္ဂဏှိတွာ တံ ပမုဿိတွာ ဝါ အပ္ပမုဿိတွာ ဝါ ¶ အညေန ကရဏီယေန တဿာ သန္တိကံ ဂန္တွာ ကိဉ္စိဒေဝ ကထံ ကထေန္တော နိသီဒတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတိ န ဝီမံသတိ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အထ နံ သာ ဣတ္ထီ သယမေဝ ဝဒတိ ‘‘တုမှာကံ ကိရ ဥပဋ္ဌာကော မံ ဂေဟေ ကာတုကာမော’’တိ ဧဝံ ဝတွာ စ ‘‘အဟံ တဿ ဘရိယာ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘န ဘဝိဿာမီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ။ သော တဿာ ဝစနံ အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ တုဏှီဘူတောဝ ဥဋ္ဌာယာသနာ တဿ ပုရိသဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ‘‘န ဝီမံသတိ ပစ္စာဟရတိ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ န ဝီမံသတိ န ပစ္စာဟရတီတိ ကေဝလံ သာသနာရောစနကာလေ ပဋိဂ္ဂဏှာတိယေဝ၊ ဣတရံ ပန ဒွယံ န ကရောတိ။

န ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝီမံသတိ ပစ္စာဟရတီတိ ကောစိ ပုရိသော ဘိက္ခုဿ ဌိတဋ္ဌာနေ ဝါ နိသိန္နဋ္ဌာနေ ဝါ တထာရူပိံ ကထံ ကထေတိ၊ ဘိက္ခု တေန အပ္ပဟိတောပိ ပဟိတော ဝိယ ဟုတွာ ဣတ္ထိယာ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဟောဟိ ကိရ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘရိယာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝီမံသိတွာ တဿာ ရုစိံ ဝါ အရုစိံ ဝါ ပုန အာဂန္တွာ ဣမဿ အာရောစေတိ။ တေနေဝ နယေန ဝီမံသိတွာ အပစ္စာဟရန္တော ¶ ‘‘န ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝီမံသတိ န ပစ္စာဟရတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝ နယေန ဂတော အဝီမံသိတွာ တာယ သမုဋ္ဌာပိတံ ကထံ သုတွာ ပဌမစတုက္ကဿ တတိယပဒေ ဝုတ္တနယေန အာဂန္တွာ ဣမဿ အာရောစေန္တော ‘‘န ပဋိဂ္ဂဏှာတိ န ဝီမံသတိ ပစ္စာဟရတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ စတုတ္ထပဒံ ပါကဋမေဝ။

သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာဏာပေတီတိအာဒိနယာ ပါကဋာယေဝ။ ယထာ ပန သမ္ဗဟုလာပိ ဧကဝတ္ထုမှိ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ ဧကဿပိ သမ္ဗဟုလဝတ္ထူသု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ? ပုရိသော ဘိက္ခုံ ¶ အာဏာပေတိ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘန္တေ၊ အသုကသ္မိံ နာမ ပါသာဒေ သဋ္ဌိမတ္တာ ဝါ သတ္တတိမတ္တာ ဝါ ဣတ္ထိယော ဌိတာ တာ ဝဒေဟိ၊ ဟောထ ကိရ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘရိယာယော’’တိ။ သော သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ အာရောစေတွာ ပုန တံ သာသနံ ပစ္စာဟရတိ။ ယတ္တကာ ဣတ္ထိယော တတ္တကာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေပိ –

‘‘ပဒဝီတိဟာရမတ္တေန၊ ဝါစာယ ဘဏိတေန စ၊

သဗ္ဗာနိ ဂရုကာနိ သပ္ပဋိကမ္မာနိ၊

စတုသဋ္ဌိ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇေယျ ဧကတော၊

ပဉှာမေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၈၀)၊

ဣမံ ¶ ကိရ အတ္ထဝသံ ပဋိစ္စ အယံ ပဉှော ဝုတ္တော။ ဝစနသိလိဋ္ဌတာယ စေတ္ထ ‘‘စတုသဋ္ဌိ အာပတ္တိယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ကရောန္တော ပန သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ အာပဇ္ဇတီတိ။ ယထာ စ ဧကေန ပေသိတဿ ဧကဿ သမ္ဗဟုလာသု ဣတ္ထီသု သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော၊ ဧဝံ ဧကော ပုရိသော သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ ဧကိဿာ သန္တိကံ ပေသေတိ၊ သဗ္ဗေသံ သင်္ဃာဒိသေသော။ ဧကော သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ သမ္ဗဟုလာနံ ဣတ္ထီနံ သန္တိကံ ပေသေတိ၊ ဣတ္ထိဂဏနာယ သင်္ဃာဒိသေသာ။ သမ္ဗဟုလာ ပုရိသာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဧကိဿာ သန္တိကံ ပေသေန္တိ၊ ပုရိသဂဏနာယ သင်္ဃာဒိသေသာ။ သမ္ဗဟုလာ ဧကံ သမ္ဗဟုလာနံ ဣတ္ထီနံ သန္တိကံ ပေသေန္တိ၊ ဝတ္ထုဂဏနာယ သင်္ဃာဒိသေသာ။ သမ္ဗဟုလာ သမ္ဗဟုလေ ဧကိဿာ သန္တိကံ ပေသေန္တိ၊ ဝတ္ထုဂဏနာယ သင်္ဃာဒိသေသာ။ သမ္ဗဟုလာ ပုရိသာ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ သမ္ဗဟုလာနံ ဣတ္ထီနံ သန္တိကံ ပေသေန္တိ၊ ဝတ္ထုဂဏနာယ သင်္ဃာဒိသေသာ။ ဧသ နယော ‘‘ဧကာ ဣတ္ထီ ဧကံ ဘိက္ခု’’န္တိအာဒီသုပိ။ ဧတ္ထ စ သဘာဂဝိဘာဂတာ နာမ အပ္ပမာဏံ၊ မာတာပိတုနမ္ပိ ပဉ္စသဟဓမ္မိကာနမ္ပိ သဉ္စရိတ္တကမ္မံ ကရောန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။

ပုရိသော ¶ ဘိက္ခုံ အာဏာပေတိ ဂစ္ဆ ဘန္တေတိ စတုက္ကံ အင်္ဂဝသေန အာပတ္တိဘေဒ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တဿ ပစ္ဆိမပဒေ အန္တေဝါသီ ဝီမံသိတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ပစ္စာဟရတီတိ အာဂန္တွာ အာစရိယဿ အနာရောစေတွာ ဧတ္တောဝ ဂန္တွာ တဿ ပုရိသဿ အာရောစေတိ။ အာပတ္တိ ဥဘိန္နံ ထုလ္လစ္စယဿာတိ အာစရိယဿ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ စ ဝီမံသာပိတတ္တာ စ ဒွီဟင်္ဂေဟိ ထုလ္လစ္စယံ၊ အန္တေဝါသိကဿ ဝီမံသိတတ္တာ စ ပစ္စာဟဋတ္တာ စ ဒွီဟင်္ဂေဟိ ထုလ္လစ္စယံ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

၃၃၉။ ဂစ္ဆန္တော သမ္ပာဒေတီတိ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ စေဝ ဝီမံသတိ စ။ အာဂစ္ဆန္တော ဝိသံဝါဒေတီတိ န ပစ္စာဟရတိ။ ဂစ္ဆန္တော ဝိသံဝါဒေတီတိ န ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ အာဂစ္ဆန္တော သမ္ပာဒေတီတိ ¶ ဝီမံသတိ စေဝ ပစ္စာဟရတိ စ။ ဧဝံ ဥဘယတ္ထ ဒွီဟင်္ဂေဟိ ထုလ္လစ္စယံ။ တတိယပဒေ အာပတ္တိ၊ စတုတ္ထေ အနာပတ္တိ။

၃၄၀။ အနာပတ္တိ သင်္ဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ဂိလာနဿ ဝါ ကရဏီယေန ဂစ္ဆတိ ဥမ္မတ္တကဿ အာဒိကမ္မိကဿာတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ကိဉ္စိ ဝါ ဝိပ္ပကတံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကာရုကာနံ ¶ ဘတ္တဝေတနတ္ထာယ ဥပါသကော ဝါ ဥပါသိကာယ သန္တိကံ ဘိက္ခုံ ပဟိဏေယျ၊ ဥံပါသိကာ ဝါ ဥပါသကဿ၊ ဧဝရူပေန သင်္ဃဿ ကရဏီယေန ဂစ္ဆန္တဿ အနာပတ္တိ။ စေတိယကမ္မေ ကယိရမာနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဂိလာနဿ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယပိ ဥပါသကေန ဝါ ဥပါသိကာယ သန္တိကံ ဥပါသိကာယ ဝါ ဥပါသကဿ သန္တိကံ ပဟိတဿ ဂစ္ဆတော အနာပတ္တိ။ ဥမ္မတ္တကအာဒိကမ္မိကာ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ သီသုက္ခိပနာဒိနာ ကာယဝိကာရေန သာသနံ ဂဟေတွာ ဂန္တွာ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝီမံသိတွာ ပုန အာဂန္တွာ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဧဝ အာရောစေန္တဿ ကာယတော သမုဋ္ဌာတိ။ အာသနသာလာယ နိသိန္နဿ ‘‘ဣတ္ထန္နာမာ အာဂမိဿတိ၊ တဿာ စိတ္တံ ဇာနေယျာထာ’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တံ အာဂတံ ဝတွာ တဿာ ဂတာယ ပုန တသ္မိံ ပုရိသေ အာဂတေ အာရောစေန္တဿ ဝါစတော သမုဋ္ဌာတိ။ ဝါစာယ ‘‘သာဓူ’’တိ သာသနံ ဂဟေတွာ အညေန ကရဏီယေန တဿာ ဃရံ ဂန္တွာ အညတ္ထ ဝါ ဂမနကာလေ တံ ဒိသွာ ဝစီဘေဒေနေဝ ဝီမံသိတွာ ပုန အညေနေဝ ¶ ကရဏီယေန တတော အပက္ကမ္မ ကဒါစိဒေဝ တံ ပုရိသံ ဒိသွာ အာရောစေန္တဿာပိ ဝါစတောဝ သမုဋ္ဌာတိ။ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တဿ ပန ခီဏာသဝဿာပိ ကာယဝါစတော သမုဋ္ဌာတိ။ ကထံ? သစေ ဟိဿ မာတာပိတရော ကုဇ္ဈိတွာ အလံဝစနီယာ ဟောန္တိ၊ တဉ္စ ဘိက္ခုံ ဃရံ ဥပဂတံ ထေရပိတာ ဝဒတိ ‘‘မာတာ တေ တာတ မံ မဟလ္လကံ ဆဍ္ဍေတွာ ဉာတိကုလံ ဂတာ၊ ဂစ္ဆ တံ မံ ဥပဋ္ဌာတုံ ပေသေဟီ’’တိ။ သော စေ ဂန္တွာ တံ ဝတွာ ပုန ပိတုနော တဿာ အာဂမနံ ဝါ အနာဂမနံ ဝါ အာရောစေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော။ ဣမာနိ တီဏိ အစိတ္တကသမုဋ္ဌာနာနိ။

ပဏ္ဏတ္တိံ ပန ဇာနိတွာ ဧတေဟေဝ တီဟိ နယေဟိ သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတော ကာယစိတ္တတော ဝါစာစိတ္တတော ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ။ ဣမာနိ တီဏိ ပဏ္ဏတ္တိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနာနိ။ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ ကုသလာဒိဝသေန စေတ္ထ တီဏိ စိတ္တာနိ၊ သုခါဒိဝသေန တိဿော ဝေဒနာတိ။

၃၄၁။ ဝိနီတဝတ္ထူသု ¶ အာဒိတော ဝတ္ထုပဉ္စကေ ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တတ္တာ ဒုက္ကဋံ။

ကလဟဝတ္ထုသ္မိံ သမ္မောဒနီယံ အကာသီတိ တံ သညာပေတွာ ¶ ပုန ဂေဟဂမနီယံ

အကာသိ။ နာလံဝစနီယာတိ န ပရိစ္စတ္တာတိ အတ္ထော။ ယာ ဟိ ယထာ ယထာ ယေသု ယေသု ဇနပဒေသု ပရိစ္စတ္တာ ပရိစ္စတ္တာဝ ဟောတိ၊ ဘရိယာဘာဝံ အတိက္ကမတိ၊ အယံ ‘‘အလံဝစနီယာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧသာ ပန န အလံဝစနီယာ ကေနစိဒေဝ ကာရဏေန ကလဟံ ကတွာ ဂတာ၊ တေနေဝေတ္ထ ဘဂဝါ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ အာဟ။ ယသ္မာ ပန ကာယသံသဂ္ဂေ ယက္ခိယာ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဒုဋ္ဌုလ္လာဒီသုပိ ယက္ခိပေတိယော ထုလ္လစ္စယဝတ္ထုမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌကထာသု ပနေတံ န ဝိစာရိတံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၄၂။ တေန သမယေနာတိ ကုဋိကာရသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အာဠဝကာတိ အာဠဝိရဋ္ဌေ ဇာတာ ဒါရကာ အာဠဝကာ နာမ၊ တေ ပဗ္ဗဇိတကာလေပိ ‘‘အာဠဝကာ’’တွေဝ ပညာယိံသု။ တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အာဠဝကာ ဘိက္ခူ’’တိ။ သညာစိကာယောတိ ¶ သယံ ယာစိတွာ ဂဟိတူပကရဏာယော။ ကာရာပေန္တီတိ ကရောန္တိပိ ကာရာပေန္တိပိ၊ တေ ကိရ သာသနေ ဝိပဿနာဓုရဉ္စ ဂန္ထဓုရဉ္စာတိ ဒွေပိ ဓုရာနိ ဆဍ္ဍေတွာ နဝကမ္မမေဝ ဓုရံ ကတွာ ပဂ္ဂဏှိံသု။ အဿာမိကာယောတိ အနိဿရာယော၊ ကာရေတာ ဒါယကေန ဝိရဟိတာယောတိ အတ္ထော။ အတ္တုဒ္ဒေသိကာယောတိ အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိဿ အတ္တနော အတ္ထာယ အာရဒ္ဓါယောတိ အတ္ထော။ အပ္ပမာဏိကာယောတိ ‘‘ဧတ္တကေန နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆိဿန္တီ’’တိ ဧဝံ အပရိစ္ဆိန္နပ္ပမာဏာယော၊ ဝုဒ္ဓိပ္ပမာဏာယော ဝါ မဟန္တပ္ပမာဏာယောတိ အတ္ထော။

ယာစနာ ဧဝ ဗဟုလာ ဧတေသံ မန္ဒံ အညံ ကမ္မန္တိ ယာစနဗဟုလာ။ ဧဝံ ဝိညတ္တိဗဟုလာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အတ္ထတော ပနေတ္ထ နာနာကရဏံ နတ္ထိ၊ အနေကက္ခတ္တုံ ‘‘ပုရိသံ ဒေထ၊ ပုရိသတ္ထကရံ ဒေထာ’’တိ ယာစန္တာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တတ္ထ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ပုရိသံ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သဟာယတ္ထာယ ကမ္မကရဏတ္ထာယ ‘‘ပုရိသံ ဒေထာ’’တိ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရိသတ္ထကရန္တိ ပုရိသေန ကာတဗ္ဗံ ဟတ္ထကမ္မံ ဝုစ္စတိ၊ တံ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထကမ္မံ နာမ ကိဉ္စိ ဝတ္ထု န ဟောတိ၊ တသ္မာ ¶ ဌပေတွာ မိဂလုဒ္ဒကမစ္ဆဗန္ဓကာဒီနံ သကကမ္မံ အဝသေသံ သဗ္ဗံ ကပ္ပိယံ။ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတတ္ထ ကေန ကမ္မ’’န္တိ ပုစ္ဆိတေ ဝါ အပုစ္ဆိတေ ဝါ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိညတ္တိပစ္စယာ ဒေါသော နတ္ထိ။ တသ္မာ မိဂလုဒ္ဒကာဒယော သကကမ္မံ န ယာစိတဗ္ဗာ၊ ‘‘ဟတ္ထကမ္မံ ဒေထာ’’တိ အနိယမေတွာပိ န ယာစိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ ¶ ယာစိတာ ဟိ တေ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ဘိက္ခူ ဥယျောဇေတွာ မိဂေပိ မာရေတွာ အာဟရေယျုံ။ နိယမေတွာ ပန ‘‘ဝိဟာရေ ကိဉ္စိ ကတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဟတ္ထကမ္မံ ဒေထာ’’တိ ယာစိတဗ္ဗာ။ ဖာလနင်္ဂလာဒီနိ ဥပကရဏာနိ ဂဟေတွာ ကသိတုံ ဝါ ဝပိတုံ ဝါ လာယိတုံ ဝါ ဂစ္ဆန္တံ သကိစ္စပသုတမ္ပိ ကဿကံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတေဝ။ ယော ပန ဝိဃာသာဒေါ ဝါ အညော ဝါ ကောစိ နိက္ကမ္မော နိရတ္ထကကထံ ကထေန္တော နိဒ္ဒါယန္တော ဝါ ဝိဟရတိ၊ ဧဝရူပံ အယာစိတွာပိ ‘‘ဧဟိ ရေ ဣဒံ ဝါ ဣဒံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ယဒိစ္ဆကံ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဟတ္ထကမ္မဿ ပန သဗ္ဗကပ္ပိယဘာဝဒီပနတ္ထံ ဣမံ နယံ ကထေန္တိ။ သစေ ဟိ ဘိက္ခု ပါသာဒံ ကာရေတုကာမော ဟောတိ၊ ထမ္ဘတ္ထာယ ပါသာဏကောဋ္ဋကာနံ ဃရံ ဂန္တွာ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဟတ္ထကမ္မံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ ဥပါသကာ’’တိ။ ကိံ ကာတဗ္ဗံ၊ ဘန္တေ၊တိ? ပါသာဏတ္ထမ္ဘာ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒါတဗ္ဗာတိ။ သစေ တေ ဥဒ္ဓရိတွာ ¶ ဝါ ဒေန္တိ၊ ဥဒ္ဓရိတွာ နိက္ခိတ္တေ အတ္တနော ထမ္ဘေ ဝါ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ဝဒန္တိ – ‘‘အမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဟတ္ထကမ္မံ ကာတုံ ခဏော နတ္ထိ၊ အညံ ဥဒ္ဓရာပေထ၊ တဿ မူလံ ဒဿာမာ’’တိ ဥဒ္ဓရာပေတွာ ‘‘ပါသာဏတ္ထမ္ဘေ ဥဒ္ဓဋမနုဿာနံ မူလံ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတေနေဝုပါယေန ပါသာဒဒါရူနံ အတ္ထာယ ဝဍ္ဎကီနံ သန္တိကံ ဣဋ္ဌကတ္ထာယ ဣဋ္ဌကဝဍ္ဎကီနံ ဆဒနတ္ထာယ ဂေဟစ္ဆာဒကာနံ စိတ္တကမ္မတ္ထာယ စိတ္တကာရာနန္တိ ယေန ယေန အတ္ထော ဟောတိ၊ တဿ တဿ အတ္ထာယ တေသံ တေသံ သိပ္ပကာရကာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထကမ္မယာစနဝသေန စ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ဝါ ဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနေန ဝါ လဒ္ဓမ္ပိ သဗ္ဗံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အရညတော အာဟရာပေန္တေန စ သဗ္ဗံ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ အာဟရာပေတဗ္ဗံ။

န ကေဝလဉ္စ ပါသာဒံ ကာရေတုကာမေန မဉ္စပီဌပတ္တပရိဿာဝနဓမကရကစီဝရာဒီနိ ¶ ကာရာပေတုကာမေနာပိ ဒါရုလောဟသုတ္တာဒီနိ လဘိတွာ တေ တေ သိပ္ပကာရကေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထကမ္မယာစနဝသေန စ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ဝါ ဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနေန ဝါ လဒ္ဓမ္ပိ သဗ္ဗံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ကာတုံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ ဘတ္တဝေတနံ ပစ္စာသီသန္တိ၊ အကပ္ပိယကဟာပဏာဒိ န ဒါတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန တဏ္ဍုလာဒီနိ ပရိယေသိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဟတ္ထကမ္မဝသေန ပတ္တံ ကာရေတွာ တထေဝ ပါစေတွာ နဝပက္ကဿ ပတ္တဿ ပုဉ္ဆနတေလတ္ထာယ အန္တောဂါမံ ပဝိဋ္ဌေန ‘‘ဘိက္ခာယ အာဂတော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ယာဂုယာ ဝါ ဘတ္တေ ဝါ အာနီတေ ဟတ္ထေန ပတ္တော ပိဓာတဗ္ဗော။ သစေ ဥပါသိကာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆတိ၊ ‘‘နဝပက္ကော ပတ္တော ပုဉ္ဆနတေလေန အတ္ထော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သာ ‘‘ဒေဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ တေလေန ပုဉ္ဆိတွာ ယာဂုယာ ဝါ ဘတ္တဿ ဝါ ပူရေတွာ ဒေတိ၊ ဝိညတ္တိ နာမ န ဟောတိ၊ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။

ဘိက္ခူ ¶ ပဂေဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာသနသာလံ ဂန္တွာ အာသနံ အပဿန္တာ တိဋ္ဌန္တိ။ တတြ စေ ဥပါသကာ ဘိက္ခူ ဌိတေ ဒိသွာ သယမေဝ အာသနာနိ အာဟရာပေန္တိ၊ နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ အာပုစ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အနာပုစ္ဆာ ဂတာနမ္ပိ နဋ္ဌံ ဂီဝါ န ဟောတိ၊ အာပုစ္ဆိတွာ ဂမနံ ပန ဝတ္တံ။ သစေ ဘိက္ခူဟိ ‘‘အာသနာနိ အာဟရထာ’’တိ ဝုတ္တေဟိ အာဟဋာနိ ဟောန္တိ၊ အာပုစ္ဆိတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ အနာပုစ္ဆာ ဂတာနံ ဝတ္တဘေဒေါ စ နဋ္ဌဉ္စ ဂီဝါတိ။ အတ္ထရဏကောဇဝါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

မက္ခိကာယော ¶ ဗဟုကာ ဟောန္တိ၊ ‘‘မက္ခိကာဗီဇနိံ အာဟရထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုစိမန္ဒသာခါဒီနိ အာဟရန္တိ၊ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ အာသနသာလာယ ဥဒကဘာဇနံ ရိတ္တံ ဟောတိ၊ ‘‘ဓမကရဏံ ဂဏှာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဓမကရကဉှိ ရိတ္တဘာဇနေ ပက္ခိပန္တော ဘိန္ဒေယျ ‘‘နဒိံ ဝါ တဠာကံ ဝါ ဂန္တွာ ပန ဥဒကံ အာဟရာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဂေဟတော အာဟရာ’’တိ နေဝ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န အာဟဋံ ¶ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အာသနသာလာယံ ဝါ အရညကေ ဝါ ဘတ္တကိစ္စံ ကရောန္တေဟိ တတ္ထဇာတကံ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ ယံကိဉ္စိ ဥတ္တရိဘင်္ဂါရဟံ ပတ္တံ ဝါ ဖလံ ဝါ သစေ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောန္တံ အာဟရာပေတိ၊ ဟတ္ထကမ္မဝသေန အာဟရာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အလဇ္ဇီဟိ ပန ဘိက္ခူဟိ ဝါ သာမဏေရေဟိ ဝါ ဟတ္ထကမ္မံ န ကာရေတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝ ပုရိသတ္ထကရေ နယော။

ဂေါဏံ ပန အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော အာဟရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာဟရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနတောပိ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တာဝကာလိကနယေန သဗ္ဗတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ အာဟရာပိတဉ္စ ဂေါဏံ ရက္ခိတွာ ဇဂ္ဂိတွာ သာမိကာ ပဋိစ္ဆာပေတဗ္ဗာ။ သစဿ ပါဒေါ ဝါ သိင်္ဂံ ဝါ ဘိဇ္ဇတိ ဝါ နဿတိ ဝါ သာမိကာ စေ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ၊ ဂီဝါ ဟောတိ။ သစေ ‘‘တုမှာကံယေဝ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘အာရာမိကာနံ အာစိက္ခထ ဇဂ္ဂနတ္ထာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

‘‘သကဋံ ဒေထာ’’တိပိ အညာတကအပ္ပဝါရိတေ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိညတ္တိဧဝ ဟောတိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ တာဝကာလိကံ ဝဋ္ဋတိ ကမ္မံ ကတွာ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ နေမိယာဒီနိ ဘိဇ္ဇန္တိ ပါကတိကာနိ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ နဋ္ဌေ ဂီဝါ ဟောတိ။ ‘‘တုမှာကမေဝ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒါရုဘဏ္ဍံ နာမ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧသ နယော ဝါသိဖရသုကုဌာရီကုဒါလနိခါဒနေသု။ ဝလ္လိအာဒီသု စ ပရပရိဂ္ဂဟိတေသု။ ဂရုဘဏ္ဍပ္ပဟောနကေသုယေဝ စ ဝလ္လိအာဒီသု ဝိညတ္တိ ဟောတိ၊ န တတော ဩရံ။

အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ ¶ ပန ယံကိဉ္စိ အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ရက္ခိတဂေါပိတဋ္ဌာနေယေဝ ဟိ ဝိညတ္တိ နာမ ဝုစ္စတိ။ သာ ဒွီသု ပစ္စယေသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သေနာသနပစ္စယေ ပန ‘‘အာဟရ ဒေဟီ’’တိ ဝိညတ္တိမတ္တမေဝ န ဝဋ္ဋတိ ¶ ၊ ပရိကထောဘာသနိမိတ္တကမ္မာနိ ဝဋ္ဋန္တိ။ တတ္ထ ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ဘောဇနသာလံ ဝါ အညံ ဝါ ယံကိဉ္စိ သေနာသနံ ဣစ္ဆတော ‘‘ဣမသ္မိံ ဝတ ဩကာသေ ဧဝရူပံ သေနာသနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝါ ‘‘ယုတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘အနုရူပ’’န္တိ ဝါတိအာဒိနာ ¶ နယေန ဝစနံ ပရိကထာ နာမ။ ‘‘ဥပါသကာ တုမှေ ကုဟိံ ဝသထာ’’တိ? ‘‘ပါသာဒေ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဘိက္ခူနံ ပန ဥပါသကာ ပါသာဒေါ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧဝမာဒိဝစနံ ဩဘာသော နာမ။ မနုဿေ ဒိသွာ ရဇ္ဇုံ ပသာရေတိ၊ ခီလေ အာကောဋာပေတိ။ ‘‘ကိံ ဣဒံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဓ အာဝါသံ ကရိဿာမာ’’တိ ဧဝမာဒိကရဏံ ပန နိမိတ္တကမ္မံ နာမ။ ဂိလာနပစ္စယေ ပန ဝိညတ္တိပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဂေဝ ပရိကထာဒီနိ။

မနုဿာ ဥပဒ္ဒုတာ ယာစနာယ ဥပဒ္ဒုတာ ဝိညတ္တိယာတိ တေသံ ဘိက္ခူနံ တာယ ယာစနာယ စ ဝိညတ္တိယာ စ ပီဠိတာ။ ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တိပီတိ ‘‘ကိံ နု အာဟရာပေဿန္တီ’’တိ ဥဗ္ဗေဂံ ဣဉ္ဇနံ စလနံ ပဋိလဘန္တိ။ ဥတ္တသန္တိပီတိ အဟိံ ဝိယ ဒိသွာ သဟသာ တသိတွာ ဥက္ကမန္တိ။ ပလာယန္တိပီတိ ဒူရတောဝ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပလာယန္တိ။ အညေနပိ ဂစ္ဆန္တီတိ ယံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ တံ ပဟာယ နိဝတ္တိတွာ ဝါမံ ဝါ ဒက္ခိဏံ ဝါ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒွါရမ္ပိ ထကေန္တိ။

၃၄၄။ ဘူတပုဗ္ဗံ ဘိက္ခဝေတိ ဣတိ ဘဂဝါ တေ ဘိက္ခူ ဂရဟိတွာ တဒနုရူပဉ္စ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ ပုနပိ ဝိညတ္တိယာ ဒေါသံ ပါကဋံ ကုရုမာနော ဣမိနာ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိနာ နယေန တီဏိ ဝတ္ထူနိ ဒဿေသိ။ တတ္ထ မဏိကဏ္ဌောတိ သော ကိရ နာဂရာဇာ သဗ္ဗကာမဒဒံ မဟဂ္ဃံ မဏိံ ကဏ္ဌေ ပိလန္ဓိတွာ စရတိ၊ တသ္မာ ‘‘မဏိကဏ္ဌော’’ တွေဝ ပညာယိတ္ထ။ ဥပရိမုဒ္ဓနိ မဟန္တံ ဖဏံ ကရိတွာ အဋ္ဌာသီတိ သော ကိရ တေသံ ဒွိန္နံ ဣသီနံ ကနိဋ္ဌော ဣသိ မေတ္တာဝိဟာရီ အဟောသိ၊ တသ္မာ နာဂရာဇာ နဒိတော ဥတ္တရိတွာ ဒေဝဝဏ္ဏံ နိမ္မိနိတွာ တဿ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ကတွာ တံ ဒေဝဝဏ္ဏံ ပဟာယ သကဝဏ္ဏမေဝ ဥပဂန္တွာ တံ ဣသိံ ပရိက္ခိပိတွာ ပသန္နာကာရံ ကရောန္တော ဥပရိမုဒ္ဓနိ မဟန္တံ ဖဏံ ကရိတွာ ဆတ္တံ ဝိယ ဓာရယမာနော မုဟုတ္တံ ဌတွာ ပက္ကမတိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပရိမုဒ္ဓနိ မဟန္တံ ဖဏံ ကရိတွာ အဋ္ဌာသီ’’တိ။ မဏိမဿ ကဏ္ဌေ ပိလန္ဓနန္တိ မဏိံ အဿ ကဏ္ဌေ ပိလန္ဓိတံ၊ အာမုက္ကန္တိ အတ္ထော။ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသီတိ တေန ဒေဝဝဏ္ဏေန အာဂန္တွာ တာပသေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒမာနော ဧကသ္မိံ ပဒေသေ အဋ္ဌာသိ။

မမန္နပါနန္တိ ¶ မမ အန္နဉ္စ ပါနဉ္စ။ ဝိပုလန္တိ ဗဟုလံ။ ဥဠာရန္တိ ပဏီတံ ¶ ။ အတိယာစကောသီတိ ¶ အတိဝိယ ယာစကော၊ အသိ ပုနပ္ပုနံ ယာစသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုသူတိ တရုဏော၊ ထာမသမ္ပန္နော ယောဗ္ဗနပ္ပတ္တပုရိသော။ သက္ခရာ ဝုစ္စတိ ကာဠသိလာ၊ တတ္ထ ဓောတော အသိ ‘‘သက္ခရဓောတော နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သက္ခရဓောတော ပါဏိမှိ အဿာတိ သက္ခရဓောတပါဏိ၊ ပါသာဏေ ဓောတနိသိတခဂ္ဂဟတ္ထောတိ အတ္ထော။ ယထာ သော အသိဟတ္ထော ပုရိသော တာသေယျ၊ ဧဝံ တာသေသိ မံ သေလံ ယာစမာနော၊ မဏိံ ယာစန္တောတိ အတ္ထော။

န တံ ယာစေတိ တံ န ယာစေယျ။ ကတရံ? ယဿ ပိယံ ဇိဂီသေတိ ယံ အဿ သတ္တဿ ပိယန္တိ ဇာနေယျ။

ကိမင်္ဂံ ပန မနုဿဘူတာနန္တိ မနုဿဘူတာနံ အမနာပါတိ ကိမေဝေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၃၄၅။ သကုဏသင်္ဃဿ သဒ္ဒေန ဥဗ္ဗာဠှောတိ သော ကိရ သကုဏသင်္ဃော ပဌမယာမဉ္စ ပစ္ဆိမယာမဉ္စ နိရန္တရံ သဒ္ဒမေဝ ကရောတိ၊ သော ဘိက္ခု တေန သဒ္ဒေန ပီဠိတော ဟုတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ တေနာဟ – ‘‘ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမီ’’တိ။

ကုတော စ တွံ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆသီတိ ဧတ္ထ နိသိန္နော သော ဘိက္ခု န အာဂစ္ဆတိ ဝတ္တမာနသမီပေ ပန ဧဝံ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ။ တေနာဟ – ‘‘ကုတော စ တွံ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆသီ’’တိ၊ ကုတော အာဂတောသီတိ အတ္ထော။ တတော အဟံ ဘဂဝါ အာဂစ္ဆာမီတိ ဧတ္ထာပိ သော ဧဝ နယော။ ဥဗ္ဗာဠှောတိ ပီဠိတော၊ ဥက္ကဏ္ဌာပိတော ဟုတွာတိ အတ္ထော။

သော သကုဏသင်္ဃော ‘‘ဘိက္ခု ပတ္တံ ယာစတီ’’တိ ဧတ္ထ န တေ သကုဏာ ဘိက္ခုနော ဝစနံ ဇာနန္တိ၊ ဘဂဝါ ပန အတ္တနော အာနုဘာဝေန ယထာ ဇာနန္တိ တထာ အကာသိ။

၃၄၆။ အပါဟံ တေ န ဇာနာမီတိ အပိ အဟံ တေ ဇနေ ‘‘ကေ ဝါ ဣမေ၊ ကဿ ဝါ ဣမေ’’တိ န ဇာနာမိ။ သင်္ဂမ္မ ယာစန္တီတိ သမာဂန္တွာ ဝဂ္ဂဝဂ္ဂါ ဟုတွာ ယာစန္တိ။ ယာစကော အပ္ပိယော ဟောတီတိ ယော ယာစတိ သော အပ္ပိယော ဟောတိ။ ယာစံ အဒဒမပ္ပိယောတိ ယာစန္တိ ယာစိတံ ဝုစ္စတိ၊ ယာစိတမတ္ထံ အဒဒန္တောပိ အပ္ပိယော ဟောတိ။ အထ ဝါ ယာစန္တိ ယာစန္တဿ၊ အဒဒမပ္ပိယောတိ ¶ အဒေန္တော အပ္ပိယော ဟောတိ။ မာ မေ ဝိဒေဿနာ အဟူတိ မာ မေ အပ္ပိယဘာဝေါ အဟု၊ အဟံ ဝါ တဝ၊ တွံ ဝါ မမ ဝိဒေဿော အပ္ပိယော မာ အဟောသီတိ အတ္ထော။

၃၄၇။ ဒုဿံဟရာနီတိ ¶ ကသိဂေါရက္ခာဒီဟိ ဥပါယေဟိ ဒုက္ခေန သံဟရဏီယာနိ။

၃၄၈-၉။ သညာစိကာယ ပန ဘိက္ခုနာတိ ဧတ္ထ သညာစိကာ နာမ သယံ ပဝတ္တိတယာစနာ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ‘‘သညာစိကာယာ’’တိ အတ္တနော ¶ ယာစနာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ သယံ ယာစိတကေဟိ ဥပကရဏေဟီတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန သာ သယံယာစိတကေဟိ ကယိရမာနာ သယံ ယာစိတွာ ကယိရမာနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ အတ္ထပရိယာယံ ဒဿေတုံ ‘‘သယံ ယာစိတွာ ပုရိသမ္ပီ’’တိ ဧဝမဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။

ဥလ္လိတ္တာတိ အန္တောလိတ္တာ။ အဝလိတ္တာတိ ဗဟိလိတ္တာ။ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တာတိ အန္တရဗာဟိရလိတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကာရယမာနေနာတိ ဣမဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ကာရာပေန္တေနာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ဧဝဉှိ ဗျဉ္ဇနံ သမေတိ။ ယသ္မာ ပန သညာစိကာယ ကုဋိံ ကရောန္တေနာပိ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ကရောန္တော ဝါ ဟောတု ကာရာပေန္တော ဝါ ဥဘောပေတေ ‘‘ကာရယမာနေနာ’’တိ ဣမိနာဝ ပဒေန သင်္ဂဟိတာတိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ကရောန္တော ဝါ ကာရာပေန္တော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန ကရောန္တေန ဝါ ကာရာပေန္တေန ဝါတိ ဝဒေယျ၊ ဗျဉ္ဇနံ ဝိလောမိတံ ဘဝေယျ၊ န ဟိ ကာရာပေန္တော ကရောန္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ အတ္ထမတ္တမေဝေတ္ထ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အတ္တုဒ္ဒေသန္တိ ‘‘မယှံ ဧသာ’’တိ ဧဝံ အတ္တာ ဥဒ္ဒေသော အဿာတိ အတ္တုဒ္ဒေသာ၊ တံ အတ္တုဒ္ဒေသံ။ ယသ္မာ ပန ယဿာ အတ္တာ ဥဒ္ဒေသော သာ အတ္တနော အတ္ထာယ ဟောတိ၊ တသ္မာ အတ္ထပရိယာယံ ဒဿေန္တော ‘‘အတ္တုဒ္ဒေသန္တိ အတ္တနော အတ္ထာယာ’’တိ အာဟ။ ပမာဏိကာ ကာရေတဗ္ဗာတိ ပမာဏယုတ္တာ ကာရေတဗ္ဗာ။ တတြိဒံ ပမာဏန္တိ တဿာ ကုဋိယာ ဣဒံ ပမာဏံ။ သုဂတဝိဒတ္ထိယာတိ သုဂတဝိဒတ္ထိ နာမ ဣဒါနိ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ တိဿော ¶ ဝိဒတ္ထိယော ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဒိယဍ္ဎော ဟတ္ထော ဟောတိ။ ဗာဟိရိမေန မာနေနာတိ ကုဋိယာ ဗဟိကုဋ္ဋမာနေန ဒွါဒသ ဝိဒတ္ထိယော၊ မိနန္တေန ပန သဗ္ဗပဌမံ ဒိန္နော မဟာမတ္တိကပရိယန္တော န ဂဟေတဗ္ဗော။ ထုသပိဏ္ဍပရိယန္တေန မိနိတဗ္ဗံ။ ထုသပိဏ္ဍဿဥပရိ သေတကမ္မံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ သစေ ထုသပိဏ္ဍေန အနတ္ထိကော မဟာမတ္တိကာယ ဧဝ နိဋ္ဌာပေတိ၊ မဟာမတ္တိကာဝ ပရိစ္ဆေဒေါ။

တိရိယန္တိ ဝိတ္ထာရတော။ သတ္တာတိ သတ္တ သုဂတဝိဒတ္ထိယော။ အန္တရာတိ ဣမဿ ပန အယံ နိဒ္ဒေသော ¶ ၊ ‘‘အဗ္ဘန္တရိမေန မာနေနာ’’တိ၊ ကုဋ္ဋဿ ဗဟိ အန္တံ အဂ္ဂဟေတွာ အဗ္ဘန္တရိမေန အန္တေန မိနိယမာနေ တိရိယံ သတ္တ ¶ သုဂတဝိဒတ္ထိယော ပမာဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ယော ပန လေသံ ဩဍ္ဍေန္တော ယထာဝုတ္တပ္ပမာဏမေဝ ကရိဿာမီတိ ဒီဃတော ဧကာဒသ ဝိဒတ္ထိယော တိရိယံ အဋ္ဌ ဝိဒတ္ထိယော၊ ဒီဃတော ဝါ တေရသ ဝိဒတ္ထိယော တိရိယံ ဆ ဝိဒတ္ထိယော ကရေယျ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကတောဘာဂေန အတိက္ကန္တမ္ပိ ဟိ ပမာဏံ အတိက္ကန္တမေဝ ဟောတိ။ တိဋ္ဌတု ဝိဒတ္ထိ၊ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဒီဃတော ဝါ ဟာပေတွာ တိရိယံ တိရိယတော ဝါ ဟာပေတွာ ဒီဃံ ဝဍ္ဎေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဥဘတော ဝဍ္ဎနေ? ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘အာယာမတော ဝါ ဝိတ္ထာရတော ဝါ အန္တမသော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကမိတွာ ကရောတိ ဝါ ကာရာပေတိ ဝါ ပယောဂေ ဒုက္ကဋ’’န္တိအာဒိ (ပါရာ။ ၃၅၃)။ ယထာဝုတ္တပ္ပမာဏာ ဧဝ ပန ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပန ဒီဃတော သဋ္ဌိဟတ္ထာပိ ဟောတိ တိရိယံ တိဟတ္ထာ ဝါ ဦနကစတုဟတ္ထာ ဝါ ယတ္ထ ပမာဏယုတ္တော မဉ္စော ဣတော စိတော စ န ပရိဝတ္တတိ၊ အယံ ကုဋီတိ သင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ အယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ပစ္ဆိမကောဋိယာ စတုဟတ္ထဝိတ္ထာရာ ဝုတ္တာ၊ တတော ဟေဋ္ဌာ အကုဋိ။ ပမာဏိကာပိ ပန အဒေသိတဝတ္ထုကာ ဝါ သာရမ္ဘာ ဝါ အပရိက္ကမနာ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ပမာဏိကာ ဒေသိတဝတ္ထုကာ အနာရမ္ဘာ သပရိက္ကမနာဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပမာဏတော ဦနတရမ္ပိ စတုဟတ္ထံ ပဉ္စဟတ္ထမ္ပိ ကရောန္တေန ဒေသိတဝတ္ထုကာဝ ကာရေတဗ္ဗာ။ ပမာဏာတိက္ကန္တဉ္စ ပန ကရောန္တော လေပပရိယောသာနေ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။

တတ္ထ လေပေါ စ အလေပေါ စ လေပေါကာသော စ အလေပေါကာသော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေယျထိဒံ – လေပေါတိ ဒွေ လေပါ – မတ္တိကာလေပေါ စ သုဓာလေပေါ စ။ ဌပေတွာ ပန ဣမေ ဒွေ လေပေ အဝသေသော ဘသ္မဂေါမယာဒိဘေဒေါ လေပေါ၊ အလေပေါ။ သစေပိ ကလလလေပေါ ဟောတိ၊ အလပေါ ဧဝ။ လေပေါကာသောတိ ဘိတ္တိယော စေဝ ဆဒနဉ္စ၊ ဌပေတွာ ¶ ပန ဘိတ္တိစ္ဆဒနေ အဝသေသော ထမ္ဘတုလာပိဋ္ဌသင်္ဃာဋဝါတပါနဓူမစ္ဆိဒ္ဒါဒိ အလေပါရဟော ဩကာသော သဗ္ဗောပိ အလေပေါကာသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘိက္ခူ အဘိနေတဗ္ဗာ ဝတ္ထုဒေသနာယာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ ကုဋိံ ကာရေတုကာမော ဟောတိ၊ တတ္ထ ဝတ္ထုဒေသနတ္ထာယ ဘိက္ခူ နေတဗ္ဗာ။ တေန ကုဋိကာရကေနာတိအာဒိ ပန ယေန ဝိဓိနာ တေ ဘိက္ခူ အဘိနေတဗ္ဗာ၊ တဿ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကုဋိဝတ္ထုံ သောဓေတွာတိ န ဝိသမံ အရညံ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ ¶ ၊ ကုဋိဝတ္ထုံ ပန ပဌမမေဝ သောဓေတွာ သမတလံ သီမမဏ္ဍလသဒိသံ ကတွာ ပစ္ဆာ သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ယာစိတွာ နေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ဧဝမဿ ဝစနီယောတိ သင်္ဃော ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော အဿ။ ပရတော ပန ‘‘ဒုတိယမ္ပိ ယာစိတဗ္ဗာ’’တိ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဗဟုဝစနံ ဝုတ္တံ။ နော စေ သဗ္ဗော သင်္ဃော ဥဿဟတီတိ သစေ သဗ္ဗော သင်္ဃော န ဣစ္ဆတိ၊ သဇ္ဈာယမနသိကာရာဒီသု ဥယျုတ္တာ တေ တေ ¶ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ။ သာရမ္ဘံ အနာရမ္ဘန္တိ သဥပဒ္ဒဝံ အနုပဒ္ဒဝံ။ သပရိက္ကမနံ အပရိက္ကမနန္တိ သဥပစာရံ အနုပစာရံ။

ပတ္တကလ္လန္တိ ပတ္တော ကာလော ဣမဿ ဩလောကနဿာတိ ပတ္တကာလံ၊ ပတ္တကာလမေဝ ပတ္တကလ္လံ။ ဣဒဉ္စ ဝတ္ထုံဩလောကနတ္ထာယ သမ္မုတိကမ္မံ အနုသာဝနာနယေန ဩလောကေတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရတော ပန ဝတ္ထုဒေသနာကမ္မံ ယထာဝုတ္တာယ ဧဝ ဉတ္တိယာ စ အနုသာဝနာယ စ ကာတဗ္ဗံ၊ ဩလောကေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၃၅၃။ ကိပိလ္လိကာနန္တိ ရတ္တကာဠပိင်္ဂလာဒိဘေဒါနံ ယာသံ ကာသဉ္စိ ကိပိလ္လိကာနံ။ ကိပီလ္လကာနန္တိပိ ပါဌော။ အာသယောတိ နိဗဒ္ဓဝသနဋ္ဌာနံ၊ ယထာ စ ကိပိလ္လိကာနံ ဧဝံ ဥပစိကာဒီနမ္ပိ နိဗဒ္ဓဝသနဋ္ဌာနံယေဝ အာသယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယတ္ထ ပန တေ ဂေါစရတ္ထာယ အာဂန္တွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ တာဒိသော သဉ္စရဏပ္ပဒေသော အဝါရိတော၊ တသ္မာ တတ္ထ အပနေတွာ သောဓေတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမာနိ တာဝ ဆ ဌာနာနိသတ္တာနုဒ္ဒယာယ ပဋိက္ခိတ္တာနိ။

ဟတ္ထီနံ ဝါတိ ဟတ္ထီနံ ပန နိဗဒ္ဓဝသနဋ္ဌာနမ္ပိ နိဗဒ္ဓဂေါစရဋ္ဌာနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ သီဟာဒီနံ အာသယော စ ဂေါစရာယ ပက္ကမန္တာနံ နိဗဒ္ဓဂမနမဂ္ဂေါ စ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧတေသံ ဂေါစရဘူမိ န ဂဟိတာ။ ယေသံ ကေသဉ္စီတိ အညေသမ္ပိ ဝါဠာနံ တိရစ္ဆာနဂတာနံ ¶ ။ ဣမာနိ သတ္တ ဌာနာနိ သပ္ပဋိဘယာနိ ဘိက္ခူနံ အာရောဂျတ္ထာယ ပဋိက္ခိတ္တာနိ။ သေသာနိ နာနာဥပဒ္ဒဝေဟိ သဥပဒ္ဒဝါနိ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗဏ္ဏနိဿိတန္တိ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ နိဿိတံ သတ္တန္နံ ¶ ဓညာနံ ဝိရုဟနကခေတ္တသာမန္တာ ဌိတံ။ ဧသေဝ နယော အပရဏ္ဏနိဿိတာဒီသုပိ။ ဧတ္ထ ပန အဗ္ဘာဃာတန္တိ ကာရဏာဃရံ ဝေရိဃရံ၊ စောရာနံ မာရဏတ္ထာယ ကတန္တိ ကုရုန္ဒိအာဒီသု။

အာဃာတနန္တိ ဓမ္မဂန္ဓိကာ ဝုစ္စတိ။ သုသာနန္တိ မဟာသုသာနံ။ သံသရဏန္တိ အနိဗ္ဗိဇ္ဈဂမနီယော ဂတပစ္စာဂတမဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

န သက္ကာ ဟောတိ ယထာယုတ္တေန သကဋေနာတိ ဒွီဟိ ဗလိဗဒ္ဒေဟိ ယုတ္တေန သကဋေန ဧကံ စက္ကံ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေ ဧကံ ဗဟိ ကတွာ အာဝိဇ္ဇိတုံ န သက္ကာ ဟောတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘စတူဟိ ယုတ္တေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမန္တာ နိဿေဏိယာ အနုပရိဂန္တုန္တိ နိဿေဏိယံ ဌတွာ ဂေဟံ ဆာဒေန္တေဟိ န သက္ကာ ဟောတိ သမန္တာ နိဿေဏိယာ အာဝိဇ္ဇိတုံ။ ဣတိ ဧဝရူပေ သာရမ္ဘေ စ အပရိက္ကမနေ စ ဌာနေ ¶ န ကာရေတဗ္ဗာ။ အနာရမ္ဘေ ပန သပရိက္ကမနေ ကာရေတဗ္ဗာ၊ တံ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ပါဠိယံ အာဂတမေဝ။

ပုန သညာစိကာ နာမာတိ ဧဝမာဒိ ‘‘သာရမ္ဘေ စေ ဘိက္ခု ဝတ္ထုသ္မိံ အပရိက္ကမနေ သညာစိကာယ ကုဋိံ ကာရေယျာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တသံယာစိကာဒီနံ အတ္ထပ္ပကာသနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

ပယောဂေ ဒုက္ကဋန္တိ ဧဝံ အဒေသိတဝတ္ထုကံ ဝါ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဝါ ကုဋိံ ကာရေဿာမီတိ အရညတော ရုက္ခာ ဟရဏတ္ထာယ ဝါသိံ ဝါ ဖရသုံ ဝါ နိသေတိ ဒုက္ကဋံ၊ အရညံ ပဝိသတိ ဒုက္ကဋံ၊ တတ္ထ အလ္လတိဏာနိ ဆိန္ဒတိ ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယံ၊ သုက္ခာနိ ဆိန္ဒတိ ဒုက္ကဋံ။ ရုက္ခေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဘူမိံ သောဓေတိ ခဏတိ၊ ပံသုံ ဥဒ္ဓရတိ၊ စိနာတိ၊ ဧဝံ ယာဝ ပါစီရံ ဗန္ဓတိ တာဝ ပုဗ္ဗပယောဂေါ နာမ ဟောတိ။ တသ္မိံ ပုဗ္ဗပယောဂေ သဗ္ဗတ္ထ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယံ၊ ဒုက္ကဋဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋံ၊ တတော ပဋ္ဌာယ သဟပယောဂေါ နာမ။ တတ္ထ ထမ္ဘေဟိ ကာတဗ္ဗာယ ထမ္ဘံ ဥဿာပေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဣဋ္ဌကာဟိ စိနိတဗ္ဗာယ ¶ ဣဋ္ဌကံ အာစိနာတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဧဝံ ယံ ယံ ဥပကရဏံ ယောဇေတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ တစ္ဆန္တဿ ဟတ္ထဝါရေ ဟတ္ထဝါရေ တဒတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တဿ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ။ ဧဝံ ကတံ ပန ဒါရုကုဋ္ဋိကံ ဝါ ဣဋ္ဌကကုဋ္ဋိကံ ဝါ သိလာကုဋ္ဋိကံ ဝါ အန္တမသော ပဏ္ဏသာလမ္ပိ သဘိတ္တိစ္ဆဒနံ လိမ္ပိဿာမီတိ ¶ သုဓာယ ဝါ မတ္တိကာယ ဝါ လိမ္ပန္တဿ ပယောဂေ ပယောဂေ ယာဝ ထုလ္လစ္စယံ န ဟောတိ၊ တာဝ ဒုက္ကဋံ။ ဧတံ ပန ဒုက္ကဋံ မဟာလေပေနေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ သေတရတ္တဝဏ္ဏကရဏေ ဝါ စိတ္တကမ္မေ ဝါ အနာပတ္တိ။

ဧကံ ပိဏ္ဍံ အနာဂတေတိ ယော သဗ္ဗပစ္ဆိမော ဧကော လေပပိဏ္ဍော၊ တံ ဧကံ ပိဏ္ဍံ အသမ္ပတ္တေ ကုဋိကမ္မေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ဣဒါနိ ဒွီဟိ ပိဏ္ဍေဟိ နိဋ္ဌာနံ ဂမိဿတီတိ တေသု ပဌမပိဏ္ဍဒါနေ ထုလ္လစ္စယန္တိ။

တသ္မိံ ပိဏ္ဍေ အာဂတေတိ ယံ ဧကံ ပိဏ္ဍံ အနာဂတေ ကုဋိကမ္မေ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ အဝသာနပိဏ္ဍေ အာဂတေ ဒိန္နေ ဌပိတေ လေပဿ ဃဋိတတ္တာ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿ။ ဧဝံ လေမ္ပန္တဿ စ အန္တောလေပေ ဝါ အန္တောလေပေန သဒ္ဓိံ ဘိတ္တိဉ္စ ဆဒနဉ္စ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ ဃဋိတေ ဗဟိလေပေ ဝါ ဗဟိလေပေန သဒ္ဓိံ ဃဋိတေ သင်္ဃာဒိသေသော။ သစေ ပန ဒွါရဗဒ္ဓံ ဝါ ဝါတပါနံ ဝါ အဋ္ဌပေတွာဝ မတ္တိကာယ လိမ္ပတိ၊ တသ္မိဉ္စ တဿောကာသံ ပုန ဝဍ္ဎေတွာ ဝါ အဝဍ္ဎေတွာ ဝါ ဌပိတေ လေပေါ န ဃဋီယတိ ရက္ခတိ တာဝ၊ ပုန လိမ္ပန္တဿ ပန ဃဋိတမတ္တေ သင်္ဃာဒိသေသော။ သစေ တံ ဌပိယမာနံ ¶ ပဌမံ ဒိန္နလေပေန သဒ္ဓိံ နိရန္တရမေဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ပဌမမေဝ သင်္ဃာဒိသေသော။ ဥပစိကာမောစနတ္ထံ အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တေန အပ္ပတ္တစ္ဆဒနံ ကတွာ ဘိတ္တိံ လိမ္ပတိ၊ အနာပတ္တိ။ ဥပစိကာမောစနတ္ထမေဝ ဟေဋ္ဌာ ပါသာဏကုဋ္ဋံ ကတွာ တံ အလိမ္ပိတွာ ဥပရိ လိမ္ပတိ၊ လေပေါ န ဃဋိယတိ နာမ၊ အနာပတ္တိယေဝ။

ဣဋ္ဌကကုဋ္ဋိကာယ ဣဋ္ဌကာဟိယေဝ ဝါတပါနေ ¶ စ ဓူမနေတ္တာနိ စ ကရောတိ၊ လေပဃဋနေနေဝ အာပတ္တိ။ ပဏ္ဏသာလံ လိမ္ပတိ၊ လေပဃဋနေနေဝ အာပတ္တိ။ တတ္ထ အာလောကတ္ထာယ အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တံ ဌပေတွာ လိမ္ပတိ၊ လေပေါ န ဃဋီယတိ နာမ၊ အနာပတ္တိယေဝ။ သစေ ‘‘ဝါတပါနံ လဒ္ဓါ ဧတ္ထ ဌပေဿာမီ’’တိ ကရောတိ၊ ဝါတပါနေ ဌပိတေ လေပဃဋနေန အာပတ္တိ။ သစေ မတ္တိကာယ ကုဋ္ဋံ ကရောတိ၊ ဆဒနလေပေန သဒ္ဓိံ ဃဋနေ အာပတ္တိ။ ဧကော ဧကပိဏ္ဍာဝသေသံ ကတွာ ဌပေတိ၊ အညော တံ ဒိသွာ ‘‘ဒုက္ကတံ ဣဒ’’န္တိ ဝတ္တသီသေန လိမ္ပတိ ဥဘိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ။

၃၅၄။ ဘိက္ခု ကုဋိံ ကရောတီတိ ဧဝမာဒီနိ ဆတ္တိံသ စတုက္ကာနိ အာပတ္တိဘေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ၊ တတ္ထ သာရမ္ဘာယ ဒုက္ကဋံ၊ အပရိက္ကမနာယ ဒုက္ကဋံ ¶ ၊ ပမာဏာတိက္ကန္တာယ သင်္ဃာဒိသေသော၊ အဒေသိတဝတ္ထုကာယ သင်္ဃာဒိသေသော၊ ဧတေသံ ဝသေန ဝေါမိဿကာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၃၅၅။ အာပတ္တိ ဒွိန္နံ သင်္ဃာဒိသေသေန ဒွိန္နံ ဒုက္ကဋာနန္တိအာဒီသု စ ဒွီဟိ သင်္ဃာဒိသေသေဟိ သဒ္ဓိံ ဒွိန္နံ ဒုက္ကဋာနန္တိအာဒိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၆၁။ သော စေ ဝိပ္ပကတေ အာဂစ္ဆတီတိအာဒီသု ပန အယံ အတ္ထဝိနိစ္ဆယော။ သောတိ သမာဒိသိတွာ ပက္ကန္တဘိက္ခု။ ဝိပ္ပကတေတိ အနိဋ္ဌိတေ ကုဋိကမ္မေ။ အညဿ ဝါ ဒါတဗ္ဗာတိ အညဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ စဇိတွာ ဒါတဗ္ဗာ။ ဘိန္ဒိတွာ ဝါ ပုန ကာတဗ္ဗာတိ ကိတ္တကေန ဘိန္နာ ဟောတိ၊ သစေ ထမ္ဘာ ဘူမိယံ နိခါတာ၊ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာ။ သစေ ပါသာဏာနံ ဥပရိ ဌပိတာ၊ အပနေတဗ္ဗာ။ ဣဋ္ဌကစိတာယ ယာဝ မင်္ဂလိဋ္ဌကာ တာဝ ကုဋ္ဋာ အပစိနိတဗ္ဗာ။ သင်္ခေပတော ဘူမိသမံ ကတွာ ဝိနာသိတာ ဘိန္နာ ဟောတိ၊ ဘူမိတော ဥပရိ စတုရင်္ဂုလမတ္တေပိ ဌိတေ အဘိန္နာဝ။ သေသံ သဗ္ဗစတုက္ကေသု ပါကဋမေဝ။ န ဟေတ္ထ အညံ ကိဉ္စိ အတ္ထိ၊ ယံ ပါဠိအနုသာရေနေဝ ဒုဗ္ဗိညေယျံ သိယာ။

၃၆၃။ အတ္တနာ ဝိပ္ပကတန္တိအာဒီသု ပန အတ္တနာ အာရဒ္ဓံ ကုဋိံ။ အတ္တနာ ပရိယောသာပေတီတိ ¶ မဟာမတ္တိကာယ ဝါ ထုသမတ္တိကာယ ဝါ ယာယ ကတံ ပရိယောသိတဘာဝံ ပါပေတုကာမော ဟောတိ၊ တာယ အဝသာနပိဏ္ဍံ ဒေန္တော ပရိယောသာပေတိ ¶ ။

ပရေဟိ ပရိယောသာပေတီတိ အတ္တနောဝ အတ္ထာယ ပရေဟိ ပရိယောသာပေတိ။ အတ္တနာ ဝါ ဟိ ဝိပ္ပကတာ ဟောတု ပရေဟိ ဝါ ဥဘယေဟိ ဝါ၊ တံ စေ အတ္တနော အတ္ထာယ အတ္တနာ ဝါ ပရိယောသာပေတိ၊ ပရေဟိ ဝါ ပရိယောသာပေတိ၊ အတ္တနာ စ ပရေဟိ စာတိ ယုဂနဒ္ဓံ ဝါ ပရိယောသာပေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသောယေဝါတိ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။

ကုရုန္ဒိယံပန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒွေ တယော ဘိက္ခူ ‘ဧကတော ဝသိဿာမာ’တိ ကရောန္တိ၊ ရက္ခတိ တာဝ၊ အဝိဘတ္တတ္တာ အနာပတ္တိ။ ‘ဣဒံ ဌာနံ တဝ၊ ဣဒံ မမာ’တိ ဝိဘဇိတွာ ကရောန္တိ အာပတ္တိ။ သာမဏေရော စ ဘိက္ခု စ ဧကတော ကရောန္တိ၊ ယာဝ အဝိဘတ္တာ တာဝ ရက္ခတိ။ ပုရိမနယေန ဝိဘဇိတွာ ကရောန္တိ၊ ဘိက္ခုဿ အာပတ္တီ’’တိ။

၃၆၄။ အနာပတ္တိ ¶ လေဏေတိအာဒီသု လေဏံ မဟန္တမ္ပိ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ။ န ဟေတ္ထ လေပေါ ဃဋီယတိ။ ဂုဟမ္ပိ ဣဋ္ဌကာဂုဟံ ဝါ သိလာဂုဟံ ဝါ ဒါရုဂုဟံ ဝါ ဘူမိဂုဟံ ဝါ မဟန္တမ္ပိ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ။

တိဏကုဋိကာယာတိ သတ္တဘူမိကောပိ ပါသာဒေါ တိဏပဏ္ဏစ္ဆဒနော ‘‘တိဏကုဋိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အဋ္ဌကထာသု ပန ကုက္ကုဋစ္ဆိကဂေဟန္တိ ဆဒနံ ဒဏ္ဍကေဟိ ဇာလဗဒ္ဓံ ကတွာ တိဏေဟိ ဝါ ပဏ္ဏေဟိ ဝါ ဆာဒိတကုဋိကာဝ ဝုတ္တာ၊ တတ္ထ အနာပတ္တိ။ မဟန္တမ္ပိ တိဏစ္ဆဒနဂေဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥလ္လိတ္တာဒိဘာဝေါ ဧဝ ဟိ ကုဋိယာ လက္ခဏံ၊ သော စ ဆဒနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စင်္ကမနသာလာယံ တိဏစုဏ္ဏံ ပရိပတတိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩဂုမ္ဖေတွာ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တံ ကာတု’’န္တိအာဒီနိ (စူဠဝ။ ၂၆၀) စေတ္ထ သာဓကာနိ၊ တသ္မာ ဥဘတော ပက္ခံ ဝါ ကူဋဗဒ္ဓံ ဝါ ဝဋ္ဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ယံ ‘‘ဣမံ ဧတဿ ဂေဟဿ ဆဒန’’န္တိ ဆဒနသင်္ခေပေန ကတံ ဟောတိ၊ တဿ ဘိတ္တိလေပေန သဒ္ဓိံ လေပေ ဃဋိတေ အာပတ္တိ။ သစေ ပန ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တစ္ဆဒနဿ ဂေဟဿ လေပရက္ခဏတ္ထံ ဥပရိ တိဏေန ဆာဒေန္တိ၊ ဧတ္တာဝတာ တိဏကုဋိ နာမ န ဟောတိ။ ကိံ ပနေတ္ထ အဒေသိတဝတ္ထုကပ္ပမာဏာတိက္ကန္တပစ္စယာဝ အနာပတ္တိ၊ ဥဒါဟု သာရမ္ဘအပရိက္ကမနပစ္စယာပီတိ သဗ္ဗတ္ထာပိ ¶ အနာပတ္တိ။ တထာ ဟိ တာဒိသံ ကုဋိံ သန္ဓာယ ပရိဝါရေ ဝုတ္တံ –

‘‘ဘိက္ခု ¶ သညာစိကာယ ကုဋိံ ကရောတိ၊

အဒေသိတဝတ္ထုကံ ပမာဏာတိက္ကန္တံ၊

သာရမ္ဘံ အပရိက္ကမနံ အနာပတ္တိ၊

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၇၉)၊

အညဿတ္ထာယာတိ ကုဋိလက္ခဏပ္ပတ္တမ္ပိ ကုဋိံ အညဿ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝါ အာစရိယဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ အတ္ထာယ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ။ ယံ ပန ‘‘အာပတ္တိ ကာရုကာနံ တိဏ္ဏံ ဒုက္ကဋာန’’န္တိအာဒိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ယထာသမာဒိဋ္ဌာယ အကရဏပစ္စယာ ဝုတ္တံ။

ဝါသာဂါရံ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထာတိ အတ္တနော ဝသနတ္ထာယ အဂါရံ ဌပေတွာ အညံ ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ဇန္တာဃရံ ဝါ ဘောဇနသာလာ ဝါ အဂ္ဂိသာလာ ဝါ ဘဝိဿတီတိ ကာရေတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တိ။ သစေပိဿ ဟောတိ ‘‘ဥပေါသထာဂါရဉ္စ ဘဝိဿတိ၊ အဟဉ္စ ဝသိဿာမိ ဇန္တာဃရဉ္စ ဘောဇနသာလာ ¶ စ အဂ္ဂိသာလာ စ ဘဝိဿတိ၊ အဟဉ္စ ဝသိဿာမီ’’တိ ကာရိတေပိ အာနာပတ္တိယေဝ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အတ္တနော ဝါသာဂါရတ္ထာယ ကရောန္တဿေဝ အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥမ္မတ္တကဿ အာဒိကမ္မိကာနဉ္စ အာဠဝကာနံ ဘိက္ခူနံ အနာပတ္တိ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဆသမုဋ္ဌာနံ ကိရိယဉ္စ ကိရိယာကိရိယဉ္စ၊ ဣဒဉှိ ဝတ္ထုံ ဒေသာပေတွာ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ကရောတော ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ၊ ဝတ္ထုံ အဒေသာပေတွာ ကရောတော ကိရိယာကိရိယတော၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ကုဋိကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆၅။ တေန သမယေနာတိ ဝိဟာရကာရသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ကောသမ္ဗိယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ ဃောသိတာရာမေတိ ဃောသိတဿ အာရာမေ။ ဃောသိတနာမကေန ကိရ သေဋ္ဌိနာ သော ကာရိတော၊ တသ္မာ ‘‘ဃောသိတာရာမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဆန္နဿာတိ ဗောဓိသတ္တကာလေ ဥပဋ္ဌာကဆန္နဿ။ ဝိဟာရဝတ္ထုံ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနာဟီတိ ဝိဟာရဿ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနာဟိ။ ဧတ္ထ စ ဝိဟာရောတိ န သကလဝိဟာရော၊ ဧကော အာဝါသော၊ တေနေဝါဟ – ‘‘အယျဿ ဝိဟာရံ ကာရာပေဿာမီ’’တိ။

စေတိယရုက္ခန္တိ ¶ ¶ ဧတ္ထ စိတ္တီကတဋ္ဌေန စေတိယံ၊ ပူဇာရဟာနံ ဒေဝဋ္ဌာနာနမေတံ အဓိဝစနံ၊ ‘‘စေတိယ’’န္တိ သမ္မတံ ရုက္ခံ စေတိယရုက္ခံ။ ဂါမေန ပူဇိတံ ဂါမဿ ဝါ ပူဇိတန္တိ ဂါမပူဇိတံ။ ဧသေဝ နယော သေသပဒေသုပိ။ အပိစေတ္ထ ဇနပဒေါတိ ဧကဿ ရညော ရဇ္ဇေ ဧကေကော ကောဋ္ဌာသော။ ရဋ္ဌန္တိ သကလရဇ္ဇံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ သကလရဇ္ဇမ္ပိ ဟိ ကဒါစိ ကဒါစိ တဿ ရုက္ခဿ ပူဇံ ကရောတိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ရဋ္ဌပူဇိတ’’န္တိ။ ဧကိန္ဒြိယန္တိ ကာယိန္ဒြိယံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ ဇီဝသညိနောတိ သတ္တသညိနော။

၃၆၆။ မဟလ္လကန္တိ သဿာမိကဘာဝေန သံယာစိကကုဋိတော မဟန္တဘာဝေါ ဧတဿ အတ္ထီတိ မဟလ္လကော။ ယသ္မာ ဝါ ဝတ္ထုံ ဒေသာပေတွာ ပမာဏာတိက္ကမေနပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ပမာဏမဟန္တတာယပိ မဟလ္လကော ¶ ၊ တံ မဟလ္လကံ။ ယသ္မာ ပနဿ တံ ပမာဏမဟတ္တံ သဿာမိကတ္တာဝ လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဒဿနတ္ထံ ‘‘မဟလ္လကော နာမ ဝိဟာရော သဿာမိကော ဝုစ္စတီ’’တိ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ သေသံ သဗ္ဗံ ကုဋိကာရသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ သဒ္ဓိံ သမုဋ္ဌာနာဒီဟိ။ သဿာမိကဘာဝမတ္တမေဝ ဟိ ဧတ္ထ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာနာဘာဝေါ ပမာဏနိယမာဘာဝေါ စ ဝိသေသော၊ ပမာဏနိယမာဘာဝါ စ စတုက္ကပါရိဟာနီတိ။

ဝိဟာရကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပဌမဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၈၀။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေတိ ဝေဠုဝနန္တိ တဿ ဥယျာနဿ နာမံ၊ တံ ကိရ ဝေဠုဟိ စ ပရိက္ခိတ္တံ အဟောသိ အဋ္ဌာရသဟတ္ထေန စ ပါကာရေန ဂေါပုရဋ္ဋာလကယုတ္တံ နီလောဘာသံ မနောရမံ တေန ‘‘ဝေဠုဝန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ကလန္ဒကာနဉ္စေတ္ထ နိဝါပံ အဒံသု တေန ‘‘ကလန္ဒကနိဝါပ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ပုဗ္ဗေ ကိရ အညတရော ရာဇာ တတ္ထ ဥယျာနကီဠနတ္ထံ အာဂတော၊ သုရာမဒေန မတ္တော ဒိဝါသေယျံ သုပိ၊ ပရိဇနောပိဿ သုတ္တော ရာဇာတိ ပုပ္ဖဖလာဒီဟိ ပလောဘိယမာနော ဣတော စိတော စ ပက္ကမိ။ အထ သုရာဂန္ဓေန အညတရသ္မာ သုသိရရုက္ခာ ကဏှသပ္ပော နိက္ခမိတွာ ရညော အဘိမုခေါ အာဂစ္ဆတိ၊ တံ ဒိသွာ ရုက္ခဒေဝတာ ‘‘ရညော ဇီဝိတံ ဒဿာမီ’’တိ ကာဠကဝေသေန အာဂန္တွာ ကဏ္ဏမူလေ သဒ္ဒမကာသိ၊ ရာဇာ ပဋိဗုဇ္ဈိ၊ ကဏှသပ္ပော နိဝတ္တော၊ သော တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမာယ ကာဠကာယ မမ ဇီဝိတံ ဒိန္န’’န္တိ ကာဠကာနံ ¶ တတ္ထ နိဝါပံ ပဋ္ဌပေသိ၊ အဘယဃောသနဉ္စ ဃောသာပေသိ ¶ ၊ တသ္မာ တံ တတောပဘုတိ ကလန္ဒကနိဝါပန္တိ သင်္ချံ ဂတံ။ ကလန္ဒကာတိ ဟိ ကာဠကာနံ ဧတံ နာမံ။

ဒဗ္ဗောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ မလ္လပုတ္တောတိ မလ္လရာဇဿ ပုတ္တော။ ဇာတိယာ သတ္တဝဿေန အရဟတ္တံ သစ္ဆိကတန္တိ ထေရော ကိရ သတ္တဝဿိကောဝ သံဝေဂံ လဘိတွာ ပဗ္ဗဇိတော ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယံကိဉ္စိ သာဝကေန ပတ္တဗ္ဗံ သဗ္ဗံ တေန အနုပ္ပတ္တန္တိ သာဝကေန ပတ္တဗ္ဗံ ¶ နာမ တိဿော ဝိဇ္ဇာ၊ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဆ အဘိညာ၊ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာတိ ဣဒံ ဂုဏဇာတံ၊ တံ သဗ္ဗံ တေန အနုပ္ပတ္တံ ဟောတိ။ နတ္ထိ စဿ ကိဉ္စိ ဥတ္တရိ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု၊ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ၊ သောဠသဝိဓဿ ကိစ္စဿ ကတတ္တာ ဣဒါနိဿ ကိဉ္စိ ဥတ္တရိ ကရဏီယံ နတ္ထိ။ ကတဿ ဝါ ပတိစယောတိ တဿေဝ ကတဿ ကိစ္စဿ ပုန ဝဍ္ဎနမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဓောတဿ ဝိယ ဝတ္ထဿ ပဋိဓောဝနံ ပိသိတဿ ဝိယ ဂန္ဓဿ ပဋိပိသနံ၊ ပုပ္ဖိတဿ ဝိယ စ ပုပ္ဖဿ ပဋိပုပ္ဖနန္တိ။ ရဟောဂတဿာတိ ရဟသိ ဂတဿ။ ပဋိသလ္လီနဿာတိ တတော တတော ပဋိက္ကမိတွာ သလ္လီနဿ၊ ဧကီဘာဝံ ဂတဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အထ ခေါ အာယသ္မတော ဒဗ္ဗဿ မလ္လပုတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယန္နူနာဟံ သင်္ဃဿ သေနာသနဉ္စ ပညပေယျံ ဘတ္တာနိ စ ဥဒ္ဒိသေယျ’’န္တိ ထေရော ကိရ အတ္တနော ကတကိစ္စဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘အဟံ ဣမံ အန္တိမသရီရံ ဓာရေမိ၊ တဉ္စ ခေါ ဝါတမုခေ ဌိတ ပဒီပေါ ဝိယ အနိစ္စတာမုခေ ဌိတံ၊ နစိရဿေဝ နိဗ္ဗာယနဓမ္မံ ယာဝ န နိဗ္ဗာယတိ တာဝ ကိန္နု ခေါ အဟံ သင်္ဃဿ ဝေယျာဝစ္စံ ကရေယျ’’န္တိ စိန္တေန္တော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘တိရောရဋ္ဌေသု ဗဟူ ကုလပုတ္တာ ဘဂဝန္တံ အဒိသွာဝ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ တေ ဘဂဝန္တံ ‘ပဿိဿာမ စေဝ ဝန္ဒိဿာမ စာ’တိ ဒူရတောပိ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တတြ ယေသံ သေနာသနံ နပ္ပဟောတိ၊ တေ သိလာပဋ္ဋကေပိ သေယျံ ကပ္ပေန္တိ။ ပဟောမိ ခေါ ပနာဟံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန တေသံ ကုလပုတ္တာနံ ¶ ဣစ္ဆာဝသေန ပါသာဒဝိဟာရအဍ္ဎယောဂါဒီနိ မဉ္စပီဌကတ္ထရဏာဒီနိ စ သေနာသေနာနိ နိမ္မိနိတွာ ဒါတုံ။ ပုနဒိဝသေ စေတ္ထ ဧကစ္စေ အတိဝိယ ကိလန္တရူပါ ဟောန္တိ၊ တေ ဂါရဝေန ဘိက္ခူနံ ပုရတော ဌတွာ ဘတ္တာနိပိ န ဥဒ္ဒိသာပေန္တိ၊ အဟံ ခေါ ပန နေသံ ဘတ္တာနိပိ ဥဒ္ဒိသိတုံ ပဟောမီ’’တိ။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခန္တဿ ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော ဒဗ္ဗဿ မလ္လပုတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘ယန္နူနာဟံ သင်္ဃဿ သေနာသနဉ္စ ပညပေယျံ ဘတ္တာနိ စ ဥဒ္ဒိသေယျ’’န္တိ။

နနု စ ဣမာနိ ဒွေ ဌာနာနိ ဘဿာရာမတာဒိမနုယုတ္တဿ ယုတ္တာနိ၊ အယဉ္စ ခီဏာသဝေါ နိပ္ပပဉ္စာရာမော၊ ဣမဿ ကသ္မာ ဣမာနိ ပဋိဘံသူတိ? ပုဗ္ဗပတ္ထနာယ စောဒိတတ္တာ။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ကိရ ¶ ဣမံ ဌာနန္တရံ ပတ္တာ သာဝကာ ဟောန္တိယေဝ။ အယဉ္စ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ အညတရသ္မိံ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဣမံ ဌာနန္တရံ ပတ္တဿ ဘိက္ခုနော အာနုဘာဝံ ဒိသွာ အဋ္ဌသဋ္ဌိယာ ဘိက္ခုသတသဟဿေဟိ ¶ သဒ္ဓိံ ဘဂဝန္တံ သတ္တ ဒိဝသာနိ နိမန္တေတွာ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘အနာဂတေ တုမှာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပန္နကာလေ အဟမ္ပိ ဣတ္ထန္နာမော တုမှာကံ သာဝကော ဝိယ သေနာသနပညာပကော စ ဘတ္တုဒ္ဒေသကော စ အဿ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ ဘဂဝါ အနာဂတံသဉာဏံ ပေသေတွာ အဒ္ဒသ၊ ဒိသွာ စ ဣတော ကပ္ပသတသဟဿဿ အစ္စယေန ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဒါ တွံ ဒဗ္ဗော နာမ မလ္လပုတ္တော ဟုတွာ ဇာတိယာ သတ္တဝဿော နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရိဿသိ၊ ဣမဉ္စ ဌာနန္တရံ လစ္ဆသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ သော တတောပဘုတိ ဒါနသီလာဒီနိ ပူရယမာနော ဒေဝမနုဿသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ တေန ဘဂဝတာ ဗျာကတသဒိသမေဝ အရဟတ္တံ သစ္ဆာကာသိ။ အထဿ ရဟောဂတဿ ‘‘ကိန္နု ခေါ အဟံ သင်္ဃဿ ဝေယျာဝစ္စံ ကရေယျ’’န္တိ စိန္တယတော တာယ ပုဗ္ဗပတ္ထနာယ စောဒိတတ္တာ ဣမာနိ ဒွေ ဌာနာနိ ပဋိဘံသူတိ။

အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဟံ ခေါ အနိဿရောသ္မိ အတ္တနိ၊ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေ ဝသာမိ၊ သစေ မံ ဘဂဝါ အနုဇာနိဿတိ ¶ ၊ ဣမာနိ ဒွေ ဌာနာနိ သမာဒိယိဿာမီ’’တိ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော…ပေ… ဘတ္တာနိ စ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ။ အထ နံ ဘဂဝါ ‘‘သာဓု သာဓု ဒဗ္ဗာ’’တိ သမ္ပဟံသေတွာ ယသ္မာ အရဟတိ ဧဝရူပေါ အဂတိဂမနပရိဗာဟိရော ဘိက္ခု ဣမာနိ ဒွေ ဌာနာနိ ဝိစာရေတုံ၊ တသ္မာ ‘‘တေန ဟိ တွံ ဒဗ္ဗ သင်္ဃဿ သေနာသနဉ္စ ပညပေဟိ ဘတ္တာနိ စ ဥဒ္ဒိသာ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသီတိ ဘဂဝတော ဝစနံ ပတိအဿောသိ အဘိမုခေါ အဿောသိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ပဌမံ ဒဗ္ဗော ယာစိတဗ္ဗောတိ ကသ္မာ ဘဂဝါ ယာစာပေတိ? ဂရဟမောစနတ္ထံ။ ပဿတိ ဟိ ဘဂဝါ ‘‘အနာဂတေ ဒဗ္ဗဿ ဣမံ ဌာနံ နိဿာယ မေတ္တိယဘုမဇကာနံ ဝသေန မဟာဥပဒ္ဒဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တတြ ကေစိ ဂရဟိဿန္တိ ‘အယံ တုဏှီဘူတော အတ္တနော ကမ္မံ အကတွာ ကသ္မာ ဤဒိသံ ဌာနံ ဝိစာရေတီ’တိ။ တတော အညေ ဝက္ခန္တိ ‘ကော ဣမဿ ဒေါသော ဧတေဟေဝ ယာစိတွာ ဌပိတော’တိ ဧဝံ ဂရဟတော မုစ္စိဿတီ’’တိ။ ဧဝံ ဂရဟမောစနတ္ထံ ယာစာပေတွာပိ ပုန ယသ္မာ အသမ္မတေ ဘိက္ခုသ္မိံ သင်္ဃမဇ္ဈေ ကိဉ္စိ ကထယမာနေ ခိယျနဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ‘‘အယံ ကသ္မာ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဥစ္စာသဒ္ဒံ ကရောတိ၊ ဣဿရိယံ ဒဿေတီ’’တိ။ သမ္မတေ ပန ကထေန္တေ ¶ ‘‘မာယသ္မန္တော ကိဉ္စိ အဝစုတ္ထ၊ သမ္မတော အယံ၊ ကထေတု ယထာသုခ’’န္တိ ဝတ္တာရော ဘဝန္တိ။ အသမ္မတဉ္စ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တဿ လဟုကာ အာပတ္တိ ဟောတိ ဒုက္ကဋမတ္တာ။ သမ္မတံ ပန အဗ္ဘာစိက္ခတော ဂရုကတရာ ¶ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတိ။ အထ သမ္မတော ဘိက္ခု အာပတ္တိယာ ဂရုကဘာဝေန ဝေရီဟိပိ ဒုပ္ပဓံသိယတရော ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ အာယသ္မန္တံ သမ္မန္နာပေတုံ ‘‘ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကိံ ပန ဒွေ သမ္မုတိယော ဧကဿ ဒါတုံ ဝဋ္ဋန္တီတိ? န ကေဝလံ ဒွေ၊ သစေ ပဟောတိ၊ တေရသာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ အပ္ပဟောန္တာနံ ပန ဧကာပိ ဒွိန္နံ ဝါ တိဏ္ဏံ ဝါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၃၈၂။ သဘာဂါနန္တိ ဂုဏသဘာဂါနံ၊ န မိတ္တသန္ထဝသဘာဂါနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယေ တေ ဘိက္ခူ သုတ္တန္တိကာ တေသံ ဧကဇ္ဈ’’န္တိအာဒိ ¶ ။ ယာဝတိကာ ဟိ သုတ္တန္တိကာ ဟောန္တိ၊ တေ ဥစ္စိနိတွာ ဧကတော တေသံ အနုရူပမေဝ သေနာသနံ ပညပေတိ၊ ဧဝံ သေသာနံ။ ကာယဒဠှီဗဟုလာတိ ကာယဿ ဒဠှီဘာဝကရဏဗဟုလာ၊ ကာယပေါသနဗဟုလာတိ အတ္ထော။ ဣမာယပိမေ အာယသ္မန္တော ရတိယာတိ ဣမာယ သဂ္ဂမဂ္ဂဿ တိရစ္ဆာနဘူတာယ တိရစ္ဆာနကထာရတိယာ။ အစ္ဆိဿန္တီတိ ဝိဟရိဿန္တိ။

တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ တေနေဝါလောကေနာတိ တေဇောကသိဏစတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဘိညာဉာဏေန အင်္ဂုလိဇလနံ အဓိဋ္ဌာယ တေနေဝ တေဇောဓာတုသမာပတ္တိဇနိတေန အင်္ဂုလိဇာလာလောကေနာတိ အတ္ထော။ အယံ ပန ထေရဿ အာနုဘာဝေါ နစိရဿေဝ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပါကဋော အဟောသိ၊ တံ သုတွာ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ဒဋ္ဌုကာမာ အပိသု ဘိက္ခူ သဉ္စိစ္စ ဝိကာလေ အာဂစ္ဆန္တိ။ တေ သဉ္စိစ္စ ဒူရေ အပဒိသန္တီတိ ဇာနန္တာဝ ဒူရေ အပဒိသန္တိ။ ကထံ? ‘‘အမှာကံ အာဝုသော ဒဗ္ဗ ဂိဇ္ဈကူဋေ’’တိ ဣမိနာ နယေန။

အင်္ဂုလိယာ ဇလမာနာယ ပုရတော ပုရတော ဂစ္ဆတီတိ သစေ ဧကော ဘိက္ခု ဟောတိ၊ သယမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ ဗဟူ အတ္တဘာဝေ နိမ္မိနာတိ။ သဗ္ဗေ အတ္တနာ သဒိသာ ဧဝ သေနာသနံ ပညပေန္တိ။

အယံ မဉ္စောတိအာဒီသု ပန ထေရေ ‘‘အယံ မဉ္စော’’တိ ဝဒန္တေ နိမ္မိတာပိ အတ္တနော အတ္တနော ဂတဂတဋ္ဌာနေ ‘‘အယံ မဉ္စော’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု။ အယဉှိ နိမ္မိတာနံ ဓမ္မတာ –

‘‘ဧကသ္မိံ ¶ ဘာသမာနသ္မိံ၊ သဗ္ဗေ ဘာသန္တိ နိမ္မိတာ၊

ဧကသ္မိံ တုဏှိမာသီနေ၊ သဗ္ဗေ တုဏှီ ဘဝန္တိ တေ’’တိ။

ယသ္မိံ ပန ဝိဟာရေ မဉ္စပီဌာဒီနိ န ပရိပူရန္တိ၊ တသ္မိံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ပူရေန္တိ။ တေန နိမ္မိတာနံ အဝတ္ထုကဝစနံ န ဟောတိ။

သေနာသနံ ¶ ပညပေတွာ ပုနဒေဝ ဝေဠုဝနံ ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဇနပဒကထံ ကထေန္တော န နိသီဒတိ၊ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ပစ္စာဂစ္ဆတိ။

၃၈၃။ မေတ္တိယဘူမဇကာတိ မေတ္တိယော စေဝ ဘူမဇကော စ၊ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ အဂ္ဂပုရိသာ ဧတေ။ လာမကာနိ စ ဘတ္တာနီတိ သေနာသနာနိ ¶ တာဝ နဝကာနံ လာမကာနိ ပါပုဏန္တီတိ အနစ္ဆရိယမေတံ။ ဘတ္တာနိ ပန သလာကာယော ပစ္ဆိယံ ဝါ စီဝရဘောဂေ ဝါ ပက္ခိပိတွာ အာလောဠေတွာ ဧကမေကံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပညာပေန္တိ၊ တာနိပိ တေသံ မန္ဒပုဉတာယ လာမကာနိ သဗ္ဗပစ္ဆိမာနေဝ ပါပုဏန္တိ။ ယမ္ပိ ဧကစာရိကဘတ္တံ ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဧတေသံ ပတ္တဒိဝသေ လာမကံ ဝါ ဟောတိ၊ ဧတေ ဝါ ဒိသွာဝ ပဏီတံ အဒတွာ လာမကမေဝ ဒေန္တိ။

အဘိသင်္ခါရိကန္တိ နာနာသမ္ဘာရေဟိ အဘိသင်္ခရိတွာ ကတံ သုသဇ္ဇိတံ၊ သုသမ္ပာဒိတန္တိ အတ္ထော။ ကဏာဇကန္တိ သကုဏ္ဍကဘတ္တံ။ ဗိလင်္ဂဒုတိယန္တိ ကဉ္ဇိကဒုတိယံ။

ကလျာဏဘတ္တိကောတိ ကလျာဏံ သုန္ဒရံ အတိဝိယ ပဏီတံ ဘတ္တမဿာတိ ကလျာဏဘတ္တိကော၊ ပဏီတဒါယကတ္တာ ဘတ္တေနေဝ ပညာတော။ စတုက္ကဘတ္တံ ဒေတီတိ စတ္တာရိ ဘတ္တာနိ ဒေတိ၊ တဒ္ဓိတဝေါဟာရေန ပန ‘‘စတုက္ကဘတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥပတိဋ္ဌိတွာ ပရိဝိသတီတိ သဗ္ဗကမ္မန္တေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မဟန္တံ ပူဇာသက္ကာရံ ကတွာ သမီပေ ဌတွာ ပရိဝိသတိ။ ဩဒနေန ပုစ္ဆန္တီတိ ဩဒနဟတ္ထာ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ ဘန္တေ ဩဒနံ ဒေမာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ ကရဏတ္ထေယေဝ ကရဏဝစနံ ဟောတိ။ ဧသ နယော သူပါဒီသု။

သွာတနာယာတိ သွေ ဘဝေါ ဘတ္တပရိဘောဂေါ သွာတနော တဿတ္ထာယ၊ သွာတနာယ သွေ ကတ္တဗ္ဗဿ ဘတ္တပရိဘောဂဿတ္ထာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ဟောတီတိ ပါပေတွာ ဒိန္နံ ဟောတိ။ မေတ္တိယဘူမဇကာနံ ခေါ ဂဟပတီတိ ဣဒံ ထေရော အသမန္နာဟရိတွာ အာဟ။ ဧဝံဗလဝတီ ဟိ တေသံ ¶ မန္ဒပုညတာ၊ ယံ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တာနမ္ပိ အသမန္နာဟာရော ဟောတိ။ ယေ ဇေတိ ဧတ္ထ ဇေတိ ဒါသိံ အာလပတိ။

ဟိယျော ခေါ အာဝုသော အမှာကန္တိ ရတ္တိံ သမ္မန္တယမာနာ အတီတံ ဒိဝသဘာဂံ သန္ဓာယ ‘‘ဟိယျော’’တိ ဝဒန္တိ။ န စိတ္တရူပန္တိ န စိတ္တာနုရူပံ၊ ယထာ ပုဗ္ဗေ ယတ္တကံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တတ္တကံ သုပန္တိ၊ န ဧဝံ သုပိံသု၊ အပ္ပကမေဝ သုပိံသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဗဟာရာမကောဋ္ဌကေတိ ¶ ဝေဠုဝနဝိဟာရဿ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေ။ ပတ္တက္ခန္ဓာတိ ပတိတက္ခန္ဓာ ခန္ဓဋ္ဌိကံ နာမေတွာ နိသိန္နာ။ ပဇ္ဈာယန္တာတိ ပဓူပါယန္တာ။

ယတော နိဝါတံ ¶ တတော သဝါတန္တိ ယတ္ထ နိဝါတံ အပ္ပကောပိ ဝါတော နတ္ထိ၊ တတ္ထ မဟာဝါတော ဥဋ္ဌိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥဒကံ မညေ အာဒိတ္တန္တိ ဥဒကံ ဝိယ အာဒိတ္တံ။

၃၈၄။ သရသိ တွံ ဒဗ္ဗ ဧဝရူပံ ကတ္တာတိ တွံ ဒဗ္ဗ ဧဝရူပံ ကတ္တာ သရသိ။ အထ ဝါ သရသိ တွံ ဒဗ္ဗ ဧဝရူပံ ယထာယံ ဘိက္ခုနီ အာဟ၊ ကတ္တာ ဓာသိ ဧဝရူပံ၊ ယထာယံ ဘိက္ခုနီ အာဟာတိ ဧဝံ ယောဇေတွာပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေ ပန ‘‘ကတွာ’’တိ ပဌန္တိ တေသံ ဥဇုကမေဝ။

ယထာ မံ ဘန္တေ ဘဂဝါ ဇာနာတီတိ ထေရော ကိံ ဒဿေတိ။ ဘဂဝါ ဘန္တေ သဗ္ဗညူ၊ အဟဉ္စ ခီဏာသဝေါ၊ နတ္ထိ မယှံ ဝတ္ထုပဋိသေဝနာ၊ တံ မံ ဘဂဝါ ဇာနာတိ၊ တတြာဟံ ကိံ ဝက္ခာမိ၊ ယထာ မံ ဘဂဝါ ဇာနာတိ တထေဝါဟံ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။

န ခေါ ဒဗ္ဗ ဒဗ္ဗာ ဧဝံ နိဗ္ဗေဌေန္တီတိ ဧတ္ထ န ခေါ ဒဗ္ဗ ပဏ္ဍိတာ ယထာ တွံ ပရပ္ပစ္စယေန နိဗ္ဗေဌေသိ၊ ဧဝံ နိဗ္ဗေဌေန္တိ၊ အပိ စ ခေါ ယဒေဝ သာမံ ဉာတံ တေန နိဗ္ဗေဌေန္တီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သစေ တယာ ကတံ ကတန္တိ ဣမိနာ ကိံ ဒဿေတိ? န ဟိ သက္ကာ ပရိသဗလေန ဝါ ပက္ခုပတ္ထမ္ဘေန ဝါ အကာရကော ကာရကော ကာတုံ၊ ကာရကော ဝါ အကာရကော ကာတုံ၊ တသ္မာ ယံ သယံ ကတံ ဝါ အကတံ ဝါ တဒေဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဇာနန္တောပိ ‘‘အဟံ ဇာနာမိ၊ ခီဏာသဝေါ တွံ၊ နတ္ထိ တုယှံ ဒေါသော၊ အယံ ဘိက္ခုနီ ¶ မုသာဝါဒိနီ’’တိ နာဝေါစာတိ? ပရာနုဒ္ဒယတာယ။ သစေ ဟိ ဘဂဝါ ယံ ယံ ဇာနာတိ တံ တံ ဝဒေယျ၊ အညေန ပါရာဇိကံ အာပန္နေန ပုဋ္ဌေန ‘‘အဟံ ဇာနာမိ တွံ ပါရာဇိကော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ တတော သော ပုဂ္ဂလော ‘‘အယံ ပုဗ္ဗေ ဒဗ္ဗံ မလ္လပုတ္တံ သုဒ္ဓံ ကတွာ ဣဒါနိ မံ အသုဒ္ဓံ ကရောတိ၊ ကဿ ဒါနိ ကိံ ဝဒါမိ၊ ယတြ သတ္ထာပိ သာဝကေသု ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ကုတော ဣမဿ သဗ္ဗညုဘာဝေါ’’တိ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ အပါယူပဂေါ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ ဣမာယ ပရာနုဒ္ဒယတာယ ဇာနန္တောပိ နာဝေါစ။

ကိဉ္စ ဘိယျော ဥပဝါဒပရိဝဇ္ဇနတောပိ နာဝေါစ။ ယဒိ ဟိ ဘဂဝါ ဧဝံ ¶ ဝဒေယျ၊ ဧဝံ ဥပဝါဒေါ ဘဝေယျ ‘‘ဒဗ္ဗဿ မလ္လပုတ္တဿ ဝုဋ္ဌာနံ နာမ ဘာရိယံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပန သက္ခိံ လဘိတွာ ဝုဋ္ဌိတော’’တိ။ ဣဒဉ္စ ဝုဋ္ဌာနလက္ခဏံ မညမာနာ ‘‘ဗုဒ္ဓကာလေပိ သက္ခိနာ သုဒ္ဓိ ဝါ အသုဒ္ဓိ ¶ ဝါ ဟောတိ မယံ ဇာနာမ၊ အယံ ပုဂ္ဂလော အသုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ပါပဘိက္ခူ လဇ္ဇိမ္ပိ ဝိနာသေယျုန္တိ။ အပိစ အနာဂတေပိ ဘိက္ခူ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ စောဒေတွာ သာရေတွာ ‘‘သစေ တယာ ကတံ၊ ‘ကတ’န္တိ ဝဒေဟီ’’တိ လဇ္ဇီနံ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ကမ္မံ ကရိဿန္တီတိ ဝိနယလက္ခဏေ တန္တိံ ဌပေန္တော ‘‘အဟံ ဇာနာမီ’’တိ အဝတွာဝ ‘‘သစေ တယာ ကတံ၊ ‘ကတ’န္တိ ဝဒေဟီ’’တိ အာဟ။

နာဘိဇာနာမိ သုပိနန္တေနပိ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတာတိ သုပိနန္တေနပိ မေထုနံ ဓမ္မံ န အဘိဇာနာမိ၊ န ပဋိသေဝိတာ အဟန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ပဋိသေဝိတာ ဟုတွာ သုပိနန္တေနပိ မေထုနံ ဓမ္မံ န ဇာနာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယေ ပန ‘‘ပဋိသေဝိတွာ’’တိ ပဌန္တိ တေသံ ဥဇုကမေဝ။ ပဂေဝ ဇာဂရောတိ ဇာဂရန္တော ပန ပဌမံယေဝ န ဇာနာမီတိ။

တေန ဟိ ဘိက္ခဝေ မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေထာတိ ယသ္မာ ဒဗ္ဗဿ စ ဣမိဿာ စ ဝစနံ န ဃဋီယတိ တသ္မာ မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တတ္ထ တိဿော နာသနာ – လိင်္ဂနာသနာ၊ သံဝါသနာသနာ၊ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာတိ။ တာသု ‘‘ဒူသကော နာသေတဗ္ဗော’’တိ (ပါရာ။ ၆၆) အယံ ‘‘လိင်္ဂနာသနာ’’။ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဝါ အပ္ပဋိကမ္မေ ဝါ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဝါ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကရောန္တိ၊ အယံ ‘‘သံဝါသနာသနာ’’။ ‘‘စရ ¶ ပိရေ ဝိနဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၄၂၉) ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောန္တိ၊ အယံ ‘‘ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာ’’။ ဣဓ ပန လိင်္ဂနာသနံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေထာ’’တိ။

ဣမေ စ ဘိက္ခူ အနုယုဉ္ဇထာတိ ဣမိနာ ဣမံ ဒီပေတိ ‘‘အယံ ဘိက္ခုနီ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အကာရိကာ အဒ္ဓါ အညေဟိ ဥယျောဇိတာ၊ တသ္မာ ယေဟိ ဥယျောဇိတာ ဣမေ ဘိက္ခူ အနုယုဉ္ဇထ ဂဝေသထ ဇာနာထာ’’တိ။

ကိံ ပန ဘဂဝတာ မေတ္တိယာ ဘိက္ခုနီ ပဋိညာယ နာသိတာ အပ္ပဋိညာယ နာသိတာတိ၊ ကိဉ္စေတ္ထ ယဒိ တာဝ ပဋိညာယ နာသိတာ၊ ထေရော ကာရကော ဟောတိ သဒေါသော? အထ အပ္ပဋိညာယ၊ ထေရော အကာရကော ဟောတိ နိဒ္ဒေါသော။

ဘာတိယရာဇကာလေပိ မဟာဝိဟာရဝါသီနဉ္စ အဘယဂိရိဝါသီနဉ္စ ¶ ထေရာနံ ဣမသ္မိံယေဝ ပဒေ ဝိဝါဒေါ အဟောသိ။ အဘယဂိရိဝါသိနောပိ အတ္တနော သုတ္တံ ဝတွာ ‘‘တုမှာကံ ဝါဒေ ထေရော ကာရကော ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ မဟာဝိဟာရဝါသိနောပိ အတ္တနော သုတ္တံ ဝတွာ ‘‘တုမှာကံ ဝါဒေ ထေရော ကာရကော ဟောတီ’’တိ ¶ ဝဒန္တိ။ ပဉှော န ဆိဇ္ဇတိ။ ရာဇာ သုတွာ ထေရေ သန္နိပါတေတွာ ဒီဃကာရာယနံ နာမ ဗြာဟ္မဏဇာတိယံ အမစ္စံ ‘‘ထေရာနံ ကထံ သုဏာဟီ’’တိ အာဏာပေသိ။ အမစ္စော ကိရ ပဏ္ဍိတော ဘာသန္တရကုသလော သော အာဟ – ‘‘ဝဒန္တု တာဝ ထေရာ သုတ္တ’’န္တိ။ တတော အဘယဂိရိထေရာ အတ္တနော သုတ္တံ ဝဒိံသု – ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ သကာယ ပဋိညာယ နာသေထာ’’တိ။ အမစ္စော ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဝါဒေ ထေရော ကာရကော ဟောတိ သဒေါသော’’တိ အာဟ။ မဟာဝိဟာရဝါသိနောပိ အတ္တနော သုတ္တံ ဝဒိံသု – ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေထာ’’တိ။ အမစ္စော ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဝါဒေ ထေရော အကာရကော ဟောတိ နိဒ္ဒေါသော’’တိ အာဟ။ ကိံ ပနေတ္ထ ယုတ္တံ? ယံ ပစ္ဆာ ဝုတ္တံ ဝိစာရိတဉှေတံ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ၊ ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ အမူလကေန အန္တိမဝတ္ထုနာ အနုဒ္ဓံသေတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသော၊ ဘိက္ခုနိံ အနုဒ္ဓံသေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘မုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

တတြာယံ ဝိစာရဏာ၊ ပုရိမနယေ တာဝ အနုဒ္ဓံသနာဓိပ္ပာယတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ ယုဇ္ဇတိ။ ယထာ သတိပိ မုသာဝါဒေ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခုသ္မိံ သင်္ဃာဒိသေသော၊ သတိပိ စ မုသာဝါဒေ အသုဒ္ဓံ သုဒ္ဓဒိဋ္ဌိနော အက္ကောသာဓိပ္ပာယေန ဝဒန္တဿ ဩမသဝါဒေနေဝ ¶ ပါစိတ္တိယံ၊ န သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေန၊ ဧဝံ ဣဓာပိ အနုဒ္ဓံသနာဓိပ္ပာယတ္တာ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယံ န ယုဇ္ဇတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ ယုတ္တံ။ ပစ္ဆိမနယေပိ မုသာဝါဒတ္တာ ပါစိတ္တိယမေဝ ယုဇ္ဇတိ၊ ဝစနပ္ပမာဏတော ဟိ အနုဒ္ဓံသနာဓိပ္ပာယေန ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုသ္မိံ သင်္ဃာဒိသေသော။ အက္ကောသာဓိပ္ပာယဿ စ ဩမသဝါဒေါ။ ဘိက္ခုဿ ပန ဘိက္ခုနိယာ ဒုက္ကဋန္တိဝစနံ နတ္ထိ၊ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယန္တိ ဝစနမတ္ထိ၊ တသ္မာ ပါစိတ္တိယမေဝ ယုဇ္ဇတိ။

တတြ ပန ဣဒံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘‘အနုဒ္ဓံသနာဓိပ္ပာယေ အသတိ ပါစိတ္တိယံ၊ တသ္မိံ သတိ ကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ? တတြ ယသ္မာ မုသာ ဘဏန္တဿ ပါစိတ္တိယေ သိဒ္ဓေပိ အမူလကေန သင်္ဃာဒိသေသေန အနုဒ္ဓံသနေ ဝိသုံ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အနုဒ္ဓံသနာဓိပ္ပာယေ သတိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ¶ ပါစိတ္တိယဿ ဩကာသော န ဒိဿတိ၊ န စ သက္ကာ အနုဒ္ဓံသေန္တဿ အနာပတ္တိယာ ဘဝိတုန္တိ ပုရိမနယောဝေတ္ထ ပရိသုဒ္ဓတရော ခါယတိ။ တထာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနိံ အမူလကေန အန္တိမဝတ္ထုနာ အနုဒ္ဓံသေတိ သင်္ဃာဒိသေသော၊ ဘိက္ခုံ အနုဒ္ဓံသေတိ ဒုက္ကဋံ၊ တတြ သင်္ဃာဒိသေသော ဝုဋ္ဌာနဂါမီ ဒုက္ကဋံ၊ ဒေသနာဂါမီ ဧတေဟိ နာသနာ နတ္ထိ။ ယသ္မာ ပန သာ ပကတိယာဝ ဒုဿီလာ ပါပဘိက္ခုနီ ဣဒါနိ စ သယမေဝ ‘‘ဒုဿီလာမှီ’’တိ ဝဒတိ တသ္မာ နံ ဘဂဝါ အသုဒ္ဓတ္တာယေဝ နာသေသီတိ။

အထ ¶ ခေါ မေတ္တိယဘူမဇကာတိ ဧဝံ ‘‘မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေထ၊ ဣမေ စ ဘိက္ခူ အနုယုဉ္ဇထာ’’တိ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌေ ဘဂဝတိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ဒေထ ဒါနိ ဣမိဿာ သေတကာနီ’’တိ နာသိယမာနံ တံ ဘိက္ခုနိံ ဒိသွာ တေ ဘိက္ခူ တံ မောစေတုကာမတာယ အတ္တနော အပရာဓံ အာဝိကရိံသု၊ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ခေါ မေတ္တိယဘူမဇကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၃၈၅-၆။ ဒုဋ္ဌော ဒေါသောတိ ဒူသိတော စေဝ ဒူသကော စ။ ဥပ္ပန္နေ ဟိ ဒေါသေ ပုဂ္ဂလော တေန ဒေါသေန ဒူသိတော ဟောတိ ပကတိဘာဝံ ဇဟာပိတော၊ တသ္မာ ‘‘ဒုဋ္ဌော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပရဉ္စ ဒူသေတိ ဝိနာသေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဒေါသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ‘‘ဒုဋ္ဌော ဒေါသော’’တိ ဧကဿေဝေတံ ပုဂ္ဂလဿ အာကာရနာနတ္တေန နိဒဿနံ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒုဋ္ဌော ဒေါသောတိ ဒူသိတော စေဝ ¶ ဒူသကော စာ’’တိ တတ္ထ သဒ္ဒလက္ခဏံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ပန သော ‘‘ဒုဋ္ဌော ဒေါသော’’တိ သင်္ချံ ဂတော ပဋိဃသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ကုပိတာဒိဘာဝေ ဌိတောဝ ဟောတိ၊ တေနဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ကုပိတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကုပိတောတိ ကုပ္ပဘာဝံ ပကတိတော စဝနဘာဝံ ပတ္တော။ အနတ္တမနောတိ န သကမနော အတ္တနော ဝသေ အဋ္ဌိတစိတ္တော၊ အပိစ ပီတိသုခေဟိ န အတ္တမနော န အတ္တစိတ္တောတိ အနတ္တမနော။ အနဘိရဒ္ဓါတိ န သုခိတော န ဝါ ပသာဒိတောတိ အနဘိရဒ္ဓါ။ ပဋိဃေန အာဟတံ စိတ္တမဿာတိ အာဟတစိတ္တော။ စိတ္တထဒ္ဓဘာဝစိတ္တကစဝရသင်္ခါတံ ပဋိဃခီလံ ¶ ဇာတမဿာတိ ခိလဇာတော။ အပ္ပတီတောတိ နပ္ပတီတော ပီတိသုခါဒီဟိ ဝဇ္ဇိတော၊ န အဘိသဋောတိ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေ ပန ယေသံ ဓမ္မာနံ ဝသေန အပ္ပတီတော ဟောတိ၊ တေ ဒဿေတုံ ‘‘တေန စ ကောပေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ တေန စ ကောပေနာတိ ယေန ဒုဋ္ဌောတိ စ ကုပိတောတိ စ ဝုတ္တော ဥဘယမ္ပိ ဟေတံ ပကတိဘာဝံ ဇဟာပနတော ဧကာကာရံ ဟောတိ။ တေန စ ဒေါသေနာတိ ယေန ‘‘ဒေါသော’’တိ ဝုတ္တော။ ဣမေဟိ ဒွီဟိ သင်္ခါရက္ခန္ဓမေဝ ဒဿေတိ။

တာယ စ အနတ္တမနတာယာတိ ယာယ ‘‘အနတ္တမနော’’တိ ဝုတ္တော။ တာယ စ အနဘိရဒ္ဓိယာတိ ယာယ ‘‘အနဘိရဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တော။ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဝေဒနာက္ခန္ဓံ ဒဿေတိ။

အမူလကေန ပါရာဇိကေနာတိ ဧတ္ထ နာဿ မူလန္တိ အမူလကံ၊ တံ ပနဿ အမူလကတ္တံ ယသ္မာ စောဒကဝသေန အဓိပ္ပေတံ၊ န စုဒိတကဝသေန။ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ပဒဘာဇနေ ‘‘အမူလကံ နာမ အဒိဋ္ဌံ အသုတံ အပရိသင်္ကိတ’’န္တိ အာဟ။ တေန ဣမံ ဒီပေတိ ‘‘ယံ ပါရာဇိကံ စောဒကေန စုဒိတကမှိ ပုဂ္ဂလေ နေဝ ဒိဋ္ဌံ န သုတံ န ပရိသင်္ကိတံ ဣဒံ ဧတေသံ ဒဿနသဝနပရိသင်္ကာသင်္ခါတာနံ မူလာနံ ¶ အဘာဝတော အမူလကံ နာမ၊ တံ ပန သော အာပန္နော ဝါ ဟောတု အနာပန္နော ဝါ ဧတံ ဣဓ အပ္ပမာဏန္တိ။

တတ္ထ အဒိဋ္ဌံ နာမ အတ္တနော ပသာဒစက္ခုနာ ဝါ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဝါ အဒိဋ္ဌံ။ အသုတံ နာမ တထေဝ ကေနစိ ဝုစ္စမာနံ န သုတံ။ အပရိသင်္ကိတံ နာမ စိတ္တေန အပရိသင်္ကိတံ။

‘‘ဒိဋ္ဌံ’’ ¶ နာမ အတ္တနာ ဝါ ပရေန ဝါ ပသာဒစက္ခုနာ ဝါ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဝါ ဒိဋ္ဌံ။ ‘‘သုတံ’’ နာမ တထေဝ သုတံ။ ‘‘ပရိသင်္ကိတ’’မ္ပိ အတ္တနာ ဝါ ပရေန ဝါ ပရိသင်္ကိတံ။ တတ္ထ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌမေဝ၊ ပရေဟိ ဒိဋ္ဌံ အတ္တနာ သုတံ၊ ပရေဟိ သုတံ၊ ပရေဟိ ပရိသင်္ကိတန္တိ ဣဒံ ပန သဗ္ဗမ္ပိ အတ္တနာ သုတဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌတိ။

ပရိသင်္ကိတံ ပန တိဝိဓံ – ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ၊ သုတပရိသင်္ကိတံ၊ မုတပရိသင်္ကိတန္တိ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ နာမ ဧကော ဘိက္ခု ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မေန ဂါမသမီပေ ဧကံ ဂုမ္ဗံ ပဝိဋ္ဌော၊ အညတရာပိ ဣတ္ထီ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တံ ဂုမ္ဗံ ပဝိသိတွာ နိဝတ္တာ၊ နာပိ ဘိက္ခု ဣတ္ထိံ အဒ္ဒသ၊ န ဣတ္ထီ ဘိက္ခုံ၊ အဒိသွာဝ ဥဘောပိ ယထာရုစိံ ပက္ကန္တာ၊ အညတရော ဘိက္ခု ဥဘိန္နံ တတော နိက္ခမနံ ¶ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘အဒ္ဓါ ဣမေသံ ကတံ ဝါ ကရိဿန္တိ ဝါ’’တိ ပရိသင်္ကတိ၊ ဣဒံ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ နာမ။

သုတပရိသင်္ကိတံ နာမ ဣဓေကစ္စော အန္ဓကာရေ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နေ ဝါ ဩကာသေ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုနော တာဒိသံ ပဋိသန္ထာရဝစနံ သုဏာတိ၊ သမီပေ အညံ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ‘‘အတ္ထိ နတ္ထီ’’တိ န ဇာနာတိ၊ သော ‘‘အဒ္ဓါ ဣမေသံ ကတံ ဝါ ကရိဿန္တိ ဝါ’’တိ ပရိသင်္ကတိ၊ ဣဒံ သုတပရိသင်္ကိတံ နာမ။

မုတပရိသင်္ကိတံ နာမ သမ္ဗဟုလာ ဓုတ္တာ ရတ္တိဘာဂေ ပုပ္ဖဂန္ဓမံသသုရာဒီနိ ဂဟေတွာ ဣတ္ထီဟိ သဒ္ဓိံ ဧကံ ပစ္စန္တဝိဟာရံ ဂန္တွာ မဏ္ဍပေ ဝါ ဘောဇနသာလာဒီသု ဝါ ယထာသုခံ ကီဠိတွာ ပုပ္ဖာဒီနိ ဝိကိရိတွာ ဂတာ၊ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခူ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ‘‘ကဿိဒံ ကမ္မ’’န္တိ ဝိစိနန္တိ။ တတြ စ ကေနစိ ဘိက္ခုနာ ပဂေဝ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဝတ္တသီသေန မဏ္ဍပံ ဝါ ဘောဇနသာလံ ဝါ ပဋိဇဂ္ဂန္တေန ပုပ္ဖာဒီနိ အာမဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ၊ ကေနစိ ဥပဋ္ဌာကကုလတော အာဘတေဟိ ပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇာ ကတာ ဟောတိ၊ ကေနစိ ဘေသဇ္ဇတ္ထံ အရိဋ္ဌံ ပီတံ ဟောတိ၊ အထ တေ ‘‘ကဿိဒံ ကမ္မ’’န္တိ ဝိစိနန္တာ ¶ ဘိက္ခူ တေသံ ဟတ္ထဂန္ဓဉ္စ မုခဂန္ဓဉ္စ ဃာယိတွာ တေ ဘိက္ခူ ပရိသင်္ကန္တိ၊ ဣဒံ မုတပရိသင်္ကိတံ နာမ။

တတ္ထ ဒိဋ္ဌံ အတ္ထိ သမူလကံ၊ အတ္ထိ အမူလကံ၊ ဒိဋ္ဌမေဝ အတ္ထိ သညာသမူလကံ၊ အတ္ထိ သညာအမူလကံ။ ဧသ နယော သုတေပိ။ ပရိသင်္ကိတေ ပန ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ အတ္ထိ သမူလကံ၊ အတ္ထိ အမူလကံ၊ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတမေဝ အတ္ထိ သညာသမူလကံ ¶ ၊ အတ္ထိ သညာအမူလကံ။ ဧသ နယော သုတမုတပရိသင်္ကိတေသု။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌံ သမူလကံ နာမ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇန္တံ ဒိသွာဝ ‘‘ဒိဋ္ဌော မယာ’’တိ ဝဒတိ၊ အမူလကံ နာမ ပဋိစ္ဆန္နောကာသတော နိက္ခမန္တံ ဒိသွာ ဝီတိက္ကမံ အဒိသွာ ‘‘ဒိဋ္ဌော မယာ’’တိ ဝဒတိ။ ဒိဋ္ဌမေဝ သညာသမူလကံ နာမ ဒိသွာဝ ဒိဋ္ဌသညီ ဟုတွာ စောဒေတိ၊ သညာအမူလကံ နာမ ပုဗ္ဗေ ပါရာဇိကဝီတိက္ကမံ ဒိသွာ ပစ္ဆာ အဒိဋ္ဌသညီ ဇာတော၊ သော သညာယ အမူလကံ ကတွာ ‘‘ဒိဋ္ဌော မယာ’’တိ စောဒေတိ။ ဧတေန နယေန သုတမုတပရိသင်္ကိတာနိပိ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္ထ စ သဗ္ဗပ္ပကာရေဏာပိ သမူလကေန ဝါ သညာသမူလကေန ဝါ စောဒေန္တဿ အနာပတ္တိ၊ အမူလကေန ဝါ ပန သညာအမူလကေန ဝါ စောဒေန္တဿေဝ ¶ အာပတ္တိ။

အနုဒ္ဓံသေယျာတိ ဓံသေယျ ပဓံသေယျ အဘိဘဝေယျ အဇ္ဈောတ္ထရေယျ။ တံ ပန အနုဒ္ဓံသနံ ယသ္မာ အတ္တနာ စောဒေန္တောပိ ပရေန စောဒါပေန္တောပိ ကရောတိယေဝ၊ တသ္မာဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘စောဒေတိ ဝါ စောဒါပေတိ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ စောဒေတီတိ ‘‘ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အာပန္နောသီ’’တိအာဒီဟိ ဝစနေဟိ သယံ စောဒေတိ၊ တဿ ဝါစာယ ဝါစာယ သင်္ဃာဒိသေသော။ စောဒါပေတီတိ အတ္တနာ သမီပေ ဌတွာ အညံ ဘိက္ခု အာဏာပေတိ၊ သော တဿ ဝစနေန တံ စောဒေတိ၊ စောဒါပကဿေဝ ဝါစာယ ဝါစာယ သင်္ဃာဒိသေသော။ အထ သောပိ ‘‘မယာ ဒိဋ္ဌံ သုတံ အတ္ထီ’’တိ စောဒေတိ၊ ဒွိန္နမ္ပိ ဇနာနံ ဝါစာယ ဝါစာယ သင်္ဃာဒိသေသော။

စောဒနာပ္ပဘေဒကောသလ္လတ္ထံ ပနေတ္ထ ဧကဝတ္ထုဧကစောဒကာဒိစတုက္ကံ တာဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဧကော ဘိက္ခု ဧကံ ဘိက္ခုံ ဧကေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတိ၊ ဣမိဿာ စောဒနာယ ဧကံ ဝတ္ထု ဧကော စောဒကော။ သမ္ဗဟုလာ ဧကံ ဧကဝတ္ထုနာ စောဒေန္တိ၊ ပဉ္စသတာ မေတ္တိယဘူမဇကပ္ပမုခါ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ ဒဗ္ဗံ မလ္လပုတ္တမိဝ၊ ဣမိဿာ စောဒနာယ ဧကံ ဝတ္ထု နာနာစောဒကာ။ ဧကော ဘိက္ခု ဧကံ ဘိက္ခုံ သမ္ဗဟုလေဟိ ဝတ္ထူဟိ စောဒေတိ၊ ဣမိဿာ စောဒနာယ နာနာဝတ္ထူနိ ဧကော စောဒကော။ သမ္ဗဟုလာ သမ္ဗဟုလေ သမ္ဗဟုလေဟိ ဝတ္ထူဟိ စောဒေန္တိ၊ ဣမိဿာ စောဒနာယ နာနာဝတ္ထူနိ နာနာစောဒကာ။

စောဒေတုံ ¶ ¶ ပန ကော လဘတိ၊ ကော န လဘတီတိ? ဒုဗ္ဗလစောဒကဝစနံ တာဝ ဂဟေတွာ ကောစိ န လဘတိ။ ဒုဗ္ဗလစောဒကော နာမ သမ္ဗဟုလေသု ကထာသလ္လာပေန နိသိန္နေသု ဧကော ဧကံ အာရဗ္ဘ အနောဒိဿကံ ကတွာ ပါရာဇိကဝတ္ထုံ ကထေတိ၊ အညော တံ သုတွာ ဣတရဿ ဂန္တွာ အာရောစေတိ။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တွံ ကိရ မံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝဒသီ’’တိ ဝဒတိ။ သော ‘‘နာဟံ ဧဝရူပံ ဇာနာမိ၊ ကထာပဝတ္တိယံ ပန မယာ အနောဒိဿကံ ကတွာ ဝုတ္တမတ္ထိ၊ သစေ အဟံ တဝ ဣမံ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိံ ဇာနေယျံ၊ ဧတ္တကမ္ပိ န ကထေယျ’’န္တိ အယံ ဒုဗ္ဗလစောဒကော။ တဿေတံ ကထာသလ္လာပံ ဂဟေတွာ တံ ဘိက္ခုံ ကောစိ စောဒေတုံ န လဘတိ။ ဧတံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ သီလသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ ဝါ ဘိက္ခုနိံ ဝါ သီလသမ္ပန္နာ စ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီမေဝ စောဒေတုံ ¶ လဘတီတိ မဟာပဒုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာသုမတ္ထေရော ပန ‘‘ပဉ္စပိ သဟဓမ္မိကာ လဘန္တီ’’တိ အာဟ။ ဂေါဒတ္တတ္ထေရော ပန ‘‘န ကောစိ န လဘတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဘိက္ခုဿ သုတွာ စောဒေတိ၊ ဘိက္ခုနိယာ သုတွာ စောဒေတိ…ပေ… တိတ္ထိယသာဝကာနံ သုတွာ စောဒေတီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တမာဟရိ။ တိဏ္ဏမ္ပိ ထေရာနံ ဝါဒေ စုဒိတကဿေဝ ပဋိညာယ ကာရေတဗ္ဗော။

အယံ ပန စောဒနာ နာမ ဒူတံ ဝါ ပဏ္ဏံ ဝါ သာသနံ ဝါ ပေသေတွာ စောဒေန္တဿ သီသံ န ဧတိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပန သမီပေ ဌတွာဝ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝါ ဝစီဘေဒေန ဝါ စောဒေန္တဿေဝ သီသံ ဧတိ။ သိက္ခာပစ္စက္ခာနမေဝ ဟိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ သီသံ န ဧတိ၊ ဣဒံ ပန အနုဒ္ဓံသနံ အဘူတာရောစနဉ္စ ဧတိယေဝ။ ယော ပန ဒွိန္နံ ဌိတဋ္ဌာနေ ဧကံ နိယမေတွာ စောဒေတိ၊ သော စေ ဇာနာတိ၊ သီသံ ဧတိ။ ဣတရော ဇာနာတိ၊ သီသံ န ဧတိ။ ဒွေပိ နိယမေတွာ စောဒေတိ၊ ဧကော ဝါ ဇာနာတု ဒွေ ဝါ၊ သီသံ ဧတိယေဝ။ ဧသဝ နယော သမ္ဗဟုလေသု။ တင်္ခဏေယေဝ စ ဇာနနံ နာမ ဒုက္ကရံ၊ သမယေန အာဝဇ္ဇိတွာ ဉာတေ ပန ဉာတမေဝ ဟောတိ။ ပစ္ဆာ စေ ဇာနာတိ၊ သီသံ န ဧတိ။ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ အဘူတာရောစနံ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာ-အတ္တကာမ-ဒုဋ္ဌဒေါသဘူတာရောစနသိက္ခာပဒါနီတိ သဗ္ဗာနေဝ ဟိ ဣမာနိ ဧကပရိစ္ဆေဒါနိ။

ဧဝံ ကာယဝါစာဝသေန စာယံ ဒုဝိဓာပိ စောဒနာ။ ပုန ဒိဋ္ဌစောဒနာ၊ သုတစောဒနာ၊ ပရိသင်္ကိတစောဒနာတိ တိဝိဓာ ဟောတိ။ အပရာပိ စတုဗ္ဗိဓာ ဟောတိ – သီလဝိပတ္တိစောဒနာ၊ အာစာရဝိပတ္တိစောဒနာ၊ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိစောဒနာ၊ အာဇီဝဝိပတ္တိစောဒနာတိ။ တတ္ထ ဂရုကာနံ ဒွိန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ဝသေန သီလဝိပတ္တိစောဒနာ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဝသေသာနံ ဝသေန အာစာရဝိပတ္တိစောဒနာ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိဝသေန ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိစောဒနာ၊ အာဇီဝဟေတု ပညတ္တာနံ ဆန္နံ သိက္ခာပဒါနံ ဝသေန အာဇီဝဝိပတ္တိစောဒနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပရာပိ ¶ စတုဗ္ဗိဓာ ဟောတိ – ဝတ္ထုသန္ဒဿနာ၊ အာပတ္တိသန္ဒဿနာ၊ သံဝါသပဋိက္ခေပေါ၊ သာမီစိပဋိက္ခေပေါတိ။ တတ္ထ ဝတ္ထုသန္ဒဿနာ နာမ ‘‘တွံ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတ္ထ၊ အဒိန္နံ အာဒိယိတ္ထ၊ မနုဿံ ဃာတယိတ္ထ၊ အဘူတံ အာရောစယိတ္ထာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ။ အာပတ္တိသန္ဒဿနာ နာမ ‘‘တွံ မေထုနဓမ္မပါရာဇိကာပတ္တိံ အာပန္နော’’တိ ဧဝမာဒိနယပ္ပဝတ္တာ။ သံဝါသပဋိက္ခေပေါ နာမ ‘‘နတ္ထိ ¶ တယာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ သင်္ဃကမ္မံ ဝါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ၊ ဧတ္တာဝတာ ပန သီသံ န ဧတိ၊ ‘‘အဿမဏောသိ အသကျပုတ္တိယောသီ’’တိအာဒိဝစနေဟိ သဒ္ဓိံ ဃဋိတေယေဝ သီသံ ဧတိ။ သာမီစိပဋိက္ခေပေါ နာမ အဘိဝါဒန-ပစ္စုဋ္ဌာန-အဉ္ဇလိကမ္မ-ဗီဇနာဒိကမ္မာနံ အကရဏံ။ တံ ပဋိပါဋိယာ ဝန္ဒနာဒီနိ ကရောတော ဧကဿ အကတွာ သေသာနံ ကရဏကာလေ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ စ စောဒနာ နာမ ဟောတိ၊ အာပတ္တိ ပန သီသံ န ဧတိ။ ‘‘ကသ္မာ မမ ဝန္ဒနာဒီနိ န ကရောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ပန ‘‘အဿမဏောသိ အသကျပုတ္တိယောသီ’’တိအာဒိဝစနေဟိ သဒ္ဓိံ ဃဋိတေယေဝ သီသံ ဧတိ။ ယာဂုဘတ္တာဒိနာ ပန ယံ ဣစ္ဆတိ တံ အာပုစ္ဆတိ၊ န တာဝတာ စောဒနာ ဟောတိ။

အပရာပိ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကေ ‘‘ဧကံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဓမ္မိကံ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနံ ဧကံ ဓမ္မိက’’န္တိ အာဒိံ ‘‘ကတွာ ယာဝ ဒသ အဓမ္မိကာနိ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနာနိ ဒသ ဓမ္မိကာနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၇) ဧဝံ အဓမ္မိကာ ပဉ္စပညာသ ဓမ္မိကာ ပဉ္စပညာသာတိ ဒသုတ္တရသတံ စောဒနာ ဝုတ္တာ။ တာ ဒိဋ္ဌေန စောဒေန္တဿ ဒသုတ္တရသတံ၊ သုတေန စောဒေန္တဿ ဒသုတ္တရသတံ၊ ပရိသင်္ကိတေန စောဒေန္တဿ ဒသုတ္တရသတန္တိ တိံသာနိ တီဏိ သတာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ကာယေန စောဒေန္တဿ၊ ဝါစာယ စောဒေန္တဿ၊ ကာယဝါစာဟိ စောဒေန္တဿာတိ တိဂုဏာနိ ကတာနိ နဝုတာနိ နဝ သတာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ အတ္တနာ စောဒေန္တဿာပိ ပရေန စောဒါပေန္တဿာပိ တတ္တကာနေဝါတိ ဝီသတိဦနာနိ ဒွေ သဟဿာနိ ဟောန္တိ၊ ပုန ဒိဋ္ဌာဒိဘေဒေ သမူလကာမူလကဝသေန အနေကသဟဿာ စောဒနာ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣမသ္မိံ ¶ ပန ဌာနေ ဌတွာ အဋ္ဌကထာယ ‘‘အတ္တာဒါနံ အာဒါတုကာမေန ဥပါလိ ဘိက္ခုနာ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ အတ္တာဒါနံ အာဒါတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၉၈) စ ‘‘စောဒကေန ဥပါလိ ဘိက္ခုနာ ပရံ စောဒေတုကာမေန ပဉ္စ ဓမ္မေ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရော စောဒေတဗ္ဗော’’တိ (စူဠဝ။ ၃၉၉) စ ဧဝံ ဥပါလိပဉ္စကာဒီသု ဝုတ္တာနိ ဗဟူနိ သုတ္တာနိ အာဟရိတွာ အတ္တာဒါနလက္ခဏဉ္စ စောဒကဝတ္တဉ္စ စုဒိတကဝတ္တဉ္စ သင်္ဃေန ကာတဗ္ဗကိစ္စဉ္စ အနုဝိဇ္ဇကဝတ္တဉ္စ သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေန ကထိတံ၊ တံ မယံ ယထာအာဂတဋ္ဌာနေယေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

ဝုတ္တပ္ပဘေဒါသု ¶ ပန ဣမာသု စောဒနာသု ယာယ ကာယစိ ¶ စောဒနာယ ဝသေန သင်္ဃမဇ္ဈေ ဩသဋေ ဝတ္ထုသ္မိံ စုဒိတကစောဒကာ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘တုမှေ အမှာကံ ဝိနိစ္ဆယေန တုဋ္ဌာ ဘဝိဿထာ’’တိ။ သစေ ‘‘ဘဝိဿာမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ သင်္ဃေန တံ အဓိကရဏံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အထ ပန ‘‘ဝိနိစ္ဆိနထ တာဝ၊ ဘန္တေ၊ သစေ အမှာကံ ခမိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘စေတိယံ တာဝ ဝန္ဒထာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဒီဃသုတ္တံ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ တေ စေ စိရရတ္တံ ကိလန္တာ ပက္ကန္တပရိသာ ဥပစ္ဆိန္နပက္ခာ ဟုတွာ ပုန ယာစန္တိ၊ ယာဝတတိယံ ပဋိက္ခိပိတွာ ယဒါ နိမ္မဒါ ဟောန္တိ တဒါ နေသံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ ဝိနိစ္ဆိနန္တေဟိ စ သစေ အလဇ္ဇုဿန္နာ ဟောတိ၊ ပရိသာ ဥဗ္ဗာဟိကာယ တံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ သစေ ဗာလုဿန္နာ ဟောတိ ပရိသာ ‘‘တုမှာကံ သဘာဂေ ဝိနယဓရေ ပရိယေသထာ’’တိ ဝိနယဓရေ ပရိယေသာပေတွာ ယေန ဓမ္မေန ယေန ဝိနယေန ယေန သတ္ထုသာသနေန တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမတိ၊ တထာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။

တတ္ထ စ ‘‘ဓမ္မော’’တိ ဘူတံ ဝတ္ထု။ ‘‘ဝိနယော’’တိ စောဒနာ သာရဏာ စ။ ‘‘သတ္ထုသာသန’’န္တိ ဉတ္တိသမ္ပဒါ စ အနုသာဝနသမ္ပဒါ စ။ တသ္မာ စောဒကေန ဝတ္ထုသ္မိံ အာရောစိတေ စုဒိတကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘သန္တမေတံ၊ နော’’တိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဘူတေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတွာ သာရေတွာ စ ဉတ္တိသမ္ပဒါယ အနုသာဝနသမ္ပဒါယ စ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။ တတြ စေ အလဇ္ဇီ လဇ္ဇိံ စောဒေတိ၊ သော စ အလဇ္ဇီ ဗာလော ဟောတိ အဗျတ္တော နာဿ နယော ဒါတဗ္ဗော။ ဧဝံ ပန ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကိမှိ နံ စောဒေသီ’’တိ? အဒ္ဓါ သော ဝက္ခတိ – ‘‘ကိမိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ကိမှိ နံ နာမာ’’တိ။ တွံ ကိမှိ နမ္ပိ န ဇာနာသိ၊ န ယုတ္တံ တယာ ဧဝရူပေန ဗာလေန ပရံ စောဒေတုန္တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗော နာဿ အနုယောဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ပန သော အလဇ္ဇီ ပဏ္ဍိတော ဟောတိ ¶ ဗျတ္တော ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ သမ္ပာဒေတုံ သက္ကောတိ ဧတဿ အနုယောဂံ ဒတွာ လဇ္ဇိဿေဝ ပဋိညာယ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။

သစေ လဇ္ဇီ အလဇ္ဇိံ စောဒေတိ၊ သော စ လဇ္ဇီ ဗာလော ဟောတိ အဗျတ္တော၊ န သက္ကောတိ အနုယောဂံ ဒါတုံ။ တဿ နယော ဒါတဗ္ဗော – ‘‘ကိမှိ နံ စောဒေသိ သီလဝိပတ္တိယာ ဝါ အာစာရဝိပတ္တိအာဒီသု ¶ ဝါ ဧကိဿာ’’တိ။ ကသ္မာ ပန ဣမဿေဝ ဧဝံ နယော ဒါတဗ္ဗော၊ န ဣတရဿ? နနု န ယုတ္တံ ဝိနယဓရာနံ အဂတိဂမနန္တိ? န ယုတ္တမေဝ။ ဣဒံ ပန အဂတိဂမနံ န ဟောတိ၊ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟော နာမ ဧသော အလဇ္ဇိနိဂ္ဂဟတ္ထာယ ဟိ လဇ္ဇိပဂ္ဂဟတ္ထာယ စ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။ တတြ အလဇ္ဇီ နယံ လဘိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော ဧဟီတိ၊ လဇ္ဇီ ပန နယံ လဘိတွာ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌသန္တာနေန၊ သုတေ သုတသန္တာနေန ပတိဋ္ဌာယ ကထေဿတိ၊ တသ္မာ တဿ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟော ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ¶ သော လဇ္ဇီ ပဏ္ဍိတော ဟောတိ ဗျတ္တော၊ ပတိဋ္ဌာယ ကထေတိ၊ အလဇ္ဇီ စ ‘‘ဧတမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဧတမ္ပိ နတ္ထီ’’တိ ပဋိညံ န ဒေတိ၊ အလဇ္ဇိဿ ပဋိညာယ ဧဝ ကာတဗ္ဗံ။

တဒတ္ထဒီပနတ္ထဉ္စ ဣဒံ ဝတ္ထု ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော ကိရ လောဟပါသာဒဿ ဟေဋ္ဌာ ဘိက္ခူနံ ဝိနယံ ကထေတွာ သာယနှသမယေ ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ ဝုဋ္ဌာနသမယေ ဒွေ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ ကထံ ပဝတ္တေသုံ။ ဧကော ‘‘ဧတမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဧတမ္ပိ နတ္ထီ’’တိ ပဋိညံ န ဒေတိ။ အထ အပ္ပာဝသေသေ ပဌမယာမေ ထေရဿ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ‘‘အယံ ပတိဋ္ဌာယ ကထေတိ၊ အယံ ပန ပဋိညံ န ဒေတိ၊ ဗဟူနိ စ ဝတ္ထူနိ ဩသဋာနိ အဒ္ဓါ ဧတံ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ အသုဒ္ဓလဒ္ဓိ ဥပ္ပန္နာ။ တတော ဗီဇနီဒဏ္ဍကေန ပါဒကထလိကာယ သညံ ဒတွာ ‘‘အဟံ အာဝုသော ဝိနိစ္ဆိနိတုံ အနနုစ္ဆဝိကော အညေန ဝိနိစ္ဆိနာပေဟီ’’တိ အာဟ။ ကသ္မာ ဘန္တေတိ? ထေရော တမတ္ထံ အာရောစေသိ၊ စုဒိတကပုဂ္ဂလဿ ကာယေ ဍာဟော ဥဋ္ဌိတော၊ တတော သော ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ အနုရူပေန ဝိနယဓရေန နာမ တုမှာဒိသေနေဝ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ စောဒကေန စ ဤဒိသေနေဝ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ သေတကာနိ နိဝါသေတွာ ‘‘စိရံ ကိလမိတတ္ထ မယာ’’တိ ခမာပေတွာ ပက္ကာမိ။

ဧဝံ လဇ္ဇိနာ စောဒိယမာနော အလဇ္ဇီ ဗဟူသုပိ ဝတ္ထူသု ဥပ္ပန္နေသု ပဋိညံ န ဒေတိ၊ သော နေဝ ‘‘သုဒ္ဓါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော န ‘‘အသုဒ္ဓါ’’တိ။ ဇီဝမတကော နာမ အာမကပူတိကော နာမ စေသ။

သစေ ¶ ပနဿ အညမ္ပိ တာဒိသံ ဝတ္ထုံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ ¶ ။ တထာ နာသိတကောဝ ဘဝိဿတိ။ သစေ ပန အလဇ္ဇီယေဝ အလဇ္ဇိံ စောဒေတိ၊ သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အာဝုသော တဝ ဝစနေနာယံ ကိံ သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ ဣတရမ္ပိ တထေဝ ဝတွာ ဥဘောပိ ‘‘ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂါ ဟုတွာ ဇီဝထာ’’တိ ဝတွာ ဥယျောဇေတဗ္ဗာ၊ သီလတ္ထာယ တေသံ ဝိနိစ္ဆယော န ကာတဗ္ဗော။ ပတ္တစီဝရပရိဝေဏာဒိအတ္ထာယ ပန ပတိရူပံ သက္ခိံ လဘိတွာ ကာတဗ္ဗော။

အထ လဇ္ဇီ လဇ္ဇိံ စောဒေတိ၊ ဝိဝါဒေါ စ နေသံ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အပ္ပမတ္တကော ဟောတိ၊ သညာပေတွာ ‘‘မာ ဧဝံ ကရောထာ’’တိ အစ္စယံ ဒေသာပေတွာ ဥယျောဇေတဗ္ဗာ။ အထ ပနေတ္ထ စုဒိတကေန သဟသာ ဝိရဒ္ဓံ ဟောတိ၊ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထိ။ သော စ ပက္ခာနုရက္ခဏတ္ထာယ ပဋိညံ န ဒေတိ၊ ‘‘မယံ သဒ္ဒဟာမ၊ မယံ သဒ္ဒဟာမာ’’တိ ဗဟူ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ သော တေသံ ပဋိညာယ ဧကဝါရံ ဒွေဝါရံ သုဒ္ဓါ ဟောတု။ အထ ပန ဝိရဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဝိနိစ္ဆယော န ဒါတဗ္ဗော။

ဧဝံ ¶ ယာယ ကာယစိ စောဒနာယ ဝသေန သင်္ဃမဇ္ဈေ ဩသဋေ ဝတ္ထုသ္မိံ စုဒိတကစောဒကေသု ပဋိပတ္တိံ ဉတွာ တဿာယေဝ စောဒနာယ သမ္ပတ္တိဝိပတ္တိဇာနနတ္ထံ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာဒီနံ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေယျထိဒံ စောဒနာယ ကော အာဒိ၊ ကိံ မဇ္ဈေ၊ ကိံ ပရိယောသာနံ? စောဒနာယ ‘‘အဟံ တံ ဝတ္တုကာမော၊ ကရောတု မေ အာယသ္မာ ဩကာသ’’န္တိ ဧဝံ ဩကာသကမ္မံ အာဒိ၊ ဩတိဏ္ဏေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတွာ သာရေတွာ ဝိနိစ္ဆယော မဇ္ဈေ၊ အာပတ္တိယံ ဝါ အနာပတ္တိယံ ဝါ ပတိဋ္ဌာပနေန သမထော ပရိယောသာနံ။

စောဒနာယ ကတိ မူလာနိ၊ ကတိ ဝတ္ထူနိ၊ ကတိ ဘူမိယော? စောဒနာယ ဒွေ မူလာနိ – သမူလိကာ ဝါ အမူလိကာ ဝါ၊ တီဏိ ဝတ္ထူနိ – ဒိဋ္ဌံ၊ သုတံ၊ ပရိသင်္ကိတံ၊ ပဉ္စ ဘူမိယော – ကာလေန ဝက္ခာမိ နော အကာလေန၊ ဘူတေန ဝက္ခာမိ နော အဘူတေန၊ သဏှေန ဝက္ခာမိ နော ဖရုသေန၊ အတ္ထသံဟိတေန ဝက္ခာမိ နော အနတ္ထသံဟိတေန၊ မေတ္တစိတ္တော ဝက္ခာမိ နော ဒေါသန္တရောတိ။ ဣမာယ စ ပန စောဒနာယ စောဒကေန ပုဂ္ဂလေန ‘‘ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော နု ခေါမှီ’’တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၃၉၉) နယေန ဥပါလိပဉ္စကေ ဝုတ္တေသု ပန္နရသသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ စုဒိတကေန ဒွီသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ သစ္စေ စ အကုပ္ပေ စာတိ။

အပ္ပေဝ ¶ နာမ နံ ဣမမှာ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေယျန္တိ အပိ ¶ ဧဝ နာမ နံ ပုဂ္ဂလံ ဣမမှာ သေဋ္ဌစရိယာ စာဝေယျံ၊ ‘‘သာဓု ဝတဿ သစာဟံ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဣမမှာ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေယျ’’န္တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန အနုဒ္ဓံသေယျာတိ ဝုတ္တံဟောတိ။ ပဒဘာဇနေ ပန ‘‘ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေယျ’’န္တိ ဣမဿေဝ ပရိယာယမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘိက္ခုဘာဝါ စာဝေယျ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ခဏာဒီနိ သမယဝေဝစနာနိ။ တံ ခဏံ တံ လယံ တံ မုဟုတ္တံ ဝီတိဝတ္တေတိ တသ္မိံ ခဏေ တသ္မိံ လယေ တသ္မိံ မုဟုတ္တေ ဝီတိဝတ္တေ။ ဘုမ္မပ္ပတ္တိယာ ဟိ ဣဒံ ဥပယောဂဝစနံ။

သမနုဂ္ဂါဟိယမာနနိဒ္ဒေသေ ယေန ဝတ္ထုနာ အနုဒ္ဓံသိတော ဟောတီတိ စတူသု ပါရာဇိကဝတ္ထူသု ယေန ဝတ္ထုနာ စောဒကေန စုဒိတကော အနုဒ္ဓံသိတော အဘိဘူတော အဇ္ဈောတ္ထဋော ဟောတိ။ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ သမနုဂ္ဂါဟိယမာနောတိ တသ္မိံ စောဒကေန ဝုတ္တဝတ္ထုသ္မိံ သော စောဒကော အနုဝိဇ္ဇကေန ‘‘ကိံ တေ ဒိဋ္ဌံ၊ ကိန္တိ တေ ဒိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အနုဝိဇ္ဇိယမာနော ဝီမံသိယမာနော ဥပပရိက္ခိယမာနော။

အသမနုဂ္ဂါဟိယမာနနိဒ္ဒေသေ န ကေနစိ ဝုစ္စမာနောတိ အနုဝိဇ္ဇကေန ဝါ အညေန ဝါ ကေနစိ၊ အထ ဝါ ဒိဋ္ဌာဒီသု ဝတ္ထူသု ကေနစိ အဝုစ္စမာနော။ ဧတေသဉ္စ ဒွိန္နံ မာတိကာပဒါနံ ပရတော ¶ ‘‘ဘိက္ခု စ ဒေါသံ ပတိဋ္ဌာတီ’’တိဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဧဝံ သမနုဂ္ဂါဟိယမာနော ဝါ အသမနုဂ္ဂါဟိယမာနော ဝါ ဘိက္ခု စ ဒေါသံ ပတိဋ္ဌာတိ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတိ ပဋိဇာနာတိ သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ။ ဣဒဉ္စ အမူလကဘာဝဿ ပါကဋကာလဒဿနတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ။ အာပတ္တိံ ပန အနုဒ္ဓံသိတက္ခဏေယေဝ အာပဇ္ဇတိ။

ဣဒါနိ ‘‘အမူလကဉ္စေဝ တံ အဓိကရဏံ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ အမူလကလက္ခဏံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တံ အဝတွာ အပုဗ္ဗမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘အဓိကရဏံ နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ အဓိကရဏံ အဓိကရဏဋ္ဌေန ဧကမ္ပိ ဝတ္ထုဝသေန နာနာ ဟောတိ၊ တေနဿ တံ နာနတ္တံ ဒဿေတုံ ‘‘စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ ဝိဝါဒါဓိကရဏ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ကော ပန သော အဓိကရဏဋ္ဌော၊ ယေနေတံ ဧကံ ဟောတီတိ? သမထေဟိ အဓိကရဏီယတာ။ တသ္မာ ယံ အဓိကိစ္စ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္စ သန္ဓာယ သမထာ ဝတ္တန္တိ၊ တံ ‘‘အဓိကရဏ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဋ္ဌကထာသု ¶ ပန ဝုတ္တံ – ‘‘အဓိကရဏန္တိ ကေစိ ဂါဟံ ဝဒန္တိ၊ ကေစိ စေတနံ၊ ကေစိ ¶ အက္ခန္တိံ ကေစိ ဝေါဟာရံ၊ ကေစိ ပဏ္ဏတ္တိ’’န္တိ။ ပုန ဧဝံ ဝိစာရိတံ ‘‘ယဒိ ဂါဟော အဓိကရဏံ နာမ၊ ဧကော အတ္တာဒါနံ ဂဟေတွာ သဘာဂေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ မန္တယမာနော တတ္ထ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ပုန စဇတိ၊ တဿ တံ အဓိကရဏံ သမထပ္ပတ္တံ ဘဝိဿတိ။ ယဒိ စေတနာ အဓိကရဏံ၊ ‘‘ဣဒံ အတ္တာဒါနံ ဂဏှာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နာ စေတနာ နိရုဇ္ဈတိ။ ယဒိ အက္ခန္တိ အဓိကရဏံ၊ အက္ခန္တိယာ အတ္တာဒါနံ ဂဟေတွာပိ အပရဘာဂေ ဝိနိစ္ဆယံ အလဘမာနော ဝါ ခမာပိတော ဝါ စဇတိ။ ယဒိ ဝေါဟာရော အဓိကရဏံ၊ ကထေန္တော အာဟိဏ္ဍိတွာ အပရဘာဂေ တုဏှီ ဟောတိ နိရဝေါ၊ ဧဝမဿ တံ အဓိကရဏံ သမထပ္ပတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ ပဏ္ဏတ္တိ အဓိကရဏန္တိ။

တံ ပနေတံ ‘‘မေထုနဓမ္မပါရာဇိကာပတ္တိ မေထုနဓမ္မပါရာဇိကာပတ္တိယာ တဗ္ဘာဂိယာ…ပေ… ဧဝံ အာပတ္တာဓိကရဏံ အာပတ္တာဓိကရဏဿ တဗ္ဘာဂိယန္တိ စ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ သိယာ ကုသလံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတ’’န္တိ စ ဧဝမာဒီဟိ ဝိရုဇ္ဈတိ။ န ဟိ တေ ပဏ္ဏတ္တိယာ ကုသလာဒိဘာဝံ ဣစ္ဆန္တိ၊ န စ ‘‘အမူလကေန ပါရာဇိကေန ဓမ္မေနာ’’တိ ဧတ္ထ အာဂတော ပါရာဇိကဓမ္မော ပဏ္ဏတ္တိ နာမ ဟောတိ။ ကသ္မာ? အစ္စန္တအကုသလတ္တာ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတ’’န္တိ (ပရိ။ ၃၀၃)။

ယဉ္စေတံ ‘‘အမူလကေန ပါရာဇိကေနာ’’တိ ဧတ္ထ အမူလကံ ပါရာဇိကံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ တဿေဝါယံ ‘‘အမူလကဉ္စေဝ တံ အဓိကရဏံ ဟောတီ’’တိ ပဋိနိဒ္ဒေသော၊ န ပဏ္ဏတ္တိယာ န ဟိ အညံ နိဒ္ဒိသိတွာ ¶ အညံ ပဋိနိဒ္ဒိသတိ။ ယသ္မာ ပန ယာယ ပဏ္ဏတ္တိယာ ယေန အဘိလာပေန စောဒကေန သော ပုဂ္ဂလော ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နောတိ ပညတ္တော၊ ပါရာဇိကသင်္ခါတဿ အဓိကရဏဿ အမူလကတ္တာ သာပိ ပညတ္တိ အမူလိကာ ဟောတိ၊ အဓိကရဏေ ပဝတ္တတ္တာ စ အဓိကရဏံ။ တသ္မာ ဣမိနာ ပရိယာယေန ပဏ္ဏတ္တိ ‘‘အဓိကရဏ’’န္တိ ယုဇ္ဇေယျ၊ ယသ္မာ ဝါ ယံ အမူလကံ နာမ အဓိကရဏံ တံ သဘာဝတော နတ္ထိ၊ ပညတ္တိမတ္တမေဝ အတ္ထိ။ တသ္မာပိ ပဏ္ဏတ္တိ အဓိကရဏန္တိ ယုဇ္ဇေယျ။ တဉ္စ ခေါ ဣဓေဝ န သဗ္ဗတ္ထ။ န ဟိ ဝိဝါဒါဒီနံ ပဏ္ဏတ္တိ အဓိကရဏံ။ အဓိကရဏဋ္ဌော ပန တေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသမထေဟိ အဓိကရဏီယတာ။ ဣတိ ဣမိနာ အဓိကရဏဋ္ဌေန ဣဓေကစ္စော ဝိဝါဒေါ ဝိဝါဒေါ စေဝ အဓိကရဏဉ္စာတိ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ။ ဧသ နယော သေသေသု ¶ ။

တတ္ထ ¶ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခူ ဝိဝဒန္တိ ဓမ္မောတိ ဝါ အဓမ္မောတိ ဝါ’’တိ ဧဝံ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နော ဝိဝါဒေါ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုံ အနုဝဒန္တိ သီလဝိပတ္တိယာ ဝါ’’တိ ဧဝံ စတဿော ဝိပတ္တိယော နိဿာယ ဥပ္ပန္နော အနုဝါဒေါ အနုဝါဒါဓိကရဏံ။ ‘‘ပဉ္စပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တာဓိကရဏံ၊ သတ္တပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တာဓိကရဏ’’န္တိ ဧဝံ အာပတ္တိယေဝ အာပတ္တာဓိကရဏံ။ ‘‘ယာ သင်္ဃဿ ကိစ္စယတာ ကရဏီယတာ အပလောကနကမ္မံ ဉတ္တိကမ္မံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၁၅) ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓံ သင်္ဃကိစ္စံ ကိစ္စာဓိကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ပါရာဇိကာပတ္တိသင်္ခါတံ အာပတ္တာဓိကရဏမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ သေသာနိ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ဧတ္တကာ ဟိ အဓိကရဏသဒ္ဒဿ အတ္ထာ။ တေသု ပါရာဇိကမေဝ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ တံ ဒိဋ္ဌာဒီဟိ မူလေဟိ အမူလကဉ္စေဝ အဓိကရဏံ ဟောတိ။ အယဉ္စ ဘိက္ခု ဒေါသံ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတိ ‘‘တုစ္ဆကံ မယာ ဘဏိတ’’န္တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ပဋိဇာနာတိ။ တဿ ဘိက္ခုနော အနုဒ္ဓံသိတက္ခဏေယေဝ သင်္ဃာဒိသေသောတိ အယံ တာဝဿ သပဒါနုက္ကမနိဒ္ဒေသဿ သိက္ခာပဒဿ အတ္ထော။

၃၈၇။ ဣဒါနိ ယာနိ တာနိ သင်္ခေပတော ဒိဋ္ဌာဒီနိ စောဒနာဝတ္ထူနိ ဝုတ္တာနိ၊ တေသံ ဝသေန ဝိတ္ထာရတော အာပတ္တိံ ရောပေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အဒိဋ္ဌဿ ဟောတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဒိဋ္ဌဿ ဟောတီတိ အဒိဋ္ဌော အဿ ဟောတိ။ ဧတေန စောဒကေန အဒိဋ္ဌော ဟောတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တောတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော အသုတဿ ဟောတီတိအာဒီသုပိ။

ဒိဋ္ဌော မယာတိ ဒိဋ္ဌောသိ မယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧသ နယော သုတော မယာတိအာဒီသုပိ။ သေသံ အဒိဋ္ဌမူလကေ ¶ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဒိဋ္ဌမူလကေ ပန တဉ္စေ စောဒေတိ ‘‘သုတော မယာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ သုတ္တာဒီနံ အာဘာဝေန အမူလကတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဗ္ဗသ္မိံယေဝ စ ဣမသ္မိံ စောဒကဝါရေ ယထာ ဣဓာဂတေသု ‘‘ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နောသိ၊ အဿမဏောသိ၊ အသကျပုတ္တိယောသီ’’တိ ဣမေသု ဝစနေသု ဧကေကဿ ဝသေန ဝါစာယ ဝါစာယ သင်္ဃာဒိသေသော ဟောတိ၊ ဧဝံ ¶ အညတြ အာဂတေသု ‘‘ဒုဿီလော၊ ပါပဓမ္မော၊ အသုစိသင်္ကဿရသမာစာရော၊ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တော ¶ ၊ အဿမဏော သမဏပဋိညော၊ အဗြဟ္မစာရီ ဗြဟ္မစာရိပဋိညော၊ အန္တောပူတိ၊ အဝဿုတော၊ ကသမ္ဗုဇာတော’’တိ ဣမေသုပိ ဝစနေသု ဧကေကဿ ဝသေန ဝါစာယ ဝါစာယ သင်္ဃာဒိသေသော ဟောတိယေဝ။

‘‘နတ္ထိ တယာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ သင်္ဃကမ္မံ ဝါ’’တိ ဣမာနိ ပန သုဒ္ဓါနိ သီသံ န ဧန္တိ၊ ‘‘ဒုဿီလောသိ နတ္ထိ တယာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထော ဝါ’’တိ ဧဝံ ဒုဿီလာဒိပဒေသု ပန ‘‘ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နောသီ’’တိအာဒိပဒေသု ဝါ ယေန ကေနစိ သဒ္ဓိံ ဃဋိတာနေဝ သီသံ ဧန္တိ၊ သင်္ဃာဒိသေသကရာနိ ဟောန္တိ။

မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘န ကေဝလံ ဣဓ ပါဠိယံ အနာဂတာနိ ‘ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော’တိအာဒိပဒါနေဝ သီသံ ဧန္တိ၊ ‘ကောဏ္ဌောသိ မဟာသာမဏေရောသိ၊ မဟာဥပါသကောသိ၊ ဇေဋ္ဌဗ္ဗတိကောသိ၊ နိဂဏ္ဌောသိ၊ အာဇီဝကောသိ၊ တာပသောသိ၊ ပရိဗ္ဗာဇကောသိ၊ ပဏ္ဍကောသိ၊ ထေယျသံဝါသကောသိ၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကောသိ၊ တိရစ္ဆာနဂတောသိ၊ မာတုဃာတကောသိ၊ ပိတုဃာတကောသိ၊ အရဟန္တဃာတကောသိ၊ သင်္ဃဘေဒကောသိ၊ လောဟိတုပ္ပာဒကောသိ၊ ဘိက္ခုနီဒူသကောသိ၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဩသီ’တိ ဣမာနိပိ သီသံ ဧန္တိယေဝါ’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရောယေဝ စ ‘‘ဒိဋ္ဌေ ဝေမတိကောတိအာဒီသု ယဒဂ္ဂေန ဝေမတိကော တဒဂ္ဂေန နော ကပ္ပေတိ၊ ယဒဂ္ဂေန နော ကပ္ပေတိ တဒဂ္ဂေန နဿရတိ၊ ယဒဂ္ဂေန နဿရတိ တဒဂ္ဂေန ပမုဋ္ဌော ဟောတီ’’တိ ဝဒတိ။

မဟာသုမတ္ထေရော ပန ဧကေကံ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ စတုန္နမ္ပိ ပါဋေက္ကံ နယံ ဒဿေတိ။ ကထံ? ဒိဋ္ဌေ ဝေမတိကောတိ အယံ တာဝ ဒဿနေ ဝါ ဝေမတိကော ဟောတိ ပုဂ္ဂလေ ဝါ၊ တတ္ထ ‘‘ဒိဋ္ဌော နုခေါ မယာ န ဒိဋ္ဌော’’တိ ဧဝံ ဒဿနေ ဝေမတိကော ဟောတိ။ ‘‘အယံ နုခေါ မယာ ဒိဋ္ဌော အညော’’တိ ဧဝံ ပုဂ္ဂလေ ဝေမတိကော ဟောတိ။ ဧဝံ ဒဿနံ ဝါ နော ကပ္ပေတိ ပုဂ္ဂလံ ဝါ၊ ဒဿနံ ဝါ နဿရတိ ပုဂ္ဂလံ ဝါ၊ ဒဿနံ ဝါ ပမုဋ္ဌော ဟောတိ ပုဂ္ဂလံ ဝါ။ ဧတ္ထ စ ဝေမတိကောတိ ဝိမတိဇာတော။ နော ကပ္ပေတီတိ န သဒ္ဒဟတိ။ နဿရတီတိ အသာရိယမာနော နဿရတိ။ ယဒါ ပန တံ ¶ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဘန္တေ ဌာနေ အသုကသ္မိံ နာမ ကာလေ’’တိ သာရေန္တိ တဒါ သရတိ။ ပမုဋ္ဌောတိ ¶ ယော တေဟိ တေဟိ ဥပါယေဟိ သာရိယမာနောပိ နဿရတိယေဝါတိ ¶ ။ ဧတေနေဝုပါယေန စောဒါပကဝါရောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ကေဝလဉှိ တတ္ထ ‘‘မယာ’’တိ ပရိဟီနံ၊ သေသံ စောဒကဝါရသဒိသမေဝ။

၃၈၉။ တတော ပရံ အာပတ္တိဘေဒံ အနာပတ္တိဘေဒဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘အသုဒ္ဓေ သုဒ္ဓဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိကံ စတုက္ကံ ဌပေတွာ ဧကမေကံ ပဒံ စတူဟိ စတူဟိ ဘေဒေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ တံ သဗ္ဗံ ပါဠိနယေနေဝ သက္ကာ ဇာနိတုံ။ ကေဝလံ ဟေတ္ထာဓိပ္ပာယဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယဉှိ အဓိပ္ပာယော နာမ – စာဝနာဓိပ္ပာယော၊ အက္ကောသာဓိပ္ပာယော၊ ကမ္မာဓိပ္ပာယော၊ ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပာယော၊ ဥပေါသထပဝါရဏဋ္ဌပနာဓိပ္ပာယော၊ အနုဝိဇ္ဇနာဓိပ္ပာယော၊ ဓမ္မကထာဓိပ္ပာယောတိ အနေကဝိဓော။ တတ္ထ ပုရိမေသု စတူသု အဓိပ္ပာယေသု ဩကာသံ အကာရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဩကာသံ ကာရာပေတွာပိ စ သမ္မုခါ အမူလကေန ပါရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသေန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသော။ အမူလကေန သင်္ဃာဒိသေသေန အနုဒ္ဓံသေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ အာစာရဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ အက္ကောသာဓိပ္ပာယေန ဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ အသမ္မုခါ ပန သတ္တဟိပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓေဟိ ဝဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ အသမ္မုခါ ဧဝ သတ္တဝိဓမ္ပိ ကမ္မံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။

ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပာယေန ‘တွံ ဣမံ နာမ အာပတ္တိံ အာပန္နော တံ ပဋိကရောဟီ’တိ ဝဒန္တဿ ဩကာသကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗတ္ထေဝ ပန ‘‘ဥပေါသထပဝါရဏံ ဌပေန္တဿ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဌပနက္ခေတ္တံ ပန ဇာနိတဗ္ဗံ။ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သင်္ဃော အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ သင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရေယျ’’တိ ဧတသ္မိဉှိ ရေ-ကာရေ အနတိက္ကန္တေယေဝ ဌပေတုံ လဗ္ဘတိ။ တတော ပရံ ပန ယျ-ကာရေ ပတ္တေ န လဗ္ဘတိ။ ဧသ နယော ပဝါရဏာယ။ အနုဝိဇ္ဇကဿာပိ ဩသဋေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘အတ္ထေတံ တဝါ’’တိ အနုဝိဇ္ဇနာဓိပ္ပာယေန ဝဒန္တဿ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ။

ဓမ္မကထိကဿာပိ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘ယော ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရောတိ၊ အယံ ဘိက္ခု အဿမဏော’’တိအာဒိနာ နယေန အနောဒိဿ ဓမ္မံ ကထေန္တဿ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထိ။ သစေ ပန ဩဒိဿ နိယမေတွာ ‘‘အသုကော စ အသုကော ¶ စ အဿမဏော အနုပါသကော’’တိ ကထေတိ၊ ဓမ္မာသနတော ဩရောဟိတွာ အာပတ္တိံ ဒေသေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ ယံ ပန တတ္ထ တတ္ထ ‘‘အနောကာသံ ကာရာပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ တဿ ဩကာသံ အကာရာပေတွာတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ဟိ ကောစိ အနောကာသော နာမ အတ္ထိ၊ ယမောကာသံ ¶ ကာရာပေတွာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဩကာသံ ပန အကာရာပေတွာ အာပဇ္ဇတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ¶ တိသမုဋ္ဌာနံ – ကာယစိတ္တတော၊ ဝါစာစိတ္တတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ။ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။

ပဌမဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒုတိယဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၉၁။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဒုတိယဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဟန္ဒ မယံ အာဝုသော ဣမံ ဆဂလကံ ဒဗ္ဗံ မလ္လပုတ္တံ နာမ ကရောမာတိ တေ ကိရ ပဌမဝတ္ထုသ္မိံ အတ္တနော မနောရထံ သမ္ပာဒေတုံ အသက္ကောန္တာ လဒ္ဓနိဂ္ဂဟာ ဝိဃာတပ္ပတ္တာ ‘‘ဣဒါနိ ဇာနိဿာမာ’’တိ တာဒိသံ ဝတ္ထုံ ပရိယေသမာနာ ဝိစရန္တိ။ အထေကဒိဝသံ ဒိသွာ တုဋ္ဌာ အညမညံ ဩလောကေတွာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဟန္ဒ မယံ၊ အာဝုသော၊ ဣမံ ဆဂလကံ ဒဗ္ဗံ မလ္လပုတ္တံ နာမ ကရောမာ’’တိ၊ ‘‘ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော နာမာယ’’န္တိ ဧဝမဿ နာမံ ကရောမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧသ နယော မေတ္တိယံ နာမ ဘိက္ခုနိန္တိ ဧတ္ထာပိ။

တေ ဘိက္ခူ မေတ္တိယဘုမဇကေ ဘိက္ခူ အနုယုဉ္ဇိံသူတိ ဧဝံ အနုယုဉ္ဇိံသု –‘‘အာဝုသော၊ ကုဟိံ တုမှေဟိ ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော မေတ္တိယာယ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ ဒိဋ္ဌော’’တိ? ‘‘ဂိဇ္ဈကူဋပဗ္ဗတပါဒေ’’တိ။ ‘‘ကာယ ဝေလာယ’’တိ? ‘‘ဘိက္ခာစာရဂမနဝေလာယာ’’တိ။ အာဝုသော ဒဗ္ဗ ဣမေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘တွံ တဒါ ကုဟိ’’န္တိ? ‘‘ဝေဠုဝနေ ဘတ္တာနိ ဥဒ္ဒိသာမီ’’တိ။ ‘‘တဝ တာယ ဝေလာယ ဝေဠုဝနေ အတ္ထိဘာဝံ ကော ဇာနာတီ’’တိ? ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ ဘန္တေ’’တိ။ တေ သင်္ဃံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဇာနာထ တုမှေ တာယ ဝေလာယ ဣမဿ ဝေဠုဝနေ အတ္ထိဘာဝ’’န္တိ။ ‘‘အာမ၊ အာဝုသော၊ ဇာနာမ၊ ထေရော သမ္မုတိလဒ္ဓဒိဝသတော ¶ ပဋ္ဌာယ ဝေဠုဝနေယေဝါ’’တိ။ တတော မေတ္တိယဘုမဇကေ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော၊ တုမှာကံ ကထာ န သမေတိ၊ ကစ္စိ နော လေသံ ဩဍ္ဍေတွာ ဝဒထာ’’တိ။ ဧဝံ တေ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ အနုယုဉ္ဇိယမာနာ အာမ အာဝုသောတိ ဝတွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။

ကိံ ¶ ပန တုမှေ၊ အာဝုသော၊ အာယသ္မန္တံ ဒဗ္ဗံ မလ္လပုတ္တံ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿာတိ ဧတ္ထ အညဘာဂဿ ဣဒံ၊ အညဘာဂေါ ဝါ အဿ အတ္ထီတိ အညဘာဂိယံ။ အဓိကရဏန္တိ အာဓာရော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဝတ္ထု အဓိဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယော ဟိ သော ‘‘ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော နာမာ’’တိ ဆဂလကော ဝုတ္တော၊ သော ယွာယံ အာယသ္မတော ဒဗ္ဗဿ မလ္လပုတ္တဿ ဘာဂေါ ကောဋ္ဌာသော ပက္ခော မနုဿဇာတိ စေဝ ဘိက္ခုဘာဝေါ စ တတော အညဿ ဘာဂဿ ကောဋ္ဌာသဿ ပက္ခဿ ဟောတိ တိရစ္ဆာနဇာတိယာ ¶ စေဝ ဆဂလကဘာဝဿ စ သော ဝါ အညဘာဂေါ အဿ အတ္ထီတိ တသ္မာ အညဘာဂိယသင်္ချံ လဘတိ။ ယသ္မာ စ တေသံ ‘‘ဣမံ မယံ ဒဗ္ဗံ မလ္လပုတ္တံ နာမ ကရောမာ’’တိ ဝဒန္တာနံ တဿာ နာမကရဏသညာယ အာဓာရော ဝတ္ထု အဓိဋ္ဌာနံ၊ တသ္မာ အဓိကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဉှိ သန္ဓာယ ‘‘တေ ဘိက္ခူ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿာ’’တိ အာဟံသု၊ န ဝိဝါဒါဓိကရဏာဒီသု အညတရံ။ ကသ္မာ? အသမ္ဘဝတော။ န ဟိ တေ စတုန္နံ အဓိကရဏာနံ ကဿစိ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ ကဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒိယိံသု။ န စ စတုန္နံ အဓိကရဏာနံ လေသော နာမ အတ္ထိ။ ဇာတိလေသာဒယော ဟိ ပုဂ္ဂလာနံယေဝ လေသာ ဝုတ္တာ၊ န ဝိဝါဒါဓိကရဏာဒီနံ။ ဣဒဉ္စ ‘‘ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော’’တိ နာမံ တဿ အညဘာဂိယာဓိကရဏဘာဝေ ဌိတဿ ဆဂလကဿ ကောစိ ဒေသော ဟောတိ ထေရံ အမူလကေန ပါရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသေတုံ လေသမတ္တော။

ဧတ္ထ စ ဒိဿတိ အပဒိဿတိ အဿ အယန္တိ ဝေါဟရီယတီတိ ဒေသော။ ဇာတိအာဒီသု အညတရကောဋ္ဌာသဿေတံ အဓိဝစနံ။ အညမ္ပိ ဝတ္ထုံ လိဿတိ သိလိဿတိ ဝေါဟာရမတ္တေနေဝ ဤသကံ အလ္လီယတီတိ လေသော။ ဇာတိအာဒီနံယေဝ အညတရကောဋ္ဌာသဿေတံ အဓိဝစနံ။ တတော ပရံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ သိက္ခာပဒပညတ္တိယမ္ပိ အယမေဝတ္ထော။ ပဒဘာဇနေ ပန ယဿ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ ကိဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒါယ ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသေယျ ¶ ၊ တံ ယသ္မာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေနေဝ အာဝိဘူတံ၊ တသ္မာ န ဝိဘတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၉၃။ ယာနိ ပန အဓိကရဏန္တိ ဝစနသာမညတော အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ပဝတ္တာနိ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ၊ တေသံ အညဘာဂိယတာ စ တဗ္ဘာဂိယတာ စ ယသ္မာ အပါကဋာ ဇာနိတဗ္ဗာ စ ဝိနယဓရေဟိ၊ တသ္မာ ဝစနသာမညတော လဒ္ဓံ ¶ အဓိကရဏံ နိဿာယ တံ အာဝိကရောန္တော ‘‘အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿာတိ အာပတ္တညဘာဂိယံ ဝါ ဟောတိ အဓိကရဏညဘာဂိယံ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ယာ စ သာ အဝသာနေ အာပတ္တညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ ဝသေန စောဒနာ ဝုတ္တာ၊ တမ္ပိ ဒဿေတုံ အယံ သဗ္ဗာဓိကရဏာနံ တဗ္ဘာဂိယအညဘာဂိယတာ သမာဟဋာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတ္ထ စ အာပတ္တညဘာဂိယံ ဝါတိ ပဌမံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ‘‘ကထဉ္စ အာပတ္တိ အာပတ္တိယာ အညဘာဂိယာ ဟောတီ’’တိ နိဒ္ဒေသေ အာရဘိတဗ္ဗေ ယသ္မာ အာပတ္တာဓိကရဏဿ တဗ္ဘာဂိယဝိစာရဏာယံယေဝ အယမတ္ထော အာဂမိဿတိ၊ တသ္မာ ဧဝံ အနာရဘိတွာ ‘‘ကထဉ္စ အဓိကရဏံ အဓိကရဏဿ အညဘာဂိယ’’န္တိ ပစ္ဆိမပဒံယေဝ ဂဟေတွာ နိဒ္ဒေသော အာရဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ ¶ အညဘာဂိယဝါရော ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။ ဧကမေကဉှိ အဓိကရဏံ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ အညဘာဂိယံ အညပက္ခိယံ အညကောဋ္ဌာသိယံ ဟောတိ၊ ဝတ္ထုဝိသဘာဂတ္တာ၊ တဗ္ဘာဂိယဝါရေ ပန ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဝိဝါဒါဓိကရဏဿ တဗ္ဘာဂိယံ တပ္ပက္ခိယံ တံကောဋ္ဌာသိယံ ဝတ္ထုသဘာဂတ္တာ၊ တထာ အနုဝါဒါဓိကရဏံ အနုဝါဒါဓိကရဏဿ။ ကထံ? ဗုဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နဝိဝါဒေါ စ ဣဒါနိ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝိဝါဒေါ စ ဝတ္ထုသဘာဂတာယ ဧကံ ဝိဝါဒါဓိကရဏမေဝ ဟောတိ၊ တထာ ဗုဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ စတဿော ဝိပတ္တိယော နိဿာယ ဥပ္ပန္နအနုဝါဒေါ စ ဣဒါနိ ဥပ္ပဇ္ဇနကအနုဝါဒေါ စ ဝတ္ထုသဘာဂတာယ ဧကံ အနုဝါဒါဓိကရဏမေဝ ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန အာပတ္တာဓိကရဏံ အာပတ္တာဓိကရဏဿ သဘာဂဝိသဘာဂဝတ္ထုတော သဘာဂသရိက္ခာသရိက္ခတော စ ဧကံသေန တဗ္ဘာဂိယံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ အာပတ္တာဓိကရဏံ အာပတ္တာဓိကရဏဿ သိယာ တဗ္ဘာဂိယံ သိယာ အညဘာဂိယန္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အညဘာဂိယဿ ပဌမံ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဣဓာပိ အညဘာဂိယမေဝ ပဌမံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ တတ္ထ အညဘာဂိယတ္တဉ္စ ပရတော တဗ္ဘာဂိယတ္တဉ္စ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကိစ္စာဓိကရဏံ ¶ ကိစ္စာဓိကရဏဿ တဗ္ဘာဂိယန္တိ ဧတ္ထ ပန ဗုဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ စတ္တာရိ သင်္ဃကမ္မာနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နံ အဓိကရဏဉ္စ ဣဒါနိ စတ္တာရိ သင်္ဃကမ္မာနိ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ အဓိကရဏဉ္စ သဘာဂတာယ သရိက္ခတာယ စ ဧကံ ကိစ္စာဓိကရဏမေဝ ဟောတိ။ ကိံ ပန သင်္ဃကမ္မာနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နံ အဓိကရဏံ ¶ ကိစ္စာဓိကရဏံ၊ ဥဒါဟု သင်္ဃကမ္မာနမေဝေတံ အဓိဝစနန္တိ? သင်္ဃကမ္မာနမေဝေတံ အဓိဝစနံ။ ဧဝံ သန္တေပိ သင်္ဃကမ္မံ နာမ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ယံ ကမ္မလက္ခဏံ မနသိကရောတိ တံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ပုရိမံ ပုရိမံ သင်္ဃကမ္မံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနတော စ သင်္ဃကမ္မာနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နံ အဓိကရဏံ ကိစ္စာဓိကရဏန္တိ ဝုတ္တံ။

၃၉၄။ ကိဉ္စိ ဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒါယာတိ ဧတ္ထ ပန ယသ္မာ ဒေသောတိ ဝါ လေသမတ္တောတိ ဝါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဗျဉ္ဇနတော နာနံ အတ္ထတော ဧကံ၊ တသ္မာ ‘‘လေသော နာမ ဒသ လေသာ ဇာတိလေသော နာမလေသော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဇာတိယေဝ ဇာတိလေသော။ ဧသ နယော သေသေသု။

၃၉၅။ ဣဒါနိ တမေဝ လေသံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ယထာ တံ ဥပါဒါယ အနုဒ္ဓံသနာ ဟောတိ တထာ သဝတ္ထုကံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဇာတိလေသော နာမ ခတ္တိယော ဒိဋ္ဌော ဟောတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ခတ္တိယော ဒိဋ္ဌော ဟောတီတိ အညော ကောစိ ခတ္တိယဇာတိယော ဣမိနာ စောဒကေန ဒိဋ္ဌော ဟောတိ။ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တောတိ မေထုနဓမ္မာဒီသု အညတရံ အာပဇ္ဇန္တော။ အညံ ခတ္တိယံ ပဿိတွာ ¶ စောဒေတီတိ အထ သော အညံ အတ္တနော ဝေရိံ ခတ္တိယဇာတိယံ ဘိက္ခုံ ပဿိတွာ တံ ခတ္တိယဇာတိလေသံ ဂဟေတွာ ဧဝံ စောဒေတိ ‘‘ခတ္တိယော မယာ ဒိဋ္ဌော ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော၊ တွံ ခတ္တိယော၊ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နောသီ’’ အထ ဝါ ‘‘တွံ သော ခတ္တိယော၊ န အညော၊ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နောသိ၊ အဿမဏောသိ အသကျပုတ္တိယောသိ နတ္ထိ တယာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ သင်္ဃကမ္မံ ဝါ’’တိ၊ အာပတ္တိ ဝါစာယ ဝါစာယ သင်္ဃာဒိသေသဿ။ ဧတ္ထ စ တေသံ ခတ္တိယာနံ အညမညံ အသဒိသဿ တဿ တဿ ဒီဃာဒိနော ဝါ ဒိဋ္ဌာဒိနော ဝါ ဝသေန အညဘာဂိယတာ ခတ္တိယဇာတိပညတ္တိယာ အာဓာရဝသေန အဓိကရဏတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗပဒေသု ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၀၀။ ပတ္တလေသနိဒ္ဒေသေ စ ¶ သာဋကပတ္တောတိ လောဟပတ္တသဒိသော သုသဏ္ဌာနော သုစ္ဆဝိ သိနိဒ္ဓါ ဘမရဝဏ္ဏော မတ္တိကာပတ္တော ဝုစ္စတိ။ သုမ္ဘကပတ္တောတိ ပကတိမတ္တိကာပတ္တော။

၄၀၆။ ယသ္မာ ¶ ပန အာပတ္တိလေသဿ ဧကပဒေနေဝ သင်္ခေပတော နိဒ္ဒေသော ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဝိတ္ထာရတောပိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘိက္ခု သင်္ဃာဒိသေသံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ပနဿ တတ္ထေဝ နိဒ္ဒေသံ အဝတွာ ဣဓ ဝိသုံ ဝုတ္တောတိ? သေသနိဒ္ဒေသေဟိ အသဘာဂတ္တာ။ သေသနိဒ္ဒေသာ ဟိ အညံ ဒိသွာ အညဿ စောဒနာဝသေန ဝုတ္တာ။ အယံ ပန ဧကမေဝ အညံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တံ ဒိသွာ အညာယ အာပတ္တိယာ စောဒနာဝသေန ဝုတ္တော။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ အညဘာဂိယံ အဓိကရဏံ ဟောတီတိ? အာပတ္တိယာ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝမ္ပိ အာပတ္တညဘာဂိယဉ္စ ဟောတိ လေသော စ ဥပါဒိန္နော’’တိ။ ယဉှိ သော သင်္ဃာဒိသေသံ အာပန္နော တံ ပါရာဇိကဿ အညဘာဂိယံ အဓိကရဏံ။ တဿ ပန အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ လေသော နာမ ယော သော သဗ္ဗခတ္တိယာနံ သာဓာရဏော ခတ္တိယဘာဝေါ ဝိယ သဗ္ဗာပတ္တီနံ သာဓာရဏော အာပတ္တိဘာဝေါ။ ဧတေနုပါယေန သေသာပတ္တိမူလကနယော စောဒါပကဝါရော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၀၈။ အနာပတ္တိ တထာသညီ စောဒေတိ ဝါ စောဒါပေတိ ဝါတိ ‘‘ပါရာဇိကံယေဝ အယံ အာပန္နော’’တိ ယော ဧဝံ တထာသညီ စောဒေတိ ဝါ စောဒါပေတိ ဝါ တဿ အနာပတ္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိပိ ပဌမဒုဋ္ဌဒေါသသဒိသာနေဝါတိ။

ဒုတိယဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပဌမသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၀၉။ တေန ¶ သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ သင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အထ ခေါ ဒေဝဒတ္တောတိအာဒီသု ယော စ ဒေဝဒတ္တော၊ ယထာ စ ပဗ္ဗဇိတော၊ ယေန စ ကာရဏေန ကောကာလိကာဒယော ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဧထ မယံ အာဝုသော သမဏဿ ဂေါတမဿ သင်္ဃဘေဒံ ကရိဿာမ စက္ကဘေဒ’’န္တိ အာဟ။ တံ သဗ္ဗံ သင်္ဃဘေဒက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၄၃) အာဂတမေဝ။ ပဉ္စဝတ္ထုယာစနာ ပန ကိဉ္စာပိ တတ္ထေဝ အာဂမိဿတိ။ အထ ခေါ ဣဓာပိ အာဂတတ္တာ ယဒေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝတွာဝ ဂမိဿာမ။

သာဓု ဘန္တေတိ အာယာစနာ။ ဘိက္ခူ ယာဝဇီဝံ အာရညိကာ အဿူတိ အာရညိကဓုတင်္ဂံ သမာဒါယ သဗ္ဗေပိ ဘိက္ခူ ယာဝ ဇီဝန္တိ တာဝ အာရညိကာ ဟောန္တု ¶ ၊ အရညေယေဝ ဝသန္တု။ ယော ဂါမန္တံ ဩသရေယျ ဝဇ္ဇံ နံ ဖုသေယျာတိ ¶ ယော ဧကဘိက္ခုပိ အရညံ ပဟာယ နိဝါသတ္ထာယ ဂါမန္တံ ဩသရေယျ၊ ဝဇ္ဇံ တံ ဖုသေယျ နံ ဘိက္ခုံ ဒေါသော ဖုသတု၊ အာပတ္တိယာ နံ ဘဂဝါ ကာရေတူ’’တိ အဓိပ္ပာယေန ဝဒတိ။ ဧသ နယော သေသဝတ္ထူသုပိ။

၄၁၀။ ဇနံ သညာပေဿာမာတိ ဇနံ အမှာကံ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဘာဝံ ဇာနာပေဿာမ၊ အထ ဝါ ပရိတောသေဿာမ ပသာဒေဿာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣမာနိ ပန ပဉ္စ ဝတ္ထူနိ ယာစတော ဒေဝဒတ္တဿ ဝစနံ သုတွာဝ အညာသိ ဘဂဝါ ‘‘သင်္ဃဘေဒတ္ထိကော ဟုတွာ အယံ ယာစတီ’’တိ။ ယသ္မာ ပန တာနိ အနုဇာနိယမာနာနိ ဗဟူနံ ကုလပုတ္တာနံ မဂ္ဂန္တရာယာယ သံဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ ‘‘အလံ ဒေဝဒတ္တာ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ယော ဣစ္ဆတိ အာရညိကော ဟောတူ’’တိအာဒိမာဟ။

ဧတ္ထ ပန ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ဝိဒိတွာ ကုလပုတ္တေန အတ္တနော ပတိရူပံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယဉှေတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော – ‘‘ဧကော ဘိက္ခု မဟဇ္ဈာသယော ဟောတိ မဟုဿာဟော၊ သက္ကောတိ ဂါမန္တသေနာသနံ ပဋိက္ခိပိတွာ အရညေ ဝိဟရန္တော ဒုက္ခဿန္တံ ကာတုံ။ ဧကော ဒုဗ္ဗလော ဟောတိ အပ္ပထာမော အရညေ န သက္ကောတိ၊ ဂါမန္တေယေဝ သက္ကောတိ။ ဧကော မဟဗ္ဗလော သမပ္ပဝတ္တဓာတုကော အဓိဝါသနခန္တိသမ္ပန္နော ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု သမစိတ္တော အရညေပိ ဂါမန္တေပိ သက္ကောတိယေဝ။ ဧကော နေဝ ဂါမန္တေ န အရညေ သက္ကောတိ ပဒပရမော ဟောတိ။

တတြ ¶ ယွာယံ မဟဇ္ဈာသယော ဟောတိ မဟုဿာဟော၊ သက္ကောတိ ဂါမန္တသေနာသနံ ပဋိက္ခိပိတွာ အရညေ ဝိဟရန္တော ဒုက္ခဿန္တံ ကာတုံ၊ သော အရညေယေဝ ဝသတု၊ ဣဒမဿ ပတိရူပံ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယောပိ စဿ အနုသိက္ခမာနာ အရညေ ဝိဟာတဗ္ဗမေဝ မညိဿန္တိ။

ယော ပန ဒုဗ္ဗလော ဟောတိ အပ္ပထာမော ဂါမန္တေယေဝ သက္ကောတိ ဒုက္ခဿန္တံ ကာတုံ၊ န အရညေ သော ဂါမန္တေယေဝ ဝသတု၊ ယွာယံ မဟဗ္ဗလော သမပ္ပဝတ္တဓာတုကော အဓိဝါသနခန္တိသမ္ပန္နော ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု သမစိတ္တော အရညေပိ ဂါမန္တေပိ သက္ကောတိယေဝ၊ အယမ္ပိ ဂါမန္တသေနာသနံ ပဟာယ ¶ အရညေ ဝိဟရတု၊ ဣဒမဿ ပတိရူပံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာပိ ဟိဿ အနုသိက္ခမာနာ အရညေ ဝိဟာတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ။

ယော ပနာယံ နေဝ ဂါမန္တေ န အရညေ သက္ကောတိ ပဒပရမော ဟောတိ။ အယမ္ပိ အရညေယေဝ ¶ ဝသတု။ အယံ ဟိဿ ဓုတင်္ဂသေဝနာ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာ စ အာယတိံ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော ဘဝိဿတိ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော စဿ အနုသိက္ခမာနာ အရညေ ဝိဟာတဗ္ဗံ မညိဿန္တီတိ။

ဧဝံ ယွာယံ ဒုဗ္ဗလော ဟောတိ အပ္ပထာမော ဂါမန္တေယေဝ ဝိဟရန္တော သက္ကောတိ ဒုက္ခဿန္တံ ကာတုံ န အရညေ၊ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ သန္ဓာယ ဘဂဝါ ‘‘ယော ဣစ္ဆတိ ဂါမန္တေ ဝိဟရတူ’’တိ အာဟ။ ဣမိနာ စ ပုဂ္ဂလေန အညေသမ္ပိ ဒွါရံ ဒိန္နံ။

ယဒိ ပန ဘဂဝါ ဒေဝဒတ္တဿ ဝါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆေယျ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ပကတိယာ ဒုဗ္ဗလော ဟောတိ အပ္ပထာမော၊ ယောပိ ဒဟရကာလေ အရညဝါသံ အဘိသမ္ဘုဏိတွာ ဇိဏ္ဏကာလေ ဝါ ဝါတပိတ္တာဒီဟိ သမုပ္ပန္နဓာတုက္ခောဘကာလေ ဝါ နာဘိသမ္ဘုဏာတိ၊ ဂါမန္တေယေဝ ပန ဝိဟရန္တော သက္ကောတိ ဒုက္ခဿန္တံ ကာတုံ၊ တေသံ အရိယမဂ္ဂုပစ္ဆေဒေါ ဘဝေယျ၊ အရဟတ္တဖလာဓိဂမော န ဘဝေယျ၊ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ ဝိလောမံ အနိယျာနိကံ သတ္ထု သာသနံ ဘဝေယျ၊ သတ္ထာ စ တေသံ အသဗ္ဗညူ အဿ ‘‘သကဝါဒံ ဆဍ္ဍေတွာ ဒေဝဒတ္တဝါဒေ ပတိဋ္ဌိတော’’တိ ဂါရယှော စ ဘဝေယျ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဧဝရူပေ ပုဂ္ဂလေ သင်္ဂဏှန္တော ဒေဝဒတ္တဿ ဝါဒံ ပဋိက္ခိပိ။ ဧတေနေဝူပါယေန ပိဏ္ဍပါတိကဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ပံသုကူလိကဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ အဋ္ဌ မာသေ ရုက္ခမူလိကဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စတ္တာရော ပန မာသေ ရုက္ခမူလသေနာသနံ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ။

မစ္ဆမံသဝတ္ထုသ္မိံ တိကောဋိပရိသုဒ္ဓန္တိ တီဟိ ကောဋီဟိ ပရိသုဒ္ဓံ၊ ဒိဋ္ဌာဒီဟိ အပရိသုဒ္ဓီဟိ ဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ – ‘‘အဒိဋ္ဌံ၊ အသုတံ၊ အပရိသင်္ကိတ’’န္တိ။ တတ္ထ ‘‘အဒိဋ္ဌံ’’ နာမ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ မိဂမစ္ဆေ ဝဓိတွာ ဂယှမာနံ အဒိဋ္ဌံ။ ‘‘အသုတံ’’ နာမ ဘိက္ခူနံ ¶ အတ္ထာယ မိဂမစ္ဆေ ဝဓိတွာ ဂဟိတန္တိ အသုတံ။ ‘‘အပရိသင်္ကိတံ’’ ပန ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ သုတပရိသင်္ကိတံ တဒုဘယဝိမုတ္တပရိသင်္ကိတဉ္စ ဉတွာ တဗ္ဗိပက္ခတော ဇာနိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ဣဓ ဘိက္ခူ ပဿန္တိ မနုဿေ ဇာလဝါဂုရာဒိဟတ္ထေ ¶ ဂါမတော ဝ နိက္ခမန္တေ အရညေ ဝါ ဝိစရန္တေ၊ ဒုတိယဒိဝသေ စ နေသံ တံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ¶ ပဝိဋ္ဌာနံ သမစ္ဆမံသံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘိဟရန္တိ။ တေ တေန ဒိဋ္ဌေန ပရိသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နုခေါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဣဒံ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ၊ နာမ ဧတံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဧဝံ အပရိသင်္ကိတံ တံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တေ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ ဘန္တေ န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နယိဒံ ဘန္တေ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတံ၊ အမှေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ ရာဇယုတ္တာဒီနံ အတ္ထာယ ဝါ ကတ’’န္တိ ဝဒန္တိ ကပ္ပတိ။

နဟေဝ ခေါ ဘိက္ခူ ပဿန္တိ၊ အပိစ သုဏန္တိ၊ မနုဿာ ကိရ ဇာလဝါဂုရာဒိဟတ္ထာ ဂါမတော ဝါ နိက္ခမန္တိ၊ အရညေ ဝါ ဝိစရန္တီ’’တိ။ ဒုတိယဒိဝသေ စ နေသံ တံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာနံ ‘‘ဘိက္ခူနံ နုခေါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘သုတပရိသင်္ကိတံ’’ နာမ။ ဧတံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ယံ ဧဝံ အပရိသင်္ကိတံ တံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တေ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နယိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတံ၊ အမှေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ ရာဇယုတ္တာဒီနံ အတ္ထာယ ဝါ ကတ’’န္တိ ဝဒန္တိ ကပ္ပတိ။

နဟေဝ ခေါ ပန ဘိက္ခူ ပဿန္တိ၊ န သုဏန္တိ၊ အပိစ ခေါ တေသံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာနံ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သမစ္ဆမံသံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဘိဟရန္တိ၊ တေ ပရိသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နုခေါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘တဒုဘယဝိမုတ္တပရိသင်္ကိတံ’’ နာမ။ ဧတံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဧဝံ အပရိသင်္ကိတံ တံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တေ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နယိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတံ အမှေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ ရာဇယုတ္တာဒီနံ အတ္ထာယ ဝါ ကတံ ပဝတ္တမံသံ ဝါ ကပ္ပိယမေဝ လဘိတွာ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ သမ္ပာဒိတ’’န္တိ ဝဒန္တိ ကပ္ပတိ။ မတာနံ ပေတကိစ္စတ္ထာယ မင်္ဂလာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ ကတေပိ ဧသေဝ နယော။ ယံ ယဉှိ ဘိက္ခူနံယေဝ အတ္ထာယ အကတံ၊ ယတ္ထ စ နိဗ္ဗေမတိကော ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗံ ကပ္ပတိ။

သစေ ပန ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ ဟောတိ၊ တေ စ အတ္တနော အတ္ထာယ ကတဘာဝံ န ဇာနန္တိ၊ အညေ ဇာနန္တိ။ ယေ ဇာနန္တိ၊ တေသံ န ဝဋ္ဋတိ ¶ ၊ ဣတရေသံ ဝဋ္ဋတိ။ အညေ န ဇာနန္တိ၊ တေယေဝ ဇာနန္တိ၊ တေသံယေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ အညေသံ ဝဋ္ဋတိ။ တေပိ အမှာကံ အတ္ထာယ ကတန္တိ ဇာနန္တိ၊ အညေပိ ဧတေသံ အတ္ထာယ ¶ ကတန္တိ ဇာနန္တိ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ သဗ္ဗေ ¶ န ဇာနန္တိ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပဉ္စသု ဟိ သဟဓမ္မိကေသု ယဿ ဝါ တဿ ဝါ အတ္ထာယ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ၊ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတိ။

သစေ ပန ကောစိ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ ဝဓိတွာ တဿ ပတ္တံ ပူရေတွာ ဒေတိ၊ သော စ အတ္တနော အတ္ထာယ ကတဘာဝံ ဇာနံယေဝ ဂဟေတွာ အညဿ ဘိက္ခုနော ဒေတိ၊ သော တဿ သဒ္ဓါယ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ကဿ အာပတ္တီတိ? ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ။ ယဉှိ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ တဿ အဘုတ္တတာယ အနာပတ္တိ၊ ဣတရဿ အဇာနနတာယ။ ကပ္ပိယမံသဿ ဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အာပတ္တိ နတ္ထိ။ ဥဒ္ဒိဿ ကတဉ္စ အဇာနိတွာ ဘုတ္တဿ ပစ္ဆာ ဉတွာ အာပတ္တိဒေသနာကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ၊ အကပ္ပိယမံသံ ပန အဇာနိတွာ ဘုတ္တေန ပစ္ဆာ ဉတွာပိ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ၊ ဥဒ္ဒိဿ ကတဉှိ ဉတွာ ဘုဉ္ဇတောဝ အာပတ္တိ။ အကပ္ပိယမံသံ အဇာနိတွာ ဘုဉ္ဇန္တဿာပိ အာပတ္တိယေဝ။ တသ္မာ အာပတ္တိဘီရုကေန ရူပံ သလ္လက္ခေန္တေနပိ ပုစ္ဆိတွာဝ မံသံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပရိဘောဂကာလေ ပုစ္ဆိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီတိ ဝါ ဂဟေတွာ ပုစ္ဆိတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဒုဝိညေယျတ္တာ။ အစ္ဆမံသံ ဟိ သူကရမံသသဒိသံ ဟောတိ၊ ဒီပိမံသာဒီနိပိ မိဂမံသာဒိသဒိသာနိ၊ တသ္မာ ပုစ္ဆိတွာ ဂဟဏမေဝ ဝတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။

ဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂေါတိ တုဋ္ဌော စေဝ ဥန္နတကာယစိတ္တော စ ဟုတွာ။ သော ကိရ ‘‘န ဘဂဝါ ဣမာနိ ပဉ္စ ဝတ္ထူနိ အနုဇာနာတိ၊ ဣဒါနိ သက္ခိဿာမိ သင်္ဃဘေဒံ ကာတု’’န္တိ ကောကာလိကဿ ဣင်္ဂိတာကာရံ ဒဿေတွာ ယထာ ဝိသံ ဝါ ခါဒိတွာ ရဇ္ဇုယာ ဝါ ဥဗ္ဗန္ဓိတွာ သတ္ထံ ဝါ အာဟရိတွာ မရိတုကာမော ပုရိသော ဝိသာဒီသု အညတရံ လဘိတွာ တပ္ပစ္စယာ အာသန္နမ္ပိ မရဏဒုက္ခံ အဇာနန္တော ဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ သင်္ဃဘေဒပစ္စယာ အာသန္နမ္ပိ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပဋိသံဝေဒနီယံ ဒုက္ခံ အဇာနန္တော ‘‘လဒ္ဓါ ဒါနိ မေ သင်္ဃဘေဒဿ ဥပါယော’’တိ ဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂေါ သပရိသော ဥဋ္ဌာယာသနာ တေနေဝ ဟဋ္ဌဘာဝေန ဘဂဝန္တံ ¶ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

တေ မယံ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဝတ္ထူဟိ သမာဒါယ ဝတ္တာမာတိ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဣမာနိ ပဉ္စ ဝတ္ထူနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေပိ တေ မယံ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဝတ္ထူဟိ ဇနံ သညာပေဿာမာတိ အဘိဏှံ ပရိဝိတက္ကဝသေန ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသံ အသလ္လက္ခေတွာ အဘိဏှံ ပရိဝိတက္ကာနုရူပမေဝ ‘‘တေ မယံ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဝတ္ထူဟီ’’တိ အာဟ၊ ယထာ တံ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော။

ဓုတာ ¶ ¶ သလ္လေခဝုတ္တိနောတိ ယာ ပဋိပဒါ ကိလေသေ ဓုနာတိ၊ တာယ သမန္နာဂတတ္တာ ဓုတာ။ ယာ စ ကိလေသေ သလ္လိခတိ၊ သာ ဧတေသံ ဝုတ္တီတိ သလ္လေခဝုတ္တိနော။

ဗာဟုလိကောတိ စီဝရာဒီနံ ပစ္စယာနံ ဗဟုလဘာဝေါ ဗာဟုလ္လံ၊ တံ ဗာဟုလ္လမဿ အတ္ထိ၊ တသ္မိံ ဝါ ဗာဟုလ္လေ နိယုတ္တော ဌိတောတိ ဗာဟုလိကော။ ဗာဟုလ္လာယ စေတေတီတိ ဗာဟုလတ္တာယ စေတေတိ ကပ္ပေတိ ပကပ္ပေတိ။ ကထဉှိ နာမ မယှဉ္စ သာဝကာနဉ္စ စီဝရာဒီနံ ပစ္စယာနံ ဗဟုလဘာဝေါ ဘဝေယျာတိ ဧဝံ ဥဿုက္ကမာပန္နောတိ အဓိပ္ပာယော။ စက္ကဘေဒါယာတိ အာဏာဘေဒါယ။

ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာတိ ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေန ‘‘အလံ၊ ဒေဝဒတ္တ၊ မာ တေ ရုစ္စိ သင်္ဃဘေဒေါ။ ဂရုကော ခေါ၊ ဒေဝဒတ္တ၊ သင်္ဃဘေဒေါ။ ယော ခေါ၊ ဒေဝဒတ္တ၊ သမဂ္ဂံ သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ၊ ကပ္ပဋ္ဌိကံ ကိဗ္ဗိသံ ပသဝတိ၊ ကပ္ပံ နိရယမှိ ပစ္စတိ၊ ယော စ ခေါ၊ ဒေဝဒတ္တ၊ ဘိန္နံ သင်္ဃံ သမဂ္ဂံ ကရောတိ၊ ဗြဟ္မံ ပုညံ ပသဝတိ၊ ကပ္ပံ သဂ္ဂမှိ မောဒတီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၄၃) ဧဝမာဒိကံ အနေကပ္ပကာရံ ဒေဝဒတ္တဿ စ ဘိက္ခူနဉ္စ တဒနုစ္ဆဝိကံ တဒနုလောမိကံ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ။

၄၁၁။ သမဂ္ဂဿာတိ သဟိတဿ စိတ္တေန စ သရီရေန စ အဝိယုတ္တဿာတိ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေပိ ဟိ အယမေဝ အတ္ထော ဒဿိတော။ သမာနသံဝါသကောတိ ဟိ ဝဒတာ စိတ္တေန အဝိယောဂေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ သမာနသီမာယံ ဌိတောတိ ဝဒတာ သရီရေန။ ကထံ? သမာနသံဝါသကော ဟိ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကေန ဝါ ကမ္မနာနာသံဝါသကေန ဝါ ဝိရဟိတော သမစိတ္တတာယ စိတ္တေန အဝိယုတ္တော ဟောတိ။ သမာနသီမာယံ ဌိတော ကာယသာမဂ္ဂိဒါနတော သရီရေန အဝိယုတ္တော။

ဘေဒနသံဝတ္တနိကံ ဝါ အဓိကရဏန္တိ ဘေဒနဿ သင်္ဃဘေဒဿ အတ္ထာယ သံဝတ္တနိကံ ကာရဏံ။ ဣမသ္မိဉှိ ဩကာသေ ¶ ‘‘ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၆၈) ဝိယ ကာရဏံ အဓိကရဏန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တဉ္စ ယသ္မာ အဋ္ဌာရသဝိဓံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဒဘာဇနေ ‘‘အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တာနိ ပန ‘‘ဣဓူပါလိ၊ ဘိက္ခု အဓမ္မံ ဓမ္မောတိ ဒီပေတီ’’တိအာဒိနာ ¶ (စူဠဝ။ ၃၅၂) နယေန ခန္ဓကေ အာဂတာနိ၊ တသ္မာ တတြေဝ နေသံ အတ္ထံ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ယောပိ စာယံ ဣမာနိ ဝတ္ထူနိ နိဿာယ အပရေဟိပိ ကမ္မေန၊ ဥဒ္ဒေသေန၊ ဝေါဟာရေန၊ အနုသာဝနာယ၊ သလာကဂ္ဂါဟေနာတိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ သင်္ဃဘေဒေါ ဟောတိ၊ တမ္ပိ အာဂတဋ္ဌာနေယေဝ ပကာသယိဿာမ။ သင်္ခေပတော ပန ဘေဒနသံဝတ္တနိကံ ဝါ အဓိကရဏံ သမာဒါယာတိ ဧတ္ထ သင်္ဃဘေဒဿ အတ္ထာယ သံဝတ္တနိကံ သင်္ဃဘေဒနိပ္ဖတ္တိသမတ္ထံ ကာရဏံ ဂဟေတွာတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဂ္ဂယှာတိ ပဂ္ဂဟိတံ အဗ္ဘုဿိတံ ပါကဋံ ကတွာ။ တိဋ္ဌေယျာတိ ယထာသမာဒိန္နံ ယထာပဂ္ဂဟိတမေဝ စ ကတွာ အစ္ဆေယျ ¶ ။ ယသ္မာ ပန ဧဝံ ပဂ္ဂဏှတာ တိဋ္ဌတာ စ တံ ဒီပိတဉ္စေဝ အပ္ပဋိနိဿဋ္ဌဉ္စ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဒီပေယျာ’’တိ စ ‘‘နပ္ပဋိနိဿဇ္ဇေယျာ’’တိ စ ဝုတ္တံ။

ဘိက္ခူဟိ ဧဝမဿ ဝစနီယောတိ အညေဟိ လဇ္ဇီဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ဘဝေယျ။ ပဒဘာဇနေ စဿ ယေ ပဿန္တီတိ ယေ သမ္မုခါ ပဂ္ဂယှ တိဋ္ဌန္တံ ပဿန္တိ။ ယေ သုဏန္တီတိ ယေပိ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဘေဒနသံဝတ္တနိကံ အဓိကရဏံ သမာဒါယ ပဂ္ဂယှ တိဋ္ဌန္တီ’’တိ သုဏန္တိ။

သမေတာယသ္မာ သင်္ဃေနာတိ အာယသ္မာ သင်္ဃေန သဒ္ဓိံ သမေတု သမာဂစ္ဆတု ဧကလဒ္ဓိကော ဟောတူတိ အတ္ထော။ ကိံ ကာရဏာ? သမဂ္ဂေါ ဟိ သင်္ဃော သမ္မောဒမာနော အဝိဝဒမာနော ဧကုဒ္ဒေသော ဖာသု ဝိဟရတီတိ။

တတ္ထ သမ္မောဒမာနောတိ အညမညံ သမ္ပတ္တိယာ သဋ္ဌု မောဒမာနော။ အဝိဝဒမာနောတိ ‘‘အယံ ဓမ္မော၊ နာယံ ဓမ္မော’’တိ ဧဝံ န ဝိဝဒမာနော။ ဧကော ဥဒ္ဒေသော အဿာတိ ဧကုဒ္ဒေသော၊ ဧကတော ပဝတ္တပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော၊ န ဝိသုန္တိ အတ္ထော။ ဖာသု ဝိဟရတီတိ သုခံ ဝိဟရတိ။

ဣစ္စေတံ ကုသလန္တိ ဧတံ ပဋိနိဿဇ္ဇနံ ကုသလံ ခေမံ သောတ္ထိဘာဝေါ တဿ ဘိက္ခုနော။ နော စေ ပဋိနိဿဇ္ဇတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ တိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တဿ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇတော ဒုက္ကဋံ။ သုတွာ န ဝဒန္တိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ယေ သုတွာ န ဝဒန္တိ၊ တေသမ္ပိ ¶ ဒုက္ကဋံ။ ကီဝဒူရေ သုတွာ အဝဒန္တာနံ ဒုက္ကဋံ? ဧကဝိဟာရေ တာဝ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သမန္တာ အဒ္ဓယောဇနေ ဘိက္ခူနံ ဘာရော။ ဒူတံ ဝါ ပဏ္ဏံ ဝါ ပေသေတွာ ဝဒတောပိ အာပတ္တိမောက္ခော နတ္ထိ။ သယမေဝ ဂန္တွာ ‘ဂရုကော ခေါ၊ အာဝုသော၊ သင်္ဃဘေဒေါ ¶ ၊ မာ သင်္ဃဘေဒါယ၊ ပရက္ကမီ’တိ နိဝါရေတဗ္ဗော’’တိ။ ပဟောန္တေန ပန ဒူရမ္ပိ ဂန္တဗ္ဗံ အဂိလာနာနဉှိ ဒူရေပိ ဘာရောယေဝ။

ဣဒါနိ ‘‘ဧဝဉ္စ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော’’တိအာဒီသု အတ္ထမတ္တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘သော ဘိက္ခု သင်္ဃမဇ္ဈမ္ပိ အာကဍ္ဎိတွာ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သင်္ဃမဇ္ဈမ္ပိ အာကဍ္ဎိတွာတိ သစေ ပုရိမနယေန ဝုစ္စမာနော န ပဋိနိဿဇ္ဇတိ ဟတ္ထေသု စ ပါဒေသု စ ဂဟေတွာပိ သင်္ဃမဇ္ဈံ အာကဍ္ဎိတွာ ပုနပိ ‘‘မာ အာယသ္မာ’’တိအာဒိနာ နယေန တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗော။

ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗောတိ ယာဝ တတိယံ သမနုဘာသနံ တာဝ သမနုဘာသိတဗ္ဗော။ တီဟိ သမနုဘာသနကမ္မဝါစာဟိ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဒဘာဇနေ ပနဿ အတ္ထမေဝ ဂဟေတွာ သမနုဘာသနဝိဓိံ ¶ ဒဿေတုံ ‘‘သော ဘိက္ခု သမနုဘာသိတဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမနုဘာသိတဗ္ဗော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၄၁၄။ တတ္ထ ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ထုလ္လစ္စယာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ ယဉ္စ ဉတ္တိပရိယောသာနေ ဒုက္ကဋံ အာပန္နော၊ ယေ စ ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ထုလ္လစ္စယေ၊ တာ တိဿောပိ အာပတ္တိယော ‘‘ယဿ နက္ခမတိ သော ဘာသေယျာ’’တိ ဧဝံ ယျ-ကာရပ္ပတ္တမတ္တာယ တတိယကမ္မဝါစာယ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ သင်္ဃာဒိသေသောယေဝ တိဋ္ဌတိ။ ကိံ ပန အာပန္နာပတ္တိယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ အနာပန္နာတိ? မဟာသုမတ္ထေရော တာဝ ဝဒတိ ‘‘ယော အဝသာနေ ပဋိနိဿဇ္ဇိဿတိ၊ သော တာ အာပတ္တိယော န အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အနာပန္နာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီ’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန လိင်္ဂပရိဝတ္တေန အသာဓာရဏာပတ္တိယော ဝိယ အာပန္နာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ၊ အနာပန္နာနံ ကိံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ’’တိ အာဟ။

၄၁၅။ ဓမ္မကမ္မေ ဓမ္မကမ္မသညီတိ တဉ္စေ သမနုဘာသနကမ္မံ ဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဓမ္မကမ္မသညီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဣဓ သညာ န ရက္ခတိ၊ ကမ္မဿ ဓမ္မိကတ္တာ ¶ ဧဝ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာပဇ္ဇတိ။

၄၁၆။ အသမနုဘာသန္တဿာတိ အသမနုဘာသိယမာနဿ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇန္တဿာပိ သင်္ဃာဒိသေသေန အနာပတ္တိ။

ပဋိနိဿဇ္ဇန္တဿာတိ ¶ ဉတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ဝါ ဉတ္တိက္ခဏေ ဝါ ဉတ္တိပရိယောသာနေ ဝါ ပဌမာယ ဝါ အနုသာဝနာယ ဒုတိယာယ ဝါ တတိယာယ ဝါ ယာဝ ယျ-ကာရံ န သမ္ပာပုဏာတိ၊ တာဝ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသေန အနာပတ္တိ။

အာဒိကမ္မိကဿာတိ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဒေဝဒတ္တော သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ ဘေဒါယ ပရက္ကမိ၊ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၁၇) အာဂတတ္တာ ဒေဝဒတ္တော အာဒိကမ္မိကော။ သော စ ခေါ သင်္ဃဘေဒါယ ပရက္ကမနဿေဝ၊ န အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနဿ။ န ဟိ တဿ တံ ကမ္မံ ကတံ။ ကထမိဒံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ စေ? သုတ္တတော။ ယထာ ဟိ ‘‘အရိဋ္ဌော ဘိက္ခု ဂဒ္ဓဗာဓိပုဗ္ဗော ယာဝတတိယံ သမနုဘာသနာယ န ပဋိနိဿဇ္ဇိ၊ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၁၂၁) အာဂတတ္တာ အရိဋ္ဌဿ ကမ္မံ ကတန္တိ ပညာယတိ၊ န တထာ ဒေဝဒတ္တဿ။ အထာပိဿ ကတေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ကောစိ အတ္တနော ရုစိမတ္တေန ဝဒေယျ၊ တထာပိ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနေ အာဒိကမ္မိကဿ အနာပတ္တိ နာမ ¶ နတ္ထိ။ န ဟိ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမန္တဿ အညတြ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတတော အနာပတ္တိ နာမ ဒိဿတိ။ ယမ္ပိ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒဿ အနာပတ္တိယံ ‘‘အာဒိကမ္မိကဿာ’’တိ ပေါတ္ထကေသု လိခိတံ၊ တံ ပမာဒလိခိတံ။ ပမာဒလိခိတဘာဝေါ စဿ ‘‘ပဌမံ အရိဋ္ဌော ဘိက္ခု စောဒေတဗ္ဗော၊ စောဒေတွာ သာရေတဗ္ဗော၊ သာရေတွာ အာပတ္တိံ ရောပေတဗ္ဗော’’တိ (စူဠဝ။ ၆၅) ဧဝံ ကမ္မက္ခန္ဓကေ အာပတ္တိရောပနဝစနတော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ ဘေဒါယ ပရက္ကမနေ အာဒိကမ္မိကဿ ဒေဝဒတ္တဿ ယသ္မာ တံ ကမ္မံ န ကတံ၊ တသ္မာဿ အာပတ္တိယေဝ န ဇာတာ။ သိက္ခာပဒံ ပန တံ အာရဗ္ဘ ပညတ္တန္တိ ကတွာ ‘‘အာဒိကမ္မိကော’’တိ ဝုတ္တော။ ဣတိ အာပတ္တိယာ အဘာဝတောယေဝဿ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ သာ ပနေသာ ကိဉ္စာပိ အသမနုဘာသန္တဿာတိ ဣမိနာဝ သိဒ္ဓါ၊ ယသ္မာ ပန အသမနုဘာသန္တော နာမ ယဿ ကေဝလံ သမနုဘာသနံ န ကရောန္တိ၊ သော ¶ ဝုစ္စတိ၊ န အာဒိကမ္မိကော။ အယဉ္စ ဒေဝဒတ္တော အာဒိကမ္မိကောယေဝ၊ တသ္မာ ‘‘အာဒိကမ္မိကဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေနုပါယေန ဌပေတွာ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒံ သဗ္ဗသမနုဘာသနာသု ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု တိဝင်္ဂိကံ ဧကသမုဋ္ဌာနံ၊ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနံ နာမမေတံ၊ ကာယဝါစာစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ။ ပဋိနိဿဇ္ဇာမီတိ ကာယဝိကာရံ ဝါ ဝစီဘေဒံ ဝါ ¶ အကရောန္တဿေဝ ပန အာပဇ္ဇနတော အကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။

ပဌမသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဒုတိယသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၁၇-၈။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဒုတိယသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အနုဝတ္တကာတိ တဿ ဒိဋ္ဌိခန္တိရုစိဂ္ဂဟဏေန အနုပဋိပဇ္ဇနကာ။ ဝဂ္ဂံ အသာမဂ္ဂိပက္ခိယဝစနံ ဝဒန္တီတိ ဝဂ္ဂဝါဒကာ။ ပဒဘာဇနေ ပန ‘‘တဿ ဝဏ္ဏာယ ပက္ခာယ ဌိတာ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တဿ သင်္ဃဘေဒါယ ပရက္ကမန္တဿ ဝဏ္ဏတ္ထာယ စ ပက္ခဝုဍ္ဎိအတ္ထာယ စ ဌိတာတိ အတ္ထော။ ယေ ဟိ ဝဂ္ဂဝါဒကာ၊ တေ နိယမေန ဤဒိသာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တိဏ္ဏံ ဥဒ္ဓံ ကမ္မာရဟာ န ဟောန္တိ၊ န ဟိ သင်္ဃော သင်္ဃဿ ကမ္မံ ကရောတိ၊ တသ္မာ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါတိ ဝုတ္တံ။

ဇာနာတိ ¶ နောတိ အမှာကံ ဆန္ဒာဒီနိ ဇာနာတိ။ ဘာသတီတိ ‘‘ဧဝံ ကရောမာ’’တိ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဘာသတိ။ အမှာကမ္ပေတံ ခမတီတိ ယံ သော ကရောတိ၊ ဧတံ အမှာကမ္ပိ ရုစ္စတိ။

သမေတာယသ္မန္တာနံ သင်္ဃေနာတိ အာယသ္မန္တာနံ စိတ္တံ သင်္ဃေန သဒ္ဓိံ သမေတု သမာဂစ္ဆတု၊ ဧကီဘာဝံ ယာတူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ စ ပါကဋမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိပိ ပဌမသိက္ခာပဒသဒိသာနေဝါတိ။

ဒုတိယသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၂၄။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဒုဗ္ဗစသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အနာစာရံ အာစရတီတိ အနေကပ္ပကာရံ ကာယဝစီဒွါရဝီတိက္ကမံ ကရောတိ။ ကိံ နု ခေါ နာမာတိ ဝမ္ဘနဝစနမေတံ။ အဟံ ခေါ နာမာတိ ဥက္ကံသဝစနံ။ တုမှေ ဝဒေယျန္တိ ¶ ‘‘ဣဒံ ကရောထ၊ ဣဒံ မာ ကရောထာ’’တိ အဟံ တုမှေ ဝတ္တုံ ¶ အရဟာမီတိ ဒဿေတိ။ ကသ္မာတိ စေ? ယသ္မာ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ကဏ္ဋကံ အာရုယှ မယာ သဒ္ဓိံ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတောတိဧဝမာဒိမတ္ထံ သန္ဓာယာဟ။ ‘‘အမှာကံ ဓမ္မော’’တိ ဝတွာ ပန အတ္တနော သန္တကဘာဝေ ယုတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘အမှာကံ အယျပုတ္တေန ဓမ္မော အဘိသမိတော’’တိ အာဟ။ ယသ္မာ အမှာကံ အယျပုတ္တေန စတုသစ္စဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ တသ္မာ ဓမ္မောပိ အမှာကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သင်္ဃံ ပန အတ္တနော ဝေရိပက္ခေ ဌိတံ မညမာနော အမှာကံ သင်္ဃောတိ န ဝဒတိ။ ဥပမံ ပန ဝတွာ သင်္ဃံ အပသာဒေတုကာမော ‘‘သေယျထာပိ နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တိဏကဋ္ဌပဏ္ဏသဋန္တိ တတ္ထ တတ္ထ ပတိတံ တိဏကဋ္ဌပဏ္ဏံ။ အထ ဝါ တိဏဉ္စ နိဿာရကံ လဟုကံ ကဋ္ဌဉ္စ တိဏကဋ္ဌံ။ ပဏ္ဏသဋန္တိ ပုရာဏပဏ္ဏံ။ ဥဿာရေယျာတိ ရာသိံ ကရေယျ။

ပဗ္ဗတေယျာတိ ပဗ္ဗတပ္ပဘဝါ၊ သာ ဟိ သီဃသောတာ ဟောတိ၊ တသ္မာ တမေဝ ဂဏှာတိ။ သင်္ခသေဝါလပဏကန္တိ ဧတ္ထ သင်္ခေါတိ ဒီဃမူလကော ပဏ္ဏသေဝါလော ဝုစ္စတိ။ သေဝါလောတိ နီလသေဝါလော၊ အဝသေသော ဥဒကပပ္ပဋကတိလဗီဇကာဒိ သဗ္ဗောပိ ပဏကောတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ဧကတော ဥဿာရိတာတိ ဧကဋ္ဌာနေ ကေနာပိ သမ္ပိဏ္ဍိတာ ရာသီကတာတိ ဒဿေတိ။

၄၂၅-၆။ ဒုဗ္ဗစဇာတိကောတိ ဒုဗ္ဗစသဘာဝေါ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျောတိ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေပိဿ ¶ ဒုဗ္ဗစောတိ ဒုက္ခေန ကိစ္ဆေန ဝဒိတဗ္ဗော၊ န သက္ကာ သုခေန ဝတ္တုန္တိ အတ္ထော။ ဒေါဝစဿကရဏေဟီတိ ဒုဗ္ဗစဘာဝကရဏီယေဟိ၊ ယေ ဓမ္မာ ဒုဗ္ဗစံ ပုဂ္ဂလံ ကရောန္တိ၊ တေဟိ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ တေ ပန ‘‘ကတမေ စ၊ အာဝုသော၊ ဒေါဝစဿကရဏာ ဓမ္မာ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု ပါပိစ္ဆော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဋိပါဋိယာ အနုမာနသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၁) အာဂတာ ပါပိစ္ဆတာ၊ အတ္တုက္ကံသကပရဝမ္ဘကတာ၊ ကောဓနတာ၊ ကောဓဟေတု ဥပနာဟိတာ၊ ကောဓဟေတုအဘိသင်္ဂိတာ၊ ကောဓဟေတုကောဓသာမန္တဝါစာနိစ္ဆာရဏတာ၊ စောဒကံ ပဋိပ္ဖရဏတာ၊ စောဒကံ အပသာဒနတာ၊ စောဒကဿ ပစ္စာရောပနတာ၊ အညေန အညံပဋိစရဏတာ ¶ ၊ အပဒါနေန န သမ္ပာယနတာ၊ မက္ခိပဠာသိတာ၊ ဣဿုကီမစ္ဆရိတာ၊ သဌမာယာဝိတာ၊ ထဒ္ဓါတိမာနိတာ၊ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသိအာဓာနဂ္ဂဟိဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂိတာတိ ဧကူနဝီသတိ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဩဝါဒံ ¶ နက္ခမတိ န သဟတီတိ အက္ခမော။ ယထာနုသိဋ္ဌံ အပ္ပဋိပဇ္ဇနတော ပဒက္ခိဏေန အနုသာသနိံ န ဂဏှာတီတိ အပ္ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟီ အနုသာသနိံ။

ဥဒ္ဒေသပရိယာပန္နေသူတိ ဥဒ္ဒေသေ ပရိယာပန္နေသု အန္တောဂဓေသု။ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ၊ သော အာဝိကရေယျာ’’တိ ဧဝံ သင်္ဂဟိတတ္တာ အန္တော ပါတိမောက္ခဿ ဝတ္တမာနေသူတိ အတ္ထော။ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနောတိ သဟဓမ္မိကေန ဝုစ္စမာနော ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တာ တေသံ ဝါ သန္တကတ္တာ သဟဓမ္မိကန္တိ လဒ္ဓနာမေန ဗုဒ္ဓပညတ္တေန သိက္ခာပဒေန ဝုစ္စမာနောတိ အတ္ထော။

ဝိရမထာယသ္မန္တော မမ ဝစနာယာတိ ယေန ဝစနေန မံ ဝဒထ၊ တတော မမ ဝစနတော ဝိရမထ။ မာ မံ တံ ဝစနံ ဝဒထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဝဒတု သဟဓမ္မေနာတိ သဟဓမ္မိကေန သိက္ခာပဒေန သဟဓမ္မေန ဝါ အညေနပိ ပါသာဒိကဘာဝသံဝတ္တနိကေန ဝစနေန ဝဒတု။ ယဒိဒန္တိ ဝုဍ္ဎိကာရဏနိဒဿနတ္ထေ နိပါတော။ တေန ‘‘ယံ ဣဒံ အညမညဿ ဟိတဝစနံ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာပနဉ္စ တေန အညမညဝစနေန အညမညဝုဋ္ဌာပနေန စ သံဝဍ္ဎာ ပရိသာ’’တိ ဧဝံ ပရိသာယ ဝုဍ္ဎိကာရဏံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမသင်္ဃဘေဒသဒိသာနေဝါတိ။

ဒုဗ္ဗစသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၃၁။ တေန ¶ သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ကုလဒူသကသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ နာမာတိ အဿဇိ စေဝ ပုနဗ္ဗသုကော စ။ ကီဋာဂိရိသ္မိန္တိ ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ။ အာဝါသိကာ ဟောန္တီတိ ဧတ္ထ အာဝါသော ဧတေသံ အတ္ထီတိ အာဝါသိကာ။ ‘‘အာဝါသော’’တိ ဝိဟာရော ဝုစ္စတိ။ သော ယေသံ အာယတ္တော နဝကမ္မကရဏပုရာဏပဋိသင်္ခရဏာဒိဘာရဟာရတာယ၊ တေ အာဝါသိကာ။ ယေ ပန ကေဝလံ ဝိဟာရေ ဝသန္တိ၊ တေ နေဝါသိကာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣမေ အာဝါသိကာ အဟေသုံ။ အလဇ္ဇိနော ပါပဘိက္ခူတိ ¶ နိလ္လဇ္ဇာ လာမကဘိက္ခူ၊ တေ ဟိ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ ဇေဋ္ဌကဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ။

သာဝတ္ထိယံ ¶ ကိရ ဆ ဇနာ သဟာယကာ ‘‘ကသိကမ္မာဒီနိ ဒုက္ကရာနိ၊ ဟန္ဒ မယံ သမ္မာ ပဗ္ဗဇာမ! ပဗ္ဗဇန္တေဟိ စ ဥပ္ပန္နေ ကိစ္စေ နိတ္ထရဏကဋ္ဌာနေ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သမ္မန္တယိတွာ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေ ပဉ္စဝဿာ ဟုတွာ မာတိကံ ပဂုဏံ ကတွာ မန္တယိံသု ‘‘ဇနပဒေါ နာမ ကဒါစိ သုဘိက္ခော ဟောတိ ကဒါစိ ဒုဗ္ဘိက္ခော၊ မယံ မာ ဧကဋ္ဌာနေ ဝသိမှ၊ တီသု ဌာနေသု ဝသာမာ’’တိ။ တတော ပဏ္ဍုကလောဟိတကေ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော၊ သာဝတ္ထိ နာမ သတ္တပညာသာယ ကုလသတသဟဿေဟိ အဇ္ဈာဝုတ္ထာ၊ အသီတိဂါမသဟဿပဋိမဏ္ဍိတာနံ တိယောဇနသတိကာနံ ဒွိန္နံ ကာသိကောသလရဋ္ဌာနံ အာယမုခဘူတာ၊ တတြ တုမှေ ဓုရဋ္ဌာနေယေဝ ပရိဝေဏာနိ ကာရေတွာ အမ္ဗပနသနာဠိကေရာဒီနိ ရောပေတွာ ပုပ္ဖေဟိ စ ဖလေဟိ စ ကုလာနိ သင်္ဂဏှန္တာ ကုလဒါရကေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပရိသံ ဝဍ္ဎေထာ’’တိ။

မေတ္တိယဘူမဇကေ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော၊ ရာဇဂဟံ နာမ အဋ္ဌာရသဟိ မနုဿကောဋီဟိ အဇ္ဈာဝုတ္ထံ အသီတိဂါမသဟဿပဋိမဏ္ဍိတာနံ တိယောဇနသတိကာနံ ဒွိန္နံ အင်္ဂမဂဓရဋ္ဌာနံ အာယမုခဘူတံ၊ တတြ တုမှေ ဓုရဋ္ဌာနေယေဝ…ပေ… ပရိသံ ဝဍ္ဎေထာ’’တိ။

အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော၊ ကီဋာဂိရိ နာမ ဒွီဟိ မေဃေဟိ အနုဂ္ဂဟိတော တီဏိ သဿာနိ ပသဝန္တိ၊ တတြ တုမှေ ဓုရဋ္ဌာနေယေဝ ပရိဝေဏာနိ ကာရေတွာ…ပေ… ပရိသံ ဝဍ္ဎေထာ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။ တေသု ဧကမေကဿ ပက္ခဿ ပဉ္စ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ပရိဝါရာ၊ ဧဝံ သမဓိကံ ဒိယဍ္ဎဘိက္ခုသဟဿံ ဟောတိ။ တတြ ပဏ္ဍုကလောဟိတကာ သပရိဝါရာ သီလဝန္တောဝ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဇနပဒစာရိကမ္ပိ စရန္တိ၊ တေ အကတဝတ္ထုံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ပညတ္တသိက္ခာပဒံ ပန န မဒ္ဒန္တိ၊ ဣတရေ သဗ္ဗေ အလဇ္ဇိနော အကတဝတ္ထုဉ္စ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ပညတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ မဒ္ဒန္တိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အလဇ္ဇိနော ပါပဘိက္ခူ’’တိ။

ဧဝရူပန္တိ ¶ ¶ ဧဝံဇာတိကံ။ အနာစာရံ အာစရန္တီတိ အနာစရိတဗ္ဗံ အာစရန္တိ၊ အကာတဗ္ဗံ ကရောန္တိ။ မာလာဝစ္ဆန္တိ တရုဏပုပ္ဖရုက္ခံ၊ တရုဏကာ ဟိ ပုပ္ဖရုက္ခာပိ ပုပ္ဖဂစ္ဆာပိ မာလာဝစ္ဆာ တွေဝ ဝုစ္စန္တိ၊ တေ စ အနေကပ္ပကာရံ မာလာဝစ္ဆံ သယမ္ပိ ရောပေန္တိ၊ အညေနပိ ရောပါပေန္တိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘မာလာဝစ္ဆံ ရောပေန္တိပိ ရောပါပေန္တိပီ’’တိ။ သိဉ္စန္တီတိ သယမေဝ ဥဒကေန သိဉ္စန္တိ။ သိဉ္စာပေန္တီတိ အညေနပိ သိဉ္စာပေန္တိ။

ဧတ္ထ ¶ ပန အကပ္ပိယဝေါဟာရော ကပ္ပိယဝေါဟာရော ပရိယာယော ဩဘာသော နိမိတ္တကမ္မန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ အကပ္ပိယဝေါဟာရော နာမ အလ္လဟရိတာနံ ကောဋ္ဋနံ ကောဋ္ဋာပနံ၊ အာဝါဋဿ ခဏနံ ခဏာပနံ၊ မာလာဝစ္ဆဿ ရောပနံ ရောပါပနံ၊ အာဠိယာ ဗန္ဓနံ ဗန္ဓာပနံ၊ ဥဒကဿ သေစနံ သေစာပနံ၊ မာတိကာယ သမ္မုခကရဏံ ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနံ ဟတ္ထမုခပါဒဓောဝနနှာနောဒကသိဉ္စနန္တိ။ ကပ္ပိယဝေါဟာရော နာမ ‘‘ဣမံ ရုက္ခံ ဇာန၊ ဣမံ အာဝါဋံ ဇာန၊ ဣမံ မာလာဝစ္ဆံ ဇာန၊ ဧတ္ထ ဥဒကံ ဇာနာ’’တိ ဝစနံ သုက္ခမာတိကာယ ဥဇုကရဏဉ္စ။ ပရိယာယော နာမ ‘‘ပဏ္ဍိတေန နာမ မာလာဝစ္ဆာဒယော ရောပါပေတဗ္ဗာ နစိရဿေဝ ဥပကာရာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိအာဒိဝစနံ။ ဩဘာသော နာမ ကုဒါလခဏိတ္တာဒီနိ စ မာလာဝစ္ဆေ စ ဂဟေတွာ ဌာနံ၊ ဧဝံ ဌိတဉှိ သာမဏေရာဒယော ဒိသွာ ထေရော ကာရာပေတုကာမောတိ ဂန္တွာ ကရောန္တိ။ နိမိတ္တကမ္မံ နာမ ကုဒါလ-ခဏိတ္တိ-ဝါသိ-ဖရသု-ဥဒကဘာဇနာနိ အာဟရိတွာ သမီပေ ဌပနံ။

ဣမာနိ ပဉ္စပိ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ရောပနေ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဖလပရိဘောဂတ္ထာယ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝေါဟာရဒွယမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရတ္တယံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ကပ္ပိယဝေါဟာရောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယဉ္စ အတ္တနော ပရိဘောဂတ္ထာယ ဝဋ္ဋတိ၊ တံ အညပုဂ္ဂလဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ အတ္ထာယပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အာရာမတ္ထာယ ပန ဝနတ္ထာယစ ဆာယတ္ထာယ စ အကပ္ပိယဝေါဟာရမတ္တမေဝ န စ ဝဋ္ဋတိ၊ သေသံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ကေဝလဉ္စ သေသံ ယံကိဉ္စိ မာတိကမ္ပိ ဥဇုံ ကာတုံ ကပ္ပိယဥဒကံ သိဉ္စိတုံ နှာနကောဋ္ဌကံ ကတွာ နှာယိတုံ ဟတ္ထပါဒမုခဓောဝနုဒကာနိ ¶ စ တတ္ထ ဆဍ္ဍေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကုရုန္ဒိယဉ္စ ‘‘ကပ္ပိယပထဝိယံ သယံ ရောပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာရာမာဒိအတ္ထာယ ပန ရောပိတဿ ဝါ ရောပါပိတဿ ဝါ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

ဩစိနနဩစိနာပနေ ပကတိယာပိ ပါစိတ္တိယံ။ ကုလဒူသနတ္ထာယ ပန ပါစိတ္တိယဉ္စေဝ ဒုက္ကဋဉ္စ။ ဂန္ထနာဒီသု စ ဥရစ္ဆဒပရိယောသာနေသု ကုလဒူသနတ္ထာယ အညတ္ထာယ ဝါ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ ¶ ။ ကသ္မာ? အနာစာရတ္တာ၊ ‘‘ပါပသမာစာရော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တပါပသမာစာရတ္တာ စ။ အာရာမာဒိအတ္ထာယ ရုက္ခရောပနေ ဝိယ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ ကသ္မာ န အနာပတ္တီတိ စေ? အနာပတ္တိယေဝ။ ယထာ ဟိ တတ္ထ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ပရိယာယာဒီဟိ စ အနာပတ္တိ တထာ ဝတ္ထုပူဇတ္ထာယပိ အနာပတ္တိယေဝ။

နနု ¶ စ တတ္ထ ‘‘ကပ္ပိယပထဝိယံ သယံ ရောပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? ဝုတ္တံ၊ န ပန မဟာအဋ္ဌကထာယံ။ အထာပိ မညေယျာသိ ဣတရာသု ဝုတ္တမ္ပိ ပမာဏံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယဉ္စ ကပ္ပိယဥဒကသေစနံ ဝုတ္တံ၊ တံ ကထန္တိ? တမ္ပိ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ တတြ ဟိ အဝိသေသေန ‘‘ရုက္ခံ ရောပေန္တိပိ ရောပါပေန္တိပိ၊ သိဉ္စန္တိပိ သိဉ္စာပေန္တိပီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘မာလာဝစ္ဆ’’န္တိ ဝဒန္တော ဉာပေတိ ‘‘ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ပုပ္ဖဖလူပဂမေဝ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ၊ အညတြ ပန ပရိယာယော အတ္ထီ’’တိ။ တသ္မာ တတ္ထ ပရိယာယံ၊ ဣဓ စ ပရိယာယာဘာဝံ ဉတွာ ယံ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ၊ တံ သုဝုတ္တမေဝ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘ဗုဒ္ဓေန ဓမ္မော ဝိနယော စ ဝုတ္တော၊

‘‘တသ္မာ ဟိ ယံ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ၊

ယသ္မာ ပမာဏံ ဣဓ ပဏ္ဍိတာန’’န္တိ။

သဗ္ဗံ ¶ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သိယာ ယဒိ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယပိ ဂန္ထာနာဒီသု အာပတ္တိ၊ ဟရဏာဒီသု ကသ္မာ အနာပတ္တီတိ? ကုလိတ္ထီအာဒီနံ အတ္ထာယ ဟရဏတော ဟရဏာဓိကာရေ ဟိ ဝိသေသေတွာ တေ ကုလိတ္ထီနန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အတ္ထာယ ဟရန္တဿ အနာပတ္တိ။

တတ္ထ ဧကတောဝဏ္ဋိကန္တိ ပုပ္ဖာနံ ဝဏ္ဋေ ဧကတော ကတွာ ကတမာလံ။ ဥဘတောဝဏ္ဋိကန္တိ ဥဘောဟိ ပဿေဟိ ပုပ္ဖဝဏ္ဋေ ကတွာ ကတမာလံ။ မဉ္ဇရိကန္တိအာဒီသု ပန မဉ္ဇရီ ဝိယ ကတာ ပုပ္ဖဝိကတိ မဉ္ဇရိကာတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဓူတိကာတိ သူစိယာ ဝါ သလာကာယ ဝါ သိန္ဒုဝါရပုပ္ဖာဒီနိ ¶ ဝိဇ္ဈိတွာ ကတာ။ ဝဋံသကောတိ ဝတံသကော။ အာဝေဠာတိ ကဏ္ဏိကာ။ ဥရစ္ဆဒေါတိ ဟာရသဒိသံ ဥရေ ဌပနကပုပ္ဖဒါမံ။ အယံ တာဝ ဧတ္ထ ပဒဝဏ္ဏနာ။

အယံ ပန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝိတ္ထာရေန အာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော။ ကုလဒူသနတ္ထာယ အကပ္ပိယပထဝိယံ မာလာဝစ္ဆံ ရောပေန္တဿ ပါစိတ္တိယဉ္စေဝ ဒုက္ကဋဉ္စ၊ တထာ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ရောပါပေန္တဿ။ ကပ္ပိယပထဝိယံ ရောပနေပိ ¶ ရောပါပနေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဥဘယတ္ထာပိ သကိံ အာဏတ္တိယာ ဗဟုန္နမ္ပိ ရောပနေ ဧကမေဝ သပါစိတ္တိယဒုက္ကဋံ ဝါ သုဒ္ဓဒုက္ကဋံ ဝါ ဟောတိ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ ဟိ ကပ္ပိယဘူမိယံ ဝါ အကပ္ပိယဘူမိယံ ဝါ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ရောပါပနေ အနာပတ္တိ။ အာရာမာဒိအတ္ထာယပိ အကပ္ပိယပထဝိယံ ရောပေန္တဿ ဝါ အကပ္ပိယဝစနေန ရောပါပေန္တဿ ဝါ ပါစိတ္တိယံ။ အယံ ပန နယော မဟာအဋ္ဌကထာယံ န သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တော၊ မဟာပစ္စရိယံ ဝိဘတ္တောတိ။

သိဉ္စနသိဉ္စာပနေ ပန အကပ္ပိယဥဒကေန သဗ္ဗတ္ထ ပါစိတ္တိယံ၊ ကုလဒူသနပရိဘောဂတ္ထာယ ဒုက္ကဋမ္ပိ။ ကပ္ပိယေန တေသံယေဝ ဒွိန္နမတ္ထာယ ဒုက္ကဋံ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ စေတ္ထ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန သိဉ္စာပနေ အနာပတ္တိ။ အာပတ္တိဋ္ဌာနေ ပန ဓာရာဝစ္ဆေဒဝသေန ပယောဂဗဟုလတာယ အာပတ္တိဗဟုလတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကုလဒူသနတ္ထာယ ဩစိနနေ ပုပ္ဖဂဏနာယ ဒုက္ကဋပါစိတ္တိယာနိ အညတ္ထ ပါစိတ္တိယာနေဝ။ ဗဟူနိ ပန ပုပ္ဖာနိ ဧကပယောဂေန ဩစိနန္တော ပယောဂဝသေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဩစိနာပနေ ကုလဒူသနတ္ထာယ ¶ သကိံ အာဏတ္တော ဗဟုမ္ပိ ဩစိနတိ၊ ဧကမေဝ သပါစိတ္တိယဒုက္ကဋံ၊ အညတြ ပါစိတ္တိယမေဝ။

ဂန္ထနာဒီသု သဗ္ဗာပိ ဆ ပုပ္ဖဝိကတိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဂန္ထိမံ၊ ဂေါပ္ဖိမံ၊ ဝေဓိမံ၊ ဝေဌိမံ၊ ပူရိမံ၊ ဝါယိမန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ဂန္ထိမံ’’ နာမ သဒဏ္ဍကေသု ဝါ ဥပ္ပလပဒုမာဒီသု အညေသု ဝါ ဒီဃဝဏ္ဋေသု ပုပ္ဖေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒဏ္ဍကေန ဒဏ္ဍကံ ဝဏ္ဋေန ဝါ ဝဏ္ဋံ ဂန္ထေတွာ ကတမေဝ ဟိ ဂန္ထိမံ။ တံ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ကာတုမ္ပိ အကပ္ပိယဝစနေန ကာရာပေတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဇာန၊ ဧဝံ ကတေ သောဘေယျ၊ ယထာ ဧတာနိ ပုပ္ဖာနိ န ဝိကိရိယန္တိ တထာ ကရောဟီတိအာဒိနာ ပန ကပ္ပိယဝစနေန ကာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘ဂေါပ္ဖိမံ’’ နာမ သုတ္တေန ဝါ ဝါကာဒီဟိ ဝါ ဝဿိကပုပ္ဖာဒီနံ ဧကတောဝဏ္ဋိကဥဘတောဝဏ္ဋိကမာလာဝသေန ဂေါပ္ဖနံ၊ ဝါကံ ဝါ ရဇ္ဇုံ ဝါ ဒိဂုဏံ ကတွာ တတ္ထ အဝဏ္ဋကာနိ ¶ နီပပုပ္ဖာဒီနိ ပဝေသေတွာ ပဋိပါဋိယာ ဗန္ဓန္တိ၊ ဧတမ္ပိ ဂေါပ္ဖိမမေဝ။ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘ဝေဓိမံ’’ နာမ သဝဏ္ဋကာနိ ဝဿိကပုပ္ဖာဒီနိ ဝဏ္ဋေသု၊ အဝဏ္ဋကာနိ ဝါ ဝကုလပုပ္ဖာဒီနိ အန္တောဆိဒ္ဒေ သူစိတာလဟီရာဒီဟိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ အာဝုနန္တိ၊ ဧတံ ဝေဓိမံ နာမ၊ တမ္ပိ ပုရိမနယေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ ပန ကဒလိက္ခန္ဓမှိ ကဏ္ဋကေ ဝါ ¶ တာလဟီရာဒီနိ ဝါ ပဝေသေတွာ တတ္ထ ပုပ္ဖာနိ ဝိဇ္ဈိတွာ ဌပေန္တိ၊ ကေစိ ကဏ္ဋကသာခါသု၊ ကေစိ ပုပ္ဖစ္ဆတ္တပုပ္ဖကူဋာဂါရကရဏတ္ထံ ဆတ္တေ စ ဘိတ္တိယဉ္စ ပဝေသေတွာ ဌပိတကဏ္ဋကေသု၊ ကေစိ ဓမ္မာသနဝိတာနေ ဗဒ္ဓကဏ္ဋကေသု၊ ကေစိ ကဏိကာရပုပ္ဖာဒီနိ သလာကာဟိ ဝိဇ္ဈန္တိ၊ ဆတ္တာဓိဆတ္တံ ဝိယ စ ကရောန္တိ၊ တံ အတိဩဠာရိကမေဝ ¶ ။ ပုပ္ဖဝိဇ္ဈနတ္ထံ ပန ဓမ္မာသနဝိတာနေ ကဏ္ဋကမ္ပိ ဗန္ဓိတုံ ကဏ္ဋကာဒီဟိ ဝါ ဧကပုပ္ဖမ္ပိ ဝိဇ္ဈိတုံ ပုပ္ဖေယေဝ ဝါ ပုပ္ဖံ ပဝေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဇာလဝိတာနဝေဒိက-နာဂဒန္တက ပုပ္ဖပဋိစ္ဆကတာလပဏ္ဏဂုဠကာဒီနံ ပန ဆိဒ္ဒေသု အသောကပိဏ္ဍိယာ ဝါ အန္တရေသု ပုပ္ဖာနိ ပဝေသေတုံ န ဒေါသော။ ဧတံ ဝေဓိမံ နာမ န ဟောတိ။ ဓမ္မရဇ္ဇုယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘ဝေဌိမံ’’ နာမ ပုပ္ဖဒါမပုပ္ဖဟတ္ထကေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစိ ဟိ မတ္ထကဒါမံ ကရောန္တာ ဟေဋ္ဌာ ဃဋကာကာရံ ဒဿေတုံ ပုပ္ဖေဟိ ဝေဌေန္တိ၊ ကေစိ အဋ္ဌဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဒသ ဝါ ဥပ္ပလပုပ္ဖာဒီနိ သုတ္တေန ဝါ ဝါကေန ဝါ ဒဏ္ဍကေသု ဗန္ဓိတွာ ဥပ္ပလဟတ္ထကေ ဝါ ပဒုမဟတ္ထကေ ဝါ ကရောန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ သာမဏေရေဟိ ဥပ္ပာဋေတွာ ထလေ ဌပိတဥပ္ပလာဒီနိ ကာသာဝေန ဘဏ္ဍိကမ္ပိ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေသံယေဝ ပန ဝါကေန ဝါ ဒဏ္ဍကေန ဝါ ဗန္ဓိတုံ အံသဘဏ္ဍိကံ ဝါ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အံသဘဏ္ဍိကာ နာမ ခန္ဓေ ဌပိတကာသာဝဿ ဥဘော အန္တေ အာဟရိတွာ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ တသ္မိံ ပသိဗ္ဗကေ ဝိယ ပုပ္ဖာနိ ပက္ခိပန္တိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အံသဘဏ္ဍိကာ၊ ဧတံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဏ္ဍကေဟိ ပဒုမိနိပဏ္ဏံ ဝိဇ္ဈိတွာ ဥပ္ပလာဒီနိ ပဏ္ဏေန ဝေဌေတွာ ဂဏှန္တိ၊ တတြာပိ ပုပ္ဖာနံ ဥပရိ ပဒုမိနိပဏ္ဏမေဝ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌာ ဒဏ္ဍကံ ပန ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘ပူရိမံ’’ နာမ မာလာဂုဏေ စ ပုပ္ဖပဋေ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယော ဟိ မာလာဂုဏေန စေတိယံ ဝါ ဗောဓိံ ဝါ ဝေဒိကံ ဝါ ပရိက္ခိပန္တော ပုန အာနေတွာ ပူရိမဌာနံ အတိက္ကာမေတိ၊ ဧတ္တာဝတာပိ ပူရိမံ နာမ ဟောတိ။ ကော ပန ဝါဒေါ အနေကက္ခတ္တုံ ပရိက္ခိပန္တဿ၊ နာဂဒန္တ-ကန္တရေဟိ ပဝေသေတွာ ဟရန္တော ဩလမ္ဗကံ ကတွာ ပုန နာဂဒန္တကံ ပရိက္ခိပတိ၊ ဧတမ္ပိ ပူရိမံ နာမ။ နာဂဒန္တကေ ပန ပုပ္ဖဝလယံ ပဝေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မာလာဂုဏေဟိ ပုပ္ဖပဋံ ကရောန္တိ။ တတြာပိ ဧကမေဝ မာလာဂုဏံ ¶ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုန ပစ္စာဟရတော ပူရိမမေဝ ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ မာလာဂုဏေဟိ ပန ဗဟူဟိပိ ကတံ ပုပ္ဖဒါမံ လဘိတွာ အာသနမတ္ထကာဒီသု ¶ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အတိဒီဃံ ပန မာလာဂုဏံ ¶ ဧကဝါရံ ဟရိတွာ ဝါ ပရိက္ခိပိတွာ ဝါ ပုန အညဿ ဘိက္ခုနော ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနာပိ တထေဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘ဝါယိမံ’’ နာမ ပုပ္ဖဇာလပုပ္ဖပဋပုပ္ဖရူပေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ စေတိယေသု ပုပ္ဖဇာလံ ကရောန္တဿ ဧကမေကမှိ ဇာလစ္ဆိဒ္ဒေ ဒုက္ကဋံ။ ဘိတ္တိစ္ဆတ္တဗောဓိတ္ထမ္ဘာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပုပ္ဖပဋံ ပန ပရေဟိ ပူရိတမ္ပိ ဝါယိတုံ န လဗ္ဘတိ။ ဂေါပ္ဖိမပုပ္ဖေဟေဝ ဟတ္ထိအဿာဒိရူပကာနိ ကရောန္တိ၊ တာနိပိ ဝါယိမဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌန္တိ။ ပုရိမနယေနေဝ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။ အညေဟိ ကတပရိစ္ဆေဒေ ပန ပုပ္ဖာနိ ဌပေန္တေန ဟတ္ထိအဿာဒိရူပကမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကလမ္ဗကေန အဍ္ဎစန္ဒကေန စ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌပုပ္ဖဝိကတိယော ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ကလမ္ဗကောတိ အဍ္ဎစန္ဒကန္တရေ ဃဋိကဒါမဩလမ္ဗကော ဝုတ္တော။ ‘‘အဍ္ဎစန္ဒကော’’တိ အဍ္ဎစန္ဒာကာရေန မာလာဂုဏပရိက္ခေပေါ။ တဒုဘယမ္ပိ ပူရိမေယေဝ ပဝိဋ္ဌံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ဒွေ တယော မာလာဂုဏေ ဧကတော ကတွာ ပုပ္ဖဒါမကရဏမ္ပိ ဝါယိမံယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ ဣဓ ပူရိမဋ္ဌာနေယေဝ ပဝိဋ္ဌံ၊ န ကေဝလဉ္စ ပုပ္ဖဂုဠဒါမမေဝ ပိဋ္ဌမယဒါမမ္ပိ ဂေဏ္ဍုကပုပ္ဖဒါမမ္ပိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ၊ ခရပတ္တဒါမမ္ပိ သိက္ခာပဒဿ သာဓာရဏတ္တာ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ နေဝ ကာတုံ န ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပူဇာနိမိတ္တံ ပန ကပ္ပိယဝစနံ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိယာယဩဘာသနိမိတ္တကမ္မာနိ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ။

တုဝဋ္ဋေန္တီတိ နိပဇ္ဇန္တိ။ လာသေန္တီတိ ပီတိယာ ဥပ္ပိလဝမာနာ ဝိယ ဥဋ္ဌဟိတွာ လာသိယနာဋကံ နာဋေန္တိ၊ ရေစကံ ဒေန္တိ။ နစ္စန္တိယာပိ နစ္စန္တီတိ ယဒါ နာဋကိတ္ထီ နစ္စတိ၊ တဒါ တေပိ တဿာ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဂစ္ဆန္တာ နစ္စန္တိ။ နစ္စန္တိယာပိ ဂါယန္တီတိ ယဒါ သာ နစ္စတိ၊ တဒါ နစ္စာနုရူပံ ဂါယန္တိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အဋ္ဌပဒေပိ ကီဠန္တီတိ အဋ္ဌပဒဖလကေ ဇူတံ ကီဠန္တိ။ တထာ ဒသပဒေ၊ အာကာသေပီတိ အဋ္ဌပဒဒသပဒေသု ¶ ဝိယ အာကာသေယေဝ ကီဠန္တိ။ ပရိဟာရပထေပီတိ ဘူမိယံ နာနာပထမဏ္ဍလံ ကတွာ တတ္ထ ပရိဟရိတဗ္ဗပထံ ပရိဟရန္တာ ကီဠန္တိ။ သန္တိကာယပိ ကီဠန္တီတိ သန္တိကကီဠာယ ကီဠန္တိ၊ ဧကဇ္ဈံ ဌပိတာ သာရိယော ဝါ ပါသာဏသက္ခရာယော ဝါ အစာလေန္တာ နခေနေဝ အပနေန္တိ စ ဥပနေန္တိ စ၊ သစေ တတ္ထ ကာစိ စလတိ၊ ပရာဇယော ဟောတိ။ ခလိကာယာတိ ဇူတဖလကေ ပါသကကီဠာယ ကီဠန္တိ။ ဃဋိကာယာတိ ဃဋိကာ ဝုစ္စတိ ဒဏ္ဍကကီဠာ၊ တာယ ကီဠန္တိ။ ဒီဃဒဏ္ဍကေန ရဿဒဏ္ဍကံ ပဟရန္တာ ဝိစရန္တိ။

သလာကဟတ္ထေနာတိ ¶ ¶ လာခါယ ဝါ မဉ္ဇဋ္ဌိယာ ဝါ ပိဋ္ဌဥဒကေ ဝါ သလာကဟတ္ထံ တေမေတွာ ‘‘ကိံ ဟောတူ’’တိ ဘူမိယံ ဝါ ဘိတ္တိယံ ဝါ တံ ပဟရိတွာ ဟတ္ထိအဿာဒီရူပါနိ ဒဿေန္တာ ကီဠန္တိ။ အက္ခေနာတိ ဂုဠေန။ ပင်္ဂစီရေနာတိ ပင်္ဂစီရံ ဝုစ္စတိ ပဏ္ဏနာဠိကာ၊ တံ ဓမန္တာ ကီဠန္တိ။ ဝင်္ကကေနာတိ ဂါမဒါရကာနံ ကီဠနကေန ခုဒ္ဒကနင်္ဂလေန။ မောက္ခစိကာယာတိ မောက္ခစိကာ ဝုစ္စတိ သမ္ပရိဝတ္တကကီဠာ၊ အာကာသေ ဝါ ဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ၊ ဘူမိယံ ဝါ သီသံ ဌပေတွာ ဟေဋ္ဌုပရိယဘာဝေန ပရိဝတ္တန္တာ ကီဠန္တီတိ အတ္ထော။ စိင်္ဂုလကေနာတိ စိင်္ဂုလကံ ဝုစ္စတိ တာလပဏ္ဏာဒီဟိ ကတံ ဝါတပ္ပဟာရေန ပရိဗ္ဘမနစက္ကံ၊ တေန ကီဠန္တိ။ ပတ္တာဠှကေနာတိ ပတ္တာဠှကံ ဝုစ္စတိ ပဏ္ဏနာဠိ၊ တာယ ဝါလိကာဒီနိ မိနန္တာ ကီဠန္တိ။ ရထကေနာတိ ခုဒ္ဒကရထေန။ ဓနုကေနာတိ ခုဒ္ဒကဓနုနာ။

အက္ခရိကာယာတိ အက္ခရိကာ ဝုစ္စတိ အာကာသေ ဝါ ပိဋ္ဌိယံ ဝါ အက္ခရဇာနနကီဠာ၊ တာယ ကီဠန္တိ။ မနေသိကာယာတိ မနေသိကာ ဝုစ္စတိ မနသာ စိန္တိတဇာနနကီဠာ၊ တာယ ကီဠန္တိ။ ယထာဝဇ္ဇေနာတိ ယထာဝဇ္ဇံ ဝုစ္စတိ ကာဏကုဏိကခဉ္ဇာဒီနံ ယံ ယံ ဝဇ္ဇံ တံ တံ ပယောဇေတွာ ဒဿနကီဠာ တာယ ကီဠန္တိ၊ ဝေလမ္ဘကာ ဝိယ။ ဟတ္ထိသ္မိမ္ပိ သိက္ခန္တီတိ ဟတ္ထိနိမိတ္တံ ယံ သိပ္ပံ သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ တံ သိက္ခန္တိ။ ဧသေဝ နယော အဿာဒီသု။ ဓာဝန္တိပီတိ ပရမ္မုခါ ဂစ္ဆန္တာ ဓာဝန္တိ။ အာဓာဝန္တိပီတိ ယတ္တကံ ဓာဝန္တိ၊ တတ္တကမေဝ ¶ အဘိမုခါ ပုန အာဂစ္ဆန္တာ အာဓာဝန္တိ။ နိဗ္ဗုဇ္ဈန္တီတိ မလ္လယုဒ္ဓံ ကရောန္တိ။ နလာဋိကမ္ပိ ဒေန္တီတိ ‘‘သာဓု၊ သာဓု၊ ဘဂိနီ’’တိ အတ္တနော နလာဋေ အင်္ဂုလိံ ဌပေတွာ တဿာ နလာဋေ ဌပေန္တိ။ ဝိဝိဓမ္ပိ အနာစာရံ အာစရန္တီတိ အညမ္ပိ ပါဠိယံ အနာဂတံ မုခဍိဏ္ဍိမာဒိဝိဝိဓံ အနာစာရံ အာစရန္တိ။

၄၃၂။ ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒါဝဟေန၊ သာရုပ္ပေန သမဏာနုစ္ဆဝိကေန။ အဘိက္ကန္တေနာတိ ဂမနေန။ ပဋိက္ကန္တေနာတိ နိဝတ္တနေန။ အာလောကိတေနာတိ ပုရတော ဒဿနေန။ ဝိလောကိတေနာတိ ဣတော စိတော စ ဒဿနေန။ သမိဉ္ဇိတေနာတိ ပဗ္ဗသင်္ကောစနေန။ ပသာရိတေနာတိ တေသံယေဝ ပသာရဏေန။ သဗ္ဗတ္ထ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ သတိသမ္ပဇညေဟိ အဘိသင်္ခတတ္တာ ပါသာဒိက အဘိက္ကန္တ-ပဋိက္ကန္တ-အာလောကိတ-ဝိလောကိတ-သမိဉ္ဇိတ-ပသာရိတော ဟုတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩက္ခိတ္တစက္ခူတိ ဟေဋ္ဌာ-ခိတ္တစက္ခု ¶ ။ ဣရိယာပထသမ္ပန္နောတိ တာယ ပါသာဒိကအဘိက္ကန္တာဒိတာယ သမ္ပန္နဣရိယာပထော။

ကွာယန္တိ ကော အယံ။ အဗလဗလော ဝိယာတိ အဗလော ကိရ ဗောန္ဒော ဝုစ္စတိ၊ အတိသယတ္ထေ စ ဣဒံ အာမေဍိတံ၊ တသ္မာ အတိဗောန္ဒော ဝိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မန္ဒမန္ဒောတိ အဘိက္ကန္တာဒီနံ အနုဒ္ဓတတာယ ¶ အတိမန္ဒော။ အတိသဏှောတိ ဧဝံ ဂုဏမေဝ ဒေါသတော ဒဿေန္တိ။ ဘာကုဋိကဘာကုဋိကော ဝိယာတိ ဩက္ခိတ္တစက္ခုတာယ ဘကုဋိံ ကတွာ သင်္ကုဋိတမုခေါ ကုပိတော ဝိယ ဝိစရတီတိ မညမာနာ ဝဒန္တိ။ သဏှာတိ နိပုဏာ၊ ‘‘အမ္မ တာတ ဘဂိနီ’’တိ ဧဝံ ဥပါသကဇနံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဥပနေတုံ ဆေကာ၊ န ယထာ အယံ၊ ဧဝံ အဗလဗလော ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ သခိလာတိ သာခလျေန ယုတ္တာ။ သုခသမ္ဘာသာတိ ဣဒံ ပုရိမဿ ကာရဏဝစနံ။ ယေသဉှိ သုခသမ္ဘာသာ သမ္မောဒနီယကထာ နေလာ ဟောတိ ကဏ္ဏသုခါ၊ တေ သခိလာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေနာဟံသု – ‘‘သခိလာ သုခသမ္ဘာသာ’’တိ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – အမှာကံ အယျာ ဥပါသကေ ဒိသွာ မဓုရံ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ကထေန္တိ၊ တသ္မာ သခိလာ သုခသမ္ဘာသာ၊ န ယထာ အယံ၊ ဧဝံ မန္ဒမန္ဒာ ဝိယာတိ။ မိဟိတပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ မိဟိတံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဧတေသံ ဝစနဿာတိ မိဟိတပုဗ္ဗင်္ဂမာ၊ ပဌမံ သိတံ ကတွာ ပစ္ဆာ ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ဧဟိသွာဂတဝါဒိနောတိ ဥပါသကံ ဒိသွာ ‘‘ဧဟိ သွာဂတံ ¶ တဝါ’’တိ ဧဝံဝါဒိနော၊ န ယထာ အယံ၊ ဧဝံ သင်္ကုဋိတမုခတာယ ဘာကုဋိကဘာကုဋိကာ ဝိယ ဧဝံ မိဟိတပုဗ္ဗင်္ဂမာဒိတာယ အဘာကုဋိကဘာဝံ အတ္ထတော ဒဿေတွာ ပုန သရူပေနပိ ဒဿေန္တော အာဟံသု – ‘‘အဘာကုဋိကာ ဥတ္တာနမုခါ ပုဗ္ဗဘာသိနော’’တိ။ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝါ တိဏ္ဏမ္ပိ အာကာရာနံ အဘာဝဒဿနမေတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ဧတ္ထ ဟိ ‘‘အဘာကုဋိကာ’’တိ ဣမိနာ ဘာကုဋိကဘာကုဋိကာကာရဿ အဘာဝေါ ဒဿိတော။ ‘‘ဥတ္တာနမုခါ’’တိ ဣမိနာ မန္ဒမန္ဒာကာရဿ၊ ယေ ဟိ စက္ခူနိ ဥမ္မိလေတွာ အာလောကနေန ဥတ္တာနမုခါ ဟောန္တိ၊ န တေ မန္ဒမန္ဒာ။ ပုဗ္ဗဘာသိနောတိ ဣမိနာ အဗလဗလာကာရဿ အဘာဝေါ ဒဿိတော၊ ယေ ဟိ အာဘာသနကုသလတာယ ‘‘အမ္မ တာတာ’’တိ ပဌမတရံ အာဘာသန္တိ၊ န တေ အဗလဗလာတိ။

ဧဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဃရံ ဂမိဿာမာတိ သော ကိရ ဥပါသကော ‘‘န ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပိဏ္ဍော လဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တုမှာကံ ဘိက္ခူဟိယေဝ ဧတံ ကတံ ¶ ၊ သကလမ္ပိ ဂါမံ ဝိစရန္တာ န လစ္ဆထာ’’တိ ဝတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒါတုကာမော ‘‘ဧဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဃရံ ဂမိဿာမာ’’တိ အာဟ။ ကိံ ပနာယံ ပယုတ္တဝါစာ ဟောတိ၊ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ပုစ္ဆိတပဉှော နာမာယံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ဣဒါနိ စေပိ ပုဗ္ဗဏှေ ဝါ သာယနှေ ဝါ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌံ ဘိက္ခုံ ကောစိ ပုစ္ဆေယျ – ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ စရထာ’’တိ? ယေနတ္ထေန စရတိ၊ တံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘လဒ္ဓံ န လဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တေ သစေ န လဒ္ဓံ၊ ‘‘န လဒ္ဓ’’န္တိ ဝတွာ ယံ သော ဒေတိ၊ တံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဒုဋ္ဌောတိ န ပသာဒါဒီနံ ဝိနာသေန ဒုဋ္ဌော၊ ပုဂ္ဂလဝသေန ဒုဋ္ဌော။ ဒါနပထာနီတိ ဒါနာနိယေဝ ဝုစ္စန္တိ။ အထ ဝါ ဒါနပထာနီတိ ဒါနနိဗဒ္ဓါနိ ဒါနဝတ္တာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပစ္ဆိန္နာနီတိ ဒါယကေဟိ ¶ ဥပစ္ဆိန္နာနိ၊ န တေ တာနိ ဧတရဟိ ဒေန္တိ။ ရိဉ္စန္တီတိ ဝိသုံ ဟောန္တိ နာနာ ဟောန္တိ၊ ပက္ကမန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဏ္ဌဟေယျာတိ သမ္မာ တိဋ္ဌေယျ၊ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ပတိဋ္ဌာ ဘဝေယျ။

ဧဝမာဝုသောတိ ခေါ သော ဘိက္ခု သဒ္ဓဿ ပသန္နဿ ဥပါသကဿ သာသနံ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ဧဝရူပံ ကိရ သာသနံ ကပ္ပိယံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ‘‘မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ ဝန္ဒထာ’’တိ ဝါ ‘‘စေတိယံ ပဋိမံ ဗောဓိံ သင်္ဃတ္ထေရံ ဝန္ဒထာ’’တိ ဝါ ‘‘စေတိယေ ဂန္ဓပူဇံ ကရောထ၊ ပုပ္ဖပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဝါ ‘‘ဘိက္ခူ သန္နိပါတေထ၊ ဒါနံ ဒဿာမ ¶ ၊ ဓမ္မံ သောဿာမာတိ ဝါ ဤဒိသေသု သာသနေသု ကုက္ကုစ္စံ န ကာတဗ္ဗံ။ ကပ္ပိယသာသနာနိ ဧတာနိ န ဂိဟီနံ ဂိဟိကမ္မပဋိသံယုတ္တာနီတိ။ ကုတော စ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ အာဂစ္ဆသီတိ နိသိန္နော သော ဘိက္ခု န အာဂစ္ဆတိ အတ္ထတော ပန အာဂတော ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ဝတ္တမာနသမီပေ ဝတ္တမာနဝစနံ လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ န ဒေါသော။ ပရိယောသာနေ ‘‘တတော အဟံ ဘဂဝါ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဝစနေ ဧသေဝ နယော။

၄၃၃။ ပဌမံ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ ဘိက္ခူ စောဒေတဗ္ဗာတိ ‘‘မယံ တုမှေ ဝတ္တုကာမာ’’တိ ဩကာသံ ကာရေတွာ ဝတ္ထုနာ စ အာပတ္တိယာ စ စောဒေတဗ္ဗာ။ စောဒေတွာ ယံ န သရန္တိ၊ တံ သာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဝတ္ထုဉ္စ အာပတ္တိဉ္စ ပဋိဇာနန္တိ၊ အာပတ္တိမေဝ ဝါ ပဋိဇာနန္တိ၊ န ဝတ္ထုံ၊ အာပတ္တိံ ရောပေတဗ္ဗာ။ အထ ဝတ္ထုမေဝ ပဋိဇာနန္တိ၊ နာပတ္တိံ၊ ဧဝမ္ပိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အယံ နာမ အာပတ္တီ’’တိ ရောပေတဗ္ဗာ ဧဝ။ ယဒိ နေဝ ဝတ္ထုံ၊ နာပတ္တိံ ပဋိဇာနန္တိ၊ အာပတ္တိံ န ရောပေတဗ္ဗာ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။ ယထာပဋိညာယ ပန အာပတ္တိံ ¶ ရောပေတွာ၊ ဧဝံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ’’တိအာဒိမာဟ၊ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဧဝံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကတေန ဘိက္ခုနာ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တေန ယသ္မိံ ဂါမေ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝါ တသ္မိံ ဂါမေ ဝါ န ဝသိတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တေန သာမန္တဂါမေပိ ပိဏ္ဍာယ န စရိတဗ္ဗံ။ သာမန္တဝိဟာရေပိ ဝသန္တေန တသ္မိံ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ န စရိတဗ္ဗံ။ ဥပတိဿတ္ထေရော ပန ‘‘ဘန္တေ နဂရံ နာမ မဟန္တံ ဒွါဒသယောဇနိကမ္ပိ ဟောတီ’’တိ အန္တေဝါသိကေဟိ ဝုတ္တော ‘‘ယဿာ ဝီထိယာ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ တတ္ထေဝ ဝါရိတ’’န္တိ အာဟ။ တတော ‘‘ဝီထိပိ မဟတီ နဂရပ္ပမာဏာဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘ယဿာ ဃရပဋိပါဋိယာ’’တိ အာဟ၊ ‘‘ဃရပဋိပါဋီပိ ဝီထိပ္ပမာဏာဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တော ဣတော စိတော စ သတ္တ ဃရာနိ ဝါရိတာနီ’’တိ အာဟ။ တံ ပန သဗ္ဗံ ထေရဿ မနောရထမတ္တမေဝ။ သစေပိ ဝိဟာရော တိယောဇနပရမော ဟောတိ ဒွါဒသယောဇနပရမဉ္စ နဂရံ၊ နေဝ ဝိဟာရေ ဝသိတုံ လဗ္ဘတိ၊ န နဂရေ စရိတုန္တိ။

၄၃၅။ တေ ¶ ¶ သင်္ဃေန ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကတာတိ ကထံ သင်္ဃော တေသံ ကမ္မံ အကာသိ? န ဂန္တွာဝ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အကာသိ၊ အထ ခေါ ကုလေဟိ နိမန္တေတွာ သင်္ဃဘတ္တေသု ကယိရမာနေသု တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ထေရာ သမဏပဋိပဒံ ကထေတွာ ‘‘အယံ သမဏော၊ အယံ အဿမဏော’’တိ မနုဿေ သညာပေတွာ ဧကံ ဒွေ ဘိက္ခူ သီမံ ပဝေ သေတွာ ဧတေနေဝုပါယေန သဗ္ဗေသံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ အကံသူတိ။ ဧဝံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကတဿ စ အဋ္ဌာရသ ဝတ္တာနိ ပူရေတွာ ယာစန္တဿ ကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗံ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကမ္မေနာပိ စ တေန ယေသု ကုလေသု ပုဗ္ဗေ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ၊ တတော ပစ္စယာ န ဂဟေတဗ္ဗာ၊ အာသဝက္ခယပ္ပတ္တေနာပိ န ဂဟေတဗ္ဗာ၊ အကပ္ပိယာဝ ဟောန္တိ။ ‘‘ကသ္မာ န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတေန ‘‘ပုဗ္ဗေ ဧဝံ ကတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ သစေ ဝဒန္တိ ‘‘န မယံ တေန ကာရဏေန ဒေမ ဣဒါနိ သီလဝန္တတာယ ဒေမာ’’တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ပကတိယာ ဒါနဋ္ဌာနေယေဝ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ ဟောတိ။ တတော ပကတိဒါနမေဝ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒေန္တိ၊ တံ န ဝဋ္ဋတိ။

န သမ္မာ ဝတ္တန္တီတိ တေ ပန အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ အဋ္ဌာရသသု ဝတ္တေသု သမ္မာ န ဝတ္တန္တိ။ န လောမံ ပါတေန္တီတိ အနုလောမပဋိပဒံ အပ္ပဋိပဇ္ဇနတာယ န ပန္နလောမာ ဟောန္တိ။ န နေတ္ထာရံ ဝတ္တန္တီတိ အတ္တနော နိတ္ထရဏမဂ္ဂံ န ပဋိပဇ္ဇန္တိ ¶ ။ န ဘိက္ခူ ခမာပေန္တီတိ ‘‘ဒုက္ကဋံ၊ ဘန္တေ၊ အမှေဟိ၊ န ပုန ဧဝံ ကရိဿာမ၊ ခမထ အမှာက’’န္တိ ဧဝံ ဘိက္ခူနံ ခမာပနံ န ကရောန္တိ။ အက္ကောသန္တီတိ ကာရကသင်္ဃံ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တိ။ ပရိဘာသန္တီတိ ဘယံ နေသံ ဒဿေန္တိ။ ဆန္ဒဂါမိတာ…ပေ… ဘယဂါမိတာ ပါပေန္တီတိ ဧတေ ဆန္ဒဂါမိနော စ…ပေ… ဘယဂါမိနော စာတိ ဧဝံ ဆန္ဒဂါမိတာယပိ…ပေ… ဘယဂါမိတာယပိ ပါပေန္တိ၊ ယောဇေန္တီတိ အတ္ထော။ ပက္ကမန္တီတိ တေသံ ပရိဝါရေသု ပဉ္စသု သမဏသတေသု ဧကစ္စေ ဒိသာ ပက္ကမန္တိ။ ဝိဗ္ဘမန္တီတိ ဧကစ္စေ ဂိဟီ ဟောန္တိ။ ကထဉှိ နာမ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ ဒွိန္နံ ပမောက္ခာနံ ဝသေန သဗ္ဗေပိ ‘‘အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ’’တိ ¶ ဝုတ္တာ။

၄၃၆-၇။ ဂါမံ ဝါတိ ဧတ္ထ နဂရမ္ပိ ဂါမဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတံ။ တေနဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဂါမောပိ နိဂမောပိ နဂရမ္ပိ ဂါမော စေဝ နိဂမော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အပါကာရပရိက္ခေပေါ သအာပဏော နိဂမောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကုလာနိ ဒူသေတီတိ ကုလဒူသကော။ ဒူသေန္တော စ န အသုစိကဒ္ဒမာဒီဟိ ဒူသေတိ၊ အထ ခေါ အတ္တနော ဒုပ္ပဋိပတ္တိယာ တေသံ ပသာဒံ ဝိနာသေတိ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ပုပ္ဖေန ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော ဟရိတွာ ဝါ ဟရာပေတွာ ဝါ ပက္ကောသိတွာ ဝါ ပက္ကောသာပေတွာ ဝါ သယံ ဝါ ဥပဂတာနံ ¶ ယံကိဉ္စိ အတ္တနော သန္တကံ ပုပ္ဖံ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ပရသန္တကံ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ ထေယျစိတ္တေန ဒေတိ၊ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဧသေဝ နယော သင်္ဃိကေပိ။ အယံ ပန ဝိသေသော၊ သေနာသနတ္ထာယ နိယာမိတံ ဣဿရဝတာယ ဒဒတော ထုလ္လစ္စယံ။

ပုပ္ဖံ နာမ ကဿ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကဿ န ဝဋ္ဋတီတိ? မာတာပိတူန္နံ တာဝ ဟရိတွာပိ ဟရာပေတွာပိ ပက္ကောသိတွာပိ ပက္ကောသာပေတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သေသဉာတကာနံ ပက္ကောသာပေတွာဝ။ တဉ္စ ခေါ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ၊ မဏ္ဍနတ္ထာယ ပန သိဝလိင်္ဂါဒိပူဇနတ္ထာယ ဝါ ကဿစိပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ မာတာပိတူနဉ္စ ဟရာပေန္တေန ဉာတိသာမဏေရေဟေဝ ဟရာပေတဗ္ဗံ။ ဣတရေ ပန ယဒိ သယမေဝ ဣစ္ဆန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သမ္မတေန ပုပ္ဖဘာဇကေန ဘာဇနကာလေ သမ္ပတ္တာနံ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎဘာဂံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုန္ဒိယံ သမ္ပတ္တဂိဟီနံ ဥပဍ္ဎဘာဂံ။ မဟာပစ္စရိယံ ‘‘စူဠကံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အသမ္မတေန အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။

အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု ¶ သဂါရဝါ သာမဏေရာ ဗဟူနိ ပုပ္ဖာနိ အာဟရိတွာ ရာသိံ ကတွာ ဌပေန္တိ၊ ထေရာ ပါတောဝ သမ္ပတ္တာနံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဥပါသကာနံ ဝါ ‘‘တွံ ဣဒံ ဂဏှ၊ တွံ ဣဒံ ဂဏှာ’’တိ ဒေန္တိ၊ ပုပ္ဖဒါနံ နာမ န ဟောတိ။ ‘‘စေတိယံ ပူဇေဿာမာ’’တိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တာပိ ပူဇံ ကရောန္တာပိ တတ္ထ တတ္ထ သမ္ပတ္တာနံ စေတိယပူဇနတ္ထာယ ဒေန္တိ၊ ဧတမ္ပိ ပုပ္ဖဒါနံ နာမ န ဟောတိ။ ဥပါသကေ အက္ကပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇေန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဝိဟာရေ ကဏိကာရပုပ္ဖာဒီနိ အတ္ထိ၊ ဥပါသကာ တာနိ ဂဟေတွာ ပူဇေထာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ ¶ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခူ ပုပ္ဖပူဇံ ကတွာ ဒိဝါတရံ ဂါမံ ပဝိဋ္ဌေ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အတိဒိဝါ ပဝိဋ္ဌတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ၊ ‘‘ဝိဟာရေ ဗဟူနိ ပုပ္ဖာနိ ပူဇံ အကရိမှာ’’တိ ဝဒန္တိ။ မနုဿာ ‘‘ဗဟူနိ ကိရ ဝိဟာရေ ပုပ္ဖာနီ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပဟူတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပုပ္ဖပူဇဉ္စ ကရောန္တိ၊ ဒါနဉ္စ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ မနုဿာ ‘‘မယံ၊ ဘန္တေ၊ အသုကဒိဝသံ နာမ ပူဇေဿာမာ’’တိ ပုပ္ဖဝါရံ ယာစိတွာ အနုညာတဒိဝသေ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သာမဏေရေဟိ စ ပဂေဝ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနိတွာ ဌပိတာနိ ဟောန္တိ၊ တေ ရုက္ခေသု ပုပ္ဖာနိ အပဿန္တာ ‘‘ကုဟိံ၊ ဘန္တေ၊ ပုပ္ဖာနီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ သာမဏေရေဟိ ဩစိနိတွာ ဌပိတာနိ တုမှေ ပန ပူဇေတွာ ဂစ္ဆထ၊ သင်္ဃော အညံ ဒိဝသံ ပူဇေဿတီတိ။ တေ ပူဇေတွာ ဒါနံ ဒတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကုရုန္ဒိယဉ္စ ‘‘ထေရာ သာမဏေရေဟိ ဒါပေတုံ န လဘန္တိ။ သစေ သယမေဝ တာနိ ပုပ္ဖာနိ တေသံ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ထေရေဟိ ပန ‘သာမဏေရေဟိ ဩစိနိတွာ ဌပိတာနီ’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ပုပ္ဖဝါရံ ယာစိတွာ အနောစိတေသု ပုပ္ဖေသု ယာဂုဘတ္တာဒီနိ အာဒါယ အာဂန္တွာ သာမဏေရေ ‘‘ဩစိနိတွာ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဉာတကသာမဏေရာနံယေဝ ဩစိနိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညာတကေ ဥက္ခိပိတွာ ရုက္ခသာခါယ ¶ ဌပေန္တိ၊ န ဩရောဟိတွာ ပလာယိတဗ္ဗံ၊ ဩစိနိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ကောစိ ဓမ္မကထိကော ‘‘ဗဟူနိ ဥပါသကာ ဝိဟာရေ ပုပ္ဖာနိ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ အာဒါယ ဂန္တွာ ပုပ္ဖပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တဿေဝ န ကပ္ပတီတိ မဟာပစ္စရိယဉ္စ ကုရုန္ဒိယဉ္စ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧတံ အကပ္ပိယံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ။

ဖလမ္ပိ အတ္တနော သန္တကံ ဝုတ္တနယေနေဝ မာတာပိတူနံဉ္စ သေသဉာတကာနဉ္စ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ပန ဒေန္တဿ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္တနော သန္တကေ ပရသန္တကေ သင်္ဃိကေ သေနာသနတ္ထာယ နိယာမိတေ စ ဒုက္ကဋာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အတ္တနော သန္တကံယေဝ ဂိလာနမနုဿာနံ ဝါ သမ္ပတ္တဣဿရာနံ ဝါ ¶ ခီဏပရိဗ္ဗယာနံ ဝါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဖလဒါနံ န ဟောတိ။ ဖလဘာဇကေနာပိ သမ္မတေန သင်္ဃဿ ဖလဘာဇနကာလေ သမ္ပတ္တမနုဿာနံ ဥပဍ္ဎဘာဂံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အသမ္မတေန အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သင်္ဃာရာမေပိ ¶ ဖလပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ရုက္ခပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ကတိကာ ကာတဗ္ဗာ။ တတော ဂိလာနမနုဿာနံ ဝါ အညေသံ ဝါ ဖလံ ယာစန္တာနံ ယထာပရိစ္ဆေဒေန စတ္တာရိ ပဉ္စ ဖလာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ရုက္ခာ ဝါ ဒဿေတဗ္ဗာ ‘‘ဣတော ဂဟေတုံ လဗ္ဘတီ’’တိ။ ‘‘ဣဃ ဖလာနိ သုန္ဒရာနိ၊ ဣတော ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ ပန န ဝတ္တဗ္ဗံ။

စုဏ္ဏေနာတိ ဧတ္ထ အတ္တနော သန္တကံ သိရီသစုဏ္ဏံ ဝါ အညံ ဝါ ကသာဝံ ယံကိဉ္စိ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ပရသန္တကာဒီသုပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဣဓ သင်္ဃဿ ရက္ခိတဂေါပိတာပိ ရုက္ခစ္ဆလ္လိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ မတ္တိကဒန္တကဋ္ဌဝေဠူသုပိ ဂရုဘဏ္ဍူပဂံ ဉတွာ စုဏ္ဏေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဏ္ဏဒါနံ ပန ဧတ္ထ န အာဂတံ၊ တမ္ပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရတောပိ ဂရုဘဏ္ဍဝိနိစ္ဆယေ သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေန ဝဏ္ဏယိဿာမ။

ဝေဇ္ဇိကာယ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝေဇ္ဇကမ္မဝိဓိ တတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဇင်္ဃပေသနိကေနာတိ ဧတ္ထ ဇင်္ဃပေသနိယန္တိ ဂိဟီနံ ဒူတေယျသာသနဟရဏကမ္မံ ဝုစ္စတိ၊ တံ န ကာတဗ္ဗံ။ ဂိဟီနဉှိ သာသနံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ။ တံ ကမ္မံ နိဿာယ လဒ္ဓဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တဿာပိ အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ဒုက္ကဋံ။ ပဌမံ သာသနံ အဂ္ဂဟေတွာပိ ပစ္ဆာ ‘‘အယံ ဒါနိ သော ဂါမော ဟန္ဒ တံ သာသနံ အာရောစေမီ’’တိ မဂ္ဂါ ဩက္ကမန္တဿာပိ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ။ သာသနံ အာရောစေတွာ လဒ္ဓဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတော ပုရိမနယေနေဝ ဒုက္ကဋံ။ သာသနံ အဂ္ဂဟေတွာ အာဂတေန ပန ‘‘ဘန္တေ တသ္မိံ ဂါမေ ဣတ္ထန္နာမဿ ကာ ပဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနေန ကထေတုံ ¶ ဝဋ္ဋတိ၊ ပုစ္ဆိတပဉှေ ဒေါသော နတ္ထိ။ ပဉ္စန္နံ ပန သဟဓမ္မိကာနံ မာတာပိတူနံ ပဏ္ဍုပလာသဿ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ စ သာသနံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂိဟီနဉ္စ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ကပ္ပိယသာသနံ။ ဣဒဉှိ ဇင်္ဃပေသနိယကမ္မံ နာမ န ဟောတိ။ ဣမေဟိ ပန အဋ္ဌဟိ ¶ ကုလဒူသကကမ္မေဟိ ဥပ္ပန္နပစ္စယာ ပဉ္စန္နမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ကပ္ပန္တိ၊ အဘူတာရောစနရူပိယသံဝေါဟာရေဟိ ဥပ္ပန္နပစ္စယသဒိသာဝ ဟောန္တိ။

ပါပါ ¶ သမာစာရာ အဿာတိ ပါပသမာစာရော။ တေ ပန ယသ္မာ မာလာဝစ္ဆရောပနာဒယော ဣဓ အဓိပ္ပေတာ၊ တသ္မာ ‘‘မာလာဝစ္ဆံ ရောပေန္တိပီ’’တိအာဒိနာ နယေနဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ တိရောက္ခာတိ ပရမ္မုခါ။ ကုလာနိ စ တေန ဒုဋ္ဌာနီတိ ဧတ္ထ ပန ယသ္မာ ‘‘ကုလာနီ’’တိ ဝေါဟာရမတ္တမေတံ၊ အတ္ထတော ဟိ မနုဿာ တေန ဒုဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ပုဗ္ဗေ သဒ္ဓါ ဟုတွာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဆန္ဒဂါမိနောတိ ဆန္ဒေန ဂစ္ဆန္တီတိ ဆန္ဒဂါမိနော။ ဧသ နယော သေသေသု။ သမနုဘာသိတဗ္ဗော တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယာတိ ဧတ္ထ ကုလဒူသကကမ္မေန ဒုက္ကဋမေဝ။ ယံ ပန သော သင်္ဃံ ပရိဘဝိတွာ ‘‘ဆန္ဒဂါမိနော’’တိအာဒိမာဟ။ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ သမနုဘာသနကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိပိ ပဌမသင်္ဃဘေဒသဒိသာနေဝါတိ။

ကုလဒူသကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၄၂။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ ခေါ…ပေ… ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ ဧတ္ထ ပဌမံ အာပတ္တိ ဧတေသန္တိ ပဌမာပတ္တိကာ၊ ပဌမံ ဝီတိက္ကမက္ခဏေယေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဣတရေ ပန ယထာ တတိယေ စတုတ္ထေ စ ဒိဝသေ ဟောတီတိ ဇရော ‘‘တတိယကော စတုတ္ထကော’’တိ စ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ယာဝတတိယေ သမနုဘာသနကမ္မေ ဟောန္တီတိ ယာဝတတိယကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယာဝတီဟံ ဇာနံ ပဋိစ္ဆာဒေတီတိ ယတ္တကာနိ အဟာနိ ဇာနန္တော ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ ‘‘အဟံ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော’’တိ သဗြဟ္မစာရီနံ နာရောစေတိ။ တာဝတီဟန္တိ တတ္တကာနိ အဟာနိ။ အကာမာ ပရိဝတ္ထဗ္ဗန္တိ န ကာမေန၊ န ဝသေန၊ အထ ခေါ အကာမေန အဝသေန ပရိဝါသံ သမာဒါယ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ဥတ္တရိ ဆာရတ္တန္တိ ပရိဝါသတော ဥတ္တရိ ဆ ရတ္တိယော။ ဘိက္ခုမာနတ္တာယာတိ ဘိက္ခူနံ မာနနဘာဝါယ၊ အာရာဓနတ္ထာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝီသတိသင်္ဃော ဂဏော အဿာတိ ဝီသတိဂဏော ¶ ။ တတြာတိ ယတြ သဗ္ဗန္တိမေန ¶ ပရိစ္ဆေဒေန ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုသင်္ဃော အတ္ထိ တတြ။ အဗ္ဘေတဗ္ဗောတိ အဘိဧတဗ္ဗော သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော၊ အဗ္ဘာနကမ္မဝသေန ဩသာရေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ¶ ၊ အဝှာတဗ္ဗောတိ ဝါ အတ္ထော။ အနဗ္ဘိတောတိ န အဗ္ဘိတော၊ အသမ္ပဋိစ္ဆိတော၊ အကတဗ္ဘာနကမ္မောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အနဝှာတောတိ ဝါ အတ္ထော။ သာမီစီတိ အနုဓမ္မတာ၊ လောကုတ္တရဓမ္မံ အနုဂတာ ဩဝါဒါနုသာသနီ၊ သာမီစိ ဓမ္မတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

၄၄၃။ တေန ¶ ¶ ¶ သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ပဌမအနိယတသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ကာလယုတ္တံ သမုလ္လပန္တောတိ ကာလံ သလ္လက္ခေတွာ ယဒါ န အညော ကောစိ သမီပေန ဂစ္ဆတိ ဝါ အာဂစ္ဆတိ ဝါ တဒါ တဒနုရူပံ ‘‘ကစ္စိ န ဥက္ကဏ္ဌသိ၊ န ကိလမသိ၊ န ဆာတာသီ’’တိအာဒိကံ ဂေဟဿိတံ ကထံ ကထေန္တော။ ကာလယုတ္တံ ဓမ္မံ ဘဏန္တောတိ ကာလံ သလ္လက္ခေတွာ ယဒါ အညော ကောစိ သမီပေန ဂစ္ဆတိ ဝါ အာဂစ္ဆတိ ဝါ တဒါ တဒနုရူပံ ‘‘ဥပေါသထံ ကရေယျာသိ၊ သလာကဘတ္တံ ဒဒေယျာသီ’’တိအာဒိကံ ဓမ္မကထံ ကထေန္တော။

ဗဟူ ဓီတရော စ ပုတ္တာ စ အဿာတိ ဗဟုပုတ္တာ။ တဿာ ကိရ ဒသ ပုတ္တာ ဒသ ဓီတရော အဟေသုံ၊ ဗဟူ နတ္တာရော အဿာတိ ဗဟုနတ္တာ။ ယထေဝ ဟိ တဿာ ဧဝမဿာ ပုတ္တဓီတာနမ္ပိ ဝီသတိ ဝီသတိ ဒါရကာ အဟေသုံ၊ ဣတိ သာ ဝီသုတ္တရစတုသတပုတ္တနတ္တပရိဝါရာ အဟောသိ။ အဘိမင်္ဂလသမ္မတာတိ ဥတ္တမမင်္ဂလသမ္မတာ။ ယညေသူတိ ဒါနပ္ပဒါနေသု။ ဆဏေသူတိ အာဝါဟဝိဝါဟမင်္ဂလာဒီသု အန္တရုဿဝေသု။ ဥဿဝေသူတိ အာသာဠှီပဝါရဏနက္ခတ္တာဒီသု မဟုဿဝေသု။ ပဌမံ ဘောဇေန္တီတိ ‘‘ဣမေပိ ဒါရကာ တယာ သမာနာယုကာ နိရောဂါ ဟောန္တူ’’တိ အာယာစန္တာ ပဌမံယေဝ ဘောဇေန္တိ၊ ယေပိ သဒ္ဓါ ဟောန္တိ ပသန္နာ၊ တေပိ ဘိက္ခူ ဘောဇေတွာ တဒနန္တရံ သဗ္ဗပဌမံ တံယေဝ ဘောဇေန္တိ။ နာဒိယီတိ တဿာ ဝစနံ န အာဒိယိ၊ န ဂဏှိ၊ န ဝါ အာဒရမကာသီတိ အတ္ထော။

၄၄၄-၅။ အလံကမ္မနိယေတိ ကမ္မက္ခမံ ကမ္မယောဂ္ဂန္တိ ကမ္မနိယံ၊ အလံ ပရိယတ္တံ ကမ္မနိယဘာဝါယာတိ အလံကမ္မနိယံ၊ တသ္မိံ အလံကမ္မနိယေ၊ ယတ္ထ အဇ္ဈာစာရံ ကရောန္တာ သက္ကောန္တိ၊ တံ ကမ္မံ ¶ ကာတုံ တာဒိသေတိ အတ္ထော။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ – ‘‘သက္ကာ ဟောတိ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတု’’န္တိ၊ ယတ္ထ မေထုနံ ဓမ္မံ သက္ကာ ဟောတိ ပဋိသေဝိတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိသဇ္ဇံ ¶ ကပ္ပေယျာတိ နိသဇ္ဇံ ကရေယျ၊ နိသီဒေယျာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန နိသီဒိတွာဝ ¶ နိပဇ္ဇတိ၊ တေနဿ ပဒဘာဇနေ ဥဘယမ္ပိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥပနိသိန္နောတိ ဥပဂန္တွာ နိသိန္နော။ ဧဝံ ဥပနိပန္နောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘိက္ခု နိသိန္နေတိ ဘိက္ခုမှိ နိသိန္နေတိ အတ္ထော။ ဥဘော ဝါ နိသိန္နာတိ ဒွေပိ အပစ္ဆာ အပုရိမံ နိသိန္နာ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ‘‘သောတဿ ရဟော’’တိ အာဂတံ၊ စက္ခုဿ ရဟေနေဝ ပန ပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သစေပိ ဟိ ပိဟိတကဝါဋဿ ဂဗ္ဘဿ ဒွါရေ နိသိန္နော ဝိညူ ပုရိသော ဟောတိ၊ နေဝ အနာပတ္တိံ ကရောတိ။ အပိဟိတကဝါဋဿ ပန ဒွါရေ နိသိန္နော အနာပတ္တိံ ကရောတိ။ န ကေဝလဉ္စ ဒွါရေ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေပိ ဩကာသေ နိသိန္နော၊ သစေ သစက္ခုကော ဝိက္ခိတ္တောပိ နိဒ္ဒါယန္တောပိ အနာပတ္တိံ ကရောတိ။ သမီပေ ဌိတောပိ အန္ဓော န ကရောတိ၊ စက္ခုမာပိ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တော န ကရောတိ။ ဣတ္ထီနံ ပန သတမ္ပိ အနာပတ္တိံ န ကရောတိယေဝ။

သဒ္ဓေယျဝစသာတိ သဒ္ဓါတဗ္ဗဝစနာ။ သာ ပန ယသ္မာ အရိယသာဝိကာဝ ဟောတိ၊ တေနဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘အာဂတဖလာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဂတံ ဖလံ အဿာတိ အာဂတဖလာ ပဋိလဒ္ဓသောတာပတ္တိဖလာတိ အတ္ထော။ အဘိသမေတာဝိနီတိ ပဋိဝိဒ္ဓစတုသစ္စာ။ ဝိညာတံ သိက္ခတ္တယသာသနံ ဧတာယာတိ ဝိညာတသာသနာ။ နိသဇ္ဇံ ဘိက္ခု ပဋိဇာနမာနောတိ ကိဉ္စာပိ ဧဝရူပါ ဥပါသိကာ ဒိသွာ ဝဒတိ၊ အထ ခေါ ဘိက္ခု နိသဇ္ဇံ ပဋိဇာနမာနောယေဝ တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ အညတရေန ကာရေတဗ္ဗော၊ န အပ္ပဋိဇာနမာနောတိ အတ္ထော။

ယေန ဝါ သာ သဒ္ဓေယျဝစသာ ဥပါသိကာ ဝဒေယျ တေန သော ဘိက္ခု ကာရေတဗ္ဗောတိ နိသဇ္ဇာဒီသု အာကာရေသု ယေန ဝါ အာကာရေန သဒ္ဓိံ မေထုနဓမ္မာဒီနိ အာရောပေတွာ သာ ဥပါသိကာ ဝဒေယျ၊ ပဋိဇာနမာနောဝ တေန သော ဘိက္ခု ကာရေတဗ္ဗော။ ဧဝရူပါယပိ ဥပါသိကာယ ဝစနမတ္တေန န ကာရေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဒိဋ္ဌံ နာမ တထာပိ ဟောတိ၊ အညထာပိ ဟောတိ။

တဒတ္ထဇောတနတ္ထဉ္စ ဣဒံ ဝတ္ထုံ ဥဒါဟရန္တိ – မလ္လာရာမဝိဟာရေ ¶ ကိရ ဧကော ခီဏာသဝတ္ထေရော ဧကဒိဝသံ ဥပဋ္ဌာကကုလံ ဂန္တွာ အန္တောဂေဟေ နိသီဒိ၊ ဥပါသိကာပိ သယနပလ္လင်္ကံ နိဿာယ ဌိတာ ဟောတိ။ အထေကော ပိဏ္ဍစာရိကော ဒွါရေ ဌိတော ဒိသွာ ‘‘ထေရော ဥပါသိကာယ သဒ္ဓိံ ဧကာသနေ နိသိန္နော’’တိ သညံ ပဋိလဘိတွာ ပုနပ္ပုနံ ဩလောကေသိ။ ထေရောပိ ‘‘အယံ မယိ အသုဒ္ဓလဒ္ဓိကော ဇာတော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ အန္တောဝ နိသီဒိ။ သောပိ ဘိက္ခု ‘‘ထေရံ စောဒေဿာမီ’’တိ ¶ အာဂန္တွာ ဥက္ကာသိတွာ ဒွါရံ ဝိဝရိ။ ထေရော တဿ စိတ္တံ ဉတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ကူဋာဂါရကဏ္ဏိကံ နိဿာယ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ သောပိ ဘိက္ခု ¶ အန္တော ပဝိသိတွာ မဉ္စဉ္စ ဟေဋ္ဌာမဉ္စဉ္စ ဩလောကေတွာ ထေရံ အပဿန္တော ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကေသိ၊ အထ အာကာသေ နိသိန္နံ ထေရံ ဒိသွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧဝံ မဟိဒ္ဓိကာ နာမ တုမှေ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဧကာသနေ နိသိန္နဘာဝံ ဝဒါပေထ ဧဝါ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘အန္တရဃရဿေဝေသော အာဝုသော ဒေါသော၊ အဟံ ပန တံ သဒ္ဓါပေတုံ အသက္ကောန္တော ဧဝမကာသိံ၊ ရက္ခေယျာသိ မ’’န္တိ ဝတွာ ဩတရီတိ။

၄၄၆။ ဣတော ပရံ သာ စေ ဧဝံ ဝဒေယျာတိအာဒိ သဗ္ဗံ ပဋိညာယ ကာရဏာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ မာတုဂါမဿ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တောတိ မာတုဂါမဿ မဂ္ဂေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တောတိ အတ္ထော။ နိသဇ္ဇာယ ကာရေတဗ္ဗောတိ နိသဇ္ဇံ ပဋိဇာနိတွာ မေထုနဓမ္မပဋိသေဝနံ အပ္ပဋိဇာနန္တော မေထုနဓမ္မပါရာဇိကာပတ္တိယာ အကာရေတွာ နိသဇ္ဇာမတ္တေန ယံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ တာယ ကာရေတဗ္ဗော၊ ပါစိတ္တိယာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဧတေန နယေန သဗ္ဗစတုက္ကေသု ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၅၁။ သိက္ခာပဒပရိယောသာနေ ပန အာပတ္တာနာပတ္တိပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တေသု ဂမနံ ပဋိဇာနာတီတိအာဒီသု ဂမနံ ပဋိဇာနာတီတိ ‘‘ရဟောနိသဇ္ဇဿာဒတ္ထံ ဂတောမှီ’’တိ ဧဝံ ဂမနံ ပဋိဇာနာတိ၊ နိသဇ္ဇန္တိ နိသဇ္ဇဿာဒေနေဝ နိသဇ္ဇံ ပဋိဇာနာတိ။ အာပတ္တိန္တိ တီသု အညတရံ အာပတ္တိံ။ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗောတိ တီသု ယံ ပဋိဇာနာတိ၊ တာယ ကာရေတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ စတုက္ကေ ဥတ္တာနာဓိပ္ပာယမေဝ။ ဒုတိယစတုက္ကေ ပန ဂမနံ န ပဋိဇာနာတီတိ ရဟော နိသဇ္ဇဿာဒဝသေန န ပဋိဇာနာတိ ¶ ၊ ‘‘သလာကဘတ္တာဒိနာ အတ္တနော ကမ္မေန ဂတောမှိ၊ သာ ပန မယှံ နိသိန္နဋ္ဌာနံ အာဂတာ’’တိ ဝဒတိ။ သေသမေတ္ထာပိ ဥတ္တာနာဓိပ္ပာယမေဝ။

အယံ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – ရဟော နိသဇ္ဇဿာဒေါတိ မေထုနဓမ္မသန္နိဿိတကိလေသော ဝုစ္စတိ။ ယော ဘိက္ခု တေနဿာဒေန မာတုဂါမဿ သန္တိကံ ဂန္တုကာမော အက္ခိံ အဉ္ဇေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ နိဝါသနံ နိဝါသေတိ၊ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓတိ၊ စီဝရံ ပါရုပတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ ဂစ္ဆတိ၊ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ။ ဂန္တွာ နိသီဒတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ မာတုဂါမေ အာဂန္တွာ နိသိန္နမတ္တေ ¶ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ သာ ဣတ္ထီ ကေနစိ ကရဏီယေန ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ ပုနပ္ပုနံ နိသီဒတိ၊ နိသဇ္ဇာယ နိသဇ္ဇာယ ပါစိတ္တိယံ။ ယံ သန္ဓာယ ဂတော၊ သာ န ဒိဋ္ဌာ၊ အညာ အာဂန္တွာ နိသီဒတိ၊ အဿာဒေ ဥပ္ပန္နေ ပါစိတ္တိယံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဂမနကာလတော ပဋ္ဌာယ အသုဒ္ဓစိတ္တတ္တာ အာပတ္တိယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သစေ သမ္ဗဟုလာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ မာတုဂါမဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနိ။ သစေ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ ပုနပ္ပုနံ နိသီဒန္တိ၊ နိသဇ္ဇာဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနိ။ အနိယမေတွာ ¶ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌာယ သဒ္ဓိံ ရဟဿာဒံ ကပ္ပေဿာမီတိ ဂန္တွာ နိသိန္နဿာပိ အာဂတာဂတာနံ ဝသေန ပုနပ္ပုနံ နိသဇ္ဇာဝသေန စ ဝုတ္တနယေနေဝ အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သစေ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂန္တွာ နိသိန္နဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ နိသိန္နာယ ဣတ္ထိယာ ရဟဿာဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အနာပတ္တိ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနေဝါတိ။

ပဌမအနိယတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅၂။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဒုတိယအနိယတသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တန္တိအာဒိမှိ ‘‘ယံ ဧကော ဧကာယ ရဟော ပဋိစ္ဆန္နေ အာသနေ အလံကမ္မနိယေ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျ၊ တံ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေတုံ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတရထာ ဟိ ‘‘ဧကဿ ဧကာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ကသ္မာ? ‘‘ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။ သာမိအတ္ထေ ဝါ ဧတံ ပစ္စတ္တဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၅၃။ န ဟေဝ ခေါ ပန ပဋိစ္ဆန္နန္တိ ဧတ္ထ ပန ယမ္ပိ ဗဟိ ပရိက္ခိတ္တံ အန္တော ဝိဝဋံ ပရိဝေဏင်္ဂဏာဒိ၊ တမ္ပိ ¶ အန္တောဂဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝရူပဉှိ ဌာနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နေယေဝ ဂဟိတန္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ သေသံ ပဌမသိက္ခာပဒနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေဝလဉှိ ဣဓ ဣတ္ထီပိ ပုရိသောပိ ယော ကောစိ ဝိညူ အနန္ဓော အဗဓိရော အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ ဩကာသေ ဌိတော ဝါ နိသိန္နော ဝါ ဝိက္ခိတ္တောပိ နိဒ္ဒါယန္တောပိ အနာပတ္တိံ ကရောတိ။ ဗဓိရော ပန စက္ခုမာပိ အန္ဓော ဝါ အဗဓိရောပိ န ကရောတိ။ ပါရာဇိကာပတ္တိဉ္စ ပရိဟာပေတွာ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ အယံ ဝိသေသော။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ ဥဘယတ္ထာပိ ဥမ္မတ္တကအာဒိကမ္မိကာနံ အနာပတ္တိ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ¶ ဣဒံသိက္ခာပဒံ တိသမုဋ္ဌာနံ – ကာယစိတ္တတော၊ ဝါစာစိတ္တတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ။ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ သုခမဇ္ဈတ္တဝေဒနာဟိ ဒွိဝေဒနံ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ဒုတိယအနိယတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

တိံသ ¶ ¶ နိဿဂ္ဂိယာ ဓမ္မာ၊ ယေ ဝုတ္တာ သမိတာဝိနာ၊

တေသံ ဒါနိ ကရိဿာမိ၊ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနံ။

၄၅၉။ တေန ¶ သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ ဂေါတမကေ စေတိယေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ တိစီဝရံ အနုညာတံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ တိစီဝရန္တိ အန္တရဝါသကော ဥတ္တရာသင်္ဂေါ သင်္ဃာဋီတိ ဣဒံ စီဝရတ္တယံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုညာတံ ဟောတိ။ ယတ္ထ ပနေတံ အနုညာတံ၊ ယဒါ စ အနုညာတံ၊ ယေန စ ကာရဏေန အနုညာတံ၊ တံ သဗ္ဗံ စီဝရက္ခန္ဓကေ ဇီဝကဝတ္ထုသ္မိံ (မဟာဝ။ ၃၂၆ အာဒယော) အာဂတမေဝ။ အညေနေဝ တိစီဝရေန ဂါမံ ပဝိသန္တီတိ ယေန ဝိဟာရေ အစ္ဆန္တိ နှာနဉ္စ ဩတရန္တိ၊ တတော အညေန၊ ဧဝံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ နဝ စီဝရာနိ ဓာရေန္တိ။

၄၆၀။ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ အနုပညတ္တိယာ ဒွါရံ ဒဒမာနံ ပဋိလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ နော နိပ္ဖတ္တိဝသေန။

အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ အာယသ္မာ ကိရ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဌပေတွာ အညော ဧဝရူပေါ ဂုဏဝိသိဋ္ဌော ပုဂ္ဂလော နတ္ထီတိ ဂုဏဗဟုမာနေန အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ အတိမမာယတိ။ သော သဒါပိ မနာပံ စီဝရံ လဘိတွာ ရဇိတွာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ထေရဿေဝ ဒေတိ၊ ပုရေဘတ္တေ ပဏီတံ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဝါ ပိဏ္ဍပါတံ ဝါ လဘိတွာပိ ထေရဿေဝ ဒေတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တေ မဓုဖာဏိတာဒီနိ လဘိတွာပိ ထေရဿေဝ ဒေတိ၊ ဥပဋ္ဌာကကုလေဟိ ဒါရကေ နိက္ခာမေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာပိ ထေရဿ ¶ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတွာ သယံ အနုသာဝနကမ္မံ ကရောတိ။ အာယသ္မာပိ သာရိပုတ္တော ‘‘ပိတု ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နာမ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ ဘာရော၊ တံ မယာ ဘဂဝတော ကတ္တဗ္ဗံ ကိစ္စံ အာနန္ဒော ကရောတိ၊ အဟံ ¶ အာနန္ဒံ နိဿာယ အပ္ပောဿုက္ကော ဝိဟရိတုံ လဘာမီ’’တိ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အတိဝိယ မမာယတိ၊ သောပိ မနာပံ စီဝရံ လဘိတွာ အာနန္ဒတ္ထေရဿေဝ ဒေတီတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ ¶ ။ ဧဝံ ဂုဏဗဟုမာနေန မမာယန္တော တဒါ ဥပ္ပန္နမ္ပိ တံ စီဝရံ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

နဝမံ ဝါ ဘဂဝါ ဒိဝသံ ဒသမံ ဝါတိ ဧတ္ထ ပန သစေ ဘဝေယျ ‘‘ကထံ ထေရော ဇာနာတီ’’တိ? ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ ဇာနာတိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ကိရ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမန္တော အာနန္ဒတ္ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပက္ကမတိ ‘‘အဟံ ဧတ္တကေန နာမ ကာလေန အာဂစ္ဆိဿာမိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ဘဂဝန္တံ မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ။ သစေ သမ္မုခါ န အာပုစ္ဆတိ၊ ဘိက္ခူ ပေသေတွာပိ အာပုစ္ဆိတွာဝ ဂစ္ဆတိ။ သစေ အညတ္ထ ဝဿံ ဝသတိ၊ ယေ ပဌမတရံ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေ ဧဝံ ပဟိဏတိ ‘‘မမ ဝစနေန ဘဂဝတော စ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒထ၊ အာနန္ဒဿ စ အာရောဂျံ ဝတွာ မံ ‘အသုကဒိဝသေ နာမ အာဂမိဿတီ’တိ ဝဒထာ’’တိ သဒါ စ ယထာပရိစ္ဆိန္နဒိဝသေယေဝ ဧတိ။ အပိစာယသ္မာ အာနန္ဒော အနုမာနေနပိ ဇာနာတိ ‘‘ဧတ္တကေ ဒိဝသေ ဘဂဝတာ ဝိယောဂံ သဟန္တော အဓိဝါသေန္တော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဝသိ၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ အသုကံ နာမ ဒိဝသံ န အတိက္ကမိဿတိ အဒ္ဓါ အာဂမိဿတီ’’တိ။ ယေသံ ယေသဉှိ ပညာ မဟတီ တေသံ တေသံ ဘဂဝတိ ပေမဉ္စ ဂါရဝေါ စ မဟာ ဟောတီတိ ဣမိနာ နယေနာပိ ဇာနာတိ။ ဧဝံ ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ ဇာနာတိ။ တေနာဟ – ‘‘နဝမံ ဝါ ဘဂဝါ ဒိဝသံ ဒသမံ ဝါ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ယသ္မာ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ န လောကဝဇ္ဇံ၊ တသ္မာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ဝုတ္တသဒိသမေဝ ပရိစ္ဆေဒံ ကရောန္တော ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… ဓာရေတု’’န္တိ။ သစေ ပန ထေရေန အဒ္ဓမာသော ဝါ မာသော ဝါ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော အဘဝိဿ၊ သောပိ ဘဂဝတာ အနုညာတော အဿ။

၄၆၂-၃။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိန္တိ ယေန ကေနစိ နိဋ္ဌာနေန နိဋ္ဌိတေ စီဝရသ္မိံ။ ယသ္မာ ပန တံ စီဝရံ ကရဏေနပိ နိဋ္ဌိတံ ဟောတိ၊ နဿနာဒီဟိပိ တသ္မာဿ ပဒဘာဇနေ အတ္ထမတ္တမေဝ ¶ ဒဿေတုံ ဘိက္ခုနော စီဝရံ ကတံ ဝါ ဟောတီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကတန္တိ သူစိကမ္မပရိယောသာနေန ကတံ၊ သူစိကမ္မပရိယောသာနံ နာမ ယံကိဉ္စိ သူစိယာ ကတ္တဗ္ဗံ ပါသပဋ္ဋဂဏ္ဌိကပဋ္ဋပရိယောသာနံ ကတွာ သူစိယာ ပဋိသာမနံ။ နဋ္ဌန္တိ စောရာဒီဟိ ဟဋံ၊ ဧတမ္ပိ ဟိ ကရဏပလိဗောဓဿ နိဋ္ဌိတတ္တာ နိဋ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိနဋ္ဌန္တိ ဥပစိကာဒီဟိ ခါယိတံ။ ဒဍ္ဎန္တိ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎံ။ စီဝရာသာ ဝါ ဥပစ္ဆိန္နာတိ ¶ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ကုလေ ¶ စီဝရံ လဘိဿာမီ’’တိ ယာ စီဝရာသာ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ၊ သာ ဝါ ဥပစ္ဆိန္နာ၊ ဧတေသမ္ပိ ဟိ ကရဏပလိဗောဓဿေဝ နိဋ္ဌိတတ္တာ နိဋ္ဌိတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေတိ ကထိနေ စ ဥဗ္ဘတသ္မိံ။ ဧတေန ဒုတိယဿ ပလိဗောဓဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ တံ ပန ကထိနံ ယသ္မာ အဋ္ဌသု ဝါ မာတိကာသု ဧကာယ အန္တရုဗ္ဘာရေန ဝါ ဥဒ္ဓရီယတိ၊ တေနဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘အဋ္ဌန္နံ မာတိကာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘အဋ္ဌိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတိကာ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရာယ – ပက္ကမနန္တိကာ၊ နိဋ္ဌာနန္တိကာ၊ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကာ၊ နာသနန္တိကာ၊ သဝနန္တိကာ၊ အာသာဝစ္ဆေဒိကာ၊ သီမာတိက္ကန္တိကာ၊ သဟုဗ္ဘာရာ’’တိ ဧဝံ အဋ္ဌ မာတိကာယော ကထိနက္ခန္ဓကေ အာဂတာ။ အန္တရုဗ္ဘာရောပိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ကထိနံ ဥဒ္ဓရေယျ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။ သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ သင်္ဃော ကထိနံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ယဿာယသ္မတော ခမတိ၊ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရော၊ သော တုဏှဿ၊ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။ ဥဗ္ဘတံ သင်္ဃေန ကထိနံ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၉၂၆) ဧဝံ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ အာဂတော။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ အာဂတဋ္ဌာနေယေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ဣဓ ပန ဝုစ္စမာနေ ပါဠိ အာဟရိတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ အတ္ထောပိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝုတ္တောပိ စ န သုဝိညေယျော ဟောတိ၊ အဋ္ဌာနေ ဝုတ္တတ္တာယ။

ဒသာဟပရမန္တိ ဒသ အဟာနိ ပရမော ပရိစ္ဆေဒေါ အဿာတိ ဒသာဟပရမော၊ တံ ဒသာဟပရမံ ကာလံ ဓာရေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေ ¶ ပန အတ္ထမတ္တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဒသာဟပရမတာ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ဒသာဟပရမ’’န္တိ ဧတ္ထ ယာ ဒသာဟပရမတာ ဒသာဟပရမဘာဝေါ၊ အယံ ဧတ္တကော ကာလော ယာဝ နာတိက္ကမတိ တာဝ ဓာရေတဗ္ဗန္တိ။

အဓိဋ္ဌိတဝိကပ္ပိတေသု အပရိယာပန္နတ္တာ အတိရေကံ စီဝရန္တိ အတိရေကစီဝရံ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ ‘‘အနဓိဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိတ’’န္တိ။

ဆန္နံ စီဝရာနံ အညတရန္တိ ခေါမံ၊ ကပ္ပာသိကံ၊ ကောသေယျံ၊ ကမ္ဗလံ၊ သာဏံ၊ ဘင်္ဂန္တိ ဣမေသံ ဆန္နံ စီဝရာနံ အညတရံ။ ဧတေန စီဝရဿ ဇာတိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပမာဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိကပ္ပနုပဂံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ အာဟ။ တဿ ပမာဏံ ဒီဃတော ¶ ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော၊ တိရိယံ ဝိဒတ္ထိ။ တတြာယံ ပါဠိ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာယာမေန အဋ္ဌင်္ဂုလံ သုဂတင်္ဂုလေန စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထတံ ပစ္ဆိမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈)။

တံ ¶ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ တံ ယထာဝုတ္တဇာတိပ္ပမာဏံ စီဝရံ ဒသာဟပရမံ ကာလံ အတိက္ကာမယတော၊ ဧတ္ထန္တရေ ယထာ အတိရေကစီဝရံ န ဟောတိ တထာ အကုဗ္ဗတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ တဉ္စ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ စဿ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ နိဿဇ္ဇနံ နိဿဂ္ဂိယံ၊ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကတ္တဗ္ဗဿ ဝိနယကမ္မဿေတံ နာမံ။ နိဿဂ္ဂိယမဿ အတ္ထီတိ နိဿဂ္ဂိယမိစ္စေဝ။ ကိန္တံ? ပါစိတ္တိယံ။ တံ အတိက္ကာမယတော သနိဿဂ္ဂိယဝိနယကမ္မံ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေ ပန ပဌမံ တာဝ အတ္ထဝိကပ္ပံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီ’’တိ မာတိကံ ဌပေတွာ ‘‘ဧကာဒသေ အရုဏုဂ္ဂမနေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပုန ယဿ စ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ယထာ စ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ဃဿ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကာဒသေ အရုဏုဂ္ဂမနေတိ ဧတ္ထ ယံ ဒိဝသံ စီဝရံ ဥပ္ပန္နံ တဿ ယော အရုဏော၊ သော ဥပ္ပန္နဒိဝသနိဿိတော၊ တသ္မာ စီဝရုပ္ပာဒဒိဝသဧန သဒ္ဓိံ ဧကာဒသေ အရုဏုဂ္ဂမနေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဗဟူနိ ဧကဇ္ဈံ ဗန္ဓိတွာ ဝါ ဝေဌေတွာ ဝါ ဌပိတာနိ ဧကာဝ အာပတ္တိ။ အဗဒ္ဓါဝေဌိတေသု ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တိယော။

နိဿဇ္ဇိတွာ ¶ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာတိ ကထံ ဒေသေတဗ္ဗာ? ယထာ ခန္ဓကေ ဝုတ္တံ၊ ကထဉ္စ တတ္ထ ဝုတ္တံ? ဧဝံ ဝုတ္တံ – ‘‘တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ တံ ပဋိဒေသေမီ’’’တိ (စူဠဝ။ ၂၃၉)။ ဣဓ ပန သစေ ဧကံ စီဝရံ ဟောတိ ‘‘ဧကံ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဒွေ၊ ‘‘ဒွေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟူနိ ‘‘သမ္ဗဟုလာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နိဿဇ္ဇနေပိ သစေ ဧကံ ယထာပါဠိမေဝ ‘‘ဣဒံ မေ၊ ဘန္တေ၊ စီဝရ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဒွေ ဝါ ဗဟူနိ ဝါ၊ ‘‘ဣမာနိ မေ၊ ဘန္တေ၊ စီဝရာနိ ဒသာဟာတိက္ကန္တာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ၊ ဣမာနာဟံ သင်္ဃဿ နိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပါဠိံ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တေန အညထာပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဗျတ္တေန ¶ ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန အာပတ္တိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာတိ ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ တတ္ထ ဝုတ္တံ – ‘‘ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ သရတိ ဝိဝရတိ ဥတ္တာနိံ ကရောတိ ဒေသေတိ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’န္တိ။

တေန ¶ ဝတ္တဗ္ဗော ‘ပဿသီ’တိ? ‘အာမ၊ ပဿာမီ’တိ။ အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၃၉)။ ဒွီသု ပန သမ္ဗဟုလာသု ဝါ ပုရိမနယေနေဝ ဝစနဘေဒေါ ဉာတဗ္ဗော။

စီဝရဒါနေပိ ‘‘သင်္ဃော ဣမံ စီဝရံ ဣမာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝတ္ထုဝသေန ဝစနဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂဏဿ စ ပုဂ္ဂလဿ စ နိဿဇ္ဇနေပိ ဧသေဝ နယော။

အာပတ္တိဒေသနာပဋိဂ္ဂဟဏေသု ပနေတ္ထ အယံ ပါဠိ – ‘‘တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿု ဝစနီယာ – ‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော တံ ပဋိဒေသေမီ’တိ။ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန တေ ဘိက္ခူ ဉာပေတဗ္ဗာ –

‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ သရတိ ဝိဝရတိ ဥတ္တာနိံ ကရောတိ ဒေသေတိ။ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’န္တိ။

တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘ပဿသီ’တိ? ‘အာမ၊ ပဿာမီ’တိ။ ‘အာယတိံ ¶ သံဝရေယျာသီ’တိ။

တေန ဘိက္ခုနာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော တံ ပဋိဒေသေမီ’တိ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘ပဿသီ’တိ၊ အာမ ပဿာမီတိ အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၃၉)။ တတ္ထ ¶ ပုရိမနယေနေဝ အာပတ္တိယာ နာမဂ္ဂဟဏံ ဝစနဘေဒေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယထာ စ ဂဏဿ နိဿဇ္ဇနေ ဧဝံ ဒွိန္နံ နိဿဇ္ဇနေပိ ပါဠိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဒိ ဟိ ဝိသေသော ဘဝေယျ၊ ယထေဝ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏ္ဏန္နံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကာတုံ၊ ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာတဗ္ဗော။ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန တေ ဘိက္ခူ ဉာပေတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ နယေန ‘‘တိဏ္ဏန္နံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကာတု’’န္တိ ဝတွာ ပုန ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွိန္နံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကာတုံ၊ ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာတဗ္ဗော။ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၆၈) နယေန ဝိသုံယေဝ ဒွိန္နံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ဝုတ္တော၊ ဧဝမိဓာပိ ¶ ဝိသုံ ပါဠိံ ဝဒေယျ၊ ယသ္မာ ပန နတ္ထိ၊ တသ္မာ အဝတွာ ဂတောတိ၊ ဂဏဿ ဝုတ္တာ ပါဠိယေဝေတ္ထ ပါဠိ။

အာပတ္တိပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန အယံ ဝိသေသော၊ ယထာ ဂဏဿ နိဿဇ္ဇိတွာ အာပတ္တိယာ ဒေသိယမာနာယ အာပတ္တိပဋိဂ္ဂါဟကော ဘိက္ခု ဉတ္တိံ ဌပေတိ၊ ဧဝံ အဋ္ဌပေတွာ ဒွီသု အညတရေန ယထာ ဧကပုဂ္ဂလော ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ အာပတ္တိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဒွိန္နဉှိ ဉတ္တိဋ္ဌပနာ နာမ နတ္ထိ၊ ယဒိ သိယာ ဒွိန္နံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ဝိသုံ န ဝဒေယျ။

နိဿဋ္ဌစီဝရဒါနေပိ ယထာ ‘‘ဣမံ စီဝရံ အာယသ္မတော ဒမ္မီ’’တိ ဧကော ဝဒတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဣမံ မယံ စီဝရံ အာယသ္မတော ဒေမာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣတော ဂရုကတရာနိ ဟိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မာနိပိ ‘‘အပလောကေတွာ ကာတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ အတ္ထိ၊ တေသံ ဧတံ အနုလောမံ နိဿဋ္ဌစီဝရံ ပန ဒါတဗ္ဗမေဝ အဒါတုံ န လဗ္ဘတိ၊ ဝိနယကမ္မမတ္တဉှေတံ။ န တံ တေန သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒိန္နမေဝ ဟောတီတိ။

၄၆၈။ ဒသာဟာတိက္ကန္တေ အတိက္ကန္တသညီတိ ဒသာဟံ အတိက္ကန္တေ စီဝရေ ‘‘အတိက္ကန္တံ ဣဒ’’န္တိ ဧဝံသညီ၊ ဒသာဟေ ဝါ အတိက္ကန္တေ ‘‘အတိက္ကန္တော ¶ ဒသာဟော’’တိ ဧဝံသညီ။ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ န ဣဓ သညာ ရက္ခတိ။ ယောပိ ဧဝံသညီ၊ တဿပိ တံ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ စ။ သနိဿဂ္ဂိယဝိနယကမ္မံ ဝါ ပါစိတ္တိယန္တိ ဥဘောပိ အတ္ထဝိကပ္ပာ ယုဇ္ဇန္တိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

အဝိဿဇ္ဇိတေ ¶ ဝိဿဇ္ဇိတသညီတိ ကဿစိ အဒိန္နေ အပရိစ္စတ္တေ ‘‘ပရိစ္စတ္တံ မယာ’’တိ ဧဝံသညီ။

အနဋ္ဌေ နဋ္ဌသညီတိ အတ္တနော စီဝရေန သဒ္ဓိံ ဗဟူနိ အညေသံ စီဝရာနိ ဧကတော ဌပိတာနိ စောရာ ဟရန္တိ။ တတြေသ အတ္တနော စီဝရေ အနဋ္ဌေ နဋ္ဌသညီ ဟောတိ။ ဧသ နယော အဝိနဋ္ဌာဒီသုပိ။

အဝိလုတ္တေတိ ဧတ္ထ ပန ဂဗ္ဘံ ဘိန္ဒိတွာ ပသယှာဝဟာရဝသေန အဝိလုတ္တေတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သကိံ နိဝတ္ထံ ဝါ သကိံ ပါရုတံ ဝါ ကာယတော အမောစေတွာ ဒိဝသမ္ပိ ဝိစရတိ၊ ဧကာဝ အာပတ္တိ။ မောစေတွာ မောစေတွာ နိဝါသေတိ ဝါ ပါရုပတိ ¶ ဝါ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ ဒုန္နိဝတ္ထံ ဝါ ဒုပ္ပာရုတံ ဝါ သဏ္ဌပေန္တဿ အနာပတ္တိ။ အညဿ တံ ပရိဘုဉ္ဇတောပိ အနာပတ္တိ၊ ‘‘အနာပတ္တိ အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ (ပါရာ။ ၅၇၀) အာဒိဝစနဉ္စေတ္ထ သာဓကံ။ အနတိက္ကန္တေ အတိက္ကန္တသညိနော ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ ပရိဘောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၄၆၉။ ‘‘အနာပတ္တိ အန္တောဒသာဟံ အဓိဋ္ဌေတိ၊ ဝိကပ္ပေတီ’’တိ ဧတ္ထ ပန အဓိဋ္ဌာနုပဂံ ဝိကပ္ပနုပဂဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတြာယံ ပါဠိ – အထ ခေါ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယာနိ တာနိ ဘဂဝတာ အနုညာတာနိ ‘တိစီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဝဿိကသာဋိကာ’တိ ဝါ ‘နိသီဒန’န္တိ ဝါ ‘ပစ္စတ္ထရဏ’န္တိ ဝါ ‘ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒီ’တိ ဝါ မုခပုဉ္ဆနစောဠကန္တိ ဝါ ပရိက္ခာရစောဠန္တိ ဝါ သဗ္ဗာနိ တာနိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနီတိ နု ခေါ ဥဒါဟု ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာနီ’’တိ၊ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ဝဿိကသာဋိကံ ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ၊ နိသီဒနံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ပစ္စတ္ထရဏံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိံ ယာဝအာဗာဓာ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ၊ မုခပုဉ္ဆနစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ ¶ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈)။

‘‘တတ္ထ ¶ တိစီဝရံ’’ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ရဇိတွာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ပမာဏယုတ္တမေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ တဿ ပမာဏံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန သုဂတစီဝရတော ဦနကံ ဝဋ္ဋတိ၊ လာမကပရိစ္ဆေဒေန သင်္ဃာဋိယာ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ စ ဒီဃတော မုဋ္ဌိပဉ္စကံ တိရိယံ မုဋ္ဌိတ္တိကံ ပမာဏံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တရဝါသကော ဒီဃတော မုဋ္ဌိပဉ္စကော တိရိယံ ဒွိဟတ္ထောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပါရုပဏေနပိ ဟိ သက္ကာ နာဘိံ ပဋိစ္ဆာဒေတုန္တိ။ ဝုတ္တပ္ပမာဏတော ပန အတိရေကံ ဦနကဉ္စ ပရိက္ခာရစောဠန္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ယသ္မာ ‘‘ဒွေ စီဝရဿ အဓိဋ္ဌာနာ – ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌေတိ၊ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌေတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၂) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ပုရာဏသင်္ဃာဋိံ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ နဝံ သင်္ဃာဋိံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ စိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေန ကာယေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ကာယေန အဓိဋ္ဌာနံ၊ တံ ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန အဖုသန္တဿ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝါစာယ အဓိဋ္ဌာနေ ပန ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစာယ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ တတြ ဒုဝိဓံ အဓိဋ္ဌာနံ – သစေ ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ အထ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ ဥပရိပါသာဒေ ဝါ သာမန္တဝိဟာရေ ဝါ ဟောတိ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧတံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ¶ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော ဥတ္တရာသင်္ဂေ အန္တရဝါသကေ စ။ နာမမတ္တမေဝ ဟိ ဝိသေသော။ တသ္မာ သဗ္ဗာနိ သင်္ဃာဋိံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ အန္တရဝါသကန္တိ ဧဝံ အတ္တနော နာမေနေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ သစေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတဝတ္ထေဟိ သင်္ဃာဋိအာဒီနိ ကရောတိ၊ နိဋ္ဌိတေ ရဇနေ စ ကပ္ပေ စ ဣမံ ‘‘ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ အဓိဋ္ဌိတေန ပန သဒ္ဓိံ မဟန္တတရမေဝ ဒုတိယပဋ္ဋံ ဝါ ခဏ္ဍံ ဝါ သံသိဗ္ဗန္တေန ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ သမေ ဝါ ခုဒ္ဒကေ ဝါ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။

တိစီဝရံ ပန ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ ¶ န ဝဋ္ဋတီတိ? မဟာပဒုမတ္ထေရော ကိရာဟ – ‘‘တိစီဝရံ တိစီဝရမေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ ပရိက္ခာရစောဠာဓိဋ္ဌာနံ လဘေယျ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒေ ပရိဟာရော နိရတ္ထကော ဘဝေယျာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ကိရ အဝသေသာ ဘိက္ခူ အာဟံသု – ‘‘ပရိက္ခာရစောဠမ္ပိ ဘဂဝတာဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပစ္စရိယမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠံ နာမ ပါဋေက္ကံ နိဓာနမုခမေတန္တိ တိစီဝရံ ¶ ပရိက္ခာရစောဠန္တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒေ ပန တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဟရန္တဿ ပရိဟာရော ဝုတ္တော’’တိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂဘာဏကော ပုဏ္ဏဝါလိကဝါသီ မဟာတိဿတ္ထေရောပိ ကိရ အာဟ – ‘‘မယံ ပုဗ္ဗေ မဟာထေရာနံ အဿုမှ၊ အရညဝါသိနော ဘိက္ခူ ရုက္ခသုသိရာဒီသု စီဝရံ ဌပေတွာ ပဓာနံ ပဒဟနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိ။ သာမန္တဝိဟာရေ ဓမ္မသဝနတ္ထာယ ဂတာနဉ္စ နေသံ သူရိယေ ဥဋ္ဌိတေ သာမဏေရာ ဝါ ဒဟရဘိက္ခူ ဝါ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ သုခပရိဘောဂတ္ထံ တိစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠန္တိ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပစ္စရိယမ္ပိ ဝုတ္တံ ပုဗ္ဗေ အာရညိကာ ဘိက္ခူ အဗဒ္ဓသီမာယံ ဒုပ္ပရိဟာရန္တိ တိစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠမေဝ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိံသူ’’တိ။

‘‘ဝဿိကသာဋိကာ’’ အနတိရိတ္တပ္ပမာဏာ နာမံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ စတ္တာရော ဝဿိကေ မာသေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ တတော ပရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ။ ဝဏ္ဏဘေဒမတ္တရတ္တာပိ စေသာ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွေ ပန န ဝဋ္ဋန္တိ။ ‘‘နိသီဒနံ’’ ဝုတ္တနယေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ တဉ္စ ခေါ ပမာဏယုတ္တံ ဧကမေဝ၊ ဒွေ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ‘‘ပစ္စတ္ထရဏ’’မ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ တံ ပန မဟန္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဗဟူနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ။ နီလမ္ပိ ပီတကမ္ပိ သဒသမ္ပိ ပုပ္ဖဒသမ္ပီတိ သဗ္ဗပ္ပကာရံ ဝဋ္ဋတိ။ သကိံ အဓိဋ္ဌိတံ အဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟောတိ။ ‘‘ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ’’ ယာဝ အာဗာဓော အတ္ထိ၊ တာဝ ပမာဏိကာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ အာဗာဓေ ဝူပသန္တေ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ၊ ဧကာဝ ဝဋ္ဋတိ ¶ ။ ‘‘မုခပုဉ္ဆနစောဠံ’’ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ ယာဝ ဧကံ ဓောဝိယတိ၊ တာဝ အညံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ¶ ဒွေ ဝဋ္ဋန္တိ။ အပရေ ပန ထေရာ ‘‘နိဓာနမုခမေတံ ဗဟူနိပိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပရိက္ခာရစောဠေ ဂဏနာ နတ္ထိ၊ ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ တတ္တကံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ ထဝိကာပိ ပရိဿာဝနမ္ပိ ဝိကပ္ပနုပဂံ ပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏံ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠက’’န္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ ဗဟူနိ ဧကတော ကတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ပရိက္ခာရစောဠာနိ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဘေသဇ္ဇနဝကမ္မမာတာပိတုအာဒီနံ အတ္ထာယ ဌပေန္တေနပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဉ္စဘိသိ ပီဌကဘိသိ ဗိမ္ဗောဟနံ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဧတေသု ပန သေနာသနပရိက္ခာရတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏေ စ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိယေဝ။

အဓိဋ္ဌိတစီဝရံ ပန ပရိဘုဉ္ဇတော ကထံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိ? အညဿ ဒါနေန၊ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေန၊ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေန၊ ဟီနာယာဝတ္တနေန၊ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန ¶ ၊ ကာလံကိရိယာယ၊ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေန၊ ပစ္စုဒ္ဓရဏေန၊ ဆိဒ္ဒဘာဝေနာတိ ဣမေဟိ နဝဟိ ကာရဏေဟိ ဝိဇဟတိ။ တတ္ထ ပုရိမေဟိ အဋ္ဌဟိ သဗ္ဗစီဝရာနိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟန္တိ၊ ဆိဒ္ဒဘာဝေန ပန တိစီဝရဿေဝ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏေန ဆိဒ္ဒေန။ တတ္ထ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဆိဒ္ဒဉ္စ ဝိနိဗ္ဗိဒ္ဓဆိဒ္ဒမေဝ။ ဆိဒ္ဒဿ ဟိ အဗ္ဘန္တရေ ဧကတန္တု စေပိ အစ္ဆိန္နော ဟောတိ၊ ရက္ခတိ။ တတ္ထ သင်္ဃာဋိယာ စ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ စ ဒီဃန္တတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏဿ တိရိယန္တတော အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏဿ ပဒေသဿ ဩရတော ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ၊ ပရတော န ဘိန္ဒတိ။ အန္တရဝါသကဿ ပန ဒီဃန္တတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏဿေဝ တိရိယန္တတော စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏဿ ပဒေသဿ ဩရတော ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ၊ ပရတော ¶ န ဘိန္ဒတိ။ တသ္မာ ဇာတေ ဆိဒ္ဒေ တံ စီဝရံ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ၊ သူစိကမ္မံ ကတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ မဟာသုမတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ပမာဏစီဝရဿ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ၊ မဟန္တဿ ပန ပမာဏတော ဗဟိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိန္ဒတိ၊ အန္တောဇာတံ ဘိန္ဒတီ’’တိ။ ကရဝီကတိဿတ္ထေရော အာဟ – ‘‘ခုဒ္ဒကံ မဟန္တံ န ပမာဏံ၊ ဒွေ စီဝရာနိ ပါရုပန္တဿ ဝါမဟတ္ထေ သင်္ဃရိတွာ ဌပိတဋ္ဌာနေ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိန္ဒတိ၊ ဩရဘာဂေ ဘိန္ဒတိ။ အန္တရဝါသကဿပိ ဩဝဋ္ဋိကံ ကရောန္တေန သင်္ဃရိတဋ္ဌာနေ ဆိဒ္ဒံ န ဘိန္ဒတိ၊ တတော ဩရံ ဘိန္ဒတီ’’တိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန တိစီဝရေ မဟာသုမတ္ထေရဝါဒံ ပမာဏံ ကတွာ ဥတ္တရိမ္ပိ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ အဓိဋ္ဌာနံ ရက္ခတီ’’တိ။ ပရိက္ခာရစောဠေ ဒီဃသော အဋ္ဌင်္ဂုလေ သုဂတင်္ဂုလေန တိရိယံ စတုရင်္ဂုလေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ။ မဟန္တေ စောဠေ တတော ပရေန ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗေသု အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗကေသု စီဝရေသူ’’တိ။

တတ္ထ ယသ္မာ သဗ္ဗေသမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗကစီဝရာနံ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမပ္ပမာဏတော အညံ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ ¶ နာမ နတ္ထိ၊ ယဉှိ နိသီဒန-ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ-ဝဿိကသာဋိကာနံ ပမာဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဥက္ကဋ္ဌံ၊ တတော ဥတ္တရိ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ န ပစ္ဆိမံ တတော ဟေဋ္ဌာ အပ္ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ။ တိစီဝရဿာပိ သုဂတစီဝရပ္ပမာဏတော ဦနကတ္တံ ဥက္ကဋ္ဌပ္ပမာဏမေဝ။ ပစ္ဆိမံ ပန ဝိသုံ သုတ္တေ ဝုတ္တံ နတ္ထိ။ မုခပုဉ္ဆနပစ္စတ္ထရဏပရိက္ခာရစောဠာနံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိယေဝ။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမေန ပန ပစ္ဆိမပရိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော။ တသ္မာ ယံ တာဝ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ¶ ‘‘ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ အဓိဋ္ဌာနံ ရက္ခတီ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ပရိက္ခာရစောဠဿေဝ သုဂတင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလစတုရင်္ဂုလပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ ဒဿေတွာ ဣတရေသံ တိစီဝရာဒီနံ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိပဘေဒံ ¶ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ သန္ဓာယ ‘‘ဧသ နယော သဗ္ဗေသု အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗကေသုစီဝရေသူ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န သမေတိ။

ကရဝီကတိဿတ္ထေရဝါဒေပိ ဒီဃန္တတောယေဝ ဆိဒ္ဒံ ဒဿိတံ၊ တိရိယန္တတော န ဒဿိတံ၊ တသ္မာ သော အပရိစ္ဆိန္နော။ မဟာသုမတ္ထေရဝါဒေ ‘‘ပမာဏစီဝရဿ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ၊ မဟန္တဿ ပန ပမာဏတော ဗဟိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိန္ဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ပန န ဝုတ္တံ – ‘‘ဣဒံ နာမ ပမာဏစီဝရံ ဣတော ဥတ္တရိ မဟန္တံ စီဝရ’’န္တိ။ အပိစေတ္ထ တိစီဝရာဒီနံ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိဘေဒံ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တတ္ထ ယဒိ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏတော ဗဟိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိန္ဒေယျ၊ ဥက္ကဋ္ဌပတ္တဿာပိ မဇ္ဈိမပတ္တဿ ဝါ ဩမကပ္ပမာဏတော ဗဟိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိန္ဒေယျ၊ န စ န ဘိန္ဒတိ။ တသ္မာ အယမ္ပိ ဝါဒေါ အပရိစ္ဆိန္နော။

ယော ပနာယံ သဗ္ဗပဌမော အဋ္ဌကထာဝါဒေါ၊ အယမေဝေတ္ထ ပမာဏံ။ ကသ္မာ? ပရိစ္ဆေဒသဗ္ဘာဝတော။ တိစီဝရဿ ဟိ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏဉ္စ ဆိဒ္ဒပ္ပမာဏဉ္စ ဆိဒ္ဒုပ္ပတ္တိဒေသပ္ပမာဏဉ္စ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသုယေဝ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သွေဝ ဝါဒေါ ပမာဏံ။ အဒ္ဓါ ဟိ သော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ အနုဂန္တွာ ဝုတ္တော။ ဣတရေသု ပန နေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ အတ္ထိ၊ န ပုဗ္ဗာပရံ သမေတီတိ။

ယော ပန ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနေ ပဌမံ အဂ္ဂဠံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနံ ဆိန္ဒိတွာ အပနေတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ။ မဏ္ဍလပရိဝတ္တနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဒုပဋ္ဋဿ ဧကသ္မိံ ပဋလေ ဆိဒ္ဒေ ဝါ ဇာတေ ဂဠိတေ ဝါ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ၊ ခုဒ္ဒကံ စီဝရံ မဟန္တံ ကရောတိ၊ မဟန္တံ ဝါ ခုဒ္ဒကံ ကရောတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ။ ဥဘော ကောဋိယော မဇ္ဈေ ကရောန္တော သစေ ပဌမံ ဆိန္ဒိတွာ ပစ္ဆာ ဃဋေတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိဇ္ဇတိ။ အထ ဃဋေတွာ ဆိန္ဒတိ၊ န ဘိဇ္ဇတိ၊ ရဇကေဟိ ဓောဝါပေတွာ သေတံ ကာရာပေန္တဿာပိ အဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာနမေဝါတိ ¶ ။ အယံ တာဝ ‘‘အန္တောဒသာဟံ အဓိဋ္ဌေတိ ဝိကပ္ပေတီ’’တိ ဧတ္ထ အဓိဋ္ဌာနေ ဝိနိစ္ဆယော။

ဝိကပ္ပနေ ¶ ¶ ပန ဒွေ ဝိကပ္ပနာ – သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ။ ကထံ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတီတိ? စီဝရာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘‘ဣမံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝါ ‘ဧတံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’’’တိ ဝါ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယမေကာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မယှံ သန္တကံ၊ မယှံ သန္တကာနိ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ။ တတောပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

အပရောပိ နယော – တထေဝ စီဝရာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ တဿေဝ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘‘ဣမံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝါ ‘ဧတံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’’’တိ ဝါ ဝတွာ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ယဿ ကဿစိ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝါ ‘တိဿာယ ဘိက္ခုနိယာ၊ သိက္ခမာနာယ၊ တိဿဿ သာမဏေရဿ၊ တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဝိကပ္ပေမီ’’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ အပရာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော သန္တကံ…ပေ… တိဿာယ သာမဏေရိယာ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ။ တတောပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ကထံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတီတိ? စီဝရာနံ တထေဝ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘‘ဣမံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝါ ‘ဧတံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပနတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကော တေ မိတ္တော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ’’တိ? တတော ဣတရေန ပုရိမနယေနေဝ ‘‘တိဿော ဘိက္ခူတိ ဝါ…ပေ… တိဿာ သာမဏေရီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန တေန ဘိက္ခုနာ ¶ ‘‘အဟံ တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဒမ္မီတိ ဝါ…ပေ… တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ဒုတိယသမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ။ တတောပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ဒွိန္နံ ¶ ဝိကပ္ပနာနံ ကိံ နာနာကရဏံ? သမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ သယံ ဝိကပ္ပေတွာ ပရေန ပစ္စုဒ္ဓရာပေတိ ¶ ။ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာယ ပရေနေဝ ဝိကပ္ပာပေတွာ ပရေနေဝ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတိ၊ ဣဒမေတ္ထ နာနာကရဏံ။ သစေ ပန ယဿ ဝိကပ္ပေတိ၊ သော ပညတ္တိကောဝိဒေါ န ဟောတိ၊ န ဇာနာတိ ပစ္စုဒ္ဓရိတုံ၊ တံ စီဝရံ ဂဟေတွာ အညဿ ဗျတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုန ဝိကပ္ပေတွာ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတဗ္ဗံ။ ဝိကပ္ပိတဝိကပ္ပနာ နာမေသာ ဝဋ္ဋတိ။ အယံ ‘‘ဝိကပ္ပေတီ’’တိ ဣမသ္မိံ ပဒေ ဝိနိစ္ဆယော။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိအာဒိဝစနတော စ ဣဒံ ‘‘ဝိကပ္ပေတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တဝစနံ ဝိရုဒ္ဓံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ န စ ဝိရုဒ္ဓံ တထာဂတာ ဘာသန္တိ။ တသ္မာ ဧဝမဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တိစီဝရံ တိစီဝရသင်္ခေပေနေဝ ပရိဟရတော အဓိဋ္ဌာတုမေဝ အနုဇာနာမိ၊ န ဝိကပ္ပေတုံ။ ဝဿိကသာဋိကံ ပန စာတုမာသတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုမေဝ န အဓိဋ္ဌာတုံ။ ဧဝဉ္စ သတိ ယော တိစီဝရေ ဧကေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝသိတုကာမော ဟောတိ၊ တဿ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိပ္ပဝါသသုခတ္ထံ ဝိကပ္ပနာယ ဩကာသော ဒိန္နော ဟောတိ။ ဒသာဟာတိက္ကမေ စ အနာပတ္တီတိ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗတ္ထ ဝိကပ္ပနာယ အပ္ပဋိသိဒ္ဓဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိဿဇ္ဇေတီတိ အညဿ ဒေတိ။ ကထံ ပန ဒိန္နံ ဟောတိ၊ ကထံ ဂဟိတံ? ‘‘ဣမံ တုယှံ ဒေမိ ဒဒါမိ ဒဇ္ဇာမိ ဩဏောဇေမိ ပရိစ္စဇာမိ နိဿဇ္ဇာမိ ဝိဿဇ္ဇာမီတိ ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေမိ…ပေ… နိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ သမ္မုခါပိ ¶ ပရမ္မုခါပိ ဒိန္နံယေဝ ဟောတိ။ ‘‘တုယှံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ သုဒိန္နံ သုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟိ၊ တဝ သန္တကံ ဟောတု၊ တဝ သန္တကံ ကရိဿသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မမ သန္တကံ ကရောမိ၊ မမ သန္တကံ ဟောတု၊ မမ သန္တကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဒုဒ္ဒိန္နံ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ နေဝ ဒါတာ ဒါတုံ ဇာနာတိ၊ န ဣတရော ဂဟေတုံ။ သစေ ပန ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ။ သစေ ပန ‘‘ဧကော ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရော ‘‘န ဂဏှာမီ’’တိ ပုန သော ‘‘ဒိန္နံ မယာ တုယှံ၊ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရောပိ ‘‘န မယှံ ဣမိနာ အတ္ထော’’တိ ဝဒတိ။ တတော ပုရိမောပိ ‘‘မယာ ဒိန္န’’န္တိ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပစ္ဆိမောပိ ‘‘မယာ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ။ ကဿ အာပတ္တီတိ? န ကဿစိ အာပတ္တိ။ ယဿ ပန ရုစ္စတိ၊ တေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

ယော ¶ ပန အဓိဋ္ဌာနေ ဝေမတိကော၊ တေန ကိံ ကာတဗ္ဗံ? ဝေမတိကဘာဝံ အာရောစေတွာ သစေ အနဓိဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတိ၊ ဧဝံ မေ ကပ္ပိယံ ဟောတီတိ ဝတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ဧဝံ ¶ ဇာနာပေတွာ ဝိနယကမ္မံ ကရောန္တဿ မုသာဝါဒေါ ဟောတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဧကေန ဘိက္ခုနာ ဝိဿာသံ ဂဟေတွာ ပုန ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ။ န ဟိ တဿေတံ ဝိနယကမ္မံ၊ နာပိ တံ ဧတ္တကေန အညံ ဝတ္ထုံ ဟောတိ။

နဿတီတိအာဒိ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ယော န ဒဒေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘မယှံ ဒိန္နံ ဣမိနာ’’တိ ဣမာယ သညာယ န ဒေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ တဿ သန္တကဘာဝံ ပန ဉတွာ လေသေန အစ္ဆိန္ဒန္တော ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗောတိ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ကထိနသမုဋ္ဌာနံ နာမ ကာယဝါစာတော စ ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ အနဓိဋ္ဌာနေန စ အဝိကပ္ပနေန စ အာပဇ္ဇနတော အကိရိယံ၊ သညာယ အဘာဝေပိ န မုစ္စတိ၊ အဇာနန္တောပိ အာပဇ္ဇတီတိ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ပဌမကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၇၁။ တေန ¶ သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ သန္တရုတ္တရေနာတိ အန္တရန္တိ အန္တရဝါသကော ဝုစ္စတိ၊ ဥတ္တရန္တိ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ၊ သဟ အန္တရေန ဥတ္တရံ သန္တရုတ္တရံ၊ တေန သန္တရုတ္တရေန၊ သဟ အန္တရဝါသကေန ဥတ္တရာသင်္ဂေနာတိ အတ္ထော။ ကဏ္ဏကိတာနီတိ သေဒေန ဖုဋ္ဌောကာသေသု သဉ္ဇာတကာဠသေတမဏ္ဍလာနိ။ အဒ္ဒသ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တောတိ ထေရော ကိရ ဘဂဝတိ ဒိဝါ ပဋိသလ္လာနတ္ထာယ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ တံ ဩကာသံ လဘိတွာ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနိ ဒါရုဘဏ္ဍမတ္တိကာဘဏ္ဍာနိ ပဋိသာမေန္တော အသမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇန္တော ဂိလာနေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တော တေသံ ဘိက္ခူနံ ¶ သေနာသနဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တော အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တော’’တိ။

၄၇၃။ အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိံ ဒါတုန္တိ အဝိပ္ပဝါသေ သမ္မုတိ အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိ၊ အဝိပ္ပဝါသာယ ဝါ သမ္မုတိ အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိ။ ကော ပနေတ္ထ အာနိသံသော? ယေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝသတိ၊ တံ နိဿဂ္ဂိယံ န ဟောတိ၊ အာပတ္တိဉ္စ နာပဇ္ဇတိ။ ကိတ္တကံ ကာလံ? မဟာသုမတ္ထေရော တာဝ အာဟ – ‘‘ယာဝ ရောဂေါ န ဝူပသမတိ၊ ဝူပသန္တေ ပန ရောဂေ သီဃံ စီဝရဋ္ဌာနံ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ¶ ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော အာဟ – ‘‘သီဃံ အာဂစ္ဆတော ရောဂေါ ပဋိကုပ္ပေယျ၊ တသ္မာ သဏိကံ အာဂန္တဗ္ဗံ။ ယတော ပဋ္ဌာယ ဟိ သတ္ထံ ဝါ ပရိယေသတိ၊ ‘ဂစ္ဆာမီ’တိ အာဘောဂံ ဝါ ကရောတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဝဋ္ဋတိ။ ‘န ဒါနိ ဂမိဿာမီ’တိ ဧဝံ ပန ဓုရနိက္ခေပံ ကရောန္တေန ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗံ၊ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ ဌဿတီ’’တိ။ သစေ ပနဿ ရောဂေါ ပဋိကုပ္ပတိ၊ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ဖုဿဒေဝတ္ထေရော တာဝ အာဟ – ‘‘သစေ သောယေဝ ရောဂေါ ပဋိကုပ္ပတိ၊ သာ ဧဝ သမ္မုတိ၊ ပုန သမ္မုတိဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ။ အထညော ကုပ္ပတိ၊ ပုန ဒါတဗ္ဗာ သမ္မုတီ’’တိ။ ဥပတိဿတ္ထေရော အာဟ – ‘‘သော ဝါ ရောဂေါ ဟောတု၊ အညော ဝါ ပုန သမ္မုတိဒါနကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ။

၄၇၅-၆။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနာတိ ဣဓ ပန ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝိယ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ နိဋ္ဌိတေ စီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနောတိ ဧဝံ သာမိဝသေန ကရဏဝစနဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကရဏဝသေန ¶ ဟိ ဘိက္ခုနာ ဣဒံ နာမ ကာတဗ္ဗန္တိ နတ္ထိ။ သာမိဝသေန ပန ဘိက္ခုနော စီဝရသ္မိံ နိဋ္ဌိတေ ကထိနေ စ ဥဗ္ဘတေ ဧဝံ ဆိန္နပလိဗောဓော ဧကရတ္တမ္ပိ စေ ဘိက္ခု တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝသေယျာတိ ဧဝံ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တတ္ထ တိစီဝရေနာတိ အဓိဋ္ဌိတေသု တီသု စီဝရေသု ယေန ကေနစိ။ ဧကေန ဝိပ္ပဝုတ္ထောပိ ဟိ တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝုတ္ထော ဟောတိ၊ ပဋိသိဒ္ဓပရိယာပန္နေန ဝိပ္ပဝုတ္ထတ္တာ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘သင်္ဃာဋိယာ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိပ္ပဝသေယျာတိ ဝိပ္ပယုတ္တော ဝသေယျ။

၄၇၇-၈။ ဂါမော ဧကူပစာရောတိအာဒိ အဝိပ္ပဝါသလက္ခဏဝဝတ္ထာပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတော ပရံ ယထာက္ကမေန တာနေဝ ပန္နရသ မာတိကာပဒါနိ ဝိတ္ထာရေန္တော ‘‘ဂါမော ဧကူပစာရော နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧကကုလဿ ဂါမောတိ ဧကဿ ရညော ဝါ ဘောဇကဿ ဝါ ဂါမော။ ပရိက္ခိတ္တောတိ ယေန ¶ ကေနစိ ပါကာရေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပရိက္ခာယ ဝါ ပရိက္ခိတ္တော။ ဧတ္တာဝတာ ဧကကုလဂါမဿ ဧကူပစာရတာ ဒဿိတာ။ အန္တောဂါမေ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ ဧဝရူပေ ဂါမေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဂါမဗ္ဘန္တရေ ယထာရုစိတေ ဌာနေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပရိက္ခိတ္တောတိ ဣမိနာ တဿေဝ ဂါမဿ နာနူပစာရတာ ဒဿိတာ။ ဧဝရူပေ ဂါမေ ယသ္မိံ ဃရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ၊ တတ္ထ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ဟတ္ထပါသာ ဝါ န ဝိဇဟိတဗ္ဗန္တိ အထ ဝါ တံ ဃရံ သမန္တတော ဟတ္ထပါသာ န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ၊ အဍ္ဎတေယျရတနပ္ပမာဏပ္ပဒေသာ ဥဒ္ဓံ န ဝိဇဟိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဍ္ဎတေယျရတနဗ္ဘန္တရေ ပန ဝတ္ထုံ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာ သစေပိ ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခူ အာကာသေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယမေဝ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မိံ ဃရေတိ ဃရပရိစ္ဆေဒေါ ‘‘ဧကကုလဿ နိဝေသနံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၄၈၀) လက္ခဏေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၇၉။ နာနာကုလဿ ¶ ဂါမောတိ နာနာရာဇူနံ ဝါ ဘောဇကာနံ ဝါ ဂါမော၊ ဝေသာလိကုသိနာရာဒိသဒိသော။ ပရိက္ခိတ္တောတိ ဣမိနာ နာနာကုလဂါမဿ ဧကူပစာရတာ ဒဿိတာ။ သဘာယေ ဝါ ဒွါရမူလေ ဝါတိ ဧတ္ထ သဘာယန္တိ လိင်္ဂဗျတ္တယေန သဘာ ဝုတ္တာ။ ဒွါရမူလေတိ နဂရဒွါရဿ သမီပေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ¶ ဟောတိ – ဧဝရူပေ ဂါမေ ယသ္မိံ ဃရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ၊ တတ္ထ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ တတ္ထ သဒ္ဒသင်္ဃဋ္ဋနေန ဝါ ဇနသမ္ဗာဓေန ဝါ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တေန သဘာယေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ နဂရဒွါရမူလေ ဝါ။ တတြပိ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တေန ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဝသိတွာ အန္တောအရုဏေ အာဂမ္မ တေသံယေဝ သဘာယဒွါရမူလာနံ ဟတ္ထပါသာ ဝါ န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ။ ဃရဿ ပန စီဝရဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

သဘာယံ ဂစ္ဆန္တေန ဟတ္ထပါသေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာတိ သစေ ဃရေ အဋ္ဌပေတွာ သဘာယေ ဌပေဿာမီတိ သဘာယံ ဂစ္ဆတိ၊ တေန သဘာယံ ဂစ္ဆန္တေန ဟတ္ထပါသေတိ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဟန္ဒိမံ စီဝရံ ဌပေမီ’’တိ ဧဝံ နိက္ခေပသုခေ ဟတ္ထပါသဂတေ ကိသ္မိဉ္စိ အာပဏေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ပုရိမနယေနေဝ သဘာယေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ ဒွါရမူလေ ဝါ၊ ဟတ္ထပါသာ ဝါ န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဖုဿဒေဝတ္ထေရော တာဝ အာဟ – ‘‘စီဝရဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝီထိဟတ္ထပါသေပိ သဘာယဟတ္ထပါသေပိ ဒွါရဟတ္ထပါသေပိ ¶ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဥပတိဿတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘နဂရဿ ဗဟူနိပိ ဒွါရာနိ ဟောန္တိ ဗဟူနိပိ သဘာယာနိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဿာ ပန ဝီထိယာ စီဝရံ ဌပိတံ ယံ တဿာ သမ္မုခဋ္ဌာနေ သဘာယဉ္စ ဒွါရဉ္စ တဿ သဘာယဿ စ ဒွါရဿ စ ဟတ္ထပါသာ န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ သက္ကာ စီဝရဿ ပဝတ္တိ ဇာနိတု’’န္တိ။ သဘာယံ ပန ဂစ္ဆန္တေန ယဿ အာပဏိကဿ ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တံ၊ သစေ သော တံ စီဝရံ အတိဟရိတွာ ဃရေ နိက္ခိပတိ၊ ဝီထိဟတ္ထပါသော န ရက္ခတိ၊ ဃရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ မဟန္တံ ဃရံ ဟောတိ၊ ဒွေ ဝီထိယော ဖရိတွာ ဌိတံ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဟတ္ထပါသေယေဝ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သဘာယေ နိက္ခိပိတွာ ပန သဘာယေ ဝါ တဿ သမ္မုခေ နဂရဒွါရမူလေ ဝါ တေသံယေဝ ဟတ္ထပါသေ ဝါ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။

အပရိက္ခိတ္တောတိဣမိနာ တဿေဝ ဂါမဿ နာနူပစာရတာ ဒဿိတာ။ ဧတေနေဝုပါယေန သဗ္ဗတ္ထ ဧကူပစာရတာ စ နာနူပစာရတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘ဂါမော ဧကူပစာရော ¶ နာမာ’’တိ ဧဝံ အာဒိမှိ ‘‘အဇ္ဈောကာသော ဧကူပစာရော နာမာ’’တိ ဧဝံ အန္တေ စ ဧကမေဝ မာတိကာပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပဒဘာဇနံ ဝိတ္ထာရိတံ။ တသ္မာ တဿေဝ ပဒဿာနုသာရေန သဗ္ဗတ္ထ ပရိက္ခေပါဒိဝသေန ဧကူပစာရတာ စ နာနူပစာရတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၈၀-၁။ နိဝေသနာဒီသု ¶ ဩဝရကာတိ ဂဗ္ဘာနံယေဝေတံ ပရိယာယဝစနံ။ ဟတ္ထပါသာ ဝါတိ ဂဗ္ဘဿ ဟတ္ထပါသာ။ ဒွါရမူလေ ဝါတိ သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏေ ဃရဒွါရမူလေ။ ဟတ္ထပါသာ ဝါတိ ဂဗ္ဘဿ ဝါ ဃရဒွါရမူလဿ ဝါ ဟတ္ထပါသာ။

၄၈၂-၇။ ဥဒေါသိတောတိ ယာနာဒီနံ ဘဏ္ဍာနံ သာလာ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ စ နိဝေသနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဋ္ဋောတိ ပဋိရာဇာဒိပဋိဗာဟနတ္ထံ ဣဋ္ဌကာဟိ ကတော ဗဟလဘိတ္တိကော စတုပဉ္စဘူမိကော ပတိဿယဝိသေသော။ မာဠောတိ ဧကကူဋသင်္ဂဟိတော စတုရဿပါသာဒေါ။ ပါသာဒေါတိ ဒီဃပါသာဒေါ။ ဟမ္မိယန္တိ မုဏ္ဍစ္ဆဒနပါသာဒေါ။

၄၈၉။ သတ္တဗ္ဘန္တရာတိဧတ္ထ ဧကံ အဗ္ဘန္တရံ အဋ္ဌဝီသတိဟတ္ထံ ဟောတိ။ သစေ သတ္ထော ဂစ္ဆန္တော ဂါမံ ဝါ နဒိံ ဝါ ပရိယာဒိယိတွာ တိဋ္ဌတိ အန္တောပဝိဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ဩရဉ္စ ပါရဉ္စ ဖရိတွာ ဌိတော ဟောတိ၊ သတ္ထပရိဟာရောဝ လဗ္ဘတိ။ အထ ဂါမေ ဝါ နဒိယာ ဝါ ပရိယာပန္နော ဟောတိ အန္တောပဝိဋ္ဌော ¶ ၊ ဂါမပရိဟာရော စေဝ နဒီပရိဟာရော စ လဗ္ဘတိ။ သစေ ဝိဟာရသီမံ အတိက္ကမိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ အန္တောသီမာယ စ စီဝရံ ဟောတိ၊ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိသီမာယ စီဝရံ ဟောတိ သတ္ထသမီပေယေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ဂစ္ဆန္တော သကဋေ ဝါ ဘဂ္ဂေ ဂေါဏေ ဝါ နဋ္ဌေ အန္တရာ ဆိဇ္ဇတိ၊ ယသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ စီဝရံ တတ္ထ ဝသိတဗ္ဗံ။

၄၉၀။ ဧကကုလဿ ခေတ္တေ ဟတ္ထပါသော နာမ စီဝရဟတ္ထပါသောယေဝ၊ နာနာကုလဿ ခေတ္တေ ဟတ္ထပါသော နာမ ခေတ္တဒွါရဿ ဟတ္ထပါသော။ အပရိက္ခိတ္တေ စီဝရဿေဝ ဟတ္ထပါသော။

၄၉၁-၄။ ဓညကရဏန္တိ ခလံ ဝုစ္စတိ။ အာရာမောတိ ပုပ္ဖာရာမော ¶ ဝါ ဖလာရာမော ဝါ။ ဒွီသုပိ ခေတ္တေ ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ ဝိဟာရော နိဝေသနသဒိသော။ ရုက္ခမူလေ အန္တောဆာယာယန္တိ ဆာယာယ ဖုဋ္ဌောကာသဿ အန္တော ဧဝ။ ဝိရဠသာခဿ ပန ရုက္ခဿ အာတပေန ဖုဋ္ဌောကာသေ ဌပိတံ နိဿဂ္ဂိယမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ တာဒိသဿ သာခါစ္ဆာယာယ ဝါ ခန္ဓစ္ဆာယာယ ဝါ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ သာခါယ ဝါ ဝိဋပေ ဝါ ဌပေတိ၊ ဥပရိ အညသာခါစ္ဆာယာယ ဖုဋ္ဌောကာသေယေဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ ခုဇ္ဇရုက္ခဿ ဆာယာ ဒူရံ ဂစ္ဆတိ၊ ဆာယာယ ဂတဋ္ဌာနေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဣဓာပိ ဟတ္ထပါသော စီဝရဟတ္ထပါသောယေဝ။

အဂါမကေ အရညေတိ အဂါမကံ နာမ အရညံ ဝိဉ္ဈာဋဝီအာဒီသု ဝါ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဝါ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထေ ဒီပကေသု လဗ္ဘတိ။ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာတိ မဇ္ဈေ ဌိတဿ သမတ္တာ သဗ္ဗဒိသာသု ¶ သတ္တဗ္ဘန္တရာ၊ ဝိနိဗ္ဗေဓေန စုဒ္ဒသ ဟောန္တိ။ မဇ္ဈေ နိသိန္နော ပုရတ္ထိမာယ ဝါ ပစ္ဆိမာယ ဝါ ဒိသာယ ပရိယန္တေ ဌပိတစီဝရံ ရက္ခတိ။ သစေ ပန အရုဏုဂ္ဂမနသမယေ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ၊ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ဧသ နယော ဣတရသ္မိံ။ ဥပေါသထကာလေ ပန ပရိသပရိယန္တေ နိသိန္နဘိက္ခုတော ပဋ္ဌာယ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ သောဓေတဗ္ဗာ။ ယတ္တကံ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဝဍ္ဎတိ၊ သီမာပိ တတ္တကံ ဝဍ္ဎတိ။

၄၉၅။ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ သစေ ပဓာနိကော ဘိက္ခု သဗ္ဗရတ္တိံ ပဓာနမနုယုဉ္ဇိတွာ ပစ္စုသသမယေ ‘‘နှာယိဿာမီ’’တိ တီဏိပိ စီဝရာနိ တီရေ ဌပေတွာ နဒိံ ဩတရတိ၊ နှာယန္တဿေဝ စဿ အရုဏံ ဥဋ္ဌဟတိ၊ ကိံ ကာတဗ္ဗံ။ သော ဟိ ယဒိ ဥတ္တရိတွာ စီဝရံ နိဝါသေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယစီဝရံ ¶ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ အထ နဂ္ဂေါ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီတိ? န အာပဇ္ဇတိ။ သော ဟိ ယာဝ အညံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ဝိနယကမ္မံ န ကရောတိ၊ တာဝ တေသံ ¶ စီဝရာနံ အပရိဘောဂါရဟတ္တာ နဋ္ဌစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတော ဟောတိ။ နဋ္ဌစီဝရဿ စ အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဒွေ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝိနယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဒူရေ ဝိဟာရော ဟောတိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ မနုဿာ သဉ္စရန္တိ။ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ဧကံ အံသကူဋေ ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရေ သဘာဂဘိက္ခူ န ပဿတိ၊ ဘိက္ခာစာရံ ဂတာ ဟောန္တိ၊ သင်္ဃာဋိံ ဗဟိဂါမေ ဌပေတွာ သန္တရုတ္တရေန အာသနသာလံ ဂန္တွာ ဝိနယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိဂါမေ စောရဘယံ ဟောတိ၊ ပါရုပိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အာသနသာလာ သမ္ဗာဓာ ဟောတိ ဇနာကိဏ္ဏာ၊ န သက္ကာ ဧကမန္တေ စီဝရံ အပနေတွာ ဝိနယကမ္မံ ကာတုံ၊ ဧကံ ဘိက္ခုံ အာဒါယ ဗဟိဂါမံ ဂန္တွာ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ စီဝရာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။

သစေ ဘိက္ခူ ဒဟရာနံ ဟတ္ထေ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ ပစ္ဆိမေ ယာမေ သယိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ အတ္တနော အတ္တနော စီဝရံ ဟတ္ထပါသေ ကတွာဝ သယိတဗ္ဗံ။ သစေ ဂစ္ဆန္တာနံယေဝ အသမ္ပတ္တေသု ဒဟရေသု အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ဒဟရာနမ္ပိ ပုရတော ဂစ္ဆန္တာနံ ထေရေသု အသမ္ပတ္တေသု ဧသေဝ နယော။ မဂ္ဂံ ဝိရဇ္ဈိတွာ အရညေ အညမညံ အပဿန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ဒဟရာ ‘‘မယံ၊ ဘန္တေ၊ မုဟုတ္တံ သယိတွာ အသုကသ္မိံ နာမ ဩကာသေ တုမှေ သမ္ပာပုဏိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ သယန္တိ၊ စီဝရဉ္စ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ဒဟရေ ဥယျောဇေတွာ ထေရေသု သယန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒွေဓာပထံ ဒိသွာ ထေရာ ‘‘အယံ မဂ္ဂေါ’’ ဒဟရာ ‘‘အယံ မဂ္ဂေါ’’တိ ဝတွာ အညမညဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ ဂတာ၊ သဟ အရုဏုဂ္ဂမနာ စီဝရာနိ စ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ ¶ ၊ နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဒဟရာ မဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ နိဝတ္တိဿာမာ’’တိ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ဂါမံ ပဝိသိတွာ အာဂစ္ဆန္တိ။ အသမ္ပတ္တာနံယေဝ စ ¶ တေသံ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန ဓေနုဘယေန ဝါ သုနခဘယေန ဝါ ‘‘မုဟုတ္တံ ဌတွာ ဂမိဿာမာ’’တိ ဌတွာ ဝါ နိသီဒိတွာ ဝါ ဂစ္ဆန္တိ၊ အန္တရာ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ အာဂမိဿာမာ’’တိ အန္တောသီမာယံ ¶ ဂါမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တရာ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ နေဝ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ န နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန ‘‘ဝိဘာယတု တာဝါ’’တိ နိသီဒန္တိ၊ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေပိ န စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော ပန ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ယေပိ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ အာဂမိဿာမာ’’တိ သာမန္တဝိဟာရံ ဓမ္မသဝနတ္ထာယ သဥဿာဟာ ဂစ္ဆန္တိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ စ နေသံ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဓမ္မဂါရဝေန ‘‘ယာဝ ပရိယောသာနံ သုတွာဝ ဂမိဿာမာ’’တိ နိသီဒန္တိ၊ သဟ အရုဏဿုဂ္ဂမနာ စီဝရာနိပိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယောပိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ထေရေန ဒဟရံ စီဝရဓောဝနတ္ထာယ ဂါမကံ ပေသေန္တေန အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဒဟရဿာပိ စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ အဿတိယာ ဂစ္ဆတိ၊ အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဒဟရဿ စီဝရံ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ ထေရော နဿရတိ၊ ဒဟရော ဧဝ သရတိ၊ ဒဟရေန အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ထေရဿ စီဝရံ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာ ဂန္တွာ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ စီဝရံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ အတ္တနောပိ စီဝရံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧကဿ သတိယာပိ အာပတ္တိမောက္ခော ဟောတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ ¶ ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ပဌမကထိနသိက္ခာပဒေ အနဓိဋ္ဌာနံ အဝိကပ္ပနဉ္စ အကိရိယံ၊ ဣဓ အပစ္စုဒ္ဓရဏံ အယမေဝ ဝိသေသော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၉၇။ တေန သမယေနာတိ တတိယကထိနသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဥဿာပေတွာ ပုနပ္ပုနံ ဝိမဇ္ဇတီတိ ‘‘ဝလီသု နဋ္ဌာသု ဣဒံ မဟန္တံ ဘဝိဿတီ’’တိ မညမာနော ဥဒကေန သိဉ္စိတွာ ပါဒေဟိ အက္ကမိတွာ ¶ ဟတ္ထေဟိ ဥဿာပေတွာ ဥက္ခိပိတွာ ပိဋ္ဌိယံ ဃံသတိ၊ တံ အာတပေ သုက္ခံ ပဌမပ္ပမာဏမေဝ ဟောတိ။ သော ပုနပိ တထာ ကရောတိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဿာပေတွာ ပုနပ္ပုနံ ဝိမဇ္ဇတီ’’တိ။ တံ ဧဝံ ကိလမန္တံ ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ ဒိသွာ နိက္ခမိတွာ သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တော ဝိယ တတ္ထ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ။

၄၉၉-၅၀၀။ ဧကာဒသမာသေတိ ¶ ဧကံ ပစ္ဆိမကတ္တိကမာသံ ဌပေတွာ သေသေ ဧကာဒသမာသေ။ သတ္တမာသေတိ ကတ္တိကမာသံ ဟေမန္တိကေ စ စတ္တာရောတိ ပဉ္စမာသေ ဌပေတွာ သေသေ သတ္တမာသေ။ ကာလေပိ အာဒိဿ ဒိန္နန္တိ သင်္ဃဿ ဝါ ‘‘ဣဒံ အကာလစီဝရ’’န္တိ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒိန္နံ၊ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ ‘‘ဣဒံ တုယှံ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ။

သင်္ဃတော ဝါတိ အတ္တနော ပတ္တဘာဂဝသေန သင်္ဃတော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ ဂဏတော ဝါတိ ဣဒံ သုတ္တန္တိကဂဏဿ ဒေမ၊ ဣဒံ အာဘိဓမ္မိကဂဏဿာတိ ဧဝံ ဂဏဿ ဒေန္တိ။ တတော အတ္တနော ပတ္တဘာဂဝသေန ဂဏတော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။

နော စဿ ပါရိပူရီတိ နော စေ ပါရိပူရီ ဘဝေယျ၊ ယတ္တကေန ကယိရမာနံ အဓိဋ္ဌာနစီဝရံ ပဟောတိ၊ တဉ္စေ စီဝရံ တတ္တကံ န ဘဝေယျ၊ ဦနကံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

ပစ္စာသာ ဟောတိ သင်္ဃတော ဝါတိအာဒီသု အသုကဒိဝသံ နာမ သင်္ဃော စီဝရာနိ လဘိဿတိ၊ ဂဏော လဘိဿတိ၊ တတော မေ စီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ဧဝံ သင်္ဃတော ဝါ ဂဏတော ဝါ ပစ္စာသာ ဟောတိ။ ဉာတကေဟိ မေ စီဝရတ္ထာယ ပေသိတံ၊ မိတ္တေဟိ ပေသိတံ၊ တေ အာဂတာ စီဝရေ ဒဿန္တီတိ ဧဝံ ဉာတိတော ဝါ မိတ္တတော ဝါ ပစ္စာသာ ဟောတိ။ ပံသုကူလံ ဝါတိ ဧတ္ထ ပန ပံသုကူလံ ဝါ လစ္ဆာမီတိ ¶ ဧဝံ ပစ္စာသာ ဟောတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ဝါ ဓနေနာတိ အတ္တနော ကပ္ပာသသုတ္တာဒိနာ ဓနေန၊ အသုကဒိဝသံ နာမ လစ္ဆာမီတိ ဧဝံ ဝါ ပစ္စာသာ ဟောတီတိ အတ္ထော။

တတော စေ ဥတ္တရိ နိက္ခိပေယျ သတိယာပိ ပစ္စာသာယာတိ မာသပရမတော စေ ဥတ္တရိ နိက္ခိပေယျ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ ပန အဝတွာ ယသ္မာ အန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ ပစ္စာသာစီဝရေ မူလစီဝရဿ ဥပ္ပန္နဒိဝသတော ယာဝ ဝီသတိမော ဒိဝသော တာဝ ဥပ္ပန္နံ ပစ္စာသာစီဝရံ မူလစီဝရံ အတ္တနော ဂတိကံ ကရောတိ၊ တတော ဥဒ္ဓံ မူလစီဝရံ ပစ္စာသာစီဝရံ ¶ အတ္တနော ဂတိကံ ကရောတိ။ တသ္မာ တံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘တဒဟုပ္ပန္နေ မူလစီဝရေ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဝိသဘာဂေ ဥပ္ပန္နေ မူလစီဝရေတိ ယဒိ မူလစီဝရံ သဏှံ၊ ပစ္စာသာစီဝရံ ထူလံ၊ န သက္ကာ ယောဇေတုံ။ ရတ္တိယော စ သေသာ ဟောန္တိ၊ န တာဝ မာသော ပူရတိ ¶ ၊ န အကာမာ နိဂ္ဂဟေန စီဝရံ ကာရေတဗ္ဗံ။ အညံ ပစ္စာသာစီဝရံ လဘိတွာယေဝ ကာလဗ္ဘန္တရေ ကာရေတဗ္ဗံ။ ပစ္စာသာစီဝရမ္ပိ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အထ မူလစီဝရံ ထူလံ ဟောတိ၊ ပစ္စာသာစီဝရံ သဏှံ၊ မူလစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပစ္စာသာစီဝရမေဝ မူလစီဝရံ ကတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ တံ ပုန မာသပရိဟာရံ လဘတိ၊ ဧတေနုပါယေန ယာဝ ဣစ္ဆတိ တာဝ အညမညံ မူလစီဝရံ ကတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနေဝါတိ။

တတိယကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၀၃-၅။ တေန သမယေနာတိ ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါတိ ပိတုပိတာ ပိတာမဟော၊ ပိတာမဟဿ ယုဂံ ပိတာမဟယုဂံ။ ယုဂန္တိ အာယုပ္ပမာဏံ ဝုစ္စတိ။ အဘိလာပ မတ္တမေဝ စေတံ။ အတ္ထတော ပန ပိတာမဟောယေဝ ပိတာမဟယုဂံ။ တတော ဥဒ္ဓံ သဗ္ဗေပိ ပုဗ္ဗပုရိသာ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာ။ ဧဝံ ယာဝ သတ္တမော ပုရိသော တာဝ ယာ အသမ္ဗဒ္ဓါ သာ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အသမ္ဗဒ္ဓါတိ ¶ ဝုစ္စတိ။ ဒေသနာမုခမေဝ စေတံ။ ‘‘မာတိတော ဝါ ပိတိတော ဝါ’’တိဝစနတော ပန ပိတာမဟယုဂမ္ပိ ပိတာမဟိယုဂမ္ပိ မာတာမဟယုဂမ္ပိ မာတာမဟိယုဂမ္ပိ တေသံ ဘာတုဘဂိနီဘာဂိနေယျပုတ္တပပုတ္တာဒယောပိ သဗ္ဗေ ဣဓ သင်္ဂဟိတာ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတြာယံ ဝိတ္ထာရနယော – ပိတာ ပိတုပိတာ တဿ ပိတာ တဿာပိ ပိတာတိ ဧဝံ ယာဝ သတ္တမာ ယုဂါ၊ ပိတာ ပိတုမာတာ တဿာ ပိတာ စ မာတာ စ ဘာတာ စ ဘဂိနီ စ ပုတ္တာ စ ဓီတရော စာတိ ဧဝမ္ပိ ဥဒ္ဓဉ္စ အဓော စ ယာဝ သတ္တမာ ယုဂါ၊ ပိတာ ပိတုဘာတာ ပိတုဘဂိနီ ပိတုပုတ္တာ ပိတုဓီတရော တေသမ္ပိ ပုတ္တဓီတုပရမ္ပရာတိ ဧဝမ္ပိ ယာဝ သတ္တမာ ယုဂါ၊ မာတာ မာတုမာတာ တဿာ မာတာ တဿာပိ မာတာတိ ဧဝမ္ပိ ယာဝ သတ္တမာ ယုဂါ၊ မာတာ မာတုပိတာ တဿ မာတာ စ ပိတာ စ ¶ ဘာတာ စ ဘဂိနီ စ ပုတ္တာ စ ဓီတရော စာတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဥဒ္ဓဉ္စ အဓော စ ယာဝ သတ္တမာ ယုဂါ၊ မာတာ မာတုဘာတာ မာတုဘဂိနီ မာတုပုတ္တာ မာတုဓီတရော တေသမ္ပိ ပုတ္တဓီတုပရမ္ပရာတိ ¶ ဧဝမ္ပိ ယာဝ သတ္တမာ ယုဂါ၊ နေဝ မာတုသမ္ဗန္ဓေန န ပိတုသမ္ဗန္ဓေန သမ္ဗဒ္ဓါ၊ အယံ အညာတိကာ နာမ။

ဥဘတော သင်္ဃေတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဉတ္တိစတုတ္ထေနာတိ အဋ္ဌဝါစိကဝိနယကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နာ။

သကိံ နိဝတ္ထမ္ပိ သကိံ ပါရုတမ္ပီတိ ရဇိတွာ ကပ္ပံ ကတွာ ဧကဝါရမ္ပိ နိဝတ္ထံ ဝါ ပါရုတံ ဝါ။ အန္တမသော ပရိဘောဂသီသေန အံသေ ဝါ မတ္ထကေ ဝါ ကတွာ မဂ္ဂံ ဂတော ဟောတိ၊ ဥဿီသကံ ဝါ ကတွာ နိပန္နော ဟောတိ၊ ဧတမ္ပိ ပုရာဏစီဝရမေဝ။ သစေ ပန ပစ္စတ္ထရဏဿ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ နိပဇ္ဇတိ၊ ဟတ္ထေဟိ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ အာကာသေ ဝိတာနံ ကတွာ သီသေန အဖုသန္တော ဂစ္ဆတိ၊ အယံ ပရိဘောဂေါ နာမ န ဟောတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

ဓောတံ နိဿဂ္ဂိယန္တိ ဧတ္ထ ဧဝံ အာဏတ္တာ ဘိက္ခုနီ ဓောဝနတ္ထာယ ဥဒ္ဓနံ သဇ္ဇေတိ၊ ဒါရူနိ သံဟရတိ၊ အဂ္ဂိံ ကရောတိ၊ ဥဒကံ အာဟရတိ ယာဝ နံ ဓောဝိတွာ ဥက္ခိပတိ၊ တာဝ ဘိက္ခုနိယာ ပယောဂေ ပယောဂေ ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋံ။ ဓောဝိတွာ ¶ ဥက္ခိတ္တမတ္တေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ သစေ ဒုဒ္ဓါတန္တိ မညမာနာ ပုန သိဉ္စတိ ဝါ ဓောဝတိ ဝါ ယာဝ နိဋ္ဌာနံ န ဂစ္ဆတိ တာဝ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ ဧသ နယော ရဇနာကောဋနေသု။ ရဇနဒေါဏိယဉှိ ရဇနံ အာကိရိတွာ ယာဝ သကိံ စီဝရံ ရဇတိ၊ တတော ပုဗ္ဗေ ယံကိဉ္စိ ရဇနတ္ထာယ ကရောတိ၊ ပစ္ဆာ ဝါ ပဋိရဇတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပယောဂေ ပယောဂေ ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋံ။ ဧဝံ အာကောဋနေပိ ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၀၆။ အညာတိကာယ အညာတိကသညီ ပုရာဏစီဝရံ ဓောဝါပေတီတိ နော စေပိ ‘‘ဣမံ ဓောဝါ’’တိ ဝဒတိ၊ အထ ခေါ ဓောဝနတ္ထာယ ကာယဝိကာရံ ကတွာ ဟတ္ထေန ဝါ ဟတ္ထေ ဒေတိ၊ ပါဒမူလေ ဝါ ဌပေတိ၊ ဥပရိ ဝါ ခိပတိ၊ သိက္ခမာနာသာမဏေရီသာမဏေရဥပါသကတိတ္ထိယာဒီနံ ဝါ ဟတ္ထေ ပေသေတိ၊ နဒီတိတ္ထေ ဓောဝန္တိယာ ဥပစာရေ ဝါ ခိပတိ၊ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ ဩကာသေ ဌတွာ၊ ဓောဝါပိတံယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ ဩရတော ဌပေတိ သာ စေ ဓောဝိတွာ အာနေတိ၊ အနာပတ္တိ။ သိက္ခမာနာယ ဝါ သာမဏေရိယာ ဝါ ဥပါသိကာယ ဝါ ဟတ္ထေ ဓောဝနတ္ထာယ ဒေတိ၊ သာ စေ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ ဓောဝတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ ဥပါသကဿ ဟတ္ထေ ဒေတိ၊ သော စေ လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေ ဘိက္ခုနီသု ¶ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ ဓောဝတိ ¶ ၊ အာပတ္တိယေဝ။ သာမဏေရဿ ဝါ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဟတ္ထေ ဒိန္နေပိ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေ ဧသေဝ နယော။

ဓောဝါပေတိ ရဇာပေတီတိအာဒီသု ဧကေန ဝတ္ထုနာ နိဿဂ္ဂိယံ၊ ဒုတိယေန ဒုက္ကဋံ။ တီဏိပိ ကာရာပေန္တဿ ဧကေန နိဿဂ္ဂိယံ၊ သေသေဟိ ဒွေ ဒုက္ကဋာနိ။ ယသ္မာ ပနေတာနိ ဓောဝနာဒီနိ ပဋိပါဋိယာ ဝါ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝါ ကာရေန္တဿ မောက္ခော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ တီဏိ စတုက္ကာနိ ဝုတ္တာနိ။ သစေပိ ဟိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ရဇိတွာ ဓောဝိတွာ အာနေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ သာ ဘိက္ခုနီ ပဌမံ ဓောဝိတွာ ပစ္ဆာ ရဇတိ၊ နိဿဂ္ဂိယေန ဒုက္ကဋမေဝ။ ဧဝံ သဗ္ဗေသု ဝိပရီတဝစနေသု နယော နေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ‘‘ဓောဝိတွာ အာနေဟီ’’တိ ဝုတ္တာ ဓောဝတိ စေဝ ရဇတိ စ၊ ဓောဝါပနပစ္စယာ ဧဝ အာပတ္တိ၊ ရဇနေ အနာပတ္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တာဓိကကရဏေ ‘‘အဝုတ္တာ ဓောဝတီ’’တိ ဣမိနာ လက္ခဏေန အနာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ¶ စီဝရေ ယံ ကာတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗံ တံ တုယှံ ဘာရော’’တိ ဝဒန္တော ပန ဧကဝါစာယ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတီတိ။

အညာတိကာယ ဝေမတိကော အညာတိကာယ ဉာတိကသညီတိ ဣမာနိပိ ပဒါနိ ဝုတ္တာနံယေဝ တိဏ္ဏံ စတုက္ကာနံ ဝသေန ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဧကတော ဥပသမ္ပန္နာယာတိ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယ ဓောဝါပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယ ပန ယထာဝတ္ထုကမေဝ၊ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာ နာမ ပဉ္စသတာ သာကိယာနိယော။

၅၀၇။ အဝုတ္တာ ဓောဝတီတိ ဥဒ္ဒေသာယ ဝါ ဩဝါဒါယ ဝါ အာဂတာ ကိလိန္နံ စီဝရံ ဒိသွာ ဌပိတဋ္ဌာနတော ဂဟေတွာ ဝါ ‘‘ဒေထ၊ အယျ၊ ဓောဝိဿာမီ’’တိ အာဟရာပေတွာ ဝါ ဓောဝတိ စေဝ ရဇတိ စ အာကောဋေတိ စ၊ အယံ အဝုတ္တာ ဓောဝတိ နာမ။ ယာပိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဓောဝါ’’တိ ဒဟရံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ အာဏာပေန္တဿ ဘိက္ခုနော သုတွာ ‘‘အာဟရထယျ အဟံ ဓောဝိဿာမီ’’တိ ဓောဝတိ၊ တာဝကာလိကံ ဝါ ဂဟေတွာ ဓောဝိတွာ ရဇိတွာ ဒေတိ၊ အယမ္ပိ အဝုတ္တာ ဓောဝတိ နာမ။

အညံ ပရိက္ခာရန္တိ ဥပါဟနတ္ထဝိကပတ္တတ္ထဝိကအံသဗဒ္ဓကကာယဗန္ဓနမဉ္စပီဌဘိသိတဋ္ဋိကာဒိံ ယံကိဉ္စိ ဓောဝါပေတိ၊ အနာပတ္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ¶ ¶ ပန ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀၈။ တေန သမယေနာတိ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာတိ ပိဏ္ဍပါတတော ပဋိက္ကန္တာ။ ယေန အန္ဓဝနံ တေနုပသင်္ကမီတိ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ ယေန အန္ဓဝနံ တေနုပသင်္ကမိ။ ကတကမ္မာတိ ကတစောရိကကမ္မာ၊ သန္ဓိစ္ဆေဒနာဒီဟိ ပရဘဏ္ဍံ ဟရိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စောရဂါမဏိကောတိ စောရဇေဋ္ဌကော။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ထေရိံ ¶ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ စောရာနံ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ဒိသွာ ‘‘ဣတော မာ ဂစ္ဆထ၊ သဗ္ဗေ ဣတော ဧထာ’’တိ တေ ဂဟေတွာ အညေန မဂ္ဂေန အဂမာသိ။ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာတိ ထေရီ ကိရ ပရိစ္ဆိန္နဝေလာယံယေဝ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိ။ သောပိ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဧဝံ အဝစ၊ တသ္မာ သာ အဿောသိ၊ သုတွာ စ ‘‘နတ္ထိ ဒါနိ အညော ဧတ္ထ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ အညတြ မယာ’’တိ တံ မံသံ အဂ္ဂဟေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ ဘိက္ခုနီ’’တိအာဒိ။

ဩဟိယျကောတိ အဝဟီယကော အဝသေသော၊ ဝိဟာရဝါရံ ပတွာ ဧကောဝ ဝိဟာရေ ဌိတောတိ အတ္ထော။ သစေ မေ တွံ အန္တရဝါသကံ ဒဒေယျာသီတိ ကသ္မာ အာဟ? သဏှံ ဃနမဋ္ဌံ အန္တရဝါသကံ ဒိသွာ လောဘေန၊ အပိစ အပ္ပကော တဿာ အန္တရဝါသကေ လောဘော၊ ထေရိယာ ပန သိခါပ္ပတ္တာ ကောဋ္ဌာသသမ္ပတ္တိ တေနဿာ သရီရပါရိပူရိံ ပဿိဿာမီတိ ဝိသမလောဘံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဧဝမာဟ။ အန္တိမန္တိ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ သဗ္ဗပရိယန္တံ ဟုတွာ အန္တိမံ၊ အန္တိမန္တိ ပစ္ဆိမံ။ အညံ လေသေနာပိ ဝိကပ္ပေတွာ ဝါ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝါ ဌပိတံ စီဝရံ နတ္ထီတိ ဧဝံ ယထာအနုညာတာနံ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ ဓာရဏဝသေနေဝ အာဟ၊ န လောဘေန၊ န ဟိ ခီဏာသဝါနံ လောဘော အတ္ထိ။ နိပ္ပီဠိယမာနာတိ ဥပမံ ဒဿေတွာ ဂါဠှံ ပီဠယမာနာ။

အန္တရဝါသကံ ¶ ဒတွာ ဥပဿယံ အဂမာသီတိ သင်္ကစ္စိကံ နိဝါသေတွာ ယထာ တဿ မနောရထော န ပူရတိ၊ ဧဝံ ဟတ္ထတလေယေဝ ဒဿေတွာ အဂမာသိ။

၅၁၀။ ကသ္မာ ¶ ပါရိဝတ္တကစီဝရံ အပ္ပဋိဂဏှန္တေ ဥဇ္ဈာယိံသု? ‘‘သစေ ဧတ္တကောပိ အမှေသု အယျာနံ ဝိဿာသော နတ္ထိ၊ ကထံ မယံ ယာပေဿာမာ’’တိ ဝိဟတ္ထတာယ သမဘိတုန္နတ္တာ။

အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဣမေသံ ပဉ္စန္နန္တိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ သမသဒ္ဓါနံ သမသီလာနံ သမဒိဋ္ဌီနံ ပါရိဝတ္တကံ ဂဟေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။

၅၁၂။ ပယောဂေ ဒုက္ကဋန္တိ ဂဟဏတ္ထာယ ဟတ္ထပ္ပသာရဏာဒီသု ဒုက္ကဋံ။ ပဋိလာဘေနာတိ ပဋိဂ္ဂဟဏေန။ တတ္ထ စ ဟတ္ထေန ဝါ ဟတ္ထေ ဒေတု၊ ပါဒမူလေ ဝါ ဌပေတု၊ ဥပရိ ဝါ ခိပတု၊ သော စေ သာဒိယတိ ¶ ၊ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန သိက္ခမာနာသာမဏေရသာမဏေရီဥပါသကဥပါသိကာဒီနံ ဟတ္ထေ ပေသိတံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အနာပတ္တိ။ ဓမ္မကထံ ကထေန္တဿ စတဿောပိ ပရိသာ စီဝရာနိ စ နာနာဝိရာဂဝတ္ထာနိ စ အာနေတွာ ပါဒမူလေ ဌပေန္တိ၊ ဥပစာရေ ဝါ ဌတွာ ဥပစာရံ ဝါ မုဉ္စိတွာ ခိပန္တိ၊ ယံ တတ္ထ ဘိက္ခုနီနံ သန္တကံ၊ တံ အညတြ ပါရိဝတ္တကာ ဂဏှန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ အထ ပန ရတ္တိဘာဂေ ခိတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ‘‘ဣဒံ ဘိက္ခုနိယာ၊ ဣဒံ အညေသ’’န္တိ ဉာတုံ န သက္ကာ၊ ပါရိဝတ္တကကိစ္စံ နတ္ထီတိ မဟာပစ္စရိယံ ကုရုန္ဒိယဉ္စ ဝုတ္တံ၊ တံ အစိတ္တကဘာဝေန န သမေတိ။ သစေ ဘိက္ခုနီ ဝဿာဝါသိကံ ဒေတိ၊ ပါရိဝတ္တကမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သင်္ကာရကူဋာဒီသု ဌပေတိ၊ ‘‘ပံသုကူလံ ဂဏှိဿန္တီ’’တိ ပံသုကူလံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၅၁၃။ အညာတိကာယ အညာတိကသညီတိ တိကပါစိတ္တိယံ။ ဧကတော ဥပသမ္ပန္နာယာတိ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယ ဟတ္ထတော ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယ ပန ပါစိတ္တိယမေဝ။

၅၁၄။ ပရိတ္တေန ဝါ ဝိပုလန္တိ အပ္ပဂ္ဃစီဝရေန ဝါ ဥပါဟနတ္ထဝိကပတ္တတ္ထဝိကအံသဗဒ္ဓကကာယဗန္ဓနာဒိနာ ဝါ မဟဂ္ဃံ စေတာပေတွာ သစေပိ စီဝရံ ¶ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အနာပတ္တိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘အန္တမသော ဟရီတကီခဏ္ဍေနာပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိပုလေန ဝါ ပရိတ္တန္တိ ဣဒံ ဝုတ္တဝိပလ္လာသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အညံ ပရိက္ခာရန္တိ ပတ္တတ္ထဝိကာဒိံ ယံ ကိဉ္စိ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏံ ပန ပဋပရိဿာဝနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ နေဝ အဓိဋ္ဌာနုပဂံ န ဝိကပ္ပနုပဂံ တံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ မဉ္စပ္ပမာဏာ ဘိသိစ္ဆဝိ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပတ္တတ္ထဝိကာဒီသု။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ¶ ဣဒံ ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယာကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ ¶ ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၁၅။ တေန သမယေနာတိ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဥပနန္ဒော သကျပုတ္တောတိ အသီတိသဟဿမတ္တာနံ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဘိက္ခူနံ ပတိကိဋ္ဌော လောလဇာတိကော။ ပဋ္ဋောတိ ဆေကော သမတ္ထော ပဋိဗလော သရသမ္ပန္နော ကဏ္ဌမာဓုရိယေန သမန္နာဂတော။ ကိသ္မိံ ဝိယာတိ ကိံသု ဝိယ ကိလေသော ဝိယ၊ ဟိရောတ္တပ္ပဝသေန ကမ္ပနံ ဝိယ သင်္ကမ္ပနံ ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။

အဒ္ဓါနမဂ္ဂန္တိ အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ ဒီဃမဂ္ဂံ၊ န နဂရဝီထိမဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ တေ ဘိက္ခူ အစ္ဆိန္ဒိံသူတိ မုသိံသု၊ ပတ္တစီဝရာနိ နေသံ ဟရိံသူတိ အတ္ထော။ အနုယုဉ္ဇာဟီတိ ဘိက္ခုဘာဝဇာနနတ္ထာယ ပုစ္ဆ။ အနုယုဉ္ဇိယမာနာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါပတ္တစီဝရာဓိဋ္ဌာနာဒီနိ ပုစ္ဆိယမာနာ။ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုန္တိ ဘိက္ခုဘာဝံ ဇာနာပေတွာ ယော ‘‘သာကေတာ သာဝတ္ထိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော၊ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။

၅၁၇။ အညာတကံ ဂဟပတိံ ဝါတိအာဒီသု ယံ ပရတော ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အာဒိံ ကတွာ ဧဝံ အနုပုဗ္ဗကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သစေ စောရေ ပဿိတွာ ဒဟရာ ပတ္တစီဝရာနိ ဂဟေတွာ ပလာတာ၊ စောရာ ထေရာနံ နိဝါသနပါရုပနမတ္တံယေဝ ဟရိတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ထေရေဟိ ¶ နေဝ တာဝ စီဝရံ ဝိညာပေတဗ္ဗံ၊ န သာခါပလာသံ ဘဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အထ ဒဟရာ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍကံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာတာ၊ စောရာ ထေရာနံ နိဝါသနပါရုပနံ တဉ္စ ဘဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒဟရေဟိ အာဂန္တွာ အတ္တနော နိဝါသနပါရုပနာနိ န တာဝ ထေရာနံ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ န ဟိ အနစ္ဆိန္နစီဝရာ အတ္တနော အတ္ထာယ သာခါပလာသံ ဘဉ္ဇိတုံ လဘန္တိ၊ အစ္ဆိန္နစီဝရာနံ ပန အတ္ထာယ လဘန္တိ၊ အစ္ဆိန္နစီဝရာဝ အတ္တနောပိ ပရေသမ္ပိ အတ္ထာယ လဘန္တိ။ တသ္မာ ထေရေဟိ ဝါ သာခါပလာသံ ဘဉ္ဇိတွာ ဝါကာဒီဟိ ဂန္ထေတွာ ဒဟရာနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ဒဟရေဟိ ဝါ ထေရာနံ အတ္ထာယ ဘဉ္ဇိတွာ ဂန္ထေတွာ တေသံ ဟတ္ထေ ဒတွာ ဝါ အဒတွာ ဝါ ¶ အတ္တနာ နိဝါသေတွာ အတ္တနော နိဝါသနပါရုပနာနိ ထေရာနံ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ နေဝ ဘူတဂါမပါတဗျတာယ ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ၊ န တေသံ ဓာရဏေ ဒုက္ကဋံ။

သစေ ¶ အန္တရာမဂ္ဂေ ရဇကတ္ထရဏံ ဝါ ဟောတိ၊ အညေ ဝါ တာဒိသေ မနုဿေ ပဿန္တိ၊ စီဝရံ ဝိညာပေတဗ္ဗံ။ ယာနိ စ နေသံ တေ ဝါ ဝိညတ္တမနုဿာ အညေ ဝါ သာခါပလာသနိဝါသနေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဥဿာဟဇာတာ ဝတ္ထာနိ ဒေန္တိ၊ တာနိ သဒသာနိ ဝါ ဟောန္တု အဒသာနိ ဝါ နီလာဒိနာနာဝဏ္ဏာနိ ဝါ ကပ္ပိယာနိပိ အကပ္ပိယာနိပိ သဗ္ဗာနိ အစ္ဆိန္နစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ တေသံ နိဝါသေတုဉ္စ ပါရုပိတုဉ္စ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိဟေတံ ပရိဝါရေ –

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၈၁)၊

အယဉှိ ပဉှော အစ္ဆိန္နစီဝရကံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ အထ ပန တိတ္ထိယေဟိ သဟဂစ္ဆန္တိ၊ တေ စ နေသံ ကုသစီရဝါကစီရဖလကစီရာနိ ဒေန္တိ၊ တာနိပိ လဒ္ဓိံ အဂ္ဂဟေတွာ နိဝါသေတုံ ဝဋ္ဋန္တိ၊ နိဝါသေတွာပိ လဒ္ဓိ န ဂဟေတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ‘‘ယံ အာဝါသံ ပဌမံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ သစေ တတ္ထ ဟောတိ သင်္ဃဿ ဝိဟာရစီဝရံ ဝါ’’တိအာဒီသု ဝိဟာရစီဝရံ နာမ မနုဿာ အာဝါသံ ကာရေတွာ ‘‘စတ္တာရောပိ ပစ္စယာ အမှာကံယေဝ သန္တကာ ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆန္တူ’’တိ ¶ တိစီဝရံ သဇ္ဇေတွာ အတ္တနာ ကာရာပိတေ အာဝါသေ ဌပေန္တိ၊ ဧတံ ဝိဟာရစီဝရံ နာမ။ ဥတ္တရတ္ထရဏန္တိ မဉ္စကဿ ဥပရိ အတ္ထရဏကံ ဝုစ္စတိ။ ဘုမတ္ထရဏန္တိ ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ ရက္ခဏတ္ထံ စိမိလိကာဟိ ကတအတ္ထရဏံ တဿ ဥပရိ တဋ္ဋိကံ ပတ္ထရိတွာ စင်္ကမန္တိ။ ဘိသိစ္ဆဝီတိ မဉ္စဘိသိယာ ဝါ ပီဌဘိသိယာ ဝါ ¶ ဆဝိ၊ သစေ ပူရိတာ ဟောတိ ဝိဓုနိတွာပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝမေတေသု ဝိဟာရစီဝရာဒီသု ယံ တတ္ထ အာဝါသေ ဟောတိ၊ တံ အနာပုစ္ဆာပိ ဂဟေတွာ နိဝါသေတုံ ဝါ ပါရုပိတုံ ဝါ အစ္ဆိန္နစီဝရကာနံ ဘိက္ခူနံ လဗ္ဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉ္စ ခေါ လဘိတွာ ဩဒဟိဿာမိ ပုန ဌပေဿာမီတိ အဓိပ္ပာယေန န မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ။ လဘိတွာ စ ပန ဉာတိတော ဝါ ဥပဋ္ဌာကတော ဝါ အညတော ဝါ ကုတောစိ ပါကတိကမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဝိဒေသဂတေန ဧကသ္မိံ သင်္ဃိကေ အာဝါသေ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစဿ ပရိဘောဂေနေဝ တံ ဇီရတိ ဝါ နဿတိ ဝါ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန ဧတေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ဂိဟိဝတ္ထာဒီနံ ဘိသိစ္ဆဝိပရိယန္တာနံ ကိဉ္စိ န လဗ္ဘတိ၊ တေန တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗန္တိ။

၅၁၉။ ယေဟိ ¶ ကေဟိစိ ဝါ အစ္ဆိန္နန္တိ ဧတ္ထ ယမ္ပိ အစ္ဆိန္နစီဝရာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ အညေ ‘‘အာဟရထ၊ အာဝုသော၊ စီဝရ’’န္တိ ယာစိတွာ ဝါ ဝိဿာသေန ဝါ ဂဏှန္တိ၊ တမ္ပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။

ပရိဘောဂဇိဏ္ဏံ ဝါတိ ဧတ္ထ စ အစ္ဆိန္နစီဝရာနံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီနံ အတ္တနာ တိဏပဏ္ဏေဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဒိန္နစီဝရမ္ပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ ဧဝဉှိ တေ အစ္ဆိန္နစီဝရဋ္ဌာနေ နဋ္ဌစီဝရဋ္ဌာနေ စ ဌိတာ ဘဝိဿန္တိ၊ တေန နေသံ ဝိညတ္တိယံ အကပ္ပိယစီဝရပရိဘောဂေ စ အနာပတ္တိ အနုရူပါ ဘဝိဿတိ။

၅၂၁။ ဉာတကာနံ ပဝါရိတာနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဧတေသံ သန္တကံ ဒေထာ’’တိ ဝိညာပေန္တဿ ယာစန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န ဟိ ဉာတကပဝါရိတာနံ အာပတ္တိ ဝါ အနာပတ္တိ ဝါ ဟောတိ။ အတ္တနော ဓနေနာတိ ဧတ္ထာပိ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍေန ကပ္ပိယဝေါဟာရေနေဝ စီဝရံ ဝိညာပေန္တဿ စေတာပေန္တဿ ¶ ပရိဝတ္တာပေန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဝါရိတာနန္တိ ဧတ္ထ စ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတေသု ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပုဂ္ဂလိကပဝါရဏာယ ယံ ယံ ပဝါရေတိ၊ တံ တံယေဝ ဝိညာပေတဗ္ဗံ။ ယော စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဝါရေတွာ သယမေဝ သလ္လက္ခေတွာ ကာလာနုကာလံ စီဝရာနိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ယာဂုဘတ္တာဒီနီတိ ¶ ဧဝံ ယေန ယေနတ္ထော တံ တံ ဒေတိ၊ တဿ ဝိညာပနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယော ပန ပဝါရေတွာ ဗာလတာယ ဝါ သတိသမ္မောသေန ဝါ န ဒေတိ၊ သော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ ယော ‘‘မယှံ ဂေဟံ ပဝါရေမီ’’တိ ဝဒတိ၊ တဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ယထာသုခံ နိသီဒိတဗ္ဗံ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ကိဉ္စိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယော ပန ‘‘ယံ မယှံ ဂေဟေ အတ္ထိ၊ တံ ပဝါရေမီ’’တိ ဝဒတိ။ ယံ တတ္ထ ကပ္ပိယံ၊ တံ ဝိညာပေတဗ္ဗံ၊ ဂေဟေ ပန နိသီဒိတုံ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ န လဗ္ဘတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

အညဿတ္ထာယာတိ ဧတ္ထ အတ္တနော ဉာတကပဝါရိတေ န ကေဝလံ အတ္တနော အတ္ထာယ၊ အထ ခေါ အညဿတ္ထာယ ဝိညာပေန္တဿ အနာပတ္တီတိ အယမေကော အတ္ထော။ အယံ ပန ဒုတိယော အညဿာတိ ယေ အညဿ ဉာတကပဝါရိတာ၊ တေ တဿေဝ ‘‘အညဿာ’’တိ လဒ္ဓဝေါဟာရဿ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဝါ ဓမ္မရက္ခိတဿ ဝါ အတ္ထာယ ဝိညာပေန္တဿ အနာပတ္တီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒမ္ပိ ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၂၂-၄။ တေန ¶ သမယေနာတိ တတုတ္တရိသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အဘိဟဋ္ဌုန္တိ အဘီတိ ဥပသဂ္ဂေါ၊ ဟရိတုန္တိ အတ္ထော၊ ဂဏှိတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဝါရေယျာတိ ဣစ္ဆာပေယျ၊ ဣစ္ဆံ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ ဝဒေယျ နိမန္တေယျာတိ အတ္ထော။ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေန္တေန ပန ယထာ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ အာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ယာဝတကံ ဣစ္ဆသိ တာဝတကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဧဝမဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ယထာ ‘‘နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတော’’တိ (သု။ နိ။ ၄၂၆၊ ၁၁၀၄၊ စူဠနိ။ ဇတုကဏ္ဏိမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၆၇) ဧတ္ထ ဒိသွာတိ အတ္ထော၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘အဘိအဋ္ဌုံ ပဝါရေယျာ’’တိ အဘိဟရိတွာ ပဝါရေယျာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ¶ ကာယာဘိဟာရော ဝါစာဘိဟာရောတိ ဒုဝိဓော အဘိဟာရော၊ ကာယေန ဝါ ဟိ ဝတ္ထာနိ အဘိဟရိတွာ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ယတ္တကံ ဣစ္ဆသိ တတ္တကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒန္တော ပဝါရေယျ၊ ဝါစာယ ဝါ ‘‘အမှာကံ ဒုဿကောဋ္ဌာဂါရံ ပရိပုဏ္ဏံ၊ ယတ္တကံ ဣစ္ဆသိ တတ္တကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒန္တော ပဝါရေယျ၊ တဒုဘယမ္ပိ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ‘‘အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ။

သန္တရုတ္တရပရမန္တိ သအန္တရံ ¶ ဥတ္တရံ ပရမံ အဿ စီဝရဿာတိ သန္တရုတ္တရပရမံ၊ နိဝါသနေန သဒ္ဓိံ ပါရုပနံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ အဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော စီဝရံ သာဒိတဗ္ဗန္တိ တတော အဘိဟဋစီဝရတော ဧတ္တကံ စီဝရံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ဣတော ပရန္တိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရေန တိစီဝရိကေနေဝ ဘိက္ခုနာ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ အညေန အညထာပိ၊ တသ္မာ တံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ တီဏိ နဋ္ဌာနိ ဟောန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေနဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ယဿ တီဏိ နဋ္ဌာနိ၊ တေန ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ၊ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ အညံ သဘာဂဋ္ဌာနတော ပရိယေသိဿတိ။ ယဿ ဒွေ နဋ္ဌာနိ၊ တေန ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ပကတိယာဝ သန္တရုတ္တရေန စရတိ၊ ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ဧကံ သာဒိယန္တေနေဝ သမော ဘဝိဿတိ။ ယဿ တီသု ဧကံ နဋ္ဌံ၊ န သာဒိတဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ဒွီသု ဧကံ နဋ္ဌံ၊ ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ။ ယဿ ဧကံယေဝ ဟောတိ၊ တဉ္စ နဋ္ဌံ၊ ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ။ ဘိက္ခုနိယာ ပန ပဉ္စသုပိ နဋ္ဌေသု ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ။ စတူသု နဋ္ဌေသု ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ၊ တီသု နဋ္ဌေသု ကိဉ္စိ န သာဒိတဗ္ဗံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဒွီသု ဝါ ဧကသ္မိံ ဝါ။ ယေန ကေနစိ ဟိ သန္တရုတ္တရပရမတာယ ဌာတဗ္ဗံ၊ တတော ဥတ္တရိ န လဗ္ဘတီတိ ဣဒမေတ္ထ လက္ခဏံ။

၅၂၆။ သေသကံ အာဟရိဿာမီတိ ဒွေ စီဝရာနိ ကတွာ သေသံ ပုန အာဟရိဿာမီတိ အတ္ထော။ န အစ္ဆိန္နကာရဏာတိ ¶ ဗာဟုသစ္စာဒိဂုဏဝသေန ဒေန္တိ။ ဉာတကာနန္တိအာဒီသု ဉာတကာနံ ဒေန္တာနံ သာဒိယန္တဿ ပဝါရိတာနံ ဒေန္တာနံ သာဒိယန္တဿ အတ္တနော ဓနေန သာဒိယန္တဿ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပကတိယာ ဗဟုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ အစ္ဆိန္နကာရဏာ ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ ပါဠိယာ န သမေတိ။ ယသ္မာ ပနိဒံ သိက္ခာပဒံ အညဿတ္ထာယ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ပညတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဓ ‘‘အညဿတ္ထာယာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ¶ ဣဒမ္ပိ ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

တတုတ္တရိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၂၇။ တေန ¶ သမယေနာတိ ဥပက္ခဋသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အတ္ထာဝုသော မံ သော ဥပဋ္ဌာကောတိ အာဝုသော၊ ယံ တွံ ဘဏသိ၊ အတ္ထိ ဧဝရူပေါ သော မမ ဥပဋ္ဌာကောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ အပိ မေယျ ဧဝံ ဟောတီတိ အပိ မေ အယျ ဧဝံ ဟောတိ၊ အပိ မယျာ ဧဝန္တိပိ ပါဌော။

၅၂၈-၉။ ဘိက္ခုံ ပနေဝ ဥဒ္ဒိဿာတိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဒိဿာတိ အပဒိဿ အာရဗ္ဘ။ ယသ္မာ ပန ယံ ဥဒ္ဒိဿ ဥပက္ခဋံ ဟောတိ၊ တံ တဿတ္ထာယ ဥပက္ခဋံ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဘိက္ခုဿတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဘိက္ခုံ အာရမ္မဏံ ကရိတွာတိ ဘိက္ခုံ ပစ္စယံ ကတွာ၊ ယဉှိ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ ဥပက္ခဋံ၊ တံ နိယမေနေဝ ဘိက္ခုံ ပစ္စယံ ကတွာ ဥပက္ခဋံ ဟောတိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဘိက္ခုံ အာရမ္မဏံ ကရိတွာ’’တိ။ ပစ္စယောပိ ဟိ ‘‘လဘတိ မာရော အာရမ္မဏ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၃) အာရမ္မဏန္တိ အာဂတော။ ဣဒါနိ ‘‘ဥဒ္ဒိဿာ’’တိ ဧတ္ထ ယော ကတ္တာ၊ တဿ အာကာရဒဿနတ္ထံ ‘‘ဘိက္ခုံ အစ္ဆာဒေတုကာမော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခုံ အစ္ဆာဒေတုကာမေန ဟိ တေန တံ ဥဒ္ဒိဿ ဥပက္ခဋံ၊ န အညေန ကာရဏေန။ ဣတိ သော အစ္ဆာဒေတုကာမော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဘိက္ခုံ အစ္ဆာဒေတုကာမော’’တိ။

အညာတကဿ ¶ ဂဟပတိဿ ဝါတိ အညာတကေန ဂဟပတိနာ ဝါတိ အတ္ထော။ ကရဏတ္ထေ ဟိ ဣဒံ သာမိဝစနံ။ ပဒဘာဇနေ ပန ဗျဉ္ဇနံ အဝိစာရေတွာ အတ္ထမတ္တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘အညာတကော နာမ…ပေ… ဂဟပတိ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

စီဝရစေတာပန္နန္တိ စီဝရမူလံ၊ တံ ပန ယသ္မာ ဟိရညာဒီသု အညတရံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဟိရညံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥပက္ခဋံ ဟောတီတိ သဇ္ဇိတံ ဟောတိ၊ သံဟရိတွာ ဌပိတံ၊ ယသ္မာ ပန ‘‘ဟိရညံ ဝါ’’တိအာဒိနာ ¶ ဝစနေနဿ ဥပက္ခဋဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဥပက္ခဋံ နာမာ’’တိ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝိသုံ ပဒဘာဇနံ န ဝုတ္တံ။ ဣမိနာတိ ဥပက္ခဋံ သန္ဓာယာဟ၊ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ပစ္စုပဋ္ဌိတေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဉှိ ဥပက္ခဋံ သံဟရိတွာ ဌပိတံ၊ တံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတီတိ။ အစ္ဆာဒေဿာမီတိ ဝေါဟာရဝစနမေတံ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဿာမီ’’တိ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေပိ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတြ စေ သော ဘိက္ခူတိ ယတြ သော ဂဟပတိ ¶ ဝါ ဂဟပတာနီ ဝါ တတြ သော ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတော ဥပသင်္ကမိတွာ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျ စေတိ အယမေတ္ထ ပဒသမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဥပသင်္ကမိတွာတိ ဣမဿ ဂန္တွာတိ ဣမိနာဝ အတ္ထေ သိဒ္ဓေ ပစုရဝေါဟာရဝသေန ‘‘ဃရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယတြ ပန သော ဒါယကော တတြ ဂန္တွာတိ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော၊ တသ္မာ ပုနပိ ဝုတ္တံ ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပသင်္ကမိတွာ’’တိ။ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဝိသိဋ္ဌကပ္ပံ အဓိကဝိဓာနံ အာပဇ္ဇေယျ၊ ပဒဘာဇနေ ပန ယေနာကာရေန ဝိကပ္ပံ အာပန္နော ဟောတိ တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘အာယတံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သာဓူတိ အာယာစနေ နိပါတော။ ဝတာတိ ပရိဝိတက္ကေ။ မန္တိ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ အာယသ္မာတိ ပရံ အာလပတိ အာမန္တေတိ။ ယသ္မာ ပနိဒံ သဗ္ဗံ ဗျဉ္ဇနမတ္တမေဝ၊ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ၊ တသ္မာဿ ပဒဘာဇနေ အတ္ထော န ဝုတ္တော။ ကလျာဏကမျတံ ဥပါဒါယာတိ သုန္ဒရကာမတံ ဝိသိဋ္ဌကာမတံ စိတ္တေန ဂဟေတွာ၊ တဿ ‘‘အာပဇ္ဇေယျ စေ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ယသ္မာ ပန ယော ကလျာဏကမျတံ ဥပါဒါယ အာပဇ္ဇတိ၊ သော သာဓတ္ထိကော မဟဂ္ဃတ္ထိကော ဟောတိ၊ တသ္မာဿ ပဒဘာဇနေ ဗျဉ္ဇနံ ပဟာယ အဓိပ္ပေတတ္ထမေဝ ဒဿေတုံ တဒေဝ ဝစနံ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန န ဣမဿ အာပဇ္ဇနမတ္တေနေဝ အာပတ္တိ သီသံ ဧတိ၊ တသ္မာ ‘‘တဿ ဝစနေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၅၃၁။ အနာပတ္တိ ဉာတကာနန္တိအာဒီသု ဉာတကာနံ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မဟဂ္ဃံ စေတာပေတုကာမဿ အပ္ပဂ္ဃံ စေတာပေတီတိ ဂဟပတိဿ ဝီသတိအဂ္ဃနကံ စီဝရံ စေတာပေတုကာမဿ ‘‘အလံ မယှံ ဧတေန၊ ဒသဂ္ဃနကံ ဝါ အဋ္ဌဂ္ဃနကံ ဝါ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတိ အနာပတ္တိ။ အပ္ပဂ္ဃန္တိ ဣဒဉ္စ အတိရေကနိဝါရဏတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ၊ သမကေပိ ပန အနာပတ္တိ ¶ ၊ တဉ္စ ခေါ အဂ္ဃဝသေနေဝ န ပမာဏဝသေန၊ အဂ္ဃဝဍ္ဎနကဉှိ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ။ တသ္မာ ယော ဝီသတိအဂ္ဃနကံ အန္တရဝါသကံ စေတာပေတုကာမော ¶ ၊ ‘‘တံ ဧတ္တကမေဝ မေ အဂ္ဃနကံ စီဝရံ ဒေဟီ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိပိ တတုတ္တရိသိက္ခာပဒသဒိသာနေဝါတိ။

ပဌမဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၃၂။ ဒုတိယဥပက္ခဋေပိ ¶ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဉှိ ဣမဿ အနုပညတ္တိသဒိသံ။ ကေဝလံ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဧကဿ ပီဠာ ကတာ၊ ဒုတိယေ ဒွိန္နံ၊ အယမေဝေတ္ထ ဝိသေသော။ သေသံ သဗ္ဗံ ပဌမသဒိသမေဝ။ ယထာ စ ဒွိန္နံ၊ ဧဝံ ဗဟူနံ ပီဠံ ကတွာ ဂဏှတောပိ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၃၇။ တေန သမယေနာတိ ရာဇသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဥပါသကံ သညာပေတွာတိ ဇာနာပေတွာ၊ ‘‘ဣမိနာ မူလေန စီဝရံ ကိဏိတွာ ထေရဿ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ ဝတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပညာသဗန္ဓောတိ ပညာသကဟာပဏဒဏ္ဍောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပညာသံ ဗဒ္ဓါတိပိ ပါဌော၊ ပညာသံ ဇိတော ပညာသံ ဒါပေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ အဇ္ဇဏှော၊ ဘန္တေ၊ အာဂမေဟီတိ ဘန္တေ၊ အဇ္ဇ ဧကဒိဝသံ အမှာကံ တိဋ္ဌ၊ အဓိဝါသေဟီတိ အတ္ထော။ ပရာမသီတိ ဂဏှိ။ ဇီနောသီတိ ဇိတောသိ။

၅၃၈-၉။ ရာဇဘောဂ္ဂေါတိ ရာဇတော ဘောဂ္ဂံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ အဿတ္ထီတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ၊ ရာဇဘောဂေါတိပိ ပါဌော၊ ရာဇတော ဘောဂေါ အဿ အတ္ထီတိ အတ္ထော။

ပဟိဏေယျာတိ ပေသေယျ၊ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ ပနဿ ပဒဘာဇနံ န ဝုတ္တံ။ ယထာ စ ဧတဿ၊ ဧဝံ ‘‘စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခု’’န္တိအာဒီနမ္ပိ ပဒါနံ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာယေဝ ပဒဘာဇနံ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ¶ ။ အာဘတန္တိ အာနီတံ။ ကာလေန ကပ္ပိယန္တိ ¶ ယုတ္တပတ္တကာလေန၊ ယဒါ နော အတ္ထော ဟောတိ၊ တဒါ ကပ္ပိယံ စီဝရံ ဂဏှာမာတိ အတ္ထော။

ဝေယျာဝစ္စကရောတိ ကိစ္စကရော၊ ကပ္ပိယကာရကောတိ အတ္ထော။ သညတ္တော သော မယာတိ အာဏတ္တော သော မယာ၊ ယထာ တုမှာကံ စီဝရေန အတ္ထေ သတိ စီဝရံ ဒဿတိ၊ ဧဝံ ဝုတ္တောတိ အတ္ထော။ အတ္ထော မေ အာဝုသော စီဝရေနာတိ စောဒနာလက္ခဏနိဒဿနမေတံ၊ ဣဒဉှိ ဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အဿ ဝါ အတ္ထော ¶ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ၊ ဣဒံ စောဒနာလက္ခဏံ။ ‘‘ဒေဟိ မေ စီဝရ’’န္တိအာဒီနိ ပန နဝတ္တဗ္ဗာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ၊ ဧတာနိ ဟိ ဝစနာနိ ဧတေသံ ဝါ အတ္ထော ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ န ဝတ္တဗ္ဗော။

ဒုတိယမ္ပိ ဝတ္တဗ္ဗော တတိယမ္ပိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ‘‘အတ္ထော မေ အာဝုသော စီဝရေနာ’’တိ ဣဒမေဝ ယာဝတတိယံ ဝတ္တဗ္ဗောတိ။ ဧဝံ ‘‘ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စောဒေတဗ္ဗော သာရေတဗ္ဗော’’တိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဒိဋ္ဌစောဒနာပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စောဒယမာနော သာရယမာနော တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖာဒေယျ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလ’’န္တိ ဣမေသံ ပဒါနံ သင်္ခေပတော အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလ’’န္တိ အာဟ။ ဧဝံ ယာဝတတိယံ စောဒေန္တော တံ စီဝရံ ယဒိ နိပ္ဖာဒေတိ၊ သက္ကောတိ အတ္တနော ပဋိလာဘဝသေန နိပ္ဖာဒေတုံ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ သာဓု သုဋ္ဌု သုန္ဒရံ။

စတုက္ခတ္တုံ ပဉ္စက္ခတ္တုံ ဆက္ခတ္တုပရမံ တုဏှီဘူတေန ဥဒ္ဒိဿ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဌာနလက္ခဏနိဒဿနမေတံ။ ဆက္ခတ္တုပရမန္တိ စ ဘာဝနပုံသကဝစနမေတံ၊ ဆက္ခတ္တုပရမဉှိ ဧတေန စီဝရံ ဥဒ္ဒိဿ တုဏှီဘူတေန ဌာတဗ္ဗံ၊ န အညံ ကိဉ္စိ ကာတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ ဌာနလက္ခဏံ။ တတ္ထ ယော သဗ္ဗဋ္ဌာနာနံ သာဓာရဏော တုဏှီဘာဝေါ၊ တံ တာဝ ဒဿေတုံ ပဒဘာဇနေ ‘‘တတ္ထ ဂန္တွာ တုဏှီဘူတေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ န အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဣဓ၊ ဘန္တေ၊ နိသီဒထာ’’တိ ဝုတ္တေနာပိ န နိသီဒိတဗ္ဗံ။ န အာမိသံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယာဂုခဇ္ဇကာဒိဘေဒံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ‘‘ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ ယာစိယမာနေနာပိ န ဂဏှိတဗ္ဗံ။ န ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗောတိ မင်္ဂလံ ဝါ အနုမောဒနံ ဝါ ဘာသထာတိ ယာစိယမာနေနာပိ ကိဉ္စိ န ဘာသိတဗ္ဗံ၊ ကေဝလံ ‘‘ကိံ ကာရဏာ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနေန ‘‘ဇာနာသိ၊ အာဝုသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ပုစ္ဆိယမာနောတိ ဣဒဉှိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ အထ ဝါ ပုစ္ဆံ ကုရုမာနော ပုစ္ဆိယမာနောတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယော ဟိ ပုစ္ဆံ ကရောတိ၊ သော ဧတ္တကံ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဌာနံ ဘဉ္ဇတီတိ အာဂတကာရဏံ ဘဉ္ဇတိ။

ဣဒါနိ ¶ ¶ ယာ တိဿော စောဒနာ၊ ဆ စ ဌာနာနိ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ ဝုဍ္ဎိဉ္စ ဟာနိဉ္စ ဒဿေန္တော ¶ ‘‘စတုက္ခတ္တုံ စောဒေတွာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယသ္မာ စ ဧတ္ထ ဧကစောဒနာဝုဍ္ဎိယာ ဒွိန္နံ ဌာနာနံ ဟာနိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘ဧကာ စောဒနာ ဒိဂုဏံ ဌာန’’န္တိ လက္ခဏံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ လက္ခဏေန တိက္ခတ္တုံ စောဒေတွာ ဆက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗံ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ စောဒေတွာ အဋ္ဌက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗံ၊ သကိံ စောဒေတွာ ဒသက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗန္တိ။ ယထာ စ ‘‘ဆက္ခတ္တုံ စောဒေတွာ န ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ‘‘ဒွါဒသက္ခတ္တုံ ဌတွာ န စောဒေတဗ္ဗ’’န္တိပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ သစေ စောဒေတိယေဝ န တိဋ္ဌတိ၊ ဆ စောဒနာ လဗ္ဘန္တိ။ သစေ တိဋ္ဌတိယေဝ န စောဒေတိ၊ ဒွါဒသ ဌာနာနိ လဗ္ဘန္တိ။ သစေ စောဒေတိပိ တိဋ္ဌတိပိ၊ ဧကာယ စောဒနာယ ဒွေ ဌာနာနိ ဟာပေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ယော ဧကဒိဝသမေဝ ပုနပ္ပုနံ ဂန္တွာ ဆက္ခတ္တုံ စောဒေတိ၊ သကိံယေဝ ဝါ ဂန္တွာ ‘‘အတ္ထော မေ၊ အာဝုသော၊ စီဝရေနာ’’တိ ဆက္ခတ္တုံ ဝဒတိ။ တထာ ဧကဒိဝသမေဝ ပုနပ္ပုနံ ဂန္တွာ ဒွါဒသက္ခတ္တုံ တိဋ္ဌတိ၊ သကိံယေဝ ဝါ ဂန္တွာ တတြ တတြ ဌာနေ တိဋ္ဌတိ၊ သောပိ သဗ္ဗစောဒနာယော သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိ စ ဘဉ္ဇတိ။ ကော ပန ဝါဒေါ နာနာဒိဝသေသု ဧဝံ ကရောန္တဿာတိ ဧဝမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယတဿ စီဝရစေတာပန္နံ အာဘတန္တိ ယတော ရာဇတော ဝါ ရာဇဘောဂ္ဂတော ဝါ အဿ ဘိက္ခုနော စီဝရစေတာပန္နံ အာနီတံ။ ယတွဿာတိပိ ပါဌော။ အယမေဝတ္ထော။ ‘‘ယတ္ထဿာ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ ယသ္မိံ ဌာနေ အဿ စီဝရစေတာပန္နံ ပေသိတန္တိ စ အတ္ထံ ကထေန္တိ၊ ဗျဉ္ဇနံ ပန န သမေတိ။ တတ္ထာတိ တဿ ရညော ဝါ ရာဇဘောဂ္ဂဿ ဝါ သန္တိကေ၊ သမီပတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ဘုမ္မဝစနံ။ န တံ တဿ ဘိက္ခုနော ကိဉ္စိ အတ္ထံ အနုဘောတီတိ တံ စီဝရစေတာပန္နံ တဿ ဘိက္ခုနော ကိဉ္စိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကမ္မံ န နိပ္ဖာဒေတိ။ ယုဉ္ဇန္တာယသ္မန္တော သကန္တိ အာယသ္မန္တော အတ္တနော သန္တကံ ဓနံ ပါပုဏန္တု။ မာ ဝေါ သကံ ဝိနဿာတိ တုမှာကံ သန္တကံ မာ ဝိနဿတု။ ယော ပန နေဝ သာမံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဒူတံ ပါဟေတိ၊ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။

ကိံ ¶ ပန သဗ္ဗကပ္ပိယကာရကေသု ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? န ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အယဉှိ ကပ္ပိယကာရကော နာမ သင်္ခေပတော ဒုဝိဓော နိဒ္ဒိဋ္ဌော စ အနိဒ္ဒိဋ္ဌော စ။ တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဒုဝိဓော – ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ။ အနိဒ္ဒိဋ္ဌောပိ ဒုဝိဓော – မုခဝေဝဋိက ကပ္ပိယကာရကော၊ ပရမ္မုခကပ္ပိယကာရကောတိ။ တေသု ဘိက္ခုနာ ¶ နိဒ္ဒိဋ္ဌော သမ္မုခါသမ္မုခဝသေန စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တထာ ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌောပိ။

ကထံ? ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခုဿ စီဝရတ္ထာယ ဒူတေန အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ပဟိဏတိ၊ ဒူတော တံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမေန တုမှာကံ စီဝရတ္ထာယ ပဟိတံ၊ ဂဏှထ န’’န္တိ ဝဒတိ၊ ဘိက္ခု ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ ဒူတော ‘‘အတ္ထိ ပန တေ၊ ဘန္တေ၊ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ ¶ ပုစ္ဆတိ၊ ပုညတ္ထိကေဟိ စ ဥပါသကေဟိ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောထာ’’တိ အာဏတ္တာ ဝါ၊ ဘိက္ခူနံ ဝါ သန္ဒိဋ္ဌာ သမ္ဘတ္တာ ကေစိ ဝေယျာဝစ္စကရာ ဟောန္တိ၊ တေသံ အညတရော တသ္မိံ ခဏေ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ဘိက္ခု တံ နိဒ္ဒိသတိ ‘‘အယံ ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ။ ဒူတော တဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဘိက္ခုနာ သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

နော စေ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ နိသိန္နော ဟောတိ၊ အပိစ ခေါ ဘိက္ခု နိဒ္ဒိသတိ – ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ၊ သော ဂန္တွာ တဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ကိဏိတွာ ဒဒေယျာသီ’’တိ အာဂန္တွာ ဘိက္ခုဿ အာရောစေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ အယမေကော ဘိက္ခုနာ အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

န ဟေဝ ခေါ သော ဒူတော အတ္တနာ အာဂန္တွာ အာရောစေတိ၊ အပိစ ခေါ အညံ ပဟိဏတိ ‘‘ဒိန္နံ မယာ၊ ဘန္တေ၊ တဿ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နံ၊ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ၊ အယံ ဒုတိယော ဘိက္ခုနာ အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

န ဟေဝ ခေါ အညံ ပဟိဏတိ၊ အပိစ ခေါ ဂစ္ဆန္တောဝ ဘိက္ခုံ ဝဒတိ ‘‘အဟံ တဿ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နံ ဒဿာမိ၊ တုမှေ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ၊ အယံ တတိယော ဘိက္ခုနာ အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဧဝံ ဧကော သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော တယော အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဣမေ စတ္တာရော ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌဝေယျာဝစ္စကရာ ¶ နာမ။ ဧတေသု ဣမသ္မိံ ရာဇသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

အပရော ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ဒူတေန ပုစ္ဆိတော နတ္ထိတာယ ဝါ၊ အဝိစာရေတုကာမတာယ ဝါ ‘‘နတ္ထမှာကံ ကပ္ပိယကာရကော’’တိ ဝဒတိ၊ တသ္မိဉ္စ ခဏေ ကောစိ မနုဿော အာဂစ္ဆတိ၊ ဒူတော တဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ဣမဿ ဟတ္ထတော စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဒူတေန သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

အပရော ¶ ဒူတော ဂါမံ ပဝိသိတွာ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ကဿစိ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ပုရိမနယေနေဝ အာဂန္တွာ အာရောစေတိ၊ အညံ ဝါ ပဟိဏတိ၊ ‘‘အဟံ အသုကဿ နာမ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နံ ဒဿာမိ၊ တုမှေ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဝါ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ တတိယော ဒူတေန အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဧဝံ ဧကော သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ တယော အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဣမေ စတ္တာရော ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌဝေယျာဝစ္စကရာ ¶ နာမ။ ဧတေသု မေဏ္ဍကသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနုဿာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ၊ တေ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေ ဟိရညံ ဥပနိက္ခိပန္တိ – ‘ဣမိနာ အယျဿ ယံ ကပ္ပိယံ တံ ဒေထာ’တိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ တတော ကပ္ပိယံ တံ သာဒိတုံ၊ န တွေဝါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကေနစိ ပရိယာယေန ဇာတရူပရဇတံ သာဒိတဗ္ဗံ ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၉၉)။ ဧတ္ထ စ စောဒနာယ ပမာဏံ နတ္ထိ၊ မူလံ အသာဒိယန္တေန သဟဿက္ခတ္တုမ္ပိ စောဒနာယ ဝါ ဌာနေန ဝါ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နော စေ ဒေတိ၊ အညံ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတွာပိ အာဟရာပေတဗ္ဗံ။ သစေ ဣစ္ဆတိ မူလသာမိကာနမ္ပိ ကထေတဗ္ဗံ၊ နော စေ ဣစ္ဆတိ န ကထေတဗ္ဗံ။

အပရော ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ဒူတေန ပုစ္ဆိတော ‘‘နတ္ထမှာကံ ကပ္ပိယကာရကော’’တိ ဝဒတိ၊ တဒညော သမီပေ ဌိတော သုတွာ ‘‘အာဟရ ဘော အဟံ အယျဿ စီဝရံ စေတာပေတွာ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဒူတော ‘‘ဟန္ဒ ဘော ဒဒေယျာသီ’’တိ တဿ ဟတ္ထေ ဒတွာ ဘိက္ခုဿ အနာရောစေတွာဝ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ မုခဝေဝဋိကကပ္ပိယကာရကော။ အပရော ဘိက္ခုနော ဥပဋ္ဌာကဿ ဝါ အညဿ ဝါ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ဒဒေယျာသီ’’တိ ¶ ဧတ္တောဝ ပက္ကမတိ၊ အယံ ပရမ္မုခကပ္ပိယကာရကောတိ ဣမေ ဒွေ အနိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကာ နာမ။ ဧတေသု အညာတကအပ္ပဝါရိတေသု ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ သယမေဝ စီဝရံ အာနေတွာ ဒဒန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ၊ ကိဉ္စိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဒေသနာမတ္တမေဝ စေတံ ‘‘ဒူတေန စီဝရစေတာပန္နံ ပဟိဏေယျာ’’တိ သယံ အာဟရိတွာပိ ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယ ဒဒန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ကေဝလဉ္စ အတ္တနောယေဝ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သစေပိ ကောစိ ဇာတရူပရဇတံ အာနေတွာ ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ ဒမ္မိ၊ အာရာမံ ဝါ ကရောထ စေတိယံ ဝါ ဘောဇနသာလာဒီနံ ဝါ အညတရ’’န္တိ ဝဒတိ၊ ဣဒမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဿ ကဿစိ ဟိ အညဿတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။

သစေ ¶ ပန ‘‘နယိဒံ ဘိက္ခူနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တေ ‘‘ဝဍ္ဎကီနံ ဝါ ကမ္မကရာနံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ ကေဝလံ တုမှေ သုကတဒုက္ကဋံ ဇာနာထာ’’တိ ဝတွာ တေသံ ဟတ္ထေ ဒတွာ ပက္ကမတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘မမ မနုဿာနံ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ မယှမေဝ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ ကေဝလံ တုမှေ ယံ ယဿ ဒါတဗ္ဗံ၊ တဒတ္ထာယ ပေသေယျာထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ပန သင်္ဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ ပုဂ္ဂလံ ဝါ အနာမသိတွာ ‘‘ဣဒံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ စေတိယဿ ဒေမ၊ ဝိဟာရဿ ဒေမ၊ နဝကမ္မဿ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ပဋိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမေ ဣဒံ ဘဏန္တီ’’တိ ¶ ကပ္ပိယကာရကာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ‘‘စေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ တုမှေ ဂဟေတွာ ဌပေထာ’’တိ ဝုတ္တေန ပန ‘‘အမှာကံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။

သစေ ပန ကောစိ ဗဟုံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အာနေတွာ ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ ဒမ္မိ၊ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တံ စေ သင်္ဃော သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ အာပတ္တိ။ တတြ စေ ဧကော ဘိက္ခု ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ ဥပါသကော စ ‘‘ယဒိ န ကပ္ပတိ၊ မယှမေဝ ဘဝိဿတီ’’တိ ဂစ္ဆတိ။ သော ဘိက္ခု ‘‘တယာ သင်္ဃဿ လာဘန္တရာယော ကတော’’တိ န ကေနစိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယော ဟိ တံ စောဒေတိ၊ သွေဝ သာပတ္တိကော ဟောတိ၊ တေန ပန ဧကေန ဗဟူ အနာပတ္တိကာ ကတာ။ သစေ ¶ ပန ဘိက္ခူဟိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တေ ‘‘ကပ္ပိယကာရကာနံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ မမ ပုရိသာနံ ဝါ မယှံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ ကေဝလံ တုမှေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

စတုပစ္စယတ္ထာယ စ ဒိန္နံ ယေန ယေန ပစ္စယေန အတ္ထော ဟောတိ၊ တဒတ္ထံ ဥပနေတဗ္ဗံ၊ စီဝရတ္ထာယ ဒိန္နံ စီဝရေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ စီဝရေန တာဒိသော အတ္ထော နတ္ထိ၊ ပိဏ္ဍပါတာဒီဟိ သင်္ဃော ကိလမတိ၊ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ အပလောကေတွာ တဒတ္ထာယပိ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော ပိဏ္ဍပါတဂိလာနပစ္စယတ္ထာယ ဒိန္နေပိ၊ သေနာသနတ္ထာယ ဒိန္နံ ပန သေနာသနဿ ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ သေနာသနေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဘိက္ခူသု သေနာသနံ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတေသု သေနာသနံ ဝိနဿတိ၊ ဤဒိသေ ကာလေ သေနာသနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာပိ ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂေါ အနုညာတော၊ တသ္မာ သေနာသနဇဂ္ဂနတ္ထံ မူလစ္ဆေဇ္ဇံ အကတွာ ယာပနမတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

န ¶ ကေဝလဉ္စ ဟိရညသုဝဏ္ဏမေဝ၊ အညမ္ပိ ခေတ္တဝတ္ထာဒိ အကပ္ပိယံ န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ ကောစိ ‘‘မယှံ တိသဿသမ္ပာဒနကံ မဟာတဠာကံ အတ္ထိ၊ တံ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ တံ စေ သင်္ဃော သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ အာပတ္တိယေဝ။ ယော ပန တံ ပဋိက္ခိပတိ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ န ကေနစိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယော ဟိ တံ စောဒေတိ၊ သွေဝ သာပတ္တိကော ဟောတိ၊ တေန ပန ဧကေန ဗဟူ အနာပတ္တိကာ ကတာ။

ယော ပန ‘‘တာဒိသံယေဝ တဠာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခူဟိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ဝဒတိ ‘‘အသုကဉ္စ အသုကဉ္စ သင်္ဃဿ တဠာကံ အတ္ထိ၊ တံ ကထံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကပ္ပိယံ ကတွာ ဒိန္နံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ကထံ ဒိန္နံ ကပ္ပိယံ ဟောတီတိ? ‘‘စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝတွာ ဒိန္နန္တိ။ သော သစေ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ စတ္တာရော ပစ္စယေ သင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ ¶ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘တဠာကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ‘‘ကပ္ပိယကာရကော အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ¶ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဒံ အသုကော နာမ ဝိစာရေဿတိ၊ အသုကဿ ဝါ ဟတ္ထေ၊ မယှံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ သင်္ဃော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ‘‘ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ၊ ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿတိ၊ မိဂပက္ခိနော ပိဝိဿန္တီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ဝဒတိ ‘‘ကပ္ပိယသီသေန ဂဏှထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဥပါသက၊ သင်္ဃော ပါနီယံ ပိဝိဿတိ၊ ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿတိ၊ မိဂပက္ခိနော ပိဝိဿန္တီ’’တိ ဝတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

အထာပိ ‘‘မမ တဠာကံ ဝါ ပေါက္ခရဏိံ ဝါ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ‘‘ဝုတ္တေ၊ သာဓု၊ ဥပါသက၊ သင်္ဃော ပါနီယံ ပိဝိဿတီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ယဒိ ပန ဘိက္ခူဟိ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတွာ သဟတ္ထေန စ ကပ္ပိယပထဝိံ ခနိတွာ ဥဒကပရိဘောဂတ္ထာယ တဠာကံ ကာရိတံ ဟောတိ၊ တံ စေ နိဿာယ သဿံ နိပ္ဖာဒေတွာ မနုဿာ ဝိဟာရေ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထ မနုဿာ ဧဝ သင်္ဃဿ ဥပကာရတ္ထာယ သင်္ဃိကဘူမိံ ခနိတွာ တံ နိဿာယ နိပ္ဖန္နသဿတော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အမှာကံ ဧကံ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေထာ’’တိ ဝုတ္တေ စ ဌပေတုမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ အထ ပန တေ မနုဿာ ရာဇဗလိနာ ဥပဒ္ဒုတာ ပက္ကမန္တိ၊ အညေ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ န စ ဘိက္ခူနံ ကိဉ္စိ ဒေန္တိ၊ ဥဒကံ ဝါရေတုံ လဗ္ဘတိ။ တဉ္စ ခေါ ကသိကမ္မကာလေယေဝ၊ န သဿကာလေ။ သစေ တေ ဝဒန္တိ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေပိ မနုဿာ ဣမံ နိဿာယ သဿံ အကံသူ’’တိ ¶ ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘တေ သင်္ဃဿ ဣမဉ္စ ဣမဉ္စ ဥပကာရံ အကံသု၊ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အဒံသူ’’တိ။ သစေ ဝဒန္တိ – ‘‘မယမ္ပိ ဒဿာမာ’’တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ပန ကောစိ အဗျတ္တော အကပ္ပိယဝေါဟာရေန တဠာကံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝါ ကာရေတိ ဝါ၊ တံ ဘိက္ခူဟိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တံ နိဿာယ လဒ္ဓံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမ္ပိ အကပ္ပိယမေဝ။ သစေ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တဘာဝံ ဉတွာ သာမိကော ဝါ တဿ ပုတ္တဓီတရော ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဝံသေ ဥပ္ပန္နော ပုန ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆိန္နေ ကုလဝံသေ ယော တဿ ဇနပဒဿ သာမိကော၊ သော အစ္ဆိန္ဒိတွာ ¶ ပုန ဒေတိ၊ စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဘိက္ခုနာ နီဟဋဥဒကဝါဟကံ အဠနာဂရာဇမဟေသီ ဝိယ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

ကပ္ပိယဝေါဟာရေပိ ဥဒကဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတတဠာကေ သုဒ္ဓစိတ္တာနံ မတ္တိကုဒ္ဓရဏပါဠိဗန္ဓနာဒီနိ ¶ စ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တံ နိဿာယ ပန သဿံ ကရောန္တေ ဒိသွာ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ တေ သယမေဝ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ န စောဒေတဗ္ဗံ၊ န သာရေတဗ္ဗံ။ ပစ္စယဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတတဠာကေ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မတ္တိကုဒ္ဓရဏပါဠိဗန္ဓနာဒီနိ ပန ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကပ္ပိယကာရကာ သယမေဝ ကရောန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အဗျတ္တေန ပန လဇ္ဇိဘိက္ခုနာ ကာရာပိတေသု ကိဉ္စာပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ကပ္ပိယံ၊ ဘိက္ခုဿ ပယောဂပစ္စယာ ဥပ္ပန္နေန မိဿကတ္တာ ဝိသဂတပိဏ္ဍပါတော ဝိယ အကပ္ပိယမံသရသမိဿကဘောဇနံ ဝိယ စ ဒုဗ္ဗိနိဗ္ဘောဂံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယမေဝ။

သစေ ပန ‘‘ဥဒကဿ ဩကာသော အတ္ထိ၊ တဠာကဿ ပါဠိ ထိရာ၊ ယထာ ဗဟုံ ဥဒကံ ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ ကရောဟိ၊ တီရသမီပေ ဥဒကံ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ဥဒကမေဝ ဝိစာရေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒ္ဓနေ အဂ္ဂိံ န ပါတေန္တိ၊ ‘‘ဥဒကကမ္မံ လဗ္ဘတု ဥပါသကာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သဿံ ကတွာ အာဟရထာ’’တိ ဝတ္တုံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တဠာကေ အတိဗဟုံ ဥဒကံ ဒိသွာ ပဿတော ဝါ ပိဋ္ဌိတော ဝါ မာတိကံ နီဟရာပေတိ၊ ဝနံ ဆိန္ဒာပေတွာ ကေဒါရေ ကာရာပေတိ၊ ပေါရာဏကေဒါရေသု ဝါ ပကတိဘာဂံ အဂ္ဂဟေတွာ အတိရေကံ ဂဏှာတိ၊ နဝသဿေ ဝါ အကာလသဿေ ဝါ အပရိစ္ဆိန္နဘာဂေ ‘‘ဧတ္တကေ ကဟာပဏေ ဒေထာ’’တိ ကဟာပဏေ ဥဋ္ဌာပေတိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ။

ယော ¶ ပန ‘‘ကဿထ ဝပထာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဧတ္တကာယ ဘူမိယာ၊ ဧတ္တကော နာမ ဘာဂေါ’’တိ ဧဝံ ဘူမိံ ဝါ ပတိဋ္ဌပေတိ၊ ‘‘ဧတ္တကေ ဘူမိဘာဂေ အမှေဟိ သဿံ ကတံ၊ ဧတ္တကံ နာမ ဘာဂံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တေသု ကဿကေသု ဘူမိပ္ပမာဏဂ္ဂဟဏတ္ထံ ¶ ရဇ္ဇုယာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ မိနာတိ၊ ခလေ ဝါ ဌတွာ ရက္ခတိ၊ ခလတော ဝါ နီဟရာပေတိ၊ ကောဋ္ဌာဂါရေ ဝါ ပဋိသာမေတိ၊ တဿေဝ တံ အကပ္ပိယံ။

သစေ ကဿကာ ကဟာပဏေ အာဟရိတွာ ‘‘ဣမေ သင်္ဃဿ အာဟဋာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ အညတရော စ ဘိက္ခု ‘‘န သင်္ဃော ကဟာပဏေ ခါဒတီ’’တိ သညာယ ‘‘ဧတ္တကေဟိ ကဟာပဏေဟိ သာဋကေ အာဟရ၊ ဧတ္တကေဟိ ယာဂုအာဒီနိ သမ္ပာဒေဟီ’’တိ ဝဒတိ။ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာ။

သစေ ဓညံ အာဟရိတွာ ဣဒံ သင်္ဃဿ အာဟဋန္တိ ဝဒန္တိ၊ အညတရော စ ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ‘‘ဧတ္တကေဟိ ဝီဟီဟိ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အာဟရထာ’’တိ ဝဒတိ။ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ တဿေဝ အကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ဓညဿ ဝိစာရိတတ္တာ။

သစေ ¶ တဏ္ဍုလံ ဝါ အပရဏ္ဏံ ဝါ အာဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ အာဟဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ အညတရော စ ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ‘‘ဧတ္တကေဟိ တဏ္ဍုလေဟိ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အာဟရထာ’’တိ ဝဒတိ။ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ ကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ကပ္ပိယာနံ တဏ္ဍုလာဒီနံ ဝိစာရိတတ္တာ။ ကယဝိက္ကယေပိ အနာပတ္တိ၊ ကပ္ပိယကာရကဿ အာစိက္ခိတတ္တာ။

ပုဗ္ဗေ ပန စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဧကော ဘိက္ခု စတုသာလဒွါရေ ‘‘အဟော ဝတ သွေ သင်္ဃဿ ဧတ္တကပ္ပမာဏေ ပူဝေ ပစေယျု’’န္တိ အာရာမိကာနံ သညာဇနနတ္ထံ ဘူမိယံ မဏ္ဍလံ အကာသိ၊ တံ ဒိသွာ ဆေကော အာရာမိကော တထေဝ ကတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ဘေရိယာ အာကောဋိတာယ သန္နိပတိတေ သင်္ဃေ ပူဝံ ဂဟေတွာ သင်္ဃတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ အမှေဟိ ဣတော ပုဗ္ဗေ နေဝ ပိတူနံ န ပိတာမဟာနံ ဧဝရူပံ သုတပုဗ္ဗံ၊ ဧကေန အယျေန စတုဿာလဒွါရေ ပူဝတ္ထာယ သညာ ကတာ၊ ဣတော ဒါနိ ပဘုတိ အယျာ အတ္တနော အတ္တနော စိတ္တာနုရူပံ ဝဒန္တု၊ အမှာကမ္ပိ ဖာသုဝိဟာရော ဘဝိဿတီ’’တိ။ မဟာထေရော တတောဝ နိဝတ္တိ၊ ဧကဘိက္ခုနာပိ ပူဝေါ န ဂဟိတော။ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ တတြုပ္ပာဒမ္ပိ န ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ တသ္မာ –

သလ္လေခံ ¶ အစ္စဇန္တေန၊ အပ္ပမတ္တေန ဘိက္ခုနာ၊

ကပ္ပိယေပိ န ကာတဗ္ဗာ၊ အာမိသတ္ထာယ လောလတာတိ။

ယော ¶ စာယံ တဠာကေ ဝုတ္တော၊ ပေါက္ခရဏီ-ဥဒကဝါဟကမာတိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏဥစ္ဆုဖလာဖလာဒီနံ ဝိရုဟနဋ္ဌာနံ ယံ ကိဉ္စိ ခေတ္တံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ ဒမ္မီတိ ဝုတ္တေပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ တဠာကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ယဒါ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ‘‘စတုပစ္စယပရိဘောဂတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ တဒါ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဝနံ ဒမ္မိ၊ အရညံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဝဋ္ဋတိ။ သစေ မနုဿာ ဘိက္ခူဟိ အနာဏတ္တာယေဝ တတ္ထ ရုက္ခေ ဆိန္ဒိတွာ အပရဏ္ဏာဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ ဘိက္ခူနံ ဘာဂံ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ အဒေန္တာ န စောဒေတဗ္ဗာ။ သစေ ကေနစိဒေဝ အန္တရာယေန တေသု ပက္ကန္တေသု အညေ ကရောန္တိ၊ န စ ဘိက္ခူနံ ကိဉ္စိ ဒေန္တိ၊ တေ ဝါရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဝဒန္တိ – ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေပိ မနုဿာ ဣဓ သဿာနိ အကံသူ’’တိ၊ တတော တေ ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘တေ သင်္ဃဿ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အဒံသူ’’တိ။ သစေ ဝဒန္တိ – ‘‘မယမ္ပိ ဒဿာမာ’’တိ ဧဝံ ဝဋ္ဋတိ။

ကဉ္စိ ¶ သဿုဋ္ဌာနကံ ဘူမိပ္ပဒေသံ သန္ဓာယ ‘‘သီမံ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သီမာ ပရိစ္ဆေဒနတ္ထံ ပန ထမ္ဘာ ဝါ ပါသာဏာ ဝါ သယံ န ဌပေတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? ဘူမိ နာမ အနဂ္ဃာ အပ္ပကေနာပိ ပါရာဇိကော ဘဝေယျ၊ အာရာမိကာနံ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ – ‘‘ဣမိနာ ဌာနေန အမှာကံ သီမာ ဂတာ’’တိ။ သစေပိ ဟိ တေ အဓိကံ ဂဏှန္တိ၊ ပရိယာယေန ကထိတတ္တာ အနာပတ္တိ။ ယဒိ ပန ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော သယမေဝ ထမ္ဘေ ဌပါပေတွာ ‘‘စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

သစေ ကောစိ အန္တောသီမာယ တဠာကံ ခနတိ၊ ဝိဟာရမဇ္ဈေန ဝါ မာတိကံ နေတိ၊ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏာဒီနိ ဒုဿန္တိ၊ ဝါရေတဗ္ဗော။ သစေ သင်္ဃော ကိဉ္စိ လဘိတွာ အာမိသဂရုကတာယ န ဝါရေတိ၊ ဧကော ဘိက္ခု ဝါရေတိ၊ သောဝ ဘိက္ခု ဣဿရော။ သစေ ဧကော ဘိက္ခု န ဝါရေတိ၊ ‘‘နေထ တုမှေ’’တိ တေသံယေဝ ပက္ခော ဟောတိ၊ သင်္ဃော ဝါရေတိ၊ သင်္ဃောဝ ဣဿရော။ သင်္ဃိကေသု ဟိ ကမ္မေသု ယော ဓမ္မကမ္မံ ကရောတိ၊ သောဝ ဣဿရော။ သစေ ဝါရိယမာနောပိ ကရောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတံ ပံသုံ ဟေဋ္ဌာ ပက္ခိပိတွာ၊ ဥပရိ ဂဟိတံ ပံသုံ ဥပရိ ပက္ခိပိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ။

သစေ ¶ ကောစိ ယထာဇာတမေဝ ဥစ္ဆုံ ဝါ အပရဏ္ဏံ ဝါ အလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍာဒိကံ ¶ ဝါ ဝလ္လိဖလံ ဒါတုကာမော ‘‘ဧတံ သဗ္ဗံ ဥစ္ဆုခေတ္တံ အပရဏ္ဏဝတ္ထုံ ဝလ္လိဖလာဝါဋံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ သဟ ဝတ္ထုနာ ပရာမဋ္ဌတ္တာ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘အဘိလာပမတ္တမေတံ သာမိကာနံယေဝ ဟိ သော ဘူမိဘာဂေါ တသ္မာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

‘‘ဒါသံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အာရာမိကံ ဒမ္မိ၊ ဝေယျာဝစ္စကရံ ဒမ္မိ၊ ကပ္ပိယကာရကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သော အာရာမိကော ပုရေဘတ္တမ္ပိ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ သင်္ဃဿေဝ ကမ္မံ ကရောတိ၊ သာမဏေရဿ ဝိယ သဗ္ဗံ ဘေသဇ္ဇပဋိဇဂ္ဂနမ္ပိ တဿ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ပုရေဘတ္တမေဝ သင်္ဃဿ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ အတ္တနော ကမ္မံ ကရောတိ၊ သာယံ နိဝါပေါ န ဒါတဗ္ဗော။ ယေပိ ပဉ္စဒိဝသဝါရေန ဝါ ပက္ခဝါရေန ဝါ သင်္ဃဿ ကမ္မံ ကတွာ သေသကာလေ အတ္တနော ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တေသမ္ပိ ကရဏကာလေယေဝ ဘတ္တဉ္စ နိဝါပေါ စ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ သင်္ဃဿ ကမ္မံ နတ္ထိ၊ အတ္တနောယေဝ ကမ္မံ ကတွာ ဇီဝန္တိ၊ တေ စေ ဟတ္ထကမ္မမူလံ အာနေတွာ ဒေန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယံ ကိဉ္စိ ရဇကဒါသမ္ပိ ပေသကာရဒါသမ္ပိ အာရာမိကနာမေန သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ‘‘ဂါဝေါ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ ဣမာ ဂါဝေါ ကုတောတိ ¶ ပဏ္ဍိတေဟိ ပဉ္စ ဂေါရသပရိဘောဂတ္ထာယ ဒိန္နာတိ၊ ‘‘မယမ္ပိ ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတ္ထာယ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋတိ။ အဇိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ဟတ္ထိံ ဒေမ၊ အဿံ မဟိသံ ကုက္ကုဋံ သူကရံ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကေစိ မနုဿာ ‘‘အပ္ပောဿုက္ကာ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဟောထ၊ မယံ ဣမေ ဂဟေတွာ တုမှာကံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒဿာမာ’’တိ ဂဏှန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ကုက္ကုဋသူကရာ သုခံ ဇီဝန္တူ’’တိ အရညေ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမံ တဠာကံ၊ ဣမံ ခေတ္တံ၊ ဣမံ ဝတ္ထုံ၊ ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဋိက္ခိပိတုံ န လဗ္ဘတီတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒမ္ပိ ဆသမုဋ္ဌာနံ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ ¶ ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

၅၄၂။ တေန ¶ သမယေနာတိ ကောသိယသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ သန္ထရိတွာ ကတံ ဟောတီတိ သမေ ဘူမိဘာဂေ ကောသိယံသူနိ ဥပရူပရိ သန္ထရိတွာ ကဉ္ဇိကာဒီဟိ သိဉ္စိတွာ ကတံ ဟောတိ။ ဧကေနပိ ကောသိယံသုနာ မိဿိတွာတိ တိဋ္ဌတု အတ္တနော ရုစိဝသေန မိဿိတံ၊ သစေပိ တဿ ကရဏဋ္ဌာနေ ဝါတော ဧကံ ကောသိယံသုံ အာနေတွာ ပါတေတိ၊ ဧဝမ္ပိ မိဿေတွာ ကတမေဝ ဟောတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊

ကောသိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၄၇။ တေန သမယေနာတိ သုဒ္ဓကာဠကသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ သုဒ္ဓကာဠကာနန္တိ သုဒ္ဓါနံ ကာဠကာနံ ¶ ၊ အညေဟိ အမိဿိတကာဠကာနန္တိ အတ္ထော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိပိ ကောသိယသိက္ခာပဒသဒိသာနေဝါတိ။

သုဒ္ဓကာဠကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၅၂။ တေန သမယေနာတိ ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အန္တေ အာဒိယိတွာတိ သန္ထတဿ အန္တေ အနုဝါတံ ဝိယ ဒဿေတွာ ဩဒါတံ အလ္လိယာပေတွာ။

ဒွေ ဘာဂါတိ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ။ အာဒါတဗ္ဗာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဂေါစရိယာနန္တိ ကပိလဝဏ္ဏာနံ။ ဒွေ တုလာ အာဒါတဗ္ဗာတိ စတူဟိ တုလာဟိ ကာရေတုကာမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတ္ထတော ပန ယတ္တကေဟိ ဧဠကလောမေဟိ ကာတုကာမော ဟောတိ၊ တေသု ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ကာဠကာနံ ဧကော ဩဒါတာနံ၊ ဧကော ဂေါစရိယာနန္တိ ဣဒမေဝ ဒဿိတံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိပိ ¶ ကောသိယသိက္ခာပဒသဒိသာနေဝ။ ကေဝလံ ဣဒံ အာဒါယ အနာဒါယ စ ကရဏတော ကိရိယာကိရိယံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၅၇။ တေန ¶ သမယေနာတိ ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဦဟဒန္တိပိ ဥမ္မိဟန္တိပီတိ သန္ထတာနံ ဥပရိ ဝစ္စမ္ပိ ပဿာဝမ္ပိ ကရောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဒိန္နာ သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သန္ထတသမ္မုတီတိ ဧဝံ လဒ္ဓသမ္မုတိကော ဘိက္ခု ယာဝ ရောဂေါ န ဝူပသမ္မတိ၊ တာဝ ယံ ယံ ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ သန္ထတံ ကာတုံ လဘတိ။ သစေ အရောဂေါ ဟုတွာ ပုန မူလဗျာဓိနာဝ ဂိလာနော ဟောတိ၊ သောယေဝ ပရိဟာရော၊ နတ္ထညံ သမ္မုတိကိစ္စန္တိ ဖုဿဒေဝတ္ထေရော အာဟ။ ဥပတိဿတ္ထေရော ပန ‘‘သော ဝါ ဗျာဓိ ပဋိကုပ္ပတု၊ အညော ဝါ၊ ‘သကိံ ဂိလာနော’တိ နာမံ လဒ္ဓံ လဒ္ဓမေဝ၊ ပုန သမ္မုတိကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။

ဩရေန ¶ စေ ဆန္နံ ဝဿာနန္တိ ဆန္နံ ဝဿာနံ ဩရိမဘာဂေ၊ အန္တောတိ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေ ပန သင်္ချာမတ္တဒဿနတ္ထံ ‘‘ဦနကဆဗ္ဗဿာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အနာပတ္တိ ဆဗ္ဗဿာနိ ကရောတီတိ ယဒါ ဆဗ္ဗဿာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ဟောန္တိ၊ တဒါ သန္ထတံ ကရောတိ။ ဒုတိယပဒေပိ ‘‘ယဒါ အတိရေကဆဗ္ဗဿာနိ ဟောန္တိ၊ တဒါ ကရောတီ’’တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န ဟိ သော ဆဗ္ဗဿာနိ ကရောတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကောသိယသိက္ခာပဒသဒိသာနေဝါတိ။

ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၆၅။ တေန သမယေနာတိ နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဣစ္ဆာမဟံ ဘိက္ခဝေတိ ဘဂဝါ ကိရ တံ တေမာသံ န ကိဉ္စိ ဗောဓနေယျသတ္တံ အဒ္ဒသ၊ တသ္မာ ¶ ဧဝမာဟ။ ဧဝံ သန္တေပိ တန္တိဝသေန ဓမ္မဒေသနာ ကတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ ယသ္မာ ပနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မယိ ဩကာသံ ကာရေတွာ ပဋိသလ္လီနေ ဘိက္ခူ အဓမ္မိကံ ကတိကဝတ္တံ ကရိဿန္တိ၊ တံ ဥပသေနော ဘိန္ဒိဿတိ။ အဟံ တဿ ပသီဒိတွာ ဘိက္ခူနံ ဒဿနံ အနုဇာနိဿာမိ၊ တတော မံ ပဿိတုကာမာ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒိယိဿန္တိ၊ အဟဉ္စ တေဟိ ဥဇ္ဈိတသန္ထတပစ္စယာ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမီ’’တိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဧဝံ ဗဟူနိ ဟိ ဧတ္ထ အာနိသံသာနီတိ။

သပရိသော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ¶ ထေရော ကိရ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဦနဒသဝဿေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၇၅) ဣမသ္မိံ ခန္ဓကသိက္ခာပဒေ ‘‘ကထဉှိ နာမ တွံ မောဃပုရိသ အညေဟိ ဩဝဒိယော အနုသာသိယော အညံ ဩဝဒိတုံ အနုသာသိတုံ မညိဿသီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဂရဟံ လဘိတွာ ‘‘သတ္ထာ မယှံ ပရိသံ နိဿာယ ဂရဟံ အဒါသိ၊ သော ဒါနာဟံ ဘဂဝန္တံ တေနေဝ ပုဏ္ဏစန္ဒသဿိရီကေန သဗ္ဗာကာရပရိပုဏ္ဏေန မုခေန ဗြဟ္မဃောသံ နိစ္ဆာရေတွာ ပရိသံယေဝ နိဿာယ သာဓုကာရံ ဒါပေဿာမီ’’တိ သုဟဒယော ကုလပုတ္တော အတိရေကယောဇနသတံ ပဋိက္ကမိတွာ ပရိသံ စိနိတွာ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ ပရိဝုတော ပုန ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမန္တော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သပရိသော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီ’’တိ။ န ဟိ သက္ကာ ဗုဒ္ဓါနံ အညထာ အာရာဓေတုံ အညတြ ဝတ္တသမ္ပတ္တိယာ။

ဘဂဝတော ¶ အဝိဒူရေ နိသိန္နောတိ ဝတ္တသမ္ပတ္တိယာ ပရိသုဒ္ဓဘာဝေန နိရာသင်္ကော သီဟော ဝိယ ကဉ္စနပဗ္ဗတဿ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ နိသိန္နော။ ဧတဒဝေါစာတိ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ဧတံ အဝေါစ။ မနာပါနိ တေ ဘိက္ခု ပံသုကူလာနီတိ ဘိက္ခု တဝ ဣမာနိ ပံသုကူလာနိ မနာပါနိ၊ အတ္တနော ရုစိယာ ခန္တိယာ ဂဟိတာနီတိ အတ္ထော။ န ခေါ မေ၊ ဘန္တေ၊ မနာပါနီတိ၊ ဘန္တေ န မယာ အတ္တနော ရုစိယာ ဂဟိတာနိ၊ ဂလဂ္ဂါဟေန ဝိယ မတ္ထကတာဠနေန ဝိယ စ ဂါဟိတောမှီတိ ဒဿေတိ။

ပညာယိဿတီတိ ပညာတော အဘိညာတော ဘဝိဿတိ၊ တတ္ထ သန္ဒိဿိဿတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န မယံ အပညတ္တံ ပညပေဿာမာတိ မယံ သာဝကာ နာမ အပညတ္တံ န ပညပေဿာမ၊ ဗုဒ္ဓဝိသယော ဟိ ဧသော ယဒိဒံ ¶ ‘‘ပါစိတ္တိယံ ဒုက္ကဋ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အပညတ္တသိက္ခာပဒပညပနံ ပညတ္တသမုစ္ဆိန္ဒနံ ဝါ။ သမာဒါယာတိ တံ တံ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယိတွာ၊ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ယထာပညတ္တေသု သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု သိက္ခိဿာမာတိ ဒဿေတိ။ တဿ ¶ အာရဒ္ဓစိတ္တော ပုနပိ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ သာဓုကာရမဒါသိ။

၅၆၆။ အနုညာတာဝုသောတိ အနုညာတံ၊ အာဝုသော။ ပိဟေန္တာတိ ပိဟယန္တာ။ သန္ထတာနိ ဥဇ္ဈိတွာတိ သန္ထတေ စတုတ္ထစီဝရသညိတာယ သဗ္ဗသန္ထတာနိ ဥဇ္ဈိတွာ။ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ဘဂဝါ သန္ထတာနိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏာနိ ဒိသွာ ‘‘သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနေ ကာရဏံ နတ္ထိ၊ ပရိဘောဂုပါယံ နေသံ ဒဿေဿာမီ’’တိ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။

၅၆၇။ သကိံ နိဝတ္ထမ္ပိ သကိံ ပါရုတမ္ပီတိ သကိံ နိသိန္နဉ္စေဝ နိပန္နဉ္စ။ သာမန္တာတိ ဧကပဿတော ဝဋ္ဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတဋ္ဌာနံ ယထာ ဝိဒတ္ထိမတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ သန္ထရန္တေန ပန ပါဠိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဧကဒေသေ ဝါ သန္ထရိတဗ္ဗံ၊ ဝိဇဋေတွာ ဝါ မိဿကံ ကတွာ သန္ထရိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ထိရတရံ ဟောတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကိရိယာကိရိယတ္တာ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒသဒိသာနီတိ။

ဣမေသု ပန ပဉ္စသု သန္ထတေသု ပုရိမာနိ တီဏိ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ပစ္ဆိမာနိ ဒွေ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။

နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၇၁။ တေန ¶ သမယေနာတိ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဥပ္ပဏ္ဍေသုန္တိ ‘‘ကိတ္တကေန၊ ဘန္တေ၊ ကီတာနီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ အဝဟသိံသု။ ဌိတကောဝ အာသုမ္ဘီတိ ယထာ မနုဿာ အရညတော မဟန္တံ ဒါရုဘာရံ အာနေတွာ ကိလန္တာ ဌိတကာဝ ပါတေန္တိ၊ ဧဝံ ပါတေသီတိ အတ္ထော။

၅၇၂။ သဟတ္ထာတိ ¶ သဟတ္ထေန၊ အတ္တနာ ဟရိတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗဟိတိယောဇနံ ပါတေတီတိ တိယောဇနတော ဗဟိ ပါတေတိ။ အနန္တရာယေန ပတနကေ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ လောမဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာနိ။ သစေ ဗဟိတိယောဇနေ ရုက္ခေ ဝါ ထမ္ဘေ ဝါ ပဋိဟညိတွာ ပုန အန္တော ပတန္တိ၊ အနာပတ္တိ ¶ ။ ဘူမိယံ ပတိတွာ ဌတွာ ဌတွာ ဝဋ္ဋမာနာ ဧဠကလောမဘဏ္ဍိကာ ပုန အန္တော ပဝိသတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ အန္တော ဌတွာ ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ယဋ္ဌိယာ ဝါ ဝဋ္ဋေတိ ဌတွာ ဝါ အဌတွာ ဝါ ဝဋ္ဋမာနာ ဘဏ္ဍိကာ ဂစ္ဆတု၊ အာပတ္တိယေဝ။ ‘‘အညော ဟရိဿတီ’’တိ ဌပေတိ၊ တေန ဟရိတေပိ အာပတ္တိယေဝ။ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဌပိတံ ဝါတော ဝါ အညော ဝါ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဗဟိ ပါတေတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ သဥဿာဟတ္တာ အစိတ္တကတ္တာ စ သိက္ခာပဒဿ။ ကုရုန္ဒိယာဒီသု ပန ‘‘ဧတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ သာ အနာပတ္တိ ပါဠိယာ န သမေတိ။ ဥဘတောဘဏ္ဍိကံ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ ဧကံ ဘဏ္ဍိကံ အန္တောသီမာယ ဧကံ ဗဟိသီမာယ ကရောန္တော ဌပေတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ဧကာဗဒ္ဓေ ကာဇေပိ ဧသေဝ နယော။ ယဒိ ပန အဗန္ဓိတွာ ကာဇကောဋိယံ ဌပိတမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ န ရက္ခတိ။ ဧကာဗဒ္ဓေပိ ပရိဝတ္တေတွာ ဌပိတေ အာပတ္တိယေဝ။

အညဿ ယာနေ ဝါတိ ဧတ္ထ ဂစ္ဆန္တေ ယာနေ ဝါ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိအာဒီသု ဝါ သာမိကဿ အဇာနန္တဿေဝ ဟရိဿတီတိ ဌပေတိ၊ တသ္မိံ တိယောဇနံ အတိက္ကန္တေ အာပတ္တိ။ အဂစ္ဆန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန အဂစ္ဆန္တေ ယာနေ ဝါ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိယာဒီသု ဝါ ဌပေတွာ အဘိရုဟိတွာ သာရေတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဂစ္ဆန္တော စောဒေတိ၊ ပက္ကောသန္တော ဝါ အနုဗန္ဓာပေတိ၊ ‘‘အညံ ဟရာပေတီ’’တိ ဝစနတော အနာပတ္တိ။ ကုရုန္ဒိယာဒီသု ပန ‘‘အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ‘‘အညံ ဟရာပေတီ’’တိ ဣမိနာ န သမေတိ။ အဒိန္နာဒါနေ ပန သုင်္ကဃာတေ အာပတ္တိ ဟောတိ။ ယာ ဟိ တတ္ထ အာပတ္တိ၊ သာ ဣဓ အနာပတ္တိ။ ယာ ဣဓ အာပတ္တိ၊ သာ တတ္ထ အနာပတ္တိ။ တံ ဌာနံ ပတွာ အညဝိဟိတော ဝါ စောရာဒီဟိ ဝါ ဥပဒ္ဒုတော ဂစ္ဆတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ သဗ္ဗတ္ထ လောမဂဏနာယ အာပတ္တိပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၇၅။ တိယောဇနံ ဝါသာဓိပ္ပာယော ဂန္တွာ တတော ပရံ ဟရတီတိ ယတ္ထ ဂတော၊ တတ္ထ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနံ ¶ ဝါ ပစ္စယာဒီနံ ဝါ အလာဘေန တတော ¶ ပရံ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ တတောပိ အညတ္ထာတိ ဧဝံ ယောဇနသတမ္ပိ ဟရန္တဿ အနာပတ္တိ။ အစ္ဆိန္နံ ပဋိလဘိတွာတိ စောရာ အစ္ဆိန္ဒိတွာ နိရတ္ထကဘာဝံ ဉတွာ ပဋိဒေန္တိ၊ တံ ဟရန္တဿ အနာပတ္တိ။ နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာတိ ဝိနယကမ္မကတံ ပဋိလဘိတွာတိ ¶ အတ္ထော။

ကတဘဏ္ဍန္တိ ကတံဘဏ္ဍံ ကမ္ဗလကောဇဝသန္ထတာဒိံ ယံ ကိဉ္စိ အန္တမသော သုတ္တကေန ဗဒ္ဓမတ္တမ္ပိ။ ယော ပန တနုကပတ္တတ္ထဝိကန္တရေ ဝါ အာယောဂအံသဗဒ္ဓကကာယဗန္ဓနာဒီနံ အန္တရေသု ဝါ ပိပ္ဖလိကာဒီနံ မလရက္ခဏတ္ထံ သိပါဋိကာယ ဝါ အန္တမသော ဝါတာဗာဓိကော ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒေပိ လောမာနိ ပက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ သုတ္တကေန ပန ဗန္ဓိတွာ ပက္ခိတ္တံ ကတဘဏ္ဍဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ၊ ဝေဏိံ ကတွာ ဟရတိ၊ ဣဒံ နိဓာနမုခံ နာမ၊ အာပတ္တိယေဝါတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနံ နာမ၊ ကာယတော စ ကာယစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ဧဠကလောမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၇၆။ တေန သမယေနာတိ ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ရိဉ္စန္တီတိ ဥဇ္ဈန္တိ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ န သက္ကောန္တိ အနုယုဉ္ဇိတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ သဒ္ဓိံ သမုဋ္ဌာနာဒီဟီတိ။

ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၈၂။ တေန သမယေနာတိ ရူပိယသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ပဋိဝိသောတိ ကောဋ္ဌာသော။

၅၈၃-၄။ ဇာတရူပရဇတန္တိ ¶ ဧတ္ထ ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏဿ နာမံ။ တံ ပန ယသ္မာ တထာဂတဿ ဝဏ္ဏသဒိသံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘သတ္ထုဝဏ္ဏော ဝုစ္စတီ’’တိ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ‘‘ယော ¶ သတ္ထုဝဏ္ဏော လောဟဝိသေသော၊ ဣဒံ ဇာတရူပံ နာမာ’’တိ ရဇတံ ပန ‘‘သင်္ခေါ၊ သိလာ၊ ပဝါလ၊ ရဇတံ၊ ဇာတရူပ’’န္တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၅၀၆) ရူပိယံ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ယံ ကိဉ္စိ ဝေါဟာရဂမနီယံ ကဟာပဏာဒိ အဓိပ္ပေတံ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ကဟာပဏော လောဟမာသကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကဟာပဏောတိ သောဝဏ္ဏမယော ဝါ ရူပိယမယော ဝါ ပါကတိကော ဝါ။ လောဟမာသကောတိ တမ္ဗလောဟာဒီဟိ ကတမာသကော။ ဒါရုမာသကောတိ သာရဒါရုနာ ဝါ ဝေဠုပေသိကာယ ဝါ အန္တမသော တာလပဏ္ဏေနာပိ ရူပံ ¶ ဆိန္ဒိတွာ ကတမာသကော။ ဇတုမာသကောတိ လာခါယ ဝါ နိယျာသေန ဝါ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ကတမာသကော။ ‘‘ယေ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဣမိနာ ပန ပဒေန ယော ယော ယတ္ထ ယတ္ထ ဇနပဒေ ယဒါ ယဒါ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆတိ၊ အန္တမသော အဋ္ဌိမယောပိ စမ္မမယောပိ ရုက္ခဖလဗီဇမယောပိ သမုဋ္ဌာပိတရူပေါပိ အသမုဋ္ဌာပိတရူပေါပိ သဗ္ဗော သင်္ဂဟိတော။

ဣစ္စေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ရဇတံ ဇာတရူပံ ဇာတရူပမာသကော၊ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေါ သဗ္ဗောပိ ရဇတမာသကောတိ စတုဗ္ဗိဓံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ဟောတိ။ မုတ္တာ၊ မဏိ၊ ဝေဠုရိယော၊ သင်္ခေါ၊ သိလာ၊ ပဝါလ၊ လောဟိတင်္ကော၊ မသာရဂလ္လံ၊ သတ္တ ဓညာနိ၊ ဒါသိဒါသခေတ္တဝတ္ထုပုပ္ဖာရာမဖလာရာမာဒယောတိ ဣဒံ ဒုက္ကဋဝတ္ထု။ သုတ္တံ ဖာလော ပဋကော ကပ္ပာသော အနေကပ္ပကာရံ အပရဏ္ဏံ သပ္ပိနဝနီတတေလမဓုဖာဏိတာဒိဘေသဇ္ဇဉ္စ ဣဒံ ကပ္ပိယဝတ္ထု။ တတ္ထ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ အတ္တနော ဝါ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလစေတိယာနံ ဝါ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အတ္တနော အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ၊ သေသာနံ အတ္ထာယ ဒုက္ကဋံ။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆတော ဒုက္ကဋမေဝ။ ကပ္ပိယဝတ္ထုမှိ အနာပတ္တိ။ သဗ္ဗမ္ပိ နိက္ခိပနတ္ထာယ ဘဏ္ဍာဂါရိကသီသေန သမ္ပဋိစ္ဆတော ဥပရိ ရတနသိက္ခာပဒေ အာဂတဝသေန ပါစိတ္တိယံ။

ဥဂ္ဂဏှေယျာတိ ဂဏှေယျ။ ယသ္မာ ပန ဂဏှန္တော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ တေနဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘သယံ ဂဏှာတိ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော သေသပဒေသုပိ။

တတ္ထ ¶ ဇာတရူပရဇတဘဏ္ဍေသု ကဟာပဏမာသကေသု စ ဧကံ ဂဏှတော ဝါ ဂဏှာပယတော ဝါ ဧကာ အာပတ္တိ။ သဟဿံ စေပိ ဧကတော ဂဏှာတိ၊ ဂဏှာပေတိ၊ ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကုရုန္ဒိယဉ္စ သိထိလဗဒ္ဓါယ ထဝိကာယ သိထိလပူရိတေ ဝါ ဘာဇနေ ရူပဂဏနာယ အာပတ္တိ။ ဃနဗဒ္ဓေ ပန ဃနပူရိတေ ဝါ ဧကာဝ အာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ။

ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနေ ပန ‘‘ဣဒံ အယျဿ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေ သစေပိ စိတ္တေန သာဒိယတိ၊ ဂဏှိတုကာမော ဟောတိ၊ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ အနာပတ္တိ။ ကာယဝါစာဟိ ¶ ဝါ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာပိ ¶ သုဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ‘‘နယိဒံ အမှာကံ ကပ္ပတီ’’တိ န သာဒိယတိ၊ အနာပတ္တိယေဝ။ တီသု ဒွါရေသု ဟိ ယေန ကေနစိ ပဋိက္ခိတ္တံ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ကာယဝါစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ စိတ္တေန အဓိဝါသေတိ၊ ကာယဝါစာဟိ ကတ္တဗ္ဗဿ ပဋိက္ခေပဿ အကရဏတော အကိရိယသမုဋ္ဌာနံ ကာယဒွါရေ စ ဝစီဒွါရေ စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ မနောဒွါရေ ပန အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။

ဧကော သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ ပါဒမူလေ ဌပေတိ ‘‘တုယှိဒံ ဟောတူ’’တိ၊ ဘိက္ခူ ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ ဥပါသကော ပရိစ္စတ္တံ မယာ တုမှာကန္တိ ဂတော၊ အညော တတ္ထ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆတိ – ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဣဒ’’န္တိ? ယံ တေန အတ္တနာ စ ဝုတ္တံ၊ တံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သော စေ ဝဒတိ – ‘‘ဂေါပယိဿာမိ၊ ဘန္တေ၊ ဂုတ္တဋ္ဌာနံ ဒဿေထာ’’တိ၊ သတ္တဘူမိကမ္ပိ ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘ဣဒံ ဂုတ္တဋ္ဌာန’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဓ နိက္ခိပါဟီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ နိဿာယ ဌိတံ ဟောတိ။ ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ ရက္ခန္တေန ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ကိဉ္စိ ဝိက္ကာယိကဘဏ္ဍံ ပတ္တံ ဝါ စီဝရံ ဝါ အာဂစ္ဆတိ၊ ‘‘ဣဒံ ဂဟေဿထ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပါသက အတ္ထိ အမှာကံ ဣမိနာ အတ္ထော၊ ဝတ္ထု စ ဧဝရူပံ နာမ သံဝိဇ္ဇတိ၊ ကပ္ပိယကာရကော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သော ဝဒတိ၊ ‘‘အဟံ ကပ္ပိယကာရကော ဘဝိဿာမိ၊ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဒေထာ’’တိ၊ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဩကာသေ ဌပိတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဒံ ဂဏှာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ နိဿာယ ဌိတမေဝ ဟောတိ၊ သော စေ တံ ဂဟေတွာ တဿ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အဓိကံ ဂဏှာတိ၊ ‘‘န မယံ တဝ ဘဏ္ဍံ ဂဏှာမ၊ ‘‘နိက္ခမာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ရူပိယံ နာမ အကပ္ပိယံ၊ ‘‘တသ္မာ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တံ ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တမေဝ န တေန ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ စေတာပိတံ၊ တသ္မာ ဥပါယေန ¶ ပရိဘောဂဒဿနတ္ထံ ‘‘သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ သပ္ပိ ဝါတိ ‘‘ပဗ္ဗဇိတာနံ သပ္ပိ ဝါ တေလံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ ဥပါသကာ’’တိ ဧဝံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။

ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကံ ဌပေတွာ သဗ္ဗေဟေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ¶ သဗ္ဗေဟိ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကေန ဘာဂေါ န ဂဟေတဗ္ဗော။ အညေသံ ဘိက္ခူနံ ဝါ အာရာမိကာနံ ဝါ ပတ္တဘာဂမ္ပိ လဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အန္တမသော မက္ကဋာဒီဟိ တတော ဟရိတွာ အရညေ ဌပိတံ ဝါ တေသံ ဟတ္ထတော ဂဠိတံ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတပရိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ပံသုကူလမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ တတော ¶ အာဟဋေန ဖာဏိတေန သေနာသနဓူပနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ သပ္ပိနာ ဝါ တေလေန ဝါ ပဒီပံ ကတွာ ဒီပါလောကေ နိပဇ္ဇိတုံ ကသိဏပရိကမ္မမ္ပိ ကာတုံ၊ ပေါတ္ထကမ္ပိ ဝါစေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေလမဓုဖာဏိတေဟိ ပန သရီရေ ဝဏံ မက္ခေတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တေန ဝတ္ထုနာ မဉ္စပီဌာဒီနိ ဝါ ဂဏှန္တိ၊ ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ဘောဇနသာလံ ဝါ ကရောန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဆာယာပိ ဂေဟပရိစ္ဆေဒေန ဌိတာ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိစ္ဆေဒါတိက္ကန္တာ အာဂန္တုကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ဝတ္ထုံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကတေန မဂ္ဂေနပိ သေတုနာပိ နာဝါယပိ ဥဠုမ္ပေနပိ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တေန ဝတ္ထုနာ ခနာပိတာယ ပေါက္ခရဏိယာ ဥဗ္ဘိဒေါဒကံ ပါတုံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ အန္တော ဥဒကေ ပန အသတိ အညံ အာဂန္တုကံ ဥဒကံ ဝါ ဝဿောဒကံ ဝါ ပဝိဋ္ဌံ ဝဋ္ဋတိ။ ကီတာယ ယေန ဥဒကေန သဒ္ဓိံ ကီတာ တံ အာဂန္တုကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ တံ ဝတ္ထုံ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတွာ သင်္ဃော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တေပိ ပစ္စယာ တဿ န ဝဋ္ဋန္တိ။ အာရာမော ဂဟိတော ဟောတိ၊ သောပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ဘူမိပိ ဗီဇမ္ပိ အကပ္ပိယံ နေဝ ဘူမိံ န ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဘူမိံယေဝ ကိဏိတွာ အညာနိ ဗီဇာနိ ရောပိတာနိ ဖလံ ဝဋ္ဋတိ၊ အထ ဗီဇာနိ ကိဏိတွာ ကပ္ပိယဘူမိယံ ရောပိတာနိ၊ ဖလံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘူမိယံ နိသီဒိတုံ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ သော ဆဍ္ဍေတီတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ခိပတိ၊ အထာပိ န ဆဍ္ဍေတိ၊ သယံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ န ဝါရေတဗ္ဗော။ နော စေ ဆဍ္ဍေတီတိ အထ နေဝ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ န ဆဍ္ဍေတိ၊ ကိံ မယှံ ဣမိနာ ဗျာပါရေနာတိ ယေန ကာမံ ပက္ကမတိ၊ တတော ယထာဝုတ္တလက္ခဏော ရူပိယဆဍ္ဍကော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။

ယော ¶ န ဆန္ဒာဂတိန္တိအာဒီသု လောဘဝသေန တံ ဝတ္ထုံ အတ္တနော ဝါ ကရောန္တော အတ္တာနံ ဝါ ဥက္ကံသေန္တော ဆန္ဒာဂတိံ နာမ ဂစ္ဆတိ ¶ ။ ဒေါသဝသေန ‘‘နေဝါယံ မာတိကံ ဇာနာတိ၊ န ဝိနယ’’န္တိ ပရံ အပသာဒေန္တော ဒေါသာဂတိံ နာမ ဂစ္ဆတိ။ မောဟဝသေန မုဋ္ဌပမုဋ္ဌဿတိဘာဝံ အာပဇ္ဇန္တော မောဟာဂတိံ နာမ ဂစ္ဆတိ။ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကဿ ဘယေန ဆဍ္ဍေတုံ အဝိသဟန္တော ဘယာဂတိံ နာမ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ အကရောန္တော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၈၅။ အနိမိတ္တံ ကတွာတိ နိမိတ္တံ အကတွာ၊ အက္ခီနိ နိမ္မီလေတွာ နဒိယာ ဝါ ပပါတေ ဝါ ဝနဂဟနေ ဝါ ဂူထံ ဝိယ အနပေက္ခေန ပတိတောကာသံ အသမန္နာဟရန္တေန ပါတေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗေပိ ရူပိယေ ဘဂဝါ ပရိယာယေန ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂံ အာစိက္ခိ။ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကဿ ပန ကေနစိ ပရိယာယေန တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ စာယံ ဧတဿ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ အသန္တသမ္ဘာဝနာယ ဝါ ကုလဒူသကကမ္မေန ဝါ ကုဟနာဒီဟိ ဝါ ဥပ္ပန္နပစ္စယာ ¶ နေဝ တဿ န အညဿ ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နာပိ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။

စတ္တာရော ဟိ ပရိဘောဂါ – ထေယျပရိဘောဂေါ၊ ဣဏပရိဘောဂေါ၊ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ၊ သာမိပရိဘောဂေါတိ။ တတ္ထ သင်္ဃမဇ္ဈေပိ နိသီဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒုဿီလဿ ပရိဘောဂေါ ‘‘ထေယျပရိဘောဂေါ’’ နာမ။ သီလဝတော အပ္ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ ‘‘ဣဏပရိဘောဂေါ’’ နာမ။ တသ္မာ စီဝရံ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ၊ ပိဏ္ဍပါတော အာလောပေ အာလောပေ။ တထာ အသက္ကောန္တေန ပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တပုရိမယာမပစ္ဆိမယာမေသု။ သစဿ အပ္ပစ္စဝေက္ခတောဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ သေနာသနမ္ပိ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ၊ ဘေသဇ္ဇဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ သတိပစ္စယတာ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ သတိံ ကတွာ ပရိဘောဂေ အကရောန္တဿေဝ အာပတ္တိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန သတိံ အကတွာ ပရိဘောဂေ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ။

စတုဗ္ဗိဓာ ဟိ သုဒ္ဓိ – ဒေသနာသုဒ္ဓိ၊ သံဝရသုဒ္ဓိ၊ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ၊ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓီတိ။ တတ္ထ ဒေသနာသုဒ္ဓိ နာမ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ¶ ၊ တဉှိ ဒေသနာယ သုဇ္ဈနတော ¶ ‘‘ဒေသနာသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သံဝရသုဒ္ဓိ နာမ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ၊ တဉှိ န ပုန ဧဝံ ကရိဿာမီတိ စိတ္တာဓိဋ္ဌာနသံဝရေနေဝ သုဇ္ဈနတော ‘‘သံဝရသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ နာမ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ၊ တဉှိ အနေသနံ ပဟာယ ဓမ္မေန သမေန ပစ္စယေ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ပရိယေသနာယ သုဒ္ဓတ္တာ ‘‘ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓိ နာမ ပစ္စယပရိဘောဂသန္နိဿိတသီလံ၊ တဉှိ ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပဋိသေဝတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈) နယေန ဝုတ္တေန ပစ္စဝေက္ခဏေန သုဇ္ဈနတော ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန သတိံ အကတွာ ပရိဘောဂေ ကရောန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ။

သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ပစ္စယပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ နာမ၊ တေ ဟိ ဘဂဝတော ပုတ္တာ၊ တသ္မာ ပိတုသန္တကာနံ ပစ္စယာနံ ဒါယာဒါ ဟုတွာ တေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ကိံ ပန တေ ဘဂဝတော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဂိဟီနံ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ? ဂိဟီဟိ ဒိန္နာပိ ဘဂဝတာ အနုညာတတ္တာ ဘဂဝတော သန္တကာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဘဂဝတော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ (မ။ နိ။ ၁။၂၉) ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တဉ္စေတ္ထ သာဓကံ။

ခီဏာသဝါနံ ¶ ပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါ နာမ၊ တေ ဟိ တဏှာယ ဒါသဗျံ အတီတတ္တာ သာမိနော ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ။ ဣမေသု ပရိဘောဂေသု သာမိပရိဘောဂေါ စ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ စ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဏပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ၊ ထေယျပရိဘောဂေ ကထာယေဝ နတ္ထိ။

အပရေပိ စတ္တာရော ပရိဘောဂါ – လဇ္ဇိပရိဘောဂေါ၊ အလဇ္ဇိပရိဘောဂေါ၊ ဓမ္မိယပရိဘောဂေါ၊ အဓမ္မိယပရိဘောဂေါတိ။

တတ္ထ အလဇ္ဇိနော လဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော။ လဇ္ဇိနော အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ယာဝ န ဇာနာတိ၊ တာဝ ဝဋ္ဋတိ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ယဒါဿ အလဇ္ဇီဘာဝံ ဇာနာတိ တဒါ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘တုမှေ ကာယဒွါရေ စ ဝစီဒွါရေ စ ဝီတိက္ကမံ ကရောထ၊ တံ အပ္ပတိရူပံ မာ ဧဝမကတ္ထာ’’တိ။ သစေ အနာဒိယိတွာ ကရောတိယေဝ၊ ယဒိ တေန သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ ကရောတိ၊ သောပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတိ။ ယောပိ အတ္တနော ဘာရဘူတေန အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ ကရောတိ၊ သောပိ နိဝါရေတဗ္ဗော။ သစေ ¶ န ဩရမတိ၊ အယမ္ပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဧကော အလဇ္ဇီ အလဇ္ဇီသတမ္ပိ ကရောတိ။ အလဇ္ဇိနော ¶ ပန အလဇ္ဇိနာဝ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ လဇ္ဇိနော လဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ ဒွိန္နံ ခတ္တိယကုမာရာနံ သုဝဏ္ဏပါတိယံ ဘောဇနသဒိသောတိ။

ဓမ္မိယာဓမ္မိယပရိဘောဂေါ ပစ္စယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သစေ ပုဂ္ဂလောပိ အလဇ္ဇီ ပိဏ္ဍပါတောပိ အဓမ္မိယော၊ ဥဘော ဇေဂုစ္ဆာ။ ပုဂ္ဂလော အလဇ္ဇီ ပိဏ္ဍပါတော ဓမ္မိယော၊ ပုဂ္ဂလံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ပိဏ္ဍပါတော န ဂဟေတဗ္ဗော။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဒုဿီလော သင်္ဃတော ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီနိ လဘိတွာ သင်္ဃဿေဝ ဒေတိ၊ ဧတာနိ ယထာဒါနမေဝ ဂတတ္တာ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဝုတ္တံ။ ပုဂ္ဂလော လဇ္ဇီ ပိဏ္ဍပါတော အဓမ္မိယော၊ ပိဏ္ဍပါတော ဇေဂုစ္ဆော န ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုဂ္ဂလော လဇ္ဇီ၊ ပိဏ္ဍပါတောပိ ဓမ္မိယော၊ ဝဋ္ဋတိ။

အပရေ ဒွေ ပဂ္ဂဟာ၊ ဒွေ စ ပရိဘောဂါ – လဇ္ဇိပဂ္ဂဟော၊ အလဇ္ဇိပဂ္ဂဟော၊ ဓမ္မပရိဘောဂေါ အာမိသပရိဘောဂေါတိ။

တတ္ထ အလဇ္ဇိနော လဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န သော အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ ပန လဇ္ဇီ အလဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဏှာတိ၊ အနုမောဒနာယ အဇ္ဈေသတိ၊ ဓမ္မကထာယ အဇ္ဈေသတိ၊ ကုလေသု ဥပတ္ထမ္ဘေတိ ¶ ။ ဣတရောပိ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ဤဒိသော စ ဤဒိသော စာ’’တိ တဿ ပရိသတိ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ အယံ သာသနံ ဩသက္ကာပေတိ အန္တရဓာပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဓမ္မပရိဘောဂ-အာမိသပရိဘောဂေသု ပန ယတ္ထ အာမိသပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ၊ တတ္ထ ဓမ္မပရိဘောဂေါပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ကောဋိယံ ဌိတော ဂန္ထော တဿ ပုဂ္ဂလဿ အစ္စယေန နဿိဿတိ၊ တံ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဥဂ္ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – မဟာဘယေ ကိရ ဧကဿေဝ ဘိက္ခုနော မဟာနိဒ္ဒေသော ပဂုဏော အဟောသိ။ အထ စတုနိကာယိကတိဿတ္ထေရဿ ဥပဇ္ဈာယော မဟာတိပိဋကတ္ထေရော နာမ မဟာရက္ခိတတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘အာဝုသော မဟာရက္ခိတ၊ ဧတဿ သန္တိကေ မဟာနိဒ္ဒေသံ ဂဏှာဟီ’’တိ။ ‘‘ပါပေါ ကိရာယံ၊ ဘန္တေ၊ န ဂဏှာမီ’’တိ။ ‘‘ဂဏှာဝုသော၊ အဟံ တေ သန္တိကေ နိသီဒိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ တုမှေသု နိသိန္နေသု ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပဋ္ဌပေတွာ ရတ္တိန္ဒိဝံ နိရန္တရံ ပရိယာပုဏန္တော ¶ ဩသာနဒိဝသေ ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ ‘‘ဘန္တေ၊ သုတံယေဝ မေ ပုဗ္ဗေ၊ သစာဟံ ဧဝံ ဇာနေယျံ၊ န ဤဒိသဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏေယျ’’န္တိ အာဟ။ တဿ ပန သန္တိကေ ¶ ဗဟူ မဟာထေရာ ဥဂ္ဂဏှိတွာ မဟာနိဒ္ဒေသံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

၅၈၆။ ရူပိယေ ရူပိယသညီတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗမ္ပိ ဇာတရူပရဇတံ ရူပိယသင်္ဂဟမေဝ ဂတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ရူပိယေ ဝေမတိကောတိ ‘‘သုဝဏ္ဏံ နု ခေါ၊ ခရပတ္တံ နု ခေါ’’တိအာဒိနာ နယေန သံသယဇာတော။

ရူပိယေ အရူပိယသညီတိ သုဝဏ္ဏာဒီသု ခရပတ္တာဒိသညီ။ အပိစ ပုညကာမာ ရာဇောရောဓာဒယော ဘတ္တခဇ္ဇကဂန္ဓပိဏ္ဍာဒီသု ပက္ခိပိတွာ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဒေန္တိ၊ စောဠဘိက္ခာယ စရန္တာနံ ဒဿန္တေ ဗဒ္ဓကဟာပဏာဒီဟိယေဝ သဒ္ဓိံ စောဠကာနိ ဒေန္တိ၊ ဘိက္ခူ ဘတ္တာဒိသညာယ ဝါ စောဠကသညာယ ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ ဧဝမ္ပိ ရူပိယေ အရူပိယသညီ ရူပိယံ ဂဏှာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိဂ္ဂဏှန္တေန ပန ‘‘ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဣဒံ လဒ္ဓ’’န္တိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ။ ယေန ဟိ အဿတိယာ ဒိန္နံ ဟောတိ၊ သော သတိံ ပဋိလဘိတွာ ပုန အာဂစ္ဆတိ၊ အထဿ ဝတ္တဗ္ဗံ – ‘‘တဝ စောဠကံ ပဿာဟီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ သိယာ ကိရိယံ ဂဟဏေန အာပဇ္ဇနတော၊ သိယာ အကိရိယံ ပဋိက္ခေပဿ ¶ အကရဏတော ရူပိယအညဝါဒကဥပဿုတိသိက္ခာပဒါနိ ဟိ တီဏိ ဧကပရိစ္ဆေဒါနိ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ရူပိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၈၇။ တေန သမယေနာတိ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ နာနပ္ပကာရကန္တိ ကတာကတာဒိဝသေန အနေကဝိဓံ။ ရူပိယသံဝေါဟာရန္တိ ဇာတရူပရဇတပရိဝတ္တနံ။ သမာပဇ္ဇန္တီတိ ပဋိဂ္ဂဟဏဿေဝ ပဋိက္ခိတတ္တာ ပဋိဂ္ဂဟိတပရိဝတ္တနေ ဒေါသံ အပဿန္တာ ကရောန္တိ။

၅၈၉။ သီသူပဂန္တိအာဒီသု ¶ သီသံ ဥပဂစ္ဆတီတိ သီသူပဂံ၊ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘သီသူပက’’န္တိ လိခိတံ၊ ယဿ ကဿစိ သီသာလင်္ကာရဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကတေန ကတန္တိအာဒီသု သုဒ္ဓါ ရူပိယသံဝေါဟာရောယေဝ။

ရူပိယေ ရူပိယသညီတိအာဒိမှိ ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တဝတ္ထူသု နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုနာ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ စေတာပေန္တဿ ¶ မူလဂ္ဂဟဏေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ အပရာပရပရိဝတ္တနေ ဣမိနာ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယမေဝ။ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ ဝါ ကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဝါ စေတာပေန္တဿပိ ဧသေဝ နယော။ ယော ဟိ အယံ အရူပိယေ ရူပိယသညီ ရူပိယံ စေတာပေတီတိအာဒိ ဒုတိယော တိကော ဝုတ္တော၊ တဿာနုလောမတ္တာ အဝုတ္တောပိ အယမပရောပိ ရူပိယေ ရူပိယသညီ အရူပိယံ စေတာပေတီတိအာဒိ တိကော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္တနော ဝါ ဟိ အရူပိယေန ပရဿ ရူပိယံ စေတာပေယျ အတ္တနော ဝါ ရူပိယေန ပရဿ အရူပိယံ၊ ဥဘယထာပိ ရူပိယသံဝေါဟာရော ကတောယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပါဠိယံ ဧကန္တေန ရူပိယပက္ခေ ဧကောယေဝ တိကော ဝုတ္တောတိ။

ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ပန နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ စေတာပေန္တဿ မူလဂ္ဂဟဏေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ဒုက္ကဋံ၊ ပစ္ဆာ ပရိဝတ္တနေ ဣမိနာ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ ဂရုကဿ စေတာပိတတ္တာ။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုမေဝ၊ ကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဝါ စေတာပေန္တဿ မူလဂ္ဂဟဏေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ဒုက္ကဋံ၊ ပစ္ဆာ ပရိဝတ္တနေပိ ဣမိနာ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကသ္မာ? အကပ္ပိယဝတ္ထုနာ စေတာပိတတ္တာ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သစေ ကယဝိက္ကယံ သမာပဇ္ဇေယျ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဘာသိတံ၊ တံ ဒုဗ္ဘာသိတံ။ ကသ္မာ? န ဟိ ဒါနဂ္ဂဟဏတော အညော ကယဝိက္ကယော နာမ အတ္ထိ၊ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဉ္စ ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ¶ ကပ္ပိယဝတ္ထုပရိဝတ္တနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ ခေါ အညတြ သဟဓမ္မိကေဟိ။ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ရူပိယေန စ ရူပိယာရူပိယစေတာပနံ အရူပိယေန စ ရူပိယစေတာပနံ။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ပန ဒုက္ကဋဝတ္ထုနော စေတာပနံ နေဝ ဣဓ န တတ္ထ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ၊ န စေတ္ထ အနာပတ္တိ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ တသ္မာ ယထေဝ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနော ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ၊ တထေဝ တဿ ဝါ တေန ဝါ စေတာပနေပိ ဒုက္ကဋံ ယုတ္တန္တိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညူဟိ ဝုတ္တံ။

ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ¶ ပန နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ စေတာပေန္တဿ မူလဂ္ဂဟဏေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ၊ ပစ္ဆာ ပရိဝတ္တနေ ဣမိနာ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘အရူပိယေ အရူပိယသညီ ရူပိယံ စေတာပေတိ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ¶ ။ တေနေဝ ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ စေတာပေန္တဿ မူလပဋိဂ္ဂဟဏေ တထေဝ အနာပတ္တိ၊ ပစ္ဆာ ပရိဝတ္တနေ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ။ ကသ္မာ? အကပ္ပိယဿ စေတာပိတတ္တာ။ ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ပန ကပ္ပိယဝတ္ထုံ အညတြ သဟဓမ္မိကေဟိ စေတာပေန္တဿ မူလဂ္ဂဟဏေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ၊ ပစ္ဆာ ပရိဝတ္တနေ ဥပရိ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ကယဝိက္ကယံ မောစေတွာ ဂဏှန္တဿ ဥပရိသိက္ခာပဒေနပိ အနာပတ္တိ၊ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။

ဣမဿ စ ရူပိယသံဝေါဟာရဿ ဂရုကဘာဝဒီပကံ ဣဒံ ပတ္တစတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေန အယဗီဇံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ တံ ကောဋ္ဋာပေတွာ တေန လောဟေန ပတ္တံ ကာရေတိ၊ အယံ ပတ္တော မဟာအကပ္ပိယော နာမ၊ န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကပ္ပိယော ကာတုံ။ သစေ ဟိ တံ ဝိနာသေတွာ ထာလကံ ကာရေတိ၊ တမ္ပိ အကပ္ပိယံ။ ဝါသိံ ကာရေတိ၊ တာယ ဆိန္နံ ဒန္တကဋ္ဌမ္ပိ အကပ္ပိယံ။ ဗဠိသံ ကာရောတိ၊ တေန မာရိတာ မစ္ဆာပိ အကပ္ပိယာ။ ဝါသိဖလံ တာပေတွာ ဥဒကံ ဝါ ခီရံ ဝါ ဥဏှာပေတိ၊ တမ္ပိ အကပ္ပိယမေဝ။

ယော ပန ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေန ပတ္တံ ကိဏာတိ၊ အယမ္ပိ ပတ္တော အကပ္ပိယော။ ‘‘ပဉ္စန္နမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ကပ္ပတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ သက္ကာ ပန ကပ္ပိယော ကာတုံ၊ သော ဟိ မူလေ မူလသာမိကာနံ ပတ္တေ စ ပတ္တသာမိကာနံ ဒိန္နေ ကပ္ပိယော ဟောတိ။ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒတွာ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယောပိ ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ ကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မယှံ ရုစ္စတီ’’တိ ဝဒတိ။ ကပ္ပိယကာရကော စ တံ ရူပိယံ ဒတွာ ကမ္မာရံ သညာပေတိ၊ အယမ္ပိ ¶ ပတ္တော ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဂဟိတောပိ ဒုတိယပတ္တသဒိသောယေဝ၊ မူလဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ အကပ္ပိယော။ ကသ္မာ သေသာနံ န ကပ္ပတီတိ? မူလဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာ။

ယော ပန ရူပိယံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ထေရဿ ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ပဟိတကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ကဟာပဏေ ¶ ဂဟေတွာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ကဟာပဏေ ဒါပေတွာ ဂဟိတော၊ အယံ ပတ္တော ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော န ဝဋ္ဋတိ ဒုဗ္ဗိစာရိတတ္တာ၊ အညေသံ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ မူလဿ အသမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ။

မဟာသုမတ္ထေရဿ ကိရ ဥပဇ္ဈာယော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော နာမ အဟောသိ။ သော အတ္တနော ဧဝရူပံ ¶ ပတ္တံ သပ္ပိဿ ပူရေတွာ သင်္ဃဿ နိဿဇ္ဇိ။ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရဿပိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဧဝရူပေါ ပတ္တော အဟောသိ။ တံ ထေရောပိ သပ္ပိဿ ပူရာပေတွာ သင်္ဃဿ နိဿဇ္ဇာပေသီတိ။ ဣဒံ အကပ္ပိယပတ္တစတုက္ကံ။

သစေ ပန ရူပိယံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ထေရဿ ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ပဟိတကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မယှံ ရုစ္စတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣမာဟံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ ကပ္ပိယကာရကော စ တံ ရူပိယံ ဒတွာ ကမ္မာရံ သညာပေတိ၊ အယံ ပတ္တော သဗ္ဗကပ္ပိယော ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပရိဘောဂါရဟောတိ။

၅၉၁။ အရူပိယေ ရူပိယသညီတိ ခရပတ္တာဒီသု သုဝဏ္ဏာဒိသညီ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သစေ တေန အရူပိယံ စေတာပေတိ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဟောတိ။ ဧသ နယော ဝေမတိကေ။ အရူပိယသညိဿ ပန ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ သဒ္ဓိ ‘‘ဣဒံ ဂဟေတွာ ဣဒံ ဒေထာ’’တိ ကယဝိက္ကယံ ကရောန္တဿာပိ အနာပတ္တိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၉၃။ တေန ¶ သမယေနာတိ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ကတိ ဟိပိ တျာယန္တိ ကတိ တေ အယံ၊ ဟိကာရော ပနေတ္ထ ပဒပူရဏော၊ ပိကာရော ဂရဟာယံ၊ အယံ ဒုဗ္ဗလသင်္ဃာဋိ တဝ ကတိ ဒိဝသာနိ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ကတိဟမ္ပိ တျာယန္တိပိ ပါဌော။ တတ္ထ ကတိဟန္တိ ကတိ အဟာနိ၊ ကတိ ဒိဝသာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ကတိဟိပိ မျာယန္တိ ဣဒမ္ပိ ¶ ဧတေနေဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဂိဟီပိ နံ ဂိဟိဿာတိ ဧတ္ထ နန္တိ နာမတ္ထေ နိပါတော၊ ဂိဟီ နာမ ဂိဟိဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၅၉၄။ နာနပ္ပကာရကန္တိ စီဝရာဒီနံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍာနံ ဝသေန အနေကဝိဓံ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ စီဝရံ အာဒိံ ကတွာ ဒသိကသုတ္တပရိယောသာနံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမေဝ ဒဿိတံ။ အကပ္ပိယဘဏ္ဍပရိဝတ္တနဉှိ ကယဝိက္ကယသင်္ဂဟံ န ဂစ္ဆတိ။ ကယဝိက္ကယန္တိ ကယဉ္စေဝ ဝိက္ကယဉ္စ။ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိအာဒိနာ ဟိ နယေန ပရဿ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂဏှန္တော ကယံ သမာပဇ္ဇတိ၊ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တော ဝိက္ကယံ ¶ ။

၅၉၅။ အဇ္ဈာစရတီတိ အဘိဘဝိတွာ စရတိ၊ ဝီတိက္ကမဝါစံ ဘာသတီတိ အတ္ထော။ ယတော ကယိတဉ္စ ဟောတိ ဝိက္ကယိတဉ္စာတိ ယဒါ ကယိတဉ္စ ဟောတိ ပရဘဏ္ဍံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ကရောန္တေန၊ ဝိက္ကီတဉ္စ အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ပရဟတ္ထဂတံ ကရောန္တေန။ ‘‘ဣမိနာ ဣမ’’န္တိအာဒိဝစနာနုရူပတော ပန ပါဌေ ပဌမံ အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ဒဿိတံ။

နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ပရဿ ဟတ္ထတော ကယဝသေန ဂဟိတကပ္ပိယဘဏ္ဍံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အယဉှိ ကယဝိက္ကယော ဌပေတွာ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ အဝသေသေဟိ ဂိဟိပဗ္ဗဇိတေဟိ အန္တမသော မာတာပိတူဟိပိ သဒ္ဓိံ န ဝဋ္ဋတိ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဝတ္ထေန ဝါ ဝတ္ထံ ဟောတု ဘတ္တေန ဝါ ဘတ္တံ၊ ယံ ကိဉ္စိ ကပ္ပိယံ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဧဝံ ဝတွာ မာတုယာပိ အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ဝါ ‘‘ဣမံ ဒေဟိ၊ ဣမံ တေ ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဝါ မာတုယာပိ ဘဏ္ဍံ အတ္တနာ ဂဏှာတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ အတ္တနော ဘဏ္ဍေ ပရဟတ္ထံ ပရဘဏ္ဍေ စ အတ္တနော ဟတ္ထံ သမ္ပတ္တေ နိဿဂ္ဂိယံ။ မာတရံ ပန ပိတရံ ဝါ ‘‘ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ န ဟောတိ။ ‘‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတော သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ န ဟောတိ။ အညာတကံ ‘‘ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ ¶ ဟောတိ။ ‘‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတော သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ ဟောတိ။ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ကယဝိက္ကယံ အာပဇ္ဇတော နိဿဂ္ဂိယံ။ တသ္မာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဝတ္တေန္တေန မာတာပိတူဟိပိ သဒ္ဓိံ ကယဝိက္ကယံ အညာတကေဟိ သဒ္ဓိံ တိဿော အာပတ္တိယော မောစေန္တေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ။

တတြာယံ ¶ ပရိဝတ္တနဝိဓိ – ဘိက္ခုဿ ပါထေယျတဏ္ဍုလာ ဟောန္တိ၊ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ဘတ္တဟတ္ထံ ပုရိသံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ တဏ္ဍုလာ အတ္ထိ၊ န စ နော ဣမေဟိ အတ္ထော၊ ဘတ္တေန ပန အတ္ထော’’တိ ဝဒတိ။ ပုရိသော တဏ္ဍုလေ ဂဟေတွာ ဘတ္တံ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ တိဿောပိ အာပတ္တိယော န ဟောန္တိ။ အန္တမသော နိမိတ္တကမ္မမတ္တမ္ပိ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? မူလဿ အတ္ထိတာယ။ ပရတော စ ဝုတ္တမေဝ ‘‘ဣဒံ အမှာကံ အတ္ထိ၊ အမှာကဉ္စ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ အတ္ထောတိ ဘဏတီ’’တိ။ ယော ပန ဧဝံ အကတွာ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ပရိဝတ္တေတိ၊ ယထာဝတ္ထုကမေဝ ¶ ။ ဝိဃာသာဒံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇိတွာ၊ ရဇနံ ဝါ ဒါရူနိ ဝါ အာဟရာ’’တိ ဝဒတိ၊ ရဇနဆလ္လိဂဏနာယ ဒါရုဂဏနာယ စ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ။ ‘‘ဣမံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣဒံ နာမ ကရောထာ’’တိ ဒန္တကာရာဒီဟိ သိပ္ပိကေဟိ ဓမကရဏာဒီသု တံ တံ ပရိက္ခာရံ ကာရေတိ၊ ရဇကေဟိ ဝါ ဝတ္ထံ ဓောဝါပေတိ၊ ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ နှာပိတေန ကေသေ ဆိန္ဒာပေတိ၊ ကမ္မကာရေဟိ နဝကမ္မံ ကာရေတိ၊ ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ သစေ ပန ‘‘ဣဒံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣဒံ ကရောထာ’’တိ န ဝဒတိ ‘‘ဣဒံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇ ဘုတ္တောသိ ဘုဉ္ဇိဿသိ၊ ဣဒံ နာမ ကရောဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဝတ္ထဓောဝနေ ဝါ ကေသစ္ဆေဒနေ ဝါ ဘူမိသောဓနာဒိနဝကမ္မေ ဝါ ပရဘဏ္ဍံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ ဧတံ ပဋိက္ခိပိတုံ၊ တသ္မာ ယထာ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုမှိ ပရိဘုတ္တေ ဝါ နဋ္ဌေ ဝါ ပါစိတ္တိယံ ဒေသေတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဒေသေတဗ္ဗံ။

၅၉၆။ ကယဝိက္ကယေ ကယဝိက္ကယသညီတိအာဒိမှိ ယော ကယဝိက္ကယံ သမာပဇ္ဇတိ၊ သော တသ္မိံ ကယဝိက္ကယသညီ ဝါ ဘဝတု ဝေမတိကော ဝါ၊ န ကယဝိက္ကယသညီ ဝါ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယမေဝ။ စူဠတ္တိကေ ဒွီသု ပဒေသု ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၅၉၇။ အဂ္ဃံ ပုစ္ဆတီတိ ‘‘အယံ တဝ ပတ္တော ကိံ အဂ္ဃတီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဣဒံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန သစေ တဿ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ၊ ဧဝဉ္စ နံ ပဋိဝဒတိ ‘‘ဥပါသက၊ မမ ဣဒံ ဝတ္ထု မဟဂ္ဃံ၊ တဝ ပတ္တံ အညဿ ဒေဟီ’’တိ။ တံ သုတွာ ဣတရော ‘‘အညံ ထာလကမ္ပိ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ဣဒံ အမှာကံ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တလက္ခဏေ ပတတိ ¶ ။ သစေ သော ပတ္တော မဟဂ္ဃော၊ ဘိက္ခုနော ဝတ္ထု အပ္ပဂ္ဃံ၊ ပတ္တသာမိကော စဿ အပ္ပဂ္ဃဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ ပတ္တော န ဂဟေတဗ္ဗော၊ ‘‘မမ ဝတ္ထု အပ္ပဂ္ဃ’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ မဟဂ္ဃဘာဝံ ဉတွာ ¶ ဝဉ္စေတွာ ဂဏှန္တော ဟိ ဂဟိတဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ပတ္တသာမိကော ‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ၊ သေသံ မမ ပုညံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

ကပ္ပိယကာရကဿ ¶ အာစိက္ခတီတိ ယဿ ဟတ္ထတော ဘဏ္ဍံ ဂဏှာတိ၊ တံ ဌပေတွာ အညံ အန္တမသော တဿ ပုတ္တဘာတိကမ္ပိ ကပ္ပိယကာရကံ ကတွာ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ နာမ ဂဟေတွာ ဒေဟီ’’တိ အာစိက္ခတိ။ သော စေ ဆေကော ဟောတိ၊ ပုနပ္ပုနံ အပနေတွာ ဝိဝဒိတွာ ဂဏှာတိ၊ တုဏှီဘူတေန ဌာတဗ္ဗံ။ နော စေ ဆေကော ဟောတိ၊ န ဇာနာတိ ဂဟေတုံ၊ ဝါဏိဇကော တံ ဝဉ္စေတိ၊ ‘‘မာ ဂဏှာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

ဣဒံ အမှာကန္တိအာဒိမှိ ‘‘ဣဒံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တေလံ ဝါ သပ္ပိ ဝါ အမှာကံ အတ္ထိ၊ အမှာကဉ္စ အညေန အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကေန အတ္ထော’’တိ ဘဏတိ။ သစေ သော တံ ဂဟေတွာ အညံ ဒေတိ၊ ပဌမံ အတ္တနော တေလံ န မိနာပေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? နာဠိယဉှိ အဝသိဋ္ဌတေလံ ဟောတိ၊ တံ ပစ္ဆာ မိနန္တဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဒူသေယျာတိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ကောသိယဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၅၉၈။ တေန သမယေနာတိ ပတ္တသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ပတ္တဝါဏိဇ္ဇန္တိ ဂါမနိဂမာဒီသု ဝိစရန္တာ ပတ္တဝါဏိဇ္ဇံ ဝါ ကရိဿန္တိ။ အာမတ္တိကာပဏံ ဝါတိ အမတ္တာနိ ဝုစ္စန္တိ ဘာဇနာနိ၊ တာနိ ယေသံ ဘဏ္ဍံ တေ အာမတ္တိကာ၊ တေသံ အာမတ္တိကာနံ အာပဏံ အာမတ္တိကာပဏံ၊ ကုလာလဘဏ္ဍဝါဏိဇကာပဏန္တိ အတ္ထော။

၆၀၂။ တယော ¶ ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာတိ တီဏိ ပတ္တဿ ပမာဏာနိ။ အဍ္ဎာဠှကောဒနံ ဂဏှာတီတိ မဂဓနာဠိယာ ဒွိန္နံ တဏ္ဍုလနာဠီနံ ဩဒနံ ဂဏှာတိ။ မဂဓနာဠိ ¶ နာမ အဍ္ဎတေရသပလာ ဟောတီတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ သီဟဠဒီပေ ပကတိနာဠိ မဟန္တာ၊ ဒမိဠနာဠိ ခုဒ္ဒကာ၊ မဂဓနာဠိ ပမာဏယုတ္တာ၊ တာယ မဂဓနာဠိယာ ဒိယဍ္ဎနာဠိ ဧကာ သီဟဠနာဠိ ဟောတီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ စတုဘာဂံ ခါဒနန္တိ ဩဒနဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏံ ခါဒနံ၊ တံ ဟတ္ထဟာရိယဿ မုဂ္ဂသူပဿ ¶ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဒုပိယံ ဗျဉ္ဇနန္တိ တဿ ဩဒနဿ အနုရူပံ မစ္ဆမံသသာကဖလကဠီရာဒိဗျဉ္ဇနံ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – အနုပဟတပုရာဏသာလိတဏ္ဍုလာနံ သုကောဋ္ဋိတပရိသုဒ္ဓါနံ ဒွေ မဂဓနာဠိယော ဂဟေတွာ တေဟိ တဏ္ဍုလေဟိ အနုတ္တဏ္ဍုလံ အကိလိန္နံ အပိဏ္ဍိတံ သုဝိသဒံ ကုန္ဒမကုဠရာသိသဒိသံ အဝဿာဝိတောဒနံ ပစိတွာ နိရဝသေသံ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ တဿ ဩဒနဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏော နာတိဃနော နာတိတနုကော ဟတ္ထဟာရိယော သဗ္ဗသမ္ဘာရသင်္ခတော မုဂ္ဂသူပေါ ပက္ခိပိတဗ္ဗော။ တတော အာလောပဿ အာလောပဿ အနုရူပံ ယာဝစရိမာလောပပ္ပဟောနကံ မစ္ဆမံသာဒိဗျဉ္ဇနံ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ သပ္ပိတေလတက္ကရသကဉ္ဇိကာဒီနိ ပန ဂဏနူပဂါနိ န ဟောန္တိ၊ တာနိ ဟိ ဩဒနဂတိကာနေဝ၊ နေဝ ဟာပေတုံ န ဝဍ္ဎေတုံ သက္ကောန္တိ။ ဧဝမေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ သစေ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယာ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ၊ သုတ္တေန ဝါ ဟီရေန ဝါ ဆိန္ဒန္တဿ သုတ္တဿ ဝါ ဟီရဿ ဝါ ဟေဋ္ဌိမန္တံ ဖုသတိ၊ အယံ ဥက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဥက္ကဋ္ဌောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န သမ္ပာပုဏာတိ၊ အန္တောဂတမေဝ ဟောတိ၊ အယံ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။

နာဠိကောဒနန္တိ မဂဓနာဠိယာ ဧကာယ တဏ္ဍုလနာဠိယာ ဩဒနံ။ ပတ္ထောဒနန္တိ မဂဓနာဠိယာ ဥပဍ္ဎနာဠိကောဒနံ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန နာမမတ္တေ ဝိသေသော – သစေ နာဠိကောဒနာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ မဇ္ဈိမော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ မဇ္ဈိမောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န သမ္ပာပုဏာတိ အန္တောဂတမေဝ ဟောတိ၊ အယံ မဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ သစေ ပတ္ထောဒနာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဩမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဩမကောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န ပါပုဏာတိ အန္တောဂတမေဝ ဟောတိ၊ အယံ ¶ ဩမကုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တောတိ ဧဝမေတေ နဝ ပတ္တာ။ တေသု ဒွေ အပတ္တာ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော ¶ စ ဩမကောမကော စ။ ‘‘တတော ဥက္ကဋ္ဌော ¶ အပတ္တော ဩမကော အပတ္တော’’တိ ဣဒဉှိ ဧတေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော ဟိ ဧတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌတော ဥက္ကဋ္ဌတ္တာ ‘‘တတော ဥက္ကဋ္ဌော အပတ္တော’’တိ ဝုတ္တော။ ဩမကောမကော စ ဩမကတော ဩမကတ္တာ တတော ဩမကော အပတ္တောတိ ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဧတေ ဘာဇနပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ န အဓိဋ္ဌာနုပဂါ၊ န ဝိကပ္ပနုပဂါ။ ဣတရေ ပန သတ္တ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဝါ ဝိကပ္ပေတွာ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ အကတွာ တံ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ တံ သတ္တဝိဓမ္ပိ ပတ္တံ ဒသာဟပရမံ ကာလံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။

၆၀၇။ နိဿဂ္ဂိယံ ပတ္တံ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ဓောတေ ဒုက္ကဋံ၊ ခဉ္ဇကံ ခါဒိတွာ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဓောတေ ဒုက္ကဋန္တိ ဧဝံ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။

၆၀၈။ အနာပတ္တိ အန္တောဒသာဟံ အဓိဋ္ဌေတိ ဝိကပ္ပေတီတိ ဧတ္ထ ပန ပမာဏယုတ္တဿပိ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနုပဂတ္တံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အယောပတ္တော ပဉ္စဟိ ပါကေဟိ မတ္တိကာပတ္တော ဒွီဟိ ပါကေဟိ ပက္ကော အဓိဋ္ဌာနုပဂေါ၊ ဥဘောပိ ယံ မူလံ ဒါတဗ္ဗံ၊ တသ္မိံ ဒိန္နေယေဝ။ သစေ ဧကောပိ ပါကော ဦနော ဟောတိ၊ ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ ဝါ မူလံ အဒိန္နံ၊ န အဓိဋ္ဌာနုပဂေါ။ သစေပိ ပတ္တသာမိကော ဝဒတိ ‘‘ယဒါ တုမှာကံ မူလံ ဘဝိဿတိ၊ တဒါ ဒဿထ၊ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ နေဝ အဓိဋ္ဌာနုပဂေါ ဟောတိ၊ ပါကဿ ဟိ ဦနတ္တာ ပတ္တသင်္ခံ န ဂစ္ဆတိ၊ မူလဿ သကလဿ ဝါ ဧကဒေသဿ ဝါ အဒိန္နတ္တာ သကဘာဝံ န ဥပေတိ၊ အညဿေဝ သန္တကော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပါကေ စ မူလေ စ နိဋ္ဌိတေယေဝ အဓိဋ္ဌာနုပဂေါ ဟောတိ။ ယော အဓိဋ္ဌာနုပဂေါ၊ သွေဝ ဝိကပ္ပနုပဂေါ၊ သော ဟတ္ထံ အာဂတောပိ အနာဂတောပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော ဝိကပ္ပေတဗ္ဗော ဝါ။ ယဒိ ဟိ ပတ္တကာရကော မူလံ လဘိတွာ သယံ ဝါ ဒါတုကာမော ဟုတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပတ္တံ ကတွာ အသုကဒိဝသေ နာမ ပစိတွာ ဌပေဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဘိက္ခု စ တေန ပရိစ္ဆိန္နဒိဝသတော ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ¶ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ပတ္တကာရကော ‘‘အဟံ တုမှာကံ ပတ္တံ ကတွာ ပစိတွာ သာသနံ ပေသေဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ၊ တေန ပေသိတဘိက္ခု ပန တဿ ဘိက္ခုနော န အာရောစေတိ၊ အညော ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ ‘‘တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ပတ္တော နိဋ္ဌိတော’’တိ အာရောစေတိ၊ ဧတဿ အာရောစနံ နပမာဏံ။ ယဒါ ပန တေန ပေသိတောယေဝ ¶ အာရောစေတိ၊ တဿ ဝစနံ သုတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပတ္တကာရကော ‘‘အဟံ တုမှာကံ ပတ္တံ ကတွာ ပစိတွာ ကဿစိ ဟတ္ထေ ပဟိဏိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ၊ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာဂတဘိက္ခု ပန အတ္တနော ပရိဝေဏေ ဌပေတွာ တဿ န အာရောစေတိ၊ အညော ကောစိ ဘဏတိ ‘‘အပိ၊ ဘန္တေ၊ အဓုနာ အာဘတော ပတ္တော သုန္ဒရော’’တိ! ‘‘ကုဟိံ၊ အာဝုသော၊ ပတ္တော’’တိ? ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဟတ္ထေ ပေသိတော’’တိ။ ဧတဿပိ ဝစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ပန သော ဘိက္ခု ပတ္တံ ဒေတိ ¶ ၊ လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ တသ္မာ ဒသာဟံ အနတိက္ကာမေတွာဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော ဝိကပ္ပေတဗ္ဗော ဝါ။

တတ္ထ ဒွေ ပတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနာ – ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌာတိ၊ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌာတိ။ တေသံ ဝသေန အဓိဋ္ဌဟန္တေန စ ‘‘ဣမံ ပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝါ ဧဝံ သမ္မုခေ ဝါ ပရမ္မုခေ ဝါ ဌိတံ ပုရာဏပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ အညဿ ဝါ ဒတွာ နဝံ ပတ္တံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတံ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ ‘‘ဣမံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ စိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေန ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ တတြ ဒုဝိဓံ အဓိဋ္ဌာနံ – သစေ ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ ‘‘ဣမံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ အထ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ ဥပရိပါသာဒေ ဝါ သာမန္တဝိဟာရေ ဝါ ဟောတိ၊ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧတံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။

အဓိဋ္ဌဟန္တေန ပန ဧကကေန အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ အညဿ သန္တိကေ အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အညဿ သန္တိကေ အယမာနိသံသော – သစဿ ‘‘အဓိဋ္ဌိတော နု ခေါ မေ၊ နော’’တိ ဝိမတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣတရော သာရေတွာ ဝိမတိံ ဆိန္ဒိဿတီတိ။ သစေ ကောစိ ဒသ ပတ္တေ လဘိတွာ သဗ္ဗေဝ အတ္တနာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော ဟောတိ၊ န သဗ္ဗေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ဧကံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာယ ပုနဒိဝသေ တံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ အညော ¶ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ ဧတေနုပါယေန ဝဿသတမ္ပိ ပရိဟရိတုံ သက္ကာ။

ဧဝံ အပ္ပမတ္တဿ ဘိက္ခုနော သိယာ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနန္တိ? သိယာ။ သစေ ဟိ အယံ ပတ္တံ အညဿ ဝါ ဒေတိ၊ ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ သိက္ခံ ဝါ ပစ္စက္ခာတိ၊ ကာလံ ဝါ ကရောတိ၊ လိင်္ဂံ ဝါဿ ပရိဝတ္တတိ၊ ပစ္စုဒ္ဓရတိ ဝါ၊ ပတ္တေ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒိန္နဝိဗ္ဘန္တပစ္စက္ခာ ¶ ၊ ကာလံကိရိယကတေန စ၊

လိင်္ဂပစ္စုဒ္ဓရာ စေဝ၊ ဆိဒ္ဒေန ဘဝတိ သတ္တမ’’န္တိ။

စောရဟရဏဝိဿာသဂ္ဂါဟေဟိပိ ဝိဇဟတိယေဝ။ ကိတ္တကေန ဆိဒ္ဒေန အဓိဋ္ဌာနံ ဘိဇ္ဇတိ? ယေန ကင်္ဂုသိတ္ထံ နိက္ခမတိ စေဝ ပဝိသတိ စ။ ဣဒဉှိ သတ္တန္နံ ဓညာနံ လာမကဓညသိတ္ထံ၊ တသ္မိံ အယစုဏ္ဏေန ဝါ အာဏိယာ ဝါ ပဋိပါကတိကေ ကတေ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ အယံ တာဝ ‘‘အန္တောဒသာဟံ အဓိဋ္ဌေတိ ဝိကပ္ပေတီ’’တိ ဧတ္ထ အဓိဋ္ဌာနေ ဝိနိစ္ဆယော။

ဝိကပ္ပနေ ¶ ပန ဒွေ ဝိကပ္ပနာ – သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ။ ကထံ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? ပတ္တာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အယမေကာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မယှံ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ၊ တတောပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

အပရော နယော – တထေဝ ပတ္တာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ တဿေဝ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ယဿ ကဿစိ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ‘‘တိဿာယ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ တိဿာယ ¶ သာမဏေရိယာ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ အပရာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော သန္တကံ…ပေ… တိဿာယ သာမဏေရိယာ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ။ တတောပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ကထံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? ပတ္တာနံ တထေဝ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပနတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကော တေ မိတ္တော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ’’တိ? တတော ဣတရေန ပုရိမနယေနေဝ ¶ ‘‘တိဿော ဘိက္ခူတိ ဝါ…ပေ… တိဿာ သာမဏေရီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘အဟံ တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဒမ္မီ’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတ္တာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ဒုတိယသမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ။ တတောပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ဣမာသံ ¶ ပန ဒွိန္နံ ဝိကပ္ပနာနံ နာနာကရဏံ၊ အဝသေသော စ ဝစနက္ကမော သဗ္ဗော ပဌမကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော သဒ္ဓိံ သမုဋ္ဌာနာဒီဟီတိ။

ပတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၀၉။ တေန သမယေနာတိ ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ န ယာပေတီတိ သော ကိရ ယဒိ အရိယသာဝကော နာဘဝိဿာ၊ အညထတ္တမ္ပိ အဂမိဿာ၊ ဧဝံ တေဟိ ဥဗ္ဗာဠှော၊ သောတာပန္နတ္တာ ပန ကေဝလံ သရီရေနေဝ န ယာပေတိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္တနာပိ န ယာပေတိ၊ ပုတ္တဒါရာပိဿ ကိလမန္တီ’’တိ။

၆၁၂-၃။ ဦနပဉ္စဗန္ဓနေနာတိ ဧတ္ထ ဦနာနိ ပဉ္စ ဗန္ဓနာနိ အဿာတိ ဦနပဉ္စဗန္ဓနော၊ နာဿ ပဉ္စ ဗန္ဓနာနိ ပူရေန္တီတိ အတ္ထော၊ တေန ဦနပဉ္စဗန္ဓနေန။ ဣတ္ထမ္ဘူတဿ လက္ခဏေ ကရဏဝစနံ။ တတ္ထ ယသ္မာ အဗန္ဓနဿာပိ ပဉ္စ ဗန္ဓနာနိ န ပူရေန္တိ၊ သဗ္ဗသော နတ္ထိတာယ၊ တသ္မာ ပဒဘာဇနေ ‘‘အဗန္ဓနော ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ ‘‘ဦနပဉ္စဗန္ဓနေနာ’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ ယဿ ပဉ္စဗန္ဓနော ပတ္တော ဟောတိ၊ တဿ သော အပတ္တော၊ တသ္မာ အညံ ဝိညာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗန္ဓနဉ္စ နာမေတံ ယသ္မာ ဗန္ဓနောကာသေ သတိ ဟောတိ၊ အသတိ န ဟောတိ၊ တသ္မာ တဿ လက္ခဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အဗန္ဓနောကာသော နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဒွင်္ဂုလာ ရာဇိ န ဟောတီတိ မုခဝဋ္ဋိတော ဟေဋ္ဌာ ဒွင်္ဂုလပ္ပမာဏာ ဧကာပိ ရာဇိ န ဟောတိ။ ယဿ ဒွင်္ဂုလာ ရာဇိ ဟောတီတိ ယဿ ပန တာဒိသာ ဧကာ ¶ ရာဇိ ဟောတိ၊ သော တဿာ ရာဇိယာ ဟေဋ္ဌိမပရိယန္တေ ပတ္တဝေဓကေန ဝိဇ္ဈိတွာ ပစိတွာ သုတ္တရဇ္ဇုက-မကစိရဇ္ဇုကာဒီဟိ ဝါ တိပုသုတ္တကေန ဝါ ဗန္ဓိတဗ္ဗော၊ တံ ဗန္ဓနံ အာမိသဿ အလဂ္ဂနတ္ထံ တိပုပဋ္ဋကေန ဝါ ကေနစိ ဗဒ္ဓသိလေသေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗံ။ သော စ ပတ္တော အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော၊ သုခုမံ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ သုဒ္ဓေဟိ ပန မဓုသိတ္ထကလာခါသဇ္ဇုလသာဒီဟိ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဖာဏိတံ ဈာပေတွာ ပါသာဏစုဏ္ဏေန ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မုခဝဋ္ဋိသမီပေ ပန ပတ္တဝေဓကေန ဝိဇ္ဈိယမာနော ကပါလဿ ဗဟလတ္တာ ဘိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဟေဋ္ဌာ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော။ ယဿ ပန ဒွေ ရာဇိယော ဧကာယေဝ ဝါ စတုရင်္ဂုလာ၊ တဿ ဒွေ ဗန္ဓနာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ယဿ တိဿော ဧကာယေဝ ဝါ ဆဠင်္ဂုလာ၊ တဿ တီဏိ။ ယဿ စတဿော ဧကာယေဝ ဝါ အဋ္ဌင်္ဂုလာ၊ တဿ စတ္တာရိ။ ယဿ ပဉ္စ ¶ ဧကာယေဝ ဝါ ဒသင်္ဂုလာ၊ သော ဗဒ္ဓါပိ အဗဒ္ဓါပိ အပတ္တောယေဝ၊ အညော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ ဧသ တာဝ မတ္တိကာပတ္တေ ဝိနိစ္ဆယော။

အယောပတ္တေ ပန သစေပိ ပဉ္စ ဝါ အတိရေကာနိ ဝါ ဆိဒ္ဒါနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စေ အယစုဏ္ဏေန ဝါ အာဏိယာ ဝါ လောဟမဏ္ဍလကေန ဝါ ဗဒ္ဓါနိ မဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ၊ သွေဝ ပတ္တော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော၊ န အညော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ အထ ပန ဧကမ္ပိ ဆိဒ္ဒံ မဟန္တံ ဟောတိ၊ လောဟမဏ္ဍလကေန ဗဒ္ဓမ္ပိ မဋ္ဌံ န ဟောတိ၊ ပတ္တေ အာမိသံ လဂ္ဂတိ၊ အကပ္ပိယော ဟောတိ၊ အယံ အပတ္တော။ အညော ဝိညာပေတဗ္ဗော။

၆၁၅။ ထေရော ဝတ္တဗ္ဗောတိ ပတ္တေ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ပတ္တော ပမာဏယုတ္တော သုန္ဒရော ထေရာနုရူပေါ၊ တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယော န ဂဏှေယျာတိ အနုကမ္ပာယ န ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ယော ပန သန္တုဋ္ဌိယာ ‘‘ကိံ မေ အညေန ပတ္တေနာ’’တိ န ဂဏှာတိ၊ တဿ အနာပတ္တိ။ ပတ္တပရိယန္တောတိ ဧဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ¶ ပရိယန္တေ ဌိတပတ္တော။

န အဒေသေတိ မဉ္စပီဌဆတ္တနာဂဒန္တကာဒိကေ အဒေသေ၊ န နိက္ခိပိတဗ္ဗော။ ယတ္ထ ပုရိမံ သုန္ဒရံ ပတ္တံ ဌပေတိ၊ တတ္ထေဝ ဌပေတဗ္ဗော။ ပတ္တဿ ဟိ နိက္ခိပနဒေသော ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဓာရက’’န္တိအာဒိနာ နယေန ခန္ဓကေ ဝုတ္တောယေဝ။

န ¶ အဘောဂေနာတိ ယာဂုရန္ဓနရဇနပစနာဒိနာ အပရိဘောဂေန န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ အန္တရာမဂ္ဂေ ပန ဗျာဓိမှိ ဥပ္ပန္နေ အညသ္မိံ ဘာဇနေ အသတိ မတ္တိကာယ လိမ္ပေတွာ ယာဂုံ ဝါ ပစိတုံ ဥဒကံ ဝါ တာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ အညဿ န ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ပန သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဝါ အန္တေဝါသိကော ဝါ အညံ ဝရပတ္တံ ဌပေတွာ ‘‘အယံ မယှံ သာရုပ္ပော၊ အယံ ထေရဿာ’’တိ ဂဏှာတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အညော ဝါ တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ပတ္တံ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မယှမေဝ ပတ္တံ အာဟရာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ။

၆၁၇။ ပဝါရိတာနန္တိ ဧတ္ထ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပဉ္စဗန္ဓနေနေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပုဂ္ဂလဝသေန ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဦနပဉ္စဗန္ဓနေနာပိ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဆသမုဋ္ဌာနံ ¶ ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၁၈။ တေန သမယေနာတိ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အတ္ထော၊ ဘန္တေတိ ရာဇာ ဘိက္ခူ ဥယျုတ္တပ္ပယုတ္တေ ထေရဿ လေဏတ္ထာယ ပဗ္ဘာရံ သောဓေန္တေ ဒိသွာ အာရာမိကံ ဒါတုကာမော ပုစ္ဆိ။

၆၁၉-၂၁။ ပါဋိယေက္ကောတိ ဝိသုံ ဧကော။ မာလာကိတေတိ ကတမာလေ မာလာဓရေ၊ ကုသုမမာလာပဋိမဏ္ဍိတေတိ အတ္ထော။ တိဏဏ္ဍုပကန္တိ တိဏစုမ္ဗဋကံ။ ပဋိမုဉ္စီတိ ဌပေသိ။ သာ အဟောသိ သုဝဏ္ဏမာလာတိ ဒါရိကာယ သီသေ ဌပိတမတ္တာယေဝ ထေရဿ အဓိဋ္ဌာနဝသေန သုဝဏ္ဏပဒုမမာလာ အဟောသိ။ တဉှိ တိဏဏ္ဍုပကံ သီသေ ဌပိတမတ္တမေဝ ‘‘သုဝဏ္ဏမာလာ ဟောတူ’’တိ ထေရော အဓိဋ္ဌာသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ…ပေ…။ တေနုပသင်္ကမီတိ ဒုတိယဒိဝသေယေဝ ဥပသင်္ကမိ။

သုဝဏ္ဏန္တိ ¶ အဓိမုစ္စီတိ ‘‘သောဝဏ္ဏမယော ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ ပဉ္စန္နံ ဘေသဇ္ဇာနန္တိ သပ္ပိအာဒီနံ။ ဗာဟုလိကာတိ ¶ ပစ္စယဗာဟုလိကတာယ ပဋိပန္နာ။ ကောလမ္ဗေပိ ဃဋေပီတိဧတ္ထ ကောလမ္ဗာ နာမ မဟာမုခစာဋိယော ဝုစ္စန္တိ။ ဩလီနဝိလီနာနီတိ ဟေဋ္ဌာ စ ဥဘတောပဿေသု စ ဂဠိတာနိ။ ဩကိဏ္ဏဝိကိဏ္ဏာတိ သပ္ပိအာဒီနံ ဂန္ဓေန ဘူမိံ ခနန္တေဟိ ဩကိဏ္ဏာ၊ ဘိတ္တိယော ခနန္တေဟိ ဥပရိ သဉ္စရန္တေဟိ စ ဝိကိဏ္ဏာ။ အန္တောကောဋ္ဌာဂါရိကာတိ အဗ္ဘန္တရေ သံဝိဟိတကောဋ္ဌာဂါရာ။

၆၂၂။ ပဋိသာယနီယာနီတိ ပဋိသာယိတဗ္ဗာနိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ ဘေသဇ္ဇာနီတိ ဘေသဇ္ဇကိစ္စံ ကရောန္တု ဝါ မာ ဝါ၊ ဧဝံ လဒ္ဓဝေါဟာရာနိ။ ‘‘ဂေါသပ္ပီ’’တိအာဒီဟိ လောကေ ပါကဋံ ဒဿေတွာ ‘‘ယေသံ မံသံ ကပ္ပတီ’’တိ ဣမိနာ အညေသမ္ပိ မိဂရောဟိတသသာဒီနံ သပ္ပိံ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေသိ။ ယေသဉှိ ခီရံ အတ္ထိ၊ သပ္ပိပိ တေသံ အတ္ထိယေဝ၊ တံ ပန သုလဘံ ဝါ ဟောတု ဒုလ္လဘံ ဝါ၊ အသမ္မောဟတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ နဝနီတမ္ပိ။

သန္နိဓိကာရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ သန္နိဓိံ ကတွာ နိဒဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ ကထံ? ပါဠိယာ အာဂတသပ္ပိအာဒီသု သပ္ပိ တာဝ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တဒဟုပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ နိရာမိသမ္ပိ ¶ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ သစေ ဧကဘာဇနေ ဌပိတံ၊ ဧကံ နိဿဂ္ဂိယံ။ သစေ ဗဟူသု ဝတ္ထုဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟိတကံ ကတွာ နိက္ခိတ္တံ အဇ္ဈောဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဗ္ဘဉ္ဇနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ၊ အနဇ္ဈောဟရဏီယတံ အာပန္နတ္တာ။ ‘‘ပဋိသာယနီယာနီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ သစေ အနုပသမ္ပန္နော ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတနဝနီတေန သပ္ပိံ ကတွာ ဒေတိ၊ ပုရေဘတ္တံ သာမိသံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သယံ ကရောတိ၊ သတ္တာဟမ္ပိ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတနဝနီတေန ပန ယေန ကေနစိ ကတသပ္ပိ သတ္တာဟမ္ပိ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဂ္ဂဟိတကေန ကတေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသုဒ္ဓသပ္ပိနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတခီရေန ဝါ ဒဓိနာ ဝါ ကတသပ္ပိ ¶ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ သာမိသမ္ပိ တဒဟုပုရေဘတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ သယံကတံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ ¶ ။ နဝနီတံ တာပေန္တဿ ဟိ သာမံပါကော န ဟောတိ၊ သာမံပက္ကေန ပန တေန သဒ္ဓိံ အာမိသံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ စ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ၊ သဝတ္ထုကဿ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ‘‘တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတေဟိ ကတံ ပန အဗ္ဘဉ္ဇနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ ပုရေဘတ္တမ္ပိ စ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတံ ဥဘယေသမ္ပိ သတ္တာဟာတိက္ကမေ အနာပတ္တိ။ ဧသေဝ နယော အကပ္ပိယမံသသပ္ပိမှိ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ယတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတသပ္ပိနာ နိဿဂ္ဂိယံ၊ တတ္ထ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ကာရဏပတိရူပကံ ဝတွာ မနုဿသပ္ပိ စ နဝနီတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တံ ဒုပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု အနုညာတတ္တာ။ ပရတော စဿ ဝိနိစ္ဆယောပိ အာဂစ္ဆိဿတိ။

ပါဠိယံ အာဂတံ နဝနီတမ္ပိ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တဒဟုပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ နာနာဘာဇနေသု ဌပိတေ ဘာဇနဂဏနာယ ဧကဘာဇနေပိ အမိဿေတွာ ပိဏ္ဍပိဏ္ဍဝသေန ဌပိတေ ပိဏ္ဍဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သပ္ပိနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပန ဒဓိဂုဠိကာယောပိ တက္ကဗိန္ဒူနိပိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တံ ဓောတံ ဝဋ္ဋတီတိ ဥပဍ္ဎတ္ထေရာ အာဟံသု။ မဟာသီဝတ္ထေရော ပန ‘‘ဘဂဝတာ အနုညာတကာလတော ပဋ္ဌာယ တက္ကတော ဥဒ္ဓဋမတ္တမေဝ ခါဒိံသူ’’တိ အာဟ။ တသ္မာ နဝနီတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ဓောဝိတွာ ဒဓိတက္ကမက္ခိကာကိပိလ္လိကာဒီနိ အပနေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ပစိတွာ သပ္ပိံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမေန အဓောတမ္ပိ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ တတ္ထ ဒဓိဂတံ ဝါ တက္ကဂတံ ဝါ တံ ခယံ ဂမိဿတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ဟိ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ န ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ အာမိသေန ¶ သဒ္ဓိံ ပက္ကတ္တာ ပန တသ္မိမ္ပိ ကုက္ကုစ္စာယန္တိ ကုက္ကုစ္စကာ။ ဣဒါနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတနဝနီတေ စ ပုရေဘတ္တံ ခီရဒဓီနိ ¶ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတနဝနီတေ စ ပစ္ဆာဘတ္တံ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတနဝနီတေ စ ဥဂ္ဂဟိတေဟိ ကတနဝဝီတေ စ အကပ္ပိယမံသနဝနီတေ စ သဗ္ဗော အာပတ္တာနာပတ္တိပရိဘောဂါပရိဘောဂနယော သပ္ပိမှိ ဝုတ္တက္ကမေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။

တေလဘိက္ခာယ ပဝိဋ္ဌာနံ ပန ဘိက္ခူနံ တတ္ထေဝ သပ္ပိမ္ပိ နဝနီတမ္ပိ ပက္ကတေလမ္ပိ အပက္ကတေလမ္ပိ အာကိရန္တိ၊ တတ္ထ တက္ကဒဓိဗိန္ဒူနိပိ ဘတ္တသိတ္ထာနိပိ တဏ္ဍုလကဏာပိ မက္ခိကာဒယောပိ ဟောန္တိ။ အာဒိစ္စပါကံ ကတွာ ¶ ပရိဿာဝေတွာ ဂဟိတံ သတ္တာဟကာလိကံ ဟောတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတဘေသဇ္ဇေဟိ သဒ္ဓိံ ပစိတွာ နတ္ထုပါနမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဝဒ္ဒလိသမယေ လဇ္ဇိ သာမဏေရော ယထာ တတ္ထ ပတိတတဏ္ဍုလကဏာဒယော န ပစ္စန္တိ၊ ဧဝံ သာမိသပါကံ မောစေန္တော အဂ္ဂိမှိ ဝိလီယာပေတွာ ပရိဿာဝေတွာ ပုန ပစိတွာ ဒေတိ၊ ပုရိမနယေနေဝ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတိ။

တေလေသု တိလတေလံ တာဝ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ပနဿ ဘာဇနဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဂ္ဂဟိတကံ ကတွာ နိက္ခိတ္တံ အဇ္ဈောဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ပုရေဘတ္တံ တိလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတတေလံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ ဟောတိ၊ သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ တိလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတတေလံ အနဇ္ဈောဟရဏီယမေဝ၊ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ၊ သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟိတကတိလေဟိ ကတတေလေပိ ဧသေဝ နယော။

ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတကတိလေ ဘဇ္ဇိတွာ ဝါ တိလပိဋ္ဌံ ဝါ သေဒေတွာ ဥဏှောဒကေန ဝါ တေမေတွာ ကတတေလံ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အတ္တနာ ကတတေလံ ပန နိဗ္ဗဋ္ဋိတတ္တာ ပုရေဘတ္တံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သာမံပက္ကတ္တာ ¶ သာမိသံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ပန ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ ဥဘယမ္ပိ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ၊ သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ယဒိ ပန အပ္ပံ ဥဏှောဒကံ ဟောတိ အဗ္ဘုက္ကိရဏမတ္တံ၊ အဗ္ဗောဟာရိကံ ဟောတိ၊ သာမပါကဂဏနံ န ဂစ္ဆတိ။ သာသပတေလာဒီသုပိ အဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတေသု အဝတ္ထုကတိလတေလေ ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။

သစေ ¶ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတာနံ သာသပါဒီနံ စုဏ္ဏေဟိ အာဒိစ္စပါကေန သက္ကာ တေလံ ကာတုံ၊ တံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ။ ယသ္မာ ပန သာသပမဓုကစုဏ္ဏာဒီနိ သေဒေတွာ ဧရဏ္ဍကဋ္ဌီနိ စ ဘဇ္ဇိတွာ ဧဝ တေလံ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ တေလံ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝတ္ထူနံ ယာဝဇီဝိကတ္တာ ပန သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒေါသော နတ္ထီတိ။ အတ္တနာ ကတံ ¶ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတံ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ ဗာဟိရပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။

တေလကရဏတ္ထာယ သာသပမဓုကဧရဏ္ဍကဋ္ဌီနိ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတံ တေလံ သတ္တာဟကာလိကံ။ ဒုတိယဒိဝသေ ကတံ ဆာဟံ ဝဋ္ဋတိ။ တတိယဒိဝသေ ကတံ ပဉ္စာဟံ ဝဋ္ဋတိ။ စတုတ္ထ-ပဉ္စမ-ဆဋ္ဌသတ္တာမဒိဝသေ ကတံ တဒဟေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ယာဝ အရုဏဿ ဥဂ္ဂမနာ တိဋ္ဌတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ။ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ ကတံ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ။ အနိဿဂ္ဂိယတ္တာ ပန ဗာဟိရပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ န ကရောတိ၊ တေလတ္ထာယ ဂဟိတသာသပါဒီနံ သတ္တာဟာတိက္ကမနေ ဒုက္ကဋမေဝ။ ပါဠိယံ ပန အနာဂတာနိ အညာနိပိ နာဠိကေရနိမ္ဗကောသမ္ဗကကရမန္ဒအတသီအာဒီနံ တေလာနိ အတ္ထိ၊ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ အတိက္ကာမယတော ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။ အယမေတေသု ဝိသေသော။ သေသံ ယာဝကာလိကဝတ္ထုံ ယာဝဇီဝိကဝတ္ထုဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ သာမံပါကသဝတ္ထုကပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တပဋိဂ္ဂဟိတဥဂ္ဂဟိတကဝတ္ထုဝိဓာနံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၂၃။ ဝသာတေလန္တိ ¶ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝသာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ အစ္ဆဝသံ၊ မစ္ဆဝသံ၊ သုသုကာဝသံ၊ သူကရဝသံ၊ ဂဒြဘဝသ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂) ဧဝံ အနုညာတဝသာနံ တေလံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အစ္ဆဝသ’’န္တိ ဝစနေန ဌပေတွာ မနုဿဝသံ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယမံသာန ဝသာ အနုညာတာ။ မစ္ဆဂ္ဂဟဏေန စ သုသုကာပိ ဂဟိတာ ဟောန္တိ၊ ဝါဠမစ္ဆတ္တာ ပန ဝိသုံ ဝုတ္တံ။ မစ္ဆာဒိဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကပ္ပိယမံသာနံ ဝသာ အနုညာတာ။ မံသေသု ဟိ ဒသမနဥဿ-ဟတ္ထိ-အဿ-သုနခ-အဟိ-သီဟ-ဗျဂ္ဃ-ဒီပိ-အစ္ဆ-တရစ္ဆာနံ မံသာနိ အကပ္ပိယာနိ။ ဝသာသု ဧကာ မနုဿဝသာဝ။ ခီရာဒီသု အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။

အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတနိဗ္ဗဋ္ဋိတဝသာတေလံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန တတ္ထ သုခုမရဇသဒိသံ မံသံ ဝါ နှာရု ဝါ အဋ္ဌိ ဝါ လောဟိတံ ဝါ ဟောတိ၊ တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ သစေ ပန ဝသံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သယံ ကရောတိ၊ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပစိတွာ ပရိဿာဝေတွာ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ¶ ။ နိရာမိသပရိဘောဂဉှိ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘ကာလေ ¶ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ကာလေ သံသဋ္ဌံ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂)။ တတြာပိ အဗ္ဗောဟာရိကံ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပန ပဋိဂ္ဂဟိတုံ ဝါ ကာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဝိကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝိကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ တိဏ္ဏံ ဒုက္ကဋာနံ။ ကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝိကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒွိန္နံ ဒုက္ကဋာနံ။ ကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အနာပတ္တီ’’တိ။

ဥပတိဿတ္ထေရံ ပန အန္တေဝါသိကာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ သပ္ပိနဝနီတဝသာနိ ¶ ဧကတော ပစိတွာ နိဗ္ဗဋ္ဋိတာနိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ? ‘‘န ဝဋ္ဋန္တိ၊ အာဝုသော’’တိ။ ထေရော ကိရေတ္ထ ပက္ကတေလကသဋေ ဝိယ ကုက္ကုစ္စာယတိ။ တတော နံ ဥတ္တရိ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ နဝနီတေ ဒဓိဂုဠိကာ ဝါ တက္ကဗိန္ဒု ဝါ ဟောတိ၊ ဧတံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ဧတမ္ပိ၊ အာဝုသော၊ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တတော နံ အာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ ဧကတော ပစိတွာ သံသဋ္ဌာနိ တေဇဝန္တာနိ ဟောန္တိ၊ ရောဂံ နိဂ္ဂဏှန္တီ’’တိ? ‘‘သာဓာဝုသော’’တိ ထေရော သမ္ပဋိစ္ဆိ။

မဟာသုမတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ကပ္ပိယမံသဝသာ သာမိသပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရာ နိရာမိသပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘ဣဒံ ကိ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နနု ဝါတာဗာဓိကာ ဘိက္ခူ ပဉ္စမူလကသာဝယာဂုယံ အစ္ဆသူကရတေလာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ ယာဂုံ ပိဝန္တိ၊ သာ တေဇုဿဒတ္တာ ရောဂံ နိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

မဓု နာမ မက္ခိကာမဓူတိ မဓုကရီဟိ နာမ မဓုမက္ခိကာဟိ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာဟိ ဘမရမက္ခိကာဟိ စ ကတံ မဓု။ တံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသပရိဘောဂမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ သစေ သိလေသသဒိသံ မဟာမဓုံ ခဏ္ဍံ ခဏ္ဍံ ကတွာ ဌပိတံ၊ ဣတရံ ဝါ နာနာဘာဇနေသု၊ ဝတ္ထုဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ သစေ ဧကမေဝ ခဏ္ဍံ၊ ဧကဘာဇနေ ဝါ ဣတရံ ဧကမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဥဂ္ဂဟိတကံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အရုမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ မဓုပဋလံ ¶ ဝါ မဓုသိတ္ထကံ ဝါ သစေ မဓုနာ အမက္ခိတံ ¶ ပရိသုဒ္ဓံ၊ ယာဝဇီဝိကံ။ မဓုမက္ခိတံ ပန မဓုဂတိကမေဝ။ စီရိကာ နာမ သပက္ခာ ဒီဃမက္ခိကာ၊ တုမ္ဗလနာမိကာ စ အဋ္ဌိပက္ခာ ကာဠမဟာဘမရာ ဟောန္တိ၊ တေသံ အာသယေသု နိယျာသသဒိသံ မဓု ဟောတိ၊ တံ ယာဝဇီဝိကံ။

ဖာဏိတံ နာမ ဥစ္ဆုမှာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယ အပက္ကာ ဝါ အဝတ္ထုကပက္ကာ ဝါ သဗ္ဗာပိ အဝတ္ထုကာ ဥစ္ဆုဝိကတိ ဖာဏိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တံ ဖာဏိတံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဝတ္ထုဂဏနာယ ¶ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဗဟူ ပိဏ္ဍာ စုဏ္ဏေတွာ ဧကဘာဇနေ ပက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ ဃနသန္နိဝေသာ၊ ဧကမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဥဂ္ဂဟိတကံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဃရဓူပနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတေန အပရိဿာဝိတဥစ္ဆုရသေန ကတဖာဏိတံ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ၊ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သယံကတံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ ပန သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ အပရိဿာဝိတပဋိဂ္ဂဟိတေန ကတမ္ပိ အနဇ္ဈောဟရဏီယမေဝ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ဧသ နယော ဥစ္ဆုံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတဖာဏိတေပိ။ ပုရေဘတ္တံ ပန ပရိဿာဝိတပဋိဂ္ဂဟိတကေန ကတံ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ။ သယံကတံ ပုရေဘတ္တမ္ပိ နိရာမိသမေဝ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပရိဿာဝိတပဋိဂ္ဂဟိတေန ကတံ ပန နိရာမိသမေဝ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဂ္ဂဟိတကကတံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ‘‘ဈာမဥစ္ဆုဖာဏိတံ ဝါ ကောဋ္ဋိတဥစ္ဆုဖာဏိတံ ဝါ ပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဧတံ သဝတ္ထုကပက္ကံ ဝဋ္ဋတိ၊ နော ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆံ ကတွာ ‘‘ဥစ္ဆုဖာဏိတံ ပစ္ဆာဘတ္တံ နောဝဋ္ဋနကံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ။ သီတုဒကေန ကတံ မဓုကပုပ္ဖဖာဏိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဝတ္ထုဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ ခီရံ ပက္ခိပိတွာ ကတံ မဓုကဖာဏိတံ ယာဝကာလိကံ။ ခဏ္ဍသက္ခရံ ပန ခီရဇလ္လိကံ အပနေတွာ သောဓေန္တိ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတိ။ မဓုကပုပ္ဖံ ပန ပုရေဘတ္တံ အလ္လံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဘဇ္ဇိတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဘဇ္ဇိတွာ တိလာဒီဟိ မိဿံ ဝါ ¶ အမိဿံ ဝါ ကတွာ ကောဋ္ဋိတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ပန တံ ဂဟေတွာ မေရယတ္ထာယ ယောဇေန္တိ၊ ယောဇိတံ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ န ဝဋ္ဋတိ။ ကဒလီ-ခဇ္ဇူရီ-အမ္ဗ-လဗုဇ-ပနသ-စိဉ္စာဒီနံ သဗ္ဗေသံ ယာဝကာလိကဖလာနံ ¶ ဖာဏိတံ ယာဝကာလိကမေဝ။ မရိစပက္ကေဟိ ဖာဏိတံ ကရောန္တိ၊ တံ ယာဝဇီဝိကံ။

တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ သစေပိ သဗ္ဗာနိပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဧက ဃဋေ အဝိနိဗ္ဘောဂါနိ ကတွာ နိက္ခိပတိ ¶ ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဧကမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဝိနိဘုတ္တေသု ပဉ္စ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ သတ္တာဟံ ပန အနတိက္ကာမေတွာ ဂိလာနေနပိ အဂိလာနေနပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သတ္တဝိဓဉှိ ဩဒိဿံ နာမ – ဗျာဓိဩဒိဿံ၊ ပုဂ္ဂလောဒိဿံ၊ ကာလောဒိဿံ၊ သမယောဒိဿံ၊ ဒေသောဒိဿံ၊ ဝသောဒိဿံ၊ ဘေသဇ္ဇောဒိဿန္တိ။

တတ္ထ ဗျာဓိဩဒိဿံ နာမ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမနုဿိကာဗာဓေ အာမကမံသံ အာမကလောဟိတ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၄) ဧဝံ ဗျာဓိံ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတံ၊ တံ တေနေဝ အာဗာဓေန အာဗာဓိကဿ ဝဋ္ဋတိ၊ န အညဿ။ တဉ္စ ခေါ ကာလေပိ ဝိကာလေပိ ကပ္ပိယမ္ပိ အကပ္ပိယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ပုဂ္ဂလောဒိဿံ နာမ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောမန္ထကဿ ရောမန္ထနံ။ န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗဟိမုခဒွါရံ နီဟရိတွာ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၃) ဧဝံ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတံ၊ တံ တဿေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ န အညဿ။

ကာလောဒိဿံ နာမ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ မဟာဝိကဋာနိ ဒါတုံ – ဂူထံ၊ မုတ္တံ၊ ဆာရိကံ၊ မတ္တိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၈) ဧဝံ အဟိနာ ဒဋ္ဌကာလံ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတံ၊ တံ တသ္မိံယေဝ ကာလေ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ န အညသ္မိံ။

သမယောဒိဿံ နာမ – ‘‘ဂဏဘောဇနေ အညတြ သမယာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၂၁၇) နယေန တံ တံ သမယံ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတာ အနာပတ္တိယော၊ တာ တသ္မိံ တသ္မိံယေဝ သမယေ အနာပတ္တိယော ဟောန္တိ၊ န အညဒါ။

ဒေသောဒိဿံ နာမ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝရူပေသု ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဝိနယဓရပဉ္စမေန ဂဏေန ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဧဝံ ပစ္စန္တဒေသေ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတာနိ ဥပသမ္ပဒါဒီနိ၊ တာနိ တတ္ထေဝ ဝဋ္ဋန္တိ၊ န မဇ္ဈိမဒေသေ။

ဝသောဒိဿံ ¶ နာမ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝသာနိ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂) ဧဝံ ဝသာနာမေန အနုညာတံ ¶ ၊ တံ ဌပေတွာ မနုဿဝသံ သဗ္ဗေသံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝသာနံ တေလံ တံတဒတ္ထိကာနံ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဘေသဇ္ဇောဒိဿံ ¶ နာမ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၀-၂၆၁) ဧဝံ ဘေသဇ္ဇနာမေန အနုညာတာနိ အာဟာရတ္ထံ ဖရိတုံ သမတ္ထာနိ သပ္ပိနဝနီတတေလမဓုဖာဏိတန္တိ။ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တဒဟုပုရေဘတ္တံ ယထာသုခံ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတိ ပစ္စယေ ဝုတ္တနယေနေဝ သတ္တာဟံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။

၆၂၄။ သတ္တာဟာတိက္ကန္တေ အတိက္ကန္တသညီ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ သစေပိ သာသပမတ္တံ ဟောတိ သကိံ ဝါ အင်္ဂုလိယာ ဂဟေတွာ ဇိဝှာယ သာယနမတ္တံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗမေဝ၊ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဒေသေတဗ္ဗံ။

န ကာယိကေန ပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ကာယော ဝါ ကာယေ အရု ဝါ န မက္ခေတဗ္ဗံ။ တေဟိ မက္ခိတာနိ ကာသာဝကတ္တရယဋ္ဌိဥပါဟနပါဒကထလိကမဉ္စပီဌာဒီနိပိ အပရိဘောဂါနိ။ ‘‘ဒွါရဝါတပါနကဝါဋေသုပိ ဟတ္ထေန ဂဟဏဋ္ဌာနံ န မက္ခေတဗ္ဗ’’န္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကသာဝေ ပန ပက္ခိပိတွာ ဒွါရဝါတပါနကဝါဋာနိ မက္ခေတဗ္ဗာနီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

အနာပတ္တိ အန္တောသတ္တာဟံ အဓိဋ္ဌေတီတိ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ သပ္ပိဉ္စ တေလဉ္စ ဝသဉ္စ မုဒ္ဓနိတေလံ ဝါ အဗ္ဘဉ္ဇနံ ဝါ မဓုံ အရုမက္ခနံ ဖာဏိတံ ဃရဓူပနံ အဓိဋ္ဌေတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေ အဓိဋ္ဌိတတေလံ အနဓိဋ္ဌိတတေလဘာဇနေ အာကိရိတုကာမော ဟောတိ၊ ဘာဇနေ စေ သုခုမံ ဆိဒ္ဒံ ပဝိဋ္ဌံ ပဝိဋ္ဌံ တေလံ ပုရာဏတေလေန အဇ္ဈောတ္ထရီယတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အထ မဟာမုခံ ဟောတိ၊ သဟသာဝ ဗဟုတေလံ ပဝိသိတွာ ပုရာဏတေလံ အဇ္ဈောတ္ထရတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။ အဓိဋ္ဌိတဂတိကမေဝ ဟိ တံ ဟောတိ၊ ဧတေန နယေန အဓိဋ္ဌိတတေလဘာဇနေ အနဓိဋ္ဌိတတေလာကိရဏမ္ပိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၂၅။ ဝိဿဇ္ဇေတီတိ ဧတ္ထ သစေ ဒွိန္နံ သန္တကံ ဧကေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ အဝိဘတ္တံ ဟောတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ သော ဣတရံ ဘဏတိ – ‘‘အာဝုသော၊ ဣမံ တေလံ သတ္တာဟမတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇ တွ’’န္တိ။ သော စ ပရိဘောဂံ န ကရောတိ၊ ကဿ အာပတ္တိ? န ကဿစိပိ အာပတ္တိ ¶ ။ ကသ္မာ? ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ တေန ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ၊ ဣတရဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။

ဝိနဿတီတိ အပရိဘောဂံ ဟောတိ။ စတ္တေနာတိအာဒီသု ယေန စိတ္တေန ဘေသဇ္ဇံ စတ္တဉ္စ ဝန္တဉ္စ မုတ္တဉ္စ ဟောတိ၊ တံ စိတ္တံ စတ္တံ ဝန္တံ မုတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ တေန စိတ္တေန ပုဂ္ဂလော အနပေက္ခောတိ ဝုစ္စတ္တိ၊ ဧဝံ အနပေက္ခော သာမဏေရဿ ဒတွာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? ‘‘ဧဝံ ¶ အန္တောသတ္တာဟေ ဒတွာ ပစ္ဆာ လဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထ’’န္တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘နယိဒံ ယာစိတဗ္ဗံ၊ အန္တောသတ္တာဟေ ဒိန္နဿ ဟိ ပုန ပရိဘောဂေ အာပတ္တိယေဝ နတ္ထိ။ သတ္တာဟာတိက္ကန္တဿ ပန ပရိဘောဂေ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထမိဒံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဒိန္နံ ဘေသဇ္ဇံ သစေ သာမဏေရော အဘိသင်္ခရိတွာ ဝါ အနဘိသင်္ခရိတွာ ဝါ တဿ ဘိက္ခုနော နတ္ထုကမ္မတ္ထံ ဒဒေယျ၊ ဂဟေတွာ နတ္ထုကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဗာလော ဟောတိ၊ ဒါတုံ န ဇာနာတိ၊ အညေန ဘိက္ခုနာ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘အတ္ထိ တေ၊ သာမဏေရ၊ တေလ’’န္တိ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘အာဟရ၊ ထေရဿ ဘေသဇ္ဇံ ကရိဿာမာ’’တိ။ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ကထိနသမုဋ္ဌာနံ၊ အကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊

ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၂၆။ တေန သမယေနာတိ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဝဿိကသာဋိကာ အနုညာတာတိ စီဝရက္ခန္ဓကေ ဝိသာခါဝတ္ထုသ္မိံ (မဟာဝ။ ၃၄၉ အာဒယော) အနုညာတာ။ ပဋိကစ္စေဝါတိ ပုရေယေဝ။

၆၂၇။ မာသော သေသော ဂိမှာနန္တိ စတုန္နံ ဂိမှမာသာနံ ဧကော ပစ္ဆိမမာသော သေသော။ ကတွာတိ သိဗ္ဗနရဇနကပ္ပပရိယောသာနေန နိဋ္ဌပေတွာ။ ကရောန္တေန ¶ စ ဧကမေဝ ကတွာ သမယေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ဒွေ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။

အတိရေကမာသေ သေသေ ဂိမှာနေတိ ဂိမှာနနာမကေ အတိရေကမာသေ သေသေ။

အတိရေကဒ္ဓမာသေ ¶ သေသေ ဂိမှာနေ ကတွာ နိဝါသေတီတိ ဧတ္ထ ပန ဌတွာ ဝဿိကသာဋိကာယ ပရိယေသနက္ခေတ္တံ ကရဏက္ခေတ္တံ နိဝါသနက္ခေတ္တံ အဓိဋ္ဌာနက္ခေတ္တန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ခေတ္တံ၊ ကုစ္ဆိသမယော ပိဋ္ဌိသမယောတိ ဒုဝိဓော သမယော၊ ပိဋ္ဌိသမယစတုက္ကံ ကုစ္ဆိသမယစတုက္ကန္တိ ဒွေ စတုက္ကာနိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တတ္ထ ဇေဋ္ဌမူလပုဏ္ဏမာသိယာ ပစ္ဆိမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကာဠပက္ခုပေါသထာ၊ အယမေကော အဒ္ဓမာသော ပရိယေသနက္ခေတ္တဉ္စေဝ ကရဏက္ခေတ္တဉ္စ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ ဝဿိကသာဋိကံ အလဒ္ဓံ ပရိယေသိတုံ လဒ္ဓံ ကာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ၊ နိဝါသေတုံ အဓိဋ္ဌာတုဉ္စ န ဝဋ္ဋတိ။ ကာဠပက္ခုပေါသထဿ ပစ္ဆိမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာ၊ အယမေကော ¶ အဒ္ဓမာသော ပရိယေသနကရဏနိဝါသနာနံ တိဏ္ဏမ္ပိ ခေတ္တံ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ ပရိယေသိတုံ ကာတုံ နိဝါသေတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ၊ အဓိဋ္ဌာတုံယေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာသိယာ ပစ္ဆိမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ၊ ဣမေ စတ္တာရော မာသာ ပရိယေသနကရဏနိဝါသနာဓိဋ္ဌာနာနံ စတုန္နံ ခေတ္တံ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ အလဒ္ဓံ ပရိယေသိတုံ လဒ္ဓံ ကာတုံ နိဝါသေတုံ အဓိဋ္ဌာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ တာဝ စတုဗ္ဗိဓံ ခေတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကတ္တိကပုဏ္ဏမာသိယာ ပန ပစ္ဆိမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဇေဋ္ဌမူလပုဏ္ဏမာ၊ ဣမေ သတ္တ မာသာ ပိဋ္ဌိသမယော နာမ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ ‘‘ကာလော ဝဿိကသာဋိကာယာ’’တိအာဒိနာ နယေန သတုပ္ပာဒံ ကတွာ အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ နိပ္ဖာဒေန္တဿ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ‘‘ဒေထ မေ ဝဿိကသာဋိကစီဝရ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝိညတ္တိံ ကတွာ နိပ္ဖာဒေန္တဿ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ဝုတ္တနယေနေဝ သတုပ္ပာဒံ ကတွာ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော နိပ္ဖာဒေန္တဿ ဣမိနာဝ သိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ ¶ ။ ဝိညတ္တိံ ကတွာ နိပ္ဖာဒေန္တဿ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ –

‘‘မာတရံ စီဝရံ ယာစေ၊ နော စ သင်္ဃေ ပရိဏတံ၊

ကေနဿ ဟောတိ အာပတ္တိ၊ အနာပတ္တိ စ ဉာတကေ၊

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၈၁)၊

အယဉှိ ¶ ပဉှော ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တောတိ။ ဧဝံ ပိဋ္ဌိသမယစတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဇေဋ္ဌမူလပုဏ္ဏမာသိယာ ပန ပစ္ဆိမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ၊ ဣမေ ပဉ္စ မာသာ ကုစ္ဆိသမယော နာမ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ ဝုတ္တနယေန သတုပ္ပာဒံ ကတွာ အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ နိပ္ဖာဒေန္တဿ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။ ယေ မနုဿာ ပုဗ္ဗေပိ ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ ဒေန္တိ၊ ဣမေ ပန သစေပိ အတ္တနော အညာတကအပ္ပဝါရိတာ ဟောန္တိ၊ ဝတ္တဘေဒေါ နတ္ထိ၊ တေသု သတုပ္ပာဒကရဏဿ အနုညာတတ္တာ။ ဝိညတိံ ကတွာ နိပ္ဖာဒေန္တဿ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ဣဒံ ပန ပကတိယာ ဝဿိကသာဋိကဒါယကေသုပိ ¶ ဟောတိယေဝ။ ဝုတ္တနယေနေဝ သတုပ္ပာဒံ ကတွာ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော နိပ္ဖာဒေန္တဿ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ။ ဝိညတ္တိံ ကတွာ နိပ္ဖာဒေန္တဿ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ။ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗာ ဒေထ မေ’’တိ ဣဒဉှိ ပရိယေသနကာလေ အညာတကအပ္ပဝါရိတေယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ကုစ္ဆိသမယစတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နဂ္ဂေါ ကာယံ ဩဝဿာပေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ ဥဒကဖုသိတဂဏနာယ အကတွာ နှာနပရိယောသာနဝသေန ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋေန ကာရေတဗ္ဗော။ သော စ ခေါ ဝိဝဋင်္ဂဏေ အာကာသတော ပတိတဥဒကေနေဝ နှာယန္တော။ နှာနကောဋ္ဌကဝါပိအာဒီသု ဃဋေဟိ အာသိတ္တဥဒကေန ဝါ နှာယန္တဿ အနာပတ္တိ။

ဝဿံ ဥက္ကဍ္ဎိယတီတိ ဧတ္ထ သစေ ကတပရိယေသိတာယ ဝဿိကသာဋိကာယ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမ မာသံ ခေပေတွာ ပုန ဝဿာနဿ ပဌမမာသံ ဥက္ကဍ္ဎိတွာ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမမာသမေဝ ကရောန္တိ၊ ဝဿိကသာဋိကာ ဓောဝိတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ အနဓိဋ္ဌိတာ အဝိကပ္ပိတာ ဒွေ မာသေ ပရိဟာရံ ¶ လဘတိ၊ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ သစေ သတိသမ္မောသေန ဝါ အပ္ပဟောနကဘာဝေန ဝါ အကတာ ဟောတိ၊ တေ စ ဒွေ မာသေ ဝဿာနဿ စ စာတုမာသန္တိ ဆ မာသေ ပရိဟာရံ လဘတိ။ သစေ ပန ကတ္တိကမာသေ ကထိနံ အတ္ထရီယတိ၊ အပရေပိ စတ္တာရော မာသေ လဘတိ၊ ဧဝံ ဒသ မာသာ ဟောန္တိ။ တတော ပရမ္ပိ သတိယာ ပစ္စာသာယ မူလစီဝရံ ကတွာ ဌပေန္တဿ ဧကမာသန္တိ ¶ ဧဝံ ဧကာဒသ မာသေ ပရိဟာရံ လဘတိ။ သစေ ပန ဧကာဟဒွီဟာဒိဝသေန ယာဝ ဒသာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ အန္တောဝဿေ ဝါ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ၊ ကဒါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာတိ ဧတံ အဋ္ဌကထာသု န ဝိစာရိတံ။ လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ အန္တောဒသာဟေ နိဋ္ဌိတာ ပန တသ္မိံယေဝ အန္တောဒသာဟေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ဒသာဟာတိက္ကမေ နိဋ္ဌိတာ တဒဟေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ဒသာဟေ အပ္ပဟောန္တေ စီဝရကာလံ နာတိက္ကမေတဗ္ဗာတိ အယံ နော အတ္တနောမတိ။ ကသ္မာ? ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ဝဿိကသာဋိကံ ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ၊ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဝဿူပနာယိကတော ပုဗ္ဗေ ဒသာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ‘‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါရာ။ ၄၆၂) စ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဧကာဟဒွီဟာဒိဝသေန ယာဝ ဒသာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ အန္တောဝဿေ ဝါ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ ဝုတ္တနယေနေဝ အန္တောဒသာဟေ ဝါ တဒဟု ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ ဒသာဟေ အပ္ပဟောန္တေ စီဝရကာလံ နာတိက္ကမေတဗ္ဗာ။

တတ္ထ သိယာ ‘‘ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတု’’န္တိ ဝစနတော ‘‘စာတုမာသဗ္ဘန္တရေ ယဒါ ဝါ တဒါ ¶ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ၊ ‘‘ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိံ ယာဝ အာဗာဓာ အဓိဋ္ဌာတု’’န္တိ ဝုတ္တံ သာပိ၊ စ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတဗ္ဗာ သိယာ။ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ဝိရုဇ္ဈတိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အညံ ဝါ အစလံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ။ အပိစ ကုရုန္ဒိယမ္ပိ နိဿဂ္ဂိယာဝသာနေ ¶ ဝုတ္တံ – ‘‘ကဒါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ? လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ အန္တောဒသာဟေ နိဋ္ဌိတာ ပန တသ္မိံယေဝ အန္တောဒသာဟေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ယဒိ နပ္ပဟောတိ ယာဝ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ပရိဟာရံ လဘတီ’’တိ။

၆၃၀။ အစ္ဆိန္နစီဝရဿာတိ ဧတံ ဝဿိကသာဋိကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ နဂ္ဂါနံ ကာယောဝဿာပနေ အနာပတ္တိ။ ဧတ္ထ စ မဟဂ္ဃဝဿိကသာဋိကံ နိဝါသေတွာ နှာယန္တဿ စောရုပဒ္ဒဝေါ အာပဒါ နာမ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၃၁။ တေန သမယေနာတိ စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ယမ္ပိ တျာဟန္တိ ယမ္ပိ တေ အဟံ။ သော ကိရ ‘‘မမ ပတ္တစီဝရဥပါဟနပစ္စတ္ထရဏာနိ ဝဟန္တော မယာ သဒ္ဓိံ စာရိကံ ပက္ကမိဿတီ’’တိ အဒါသိ။ တေနေဝမာဟ။ အစ္ဆိန္ဒီတိ ဗလက္ကာရေန အဂ္ဂဟေသိ၊ သကသညာယ ဂဟိတတ္တာ ပနဿ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ ကိလမေတွာ ဂဟိတတ္တာ အာပတ္တိ ပညတ္တာ။

၆၃၃။ သယံ အစ္ဆိန္ဒတိ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧကံ စီဝရံ ဧကာဗဒ္ဓါနိ စ ဗဟူနိ အစ္ဆိန္ဒတော ဧကာ အာပတ္တိ။ ဧကတော အဗဒ္ဓါနိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဌိတာနိ စ ဗဟူနိ အစ္ဆိန္ဒတော ‘‘သင်္ဃာဋိံ အာဟရ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂံ အာဟရာ’’တိ ဧဝံ အာဟရာပယတော စ ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ ‘‘မယာ ဒိန္နာနိ သဗ္ဗာနိ အာဟရာ’’တိ ဝဒတောပိ ဧကဝစနေနေဝ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော။

အညံ အာဏာပေတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ‘‘စီဝရံ ဂဏှာ’’တိ အာဏာပေတိ၊ ဧကံ ဒုက္ကဋံ။ အာဏတ္တော ဗဟူနိ ဂဏှာတိ၊ ဧကံ ပါစိတ္တိယံ ‘‘သင်္ဃာဋိံ ဂဏှ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတော ဝါစာယ ¶ ဝါစာယ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘မယာ ဒိန္နာနိ သဗ္ဗာနိ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတော ဧကဝါစာယ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော။

၆၃၄။ အညံ ပရိက္ခာရန္တိ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမစီဝရံ ဌပေတွာ ယံ ကိဉ္စိ အန္တမသော သူစိမ္ပိ။ ဝေဌေတွာ ဌပိတသူစီသုပိ ဝတ္ထုဂဏနာယ ဒုက္ကဋာနိ။ သိထိလဝေဌိတာသု ဧဝံ။ ဂါဠှံ ကတွာ ဗဒ္ဓါသု ပန ဧကမေဝ ဒုက္ကဋန္တိ မဟာပစ္စရိယံ ¶ ဝုတ္တံ။ သူစိဃရေ ပက္ခိတ္တာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ သိထိလဗဒ္ဓ ဂါဠှဗဒ္ဓေသု တိကဋုကာဒီသု ဘေသဇ္ဇေသုပိ ဧသေဝ နယော။

၆၃၅။ သော ¶ ဝါ ဒေတီတိ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံယေဝ ဣဒံ သာရုပ္ပ’’န္တိ ဧဝံ ဝါ ဒေတိ၊ အထ ဝါ ပန ‘‘အာဝုသော၊ မယံ တုယှံ ‘ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကရိဿတိ၊ အမှာကံ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှိဿတိ၊ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိဿတီ’တိ စီဝရံ အဒမှ၊ သော ဒါနိ တွံ န ဝတ္တံ ကရောသိ၊ န ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာသိ၊ န ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာသီ’’တိ ဧဝမာဒီနိ ဝုတ္တော ‘‘ဘန္တေ၊ စီဝရတ္ထာယ မညေ ဘဏထ၊ ဣဒံ ဝေါ စီဝရ’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ သော ဝါ ဒေတိ။ ဒိသာပက္ကန္တံ ဝါ ပန ဒဟရံ ‘‘နိဝတ္တေထ န’’န္တိ ဘဏတိ၊ သော န နိဝတ္တတိ။ စီဝရံ ဂဟေတွာ ရုန္ဓထာတိ၊ ဧဝံ စေ နိဝတ္တတိ၊ သာဓု။ သစေ ‘‘ပတ္တစီဝရတ္ထာယ မညေ တုမှေ ဘဏထ၊ ဂဏှထ န’’န္တိ ဒေတိ။ ဧဝမ္ပိ သော ဝါ ဒေတိ၊ ဝိဗ္ဘန္တံ ဝါ ဒိသွာ ‘‘မယံ တုယှံ ‘ဝတ္တံ ကရိဿတီ’တိ ပတ္တစီဝရံ အဒမှ၊ သော ဒါနိ တွံ ဝိဗ္ဘမိတွာ စရသီ’’တိ ဝဒတိ။ ဣတရော ‘‘ဂဏှထ တုမှာကံ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ သော ဝါ ဒေတိ။ ‘‘မမ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အညတ္ထ ဂဏှန္တဿ န ဒေမိ။ ဝတ္တံ ကရောန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အကရောန္တဿ န ဒေမိ၊ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အပရိယာပုဏန္တဿ န ဒေမိ၊ အဝိဗ္ဘမန္တဿေဝ ဒေမိ၊ ဝိဗ္ဘမန္တဿ န ဒေမီ’’တိ ဧဝံ ပန ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒဒတော ဒုက္ကဋံ။ အာဟရာပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ စဇိတွာ ဒိန္နံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

တိသမုဋ္ဌာနံ – ကာယစိတ္တတော ဝါစာစိတ္တတော ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။

စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၃၆။ တေန ¶ သမယေနာတိ သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ခေါမန္တိ ခေါမဝါကေဟိ ကတသုတ္တံ။ ကပ္ပာသိကန္တိ ကပ္ပာသတော နိဗ္ဗတ္တံ။ ကောသေယျန္တိ ကောသိယံသူဟိ ကန္တိတွာ ကတသုတ္တံ။ ကမ္ဗလန္တိ ဧဠကလောမသုတ္တံ။ သာဏန္တိ သာဏဝါကသုတ္တံ။ ဘင်္ဂန္တိ ပါဋေက္ကံ ဝါကသုတ္တမေဝါတိ ဧကေ။ ဧတေဟိ ပဉ္စဟိ ¶ မိဿေတွာ ကတသုတ္တံ ပန ‘‘ဘင်္ဂ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝါယာပေတိ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋန္တိ သစေ တန္တဝါယဿ တုရိဝေမာဒီနိ နတ္ထိ၊ တာနိ ‘‘အရညတော အာဟရိဿာမီ’’တိ ဝါသိံ ဝါ ဖရသုံ ဝါ ¶ နိသေတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ယံ ယံ ဥပကရဏတ္ထာယ ဝါ စီဝရဝါယနတ္ထာယ ဝါ ကရောတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ တန္တဝါယဿ ပယောဂေ ပယောဂေ ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋံ။ ဒီဃတော ဝိဒတ္ထိမတ္တေ တိရိယဉ္စ ဟတ္ထမတ္တေ ဝီတေ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ယာဝ ပရိယောသာနံ ဝါယာပေန္တဿ ဖလကေ ဖလကေ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ ဣဒမေဝ ပမာဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမဉှိ စီဝရသင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ။

အပိစေတ္ထ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော – သုတ္တံ တာဝ သာမံ ဝိညာပိတံ အကပ္ပိယံ၊ သေသံ ဉာတကာဒိဝသေန ဥပ္ပန္နံ ကပ္ပိယံ။ တန္တဝါယောပိ အညာတကအပ္ပဝါရိတော ဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓါ အကပ္ပိယော၊ သေသော ကပ္ပိယော။ တတ္ထ အကပ္ပိယသုတ္တံ အကပ္ပိယတန္တဝါယေန ဝါယာပေန္တဿ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန နိဿဂ္ဂိယံ။ တေနေဝ ပန ကပ္ပိယသုတ္တံ ဝါယာပေန္တဿ ယထာ ပုဗ္ဗေ နိဿဂ္ဂိယံ၊ ဧဝံ ဒုက္ကဋံ။ တေနေဝ ကပ္ပိယံ အကပ္ပိယဉ္စ သုတ္တံ ဝါယာပေန္တဿ ယဒိ ပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏေန ဧကော ပရိစ္ဆေဒေါ သုဒ္ဓကပ္ပိယသုတ္တမယော၊ ဧကော အကပ္ပိယသုတ္တမယောတိ ဧဝံ ကေဒါရဗဒ္ဓံ ဝိယ စီဝရံ ဟောတိ၊ အကပ္ပိယသုတ္တမယေ ပရိစ္ဆေဒေ ပါစိတ္တိယံ၊ ဣတရသ္မိံ တထေဝ ဒုက္ကဋံ။ ယဒိ တတော ဦနပရိစ္ဆေဒါ ဟောန္တိ၊ အန္တမသော အစ္ဆိမဏ္ဍလပ္ပမာဏာပိ၊ သဗ္ဗပရိစ္ဆေဒေသု ပရိစ္ဆေဒဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ အထ ဧကန္တရိကေန ဝါ သုတ္တေန ဒီဃတော ဝါ ကပ္ပိယံ တိရိယံ အကပ္ပိယံ ကတွာ ဝီတံ ဟောတိ၊ ဖလကေ ဖလကေ ဒုက္ကဋံ။ ကပ္ပိယတန္တဝါယေနပိ အကပ္ပိယသုတ္တံ ဝါယာပေန္တဿ ယထာ ပုဗ္ဗေ နိဿဂ္ဂိယံ၊ ဧဝံ ဒုက္ကဋံ။ တေနေဝ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ သုတ္တံ ဝါယာပေန္တဿ သစေ ပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏာ ဦနကာ ဝါ အကပ္ပိယသုတ္တပရိစ္ဆေဒါ ဟောန္တိ၊ တေသု ပရိစ္ဆေဒဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ ကပ္ပိယသုတ္တပရိစ္ဆေဒေသု ¶ အနာပတ္တိ။ အထ ဧကန္တရိကေန ဝါ သုတ္တေန ဒီဃတော ဝါ ကပ္ပိယံ တိရိယံ အကပ္ပိယံ ကတွာ ဝီတံ ဟောတိ၊ ဖလကေ ဖလကေ ဒုက္ကဋံ။

ယဒိ ¶ ပန ဒွေ တန္တဝါယာ ဟောန္တိ၊ ဧကော ကပ္ပိယော ဧကော အကပ္ပိယော၊ သုတ္တဉ္စ အကပ္ပိယံ၊ တေ စေ ဝါရေန ဝိနန္တိ၊ အကပ္ပိယတန္တဝါယေန ဝီတေ ဖလကေ ဖလကေ ပါစိတ္တိယံ၊ ဦနတရေ ဒုက္ကဋံ။ ဣတရေန ဝီတေ ဥဘယတ္ထ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ဒွေပိ ဝေမံ ဂဟေတွာ ဧကတော ဝိနန္တိ၊ ဖလကေ ဖလကေ ပါစိတ္တိယံ။ အထ သုတ္တံ ကပ္ပိယံ၊ စီဝရဉ္စ ကေဒါရဗဒ္ဓါဒီဟိ သပရိစ္ဆေဒံ၊ အကပ္ပိယတန္တဝါယေန ဝီတေ ပရိစ္ဆေဒေ ပရိစ္ဆေဒေ ဒုက္ကဋံ၊ ဣတရေန ဝီတေ အနာပတ္တိ။ သစေ ဒွေပိ ¶ ဝေမံ ဂဟေတွာ ဧကတော ဝိနန္တိ၊ ဖလကေ ဖလကေ ဒုက္ကဋံ။ အထ သုတ္တမ္ပိ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ၊ တေ စေ ဝါရေန ဝိနန္တိ၊ အကပ္ပိယတန္တဝါယေန အကပ္ပိယသုတ္တမယေသု ပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏေသု ပရိစ္ဆေဒေသု ဝီတေသု ပရိစ္ဆေဒဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။ ဦနကတရေသု ကပ္ပိယသုတ္တမယေသု စ ဒုက္ကဋံ။ ကပ္ပိယတန္တဝါယေန အကပ္ပိယသုတ္တမယေသု ပမာဏယုတ္တေသု ဝါ ဦနကေသု ဝါ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကပ္ပိယသုတ္တမယေသု အနာပတ္တိ။

အထ ဧကန္တရိကေန ဝါ သုတ္တေန ဒီဃတော ဝါ အကပ္ပိယံ တိရိယံ ကပ္ပိယံ ကတွာ ဝိနန္တိ၊ ဥဘောပိ ဝါ တေ ဝေမံ ဂဟေတွာ ဧကတော ဝိနန္တိ၊ အပရိစ္ဆေဒေ စီဝရေ ဖလကေ ဖလကေ ဒုက္ကဋံ၊ သပရိစ္ဆေဒေ ပရိစ္ဆေဒဝသေန ဒုက္ကဋာနီတိ။ အယံ ပန အတ္ထော မဟာအဋ္ဌကထာယံ အပါကဋော၊ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ပါကဋော။ ဣဓ သဗ္ဗာကာရေနေဝ ပါကဋော။

သစေ သုတ္တမ္ပိ ကပ္ပိယံ၊ တန္တဝါယောပိ ကပ္ပိယော ဉာတကပ္ပဝါရိတော ဝါ မူလေန ဝါ ပယောဇိတော၊ ဝါယာပနပစ္စယာ အနာပတ္တိ။ ဒသာဟာတိက္ကမနပစ္စယာ ပန အာပတ္တိံ ရက္ခန္တေန ဝိကပ္ပနုပဂပ္ပမာဏမတ္တေ ဝီတေ တန္တေ ဌိတံယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဒသာဟာတိက္ကမေန နိဋ္ဌာပိယမာနဉှိ နိဿဂ္ဂိယံ ဘဝေယျာတိ။ ဉာတကာဒီဟိ တန္တံ အာရောပေတွာ ‘‘တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဣဒံ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ နိယျာတိတေပိ ဧသေဝ နယော။

သစေ တန္တဝါယော ဧဝံ ပယောဇိတော ဝါ သယံ ဒါတုကာမော ဝါ ဟုတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ စီဝရံ ¶ အသုကဒိဝသေ နာမ ဝါယိတွာ ဌပေဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဘိက္ခု စ တေန ပရိစ္ဆိန္နဒိဝသတော ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။

သစေ ပန တန္တဝါယော ‘‘အဟံ တုမှာကံ စီဝရံ ဝါယိတွာ သာသနံ ပေသေဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ၊ တေန ပေသိတဘိက္ခု ပန တဿ ဘိက္ခုနော န အာရောစေတိ၊ အညော ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ ‘‘တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ စီဝရံ နိဋ္ဌိတ’’န္တိ အာရောစေတိ၊ ဧတဿ အာရောစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ¶ ပန တေန ပေသိတောယေဝ အာရောစေတိ၊ တဿ ဝစနံ သုတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။

သစေ တန္တဝါယော ‘‘အဟံ တုမှာကံ စီဝရံ ဝါယိတွာ ကဿစိ ဟတ္ထေ ပဟိဏိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ၊ စီဝရံ ဂဟေတွာ ဂတဘိက္ခု ပန အတ္တနော ပရိဝေဏေ ဌပေတွာ တဿ န အာရောစေတိ၊ အညော ကောစိ ဘဏတိ ¶ ‘‘အပိ၊ ဘန္တေ၊ အဓုနာ အာဘတံ စီဝရံ သုန္ဒရ’’န္တိ? ‘‘ကုဟိံ၊ အာဝုသော၊ စီဝရ’’န္တိ? ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဟတ္ထေ ပေသိတ’’န္တိ။ ဧတဿပိ ဝစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ပန သော ဘိက္ခု စီဝရံ ဒေတိ၊ လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ဝါယာပနမူလံ အဒိန္နံ ဟောတိ၊ ယာဝ ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ အဝသိဋ္ဌံ၊ တာဝ ရက္ခတိ။

၆၄၀။ အနာပတ္တိ စီဝရံ သိဗ္ဗေတုန္တိ စီဝရသိဗ္ဗနတ္ထာယ သုတ္တံ ဝိညာပေန္တဿ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ အာယောဂေတိအာဒီသုပိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ၊ အာယောဂါဒိနိမိတ္တံ ဝိညာပေန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၄၁။ တေန သမယေနာတိ မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ သုတ္တံ ဓာရယိတွာတိ သုတ္တံ တုလေတွာ ပလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ အပ္ပိတန္တိ ဃနံ။ သုဝီတန္တိ သုဋ္ဌု ဝီတံ၊ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု သမံ ကတွာ ဝီတံ။ သုပ္ပဝါယိတန္တိ သုဋ္ဌု ပဝါယိတံ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု သမံ ကတွာ တန္တေ ပသာရိတံ။ သုဝိလေခိတန္တိ လေခနိယာ သုဋ္ဌု ဝိလိခိတံ။ သုဝိတစ္ဆိတန္တိ ကောစ္ဆေန သုဋ္ဌု ဝိတစ္ဆိတံ၊ သုနိဒ္ဓါတန္တိ အတ္ထော။ ပဋိဗဒ္ဓန္တိ ဝေကလ္လံ ¶ ။ တန္တေတိ တန္တေ ဒီဃတော ပသာရဏေယေဝ ဥပနေတွာတိ အတ္ထော။

၆၄၂။ တတြ စေ သော ဘိက္ခူတိ ယတြ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ တေ တန္တဝါယာ တတြ။ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ¶ ဝိသိဋ္ဌံ ကပ္ပံ အဓိကဝိဓာနံ အာပဇ္ဇေယျ။ ပါဠိယံ ပန ယေနာကာရေန ဝိကပ္ပံ အာပန္နော ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ခေါ၊ အာဝုသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဓမ္မမ္ပိ ဘဏတီတိ ဓမ္မကထမ္ပိ ကထေတိ၊ ‘‘တဿ ဝစနေန အာယတံ ဝါ ဝိတ္ထတံ ဝါ အပ္ပိတံ ဝါ’’တိ သုတ္တဝဍ္ဎနအာကာရမေဝ ဒဿေတိ။

ပုဗ္ဗေ ¶ အပ္ပဝါရိတောတိ စီဝရသာမိကေဟိ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတော ဟုတွာ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊

မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၄၆-၉။ တေန သမယေနာတိ အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဒသာဟာနာဂတန္တိ ဒသ အဟာနိ ဒသာဟံ၊ တေန ဒသာဟေန အနာဂတာ ဒသာဟာနာဂတာ၊ ဒသာဟေန အသမ္ပတ္တာတိ အတ္ထော၊ တံ ဒသာဟာနာဂတံ၊ အစ္စန္တသံယောဂဝသေန ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဒသာဟာနာဂတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဝါရဏာယာတိ ဣဒံ ပန ယာ သာ ဒသာဟာနာဂတာတိ ဝုတ္တာ၊ တံ သရူပတော ဒဿေတုံ အသမ္မောဟတ္ထံ အနုပယောဂဝစနံ။

ကတ္တိကတေမာသိကပုဏ္ဏမန္တိ ပဌမကတ္တိကတေမာသိကပုဏ္ဏမံ။ ဣဓာပိ ပဌမပဒဿ အနုပယောဂတ္တာ ပုရိမနယေနေဝ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘‘ယတော ပဋ္ဌာယ ပဌမမဟာပဝါရဏာ ဒသာဟာနာဂတာ’တိ ဝုစ္စတိ၊ သစေပိ တာနိ ဒိဝသာနိ အစ္စန္တမေဝ ဘိက္ခုနော အစ္စေကစီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ‘အစ္စေကံ ဣဒ’န္တိ ဇာနမာနေန ဘိက္ခုနာ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေန ပဝါရဏာမာသဿ ဇုဏှပက္ခပဉ္စမိတော ပဌာယ ဥပ္ပန္နဿ စီဝရဿ နိဓာနကာလော ဒဿိတော ဟောတိ။ ကာမဉ္စေသ ‘‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာဝ သိဒ္ဓါ၊ အတ္ထုပ္ပတ္တိဝသေန ပန အပုဗ္ဗံ ဝိယ အတ္ထံ ဒဿေတွာ သိက္ခာပဒံ ¶ ဌပိတံ။

အစ္စေကစီဝရန္တိ အစ္စာယိကစီဝရံ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ပန အစ္စာယိကဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သေနာယ ဝါ ဂန္တုကာမော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဒ္ဓါတိ ဣမိနာ သဒ္ဓါမတ္တကမေဝ ဒဿိတံ။ ပသာဒေါတိ ¶ ဣမိနာ သုပ္ပသန္နာ ဗလဝသဒ္ဓါ။ ဧတံ အစ္စေကစီဝရံ နာမာတိ ဧတံ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဒါတုကာမေန ဒူတံ ဝါ ပေသေတွာ သယံ ဝါ အာဂန္တွာ ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ အာရောစိတံ စီဝရံ အစ္စေကစီဝရံ နာမ ဟောတီ။ ဆဋ္ဌိတော ပဋ္ဌာယ ¶ ပန ဥပ္ပန္နံ အနစ္စေကစီဝရမ္ပိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဌပိတစီဝရမ္ပိ ဧတံ ပရိဟာရံ လဘတိယေဝ။

သညာဏံ ကတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ကိဉ္စိ နိမိတ္တံ ကတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ ဧတံ ဝုတ္တံ? ယဒိ ဟိ တံ ပုရေ ပဝါရဏာယ ဝိဘဇန္တိ။ ယေန ဂဟိတံ၊ တေန ဆိန္နဝဿေန န ဘဝိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဟောတိ၊ တံ စီဝရံ သင်္ဃိကမေဝ ဟောတိ။ တတော သလ္လက္ခေတွာ သုခံ ဒါတုံ ဘဝိဿတီတိ။

၆၅၀။ အစ္စေကစီဝရေ အစ္စေကစီဝရသညီတိ ဧဝမာဒိ ဝိဘဇိတွာ ဂဟိတမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန အဝိဘတ္တံ ဟောတိ၊ သင်္ဃဿ ဝါ ဘဏ္ဍာဂါရေ၊ စီဝရသမယာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ဣတိ အတိရေကစီဝရဿ ဒသာဟံ ပရိဟာရော။ အကတဿ ဝဿိကသာဋိကစီဝရဿ အနတ္ထတေ ကထိနေ ပဉ္စ မာသာ၊ ဝဿေ ဥက္ကဍ္ဎိတေ ဆ မာသာ၊ အတ္ထတေ ကထိနေ အပရေ စတ္တာရော မာသာ။ ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမေ ဒိဝသေ မူလစီဝရာဓိဋ္ဌာနဝသေန အပရောပိ ဧကော မာသောတိ ဧကာဒသ မာသာ ပရိဟာရော။ သတိယာ ပစ္စာသာယ မူလစီဝရဿ ဧကော မာသော၊ အစ္စေကစီဝရဿ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကော မာသော၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကာ ပဉ္စ မာသာ၊ တတော ပရံ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အနစ္စေကစီဝရေတိ အစ္စေကစီဝရသဒိသေ အညသ္မိံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ကထိနသမုဋ္ဌာနံ – အကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၅၂။ တေန ¶ သမယေနာတိ သာသင်္ကသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဝုတ္ထဝဿာ အာရညကေသူတိ တေ ပုဗ္ဗေပိ အရညေယေဝ ဝိဟရိံသု။ ဒုဗ္ဗလစီဝရတ္တာ ပန ပစ္စယဝသေန ဂါမန္တသေနာသနေ ဝဿံ ဝသိတွာ နိဋ္ဌိတစီဝရာ ဟုတွာ ‘‘ဣဒါနိ နိပ္ပလိဗောဓာ သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ အာရညကေသု သေနာသနေသု ¶ ¶ ဝိဟရန္တိ။ ကတ္တိကစောရကာတိ ကတ္တိကမာသေ စောရာ။ ပရိပါတေန္တီတိ ဥပဒ္ဒဝန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထ အာဓာဝိတွာ ဥတ္တာသေန္တိ ပလာပေန္တိ။ အန္တရဃရေ နိက္ခိပိတုန္တိ အန္တောဂါမေ နိက္ခိပိတုံ။ ဘဂဝါ ယသ္မာ ပစ္စယာ နာမ ဓမ္မေန သမေန ဒုလ္လဘာ၊ သလ္လေခဝါ ဟိ ဘိက္ခု မာတရမ္ပိ ဝိညာပေတုံ န သက္ကောတိ။ တသ္မာ စီဝရဂုတ္တတ္ထံ အန္တရဃရေ နိက္ခိပိတုံ အနုဇာနာတိ။ ဘိက္ခူနံ ပန အနုရူပတ္တာ အရညဝါသံ န ပဋိက္ခိပိ။

၆၅၃။ ဥပဝဿံ ခေါ ပနာတိ ဧတ္ထ ဥပဝဿန္တိ ဥပဝဿ၊ ဥပဝသိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသမ္ပဇ္ဇန္တိအာဒီသု ဝိယ ဟိ ဧတ္ထ အနုနာသိကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝသိတွာ စာတိ အတ္ထော။ ဣမဿ စ ပဒဿ ‘‘တထာရူပေသု ဘိက္ခု သေနာသနေသု ဝိဟရန္တော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝသိတွာ စ တတော ပရံ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမပရိယောသာနကာလံ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ အာရညကာနိ သေနာသနာနိ သာသင်္ကသမ္မတာနိ သပ္ပဋိဘယာနိ၊ တထာရူပေသု ဘိက္ခု သေနာသနေသု ဝိဟရန္တော အာကင်္ခမာနော တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရံ စီဝရံ အန္တရဃရေ နိက္ခိပေယျာတိ။ ယသ္မာ ပန ယော ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ယာဝ ပဌမကတ္တိကပုဏ္ဏမံ ဝသတိ၊ သော ဝုဋ္ဌဝဿာနံ အဗ္ဘန္တရော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဣဒံ အတိဂဟနံ ဗျဉ္ဇနဝိစာရဏံ အကတွာ ပဒဘာဇနေ ကေဝလံ စီဝရနိက္ခေပါရဟံ ပုဂ္ဂလံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝုဋ္ဌဝဿာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဿာပိ ‘‘ဘိက္ခု သေနာသနေသု ဝိဟရန္တော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ အယဉှိ ဧတ္ထ အတ္ထော ‘‘ဝုဋ္ဌဝဿာနံ ဘိက္ခု သေနာသနေသု ဝိဟရန္တော’’တိ ဧဝရူပါနံ ဘိက္ခူနံ အဗ္ဘန္တရေ ယော ကောစိ ဘိက္ခူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အရညလက္ခဏံ အဒိန္နာဒါနဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – သစေ ဝိဟာရော ပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ၊ ပရိက္ခိတ္တဿ ¶ ဂါမဿ ဣန္ဒခီလတော အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဝိဟာရပရိက္ခေပါ မိနိတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရော အပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ၊ ယံ သဗ္ဗပဌမံ သေနာသနံ ဝါ ဘတ္တသာလာ ဝါ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဝါ ဗောဓိဝါ စေတိယံ ဝါ ဒူရေ စေပိ သေနာသနတော ဟောတိ၊ တံ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ မိနိတဗ္ဗံ။ သစေပိ အာသန္နေ ဂါမော ဟောတိ၊ ဝိဟာရေ ဌိတေဟိ ဃရမာနုသကာနံ သဒ္ဒေါ သူယတိ၊ ပဗ္ဗတနဒီအာဒီဟိ ပန အန္တရိတတ္တာ န သက္ကာ ဥဇုံ ဂန္တုံ၊ ယော စဿ ပကတိမဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ သစေပိ နာဝါယ သဉ္စရိတဗ္ဗော၊ တေန မဂ္ဂေန ဂါမတော ¶ ပဉ္စဓနုသတိကံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယော အာသန္နဂါမဿ အင်္ဂသမ္ပာဒနတ္ထံ တတော တတော မဂ္ဂံ ပိဒဟတိ၊ အယံ ‘‘ဓုတင်္ဂစောရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သာသင်္ကသမ္မတာနီတိ ¶ ‘‘သာသင်္ကာနီ’’တိ သမ္မတာနိ၊ ဧဝံ သညာတာနီတိ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေ ပန ယေန ကာရဏေန တာနိ သာသင်္ကသမ္မတာနိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အာရာမေ အာရာမူပစာရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သဟ ပဋိဘယေန သပ္ပဋိဘယာနိ၊ သန္နိဟိတဗလဝဘယာနီတိ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေ ပန ယေန ကာရဏေန တာနိ သပ္ပဋိဘယာနိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အာရာမေ အာရာမူပစာရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သမန္တာ ဂေါစရဂါမေ နိက္ခိပေယျာတိ အာရညကဿ သေနာသနဿ သမန္တာ သဗ္ဗဒိသာဘာဂေသု အတ္တနာ အဘိရုစိတေ ဂေါစရဂါမေ သတိယာ အင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ နိက္ခိပေယျ။

တတြာယံ အင်္ဂသမ္ပတ္တိ – ပုရိမိကာယ ဥပဂန္တွာ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတော ဟောတိ၊ ဣဒမေကံ အင်္ဂံ။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယ ဝါ ဥပဂတော ဟောတိ ဆိန္နဝဿော ဝါ၊ နိက္ခိပိတုံ န လဘတိ။ ကတ္တိကမာသောယေဝ ဟောတိ၊ ဣဒံ ဒုတိယံ အင်္ဂံ။ ကတ္တိကမာသတော ပရံ န လဘတိ၊ ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမမေဝ ပမာဏယုတ္တံ သေနာသနံ ဟောတိ၊ ဣဒံ တတိယံ အင်္ဂံ။ ဦနပ္ပမာဏေ ဝါ ဂါဝုတတော အတိရေကပ္ပမာဏေ ဝါ န လဘတိ၊ ယတြ ဟိ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပုန ဝိဟာရံ ဘတ္တဝေလာယံ သက္ကာ အာဂန္တုံ၊ တဒေဝ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ နိမန္တိတော ပန အဒ္ဓယောဇနမ္ပိ ယောဇနမ္ပိ ဂန္တွာ ဝသိတုံ ပစ္စေတိ၊ ဣဒမပ္ပမာဏံ။ သာသင်္ကသပ္ပဋိဘယမေဝ ဟောတိ၊ ဣဒံ စတုတ္ထံ ¶ အင်္ဂံ။ အနာသင်္ကအပ္ပဋိဘယေ ဟိ အင်္ဂယုတ္တေပိ သေနာသနေ ဝသန္တော နိက္ခိပိတုံ န လဘတီတိ။

အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာတိ ယာ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒေ ကောသမ္ဗကသမ္မုတိ (ပါရာ။ ၄၇၅) အနုညာတာ တဿာ သမ္မုတိယာ အညတြ၊ သစေ သာ လဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဆာရတ္တာတိရေကမ္ပိ ဝိပ္ပဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပုန ဂါမသီမံ ဩက္ကမိတွာတိ သစေ ဂေါစရဂါမတော ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သေနာသနံ၊ အယဉ္စ ပစ္ဆိမဒိသံ ဂတော ဟောတိ၊ သေနာသနံ အာဂန္တွာ သတ္တမံ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုံ အသက္ကောန္တေန ဂါမသီမမ္ပိ ဩက္ကမိတွာ ¶ သဘာယံ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝါ ဝသိတွာ စီဝရပ္ပဝတ္တိံ ဉတွာ ပက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ အသက္ကောန္တေန တတ္ထေဝ ဌိတေန ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗံ၊ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ ဌဿတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ကထိနသမုဋ္ဌာနံ ¶ – ကာယဝါစတော ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ အကိရိယာ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

သာသင်္ကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၅၇။ တေန သမယေနာတိ ပရိဏတသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ပူဂဿာတိ သမူဟဿ၊ ဓမ္မဂဏဿာတိ အတ္ထော။ ပဋိယတ္တန္တိ ပဋိယာဒိတံ။ ဗဟူ သင်္ဃဿ ဘတ္တာတိ သင်္ဃဿ ဗဟူနိ ဘတ္တာနိ အနေကာနိ လာဘမုခါနိ၊ န သင်္ဃဿ ကေနစိ ပရိဟာနီတိ ဒီပေန္တိ။ ဩဏောဇေထာတိ ဒေထ။ ကိံ ပနေဝံ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကသ္မာ န ဝဋ္ဋတိ? အယဉှိ အဘိဟဋဘိက္ခာ အဘိဟရိတွာ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ သင်္ဃဿတ္ထာယ ပဋိယတ္တာ အဘိဟဋပဋိယတ္တေ စ ဥဒ္ဒိဿ ဌပိတဘာဂေ စ ပယုတ္တဝါစာ နာမ နတ္ထိ။

၆၅၈။ သင်္ဃိကန္တိ သင်္ဃဿ သန္တကံ။ သော ဟိ သင်္ဃဿ ပရိဏတတ္တာ ဟတ္ထံ အနာရူဠှောပိ ဧကေန ပရိယာယေန သင်္ဃဿ သန္တကော ဟောတိ၊ ပဒဘာဇနေ ပန ‘‘သင်္ဃိကံ နာမ သင်္ဃဿ ဒိန္နံ ဟောတိ ပရိစ္စတ္တ’’န္တိ ဧဝံ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန နိပ္ပရိယာယတောဝ သင်္ဃိကံ ဒဿိတံ။ လာဘန္တိ ပဋိလဘိတဗ္ဗဝတ္ထုံ ¶ အာဟ။ တေနေဝဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘စီဝရမ္ပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိဏတန္တိ သင်္ဃဿ နိန္နံ သင်္ဃဿ ပေါဏံ သင်္ဃဿ ပဗ္ဘာရံ ဟုတွာ ဌိတံ။ ယေန ပန ကာရဏေန သော ပရိဏတော ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒဿာမ ကရိဿာမာတိ ဝါစာ ဘိန္နာ ဟောတီ’’တိ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။

၆၅၉။ ပယောဂေ ¶ ဒုက္ကဋန္တိ ပရိဏတလာဘဿ အတ္တနော ပရိဏာမနပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ ပဋိလာဘေန တသ္မိံ ဟတ္ထံ အာရူဠှေ နိဿဂ္ဂိယံ။ သစေ ပန သင်္ဃဿ ဒိန္နံ ဟောတိ၊ တံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သင်္ဃဿေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ယောပိ အာရာမိကေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ခါဒတိ၊ ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗော။ ပရိဏတံ ပန သဟဓမ္မိကာနံ ဝါ ဂိဟီနံ ဝါ အန္တမသော မာတုသန္တကမ္ပိ ‘‘ဣဒံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ သင်္ဃဿ ပရိဏတဘာဝံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမေတွာ ဂဏှန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အညဿ ပရိဏာမေန္တဿ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယံ။ ဧကံ ပတ္တံ ဝါ စီဝရံ ဝါ အတ္တနော၊ ဧကံ အညဿ ပရိဏာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယဉ္စေဝ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယဉ္စ။ ဧသေဝ နယော ဗဟူသု။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘နိဿဂ္ဂိယေန ¶ အာပတ္တိံ၊ သုဒ္ဓိကေန ပါစိတ္တိယံ၊

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၈၀)၊

အယဉှိ ပရိဏာမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ ယောပိ ဝဿိကသာဋိကသမယေ မာတုဃရေပိ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ ဝဿိကသာဋိကံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ပရဿ ပရိဏာမေတိ၊ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယံ။ မနုဿာ ‘‘သင်္ဃဘတ္တံ ကရိဿာမာ’’တိ သပ္ပိတေလာဒီနိ အာဟရန္တိ၊ ဂိလာနော စေပိ ဘိက္ခု သင်္ဃဿ ပရိဏတဘာဝံ ဉတွာ ကိဉ္စိ ယာစတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယမေဝ။ သစေ ပန သော ‘‘တုမှာကံ သပ္ပိအာဒီနိ အာဘဋာနိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှမ္ပိ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ နံ ကုက္ကုစ္စာယန္တံ ဥပါသကာ ဝဒန္တိ – ‘‘သင်္ဃောပိ အမှေဟိ ဒိန္နမေဝ လဘတိ၊ ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

၆၆၀။ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ အညသင်္ဃဿာတိ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ အညံ ဝိဟာရံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ မဟာဝိဟာရေ သင်္ဃဿ ဒေထာ’’တိ ပရိဏာမေတိ ¶ ။

စေတိယဿ ဝါတိ ‘‘ကိံ သင်္ဃဿ ဒိန္နေန၊ စေတိယဿပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဧဝံ စေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ။

စေတိယဿ ¶ ပရိဏတန္တိ ဧတ္ထ နိယမေတွာ အညစေတိယဿတ္ထာယ ရောပိတမာလာဝစ္ဆတော အညစေတိယမှိ ပုပ္ဖမ္ပိ အာရောပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဿ စေတိယဿ ပန ဆတ္တံ ဝါ ပဋာကံ ဝါ အာရောပေတွာ ဌိတံ ဒိသွာ သေသံ အညဿ စေတိယဿ ဒါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတန္တိ အန္တမသော သုနခဿာပိ ပရိဏတံ ‘‘ဣမဿ သုနခဿ မာ ဒေဟိ၊ ဧတဿ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အညပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ဒါယကာ ‘‘မယံ သင်္ဃဿ ဘတ္တံ ဒါတုကာမာ၊ စေတိယဿ ပူဇံ ကာတုကာမာ၊ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ပရိက္ခာရံ ဒါတုကာမာ၊ တုမှာကံ ရုစိယာ ဒဿာမ၊ ဘဏထ၊ ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ယတ္ထ ဣစ္ဆထ၊ တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ သစေ ပန ကေဝလံ ‘‘ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ၊ ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

တိသမုဋ္ဌာနံ ¶ – ကာယစိတ္တတော ဝါစာစိတ္တတော ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

ပရိဏတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ပတ္တဝဂ္ဂေါ တတိယော။

ပါရာဇိကကဏ္ဍ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။