အဋ္ဌကထာ > ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) > ပါရာဇိကကဏ္ဍ အဋ္ဌကထာ-၁

တတ္ထ ¶ တံ ဝဏ္ဏယိဿံ ဝိနယန္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိနယော တာဝ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗော။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ – ‘‘ဝိနယော နာမ ဣဓ သကလံ ဝိနယပိဋကံ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ သံဝဏ္ဏနတ္ထံ ပနဿ အယံ မာတိကာ –

ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာ၊ ဓာရိတံ ယေန စာဘတံ၊

ယတ္ထပ္ပတိဋ္ဌိတစေတမေတံ ဝတွာ ဝိဓိံ တတော။

တေနာတိအာဒိပါဌဿ၊ အတ္ထံ နာနပ္ပကာရတော၊

ဒဿယန္တော ကရိဿာမိ၊ ဝိနယဿတ္ထဝဏ္ဏနန္တိ။

တတ္ထ ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာတိ ဣဒံ တာဝ ဝစနံ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီ’’တိ ဧဝမာဒိဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉှိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အတ္တပစ္စက္ခဝစနံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝတ္တဗ္ဗမေတံ ¶ ‘‘ဣဒံ ဝစနံ ကေန ဝုတ္တံ၊ ကဒါ ဝုတ္တံ၊ ကသ္မာ စ ဝုတ္တ’’န္တိ? အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ ပန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ။

ပဌမမဟာသင်္ဂီတိ ¶ နာမ စေသာ ကိဉ္စာပိ ပဉ္စသတိကသင်္ဂီတိက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာ၊ နိဒါနကောသလ္လတ္ထံ ပန ဣဓာပိ ဣမိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဉှိ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကဝိနယနာ ကတဗုဒ္ဓကိစ္စေ ကုသိနာရာယံ ဥပဝတ္တနေ မလ္လာနံ သာလဝနေ ယမကသာလာနမန္တရေ ဝိသာခပုဏ္ဏမဒိဝသေ ပစ္စူသသမယေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ လောကနာထေ၊ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနေ သန္နိပတိတာနံ သတ္တန္နံ ဘိက္ခုသတသဟဿာနံ သင်္ဃတ္ထေရော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သတ္တာဟပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ၊ သုဘဒ္ဒေန ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတေန ‘‘အလံ၊ အာဝုသော၊ မာ သောစိတ္ထ၊ မာ ပရိဒေဝိတ္ထ၊ သုမုတ္တာ မယံ တေန မဟာသမဏေန၊ ဥပဒ္ဒုတာ စ ဟောမ – ‘ဣဒံ ဝေါ ကပ္ပတိ၊ ဣဒံ ဝေါ န ကပ္ပတီ’တိ! ဣဒါနိ ပန မယံ ယံ ဣစ္ဆိဿာမ တံ ကရိဿာမ၊ ယံ န ဣစ္ဆိဿာမ န တံ ကရိဿာမာ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၂၃၂) ဝုတ္တဝစနမနုဿရန္တော ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ ပါပဘိက္ခူ အတီတသတ္ထုကံ ပါဝစနန္တိ မညမာနာ ¶ ပက္ခံ လဘိတွာ နစိရဿေဝ သဒ္ဓမ္မံ အန္တရဓာပေယျုံ၊ ယာဝ စ ဓမ္မဝိနယော တိဋ္ဌတိ တာဝ အနတီတသတ္ထုကမေဝ ပါဝစနံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘ယော ဝေါ၊ အာနန္ဒ၊ မယာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော ¶ ၊ သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆)။

‘‘ယံနူနာဟံ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျံ၊ ယထယိဒံ သာသနံ အဒ္ဓနိယံ အဿ စိရဋ္ဌိတိကံ။

‘ဓာရေဿသိ ပန မေ တွံ၊ ကဿပ၊ သာဏာနိ ပံသုကူလာနိ နိဗ္ဗသနာနီ’တိ ဝတွာ စီဝရေ သာဓာရဏပရိဘောဂေန စေဝ၊

‘အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဒေ အာကင်္ခါမိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ၊ ကဿပေါပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဒေ အာကင်္ခတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’တိ –

ဧဝမာဒိနာ ¶ နယေန နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရဆဠဘိညာပ္ပဘေဒေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ အတ္တနာ သမသမဋ္ဌပနေန စ အနုဂ္ဂဟိတော၊ တဿ ကိမညံ အာဏဏျံ ဘဝိဿတိ၊ နနု မံ ဘဂဝါ ရာဇာ ဝိယ သကကဝစဣဿရိယာနုပ္ပဒါနေန အတ္တနော ကုလဝံသပ္ပတိဋ္ဌာပကံ ပုတ္တံ ‘သဒ္ဓမ္မဝံသပ္ပတိဋ္ဌာပကော မေ အယံ ဘဝိဿတီ’တိ မန္တွာ ဣမိနာ အသာဓာရဏေန အနုဂ္ဂဟေန အနုဂ္ဂဟေသီ’’တိ စိန္တယန္တော ဓမ္မဝိနယသင်္ဂါယနတ္ထံ ဘိက္ခူနံ ဥဿာဟံ ဇနေသိ။ ယထာဟ –

‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘ဧကမိဒါဟံ၊ အာဝုသော၊ သမယံ ပါဝါယ ကုသိနာရံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၃၁) သဗ္ဗံ သုဘဒ္ဒကဏ္ဍံ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဟန္ဒ မယံ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမ။ ပုရေ အဓမ္မော ဒိပ္ပတိ၊ ဓမ္မော ပဋိဗာဟိယျတိ၊ အဝိနယော ဒိပ္ပတိ၊ ဝိနယော ပဋိဗာဟိယျတိ။ ပုရေ အဓမ္မဝါဒိနော ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဓမ္မဝါဒိနော ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တိ၊ အဝိနယဝါဒိနော ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဝိနယဝါဒိနော ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇)။

ဘိက္ခူ အာဟံသု – ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ဘိက္ခူ ဥစ္စိနတူ’’တိ။ ထေရော သကလနဝင်္ဂသတ္ထုသာသနပရိယတ္တိဓရေ ပုထုဇ္ဇန-သောတာပန္န-သကဒါဂါမိ-အနာဂါမိ-သုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝဘိက္ခူ အနေကသတေ အနေကသဟဿေ စ ဝဇ္ဇေတွာ တိပိဋကသဗ္ဗပရိယတ္တိပ္ပဘေဒဓရေ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တေ မဟာနုဘာဝေ ယေဘုယျေန ဘဂဝတာ ဧတဒဂ္ဂံ အာရောပိတေ တေဝိဇ္ဇာဒိဘေဒေ ခီဏာသဝဘိက္ခူယေဝ ဧကူနပဉ္စသတေ ပရိဂ္ဂဟေသိ။ ယေ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဧကေနူနာပဉ္စအရဟန္တသတာနိ ဥစ္စိနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇)။

ကိဿ ပန ထေရော ဧကေနူနမကာသီတိ? အာယသ္မတော အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဩကာသကရဏတ္ထံ။ တေန ဟာယသ္မတာ သဟာပိ ဝိနာပိ န သက္ကာ ဓမ္မသင်္ဂီတိ ကာတုံ၊ သော ဟာယသ္မာ သေက္ခော သကရဏီယော၊ တသ္မာ သဟာပိ န သက္ကာ၊ ယသ္မာ ပနဿ ကိဉ္စိ ဒသဗလဒေသိတံ သုတ္တဂေယျာဒိကံ ဘဂဝတော အသမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝိနာပိ န သက္ကာ။ ယဒိ ဧဝံ သေက္ခောပိ သမာနော ဓမ္မသင်္ဂီတိယာ ဗဟုကာရတ္တာ ထေရေန ဥစ္စိနိတဗ္ဗော အဿ။ အထ ကသ္မာ န ဥစ္စိနိတောတိ ¶ ? ပရူပဝါဒဝိဝဇ္ဇနတော။ ထေရော ဟိ အာယသ္မန္တေ အာနန္ဒေ အတိဝိယ ဝိဿတ္ထော အဟောသိ၊ တထာ ဟိ နံ ¶ သိရသ္မိံ ပလိတေသု ဇာတေသုပိ ‘‘န ဝါယံ ကုမာရကော မတ္တမညာသီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) ကုမာရကဝါဒေန ဩဝဒတိ။ သကျကုလပ္ပသုတော စာယံ အာယသ္မာ တထာဂတဿ ဘာတာ စူဠပိတုပုတ္တော။ တတြ ဟိ ဘိက္ခူ ဆန္ဒာဂမနံ ဝိယ မညမာနာ ‘‘ဗဟူ အသေက္ခပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တေ ဘိက္ခူ ဌပေတွာ အာနန္ဒံ သေက္ခပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တံ ထေရော ဥစ္စိနီ’’တိ ဥပဝဒေယျုံ၊ တံ ပရူပဝါဒံ ပရိဝဇ္ဇေန္တော ‘‘အာနန္ဒံ ဝိနာ သင်္ဂီတိ ¶ န သက္ကာ ကာတုံ၊ ဘိက္ခူနံယေဝ အနုမတိယာ ဂဟေဿာမီ’’တိ န ဥစ္စိနိ။

အထ သယမေဝ ဘိက္ခူ အာနန္ဒဿတ္ထာယ ထေရံ ယာစိံသု။ ယထာဟ –

‘‘ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ မဟာကဿပံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကိဉ္စာပိ သေက္ခော အဘဗ္ဗော ဆန္ဒာ ဒေါသာ မောဟာ ဘယာ အဂတိံ ဂန္တုံ၊ ဗဟု စာနေန ဘဂဝတော သန္တိကေ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ပရိယတ္တော၊ တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော အာယသ္မန္တမ္ပိ အာနန္ဒံ ဥစ္စိနတူ’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တမ္ပိ အာနန္ဒံ ဥစ္စိနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇)။

ဧဝံ ဘိက္ခူနံ အနုမတိယာ ဥစ္စိနိတေန တေနာယသ္မတာ သဒ္ဓိံ ပဉ္စ ထေရသတာနိ အဟေသုံ။

အထ ခေါ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ မယံ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမာ’’တိ။ အထ ခေါ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ရာဇဂဟံ ခေါ ¶ မဟာဂေါစရံ ပဟူတသေနာသနံ၊ ယံနူန မယံ ရာဇဂဟေ ဝဿံ ဝသန္တာ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမ၊ န အညေ ဘိက္ခူ ရာဇဂဟေ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆေယျု’’န္တိ။ ကသ္မာ ပန နေသံ ဧတဒဟောသိ? ဣဒံ အမှာကံ ထာဝရကမ္မံ၊ ကောစိ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလော သင်္ဃမဇ္ဈံ ပဝိသိတွာ ဥက္ကောဋေယျာတိ။ အထာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဉတ္တိဒုတိယေန ကမ္မေန သာဝေသိ၊ တံ သင်္ဂီတိက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဉာတဗ္ဗံ။

အထ တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော သတ္တသု သာဓုကီဠနဒိဝသေသု သတ္တသု စ ဓာတုပူဇာဒိဝသေသု ဝီတိဝတ္တေသု ‘‘အဍ္ဎမာသော အတိက္ကန္တော၊ ဣဒါနိ ဂိမှာနံ ဒိယဍ္ဎော မာသော သေသော၊ ဥပကဋ္ဌာ ဝဿူပနာယိကာ’’တိ မန္တွာ မဟာကဿပတ္ထေရော ‘‘ရာဇဂဟံ၊ အာဝုသော၊ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဥပဍ္ဎံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဂဟေတွာ ဧကံ မဂ္ဂံ ဂတော။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရောပိ ဥပဍ္ဎံ ဂဟေတွာ ဧကံ မဂ္ဂံ ဂတော။ အာနန္ဒတ္ထေရော ပန ဘဂဝတော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ရာဇဂဟံ ဂန္တုကာမော ယေန သာဝတ္ထိ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အာနန္ဒတ္ထေရေန ဂတဂတဋ္ဌာနေ မဟာပရိဒေဝေါ အဟောသိ ¶ – ‘‘ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ ကုဟိံ သတ္ထာရံ ဌပေတွာ အာဂတောသီ’’တိ ¶ ။ အနုပုဗ္ဗေန ပန သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တေ ထေရေ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေ ဝိယ မဟာပရိဒေဝေါ အဟောသိ။

တတြ သုဒံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ တံ မဟာဇနံ သညာပေတွာ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ ဒသဗလေန ဝသိတဂန္ဓကုဋိယာ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ မဉ္စပီဌံ နီဟရိတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မိလာတမာလာကစဝရံ ¶ ဆဍ္ဍေတွာ မဉ္စပီဌံ အတိဟရိတွာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ ဘဂဝတော ဌိတကာလေ ကရဏီယံ ဝတ္တံ သဗ္ဗမကာသိ။ အထ ထေရော ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဘုတိ ဌာနနိသဇ္ဇဗဟုလတ္တာ ဥဿန္နဓာတုကံ ကာယံ သမဿာသေတုံ ဒုတိယဒိဝသေ ခီရဝိရေစနံ ပိဝိတွာ ဝိဟာရေယေဝ နိသီဒိ။ ယံ သန္ဓာယ သုဘေန မာဏဝေန ပဟိတံ မာဏဝကံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အကာလော ခေါ၊ မာဏဝက၊ အတ္ထိ မေ အဇ္ဇ ဘေသဇ္ဇမတ္တာ ပီတာ၊ အပ္ပေဝ နာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၇)။

ဒုတိယဒိဝသေ စေတကတ္ထေရေန ပစ္ဆာသမဏေန ဂန္တွာ သုဘေန မာဏဝေန ပုဋ္ဌော ဒီဃနိကာယေ သုဘသုတ္တံနာမ ဒသမံ သုတ္တမဘာသိ။

အထ ထေရော ဇေတဝနဝိဟာရေ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကာရာပေတွာ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ရာဇဂဟံ ဂတော။ တထာ မဟာကဿပတ္ထေရော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော စ သဗ္ဗံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဂဟေတွာ ရာဇဂဟမေဝ ဂတော။

တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇဂဟေ အဋ္ဌာရသ မဟာဝိဟာရာ ဟောန္တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဆဍ္ဍိတပတိတဥက္လာပါ အဟေသုံ။ ဘဂဝတော ဟိ ပရိနိဗ္ဗာနေ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရေ စ ပရိဝေဏေ စ ဆဍ္ဍေတွာ အဂမံသု။ တတ္ထ ထေရာ ဘဂဝတော ဝစနပူဇနတ္ထံ တိတ္ထိယဝါဒပရိမောစနတ္ထဉ္စ ‘‘ပဌမံ မာသံ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကရောမာ’’တိ စိန္တေသုံ။ တိတ္ထိယာ ဟိ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ သတ္ထရိ ဌိတေယေဝ ဝိဟာရေ ပဋိဇဂ္ဂိံသု၊ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဆဍ္ဍေသု’’န္တိ။ တေသံ ဝါဒပရိမောစနတ္ထဉ္စ စိန္တေသုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ¶ ဟေတံ –

‘‘အထ ¶ ခေါ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘ဘဂဝတာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ¶ ဝဏ္ဏိတံ။ ဟန္ဒ မယံ၊ အာဝုသော၊ ပဌမံ မာသံ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကရောမ၊ မဇ္ဈိမံ မာသံ သန္နိပတိတွာ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိဿာမာ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၈)။

တေ ဒုတိယဒိဝသေ ဂန္တွာ ရာဇဒွါရေ အဋ္ဌံသု။ အဇာတသတ္တု ရာဇာ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတတ္ထာ’’တိ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ပဋိပုစ္ဆိ။ ထေရာ အဋ္ဌာရသ မဟာဝိဟာရပဋိသင်္ခရဏတ္ထာယ ဟတ္ထကမ္မံ ပဋိဝေဒေသုံ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ ဟတ္ထကမ္မကာရကေ မနုဿေ အဒါသိ။ ထေရာ ပဌမံ မာသံ သဗ္ဗဝိဟာရေ ပဋိသင်္ခရာပေတွာ ရညော အာရောစေသုံ – ‘‘နိဋ္ဌိတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝိဟာရပဋိသင်္ခရဏံ။ ဣဒါနိ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂဟံ ကရောမာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ဝိဿတ္ထာ ကရောထ။ မယှံ အာဏာစက္ကံ၊ တုမှာကံ ဓမ္မစက္ကံ ဟောတု။ အာဏာပေထ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကရောမီ’’တိ? ‘‘သင်္ဂဟံ ကရောန္တာနံ ဘိက္ခူနံ သန္နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ ကရောမိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ဝေဘာရပဗ္ဗတပဿေ သတ္တပဏ္ဏိဂုဟာဒွါရေ ကာတုံ ယုတ္တံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ ရာဇာ အဇာတသတ္တု ဝိဿကမ္မုနာ နိမ္မိတသဒိသံ သုဝိဘတ္တဘိတ္တိတ္ထမ္ဘသောပါနံ နာနာဝိဓမာလာကမ္မလတအာကမ္မဝိစိတ္တံ အဘိဘဝန္တမိဝ ရာဇဘဝနဝိဘူတိံ အဝဟသန္တမိဝ ဒေဝဝိမာနသိရိံ သိရိယာ နိကေတမိဝ ဧကနိပါတတိတ္ထမိဝ စ ဒေဝမနုဿနယနဝိဟင်္ဂါနံ လောကရာမဏေယျကမိဝ သမ္ပိဏ္ဍိတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗသာရမဏ္ဍံ မဏ္ဍပံ ကာရာပေတွာ ဝိဝိဓကုသုမဒါမ-ဩလမ္ဗက-ဝိနိဂ္ဂလန္တစာရုဝိတာနံ ¶ ရတနဝိစိတ္တမဏိကောဋ္ဋိမတလမိဝ စ နံ နာနာပုပ္ဖူပဟာရဝိစိတ္တသုပရိနိဋ္ဌိတဘူမိကမ္မံ ဗြဟ္မဝိမာနသဒိသံ အလင်္ကရိတွာ တသ္မိံ မဟာမဏ္ဍပေ ပဉ္စသတာနံ ဘိက္ခူနံ အနဂ္ဃာနိ ပဉ္စ ကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏသတာနိ ပညာပေတွာ ဒက္ခိဏဘာဂံ နိဿာယ ဥတ္တရာဘိမုခံ ထေရာသနံ မဏ္ဍပမဇ္ဈေ ပုရတ္ထာဘိမုခံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အာသနာရဟံ ဓမ္မာသနံ ပညာပေတွာ ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိဉ္စေတ္ထ ဌပေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရောစာပေသိ – ‘‘နိဋ္ဌိတံ၊ ဘန္တေ၊ မမ ကိစ္စ’’န္တိ။

တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ သန္ဓာယ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဧကော ဘိက္ခု ဝိဿဂန္ဓံ ဝါယန္တော ဝိစရတီ’’တိ။ ထေရော တံ သုတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ အညော ဝိဿဂန္ဓံ ဝါယန္တော ¶ ဝိစရဏကဘိက္ခု နာမ နတ္ထိ၊ အဒ္ဓါ ဧတေ မံ သန္ဓာယ ဝဒန္တီ’’တိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇိ။ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာဟံသု – ‘‘သွေ၊ အာဝုသော၊ သန္နိပါတော တွဉ္စ သေက္ခော သကရဏီယော၊ တေန တေ န ယုတ္တံ သန္နိပါတံ ဂန္တုံ၊ အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော – ‘‘သွေ သန္နိပါတော၊ န ခေါ ပန မေတံ ပတိရူပံ ယွာဟံ သေက္ခော ¶ သမာနော သန္နိပါတံ ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ကာယဂတာယသတိယာ ဝီတိနာမေတွာ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘နိပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ကာယံ အာဝဇ္ဇေသိ။ ဒွေ ပါဒါ ဘူမိတော မုတ္တာ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ သီသံ ဗိမ္ဗောဟနံ၊ ဧတသ္မိံ အန္တရေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ။ အယဉှိ အာယသ္မာ စင်္ကမေန ¶ ဗဟိ ဝီတိနာမေတွာ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော စိန္တေသိ – ‘‘နနု မံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘ကတပုညောသိ တွံ၊ အာနန္ဒ၊ ပဓာနမနုယုဉ္ဇ၊ ခိပ္ပံ ဟောဟိသိ အနာသဝေါ’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၀၇)။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ကထာဒေါသော နာမ နတ္ထိ။ မမ အစ္စာရဒ္ဓံ ဝီရိယံ တေန မေ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တတိ။ ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယသမထံ ယောဇေမီ’’တိ စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ပါဒဓောဝနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ မဉ္စကေ နိသီဒိတွာ ‘‘ထောကံ ဝိဿမိဿာမီ’’တိ ကာယံ မဉ္စကေ ဥပနာမေသိ။ ဒွေ ပါဒါ ဘူမိတော မုတ္တာ၊ သီသဉ္စ ဗိမ္ဗောဟနံ အသမ္ပတ္တံ။ ဧတသ္မိံ အန္တရေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ၊ စတုဣရိယာပထဝိရဟိတံ ထေရဿ အရဟတ္တံ အဟောသိ။ တေန ဣမသ္မိံ သာသနေ အနိပန္နော အနိသိန္နော အဋ္ဌိတော အစင်္ကမန္တော ‘‘ကော ဘိက္ခု အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရော’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ ဒုတိယဒိဝသေ ကတဘတ္တကိစ္စာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိပတိတာ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ပန အတ္တနော အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ဉာပေတုကာမော ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ န ဂတော။ ဘိက္ခူ ယထာဝုဍ္ဎံ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒန္တာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ အာသနံ ဌပေတွာ နိသိန္နာ။ တတ္ထ ကေဟိစိ ‘‘ဧတမာသနံ ကဿာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရဿာ’’တိ။ ‘‘အာနန္ဒော ပန ကုဟိံ ဂတော’’တိ? တသ္မိံ သမယေ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘ဣဒါနိ မယှံ ဂမနကာလော’’တိ။ တတော အတ္တနော အာနုဘာဝံ ¶ ဒဿေန္တော ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ အတ္တနော အာသနေယေဝ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ အာကာသေနာဂန္တွာ နိသီဒီတိပိ ဧကေ။

ဧဝံ ¶ နိသိန္နေ တသ္မိံ အာယသ္မန္တေ မဟာကဿပတ္ထေရော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော၊ ကိံ ပဌမံ သင်္ဂါယာမ၊ ဓမ္မံ ဝါ ဝိနယံ ဝါ’’တိ? ဘိက္ခူ အာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ မဟာကဿပ၊ ဝိနယော နာမ ဗုဒ္ဓသာသနဿ အာယု၊ ဝိနယေ ဌိတေ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဌမံ ဝိနယံ သင်္ဂါယာမာ’’တိ၊။ ‘‘ကံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ? ‘‘အာယသ္မန္တံ ဥပါလိ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ အာနန္ဒော နပ္ပဟောတီ’’တိ? ‘‘နော နပ္ပဟောတိ၊ အပိ စ ခေါ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဓရမာနောယေဝ ဝိနယပရိယတ္တိံ နိဿာယ အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယဓရာနံ ယဒိဒံ ဥပါလီ’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉၊ ၂၂၈)။ တသ္မာ ဥပါလိတ္ထေရံ ¶ ပုစ္ဆိတွာ ဝိနယံ သင်္ဂါယာမာ’’တိ။ တတော ထေရော ဝိနယံ ပုစ္ဆနတ္ထာယ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ သမ္မန္နိ။ ဥပါလိတ္ထေရောပိ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထာယ သမ္မန္နိ။ တတြာယံ ပါဠိ –

‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သင်္ဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ အာဝုသော၊ သင်္ဃော။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဥပါလိံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျ’န္တိ။

‘‘အာယသ္မာပိ ဥပါလိ သင်္ဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ’’န္တိ။

ဧဝံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ သမ္မန္နိတွာ အာယသ္မာ ဥပါလိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ၊ ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ။ တတော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ထေရာသနေ နိသီဒိတွာ အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ ဝိနယံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ပဌမံ၊ အာဝုသော ဥပါလိ၊ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တ’’န္တိ ¶ ? ‘‘ဝေသာလိယံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကံ အာရဗ္ဘာ’’တိ? ‘‘သုဒိန္နံ ကလန္ဒပုတ္တံ အာရဗ္ဘာ’’တိ။ ‘‘ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ? ‘‘မေထုနဓမ္မေ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ ပဌမဿ ပါရာဇိကဿ ဝတ္ထုမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပညတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ အနုပညတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ အာပတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ အနာပတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ယထာ စ ပဌမဿ တထာ ဒုတိယဿ တထာ တတိယဿ တထာ စတုတ္ထဿ ပါရာဇိကဿ ဝတ္ထုမ္ပိ ပုစ္ဆိ…ပေ… အနာပတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ။ ပုဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ဥပါလိတ္ထေရော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တတော ¶ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ‘‘ပါရာဇိကကဏ္ဍံ နာမ ဣဒ’’န္တိ သင်္ဂဟံ အာရောပေတွာ ဌပေသုံ။ တေရသ သင်္ဃာဒိသေသာနိ ‘‘တေရသက’’န္တိ ဌပေသုံ။ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘အနိယတာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ တိံသ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ ဒွေနဝုတိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ စတ္တာရိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါဋိဒေသနီယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ ပဉ္စသတ္တတိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘သေခိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ သတ္တ ဓမ္မေ ‘‘အဓိကရဏသမထာ’’တိ ဌပေသုံ။

ဧဝံ ¶ မဟာဝိဘင်္ဂံ သင်္ဂဟံ အာရောပေတွာ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ အဋ္ဌ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါရာဇိကကဏ္ဍံ နာမ ဣဒ’’န္တိ ဌပေသုံ။ သတ္တရသ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘သတ္တရသက’’န္တိ ဌပေသုံ။ တိံသ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ ဆသဋ္ဌိသတသိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ အဋ္ဌ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါဋိဒေသနီယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ ပဉ္စသတ္တတိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘သေခိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ သတ္တ ဓမ္မေ ‘‘အဓိကရဏသမထာ’’တိ ¶ ဌပေသုံ။ ဧဝံ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂံ သင်္ဂဟံ အာရောပေတွာ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ခန္ဓကပရိဝါရေပိ အာရောပေသုံ။ ဧဝမေတံ သဥဘတောဝိဘင်္ဂခန္ဓကပရိဝါရံ ဝိနယပိဋကံ သင်္ဂဟမာရူဠှံ သဗ္ဗံ မဟာကဿပတ္ထေရော ပုစ္ဆိ၊ ဥပါလိတ္ထေရော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနပရိယောသာနေ ပဉ္စ အရဟန္တသတာနိ သင်္ဂဟံ အာရောပိတနယေနေဝ ဂဏသဇ္ဈာယမကံသု။ ဝိနယသင်္ဂဟာဝသာနေ ဥပါလိတ္ထေရော ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိံ နိက္ခိပိတွာ ဓမ္မာသနာ ဩရောဟိတွာ ဝုဍ္ဎေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒိ။

ဝိနယံ သင်္ဂါယိတွာ ဓမ္မံ သင်္ဂါယိတုကာမော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဓမ္မံ သင်္ဂါယန္တေဟိ ကံ ပုဂ္ဂလံ ဓုရံ ကတွာ ဓမ္မော သင်္ဂါယိတဗ္ဗော’’တိ? ဘိက္ခူ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ အာဟံသု။

အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သင်္ဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ အာဝုသော၊ သင်္ဃော။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ အာနန္ဒံ ဓမ္မံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သင်္ဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ဓမ္မံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ’’န္တိ။

အထ ¶ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ။ အထ မဟာကဿပတ္ထေရော အာနန္ဒတ္ထေရံ ဓမ္မံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဗြဟ္မဇာလံ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိ? ‘‘အန္တရာ စ၊ ဘန္တေ၊ ရာဇဂဟံ ¶ အန္တရာ စ နာဠန္ဒံ ရာဇာဂါရကေ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယ’’န္တိ။ ‘‘ကံ အာရဗ္ဘာ’’တိ? ‘‘သုပ္ပိယဉ္စ ပရိဗ္ဗာဇကံ၊ ဗြဟ္မဒတ္တဉ္စ မာဏဝ’’န္တိ။ ‘‘ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ? ‘‘ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏေ’’တိ။ အထ ခေါ ¶ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဗြဟ္မဇာလဿ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ဝတ္ထုမ္ပိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သာမညဖလံ ပနာဝုသော အာနန္ဒ၊ ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိ? ‘ရာဇဂဟေ၊ ဘန္တေ၊ ဇီဝကမ္ဗဝနေ’’တိ။ ‘‘ကေန သဒ္ဓိ’’န္တိ? ‘‘အဇာတသတ္တုနာ ဝေဒေဟိပုတ္တေန သဒ္ဓိ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ သာမညဖလဿ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ပဉ္စ နိကာယေ ပုစ္ဆိ။

ပဉ္စနိကာယာ နာမ – ဒီဃနိကာယော၊ မဇ္ဈိမနိကာယော၊ သံယုတ္တနိကာယော၊ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော၊ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ။ တတ္ထ ခုဒ္ဒကနိကာယော နာမ – စတ္တာရော နိကာယေ ဌပေတွာ၊ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ တတ္ထ ဝိနယော အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝိဿဇ္ဇိတော၊ သေသခုဒ္ဒကနိကာယော စတ္တာရော စ နိကာယာ အာနန္ဒတ္ထေရေန။ တဒေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ရသဝသေန ဧကဝိဓံ၊ ဓမ္မဝိနယဝသေန ဒုဝိဓံ၊ ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမဝသေန တိဝိဓံ၊ တထာ ပိဋကဝသေန၊ နိကာယဝသေန ပဉ္စဝိဓံ၊ အင်္ဂဝသေန နဝဝိဓံ၊ ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿဝိဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကထံ ရသဝသေန ဧကဝိဓံ? ယဉှိ ဘဂဝတာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတွာ ယာဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ပဉ္စစတ္တာလီသဝဿာနိ ဒေဝမနုဿနာဂယက္ခာဒယော အနုသာသန္တေန ပစ္စဝေက္ခန္တေန ဝါ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဧကရသံ ဝိမုတ္တိရသမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ရသဝသေန ဧကဝိဓံ။

ကထံ ¶ ဓမ္မဝိနယဝသေန ဒုဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ စေတံ ဓမ္မော စေဝ ဝိနယော စာတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဝိနယပိဋကံ ဝိနယော၊ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဓမ္မော၊ တေနေဝါဟ – ‘‘ယံနူန မယံ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမာ’’တိ။ ‘‘အဟံ ¶ ဥပါလိံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျံ၊ အာနန္ဒံ ဓမ္မံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ စ ဧဝံ ဓမ္မဝိနယဝသေန ဒုဝိဓံ။

ကထံ ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမဝသေန တိဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ ဟိဒံ ပဌမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစနန္တိ တိပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ –

‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ၊ သန္ဓာဝိဿံ အနိဗ္ဗိသံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော၊ ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ဂဟကာရက ¶ ဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ၊ ဂဟကူဋံ ဝိသင်္ခတံ၊

ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တံ၊ တဏှာနံ ခယမဇ္ဈဂါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃-၁၅၄)၊

ကေစိ ‘‘ယဒါ ဟဝေ ပါတုဘဝန္တိ ဓမ္မာ’’တိ ခန္ဓကေ ဥဒါနဂါထံ အာဟု။ ဧသာ ပန ပါဋိပဒဒိဝသေ သဗ္ဗညုဘာဝပ္ပတ္တဿ သောမနဿမယဉာဏေန ပစ္စယာကာရံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နာ ဥဒါနဂါထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယံ ပန ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ အဘာသိ – ‘‘ဟန္ဒ ဒါနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာမန္တယာမိ ဝေါ၊ ဝယဓမ္မာ သင်္ခါရာ၊ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၈) ဣဒံ ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစနံ။

ဥဘိန္နမန္တရေ ယံ ဝုတ္တံ ဧတံ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနန္တိ။ ဧဝံ ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမဝသေန တိဝိဓံ။

ကထံ ¶ ပိဋကဝသေန တိဝိဓံ? သဗ္ဗမ္ပိ ဟေတံ ဝိနယပိဋကံ သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ တိပ္ပဘေဒမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ပဌမသင်္ဂီတိယံ သင်္ဂီတဉ္စ အသင်္ဂီတဉ္စ သဗ္ဗမ္ပိ သမောဓာနေတွာ ဥဘယာနိ ပါတိမောက္ခာနိ၊ ဒွေ ဝိဘင်္ဂါနိ၊ ဒွါဝီသတိ ခန္ဓကာနိ၊ သောဠသပရိဝါရာတိ ဣဒံ ဝိနယပိဋကံ နာမ။

ဗြဟ္မဇာလာဒိ စတုတ္တိံသသုတ္တသင်္ဂဟော ဒီဃနိကာယော၊ မူလပရိယာယသုတ္တာဒိ ဒိယဍ္ဎသတဒွေသုတ္တသင်္ဂဟော မဇ္ဈိမနိကာယော၊ ဩဃတရဏသုတ္တာဒိ သတ္တသုတ္တသဟဿ သတ္တသတ ဒွါသဋ္ဌိသုတ္တသင်္ဂဟော သံယုတ္တနိကာယော၊ စိတ္တပရိယာဒါနသုတ္တာဒိ နဝသုတ္တသဟဿ ပဉ္စသတ သတ္တပညာသသုတ္တသင်္ဂဟော အင်္ဂုတ္တရနိကာယော၊ ခုဒ္ဒကပါဌ-ဓမ္မပဒ-ဥဒါန-ဣတိဝုတ္တက-သုတ္တနိပါတ-ဝိမာနဝတ္ထု-ပေတဝတ္ထု-ထေရဂါထာ-ထေရီဂါထာ-ဇာတကနိဒ္ဒေသ-ပဋိသမ္ဘိဒါ-အပဒါန-ဗုဒ္ဓဝံသ-စရိယာပိဋကဝသေန ¶ ပန္နရသပ္ပဘေဒေါ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ဣဒံ သုတ္တန္တပိဋကံ နာမ။

ဓမ္မသင်္ဂဟော၊ ဝိဘင်္ဂေါ၊ ဓာတုကထာ၊ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ၊ ကထာဝတ္ထု၊ ယမကံ၊ ပဋ္ဌာနန္တိ ဣဒံ အဘိဓမ္မပိဋကံ နာမ။ တတ္ထ –

ဝိဝိဓဝိသေသနယတ္တာ ¶ ၊ ဝိနယနတော စေဝ ကာယဝါစာနံ၊

ဝိနယတ္ထဝိဒူဟိ အယံ၊ ဝိနယော ဝိနယောတိ အက္ခာတော။

ဝိဝိဓာ ဟိ ဧတ္ထ ပဉ္စဝိဓ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသ ပါရာဇိကာဒိ သတ္တအာပတ္တိက္ခန္ဓမာတိကာ ဝိဘင်္ဂါဒိပ္ပဘေဒါ နယာ၊ ဝိသေသဘူတာ စ ဒဠှီကမ္မသိထိလကရဏပ္ပယောဇနာ အနုပညတ္တိနယာ ¶ ၊ ကာယိကဝါစသိကအဇ္ဈာစာရနိသေဓနတော စေသ ကာယံ ဝါစဉ္စ ဝိနေတိ၊ တသ္မာ ဝိဝိဓနယတ္တာ ဝိသေသနယတ္တာ ကာယဝါစာနဉ္စ ဝိနယနတော ‘‘ဝိနယော’’တိ အက္ခာတော။ တေနေတမေတဿ ဝစနတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ဝုတ္တံ –

‘‘ဝိဝိဓဝိသေသနယတ္တာ၊ ဝိနယနတော စေဝ ကာယဝါစာနံ၊

ဝိနယတ္ထဝိဒူဟိ အယံ၊ ဝိနယော ဝိနယောတိ အက္ခာတော’’တိ။

အတ္ထာနံ သူစနတော၊ သုဝုတ္တတော သဝနတောထ သူဒနတော၊

သုတ္တာဏာ သုတ္တသဘာဂတော စ၊ သုတ္တန္တိ အက္ခာတံ။

တဉှိ အတ္တတ္ထပရတ္ထာဒိဘေဒေ အတ္ထေ သူစေတိ၊ သုဝုတ္တာ စေတ္ထ အတ္ထာ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုလောမေန ဝုတ္တတ္တာ။ သဝတိ စေတံ အတ္ထေ သဿမိဝ ဖလံ ပသဝတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သူဒတိ စေတံ ဓေနုဝိယ ခီရံ၊ ပဂ္ဃရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုဋ္ဌု စ နေ တာယတိ ရက္ခတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုတ္တသဘာဂဉ္စေတံ၊ ယထာ ဟိ တစ္ဆကာနံ သုတ္တံ ပမာဏံ ဟောတိ၊ ဧဝမေတမ္ပိ ဝိညူနံ။ ယထာ စ သုတ္တေန သင်္ဂဟိတာနိ ပုပ္ဖာနိ န ဝိကိရိယန္တိ န ဝိဒ္ဓံသိယန္တိ၊ ဧဝမေတေန သင်္ဂဟိတာ အတ္ထာ။ တေနေတမေတဿ ဝစနတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ဝုတ္တံ –

‘‘အတ္ထာနံ သူစနတော၊ သုဝုတ္တတော သဝနတောထ သူဒနတော၊

သုတ္တာဏာ သုတ္တသဘာဂတော စ၊ သုတ္တန္တိ အက္ခာတ’’န္တိ။

ယံ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎိမန္တော၊ သလက္ခဏာ ပူဇိတာ ပရိစ္ဆိန္နာ၊

ဝုတ္တာဓိကာ စ ဓမ္မာ၊ အဘိဓမ္မော တေန အက္ခာတော။

အယဉှိ ¶ အဘိသဒ္ဒေါ ဝုဍ္ဎိလက္ခဏပူဇိတပရိစ္ဆိန္နာဓိကေသု ဒိဿတိ။ တထာဟေသ – ‘‘ဗာဠှာ မေ အာဝုသော ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ နော ပဋိက္ကမန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၃၈၉၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၉၅) ဝုဍ္ဎိယံ အာဂတော။ ‘‘ယာ တာ ရတ္တိယော အဘိညာတာ အဘိလက္ခိတာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၉) လက္ခဏေ။ ‘‘ရာဇာဘိရာဇာ မနုဇိန္ဒော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၅၅၈) ပူဇိတေ။ ‘‘ပဋိဗလော ဝိနေတုံ အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၈၅) ပရိစ္ဆိန္နေ။ အညမညသင်္ကရဝိရဟိတေ ဓမ္မေ စ ဝိနယေ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေနာ’’တိအာဒီသု (ဝိ။ ဝ။ ၇၅) အဓိကေ။

ဧတ္ထ စ ‘‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ၊ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၆၀ အာဒယော) နယေန ဝုဍ္ဎိမန္တောပိ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ရူပါရမ္မဏံ ဝါ သဒ္ဒါရမ္မဏံ ဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန အာရမ္မဏာဒီဟိ လက္ခဏီယတ္တာ သလက္ခဏာပိ။ ‘‘သေက္ခာ ဓမ္မာ၊ အသေက္ခာ ဓမ္မာ၊ လောကုတ္တရာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ နယေန ပူဇိတာပိ ပူဇာရဟာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဖဿော ဟောတိ ဝေဒနာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန သဘာဝပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ပရိစ္ဆိန္နာပိ။ ‘‘မဟဂ္ဂတာ ဓမ္မာ၊ အပ္ပမာဏာ ဓမ္မာ၊ အနုတ္တရာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ နယေန အဓိကာပိ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ တေနေတမေတဿ ဝစနတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ဝုတ္တံ –

‘‘ယံ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎိမန္တော၊ သလက္ခဏာ ပူဇိတာ ပရိစ္ဆိန္နာ၊

ဝုတ္တာဓိကာ စ ဓမ္မာ၊ အဘိဓမ္မော တေန အက္ခာတော’’တိ။

ပိဋကံ ပိဋကတ္ထဝိဒူ၊ ပရိယတ္တိဗ္ဘာဇနတ္ထတော အာဟု၊

တေန သမောဓာနေတွာ၊ တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာ။

ပရိယတ္တိပိ ¶ ¶ ဟိ ‘‘မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေနာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) ပိဋကန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ကုဒါလပိဋကံ အာဒါယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၂၈၊ အ။ နိ။ ၃။၇၀) ယံ ကိဉ္စိ ဘာဇနမ္ပိ။ တသ္မာ ပိဋကံ ပိဋကတ္ထဝိဒူ၊ ပရိယတ္တိဗ္ဘာဇနတ္ထတော အာဟု။

ဣဒါနိ တေန သမောဓာနေတွာ တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာတိ။ တေန ဧဝံ ဒုဝိဓတ္ထေန ပိဋကသဒ္ဒေန သဟ ¶ သမာသံ ကတွာ ဝိနယော စ သော ပိဋကဉ္စ ပရိယတ္တိဘာဝတော တဿ တဿ အတ္ထဿ ဘာဇနတော စာတိ ဝိနယပိဋကံ၊ ယထာဝုတ္တေနေဝ နယေန သုတ္တန္တဉ္စ တံ ပိဋကဉ္စာတိ သုတ္တန္တပိဋကံ၊ အဘိဓမ္မော စ သော ပိဋကဉ္စာတိ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ ဧဝမေတေ တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာ။

ဧဝံ ဉတွာ စ ပုနပိ တေသွေဝ ပိဋကေသု နာနပ္ပကာရကောသလ္လတ္ထံ –

ဒေသနာသာသနကထာ၊ ဘေဒံ တေသု ယထာရဟံ၊

သိက္ခာပဟာနဂမ္ဘီရ၊ ဘာဝဉ္စ ပရိဒီပယေ။

ပရိယတ္တိဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ၊ ဝိပတ္တိံ စာပိ ယံ ယဟိံ၊

ပါပုဏာတိ ယထာ ဘိက္ခု၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေ။

တတြာယံ ပရိဒီပနာ ဝိဘာဝနာ စ၊ ဧတာနိ ဟိ တီဏိ ပိဋကာနိ ယထာက္ကမံ အာဏာ ဝေါဟာရ ပရမတ္ထဒေသနာ ယထာပရာဓ-ယထာနုလောမ-ယထာဓမ္မသာသနာနိ၊ သံဝရာသံဝရဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနာမရူပပရိစ္ဆေဒကထာတိ စ ဝုစ္စန္တိ။

ဧတ္ထ ဟိ ဝိနယပိဋကံ အာဏာရဟေန ဘဂဝတာ အာဏာဗာဟုလ္လတော ဒေသိတတ္တာ အာဏာဒေသနာ၊ သုတ္တန္တပိဋကံ ဝေါဟာရကုသလေန ဘဂဝတာ ဝေါဟာရဗာဟုလ္လတော ဒေသိတတ္တာ ဝေါဟာရဒေသနာ၊ အဘိဓမ္မပိဋကံ ပရမတ္ထကုသလေန ဘဂဝတာ ပရမတ္ထဗာဟုလ္လတော ဒေသိတတ္တာ ပရမတ္ထဒေသနာတိ ဝုစ္စတိ။

တထာ ¶ ပဌမံ ယေ တေ ပစုရာပရာဓာ သတ္တာ တေ ယထာပရာဓံ ဧတ္ထ သာသိတာတိ ယထာပရာဓသာသနံ၊ ဒုတိယံ အနေကဇ္ဈာသယာနုသယစရိယာဓိမုတ္တိကာ သတ္တာ ယထာနုလောမံ ဧတ္ထ သာသိတာတိ ယထာနုလောမသာသနံ၊ တတိယံ ဓမ္မပုဉ္ဇမတ္တေ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ သညိနော သတ္တာ ယထာဓမ္မံ ဧတ္ထ သာသိတာတိ ယထာဓမ္မသာသနန္တိ ဝုစ္စတိ။

တထာ ¶ ပဌမံ အဇ္ဈာစာရပဋိပက္ခဘူတော သံဝရာသံဝရော ဧတ္ထ ကထိတောတိ သံဝရာသံဝရကထာ၊ ဒုတိယံ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိပဋိပက္ခဘူတာ ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနာ ဧတ္ထ ကထိတာတိ ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနကထာ၊ တတိယံ ရာဂါဒိပဋိပက္ခဘူတော နာမရူပပရိစ္ဆေဒေါ ဧတ္ထ ကထိတောတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒကထာတိ ဝုစ္စတိ။

တီသုပိ စ စေတေသု တိဿော သိက္ခာ၊ တီဏိ ပဟာနာနိ၊ စတုဗ္ဗိဓော စ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော ¶ ။ တထာ ဟိ – ဝိနယပိဋကေ ဝိသေသေန အဓိသီလသိက္ခာ ဝုတ္တာ၊ သုတ္တန္တပိဋကေ အဓိစိတ္တသိက္ခာ၊ အဘိဓမ္မပိဋကေ အဓိပညာသိက္ခာ။

ဝိနယပိဋကေ စ ဝီတိက္ကမပ္ပဟာနံ ကိလေသာနံ၊ ဝီတိက္ကမပဋိပက္ခတ္တာ သီလဿ။ သုတ္တန္တပိဋကေ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနံ၊ ပရိယုဋ္ဌာနပဋိပက္ခတ္တာ သမာဓိဿ။ အဘိဓမ္မပိဋကေ အနုသယပ္ပဟာနံ အနုသယပဋိပက္ခတ္တာ ပညာယ။

ပဌမေ စ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ကိလေသာနံ၊ ဣတရေသု ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနာနိ။ ပဌမေ စ ဒုစ္စရိတသံကိလေသဿ ပဟာနံ၊ ဣတရေသု တဏှာဒိဋ္ဌိသံကိလေသာနံ။

ဧကမေကသ္မိဉ္စေတ္ထ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဓမ္မောတိ ပါဠိ။ အတ္ထောတိ တဿာယေဝတ္ထော။ ဒေသနာတိ တဿာ မနသာဝဝတ္ထာပိတာယ ပါဠိယာ ဒေသနာ။ ပဋိဝေဓောတိ ပါဠိယာ ပါဠိအတ္ထဿ စ ယထာဘူတာဝဗောဓော။ တီသုပိ စေတေသု ဧတေ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓာ ¶ ယသ္မာ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ မန္ဒဗုဒ္ဓီဟိ ဒုက္ခောဂါဟာ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌာ စ၊ တသ္မာ ဂမ္ဘီရာ။ ဧဝံ ဧကမေကသ္မိံ ဧတ္ထ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပရော နယော – ဓမ္မောတိ ဟေတု။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ။ အတ္ထောတိ ဟေတုဖလံ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ဟေတုဖလေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ။ ဒေသနာတိ ပညတ္တိ၊ ယထာဓမ္မံ ဓမ္မာဘိလာပေါတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဋိဝေဓောတိ အဘိသမယော၊ သော စ လောကိယလောကုတ္တရော ဝိသယတော အသမ္မောဟတော စ အတ္ထာနုရူပံ ဓမ္မေသု၊ ဓမ္မာနုရူပံ အတ္ထေသု၊ ပညတ္တိပထာနုရူပံ ပညတ္တီသု အဝဗောဓော။

ဣဒါနိ ယသ္မာ ဧတေသု ပိဋကေသု ယံ ယံ ဓမ္မဇာတံ ဝါ အတ္ထဇာတံ ဝါ၊ ယာ စာယံ ယထာ ယထာ ဉာပေတဗ္ဗော အတ္ထော သောတူနံ ဉာဏဿ အဘိမုခေါ ဟောတိ၊ တထာ တထာ တဒတ္ထဇောတိကာ ဒေသနာ၊ ယော စေတ္ထ ¶ အဝိပရီတာဝဗောဓသင်္ခါတော ပဋိဝေဓော သဗ္ဗမေတံ အနုပစိတကုသလသမ္ဘာရေဟိ ဒုပ္ပညေဟိ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဒုက္ခောဂါဟံ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌဉ္စ၊ တသ္မာ ဂမ္ဘီရံ။ ဧဝမ္ပိ ဧကမေကသ္မိံ ဧတ္ထ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ဒေသနာ-သာသနကထာ ¶ ၊ ဘေဒံ တေသု ယထာရဟံ၊

သိက္ခာပဟာနဂမ္ဘီရဘာဝဉ္စ ပရိဒီပယေ’’တိ။

‘‘ပရိယတ္တိဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ၊ ဝိပတ္တိဉ္စာပိ ယံ ယဟိံ၊

ပါပုဏာတိ ယထာ ဘိက္ခု၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေ’’တိ။

ဧတ္ထ ပန တီသု ပိဋကေသု တိဝိဓော ပရိယတ္တိဘေဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တိဿော ဟိ ပရိယတ္တိယော – အလဂဒ္ဒူပမာ၊ နိဿရဏတ္ထာ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တီတိ။

တတ္ထ ယာ ဒုဂ္ဂဟိတာ ဥပါရမ္ဘာဒိဟေတု ပရိယာပုဋာ၊ အယံ အလဂဒ္ဒူပမာ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော အလဂဒ္ဒတ္ထိကော အလဂဒ္ဒဂဝေသီ အလဂဒ္ဒပရိယေသနံ စရမာနော၊ သော ပဿေယျ မဟန္တံ အလဂဒ္ဒံ။ တမေနံ ဘောဂေ ဝါ နင်္ဂုဋ္ဌေ ဝါ ဂဏှေယျ။ တဿ သော အလဂဒ္ဒေါ ပဋိပရိဝတ္တိတွာ ဟတ္ထေ ဝါ ဗာဟာယ ဝါ အညတရသ္မိံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂေ ဍံသေယျ။ သော တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ၊ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဒုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလဂဒ္ဒဿ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ သုတ္တံ…ပေ… ဝေဒလ္လံ။ တေ တံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိတွာ တေသံ ဓမ္မာနံ ပညာယ အတ္ထံ န ဥပပရိက္ခန္တိ။ တေသံ တေ ဓမ္မာ ပညာယ အတ္ထံ အနုပပရိက္ခတံ န နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ။ တေ ဥပါရမ္ဘာနိသံသာ စေဝ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ ဣတိဝါဒပ္ပမောက္ခာနိသံသာ စ။ ယဿ စတ္ထာယ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ၊ တဉ္စဿ အတ္ထံ နာနုဘောန္တိ။ တေသံ တေ ဓမ္မာ ဒုဂ္ဂဟိတာ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဒုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၈)။

ယာ ¶ ¶ ပန သုဂ္ဂဟိတာ သီလက္ခန္ဓာဒိပါရိပူရိံယေဝ အာကင်္ခမာနေန ပရိယာပုဋာ န ဥပါရမ္ဘာဒိ ဟေတု၊ အယံ နိဿရဏတ္ထာ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘တေသံ တေ ဓမ္မာ သုဂ္ဂဟိတာ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၉)။

ယံ ပန ပရိညာတက္ခန္ဓော ပဟီနကိလေသော ဘာဝိတမဂ္ဂေါ ပဋိဝိဒ္ဓါကုပ္ပော သစ္ဆိကတနိရောဓော ခီဏာသဝေါ ¶ ကေဝလံ ပဝေဏီပါလနတ္ထာယ ဝံသာနုရက္ခဏတ္ထာယ ပရိယာပုဏာတိ၊ အယံ ဘဏ္ဍာဂါရိကပအယတ္တီတိ။

ဝိနယေ ပန သုပ္ပဋိပန္နော ဘိက္ခု သီလသမ္ပတ္တိံ နိဿာယ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ပါပုဏာတိ၊ တာသံယေဝ စ တတ္ထ ပဘေဒဝစနတော။ သုတ္တေ သုပ္ပဋိပန္နော သမာဓိသမ္ပဒံ နိဿာယ ဆ အဘိညာ ပါပုဏာတိ၊ တာသံယေဝ စ တတ္ထ ပဘေဒဝစနတော။ အဘိဓမ္မေ သုပ္ပဋိပန္နော ပညာသမ္ပဒံ နိဿာယ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ ပါပုဏာတိ၊ တာသဉ္စ တတ္ထေဝ ပဘေဒဝစနတော။ ဧဝမေတေသု သုပ္ပဋိပန္နော ယထာက္ကမေန ဣမံ ဝိဇ္ဇာတ္တယဆဠဘိညာစတုပဋိသမ္ဘိဒါဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ ပါပုဏာတိ။

ဝိနယေ ပန ဒုပ္ပဋိပန္နော အနုညာတသုခသမ္ဖဿအတ္ထရဏပါဝုရဏာဒိဖဿသာမညတော ပဋိက္ခိတ္တေသု ဥပါဒိန္နဖဿာဒီသု အနဝဇ္ဇသညီ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ၊ ယထာ ယေမေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ၊ တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ (ပါစိ။ ၄၁၇၊ မ။ နိ။ ၁။၂၃၄) တတော ဒုဿီလဘာဝံ ပါပုဏာတိ။ သုတ္တေ ¶ ဒုပ္ပဋိပန္နော ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၅) အဓိပ္ပာယံ အဇာနန္တော ဒုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှာတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္တနာ ဒုဂ္ဂဟိတေန အမှေ စေဝ အဗ္ဘာစိက္ခတိ၊ အတ္တာနဉ္စ ခနတိ၊ ဗဟုဉ္စ အပုညံ ပသဝတီ’’တိ (ပါစိ။ ၄၁၇၊ မ။ နိ။ ၁။၂၃၆) တတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတံ ပါပုဏာတိ။ အဘိဓမ္မေ ဒုပ္ပဋိပန္နော ဓမ္မစိန္တံ အတိဓာဝန္တော အစိန္တေယျာနိပိ စိန္တေတိ၊ တတော စိတ္တက္ခေပံ ပါပုဏာတိ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစိန္တေယျာနိ န စိန္တေတဗ္ဗာနိ၊ ယာနိ စိန္တေန္တော ဥမ္မာဒဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၇၇)။ ဧဝမေတေသု ဒုပ္ပဋိပန္နော ယထာက္ကမေန ဣမံ ဒုဿီလဘာဝမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတာ စိတ္တက္ခေပဘေဒံ ဝိပတ္တိံ ပါပုဏာတီတိ။

‘‘ပရိယတ္တိဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ၊ ဝိပတ္တိံ စာပိ ယံ ယဟိံ၊

ပါပုဏာတိ ယထာ ဘိက္ခု၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေ’’တိ။

အယမ္ပိ ဂါထာ ဝုတ္တတ္ထာ ဟောတိ။ ဧဝံ နာနပ္ပကာရတော ပိဋကာနိ ဉတွာ တေသံ ဝသေနေတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ တိဝိဓန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။

ကထံ ¶ နိကာယဝသေန ပဉ္စဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ စေတံ ဒီဃနိကာယော၊ မဇ္ဈိမနိကာယော၊ သံယုတ္တနိကာယော၊ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော၊ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ပဉ္စပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကတမော ဒီဃနိကာယော? တိဝဂ္ဂသင်္ဂဟာနိ ဗြဟ္မဇာလာဒီနိ စတုတ္တိံသ သုတ္တာနိ။

စတုတ္တိံသေဝ သုတ္တန္တာ၊ တိဝဂ္ဂေါ ယဿ သင်္ဂဟော၊

ဧသ ဒီဃနိကာယောတိ၊ ပဌမော အနုလောမိကော။

ကသ္မာ ပနေသ ဒီဃနိကာယောတိ ဝုစ္စတိ? ဒီဃပ္ပမာဏာနံ သုတ္တာနံ သမူဟတော နိဝါသတော စ၊ သမူဟနိဝါသာ ဟိ နိကာယောတိ ¶ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကနိကာယမ္ပိ သမနုပဿာမိ ဧဝံ စိတ္တံ၊ ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိရစ္ဆာနဂတာ ပါဏာ၊ ပေါဏိကနိကာယော၊ စိက္ခလ္လိကနိကာယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀) ဧဝမာဒီနိ စေတ္ထ သာဓကာနိ သာသနတော စ လောကတော စ။ ဧဝံ သေသာနမ္ပိ နိကာယဘာဝေ ဝစနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကတမော မဇ္ဈိမနိကာယော? မဇ္ဈိမပ္ပမာဏာနိ ပဉ္စဒသဝဂ္ဂသင်္ဂဟာနိ မူလပရိယာယသုတ္တာဒီနိ ဒိယဍ္ဎသတံ ဒွေ စ သုတ္တာနိ။

ဒိယဍ္ဎသတံ သုတ္တန္တာ၊ ဒွေ စ သုတ္တာနိ ယတ္ထ သော၊

နိကာယော မဇ္ဈိမော ပဉ္စ-ဒသဝဂ္ဂပရိဂ္ဂဟော။

ကတမော သံယုတ္တနိကာယော? ဒေဝတာသံယုတ္တာဒိဝသေန ဌိတာနိ ဩဃတရဏာဒီနိ သတ္တ သုတ္တသဟဿာနိ သတ္တ စ သုတ္တသတာနိ ဒွါသဋ္ဌိ စ သုတ္တာနိ။

သတ္တ သုတ္တသဟဿာနိ၊ သတ္တ သုတ္တသတာနိ စ၊

ဒွါသဋ္ဌိ စေဝ သုတ္တန္တာ၊ ဧသော သံယုတ္တသင်္ဂဟော။

ကတမော ¶ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော? ဧကေကအင်္ဂါတိရေကဝသေန ဌိတာနိ စိတ္တပရိယာဒါနာဒီနိ နဝ သုတ္တသဟဿာနိ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ သတ္တပညာသဉ္စ သုတ္တာနိ။

နဝ သုတ္တသဟဿာနိ၊ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ စ၊

သတ္တပညာသ သုတ္တာနိ၊ သင်္ချာ အင်္ဂုတ္တရေ အယံ။

ကတမော ¶ ခုဒ္ဒကနိကာယော? သကလံ ဝိနယပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ခုဒ္ဒကပါဌာဒယော စ ပုဗ္ဗေ နိဒဿိတာ ပန္နရသဘေဒါ ဌပေတွာ စတ္တာရော နိကာယေ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနန္တိ။

ဌပေတွာ ¶ စတုရောပေတေ၊ နိကာယေ ဒီဃအာဒိကေ၊

တဒညံ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ နိကာယော ခုဒ္ဒကော မတောတိ။

ကထံ အင်္ဂဝသေန နဝဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ ဟိဒံ သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထာ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လန္တိ နဝပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဥဘတောဝိဘင်္ဂနိဒ္ဒေသခန္ဓကပရိဝါရာ သုတ္တနိပါတေ မင်္ဂလသုတ္တ-ရတနသုတ္တ-နာလကသုတ္တ-တုဝဋ္ဋကသုတ္တာနိ အညမ္ပိ စ သုတ္တနာမကံ တထာဂတဝစနံ သုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗမ္ပိ သဂါထကံ သုတ္တံ ဂေယျန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိသေသေန သံယုတ္တကေ သကလောပိ သဂါထာဝဂ္ဂေါ၊ သကလံ အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ နိဂ္ဂါထကံ သုတ္တံ၊ ယဉ္စ အညမ္ပိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ အသင်္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ တံ ဝေယျာကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မပဒံ၊ ထေရဂါထာ၊ ထေရီဂါထာ၊ သုတ္တနိပါတေ နောသုတ္တနာမိကာ သုဒ္ဓိကဂါထာ စ ဂါထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သောမနဿဉာဏမယိကဂါထာပဋိသံယုတ္တာ ဒွါသီတိ သုတ္တန္တာ ဥဒါနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဒသုတ္တရသတသုတ္တန္တာ ဣတိဝုတ္တကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပဏ္ဏကဇာတကာဒီနိ ပညာသာဓိကာနိ ပဉ္စ ဇာတကသတာနိ ဇာတကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၀၉) -အာဒိနယပ္ပဝတ္တာ သဗ္ဗေပိ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မပဋိသံယုတ္တာ သုတ္တန္တာ အဗ္ဘုတဓမ္မန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စူဠဝေဒလ္လ-မဟာဝေဒလ္လ-သမ္မာဒိဋ္ဌိ-သက္ကပဉှ-သင်္ခါရဘာဇနိယ-မဟာပုဏ္ဏမသုတ္တာဒယော ¶ သဗ္ဗေပိ ဝေဒဉ္စ တုဋ္ဌိဉ္စ လဒ္ဓါ လဒ္ဓါ ပုစ္ဆိတသုတ္တန္တာ ဝေဒလ္လန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ အင်္ဂဝသေန နဝဝိဓံ။

ကထံ ¶ ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ စေတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ –

‘‘ဒွါသီတိ ဗုဒ္ဓတော ဂဏှိံ၊ ဒွေ သဟဿာနိ ဘိက္ခုတော၊

စတုရာသီတိ သဟဿာနိ၊ ယေ မေ ဓမ္မာ ပဝတ္တိနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၁၀၂၇)၊

ဧဝံ ပရိဒီပိတဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကာနုသန္ဓိကံ သုတ္တံ ဧကော ဓမ္မက္ခန္ဓော။ ယံ အနေကာနုသန္ဓိကံ တတ္ထ အနုသန္ဓိဝသေန ဓမ္မက္ခန္ဓဂဏနာ။ ဂါထာဗန္ဓေသု ပဉှာပုစ္ဆနံ ¶ ဧကော ဓမ္မက္ခန္ဓော၊ ဝိဿဇ္ဇနံ ဧကော။ အဘိဓမ္မေ ဧကမေကံ တိက-ဒုက-ဘာဇနံ၊ ဧကမေကဉ္စ စိတ္တဝါရဘာဇနံ၊ ဧကော ဓမ္မက္ခန္ဓော။ ဝိနယေ အတ္ထိ ဝတ္ထု၊ အတ္ထိ မာတိကာ၊ အတ္ထိ ပဒဘာဇနီယံ၊ အတ္ထိ အန္တရာပတ္တိ၊ အတ္ထိ အာပတ္တိ၊ အတ္ထိ အနာပတ္တိ၊ အတ္ထိ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ တတ္ထ ဧကမေကော ကောဋ္ဌာသော၊ ဧကမေကော ဓမ္မက္ခန္ဓောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿဝိဓံ။

ဧဝမေတံ အဘေဒတော ရသဝသေန ဧကဝိဓံ၊ ဘေဒတော ဓမ္မဝိနယာဒိဝသေန ဒုဝိဓာဒိဘေဒံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သင်္ဂါယန္တေန မဟာကဿပပ္ပမုခေန ဝသီဂဏေန ‘‘အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ ပဌမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဣဒံ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဣဒံ ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဣဒံ ဝိနယပိဋကံ၊ ဣဒံ သုတ္တန္တပိဋကံ၊ ဣဒံ အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ အယံ ဒီဃနိကာယော…ပေ… အယံ ခုဒ္ဒကနိကာယော၊ ဣမာနိ သုတ္တာဒီနိ နဝင်္ဂါနိ၊ ဣမာနိ စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီ’’တိ ဣမံ ပဘေဒံ ဝဝတ္ထပေတွာဝ သင်္ဂီတံ။ န ¶ ကေဝလဉ္စ ဧတ္တကမေဝ၊ အညမ္ပိ ဥဒ္ဒါနသင်္ဂဟ-ဝဂ္ဂသင်္ဂဟပေယျာလသင်္ဂဟ-ဧကကနိပါတ-ဒုကနိပါတာဒိနိပါတသင်္ဂဟ-သံယုတ္တသင်္ဂဟ-ပဏ္ဏာသသင်္ဂဟာဒိအနေကဝိဓံ တီသု ပိဋကေသု သန္ဒိဿမာနံ သင်္ဂဟပ္ပဘေဒံ ဝဝတ္ထပေတွာဧဝ သတ္တဟိ မာသေဟိ သင်္ဂီတံ။ သင်္ဂီတိပရိယောသာနေ စဿ – ‘‘ဣဒံ မဟာကဿပတ္ထေရေန ဒသဗလဿ သာသနံ ပဉ္စဝဿသဟဿပရိမာဏံ ကာလံ ပဝတ္တနသမတ္ထံ ကတ’’န္တိ သဉ္ဇာတပ္ပမောဒါ သာဓုကာရံ ဝိယ ဒဒမာနာ အယံ မဟာပထဝီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ အနေကပ္ပကာရံ ကမ္ပိ သင်္ကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ၊ အနေကာနိ စ အစ္ဆရိယာနိ ပါတုရဟေသုန္တိ အယံ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိနာမ။ ယာ လောကေ –

သတေဟိ ပဉ္စဟိ ကတာ၊ တေန ပဉ္စသတာတိ စ၊

ထေရေဟေဝ ကတတ္တာ စ၊ ထေရိကာတိ ပဝုစ္စတီတိ။

ဣမိဿာ ¶ ပန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိယာ ပဝတ္တမာနာယ ဝိနယံ ပုစ္ဆန္တေန အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ‘‘ပဌမံ၊ အာဝုသော ဥပါလိ၊ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တ’’န္တိ ဧဝမာဒိဝစနပရိယောသာနေ ‘‘ဝတ္ထုမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆီ’’တိ ဧတ္ထ နိဒါနေ ပုစ္ဆိတေ တံ နိဒါနံ အာဒိတော ပဘုတိ ဝိတ္ထာရေတွာ ယေန စ ပညတ္တံ၊ ယသ္မာ စ ပညတ္တံ၊ သဗ္ဗမေတံ ကထေတုကာမေန အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝုတ္တံ ‘‘တေန သမယေန ¶ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီ’’တိ သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝမိဒံ အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ ပန ‘‘ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ စ ‘‘ဣဒံ ဝစနံ ကေန ဝုတ္တံ၊ ကဒါ ဝုတ္တ’’န္တိ ဧတေသံ ပဒါနံ အတ္ထော ပကာသိတော ဟောတိ။

ဣဒါနိ ¶ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဝုစ္စတေ၊ ယသ္မာ အယမာယသ္မတာ မဟာကဿပတ္ထေရေန နိဒါနံ ပုဋ္ဌော တသ္မာနေန တံ နိဒါနံ အာဒိတော ပဘုတိ ဝိတ္ထာရေတုံ ဝုတ္တန္တိ။ ဧဝမိဒံ အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ဝဒန္တေနာပိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ စ ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာတိ ဣမေသံ မာတိကာပဒါနံ အတ္ထော ပကာသိတော ဟောတိ။

ဣဒါနိ ဓာရိတံ ယေန စာဘတံ၊ ယတ္ထပ္ပတိဋ္ဌိတံ စေတမေတံ ဝတွာ ဝိဓိံ တတောတိ ဧတေသံ အတ္ထပ္ပကာသနတ္ထံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ။ တံ ပနေတံ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီ’’တိ ဧဝမာဒိဝစနပဋိမဏ္ဍိတနိဒါနံ ဝိနယပိဋကံ ကေန ဓာရိတံ၊ ကေနာဘတံ၊ ကတ္ထ ပတိဋ္ဌိတန္တိ? ဝုစ္စတေ – အာဒိတော တာဝ ဣဒံ ဘဂဝတော သမ္မုခါ အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဓာရိတံ၊ တဿ သမ္မုခတော အပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ ဆဠဘိညာဒိဘေဒေဟိ အနေကေဟိ ဘိက္ခုသဟဿေဟိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ မဟာကဿပပ္ပမုခေဟိ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ။ ကေနာဘတန္တိ? ဇမ္ဗုဒီပေ တာဝ ဥပါလိတ္ထေရမာဒိံ ကတွာ အာစရိယပရမ္ပရာယ ယာဝ တတိယသင်္ဂီတိ တာဝ အာဘတံ။ တတြာယံ ¶ အာစရိယပရမ္ပရာ –

ဥပါလိ ဒါသကော စေဝ၊ သောဏကော သိဂ္ဂဝေါ တထာ၊

တိဿော မောဂ္ဂလိပုတ္တော စ၊ ပဉ္စေတေ ဝိဇိတာဝိနော။

ပရမ္ပရာယ ဝိနယံ၊ ဒီပေ ဇမ္ဗုသိရိဝှယေ၊

အစ္ဆိဇ္ဇမာနမာနေသုံ၊ တတိယော ယာဝ သင်္ဂဟော။

အာယသ္မာ ¶ ဟိ ဥပါလိ ဣမံ ဝိနယဝံသံ ဝိနယတန္တိံ ဝိနယပဝေဏိံ ဘဂဝတော

သမ္မုခါ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဗဟူနံ ဘိက္ခူနံ ဟဒယေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တဿ ဟာယသ္မတော သန္တိကေ ဝိနယဝံသံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိနယေ ပကတညုတံ ပတ္တေသု ပုဂ္ဂလေသု ပုထုဇ္ဇန-သောတာပန္န-သကဒါဂါမိ-အနာဂါမိနော ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ၊ ခီဏာသဝါနံ သဟဿမေကံ အဟောသိ။ ဒါသကတ္ထေရောပိ တဿေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အဟောသိ၊ သော ဥပါလိတ္ထေရဿ သမ္မုခါ ဥဂ္ဂဟေတွာ တထေဝ ဝိနယံ ဝါစေသိ။ တဿာပိ အာယသ္မတော သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိနယေ ပကတညုတံ ပတ္တာ ပုထုဇ္ဇနာဒယော ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ၊ ခီဏာသဝါနံ သဟဿမေဝ အဟောသိ။ သောဏကတ္ထေရောပိ ဒါသကတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အဟောသိ၊ သောပိ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဒါသကတ္ထေရဿ သမ္မုခါ ဥဂ္ဂဟေတွာ တထေဝ ဝိနယံ ဝါစေသိ။ တဿာပိ အာယသ္မတော သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိနယေ ပကတညုတံ ပတ္တာ ပုထုဇ္ဇနာဒယော ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ၊ ခီဏာသဝါနံ သဟဿမေဝ အဟောသိ။ သိဂ္ဂဝတ္ထေရောပိ သောဏကတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အဟောသိ၊ သောပိ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ¶ သောဏကတ္ထေရဿ သန္တိကေ ဝိနယံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အရဟန္တသဟဿဿ ဓုရဂ္ဂါဟော အဟောသိ။ တဿ ပနာယသ္မတော သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိနယေ ပကတညုတံ ပတ္တာ ပုထုဇ္ဇန-သောတာပန္နသကဒါဂါမိ-အနာဂါမိနောပိ ခီဏာသဝါပိ ဧတ္တကာနိ ¶ သတာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာနိ သဟဿာနီတိ ဝါ အပရိစ္ဆိန္နာ အဟေသုံ။ တဒါ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပေ အတိမဟာဘိက္ခုသမုဒါယော အဟောသိ။ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ပန အာနုဘာဝေါ တတိယသင်္ဂီတိယံ ပါကဋော ဘဝိဿတိ။ ဧဝမိဒံ ဝိနယပိဋကံ ဇမ္ဗုဒီပေ တာဝ ဣမာယ အာစရိယပရမ္ပရာယ ယာဝ တတိယသင်္ဂီတိ တာဝ အာဘတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒုတိယသင်္ဂီတိဝိဇာနနတ္ထံ ပန အယမနုက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒါ ဟိ –

သင်္ဂါယိတွာန သဒ္ဓမ္မံ၊ ဇောတယိတွာ စ သဗ္ဗဓိ၊

ယာဝ ဇီဝိတပရိယန္တံ၊ ဌတွာ ပဉ္စသတာပိ တေ။

ခီဏာသဝါ ¶ ဇုတီမန္တော၊ ထေရာ ကဿပအာဒယော၊

ခီဏသ္နေဟပဒီပါဝ၊ နိဗ္ဗာယိံသု အနာလယာ။

အထာနုက္ကမေန ဂစ္ဆန္တေသု ရတ္တိန္ဒိဝေသု ဝဿသတပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ ဝေသာလိကာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဘိက္ခူ ဝေသာလိယံ ‘‘ကပ္ပတိ သိင်္ဂီလောဏကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ ဒွင်္ဂုလကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ ဂါမန္တရကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ အာဝါသကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ အနုမတိကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ အာစိဏ္ဏကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ အမထိတကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ ဇဠောဂိံ ပါတုံ၊ ကပ္ပတိ အဒသကံ နိသီဒနံ၊ ကပ္ပတိ ဇာတရူပရဇတ’’န္တိ ဣမာနိ ဒသ ဝတ္ထူနိ ဒီပေသုံ။ တေသံ သုသုနာဂပုတ္တော ကာဠာသောကော နာမ ရာဇာ ပက္ခော အဟောသိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ယသော ကာကဏ္ဍကပုတ္တော ဝဇ္ဇီသု စာရိကံ စရမာနော ‘‘ဝေသာလိကာ ကိရ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဘိက္ခူ ဝေသာလိယံ ဒသ ဝတ္ထူနိ ဒီပေန္တီ’’တိ သုတွာ ‘‘န ခေါ ပနေတံ ပတိရူပံ ယွာဟံ ဒသဗလဿ သာသနဝိပတ္တိံ သုတွာ အပ္ပောဿုက္ကော ဘဝေယျံ။ ဟန္ဒာဟံ အဓမ္မဝါဒိနော ¶ နိဂ္ဂဟေတွာ ဓမ္မံ ¶ ဒီပေမီ’’တိ စိန္တေန္တော ယေန ဝေသာလီ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ ယသော ကာကဏ္ဍကပုတ္တော ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဝေသာလိကာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဘိက္ခူ တဒဟုပေါသထေ ကံသပါတိံ ဥဒကေန ပူရေတွာ မဇ္ဈေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဌပေတွာ အာဂတာဂတေ ဝေသာလိကေ ဥပါသကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘ဒေထာဝုသော၊ သင်္ဃဿ ကဟာပဏမ္ပိ အဍ္ဎမ္ပိ ပါဒမ္ပိ မာသကရူပမ္ပိ၊ ဘဝိဿတိ သင်္ဃဿ ပရိက္ခာရေန ကရဏီယ’’န္တိ သဗ္ဗံ တာဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ယာဝ ‘‘ဣမာယ ပန ဝိနယသင်္ဂီတိယာ သတ္တ ဘိက္ခုသတာနိ အနူနာနိ အနဓိကာနိ အဟေသုံ၊ တသ္မာ အယံ ဒုတိယသင်္ဂီတိ သတ္တသတိကာတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

ဧဝံ တသ္မိဉ္စ သန္နိပါတေ ဒွါဒသ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ သန္နိပတိံသု အာယသ္မတာ ယသေန သမုဿာဟိတာ။ တေသံ မဇ္ဈေ အာယသ္မတာ ရေဝတေန ပုဋ္ဌေန သဗ္ဗကာမိတ္ထေရေန ဝိနယံ ဝိဿဇ္ဇေန္တေန တာနိ ဒသ ဝတ္ထူနိ ဝိနိစ္ဆိတာနိ၊ အဓိကရဏံ ဝူပသမိတံ။ အထ ထေရာ ‘‘ပုန ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိဿာမာ’’တိ တိပိဋကဓရေ ပတ္တပဋိသမ္ဘိဒေ သတ္တသတေ ဘိက္ခူ ဥစ္စိနိတွာ ဝေသာလိယံ ¶ ဝါလိကာရာမေ သန္နိပတိတွာ မဟာကဿပတ္ထေရေန သင်္ဂါယိတသဒိသမေဝ သဗ္ဗံ သာသနမလံ သောဓေတွာ ပုန ပိဋကဝသေန နိကာယဝသေန အင်္ဂဝသေန ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စ သဗ္ဗံ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိံသု။ အယံ သင်္ဂီတိ အဋ္ဌဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတာ။ ယာ လောကေ –

သတေဟိ သတ္တဟိ ကတာ၊ တေန သတ္တသတာတိ စ၊

ပုဗ္ဗေ ကတံ ဥပါဒါယ၊ ဒုတိယာတိ စ ဝုစ္စတီတိ။

ယေဟိ ထေရေဟိ သင်္ဂီတာ၊ သင်္ဂီတိ တေသု ဝိဿုတာ၊

သဗ္ဗကာမီ စ သာဠှော စ၊ ရေဝတော ခုဇ္ဇသောဘိတော။

ယသော ¶ စ သာဏသမ္ဘူတော၊ ဧတေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ၊

ထေရာ အာနန္ဒထေရဿ၊ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ တထာဂတံ။

သုမနော ဝါသဘဂါမီ စ၊ ဉေယျာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ၊

ဒွေ ဣမေ အနုရုဒ္ဓဿ၊ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ တထာဂတံ။

ဒုတိယော ¶ ပန သင်္ဂီတော၊ ယေဟိ ထေရေဟိ သင်္ဂဟော၊

သဗ္ဗေပိ ပန္နဘာရာ တေ၊ ကတကိစ္စာ အနာသဝါတိ။

ဧဝမိမံ ဒုတိယသင်္ဂီတိံ သင်္ဂါယိတွာ ထေရာ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ နု ခေါ အနာဂတေပိ သာသနဿ ဧဝရူပံ အဗ္ဗုဒ’’န္တိ ဩလောကယမာနာ ဣမံ အဒ္ဒသံသု – ‘‘ဣတော ဝဿသတဿ ဥပရိ အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ ပါဋလိပုတ္တေ ဓမ္မာသောကော နာမ ရာဇာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇံ ကာရေဿတိ။ သော ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသီဒိတွာ မဟန္တံ လာဘသက္ကာရံ ပဝတ္တယိဿတိ။ တတော တိတ္ထိယာ လာဘသက္ကာရံ ပတ္ထယမာနာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ သကံ သကံ ဒိဋ္ဌိံ ပရိဒီပေဿန္တိ။ ဧဝံ သာသနေ မဟန္တံ အဗ္ဗုဒံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ အထ နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိန္နု ခေါ မယံ ဧတသ္မိံ အဗ္ဗုဒေ ဥပ္ပန္နေ သမ္မုခါ ဘဝိဿာမ၊ န ဘဝိဿာမာ’’တိ။ အထ တေ သဗ္ဗေဝ တဒါ အတ္တနော အသမ္မုခဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ကော နု ခေါ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတုံ သမတ္ထော ဘဝိဿတီ’’တိ သကလံ မနုဿလောကံ ဆကာမာဝစရဒေဝလောကဉ္စ ဩလောကေန္တာ န ကဉ္စိ ဒိသွာ ဗြဟ္မလောကေ တိဿံ နာမ မဟာဗြဟ္မာနံ အဒ္ဒသံသု ¶ ပရိတ္တာယုကံ ဥပရိဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ ဘာဝိတမဂ္ဂံ။ ဒိသွာန နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ မယံ ဧတဿ ဗြဟ္မုနော မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ ဥဿာဟံ ကရေယျာမ၊ အဒ္ဓါ ဧသ ¶ မောဂ္ဂလိဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေဿတိ။ တတော စ မန္တေဟိ ပလောဘိတော နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿတိ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတွာ သကလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒေါ ဟုတွာ တိတ္ထိယေ မဒ္ဒိတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိဿတီ’’တိ။

တေ ဗြဟ္မလောကံ ဂန္တွာ တိဿံ မဟာဗြဟ္မာနံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣတော ဝဿသတဿ ဥပရိ အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ သာသနေ မဟန္တံ အဗ္ဗုဒံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ မယဉ္စ သကလံ မနုဿလောကံ ဆကာမာဝစရဒေဝလောကဉ္စ ဩလောကယမာနာ ကဉ္စိ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ သမတ္ထံ အဒိသွာ ဗြဟ္မလောကံ ဝိစိနန္တာ ဘဝန္တမေဝ အဒ္ဒသာမ။ သာဓု၊ သပ္ပုရိသ၊ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒသဗလဿ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတုံ ပဋိညံ ဒေဟီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ မဟာဗြဟ္မာ၊ ‘‘အဟံ ကိရ သာသနေ ဥပ္ပန္နံ အဗ္ဗုဒံ သောဓေတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ သမတ္ထော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ ဟုတွာ၊ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ပဋိညံ အဒါသိ။ ထေရာ ဗြဟ္မလောကေ တံ ကရဏီယံ တီရေတွာ ပုန ပစ္စာဂမိံသု။

တေန ¶ ခေါ ပန သမယေန သိဂ္ဂဝတ္ထေရော စ စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရော စ ဒွေပိ နဝကာ ဟောန္တိ ဒဟရဘိက္ခူ တိပိဋကဓရာ ပတ္တပဋိသမ္ဘိဒါ ခီဏာသဝါ၊ တေ တံ အဓိကရဏံ န သမ္ပာပုဏိံသု။ ထေရာ ‘‘တုမှေ၊ အာဝုသော၊ အမှာကံ ဣမသ္မိံ အဓိကရဏေ နော သဟာယကာ အဟုဝတ္ထ၊ တေန ဝေါ ဣဒံ ဒဏ္ဍကမ္မံ ဟောတု – ‘တိဿော နာမ ဗြဟ္မာ မောဂ္ဂလိဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိဿတိ၊ တံ တုမှာကံ ဧကော နီဟရိတွာ ပဗ္ဗာဇေတု၊ ဧကော ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှာပေတူ’’’တိ ဝတွာ သဗ္ဗေပိ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ –

သဗ္ဗကာမိပ္ပဘုတယော၊ တေပိ ထေရာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

အဂ္ဂိက္ခန္ဓာဝ လောကမှိ၊ ဇလိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတာ။

ဒုတိယံ သင်္ဂဟံ ကတွာ၊ ဝိသောဓေတွာန သာသနံ၊

အနာဂတေပိ ¶ ကတွာန၊ ဟေတုံ သဒ္ဓမ္မသုဒ္ဓိယာ။

ခီဏာသဝါ ¶ ဝသိပ္ပတ္ထာ၊ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒါ၊

အနိစ္စတာဝသံ ထေရာ၊ တေပိ နာမ ဥပါဂတာ။

ဧဝံ အနိစ္စတံ ဇမ္မိံ၊ ဉတွာ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ၊

တံ ပတ္တုံ ဝါယမေ ဓီရော၊ ယံ နိစ္စံ အမတံ ပဒန္တိ။

ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗာကာရေန ဒုတိယသင်္ဂီတိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ ဟောတိ။

တိဿောပိ ခေါ မဟာဗြဟ္မာ ဗြဟ္မလောကတော စဝိတွာ မောဂ္ဂလိဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသိ။ သိဂ္ဂဝတ္ထေရောပိ တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဘုတိ သတ္တ ဝဿာနိ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ ဧကဒိဝသမ္ပိ ဥဠုင်္ကမတ္တံ ဝါ ယာဂုံ ကဋစ္ဆုမတ္တံ ဝါ ဘတ္တံ နာလတ္ထ။ သတ္တန္နံ ပန ဝဿာနံ အစ္စယေန ဧကဒိဝသံ ‘‘အတိစ္ဆထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝစနမတ္တံ အလတ္ထ။ တံဒိဝသမေဝ ဗြာဟ္မဏောပိ ဗဟိဒ္ဓါ ကိဉ္စိ ကရဏီယံ ကတွာ အာဂစ္ဆန္တော ပဋိပထေ ထေရံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ အမှာကံ ဂေဟံ အဂမိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဂမိမှာ’’တိ။ ‘‘အပိ ကိဉ္စိ ¶ လဘိတ္ထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ လဘိမှာ’’တိ။ သော ဂေဟံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘တဿ ပဗ္ဗဇိတဿ ကိဉ္စိ အဒတ္ထာ’’တိ? ‘‘န ကိဉ္စိ အဒမှာ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏော ဒုတိယဒိဝသေ ဃရဒွါရေယေဝ နိသီဒိ ‘‘အဇ္ဇ ပဗ္ဗဇိတံ မုသာဝါဒေန နိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ။ ထေရော ဒုတိယဒိဝသေ ဗြာဟ္မဏဿ ဃရဒွါရံ သမ္ပတ္တော။ ဗြာဟ္မဏော ထေရံ ဒိသွာဝ ဧဝမာဟ – ‘‘တုမှေ ဟိယျော အမှာကံ ဂေဟေ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါယေဝ ‘လဘိမှာ’တိ အဝေါစုတ္ထ။ ဝဋ္ဋတိ နု ခေါ တုမှာကံ မုသာဝါဒေါ’’တိ! ထေရော အာဟ – ‘‘မယံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ တုမှာကံ ဂေဟေ သတ္တ ဝဿာနိ ‘အတိစ္ဆထာ’တိ ဝစနမတ္တမ္ပိ အလဘိတွာ ဟိယျော ‘အတိစ္ဆထာ’တိ ဝစနမတ္တံ လဘိမှ၊ အထေတံ ပဋိသန္ထာရံ ဥပါဒါယ ဧဝမဝေါစုမှာ’’တိ။

ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ ပဋိသန္ထာရမတ္တမ္ပိ လဘိတွာ ‘လဘိမှာ’တိ ပသံသန္တိ၊ အညံ ကိဉ္စိ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ¶ လဘိတွာ ကသ္မာ န ပသံသန္တီ’’တိ ပသီဒိတွာ အတ္တနော အတ္ထာယ ပဋိယာဒိတဘတ္တတော ကဋစ္ဆုမတ္တံ ဘိက္ခံ တဒုပိယဉ္စ ဗျဉ္ဇနံ ဒါပေတွာ ‘‘ဣမံ ဘိက္ခံ သဗ္ဗကာလံ တုမှေ လဘိဿထာ’’တိ အာဟ ¶ ။ သော ပုနဒိဝသတော ပဘုတိ ဥပသင်္ကမန္တဿ ထေရဿ ဥပသမံ ဒိသွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ပသီဒိတွာ ထေရံ နိစ္စကာလံ အတ္တနော ဃရေ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂကရဏတ္ထာယ ယာစိ။ ထေရော အဓိဝါသေတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တော ထောကံ ထောကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ကထေတွာ ဂစ္ဆတိ။ သောပိ ခေါ မာဏဝကော သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကောယေဝ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ အဟောသိ။ ဗြဟ္မလောကတော အာဂတသုဒ္ဓသတ္တဿ အာသနေ ဝါ သယနေ ဝါ အညော ကောစိ နိသဇ္ဇိတာ ဝါ နိပဇ္ဇိတာ ဝါ နတ္ထိ။ သော ယဒါ အာစရိယဃရံ ဂစ္ဆတိ၊ တဒါဿ မဉ္စပီဌံ သေတေန ဝတ္ထေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ လဂ္ဂေတွာ ဌပေန္တိ။ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘သမယော ဒါနိ မာဏဝကံ ပဗ္ဗာဇေတုံ၊ စိရဉ္စ မေ ဣဓာဂစ္ဆန္တဿ၊ န စ ကာစိ မာဏဝကေန သဒ္ဓိံ ကထာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဟန္ဒ ဒါနိ ဣမိနာ ဥပါယေန ပလ္လင်္ကံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဂေဟံ ဂန္တွာ ယထာ တသ္မိံ ဂေဟေ ဌပေတွာ မာဏဝကဿ ပလ္လင်္ကံ အညံ န ကိဉ္စိ အာသနံ ဒိဿတိ တထာ အဓိဋ္ဌာသိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟဇနော ထေရံ ဒိသွာ အညံ ကိဉ္စိ အာသနံ အပဿန္တော မာဏဝကဿ ပလ္လင်္ကံ အတ္ထရိတွာ ထေရဿ အဒါသိ။ နိသီဒိ ထေရော ပလ္လင်္ကေ။ မာဏဝကောပိ ခေါ တင်္ခဏညေဝ အာစရိယဃရာ အာဂမ္မ ထေရံ အတ္တနော ပလ္လင်္ကေ နိသိန္နံ ဒိသွာ ကုပိတော အနတ္တမနော ‘‘ကော မမ ပလ္လင်္ကံ သမဏဿ ပညပေသီ’’တိ အာဟ။

ထေရော ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝူပသန္တေ မာဏဝကဿ စဏ္ဍိက္ကဘာဝေ ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ ပန တွံ၊ မာဏဝက၊ ကိဉ္စိ ¶ မန္တံ ဇာနာသီ’’တိ? မာဏဝကော ‘‘ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ မယိ ဒါနိ မန္တေ အဇာနန္တေ အညေ ကေ ဇာနိဿန္တီ’’တိ ဝတွာ၊ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘တုမှေ ပန မန္တံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘ပုစ္ဆ၊ မာဏဝက၊ ပုစ္ဆိတွာ သက္ကာ ဇာနိတု’’န္တိ။ အထ ခေါ မာဏဝကော တီသု ဝေဒေသု သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘေသု ¶ သာက္ခရပ္ပဘေဒေသု ဣတိဟာသပဉ္စမေသု ယာနိ ယာနိ ဂဏ္ဌိဋ္ဌာနာနိ၊ ယေသံ ယေသံ နယံ နေဝ အတ္တနာ ပဿတိ နာပိဿ အာစရိယော အဒ္ဒသ၊ တေသု တေသု ထေရံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘ပကတိယာပိ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ၊ ဣဒါနိ ပန ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တော၊ တေနဿ နတ္ထိ တေသံ ပဉှာနံ ဝိဿဇ္ဇနေ ဘာရော’’တိ တာဝဒေဝ တေ ပဉှေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မာဏဝကံ အာဟ – ‘‘မာဏဝက၊ အဟံ တယာ ဗဟုံ ပုစ္ဆိတော၊ အဟမ္ပိ ဒါနိ တံ ဧကံ ပဉှံ ပုစ္ဆာမိ၊ ဗျာကရိဿသိ မေ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ ပုစ္ဆ ဗျာကရိဿာမီ’’တိ။ ထေရော စိတ္တယမကေ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ –

‘‘ယဿ ¶ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိရုဇ္ဈတိ တဿ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈိဿတိ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ယဿ ဝါ ပန စိတ္တံ နိရုဇ္ဈိဿတိ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ တဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ?

မာဏဝေါ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ ဟရိတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ကိံ နာမ၊ ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ ဣဒ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဗုဒ္ဓမန္တော နာမာယံ၊ မာဏဝါ’’တိ။ ‘‘သက္ကာ ပနာယံ၊ ဘော၊ မယှမ္ပိ ဒါတု’’န္တိ။ ‘‘သက္ကာ မာဏဝ၊ အမှေဟိ ဂဟိတပဗ္ဗဇ္ဇံ ဂဏှန္တဿ ဒါတု’’န္တိ။ တတော ¶ မာဏဝေါ မာတာပိတရော ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇိတော ဗုဒ္ဓမန္တံ နာမ ဇာနာတိ၊ န စ အတ္တနော သန္တိကေ အပဗ္ဗဇိတဿ ဒေတိ၊ အဟံ ဧတဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ မန္တံ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ။

အထဿ မာတာပိတရော ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာပိ နော ပုတ္တော မန္တေ ဂဏှတု၊ ဂဟေတွာ ပုနာဂမိဿတီ’’တိ မညမာနာ ‘‘ဥဂ္ဂဏှ၊ ပုတ္တာ’’တိ အနုဇာနိံသု။ ထေရော ဒါရကံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဒွတ္တိံသာကာရကမ္မဋ္ဌာနံ တာဝ အာစိက္ခိ။ သော တတ္ထ ပရိကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တတော ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘သာမဏေရော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော၊ အဘဗ္ဗော ဒါနိ သာသနတော နိဝတ္တိတုံ။ သစေ ပနဿာဟံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎေတွာ ကထေယျံ၊ အရဟတ္တံ ပါပုဏေယျ၊ အပ္ပောဿုက္ကော ဘဝေယျ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဂဟေတုံ၊ သမယော ဒါနိ နံ စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရဿ သန္တိကံ ပေသေတု’’န္တိ။ တတော အာဟ – ‘‘ဧဟိ တွံ၊ သာမဏေရ၊ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှ။ မမ ဝစနေန တဉ္စ အာရောဂျံ ပုစ္ဆ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘ဥပဇ္ဈာယော မံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ သန္တိကံ ပဟိဏီ’တိ။ ‘ကော နာမ တေ ဥပဇ္ဈာယော’တိ စ ဝုတ္တေ ‘သိဂ္ဂဝတ္ထေရော နာမ၊ ဘန္တေ’တိ ဝဒေယျာသိ။ ‘အဟံ ကော နာမာ’တိ ဝုတ္တေ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘မမ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ နာမံ ဇာနာတီ’’’တိ။

‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ တိဿော သာမဏေရော ထေရံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အနုပုဗ္ဗေန စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော သာမဏေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကုတော ¶ အာဂတောသီ’’တိ? ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ သန္တိကံ ပဟိဏီ’’တိ။ ‘‘ကော နာမ တေ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ? ‘‘သိဂ္ဂဝတ္ထေရော နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အဟံ ကော နာမာ’’တိ? ‘‘မမ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ နာမံ ဇာနာတီ’’တိ။ ‘‘ပတ္တစီဝရံ ဒါနိ ပဋိသာမေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ သာမဏေရော ပတ္တစီဝရံ ¶ ပဋိသာမေတွာ ပုနဒိဝသေ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဥဒကဒန္တပေါနံ ဥပဋ္ဌာပေသိ။ ထေရော တဿ သမ္မဇ္ဇိတဋ္ဌာနံ ပုန သမ္မဇ္ဇိ ¶ ။ တံ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတွာ အညံ ဥဒကံ အာဟရိ။ တဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌံ အပနေတွာ အညံ ဒန္တကဋ္ဌံ ဂဏှိ။ ဧဝံ သတ္တ ဒိဝသာနိ ကတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပုန ပုစ္ဆိ။ သာမဏေရော ပုနပိ ပုဗ္ဗေ ကထိတသဒိသမေဝ ကထေသိ။ ထေရော ‘‘သော ဝတာယံ ဗြာဟ္မဏော’’တိ သဉ္ဇာနိတွာ ‘‘ကိမတ္ထံ အာဂတောသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှတ္ထာယ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ထေရော ‘‘ဥဂ္ဂဏှ ဒါနိ၊ သာမဏေရာ’’တိ ဝတွာ ပုန ဒိဝသတော ပဘုတိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပဋ္ဌပေသိ။ တိဿော သာမဏေရောဝ ဟုတွာ၊ ဌပေတွာ ဝိနယပိဋကံ သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌကထာယ။ ဥပသမ္ပန္နကာလေ ပန အဝဿိကောဝ သမာနော တိပိဋကဓရော အဟောသိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ဟတ္ထေ သကလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု။ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရောပိ အပရေန သမယေန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တော ဗဟူနံ ဓမ္မဝိနယံ ဝါစေသိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဗိန္ဒုသာရဿ ရညော ဧကသတပုတ္တာ အဟေသုံ။ တေ သဗ္ဗေ အသောကော အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကမာတိကံ တိဿကုမာရံ ဌပေတွာ ဃာတေသိ။ ဃာတေန္တော စ စတ္တာရိ ဝဿာနိ အနဘိသိတ္တောဝ ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ စတုန္နံ ဝဿာနံ အစ္စယေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ ဥပရိ အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဧကရဇ္ဇာဘိသေကံ ပါပုဏိ ¶ ။ အဘိသေကာနုဘာဝေန စဿ ဣမာ ရာဇိဒ္ဓိယော အာဂတာ – မဟာပထဝိယာ ဟေဋ္ဌာ ယောဇနပ္ပမာဏေ အာဏာ ပဝတ္တတိ၊ တထာ ဥပရိ အာကာသေ အနောတတ္တဒဟတော အဋ္ဌဟိ ကာဇေဟိ သောဠသ ပါနီယဃဋေ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒေဝတာ အာဟရန္တိ၊ ယတော သာသနေ ဥပ္ပန္နသဒ္ဓါ ဟုတွာ အဋ္ဌ ဃဋေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အဒါသိ၊ ဒွေ ဃဋေ သဋ္ဌိမတ္တာနံ တိပိဋကဓရဘိက္ခူနံ၊ ဒွေ ဃဋေ အဂ္ဂမဟေသိယာ အသန္ဓိမိတ္တာယ၊ စတ္တာရော ဃဋေ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ ဒေဝတာဧဝ ဟိမဝန္တေ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ နာမ အတ္ထိ သိနိဒ္ဓံ မုဒုကံ ရသဝန္တံ တံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အာဟရန္တိ၊ ယေန ရညော စ မဟေသိယာ စ သောဠသန္နဉ္စ နာဋကိတ္ထိသဟဿာနံ သဋ္ဌိမတ္တာနဉ္စ ဘိက္ခုသဟဿာနံ ဒေဝသိကံ ဒန္တပေါနကိစ္စံ နိပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒေဝသိကမေဝ စဿ ဒေဝတာ အဂဒါမလကံ အဂဒဟရီတကံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဉ္စ ဂန္ဓရသသမ္ပန္နံ အမ္ဗပက္ကံ အာဟရန္တိ။ တထာ ဆဒ္ဒန္တဒဟတော ပဉ္စဝဏ္ဏနိဝါသနပါဝုရဏံ ပီတကဝဏ္ဏဟတ္ထပုစ္ဆနပဋကံ ဒိဗ္ဗဉ္စ ပါနကံ အာဟရန္တိ။ ဒေဝသိကမေဝ ပနဿ နှာနဂန္ဓံ ¶ အနုဝိလေပနဂန္ဓံ ¶ ပါရုပနတ္ထာယ အသုတ္တမယိကံ သုမနပုပ္ဖပဋံ မဟာရဟဉ္စ အဉ္ဇနံ နာဂဘဝနတော နာဂရာဇာနော အာဟရန္တိ။ ဆဒ္ဒန္တဒဟေဝ ¶ ဥဋ္ဌိတဿ သာလိနော နဝ ဝါဟသဟဿာနိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သုကာ အာဟရန္တိ။ မူသိကာ နိတ္ထုသကဏေ ကရောန္တိ၊ ဧကောပိ ခဏ္ဍတဏ္ဍုလော န ဟောတိ၊ ရညော သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု အယမေဝ တဏ္ဍုလော ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆတိ။ မဓုမက္ခိကာ မဓုံ ကရောန္တိ။ ကမ္မာရသာလာသု အစ္ဆာ ကူဋံ ပဟရန္တိ။ ကရဝီကသကုဏာ အာဂန္တွာ မဓုရဿရံ ဝိကူဇန္တာ ရညော ဗလိကမ္မံ ကရောန္တိ။

ဣမာဟိ ဣဒ္ဓီဟိ သမန္နာဂတော ရာဇာ ဧကဒိဝသံ သုဝဏ္ဏသင်္ခလိကဗန္ဓနံ ပေသေတွာ စတုန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ အဓိဂတရူပဒဿနံ ကပ္ပာယုကံ ကာဠံ နာမ နာဂရာဇာနံ အာနယိတွာ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ အနေကသတဝဏ္ဏေဟိ ဇလဇ ထလဇပုပ္ဖေဟိ သုဝဏ္ဏပုပ္ဖေဟိ စ ပူဇံ ကတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေဟိ သောဠသဟိ နာဋကိတ္ထိသဟဿေဟိ သမန္တတော ပရိက္ခိပိတွာ ‘‘အနန္တဉာဏဿ တာဝ မေ သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တိနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ရူပံ ဣမေသံ အက္ခီနံ အာပါထံ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ တေန နိမ္မိတံ သကလသရီရဝိပ္ပကိဏ္ဏပုညပ္ပဘာဝနိဗ္ဗတ္တာသီတာနုဗျဉ္ဇနပဋိမဏ္ဍိတဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသဿိရီကတာယ ဝိကသိတကမလုပ္ပလပုဏ္ဍရီကပဋိမဏ္ဍိတမိဝ သလိလတလံ တာရာဂဏရသ္မိဇာလဝိသဒဝိပ္ဖုရိတသောဘာသမုဇ္ဇလိတမိဝ ဂဂနတလံ နီလပီတလောဟိတာဒိဘေဒဝိစိတြဝဏ္ဏရံသိဝိနဒ္ဓဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခေပဝိလာသိတာယ ¶ သဉ္စာပ္ပဘာနုရာဂဣန္ဒဓနုဝိဇ္ဇုလတာပရိက္ခိတ္တမိဝ ကနကဂိရိသိခရံ နာနာဝိရာဂဝိမလကေတုမာလာသမုဇ္ဇလိတစာရုမတ္ထကသောဘံ နယနရသာယတနမိဝ ဗြဟ္မဒေဝမနုဇနာဂယက္ခဂဏာနံ ဗုဒ္ဓရူပံ ပဿန္တော သတ္တ ဒိဝသာနိ အက္ခိပူဇံ နာမ အကာသိ။

ရာဇာ ကိရ အဘိသေကံ ပါပုဏိတွာ တီဏိယေဝ သံဝစ္ဆရာနိ ဗာဟိရကပါသဏ္ဍံ ပရိဂ္ဂဏှိ။ စတုတ္ထေ သံဝစ္ဆရေ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသီဒိ။ တဿ ကိရ ပိတာ ဗိန္ဒုသာရော ဗြာဟ္မဏဘတ္တော အဟောသိ၊ သော ဗြာဟ္မဏာနဉ္စ ဗြာဟ္မဏဇာတိယပါသဏ္ဍာနဉ္စ ပဏ္ဍရင်္ဂပရိဗ္ဗာဇကာဒီနံ သဋ္ဌိသဟဿမတ္တာနံ နိစ္စဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ အသောကောပိ ပိတရာ ပဝတ္တိတံ ဒါနံ အတ္တနော အန္တေပုရေ တထေဝ ဒဒမာနော ဧကဒိဝသံ သီဟပဉ္ဇရေ ဌိတော တေ ဥပသမပရိဗာဟိရေန အာစာရေန ဘုဉ္ဇမာနေ အသံယတိန္ဒြိယေ အဝိနီတဣရိယာပထေ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဤဒိသံ ဒါနံ ဥပပရိက္ခိတွာ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဧဝံ စိန္တေတွာ အမစ္စေ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘဏေ၊ အတ္တနော အတ္တနော သာဓုသမ္မတေ ¶ သမဏဗြာဟ္မဏေ အန္တေပုရံ အတိဟရထ၊ ဒါနံ ဒဿာမာ’’တိ။ အမစ္စာ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ ရညော ပဋိဿုဏိတွာ တေ တေ ပဏ္ဍရင်္ဂပရိဗ္ဗာဇကာဇီဝကနိဂဏ္ဌာဒယော အာနေတွာ ‘‘ဣမေ၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ အရဟန္တော’’တိ အာဟံသု။

အထ ¶ ရာဇာ အန္တေပုရေ ဥစ္စာဝစာနိ အာသနာနိ ပညပေတွာ ‘‘အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ဝတွာ အာဂတာဂတေ အာဟ – ‘‘အတ္တနော အတ္တနော ပတိရူပေ အာသနေ နိသီဒထာ’’တိ ¶ ။ တေသု ဧကစ္စေ ဘဒ္ဒပီဌကေသု၊ ဧကစ္စေ ဖလကပီဌကေသု နိသီဒိံသု။ တေ ဒိသွာ ရာဇာ ‘‘နတ္ထိ နေသံ အန္တော သာရော’’တိ ဉတွာ တေသံ အနုရူပံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒတွာ ဥယျောဇေသိ။

ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဧကဒိဝသံ ရာဇာ သီဟပဉ္ဇရေ ဌိတော အဒ္ဒသ နိဂြောဓသာမဏေရံ ရာဇင်္ဂဏေန ဂစ္ဆန္တံ ဒန္တံ ဂုတ္တံ သန္တိန္ဒြိယံ ဣရိယာပထသမ္ပန္နံ။ ကော ပနာယံ နိဂြောဓော နာမ? ဗိန္ဒုသာရရညော ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ သုမနရာဇကုမာရဿ ပုတ္တော။

ဗိန္ဒုသာရရညော ကိရ ဒုဗ္ဗလကာလေယေဝ အသောကကုမာရော အတ္တနာ လဒ္ဓံ ဥဇ္ဇေနီရဇ္ဇံ ပဟာယ အာဂန္တွာ သဗ္ဗနဂရံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ကတွာ သုမနရာဇကုမာရံ အဂ္ဂဟေသိ။ တံဒိဝသမေဝ သုမနဿ ရာဇကုမာရဿ သုမနာ နာမ ဒေဝီ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ အဟောသိ။ သာ အညာတကဝေသေန နိက္ခမိတွာ အဝိဒူရေ အညတရံ စဏ္ဍာလဂါမံ သန္ဓာယ ဂစ္ဆန္တီ ဇေဋ္ဌကစဏ္ဍာလဿ ဂေဟတော အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ နိဂြောဓရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာယ ဒေဝတာယ ‘‘ဣတော ဧဟိ၊ သုမနေ’’တိ ဝဒန္တိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ တဿာ သမီပံ ဂတာ။ ဒေဝတာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဧကံ သာလံ နိမ္မိနိတွာ ‘‘ဧတ္ထ ဝသာဟီ’’တိ အဒါသိ။ သာ တံ သာလံ ပါဝိသိ။ ဂတဒိဝသေယေဝ စ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သာ တဿ နိဂြောဓဒေဝတာယ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘နိဂြောဓော’’ တွေဝ နာမံ အကာသိ။ ဇေဋ္ဌကစဏ္ဍာလော ဒိဋ္ဌဒိဝသတော ပဘုတိ တံ အတ္တနော သာမိဓီတရံ ဝိယ မညမာနော နိဗဒ္ဓဝတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ ရာဇဓီတာ တတ္ထ သတ္တ ဝဿာနိ ဝသိ။ နိဂြောဓကုမာရောပိ ¶ သတ္တဝဿိကော ဇာတော။ တဒါ မဟာဝရုဏတ္ထေရော နာမ ဧကော အရဟာ ဒါရကဿ ဟေတုသမ္ပဒံ ဒိသွာ ရက္ခိတွာ တတ္ထ ဝိဟရမာနော ‘‘သတ္တဝဿိကော ဒါနိ ဒါရကော၊ ကာလော နံ ပဗ္ဗာဇေတု’’န္တိ ¶ စိန္တေတွာ ရာဇဓီတာယ အာရောစာပေတွာ နိဂြောဓကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ကုမာရော ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော ဧကဒိဝသံ ပါတောဝ သရီရံ ဇဂ္ဂိတွာ အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တံ ကတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ‘‘မာတုဥပါသိကာယ ဂေဟဒွါရံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ နိက္ခမိ။ မာတုနိဝါသနဋ္ဌာနဉ္စဿ ဒက္ခိဏဒွါရေန နဂရံ ပဝိသိတွာ နဂရမဇ္ဈေန ဂန္တွာ ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ။

တေန ¶ စ သမယေန အသောကော ဓမ္မရာဇာ ပါစီနဒိသာဘိမုခေါ သီဟပဉ္ဇရေ စင်္ကမတိ။ တင်္ခဏညေဝ နိဂြောဓော ရာဇင်္ဂဏံ သမ္ပာပုဏိ သန္တိန္ဒြိယော သန္တမာနသော ယုဂမတ္တံ ပေက္ခမာနော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကဒိဝသံ ရာဇာ သီဟပဉ္ဇရေ ဌိတော အဒ္ဒသ နိဂြောဓသာမဏေရံ ရာဇင်္ဂဏေန ဂစ္ဆန္တံ ဒန္တံ ဂုတ္တံ သန္တိန္ဒြိယံ ဣရိယာပထသမ္ပန္န’’န္တိ။ ဒိသွာ ပနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ဇနော သဗ္ဗောပိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဘန္တမိဂပ္ပဋိဘာဂေါ။ အယံ ပန ဒါရကော အဝိက္ခိတ္တစိတ္တော အတိဝိယ စဿ အာလောကိတဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇနပသာရဏဉ္စ သောဘတိ။ အဒ္ဓါ ဧတဿ အဗ္ဘန္တရေ လောကုတ္တရဓမ္မော ဘဝိဿတီ’’တိ ရညော သဟ ဒဿနေနေဝ သာမဏေရေ စိတ္တံ ပသီဒိ၊ ပေမံ သဏ္ဌဟိ။ ကသ္မာ? ပုဗ္ဗေ ဟိ ကိရ ပုညကရဏကာလေ ဧသ ရညော ဇေဋ္ဌဘာတာ ဝါဏိဇကော အဟောသိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ –

‘‘ပုဗ္ဗေ ဝ ¶ သန္နိဝါသေန၊ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ၊

ဧဝံ တံ ဇာယတေ ပေမံ၊ ဥပ္ပလံ ဝ ယထောဒကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၇၄)၊

အထ ရာဇာ သဉ္ဇာတပေမော သဗဟုမာနော ‘‘ဧတံ သာမဏေရံ ပက္ကောသထာ’’တိ အမစ္စေ ပေသေသိ။ ‘‘တေ အတိစိရာယန္တီ’’တိ ပုန ဒွေ တယော ပေသေသိ – ‘‘တုရိတံ အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ သာမဏေရော အတ္တနော ပကတိယာ ဧဝ အဂမာသိ။ ရာဇာ ပတိရူပမာသနံ ဉတွာ ‘‘နိသီဒထာ’’တိ အာဟ။ သော ဣတော စိတော စ ဝိလောကေတွာ ‘‘နတ္ထိ ဒါနိ အညေ ဘိက္ခူ’’တိ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တံ ရာဇပလ္လင်္ကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပတ္တဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ရညော အာကာရံ ဒဿေသိ။ ရာဇာ တံ ပလ္လင်္ကသမီပံ ဥပဂစ္ဆန္တံယေဝ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဇ္ဇေဝ ဒါနိ အယံ သာမဏေရော ဣမဿ ဂေဟဿ သာမိကော ဘဝိဿတီ’’တိ သာမဏေရော ရညော ဟတ္ထေ ပတ္တံ ဒတွာ ပလ္လင်္ကံ အဘိရုဟိတွာ နိသီဒိ။ ရာဇာ အတ္တနော အတ္ထာယ သမ္ပာဒိတံ သဗ္ဗံ ယာဂုခဇ္ဇကဘတ္တဝိကတိံ ¶ ဥပနာမေသိ။ သာမဏေရော အတ္တနော ယာပနီယမတ္တကမေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ရာဇာ အာဟ – ‘‘သတ္ထာရာ တုမှာကံ ဒိန္နောဝါဒံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘ဇာနာမိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကဒေသေနာ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ မယှမ္ပိ နံ ကထေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇာ’’တိ ရညော အနုရူပံ ဓမ္မပဒေ အပ္ပမာဒဝဂ္ဂံ အနုမောဒနတ္ထာယ အဘာသိ။

ရာဇာ ပန ‘‘အပ္ပမာဒေါ အမတပဒံ၊ ပမာဒေါ မစ္စုနော ပဒ’’န္တိ သုတွာဝ ‘‘အညာတံ၊ တာတ၊ ပရိယောသာပေဟီ’’တိ အာဟ။ အနုမောဒနာဝသာနေ စ ‘‘အဋ္ဌ တေ၊ တာတ၊ ဓုဝဘတ္တာနိ ဒမ္မီ’’တိ အာဟ။ သာမဏေရော အာဟ – ‘‘ဧတာနိ အဟံ ဥပဇ္ဈာယဿ ဒမ္မိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကော အယံ၊ တာတ၊ ဥပဇ္ဈာယော နာမာ’’တိ? ‘‘ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဒိသွာ စောဒေတာ သာရေတာ စ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘အညာနိပိ တေ၊ တာတ၊ အဋ္ဌ ဒမ္မီ’’တိ။ ‘‘ဧတာနိ ¶ အာစရိယဿ ဒမ္မိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကော အယံ၊ တာတ၊ အာစရိယော နာမာ’’တိ? ‘‘ဣမသ္မိံ သာသနေ သိက္ခိတဗ္ဗကဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာပေတာ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ တာတ၊ အညာနိပိ တေ အဋ္ဌ ဒမ္မီ’’တိ။ ‘‘ဧတာနိပိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒမ္မိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကော အယံ၊ တာတ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော နာမာ’’တိ? ‘‘ယံ နိဿာယ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနဉ္စ မမ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စာ’’တိ။ ရာဇာ ဘိယျောသော မတ္တာယ တုဋ္ဌစိတ္တော အာဟ – ‘‘အညာနိပိ တေ၊ တာတ၊ အဋ္ဌ ဒမ္မီ’’တိ။ သာမဏေရော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပုနဒိဝသေ ဒွတ္တိံသ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ရာဇန္တေပုရံ ပဝိသိတွာ ဘတ္တကိစ္စမကာသိ။ ရာဇာ ‘‘အညေပိ ဒွတ္တိံသ ဘိက္ခူ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ သွေ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဝဍ္ဎာပေန္တော သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကာဒီနံ ဘတ္တံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ အန္တောနိဝေသနေ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဘိက္ခူနံ နိစ္စဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ နိဂြောဓတ္ထေရေ ဂတေနေဝ ပသာဒေန။ နိဂြောဓတ္ထေရောပိ ရာဇာနံ သပရိသံ တီသု သရဏေသု ပဉ္စသု စ သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပေါထုဇ္ဇနိကေန ပသာဒေန အစလပ္ပသာဒံ ကတွာ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ပုန ရာဇာ အသောကာရာမံ နာမ မဟာဝိဟာရံ ကာရေတွာ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဘိက္ခူနံ နိစ္စဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ စတုရာသီတိယာ နဂရသဟဿေသု စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ကာရာပေသိ စတုရာသီတိသဟဿစေတိယပဋိမဏ္ဍိတာနိ ဓမ္မေနေဝ၊ နော အဓမ္မေန။

ဧကဒိဝသံ ကိရ ရာဇာ အသောကာရာမေ မဟာဒါနံ ဒတွာ သဋ္ဌိသဟဿဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ နိသဇ္ဇ သင်္ဃံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဝါရေတွာ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ ¶ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ ဒေသိတဓမ္မော နာမ ကိတ္တကော ဟောတီ’’တိ? ‘‘အင်္ဂတော၊ မဟာရာဇ၊ နဝင်္ဂါနိ၊ ခန္ဓတော စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီ’’တိ။ ရာဇာ ဓမ္မေ ပသီဒိတွာ ‘‘ဧကေကံ ဓမ္မက္ခန္ဓံ ဧကေကဝိဟာရေန ပူဇေဿာမီ’’တိ ဧကဒိဝသမေဝ ¶ ဆန္နဝုတိကောဋိဓနံ ဝိသဇ္ဇေတွာ အမစ္စေ အာဏာပေသိ – ‘‘ဧထ၊ ဘဏေ၊ ဧကမေကသ္မိံ နဂရေ ဧကမေကံ ဝိဟာရံ ကာရာပေန္တာ စတုရာသီတိယာ နဂရသဟဿေသု စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ကာရာပေထာ’’တိ။ သယဉ္စ အသောကာရာမေ အသောကမဟာဝိဟာရတ္ထာယ ကမ္မံ ပဋ္ဌပေသိ။ သင်္ဃော ဣန္ဒဂုတ္တတ္ထေရံ နာမ မဟိဒ္ဓိကံ မဟာနုဘာဝံ ခီဏာသဝံ နဝကမ္မာဓိဋ္ဌာယကံ အဒါသိ။ ထေရော ယံ ယံ န နိဋ္ဌာတိ တံ တံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန နိဋ္ဌာပေသိ။ ဧဝမ္ပိ တီဟိ သံဝစ္ဆရေဟိ ဝိဟာရကမ္မံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဧကဒိဝသမေဝ သဗ္ဗနဂရေဟိ ပဏ္ဏာနိ အာဂမိံသု။

အမစ္စာ ရညော အာရောစေသုံ – ‘‘နိဋ္ဌိတာနိ၊ ဒေဝ၊ စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနီ’’တိ။ ရာဇာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ – ‘‘ဣတော သတ္တန္နံ ဒိဝသာနံ အစ္စယေန ဝိဟာရမဟော ဘဝိဿတိ။ သဗ္ဗေ အဋ္ဌ သီလင်္ဂါနိ သမာဒိယိတွာ အန္တောနဂရေ စ ဗဟိနဂရေ စ ဝိဟာရမဟံ ပဋိယာဒေန္တူ’’တိ။ တတော သတ္တန္နံ ဒိဝသာနံ အစ္စယေန သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတာယ အနေကသတသဟဿသင်္ချာယ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ ပရိဝုတော ဒေဝလောကေ အမရဝတိယာ ရာဇဓာနိယာ သိရိတော အဓိကတရသဿိရီကံ ဝိယ နဂရံ ကာတုကာမေန ဥဿာဟဇာတေန မဟာဇနေန အလင်္ကတပဋိယတ္တံ နဂရံ အနုဝိစရန္တော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ အဋ္ဌာသိ။

တသ္မိဉ္စ ¶ ခဏေ သန္နိပတိတာ အသီတိ ဘိက္ခုကောဋိယော အဟေသုံ၊ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဆန္နဝုတိသတသဟဿာနိ။ တတ္ထ ခီဏာသဝဘိက္ခူယေဝ သတသဟဿသင်္ချာ အဟေသုံ။ တေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ ရာဇာ အတ္တနော အဓိကာရံ အနဝသေသံ ပဿေယျ အတိဝိယ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသီဒေယျာ’’တိ။ တတော ¶ လောကဝိဝရဏံ နာမ ပါဋိဟာရိယံ အကံသု။ ရာဇာ အသောကာရာမေ ဌိတောဝ စတုဒ္ဒိသာ အနုဝိလောကေန္တော သမန္တတော သမုဒ္ဒပရိယန္တံ ဇမ္ဗုဒီပံ ပဿတိ စတုရာသီတိဉ္စ ဝိဟာရသဟဿာနိ ဥဠာရာယ ဝိဟာရမဟပူဇာယ ဝိရောစမာနာနိ။ သော တံ ဝိဘူတိံ ပဿမာနော ဥဠာရေန ပီတိပါမောဇ္ဇေန သမန္နာဂတော ‘‘အတ္ထိ ပန အညဿပိ ကဿစိ ဧဝရူပံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေန္တော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ လောကနာထဿ ဒသဗလဿ သာသနေ ကော မဟာပရိစ္စာဂံ ပရိစ္စဇိ။ ကဿ ¶ ပရိစ္စာဂေါ မဟန္တောတိ? ဘိက္ခုသင်္ဃော မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ဘာရံ အကာသိ။ ထေရော အာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ ဒသဗလဿ သာသနေ ပစ္စယဒါယကော နာမ တယာ သဒိသော ဓရမာနေပိ တထာဂတေ န ကောစိ အဟောသိ၊ တဝေဝ ပရိစ္စာဂေါ မဟာ’’တိ။ ရာဇာ ထေရဿ ဝစနံ သုတွာ ဥဠာရေန ပီတိပါမောဇ္ဇေန နိရန္တရံ ဖုဋ္ဌသရီရော ဟုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘နတ္ထိ ကိရ မယာ သဒိသော ပစ္စယဒါယကော၊ မယှံ ကိရ ပရိစ္စာဂေါ မဟာ၊ အဟံ ကိရ ဒေယျဓမ္မေန သာသနံ ပဂ္ဂဏှာမိ။ ကိံ ပနာဟံ ဧဝံ သတိ သာသနဿ ဒါယာဒေါ ဟောမိ၊ န ဟောမီ’’တိ။ တတော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘဝါမိ နု ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သာသနဿ ဒါယာဒေါ’’တိ?

တတော မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ရညော ဣဒံ ဝစနံ သုတွာ ရာဇပုတ္တဿ မဟိန္ဒဿ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ သမ္ပဿမာနော ‘‘သစေ အယံ ကုမာရော ပဗ္ဗဇိဿတိ သာသနဿ အတိဝိယ ဝုဍ္ဎိ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဧတ္တာဝတာ သာသနဿ ဒါယာဒေါ ဟောတိ၊ အပိစ ခေါ ပစ္စယဒါယကောတိ ဝါ ဥပဋ္ဌာကောတိ ဝါ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ယောပိ ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ပထဝိတော ယာဝ ဗြဟ္မလောကပရိမာဏံ ပစ္စယရာသိံ ဒဒေယျ သောပိ ‘သာသနေ ဒါယာဒေါ’တိ သင်္ချံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘အထ ကထံ စရဟိ၊ ဘန္တေ၊ သာသနဿ ဒါယာဒေါ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ မဟာရာဇ၊ အဍ္ဎော ¶ ဝါ ဒလိဒ္ဒေါ ဝါ အတ္တနော ဩရသံ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒါယာဒေါ သာသနဿာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အသောကော ရာဇာ ‘‘အဟံ ကိရ ဧဝရူပံ ပရိစ္စာဂံ ကတွာပိ နေဝ သာသနဿ ဒါယာဒဘာဝံ ပတ္တော’’တိ သာသနေ ဒါယာဒဘာဝံ ပတ္ထယမာနော ဣတော စိတော စ ဝိလောကေတွာ အဒ္ဒသ မဟိန္ဒကုမာရံ အဝိဒူရေ ဌိတံ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိဉ္စာပိ အဟံ ဣမံ ကုမာရံ တိဿကုမာရဿ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဘုတိ ဩပရဇ္ဇေ ဌပေတုကာမော၊ အထ ခေါ ဩပရဇ္ဇတောပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝ ¶ ဥတ္တမာ’’တိ။ တတော ကုမာရံ အာဟ – ‘‘သက္ခသိ တွံ၊ တာတ၊ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ? ကုမာရော ပကတိယာပိ တိဿကုမာရဿ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဘုတိ ပဗ္ဗဇိတုကာမောဝ ရညော ဝစနံ သုတွာ အတိဝိယ ပါမောဇ္ဇဇာတော ဟုတွာ အာဟ – ‘‘ပဗ္ဗဇာမိ၊ ဒေဝ၊ မံ ပဗ္ဗာဇေတွာ တုမှေ သာသနဒါယာဒါ ဟောထာ’’တိ။

တေန စ သမယေန ရာဇဓီတာ သင်္ဃမိတ္တာပိ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဌိတာ ဟောတိ။ တဿာ စ သာမိကော အဂ္ဂိဗြဟ္မာ နာမ ကုမာရော ယုဝရာဇေန တိဿကုမာရေန ¶ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘တွမ္ပိ၊ အမ္မ၊ ပဗ္ဗဇိတုံ သက္ခသီ’’တိ? ‘‘သာဓု၊ တာတ၊ သက္ကောမီ’’တိ။ ရာဇာ ပုတ္တာနံ မနံ လဘိတွာ ပဟဋ္ဌစိတ္တော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမေ ဒါရကေ ပဗ္ဗာဇေတွာ မံ သာသနေ ဒါယာဒံ ကရောထာ’’တိ။ သင်္ဃော ရညော ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကုမာရံ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရေန ဥပဇ္ဈာယေန မဟာဒေဝတ္ထေရေန စ အာစရိယေန ပဗ္ဗာဇေသိ။ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရေန အာစရိယေန ဥပသမ္ပာဒေသိ။ တဒါ ကိရ ကုမာရော ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿောဝ ဟောတိ။ သော တသ္မိံယေဝ ဥပသမ္ပဒသီမမဏ္ဍလေ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သင်္ဃမိတ္တာယပိ ရာဇဓီတာယ အာစရိယာ အာယုပါလိတ္ထေရီ နာမ၊ ဥပဇ္ဈာယာ ပန ဓမ္မပါလိတ္ထေရီ နာမ အဟောသိ။ တဒါ ¶ သင်္ဃမိတ္တာ အဋ္ဌာရသဝဿာ ဟောတိ။ တံ ပဗ္ဗဇိတမတ္တံ တသ္မိံယေဝ သီမမဏ္ဍလေ သိက္ခာယ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။ ဥဘိန္နံ ပဗ္ဗဇိတကာလေ ရာဇာ ဆဗ္ဗဿာဘိသေကော ဟောတိ။

အထ မဟိန္ဒတ္ထေရော ဥပသမ္ပန္နကာလတော ပဘုတိ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿေဝ သန္တိကေ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ ပရိယာပုဏန္တော ဒွေပိ သင်္ဂီတိယော အာရူဠှံ တိပိဋကသင်္ဂဟိတံ သာဋ္ဌကထံ သဗ္ဗံ ထေရဝါဒံ တိဏ္ဏံ ဝဿာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဥဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ အန္တေဝါသိကာနံ သဟဿမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ပါမောက္ခော အဟောသိ။ တဒါ အသောကော ဓမ္မရာဇာ နဝဝဿာဘိသေကော ဟောတိ။ ရညော ပန အဋ္ဌဝဿာဘိသေကကာလေယေဝ ကောန္တပုတ္တတိဿတ္ထေရော ဗျာဓိပဋိကမ္မတ္ထံ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန အာဟိဏ္ဍန္တော ပသတမတ္တံ သပ္ပိံ အလဘိတွာ ဗျာဓိဗလေန ပရိက္ခီဏာယုသင်္ခါရော ဘိက္ခုသင်္ဃံ အပ္ပမာဒေန ဩဝဒိတွာ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ထေရဿ သက္ကာရံ ကတွာ ‘‘မယိ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဧဝံ ဘိက္ခူနံ ပစ္စယာ ဒုလ္လဘာ’’တိ နဂရဿ စတူသု ဒွါရေသု ပေါက္ခရဏိယော ကာရာပေတွာ ဘေသဇ္ဇဿ ပူရာပေတွာ ဒါပေသိ။

တေန ကိရ သမယေန ပါဋလိပုတ္တဿ စတူသု ဒွါရေသု စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ၊ သဘာယံ သတသဟဿန္တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပဉ္စသတသဟဿာနိ ရညော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တတော ရာဇာ နိဂြောဓတ္ထေရဿ ဒေဝသိကံ သတသဟဿံ ဝိသဇ္ဇေသိ။ ဗုဒ္ဓဿ စေတိယေ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇနတ္ထာယ သတသဟဿံ ¶ ။ ဓမ္မဿ ¶ သတသဟဿံ၊ တံ ဓမ္မဓရာနံ ဗဟုဿုတာနံ စတုပစ္စယတ္ထာယ ဥပနီယတိ။ သင်္ဃဿ သတသဟဿံ၊ စတူသု ဒွါရေသု ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ သတသဟဿံ။ ဧဝံ သာသနေ ဥဠာရော လာဘသက္ကာရော ¶ နိဗ္ဗတ္တိ။

တိတ္ထိယာ ပရိဟီနလာဘသက္ကာရာ အန္တမသော ဃာသစ္ဆာဒနမ္ပိ အလဘန္တာ လာဘသက္ကာရံ ပတ္ထယမာနာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ သကာနိ သကာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ‘‘အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော’’တိ ဒီပေန္တိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနာပိ သယမေဝ မုဏ္ဍေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ဝိဟာရေသု ဝိစရန္တာ ဥပေါသထမ္ပိ ပဝါရဏမ္ပိ သင်္ဃကမ္မမ္ပိ ဂဏကမ္မမ္ပိ ပဝိသန္တိ။ ဘိက္ခူ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ န ကရောန္တိ။ တဒါ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဒါနိ ဣဒံ အဓိကရဏံ၊ တံ နစိရဿေဝ ကက္ခဠံ ဘဝိဿတိ။ န ခေါ ပနေတံ သက္ကာ ဣမေသံ မဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဝူပသမေတု’’န္တိ မဟိန္ဒတ္ထေရဿ ဂဏံ နီယျာတေတွာ အတ္တနာ ဖာသုဝိဟာရေန ဝိဟရိတုကာမော အဟောဂင်္ဂပဗ္ဗတံ အဂမာသိ။ တေပိ ခေါ တိတ္ထိယာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန နိဂ္ဂယှမာနာပိ ဓမ္မဝိနယာနုလောမာယ ပဋိပတ္တိယာ အသဏ္ဌဟန္တာ အနေကရူပံ သာသနဿ အဗ္ဗုဒဉ္စ မလဉ္စ ကဏ္ဋကဉ္စ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ ကေစိ အဂ္ဂိံ ပရိစရန္တိ၊ ကေစိ ပဉ္စာတပေန တာပေန္တိ၊ ကေစိ အာဒိစ္စံ အနုပရိဝတ္တန္တိ၊ ကေစိ ‘‘ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ ဝေါဘိန္ဒိဿာမာ’’တိ ပဂ္ဂဏှိံသု။ တဒါ ဘိက္ခုသင်္ဃော န တေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ဝါ ပဝါရဏံ ဝါ အကာသိ။ အသောကာရာမေ သတ္တဝဿာနိ ဥပေါသထော ဥပစ္ဆိဇ္ဇိ။ ရညောပိ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ဧကံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတွာ ဥပေါသထံ ကာရာပေဟီ’’တိ။ အမစ္စော ရာဇာနံ ပဋိပုစ္ဆိတုံ အဝိသဟန္တော အညေ အမစ္စေ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘ရာဇာ မံ ‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတွာ ဥပေါသထံ ကာရာပေဟီ’တိ ပဟိဏိ။ ကထံ နု ခေါ အဓိကရဏံ ဝူပသမ္မတီ’’တိ? တေ အာဟံသု ¶ – ‘‘မယံ ဧဝံ သလ္လက္ခေမ – ‘ယထာ နာမ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေန္တာ စောရေ ဃာတေန္တိ၊ ဧဝမေဝ ယေ ဥပေါသထံ န ကရောန္တိ၊ တေ မာရေတုကာမော ရာဇာ ဘဝိဿတီ’’’တိ။ အထ သော အမစ္စော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေတွာ အာဟ – ‘‘အဟံ ရညာ ‘ဥပေါသထံ ကာရာပေဟီ’တိ ပေသိတော။ ကရောထ ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ဥပေါသထ’’န္တိ။ ဘိက္ခူ ‘‘န မယံ တိတ္ထိယေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကရောမာ’’တိ အာဟံသု။ အထ အမစ္စော ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ အသိနာ သီသာနိ ပါတေတုံ အာရဒ္ဓါ။

အဒ္ဒသာ ¶ ခေါ တိဿတ္ထေရော တံ အမစ္စံ တထာ ဝိပ္ပဋိပန္နံ။ တိဿတ္ထေရော နာမ န ယော ဝါ သော ဝါ၊ ရညော ဧကမာတိကော ဘာတာ တိဿကုမာရော နာမ၊ တံ ကိရ ရာဇာ ပတ္တာဘိသေကော ဩပရဇ္ဇေ ဌပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဝနစာရံ ဂတော အဒ္ဒသ မဟန္တံ မိဂသင်္ဃံ စိတ္တကီဠာယ ကီဠန္တံ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမေ တာဝ တိဏဘက္ခာ မိဂါ ဧဝံ ကီဠန္တိ၊ ဣမေ ပန သမဏာ ¶ ရာဇကုလေ ပဏီတာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ မုဒုကာသု သေယျာသု သယမာနာ ကိံ နာမ ကီဠိတံ န ကီဠိဿန္တီ’’တိ! သော တတော အာဂန္တွာ ဣမံ အတ္တနော ဝိတက္ကံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘အဋ္ဌာနေ ကုက္ကုစ္စာယိတံ ကုမာရေန! ဟန္ဒ၊ နံ ဧဝံ သညာပေဿာမီ’’တိ ဧကဒိဝသံ ကေနစိ ကာရဏေန ကုဒ္ဓါ ဝိယ ဟုတွာ ‘‘ဧဟိ သတ္တဒိဝသေန ရဇ္ဇံ သမ္ပဋိစ္ဆ၊ တတော တံ ဃာတေဿာမီ’’တိ မရဏဘယေန တဇ္ဇေတွာ တမတ္ထံ သညာပေသိ။ သော ကိရ ကုမာရော ‘‘သတ္တမေ မံ ဒိဝသေ မာရေဿတီ’’တိ န စိတ္တရူပံ နှာယိ၊ န ဘုဉ္ဇိ၊ န သုပိ၊ အတိဝိယ လူခသရီရော အဟောသိ။ တတော နံ ရာဇာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိဿ တွံ ဧဝရူပေါ ဇာတော’’တိ? ‘‘မရဏဘယေန၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အရေ၊ တွံ နာမ ပရိစ္ဆိန္နမရဏံ သမ္ပဿမာနော ¶ ဝိဿတ္ထော န ကီဠသိ? ဘိက္ခူ အဿာသပဿာသနိဗဒ္ဓံ မရဏံ ပေက္ခမာနာ ကထံ ကီဠိဿန္တီ’’တိ! တတော ပဘုတိ ကုမာရော သာသနေ ပသီဒိ။

သော ပုန ဧကဒိဝသံ မိဂဝံ နိက္ခမိတွာ အရညေ အနုဝိစရမာနော အဒ္ဒသ ယောနကမဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရံ အညတရေန ဟတ္ထိနာဂေန သာလသာခံ ဂဟေတွာ ဗီဇိယမာနံ နိသိန္နံ။ ဒိသွာ ပါမောဇ္ဇဇာတော စိန္တေသိ – ‘‘ကဒါ နု ခေါ အဟမ္ပိ အယံ မဟာထေရော ဝိယ ပဗ္ဗဇေယျံ! သိယာ နု ခေါ သော ဒိဝသော’’တိ။ ထေရော တဿာသယံ ဝိဒိတွာ တဿ ပဿန္တဿေဝ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ အသောကာရာမေ ပေါက္ခရဏိယာ ဥဒကတလေ ဌတွာ စီဝရဉ္စ ဥတ္တရာသင်္ဂဉ္စ အာကာသေ လဂ္ဂေတွာ နှာယိတုံ အာရဒ္ဓါ။

ကုမာရော ထေရဿာနုဘာဝံ ဒိသွာ အတိဝိယ ပသန္နော ‘‘အဇ္ဇေဝ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ နိဝတ္တိတွာ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘ပဗ္ဗဇိဿာမဟံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ အနေကပ္ပကာရံ ယာစိတွာပိ တံ နိဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော အသောကာရာမဂမနီယမဂ္ဂံ အလင်္ကာရာပေတွာ ကုမာရံ ဆဏဝေသံ ဂါဟာပေတွာ အလင်္ကတာယ သေနာယ ပရိဝါရာပေတွာ ဝိဟာရံ နေသိ။ ‘‘ယုဝရာဇာ ကိရ ပဗ္ဗဇိဿတီ’’တိ သုတွာ ဗဟူ ဘိက္ခူ ပတ္တစီဝရာနိ ပဋိယာဒေသုံ။ ကုမာရော ပဓာနဃရံ ¶ ဂန္တွာ မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရဿေဝ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ သဒ္ဓိံ ပုရိသသတသဟဿေန။ ကုမာရဿ ပန အနုပဗ္ဗဇိတာနံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ ကုမာရော ရညော စတုဝဿာဘိသေကကာလေ ပဗ္ဗဇိတော။ အထညောပိ ရညော ဘာဂိနေယျော သင်္ဃမိတ္တာယ သာမိကော အဂ္ဂိဗြဟ္မာ နာမ ကုမာရော အတ္ထိ။ သင်္ဃမိတ္တာ တံ ပဋိစ္စ ဧကမေဝ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သောပိ ¶ ‘‘ယုဝရာဇာ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ သုတွာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ – ‘‘အဟမ္ပိ၊ ဒေဝ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ယာစိ။ ‘‘ပဗ္ဗဇ၊ တာတာ’’တိ စ ရညာ အနုညာတော တံဒိဝသမေဝ ပဗ္ဗဇိ။

ဧဝံ ¶ အနုပဗ္ဗဇိတော၊ ဥဠာရဝိဘဝေန ခတ္တိယဇနေန၊

ရညော ကနိဋ္ဌဘာတာ၊ တိဿတ္ထေရောတိ ဝိညေယျော။

သော တံ အမစ္စံ တထာ ဝိပ္ပဋိပန္နံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘န ရာဇာ ထေရေ မာရာပေတုံ ပဟိဏေယျ၊ အဒ္ဓါ ဣမဿေဝေတံ အမစ္စဿ ဒုဂ္ဂဟိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဂန္တွာ သယံ တဿ အာသန္နေ အာသနေ နိသီဒိ။ သော ထေရံ သဉ္ဇာနိတွာ သတ္ထံ နိပါတေတုံ အဝိသဟန္တော ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘အဟံ၊ ဒေဝ၊ ဥပေါသထံ ကာတုံ အနိစ္ဆန္တာနံ ဧတ္တကာနံ နာမ ဘိက္ခူနံ သီသာနိ ပါတေသိံ၊ အထ အယျဿ တိဿတ္ထေရဿ ပဋိပါဋိ သမ္ပတ္တာ၊ ကိန္တိ ကရောမီ’’တိ? ရာဇာ သုတွာဝ – ‘‘အရေ! ကိံ ပန၊ တွံ၊ မယာ ဘိက္ခူ ဃာတေတုံ ပေသိတော’’တိ တာဝဒေဝ သရီရေ ဥပ္ပန္နဒါဟော ဟုတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ – ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ အမစ္စော မယာ အနာဏတ္တောဝ ဧဝံ အကာသိ၊ ကဿ နု ခေါ ဣမိနာ ပါပေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ? ဧကစ္စေ ထေရာ၊ ‘‘အယံ တဝ ဝစနေန အကာသိ၊ တုယှေတံ ပါပ’’န္တိ အာဟံသု။ ဧကစ္စေ ‘‘ဥဘိန္နမ္ပိ ဝေါ ဧတံ ပါပ’’န္တိ အာဟံသု။ ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ကိံ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ စိတ္တံ ‘အယံ ဂန္တွာ ဘိက္ခူ ဃာတေတူ’’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ ကုသလာဓိပ္ပာယော အဟံ ပေသေသိံ – ‘သမဂ္ဂေါ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရောတူ’’’တိ။ ‘‘သစေ တွံ ကုသလာဓိပ္ပာယော၊ နတ္ထိ တုယှံ ပါပံ၊ အမစ္စဿေဝေတံ ပါပ’’န္တိ။ ရာဇာ ဒွေဠှကဇာတော အာဟ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ကောစိ ဘိက္ခု မမေတံ ဒွေဠှကံ ဆိန္ဒိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ သမတ္ထော’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော နာမ၊ သော ¶ တေ ဣမံ ဒွေဠှကံ ဆိန္ဒိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတုံ သမတ္ထော’’တိ။ ရာဇာ တဒဟေဝ စတ္တာရော ဓမ္မကထိကေ ဧကေကဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရေ၊ စတ္တာရော စ အမစ္စေ ဧကေကပုရိသသဟဿပရိဝါရေ ‘‘ထေရံ ဂဏှိတွာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ပေသေသိ။ တေ ဂန္တွာ ‘‘ရာဇာ ပက္ကောသတီ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော နာဂစ္ဆိ ¶ ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ရာဇာ အဋ္ဌ ဓမ္မကထိကေ၊ အဋ္ဌ စ အမစ္စေ သဟဿသဟဿပရိဝါရေယေဝ ပေသေသိ – ‘‘‘ရာဇာ၊ ဘန္တေ၊ ပက္ကောသတီ’တိ ဝတွာ ဂဏှိတွာဝ အာဂစ္ဆထာ’’တိ။ တေ တထေဝ အာဟံသု။ ဒုတိယမ္ပိ ထေရော နာဂစ္ဆိ။ ရာဇာ ထေရေ ပုစ္ဆိ – ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ ပဟိဏိံ၊ ကသ္မာ ထေရော နာဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘‘ရာဇာ ပက္ကောသတီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ မဟာရာဇ၊ နာဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ အာဂစ္ဆေယျ ‘သာသနံ၊ ဘန္တေ၊ ဩသီဒတိ၊ အမှာကံ သာသနံ ပဂ္ဂဟတ္ထာယ သဟာယကာ ဟောထာ’’’တိ။ အထ ရာဇာ တထာ ဝတွာ သောဠသ ဓမ္မကထိကေ၊ သောဠသ စ အမစ္စေ သဟဿသဟဿပရိဝါရေ ပေသေသိ။ ဘိက္ခူ စ ပဋိပုစ္ဆိ – ‘‘မဟလ္လကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ဒဟရော နု ခေါ’’တိ? ‘‘မဟလ္လကော၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဝယှံ ဝါ သိဝိကံ ဝါ အဘိရုဟိဿတိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘နာဘိရုဟိဿတိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကုဟိံ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ဝသတီ’’တိ? ‘‘ဥပရိ ဂင်္ဂါယ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ရာဇာ အာဟ – ‘‘တေန ဟိ၊ ဘဏေ၊ နာဝါသင်္ဃာဋံ ဗန္ဓိတွာ ¶ တတ္ထေဝ ထေရံ နိသီဒါပေတွာ ဒွီသုပိ တီရေသု အာရက္ခံ သံဝိဓာယ ထေရံ အာနေထာ’’တိ။ ဘိက္ခူ စ အမစ္စာ စ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ရညော သာသနံ အာရောစေသုံ။

ထေရော သုတွာ ‘‘ယံ ခေါ အဟံ မူလတော ပဋ္ဌာယ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိဿာမီတိ ပဗ္ဗဇိတောမှိ။ အယံ ဒါနိ မေ သော ကာလော အနုပ္ပတ္တော’’တိ စမ္မခဏ္ဍံ ဂဏှိတွာဝ ဥဋ္ဌဟိ။ အထ ‘‘ထေရော ¶ သွေ ပါဋလိပုတ္တံ သမ္ပာပုဏိဿတီ’’တိ ရတ္တိဘာဂေ ရာဇာ သုပိနံ အဒ္ဒသ။ ဧဝရူပေါ သုပိနော အဟောသိ – ‘‘သဗ္ဗသေတော ဟတ္ထိနာဂေါ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ သီသတော ပဋ္ဌာယ ပရာမသိတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထေ အဂ္ဂဟေသီ’’တိ။ ပုနဒိဝသေ ရာဇာ သုပိနဇ္ဈာယကေ ပုစ္ဆိ – ‘‘မယာ ဧဝရူပေါ သုပိနော ဒိဋ္ဌော၊ ကိံ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ? ဧကော တံ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ သမဏနာဂေါ ဒက္ခိဏဟတ္ထေ ဂဏှိဿတီ’’တိ။ အထ ရာဇာ တာဝဒေဝ ‘‘ထေရော အာဂတော’’တိ သုတွာ ဂင်္ဂါတီရံ ဂန္တွာ နဒိံ ဩတရိတွာ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆန္တော ဇာဏုမတ္တေ ဥဒကေ ထေရံ သမ္ပာပုဏိတွာ ထေရဿ နာဝါတော ဩတရန္တဿ ဟတ္ထံ အဒါသိ။ ထေရော ရာဇာနံ ဒက္ခိဏဟတ္ထေ အဂ္ဂဟေသိ။ တံ ဒိသွာ အသိဂ္ဂါဟာ ‘‘ထေရဿ သီသံ ပါတေဿာမာ’’တိ ကောသတော အသိံ အဗ္ဗာဟိံသု။ ကသ္မာ? ဧတံ ကိရ စာရိတ္တံ ရာဇကုလေသု – ‘‘ယော ရာဇာနံ ဟတ္ထေ ဂဏှတိ တဿ အသိနာ သီသံ ပါတေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ရာဇာ ဆာယံယေဝ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘ပုဗ္ဗေပိ အဟံ ဘိက္ခူသု ဝိရဒ္ဓကာရဏာ အဿာဒံ န ဝိန္ဒာမိ၊ မာ ခေါ ထေရေ ဝိရဇ္ဈိတ္ထာ’’တိ။ ထေရော ပန ကသ္မာ ရာဇာနံ ဟတ္ထေ ¶ အဂ္ဂဟေသီတိ? ယသ္မာ ရညာ ပဉှံ ပုစ္ဆနတ္ထာယ ပက္ကောသာပိတော တသ္မာ ‘‘အန္တေဝါသိကော မေ အယ’’န္တိ အဂ္ဂဟေသိ။

ရာဇာ ထေရံ အတ္တနော ဥယျာနံ နေတွာ ဗာဟိရတော တိက္ခတ္တုံ ပရိဝါရာပေတွာ အာရက္ခံ ဌပေတွာ သယမေဝ ထေရဿ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တေလေန မက္ခေတွာ ထေရဿ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ ‘‘ပဋိဗလော နု ခေါ ထေရော မမ ကင်္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ဥပ္ပန္နံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတု’’န္တိ ဝီမံသနတ္ထာယ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧကံ ပါဋိဟာရိယံ ဒဋ္ဌုကာမော’’တိ အာဟ။ ‘‘ကတရံ ပါဋိဟာရိယံ ဒဋ္ဌုကာမောသိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘ပထဝီကမ္ပနံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သကလပထဝီကမ္ပနံ ဒဋ္ဌုကာမောသိ၊ မဟာရာဇ၊ ပဒေသပထဝီကမ္ပန’’န္တိ? ‘‘ကတရံ ပနေတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ဒုက္ကရ’’န္တိ? ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကံသပါတိယာ ဥဒကပုဏ္ဏာယ သဗ္ဗံ ဥဒကံ ကမ္ပေတုံ ဒုက္ကရံ၊ ဥဒါဟု ဥပဍ္ဎ’’န္တိ? ‘‘ဥပဍ္ဎံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပဒေသပထဝီကမ္ပနံ ဒုက္ကရ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ပဒေသပထဝီကမ္ပနံ ¶ ပဿိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ သမန္တတော ယောဇနေ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဧကေန စက္ကေန သီမံ အက္ကမိတွာ ရထော တိဋ္ဌတု၊ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ဒွီဟိ ပါဒေဟိ သီမံ အက္ကမိတွာ အဿော တိဋ္ဌတု၊ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ဧကေန ပါဒေန သီမံ အက္ကမိတွာ ပုရိသော တိဋ္ဌတု၊ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥပဍ္ဎဘာဂေန သီမံ အက္ကမိတွာ ဧကာ ဥဒကပါတိ ¶ တိဋ္ဌတူ’’တိ။ ရာဇာ တထာ ကာရာပေသိ။ ထေရော အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ရာဇာ ပဿတူ’’တိ ယောဇနပ္ပမာဏပထဝီစလနံ အဓိဋ္ဌဟိ။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ရထဿ အန္တောသီမာယ ဌိတော ပါဒေါဝ စလိ၊ ဣတရော န စလိ။ ဧဝံ ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဒိသာသု အဿပုရိသာနံ အန္တောသီမာယ ဌိတပါဒါယေဝ စလိံသု၊ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎံ သရီရဉ္စ။ ဥတ္တရဒိသာယ ဥဒကပါတိယာပိ အန္တောသီမာယ ဌိတံ ဥပဍ္ဎဘာဂဂတမေဝ ဥဒကံ စလိ၊ အဝသေသံ နိစ္စလမဟောသီတိ။ ရာဇာ တံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ‘‘သက္ခတိ ဒါနိ ထေရော သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတု’’န္တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧကံ အမစ္စံ ‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတွာ ဥပေါသထံ ကာရာပေဟီ’တိ ပဟိဏိံ၊ သော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဧတ္တကေ ဘိက္ခူ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ၊ ဧတံ ပါပံ ကဿ ဟောတီ’’တိ?

‘‘ကိံ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ စိတ္တံ ‘အယံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခူ ဃာတေတူ’’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သစေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ဧဝရူပံ စိတ္တံ၊ နတ္ထိ တုယှံ ပါပ’’န္တိ။ အထ ထေရော ရာဇာနံ ဧတမတ္ထံ ဣမိနာ သုတ္တေန သညာပေသိ ¶ – ‘‘စေတနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ ဝဒါမိ။ စေတယိတွာ ကမ္မံ ကရောတိ – ကာယေန ဝါစာယ မနသာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၆၃)။

တမေဝတ္ထံ ¶ ပရိဒီပေတုံ တိတ္တိရဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၄။၇၅) အာဟရိ – ‘‘အတီတေ၊ မဟာရာဇ၊ ဒီပကတိတ္တိရော တာပသံ ပုစ္ဆိ –

‘ဉာတကော နော နိသိန္နောတိ၊ ဗဟု အာဂစ္ဆတီ ဇနော၊

ပဋိစ္စ ကမ္မံ ဖုသတိ၊ တသ္မိံ မေ သင်္ကတေ မနော’တိ။

တာပသော အာဟ – ‘အတ္ထိ ပန တေ စိတ္တံ မမ သဒ္ဒေန စ ရူပဒဿနေန စ အာဂန္တွာ ဧတေ ပက္ခိနော ဗဇ္ဈန္တု ဝါ ဟညန္တု ဝါ’တိ? ‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ’တိ တိတ္တိရော အာဟ။ တတော နံ တာပသော သညာပေသိ – ‘သစေ တေ နတ္ထိ စိတ္တံ၊ နတ္ထိ ပါပံ၊ စေတယန္တမေဝ ဟိ ပါပံ ဖုသတိ၊ နာစေတယန္တံ။

‘န ပဋိစ္စ ကမ္မံ ဖုသတိ၊ မနော စေ နပ္ပဒုဿတိ၊

အပ္ပောဿုက္ကဿ ဘဒြဿ၊ န ပါပမုပလိမ္ပတီ’’’တိ။

ဧဝံ ထေရော ရာဇာနံ သညာပေတွာ တတ္ထေဝ ရာဇုယျာနေ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဝသန္တော ရာဇာနံ သမယံ ဥဂ္ဂဏှာပေသိ။ ရာဇာ သတ္တမေ ဒိဝသေ အသောကာရာမေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတာပေတွာ သာဏိပါကာရံ ပရိက္ခိပါပေတွာ ¶ သာဏိပါကာရန္တရေ နိသိန္နော ဧကလဒ္ဓိကေ ဧကလဒ္ဓိကေ ဘိက္ခူ ဧကတော ဧကတော ကာရာပေတွာ ဧကမေကံ ဘိက္ခုသမူဟံ ပက္ကောသာပေတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံဝါဒီ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ? တတောသဿတဝါဒိနော ‘‘သဿတဝါဒီ’’တိ အာဟံသု။ ဧကစ္စသဿတိကာ…ပေ… အန္တာနန္တိကာ… အမရာဝိက္ခေပိကာ… အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကာ… သညီဝါဒါ… အသညီဝါဒါ… နေဝသညီနာသညီဝါဒါ ¶ … ဥစ္ဆေဒဝါဒါ… ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ပဌမမေဝ သမယဿ ဥဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘နယိမေ ဘိက္ခူ၊ အညတိတ္ထိယာ ဣမေ’’တိ ဉတွာ တေသံ သေတကာနိ ဝတ္ထာနိ ဒတွာ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ သဋ္ဌိသဟဿာ အဟေသုံ။

အထညေ ဘိက္ခူ ပက္ကောသာပေတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံဝါဒီ၊ ဘန္တေ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘ဝိဘဇ္ဇဝါဒီ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ရာဇာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဝိဘဇ္ဇဝါဒီ၊ ဘန္တေ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ တတော ရာဇာ ‘‘သုဒ္ဓံ ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ သာသနံ၊ ကရောတု ဘိက္ခုသင်္ဃော ဥပေါသထ’’န္တိ အာရက္ခံ ဒတွာ နဂရံ ပါဝိသိ။

သမဂ္ဂေါ ¶ သင်္ဃော သန္နိပတိတွာ ဥပေါသထံ အကာသိ။ တသ္မိံ သန္နိပါတေ သဋ္ဌိ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တသ္မိံ သမာဂမေ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ပရပ္ပဝါဒံ မဒ္ဒမာနော ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏံ အဘာသိ။ တတော သဋ္ဌိသတသဟဿသင်္ချေသု ဘိက္ခူသု ဥစ္စိနိတွာ တိပိဋကပရိယတ္တိဓရာနံ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒါနံ တေဝိဇ္ဇာဒိဘေဒါနံ ဘိက္ခူနံ သဟဿမေကံ ဂဟေတွာ ယထာ မဟာကဿပတ္ထေရော စ ကာကဏ္ဍကပုတ္တော ယသတ္ထေရော စ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိံသု၊ ဧဝမေဝ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယန္တော သဗ္ဗံ သာသနမလံ ဝိသောဓေတွာ တတိယသင်္ဂီတိံ အကာသိ။ သင်္ဂီတိပရိယောသာနေ အနေကပ္ပကာရံ ပထဝီ အကမ္ပိတ္ထ။ အယံ သင်္ဂီတိ နဝဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတာ။ ယာ လောကေ –

ကတာ ဘိက္ခုသဟဿေန၊ တသ္မာ သဟဿိကာတိ စ၊

ပုရိမာ ဒွေ ဥပါဒါယ၊ တတိယာတိ စ ဝုစ္စတီတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ‘‘ကေနာဘတ’’န္တိ ဧတဿ ပဉှဿ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထံ ယံ အဝေါစုမှ – ‘‘ဇမ္ဗုဒီပေ တာဝ ဥပါလိတ္ထေရမာဒိံ ကတွာ အာစရိယပရမ္ပရာယ ¶ ယာဝ တတိယသင်္ဂီတိ တာဝ အာဘတံ။ တတြာယံ အာစရိယပရမ္ပရာ –

‘‘ဥပါလိ ¶ ဒါသကော စေဝ၊ သောဏကော သိဂ္ဂဝေါ တထာ၊

တိဿော မောဂ္ဂလိပုတ္တော စ၊ ပဉ္စေတေ ဝိဇိတာဝိနော။

‘‘ပရမ္ပရာယ ဝိနယံ၊ ဒီပေ ဇမ္ဗုသိရိဝှယေ၊

အစ္ဆိဇ္ဇမာနမာနေသုံ၊ တတိယော ယာဝ သင်္ဂဟော’’တိ။

တတိယသင်္ဂဟတော ပန ဥဒ္ဓံ ဣမံ ဒီပံ မဟိန္ဒာဒီဟိ အာဘတံ။ မဟိန္ဒတော ဥဂ္ဂဟေတွာ ကဉ္စိ ကာလံ အရိဋ္ဌတ္ထေရာဒီဟိ အာဘတံ။ တတော ယာဝဇ္ဇတနာ တေသံယေဝ အန္တေဝါသိကပရမ္ပရဘူတာယ အာစရိယပရမ္ပရာယ အာဘတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘တတော မဟိန္ဒော ဣဋ္ဋိယော၊ ဥတ္တိယော သမ္ဗလော တထာ၊

‘‘ဧတေ နာဂါ မဟာပညာ၊ ဇမ္ဗုဒီပါ ဣဓာဂတာ၊

ဝိနယံ တေ ဝါစယိံသု၊ ပိဋကံ တမ္ဗပဏ္ဏိယာ။

‘‘နိကာယေ ¶ ပဉ္စ ဝါစေသုံ၊ သတ္တ စေဝ ပကရဏေ၊

တတော အရိဋ္ဌော မေဓာဝီ၊ တိဿဒတ္တော စ ပဏ္ဍိတော။

‘‘ဝိသာရဒေါ ကာဠသုမနော၊ ထေရော စ ဒီဃနာမကော၊

‘‘ပုနဒေဝ ကာဠသုမနော၊ နာဂတ္ထေရော စ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော၊

တိဿတ္ထေရော စ မေဓာဝီ၊ ဒေဝတ္ထေရော စ ပဏ္ဍိတော။

‘‘ပုနဒေဝ သုမနော မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ၊

ဗဟုဿုတော စူဠနာဂေါ၊ ဂဇောဝ ဒုပ္ပဓံသိယော။

‘‘ဓမ္မပါလိတနာမော ¶ ¶ စ၊ ရောဟဏေ သာဓုပူဇိတော၊

တဿ သိဿော မဟာပညော၊ ခေမနာမော တိပေဋကော။

‘‘ဒီပေ တာရကရာဇာဝ၊ ပညာယ အတိရောစထ၊

ဥပတိဿော စ မေဓာဝီ၊ ဖုဿဒေဝေါ မဟာကထီ။

‘‘ပုနဒေဝ သုမနော မေဓာဝီ၊ ပုပ္ဖနာမော ဗဟုဿုတော၊

မဟာကထီ မဟာသိဝေါ၊ ပိဋကေ သဗ္ဗတ္ထ ကောဝိဒေါ။

‘‘ပုနဒေဝ ဥပါလိ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ၊

မဟာနာဂေါ မဟာပညော၊ သဒ္ဓမ္မဝံသကောဝိဒေါ။

‘‘ပုနဒေဝ အဘယော မေဓာဝီ၊ ပိဋကေ သဗ္ဗတ္ထ ကောဝိဒေါ၊

တိဿတ္ထေရော စ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ။

‘‘တဿ သိဿော မဟာပညော၊ ပုပ္ဖနာမော ဗဟုဿုတော၊

သာသနံ အနုရက္ခန္တော၊ ဇမ္ဗုဒီပေ ပတိဋ္ဌိတော။

‘‘စူဠာဘယော စ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ၊

တိဿတ္ထေရော စ မေဓာဝီ၊ သဒ္ဓမ္မဝံသကောဝိဒေါ။

‘‘စူဠဒေဝေါ စ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ၊

သိဝတ္ထေရော စ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ သဗ္ဗတ္ထ ကောဝိဒေါ။

‘‘ဧတေ နာဂါ မဟာပညာ၊ ဝိနယညူ မဂ္ဂကောဝိဒါ၊

ဝိနယံ ဒီပေ ပကာသေသုံ၊ ပိဋကံ တမ္ဗပဏ္ဏိယာ’’တိ။

တတြာယံ ¶ အနုပုဗ္ဗိကထာ – မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ကိရ ဣမံ တတိယဓမ္မသင်္ဂီတိံ ကတွာ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ အနာဂတေ သာသနံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ ဘဝေယျာ’’တိ? အထဿ ဥပပရိက္ခတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ပစ္စန္တိမေသု ခေါ ဇနပဒေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ သော တေသံ တေသံ ဘိက္ခူနံ ¶ ဘာရံ ကတွာ တေ တေ ဘိက္ခူ တတ္ထ တတ္ထ ပေသေသိ။ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရံ ကသ္မီရဂန္ဓာရရဋ္ဌံ ပေသေသိ – ‘‘တွံ ဧတံ ရဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဧတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’’တိ။ မဟာဒေဝတ္ထေရံ တထေဝ ဝတွာ မဟိံသကမဏ္ဍလံ ပေသေသိ။ ရက္ခိတတ္ထေရံ ဝနဝါသိံ။ ယောနကဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရံ ¶ အပရန္တကံ။ မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရံ မဟာရဋ္ဌံ။ မဟာရက္ခိတတ္ထေရံ ယောနကလောကံ။ မဇ္ဈိမတ္ထေရံ ဟိမဝန္တဒေသဘာဂံ။ သောဏတ္ထေရဉ္စ ဥတ္တရတ္ထေရဉ္စ သုဝဏ္ဏဘူမိံ။ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ မဟိန္ဒတ္ထေရံ ဣဋ္ဋိယတ္ထေရေန ဥတ္တိယတ္ထေရေန သမ္ဗလတ္ထေရေန ဘဒ္ဒသာလတ္ထေရေန စ သဒ္ဓိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ပေသေသိ – ‘‘တုမှေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂန္တွာ ဧတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေထာ’’တိ။ သဗ္ဗေပိ တံ တံ ဒိသာဘာဂံ ဂစ္ဆန္တာ အတ္တပဉ္စမာ အဂမံသု ‘‘ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ပဉ္စဝဂ္ဂေါ ဂဏော အလံ ဥပသမ္ပဒကမ္မာယာ’’တိ မညမာနာ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ကသ္မီရဂန္ဓာရရဋ္ဌေ သဿပါကသမယေ အရဝါဠော နာမ နာဂရာဇာ ကရကဝဿံ နာမ ဝဿာပေတွာ သဿံ ဟရာပေတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ ပါပေတိ။ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရော ပန ပါဋလိပုတ္တတော ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဟိမဝတိ အရဝါဠဒဟဿ ဥပရိ ဩတရိတွာ အရဝါဠဒဟပိဋ္ဌိယံ စင်္ကမတိပိ တိဋ္ဌတိပိ နိသီဒတိပိ သေယျမ္ပိ ကပ္ပေတိ။ နာဂမာဏဝကာ တံ ဒိသွာ အရဝါဠဿ နာဂရာဇဿ အာရောစေသုံ – ‘‘မဟာရာဇ၊ ဧကော ဆိန္နဘိန္နပဋဓရော ဘဏ္ဍု ကာသာဝဝသနော အမှာကံ ဥဒကံ ဒူသေတီ’’တိ။ နာဂရာဇာ တာဝဒေဝ ကောဓာဘိဘူတော နိက္ခမိတွာ ထေရံ ဒိသွာ မက္ခံ အသဟမာနော အန္တလိက္ခေ အနေကာနိ ဘိံသနကာနိ နိမ္မိနိ။ တတော တတော ဘုသာ ဝါတာ ဝါယန္တိ၊ ရုက္ခာ ဆိဇ္ဇန္တိ၊ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ပတန္တိ၊ မေဃာ ဂဇ္ဇန္တိ၊ ဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆရန္တိ၊ အသနိယော ဖလန္တိ၊ ဘိန္နံ ဝိယ ဂဂနတလံ ဥဒကံ ပဂ္ဃရတိ။ ဘယာနကရူပါ ¶ နာဂကုမာရာ သန္နိပတန္တိ။ သယမ္ပိ ဓူမာယတိ၊ ပဇ္ဇလတိ၊ ပဟရဏဝုဋ္ဌိယော ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ‘‘ကော အယံ မုဏ္ဍကော ဆိန္နဘိန္နပဋဓရော’’တိအာဒီဟိ ဖရုသဝစနေဟိ ထေရံ သန္တဇ္ဇေသိ။ ‘‘ဧထ ဂဏှထ ဟနထ ¶ နိဒ္ဓမထ ဣမံ သမဏ’’န္တိ နာဂဗလံ အာဏာပေသိ။ ထေရော သဗ္ဗံ တံ ဘိံသနကံ အတ္တနော ဣဒ္ဓိဗလေန ပဋိဗာဟိတွာ နာဂရာဇာနံ အာဟ –

‘‘သဒေဝကောပိ စေ လောကော၊ အာဂန္တွာ တာသယေယျ မံ၊

န မေ ပဋိဗလော အဿ၊ ဇနေတုံ ဘယဘေရဝံ။

‘‘သစေပိ တွံ မဟိံ သဗ္ဗံ၊ သသမုဒ္ဒံ သပဗ္ဗတံ၊

ဥက္ခိပိတွာ မဟာနာဂ၊ ခိပေယျာသိ မမူပရိ။

‘‘နေဝ ¶ မေ သက္ကုဏေယျာသိ၊ ဇနေတုံ ဘယဘေရဝံ၊

အညဒတ္ထု တဝေဝဿ၊ ဝိဃာတော ဥရဂါဓိပါ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ နာဂရာဇာ ဝိဟတာနုဘာဝေါ နိပ္ဖလဝါယာမော ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော အဟောသိ။ တံ ထေရော တင်္ခဏာနုရူပါယ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ သမာဒပေတွာ သမုတ္တေဇေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ တီသု သရဏေသု ပဉ္စသု စ သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ သဒ္ဓိံ စတုရာသီတိယာ နာဂသဟဿေဟိ။ အညေပိ ဗဟူ ဟိမဝန္တဝါသိနော ယက္ခာ စ ဂန္ဓဗ္ဗာ စ ကုမ္ဘဏ္ဍာ စ ထေရဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ပဉ္စကောပိ ယက္ခော သဒ္ဓိံ ဘရိယာယ ယက္ခိနိယာ ပဉ္စဟိ စ ပုတ္တသတေဟိ ပဌမေ ဖလေ ပတိဋ္ဌိတော။ အထာယသ္မာ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရော သဗ္ဗေပိ နာဂယက္ခရက္ခသေ အာမန္တေတွာ ဧဝမာဟ –

‘‘မာ ဒါနိ ကောဓံ ဇနယိတ္ထ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ ယထာ ပုရေ၊

သဿဃာတဉ္စ မာ ကတ္ထ၊ သုခကာမာ ဟိ ပါဏိနော၊

ကရောထ မေတ္တံ သတ္တေသု၊ ဝသန္တု မနုဇာ သုခ’’န္တိ။

တေ ¶ သဗ္ဗေပိ ‘‘သာဓု ဘန္တေ’’တိ ထေရဿ ပဋိဿုဏိတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ တံဒိဝသမေဝ စ နာဂရာဇဿ ပူဇာသမယော ဟောတိ။ အထ နာဂရာဇာ အတ္တနော ရတနမယံ ပလ္လင်္ကံ အာဟရာပေတွာ ထေရဿ ပညပေသိ။ နိသီဒိ ထေရော ပလ္လင်္ကေ။ နာဂရာဇာပိ ထေရံ ဗီဇယမာနော သမီပေ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ကသ္မီရဂန္ဓာရရဋ္ဌဝါသိနော အာဂန္တွာ ထေရံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ နာဂရာဇတောပိ ထေရော မဟိဒ္ဓိကတရော’’တိ ထေရမေဝ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နာ။ ထေရော တေသံ အာသီဝိသောပမသုတ္တံ ကထေသိ ¶ ။ သုတ္တပရိယောသာနေ အသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ၊ ကုလသတသဟဿံ ပဗ္ဗဇိ။ တတော ပဘုတိ စ ကသ္မီရဂန္ဓာရာ ယာဝဇ္ဇတနာ ကာသာဝပဇ္ဇောတာ ဣသိဝါတပဋိဝါတာ ဧဝ။

ဂန္တွာ ကသ္မီရဂန္ဓာရံ၊ ဣသိ မဇ္ဈန္တိကော တဒါ၊

ဒုဋ္ဌံ နာဂံ ပသာဒေတွာ၊ မောစေသိ ဗန္ဓနာ ဗဟူတိ။

မဟာဒေဝတ္ထေရောပိ မဟိံသကမဏ္ဍလံ ဂန္တွာ ဒေဝဒူတသုတ္တံ ကထေသိ။ သုတ္တပရိယောသာနေ စတ္တာလီသ ပါဏသဟဿာနိ ဓမ္မစက္ခုံ ပဋိလဘိံသု၊ စတ္တာလီသံယေဝ ပါဏသဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု။

ဂန္တွာန ¶ ရဋ္ဌံ မဟိံသံ၊ မဟာဒေဝေါ မဟိဒ္ဓိကော၊

စောဒေတွာ ဒေဝဒူတေဟိ၊ မောစေသိ ဗန္ဓနာ ဗဟူတိ။

ရက္ခိတတ္ထေရော ပန ဝနဝါသိံ ဂန္တွာ အာကာသေ ဌတွာ အနမတဂ္ဂပရိယာယကထာယ ဝနဝါသိကေ ပသာဒေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ ပနဿ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ သတ္တတိသဟဿမတ္တာ ¶ ပဗ္ဗဇိံသု၊ ပဉ္စဝိဟာရသတာနိ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ဧဝံ သော တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ဂန္တွာန ရက္ခိတတ္ထေရော၊ ဝနဝါသိံ မဟိဒ္ဓိကော၊

အန္တလိက္ခေ ဌိတော တတ္ထ၊ ဒေသေသိ အနမတဂ္ဂိယန္တိ။

ယောနကဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရောပိ အပရန္တကံ ဂန္တွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တန္တကထာယ အပရန္တကေ ပသာဒေတွာ သတ္တတိ ပါဏသဟဿာနိ ဓမ္မာမတံ ပါယေသိ။ ခတ္တိယကုလတော ဧဝ ပုရိသသဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု၊ သမဓိကာနိ စ ဆ ဣတ္ထိသဟဿာနိ။ ဧဝံ သော တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

အပရန္တံ ဝိဂါဟိတွာ၊ ယောနကော ဓမ္မရက္ခိတော၊

အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမေနေတ္ထ၊ ပသာဒေသိ ဇနေ ဗဟူတိ။

မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရော ပန မဟာရဋ္ဌံ ဂန္တွာ မဟာနာရဒကဿပဇာတကကထာယ မဟာရဋ္ဌကေ ပသာဒေတွာ စတုရာသီတိ ပါဏသဟဿာနိ မဂ္ဂဖလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တေရသသဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဧဝံ သော တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

မဟာရဋ္ဌံ ဣသိ ဂန္တွာ၊ သော မဟာဓမ္မရက္ခိတော၊

ဇာတကံ ကထယိတွာန၊ ပသာဒေသိ မဟာဇနန္တိ။

မဟာရက္ခိတတ္ထေရောပိ ¶ ယောနကရဋ္ဌံ ဂန္တွာ ကာဠကာရာမသုတ္တန္တကထာယ ယောနကလောကံ ပသာဒေတွာ သတ္တတိသဟဿာဓိကဿ ပါဏသတသဟဿဿ မဂ္ဂဖလာလင်္ကာရံ အဒါသိ။ သန္တိကေ စဿ ဒသသဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဧဝံ သောပိ တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ယောနရဋ္ဌံ တဒါ ဂန္တွာ၊ သော မဟာရက္ခိတော ဣသိ၊

ကာဠကာရာမသုတ္တေန တေ ပသာဒေသိ ယောနကေတိ။

မဇ္ဈိမတ္ထေရော ¶ ¶ ပန ကဿပဂေါတ္တတ္ထေရေန အဠကဒေဝတ္ထေရေန ဒုန္ဒုဘိဿရတ္ထေရေန မဟာဒေဝတ္ထေရေန စ သဒ္ဓိံ ဟိမဝန္တဒေသဘာဂံ ဂန္တွာ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တကထာယ တံ ဒေသံ ပသာဒေတွာ အသီတိပါဏကောဋိယော မဂ္ဂဖလရတနာနိ ပဋိလာဘေသိ။ ပဉ္စပိ စ ထေရာ ပဉ္စ ရဋ္ဌာနိ ပသာဒေသုံ။ ဧကမေကဿ သန္တိကေ သတသဟဿမတ္တာ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဧဝံ တေ တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

ဂန္တွာန မဇ္ဈိမတ္ထေရော၊ ဟိမဝန္တံ ပသာဒယိ၊

ယက္ခသေနံ ပကာသေန္တော၊ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနန္တိ။

သောဏတ္ထေရောပိ သဒ္ဓိံ ဥတ္တရတ္ထေရေန သုဝဏ္ဏဘူမိံ အဂမာသိ။ တေန စ သမယေန တတ္ထ ဧကာ ရက္ခသီ သမုဒ္ဒတော နိက္ခမိတွာ ရာဇကုလေ ဇာတေ ဇာတေ ဒါရကေ ခါဒတိ။ တံဒိဝသမေဝ စ ရာဇကုလေ ဧကော ဒါရကော ဇာတော ဟောတိ။ မနုဿာ ထေရံ ဒိသွာ ‘‘ရက္ခသာနံ သဟာယကော ဧသော’’တိ မညမာနာ အာဝုဓာနိ ဂဟေတွာ ထေရံ ပဟရိတုကာမာ အာဂစ္ဆန္တိ။ ထေရော ‘‘ကိံ တုမှေ အာဝုဓဟတ္ထာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ အာဟ။ တေ အာဟံသု – ‘‘ရာဇကုလေ ဇာတေ ဇာတေ ဒါရကေ ရက္ခသာ ခါဒန္တိ၊ တေသံ တုမှေ သဟာယကာ’’တိ။ ထေရော ‘‘န မယံ ရက္ခသာနံ သဟာယကာ၊ သမဏာ နာမ မယံ ဝိရတာ ပါဏာတိပါတာ…ပေ… ဝိရတာ မဇ္ဇပါနာ ဧကဘတ္တိကာ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ’’တိ အာဟ။ တသ္မိံယေဝ စ ခဏေ သာ ရက္ခသီ သပရိဝါရာ သမုဒ္ဒတော နိက္ခမိ ‘‘ရာဇကုလေ ဒါရကော ဇာတော တံ ခါဒိဿာမီ’’တိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဧသာ၊ ဘန္တေ၊ ရက္ခသီ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဘီတာ ဝိရဝိံသု။ ထေရော ရက္ခသေဟိ ဒိဂုဏေ အတ္တဘာဝေ နိမ္မိနိတွာ တေဟိ အတ္တဘာဝေဟိ တံ ရက္ခသိံ ¶ သပရိသံ မဇ္ဈေ ကတွာ ဥဘောသု ပဿေသု ပရိက္ခိပိ ¶ ။ တဿာ သပရိသာယ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဒ္ဓါ ဣမေဟိ ဣဒံ ဌာနံ လဒ္ဓံ ဘဝိဿတိ။ မယံ ပန ဣမေသံ ဘက္ခာ ဘဝိဿာမာ’’တိ။ သဗ္ဗေ ရက္ခသာ ဘီတာ ဝေဂသာ ပလာယိံသု။ ထေရောပိ တေ ယာဝ အဒဿနံ တာဝ ပလာပေတွာ ဒီပဿ သမန္တတော ရက္ခံ ဌပေသိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ သန္နိပတိတံ မဟာဇနကာယံ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တန္တကထာယ ပသာဒေတွာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ပနေတ္ထ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ကုလဒါရကာနံ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ သဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု၊ ကုလဓီတာနံ ဒိယဍ္ဎသဟဿံ။ ဧဝံ သော တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တတော ပဘုတိ ရာဇကုလေ ဇာတဒါရကာနံ သောဏုတ္တရနာမမေဝ ကရောန္တိ။

သုဝဏ္ဏဘူမိံ ဂန္တွာန၊ သောဏုတ္တရာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

ပိသာစေ နိဒ္ဓမေတွာန၊ ဗြဟ္မဇာလံ အဒေသိသုန္တိ။

မဟိန္ဒတ္ထေရော ပန ‘‘တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂန္တွာ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’’တိ ဥပဇ္ဈာယေန စ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ¶ စ အဇ္ဈိဋ္ဌော စိန္တေသိ – ‘‘ကာလော နု ခေါ မေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂန္တုံ နော’’တိ။ အထဿ ဝီမံသတော ‘‘န တာဝ ကာလော’’တိ အဟောသိ။ ကိံ ပနဿ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ? မုဋသိဝရညော မဟလ္လကဘာဝံ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ရာဇာ မဟလ္လကော၊ န သက္ကာ ဣမံ ဂဏှိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ။ ဣဒါနိ ပနဿ ပုတ္တော ဒေဝါနံပိယတိဿော ရဇ္ဇံ ကာရေဿတိ။ တံ ဂဏှိတွာ သက္ကာ ဘဝိဿတိ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ။ ဟန္ဒ ယာဝ သော သမယော အာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ဉာတကေ ဩလောကေမ။ ပုန ဒါနိ မယံ ဣမံ ဇနပဒံ အာဂစ္ဆေယျာမ ဝါ န ဝါ’’တိ။ သော ဧဝံ စိန္တေတွာ ဥပဇ္ဈာယဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ ဝန္ဒိတွာ အသောကာရာမတော နိက္ခမ္မ တေဟိ ဣဋ္ဋိယာဒီဟိ စတူဟိ ထေရေဟိ သင်္ဃမိတ္တာယ ပုတ္တေန သုမနသာမဏေရေန ဘဏ္ဍုကေန ¶ စ ဥပါသကေန သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟနဂရပရိဝတ္တကေန ဒက္ခိဏာဂိရိဇနပဒေ စာရိကံ စရမာနော ဉာတကေ ဩလောကေန္တော ဆ မာသေ အတိက္ကာမေသိ။ အထာနုပုဗ္ဗေန မာတု နိဝေသနဋ္ဌာနံ ဝေဒိသနဂရံ နာမ သမ္ပတ္တော။ အသောကော ကိရ ကုမာရကာလေ ဇနပဒံ လဘိတွာ ဥဇ္ဇေနိံ ဂစ္ဆန္တော ဝေဒိသနဂရံ ပတွာ ဝေဒိသသေဋ္ဌိဿ ဓီတရံ အဂ္ဂဟေသိ။ သာ တံဒိဝသမေဝ ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ ဥဇ္ဇေနိယံ မဟိန္ဒကုမာရံ ဝိဇာယိ။ ကုမာရဿ ¶ စုဒ္ဒသဝဿကာလေ ရာဇာ အဘိသေကံ ပါပုဏိ။ သာ တဿ မာတာ တေန သမယေန ဉာတိဃရေ ဝသတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထာနုပုဗ္ဗေန မာတု နိဝေသနဋ္ဌာနံ ဝေဋိသနဂရံ နာမ သမ္ပတ္တော’’တိ။

သမ္ပတ္တဉ္စ ပန ထေရံ ဒိသွာ ထေရမာတာ ဒေဝီ ပါဒေသု သိရသာ ဝန္ဒိတွာ ဘိက္ခံ ဒတွာ ထေရံ အတ္တနာ ကတံ ဝေဒိသဂိရိမဟာဝိဟာရံ နာမ အာရောပေသိ။ ထေရော တသ္မိံ ဝိဟာရေ နိသိန္နော စိန္တေသိ – ‘‘အမှာကံ ဣဓ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နိဋ္ဌိတံ၊ သမယော နု ခေါ ဣဒါနိ လင်္ကာဒီပံ ဂန္တု’’န္တိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘အနုဘဝတု တာဝ မေ ပိတရာ ပေသိတံ အဘိသေကံ ဒေဝါနံပိယတိဿော၊ ရတနတ္တယဂုဏဉ္စ သုဏာတု၊ ဆဏတ္ထဉ္စ နဂရတော နိက္ခမိတွာ မိဿကပဗ္ဗတံ အဘိရုဟတု၊ တဒါ တံ တတ္ထ ဒက္ခိဿာမာ’’တိ။ အထာပရံ ဧကမာသံ တတ္ထေဝ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ မာသာတိက္ကမေန စ ဇေဋ္ဌမူလမာသပုဏ္ဏမာယံ ဥပေါသထဒိဝသေ သန္နိပတိတာ သဗ္ဗေပိ – ‘‘ကာလော နု ခေါ အမှာကံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂမနာယ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ မန္တယိံသု။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘မဟိန္ဒော နာမ နာမေန၊ သင်္ဃတ္ထေရော တဒါ အဟု၊

ဣဋ္ဋိယော ဥတ္တိယော ထေရော၊ ဘဒ္ဒသာလော စ သမ္ဗလော။

‘‘သာမဏေရော ¶ စ သုမနော၊ ဆဠဘိညော မဟိဒ္ဓိကော၊

ဘဏ္ဍုကော သတ္တမော တေသံ၊ ဒိဋ္ဌသစ္စော ဥပါသကော၊

ဣတိ ဟေတေ မဟာနာဂါ၊ မန္တယိံသု ရဟောဂတာ’’တိ။

တဒါ ¶ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော မဟိန္ဒတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကာလင်္ကတော၊ ဘန္တေ၊ မုဋသိဝရာဇာ၊ ဣဒါနိ ဒေဝါနံပိယတိဿမဟာရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စ တုမှေ ဗျာကတာ – ‘အနာဂတေ မဟိန္ဒော နာမ ဘိက္ခု တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ပသာဒေဿတီ’တိ။ တသ္မာတိဟ ဝေါ၊ ဘန္တေ၊ ကာလော ဒီပဝရံ ဂမနာယ၊ အဟမ္ပိ ဝေါ သဟာယော ဘဝိဿာမီ’’တိ။ ကသ္မာ ပန သက္ကော ဧဝမာဟ? ဘဂဝါ ကိရဿ ဗောဓိမူလေယေဝ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေတွာ အနာဂတေ ဣမဿ ဒီပဿ သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ – ‘‘တဒါ တွမ္ပိ သဟာယော ဘဝေယျာသီ’’တိ စ အာဏာပေသိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ထေရော တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အတ္တသတ္တမော ဝေဋိသကပဗ္ဗတာ ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတွာ အနုရာဓပုရဿ ပုရတ္ထိမဒိသာယ မိဿကပဗ္ဗတေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ယံ ပနေတရဟိ ‘‘စေတိယပဗ္ဗတော’’တိပိ သဉ္ဇာနန္တိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဝေဋိသဂိရိမှိ ¶ ရာဇဂဟေ၊ ဝသိတွာ တိံသရတ္တိယော၊

ကာလောဝ ဂမနဿာတိ၊ ဂစ္ဆာမ ဒီပမုတ္တမံ။

‘‘ပဠီနာ ဇမ္ဗုဒီပါ တေ၊ ဟံသရာဇာဝ အမ္ဗရေ၊

ဧဝမုပ္ပတိတာ ထေရာ၊ နိပတိံသု နဂုတ္တမေ။

‘‘ပုရတော ပုရသေဋ္ဌဿ၊ ပဗ္ဗတေ မေဃသန္နိဘေ၊

ပတိံသု သီလကူဋမှိ၊ ဟံသာဝ နဂမုဒ္ဓနီ’’တိ။

ဧဝံ ¶ ဣဋ္ဋိယာဒီဟိ သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ ပတိဋ္ဌဟန္တော စ အာယသ္မာ မဟိန္ဒတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ ဥပရိ ဆတ္တိံသတိမေ ဝဿေ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ပတိဋ္ဌဟီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဇာတသတ္တုဿ ဟိ အဋ္ဌမေ ဝဿေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တသ္မိံယေဝ ဝဿေ သီဟကုမာရဿ ပုတ္တော တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဿ အာဒိရာဇာ ဝိဇယကုမာရော ဣမံ ဒီပမာဂန္တွာ မနုဿာဝါသံ အကာသိ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ဥဒယဘဒ္ဒဿ စုဒ္ဒသမေ ဝဿေ ဣဓ ဝိဇယော ကာလမကာသိ။ ဥဒယဘဒ္ဒဿ ပဉ္စဒသမေ ဝဿေ ပဏ္ဍုဝါသုဒေဝေါ နာမ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ နာဂဒါသကရညော ဝီသတိမေ ဝဿေ ဣဓ ပဏ္ဍုဝါသုဒေဝေါ ကာလမကာသိ။ တသ္မိံယေဝ စ ဝဿေ အဘယော နာမ ရာဇကုမာရော ဣမသ္မိံ ဒီပေ ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ သုသုနာဂရညော သတ္တရသမေ ဝဿေ ဣဓ အဘယရညော ဝီသတိဝဿာနိ ပရိပူရိံသု။ အထ အဘယဿ ဝီသတိမေ ဝဿေ ပဏ္ဍုကာဘယော နာမ ဒါမရိကော ရဇ္ဇံ အဂ္ဂဟေသိ။ တတ္ထ ကာဠာသောကဿ သောဠသမေ ဝဿေ ဣဓ ပဏ္ဍုကဿ သတ္တရသဝဿာနိ ပရိပူရိံသု။ တာနိ ဟေဋ္ဌာ ဧကေန ဝဿေန သဟ အဋ္ဌာရသ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ¶ စန္ဒဂုတ္တဿ စုဒ္ဒသမေ ဝဿေ ဣဓ ပဏ္ဍုကာဘယော ကာလမကာသိ။ မုဋသိဝရာဇာ ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ အသောကဓမ္မရာဇဿ သတ္တရသမေ ဝဿေ ဣဓ မုဋသိဝရာဇာ ကာလမကာသိ။ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿော ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ ပရိနိဗ္ဗုတေ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ အဇာတသတ္တု စတုဝီသတိ ဝဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ဥဒယဘဒ္ဒေါ ¶ သောဠသ၊ အနုရုဒ္ဓါ စ မုဏ္ဍော စ အဋ္ဌ၊ နာဂဒါသကော စတုဝီသတိ၊ သုသုနာဂေါ အဋ္ဌာရသ၊ တဿေဝ ပုတ္တော ကာဠာသောကော အဋ္ဌဝီသတိ၊ တတော တဿ ပုတ္တကာ ဒသ ဘာတုကရာဇာနော ဒွေဝီသတိ ဝဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသုံ။ တေသံ ပစ္ဆတော နဝ နန္ဒာ ဒွေဝီသတိမေဝ၊ စန္ဒဂုတ္တော စတုဝီသတိ၊ ဗိန္ဒုသာရော အဋ္ဌဝီသတိ ¶ ။ တဿာဝသာနေ အသောကော ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တဿ ပုရေ အဘိသေကာ စတ္တာရိ အဘိသေကတော အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ ဣမသ္မိံ ဒီပေ မဟိန္ဒတ္ထေရော ပတိဋ္ဌိတော။ ဧဝမေတေန ရာဇဝံသာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ ဥပရိ ဆတ္တိံသတိမေ ဝဿေ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ပတိဋ္ဌဟီ’’တိ။

တသ္မိဉ္စ ဒိဝသေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဇေဋ္ဌမူလနက္ခတ္တံ နာမ ဟောတိ။ ရာဇာ နက္ခတ္တံ ဃောသာပေတွာ ‘‘ဆဏံ ကရောထာ’’တိ အမစ္စေ စ အာဏာပေတွာ စတ္တာလီသပုရိသသဟဿပရိဝါရော နဂရမှာ နိက္ခမိတွာ ယေန မိဿကပဗ္ဗတော တေန ပါယာသိ မိဂဝံ ကီဠိတုကာမော။ အထ တသ္မိံ ပဗ္ဗတေ အဓိဝတ္ထာ ဧကာ ဒေဝတာ ‘‘ရညော ထေရေ ဒဿေဿာမီ’’တိ ရောဟိတမိဂရူပံ ဂဟေတွာ အဝိဒူရေ တိဏပဏ္ဏာနိ ခါဒမာနာ ဝိယ စရတိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ‘‘အယုတ္တံ ဒါနိ ပမတ္တံ ဝိဇ္ဈိတု’’န္တိ ဇိယံ ဖောဋေသိ။ မိဂေါ အမ္ဗတ္ထလမဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ပလာယိတုံ အာရဘိ။ ရာဇာ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓန္တော အမ္ဗတ္ထလမေဝ အဘိရုဟိ။ မိဂေါပိ ထေရာနံ အဝိဒူရေ အန္တရဓာယိ။ မဟိန္ဒတ္ထေရော ရာဇာနံ အဝိဒူရေ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘မမံယေဝ ရာဇာ ပဿတု၊ မာ ဣတရေ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ‘‘တိဿ၊ တိဿ၊ ဣတော ဧဟီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဒီပေ ဇာတော မံ ‘တိဿာ’တိ နာမံ ဂဟေတွာ ¶ အာလပိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ အယံ ပန ဆိန္နဘိန္နပဋဓရော ဘဏ္ဍု ကာသာဝဝသနော မံ နာမေန အာလပတိ၊ ကော နု ခေါ အယံ ဘဝိဿတိ မနုဿော ဝါ အမနုဿော ဝါ’’တိ? ထေရော အာဟ –

‘‘သမဏာ မယံ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မရာဇဿ သာဝကာ၊

တဝေဝ အနုကမ္ပာယ၊ ဇမ္ဗုဒီပါ ဣဓာဂတာ’’တိ။

တေန စ သမယေန ဒေဝါနမ္ပိယတိဿမဟာရာဇာ စ အသောကဓမ္မရာဇာ စ အဒိဋ္ဌသဟာယကာ ဟောန္တိ။ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿမဟာရာဇဿ စ ပုညာနုဘာဝေန ဆာတပဗ္ဗတပါဒေ ဧကမှိ ဝေဠုဂုမ္ဗေ တိဿော ဝေဠုယဋ္ဌိယော ရထယဋ္ဌိပ္ပမာဏာ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု – ဧကာ လတာယဋ္ဌိ နာမ၊ ဧကာ ပုပ္ဖယဋ္ဌိ နာမ၊ ဧကာ ¶ သကုဏယဋ္ဌိ နာမ။ တာသု လတာယဋ္ဌိ ရဇတဝဏ္ဏာ ဟောတိ၊ တံ အလင်္ကရိတွာ ဥပ္ပန္နလတာ ကဉ္စနဝဏ္ဏာ ခါယတိ။ ပုပ္ဖယဋ္ဌိယံ ပန နီလပီတလောဟိတောဒါတကာဠဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖာနိ သုဝိဘတ္တဝဏ္ဋပတ္တကိဉ္ဇက္ခာနိ ဟုတွာ ခါယန္တိ။ သကုဏယဋ္ဌိယံ ဟံသကုက္ကုဋဇီဝဇီဝကာဒယော သကုဏာ နာနပ္ပကာရာနိ စ စတုပ္ပဒါနိ သဇီဝါနိ ဝိယ ခါယန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဒီပဝံသေ –

‘‘ဆာတပဗ္ဗတပါဒမှိ ¶ ၊ ဝေဠုယဋ္ဌီ တယော အဟု၊

သေတာ ရဇတယဋ္ဌီဝ၊ လတာ ကဉ္စနသန္နိဘာ။

‘‘နီလာဒိ ယာဒိသံ ပုပ္ဖံ၊ ပုပ္ဖယဋ္ဌိမှိ တာဒိသံ၊

သကုဏာ သကုဏယဋ္ဌိမှိ၊ သရူပေနေဝ သဏ္ဌိတာ’’တိ။

သမုဒ္ဒတောပိဿ ¶ မုတ္တာမဏိဝေဠုရိယာဒိ အနေကဝိဟိတံ ရတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တမ္ဗပဏ္ဏိယံ ပန အဋ္ဌ မုတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု – ဟယမုတ္တာ၊ ဂဇမုတ္တာ၊ ရထမုတ္တာ၊ အာမလကမုတ္တာ၊ ဝလယမုတ္တာ၊ အင်္ဂုလိဝေဌကမုတ္တာ၊ ကကုဓဖလမုတ္တာ၊ ပါကတိကမုတ္တာတိ။ သော တာ စ ယဋ္ဌိယော တာ စ မုတ္တာ အညဉ္စ ဗဟုံ ရတနံ အသောကဿ ဓမ္မရညော ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ ပေသေသိ။ အသောကော ပသီဒိတွာ တဿ ပဉ္စ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ ပဟိဏိ – ဆတ္တံ၊ စာမရံ၊ ခဂ္ဂံ၊ မောဠိံ၊ ရတနပါဒုကံ၊ အညဉ္စ အဘိသေကတ္ထာယ ဗဟုဝိဓံ ပဏ္ဏာကာရံ၊ သေယျထိဒံ – သင်္ခံ၊ ဂင်္ဂေါဒကံ၊ ဝဍ္ဎမာနံ၊ ဝဋံသကံ၊ ဘိင်္ဂါရံ၊ နန္ဒိယာဝဋ္ဋံ၊ သိဝိကံ၊ ကညံ၊ ကဋစ္ဆုံ၊ အဓောဝိမံ ဒုဿယုဂံ၊ ဟတ္ထပုဉ္ဆနံ၊ ဟရိစန္ဒနံ၊ အရုဏဝဏ္ဏမတ္တိကံ၊ အဉ္ဇနံ၊ ဟရီတကံ၊ အာမလကန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဒီပဝံသေ –

‘‘ဝါလဗီဇနိမုဏှီသံ၊ ဆတ္တံ ခဂ္ဂဉ္စ ပါဒုကံ၊

ဝေဌနံ သာရပါမင်္ဂံ၊ ဘိင်္ဂါရံ နန္ဒိဝဋ္ဋကံ။

‘‘သိဝိကံ သင်္ခံ ဝဋံသဉ္စ၊ အဓောဝိမံ ဝတ္ထကောဋိကံ၊

သောဝဏ္ဏပါတိံ ကဋစ္ဆုံ၊ မဟဂ္ဃံ ဟတ္ထပုဉ္ဆနံ။

‘‘အနောတတ္တောဒကံ ကညံ၊ ဥတ္တမံ ဟရိစန္ဒနံ၊

အရုဏဝဏ္ဏမတ္တိကံ ¶ ၊ အဉ္ဇနံ နာဂမာဟဋံ။

‘‘ဟရီတကံ ¶ အာမလကံ၊ မဟဂ္ဃံ အမတောသဓံ၊

သဋ္ဌိဝါဟသတံ သာလိံ၊ သုဂန္ဓံ သုဝကာဟဋံ၊

ပုညကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တံ၊ ပါဟေသိ အသောကဝှယော’’တိ။

န ကေဝလဉ္စေတံ အာမိသပဏ္ဏာကာရံ၊ ဣမံ ကိရ ဓမ္မပဏ္ဏာကာရမ္ပိ ပေသေသိ –

‘‘အဟံ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ၊ သင်္ဃဉ္စ သရဏံ ဂတော၊

ဥပါသကတ္တံ ဒေသေသိံ၊ သကျပုတ္တဿ သာသနေ။

‘‘ဣမေသု ¶ တီသု ဝတ္ထူသု၊ ဥတ္တမေ ဇိနသာသနေ၊

တွမ္ပိ စိတ္တံ ပသာဒေဟိ၊ သဒ္ဓါ သရဏမုပေဟီ’’တိ။

သွာယံ ရာဇာ တံ ဒိဝသံ အသောကရညာ ပေသိတေန အဘိသေကေန ဧကမာသာဘိသိတ္တော ဟောတိ။

ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ ဟိဿ အဘိသေကမကံသု။ သော အစိရဿုတံ – တံ သာသနပ္ပဝတ္တိံ အနုဿရမာနော တံ ထေရဿ ‘‘သမဏာ မယံ မဟာရာဇ ဓမ္မရာဇဿ သာဝကာ’’တိ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အယျာ နု ခေါ အာဂတာ’’တိ တာဝဒေဝ အာဝုဓံ နိက္ခိပိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ကထယမာနော။ ယထာဟ –

‘‘အာဝုဓံ နိက္ခိပိတွာန၊ ဧကမန္တံ ဥပါဝိသိ၊

နိသဇ္ဇ ရာဇာ သမ္မောဒိ၊ ဗဟုံ အတ္ထူပသဉှိတ’’န္တိ။

သမ္မောဒနီယကထဉ္စ ကုရုမာနေယေဝ တသ္မိံ တာနိပိ စတ္တာလီသပုရိသသဟဿာနိ အာဂန္တွာ သမ္ပရိဝါရေသုံ။ တဒါ ထေရော ဣတရေပိ ဆ ဇနေ ဒဿေသိ။ ရာဇာ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ကဒါ အာဂတာ’’တိ အာဟ ¶ ။ ‘‘မယာ သဒ္ဓိံယေဝ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဣဒါနိ ပန ဇမ္ဗုဒီပေ အညေပိ ဧဝရူပါ သမဏာ သန္တီ’’တိ? ‘‘သန္တိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧတရဟိ ဇမ္ဗုဒီပေါ ကာသာဝပဇ္ဇောတော ဣသိဝါတပဋိဝါတော။ တသ္မိံ –

‘‘တေဝိဇ္ဇာ ဣဒ္ဓိပတ္တာ စ၊ စေတောပရိယာယကောဝိဒါ၊

ခီဏာသဝါ အရဟန္တော၊ ဗဟူ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကာတိ။

‘‘ဘန္တေ၊ ကေန အာဂတတ္ထာ’’တိ? ‘‘နေဝ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဒကေန န ထလေနာ’’တိ။ ‘‘ရာဇာ အာကာသေန ¶ အာဂတာ’’တိ အညာသိ။ ထေရော ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ရညော ပညာဝေယတ္တိယ’’န္တိ ဝီမံသနတ္ထာယ အာသန္နံ အမ္ဗရုက္ခံ အာရဗ္ဘ ပဉှံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ နာမော အယံ၊ မဟာရာဇ၊ ရုက္ခော’’တိ? ‘‘အမ္ဗရုက္ခော နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဣမံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ အမ္ဗံ မုဉ္စိတွာ အညော အမ္ဗော အတ္ထိ၊ နတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ အညေပိ ဗဟူ အမ္ဗရုက္ခာ’’တိ။ ‘‘ဣမဉ္စ အမ္ဗံ တေ စ အမ္ဗေ မုဉ္စိတွာ အတ္ထိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အညေ ရုက္ခာ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ တေ ပန န အမ္ဗရုက္ခာ’’တိ။ ‘‘အညေ အမ္ဗေ စ အနမ္ဗေ စ မုဉ္စိတွာ အတ္ထိ ပန အညော ရုက္ခော’’တိ? ‘‘အယမေဝ၊ ဘန္တေ၊ အမ္ဗရုက္ခော’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇ၊ ပဏ္ဍိတောသိ။ အတ္ထိ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဉာတကာ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ ဗဟူ ဇနာ’’တိ။ ‘‘တေ မုဉ္စိတွာ အညေ ကေစိ အညာတကာပိ အတ္ထိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘အညာတကာ၊ ဘန္တေ၊ ဉာတကေဟိ ဗဟုတရာ’’တိ။ ‘‘တဝ ဉာတကေ စ အညာတကေ စ မုဉ္စိတွာ အတ္ထညော ကောစိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ¶ ? ‘‘အဟမေဝ၊ အညာတကော’’တိ။ အထ ထေရော ‘‘ပဏ္ဍိတော ရာဇာ သက္ခိဿတိ ဓမ္မံ အညာတု’’န္တိ စူဠဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ ရာဇာ တီသု သရဏေသု ပတိဋ္ဌဟိ သဒ္ဓိံ စတ္တာလီသာယ ပါဏသဟဿေဟိ။

တံ ခဏညေဝ စ ရညော ဘတ္တံ အာဟရိယိတ္ထ ¶ ။ ရာဇာ စ သုတ္တန္တံ သုဏန္တော ဧဝ အညာသိ – ‘‘န ဣမေသံ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဘောဇနံ ကပ္ပတီ’’တိ။ ‘‘အပုစ္ဆိတွာ ပန ဘုဉ္ဇိတုံ အယုတ္တ’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဘုဉ္ဇိဿထ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဘောဇနံ ကပ္ပတီ’’တိ။ ‘‘ကသ္မိံ ကာလေ၊ ဘန္တေ၊ ကပ္ပတီ’’တိ? ‘‘အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဇ္ဈနှိကသမယာ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆာမ၊ ဘန္တေ၊ နဂရ’’န္တိ? ‘‘အလံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓေဝ ဝသိဿာမာ’’တိ။ ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဝသထ၊ အယံ ဒါရကော အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ အယံ ဒါရကော အာဂတဖလော ဝိညာတသာသနော ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော ဣဒါနိ ပဗ္ဗဇိဿတီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သွေ ရထံ ပေသေဿာမိ၊ တံ အဘိရုဟိတွာ အာဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။

ထေရော အစိရပက္ကန္တဿ ရညော သုမနသာမဏေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ၊ သုမန၊ ဓမ္မသဝနဿ ကာလံ ဃောသေဟီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိတ္တကံ ဌာနံ သာဝေန္တော ဃောသေမီ’’တိ? ‘‘သကလံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပ’’န္တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ သာမဏေရော အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌဟိတွာ သမာဟိတေန စိတ္တေန သကလံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ သာဝေန္တော တိက္ခတ္တုံ ဓမ္မသဝနဿ ကာလံ ဃောသေသိ။ ရာဇာ တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ထေရာနံ သန္တိကံ ပေသေသိ – ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထိ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ’’တိ။ ‘‘နတ္ထမှာကံ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ၊ ဓမ္မသဝနဿ ကာလံ ဃောသာပယိမှ ဗုဒ္ဓဝစနံ ကထေတုကာမမှာ’’တိ ¶ ။ တဉ္စ ပန သာမဏေရဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ဘုမ္မာ ဒေဝတာ သဒ္ဒမနုဿာဝေသုံ။ ဧတေနုပါယေန ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆိ။ တေန သဒ္ဒေန မဟာ ဒေဝတာသန္နိပါတော အဟောသိ။ ထေရော မဟန္တံ ဒေဝတာသန္နိပါတံ ဒိသွာ သမစိတ္တသုတ္တန္တံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ အသင်္ချေယျာနံ ဒေဝတာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဗဟူ နာဂါ ¶ စ သုပဏ္ဏာ စ သရဏေသု ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ယာဒိသောဝ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဣမံ သုတ္တန္တံ ကထယတော ဒေဝတာသန္နိပါတော အဟောသိ၊ တာဒိသော မဟိန္ဒတ္ထေရဿာပိ ဇာတော။ အထ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ရာဇာ ထေရာနံ ¶ ရထံ ပေသေသိ။ သာရထီ ရထံ ဧကမန္တေ ဌပေတွာ ထေရာနံ အာရောစေသိ – ‘‘အာဂတော၊ ဘန္တေ၊ ရထော၊ အဘိရုဟထ ဂစ္ဆိဿာမာ’’တိ။ ထေရာ ‘‘န မယံ ရထံ အဘိရုဟာမ၊ ဂစ္ဆ တွံ၊ ပစ္ဆာ မယံ အာဂစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အနုရာဓပုရဿ ပုရတ္ထိမဒိသာယံ ပဌမကစေတိယဋ္ဌာနေ ဩတရိံသု။ တဉှိ စေတိယံ ထေရေဟိ ပဌမံ ဩတိဏ္ဏဋ္ဌာနေ ကတတ္တာယေဝ ‘‘ပဌမကစေတိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ရာဇာပိ သာရထိံ ပေသေတွာ ‘‘အန္တောနိဝေသနေ မဏ္ဍပံ ပဋိယာဒေထာ’’တိ အမစ္စေ အာဏာပေသိ။ တာဝဒေဝ သဗ္ဗေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ အတိဝိယ ပါသာဒိကံ မဏ္ဍပံ ပဋိယာဒေသုံ။ ပုန ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဟိယျော ထေရော သီလက္ခန္ဓံ ကထယမာနော ‘ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ န ကပ္ပတီ’တိ အာဟ၊ ‘နိသီဒိဿန္တိ နု ခေါ အယျာ အာသနေသု၊ န နိသီဒိဿန္တီ’’’တိ? တဿေဝံ စိန္တယန္တဿေဝ သော သာရထိ နဂရဒွါရံ သမ္ပတ္တော။ တတော အဒ္ဒသ ထေရေ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ စီဝရံ ပါရုပန္တေ။ ဒိသွာ အတိဝိယ ပသန္နစိတ္တော ဟုတွာ အာဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘အာဂတာ၊ ဒေဝ၊ ထေရာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ရထံ အာရူဠှာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န အာရူဠှာ၊ ဒေဝ၊ အပိ စ မမ ပစ္ဆတော နိက္ခမိတွာ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ ပါစီနဒွါရေ ဌိတာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ရထမ္ပိ နာဘိရူဟိံသူ’’တိ သုတွာ ‘‘န ဒါနိ အယျာ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ သာဒိယိဿန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘဏေ၊ ထေရာနံ ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပေန အာသနာနိ ပညပေထာ’’တိ ဝတွာ ပဋိပထံ အဂမာသိ။ အမစ္စာ ပထဝိယံ တဋ္ဋိကံ ပညပေတွာ ဥပရိ ကောဇဝကာဒီနိ စိတ္တတ္ထရဏာနိ ပညပေသုံ။ ဥပ္ပာတပါဌကာ ဒိသွာ ‘‘ဂဟိတာ ဒါနိ ဣမေဟိ ပထဝီ၊ ဣမေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဿ ¶ သာမိကာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဗျာကရိံသု။ ရာဇာပိ ဂန္တွာ ထေရေ ဝန္ဒိတွာ မဟိန္ဒတ္ထေရဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ မဟတိယာ ပူဇာယ စ သက္ကာရေန စ ထေရေ နဂရံ ပဝေသေတွာ အန္တောနိဝေသနံ ပဝေသေသိ။ ထေရော အာသနပညတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ သာသနံ သကလလင်္ကာဒီပေ ပထဝီ ဝိယ ပတ္ထဋံ နိစ္စလဉ္စ ဟုတွာ ပတိဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တော နိသီဒိ။ ရာဇာ ထေရေ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေတွာ သမ္ပဝါရေတွာ ‘‘အနုဠာဒေဝီပမုခါနိ ပဉ္စ ဣတ္ထိသတာနိ ထေရာနံ အဘိဝါဒနံ ပူဇာသက္ကာရဉ္စ ကရောန္တူ’’တိ ပက္ကောသာပေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ထေရော ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ရညော သပရိဇနဿ ¶ ဓမ္မရတနဝဿံ ဝဿေန္တော ပေတဝတ္ထုံ ¶ ဝိမာနဝတ္ထုံ သစ္စသံယုတ္တဉ္စ ကထေသိ။ တံ ထေရဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ တာနိ ပဉ္စပိ ဣတ္ထိသတာနိ သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆာကံသု။

ယေပိ တေ မနုဿာ ပုရိမဒိဝသေ မိဿကပဗ္ဗတေ ထေရေ အဒ္ဒသံသု၊ တေ တေသု တေသု ဌာနေသု ထေရာနံ ဂုဏေ ကထေန္တိ။ တေသံ သုတွာ မဟာဇနကာယော ရာဇင်္ဂဏေ သန္နိပတိတွာ မဟာသဒ္ဒံ အကာသိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဧသော သဒ္ဒေါ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘နာဂရာ၊ ဒေဝ၊ ‘ထေရေ ဒဋ္ဌုံ န လဘာမာ’တိ ဝိရဝန္တီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သစေ ဣဓ ပဝိသိဿန္တိ၊ ဩကာသော န ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘဏေ၊ ဟတ္ထိသာလံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ဝါလုကံ အာကိရိတွာ ပဉ္စဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ စေလဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ မင်္ဂလဟတ္ထိဋ္ဌာနေ ထေရာနံ အာသနာနိ ပညပေထာ’’တိ အာဟ။ အမစ္စာ တထာ အကံသု။ ထေရော တတ္ထ ဂန္တွာ နိသီဒိတွာ ဒေဝဒူတသုတ္တန္တံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ ပါဏသဟဿံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တတော ‘‘ဟတ္ထိသာလာ အတိသမ္ဗာဓာ’’တိ ဒက္ခိဏဒွါရေ နန္ဒနဝနုယျာနေ အာသနံ ပညပေသုံ။ ထေရော တတ္ထ နိသီဒိတွာ အာသီဝိသောပမသုတ္တံ ကထေသိ။ တမ္ပိ သုတွာ ပါဏသဟဿံ သောတာပတ္တိဖလံ ¶ ပဋိလဘိ။

ဧဝံ အာဂတဒိဝသတော ဒုတိယဒိဝသေ အဍ္ဎတေယျသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ထေရဿ နန္ဒနဝနေ အာဂတာဂတာဟိ ကုလိတ္ထီဟိ ကုလသုဏှာဟိ ကုလကုမာရီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒမာနဿေဝ သာယနှသမယော ဇာတော။ ထေရော ကာလံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဂစ္ဆာမ ဒါနိ မိဿကပဗ္ဗတ’’န္တိ ဥဋ္ဌဟိ။ အမစ္စာ – ‘‘ကတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ဂစ္ဆထာ’’တိ? ‘‘အမှာကံ နိဝါသနဋ္ဌာန’’န္တိ။ တေ ရညော သံဝိဒိတံ ကတွာ ရာဇာနုမတေန အာဟံသု – ‘‘အကာလော၊ ဘန္တေ၊ ဣဒါနိ တတ္ထ ဂန္တုံ၊ ဣဒမေဝ နန္ဒနဝနုယျာနံ အယျာနံ အာဝါသဋ္ဌာနံ ဟောတူ’’တိ။ ‘‘အလံ၊ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ပုန ရညော ဝစနေနာဟံသု – ‘‘ရာဇာ၊ ဘန္တေ၊ အာဟ – ‘ဧတံ မေဃဝနံ နာမ ဥယျာနံ မမ ပိတု သန္တကံ နဂရတော နာတိဒူရံ နာစ္စာသန္နံ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ၊ ဧတ္ထ ထေရာ ဝါသံ ကပ္ပေန္တူ’’’တိ။ ဝသိံသု ထေရာ မေဃဝနေ ဥယျာနေ။

ရာဇာပိ ခေါ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ထေရဿ သမီပံ ဂန္တွာ သုခသယိတဘာဝံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကပ္ပတိ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရာမော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘ကပ္ပတိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ဣမံ သုတ္တံ အာဟရိ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာရာမ’’န္တိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ ဂဟေတွာ ထေရဿ ဟတ္ထေ ဥဒကံ ပါတေတွာ မဟာမေဃဝနုယျာနံ အဒါသိ။ သဟ ¶ ဥဒကပါတေန ပထဝီ ကမ္ပိ။ အယံ မဟာဝိဟာရေ ပဌမော ပထဝီကမ္ပော အဟောသိ။ ရာဇာ ဘီတော ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ပထဝီ ကမ္ပတီ’’တိ? ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ဒသဗလဿ သာသနံ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ၊ ဣဒဉ္စ ပဌမံ ဝိဟာရဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။ ရာဇာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ¶ ပသီဒိ။ ထေရော ပုနဒိဝသေပိ ရာဇဂေဟေယေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ နန္ဒနဝနေ အနမတဂ္ဂိယာနိ ကထေသိ။ ပုနဒိဝသေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တံ ကထေသိ။ ဧတေနေဝုပါယေန သတ္တ ဒိဝသာနိ ကထေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ အဍ္ဎနဝမာနံ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ¶ စ နန္ဒနဝနံ သာသနဿ ဇောတိပါတုဘာဝဋ္ဌာနန္တိ ကတွာ ‘‘ဇောတိဝန’’န္တိ နာမံ လဘိ။ သတ္တမေ ပန ဒိဝသေ ထေရာ အန္တေပုရေ ရညော အပ္ပမာဒသုတ္တံ ကထယိတွာ စေတိယဂိရိမေဝ အဂမံသု။

အထ ခေါ ရာဇာ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ထေရော၊ အမှေ ဂါဠှေန ဩဝါဒေန ဩဝဒတိ၊ ဂစ္ဆေယျ နု ခေါ’’တိ? အမစ္စာ ‘‘တုမှေဟိ၊ ဒေဝ၊ ထေရော အယာစိတော သယမေဝ အာဂတော၊ တသ္မာ တဿ အနာပုစ္ဆာဝ ဂမနမ္ပိ ဘဝေယျာ’’တိ အာဟံသု။ တတော ရာဇာ ရထံ အဘိရုဟိတွာ ဒွေ စ ဒေဝိယော အာရောပေတွာ စေတိယဂိရိံ အဂမာသိ မဟဉ္စရာဇာနုဘာဝေန။ ဂန္တွာ ဒေဝိယော ဧကမန္တံ အပက္ကမာပေတွာ သယမေဝ ထေရာနံ သမီပံ ဥပသင်္ကမန္တော အတိဝိယ ကိလန္တရူပေါ ဟုတွာ ဥပသင်္ကမိ။ တတော နံ ထေရော အာဟ – ‘‘ကသ္မာ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ဧဝံ ကိလမမာနော အာဂတော’’တိ? ‘‘‘တုမှေ မမ ဂါဠှံ ဩဝါဒံ ဒတွာ ဣဒါနိ ဂန္တုကာမာ နု ခေါ’တိ ဇာနနတ္ထံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘န မယံ၊ မဟာရာဇ၊ ဂန္တုကာမာ၊ အပိစ ဝဿူပနာယိကကာလော နာမာယံ မဟာရာဇ၊ တတြ သမဏေန ဝဿူပနာယိကဋ္ဌာနံ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တံဒိဝသမေဝ အရိဋ္ဌော နာမ အမစ္စော ပဉ္စပဏ္ဏာသာယ ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌဘာတုကေဟိ သဒ္ဓိံ ရညော သမီပေ ဌိတော အာဟ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဒေဝ၊ ထေရာနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘဏေ၊ ပဗ္ဗဇဿူ’’တိ ရာဇာ အနုဇာနိတွာ ထေရံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေသိ။ ထေရော တဒဟေဝ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သဗ္ဗေ ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

ရာဇာပိ ခေါ တင်္ခဏေယေဝ ကဏ္ဋကေန စေတိယင်္ဂဏံ ပရိက္ခိပိတွာ ဒွါသဋ္ဌိယာ လေဏေသု ကမ္မံ ပဋ္ဌပေတွာ နဂရမေဝ အဂမာသိ။ တေပိ ထေရာ ¶ ဒသဘာတိကသမာကုလံ ရာဇကုလံ ပသာဒေတွာ မဟာဇနံ ဩဝဒမာနာ စေတိယဂိရိမှိ ဝဿံ ဝသိံသု။ တဒါပိ စေတိယဂိရိမှိ ပဌမံ ဝဿံ ဥပဂတာ ဒွါသဋ္ဌိ ¶ အရဟန္တော အဟေသုံ။ အထာယသ္မာ မဟာမဟိန္ဒော ဝုတ္ထဝဿော ပဝါရေတွာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ ဥပေါသထဒိဝသေ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မဟာရာဇ၊ အမှေဟိ စိရဒိဋ္ဌော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အနာထဝါသံ ဝသိမှ၊ ဣစ္ဆာမ မယံ ဇမ္ဗုဒီပံ ဂန္တု’’န္တိ။ ရာဇာ အာဟ – ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟာမိ၊ အယဉ္စ မဟာဇနော တုမှေ နိဿာယ တီသု သရဏေသု ပတိဋ္ဌိတော၊ ကသ္မာ တုမှေ ဥက္ကဏ္ဌိတတ္ထာ’’တိ? ‘‘စိရဒိဋ္ဌော နော၊ မဟာရာဇ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မကရဏဋ္ဌာနံ နတ္ထိ၊ တေနမှ ဥက္ကဏ္ဌိတာ’’တိ။ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ အဝေါစုတ္ထ – ‘ပရိနိဗ္ဗုတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’’တိ။ ‘‘ကိဉ္စာပိ၊ မဟာရာဇ၊ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ အထ ခွဿ သရီရဓာတုယော တိဋ္ဌန္တီ’’တိ။ ‘‘အညာတံ၊ ဘန္တေ၊ ထူပပတိဋ္ဌာနံ တုမှေ အာကင်္ခထာတိ။ ကရောမိ ¶ ၊ ဘန္တေ၊ ထူပံ၊ ဘူမိဘာဂံ ဒါနိ ဝိစိနာထ၊ အပိစ၊ ဘန္တေ၊ ဓာတုယော ကုတော လစ္ဆာမာ’’တိ? ‘‘သုမနေန သဒ္ဓိံ မန္တေဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ သုမနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကုတော ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ဓာတုယော လစ္ဆာမာ’’တိ? သုမနော အာဟ – ‘‘အပ္ပောဿုက္ကော တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝီထိယော သောဓာပေတွာ ဓဇပဋာကပုဏ္ဏဃဋာဒီဟိ အလင်္ကာရာပေတွာ သပရိဇနော ဥပေါသထံ သမာဒိယိတွာ သဗ္ဗတာဠာဝစရေ ဥပဋ္ဌာပေတွာ မင်္ဂလဟတ္ထိံ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတံ ကာရာပေတွာ ဥပရိ စဿ သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ သာယနှသမယေ မဟာနာဂဝနုယျာနာဘိမုခေါ ယာဟိ။ အဒ္ဓါ တသ္မိံ ဌာနေ ¶ ဓာတုယော လစ္ဆသီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ထေရာ စေတိယဂိရိမေဝ အဂမံသု။ တတြာယသ္မာ မဟိန္ဒတ္ထေရော သုမနသာမဏေရံ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆ တွံ၊ သာမဏေရ၊ ဇမ္ဗုဒီပေ တဝ အယျကံ အသောကံ ဓမ္မရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘သဟာယော ဝေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿော ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသန္နော ထူပံ ပတိဋ္ဌာပေတုကာမော၊ တုမှာကံ ကိရ ဟတ္ထေ ဓာတု အတ္ထိ တံ မေ ဒေထာ’တိ။ တံ ဂဟေတွာ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘တုမှာကံ ကိရ၊ မဟာရာဇ၊ ဟတ္ထေ ဒွေ ဓာတုယော အတ္ထိ – ဒက္ခိဏဒါဌာ စ ဒက္ခိဏက္ခကဉ္စ၊ တတော တုမှေ ဒက္ခိဏဒါဌံ ပူဇေထ၊ ဒက္ခိဏက္ခကံ ပန မယှံ ဒေထာ’တိ။ ဧဝဉ္စ နံ ဝဒေဟိ – ‘ကသ္မာ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ အမှေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ပဟိဏိတွာ ပမဇ္ဇသီ’’’တိ?

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ သုမနော ထေရဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တာဝဒေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပါဋလိပုတ္တဒွါရေ ဩရုယှ ရညော ¶ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော သာမဏေရဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂန္ဓေဟိ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဝရမုတ္တသဒိသာနံ ဓာတူနံ ပူရေတွာ အဒါသိ။ သော တံ ဂဟေတွာ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ သာမဏေရံ ဒိသွာဝ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ သုမန၊ အာဟိဏ္ဍသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တွံ၊ မဟာရာဇ၊ အမှေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ပေသေတွာ ကသ္မာ ပမဇ္ဇသီ’’တိ? ‘‘နပ္ပမဇ္ဇာမိ၊ ဘန္တေ၊ ဝဒေဟိ – ‘ကိံ ကရောမီ’’’တိ? ‘‘တုမှာကံ ကိရ ဟတ္ထေ ဒွေ ဓာတုယော အတ္ထိ – ဒက္ခိဏဒါဌာ စ ဒက္ခိဏက္ခကဉ္စ၊ တတော တုမှေ ဒက္ခိဏဒါဌံ ပူဇေထ၊ ဒက္ခိဏက္ခကံ ပန မယှံ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ယောဇနပ္ပမာဏံ မဏိထူပံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ ဒက္ခိဏက္ခကဓာတုံ နီဟရိတွာ သုမနဿ အဒါသိ။ သော တံ ဂဟေတွာ စေတိယဂိရိမှိယေဝ ပတိဋ္ဌာသိ။

အထ ခေါ မဟိန္ဒပမုခါ သဗ္ဗေပိ တေ မဟာနာဂါ ¶ အသောကဓမ္မရာဇေန ဒိန္နဓာတုယော စေတိယဂိရိမှိယေဝ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဒက္ခိဏက္ခကံ အာဒါယ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ မဟာနာဂဝနုယျာနမဂမံသု ¶ ။ ရာဇာပိ ခေါ သုမနေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပူဇာသက္ကာရံ ကတွာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော သယံ မင်္ဂလဟတ္ထိမတ္ထကေ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရယမာနော မဟာနာဂဝနံ သမ္ပာပုဏိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ အယံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဓာတု၊ ဆတ္တံ အပနမတု၊ မင်္ဂလဟတ္ထီ ဇဏ္ဏုကေဟိ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌဟတု၊ ဓာတုစင်္ကောဋကံ မယှံ မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ။ သဟ ရညော စိတ္တုပ္ပာဒေန ဆတ္တံ အပနမိ၊ ဟတ္ထီ ဇဏ္ဏုကေဟိ ပတိဋ္ဌဟိ၊ ဓာတုစင်္ကောဋကံ ရညော မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ရာဇာ အမတေနေဝ အဘိသိတ္တဂတ္တော ဝိယ ပရမေန ပီတိပါမောဇ္ဇေန သမန္နာဂတော ဟုတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဓာတုံ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ? ‘‘ဟတ္ထိကုမ္ဘမှိယေဝ တာဝ၊ မဟာရာဇ၊ ဌပေဟီ’’တိ။ ရာဇာ ဓာတုစင်္ကောဋကံ ဂဟေတွာ ဟတ္ထိကုမ္ဘေ ဌပေသိ။ ပမုဒိတော နာဂေါ ကောဉ္စနာဒံ နဒိ။ မဟာမေဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ။ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာဘူမိစာလော အဟောသိ။ ‘‘ပစ္စန္တေပိ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဓာတု ပတိဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ ဒေဝမနုဿာ ပမောဒိံသု။ ဧဝံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝသိရိယာ ဒေဝမနုဿာနံ ပီတိံ ဇနယန္တော –

ပုဏ္ဏမာယံ မဟာဝီရော၊ စာတုမာသိနိယာ ဣဓ၊

အာဂန္တွာ ဒေဝလောကမှာ၊ ဟတ္ထိကုမ္ဘေ ပတိဋ္ဌိတောတိ။

အထဿ သော ဟတ္ထိနာဂေါ အနေကတာဠာဝစရပရိဝါရိတော အတိဝိယ ဥဠာရေန ပူဇာသက္ကာရေန သက္ကရိယမာနော ပစ္ဆိမဒိသာဘိမုခေါဝ ဟုတွာ၊ အပသက္ကန္တော ¶ ယာဝ နဂရဿ ပုရတ္ထိမဒွါရံ တာဝ ဂန္တွာ ပုရတ္ထိမေန ဒွါရေန နဂရံ ပဝိသိတွာ သကလနာဂရေန ¶ ဥဠာရာယ ပူဇာယ ကရီယမာနာယ ဒက္ခိဏဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ထူပါရာမဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ မဟေဇဝတ္ထု နာမ ကိရ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ပုန ထူပါရာမာဘိမုခေါယေဝ ပဋိနိဝတ္တိ။ တေန စ သမယေန ထူပါရာမေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂစေတိယဋ္ဌာနံ ဟောတိ။

အတီတေ ကိရ အယံ ဒီပေါ ဩဇဒီပေါ နာမ အဟောသိ၊ ရာဇာ အဘယော နာမ၊ နဂရံ အဘယပုရံ နာမ၊ စေတိယပဗ္ဗတော ဒေဝကူဋပဗ္ဗတော နာမ၊ ထူပါရာမော ပဋိယာရာမော နာမ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပန္နော ဟောတိ။ တဿ သာဝကော မဟာဒေဝေါ နာမ ထေရော ဘိက္ခုသဟဿေန သဒ္ဓိံ ဒေဝကူဋေ ပတိဋ္ဌာသိ၊ မဟိန္ဒတ္ထေရော ဝိယ စေတိယပဗ္ဗတေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဩဇဒီပေ သတ္တာ ပဇ္ဇရကေန အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော တေ သတ္တေ အနယဗျသနမာပဇ္ဇန္တေ။ ဒိသွာ စတ္တာလီသာယ ဘိက္ခုသဟဿေဟိ ပရိဝုတော အဂမာသိ။ တဿာနုဘာဝေန တာဝဒေဝ ပဇ္ဇရကော ဝူပသန္တော။ ရောဂေ ဝူပသန္တေ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဓမကရဏံ ¶ ဒတွာ ပက္ကာမိ။ တံ အန္တော ပက္ခိပိတွာ ပဋိယာရာမေ စေတိယံ အကံသု။ မဟာဒေဝေါ ဒီပံ အနုသာသန္တော ဝိဟာသိ။

ကောဏာဂမနဿ ပန ဘဂဝတော ကာလေ အယံ ဒီပေါ ဝရဒီပေါ နာမ အဟောသိ၊ ရာဇာ သမေဏ္ဍီ နာမ၊ နဂရံ ဝဍ္ဎမာနံ နာမ ¶ ၊ ပဗ္ဗတော သုဝဏ္ဏကူဋော နာမ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဝရဒီပေ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာ ဟောတိ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဒုဿဿံ။ သတ္တာ ဆာတကရောဂေန အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ကောဏာဂမနော ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော တေ သတ္တေ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တေ။ ဒိသွာ တိံသဘိက္ခုသဟဿပရိဝုတော အဂမာသိ။ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဒေဝေါ သမ္မာဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆိ။ သုဘိက္ခံ အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရံ မဟာသုမနံ နာမ ထေရံ ဒီပေ ဌပေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဒတွာ ပက္ကာမိ။ တံ အန္တော ပက္ခိပိတွာ စေတိယံ အကံသု။

ကဿပဿ ပန ဘဂဝတော ကာလေ အယံ ဒီပေါ မဏ္ဍဒီပေါ နာမ အဟောသိ၊ ရာဇာ ဇယန္တော နာမ၊ နဂရံ ဝိသာလံ နာမ၊ ပဗ္ဗတော သုဘကူဋော နာမ ¶ ။ တေန ခေါ ပန သမယေန မဏ္ဍဒီပေ မဟာဝိဝါဒေါ ဟောတိ။ ဗဟူ သတ္တာ ကလဟဝိဂ္ဂဟဇာတာ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ကဿပေါ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော တေ သတ္တေ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တေ။ ဒိသွာ ဝီသတိဘိက္ခုသဟဿပရိဝုတော အာဂန္တွာ ဝိဝါဒံ ဝူပသမေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရံ သဗ္ဗနန္ဒံ နာမ ထေရံ ဒီပေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဥဒကသာဋကံ ဒတွာ ပက္ကာမိ။ တံ အန္တော ပက္ခိပိတွာ စေတိယံ အကံသု။ ဧဝံ ထူပါရာမေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ စေတိယာနိ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တာနိ သာသနန္တရဓာနေန နဿန္တိ၊ ဌာနမတ္တံ အဝသိဿတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘တေန စ သမယေန ထူပါရာမေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂစေတိယဋ္ဌာနံ ဟောတီ’’တိ။ တဒေတံ ဝိနဋ္ဌေသု စေတိယေသု ¶ ဒေဝတာနုဘာဝေန ကဏ္ဋကသမာကိဏ္ဏသာခေဟိ နာနာဂစ္ဆေဟိ ပရိဝုတံ တိဋ္ဌတိ – ‘‘မာ နံ ကောစိ ဥစ္ဆိဋ္ဌာသုစိမလကစဝရေဟိ ပဒူသေသီ’’တိ။

အထ ခွဿ ဟတ္ထိနော ပုရတော ပုရတော ဂန္တွာ ရာဇပုရိသာ သဗ္ဗဂစ္ဆေ ဆိန္ဒိတွာ ဘူမိံ သောဓေတွာ တံ ဟတ္ထတလသဒိသံ အကံသု။ ဟတ္ထိနာဂေါ ဂန္တွာ တံ ဌာနံ ပုရတော ကတွာ တဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဗောဓိရုက္ခဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ အထဿ မတ္ထကတော ဓာတုံ ဩရောပေတုံ အာရဘိံသု။ နာဂေါ ဩရောပေတုံ န ဒေတိ။ ရာဇာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ နာဂေါ ဓာတုံ ဩရောပေတုံ န ဒေတီ’’တိ? ‘‘အာရူဠှံ၊ မဟာရာဇ၊ ဩရောပေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တသ္မိဉ္စ ကာလေ အဘယဝါပိယာ ဥဒကံ ¶ ဆိန္နံ ဟောတိ။ သမန္တာ ဘူမိ ဖလိတာ ဟောတိ၊ သုဥဒ္ဓရာ မတ္တိကာပိဏ္ဍာ။ တတော မဟာဇနော သီဃံ သီဃံ မတ္တိကံ အာဟရိတွာ ဟတ္ထိကုမ္ဘပ္ပမာဏံ ဝတ္ထုမကာသိ။ တာဝဒေဝ စ ထူပကရဏတ္ထံ ဣဋ္ဌကာ ကာတုံ အာရဘိံသု။ န ယာဝ ဣဋ္ဌကာ ပရိနိဋ္ဌန္တိ တာဝ ဟတ္ထိနာဂေါ ကတိပါဟံ ဒိဝါ ဗောဓိရုက္ခဋ္ဌာနေ ဟတ္ထိသာလာယံ တိဋ္ဌတိ၊ ရတ္တိံ ထူပပတိဋ္ဌာနဘူမိံ ပရိယာယတိ။ အထ ဝတ္ထုံ စိနာပေတွာ ရာဇာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကီဒိသော၊ ဘန္တေ၊ ထူပေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ? ‘‘ဝီဟိရာသိသဒိသော၊ မဟာရာဇာ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ ဇင်္ဃပ္ပမာဏံ ထူပံ စိနာပေတွာ ဓာတုဩရောပနတ္ထာယ မဟာသက္ကာရံ ကာရေသိ။ သကလနဂရဉ္စ ဇနပဒေါ စ ဓာတုမဟဒဿနတ္ထံ သန္နိပတိ။ သန္နိပတိတေ စ ပန တသ္မိံ မဟာဇနကာယေ ဒသဗလဿ ¶ ဓာတု ဟတ္ထိကုမ္ဘတော သတ္တတာလပ္ပမာဏံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေသိ။ တေဟိ တေဟိ ဓာတုပ္ပဒေသေဟိ ဆန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ဥဒကဓာရာ စ အဂ္ဂိက္ခန္ဓာ စ ပဝတ္တန္တိ၊ သာဝတ္ထိယံ ကဏ္ဍမ္ဗမူလေ ဘဂဝတာ ဒဿိတပါဋိဟာရိယသဒိသမေဝ ¶ ပါဋိဟာရိယံ အဟောသိ။ တဉ္စ ခေါ နေဝ ထေရာနုဘာဝေန၊ န ဒေဝတာနုဘာဝေန၊ အပိစ ခေါ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေနေဝ။ ဘဂဝါ ကိရ ဓရမာနောဝ အဓိဋ္ဌာသိ – ‘‘မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ အနုရာဓပုရဿ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂစေတိယဋ္ဌာနေ မမ ဒက္ခိဏက္ခကဓာတု ပတိဋ္ဌာနဒိဝသေ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဟောတူ’’တိ။

‘‘ဧဝံ အစိန္တိယာ ဗုဒ္ဓါ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ အစိန္တိယာ၊

အစိန္တိယေ ပသန္နာနံ၊ ဝိပါကော ဟောတိ အစိန္တိယော’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၁။၈၂)၊

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ကိရ ဣမံ ဒီပံ ဓရမာနကာလေပိ တိက္ခတ္တုံ အာဂမာသိ။ ပဌမံ – ယက္ခဒမနတ္ထံ ဧကကောဝ အာဂန္တွာ ယက္ခေ ဒမေတွာ ‘‘မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဣမသ္မိံ ဒီပေ သာသနံ ပတိဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ရက္ခံ ကရောန္တော တိက္ခတ္တုံ ဒီပံ အာဝိဇ္ဇိ။ ဒုတိယံ – မာတုလဘာဂိနေယျာနံ နာဂရာဇူနံ ဒမနတ္ထာယ ဧကကောဝ အာဂန္တွာ တေ ဒမေတွာ အဂမာသိ။ တတိယံ – ပဉ္စဘိက္ခုသတပရိဝါရော အာဂန္တွာ မဟာစေတိယဋ္ဌာနေ စ ထူပါရာမစေတိယဋ္ဌာနေ စ မဟာဗောဓိပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ စ မဟိယင်္ဂဏစေတိယဋ္ဌာနေ စ မုတိယင်္ဂဏစေတိယဋ္ဌာနေ စ ဒီဃဝါပိစေတိယဋ္ဌာနေ စ ကလျာဏိယစေတိယဋ္ဌာနေ စ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ။ ဣဒမဿ စတုတ္ထံ ဓာတုသရီရေန အာဂမနံ။

ဓာတုသရီရတော ¶ စ ပနဿ နိက္ခန္တဥဒကဖုသိတေဟိ သကလတမ္ဗပဏ္ဏိတလေ န ကောစိ အဖုဋ္ဌောကာသော နာမ အဟောသိ။ ဧဝမဿ တံ ဓာတုသရီရံ ဥဒကဖုသိတေဟိ တမ္ဗပဏ္ဏိတလဿ ပရိဠာဟံ ဝူပသမေတွာ မဟာဇနဿ ပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာ ဩတရိတွာ ရညော မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌာသိ ¶ ။ ရာဇာ သဖလံ မနုဿပဋိလာဘံ မညမာနော မဟန္တံ သက္ကာရံ ကရိတွာ ဓာတုံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သဟ ဓာတုပတိဋ္ဌာပနေန မဟာဘူမိစာလော အဟောသိ။ တသ္မိဉ္စ ပန ဓာတုပါဋိဟာရိယေ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ ရညော ဘာတာ အဘယော နာမ ရာဇကုမာရော ပုရိသသဟဿေန သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိ။ စေတရဋ္ဌဂါမတော ပဉ္စ ဒါရကသတာနိ ပဗ္ဗဇိံသု၊ တထာ ဒွါရမဏ္ဍလာဒီဟိ ဂါမကေဟိ နိက္ခမိတွာ ပဉ္စပဉ္စ ¶ ဒါရကသတာနိ သဗ္ဗာနိပိ အန္တောနဂရတော စ ဗဟိနဂရတော စ ပဗ္ဗဇိတာနိ တိံသဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ။ နိဋ္ဌိတေ ပန ထူပသ္မိံ ရာဇာ စ ရာဇဘာတိကာ စ ဒေဝိယော စ ဒေဝနာဂယက္ခာနမ္ပိ ဝိမှယကရံ ပစ္စေကံ ပစ္စေကံ ပူဇံ အကံသု။ နိဋ္ဌိတာယ ပန ဓာတုပူဇာယ ပတိဋ္ဌိတေ ဓာတုဝရေ မဟိန္ဒတ္ထေရော မေဃဝနုယျာနမေဝ ဂန္တွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။

တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ အနုဠာ ဒေဝီ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ဟုတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တဿာ ဝစနံ သုတွာ ထေရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အနုဠာ၊ ဘန္တေ၊ ဒေဝီ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ၊ ပဗ္ဗာဇေထ န’’န္တိ။ ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ မာတုဂါမံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ကပ္ပတိ။ ပါဋလိပုတ္တေ ပန မယှံ ဘဂိနီ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရီ နာမ အတ္ထိ၊ တံ ပက္ကောသာပေဟိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဒီပေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ဗောဓိ ပတိဋ္ဌာသိ။ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝတော သရသရံသိဇာလဝိဿဇ္ဇနကေန ဗောဓိနာ ဣဓ ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ တထာ သာသနံ ပဟိဏေယျာသိ ယထာ သင်္ဃမိတ္တာ ဗောဓိံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ ထေရဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အမစ္စေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေန္တော အရိဋ္ဌံ နာမ အတ္တနော ဘာဂိနေယျံ အာဟ – ‘‘သက္ခိဿသိ တွံ၊ တာတ၊ ပါဋလိပုတ္တံ ဂန္တွာ မဟာဗောဓိနာ သဒ္ဓိံ အယျံ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိံ အာနေတု’’န္တိ? ‘‘သက္ခိဿာမိ၊ ဒေဝ၊ သစေ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနိဿသီ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတ ¶ ၊ ထေရိံ အာနေတွာ ပဗ္ဗဇာဟီ’’တိ။ သော ရညော စ ထေရဿ စ သာသနံ ဂဟေတွာ ထေရဿ အဓိဋ္ဌာနဝသေန ဧကဒိဝသေနေဝ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနံ ဂန္တွာ နာဝံ အဘိရုဟိတွာ သမုဒ္ဒံ အတိက္ကမိတွာ ပါဋလိပုတ္တမေဝ အဂမာသိ။ အနုဠာပိ ခေါ ဒေဝီ ပဉ္စဟိ ကညာသတေဟိ ပဉ္စဟိ စ အန္တေပုရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဒသ သီလာနိ သမာဒိယိတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ နဂရဿ ဧကဒေသေ ဥပဿယံ ကာရာပေတွာ နိဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အရိဋ္ဌောပိ တံဒိဝသမေဝ ရညော သာသနံ အပ္ပေသိ၊ ဧဝဉ္စ အဝေါစ – ‘‘ပုတ္တော တေ၊ ဒေဝ၊ မဟိန္ဒတ္ထေရော ဧဝမာဟ – ‘သဟာယကဿ ကိရ တေ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿဿ ရညော ဘာတု ဇာယာ အနုဠာ နာမ ဒေဝီ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ¶ ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ အယျံ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိံ ပဟိဏထ၊ အယျာယေဝ စ သဒ္ဓိံ မဟာဗောဓိ’’’န္တိ။ ထေရဿ သာသနံ အာရောစေတွာ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘အယျေ၊ တုမှာကံ ဘာတာ မဟိန္ဒတ္ထေရော မံ တုမှာကံ သန္တိကံ ပေသေသိ၊ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿဿ ရညော ဘာတု ဇာယာ အနုဠာ နာမ ဒေဝီ ¶ ပဉ္စဟိ ကညာသတေဟိ၊ ပဉ္စဟိ စ အန္တေပုရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ၊ တံ ကိရ အာဂန္တွာ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ။ သာ တာဝဒေဝ တုရိတတုရိတာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧဝမာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ မယှံ ဘာတာ မဟိန္ဒတ္ထေရော ဧဝံ ပဟိဏိ၊ ‘ရညော ကိရ ဘာတု ဇာယာ အနုဠာ နာမ ဒေဝီ ပဉ္စဟိ ကညာသတေဟိ ပဉ္စဟိ စ အန္တေပုရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ မယှံ အာဂမနံ ဥဒိက္ခတိ’။ ဂစ္ဆာမဟံ၊ မဟာရာဇ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပ’’န္တိ။

ရာဇာ အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ ပုတ္တောပိ မေ မဟိန္ဒတ္ထေရော နတ္တာ စ မေ သုမနသာမဏေရော မံ ဆိန္နဟတ္ထံ ဝိယ ကရောန္တာ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ¶ ဂတာ။ တဿ မယှံ တေပိ အပဿန္တဿ ဥပ္ပန္နော သောကော တဝ မုခံ ပဿန္တဿ ဝူပသမ္မတိ! အလံ၊ အမ္မ၊ မာ တွံ အဂမာသီ’’တိ။ ‘‘ဘာရိယံ မေ၊ မဟာရာဇ၊ ဘာတု ဝစနံ၊ အနုဠာပိ ခတ္တိယာ ဣတ္ထိသဟဿပရိဝုတာ ပဗ္ဗဇ္ဇာပုရေက္ခာရာ မံ ပဋိမာနေတိ၊ ဂစ္ဆာမဟံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ အမ္မ၊ မဟာဗောဓိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ ကုတော ရညော မဟာဗောဓိ? ရာဇာ ကိရ တတော ပုဗ္ဗေ ဧဝ ဓာတုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ အနာဂတေ သုမနေ လင်္ကာဒီပံ မဟာဗောဓိံ ပေသေတုကာမော၊ ‘‘ကထံ နု ခေါ အသတ္ထဃာတာရဟံ မဟာဗောဓိံ ပေသေဿာမီ’’တိ ဥပါယံ အပဿန္တော မဟာဒေဝံ နာမ အမစ္စံ ပုစ္ဆိ။ သော အာဟ – ‘‘သန္တိ၊ ဒေဝ၊ ဗဟူ ပဏ္ဍိတာ ဘိက္ခူ’’တိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဘတ္တံ ပဋိယာဒေတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ သင်္ဃံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဂန္တဗ္ဗံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော မဟာဗောဓိနာ လင်္ကာဒီပံ နော’’တိ? သင်္ဃော မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ဘာရံ အကာသိ။

ထေရော ‘‘ဂန္တဗ္ဗံ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာဗောဓိနာ လင်္ကာဒီပ’’န္တိ ဝတွာ ဘဂဝတော ပဉ္စ မဟာအဓိဋ္ဌာနာနိ ကထေသိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ဘဂဝါ ကိရ မဟာပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စေ နိပန္နော လင်္ကာဒီပေ မဟာဗောဓိပတိဋ္ဌာပနတ္ထာယ ‘‘အသောကမဟာရာဇာ မဟာဗောဓိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဂမိဿတိ၊ တဒါ မဟာဗောဓိဿ ဒက္ခိဏသာခါ သယမေဝ ဆိဇ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒမေကမဓိဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ပတိဋ္ဌာနကာလေ စ ‘‘မဟာဗောဓိ ဟိမဝလာဟကဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒံ ဒုတိယမဓိဋ္ဌာနံ။

‘‘သတ္တမေ ¶ ¶ ဒိဝသေ ဟိမဝလာဟကဂဗ္ဘတော ဩရုယှ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌဟန္တော ပတ္တေဟိ စ ဖလေဟိ စ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော မုဉ္စတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒံ တတိယမဓိဋ္ဌာနံ။

‘‘ထူပါရာမေ ဒက္ခိဏက္ခကဓာတု စေတိယမှိ ပတိဋ္ဌာနဒိဝသေ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကရောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒံ စတုတ္ထံ အဓိဋ္ဌာနံ။

လင်္ကာဒီပမှိယေဝ မေ ဒေါဏမတ္တာ ဓာတုယော မဟာစေတိယမှိ ပတိဋ္ဌာနကာလေ ¶ ဗုဒ္ဓဝေသံ ဂဟေတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကရောန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒံ ပဉ္စမံ အဓိဋ္ဌာနန္တိ။

ရာဇာ ဣမာနိ ပဉ္စ မဟာအဓိဋ္ဌာနာနိ သုတွာ ပသန္နစိတ္တော ပါဋလိပုတ္တတော ယာဝ မဟာဗောဓိ တာဝ မဂ္ဂံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတွာ သုဝဏ္ဏကဋာဟတ္ထာယ ဗဟုံ သုဝဏ္ဏံ နီဟရာပေသိ။ တာဝဒေဝ စ ရညော စိတ္တံ ဉတွာ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တော ကမ္မာရဝဏ္ဏံ နိမ္မိနိတွာ ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ‘‘တာတ၊ ဣမံ သုဝဏ္ဏံ ဂဟေတွာ ကဋာဟံ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပမာဏံ၊ ဒေဝ၊ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘တွမေဝ၊ တာတ၊ ဉတွာ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝ၊ ကရိဿာမီ’’တိ သုဝဏ္ဏံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဟတ္ထေန ပရိမဇ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏကဋာဟံ နိမ္မိနိ နဝဟတ္ထပရိက္ခေပံ ပဉ္စဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ တိဟတ္ထဝိက္ခမ္ဘံ အဋ္ဌင်္ဂုလဗဟလံ ဟတ္ထိသောဏ္ဍပ္ပမာဏမုခဝဋ္ဋိံ။ အထ ရာဇာ သတ္တယောဇနာယာမာယ တိယောဇနဝိတ္ထာရာယ မဟတိယာ သေနာယ ပါဋလိပုတ္တတော နိက္ခမိတွာ အရိယသင်္ဃမာဒါယ မဟာဗောဓိသမီပံ အဂမာသိ။ သေနာ သမုဿိတဓဇပဋာကံ နာနာရတနဝိစိတ္တံ အနေကာလင်္ကာရပအမဏ္ဍိတံ နာနာဝိဓကုသုမသမာကိဏ္ဏံ အနေကတူရိယသင်္ဃုဋ္ဌံ မဟာဗောဓိံ ပရိက္ခိပိ။ ရာဇာ သဟဿမတ္တေ ဂဏပါမောက္ခေ မဟာထေရေ ဂဟေတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပတ္တာဘိသေကာနံ ရာဇူနံ သဟဿေန အတ္တာနဉ္စ မဟာဗောဓိဉ္စ ပရိဝါရာပေတွာ မဟာဗောဓိမူလေ ဌတွာ မဟာဗောဓိံ ဥလ္လောကေသိ။ မဟာဗောဓိဿ ခန္ဓဉ္စ ဒက္ခိဏမဟာသာခါယ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏပ္ပဒေသဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသံ အဒဿနံ အဂမာသိ။

ရာဇာ တံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ဥပ္ပန္နပီတိပါမောဇ္ဇော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ တုဋ္ဌော မဟာဗောဓိံ သကလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇေန ပူဇေမီ’’တိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဝတွာ အဘိသေကံ အဒါသိ။ တတော ¶ ပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇေတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ¶ ဌတွာ သစ္စဝစနကိရိယာယ ဗောဓိံ ဂဏှိတုကာမော ဘူမိတော ယာဝ မဟာဗောဓိဿ ဒက္ခိဏသာခါ တာဝ ဥစ္စံ ကတွာ ဌပိတဿ သဗ္ဗရတနမယပီဌဿ ဥပရိ သုဝဏ္ဏကဋာဟံ ဌပါပေတွာ ရတနပီဌံ အာရုယှ သုဝဏ္ဏတုလိကံ ဂဟေတွာ မနောသိလာယ လေခံ ကတွာ ‘‘ယဒိ မဟာဗောဓိနာ လင်္ကာဒီပေ ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ယဒိ စာဟံ ဗုဒ္ဓသာသနေ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝေယျံ၊ မဟာဗောဓိ ¶ သယမေဝ ဣမသ္မိံ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ဩရုယှ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ သစ္စဝစနကိရိယမကာသိ။ သဟ သစ္စကိရိယာယ ဗောဓိသာခါ မနောသိလာယ ပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနေ ဆိဇ္ဇိတွာ ဂန္ဓကလလပူရဿ သုဝဏ္ဏကဋာဟဿ ဥပရိ အဋ္ဌာသိ။ တဿ ဥဗ္ဗေဓေန ဒသဟတ္ထော ခန္ဓော ဟောတိ စတုဟတ္ထာ ပဉ္စ မဟာသာခါ ပဉ္စဟိယေဝ ဖလေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတာ၊ ခုဒ္ဒကသာခါနံ ပန သဟဿံ။ အထ ရာဇာ မူလလေခါယ ဥပရိ တိဝင်္ဂုလပ္ပဒေသေ အညံ လေခံ ပရိစ္ဆိန္ဒိ။ တတော တာဝဒေဝ ပုပ္ဖုဠကာ ဟုတွာ ဒသ မဟာမူလာနိ နိက္ခမိံသု။ ပုန ဥပရူပရိ တိဝင်္ဂုလေ တိဝင်္ဂုလေ အညာ နဝ လေခါ ပရိစ္ဆိန္ဒိ။ တာဟိပိ ဒသ ဒသ ပုပ္ဖုဠကာ ဟုတွာ နဝုတိ မူလာနိ နိက္ခမိံသု။ ပဌမကာ ဒသ မဟာမူလာ စတုရင်္ဂုလမတ္တံ နိက္ခန္တာ။ ဣတရေပိ ဂဝက္ခဇာလသဒိသံ အနုသိဗ္ဗန္တာ နိက္ခန္တာ။ ဧတ္တကံ ပါဋိဟာရိယံ ရာဇာ ရတနပီဌမတ္ထကေ ဌိတောယေဝ ဒိသွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ မဟာနာဒံ နဒိ။ အနေကာနိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ သာဓုကာရမကံသု။ သကလရာဇသေနာ ဥန္နာဒိနီ အဟောသိ။ စေလုက္ခေပသတသဟဿာနိ ပဝတ္တယိံသု။ ဘူမဋ္ဌကဒေဝေ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ဗြဟ္မကာယိကာ ဒေဝါ ¶ တာဝ သာဓုကာရံ ပဝတ္တယိံသု။ ရညော ဣမံ ပါဋိဟာရိယံ ပဿန္တဿ ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋသရီရဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဌိတဿေဝ မဟာဗောဓိ မူလသတေန သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဒသ မဟာမူလာနိ သုဝဏ္ဏကဋာဟတလံ အာဟစ္စ အဋ္ဌံသု။ အဝသေသာနိ နဝုတိ ခုဒ္ဒကမူလာနိ အနုပုဗ္ဗေန ဝဍ္ဎနကာနိ ဟုတွာ ဂန္ဓကလလေ ဩရုယှ ဌိတာနိ။

ဧဝံ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌိတမတ္တေ မဟာဗောဓိမှိ မဟာပထဝီ စလိ။ အာကာသေ ဒေဝဒုန္ဒုဘိယော ဖလိံသု။ ပဗ္ဗတာနံ နစ္စေဟိ ဒေဝါနံ သာဓုကာရေဟိ ယက္ခာနံ ဟိင်္ကာရေဟိ အသုရာနံ ထုတိဇပ္ပေဟိ ဗြဟ္မာနံ အပ္ဖောဋနေဟိ မေဃာနံ ဂဇ္ဇိတေဟိ စတုပ္ပဒါနံ ရဝေဟိ ပက္ခီနံ ရုတေဟိ သဗ္ဗတာဠာဝစရာနံ ¶ သကသကပဋိဘာနေဟိ ပထဝီတလတော ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ တာဝ ဧကကောလာဟလံ ဧကနိန္နာဒံ အဟောသိ။ ပဉ္စသု သာခါသု ဖလတော ဖလတော ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော နိက္ခမိတွာ သကလစက္ကဝါဠံ ရတနဂေါပါနသီဝိနဒ္ဓံ ဝိယ ကုရုမာနာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆိံသု။ တံ ခဏတော စ ပန ပဘုတိ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဗောဓိ ဟိမဝလာဟကဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ အဋ္ဌာသိ။ န ကောစိ မဟာဗောဓိံ ပဿတိ။ ရာဇာ ရတနပီဌတော ဩရုယှ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဗောဓိပူဇံ ကာရေသိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ သဗ္ဗဒိသာဟိ ဟိမာ စ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော စ အာဝတ္တိတွာ မဟာဗောဓိမေဝ ပဝိသိံသု။ ဝိဂတဟိမဝလာဟကေ ဝိပ္ပသန္နေ စက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ မဟာဗောဓိ ပရိပုဏ္ဏခန္ဓသာခါပသာခေါ ¶ ပဉ္စဖလပဋိမဏ္ဍိတော သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌိတောဝ ပညာယိတ္ထ။ ရာဇာ မဟာဗောဓိံ ဒိသွာ တေဟိ ပါဋိဟာရိယေဟိ သဉ္ဇာတပီတိပါမောဇ္ဇော ‘‘သကလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇေန တရုဏမဟာဗောဓိံ ပူဇေဿာမီ’’တိ အဘိသေကံ ဒတွာ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဗောဓိဋ္ဌာနေယေဝ အဋ္ဌာသိ။

မဟာဗောဓိ ¶ ပုဗ္ဗကတ္တိကပဝါရဏာဒိဝသေ သာယနှသမယေ ပဌမံ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တတော ဟိမဂဗ္ဘသတ္တာဟံ အဘိသေကသတ္တာဟဉ္စ ဝီတိနာမေတွာ ကာဠပက္ခဿ ဥပေါသထဒိဝသေ ရာဇာ ဧကဒိဝသေနေဝ ပါဋလိပုတ္တံ ပဝိသိတွာ ကတ္တိကဇုဏှပက္ခဿ ပါဋိပဒဒိဝသေ မဟာဗောဓိံ ပါစီနမဟာသာလမူလေ ဌပေသိ။ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌိတဒိဝသတော သတ္တရသမေ ဒိဝသေ မဟာဗောဓိဿ အဘိနဝင်္ကုရာ ပါတုရဟေသုံ။ တေ ဒိသွာပိ ပသန္နော ရာဇာ ပုန မဟာဗောဓိံ ရဇ္ဇေန ပူဇေန္တော သကလဇမ္ဗုဒီပါဘိသေကမဒါသိ။ တဒါ သုမနသာမဏေရော ကတ္တိကပုဏ္ဏမဒိဝသေ ဓာတုဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဂတော မဟာဗောဓိဿ ကတ္တိကဆဏပူဇံ အဒ္ဒသ။ ဧဝံ မဟာဗောဓိမဏ္ဍတော အာနေတွာ ပါဋလိပုတ္တေ ဌပိတံ မဟာဗောဓိံ သန္ဓာယ အာဟ – ‘‘တေန ဟိ၊ အမ္မ၊ မဟာဗောဓိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

ရာဇာ မဟာဗောဓိရက္ခဏတ္ထာယ အဋ္ဌာရသ ဒေဝတာကုလာနိ၊ အဋ္ဌ အမစ္စကုလာနိ၊ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏကုလာနိ၊ အဋ္ဌ ကုဋုမ္ဗိယကုလာနိ၊ အဋ္ဌ ဂေါပကကုလာနိ၊ အဋ္ဌ တရစ္ဆကုလာနိ၊ အဋ္ဌ စ ကာလိင်္ဂကုလာနိ ဒတွာ ဥဒကသိဉ္စနတ္ထာယ စ အဋ္ဌ သုဝဏ္ဏဃဋေ၊ အဋ္ဌ စ ရဇတဃဋေ ဒတွာ ဣမိနာ ပရိဝါရေန မဟာဗောဓိံ ¶ ဂင်္ဂါယ နာဝံ ¶ အာရောပေတွာ သယမ္ပိ နဂရတော နိက္ခမိတွာ ဝိဇ္ဈာဋဝိံ သမတိက္ကမ္မ အနုပုဗ္ဗေန သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ တာမလိတ္တိံ အနုပ္ပတ္တော။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဒေဝနာဂမနုဿာ ဥဠာရံ မဟာဗောဓိပူဇံ အကံသု။ ရာဇာပိ သမုဒ္ဒတီရေ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဗောဓိံ ဌပေတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပမဟာရဇ္ဇံ အဒါသိ။ ဣဒမဿ တတိယံ ဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇသမ္ပဒါနံ ဟောတိ။

ဧဝံ မဟာရဇ္ဇေန ပူဇေတွာ မာဂသိရမာသဿ ပဌမပါဋိပဒဒိဝသေ အသောကော ဓမ္မရာဇာ မဟာဗောဓိံ ဥက္ခိပိတွာ ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဩရုယှ နာဝါယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိမ္ပိ သပရိဝါရံ နာဝံ အာရောပေတွာ အရိဋ္ဌံ အမစ္စံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟံ၊ တာတ၊ မဟာဗောဓိံ တိက္ခတ္တုံ သကလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇေန ပူဇေတွာ ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဩရုယှ မမ သဟာယကဿ ပေသေသိံ၊ သောပိ ဧဝမေဝ မဟာဗောဓိံ ပူဇေတူ’’တိ။ ဧဝံ သဟာယကဿ သာသနံ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆတိ ဝတရေ၊ ဒသဗလဿ သရသရံသိဇာလံ ဝိမုဉ္စန္တော မဟာဗောဓိရုက္ခော’’တိ ဝန္ဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ အဿူနိ ပဝတ္တယမာနော အဋ္ဌာသိ။ သာပိ ခေါ မဟာဗောဓိသမာရူဠှာ နာဝါ ပဿတော ပဿတော မဟာရာဇဿ မဟာသမုဒ္ဒတလံ ပက္ခန္တာ။ မဟာသမုဒ္ဒေပိ သမန္တာ ယောဇနံ ဝီစိယော ဝူပသန္တာ၊ ပဉ္စ ဝဏ္ဏာနိ ပဒုမာနိ ပုပ္ဖိတာနိ၊ အန္တလိက္ခေ ဒိဗ္ဗာနိ တူရိယာနိ ပဝဇ္ဇိံသု၊ အာကာသေ ဇလဇထလဇရုက္ခာဒိသန္နိဿိတာဟိ ဒေဝတာဟိ ပဝတ္တိတာ အတိဝိယ ဥဠာရာ ပူဇာ အဟောသိ။ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရီပိ သုပဏ္ဏရူပေန မဟာသမုဒ္ဒေ နာဂကုလာနိ သန္တာသေသိ။ တေ စ ဥတြသ္တရူပါ နာဂါ အာဂန္တွာ တံ ဝိဘူတိံ ပဿိတွာ ထေရိံ ယာစိတွာ မဟာဗောဓိံ နာဂဘဝနံ အတိဟရိတွာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ¶ နာဂရဇ္ဇေန ¶ ပူဇေတွာ ပုန နာဝါယံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။ တံဒိဝသမေဝ နာဝါ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနံ အဂမာသိ။ အသောကမဟာရာဇာပိ မဟာဗောဓိဝိယောဂဒုက္ခိတော ကန္ဒိတွာ ရောဒိတွာ ယာဝ ဒဿနဝိသယံ ဩလောကေတွာ ပဋိနိဝတ္တိ။

ဒေဝါနမ္ပိယတိဿော မဟာရာဇာပိ ခေါ သုမနသာမဏေရဿ ဝစနေန မာဂသိရမာသဿ ပဌမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဘုတိ ဥတ္တရဒွါရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနံ တာဝ မဂ္ဂံ သောဓာပေတွာ အလင်္ကာရာပေတွာ နဂရတော နိက္ခမနဒိဝသေ ဥတ္တရဒွါရသမီပေ သမုဒ္ဒသာလဝတ္ထုသ္မိံ ဌိတောယေဝ တာယ ဝိဘူတိယာ မဟာသမုဒ္ဒေ အာဂစ္ဆန္တံယေဝ မဟာဗောဓိံ ထေရဿ ¶ အာနုဘာဝေန ဒိသွာ တုဋ္ဌမာနသော နိက္ခမိတွာ သဗ္ဗံ မဂ္ဂံ ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ ပုပ္ဖေဟိ ဩကိရာပေန္တော အန္တရန္တရေ ပုပ္ဖအဂ္ဃိယာနိ ဌပေန္တော ဧကာဟေနေဝ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနံ ဂန္တွာ သဗ္ဗတာဠာဝစရပရိဝုတော ပုပ္ဖဓူမဂန္ဓဝါသာဒီဟိ ပူဇယမာနော ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဩရုယှ ‘‘အာဂတော ဝတရေ၊ ဒသဗလဿ သရသရံသိဇာလဝိဿဇ္ဇနကော မဟာဗောဓိရုက္ခော’’တိ ပသန္နစိတ္တော မဟာဗောဓိံ ဥက္ခိပိတွာ ဥတ္တမင်္ဂေ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ မဟာဗောဓိံ ပရိဝါရေတွာ အာဂတေဟိ သောဠသဟိ ဇာတိသမ္ပန္နကုလေဟိ သဒ္ဓိံ သမုဒ္ဒတော ပစ္စုတ္တရိတွာ သမုဒ္ဒတီရေ မဟာဗောဓိံ ဌပေတွာ တီဏိ ဒိဝသာနိ သကလတမ္ဗပဏ္ဏိဒီပရဇ္ဇေန ပူဇေသိ၊ သောဠသန္နံ ဇာတိသမ္ပန္နကုလာနံ ရဇ္ဇံ ဝိစာရေသိ။ အထ စတုတ္ထေ ဒိဝသေ မဟာဗောဓိံ အာဒါယ ဥဠာရံ ပူဇံ ကုရုမာနော အနုပုဗ္ဗေန အနုရာဓပုရံ သမ္ပတ္တော။ အနုရာဓပုရေပိ မဟာသက္ကာရံ ကတွာ စာတုဒ္ဒသီဒိဝသေ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ မဟာဗောဓိံ ဥတ္တရဒွါရေန ပဝေသေတွာ နဂရမဇ္ဈေန အတိဟရန္တော ¶ ဒက္ခိဏဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရတော ပဉ္စဓနုသတိကေ ဌာနေ ယတ္ထ အမှာကံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ၊ ပုရိမကာ စ တယော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒိံသု၊ ယတ္ထ ကကုသန္ဓဿ ဘဂဝတော မဟာသိရီသဗောဓိ၊ ကောနာဂမနဿ ဘဂဝတော ဥဒုမ္ဗရဗောဓိ၊ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ စ နိဂြောဓဗောဓိ ပတိဋ္ဌာသိ၊ တသ္မိံ မဟာမေဃဝနုယျာနဿ တိလကဘူတေ သုမနသာမဏေရဿ ဝစနေန ပဌမမေဝ ကတဘူမိပရိကမ္မေ ရာဇဝတ္ထုဒွါရကောဋ္ဌကဋ္ဌာနေ မဟာဗောဓိံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ကထံ? တာနိ ကိရ ဗောဓိံ ပရိဝါရေတွာ အာဂတာနိ သောဠသ ဇာတိသမ္ပန္နကုလာနိ ရာဇဝေသံ ဂဏှိံသု။ ရာဇာ ဒေါဝါရိကဝေသံ ဂဏှိ။ သောဠသ ကုလာနိ မဟာဗောဓိံ ဂဟေတွာ ဩရောပယိံသု။ မဟာဗောဓိ တေသံ ဟတ္ထတော မုတ္တသမနန္တရမေဝ အသီတိဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော မုဉ္စိ။ ရံသိယော သကလဒီပံ ပတ္ထရိတွာ ဥပရိ ဗြဟ္မလောကံ အာဟစ္စ အဋ္ဌံသု။ မဟာဗောဓိပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ သဉ္ဇာတပ္ပသာဒါနိ ဒသပုရိသသဟဿာနိ အနုပုဗ္ဗဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ပဗ္ဗဇိံသု။ ယာဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမာ မဟာဗောဓိ အန္တလိက္ခေ အဋ္ဌာသိ။ အတ္ထင်္ဂမိတေ ပန ¶ သူရိယေ ရောဟိဏိနက္ခတ္တေန ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာသိ။ သဟ ဗောဓိပတိဋ္ဌာနာ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာပထဝီ အကမ္ပိ။ ပတိဋ္ဌဟိတွာ စ ပန မဟာဗောဓိ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဟိမဂဗ္ဘေ သန္နိသီဒိ။ လောကဿ အဒဿနံ အဂမာသိ။ သတ္တမေ ¶ ဒိဝသေ ဝိဂတဝလာဟကံ နဘံ အဟောသိ။ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော ဇလန္တာ ဝိပ္ဖုရန္တာ နိစ္ဆရိံသု။ မဟာဗောဓိဿ ခန္ဓော စ သာခါယော စ ပတ္တာနိ ¶ စ ပဉ္စ ဖလာနိ စ ဒဿိံသု။ မဟိန္ဒတ္ထေရော စ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရီ စ ရာဇာ စ သပရိဝါရာ မဟာဗောဓိဋ္ဌာနမေဝ အဂမံသု။ ယေဘုယျေန စ သဗ္ဗေ ဒီပဝါသိနော သန္နိပတိံသု။ တေသံ ပဿန္တာနံယေဝ ဥတ္တရသာခတော ဧကံ ဖလံ ပစ္စိတွာ သာခတော မုစ္စိ။ ထေရော ဟတ္ထံ ဥပနာမေသိ။ ဖလံ ထေရဿ ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တံ ထေရော ‘‘ရောပယ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ရညော အဒါသိ။ ရာဇာ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ မဓုရပံသုံ အာကိရိတွာ ဂန္ဓကလလံ ပူရေတွာ ရောပေတွာ မဟာဗောဓိအာသန္နဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သဗ္ဗေသံ ပဿန္တာနံယေဝ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏာ အဋ္ဌ တရုဏဗောဓိရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ရာဇာ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ အဋ္ဌ တရုဏဗောဓိရုက္ခေ သေတစ္ဆတ္တေန ပူဇေတွာ အဘိသေကံ အဒါသိ။ တတော ဧကံ ဗောဓိရုက္ခံ အာဂမနကာလေ မဟာဗောဓိနာ ပဌမပတိဋ္ဌိတောကာသေ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနေ ရောပယိံသု၊ ဧကံ တဝက္ကဗြာဟ္မဏဿ ဂါမဒွါရေ၊ ဧကံ ထူပါရာမေ၊ ဧကံ ဣဿရနိမ္မာနဝိဟာရေ၊ ဧကံ ပဌမစေတိယဋ္ဌာနေ၊ ဧကံ စေတိယပဗ္ဗတေ၊ ဧကံ ရောဟဏဇနပဒမှိ ကာဇရဂါမေ၊ ဧကံ ရောဟဏဇနပဒမှိယေဝ စန္ဒနဂါမေ။ ဣတရေသံ စတုန္နံ ဖလာနံ ဗီဇေဟိ ဇာတေ ဒွတ္တိံသ ဗောဓိတရုဏေ ယောဇနိယအာရာမေသု ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

ဧဝံ ပုတ္တနတ္တုပရမ္ပရာယ သမန္တာ ဒီပဝါသီနံ ဟိတာယ သုခါယ ပတိဋ္ဌိတေ ဒသဗလဿ ဓမ္မဓဇဘူတေ မဟာဗောဓိမှိ ¶ အနုဠာ ဒေဝီ ပဉ္စဟိ ကညာသတေဟိ ပဉ္စဟိ စ အန္တေပုရိကာသတေဟီတိ မာတုဂါမသဟဿေန သဒ္ဓိံ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိယာ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ သပရိဝါရာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ အရိဋ္ဌောပိ ခေါ ရညော ဘာဂိနေယျော ပဉ္စဟိ ပုရိသသတေဟိ သဒ္ဓိံ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ သပရိဝါရော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။

အထေကဒိဝသံ ရာဇာ မဟာဗောဓိံ ဝန္ဒိတွာ ထေရေန သဒ္ဓိံ ထူပါရာမံ ဂစ္ဆတိ။ တဿ လောဟပါသာဒဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တဿ ပုရိသာ ပုပ္ဖာနိ အဘိဟရိံသု။ ရာဇာ ထေရဿ ပုပ္ဖာနိ အဒါသိ။ ထေရော ပုပ္ဖေဟိ လောဟပါသာဒဋ္ဌာနံ ပူဇေသိ။ ပုပ္ဖေသု ဘူမိယံ ပတိတမတ္တေသု မဟာဘူမိစာလော အဟောသိ။ ရာဇာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ဘူမိ စလိတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဣသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ဩကာသေ သင်္ဃဿ အနာဂတေ ဥပေါသထာဂါရံ ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။

ရာဇာ ¶ ပုန ထေရေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တော အမ္ဗင်္ဂဏဋ္ဌာနံ ပတ္တော။ တတ္ထဿ ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နံ အတိမဓုရရသံ ဧကံ အမ္ဗပက္ကံ အာဟရီယိတ္ထ။ ရာဇာ တံ ထေရဿ ပရိဘောဂတ္ထာယ အဒါသိ။ ထေရော တတ္ထေဝ ¶ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘ဣဒံ ဧတ္ထေဝ ရောပေထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တံ အမ္ဗဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ တတ္ထေဝ ရောပေတွာ ဥဒကံ အာသိဉ္စိ။ သဟ အမ္ဗဗီဇရောပနေန ပထဝီ အကမ္ပိ။ ရာဇာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ပထဝီ ကမ္ပိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ဩကာသေ သင်္ဃဿ အနာဂတေ ‘အမ္ဗင်္ဂဏံ’ နာမ သန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။

ရာဇာ တတ္ထ အဋ္ဌ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိယော ဩကိရိတွာ ဝန္ဒိတွာ ပုန ထေရေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တော မဟာစေတိယဋ္ဌာနံ ပတ္တော။ တတ္ထဿ ပုရိသာ စမ္ပကပုပ္ဖာနိ အဘိဟရိံသု။ တာနိ ရာဇာ ထေရဿ အဒါသိ။ ထေရော မဟာစေတိယဋ္ဌာနံ ပုပ္ဖေဟိ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိ။ တာဝဒေဝ မဟာပထဝီ သင်္ကမ္ပိ။ ရာဇာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ပထဝီ ကမ္ပိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ဩကာသေ အနာဂတေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အသဒိသော မဟာထူပေါ ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ¶ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။ ‘‘အဟမေဝ ကရောမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အလံ၊ မဟာရာဇ၊ တုမှာကံ အညံ ဗဟုကမ္မံ အတ္ထိ၊ တုမှာကံ ပန နတ္တာ ဒုဋ္ဌဂါမဏီ အဘယော နာမ ကာရေဿတီ’’တိ။ အထ ရာဇာ ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ မယှံ နတ္တာ ကရိဿတိ၊ ကတံယေဝ မယာ’’တိ ဒွါဒသဟတ္ထံ ပါသာဏတ္ထမ္ဘံ အာဟရာပေတွာ ‘‘ဒေဝါနမ္ပိယတိဿဿ ရညော နတ္တာ ဒုဋ္ဌဂါမဏီ အဘယော နာမ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ထူပံ ကရောတူ’’တိ အက္ခရာနိ လိခါပေတွာ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ပတိဋ္ဌိတံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သာသန’’န္တိ? ‘‘ပတိဋ္ဌိတံ၊ မဟာရာဇ၊ သာသနံ၊ မူလာနိ ပနဿ န တာဝ ဩတရန္တီ’’တိ။ ‘‘ကဒါ ပန၊ ဘန္တေ မူလာနိ ဩတိဏ္ဏာနိ နာမ ဘဝိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ယဒါ၊ မဟာရာဇ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပကာနံ မာတာပိတူနံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဇာတော ဒါရကော တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ပဗ္ဗဇိတွာ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပမှိယေဝ ဝိနယံ ဥဂ္ဂဟေတွာ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဝါစေဿတိ၊ တဒါ သာသနဿ မူလာနိ ဩတိဏ္ဏာနိ နာမ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧဒိသော ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာအရိဋ္ဌော ဘိက္ခု ပဋိဗလော ဧတသ္မိံ ကမ္မေ’’တိ။ ‘‘မယာ ဧတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘မဏ္ဍပံ၊ မဟာရာဇ၊ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ မေဃဝဏ္ဏာဘယဿ အမစ္စဿ ပရိဝေဏဋ္ဌာနေ မဟာသင်္ဂီတိကာလေ အဇာတသတ္တုမဟာရာဇေန ကတမဏ္ဍပပ္ပကာရံ ရာဇာနုဘာဝေန မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ သဗ္ဗတာဠာဝစရေ သကသကသိပ္ပေသု ပယောဇေတွာ ‘‘သာသနဿ မူလာနိ ဩတရန္တာနိ ¶ ပဿိဿာမီ’’တိ အနေကပုရိသသဟဿပရိဝုတော ထူပါရာမံ အနုပ္ပတ္တော။

တေန ခေါ ပန သမယေန ထူပါရာမေ အဋ္ဌသဋ္ဌိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ သန္နိပတိံသု။ မဟာမဟိန္ဒတ္ထေရဿ အာသနံ ဒက္ခိဏာဘိမုခံ ¶ ပညတ္တံ ဟောတိ။ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရဿ ဓမ္မာသနံ ဥတ္တရာဘိမုခံ ပညတ္တံ ဟောတိ။ အထ ခေါ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရော မဟိန္ဒတ္ထေရေန အဇ္ဈိဋ္ဌော အတ္တနော အနုရူပေန ပတ္တာနုက္ကမေန ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ။ မဟိန္ဒတ္ထေရပမုခါ အဋ္ဌသဋ္ဌိ မဟာထေရာ ဓမ္မာသနံ ပရိဝါရေတွာ ¶ နိသီဒိံသု။ ရညောပိ ကနိဋ္ဌဘာတာ မတ္တာဘယတ္ထေရော နာမ ‘‘ဓုရဂ္ဂါဟော ဟုတွာ ဝိနယံ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရဿ ဓမ္မာသနမေဝ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိ။ အဝသေသာပိ ဘိက္ခူ သရာဇိကာ စ ပရိသာ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒိံသု။

အထာယသ္မာ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရော တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတိ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလေတိ ဝိနယနိဒါနံ အဘာသိ။ ဘာသိတေ စ ပနာယသ္မတာ အရိဋ္ဌတ္ထေရေန ဝိနယနိဒါနေ အာကာသံ မဟာဝိရဝံ ရဝိ။ အကာလဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆရိံသု။ ဒေဝတာ သာဓုကာရံ အဒံသု။ မဟာပထဝီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ သင်္ကမ္ပိ။ ဧဝံ အနေကေသု ပါဋိဟာရိယေသု ဝတ္တမာနေသု အာယသ္မာ အရိဋ္ဌတ္ထေရော မဟာမဟိန္ဒပမုခေဟိ အဋ္ဌသဋ္ဌိယာ ပစ္စေကဂဏီဟိ ခီဏာသဝမဟာထေရေဟိ တဒညေဟိ စ အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသဟဿေဟိ ပရိဝုတော ပဌမကတ္တိကပဝါရဏာဒိဝသေ ထူပါရာမဝိဟာရမဇ္ဈေ သတ္ထု ကရုဏာဂုဏဒီပကံ ဘဂဝတော အနုသိဋ္ဌိကရာနံ ကာယကမ္မဝစီကမ္မဝိပ္ဖန္ဒိတဝိနယနံ ဝိနယပိဋကံ ပကာသေသိ။ ပကာသေတွာ စ ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌမာနော ဗဟူနံ ဝါစေတွာ ဗဟူနံ ဟဒယေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တေပိ ခေါ မဟာမဟိန္ဒပ္ပမုခါ တသ္မိံ သမာဂမေ –

‘‘အဋ္ဌသဋ္ဌိ ¶ မဟာထေရာ၊ ဓုရဂ္ဂါဟာ သမာဂတာ၊

ပစ္စေကဂဏိနော သဗ္ဗေ၊ ဓမ္မရာဇဿ သာဝကာ။

‘‘ခီဏာသဝါ ဝသိပ္ပတ္တာ၊ တေဝိဇ္ဇာ ဣဒ္ဓိကောဝိဒါ၊

ဥတ္တမတ္ထမဘိညာယ၊ အနုသာသိံသု ရာဇိနော။

‘‘အာလောကံ ဒဿယိတွာန၊ ဩဘာသေတွာ မဟိံ ဣမံ၊

ဇလိတွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓာဝ၊ နိဗ္ဗာယိံသု မဟေသယော’’။

တေသံ ¶ ပရိနိဗ္ဗာနတော အပရဘာဂေ အညေပိ တေသံ ထေရာနံ အန္တေဝါသိကာ တိဿဒတ္တကာဠသုမန-ဒီဃသုမနာဒယော စ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရဿ အန္တေဝါသိကာ၊ အန္တေဝါသိကာနံ အန္တေဝါသိကာ စာတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ အာစရိယပရမ္ပရာ ဣမံ ဝိနယပိဋကံ ယာဝဇ္ဇတနာ အာနေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘တတိယသင်္ဂဟတော ပန ဥဒ္ဓံ ဣမံ ဒီပံ မဟိန္ဒာဒီဟိ အာဘတံ၊ မဟိန္ဒတော ဥဂ္ဂဟေတွာ ကဉ္စိ ¶ ကာလံ အရိဋ္ဌတ္ထေရာဒီဟိ အာဘတံ၊ တတော ယာဝဇ္ဇတနာ တေသံယေဝ အန္တေဝါသိကပရမ္ပရဘူတာယ အာစရိယပရမ္ပရာယ အာဘတ’’န္တိ။

ကတ္ထ ပတိဋ္ဌိတန္တိ? ယေသံ ပါဠိတော စ အတ္ထတော စ အနူနံ ဝတ္တတိ၊ မဏိဃဋေ ပက္ခိတ္တတေလမိဝ ဤသကမ္ပိ န ပဂ္ဃရတိ၊ ဧဝရူပေသု အဓိမတ္တသတိ-ဂတိ-ဓိတိ-မန္တေသု လဇ္ဇီသု ကုက္ကုစ္စကေသု သိက္ခာကာမေသု ပုဂ္ဂလေသု ပတိဋ္ဌိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဝိနယပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ဝိနယပရိယတ္တိယာ အာနိသံသံ သလ္လက္ခေတွာ သိက္ခာကာမေန ဘိက္ခုနာ ဝိနယော ပရိယာပုဏိတဗ္ဗော။

တတြာယံ ဝိနယပရိယတ္တိယာ အာနိသံသော – ဝိနယပရိယတ္တိကုသလော ဟိ ပုဂ္ဂလော သာသနေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါနံ ကုလပုတ္တာနံ မာတာပိတုဋ္ဌာနိယော ဟောတိ၊ တဒါယတ္တာ ဟိ နေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ ဝတ္တာနုဝတ္တပဋိပတ္တိ အာစာရဂေါစရကုသလတာ။ အပိ စဿ ဝိနယပရိယတ္တိံ နိဿာယ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တော ဟောတိ သုရက္ခိတော၊ ကုက္ကုစ္စပကတာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသရဏံ ဟောတိ၊ ဝိသာရဒေါ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝေါဟရတိ၊ ပစ္စတ္ထိကေ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှာတိ၊ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ¶ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနိသံသာ ဝိနယဓရေ ပုဂ္ဂလေ၊ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တော ဟောတိ သုရက္ခိတော…ပေ… သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၅)။

ယေ စာပိ သံဝရမူလကာ ကုသလာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ၊ ဝိနယဓရော ပုဂ္ဂလော တေသံ ဒါယာဒေါ၊ ဝိနယမူလကတ္တာ တေသံ ဓမ္မာနံ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဝိနယော သံဝရတ္ထာယ၊ သံဝရော အဝိပ္ပဋိသာရတ္ထာယ၊ အဝိပ္ပဋိသာရော ပါမောဇ္ဇတ္ထာယ၊ ပါမောဇ္ဇံ ပီတတ္ထာယ၊ ပီတိ ပဿဒ္ဓတ္ထာယ၊ ပဿဒ္ဓိ သုခတ္ထာယ၊ သုခံ သမာဓတ္ထာယ၊ သမာဓိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနတ္ထာယ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ နိဗ္ဗိဒတ္ထာယ၊ နိဗ္ဗိဒါ ဝိရာဂတ္ထာယ၊ ဝိရာဂေါ ဝိမုတ္တတ္ထာယ ¶ ၊ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနတ္ထာယ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ။ ဧတဒတ္ထာ ကထာ၊ ဧတဒတ္ထာ မန္တနာ၊ ဧတဒတ္ထာ ဥပနိသာ၊ ဧတဒတ္ထံ သောတာဝဓာနံ – ယဒိဒံ အနုပါဒါစိတ္တဿ ဝိမောက္ခော’’တိ (ပရိ။ ၃၆၆)။ တသ္မာ ဝိနယပရိယတ္တိယာ အာယောဂေါ ကရဏီယောတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ယာ သာ ဝိနယသံဝဏ္ဏနတ္ထံ မာတိကာ ဌပိတာ တတ္ထ –

‘‘ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာ၊ ဓာရိတံ ယေန စာဘတံ၊

ယတ္ထပ္ပတိဋ္ဌိတံ စေတမေတံ၊ ဝတွာ ဝိဓိံ တတော’’တိ။

ဣမိဿာ တာဝ ဂါထာယ အတ္ထော ပကာသိတော ဝိနယဿ စ ဗာဟိရနိဒါနဝဏ္ဏနာ ယထာဓိပ္ပာယံ သံဝဏ္ဏိတာ ဟောတီတိ။

‘‘တေနာတိအာဒိပါဌဿ၊ အတ္ထံ နာနပ္ပကာရတော၊

ဒဿယန္တော ကရိဿာမိ၊ ဝိနယဿတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ။

ဝုတ္တတ္တာ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိအာဒီနံ အတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမိ။ သေယျထိဒံ – တေနာတိ အနိယမနိဒ္ဒေသဝစနံ။ တဿ သရူပေန အဝုတ္တေနပိ အပရဘာဂေ အတ္ထတော သိဒ္ဓေန ယေနာတိ ဣမိနာ ဝစနေန ပဋိနိဒ္ဒေသော ကာတဗ္ဗော။ အပရဘာဂေ ဟိ ဝိနယပညတ္တိယာစနဟေတုဘူတော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပရိဝိတက္ကော သိဒ္ဓါ။ တသ္မာ ယေန သမယေန သော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ၊ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီတိ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယဉှိ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ဝိနယေ ယုတ္တိ၊ ယဒိဒံ ယတ္ထ ယတ္ထ ‘‘တေနာ’’တိ ဝုစ္စတိ တတ္ထ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ အတ္ထတော သိဒ္ဓေန ‘‘ယေနာ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန ပဋိနိဒ္ဒေသော ကာတဗ္ဗောတိ။

တတြိဒံ မုခမတ္တနိဒဿနံ – ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမိ၊ ယေန သုဒိန္နော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိ၊ ယသ္မာ ပဋိသေဝိ၊ တသ္မာ ပညပေဿာမီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ တာဝ ပုဗ္ဗေ အတ္ထတော သိဒ္ဓေန ယေနာတိ ဣမိနာ ဝစနေန ပဋိနိဒ္ဒေသော ယုဇ္ဇတိ။ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ၊ ယေန သမယေန ဓနိယော ကုမ္ဘကာရပုတ္တော ရညော ဒါရူနိ အဒိန္နံ အာဒိယီတိ ဧဝံ ပစ္ဆာ အတ္ထတော သိဒ္ဓေန ယေနာတိ ဣမိနာ ဝစနေန ပဋိနိဒ္ဒေသော ယုဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တော တေနာတိ ဝစနဿ အတ္ထော။ သမယေနာတိ ဧတ္ထ ပန သမယသဒ္ဒေါ တာဝ –

သမဝါယေ ¶ ခဏေ ကာလေ၊ သမူဟေ ဟေတု-ဒိဋ္ဌိသု၊

ပဋိလာဘေ ပဟာနေ စ၊ ပဋိဝေဓေ စ ဒိဿတိ။

တထာ ¶ ဟိဿ – ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမ ကာလဉ္စ သမယဉ္စ ဥပါဒါယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၇) ဧဝမာဒီသု သမဝါယော အတ္ထော။ ‘‘ဧကောဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော စ သမယော စ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၂၉) ဧဝမာဒီသု ခဏော။ ‘‘ဥဏှသမယော ¶ ပရိဠာဟသမယော’’တိ (ပါစိ။ ၃၅၈) ဧဝမာဒီသု ကာလော။ ‘‘မဟာသမယော ပဝနသ္မိ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု သမူဟော။ ‘‘သမယောပိ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသိ – ‘ဘဂဝါ ခေါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ၊ ဘဂဝါပိ မံ ဇာနိဿတိ – ဘဒ္ဒါလိ နာမ ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ အယမ္ပိ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၃၅) ဧဝမာဒီသု ဟေတု။ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဥဂ္ဂဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော သမယပ္ပဝါဒကေ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ မလ္လိကာယ အာရာမေ ပဋိဝသတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၆၀) ဧဝမာဒီသု ဒိဋ္ဌိ။

‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော၊ ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော၊

အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉)၊

ဧဝမာဒီသု ပဋိလာဘော။ ‘‘သမ္မာ မာနာဘိသမယာ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈) ဧဝမာဒီသု ပဟာနံ။ ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော သင်္ခတဋ္ဌော သန္တာပဋ္ဌော ဝိပရိဏာမဋ္ဌော အဘိသမယဋ္ဌော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၈) ဧဝမာဒီသု ပဋိဝေဓော အတ္ထော။ ဣဓ ပနဿ ကာလော အတ္ထော။ တသ္မာ ယေန ကာလေန အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဝိနယပညတ္တိယာစနဟေတုဘူတော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ၊ တေန ကာလေနာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘အထ ကသ္မာ ယထာ သုတ္တန္တေ ‘ဧကံ သမယ’န္တိ ဥပယောဂဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော၊ အဘိဓမ္မေ စ ‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရ’န္တိ ဘုမ္မဝစနေန၊ တထာ အကတွာ ဣဓ ‘တေန သမယေနာ’တိ ကရဏဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော’’တိ? တတ္ထ တထာ၊ ဣဓ စ အညထာ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ ကထံ? သုတ္တန္တေ တာဝ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ယဉှိ သမယံ ဘဂဝါ ဗြဟ္မဇာလာဒီနိ သုတ္တန္တာနိ ဒေသေသိ၊ အစ္စန္တမေဝ တံ သမယံ ကရုဏာဝိဟာရေန ဝိဟာသိ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ တတ္ထ ဥပယောဂနိဒ္ဒေသော ကတော။ အဘိဓမ္မေ စ အဓိကရဏတ္ထော ¶ ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ အဓိကရဏဉှိ ကာလတ္ထော သမူဟတ္ထော စ သမယော၊ တတ္ထ ဝုတ္တာနံ ဖဿာဒိဓမ္မာနံ ခဏသမဝါယဟေတုသင်္ခါတဿ စ သမယဿ ဘာဝေန တေသံ ဘာဝေါ လက္ခိယတိ။ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ တတ္ထ ဘုမ္မဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော။ ဣဓ ပန ဟေတုအတ္ထော ကရဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ ယော ¶ ဟိ သော သိက္ခာပဒပညတ္တိသမယော ¶ သာရိပုတ္တာဒီဟိပိ ဒုဗ္ဗိညေယျော၊ တေန သမယေန ဟေတုဘူတေန ကရဏဘူတေန စ သိက္ခာပဒါနိ ပညာပယန္တော သိက္ခာပဒပညတ္တိဟေတုဉ္စ အပေက္ခမာနော ဘဂဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဟာသိ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ ဣဓ ကရဏဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ဥပယောဂေန ဘုမ္မေန၊ တံ တံ အတ္ထမပေက္ခိယ၊

အညတြ သမယော ဝုတ္တော၊ ကရဏေနေဝ သော ဣဓာ’’တိ။

ပေါရာဏာ ပန ဝဏ္ဏယန္တိ – ‘ဧကံ သမယ’န္တိ ဝါ ‘ယသ္မိံ သမယေ’တိ ဝါ ‘တေန သမယေနာ’တိ ဝါ အဘိလာပမတ္တဘေဒေါ ဧသ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဘုမ္မမေဝ အတ္ထော’’တိ။ တသ္မာ တေသံ လဒ္ဓိယာ ‘‘တေန သမယေနာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘တသ္မိံ သမယေ’’တိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဣမေသံ ပဒါနံ ပရတော အတ္ထံ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ ပန ဝေရဉ္ဇာတိ အညတရဿ နဂရဿေတံ အဓိဝစနံ၊ တဿံ ဝေရဉ္ဇာယံ၊ သမီပတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။ ဝိဟရတီတိ အဝိသေသေန ဣရိယာပထဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေသု အညတရဝိဟာရသမင်္ဂီပရိဒီပနမေတံ၊ ဣဓ ပန ဌာနဂမနနိသဇ္ဇာသယနပ္ပဘေဒေသု ဣရိယာပထေသု အညတရဣရိယာပထသမာယောဂပရိဒီပနံ၊ တေန ဌိတောပိ ဂစ္ဆန္တောပိ နိသိန္နောပိ သယာနောပိ ဘဂဝါ ဝိဟရတိစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဟိ ဧကံ ဣရိယာပထဗာဓနံ အညေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပရိပတန္တံ အတ္တဘာဝံ ဟရတိ ပဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

နဠေရုပုစိမန္ဒမူလေတိ ဧတ္ထ နဠေရု နာမ ယက္ခော၊ ပုစိမန္ဒောတိ ¶ နိမ္ဗရုက္ခော၊ မူလန္တိ သမီပံ။ အယဉှိ မူလသဒ္ဒေါ ‘‘မူလာနိ ဥဒ္ဓရေယျ အန္တမသော ဥသီရနာဠိမတ္တာနိပီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၅) -အာဒီသု မူလမူလေ ဒိဿတိ။ ‘‘လောဘော အကုသလမူလ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅) -အာဒီသု အသာဓာရဏဟေတုမှိ။ ‘‘ယာဝ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ ဆာယာ ဖရတိ၊ နိဝါတေ ပဏ္ဏာနိ ပတန္တိ၊ ဧတ္တာဝတာ ရုက္ခမူလ’’န္တိအာဒီသု သမီပေ။ ဣဓ ပန သမီပေ အဓိပ္ပေတော၊ တသ္မာ နဠေရုယက္ခေန အဓိဂ္ဂဟိတဿ ပုစိမန္ဒဿ သမီပေတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သော ကိရ ပုစိမန္ဒော ရမဏီယော ပါသာဒိကော အနေကေသံ ရုက္ခာနံ အာဓိပစ္စံ ဝိယ ကုရုမာနော တဿ နဂရဿ အဝိဒူရေ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နေ ဌာနေ အဟောသိ။ အထ ¶ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇံ ဂန္တွာ ပတိရူပေ ဌာနေ ဝိဟရန္တော တဿ ရုက္ခဿ သမီပေ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ဝိဟာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတိ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလေ’’တိ။

တတ္ထ ¶ သိယာ ယဒိ တာဝ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတိ၊ ‘‘နဠေရုပုစိမန္ဒမူလေ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အထ တတ္ထ ဝိဟရတိ၊ ‘‘ဝေရဉ္ဇာယ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ဟိ သက္ကာ ဥဘယတ္ထ တေနေဝ သမယေန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဝိဟရိတုန္တိ? န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ နနု အဝေါစုမှ ‘‘သမီပတ္ထေ ဘုမ္မဝစန’’န္တိ။ တသ္မာ ယထာ ဂင်္ဂါယမုနာဒီနံ သမီပေ ဂေါယူထာနိ စရန္တာနိ ‘‘ဂင်္ဂါယ စရန္တိ၊ ယမုနာယ စရန္တီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝမိဓာပိ ယဒိဒံ ဝေရဉ္ဇာယ သမီပေ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလံ တတ္ထ ဝိဟရန္တော ဝုစ္စတိ ‘‘ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတိ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလေ’’တိ။ ဂေါစရဂါမနိဒဿနတ္ထံ ဟိဿ ဝေရဉ္ဇာဝစနံ။ ပဗ္ဗဇိတာနုရူပနိဝါသနဋ္ဌာနနိဒဿနတ္ထံ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလဝစနံ။

တတ္ထ ဝေရဉ္ဇာကိတ္တနေန အာယသ္မာ ဥပါလိတ္ထေရော ဘဂဝတော ဂဟဋ္ဌာနုဂ္ဂဟကရဏံ ဒဿေတိ၊ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလကိတ္တနေန ပဗ္ဗဇိတာနုဂ္ဂဟကရဏံ၊ တထာ ပုရိမေန ပစ္စယဂ္ဂဟဏတော အတ္တကိလမထာနုယောဂဝိဝဇ္ဇနံ၊ ပစ္ဆိမေန ဝတ္ထုကာမပ္ပဟာနတော ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂဝိဝဇ္ဇနုပါယဒဿနံ၊ ပုရိမေန စ ဓမ္မဒေသနာဘိယောဂံ၊ ပစ္ဆိမေန ဝိဝေကာဓိမုတ္တိံ၊ ပုရိမေန ကရုဏာယ ဥပဂမနံ ¶ ၊ ပစ္ဆိမေန ပညာယ အပဂမနံ၊ ပုရိမေန သတ္တာနံ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒနာဓိမုတ္တတံ၊ ပစ္ဆိမေန ပရဟိတသုခကရဏေ နိရုပလေပနံ၊ ပုရိမေန ဓမ္မိကသုခါပရိစ္စာဂနိမိတ္တံ ဖာသုဝိဟာရံ၊ ပစ္ဆိမေန ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာနုယောဂနိမိတ္တံ၊ ပုရိမေန မနုဿာနံ ဥပကာရဗဟုလတံ၊ ပစ္ဆိမေန ဒေဝတာနံ၊ ပုရိမေန လောကေ ဇာတဿ လောကေ သံဝဍ္ဎဘာဝံ၊ ပစ္ဆိမေန လောကေန အနုပလိတ္တတံ၊ ပုရိမေန ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗဟုဇနဟိတာယ ဗဟုဇနသုခါယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာနံ။ ကတမော ဧကပုဂ္ဂလော? တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၇၀) ဝစနတော ယဒတ္ထံ ဘဂဝါ ဥပ္ပန္နော တဒတ္ထပရိနိပ္ဖာဒနံ၊ ပစ္ဆိမေန ယတ္ထ ဥပ္ပန္နော တဒနုရူပဝိဟာရံ။ ဘဂဝါ ဟိ ပဌမံ လုမ္ဗိနီဝနေ၊ ဒုတိယံ ဗောဓိမဏ္ဍေတိ လောကိယလောကုတ္တရာယ ဥပ္ပတ္တိယာ ဝနေယေဝ ဥပ္ပန္နော၊ တေနဿ ဝနေယေဝ ဝိဟာရံ ဒဿေတီတိ ဧဝမာဒိနာ နယေနေတ္ထ အတ္ထယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

မဟတာ ¶ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိန္တိ ဧတ္ထ မဟတာတိ ဂုဏမဟတ္တေနပိ မဟတာ၊ သင်္ချာမဟတ္တေနပိ၊ သော ဟိ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဂုဏေဟိပိ မဟာ အဟောသိ၊ ယသ္မာ ယော တတ္ထ ပစ္ဆိမကော သော သောတာပန္နော၊ သင်္ချာယပိ မဟာ ပဉ္စသတသင်္ချတ္တာ။ ဘိက္ခူနံ သင်္ဃေန ဘိက္ခုသင်္ဃေန၊ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညသင်္ခါတသင်္ဃာတေန သမဏဂဏေနာတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓိန္တိ ဧကတော။ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟီတိ ပဉ္စ မတ္တာ ဧတေသန္တိ ပဉ္စမတ္တာနိ။ မတ္တာတိ ပမာဏံ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ယထာ ‘‘ဘောဇနေ ¶ မတ္တညူ’’တိ ဝုတ္တေ ဘောဇနေ မတ္တံ ဇာနာတိ၊ ပမာဏံ ဇာနာတီတိ အတ္ထော ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပိ တေသံ ဘိက္ခုသတာနံ ပဉ္စ မတ္တာ ပဉ္စပ္ပမာဏန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘိက္ခူနံ သတာနိ ဘိက္ခုသတာနိ၊ တေဟိ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ။ ဧတေန ယံ ဝုတ္တံ – ‘‘မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိ’’န္တိ၊ ဧတ္ထ တဿ မဟတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သင်္ချာမဟတ္တံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ပရတော ပနဿ ¶ ‘‘နိရဗ္ဗုဒေါ ဟိ၊ သာရိပုတ္တ ဘိက္ခုသင်္ဃော နိရာဒီနဝေါ အပဂတကာဠကော သုဒ္ဓါ သာရေ ပတိဋ္ဌိတော။ ဣမေသဉှိ၊ သာရိပုတ္တ၊ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ယော ပစ္ဆိမကော သော သောတာပန္နော’’တိ ဝစနေန ဂုဏမဟတ္တံ အာဝိဘဝိဿတိ။

အဿောသိ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏောတိ အဿောသီတိ သုဏိ ဥပလဘိ၊ သောတဒွါရသမ္ပတ္တဝစနနိဂ္ဃောသာနုသာရေန အညာသိ။ ခေါတိ ပဒပူရဏမတ္တေ အဝဓာရဏတ္ထေ ဝါ နိပါတော။ တတ္ထ အဝဓာရဏတ္ထေန အဿောသိ ဧဝ၊ နာဿ ကောစိ သဝနန္တရာယော အဟောသီတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဒပူရဏေန ပန ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာမတ္တမေဝ။ ဝေရဉ္ဇာယံ ဇာတော၊ ဝေရဉ္ဇာယံ ဘဝေါ၊ ဝေရဉ္ဇာ ဝါ အဿ နိဝါသောတိ ဝေရဉ္ဇော။ မာတာပိတူဟိ ကတနာမဝသေန ပနာယံ ‘‘ဥဒယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဗြဟ္မံ အဏတီတိ ဗြာဟ္မဏော၊ မန္တေ သဇ္ဈာယတီတိ အတ္ထော။ ဣဒမေဝ ဟိ ဇာတိဗြာဟ္မဏာနံ နိရုတ္တိဝစနံ။ အရိယာ ပန ဗာဟိတပါပတ္တာ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။

ဣဒါနိ ယမတ္ထံ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော အဿောသိ၊ တံ ပကာသေန္တော သမဏော ခလု ဘော ဂေါတမောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမိတပါပတ္တာ သမဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ဗာဟိတပါပေါတိ ဗြာဟ္မဏော (ဓ။ ပ။ ၃၈၈)၊ သမိတပါပတ္တာ ¶ သမဏောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၆၅)။ ဘဂဝါ စ အနုတ္တရေန အရိယမဂ္ဂေန သမိတပါပေါ၊ တေနဿ ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂတမေတံ နာမံ ယဒိဒံ သမဏောတိ။ ခလူတိ အနုဿဝနတ္ထေ နိပါတော။ ဘောတိ ဗြာဟ္မဏဇာတိကာနံ ဇာတိသမုဒါဂတံ အာလပနမတ္တံ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ –

‘‘ဘောဝါဒီ နာမသော ဟောတိ၊ သစေ ဟောတိ သကိဉ္စနော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၉၆၊ သု။ နိ။ ၆၂၅)။ ဂေါတမောတိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တဝသေန ပရိကိတ္တေတိ၊ တသ္မာ ‘‘သမဏော ခလု ဘော ဂေါတမော’’တိ ဧတ္ထ သမဏော ကိရ ဘော ဂေါတမဂေါတ္တောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သကျပုတ္တောတိ ဣဒံ ပန ဘဂဝတော ဥစ္စာကုလပရိဒီပနံ။ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဘာဝပရိဒီပနံ၊ ကေနစိ ပါရိဇုညေန အနဘိဘူတော အပရိက္ခီဏံယေဝ၊ တံ ကုလံ ပဟာယ သဒ္ဓါယ ပဗ္ဗဇိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော ပရံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ တံ ခေါ ပနာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထေ ¶ ဥပယောဂဝစနံ၊ တဿ ခေါ ပန ¶ ဘောတော ဂေါတမဿာတိ အတ္ထော။ ကလျာဏောတိ ကလျာဏဂုဏသမန္နာဂတော၊ သေဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ကိတ္တိ ဧဝ၊ ထုတိဃောသော ဝါ။

ဣတိပိ သော ဘဂဝါတိအာဒီသု ပန အယံ တာဝ ယောဇနာ – သော ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟံ၊ ဣတိပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ…ပေ… ဣတိပိ ဘဂဝါတိ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ဝိနယဓရာနံ သုတ္တန္တနယကောသလ္လတ္ထံ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာရမ္ဘေ ဗုဒ္ဓဂုဏပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ စိတ္တသမ္ပဟံသနတ္ထဉ္စ ဧတေသံ ပဒါနံ ဝိတ္ထာရနယေန ဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမိ။ တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ – ‘‘သော ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟ’’န္တိအာဒိ၊ တတ္ထ အာရကတ္တာ၊ အရီနံ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါတိ ဣမေဟိ တာဝ ကာရဏေဟိ သော ဘဂဝါ အရဟန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရကာ ဟိ သော သဗ္ဗကိလေသေဟိ သုဝိဒူရဝိဒူရေ ဌိတော၊ မဂ္ဂေန သဝါသနာနံ ကိလေသာနံ ဝိဒ္ဓံသိတတ္တာတိ အာရကတ္တာ အရဟံ၊ တေ စာနေန ကိလေသာရယော မဂ္ဂေန ဟတာတိ အရီနံ ဟတတ္တာပိ အရဟံ။ ယဉ္စေတံ အဝိဇ္ဇာဘဝတဏှာမယနာဘိပုညာဒိအဘိသင်္ခါရာရံ ဇရာမရဏနေမိ အာသဝသမုဒယမယေန အက္ခေန ဝိဇ္ဈိတွာ တိဘဝရထေ သမာယောဇိတံ အနာဒိကာလပ္ပဝတ္တံ သံသာရစက္ကံ၊ တဿာနေန ဗောဓိမဏ္ဍေ ¶ ဝီရိယပါဒေဟိ သီလပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ သဒ္ဓါဟတ္ထေန ကမ္မက္ခယကရံ ဉာဏဖရသုံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗေ အရာ ဟတာတိ အရာနံ ဟတတ္တာပိ အရဟံ။

အထ ဝါ သံသာရစက္ကန္တိ အနမတဂ္ဂသံသာရဝဋ္ဋံ ဝုစ္စတိ၊ တဿ စ အဝိဇ္ဇာ နာဘိ၊ မူလတ္တာ၊ ဇရာမရဏံ နေမိ၊ ပရိယောသာနတ္တာ၊ သေသာ ဒသ ဓမ္မာ အရာ၊ အဝိဇ္ဇာမူလကတ္တာ ဇရာမရဏပရိယန္တတ္တာ စ။ တတ္ထ ဒုက္ခာဒီသု အညာဏံ အဝိဇ္ဇာ၊ ကာမဘဝေ စ အဝိဇ္ဇာ ကာမဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတိ။ ရူပဘဝေ အဝိဇ္ဇာ ရူပဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတိ။ အရူပဘဝေ အဝိဇ္ဇာ အရူပဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ သင်္ခါရာ ကာမဘဝေ ¶ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ဧသ နယော ဣတရေသု။ ကာမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ကာမဘဝေ နာမရူပဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တထာ ရူပဘဝေ။ အရူပဘဝေ နာမဿေဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ နာမရူပံ ကာမဘဝေ သဠာယတနဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ရူပဘဝေ နာမရူပံ ရူပဘဝေ တိဏ္ဏံ အာယတနာနံ ပစ္စယော ဟောတိ။ အရူပဘဝေ နာမံ အရူပဘဝေ ဧကဿာယတနဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ သဠာယတနံ ကာမဘဝေ ဆဗ္ဗိဓဿ ဖဿဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ရူပဘဝေ တီဏိ အာယတနာနိ ရူပဘဝေ တိဏ္ဏံ ဖဿာနံ၊ အရူပဘဝေ ဧကမာယတနံ အရူပဘဝေ ဧကဿ ဖဿဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ ဆ ဖဿာ ကာမဘဝေ ဆန္နံ ဝေဒနာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ရူပဘဝေ တယော တတ္ထေဝ ¶ တိဿန္နံ၊ အရူပဘဝေ ဧကော တတ္ထေဝ ဧကိဿာ ဝေဒနာယ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ ဆ ဝေဒနာ ကာမဘဝေ ဆန္နံ တဏှာကာယာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ရူပဘဝေ တိဿော တတ္ထေဝ တိဏ္ဏံ၊ အရူပဘဝေ ဧကာ ဝေဒနာ အရူပဘဝေ ဧကဿ တဏှာကာယဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ တတ္ထ တတ္ထ သာ သာ တဏှာ တဿ တဿ ဥပါဒါနဿ ပစ္စယော၊ ဥပါဒါနာဒယော ဘဝါဒီနံ။

ကထံ? ဣဓေကစ္စော ‘‘ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ကာမုပါဒါနပစ္စယာ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ ဝါစာယ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ ဒုစ္စရိတပါရိပူရိယာ အပါယေ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတ္ထဿ ဥပပတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ၊ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ၊ ခန္ဓာနံ နိဗ္ဗတ္တိ ဇာတိ၊ ပရိပါကော ဇရာ၊ ဘေဒေါ မရဏံ။

အပရော ¶ ‘‘သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿာမီ’’တိ တထေဝ သုစရိတံ စရတိ၊ သုစရိတပါရိပူရိယာ သဂ္ဂေ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတ္ထဿ ဥပပတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါတိ သော ဧဝ နယော။

အပရော ပန ‘‘ဗြဟ္မလောကသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿာမီ’’တိ ကာမုပါဒါနပစ္စယာ ဧဝ မေတ္တံ ဘာဝေတိ၊ ကရုဏံ… မုဒိတံ… ဥပေက္ခံ ဘာဝေတိ၊ ဘာဝနာပါရိပူရိယာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တတ္ထဿ နိဗ္ဗတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါတိ သောယေဝ နယော။

အပရော ‘‘အရူပဝဘသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿာမီ’’တိ ¶ တထေဝ အာကာသာနဉ္စာယတနာဒိသမာပတ္တိယော ဘာဝေတိ၊ ဘာဝနာပါရိပူရိယာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တတ္ထဿ နိဗ္ဗတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ၊ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ၊ ခန္ဓာနံ နိဗ္ဗတ္တိ ဇာတိ၊ ပရိပါကော ဇရာ၊ ဘေဒေါ မရဏန္တိ။ ဧသ နယော သေသုပါဒါနမူလိကာသုပိ ယောဇနာသု။

ဧဝံ ‘‘အယံ အဝိဇ္ဇာ ဟေတု၊ သင်္ခါရာ ဟေတုသမုပ္ပန္နာ၊ ဥဘောပေတေ ဟေတုသမုပ္ပန္နာတိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ၊ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ၊ အဝိဇ္ဇာ ဟေတု၊ သင်္ခါရာ ဟေတုသမုပ္ပန္နာ၊ ဥဘောပေတေ ဟေတုသမုပ္ပန္နာတိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိ ဧတေန နယေန သဗ္ဗပဒါနိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာ ဧကော သင်္ခေပေါ၊ ဝိညာဏ-နာမရူပ-သဠာယတန-ဖဿ-ဝေဒနာ ဧကော၊ တဏှုပါဒါနဘဝါ ဧကော၊ ဇာတိ-ဇရာ-မရဏံ ဧကော။ ပုရိမသင်္ခေပေါ စေတ္ထ အတီတော အဒ္ဓါ၊ ဒွေ မဇ္ဈိမာ ပစ္စုပ္ပန္နော၊ ဇာတိဇရာမရဏံ အနာဂတော။ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ တဏှုပါဒါနဘဝါ ဂဟိတာဝ ဟောန္တီတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အတီတေ ကမ္မဝဋ္ဋံ၊ ဝိညာဏာဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ ဧတရဟိ ဝိပါကဝဋ္ဋံ။ တဏှုပါဒါနဘဝဂ္ဂဟဏေန ¶ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ ဂဟိတာဝ ဟောန္တီတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဧတရဟိ ကမ္မဝဋ္ဋံ၊ ဇာတိဇရာမရဏာပဒေသေန ဝိညာဏာဒီနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အာယတိံ ဝိပါကဝဋ္ဋံ။ တေ အာကာရတော ဝီသတိဝိဓာ ဟောန္တိ။ သင်္ခါရဝိညာဏာနဉ္စေတ္ထ အန္တရာ ဧကော သန္ဓိ၊ ဝေဒနာတဏှာနမန္တရာ ဧကော၊ ဘဝဇာတီနမန္တရာ ဧကော။ ဣတိ ဘဂဝါ ဧဝံ စတုသင်္ခေပံ၊ တိယဒ္ဓံ၊ ဝီသတာကာရံ၊ တိသန္ဓိံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနာတိ ပဿတိ အညာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ တံ ဉာတဋ္ဌေန ဉာဏံ၊ ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိ။ ဣမိနာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေန ဘဂဝါ တေ ဓမ္မေ ယထာဘူတံ ဉတွာ တေသု ¶ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဝိရဇ္ဇန္တော ဝိမုစ္စန္တော ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဣမဿ သံသာရစက္ကဿ အရေ ဟနိ ဝိဟနိ ဝိဒ္ဓံသေသိ။ ဧဝမ္ပိ အရာနံ ဟတတ္တာ အရဟံ။

အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျတ္တာ စ စီဝရာဒိပစ္စယေ ¶ အရဟတိ ပူဇာဝိသေသဉ္စ၊ တေနေဝ စ ဥပ္ပန္နေ တထာဂတေ ယေ ကေစိ မဟေသက္ခာ ဒေဝမနုဿာ န တေ အညတ္ထ ပူဇံ ကရောန္တိ။ တထာ ဟိ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ သိနေရုမတ္တေန ရတနဒါမေန တထာဂတံ ပူဇေသိ၊ ယထာဗလဉ္စ အညေပိ ဒေဝါ မနုဿာ စ ဗိမ္ဗိသာရကောသလရာဇာဒယော။ ပရိနိဗ္ဗုတမ္ပိ စ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဆန္နဝုတိကောဋိဓနံ ဝိသဇ္ဇေတွာ အသောကမဟာရာဇာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ကော ပန ဝါဒေါ အညေသံ ပူဇာဝိသေသာနန္တိ! ဧဝံ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာပိ အရဟံ။ ယထာ စ လောကေ ကေစိ ပဏ္ဍိတမာနိနော ဗာလာ အသိလောကဘယေန ရဟော ပါပံ ကရောန္တိ၊ ဧဝမေသ န ကဒါစိ ကရောတီတိ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝတောပိ အရဟံ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘အာရကတ္တာ ဟတတ္တာ စ၊ ကိလေသာရီန သော မုနိ၊

ဟတသံသာရစက္ကာရော၊ ပစ္စယာဒီန စာရဟော၊

န ရဟော ကရောတိ ပါပါနိ၊ အရဟံ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တထာ ဟေသ သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ၊ အဘိညေယျေ ဓမ္မေ အဘိညေယျတော ဗုဒ္ဓါ၊ ပရိညေယျေ ဓမ္မေ ပရိညေယျတော၊ ပဟာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ပဟာတဗ္ဗတော၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတော၊ ဘာဝေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဘာဝေတဗ္ဗတော။ တေနေဝ စာဟ –

‘‘အဘိညေယျံ ¶ အဘိညာတံ၊ ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စ ဘာဝိတံ၊

ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ မေ၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါသ္မိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၅၆၃)၊

အပိစ စက္ခု ဒုက္ခသစ္စံ၊ တဿ မူလကာရဏဘာဝေန တံသမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမတဏှာ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နမပ္ပဝတ္တိ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပ္ပဇာနနာ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ ဧကေကပဒုဒ္ဓါရေနာပိ သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ။ ဧသ နယော သောတ-ဃာန-ဇိဝှာ-ကာယမနေသုပိ။ ဧတေနေဝ နယေန ရူပါဒီနိ ဆ အာယတနာနိ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒယော ဆ ဝိညာဏကာယာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ဆ ဖဿာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒယော ဆ ဝေဒနာ၊ ရူပသညာဒယော ဆ သညာ၊ ရူပသဉ္စေတနာဒယော ဆ စေတနာ၊ ရူပတဏှာဒယော ဆ ¶ တဏှာကာယာ၊ ရူပဝိတက္ကာဒယော ဆ ဝိတက္ကာ၊ ရူပဝိစာရာဒယော ဆ ဝိစာရာ ¶ ၊ ရူပက္ခန္ဓာဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဒသ ကသိဏာနိ၊ ဒသ အနုဿတိယော၊ ဥဒ္ဓုမာတကသညာဒိဝသေန ဒသ သညာ၊ ကေသာဒယော ဒွတ္တိံသာကာရာ၊ ဒွါဒသာယတနာနိ၊ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော၊ ကာမဘဝါဒယော နဝ ဘဝါ၊ ပဌမာဒီနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ၊ မေတ္တာဘာဝနာဒယော စတဿော အပ္ပမညာ၊ စတဿော အရူပသမာပတ္တိယော၊ ပဋိလောမတော ဇရာမရဏာဒီနိ၊ အနုလောမတော အဝိဇ္ဇာဒီနိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂါနိ စ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။

တတြာယံ ဧကပဒယောဇနာ – ‘‘ဇရာမရဏံ ဒုက္ခသစ္စံ၊ ဇာတိ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ နိဿရဏံ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပ္ပဇာနနာ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စ’’န္တိ။ ဧဝံ ဧကေကပဒုဒ္ဓါရေန သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ အနုဗုဒ္ဓါ ပဋိဝိဒ္ဓါ။ တေန ဝုတ္တံ – သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ။

ဝိဇ္ဇာဟိ ပန စရဏေန စ သမ္ပန္နတ္တာ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော၊ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ တိဿောပိ ဝိဇ္ဇာ၊ အဋ္ဌပိ ဝိဇ္ဇာ။ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဘယဘေရဝသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၃၄ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အဋ္ဌ ဝိဇ္ဇာ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၇၈ အာဒယော)။ တတြ ဟိ ဝိပဿနာဉာဏေန မနောမယိဒ္ဓိယာ စ သဟ ဆ အဘိညာ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌ ဝိဇ္ဇာ ဝုတ္တာ။ စရဏန္တိ သီလသံဝရော၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ၊ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ၊ သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ၊ စတ္တာရိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနီတိ ဣမေ ပန္နရသ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေယေဝ ဟိ ပန္နရသ ဓမ္မာ၊ ယသ္မာ ဧတေဟိ စရတိ အရိယသာဝကော ဂစ္ဆတိ အမတံ ဒိသံ တသ္မာ၊ စရဏန္တိ ဝုတ္တာ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓ၊ မဟာနာမ၊ အရိယသာဝကော သီလဝါ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၄) ဝိတ္ထာရော။ ဘဂဝါ ဣမာဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ ဣမိနာ စ စရဏေန သမန္နာဂတော၊ တေန ဝုစ္စတိ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နောတိ ¶ ။ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာသမ္ပဒါ ဘဂဝတော သဗ္ဗညုတံ ပူရေတွာ ဌိတာ၊ စရဏသမ္ပဒါ မဟာကာရုဏိကတံ။ သော သဗ္ဗညုတာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ အတ္ထာနတ္ထံ ဉတွာ မဟာကာရုဏိကတာယ အနတ္ထံ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အတ္ထေ နိယောဇေတိ၊ ယထာ တံ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော။ တေနဿ သာဝကာ သုပ္ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ နော ဒုပ္ပဋိပန္နာ၊ ဝိဇ္ဇာစရဏဝိပန္နာနဉှိ သာဝကာ အတ္တန္တပါဒယော ဝိယ။

သောဘနဂမနတ္တာ၊ သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတတ္တာ၊ သမ္မာဂတတ္တာ၊ သမ္မာ စ ဂဒတ္တာ သုဂတော။ ဂမနမ္ပိ ဟိ ဂတန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉ္စ ဘဂဝတော သောဘနံ ပရိသုဒ္ဓမနဝဇ္ဇံ ¶ ။ ကိံ ¶ ပန တန္တိ? အရိယမဂ္ဂေါ။ တေန ဟေသ ဂမနေန ခေမံ ဒိသံ အသဇ္ဇမာနော ဂတောတိ သောဘနဂမနတ္တာ သုဂတော။ သုန္ဒရံ စေသ ဌာနံ ဂတော အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတတ္တာပိ သုဂတော။ သမ္မာ စ ဂတော တေန တေန မဂ္ဂေန ပဟီနေ ကိလေသေ ပုန အပစ္စာဂစ္ဆန္တော။ ဝုတ္တဉ္စေတံ – ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ သုဂတော…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ သုဂတော’’တိ (မဟာနိ။ ၃၈)။ သမ္မာ ဝါ အာဂတော ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ပဘုတိ ယာဝ ဗောဓိမဏ္ဍော တာဝ သမတိံသပါရမိပူရိတာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ သဗ္ဗလောကဿ ဟိတသုခမေဝ ကရောန္တော သဿတံ ဥစ္ဆေဒံ ကာမသုခံ အတ္တကိလမထန္တိ ဣမေ စ အန္တေ အနုပဂစ္ဆန္တော အာဂတောတိ သမ္မာဂတတ္တာပိ သုဂတော။ သမ္မာ စေသ ဂဒတိ၊ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ယုတ္တမေဝ ဝါစံ ဘာသတီတိ သမ္မာ ဂဒတ္တာပိ သုဂတော။

တတြိဒံ သာဓကသုတ္တံ – ‘‘ယံ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ၊ သာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ၊ န တံ တထာဂတော ဝါစံ ဘာသတိ။ ယမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ၊ သာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ၊ တမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ န ဘာသတိ။ ယဉ္စ ခေါ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသံဟိတံ၊ သာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ၊ တတြ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတိ တဿာ ဝါစာယ ဝေယျာကရဏာယ။ ယံ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ၊ သာ စ ပရေသံ ပိယာ မနာပါ၊ န တံ တထာဂတော ဝါစံ ဘာသတိ။ ယမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ၊ သာ စ ပရေသံ ပိယာ မနာပါ၊ တမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ န ဘာသတိ။ ယဉ္စ ခေါ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသံဟိတံ၊ သာ စ ပရေသံ ပိယာ မနာပါ၊ တတြ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတိ တဿာ ဝါစာယ ဝေယျာကရဏာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၈၆)။ ဧဝံ သမ္မာ ဂဒတ္တာပိ သုဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သဗ္ဗထာ ဝိဒိတလောကတ္တာ ပန လောကဝိဒူ။ သော ဟိ ဘဂဝါ သဘာဝတော သမုဒယတော နိရောဓတော နိရောဓူပါယတောတိ ¶ သဗ္ဗထာ လောကံ အဝေဒိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ယထာဟ – ‘‘ယတ္ထ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န ဇာယတိ ¶ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ နာဟံ တံ ဂမနေန လောကဿ ¶ အန္တံ ဉာတေယျံ ဒဋ္ဌေယျံ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမိ၊ န စာဟံ၊ အာဝုသော၊ အပ္ပတွာဝ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ ဝဒါမိ။ အပိ စာဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣမသ္မိံယေဝ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ သသညိမှိ သမနကေ လောကဉ္စ ပညပေမိ လောကသမုဒယဉ္စ လောကနိရောဓဉ္စ လောကနိရောဓဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ။

‘‘ဂမနေန န ပတ္တဗ္ဗော၊ လောကဿန္တော ကုဒါစနံ၊

န စ အပ္ပတွာ လောကန္တံ၊ ဒုက္ခာ အတ္ထိ ပမောစနံ။

‘‘တသ္မာ ဟဝေ လောကဝိဒူ သုမေဓော၊

နာသီသတီ လောကမိမံ ပရဉ္စာ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၄။၄၅၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၀၇)၊

အပိစ တယော လောကာ – သင်္ခါရလောကော၊ သတ္တလောကော၊ ဩကာသလောကောတိ၊ တတ္ထ ‘‘ဧကော လောကော – သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၂) အာဂတဋ္ဌာနေ သင်္ခါရလောကော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘သဿတော လောကောတိ ဝါ အသဿတော လောကောတိ ဝါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၂၁) အာဂတဋ္ဌာနေ သတ္တလောကော။

‘‘ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ၊ ပရိဟရန္တိ ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစနာ၊

တာဝ သဟဿဓာ လောကော၊ ဧတ္ထ တေ ဝတ္တတီ ဝသော’’တိ။ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၃) –

အာဂတဋ္ဌာနေ ဩကာသလောကော၊ တမ္ပိ ဘဂဝါ သဗ္ဗထာ အဝေဒိ။ တထာ ဟိဿ – ‘‘ဧကော လောကော – သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ ဒွေ လောကာ – နာမဉ္စ ရူပဉ္စ။ တယော လောကာ – တိဿော ဝေဒနာ။ စတ္တာရော လောကာ – စတ္တာရော အာဟာရာ။ ပဉ္စ လောကာ – ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ဆ လောကာ – ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ။ သတ္တ လောကာ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ အဋ္ဌ လောကာ – အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ။ နဝ လောကာ – နဝ သတ္တာဝါသာ။ ဒသ လောကာ – ဒသာယတနာနိ။ ဒွါဒသ လောကာ – ဒွါဒသာယတနာနိ ¶ ။ အဋ္ဌာရသ လောကာ – အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၂)။ အယံ သင်္ခါရလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတော။

ယသ္မာ ¶ ပနေသ သဗ္ဗေသမ္ပိ သတ္တာနံ အာသယံ ဇာနာတိ၊ အနုသယံ ဇာနာတိ၊ စရိတံ ဇာနာတိ၊ အဓိမုတ္တိံ ဇာနာတိ၊ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒြိယေ မုဒိန္ဒြိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ ဘဗ္ဗေ အဘဗ္ဗေ သတ္တေ ဇာနာတိ၊ တသ္မာဿ သတ္တလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတော။ ယထာ စ သတ္တလောကော ¶ ဧဝံ ဩကာသလောကောပိ။ တထာ ဟေသ ဧကံ စက္ကဝါဠံ အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ ယောဇနာနံ ဒွါဒသ သတသဟဿာနိ တီဏိ သဟဿာနိ စတ္တာရိ သတာနိ ပညာသဉ္စ ယောဇနာနိ။ ပရိက္ခေပတော –

သဗ္ဗံ သတသဟဿာနိ၊ ဆတ္တိံသ ပရိမဏ္ဍလံ၊

ဒသဉ္စေဝ သဟဿာနိ၊ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ သတာနိ စ။

ဒုဝေ သတသဟဿာနိ၊ စတ္တာရိ နဟုတာနိ စ၊

ဧတ္တကံ ဗဟလတ္တေန၊ သင်္ခါတာယံ ဝသုန္ဓရာ။

စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ၊ အဋ္ဌေဝ နဟုတာနိ စ၊

ဧတ္တကံ ဗဟလတ္တေန၊ ဇလံ ဝါတေ ပတိဋ္ဌိတံ။

နဝသတသဟဿာနိ၊ မာလုတော နဘမုဂ္ဂတော၊

သဋ္ဌိ စေဝ သဟဿာနိ၊ ဧသာ လောကဿ သဏ္ဌိတိ။

စတုရာသီတိ သဟဿာနိ၊ အဇ္ဈောဂါဠှော မဟဏ္ဏဝေ၊

အစ္စုဂ္ဂတော တာဝဒေဝ၊ သိနေရုပဗ္ဗတုတ္တမော။

တတော ¶ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎေန၊ ပမာဏေန ယထာက္ကမံ၊

အဇ္ဈောဂါဠှုဂ္ဂတာ ဒိဗ္ဗာ၊ နာနာရတနစိတ္တိတာ။

ယုဂန္ဓရော ဤသဓရော၊ ကရဝီကော သုဒဿနော၊

နေမိန္ဓရော ဝိနတကော၊ အဿကဏ္ဏော ဂိရီ ဗြဟာ။

ဧတေ သတ္တ မဟာသေလာ၊ သိနေရုဿ သမန္တတော၊

မဟာရာဇာနမာဝါသာ၊ ဒေဝယက္ခနိသေဝိတာ။

ယောဇနာနံ ¶ သတာနုစ္စော၊ ဟိမဝါ ပဉ္စ ပဗ္ဗတော၊

ယောဇနာနံ သဟဿာနိ၊ တီဏိ အာယတဝိတ္ထတော၊

စတုရာသီတိသဟဿေဟိ၊ ကူဋေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတော။

တိပဉ္စယောဇနက္ခန္ဓ၊ ပရိက္ခေပါ နဂဝှယာ၊

ပညာသ ယောဇနက္ခန္ဓ၊ သာခါယာမာ သမန္တတော။

သတယောဇနဝိတ္ထိဏ္ဏာ၊ တာဝဒေဝ စ ဥဂ္ဂတာ၊

ဇမ္ဗူ ယဿာနုဘာဝေန၊ ဇမ္ဗုဒီပေါ ပကာသိတော။

ဒွေ အသီတိ သဟဿာနိ၊ အဇ္ဈောဂါဠှော မဟဏ္ဏဝေ၊

အစ္စုဂ္ဂတော တာဝဒေဝ၊ စက္ကဝါဠသိလုစ္စယော၊

ပရိက္ခိပိတွာ တံ သဗ္ဗံ၊ လောကဓာတုမယံ ဌိတော။

တတ္ထ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဧကူနပညာသယောဇနံ၊ သူရိယမဏ္ဍလံ ပညာသယောဇနံ၊ တာဝတိံသဘဝနံ ဒသသဟဿယောဇနံ၊ တထာ အသုရဘဝနံ၊ အဝီစိမဟာနိရယော၊ ဇမ္ဗုဒီပေါ စ။ အပရဂေါယာနံ သတ္တသဟဿယောဇနံ၊ တထာ ပုဗ္ဗဝိဒေဟော။ ဥတ္တရကုရု အဋ္ဌသဟဿယောဇနော၊ ဧကမေကော စေတ္ထ မဟာဒီပေါ ပဉ္စသတပဉ္စသတပရိတ္တဒီပပရိဝါရော၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဧကံ စက္ကဝါဠံ ¶ ၊ ဧကာ လောကဓာတု၊ တဒန္တရေသု လောကန္တရိကနိရယာ။ ဧဝံ အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ အနန္တာ လောကဓာတုယော ဘဂဝါ အနန္တေန ဗုဒ္ဓဉာဏေန အဝေဒိ၊ အညာသိ၊ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဧဝမဿ ဩကာသလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတော။ ဧဝမ္ပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတလောကတ္တာ လောကဝိဒူ။

အတ္တနော ¶ ပန ဂုဏေဟိ ဝိသိဋ္ဌတရဿ ကဿစိ အဘာဝါ နတ္ထိ ဧတဿ ဥတ္တရောတိ အနုတ္တရော။ တထာ ဟေသ သီလဂုဏေနာပိ သဗ္ဗံ လောကမဘိဘဝတိ၊ သမာဓိ…ပေ… ပညာ… ဝိမုတ္တိ… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏေနာပိ၊ သီလဂုဏေနာပိ အသမော အသမသမော အပ္ပဋိမော အပ္ပဋိဘာဂေါ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော…ပေ… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏေနာပိ။ ယထာဟ – ‘‘န ခေါ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမနုပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ အတ္တနာ သီလသမ္ပန္နတရ’’န္တိ ဝိတ္ထာရော။

ဧဝံ ¶ အဂ္ဂပ္ပသာဒသုတ္တာဒီနိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀) ‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထီ’’တိအာဒိကာ ဂါထာယော (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ မဟာဝ။ ၁၁) စ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ။

ပုရိသဒမ္မေ သာရေတီတိ ပုရိသဒမ္မသာရထိ၊ ဒမေတိ ဝိနေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပုရိသဒမ္မာတိ အဒန္တာ ဒမေတုံ ယုတ္တာ တိရစ္ဆာနပုရိသာပိ မနုဿပုရိသာပိ အမနုဿပုရိသာပိ။ တထာ ဟိ ဘဂဝတာ တိရစ္ဆာနပုရိသာပိ အပလာဠော နာဂရာဇာ၊ စူဠောဒရော၊ မဟောဒရော၊ အဂ္ဂိသိခေါ၊ ဓူမသိခေါ၊ ဓနပါလကော ဟတ္ထီတိ ဧဝမာဒယော ဒမိတာ၊ နိဗ္ဗိသာ ကတာ၊ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပိတာ။ မနုဿပုရိသာပိ သစ္စကနိဂဏ္ဌပုတ္တ-အမ္ဗဋ္ဌမာဏဝ-ပေါက္ခရသာတိ-သောဏဒဏ္ဍကူဋဒန္တာဒယော။ အမနုဿပုရိသာပိ အာဠဝက-သူစိလောမ-ခရလောမ-ယက္ခ-သက္ကဒေဝရာဇာဒယော ဒမိတာ ဝိနီတာ ဝိစိတြေဟိ ဝိနယနူပါယေဟိ။ ‘‘အဟံ ခေါ၊ ကေသိ၊ ပုရိသဒမ္မံ သဏှေနပိ ဝိနေမိ၊ ဖရုသေနပိ ဝိနေမိ၊ သဏှဖရုသေနပိ ဝိနေမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၁၁) ဣဒဉ္စေတ္ထ သုတ္တံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဝိသုဒ္ဓသီလာဒီနံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိ သောတာပန္နာဒီနဉ္စ ဥတ္တရိမဂ္ဂပဋိပဒံ အာစိက္ခန္တော ဒန္တေပိ ဒမေတိယေဝ။

အထ ဝါ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီတိ ဧကမေဝိဒံ အတ္ထပဒံ ¶ ။ ဘဂဝါ ဟိ တထာ ပုရိသဒမ္မေ သာရေတိ၊ ယထာ ဧကပလ္လင်္ကေနေဝ နိသိန္နာ အဋ္ဌ ဒိသာ အသဇ္ဇမာနာ ဓာဝန္တိ။ တသ္မာ ‘‘အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဟတ္ထိဒမကေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟတ္ထိဒမ္မော သာရိတော ဧကံယေဝ ဒိသံ ဓာဝတီ’’တိ ဣဒဉ္စေတ္ထ သုတ္တံ (မ။ နိ။ ၃။၃၁၂) ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ ယထာရဟံ အနုသာသတီတိ သတ္ထာ။ အပိစ သတ္ထာ ဝိယာတိ သတ္ထာ၊ ဘဂဝါ သတ္ထဝါဟော။ ‘‘ယထာ သတ္ထဝါဟော သတ္ထေ ကန္တာရံ တာရေတိ၊ စောရကန္တာရံ တာရေတိ၊ ဝါဠကန္တာရံ တာရေတိ၊ ဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရံ တာရေတိ၊ နိရုဒကကန္တာရံ တာရေတိ၊ ဥတ္တာရေတိ နိတ္တာရေတိ ပတာရေတိ ¶ ခေမန္တဘူမိံ သမ္ပာပေတိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ သတ္ထာ သတ္ထဝါဟော သတ္တေ ကန္တာရံ တာရေတိ ဇာတိကန္တာရံ တာရေတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ။ ၁၉၀) နိဒ္ဒေသနယေနပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒေဝမနုဿာနန္တိ ¶ ဒဧဝါနဉ္စ မနုဿာနဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေနေတံ ဝုတ္တံ၊ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလပရိစ္ဆေဒဝသေန စ။ ဘဂဝါ ပန တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ အနုသာသနိပ္ပဒါနေန သတ္ထာယေဝ။ တေပိ ဟိ ဘဂဝတော ဓမ္မသဝနေန ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ ပတွာ တာယ ဧဝ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ ဒုတိယေ တတိယေ ဝါ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂဖလဘာဂိနော ဟောန္တိ။ မဏ္ဍူကဒေဝပုတ္တာဒယော စေတ္ထ နိဒဿနံ။ ဘဂဝတိ ကိရ ဂဂ္ဂရာယ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေ စမ္ပာနဂရဝါသီနံ ဓမ္မံ ဒေသယမာနေ ဧကော မဏ္ဍူကော ဘဂဝတော သရေ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသိ။ တံ ဧကော ဝစ္ဆပါလကော ဒဏ္ဍမောလုဗ္ဘ တိဋ္ဌန္တော တဿ သီသေ သန္နိရုမ္ဘိတွာ အဋ္ဌာသိ။ သော တာဝဒေဝ ကာလံ ကတွာ တာဝတိံသဘဝနေ ဒွါဒသယောဇနိကေ ကနကဝိမာနေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါ ဝိယ စ တတ္ထ အစ္ဆရာသင်္ဃပရိဝုတံ အတ္တာနံ ဒိသွာ ‘‘အရေ၊ အဟမ္ပိ နာမ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တောသ္မိ! ကိံ နု ခေါ ကမ္မံ အကာသိ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တော နာညံ ကိဉ္စိ အဒ္ဒသ၊ အညတြ ဘဂဝတော သရေ နိမိတ္တဂ္ဂါဟာ။ သော ¶ တအာဝဒေဝ သဟ ဝိမာနေန အာဂန္တွာ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒိ။ ဘဂဝါ ဇာနန္တောဝ ပုစ္ဆိ –

‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။

‘‘မဏ္ဍူကောဟံ ပုရေ အာသိံ၊ ဥဒကေ ဝါရိဂေါစရော၊

တဝ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ၊ အဝဓိ ဝစ္ဆပါလကော’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၇-၈၅၈)၊

ဘဂဝါ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာဝသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဒေဝပုတ္တောပိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ သိတံ ကတွာ ပက္ကာမီတိ။

ယံ ပန ကိဉ္စိ အတ္ထိ ဉေယျံ နာမ၊ တဿ သဗ္ဗဿ ဗုဒ္ဓတ္တာ ဝိမောက္ခန္တိကဉာဏဝသေန ဗုဒ္ဓါ။ ယသ္မာ ဝါ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အတ္တနာပိ ဗုဇ္ဈိ၊ အညေပိ သတ္တေ ဗောဓေသိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဒီဟိပိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ။ ဣမဿ စတ္ထဿ ဝိညာပနတ္ထံ ‘‘ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဗောဓေတာ ပဇာယာတိ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော သဗ္ဗောပိ နိဒ္ဒေသနယော (မဟာနိ။ ၁၉၂) ပဋိသမ္ဘိဒါနယော (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၂) ဝါ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗော။

ဘဂဝါတိ ¶ ဣဒံ ပနဿ ဂုဏဝိသိဋ္ဌသတ္တုတ္တမဂရုဂါရဝါဓိဝစနံ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဘဂဝါတိ ¶ ဝစနံ သေဋ္ဌံ၊ ဘဂဝါတိ ဝစနမုတ္တမံ၊

ဂရု ဂါရဝယုတ္တော သော၊ ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

စတုဗ္ဗိဓဉှိ နာမံ – အာဝတ္ထိကံ၊ လိင်္ဂိကံ၊ နေမိတ္တိကံ၊ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နန္တိ။ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နံ နာမ လောကိယဝေါဟာရေန ‘‘ယဒိစ္ဆက’’န္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဝစ္ဆော ဒမ္မော ဗလိဗဒ္ဒေါ’’တိ ဧဝမာဒိ အာဝတ္ထိကံ။ ‘‘ဒဏ္ဍီ ဆတ္တီ သိခီ ကရီ’’တိ ဧဝမာဒိ လိင်္ဂိကံ။ ‘‘တေဝိဇ္ဇော ဆဠဘိညော’’တိ ဧဝမာဒိ နေမိတ္တိကံ။ ‘‘သိရိဝဍ္ဎကော ဓနဝဍ္ဎကော’’တိ ဧဝမာဒိ ဝစနတ္ထမနပေက္ခိတွာ ပဝတ္တံ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ ဣဒံ ပန ဘဂဝါတိ နာမံ နေမိတ္တိကံ၊ န မဟာမာယာယ န သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇေန န အသီတိယာ ဉာတိသဟဿေဟိ ကတံ၊ န သက္ကသန္တုသိတာဒီဟိ ဒေဝတာဝိသေသေဟိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဓမ္မသေနာပတိနာ – ‘‘ဘဂဝါတိ နေတံ နာမံ မာတရာ ကတံ…ပေ… ဝိမောက္ခန္တိကမေတံ ¶ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဗောဓိယာ မူလေ သဟ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပဋိလာဘာ သစ္ဆိကာပညတ္တိ၊ ယဒိဒံ ဘဂဝါ’’တိ (မဟာနိ။ ၈၄)။

ယံဂုဏနေမိတ္တိကဉ္စေတံ နာမံ၊ တေသံ ဂုဏာနံ ပကာသနတ္ထံ ဣမံ ဂါထံ ဝဒန္တိ –

ဘဝန္တဂေါ သော ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

နိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ စေတ္ထ တေသံ တေသံ ပဒါနမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ဘာဂျဝါ ဘဂ္ဂဝါ ယုတ္တော၊ ဘဂေဟိ စ ဝိဘတ္တဝါ၊

ဘတ္တဝါ ဝန္တဂမနော၊ ဘဝေသု ဘဂဝါ တတော’’တိ။

တတ္ထ ဝဏ္ဏာဂမော ဝဏ္ဏဝိပရိယယောတိ ဧတံ နိရုတ္တိလက္ခဏံ ဂဟေတွာ သဒ္ဒနယေန ဝါ ပိသောဒရာဒိပက္ခေပလက္ခဏံ ¶ ဂဟေတွာ ယသ္မာ လောကိယလောကုတ္တရသုခါဘိနိဗ္ဗတ္တကံ ဒါနသီလာဒိပါရပ္ပတ္တံ ဘာဂျမဿ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘ဘာဂျဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ဉာတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ပန လောဘ-ဒေါသ-မောဟ-ဝိပရီတမနသိကာရ-အဟိရိကာနောတ္တပ္ပ-ကောဓူပနာဟ-မက္ခ-ပဠာသဣဿာ-မစ္ဆရိယ-မာယာသာဌေယျ-ထမ္ဘ-သာရမ္ဘ-မာနာတိမာန-မဒ-ပမာဒ-တဏှာဝိဇ္ဇာ ¶ တိဝိဓာကုသလမူလ-ဒုစ္စရိတ-သံကိလေသ-မလ-ဝိသမသညာ-ဝိတက္က-ပပဉ္စ-စတုဗ္ဗိဓဝိပရိယေသအာသဝ-ဂန္ထ-ဩဃ-ယောဂါဂတိ-တဏှုပ္ပာဒုပါဒါန-ပဉ္စစေတောခီလ-ဝိနိဗန္ဓ-နီဝရဏာဘိနန္ဒနဆဝိဝါဒမူလ-တဏှာကာယ-သတ္တာနုသယ-အဋ္ဌမိစ္ဆတ္တ-နဝတဏှာမူလက-ဒသာကုသလကမ ဒိဋ္ဌိဂတ-အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတပ္ပဘေဒ-သဗ္ဗဒရထ-ပရိဠာဟ-ကိလေသသတသဟဿာနိ၊ သင်္ခေပတော ဝါ ပဉ္စ ကိလေသ-အဘိသင်္ခါရခန္ဓမစ္စု-ဒေဝပုတ္တ-မာရေ အဘဉ္ဇိ၊ တသ္မာ ဘဂ္ဂတ္တာ ဧတေသံ ပရိဿယာနံ ဘဂ္ဂဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘ဘဂ္ဂရာဂေါ ဘဂ္ဂဒေါသော၊ ဘဂ္ဂမောဟော အနာသဝေါ၊

ဘဂ္ဂါဿ ပါပကာ ဓမ္မာ၊ ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

ဘာဂျဝန္တတာယ ¶ စဿ သတပုညဇလက္ခဏဓရဿ ရူပကာယသမ္ပတ္တိဒီပိတာ ဟောတိ၊ ဘဂ္ဂဒေါသတာယ ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိ။ တထာ လောကိယပရိက္ခကာနံ ဗဟုမတဘာဝေါ၊ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတေဟိ အဘိဂမနီယတာ၊ အဘိဂတာနဉ္စ နေသံ ကာယစိတ္တဒုက္ခာပနယနေ ပဋိဗလဘာဝေါ၊ အာမိသဒါနဓမ္မဒါနေဟိ ဥပကာရိတာ၊ လောကိယလောကုတ္တရသုခေဟိ စ သမ္ပယောဇနသမတ္ထတာ ဒီပိတာ ဟောတိ။

ယသ္မာ စ လောကေ ဣဿရိယ-ဓမ္မ-ယသ-သိရီ-ကာမ-ပယတ္တေသု ဆသု ဓမ္မေသု ဘဂသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ၊ ပရမဉ္စဿ သကစိတ္တေ ဣဿရိယံ၊ အဏိမာ လဃိမာဒိကံ ဝါ လောကိယသမ္မတံ သဗ္ဗာကာရပရိပူရံ အတ္ထိ တထာ လောကုတ္တရော ဓမ္မော လောကတ္တယဗျာပကော ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂတော အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓါ ယသော၊ ရူပကာယဒဿနဗျာဝဋဇနနယနပ္ပသာဒဇနနသမတ္ထာ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂသိရီ၊ ယံ ယံ ဧတေန ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ အတ္တဟိတံ ပရဟိတံ ဝါ၊ တဿ တဿ တထေဝ အဘိနိပ္ဖန္နတ္တာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိ၊ တတ္ထ နိပ္ဖတ္တိသညိတော ကာမော၊ သဗ္ဗလောကဂရုဘာဝပ္ပတ္တိဟေတုဘူတော သမ္မာဝါယာမသင်္ခါတော ပယတ္တော စ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဣမေဟိ ဘဂေဟိ ယုတ္တတ္တာပိ ဘဂါ အဿ သန္တီတိ ဣမိနာ အတ္ထေန ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ ပန ကုသလာဒီဟိ ဘေဒေဟိ သဗ္ဗဓမ္မေ၊ ခန္ဓာယတန-ဓာတုသစ္စ-ဣန္ဒြိယပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒီဟိ ¶ ဝါ ကုသလာဒိဓမ္မေ၊ ပီဠန-သင်္ခတ-သန္တာပဝိပရိဏာမဋ္ဌေန ဝါ ဒုက္ခမရိယသစ္စံ၊ အာယူဟန-နိဒါန-သံယောဂ-ပလိဗောဓဋ္ဌေန သမုဒယံ၊ နိဿရဏဝိဝေကာသင်္ခတ-အမတဋ္ဌေန ¶ နိရောဓံ၊ နိယျာန-ဟေတု-ဒဿနာဓိပတေယျဋ္ဌေန မဂ္ဂံ ဝိဘတ္တဝါ၊ ဝိဘဇိတွာ ဝိဝရိတွာ ဒေသိတဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဝိဘတ္တဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ ¶ ။

ယသ္မာ စ ဧသ ဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကေ သုညတပ္ပဏိဟိတာနိမိတ္တဝိမောက္ခေ အညေ စ လောကိယလောကုတ္တရေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ ဘဇိ သေဝိ ဗဟုလမကာသိ၊ တသ္မာ ဘတ္တဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ ပန တီသု ဘဝေသု တဏှာသင်္ခါတံ ဂမနမနေန ဝန္တံ၊ တသ္မာ ဘဝေသု ဝန္တဂမနောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဝသဒ္ဒတော ဘကာရံ၊ ဂမနသဒ္ဒတော ဂကာရံ၊ ဝန္တသဒ္ဒတော ဝကာရဉ္စ ဒီဃံ ကတွာ အာဒါယ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ လောကေ ‘‘မေဟနဿ ခဿ မာလာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘မေခလာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

သော ဣမံ လောကန္တိ သော ဘဂဝါ ဣမံ လောကံ။ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ နိဒဿေတိ။ သဒေဝကန္တိ သဟ ဒေဝေဟိ သဒေဝကံ၊ ဧဝံ သဟ မာရေန သမာရကံ၊ သဟ ဗြဟ္မုနာ သဗြဟ္မကံ၊ သဟ သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ၊ ပဇာတတ္တာ ပဇာ၊ တံ ပဇံ၊ သဟ ဒေဝမနုဿေဟိ သဒေဝမနုဿံ။ တတ္ထ သဒေဝကဝစနေန ပဉ္စကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ သမာရကဝစနေန ဆဋ္ဌကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ၊ သဗြဟ္မကဝစနေန ဗြဟ္မကာယိကာဒိဗြဟ္မဂ္ဂဟဏံ၊ သဿမဏဗြာဟ္မဏီဝစနေန သာသနဿ ပစ္စတ္ထိကပစ္စာမိတ္တသမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏံ၊ သမိတပါပ-ဗာဟိတပါပ-သမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏဉ္စ၊ ပဇာဝစနေန သတ္တလောကဂ္ဂဟဏံ၊ သဒေဝမနုဿဝစနေန သမ္မုတိဒေဝအဝသေသမနုဿဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမေတ္ထ တီဟိ ပဒေဟိ ဩကာသလောကော၊ ဒွီဟိ ပဇာဝသေန သတ္တလောကော ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပရော နယော – သဒေဝကဂ္ဂဟဏေန အရူပါဝစရဒေဝလောကော ဂဟိတော၊ သမာရကဂ္ဂဟဏေန ဆကာမာဝစရဒေဝလောကာ၊ သဗြဟ္မကဂ္ဂဟဏေန ရူပီဗြဟ္မလောကော၊ သဿမဏဗြာဟ္မဏာဒိဂ္ဂဟဏေန စတုပရိသဝသေန သမ္မုတိဒေဝေဟိ ဝါ သဟ မနုဿလောကော၊ အဝသေသသဗ္ဗသတ္တလောကော ဝါ။

အပိစေတ္ထ ¶ သဒေဝကဝစနေန ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတော သဗ္ဗဿာပိ လောကဿ သစ္ဆိကတဘာဝံ သာဓေန္တော တဿ ဘဂဝတော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော။ တတော ယေသံ သိယာ – ‘‘မာရော မဟာနုဘာဝေါ ဆကာမာဝစရိဿရော ဝသဝတ္တီ၊ ကိံ သောပိ ဧတေန သစ္ဆိကတော’’တိ? တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သမာရကန္တိ ¶ အဗ္ဘုဂ္ဂတော။ ယေသံ ပန သိယာ – ‘‘ဗြဟ္မာ မဟာနုဘာဝေါ ဧကင်္ဂုလိယာ ဧကသ္မိံ စက္ကဝါဠသဟဿေ ¶ အာလောကံ ဖရတိ၊ ဒွီဟိ…ပေ… ဒသဟိ အင်္ဂုလီဟိ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု အာလောကံ ဖရတိ၊ အနုတ္တရဉ္စ ဈာနသမာပတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ ကိံ သောပိ သစ္ဆိကတော’’တိ? တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သဗြဟ္မကန္တိ အဗ္ဘုဂ္ဂတော။ တတော ယေသံ သိယာ – ‘‘ပုထူသမဏဗြာဟ္မဏာ သာသနပစ္စတ္ထိကာ၊ ကိံ တေပိ သစ္ဆိကတာ’’တိ? တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇန္တိ အဗ္ဘုဂ္ဂတော။ ဧဝံ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌာနံ သစ္ဆိကတဘာဝံ ပကာသေတွာ အထ သမ္မုတိဒေဝေ အဝသေသမနုဿေ စ ဥပါဒါယ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေန သေသသတ္တလောကဿ သစ္ဆိကတဘာဝံ ပကာသေန္တော သဒေဝမနုဿန္တိ အဗ္ဘုဂ္ဂတော။ အယမေတ္ထာနုသန္ဓိက္ကမော။

သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတီတိ ဧတ္ထ ပန သယန္တိ သာမံ၊ အပရနေယျော ဟုတွာ၊ အဘိညာတိ အဘိညာယ၊ အဓိကေန ဉာဏေန ဉတွာတိ အတ္ထော။ သစ္ဆိကတွာတိ ပစ္စက္ခံ ကတွာ၊ ဧတေန အနုမာနာဒိပဋိက္ခေပေါ ကတော ဟောတိ။ ပဝေဒေတီတိ ဗောဓေတိ ဉာပေတိ ပကာသေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… ပရိယောသာနကလျာဏန္တိ သော ဘဂဝါ သတ္တေသု ကာရုညတံ ပဋိစ္စ ဟိတွာပိ အနုတ္တရံ ဝိဝေကသုခံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဉ္စ ခေါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဒေသေန္တော အာဒိကလျာဏာဒိပ္ပကာရမေဝ ဒေသေတိ။

ကထံ? ဧကဂါထာပိ ဟိ သမန္တဘဒြကတ္တာ ဓမ္မဿ ပဌမပါဒေန အာဒိကလျာဏာ၊ ဒုတိယတတိယပါဒေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏာ၊ ပစ္ဆိမပါဒေန ပရိယောသာနကလျာဏာ။ ဧကာနုသန္ဓိကံ သုတ္တံ နိဒါနေန အာဒိကလျာဏံ၊ နိဂမနေန ပရိယောသာနကလျာဏံ၊ သေသေန မဇ္ဈေကလျာဏံ။ နာနာနုသန္ဓိကံ သုတ္တံ ပဌမာနုသန္ဓိနာ အာဒိကလျာဏံ၊ ပစ္ဆိမေန ပရိယောသာနကလျာဏံ၊ သေသေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏံ။ သကလောပိ သာသနဓမ္မော အတ္တနော အတ္ထဘူတေန သီလေန အာဒိကလျာဏော၊ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဖလေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ နိဗ္ဗာနေန ပရိယောသာနကလျာဏော။ သီလသမာဓီဟိ ဝါ အာဒိကလျာဏော၊ ဝိပဿနာမဂ္ဂေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ ဖလနိဗ္ဗာနေဟိ ပရိယောသာနကလျာဏော ¶ ။ ဗုဒ္ဓသုဗောဓိတာယ ဝါ အာဒိကလျာဏော၊ ဓမ္မသုဓမ္မတာယ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိယာ ပရိယောသာနကလျာဏော။ တံ သုတွာ တထတ္တာယ ပဋိပန္နေန အဓိဂန္တဗ္ဗာယ အဘိသမ္ဗောဓိယာ ဝါ အာဒိကလျာဏော၊ ပစ္စေကဗောဓိယာ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ သာဝကဗောဓိယာ ပရိယောသာနကလျာဏော။ သုယျမာနော စေသ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနတော သဝနေနပိ ¶ ကလျာဏမေဝ အာဝဟတီတိ အာဒိကလျာဏော၊ ပဋိပဇ္ဇိယမာနော သမထဝိပဿနာသုခါဝဟနတော ပဋိပတ္တိယာပိ ကလျာဏမေဝ အာဝဟတီတိ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ တထာ ပဋိပန္နော စ ပဋိပတ္တိဖလေ နိဋ္ဌိတေ တာဒိဘာဝါဝဟနတော ပဋိပတ္တိဖလေနပိ ကလျာဏမေဝ အာဝဟတီတိ ပရိယောသာနကလျာဏော။ နာထပ္ပဘဝတ္တာ စ ပဘဝသုဒ္ဓိယာ အာဒိကလျာဏော၊ အတ္ထသုဒ္ဓိယာ မဇ္ဈေကလျာဏော ¶ ၊ ကိစ္စသုဒ္ဓိယာ ပရိယောသာနကလျာဏော။ တသ္မာ ဧသော ဘဂဝါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဒေသေန္တော အာဒိကလျာဏာဒိပ္ပကာရမေဝ ဒေသေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနန္တိ ဧဝမာဒီသု ပန ယသ္မာ ဣမံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သာသနဗြဟ္မစရိယံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဉ္စ ပကာသေတိ၊ နာနာနယေဟိ ဒီပေတိ၊ တဉ္စ ယထာနုရူပံ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ သာတ္ထံ၊ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ သဗျဉ္ဇနံ။ သင်္ကာသနပကာသန-ဝိဝရဏ-ဝိဘဇန-ဥတ္တာနီကရဏ-ပညတ္တိ-အတ္ထပဒသမာယောဂတော သာတ္ထံ၊ အက္ခရပဒ-ဗျဉ္ဇနာကာရနိရုတ္တိနိဒ္ဒေသသမ္ပတ္တိယာ သဗျဉ္ဇနံ။ အတ္ထဂမ္ဘီရတာ-ပဋိဝေဓဂမ္ဘီရတာဟိ သာတ္ထံ၊ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာဒေသနာဂမ္ဘီရတာဟိ သဗျဉ္ဇနံ။ အတ္ထပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယတော သာတ္ထံ၊ ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယတော သဗျဉ္ဇနံ။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယတော ပရိက္ခကဇနပ္ပသာဒကန္တိ သာတ္ထံ၊ သဒ္ဓေယျတော လောကိယဇနပ္ပသာဒကန္တိ သဗျဉ္ဇနံ။ ဂမ္ဘီရာဓိပ္ပာယတော သာတ္ထံ၊ ဥတ္တာနပဒတော သဗျဉ္ဇနံ။ ဥပနေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော သကလပရိပုဏ္ဏဘာဝေန ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ၊ အပနေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော နိဒ္ဒေါသဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓံ၊ သိက္ခတ္တယပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဗြဟ္မဘူတေဟိ သေဋ္ဌေဟိ စရိတဗ္ဗတော တေသဉ္စ စရိယဘာဝတော ဗြဟ္မစရိယံ။ တသ္မာ ‘‘သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ…ပေ… ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

အပိစ ယသ္မာ သနိဒါနံ သဥပ္ပတ္တိကဉ္စ ဒေသေန္တော အာဒိကလျာဏံ ဒေသေတိ၊ ဝေနေယျာနံ အနုရူပတော အတ္ထဿ အဝိပရီတတာယ စ ဟေတုဒါဟရဏယုတ္တတော စ မဇ္ဈေကလျာဏံ၊ သောတူနံ သဒ္ဓါပဋိလာဘေန နိဂမနေန ¶ စ ပရိယောသာနကလျာဏံ ဒေသေတိ။ ဧဝံ ဒေသေန္တော စ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ တဉ္စ ပဋိပတ္တိယာ အဓိဂမဗျတ္တိတော သာတ္ထံ၊ ပရိယတ္တိယာ အာဂမဗျတ္တိတော သဗျဉ္ဇနံ၊ သီလာဒိပဉ္စဓမ္မက္ခန္ဓယုတ္တတော ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ၊ နိရုပက္ကိလေသတော နိတ္ထရဏတ္ထာယ ¶ ပဝတ္တိတော လောကာမိသနိရပေက္ခတော စ ပရိသုဒ္ဓံ၊ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မဘူတာနံ ဗုဒ္ဓ-ပစ္စေကဗုဒ္ဓ-ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ စရိယတော ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာပိ ‘‘သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

သာဓု ခေါ ပနာတိ သုန္ဒရံ ခေါ ပန အတ္ထာဝဟံ သုခါဝဟန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာရူပါနံ အရဟတန္တိ ယထာရူပေါ သော ဘဝ ဂေါတမော၊ ဧဝရူပါနံ ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂမေန လောကေ အရဟန္တောတိ လဒ္ဓသဒ္ဒါနံ အရဟတံ။ ဒဿနံ ဟောတီတိ ပသာဒသောမ္မာနိ အက္ခီနိ ဥမ္မီလိတွာ ‘‘ဒဿနမတ္တမ္ပိ သာဓု ဟောတီ’’တိ ဧဝံ အဇ္ဈာသယံ ကတွာ အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ။

၂။ ယေနာတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ တသ္မာ ယတ္ထ ဘဂဝါ တတ္ထ ဥပသင်္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ¶ ။ ယေန ဝါ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဒေဝမနုဿေဟိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော၊ တေန ကာရဏေန ဥပသင်္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေန စ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော? နာနပ္ပကာရဂုဏဝိသေသာဓိဂမာဓိပ္ပာယေန၊ သာဒုဖလူပဘောဂါဓိပ္ပာယေန ဒိဇဂဏေဟိ နိစ္စဖလိတမဟာရုက္ခော ဝိယ။ ဥပသင်္ကမီတိ စ ဂတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသင်္ကမိတွာတိ ဥပသင်္ကမနပရိယောသာနဒီပနံ။ အထ ဝါ ဧဝံ ဂတော တတော အာသန္နတရံ ဌာနံ ဘဂဝတော သမီပသင်္ခါတံ ဂန္တွာတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒီတိ ယထာ ခမနီယာဒီနိ ပုစ္ဆန္တော ဘဂဝါ တေန၊ ဧဝံ သောပိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမပ္ပဝတ္တမောဒေါ အဟောသိ၊ သီတောဒကံ ဝိယ ဥဏှောဒကေန သမ္မောဒိတံ ဧကီဘာဝံ အဂမာသိ။ ယာယ စ ‘‘ကစ္စိ၊ ဘော၊ ဂေါတမ၊ ခမနီယံ၊ ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိ ဘောတော ဂေါတမဿ၊ စ သာဝကာနဉ္စ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရော’’တိအာဒိကာယ ကထာယ သမ္မောဒိ၊ တံ ပီတိပါမောဇ္ဇသင်္ခါတံ သမ္မောဒံ ဇနနတော သမ္မောဒိတုံ ယုတ္တဘာဝတော စ သမ္မောဒနီယံ။ အတ္ထဗျဉ္ဇနမဓုရတာယ သုစိရမ္ပိ ကာလံ သာရေတုံ ¶ နိရန္တရံ ပဝတ္တေတုံ အရဟရူပတော သရိတဗ္ဗဘာဝတော စ သာရဏီယံ၊ သုယျမာနသုခတော ဝါ သမ္မောဒနီယံ၊ အနုဿရိယမာနသုခတော ¶ သာရဏီယံ။ တထာ ဗျဉ္ဇနပရိသုဒ္ဓတာယ သမ္မောဒနီယံ၊ အတ္ထပရိသုဒ္ဓတာယ သာရဏီယန္တိ။ ဧဝံ အနေကေဟိ ပရိယာယေဟိ သမ္မောဒနီယံ သာရဏီယံ ကထံ ဝီတိသာရေတွာ ပရိယောသာပေတွာ နိဋ္ဌာပေတွာ ယေနတ္ထေန အာဂတော တံ ပုစ္ဆိတုကာမော ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

ဧကမန္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၇၀) ဝိယ။ တသ္မာ ယထာ နိသိန္နော ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတိ တထာ နိသီဒီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ။ နိသီဒီတိ ဥပါဝိသိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ ပုရိသာ ဂရုဋ္ဌာနိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာသနကုသလတာယ ဧကမန္တံ နိသီဒန္တိ။ အယဉ္စ တေသံ အညတရော၊ တသ္မာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

ကထံ နိသိန္နော ပန ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတီတိ? ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ။ သေယျထိဒံ – အတိဒူရံ၊ အစ္စာသန္နံ၊ ဥပရိဝါတံ၊ ဥန္နတပ္ပဒေသံ၊ အတိသမ္မုခံ၊ အတိပစ္ဆာတိ။ အတိဒူရေ နိသိန္နော ဟိ သစေ ကထေတုကာမော ဟောတိ ဥစ္စာသဒ္ဒေန ကထေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အစ္စာသန္နေ နိသိန္နော သင်္ဃဋ္ဋနံ ကရောတိ။ ဥပရိဝါတေ နိသိန္နော သရီရဂန္ဓေန ဗာဓတိ။ ဥန္နတပ္ပဒေသေ နိသိန္နော အဂါရဝံ ပကာသေတိ။ အတိသမ္မုခါ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ၊ စက္ခုနာ စက္ခုံ အာဟစ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ အတိပစ္ဆာ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ ဂီဝံ ပသာရေတွာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ ¶ အယမ္ပိ ဧတေ ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ နိသီဒိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိ။

ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗမတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဒကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အဝေါစာတိ အဘာသိ။ သုတံ မေတန္တိ သုတံ မေ ဧတံ၊ ဧတံ မယာ သုတန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗမတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဘော ဂေါတမာတိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။

ဣဒါနိ ယံ တေန သုတံ – တံ ဒဿေန္တော န သမဏော ဂေါတမောတိ ဧဝမာဒိမာဟ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ဗြာဟ္မဏေတိ ဇာတိဗြာဟ္မဏေ။ ဇိဏ္ဏေတိ ဇဇ္ဇရီဘူတေ ¶ ဇရာယ ခဏ္ဍိစ္စာဒိဘာဝံ အာပါဒိတေ။ ဝုဍ္ဎေတိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ ဝုဍ္ဎိမရိယာဒပ္ပတ္တေ။ မဟလ္လကေတိ ဇာတိမဟလ္လကတာယ သမန္နာဂတေ၊ စိရကာလပ္ပသုတေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဒ္ဓဂတေတိ အဒ္ဓါနံ ဂတေ ¶ ၊ ဒွေ တယော ရာဇပရိဝဋ္ဋေ အတီတေတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝယော အနုပ္ပတ္တေတိ ပစ္ဆိမဝယံ သမ္ပတ္တေ၊ ပစ္ဆိမဝယော နာမ ဝဿသတဿ ပစ္ဆိမော တတိယဘာဂေါ။

အပိစ – ဇိဏ္ဏေတိ ပေါရာဏေ၊ စိရကာလပ္ပဝတ္တကုလနွယေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုဍ္ဎေတိ သီလာစာရာဒိဂုဏဝုဍ္ဎိယုတ္တေ။ မဟလ္လကေတိ ဝိဘဝမဟတ္တတာယ သမန္နာဂတေ မဟဒ္ဓနေ မဟာဘောဂေ။ အဒ္ဓဂတေတိ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေ၊ ဗြာဟ္မဏာနံ ဝတစရိယာဒိမရိယာဒံ အဝီတိက္ကမ္မ စရမာနေ။ ဝယောအနုပ္ပတ္တေတိ ဇာတိဝုဍ္ဎဘာဝံ အန္တိမဝယံ အနုပ္ပတ္တေတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ အဘိဝါဒေတီတိ ဧဝမာဒီနိ ‘‘န သမဏော ဂေါတမော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနကာရေန ယောဇေတွာ ဧဝမတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ – ‘‘န ဝန္ဒတိ ဝါ၊ နာသနာ ဝုဋ္ဌဟတိ ဝါ၊ နာပိ ‘ဣဓ ဘောန္တော နိသီဒန္တူ’တိ ဧဝံ အာသနေန ဝါ ဥပနိမန္တေတီ’’တိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဝါ သဒ္ဒေါ ဝိဘာဝနေ နာမ အတ္ထေ၊ ‘‘ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ဧဝံ ဝတွာ အထ အတ္တနော အဘိဝါဒနာဒီနိ အကရောန္တံ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘တယိဒံ ဘော ဂေါတမ တထေဝါ’’တိ။ ယံ တံ မယာ သုတံ – တံ တထေဝ၊ တံ သဝနဉ္စ မေ ဒဿနဉ္စ သံသန္ဒတိ သမေတိ၊ အတ္ထတော ဧကီဘာဝံ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘န ဟိ ဘဝံ ဂေါတမော…ပေ… အာသနေန ဝါ နိမန္တေတီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနာ သုတံ ဒိဋ္ဌေန နိဂမေတွာ နိန္ဒန္တော အာဟ – ‘‘တယိဒံ ဘော ဂေါတမ န သမ္ပန္နမေဝါ’’တိ တံ အဘိဝါဒနာဒီနံ အကရဏံ န ယုတ္တမေဝ။

အထဿ ဘဂဝါ အတ္တုက္ကံသနပရဝမ္ဘနဒေါသံ အနုပဂမ္မ ကရုဏာသီတလဟဒယေန တံ အညာဏံ ဝိဓမိတွာ ¶ ယုတ္တဘာဝံ ဒဿေတုကာမော အာဟ – ‘‘နာဟံ တံ ဗြာဟ္မဏ ¶ …ပေ… မုဒ္ဓါပိ တဿ ဝိပတေယျာ’’တိ။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ‘‘အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အပ္ပဋိဟတေန သဗ္ဗညုတညာဏစက္ခုနာ ဩလောကေန္တောပိ တံ ပုဂ္ဂလံ ဧတသ္မိံ သဒေဝကာဒိဘေဒေ လောကေ န ပဿာမိ၊ ယမဟံ အဘိဝါဒေယျံ ဝါ ပစ္စုဋ္ဌေယျံ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျံ။ အနစ္ဆရိယံ ဝါ ဧတံ၊ ယွာဟံ အဇ္ဇ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော ဧဝရူပံ နိပစ္စကာရာရဟံ ပုဂ္ဂလံ န ပဿာမိ။ အပိစ ခေါ ယဒါပါဟံ သမ္ပတိဇာတောဝ ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂန္တွာ သကလံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဩလောကေသိံ၊ တဒါပိ ဧတသ္မိံ သဒေဝကာဒိဘေဒေ လောကေ တံ ပုဂ္ဂလံ န ပဿာမိ၊ ယမဟံ ¶ အဘိဝါဒေယျံ ဝါ ပစ္စုဋ္ဌေယျံ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျံ။ အထ ခေါ မံ သောဠသကပ္ပသဟဿာယုကော ခီဏာသဝမဟာဗြဟ္မာပိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘တွံ လောကေ မဟာပုရိသော၊ တွံ သဒေဝကဿ လောကဿ အဂ္ဂေါ စ ဇေဋ္ဌော စ သေဋ္ဌော စ၊ နတ္ထိ တယာ ဥတ္တရိတရော’’တိ သဉ္ဇာတသောမနဿော ပတိနာမေသိ၊ တဒါပိ စာဟံ အတ္တနာ ဥတ္တရိတရံ အပဿန္တော အာသဘိံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိံ – ‘‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿ၊ ဇေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ သေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿာ’’တိ။ ဧဝံ သမ္ပတိဇာတဿပိ မယှံ အဘိဝါဒနာဒိရဟော ပုဂ္ဂလော နတ္ထိ၊ သွာဟံ ဣဒါနိ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော ကံ အဘိဝါဒေယျံ ဝါ…ပေ… အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျံ။ တသ္မာ တွံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မာ တထာဂတေ ဧဝရူပံ နိပစ္စကာရံ ပတ္ထယိတ္ထ။ ယဉှိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ တထာဂတော အဘိဝါဒေယျ ဝါ…ပေ… အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျ၊ မုဒ္ဓါပိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ရတ္တိပရိယောသာနေ ပရိပါကသိထိလဗန္ဓနံ ဝဏ္ဋာ ပဝုတ္တတာလဖလမိဝ ဂီဝတော ပစ္ဆိဇ္ဇိတွာ သဟသာဝ ဘူမိယံ ဝိပတေယျာတိ။

၃။ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ဗြာဟ္မဏော ဒုပ္ပညတာယ တထာဂတဿ လောကေ ဇေဋ္ဌဘာဝံ အသလ္လက္ခေန္တော ကေဝလံ တံ ဝစနံ အသဟမာနော အာဟ – ‘‘အရသရူပေါ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ။ အယံ ကိရဿ အဓိပ္ပာယော – ယံ လောကေ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မံ ‘‘သာမဂ္ဂိရသော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဘောတော ဂေါတမဿ နတ္ထိ ¶ ၊ တသ္မာ အရသရူပေါ ဘဝံ ဂေါတမော၊ အရသဇာတိကော အရသသဘာဝေါတိ။ အထဿ ဘဂဝါ စိတ္တမုဒုဘာဝဇနနတ္ထံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘာဝံ ပရိဟရန္တော အညထာ တဿ ဝစနဿတ္ထံ အတ္တနိ သန္ဒဿေန္တော ‘‘အတ္ထိ ခွေသ ဗြာဟ္မဏ ပရိယာယော’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ပရိယာယောတိ ကာရဏံ၊ အယဉှိ ပရိယာယသဒ္ဒေါ ဒေသနာ-ဝါရ-ကာရဏေသု ဝတ္တတိ။ ‘‘မဓုပိဏ္ဍိကပရိယာယောတွေဝ နံ ဓာရေဟီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၀၅) ဟိ ဧသ ဒေသနာယံ ဝတ္တတိ။ ‘‘ကဿ နု ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ အဇ္ဇ ပရိယာယော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတု’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၃၉၈) ဝါရေ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ အညံ ပရိယာယံ အာစိက္ခတု၊ ယထာယံ ဘိက္ခုသင်္ဃော အညာယ သဏ္ဌဟေယျာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၆၄) ကာရဏေ။ သွာယမိဓ ကာရဏေ ဝတ္တတိ ¶ ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – အတ္ထိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧတံ ကာရဏံ၊ ယေန ကာရဏေန မံ ‘‘အရသရူပေါ ¶ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ ဝဒမာနော ပုဂ္ဂလော သမ္မာ ဝဒေယျ၊ အဝိတထဝါဒီတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆေယျ။ ကတမော ပန သောတိ? ယေ တေ ဗြာဟ္မဏ ရူပရသာ…ပေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗရသာ တေ တထာဂတဿ ပဟီနာတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယေ တေ ဇာတိဝသေန ဝါ ဥပပတ္တိဝသေန ဝါ သေဋ္ဌသမ္မတာနမ္ပိ ပုထုဇ္ဇနာနံ ရူပါရမ္မဏာဒီနိ အဿာဒေန္တာနံ အဘိနန္ဒန္တာနံ ရဇ္ဇန္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ကာမသုခဿာဒသင်္ခါတာ ရူပရသသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗရသာ၊ ယေ ဣမံ လောကံ ဂီဝါယ ဗန္ဓိတွာ ဝိယ အာဝိဉ္ဆန္တိ၊ ဝတ္ထာရမ္မဏာဒိသာမဂ္ဂိယဉ္စ ဥပ္ပန္နတ္တာ သာမဂ္ဂိရသာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ တထာဂတဿ ပဟီနာတိ။ မယှံ ပဟီနာတိ ဝတ္တဗ္ဗေပိ မမာကာရေန အတ္တာနံ အနုက္ခိပန္တော ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဒေသနာဝိလာသော ဝါ ဧသ ဘဂဝတော။

တတ္ထ ပဟီနာတိ စိတ္တသန္တာနတော ဝိဂတာ ဇဟိတာ ဝါ။ ဧတသ္မိံ ပနတ္ထေ ကရဏေ သာမိဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန ဥစ္ဆိန္နံ တဏှာဝိဇ္ဇာမယံ မူလမေတေသန္တိ ဥစ္ဆိန္နမူလာ။ တာလဝတ္ထု ဝိယ နေသံ ဝတ္ထု ကတန္တိ တာလာဝတ္ထုကတာ။ ယထာ ဟိ တာလရုက္ခံ သမူလံ ¶ ဥဒ္ဓရိတွာ တဿ ဝတ္ထုမတ္တေ တသ္မိံ ပဒေသေ ကတေ န ပုန တဿ တာလဿ ဥပ္ပတ္တိ ပညာယတိ၊ ဧဝံ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန သမူလေ ရူပါဒိရသေ ဥဒ္ဓရိတွာ တေသံ ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗဘာဝေန ဝတ္ထုမတ္တေ စိတ္တသန္တာနေ ကတေ သဗ္ဗေပိ တေ ‘‘တာလာဝတ္ထုကတာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ အဝိရူဠှိဓမ္မတ္တာ ဝါ မတ္ထကစ္ဆိန္နတာလော ဝိယ ကတာတိ တာလာဝတ္ထုကတာ။ ယသ္မာ ပန ဧဝံ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ ဟောန္တိ၊ ယထာ နေသံ ပစ္ဆာဘာဝေါ န ဟောတိ၊ တထာ ကတာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ အာဟ – ‘‘အနဘာဝံကတာ’’တိ။ အယဉှေတ္ထ ပဒစ္ဆေဒေါ – အနုအဘာဝံ ကတာ အနဘာဝံကတာတိ။ ‘‘အနဘာဝံ ဂတာ’’တိပိ ပါဌော၊ တဿ အနုအဘာဝံ ဂတာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ပဒစ္ဆေဒေါ အနုအဘာဝံ ဂတာ အနဘာဝံ ဂတာတိ၊ ယထာ အနုအစ္ဆရိယာ အနစ္ဆရိယာတိ။ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာတိ အနာဂတေ အနုပ္ပဇ္ဇနကသဘာဝါ။ ယေ ဟိ အဘာဝံ ဂတာ၊ တေ ပုန ကထံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ? တေနာဟ – ‘‘အနဘာဝံ ဂတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ’’တိ။

အယံ ခေါ ဗြာဟ္မဏ ပရိယာယောတိ ဣဒံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ကာရဏံ ယေန မံ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ ‘‘အရသရူပေါ သမဏော ဂေါတမော’’တိ။ နော စ ခေါ ယံ တွံ သန္ဓာယ ဝဒေသီတိ ယဉ္စ ခေါ တွံ သန္ဓာယ ဝဒေသိ၊ သော ပရိယာယော န ဟောတိ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဧဝမာဟ? နနု ဧဝံ ဝုတ္တေ ¶ ယော ဗြာဟ္မဏေန ဝုတ္တော သာမဂ္ဂိရသော တဿ အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနတာ အနုညာတာ ဟောတီတိ။ ဝုစ္စတေ၊ န ဟောတိ။ ယော ဟိ တံ သာမဂ္ဂိရသံ ကာတုံ ဘဗ္ဗော ဟုတွာ န ကရောတိ၊ သော တဒဘာဝေန အရသရူပေါတိ ဝတ္တဗ္ဗော ဘဝေယျ။ ဘဂဝါ ပန အဘဗ္ဗောဝ ဧတံ ကာတုံ၊ တေနဿ ကရဏေ အဘဗ္ဗတံ ပကာသေန္တော ¶ အာဟ – ‘‘နော စ ခေါ ယံ တွံ သန္ဓာယ ဝဒေသီ’’တိ။ ယံ ပရိယာယံ သန္ဓာယ တွံ မံ ‘‘အရသရူပေါ’’တိ ဝဒေသိ၊ သော အမှေသု နေဝ ဝတ္တဗ္ဗောတိ။

၄။ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏော အတ္တနာ အဓိပ္ပေတံ အရသရူပတံ အာရောပေတုံ အသက္ကောန္တော အထာပရံ နိဗ္ဘောဂေါ ဘဝံ ဂေါတမောတိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗပရိယာယေသု စေတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇနက္ကမံ ဝိဒိတွာ ¶ သန္ဓာယ ဘာသိတမတ္တံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗြာဟ္မဏော တမေဝ ဝယောဝုဍ္ဎာနံ အဘိဝါဒနကမ္မာဒိံ လောကေ သာမဂ္ဂိပရိဘောဂေါတိ မညမာနော တဒဘာဝေန ဘဂဝန္တံ နိဗ္ဘောဂေါတိ အာဟ။ ဘဂဝါ ပန ယွာယံ ရူပါဒီသု သတ္တာနံ ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂေါ တဒဘာဝံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။

၅။ ပုန ဗြာဟ္မဏော ယံ လောကေ ဝယောဝုဍ္ဎာနံ အဘိဝါဒနာဒိကုလသမုဒါစာရကမ္မံ လောကိယာ ကရောန္တိ တဿ အကိရိယံ သမ္ပဿမာနော ဘဂဝန္တံ အကိရိယဝါဒေါတိ အာဟ။ ဘဂဝါ ပန၊ ယသ္မာ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ အကိရိယံ ဝဒတိ တသ္မာ၊ တံ အကိရိယဝါဒံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။ တတ္ထ စ ကာယဒုစ္စရိတန္တိ ပါဏာတိပါတ-အဒိန္နာဒါန-မိစ္ဆာစာရစေတနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝစီဒုစ္စရိတန္တိ မုသာဝါဒ-ပိသုဏဝါစာ-ဖရုသဝါစာ-သမ္ဖပ္ပလာပစေတနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မနောဒုစ္စရိတန္တိ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဌပေတွာ တေ ဓမ္မေ၊ အဝသေသာ အကုသလာ ဓမ္မာ ‘‘အနေကဝိဟိတာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၆။ ပုန ဗြာဟ္မဏော တမေဝ အဘိဝါဒနာဒိကမ္မံ ဘဂဝတိ အပဿန္တော ဣမံ ‘‘အာဂမ္မ အယံ လောကတန္တိ လောကပဝေဏီ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ မညမာနော ဘဂဝန္တံ ဥစ္ဆေဒဝါဒေါတိ အာဟ။ ဘဂဝါ ပန ယသ္မာ အဋ္ဌသု လောဘသဟဂတစိတ္တေသု ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဿ ဒွီသု အကုသလစိတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနကဒေါသဿ စ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ဥစ္ဆေဒံ ဝဒတိ။ သဗ္ဗာကုသလသမ္ဘဝဿ ပန နိရဝသေသဿ မောဟဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဥစ္ဆေဒံ ဝဒတိ။ ဌပေတွာ တေ တယော၊ အဝသေသာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ယထာနုရူပံ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ¶ ဥစ္ဆေဒံ ဝဒတိ၊ တသ္မာ တံ ဥစ္ဆေဒဝါဒံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။

၇။ ပုန ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဇိဂုစ္ဆတိ မညေ သမဏော ဂေါတမော ဣဒံ ဝယောဝုဍ္ဎာနံ အဘိဝါဒနာဒိကုလသမုဒါစာရကမ္မံ၊ တေန တံ န ကရောတီ’’တိ မညမာနော ဘဂဝန္တံ ဇေဂုစ္ဆီတိ အာဟ။ ဘဂဝါ ပန ယသ္မာ ဇိဂုစ္ဆတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ၊ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ¶ ? ယဉ္စ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ၊ ယဉ္စ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ၊ ယဉ္စ တိဝိဓံ မနောဒုစ္စရိတံ၊ ယာ စ ဌပေတွာ တာနိ ¶ ဒုစ္စရိတာနိ အဝသေသာနံ လာမကဋ္ဌေန ပါပကာနံ အကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိ သမာပဇ္ဇနာ သမင်္ဂိဘာဝေါ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဂူထံ ဝိယ မဏ္ဍနကဇာတိယော ပုရိသော ဇိဂုစ္ဆတိ ဟိရီယတိ၊ တသ္မာ တံ ဇေဂုစ္ဆိတံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။ တတ္ထ ‘‘ကာယဒုစ္စရိတေနာ’’တိ ဥပယောဂတ္ထေ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၈။ ပုန ဗြာဟ္မဏော တမေဝ အဘိဝါဒနာဒိကမ္မံ ဘဂဝတိ အပဿန္တော ‘‘အယံ ဣမံ လောကဇေဋ္ဌကကမ္မံ ဝိနေတိ ဝိနာသေတိ၊ အထ ဝါ ယသ္မာ ဧတံ သာမီစိကမ္မံ န ကရောတိ တသ္မာ အယံ ဝိနေတဗ္ဗော နိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗော’’တိ မညမာနော ဘဂဝန္တံ ဝေနယိကောတိ အာဟ။ တတြာယံ ပဒတ္ထော – ဝိနယတီတိ ဝိနယော၊ ဝိနာသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိနယော ဧဝ ဝေနယိကော၊ ဝိနယံ ဝါ အရဟတီတိ ဝေနယိကော၊ နိဂ္ဂဟံ အရဟတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန၊ ယသ္မာ ရာဂါဒီနံ ဝိနယာယ ဝူပသမာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တသ္မာ ဝေနယိကော ဟောတိ။ အယမေဝ စေတ္ထ ပဒတ္ထော – ဝိနယာယ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ဝေနယိကော။ ဝိစိတြာ ဟိ တဒ္ဓိတဝုတ္တိ! သွာယံ တံ ဝေနယိကဘာဝံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။

၉။ ပုန ဗြာဟ္မဏော ယသ္မာ အဘိဝါဒနာဒီနိ သာမီစိကမ္မာနိ ကရောန္တာ ဝယောဝုဍ္ဎေ တောသေန္တိ ဟာသေန္တိ၊ အကရောန္တာ ပန တာပေန္တိ ဝိဟေသေန္တိ ဒေါမနဿံ နေသံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ဘဂဝါ စ တာနိ န ကရောတိ၊ တသ္မာ ‘‘အယံ ဝယောဝုဍ္ဎေ တပတီ’’တိ မညမာနော သပ္ပုရိသာစာရဝိရဟိတတ္တာ ဝါ ‘‘ကပဏပုရိသော အယ’’န္တိ မညမာနော ဘဂဝန္တံ တပဿီတိ အာဟ။ တတြာယံ ပဒတ္ထော – တပတီတိ တပေါ၊ ရောသေတိ ဝိဟေသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ သာမီစိကမ္မာကရဏဿေတံ နာမံ။ တပေါ အဿ အတ္ထီတိ တပဿီ။ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ ဗျဉ္ဇနာနိ အဝိစာရေတွာ လောကေ ကပဏပုရိသော ‘‘တပဿီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဘဂဝါ ပန ယေ အကုသလာ ဓမ္မာ လောကံ တပနတော တပနီယာတိ ¶ ဝုစ္စန္တိ၊ တေသံ ပဟီနတ္တာ ယသ္မာ တပဿီတိ သင်္ချံ ဂတော၊ တသ္မာ တံ တပဿိတံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။ တတြာယံ ပဒတ္ထော – တပန္တီတိ တပါ၊ အကုသလဓမ္မာနမေတံ ¶ အဓိဝစနံ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘ဣဓ တပ္ပတိ ပေစ္စ တပ္ပတီ’’တိ။ တထာ တေ တပေ အဿိ နိရဿိ ပဟာသိ ဝိဒ္ဓံသေသီတိ တပဿီ။

၁၀။ ပုန ဗြာဟ္မဏော တံ အဘိဝါဒနာဒိကမ္မံ ဒေဝလောကဂဗ္ဘသမ္ပတ္တိယာ ဒေဝလောကပဋိသန္ဓိပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတီတိ မညမာနော ဘဂဝတိ စဿ အဘာဝံ ဒိသွာ ဘဂဝန္တံ အပဂဗ္ဘောတိ အာဟ။ ကောဓဝသေန ဝါ ဘဂဝတော မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေ ဒေါသံ ဒဿေန္တောပိ ဧဝမာဟ။ တတြာယံ ပဒတ္ထော – ဂဗ္ဘတော အပဂတောတိ အပဂဗ္ဘော၊ အဘဗ္ဗော ဒေဝလောကူပပတ္တိံ ပါပုဏိတုန္တိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ ဟီနော ဝါ ဂဗ္ဘော အဿာတိ အပဂဗ္ဘော၊ ဒေဝလောကဂဗ္ဘပရိဗာဟိရတ္တာ အာယတိံ ဟီနဂဗ္ဘပဋိလာဘဘာဂီတိ၊ ဟီနော ဝါဿ မာတုကုစ္ဆိမှိ ဂဗ္ဘဝါသော အဟောသီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဘဂဝတော ပန ယသ္မာ အာယတိံ ဂဗ္ဘသေယျာ အပဂတာ၊ တသ္မာ သော တံ အပဂဗ္ဘတံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော အပရမ္ပိ ပရိယာယံ အနုဇာနာတိ။ တတြ စ ယဿ ခေါ ဗြာဟ္မဏ အာယတိံ ဂဗ္ဘသေယျာ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ ပဟီနာတိ ဧတေသံ ပဒါနံ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – ဗြာဟ္မဏ၊ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ အနာဂတေ ဂဗ္ဘသေယျာ၊ ပုနဗ္ဘဝေ စ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ အနုတ္တရေန မဂ္ဂေန ဝိဟတကာရဏတ္တာ ပဟီနာတိ။ ဂဗ္ဘသေယျဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ဇလာဗုဇယောနိ ဂဟိတာ။ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိဂ္ဂဟဏေန ဣတရာ တိဿောပိ။

အပိစ ဂဗ္ဘဿ သေယျာ ဂဗ္ဘသေယျာ၊ ပုနဗ္ဘဝေါ ဧဝ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ စ ဝိညာဏဋ္ဌိတီတိ ဝုတ္တေပိ န ဝိညာဏတော အညာ ဌိတိ အတ္ထိ၊ ဧဝမိဓာပိ န ဂဗ္ဘတော အညာ သေယျာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ စ နာမ ယသ္မာ ပုနဗ္ဘဝဘူတာပိ အပုနဗ္ဘဝဘူတာပိ အတ္ထိ၊ ဣဓ စ ပုနဗ္ဘဝဘူတာ အဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘ပုနဗ္ဘဝေါ ဧဝ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တီ’’တိ။

၁၁။ ဧဝံ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ အရသရူပတာဒီဟိ အဋ္ဌဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တမ္ပိ ဗြာဟ္မဏံ ဘဂဝါ ဓမ္မိဿရော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မဿာမီ ¶ တထာဂတော အနုကမ္ပာယ သီတလေနေဝ စက္ခုနာ ဩလောကေန္တော ယံ ဓမ္မဓာတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တော ဟောတိ၊ တဿာ ဓမ္မဓာတုယာ ¶ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဝိဂတဝလာဟကေ အန္တလိက္ခေ သမဗ္ဘုဂ္ဂတော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ သရဒကာလေ သူရိယော ဝိယ စ ဗြာဟ္မဏဿ ဟဒယန္ဓကာရံ ဝိဓမန္တော တာနိယေဝ အက္ကောသဝတ္ထူနိ တေန တေန ပရိယာယေန အညထာ ဒဿေတွာ၊ ပုနပိ အတ္တနော ကရုဏာဝိပ္ဖာရံ အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ အကမ္ပိယဘာဝေန ပဋိလဒ္ဓံ၊ တာဒိဂုဏလက္ခဏံ ပထဝီသမစိတ္တတံ အကုပ္ပဓမ္မတဉ္စ ပကာသေန္တော ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ကေဝလံ ပလိတသိရခဏ္ဍဒန္တဝလိတ္တစတာဒီဟိ အတ္တနော ဝုဍ္ဎဘာဝံ သဉ္ဇာနာတိ၊ နော စ ခေါ ဇာနာတိ အတ္တာနံ ဇာတိယာ အနုဂတံ ဇရာယ အနုသဋံ ဗျာဓိနာ အဘိဘူတံ မရဏေန အဗ္ဘာဟတံ ဝဋ္ဋခါဏုဘူတံ အဇ္ဇ မရိတွာ ပုန သွေဝ ဥတ္တာနသယနဒါရကဘာဝဂမနီယံ။ မဟန္တေန ခေါ ပန ဥဿာဟေန မမ သန္တိကံ အာဂတော၊ တဒဿ အာဂမနံ သာတ္ထကံ ဟောတူ’’တိ စိန္တေတွာ ဣမသ္မိံ လောကေ အတ္တနော အပ္ပဋိသမံ ပုရေဇာတဘာဝံ ဒဿေန္တော သေယျထာပိ ဗြာဟ္မဏာတိအာဒိနာ နယေန ဗြာဟ္မဏဿ ဓမ္မဒေသနံ ဝဍ္ဎေသိ။

တတ္ထ သေယျထာတိ ဩပမ္မတ္ထေ နိပါတော၊ ပီတိ သမ္ဘာဝနတ္ထေ၊ ဥဘယေနာပိ ယထာ နာမ ဗြာဟ္မဏာတိ ¶ ဒဿေတိ။ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍာနိ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ ဒွါဒသ ဝါတိ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ ကုက္ကုဋိယာ ဝုတ္တပ္ပကာရတော ဦနာဓိကာနိပိ အဏ္ဍာနိ ဟောန္တိ၊ အထ ခေါ ဝစနသိလိဋ္ဌတာယ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ လောကေ သိလိဋ္ဌဝစနံ ဟောတိ။ တာနဿူတိ တာနိ အဿု၊ ဘဝေယျုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကုက္ကုဋိယာ သမ္မာ အဓိသယိတာနီတိ တာယ ဇနေတ္တိယာ ကုက္ကုဋိယာ ပက္ခေ ပသာရေတွာ တေသံ ဥပရိ သယန္တိယာ သမ္မာ အဓိသယိတာနိ။ သမ္မာ ပရိသေဒိတာနီတိ ကာလေန ကာလံ ဥတုံ ဂဏှာပေန္တိယာ သုဋ္ဌု သမန္တတော သေဒိတာနိ၊ ဥသ္မီကတာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမ္မာ ပရိဘာဝိတာနီတိ ကာလေန ကာလံ သုဋ္ဌု သမန္တတော ဘာဝိတာနိ၊ ကုက္ကုဋဂန္ဓံ ဂါဟာပိတာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ယသ္မာ တာယ ကုက္ကုဋိယာ ဧဝံ တီဟိ ပကာရေဟိ တာနိ အဏ္ဍာနိ ပရိပါလိယမာနာနိ န ပူတီနိ ဟောန္တိ။ ယောပိ နေသံ အလ္လသိနေဟော သော ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ။ ကပါလံ တနုကံ ဟောတိ၊ ပါဒနခသိခါ စ မုခတုဏ္ဍကဉ္စ ခရံ ဟောတိ၊ ကုက္ကုဋပေါတကာ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ကပါလဿ တနုကတ္တာ ဗဟိဒ္ဓါ ¶ အာလောကော အန္တော ပညာယတိ။ အထ တေ ကုက္ကုဋပေါတကာ ‘‘စိရံ ¶ ဝတ မယံ သင်္ကုဋိတဟတ္ထပါဒါ သမ္ဗာဓေ သယိမှ၊ အယဉ္စ ဗဟိ အာလောကော ဒိဿတိ၊ ဧတ္ထ ဒါနိ နော သုခဝိဟာရော ဘဝိဿတီ’’တိ နိက္ခမိတုကာမာ ဟုတွာ ကပါလံ ပါဒေန ပဟရန္တိ၊ ဂီဝံ ပသာရေန္တိ။ တတော တံ ကပါလံ ဒွေဓာ ဘိဇ္ဇတိ၊ ကုက္ကုဋပေါတကာ ပက္ခေ ဝိဓုနန္တာ တင်္ခဏာနုရူပံ ဝိရဝန္တာ နိက္ခမန္တိ။ ဧဝံ နိက္ခမန္တာနဉ္စ နေသံ ယော ပဌမတရံ နိက္ခမတိ သော ‘ဇေဋ္ဌော’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ တာယ ဥပမာယ အတ္တနော ဇေဋ္ဌကဘာဝံ သာဓေတုကာမော ဗြာဟ္မဏံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ယော နု ခေါ တေသံ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကာနံ…ပေ… ကိန္တိ သွဿ ဝစနီယော’’တိ။ တတ္ထ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကာနန္တိ ကုက္ကုဋပေါတကာနံ။ ကိန္တိ သွဿ ဝစနီယောတိ သော ကိန္တိ ဝစနီယော အဿ၊ ကိန္တိ ဝတ္တဗ္ဗော ဘဝေယျ ဇေဋ္ဌော ဝါ ကနိဋ္ဌော ဝါတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

တတော ဗြာဟ္မဏော အာဟ – ‘‘ဇေဋ္ဌောတိဿ ဘော ဂေါတမ ဝစနီယော’’တိ။ ဘော၊ ဂေါတမ၊ သော ဇေဋ္ဌော ဣတိ အဿ ဝစနီယော။ ကသ္မာတိ စေ? သော ဟိ နေသံ ဇေဋ္ဌော၊ တသ္မာ သော နေသံ ဝုဍ္ဎတရောတိ အတ္ထော။ အထဿ ဘဂဝါ ဩပမ္မံ သမ္ပဋိပါဒေန္တော အာဟ – ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ ဗြာဟ္မဏာ’’တိအာဒိ။ ယထာ သော ကုက္ကုဋစ္ဆာပကော ဇေဋ္ဌောတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ အဟမ္ပိ အဝိဇ္ဇာဂတာယ ပဇာယ။ အဝိဇ္ဇာဂတာယာတိ အဝိဇ္ဇာ ဝုစ္စတိ အညာဏံ၊ တတ္ထ ဂတာယ။ ပဇာယာတိ သတ္တာဓိဝစနမေတံ။ တသ္မာ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသဿ အန္တော ပဝိဋ္ဌေသု သတ္တေသူတိ ဧဝံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဏ္ဍဘူတာယာတိ အဏ္ဍေ ဘူတာယ ဇာတာယ သဉ္ဇာတာယ။ ယထာ ဟိ အဏ္ဍေ နိဗ္ဗတ္တာ ဧကစ္စေ သတ္တာ အဏ္ဍဘူတာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝမယံ သဗ္ဗာပိ ပဇာ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ အဏ္ဍဘူတာတိ ဝုစ္စတိ။ ပရိယောနဒ္ဓါယာတိ တေန အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသေန သမန္တတော ဩနဒ္ဓါယ ဗဒ္ဓါယ ဝေဌိတာယ ¶ ။ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာတိ တံ အဝိဇ္ဇာမယံ အဏ္ဍကောသံ ဘိန္ဒိတွာ ¶ ။ ဧကောဝ လောကေတိ သကလေပိ လောကသန္နိဝါသေ အဟမေဝ ဧကော အဒုတိယော။ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အနုတ္တရန္တိ ဥတ္တရဝိရဟိတံ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ။ သမ္မာသမ္ဗောဓိန္တိ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗောဓိံ၊ အထ ဝါ ပသတ္ထံ သုန္ဒရဉ္စ ဗောဓိံ၊ ဗောဓီတိ ရုက္ခောပိ မဂ္ဂေါပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ နိဗ္ဗာနမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁) စ ‘‘အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၁၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၅) စ အာဂတဋ္ဌာနေသု ဟိ ရုက္ခော ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဗောဓိ ¶ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိ (စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁) အာဂတဋ္ဌာနေ မဂ္ဂေါ။ ‘‘ပပ္ပောတိ ဗောဓိံ ဝရဘူရိမေဓသော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၁၇) အာဂတဋ္ဌာနေ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ‘‘ပတွာန ဗောဓိံ အမတံ အသင်္ခတ’’န္တိ အာဂတဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗာနံ။ ဣဓ ပန ဘဂဝတော အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ အဓိပ္ပေတံ။ သဗ္ဗညုတညာဏန္တိပိ ဝဒန္တိ။ အညေသံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အနုတ္တရာ ဗောဓိ ဟောတိ၊ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? အသဗ္ဗဂုဏဒါယကတ္တာ။ တေသဉှိ ကဿစိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အရဟတ္တဖလမေဝ ဒေတိ၊ ကဿစိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ၊ ကဿစိ ဆ အဘိညာ၊ ကဿစိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ကဿစိ သာဝကပါရမိဉာဏံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏမေဝ ဒေတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန သဗ္ဗဂုဏသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ၊ အဘိသေကော ဝိယ ရညော သဗ္ဗလောကိဿရိယဘာဝံ။ တသ္မာ အညဿ ကဿစိပိ အနုတ္တရာ ဗောဓိ န ဟောတီတိ။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အဗ္ဘညာသိံ ပဋိဝိဇ္ဈိံ၊ ပတ္တောမှိ အဓိဂတောမှီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ယဒေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ အာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနံ၊ တံ ဧဝမတ္ထေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ တဿာ ကုက္ကုဋိယာ အတ္တနော အဏ္ဍေသု အဓိသယနာဒိတိဝိဓကိရိယာကရဏံ၊ ဧဝံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နဿ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော အတ္တနော စိတ္တသန္တာနေ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ တိဝိဓာနုပဿနာကရဏံ။ ကုက္ကုဋိယာ တိဝိဓကိရိယာသမ္ပာဒနေန အဏ္ဍာနံ အပူတိဘာဝေါ ဝိယ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဝိပဿနာဉာဏဿ အပရိဟာနိ။ ကုက္ကုဋိယာ ¶ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန အဏ္ဍာနံ အလ္လသိနေဟပရိယာဒါနံ ဝိယ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဘဝတ္တယာနုဂတနိကန္တိသိနေဟပရိယာဒါနံ။ ကုက္ကုဋိယာ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန အဏ္ဍကပါလာနံ တနုဘာဝေါ ဝိယ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသဿ တနုဘာဝေါ။ ကုက္ကုဋိယာ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿ ပါဒနခသိခါတုဏ္ဍကာနံ ထဒ္ဓခရဘာဝေါ ဝိယ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဝိပဿနာဉာဏဿ တိက္ခခရဝိပ္ပသန္နသူရဘာဝေါ။ ကုက္ကုဋိယာ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန ¶ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿ ပရိပါကကာလော ဝိယ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဝိပဿနာဉာဏဿ ¶ ပရိပါကကာလော ဝဍ္ဎိတကာလော ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတော ကုက္ကုဋိယာ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿ ပါဒနခသိခါယ ဝါ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ ပက္ခေ ပပ္ဖောဋေတွာ သောတ္ထိနာ အဘိနိဗ္ဘိဒါကာလော ဝိယ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဘဂဝတော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဝိပဿနာဉာဏံ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတွာ အနုပုဗ္ဗာဓိဂတေန အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ အဘိညာပက္ခေ ပပ္ဖောဋေတွာ သောတ္ထိနာ သကလဗုဒ္ဓဂုဏသစ္ဆိကတကာလော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

သွာဟံ ဗြာဟ္မဏ ဇေဋ္ဌော သေဋ္ဌော လောကဿာတိ သော အဟံ ဗြာဟ္မဏ ယထာ တေသံ ကုက္ကုဋပေါတကာနံ ပဌမတရံ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ အဘိနိဗ္ဘိဒေါ ကုက္ကုဋပေါတကော ဇေဋ္ဌော ဟောတိ၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာဂတာယ ပဇာယ တံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ ပဌမတရံ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတတ္တာ ဇေဋ္ဌော ဝုဍ္ဎတရောတိ သင်္ချံ ဂတော။ သဗ္ဗဂုဏေဟိ ပန အပ္ပဋိသမတ္တာ သေဋ္ဌောတိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ အတ္တနော အနုတ္တရံ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝံ ဗြာဟ္မဏဿ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ ယာယ ပဋိပဒါယ တံ အဓိဂတော တံ ပဋိပဒံ ပုဗ္ဗဘာဂတော ပဘုတိ ဒဿေတုံ ‘‘အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဗြာဟ္မဏာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣမံ ဝါ ဘဂဝတော အနုတ္တရံ ¶ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏဿ စိတ္တမေဝမုပ္ပန္နံ – ‘‘ကာယ နု ခေါ ပဋိပဒါယ ဣမံ ပတ္တော’’တိ။ တဿ စိတ္တမညာယ ‘‘ဣမာယာဟံ ပဋိပဒါယ ဣမံ အနုတ္တရံ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝံ ပတ္တော’’တိ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဗြာဟ္မဏ ဝီရိယံ အဟောသီတိ ဗြာဟ္မဏ၊ န မယာ အယံ အနုတ္တရော ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝေါ ကုသီတေန မုဋ္ဌဿတိနာ သာရဒ္ဓကာယေန ဝိက္ခိတ္တစိတ္တေန အဓိဂတော၊ အပိစ ခေါ တဒဓိဂမာယ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဝီရိယံ အဟောသိ၊ ဗောဓိမဏ္ဍေ နိသိန္နေန မယာ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝီရိယံ အာရဒ္ဓံ အဟောသိ၊ ပဂ္ဂဟိတံ အသိထိလပ္ပဝတ္တိတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာရဒ္ဓတ္တာယေဝ စ မေ တံ အသလ္လီနံ အဟောသိ။ န ကေဝလဉ္စ ဝီရိယမေဝ၊ သတိပိ မေ အာရမ္မဏာဘိမုခီဘာဝေန ဥပဋ္ဌိတာ အဟောသိ။ ဥပဋ္ဌိတတ္တာယေဝ စ အသမ္မုဋ္ဌာ။ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါတိ ကာယစိတ္တပဿဒ္ဓိဝသေန ကာယောပိ မေ ပဿဒ္ဓါ အဟောသိ ¶ ။ တတ္ထ ယသ္မာ နာမကာယေ ပဿဒ္ဓေ ရူပကာယောပိ ပဿဒ္ဓါယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ နာမကာယော ရူပကာယောတိ အဝိသေသေတွာဝ ပဿဒ္ဓါ ကာယောတိ ဝုတ္တံ။ အသာရဒ္ဓါတိ သော စ ခေါ ပဿဒ္ဓတ္တာယေဝ အသာရဒ္ဓါ၊ ဝိဂတဒရထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂန္တိ စိတ္တမ္ပိ မေ သမ္မာ ¶ အာဟိတံ သုဋ္ဌု ဌပိတံ အပ္ပိတံ ဝိယ အဟောသိ၊ သမာဟိတတ္တာ ဧဝ စ ဧကဂ္ဂံ အစလံ နိပ္ဖန္ဒနန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ ဈာနဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ ကထိတာ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ဣမာယ ပဋိပဒါယ အဓိဂတံ ပဌမဇ္ဈာနံ အာဒိံ ကတွာ ဝိဇ္ဇတ္တယပရိယောသာနံ ဝိသေသံ ဒဿေန္တော ‘‘သော ခေါ အဟ’’န္တိ အာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိအာဒီနံ ကိဉ္စာပိ ‘‘တတ္ထ ကတမေ ကာမာ? ဆန္ဒော ကာမော၊ ရာဂေါ ကာမော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ကာမော၊ သင်္ကပ္ပော ကာမော၊ ရာဂေါ ကာမော၊ သင်္ကပ္ပရာဂေါ ကာမော – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ ကာမာ။ တတ္ထ ကတမေ အကုသလာ ဓမ္မာ? ကာမစ္ဆန္ဒော…ပေ… ဝိစိကိစ္ဆာ – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ဣတိ ဣမေဟိ စ ကာမေဟိ ဣမေဟိ စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ¶ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ ပဝိဝိတ္တော၊ တေန ဝုစ္စတိ – ‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၅၆၄) နယေန ဝိဘင်္ဂေယေဝ အတ္ထော ဝုတ္တော။ တထာပိ အဋ္ဌကထာနယံ ဝိနာ န သုဋ္ဌု ပါကဋောတိ အဋ္ဌကထာနယေနေဝ နံ ပကာသယိဿာမ။

သေယျထိဒံ – ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စိတွာ ဝိနာ ဟုတွာ အပသက္ကေတွာ။ ယော ပနာယမေတ္ထ ဧဝကာရော၊ သော နိယမတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ စ နိယမတ္ထော၊ တသ္မာ တသ္မိံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရဏသမယေ အဝိဇ္ဇမာနာနမ္ပိ ကာမာနံ တဿ ပဌမဇ္ဈာနဿ ပဋိပက္ခဘာဝံ ကာမပရိစ္စာဂေနေဝ စဿ အဓိဂမံ ဒီပေတိ။ ကထံ? ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ ဧဝဉှိ နိယမေ ကရိယမာနေ ဣဒံ ပညာယတိ။ နူနိမဿ ဈာနဿ ကာမာ ပဋိပက္ခဘူတာ၊ ယေသု သတိ ဣဒံ န ပဝတ္တတိ၊ အန္ဓကာရေ သတိ ပဒီပေါ ဝိယ၊ တေသံ ပရိစ္စာဂေနေဝ စဿ အဓိဂမော ဟောတိ၊ ဩရိမတီရပရိစ္စာဂေန ပါရိမတီရဿေဝ၊ တသ္မာ နိယမံ ကရောတီတိ။

တတ္ထ သိယာ – ‘‘ကသ္မာ ပနေသ ပုဗ္ဗပဒေယေဝ ဝုတ္တော န ဥတ္တရပဒေ၊ ကိံ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိဝိစ္စာပိ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’’တိ? န ¶ ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တန္နိဿရဏတော ဟိ ပုဗ္ဗပဒေဧဝ ဧသ ဝုတ္တော။ ကာမဓာတုသမတိက္ကမနတော ဟိ ကာမရာဂပဋိပက္ခတော စ ဣဒံ ဈာနံ ကာမာနမေဝ နိဿရဏံ။ ယထာဟ – ‘‘ကာမာနမေတံ နိဿရဏံ၊ ယဒိဒံ နေက္ခမ္မ’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၇၂)။ ဥတ္တရပဒေပိ ပန ယထာ ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော သမဏော၊ ဣဓ ဒုတိယော သမဏော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၃၉) ဧတ္ထ ဧဝကာရော အာနေတွာ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော။ န ဟိ သက္ကာ ဣတော အညေဟိပိ နီဝရဏသင်္ခါတေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိဝိစ္စ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတုံ ¶ ။ တသ္မာ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စေဝ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ ဧဝံ ပဒဒွယေပိ ဧသ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဒဒွယေပိ စ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဝိဝိစ္စာ’’တိ ဣမိနာ သာဓာရဏဝစနေန တဒင်္ဂဝိဝေကာဒယော ကာယဝိဝေကာဒယော စ သဗ္ဗေပိ ဝိဝေကာ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ တထာပိ ကာယဝိဝေကော၊ စိတ္တဝိဝေကော၊ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကောတိ တယော ဧဝ ဣဓ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘ကာမေဟီ’’တိ ဣမိနာ ပန ပဒေန ယေ စ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ကတမေ ဝတ္ထုကာမာ မနာပိယာ ရူပါ’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၉၆၄) နယေန ဝတ္ထုကာမာ ဝုတ္တာ၊ ယေ စ တတ္ထေဝ ဝိဘင်္ဂေ စ ‘‘ဆန္ဒော ¶ ကာမော’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ။ ၁) နယေန ကိလေသကာမာ ဝုတ္တာ၊ တေ သဗ္ဗေပိ သင်္ဂဟိတာ ဣစ္စေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ ဝတ္ထုကာမေဟိပိ ဝိဝိစ္စေဝါတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တေန ကာယဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။

ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ကိလေသကာမေဟိ သဗ္ဗာကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ဝါ ဝိဝိစ္စာတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တေန စိတ္တဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ပုရိမေန စေတ္ထ ဝတ္ထုကာမေဟိ ဝိဝေကဝစနတောယေဝ ကာမသုခပရိစ္စာဂေါ၊ ဒုတိယေန ကိလေသကာမေဟိ ဝိဝေကဝစနတော နေက္ခမ္မသုခပရိဂ္ဂဟော ဝိဘာဝိတော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမဝိဝေကဝစနတောယေဝ စ ဧတေသံ ပဌမေန သံကိလေသဝတ္ထုပ္ပဟာနံ၊ ဒုတိယေန သံကိလေသပ္ပဟာနံ၊ ပဌမေန လောလဘာဝဿ ဟေတုပရိစ္စာဂေါ၊ ဒုတိယေန ဗာလဘာဝဿ၊ ပဌမေန စ ပယောဂသုဒ္ဓိ၊ ဒုတိယေန အာသယပေါသနံ ဝိဘာဝိတံ ဟောတီတိ ဝိညာတဗ္ဗံ။ ဧသ တာဝ နယော ‘‘ကာမေဟီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တကာမေသု ဝတ္ထုကာမပက္ခေ။

ကိလေသကာမပက္ခေ ပန ဆန္ဒောတိ စ ရာဂေါတိ စ ဧဝမာဒီဟိ အနေကဘေဒေါ ကာမစ္ဆန္ဒောယေဝ ကာမောတိ အဓိပ္ပေတော။ သော စ အကုသလပရိယာပန္နောပိ ¶ သမာနော၊ ‘‘တတ္ထ ကတမော ကာမဆန္ဒော ကာမော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ ဈာနပဋိပက္ခတော ဝိသုံ ဝုတ္တော။ ကိလေသကာမတ္တာ ဝါ ပုရိမပဒေ ဝုတ္တော၊ အကုသလပရိယာပန္နတ္တာ ဒုတိယပဒေ။ အနေကဘေဒတော စဿ ကာမတောတိ အဝတွာ ကာမေဟီတိ ဝုတ္တံ။ အညေသမ္ပိ စ ဓမ္မာနံ အကုသလဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနေ ‘‘တတ္ထ ကတမေ အကုသလာ ဓမ္မာ ကာမစ္ဆန္ဒော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၅၆၄) ဥပရိဈာနင်္ဂပစ္စနီကပဋိပက္ခဘာဝဒဿနတော နီဝရဏာနေဝ ဝုတ္တာနိ။ နီဝရဏာနိ ဟိ ဈာနင်္ဂပစ္စနီကာနိ၊ တေသံ ဈာနင်္ဂါနေဝ ပဋိပက္ခာနိ၊ ဝိဒ္ဓံသကာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ‘‘သမာဓိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဋိပက္ခော၊ ပီတိ ဗျာပါဒဿ၊ ဝိတက္ကော ထိနမိဒ္ဓဿ၊ သုခံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ၊ ဝိစာရော ဝိစိကိစ္ဆာယာ’’တိ ပေဋကေ ဝုတ္တံ။

ဧဝမေတ္ထ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ ဣမိနာ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ‘‘ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ ဣမိနာ ပဉ္စန္နမ္ပိ နီဝရဏာနံ။ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ပန ¶ ပဌမေန ကာမစ္ဆန္ဒဿ၊ ဒုတိယေန သေသနီဝရဏာနံ။ တထာ ပဌမေန တီသု အကုသလမူလေသု ပဉ္စကာမဂုဏဘေဒဝိသယဿ လောဘဿ၊ ဒုတိယေန ¶ အာဃာတဝတ္ထုဘေဒါဒိဝိသယာနံ ဒေါသမောဟာနံ။ ဩဃာဒီသု ဝါ ဓမ္မေသု ပဌမေန ကာမောဃ-ကာမယောဂ-ကာမာသဝ-ကာမုပါဒါန-အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထ-ကာမရာဂ-သံယောဇနာနံ၊ ဒုတိယေန အဝသေသဩဃ-ယောဂါသဝ-ဥပါဒါန-ဂန္ထ-သံယောဇနာနံ။ ပဌမေန စ တဏှာယ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ၊ ဒုတိယေန အဝိဇ္ဇာယ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ။ အပိစ ပဌမေန လောဘသမ္ပယုတ္တအဋ္ဌစိတ္တုပ္ပာဒါနံ၊ ဒုတိယေန သေသာနံ စတုန္နံ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ တာဝ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ ဧတ္ထ အတ္ထပ္ပကာသနာ။

ဧတ္တာဝတာ စ ပဌမဿ ဈာနဿ ပဟာနင်္ဂံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမ္ပယောဂင်္ဂံ ဒဿေန္တော သဝိတက္ကံ သဝိစာရန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိတက္ကနံ ဝိတက္ကော၊ ဦဟနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သွာယံ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏော၊ အာဟနနပရိယာဟနနရသော။ တထာ ဟိ ‘‘တေန ယောဂါဝစရော အာရမ္မဏံ ဝိတက္ကာဟတံ ဝိတက္ကပရိယာဟတံ ကရောတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အာနယနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ဝိစရဏံ ဝိစာရော၊ အနုသဉ္စရဏန္တိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သွာယံ အာရမ္မဏာနုမဇ္ဇနလက္ခဏော၊ တတ္ထ သဟဇာတာနုယောဇနရသော၊ စိတ္တဿ အနုပ္ပဗန္ဓနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ သန္တေပိ စ နေသံ ကတ္ထစိ အဝိပ္ပယောဂေ ဩဠာရိကဋ္ဌေန ဃဏ္ဋာဘိဃာတသဒ္ဒေါ ဝိယ စေတသော ပဌမာဘိနိပါတော ဝိတက္ကော၊ သုခုမဋ္ဌေန အနုရဝေါ ဝိယ အနုပ္ပဗန္ဓော ဝိစာရော။ ဝိပ္ဖာရဝါ စေတ္ထ ဝိတက္ကော ပရိပ္ဖန္ဒနဘာဝေါ စိတ္တဿ၊ အာကာသေ ဥပ္ပတိတုကာမဿ ပက္ခိနော ပက္ခဝိက္ခေပေါ ဝိယ ပဒုမာဘိမုခပါတော ဝိယ စ ဂန္ဓာနုဗန္ဓစေတသော ဘမရဿ။ သန္တဝုတ္တိ ဝိစာရော နာတိပရိပ္ဖန္ဒနဘာဝေါ စိတ္တဿ၊ အာကာသေ ဥပ္ပတိတဿ ပက္ခိနော ပက္ခပ္ပသာရဏံ ဝိယ ပရိဗ္ဘမနံ ဝိယ စ ပဒုမာဘိမုခပတိတဿ ဘမရဿ ပဒုမဿ ဥပရိဘာဂေ။ သော ပန နေသံ ဝိသေသော ပဌမ-ဒုတိယဇ္ဈာနေသု ပါကဋော ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ စ ဝိတက္ကေန ဣမိနာ စ ဝိစာရေန သဟ ဝတ္တတိ ရုက္ခော ဝိယ ပုပ္ဖေန စ ဖလေန စာတိ ဣဒံ ဈာနံ ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘ဣမိနာ စ ဝိတက္ကေန ဣမိနာ စ ဝိစာရေန ဥပေတော ဟောတိ ¶ သမုပေတော’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၅၆၅) နယေန ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာ ဒေသနာ ကတာ။ အတ္ထော ပန တတြာပိ ဧဝမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝိဝေကဇန္တိ ဧတ္ထ ဝိဝိတ္တိ ဝိဝေကော၊ နီဝရဏဝိဂမောတိ အတ္ထော။ ဝိဝိတ္တောတိ ဝါ ဝိဝေကော၊ နီဝရဏဝိဝိတ္တော ဈာနသမ္ပယုတ္တဓမ္မရာသီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ ဝိဝေကာ၊ တသ္မိံ ဝါ ဝိဝေကေ ဇာတန္တိ ဝိဝေကဇံ။ ပီတိသုခန္တိ ဧတ္ထ ပိနယတီတိ ပီတိ၊ သာ သမ္ပိယာယနလက္ခဏာ ကာယစိတ္တပီနနရသာ ¶ ၊ ဖရဏရသာ ဝါ၊ ဩဒဂျပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ သုခနံ သုခံ၊ သုဋ္ဌု ဝါ ခါဒတိ ခနတိ စ ကာယစိတ္တာဗာဓန္တိ သုခံ၊ တံ သာတလက္ခဏံ၊ သမ္ပယုတ္တကာနံ ဥပဗြူဟနရသံ၊ အနုဂ္ဂဟပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ သတိပိ စ နေသံ ကတ္ထစိ အဝိပ္ပယောဂေ ဣဋ္ဌာရမ္မဏပဋိလာဘတုဋ္ဌိ ပီတိ၊ ပဋိလဒ္ဓရသာနုဘဝနံ သုခံ။ ယတ္ထ ပီတိ တတ္ထ သုခံ၊ ယတ္ထ သုခံ တတ္ထ န နိယမတော ပီတိ။ သင်္ခါရက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတာ ပီတိ၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတံ သုခံ။ ကန္တာရခိန္နဿ ဝနန္တောဒကဒဿနသဝနေသု ဝိယ ပီတိ၊ ဝနစ္ဆာယပ္ပဝေသနဥဒကပရိဘောဂေသု ဝိယ သုခံ။ တသ္မိံ တသ္မိံ သမယေ ပါကဋဘာဝတော စေတံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယဉ္စ ပီတိ၊ ဣဒဉ္စ သုခံ၊ အဿ ဈာနဿ၊ အသ္မိံ ဝါ ဈာနေ အတ္ထီတိ ဣဒံ ဈာနံ ‘‘ပီတိသုခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

အထ ဝါ ပီတိ စ သုခဉ္စ ပီတိသုခံ၊ ဓမ္မဝိနယာဒယော ဝိယ။ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခမဿ ဈာနဿ၊ အသ္မိံ ဝါ ဈာနေ အတ္ထီတိ ဧဝမ္ပိ ဝိဝေကဇံပီတိသုခံ။ ယထေဝ ¶ ဟိ ဈာနံ၊ ဧဝံ ပီတိသုခံ ပေတ္ထ ဝိဝေကဇမေဝ ဟောတိ၊ တဉ္စဿ အတ္ထီတိ တသ္မာ ဧကပဒေနေဝ ‘‘ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခ’’န္တိပိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘ဣဒံ သုခံ ဣမာယ ပီတိယာ သဟဂတ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၅၆၇) နယေနေတံ ဝုတ္တံ။ အတ္ထော ပန တတြာပိ ဧဝမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပဌမန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ ပဌမံ၊ ဣဒံ ပဌမံ သမာပဇ္ဇတီတိပိ ပဌမံ။ ပစ္စနီကဓမ္မေ ဈာပေတီတိ ဈာနံ၊ ဣမိနာ ယောဂိနော ဈာယန္တီတိပိ ဈာနံ၊ ပစ္စနီကဓမ္မေ ဍဟန္တိ ဂေါစရံ ဝါ စိန္တေန္တီတိ အတ္ထော။ သယံ ဝါ တံ ဈာယတိ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဈာနံ၊ တေနေဝ ဥပနိဇ္ဈာယနလက္ခဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ တဒေတံ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ ¶ ၊ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ သဟ ဥပစာရေန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ဝုစ္စန္တိ။ ကသ္မာ? ကသိဏာဒိအာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာယနတော။ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ ဝုစ္စန္တိ။ ကသ္မာ? လက္ခဏူပနိဇ္ဈာယနတော။ ဧတ္ထ ဟိ ဝိပဿနာ အနိစ္စလက္ခဏာဒီနိ ဥပနိဇ္ဈာယတိ၊ ဝိပဿနာယ ဥပနိဇ္ဈာယနကိစ္စံ ပန မဂ္ဂေန သိဇ္ဈတီတိ မဂ္ဂေါ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဖလံ ပန နိရောဓဿ တထလက္ခဏံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနမေဝ ဈာနန္တိ အဓိပ္ပေတံ။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘ကတမံ ပန တံ ဈာနံ နာမ၊ ယံ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ…ပေ… ပီတိသုခန္တိ ဧဝံ အပဒေသံ အရဟတီ’’တိ? ဝုစ္စတေ – ယထာ သဓနော သပရိဇနောတိအာဒီသု ဌပေတွာ ဓနဉ္စ ပရိဇနဉ္စ အညော အပဒေသာရဟော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဌပေတွာ ဝိတက္ကာဒိဓမ္မေ အညံ အပဒေသာရဟံ နတ္ထိ။ ယထာ ပန သရထာ သပတ္တိ သေနာတိ ဝုတ္တေ သေနင်္ဂေသုယေဝ သေနာသမ္မုတိ၊ ဧဝမိဓ ပဉ္စသု အင်္ဂေသုယေဝ ¶ ဈာနသမ္မုတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကတမေသု ပဉ္စသု? ဝိတက္ကော၊ ဝိစာရော၊ ပီတိ၊ သုခံ၊ စိတ္တေကဂ္ဂတာတိ ဧတေသု။ ဧတာနေဝ ဟိဿ ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အင်္ဂဘာဝေန ဝုတ္တာနိ။ အဝုတ္တတ္တာ ဧကဂ္ဂတာ အင်္ဂံ န ဟောတီတိ စေ တဉ္စ န။ ကသ္မာ? ဝုတ္တတ္တာ ဧဝ။ သာပိ ဟိ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဈာနန္တိ ဝိတက္ကော ဝိစာရော ပီတိ သုခံ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာယေဝ။ တသ္မာ ယထာ သဝိတက္ကံ သဝိစာရန္တိ၊ ဧဝံ သစိတ္တေကဂ္ဂတန္တိ ဣဓ အဝုတ္တေပိ ဣမိနာ ဝိဘင်္ဂဝစနေန စိတ္တေကဂ္ဂတာပိ အင်္ဂမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယေန ဟိ အဓိပ္ပာယေန ဘဂဝတာ ဥဒ္ဒေသော ကတော၊ သော ဧဝ တေန ဝိဘင်္ဂေပိ ပကာသိတောတိ။

ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ¶ ဥပဂန္တွာ၊ ပါပုဏိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသမ္ပာဒယိတွာ ဝါ၊ နိပ္ဖာဒေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘော ပဋိလာဘော ပတ္တိ သမ္ပတ္တိ ဖုသနာ သမ္ဖုသနာ သစ္ဆိကိရိယာ ဥပသမ္ပဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿာပိ ဧဝမေဝတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိဟာသိန္တိ ဗောဓိမဏ္ဍေ နိသဇ္ဇသင်္ခါတေန ဣရိယာပထဝိဟာရေန ဣတိဝုတ္တပ္ပကာရဈာနသမင်္ဂီ ¶ ဟုတွာ အတ္တဘာဝဿ ဣရိယံ ဝုတ္တိံ ပါလနံ ယပနံ ယာပနံ စာရံ ဝိဟာရံ အဘိနိပ္ဖာဒေသိန္တိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိဘင်္ဂေ – ‘‘ဝိဟရတီတိ ဣရိယတိ ဝတ္တတိ ပါလေတိ ယပေတိ ယာပေတိ စရတိ ဝိဟရတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ ဝိဟရတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၁၂)။

ကိံ ပန ကတွာ ဘဂဝါ ဣမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသီတိ? ကမ္မဋ္ဌာနံ ဘာဝေတွာ။ ကတရံ? အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ။ အညေန တဒတ္ထိကေန ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? အညေနပိ ဧတံ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပထဝီကသိဏာဒီနံ ဝါ အညတရံ ဘာဝေတဗ္ဗံ။ တေသံ ဘာဝနာနယော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၅) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဓ ပန ဝုစ္စမာနေ အတိဘာရိယံ ဝိနယနိဒါနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပါဠိယာ အတ္ထပ္ပကာသနမတ္တမေဝ ကရောမာတိ။

ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ဝိတက္ကဿ စ ဝိစာရဿ စာတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဝူပသမာ သမတိက္ကမာ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနက္ခဏေ အပါတုဘာဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒုတိယဇ္ဈာနေ သဗ္ဗေပိ ပဌမဇ္ဈာနဓမ္မာ န သန္တိ၊ အညေယေဝ ဟိ ပဌမဇ္ဈာနေ ဖဿာဒယော၊ အညေ ဣဓ၊ ဩဠာရိကဿ ပန ဩဠာရိကဿ အင်္ဂဿ သမတိက္ကမာ ပဌမဇ္ဈာနတော ပရေသံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမော ¶ ဟောတီတိ ဒီပနတ္ထံ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ ဣဓ နိယကဇ္ဈတ္တမဓိပ္ပေတံ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၇၃) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန နိယကဇ္ဈတ္တံ အဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ အတ္တနိ ဇာတံ အတ္တနော သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

သမ္ပသာဒနန္တိ သမ္ပသာဒနံ ဝုစ္စတိ သဒ္ဓါ။ သမ္ပသာဒနယောဂတော ဈာနမ္ပိ သမ္ပသာဒနံ၊ နီလဝဏ္ဏယောဂတော နီလဝတ္ထံ ဝိယ။ ယသ္မာ ဝါ တံ ဈာနံ သမ္ပသာဒနသမန္နာဂတတ္တာ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘဝူပသမနေန စေတော သမ္ပသာဒယတိ၊ တသ္မာပိ သမ္ပသာဒနန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္ထဝိကပ္ပေ သမ္ပသာဒနံ စေတသောတိ ဧဝံ ပဒသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရိမသ္မိံ ပန အတ္ထဝိကပ္ပေ ¶ စေတသောတိ ဧတံ ဧကောဒိဘာဝေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတြာယံ အတ္ထယောဇနာ – ဧကော ဥဒေတီတိ ဧကောဒိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ အနဇ္ဈာရူဠှတ္တာ အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဟုတွာ ဥဒေတီတိ ¶ အတ္ထော။ သေဋ္ဌောပိ ဟိ လောကေ ဧကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရဝိရဟတော ဝါ ဧကော အသဟာယော ဟုတွာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဝါ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ဥဒါယတီတိ ဥဒိ၊ ဥဋ္ဌာပေတီတိ အတ္ထော။ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဧကော စ သော ဥဒိ စာတိ ဧကောဒိ၊ သမာဓိဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣတိ ဣမံ ဧကောဒိံ ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎယတီတိ ဣဒံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဧကောဒိဘာဝံ။ သော ပနာယံ ဧကောဒိ ယသ္မာ စေတသော၊ န သတ္တဿ န ဇီဝဿ၊ တသ္မာ ဧတံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝန္တိ ဝုတ္တံ။

နနု စာယံ သဒ္ဓါ ပဌမဇ္ဈာနေပိ အတ္ထိ၊ အယဉ္စ ဧကောဒိနာမကော သမာဓိ၊ အထ ကသ္မာ ဣဒမေဝ သမ္ပသာဒနံ ‘‘စေတသော ဧကောဒိဘာဝဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – အဒုဉှိ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘေန ဝီစိတရင်္ဂသမာကုလမိဝ ဇလံ န သုပ္ပသန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သတိယာပိ သဒ္ဓါယ သမ္ပသာဒနန္တိ န ဝုတ္တံ။ န သုပ္ပသန္နတ္တာယေဝ စေတ္ထ သမာဓိပိ န သုဋ္ဌု ပါကဋော၊ တသ္မာ ဧကောဒိဘာဝန္တိပိ န ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဈာနေ ဝိတက္ကဝိစာရပလိဗောဓာဘာဝေန လဒ္ဓါကာသာ ဗလဝတီ သဒ္ဓါ၊ ဗလဝသဒ္ဓါသဟာယပ္ပဋိလာဘေနေဝ စ သမာဓိပိ ပါကဋော၊ တသ္မာ ဣဒမေဝ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘သမ္ပသာဒနန္တိ ယာ သဒ္ဓါ သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ အဘိပ္ပသာဒေါ၊ စေတသော ဧကောဒိဘာဝန္တိ ယာ စိတ္တဿ ဌိတိ…ပေ… သမ္မာသမာဓီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေန ပနေတေန သဒ္ဓိံ အယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ယထာ န ဝိရုဇ္ဈတိ အညဒတ္ထု သံသန္ဒတိ စေဝ သမေတိ စ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အဝိတက္ကံ အဝိစာရန္တိ ဘာဝနာယ ပဟီနတ္တာ ဧတသ္မိံ ဧတဿ ဝါ ဝိတက္ကော နတ္ထီတိ အဝိတက္ကံ။ ဣမိနာဝ နယေန အဝိစာရံ။ ဝိဘင်္ဂေပိ (ဝိဘ။ ၅၇၆) ဝုတ္တံ ‘‘ဣတိ အယဉ္စ ဝိတက္ကော ¶ အယဉ္စ ဝိစာရော သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ ဝူပသန္တာ အတ္ထင်္ဂတာ အဗ္ဘတ္ထင်္ဂတာ အပ္ပိတာ ဗျပ္ပိတာ သောသိတာ ဝိသောသိတာ ဗျန္တီကတာ၊ တေန ဝုစ္စတိ အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ။

ဧတ္ထာဟ – နနု စ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ဣမိနာပိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါ၊ အထ ကသ္မာ ပုန ဝုတ္တံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ? ဝုစ္စတေ – ဧဝမေတံ သိဒ္ဓါ ဝါယမတ္ထော၊ န ပနေတံ တဒတ္ထဒီပကံ၊ နနု အဝေါစုမှ – ‘‘ဩဠာရိကဿ ပန ဩဠာရိကဿ ¶ အင်္ဂဿ သမတိက္ကမာ ပဌမဇ္ဈာနတော ပရေသံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ ¶ အဓိဂမော ဟောတီတိ ဒီပနတ္ထံ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ။

အပိစ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ ဣဒံ သမ္ပသာဒနံ၊ န ကိလေသကာလုသိယဿ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာ ဧကောဒိဘာဝံ န ဥပစာရဇ္ဈာနမိဝ နီဝရဏပ္ပဟာနာ၊ န ပဌမဇ္ဈာနမိဝ စ အင်္ဂပါတုဘာဝါတိ ဧဝံ သမ္ပသာဒနဧကောဒိဘာဝါနံ ဟေတုပရိဒီပကမိဒံ ဝစနံ။ တထာ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ ဣဒံ အဝိတက္ကအဝိစာရံ၊ န တတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနာနိ ဝိယ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဝိယ စ အဘာဝါတိ ဧဝံ အဝိတက္ကအဝိစာရဘာဝဿ ဟေတုပရိဒီပကဉ္စ၊ န ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝမတ္တပရိဒီပကံ။ ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝမတ္တပရိဒီပကမေဝ ပန ‘‘အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ ဣဒံ ဝစနံ၊ တသ္မာ ပုရိမံ ဝတွာပိ ပုန ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ။

သမာဓိဇန္တိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိတော သမ္ပယုတ္တသမာဓိတော ဝါ ဇာတန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပဌမမ္ပိ သမ္ပယုတ္တသမာဓိတော ဇာတံ၊ အထ ခေါ အယမေဝ ‘‘သမာဓီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘဝိရဟေန အတိဝိယ အစလတ္တာ သုပ္ပသန္နတ္တာ စ။ တသ္မာ ဣမဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ ဣဒမေဝ ‘‘သမာဓိဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပီတိသုခန္တိ ဣဒံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒုတိယန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတော ဒုတိယံ၊ ဣဒံ ဒုတိယံ သမာပဇ္ဇတီတိပိ ဒုတိယံ။ ဈာနန္တိ ဧတ္ထ ပန ယထာ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝိတက္ကာဒီဟိ ပဉ္စင်္ဂိကံ ဟောတိ၊ ဧဝမိဒံ သမ္ပသာဒါဒီဟိ ‘‘စတုရင်္ဂိက’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟ – ‘‘ဈာနန္တိ သမ္ပသာဒေါ၊ ပီတိ၊ သုခံ၊ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၈၀)။ ပရိယာယောယေဝ စေသော။ သမ္ပသာဒနံ ပန ဌပေတွာ နိပ္ပရိယာယေန တိဝင်္ဂိကမေဝေတံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘ကတမံ တသ္မိံ သမယေ တိဝင်္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ? ပီတိ၊ သုခံ၊ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၁)။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ပီတိယာ ¶ စ ဝိရာဂါတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တတ္ထာယေဝ ပီတိ။ ဝိရာဂေါတိ တဿာ ဇိဂုစ္ဆနံ ဝါ သမတိက္ကမော ဝါ။ ဥဘိန္နမန္တရာ ‘‘စ’’ သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ သော ¶ ဟိ ဝူပသမံ ဝါ သမ္ပိဏ္ဍေတိ ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမံ ဝါ။ တတ္ထ ယဒါ ဝူပသမမေဝ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ တဒါ ပီတိယာ ဝိရာဂါ စ၊ ကိဉ္စ ဘိယျော ဝူပသမာ စာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိဿာ စ ယောဇနာယံ ဝိရာဂေါ ဇိဂုစ္ဆနတ္ထော ဟောတိ။ တသ္မာ ပီတိယာ ဇိဂုစ္ဆနာ စ ဝူပသမာ စာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဒါ ပန ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ တဒါ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ၊ ကိဉ္စ ဘိယျော ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိဿာ စ ယောဇနာယံ ဝိရာဂေါ သမတိက္ကမနတ္ထော ဟောတိ။ တသ္မာ ပီတိယာ စ သမတိက္ကမာ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကာမဉ္စေတေ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဒုတိယဇ္ဈာနေယေဝ ဝူပသန္တာ ဣမဿ ပန ဈာနဿ မဂ္ဂပရိဒီပနတ္ထံ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထဉ္စေတံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဣဒံ ပညာယတိ – ‘‘နူန ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမော မဂ္ဂေါ ဣမဿ ဈာနဿာ’’တိ။ ယထာ စ တတိယေ အရိယမဂ္ဂေ အပ္ပဟီနာနမ္ပိ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒီနံ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၃၂) ဧဝံ ပဟာနံ ဝုစ္စမာနံ ဝဏ္ဏဘဏနံ ဟောတိ တဒဓိဂမာယ ဥဿုကာနံ ဥဿာဟဇနကံ၊ ဧဝမေဝံ ဣဓ အဝူပသန္တာနမ္ပိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမော ဝုစ္စမာနော ဝဏ္ဏဘဏနံ ဟောတိ။ တေနာယမတ္ထော ဝုတ္တော – ‘‘ပီတိယာ စ သမတိက္ကမာ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာ’’တိ။

ဥပေက္ခကော စ ဝိဟာသိန္တိ ဧတ္ထ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ၊ သမံ ပဿတိ၊ အပက္ခပတိတာဝ ဟုတွာ ပဿတီတိ အတ္ထော။ တာယ ဝိသဒါယ ဝိပုလာယ ထာမဂတာယ သမန္နာဂတတ္တာ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂီ ‘‘ဥပေက္ခကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥပေက္ခာ ပန ဒသဝိဓာ ဟောတိ – ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ၊ ဝီရိယုပေက္ခာ၊ သင်္ခါရုပေက္ခာ၊ ဝေဒနုပေက္ခာ၊ ဝိပဿနုပေက္ခာ၊ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ၊ ဈာနုပေက္ခာ၊ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာတိ။ ဧဝမယံ ဒသဝိဓာပိ တတ္ထ တတ္ထ အာဂတနယတော ဘူမိပုဂ္ဂလစိတ္တာရမ္မဏတော၊ ခန္ဓသင်္ဂဟ-ဧကက္ခဏကုသလတ္တိကသင်္ခေပဝသေန စ အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယ ¶ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓ ပန ဝုစ္စမာနာ ဝိနယနိဒါနံ အတိဘာရိယံ ကရောတီတိ န ဝုတ္တာ။ လက္ခဏာဒိတော ပန ဣဓ အဓိပ္ပေတုပေက္ခာ မဇ္ဈတ္တလက္ခဏာ၊ အနာဘောဂရသာ၊ အဗျာပါရပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ပီတိဝိရာဂပဒဋ္ဌာနာတိ။

ဧတ္ထာဟ ¶ – နနု စာယံ အတ္ထတော တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဝ ဟောတိ၊ သာ စ ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနေသုပိ အတ္ထိ၊ တသ္မာ တတြာပိ ‘‘ဥပေက္ခကော စ ဝိဟာသိ’’န္တိ ဧဝမယံ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ၊ သာ ကသ္မာ န ဝုတ္တာတိ? အပရိဗျတ္တကိစ္စတော။ အပရိဗျတ္တဉှိ ¶ တဿာ တတ္ထ ကိစ္စံ၊ ဝိတက္ကာဒီဟိ အဘိဘူတတ္တာ။ ဣဓ ပနာယံ ဝိတက္ကဝိစာရပီတီဟိ အနဘိဘူတတ္တာ ဥက္ခိတ္တသိရာ ဝိယ ဟုတွာ ပရိဗျတ္တကိစ္စာ ဇာတာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တာတိ။

နိဋ္ဌိတာ ‘‘ဥပေက္ခကော စ ဝိဟာသိ’’န္တိ ဧတဿ သဗ္ဗသော အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

ဣဒါနိ သတော စ သမ္ပဇာနောတိ ဧတ္ထ သရတီတိ သတော၊ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနော။ ပုဂ္ဂလေန သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သရဏလက္ခဏာ သတိ၊ အသမ္မုဿနရသာ၊ အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အသမ္မောဟလက္ခဏံ သမ္ပဇညံ၊ တီရဏရသံ၊ ပဝိစယပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဣဒံ သတိသမ္ပဇညံ ပုရိမဇ္ဈာနေသုပိ အတ္ထိ၊ မုဋ္ဌဿတိဿ ဟိ အသမ္ပဇာနဿ ဥပစာရဇ္ဈာနမတ္တမ္ပိ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ပဂေဝ အပ္ပနာ၊ ဩဠာရိကတ္တာ ပန တေသံ ဈာနာနံ ဘူမိယံ ဝိယ ပုရိသဿ စိတ္တဿ ဂတိ သုခါ ဟောတိ၊ အဗျတ္တံ တတ္ထ သတိသမ္ပဇညကိစ္စံ။ ဩဠာရိကင်္ဂပ္ပဟာနေန ပန သုခုမတ္တာ ဣမဿ ဈာနဿ ပုရိသဿ ခုရဓာရာယံ ဝိယ သတိသမ္ပဇညကိစ္စပရိဂ္ဂဟိတာယေဝ စိတ္တဿ ဂတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဣဓေဝ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စ ဘိယျော? ယထာပိ ဓေနုပဂေါ ဝစ္ဆော ဓေနုတော အပနီတော အရက္ခိယမာနော ပုနဒေဝ ဓေနုံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမိဒံ တတိယဇ္ဈာနသုခံ ပီတိတော အပနီတမ္ပိ သတိသမ္ပဇညာရက္ခေန အရက္ခိယမာနံ ပုနဒေဝ ပီတိံ ဥပဂစ္ဆေယျ ပီတိသမ္ပယုတ္တမေဝ သိယာ။ သုခေ ဝါပိ သတ္တာ ရဇ္ဇန္တိ၊ ဣဒဉ္စ အတိမဓုရံ သုခံ၊ တတော ပရံ သုခါဘာဝါ ¶ ။ သတိသမ္ပဇညာနုဘာဝေန ပနေတ္ထ သုခေ အသာရဇ္ဇနာ ဟောတိ၊ နော အညထာတိ ဣမမ္ပိ အတ္ထဝိသေသံ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဣဓေဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေသိန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂိနော သုခပ္ပဋိသံဝေဒနာဘောဂေါ နတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ယသ္မာ တဿ နာမကာယေန သမ္ပယုတ္တံ သုခံ၊ ယံ ဝါ တံ နာမကာယသမ္ပယုတ္တံ သုခံ၊ တံသမုဋ္ဌာနေနဿ ယသ္မာ အတိပဏီတေန ရူပေန ရူပကာယော ဖုဋော၊ ယဿ ¶ ဖုဋတ္တာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌိတောပိ သုခံ ပဋိသံဝေဒေယျ၊ တသ္မာ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေသိ’’န္တိ အာဟ။

ဣဒါနိ ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီတိ ဧတ္ထ ယံဈာနဟေတု ယံဈာနကာရဏာ တံ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ အာစိက္ခန္တိ ဒေသေန္တိ ပညပေန္တိ ¶ ပဋ္ဌပေန္တိ ဝိဝရန္တိ ဝိဘဇန္တိ ဥတ္တာနီကရောန္တိ ပကာသေန္တိ၊ ပသံသန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိန္တိ? ‘‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’’တိ။ တံ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိန္တိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကသ္မာ ပန တံ တေ ဧဝံ ပသံသန္တီတိ? ပသံသာရဟတော။ အယဉှိ ယသ္မာ အတိမဓုရသုခေ သုခပါရမိပ္ပတ္တေပိ တတိယဇ္ဈာနေ ဥပေက္ခကော၊ န တတ္ထ သုခါဘိသင်္ဂေန အာကဍ္ဎီယတိ၊ ယထာ စ ပီတိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဥပဋ္ဌိတဿတိတာယ သတိမာ။ ယသ္မာ စ အရိယကန္တံ အရိယဇနသေဝိတမေဝ စ အသံကိလိဋ္ဌံ သုခံ နာမကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ၊ တသ္မာ ပသံသာရဟော။ ဣတိ ပသံသာရဟတော နံ အရိယာ တေ ဧဝံ ပသံသာဟေတုဘူတေ ဂုဏေ ပကာသေန္တာ ‘‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’’တိ ဧဝံ ပသံသန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတိယန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတော တတိယံ။ ဣဒံ တတိယံ သမာပဇ္ဇတီတိပိ တတိယံ။ ဈာနန္တိ ဧတ္ထ စ ယထာ ဒုတိယံ သမ္ပသာဒါဒီဟိ စတုရင်္ဂိကံ၊ ဧဝမိဒံ ဥပေက္ခာဒီဟိ ပဉ္စင်္ဂိကံ။ ယထာဟ – ‘‘ဈာနန္တိ ဥပေက္ခာ သတိ သမ္ပဇညံ သုခံ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၉၁)။ ပရိယာယောယေဝ စေသော။ ဥပေက္ခာသတိသမ္ပဇညာနိ ပန ဌပေတွာ နိပ္ပရိယာယေန ဒုဝင်္ဂိကမေဝေတံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘ကတမံ တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင်္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ ¶ ? သုခံ၊ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၃)။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာတိ ကာယိကသုခဿ စ ကာယိကဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ။ ပုဗ္ဗေဝါတိ တဉ္စ ခေါ ပုဗ္ဗေဝ၊ န စတုတ္ထဇ္ဈာနက္ခဏေ ¶ ။ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာတိ စေတသိကသုခဿ စ စေတသိကဒုက္ခဿ စာတိ ဣမေသမ္ပိ ဒွိန္နံ ပုဗ္ဗေဝ အတ္ထင်္ဂမာ ပဟာနာ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကဒါ ပန နေသံ ပဟာနံ ဟောတိ? စတုန္နံ ဈာနာနံ ဥပစာရက္ခဏေ။ သောမနဿဉှိ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဥပစာရက္ခဏေယေဝ ပဟီယတိ၊ ဒုက္ခဒေါမနဿသုခါနိ ပဌမဒုတိယတတိယာနံ ဥပစာရက္ခဏေသု။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနက္ကမေန အဝုတ္တာနံ၊ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ ပန ဣန္ဒြိယာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေနေဝ ဣဓာပိ ဝုတ္တာနံ သုခဒုက္ခသောမနဿ ဒေါမနဿာနံ ပဟာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယဒိ ¶ ပနေတာနိ တဿ တဿ ဈာနဿုပစာရက္ခဏေယေဝ ပဟီယန္တိ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘ကတ္ထ စုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ။ ကတ္ထ စုပ္ပန္နံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ… သုခိန္ဒြိယံ… သောမနဿိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဧတ္ထုပ္ပန္နံ သောမနဿိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၀) ဧဝံ ဈာနေသွေဝ နိရောဓော ဝုတ္တောတိ? အတိသယနိရောဓတ္တာ။ အတိသယနိရောဓော ဟိ နေသံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု၊ န နိရောဓောယေဝ၊ နိရောဓောယေဝ ပန ဥပစာရက္ခဏေ၊ နာတိသယနိရောဓော။ တထာ ဟိ နာနာဝဇ္ဇနေ ပဌမဇ္ဈာနူပစာရေ နိရုဒ္ဓဿာပိ ဒုက္ခိန္ဒြိယဿ ဍံသမကသာဒိသမ္ဖဿေန ဝါ ဝိသမာသနုပတာပေန ဝါ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ အန္တောအပ္ပနာယံ။ ဥပစာရေ ဝါ နိရုဒ္ဓမ္ပေတံ န သုဋ္ဌု နိရုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ပဋိပက္ခေန အဝိဟတတ္တာ။ အန္တောအပ္ပနာယံ ပန ပီတိဖရဏေန သဗ္ဗော ကာယော သုခေါက္ကန္တော ဟောတိ။ သုခေါက္ကန္တကာယဿ စ သုဋ္ဌု နိရုဒ္ဓံ ဟောတိ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ၊ ပဋိပက္ခေန ဝိဟတတ္တာ။ နာနာဝဇ္ဇနေ ဧဝ ¶ စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ပဟီနဿ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿ ယသ္မာ ဧတံ ဝိတက္ကဝိစာရပ္ပစ္စယေပိ ကာယကိလမထေ စိတ္တုပဃာတေ စ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝေ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယတ္ထ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ တတ္ထ ဝိတက္ကဝိစာရဘာဝေ။ အပ္ပဟီနာ ဧဝ စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ဝိတက္ကဝိစာရာတိ တတ္ထဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ အပ္ပဟီနပစ္စယတ္တာ။ န တွေဝ ဒုတိယဇ္ဈာနေ၊ ပဟီနပစ္စယတ္တာ။ တထာ တတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ပဟီနဿာပိ သုခိန္ဒြိယဿ ပီတိသမုဋ္ဌာနပဏီတရူပဖုဋကာယဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ တတိယဇ္ဈာနေ။ တတိယဇ္ဈာနေ ဟိ သုခဿ ပစ္စယဘူတာ ¶ ပီတိ သဗ္ဗသော နိရုဒ္ဓါတိ။ တထာ စတုတ္ထဇ္ဈာနူပစာရေ ပဟီနဿာပိ သောမနဿိန္ဒြိယဿ အာသန္နတ္တာ၊ အပ္ပနာပ္ပတ္တာယ ဥပေက္ခာယ အဘာဝေန သမ္မာ အနတိက္ကန္တတ္တာ စ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ။ တသ္မာ ဧဝ စ ‘‘ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ အပရိသေသဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘အထေဝံ တဿ တဿ ဈာနဿူပစာရေ ပဟီနာပိ ဧတာ ဝေဒနာ ဣဓ ကသ္မာ သမာဟရီ’’တိ? သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ။ ယာ ဟိ အယံ ‘‘အဒုက္ခမသုခ’’န္တိ ဧတ္ထ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ၊ သာ သုခုမာ အတိဒုဗ္ဗိညေယျာ န သက္ကာ သုခေန ဂဟေတုံ။ တသ္မာ ယထာ နာမ ဒုဋ္ဌဿ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျဿ ဂေါဏဿ ဂဟဏတ္ထံ ဂေါပေါ ဧကသ္မိံ ဝဇေ သဗ္ဗေ ဂါဝေါ သမာဟရတိ၊ အထေကေကံ နီဟရန္တော ပဋိပါဋိယာ အာဂတံ ‘‘အယံ သော၊ ဂဏှထ န’’န္တိ တမ္ပိ ဂါဟာပယတိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ သဗ္ဗာ ဧတာ သမာဟရိ။ ဧဝဉှိ ¶ သမာဟဋာ ဧတာ ဒဿေတွာ ‘‘ယံ နေဝ သုခံ န ဒုက္ခံ န သောမနဿံ န ဒေါမနဿံ၊ အယံ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ’’တိ သက္ကာ ဟောတိ ဧသာ ဂါဟယိတုံ။

အပိစ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပစ္စယဒဿနတ္ထဉ္စာပိ ဧတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုခပ္ပဟာနာဒယော ဟိ တဿာ ပစ္စယာ။ ယထာဟ – ‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ။ ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု၊ သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ¶ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣမေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတ္တာရော ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၈)။ ယထာ ဝါ အညတ္ထ ပဟီနာပိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒယော တတိယမဂ္ဂဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ တတ္ထ ပဟီနာတိ ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထမ္ပေတဿ ဈာနဿေတာ ဣဓ ဝုတ္တာတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပစ္စယဃာတေန ဝါ ဧတ္ထ ရာဂဒေါသာနံ အတိဒူရဘာဝံ ဒဿေတုမ္ပေတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတာသု ဟိ သုခံ သောမနဿဿ ပစ္စယော၊ သောမနဿံ ရာဂဿ၊ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿဿ၊ ဒေါမနဿံ ဒေါသဿ။ သုခါဒိဃာတေန စ တေ သပ္ပစ္စယာ ရာဂဒေါသာ ဟတာတိ အတိဒူရေ ဟောန္တီတိ။

အဒုက္ခမသုခန္တိ ဒုက္ခာဘာဝေန အဒုက္ခံ၊ သုခါဘာဝေန အသုခံ။ ဧတေနေတ္ထ ဒုက္ခသုခပဋိပက္ခဘူတံ တတိယဝေဒနံ ဒီပေတိ၊ န ဒုက္ခသုခါဘာဝမတ္တံ။ တတိယဝေဒနာ နာမ – အဒုက္ခမသုခါ၊ ဥပေက္ခာတိပိ ဝုစ္စတိ။ သာ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပရီတာနုဘဝနလက္ခဏာ၊ မဇ္ဈတ္တရသာ၊ အဝိဘူတပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သုခနိရောဓပဒဋ္ဌာနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိန္တိ ဥပေက္ခာယ ဇနိတသတိပါရိသုဒ္ဓိံ။ ဣမသ္မိဉှိ ဈာနေ သုပရိသုဒ္ဓါ သတိ။ ယာ စ တဿာ သတိယာ ပါရိသုဒ္ဓိ၊ သာ ဥပေက္ခာယ ကတာ န အညေန၊ တသ္မာ ဧတံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဘင်္ဂေပိ ဝုတ္တံ – ‘‘အယံ သတိ ဣမာယ ဥပေက္ခာယ ဝိသဒါ ဟောတိ ပရိသုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတာ၊ တေန ဝုစ္စတိ – ‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ’’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၉၇)။ ယာယ စ ဥပေက္ခာယ ဧတ္ထ သတိယာ ပါရိသုဒ္ဓိ ဟောတိ၊ သာ အတ္ထတော တတြမဇ္ဈတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ကေဝလဉ္စေတ္ထ တာယ သတိယေဝ ပရိသုဒ္ဓါ၊ အပိစ ခေါ သဗ္ဗေပိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ၊ သတိသီသေန ပန ဒေသနာ ဝုတ္တာ။

တတ္ထ ¶ ကိဉ္စာပိ အယံ ဥပေက္ခာ ဟေဋ္ဌာပိ တီသု ဈာနေသု ဝိဇ္ဇတိ၊ ယထာ ပန ဒိဝါ သူရိယပ္ပဘာဘိဘဝါ သောမ္မဘာဝေန စ အတ္တနော ဥပကာရကတ္တေန ဝါ သဘာဂါယ ရတ္တိယာ အလာဘာ ဒိဝါ ဝိဇ္ဇမာနာပိ စန္ဒလေခါ အပရိသုဒ္ဓါ ဟောတိ အပရိယောဒါတာ၊ ဧဝမယမ္ပိ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာစန္ဒလေခါ ဝိတက္ကဝိစာရာဒိပစ္စနီကဓမ္မတေဇာဘိဘဝါ သဘာဂါယ စ ဥပေက္ခာဝေဒနာရတ္တိယာ အလာဘာ ဝိဇ္ဇမာနာပိ ပဌမာဒိဇ္ဈာနဘေဒေသု အပရိသုဒ္ဓါ ¶ ဟောတိ။ တဿာ စ ¶ အပရိသုဒ္ဓါယ ဒိဝါ အပရိသုဒ္ဓစန္ဒလေခါယ ပဘာ ဝိယ သဟဇာတာပိ သတိအာဒယော အပရိသုဒ္ဓါဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေသု ဧကမ္ပိ ‘‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ’’န္တိ န ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ဝိတက္ကာဒိပစ္စနီကဓမ္မတေဇာဘိဘဝါဘာဝါ သဘာဂါယ စ ဥပေက္ခာဝေဒနာရတ္တိယာ ပဋိလာဘာ အယံ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာစန္ဒလေခါ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓါ၊ တဿာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ပရိသုဒ္ဓစန္ဒလေခါယ ပဘာ ဝိယ သဟဇာတာပိ သတိအာဒယော ပရိသုဒ္ဓါ ဟောန္တိ ပရိယောဒါတာ၊ တသ္မာ ဣဒမေဝ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စတုတ္ထန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတော စတုတ္ထံ။ ဣဒံ စတုတ္ထံ သမာပဇ္ဇတီတိပိ စတုတ္ထံ။ ဈာနန္တိ ဧတ္ထ ယထာ တတိယံ ဥပေက္ခာဒီဟိ ပဉ္စင်္ဂိကံ၊ ဧဝမိဒံ ဥပေက္ခာဒီဟိ တိဝင်္ဂိကံ။ ယထာဟ – ‘‘ဈာနန္တိ ဥပေက္ခာ၊ သတိ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ။ ပရိယာယော ဧဝ စေသော။ ဌပေတွာ ပန သတိံ ဥပေက္ခေကဂ္ဂတမေဝ ဂဟေတွာ နိပ္ပရိယာယေန ဒုဝင်္ဂိကမေဝေတံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘ကတမံ တသ္မိံ သမယေ ဒုဝင်္ဂိကံ ဈာနံ ဟောတိ? ဥပေက္ခာ၊ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၅)။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

၁၂။ ဣတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ကေသဉ္စိ စိတ္တေကဂ္ဂတတ္ထာနိ ဟောန္တိ၊ ကေသဉ္စိ ဝိပဿနာပါဒကာနိ၊ ကေသဉ္စိ အဘိညာပါဒကာနိ၊ ကေသဉ္စိ နိရောဓပါဒကာနိ၊ ကေသဉ္စိ ဘဝေါက္ကမနတ္ထာနိ။ တတ္ထ ခီဏာသဝါနံ စိတ္တေကဂ္ဂတတ္ထာနိ ဟောန္တိ၊ တေ ဟိ သမာပဇ္ဇိတွာ ‘‘ဧကဂ္ဂစိတ္တာ သုခံ ဒိဝသံ ဝိဟရိဿာမာ’’တိ ¶ ဣစ္စေဝံ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ ‘‘သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ သမာဟိတေန စိတ္တေန ဝိပဿိဿာမာ’’တိ နိဗ္ဗတ္တေန္တာနံ ဝိပဿနာပါဒကာနိ ဟောန္တိ။ ယေ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဘိညာပါဒကံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တနယာ အဘိညာယော ပတ္ထေန္တာ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ တေသံ အဘိညာပါဒကာနိ ဟောန္တိ။ ယေ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ‘‘နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ သတ္တာဟံ အစိတ္တကာ ဟုတွာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ ပတွာ သုခံ ဝိဟရိဿာမာ’’တိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ တေသံ နိရောဓပါဒကာနိ ¶ ဟောန္တိ။ ယေ ပန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ‘‘အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ဟုတွာ ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿာမာ’’တိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ တေသံ ဘဝေါက္ကမနတ္ထာနိ ဟောန္တိ။

ဘဂဝတာ ¶ ပနိဒံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဗောဓိရုက္ခမူလေ နိဗ္ဗတ္တိတံ၊ တံ တဿ ဝိပဿနာပါဒကဉ္စေဝ အဟောသိ အဘိညာပါဒကဉ္စ နိရောဓပါဒကဉ္စ သဗ္ဗကိစ္စသာဓကဉ္စ သဗ္ဗလောကိယလောကုတ္တရဂုဏဒါယကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယေသဉ္စ ဂုဏာနံ ဒါယကံ အဟောသိ၊ တေသံ ဧကဒေသံ ဒဿေန္တော ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ သောတိ သော အဟံ။ ဧဝန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနက္ကမနိဒဿနမေတံ။ ဣမိနာ ကမေန စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ပဋိလဘိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမာဟိတေတိ ဣမိနာ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိနာ သမာဟိတေ။ ပရိသုဒ္ဓေတိအာဒီသု ပန ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓေ။ ပရိသုဒ္ဓတ္တာယေဝ ပရိယောဒါတေ၊ ပဘဿရေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုခါဒီနံ ပစ္စယာနံ ဃာတေန ဝိဟတရာဂါဒိအင်္ဂဏတ္တာ အနင်္ဂဏေ။ အနင်္ဂဏတ္တာယေဝ စ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ၊ အင်္ဂဏေန ဟိ စိတ္တံ ဥပက္ကိလိဿတိ။ သုဘာဝိတတ္တာ မုဒုဘူတေ၊ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝသေ ဝတ္တမာနဉှိ စိတ္တံ မုဒူတိ ဝုစ္စတိ။ မုဒုတ္တာယေဝ စ ကမ္မနိယေ၊ ကမ္မက္ခမေ ကမ္မယောဂ္ဂေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မုဒု ဟိ စိတ္တံ ကမ္မနိယံ ဟောတိ သုဓန္တမိဝ သုဝဏ္ဏံ၊ တဒုဘယမ္ပိ စ သုဘာဝိတတ္တာ ဧဝ။ ယထာဟ – ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ယံ ဧဝံ ဘာဝိတံ ဗဟုလီကတံ မုဒု စ ဟောတိ ကမ္မနိယဉ္စ၊ ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၂)။

ဧတေသု ¶ ပရိသုဒ္ဓဘာဝါဒီသု ဌိတတ္တာ ဌိတေ။ ဌိတတ္တာယေဝ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ၊ အစလေ နိရိဉ္ဇနေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မုဒုကမ္မညဘာဝေန ဝါ အတ္တနော ဝသေ ဌိတတ္တာ ဌိတေ၊ သဒ္ဓါဒီဟိ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ။ သဒ္ဓါပရိဂ္ဂဟိတဉှိ စိတ္တံ အဿဒ္ဓိယေန န ဣဉ္ဇတိ၊ ဝီရိယပရိဂ္ဂဟိတံ ကောသဇ္ဇေန န ဣဉ္ဇတိ၊ သတိပရိဂ္ဂဟိတံ ပမာဒေန န ဣဉ္ဇတိ၊ သမာဓိပရိဂ္ဂဟိတံ ဥဒ္ဓစ္စေန န ဣဉ္ဇတိ၊ ပညာပရိဂ္ဂဟိတံ အဝိဇ္ဇာယ န ဣဉ္ဇတိ၊ ဩဘာသဂတံ ကိလေသန္ဓကာရေန န ဣဉ္ဇတိ။ ဣမေဟိ ¶ ဆဟိ ဓမ္မေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ စိတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ စိတ္တံ အဘိနီဟာရက္ခမံ ဟောတိ အဘိညာသစ္ဆိကရဏီယာနံ ဓမ္မာနံ အဘိညာသစ္ဆိကိရိယာယ။

အပရော နယော – စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိနာ သမာဟိတေ။ နီဝရဏဒူရီဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓေ။ ဝိတက္ကာဒိသမတိက္ကမေန ပရိယောဒါတေ။ ဈာနပ္ပဋိလာဘပစ္စယာနံ ပါပကာနံ ဣစ္ဆာဝစရာနံ အဘာဝေန အနင်္ဂဏေ။ အဘိဇ္ဈာဒီနံ စိတ္တူပက္ကိလေသာနံ ဝိဂမေန ဝိဂတူပက္ကိလေသေ။ ဥဘယမ္ပိ စေတံ အနင်္ဂဏဝတ္ထသုတ္တာနုသာရေန (မ။ နိ။ ၁။၅၇ အာဒယော) ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝသိပ္ပတ္တိယာ မုဒုဘူတေ။ ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝူပဂမေန ကမ္မနိယေ။ ဘာဝနာပါရိပူရိယာ ပဏီတဘာဝူပဂမေန ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ¶ ။ ယထာ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဌိတေတိ အတ္ထော။ ဧဝမ္ပိ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ စိတ္တံ အဘိနီဟာရက္ခမံ ဟောတိ အဘိညာသစ္ဆိကရဏီယာနံ ဓမ္မာနံ အဘိညာသစ္ဆိကိရိယာယ၊ ပါဒကံ ပဒဋ္ဌာနဘူတန္တိ အတ္ထော။

ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယာတိ ဧဝံ အဘိညာပါဒကေ ဇာတေ ဧတသ္မိံ စိတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိမှိ ယံ ဉာဏံ တဒတ္ထာယ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေနိဝါသောတိ ပုဗ္ဗေ အတီတဇာတီသု နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာ။ နိဝုတ္ထာတိ အဇ္ဈာဝုတ္ထာ အနုဘူတာ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓါ နိဝုတ္ထဓမ္မာ ဝါ နိဝုတ္ထာ၊ ဂေါစရနိဝါသေန နိဝုတ္ထာ၊ အတ္တနော ဝိညာဏေန ဝိညာတာ ပရိစ္ဆိန္နာ၊ ပရဝိညာဏဝိညာတာပိ ဝါ ဆိန္နဝဋုမကာနုဿရဏာဒီသု။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတီတိ ယာယ သတိယာ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ၊ သာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ။ ဉာဏန္တိ တာယ သတိယာ သမ္ပယုတ္တဉာဏံ။ ဧဝမိမဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အတ္ထာယ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ ဧတဿ ဉာဏဿ အဓိဂမာယ ပတ္တိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဘိနိန္နာမေသိန္တိ အဘိနီဟရိံ။

သောတိ ¶ သော အဟံ။ အနေကဝိဟိတန္တိ အနေကဝိဓံ၊ အနေကေဟိ ဝါ ပကာရေဟိ ပဝတ္တိတံ သံဝဏ္ဏိတန္တိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေနိဝါသန္တိ သမနန္တရာတီတံ ဘဝံ အာဒိံ ကတွာ တတ္ထ တတ္ထ နိဝုတ္ထသန္တာနံ။ အနုဿရာမီတိ ‘‘ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော’’တိ ဧဝံ ဇာတိပဋိပါဋိယာ အနုဂန္တွာ အနုဂန္တွာ သရာမိ၊ အနုဒေဝ ဝါ သရာမိ၊ စိတ္တေ ¶ အဘိနိန္နာမိတမတ္တေ ဧဝ သရာမီတိ ဒဿေတိ။ ပူရိတပါရမီနဉှိ မဟာပုရိသာနံ ပရိကမ္မကရဏံ နတ္ထိ၊ တေန တေ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတွာဝ သရန္တိ။ အာဒိကမ္မိကကုလပုတ္တာ ပန ပရိကမ္မံ ကတွာဝ သရန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ ဝသေန ပရိကမ္မံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တံ ပန ဝုစ္စမာနံ အတိဘာရိယံ ဝိနယနိဒါနံ ကရောတိ၊ တသ္မာ တံ န ဝဒါမ။ အတ္ထိကေဟိ ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၀၂ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန ပါဠိမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

သေယျထိဒန္တိ အာရဒ္ဓပ္ပကာရဒဿနတ္ထေ နိပါတော။ တေနေဝ ယွာယံ ပုဗ္ဗေနိဝါသော အာရဒ္ဓါ၊ တဿ ပကာရပ္ပဘေဒံ ဒဿေန္တော ဧကမ္ပိ ဇာတိန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧကမ္ပိ ဇာတိန္တိ ဧကမ္ပိ ပဋိသန္ဓိမူလံ စုတိပရိယောသာနံ ဧကဘဝပရိယာပန္နံ ခန္ဓသန္တာနံ။ ဧသ နယော ဒွေပိ ဇာတိယောတိအာဒီသု။ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေတိအာဒီသု ပန ပရိဟာယမာနော ကပ္ပော သံဝဋ္ဋကပ္ပော၊ ဝဍ္ဎမာနော ဝိဝဋ္ဋကပ္ပောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ စ သံဝဋ္ဋေန သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ ဂဟိတော ဟောတိ တမ္မူလကတ္တာ။ ဝိဝဋ္ဋေန စ ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ။ ဧဝဉှိ သတိ ယာနိ တာနိ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကပ္ပဿ အသင်္ချေယျာနိ ¶ ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? သံဝဋ္ဋော သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ၊ ဝိဝဋ္ဋော ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ’’တိ ဝုတ္တာနိ တာနိ သဗ္ဗာနိ ပရိဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ။

တတ္ထ တယော သံဝဋ္ဋာ – တေဇောသံဝဋ္ဋော၊ အာပေါသံဝဋ္ဋော၊ ဝါယောသံဝဋ္ဋောတိ။ တိဿော သံဝဋ္ဋသီမာ – အာဘဿရာ၊ သုဘကိဏှာ၊ ဝေဟပ္ဖလာတိ။ ယဒါ ကပ္ပော တေဇေန သံဝဋ္ဋတိ၊ အာဘဿရတော ဟေဋ္ဌာ အဂ္ဂိနာ ဍယှတိ။ ယဒါ ဥဒကေန သံဝဋ္ဋတိ၊ သုဘကိဏှတော ဟေဋ္ဌာ ဥဒကေန ဝိလီယတိ။ ယဒါ ဝါတေန သံဝဋ္ဋတိ၊ ဝေဟပ္ဖလတော ဟေဋ္ဌာ ဝါတေန ဝိဒ္ဓံသိယတိ။ ဝိတ္ထာရတော ပန သဒါပိ ဧကံ ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တံ ဝိနဿတိ။

ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တံ နာမ တိဝိဓံ ဟောတိ – ဇာတိက္ခေတ္တံ၊ အာဏာက္ခေတ္တံ၊ ဝိသယက္ခေတ္တဉ္စ။ တတ္ထ ဇာတိက္ခေတ္တံ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠပရိယန္တံ ဟောတိ၊ ယံ တထာဂတဿ ပဋိသန္ဓိအာဒီသု ကမ္ပတိ။ အာဏာက္ခေတ္တံ ¶ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠပရိယန္တံ ဟောတိ။ ယတ္ထ ရတနပရိတ္တံ၊ ခန္ဓပရိတ္တံ၊ ဓဇဂ္ဂပရိတ္တံ၊ အာဋာနာဋိယပရိတ္တံ၊ မောရပရိတ္တန္တိ ဣမေသံ ပရိတ္တာနံ အာနုဘာဝေါ ပဝတ္တတိ။ ဝိသယက္ခေတ္တံ ပန အနန္တံ အပရိမာဏံ၊ ‘‘ယံ ¶ ယာဝတာ ဝါ ပန အာကင်္ခေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၁) ဝုတ္တံ ယတ္ထ ယံ ယံ အာကင်္ခတိ တံ တံ အနုဿရတိ။ ဧဝမေတေသု တီသု ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တေသု ဧကံ အာဏာက္ခေတ္တံ ဝိနဿတိ။ တသ္မိံ ပန ဝိနဿန္တေ ဇာတိက္ခေတ္တမ္ပိ ဝိနဋ္ဌမေဝ ဟောတိ၊ ဝိနဿန္တဉ္စ ဧကတောဝ ဝိနဿတိ၊ သဏ္ဌဟန္တမ္ပိ ဧကတောဝ သဏ္ဌဟတိ။ တဿ ဝိနာသော စ သဏ္ဌဟနဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၀၄) ဝုတ္တံ။ အတ္ထိကေဟိ တတော ဂဟေတဗ္ဗံ။

ယေ ပနေတေ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋာ ဝုတ္တာ၊ ဧတေသု ဘဂဝါ ဗောဓိမဏ္ဍေ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ နိသိန္နော အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ သရိ။ ကထံ? ‘‘အမုတြာသိ’’န္တိအာဒိနာ နယေန။ တတ္ထ အမုတြာသိန္တိ အမုမှိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အဟံ အမုမှိ ဘဝေ ဝါ ယောနိယာ ဝါ ဂတိယာ ဝါ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ ဝါ သတ္တာဝါသေ ဝါ သတ္တနိကာယေ ဝါ အဟောသိံ။ ဧဝံနာမောတိ ဝေဿန္တရော ဝါ ဇောတိပါလော ဝါ။ ဧဝံဂေါတ္တောတိ ဘဂ္ဂဝေါ ဝါ ဂေါတမော ဝါ။ ဧဝံဝဏ္ဏောတိ ဩဒါတော ဝါ သာမော ဝါ။ ဧဝမာဟာရောတိ သာလိမံသောဒနာဟာရော ဝါ ပဝတ္တဖလဘောဇနော ဝါ။ ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီတိ အနေကပ္ပကာရေန ကာယိကစေတသိကာနံ သာမိသနိရာမိသာဒိပ္ပဘေဒါနံ ဝါ သုခဒုက္ခာနံ ပဋိသံဝေဒီ။ ဧဝမာယုပရိယန္တောတိ ဧဝံ ဝဿသတပရမာယုပရိယန္တော ဝါ စတုရာသီတိကပ္ပသဟဿပရမာယုပရိယန္တော ဝါ။

သော ¶ တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိန္တိ သော အဟံ တတော ဘဝတော ယောနိတော ဂတိတော ဝိညာဏဋ္ဌိတိတော သတ္တာဝါသတော သတ္တနိကာယတော ဝါ စုတော၊ ပုန အမုကသ္မိံ နာမ ဘဝေ ယောနိယာ ဂတိယာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ သတ္တာဝါသေ သတ္တနိကာယေ ဝါ ဥဒပါဒိံ။ တတြာပါသိန္တိ အထ တတြာပိ ဘဝေ ယောနိယာ ဂတိယာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ သတ္တာဝါသေ သတ္တနိကာယေ ဝါ ပုန အဟောသိံ။ ဧဝံနာမောတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။

အထ ဝါ ယသ္မာ အမုတြာသိန္တိ ဣဒံ အနုပုဗ္ဗေန အာရောဟန္တဿ ယာဝဒိစ္ဆကံ သရဏံ။ သော တတော စုတောတိ ပဋိနိဝတ္တန္တဿ ပစ္စဝေက္ခဏံ။ တသ္မာ ဣဓူပပန္နောတိ ဣမိဿာ ဣဓူပပတ္တိယာ အနန္တရံ အမုတြ ဥဒပါဒိန္တိ တုသိတဘဝနံ သန္ဓာယာဟာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတြာပါသိံ ဧဝံနာမောတိ တတြာပိ ¶ တုသိတဘဝနေ ¶ သေတကေတု နာမ ဒေဝပုတ္တော အဟောသိံ။ ဧဝံဂေါတ္တောတိ တာဟိ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဂေါတ္တော။ ဧဝံဝဏ္ဏောတိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော။ ဧဝမာဟာရောတိ ဒိဗ္ဗသုဓာဟာရော။ ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီတိ ဧဝံ ဒိဗ္ဗသုခပ္ပဋိသံဝေဒီ။ ဒုက္ခံ ပန သင်္ခါရဒုက္ခမတ္တမေဝ။ ဧဝမာယုပရိယန္တောတိ ဧဝံ သတ္တပညာသဝဿကောဋိသဋ္ဌိဝဿသတသဟဿာယုပရိယန္တော။ သော တတော စုတောတိ သော အဟံ တတော တုသိတဘဝနတော စုတော။ ဣဓူပပန္နောတိ ဣဓ မဟာမာယာယ ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တော။

ဣတီတိ ဧဝံ။ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသန္တိ နာမဂေါတ္တဝသေန သဥဒ္ဒေသံ၊ ဝဏ္ဏာဒိဝသေန သာကာရံ။ နာမဂေါတ္တဝသေန ဟိ သတ္တော ‘‘ဒတ္တော၊ တိဿော၊ ဂေါတမော’’တိ ဥဒ္ဒိသီယတိ၊ ဝဏ္ဏာဒီဟိ ဩဒါတော၊ သာမောတိ နာနတ္တတော ပညာယတိ၊ တသ္မာ နာမဂေါတ္တံ ဥဒ္ဒေသော၊ ဣတရေ အာကာရာ။ ကိံ ပန ဗုဒ္ဓါယေဝ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ သရန္တီတိ? ဝုစ္စတေ – န ဗုဒ္ဓါယေဝ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ-ဗုဒ္ဓသာဝက-တိတ္ထိယာပိ၊ နော စ ခေါ အဝိသေသေန။ တိတ္ထိယာ ဟိ စတ္တာလီသံယေဝ ကပ္ပေ သရန္တိ၊ န တတော ပရံ။ ကသ္မာ? ဒုဗ္ဗလပညတ္တာ။ တေသဉှိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒဝိရဟတော ဒုဗ္ဗလာ ပညာ ဟောတိ။ သာဝကေသု ပန အသီတိမဟာသာဝကာ ကပ္ပသတသဟဿံ သရန္တိ၊ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဧကမသင်္ချေယျံ သတသဟဿဉ္စ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ သတသဟဿဉ္စ။ ဧတ္တကော ဟိ တေသံ အဘိနီဟာရော။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ၊ ယာဝ ဣစ္ဆန္တိ တာဝ သရန္တိ။ တိတ္ထိယာ စ ခန္ဓပဋိပါဋိမေဝ သရန္တိ။ ပဋိပါဋိံ မုဉ္စိတွာ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန သရိတုံ န သက္ကောန္တိ။ တေသဉှိ အန္ဓာနံ ဝိယ ဣစ္ဆိတပ္ပဒေသောက္ကမနံ နတ္ထိ။ သာဝကာ ဥဘယထာပိ သရန္တိ၊ တထာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ။ ဗုဒ္ဓါ ပန ခန္ဓပဋိပါဋိယာပိ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေနပိ သီဟောက္ကန္တဝသေနပိ အနေကာသု ကပ္ပကောဋီသု ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ ယံ ယံ ဌာနံ အာကင်္ခန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ သရန္တိယေဝ။

အယံ ခေါ မေ ဗြာဟ္မဏာတိအာဒီသု မေတိ မယာ။ ဝိဇ္ဇာတိ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ။ ကိံ ဝိဒိတံ ¶ ကရောတိ? ပုဗ္ဗေနိဝါသံ။ အဝိဇ္ဇာတိ တဿေဝ ပုဗ္ဗေနိဝါသဿ အဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟော ဝုစ္စတိ။ တမောတိ သွေဝ မောဟော တပ္ပဋိစ္ဆာဒကဋ္ဌေန ¶ ‘‘တမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အာလောကောတိ သာယေဝဝိဇ္ဇာ ဩဘာသကရဏဋ္ဌေန ‘‘အာလောကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာတိ အယံ အတ္ထော၊ သေသံ ပသံသာဝစနံ။ ယောဇနာ ¶ ပနေတ္ထ – အယံ ခေါ မေ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ၊ တဿ မေ အဓိဂတဝိဇ္ဇဿ အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ၊ ဝိနဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ။ ဧသ နယော ဣတရသ္မိမ္ပိ ပဒဒွယေ။

ယထာ တန္တိ ဧတ္ထ ယထာတိ ဩပမ္မတ္ထေ။ တန္တိ နိပါတော။ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသေန အပ္ပမတ္တဿ။ ဝီရိယာတာပေန အာတာပိနော။ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခတာယ ပဟိတတ္တဿ၊ ပေသိတစိတ္တဿာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော အဝိဇ္ဇာ ဝိဟညေယျ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တမော ဝိဟညေယျ အာလောကော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ဧဝမေဝ မမ အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ၊ တမော ဝိဟတော အာလောကော ဥပ္ပန္နော။ ဧတဿ မေ ပဓာနာနုယောဂဿ အနုရူပမေဝ ဖလံ လဒ္ဓန္တိ။

အယံ ခေါ မေ ဗြာဟ္မဏ ပဌမာ အဘိနိဗ္ဘိဒါ အဟောသိ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿေဝ အဏ္ဍကောသမှာတိ အယံ ခေါ မမ ဗြာဟ္မဏ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏမုခတုဏ္ဍကေန ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓပဋိစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ ပဌမာ အဘိနိဗ္ဘိဒါ ပဌမာ နိက္ခန္တိ ပဌမာ အရိယာဇာတိ အဟောသိ၊ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿေဝ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ ပါဒနခသိခါယ ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ တမှာ အဏ္ဍကောသမှာ အဘိနိဗ္ဘိဒါ နိက္ခန္တိ ကုက္ကုဋနိကာယေ ပစ္စာဇာတီတိ။

၁၃။ သော ဧဝံ…ပေ… စုတူပပါတဉာဏာယာတိ စုတိယာ စ ဥပပါတေ စ ဉာဏာယ၊ ယေန ဉာဏေန သတ္တာနံ စုတိ စ ဥပပါတော စ ဉာယတိ၊ တဒတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိန္တိ ပရိကမ္မစိတ္တံ နီဟရိံ။ သော ဒိဗ္ဗေန…ပေ… ပဿာမီတိ ဧတ္ထ ပန ပူရိတပါရမီနံ မဟာသတ္တာနံ ပရိကမ္မကရဏံ နတ္ထိ။ တေ ဟိ စိတ္တေ အဘိနိန္နာမိတမတ္တေ ဧဝ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ သတ္တေ ပဿန္တိ၊ အာဒိကမ္မိကကုလပုတ္တာ ပန ပရိကမ္မံ ကတွာ။ တသ္မာ တေသံ ဝသေန ပရိကမ္မံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တံ ပန ဝုစ္စမာနံ အတိဘာရိယံ ဝိနယနိဒါနံ ကရောတိ၊ တသ္မာ တံ ¶ န ဝဒါမ။ အတ္ထိကေဟိ ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၁၁) ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန ပါဠိမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

သောတိ ¶ သော အဟံ။ ဒိဗ္ဗေနာတိအာဒီသု ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗံ ¶ ။ ဒေဝတာနဉှိ သုစရိတကမ္မနိဗ္ဗတ္တံ ပိတ္တသေမှရုဟိရာဒီဟိ အပလိဗုဒ္ဓံ ဥပက္ကိလေသဝိနိမုတ္တတာယ ဒူရေပိ အာရမ္မဏသမ္ပဋိစ္ဆနသမတ္ထံ ဒိဗ္ဗံ ပသာဒစက္ခု ဟောတိ။ ဣဒဉ္စာပိ ဝီရိယဘာဝနာဗလနိဗ္ဗတ္တံ ဉာဏစက္ခု တာဒိသမေဝါတိ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗံ၊ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဝသေန ပဋိလဒ္ဓတ္တာ အတ္တနာ စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿိတတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ၊ အာလောကပရိဂ္ဂဟေန မဟာဇုတိကတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ၊ တိရောကုဋ္ဋာဒိဂတရူပဒဿနေန မဟာဂတိကတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ။ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခု။ စက္ခုကိစ္စကရဏေန စက္ခုမိဝါတိပိ စက္ခု။ စုတူပပါတဒဿနေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတုတ္တာ ဝိသုဒ္ဓံ။ ယော ဟိ စုတိမတ္တမေဝ ပဿတိ န ဥပပါတံ၊ သော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ။ ယော ဥပပါတမတ္တမေဝ ပဿတိ န စုတိံ၊ သော နဝသတ္တပါတုဘာဝဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ။ ယော ပန တဒုဘယံ ပဿတိ၊ သော ယသ္မာ ဒုဝိဓမ္ပိ တံ ဒိဋ္ဌိဂတံ အတိဝတ္တတိ၊ တသ္မာဿ တံ ဒဿနံ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတု ဟောတိ။ တဒုဘယဉ္စ ဘဂဝါ အဒ္ဒသ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘စုတူပပါတဒဿနေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတုတ္တာ ဝိသုဒ္ဓ’’န္တိ။

ဧကာဒသဥပက္ကိလေသဝိရဟတော ဝါ ဝိသုဒ္ဓံ။ ဘဂဝတော ဟိ ဧကာဒသပက္ကိလေသဝိရဟိတံ ဒိဗ္ဗစက္ခု။ ယထာဟ – ‘‘သော ခေါ အဟံ၊ အနုရုဒ္ဓ၊ ‘ဝိစိကိစ္ဆာ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော’တိ ဣတိ ဝိဒိတွာ ဝိစိကိစ္ဆံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသံ ပဇဟိံ။ အမနသိကာရော…ပေ… ထိနမိဒ္ဓံ… ဆမ္ဘိတတ္တံ… ဥပ္ပိလံ… ဒုဋ္ဌုလ္လံ… အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယံ… အတိလီနဝီရိယံ… အဘိဇပ္ပာ… နာနတ္တသညာ… ‘အတိနိဇ္ဈာယိတတ္တံ ရူပါနံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသော’တိ ဣတိ ဝိဒိတွာ အတိနိဇ္ဈာယိတတ္တံ ရူပါနံ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသံ ပဇဟိံ။ သော ခေါ အဟံ၊ အနုရုဒ္ဓ၊ အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော ဩဘာသဉှိ ခေါ သဉ္ဇာနာမိ၊ န စ ရူပါနိ ပဿာမိ။ ရူပါနိ ဟိ ခေါ ပဿာမိ၊ န စ ဩဘာသံ သဉ္ဇာနာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၄၂-၂၄၃) ဧဝမာဒိ။ တဒေဝံ ဧကာဒသုပက္ကိလေသဝိရဟတော ¶ ဝိသုဒ္ဓံ။

မနုဿူပစာရံ အတိက္ကမိတွာ ရူပဒဿနေန အတိက္ကန္တမာနုသကံ၊ မာနုသကံ ဝါ မံသစက္ခုံ အတိက္ကန္တတ္တာ အတိက္ကန္တမာနုသကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေန ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန။

သတ္တေ ¶ ပဿာမီတိ မနုဿမံသစက္ခုနာ ဝိယ သတ္တေ ပဿာမိ ဒက္ခာမိ ဩလောကေမိ။ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေတိ ဧတ္ထ စုတိက္ခဏေ ဝါ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ဝါ ¶ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒဋ္ဌုံ န သက္ကာ၊ ယေ ပန အာသန္နစုတိကာ ဣဒါနိ စဝိဿန္တိ တေ စဝမာနာ။ ယေ စ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကာ သမ္ပတိနိဗ္ဗတ္တာ ဝါ၊ တေ ဥပပဇ္ဇမာနာတိ အဓိပ္ပေတာ။ တေ ဧဝရူပေ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ စ ပဿာမီတိ ဒဿေတိ။ ဟီနေတိ မောဟနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဟီနာနံ ဇာတိကုလဘောဂါဒီနံ ဝသေန ဟီဠိတေ ဩဟီဠိတေ ဥညာတေ အဝညာတေ။ ပဏီတေတိ အမောဟနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ တဗ္ဗိပရီတေ။ သုဝဏ္ဏေတိ အဒေါသနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဣဋ္ဌကန္တမနာပဝဏ္ဏယုတ္တေ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေတိ ဒေါသနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ အနိဋ္ဌာကန္တအမနာပဝဏ္ဏယုတ္တေ၊ အဘိရူပေ ဝိရူပေတိပိ အတ္ထော။ သုဂတေတိ သုဂတိဂတေ၊ အလောဘနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဝါ အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ။ ဒုဂ္ဂတေတိ ဒုဂ္ဂတိဂတေ၊ လောဘနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဝါ ဒလိဒ္ဒေ အပ္ပန္နပါနေ။ ယထာကမ္မူပဂေတိ ယံ ယံ ကမ္မံ ဥပစိတံ တေန တေန ဥပဂတေ။ တတ္ထ ပုရိမေဟိ ‘‘စဝမာနေ’’တိအာဒီဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စံ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာ ပန ပဒေန ယထာကမ္မူပဂဉာဏကိစ္စံ။

တဿ စ ဉာဏဿ အယမုပ္ပတ္တိက္ကမော – သော ဟေဋ္ဌာ နိရယာဘိမုခံ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ နေရယိကသတ္တေ ပဿတိ မဟန္တံ ဒုက္ခမနုဘဝမာနေ၊ တံ ဒဿနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စမေဝ။ သော ဧဝံ မနသိ ကရောတိ – ‘‘ကိန္နု ခေါ ကမ္မံ ကတွာ ဣမေ သတ္တာ ဧတံ ဒုက္ခမနုဘဝန္တီ’’တိ? အထဿ ‘‘ဣဒံ နာမ ကတွာ’’တိ တံ ကမ္မာရမ္မဏံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ ဥပရိ ဒေဝလောကာဘိမုခံ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ နန္ဒနဝန-မိဿကဝန-ဖာရုသကဝနာဒီသု သတ္တေ ပဿတိ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနေ။ တမ္ပိ ဒဿနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စမေဝ။ သော ဧဝံ မနသိ ကရောတိ – ‘‘ကိန္နု ခေါ ကမ္မံ ကတွာ ဣမေ သတ္တာ ဧတံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တီ’’တိ? အထဿ ‘‘ဣဒံ ¶ နာမ ကတွာ’’တိ တံကမ္မာရမ္မဏံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ယထာကမ္မူပဂဉာဏံ နာမ။ ဣမဿ ဝိသုံ ပရိကမ္မံ နာမ နတ္ထိ။ ယထာ စိမဿ၊ ဧဝံ အနာဂတံသဉာဏဿပိ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုပါဒကာနေဝ ဟိ ဣမာနိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ သဟေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။

ကာယဒုစ္စရိတေနာတိအာဒီသု ဒုဋ္ဌု စရိတံ ဒုဋ္ဌံ ဝါ စရိတံ ကိလေသပူတိကတ္တာတိ ဒုစ္စရိတံ၊ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ၊ ကာယတော ဝါ ဥပ္ပန္နံ ဒုစ္စရိတန္တိ ကာယဒုစ္စရိတံ။ ဧဝံ ဝစီမနောဒုစ္စရိတာနိပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ သမန္နာဂတာတိ သမင်္ဂီဘူတာ။ အရိယာနံ ဥပဝါဒကာတိ ဗုဒ္ဓ-ပစ္စေကဗုဒ္ဓ-ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ အရိယာနံ အန္တမသော ဂိဟိသောတာပန္နာနမ္ပိ အနတ္ထကာမာ ဟုတွာ အန္တိမဝတ္ထုနာ ¶ ဝါ ဂုဏပရိဓံသနေန ဝါ ဥပဝါဒကာ၊ အက္ကောသကာ၊ ဂရဟကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘နတ္ထိ ဣမေသံ သမဏဓမ္မော၊ အဿမဏာ ဧတေ’’တိ ဝဒန္တော အန္တိမဝတ္ထုနာ ဥပဝဒတိ။ ‘‘နတ္ထိ ဣမေသံ ဈာနံ ဝါ ဝိမောက္ခော ဝါ မဂ္ဂေါ ဝါ ဖလံ ဝါ’’တိ ဝဒန္တော ဂုဏပရိဓံသနေန ဥပဝဒတီတိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ဇာနံ ဝါ ဥပဝဒေယျ အဇာနံ ဝါ၊ ဥဘယထာပိ အရိယူပဝါဒေါဝ ဟောတိ။ ဘာရိယံ ကမ္မံ သဂ္ဂါဝရဏံ မဂ္ဂါဝရဏဉ္စ၊ သတေကိစ္ဆံ ပန ဟောတိ။ တဿ စ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဣဒံ ဝတ္ထုမုဒါဟရန္တိ –

‘‘အညတရသ္မိံ ကိရ ဂါမေ ဧကော ထေရော စ ဒဟရဘိက္ခု စ ပိဏ္ဍာယ စရန္တိ။ တေ ပဌမဃရေယေဝ ဥဠုင်္ကမတ္တံ ဥဏှယာဂုံ လဘိံသု။ ထေရဿ စ ကုစ္ဆိဝါတော အတ္ထိ။ သော စိန္တေသိ – ‘အယံ ယာဂု မယှံ သပ္ပာယာ၊ ယာဝ န သီတလာ ဟောတိ တာဝ နံ ပိဝါမီ’တိ။ သော မနုဿေဟိ ဥမ္မာရတ္ထာယ အာဟဋေ ဒါရုက္ခန္ဓေ နိသီဒိတွာ တံ ပိဝိ။ ဣတရော တံ ဇိဂုစ္ဆိ – ‘အတိစ္ဆာတော ဝတာယံ မဟလ္လကော အမှာကံ လဇ္ဇိတဗ္ဗကံ အကာသီ’တိ။ ထေရော ဂါမေ စရိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဒဟရဘိက္ခုံ အာဟ – ‘အတ္ထိ တေ၊ အာဝုသော၊ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပတိဋ္ဌာ’တိ? ‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သောတာပန္နော အဟ’န္တိ။ ‘တေန ဟာဝုသော၊ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ဝါယာမံ မာ အကာသိ၊ ခီဏာသဝေါ တယာ ဥပဝဒိတော’တိ။ သော တံ ခမာပေသိ။ တေနဿ တံ ပါကတိကံ အဟောသိ’’။ တသ္မာ ယော အညောပိ အရိယံ ဥပဝဒတိ၊ တေန ဂန္တွာ သစေ အတ္တနာ ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ၊ ‘‘အဟံ အာယသ္မန္တံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အဝစံ၊ တံ မေ ခမာဟီ’’တိ ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ နဝကတရော ဟောတိ ¶ ၊ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အဟံ ဘန္တေ တုမှေ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အဝစံ၊ တံ မေ ခမထာ’’တိ ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ သော နက္ခမတိ ဒိသာပက္ကန္တော ဝါ ဟောတိ၊ ယေ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ သစေ အတ္တနာ ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ ဌိတကေနေဝ၊ သစေ နဝကတရော ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အသုကံ နာမ အာယသ္မန္တံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အဝစံ၊ ခမတု မေ သော အာယသ္မာ’’တိ ဧဝံ ဝဒန္တေန ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ သော ပရိနိဗ္ဗုတော ဟောတိ၊ ပရိနိဗ္ဗုတမဉ္စဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ယာဝ သိဝထိကံ ဂန္တွာပိ ခမာပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ကတေ သဂ္ဂါဝရဏဉ္စ မဂ္ဂါဝရဏဉ္စ န ဟောတိ၊ ပါကတိကမေဝ ဟောတိ။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာတိ ဝိပရီတဒဿနာ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန သမာဒိန္နနာနာဝိဓကမ္မာ၊ ယေ စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမူလကေသု ကာယကမ္မာဒီသု အညေပိ ¶ သမာဒပေန္တိ။ တတ္ထ ဝစီဒုစ္စရိတဂ္ဂဟဏေနေဝ အရိယူပဝါဒေ၊ မနောဒုစ္စရိတဂ္ဂဟဏေန စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သင်္ဂဟိတာယပိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ပုန ဝစနံ မဟာသာဝဇ္ဇဘာဝဒဿနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟာသာဝဇ္ဇော ဟိ အရိယူပဝါဒေါ အာနန္တရိယသဒိသော။ ယထာဟ – ‘‘သေယျထာပိ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အညံ အာရာဓေယျ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝဒါမိ တံ ဝါစံ အပ္ပဟာယ တံ စိတ္တံ အပ္ပဟာယ တံ ဒိဋ္ဌိံ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာ ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော၊ ဧဝံ နိရယေ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၉)။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတော ¶ စ မဟာသာဝဇ္ဇတရံ နာမ အညံ နတ္ထိ။ ယထာဟ – ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ဧဝံ မဟာသာဝဇ္ဇတရံ၊ ယထယိဒံ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဇ္ဇာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၃၁၀)။

ကာယဿ ဘေဒါတိ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓပရိစ္စာဂါ။ ပရံ မရဏာတိ တဒနန္တရံ အဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေ။ အထဝါ ကာယဿ ဘေဒါတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿုပစ္ဆေဒါ။ ပရံ မရဏာတိ စုတိစိတ္တတော ဥဒ္ဓံ။ အပါယန္တိ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ နိရယဝေဝစနံ။ နိရယော ဟိ သဂ္ဂမောက္ခဟေတုဘူတာ ပုညသမ္မတာ အယာ အပေတတ္တာ၊ သုခါနံ ¶ ဝါ အာယဿ အဘာဝါ အပါယော။ ဒုက္ခဿ ဂတိ ပဋိသရဏန္တိ ဒုဂ္ဂတိ၊ ဒေါသဗဟုလတာယ ဝါ ဒုဋ္ဌေန ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တာ ဂတီတိ ဒုဂ္ဂတိ။ ဝိဝသာ နိပတန္တိ ဧတ္ထ ဒုက္ကဋကာရိနောတိ ဝိနိပါတော၊ ဝိနဿန္တာ ဝါ ဧတ္ထ နိပတန္တိ သမ္ဘိဇ္ဇမာနင်္ဂပစ္စင်္ဂါတိ ဝိနိပါတော။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဿာဒသညိတော အယောတိ နိရယော။

အထ ဝါ အပါယဂ္ဂဟဏေန တိရစ္ဆာနယောနိံ ဒီပေတိ။ တိရစ္ဆာနယောနိ ဟိ အပါယော၊ သုဂတိယာ အပေတတ္တာ၊ န ဒုဂ္ဂတိ၊ မဟေသက္ခာနံ နာဂရာဇာဒီနံ သမ္ဘဝတော။ ဒုဂ္ဂတိဂ္ဂဟဏေန ပေတ္တိဝိသယံ ဒီပေတိ။ သော ဟိ အပါယော စေဝ ဒုဂ္ဂတိ စ သုဂတိတော အပေတတ္တာ၊ ဒုက္ခဿ စ ဂတိဘူတတ္တာ၊ န တု ဝိနိပါတော အသုရသဒိသံ အဝိနိပတိတတ္တာ။ ပေတမဟိဒ္ဓိကာနဉှိ ဝိမာနာနိပိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဝိနိပါတဂ္ဂဟဏေန အသုရကာယံ ဒီပေတိ။ သော ဟိ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန အပါယော စေဝ ဒုဂ္ဂတိ စ သဗ္ဗသမုဿယေဟိ စ ဝိနိပတိတတ္တာ ဝိနိပါတောတိ ဝုစ္စတိ။ နိရယဂ္ဂဟဏေန အဝီစိ-အာဒိအနေကပ္ပကာရံ နိရယမေဝ ဒီပေတိ။ ဥပပန္နာတိ ဥပဂတာ၊ တတ္ထ အဘိနိဗ္ဗတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန သုက္ကပက္ခော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယံ ¶ ပန ဝိသေသော – ဧတ္ထ သုဂတိဂ္ဂဟဏေန မနုဿဂတိပိ သင်္ဂယှတိ။ သဂ္ဂဂ္ဂဟဏေန ဒေဝဂတိယေဝ။ တတ္ထ သုန္ဒရာ ဂတီတိ သုဂတိ။ ရူပါဒိဝိသယေဟိ သုဋ္ဌု အဂ္ဂေါတိ သဂ္ဂေါ။ သော သဗ္ဗောပိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကောတိ အယံ ဝစနတ္ထော။ ဝိဇ္ဇာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာတိ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အယမေဝ ဟေတ္ထ ဝိသေသော – ယထာ ပုဗ္ဗေနိဝါသကထာယံ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏမုခတုဏ္ဍကေန ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓပအစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ ‘‘စုတူပပါတဉာဏမုခတုဏ္ဍကေန စုတူပပါတပဋိစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ။

၁၄။ သော ¶ ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေတိ ဣဓ ဝိပဿနာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏတ္ထာယ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဟိ အာသဝဝိနာသနတော အာသဝါနံ ခယောတိ ဝုစ္စတိ။ တတြ စေတံ ဉာဏံ တပ္ပရိယာပန္နတ္တာတိ ¶ ။ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိန္တိ ဝိပဿနာစိတ္တံ အဘိနီဟရိံ။ သော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ဧဝမာဒီသု ‘‘ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ၊ န ဣတော ဘိယျော’’တိ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခသစ္စံ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ ဇာနိံ ပဋိဝိဇ္ဈိံ။ တဿ စ ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တိကံ တဏှံ ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ၊ တဒုဘယမ္ပိ ယံ ဌာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈတိ တံ တေသံ အပ္ပဝတ္တိံ နိဗ္ဗာနံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ၊ တဿ စ သမ္ပာပကံ အရိယမဂ္ဂံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ ဇာနိံ ပဋိဝိဇ္ဈိန္တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ သရူပတော သစ္စာနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကိလေသဝသေန ပရိယာယတော ဒဿေန္တော ‘‘ဣမေ အာသဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿ မေ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတောတိ တဿ မယှံ ဧဝံ ဇာနန္တဿ ဧဝံ ပဿန္တဿ သဟ ဝိပဿနာယ ကောဋိပ္ပတ္တံ မဂ္ဂံ ကထေတိ။ ကာမာသဝါတိ ကာမာသဝတော။ ဝိမုစ္စိတ္ထာတိ ဣမိနာ ဖလက္ခဏံ ဒဿေတိ။ မဂ္ဂက္ခဏေ ဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ၊ ဖလက္ခဏေ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏန္တိ ဣမိနာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ¶ ဒဿေတိ။ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ တဿ ဘူမိံ။ တေန ဟိ ဉာဏေန ဘဂဝါ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ခီဏာ ဇာတီ’’တိအာဒီနိ အဗ္ဘညာသိံ။ ကတမာ ပန ဘဂဝတော ဇာတိ ခီဏာ၊ ကထဉ္စ နံ အဗ္ဘညာသီတိ? ဝုစ္စတေ – န တာဝဿ အတီတာ ဇာတိ ခီဏာ၊ ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ၊ န အနာဂတာ၊ အနာဂတေ ဝါယာမာဘာဝတော၊ န ပစ္စုပ္ပန္နာ၊ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ယာ ပန မဂ္ဂဿ အဘာဝိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဧကစတုပဉ္စဝေါကာရဘဝေသု ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓပ္ပဘေဒါ ဇာတိ၊ သာ မဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အာပဇ္ဇနေန ခီဏာ၊ တံ သော မဂ္ဂဘာဝနာယ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ‘‘ကိလေသာဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ အာယတိံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ဟောတီ’’တိ ဇာနန္တော အဗ္ဘညာသိံ။

ဝုသိတန္တိ ဝုတ္ထံ ပရိဝုတ္ထံ၊ ကတံ စရိတံ နိဋ္ဌိတန္တိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ၊ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန ဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တ သေက္ခာ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသန္တိ နာမ၊ ခီဏာသဝေါ ဝုတ္ထဝါသော။ တသ္မာ ဘဂဝါ အတ္တနော ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ အဗ္ဘညာသိံ။ ကတံ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယဝသေန ¶ သောဠသဝိဓမ္ပိ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပိတန္တိ အတ္ထော ¶ ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာဒယော ဟိ ဧတံ ကိစ္စံ ကရောန္တိ၊ ခီဏာသဝေါ ကတကရဏီယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ အတ္တနော ကရဏီယံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ကတံ ကရဏီယ’’န္တိ အဗ္ဘညာသိံ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣဒါနိ ပုန ဣတ္ထဘာဝါယ ဧဝံ သောဠသကိစ္စဘာဝါယ ကိလေသက္ခယာယ ဝါ မဂ္ဂဘာဝနာကိစ္စံ မေ နတ္ထီတိ အဗ္ဘညာသိံ။

ဣဒါနိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏပရိဂ္ဂဟိတံ တံ အာသဝါနံ ခယဉာဏာဓိဂမံ ဗြာဟ္မဏဿ ဒဿေန္တော အယံ ခေါ မေ ဗြာဟ္မဏာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာတိ စတုသစ္စပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော – အယံ ခေါ မေ ဗြာဟ္မဏ တတိယာ အဘိနိဗ္ဘိဒါ အဟောသီတိ ဧတ္ထ အယံ ခေါ မမ ဗြာဟ္မဏ အာသဝါနံ ခယဉာဏမုခတုဏ္ဍကေန စတုသစ္စပဋိစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ တတိယာ အဘိနိဗ္ဘိဒါ တတိယာ နိက္ခန္တိ တတိယာ အရိယဇာတိ အဟောသိ၊ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿေဝ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ ပါဒနခသိခါယ ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ တမှာ အဏ္ဍကောသမှာ အဘိနိဗ္ဘိဒါ နိက္ခန္တိ ကုက္ကုဋနိကာယေ ပစ္စာဇာတီတိ။

ဧတ္တာဝတာ ¶ ကိံ ဒဿေတီတိ? သော ဟိ ဗြာဟ္မဏ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကော အဏ္ဍကောသံ

ပဒါလေတွာ တတော နိက္ခမန္တော သကိမေဝ ဇာယတိ၊ အဟံ ပန ပုဗ္ဗေ-နိဝုတ္ထက္ခန္ဓပဋိစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ဘိန္ဒိတွာ ပဌမံ တာဝ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဝိဇ္ဇာယ ဇာတော၊ တတော သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိပဋိစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ ဒုတိယံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဝိဇ္ဇာယ ဇာတော၊ ပုန စတုသစ္စပဋိစ္ဆာဒကံ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ တတိယံ အာသဝါနံ ခယဉာဏဝိဇ္ဇာယ ဇာတော၊ ဧဝံ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ တိက္ခတ္တုံ ဇာတော။ သာ စ မေ ဇာတိ အရိယာ သုပရိသုဒ္ဓါတိ ဣဒံ ဒဿေသိ။ ဧဝံ ဒဿေန္တော စ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန အတီတံသဉာဏံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတံသဉာဏံ၊ အာသဝက္ခယေန သကလလောကိယလောကုတ္တရဂုဏန္တိ ဧဝံ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ သဗ္ဗေပိ သဗ္ဗညုဂုဏေ ပကာသေတွာ အတ္တနော အရိယာယ ဇာတိယာ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝံ ဗြာဟ္မဏဿ ဒဿေသီတိ။

၁၅။ ဧဝံ ¶ ဝုတ္တေ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏောတိ ဧဝံ ဘဂဝတာ လောကာနုကမ္ပကေန ဗြာဟ္မဏံ အနုကမ္ပမာနေန ဝိနိဂူဟိတဗ္ဗေပိ အတ္တနော အရိယာယ ဇာတိယာ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝေ ဝိဇ္ဇတ္တယပကာသိကာယ ¶ ဓမ္မဒေသနာယ ဝုတ္တေ ပီတိဝိပ္ဖာရပရိပုဏ္ဏဂတ္တစိတ္တော ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော တံ ဘဂဝတော အရိယာယ ဇာတိယာ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝံ ဝိဒိတွာ ‘‘ဤဒိသံ နာမာဟံ သဗ္ဗလောကဇေဋ္ဌသေဋ္ဌံ သဗ္ဗဂုဏသမန္နာဂတံ သဗ္ဗညုံ ‘အညေသံ အဘိဝါဒနာဒိကမ္မံ န ကရောတီ’တိ အဝစံ – ‘ဓီရတ္ထု ဝတရေ အညာဏ’’’န္တိ အတ္တာနံ ဂရဟိတွာ ‘‘အယံ ဒါနိ လောကေ အရိယာယ ဇာတိယာ ပုရေဇာတဋ္ဌေန ဇေဋ္ဌော၊ သဗ္ဗဂုဏေဟိ အပ္ပဋိသမဋ္ဌေန သေဋ္ဌော’’တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဇေဋ္ဌော ဘဝံ ဂေါတမော သေဋ္ဌော ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ပုန တံ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ အဗ္ဘနုမောဒမာနော ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထာယံ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘနုမောဒနေသု ဒိဿတိ။ ‘‘အဘိက္ကန္တာ၊ ဘန္တေ၊ ရတ္တိ၊ နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော၊ စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိအာဒီသု ¶ (အ။ နိ။ ၈။၂၀) ဟိ ခယေ ဒိဿတိ။ ‘‘အယံ မေ ပုဂ္ဂလော ခမတိ၊ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၀၀) သုန္ဒရေ။

‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။ –

အာဒီသု (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၇) အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၅၀) အဗ္ဘနုမောဒနေ။ ဣဓာပိ အဗ္ဘနုမောဒနေယေဝ။ ယသ္မာ စ အဗ္ဘနုမောဒနေ၊ တသ္မာ ‘‘သာဓု သာဓု၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဘယေ ကောဓေ ပသံသာယံ၊ တုရိတေ ကောတူဟလစ္ဆရေ၊

ဟာသေ သောကေ ပသာဒေ စ၊ ကရေ အာမေဍိတံ ဗုဓော’’တိ။

ဣမိနာ စ လက္ခဏေန ဣဓ ပသာဒဝသေန ပသံသာဝသေန စာယံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အထ ဝါ အဘိက္ကန္တန္တိ အတိဣဋ္ဌံ အတိမနာပံ အတိသုန္ဒရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကေန အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေန ဒေသနံ ထောမေတိ၊ ဧကေန အတ္တနော ပသာဒံ။ အယဉှိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ယဒိဒံ ဘောတော ဂေါတမဿ ဓမ္မဒေသနာ၊ အဘိက္ကန္တံ ယဒိဒံ ဘောတော ဂေါတမဿ ဓမ္မဒေသနံ အာဂမ္မ မမ ပသာဒေါ’’တိ။ ဘဂဝတောယေဝ ဝါ ဝစနံ ဒွေ ¶ ဒွေ အတ္ထေ သန္ဓာယ ထောမေတိ ¶ – ဘောတော ဂေါတမဿ ဝစနံ အဘိက္ကန္တံ ဒေါသနာသနတော အဘိက္ကန္တံ ဂုဏာဓိဂမနတော၊ တထာ သဒ္ဓါဇနနတော ပညာဇနနတော၊ သာတ္ထတော သဗျဉ္ဇနတော၊ ဥတ္တာနပဒတော ဂမ္ဘီရတ္ထတော၊ ကဏ္ဏသုခတော ဟဒယင်္ဂမတော၊ အနတ္တုက္ကံသနတော အပရဝမ္ဘနတော၊ ကရုဏာသီတလတော ပညာဝဒါတတော၊ အပါထရမဏီယတော ဝိမဒ္ဒက္ခမတော၊ သုယျမာနသုခတော ဝီမံသိယမာနဟိတတောတိ ဧဝမာဒီဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

တတော ပရမ္ပိ စတူဟိ ဥပမာဟိ ဒေသနံယေဝ ထောမေတိ။ တတ္ထ နိက္ကုဇ္ဇိတန္တိ အဓောမုခဌပိတံ၊ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတံ ဝါ။ ဥက္ကုဇ္ဇေယျာတိ ဥပရိမုခံ ကရေယျ။ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ တိဏပဏ္ဏာဒိပဋိစ္ဆာဒိတံ။ ဝိဝရေယျာတိ ဥဂ္ဃာဋေယျ။ မူဠှဿာတိ ဒိသာမူဠှဿ။ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျာတိ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ဧသ မဂ္ဂေါတိ ¶ ဝဒေယျ။ အန္ဓကာရေတိ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီ အဍ္ဎရတ္တ-ဃနဝနသဏ္ဍ-မေဃပဋလေဟိ စတုရင်္ဂေ တမသိ။ အယံ တာဝ အနုတ္တာနပဒတ္ထော။ အယံ ပန အဓိပ္ပာယယောဇနာ – ယထာ ကောစိ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ၊ ဧဝံ သဒ္ဓမ္မဝိမုခံ အသဒ္ဓမ္မေ ပတိဋ္ဌိတံ မံ အသဒ္ဓမ္မာ ဝုဋ္ဌာပေန္တေန၊ ယထာ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝိဝရေယျ၊ ဧဝံ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနန္တရဓာနာ ပဘုတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂဟနပဋိစ္ဆန္နံ သာသနံ ဝိဝရန္တေန၊ ယထာ မူဠှဿ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ၊ ဧဝံ ကုမ္မဂ္ဂမိစ္ဆာမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿ မေ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂံ အာစိက္ခန္တေန၊ ယထာ အန္ဓကာရေ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ၊ ဧဝံ မောဟန္ဓကာရေ နိမုဂ္ဂဿ မေ ဗုဒ္ဓါဒိရတနတ္တယရူပါနိ အပဿတော တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟန္ဓကာရဝိဒ္ဓံသကဒေသနာပဇ္ဇောတံ ဓာရေန္တေန၊ မယှံ ဘောတာ ဂေါတမေန ဧတေဟိ ပရိယာယေဟိ ပကာသိတတ္တာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတောတိ။

ဧဝံ ဒေသနံ ထောမေတွာ ဣမာယ ဒေသနာယ ရတနတ္တယေ ပသန္နစိတ္တော ပသန္နာကာရံ ကရောန္တော ‘‘ဧသာဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧသာဟန္တိ ဧသော အဟံ။ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီတိ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏန္တိ ဂစ္ဆာမိ၊ ဘဝံ မေ ဂေါတမော သရဏံ၊ ပရာယဏံ၊ အဃဿ တာတာ၊ ဟိတဿ စ ဝိဓာတာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဂစ္ဆာမိ ဘဇာမိ သေဝါမိ ပယိရုပါသာမိ ¶ ၊ ဧဝံ ဝါ ဇာနာမိ ဗုဇ္ဈာမီတိ။ ယေသဉှိ ဓာတူနံ ဂတိအတ္ထော၊ ဗုဒ္ဓိပိ တေသံ အတ္ထော၊ တသ္မာ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဣမဿ ဇာနာမိ ဗုဇ္ဈာမီတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စာတိ ဧတ္ထ ပန အဓိဂတမဂ္ဂေ သစ္ဆိကတနိရောဓေ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ စ စတူသု အပါယေသု အပတမာနေ ¶ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော၊ သော အတ္ထတော အရိယမဂ္ဂေါ စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄) ဝိတ္ထာရော။ န ကေဝလဉ္စ အရိယမဂ္ဂေါ စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ၊ အပိ စ ခေါ အရိယဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိယတ္တိဓမ္မောပိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ ဆတ္တမာဏဝကဝိမာနေ –

‘‘ရာဂဝိရာဂမနေဇမသောကံ၊ ဓမ္မမသင်္ခတမပ္ပဋိကူလံ၊

မဓုရမိမံ ပဂုဏံ သုဝိဘတ္တံ၊ ဓမ္မမိမံ သရဏတ္ထမုပေဟီ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၈၇)၊

ဧတ္ထ ဟိ ရာဂဝိရာဂေါတိ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ အနေဇမသောကန္တိ ဖလံ။ ဓမ္မမသင်္ခတန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ အပ္ပဋိကူလံ မဓုရမိမံ ပဂုဏံ သုဝိဘတ္တန္တိ ပိဋကတ္တယေန ဝိဘတ္တာ ¶ သဗ္ဗဓမ္မက္ခန္ဓာတိ။ ဒိဋ္ဌိသီလသင်္ဃာတေန သံဟတောတိ သင်္ဃော၊ သော အတ္ထတော အဋ္ဌအရိယပုဂ္ဂလသမူဟော။ ဝုတ္တဉှေတံ တသ္မိံယေဝ ဝိမာနေ –

‘‘ယတ္ထ စ ဒိန္နမဟပ္ဖလမာဟု၊ စတူသု သုစီသု ပုရိသယုဂေသု၊

အဋ္ဌ စ ပုဂ္ဂလဓမ္မဒသာ တေ၊ သင်္ဃမိမံ သရဏတ္ထမုပေဟီ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၈၈)၊

ဘိက္ခူနံ သင်္ဃော ဘိက္ခုသင်္ဃော။ ဧတ္တာဝတာ စ ဗြာဟ္မဏော တီဏိ သရဏဂမနာနိ ပဋိဝေဒေသိ။

ဣဒါနိ တေသွေဝ တီသု သရဏဂမနေသု ကောသလ္လတ္ထံ သရဏံ၊ သရဏဂမနံ၊ ယော သရဏံ ဂစ္ဆတိ၊

သရဏဂမနပ္ပဘေဒေါ၊ သရဏဂမနဖလံ၊ သံကိလေသော၊ ဘေဒေါတိ အယံ ဝိဓိ ဝေဒိ တဗ္ဗော။ သော ပန ဣဓ ဝုစ္စမာနော အတိဘာရိယံ ဝိနယနိဒါနံ ကရောတီတိ န ဝုတ္တော။ အတ္ထိကေဟိ ပန ပပဉ္စသူဒနိယံ ဝါ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ ဘယဘေရဝသုတ္တဝဏ္ဏနတော (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၆) သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယံ ဝါ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၅၀) သရဏဝဏ္ဏနတော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

ဥပါသကံ ¶ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတူတိ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ‘‘ဥပါသကော အယ’’န္တိ ဧဝံ ဓာရေတူတိ အတ္ထော။ ဥပါသကဝိဓိကောသလ္လတ္ထံ ပနေတ္ထ ကော ဥပါသကော၊ ကသ္မာ ¶ ဥပါသကောတိ ဝုစ္စတိ၊ ကိမဿ သီလံ၊ ကော အာဇီဝေါ၊ ကာ ဝိပတ္တိ၊ ကာ သမ္ပတ္တီတိ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ အတိဘာရိယကရဏတော ဣဓ န ဝိဘတ္တံ၊ အတ္ထိကေဟိ ပန ပပဉ္စသူဒနိယံ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၆) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ ဧတ္ထ အယံ အဂ္ဂသဒ္ဒေါ အာဒိကောဋိကောဋ္ဌာသသေဋ္ဌေသု ဒိဿတိ။ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ၊ သမ္မ ဒေါဝါရိက၊ အာဝရာမိ ဒွါရံ နိဂဏ္ဌာနံ နိဂဏ္ဌီန’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၇၀) ဟိ အာဒိမှိ ဒိဿတိ။ ‘‘တေနေဝ အင်္ဂုလဂ္ဂေန တံ အင်္ဂုလဂ္ဂံ ပရာမသေယျ (ကထာ။ ၄၄၁)၊ ဥစ္ဆဂ္ဂံ ဝေဠဂ္ဂ’’န္တိအာဒီသု ကောဋိယံ။ ‘‘အမ္ဗိလဂ္ဂံ ဝါ မဓုရဂ္ဂံ ဝါ တိတ္တကဂ္ဂံ ဝါ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၄) အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟာရဂ္ဂေန ဝါ ပရိဝေဏဂ္ဂေန ဝါ ဘာဇေတု’’န္တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၃၁၈) ကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ အပဒါ ဝါ ဒွိပဒါ ဝါ…ပေ… တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၃၄) သေဋ္ဌေ။ ဣဓ ပနာယံ အာဒိမှိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ အဇ္ဇတံ အာဒိံ ကတွာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဇ္ဇတန္တိ အဇ္ဇဘာဝန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဇ္ဇဒဂ္ဂေ ဣစ္စေဝ ဝါ ¶ ပါဌော၊ ဒကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ အဇ္ဇ အဂ္ဂံ ကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါဏုပေတန္တိ ပါဏေဟိ ဥပေတံ၊ ယာဝ မေ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတိ၊ တာဝ ဥပေတံ အနညသတ္ထုကံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ သရဏဂတံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု ဇာနာတု၊ အဟဉှိ သစေပိ မေ တိခိဏေန အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒေယျုံ၊ နေဝ ဗုဒ္ဓံ ‘‘န ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝါ၊ ဓမ္မံ ‘‘န ဓမ္မော’’တိ ဝါ၊ သင်္ဃံ ‘‘န သင်္ဃော’’တိ ဝါ ဝဒေယျန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဗြာဟ္မဏော ပါဏုပေတံ သရဏဂတန္တိ ပုန သရဏဂမနံ ဝဒန္တော အတ္တသန္နိယျာတနံ ပကာသေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ အတ္တာနံ နိယျာတေတွာ ဘဂဝန္တံ သပရိသံ ဥပဋ္ဌာတုကာမော အာဟ – ‘‘အဓိဝါသေတု စ မေ ဘဝံ ဂေါတမော ဝေရဉ္ဇာယံ ဝဿာဝါသံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေနာ’’တိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဥပါသကဉ္စ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု၊ အဓိဝါသေတု စ မေ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝဿာဝါသံ၊ တယော မာသေ ဝေရဉ္ဇံ ဥပနိဿာယ မမ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ ဝါသံ သမ္ပဋိစ္ဆတူတိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေနာတိ အထဿ ဝစနံ သုတွာ ဘဂဝါ ကာယင်္ဂံ ဝါ ဝါစင်္ဂံ ဝါ အစောပေတွာ အဗ္ဘန္တရေယေဝ ခန္တိံ စာရေတွာ တုဏှီဘာဝေန အဓိဝါသေသိ၊ ဗြာဟ္မဏဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ မနသာဝ သမ္ပဋိစ္ဆီတိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာတိ အထ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော သစေ မေ ¶ သမဏော ဂေါတမော နာဓိဝါသေယျ၊ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပဋိက္ခိပေယျ။ ယသ္မာ ပန အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ အဗ္ဘန္တရေ ခန္တိံ ဓာရေသိ၊ တသ္မာ မေ မနသာဝ အဓိဝါသေသီတိ ဧဝံ အာကာရသလ္လက္ခဏကုသလတာယ ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ၊ အတ္တနော နိသိန္နာသနတော ဝုဋ္ဌာယ စတူသု ဒိသာသု ဘဂဝန္တံ သက္ကစ္စံ ဝန္ဒိတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အာဂတကာလတော ပဘုတိ ဇာတိမဟလ္လကဗြာဟ္မဏာနံ အဘိဝါဒနာဒီနိ န ကရောတီတိ ဝိဂရဟိတွာပိ ဣဒါနိ ဝိညာတဗုဒ္ဓဂုဏော ကာယေန ဝါစာယ မနသာ စ အနေကက္ခတ္တုံ ဝန္ဒန္တောပိ အတိတ္တောယေဝ ဟုတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ယာဝ ဒဿနဝိသယော တာဝ ပဋိမုခေါယေဝ အပက္ကမိတွာ ဒဿနဝိသယံ ဝိဇဟနဋ္ဌာနေ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။

ဥပါသကတ္တပဋိဝေဒနာကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဝေရဉ္ဇာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ ဟောတီတိ ယသ္မိံ သမယေ ဝေရဉ္ဇေန ဗြာဟ္မဏေန ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇံ ဥပနိဿာယ ဝဿာဝါသံ ယာစိတော ¶ ၊ တေန သမယေန ဝေရဉ္ဇာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ ဟောတိ။ ဒုဗ္ဘိက္ခာတိ ဒုလ္လဘဘိက္ခာ၊ သာ ပန ဒုလ္လဘဘိက္ခတာ ယတ္ထ မနုဿာ အဿဒ္ဓါ ဟောန္တိ အပ္ပသန္နာ၊ တတ္ထ သုသဿကာလေပိ အတိသမဂ္ဃေပိ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏေ ဟောတိ။ ဝေရဉ္ဇာယံ ပန ယသ္မာ န တထာ အဟောသိ၊ အပိစ ခေါ ဒုသဿတာယ ဆာတကဒေါသေန အဟောသိ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ဒွီဟိတိကာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒွီဟိတိကာတိ ဒွိဓာ ပဝတ္တဤဟိတိကာ။ ဤဟိတံ နာမ ဣရိယာ ဒွိဓာ ပဝတ္တာ – စိတ္တဣရိယာ၊ စိတ္တဤဟာ။ ‘‘ဧတ္ထ လစ္ဆာမ နု ခေါ ကိဉ္စိ ဘိက္ခမာနာ န လစ္ဆာမာ’’တိ၊ ‘‘ဇီဝိတုံ ဝါ သက္ခိဿာမ နု ခေါ နော’’တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

အထ ဝါ ဒွီဟိတိကာတိ ဒုဇ္ဇီဝိကာ၊ ဤဟိတံ ဤဟာ ဣရိယနံ ပဝတ္တနံ ဇီဝိတန္တိအာဒီနိ ပဒါနိ ဧကတ္ထာနိ။ တသ္မာ ဒုက္ခေန ဤဟိတံ ဧတ္ထ ပဝတ္တတီတိ ဒွီဟိတိကာတိ အယမေတ္ထ ¶ ပဒတ္ထော။ သေတဋ္ဌိကာတိ သေတကာနိ အဋ္ဌီနိ ဧတ္ထာတိ သေတဋ္ဌိကာ။ ဒိဝသမ္ပိ ယာစိတွာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါ မတာနံ ကပဏမနုဿာနံ အဟိစ္ဆတ္တကဝဏ္ဏေဟိ အဋ္ဌီဟိ တတြ တတြ ပရိကိဏ္ဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေတဋ္ဋိကာတိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – သေတာ အဋ္ဋိ ဧတ္ထာတိ သေတဋ္ဋိကာ။ အဋ္ဋီတိ အာတုရတာ ဗျာဓိ ရောဂေါ။ တတ္ထ စ သဿာနံ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏကာလေ သေတကရောဂေန ဥပဟတမေဝ ပစ္ဆိန္နခီရံ အဂ္ဂဟိတတဏ္ဍုလံ ပဏ္ဍရပဏ္ဍရံ သာလိသီသံ ဝါ ယဝဂေါဓူမသီသံ ဝါ နိက္ခမတိ၊ တသ္မာ ‘‘သေတဋ္ဋိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဝပ္ပကာလေ ¶ သုဋ္ဌု အဘိသင်္ခရိတွာပိ ဝုတ္တသဿံ တတ္ထ သလာကာ ဧဝ သမ္ပဇ္ဇတီတိ သလာကာဝုတ္တာ၊ သလာကာယ ဝါ တတ္ထ ဇီဝိတံ ပဝတ္တေန္တီတိ သလာကာဝုတ္တာ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? တတ္ထ ကိရ ဓညဝိက္ကယကာနံ သန္တိကံ ကယကေသု ဂတေသု ဒုဗ္ဗလမနုဿေ အဘိဘဝိတွာ ဗလဝမနုဿာဝ ဓညံ ကိဏိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဒုဗ္ဗလမနုဿာ အလဘမာနာ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ ဓညဝိက္ကယကာ ‘‘သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမာ’’တိ ဓညကရဏဋ္ဌာနေ ဓညမာပကံ နိသီဒါပေတွာ ဧကပဿေ ဝဏ္ဏဇ္ဈက္ခံ နိသီဒါပေသုံ။ ဓညတ္ထိကာ ဝဏ္ဏဇ္ဈက္ခဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တိ။ သော အာဂတပဋိပါဋိယာ မူလံ ဂဟေတွာ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဧတ္တကံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ သလာကံ လိခိတွာ ဒေတိ၊ တေ တံ ဂဟေတွာ ဓညမာပကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဒိန္နပဋိပါဋိယာ ဓညံ ဂဏှန္တိ။ ဧဝံ သလာကာယ တတ္ထ ဇီဝိတံ ပဝတ္တေန္တီတိ သလာကာဝုတ္တာ။

န ¶ သုကရာ ဥဉ္ဆေန ပဂ္ဂဟေန ယာပေတုန္တိ ပဂ္ဂဟေန ယော ဥဉ္ဆော၊ တေန ယာပေတုံ န သုကရာ။ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ယံ အရိယာ ဥဉ္ဆံ ကရောန္တိ၊ ဘိက္ခာစရိယံ စရန္တိ၊ တေန ဥဉ္ဆေန ယာပေတုံ န သုကရာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဒါ ကိရ တတ္ထ သတ္တဋ္ဌဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဧကဒိဝသမ္ပိ ယာပနမတ္တံ န လဘန္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဥတ္တရာပထကာ အဿဝါဏိဇာ…ပေ… အဿောသိ ခေါ ဘဂဝါ ဥဒုက္ခလသဒ္ဒန္တိ – တေနာတိ ယသ္မိံ သမယေ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇံ ဥပနိဿာယ ဝဿာဝါသံ ဥပဂတော တေန သမယေန။ ဥတ္တရာပထဝါသိကာ ဥတ္တရာပထတော ဝါ အာဂတတ္တာ ဧဝံ လဒ္ဓဝေါဟာရာ အဿဝါဏိဇာ ဥတ္တရာပထေ အဿာနံ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနေ ¶ ပဉ္စ အဿသတာနိ ဂဟေတွာ ဒိဂုဏံ တိဂုဏံ လာဘံ ပတ္ထယမာနာ ဒေသန္တရံ ဂစ္ဆန္တာ တေဟိ အတ္တနော ဝိက္ကာယိကဘဏ္ဍဘူတေဟိ ပဉ္စမတ္တေဟိ အဿသတေဟိ ဝေရဉ္ဇံ ဝဿာဝါသံ ဥပဂတာ ဟောန္တိ။ ကသ္မာ? န ဟိ သက္ကာ တသ္မိံ ဒေသေ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ အဒ္ဓါနံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ။ ဥပဂစ္ဆန္တာ စ ဗဟိနဂရေ ဥဒကေန အနဇ္ဈောတ္ထရဏီယေ ဌာနေ အတ္တနော စ ဝါသာဂါရာနိ အဿာနဉ္စ မန္ဒိရံ ကာရာပေတွာ ဝတိယာ ပရိက္ခိပိံသု။ တာနိ တေသံ ဝသနဋ္ဌာနာနိ ‘‘အဿမဏ္ဍလိကာယော’’တိ ပညာယိံသု။ တေနာဟ – ‘‘တေဟိ အဿမဏ္ဍလိကာသု ဘိက္ခူနံ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ပညတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ပတ္ထပတ္ထပုလကန္တိ ဧကမေကဿ ဘိက္ခုနော ပတ္ထပတ္ထပမာဏံ ပုလကံ။ ပတ္ထော နာမ နာဠိမတ္တံ ဟောတိ၊ ဧကဿ ပုရိသဿ အလံ ယာပနာယ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘ပတ္ထောဒနော နာလမယံ ဒုဝိန္န’’န္တိ (ဇာ။ ၂။၂၁။၁၉၂)။ ပုလကံ နာမ နိတ္ထုသံ ကတွာ ဥဿေဒေတွာ ဂဟိတယဝတဏ္ဍုလာ ဝုစ္စန္တိ။ ယဒိ ဟိ သထုသာ ဟောန္တိ၊ ပါဏကာ ဝိဇ္ဈန္တိ၊ အဒ္ဓါနက္ခမာ န ဟောန္တိ။ တသ္မာ တေ ဝါဏိဇာ အဒ္ဓါနက္ခမံ ကတွာ ယဝတဏ္ဍုလမာဒါယ အဒ္ဓါနံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ ¶ ‘‘ယတ္ထ အဿာနံ ခါဒနီယံ တိဏံ ဒုလ္လဘံ ဘဝိဿတိ၊ တတ္ထေတံ အဿဘတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိ။

ကသ္မာ ပန တေဟိ တံ ဘိက္ခူနံ ပညတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – ‘‘န ဟိ တေ ဒက္ခိဏာပထမနုဿာ ဝိယ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နာ၊ တေ ပန သဒ္ဓါ ပသန္နာ ဗုဒ္ဓမာမကာ၊ ဓမ္မမာမကာ၊ သင်္ဃမာမကာ၊ တေ ပုဗ္ဗဏှသမယံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန နဂရံ ပဝိသန္တာ ဒွေ တယော ဒိဝသေ အဒ္ဒသံသု သတ္တဋ္ဌ ဘိက္ခူ သုနိဝတ္ထေ သုပါရုတေ ¶ ဣရိယာပထသမ္ပန္နေ သကလမ္ပိ နဂရံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကိဉ္စိ အလဘမာနေ။ ဒိသွာန နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယျာ ဣမံ နဂရံ ဥပနိဿာယ ဝဿံ ဥပဂတာ၊ ဆာတကဉ္စ ဝတ္တတိ၊ န စ ကိဉ္စိ လဘန္တိ၊ အတိဝိယ ကိလမန္တိ။ မယဉ္စမှ အာဂန္တုကာ၊ န သက္ကောမ နေသံ ဒေဝသိကံ ယာဂုဉ္စ ဘတ္တဉ္စ ပဋိယာဒေတုံ။ အမှာကံ ပန အဿာ သာယဉ္စ ပါတော စ ဒွိက္ခတ္တုံ ဘတ္တံ လဘန္တိ။ ယံနူန မယံ ဧကမေကဿ အဿဿ ပါတရာသဘတ္တတော ဧကမေကဿ ဘိက္ခုနော ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ဒဒေယျာမ။ ဧဝံ အယျာ စ န ကိလမိဿန္တိ ¶ ၊ အဿာ စ ယာပေဿန္တီ’’တိ။ တေ ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ယာစိတွာ ဒေဝသိကံ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ပညပေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေဟိ အဿမဏ္ဍလိကာသု ဘိက္ခူနံ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ပညတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

ပညတ္တန္တိ နိစ္စဘတ္တသင်္ခေပေန ဌပိတံ။ ဣဒါနိ ဘိက္ခူ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာတိအာဒီသု ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ ဒိဝသဿ ပုဗ္ဗဘာဂသမယံ၊ ပုဗ္ဗဏှသမယေတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗဏှေ ဝါ သမယံ ပုဗ္ဗဏှသမယံ၊ ပုဗ္ဗဏှေ ဧကံ ခဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ လဗ္ဘတိ။ နိဝါသေတွာတိ ပရိဒဟိတွာ၊ ဝိဟာရနိဝါသနပရိဝတ္တနဝသေနေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ တေ တတော ပုဗ္ဗေ အနိဝတ္ထာ အဟေသုံ။ ပတ္တစီဝရမာဒါယာတိ ပတ္တံ ဟတ္ထေဟိ စီဝရံ ကာယေန အာဒိယိတွာ သမ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ၊ ဓာရေတွာတိ အတ္ထော။ ယေန ဝါ တေန ဝါ ဟိ ပကာရေန ဂဏှန္တာ အာဒါယဣစ္စေဝ ဝုစ္စန္တိ၊ ယထာ ‘‘သမာဒါယေဝ ပက္ကမတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁)။ ပိဏ္ဍံ အလဘမာနာတိ သကလမ္ပိ ဝေရဉ္ဇံ စရိတွာ တိဋ္ဌတု ပိဏ္ဍော၊ အန္တမသော ‘‘အတိစ္ဆထာ’’တိ ဝါစမ္ပိ အလဘမာနာ။

ပတ္ထပတ္ထပုလကံ အာရာမံ အာဟရိတွာတိ ဂတဂတဋ္ဌာနေ လဒ္ဓံ ဧကမေကံ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ဂဟေတွာ အာရာမံ နေတွာ။ ဥဒုက္ခလေ ကောဋ္ဋေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ ထေရာနံ ကောစိ ကပ္ပိယကာရကော နတ္ထိ၊ ယော နေသံ တံ ဂဟေတွာ ယာဂုံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ပစေယျ။ သာမမ္ပိ ပစနံ သမဏသာရုပ္ပံ န ဟောတိ န စ ဝဋ္ဋတိ။ တေ ဧဝံ နော သလ္လဟုကဝုတ္တိတာ စ ဘဝိဿတိ၊ သာမပါကပရိမောစနဉ္စာတိ အဋ္ဌ အဋ္ဌ ¶ ဇနာ ဝါ ဒသ ဒသ ဇနာ ဝါ ဧကတော ဟုတွာ ဥဒုက္ခလေ ကောဋ္ဋေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ သကံ သကံ ပဋိဝီသံ ဥဒကေန တေမေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ဧဝံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အပ္ပောဿုက္ကာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ ¶ ။ ဘဂဝတော ပန တေ အဿဝါဏိဇာ ပတ္ထပုလကဉ္စ ဒေန္တိ၊ တဒုပိယဉ္စ သပ္ပိမဓုသက္ကရံ။ တံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာဟရိတွာ သိလာယံ ပိသတိ။ ပုညဝတာ ပဏ္ဍိတပုရိသေန ကတံ မနာပမေဝ ဟောတိ။ အထ နံ ပိသိတွာ သပ္ပိအာဒီဟိ သမ္မာ ယောဇေတွာ ဘဂဝတော ¶ ဥပနာမေသိ။ အထေတ္ထ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗောဇံ ပက္ခိပန္တိ။ တံ ဘဂဝါ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဖလသမာပတ္တိယာ ကာလံ အတိနာမေတိ။ န တတော ပဋ္ဌာယ ပိဏ္ဍာယ စရတိ။

ကိံ ပနာနန္ဒတ္ထေရော တဒါ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကော ဟောတီတိ? ဟောတိ၊ နော စ ခေါ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ လဒ္ဓါ။ ဘဂဝတော ဟိ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိဝဿန္တရေ နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကော နာမ နတ္ထိ။ ကဒါစိ နာဂသမာလတ္ထေရော ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌာသိ၊ ကဒါစိ နာဂိတတ္ထေရော၊ ကဒါစိ မေဃိယတ္ထေရော၊ ကဒါစိ ဥပဝါဏတ္ထေရော၊ ကဒါစိ သာဂတတ္ထေရော၊ ကဒါစိ သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော။ တေ အတ္တနော ရုစိယာ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ယဒါ ဣစ္ဆန္တိ တဒါ ပက္ကမန္တိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော တေသု တေသု ဥပဋ္ဌဟန္တေသု အပ္ပောဿုက္ကော ဟောတိ၊ ပက္ကန္တေသု သယမေဝ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကရောတိ။ ဘဂဝါပိ ကိဉ္စာပိ မေ ဉာတိသေဋ္ဌော ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ န တာဝ လဘတိ၊ အထ ခေါ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု အယမေဝ ပတိရူပေါတိ အဓိဝါသေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အာယသ္မာ ပနာနန္ဒော ပတ္ထပုလကံ သိလာယံ ပိသိတွာ ဘဂဝတော ဥပနာမေသိ၊ တံ ဘဂဝါ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ။

နနု စ မနုဿာ ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ အတိဝိယ ဥဿာဟဇာတာ ပုညာနိ ကရောန္တိ၊ အတ္တနာ အဘုဉ္ဇိတွာပိ ဘိက္ခူနံ ဒါတဗ္ဗံ မညန္တိ။ တေ တဒါ ကသ္မာ ကဋစ္ဆုဘိက္ခမ္ပိ န အဒံသု? အယဉ္စ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော မဟတာ ဥဿာဟေန ဘဂဝန္တံ ဝဿာဝါသံ ယာစိ၊ သော ကသ္မာ ဘဂဝတော အတ္ထိဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတီတိ? ဝုစ္စတေ – မာရာဝဋ္ဋနာယ။ ဝေရဉ္ဇဉှိ ဗြာဟ္မဏံ ဘဂဝတော သန္တိကာ ပက္ကန္တမတ္တမေဝ သကလဉ္စ နဂရံ သမန္တာ စ ယောဇနမတ္တံ ယတ္ထ သက္ကာ ပုရေဘတ္တံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္စာဂန္တုံ၊ တံ သဗ္ဗံ မာရော အာဝဋ္ဋေတွာ မောဟေတွာ သဗ္ဗေသံ အသလ္လက္ခဏဘာဝံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ တသ္မာ န ကောစိ အန္တမသော သာမီစိကမ္မမ္ပိ ကတ္တဗ္ဗံ မညိတ္ထ။

ကိံ ¶ ပန ဘဂဝါပိ မာရာဝဋ္ဋနံ အဇာနိတွာဝ တတ္ထ ဝဿံ ဥပဂတောတိ? နော အဇာနိတွာ။ အထ ကသ္မာ စမ္ပာ-သာဝတ္ထိ-ရာဇဂဟာဒီနံ အညတရသ္မိံ န ဥပဂတောတိ? တိဋ္ဌန္တု စမ္ပာ-သာဝတ္ထိ-ရာဇဂဟာဒီနိ၊ သစေပိ ဘဂဝါ တသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ ¶ ဥတ္တရကုရုံ ဝါ တိဒသပုရံ ဝါ ဂန္တွာ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆေယျ၊ တမ္ပိ မာရော အာဝဋ္ဋေယျ။ သော ကိရ တံ သံဝစ္ဆရံ အတိဝိယ အာဃာတေန ¶ ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော အဟောသိ။ ဣဓ ပန ဘဂဝါ ဣမံ အတိရေကကာရဏံ အဒ္ဒသ – ‘‘အဿဝါဏိဇာ ဘိက္ခူနံ သင်္ဂဟံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ဝေရဉ္ဇာယမေဝ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိ။

ကိံ ပန မာရော ဝါဏိဇကေ အာဝဋ္ဋေတုံ န သက္ကောတီတိ? နော န သက္ကောတိ၊ တေ ပန အာဝဋ္ဋိတပရိယောသာနေ အာဂမိံသု။ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ကသ္မာ န အာဝဋ္ဋေတီတိ? အဝိသဟတာယ။ န ဟိ သော တထာဂတဿ အဘိဟဋဘိက္ခာယ နိဗဒ္ဓဒါနဿ အပ္ပိတဝတ္တဿ အန္တရာယံ ကာတုံ ဝိသဟတိ။ စတုန္နဉှိ န သက္ကာ အန္တရာယော ကာတုံ။ ကတမေသံ စတုန္နံ? တထာဂတဿ အဘိဟဋဘိက္ခာသင်္ခေပေန ဝါ နိဗဒ္ဓဒါနဿ အပ္ပိတဝတ္တသင်္ခေပေန ဝါ ပရိစ္စတ္တာနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။ ဗုဒ္ဓါနံ ဇီဝိတဿ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။ အသီတိယာ အနုဗျဉ္ဇနာနံ ဗျာမပ္ပဘာယ ဝါ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။ စန္ဒိမသူရိယဒေဝဗြဟ္မာနမ္ပိ ဟိ ပဘာ တထာဂတဿ အနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာပ္ပဒေသံ ပတွာ ဝိဟတာနုဘာဝါ ဟောန္တိ။ ဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗညုတညာဏဿ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုန္တိ ဣမေသံ စတုန္နံ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။ တသ္မာ မာရေန အကတန္တရာယံ ဘိက္ခံ ဘဂဝါ သသာဝကသင်္ဃော တဒါ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော စ ဧကဒိဝသံ အဿောသိ ခေါ ဘဂဝါ ဥဒုက္ခလသဒ္ဒန္တိ ဘဂဝါ ပတ္ထပတ္ထပုလကံ ကောဋ္ဋေန္တာနံ ဘိက္ခူနံ မုသလသင်္ဃဋ္ဋဇနိတံ ဥဒုက္ခလသဒ္ဒံ သုဏိ။ တတော ပရံ ဇာနန္တာပိ တထာဂတာတိ ဧဝမာဒိ ယံ ပရတော ‘‘ကိန္နု ခေါ သော၊ အာနန္ဒ၊ ဥဒုက္ခလသဒ္ဒေါ’’တိ ပုစ္ဆိ၊ တဿ ပရိဟာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ သင်္ခေပဝဏ္ဏနာ – တထာဂတာ နာမ ဇာနန္တာပိ သစေ တာဒိသံ ပုစ္ဆာကာရဏံ ဟောတိ၊ ပုစ္ဆန္တိ။ သစေ ပန တာဒိသံ ပုစ္ဆာကာရဏံ နတ္ထိ၊ ဇာနန္တာပိ ¶ န ပုစ္ဆန္တိ။ ယသ္မာ ပန ဗုဒ္ဓါနံ အဇာနနံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အဇာနန္တာပီတိ န ဝုတ္တံ။ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပုစ္ဆန္တီတိ သစေ တဿာ ပုစ္ဆာယ သော ကာလော ဟောတိ၊ ဧဝံ တံ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပုစ္ဆန္တိ၊ သစေ န ဟောတိ ¶ ၊ ဧဝမ္ပိ ကာလံ ဝိဒိတွာဝ န ပုစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တာပိ စ အတ္ထသံဟိတံ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ၊ ယံ အတ္ထနိဿိတံ ကာရဏနိဿိတံ၊ တဒေဝ ပုစ္ဆန္တိ၊ နော အနတ္ထသံဟိတံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အနတ္ထသံဟိတေ သေတုဃာတော တထာဂတာနံ။ သေတု ဝုစ္စတိ မဂ္ဂေါ၊ မဂ္ဂေနေဝ တာဒိသဿ ဝစနဿ ဃာတော၊ သမုစ္ဆေဒေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ အတ္ထသံဟိတန္တိ ဧတ္ထ ယံ အတ္ထသန္နိဿိတံ ဝစနံ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဒွီဟာကာရေဟီ’’တိ အာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာကာရေဟီတိ ကာရဏေဟိ။ ဓမ္မံ ဝါ ဒေသေဿာမာတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယုတ္တံ သုတ္တံ ဝါ ပုဗ္ဗစရိတကာရဏယုတ္တံ ဇာတကံ ဝါ ကထယိဿာမ။ သာဝကာနံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ¶ ပညပေဿာမာတိ သာဝကာနံ ဝါ တာယ ပုစ္ဆာယ ဝီတိက္ကမံ ပါကဋံ ကတွာ ဂရုကံ ဝါ လဟုကံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမ အာဏံ ဌပေဿာမာတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… ဧတမတ္ထံ အာရောစေသီတိ ဧတ္ထ နတ္ထိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝ ဟိ ဘိက္ခူနံ ပတ္ထပတ္ထပုလကပဋိလာဘံ သလ္လဟုကဝုတ္တိတံ သာမပါကပရိမောစနဉ္စ အာရောစေန္တော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသီတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သာဓု သာဓု၊ အာနန္ဒာ’’တိ ဣဒံ ပန ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ သမ္ပဟံသေန္တော အာဟ။ သာဓုကာရံ ပန ဒတွာ ဒွီသု အာကာရေသု ဧကံ ဂဟေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော အာဟ – ‘‘တုမှေဟိ၊ အာနန္ဒ၊ သပ္ပုရိသေဟိ ဝိဇိတံ၊ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ သာလိမံသောဒနံ အတိမညိဿတီ’’တိ။ တတြာယမဓိပ္ပာယော – တုမှေဟိ၊ အာနန္ဒ၊ သပ္ပုရိသေဟိ ဧဝံ ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဒုလ္လဘပိဏ္ဍေ ဣမာယ သလ္လဟုကဝုတ္တိတာယ ဣမိနာ စ သလ္လေခေန ဝိဇိတံ။ ကိံ ဝိဇိတန္တိ? ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဝိဇိတံ၊ လောဘော ဝိဇိတော၊ ဣစ္ဆာစာရော ဝိဇိတော။ ကထံ? ‘‘အယံ ဝေရဉ္ဇာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ၊ သမန္တတော ပန အနန္တရာ ဂါမနိဂမာ ဖလဘာရနမိတသဿာ သုဘိက္ခာ သုလဘပိဏ္ဍာ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဘဂဝါ ဣဓေဝ အမှေ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဝသတီ’’တိ ဧကဘိက္ခုဿပိ စိန္တာ ဝါ ဝိဃာတော ဝါ နတ္ထိ။ ဧဝံ တာဝ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဝိဇိတံ အဘိဘူတံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တိတံ။

ကထံ လောဘော ဝိဇိတော? ‘‘အယံ ဝေရဉ္ဇာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ၊ သမန္တတော ပန အနန္တရာ ဂါမနိဂမာ ဖလဘာရနမိတသဿာ သုဘိက္ခာ သုလဘပိဏ္ဍာ ¶ ။ ဟန္ဒ မယံ တတ္ထ ဂန္တွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ လောဘဝသေန ဧကဘိက္ခုနာပိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဝါ ‘‘ပစ္ဆိမိကာယ တတ္ထ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝဿစ္ဆေဒေါ ဝါ န ကတော။ ဧဝံ လောဘော ဝိဇိတော။

ကထံ ¶ ဣစ္ဆာစာရော ဝိဇိတော? အယံ ဝေရဉ္ဇာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ၊ ဣမေ စ မနုဿာ အမှေ ဒွေ တယော မာသေ ဝသန္တေပိ န ကိသ္မိဉ္စိ မညန္တိ။ ယံနူန မယံ ဂုဏဝါဏိဇ္ဇံ ကတွာ ‘‘အသုကော ဘိက္ခု ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီ…ပေ… အသုကော ဆဠဘိညောတိ ဧဝံ မနုဿာနံ အညမညံ ပကာသေတွာ ကုစ္ဆိံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ပစ္ဆာ သီလံ အဓိဋ္ဌဟေယျာမာ’’တိ ဧကဘိက္ခုနာပိ ဧဝရူပါ ဣစ္ဆာ န ဥပ္ပာဒိတာ။ ဧဝံ ဣစ္ဆာစာရော ဝိဇိတော အဘိဘူတော အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တိတောတိ။

အနာဂတေ ပန ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ဝိဟာရေ နိသိန္နာ အပ္ပကသိရေနေဝ လဘိတွာပိ ‘‘ကိံ ဣဒံ ဥတ္တဏ္ဍုလံ အတိကိလိန္နံ အလောဏံ အတိလောဏံ အနမ္ဗိလံ အစ္စမ္ဗိလံ၊ ကော ဣမိနာ အတ္ထော’’တိ အာဒိနာ နယေန သာလိမံသောဒနံ အတိမညိဿတိ၊ ဩညာတံ အဝညာတံ ကရိဿတိ။ အထ ဝါ ဇနပဒေါ ¶ နာမ န သဗ္ဗကာလံ ဒုဗ္ဘိက္ခော ဟောတိ။ ဧကဒါ ဒုဗ္ဘိက္ခော ဟောတိ၊ ဧကဒါ သုဘိက္ခော ဟောတိ။ သွာယံ ယဒါ သုဘိက္ခော ဘဝိဿတိ၊ တဒါ တုမှာကံ သပ္ပုရိသာနံ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ ပသန္နာ မနုဿာ ဘိက္ခူနံ ယာဂုခဇ္ဇကာဒိပ္ပဘေဒေန အနေကပ္ပကာရံ သာလိဝိကတိံ မံသောဒနဉ္စ ဒါတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ။ တံ တုမှေ နိဿာယ ဥပ္ပန္နံ သက္ကာရံ တုမှာကံ သဗြဟ္မစာရီသင်္ခါတာ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ တုမှာကံ အန္တရေ နိသီဒိတွာ အနုဘဝမာနာဝ အတိမညိဿတိ၊ တပ္ပစ္စယံ မာနဉ္စ ဩမာနဉ္စ ကရိဿတိ။ ကထံ? ကသ္မာ ဧတ္တကံ ပက္ကံ၊ ကိံ တုမှာကံ ဘာဇနာနိ နတ္ထိ၊ ယတ္ထ အတ္တနော သန္တကံ ပက္ခိပိတွာ ဌပေယျာထာတိ။

၁၇။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောတိအာဒီသု အာယသ္မာတိ ပိယဝစနမေတံ၊ ဂရုဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစနမေတံ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောတိ မဟာ စ သော ဂုဏမဟန္တတာယ မောဂ္ဂလ္လာနော စ ဂေါတ္တေနာတိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော။ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ အဝေါစ။ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဧတရဟိ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ ဒဿေတိ။ ကသ္မာ အဝေါစ? ထေရော ကိရ ပဗ္ဗဇိတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သာဝကပါရမိဉာဏဿ ¶ မတ္ထကံ ပတ္တော၊ သတ္ထာရာပိ မဟိဒ္ဓိကတာယ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ သော တံ အတ္တနော မဟိဒ္ဓိကတံ နိဿာယ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဝေရဉ္ဇာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ၊ ဘိက္ခူ စ ကိလမန္တိ၊ ယံနူနာဟံ ပထဝိံ ပရိဝတ္တေတွာ ဘိက္ခူ ပပ္ပဋကောဇံ ဘောဇေယျ’’န္တိ။ အထဿ ¶ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ ပနာဟံ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဝိဟရန္တော ဘဂဝန္တံ အယာစိတွာ ဧဝံ ကရေယျံ၊ န မေတံ အဿ ပတိရူပံ၊ ယုဂဂ္ဂါဟော ဝိယ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ကတော ဘဝေယျာ’’တိ။ တသ္မာ ယာစိတုကာမော အာဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ။

ဟေဋ္ဌိမတလံ သမ္ပန္နန္တိ ပထဝိယာ ကိရ ဟေဋ္ဌိမတလေ ပထဝိမဏ္ဍော ပထဝေါဇော ပထဝိ-ပပ္ပဋကော အတ္ထိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထ သမ္ပန္နန္တိ မဓုရံ၊ သာဒုရသန္တိ အတ္ထော။ ယထေဝ ဟိ ‘‘တတြဿ ရုက္ခော သမ္ပန္နဖလော စ ဥပပန္နဖလော စာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၈) ဧတ္ထ မဓုရဖလောတိ အတ္ထော၊ ဧဝမိဓာပိ သမ္ပန္နန္တိ မဓုရံ သာဒုရသန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေယျထာပိ ခုဒ္ဒမဓုံ အနီဠကန္တိ ဣဒံ ပနဿ မဓုရတာယ ဩပမ္မနိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ခုဒ္ဒမဓုန္တိ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာဟိ ကတမဓု။ အနီဠကန္တိ နိမ္မက္ခိကံ နိမ္မက္ခိကဏ္ဍကံ ပရိသုဒ္ဓံ။ ဧတံ ကိရ မဓု သဗ္ဗမဓူဟိ အဂ္ဂဉ္စ သေဋ္ဌဉ္စ သုရသဉ္စ ဩဇဝန္တဉ္စ။ တေနာဟ – ‘‘သေယျထာပိ ခုဒ္ဒမဓုံ အနီဠကံ ဧဝမဿာဒ’’န္တိ။

သာဓာဟံ ¶ ၊ ဘန္တေတိ သာဓု အဟံ၊ ဘန္တေ။ ဧတ္ထ သာဓူတိ အာယာစနဝစနမေတံ။ ပထဝိပရိဝတ္တနံ အာယာစန္တော ဟိ ထေရော ဘဂဝန္တံ ဧဝမာဟ။ ပရိဝတ္တေယျန္တိ ဥက္ကုဇ္ဇေယျံ၊ ဟေဋ္ဌိမတလံ ဥပရိမံ ကရေယျံ။ ကသ္မာ? ဧဝဉှိ ကတေ သုခေန ဘိက္ခူ ပပ္ပဋကောဇံ ပထဝိမဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တီတိ။ အထ ဘဂဝါ အနနုညာတုကာမောပိ ထေရံ သီဟနာဒံ နဒါပေတုံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ယေ ပန တေ၊ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ပထဝိနိဿိတာ ပါဏာ တေ ကထံ ကရိဿသီ’’တိ။ ယေ ပထဝိနိဿိတာ ဂါမနိဂမာဒီသု ပါဏာ၊ တေ ပထဝိယာ ပရိဝတ္တိယမာနာယ အာကာသေ ¶ သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တေ ကထံ ကရိဿသိ၊ ကတ္ထ ဌပေဿသီတိ? အထ ထေရော ဘဂဝတာ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတဘာဝါနုရူပံ အတ္တနော ဣဒ္ဓါနုဘာဝံ ပကာသေန္တော ‘‘ဧကာဟံ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ဧကံ အဟံ ဘန္တေ ဟတ္ထံ ယထာ အယံ မဟာပထဝီ ဧဝံ အဘိနိမ္မိနိဿာမိ၊ ပထဝိသဒိသံ ကရိဿာမိ။ ဧဝံ ကတွာ ယေ ပထဝိနိဿိတာ ပါဏာ တေ ဧကသ္မိံ ဟတ္ထတလေ ဌိတေ ပါဏေ တတော ဒုတိယဟတ္ထတလေ သင်္ကာမေန္တော ဝိယ တတ္ထ သင်္ကာမေဿာမီတိ။

အထဿ ဘဂဝါ အာယာစနံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘အလံ မောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အလန္တိ ပဋိက္ခေပဝစနံ။ ဝိပလ္လာသမ္ပိ သတ္တာ ပဋိလဘေယျုန္တိ ဝိပရီတဂ္ဂါဟမ္ပိ သတ္တာ သမ္ပာပုဏေယျုံ။ ကထံ? အယံ နု ခေါ ပထဝီ ¶ ၊ ဥဒါဟု န အယန္တိ။ အထ ဝါ အမှာကံ နု ခေါ အယံ ဂါမော၊ ဥဒါဟု အညေသ’’န္တိ။ ဧဝံ နိဂမဇနပဒခေတ္တာရာမာဒီသု။ န ဝါ ဧသ ဝိပလ္လာသော၊ အစိန္တေယျော ဟိ ဣဒ္ဓိမတော ဣဒ္ဓိဝိသယော။ ဧဝံ ပန ဝိပလ္လာသံ ပဋိလဘေယျုံ – ဣဒံ ဒုဗ္ဘိက္ခံ နာမ န ဣဒါနိယေဝ ဟောတိ၊ အနာဂတေပိ ဘဝိဿတိ။ တဒါ ဘိက္ခူ တာဒိသံ ဣဒ္ဓိမန္တံ သဗြဟ္မစာရိံ ကုတော လဘိဿန္တိ? တေ သောတာပန္န-သကဒါဂါမိ-အနာဂါမိ-သုက္ခဝိပဿက-ဈာနလာဘိ-ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တခီဏာသဝါပိ သမာနာ ဣဒ္ဓိဗလာဘာဝါ ပရကုလာနိ ပိဏ္ဍာယ ဥပသင်္ကမိဿန္တိ။ တတြ မနုဿာနံ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘‘ဗုဒ္ဓကာလေ ဘိက္ခူ သိက္ခာသု ပရိပူရကာရိနော အဟေသုံ။ တေ ဂုဏေ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ ပထဝိံ ပရိဝတ္တေတွာ ပပ္ပဋကောဇံ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ ဣဒါနိ ပန သိက္ခာယ ပရိပူရကာရိနော နတ္ထိ။ ယဒိ သိယုံ၊ တထေဝ ကရေယျုံ။ န အမှာကံ ယံ ကိဉ္စိ ပက္ကံ ဝါ အာမံ ဝါ ခါဒိတုံ ဒဒေယျု’’န္တိ။ ဧဝံ တေသုယေဝ အရိယပုဂ္ဂလေသု ‘‘နတ္ထိ အရိယပုဂ္ဂလာ’’တိ ဣမံ ဝိပလ္လာသံ ပဋိလဘေယျုံ။ ဝိပလ္လာသဝသေန စ အရိယေ ဂရဟန္တာ ဥပဝဒန္တာ အပါယုပဂါ ဘဝေယျုံ။ တသ္မာ မာ တေ ရုစ္စိ ပထဝိံ ပရိဝတ္တေတုန္တိ။

အထ ထေရော ဣမံ ယာစနံ အလဘမာနော အညံ ယာစန္တော ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ တမ္ပိဿ ဘဂဝါ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘အလံ ¶ မောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ န ဝုတ္တံ ‘‘ဝိပလ္လာသမ္ပိ သတ္တာ ပဋိလဘေယျု’’န္တိ၊ အထ ခေါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အတ္ထောပိ စဿ ဝုတ္တသဒိသမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိ ပန ဘဂဝါ အနုဇာနေယျ၊ ထေရော ကိံ ကရေယျာတိ? မဟာသမုဒ္ဒံ ဧကေန ¶ ပဒဝီတိဟာရေန အတိက္ကမိတဗ္ဗံ မာတိကာမတ္တံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ နဠေရုပုစိမန္ဒတော ဥတ္တရကုရုအဘိမုခံ မဂ္ဂံ နီဟရိတွာ ဥတ္တရကုရုံ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နေ ဌာနေ ကတွာ ဒဿေယျ၊ ယထာ ဘိက္ခူ ဂေါစရဂါမံ ဝိယ ယထာသုခံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ နိက္ခမေယျုန္တိ။

နိဋ္ဌိတာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ သီဟနာဒကထာ။

၁၈။ ဣဒါနိ အာယသ္မာ ဥပါလိ ဝိနယပညတ္တိယာ မူလတော ပဘုတိ နိဒါနံ ဒဿေတုံ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သိက္ခာပဒပဋိသံယုတ္တံ ဝိတက္ကုပ္ပာဒံ ဒဿေန္တော ¶ ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ရဟောဂတဿာတိ ရဟသိ ဂတဿ။ ပဋိသလ္လီနဿာတိ သလ္လီနဿ ဧကီဘာဝံ ဂတဿ။ ကတမေသာနန္တိ အတီတေသု ဝိပဿီအာဒီသု ဗုဒ္ဓေသု ကတမေသံ။ စိရံ အဿ ဌိတိ၊ စိရာ ဝါ အဿ ဌိတီတိ စိရဋ္ဌိတိကံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနပဒတ္ထမေဝ။

ကိံ ပန ထေရော ဣမံ အတ္တနော ပရိဝိတက္ကံ သယံ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ န သက္ကောတီတိ? ဝုစ္စတေ – သက္ကောတိ စ န သက္ကောတိ စ။ အယဉှိ ဣမေသံ နာမ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ န စိရဋ္ဌိတိကံ အဟောသိ၊ ဣမေသံ စိရဋ္ဌိတိကန္တိ ဧတ္တကံ သက္ကောတိ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ။ ဣမိနာ ပန ကာရဏေန န စိရဋ္ဌိတိကံ အဟောသိ၊ ဣမိနာ စိရဋ္ဌိတိကန္တိ ဧတံ န သက္ကောတိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ဧတမ္ပိ သောဠသဝိဓာယ ပညာယ မတ္ထကံ ပတ္တဿ အဂ္ဂသာဝကဿ န ဘာရိယံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပန သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေ ဝသန္တဿ သယံ ဝိနိစ္ဆယကရဏံ တုလံ ဆဍ္ဍေတွာ ဟတ္ထေန တုလနသဒိသံ ဟောတီတိ ဘဂဝန္တံယေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ တံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ‘‘ဘဂဝတော စ သာရိပုတ္တ ဝိပဿိဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

၁၉။ ပုန ထေရော ကာရဏံ ပုစ္ဆန္တော ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတူတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကော နု ခေါ ဘန္တေတိ ကာရဏပုစ္ဆာ ¶ ၊ တဿ ကတမော နု ခေါ ဘန္တေတိ အတ္ထော။ ဟေတု ပစ္စယောတိ ဥဘယမေတံ ကာရဏာဓိဝစနံ၊ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ တေန တဿ ဖလံ ဟိနောတိ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ဟေတူတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ တံ ပဋိစ္စ ဧတိ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ပစ္စယောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ အတ္ထတော ဧကမ္ပိ ဝေါဟာရဝသေန စ ဝစနသိလိဋ္ဌတာယ စ တတြ တတြ ဧတံ ဥဘယမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဣဒါနိ ¶ တံ ဟေတုဉ္စ ပစ္စယဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝါ စ သာရိပုတ္တ ဝိပဿီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိလာသုနော အဟေသုန္တိ န အာလသိယကိလာသုနော၊ န ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ အာလသိယံ ဝါ ဩသန္နဝီရိယတာ ဝါ အတ္ထိ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ဧကဿ ဝါ ဒွိန္နံ ဝါ သကလစက္ကဝါဠဿ ဝါ ဓမ္မံ ဒေသေန္တာ သမကေနေဝ ဥဿာဟေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ၊ န ပရိသာယ အပ္ပဘာဝံ ဒိသွာ ဩသန္နဝီရိယာ ဟောန္တိ၊ နာပိ မဟန္တဘာဝံ ဒိသွာ ဥဿန္နဝီရိယာ။ ယထာ ဟိ သီဟော မိဂရာဇာ သတ္တန္နံ ဒိဝသာနံ အစ္စယေန ဂေါစရာယ ပက္ကန္တော ခုဒ္ဒကေ ဝါ မဟန္တေ ဝါ ¶ ပါဏေ ဧကသဒိသေနေဝ ဝေဂေန ဓာဝတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ‘‘မာ မေ ဇဝေါ ပရိဟာယီ’’တိ။ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါ အပ္ပကာယ ဝါ မဟတိယာ ဝါ ပရိသာယ သမကေနေဝ ဥဿာဟေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ‘‘မာ နော ဓမ္မဂရုတာ ပရိဟာယီ’’တိ။ ဓမ္မဂရုနော ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မဂါရဝါတိ။

ယထာ ပန အမှာကံ ဘဂဝါ မဟာသမုဒ္ဒံ ပူရယမာနော ဝိယ ဝိတ္ထာရေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဧဝံ တေ န ဒေသေသုံ။ ကသ္မာ? သတ္တာနံ အပ္ပရဇက္ခတာယ။ တေသံ ကိရ ကာလေ ဒီဃာယုကာ သတ္တာ အပ္ပရဇက္ခာ အဟေသုံ။ တေ စတုသစ္စပဋိသံယုတ္တံ ဧကဂါထမ္ပိ သုတွာ ဓမ္မံ အဘိသမေန္တိ၊ တသ္မာ န ဝိတ္ထာရေန ဓမ္မံ ဒေသေသုံ။ တေနေဝ ကာရဏေန အပ္ပကဉ္စ နေသံ အဟောသိ သုတ္တံ…ပေ… ဝေဒလ္လန္တိ။ တတ္ထ သုတ္တာဒီနံ နာနတ္တံ ပဌမသင်္ဂီတိဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တမေဝ။

အပညတ္တံ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒန္တိ သာဝကာနံ နိဒ္ဒေါသတာယ ဒေါသာနုရူပတော ပညပေတဗ္ဗံ သတ္တာပတ္တိက္ခန္ဓဝသေန အာဏာသိက္ခာပဒံ အပညတ္တံ။ အနုဒ္ဒိဋ္ဌံ ¶ ပါတိမောက္ခန္တိ အနွဒ္ဓမာသံ အာဏာပါတိမောက္ခံ အနုဒ္ဒိဋ္ဌံ အဟောသိ။ ဩဝါဒပါတိမောက္ခမေဝ တေ ဥဒ္ဒိသိံသု၊ တမ္ပိ စ နော အနွဒ္ဓမာသံ။ တထာ ဟိ ဝိပဿီ ဘဂဝါ ဆန္နံ ဆန္နံ ဝဿာနံ သကိံ သကိံ ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိ၊ တဉ္စ ခေါ သာမံယေဝ။ သာဝကာ ပနဿ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေသု န ဥဒ္ဒိသိံသု။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဗန္ဓုမတိယာ ရာဇဓာနိယာ ခေမေ မိဂဒါယေ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ဝသနဋ္ဌာနေ သဗ္ဗောပိ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဥပေါသထံ အကာသိ။ တဉ္စ ခေါ သင်္ဃုပေါသထမေဝ၊ န ဂဏုပေါသထံ၊ န ပုဂ္ဂလုပေါသထံ၊ န ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ၊ န အဓိဋ္ဌာနုပေါသထံ။

တဒါ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပေ စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ဟောန္တိ။ ဧကမေကသ္မိံ ဝိဟာရေ အဗ္ဗောကိဏ္ဏာနိ ဒသပိ ဝီသတိပိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ ဝသန္တိ၊ ဘိယျောပိ ဝသန္တိ။ ဥပေါသထာရောစိကာ ဒေဝတာ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ အာရောစေန္တိ – ‘‘မာရိသာ၊ ဧကံ ဝဿံ အတိက္ကန္တံ၊ ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဝဿာနိ အတိက္ကန္တာနိ၊ ဣဒံ ဆဋ္ဌံ ဝဿံ၊ အာဂါမိနိယာ ပုဏ္ဏမာသိယာ ဗုဒ္ဓဒဿနတ္ထံ ဥပေါသထကရဏတ္ထဉ္စ ဂန္တဗ္ဗံ! သမ္ပတ္တော ဝေါ သန္နိပါတကာလော’’တိ။ တတော ¶ သာနုဘာဝါ ဘိက္ခူ အတ္တနော အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဂစ္ဆန္တိ၊ ဣတရေ ဒေဝတာနုဘာဝေန။ ကထံ? တေ ကိရ ဘိက္ခူ ပါစီနသမုဒ္ဒန္တေ ဝါ ပစ္ဆိမဥတ္တရဒက္ခိဏသမုဒ္ဒန္တေ ဝါ ဌိတာ ဂမိယဝတ္တံ ပူရေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ‘‘ဂစ္ဆာမာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ သဟ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဥပေါသထဂ္ဂံ ဂတာဝ ¶ ဟောန္တိ။ တေ ဝိပဿိံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ နိသီဒန္တိ။ ဘဂဝါပိ သန္နိသိန္နာယ ပရိသာယ ဣမံ ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသတိ။

န သမဏော ဟောတိ ပရံ ဝိဟေဌယန္တော။

‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ၊

သစိတ္တပရိယောဒပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသနံ။

‘‘အနုပဝါဒေါ ¶ အနုပဃာတော၊ ပါတိမောက္ခေ စ သံဝရော၊

မတ္တညုတာ စ ဘတ္တသ္မိံ၊ ပန္တဉ္စ သယနာသနံ၊

အဓိစိတ္တေ စ အာယောဂေါ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ ဓ။ ပ။ ၁၈၃-၁၈၅)၊

ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဣတရေသမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနဉှိ ဣမာ တိဿောဝ ဩဝါဒပါတိမောက္ခဂါထာယော ဟောန္တိ။ တာ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓါနံ ယာဝ သာသနပရိယန္တာ ဥဒ္ဒေသမာဂစ္ဆန္တိ၊ အပ္ပာယုကဗုဒ္ဓါနံ ပဌမဗောဓိယံယေဝ။ သိက္ခာပဒပညတ္တိကာလတော ပန ပဘုတိ အာဏာပါတိမောက္ခမေဝ ဥဒ္ဒိသီယတိ။ တဉ္စ ခေါ ဘိက္ခူ ဧဝ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ န ဗုဒ္ဓါ။ တသ္မာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိဝဿမတ္တမေဝ ဣဒံ ဩဝါဒပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိ။ အထေကဒိဝသံ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ နိသိန္နော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘န ဒါနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣတော ပရံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမိ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမိ၊ တုမှေဝ ဒါနိ ဘိက္ခဝေ ဣတော ပရံ ဥပေါသထံ ကရေယျာထ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာထ။ အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော ယံ တထာဂတော အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထံ ကရေယျ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၆)။ တတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူ အာဏာပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ။ ဣဒံ အာဏာပါတိမောက္ခံ တေသံ အနုဒ္ဒိဋ္ဌံ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနုဒ္ဒိဋ္ဌံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ။

တေသံ ¶ ဗုဒ္ဓါနန္တိ တေသံ ဝိပဿီအာဒီနံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ။ အန္တရဓာနေနာတိ ခန္ဓန္တရဓာနေန၊ ပရိနိဗ္ဗာနေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓါနန္တိ ယေ တေသံ ဗုဒ္ဓါနံ အနုဗုဒ္ဓါ သမ္မုခသာဝကာ တေသဉ္စ ခန္ဓန္တရဓာနေန။ ယေ တေ ပစ္ဆိမာ သာဝကာတိ ¶ ယေ တေသံ သမ္မုခသာဝကာနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတာ ပစ္ဆိမာ သာဝကာ။ နာနာနာမာတိ ‘‘ဗုဒ္ဓရက္ခိတော၊ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိအာဒိ နာမဝသေန ဝိဝိဓနာမာ။ နာနာဂေါတ္တာတိ ‘‘ဂေါတမော၊ မောဂ္ဂလ္လာနော’’တိအာဒိ ဂေါတ္တဝသေန ဝိဝိဓဂေါတ္တာ။ နာနာဇစ္စာတိ ‘‘ခတ္တိယော၊ ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒိဇာတိဝသေန နာနာဇစ္စာ။ နာနာကုလာ ပဗ္ဗဇိတာတိ ခတ္တိယကုလာဒိဝသေ နေဝ ဥစ္စနီစဥဠာရုဠာရဘောဂါဒိကုလဝသေန ဝါ ဝိဝိဓကုလာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတာ။

တေ တံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ တေ ပစ္ဆိမာ သာဝကာ ¶ ယသ္မာ ဧကနာမာ ဧကဂေါတ္တာ ဧကဇာတိကာ ဧကကုလာ ပဗ္ဗဇိတာ ‘‘အမှာကံ သာသနံ တန္တိ ပဝေဏီ’’တိ အတ္တနော ဘာရံ ကတွာ ဗြဟ္မစရိယံ ရက္ခန္တိ၊ စိရံ ပရိယတ္တိဓမ္မံ ပရိဟရန္တိ။ ဣမေ စ တာဒိသာ န ဟောန္တိ။ တသ္မာ အညမညံ ဝိဟေဌေန္တာ ဝိလောမံ ဂဏှန္တာ ‘‘အသုကော ထေရော ဇာနိဿတိ၊ အသုကော ထေရော ဇာနိဿတီ’’တိ သိထိလံ ကရောန္တာ တံ ဗြဟ္မစရိယံ ခိပ္ပညေဝ အန္တရဓာပေသုံ၊ သင်္ဂဟံ အာရောပေတွာ န ရက္ခိံသု။ သေယျထာပီတိ တဿတ္ထဿ ဩပမ္မနိဒဿနံ။ ဝိကိရတီတိ ဝိက္ခိပတိ။ ဝိဓမတီတိ ဌာနန္တရံ နေတိ။ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနေတိ။ ယထာ တံ သုတ္တေန အသင်္ဂဟိတတ္တာတိ ယထာ သုတ္တေန အသင်္ဂဟိတတ္တာ အဂန္ထိတတ္တာ အဗဒ္ဓတ္တာ ဧဝံ ဝိကိရတိ ယထာ သုတ္တေန အသင်္ဂဟိတာနိ ဝိကိရိယန္တိ၊ ဧဝံ ဝိကိရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနံ။ အန္တရဓာပေသုန္တိ ဝဂ္ဂသင်္ဂဟ-ပဏ္ဏာသသင်္ဂဟာဒီဟိ အသင်္ဂဏှန္တာ ယံ ယံ အတ္တနော ရုစ္စတိ၊ တံ တဒေဝ ဂဟေတွာ သေသံ ဝိနာသေသုံ အဒဿနံ နယိံသု။

အကိလာသုနော စ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုံ သာဝကေ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဩဝဒိတုန္တိ အပိစ သာရိပုတ္တ တေ ဗုဒ္ဓါ အတ္တနော စေတသာ သာဝကာနံ စေတော ပရိစ္စ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဩဝဒိတုံ အကိလာသုနော အဟေသုံ၊ ပရစိတ္တံ ဉတွာ အနုသာသနိံ န ဘာရိယတော န ပပဉ္စတော အဒ္ဒသံသု။ ဘူတပုဗ္ဗံ သာရိပုတ္တာတိအာဒိ တေသံ အကိလာသုဘာဝပ္ပကာသနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဘိံသနကေတိ ဘယာနကေ ဘယဇနနကေ။ ဧဝံ ဝိတက္ကေထာတိ နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒယော တယော ဝိတက္ကေ ဝိတက္ကေထ။ မာ ဧဝံ ဝိတက္ကယိတ္ထာတိ ကာမဝိတက္ကာဒယော တယော အကုသလဝိတက္ကေ မာ ဝိတက္ကယိတ္ထ။ ဧဝံ မနသိ ကရောထာတိ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘ’’န္တိ မနသိ ကရောထ။ မာ ဧဝံ မနသာ ¶ ကတ္ထာတိ ‘‘နိစ္စံ သုခံ အတ္တာ သုဘ’’န္တိ မာ မနသိ အကရိတ္ထ။ ဣဒံ ပဇဟထာတိ အကုသလံ ပဇဟထ။ ဣဒံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာတိ ကုသလံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဋိလဘိတွာ နိပ္ဖာဒေတွာ ဝိဟရထ။

အနုပါဒါယ ¶ ¶ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူတိ အဂ္ဂဟေတွာ ဝိမုစ္စိံသု။ တေသဉှိ စိတ္တာနိ ယေဟိ အာသဝေဟိ ဝိမုစ္စိံသု၊ န တေ တာနိ ဂဟေတွာ ဝိမုစ္စိံသု။ အနုပ္ပာဒနိရောဓေန ပန နိရုဇ္ဈမာနာ အဂ္ဂဟေတွာ ဝိမုစ္စိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူ’’တိ။ သဗ္ဗေပိ တေ အရဟတ္တံ ပတွာ သူရိယရသ္မိသမ္ဖုဋ္ဌမိဝ ပဒုမဝနံ ဝိကသိတစိတ္တာ အဟေသုံ။ တတြ သုဒံ သာရိပုတ္တ ဘိံသနကဿ ဝနသဏ္ဍဿ ဘိံသနကတသ္မိံ ဟောတီတိ တတြာတိ ပုရိမဝစနာပေက္ခံ၊ သုဒန္တိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပါတော၊ သာရိပုတ္တာတိ အာလပနံ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထယောဇနာ – တတြာတိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘အညတရသ္မိံ ဘိံသနကေ ဝနသဏ္ဍေ’’တိ၊ တတြ ယော သော ဘိံသနကောတိ ဝနသဏ္ဍော ဝုတ္တော၊ တဿ ဘိံသနကဿ ဝနသဏ္ဍဿ ဘိံသနကတသ္မိံ ဟောတိ၊ ဘိံသနကိရိယာယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကိံ ဟောတိ? ဣဒံ ဟောတိ – ယော ကောစိ အဝီတရာဂေါ…ပေ… လောမာနိ ဟံသန္တီတိ။

အထ ဝါ တတြာတိ သာမိအတ္ထေ ဘုမ္မံ။ သုဣတိ နိပါတော၊ ‘‘ကိံ သု နာမ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၆၉) ဝိယ။ ဣဒန္တိ အဓိပ္ပေတမတ္ထံ ပစ္စက္ခံ ဝိယ ကတွာ ဒဿနဝစနံ။ သုဣဒန္တိ သုဒံ၊ သန္ဓိဝသေန ဣကာရလောပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘စက္ခုန္ဒြိယံ၊ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ (ဝိဘ။ ၂၁၉)၊ ‘‘ကိံ သူဓ ဝိတ္တ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၇၃၊ ၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၃) ဝိယ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထယောဇနာ – တဿ သာရိပုတ္တ ဘိံသနကဿ ဝနသဏ္ဍဿ ဘိံသနကတသ္မိံ ဣဒံသု ဟောတိ။ ဘိံသနကတသ္မိန္တိ ဘိံသနကဘာဝေတိ အတ္ထော။ ဧကဿ တကာရဿ လောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘိံသနကတ္တသ္မိန္တိယေဝ ဝါ ပါဌော။ ‘‘ဘိံသနကတာယ’’ ဣတိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ကတော။ နိမိတ္တတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ၊ တသ္မာ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော – ဘိံသနကဘာဝေ ဣဒံသု ဟောတိ၊ ဘိံသနကဘာဝနိမိတ္တံ ဘိံသနကဘာဝဟေတု ဘိံသနကဘာဝပစ္စယာ ဣဒံသု ဟောတိ။ ယော ကောစိ အဝီတရာဂေါ တံ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသတိ၊ ယေဘုယျေန လောမာနိ ဟံသန္တီတိ ဗဟုတရာနိ လောမာနိ ဟံသန္တိ ဥဒ္ဓံ မုခါနိ သူစိသဒိသာနိ ကဏ္ဋကသဒိသာနိ စ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ အပ္ပာနိ န ဟံသန္တိ။ ဗဟုတရာနံ ဝါ သတ္တာနံ ဟံသန္တိ။ အပ္ပကာနံ အတိသူရပုရိသာနံ န ဟံသန္တိ။

ဣဒါနိ ¶ ¶ အယံ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဟေတူတိအာဒိ နိဂမနံ။ ယဉ္စေတ္ထ အန္တရန္တရာ န ဝုတ္တံ၊ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ တသ္မာ ပါဠိက္ကမေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ န စိရဋ္ဌိတိကံ အဟောသီတိ၊ တံ ပုရိသယုဂဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝဿဂဏနာယ ဟိ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော အသီတိဝဿသဟဿာနိ အာယု၊ သမ္မုခသာဝကာနမ္ပိဿ တတ္တကမေဝ။ ဧဝမဿ ယွာယံ သဗ္ဗပစ္ဆိမကော သာဝကော၊ တေန သဟ ဃဋေတွာ သတသဟဿံ သဋ္ဌိမတ္တာနိ စ ဝဿသဟဿာနိ ဗြဟ္မစရိယံ ¶ အဋ္ဌာသိ။ ပုရိသယုဂဝသေန ပန ယုဂပရမ္ပရာယ အာဂန္တွာ ဒွေယေဝ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မာ န စိရဋ္ဌိတိကန္တိ ဝုတ္တံ။ သိခိဿ ပန ဘဂဝတော သတ္တတိဝဿသဟဿာနိ အာယု။ သမ္မုခသာဝကာနမ္ပိဿ တတ္တကမေဝ။ ဝေဿဘုဿ ဘဂဝတော သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ အာယု။ သမ္မုခသာဝကာနမ္ပိဿ တတ္တကမေဝ။ ဧဝံ တေသမ္ပိ ယေ သဗ္ဗပစ္ဆိမကာ သာဝကာ တေဟိ သဟ ဃဋေတွာ သတသဟဿတော ဥဒ္ဓံ စတ္တာလီသမတ္တာနိ ဝီသတိမတ္တာနိ စ ဝဿသဟဿာနိ ဗြဟ္မစရိယံ အဋ္ဌာသိ။ ပုရိသယုဂဝသေန ပန ယုဂပရမ္ပရာယ အာဂန္တွာ ဒွေ ဒွေယေဝ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မာ န စိရဋ္ဌိတိကန္တိ ဝုတ္တံ။

၂၀။ ဧဝံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ ဗြဟ္မစရိယဿ န စိရဋ္ဌိတိကာရဏံ သုတွာ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ ဗြဟ္မစရိယဿ စိရဋ္ဌိတိကာရဏံ သောတုကာမော ပုန ဘဂဝန္တံ ‘‘ကော ပန ဘန္တေ ဟေတူ’’တိ အာဒိနာ နယေန ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါပိဿ ဗျာကာသိ။ တံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စိရဋ္ဌိတိကဘာဝေပိ စေတ္ထ တေသံ ဗုဒ္ဓါနံ အာယုပရိမာဏတောပိ ပုရိသယုဂတောပိ ဥဘယထာ စိရဋ္ဌိတိကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကကုသန္ဓဿ ဟိ ဘဂဝတော စတ္တာလီသဝဿသဟဿာနိ အာယု၊ ကောဏာဂမနဿ ဘဂဝတော တိံသဝဿသဟဿာနိ၊ ကဿပဿ ဘဂဝတော ဝီသတိဝဿသဟဿာနိ၊ သမ္မုခသာဝကာနမ္ပိ နေသံ တတ္တကမေဝ။ ဗဟူနိ စ နေသံ သာဝကယုဂါနိ ပရမ္ပရာယ ဗြဟ္မစရိယံ ပဝတ္တေသုံ။ ဧဝံ တေသံ အာယုပရိမာဏတောပိ သာဝကယုဂတောပိ ဥဘယထာ ဗြဟ္မစရိယံ စိရဋ္ဌိတိကံ အဟောသိ။

အမှာကံ ပန ဘဂဝတော ကဿပဿ ဘဂဝတော ဥပဍ္ဎာယုကပ္ပမာဏေ ဒသဝဿသဟဿာယုကကာလေ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ သိယာ။ တံ အသမ္ဘုဏန္တေန ပဉ္စဝဿသဟဿာယုကကာလေ၊ ဧကဝဿသဟဿာယုကကာလေ၊ ပဉ္စဝဿသတာယုကကာလေပိ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ သိယာ။ ယသ္မာ ပနဿ ဗုဒ္ဓတ္တကာရကေ ဓမ္မေ ဧသန္တဿ ပရိယေသန္တဿ ဉာဏံ ပရိပါစေန္တဿ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေန္တဿ ဝဿသတာယုကကာလေ ¶ ဉာဏံ ပရိပါကမဂမာသိ။ တသ္မာ အတိပရိတ္တာယုကကာလေ ဥပ္ပန္နော။ တေနဿ သာဝကပရမ္ပရာဝသေန စိရဋ္ဌိတိကမ္ပိ ဗြဟ္မစရိယံ အာယုပရိမာဏဝသေန ဝဿဂဏနာယ နစိရဋ္ဌိတိကမေဝါတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၁။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တောတိ ကော အနုသန္ဓိ? ဧဝံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ ဗြဟ္မစရိယဿ စိရဋ္ဌိတိကာရဏံ သုတွာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယေဝ စိရဋ္ဌိတိကဘာဝဟေတူတိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဘဂဝတောပိ ဗြဟ္မစရိယဿ စိရဋ္ဌိတိကဘာဝံ ဣစ္ဆန္တော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ သိက္ခာပဒပညတ္တိံ ယာစိ။ တဿာ ယာစနဝိဓိဒဿနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ – အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဥဋ္ဌာယာသနာ ¶ …ပေ… စိရဋ္ဌိတိကန္တိ။ တတ္ထ အဒ္ဓနိယန္တိ အဒ္ဓါနက္ခမံ၊ ဒီဃကာလိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

အထဿ ဘဂဝါ ‘‘န တာဝါယံ သိက္ခာပဒပညတ္တိကာလော’’တိ ပကာသေန္တော ‘‘အာဂမေဟိ တွံ သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဂမေဟိ တွန္တိ တိဋ္ဌ တာဝ တွံ၊ အဓိဝါသေဟိ တာဝ တွန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာဒရတ္ထဝသေနေဝေတ္ထ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တံ။ ဧတေန ဘဂဝါ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ သာဝကာနံ ဝိသယဘာဝံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓဝိသယောဝ သိက္ခာပဒပညတ္တီ’’တိ အာဝိကရောန္တော ‘‘တထာဂတော ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ တတ္ထာတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာစနာပေက္ခံ ဘုမ္မဝစနံ။ တတြာယံ ယောဇနာ – ယံ ဝုတ္တံ ‘‘သိက္ခာပဒံ ပညပေယျာ’’တိ၊ တတ္ထ တဿာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ တထာဂတောယေဝ ကာလံ ဇာနိဿတီတိ။ ဧဝံ ဝတွာ အကာလံ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘န တာဝ သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ အာသဝါ တိဋ္ဌန္တိ ဧတေသူတိ အာသဝဋ္ဌာနီယာ။ ယေသု ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာ ဒုက္ခာသဝါ ကိလေသာသဝါ စ ပရူပဝါဒဝိပ္ပဋိသာရဝဓဗန္ဓနာဒယော စေဝ အပါယဒုက္ခဝိသေသဘူတာ စ အာသဝါ တိဋ္ဌန္တိယေဝ၊ ယသ္မာ နေသံ ¶ တေ ကာရဏံ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ တေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဝီတိက္ကမဓမ္မာ ယာဝ န သင်္ဃေ ပါတုဘဝန္တိ၊ န တာဝ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတီတိ အယမေတ္ထ ယောဇနာ။ ယဒိ ဟိ ပညပေယျ၊ ပရူပဝါဒါ ပရူပါရမ္ဘာ ဂရဟဒေါသာ န ပရိမုစ္စေယျ။

ကထံ? ပညပေန္တေန ဟိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ပညပေတဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ အဒိသွာဝ ဝီတိက္ကမဒေါသံ ဣမံ ပညတ္တိံ ဉတွာ ¶ ပရေ ဧဝံ ဥပဝါဒဉ္စ ဥပါရမ္ဘဉ္စ ဂရဟဉ္စ ပဝတ္တေယျုံ – ‘‘ကထဉှိ နာမ သမဏော ဂေါတမော ဘိက္ခုသင်္ဃော မေ အနွာယိကော ဝစနကရောတိ ဧတ္တာဝတာ သိက္ခာပဒေဟိ ပလိဝေဌေဿတိ၊ ပါရာဇိကံ ပညပေဿတိ? နနု ဣမေ ကုလပုတ္တာ မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ မဟန္တဉ္စ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ဟတ္ထဂတာနိ စ ရဇ္ဇာနိပိ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဃာသစ္ဆာဒနပရမတာယ သန္တုဋ္ဌာ၊ သိက္ခာယ တိဗ္ဗဂါရဝါ၊ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ နိရပေက္ခာ ဝိဟရန္တိ။ တေသု နာမ ကော လောကာမိသဘူတံ မေထုနံ ဝါ ပဋိသေဝိဿတိ၊ ပရဘဏ္ဍံ ဝါ ဟရိဿတိ၊ ပရဿ ဝါ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ အတိမဓုရံ ဇီဝိတံ ဥပစ္ဆိန္ဒိဿတိ၊ အဘူတဂုဏကထာယ ဝါ ဇီဝိတံ ကပ္ပေဿတိ! နနု ပါရာဇိကေ အပညတ္တေပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခေပေနေဝေတံ ပါကဋံ ကတ’’န္တိ။ တထာဂတဿ စ ထာမဉ္စ ဗလဉ္စ သတ္တာ န ဇာနေယျုံ။ ပညတ္တမ္ပိ သိက္ခာပဒံ ကုပ္ပေယျ၊ န ယထာဌာနေ တိဋ္ဌေယျ။ သေယျထာပိ နာမ အကုသလော ဝေဇ္ဇော ကဉ္စိ အနုပ္ပန္နဂဏ္ဍံ ပုရိသံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဧဟိ ဘော ပုရိသ၊ ဣမသ္မိံ တေ သရီရပ္ပဒေသေ မဟာဂဏ္ဍော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အနယဗျသနံ ¶ ပါပေဿတိ၊ ပဋိကစ္စေဝ နံ တိကိစ္ဆာပေဟီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သာဓာစရိယ၊ တွံယေဝ နံ တိကိစ္ဆဿူ’’တိ ဝုတ္တော တဿ အရောဂံ သရီရပ္ပဒေသံ ဖာလေတွာ လောဟိတံ နီဟရိတွာ အာလေပနဗန္ဓနဓောဝနာဒီဟိ တံ ပဒေသံ သဉ္ဆဝိံ ကတွာ တံ ပုရိသံ ဝဒေယျ – ‘‘မဟာရောဂေါ တေ မယာ တိကိစ္ဆိတော၊ ဒေဟိ မေ ဒေယျဓမ္မ’’န္တိ။ သော တံ ‘‘ကိမယံ ဗာလဝေဇ္ဇော ဝဒတိ? ကတရော ကိရ မေ ဣမိနာ ရောဂေါ တိကိစ္ဆိတော? နနု မေ အယံ ဒုက္ခဉ္စ ဇနေတိ၊ လောဟိတက္ခယဉ္စ မံ ပါပေတီ’’တိ ဧဝံ ဥပဝဒေယျ စေဝ ဥပါရမ္ဘေယျ ¶ စ ဂရဟေယျ စ၊ န စဿ ဂုဏံ ဇာနေယျ။ ဧဝမေဝ ယဒိ အနုပ္ပန္နေ ဝီတိက္ကမဒေါသေ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေယျ၊ ပရူပဝါဒါဒီဟိ စ န ပရိမုစ္စေယျ၊ န စဿ ထာမံ ဝါ ဗလံ ဝါ သတ္တာ ဇာနေယျုံ၊ ပညတ္တမ္ပိ သိက္ခာပဒံ ကုပ္ပေယျ၊ န ယထာဌာနေ တိဋ္ဌေယျ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘န တာဝ သာရိပုတ္တ သတ္ထာ သာဝကာနံ…ပေ… ပါတုဘဝန္တီ’’တိ။

ဧဝံ အကာလံ ဒဿေတွာ ပုန ကာလံ ဒဿေတုံ ‘‘ယတော စ ခေါ သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယတောတိ ယဒါ၊ ယသ္မိံ ကာလေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ဝါ ဟေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယသ္မိံ သမယေ ‘‘အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ’’တိ သင်္ချံ ဂတာ ဝီတိက္ကမဒေါသာ သင်္ဃေ ပါတုဘဝန္တိ၊ တဒါ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ၊ ဥဒ္ဒိသတိ ပါတိမောက္ခံ။ ကသ္မာ? တေသံယေဝ ‘‘အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ’’တိ သင်္ချံ ¶ ဂတာနံ ဝီတိက္ကမဒေါသာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဧဝံ ပညပေန္တော ယထာ နာမ ကုသလော ဝေဇ္ဇော ဥပ္ပန္နံ ဂဏ္ဍံ ဖာလနလေပနဗန္ဓနဓောဝနာဒီဟိ တိကိစ္ဆန္တော ရောဂံ ဝူပသမေတွာ သဉ္ဆဝိံ ကတွာ န တွေဝ ဥပဝါဒါဒိရဟော ဟောတိ၊ သကေ စ အာစရိယကေ ဝိဒိတာနုဘာဝေါ ဟုတွာ သက္ကာရံ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝံ န စ ဥပဝါဒါဒိရဟော ဟောတိ၊ သကေ စ သဗ္ဗညုဝိသယေ ဝိဒိတာနုဘာဝေါ ဟုတွာ သက္ကာရံ ပါပုဏာတိ။ တဉ္စဿ သိက္ခာပဒံ အကုပ္ပံ ဟောတိ၊ ယထာဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ။

ဧဝံ အာသဝဋ္ဌာနီယာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိံ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ အကာလံ ဥပ္ပတ္တိဉ္စ ကာလန္တိ ဝတွာ ဣဒါနိ တေသံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိကာလဉ္စ ဥပ္ပတ္တိကာလဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘န တာဝ သာရိပုတ္တ ဣဓေကစ္စေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထာနိ ပဒါနိ ပါဠိဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အယံ ပန အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ရတ္တိယော ဇာနန္တီတိ ရတ္တညူ၊ အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဗဟုကာ ရတ္တိယော ဇာနန္တိ၊ စိရပဗ္ဗဇိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရတ္တညူဟိ မဟတ္တံ ရတ္တညုမဟတ္တံ၊ စိရပဗ္ဗဇိတေဟိ မဟန္တဘာဝန္တိ အတ္ထော။ တတြ ရတ္တညုမဟတ္တံ ပတ္တေ သင်္ဃေ ¶ ဥပသေနံ ဝင်္ဂန္တပုတ္တံ အာရဗ္ဘ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော ဟာယသ္မာ ဦနဒသဝဿေ ဘိက္ခူ ဥပသမ္ပာဒေန္တေ ဒိသွာ ဧကဝဿော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ အထ ဘဂဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ ဦနဒသဝဿေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၇၅)။ ဧဝံ ပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ဒသဝဿာမှ ဒသဝဿာမှာ’’တိ ဗာလာ အဗျတ္တာ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။ အထ ဘဂဝါ အပရမ္ပိ သိက္ခာပဒံ ပညာပေသိ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလေန အဗျတ္တေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၇၆) ရတ္တညုမဟတ္တံ ပတ္တကာလေ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ ပညတ္တာနိ။

ဝေပုလ္လမဟတ္တန္တိ ဝိပုလဘာဝေန မဟတ္တံ။ သင်္ဃော ဟိ ယာဝ န ထေရနဝမဇ္ဈိမာနံ ဝသေန ဝေပုလ္လမဟတ္တံ ပတ္တော ဟောတိ၊ တာဝ သေနာသနာနိ ပဟောန္တိ။ သာသနေ ဧကစ္စေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဝေပုလ္လမဟတ္တံ ပန ပတ္တေ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ။ တတ္ထ ဝေပုလ္လမဟတ္တံ ပတ္တေ သင်္ဃေ ပညတ္တသိက္ခာပဒါနိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အနုပသမ္ပန္နေန ဥတ္တရိ ဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ၊ ပါစိတ္တိယံ’’ ¶ (ပါစိ။ ၅၁)၊ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနုဝဿံ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယံ’’ (ပါစိ။ ၁၁၇၁)၊ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧကံ ဝဿံ ဒွေ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၇၅) ဣမိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

လာဘဂ္ဂမဟတ္တန္တိ လာဘဿ အဂ္ဂမဟတ္တံ၊ ယော လာဘဿ အဂ္ဂေါ ဥတ္တမော မဟန္တဘာဝေါ၊ တံ ပတ္တော ဟောတီတိ အတ္ထော။ လာဘေန ဝါ အဂ္ဂမဟတ္တမ္ပိ၊ လာဘေန သေဋ္ဌတ္တဉ္စ မဟန္တတ္တဉ္စ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ သင်္ဃော ဟိ ယာဝ န လာဘဂ္ဂမဟတ္တံ ပတ္တော ဟောတိ၊ တာဝ န လာဘံ ပဋိစ္စ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ပတ္တေ ပန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အထ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ ¶ – ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အစေလကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝါ သဟတ္ထာ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒဒေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၇၀)။ ဣဒဉှိ လာဘဂ္ဂမဟတ္တံ ပတ္တေ သင်္ဃေ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။

ဗာဟုသစ္စမဟတ္တန္တိ ဗာဟုသစ္စဿ မဟန္တဘာဝံ။ သင်္ဃော ဟိ ယာဝ န ဗာဟုသစ္စမဟတ္တံ ပတ္တော ဟောတိ၊ တာဝ န အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗာဟုသစ္စမဟတ္တံ ပတ္တေ ပန ယသ္မာ ဧကမ္ပိ နိကာယံ၊ ဒွေပိ…ပေ… ပဉ္စပိ နိကာယေ ဥဂ္ဂဟေတွာ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇမာနာ ပုဂ္ဂလာ ရသေန ရသံ သံသန္ဒိတွာ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဒီပေန္တိ။ အထ သတ္ထာ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ – တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ…ပေ… သမဏုဒ္ဒေသောပိ စေ ဧဝံ ဝဒေယျာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၄၁၈) နယေန သိက္ခာပဒံ ပညပေတီတိ။

ဧဝံ ¶ ဘဂဝါ အာသဝဋ္ဌာနီယာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိကာလဉ္စ ဥပ္ပတ္တိကာလဉ္စ ဒဿေတွာ တသ္မိံ သမယေ သဗ္ဗသောပိ တေသံ အဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘နိရဗ္ဗုဒေါ ဟိ သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နိရဗ္ဗုဒေါတိ အဗ္ဗုဒဝိရဟိတော၊ အဗ္ဗုဒါ ဝုစ္စန္တိ စောရာ၊ နိစ္စောရောတိ အတ္ထော။ စောရာတိ စ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဒုဿီလာဝ အဓိပ္ပေတာ။ တေ ဟိ အဿမဏာဝ ဟုတွာ သမဏပဋိညတာယ ပရေသံ ပစ္စယေ စောရေန္တိ။ တသ္မာ နိရဗ္ဗုဒေါတိ နိစ္စောရော၊ နိဒ္ဒုဿီလောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိရာဒီနဝေါတိ နိရုပဒ္ဒဝေါ နိရုပသဂ္ဂေါ၊ ဒုဿီလာဒီနဝရဟိတောယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အပဂတကာဠကောတိ ကာဠကာ ဝုစ္စန္တိ ဒုဿီလာယေဝ၊ တေ ဟိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာပိ သမာနာ ကာဠကဓမ္မယောဂါ ကာဠကာတွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသံ အဘာဝါ အပဂတကာဠကော ¶ ။ အပဟတကာဠကောတိပိ ပါဌော။ သုဒ္ဓါတိ အပဂတကာဠကတ္တာယေဝ သုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတော ပဘဿရော။ သာရေ ပတိဋ္ဌိတောတိ သာရော ဝုစ္စန္တိ သီလ-သမာဓိ-ပညာဝိမုတ္တိ-ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏာ၊ တသ္မိံ သာရေ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ သာရေ ပတိဋ္ဌိတော။

ဧဝံ သာရေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဝတွာ ပုန သော စဿ သာရေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝေါ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ဣမေသဉှိ သာရိပုတ္တာတိ အာဒိမာဟ။ တတြာယံ သင်္ခေပဝဏ္ဏနာ – ယာနိမာနိ ဝေရဉ္ဇာယံ ¶ ဝဿာဝါသံ ဥပဂတာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ၊ ဣမေသံ ယော ဂုဏဝသေန ပစ္ဆိမကော သဗ္ဗပရိတ္တဂုဏော ဘိက္ခု၊ သော သောတာပန္နော။ သောတာပန္နောတိ သောတံ အာပန္နော၊ သောတောတိ စ မဂ္ဂဿေတံ အဓိဝစနံ။ သောတာပန္နောတိ တေန သမန္နာဂတဿ ပုဂ္ဂလဿ။ ယထာဟ –

‘‘သောတော သောတောတိ ဟိဒံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝုစ္စတိ၊ ကတမော နု ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ သောတောတိ? အယမေဝ ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… သမ္မာသမာဓီ’’တိ။ ‘‘သောတာပန္နော သောတာပန္နောတိ ဟိဒံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝုစ္စတိ၊ ကတမော နု ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ သောတာပန္နော’’တိ? ‘‘ယော ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဣမိနာ အရိယေန အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန သမန္နာဂတော၊ အယံ ဝုစ္စတိ – သောတာပန္နော။ သောယမာယသ္မာ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၀၁)။ ဣဓ ပန မဂ္ဂေန ဖလဿ နာမံ ဒိန္နံ။ တသ္မာ ဖလဋ္ဌော ‘‘သောတာပန္နော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဝိနိပါတဓမ္မောတိ ဝိနိပါတေတီတိ ဝိနိပါတော၊ နာဿ ဝိနိပါတော ဓမ္မောတိ အဝိနိပါတဓမ္မော၊ န အတ္တာနံ အပါယေသု ဝိနိပါတနသဘာဝေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယေ ဓမ္မာ အပါယဂမနီယာ၊ တေသံ ပရိက္ခယာ။ ဝိနိပတနံ ဝါ ဝိနိပါတော၊ နာဿ ဝိနိပါတော ဓမ္မောတိ အဝိနိပါတဓမ္မော၊ အပါယေသု ဝိနိပါတနသဘာဝေါ အဿ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမ္မတ္တနိယာမေန မဂ္ဂေန ¶ နိယတတ္တာ နိယတော။ သမ္ဗောဓိ ပရံ အယနံ ပရာ ဂတိ အဿာတိ သမ္ဗောဓိပရာယဏော။ ဥပရိ မဂ္ဂတ္တယံ အဝဿံ သမ္ပာပကောတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ? ပဋိလဒ္ဓပဌမမဂ္ဂတ္တာတိ။

၂၂။ ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိံ သညာပေတွာ ဝေရဉ္ဇာယံ တံ ဝဿာဝါသံ ဝီတိနာမေတွာ ဝုတ္ထဝဿော မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရေတွာ အထ ခေါ ဘဂဝါ ¶ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ။ အာမန္တေသီတိ အာလပိ အဘာသိ သမ္ဗောဓေသိ။ ကိန္တိ? အာစိဏ္ဏံ ခေါ ပနေတန္တိ ဧဝမာဒိ။ အာစိဏ္ဏန္တိ စရိတံ ဝတ္တံ အနုဓမ္မတာ။ တံ ခေါ ပနေတံ အာစိဏ္ဏံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ – ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ၊ သာဝကာစိဏ္ဏန္တိ။ ကတမံ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ? ဣဒံ တာဝ ဧကံ – ယေဟိ နိမန္တိတာ ဝဿံ ဝသန္တိ၊ န တေ အနပလောကေတွာ အနာပုစ္ဆိတွာ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမန္တိ။ သာဝကာ ပန အပလောကေတွာ ဝါ အနပလောကေတွာ ဝါ ယထာသုခံ ပက္ကမန္တိ။

အပရမ္ပိ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ – ဝုတ္ထဝဿာ ပဝါရေတွာ ဇနသင်္ဂဟတ္ထာယ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမန္တိယေဝ။ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တာ စ မဟာမဏ္ဍလံ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလံ အန္တိမမဏ္ဍလန္တိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ မဏ္ဍလာနံ အညတရသ္မိံ မဏ္ဍလေ ¶ စရန္တိ။ တတ္ထ မဟာမဏ္ဍလံ နဝယောဇနသတိကံ၊ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလံ ဆယောဇနသတိကံ၊ အန္တိမမဏ္ဍလံ တိယောဇနသတိကံ။ ယဒါ မဟာမဏ္ဍလေ စာရိကံ စရိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ တဒါ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရေတွာ ပါဋိပဒဒိဝသေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရာ နိက္ခမိတွာ ဂါမနိဂမာဒီသု မဟာဇနံ အာမိသပဋိဂ္ဂဟေန အနုဂ္ဂဏှန္တာ ဓမ္မဒါနေန စဿ ဝိဝဋ္ဋုပနိဿိတံ ကုသလံ ဝဍ္ဎေန္တာ နဝဟိ မာသေဟိ ဇနပဒစာရိကံ ပရိယောသာပေန္တိ။ သစေ ပန အန္တောဝဿေ ဘိက္ခူနံ သမထဝိပဿနာ တရုဏာ ဟောန္တိ၊ မဟာပဝါရဏာယ အပ္ပဝါရေတွာ ပဝါရဏာသင်္ဂဟံ ဒတွာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ ပဝါရေတွာ မာဂသိရဿ ပဌမဒိဝသေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရာ နိက္ခမိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလေ အဋ္ဌဟိ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေန္တိ။ သစေ ပန နေသံ ဝုတ္ထဝဿာနံ အပရိပါကိန္ဒြိယာ ဝေနေယျသတ္တာ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဣန္ဒြိယပရိပါကံ အာဂမေန္တာ မာဂသိရမာသမ္ပိ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ဖုဿမာသဿ ပဌမဒိဝသေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရာ နိက္ခမိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ အန္တိမမဏ္ဍလေ သတ္တဟိ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေန္တိ။ တေသု စ မဏ္ဍလေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိစရန္တာပိ တေ တေ သတ္တေ ကိလေသေဟိ ဝိယောဇေန္တာ ¶ သောတာပတ္တိဖလာဒီဟိ ပယောဇေန္တာ ဝေနေယျဝသေနေဝ နာနာဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနန္တာ ဝိယ စရန္တိ။

အပရမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏံ – ဒေဝသိကံ ပစ္စူသသမယေ သန္တံ သုခံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ကတွာ ဖလသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ၊ ဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဒေဝသိကံ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိယာ သမာပဇ္ဇနံ၊ တတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ ဗောဓနေယျသတ္တသမဝလောကနံ။

အပရမ္ပိ ¶ ဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏံ – အာဂန္တုကေဟိ သဒ္ဓိံ ပဌမတရံ ပဋိသန္ထာရကရဏံ၊ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ဓမ္မဒေသနာ၊ ဩတိဏ္ဏေ ဒေါသေ သိက္ခာပဒပညာပနန္တိ ဣဒံ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ။

ကတမံ သာဝကာစိဏ္ဏံ? ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဒွိက္ခတ္တုံ သန္နိပါတော ပုရေ ဝဿူပနာယိကာယ စ ကမ္မဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏတ္ထံ၊ ဝုတ္ထဝဿာနဉ္စ အဓိဂတဂုဏာရောစနတ္ထံ ဥပရိ ကမ္မဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏတ္ထဉ္စ ¶ ။ ဣဒံ သာဝကာစိဏ္ဏံ။ ဣဓ ပန ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘အာစိဏ္ဏံ ခေါ ပနေတံ၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတာန’’န္တိ။

အာယာမာတိ အာဂစ္ဆ ယာမ။ အပလောကေဿာမာတိ စာရိကံ စရဏတ္ထာယ အာပုစ္ဆိဿာမ။ ဧဝန္တိ သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထေ နိပါတော။ ဘန္တေတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ၊ သတ္ထုနော ပဋိဝစနဒါနန္တိပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသီတိ ဘဂဝတော ဝစနံ ပဋိအဿောသိ၊ အဘိမုခေါ ဟုတွာ သုဏိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ဝစနေန ပဋိဂ္ဂဟေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ နိဝါသေတွာတိ ဣဓ ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ ဝါ သာယနှသမယန္တိ ဝါ န ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဘဂဝါ ကတဘတ္တကိစ္စော မဇ္ဈနှိကံ ဝီတိနာမေတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ပစ္ဆာသမဏံ ကတွာ နဂရဒွါရတော ပဋ္ဌာယ နဂရဝီထိယော သုဝဏ္ဏရသပိဉ္ဇရာဟိ ရံသီဟိ သမုဇ္ဇောတယမာနော ယေန ဝေရဉ္ဇဿ ဗြာဟ္မဏဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ။ ဃရဒွါရေ ဌိတမတ္တမေဝ စဿ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ပရိဇနော အာရောစေသိ။ ဗြာဟ္မဏော သတိံ ပဋိလဘိတွာ သံဝေဂဇာတော သဟသာ ဝုဋ္ဌာယ မဟာရဟံ အာသနံ ပညပေတွာ ဘဂဝန္တံ ပစ္စုဂ္ဂမ္မ ‘‘ဣတော၊ ဘဂဝါ၊ ဥပသင်္ကမတူ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဥပနိသီဒိတုကာမော အတ္တနာ ဌိတပဒေသတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ ဣတော ပရံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ယံ ပန ဗြာဟ္မဏော အာဟ – ‘‘အပိစ ယော ဒေယျဓမ္မော၊ သော န ဒိန္နော’’တိ။ တတြာယမဓိပ္ပာယော ¶ – မယာ နိမန္တိတာနံ ဝဿံဝုတ္ထာနံ တုမှာကံ တေမာသံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပါတော ယာဂုခဇ္ဇကံ၊ မဇ္ဈနှိကေ ခါဒနီယဘောဇနီယံ၊ သာယနှေ အနေကဝိဓ ပါနဝိကတိ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇာသက္ကာရောတိ ဧဝမာဒိကော ယော ဒေယျဓမ္မော ဒါတဗ္ဗော အဿ၊ သော န ဒိန္နောတိ။ တဉ္စ ခေါ နော အသန္တန္တိ ဧတ္ထ ပန လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ခေါ ဒေယျဓမ္မော အမှာကံ နော အသန္တောတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ အထ ¶ ဝါ ယံ ဒါနဝတ္ထုံ မယံ တုမှာကံ ဒဒေယျာမ၊ တဉ္စ ခေါ နော အသန္တန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

နောပိ အဒါတုကမျတာတိ အဒါတုကာမတာပိ ¶ နော နတ္ထိ၊ ယထာ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏာနံ မစ္ဆရီနံ။ တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ ဗဟုကိစ္စာ ဃရာဝါသာတိ တတြာယံ ယောဇနာ – ယသ္မာ ဗဟုကိစ္စာ ဃရာဝါသာ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ သန္တေပိ ဒေယျဓမ္မေ ဒါတုကမျတာယ စ တံ ကုတော လဗ္ဘာ ကုတော တံ သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ ယံ မယံ တုမှာကံ ဒေယျဓမ္မံ ဒဒေယျာမာတိ ဃရာဝါသံ ဂရဟန္တော အာဟ။ သော ကိရ မာရေန အာဝဋ္ဋိတဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ ‘‘ဃရာဝါသပလိဗောဓေန မေ သတိသမ္မောသော ဇာတော’’တိ မညိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အပိစ – တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ ဣမသ္မိံ တေမာသဗ္ဘန္တရေ ယမဟံ တုမှာကံ ဒဒေယျံ၊ တံ ကုတော လဗ္ဘာ? ဗဟုကိစ္စာ ဟိ ဃရာဝါသာတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အထ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ယံနူနာဟံ ယံ မေ တီဟိ မာသေဟိ ဒါတဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ ဧကဒိဝသေနေဝ ဒဒေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ အဓိဝါသေတု မေ ဘဝံ ဂေါတမောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သွာတနာယာတိ ယံ မေ တုမှေသု သက္ကာရံ ကရောတော သွေ ဘဝိဿတိ ပုညဉ္စေဝ ပီတိပါမောဇ္ဇဉ္စ၊ တဒတ္ထာယ။ အထ တထာဂတော ‘‘သစေ အဟံ နာဓိဝါသေယျံ၊ ‘အယံ တေမာသံ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါ ကုပိတော မညေ၊ တေန မေ ယာစိယမာနော ဧကဘတ္တမ္ပိ န ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ နတ္ထိ ဣမသ္မိံ အဓိဝါသနခန္တိ၊ အသဗ္ဗညူ အယ’န္တိ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏော စ ဝေရဉ္ဇာဝါသိနော စ ဂရဟိတွာ ဗဟုံ အပုညံ ပသဝေယျုံ၊ တံ တေသံ မာ အဟောသီ’’တိ တေသံ အနုကမ္ပာယ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။

အဓိဝါသေတွာ စ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇံ ဗြာဟ္မဏံ ‘‘အလံ ဃရာဝါသပလိဗောဓစိန္တာယာ’’တိ သညာပေတွာ တင်္ခဏာနုရူပါယ ဓမ္မိယာ ကထာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကံ အတ္ထံ သန္ဒဿေတွာ ကုသလေ ဓမ္မေ သမာဒပေတွာ ဂဏှာပေတွာ တတ္ထ စ နံ သမုတ္တေဇေတွာ သဥဿာဟံ ကတွာ တာယ သဥဿာဟတာယ အညေဟိ စ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏေဟိ သမ္ပဟံသေတွာ ဓမ္မရတနဝဿံ ဝဿေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ပက္ကန္တေ စ ပန ဘဂဝတိ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ပုတ္တဒါရံ အာမန္တေသိ – ‘‘မယံ၊ ဘဏေ၊ ဘဂဝန္တံ တေမာသံ နိမန္တေတွာ ဧကဒိဝသံ ဧကဘတ္တမ္ပိ နာဒမှ။ ဟန္ဒ၊ ဒါနိ တထာ ဒါနံ ပဋိယာဒေထ ယထာ တေမာသိကောပိ ဒေယျဓမ္မော သွေ ဧကဒိဝသေနေဝ ¶ ဒါတုံ သက္ကာ ဟောတီ’’တိ။ တတော ပဏီတံ ¶ ဒါနံ ပဋိယာဒါပေတွာ ¶ ယံ ဒိဝသံ ဘဂဝါ နိမန္တိတော၊ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန အာသနဋ္ဌာနံ အလင်္ကာရာပေတွာ မဟာရဟာနိ အာသနာနိ ပညပေတွာ ဂန္ဓဓူမဝါသကုသုမဝိစိတြံ မဟာပူဇံ သဇ္ဇေတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစာပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန…ပေ… နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။

၂၃။ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော တတ္ထ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေနာ’’တိ။ အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃန္တိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခန္တိ ဗုဒ္ဓပရိဏာယကံ၊ ဗုဒ္ဓံ သင်္ဃတ္ထေရံ ကတွာ နိသိန္နန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဏီတေနာတိ ဥတ္တမေန။ သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန။ သန္တပ္ပေတွာတိ သုဋ္ဌု တပ္ပေတွာ၊ ပရိပုဏ္ဏံ သုဟိတံ ယာဝဒတ္ထံ ကတွာ။ သမ္ပဝါရေတွာတိ သုဋ္ဌု ပဝါရေတွာ ‘အလ’န္တိ ဟတ္ထသညာယ မုခသညာယ ဝစီဘေဒေန စ ပဋိက္ခိပါပေတွာ။ ဘုတ္တာဝိန္တိ ဘုတ္တဝန္တံ။ ဩနီတပတ္တပါဏိန္တိ ပတ္တတော ဩနီတပါဏိံ၊ အပနီတဟတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တိစီဝရေန အစ္ဆာဒေသီတိ တိစီဝရံ ဘဂဝတော အဒါသိ။ ဣဒံ ပန ဝေါဟာရဝစနမတ္တံ ဟောတိ ‘‘တိစီဝရေန အစ္ဆာဒေသီ’’တိ၊ တသ္မိဉ္စ တိစီဝရေ ဧကမေကော သာဋကော သဟဿံ အဂ္ဃတိ။ ဣတိ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော တိသဟဿဂ္ဃနကံ တိစီဝရမဒါသိ ဥတ္တမံ ကာသိကဝတ္ထသဒိသံ။ ဧကမေကဉ္စ ဘိက္ခုံ ဧကမေကေန ဒုဿယုဂေနာတိ ဧကမေကေန ဒုဿယုဂဠေန။ တတြ ဧကသာဋကော ပဉ္စသတာနိ အဂ္ဃတိ။ ဧဝံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ပဉ္စသတသဟဿဂ္ဃနကာနိ ဒုဿာနိ အဒါသိ။ ဗြာဟ္မဏော ဧတ္တကမ္ပိ ဒတွာ အတုဋ္ဌော ပုန သတ္တဋ္ဌသဟဿဂ္ဃနကေ အနေကရတ္တကမ္ဗလေ စ ပဋ္ဋုဏ္ဏပတ္တပဋေ စ ဖာလေတွာ ဖာလေတွာ အာယောဂအံသဗဒ္ဓကကာယဗန္ဓနပရိဿာဝနာဒီနံ အတ္ထာယ အဒါသိ။ သတပါကသဟဿပါကာနဉ္စ ဘေသဇ္ဇတေလာနံ တုမ္ဗာနိ ပူရေတွာ ဧကမေကဿ ဘိက္ခုနော အဗ္ဘဉ္ဇနတ္ထာယ သဟဿဂ္ဃနကံ တေလမဒါသိ။ ကိံ ဗဟုနာ၊ စတူသု ပစ္စယေသု န ကောစိ ပရိက္ခာရော သမဏပရိဘောဂေါ ¶ အဒိန္နော နာမ အဟောသိ။ ပါဠိယံ ပန စီဝရမတ္တမေဝ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ မဟာယာဂံ ယဇိတွာ သပုတ္တဒါရံ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နံ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇံ ဗြာဟ္မဏံ တေမာသံ မာရာဝဋ္ဋနေန ဓမ္မသဝနာမတရသပရိဘောဂပရိဟီနံ ဧကဒိဝသေနေဝ ဓမ္မာမတဝဿံ ဝဿေတွာ ပုရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပံ ကုရုမာနော ဓမ္မိယာ ¶ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ…ပေ… ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ဗြာဟ္မဏောပိ သပုတ္တဒါရော ဘဂဝန္တဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပုနပိ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ အနုဂ္ဂဟံ ကရေယျာထာ’’တိ ဧဝမာဒီနိ ဝဒန္တော အနုဗန္ဓိတွာ အဿူနိ ပဝတ္တယမာနော နိဝတ္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာတိ ယထာဇ္ဈာသယံ ယထာရုစိတံ ဝါသံ ဝသိတွာ ဝေရဉ္ဇာယ နိက္ခမိတွာ မဟာမဏ္ဍလေ စာရိကာယ စရဏကာလေ ဂန္တဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဝီထိ ပဟာယ ဒုဗ္ဘိက္ခဒေါသေန ¶ ကိလန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဥဇုနာဝ မဂ္ဂေန ဂဟေတွာ ဂန္တုကာမော သောရေယျာဒီနိ အနုပဂမ္မ ပယာဂပတိဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဂင်္ဂံ နဒိံ ဥတ္တရိတွာ ယေန ဗာရာဏသီ တဒဝသရိ။ တေန အဝသရိ တဒဝသရိ။ တတြာပိ ယထာဇ္ဈာသယံ ဝိဟရိတွာ ဝေသာလိံ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနုပဂမ္မ သောရေယျံ…ပေ… ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယ’’န္တိ။

သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

တတြိဒံ သမန္တပါသာဒိကာယ သမန္တပါသာဒိကတ္တသ္မိံ –

အာစရိယပရမ္ပရတော၊ နိဒါနဝတ္ထုပ္ပဘေဒဒီပနတော၊

ပရသမယဝိဝဇ္ဇနတော၊ သကသမယဝိသုဒ္ဓိတော စေဝ။

ဗျဉ္ဇနပရိသောဓနတော၊ ပဒတ္ထတော ပါဠိယောဇနက္ကမတော၊

သိက္ခာပဒနိစ္ဆယတော၊ ဝိဘင်္ဂနယဘေဒဒဿနတော။

သမ္ပဿတံ န ဒိဿတိ၊ ကိဉ္စိ အပါသာဒိကံ ယတော ဧတ္ထ၊

ဝိညူနမယံ တသ္မာ၊ သမန္တပါသာဒိကာတွေဝ။

သံဝဏ္ဏနာ ¶ ပဝတ္တာ၊ ဝိနယဿ ဝိနေယျဒမနကုသလေန၊

ဝုတ္တဿ လောကနာထေန၊ လောကမနုကမ္ပမာနေနာတိ။

၂၄။ ဣတော ¶ ¶ ပရံ တေန ခေါ ပန သမယေန ဝေသာလိယာ အဝိဒူရေတိအာဒိ ယေဘုယျေန ဥတ္တာနတ္ထံ။ တသ္မာ အနုပဒဝဏ္ဏနံ ပဟာယ ယတ္ထ ယတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ တံ တဒေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ကလန္ဒဂါမောတိ ကလန္ဒကာ ဝုစ္စန္တိ ကာဠကာ၊ တေသံ ဝသေန လဒ္ဓနာမော ဂါမော။ ကလန္ဒပုတ္တောတိ ဂါမဝသေန လဒ္ဓနာမဿ ရာဇသမ္မတဿ စတ္တာလီသကောဋိဝိဘဝဿ ကလန္ဒသေဋ္ဌိနော ပုတ္တော။ ယသ္မာ ပန တသ္မိံ ဂါမေ အညေပိ ကလန္ဒနာမကာ မနုဿာ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ကလန္ဒပုတ္တောတိ ဝတွာ ပုန သေဋ္ဌိပုတ္တောတိ ဝုတ္တံ။ သမ္ဗဟုလေဟီတိ ဗဟုကေဟိ။ သဟာယကေဟီတိ သုခဒုက္ခာနိ သဟ အာယန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ သဟာယာ၊ သဟာယာ ဧဝ သဟာယကာ၊ တေဟိ သဟာယကေဟိ။ သဒ္ဓိန္တိ ဧကတော။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ ကေနစိဒေဝ ဘဏ္ဍပ္ပယောဇနဥဒ္ဓါရသာရဏာဒိနာ ကိစ္စေန၊ ကတ္တိကနက္ခတ္တကီဠာကိစ္စေနာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဘဂဝါ ဟိ ကတ္တိကဇုဏှပက္ခေ ဝေသာလိံ သမ္ပာပုဏိ။ ကတ္တိကနက္ခတ္တကီဠာ စေတ္ထ ဥဠာရာ ဟောတိ။ တဒတ္ထံ ဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဒ္ဒသ ခေါတိ ကထံ အဒ္ဒသ? သော ကိရ နဂရတော ဘုတ္တပါတရာသံ သုဒ္ဓုတ္တရာသင်္ဂံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဟတ္ထံ ဗုဒ္ဓဒဿနတ္ထံ ဓမ္မသဝနတ္ထဉ္စ နိက္ခမန္တံ မဟာဇနံ ဒိသွာ ‘‘ကွ ဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓဒဿနတ္ထံ ဓမ္မသဝနတ္ထဉ္စာ’’တိ။ တေန ဟိ ‘‘အဟမ္ပိ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဂန္တွာ စတုဗ္ဗိဓာယ ပရိသာယ ပရိဝုတံ ဗြဟ္မဿရေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသ ခေါ…ပေ… ဒေသေန္တ’’န္တိ။ ဒိသွာနဿာတိ ဒိသွာန အဿ။ ဧတဒဟောသီတိ ပုဗ္ဗေ ကတပုညတာယ စောဒိယမာနဿ ဘဗ္ဗကုလပုတ္တဿ ဧတံ အဟောသိ။ ကိံ အဟောသိ? ယံနူနာဟမ္ပိ ဓမ္မံ သုဏေယျန္တိ ¶ ။ တတ္ထ ယန္နူနာတိ ပရိဝိတက္ကဒဿနမေတံ။ ဧဝံ ကိရဿ ပရိဝိတက္ကော ဥပ္ပန္နော ‘‘ယမယံ ပရိသာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ ဓမ္မံ သုဏာတိ၊ အဟော ဝတာဟမ္ပိ တံ သုဏေယျ’’န္တိ။

အထ ¶ ခေါ သုဒိန္နော ကလန္ဒပုတ္တော ယေန သာ ပရိသာတိ ဣဓ ကသ္မာ ‘‘ယေန ဘဂဝါ’’တိ အဝတွာ ‘‘ယေန သာ ပရိသာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ စေ။ ဘဂဝန္တဉှိ ပရိဝါရေတွာ ဥဠာရုဠာရဇနာ မဟတီ ပရိသာ နိသိန္နာ၊ တတြ န သက္ကာ ဣမိနာ ပစ္ဆာ အာဂတေန ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ နိသီဒိတုံ။ ပရိသာယ ပန ဧကသ္မိံ ပဒေသေ သက္ကာတိ သော တံ ပရိသံယေဝ ဥပသင်္ကမန္တော။ တေန ဝုတ္တံ ¶ – ‘‘အထ ခေါ သုဒိန္နော ကလန္ဒပုတ္တော ယေန သာ ပရိသာ’’တိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နဿ ခေါ သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ ဧတဒဟောသီတိ န နိသိန္နမတ္တဿေဝ အဟောသိ၊ အထ ခေါ ဘဂဝတော သိတ္တယူပသံဟိတံ ထောကံ ဓမ္မကထံ သုတွာ၊ တံ ပနဿ ယသ္မာ ဧကမန္တံ နိသိန္နဿေဝ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကမန္တံ နိသိန္နဿ ခေါ သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ ဧတဒဟောသီ’’တိ။ ကိံ အဟောသီတိ? ယထာ ယထာ ခေါတိအာဒိ။

တတြာယံ သင်္ခေပကထာ – အဟံ ခေါ ယေန ယေန အာကာရေန ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ၊ တေန တေန မေ ဥပပရိက္ခတော ဧဝံ ဟောတိ ယဒေတံ သိတ္တယဗြဟ္မစရိယံ ဧကမ္ပိ ဒိဝသံ အခဏ္ဍံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ စရိတဗ္ဗံ၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ စ ကိလေသမလေန အမလီနံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ။ သင်္ခလိခိတံ လိခိတသင်္ခသဒိသံ ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂံ စရိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ န သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ…ပေ… စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသေ စ မဿုဉ္စ ဩဟာရေတွာ ကသာယရသပီတတာယ ကာသာယာနိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ပရိဒဟိတွာ အဂါရသ္မာ နိက္ခမိတွာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ အဂါရဿ ဟိတံ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ အဂါရိယန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ‘‘အနဂါရိယာ’’တိ ဉာတဗ္ဗာ။ တံ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ။ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ ပရိဗ္ဗဇေယျံ။

၂၅။ အစိရဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ သုဒိန္နော အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ န ဘဂဝန္တံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ကသ္မာ? တတြဿ ¶ ဗဟူ ဉာတိသာလောဟိတာ မိတ္တာမစ္စာ သန္တိ၊ တေ ‘‘‘တွံ မာတာပိတူနံ ဧကပုတ္တကော၊ န လဗ္ဘာ တယာ ပဗ္ဗဇိတု’န္တိ ဗာဟာယမ္ပိ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎေယျုံ၊ တတော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အန္တရာယော ဘဝိဿတီ’’တိ သဟေဝ ပရိသာယ ဥဋ္ဌဟိတွာ ထောကံ ဂန္တွာ ပုန ကေနစိ သရီရကိစ္စလေသေန နိဝတ္တိတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမ္မ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သုဒိန္နော ကလန္ဒပုတ္တော အစိရဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ…ပေ… ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘဂဝါ’’တိ။

ဘဂဝါ ¶ ပန ယသ္မာ ရာဟုလကုမာရဿ ပဗ္ဗဇိတတော ပဘုတိ မာတာပိတူဟိ အနနုညာတံ ပုတ္တံ န ပဗ္ဗာဇေတိ၊ တသ္မာ နံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အနုညာတောသိ ပန တွံ သုဒိန္န မာတာပိတူဟိ…ပေ… ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။

၂၆။ ဣတော ¶ ပရံ ပါဌာနုသာရေနေဝ ဂန္တွာ တံ ကရဏီယံ တီရေတွာတိ ဧတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ဓုရနိက္ခေပေနေဝ တံ ကရဏီယံ နိဋ္ဌာပေတွာတိ၊ န ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒဿ ဘဏ္ဍပ္ပယောဇနဥဒ္ဓါရသာရဏာဒီသု ဝါ နက္ခတ္တကီဠာယံ ဝါ စိတ္တံ နမတိ။ အမ္မ တာတာတိ ဧတ္ထ ပန အမ္မာတိ မာတရံ အာလပတိ၊ တာတာတိ ပိတရံ။ တွံ ခေါသီတိ တွံ ခေါ အသိ။ ဧကပုတ္တကောတိ ဧကောဝ ပုတ္တကော၊ အညော တေ ဇေဋ္ဌော ဝါ ကနိဋ္ဌော ဝါ နတ္ထိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဧကပုတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အနုကမ္ပာဝသေန ‘‘ဧကပုတ္တကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပိယောတိ ပီတိဇနနကော။ မနာပေါတိ မနဝဍ္ဎနကော။ သုခေဓိတောတိ သုခေန ဧဓိတော၊ သုခသံဝဍ္ဎိတောတိ အတ္ထော။ သုခပရိဟတောတိ သုခေန ပရိဟတော၊ ဇာတကာလတော ပဘုတိ ဓာတီဟိ အင်္ကတော အင်္ကံ ဟရိတွာ ဓာရိယမာနော အဿကရထကာဒီဟိ ဗာလကီဠနကေဟိ ကီဠမာနော သာဒုရသဘောဇနံ ဘောဇိယမာနော သုခေန ပရိဟတော။

န တွံ၊ တာတ သုဒိန္န၊ ကိဉ္စိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသီတိ တွံ တာတ သုဒိန္န ကိဉ္စိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကလဘာဂံ ဒုက္ခဿ န ဇာနာသိ၊ အထ ဝါ ကိဉ္စိ ဒုက္ခေန နာနုဘောသီတိ အတ္ထော။ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ အနုဘဝနတ္ထေ စ ဇာနနာ၊ အထ ဝါ ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ နဿရသီတိ အတ္ထော။ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ သရဏတ္ထေ စ ဇာနနာ။ ဝိကပ္ပဒွယေပိ ပုရိမပဒဿ ဥတ္တရပဒေန သမာနဝိဘတ္တိလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရေန ဉာတဗ္ဗံ။ မရဏေနပိ မယံ တေ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမာတိ ¶ သစေပိ တဝ အမှေသု ဇီဝမာနေသု မရဏံ ဘဝေယျ၊ တေန တေ မရဏေနပိ မယံ အကာမကာ အနိစ္ဆကာ န အတ္တနော ရုစိယာ၊ ဝိနာ ဘဝိဿာမ၊ တယာ ဝိယောဂံ ဝါ ပါပုဏိဿာမာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန မယံ တန္တိ ဧဝံ သန္တေ ကိံ ပန ကိံ နာမ တံ ကာရဏံ ယေန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ၊ အထ ဝါ ကိံ ပန မယံ တန္တိ ကေန ပန ကာရဏေန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၇။ တတ္ထေဝါတိ ယတ္ထ နံ ဌိတံ မာတာပိတရော နာနုဇာနိံသု၊ တတ္ထေဝ ဌာနေ။ အနန္တရဟိတာယာတိ ကေနစိ အတ္ထရဏေန အနတ္ထတာယ။

၂၈။ ပရိစာရေဟီတိ ဂန္ဓဗ္ဗနဋနာဋကာဒီနိ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ တတ္ထ သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ ယထာသုခံ ဣန္ဒြိယာနိ စာရေဟိ သဉ္စာရေဟိ၊ ဣတော စိတော စ ဥပနေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ပရိစာရေဟီတိ ¶ ဂန္ဓဗ္ဗနဋနာဋကာဒီနိ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ ¶ တတ္ထ သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ လဠ၊ ဥပလဠ၊ ရမ၊ ကီဠဿူတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တောတိ အတ္တနော ပုတ္တဒါရေဟိ သဒ္ဓိံ ဘောဂေ ဘုဉ္ဇန္တော။ ပုညာနိ ကရောန္တောတိ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ သင်္ဃဉ္စ အာရဗ္ဘ ဒါနပ္ပဒါနာဒီနိ သုဂတိမဂ္ဂသောဓကာနိ ကုသလကမ္မာနိ ကရောန္တော။ တုဏှီ အဟောသီတိ ကထာနုပ္ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒနတ္ထံ နိရာလာပသလ္လာပေါ အဟောသိ။ အထဿ မာတာပိတရော တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ ပဋိဝစနမ္ပိ အလဘမာနာ သဟာယကေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဧသ ဝေါ သဟာယကော ပဗ္ဗဇိတုကာမော၊ နိဝါရေထ န’’န္တိ အာဟံသု။ တေပိ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ တိက္ခတ္တုံ အဝေါစုံ၊ တေသမ္ပိ တုဏှီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ သဟာယကာ…ပေ… တုဏှီ အဟောသီ’’တိ။

၂၉။ အထဿ သဟာယကာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနော မရိဿတိ န ကောစိ ဂုဏော ဘဝိဿတိ။ ပဗ္ဗဇိတံ ပန နံ မာတာပိတရောပိ ကာလေန ကာလံ ပဿိဿန္တိ။ မယမ္ပိ ပဿိဿာမ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ စ နာမေသာ ဘာရိယာ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေ မတ္တိကာပတ္တံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ။ ဧကသေယျံ ဧကဘတ္တံ ဗြဟ္မစရိယံ အတိဒုက္ကရံ။ အယဉ္စ သုခုမာလော နာဂရိကဇာတိယော၊ သော တံ စရိတုံ အသက္ကောန္တော ပုန ဣဓေဝ အာဂမိဿတိ။ ဟန္ဒဿ ¶ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေဿာမာ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။ မာတာပိတရောပိ နံ အနုဇာနိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ သဟာယကာ ယေန သုဒိန္နဿ ကလန္ဒပုတ္တဿ မာတာပိတရော…ပေ… အနုညာတောသိ မာတာပိတူဟိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။

၃၀။ ဟဋ္ဌောတိ တုဋ္ဌော။ ဥဒဂ္ဂေါတိ ပီတိဝသေန အဗ္ဘုန္နတကာယစိတ္တော။ ကတိပါဟန္တိ ကတိပယာနိ ဒိဝသာနိ။ ဗလံ ဂါဟေတွာတိ သပ္ပာယဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇန္တော၊ ဥစ္ဆာဒနနှာပနာဒီဟိ စ ကာယံ ပရိဟရန္တော၊ ကာယဗလံ ဇနေတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ အဿုမုခံ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘန္တေ ဘဂဝါတိ။ ဘဂဝါ သမီပေ ဌိတံ အညတရံ ပိဏ္ဍစာရိကံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ ဘိက္ခု သုဒိန္နံ ပဗ္ဗာဇေဟိ စေဝ ဥပသမ္ပာဒေဟိ စာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ပဋိဿုဏိတွာ သုဒိန္နံ ကလန္ဒပုတ္တံ ဇိနဒတ္တိယံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ လဒ္ဓါ ပဗ္ဗာဇေသိ စေဝ ဥပသမ္ပာဒေသိ စ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အလတ္ထ ခေါ ¶ သုဒိန္နော ကလန္ဒပုတ္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။

ဧတ္ထ ပန ဌတွာ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ကထိတာ။ မယံ ပန ယထာဌိတပါဠိဝသေနေဝ ခန္ဓကေ ကထယိဿာမ။ န ကေဝလဉ္စေတံ၊ အညမ္ပိ ယံ ခန္ဓကေ ဝါ ပရိဝါရေ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝိဘင်္ဂေကထိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ တတ္ထ တတ္ထေဝ ကထယိဿာမ။ ဧဝဉှိ ကထိယမာနေ ¶ ပါဠိက္ကမေနေဝ ဝဏ္ဏနာ ကတာ ဟောတိ။ တတော တေန တေန ဝိနိစ္ဆယေန အတ္ထိကာနံ ပါဠိက္ကမေနေဝ ဣမံ ဝိနယသံဝဏ္ဏနံ ဩလောကေတွာ သော သော ဝိနိစ္ဆယော သုဝိညေယျော ဘဝိဿတီတိ။

အစိရူပသမ္ပန္နောတိ အစိရံ ဥပသမ္ပန္နော ဟုတွာ၊ ဥပသမ္ပဒတော နစိရကာလေယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝရူပေတိ ဧဝံဝိဓေ ဧဝံဇာတိကေ။ ဓုတဂုဏေတိ ကိလေသနိဒ္ဓုနနကေ ဂုဏေ။ သမာဒါယ ဝတ္တတီတိ သမာဒိယိတွာ ဂဏှိတွာ ဝတ္တတိ စရတိ ဝိဟရတိ။ အာရညိကော ဟောတီတိ ဂါမန္တသေနာသနံ ပဋိက္ခိပိတွာ အာရညိကဓုတင်္ဂဝသေန အရညဝါသိကော ဟောတိ။ ပိဏ္ဍပါတိကောတိ အတိရေကလာဘပဋိက္ခေပေန စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ¶ ပိဏ္ဍပါတိကဓုတင်္ဂဝသေန ပိဏ္ဍပါတိကော ဟောတိ။ ပံသုကူလိကောတိ ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပံသုကူလိကဓုတင်္ဂဝသေန ပံသုကူလိကော ဟောတိ။ သပဒါနစာရိကောတိ လောလုပ္ပစာရံ ပဋိက္ခိပိတွာ သပဒါနစာရိကဓုတင်္ဂဝသေန သပဒါနစာရိကော ဟောတိ၊ ဃရပဋိပါဋိယာ ဘိက္ခာယ ပဝိသတိ။ ဝဇ္ဇိဂါမန္တိ ဝဇ္ဇီနံ ဂါမံ ဝဇ္ဇီသု ဝါ ဂါမံ။

အဍ္ဎာ မဟဒ္ဓနာတိအာဒီသု ဥပဘောဂပရိဘောဂူပကရဏမဟန္တတာယ အဍ္ဎာ၊ ယေ ဟိ တေသံ ဥပဘောဂါ ယာနိ စ ဥပဘောဂူပကရဏာနိ၊ တာနိ မဟန္တာနိ ဗဟုလာနိ သာရကာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိဓေတွာ ဌပိတဓနမဟန္တတာယ မဟဒ္ဓနာ။ မဟာဘောဂါတိ ဒိဝသပရိဗ္ဗယသင်္ခါတဘောဂမဟန္တတာယ မဟာဘောဂါ။ အညေဟိ ဥပဘောဂေဟိ ဇာတရူပရဇတဿေဝ ပဟူတတာယ ပဟူတဇာတရူပရဇတာ။ အလင်္ကာရဘူတဿ ဝိတ္တူပကရဏဿ ပီတိပါမောဇ္ဇကရဏဿ ပဟူတတာယ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏာ။ ဝေါဟာရဝသေန ပရိဝတ္တေန္တဿ ဓနဓညဿ ပဟူတတာယ ပဟူတဓနဓညာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သေနာသနံ ¶ သံသာမေတွာတိ သေနာသနံ ပဋိသာမေတွာ၊ ယထာ န ဝိနဿတိ တထာ နံ သုဋ္ဌု ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ သဋ္ဌိမတ္တေ ထာလိပါကေတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒတော သဋ္ဌိထာလိပါကေ။ ဧကမေကော စေတ္ထ ထာလိပါကော ဒသန္နံ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တံ ဂဏှာတိ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဆန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ဘတ္တံ ဟောတိ။ ဘတ္တာဘိဟာရံ အဘိဟရိံသူတိ ဧတ္ထ အဘိဟရီယတီတိ အဘိဟာရော။ ကိံ အဘိဟရီယတိ? ဘတ္တံ။ ဘတ္တမေဝ အဘိဟာရော ဘတ္တာဘိဟာရော၊ တံ ဘတ္တာဘိဟာရံ။ အဘိဟရိံသူတိ အဘိမုခါ ဟရိံသု။ တဿ သန္တိကံ ဂဟေတွာ အာဂမံသူတိ အတ္ထော။ ဧတဿ ကိံ ပမာဏန္တိ? သဋ္ဌိ ထာလိပါကာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သဋ္ဌိမတ္တေ ထာလိပါကေ ဘတ္တာဘိဟာရံ အဘိဟရိံသူ’’တိ။ ဘိက္ခူနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာတိ သယံ ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကတ္တာ သပဒါနစာရံ စရိတုကာမော ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိစ္စဇိတွာ ဒတွာ။ အယံ ဟိ အာယသ္မာ ‘‘ဘိက္ခူ စ လာဘံ လစ္ဆန္တိ အဟဉ္စ ပိဏ္ဍကေန န ကိလမိဿာမီ’’တိ ဧတဒတ္ထမေဝ အာဂတော။ တသ္မာ အတ္တနော အာဂမနာနုရူပံ ¶ ကရောန္တော ဘိက္ခူနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သယံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။

၃၁။ ဉာတိဒါသီတိ ¶ ဉာတကာနံ ဒါသီ။ အာဘိဒေါသိကန္တိ ပါရိဝါသိကံ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တံ ပူတိဘူတံ။ တတြာယံ ပဒတ္ထော – ပူတိဘာဝဒေါသေန အဘိဘူတောတိ အဘိဒေါသော၊ အဘိဒေါသောဝ အာဘိဒေါသိကော၊ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တဿ ဝါ နာမသညာ ဧသာ၊ ယဒိဒံ အာဘိဒေါသိကောတိ၊ တံ အာဘိဒေါသိကံ။ ကုမ္မာသန္တိ ယဝကုမ္မာသံ။ ဆဍ္ဍေတုကာမာ ဟောတီတိ ယသ္မာ အန္တမသော ဒါသကမ္မကရာနမ္ပိ ဂေါရူပါနမ္ပိ အပရိဘောဂါရဟော၊ တသ္မာ တံ ကစဝရံ ဝိယ ဗဟိ ဆဍ္ဍေတုကာမာ ဟောတိ။ သစေတန္တိ သစေ ဧတံ။ ဘဂိနီတိ အရိယဝေါဟာရေန ဉာတိဒါသိံ အာလပတိ။ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မန္တိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗသဘာဝံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဘဂိနိ၊ ဧတံ သစေ ဗဟိ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟံ၊ တံ ဣဓ မေ ပတ္တေ အာကိရာ’’တိ။

ကိံ ပန ဧဝံ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ၊ ဝိညတ္တိ ဝါ ပယုတ္တဝါစာ ဝါ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟတ္တာ။ ယဉှိ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟံ၊ ယတ္ထ သာမိကာ အနာလယာ ဟောန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ ‘‘ဒေထ အာဟရထ ဣဓ အာကိရထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ဟိ အဂ္ဂအရိယဝံသိကော အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလောပိ ‘‘ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ ကုမ္မာသံ ဣဓ မေ ပတ္တေ အာကိရာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၉၉) အဝစ။ တသ္မာ ယံ ဧဝရူပံ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ အညံ ဝါ အပရိဂ္ဂဟိတံ ဝနမူလဖလဘေသဇ္ဇာဒိကံ တံ သဗ္ဗံ ယထာသုခံ အာဟရာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထာနန္တိ ¶ ဘိက္ခာဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပတ္တံ ဥပနာမယတော မဏိဗန္ဓတော ပဘုတိ ဒွိန္နမ္ပိ ဟတ္ထာနံ။ ပါဒါနန္တိ နိဝါသနန္တတော ပဋ္ဌာယ ဒွိန္နမ္ပိ ပါဒါနံ။ သရဿာတိ ‘‘သစေတံ ဘဂိနီ’’တိ ဝါစံ နိစ္ဆာရယတော သရဿ စ။ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသီတိ ဂိဟိကာလေ သလ္လက္ခိတပုဗ္ဗံ အာကာရံ အဂ္ဂဟေသိ သဉ္ဇာနိ သလ္လက္ခေသိ။ သုဒိန္နော ဟိ ဘဂဝတော ဒွါဒသမေ ဝဿေ ပဗ္ဗဇိတော ဝီသတိမေ ဝဿေ ဉာတိကုလံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော သယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဋ္ဌဝဿိကော ဟုတွာ၊ တေန နံ သာ ဉာတိဒါသီ ဒိသွာဝ န သဉ္ဇာနိ၊ နိမိတ္တံ ပန အဂ္ဂဟေသီတိ။

သုဒိန္နဿ မာတရံ ဧတဒဝေါစာတိ အတိဂရုနာ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတေန သာမိပုတ္တေန ¶ သဒ္ဓိံ ‘‘တွံ နု ခေါ မေ၊ ဘန္တေ၊ အယျော သုဒိန္နော’’တိအာဒိဝစနံ ဝတ္တုံ အဝိသဟန္တီ ဝေဂေန ဃရံ ပဝိသိတွာ သုဒိန္နဿ မာတရံ ဧတံ အဝေါစ။ ယဂ္ဃေတိ အာရောစနတ္ထေ နိပါတော။ သစေ ဇေ သစ္စန္တိ ဧတ္ထ ဇေတိ အာလပနေ နိပါတော။ ဧဝဉှိ တသ္မိံ ဒေသေ ဒါသိဇနံ အာလပန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘တွံ၊ ဘောတိ ဒါသိ၊ သစေ သစ္စံ ဘဏသီ’’တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၃၂။ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ တသ္မိံ ကိရ ဒေသေ ဒါနပတီနံ ဃရေသု သာလာ ဟောန္တိ၊ အာသနာနိ စေတ္ထ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဥပဋ္ဌာပိတံ ဥဒကကဉ္ဇိယံ၊ တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ¶ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ။ သစေ ဣစ္ဆန္တိ၊ ဒါနပတီနမ္ပိ သန္တကံ ဂဏှန္တိ။ တသ္မာ တမ္ပိ အညတရဿ ကုလဿ ဤဒိသာယ သာလာယ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ပဗ္ဗဇိတာ ကပဏမနုဿာ ဝိယ အသာရုပ္ပေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တီတိ။

အတ္ထိ နာမ တာတာတိ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထေ၊ နာမာတိ ပုစ္ဆနတ္ထေ မညနတ္ထေ စ နိပါတော။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ တာတ သုဒိန္န၊ အမှာကံ ဓနံ၊ န မယံ နိဒ္ဓနာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ယေသံ နော တွံ ဤဒိသေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ’’၊ တထာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ တာတ သုဒိန္န၊ အမှာကံ ဇီဝိတံ၊ န မယံ မတာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ယေသံ နော တွံ ဤဒိသေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ’’၊ တထာ ‘‘အတ္ထိ မညေ၊ တာတ သုဒိန္န၊ တဝ အဗ္ဘန္တရေ သာသနံ နိဿာယ ပဋိလဒ္ဓါ ¶ သမဏဂုဏော၊ ယံ တွံ သုဘောဇနရသသံဝဍ္ဎိတောပိ ဣမံ ဇိဂုစ္ဆနေယျံ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ အမတမိဝ နိဗ္ဗိကာရော ပရိဘုဉ္ဇိဿသီ’’တိ။

သော ပန ဂဟပတိ ဒုက္ခာဘိတုန္နတာယ ဧတမတ္ထံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဝတ္တုမသက္ကောန္တော ‘‘အတ္ထိ နာမ၊ တာတ သုဒိန္န၊ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အဝေါစ။ အက္ခရစိန္တကာ ပနေတ္ထ ဣမံ လက္ခဏံ ဝဒန္တိ – အနောကပ္ပနာမရိသနတ္ထဝသေန ဧတံ အတ္ထိနာမသဒ္ဒေ ဥပပဒေ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိဿသီ’’တိ အနာဂတဝစနံ ကတံ။ တဿာယမတ္ထော – အတ္ထိ နာမ…ပေ… ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ၊ ဣဒံ ပစ္စက္ခမ္ပိ အဟံ န သဒ္ဒဟာမိ ¶ န မရိသယာမီတိ။ တတာယံ အာဘိဒေါသိကောတိ တတော တဝ ဂေဟတော အယံ အာဘိဒေါသိကော ကုမ္မာသော လဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ တတောယန္တိပိ ပါဌော။ တဒါယန္တိပိ ပဌန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ယေန သကပိတု နိဝေသနန္တိ ယေန သကဿ ပိတု အတ္တနော ပိတု နိဝေသနန္တိ အတ္ထော၊ ထေရော ပိတရိ ပေမေနေဝ သုဗ္ဗစော ဟုတွာ အဂမာသိ။ အဓိဝါသေသီတိ ထေရော ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကောပိ သမာနော ‘‘သစေ ဧကဘတ္တမ္ပိ န ဂဟေဿာမိ၊ အတိဝိယ နေသံ ဒေါမနဿံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉာတီနံ အနုကမ္ပာယ အဓိဝါသေသိ။

၃၃။ ဩပုဉ္ဇာပေတွာတိ ဥပလိမ္ပာပေတွာ။ ဧကံ ဟိရညဿာတိ ဧတ္ထ ဟိရညန္တိ ကဟာပဏော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရိသောတိ နာတိဒီဃော နာတိရဿော မဇ္ဈိမပ္ပမာဏော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တိရောကရဏီယန္တိ ကရဏတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ သာဏိပါကာရေန ပရိက္ခိပိတွာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တိရော ကရောန္တိ ဧတေနာတိ တိရောကရဏီယံ၊ တံ ပရိက္ခိပိတွာ၊ သမန္တတော ကတွာတိ အတ္ထော။ တေန ဟီတိ ယသ္မာ အဇ္ဇ သုဒိန္နော အာဂမိဿတိ တေန ကာရဏေန။ ဟိ ဣတိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပါတော။ တေနာတိ အယမ္ပိ ဝါ ဥယျောဇနတ္ထေ နိပါတောယေဝ။

၃၄။ ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ ¶ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ကာလာရောစနံ န ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ အာရောစိတေယေဝ ကာလေ အဂမာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ တေ တာတာတိ ဒွေ ပုဉ္ဇေ ဒဿေန္တော အာဟ။ မာတူတိ ဇနေတ္တိယာ။ မတ္တိကန္တိ မာတိတော အာဂတံ၊ ဣဒံ တေ မာတာမဟိယာ မာတု ဣမံ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တိယာ ဒိန္နဓနန္တိ အတ္ထော။ ဣတ္ထိကာယ ဣတ္ထိဓနန္တိ ဟီဠေန္တော အာဟ ¶ ။ ဣတ္ထိကာယ နာမ ဣတ္ထိပရိဘောဂါနံယေဝ နှာနစုဏ္ဏာဒီနံ အတ္ထာယ လဒ္ဓံ ဓနံ ကိတ္တကံ ဘဝေယျ။ တဿာပိ တာဝ ပရိမာဏံ ပဿ။ အထ ဝါ ဣဒံ တေ တာတ သုဒိန္န မာတု ဓနံ၊ တဉ္စ ခေါ မတ္တိကံ၊ န မယာ ဒိန္နံ၊ တဝ မာတုယေဝ သန္တကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ ပနေတံ န ကသိယာ န ဝဏိဇ္ဇာယ သမ္ဘူတံ၊ အပိစ ခေါ ဣတ္ထိကာယ ဣတ္ထိဓနံ။ ယံ ဣတ္ထိကာယ ဉာတိကုလတော သာမိကကုလံ ဂစ္ဆန္တိယာ လဒ္ဓဗ္ဗံ နှာနစုဏ္ဏာဒီနံ အတ္ထာယ ဣတ္ထိဓနံ၊ တံ တာဝ ဧတ္တကန္တိ ဧဝမေတ္ထ ¶ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အညံ ပေတ္တိကံ အညံ ပိတာမဟန္တိ ယံ ပန တေ ပိတု စ ပိတာမဟာနဉ္စ သန္တကံ၊ တံ အညံယေဝ။ နိဟိတဉ္စ ပယုတ္တဉ္စ အတိဝိယ ဗဟု၊ ဧတ္ထ စ ပိတာမဟန္တိ တဒ္ဓိတလောပံ ကတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပေတာမဟန္တိ ဝါ ပါဌော။ လဗ္ဘာ တာတ သုဒိန္န ဟီနာယာဝတ္တိတွာတိ တာတ၊ သုဒိန္န၊ ဥတ္တမံ အရိယဒ္ဓဇံ ပဗ္ဗဇိတလိင်္ဂံ ပဟာယ ဟီနာယ ဂိဟိဘာဝါယ အာဝတ္တိတွာ လဗ္ဘာ ဘောဂါ ဘုဉ္ဇိတုံ၊ နာလဗ္ဘာ ဘုဉ္ဇိတုံ၊ န တွံ ရာဇဘီတော ပဗ္ဗဇိတော၊ န ဣဏာယိကေဟိ ပလိဗုဒ္ဓါ ဟုတွာတိ။ တာတ န ဥဿဟာမီတိ ဧတ္ထ ပန တာတာတိ ဝစနံ ဂေဟသိတပေမေန အာဟ၊ န သမဏတေဇေန။ န ဥဿဟာမီတိ န သက္ကောမိ။ န ဝိသဟာမီတိ နပ္ပဟောမိ၊ န သမတ္ထောမှိ။

‘‘ဝဒေယျာမ ခေါ တံ ဂဟပတီ’’တိ ဣဒံ ပန ဝစနံ သမဏတေဇေနာဟ။ နာတိကဍ္ဎေယျာသီတိ ယံ တေ မယိ ပေမံ ပတိဋ္ဌိတံ၊ တံ ကောဓဝသေန န အတိကဍ္ဎေယျာသိ၊ သစေ န ကုဇ္ဈေယျာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော သေဋ္ဌိ ‘‘ပုတ္တော မေ သင်္ဂဟံ မညေ ကတ္တုကာမော’’တိ ဥဒဂ္ဂစိတ္တော အာဟ – ‘‘ဝဒေဟိ တာတ သုဒိန္နာ’’တိ။ တေနဟီတိ ဥယျောဇနတ္ထေ ဝိဘတ္တိပတိရူပကော နိပါတော။ တတောနိဒါနန္တိ တံနိဒါနံ တံဟေတုကန္တိ ပစ္စတ္တဝစနဿ တော-အာဒေသော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သမာသေ စဿ လောပါဘာဝေါ။ ဘယံ ဝါတိ ‘‘ကိန္တိ မေ ဘောဂေ နေဝ ရာဇာနော ဟရေယျု’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ရာဇာဒိဘယံ၊ စိတ္တုတြာသောတိ အတ္ထော။ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ ရာဇူဟိ ဝါ စောရေဟိ ဝါ ‘‘ဓနံ ဒေဟီ’’တိ ကမ္မကာရဏံ ကာရိယမာနဿ ကာယိဉ္ဇနံ ကာယကမ္ပော ဟဒယမံသစလနံ။ လောမဟံသောတိ ဥပ္ပန္နေ ဘယေ လောမာနံ ဟံသနံ ဥဒ္ဓဂ္ဂဘာဝေါ။ အာရက္ခောတိ အန္တော စ ဗဟိ စ ရတ္တိဉ္စ ဒိဝါ စ အာရက္ခဏံ။

၃၅။ တေန ဟိ ဝဓူတိ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ဓနံ ဒဿေတွာ ပုတ္တံ အတ္တနာ ဂိဟိဘာဝတ္ထာယ ပလောဘေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘မာတုဂါမသဒိသံ ဒါနိ ပုရိသာနံ ¶ ဗန္ဓနံ နတ္ထီ’’တိ မညိတွာ တဿ ပုရာဏဒုတိယိကံ ¶ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ ဝဓူ’’တိ။ ပုရာဏဒုတိယိကန္တိ ပုရာဏံ ဒုတိယိကံ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိကာလေ ဒုတိယိကံ၊ ဂေဟသိတသုခုပဘောဂသဟာယိကံ ဘူတပုဗ္ဗဘရိယန္တိ အတ္ထော။ တေန ဟီတိ ယေန ကာရဏေန မာတုဂါမသဒိသံ ဗန္ဓနံ နတ္ထိ။ ပါဒေသု ဂဟေတွာတိ ¶ ပါဒေ ဂဟေတွာ၊ ဥပယောဂတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ၊ ပါဒေသု ဝါ တံ ဂဟေတွာ။ ‘‘ကီဒိသာ နာမ တာ အယျပုတ္တ အစ္ဆရာယော’’တိ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? တဒါ ကိရ သမ္ဗဟုလေ ခတ္တိယကုမာရေပိ ဗြာဟ္မဏကုမာရေပိ သေဋ္ဌိပုတ္တေပိ မဟာသမ္ပတ္တိယော ပဟာယ ပဗ္ဗဇန္တေ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂုဏံ အဇာနန္တာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ – ‘‘ကသ္မာ ဧတေ ပဗ္ဗဇန္တီ’’တိ။ အထညေ ဝဒန္တိ – ‘‘ဒေဝစ္ဆရာနံ ဒေဝနာဋကာနံ ကာရဏာ’’တိ။ သာ ကထာ ဝိတ္ထာရိကာ အဟောသိ။ တံ ဂဟေတွာ အယံ ဧဝမာဟာတိ။ ထေရော တံ ပဋိက္ခိပန္တော န ခေါ အဟံ ဘဂိနီတိ အာဟ။ သမုဒါစရတီတိ ဝေါဟရတိ ဝဒေတိ။ တတ္ထေဝ မုစ္ဆိတာ ပပတာတိ နံ ဘဂိနိဝါဒေန သမုဒါစရန္တံ ဒိသွာ ‘‘အနတ္ထိကော ဒါနိ မယာ အယံ ယော မံ ပဇာပတိံ သမာနံ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကမာတုကုစ္ဆိယာ သယိတဒါရိကံ ဝိယ မညတီ’’တိ သမုပ္ပန္နဗလဝသောကာ ဟုတွာ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ မုစ္ဆိတာ ပပတာ၊ ပတိတာတိ အတ္ထော။

မာ နော ဝိဟေဌယိတ္ထာတိ မာ အမှေ ဓနံ ဒဿေတွာ မာတုဂါမဉ္စ ဥယျောဇေတွာ ဝိဟေဌယိတ္ထ၊ ဝိဟေသာ ဟေသာ ပဗ္ဗဇိတာနန္တိ။ တေန ဟိ တာတ သုဒိန္န ဗီဇကမ္ပိ ဒေဟီတိ ဧတ္ထ တေန ဟီတိ အဘိရတိယံ ဥယျောဇေတိ။ သစေ တွံ အဘိရတော ဗြဟ္မစရိယံ စရသိ၊ စရိတွာ အာကာသေ နိသီဒိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိတာ ဟောဟိ၊ အမှာကံ ပန ကုလဝံသဗီဇကံ ဧကံ ပုတ္တံ ဒေဟိ။ မာ နော အပုတ္တကံ သာပတေယျံ လိစ္ဆဝယော အတိဟရာပေသုန္တိ မယဉှိ လိစ္ဆဝီနံ ဂဏရာဇူနံ ရဇ္ဇေ ဝသာမ၊ တေ တေ ပိတုနော အစ္စယေန ဣမံ သာပတေယျံ ဧဝံ မဟန္တံ အမှာကံ ဝိဘဝံ အပုတ္တကံ ကုလဓနရက္ခကေန ပုတ္တေန ဝိရဟိတံ အတ္တနော ရာဇန္တေပုရံ အတိဟရာပေယျုန္တိ၊ တံ တေ မာ အတိဟရာပေသုံ၊ မာ အတိဟရာပေန္တူတိ။

ဧတံ ခေါ မေ၊ အမ္မ၊ သက္ကာ ကာတုန္တိ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? သော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘ဧတေသံ သာပတေယျဿ အဟမေဝ သာမီ၊ အညော နတ္ထိ။ တေ မံ သာပတေယျရက္ခဏတ္ထာယ နိစ္စံ အနုဗန္ဓိဿန္တိ၊ တေနာဟံ န လစ္ဆာမိ အပ္ပောဿုက္ကော သမဏဓမ္မံ ကာတုံ၊ ပုတ္တကံ ပန လဘိတွာ ဩရမိဿန္တိ၊ တတော ¶ အဟံ ယထာသုခံ သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ ဣမံ နယံ ပဿန္တော ¶ ဧဝမာဟာတိ။

၃၆။ ပုပ္ဖန္တိ ဥတုကာလေ ဥပ္ပန္နလောဟိတဿ နာမံ။ မာတုဂါမဿ ဟိ ဥတုကာလေ ဂဗ္ဘပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနေ လောဟိတဝဏ္ဏာ ပိဠကာ သဏ္ဌဟိတွာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဝဍ္ဎိတွာ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ တတော လောဟိတံ ¶ ပဂ္ဃရတိ၊ တဿေတံ နာမံ ‘‘ပုပ္ဖ’’န္တိ။ တံ ပန ယာဝ ဗလဝံ ဟောတိ ဗဟု ပဂ္ဃရတိ၊ တာဝ ဒိန္နာပိ ပဋိသန္ဓိ န တိဋ္ဌတိ၊ ဒေါသေနေဝ သဒ္ဓိံ ပဂ္ဃရတိ၊ ဒေါသေ ပန ပဂ္ဃရိတေ သုဒ္ဓေ ဝတ္ထုမှိ ဒိန္နာ ပဋိသန္ဓိ ခိပ္ပံ ပတိဋ္ဌာတိ။ ပုပ္ဖံသာ ဥပ္ပဇ္ဇီတိ ပုပ္ဖံ အဿာ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ အကာရလောပေန သန္ဓိ ပုရာဏဒုတိယိကာယ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာတိ ပုရာဏဒုတိယိကာယ ယာ ဗာဟာ၊ တတြ နံ ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။

အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေတိ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒေ အဋ္ဌပိတေ။ ဘဂဝတော ကိရ ပဌမဗောဓိယံ ဝီသတိ ဝဿာနိ ဘိက္ခူ စိတ္တံ အာရာဓယိံသု၊ န ဧဝရူပံ အဇ္ဈာစာရမကံသု။ တံ သန္ဓာယေဝ ဣဒံ သုတ္တမာဟ – ‘‘အာရာဓယိံသု ဝတ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဧကံ သမယံ စိတ္တ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၂၅)။ အထ ဘဂဝါ အဇ္ဈာစာရံ အပဿန္တော ပါရာဇိကံ ဝါ သင်္ဃာဒိသေသံ ဝါ န ပညပေသိ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ပန ဝတ္ထုသ္မိံ အဝသေသေ ပဉ္စ ခုဒ္ဒကာပတ္တိက္ခန္ဓေ ဧဝ ပညပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ’’တိ။

အနာဒီနဝဒဿောတိ ယံ ဘဂဝါ ဣဒါနိ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တော အာဒီနဝံ ဒဿေဿတိ၊ တံ အပဿန္တော အနဝဇ္ဇသညီ ဟုတွာ။ သစေ ဟိ ‘‘အယံ ဣဒံ န ကရဏီယန္တိ ဝါ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ဝါ သံဝတ္တတီ’’တိ ဇာနေယျ၊ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော ကုလပုတ္တော တတောနိဒါနံ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏန္တောပိ န ကရေယျ။ ဧတ္ထ ပန အာဒီနဝံ အပဿန္တော နိဒ္ဒေါသသညီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနာဒီနဝဒဿော’’တိ။ ပုရာဏဒုတိယိကာယာတိ ဘုမ္မဝစနံ။ အဘိဝိညာပေသီတိ ပဝတ္တေသိ၊ ပဝတ္တနာပိ ဟိ ကာယဝိညတ္တိစောပနတော ‘‘ဝိညာပနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တိက္ခတ္တုံ အဘိဝိညာပနဉ္စေသ ဂဗ္ဘသဏ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနတ္ထမကာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှီတိ သာ စ တေနေဝ အဇ္ဈာစာရေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှိ၊ န အညထာ။ ကိံ ပန အညထာပိ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတီတိ ¶ ? ဟောတိ။ ကထံ? ကာယသံသဂ္ဂေန ¶ ၊ စောဠဂ္ဂဟဏေန၊ အသုစိပါနေန၊ နာဘိပရာမသနေန၊ ရူပဒဿနေန၊ သဒ္ဒေန၊ ဂန္ဓေန။ ဣတ္ထိယော ဟိ ဧကစ္စာ ဥတုသမယေ ဆန္ဒရာဂရတ္တာ ပုရိသာနံ ဟတ္ထဂ္ဂါဟ-ဝေဏိဂ္ဂါဟ-အင်္ဂပစ္စင်္ဂပရာမသနံ သာဒိယန္တိယောပိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ။ ဧဝံ ကာယသံသဂ္ဂေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

ဥဒါယိတ္ထေရဿ ပန ပုရာဏဒုတိယိကာ ဘိက္ခုနီ တံ အသုစိံ ဧကဒေသံ မုခေန အဂ္ဂဟေသိ၊ ဧကဒေသံ စောဠကေနေဝ သဒ္ဓိံ အင်္ဂဇာတေ ပက္ခိပိ။ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှိ။ ဧဝံ စောဠဂ္ဂဟဏေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

မိဂသိင်္ဂတာပသဿ ¶ မာတာ မိဂီ ဥတုသမယေ တာပသဿ ပဿာဝဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ သသမ္ဘဝံ ပဿာဝံ ပိဝိ။ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ မိဂသိင်္ဂံ ဝိဇာယိ။ ဧဝံ အသုစိပါနေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

သာမဿ ပန ဗောဓိသတ္တဿ မာတာပိတူနံ စက္ခုပရိဟာနိံ ဉတွာ သက္ကော ပုတ္တံ ဒါတုကာမော ဒုကူလပဏ္ဍိတံ အာဟ – ‘‘ဝဋ္ဋတိ တုမှာကံ မေထုနဓမ္မော’’တိ? ‘‘အနတ္ထိကာ မယံ ဧတေန၊ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတာမှာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဣမိဿာ ဥတုသမယေ အင်္ဂုဋ္ဌေန နာဘိံ ပရာမသေယျာထာ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ သာမံ တာပသဒါရကံ ဝိဇာယိ။ ဧဝံ နာဘိပရာမသနေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။ ဧတေနေဝ နယေန မဏ္ဍဗျဿ စ စဏ္ဍပဇ္ဇောတဿ စ ဝတ္ထု ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကထံ ရူပဒဿနေန ဟောတိ? ဣဓေကစ္စာ ဣတ္ထီ ဥတုသမယေ ပုရိသသံသဂ္ဂံ အလဘမာနာ ဆန္ဒရာဂဝသေန အန္တောဂေဟဂတာဝ ပုရိသံ ဥပနိဇ္ဈာယတိ ရာဇောရောဓာ ဝိယ၊ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ရူပဒဿနေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

ဗလာကာသု ပန ပုရိသော နာမ နတ္ထိ၊ တာ ဥတုသမယေ မေဃသဒ္ဒံ သုတွာ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ။ ကုက္ကုဋိယောပိ ကဒါစိ ဧကဿ ကုက္ကုဋဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ဗဟုကာပိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ။ တထာ ဂါဝီ ဥသဘဿ။ ဧဝံ သဒ္ဒေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

ဂါဝီ ဧဝ စ ကဒါစိ ဥသဘဂန္ဓေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိ။ ဧဝံ ဂန္ဓေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

ဣဓ ¶ ပနာယံ အဇ္ဈာစာရေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘မာတာပိတရော စ သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ၊ မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတိ၊ ဂန္ဓဗ္ဗော စ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ၊ ဧဝံ တိဏ္ဏံ သန္နိပါတာ ဂဗ္ဘဿာဝက္ကန္တိ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၈)။

ဘုမ္မာ ¶ ဒေဝါ သဒ္ဒမနုဿာဝေသုန္တိ ယသ္မာ နတ္ထိ လောကေ ရဟော နာမ ပါပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတော။ သဗ္ဗပဌမံ ဟိဿ တံ ပါပံ အတ္တနာ ဇာနာတိ၊ တတော အာရက္ခဒေဝတာ၊ အထညာပိ ပရစိတ္တဝိဒုနိယော ဒေဝတာ။ တသ္မာဿ ပရစိတ္တဝိဒူ သကလဝနသဏ္ဍနိဿိတာ ဘုမ္မာ ဒေဝါ တံ အဇ္ဈာစာရံ ဒိသွာ သဒ္ဒံ အနုဿာဝေသုံ။ ယထာ အညေပိ ဒေဝါ သုဏန္တိ၊ တထာ နိစ္ဆာရေသုံ။ ကိန္တိ ¶ ? နိရဗ္ဗုဒေါ ဝတ၊ ဘော…ပေ… အာဒီနဝေါ ဥပ္ပာဒိတောတိ။ တဿတ္ထော ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘုမ္မာနံ ဒေဝါနံ သဒ္ဒံ သုတွာ စာတုမဟာရာဇိကာတိ ဧတ္ထ ပန ဘုမ္မာနံ ဒေဝါနံ သဒ္ဒံ အာကာသဋ္ဌဒေဝတာ အဿောသုံ၊ အာကာသဋ္ဌာနံ စာတုမဟာရာဇိကာတိ အယမနုက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗြဟ္မကာယိကာတိ အသညသတ္တေ စ အရူပါဝစရေ စ ဌပေတွာ သဗ္ဗေပိ ဗြဟ္မာနော အဿောသုံ၊ သုတွာ စ သဒ္ဒမနုဿာဝေသုန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိဟ တေန ခဏေနာတိ ဧဝံ တေန သုဒိန္နဿ အဇ္ဈာစာရက္ခဏေန။ တေန မုဟုတ္တေနာတိ အဇ္ဈာစာရမုဟုတ္တေနေဝ။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာတိ ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မလောကာ။ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆီတိ အဘိဥဂ္ဂစ္ဆိ အဗ္ဘုဋ္ဌာသိ ဧကကောလာဟလမဟောသီတိ။

ပုတ္တံ ဝိဇာယီတိ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသံ ပစ္ဆိမဘဝိကသတ္တံ ဇနေသိ။ ဗီဇကောတိ နာမမကံသူတိ န အညံ နာမံ ကာတုမဒံသု၊ ‘‘ဗီဇကမ္ပိ ဒေဟီ’’တိ မာတာမဟိယာ ဝုတ္တဘာဝဿ ပါကဋတ္တာ ‘‘ဗီဇကော တွေဝဿ နာမံ ဟောတူ’’တိ ‘‘ဗီဇကော’’တိ နာမမကံသု။ ပုတ္တဿ ပန နာမဝသေနေဝ စ မာတာပိတူနမ္ပိဿ နာမမကံသု။ တေ အပရေန သမယေနာတိ ဗီဇကဉ္စ ဗီဇကမာတရဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဗီဇကဿ ကိရ သတ္တဋ္ဌဝဿကာလေ တဿ မာတာ ဘိက္ခုနီသု သော စ ဘိက္ခူသု ပဗ္ဗဇိတွာ ကလျာဏမိတ္တေ ဥပနိဿာယ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဘော အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ သစ္ဆာကံသူ’’တိ။

၃၇။ ဧဝံ မာတာပုတ္တာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သဖလာ အဟောသိ။ ပိတာ ပန ဝိပ္ပဋိသာရာဘိဘူတော ဝိဟာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော သုဒိန္နဿအဟုဒေဝ ကုက္ကုစ္စ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အဟုဒေဝါတိ ¶ ¶ အဟု ဧဝ၊ ဒကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အဟောသိယေဝါတိ အတ္ထော။ ကုက္ကုစ္စန္တိ အဇ္ဈာစာရဟေတုကော ပစ္ဆာနုတာပေါ။ ဝိပ္ပဋိသာရောတိပိ တဿေဝ နာမံ။ သော ဟိ ဝိညူဟိ အကတ္တဗ္ဗတာယ ကုစ္ဆိတကိရိယဘာဝတော ကုက္ကုစ္စံ။ ကတံ အဇ္ဈာစာရံ နိဝတ္တေတုံ အသမတ္ထတာယ တံ ပဋိစ္စ ဝိရူပံ သရဏဘာဝတော ဝိပ္ပဋိသာရောတိ ဝုစ္စတိ။ အလာဘာ ဝတ မေတိ မယှံ ဝတ အလာဘာ၊ ယေ ဈာနာဒီနံ ဂုဏာနံ အလာဘာ နာမ၊ တေ မယှံ၊ န အညဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဝတ မေ လာဘာတိ ယေပိ မေ ပဋိလဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇ္ဇသရဏဂမနသိက္ခာသမာဒါနဂုဏာ၊ တေပိ နေဝ မယှံ လာဘာ အဇ္ဈာစာရမလီနတ္တာ။ ဒုလ္လဒ္ဓံ ဝတ မေတိ ဣဒံ သာသနံ လဒ္ဓမ္ပိ မေ ဒုလ္လဒ္ဓံ။ န ဝတ မေ သုလဒ္ဓန္တိ ယထာ အညေသံ ကုလပုတ္တာနံ၊ ဧဝံ န ဝတ မေ သုလဒ္ဓံ။ ကသ္မာ? ယမဟံ ဧဝံ သွာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ…ပေ… ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုန္တိ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ကိသော အဟောသီတိ ခါဒိတုံ ဝါ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ အသက္ကောန္တော တနုကော အဟောသိ အပ္ပမံသလောဟိတော ¶ ။ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတောတိ သဉ္ဇာတုပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဘာဝေါ ပဏ္ဍုပလာသပ္ပဋိဘာဂေါ။ ဓမနိသန္ထတဂတ္တောတိ ပရိယာဒိန္နမံသလောဟိတတ္တာ သိရာဇာလေနေဝ သန္ထရိတဂတ္တော။ အန္တောမနောတိ အနုသောစနဝသေန အဗ္ဘန္တရေယေဝ ဌိတစိတ္တော။ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ ပဝတ္တနဝသေန ပန သဗ္ဗေပိ အန္တောမနာယေဝ။ လီနမနောတိ ဥဒ္ဒေသေ ပရိပုစ္ဆာယ ကမ္မဋ္ဌာနေ အဓိသီလေ အဓိစိတ္တေ အဓိပညာယ ဝတ္တပဋိပတ္တိပူရဏေ စ နိက္ခိတ္တဓုရော အဝိပ္ဖာရိကော အညဒတ္ထု ကောသဇ္ဇဝသေနေဝ လီနော သင်္ကုစိတော မနော အဿာတိ လီနမနော။ ဒုက္ခီတိ စေတောဒုက္ခေန ဒုက္ခီ။ ဒုမ္မနောတိ ဒေါသေန ဒုဋ္ဌမနော၊ ဝိရူပမနော ဝါ ဒေါမနဿာဘိဘူတတာယ။ ပဇ္ဈာယီတိ ဝိပ္ပဋိသာရဝသေန ဝဟစ္ဆိန္နော ဝိယ ဂဒြဘော တံ တံ စိန္တယိ။

၃၈။ သဟာယကာ ဘိက္ခူတိ တံ ဧဝံဘူတံ ဂဏသင်္ဂဏိကာပပဉ္စေန ဝီတိနာမေန္တံ ဒိသွာ ယဿ ဝိဿာသိကာ ကထာဖာသုကာ ဘိက္ခူ တေ နံ ဧတဒဝေါစုံ။ ပီဏိန္ဒြိယောတိ ပသာဒပတိဋ္ဌာနောကာသဿ သမ္ပုဏ္ဏတ္တာ ပရိပုဏ္ဏစက္ခုအာဒိဣန္ဒြိယော။ သော ဒါနိ တွန္တိ ဧတ္ထ ဒါနီတိ နိပါတော၊ သော ပန တွန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကစ္စိနော တွန္တိ ကစ္စိ နု တွံ ¶ ။ အနဘိရတောတိ ဥက္ကဏ္ဌိတော၊ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနောတိ အတ္ထော။ တသ္မာ တမေဝ အနဘိရတိံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ – ‘‘န ခေါ အဟံ၊ အာဝုသော၊ အနဘိရတော’’တိ။ အဓိကုသလာနံ ပန ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အဘိရတောဝ အဟန္တိ ¶ ။ အတ္ထိ မေ ပါပကမ္မံ ကတန္တိ မယာ ကတံ ဧကံ ပါပကမ္မံ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘတိ သံဝိဇ္ဇတိ၊ နိစ္စကာလံ အဘိမုခံ ဝိယ မေ တိဋ္ဌတိ။ အထ နံ ပကာသေန္တော ‘‘ပုရာဏဒုတိယိကာယာ’’တိအာဒိမာဟ။

အလဉှိ တေ၊ အာဝုသော သုဒိန္န၊ ကုက္ကုစ္စာယာတိ အာဝုသော သုဒိန္န၊ တုယှေတံ ပါပကမ္မံ အလံ သမတ္ထံ ကုက္ကုစ္စာယ၊ ပဋိဗလံ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပာဒေတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယံ တွန္တိ အာဒိမှိ ယေန ပါပေန တွံ န သက္ခိဿသိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ၊ တံ တေ ပါပံ အလံ ကုက္ကုစ္စာယာတိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ နံ အနုသာသန္တာ ‘‘နနု အာဝုသော ဘဂဝတာ’’တိအာဒိမာဟံသု။ တတ္ထ နနူတိ အနုမတိဂ္ဂဟဏတ္ထေ နိပါတော။ အနေကပရိယာယေနာတိ အနေကကာရဏေန။ ဝိရာဂါယာတိ ဝိရာဂတ္ထာယ။ နော သရာဂါယာတိ နော ရာဂေန ရဇ္ဇနတ္ထာယ။ ဘဂဝတာ ဟိ ‘‘ဣမံ မေ ဓမ္မံ သုတွာ သတ္တာ သဗ္ဗဘဝဘောဂေသု ဝိရဇ္ဇိဿန္တိ၊ နော ရဇ္ဇိဿန္တီ’’ ဧတဒတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧသ နယော သဗ္ဗပဒေသု။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ပရိယာယဝစနမတ္တံ။ ဝိသံယောဂါယာတိ ကိလေသေဟိ ဝိသံယုဇ္ဇနတ္ထာယ။ နော သံယောဂါယာတိ န သံယုဇ္ဇနတ္ထာယ။ အနုပါဒါနာယာတိ အဂ္ဂဟဏတ္ထာယ။ နော သဥပါဒါနာယာတိ န သင်္ဂဟဏတ္ထာယ။

တတ္ထ ¶ နာမ တွန္တိ တသ္မိံ နာမ တွံ။ သရာဂါယ စေတေဿသီတိ သဟ ရာဂေန ဝတ္တမာနာယ မေထုနဓမ္မာယ စေတေဿသိ ကပ္ပေဿသိ ပကပ္ပေဿသိ၊ ဧတဒတ္ထံ ဝါယမိဿသီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ပုန ရာဂဝိရာဂါဒီနိ နဝ ပဒါနိ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရနိဗ္ဗာနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာနိ။ တသ္မာ ရာဂဝိရာဂါယာတိ ဝါ မဒနိမ္မဒနာယာတိ ဝါ ဝုတ္တေပိ ‘‘နိဗ္ဗာနတ္ထာယာ’’တိ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နိဗ္ဗာနဉှိ ယသ္မာ တံ အာဂမ္မ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္စ ရာဂေါ ဝိရဇ္ဇတိ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ရာဂဝိရာဂေါတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန တံ အာဂမ္မ မာနမဒ-ပုရိသမဒါဒယော မဒါ နိမ္မဒါ အမဒါ ဟောန္တိ ဝိနဿန္တိ၊ တသ္မာ မဒနိမ္မဒနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ¶ စ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗာပိ ကာမပိပါသာ ဝိနယံ အဗ္ဘတ္ထံ ယာတိ၊ တသ္မာ ပိပါသဝိနယောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန တံ အာဂမ္မ ပဉ္စ ကာမဂုဏာလယာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ အာလယသမုဂ္ဃာတောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ တေဘူမကဝဋ္ဋံ ဥပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသော တဏှာ ခယံ ဂစ္ဆတိ ဝိရဇ္ဇတိ နိရုဇ္ဈတိ စ၊ တသ္မာ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ¶ ပနေတံ စတဿော ယောနိယော၊ ပဉ္စ ဂတိယော၊ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော၊ နဝ စ သတ္တာဝါသေ၊ အပရာပရဘာဝါယ ဝိနနတော အာဗန္ဓနတော သံသိဗ္ဗနတော ဝါနန္တိ လဒ္ဓဝေါဟာရာယ တဏှာယ နိက္ခန္တံ နိဿဋံ ဝိသံယုတ္တံ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗာနန္တိ ဝုစ္စတီတိ။

ကာမာနံ ပဟာနံ အက္ခာတန္တိ ဝတ္ထုကာမာနံ၊ ကိလေသကာမာနဉ္စ ပဟာနံ ဝုတ္တံ။ ကာမသညာနံ ပရိညာတိ သဗ္ဗာသမ္ပိ ကာမသညာနံ ဉာတတီရဏပဟာနဝသေန တိဝိဓာ ပရိညာ အက္ခာတာ။ ကာမပိပါသာနန္တိ ကာမေသု ပါတဗျတာနံ ကာမေ ဝါ ပါတုမိစ္ဆာနံ။ ကာမဝိတက္ကာနန္တိ ကာမုပသဉှိတာနံဝိတက္ကာနံ။ ကာမပရိဠာဟာနန္တိ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဝသေန ဥပ္ပန္နပရိဠာဟာနံ အန္တောဒါဟာနံ။ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ကိလေသက္ခယကရော လောကုတ္တရမဂ္ဂေါဝ ကထိတော။ သဗ္ဗပဌမေသု ပန တီသု ဌာနေသု လောကိယလောကုတ္တရမိဿကော မဂ္ဂေါ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

နေတံ အာဝုသောတိ န ဧတံ အာဝုသော၊ တဝ ပါပကမ္မံ အပ္ပသန္နာနဉ္စ ပသာဒါယ ဧဝရူပါနံ ပသာဒတ္ထာယ န ဟောတိ။ အထ ခွေတန္တိ အထ ခေါ ဧတံ။ အထ ခေါ တန္တိပိ ပါဌော။ အညထတ္တာယာတိ ပသာဒညထာဘာဝါယ ဝိပ္ပဋိသာရာယ ဟောတိ။ ယေ မဂ္ဂေန အနာဂတသဒ္ဓါ၊ တေသံ ဝိပ္ပဋိသာရံ ကရောတိ – ‘‘ဤဒိသေပိ နာမ ဓမ္မဝိနယေ မယံ ပသန္နာ၊ ယတ္ထေဝံ ဒုပ္ပဋိပန္နာ ဘိက္ခူ’’တိ။ ယေ ပန မဂ္ဂေနာဂတသဒ္ဓါ၊ တေသံ သိနေရု ဝိယ ဝါတေဟိ အစလော ပသာဒေါ ဤဒိသေဟိ ဝတ္ထူဟိ ဣတော ဝါ ဒါရုဏတရေဟိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကစ္စာနံ အညထတ္တာယာ’’တိ။

၃၉။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုန္တိ ဘဂဝတော ဧတံ အတ္ထံ အာစိက္ခိံသု ပဋိဝေဒယိံသု။ အာရောစယမာနာ ¶ စ နေဝ ပိယကမျတာယ န ဘေဒပုရေက္ခာရတာယ ¶ ၊ န တဿာယသ္မတော အဝဏ္ဏပကာသနတ္ထာယ၊ န ကလိသာသနာရောပနတ္ထာယ၊ နာပိ ‘‘ဣဒံ သုတွာ ဘဂဝါ ဣမဿ သာသနေ ပတိဋ္ဌံ န ဒဿတိ၊ နိက္ကဍ္ဎာပေဿတိ န’’န္တိ မညမာနာ အာရောစေသုံ။ အထ ခေါ ‘‘ဣမံ သာသနေ ဥပ္ပန္နံ အဗ္ဗုဒံ ဉတွာ ဘဂဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿတိ၊ ဝေလံ မရိယာဒံ အာဏံ ဌပေဿတီ’’တိ အာရောစေသုံ။

ဧတသ္မိံ နိဒါနေ ဧတသ္မိံ ပကရဏေတိ ဧတ္ထ သုဒိန္နဿ အဇ္ဈာစာရဝီတိက္ကမော သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ကာရဏတ္တာ နိဒါနဉ္စေဝ ပကရဏဉ္စာတိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ နိဒေတိ အတ္တနော ဖလံ ‘‘ဂဏှာထ န’’န္တိ ¶ ဒဿေန္တံ ဝိယ အပ္ပေတိ၊ ပကရောတိ စ နံ ကတ္တုံ အာရဘတိ၊ ကရောတိယေဝ ဝါ၊ တသ္မာ နိဒါနဉ္စေဝ ပကရဏဉ္စာတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဂရဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝိဂရဟိ နိန္ဒိ၊ ယထာ တံ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏာရဟာနံ ဝဏ္ဏဉ္စ အဝဏ္ဏဉ္စ ဘဏန္တေသု အဂ္ဂပုဂ္ဂလော။ န ဟိ ဘဂဝတော သီလဝီတိက္ကမကရံ ပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဇာတိယာ ဝါ ဂေါတ္တေန ဝါ ကောလပုတ္တိယေန ဝါ ဂန္ထေန ဝါ ဓုတင်္ဂေန ဝါ ဉာတော ယသဿီ ဤဒိသံ ပုဂ္ဂလံ ရက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ နာပိ ပေသလံ ဂုဏဝန္တံ ဒိသွာ တဿ ဂုဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အထ ခေါ ဂရဟိတဗ္ဗံ ဂရဟတိ ဧဝ၊ ပသံသိတဗ္ဗဉ္စ ပသံသတိ ဧဝ၊ အယဉ္စ ဂရဟိတဗ္ဗော၊ တသ္မာ တံ တာဒိလက္ခဏေ ဌိတော အဝိကမ္ပမာနေန စိတ္တေန ဝိဂရဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ‘‘အနနုစ္ဆဝိက’’န္တိအာဒီဟိ ဝစနေဟိ။

တတ္ထာယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ – ယဒိဒံ တယာ၊ မောဃပုရိသ၊ တုစ္ဆမနုဿ ကမ္မံ ကတံ၊ တံ သမဏကရဏာနံ ဓမ္မာနံ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနသာသနာနံ ဝါ န အနုစ္ဆဝိကံ၊ တေသံ ဆဝိံ ဆာယံ သုန္ဒရဘာဝံ န အနွေတိ နာနုဂစ္ဆတိ၊ အထ ခေါ အာရကာဝ တေဟိ ဓမ္မေဟိ။ အနနုစ္ဆဝိကတ္တာ ဧဝ စ အနနုလောမိကံ၊ တေသံ န အနုလောမေတိ၊ အထ ခေါ ဝိလောမံ ပစ္စနီကဘာဝေ ဌိတံ။ အနနုလောမိကတ္တာ ဧဝ စ အပ္ပတိရူပံ၊ ပတိရူပံ သဒိသံ ပဋိဘာဂံ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ အသဒိသံ အပ္ပဋိဘာဂမေဝ။ အပ္ပတိရူပတ္တာ ဧဝ စ အဿာမဏကံ၊ သမဏာနံ ¶ ကမ္မံ န ဟောတိ။ အဿာမဏကတ္တာ အကပ္ပိယံ။ ယဉှိ သမဏကမ္မံ န ဟောတိ၊ တံ တေသံ န ကပ္ပတိ။ အကပ္ပိယတ္တာ အကရဏီယံ။ န ဟိ သမဏာ ယံ န ကပ္ပတိ၊ တံ ကရောန္တိ။ တဉ္စေတံ တယာ ကတံ၊ တသ္မာ အနနုစ္ဆဝိကံ တေ၊ မောဃပုရိသ၊ ကတံ…ပေ… အကရဏီယန္တိ။ ကထဉှိ နာမာတိ ကေန နာမ ကာရဏေန၊ ကိံ နာမ ကာရဏံ ပဿန္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော ကာရဏာဘာဝံ ဒဿေန္တော ပရတော ‘‘နနု မယာ မောဃပုရိသာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဣဒါနိ ¶ ယသ္မာ ယံ တေန ပါပကမ္မံ ကတံ၊ တံ ဝိပစ္စမာနံ အတိဝိယ ဒုက္ခဝိပါကံ ဟောတိ၊ တသ္မာဿ တံ ဝိပါကံ ဒဿေတုံ ကတာပရာဓံ ဝိယ ပုတ္တံ အနုကမ္ပကာ မာတာပိတရော ဒယာလုကေန စိတ္တေန သုဒိန္နံ ပရိဘာသန္တော ‘‘ဝရံ တေ မောဃပုရိသာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာသု သီဃံ ဧတဿ ဝိသံ အာဂစ္ဆတီတိ အာသီဝိသော။ ဃောရံ စဏ္ဍမဿ ဝိသန္တိ ဃောရဝိသော၊ တဿ အာသီဝိသဿ ဃောရဝိသဿ။ ‘‘ပက္ခိတ္တ’’န္တိ ဧတဿ ‘‘ဝရ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ ဤဒိသဿ အာသီဝိသဿ ဃောရဝိသဿ မုခေ အင်္ဂဇာတံ ဝရံ ပက္ခိတ္တံ၊ သစေ ပက္ခိတ္တံ ဘဝေယျ၊ ဝရံ သိယာ၊ သုန္ဒရံ သာဓု သုဋ္ဌု သိယာတိ အတ္ထော။ န တွေဝါတိ န တု ဧဝ ဝရံ န သုန္ဒရမေဝ န သာဓုမေဝ န သုဋ္ဌုမေဝ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကဏှသပ္ပဿာတိ ကာဠသပ္ပဿ။ အင်္ဂါရကာသုယာတိ အင်္ဂါရပုဏ္ဏကူပေ၊ အင်္ဂါရရာသိမှိ ဝါ။ အာဒိတ္တာယာတိ ပဒိတ္တာယ ဂဟိတအဂ္ဂိဝဏ္ဏာယ။ သမ္ပဇ္ဇလိတာယာတိ သမန္တတော ပဇ္ဇလိတာယ အစ္စိယော မုစ္စန္တိယာ။ သဇောတိဘူတာယာတိ သပ္ပဘာယ။ သမန္တတော ဥဋ္ဌိတာဟိ ဇာလာဟိ ဧကပ္ပဘာသမုဒယဘူတာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တံ ကိဿ ဟေတူတိ ယံ မယာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝရ’’န္တိ တံ ကိဿ ဟေတု၊ ကတရေန ကာရဏေနာတိ စေ? မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျာတိ ယော တတ္ထ အင်္ဂဇာတံ ပက္ခိပေယျ၊ သော မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ ဣတောနိဒါနဉ္စ ခေါ…ပေ… ဥပပဇ္ဇေယျာတိ ယံ ဣဒံ မာတုဂါမဿ အင်္ဂဇာတေ အင်္ဂဇာတပက္ခိပနံ၊ ဣတောနိဒါနံ တဿ ကာရကော ပုဂ္ဂလော နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ၊ ဧဝံ ကမ္မဿ မဟာသာဝဇ္ဇတံ ပဿန္တော တံ ဂရဟိ၊ န တဿ ဒုက္ခာဂမံ ဣစ္ဆမာနော။ တတ္ထ နာမ တွန္တိ တသ္မိံ နာမ ဧဝရူပေ ကမ္မေ ဧဝံ ¶ မဟာသာဝဇ္ဇေ သမာနေပိ တွံ။ ယံ တွန္တိ ဧတ္ထ ယန္တိ ဟီဠနတ္ထေ နိပါတော။ တွန္တိ တံ-သဒ္ဒဿ ဝေဝစနံ၊ ဒွီဟိပိ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဟီဠိတမဝညာတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အသဒ္ဓမ္မန္တိ အသတံ နီစဇနာနံ ဓမ္မံ၊ တေဟိ သေဝိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဂါမဓမ္မန္တိ ဂါမာနံ ဓမ္မံ၊ ဂါမဝါသိကမနုဿာနံ ဓမ္မန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝသလဓမ္မန္တိ ပါပဓမ္မေ ဝသန္တိ ပဂ္ဃရန္တီတိ ဝသလာ၊ တေသံ ဝသလာနံ ဟီနပုရိသာနံ ဓမ္မံ၊ ဝသလံ ဝါ ကိလေသပဂ္ဃရဏကံ ဓမ္မံ။ ဒုဋ္ဌုလ္လန္တိ ဒုဋ္ဌု စ ကိလေသဒူသိတံ ထူလဉ္စ အသုခုမံ၊ အနိပုဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩဒကန္တိကန္တိ ဥဒကကိစ္စံ အန္တိကံ အဝသာနံ အဿာတိ ဩဒကန္တိကော၊ တံ ဩဒကန္တိကံ။ ရဟဿန္တိ ရဟောဘဝံ၊ ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ။ အယဉှိ ဓမ္မော ဇိဂုစ္ဆနီယတ္တာ န သက္ကာ အာဝိ အညေသံ ဒဿနဝိသယေ ကာတုံ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ရဟဿ’’န္တိ။ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိန္တိ ဒွီဟိ ဒွီဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဒွယံ ဒွယံ သမာပတ္တိန္တိပိ ပါဌော။ ဒယံ ဒယံ သမာပတ္တိန္တိပိ ပဌန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ သမာပဇ္ဇိဿသီတိ ဧတံ ‘‘တတ္ထ နာမ တွ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနာမသဒ္ဒေန ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘သမာပဇ္ဇိဿသိ နာမာ’’တိ။

ဗဟူနံ ¶ ခေါ…ပေ… အာဒိကတ္တာ ပုဗ္ဗင်္ဂမောတိ သာသနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣမသ္မိံ သာသနေ တွံ ဗဟူနံ ပုဂ္ဂလာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာဒိကတ္တာ၊ သဗ္ဗပဌမံ ¶ ကရဏတော၊ ပုဗ္ဗင်္ဂမော သဗ္ဗပဌမံ ဧတံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နတ္တာ၊ ဒွါရံဒဒေါ၊ ဥပါယဒဿကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမဉှိ လေသံ လဒ္ဓါ တဝ အနုသိက္ခမာနာ ဗဟူ ပုဂ္ဂလာ နာနပ္ပကာရကေ မက္ကဋိယာ မေထုနပဋိသေဝနာဒိကေ အကုသလဓမ္မေ ကရိဿန္တီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

အနေကပရိယာယေနာတိ ဣမေဟိ ‘‘အနနုစ္ဆဝိက’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေဟိ၊ ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ။ ဒုဗ္ဘရတာယ…ပေ… ကောသဇ္ဇဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသိတွာတိ ဒုဗ္ဘရတာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတဿ အသံဝရဿ အဝဏ္ဏံ နိန္ဒံ ဂရဟံ ဘာသိတွာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ဟိ အသံဝရေ ဌိတဿ ပုဂ္ဂလဿ အတ္တာ ဒုဗ္ဘရတဉ္စေဝ ဒုပ္ပောသတဉ္စ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အသံဝရော ‘‘ဒုဗ္ဘရတာ၊ ဒုပ္ပောသတာ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန အသံဝရေ ¶ ဌိတဿ အတ္တာ စတူသု ပစ္စယေသု မဟိစ္ဆတံ သိနေရုပ္ပမာဏေပိ စ ပစ္စယေ လဒ္ဓါ အသန္တုဋ္ဌိတံ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အသံဝရော ‘‘မဟိစ္ဆတာ၊ အသန္တုဋ္ဌိတာ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ အသံဝရေ ဌိတဿ အတ္တာ ဂဏသင်္ဂဏိကာယ စေဝ ကိလေသသင်္ဂဏိကာယ စ သံဝတ္တတိ၊ ကောသဇ္ဇာနုဂတော စ ဟောတိ အဋ္ဌကုသီတဝတ္ထုပါရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ အသံဝရော ‘‘သင်္ဂဏိကာ၊ စေဝ ကောသဇ္ဇဉ္စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

သုဘရတာယ…ပေ… ဝီရိယာရမ္ဘဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတွာတိ သုဘရတာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတဿ သံဝရဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတွာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ဟိ အသံဝရံ ပဟာယ သံဝရေ ဌိတဿ အတ္တာ သုဘရော ဟောတိ သုပေါသော၊ စတူသု စ ပစ္စယေသု အပ္ပိစ္ဆတံ နိတ္တဏှဘာဝံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧကမေကသ္မိဉ္စ ပစ္စယေ ယထာလာဘ-ယထာဗလ-ယထာသာရုပ္ပဝသေန တိပ္ပဘေဒါယ သန္တုဋ္ဌိယာ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သံဝရော ‘‘သုဘရတာ စေဝ သုပေါသတာ စ အပ္ပိစ္ဆော စ သန္တုဋ္ဌော စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ ပန အသံဝရံ ပဟာယ သံဝရေ ဌိတဿ အတ္တာ ကိလေသသလ္လေခနတာယ စေဝ နိဒ္ဓုနနတာယ စ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သံဝရော ‘‘သလ္လေခေါ စ ဓုတော စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ စ အသံဝရံ ပဟာယ သံဝရေ ဌိတဿ အတ္တာ ကာယဝါစာနံ အပ္ပာသာဒိကံ အပ္ပသာဒနီယံ အသန္တံ အသာရုပ္ပံ ကာယဝစီဒုစ္စရိတံ စိတ္တဿ အပ္ပာသာဒိကံ ¶ အပ္ပသာဒနီယံ အသန္တံ အသာရုပ္ပံ အကုသလဝိတက္ကတ္တယဉ္စ အနုပဂမ္မ တဗ္ဗိပရီတဿ ကာယဝစီသုစရိတဿ စေဝ ကုသလဝိတက္ကတ္တယဿ စ ပါသာဒိကဿ ပသာဒနီယဿ သန္တဿ သာရုပ္ပဿ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သံဝရော ‘‘ပါသာဒိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ ¶ ပန အသံဝရံ ပဟာယ သံဝရေ ဌိတဿ အတ္တာ သဗ္ဗကိလေသာပစယဘူတာယ၊ ဝိဝဋ္ဋာယ၊ အဋ္ဌဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုပါရိပူရိယာ စ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သံဝရော ‘‘အပစယော စေဝ ဝီရိယာရမ္ဘော စာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ။

ဘိက္ခူနံ တဒနုစ္ဆဝိကံ တဒနုလောမိကန္တိ တတ္ထ သန္နိပတိတာနံ ဘိက္ခူနံ ယံ ဣဒါနိ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿတိ၊ တဿ အနုစ္ဆဝိကဉ္စေဝ အနုလောမိကဉ္စ။ ယော ဝါ အယံ သုဘရတာဒီဟိ သံဝရော ဝုတ္တော၊ တဿ အနုစ္ဆဝိကဉ္စေဝ အနုလောမိကဉ္စ သံဝရပ္ပဟာနပဋိသံယုတ္တံ ¶ အသုတ္တန္တဝိနိဗဒ္ဓံ ပါဠိဝိနိမုတ္တံ ဩက္ကန္တိကဓမ္မဒေသနံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဘဂဝါ ကိရ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ပဉ္စဝဏ္ဏကုသုမမာလံ ကရောန္တော ဝိယ၊ ရတနဒါမံ သဇ္ဇေန္တော ဝိယ၊ စ ယေ ပဋိက္ခိပနာဓိပ္ပာယာ အသံဝရာဘိရတာ တေ သမ္ပရာယိကေန ဝဋ္ဋဘယေန တဇ္ဇေန္တော အနေကပ္ပကာရံ အာဒီနဝံ ဒဿေန္တော၊ ယေ သိက္ခာကာမာ သံဝရေ ဌိတာ တေ အပ္ပေကစ္စေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌပေန္တော အပ္ပေကစ္စေ အနာဂါမိ-သကဒါဂါမိ-သောတာပတ္တိဖလေသု ဥပနိဿယဝိရဟိတေပိ သဂ္ဂမဂ္ဂေ ပတိဋ္ဌပေန္တော ဒီဃနိကာယပ္ပမာဏမ္ပိ မဇ္ဈိမနိကာယပ္ပမာဏမ္ပိ ဓမ္မဒေသနံ ကရောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဘိက္ခူနံ တဒနုစ္ဆဝိကံ တဒနုလောမိကံ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ’’တိ။

တေန ဟီတိ တေန သုဒိန္နဿ အဇ္ဈာစာရေန ကာရဏဘူတေန။ သိက္ခာပဒန္တိ ဧတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗာတိ သိက္ခာ၊ ပဇ္ဇတေ ဣမိနာတိ ပဒံ၊ သိက္ခာယ ပဒံ သိက္ခာပဒံ၊ သိက္ခာယ အဓိဂမုပါယောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ မူလံ နိဿယော ပတိဋ္ဌာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မေထုနဝိရတိယာ မေထုနသံဝရဿေတံ အဓိဝစနံ။ မေထုနသံဝရော ဟိ တဒညေသံ သိက္ခာသင်္ခါတာနံ သီလဝိပဿနာဈာနမဂ္ဂဓမ္မာနံ ဝုတ္တတ္ထဝသေန ပဒတ္တာ ဣဓ ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ အဓိပ္ပေတော။ အယဉ္စ အတ္ထော သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ တဿတ္ထဿ ဒီပကံ ဝစနမ္ပိ ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘သိက္ခာပဒန္တိ ယော တတ္ထ နာမကာယော ပဒကာယော နိရုတ္တိကာယော ဗျဉ္ဇနကာယော’’တိ။ အထ ဝါ ယထာ ‘‘အနဘိဇ္ဈာ ဓမ္မပဒ’’န္တိ ဝုတ္တေ အနဘိဇ္ဈာ ဧကော ဓမ္မကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော ¶ ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ သိက္ခာကောဋ္ဌာသော သိက္ခာယ ဧကော ပဒေသောတိပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒသ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စာတိ ဒသ ကာရဏဝသေ သိက္ခာပဒပညတ္တိဟေတု အဓိဂမနီယေ ဟိတဝိသေသေ ပဋိစ္စ အာဂမ္မ အာရဗ္ဘ၊ ဒသန္နံ ဟိတဝိသေသာနံ နိပ္ဖတ္တိံ သမ္ပဿမာနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒါနိ တေ ဒသ အတ္ထဝသေ ဒဿေန္တော ‘‘သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာ နာမ သင်္ဃဿ သုဋ္ဌုဘာဝေါ၊ ‘‘သုဋ္ဌု ဒေဝါ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ ဝိယ ‘‘သုဋ္ဌု၊ ဘန္တေ’’တိ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနဘာဝေါ ¶ ။ ယော စ တထာဂတဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ ¶ ၊ တဿ တံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ ‘‘သုဋ္ဌု၊ ဘန္တေ’’တိ မမ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထံ ပညပေဿာမိ၊ အသမ္ပဋိစ္ဆနေ အာဒီနဝံ သမ္ပဋိစ္ဆနေ စ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ၊ န ဗလက္ကာရေန အဘိဘဝိတွာတိ ဧတမတ္ထံ အာဝိကရောန္တော အာဟ – ‘‘သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယာ’’တိ။ သင်္ဃဖာသုတာယာတိ သင်္ဃဿ ဖာသုဘာဝါယ၊ သဟဇီဝိတာယ သုခဝိဟာရတ္ထာယာတိ အတ္ထော။

ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာတိ ဒုမ္မင်္ကူ နာမ ဒုဿီလပုဂ္ဂလာ၊ ယေ မင်္ကုတံ အာပါဒိယမာနာပိ ဒုက္ခေန အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တာ ဝါ ကတွာ ဝါ န လဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ နိဂ္ဂဟတ္ထာယ၊ တေ ဟိ သိက္ခာပဒေ အသတိ ‘‘ကိံ တုမှေဟိ ဒိဋ္ဌံ၊ ကိံ သုတံ – ကိံ အမှေဟိ ကတံ၊ ကတရသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ကတမံ အာပတ္တိံ အာရောပေတွာ အမှေ နိဂ္ဂဏှထာ’’တိ သင်္ဃံ ဝိဟေဌေဿန္တိ၊ သိက္ခာပဒေ ပန သတိ တေ သင်္ဃော သိက္ခာပဒံ ဒဿေတွာ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန နိဂ္ဂဟေဿတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိ။

ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရာယာတိ ပေသလာနံ ပိယသီလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယ။ ပိယသီလာ ဟိ ဘိက္ခူ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ ဝေလံ မရိယာဒံ အဇာနန္တာ သိက္ခတ္တယပါရိပူရိယာ ဃဋမာနာ ကိလမန္တိ၊ သန္ဒိဋ္ဌမာနာ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ။ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ ပန သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ ဝေလံ မရိယာဒံ ဉတွာ သိက္ခတ္တယပါရိပူရိယာ ဃဋမာနာ န ကိလမန္တိ၊ သန္ဒိဋ္ဌမာနာ န ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တိ။ တေန နေသံ သိက္ခာပဒပညာပနာ ဖာသုဝိဟာရာယ သံဝတ္တတိ။ ယော ဝါ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟော၊ သွေဝ ဧတေသံ ဖာသုဝိဟာရော။ ဒုဿီလပုဂ္ဂလေ နိဿာယ ဟိ ဥပေါသထော န တိဋ္ဌတိ ¶ ၊ ပဝါရဏာ န တိဋ္ဌတိ၊ သင်္ဃကမ္မာနိ နပ္ပဝတ္တန္တိ၊ သာမဂ္ဂီ န ဟောတိ၊ ဘိက္ခူ အနေကဂ္ဂါ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာကမ္မဋ္ဌာနာဒီနိ အနုယုဉ္ဇိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဒုဿီလေသု ပန နိဂ္ဂဟိတေသု သဗ္ဗောပိ အယံ ဥပဒ္ဒဝေါ န ဟောတိ။ တတော ပေသလာ ဘိက္ခူ ဖာသု ဝိဟရန္တိ။ ဧဝံ ‘‘ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသု ဝိဟာရာယာ’’တိ ဧတ္ထ ဒွိဓာ အတ္ထော ¶ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ အာသဝါ နာမ အသံဝရေ ဌိတေန တသ္မိညေဝ အတ္တဘာဝေ ပတ္တဗ္ဗာ ပါဏိပ္ပဟာရ-ဒဏ္ဍပ္ပဟာရ-ဟတ္ထစ္ဆေဒ-ပါဒစ္ဆေဒ-အကိတ္တိ-အယသဝိပ္ပဋိသာရာဒယော ဒုက္ခဝိသေသာ။ ဣတိ ဣမေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ ပိဓာနာယ အာဂမနမဂ္ဂထကနာယာတိ အတ္ထော။

သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယာတိ သမ္ပရာယိကာ အာသဝါ နာမ အသံဝရေ ဌိတေန ကတပါပကမ္မမူလကာ သမ္ပရာယေ နရကာဒီသု ပတ္တဗ္ဗာ ဒုက္ခဝိသေသာ၊ တေသံ ပဋိဃာတတ္ထာယ ¶ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနတ္ထာယ ဝူပသမတ္ထာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒါယာတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ဟိ သတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိံ ဉတွာ ဝါ ယထာပညတ္တံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဝါ ယေပိ အပ္ပသန္နာ ပဏ္ဍိတမနုဿာ၊ တေ ‘‘ယာနိ ဝတ လောကေ မဟာဇနဿ ရဇ္ဇန-ဒုဿန-မုယှနဋ္ဌာနာနိ၊ တေဟိ ဣမေ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ အာရကာ ဝိရတာ ဝိဟရန္တိ၊ ဒုက္ကရံ ဝတ ကရောန္တိ၊ ဘာရိယံ ဝတ ကရောန္တီ’’တိ ပသာဒံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဝိနယပိဋကေ ပေါတ္ထကံ ဒိသွာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိက-တိဝေဒီ ဗြာဟ္မဏော ဝိယ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒါယာ’’တိ။

ပသန္နာနံ ဘိယျောဘာဝါယာတိ ယေပိ သာသနေ ပသန္နာ ကုလပုတ္တာ တေပိ သိက္ခာပဒပညတ္တိံ ဉတွာ ယထာပညတ္တံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ ဘိက္ခူ ဝါ ဒိသွာ ‘‘အဟော အယျာ ဒုက္ကရကာရိနော၊ ယေ ယာဝဇီဝံ ဧကဘတ္တံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝိနယသံဝရံ အနုပါလေန္တီ’’တိ ဘိယျော ဘိယျော ပသီဒန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပသန္နာနံ ဘိယျောဘာဝါယာ’’တိ။

သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာတိ တိဝိဓော သဒ္ဓမ္မော – ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မော၊ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော၊ အဓိဂမသဒ္ဓမ္မောတိ။ တတ္ထ ပိဋကတ္တယသင်္ဂဟိတံ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ‘‘ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မော’’ နာမ။ တေရသ ဓုတဂုဏာ၊ စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနိ၊ ဒွေအသီတိ မဟာဝတ္တာနိ၊ သီလသမာဓိဝိပဿနာတိ ¶ အယံ ‘‘ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော’’ နာမ။ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနိ နိဗ္ဗာနဉ္စာတိ အယံ ‘‘အဓိဂမသဒ္ဓမ္မော’’ နာမ။ သော သဗ္ဗောပိ ယသ္မာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ သတိ ဘိက္ခူ သိက္ခာပဒဉ္စ တဿ ဝိဘင်္ဂဉ္စ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ အညဉ္စ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိယာပုဏန္တိ၊ ယထာပညတ္တဉ္စ ပဋိပဇ္ဇမာနာ ပဋိပတ္တိံ ပူရေတွာ ပဋိပတ္တိယာ အဓိဂန္တဗ္ဗံ ¶ လောကုတ္တရဓမ္မံ အဓိဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ’’တိ။

ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယာတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ဟိ သတိ သံဝရဝိနယော စ ပဟာနဝိနယော စ သမထဝိနယော စ ပညတ္တိဝိနယော စာတိ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဝိနယော အနုဂ္ဂဟိတော ဟောတိ ဥပတ္ထမ္ဘိတော သူပတ္ထမ္ဘိတော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယာ’’တိ။

သဗ္ဗာနေဝ စေတာနိ ပဒါနိ ‘‘သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတဗ္ဗာနိ ¶ ။ တတြာယံ ပဌမပစ္ဆိမပဒယောဇနာ – ‘‘သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမိ၊ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမီ’’တိ။

အပိ စေတ္ထ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု တံ သင်္ဃဖာသု၊ ယံ သင်္ဃဖာသု တံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာတိ ဧဝံ သင်္ခလိကနယံ၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု တံ သင်္ဃဖာသု၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု တံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာတိ ဧဝဉ္စ ဧကေကပဒမူလိကံ ဒသက္ခတ္တုံ ယောဇနံ ကတွာ ယံ ဝုတ္တံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၃၃၄) –

‘‘အတ္ထသတံ ဓမ္မသတံ၊ ဒွေ စ နိရုတ္တိသတာနိ၊

စတ္တာရိ ဉာဏသတာနိ၊ အတ္ထဝသေ ပကရဏေ’’တိ။

တံ သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ပနေတံ ယသ္မာ ပရိဝါရေယေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ ဣဓ န ဝဏ္ဏိတန္တိ။

ဧဝံ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဘိက္ခူဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ဒီပေန္တော ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဥဒ္ဒိသေယျာထာ’’တိ အာဟ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ ပန မယာ ဣတိ သန္ဒဿိတာနိသံသံ သိက္ခာပဒံ ဧဝံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ ဥဒ္ဒိသေယျာထ စ ပရိယာပုဏေယျာထ စ ဓာရေယျာထ စ အညေသဉ္စ ဝါစေယျာထာတိ။ အတိရေကာနယနတ္ထော ¶ ဟိ ဧတ္ထ စ သဒ္ဒေါ၊ တေနာယမတ္ထော အာနီတော ဟောတီတိ။

ဣဒါနိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဣမံ သိက္ခာပဒ’’န္တိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျ၊ ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော’’တိ အာဟ။ ဧဝံ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ဒဠှံ ကတွာ ပဌမပါရာဇိကေ ပညတ္တေ အပရမ္ပိ အနုပညတ္တတ္ထာယ မက္ကဋီဝတ္ထု ဥဒပါဒိ။ တဿုပ္ပတ္တိဒီပနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ – ဧဝဉ္စိဒံ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ ဟောတီတိ။ တဿတ္ထော – ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဧဝံ ပညတ္တံ ဟောတိ စ၊ ဣဒဉ္စ အညံ ဝတ္ထု ဥဒပါဒီတိ။

၄၀။ ဣဒါနိ ¶ ¶ ယံ တံ အညံ ဝတ္ထု ဥပ္ပန္နံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – မက္ကဋိံ အာမိသေနာတိ မဟာဝနေ ဘိက္ခူနံ ခန္တိမေတ္တာဒိဂုဏာနုဘာဝေန နိရာသင်္ကစိတ္တာ ဗဟူ မိဂမောရကုက္ကုဋမက္ကဋာဒယော တိရစ္ဆာနာ ပဓာနာဂါရဋ္ဌာနေသု ဝိစရန္တိ။ တတြ ဧကံ မက္ကဋိံ အာမိသေန ယာဂုဘတ္တခဇ္ဇကာဒိနာ ဥပလာပေတွာ၊ သင်္ဂဏှိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဿာတိ ဘုမ္မဝစနံ။ ပဋိသေဝတီတိ ပစုရပဋိသေဝနော ဟောတိ၊ ပစုရတ္ထေ ဟိ ဝတ္တမာနဝစနံ။ သော ဘိက္ခူတိ သော မေထုနဓမ္မပဋိသေဝနကော ဘိက္ခု။ သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တာတိ တေ ဘိက္ခူ အာဂန္တုကာ ဗုဒ္ဓဒဿနာယ အာဂတာ ပါတောဝ အာဂန္တုကဘတ္တာနိ လဘိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စာ ဘိက္ခူနံ နိဝါသနဋ္ဌာနာနိ ပဿိဿာမာတိ ဝိစရိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တာ’’တိ။ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမီတိ တိရစ္ဆာနဂတာ နာမ ဧကဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသံ ကတွာ အညေသုပိ တာဒိသညေဝ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေန္တိ။ တသ္မာ သာ မက္ကဋီ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ စ အတ္တနော ဝိဿာသိကဘိက္ခုဿေဝ တေသမ္ပိ တံ ဝိကာရံ ဒဿေသိ။

ဆေပ္ပန္တိ နင်္ဂုဋ္ဌံ။ ဩဍ္ဍီတိ အဘိမုခံ ဌပေသိ။ နိမိတ္တမ္ပိ အကာသီတိ ယေန နိယာမေန ယာယ ကိရိယာယ မေထုနာဓိပ္ပာယံ တေ ဇာနန္တိ တံ အကာသီတိ အတ္ထော ¶ ။ သော ဘိက္ခူတိ ယဿာယံ ဝိဟာရော။ ဧကမန္တံ နိလီယိံသူတိ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ ပဋိစ္ဆန္နာ အစ္ဆိံသု။

၄၁။ သစ္စံ၊ အာဝုသောတိ သဟောဍ္ဎဂ္ဂဟိတော စောရော ဝိယ ပစ္စက္ခံ ဒိသွာ စောဒိတတ္တာ ‘‘ကိံ ဝါ မယာ ကတ’’န္တိအာဒီနိ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တော ‘‘သစ္စံ၊ အာဝုသော’’တိ အာဟ။ နနု၊ အာဝုသော၊ တထေဝ တံ ဟောတီတိ အာဝုသော ယထာ မနုဿိတ္ထိယာ၊ နနု တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာပိ တံ သိက္ခာပဒံ တထေဝ ဟောတိ။ မနုဿိတ္ထိယာပိ ဟိ ဒဿနမ္ပိ ဂဟဏမ္ပိ အာမသနမ္ပိ ဖုသနမ္ပိ ဃဋ္ဋနမ္ပိ ဒုဋ္ဌုလ္လမေဝ။ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာပိ တံ သဗ္ဗံ ဒုဋ္ဌုလ္လမေဝ။ ကော ဧတ္ထ ဝိသေသော? အလေသဋ္ဌာနေ တွံ လေသံ ဩဍ္ဍေသီတိ။

၄၂။ အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာယပိ ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသောတိ တိရစ္ဆာနဂတာယပိ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ ပါရာဇိကော ယေဝ ဟောတီတိ ဒဠှတရံ သိက္ခာပဒမကာသိ။ ဒုဝိဓဉှိ ¶ သိက္ခာပဒံ – လောကဝဇ္ဇံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇဉ္စ။ တတ္ထ ယဿ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ တံ လောကဝဇ္ဇံ နာမ။ သေသံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ။ တတ္ထ လောကဝဇ္ဇေ အနုပညတ္တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ရုန္ဓန္တီ ဒွါရံ ပိဒဟန္တီ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာ ဂါဠှတရံ ကရောန္တီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အညတြ အဓိမာနာ၊ အညတြ သုပိနန္တာတိ အယံ ပန ဝီတိက္ကမာဘာဝါ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ စ ဝုတ္တာ။ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေ အကတေ ဝီတိက္ကမေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သိထိလံ ကရောန္တီ မောစေန္တီ ဒွါရံ ဒဒမာနာ အပရာပရမ္ပိ အနာပတ္တိံ ကုရုမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဂဏဘောဇနပရမ္ပရဘောဇနာဒီသု အနုပညတ္တိယော ဝိယ။ ‘‘အန္တမသော တင်္ခဏိကာယပီ’’တိ ဧဝရူပါ ပန ကတေ ဝီတိက္ကမေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ပညတ္တိဂတိကာဝ ဟောတိ။ ဣဒံ ပန ပဌမသိက္ခာပဒံ ယသ္မာ လောကဝဇ္ဇံ၊ န ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ တသ္မာ အယမနုပညတ္တိ ရုန္ဓန္တီ ¶ ဒွါရံ ပိဒဟန္တီ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာ ဂါဠှတရံ ကရောန္တီ ဥပ္ပဇ္ဇိ။

ဧဝံ ဒွေပိ ဝတ္ထူနိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ဒဠှတရံ ကတွာ ပဌမပါရာဇိကေ ပညတ္တေ အပရမ္ပိ အနုပညတ္တတ္ထာယ ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထု ဥဒပါဒိ။ တဿုပ္ပတ္တိဒဿနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝဉ္စိဒံ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ ဟောတီ’’တိ ¶ ။ တဿတ္ထော – ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဧဝံ ပညတ္တံ ဟောတိ စ ဣဒဉ္စ အညမ္ပိ ဝတ္ထု ဥဒပါဒီတိ။

၄၃-၄၄။ ဣဒါနိ ယံ တံ အညမ္ပိ ဝတ္ထု ဥပ္ပန္နံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာပိ အယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ဝေသာလိကာတိ ဝေသာလိဝါသိနော။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာတိ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌေ ဝေသာလိယံ ကုလာနံ ပုတ္တာ။ သာသနေ ကိရ ယော ယော ဥပဒ္ဒဝေါ အာဒီနဝေါ အဗ္ဗုဒမုပ္ပဇ္ဇိ၊ သဗ္ဗံ တံ ဝဇ္ဇိပုတ္တကေ နိဿာယ။ တထာ ဟိ ဒေဝဒတ္တောပိ ဝဇ္ဇိပုတ္တကေ ပက္ခေ လဘိတွာ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိ။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဧဝ စ ဝဿသတပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဒီပေသုံ။ ဣမေပိ တေသံ ယေဝ ဧကစ္စေ ဧဝံ ပညတ္တေပိ သိက္ခာပဒေ ¶ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇိံသု…ပေ… မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိံသူတိ။

ဉာတိဗျသနေနပီတိ ဧတ္ထ အသနံ ဗျသနံ ဝိက္ခေပေါ ဝိဒ္ဓံသနံ ဝိနာသောတိ သဗ္ဗမေတံ ဧကတ္ထံ။ ဉာတီနံ ဗျသနံ ဉာတိဗျသနံ၊ တေန ဉာတိဗျသနေန၊ ရာဇဒဏ္ဍဗျာဓိမရဏဝိပ္ပဝါသနိမိတ္တေန ¶ ဉာတိဝိနာသေနာတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော ဒုတိယပဒေပိ။ တတိယပဒေ ပန အာရောဂျဝိနာသကော ရောဂေါ ဧဝ ရောဂဗျသနံ။ သော ဟိ အာရောဂျံ ဗျသတိ ဝိက္ခိပတိ ဝိနာသေတီတိ ဗျသနံ။ ရောဂေါဝ ဗျသနံ ရောဂဗျသနံ၊ တေန ရောဂဗျသနေန။ ဖုဋ္ဌာတိ အဓိပန္နာ အဘိဘူတာ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။

န မယံ၊ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ ဗုဒ္ဓဂရဟိနောတိ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ မယံ န ဗုဒ္ဓံ ဂရဟာမ၊ န ဗုဒ္ဓဿ ဒေါသံ ဒေမ။ န ဓမ္မဂရဟိနော၊ န သင်္ဃဂရဟိနော။ အတ္တဂရဟိနော မယန္တိ အတ္တာနမေဝ မယံ ဂရဟာမ၊ အတ္တနော ဒေါသံ ဒေမ။ အလက္ခိကာတိ နိဿိရိကာ။ အပ္ပပုညာတိ ပရိတ္တပုညာ။ ဝိပဿကာ ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ ယေ အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသု ဝိဘတ္တာ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ တေသံ ဝိပဿကာ၊ တတော တတော အာရမ္မဏတော ဝုဋ္ဌာယ တေဝ ဓမ္မေ ဝိပဿမာနာတိ ¶ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တန္တိ ရတ္တိယာ ပုဗ္ဗံ ပုဗ္ဗရတ္တံ၊ ရတ္တိယာ အပရံ အပရရတ္တံ၊ ပဌမယာမဉ္စ ပစ္ဆိမယာမဉ္စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗောဓိပက္ခိကာနန္တိ ဗောဓိဿ ပက္ခေ ဘဝါနံ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဿ ဥပကာရကာနန္တိ အတ္ထော။ ဘာဝနာနုယောဂန္တိ ဝဍ္ဎနာနုယောဂံ။ အနုယုတ္တာ ဝိဟရေယျာမာတိ ဂိဟိပလိဗောဓံ အာဝါသပလိဗောဓဉ္စ ပဟာယ ဝိဝိတ္တေသု သေနာသနေသု ယုတ္တပယုတ္တာ အနညကိစ္စာ ဝိဟရေယျာမ။

ဧဝမာဝုသောတိ ထေရော ဧတေသံ အာသယံ အဇာနန္တော ဣဒံ နေသံ မဟာဂဇ္ဇိတံ သုတွာ ‘‘သစေ ဣမေ ဤဒိသာ ဘဝိဿန္တိ၊ သာဓူ’’တိ မညမာနော ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသောတိ ဥဘယမ္ပေတံ ကာရဏပဋိက္ခေပဝစနံ။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ တတ္ထ တဒါယတ္တဝုတ္တိဘာဝေန ဖလံ တိဋ္ဌတိ။ ယသ္မာ စဿ တံ ဩကာသော ဟောတိ တဒါယတ္တဝုတ္တိဘာဝေန၊ တသ္မာ ‘‘ဌာနဉ္စ အဝကာသော စာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ အာနန္ဒ ¶ ၊ အနဝကာသော’’တိ။ ဧတံ ဌာနံ ဝါ ဩကာသော ဝါ နတ္ထိ။ ယံ တထာဂတောတိ ယေန တထာဂတော ဝဇ္ဇီနံ ဝါ…ပေ… သမူဟနေယျ၊ တံ ကာရဏံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဟိ ဘဂဝါ ဧတေသံ ‘‘လဘေယျာမ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ ယာစန္တာနံ ဥပသမ္ပဒံ ဒဒေယျ၊ ဧဝံ သန္တေ ‘‘ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော’’တိ ပညတ္တံ သမူဟနေယျ။ ယသ္မာ ပနေတံ န သမူဟနတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌာနမေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

သော အာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ ‘‘ယဒိ ဟိ ဧဝံ အာဂတော ဥပသမ္ပဒံ လဘေယျ၊ သာသနေ အဂါရဝေါ ဘဝေယျ။ သာမဏေရဘူမိယံ ပန ဌိတော သဂါရဝေါ စ ဘဝိဿတိ၊ အတ္တတ္ထဉ္စ ကရိဿတီ’’တိ ဉတွာ အနုကမ္ပမာနော ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘သော အာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ။ သော အာဂတော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ ဧဝံ အာဂတော ဘိက္ခုဘာဝေ ဌတွာ အဝိပန္နသီလတာယ သာသနေ သဂါရဝေါ ¶ ဘဝိဿတိ၊ သော သတိ ဥပနိဿယေ နစိရဿေဝ ဥတ္တမတ္ထံ ပါပုဏိဿတီတိ ဉတွာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ အာဟ။

ဧဝံ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ အာဂတေသု အနုပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဉ္စ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဉ္စ ဒဿေတွာ တီဏိပိ ဝတ္ထူနိ သမောဓာနေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ သိက္ခာပဒံ ပညပေတုကာမော ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ သိက္ခာပဒံ ဥဒ္ဒိသေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု…ပေ… အသံဝါသော’’တိ ပရိပုဏ္ဏံ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ။

ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅။ ဣဒါနိဿ ¶ အတ္ထံ ဝိဘဇန္တော ‘‘ယော ပနာတိ၊ ယော ယာဒိသော’’တိအာဒိမာဟ။ တသ္မိံ ပန သိက္ခာပဒေ စ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ စ သကလေ စ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ကောသလ္လံ ပတ္ထယန္တေန စတုဗ္ဗိဓော ဝိနယော ဇာနိတဗ္ဗော –

စတုဗ္ဗိဓဉှိ ဝိနယံ၊ မဟာထေရာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

နီဟရိတွာ ပကာသေသုံ၊ ဓမ္မသင်္ဂါဟကာ ပုရာ။

ကတမံ စတုဗ္ဗိဓံ? သုတ္တံ၊ သုတ္တာနုလောမံ၊ အာစရိယဝါဒံ၊ အတ္တနောမတိန္တိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အာဟစ္စပဒေန ရသေန အာစရိယဝံသေန အဓိပ္ပာယာ’’တိ၊ ဧတ္ထ ဟိ အာဟစ္စပဒန္တိ သုတ္တံ အဓိပ္ပေတံ၊ ရသောတိ သုတ္တာနုလောမံ၊ အာစရိယဝံသောတိ အာစရိယဝါဒေါ၊ အဓိပ္ပာယောတိ အတ္တနောမတိ။

တတ္ထ သုတ္တံနာမ သကလေ ဝိနယပိဋကေ ပါဠိ။

သုတ္တာနုလောမံ နာမ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ၊ ယေ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဝုတ္တာ – ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တံ စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ န ကပ္ပတိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တံ စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ ကပ္ပတိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ ¶ ၊ မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ၊ တံ စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ န ကပ္ပတိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ ကပ္ပတီ’တိ အနနုညာတံ၊ တံ စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅)။

အာစရိယဝါဒေါ နာမ ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ ပဉ္စဟိ အရဟန္တသတေဟိ ဌပိတာ ပါဠိဝိနိမုတ္တာ ဩက္ကန္တဝိနိစ္ဆယပ္ပဝတ္တာ အဋ္ဌကထာတန္တိ။

အတ္တနောမတိ နာမ သုတ္တ-သုတ္တာနုလောမ-အာစရိယဝါဒေ မုဉ္စိတွာ အနုမာနေန အတ္တနော အနုဗုဒ္ဓိယာ နယဂ္ဂါဟေန ဥပဋ္ဌိတာကာရကထနံ။

အပိစ သုတ္တန္တာဘိဓမ္မဝိနယဋ္ဌကထာသု အာဂတော သဗ္ဗောပိ ထေရဝါဒေါ ‘‘အတ္တနောမတိ’’ နာမ။ တံ ပန အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေန္တေန န ဒဠှဂ္ဂါဟံ ¶ ဂဟေတွာ ဝေါဟရိတဗ္ဗံ။ ကာရဏံ သလ္လက္ခေတွာ အတ္ထေန ပါဠိံ၊ ပါဠိယာ စ အတ္ထံ သံသန္ဒိတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ အတ္တနောမတိ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ တတ္ထ ဩတရတိ စေဝ သမေတိ စ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သစေ နေဝ ဩတရတိ န သမေတိ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ အယဉှိ အတ္တနောမတိ နာမ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ။ အတ္တနောမတိတော အာစရိယဝါဒေါ ဗလဝတရော။

အာစရိယဝါဒေါပိ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဩတရန္တော သမေန္တောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဣတရော န ဂဟေတဗ္ဗော။ အာစရိယဝါဒတော ဟိ သုတ္တာနုလောမံ ဗလဝတရံ။

သုတ္တာနုလောမမ္ပိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုတ္တာနုလောမတော ဟိ သုတ္တမေဝ ဗလဝတရံ။ သုတ္တဉှိ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ ကာရကသင်္ဃသဒိသံ ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတကာလသဒိသံ။ တသ္မာ ယဒါ ဒွေ ဘိက္ခူ သာကစ္ဆန္တိ၊ သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရဝါဒီ သုတ္တာနုလောမံ။ တေဟိ အညမညံ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ အကတွာ သုတ္တာနုလောမံ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထာယံ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အာစရိယဝါဒံ။ တေဟိပိ အညမညံ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ အကတွာ အာစရိယဝါဒေါ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗော။ အနောတရန္တော အသမေန္တော စ ဂါရယှာစရိယဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော၊ သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ သုတ္တံ ¶ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အတ္တနောမတိံ။ တေဟိပိ အညမညံ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ ¶ အကတွာ အတ္တနောမတိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ သုတ္တသ္မိံ ယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထ ပနာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရူဠှံ ပါဠိအာဂတံ ပညာယတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ တထာ ပညာယတိ န ဩတရတိ န သမေတိ၊ ဗာဟိရကသုတ္တံ ဝါ ဟောတိ သိလောကော ဝါ အညံ ဝါ ဂါရယှသုတ္တံ ဂုဠှဝေဿန္တရဂုဠှဝိနယဝေဒလ္လာဒီနံ အညတရတော အာဂတံ၊ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုတ္တာနုလောမသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ ¶ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အာစရိယဝါဒံ။ အာစရိယဝါဒေါ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗော။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗော။ သုတ္တာနုလောမေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အတ္တနောမတိံ။ အတ္တနောမတိ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ သုတ္တာနုလောမေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထ ပနာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရံ ဂါရယှသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အာစရိယဝါဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တာနုလောမံ။ သုတ္တာနုလောမံ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အာစရိယဝါဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အတ္တနောမတိံ။ အတ္တနောမတိ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ နော စေ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ အာစရိယဝါဒေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထ ပနာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တံ။ သုတ္တံ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရံ ဂါရယှသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ ¶ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တာနုလောမံ။ သုတ္တာနုလောမံ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဩတရန္တံ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော အာစရိယဝါဒံ။ အာစရိယဝါဒေါ အတ္တနောမတိယံ ဩတာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဩတရတိ သမေတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဣတရော ဂါရယှာစရိယဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော။ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ဂဟဏမေဝ ¶ ဗလိယံ ကာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု စ ခေပေါ ဝါ ဂရဟာ ဝါ န ကာတဗ္ဗာတိ။

အထ ¶ ပနာယံ ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ။ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ အကပ္ပိယံ၊ အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ တဿ ကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတိ၊ ပရော ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ။ ကပ္ပိယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ပရော တဿ အကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတိ၊ အနေန အတ္တနော ဂဟဏန္တိ ကတွာ ဒဠှံ အာဒါယ န ဌာတဗ္ဗံ။ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အကပ္ပိယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ဒွိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိဿတိ၊ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝေါယေဝ သာဓု၊ အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ ဝိနယဉှိ ပတွာ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိစာရဏမာဂမ္မ ရုန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ဂါဠှံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ၊ ဂရုကဘာဝေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။

အထ ပနာယံ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ။ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သစေ ကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ အကပ္ပိယံ၊ အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။

အထာယံ ဗဟူဟိ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟိ အကပ္ပိယဘာဝံ ဒဿေတိ၊ ပရော ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ၊ အကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ပရော ဗဟူဟိ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟိ ကပ္ပိယဘာဝံ ဒဿေတိ၊ အယံ ကာရဏံ န ဝိန္ဒတိ၊ ကပ္ပိယေ ဌာတဗ္ဗံ။ အထ ဒွိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိဿတိ၊ အတ္တနော ဂဟဏံ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ။ ယထာ စာယံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယေ အကပ္ပိယကပ္ပိယေ စ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ အနာပတ္တိအာပတ္တိဝါဒေ အာပတ္တာနာပတ္တိဝါဒေ စ၊ လဟုကဂရုကာပတ္တိဝါဒေ ဂရုကလဟုကာပတ္တိဝါဒေ စာပိ ¶ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာမမတ္တံယေဝ ဟိ ဧတ္ထ နာနံ၊ ယောဇနာနယေ နာနံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ န ဝိတ္ထာရိတံ။

ဧဝံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယာဒိဝိနိစ္ဆယေ ဥပ္ပန္နေ ယော သုတ္တ-သုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒအတ္တနောမတီသု အတိရေကကာရဏံ လဘတိ၊ တဿ ဝါဒေ ဌာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသော ပန ကာရဏံ ဝိနိစ္ဆယံ အလဘန္တေန သုတ္တံ န ဇဟိတဗ္ဗံ၊ သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ။ ဧဝံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ စ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ စ သကလေ စ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ကောသလ္လံ ပတ္ထယန္တေန အယံ စတုဗ္ဗိဓော ဝိနယော ဇာနိတဗ္ဗော။

ဣမဉ္စ ¶ ¶ ပန စတုဗ္ဗိဓံ ဝိနယံ ဉတွာပိ ဝိနယဓရေန ပုဂ္ဂလေန တိလက္ခဏသမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တီဏိ ဟိ ဝိနယဓရဿ လက္ခဏာနိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ‘‘သုတ္တဉ္စဿ သွာဂတံ ဟောတိ သုပ္ပဝတ္တိ သုဝိနိစ္ဆိတံ သုတ္တတော အနုဗျဉ္ဇနတော’’တိ ဣဒမေကံ လက္ခဏံ။ ‘‘ဝိနယေ ခေါ ပန ဌိတော ဟောတိ အသံဟီရော’’တိ ဣဒံ ဒုတိယံ။ ‘‘အာစရိယပရမ္ပရာ ခေါ ပနဿ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတိ သုမနသိကတာ သူပဓာရိတာ’’တိ ဣဒံ တတိယံ။

တတ္ထ သုတ္တံ နာမ သကလံ ဝိနယပိဋကံ။ တဉ္စဿ သွာဂတံ ဟောတီတိ သုဋ္ဌု အာဂတံ။ သုပ္ပဝတ္တီတိ သုဋ္ဌု ပဝတ္တံ ပဂုဏံ ဝါစုဂ္ဂတံ သုဝိနိစ္ဆိတံ။ သုတ္တတော အနုဗျဉ္ဇနတောတိ ပါဠိတော စ ပရိပုစ္ဆတော စ အဋ္ဌကထာတော စ သုဝိနိစ္ဆိတံ ဟောတိ၊ ကင်္ခစ္ဆေဒံ ကတွာ ဥဂ္ဂဟိတံ။

ဝိနယေ ခေါ ပန ဌိတော ဟောတီတိ ဝိနယေ လဇ္ဇီဘာဝေန ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။ အလဇ္ဇီ ဟိ ဗဟုဿုတောပိ သမာနော လာဘဂရုတာယ တန္တိံ ဝိသံဝါဒေတွာ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဒီပေတွာ သာသနေ မဟန္တံ ဥပဒ္ဒဝံ ကရောတိ။ သင်္ဃဘေဒမ္ပိ သင်္ဃရာဇိမ္ပိ ဥပ္ပာဒေတိ။ လဇ္ဇီ ပန ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော ဇီဝိတဟေတုပိ တန္တိံ အဝိသံဝါဒေတွာ ဓမ္မမေဝ ဝိနယမေဝ စ ဒီပေတိ၊ သတ္ထုသာသနံ ဂရုံ ကတွာ ဌပေတိ။ တထာ ဟိ ပုဗ္ဗေ မဟာထေရာ တိက္ခတ္တုံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသုံ – ‘‘အနာဂတေ လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတိ၊ လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတိ၊ လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတီ’’တိ။ ဧဝံ ယော လဇ္ဇီ၊ သော ဝိနယံ အဝိဇဟန္တော အဝေါက္ကမန္တော လဇ္ဇီဘာဝေန ဝိနယေ ဌိတော ဟောတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတောတိ။ အသံဟီရောတိ သံဟီရော နာမ ယော ပါဠိယံ ဝါ အဋ္ဌကထာယံ ဝါ ဟေဋ္ဌတော ဝါ ဥပရိတော ဝါ ပဒပဋိပါဋိယာ ဝါ ပုစ္ဆိယမာနော ဝိတ္ထုနတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ သန္တိဋ္ဌိတုံ န သက္ကောတိ၊ ယံ ယံ ပရေန ဝုစ္စတိ တံ တံ အနုဇာနာတိ၊ သကဝါဒံ ဆဍ္ဍေတွာ ပရဝါဒံ ဂဏှာတိ။ ယော ပန ပါဠိယံ ဝါ အဋ္ဌကထာယ ဝါ ဟေဋ္ဌုပရိယေန ဝါ ပဒပဋိပါဋိယာ ¶ ဝါ ပုစ္ဆိယမာနော န ဝိတ္ထုနတိ န ဝိပ္ဖန္ဒတိ၊ ဧကေကလောမံ သဏ္ဍာသေန ဂဏှန္တော ဝိယ ‘‘ဧဝံ မယံ ဝဒါမ၊ ဧဝံ နော အာစရိယာ ဝဒန္တီ’’တိ ¶ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ယမှိ ပါဠိ စ ပါဠိဝိနိစ္ဆယော စ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသာ ဝိယ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ အဂစ္ဆန္တော တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘အသံဟီရော’’တိ။

အာစရိယပရမ္ပရာ ခေါ ပနဿ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတီတိ ထေရပရမ္ပရာ ဝံသပရမ္ပရာ စဿ သုဋ္ဌု ဂဟိတာ ဟောတိ။ သုမနသိကတာတိ သုဋ္ဌု မနသိကတာ၊ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ ဥဇ္ဇလိတပဒီပေါ ဝိယ ဟောတိ။ သူပဓာရိတာတိ သုဋ္ဌု ¶ ဥပဓာရိတာ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိတော အတ္ထတော ကာရဏတော စ ဥပဓာရိတာ၊ အတ္တနော မတိံ ပဟာယ အာစရိယသုဒ္ဓိယာ ဝတ္တာ ဟောတိ ‘‘မယှံ အာစရိယော အသုကာစရိယဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှိ၊ သော အသုကဿာ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗံ အာစရိယပရမ္ပရံ ထေရဝါဒင်္ဂံ အာဟရိတွာ ယာဝ ဥပါလိတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှီတိ ပါပေတွာ ဌပေတိ။ တတောပိ အာဟရိတွာ ဥပါလိတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှိ၊ ဒါသကတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဥပါလိတ္ထေရဿ၊ သောဏကတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဒါသကတ္ထေရဿ၊ သိဂ္ဂဝတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ သောဏကတ္ထေရဿ၊ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ သိဂ္ဂဝတ္ထေရဿ စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရဿ စာတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗံ အာစရိယပရမ္ပရံ ထေရဝါဒင်္ဂံ အာဟရိတွာ အတ္တနော အာစရိယံ ပါပေတွာ ဌပေတိ။ ဧဝံ ဥဂ္ဂဟိတာ ဟိ အာစရိယပရမ္ပရာ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတိ။ ဧဝံ အသက္ကောန္တေန ပန အဝဿံ ဒွေ တယော ပရိဝဋ္ဋာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗပစ္ဆိမေန ဟိ နယေန ယထာ အာစရိယော စ အာစရိယာစရိယော စ ပါဠိဉ္စ ပရိပုစ္ဆဉ္စ ဝဒန္တိ၊ တထာ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣမေဟိ စ ပန တီဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတေန ဝိနယဓရေန ဝတ္ထုဝိနိစ္ဆယတ္ထံ သန္နိပတိတေ သင်္ဃေ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ စောဒကေန စ စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေ သဟသာ အဝိနိစ္ဆိနိတွာဝ ဆ ဌာနာနိ ဩလောကေတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ ဆ? ဝတ္ထု ဩလောကေတဗ္ဗံ၊ မာတိကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ၊ ပဒဘာဇနီယံ ဩလောကေတဗ္ဗံ၊ တိကပရိစ္ဆေဒေါ ဩလောကေတဗ္ဗော၊ အန္တရာပတ္တိ ဩလောကေတဗ္ဗာ၊ အနာပတ္တိ ဩလောကေတဗ္ဗာတိ။

ဝတ္ထုံ ဩလောကေန္တောပိ ¶ ဟိ ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ န တွေဝ နဂ္ဂေန အာဂန္တဗ္ဗံ၊ ယော အာဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၁၇) ဧဝံ ဧကစ္စံ အာပတ္တိံ ပဿတိ။ သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

မာတိကံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၂) နယေန ¶ ပဉ္စန္နံ အာပတ္တီနံ အညတရံ အာပတ္တိံ ပဿတိ၊ သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

ပဒဘာဇနီယံ ¶ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘အက္ခယိတေ သရီရေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ ယေဘုယျေန ခယိတေ သရီရေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၉ အာဒယော၊ အတ္ထတော သမာနံ) နယေန သတ္တန္နံ အာပတ္တီနံ အညတရံ အာပတ္တိံ ပဿတိ၊ သော ပဒဘာဇနီယတော သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

တိကပရိစ္ဆေဒံ ဩလောကေန္တောပိ တိကသင်္ဃာဒိသေသံ ဝါ တိကပါစိတ္တိယံ ဝါ တိကဒုက္ကဋံ ဝါ အညတရံ ဝါ အာပတ္တိံ တိကပရိစ္ဆေဒေ ပဿတိ၊ သော တတော သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

အန္တရာပတ္တိံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘ပဋိလာတံ ဥက္ခိပတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၃၅၅) ဧဝံ ယာ သိက္ခာပဒန္တရေသု အန္တရာပတ္တိ ဟောတိ တံ ပဿတိ၊ သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

အနာပတ္တိံ ဩလောကေန္တောပိ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု အသာဒိယန္တဿ၊ အထေယျစိတ္တဿ၊ န မရဏာဓိပ္ပာယဿ၊ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿ၊ န မောစနာဓိပ္ပာယဿ၊ အသဉ္စိစ္စ၊ အဿတိယာ၊ အဇာနန္တဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၇၂ အာဒယော) ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ အနာပတ္တိံ ပဿတိ၊ သော တံ သုတ္တံ အာနေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ။

ယော ဟိ ဘိက္ခု စတုဗ္ဗိဓဝိနယကောဝိဒေါ တိလက္ခဏသမ္ပန္နော ဣမာနိ ဆ ဌာနာနိ ဩလောကေတွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဿတိ၊ တဿ ဝိနိစ္ဆယော အပ္ပဋိဝတ္တိယော၊ ဗုဒ္ဓေန သယံ နိသီဒိတွာ ဝိနိစ္ဆိတသဒိသော ဟောတိ။ တံ စေဝံ ဝိနိစ္ဆယကုသလံ ဘိက္ခုံ ကောစိ ကတသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမော ဘိက္ခု ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆေယျ၊ တေန သာဓုကံ သလ္လက္ခေတွာ သစေ အနာပတ္တိ ဟောတိ၊ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ‘‘အာပတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သာ ဒေသနာဂါမိနီ စေ၊ ‘‘ဒေသနာဂါမိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ စေ၊ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထဿ ပါရာဇိကစ္ဆာယာ ¶ ဒိဿတိ၊ ‘‘ပါရာဇိကာပတ္တီ’’တိ န တာဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? မေထုနဓမ္မဝီတိက္ကမော ဟိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝီတိက္ကမော စ ဩဠာရိကော။ အဒိန္နာဒါနမနုဿဝိဂ္ဂဟဝီတိက္ကမာ ပန သုခုမာ စိတ္တလဟုကာ။ တေ သုခုမေနေဝ အာပဇ္ဇတိ ¶ ၊ သုခုမေန ရက္ခတိ၊ တသ္မာ ဝိသေသေန တံဝတ္ထုကံ ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိယမာနော ‘‘အာပတ္တီ’’တိ အဝတွာ သစဿ အာစရိယော ဓရတိ၊ တတော တေန သော ဘိက္ခု ‘‘အမှာကံ အာစရိယံ ¶ ပုစ္ဆာ’’တိ ပေသေတဗ္ဗော။ သစေ သော ပုန အာဂန္တွာ ‘‘တုမှာကံ အာစရိယော သုတ္တတော နယတော ဩလောကေတွာ ‘သတေကိစ္ဆော’တိ မံ အာဟာ’’တိ ဝဒတိ၊ တတော အနေန သော ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု ယံ အာစရိယော ဘဏတိ တံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ပနဿ အာစရိယော နတ္ထိ၊ သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရော ပန အတ္ထိ၊ တဿ သန္တိကံ ပေသေတဗ္ဗော – ‘‘အမှေဟိ သဟ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရော ဂဏပါမောက္ခော၊ တံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆာ’’တိ။ တေနာပိ ‘‘သတေကိစ္ဆော’’တိ ဝိနိစ္ဆိတေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တဿ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတတ္ထေရောပိ နတ္ထိ၊ အန္တေဝါသိကော ပဏ္ဍိတော အတ္ထိ၊ တဿ သန္တိကံ ပေသေတဗ္ဗော – ‘‘အသုကဒဟရံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆာ’’တိ။ တေနာပိ ‘‘သတေကိစ္ဆော’’တိ ဝိနိစ္ဆိတေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တဿ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ဒဟရဿာပိ ပါရာဇိကစ္ဆာယာဝ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တေနာပိ ‘‘ပါရာဇိကောသီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဒုလ္လဘော ဟိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ၊ တတော ဒုလ္လဘတရာ ¶ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ။ ဧဝံ ပန ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ဝိဝိတ္တံ ဩကာသံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိတွာ သီလာနိ သောဓေတွာ ဒွတ္တိံသာကာရံ တာဝ မနသိ ကရောဟီ’’တိ။ သစေ တဿ အရောဂံ သီလံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋယတိ၊ သင်္ခါရာ ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဥပစာရပ္ပနာပ္ပတ္တံ ဝိယ စိတ္တမ္ပိ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ဒိဝသံ အတိက္ကန္တမ္ပိ န ဇာနာတိ။ သော ဒိဝသာတိက္ကမေ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတော ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကီဒိသာ တေ စိတ္တပ္ပဝတ္တီ’’တိ။ အာရောစိတာယ စိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ စိတ္တဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ၊ အပ္ပမတ္တော သမဏဓမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။

ယဿ ပန သီလံ ဘိန္နံ ဟောတိ၊ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋယတိ၊ ပတောဒါဘိတုန္နံ ဝိယ စိတ္တံ ဝိကမ္ပတိ၊ ဝိပ္ပဋိသာရဂ္ဂိနာ ဍယှတိ၊ တတ္တပါသာဏေ နိသိန္နော ဝိယ တင်္ခဏညေဝ ဝုဋ္ဌာတိ။ သော ¶ အာဂတော ‘‘ကာ တေ စိတ္တပ္ပဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ အာရောစိတာယ စိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ ‘‘နတ္ထိ လောကေ ရဟော နာမ ပါပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတော။ သဗ္ဗပဌမဉှိ ပါပံ ကရောန္တော အတ္တနာ ဇာနာတိ၊ အထဿ အာရက္ခဒေဝတာ ပရစိတ္တဝိဒူ သမဏဗြာဟ္မဏာ အညာ စ ဒေဝတာ ဇာနန္တိ၊ တွံယေဝ ဒါနိ တဝ သောတ္ထိံ ပရိယေသာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

ဣဒါနိ ¶ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂဿ အတ္ထံ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ယံ ဝုတ္တံ ယော ပနာတိ ယော ယာဒိသောတိအာဒိ။ ဧတ္ထ ယော ပနာတိ ဝိဘဇိတဗ္ဗပဒံ၊ ယော ယာဒိသောတိအာဒီနိ တဿ ဝိဘဇနပဒါနိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ပနာတိ နိပါတမတ္တံ၊ ယောတိ အတ္ထပဒံ၊ တဉ္စ အနိယမေန ပုဂ္ဂလံ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အနိယမေန ပုဂ္ဂလဒီပကံ ယော သဒ္ဒမေဝ အာဟ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ယော ပနာတိ ယော ယောကောစီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ယော ယောကောစိ နာမ၊ သော အဝဿံ လိင်္ဂ-ယုတ္တ-ဇာတိ-နာမ-ဂေါတ္တ-သီလ-ဝိဟာရ-ဂေါစရဝယေသု ဧကေနာကာရေန ပညာယတိ၊ တသ္မာ တံ တထာ ဉာပေတုံ တံ ပဘေဒံ ပကာသေန္တော ‘‘ယာဒိသော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာဒိသောတိ လိင်္ဂဝသေန ယာဒိသော ဝါ တာဒိသော ဝါ ဟောတု၊ ဒီဃော ဝါ ရဿော ဝါ ကာဠော ဝါ ဩဒါတော ဝါ မင်္ဂုရစ္ဆဝိ ဝါ ကိသော ဝါ ထူလော ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာယုတ္တောတိ ယောဂဝသေန ယေန ဝါ တေန ဝါ ယုတ္တော ဟောတု၊ နဝကမ္မယုတ္တော ဝါ ဥဒ္ဒေသယုတ္တော ဝါ ဝါသဓုရယုတ္တော ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာဇစ္စောတိ ဇာတိဝသေန ယံဇစ္စော ဝါ တံဇစ္စော ဝါ ဟောတု၊ ခတ္တိယော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဝေဿော ဝါ သုဒ္ဒေါ ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာနာမောတိ နာမဝသေန ယထာနာမော ဝါ တထာနာမော ဝါ ဟောတု၊ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဝါ ဓမ္မရက္ခိတော ဝါ သင်္ဃရက္ခိတော ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာဂေါတ္တောတိ ဂေါတ္တဝသေန ယထာဂေါတ္တော ဝါ တထာဂေါတ္တော ဝါ ယေန ဝါ တေန ဝါ ဂေါတ္တေန ဟောတု၊ ကစ္စာယနော ဝါ ဝါသိဋ္ဌော ဝါ ကောသိယော ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာသီလောတိ သီလေသု ယထာသီလော ဝါ တထာသီလော ဝါ ဟောတု၊ နဝကမ္မသီလော ဝါ ဥဒ္ဒေသသီလော ဝါ ဝါသဓုရသီလော ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာဝိဟာရီတိ ဝိဟာရေသုပိ ယထာဝိဟာရီ ဝါ တထာဝိဟာရီ ဝါ ဟောတု၊ နဝကမ္မဝိဟာရီ ဝါ ဥဒ္ဒေသဝိဟာရီ ဝါ ဝါသဓုရဝိဟာရီ ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာဂေါစရောတိ ဂေါစရေသုပိ ယထာဂေါစရော ဝါ တထာဂေါစရော ဝါ ဟောတု၊ နဝကမ္မဂေါစရော ¶ ဝါ ဥဒ္ဒေသဂေါစရော ဝါ ဝါသဓုရဂေါစရော ဝါတိ အတ္ထော။ ထေရော ဝါတိ အာဒီသု ဝယောဝုဍ္ဎာဒီသု ယော ဝါ သော ဝါ ဟောတု၊ ပရိပုဏ္ဏဒသဝဿတာယ ထေရော ဝါ ဦနပဉ္စဝဿတာယ နဝေါ ဝါ အတိရေကပဉ္စဝဿတာယ ¶ မဇ္ဈိမော ဝါတိ အတ္ထော။ အထ ခေါ သဗ္ဗောဝ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဧသော ဝုစ္စတိ ‘‘ယော ပနာ’’တိ။

ဘိက္ခုနိဒ္ဒေသေ ဘိက္ခတီတိ ဘိက္ခကော၊ လဘန္တော ဝါ အလဘန္တော ဝါ အရိယာယ ယာစနာယ ယာစတီတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ အဇ္ဈုပဂတံ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတတ္တာ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတော နာမ။ ယော ဟိ ကောစိ အပ္ပံ ဝါ မဟန္တံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော၊ သော ကသိဂေါရက္ခာဒီဟိ ဇီဝိကကပ္ပနံ ဟိတွာ လိင်္ဂသမ္ပဋိစ္ဆနေနေဝ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု။ ပရပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကတ္တာ ဝါ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ကာဇဘတ္တံ ဘုဉ္ဇမာနောပိ ¶ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု၊ ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥဿာဟဇာတတ္တာ ဝါ ဘိက္ခာစရိယံ အဇ္ဈုပဂတောတိ ဘိက္ခု။ အဂ္ဃဖဿဝဏ္ဏဘေဒေန ဘိန္နံ ပဋံ ဓာရေတီတိ ဘိန္နပဋဓရော။ တတ္ထ သတ္ထကစ္ဆေဒနေန အဂ္ဃဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဟဿဂ္ဃနကောပိ ဟိ ပဋော သတ္ထကေန ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္နော ဘိန္နဂ္ဃော ဟောတိ။ ပုရိမဂ္ဃတော ဥပဍ္ဎမ္ပိ န အဂ္ဃတိ။ သုတ္တသံသိဗ္ဗနေန ဖဿဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုခသမ္ဖဿောပိ ဟိ ပဋော သုတ္တေဟိ သံသိဗ္ဗိတော ဘိန္နဖဿော ဟောတိ။ ခရသမ္ဖဿတံ ပါပုဏာတိ။ သူစိမလာဒီဟိ ဝဏ္ဏဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုပရိသုဒ္ဓါပိ ဟိ ပဋော သူစိကမ္မတော ပဋ္ဌာယ သူစိမလေန၊ ဟတ္ထသေဒမလဇလ္လိကာဟိ၊ အဝသာနေ ရဇနကပ္ပကရဏေဟိ စ ဘိန္နဝဏ္ဏော ဟောတိ၊ ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟတိ။ ဧဝံ တီဟာကာရေဟိ ဘိန္နပဋဓာရဏတော ဘိန္နပဋဓရောတိ ဘိက္ခု။ ဂိဟိဝတ္ထဝိသဘာဂါနံ ဝါ ကာသာဝါနံ ဓာရဏမတ္တေနေဝ ဘိန္နပဋဓရောတိ ဘိက္ခု။

သမညာယာတိ ပညတ္တိယာ ဝေါဟာရေနာတိ အတ္ထော။ သမညာယ ဧဝ ဟိ ဧကစ္စော ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ပညာယတိ။ တထာ ဟိ နိမန္တနာဒိမှိ ဘိက္ခူသု ဂဏိယမာနေသု သာမဏေရေပိ ဂဟေတွာ ‘‘သတံ ဘိက္ခူ သဟဿံ ဘိက္ခူ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပဋိညာယာတိ အတ္တနော ပဋိဇာနနေန ပဋိညာယပိ ဟိ ဧကစ္စော ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ပညာယတိ။ တဿ ‘‘ကော ဧတ္ထာတိ? အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခူ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၉၆) ဧဝမာဒီသု သမ္ဘဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ¶ ။ အယံ ပန အာနန္ဒတ္ထေရေန ဝုတ္တာ ဓမ္မိကာ ပဋိညာ။ ရတ္တိဘာဂေ ပန ဒုဿီလာပိ ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တာ ‘‘ကော ဧတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တေ အဓမ္မိကာယ ပဋိညာယ အဘူတာယ ‘‘မယံ ဘိက္ခူ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဧဟိ ¶ ဘိက္ခူတိ ဧဟိ ဘိက္ခု နာမ ဘဂဝတော ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ ဝစနမတ္တေန ဘိက္ခုဘာဝံ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒံ ပတ္တော။ ဘဂဝါ ဟိ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝါယ ဥပနိဿယသမ္ပန္နံ ပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ ရတ္တပံသုကူလန္တရတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ နီဟရိတွာ ဗြဟ္မဃောသံ နိစ္ဆာရေန္တော ‘‘ဧဟိ၊ ဘိက္ခု၊ စရ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာ’’တိ ဝဒတိ။ တဿ သဟေဝ ဘဂဝတော ဝစနေန ဂိဟိလိင်္ဂံ အန္တရဓာယတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ရုဟတိ။ ဘဏ္ဍု ကာသာယဝသနော ဟောတိ။ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ဧကံ အံသေ ဌပေတွာ ဝါမံသကူဋေ အာသတ္တနီလုပ္ပလဝဏ္ဏမတ္တိကာပတ္တော –

‘‘တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ၊ ဝါသိ သူစိ စ ဗန္ဓနံ၊

ပရိဿာဝနေန အဋ္ဌေတေ၊ ယုတ္တယောဂဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။

ဧဝံ ¶ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ ပရိက္ခာရေဟိ သရီရေ ပဋိမုက္ကေဟိယေဝ သဋ္ဌိဝဿိကတ္ထေရော ဝိယ ဣရိယာပထသမ္ပန္နော ဗုဒ္ဓါစရိယကော ဗုဒ္ဓုပဇ္ဈာယကော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒမာနောယေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဘဂဝါ ဟိ ပဌမဗောဓိယံ ဧကသ္မိံ ကာလေ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါယ ဧဝ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ ဧဝံ ဥပသမ္ပန္နာနိ စ သဟဿုပရိ ဧကစတ္တာလီသုတ္တရာနိ တီဏိ ဘိက္ခုသတာနိ အဟေသုံ၊ သေယျထိဒံ – ပဉ္စ ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရာ၊ ယသော ကုလပုတ္တော၊ တဿ ပရိဝါရာ စတုပဏ္ဏာသ သဟာယကာ၊ တိံသ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ၊ သဟဿပုရာဏဇဋိလာ၊ သဒ္ဓိံ ဒွီဟိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ အဍ္ဎတေယျသတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဧကော အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘တီဏိ သတံ သဟဿဉ္စ၊ စတ္တာလီသံ ပုနာပရေ၊

ဧကော စ ထေရော သပ္ပညော၊ သဗ္ဗေ တေ ဧဟိဘိက္ခုကာ’’တိ။

န ကေဝလဉ္စ ဧတေ ဧဝ၊ အညေပိ ဗဟူ သန္တိ။ သေယျထိဒံ – တိသတပရိဝါရော သေလော ဗြာဟ္မဏော၊ သဟဿပရိဝါရော မဟာကပ္ပိနော၊ ဒသသဟဿာ ¶ ကပိလဝတ္ထုဝါသိနော ကုလပုတ္တာ၊ သောဠသသဟဿာ ပါရာယနိကဗြာဟ္မဏာတိ ဧဝမာဒယော။ တေ ပန ဝိနယပိဋကေ ပါဠိယံ န နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ န ဝုတ္တာ။ ဣမေ တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဝုတ္တာတိ။

‘‘သတ္တဝီသ သဟဿာနိ၊ တီဏိယေဝ သတာနိ စ၊

ဧတေပိ သဗ္ဗေ သင်္ခါတာ၊ သဗ္ဗေ တေ ဧဟိဘိက္ခုကာ’’တိ။

တီဟိ ¶ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နောတိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန တိက္ခတ္တုံ ဝါစံ ဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တေဟိ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နော။ အယဉှိ ဥပသမ္ပဒါ နာမ အဋ္ဌဝိဓာ – ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ၊ သရဏဂမနူပသမ္ပဒါ၊ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ၊ ပဉှဗျာကရဏူပသမ္ပဒါ၊ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ၊ ဒူတေနူပသမ္ပဒါ၊ အဋ္ဌဝါစိကူပသမ္ပဒါ၊ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါတိ။ တတ္ထ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ၊ သရဏဂမနူပသမ္ပဒါ စ ဝုတ္တာ ဧဝ။

ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ နာမ ‘‘တသ္မာတိဟ တေ၊ ကဿပ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘တိဗ္ဗံ မေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတိ ထေရေသု နဝေသု မဇ္ဈိမေသု စာ’တိ။ ဧဝဉှိ တေ၊ ကဿပ၊ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိဟ တေ၊ ကဿပ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယံ ကိဉ္စိ ဓမ္မံ သောဿာမိ ကုသလူပသံဟိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သောဿာမီ’တိ။ ဧဝံ ဟိ တေ၊ ကဿပ၊ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိဟ တေ၊ ကဿပ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ¶ – ‘သာတသဟဂတာ စ မေ ကာယဂတာသတိ န ဝိဇဟိဿတီ’တိ။ ဧဝဉှိ တေ၊ ကဿပ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) ဣမိနာ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏေန မဟာကဿပတ္ထေရဿ အနုညာတဥပသမ္ပဒါ။

ပဉှဗျာကရဏူပသမ္ပဒါ နာမ သောပါကဿ အနုညာတဥပသမ္ပဒါ။ ဘဂဝါ ကိရ ပုဗ္ဗာရာမေ အနုစင်္ကမန္တံ သောပါကသာမဏေရံ ‘‘‘ဥဒ္ဓုမာတကသညာ’တိ ဝါ၊ သောပါက၊ ‘ရူပသညာ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ နာနာဗျဉ္ဇနာ ¶ ၊ ဥဒါဟု ဧကတ္ထာ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ ဒသ အသုဘနိဿိတေ ပဉှေ ပုစ္ဆိ။ သော တေ ဗျာကာသိ။ ဘဂဝါ တဿ သာဓုကာရံ ဒတွာ ‘‘ကတိဝဿောသိ တွံ၊ သောပါကာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သတ္တဝဿောဟံ၊ ဘဂဝါ’’တိ။ ‘‘သောပါက၊ တွံ မမ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာ ပဉှေ ဗျာကာသီ’’တိ အာရဒ္ဓစိတ္တော ဥပသမ္ပဒံ အနုဇာနိ။ အယံ ပဉှဗျာကရဏူပသမ္ပဒါ။

ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ နာမ မဟာပဇာပတိယာ အဋ္ဌဂရုဓမ္မဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေန အနုညာတဥပသမ္ပဒါ။

ဒူတေနူပသမ္ပဒါ နာမ အဍ္ဎကာသိယာ ဂဏိကာယ အနုညာတဥပသမ္ပဒါ။

အဋ္ဌဝါစိကူပသမ္ပဒါ နာမ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃတော ဉတ္တိစတုတ္ထေန ဘိက္ခုသင်္ဃတော ဉတ္တိစတုတ္ထေနာတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကမ္မေဟိ ဥပသမ္ပဒါ။

ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါ ¶ နာမ ဘိက္ခူနံ ဧတရဟိ ဥပသမ္ပဒါ။ ဣမာသု အဋ္ဌသု ဥပသမ္ပဒါသု ‘‘ယာ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပဒါ အနုညာတာ၊ တံ အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပဋိက္ခိပါမိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၆၉) ဧဝံ အနုညာတာယ ဣမာယ ဥပသမ္ပဒါယ ဥပသမ္ပန္နောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဘဒြောတိ အပါပကော။ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာဒယော ဟိ ယာဝ အရဟာ၊ တာဝ ဘဒြေန သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေန စ သမန္နာဂတတ္တာ ‘‘ဘဒြော ဘိက္ခူ’’တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ သာရောတိ တေဟိယေဝ သီလသာရာဒီဟိ သမန္နာဂတတ္တာ နီလသမန္နာဂမေန နီလော ပဋော ဝိယ ‘‘သာရော ဘိက္ခူ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိဂတကိလေသဖေဂ္ဂုဘာဝတော ဝါ ခီဏာသဝေါဝ ‘‘သာရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေခေါတိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန သဒ္ဓိံ သတ္တ ¶ အရိယာ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခန္တီတိ သေခါ။ တေသု ယော ကောစိ ‘‘သေခေါ ဘိက္ခူ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န သိက္ခတီတိ အသေခေါ။ သေက္ခဓမ္မေ အတိက္ကမ္မ အဂ္ဂဖလေ ဌိတော၊ တတော ဥတ္တရိ သိက္ခိတဗ္ဗာဘာဝတော ခီဏာသဝေါ ‘‘အသေခေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေနာတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိယာယေန ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယေ ကမ္မေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊ တေသံ အာဂတတ္တာ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒဿ အာဟဋတ္တာ၊ သမ္မုခီဘူတာနဉ္စ အပ္ပဋိက္ကောသနတော ဧကသ္မိံ ကမ္မေ သမဂ္ဂဘာဝံ ဥပဂတေန။ ဉတ္တိစတုတ္ထေနာတိ ¶ တီဟိ အနုဿာဝနာဟိ ဧကာယ စ ဉတ္တိယာ ကာတဗ္ဗေန။ ကမ္မေနာတိ ဓမ္မိကေန ဝိနယကမ္မေန။ အကုပ္ပေနာတိ ဝတ္ထု-ဉတ္တိ-အနုဿာဝန-သီမာ-ပရိသသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နတ္တာ အကောပေတဗ္ဗတံ အပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗတဉ္စ ဥပဂတေန။ ဌာနာရဟေနာတိ ကာရဏာရဟေန သတ္ထုသာသနာရဟေန။ ဥပသမ္ပန္နော နာမ ဥပရိဘာဝံ သမာပန္နော၊ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုဘာဝေါ ဟိ ဥပရိဘာဝေါ၊ တဉ္စေသ ယထာဝုတ္တေန ကမ္မေန သမာပန္နတ္တာ ‘‘ဥပသမ္ပန္နော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ဧကမေဝ အာဂတံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတွာ စတ္တာရိ သင်္ဃကမ္မာနိ နီဟရိတွာ ဝိတ္ထာရတော ကထေတဗ္ဗာနီတိ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ တာနိ စ ‘‘အပလောကနကမ္မံ ဉတ္တိကမ္မံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မ’’န္တိ ပဋိပါဋိယာ ဌပေတွာ ဝိတ္ထာရေန ခန္ဓကတော ပရိဝါရာဝသာနေ ကမ္မဝိဘင်္ဂတော စ ပါဠိံ အာဟရိတွာ ကထိတာနိ။ တာနိ မယံ ပရိဝါရာဝသာနေ ကမ္မဝိဘင်္ဂေယေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ဧဝဉှိ သတိ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ စ ¶ န ဘာရိယာ ဘဝိဿတိ၊ ယထာဌိတာယ စ ပါဠိယာ ဝဏ္ဏနာ သုဝိညေယျာ ဘဝိဿတိ။ တာနိ စ ဌာနာနိ အသုညာနိ ဘဝိဿန္တိ၊ တသ္မာ အနုပဒဝဏ္ဏနမေဝ ကရောမ။

တတြာတိ တေသု ‘‘ဘိက္ခကော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေသု ဘိက္ခူသု။ ယွာယံ ဘိက္ခူတိ ယော အယံ ဘိက္ခု။ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန…ပေ… ဥပသမ္ပန္နောတိ အဋ္ဌသု ဥပသမ္ပဒါသု ဉတ္တိစတုတ္ထေနေဝ ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နော။ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတော ဘိက္ခူတိ အယံ ဣမသ္မိံ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ ပါရာဇိကော ဟောတီ’’တိ အတ္ထေ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဣတရေ ပန ‘‘ဘိက္ခကော’’တိ အာဒယော အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တာ။ တေသု စ ‘‘ဘိက္ခကော’’တိ အာဒယော နိရုတ္တိဝသေန ဝုတ္တာ၊ ‘‘သမညာယ ဘိက္ခု၊ ပဋိညာယ ဘိက္ခူ’’တိ ဣမေ ဒွေ အဘိလာပဝသေန ဝုတ္တာ၊ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ ဗုဒ္ဓေန ဥပဇ္ဈာယေန ပဋိလဒ္ဓဥပသမ္ပဒါဝသေန ဝုတ္တော။ သရဏဂမနဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာယ ကမ္မဝါစာယ ဥပသမ္ပဒါဝသေန ဝုတ္တော၊ ‘‘ဘဒြော’’တိအာဒယော ဂုဏဝသေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ¶ ‘‘ဘိက္ခူန’’န္တိ ဣဒံ ပဒံ ဝိသေသတ္ထာဘာဝတော အဝိဘဇိတွာဝ ယံ သိက္ခဉ္စ သာဇီဝဉ္စ သမာပန္နတ္တာ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော ဟောတိ၊ တံ ဒဿေန္တော သိက္ခာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗာတိ သိက္ခာ။ တိဿောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ ¶ ။ အဓိသီလသိက္ခာတိ အဓိကံ ဥတ္တမံ သီလန္တိ အဓိသီလံ၊ အဓိသီလဉ္စ တံ သိက္ခိတဗ္ဗတော သိက္ခာ စာတိ အဓိသီလသိက္ခာ။ ဧသ နယော အဓိစိတ္တ-အဓိပညာသိက္ခာသု။

ကတမံ ပနေတ္ထ သီလံ၊ ကတမံ အဓိသီလံ၊ ကတမံ စိတ္တံ၊ ကတမံ အဓိစိတ္တံ၊ ကတမာ ပညာ၊ ကတမာ အဓိပညာတိ? ဝုစ္စတေ – ပဉ္စင်္ဂဒသင်္ဂသီလံ တာဝ သီလမေဝ။ တဉှိ ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေပိ အနုပ္ပန္နေပိ လောကေ ပဝတ္တတိ။ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တသ္မိံ သီလေ ဗုဒ္ဓါပိ သာဝကာပိ မဟာဇနံ သမာဒပေန္တိ။ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ကမ္မဝါဒိနော စ ဓမ္မိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စက္ကဝတ္တီ စ မဟာရာဇာနော မဟာဗောဓိသတ္တာ စ သမာဒပေန္တိ။ သာမမ္ပိ ပဏ္ဍိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမာဒိယန္တိ။ တေ တံ ကုသလံ ဓမ္မံ ပရိပူရေတွာ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တိ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ပန ‘‘အဓိသီလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉှိ သူရိယော ဝိယ ပဇ္ဇောတာနံ သိနေရု ဝိယ ပဗ္ဗတာနံ သဗ္ဗလောကိယသီလာနံ ¶ အဓိကဉ္စေဝ ဥတ္တမဉ္စ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ စ ပဝတ္တတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ။ န ဟိ တံ ပညတ္တိံ ဥဒ္ဓရိတွာ အညော သတ္တော ဌပေတုံ သက္ကောတိ၊ ဗုဒ္ဓါယေဝ ပန သဗ္ဗသော ကာယဝစီဒွါရအဇ္ဈာစာရသောတံ ဆိန္ဒိတွာ တဿ တဿ ဝီတိက္ကမဿ အနုစ္ဆဝိကံ တံ သီလသံဝရံ ပညပေန္တိ။ ပါတိမောက္ခသံဝရတောပိ စ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တမေဝ သီလံ အဓိသီလံ၊ တံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတံ။ န ဟိ တံ သမာပန္နော ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ။

ကာမာဝစရာနိ ပန အဋ္ဌ ကုသလစိတ္တာနိ၊ လောကိယအဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တာနိ စ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ စိတ္တမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါနုပ္ပာဒေ စဿ ပဝတ္တိ၊ သမာဒပနံ သမာဒါနဉ္စ သီလေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိပဿနာပါဒကံ အဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တံ ပန ‘‘အဓိစိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တဉှိ အဓိသီလံ ဝိယ သီလာနံ သဗ္ဗလောကိယစိတ္တာနံ အဓိကဉ္စေဝ ဥတ္တမဉ္စ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ စ ဟောတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ။ တတောပိ စ မဂ္ဂဖလစိတ္တမေဝ အဓိစိတ္တံ၊ တံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတံ။ န ဟိ တံ သမာပန္နော ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ။

‘‘အတ္ထိ ဒိန္နံ၊ အတ္ထိ ယိဋ္ဌ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၇၁၊ ဝိဘ။ ၇၉၃၊ မ။ နိ။ ၃။၉၂) -အာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ပန ကမ္မဿကတဉာဏံ ပညာ၊ သာ ဟိ ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေပိ ¶ အနုပ္ပန္နေပိ လောကေ ¶ ပဝတ္တတိ။ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တဿာ ပညာယ ဗုဒ္ဓါပိ ဗုဒ္ဓသာဝကာပိ မဟာဇနံ သမာဒပေန္တိ။ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ကမ္မဝါဒိနော စ ဓမ္မိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စက္ကဝတ္တီ စ မဟာရာဇာနော မဟာဗောဓိသတ္တာ စ သမာဒပေန္တိ။ သာမမ္ပိ ပဏ္ဍိတာ သတ္တာ သမာဒိယန္တိ။ တထာ ဟိ အင်္ကုရော ဒသဝဿသဟဿာနိ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ ဝေလာမော၊ ဝေဿန္တရော၊ အညေ စ ဗဟူ ပဏ္ဍိတမနုဿာ မဟာဒါနာနိ အဒံသု။ တေ တံ ကုသလံ ဓမ္မံ ပရိပူရေတွာ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိံသု။ တိလက္ခဏာကာရပရိစ္ဆေဒကံ ပန ဝိပဿနာဉာဏံ ‘‘အဓိပညာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာ ဟိ အဓိသီလ-အဓိစိတ္တာနိ ဝိယ သီလစိတ္တာနံ သဗ္ဗလောကိယပညာနံ အဓိကာ စေဝ ဥတ္တမာ စ၊ န စ ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ လောကေ ပဝတ္တတိ။ တတောပိ စ မဂ္ဂဖလပညာဝ အဓိပညာ၊ သာ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတာ။ န ဟိ တံ သမာပန္နော ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတီတိ။

တတြာတိ တာသု တီသု သိက္ခာသု။ ယာယံ အဓိသီလသိက္ခာတိ ယာ အယံ ပါတိမောက္ခသီလသင်္ခါတာ အဓိသီလသိက္ခာ။ ဧတံ သာဇီဝံ နာမာတိ ဧတံ သဗ္ဗမ္ပိ ¶ ဘဂဝတာ ဝိနယေ ဌပိတံ သိက္ခာပဒံ၊ ယသ္မာ ဧတ္ထ နာနာဒေသဇာတိဂေါတ္တာဒိဘေဒဘိန္နာ ဘိက္ခူ သဟ ဇီဝန္တိ ဧကဇီဝိကာ သဘာဂဇီဝိကာ သဘာဂဝုတ္တိနော ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘သာဇီဝ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ သိက္ခတီတိ တံ သိက္ခာပဒံ စိတ္တဿ အဓိကရဏံ ကတွာ ‘‘ယထာသိက္ခာပဒံ နု ခေါ သိက္ခာမိ န သိက္ခာမီ’’တိ စိတ္တေန ဩလောကေန္တော သိက္ခတိ။ န ကေဝလဉ္စာယမေတသ္မိံ သာဇီဝသင်္ခါတေ သိက္ခာပဒေယေဝ သိက္ခတိ၊ သိက္ခာယပိ သိက္ခတိ၊ ‘‘ဧတံ သာဇီဝံ နာမာ’’တိ ဣမဿ ပန အနန္တရဿ ပဒဿ ဝသေန ‘‘တသ္မိံ သိက္ခတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ တံ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – တဿာ စ သိက္ခာယ သိက္ခံ ပရိပူရေန္တော သိက္ခတိ၊ တသ္မိဉ္စ သိက္ခာပဒေ အဝီတိက္ကမန္တော သိက္ခတီတိ။ တေန ဝုစ္စတိ သာဇီဝသမာပန္နောတိ ဣဒမ္ပိ အနန္တရဿ သာဇီဝပဒဿေဝ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန သော သိက္ခမ္ပိ သမာပန္နော၊ တသ္မာ သိက္ခာသမာပန္နောတိပိ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဧတဿ ပဒဿ ပဒဘာဇနမ္ပိ ပရိပုဏ္ဏံ ¶ ဟောတိ။

သိက္ခာသာဇီဝပဒဘာဇနီယံ နိဋ္ဌိတံ။

သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

သိက္ခံ ¶ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာတိ သိက္ခဉ္စ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ ဒုဗ္ဗလဘာဝဉ္စ အပ္ပကာသေတွာ။ ယသ္မာ စ ဒုဗ္ဗလျေ အာဝိကတေပိ သိက္ခာ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ၊ သိက္ခာယ ပန ပစ္စက္ခာတာယ ဒုဗ္ဗလျံ အာဝိကတမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘‘ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန န ကောစိ ဝိသေသတ္ထော လဗ္ဘတိ။ ယထာ ပန ‘‘ဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒိရတ္တဝစနေန န ကောစိ ဝိသေသတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ ကေဝလံ လောကဝေါဟာရဝသေန ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာယ မုခါရူဠှတာယ ဧတံ ဝုတ္တံ။ ဧဝမိဒမ္ပိ ဝေါဟာရဝသေန ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာယ မုခါရူဠှတာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယသ္မာ ဝါ ဘဂဝါ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တသ္မာ ‘‘သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယာ’’တိ ဣမိနာ အတ္ထံ သမ္ပာဒေတွာ ‘‘ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ’’တိ ဣမိနာ ဗျဉ္ဇနံ သမ္ပာဒေတိ။ ပရိဝါရကပဒဝိရဟိတဉှိ ဧကမေဝ အတ္ထပဒံ ဝုစ္စမာနံ ပရိဝါရဝိရဟိတော ရာဇာ ဝိယ၊ ဝတ္ထာလင်္ကာရဝိရဟိတော ဝိယ စ ပုရိသော န သောဘတိ၊ ပရိဝါရကေန ပန အတ္ထာနုလောမေန သဟာယပဒေန သဒ္ဓိံ တံ သောဘတီတိ။

ယသ္မာ ¶ ဝါ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿ ဧကစ္စံ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မံ အတ္ထော ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ သန္ဓာယ ‘‘သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယာ’’တိပဒဿ အတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ’’တိ အာဟ။

တတ္ထ သိယာ ယသ္မာ န သဗ္ဗံ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ၊ တသ္မာ ‘‘ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ’’တိ ပဌမံ ဝတွာ တဿ အတ္ထနိယမနတ္ထံ ‘‘သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ၊ တဉ္စ န၊ ကသ္မာ? အတ္ထာနုက္ကမာဘာဝတော။ ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဟိ ဝုတ္တတ္တာ ယံ သိက္ခံ သမာပန္နော၊ တံ အပ္ပစ္စက္ခာယာတိ ဝုစ္စမာနော အနုက္ကမေနေဝ အတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတိ၊ န အညထာ။ တသ္မာ ဣဒမေဝ ပဌမံ ဝုတ္တန္တိ။

အပိစ အနုပဋိပါဋိယာပိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကထံ? ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဧတ္ထ ယံ သိက္ခံ သမာပန္နော တံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ယဉ္စ သာဇီဝံ သမာပန္နော တတ္ထ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာတိ။

ဣဒါနိ ¶ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မာနံ ဝိသေသာဝိသေသံ ¶ သိက္ခာပစ္စက္ခာနလက္ခဏဉ္စ ဒဿေန္တော ‘‘အတ္ထိ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထိ ဘိက္ခဝေတိအာဒီနိ ဒွေ မာတိကာပဒါနိ၊ တာနိ ဝိဘဇန္တော ‘‘ကထဉ္စ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ကထန္တိ ကေန အာကာရေန။ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မဉ္စာတိ ဒုဗ္ဗလျဿ အာဝိကမ္မဉ္စ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ ဥက္ကဏ္ဌိတောတိ အနဘိရတိယာ ဣမသ္မိံ သာသနေ ကိစ္ဆဇီဝိကပ္ပတ္တော။ အထ ဝါ အဇ္ဇ ယာမိ၊ သွေ ယာမိ၊ ဣတော ယာမိ၊ ဧတ္ထ ယာမီတိ ဥဒ္ဓံ ကဏ္ဌံ ကတွာ ဝိဟရမာနော၊ ဝိက္ခိတ္တော အနေကဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနဘိရတောတိ သာသနေ အဘိရတိဝိရဟိတော။

သာမညာ စဝိတုကာမောတိ သမဏဘာဝတော အပဂန္တုကာမော။ ဘိက္ခုဘာဝန္တိ ဘိက္ခုဘာဝေန။ ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ‘‘ကဏ္ဌေ အာသတ္တေန အဋ္ဋီယေယျာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၆၂) ပန ယထာလက္ခဏံ ကရဏဝစနေနေဝ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဋီယမာနောတိ အဋ္ဋံ ပီဠိတံ ဒုက္ခိတံ ဝိယ အတ္တာနံ အာစရမာနော၊ တေန ဝါ ဘိက္ခုဘာဝေန အဋ္ဋော ကရိယမာနော ပီဠိယမာနောတိ အတ္ထော။ ဟရာယမာနောတိ လဇ္ဇမာနော။ ဇိဂုစ္ဆမာနောတိ အသုစိံ ဝိယ တံ ဇိဂုစ္ဆန္တော။ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနောတိအာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိယေဝ။ ယံနူနာဟံ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျန္တိ ဧတ္ထ ယံနူနာတိ ပရိဝိတက္ကဒဿနေ နိပါတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သစာဟံ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျံ၊ သာဓု ဝတ မေ သိယာ’’တိ။ ဝဒတိ ဝိညာပေတီတိ ¶ ဣမမတ္ထံ ဧတေဟိ ဝါ အညေဟိ ဝါ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝဒတိ စေဝ၊ ယဿ စ ဝဒတိ၊ တံ ဝိညာပေတိ ဇာနာပေတိ။ ဧဝမ္ပီတိ ဥပရိမတ္ထသမ္ပိဏ္ဍနတ္တော ပိကာရော။ ဧဝမ္ပိ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မဉ္စေဝ ဟောတိ သိက္ခာ စ အပ္ပစ္စက္ခာတာ၊ အညထာပိ။

ဣဒါနိ တံ အညထာပိ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မံ သိက္ခာယ စ အပ္ပစ္စက္ခာနံ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ အတ္ထတော ဥတ္တာနမေဝ။ ပဒတော ပနေတ္ထ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျံ၊ ဓမ္မံ၊ သင်္ဃံ၊ သိက္ခံ၊ ဝိနယံ၊ ပါတိမောက္ခံ၊ ဥဒ္ဒေသံ၊ ဥပဇ္ဈာယံ၊ အာစရိယံ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ အန္တေဝါသိကံ၊ သမာနုပဇ္ဈာယကံ၊ သမာနာစရိယကံ၊ သဗြဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ပဒါနိ ¶ ပစ္စက္ခာနာကာရေန ဝုတ္တာနိ။