📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဝိနယပိဋကေ

သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ (ဒုတိယော ဘာဂေါ)

၁။ ပါရာဇိကကဏ္ဍံ

၁။ ပဌမပါရာဇိကံ

သုဒိန္နဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၄။ အနုပဒဝဏ္ဏနန္တိ ¶ ¶ ပဒံ ပဒံ ပဋိဝဏ္ဏနံ၊ ပဒါနုက္ကမေန ဝဏ္ဏနံ ဝါ။ ဘဏ္ဍပ္ပယောဇနဥဒ္ဓါရသာရဏာဒိနာ ကိစ္စေနာတိ ဧတ္ထ ဝိက္ကာယိကဘဏ္ဍဿ ဝိက္ကိဏနံ ဘဏ္ဍပ္ပယောဇနံ၊ ဒါတုံ ¶ သင်္ကေတိတေ ဒိဝသေ ဂန္တွာ ဂဟဏံ ဥဒ္ဓါရော၊ ‘‘အသုကသ္မိံ ဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ သတုပ္ပာဒနံ သာရဏံ။ စတုဗ္ဗိဓာယာတိ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဂဟပတိသမဏာနံ ဝသေန စတုဗ္ဗိဓာယ၊ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီဥပါသကဥပါသိကာနံ ဝသေန ဝါ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသီတိ ဟေတုအတ္ထော အယံ ဒိသွာန-သဒ္ဒေါ အသမာနကတ္တုကော ယထာ ‘‘ဃတံ ပိဝိတွာ ဗလံ ဟောတိ၊ သီဟံ ဒိသွာ ဘယံ ဟောတီ’’တိ။ ဒဿနကာရဏာ ဟိ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကနံ အဟောသိ။ ကိဉ္စာပိ ဧတ္ထ ‘‘ဘဗ္ဗကုလပုတ္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ဥပနိဿယသမ္ပန္နဿပိ အဇာတသတ္တုနော ဝိယ အန္တရာယော ဘဝိဿတီတိ ဣမဿ ထေရဿပိ ကတပါပကမ္မမူလဝိပ္ပဋိသာရဝသေန အဓိဂမန္တရာယော အဟောသီတိ ဝဒန္တိ။

ကိံ ပန ယေသံ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော အတ္ထိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေပိ တေသံ အန္တရာယော ဟောတီတိ? အာမ ဟောတိ၊ န ပန ဗုဒ္ဓေ ပဋိစ္စ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ပရေသံ ¶ မဂ္ဂဖလာဓိဂမာယ ဥဿာဟဇာတာ တတ္ထ နိရန္တရံ ယုတ္တပယုတ္တာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေ ပဋိစ္စ တေသံ အန္တရာယော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ကိရိယာပရိဟာနိယာ ဝါ ပါပမိတ္တတာယ ဝါ ဟောတိ၊ ကိရိယာပရိဟာနိ စ ဒေသကဿ တဿေဝ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ တဇ္ဇပယောဂါဘာဝတော ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဒေသကဝသေန ပနေတ္ထ ပရိဟာနိ သာဝကာနံ ဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န ဗုဒ္ဓါနံ ဝသေန။ တထာ ဟိ သစေ ဓမ္မသေနာပတိ ဓနဉ္ဇာနိယဿ ဗြာဟ္မဏဿ အာသယံ ဉတွာ ဓမ္မံ ဒေသယိဿ၊ ဗြာဟ္မဏော သောတာပန္နော အဘဝိဿ။ ဧဝံ တာဝ ဒေသကဿ ဝသေန ကိရိယာပရိဟာနိယာ အန္တရာယော ဟောတိ။ သစေ ပေဿော ဟတ္ထာရောဟပုတ္တော ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဓမ္မံ သုဏန္တော မုဟုတ္တံ နိသီဒေယျ၊ ယာဝ တဿ ဘဂဝါ အတ္တန္တပါဒိကေ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလေ ဝိတ္ထာရေန ဝိဘဇိတွာ ဒေသေတိ၊ သောတာပတ္တိဖလေန သံယုတ္တော အဘဝိဿ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန ကိရိယာပရိဟာနိယာ အန္တရာယော ဟောတိ နာမ။ ဣမဿ ဟိ ဥပါသကဿ ကိရိယာပရိဟာနိ ဇာတာ အပရိနိဋ္ဌိတာယ ဒေသနာယ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပက္ကန္တတ္တာ။ သစေ အဇာတသတ္တု ဒေဝဒတ္တဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ ပိတုဃာတကမ္မံ နာကရိဿ၊ သာမညဖလသုတ္တကထိတဒိဝသေ သောတာပန္နော အဘဝိဿ၊ တဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ ပိတုဃာတကမ္မဿ ကတတ္တာ ပန နာဟောသိ။ ဧဝံ ပါပမိတ္တတာယ အန္တရာယော ဟောတိ။ သုဒိန္နဿပိ ပါပမိတ္တဝသေန အန္တရာယော အဟောသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ တေန မာတာပိတူနံ ဝစနံ ဂဟေတွာ ပုရာဏဒုတိယိကာယ မေထုနဓမ္မော ပဋိသေဝိတော နာဘဝိဿ၊ န တံမူလဝိပ္ပဋိသာရဝသေန အဓိဂမန္တရာယော အဘဝိဿ။

ယန္နူနာတိ ပရိဝိတက္ကနတ္ထေ နိပါတောတိ အာဟ ‘‘ပရိဝိတက္ကဒဿနမေတ’’န္တိ။ ‘‘ဓမ္မံ သုဏေယျ’’န္တိ ကိရိယာပဒေန ဝုစ္စမာနော ဧဝ ဟိ အတ္ထော ‘‘ယန္နူနာ’’တိ နိပါတပဒေန ဇောတီယတိ။ အဟံ ယန္နူန ဓမ္မံ သုဏေယျန္တိ ယောဇနာ။ ယန္နူနာတိ စ ယဒိ ပနာတိ အတ္ထော။ ယဒိ ပနာတိ ဣဒမ္ပိ ဟိ တေန သမာနတ္ထမေဝ။ ယံ ဓမ္မံ သုဏာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဠာရုဠာရဇနာတိ ခတ္တိယမဟာသာလာဒိဥဠာရုဠာရဇနာကိဏ္ဏာ ¶ ။ သစေ အယမ္ပိ ပဌမံ အာဂစ္ဆေယျ၊ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ နိသီဒိတုံ အရဟရူပေါတိ အာဟ ‘‘ပစ္ဆာ အာဂတေနာ’’တိ။ သိက္ခတ္တယူပသံဟိတန္တိ အဓိသီလအဓိစိတ္တအဓိပညာသင်္ခါတသိက္ခတ္တယယုတ္တံ။ ထောကံ ဓမ္မကထံ သုတွာ အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဓာပိ သုတွာ-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ သဝနကာရဏာ ဧတဒဟောသီတိ ဝုတ္တံ ¶ ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ အထ ကသ္မာ ‘‘ဧကမန္တံ နိသိန္နဿ…ပေ… ဧတဒဟောသီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘တံ ပနဿ ယသ္မာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တန္တိ ပရိဝိတက္ကနံ။

သင်္ခေပကထာတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ပဒုဒ္ဓါရံ အကတွာ သမာသတော အတ္ထဝဏ္ဏနာ။ ယေန ယေန အာကာရေနာတိ ယေန ယေန ပကာရေန။ တေန တေန မေ ဥပပရိက္ခတောတိ ‘‘ကာမာ နာမေတေ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၄၊ ၂။၄၂၊ ပါစိ။ ၄၁၇၊ မဟာနိ။ ၃၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၄၇) စ အာဒိနာ ယေန ယေန အာကာရေန ကာမေသု အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ဂုဏံ ပကာသေန္တံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ အဝဗုဇ္ဈာမိ၊ တေန တေန ပကာရေန ဥပပရိက္ခတော ဝီမံသန္တဿ မယှံ ဧဝံ ဟောတိ ဧဝံ ဥပဋ္ဌာတိ။ သိက္ခတ္တယဗြဟ္မစရိယန္တိ အဓိသီလသိက္ခာဒိသိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သေဋ္ဌစရိယံ။ ဧကမ္ပိ ဒိဝသန္တိ ဧကဒိဝသမတ္တမ္ပိ။ အခဏ္ဍံ ကတွာတိ ဒုက္ကဋမတ္တဿပိ အနာပဇ္ဇနေန အခဏ္ဍိတံ ကတွာ၊ အခဏ္ဍအစ္ဆိဒ္ဒါဒိဘာဝါပါဒနေန ဝါ။ အခဏ္ဍလက္ခဏဝစနဉှေတံ။ စရိမကစိတ္တန္တိ စုတိစိတ္တံ။ ကိဉ္စိပိ ဧကဒေသံ အသေသေတွာ ဧကန္တေနေဝ ပရိပူရေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ။ ကိလေသမလေန အမလီနံ ကတွာတိ တဏှာသံကိလေသာဒိနာ အသံကိလိဋ္ဌံ ကတွာ၊ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တမ္ပိ သံကိလေသမလံ အနုပ္ပာဒေတွာ။ အစ္စန္တမေဝ ဝိသုဒ္ဓံ ကတွာ ပရိဟရိတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ။ တတော ဧဝ သင်္ခံ ဝိယ လိခိတန္တိ သင်္ခလိခိတံ။ တေနာဟ ‘‘လိခိတသင်္ခသဒိသ’’န္တိ။ ပရိယောဒါတဋ္ဌေန နိမ္မလဘာဝေန သင်္ခံ ဝိယ လိခိတံ ဓောတန္တိ သင်္ခလိခိတန္တိ အာဟ ‘‘ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂ’’န္တိ။ ‘‘အဇ္ဈာဝသတာ’’တိ ပဒပ္ပယောဂေန အဂါရန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အဂါရမဇ္ဈေ’’တိ။ ဒါဌိကာပိ မဿုဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟေတွာ ‘‘မဿု’’တွေဝ ဝုတ္တံ၊ ဥတ္တရာဓရမဿုန္တိ အတ္ထော။ ကသာယေန ရတ္တာနီတိ ကာသာယာနီတိ အာဟ ‘‘ကသာယရသပီတတာယာ’’တိ။ ပရိဒဟိတွာတိ နိဝါသေတွာ စေဝ ပါရုပိတွာ စ။ အဂါရဿ ဟိတန္တိ အဂါရဝါသော အဂါရံ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ တဿ ဝဍ္ဎိအာဝဟံ အဂါရဿ ဟိတံ။

၂၅။ ဉာတိသာလောဟိတာတိအာဒီသု ‘‘အယံ အဇ္ဈတ္တိကော’’တိ ဇာနန္တိ၊ ဉာယန္တိ ဝါတိ ဉာတီ၊ လောဟိတေန သမ္ဗန္ဓာတိ သာလောဟိတာ။ ပိတုပက္ခိကာ ဉာတီ၊ မာတုပက္ခိကာ သာလောဟိတာ။ မာတုပက္ခိကာ ပိတုပက္ခိကာ ဝါ ဉာတီ ¶ ၊ သဿုသသုရပက္ခိကာ သာလောဟိတာ။ မိတ္တာယန္တီတိ မိတ္တာ၊ ¶ မိနန္တိ ဝါ သဗ္ဗဂုယှေသု အန္တော ပက္ခိပန္တီတိ မိတ္တာ။ ကိစ္စကရဏီယေသု သဟဘာဝဋ္ဌေန အမာ ဟောန္တီတိ အမစ္စာ။ မမာယတီတိ မာတာ၊ ပိယာယတီတိ ပိတာ။ သရီရကိစ္စလေသေနာတိ ဥစ္စာရပဿာဝါဒိသရီရကိစ္စလေသေန။ အနနုညာတံ ပုတ္တံ န ပဗ္ဗာဇေတီတိ ‘‘မာတာပိတူနံ လောကိယမဟာဇနဿ စ စိတ္တညထတ္တံ မာ ဟောတူ’’တိ န ပဗ္ဗာဇေတိ။ တတောယေဝ စ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ တထာ ဝရော ဒိန္နော။

၂၆။ ဓုရနိက္ခေပေနာတိ ဘဏ္ဍပ္ပယောဇနာဒီသု ဓုရနိက္ခေပေန။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ပိယာယိတဗ္ဗောတိ ပိယောတိ အာဟ ‘‘ပီတိဇနနကော’’တိ။ မနဿ အပ္ပာယနတော မနာပေါတိ အာဟ ‘‘မနဝဍ္ဎနကော’’တိ။ သုခေဓိတော တရုဏဒါရကကာလေ၊ တတော ပရဉ္စ သပ္ပိခီရာဒိသာဒုရသမနုညဘောဇနာဒိအာဟာရသမ္ပတ္တိယာ သုခပရိဟတော။ အထ ဝါ ဒဠှဘတ္တိကဓာတိဇနာဒိပရိဇနသမ္ပတ္တိယာ စေဝ ပရိစ္ဆေဒသမ္ပတ္တိယာ စ ဥဠာရပဏီတသုခပစ္စယူပဟာရေဟိ စ သုခေဓိတော၊ အကိစ္ဆေနေဝ ဒုက္ခပစ္စယဝိနောဒနေန သုခပရိဟတော။ အဇ္ဈတ္တိကင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ ဝါ သုခေဓိတော၊ ဗာဟိရင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ သုခပရိဟတော။

ကိဉ္စီတိ ဧတဿ ဝိဝရဏံ ‘‘အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကလဘာဂ’’န္တိ။ ယဒါ ဇာနာတိ-သဒ္ဒေါ ဗောဓနတ္ထော န ဟောတိ၊ တဒါ တဿ ပယောဂေ ‘‘သပ္ပိနော ဇာနာတိ၊ မဓုနော ဇာနာတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ သဒ္ဒတ္ထဝိဒူ ဣစ္ဆန္တီတိ အာဟ ‘‘ကိဉ္စိ ဒုက္ခေန နာနုဘောသီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ အနုဘဝနတ္ထေ စ ဇာနနာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စိ ဒုက္ခေန နာနုဘောသီတိ ကေနစိ ဒုက္ခေန ကရဏဘူတေန ဝိသယံ နာနုဘောသီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ကိဉ္စီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဟိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနဿ လောပေါ ကတော။ တေနေဝ စ ဝက္ခတိ ‘‘ဝိကပ္ပဒွယေပိ ပုရိမပဒဿ ဥတ္တရပဒေန သမာနဝိဘတ္တိလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ ယဒါ ပန ဇာနာတိ-သဒ္ဒေါ သရဏတ္ထော ဟောတိ၊ တဒါ သရဏတ္ထာနံ ဓာတုသဒ္ဒါနံ ပယောဂေ ‘‘မာတု သရတိ၊ ပိတု သရတိ၊ ဘာတု ဇာနာတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တီတိ အာဟ ‘‘အထ ဝါ ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ နဿရသီတိ အတ္ထော’’တိ၊ ကဿစိ ဒုက္ခဿ အနနုဘူတတ္တာ အတ္တနာ အနုဘူတံ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဒုက္ခံ ပရိယေသမာနောပိ အဘာဝတောယေဝ နဿရသီတိ အတ္ထော ¶ ။ ဝိကပ္ပဒွယေပီတိ အနုဘဝနသရဏတ္ထဝသေန ဝုတ္တေ ဒုတိယတတိယဝိကပ္ပဒွယေ။ ပုရိမပဒဿာတိ ‘‘ကိဉ္စီ’’တိ ပဒဿ။ ဥတ္တရပဒေနာတိ ‘‘ဒုက္ခဿာ’’တိ ပဒေန။ သမာနဝိဘတ္တိလောပေါတိ ဥတ္တရပဒေန သမာနဿ သာမိဝစနဿ လောပေါ။ ‘‘ကဿစိ ဒုက္ခဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိကပ္ပဒွယေပိ ပုရိမပဒေ သာမိဝစနဿ လောပံ ကတွာ ‘‘ကိဉ္စိ ဒုက္ခဿာ’’တိ နိဒ္ဒေသော ကတော။ အနိစ္ဆကာတိ အနိစ္ဆန္တာ။ ဧဝံ သန္တေတိ နနု မယံ သုဒိန္န သာမာဒီသု ကေနစိပိ ဥပါယေန အပ္ပဋိသာဓနေန အပ္ပဋိကာရေန မရဏေနပိ တယာ အကာမကာပိ ¶ ဝိနာ ဘဝိဿာမ၊ ဧဝံ သတိ။ ယေနာတိ ယေန ကာရဏေန။ ကိံ ပနာတိ ဧတ္ထ ကိန္တိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကေန ပန ကာရဏေနာ’’တိ။

၂၈။ ဂန္ဓဗ္ဗနဋနာဋကာဒီနီတိ ဧတ္ထ ဂန္ဓဗ္ဗာ နာမ ဂါယနကာ၊ နဋာ နာမ ရင်္ဂနဋာ၊ နာဋကာ လင်္ဃနကာဒယော။ ပရိစာရေဟီတိ ဧတ္ထ ပရိတော တတ္ထ တတ္ထ ယထာသကံ ဝိသယေသု စာရေဟီတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဣန္ဒြိယာနိ စာရေဟီ’’တိအာဒိ။ ပရိစာရေဟီတိ ဝါ သုခူပကရဏေဟိ အတ္တာနံ ပရိစာရေဟိ အတ္တနော ပရိစရဏံ ကာရေဟိ။ တထာဘူတော စ ယသ္မာ လဠန္တော ကီဠန္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘လဠာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဝိသေသတော ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ဘောဂါ နာမာတိ အာဟ ‘‘ဘောဂေ ဘုဉ္ဇန္တော’’တိ။ ဒါနပ္ပဒါနာနီတိ ဧတ္ထ နိစ္စဒါနံ ဒါနံ နာမ၊ ဥပေါသထဒိဝသာဒီသု ဒါတဗ္ဗံ အတိရေကဒါနံ ပဒါနံ နာမ။ ပဝေဏီရက္ခဏဝသေန ဝါ ဒီယမာနံ ဒါနံ နာမ၊ အတ္တနာဝ ပဋ္ဌပေတွာ ဒီယမာနံ ပဒါနံ နာမ။ ပစုရဇနသာဓာရဏံ ဝါ နာတိဥဠာရံ ဒါနံ နာမ၊ အနညသာဓာရဏံ အတိဥဠာရံ ပဒါနံ နာမ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သီလာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။ နတ္ထိ ဧတဿ ဝစနပ္ပဋိဝစနသင်္ခါတော အာလာပသလ္လာပေါတိ နိရာလာပသလ္လာပေါ။

၃၀။ ဗလံ ဂါဟေတွာတိ ဧတ္ထ ဗလဂ္ဂဟဏံ နာမ ကာယဗလဿ ဥပ္ပာဒနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ကာယဗလံ ဇနေတွာ’’တိ။ အဿုမုခန္တိ အဿူနိ မုခေ ဧတဿာတိ အဿုမုခေါ၊ တံ အဿုမုခံ၊ အဿုကိလိန္နမုခန္တိ အတ္ထော။ ဂါမောယေဝ ဂါမန္တသေနာသနံ ဂါမပရိယာပန္နတ္တာ ဂါမန္တသေနာသနဿ။ အတိရေကလာဘပဋိက္ခေပေနာတိ ‘‘ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနံ နိဿာယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၈) ဧဝံ ဝုတ္တဘိက္ခာဟာရလာဘတော အဓိကလာဘော သင်္ဃဘတ္တာဒိအတိရေကလာဘော၊ တဿ ပဋိက္ခေပေနာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘စုဒ္ဒသ ¶ ဘတ္တာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ’’တိ။ သင်္ဃဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ နိမန္တနဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ ပက္ခိကံ ဥပေါသထိကံ ပါဋိပဒိကံ အာဂန္တုကဘတ္တံ ဂမိကဘတ္တံ ဂိလာနဘတ္တံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ ဝိဟာရဘတ္တံ ဓုရဘတ္တံ ဝါရဘတ္တန္တိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနိ။ တတ္ထ သကလဿ သင်္ဃဿ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သင်္ဃဘတ္တံ။ ကတိပယေ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ။ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကဒိဝသံ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ပက္ခိကံ။ ဥပေါသထေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဥပေါသထိကံ။ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ပါဋိပဒိကံ။ ဝိဟာရံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဝိဟာရဘတ္တံ။ ဓုရဂေဟေယေဝ ဌပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဓုရဘတ္တံ။ ဂါမဝါသီအာဒီဟိ ဝါရေန ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဝါရဘတ္တံ။

အထ ‘‘ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပိတွာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ ဂဟဏေ ဟိ သတိ ပဋိက္ခေပေါ ယုဇ္ဇေယျ၊ န စ ပဌမဗောဓိယံ ဂဟပတိစီဝရဿ ပဋိဂ္ဂဟဏံ အနုညာတံ ပရတော ဇီဝကဝတ္ထုသ္မိံ အနုညာတတ္တာ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ဇီဝကဝတ္ထုသ္မိံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၃၇) ‘‘ဘဂဝတော ဟိ ဗုဒ္ဓဘာဝပ္ပတ္တိတော ¶ ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဣဒံ ဝတ္ထံ၊ ဧတ္ထန္တရေ ဝီသတိ ဝဿာနိ န ကောစိ ဂဟပတိစီဝရံ သာဒိယိ၊ သဗ္ဗေ ပံသုကူလိကာဝ အဟေသု’’န္တိ။ သုဒိန္နော စ ပဌမဗောဓိယံယေဝ ပဗ္ဗဇိတော။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘သုဒိန္နော ဟိ ဘဂဝတော ဒွါဒသမေ ဝဿေ ပဗ္ဗဇိတော၊ ဝီသတိမေ ဝဿေ ဉာတိကုလံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော၊ သယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဋ္ဌဝဿိကော ဟုတွာ’’တိ။ တသ္မာ ‘‘ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပိတွာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – အနနုညာတေပိ ဂဟပတိစီဝရေ ပံသုကူလိကင်္ဂသမာဒါနဝသေန ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိတ္တံ နာမ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပိတွာ’’တိ။

လောလုပ္ပစာရံ ပဋိက္ခိပိတွာတိ ကုသလဘဏ္ဍဿ ဘုသံ ဝိလုမ္ပနဋ္ဌေန လောလုပ္ပံ ဝုစ္စတိ တဏှာ၊ လောလုပ္ပေန စရဏံ လောလုပ္ပစာရော၊ တဏှာဝသေန ဃရပဋိပါဋိံ အတိက္ကမိတွာ ဘိက္ခာယ စရဏံ၊ တံ ပဋိက္ခိပိတွာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဃရပဋိပါဋိယာ ဘိက္ခာယ ပဝိသတီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ အာရညိကင်္ဂါဒိပဓာနင်္ဂဝသေန သေသဓုတင်္ဂါနိပိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝဇ္ဇီနန္တိ ရာဇာနော အပေက္ခိတွာ သာမိဝစနံ ကတံ၊ ဝဇ္ဇီရာဇူနန္တိ အတ္ထော။ ဇနပဒ-သဒ္ဒဿ တံနိဝါသီသုပိ ပဝတ္တနတော ‘‘ဝဇ္ဇီသူ’’တိ ဇနပဒါပေက္ခံ ဘုမ္မဝစနံ၊ ဝဇ္ဇိနာမကေ ဇနပဒေတိ အတ္ထော။

ဥပဘောဂပရိဘောဂူပကရဏမဟန္တတာယာတိ ¶ ပဉ္စကာမဂုဏသင်္ခါတာနံ ဥပဘောဂါနဉ္စေဝ ဟတ္ထိအဿရထဣတ္ထိယာဒိဥပဘောဂူပကရဏာနဉ္စ မဟန္တတာယ။ ဥပဘောဂူပကရဏာနေဝ ဟိ ဣဓ ပရိဘောဂူပကရဏသဒ္ဒေန ဝုတ္တာနိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယေ ဟိ တေသံ ဥပဘောဂါ၊ ယာနိ စ ဥပဘောဂူပကရဏာနိ၊ တာနိ မဟန္တာနီ’’တိ။ ‘‘ဥပဘောဂါ ဟတ္ထိအဿရထဣတ္ထီအာဒယော၊ ဥပဘောဂူပကရဏာနိ တေသမေဝ သုဝဏ္ဏာဒိဥပကရဏာနီ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ သာရကာနီတိ သာရဘူတာနိ။ နိဓေတွာတိ နိဒဟိတွာ၊ နိဓာနံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဒိဝသပရိဗ္ဗယသင်္ခါတဘောဂမဟန္တတာယာတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗသင်္ခါတဘောဂါနံ မဟန္တတာယ။ ဇာတရူပရဇတဿေဝ ပဟူတတာယာတိ ပိဏ္ဍပိဏ္ဍဝသေန စေဝ သုဝဏ္ဏမာသကရဇတမာသကာဒိဝသေန စ ဇာတရူပရဇတဿေဝ ပဟူတတာယ။ ဝိတ္တီတိ တုဋ္ဌိ၊ ဝိတ္တိယာ ဥပကရဏံ ဝိတ္တူပကရဏံ၊ ပဟူတံ နာနာဝိဓာလင်္ကာရဘူတံ ဝိတ္တူပကရဏမေတေသန္တိ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏာ။ တေနာဟ ‘‘အလင်္ကာရဘူတဿာ’’တိအာဒိ။ ဝေါဟာရဝသေနာတိ ဝဏိဇ္ဇာဝသေန ဝဍ္ဎိကတာဒိဝသေန။ ဓနဓညဿ ပဟူတတာယာတိ သတ္တရတနသင်္ခါတဿ ဓနဿ သဗ္ဗပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏသင်္ဂဟိတဿ ဓညဿ စ ပဟူတတာယာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ‘‘သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမုတ္တာဝေဠုရိယဝဇိရပဝါဠာနိ သတ္တ ရတနာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သာလိဝီဟိအာဒိ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ ပုရက္ခတံ သဿဖလန္တိ ကတွာ၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော မုဂ္ဂမာသာဒိ ¶ အပရဏ္ဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကတ္တာတိ သေသဓုတင်္ဂပရိဝါရိတေန ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတဓုတင်္ဂေန သမန္နာဂတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘သပဒါနစာရံ စရိတုကာမော’’တိ။

၃၁။ အန္တောဇာတတာယ ဝါ ဉာတိသဒိသီ ဒါသီတိ ဉာတိဒါသီ။ ပူတိဘာဝေနေဝ လက္ခိတဗ္ဗဒေါသော ဝါ အာဘိဒေါသိကော၊ အဘိဒေါသံ ဝါ ပစ္စူသကာလံ ဂတော ပတ္တော အတိက္ကန္တောတိ အာဘိဒေါသိကော။ တေနာဟ ‘‘ဧကရတ္တာတိက္ကန္တဿ ဝါ’’တိအာဒိ။ ပူတိဘူတဘာဝေန ပရိဘောဂံ နာရဟတီတိ အပရိဘောဂါရဟော။ ဆဍ္ဍနီယသဘာဝေ နိစ္ဆိတေပိ ပုစ္ဆာကာလေ သန္ဒေဟဝေါဟာရဝသေနေဝ ပုစ္ဆိတုံ ယုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သစေ’’တိ။ အရိယဝေါဟာရေနာတိ အရိယသမုဒါစာရေန။ အရိယာ ဟိ မာတုဂါမံ ဘဂိနိဝါဒေန သမုဒါစရန္တိ။ နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟန္တိ ပရိစ္စတ္တာလယံ။

‘‘အာကိရာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဝိညတ္တိ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘သစေ တံ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မ’’န္တိ ပရိယာယံ အမုဉ္စိတွာ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပယုတ္တဝါစာ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပစ္စယပဋိသံယုတ္တာ ဝါစာ ပယုတ္တဝါစာ။ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ နိရပေက္ခဘာဝတော ဝုတ္တံ ¶ ၊ ဣဓ ပန ဝိသေသတော အပရိဘောဂါရဟတ္တာဝ ဝတ္ထုနော။ အဂ္ဂအရိယဝံသိကောတိ အရိယဝံသပဋိပတ္တိပူရကာနံ အဂ္ဂေါ ဥတ္တမော။ နိမီယတိ သညာယတီတိ နိမိတ္တံ၊ ယထာသလ္လက္ခိတော အာကာရောတိ အာဟ ‘‘ဂိဟိကာလေ သလ္လက္ခိတပုဗ္ဗံ အာကာရ’’န္တိ။ ဟတ္ထပိဋ္ဌိအာဒီနိ ဩလောကယမာနာ ‘‘သာမိပုတ္တဿ မေ သုဒိန္နဿ ဝိယ သုဝဏ္ဏကစ္ဆပပိဋ္ဌိသဒိသာ ဣမာ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိယော၊ ဟရိတာလဝဋ္ဋိယော ဝိယ သုဝဋ္ဋိတာ အင်္ဂုလိယော၊ မဓုရော သရော’’တိ ဂိဟိကာလေ သလ္လက္ခိတပုဗ္ဗံ အာကာရံ အဂ္ဂဟေသိ သဉ္ဇာနိ သလ္လက္ခေသိ။ ကသ္မာ ပန သာ ဉာတိဒါသီ ဒိသွာဝ န သဉ္ဇာနီတိ အာဟ ‘‘သုဒိန္နော ဟီ’’တိအာဒိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇုပဂတေနာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတေန၊ ပဗ္ဗဇိတေနာတိ အတ္ထော။ ဃရံ ပဝိသိတွာတိ ဂေဟသာမိနိယာ နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနဘူတံ အန္တောဂေဟံ ပဝိသိတွာ။ ယဂ္ဃေတိ ဣမဿ အာရောစယာမီတိ အယမတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အာရောစနတ္ထေ နိပါတော’’တိ။ ‘‘ယဂ္ဃေ ဇာနေယျာသီတိ သုဋ္ဌု ဇာနေယျာသီ’’တိပိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ အာလပနေတိ ဒါသိဇနဿ အာလပနေ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝဉှီ’’တိအာဒိ။

၃၂။ ဃရေသု သာလာ ဟောန္တီတိ ဃရေသု ဧကမန္တေ ဘောဇနသာလာ ဟောန္တိ ပါကာရပရိက္ခိတ္တာ သုသံဝိဟိတဒွါရဗန္ဓာ သုသမ္မဋ္ဌဝါလိကင်္ဂဏာ။ ဥဒကကဉ္ဇိယန္တိ ဥဒကဉ္စ ကဉ္ဇိယဉ္စ။ ကသ္မာ ပန ဤဒိသာယမေဝ သာလာယ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ အယမတ္ထော ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘န ဟိ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိအာဒိ။ အသာရုပ္ပေ ဌာနေတိ ဘိက္ခူနံ အနနုစ္ဆဝိကေ ပဒေသေ။ အတ္ထိ နု ခေါတိ နု-သဒ္ဒေါ ပုစ္ဆနတ္ထေ၊ ခေါ-သဒ္ဒေါ ဝစနသိလိဋ္ဌတာယ ဝုတ္တော။ နုခေါတိ ဝါ နိပါတသမုဒါယော ပုစ္ဆနတ္ထော။ တေန နာမ-သဒ္ဒဿ ပုစ္ဆနတ္ထတံ ဒဿေတိ။ ယေသံ နော တွန္တိ ယေသံ နော ပုတ္တော တွံ။ ဤဒိသေ ဌာနေတိ ကိဉ္စာပိ ¶ တံ ဌာနံ ဘိက္ခူနံ အနနုရူပံ န ဟောတိ၊ တထာပိ မာဒိသာနံ မဟာဘောဂကုလာနံ ပုတ္တဿ ပရကုလေ အာသနသာလာယံ နိသီဒိတွာ ဘောဇနံ နာမ အယုတ္တရူပန္တိ မညမာနော အာဟ။ တေနေဝါဟ ‘‘နနု နာမ၊ တာတ သုဒိန္န၊ သကံ ဂေဟံ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ။ အညေနပိ ပကာရေန နာမသဒ္ဒဿ ပုစ္ဆနတ္ထတမေဝ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တထာ အတ္ထိ နု ခေါ တာတာ’’တိအာဒိ။ တထာတိ သမုစ္စယတ္ထော။ ဣဒါနိ နာမသဒ္ဒဿ မညနတ္ထတံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တထာ အတ္ထိ မညေ’’တိအာဒိ။

ဒုက္ခာဘိတုန္နတာယာတိ မာနသိကေန ဒုက္ခေန အဘိပီဠိတတ္တာ။ ဧတမတ္ထန္တိ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ တာတ သုဒိန္န၊ အမှာကံ ဓန’’န္တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ။ အနောကပ္ပနာမရိသနတ္ထဝသေနာတိ ¶ ဧတ္ထ အနောကပ္ပနံ အသဒ္ဒဟနံ။ အမရိသနံ အသဟနံ။ အနာဂတဝစနံ အနာဂတသဒ္ဒပ္ပယောဂေါ၊ အတ္ထော ပန ဝတ္တမာနကာလိကောဝ။ တေနာဟ ‘‘ပစ္စက္ခမ္ပီ’’တိ။ န မရိသယာမီတိ န ဝိသဟာမိ။ တံ န သုန္ဒရန္တိ ‘‘တဒါယ’’န္တိ ပါဌံ သန္ဓာယာဟ။ အလံ၊ ဂဟပတိ၊ ကတံ မေ အဇ္ဇ ဘတ္တကိစ္စန္တိ ထေရော ဥက္ကဋ္ဌဧကာသနိကတာယ ပဋိက္ခိပန္တော ဧဝမာဟ။ ဥက္ကဋ္ဌဧကာသနိကတာယာတိ စ ဣဒံ ဘူတကထနဝသေန ဝုတ္တံ ထေရဿ တထာဘာဝဒီပနတ္ထံ။ မုဒုကဿပိ ဟိ ဧကာသနိကဿ ယာယ နိသဇ္ဇာယ ကိဉ္စိမတ္တမ္ပိ ဘောဇနံ ဘုတ္တံ၊ ဝတ္တသီသေနပိ တတော ဝုဋ္ဌိတဿ ပုန ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေနာဟ တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော ‘‘အာသနံ ဝါ ရက္ခေယျ ဘောဇနံ ဝါ’’တိ။ ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကောပိ သမာနောတိ နိဒဿနမတ္တမိဒံ၊ ထေရော သပဒါနစာရိကေသုပိ ဥက္ကဋ္ဌောယေဝ။ ဥက္ကဋ္ဌသပဒါနစာရိကောပိ ဟိ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ အာဟဋဘိက္ခမ္ပိ အဂ္ဂဟေတွာဝ ဃရဒွါရေ ဌတွာ ပတ္တဝိဿဇ္ဇနမေဝ ကရောတိ၊ တသ္မာ ထေရော ဥက္ကဋ္ဌသပဒါနစာရိကတ္တာပိ သွာတနာယ ဘိက္ခံ နာဓိဝါသေတိ။ အထ ကသ္မာ ‘‘အဓိဝါသေသီ’’တိ အာဟ ‘‘သစေ ဧကဘတ္တမ္ပိ န ဂဟေဿာမီ’’တိအာဒိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ မာတာပိတူနံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ အနုဂ္ဂဟံ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာ ဓုတင်္ဂဝိသုဒ္ဓိကာ န ဘဝန္တိ။

၃၃။ မဇ္ဈိမပ္ပမာဏောတိ စတုဟတ္ထော ပုရိသော မဇ္ဈိမပ္ပမာဏော။ ‘‘ဆဟတ္ထော’’တိပိ ကေစိ။ တိရော ကရောန္တိ ဧတာယာတိ တိရောကရဏီတိ သာဏိပါကာရဝစနော အယံ တိရောကရဏီ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘တိရောကရဏိယန္တိ ကရဏတ္ထေ ဘုမ္မ’’န္တိ။ ‘‘တိရောကရဏိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘တိရောကရဏိယ’’န္တိ ကရဏတ္ထေ ဘုမ္မံ ဝုတ္တံ။ တိရောကရဏီယ-သဒ္ဒေါ ဝါ အယံ သာဏိပါကာရပရိယာယောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ။ တံ ပရိက္ခိပိတွာတိ တံ သမန္တတော ခိပိတွာ၊ ပရိတော ဗန္ဓိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘သမန္တတော ကတွာ’’တိ။ ဝိဘတ္တိပတိရူပကောပိ နိပါတော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တေနာတိ အယမ္ပိ ဝါ’’တိအာဒိ။

၃၄။ ‘‘အထ ¶ ခေါ အာယသ္မတော သုဒိန္နဿ ပိတာ သကေ နိဝေသနေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ အာယသ္မတော သုဒိန္နဿ ကာလံ အာရောစေသိ – ‘ကာလော၊ တာတ သုဒိန္န၊ နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’န္တိ’’ ဧဝံ ကာလာရောစနဿ ပါဠိယံ အနာရုဠှတ္တာ အာဟ – ‘‘ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ကာလာရောစနံ ¶ န ဝုတ္တ’’န္တိ။ အာရောစိတေယေဝ ကာလေတိ ‘‘ကာလော၊ တာတ သုဒိန္န၊ နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ ကာလေ အာရောစိတေယေဝ။ ဒွေ ပုဉ္ဇေတိ ကဟာပဏပုဉ္ဇဉ္စ သုဝဏ္ဏပုဉ္ဇဉ္စ။

ပေတ္တိကန္တိ ပိတိတော အာဂတံ ပေတ္တိကံ။ နိဟိတန္တိ ဘူမိဂတံ။ ပယုတ္တန္တိ ဝဍ္ဎိဝသေန ပယောဇိတံ။ တဒ္ဓိတလောပံ ကတွာ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယထာ အညတ္ထာပိ ‘‘ပိတာမဟံ ဓနံ လဒ္ဓါ၊ သုခံ ဇီဝတိ သဉ္ဇယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ တဒ္ဓိတလောပံ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပိတာမဟတော အာဂတံ၊ ပိတာမဟဿ ဝါ ဣဒံ ပေတာမဟံ။ ပဗ္ဗဇိတလိင်္ဂန္တိ သမဏဝေသံ။ န ရာဇဘီတောတိ အပရာဓကာရဏာ န ရာဇကုလာ ဘီတော။ ယေသံ သန္တကံ ဓနံ ဂဟိတံ၊ တေ ဣဏာယိကာ။ ပလိဗုဒ္ဓါ ပီဠိတော။

ဝိဘတ္တိပတိရူပကောတိ ‘‘တေနာ’’တိ ပဒံ သန္ဓာယာဟ။ တံနိဒါနန္တိ တံ ဓနံ နိဒါနံ ကာရဏမဿာတိ တံနိဒါနံ။ အဿာတိ ပစ္စတ္တဝစနဿ၊ ပဒဿ ဝါ။ ဘယန္တိ စိတ္တဿ ဥတြသ္တာကာရေန ပဝတ္တဘယံ အဓိပ္ပေတံ၊ န ဉာဏဘယံ၊ နာပိ ‘‘ဘာယတိ ဧတသ္မာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ အာရမ္မဏဘယန္တိ အာဟ ‘‘စိတ္တုတြာသောတိ အတ္ထော’’တိ။ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ တေနေဝ စိတ္တုတြာသဘယေန သကလသရီရဿ ဆမ္ဘိတဘာဝေါ။ ဝိသေသတော ပန ဟဒယမံသစလနန္တိ အာဟ ‘‘ကာယကမ္ပော ဟဒယမံသစလန’’န္တိ။ လောမဟံသောတိ တေန ဘယေန တေန ဆမ္ဘိတတ္တေန သကလသရီရလောမာနံ ဟဋ္ဌဘာဝေါ၊ သော ပန နေသံ ဘိတ္တိယံ နာဂဒန္တာနံ ဝိယ ဥဒ္ဓံမုခတာတိ အာဟ ‘‘လောမာနံ ဟံသနံ ဥဒ္ဓဂ္ဂဘာဝေါ’’တိ။

၃၅။ အတ္တနာတိ ပစ္စတ္တေ ကရဏဝစနံ၊ သယန္တိ အတ္ထော။ ဒေဝစ္ဆရာနန္တိ အနစ္စန္တိယော သန္ဓာယာဟ။ ဒေဝနာဋကာနန္တိ နစ္စန္တိယော၊ ပရိယာယဝစနံ ဝါ ဧတံ ဒေဝကညာနံ။ သမုပ္ပန္နဗလဝသောကာ ဟုတွာတိ အယံ လောကော နာမ အတ္တာနံဝ စိန္တေတိ၊ တသ္မာ သာပိ ‘‘ဣဒါနိ အဟံ အနာထာ ဇာတာ’’တိ အတ္တာနံဝ စိန္တယမာနာ ‘‘အယံ အဇ္ဇ အာဂမိဿတိ၊ အဇ္ဇ အာဂမိဿတီ’’တိ အဋ္ဌ ဝဿာနိ ဗဟိ န နိက္ခန္တာ ဧတံ နိဿာယ မယာ ဒါရကောပိ န လဒ္ဓါ၊ ယဿ အာနုဘာဝေန ဇီဝေယျာမိ၊ ဣတော စာမှိ ပရိဟီနာ အညတော စာတိ သမုပ္ပန္နဗလဝသောကာ ဟုတွာ။ ကုလရုက္ခပတိဋ္ဌာပနေ ဗီဇသဒိသတ္တာ ကုလဝံသပ္ပတိဋ္ဌာပကော ပုတ္တော ဣဓ ဗီဇကောတိ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ကုလဝံသဗီဇကံ ¶ ဧကံ ပုတ္တ’’န္တိ။ သံ နာမ ဓနံ၊ တဿ ပတီတိ သံပတိ၊ ဓနဝါ ¶ ဝိဘဝသမ္ပန္နော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဟိတာဝဟတ္တာ တဿ ဟိတန္တိ သာပတေယျံ၊ တဒေဝ ဓနံ ဝိဘဝေါတိ အာဟ – ‘‘ဣမံ သာပတေယျံ ဧဝံ မဟန္တံ အမှာကံ ဝိဘဝ’’န္တိ။

၃၆။ ဣတ္ထီနံ ကုမာရီဘာဝပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ပစ္ဆိမဝယတော ဩရံ အသတိ ဝိဗန္ဓေ အဋ္ဌမေ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ ဂဗ္ဘာသယသညိတေ တတိယေ အာဝတ္တေ ကတိပယာ လောဟိတပီဠကာ သဏ္ဌဟိတွာ အဂ္ဂဟိတပုဗ္ဗာ ဧဝ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ တတော လောဟိတံ ပဂ္ဃရတိ၊ တတ္ထ ဥတုသမညာ ပုပ္ဖသမညာ စာတိ အာဟ – ‘‘ပုပ္ဖန္တိ ဥတုကာလေ ဥပ္ပန္နလောဟိတဿ နာမ’’န္တိ။ ဂဗ္ဘပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနေတိ ယသ္မိံ ဩကာသေ ဒါရကော နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တသ္မိံ ပဒေသေ။ သဏ္ဌဟိတွာတိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ။ ဘိဇ္ဇန္တီတိ အဂ္ဂဟိတပုဗ္ဗာ ဧဝ ဘိဇ္ဇန္တိ။ အယဉှိ တာသံ သဘာဝေါ။ ဒေါသေနာတိ လောဟိတမလေန။ သုဒ္ဓေ ဝတ္ထုမှီတိ ပဂ္ဃရိတလောဟိတတ္တာ အနာမယတ္တာ စ နဟာနတော ပရံ စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သုဒ္ဓေ ဂဗ္ဘာသယေ။ သုဒ္ဓေ ပန ဝတ္ထုမှိ မာတာပိတူသု ဧကဝါရံ သန္နိပတိတေသု ယာဝ သတ္တ ဒိဝသာနိ ခေတ္တမေဝ ဟောတိ ဂဗ္ဘသဏ္ဌဟနဿ ပရိတ္တဿ လောဟိတလေပဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ကေစိ ပန ‘‘အဍ္ဎမာသမတ္တမ္ပိ ခေတ္တမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဗာဟာယန္တိ အဓိကရဏေ ဘုမ္မန္တိ အာဟ ‘‘ပုရာဏဒုတိယိကာယ ယာ ဗာဟာ၊ တတြ နံ ဂဟေတွာ’’တိ။ ဥပယောဂတ္ထေ ဘုမ္မဝစနမ္ပိ ယုဇ္ဇတိယေဝ ယထာ ‘‘သုဒိန္နဿ ပါဒေသု ဂဟေတွာ’’တိ။

ပုဗ္ဗေပိ ပညတ္တသိက္ခာပဒါနံ သဗ္ဘာဝတော အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေတိ ပါရာဇိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒေ အဋ္ဌပိတေ’’တိ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ – ‘‘ဘဂဝတော ကိရ ပဌမဗောဓိယ’’န္တိအာဒိ။ ဧဝရူပန္တိ ပါရာဇိကပညတ္တိယာ အနုရူပံ။ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ၊ သင်္ဃာဒိသေသပညတ္တိယာ အနုရူပမ္ပိ အဇ္ဈာစာရံ နာကံသုယေဝ။ တေနေဝါဟ – ‘‘အဝသေသေ ပဉ္စ ခုဒ္ဒကာပတ္တိက္ခန္ဓေ ဧဝ ပညပေသီ’’တိ။ ဣဒဉ္စ ထုလ္လစ္စယာဒီနံ ပဉ္စန္နံ လဟုကာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ သဗ္ဘာဝမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပဉ္စာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အနဝသေသတော ပညတ္တတ္တာဝ။ ပဌမဗောဓိယံ ပဉ္စန္နံ လဟုကာပတ္တီနံ သဗ္ဘာဝဝစနေနေဝ ဓမ္မသေနာပတိဿ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာစနာ ဝိသေသတော ဂရုကာပတ္တိပညတ္တိယာ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသဿ စ ဟေတုဘူတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကေစိ ¶ ပန ‘‘တသ္မိံ တသ္မိံ ပန ဝတ္ထုသ္မိံ အဝသေသပဉ္စခုဒ္ဒကာပတ္တိက္ခန္ဓေ ဧဝ ပညပေသီတိ ဣဒံ ဒွါဒသမေ ဝဿေ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝုတ္ထဝဿေန ဘဂဝတာ တတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဌဝဿဗ္ဘန္တရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ တတော ပုဗ္ဗေပိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ သဗ္ဘာဝတော။ တေနေဝ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍေ ‘‘ဧကဘိက္ခုနာပိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဝါ ပစ္ဆိမိကာယ တတ္ထ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆာမာတိ ဝဿစ္ဆေဒေါ ဝါ န ကတော’’တိ စ ‘‘သာမမ္ပိ ပစနံ သမဏသာရုပ္ပံ န ဟောတိ၊ န စ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ အာရာဓယိံသူတိ စိတ္တံ ဂဏှိံသု၊ အဇ္ဈာသယံ ¶ ပူရယိံသု၊ ဟဒယဂါဟိနိံ ပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇိံသူတိ အတ္ထော။ ဧကံ သမယန္တိ ဧကသ္မိံ သမယေ၊ ပဌမဗောဓိယန္တိ အတ္ထော။

ယံ အာဒီနဝန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တောတိ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒံ ပညပေန္တော။ အာဒီနဝံ ဒဿေဿတီတိ ‘‘ဝရံ တေ၊ မောဃပုရိသ၊ အာသီဝိသဿ ဃောရဝိသဿ မုခေ အင်္ဂဇာတံ ပက္ခိတ္တံ၊ န တွေဝ မာတုဂါမဿ အင်္ဂဇာတေ အင်္ဂဇာတံ ပက္ခိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ယံ အာဒီနဝံ ဒဿေဿတိ။ အဘိဝိညာပေသီတိ ဣမဿ ‘‘ပဝတ္တေသီ’’တိ အယမတ္ထော ကထံ လဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ပဝတ္တနာပိ ဟီ’’တိအာဒိ။ ကာယဝိညတ္တိစောပနတောတိ ကာယဝိညတ္တိဝသေန ပဝတ္တစလနတော။ ကသ္မာ ပနေသ မေထုနဓမ္မေန အနတ္ထိကောပိ သမာနော တိက္ခတ္တုံ အဘိဝိညာပေသီတိ အာဟ – ‘‘တိက္ခတ္တုံ အဘိဝိညာပနဉ္စေသာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တိက္ခတ္တုံ အဘိဝိညာပနန္တိ မုတ္တိပါပနဝသေန တီသု ဝါရေသု မေထုနဓမ္မဿ ပဝတ္တနံ။

သဗ္ဗေသမ္ပိ ပဒါနံ အဝဓာရဏဖလတ္တာ ဝိနာပိ ဧဝကာရံ အဝဓာရဏတ္ထော ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘တေနေဝ အဇ္ဈာစာရေနာ’’တိ။ အဋ္ဌ ဟိ ဂဗ္ဘကာရဏာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘မေထုနစောဠဂ္ဂဟဏံ၊ တနုသံသဂ္ဂေါ စ နာဘိအာမသနံ၊

ပါနံ ဒဿနသဝနံ၊ ဃာယနမိတိ ဂဗ္ဘဟေတဝေါ အဋ္ဌာ’’တိ။

ဣဒါနိ အဝဓာရဏေန နိဝတ္တိတမတ္ထံ ဒဿေတုကာမော အာဟ – ‘‘ကိံ ပန အညထာပိ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတီ’’တိအာဒိ။ နနု စ နာဘိပရာမသနမ္ပိ ကာယသံသဂ္ဂေါယေဝ၊ ကသ္မာ နံ ဝိသုံ ဝုတ္တန္တိ? ဥဘယေသံ ဆန္ဒရာဂဝသေန ကာယသံသဂ္ဂေါ ဝုတ္တော၊ ဣတ္ထိယာ ဆန္ဒရာဂဝသေန နာဘိပရာမသနံ၊ ဝတ္ထုဝသေန ဝါ တံ ဝိသုံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကထံ ပန ကာယသံသဂ္ဂေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ ကထဉ္စ တတ္ထ သုက္ကသောဏိတဿ သမ္ဘဝေါတိ အာဟ ‘‘ဣတ္ထိယော ဟီ’’တိအာဒိ ¶ ။ ဆန္ဒရာဂုပ္ပတ္တိဝသေန ဣတ္ထိယာ သုက္ကကောဋ္ဌာသော စလိတော ဟောတိ၊ သောပိ ဂဗ္ဘသဏ္ဌာနဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတ္ထိသန္တာနေပိ ဟိ ရသာဒိသတ္တဓာတုယော လဗ္ဘန္တိယေဝ။ တေနာဟ – ‘‘အင်္ဂပစ္စင်္ဂပရာမသနံ သာဒိယန္တိယောပိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တီ’’တိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန ‘‘ကာယသံသဂ္ဂါဒိနာ သတ္တပ္ပကာရေန ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏေ ပိတု သုက္ကကောဋ္ဌာသံ ဝိနာ ဆန္ဒရာဂဝသေန မာတု ဝိကာရပ္ပတ္တံ လောဟိတမေဝ ဂဗ္ဘသဏ္ဌာနဿ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂပရာမသနံ သာဒိယိတွာ မာတာ ပုတ္တံ ပဋိလဘတိ၊ သစေ သော အပရေန သမယေန ပရိပုဏ္ဏိန္ဒြိယော ဟုတွာ တာဒိသံ ပိတရံ မနုဿဇာတိကံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ ပိတုဃာတကောဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

တံ ¶ အသုစိံ ဧကဒေသံ မုခေန အဂ္ဂဟေသီတိ ပုရာဏစီဝရံ ဓောဝန္တီ တတ္ထ ယံ အသုစိံ အဒ္ဒသ၊ တံ အသုစိံ ဧကဒေသံ ပိဝိ။ ‘‘ဝဋ္ဋတိ တုမှာကံ မေထုနဓမ္မော’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ကပ္ပတု ဝါ မာ ဝါ ကပ္ပတု၊ မယံ တေန အနတ္ထိကာ’’တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနတ္ထိကာ မယံ ဧတေနာ’’တိ။ ကိဉ္စာပိ နာဘိပရာမသနေ မေထုနရာဂေါ နတ္ထိ၊ တထာပိ နာဘိပရာမသနကာလေ ဖဿသာဒိယနဝသေန အဿာဒမတ္တံ တဿာ အဟောသီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အညထာ ဂဗ္ဘသဏ္ဌဟနံ န သိယာ။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ နာဘိပရာမသနေန မဏ္ဍဗျဿ နိဗ္ဗတ္တိ အဟောသိ၊ စဏ္ဍပဇ္ဇောတမာတု နာဘိယံ ဝိစ္ဆိကာ ဖရိတွာ ဂတာ၊ တေန စဏ္ဍပဇ္ဇောတဿ နိဗ္ဗတ္တိ အဟောသီတိ အာဟ ‘‘ဧတေနေဝ နယေနာ’’တိအာဒိ။ ပုရိသံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဝါတပါနာဒိနာ ဒိသွာ ဝါ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ဝါ ပုရိသံ ဥပနိဇ္ဈာယတိ။ ရာဇောရောဓာ ဝိယာတိ သီဟဠဒီပေ ကိရ ဧကိဿာ ဣတ္ထိယာ တထာ အဟောသိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ။ အယန္တိ သုဒိန္နဿ ပုရာဏဒုတိယိကာ။ ယံ သန္ဓာယာတိ ယံ အဇ္ဈာစာရံ သန္ဓာယ။ သုက္ကံ သန္ဓာယ ‘‘မာတာပိတရော စ သန္နိပတိတာ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတီတိ လောဟိတံ သန္ဓာယ။ တတ္ထ သန္နိပတိတာ ဟောန္တီတိ အသဒ္ဓမ္မဝသေန ဧကသ္မိံ ဌာနေ သမာဂတာ သင်္ဂတာ ဟောန္တိ။ မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတီတိ ဣဒံ ဥတုသမယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န လောကသမညာကရဇဿ လဂ္ဂနဒိဝသမတ္တံ။ ဂန္ဓဗ္ဗောတိ တတြူပဂသတ္တော၊ ဂန္တဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တ-ကာရဿ ဓ-ကာရော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဂန္ဓနတော ဥပ္ပဇ္ဇနဂတိယာ နိမိတ္တုပဋ္ဌာနေန သူစနတော ¶ ဒီပနတော ဂန္ဓောတိ လဒ္ဓနာမေန ဘဝဂါမိကမ္မုနာ အဗ္ဗတိ ပဝတ္တတီတိ ဂန္ဓဗ္ဗော၊ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇနကသတ္တော။ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတီတိ ဥပဂတော ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ န မာတာပိတူနံ သန္နိပါတံ ဩလောကယမာနော သမီပေ ဌိတော နာမ ဟောတိ၊ ကမ္မယန္တယန္တိတော ပန ဧကော သတ္တော တသ္မိံ ဩကာသေ နိဗ္ဗတ္တနကော ပုရိမဇာတိယံ ဌိတောယေဝ ဂတိနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏကရဏဝသေန ဥပပတ္တာဘိမုခေါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

သန္နိပါတာတိ သမောဓာနေန သမာဂမေန။ ဂဗ္ဘဿာတိ ဂဗ္ဘေ နိဗ္ဗတ္တနကသတ္တဿ။ ဂဗ္ဘေ နိဗ္ဗတ္တနကသတ္တောပိ ဟိ ဂဗ္ဘောတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ – ‘‘ယထာ ခေါ ပနာနန္ဒ၊ အညာ ဣတ္ထိကာ နဝ ဝါ ဒသ ဝါ မာသေ ဂဗ္ဘံ ကုစ္ဆိနာ ပရိဟရိတွာ ဝိဇာယန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၀၅)။ ကတ္ထစိ ပန ဂဗ္ဘောတိ မာတုကုစ္ဆိ ဝုတ္တော။ ယထာဟ –

‘‘ယမေကရတ္တိံ ပဌမံ၊ ဂဗ္ဘေ ဝသတိ မာဏဝေါ၊

အဗ္ဘုဋ္ဌိတောဝ သော ယာတိ၊ သ ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၃၆၃)၊ –

ဧတ္ထ ¶ စ ဂဗ္ဘတိ အတ္တဘာဝဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ ဂဗ္ဘော၊ ကလလာဒိအဝတ္ထော ဓမ္မပ္ပဗန္ဓော၊ တံနိဿိတတ္တာ ပန သတ္တသန္တာနော ‘‘ဂဗ္ဘော’’တိ ဝုတ္တော ယထာ ‘‘မဉ္စာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တီ’’တိ။ တံနိဿယဘာဝတော မာတုကုစ္ဆိ ‘‘ဂဗ္ဘော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂဗ္ဘော ဝိယာတိ ဝါ။ ယထာ ဟိ နိဝါသဋ္ဌာနတာယ သတ္တာနံ ဩဝရကော ‘‘ဂဗ္ဘော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ သတ္တာနံ ယာဝ အဘိဇာတိ နိဝါသဋ္ဌာနတာယ မာတုကုစ္ဆိ ‘‘ဂဗ္ဘော’’တိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဝက္ကန္တိ ဟောတီတိ နိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ။

အာရက္ခဒေဝတာတိ တဿ အာရက္ခတ္ထာယ ဌိတာ ဒေဝတာ။ အဿ တံ အဇ္ဈာစာရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တထာ နိစ္ဆာရေသုန္တိ တထာ မဟန္တံ သဒ္ဒံ ကတွာ နိစ္ဆာရေသုံ။ ကိဉ္စာပိ ဣဓ ပါဠိယံ အာကာသဋ္ဌဒေဝတာ ဝိသုံ န အာဂတာ၊ တထာပိ သဒ္ဒဿ အနုဿာဝနေ အယမနုက္ကမောတိ ဒဿေတုံ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝတာယော ဒွိဓာ ကတွာ အာကာသဋ္ဌဒေဝတာ ဝိသုံ ဝုတ္တာ။ တေနေတ္ထ အာကာသဋ္ဌကာနံ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ စာတုမဟာရာဇိကာတိ ပရိဘဏ္ဍပဗ္ဗတဋ္ဌကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိဟာတိ နိပါတသမုဒါယော ဧဝံသဒ္ဒဿ အတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဧဝ’’န္တိ။ ခဏေန မုဟုတ္တေနာတိ ပဒဒွယံ ဝေဝစနဘာဝတော သမာနတ္ထမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကကောလာဟလမဟောသီတိ ဒေဝဗြဟ္မလောကေသု ¶ ဧကကောလာဟလမဟောသိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ သော သဒ္ဒေါ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆိ၊ တထာပိ န သော မနုဿာနံ ဝိသယော တေသံ ရူပံ ဝိယ၊ တေနေဝ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကစ္စိ နော တွံ၊ အာဝုသော သုဒိန္န၊ အနဘိရတော’’တိ။

၃၇။ ‘‘ဧဝံ မာတာပုတ္တာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သဖလာ အဟောသိ၊ ပိတာ ပန ဝိပ္ပဋိသာရာဘိဘူတော ဝိဟာသီ’’တိ ဝစနတော သုဒိန္နဿ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အရဟတ္တာဓိဂမော နာဟောသီတိ ဝိညာယတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ပုဗ္ဗေကတပုညတာယ စောဒိယမာနဿ ဘဗ္ဗကုလပုတ္တဿာတိ ဝုတ္တတ္တာ သုဒိန္နော တံ ကုက္ကုစ္စံ ဝိနောဒေတွာ အရဟတ္တံ သစ္ဆာကာသိ၊ တေနေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနုညာတာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တံ ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာယ စ န သမေတိ။ ပုဗ္ဗေကတပုညတာ စ အပ္ပမာဏံ တာဒိသဿပိ အန္တရာကတပါပကမ္မဿ ဝသေန အဇာတသတ္တုနော ဝိယ အဓိဂမန္တရာယဒဿနတော။ ကတာကတာနုသောစနလက္ခဏံ ကုက္ကုစ္စံ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘အဇ္ဈာစာရဟေတုကော ပစ္ဆာနုတာပေါ’’တိ။ ကတံ အဇ္ဈာစာရံ ပဋိစ္စ အနုသောစနဝသေန ဝိရူပံ သရဏံ စိန္တနံ ဝိပ္ပဋိသာရောတိ အာဟ ‘‘ဝိပ္ပဋိသာရောတိပိ တဿေဝ နာမ’’န္တိ။ ကုစ္ဆိတံ ကတံ ကိရိယာတိ ကုကတံ၊ ကုကတမေဝ ကုက္ကုစ္စန္တိ အာဟ ‘‘ကုစ္ဆိတကိရိယာဘာဝတော ကုက္ကုစ္စ’’န္တိ။ ပရိယာဒိန္နမံသလောဟိတတ္တာတိ ပရိက္ခီဏမံသလောဟိတတ္တာ။ အဝိပ္ဖာရိကောတိ ဥဒ္ဒေသာဒီသု ဗျာပါရရဟိတော၊ အဗျာဝဋောတိ အတ္ထော။ ဝဟစ္ဆိန္နောတိ ¶ ဆိန္နဝဟော၊ ဘာရဝဟနေန ဆိန္နက္ခန္ဓောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ တံ စိန္တယီတိ ‘‘ယဒိ အဟံ တံ ပါပံ န ကရိဿံ၊ ဣမေ ဘိက္ခူ ဝိယ ပရိပုဏ္ဏသီလော အဿ’’န္တိအာဒိနာ တံ တံ စိန္တယိ။

၃၈။ ဧဝံဘူတန္တိ ကိသလူခါဒိဘာဝပ္ပတ္တံ။ ဂဏသင်္ဂဏိကာပပဉ္စေနာတိ ဂဏေ ဇနသမာဂမေ သန္နိပတနံ ဂဏသင်္ဂဏိကာ၊ ဂဏသင်္ဂဏိကာယေဝ ပပဉ္စော ဂဏသင်္ဂဏိကာပပဉ္စော၊ တေန။ ယဿာတိ ယေ အဿ။ ကထာဖာသုကာတိ ဝိဿာသိကဘာဝေနေဝ ကထာကရဏေ ဖာသုကာ၊ သုခေန ဝတ္တုံ သက္ကုဏေယျာ၊ သုခသမ္ဘာသာတိ အတ္ထော။ ပသာဒဿ ပမာဏတော ဦနာဓိကတ္တံ သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗေသံ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ပသာဒပတိဋ္ဌာနောကာသဿ သမ္ပုဏ္ဏတ္တာ’’တိ။ ဒါနီတိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဧတရဟိ-သဒ္ဒေါ အတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဒါနီတိ နိပါတော’’တိ။ နော-သဒ္ဒေါပိ နု-သဒ္ဒေါ ဝိယ ပုစ္ဆနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကစ္စိ ¶ နု တွ’’န္တိ။ တမေဝ အနဘိရတိန္တိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပုစ္ဆိတံ တမေဝ ဂိဟိဘာဝပတ္ထနာကာရံ အနဘိရတိံ။ ‘‘တမေဝါ’’တိ အဝဓာရဏေန နိဝတ္တိတမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဓိကုသလာန’’န္တိအာဒိ။ အဓိကုသလာ ဓမ္မာ သမထဝိပဿနာဒယော။ အတ္ထီတိ ဝိသယဘာဝေန စိတ္တေ ပရိဝတ္တနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပါပဿ ဝတ္တမာနတံ သန္ဓာယ၊ အတ္ထိ ဝိသယဘာဝေန စိတ္တေ ပရိဝတ္တတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘နိစ္စကာလံ အဘိမုခံ ဝိယ မေ တိဋ္ဌတီ’’တိ။

ယံ တွန္တိ ဧတ္ထ ယန္တိ ဟေတုအတ္ထေ နိပါတော၊ ကရဏတ္ထေ ဝါ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ယေန ပါပေနာ’’တိ။ အနေကပရိယာယေနာတိ ဧတ္ထ ပရိယာယ-သဒ္ဒေါ ကာရဏဝစနောတိ အာဟ ‘‘အနေကကာရဏေနာ’’တိ။ ဝိရာဂတ္ထာယာတိ ဘဝဘောဂေသု ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ။ နော ရာဂေန ရဇ္ဇနတ္ထာယာတိ ဘဝဘောဂေသုယေဝ ရာဂေန အရဉ္ဇနတ္ထာယ။ တေနာဟ ‘‘ဘဂဝတာ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပဒေသူတိ အဓိပ္ပာယိကမတ္တံ သဗ္ဗပဒေသု အတိဒိဿတိ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ပရိယာယဝစနမတ္တန္တိ ‘‘ဝိသံယောဂါယာ’’တိအာဒီသု သဗ္ဗပဒေသု ‘‘ကိလေသေဟိ ဝိသံယုဇ္ဇနတ္ထာယာ’’တိအာဒိနာ ပဒတ္ထဝိဘာဝနဝသေန ဝုတ္တပရိယာယဝစနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ န သံယုဇ္ဇနတ္ထာယာတိ ကိလေသေဟိ န သံယုဇ္ဇနတ္ထာယ။ အဂ္ဂဟဏတ္ထာယာတိ ကိလေသေ အဂ္ဂဟဏတ္ထာယ၊ ဘဝဘောဂေ ဝါ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန အဂ္ဂဟဏတ္ထာယ။ န သင်္ဂဟဏတ္ထာယာတိ ဧတ္ထာပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရနိဗ္ဗာနမေဝါတိ သင်္ခါရေဟိ နိက္ခန္တံ ဝိဝိတ္တံ၊ တတောယေဝ လောကတော ဥတ္တိဏ္ဏတ္တာ လောကုတ္တရံ နိဗ္ဗာနံ။ မဒနိမ္မဒနာယာတိ ဝါတိ ဧတ္ထ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန ဝါ-သဒ္ဒေန အာဒိအတ္ထေန ဣတိ-သဒ္ဒေန ဝါ ‘‘ပိပါသဝိနယာယာ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တမာနေန အရိယမဂ္ဂေန ပဟီယမာနာ ရာဂမာနမဒါဒယော တံ ပတွာ ပဟီယန္တိ နာမာတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပန တံ အာဂမ္မာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တံ အာဂမ္မာတိ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ ပဋိစ္စ ¶ အရိယမဂ္ဂဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝဟေတု။ မာနမဒပုရိသမဒါဒယောတိ ဧတ္ထ ဇာတိအာဒိံ နိဿာယ သေယျဿ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ ဥပ္ပဇ္ဇနကမာနောယေဝ မဒဇနနဋ္ဌေန မဒေါတိ မာနမဒေါ။ ပုရိသမဒေါ ဝုစ္စတိ ပုရိသမာနော၊ ‘‘အဟံ ပုရိသော’’တိ ဥပ္ပဇ္ဇနကမာနော။ ‘‘အသဒ္ဓမ္မသေဝနသမတ္ထတံ နိဿာယ ပဝတ္တော မာနော၊ ရာဂေါ ဧဝ ဝါ ပုရိသမဒေါ’’တိ ကေစိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဗလမဒယောဗ္ဗနမဒါဒိံ သင်္ဂဏှာတိ ¶ ။ မဟာဂဏ္ဌိပဒေ ပန မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ စ ‘‘ပုရိသမဒေါ နာမ သမ္ဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဣဓ ယုတ္တံ ဝိယ န ဒိဿတိ။ န ဟိ ‘‘ဘဂဝတာ သမ္ဘဝဿ ဝိနာသာယ ဓမ္မော ဒေသိတော’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိမ္မဒါတိ ဝိဂတမဒဘာဝါ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အမဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဒါ နိမ္မဒီယန္တိ ဧတ္ထ အမဒဘာဝံ ဝိနာသံ ဂစ္ဆန္တီတိ မဒနိမ္မဒနော။ ဧသ နယော သေသပဒေသုပိ။

ကာမပိပါသာတိ ကာမာနံ ပါတုကမျတာ၊ ကာမတဏှာတိ အတ္ထော။ အာလီယန္တိ အဘိရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန သေဝီယန္တီတိ အာလယာ၊ ပဉ္စ ကာမဂုဏာတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏာလယာ’’တိ။ ပဉ္စသု ဟိ ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေနေဝ ပဉ္စ ကာမဂုဏာပိ ပဟီနာ နာမ ဟောန္တိ၊ တေနေဝ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပေသု ဆန္ဒရာဂေါ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၃။၃၂၃) ဝုတ္တံ။ ပဉ္စကာမဂုဏေသု ဝါ အာလယာ ပဉ္စကာမဂုဏာလယာ။ အာလီယန္တိ အလ္လီယန္တိ အဘိရမနဝသေန သေဝန္တီတိ အာလယာတိ ဟိ တဏှာဝိစရိတာနံ အဓိဝစနံ။ တေဘူမကဝဋ္ဋန္တိ တီသု ဘူမီသု ကမ္မကိလေသဝိပါကာ ဝဋ္ဋနဋ္ဌေန ဝဋ္ဋံ။ ဝိရဇ္ဇတီတိ ပလုဇ္ဇတိ။ ‘‘ဝိရဇ္ဇတီတိ ကာမဝိနာသော ဝုတ္တော၊ နိရုဇ္ဈတီတိ ဧကပ္ပဟာရေန ဝိနာသော’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဝိရာဂေါ နိရောဓောတိ သာမညစောဒနာယပိ ‘‘တဏှာက္ခယော’’တိ အဓိကတတ္တာ တဏှာယ ဧဝ ဝိရဇ္ဇနံ နိရုဇ္ဈနဉ္စ ဝုတ္တံ။

စတဿော ယောနိယောတိ ဧတ္ထ ယောနီတိ ခန္ဓကောဋ္ဌာသဿပိ ကာရဏဿပိ ပဿာဝမဂ္ဂဿပိ နာမံ။ ‘‘စတဿော နာဂယောနိယော (သံ။ နိ။ ၃။၃၄၂-၃၄၃) စတဿော သုပဏ္ဏယောနိယော’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ခန္ဓကောဋ္ဌာသော ယောနိ နာမ။ ‘‘ယောနိ ဟေသာ ဘူမိဇ ဖလဿ အဓိဂမာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၂၆) ဧတ္ထ ကာရဏံ။ ‘‘န စာဟံ ဗြာဟ္မဏံ ဗြူမိ၊ ယောနိဇံ မတ္တိသမ္ဘဝ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၅၇၊ ဓ။ ပ။ ၃၉၆) ဧတ္ထ ပဿာဝမဂ္ဂေါ။ ဣဓ ပန ခန္ဓကောဋ္ဌာသော ‘‘ယောနီ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ယဝန္တိ တာယ သတ္တာ အမိဿိတာပိ သမာနဇာတိတာယ မိဿိတာ ဟောန္တီတိ ယောနိ။ သာ ပန အတ္ထတော အဏ္ဍာဒိဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဝိသိဋ္ဌော ခန္ဓာနံ ဘာဂသော ပဝတ္တိဝိသေသော၊ သာ စ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇသံသေဒဇဩပပါတိကဝသေန စတုဗ္ဗိဓာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘စတဿော ခေါ ဣမာ၊ သာရိပုတ္တ၊ ယောနိယော။ ကတမာ စတဿော? အဏ္ဍဇာ ယောနိ ဇလာဗုဇာ ယောနိ သံသေဒဇာ ယောနိ ဩပပါတိကာ ယောနီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၂)။

တတ္ထ ¶ ¶ အဏ္ဍေ ဇာတာ အဏ္ဍဇာ။ ဇလာဗုမှိ ဇာတာ ဇလာဗုဇာ။ သံသေဒေ ဇာတာ သံသေဒဇာ။ ဝိနာ ဧတေဟိ ကာရဏေဟိ ဥပ္ပတိတွာ ဝိယ နိဗ္ဗတ္တာတိ ဩပပါတိကာ။ ဧတ္ထ စ ပေတလောကေ တိရစ္ဆာနေ မနုဿေသု စ အဏ္ဍဇာဒယော စတဿောပိ ယောနိယော သမ္ဘဝန္တိ၊ မနုဿေသု ပနေတ္ထ ကေစိဒေဝ ဩပပါတိကာ ဟောန္တိ မဟာပဒုမကုမာရာဒယော ဝိယ။ အဏ္ဍဇာပိ ကောန္တပုတ္တာ ဒွေဘာတိယထေရာ ဝိယ၊ သံသေဒဇာပိ ပဒုမဂဗ္ဘေ နိဗ္ဗတ္တပေါက္ခရသာတိဗြာဟ္မဏပဒုမဝတီဒေဝီအာဒယော ဝိယ ကေစိဒေဝ ဟောန္တိ၊ ယေဘုယျေန ပန မနုဿာ ဇလာဗုဇာဝ။ ပေတေသုပိ နိဇ္ဈာမတဏှိကပေတာနံ နိစ္စဒုက္ခာတုရတာယ ကာမသေဝနာ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တေ ဂဗ္ဘသေယျကာ န ဟောန္တိ။ ဇာလာဝန္တတာယ န တာသံ ကုစ္ဆိယံ ဂဗ္ဘော သဏ္ဌာတိ၊ တသ္မာ တေ ဩပပါတိကာယေဝ သံသေဒဇတာယပိ အသမ္ဘဝတော၊ အဝသေသပေတာ ပန စတုယောနိကာပိ ဟောန္တိ။ ယထာ စ တေ၊ ဧဝံ ယက္ခာပိ သဗ္ဗစတုပ္ပဒပက္ခိဇာတိဒီဃဇာတိအာဒယောပိ သဗ္ဗေ စတုယောနိကာယေဝ။ သဗ္ဗေ နေရယိကာ စ စတုမဟာရာဇိကတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိဒေဝါ စ ဩပပါတိကာယေဝ၊ ဘုမ္မဒေဝါ ပန စတုယောနိကာဝ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဒေဝမနုဿေသု သံသေဒဇဩပပါတိကာနံ အယံ ဝိသေသော – သံသေဒဇာ မန္ဒာ ဒဟရာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဩပပါတိကာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဟုတွာ။

ပဉ္စ ဂတိယောတိ ဧတ္ထ သုကတဒုက္ကဋကမ္မဝသေန ဂန္တဗ္ဗာ ဥပပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ ဂတိယော။ ယထာ ဟိ ကမ္မဘဝေါ ပရမတ္ထတော အသတိပိ ကာရကေ ပစ္စယသာမဂ္ဂိယာ သိဒ္ဓါ၊ တံသမင်္ဂိနာ သန္တာနလက္ခဏေန သတ္တေန ကတောတိ ဝေါဟရီယတိ၊ ဧဝံ ဥပပတ္တိဘဝလက္ခဏဂတိယော ပရမတ္ထတော အသတိပိ ဂမကေ တံတံကမ္မဝသေန ယေသံ တာနိ ကမ္မာနိ တေဟိ ဂန္တဗ္ဗာတိ ဝေါဟရီယန္တိ။ အပိစ ဂတိဂတိ နိဗ္ဗတ္တိဂတိ အဇ္ဈာသယဂတိ ဝိဘဝဂတိ နိပ္ဖတ္တိဂတီတိ ဗဟုဝိဓာ ဂတိ နာမ။ တတ္ထ ‘‘တံ ဂတိံ ပေစ္စ ဂစ္ဆာမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၈၄) စ ‘‘ယဿ ဂတိံ န ဇာနန္တိ၊ ဒေဝါ ဂန္ဓဗ္ဗမာနုသာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၄၂၀၊ သု။ နိ။ ၆၄၉) စ အယံ ဂတိဂတိ နာမ။ ‘‘ဣမေသံ ခေါ ပနာဟံ ဘိက္ခူနံ သီလဝန္တာနံ နေဝ ဇာနာမိ အာဂတိံ ဝါ ဂတိံ ဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၈) အယံ နိဗ္ဗတ္တိဂတိ နာမ။ ‘‘ဧဝမ္ပိ ခေါ တေ အဟံ ဗြဟ္မေ ဂတိဉ္စ ပဇာနာမိ စုတိဉ္စ ပဇာနာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၃) အယံ အဇ္ဈာသယဂတိ နာမ။ ‘‘ဝိဘဝေါ ဂတိ ဓမ္မာနံ၊ နိဗ္ဗာနံ အရဟတော ¶ ဂတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၃၉) အယံ ဝိဘဝဂတိ နာမ။ ‘‘ဒွေယေဝ ဂတိယော သမ္ဘဝန္တိ အနညာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၅၈၊ ၂။၃၄၊ ၃။၂၀၀) အယံ နိပ္ဖတ္တိဂတိ နာမ။ တာသု ဣဓ ဂတိဂတိ အဓိပ္ပေတာ၊ သာ ပန နိရယတိရစ္ဆာနယောနိပေတ္တိဝိသယမနဥဿဒေဝါနံ ဝသေန ပဉ္စဝိဓာ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ပဉ္စ ခေါ ဣမာ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဂတိယော။ ကတမာ ပဉ္စ? နိရယော တိရစ္ဆာနယောနိ ပေတ္တိဝိသယော မနုဿာ ဒေဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၃)။

တတ္ထ ¶ ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ဗြူဟေန္တောယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အယော၊ သုခံ။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အယောတိ နိရယော၊ တတော ဧဝ ရမိတဗ္ဗံ အဿာဒေတဗ္ဗံ တတ္ထ နတ္ထီတိ နိရတိအတ္ထေန နိရဿာဒဋ္ဌေန စ နိရယောတိ ဝုစ္စတိ။ တိရိယံ အဉ္စိတာတိ တိရစ္ဆာနာ၊ ဒေဝမနုဿာဒယော ဝိယ ဥဒ္ဓံ ဒီဃာ အဟုတွာ တိရိယံ ဒီဃာတိ အတ္ထော။ ပကဋ္ဌတော သုခတော အယနံ အပဂမော ပေစ္စဘာဝေါ၊ တံ ပေစ္စဘာဝံ ပတ္တာနံ ဝိသယောတိ ပေတ္တိဝိသယော၊ ပေတယောနိ။ မနဿ ဥဿန္နတာယ မနုဿာ၊ သတိသူရဘာဝဗြဟ္မစရိယယောဂျတာဒိဂုဏဝသေန ဥပစိတမာနသတာယ ဥက္ကဋ္ဌဂုဏစိတ္တတာယ မနုဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အယံ ပနတ္ထော နိပ္ပရိယာယတော ဇမ္ဗုဒီပဝါသီဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာဟ – ‘‘တီဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနေဟိ ဇမ္ဗုဒီပကာ မနုဿာ ဥတ္တရကုရုကေ စ မနုဿေ အဓိဂ္ဂဏှန္တိ ဒေဝေ စ တာဝတိံသေ။ ကတမေဟိ တီဟိ? သူရာ သတိမန္တော ဣဓ ဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၂၁)။ တထာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ စ ဘဂဝန္တော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အဂ္ဂသာဝကာ မဟာသာဝကာ စက္ကဝတ္တိနော အညေ စ မဟာနုဘာဝါ သတ္တာ တတ္ထေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တေဟိ သမာနရူပါဒိတာယ ပန သဒ္ဓိံ ပရိတ္တဒီပဝါသီဟိ ဣတရမဟာဒီပဝါသိနောပိ မနုဿာတွေဝ ပညာယိံသု။

အပရေ ပန ဘဏန္တိ ‘‘လောဘာဒီဟိ အလောဘာဒီဟိ စ သဟိတဿ မနဿ ဥဿန္နတာယ မနုဿာ။ ယေ ဟိ သတ္တာ မနုဿဇာတိကာ၊ တေသု ဝိသေသတော လောဘာဒယော အလောဘာဒယော စ ဥဿန္နာ။ တေ လောဘာဒိဥဿန္နတာယ အပါယမဂ္ဂံ၊ အလောဘာဒိဥဿန္နတာယ သုဂတိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂဉ္စ ပရိပူရေန္တိ၊ တသ္မာ လောဘာဒီဟိ အလောဘာဒီဟိ စ သဟိတဿ မနဿ ဥဿန္နတာယ ပရိတ္တဒီပဝါသီဟိ သဒ္ဓိံ စတုမဟာဒီပဝါသိနော သတ္တဝိသေသာ မနုဿာတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ လောကိယာ ပန ‘‘မနုနော ¶ အပစ္စဘာဝေန မနုဿာ’’တိ ဝဒန္တိ။ မနု နာမ ပဌမကပ္ပိကော လောကမရိယာဒါယ အာဒိဘူတော သတ္တာနံ ဟိတာဟိတဝိဓာယကော ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗတာဝသေန ပိတုဋ္ဌာနိယော၊ ယော သာသနေ မဟာသမ္မတောတိ ဝုစ္စတိ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော၊ ပစ္စက္ခတော ပရမ္ပရာယ စ တဿ ဩဝါဒါနုသာသနိယံ ဌိတာ သတ္တာ ပုတ္တသဒိသတာယ ‘‘မနုဿာ၊ မာနုသာ’’တိ စ ဝုစ္စန္တိ။ တတော ဧဝ ဟိ တေ ‘‘မာနဝါ မနုဇာ’’တိ စ ဝေါဟရီယန္တိ။

ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ အတ္တနော အတ္တနော ဒေဝါနုဘာဝသင်္ခါတေဟိ ဣဒ္ဓိဝိသေသေဟိ စ ဒိဗ္ဗန္တိ ကီဠန္တိ လဠန္တိ ဇောတန္တီတိ ဒေဝါ။ တတ္ထ ကာမဒေဝါ ကာမဂုဏေဟိ စေဝ ဣဒ္ဓိဝိသေသေဟိ စ၊ ဣတရေ ဣဒ္ဓိဝိသေသေဟေဝ ဒိဗ္ဗန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သရဏန္တိ ဝါ ဂမိယန္တိ အဘိတ္ထဝီယန္တီတိ ဝါ ဒေဝါ။ ဧတ္ထ စ နိရယဂတိဒေဝဂတိမနုဿဂတီဟိ သဒ္ဓိံ ဩကာသေန ခန္ဓာ ဝုတ္တာ။ တိရစ္ဆာနယောနိပေတ္တိဝိသယဂ္ဂဟဏေန ခန္ဓာနံ ဧဝ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ တေသံ တာဒိသဿ ပရိစ္ဆိန္နဿ ဩကာသဿ အဘာဝတော။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဝါ တေ အရညသမုဒ္ဒပဗ္ဗတပါဒါဒိကေ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသန္တိ၊ တာဒိသဿ ဌာနဿ ¶ ဝသေန ဩကာသောပိ ဂဟေတဗ္ဗော။ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော နဝ သတ္တာဝါသာ စ ဟေဋ္ဌာ သံဝဏ္ဏိတနယာ ဧဝ။ အပရာပရဘာဝါယာတိ အပရာပရံ ယောနိအာဒိတော ယောနိအာဒိဘာဝါယ။ အာဗန္ဓနံ ဂဏ္ဌိကရဏံ၊ သံသိဗ္ဗနံ တုန္နကရဏံ။ တဏှာယ နိက္ခန္တံ တတ္ထ တဿာ သဗ္ဗသော အဘာဝတော၊ နိက္ခမနဉ္စဿ တဏှာယ ဝိသံယောဂေါ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဝိသံယုတ္တ’’န္တိ။

ကာမာနံ ပဟာနန္တိ ဧတ္ထ ကာမဂ္ဂဟဏေန ကာမီယတီတိ ကာမော၊ ကာမေတီတိ ကာမောတိ ဒုဝိဓဿပိ ကာမဿ သင်္ဂဟော ကတောတိ အာဟ ‘‘ဝတ္ထုကာမာနံ ကိလေသကာမာနဉ္စ ပဟာန’’န္တိ။ ဝတ္ထုကာမပ္ပဟာနဉ္စေတ္ထ တေသု ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကာမသညာနန္တိ ကာမေသု၊ ကာမသဟဂတာနံ ဝါ သညာနံ။ ပရိညာတိ တိဝိဓာပိ ပရိညာ ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဉာတတီရဏပဟာနဝသေန တိဝိဓာ ပရိညာ’’တိ။ တတ္ထ ကတမာ ဉာတပရိညာ? သဗ္ဗံ တေဘူမကံ နာမရူပံ ‘‘ဣဒံ ရူပံ၊ ဧတ္တကံ ရူပံ၊ န ဣတော ဘိယျော၊ ဣဒံ နာမံ၊ ဧတ္တကံ နာမံ၊ န ဣတော ဘိယျော’’တိ ဘူတုပါဒါယဘေဒံ ရူပံ ဖဿာဒိဘေဒံ နာမဉ္စ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနတော ဝဝတ္ထပေတိ၊ ကမ္မာဝိဇ္ဇာဒိကဉ္စဿ ပစ္စယံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ အယံ ဉာတပရိညာ။

ကတမာ ¶ တီရဏပရိညာ? ဧဝံ ဉာတံ ကတွာ တံ သဗ္ဗံ တီရေတိ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတောတိ ဒွါစတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ၊ အယံ တီရဏပရိညာ နာမ။ ကတမာ ပဟာနပရိညာ? ဧဝံ တီရယိတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သဗ္ဗသ္မိံ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတိ၊ အယံ ပဟာနပရိညာ။ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိယော ဝါ ဉာတပရိညာ၊ မဂ္ဂါမဂ္ဂပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိအာဒယော၊ ကလာပသမ္မသနာဒိအနုလောမပရိယောသာနာ ဝါ ပညာ တီရဏပရိညာ၊ အရိယမဂ္ဂေ ဉာဏံ နိပ္ပရိယာယေန ပဟာနပရိညာ။ ဣဓ ပန ကာမသညာနံ သဘာဝလက္ခဏပဋိဝေဓဝသေန အနိစ္စာဒိသာမညလက္ခဏဝသေန စ ပဝတ္တမာနာနံ ဉာတတီရဏပရိညာနမ္ပိ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ မဂ္ဂေနေဝ ဣဇ္ဈနတော မဂ္ဂက္ခဏံယေဝ သန္ဓာယ တိဝိဓာပိ ပရိညာ ဝုတ္တာ။ တေနေဝ ‘‘ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ကိလေသက္ခယကရော လောကုတ္တရမဂ္ဂေါဝ ကထိတော’’တိ ဝုတ္တံ။

ကာမေသု၊ ကာမေ ဝါ ပါတုမိစ္ဆာ ကာမပိပါသာတိ အာဟ – ‘‘ကာမေသု ပါတဗျတာနံ၊ ကာမေ ဝါ ပါတုမိစ္ဆာန’’န္တိ။ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသူတိ ‘‘ကာမာနံ ပဟာနံ အက္ခာတ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု။ တီသု ဌာနေသူတိ ‘‘ဝိရာဂါယ ဓမ္မော ဒေသိတော၊ နော သရာဂါယ၊ ဝိသံယောဂါယ ဓမ္မော ဒေသိတော၊ နော သံယောဂါယ၊ အနုပါဒါနာယ ဓမ္မော ဒေသိတော၊ နော သဥပါဒါနာယာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေသု ဌာနေသု။ ဝိပ္ပဋိသာရံ ကရောတီတိ ဧဝံ တံ ပါပံ ဝိပ္ပဋိသာရံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ကီဒိသံ ဝိပ္ပဋိသာရံ ကရောတီတိ အာဟ ‘‘ဤဒိသေပိ နာမာ’’တိအာဒိ။

၃၉။ နေဝ ¶ ပိယကမျတာယာတိ အတ္တနိ သတ္ထု နေဝ ပိယဘာဝကာမတာယ။ န ဘေဒပုရေက္ခာရတာယာတိ န သတ္ထု တေန ဘိက္ခုနာ ဘေဒနာဓိပ္ပာယပုရေက္ခာရတာယ။ န ကလိသာသနာရောပနတ္ထာယာတိ န ဒေါသာရောပနတ္ထာယ။ ကလီတိ ကောဓဿေတံ အဓိဝစနံ၊ တဿ သာသနံ ကလိသာသနံ၊ ကောဓဝသေန ဝုစ္စမာနော ဂရဟဒေါသော။ ဝေလန္တိ သိက္ခာပဒဝေလံ။ မရိယာဒန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ သိက္ခာပဒဉှိ အနတိက္ကမနီယဋ္ဌေန ‘‘ဝေလာ၊ မရိယာဒါ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။

အဇ္ဈာစာရဝီတိက္ကမောတိ မေထုနဝသေန ပဝတ္တအဇ္ဈာစာရသင်္ခါတော ဝီတိက္ကမော။ ပကရဏေတိ ဧတ္ထ ပ-သဒ္ဒေါ အာရမ္ဘဝစနောတိ အာဟ ‘‘ကတ္တုံ အာရဘတီ’’တိ။ ကတ္ထစိ ဥပသဂ္ဂေါ ဓာတုအတ္ထမေဝ ဝဒတိ၊ န ဝိသေသတ္ထဇောတကောတိ အာဟ ‘‘ကရောတိယေဝ ဝါ’’တိ။ ဇာတိယာတိ ¶ ခတ္တိယာဒိဇာတိယာ။ ဂေါတ္တေနာတိ ဂေါတမကဿပါဒိဂေါတ္တေန။ ကောလပုတ္တိယေနာတိ ခတ္တိယာဒိဇာတီသုယေဝ သက္ကကုလသောတ္ထိယကုလာဒိဝိသိဋ္ဌကုလာနံ ပုတ္တဘာဝေန။ ယသဿီတိ မဟာပရိဝါရော။ ပေသလန္တိ ပိယသီလံ။ အဝိကမ္ပမာနေနာတိ ပဋိဃာနုနယေဟိ အကမ္ပမာနေန။ ယဿ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာနံ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော နတ္ထိ၊ တံ ဗုဒ္ဓါ ‘‘မောဃပုရိသာ’’တိ ဝဒန္တိ အရိဋ္ဌလာဠုဒါယီအာဒိကေ ဝိယ။ ဥပနိဿယေ သတိပိ တသ္မိံ ခဏေ မဂ္ဂေ ဝါ ဖလေ ဝါ အသတိ ‘‘မောဃပုရိသာ’’တိ ဝဒန္တိယေဝ ဓနိယဥပသေနတ္ထေရာဒိကေ ဝိယ။ သုဒိန္နဿ ပန တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော သမုစ္ဆိန္နောယေဝ၊ တေန နံ ‘‘မောဃပုရိသာ’’တိ အာဟ။

သမဏကရဏာနံ ဓမ္မာနန္တိ ဟိရောတ္တပ္ပာဒီနံ။ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနဂ္ဂဟဏေန ပဋိဝေဓသာသနဿ ဂဟိတတ္တာ သာသနာနန္တိ ပဋိပတ္တိပရိယတ္တိသာသနာနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဆဝိန္တိ တေသံ ပဘဿရကရဏံ ဆဝိံ။ ကိံ တန္တိ အာဟ ‘‘ဆာယ’’န္တိ၊ တေသံ ပကာသကံ ဩဘာသန္တိ အတ္ထော။ ကိံ တန္တိ အာဟ ‘‘သုန္ဒရဘာဝ’’န္တိ။ ဆဝိမနုဂတံ အနုစ္ဆဝိကံ။ ပတိရူပန္တိအာဒီသုပိ ‘‘တေသ’’န္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ သမဏာနံ ကမ္မံ သာမဏကံ၊ န သာမဏကံ အဿာမဏကံ။ ကထံ-သဒ္ဒယောဂေန ‘‘န သက္ခိဿသီ’’တိ အနာဂတဝစနံ ကတံ။ ‘‘နာမ-သဒ္ဒယောဂေနာ’’တိ စ ဝဒန္တိ။

ဒယာလုကေနာတိ အနုကမ္ပာယ သဟိတေန။ ပရိဘာသန္တောတိ ဂရဟန္တော။ နိရုတ္တိနယေန အာသီဝိသ-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာသု သီဃ’’န္တိအာဒိ။ ဧတဿာတိ အာသီဝိသဿ။ အာဂစ္ဆတီတိ ယော တေန ဒဋ္ဌော၊ တံ ပတိအာဂစ္ဆတိ။ အာသိတ္တဝိသောတိပိ အာသီဝိသော၊ သကလကာယေ အာသိဉ္စိတွာ ဝိယ ဌပိတဝိသော ပရဿ စ သရီရေ အာသိဉ္စနဝိသောတိ အတ္ထော။ အသိတဝိသောတိပိ အာသီဝိသော။ ယံ ယဉှိ ဧတေန အသိတံ ဟောတိ ပရိဘုတ္တံ၊ တံ ဝိသမေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အသိတံ ဝိသံ ဧတဿာတိ အသိတဝိသောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အာသီဝိသော’’တိ နိရုတ္တိနယေန ¶ ဝုတ္တံ။ အသိသဒိသဝိသောတိပိ အာသီဝိသော၊ အသိ ဝိယ တိခိဏံ ပရဿ မမ္မစ္ဆေဒနသမတ္ထံ ဝိသံ ဧတဿာတိ အာသီဝိသောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာသီတိ ဝါ ဒါဌာ ဝုစ္စတိ၊ တတ္ထ သန္နိဟိတဝိသောတိ အာသီဝိသော။ သေသသပ္ပေဟိ ကဏှသပ္ပဿ မဟာဝိသတ္တာ အာသီဝိသဿာနန္တရံ ကဏှသပ္ပော ဝုတ္တော။ သပ္ပမုခမ္ပိ ¶ အင်္ဂါရကာသု ဝိယ ဘယာဝဟတ္တာ အကုသလုပ္ပတ္တိယာ ဌာနံ န ဟောတီတိ အကုသလကမ္မတော နိဝါရဏာဓိပ္ပာယေန သီလဘေဒတောပိ သုဒ္ဓသီလေ ဌိတဿ မရဏမေဝ ဝရတရန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အာသီဝိသဿ ကဏှသပ္ပဿ မုခေ အင်္ဂဇာတံ ပက္ခိတ္တံ ဝရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဗ္ဗဇိတေန ဟိ ကတပါပကမ္မံ ဘဂဝတော အာဏာတိက္ကမနတော ဝတ္ထုမဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ ကာသုန္တိ အာဝါဋောပိ ဝုစ္စတိ ရာသိပိ။

‘‘ကိန္နု သန္တရမာနောဝ၊ ကာသုံ ခဏသိ သာရထိ၊

ပုဋ္ဌော မေ သမ္မ အက္ခာဟိ၊ ကိံ ကာသုယာ ကရိဿသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၃) –

ဧတ္ထ ဟိ အာဝါဋော ကာသု နာမ။

‘‘အင်္ဂါရကာသုံ အပရေ ဖုဏန္တိ၊ နရာ ရုဒန္တာ ပရိဒဍ္ဎဂတ္တာ’’တိ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၆၂) –

ဧတ္ထ ရာသိ။ ဣဓ ပန ဥဘယမ္ပိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘အင်္ဂါရပုဏ္ဏကူပေ အင်္ဂါရရာသိမှိ ဝါ’’တိ။ ကဿတိ ခဏီယတီတိ ကာသု၊ အာဝါဋော။ ကသီယတိ စီယတီတိ ကာသု၊ ရာသိ။ ပဒိတ္တာယာတိ ဒိပ္ပမာနာယ။ သံ-သဒ္ဒေါ ဧတ္ထ သမန္တပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘သမန္တတော ပဇ္ဇလိတာယာ’’တိ။

ဣဒံ မာတုဂါမဿ အင်္ဂဇာတေ အင်္ဂဇာတပက္ခိပနံ နိဒါနံ ကာရဏမဿ နိရယုပပဇ္ဇနဿာတိ ဣတောနိဒါနံ၊ ဘာဝနပုံသကဉ္စေတံ။ ပစ္စတ္တဝစနဿ တော-အာဒေသော ကတော၊ တဿ စ သမာသေပိ အလောပေါ။ တတ္ထ နာမ တွန္တိ ဧတ္ထ တွံ-သဒ္ဒေါ ‘‘သမာပဇ္ဇိဿသီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓမုပဂစ္ဆမာနော အတ္ထီတိ အာဟ ‘‘တွန္တိ တံသဒ္ဒဿ ဝေဝစန’’န္တိ။ ‘‘ယံ တန္တိ ပန ပါဌော ယုတ္တရူပေါ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ယံ တန္တိ နာယံ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသော၊ ယထာ လောကေ ယံ ဝါ တံ ဝါတိ အဝညာတဝစနံ၊ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘ယံ ဝါ တံ ဝါ ဟီဠိတံ အဝညာတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ နီစဇနာနန္တိ နိဟီနဂုဏာနံ သတ္တာနံ။ ဂါမဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ ဂါမ-သဒ္ဒေန ဂါမဝါသိနော ဝုတ္တာ အဘေဒူပစာရေနာတိ အာဟ ‘‘ဂါမဝါသိကမနုဿာန’’န္တိ။ ကိလေသပဂ္ဃရဏကံ ဓမ္မန္တိ ရာဂါဒိကိလေသဝိဿန္ဒနကဓမ္မံ ¶ ။ မေထုနဓမ္မော ဟိ ရာဂံ ပဂ္ဃရတိ။ မေထုနဓမ္မဿ မဟာသာဝဇ္ဇတာယ ဩဠာရိကတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အသုခုမ’’န္တိ။ အနိပုဏန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥဒကေ ဘဝံ ဩဒကံ။ ကိံ တံ? ဥဒကကိစ္စန္တိ အာဟ – ‘‘ဥဒကကိစ္စံ အန္တိကံ အဝသာနံ အဿာ’’တိ။ သမာပဇ္ဇိဿတီတိ အနာဂတဝစနံ နာမ-သဒ္ဒယောဂေန ကတန္တိ အာဟ – ‘‘သမာပဇ္ဇိဿတီတိ…ပေ… နာမ-သဒ္ဒေန ¶ ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ။ လောကေ မေထုနဓမ္မဿ အာဒိကတ္တာ ကောစိ ပဌမကပ္ပိကော၊ န ပနာယန္တိ အာဟ – ‘‘သာသနံ သန္ဓာယ ဝဒတီ’’တိ။ ဗဟူနန္တိ ပုဂ္ဂလာပေက္ခံ၊ န ပန အကုသလာပေက္ခန္တိ အာဟ ‘‘ဗဟူနံ ပုဂ္ဂလာန’’န္တိ။

ယံ အသံဝရံ ပဋိစ္စ ဒုဗ္ဘရတာဒုပ္ပောသတာဒိ ဟောတိ၊ သော အသံဝရော ဒုဗ္ဘရတာဒိ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော ကာရဏေ ဖလူပစာရေနာတိ အာဟ – ‘‘ဒုဗ္ဘရတာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတဿ အသံဝရဿာ’’တိ။ ဝတ္ထုဘူတဿာတိ ကာရဏဘူတဿ။ ဝသတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ဟိ ကာရဏံ ဝတ္ထု။ အတ္တာတိ စိတ္တံ သရီရဉ္စ၊ စိတ္တမေဝ ဝါ။ ဒုဗ္ဘရတဉ္စေဝ ဒုပ္ပောသတဉ္စ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္တနာ ပစ္စယဒါယကေဟိ စ ဒုက္ခေန ဘရိတဗ္ဗတံ ပေါသေတဗ္ဗတဉ္စ အာပဇ္ဇတိ။ အသံဝရေ ဌိတော ဟိ ဧကစ္စော အတ္တနောပိ ဒုဗ္ဘရော ဟောတိ ဒုပ္ပောသော၊ ဧကစ္စော ဥပဋ္ဌာကာနမ္ပိ။ ကထံ? ယော ဟိ အမ္ဗိလာဒီနိ လဒ္ဓါ အနမ္ဗိလာဒီနိ ပရိယေသတိ၊ အညဿ ဃရေ လဒ္ဓံ အညဿ ဃရေ ဆဍ္ဍေန္တော သဗ္ဗံ ဂါမံ စရိတွာ ရိတ္တပတ္တောဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇတိ၊ အယံ အတ္တနော ဒုဗ္ဘရော။ ယော ပန သာလိမံသောဒနာဒီနံ ပတ္တေ ပူရေတွာ ဒိန္နေပိ ဒုမ္မုခဘာဝံ အနတ္တမနဘာဝမေဝ ဒဿေတိ၊ တေသံ ဝါ သမ္မုခါဝ တံ ပိဏ္ဍပါတံ ‘‘ကိံ တုမှေဟိ ဒိန္န’’န္တိ အပသာဒေန္တော သာမဏေရဂဟဋ္ဌာဒီနံ ဒေတိ၊ အယံ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဒုဗ္ဘရော။ ဧတံ ဒိသွာ မနုဿာ ဒူရတောဝ ပရိဝဇ္ဇေန္တိ ‘‘ဒုဗ္ဘရော ဘိက္ခု န သက္ကာ ပေါသေတု’’န္တိ။

မဟိစ္ဆတန္တိ ဧတ္ထ မဟန္တာနိ ဝတ္ထူနိ ဣစ္ဆတိ၊ မဟတီ ဝါ ပနဿ ဣစ္ဆာတိ မဟိစ္ဆော၊ တဿ ဘာဝေါ မဟိစ္ဆတာ၊ သန္တဂုဏဝိဘာဝနတာ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အမတ္တညုတာ စ။ မဟိစ္ဆော ဟိ ဣစ္ဆာစာရေ ဌတွာ အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနသီလဓုတဓမ္မာဒိဂုဏေ ဝိဘာဝေတိ၊ တာဒိသဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အမတ္တညုတာပိ ဟောတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ ‘‘သန္တဂုဏသမ္ဘာဝနတာ ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ အမတ္တညုတာ၊ ဧတံ မဟိစ္ဆတာလက္ခဏ’’န္တိ။ သာ ပနေသာ မဟိစ္ဆတာ ‘‘ဣဓေကစ္စော သဒ္ဓါ သမာနော ‘သဒ္ဓါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’တိ ဣစ္ဆတိ၊ သီလဝါ သမာနော ‘သီလဝါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’တိ’’ ဣမိနာ နယေန အာဂတာယေဝ၊ တာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဒုဿန္တပ္ပိယော ဟောတိ၊ ဝိဇာတမာတာပိဿ စိတ္တံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ¶ သမုဒ္ဒေါ စ၊ မဟိစ္ဆော စာပိ ပုဂ္ဂလော၊

သကဋေန ပစ္စယံ ဒေန္တု၊ တယောပေတေ အတပ္ပိယာ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၅၂၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၆၃၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၅၀၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၈၅)၊

သတ္တေဟိ ¶ ကိလေသေဟိ စ သင်္ဂဏနံ သမောဓာနံ သင်္ဂဏိကာတိ အာဟ – ‘‘ဂဏသင်္ဂဏိကာယ စေဝ ကိလေသသင်္ဂဏိကာယ စာ’’တိ။ ကောသဇ္ဇာနုဂတော စ ဟောတီတိ ကုသီတဘာဝေန အနုဂတော ဟောတိ၊ ကုသီတဿ ဘာဝေါ ကောသဇ္ဇံ။ အဋ္ဌကုသီတဝတ္ထုပါရိပူရိယာတိ ဧတ္ထ ကုစ္ဆိတံ သီဒတီတိ ကုသီတော ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ။ ယဿ ဓမ္မဿ ဝသေန ပုဂ္ဂလော ‘‘ကုသီတော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သော ကုသီတဘာဝေါ ဣဓ ကုသီတ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော။ ဝိနာပိ ဟိ ဘာဝဇောတနသဒ္ဒံ ဘာဝတ္ထော ဝိညာယတိ ယထာ ‘‘ပဋဿ သုက္က’’န္တိ၊ တသ္မာ ကုသီတဘာဝဝတ္ထူနီတိ အတ္ထော၊ ကောသဇ္ဇကာရဏာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ –

‘‘ကမ္မံ ခေါ မေ ကတ္တဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ၊ ကမ္မံ ခေါ ပန မေ ကရောန္တဿ ကာယော ကိလမိဿတိ၊ ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီတိ သော နိပဇ္ဇတိ၊ န ဝီရိယံ အာရဘတိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ ဣဒံ ပဌမံ ကုသီတဝတ္ထု။ အဟံ ခေါ ကမ္မံ အကာသိံ၊ ကမ္မံ ခေါ ပန မေ ကရောန္တဿ ကာယော ကိလန္တော၊ ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမိ…ပေ… မဂ္ဂေါ ခေါ မေ ဂန္တဗ္ဗော ဘဝိဿတိ၊ မဂ္ဂံ ခေါ ပန မေ ဂစ္ဆန္တဿ ကာယော ကိလမိဿတိ၊ ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမိ…ပေ… အဟံ ခေါ မဂ္ဂံ အဂမာသိံ၊ မဂ္ဂံ ခေါ ပန မေ ဂစ္ဆန္တဿ ကာယော ကိလန္တော၊ ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမိ…ပေ… အဟံ ခေါ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော နာလတ္ထံ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ၊ တဿ မေ ကာယော ကိလန္တော အကမ္မညော၊ ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမိ…ပေ… အဟံ ခေါ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော အလတ္ထံ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ၊ တဿ မေ ကာယော ဂရုကော အကမ္မညော မာသာစိတံ မညေ၊ ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမိ…ပေ… ဥပ္ပန္နော ခေါ မေ အယံ အပ္ပမတ္တကော အာဗာဓော၊ အတ္ထိ ကပ္ပော နိပဇ္ဇိတုံ၊ ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမိ…ပေ… အဟံ ခေါ ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတော အစိရဝုဋ္ဌိတော ဂေလညာ၊ တဿ မေ ကာယော ဒုဗ္ဗလော အကမ္မညော၊ ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီတိ သော နိပဇ္ဇတိ၊ န ဝီရိယံ အာရဘတိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ ဣဒံ အဋ္ဌမံ ကုသီတဝတ္ထု’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၃၄၊ အ။ နိ။ ၈။၈၀) –

ဧဝမာဂတာနိ ¶ ¶ ‘‘ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တဩသီဒနာနိ ဥပရူပရိ ကောသဇ္ဇကာရဏတ္တာ အဋ္ဌ ကုသီတဝတ္ထူနိ နာမ၊ တေသံ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တတီတိ အတ္ထော။

သုဘရော ဟောတိ သုပေါသောတိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကေဟိ စ သုခေန ဘရိတဗ္ဗော ပေါသေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ သံဝရေ ဌိတော ဟိ ဧကစ္စော အတ္တနောပိ သုဘရော ဟောတိ သုပေါသော၊ ဧကစ္စော ဥပဋ္ဌာကာနမ္ပိ။ ကထံ? ယော ဟိ ယံ ကိဉ္စိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ လဒ္ဓါ တုဋ္ဌစိတ္တောဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အတ္တနော ကမ္မံ ကရောတိ၊ အယံ အတ္တနော သုဘရော။ ယော ပန ပရေသမ္ပိ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ဒါနံ အဟီဠေတွာ အတ္တမနော ဝိပ္ပသန္နမုခေါ ဟုတွာ ဧတေသံ သမ္မုခါဝ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ယာတိ၊ အယံ ဥပဋ္ဌာကာနံ သုဘရော။ ဧတံ ဒိသွာ မနုဿာ အတိဝိယ ဝိဿတ္ထာ ဟောန္တိ၊ ‘‘အမှာကံ ဘဒန္တော သုဘရော၊ ထောကထောကေနပိ တုဿတိ၊ မယမေဝ နံ ပေါသေဿာမာ’’တိ ပဋိညံ ကတွာ ပေါသေန္တိ။ အပ္ပိစ္ဆတန္တိ ဣစ္ဆာဝိရဟိတတ္တံ။ ဧတ္ထ ဟိ ဗျဉ္ဇနံ သာဝသေသံ ဝိယ၊ အတ္ထော ပန နိရဝသေသော။ အပ္ပ-သဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ အဘာဝတ္ထောတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ ‘‘အပ္ပာဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနာမီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၂၅) ဝိယ။ တေနေဝါဟ ‘‘နိတ္တဏှဘာဝ’’န္တိ။

တိပ္ပဘေဒါယ သန္တုဋ္ဌိယာတိ ယထာလာဘာဒိသန္တောသသာမညေန ဝုတ္တံ၊ စတူသု ပန ပစ္စယေသု တယော တယော သန္တောသာတိ ဒွါဒသဝိဓော ဟောတိ သန္တောသော။ ကထံ? စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော ယထာဗလသန္တောသော ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောတိ တိဝိဓော ဟောတိ သန္တောသော။ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာဒီသု။ တဿာယံ ပဘေဒသံဝဏ္ဏနာ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၅၂၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၄၄၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၆၅) – ဣဓ ဘိက္ခု စီဝရံ လဘတိ သုန္ဒရံ ဝါ အသုန္ဒရံ ဝါ၊ သော တေနေဝ ယာပေတိ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ။ အယမဿ စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန ပကတိဒုဗ္ဗလော ဝါ ဟောတိ အာဗာဓဇရာဘိဘူတော ဝါ၊ ဂရုစီဝရံ ပါရုပန္တော ကိလမတိ၊ သော သဘာဂေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ တံ ပရိဝတ္တေတွာ လဟုကေန ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောယေဝ ဟောတိ။ အယမဿ စီဝရေ ယထာဗလသန္တောသော။ ပကတိဒုဗ္ဗလာဒီနဉှိ ဂရုစီဝရာနိ န ဖာသုဘာဝါဝဟာနိ သရီရခေဒါဝဟာနိ စ ဟောန္တီတိ ပယောဇနဝသေန အနတြိစ္ဆတာဒိဝသေန တာနိ ပရိဝတ္တေတွာ လဟုကစီဝရပရိဘောဂေါ န သန္တောသဝိရောဓီတိ။ အပရော ¶ ပဏီတပစ္စယလာဘီ ဟောတိ၊ သော ပဋ္ဋစီဝရာဒီနံ အညတရံ မဟဂ္ဃစီဝရံ ဗဟူနိ ဝါ ပန စီဝရာနိ လဘိတွာ ‘‘ဣဒံ ထေရာနံ စိရပဗ္ဗဇိတာနံ၊ ဣဒံ ဗဟုဿုတာနံ အနုရူပံ၊ ဣဒံ ဂိလာနာနံ၊ ဣဒံ အပ္ပလာဘာနံ ဟောတူ’’တိ ဒတွာ တေသံ ပုရာဏစီဝရံ ဝါ သင်္ကာရကူဋာဒိတော ဝါ နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတွာ တေဟိ သင်္ဃာဋိံ ကတွာ ဓာရေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ စီဝရေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။ မဟဂ္ဃဉှိ စီဝရံ ဗဟူနိ ဝါ ¶ စီဝရာနိ လဘိတွာပိ တာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တဒညဿ ဂဟဏံ ယထာသာရုပ္ပနယေ ဌိတတ္တာ န သန္တောသဝိရောဓီတိ။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ၊ သော တေနေဝ ယာပေတိ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ၊ ယေနဿ ပရိဘုတ္တေန အဖာသု ဟောတိ၊ သော သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော တံ ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော သပ္ပာယဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ဗဟုံ ပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ၊ သော တံ စီဝရံ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘဂိလာနာနံ ဒတွာ တေသံ ဝါ သေသကံ ပိဏ္ဍာယ ဝါ စရိတွာ မိဿကာဟာရံ ဘုဉ္ဇန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု သေနာသနံ လဘတိ မနာပံ ဝါ အမနာပံ ဝါ၊ သော တေန နေဝ သောမနဿံ၊ န ပဋိဃံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အန္တမသော တိဏသန္ထရကေနပိ ယထာလဒ္ဓေနေဝ တုဿတိ။ အယမဿ သေနာသနေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ သေနာသနံ လဘတိ၊ ယတ္ထဿ ဝသတော အဖာသု ဟောတိ၊ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ သန္တကေ သပ္ပာယသေနာသနေ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ သေနာသနေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော မဟာပုညော လေဏမဏ္ဍပကူဋာဂါရာဒီနိ ဗဟူနိ ပဏီတသေနာသနာနိ လဘတိ၊ သော တာနိ စီဝရာဒီနိ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘဂိလာနာနံ ဒတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။ ယောပိ ‘‘ဥတ္တမသေနာသနံ နာမ ပမာဒဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ နိသိန္နဿ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ၊ နိဒ္ဒါဘိဘူတဿ ပုန ပဋိဗုဇ္ဈတော ပါပဝိတက္ကာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ပဋိသဉ္စိက္ခိတွာ တာဒိသံ သေနာသနံ ¶ ပတ္တမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ သော တံ ပဋိက္ခိပိတွာ အဗ္ဘောကာသရုက္ခမူလာဒီသု ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမ္ပိဿ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ဘေသဇ္ဇံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ၊ သော ယံ လဘတိ၊ တေနေဝ တုဿတိ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန တေလေန အတ္ထိကော ဖာဏိတံ လဘတိ၊ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော တေလံ ဂဟေတွာ အညဒေဝ ဝါ ပရိယေသိတွာ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော မဟာပုညော ဗဟုံ တေလမဓုဖာဏိတာဒိပဏီတဘေသဇ္ဇံ ¶ လဘတိ၊ သော တံ စီဝရံ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘဂိလာနာနံ ဒတွာ တေသံ အာဘတေန ယေန ကေနစိ ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ ယော ပန ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ မုတ္တဟရီတကံ ဌပေတွာ ဧကသ္မိံ စတုမဓုရံ ‘‘ဂဏှ၊ ဘန္တေ၊ ယဒိစ္ဆသီ’’တိ ဝုစ္စမာနော သစဿ တေသု အညတရေနပိ ရောဂေါ ဝူပသမ္မတိ၊ အထ ‘‘မုတ္တဟရီတကံ နာမ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝဏ္ဏိတ’’န္တိ စတုမဓုရံ ပဋိက္ခိပိတွာ မုတ္တဟရီတကေနေဝ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တော ပရမသန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။ ဧဝံ ယထာလာဘာဒိဝသေန တိပ္ပဘေဒေါ သန္တောသော စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ဝသေန ဒွါဒသဝိဓော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကာမဝိတက္ကဗျာပါဒဝိတက္ကဝိဟိံသာဝိတက္ကာနံ ဝသေန အကုသလဝိတက္ကတ္တယံ။ နေက္ခမ္မဝိတက္ကအဗျာပါဒဝိတက္ကအဝိဟိံ သာဝိတက္ကာနံ ဝသေန ကုသလဝိတက္ကတ္တယံ။ သဗ္ဗကိလေသာပစယဘူတာယ ဝိဝဋ္ဋာယာတိ ရာဂါဒိသဗ္ဗကိလေသာနံ အပစယဟေတုဘူတာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ။ အဋ္ဌဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုပါရိပူရိယာတိ အဋ္ဌန္နံ ဝီရိယာရမ္ဘကာရဏာနံ ပါရိပူရိယာ။ ယထာ တထာ ပဌမံ ပဝတ္တအဗ္ဘုဿဟနဉှိ ဥပရိ ဝီရိယာရမ္ဘဿ ကာရဏံ ဟောတိ။ အနုရူပပစ္စဝေက္ခဏာသဟိတာနိ ဟိ အဗ္ဘုဿဟနာနိ တမ္မူလကာနိ ဝါ ပစ္စဝေက္ခဏာနိ အဋ္ဌ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထူနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တထာ ဟိ –

‘‘ကမ္မံ ခေါ မေ ကတ္တဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ၊ ကမ္မံ ခေါ ပန မေ ကရောန္တေန န သုကရံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ မနသိ ကာတုံ၊ ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ အဟံ ခေါ ကမ္မံ အကာသိံ၊ ကမ္မံ ခေါ ပနာဟံ ကရောန္တော ¶ နာသက္ခိံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ မနသိ ကာတုံ၊ ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ…ပေ… မဂ္ဂေါ ခေါ မေ ဂန္တဗ္ဗော ဘဝိဿတိ၊ မဂ္ဂံ ခေါ ပန မေ ဂစ္ဆန္တေန န သုကရံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ မနသိ ကာတုံ၊ ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ…ပေ… အဟံ ခေါ မဂ္ဂံ အဂမာသိံ၊ မဂ္ဂံ ခေါ ပနာဟံ ဂစ္ဆန္တော နာသက္ခိံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ မနသိ ကာတုံ၊ ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ…ပေ… အဟံ ခေါ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော နာလတ္ထံ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ၊ တဿ မေ ကာယော လဟုကော ကမ္မညော၊ ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ…ပေ… အဟံ ခေါ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော အလတ္ထံ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ၊ တဿ မေ ကာယော ဗလဝါ ကမ္မညော၊ ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ…ပေ… ဥပ္ပန္နော ခေါ မေ အယံ အပ္ပမတ္တကော အာဗာဓော၊ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ မေ အာဗာဓော ပဝဍ္ဎေယျ၊ ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ…ပေ… အဟံ ခေါ ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတော အစိရဝုဋ္ဌိတော ဂေလညာ၊ ဌာနံ ¶ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ မေ အာဗာဓော ပစ္စုဒါဝတ္တေယျ၊ ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၃၅၊ အ။ နိ။ ၈။၈၀) –

ဧဝံ ပဝတ္တအနုရူပပစ္စဝေက္ခဏာသဟိတာနိ အဗ္ဘုဿဟနာနိ တမ္မူလကာနိ ဝါ ပစ္စဝေက္ခဏာနိ အဋ္ဌ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထူနိ နာမ။

တဒနုစ္ဆဝိကံ တဒနုလောမိကန္တိ ဧတ္ထ တ-သဒ္ဒေါ ဝက္ခမာနာပေက္ခော စ အတီတာပေက္ခော စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ယံ ဣဒါနိ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿတီ’’တိအာဒိ။ သဗ္ဗနာမာနိ ဟိ ဝက္ခမာနဝစနာနိပိ ဟောန္တိ ပက္ကန္တဝစနာနိပိ။ သံဝရပ္ပဟာနပဋိသံယုတ္တန္တိ ပဉ္စသံဝရေဟိ စေဝ ပဉ္စပဟာနေဟိ စ ပဋိသံယုတ္တံ။ ပဉ္စဝိဓော ဟိ သံဝရော သီလသံဝရော သတိသံဝရော ဉာဏသံဝရော ခန္တိသံဝရော ဝီရိယသံဝရောတိ။ ပဟာနမ္ပိ ပဉ္စဝိဓံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ နိဿရဏပ္ပဟာနန္တိ။

တတ္ထ ‘‘ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရေန ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော’’တိ (ဝိဘ။ ၅၁၁) ဧဝမာဂတော ပါတိမောက္ခသံဝရော သီလသံဝရော နာမ၊ သော စ အတ္ထတော ¶ ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော။ ‘‘ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၃၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၅၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၃၉၊ အ။ နိ။ ၃။၁၆) ဧဝမာဂတာ ဣန္ဒြိယာရက္ခာ သတိသံဝရော၊ သာ စ အတ္ထတော တထာပဝတ္တာ သတိ ဧဝ။ ‘‘သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ၊ ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၀၄၁၊ နေတ္တိ။ ၁၁) ဧဝမာဂတော ဉာဏသံဝရော။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ ဝစနတော သောတသင်္ခါတာနံ တဏှာဒိဋ္ဌိဒုစ္စရိတအဝိဇ္ဇာဒိကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒကဉာဏံ ပိဒဟနဋ္ဌေန သံဝရောတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ခမော ဟောတိ သီတဿ ဥဏှဿာ’’တိဧဝမာဂတာ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၊ မ။ နိ။ ၃။၁၅၉၊ အ။ နိ။ ၄။၁၁၄) အဓိဝါသနာ ခန္တိသံဝရော၊ သာ စ အတ္ထတော တထာပဝတ္တာ ခန္ဓာ အဒေါသော ဝါ။ ပညာတိ ဧကေ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၆) ဧဝမာဂတံ ကာမဝိတက္ကာဒီနံ ဝိနောဒနဝသေန ပဝတ္တံ ဝီရိယမေဝ ဝီရိယသံဝရော။ သဗ္ဗော စာယံ သံဝရော ယထာသကံ သံဝရိတဗ္ဗာနံ ဒုဿီလျသင်္ခါတာနံ ကာယဝစီဒုစ္စရိတာနံ မုဋ္ဌဿစ္စသင်္ခါတဿ ပမာဒဿ အဘိဇ္ဈာဒီနံ ဝါ အက္ခန္တိ အညာဏကောသဇ္ဇာနဉ္စ သံဝရဏတော ပိဒဟနတော ဆာဒနတော ‘‘သံဝရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သံဝရတီတိ သံဝရော၊ ပိဒဟတိ နိဝါရေတိ ပဝတ္တိတုံ န ¶ ဒေတီတိ အတ္ထော။ ပစ္စယသမဝါယေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာနံ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ တထာ တထာ အနုပ္ပာဒနမေဝ ဟိ ဣဓ သံဝရဏံ နာမ။ ဧဝံ တာဝ ပဉ္စဝိဓော သံဝရော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တေန တေန ဂုဏင်္ဂေန တဿ တဿ အဂုဏင်္ဂဿ ပဟာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ။ နာမရူပပရိစ္ဆေဒါဒီသု ဟိ ဝိပဿနာဉာဏေသု ပဋိပက္ခဘာဝတော ဒီပါလောကေနေဝ တမဿ နာမရူပဝဝတ္ထာနေန သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ၊ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေန အဟေတုဝိသမဟေတုဒိဋ္ဌီနံ၊ တဿေဝ အပရဘာဂေ ဥပ္ပန္နေန ကင်္ခါဝိတရဏေန ကထံကထီဘာဝဿ၊ ကလာပသမ္မသနေန ‘‘အဟံ မမာ’’တိ ဂါဟဿ၊ မဂ္ဂါမဂ္ဂဝဝတ္ထာနေန အမဂ္ဂေ မဂ္ဂသညာယ၊ ဥဒယဒဿနေန ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ၊ ဝယဒဿနေန သဿတဒိဋ္ဌိယာ၊ ဘယဒဿနေန သဘယေ အဘယသညာယာတိအာဒိနာ နယေန တေန တေန ဝိပဿနာဉာဏေန တဿ တဿ အဂုဏင်္ဂဿ ပဟာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေန သမာဓိနာ ပဝတ္တိနိဝါရဏတော ဃဋပ္ပဟာရေနေဝ ဥဒကပိဋ္ဌေ သေဝါလဿ တေသံ တေသံ နီဝရဏာဒိဓမ္မာနံ ပဟာနံ၊ ဧတံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ နာမ။ ဝိက္ခမ္ဘနမေဝ ပဟာနံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ။ ယံ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနံ ဘာဝိတတ္တာ တံတံမဂ္ဂဝတော ¶ အတ္တနော သန္တာနေ ‘‘ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၂၇၇) နယေန ဝုတ္တဿ သမုဒယပက္ခိယဿ ကိလေသဂဏဿ အစ္စန္တံ အပ္ပဝတ္တိဘာဝေန ပဟာနံ၊ ဣဒံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ နာမ။ ယံ ပန ဖလက္ခဏေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တံ ဝူပသန္တတာ ကိလေသာနံ၊ ဧတံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ နာမ။ ယံ သဗ္ဗသင်္ခတနိဿဋတ္တာ ပဟီနသဗ္ဗသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနံ၊ ဧတံ နိဿရဏပ္ပဟာနံ နာမ။ သဗ္ဗမ္ပိ စေတံ စာဂဋ္ဌေန ပဟာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝမိမေဟိ ယထာဝုတ္တသံဝရေဟိ စေဝ ပဟာနေဟိ စ ပဋိသံယုတ္တာ ဓမ္မဒေသနာ ‘‘သံဝရပ္ပဟာနပဋိသံယုတ္တာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အသုတ္တန္တဝိနိဗဒ္ဓန္တိ သုတ္တန္တေသု အနိဗဒ္ဓံ၊ ပါဠိအနာရုဠှန္တိ အတ္ထော။ ပကိဏ္ဏကဓမ္မဒေသနာ ဟိ သင်္ဂဟံ န အာရောဟတိ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပကာသေန္တော အာဟ ‘‘ပါဠိဝိနိမုတ္တ’’န္တိ။ အထ ဝါ အသုတ္တန္တဝိနိဗဒ္ဓန္တိ သုတ္တာဘိဓမ္မပါဠိံ အနာရုဠှဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ပါဠိဝိနိမုတ္တန္တိ ဝိနယပါဠိံ အနာရုဠှဘာဝံ သန္ဓာယ။ ဩက္ကန္တိကဓမ္မဒေသနာ နာမ ဉာဏေန အနုပဝိသိတွာ အန္တရာ ကထိယမာနာ ဓမ္မဒေသနာ၊ ပဋိက္ခိပနာဓိပ္ပာယာ ဘဒ္ဒါလိတ္ထေရသဒိသာ။ သမ္ပရေတဗ္ဗတော ပေစ္စ ဂန္တဗ္ဗတော သမ္ပရာယော၊ ပရလောကော။ တတ္ထ ဘဝံ သမ္ပရာယိကံ။ ဝဋ္ဋဘယေန တဇ္ဇေန္တောတိ ‘‘ဧဝံ ဒုဿီလာ နိရယာဒီသု ဒုက္ခံ ပါပုဏန္တီ’’တိ တဇ္ဇေန္တော။ ဒီဃနိကာယပ္ပမာဏမ္ပိ မဇ္ဈိမနိကာယပ္ပမာဏမ္ပိ ဓမ္မဒေသနံ ကရောတီတိ ‘‘တေန ခဏေန တေန မုဟုတ္တေန ကထံ ဘဂဝါ တာဝမဟန္တံ ဓမ္မဒေသနံ ကရောတီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယာဝတာ ဟိ လောကိယမဟာဇနာ ဧကံ ပဒံ ကထေန္တိ၊ တာဝ အာနန္ဒတ္ထေရော အဋ္ဌ ပဒါနိ ကထေတိ။ အာနန္ဒတ္ထေရေ ပန ဧကံ ¶ ပဒံ ကထေန္တေယေဝ ဘဂဝါ သောဠသ ပဒါနိ ကထေတိ။ ဣမိနာ နယေန လောကိယဇနဿ ဧကပဒုစ္စာရဏက္ခဏေ ဘဂဝါ အဋ္ဌဝီသသတံ ပဒါနိ ကထေတိ။ ကသ္မာ? ဘဂဝတော ဟိ ဇိဝှာ မုဒု၊ ဒန္တာဝရဏံ သုဖုသိတံ၊ ဝစနံ အဂဠိတံ၊ ဘဝင်္ဂပရိဝါသော လဟုကော၊ တသ္မာ သစေ ဧကော ဘိက္ခု ကာယာနုပဿနံ ပုစ္ဆတိ၊ အညော ဝေဒနာနုပဿနံ၊ အညော စိတ္တာနုပဿနံ၊ အညော ဓမ္မာနုပဿနံ၊ ‘‘ဣမိနာ ပုဋ္ဌေ အဟံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဧကော ဧကံ န ဩလောကေတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ တေသံ ဘိက္ခူနံ ‘‘အယံ ပဌမံ ပုစ္ဆိ၊ အယံ ဒုတိယ’’န္တိအာဒိနာ ပုစ္ဆနဝါရော တာဒိသဿ ပညဝတော ပညာယတိ သုခုမဿ အန္တရဿ လဗ္ဘနတော။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဒေသနာဝါရော အညေသံ န ပညာယတေဝ ¶ အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တေ ခဏေ အနေကကောဋိသဟဿစိတ္တပ္ပဝတ္တိသမ္ဘဝတော။ ဒဠှဓမ္မေန ဓနုဂ္ဂဟေန ခိတ္တသရဿ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလံ တာလစ္ဆာယံ အတိက္ကမနတော ပုရေတရံယေဝ ဘဂဝါ စုဒ္ဒသဝိဓေန ကာယာနုပဿနံ၊ နဝဝိဓေန ဝေဒနာနုပဿနံ၊ သောဠသဝိဓေန စိတ္တာနုပဿနံ၊ ပဉ္စဝိဓေန ဓမ္မာနုပဿနံ ကထေတိ။ တိဋ္ဌန္တု ဝါ ဧတေ စတ္တာရော၊ သစေ ဟိ အညေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေသု၊ အညေ ဣဒ္ဓိပါဒေသု၊ အညေ ပဉ္စိန္ဒြိယေသု၊ အညေ ပဉ္စဗလေသု၊ အညေ သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂေသု၊ အညေ အဋ္ဌမဂ္ဂင်္ဂေသု ပဉှေ ပုစ္ဆေယျုံ၊ တမ္ပိ ဘဂဝါ ကထေယျ။ တိဋ္ဌန္တု ဝါ ဧတေ အဋ္ဌ၊ သစေ အညေ သတ္တတိံသ ဇနာ ဗောဓိပက္ခိယေသု ပဉှေ ပုစ္ဆေယျုံ၊ တမ္ပိ ဘဂဝါ တာဝဒေဝ ကထေယျ။

မူလံ နိဿယော ပတိဋ္ဌာတိ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ပဌမဿ ပဌမဿ ဝေဝစနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာတိ သမ္ပယောဂဝသေန ဥပနိဿယဝသေန စ ဩကာသဘာဝေါ။ သိက္ခာသင်္ခါတာနဉှိ အဝသေသကုသလဓမ္မာနံ မေထုနဝိရတိသမ္ပယောဂဝသေန ဝါ ပတိဋ္ဌာ သိယာ ဥပနိဿယဘာဝေန ဝါ။ တေနေဝါဟ ‘‘မေထုနသံဝရော ဟီ’’တိအာဒိ။ ဝုတ္တတ္ထဝသေနာတိ ပတိဋ္ဌာအဓိဂမူပါယဝသေန။ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ နိဒ္ဒိဋ္ဌဝိရတိစေတနာ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စ သိက္ခာပဒန္တိ ဒဿေတုကာမော အာဟ – ‘‘အယဉ္စ အတ္ထော သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ဟိ ဝိရတိအာဒယော ဓမ္မာ နိပ္ပရိယာယတော ပရိယာယတော စ ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘တတ္ထ ¶ ကတမံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ သိက္ခာပဒံ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ သောမနဿသဟဂတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝိရမန္တဿ၊ ယာ တသ္မိံ သမယေ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ အာရတိ ဝိရတိ ပဋိဝိရတိ ဝေရမဏီ အကိရိယာ အကရဏံ အနဇ္ဈာပတ္တိ ဝေလာနတိက္ကမော သေတုဃာတော၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ သိက္ခာပဒံ။ အဝသေသာ ဓမ္မာ ဝေရမဏိယာ သမ္ပယုတ္တာ။

‘‘တတ္ထ ကတမံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ သိက္ခာပဒံ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ သောမနဿသဟဂတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝိရမန္တဿ၊ ယာ တသ္မိံ ¶ သမယေ စေတနာ သဉ္စေတနာ စေတယိတတ္တံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ သိက္ခာပဒံ။ အဝသေသာ ဓမ္မာ စေတနာယ သမ္ပယုတ္တာ။

‘‘တတ္ထ ကတမံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ သိက္ခာပဒံ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ သောမနဿသဟဂတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝိရမန္တဿ၊ ယော တသ္မိံ သမယေ ဖဿော…ပေ… ပဂ္ဂါဟော အဝိက္ခေပေါ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ သိက္ခာပဒ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၇၀၆)။

ဧတ္ထ ဟိ ယသ္မာ န ကေဝလံ ဝိရတိယေဝ သိက္ခာပဒံ၊ စေတနာပိ သိက္ခာပဒမေဝ၊ တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ ဒုတိယနယော ဝုတ္တော။ ယသ္မာ စ န ကေဝလံ ဧတေယေဝ ဒွေ ဓမ္မာ သိက္ခာပဒံ၊ စေတနာသမ္ပယုတ္တာ ပန ပရောပဏ္ဏာသ ဓမ္မာပိ သိက္ခိတဗ္ဗကောဋ္ဌာသတော သိက္ခာပဒမေဝ၊ တသ္မာ တတိယနယော ဒဿိတော။ ဒုဝိဓဉှိ သိက္ခာပဒံ နိပ္ပရိယာယသိက္ခာပဒံ ပရိယာယသိက္ခာပဒန္တိ။ တတ္ထ ဝိရတိ နိပ္ပရိယာယသိက္ခာပဒံ။ သာ ဟိ ‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ’’တိ ပါဠိယံ အာဂတာ၊ နော စေတနာ။ ဝိရမန္တော စ တာယ ဧဝ တတော တတော ဝိရမတိ၊ န စေတနာယ၊ စေတနမ္ပိ ပန အာဟရိတွာ ဒဿေတိ၊ တထာ သေသစေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မေ။ တသ္မာ စေတနာ စေဝ အဝသေသသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စ ပရိယာယသိက္ခာပဒန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ န ကေဝလံ ဣဓ ဝိရတိအာဒယော ဓမ္မာဝ သိက္ခာပဒံ၊ အထ ခေါ တဒတ္ထဇောတိကာ ပညတ္တိပီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ယော တတ္ထ နာမကာယော ပဒကာယောတိ ဣဒံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ နာမကာယောတိ နာမသမူဟော နာမပဏ္ဏတ္တိယေဝ။ ပဒနိရုတ္တိဗျဉ္ဇနာနိ နာမဝေဝစနာနေဝ ‘‘နာမံ နာမကမ္မံ နာမနိရုတ္တီ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၃၁၃-၁၃၁၅) ဝိယ။ သိက္ခာကောဋ္ဌာသောတိ ဝိရတိအာဒယောဝ ဝုတ္တာ၊ တဒတ္ထဇောတကံ ဝစနမ္ပိ သိက္ခာပဒန္တိ ဣဒမ္ပိ ဧတ္ထ လဗ္ဘတေဝ။

အတ္ထဝသေတိ ဝုဒ္ဓိဝိသေသေ အာနိသံသဝိသေသေ။ တေသံ ပန သိက္ခာပဒပညတ္တိကာရဏတ္တာ အာဟ ‘‘ဒသ ကာရဏဝသေ’’တိ၊ ဒသ ကာရဏဝိသေသေတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဟိတဝိသေသေ’’တိ။ အတ္ထောယေဝ ဝါ အတ္ထဝသော၊ ဒသ အတ္ထေ ဒသ ကာရဏာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ အတ္ထော ¶ ဖလံ တဒဓီနဝုတ္တိတာယ ဝသော ¶ ဧတဿာတိ အတ္ထဝသော၊ ဟေတူတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သုဋ္ဌု ဒေဝါတိ ဣဒံ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၄၉၄ အာဒယော) ဝုတ္တံ။ ‘‘ယေ မမ သောတဗ္ဗံ သဒ္ဒဟာတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ၊ တေသံ တံ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ယော စ တထာဂတဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တဿ တံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အသမ္ပဋိစ္ဆနေ အာဒီနဝန္တိ ဘဒ္ဒါလိသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၁၃၄ အာဒယော) ဝိယ အသမ္ပဋိစ္ဆနေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ။ သုခဝိဟာရာဘာဝေ သဟဇီဝမာနဿ အဘာဝတော သဟဇီဝိတာပိ သုခဝိဟာရောဝ ဝုတ္တော။ သုခဝိဟာရော နာမ စတုန္နံ ဣရိယာပထဝိဟာရာနံ ဖာသုတာ။

မင်္ကုတန္တိ နိတ္တေဇဘာဝံ။ ဓမ္မေနာတိအာဒီသု ဓမ္မောတိ ဘူတံ ဝတ္ထု။ ဝိနယောတိ စောဒနာ စေဝ သာရဏာ စ။ သတ္ထုသာသနန္တိ ဉတ္တိသမ္ပဒါ စေဝ အနုဿာဝနသမ္ပဒါ စ။ ပိယသီလာနန္တိ သိက္ခာကာမာနံ။ တေသဉှိ သီလံ ပိယံ ဟောတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘သိက္ခတ္တယပါရိပူရိယာ ဃဋမာနာ’’တိ။ သန္ဒိဋ္ဌမာနာတိ သံသယံ အာပဇ္ဇမာနာ။ ဥဗ္ဗာဠှာ ဟောန္တီတိ ပီဠိတာ ဟောန္တိ။ သင်္ဃကမ္မာနီတိ သတိပိ ဥပေါသထပဝါရဏာနံ သင်္ဃကမ္မဘာဝေ ဂေါဗလိဗဒ္ဒဉာယေန ဥပေါသထံ ပဝါရဏဉ္စ ဌပေတွာ ဥပသမ္ပဒါဒိသေသသင်္ဃကမ္မာနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမဂ္ဂါနံ ဘာဝေါ သာမဂ္ဂီ။

‘‘န ဝေါ အဟံ၊ စုန္ဒ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံယေဝ အာသဝါနံ သံဝရာယ ဓမ္မံ ဒေသေမီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၂) ဧတ္ထ ဝိဝါဒမူလဘူတာ ကိလေသာ အာသဝါတိ အာဂတာ။

‘‘ယေန ဒေဝူပပတျဿ၊ ဂန္ဓဗ္ဗော ဝါ ဝိဟင်္ဂမော၊

ယက္ခတ္တံ ယေန ဂစ္ဆေယျံ၊ မနုဿတ္တဉ္စ အဗ္ဗဇေ၊

တေ မယှံ အာသဝါ ခီဏာ၊ ဝိဒ္ဓသ္တာ ဝိနဠီကတာ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၄။၃၆) –

ဧတ္ထ တေဘူမကံ ကမ္မံ အဝသေသာ စ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ဣဓ ပန ပရူပဝါဒဝိပ္ပဋိသာရဝဓဗန္ဓာဒယော စေဝ အပါယဒုက္ခဘူတာ စ နာနပ္ပကာရာ ဥပဒ္ဒဝါ အာသဝါတိ အာဟ – ‘‘အသံဝရေ ဌိတေန တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ပတ္တဗ္ဗာ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဟိ ဘဂဝါ သိက္ခာပဒံ န ပညပေယျ၊ တတော အသဒ္ဓမ္မပဋိသေဝနအဒိန္နာဒါနပါဏာတိပါတာဒိဟေတု ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ပရူပဝါဒါဒယော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ နာနပ္ပကာရာ အနတ္ထာ၊ ယေ စ တံနိမိတ္တမေဝ နိရယာဒီသု ¶ နိဗ္ဗတ္တဿ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနကမ္မကာရဏာဒိဝသေန မဟာဒုက္ခာနုဘဝနနာနပ္ပကာရာ အနတ္ထာ၊ တေ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယာ’’တိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မော ဝုစ္စတိ ပစ္စက္ခော အတ္တဘာဝေါ ¶ ၊ တတ္ထ ဘဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ပတ္တဗ္ဗာ’’တိ။ သမ္မုခါ ဂရဟဏံ အကိတ္တိ၊ ပရမ္မုခါ ဂရဟဏံ အယသော။ အထ ဝါ သမ္မုခါ ပရမ္မုခါ စ ဂရဟဏံ အကိတ္တိ၊ ပရိဝါရဟာနိ အယသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဂမနမဂ္ဂထကနာယာတိ အာဂမနဒွါရပိဒဟနတ္ထာယ။ သမ္ပရေတဗ္ဗတော ပေစ္စ ဂန္တဗ္ဗတော သမ္ပရာယော၊ ပရလောကောတိ အာဟ ‘‘သမ္ပရာယေ နရကာဒီသူ’’တိ။ မေထုနာဒီနိ ရဇ္ဇနဋ္ဌာနာနိ၊ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ဒုဿနဋ္ဌာနာနိ။

စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနိ နာမ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာနိ အာဂန္တုကဝတ္တံ အာဝါသိကဂမိကအနုမောဒနဘတ္တဂ္ဂပိဏ္ဍစာရိကအာရညိကသေနာသနဇန္တာဃရဝစ္စကုဋိဥပဇ္ဈာယသဒ္ဓိဝိဟာရိကအာစရိယအန္တေဝါသိကဝတ္တန္တိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ဝတ္တာနိ။ တတော အညာနိ ပန ကဒါစိ တဇ္ဇနီယကမ္မကတာဒိကာလေယေဝ စရိတဗ္ဗာနိ ဒွေအသီတိ မဟာဝတ္တာနိ၊ န သဗ္ဗာသု အဝတ္ထာသု စရိတဗ္ဗာနိ၊ တသ္မာ စုဒ္ဒသခန္ဓကဝတ္တေသု အဂဏိတာနိ၊ တာနိ ပန ‘‘ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝတ္တံ ပညပေဿာမီ’’တိ (စူဠဝ။ ၇၅ အာဒယော) အာရဘိတွာ ‘‘န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ…ပေ… န ဆမာယံ စင်္ကမန္တေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၇၆) ဝုတ္တာဝသာနာနိ ဆသဋ္ဌိ၊ တတော ပရံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ၊ မူလာယပဋိကဿနာရဟေန၊ မာနတ္တာရဟေန၊ မာနတ္တစာရိကေန၊ အဗ္ဘာနာရဟေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၈၂) ဝုတ္တဝတ္တာနိ ပကတတ္တစရိတဗ္ဗေဟိ အနညတ္တာ ဝိသုံ အဂဏေတွာ ပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရာဒီသု ပုဂ္ဂလန္တရေသု စရိတဗ္ဗတ္တာ တေသံ ဝသေန သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဧကေကံ ကတွာ ဂဏိတာနိ ပဉ္စာတိ ဧကသတ္တတိ ဝတ္တာနိ၊ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတဝတ္တေသု ဝုတ္တံ ‘‘န ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ…ပေ… နဟာနေ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၇၅) ဣဒံ အဘိဝါဒနာဒီနံ အသာဒိယနံ ဧကံ၊ ‘‘န ပကတတ္တော ဘိက္ခု သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေတဗ္ဗော’’တိအာဒီနိ (စူဠဝ။ ၅၁) ဒသာတိ ဧဝမေတာနိ ဒွါသီတိ ဝတ္တာနိ။ ဧတေသွေဝ ပန ကာနိစိ တဇ္ဇနီယကမ္မာဒိဝတ္တာအာနိ၊ ကာနိစိ ပါရိဝါသိကာဒိဝတ္တာနီတိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဒွါသီတိ ဧဝ၊ အညတ္ထ ပန အဋ္ဌကထာပဒေသေ အပ္ပကံ ¶ ဦနမဓိကံ ဝါ ဂဏနူပဂံ န ဟောတီတိ ‘‘အသီတိ ခန္ဓကဝတ္တာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

သံဝရဝိနယောတိ သီလသံဝရော သတိသံဝရော ဉာဏသံဝရော ခန္တိသံဝရော ဝီရိယသံဝရောတိ ပဉ္စဝိဓောပိ သံဝရော ယထာသကံ သံဝရိတဗ္ဗာနံ ဝိနေတဗ္ဗာနဉ္စ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ သံဝရဏတော သံဝရော၊ ဝိနယနတော ဝိနယောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဟာနဝိနယောတိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ နိဿရဏပ္ပဟာနန္တိ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ပဟာနံ ယသ္မာ စာဂဋ္ဌေန ပဟာနံ ¶ ၊ ဝိနယနဋ္ဌေန ဝိနယော၊ တသ္မာ ပဟာနဝိနယောတိ ဝုစ္စတိ။ သမထဝိနယောတိ သတ္တ အဓိကရဏသမထာ။ ပညတ္တိဝိနယောတိ သိက္ခာပဒမေဝ။ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ဟိ ဝိဇ္ဇမာနာယ ဧဝ သိက္ခာပဒသမ္ဘဝတော ပညတ္တိဝိနယောပိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ အနုဂ္ဂဟိတော ဟောတိ။

ဣဒါနိ –

‘‘ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ သင်္ဃဖာသု၊ ယံ သင်္ဃဖာသု၊ တံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယ၊ ယံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယ၊ တံ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ယံ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ၊ ယံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ၊ တံ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယ၊ ယံ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယ၊ တံ အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒါယ၊ ယံ အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒါယ၊ တံ ပသန္နာနံ ဘိယျောဘာဝါယ၊ ယံ ပသန္နာနံ ဘိယျောဘာဝါယ၊ တံ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ၊ ယံ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ၊ တံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ။

‘‘ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ သင်္ဃဖာသု၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယ၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယ၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒါယ၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ ပသန္နာနံ ဘိယျောဘာဝါယ၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ။

‘‘ယံ ¶ သင်္ဃဖာသု၊ တံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယ၊ ယံ သင်္ဃဖာသု၊ တံ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ယံ သင်္ဃဖာသု၊ တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ၊ ယံ သင်္ဃဖာသု၊ တံ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယ၊ ယံ သင်္ဃဖာသု၊ တံ အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒါယ၊ ယံ သင်္ဃဖာသု၊ တံ ပသန္နာနံ ဘိယျောဘာဝါယ၊ ယံ သင်္ဃဖာသု၊ တံ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ၊ ယံ သင်္ဃဖာသု၊ တံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ ယံ သင်္ဃဖာသု၊ တံ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ။

‘‘ယံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယ…ပေ… ယံ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရာယ…ပေ… ယံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ…ပေ… ယံ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယ…ပေ… ယံ အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒါယ…ပေ… ယံ ပသန္နာနံ ဘိယျောဘာဝါယ…ပေ… ယံ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ…ပေ… ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ ¶ ၊ ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ သင်္ဃဖာသုတာယ၊ ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယ၊ ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ၊ ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယ၊ ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ အပ္ပသန္နာနံ ပသာဒါယ၊ ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ ပသန္နာနံ ဘိယျောဘာဝါယ၊ ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ (ပရိ။ ၃၃၄)။

‘‘အတ္ထသတံ ဓမ္မသတံ၊ ဒွေ စ နိရုတ္တိသတာနိ၊

စတ္တာရိ ဉာဏသတာနိ၊ အတ္ထဝသေ ပကရဏေ’’တိ (ပရိ။ ၃၃၄) –

ယံ ဝုတ္တံ ပရိဝါရေ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ‘‘ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ သင်္ဃဖာသု၊ ယံ သင်္ဃဖာသု၊ တံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ သန္ဓာယ အာသန္နာသန္နပဒါနံ ဥပရူပရိပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇိတတ္တာ သင်္ခလိကဗန္ဓနသဒိသတ္တာ ‘‘သင်္ခလိကနယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သင်္ခလိကနယံ ကတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ သင်္ဃဖာသု၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ဒသသု ပဒေသု ဧကမေကံ ပဒံ တဒဝသေသေဟိ နဝနဝပဒေဟိ ယောဇေတွာ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကေကပဒမူလိကံ ဒသက္ခတ္တုံ ယောဇနံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။

အတ္ထသတန္တိအာဒီသု ¶ သင်္ခလိကနယေ တာဝ ပုရိမပုရိမပဒါနံ ဝသေန ဓမ္မသတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ပစ္ဆိမပစ္ဆိမာနံ ဝသေန အတ္ထသတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကထံ? ကိဉ္စာပိ ပရိဝါရေ ‘‘ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ သင်္ဃဖာသူ’’တိအာဒိနာ သင်္ခလိကနယေ ခဏ္ဍစက္ကမေဝ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ တေနေဝ နယေန ဗဒ္ဓစက္ကဿပိ နယော ဒိန္နော၊ တသ္မာ ‘‘ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ သင်္ဃဖာသူ’’တိအာဒိံ ဝတွာ ‘‘ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ သင်္ဃသုဋ္ဌူ’’တိ ယောဇေတွာ ဗဒ္ဓစက္ကံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ‘‘ယံ သင်္ဃဖာသု၊ တံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိအာဒိံ ဝတွာပိ ‘‘ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ သင်္ဃဖာသူ’’တိ ယောဇေတွာ ဗဒ္ဓစက္ကံ ကာတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ အနုက္ကမေန သေသပဒေသုပိ ယောဇိတေသု သင်္ခလိကနယေန ဒသ ဗဒ္ဓစက္ကာနိ ဟောန္တိ။ တေသု ဧကေကသ္မိံ စက္ကေ ပုရိမပုရိမပဒါနံ ဝသေန ဒသ ဒသ ဓမ္မာ၊ ပစ္ဆိမပစ္ဆိမပဒါနံ ဝသေန ဒသ ဒသ အတ္ထာတိ သင်္ခလိကနယေ အတ္ထသတံ ဓမ္မသတဉ္စ သမ္ပဇ္ဇတိ။ ဧကမူလကနယေ ပန ‘‘ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ သင်္ဃဖာသု၊ ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ ဧကမေဝ ပဒံ သေသေဟိ နဝဟိ ပဒေဟိ ယောဇိတန္တိ ပုရိမပဒဿ ¶ ဧကတ္တာ ဧကမေဝ ဓမ္မပဒံ နဝေဝ အတ္ထပဒါနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဧကမူလကနယေ ဒသသု ပဒေသု ဧကမေကံ မူလံ ကတွာ ဒသက္ခတ္တုံ ယောဇနာယ ကတာယ ဓမ္မပဒါနံ ဝသေန ဓမ္မပဒါနိ ဒသ၊ အတ္ထပဒါနိ နဝုတီတိ အတ္ထသတံ ဓမ္မသတဉ္စ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဧကမူလကနယေ သင်္ခလိကနယေ ဝုတ္တနယေန အတ္ထသတံ ဓမ္မသတဉ္စ အဂ္ဂဟေတွာ ယံ တတ္ထ ဒသဓမ္မပဒါနံ နဝုတိအတ္ထပဒါနဉ္စ ဝသေန ပဒသတံ ဝုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဓမ္မသတန္တိ ဂဟေတွာ တဒတ္ထဇောတနဝသေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာနိ သင်္ဃသုဋ္ဌုဘာဝါဒီနိ အတ္ထပဒါနိ အတ္ထသတန္တိ ဧဝံ ဂဟိတေ အတ္ထသတံ ဓမ္မသတဉ္စ သမ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ တာဝ အတ္ထသတံ ဓမ္မသတဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒွေ စ နိရုတ္တိသတာနီတိ ဧတ္ထ ပန အတ္ထဇောတိကာနံ နိရုတ္တီနံ ဝသေန နိရုတ္တိသတံ၊ ဓမ္မဘူတာနံ နိရုတ္တီနံ ဝသေန နိရုတ္တိသတန္တိ ဒွေ နိရုတ္တိသတာနိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ စတ္တာရိ ဉာဏသတာနီတိ အတ္ထသတေ ဉာဏသတံ၊ ဓမ္မသတေ ဉာဏသတံ၊ ဒွီသု နိရုတ္တိသတေသု ဒွေ ဉာဏသတာနီတိ စတ္တာရိ ဉာဏသတာနိ။

ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ ဘိန္နက္ကမေန ယောဇေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဥဒ္ဒိသေယျာထ စာ’’တိ။ ကထံ ပနေတ္ထ ‘‘ဥဒ္ဒိသေယျာထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပရိယာပုဏေယျာထာတိအာဒိ အတ္ထသမ္ဘဝေါတိ အာဟ ‘‘အတိရေကာနယနတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ’’တိ။ ဝုတ္တတ္ထတော အတိရေကဿ အတ္ထဿ အာနယနံ အတိရေကာနယနံ၊ သော အတ္ထော ဧတဿာတိ အတိရေကာနယနတ္ထော၊ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထောတိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အသံဝါသော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဒဠှံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ

ပဌမပညတ္တိကထာ နိဋ္ဌိတာ။

သုဒိန္နဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မက္ကဋိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀။ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာတိ ဥတ္တာနံ ဝုစ္စတိ ပါကဋံ၊ တပ္ပဋိပက္ခေန အနုတ္တာနံ အပါကဋံ အပ္ပစုရံ ဒုဝိညေယျဉ္စ၊ အနုတ္တာနာနံ ပဒါနံ ဝဏ္ဏနာ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ။ ဥတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာယ ပယောဇနာဘာဝတော အနုတ္တာနဂ္ဂဟဏံ။ ပစုရပဋိသေဝနော ဟောတီတိ ဗဟုလပဋိသေဝနော ဟောတိ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေ နိရန္တရံ ပဋိသေဝတီတိ အတ္ထော။ ပစုရတ္ထေ ဟိ ဝတ္တမာနဝစနန္တိ သဗ္ဗဒါ ပဋိသေဝနာဘာဝေပိ ‘‘ဣဟ ¶ မလ္လာ ယုဇ္ဈန္တီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဗာဟုလ္လဝုတ္တိံ ဥပါဒါယ ဝတ္တမာနဝစနံ။ အာဟိဏ္ဍန္တာတိ ဝိစရန္တာ။ အညေသုပီတိ အညေသုပိ ဘိက္ခူသု။

၄၁။ သဟောဍ္ဎဂ္ဂဟိတောတိ သဟ ဘဏ္ဍေန ဂဟိတော။ အတ္တနော မိစ္ဆာဂါဟေန လေသဩဍ္ဍနေန ဝါ ပရိပုဏ္ဏတ္ထမ္ပိ ပဌမပညတ္တိံ အညထာ ကရောန္တော ‘‘တဉ္စ ခေါ မနုဿိတ္ထိယာ၊ နော တိရစ္ဆာနဂတာယာ’’တိ အာဟ။ ဒဿနန္တိ သာနုရာဂဒဿနံ။ ဂဟဏန္တိ အနုရာဂဝသေနေဝ ဟတ္ထေန ဂဟဏံ။ အာမသနံ အတ္တနော သရီရေန တဿာ သရီရဿ ဥပရိ အာမသနမတ္တံ၊ ဖုသနံ တတော ဒဠှတရံ ကတွာ သံဖုသနံ၊ ဃဋ္ဋနံ တတောပိ ဒဠှတရံ ကတွာ သရီရေန သရီရဿ ဃဋ္ဋနံ။ တံ သဗ္ဗမ္ပီတိ ဒဿနာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ။

၄၂။ ဒဠှတရံ သိက္ခာပဒမကာသီတိ ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ အနုပညတ္တိယာ သိက္ခာပဒဿ ဒဠှီကရဏံ သိထိလကရဏဉ္စ ပသင်္ဂတော အာပန္နံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုကာမော ‘‘ဒုဝိဓဉှိ သိက္ခာပဒ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယဿ သစိတ္တကဿ သိက္ခာပဒဿ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ တံ လောကဝဇ္ဇံ။ ယဿ သစိတ္တကာစိတ္တကပက္ခသဟိတဿ အစိတ္တကဿ စ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ¶ ဟောတိ၊ တမ္ပိ သုရာပါနာဒိ လောကဝဇ္ဇန္တိ ဣမမတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ တံ လောကဝဇ္ဇံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ’’တိ ဟိ ဣဒံ ဝစနံ အစိတ္တကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ဧကံသတော သစိတ္တကဿ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ’’တိ ဝိသေသနေ ပယောဇနံ အတ္ထိ။ သစိတ္တကပက္ခေတိ စ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမဝိဇာနနစိတ္တေန ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ’’တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တေန။ ယဒိ ဟိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တေနပိ ယဿ သိက္ခာပဒဿ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ၊ တမ္ပိ လောကဝဇ္ဇန္တိ ဝဒေယျ၊ သဗ္ဗေသံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသိက္ခာပဒါနမ္ပိ လောကဝဇ္ဇတာ အာပဇ္ဇေယျ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနမ္ပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဇာနိတွာ ဝီတိက္ကမေ အကုသလစိတ္တဿေဝ သမ္ဘဝတော။ န ဟိ ဘဂဝတော အာဏံ ဇာနိတွာ မဒ္ဒန္တဿ ကုသလစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အနာဒရိယဝသေန ပဋိဃစိတ္တဿေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။

အပိစေတ္ထ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါ’’တိ ဝစနတော အစိတ္တကဿ ဝတ္ထုအဇာနနဝသေန အစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါတိ အယံ နိယမော နတ္ထီတိ ဝိညာယတိ။ ယဒိ ဟိ အစိတ္တကဿ အစိတ္တကပက္ခေပိ စိတ္တံ အကုသလမေဝ သိယာ၊ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ’’တိ ဣဒံ ဝိသေသနံ နိရတ္ထကံ သိယာ။ ‘‘ယဿ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ တံ လောကဝဇ္ဇ’’န္တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေ သုရာတိ အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿ ဂန္ဓဝဏ္ဏကာဒိဘာဝံ အဇာနိတွာ တာနိ လိမ္ပန္တီနံ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ¶ ဝိနာပိ အကုသလစိတ္တေန အာပတ္တိသမ္ဘဝတော ဧကန္တာကုသလံ သစိတ္တကသိက္ခာပဒံ ဌပေတွာ သုရာပါနာဒိအစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ လောကဝဇ္ဇတာ န သိယာတိ တေသမ္ပိ သင်္ဂဏှတ္ထံ ‘‘ယဿ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ တံ လောကဝဇ္ဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ စူဠဂဏ္ဌိပဒေ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ စ ဝုတ္တံ ‘‘ဧတံ သတ္တံ မာရေဿာမီတိ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ နိပန္နံ အညံ မာရေန္တဿ ပါဏသာမညဿ အတ္ထိတာယ ယထာ ပါဏာတိပါတော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဧတံ မဇ္ဇံ ပိဝိဿာမီတိ အညံ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ မဇ္ဇသာမညဿ အတ္ထိတာယ အကုသလမေဝ ဟောတိ။ ယထာ ပန ကဋ္ဌသညာယ သပ္ပံ ဃာတေန္တဿ ပါဏာတိပါတော န ဟောတိ၊ ဧဝံ နာဠိကေရပါနသညာယ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ အကုသလံ န ဟောတီ’’တိ။

ကေစိ ပန ဝဒန္တိ ‘‘သာမဏေရဿ သုရာတိ အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿ ပါရာဇိကော နတ္ထိ၊ အကုသလံ ပန ဟောတီ’’တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ။ ‘‘ဘိက္ခုနော အဇာနိတွာပိ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ သာမဏေရော ဇာနိတွာ ¶ ပိဝန္တော သီလဘေဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ န အဇာနိတွာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ ‘‘အကုသလံ ပန ဟောတီ’’တိ န ဝုတ္တန္တိ။ အပရမ္ပိ ဝဒန္တိ ‘‘အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿပိ သောတာပန္နဿ မုခံ သုရာ န ပဝိသတိ ကမ္မပထပ္ပတ္တအကုသလစိတ္တေနေဝ ပါတဗ္ဗတော’’တိ၊ တမ္ပိ န သုန္ဒရံ။ ဗောဓိသတ္တေ ကုစ္ဆိဂတေ ဗောဓိသတ္တမာတု သီလံ ဝိယ ဟိ ဣဒမ္ပိ အရိယသာဝကာနံ ဓမ္မတာသိဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဒီဃနိကာယေ ကူဋဒန္တသုတ္တဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၅၂) ဝုတ္တံ –

‘‘ဘဝန္တရေပိ ဟိ အရိယသာဝကော ဇီဝိတဟေတုပိ နေဝ ပါဏံ ဟနတိ၊ န သုရံ ပိဝတိ။ သစေပိဿ သုရဉ္စ ခီရဉ္စ မိဿေတွာ မုခေ ပက္ခိပန္တိ၊ ခီရမေဝ ပဝိသတိ၊ န သုရာ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ကောဉ္စသကုဏာနံ ခီရမိဿကေ ဥဒကေ ခီရမေဝ ပဝိသတိ၊ န ဥဒကံ။ ဣဒံ ယောနိသိဒ္ဓန္တိ စေ? ဣဒမ္ပိ ဓမ္မတာသိဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ယဒိ ဧဝံ သုရာပါနသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၉) ‘‘ဝတ္ထုအဇာနနတာယ စေတ္ထ အစိတ္တကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? နာယံ ဒေါသော။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – သစိတ္တကပက္ခေ အကုသလစိတ္တေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာတိ။ ဣမိနာယေဝ ဟိ အဓိပ္ပာယေန အညေသုပိ လောကဝဇ္ဇေသု အစိတ္တကသိက္ခာပဒေသု အကုသလစိတ္တတာယေဝ ဝုတ္တာ၊ န ပန သစိတ္တကတာ။ တေနေဝ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၂၇) ဝုတ္တံ –

‘‘ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇံ ¶ စိတ္တာဂါရသိက္ခာပဒံ သင်္ဃာဏိ ဣတ္ထာလင်္ကာရော ဂန္ဓကဝဏ္ဏကော ဝါသိတကပိညာကော ဘိက္ခုနီအာဒီဟိ ဥမ္မဒ္ဒနပရိမဒ္ဒနာတိ ဣမာနိ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ အစိတ္တကာနိ လောကဝဇ္ဇာနိ အကုသလစိတ္တာနီ’’တိ၊

အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ အစိတ္တကာနိ၊ စိတ္တေ ပန သတိ အကုသလေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ လောကဝဇ္ဇာနိ စေဝ အကုသလစိတ္တာနိ စာတိ။ တသ္မာ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ အာဂတာနိ သုရာပါနဥယျုတ္တဥယျောဓိကသိက္ခာပဒါနိ တီဏိ၊ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ အာဂတာနိ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇာဒီနိ ဒသာတိ ဣမေသံ တေရသန္နံ အစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ လောကဝဇ္ဇတာဒဿနတ္ထံ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ’’တိ ဣဒံ ဝိသေသနံ ကတန္တိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ¶ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇဿ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမဝိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ သိယာ ကုသလံ၊ သိယာ အကုသလံ၊ သိယာ အဗျာကတံ၊ တသ္မာ တဿ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါတိ အယံ နိယမော နတ္ထီတိ သေသံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇန္တိ ဝုတ္တံ။

ရုန္ဓန္တီတိ ဝီတိက္ကမံ ရုန္ဓန္တီ။ ဒွါရံ ပိဒဟန္တီတိ ဝီတိက္ကမလေသဿ ဒွါရံ ပိဒဟန္တီ။ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာတိ ဥပရူပရိ ဝီတိက္ကမသောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာ။ အထ ဝါ ရုန္ဓန္တီတိ အနာပတ္တိလေသံ ရုန္ဓန္တီ။ ဒွါရံ ပိဒဟန္တီတိ အနာပတ္တိလေသဿ ဒွါရံ ပိဒဟန္တီ။ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာတိ အနာပတ္တိသောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာ၊ အာပတ္တိမေဝ ကုရုမာနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နနု စ လောကဝဇ္ဇေ ကာစိ အနုပညတ္တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သိထိလံ ကရောန္တီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ‘‘လောကဝဇ္ဇေ အနုပညတ္တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ…ပေ… ဂါဠှတရံ ကရောန္တီ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အညတြ အဓိမာနာ အညတြ သုပိနန္တာ’’တိအာဒိ။ ‘‘အညတြ အဓိမာနာ’’တိ ဣမိဿာ အနုပညတ္တိယာ ‘‘ဝီတိက္ကမာဘာဝါ’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ ‘‘အညတြ သုပိနန္တာ’’တိ ဣမိဿာ ‘‘အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝီတိက္ကမာဘာဝါတိ ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတောတိအာဒိဝီတိက္ကမာဘာဝါ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ ဟိ ‘‘ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဥလ္လပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၉) ဝစနတော ဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပာယေန မုသာ ဘဏန္တော ပါရာဇိကော ဟောတိ။ အယံ ပန အဓိမာနေန အဓိဂတသညီ ဟုတွာ ဥလ္လပတိ၊ န သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမိတုကာမော၊ တသ္မာ ‘‘အညတြ အဓိမာနာ’’တိ အယံ အနုပညတ္တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဝီတိက္ကမာဘာဝါ အနာပတ္တိကရာ ဇာတာ။ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာတိ သုပိနန္တေ ဝိဇ္ဇမာနာယပိ စေတနာယ ဝီတိက္ကမိစ္ဆာယ စ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ သုပိနန္တေ မောစနဿာဒစေတနာ သံဝိဇ္ဇတိ၊ ကဒါစိ ဥပက္ကမနမ္ပိ ဟောတိ၊ တထာပိ ထိနမိဒ္ဓေန အဘိဘူတတ္တာ တံ စိတ္တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ၊ စိတ္တဿ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ ဥပက္ကမကိရိယာသံဝတ္တနိကာပိ စေတနာ အဗ္ဗောဟာရိကာ။ တေနေဝ ¶ ‘‘အတ္ထေသာ ဘိက္ခဝေ စေတနာ၊ သာ စ ခေါ အဗ္ဗောဟာရိကာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၃၅) ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘အညတြ သုပိနန္တာ’’တိ အယံ အနုပညတ္တိ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ အနာပတ္တိကရာ ဇာတာ။

အကတေ ဝီတိက္ကမေတိ ‘‘ကုက္ကုစ္စာယန္တာ န ဘုဉ္ဇိံသူ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဝီတိက္ကမေ အကတေ။ သိထိလံ ကရောန္တီတိ ပဌမံ သာမညတော ဗဒ္ဓသိက္ခာပဒံ မောစေတွာ ¶ အတ္တနော အတ္တနော ဝိသယေ အနာပတ္တိကရဏဝသေန သိထိလံ ကရောန္တီ။ ဒွါရံ ဒဒမာနာတိ အနာပတ္တိယာ ဒွါရံ ဒဒမာနာ။ တေနေဝါဟ ‘‘အပရာပရမ္ပိ အနာပတ္တိံ ကုရုမာနာ’’တိ။ နနု စ သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒေ ‘‘အန္တမသော တင်္ခဏိကာယပီ’’တိ အနုပညတ္တိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အာပတ္တိမေဝ ကရောန္တီ ဥပ္ပန္နာ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘အနာပတ္တိံ ကုရုမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အန္တမသော တင်္ခဏိကာယပီ’’တိအာဒိ။ ဥဒါယိနာ ဘိက္ခုနာ တင်္ခဏိကာယ သဉ္စရိတ္တံ အာပန္နဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တတ္တာ ‘‘ကတေ ဝီတိက္ကမေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပညတ္တိဂတိကာဝ ဟောတီတိ မူလပညတ္တိယံယေဝ အန္တောဂဓာ ဟောတိ။

မက္ကဋိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သန္ထတဘာဏဝါရော

ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၄၃။ ဝေသာလီ နိဝါသော ဧတေသန္တိ ဝေသာလိကာတိ အာဟ ‘‘ဝေသာလိဝါသိနော’’တိ။ ဝဇ္ဇီသု ဇနပဒေ ဝသန္တာ ဝဇ္ဇိနော၊ ဝဇ္ဇီနံ ပုတ္တကာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာတိ အာဟ ‘‘ဝဇ္ဇိရဋ္ဌေ ဝေသာလိယံ ကုလာနံ ပုတ္တာ’’တိ။ ဉာတီနံ ဗျသနန္တိ ဉာတီနံ ဝိနာသော။ သော ပန ဉာတီနံ ဝိနာသော ရာဇဒဏ္ဍာဒိကာရဏေန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ရာဇဒဏ္ဍဗျာဓိမရဏဝိပ္ပဝါသနိမိတ္တေနာ’’တိ။ ဘောဂါနံ ဗျသနံ ဝိနာသော ဘောဂဗျသနံ။ တဉ္စ ဟိရညသုဝဏ္ဏဒါသိဒါသာဒီနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂဝတ္ထူနံ ရာဇဒဏ္ဍာဒိနာ ဝိနာသောတိ အာဟ ‘‘ဧသ နယော ဒုတိယပဒေပီ’’တိ။ န ဗုဒ္ဓံ ဂရဟာမာတိ ‘‘အသဗ္ဗညု ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ ဗုဒ္ဓံ န ဂရဟာမ။ န ဓမ္မဂရဟိနောတိ ‘‘အနိယျာနိကော ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ ဓမ္မံ န ဂရဟာမ။ န သင်္ဃဂရဟိနောတိ ‘‘ဒုပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃော’’တိအာဒိနာ သင်္ဃံ န ဂရဟာမ။ အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသူတိ ဒသ ကသိဏာ ဒသ အသုဘာ ဒသာနုဿတိယော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရာ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနံ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာတိ ဣမေသု စတ္တာလီသကမ္မဋ္ဌာနေသု ပါဠိယံ အနာဂတတ္တာ အာလောကာကာသကသိဏဒွယံ ဌပေတွာ အဝသေသာနိ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ဝိဘတ္တာ ကုသလာ ¶ ဓမ္မာတိ ‘‘ဣမသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဣဒံ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ဝိဘတ္တာ ဥပစာရဇ္ဈာနေန သဒ္ဓိံ ပဌမဇ္ဈာနာဒယော မဟဂ္ဂတကုသလာ ဓမ္မာ ¶ ။ တေဝ ဓမ္မေတိ တေ ဧဝ ကုသလေ ဓမ္မေ။ မဇ္ဈိမယာမော ဘိက္ခူနံ နိဒ္ဒါကိလမထဝိနောဒနောကာသတ္တာ န ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘ပဌမယာမဉ္စ ပစ္ဆိမယာမဉ္စာ’’တိ။ သစ္စာနိ ဗုဇ္ဈတိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဗောဓိ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ။ ဥပကာရကတ္တေန တဿ ပက္ခေ ဘဝါ ဗောဓိပက္ခိယာတိ အာဟ ‘‘ဗောဓိဿ ပက္ခေ ဘဝါနံ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဿ ဥပကာရကာန’’န္တိ။ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ဣမေ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ။ ‘‘ဂိဟိပလိဗောဓံ အာဝါသပလိဗောဓဉ္စ ပဟာယာ’’တိ ဣမေသံယေဝ ဒွိန္နံ ပလိဗောဓာနံ ဥပစ္ဆေဒဿ သုဒုက္ကရဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ယုတ္တပယုတ္တာတိ သမ္မဒေဝ ယုတ္တာ။

အာသယန္တိ အဇ္ဈာသယံ။ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဘိက္ခုဘာဝေ ဌတွာ ပဋိသေဝိတမေထုနာနံ တေသံ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာနံ ဥပသမ္ပဒံ အနုဇာနန္တော ဘဂဝါ ‘‘ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော’’တိ ဧဝံ ပညတ္တသိက္ခာပဒံ သမူဟနတိ နာမာတိ အာဟ – ‘‘ယဒိ ဟိ ဘဂဝါ…ပေ… ပညတ္တံ သမူဟနေယျာ’’တိ။ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခူ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ပဋိသေဝိတမေထုနဿ ဥပသမ္ပဒံ အနုဇာနန္တော န သမူဟနတိ နာမ။ န ဟိ သော ဘိက္ခု ဟုတွာ ပဋိသေဝတိ။ ‘‘သော အာဂတော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ ဝစနတော သာမဏေရဘူမိ အနုညာတာတိ အာဟ ‘‘သာမဏေရဘူမိယံ ပန ဌိတော’’တိအာဒိ။ ဥတ္တမတ္ထန္တိ အရဟတ္တံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ။

ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုဗ္ဗိဓဝိနယကထာဝဏ္ဏနာ

၄၅။ နီဟရိတွာတိ သာသနတော နီဟရိတွာ။ တထာ ဟိ ‘‘ပဉ္စဟုပါလိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ နာနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? သုတ္တံ န ဇာနာတိ၊ သုတ္တာနုလောမံ န ဇာနာတီ’’တိ (ပရိ။ ၄၄၂) ဧဝမာဒိပရိယတ္တိသာသနတော သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမဉ္စ နီဟရိတွာ ပကာသေသုံ၊ ‘‘အနာပတ္တိ ဧဝံ အမှာကံ အာစရိယာနံ ဥဂ္ဂဟော ပရိပုစ္ဆာတိ ဂဏှာတီ’’တိ ဧဝမာဒိပရိယတ္တိသာသနတော အာစရိယဝါဒံ နီဟရိတွာ ပကာသေသုံ၊ ဘာရုကစ္ဆကဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၇၈) ‘‘အာယသ္မာ ¶ ဥပါလိ ဧဝမာဟ အနာပတ္တိ အာဝုသော သုပိနန္တေနာ’’တိ ဧဝမာဒိပရိယတ္တိသာသနတော ဧဝ အတ္တနောမတိံ နီဟရိတွာ ပကာသေသုံ။ တာယ ဟိ အတ္တနောမတိယာ ထေရော ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနံ လဘိ။

ဝုတ္တန္တိ ¶ နာဂသေနတ္ထေရေန ဝုတ္တံ။ ပဇ္ဇတေ အနေန အတ္ထောတိ ပဒံ၊ ဘဂဝတာ ကဏ္ဌာဒိဝဏ္ဏပ္ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ အာဟစ္စ ဝိသေသေတွာ ဘာသိတံ ပဒံ အာဟစ္စပဒံ၊ ဘဂဝတောယေဝ ဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘အာဟစ္စပဒန္တိ သုတ္တံ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ ‘‘ဣဒံ ကပ္ပတိ၊ ဣဒံ န ကပ္ပတီ’’တိ ဧဝံ အဝိသေသေတွာ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တဉ္စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ န ကပ္ပတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၀၅) ဝုတ္တံ သာမညလက္ခဏံ ဣဓ ‘‘ရသော’’တိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ရသောတိ သုတ္တာနုလောမ’’န္တိ။ ဓမ္မသင်္ဂါဟကပ္ပဘုတိအာစရိယပရမ္ပရတော အာနီတာ အဋ္ဌကထာတန္တိ ဣဓ ‘‘အာစရိယဝံသော’’တိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘အာစရိယဝံသောတိ အာစရိယဝါဒေါ’’တိ။

ဣဓ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဿ အဓိကတတ္တာ တဒနုစ္ဆဝိကမေဝ သုတ္တံ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘သုတ္တံ နာမ သကလေ ဝိနယပိဋကေ ပါဠီ’’တိ။ မဟာပဒေသာတိ မဟာဩကာသာ၊ မဟန္တာနိ ဝိနယဿ ပတိဋ္ဌာပနဋ္ဌာနာနိ ယေသု ပတိဋ္ဌာပိတော ဝိနယော ဝိနိစ္ဆယတိ အသန္ဒေဟတော။ မဟန္တာနိ ဝါ ကာရဏာနိ မဟာပဒေသာ၊ မဟန္တာနိ ဝိနယဝိနိစ္ဆယကာရဏာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အတ္ထတော ပန ‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ သာဓိပ္ပာယာ ပါဠိယေဝ မဟာပဒေသာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယေ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဝုတ္တာ’’တိအာဒိ။ ဣမေ စ မဟာပဒေသာ ခန္ဓကေ အာဂတာ၊ တသ္မာ တေသံ ဝိနိစ္ဆယကထာ တတ္ထေဝ အာဝိ ဘဝိဿတီတိ ဣဓ န ဝုစ္စတိ။ ယဒိပိ တတ္ထ တတ္ထ ဘဂဝတာ ပဝတ္တိတာ ပကိဏ္ဏကဒေသနာဝ အဋ္ဌကထာ၊ သာ ပန ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ ပဌမံ တီဏိ ပိဋကာနိ သင်္ဂါယိတွာ တဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာနုရူပေနေဝ ဝါစနာမဂ္ဂံ အာရောပိတတ္တာ ‘‘အာစရိယဝါဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ သံဝဏ္ဏေန္တိ ပါဠိံ ဧတေနာတိ ကတွာ။ တေနာဟ – ‘‘အာစရိယဝါဒေါ နာမ…ပေ… အဋ္ဌကထာတန္တီ’’တိ။ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှောယေဝ စ ဗုဒ္ဓဝစနဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဘူတော ကထာမဂ္ဂေါ မဟာမဟိန္ဒတ္ထေရေန တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ အာဘတော၊ ပစ္ဆာ တမ္ဗပဏ္ဏိယေဟိ မဟာထေရေဟိ သီဟဠဘာသာယ ဌပိတော နိကာယန္တရလဒ္ဓိသင်္ကရပရိဟရဏတ္ထံ။ ကိဉ္စာပိ အတ္တနောမတိ သုတ္တာဒီဟိ သံသန္ဒိတွာဝ ပရိကပ္ပီယတိ၊ တထာပိ သာ န သုတ္တာဒီသု ဝိသေသတော ¶ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ အာဟ ‘‘သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒေ မုဉ္စိတွာ’’တိ။ အနုဗုဒ္ဓိယာတိ သုတ္တာဒီနိယေဝ အနုဂတဗုဒ္ဓိယာ။ နယဂ္ဂါဟေနာတိ သုတ္တာဒိတော လဗ္ဘမာနနယဂ္ဂဟဏေန။

အတ္တနောမတိံ သာမညတော ပဌမံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဝိသေသေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣဒါနိ တတ္ထ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘တံ ပန အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေန္တေနာ’’တိအာဒိ။ အတ္ထေနာတိ အတ္တနာ သလ္လက္ခိတေန အတ္ထေန။ အာစရိယဝါဒေ ဩတာရေတဗ္ဗာတိ အာစရိယဝါဒေ ဉာဏေန အနုပ္ပဝေသေတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာတိ ပုဂ္ဂလဿ သယံ ¶ ပဋိဘာနဘာဝတော။ ပမာဒပါဌဝသေန အာစရိယဝါဒဿ ကဒါစိ သုတ္တာနုလောမေန အသံသန္ဒနာပိ သိယာ၊ သော န ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘အာစရိယဝါဒေါပိ…ပေ… သမေန္တော ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယထာ သုတ္တေန သံသန္ဒတိ၊ ဧဝံ မဟာပဒေသတော အတ္ထာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ သုတ္တာနုလောမဿ သုတ္တေကဒေသတ္တေပိ သုတ္တေ ဝိယ ‘‘ဣဒံ ကပ္ပတိ၊ ဣဒံ န ကပ္ပတီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အာဟစ္စဘာသိတံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ အာဟ – ‘‘သုတ္တာနုလောမတော ဟိ သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ။ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ အပ္ပဋိဗာဟိယံ။ ကာရကသင်္ဃသဒိသန္တိ ပမာဏတ္တာ သင်္ဂီတိကာရကသင်္ဃသဒိသံ။ ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတကာလသဒိသန္တိ ဣမိနာ ဗုဒ္ဓေဟေဝ ကထိတတ္တာ ဓရမာနဗုဒ္ဓသဒိသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုတ္တေ ဟိ ပဋိဗာဟိတေ ဗုဒ္ဓါဝ ပဋိဗာဟိတော ဟောတိ။ သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတီတိ သကဝါဒီ အတ္တနော သုတ္တံ ဂဟေတွာ ဝေါဟရတိ။ ပရဝါဒီ သုတ္တာနုလောမန္တိ အညနိကာယဝါဒီ အတ္တနော နိကာယေ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတိ။ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ အကတွာတိ ‘‘ကိံ ဣမိနာ’’တိ ခေပံ ဝါ ‘‘ကိမေသ ဗာလော ဝဒတီ’’တိ ဂရဟံ ဝါ အကတွာ။ သုတ္တာနုလောမန္တိ ပရဝါဒိနာ ဝုတ္တံ အညနိကာယေ သုတ္တာနုလောမံ။ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗန္တိ သကဝါဒိနာ အတ္တနော သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ အတ္တနော သုတ္တေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သေသဝါရေသုပိ အတ္ထယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အယန္တိ သကဝါဒီ။ ပရောတိ အညနိကာယဝါဒီ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

နနု စ ‘‘သုတ္တာနုလောမတော သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန ‘‘သုတ္တာနုလောမေ သုတ္တံ ဩတာရေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? နာယံ ဝိရောဓော။ ‘‘သုတ္တာနုလောမတော သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ ဟိ ဣဒံ ¶ သကမတေယေဝ သုတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ သကမတိပရိယာပန္နမေဝ သုတ္တာဒိံ သန္ဓာယ ‘‘အတ္တနောမတိ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ၊ အတ္တနောမတိတော အာစရိယဝါဒေါ ဗလဝတရော၊ အာစရိယဝါဒတော သုတ္တာနုလောမံ ဗလဝတရံ၊ သုတ္တာနုလောမတော သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ပရဝါဒိနာ အာနီတံ အညနိကာယေ သုတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘သုတ္တာနုလောမေ သုတ္တံ ဩတာရေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ပရဝါဒိနာ အာနီတံ သုတ္တာဒိံ အတ္တနော သုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒအတ္တနောမတီသု ဩတာရေတွာ သမေန္တံယေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အယံ နယော ဣဓ ဝုစ္စတီတိ န ကောစိ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓော။

ဗာဟိရကသုတ္တန္တိ တိဿော သင်္ဂီတိယော အနာရုဠှဂုဠှဝေဿန္တရာဒီနိ မဟာသင်္ဃိကနိကာယဝါသီနံ သုတ္တာနိ။ ဝေဒလ္လာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂုဠှဥမ္မဂ္ဂါဒိဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ ဂါရယှသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ အညနိကာယတော အာနီတသုတ္တတောပိ သကနိကာယေ အတ္တနောမတိယေဝ ဗလဝတရာတိ ဒဿေတိ။ သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရဝါဒီပိ သုတ္တမေဝါတိဧဝမာဒိနာ ¶ သမာနဇာတိကာနံ ဝသေန ဝါရော န ဝုတ္တော၊ သုတ္တဿ သုတ္တေယေဝ ဩတာရဏံ ဘိန္နံ ဝိယ ဟုတွာ န ပညာယတိ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ စ သက္ကာ ယောဇေတုန္တိ။

ဣဒါနိ သကဝါဒီပရဝါဒီနံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယာဒိဘာဝံ သန္ဓာယ ဝိဝါဒေ ဥပ္ပန္နေ တတ္ထ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘အထ ပနာယံ ကပ္ပိယန္တိ ဂဟေတွာ ကထေတီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗန္တိ သကဝါဒိနာ အတ္တနောယေဝ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ပရော ကာရဏံ န ဝိန္ဒတီတိ ပရဝါဒီ ကာရဏံ န လဘတိ။ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတီတိ ပရဝါဒီ အတ္တနော သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏံ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ အာဟရိတွာ ဒဿေတိ။ သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အကပ္ပိယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ အတ္တနော နိကာယေ သုတ္တာဒီနိ အလဘန္တေန သကဝါဒိနာ ပရဝါဒီဝစနေယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဝဒတိ။ ဒွိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိဿတီတိ သကဝါဒီပရဝါဒီနံ ဥဘိန္နမ္ပိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ ကာရဏပတိရူပကံ ဒိဿတိ။ ယဒိ ဒွိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိဿတိ၊ ကသ္မာ ‘‘အကပ္ပိယေဝ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ ‘‘ဝိနယဉှိ ပတွာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဝိနယံ ပတွာ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိစာရဏမာဂမ္မာ’’တိ။ ရုန္ဓိတဗ္ဗန္တိအာဒီသု ¶ ဒုဗ္ဗိညေယျဝိနိစ္ဆယေ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဘာဝေ သတိ ကပ္ပိယန္တိ ဂဟဏံ ရုန္ဓိတဗ္ဗံ၊ အကပ္ပိယန္တိ ဂဟဏံ ဂါဠှံ ကာတဗ္ဗံ။ အပရာပရံ ပဝတ္တကပ္ပိယဂဟဏသောတံ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ၊ ဂရုကဘာဝသင်္ခါတေ အကပ္ပိယဘာဝေယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

ဗဟူဟိ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟီတိ ဗဟူဟိ သုတ္တေဟိ စေဝ တတော အာနီတဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟိ စ။ အတ္တနော ဂဟဏံ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗန္တိ သကဝါဒိနာ အတ္တနော အကပ္ပိယန္တိ ဂဟဏံ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ နိဂမေန္တော ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယောတိ သကဝါဒီပရဝါဒီသု ယော ကောစိ။ ကေစိ ပန ‘‘သကဝါဒီသုယေဝ ယော ကောစိ ဣဓာဓိပ္ပေတော’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေ ‘‘အထ ပနာယံ ကပ္ပိယန္တိ ဂဟေတွာ ကထေတီ’’တိအာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ ဥဘောပိ သကဝါဒိနောယေဝ သိယုံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဿေဝ နိဂမနဝသေန ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒီနံ ဝုတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတိရေကကာရဏံ လဘတီတိ ဧတ္ထ သုတ္တာဒီသု ပုရိမံ ပုရိမံ အတိရေကကာရဏံ နာမ၊ ယော ဝါ သုတ္တာဒီသု စတူသု ဗဟုတရံ ကာရဏံ လဘတိ၊ သော အတိရေကကာရဏံ လဘတိ နာမ။

သုဋ္ဌု ပဝတ္တိ ဧတဿာတိ သုပ္ပဝတ္တိ၊ သုဋ္ဌု ပဝတ္တတိ သီလေနာတိ ဝါ သုပ္ပဝတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘သုပ္ပဝတ္တီတိ သုဋ္ဌု ပဝတ္တ’’န္တိ။ ဝါစာယ ဥဂ္ဂတံ ဝါစုဂ္ဂတံ၊ ဝစသာ သုဂ္ဂဟိတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုတ္တတောတိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ‘‘ပါဠိတော’’တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သုတ္တံ နာမ သကလံ ဝိနယပိဋက’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ¶ ပါဠိတောတိ တဒတ္ထဒီပိကာ အညာယေဝ ပါဠိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနုဗျဉ္ဇနသောတိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ‘‘ပရိပုစ္ဆတော စ အဋ္ဌကထာတော စာ’’တိ။ ပါဠိံ အနုဂန္တွာ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇနတော ပကာသနတော အနုဗျဉ္ဇနန္တိ ဟိ ပရိပုစ္ဆာ အဋ္ဌကထာ စ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ အဋ္ဌကထာယ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ ပရိပုစ္ဆာတိ ထေရဝါဒေါ ဝုတ္တော။ သင်္ဃဘေဒဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တကလဟဿေတံ အဓိဝစနံ သင်္ဃရာဇီတိ။ ကုက္ကုစ္စကောတိ အဏုမတ္တေသုပိ ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿနဝသေန ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပာဒေန္တော။ တန္တိံ အဝိသံဝါဒေတွာတိ ပါဠိံ အညထာ အကတွာ။ အဝေါက္ကမန္တောတိ အနတိက္ကမန္တော။

ဝိတ္ထုနတီတိ အတ္ထံ အဒိသွာ နိတ္ထုနတိ။ ဝိပ္ဖန္ဒတီတိ ကမ္ပတိ။ သန္တိဋ္ဌိတုံ န သက္ကောတီတိ ဧကသ္မိံယေဝ အတ္ထေ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ။ တေနာဟ ‘‘ယံ ¶ ယံ ပရေန ဝုစ္စတိ၊ တံ တံ အနုဇာနာတီ’’တိ။ ပရဝါဒံ ဂဏှာတီတိ ‘‘ဥစ္ဆုမှိ ကသဋံ ယာဝဇီဝိကံ၊ ရသော သတ္တာဟကာလိကော၊ တဒုဘယဝိနိမုတ္တော စ ဥစ္ဆု နာမ ဝိသုံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဥစ္ဆုပိ ဝိကာလေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပရဝါဒိနာ ဝုတ္တေ တမ္ပိ ဂဏှာတိ။ ဧကေကလောမန္တိ ပလိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယမှီတိ ယသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ။ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနန္တိ အတ္ထတော ဧကံ။

အာစရိယပရမ္ပရာ ခေါ ပနဿ သုဂ္ဂဟိတာ ဟောတီတိ ဧတ္ထ အာစရိယပရမ္ပရာတိ အာစရိယာနံ ဝိနိစ္ဆယပရမ္ပရာ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ယထာ အာစရိယော စ အာစရိယာစရိယော စ ပါဠိဉ္စ ပရိပုစ္ဆဉ္စ ဝဒန္တိ၊ တထာ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိတောတိ ‘‘ဣဒံ ပုဗ္ဗဝစနံ၊ ဣဒံ ပရဝစနံ၊ အယမနုသန္ဓီ’’တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိတော။ အာစရိယပရမ္ပရန္တိ ဣမဿေဝ ဝေဝစနံ ထေရဝါဒင်္ဂန္တိ၊ ထေရပဋိပါဋိန္တိ အတ္ထော။ ဒွေ တယော ပရိဝဋ္ဋာတိ ဒွေ တိဿော ပရမ္ပရာ။

ဣမေဟိ စ ပန တီဟိ လက္ခဏေဟီတိ ‘‘သုတ္တမဿ သွာဂတံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေဟိ တီဟိ လက္ခဏေဟိ။ ဧတ္ထ စ ပဌမေန လက္ခဏေန ဝိနယဿ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂဟိတဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ဒုတိယေန ဥဂ္ဂဟိတေန အစလတာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတတာ ဝုတ္တာ၊ တတိယေန ယံ ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာယ စ နတ္ထိ၊ တမ္ပိ အာစရိယဝစနေန ဝိနိစ္ဆိနိတုံ သမတ္ထတာ ဝုတ္တာ။ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ စောဒနာသင်္ခါတေ ဝီတိက္ကမသင်္ခါတေ ဝါ ဝတ္ထုသ္မိံ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဩတိဏ္ဏေ၊ ဩသဋေတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တမေဝ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘စောဒကေန စ စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ အာဟ။ ကေစိ ပန ‘‘စောဒကေန ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ ဧဝံ ယောဇေန္တိ။ အပရေ ပန ‘‘စောဒကေန စ စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝိနယဓရေန စ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ ဧဝမ္ပိ ယောဇေန္တိ။ ‘‘စောဒကေန စ စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ အယမေဝ ပန ယောဇနာ သုန္ဒရတရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝတ္ထု ဩလောကေတဗ္ဗန္တိ တဿ တဿ သိက္ခာပဒဿ ဝတ္ထု ဩလောကေတဗ္ဗံ။ ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ…ပေ… ယော အာဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ¶ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၁၇) ဟိ ဣဒံ နိဿဂ္ဂိယေ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဿ ဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ၊ ထုလ္လစ္စယဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တီနံ မာတိကာယ အနာဂတတ္တာ ‘‘ပဉ္စန္နံ အာပတ္တီနံ အညတရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အညတရံ ဝါ အာပတ္တိန္တိ ‘‘ကာလေ ဝိကာလသညီ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ၊ ကာလေ ဝေမတိကော အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ¶ ဧဝမာဒိနာ (ပါစိ။ ၂၅၀) အာဂတံ ဒုက္ကဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သိက္ခာပဒန္တရေသူတိ ဝိနီတဝတ္ထုံ အန္တောကတွာ ဧကေကသ္မိံ သိက္ခာပဒန္တရေ။

သုခုမာတိ အတ္တနောပိ ဒုဝိညေယျသဘာဝဿ လဟုပရိဝတ္တိနော စိတ္တဿ သီဃပရိဝတ္တိတာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တလဟုကာ’’တိ။ စိတ္တံ လဟု သီဃပရိဝတ္တိ ဧတေသန္တိ စိတ္တလဟုကာ။ တေတိ တေ ဝီတိက္ကမေ။ တံဝတ္ထုကန္တိ တေ အဒိန္နာဒါနမနုဿဝိဂ္ဂဟဝီတိက္ကမာ ဝတ္ထု အဓိဋ္ဌာနံ ကာရဏမေတဿာတိ တံဝတ္ထုကံ။ သီလာနိ သောဓေတွာတိ ယံဝတ္ထုကံ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပန္နံ၊ တံ အမနသိကရိတွာ အဝသေသသီလာနိ သောဓေတွာ။ ပါကဋဘာဝတော သုခဝဠဉ္ဇနတာယ စ ‘‘ဒွတ္တိံသာကာရံ တာဝ မနသိ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အညသ္မိံ ပန ကမ္မဋ္ဌာနေ ကတပရိစယေန တဒေဝ မနသိ ကာတဗ္ဗံ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋယတီတိ အန္တရန္တရာ ခဏ္ဍံ အဒဿေတွာ စိတ္တေန သဒ္ဓိံ အာလမ္ဗနဘာဝေန စိရကာလံ ဃဋယတိ။ သင်္ခါရာ ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနိကော စေ၊ တဿ သင်္ခါရာ ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ သစေ ကတပါရာဇိကဝီတိက္ကမော ဘဝေယျ၊ တဿ သတိပိ အသရိတုကာမတာယ ဝိပ္ပဋိသာရဝတ္ထုဝသေန ပုနပ္ပုနံ တံ ဥပဋ္ဌဟတီတိ စိတ္တေကဂ္ဂတံ န ဝိန္ဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋယတီ’’တိအာဒိ။ အတ္တနာ ဇာနာတီတိ သယမေဝ ဇာနာတိ။ ပစ္စတ္တေ စေတံ ကရဏဝစနံ၊ အတ္တာ ဇာနာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညာ စ ဒေဝတာ ဇာနန္တီတိ အာရက္ခဒေဝတာဟိ အညာ ပရစိတ္တဝိဒုနိယော ဒေဝတာ စ ဇာနန္တိ။

နိဋ္ဌိတာ စတုဗ္ဗိဓဝိနယကထာဝဏ္ဏနာ

ဝိနယဓရဿ စ လက္ခဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ။

ဘိက္ခုပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

တသ္မာတိ ယသ္မာ ပန-သဒ္ဒံ အပနေတွာ အနိယမေန ပုဂ္ဂလဒီပကံ ယော-သဒ္ဒမေဝ အာဟ၊ တသ္မာ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ ယော-သဒ္ဒေ။ ပန-သဒ္ဒဿ နိပါတမတ္တတ္တာ ယော-သဒ္ဒဿေဝ အတ္ထံ ပကာသေန္တော ‘‘ယော ကောစီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ယော ကောစိ နာမာတိ ယော ဝါ သော ဝါ ယော ကောစီတိ ဝုတ္တော။ ဝါသဓုရယုတ္တော ဝါတိ ဝိပဿနာဓုရယုတ္တော ဝါ။ သီလေသူတိ ပကတီသု။

ဘိက္ခတီတိ ¶ ¶ ယာစတိ။ လဘန္တော ဝါ အလဘန္တော ဝါတိ ယော ကောစိ ဘိက္ခတိ ဘိက္ခံ ဧသတိ ဂဝေသတိ၊ သော တံ လဘတု ဝါ မာ ဝါ၊ တထာပိ ဘိက္ခတီတိ ဘိက္ခူတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ အရိယာယ ယာစနာယာတိ ‘‘ဥဒ္ဒိဿ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧသာ အရိယာန ယာစနာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာယ အရိယယာစနာယ၊ န ကပဏဒ္ဓိကဝဏိဗ္ဗကယာစကာနံ ဝိယ ‘‘ဒေဟိ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တယာစနာယ။ ဘိက္ခာစရိယန္တိ ဥဉ္ဆာစရိယံ။ အဇ္ဈုပဂတတ္တာတိ အနုဋ္ဌိတတ္တာ။ ကာဇဘတ္တန္တိ ကာဇေဟိ အာနီတံ ဘတ္တံ။ အဂ္ဃဖဿဝဏ္ဏဘေဒေနာတိ အဂ္ဃာဒီနံ ပုရိမပကတိဝိဇဟေန။ ပုရိမပကတိဝိဇဟနဉှေတ္ထ ဘေဒေါတိ အဓိပ္ပေတံ။ ဓောဝိတွာ အပနေတုံ အသက္ကုဏေယျသဘာဝံ မလံ၊ တထာ အပနေတုံ သက္ကုဏေယျသဘာဝါ ဇလ္လိကာ။ ဘိန္နပဋဓရောတိ နိဗ္ဗစနံ ဘိန္နပဋဓရေ ဘိက္ခု-သဒ္ဒဿ နိရုဠှတ္တာ ကတံ။

ဥပနိဿယသမ္ပန္နန္တိ ပုဗ္ဗေ အဋ္ဌပရိက္ခာရဒါနူပနိဿယသမ္ပန္နံ။ ယော ဟိ စီဝရာဒိကေ အဋ္ဌ ပရိက္ခာရေ ပတ္တစီဝရမေဝ ဝါ သောတာပန္နာဒိအရိယဿ ပုထုဇ္ဇနဿေဝ ဝါ သီလသမ္ပန္နဿ ဒတွာ ‘‘ဣဒံ ပရိက္ခာရဒါနံ အနာဂတေ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝါယ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ၊ တဿ တံ သတိ အဓိကာရသမ္ပတ္တိယံ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခာရလာဘာယ သံဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗြဟ္မဃောသန္တိ ဥတ္တမဃောသံ၊ ဗြဟ္မုနော ဃောသသဒိသံ ဝါ ဃောသံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သာသနဗြဟ္မစရိယံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဉ္စ။ ဒုက္ခဿ သမ္မာ အန္တကိရိယာယာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဘဏ္ဍူတိ မုဏ္ဍော။ ဝါသီတိ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဝါသိ။ ဗန္ဓနန္တိ ကာယဗန္ဓနံ။ ယုတ္တော ဘာဝနာနုယောဂေါ အဿာတိ ယုတ္တယောဂေါ၊ တဿ ယုတ္တယောဂဿ၊ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣရိယာပထသမ္ပန္နတာဝိဘာဝနတ္ထံ ‘‘သဋ္ဌိဝဿိကတ္ထေရော ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဗုဒ္ဓါဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော ဥပသမ္ပဒါစရိယော စ အဿာတိ ဗုဒ္ဓါစရိယကော။ ပဌမဗောဓိယမ္ပိ ပဌမကာလေယေဝ သေသဥပသမ္ပဒါနံ အဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘ပဌမဗောဓိယံ ဧကသ္မိံ ကာလေ’’တိ။ ပဉ္စ ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရာတိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရာ ပဉ္စ။ တီဏိ သတန္တိ တီဏိ သတာနိ၊ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ဝစနဝိပလ္လာသော ကတော။ ဧကော စ ထေရောတိ အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဝုတ္တာတိ အဋ္ဌကထာယံ န ဝုတ္တာ။ တတ္ထာတိ ဝိနယပါဠိယံ။

ဝေဠုဝနမဟာဝိဟာရေ ¶ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောယေဝ ဘဂဝါ မဟာကဿပတ္ထေရဿ အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ဝိဒိတွာ တဿ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရောန္တော တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ ဧကကောဝ ဂန္တွာ ဗဟုပုတ္တနိဂြောဓမူလေ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နော အတ္တနော သန္တိကံ အာဂန္တွာ ပရမနိပစ္စကာရံ ဒဿေတွာ ‘‘သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ၊ သာဝကောဟမသ္မိ၊ သတ္ထာ မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ၊ သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ အတ္တနော သာဝကတ္တံ သာဝေတွာ ဌိတဿ မဟာကဿပတ္ထေရဿ နိပစ္စကာရမဟတ္တတံ ¶ အတ္တနော စ မဟာနုဘာဝတံ ဒီပေတုံ ယဿ အညဿ အဇာနံယေဝ ‘‘ဇာနာမီ’’တိ ပဋိညဿ ဗာဟိရကဿ သတ္ထုနော ဧဝံ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဂတော ပသန္နစိတ္တော သာဝကော ဧဝရူပံ ပရမနိပစ္စကာရံ ကရေယျ၊ တဿ ဝဏ္ဋစ္ဆိန္နတာလပက္ကံ ဝိယ ဂီဝတော မုဒ္ဓါပိ ဝိပတေယျ၊ သတ္တဓာ ဝါ ဖလေယျာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယော ခေါ၊ ကဿပ၊ ဧဝံ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဂတံ သာဝကံ အဇာနံယေဝ ဝဒေယျ ‘ဇာနာမီ’တိ၊ အပဿံယေဝ ဝဒေယျ ‘ပဿာမီ’တိ၊ မုဒ္ဓါပိ တဿ ဝိပတေယျ၊ သတ္တဓာ ဝါ ဖလေယျ၊ အဟံ ခေါ၊ ကဿပ၊ ဇာနံယေဝ ဝဒါမိ ‘ဇာနာမီ’တိ၊ ပဿံယေဝ ဝဒါမိ ‘ပဿာမီ’’’ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) တိ ဝတွာ ဇာတိမဒမာနမဒရူပမဒပ္ပဟာနတ္ထံ တီဟိ ဩဝါဒေဟိ မဟာကဿပတ္ထေရံ ဩဝဒန္တော ‘‘တသ္မာတိဟ တေ ကဿပါ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၅၄) တသ္မာတိဟာတိ တသ္မာ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ယသ္မာ အဟံ ဇာနန္တောဝ ‘‘ဇာနာမီ’’တိ ပဿန္တော ဧဝ စ ‘‘ပဿာမီ’’တိ ဝဒါမိ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ တိ-ကာရ ဟ-ကာရာ နိပါတာ။ ဣဟာတိ ဝါ ဣမသ္မိံ သာသနေ၊ တ-ကာရော ပဒသန္ဓိဝသေန အာဂတော။ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရေန သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တိဗ္ဗန္တိ ဗဟလံ မဟန္တံ။ ဟိရောတ္တပ္ပဉ္စာတိ ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ။ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတီတိ ဥပသင်္ကမနတော ပဌမတရမေဝ ဥပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတိ။ တထာ ဟိ သတိ တေသံ ပုရတော အဿ သဂါရဝသပ္ပတိဿဝတာ သဏ္ဌာတိ။ ယော စ ထေရာဒီသု ဟိရောတ္တပ္ပံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဥပသင်္ကမတိ၊ ထေရာဒယောပိ တံ သဟိရိကာ သဩတ္တပ္ပာ စ ဟုတွာ ဥပသင်္ကမန္တီတိ အယမေတ္ထ အာနိသံသော။ ကုသလူပသံဟိတန္တိ ကုသလနိဿိတံ၊ အနဝဇ္ဇဓမ္မနိဿိတန္တိ အတ္ထော။ အဋ္ဌိံ ကတွာတိ အတ္တာနံ တေန ဓမ္မေန အဋ္ဌိကံ ကတွာ၊ တံ ဝါ ဓမ္မံ ‘‘ဧသ မယှံ ဓမ္မော’’တိ အဋ္ဌိံ ကတွာ။ မနသိ ကတွာတိ စိတ္တေ ဌပေတွာ။ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာတိ စိတ္တဿ ထောကမ္ပိ ဗဟိ ဂန္တုံ အဒေန္တော ¶ သဗ္ဗေန သမန္နာဟာရစိတ္တေန သမန္နာဟရိတွာ။ ဩဟိတသောတောတိ ဌပိတသောတော၊ ဓမ္မေ နိဟိတသောတောတိ အတ္ထော။ ဧဝဉှိ တေ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဉာဏသောတဉ္စ ပသာဒသောတဉ္စ ဩဒဟိတွာ ‘‘မယာ ဒေသိတံ ဓမ္မံ သက္ကစ္စမေဝ သုဏိဿာမီ’’တိ ဧဝဉှိ တေ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ သာတသဟဂတာ စ မေ ကာယဂတာသတီတိ အသုဘေသု စေဝ အာနာပါနေ စ ပဌမဇ္ဈာနဝသေန သုခသမ္ပယုတ္တာ ကာယဂတာသတိ။ ယော စ ပနာယံ တိဝိဓော ဩဝါဒေါ၊ ထေရဿ အယမေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ အဟောသိ။

ကသိဏာရမ္မဏံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ ရူပသညာ။ သညာသီသေန ဟေတ္ထ ဈာနံ ဝုတ္တံ၊ တဒေဝ စ ဥဒ္ဓုမာတကပဋိဘာဂါရမ္မဏတ္တာ ‘‘ဥဒ္ဓုမာတကသညာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သောပါကသာမဏေရော ဘဂဝတာ ပုဋ္ဌော ‘‘ဧတေ ဒွေ ရူပါဝစရဘာဝေန ဧကတ္ထာ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ အာဟ။ အာရဒ္ဓစိတ္တောတိ အာရာဓိတစိတ္တော။ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏာဒိဥပသမ္ပဒါ ဥပရိ ဝိတ္ထာရတော သယမေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာဒယောတိ ¶ ဧတ္ထ ဗဟူနံ နာနပ္ပကာရာနံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒီနံ အဝိဟတတ္တာ ဇနေတိ၊ တာဟိ ဝါ ဇနိတောတိ ပုထုဇ္ဇနော၊ ကလျာဏော စ သော ပုထုဇ္ဇနော စာတိ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော၊ သော အာဒိ ယေသံ သောတာပန္နာဒီနံ တေ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာဒယော။ ကလျာဏဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ အန္ဓပုထုဇ္ဇနံ နိဝတ္တေတိ။ ဒွိဓာ ဟိ ပုထုဇ္ဇနာ အန္ဓပုထုဇ္ဇနော ကလျာဏပုထုဇ္ဇနောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဒုဝေ ပုထုဇ္ဇနာ ဝုတ္တာ၊ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊

အန္ဓော ပုထုဇ္ဇနော ဧကော၊ ကလျာဏေကော ပုထုဇ္ဇနော’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၆၁၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၅၁)၊

ဘဒြာယ ပညာယ ဘဒြာယ ဝိမုတ္တိယာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သီလေနာတိအာဒီသု သီလန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ သမာဓီတိ ဝိပဿနာပါဒကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ ပညာတိ လောကိယလောကုတ္တရဉာဏံ။ ဝိမုတ္တီတိ အရိယဖလဝိမုတ္တိ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနန္တိ ဧကူနဝီသတိဝိဓံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ယထာသမ္ဘဝေန စေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ ဟိ သီလာဒယော တယော ဧဝ သမ္ဘဝန္တိ၊ အရိယာနံ ပန သဗ္ဗေပိ သီလာဒယော။ သာရော ဘိက္ခူတိပိ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာဒယောဝ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘တေဟိယေဝ သီလသာရာဒီဟီ’’တိအာဒိ။ အထ ဝါ နိပ္ပရိယာယတော ခီဏာသဝေါဝ သာရော ¶ ဘိက္ခု နာမာတိ အာဟ ‘‘ဝိဂတကိလေသဖေဂ္ဂုဘာဝတော ဝါ’’တိအာဒိ။

ယောပိ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော အနုလောမပဋိပဒါယ ပရိပူရကာရီ သီလသမ္ပန္နော ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဘောဇနေ မတ္တညူ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တော ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တံ ဗောဓိပက္ခိယာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ ‘‘အဇ္ဇ ဝါ သွေ ဝါ အညတရံ သာမညဖလံ အဓိဂမိဿာမီ’’တိ၊ သောပိ ဝုစ္စတိ သိက္ခတီတိ သေခေါတိ အာဟ ‘‘ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန သဒ္ဓိ’’န္တိ။ သတ္တ အရိယာတိ စတ္တာရော မဂ္ဂဋ္ဌာ၊ ဟေဋ္ဌိမာ စ တယော ဖလဋ္ဌာတိ ဣမေ သတ္တ အရိယာ။ တိဿော သိက္ခာတိ အဓိသီလာဒိကာ တိဿော သိက္ခာ။ သိက္ခာသု ဇာတောတိ ဝါ သေခေါ။ အရိယပုဂ္ဂလော ဟိ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာယမာနော သိက္ခာသု ဇာယတိ၊ န ယောနိယံ။ သိက္ခနသီလောတိ ဝါ သေခေါ၊ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဝါ ကထာယ သေခဿ အယန္တိ အနညသာဓာရဏာ မဂ္ဂဖလတ္တယဓမ္မာ သေခပရိယာယေန ဝုတ္တာ။ အသေခေါတိ စ ယတ္ထ သေခဘာဝါသင်္ကာ အတ္ထိ၊ တတ္ထာယံ ပဋိသေဓောတိ လောကိယနိဗ္ဗာနေသု အသေခဘာဝါနာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သီလသမာဓိပညာသင်္ခါတာ ဟိ သိက္ခာ အတ္တနော ပဋိပက္ခကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ပရိသုဒ္ဓါ၊ ဥပက္ကိလေသာနံ အာရမ္မဏဘာဝမ္ပိ အနုပဂမနတော ¶ ဧတာ သိက္ခာတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တာ၊ အဋ္ဌသုပိ မဂ္ဂဖလေသု ဝိဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ စတုမဂ္ဂဟေဋ္ဌိမဖလတ္တယသမင်္ဂိနော ဝိယ အရဟတ္တဖလသမင်္ဂီပိ တာသု သိက္ခာသု ဇာတောတိ တံသမင်္ဂိနော အရဟတော ဣတရေသံ ဝိယ သေခတ္တေ သတိ သေခဿ အယန္တိ၊ သိက္ခာ သီလံ ဧတဿာတိ စ သေခေါတိ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာတိ တံ နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘အသေခေါ’’တိ ယထာဝုတ္တသေခဘာဝပဋိသေဓော ကတော။ အရဟတ္တဖလေဟိ ပဝတ္တမာနာ သိက္ခာ ပရိနိဋ္ဌိတသိက္ခာကိစ္စတ္တာ န သိက္ခာကိစ္စံ ကရောန္တိ၊ ကေဝလံ သိက္ခာဖလဘာဝေနေဝ ပဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ တာ န သိက္ခာဝစနံ အရဟန္တိ၊ နာပိ တံသမင်္ဂီ သေခဝစနံ၊ န စ သိက္ခနသီလော၊ သိက္ခာသု ဇာတောတိ စ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ၊ ဟေဋ္ဌိမဖလေသု ပန သိက္ခာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဝိပဿနာဒီနံ ဥပနိဿယဘာဝတော သိက္ခာကိစ္စံ ကရောန္တီတိ သိက္ခာဝစနံ အရဟန္တိ၊ တံသမင်္ဂိနော စ သေခဝစနံ သိက္ခနသီလာ၊ သိက္ခာသု ဇာတာတိ စ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟန္တိ ‘‘သိက္ခန္တီတိ သေခါ’’တိ အပရိယောသိတသိက္ခာနံ ဒဿိတတ္တာ၊ ‘‘န သိက္ခတီတိ အသေခေါ’’တိ ဣမိနာ ပရိယောသိတသိက္ခော ဒဿိတော၊ န သိက္ခာယ ရဟိတောတိ အာဟ – ‘‘သေက္ခဓမ္မေ အတိက္ကမ္မ ¶ …ပေ… ခီဏာသဝေါ အသေခေါတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တသိက္ခော ဝါ အသေခေါတိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ သေခဓမ္မေသု ဧဝ ဌိတဿ ကဿစိ အရိယဿ အသေခဘာဝါပတ္တီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဓမ္မာ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ စ ယထာဝုတ္တေဟိ အတ္ထေဟိ သေခါတိ ကတွာ တံသမင်္ဂိနော အဂ္ဂမဂ္ဂဋ္ဌဿ အသေခဘာဝေါ အာပန္နောတိ? န၊ တံသဒိသေသု တဗ္ဗောဟာရတော။ အရဟတ္တမဂ္ဂတော ဟိ နိန္နာနာကရဏံ အရဟတ္တဖလံ ဌပေတွာ ပရိညာကိစ္စကရဏံ ဝိပါကဘာဝဉ္စ၊ တသ္မာ တေ ဧဝ သေခါ အဂ္ဂဖလဓမ္မဘာဝံ အာပန္နာတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ကုသလသုခတော စ ဝိပါကသုခံ သန္တတရတာယ ပဏီတတရန္တိ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ စ တေ ဓမ္မာ ဟောန္တီတိ တံသမင်္ဂီ အသေခေါတိ ဝုစ္စတီတိ။

သဗ္ဗန္တိမေန ပရိယာယေနာတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန။ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဿ အဓိကာရတ္တာ ‘‘ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စန္နံ ဝဂ္ဂေါ သမူဟောတိ ပဉ္စဝဂ္ဂေါ၊ ပဉ္စပရိမာဏယုတ္တော ဝါ ဝဂ္ဂေါ ပဉ္စဝဂ္ဂေါ၊ တေန ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယံ။ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူတိ ယတ္တကာ ဘိက္ခူ။ ကမ္မပ္ပတ္တာတိ ကမ္မာရဟာ ပါရာဇိကံ အနာပန္နာ အနုက္ခိတ္တာ စ။ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဿ ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယတ္တာ ပဉ္စေဝ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ ဧတ္တကေဟိပိ ကမ္မသိဒ္ဓိတော၊ ဣတရေ ဆန္ဒာရဟာ။ ဉတ္တိစတုတ္ထေနာတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဉတ္တိ သဗ္ဗပဌမံ ဝုစ္စတိ၊ တိဿန္နံ ပန အနုဿာဝနာနံ အတ္ထဗျဉ္ဇနဘေဒါဘာဝတော အတ္ထဗျဉ္ဇနဘိန္နာ ဉတ္တိ တာသံ စတုတ္ထာတိ ကတွာ ‘‘ဉတ္တိစတုတ္ထ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဗျဉ္ဇနာနုရူပမေဝ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တီဟိ အနုဿာဝနာဟိ ဧကာယ စ ဉတ္တိယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အတ္ထပ္ပဝတ္တိက္ကမေန ပန ‘‘ဧကာယ ဉတ္တိယာ တီဟိ အနုဿာဝနာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝတ္ထုဉတ္တိအနဥဿာဝနသီမာပရိသသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နတ္တာတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထူတိ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော ပုဂ္ဂလော၊ သော ဌပေတွာ ဦနဝီသတိဝဿံ ¶ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နပုဗ္ဗံ ပဏ္ဍကာဒယော စ ဧကာဒသ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဦနဝီသတိဝဿာဒယော ဟိ တေရသ ပုဂ္ဂလာ ဥပသမ္ပဒါယ အဝတ္ထု၊ ဣမေ ပန ဌပေတွာ အညသ္မိံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခေ သတိ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ဝတ္ထုသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နံ နာမ ဟောတိ။

ဝတ္ထုသင်္ဃပုဂ္ဂလဉတ္တီနံ အပရာမသနာနိ ပစ္ဆာ ဉတ္တိဋ္ဌပနဉ္စာတိ ဣမေ တာဝ ပဉ္စ ဉတ္တိဒေါသာ။ တတ္ထ ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော’’တိ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ အကိတ္တနံ ဝတ္ထုအပရာမသနံ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော’’တိ ဧတ္ထ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ‘‘သင်္ဃော’’တိ အဘဏနံ သင်္ဃအပရာမသနံ နာမ။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဥပဇ္ဈာယဿ အကိတ္တနံ ပုဂ္ဂလအပရာမသနံ ¶ နာမ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဉတ္တိယာ အနုစ္စာရဏံ ဉတ္တိအပရာမသနံ နာမ။ ပဌမံ ကမ္မဝါစံ နိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ခမတိ သင်္ဃဿာ’’တိ ဧဝံ ဉတ္တိကိတ္တနံ ပစ္ဆာ ဉတ္တိဋ္ဌပနံ နာမ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒေါသေဟိ ဝိမုတ္တာယ ဉတ္တိယာ သမ္ပန္နံ ဉတ္တိသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နံ နာမ။

ဝတ္ထုသင်္ဃပုဂ္ဂလာနံ အပရာမသနာနိ သာဝနာယ ဟာပနံ အကာလေ သာဝနန္တိ ဣမေ ပဉ္စ အနုဿာဝနဒေါသာ။ တတ္ထ ဝတ္ထာဒီနံ အပရာမသနာနိ ဉတ္တိယံ ဝုတ္တသဒိသာနေဝ။ တီသု ပန အနုဿာဝနာသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧတေသံ အပရာမသနံ အပရာမသနမေဝ၊ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပန ကမ္မဝါစံ အဝတွာ စတုက္ခတ္တုံ ဉတ္တိကိတ္တနမေဝ။ အထ ဝါ ပန ကမ္မဝါစဗ္ဘန္တရေ အက္ခရဿ ဝါ ပဒဿ ဝါ အနုစ္စာရဏံ ဝါ ဒုရုစ္စာရဏံ ဝါ သာဝနာယ ဟာပနံ နာမ။ သာဝနာယ အနောကာသေ ပဌမံ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ အနုဿာဝနကရဏံ အကာလေ သာဝနံ နာမ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒေါသေဟိ ဝိမုတ္တာယ အနုဿာဝနာယ သမ္ပန္နံ အနုဿာဝနသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နံ နာမ။

ဝိပတ္တိသီမာလက္ခဏံ သမတိက္ကန္တာယ ပန သီမာယ ကတံ သီမာသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နံ နာမ။ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊ တေသံ အနာဂမနံ၊ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒဿ အနာဟရဏံ၊ သမ္မုခီဘူတာနံ ပဋိက္ကောသနန္တိ ဣမေ ပန တယော ပရိသဒေါသာ၊ တေဟိ ဝိမုတ္တာယ ပရိသာယ ကတံ ပရိသသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နံ နာမ။

ဥပသမ္ပဒါကမ္မဝါစာသင်္ခါတံ ဘဂဝတော ဝစနံ ဥပသမ္ပဒါကမ္မကရဏဿ ကာရဏတ္တာ ဌာနံ၊ ယထာ စ တံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဘဂဝတာ အနုသိဋ္ဌံ၊ တထာ ကတတ္တာ တဒနုစ္ဆဝိကံ ယထာဝုတ္တံ အနူနံ ဉတ္တိအနုဿာဝနံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ စ အဝုတ္တံ ဌာနာရဟံ။ ယထာ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဟိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ တထာ အကတေ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဿ ကာရဏံ န ဟောတီတိ န တံ ဌာနာရဟံ။ တေနာဟ ‘‘ကာရဏာရဟေန သတ္ထုသာသနာရဟေနာ’’တိ။ ဣမိနာ ဉတ္တိအနုဿာဝနသမ္ပတ္တိ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘သမဂ္ဂေန သင်္ဃေနာ’’တိ ¶ ဣမိနာ ပန ပရိသသမ္ပတ္တိ ကထိတာဝ။ ‘‘အကုပ္ပေနာ’’တိ ဣမိနာ ပါရိသေသတော ဝတ္ထုသီမာသမ္ပတ္တိယော ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန အကုပ္ပလက္ခဏံ ဧကတ္ထ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဒဿေတုံ အကုပ္ပေနာတိ ဣမဿ ‘‘ဝတ္ထုဉတ္တိအနုဿာဝနသီမာပရိသသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နတ္တာ အကောပေတဗ္ဗတံ အပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗတံ ဥပဂတေနာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ကေစိ ပန ‘‘ဌာနာရဟေနာတိဧတ္ထ ‘န ဟတ္ထစ္ဆိန္နော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၁၁၉) သတ္ထုသာသနံ ဌာန’’န္တိ ဝဒန္တိ။

‘‘ဉတ္တိစတုတ္ထေန ¶ ကမ္မေနာ’’တိ ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ ပသင်္ဂတော အာဟရိတွာ ယံ ကမ္မလက္ခဏံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ပပဉ္စိတံ၊ တံ ယထာအာဂတဋ္ဌာနေယေဝ ဒဿေတုကာမော ဣဓ တဿ အဝစနေ တတ္ထ ဝစနေ စ ပယောဇနံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတွာ’’တိအာဒိမာဟ။

အဋ္ဌသု ဥပသမ္ပဒါသု ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ သရဏဂမနူပသမ္ပဒါ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ ပဉှဗျာကရဏူပသမ္ပဒါတိ ဣမာဟိ ဥပသမ္ပဒါဟိ ဥပသမ္ပန္နာနံ လောကဝဇ္ဇသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမေ အဘဗ္ဗတ္တာ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ ဒူတေနူပသမ္ပဒါ အဋ္ဌဝါစိကူပသမ္ပဒါတိ ဣမာသဉ္စ တိဿန္နံ ဥပသမ္ပဒါနံ ဘိက္ခုနီနံယေဝ အနုညာတတ္တာ ဉတ္တိစတုတ္ထေနေဝ ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နော ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ အန္တိမဘဝိကာနံယေဝ၊ သရဏဂမနူပသမ္ပဒါ ပရိသုဒ္ဓါနံ၊ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏပဉှဗျာကရဏူပသမ္ပဒါ မဟာကဿပသောပါကာနံ၊ န စ တေ ဘဗ္ဗာ ပါရာဇိကာဒိလောကဝဇ္ဇံ အာပဇ္ဇိတုံ၊ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏာဒယော စ ဘိက္ခုနီနံယေဝ အနုညာတာ၊ အယဉ္စ ဘိက္ခု၊ တသ္မာ ဧတ္ထ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ဥပသမ္ပန္နောဝ ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေသု ပန သိက္ခာပဒေသု အညေပိ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါယ ဥပသမ္ပန္နာဒယော သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ တေပိ ဟိ သဟသေယျာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိယေဝ။ ယဒိ ဧဝံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေသုပိ သိက္ခာပဒေသု ‘‘အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတော ဘိက္ခူ’’တိ ဉတ္တိစတုတ္ထေနေဝ ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နော ကသ္မာ ဝုတ္တောတိ? သဗ္ဗသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမာရဟတ္တာ သဗ္ဗကာလိကတ္တာ စ။ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါဒယော ဟိ န သဗ္ဗသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမာရဟာ အသဗ္ဗကာလိကာ စ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌသု ဥပသမ္ပဒါသု ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါ ဒူတေနူပသမ္ပဒါ အဋ္ဌဝါစိကူပသမ္ပဒါတိ ဣမာ တိဿောယေဝ ထာဝရာ၊ သေသာ ဗုဒ္ဓေ ဓရမာနေယေဝ အဟေသုံ။ တေနေဝ စ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေပိ (ပါစိ။ ၆၅၈) ‘‘တတြ ယာယံ ဘိက္ခုနီ သမဂ္ဂေန ဥဘတောသင်္ဃေန ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန အကုပ္ပေန ဌာနာရဟေန ဥပသမ္ပန္နာ၊ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတာ ဘိက္ခုနီ’’တိ ဒူတေနူပသမ္ပဒါယ အဋ္ဌဝါစိကူပသမ္ပဒါယ စ ဥပသမ္ပန္နံ အန္တောကတွာ ဥဘတောသင်္ဃေန ဉတ္တိစတုတ္ထေနေဝ ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နာ ဘိက္ခုနီ ဝုတ္တာ၊ န ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါယ ဥပသမ္ပန္နာ တဿာ ဥပသမ္ပဒါယ ပါဋိပုဂ္ဂလိကဘာဝတော ¶ အသဗ္ဗကာလိကတ္တာ။ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏူပသမ္ပဒါ ဟိ မဟာပဇာပတိယာ ဧဝ အနုညာတတ္တာ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမာရဟံ ¶ သဗ္ဗကာလိကာယ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါယ ဥပသမ္ပန္နမေဝ ဂဟေတွာ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိ ပညတ္တာနီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေသု သိက္ခာပဒေသု စ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပန္နာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ကထံ ဝိညာယတီတိ? အတ္ထတော အာပန္နတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ အဘဗ္ဗာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတုံ ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ၊ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဘဗ္ဗာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတုံ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စာ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၂) သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပန္နာဒယောပိ အသဉ္စိစ္စ အဿတိယာ အစိတ္တကံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ သဟသေယျာဒိအာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထတော အာပန္နန္တိ အယမေတ္ထ သာရော။ ယံ ပနေတ္ထ ဣတော အညထာ ကေနစိ ပပဉ္စိတံ၊ န တံ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။

နိရုတ္တိဝသေနာတိ နိဗ္ဗစနဝသေန။ အဘိလာပဝသေနာတိ ဝေါဟာရဝသေန။ အနုပ္ပန္နာယ ကမ္မဝါစာယာတိ အနုပ္ပန္နာယ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝါစာယ။ ဂုဏဝသေနာတိ သီလာဒိတံတံဂုဏယောဂတော။ ဧတ္ထ စ ဘိန္ဒတိ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေတိ ဘိက္ခူတိ နိဗ္ဗစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဘိက္ခုပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သိက္ခာသာဇီဝပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

သိက္ခိတဗ္ဗာတိ အာသေဝိတဗ္ဗာ။ ဥတ္တမန္တိ ဝိသိဋ္ဌံ။ အဓိသီလာဒီသု ဝိဇ္ဇမာနေသု သီလာဒီဟိပိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ဩမကတရပ္ပမာဏံ ဆတ္တံ ဝါ ဓဇံ ဝါ ဥပါဒါယ အတိရေကပ္ပမာဏံ ‘‘အတိဆတ္တံ အတိဓဇော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဟာပိ ‘‘အနုက္ကဋ္ဌသီလံ ဥပါဒါယ အဓိသီလေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တထာ အနုက္ကဋ္ဌံ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဥပါဒါယ အဓိစိတ္တေန အဓိပညာယ စ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ မနသိ ကတွာ သီလာဒိံ သရူပတော ဝိဘာဝေတုကာမော ‘‘ကတမံ ပနေတ္ထ သီလ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌင်္ဂသီလံ ဒသင်္ဂသီလေသွေဝ အန္တောဂဓတ္တာ ဝိသုံ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ပဉ္စင်္ဂဒသင်္ဂသီလ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလန္တိ စာရိတ္တဝါရိတ္တဝသေန ဒုဝိဓံ ဝိနယပိဋကပရိယာပန္နံ သိက္ခာပဒသီလံ။ တဉှိ ယော နံ ပါတိ ရက္ခတိ၊ တံ မောက္ခေတိ မောစေတိ အာပါယိကာဒီဟိ ဒုက္ခေဟီတိ ပါတိမောက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ သံဝရဏံ သံဝရော ¶ ၊ ကာယဝါစာဟိ အဝီတိက္ကမော။ ပါတိမောက္ခမေဝ သံဝရော ပါတိမောက္ခသံဝရော။ သော ဧဝ သီလနဋ္ဌေန သီလန္တိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ။

အပရော ¶ နယော (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၉၇) – ကိလေသာနံ ဗလဝဘာဝတော ပါပကိရိယာယ သုကရဘာဝတော ပုညကိရိယာယ စ ဒုက္ကရဘာဝတော ဗဟုက္ခတ္တုံ အပါယေသု ပတနသီလောတိ ပါတီ၊ ပုထုဇ္ဇနော။ အနိစ္စတာယ ဝါ ဘဝါဘဝါဒီသု ကမ္မဝေဂက္ခိတ္တော ဃဋိယန္တံ ဝိယ အနဝဋ္ဌာနေန ပရိဗ္ဘမနတော ဂမနသီလောတိ ပါတီ၊ မရဏဝသေန ဝါ တမှိ တမှိ သတ္တနိကာယေ အတ္တဘာဝဿ ပတနသီလောတိ ပါတီ၊ သတ္တသန္တာနော၊ စိတ္တမေဝ ဝါ။ တံ ပါတိနံ သံသာရဒုက္ခတော မောက္ခေတီတိ ပါတိမောက္ခံ။ စိတ္တဿ ဟိ ဝိမောက္ခေန သတ္တော ဝိမုတ္တောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘စိတ္တဝေါဒါနာ ဝိသုဇ္ဈန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀)၊ ‘‘အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၈) စ။

အထ ဝါ အဝိဇ္ဇာဒိနာ ဟေတုနာ သံသာရေ ပတတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ပါတိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ သတ္တာနံ တဏှာသံယောဇနာနံ သန္ဓာဝတံ သံသရတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ တဿ ပါတိနော သတ္တဿ တဏှာဒိသံကိလေသတ္တယတော မောက္ခော ဧတေနာတိ ပါတိမောက္ခော။ ‘‘ကဏ္ဌေကာဠော’’တိအာဒီနံ ဝိယဿ သမာသသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အထ ဝါ ပါတေတိ ဝိနိပါတေတိ ဒုက္ခေဟီတိ ပါတိ၊ စိတ္တံ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘စိတ္တေန နီယတိ လောကော၊ စိတ္တေန ပရိကဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၆၂)။ တဿ ပါတိနော မောက္ခော ဧတေနာတိ ပါတိမောက္ခော။ ပတတိ ဝါ ဧတေန အပါယဒုက္ခေ သံသာရဒုက္ခေ စာတိ ပါတိ၊ တဏှာသံကိလေသော။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသံ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅-၅၇)၊ တဏှာဒုတိယော ပုရိသော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၉၊ ဣတိဝု။ ၁၅၊ ၁၀၅) စ အာဒိ။ တတော ပါတိတော မောက္ခောတိ ပါတိမောက္ခော။

အထ ဝါ ပတတိ ဧတ္ထာတိ ပါတိ၊ ဆ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ဆသု လောကော သမုပ္ပန္နော၊ ဆသု ကုဗ္ဗတိ သန္ထဝ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၇၀၊ သု။ နိ။ ၁၇၁)။ တတော ဆအဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာယတနသင်္ခါတတော ပါတိတော မောက္ခောတိ ပါတိမောက္ခော။

အထ ¶ ဝါ ပါတော ဝိနိပါတော အဿ အတ္ထီတိ ပါတီ၊ သံသာရော။ တတော မောက္ခောတိ ပါတိမောက္ခော။

အထ ဝါ သဗ္ဗလောကာဓိပတိဘာဝတော ဓမ္မိဿရော ဘဂဝါ ပတီတိ ဝုစ္စတိ၊ မုစ္စတိ ဧတေနာတိ မောက္ခော၊ ပတိနော မောက္ခော တေန ပညတ္တတ္တာတိ ပတိမောက္ခော၊ ပတိမောက္ခော ဧဝ ပါတိမောက္ခော။ သဗ္ဗဂုဏာနံ ဝါ မူလဘာဝတော ဥတ္တမဋ္ဌေန ပတိ စ သော ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန မောက္ခော စာတိ ¶ ပတိမောက္ခော၊ ပတိမောက္ခော ဧဝ ပါတိမောက္ခော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ပါတိမောက္ခန္တိ မုခမေတံ ပမုခမေတ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၅) ဝိတ္ထာရော။

အထ ဝါ ပ-ဣတိ ပကာရေ၊ အတီတိ အစ္စန္တတ္ထေ နိပါတော၊ တသ္မာ ပကာရေဟိ အစ္စန္တံ မောက္ခေတီတိ ပါတိမောက္ခော။ ဣဒဉှိ သီလံ သယံ တဒင်္ဂဝသေန သမာဓိသဟိတံ ပညာသဟိတဉ္စ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန သမုစ္ဆေဒဝသေန စ အစ္စန္တံ မောက္ခေတိ မောစေတီတိ ပါတိမောက္ခော။

ပတိ ပတိ မောက္ခောတိ ဝါ ပတိမောက္ခော၊ တမှာ တမှာ ဝီတိက္ကမဒေါသတော ပစ္စေကံ မောက္ခေတီတိ အတ္ထော၊ ပတိမောက္ခော ဧဝ ပါတိမောက္ခော။ မောက္ခော ဝါ နိဗ္ဗာနံ၊ တဿ မောက္ခဿ ပဋိဗိမ္ဗဘူတောတိ ပတိမောက္ခော။ သီလသံဝရော ဟိ သူရိယဿ အရုဏုဂ္ဂမနံ ဝိယ နိဗ္ဗာနဿ ဥဒယဘူတော တပ္ပဋိဘာဂေါ စ ယထာရဟံ ကိလေသနိဗ္ဗာပနတော၊ ပတိမောက္ခောယေဝ ပါတိမောက္ခော။ ပတိဝတ္တတိ မောက္ခာဘိမုခန္တိ ဝါ ပတိမောက္ခံ၊ ပတိမောက္ခမေဝ ပါတိမောက္ခန္တိ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ပါတိမောက္ခသဒ္ဒဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သံဝရတိ ပိဒဟတိ ဧတေနာတိ သံဝရော၊ ပါတိမောက္ခမေဝ သံဝရော ပါတိမောက္ခသံဝရော။ သော ဧဝ သီလံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ၊ အတ္ထတော ပန တတော တတော ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗတော ဝိရတိယော စေဝ စေတနာ စ။

အဓိသီလန္တိ ဝုစ္စတီတိ အနဝသေသတော ကာယိကဝါစသိကသံဝရဘာဝတော စ မဂ္ဂသီလဿ ပဒဋ္ဌာနဘာဝတော စ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ အဓိကံ ဝိသိဋ္ဌံ သီလံ အဓိသီလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဇ္ဇောတာနန္တိ အာလောကာနံ။ နနု စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပိ ဓမ္မတာဝသေန ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေန သမန္နာဂတာဝ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ သတိ ကသ္မာ ‘‘ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ ပဝတ္တတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ’’တိ ¶ နိယမေတွာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘န ဟိ တံ ပညတ္တိံ ဥဒ္ဓရိတွာ’’တိအာဒိ။ ကိဉ္စာပိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပါတိမောက္ခသံဝရသမ္ပန္နာဂတာ ဟောန္တိ၊ န ပန တေသံ ဝသေန ဝိတ္ထာရိတံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဣမသ္မိံ ဝီတိက္ကမေ ဣဒံ နာမ ဟောတီ’’တိ ပညပနံ အညေသံ အဝိသယော၊ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဧသ ဝိသယော၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဗလန္တိ အာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓါယေဝ ပနာ’’တိအာဒိ။ လောကိယသီလဿ အဓိသီလဘာဝေါ ပရိယာယေနာတိ နိပ္ပရိယာယမေဝ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရတောပိ စ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တမေဝ သီလံ အဓိသီလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တံ သမာပန္နော ဘိက္ခူတိ ဂဟဋ္ဌေသု သောတာပန္နာနံ သဒါရဝီတိက္ကမသမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ တေ သပုတ္တဒါရာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသန္တိ။

သမာဒါပနံ ¶ သမာဒါနဉ္စာတိ အညေသံ သမာဒါပနံ သယံ သမာဒါနဉ္စ။ အဓိစိတ္တန္တိ ဝုစ္စတီတိ မဂ္ဂသမာဓိဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော အဓိစိတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါတိ ကိဉ္စာပိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဝိပဿနာပါဒကံ အဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တံ ဟောတိယေဝ၊ န ပန တေ တတ္ထ အညေ သမာဒါပေတုံ သက္ကောန္တီတိ န တေသံ ဝသေန ဝိတ္ထာရိတံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိပဿနာပညာယပိ အဓိပညတာသာဓနေ ‘‘န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ’’တိ ဝစနံ ဣမိနာဝ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လောကိယစိတ္တဿ အဓိစိတ္တတာ ပရိယာယေနာတိ နိပ္ပရိယာယမေဝ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတောပိ စ မဂ္ဂဖလစိတ္တမေဝ အဓိစိတ္တ’’န္တိ အာဟ။ တံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတန္တိ ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန လောကိယစိတ္တဿ ဝသေန အဓိစိတ္တသိက္ခာပိ ဣဓ အဓိပ္ပေတာတိ ဝိညာယတိ။ န ဟိ တံ သမာပန္နော ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတီတိ စ ဣမိနာ လောကိယအဓိစိတ္တံ သမာပန္နော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတီတိ အာပန္နံ။ အဓိပညာနိဒ္ဒေသေ စ ‘‘တတောပိ စ မဂ္ဂဖလပညာဝ အဓိပညာ’’တိ ဝတွာ ‘‘သာ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတာ။ န ဟိ တံ သမာပန္နော ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ လောကိယပညာဝသေန အဓိပညာသိက္ခာယပိ ဣဓာဓိပ္ပေတဘာဝေါ တံ သမာပန္နဿ မေထုနဓမ္မပဋိသေဝနဉ္စ အဋ္ဌကထာယံ အနုညာတန္တိ ဝိညာယတိ။ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗံ ‘‘တတြ ယာယံ အဓိသီလသိက္ခာ၊ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတာ သိက္ခာ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ န သမေတိ။ အယဉှိ ပါဠိ အဓိသီလသိက္ခာဝ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ၊ န ဣတရာတိ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာယ စ ဧဝမဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော – လောကိယအဓိစိတ္တအဓိပညာသမာပန္နဿ တထာရူပပစ္စယံ ပဋိစ္စ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ တတော အဓိစိတ္တတော ¶ အဓိပညတော စ ပရိဟာနိ သမ္ဘဝတီတိ တံ ဒွယံ သမာပန္နေန န သက္ကာ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတုန္တိ ပါဠိယံ အဓိသီလသိက္ခာဝ ဝုတ္တာ။ အဓိသီလသိက္ခဉှိ ယာဝ ဝီတိက္ကမံ န ကရောတိ၊ တာဝ သမာပန္နောဝ ဟောတိ။ န ဟိ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ဘိန္နံ နာမ ဟောတီတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန လောကိယအဓိစိတ္တတော အဓိပညတော စ ပရိဟာယိတွာပိ ဘိက္ခုနော မေထုနဓမ္မပဋိသေဝနံ ကဒါစိ ဘဝေယျာတိ တံ ဒွယံ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ မဂ္ဂဖလဓမ္မာနံ အကုပ္ပသဘာဝတ္တာ တံ သမာပန္နဿ ဘိက္ခုနော တတော ပရိဟာယိတွာ မေထုနဓမ္မပဋိသေဝနံ နာမ န ကဒါစိ သမ္ဘဝတီတိ လောကုတ္တရာဓိစိတ္တအဓိပညာနံယေဝ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အတ္ထိ ဒိန္နံ အတ္ထိ ယိဋ္ဌန္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တန္တိ ဣမိနာ –

‘‘တတ္ထ ကတမံ ကမ္မဿကတညာဏံ? ‘အတ္ထိ ဒိန္နံ၊ အတ္ထိ ယိဋ္ဌံ၊ အတ္ထိ ဟုတံ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော၊ အတ္ထိ အယံ လောကော၊ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ မာတာ၊ အတ္ထိ ပိတာ၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ လောကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ သမ္မာ ¶ ပဋိပန္နာ၊ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီ’တိ ယာ ဧဝရူပါ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကမ္မဿကတညာဏံ။ ဌပေတွာ သစ္စာနုလောမိကံ ဉာဏံ သဗ္ဗာပိ သာသဝါ ကုသလာ ပညာ ကမ္မဿကတညာဏ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၇၉၃) –

ဣမံ ဝိဘင်္ဂပါဠိံ သင်္ဂဏှာတိ။

တတ္ထ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၃) အတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒီသု ဒိန္နပစ္စယာ ဖလံ အတ္ထီတိ ဣမိနာ ဥပါယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒိန္နန္တိ စ ဒေယျဓမ္မသီသေန ဒါနံ ဝုတ္တံ။ ယိဋ္ဌန္တိ မဟာယာဂေါ၊ သဗ္ဗသာဓာရဏံ မဟာဒါနန္တိ အတ္ထော။ ဟုတန္တိ ပဟောနကသက္ကာရော အဓိပ္ပေတော။ အတ္ထိ မာတာ၊ အတ္ထိ ပိတာတိ မာတာပိတူသု သမ္မာပဋိပတ္တိမိစ္ဆာပဋိပတ္တိအာဒီနံ ဖလသမ္ဘဝေါ ဝုတ္တော။ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ယံ ဉာဏံ ‘‘ဣဒံ ကမ္မံ သကံ၊ ဣဒံ နော သက’’န္တိ ဇာနာတိ၊ ဣဒံ ကမ္မဿကတညာဏံ နာမ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ တိဝိဓံ မနောဒုစ္စရိတန္တိ ဣဒံ န သကကမ္မံ နာမ၊ တီသု ဒွါရေသု ဒသဝိဓမ္ပိ သုစရိတံ သကကမ္မံ နာမ။ အတ္တနော ဝါပိ ဟောတု ပရဿ ဝါ၊ သဗ္ဗမ္ပိ အကုသလံ န သကကမ္မံ ¶ နာမ။ ကသ္မာ? အတ္ထဘဉ္ဇနတော အနတ္ထဇနနတော စ။ အတ္တနော ဝါ ဟောတု ပရဿ ဝါ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ကုသလံ သကကမ္မံ နာမ။ ကသ္မာ? အနတ္ထဘဉ္ဇနတော အတ္ထဇနနတော စ။ ဧဝံ ဇာနနသမတ္ထေ ဣမသ္မိံ ကမ္မဿကတညာဏေ ဌတွာ ဗဟုံ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ ပူရေတွာ ဥပေါသထံ သမာဒိယိတွာ သုခေန သုခံ သမ္ပတ္တိယာ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တာနံ သတ္တာနံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ ဌပေတွာ သစ္စာနုလောမိကံ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂသစ္စဿ ပရမတ္ထသစ္စဿ စ အနုလောမနတော သစ္စာနုလောမိကန္တိ လဒ္ဓနာမံ ဝိပဿနာဉာဏံ ဌပေတွာ အဝသေသာ သဗ္ဗာပိ သာသဝါ ကုသလာ ပညာ ကမ္မဿကတညာဏမေဝါတိ အတ္ထော။

တိလက္ခဏာကာရပရိစ္ဆေဒကန္တိ အနိစ္စာဒိလက္ခဏတ္တယဿ ဟုတွာ အဘာဝါဒိအာကာရပအစ္ဆိန္ဒနကံ။ အဓိပညာတိ ဝုစ္စတီတိ မဂ္ဂပညာယ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဝိပဿနာဉာဏံ အဓိပညာတိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ၊ ပါပကာရီ စ ပါပကံ၊

အနုဘောတိ ဒွယမေတံ၊ အနုဗန္ဓတိ ကာရက’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၅၆)၊

ဧဝံ ¶ အတီတေ အနာဂတေ စ ဝဋ္ဋမူလကဒုက္ခသလ္လက္ခဏဝသေန သံဝေဂဝတ္ထုတာယ ဝိမုတ္တိအာကင်္ခါယ ပစ္စယဘူတာ ကမ္မဿကတပညာ အဓိပညာတိပိ ဝဒန္တိ။ လောကိယပညာယ အဓိပညာဘာဝေါ ပရိယာယေနာတိ နိပ္ပရိယာယမေဝ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတောပိ စ မဂ္ဂဖလပညာဝ အဓိပညာ’’တိ ဝုတ္တံ။

သဟ အာဇီဝန္တိ ဧတ္ထာတိ သာဇီဝေါတိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ…ပေ… တသ္မာ သာဇီဝန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ တတ္ထ သိက္ခာပဒန္တိ ‘‘နာမကာယော ပဒကာယော နိရုတ္တိကာယော ဗျဉ္ဇနကာယော’’တိ ဝုတ္တံ ဘဂဝတော ဝစနသင်္ခါတံ သိက္ခာပဒံ။ သဘာဂဝုတ္တိနောတိ သမာနဝုတ္တိကာ၊ သဒိသပ္ပဝတ္တိကာတိ အတ္ထော။ တသ္မိံ သိက္ခတီတိ ဧတ္ထ အာဓေယျာပေက္ခတ္တာ အဓိကရဏဿ ကိမာဓေယျမပေက္ခိတွာ ‘‘တသ္မိ’’န္တိ အဓိကရဏံ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ အာဟ – ‘‘တံ သိက္ခာပဒံ စိတ္တဿ အဓိကရဏံ ကတွာ’’တိ၊ တံ သာဇီဝသင်္ခါတံ သိက္ခာပဒံ ‘‘ယထာသိက္ခာပဒံ နု ခေါ သိက္ခာမိ၊ န သိက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တိဝသေန သိက္ခာပဒဝိသယတ္တာ တဒါဓေယျဘူတဿ စိတ္တဿ အဓိကရဏံ ကတွာတိ အတ္ထော။ နနု စ ‘‘သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဣမဿ ပဒဘာဇနံ ကရောန္တေန ‘‘ယံ သိက္ခံ သာဇီဝဉ္စ သမာပန္နော၊ တဒုဘယံ ဒဿေတွာ တေသု သိက္ခတိ၊ တေန ¶ ဝုစ္စတိ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ဧဝမဝတွာ ‘‘တသ္မိံ သိက္ခတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ သာဇီဝသမာပန္နော’’တိ ဧတ္တကမေဝ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အန္တောလီနစောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘န ကေဝလဉ္စာယမေတသ္မိ’’န္တိအာဒိ။

တဿာ စ သိက္ခာယာတိ တဿာ အဓိသီလသင်္ခါတာယ သိက္ခာယ။ သိက္ခံ ပရိပူရေန္တောတိ

သီလသံဝရံ ပရိပူရေန္တော၊ ဝါရိတ္တသီလဝသေန ဝိရတိသမ္ပယုတ္တံ စေတနံ စာရိတ္တသီလဝသေန ဝိရတိဝိပ္ပယုတ္တံ စေတနဉ္စ အတ္တနိ ပဝတ္တေန္တောတိ အတ္ထော။ တသ္မိဉ္စ သိက္ခာပဒေ အဝီတိက္ကမန္တော သိက္ခတီတိ ‘‘နာမကာယော ပဒကာယော နိရုတ္တိကာယော ဗျဉ္ဇနကာယော’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတော ဝစနသင်္ခါတံ သိက္ခာပဒံ အဝီတိက္ကမန္တော ဟုတွာ တသ္မိံ ယထာဝုတ္တသိက္ခာပဒေ သိက္ခတီတိ အတ္ထော။ သီလသံဝရပူရဏံ သာဇီဝါနတိက္ကမနဉ္စာတိ ဣဒမေဝ စ ဒွယံ ဣဓ သိက္ခနံ နာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ သာဇီဝါနတိက္ကမော သိက္ခာပါရိပူရိယာ ပစ္စယော။ သာဇီဝါနတိက္ကမတော ဟိ ယာဝ မဂ္ဂါ သိက္ခာပါရိပူရီ ဟောတိ။ အပိစေတ္ထ ‘‘သိက္ခံ ပရိပူရေန္တော သိက္ခတီ’’တိ ဣမိနာ ဝိရတိစေတနာသင်္ခါတဿ သီလသံဝရဿ ဝိသေသတော သန္တာနေ ပဝတ္တနကာလောဝ ဂဟိတော၊ ‘‘အဝီတိက္ကမန္တော သိက္ခတီ’’တိ ဣမိနာ ပန အပ္ပဝတ္တနကာလောပိ။ သိက္ခဉှိ ပရိပူရဏဝသေန အတ္တနိ ပဝတ္တေန္တောပိ နိဒ္ဒါဒိဝသေန အပ္ပဝတ္တေန္တောပိ ဝီတိက္ကမာဘာဝါ ‘‘အဝီတိက္ကမန္တော သိက္ခတီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ။

သိက္ခာသာဇီဝပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

‘‘အပ္ပစ္စက္ခာယ ¶ အပ္ပစ္စက္ခာတာယာ’’တိ ဥဘယထာပိ ပါဌော တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တော။ ဒုဗ္ဗလျေ အာဝိကတေပီတိ ‘‘ယံနူနာဟံ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိအာဒိနာ ဒုဗ္ဗလဘာဝေ ပကာသိတေပိ။ သိက္ခာယ ပန ပစ္စက္ခာတာယာတိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ သိက္ခာယ ပစ္စက္ခာတာယ။ ယသ္မာ ဒိရတ္တဝစနေ ဂဟိတေ တေန ပုရိမပစ္ဆိမပဒါနိ သံသိလိဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ၊ န တသ္မိံ အဂ္ဂဟိတေ၊ တသ္မာ ဒိရတ္တဝစနေန ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာမတ္တမေဝ ပယောဇနန္တိ အာဟ ‘‘ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာယာ’’တိ။ မုခါရုဠှတာယာတိ ယသ္မာ ဧဝရူပံ ဝစနံ လောကဿ မုခမာရုဠှံ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။

ဗျဉ္ဇနံ ¶ သမ္ပာဒေတီတိ တဿ ဝိသုံ အတ္ထာဘာဝတော ဝုတ္တမေဝတ္ထံ အညပဒေန ဒီပေန္တော ဗျဉ္ဇနံ သမ္ပာဒေတိ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ကာရဏေန ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ‘‘ပရိဝါရကပဒဝိရဟိတဉှီ’’တိအာဒိ။ အတ္ထဒီပကံ ပဒံ အတ္ထပဒံ။

သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿာတိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိသိက္ခာပစ္စက္ခာနဝစနဿ။ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒီသု ‘‘ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မဉ္စေဝ ဟောတိ သိက္ခာ စ ပစ္စက္ခာတာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဥဘယမ္ပိ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ဧကစ္စံ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မံ အတ္ထော ဟောတီ’’တိ။ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိသိက္ခာပစ္စက္ခာနဝစနဿ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မပဒတ္ထော န ဟောတိ၊ တထာပိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝုတ္တေ သိက္ခာပရိပူရဏေ ဒုဗ္ဗလျာဝိဘာဝဿပိ ဂမျမာနတ္တာ ‘‘သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿ ဧကစ္စံ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မံ အတ္ထော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နံ သန္ဓာယာတိ နံ အတ္ထဘူတံ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မံ သန္ဓာယ။

ဝိသေသာဝိသေသန္တိ ဧတ္ထ ယေန ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ န သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ၊ တတ္ထ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မာနံ အတ္ထိ ဝိသေသော။ ယေန ပန သိက္ခာပစ္စက္ခာနဉ္စေဝ ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မဉ္စ ဟောတိ၊ တတ္ထ နေဝတ္ထိ ဝိသေသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကဌကိစ္ဆဇီဝနေတိ ဓာတူသု ပဌိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ကိစ္ဆဇီဝိကပ္ပတ္တော’’တိ။ ဥက္ကဏ္ဌနံ ဥက္ကဏ္ဌာ၊ ကိစ္ဆဇီဝိကာ၊ တံ ဣတော ပတ္တောတိ ဥက္ကဏ္ဌိတော။ ဣတောတိ ဣတော ဌာနတော၊ ဣတော ဝိဟာရတော ဝါ။ ဧတ္ထာတိ ဂန္တုမိစ္ဆိတံ ပဒေသံ ဝဒတိ။ အနဘိရတိယာ ပီဠိတော ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဟုတွာ သီသံ ဥက္ခိပိတွာ ဥဒ္ဓံမုခေါ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော အာဟိဏ္ဍတီတိ အာဟ ‘‘ဥဒ္ဓံ ကဏ္ဌံ ကတွာ ဝိဟရမာနော’’တိ။

အဋ္ဋီယမာနောတိ ဧတ္ထ အဋ္ဋမိဝ အတ္တာနမာစရတိ အဋ္ဋီယတီတိ အဋ္ဋီယသဒ္ဒဿ အန္တောဂဓဥပမာနဘူတကမ္မတ္တာ ¶ ဥပမေယျဘူတေန အတ္တနာဝ သကမ္မကတ္တံ၊ န ဘိက္ခုဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခုဘာဝန္တိ ဘိက္ခုဘာဝေနာ’’တိ။ န ဟိ သော ဘိက္ခုဘာဝံ အဋ္ဋမိဝ အာစရတိ၊ ကိဉ္စရဟိ အတ္တာနံ တသ္မာ ဘိက္ခုဘာဝေန ကရဏဘူတေန အတ္တာနံ အဋ္ဋီယမာနောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစန’’န္တိ။ ကဏ္ဌေ အာသတ္တေန အဋ္ဋီယေယျာတိ ဧတ္ထ ပန ကရဏတ္ထေယေဝ ကရဏဝစနန္တိ အာဟ – ‘‘ယထာလက္ခဏံ ကရဏဝစနေနေဝ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ကတ္တုအတ္ထေ ဝါ ဥပယောဂဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘တေန ဝါ ဘိက္ခုဘာဝေနာ’’တိအာဒိ၊ တေန ကတ္တုဘူတေန ဘိက္ခုဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ အဋ္ဋံ ကရောတီတိ အဋ္ဋီယတီတိ ¶ အဋ္ဋီယ-သဒ္ဒံ နိပ္ဖာဒေတွာ တတော ကမ္မနိ မာန-သဒ္ဒေ ကတေ ‘‘အဋ္ဋီယမာနော’’တိ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝါဟ – ‘‘အဋ္ဋော ကရိယမာနော ပီဠိယမာနော’’တိ။ ဇိဂုစ္ဆမာနောတိ ဣမိနာ ပန သမ္ဗန္ဓေ ကရိယမာနေ ဘိက္ခုဘာဝန္တိ ဥပယောဂတ္ထေ ဧဝ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ – ‘‘အသုစိံ ဝိယ တံ ဇိဂုစ္ဆန္တော’’တိ၊ တံ ဘိက္ခုဘာဝံ ဇိဂုစ္ဆန္တောတိ အတ္ထော။ သစာဟန္တိ သစေ အဟံ။

ပစ္စက္ခာနာကာရေန ဝုတ္တာနီတိ ‘‘ပစ္စက္ခေယျံ ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပစ္စက္ခာနာကာရသမ္ဗန္ဓေန ဝုတ္တာနိ။ ဘာဝဝိကပ္ပာကာရေနာတိ ‘‘အဿံ အဿ’’န္တိ အာဂတတ္တာ ယံ ယံ ဘဝိတုကာမော၊ တဿ တဿ ဘာဝဿ ဝိကပ္ပာကာရေန၊ ဘိက္ခုဘာဝတော အညဘာဝဝိကပ္ပာကာရေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၀။ န ဥဿဟာမီတိ အတ္တနော တတ္ထ တတ္ထ ဥဿဟာဘာဝံ ဒဿေတိ။ န ဝိသဟာမီတိ ဧကဘတ္တာဒီနံ အသယှဘာဝံ ဒဿေတိ။ န ရမာမီတိ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာမူလကံ နတ္ထိ မေ သုခ’’န္တိ ဒဿေတိ။ နာဘိရမာမီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အတ္တနော သန္တောသာဘာဝံ ဒဿေတိ။

ဣဒါနိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝါရေ ဌတွာ အယံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော – တတ္ထ ‘‘သာမညာ စဝိတုကာမော’’တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ စိတ္တနိယမံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ဓမ္မ’’န္တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ ခေတ္တနိယမံ ဒဿေတိ။ ယထာ ဟိ လောကေ သဿာနံ ရုဟနဋ္ဌာနံ ‘‘ခေတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿ ရုဟနဋ္ဌာနတ္တာ ‘‘ခေတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ပစ္စက္ခာမိ ဓာရေဟီ’’တိ ဧတေန ကာလနိယမံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝဒတီ’’တိ ဣမိနာ ပယောဂနိယမံ ဒဿေတိ။ ‘‘အလံ မေ ဗုဒ္ဓေန၊ ကိန္နု မေ ဗုဒ္ဓေန၊ န မမတ္ထော ဗုဒ္ဓေန၊ သုမုတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒီဟိ အနာမဋ္ဌကာလဝသေနပိ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝိညာပေတီ’’တိ ဣမိနာ ဝိဇာနနနိယမံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥမ္မတ္တကော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတိ၊ ဥမ္မတ္တကဿ သန္တိကေ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတီ’’တိအာဒီဟိ ပုဂ္ဂလနိယမံ ဒဿေတိ။ ‘‘အရိယကေန မိလက္ခဿ သန္တိကေ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတိ၊ သော စ နပ္ပဋိဝိဇာနာတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ’’တိအာဒီဟိ ပုဂ္ဂလာဒိနိယမေ သတိပိ ဝိဇာနနနိယမာသမ္ဘဝံ ဒဿေတိ ¶ ။ ‘‘ဒဝါယ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ’’တိအာဒီဟိ ခေတ္တာဒိနိယမေ သတိပိ စိတ္တနိယမာဘာဝေန န ရုဟတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘သာဝေတုကာမော န သာဝေတိ၊ အပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ’’တိ ဣမိနာ စိတ္တနိယမေပိ သတိ ပယောဂနိယမာဘာဝေန န ရုဟတီတိ ¶ ဒဿေတိ။ ‘‘အဝိညုဿ သာဝေတိ၊ ဝိညုဿ န သာဝေတီ’’တိ ဧတေဟိ စိတ္တခေတ္တကာလပယောဂပုဂ္ဂလဝိဇာနနနိယမေပိ သတိ ယံ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ သာဝေတိ၊ တဿေဝ သဝနေန ရုဟတိ၊ န အညဿာတိ ဒဿေတိ။ ‘‘သဗ္ဗသော ဝါ ပန န သာဝေတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ’’တိ ဣဒံ ပန စိတ္တာဒိနိယမေနေဝ သိက္ခာ ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ၊ န အညထာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ စိတ္တခေတ္တကာလပယောဂပုဂ္ဂလဝိဇာနနနိယမဝသေန သိက္ခာယ ပစ္စက္ခာနံ ဉတွာ တဒဘာဝေန အပ္ပစ္စက္ခာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကထံ? ဥပသမ္ပန္နဘာဝတော စဝိတုကာမတာစိတ္တေနေဝ ဟိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ဒဝါ ဝါ ရဝါ ဝါ ဘဏန္တဿ။ ဧဝံ စိတ္တဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

တထာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမိ၊ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမိ၊ သင်္ဃံ ပစ္စက္ခာမိ၊ သိက္ခံ၊ ဝိနယံ၊ ပါတိမောက္ခံ၊ ဥဒ္ဒေသံ၊ ဥပဇ္ဈာယံ၊ အာစရိယံ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ အန္တေဝါသိကံ၊ သမာနုပဇ္ဈာယကံ၊ သမာနာစရိယကံ၊ သဗြဟ္မစာရိံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ စတုဒ္ဒသန္နံ၊ ‘‘ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟိ၊ ဥပါသကော၊ အာရာမိကော၊ သာမဏေရော၊ တိတ္ထိယော၊ တိတ္ထိယသာဝကော၊ အဿမဏော၊ အသကျပုတ္တိယောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ဂိဟိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နဉ္စာတိ ဣမေသံ ဒွါဝီသတိယာ ခေတ္တပဒါနံ ယဿ ကဿစိ သဝေဝစနဿ ဝသေန တေသု စ ယံကိဉ္စိ ဝတ္တုကာမဿ ယံကိဉ္စိ ဝဒတောပိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ရုက္ခာဒီနံ အညတရဿ နာမံ ဂဟေတွာ သိက္ခံ ပစ္စက္ခန္တဿ။ ဧဝံ ခေတ္တဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

တတ္ထ ယဒေတံ ‘‘ပစ္စက္ခာမီ’’တိ စ ‘‘မံ ဓာရေဟီ’’တိ စ ဝုတ္တံ ဝတ္တမာနကာလဝစနံ၊ ယာနိ စ ‘‘အလံ မေ ဗုဒ္ဓေန၊ ကိန္နု မေ ဗုဒ္ဓေန၊ န မမတ္ထော ဗုဒ္ဓေန၊ သုမုတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒိနာ နယေန အာချာတဝသေန ကာလံ အနာမသိတွာ ပုရိမေဟိ စုဒ္ဒသဟိ ပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ဝုတ္တာနိ ‘‘အလံ မေ’’တိအာဒီနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ၊ တေသံယေဝ စ သဝေဝစနာနံ ဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ‘‘ပစ္စက္ခာသိ’’န္တိ ဝါ ‘‘ပစ္စက္ခိဿ’’န္တိ ဝါ ‘‘မံ ဓာရေသီ’’တိ ဝါ ‘‘ဓာရေဿသီ’’တိ ဝါ ‘‘ယနူနာဟံ ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိ ဝါတိအာဒီနိ အတီတာနာဂတပရိကပ္ပဝစနာနိ ဘဏန္တဿ။ ဧဝံ ဝတ္တမာနကာလဝသေန စေဝ အနာမဋ္ဌကာလဝသေန စ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

ပယောဂေါ ¶ ¶ ပန ဒုဝိဓော ကာယိကော ဝါစသိကော။ တတ္ထ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစသိကပယောဂေနေဝ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န အက္ခရလိခနံ ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိဒဿနံ ဝါ ကာယပယောဂံ ကရောန္တဿ။ ဧဝံ ဝါစသိကပယောဂေနေဝ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

ပုဂ္ဂလော ပန ဒုဝိဓော ယော စ ပစ္စက္ခာတိ၊ ယဿ စ ပစ္စက္ခာတိ။ တတ္ထ ယော ပစ္စက္ခာတိ၊ သော သစေ ဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနာဋ္ဋာနံ အညတရော န ဟောတိ။ ယဿ ပန ပစ္စက္ခာတိ၊ သော သစေ မနုဿဇာတိကော ဟောတိ၊ န စ ဥမ္မတ္တကာဒီနံ အညတရော၊ သမ္မုခီဘူတော စ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။ န ဟိ အသမ္မုခီဘူတဿ ဒူတေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ အာရောစနံ ရုဟတိ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

ဝိဇာနနမ္ပိ နိယမိတာနိယမိတဝသေန ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ ယဿ ယေသံ ဝါ နိယမေတွာ ‘‘ဣမဿ ဣမေသံ ဝါ အာရောစေမီ’’တိ ဝဒတိ၊ သစေ တေ ယထာ ပကတိယာ လောကေ မနုဿာ ဝစနံ သုတွာ အာဝဇ္ဇနသမယေ ဇာနန္တိ၊ ဧဝံ တဿ ဝစနာနန္တရမေဝ တဿ ‘‘အယံ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ဝါ ‘‘ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယတီ’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနဘာဝံ ဇာနန္တိ၊ ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ အထ အပရဘာဂေ ‘‘ကိံ ဣမိနာ ဝုတ္တ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဇာနန္တိ၊ အညေ ဝါ ဇာနန္တိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ အနိယမေတွာ အာရောစေန္တဿ ပန သစေ ဝုတ္တနယေန ယော ကောစိ မနုဿဇာတိကော ဝစနတ္ထံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ ဧဝံ ဝိဇာနနဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ ဣတိ ဣမေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ စိတ္တာဒီနံ ဝသေနေဝ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န အညထာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၅၁။ ‘‘ဝဒတီ’’တိ ဝစီဘေဒပ္ပယောဂံ ဒဿေတွာ တဒနန္တရံ ‘‘ဝိညာပေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တေနေဝ ဝစီဘေဒေန အဓိပ္ပာယဝိညာပနံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ န ယေန ကေနစိ ဥပါယေနာတိ အာဟ ‘‘တေနေဝ ဝစီဘေဒေနာ’’တိ။ ပဒပစ္စာဘဋ္ဌံ ကတွာတိ ပဒဝိပရာဝုတ္တိံ ကတွာ။ ဣဒဉ္စ ပဒပ္ပယောဂဿ အနိယမိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ လောကေ ‘‘အာဟရ ပတ္တံ၊ ပတ္တံ အာဟရာ’’တိ အနိယမိတေန ပဒပ္ပယောဂေန တဒတ္ထဝိညာပနံ ဒိဋ္ဌံ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမိ၊ ပစ္စက္ခာမိ ဗုဒ္ဓ’’န္တိ အနိယမိတေန ပဒပ္ပယောဂေန တဒတ္ထဝိညာပနံ ဟောတိယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီတိ အတ္ထပ္ပဓာနော အယံ ¶ နိဒ္ဒေသော၊ န သဒ္ဒပ္ပဓာနောတိ အာဟ ‘‘မိလက္ခဘာသာသု ဝါ အညတရဘာသာယ တမတ္ထံ ဝဒေယျာ’’တိ။ မာဂဓဘာသတော အဝသိဋ္ဌာ သဗ္ဗာပိ အန္ဓဒမိဠာဒိဘာသာ မိလက္ခဘာသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခေတ္တပဒေသု ဧကံ ဝတ္တုကာမော သစေပိ အညံ ဝဒေယျ၊ ခေတ္တပဒန္တောဂဓတ္တာ ပစ္စက္ခာတာဝ ¶ ဟောတိ သိက္ခာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီတိ ဝတ္တုကာမော’’တိအာဒိ။ ယဒိပိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝတ္တုံ အနိစ္ဆန္တော စိတ္တေန တံ ပဋိက္ခိပိတွာ အညံ ဝတ္တုကာမော ပုန ဝိရဇ္ဈိတွာ တမေဝ ဝဒေယျ၊ တထာပိ သာသနတော စဝိတုကာမတာစိတ္တေ သတိ ခေတ္တပဒဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ အင်္ဂပါရိပူရိသမ္ဘဝတော ဟောတွေဝ သိက္ခာပစ္စက္ခာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏန္တိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿ ရုဟနဋ္ဌာနဘူတံ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏံ။

‘‘ပစ္စက္ခာမိ ဓာရေဟီ’’တိ ဝတ္တမာနကာလဿ ပဓာနဘာဝေန ဝတ္တုမိစ္ဆိတတ္တာ အတီတာနာဂတပရိကပ္ပဝစနေဟိ နေဝတ္ထိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ ပန ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခိန္တိ ဝါ’’တိအာဒိ။ ဝဒတိ ဝိညာပေတီတိ ဧတ္ထ ဝဒတီတိ ဣမိနာ ပယောဂဿ နိယမိတတ္တာ ဧကဿ သန္တိကေ အတ္တနော ဝစီဘေဒပ္ပယောဂေနေဝ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ဒူတသာသနာဒိပ္ပယောဂေနာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒူတံ ဝါ ပဟိဏာတီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘မမ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဘာဝံ ကထေဟီ’’တိ မုခသာသနဝသေန ‘‘ဒူတံ ဝါ ပဟိဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဏ္ဏေ လိခိတွာ ပဟိဏနဝသေန ‘‘သာသနံ ဝါ ပေသေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ရုက္ခာဒီသု အက္ခရာနိ လိခိတွာ ဒဿနဝသေန ‘‘အက္ခရံ ဝါ ဆိန္ဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝါ တမတ္ထံ အာရောစေတီတိ ဟတ္ထေန အဓိပ္ပာယဝိညာပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဓိပ္ပာယဝိညာပကော ဟိ ဟတ္ထဝိကာရော ဟတ္ထမုဒ္ဒါ။ ဟတ္ထ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ တဒေကဒေသေသု အင်္ဂုလီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘န သဗ္ဗံ ဟတ္ထံ မုခေ ပက္ခိပိဿာမီ’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၆၁၈) ဝိယ။ တသ္မာ အဓိပ္ပာယဝိညာပကေန အင်္ဂုလိသင်္ကောစာဒိနာ ဟတ္ထဝိကာရေန တမတ္ထံ အာရောစေတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

စိတ္တသမ္ပယုတ္တန္တိ ပစ္စက္ခာတုကာမတာစိတ္တသမ္ပယုတ္တံ။ ဣဒါနိ ဝိဇာနနဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ နိယမိတာနိယမိတဝသေန ဒွိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘ယဒိ အယမေဝ ဇာနာတူ’’တိအာဒိ။ အယဉ္စ ဝိဘာဂေါ ‘‘ဝဒတိ ဝိညာပေတီတိ ဧကဝိသယတ္တာ ¶ ယဿ ဝဒတိ၊ တဿေဝ ဝိဇာနနံ အဓိပ္ပေတံ၊ န အညဿာ’’တိ ဣမိနာ နယေန လဒ္ဓါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ယဿ ဝဒတိ၊ တတော အညံ ဝိညာပေတီတိ အယမတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ သောယေဝ ဇာနာတီတိ အဝဓာရဏေန တသ္မိံ အဝိဇာနန္တေယေဝ အညဿ ဇာနနံ ပဋိက္ခိပတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘အထ သော န ဇာနာတိ၊ အညော သမီပေ ဌိတော ဇာနာတိ၊ အပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ’’တိ။ တသ္မာ ‘‘အယမေဝ ဇာနာတူ’’တိ ဧကံ နိယမေတွာ အာရောစိတေ ယဒိပိ သောပိ ဇာနာတိ အညောပိ၊ နိယမိတဿ ပန နိယမိတဝသေန ဝိဇာနနသမ္ဘဝတော သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘အညော မာ ဇာနာတူ’’တိ အနိယမိတတ္တာ။ ဒွိန္နမ္ပိ နိယမေတွာတိ ဣဒံ ‘‘ဒွေ ဝါ ဇာနန္တု ဧကော ဝါ၊ ဣမေသံယေဝ ဒွိန္နံ အာရောစေမီ’’တိ ဧဝံ နိယမေတွာ အာရောစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဧကသ္မိံ ¶ ဇာနန္တေပိ ဒွီသု ဇာနန္တေသုပီ’’တိ။ တသ္မာ ‘‘ဒွေယေဝ ဇာနန္တု၊ ဧကော မာ ဇာနာတူ’’တိ ဧဝံ ဒွိန္နံ နိယမေတွာ အာရောစိတေ ဒွီသုယေဝ ဇာနန္တေသု သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ဧကသ္မိံ ဇာနန္တေတိ ဝဒန္တိ။

သဘာဂေတိ ဝိဿာသိကေ။ ပရိသင်္ကမာနောတိ ‘‘သစေ တေ ဇာနေယျုံ၊ မံ တေ ဝါရေဿန္တီ’’တိ အာသင်္ကမာနော။ သမယညူတိ သာသနာစာရကုသလော၊ ဣဓ ပန တဒဓိပ္ပာယဇာနနမတ္တေနပိ သမယညူ နာမ ဟောတိ။ တေနေဝ အာဟ – ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတော အယံ…ပေ… သာသနတော စုတောတိ ဇာနာတီ’’တိ။ တသ္မာ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဣမဿ အတ္ထံ ဉတွာပိ သစေ ‘‘အယံ ဘိက္ခုဘာဝတော စဝိတုကာမော၊ ဂိဟီ ဝါ ဟောတုကာမော’’တိ န ဇာနာတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ သစေ ပန ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိ ဝစနဿ အတ္ထံ အဇာနိတွာပိ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတော ဂိဟီ ဟောတုကာမော’’တိ အဓိပ္ပာယံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ အညသ္မိံ ခဏေ သောတဝိညာဏဝီထိယာ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ၊ အညသ္မိံယေဝ စ မနောဝိညာဏဝီထိယာ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ အာဟ – ‘‘တင်္ခဏညေဝ ပန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဒုဇ္ဇာန’’န္တိ။ န ဟိ ဧကသ္မိံယေဝ ခဏေ သဒ္ဒသဝနံ တဒတ္ထဝိဇာနနဉ္စ သမ္ဘဝတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဃဋော’’တိ ဝါ ‘‘ပဋော’’တိ ဝါ ကေနစိ ဝုတ္တေ တတ္ထ ဃ-သဒ္ဒံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဂဟေတွာ ဧကာ သောတဝိညာဏဝီထိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဒနန္တရံ ဧကာ မနောဝိညာဏဝီထိ တမေဝ အတီတံ ဂဟေတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ တေန ဝုတ္တဝစနေ ယတ္တကာနိ အက္ခရာနိ ဟောန္တိ၊ တေသု ဧကမေကံ အက္ခရံ ပစ္စုပ္ပန္နမတီတဉ္စ ဂဟေတွာ သောတဝိညာဏဝီထိယာ မနောဝိညာဏဝီထိယာ စ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓါယ အဝသာနေ ¶ တာနိ အက္ခရာနိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ အက္ခရသမူဟံ ဂဟေတွာ ဧကာ မနောဝိညာဏဝီထိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ။ တဒနန္တရံ ‘‘အယမက္ခရသမူဟော ဧတဿ နာမ’’န္တိ နာမပညတ္တိဂ္ဂဟဏဝသေန အပရာယ မနောဝိညာဏဝီထိယာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓါယ တဒနန္တရံ ဥပ္ပန္နာယ မနောဝိညာဏဝီထိယာ ‘‘အယမေတဿ အတ္ထော’’တိ ပကတိယာ တဒတ္ထဝိဇာနနံ သမ္ဘဝတိ။

အာဝဇ္ဇနသမယေနာတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ အတ္ထာဘောဂသမယေတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တမေဝ အာဝဇ္ဇနသမယံ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ – ‘‘ယထာ ပကတိယာ…ပေ… ဇာနန္တီ’’တိ။ တေနေဝ ဝစီဘေဒေန အဓိပ္ပာယဝိညာပနဿ ဣဓာဓိပ္ပေတတ္တာ အပရဘာဂေ ‘‘ကိံ ဣမိနာ ဝုတ္တ’’န္တိ တံ ကင်္ခန္တဿ စိရေန အဓိပ္ပာယဝိဇာနနံ အညေနပိ ကေနစိ ဥပါယန္တရေန သမ္ဘဝတိ၊ န ကေဝလံ ဝစီဘေဒမတ္တေနာတိ အာဟ – ‘‘အထ အပရဘာဂေ…ပေ… အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ’’တိ။ ‘‘ဂိဟီ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ အတ္ထဘေဒေါ ကာလဘေဒေါ စ ဟောတီတိ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ ‘‘ဓာရေဟီ’’တိ ဟိ ဣမဿ ယော အတ္ထော ကာလော စ၊ န သော ‘‘ဘဝိဿာမီ’’တိ ဧတဿ။ ‘‘ဂိဟီ ¶ ဟောမီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန အတ္ထဘေဒေါယေဝ၊ န ကာလဘေဒေါ ‘‘ဟောမီ’’တိ ဝတ္တမာနကာလဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘ဂိဟီ ဇာတောမှိ၊ ဂိဟီမှီ’’တိ ဧတ္ထာပိ အတ္ထဿ စေဝ ကာလဿ စ ဘိန္နတ္တာ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ။ ‘‘အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယာ’’တိ ဣဒံ တထာ ဝုတ္တေပိ ဒေါသဘာဝတော ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဓာရေဟီ’’တိ အတ္ထပ္ပဓာနတ္တာ နိဒ္ဒေသဿ ပရိယာယဝစနေဟိပိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိယေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဇာနာဟီ’’တိအာဒိ။ ဓာရေဟိ ဇာနာဟိ သဉ္ဇာနာဟိ မနသိ ကရောဟီတိ ဟိ ဧတာနိ ပဒါနိ အတ္ထတော ကာလတော စ အဘိန္နာနိ။

၅၂။ ပုရိမာနေဝ စုဒ္ဒသာတိ ဗုဒ္ဓါဒိသဗြဟ္မစာရီပရိယန္တာနိ။ ဟောတု ဘဝတူတိ ဣဒမ္ပိ ပဋိက္ခေပမတ္တမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဟောတု၊ ပရိယတ္တန္တိ အတ္ထော’’တိ။

၅၃။ ဝဏ္ဏပဋ္ဌာနန္တိ မဟာသင်္ဃိကာနံ ဗုဒ္ဓဂုဏပရိဒီပကံ ဧကံ သုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ဥပါလိဂါထာသူတိ (မ။ နိ။ ၂။၇၆) –

‘‘ဓီရဿ ¶ ဝိဂတမောဟဿ၊

ပဘိန္နခီလဿ ဝိဇိတဝိဇယဿ၊

အနီဃဿ သုသမစိတ္တဿ၊

ဝုဒ္ဓသီလဿ သာဓုပညဿ၊

ဝေသမန္တရဿ ဝိမလဿ၊

ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။

‘‘အကထံကထိဿ တုသိတဿ၊

ဝန္တလောကာမိသဿ မုဒိတဿ၊

ကတသမဏဿ မနုဇဿ၊

အန္တိမသာရီရဿ နရဿ၊

အနောပမဿ ဝိရဇဿ၊

ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။

‘‘အသံသယဿ ကုသလဿ၊

ဝေနယိကဿ သာရထိဝရဿ၊

အနုတ္တရဿ ¶ ရုစိရဓမ္မဿ၊

နိက္ကင်္ခဿ ပဘာသကဿ၊

မာနစ္ဆိဒဿ ဝီရဿ၊

ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။

‘‘နိသဘဿ အပ္ပမေယျဿ၊

ဂမ္ဘီရဿ မောနပ္ပတ္တဿ၊

ခေမင်္ကရဿ ဝေဒဿ၊

ဓမ္မဋ္ဌဿ သံဝုတတ္တဿ၊

သင်္ဂါတိဂဿ မုတ္တဿ၊

ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။

‘‘နာဂဿ ပန္တသေနဿ၊

ခီဏသံယောဇနဿ မုတ္တဿ၊

ပဋိမန္တကဿ ဓောနဿ၊

ပန္နဒ္ဓဇဿ ဝီတရာဂဿ၊

ဒန္တဿ နိပ္ပပဉ္စဿ၊

ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။

‘‘ဣသိသတ္တမဿ ¶ အကုဟဿ၊

တေဝိဇ္ဇဿ ဗြဟ္မပ္ပတ္တဿ၊

နှာတကဿ ပဒကဿ၊

ပဿဒ္ဓဿ ဝိဒိတဝေဒဿ၊

ပုရိန္ဒဒဿ သက္ကဿ၊

ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။

‘‘အရိယဿ ဘာဝိတတ္တဿ၊

ပတ္တိပ္ပတ္တဿ ဝေယျာကရဏဿ၊

သတိမတော ဝိပဿိဿ၊

အနဘိနတဿ နော အပနတဿ၊

အနေဇဿ ¶ ဝသိပ္ပတ္တဿ၊

ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။

‘‘သမုဂ္ဂတဿ ဈာယိဿ၊

အနနုဂတန္တရဿ သုဒ္ဓဿ၊

အသိတဿ ဟိတဿ၊

ပဝိဝိတ္တဿ အဂ္ဂပ္ပတ္တဿ၊

တိဏ္ဏဿ တာရယန္တဿ၊

ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။

‘‘သန္တဿ ဘူရိပညဿ၊

မဟာပညဿ ဝီတလောဘဿ၊

တထာဂတဿ သုဂတဿ၊

အပ္ပဋိပုဂ္ဂလဿ အသမဿ၊

ဝိသာရဒဿ နိပုဏဿ၊

ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။

‘‘တဏှစ္ဆိဒဿ ¶ ဗုဒ္ဓဿ၊

ဝီတဓူမဿ အနုပလိတ္တဿ၊

အာဟုနေယျဿ ယက္ခဿ၊

ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿ အတုလဿ၊

မဟတော ယသဂ္ဂပ္ပတ္တဿ၊

ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ။ –

ဧဝံ ဥပါလိဂဟပတိနာ ဝုတ္တာသု ဥပါလိသုတ္တေ အာဂတဂါထာသု။

ယထာရုတမေဝါတိ ယထာဝုတ္တမေဝ၊ ပါဠိယံ အာဂတမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ယသ္မာ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အနန္တဗုဒ္ဓိံ အနောမဗုဒ္ဓိံ ဗောဓိပညာဏ’’န္တိ ဣမာနိ ဝဏ္ဏပဋ္ဌာနေ အာဂတနာမာနိ၊ ‘‘ဓီရ’’န္တိအာဒီနိ ပန ဥပါလိဂါထာသု အာဂတနာမာနိ။ တတ္ထ ဗောဓိ ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တံ သဉ္ဇာနနဟေတုတ္တာ ပညာဏံ ဧတဿာတိ ဗောဓိပညာဏော၊ ဘဂဝါ။ ဓိယာ ပညာယ ရာတိ ဂဏှာတိ ¶ ၊ သေဝတီတိ ဝါ ဓီရော။ သမုစ္ဆိန္နသဗ္ဗစေတောခီလတ္တာ ပဘိန္နခီလော။ သဗ္ဗပုထုဇ္ဇနေ ဝိဇိနိံသု ဝိဇယန္တိ ဝိဇိနိဿန္တိ စာတိ ဝိဇယာ။ ကေ တေ? မစ္စုမာရကိလေသမာရဒေဝပုတ္တမာရာ။ တေ ဝိဇိတာ ဝိဇယာ ဧတေနာတိ ဝိဇိတဝိဇယော၊ ဘဂဝါ။ ကိလေသမာရမစ္စုမာရဝိဇယေနေဝ ပနေတ္ထ အဘိသင်္ခါရက္ခန္ဓမာရာပိ ဝိဇိတာဝ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သွာက္ခာတန္တိအာဒီသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၄၇) သာတ္ထသဗျဉ္ဇနကေဝလပရိပုဏ္ဏပရိသုဒ္ဓဗြဟ္မစရိယဿ ပကာသနတော သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ အတ္ထဝိပလ္လာသာဘာဝတော ဝါ သုဋ္ဌု အက္ခာတောတိ သွာက္ခာတော။ ယထာ ဟိ အညတိတ္ထိယာနံ ဓမ္မဿ အတ္ထော ဝိပလ္လာသံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘အန္တရာယိကာ’’တိ ဝုတ္တဓမ္မာနံ အန္တရာယိကတ္တာဘာဝတော၊ ‘‘နိယျာနိကာ’’တိ စ ဝုတ္တဓမ္မာနံ နိယျာနိကတ္တာဘာဝတော၊ တေန တေ အညတိတ္ထိယာ ဒုရက္ခာတဓမ္မာယေဝ ဟောန္တိ၊ န တထာ ဘဂဝတော ဓမ္မဿ အတ္ထော ဝိပလ္လာသံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ အန္တရာယိကာ နိယျာနိကာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဓမ္မာနံ တထာဘာဝါနတိက္ကမနတောတိ။ ဧဝံ တာဝ ပရိယတ္တိဓမ္မော သွာက္ခာတော ဓမ္မော။

လောကုတ္တရဓမ္မော ပန နိဗ္ဗာနာနုရူပါယ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပဒါနုရူပဿ စ နိဗ္ဗာနဿ အက္ခာတတ္တာ သွာက္ခာတော။ ယထာဟ –

‘‘သုပညတ္တာ ¶ ခေါ ပန တေန ဘဂဝတာ သာဝကာနံ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ ပဋိပဒါ သံသန္ဒတိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပဋိပဒါ စ။ သေယျထာပိ နာမ ဂင်္ဂေါဒကံ ယမုနောဒကေန သံသန္ဒတိ သမေတိ၊ ဧဝမေဝ သုပညတ္တာ တေန ဘဂဝတာ သာဝကာနံ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ ပဋိပဒါ သံသန္ဒတိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပဋိပဒါ စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၉၆)။

အရိယမဂ္ဂေါ စေတ္ထ အန္တဒွယံ အနုပဂမ္မ မဇ္ဈိမာပဋိပဒါဘူတောဝ ‘‘မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ’’တိ အက္ခာတတ္တာ သွာက္ခာတော။ သာမညဖလာနိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလေသာနေဝ ‘‘ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလေသာနီ’’တိ အက္ခာတတ္တာ သွာက္ခာတာနိ။ နိဗ္ဗာနံ သဿတာမတတာဏလေဏာဒိသဘာဝမေဝ သဿတာဒိသဘာဝဝသေန အက္ခာတတ္တာ သွာက္ခာတန္တိ ဧဝံ လောကုတ္တရဓမ္မောပိ သွာက္ခာတော။

အရိယမဂ္ဂေါ အတ္တနော သန္တာနေ ရာဂါဒီနံ အဘာဝံ ကရောန္တေန အရိယပုဂ္ဂလေန သာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘အရိယမဂ္ဂေန မမ ရာဂါဒယော ပဟီနာ’’တိ သယံ အတ္တနာ အနညနေယျေန ပဿိတဗ္ဗောတိ သန္ဒိဋ္ဌိ၊ သန္ဒိဋ္ဌိ ဧဝ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ အပိစ နဝဝိဓော လောကုတ္တရဓမ္မော ယေန ယေန အဓိဂတော ဟောတိ၊ တေန တေန အရိယသာဝကေန ပရသဒ္ဓါယ ဂန္တဗ္ဗတံ ဟိတွာ ပစ္စက္ခဉာဏေန သယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ အထ ဝါ ပသတ္ထာ ဒိဋ္ဌိ သန္ဒိဋ္ဌိ၊ သန္ဒိဋ္ဌိယာ ဇယတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ တထာ ဟေတ္ထ အရိယမဂ္ဂေါ သမ္ပယုတ္တာယ၊ အရိယဖလံ ကာရဏဘူတာယ၊ နိဗ္ဗာနံ ဝိသယိဘူတာယ သန္ဒိဋ္ဌိယာ ကိလေသေ ဇယတိ၊ တသ္မာ ယထာ ရထေန ဇယတီတိ ရထိကော၊ ဧဝံ နဝဝိဓောပိ လောကုတ္တရဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိယာ ဇယတီတိ ¶ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ အထ ဝါ ဒိဋ္ဌန္တိ ဒဿနံ ဝုစ္စတိ၊ ဒိဋ္ဌမေဝ သန္ဒိဋ္ဌံ၊ သန္ဒဿနန္တိ အတ္ထော။ သန္ဒိဋ္ဌံ အရဟတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ လောကုတ္တရဓမ္မော ဟိ ဘာဝနာဘိသမယဝသေန သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန စ ဒိဿမာနောယေဝ ဝဋ္ဋဘယံ နိဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ယထာ ဝတ္ထမရဟတီတိ ဝတ္ထိကော၊ ဧဝံ သန္ဒိဋ္ဌံ အရဟတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။

အတ္တနော ဖလဒါနံ သန္ဓာယ နာဿ အာဂမေတဗ္ဗော ကာလော အတ္ထီတိ အကာလော။ ယထာ ဟိ လောကိယကုသလဿ ဥပပဇ္ဇအပရာပရိယာယေတိအာဒိနာ ဖလဒါနံ ပတိ အာဂမေတဗ္ဗော ကာလော အတ္ထိ၊ န ဧဝမေတဿာတိ အတ္ထော။ အကာလောယေဝ အကာလိကော၊ န ပဉ္စာဟသတ္တာဟာဒိဘေဒံ ကာလံ ခေပေတွာ ဖလံ ဒေတိ၊ အတ္တနော ပန ပဝတ္တိသမနန္တရမေဝ ဖလဒေါတိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ အတ္တနော ဖလပ္ပဒါနေ ဝိပ္ပကဋ္ဌော ဒူရော ကာလော ပတ္တော ဥပနီတော အဿာတိ ကာလိကော၊ ကာလန္တရဖလဒါယီ။ ကော သော? လောကိယော ကုသလဓမ္မော။ အယံ ပန သမနန္တရဖလဒါယကတ္တာ န ကာလိကောတိ အကာလိကော။ မဂ္ဂမေဝ ဟိ သန္ဓာယ ‘‘အကာလိကော’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တံ။

‘‘ဧဟိ ပဿ ဣမံ ဓမ္မ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ ဧဟိပဿဝိဓိံ အရဟတီတိ ဧဟိပဿိကော။ ကသ္မာ ပနေသ တံ ဝိဓိံ အရဟတီတိ? ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ စ။ ရိတ္တမုဋ္ဌိယဉှိ ဟိရညံ ဝါ သုဝဏ္ဏံ ဝါ အတ္ထီတိ ဝတွာပိ ‘‘ဧဟိ ပဿ ဣမ’’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ကသ္မာ? အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ စ ဂူထံ ဝါ မုတ္တံ ဝါ မနုညဘာဝပ္ပကာသနေန စိတ္တသမ္ပဟံသနတ္ထံ ‘‘ဧဟိ ပဿ ဣမ’’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ အပိစ ခေါ နံ တိဏေဟိ ဝါ ပဏ္ဏေဟိ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗမေဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? အပရိသုဒ္ဓတ္တာ။ အယံ ပန နဝဝိဓောပိ လောကုတ္တရဓမ္မော သဘာဝတော စ ဝိဇ္ဇမာနော ဝိဂတဝလာဟကေ စ အာကာသေ သမ္ပုဏ္ဏစန္ဒမဏ္ဍလံ ဝိယ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ နိက္ခိတ္တဇာတိမဏိ ဝိယ စ ပရိသုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ စ ဧဟိပဿဝိဓိံ အရဟတီတိ ဧဟိပဿိကော။

ဥပနေတဗ္ဗောတိ ဩပနေယျိကော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – ဥပနယနံ ဥပနယော၊ အာဒိတ္တံ စေလံ ဝါ သီသံ ဝါ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာပိ ဘာဝနာဝသေန အတ္တနော စိတ္တေ ဥပနယနံ ဥပ္ပာဒနံ အရဟတီတိ ဩပနေယျိကော။ ဣဒံ သင်္ခတေ လောကုတ္တရဓမ္မေ ယုဇ္ဇတိ၊ အသင်္ခတော ပန အတ္တနော စိတ္တေ အာရမ္မဏဘာဝေန ဥပနယနံ အရဟတီတိ ဩပနေယျိကော၊ သစ္ဆိကိရိယာဝသေန အလ္လီယနံ အရဟတီတိ အတ္ထော ¶ ။ အထ ဝါ နိဗ္ဗာနံ ဥပနေတိ အရိယပုဂ္ဂလန္တိ အရိယမဂ္ဂေါ ဥပနေယျော၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတံ ဥပနေတဗ္ဗောတိ ဖလနိဗ္ဗာနဓမ္မော ဥပနေယျော၊ ဥပနေယျော ဧဝ ဩပနေယျိကော။

သဗ္ဗေဟိ ဥဂ္ဃဋိတညူအာဒီဟိ ဝိညူဟိ ‘‘ဘာဝိတော မေ မဂ္ဂေါ၊ အဓိဂတံ ဖလံ၊ သစ္ဆိကတော နိရောဓော’’တိ အတ္တနိ အတ္တနိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟိ။ န ဟိ ဥပဇ္ဈာယေန ဘာဝိတေန မဂ္ဂေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ကိလေသာ ပဟီယန္တိ၊ န သော တဿ ဖလသမာပတ္တိယာ ဖာသု ဝိဟရတိ၊ န တေန သစ္ဆိကတံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ၊ တသ္မာ န ဧသ ပရဿ သီသေ အာဘရဏံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အတ္တနော ပန စိတ္တေယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အနုဘဝိတဗ္ဗော ဝိညူဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အသင်္ခတန္တိ ¶ သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ ပစ္စယသမောဓာနလက္ခဏေန သင်္ဂမေန သန္နိပတိတွာ အနုရူပေဟိ ပစ္စယေဟိ အကတံ အနိဗ္ဗတ္တိတန္တိ အသင်္ခတံ။ နတ္ထိ ဧတ္ထ မတန္တိ အမတံ၊ ဧတသ္မိံ ဝါ အဓိဂတေ နတ္ထိ ပုဂ္ဂလဿ မတံ မရဏန္တိ အမတံ။ ကိဉ္စာပိ ဧတ္ထ ‘‘သွာက္ခာတံ ဓမ္မံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗတ္ထ ဓမ္မ-သဒ္ဒပ္ပယောဂေါ ဒဿိတော၊ တထာပိ ဓမ္မ-သဒ္ဒေန အယောဇေတွာ ဝုတ္တေ ဝေဝစနေ န ပစ္စက္ခာနံ နာမ န ဟောတီတိ ‘‘သွာက္ခာတံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေပိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘သွာက္ခာတံ ဓမ္မ’’န္တိအာဒိနာ ပန ဓမ္မ-သဒ္ဒပ္ပယောဂေါ သွာက္ခာတာ-ဒိသဒ္ဒါနံ ဓမ္မ-ဝိသေသနဘာဝဒဿနတ္ထံ ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကဓမ္မက္ခန္ဓဿပိ နာမန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပဌမဓမ္မက္ခန္ဓံ ဒုတိယဓမ္မက္ခန္ဓံ ပုစ္ဆာဓမ္မက္ခန္ဓံ ဝိဿဇ္ဇနာဓမ္မက္ခန္ဓ’’န္တိအာဒိနာ ဓမ္မက္ခန္ဓနာမာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

သုပ္ပဋိပန္နန္တိ သွာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပန္နတ္တာ သုပ္ပဋိပန္နံ။ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပဒါယ အန္တဒွယံ အနုပဂမ္မ ပဋိပန္နတ္တာ ကာယဝစီမနောဝင်္ကကုဋိလဇိမှဒေါသပ္ပဟာနာယ ပဋိပန္နတ္တာ စ ဥဇုပ္ပဋိပန္နံ။ ဉာယော ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ အရိယမဂ္ဂါဒီဟိ ဉာယတိ ပဋိဝိဇ္ဈီယတိ သစ္ဆိကရီယတီတိ ကတွာ၊ တဒတ္ထာယ ပဋိပန္နတ္တာ ဉာယပ္ပဋိပန္နံ။ ယထာ ပဋိပန္နာ ဂုဏသမ္ဘာဝနာယ ပရေဟိ ကရိယမာနံ ပစ္စုဋ္ဌာနာဒိသာမီစိကမ္မံ အရဟန္တိ၊ တထာ ပဋိပန္နတ္တာ သာမီစိပ္ပဋိပန္နံ။

ယုဂဠဝသေန ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌော ဖလဋ္ဌောတိ ဣဒမေကံ ယုဂဠန္တိ ဧဝံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ ဟောန္တိ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘စတုပုရိသယုဂံ သင်္ဃ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘စတ္တာရီ’’တိ ဝိဘတ္တိလောပံ အကတွာ နိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ ဧတ္ထာတိ စတုပုရိသယုဂေါတိ ဟိ သင်္ဃော ဝုစ္စတိ။ အဋ္ဌပုရိသပုဂ္ဂလန္တိ ¶ ပုရိသပုဂ္ဂလဝသေန ဧကော ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌော၊ ဧကော ဖလဋ္ဌောတိ ဣမိနာ နယေန အဋ္ဌေဝ ပုရိသပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ။ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ ဧတ္ထာတိ အဋ္ဌပုရိသပုဂ္ဂလော၊ သင်္ဃော။ ဧတ္ထ စ ပုရိသောတိ ဝါ ပုဂ္ဂလောတိ ဝါ ဧကတ္ထာနေတာနိ ပဒါနိ၊ ဝေနေယျဝသေန ပနေတံ ဝုတ္တံ။

အာဟုနေယျန္တိအာဒီသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၅၆) အာနေတွာ ဟုနိတဗ္ဗန္တိ အာဟုနံ၊ ဒူရတောပိ အာနေတွာ သီလဝန္တေသု ဒါတဗ္ဗာနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တံ အာဟုနံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တော တဿ မဟပ္ဖလဘာဝကရဏတောတိ အာဟုနေယျော၊ သင်္ဃော။ အထ ဝါ ဒူရတောပိ အာဂန္တွာ သဗ္ဗသာပတေယျမ္ပိ ဧတ္ထ ဟုနိတဗ္ဗန္တိ ¶ အာဟဝနီယော၊ သက္ကာဒီနမ္ပိ ဝါ အာဟဝနံ အရဟတီတိ အာဟဝနီယော။ ယော စာယံ ဗြာဟ္မဏာနံ အာဟဝနီယော အဂ္ဂိ၊ ယတ္ထ ဟုတံ မဟပ္ဖလန္တိ တေသံ လဒ္ဓိ။ သစေ ဟုတဿ မဟပ္ဖလတာယ အာဟဝနီယော၊ သင်္ဃောဝ အာဟဝနီယော။ သင်္ဃေ ဟုတဉှိ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။ ယထာဟ –

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇန္တု၊ အဂ္ဂိံ ပရိစရေ ဝနေ၊

ဧကဉ္စ ဘာဝိတတ္တာနံ၊ မုဟုတ္တမပိ ပူဇယေ၊

သာယေဝ ပူဇနာ သေယျော၊ ယဉ္စေ ဝဿသတံ ဟုတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၀၇)၊

တဒေတံ နိကာယန္တရေ ‘‘အာဟဝနီယော’’တိ ပဒံ ဣဓ ‘‘အာဟုနေယျော’’တိ ဣမိနာ ပဒေန အတ္ထတော ဧကံ၊ ဗျဉ္ဇနတော ပနေတ္ထ ကိဉ္စိမတ္တမေဝ နာနံ။

ပါဟုနေယျန္တိ ဧတ္ထ ပန ပါဟုနံ ဝုစ္စတိ ဒိသာဝိဒိသတော အာဂတာနံ ပိယမနာပါနံ ဉာတိမိတ္တာနံ အတ္ထာယ သက္ကာရေန ပဋိယတ္တံ အာဂန္တုကဒါနံ။ တမ္ပိ ဌပေတွာ တေ တထာရူပေ ပိယမိတ္တာဒိကေ ပါဟုနကေ သင်္ဃဿေဝ ဒါတုံ ယုတ္တံ၊ သင်္ဃောဝ တံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တော။ သင်္ဃသဒိသော ဟိ ပါဟုနကော နတ္ထိ။ တထာ ဟေသ ဧကဗုဒ္ဓန္တရေ ဝီတိဝတ္တေယေဝ ဒိဿတိ၊ အဗ္ဗောကိဏ္ဏဉ္စ ပိယမနာပတ္တကရေဟိ သီလာဒိဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတောတိ ဧဝံ ပါဟုနမဿ ဒါတုံ ယုတ္တံ၊ ပါဟုနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တောတိ ပါဟုနေယျော။

ဒက္ခန္တိ ဧတာယ သတ္တာ ယထာဓိပ္ပေတာဟိ သမ္ပတ္တီဟိ ဝဍ္ဎန္တီတိ ဒက္ခိဏာ၊ ပရလောကံ သဒ္ဒဟိတွာ ဒါတဗ္ဗဒါနံ။ တံ ဒက္ခိဏံ အရဟတိ၊ ဒက္ခိဏာယ ဝါ ဟိတော ယသ္မာ နံ မဟပ္ဖလကရတာယ ဝိသောဓေတီတိ ဒက္ခိဏေယျော။ ဥဘော ဟတ္ထေ သိရသိ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သဗ္ဗလောကေန ကရိယမာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ အရဟတီတိ အဉ္ဇလိကရဏီယော။ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တန္တိ သဗ္ဗလောကဿ အသဒိသံ ပုညဝိရုဟနဋ္ဌာနံ ¶ ။ ယထာ ဟိ ရညော ဝါ အမစ္စဿ ဝါ သာလီနံ ဝါ ယဝါနံ ဝါ ဝိရုဟနဋ္ဌာနံ ရညော သာလိက္ခေတ္တံ ယဝက္ခေတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သင်္ဃော သဗ္ဗလောကဿ ပုညာနံ ဝိရုဟနဋ္ဌာနံ။ သင်္ဃံ နိဿာယ ဟိ လောကဿ နာနပ္ပကာရဟိတသုခသံဝတ္တနိကာနိ ပုညာနိ ဝိရုဟန္တိ၊ တသ္မာ သင်္ဃော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ဧတ္ထာပိ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နံ သင်္ဃ’’န္တိအာဒိနာ သဗ္ဗတ္ထ သင်္ဃ-သဒ္ဒပ္ပယောဂေါ သုပ္ပဋိပန္နာ-ဒိသဒ္ဒါနံ သင်္ဃဝိသေသနဘာဝဒဿနတ္ထံ ကတော၊ တသ္မာ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေပိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သိက္ခာဝေဝစနေသု ¶ ပန သိက္ခာ-သဒ္ဒံ ဝိနာ ကေဝလံ ဘိက္ခု-သဒ္ဒေါ ဘိက္ခုနီ-သဒ္ဒေါ စ သိက္ခာယ အဓိဝစနံ န ဟောတီတိ ‘‘ဘိက္ခုသိက္ခံ ဘိက္ခုနီသိက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တေယေဝ သီသံ ဧတိ၊ အဓိသီလာဒယော ပန သိက္ခာ ဧဝါတိ ‘‘အဓိသီလံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေပိ သီသံ ဧတိ။ ပဌမံ ပါရာဇိကန္တိအာဒိနာ သိက္ခာပဒါနံယေဝ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န အာပတ္တီနံ။

ဥပဇ္ဈာယဝေဝစနေသု ဥပဇ္ဈာယော ဟုတွာ ယော ပဗ္ဗာဇေသိ စေဝ ဥပသမ္ပာဒေသိ စ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘ယော မံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယဿ မူလေနာတိ ယဿ ပဓာနဘာဝေန ကာရဏဘာဝေန ဝါ။ ယဿ မူလံ ပဓာနဘာဝေါ ကာရဏဘာဝေါ ဝါ ဧတိဿာတိ ယဿမူလိကာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ စ။ မူလ-သဒ္ဒဿ သာပေက္ခဘာဝေပိ နိစ္စသာပေက္ခတာယ ဂမကတ္တာ တဒ္ဓိတဝုတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

အာစရိယဝေဝစနေသု ပန ယော ဥပဇ္ဈံ အဒတွာ အာစရိယောဝ ဟုတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ၊ ကမ္မဝါစာစရိယော ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေသိ စ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘ယော မံ ပဗ္ဗာဇေသိ၊ ယော မံ အနုသာဝေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဝစနေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော စ ဥပသမ္ပဒါစရိယော စ ဒဿိတော။ ယာဟံ နိဿာယ ဝသာမီတိ နိဿယာစရိယံ ဒဿေတိ။ ယာဟံ ဥဒ္ဒိသာပေမီတိအာဒိနာ ပန ဓမ္မာစရိယော ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဥဒ္ဒိသာပေမီတိ ပါဌံ ဥဒ္ဒိသာပေမိ။ ပရိပုစ္ဆာမီတိ ဥဂ္ဂဟိတပါဌဿ အတ္ထံ ပရိပုစ္ဆာမိ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝေဝစနာဒီသု စ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဿ မူလေတိ ဧတ္ထ ပန တဿ သန္တိကေတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဩကလ္လကောတိ ခုပ္ပိပါသာဒိဒုက္ခပရေတာနံ ခီဏသုခါနံ နဟာနာဒိသရီရပဋိဇဂ္ဂနရဟိတာနံ ကပဏမနုဿာနမေတံ အဓိဝစနံ။ မောဠိဗဒ္ဓါတိ သိခါဗဒ္ဓါ ဩမုက္ကမကုဋော ဝါ။ ကိဉ္စာပိ ဒွေဝါစိကော ဥပါသကော ပဌမဗောဓိယံယေဝ သမ္ဘဝတိ၊ တထာပိ တဒါ လဗ္ဘမာနနာမံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တေပိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိယေဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဒွေဝါစိကော ဥပါသကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒွေဝါစိကော’’တိ ဣဒမေဝ ¶ ပနေတ္ထ ဝေဝစနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ‘‘ဒွေဝါစိကောတိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ ဧတ္တကေပိ ဝုတ္တေ သီသံ ဧတိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

ကုမာရကောတိ ¶ ကုမာရာဝတ္ထော အတိဝိယ ဒဟရသာမဏေရော။ စေလ္လကောတိ တတော မဟန္တတရော ခုဒ္ဒကသာမဏေရော။ စေဋကောတိ မဇ္ဈိမော။ မောဠိဂလ္လောတိ မဟာသာမဏေရော။ သမဏုဒ္ဒေသောတိ ပန အဝိသေသတော သာမဏေရာဓိဝစနံ။ နိဂဏ္ဌုပဋ္ဌာကောတိအာဒီနိပိ တိတ္ထိယသာဝကဝေဝစနာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဒုဿီလောတိ နိဿီလော သီလဝိရဟိတော။ ပါပဓမ္မောတိ ဒုဿီလတ္တာ ဧဝ ဟီနဇ္ဈာသယတာယ လာမကသဘာဝေါ။ အသုစိသင်္ကဿရသမာစာရောတိ အပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မာဒိတာယ အသုစိ ဟုတွာ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗသမာစာရော။ ဒုဿီလော ဟိ ကိဉ္စိဒေဝ အသာရုပ္ပံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ အသုကေန ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရေသံ အာသင်္ကနီယော ဟောတိ။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန မန္တယန္တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ကစ္စိ နု ခေါ ဣမေ မယာ ကတကမ္မံ ဇာနိတွာ မန္တေန္တီ’’တိ အတ္တနောယေဝ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗသမာစာရော။ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တောတိ လဇ္ဇိတဗ္ဗတာယ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗကမ္မန္တော။ အဿမဏောတိ န သမဏော။ သလာကဂ္ဂဟဏာဒီသု ‘‘အဟမ္ပိ သမဏော’’တိ မိစ္ဆာပဋိညာယ သမဏပဋိညော၊ အသေဋ္ဌစာရိတာယ အဗြဟ္မစာရီ၊ ဥပေါသထာဒီသု ‘‘အဟမ္ပိ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ မိစ္ဆာပဋိညာယ ဗြဟ္မစာရိပဋိညော၊ ပူတိနာ ကမ္မေန သီလဝိပတ္တိယာ အန္တော အနုပဝိဋ္ဌတ္တာ အန္တောပူတိ၊ ဆဟိ ဒွါရေဟိ ရာဂါဒိကိလေသာနုဿဝနေန တိန္တတ္တာ အဝဿုတော၊ သဉ္ဇာတရာဂါဒိကစဝရတ္တာ သီလဝန္တေဟိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗတ္တာ စ ကသမ္ဗုဇာတော။ ကောဏ္ဌောတိ ဒုဿီလာဓိဝစနမေတံ။

‘‘ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ဗုဒ္ဓဝေဝစနာနိ ဝါ’’တိအာဒိနာ ယံ-သဒ္ဒပရာမဋ္ဌာနံ ဗုဒ္ဓါဒိဝေဝစနာနံယေဝ တံ-သဒ္ဒေန ပရာမသနံ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘တေဟိ အာကာရေဟိ…ပေ… ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဝေဝစနေဟီ’’တိ။ ကထံ ပန တာနိ အာကာရာဒိသဒ္ဒေဟိ ဝေါဟရီယန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝေဝစနာနိ ဟီ’’တိအာဒိ။ သဏ္ဌာနဝန္တာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ သဏ္ဌာနဒီပနံ တာဝ ဟောတု၊ သဏ္ဌာနရဟိတာနံ ပန ဓမ္မသိက္ခာဒီနံ ကထန္တိ အာဟ ‘‘သိက္ခာပစ္စက္ခာနသဏ္ဌာနတ္တာ ဧဝ ဝါ’’တိ။ သိက္ခာပစ္စက္ခာနရူပါနိ ဟိ ဝေဝစနာနိ ‘‘သိက္ခာပစ္စက္ခာနသဏ္ဌာနာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ ခေါတိ ဧတ္ထ ခေါတိ အဝဓာရဏတ္ထေ နိပါတောတိ အာဟ ‘‘ဧဝမေဝါ’’တိ။

၅၄။ မုစ္ဆာပရေတောတိ ¶ မုစ္ဆာယ အဘိဘူတော။ ဝစနတ္ထဝိဇာနနသမတ္ထံ တိရစ္ဆာနဂတံ ဒဿေတုံ ‘‘နာဂမာဏဝကဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိကာတိ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ န ဟိ သဗ္ဗာပိ ဒေဝတာ ¶ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိကာဝ ဟောန္တိ ဒွိဟေတုကာနမ္ပိ သမ္ဘဝတော။ အတိခိပ္ပံ ဇာနန္တီတိ ဒေဝတာနံ ဘဝင်္ဂပရိဝါသဿ မနုဿာနံ ဝိယ အဒန္ဓဘာဝတော ဝုတ္တံ။

သဘာဂဿာတိ ပုရိသဿ။ ဝိသဘာဂဿာတိ မာတုဂါမဿ။ အနရိယကောတိ မာဂဓဝေါဟာရတော အညော။ ဒဝါတိ သဟသာ။ ရဝါတိ ဝိရဇ္ဈိတွာ။ အညံ ဘဏိဿာမီတိ အညံ ဘဏန္တော ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီတိ ဘဏတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အက္ခရသမယာနဘိညတာယ ဝါ ကရဏသမ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော ဝါ ကထေတဗ္ဗံ ကထေတုံ အသက္ကောန္တော ဟုတွာ အညံ ကထေန္တော ရဝါ ဘဏတိ နာမ။ ဥဘယထာပိ အညံ ဘဏိတုကာမဿ အညဘဏနံ သမာနန္တိ အာဟ ‘‘ပုရိမေန ကော ဝိသေသော’’တိ။

ဝါစေတီတိ ပါဠိံ ကထေန္တော အညံ ဥဂ္ဂဏှာပေန္တော ဝါ ဝါစေတိ။ ပရိပုစ္ဆတီတိ ပါဠိယာ အတ္ထံ ပရိပုစ္ဆန္တော ပါဠိံ ပရိပုစ္ဆတိ။ ဥဂ္ဂဏှာတီတိ အညဿ သန္တိကေ ပါဠိံ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ သဇ္ဈာယံ ကရောတီတိ ဥဂ္ဂဟိတပါဠိံ သဇ္ဈာယတိ။ ဝဏ္ဏေတီတိ ပါဠိယာ အတ္ထံ သံဝဏ္ဏေန္တော ပါဠိံ ဝဏ္ဏေတိ။ မဟလ္လကဿ ကိဉ္စိ အဇာနနတော အဝိဒိတိန္ဒြိယတာယ ဝါ ‘‘ပေါတ္ထကရူပသဒိသဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ မတ္တိကာယ ကတရူပသဒိသဿာတိ အတ္ထော။ ဂရုမေဓဿာတိ အာရမ္မဏေသု လဟုပ္ပဝတ္တိယာ အဘာဝတော ဒန္ဓဂတိကတာယ ဂရုပညဿ၊ မန္ဒပညဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗသော ဝါတိ ဣမိနာ ‘‘ဣဒံ ပဒံ သာဝေဿာမိ ‘သိက္ခံ ပစ္စက္ခာမီ’’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တစိတ္တုပ္ပာဒဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ယသ္မာ ပန အသတိ ဧဝရူပေ စိတ္တုပ္ပာဒေ ကေနစိ ပရိယာယေန တထာဝိဓံ ဝစီဘေဒံ ကတွာ သာဝနံ နာမ နေဝ သမ္ဘဝတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီတိအာဒီသု…ပေ… ဝစီဘေဒံ ကတွာ န သာဝေတီ’’တိ။

သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မူလပညတ္တိဝဏ္ဏနာ

၅၅။ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗဿာတိ ¶ ဝိဝရိတဗ္ဗဿ ပကာသေတဗ္ဗဿ။ ကိလေသေဟီတိ အဟိရိကာဒီဟိ ကိလေသေဟိ။ ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ ဒုဋ္ဌုလ္လ-ပဒတော ပဋ္ဌာယ။ တဿ ကမ္မဿာတိ မေထုနဓမ္မပဋိသေဝနသင်္ခါတဿ ကမ္မဿ။ ဒဿနန္တိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ အဿာတိ မေထုနဓမ္မဿ။

ဒွီဟိ ဒွီဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ဒွယံဒွယသမာပတ္တီတိ အာဟ ‘‘ဒွယေန ဒွယေန သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော’’တိ။ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနေန သဒိသဘာဝပ္ပတ္တိယာ မိထုနာနံ ဣဒံ မေထုနံ၊ မေထုနမေဝ ဓမ္မော မေထုနဓမ္မောတိ ¶ အာဟ ‘‘ဥဘိန္နံ ရတ္တာန’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ရတ္တာနန္တိ မေထုနရာဂေန ရတ္တာနံ။ သာရတ္တာနန္တိ တေနေဝ ရာဂေန အတိဝိယ ရတ္တာနံ။ အဝဿုတာနန္တိ လောကဿာဒမိတ္တသန္ထဝဝသေန ဥပ္ပန္နမေထုနရာဂေန တိန္တာနံ။ ပရိယုဋ္ဌိတာနန္တိ မေထုနရာဂုပ္ပတ္တိယာ ပရိယောနဒ္ဓစိတ္တာနံ။ သဒိသာနန္တိ ရတ္တတာဒီဟိ သဒိသာနံ။

ယသ္မာ ‘‘ပဋိသေဝတိ နာမာ’’တိ ပဒံ မာတိကာယ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘ပဋိသေဝတိ နာမာတိ ကသ္မာ ဥဒ္ဓဋ’’န္တိ ယော မညတိ၊ တဿ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဋိသေဝေယျာတိ ဧတ္ထ…ပေ… မာတိကာပဒ’’န္တိ အာဟ။ ဣတ္ထိယာ နိမိတ္တေနာတိ ဣဒံ ‘‘မဂ္ဂေန ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒိ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ‘‘မဂ္ဂေန ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မဂ္ဂံ ဂစ္ဆတိ၊ မဂ္ဂေ ဝါ ဂစ္ဆတီ’’တိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဣတ္ထိယာ နိမိတ္တေန ပဝေသေတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣတ္ထိယာ နိမိတ္တံ ပဝေသေတိ၊ နိမိတ္တေ ဝါ ပဝေသေတီ’’တိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတိ။ ဣဒဉ္စ ယေဘုယျေန ပုရိသပယောဂဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ နိမိတ္တံ အင်္ဂဇာတန္တိ အတ္ထတော ဧကံ။ ပဝေသနံ နာမ န ဗဟိ ဆုပနမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝါတေန အသမ္ဖုဋ္ဌေ အလ္လောကာသေ’’တိ။ အဗ္ဘန္တရဉှိ ပဝေသေန္တော ‘‘ပဝေသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ န ဗဟိ ဆုပန္တော။ အဗ္ဘန္တရန္တိ စ ပကတိယာ သဗ္ဗသော ပိဟိတဿ နိမိတ္တဿ ဝါတေန အသမ္ဖုဋ္ဌောကာသော ဝုစ္စတီတိ။

ဣဒါနိ သဗ္ဗထာ လေသောကာသပိဒဟနတ္ထံ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ ပုရိသနိမိတ္တေ စ လဗ္ဘမာနံ ပဝေသကာလေ အညမညံ ဖဿာရဟံ ပဒေသဝိသေသံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတ္ထိနိမိတ္တေ စတ္တာရိ ပဿာနီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝါတေန ဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌေ အလ္လောကာသေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကေနပိ ပဒေသေန ဆုပိတွာ ပဝေသေန္တော ‘‘ပဝေသေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝေမဇ္ဈန္တိ ယထာ စတ္တာရိ ပဿာနိ အသမ္ဖုသန္တော ပဝေသေတိ၊ ဧဝံ ကတဝိဝရဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ ဟေဋ္ဌိမတလံ ဝုစ္စတိ ¶ ၊ ပုရိသနိမိတ္တေ ပန မဇ္ဈန္တိ အဂ္ဂကောဋိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဥပရီတိ အဂ္ဂကောဋိတော ဥပရိဘာဂပ္ပဒေသော။ ဣဒဉ္စ မဇ္ဈေန သမိဉ္ဇိတွာ ပဝေသေန္တဿ မဇ္ဈိမပဗ္ဗသမိဉ္ဇိတင်္ဂုလိံ ကတ္ထစိ ပဝေသေန္တဿ အင်္ဂုလိယာ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိသဒိသံ အင်္ဂဇာတဿ ဥပရိဘာဂဝေမဇ္ဈံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌာ ပဝေသေန္တောတိ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ ဟေဋ္ဌိမဘာဂေန ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တော။ မဇ္ဈေန ပဝေသေန္တောတိ အဗ္ဘန္တရတလံ ဆုပိတွာ မဇ္ဈေန ပဝေသေန္တော။ ကတ္ထစိ အစ္ဆုပန္တံ ပဝေသေတွာ နီဟရန္တဿ ဟိ နတ္ထိ ပါရာဇိကံ၊ ဒုက္ကဋံ ပန ဟောတိ ဆိန္နသီသဝတ္ထုသ္မိံ ဝဋ္ဋကတေ မုခေ အစ္ဆုပန္တံ ပဝေသေတွာ နီဟရန္တဿ ဝိယ။ မဇ္ဈေနေဝ ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောတိ အဂ္ဂကောဋိယာ ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တော။ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိယာ သမိဉ္ဇိတင်္ဂုလိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ သမိဉ္ဇိတင်္ဂုလိံ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိယာ ပဝေသေန္တော ဝိယာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သင်္ကောစေတွာတိ နိမိတ္တမဇ္ဈေန ဘိန္ဒိတွာ။ ဥပရိဘာဂေနာတိ သင်္ကောစိတဿ ဥပရိဘာဂကောဋိယာ။ ဣဒါနိ ပုရိသနိမိတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု ဆသု ဌာနေသု ဥပရီတိ ဝုတ္တဋ္ဌာနန္တရဿ ဝသေန ဝိသုံ စတ္တာရိ ¶ ပဿာနိ ဂဟေတွာ ပုရိသနိမိတ္တေ ဒသဓာ ဌာနဘေဒံ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဟေဋ္ဌာ ပန ဝိသုံ တာနိ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘စတ္တာရိ ပဿာနီ’’တိ ဝစနသာမညတောပိ ဝိသုံ ဝိသုံ လဗ္ဘမာနာနိ ဧကစ္စံ ဂဟေတွာ ဆ ဌာနာနိ ဝုတ္တာနိ။ တုလာဒဏ္ဍသဒိသံ ပဝေသေန္တဿာတိ ဥဇုကံ ပဝေသေန္တဿ။

နိမိတ္တေ ဇာတန္တိ အတ္တနော နိမိတ္တေ ဇာတံ။ စမ္မခီလန္တိ နိမိတ္တေ ဥဋ္ဌိတံ စမ္မမေဝ။ ‘‘ဥဏ္ဏိဂဏ္ဍော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ နိမိတ္တေ ဇာတမ္ပိ စမ္မခီလာဒိ နိမိတ္တမေဝါတိ အာဟ ‘‘အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ။ ‘‘ဥပဟတကာယပ္ပသာဒ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘နဋ္ဌကာယပ္ပသာဒ’’န္တိ ဝစနံ ဥပါဒိန္နဘာဝဿ နတ္ထိတာဒဿနတ္ထံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘မတစမ္မံ ဝါ သုက္ခပီဠကံ ဝါ’’တိ။ သတိ ဟိ ဥပါဒိန္နဘာဝေ ဥပဟတေပိ ကာယပ္ပသာဒေ ဥပဟတိန္ဒြိယဝတ္ထုသ္မိံ ဝိယ ပါရာဇိကာပတ္တိယေဝ သိယာ၊ မတစမ္မံ ပန သုက္ခပီဠကဉ္စ အနုပါဒိန္နကံ ဥပါဒိန္နကေယေဝ စ ပါရာဇိကာပတ္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ။ န စ ဧဝံ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ ပန နဋ္ဌေပိ ဥပါဒိန္နဘာဝေ ပါရာဇိကာပတ္တိယေဝ။ မတေ အက္ခာယိတေ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတေ ပါရာဇိကာပတ္တိဝစနတော မေထုနဿာဒေနာတိ ဣမိနာ ကာယသံသဂ္ဂရာဂံ နိဝတ္တေတိ။ သတိ ဟိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေ သင်္ဃာဒိသေသောဝ သိယာ၊ ဗီဇာနိပိ နိမိတ္တသင်္ချံ န ဂစ္ဆန္တီတိ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ပဝေသေတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ ¶ ဣမိဿာ မေထုနကထာယ အသဗ္ဘိရူပတ္တာ ‘‘ဤဒိသံ ဌာနံ ကထေန္တေဟိ သုဏန္တေဟိ စ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ အနုသာသန္တော ‘‘အယဉ္စ မေထုနကထာ နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ မေထုနကထာယ ရာဂဝုဒ္ဓိဟေတုတ္တာ ဟာသဝိသယတ္တာ စ တဒုဘယနိဝတ္တနတ္ထံ ပဋိကူလမနသိကာရာဒီသု နိယောဇေတိ။ ပဋိကူလမနသိကာရေန ဟိ ရာဂေါ နိဝတ္တတိ၊ သမဏသညာဒီသု ပစ္စုပဋ္ဌိတေသု ဟာသော နိဝတ္တတိ။ သတ္တာနုဒ္ဒယာယာတိ သတ္တာနံ အပါယဒုက္ခာဒီဟိ အနုရက္ခဏတ္ထံ။ လောကာနုကမ္ပာယာတိ သတ္တလောကဝိသယာယ အနုကမ္ပာယ။

မုခံ အပိဓာယာတိ မုခံ အပိဒဟိတွာ၊ ယေန ကေနစိ ပမာဒေန ကဒါစိ မန္ဒဟာသော ဘဝေယျ၊ တဒါ ဂရုတ္တံ ကုပ္ပေယျ၊ တသ္မာ တာဒိသေ ကာလေ ဂရုဘာဝဿ အဝိကောပနတ္ထံ ဗီဇကေန မုခံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ မုခံ အပိဓာယာတိ မုခံ ပိဒဟိတွာတိ အတ္ထော။ ဗီဇကေန မုခံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဟသမာနေန န နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ ဒန္တဝိဒံသကန္တိ ဒန္တေ ဒဿေတွာ ဝိဝရိတွာ စာတိ အတ္ထော။ ဂဗ္ဘိတေနာတိ သင်္ကောစံ အနာပဇ္ဇန္တေန၊ ဥဿာဟဇာတေနာတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဟိ ‘‘ဤဒိသံ နာမ အသဗ္ဘိံ ကထေမီ’’တိ သင်္ကောစံ ¶ အာပဇ္ဇေယျ၊ အတ္ထဝိဘာဝနံ န သိယာ၊ တသ္မာ ‘‘တာဒိသေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနပိ တာဝ ဤဒိသံ ကထိတံ၊ ကိမင်္ဂံ ပနာဟံ ကထေမီ’’တိ ဧဝံ ဥဿာဟဇာတေန ကထေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သတ္ထုပဋိဘာဂေနာတိ သတ္ထုကပ္ပေန၊ သတ္ထုသဒိသေနာတိ အတ္ထော။

မူလပညတ္တိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနုပညတ္တိဝဏ္ဏနာ

တိရစ္ဆာနေသု ဂတာယာတိ တိရစ္ဆာနေသု ဥပ္ပန္နာယ။ ယသ္မာ တိရစ္ဆာနဂတာ နာမ အတိခုဒ္ဒကာပိ ဟောန္တိ၊ ယေသံ မဂ္ဂေသု တိလဖလမတ္တမ္ပိ ပဝေသနံ နပ္ပဟောတိ၊ တသ္မာ န သဗ္ဗာဝ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယော ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတာတိ ပဝေသနပ္ပဟောနကဝသေန လဗ္ဘမာနကတိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယော ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတာ ဧဝ စေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ အပဒါနံ အဟိမစ္ဆာတိအာဒိဂါထာ ပါရာဇိကဝတ္ထူနံ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ပေါရာဏေဟိ ဌပိတာ။ တတ္ထ အဟီတိ ဇာတိနိဒ္ဒေသေန သဗ္ဗာပိ ¶ သပ္ပဇာတိ သင်္ဂဟိတာတိ အာဟ – ‘‘အဟိဂ္ဂဟဏေန…ပေ… ဒီဃဇာတိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ။ တတ္ထ ဂေါနသာတိ သပ္ပဝိသေသာ၊ ယေသံ ပိဋ္ဌီသု မဟန္တာနိ မဏ္ဍလာနိ သန္ဒိဿန္တိ။ မစ္ဆဂ္ဂဟဏံ ဩဒကဇာတိယာ ဥပလက္ခဏပဒန္တိ အာဟ – ‘‘မစ္ဆဂ္ဂဟဏေန…ပေ… ဩဒကဇာတိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ။ တေနေဝ မဏ္ဍူကကစ္ဆပါနံ သပါဒကတ္တေပိ ဩဒကဇာတိကတ္တာ သင်္ဂဟော ကတော။

မုခသဏ္ဌာနန္တိ ဩဋ္ဌစမ္မသဏ္ဌာနံ။ ဝဏသင်္ခေပံ ဂစ္ဆတီတိ ဝဏသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ နဝသု ဝဏမုခေသု သင်္ဂဟိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝဏေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ‘‘အမဂ္ဂေန အမဂ္ဂံ ပဝေသေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ဣမဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မိဉှိ သုတ္တေ ဒွီသု သမ္ဘိန္နဝဏေသု ဧကေန ဝဏေန ပဝေသေတွာ ဒုတိယေန နီဟရန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ။ ဝက္ခတိ စ ‘‘ဣမဿ သုတ္တဿ အနုလောမဝသေန သဗ္ဗတ္ထ ဝဏသင်္ခေပေ ထုလ္လစ္စယံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၆)။ ကုက္ကုဋိဂ္ဂဟဏမ္ပိ သဗ္ဗာယ ပက္ခိဇာတိယာ ဥပလက္ခဏပဒန္တိ အာဟ – ‘‘ကုက္ကုဋိဂ္ဂဟဏေန…ပေ… ပက္ခိဇာတိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ။ မဇ္ဇာရိဂ္ဂဟဏမ္ပိ စတုပ္ပဒဇာတိယာ ဥပလက္ခဏပဒန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ – ‘‘မဇ္ဇာရိဂ္ဂဟဏေန…ပေ… စတုပ္ပဒဇာတိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ။ ရုက္ခသုနခါ နာမ ကလန္ဒကာတိပိ ဝဒန္တိ။ မင်္ဂုသာတိ နင်္ဂုလာ။

ပရာဇိတ-သဒ္ဒေါ ဥပသဂ္ဂဿ ဝုဒ္ဓိံ ကတွာ တ-ကာရဿ စ က-ကာရံ ကတွာ ပါရာဇိကောတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘ပါရာဇိကောတိ ပရာဇိတော’’တိ။ ‘‘ကတ္ထစိ အာပတ္တီတိ ‘ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသေယျာ’တိအာဒီသု ¶ (ပါရာ။ ၃၈၄၊ ၃၉၁)၊ ကတ္ထစိ သိက္ခာပဒန္တိ ဣဒံ ပန ဒိသွာ ဇာနိတဗ္ဗ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ပရာဇယတီတိ ပါရာဇိကံ၊ ပါရာဇိကာတိ စ ကတ္တုသာဓနေန ပါရာဇိက-သဒ္ဒေန သိက္ခာပဒံ အာပတ္တိ စ ဝုစ္စတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယော တံ အတိက္ကမတီ’’တိအာဒိ။ ပုဂ္ဂလော ပန ကမ္မသာဓနေန ပါရာဇိက-သဒ္ဒေန ဝုစ္စတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလော ယသ္မာ ပရာဇိတော’’တိအာဒိ။

ဧတမေဝ ဟိ အတ္ထံ သန္ဓာယာတိ ‘‘တံ အာပတ္တိံ အာပန္နော ပုဂ္ဂလော ပရာဇိတော ဟောတိ ပရာဇယမာပန္နော’’တိ ဧတမတ္ထံ သန္ဓာယ။ စုတော ပရဒ္ဓါတိအာဒိနာ ဟိ တံ အာပတ္တိံ အာပန္နပုဂ္ဂလော စုတော ဟောတိ ပရာဇိတော ပရာဇယံ အာပန္နောတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ၊ န ပန ပုဂ္ဂလော ပါရာဇိကော နာမ ဟောတီတိ ဧတမတ္ထံ သန္ဓာယာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ န ဟိ ပရိဝါရေပိ ဂါထာ ပုဂ္ဂလဝုတ္တိပါရာဇိကသဒ္ဒနိဗ္ဗစနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ ¶ အာပတ္တိဝုတ္တီနံ ပါရာဇိကာ-ဒိသဒ္ဒါနံ နိဗ္ဗစနဝိဘာဂပ္ပသင်္ဂေ ဝုတ္တတ္တာ။ အယဉှိ ပရိဝါရဂါထာယ အတ္ထော (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၃၉) – ယဒိဒံ ပုဂ္ဂလာပတ္တိသိက္ခာပဒပါရာဇိကေသု အာပတ္တိပါရာဇိကံ နာမ ဝုတ္တံ၊ တံ အာပဇ္ဇန္တော ပုဂ္ဂလော ယသ္မာ ပရာဇိတော ပရာဇယမာပန္နော သဒ္ဓမာ စုတော ပရဒ္ဓါ ဘဋ္ဌော နိရင်္ကတော စ ဟောတိ၊ အနီဟဋေ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ပုန ဥပေါသထပဝါရဏာဒိဘေဒေါ သံဝါသော နတ္ထိ၊ တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတိ တေန ကာရဏေန ဧတံ အာပတ္တိပါရာဇိကံ ဣတိ ဝုစ္စတီတိ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယသ္မာ ပရာဇိတော ဟောတိ ဧတေန၊ တသ္မာ ဧတံ ပါရာဇိကန္တိ ဝုစ္စတီတိ။ ပရိဘဋ္ဌောတိ သာသနတော ဘဋ္ဌော၊ ပရိဟီနောတိ အတ္ထော။ ဆိန္နောတိ အန္တရာ ခဏ္ဍိတော။

သဒ္ဓိံ ယောဇနာယာတိ ပဒယောဇနာယ သဒ္ဓိံ။ စတုဗ္ဗိဓံ သင်္ဃကမ္မန္တိ အပလောကနာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ ကမ္မံ။ သီမာပရိစ္ဆိန္နေဟီတိ ဧကသီမာပရိယာပန္နေဟိ။ ပကတတ္တာ နာမ ပါရာဇိကံ အနာပန္နာ အနုက္ခိတ္တာ စ။ ပဉ္စဝိဓောပီတိ နိဒါနုဒ္ဒေသာဒိဝသေန ပဉ္စဝိဓောပိ။ နဟာပိတပုဗ္ဗကာနံ ဝိယ ဩဓိသအနုညာတံ ဌပေတွာ အဝသေသံ သဗ္ဗမ္ပိ သိက္ခာပဒံ သဗ္ဗေဟိပိ လဇ္ဇီပုဂ္ဂလေဟိ အနတိက္ကမနီယတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေဟိပိ လဇ္ဇီပုဂ္ဂလေဟိ သမံ သိက္ခိတဗ္ဗဘာဝတော’’တိ။ သမန္တိ သဒ္ဓိံ၊ ဧကပ္ပဟာရေန ဝါ။ သိက္ခိတဗ္ဗဘာဝတောတိ အနတိက္ကမနဝသေန ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒိနာ စ သိက္ခိတဗ္ဗဘာဝတော။ သာမညသိက္ခာပဒေသု ‘‘ဣဒံ တယာ န သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အဗဟိကာတဗ္ဗတော ‘‘န ဧကောပိ တတော ဗဟိဒ္ဓါ သန္ဒိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယံ တံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၅၆။ န ကေဝလံ ဣတ္ထိယာ ဧဝ နိမိတ္တံ ပါရာဇိကဝတ္ထူတိ ဣမိနာ ကေဝလံ ဣတ္ထိယာ ဧဝ နိမိတ္တံ ¶ ပါရာဇိကဝတ္ထု န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကပဏ္ဍကပုရိသာနမ္ပိ နိမိတ္တံ ပါရာဇိကဝတ္ထူတိ ဒဿေတိ။ န စ မနုဿိတ္ထိယာ ဧဝါတိ ဣမိနာ ပန မနုဿိတ္ထိယာ ဧဝ နိမိတ္တံ ပါရာဇိကဝတ္ထု န ဟောတိ၊ အမနုဿိတ္ထိတိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိအမနုဿုဘတောဗျဉ္ဇနကာဒီနမ္ပိ နိမိတ္တံ ပါရာဇိကဝတ္ထူတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝတ္ထုမေဝ န ဟောတီတိ အမနုဿိတ္ထိပသင်္ဂေန အာဂတံ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယံ ပဋိက္ခိပတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ ဝိယ န ဒိဿတိ။ န ဟိ ဣတော ပုဗ္ဗေ အမနုဿိတ္ထိဂ္ဂဟဏံ ကတံ အတ္ထိ၊ ယေန တပ္ပသင်္ဂေါ သိယာ။ ဣဒါနေဝ ဟိ ‘‘တိဿော ဣတ္ထိယော’’တိအာဒိနာ အမနုဿိတ္ထိဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ န စ အမနုဿိတ္ထိဂ္ဂဟဏေန သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယာနံ ¶ ပသင်္ဂေါ ယုတ္တော။ မနုဿာမနုဿတိရစ္ဆာနဇာတိဝသေန တိဝိဓာ ကတွာ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတသတ္တာနံ နိဒ္ဒေသေန သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယာနံ ပသင်္ဂဿ နိဝတ္တိတတ္တာ။ တထာ ဟိ ဣတ္ထိပုရိသာဒီသု မနုဿာမနုဿာဒီသု ဝါ ကဉ္စိ အနာမသိတွာ အဝိသေသေန ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ မာတိကာယံ ဝုတ္တံ။ တဿ ပဒဘာဇနေ စ ‘‘ပဋိသေဝတိ နာမာ’’တိ မာတိကံ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ယော နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ အင်္ဂဇာတေန အင်္ဂဇာတံ အန္တမသော တိလဖလမတ္တမ္ပိ ပဝေသေတိ၊ ဧသော ပဋိသေဝတိ နာမာ’’တိ ပဋိသေဝနာကာရောဝ ဒဿိတော၊ န ပန ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတနိမိတ္တနိဿယာ မနုဿာမနုဿတိရစ္ဆာနဂတာ ဣတ္ထိပုရိသပဏ္ဍကဥဘတောဗျဉ္ဇနကာ နိယမေတွာ ဒဿိတာ၊ တသ္မာ ‘‘ဣတ္ထိယာ ဧဝ နု ခေါ နိမိတ္တံ ပါရာဇိကဝတ္ထု၊ ဥဒါဟု အညေသမ္ပီ’’တိ ဧဝမာဒိ သန္ဒေဟော သိယာ၊ နိမိတ္တဝေါဟာရော စ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယရူပကေသု စ လဗ္ဘတိယေဝ။ တေနေဝ ဝိနီတဝတ္ထူသု (ပါရာ။ ၇၁) ‘‘လေပစိတ္တဿ နိမိတ္တံ အင်္ဂဇာတေန ဆုပိ၊ ဒါရုဓီတလိကာယ နိမိတ္တံ အင်္ဂဇာတေန ဆုပီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ နိမိတ္တသာမညတော ‘‘သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယာနမ္ပိ နိမိတ္တံ ပါရာဇိကဝတ္ထု ဟောတိ၊ န ဟောတီ’’တိ ကဿစိ အာသင်္ကာ သိယာ။ တေနေဝ ‘‘လေပစိတ္တာဒိဝတ္ထူသု တဿ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တဒါသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတသတ္တနိယမနတ္ထဉ္စ ဇာတိဝသေန မနုဿာမနုဿာဒိတော တိဓာ ကတွာ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတေ သတ္တေ ဘဂဝါ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝတ္ထုမေဝ န ဟောတီ’’တိ နိမိတ္တသာမညတော ပသင်္ဂါဂတံ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယာနံ နိမိတ္တံ ပဋိက္ခိပတီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

တယော မဂ္ဂေတိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘တီသု မဂ္ဂေသူတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဣမိနာ ‘‘ဒွေ မဂ္ဂေ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဒွီသု မဂ္ဂေသူတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အတိဒိဿတိ။

အနုပညတ္တိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ

၅၇။ အဿာတိ ¶ အာချာတိကပဒန္တိ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန ‘‘အဿာတိ ပုဂ္ဂလံ ပရာမသိတွာ ဟောတီတိ ¶ ဝစနသေသော ဒဿိတော’’တိပိ အတ္ထဝိကပ္ပော ဒဿိတော၊ န သော သုန္ဒရတရော။ ယဒိ ဟိ ဝစနသေသော အဓိပ္ပေတော သိယာ၊ ‘‘ဟောတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တေနေဝ အညသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ ဟောတီတိ ဝစနသေသော ကတော။

၅၈။ သာဒိယန္တဿေဝါတိ ဧတ္ထ သာဒိယနံ နာမ သေဝေတုကာမတာစိတ္တဿ ဥပဋ္ဌာပနန္တိ အာဟ ‘‘ပဋိသေဝနစိတ္တသမင်္ဂိဿာ’’တိ။ ‘‘ပဋိပက္ခံ အတ္ထယန္တီတိ သိက္ခာကာမာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိပက္ခံ ဒုဿီလဘာဝံ အတ္ထယန္တီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ဝေရိပုဂ္ဂလဿ ပန ပဋိပက္ခဘူတံ ကဉ္စိ အမိတ္တံ အတ္ထယန္တိ ဂဝေသန္တီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပစ္စတ္ထိကာ ဟိ အတ္တနော ဝေရိံ နာသေတုကာမာ တဿ ပဋိပက္ခဘူတံ ကဉ္စိ အမိတ္တံ အတ္တနော သဟာယဘာဝမုပဂစ္ဆန္တံ ဣစ္ဆန္တိ။ ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒီနံ ဥပရိ ဝက္ခမာနတ္တာ တဒနုရူပဝသေန အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘိက္ခူ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘိက္ခုဿ ပစ္စတ္ထိကာ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ’’တိ ဧဝံ ပန ဝုစ္စမာနေ ဘိက္ခုဿ ပစ္စတ္ထိကာ ရာဇာဒယောပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂယှန္တီတိ ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒယော ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ၊ အညတ္ထ ပန ဘိက္ခုဿ ပစ္စတ္ထိကာ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာတိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတေဝ ‘‘သာသနပစ္စတ္ထိကာ’’တိ ယထာ။ ဣဿာပကတာတိ ပရေသံ လာဘသက္ကာရာဒိအသဟနလက္ခဏာယ ဣဿာယ အဘိဘူတာ။ နိပ္ပရိပ္ဖန္ဒန္တိ ပရိပ္ဖန္ဒဝိရဟိတံ၊ ယထာ စလိတုံ ပရိဝတ္တိတုံ န သက္ကောတိ၊ တထာ ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။ သမ္ပယောဇေန္တီတိ ဝစ္စမဂ္ဂေန သဒ္ဓိံ ယောဇေန္တိ။

တသ္မိံ ခဏေတိ တသ္မိံ ပဝေသနက္ခဏေ၊ အဂ္ဂတော ယာဝ မူလာ ပဝေသနကာလော ‘‘ပဝေသနက္ခဏော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာဒိယနံ နာမ သေဝနစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒနန္တိ အာဟ ‘‘သေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတီ’’တိ။ ပဝိဋ္ဌကာလေတိ အင်္ဂဇာတဿ ယတ္တကံ ဌာနံ ပဝေသနာရဟံ၊ တတ္တကံ အနဝသေသတော ပဝိဋ္ဌကာလေ။ ဧဝံ ပဝိဋ္ဌဿ ဥဒ္ဓရဏာရမ္ဘတော အန္တရာ ဌိတကာလော ဌိတံ နာမ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန မာတုဂါမဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ပတွာ သဗ္ဗထာ ဝါယမတော ဩရမိတွာ ဌိတကာလံ သန္ဓာယ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသမယေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓရဏံ နာမ ယာဝ အဂ္ဂါ နီဟရဏကာလောတိ အာဟ – ‘‘နီဟရဏကာလေ ပဋိသေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတီ’’တိ။ အင်္ဂါရကာသုန္တိ အင်္ဂါရရာသိံ။ ဧဝရူပေ ကာလေ အသာဒိယနံ နာမ န သဗ္ဗေသံ ဝိသယောတိ အာဟ ‘‘ဣမဉှိ ဧဝရူပံ အာရဒ္ဓဝိပဿက’’န္တိအာဒိ ¶ ။ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟီတိ ရာဂဒေါသမောဟဇာတိဇရာမရဏသောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသသင်္ခါတေဟိ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ။ ရာဂါဒယော ဟိ အနုဍဟနဋ္ဌေန ‘‘အဂ္ဂီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ဟိ ယဿ သန္တိ ¶ ၊ တံ နိဍဟန္တိ၊ မဟာပရိဠာဟာ စ ဟောန္တိ ဒုန္နိဗ္ဗာပယာ စ။ ဘဂဝတာ စ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟော ဣစ္ဆိတောယေဝါတိ အာဟ – ‘‘ပစ္စတ္ထိကာနဉ္စဿ မနောရထဝိဃာတံ ကရောန္တော’’တိ။ အဿာတိ အသာဒိယန္တဿ ယထာဝုတ္တဂုဏသမင်္ဂိဿ။

ပဌမစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧကူနသတ္တတိဒွိသတစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ

၅၉-၆၀။ အက္ခာယိတနိမိတ္တာ အက္ခာယိတ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တာ ဥတ္တရပဒလောပေနာတိ အာဟ ‘‘သောဏသိင်္ဂါလာဒီဟိ အက္ခာယိတနိမိတ္တ’’န္တိ။ အက္ခာယိတံ နိမိတ္တံ ယဿာ သာ အက္ခာယိတနိမိတ္တာ။ ‘‘ဇာဂရန္တိ’’န္တိအာဒိ ဝိသေသနရဟိတတ္တာ ‘‘သုဒ္ဓိကစတုက္ကာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

သမာနာစရိယကာ ထေရာတိ ဧကာစရိယဿ ပါဌကန္တေဝါသိကာ။ မဟာဘယေတိ ဗြာဟ္မဏတိဿဘယေ။ ဂင်္ဂါယ အပရဘာဂေါ အပရဂင်္ဂံ။ ဝတ ရေတိ ဂရဟတ္ထေ နိပါတော။ အဝိဿဇ္ဇန္တေန ကိံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘နိစ္စကာလံ သောတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ ဧဝံ ဝိနယဂရုကာနန္တိ ဣမိနာ ဥပရိ တေဟိ ဝုစ္စမာနဝိနိစ္ဆယဿ ဂရုကရဏီယတာယ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗံ ပရိယာဒိယိတွာတိ သဗ္ဗံ ပါရာဇိကက္ခေတ္တံ အနဝသေသတော ဂဟေတွာ။ သောတံ ဆိန္ဒိတွာတိ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ ဝီတိက္ကမသောတံ ဆိန္ဒိတွာ။ အပညတ္တဘာဝတော ယုတ္တိအဘာဝတော စ ‘‘ပါရာဇိကစ္ဆာယာ ပနေတ္ထ န ဒိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဥပဍ္ဎက္ခာယိတဘာဝဿ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယတ္တာ တတ္ထ ပါရာဇိကံ န ပညပေသီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အကာရဏံ၊ န စ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယတာ အပညတ္တိကာရဏံ ယေဘုယျက္ခာယိတာဒီသုပိ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယဘာဝဿ သမာနတ္တာ။ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတတော ဟိ ကိဉ္စိဒေဝ အဓိကံ ဦနံ ဝါ ယဒိ ခါယိတံ သိယာ၊ တမ္ပိ ယေဘုယျေန ခါယိတံ အက္ခာယိတန္တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတမိဝ ယေဘုယျက္ခာယိတာဒီနိပိ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယာနေဝ။ အပိစ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတံ ယဒိ သဘာဝတော ¶ ပါရာဇိကက္ခေတ္တံ သိယာ၊ န တတ္ထ ဘဂဝါ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယန္တိ ပါရာဇိကံ န ပညပေတိ။

ဣဒါနိ ထေရေန ကတဝိနိစ္ဆယမေဝ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ အပရမ္ပိ တတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ နိမိတ္တေ အပ္ပမတ္တိကာပိ မံသရာဇိ သစေ အဝသိဋ္ဌာ ဟောတိ၊ တံ ယေဘုယျက္ခာယိတမေဝ ဟောတိ၊ တတော ပရံ ပန သဗ္ဗသော ခါယိတေ နိမိတ္တေ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တတော ပရံ ထုလ္လစ္စယံ နတ္ထီ’’တိ။ အထ ဝါ ယေဘုယျေန ခါယိတံ နာမ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂမုခါနံ စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ အတိက္ကမ္မ ယာဝ တတိယကောဋ္ဌာသဿ ပရိယောသာနာ ¶ ခါဒိတံ၊ တတော ပရံ ပန တတိယကောဋ္ဌာသံ အတိက္ကမ္မ ယာဝ စတုတ္ထကောဋ္ဌာသဿ ပရိယောသာနာ ခါဒိတံ ဒုက္ကဋဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မတသရီရသ္မိံယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ‘‘မတံ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတ’’န္တိအာဒိဝစနတော။ ‘‘ယဒိပိ နိမိတ္တံ သဗ္ဗသော ခါယိတန္တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဇီဝမာနကသရီရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ မဟာဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ကေနစိ ပန ‘‘တံ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ လိခိတံ။ ကိမေတ္ထ ဝီမံသိတဗ္ဗံ ဇီဝမာနကသရီရဿေဝ အဓိကတတ္တာ မတသရီရေ လဗ္ဘမာနဿ ဝိနိစ္ဆယဿ ဝိသုံ ဝက္ခမာနတ္တာ စ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) –

‘‘ဇီဝမာနကသရီရဿ ဝုတ္တပ္ပကာရေ မဂ္ဂေ သစေပိ တစာဒီနိ အနဝသေသေတွာ သဗ္ဗသော ဆိန္နေ နိမိတ္တသဏ္ဌာနမတ္တံ ပညာယတိ၊ တတ္ထ အန္တမသော အင်္ဂဇာတေ ဥဋ္ဌိကံ အနဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ ပီဠကံ ဝါ စမ္မခီလံ ဝါ ပဝေသေန္တဿပိ သေဝနစိတ္တေ သတိ ပါရာဇိကံ၊ နဋ္ဌကာယပ္ပသာဒံ သုက္ခပီဠကံ ဝါ မတစမ္မံ ဝါ လောမံ ဝါ ပဝေသေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ သစေ နိမိတ္တသဏ္ဌာနမတ္တမ္ပိ အနဝသေသေတွာ သဗ္ဗသော မဂ္ဂေါ ဥပ္ပာဋိတော၊ တတ္ထ ဥပက္ကမတော ဝဏသင်္ခေပဝသေန ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ –

ဇီဝမာနကသရီရသ္မိံယေဝ ယထာဝုတ္တဝိနိစ္ဆယော ဒဿိတော။

သဗ္ဗသော ခါယိတန္တိ နိမိတ္တပ္ပဒေသေ ဗဟိဋ္ဌိတံ ဆဝိစမ္မံ သဗ္ဗသော ဆိန္ဒိတွာ သောဏသိင်္ဂါလာဒီဟိ ခါယိတသဒိသံ ကတံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဆဝိစမ္မံ နတ္ထီ’’တိ။ နိမိတ္တမံသဿ ပန အဗ္ဘန္တရေ ဆဝိစမ္မဿ စ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ‘‘နိမိတ္တသဏ္ဌာနံ ပညာယတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပဝေသနံ ဇာယတီ’’တိ။ နိမိတ္တသဏ္ဌာနံ ပန ¶ အနဝသေသေတွာတိ နိမိတ္တာကာရေန ဌိတံ ဆဝိစမ္မမံသာဒိံ အနဝသေသေတွာ။ ဇီဝမာနကသရီရေ လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ မတသရီရေ လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မတသရီရေ ပနာ’’တိအာဒိ။

မနုဿာနံ ဇီဝမာနကသရီရေတိအာဒိနာ ပန အက္ခိအာဒယောပိ ဝဏသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဝဏေန ဧကပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ အက္ခိအာဒီသုပိ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ။ တေသဉ္စ ဝဏသင်္ဂဟော ‘‘နဝဒွါရော မဟာဝဏော’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၆။၁) ဧဝမာဒိသုတ္တာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တိရစ္ဆာနဂတာနံ အက္ခိကဏ္ဏဝဏေသု ဒုက္ကဋံ ပန အဋ္ဌကထာပ္ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ မနုဿာမနုဿတိရစ္ဆာနဂတေသု ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂမုခါနံ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘာဝေ နာနာကရဏံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ အက္ခိအာဒီနမ္ပိ ထုလ္လစ္စယာဒိဝတ္ထုဘာဝေ နိန္နာနာကရဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဝဏေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ‘‘အမဂ္ဂေန ¶ အမဂ္ဂံ ပဝေသေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၆၆) သာမညတော ဝုတ္တံ၊ န ပန ‘‘မနုဿာန’’န္တိ ဝိသေသနံ အတ္ထိ။ ယဒိ စ တိရစ္ဆာနဂတာနံ ဝဏေသု ထုလ္လစ္စယေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပတင်္ဂမုခမဏ္ဍူကဿ မုခသဏ္ဌာနေ ဝဏသင်္ခေပတော ထုလ္လစ္စယံ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဝုတ္တဉ္စ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဧဝေတ္ထ ပမာဏံ။ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညုနော ဟိ အဋ္ဌကထာစရိယာ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓေန ဓမ္မော ဝိနယော စ ဝုတ္တော၊ ယော တဿ ပုတ္တေဟိ တထေဝ ဉာတော’’တိအာဒိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။)။ မနုဿာနန္တိ ဣတ္ထိပုရိသပဏ္ဍကဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ သာမညတော ဝုတ္တံ။ ဝတ္ထိကောသေသူတိ ဝတ္ထိပုဋေသု ပုရိသာနံ အင်္ဂဇာတကောသေသု။ မတသရီရံ ယာဝ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဘာဝေန ကုထိတံ န ဟောတိ၊ တာဝ အလ္လသရီရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ – ‘‘ယဒါ ပန သရီရံ ဥဒ္ဓုမာတကံ ဟောတီ’’တိအာဒိ။ ပါရာဇိကဝတ္ထုဉ္စ ထုလ္လစ္စယဝတ္ထုဉ္စ ဝိဇဟတီတိ ဧတ္ထ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘာဝံ ထုလ္လစ္စယဝတ္ထုဘာဝဉ္စ ဝိဇဟတီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မတာနံ တိရစ္ဆာနဂတာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

မေထုနရာဂေန ဝတ္ထိကောသံ ပဝေသေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ပတ္ထိကောသံ အပ္ပဝေသေန္တော’’တိ။ ဣတ္ထိယာ အပ္ပဝေသေန္တောတိ ဣတ္ထိယာ နိမိတ္တံ အပ္ပဝေသေန္တော။ အပ္ပဝေသေန္တောတိ စ ပဝေသနာဓိပ္ပာယဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ပဝေသနာဓိပ္ပာယေန ဗဟိ ဆုပန္တဿ ပန မေထုနဿ ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဆုပတိ၊ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဣဒံ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရတ္တစိတ္တေန အင်္ဂဇာတံ ဆုပိတဗ္ဗံ၊ ယော ဆုပေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ¶ (မဟာဝ။ ၂၅၂) ဣမဿ သုတ္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စ ကေသဉ္စိ အညထာပိ အတ္ထဝိကပ္ပဿ ဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘ကတွာ မဟာအဋ္ဌကထံ သရီရ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာ) ဝုတ္တံ၊ တထာပိ သေသအဋ္ဌကထာသု ‘‘မေထုနရာဂေန မုခေနာ’’တိ ဝစနဿ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အင်္ဂဇာတေနာ’’တိ အဝုတ္တတ္တာ ‘‘အဝိသေသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ မဟာအဋ္ဌကထံ ပါဠိယာ သံသန္ဒိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ တာဝ မဟာအဋ္ဌကထာယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဣတရထာ ဟိ ဒုက္ကဋံ သိယာတိ ပကတိမုခေန ဆုပန္တဿ ဝိသာဏာဒိဂ္ဂဟဏေ ဝိယ ဒုက္ကဋံ သိယာ။ ဧဝံ မဟာအဋ္ဌကထံ ပါဠိယာ သံသန္ဒိတွာ ဣဒါနိ တတ္ထ ကေသဉ္စိ အညထာ အတ္ထဝိကပ္ပံ ဒဿေန္တော ‘‘ကေစိ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ သင်္ဃာဒိသေသောတိ ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒေန သင်္ဃာဒိသေသော။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ မေထုနရာဂေနေဝ။ ‘‘နိမိတ္တမုခေနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ ပဿာဝမဂ္ဂံ မေထုနရာဂေန ပကတိမုခေန ဆုပန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဒုက္ကဋန္တိ နိမိတ္တမုခေန ဝါ ပကတိမုခေန ဝါ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဆုပန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။

ဧကူနသတ္တတိဒွိသတစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သန္ထတစတုက္ကဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ

၆၁-၂။ ပဋိပန္နကဿာတိ ¶ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ။ ဥပါဒိန္နကန္တိ ကာယိန္ဒြိယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပါဒိန္နကေန ဖုသတီတိ ဥပါဒိန္နကေန ဖုသီယတိ ဃဋ္ဋီယတီတိ ဧဝံ ကမ္မနိ ယ-ကာရလောပေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ဧဝံ ကရောန္တော ကိဉ္စိ ဥပါဒိန္နကံ ဥပါဒိန္နကေန န ဖုသတိ န ဃဋ္ဋေတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ လေသံ ဩဍ္ဍေဿန္တီတိ လေသံ သမုဋ္ဌာပေဿန္တိ၊ ပရိကပ္ပေဿန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သန္ထတာဒိဘေဒေဟိ ဘိန္ဒိတွာတိ သန္ထတာဒိဝိသေသနေဟိ ဝိသေသေတွာ၊ သန္ထတာဒီဟိ စတူဟိ ယောဇေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သန္ထတာယာတိ ဧကဒေသေ သမုဒါယဝေါဟာရော ‘‘ပဋော ဒဍ္ဎော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ တထာ ဟိ ပဋဿ ဧကဒေသေပိ ဒဍ္ဎေ ‘‘ပဋော ဒဍ္ဎော’’တိ ဝေါဟရန္တိ ¶ ၊ ဧဝံ ဣတ္ထိယာ ဝစ္စမဂ္ဂါဒီသု ကိသ္မိဉ္စိ မဂ္ဂေ သန္ထတေ ဣတ္ထီ ‘‘သန္ထတာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ‘‘သန္ထတာ နာမာ’’တိအာဒိ။ ဝတ္ထာဒီနိ အန္တော အပ္ပဝေသေတွာ ဗဟိ ဌပေတွာ ဗန္ဓနံ သန္ဓာယ ‘‘ပလိဝေဌေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကဒေသေ သမုဒါယဝေါဟာရဝသေနေဝ ဘိက္ခုပိ ‘‘သန္ထတော’’တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘သန္ထတော နာမာ’’တိအာဒိ။ ယတ္တကေ ပဝိဋ္ဌေတိ တိလဖလမတ္တေ ပဝိဋ္ဌေ။ အက္ခိအာဒိမှိ သန္ထတေပိ ယထာဝတ္ထုကမေဝါတိ အာဟ ‘‘ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုက္ကဋက္ခေတ္တေ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတီ’’တိ။

ခါဏုံ ဃဋ္ဋေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ အန္တော ခါဏုံ ပဝေသေတွာ သမတလံ အတိရိတ္တံ ဝါ ခါဏုံ ဃဋ္ဋေန္တဿ ဒုက္ကဋံ ပဝေသာဘာဝတော။ သစေ ပန ဤသကံ အန္တော ပဝိသိတွာ ဌိတံ ခါဏုကမေဝ အင်္ဂဇာတေန ဆုပတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ တဿ တလန္တိ ဝေဠုနဠာဒိကဿ အန္တောတလံ။ ဝိနီတဝတ္ထူသု ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု သီဝထိကံ ဂန္တွာ ဆိန္နသီသံ ပဿိတွာ ဝဋ္ဋကတေ မုခေ အစ္ဆုပန္တံ အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေသိ။ တဿ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသိ…ပေ… အနာပတ္တိ ဘိက္ခု ပါရာဇိကဿ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တဿ သုတ္တဿ အနုလောမတော ‘‘အာကာသဂတမေဝ ကတွာ ပဝေသေတွာ နီဟရတိ၊ ဒုက္ကဋ’’န္တိ (ပါရာ။ ၇၃) ဝုတ္တံ။ ဗဟိဒ္ဓါ ခါဏုကေတိ အန္တောပဝေသိတဝေဏုပဗ္ဗာဒိကဿ ဗဟိ နိက္ခန္တခါဏုကေ။ မေထုနရာဂေန ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓအာနိန္ဒြိယဗဒ္ဓသန္တာနေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပက္ကမန္တဿ န သက္ကာ အနာပတ္တိယာ ဘဝိတုန္တိ ‘‘ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဝိနီတဝတ္ထုမှိ အဋ္ဌိကေသု ဥပက္ကမန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။

သန္ထတစတုက္ကဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒိစတုက္ကဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ

၆၅။ သာမညဇောတနာယ ¶ ပကရဏတော ဝိသေသဝိနိစ္ဆယောတိ အာဟ ‘‘ဓုတ္တာတိ မေထုနုပသံဟိတခိဍ္ဍာပသုတာ’’တိအာဒိ။ ဣဒါနိ သာမညတောပိ အတ္ထသမ္ဘဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတ္ထိဓုတ္တသုရာဓုတ္တာဒယော ဝါ’’တိ အာဟ။ ဟဒယန္တိ ဟဒယမံသံ။

သဗ္ဗာကာရေန စတုက္ကဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာပတ္တာနာပတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၆၆။ ပဋိညာကရဏံ ¶ နတ္ထီတိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာဘာဝတော။ န ဟိ ဒူသကော ‘‘ကေန စိတ္တေန ဝီတိက္ကမံ အကာသိ၊ ဇာနိတွာ အကာသိ၊ ဥဒါဟု အဇာနိတွာ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆာယ အရဟတိ။ တတ္ထေဝါတိ ဝေသာလိယံ မဟာဝနေ ဧဝ။ သဗ္ဗင်္ဂဂတန္တိ ဌပေတွာ ကေသလောမဒန္တနခါနံ မံသဝိနိမုတ္တဋ္ဌာနဉ္စေဝ ထဒ္ဓသုက္ခစမ္မဉ္စ ဥဒကမိဝ တေလဗိန္ဒု အဝသေသသဗ္ဗသရီရံ ဗျာပေတွာ ဌိတံ။ သရီရကမ္ပာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အက္ခီနံ ပီတဝဏ္ဏာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပိတ္တကောသကေ ဌိတန္တိ ဟဒယပပ္ဖာသာနံ အန္တရေ ယကနမံသံ နိဿာယ ပတိဋ္ဌိတေ မဟာကောသာတကီကောသသဒိသေ ပိတ္တကောသေ ဌိတံ။ ကုပိတေတိ ပိတ္တကောသတော စလိတွာ ဗဟိ နိက္ခန္တေ။

ဝိဿဋ္ဌစိတ္တောတိ ဝိဿဋ္ဌပကတိစိတ္တော။ ယက္ခုမ္မတ္တကောတိ ယက္ခာ ကိရ ယဿ စိတ္တံ ခိပိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ တဿ သေတမုခံ နီလောဒရံ သုရတ္တဟတ္ထပါဒံ မဟာသီသံ ပဇ္ဇလိတနေတ္တံ ဘေရဝံ ဝါ အတ္တဘာဝံ နိမ္မိနိတွာ ဒဿေန္တိ၊ ဘေရဝံ ဝါ သဒ္ဒံ သာဝေန္တိ၊ ကထေန္တဿေဝ ဝါ မုခေန ဟတ္ထံ ပက္ခိပိတွာ ဟဒယမံသံ မဒ္ဒန္တိ၊ တေန သော သတ္တော ဥမ္မတ္တကော ဟောတိ ခိတ္တစိတ္တော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘေရဝါနိ ဝါ အာရမ္မဏာနိ ဒဿေတွာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဘေရဝါနီတိ ဒဿနမတ္တေနေဝ သတ္တာနံ ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသံ ဥပ္ပာဒေတုံ သမတ္ထာနိ။ နိစ္စမေဝ ဥမ္မတ္တကော ဟောတီတိ ယဿ ပိတ္တကောသတော ပိတ္တံ စလိတွာ ဗဟိ နိက္ခန္တံ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယဿ ပန ပိတ္တံ စလိတွာ ပိတ္တကောသေယေဝ ဌိတံ ဟောတိ ဗဟိ အနိက္ခန္တံ၊ သော အန္တရန္တရာ သညံ ပဋိလဘတိ၊ န နိစ္စမေဝ ဥမ္မတ္တကော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဉတွာတိ သညာပဋိလာဘေန ဇာနိတွာ။ အဓိမတ္တာယာတိ အဓိကပ္ပမာဏာယ။

အာပတ္တာနာပတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ

ပကိဏ္ဏကန္တိ ¶ ဝေါမိဿကနယံ။ သမုဋ္ဌာနန္တိ ဥပ္ပတ္တိကာရဏံ။ ကိရိယာတိအာဒိ နိဒဿနမတ္တံ၊ အကိရိယာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝေဒနာယာတိ သဟယောဂေ ကရဏဝစနံ၊ ဝေဒနာယ သဟ ကုသလဉ္စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေနာတိ ¶ သဗ္ဗေသံ သိက္ခာပဒါနံ သင်္ဂါဟကဝသေန။ ဆ သိက္ခာပဒသမုဋ္ဌာနာနီတိ ကာယော ဝါစာ ကာယဝါစာ ကာယစိတ္တံ ဝါစာစိတ္တံ ကာယဝါစာစိတ္တန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ဆ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနာနိ။ အာပတ္တိယေဝ ဟိ သိက္ခာပဒသီသေန ဝုတ္တာ။ သမုဋ္ဌာနာဒယော ဟိ အာပတ္တိယာ ဟောန္တိ၊ န သိက္ခာပဒဿ၊ ဣမေသု ပန ဆသု သမုဋ္ဌာနေသု ပုရိမာနိ တီဏိ အစိတ္တကာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ သစိတ္တကာနိ။ တေသု ဧကေန ဝါ ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ စတူဟိ ဝါ ဆဟိ ဝါ သမုဋ္ဌာနေဟိ အာပတ္တိယော သမုဋ္ဌဟန္တိ၊ ပဉ္စသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ တတ္ထ ဧကသမုဋ္ဌာနာ စတုတ္ထေန စ ပဉ္စမေန စ ဆဋ္ဌေန စ သမုဋ္ဌာနေန သမုဋ္ဌာတိ၊ န အညေန။ ဒွိသမုဋ္ဌာနာ ပဌမစတုတ္ထေဟိ စ ဒုတိယပဉ္စမေဟိ စ တတိယဆဋ္ဌေဟိ စ စတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ စ ပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ စ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ န အညေဟိ။ တိသမုဋ္ဌာနာ ပဌမေဟိ စ တီဟိ၊ ပစ္ဆိမေဟိ စ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ န အညေဟိ။ စတုသမုဋ္ဌာနာ ပဌမတတိယစတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ စ ဒုတိယတတိယပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ စ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ န အညေဟိ။ ဆသမုဋ္ဌာနာ ဆဟိပိ သမုဋ္ဌာတိ။

သိက္ခာပဒံ နာမ အတ္ထိ ဆသမုဋ္ဌာနန္တိ ဧတ္ထာပိ သိက္ခာပဒသီသေန အာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘သဗ္ဗဉ္စေတံ အာပတ္တိယံ ယုဇ္ဇတိ၊ သိက္ခာပဒသီသေန ပန သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဒေသနာ အာရုဠှာ’’တိ။ ကာယာဒီဟိ ဆဟိ သမုဋ္ဌာနံ ဥပ္ပတ္တိ၊ ဆ ဝါ သမုဋ္ဌာနာနိ ဧတဿာတိ ဆသမုဋ္ဌာနံ။ အတ္ထိ စတုသမုဋ္ဌာနန္တိ ကာယော ကာယဝါစာ ကာယစိတ္တံ ကာယဝါစာစိတ္တန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ၊ ဝါစာ ကာယဝါစာ ဝါစာစိတ္တံ ကာယဝါစာစိတ္တန္တိ ဣမာနိ ဝါ စတ္တာရိ သမုဋ္ဌာနာနိ ဧတဿာတိ စတုသမုဋ္ဌာနံ။ အတ္ထိ တိသမုဋ္ဌာနန္တိ ကာယော ဝါစာ ကာယဝါစာတိ ဣမာနိ တီဏိ၊ ကာယစိတ္တံ ဝါစာစိတ္တံ ကာယဝါစာစိတ္တန္တိ ဣမာနိ ဝါ တီဏိ သမုဋ္ဌာနာနိ ဧတဿာတိ တိသမုဋ္ဌာနံ။ ဒွိသမုဋ္ဌာနံ ဧကသမုဋ္ဌာနဉ္စ သမုဋ္ဌာနသီသဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘အတ္ထိ ကထိနသမုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တေရသ ဟိ သမုဋ္ဌာနသီသာနိ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနံ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနံ ကထိနသမုဋ္ဌာနံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနံ ပဒသောဓမ္မသမုဋ္ဌာနံ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနံ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနံ စောရိဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနံ အနနုညာတသမုဋ္ဌာနန္တိ။

တတ္ထ ¶ ¶ ‘‘အတ္ထိ ဆသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဣမိနာ သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတ္ထိ စတုသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဣမိနာ ပန အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ အနနုညာတသမုဋ္ဌာနဉ္စ သင်္ဂဟိတံ။ ယဉှိ ပဌမတတိယစတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ပန ဒုတိယတတိယပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ အနနုညာတသမုဋ္ဌာနံ။ ‘‘အတ္ထိ တိသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဣမိနာ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနဉ္စ သင်္ဂဟိတံ။ ယဉှိ သစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ပန အစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနံ။ ‘‘အတ္ထိ ကထိနသမုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိနာ ပန အဝသေသသမုဋ္ဌာနသီသေန ဒွိသမုဋ္ဌာနံ ဧကသမုဋ္ဌာနဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ တထာ ဟိ ယံ တတိယဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ကထိနသမုဋ္ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယံ ပဌမစတုတ္ထေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ဆဋ္ဌေနေဝ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာနံ၊ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနန္တိပိ တဿေဝ နာမံ။ အာဒိ-သဒ္ဒသင်္ဂဟိတေသု ပန ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနပဒသောဓမ္မထေယျသတ္ထဓမ္မဒေသနာစောရိဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနေသု ယံ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ဒုတိယပဉ္စမေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ပဒသောဓမ္မသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ စတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ပဉ္စမေနေဝ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ စောရိဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ သမုဋ္ဌာနသီသေန သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိ တေရသဓာ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကိရိယာဝသေန ပဉ္စဓာ ဒဿေန္တော ‘‘တတြာပိ ကိဉ္စိ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စီတိ သိက္ခာပဒသီသေန အာပတ္တိံ ဝဒတိ။ တသ္မာ ယာ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပထဝီခဏနာဒီသု ဝိယ ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တဿ ဟောတိ၊ အယံ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။ ယာ ကာယဝါစာယ ကတ္တဗ္ဗံ အကရောန္တဿ ဟောတိ ပဌမကထိနာပတ္တိ ဝိယ၊ အယံ အကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။ ယာ ကရောန္တဿ စ အကရောန္တဿ စ ဟောတိ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထတော စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏာပတ္တိ ဝိယ၊ အယံ ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။ ယာ သိယာ ကရောန္တဿ စ သိယာ အကရောန္တဿ စ ဟောတိ ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏာပတ္တိ ဝိယ၊ အယံ သိယာ ကိရိယတော သိယာ အကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။ ယာ သိယာ ကရောန္တဿ စ သိယာ ကရောန္တဿ စ အကရောန္တဿ စ ဟောတိ ကုဋိကာရာပတ္တိ ဝိယ၊ အယံ သိယာ ကိရိယတော သိယာ ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ နာမ။

ဣဒါနိ ¶ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိ သညာဝသေန ဒွိဓာ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘တတြာပိ အတ္ထိ သညာဝိမောက္ခ’’န္တိအာဒိမာဟ။ သညာယ အဘာဝေန ဝိမောက္ခော အဿာတိ သညာဝိမောက္ခန္တိ မဇ္ဈေပဒလောပသမာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယတော ဟိ ဝီတိက္ကမသညာအဘာဝေန မုစ္စတိ၊ ဣဒံ သညာဝိမောက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ စိတ္တင်္ဂံ လဘတိယေဝါတိ ကာယစိတ္တာဒိသစိတ္တကသမုဋ္ဌာနေဟေဝ သမုဋ္ဌဟနတော ¶ ။ ‘‘လဘတိယေဝါ’’တိ အဝဓာရဏေန နော န လဘတီတိ ဒဿေတိ။ တသ္မာ ယံ စိတ္တင်္ဂံ လဘတိ၊ န လဘတိ စ၊ တံ ‘‘ဣတရ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဣတရ-သဒ္ဒဿ ဝုတ္တပဋိယောဂဝိသယတ္တာ။

ပုန သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိ စိတ္တဝသေန ဒွိဓာ ဒဿေန္တော ‘‘ပုန အတ္ထိ သစိတ္တက’’န္တိအာဒိမာဟ။ ယံ သဟေဝ စိတ္တေန အာပဇ္ဇတီတိ ယံ သစိတ္တကေနေဝ သမုဋ္ဌာနေန အာပဇ္ဇတိ၊ နော အစိတ္တကေန။ ဝိနာပီတိ အပိ-သဒ္ဒေန သဟာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇတီတိ ဒဿေတိ။ ယဉှိ ကဒါစိ အစိတ္တကေန၊ ကဒါစိ သစိတ္တကေန သမုဋ္ဌာနေန သမုဋ္ဌာတိ၊ တံ အစိတ္တကန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ သညာဒုကံ အနာပတ္တိမုခေန၊ သစိတ္တကဒုကံ အာပတ္တိမုခေန ဝုတ္တန္တိ ဣဒမေတေသံ နာနာကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

လောကဝဇ္ဇဒုကဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တလက္ခဏတ္တာ တံ အဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိ ကမ္မဝသေန ဒုဝိဓာနိ၊ ကုသလာဒိဝသေန ဝေဒနာဝသေန စ တိဝိဓာနိ ဟောန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကမ္မကုသလဝေဒနာဝသေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ အဋ္ဌကထာသု အာဂတနယေန ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မန္တိ ကမ္မဝသေန ဒုကံ ဝုတ္တံ၊ တိကမေဝ ပန ဒဿေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗမေဝ ဟိ သိက္ခာပဒံ ကာယဒွါရေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ဝစီဒွါရေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ကာယဝစီဒွါရေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော စ တိဝိဓံ ဟောတိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗာဝ ကာယကမ္မဝစီကမ္မတဒုဘယဝသေန တိဝိဓာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ကာယဒွါရေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ကာယကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဝစီဒွါရေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ဝစီကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဥဘယတ္ထ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ကာယကမ္မဝစီကမ္မ’’န္တိ။ တတောယေဝ စ အဒိန္နာဒါနသိက္ခာပဒါဒီသု ကာယကမ္မဝစီကမ္မန္တိ တဒုဘယဝသေန ဒဿိတံ။

အတ္ထိ ပန သိက္ခာပဒံ ကုသလန္တိအာဒိနာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော ကုသလစိတ္တသမင်္ဂီ ဝါ အာပဇ္ဇတိ အကုသလစိတ္တသမင်္ဂီ ဝါ အဗျာကတစိတ္တသမင်္ဂီ ဝါတိ ¶ ဒဿေတိ၊ န ပန ကုသလာပိ အာပတ္တိ အတ္ထီတိ။ န ဟိ ကုသလာ အာပတ္တိ နာမ အတ္ထိ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ (ပရိ။ ၃၀၃) ဝစနတော။ ဒသ ကာမာဝစရကိရိယစိတ္တာနီတိ ဟသိတုပ္ပာဒဝေါဋ္ဌဗ္ဗနေဟိ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌ မဟာကိရိယစိတ္တာနိ။ ဒွိန္နံ အဘိညာစိတ္တာနံ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကတ္တံ ပညတ္တိံ အဇာနန္တဿ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတီတိ ယံ သိက္ခာပဒသီသေန ဂဟိတံ အာပတ္တိံ ကုသလစိတ္တသမင်္ဂီ အာပဇ္ဇတိ။ ဣမိနာ ပန ဝစနေန တံ ကုသလန္တိ အာပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနော ကုသလဘာဝေါ ပရိယာယတောဝ၊ န ပရမတ္ထတောတိ ဒဿေတိ။ ကုသလစိတ္တေန ဟိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော သဝိညတ္တိကံ အဝိညတ္တိကံ ¶ ဝါ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမာကာရပ္ပဝတ္တံ ရူပက္ခန္ဓသင်္ခါတံ အဗျာကတာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ဣတရေဟိ ဣတရန္တိ ဣတရေဟိ အကုသလာဗျာကတစိတ္တေဟိ ယံ အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ဣတရံ၊ အကုသလံ အဗျာကတဉ္စာတိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော အကုသလစိတ္တသမင်္ဂီ ဝါ အာပဇ္ဇတိ ကုသလာဗျာကတစိတ္တသမင်္ဂီ ဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေပိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု ကိဉ္စိ အကုသလစိတ္တမေဝ ကိဉ္စိ ကုသလာဗျာကတဝသေန ဒွိစိတ္တံ၊ ကိဉ္စိ သဗ္ဗေသံ ဝသေန တိစိတ္တန္တိ အယမေဝ ပဘေဒေါ လဗ္ဘတိ၊ န အညောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တိဝေဒနံ ဒွိဝေဒနံ ဧကဝေဒနန္တိ ဣဒဉ္စ ယထာဝုတ္တဝေဒနာဝသေနေဝ လဗ္ဘတိ၊ နာညထာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိပဇ္ဇိတွာ နိရောဓံ သမာပန္နဿ သဟသေယျဝသေန တဒါကာရပ္ပဝတ္တရူပက္ခန္ဓဿေဝ အာပတ္တိဘာဝတော ‘‘အတ္ထိ အဝေဒန’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗမေတံ၊ ကဒါစိ ကရဟစိ ယဒိစ္ဆကံ သမ္ဘဝတီတိ အဂ္ဂဟေတွာ ယေဘုယျဝသေန လဗ္ဘမာနံယေဝ ဂဟေတွာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တသမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဣမသ္မိံ သံဝဏ္ဏိယမာနသိက္ခာပဒေ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမံ ပကိဏ္ဏကံ ဝိဒိတွာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဒိတွာတိ ဣမဿ ‘‘ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ အပရကာလကိရိယာဝစနေန သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကိရိယသမုဋ္ဌာနန္တိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ ပရူပက္ကမေ သတိ သာဒိယန္တဿ အကိရိယသမုဋ္ဌာနဘာဝတော။ ‘‘မနောဒွါရေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထီတိ ဣဒမ္ပိ ဗာဟုလ္လဝသေနေဝ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ စိတ္တံ ပနေတ္ထ အင်္ဂမတ္တံ ဟောတီတိ ပဌမပါရာဇိကံ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတီတိ စိတ္တမေတ္ထ အာပတ္တိယာ အင်္ဂမေဝ ဟောတိ။ န တဿ ဝသေန ကမ္မဘာဝေါ လဗ္ဘတီတိ ဝိညတ္တိဇနကဝသေန ¶ ကာယဒွါရေ ပဝတ္တတ္တာ တဿ စိတ္တဿ ဝသေန ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ မနောကမ္မဘာဝေါ န လဗ္ဘတီတိ အတ္ထော။ သိက္ခာပဒဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ပညတ္တိဘာဝတော ‘‘သဗ္ဗဉ္စေတံ အာပတ္တိယံ ယုဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ယထာဝုတ္တသမုဋ္ဌာနာဒိ ပညတ္တိယံ ယုဇ္ဇတိ။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

ဣဒံ ကိန္တိ ကထေတုကမျတာယ ပုစ္ဆတိ။ ဝိနီတာနိ ဝိနိစ္ဆိတာနိ ဝတ္ထူနိ ဝိနီတဝတ္ထူနိ။ တာနိ ဟိ ‘‘အာပတ္တိံ တွံ ဘိက္ခု အာပန္နော ပါရာဇိကံ။ အနာပတ္တိ ဘိက္ခု ပါရာဇိကဿ၊ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿ။ အနာပတ္တိ ဘိက္ခု အသာဒိယန္တဿာ’’တိအာဒိနာ ဘဂဝတာယေဝ ဝိနိစ္ဆိတာနိ ¶ ။ တေနာဟ ‘‘ဘဂဝတာ သယံ ဝိနိစ္ဆိတာန’’န္တိ။ ဥဒ္ဒါနဂါထာတိ ဥဒ္ဒေသဂါထာ၊ သင်္ဂဟဂါထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝတ္ထုဂါထာတိ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခူ’’တိအာဒိကာ နိဒါနဝတ္ထုဒီပိကာ ဝိနီတဝတ္ထုပါဠိယေဝ တေသံ တေသံ ဝတ္ထူနံ ဂန္ထနတော ‘‘ဝတ္ထုဂါထာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ န ဆန္ဒောဝိစိတိလက္ခဏေန။ ဂါထာနံ ဝတ္ထု ဝတ္ထုဂါထာတိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထာတိ ဝိနီတဝတ္ထူသု။ ဒုတိယာဒီနန္တိ ဒုတိယပါရာဇိကာဒီနံ။ ဒုတိယာဒီနိ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗာနီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သိပ္ပိကာနန္တိ စိတ္တကာရာဒိသိပ္ပိကာနံ။ ယံ ပဿိတွာ ပဿိတွာ စိတ္တကာရာဒယော စိတ္တကမ္မာဒီနိ ဥဂ္ဂဏှန္တာ ကရောန္တိ၊ တံ ‘‘ပဋိစ္ဆန္နကရူပ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

၆၇။ ပုရိမာနိ ဒွေ ဝတ္ထူနီတိ မက္ကဋိဝတ္ထုံ ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုဉ္စ။ တာနိ ပန ကိဉ္စာပိ အနုပညတ္တိယံ အာဂတာနေဝ၊ တထာပိ ဘဂဝတာ သယံ ဝိနိစ္ဆိတဝတ္ထုဘာဝတော အဒိန္နာဒါနာဒီသု အနုပညတ္တိယံ အာဂတာနိ ရဇကာဒိဝတ္ထူနိ ဝိယ ပုန ဝိနီတဝတ္ထူသု ပက္ခိတ္တာနိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘တဿ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသီ’’တိ ဣဒံ ဝိရုဇ္ဈေယျ၊ အနုပညတ္တိယဉှိ အညေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ တံ ဘိက္ခုံ စောဒေသုန္တိ? သစ္စမေတံ၊ တေဟိ ပန ဘိက္ခူဟိ အနုပညတ္တိယံ ဝုတ္တနယေန စောဒေတွာ ‘‘နနု၊ အာဝုသော၊ တထေဝ တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တေ တဿ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသီ’’တိ ဣဒဉ္စ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ အနုပညတ္တိယံ ဝုတ္တနယေန ဘဂဝတော အာရောစိတေ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု မက္ကဋိယာ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝီ’’တိ ဘဂဝတာ ¶ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘‘သစ္စံ ဘဂဝါ’’တိ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုမှိ ပန သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ ဝိဗ္ဘမိတွာ ယေ အာနန္ဒတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒဉ္စ ယာစိံသု၊ တေ သန္ဓာယ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ အာနန္ဒ၊ အနဝကာသော၊ ယံ တထာဂတော ဝဇ္ဇီနံ ဝါ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာနံ ဝါ ကာရဏာ သာဝကာနံ ပါရာဇိကံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ သမူဟနေယျာ’’တိအာဒိ အနုပညတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ယေ ပန အဝိဗ္ဘမိတွာ သလိင်္ဂေ ဌိတာယေဝ ဥပ္ပန္နကုက္ကုစ္စာ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ၊ တေ သန္ဓာယ ‘‘အာပတ္တိံ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာပန္နာ ပါရာဇိက’’န္တိ ဣဓ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ဣမံ အဓိပ္ပာယံ အဇာနန္တာဝ ‘‘အညမေဝ မက္ကဋိဝတ္ထု ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထု စ ဝိနီတဝတ္ထူသု အာဂတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ကုသေ ဂန္ထေတွာတိ ကုသတိဏာနိ ဂန္ထေတွာ။ ကေသေဟီတိ မနုဿကေသေဟိ။ တံ ရာဂန္တိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂံ။ ဉတွာတိ သယမေဝ ဇာနိတွာ။ ယဒိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ကတံ၊ ကာယသံသဂ္ဂရာဂသိက္ခာပဒဿ ¶ ဝိနီတဝတ္ထူသု အဝတွာ ဣဓ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – ကိဉ္စာပိ တံ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ကတံ၊ တဿ ပန ဘိက္ခုနော ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ ကတုပက္ကမတ္တာ ‘‘ပါရာဇိကံ နု ခေါ အဟံ အာပန္နော’’တိ ပါရာဇိကဝိသယံ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသီတိ ဣဓ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု ပါရာဇိကဿ၊ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿာ’’တိ။

၆၈။ အတိဒဿနီယာတိ ဒိဝသမ္ပိ ပဿန္တာနံ အတိတ္တိကရဏတော အတိဝိယ ဒဿနယောဂ္ဂါ။ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယာတိ ဧတ္ထ ပေါက္ခရတာ ဝုစ္စတိ သုန္ဒရဘာဝေါ၊ ဝဏ္ဏဿ ပေါက္ခရတာ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာ၊ တာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ၊ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ပေါရာဏာ ပန ပေါက္ခရန္တိ သရီရံ ဝဒန္တိ၊ ဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏမေဝ။ တေသံ မတေန ဝဏ္ဏဉ္စ ပေါက္ခရဉ္စ ဝဏ္ဏပေါက္ခရာနိ၊ တေသံ ဘာဝေါ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာ၊ တသ္မာ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယာတိ ပရိသုဒ္ဓေန ဝဏ္ဏေန စေဝ သရီရသဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိယာ စာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ ပေါက္ခရံ ဝဏ္ဏပေါက္ခရန္တိ ဥတ္တရပဒလောပေါ ပုဗ္ဗပဒဿ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တဿ ဘာဝေါ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာ၊ တာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ၊ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နသရီရတာယာတိ အတ္ထော။ ပဓံသေသီတိ အဘိဘဝီတိ အတ္ထော။ ကထံ ပန အသာဒိယန္တီ နိသီဒီတိ အာဟ – ‘‘အသဒ္ဓမ္မာဓိပ္ပာယေန…ပေ… ခါဏုကာ ဝိယာ’’တိ။

န ¶ လိမ္ပတီတိ န အလ္လီယတိ။ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ပဒုမိနိပဏ္ဏေ ဥဒကဗိန္ဒု န သဏ္ဌာတိ၊ ယထာ စ သူစိမုခေ သာသပေါ န သန္တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ ယော အဗ္ဘန္တရေ ဒုဝိဓေနပိ ကာမေန န လိမ္ပတိ၊ တသ္မိံ ကာမော န သဏ္ဌာတိ၊ တမဟံ ဗြာဟ္မဏံ ဝဒါမီတိ။

၆၉။ ပုရိသသဏ္ဌာနံ အန္တရဟိတံ၊ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဖလဿ ဝိနာသုပ္ပာဒဒဿနေန ကာရဏဿပိ ဝိနာသုပ္ပာဒါ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုရိသိန္ဒြိယေ ဟိ နဋ္ဌေ ပုရိသသဏ္ဌာနံ အန္တရဓာယတိ၊ ဣတ္ထိန္ဒြိယေ သမုပ္ပန္နေ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနံ ပါတုဘဝတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ယဿ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ပုရိသိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နော။ ယဿ ဝါ ပန ပုရိသိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နော’’တိ ယမကပကရဏေ (ယမ။ ၃။ ဣန္ဒြိယယမက။၁၈၈) ဝုတ္တတ္တာ ဣန္ဒြိယဒွယဿ ဧကသ္မိံ သန္တာနေ သဟပဝတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော ယသ္မိံ ခဏေ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပါတုဘဝတိ၊ တတော ပုဗ္ဗေ သတ္တရသမစိတ္တတော ပဋ္ဌာယ ပုရိသိန္ဒြိယံ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ တတော ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နေသု စ ပုရိသိန္ဒြိယေသု သဟဇရူပေဟိ သဒ္ဓိံ ကမေန နိရုဒ္ဓေသု တသ္မိံ သန္တာနေ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတော ပုရိသသဏ္ဌာနာကာရေန ပဝတ္တေသု ကမ္မဇရူပေသု သေသရူပေသု စ ကဉ္စိ ကာလံ ပဝတ္တိတွာ နိရုဒ္ဓေသု ဣတ္ထိသဏ္ဌာနာကာရေန ¶ စ စတုဇရူပသန္တတိယာ ပဝတ္တာယ ပုရိသသဏ္ဌာနံ အန္တရဟိတံ၊ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနံ ပါတုဘူတန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတ္ထိယာ ပုရိသလိင်္ဂပါတုဘာဝေပိ အယမေဝ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပုရိသလိင်္ဂံ ဥတ္တမံ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဟီနန္တိ ဣမိနာ စ ပုရိသိန္ဒြိယဿ ဥတ္တမဘာဝေါ၊ ဣတ္ထိန္ဒြိယဿ စ ဟီနဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ဣန္ဒြိယဿ ဟီနုက္ကဋ္ဌဘာဝံ ဝိနာ တန္နိဿယဿ လိင်္ဂဿ ဟီနုက္ကဋ္ဌတာ သမ္ဘဝတိ။ ပုရိသလိင်္ဂံ ဗလဝအကုသလေန အန္တရဓာယတီတိအာဒိနာပိ ဣန္ဒြိယဿေဝ ဝိနာသုပ္ပာဒါ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣန္ဒြိယေ ဟိ ဝိနဋ္ဌေ ဥပ္ပန္နေ စ တန္နိဿယဿ လိင်္ဂဿပိ အန္တရဓာနံ ပတိဋ္ဌာနဉ္စ သမ္ဘဝတိ။ ကထံ ပနေတ္ထ ပုရိသလိင်္ဂံ ဗလဝအကဥသလေန အန္တရဓာယတိ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဒုဗ္ဗလကုသလေန ပတိဋ္ဌာတီတိ? ဝုစ္စတေ – ပဋိသန္ဓိယံ တာဝ ပုရိသိန္ဒြိယုပ္ပာဒကံ အနုပဟတသာမတ္ထိယံ ဗလဝကုသလကမ္မံ ယာဝတာယုကံ ပုရိသိန္ဒြိယမေဝ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အန္တရာ ပန ကေနစိ လဒ္ဓပစ္စယေန ပါရဒါရိကတ္တာဒိနာ ဗလဝအကုသလကမ္မေန ဥပဟတသာမတ္ထိယံ တဒေဝ ပဋိသန္ဓိဒါယကံ ကုသလကမ္မံ ဒုဗ္ဗလီဘူတံ ပုရိသိန္ဒြိယံ အနုပ္ပာဒေတွာ အတ္တနော သာမတ္ထိယာနုရူပံ ¶ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပဝတ္တေ ဥပ္ပာဒေတိ။ ယဒါ ပန ပဋိသန္ဓိဒါနကာလေယေဝ ကေနစိ လဒ္ဓပစ္စယေန ပါရဒါရိကတ္တာဒိနာ ဗလဝအကုသလကမ္မေန ပုရိသိန္ဒြိယုပ္ပာဒနသာမတ္ထိယံ ဥပဟတံ ဟောတိ၊ တဒါ ဒုဗ္ဗလီဘူတံ ကုသလကမ္မံ ပုရိသိန္ဒြိယံ အနုပ္ပာဒေတွာ ပဋိသန္ဓိယံယေဝ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ဥပ္ပာဒေတိ။ တသ္မာ ‘‘ပုရိသလိင်္ဂံ ဗလဝအကုသလေန အန္တရဓာယတိ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဒုဗ္ဗလကုသလေန ပတိဋ္ဌာတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဒုဗ္ဗလအကုသလေန အန္တရဓာယတီတိ ပါရဒါရိကတ္တာဒိဗလဝအကုသလကမ္မဿ ပုရိသိန္ဒြိယုပ္ပာဒနဝိဗန္ဓကဿ ဒုဗ္ဗလဘာဝေ သတိ အန္တရဓာယန္တံ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဒုဗ္ဗလအကုသလေန အန္တရဓာယတီတိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ပါရဒါရိကတ္တာဒိနာ ဗလဝအကုသလကမ္မေန ဗာဟိတတ္တာ ပုရိသိန္ဒြိယုပ္ပာဒနေ အသမတ္ထံ ပဋိသန္ဓိယံ ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိန္ဒြိယုပ္ပာဒကံ ဒုဗ္ဗလကုသလကမ္မံ ယဒါ ပဝတ္တိယံ ဗြဟ္မစရိယဝါသမိစ္ဆာစာရပဋိဝိရတိဝသေန ပုရိသတ္တပတ္ထနာဝသေန ဝါ ကတုပစိတဗလဝကုသလကမ္မေန အာဟိတသာမတ္ထိယံ ပုရိသိန္ဒြိယုပ္ပာဒနေ သမတ္ထံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ အနုပ္ပာဒေတွာ အတ္တနော သာမတ္ထိယာနုရူပံ ပုရိသိန္ဒြိယံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တဒါ ပုရိသိန္ဒြိယုပ္ပာဒနဝိဗန္ဓကဿ ဗလဝအကုသလကမ္မဿ ဒုဗ္ဗလဘာဝေ သတိ တံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ အန္တရဟိတန္တိ ‘‘ဣတ္ထိလိင်္ဂံ အန္တရဓာယန္တံ ဒုဗ္ဗလအကုသလေန အန္တရဓာယတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဝုတ္တနယေနေဝ ဗလဝတာ ကုသလကမ္မေန ပုရိသိန္ဒြိယဿ ဥပ္ပာဒိတတ္တာ ‘‘ပုရိသလိင်္ဂံ ဗလဝကုသလေန ပတိဋ္ဌာတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပုဗ္ဗေ ဣတ္ထိဘူတဿ ပဋိသန္ဓိယံ ပုရိသိန္ဒြိယုပ္ပာဒေပိ အယံ နယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဘယမ္ပိ အကုသလေန အန္တရဓာယတိ၊ ကုသလေန ပဋိလဗ္ဘတီတိ ဣဒံ သုဂတိဘဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဒုဂ္ဂတိယံ ပန ဥဘိန္နံ ဥပ္ပတ္တိ ဝိနာသော စ အကုသလကမ္မေနေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဥဘိန္နမ္ပိ ¶ သဟသေယျာပတ္တိ ဟောတီတိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂါမေန သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ၊ ပါစိတ္တိယံ။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရိသေန သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဥဘိန္နမ္ပိ သဟသေယျဝသေန ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတိ။ ဒုက္ခီတိ စေတောဒုက္ခသမင်္ဂိတာယ ဒုက္ခီ။ ဒုမ္မနောတိ ဒေါသေန ဒုဋ္ဌမနော၊ ဝိရူပမနော ဝါ ဒေါမနဿာဘိဘူတတာယ။ ‘‘သမဿာသေတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ သမဿာသေတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘ဟောတု မာ စိန္တယိတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ အနာဝဋောတိ အဝါရိတော။ ဓမ္မောတိ ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသင်္ခါတော တိဝိဓောပိ သဒ္ဓမ္မော။ သဂ္ဂေါ စ မဂ္ဂေါ စ သဂ္ဂမဂ္ဂေါ၊ သဂ္ဂဿ ¶ ဝါ မဂ္ဂေါ သဂ္ဂမဂ္ဂေါ၊ သဂ္ဂူပပတ္တိသာဓိကာ ပဋိပတ္တိ။ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ အဒ္ဓါနဂမနေ အာပတ္တိ ပရိဟရိတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘သံဝိဒဟနံ ပရိမောစေတွာ’’တိ အာဟ။ ‘‘မယံ အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဧဟိ သဒ္ဓိံ ဂမိဿာမာ’’တိအာဒိနာ အသံဝိဒဟိတတ္တာ အနာပတ္တိ။

ဗဟိဂါမေတိ အတ္တနော ဝသနဂါမတော ဗဟိ။ ဂါမန္တရနဒီပါရရတ္တိဝိပ္ပဝါသဂဏဩဟီယနာပတ္တီဟိ အနာပတ္တီတိ ‘‘ဒုတိယိကာ ဘိက္ခုနီ ပက္ကန္တာ ဝါ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၆၉၃) ဝုတ္တအနာပတ္တိလက္ခဏေဟိ သံသန္ဒနတော ဝုတ္တံ။ အာရာဓိကာတိ စိတ္တာရာဓနေ သမတ္ထာ။ တာ ကောပေတွာတိ တာ ပရိစ္စဇိတွာ။ လဇ္ဇိနိယော…ပေ… လဗ္ဘတီတိ ‘‘သင်္ဂဟေ အသတိ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ဝိဗ္ဘမေယျာပီ’’တိ သင်္ဂဟဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ အလဇ္ဇိနိယော…ပေ… လဗ္ဘတီတိ အလဇ္ဇိဘာဝတော အသန္တပက္ခံ ဘဇန္တီတိ ဝုတ္တံ။ အညာတိကာ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ ပန ဣမိဿာ အာဝေဏိကံ ကတွာ အဋ္ဌကထာယံ အနုညာတန္တိ ဝဒန္တိ။ ဘိက္ခုဘာဝေပီတိ ဘိက္ခုကာလေပိ။ ပရိသာဝစရောတိ ဥပဇ္ဈာယော စ အာစရိယော စ ဟုတွာ ပရိသုပဋ္ဌာကော။ အညဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောတိ တဿ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နေဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေဟိ အညဿ အာစရိယဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ တံ နိဿာယ ဝသန္တေဟိပီတိ အန္တေဝါသိကေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဥပသမ္ပဒတ္ထံ ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ အညဿ သန္တိကေ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဝိနယကမ္မန္တိ ဝိကပ္ပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပုန ကာတဗ္ဗန္တိ ပုန ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ။ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနီနံ သန္နိဓိ ဘိက္ခူဟိ၊ ဘိက္ခူနံ သန္နိဓိ ဘိက္ခုနီဟိ ပဋိဂ္ဂါဟာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၂၁) ဝစနတော ပုန ပဋိဂ္ဂဟိတံ တဒဟု သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သတ္တမေ ဒိဝသေတိ ဣဒံ တဉ္စ နိဿဂ္ဂိယံ အနာပဇ္ဇိတွာဝ ပုနပိ သတ္တာဟံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန ဘိက္ခုနိယာ နိဿဂ္ဂိယံ ဘိက္ခုဿ ဝဋ္ဋတိ၊ ဘိက္ခုဿ နိဿဂ္ဂိယံ ဘိက္ခုနိယာ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ အဋ္ဌမေပိ ဒိဝသေ လိင်္ဂပရိဝတ္တေ သတိ အနိဿဇ္ဇိတွာဝ အန္တောသတ္တာဟေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ¶ ဝဒန္တိ။ တံ ပကတတ္တော ရက္ခတီတိ အပရိဝတ္တလိင်္ဂေါ တံ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနတော ရက္ခတိ၊ အဝိဘတ္တတာယ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သာမံ ဂဟေတွာန နိက္ခိပေယျာတိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သယံ နိက္ခိပေယျ။ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ¶ အာပတ္တီတိ လိင်္ဂပရိဝတ္တေ သတိ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနတော ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ။

‘‘ဟီနာယာဝတ္တနေနာတိ ပါရာဇိကံ အာပန္နဿ ဂိဟိဘာဝူပဂမနေနာ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ၊ တံ သုဝုတ္တံ။ န ဟိ ပါရာဇိကံ အနာပန္နဿ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ‘‘ဝိဗ္ဘမိဿာမီ’’တိ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏမတ္တေန ဘိက္ခုဘာဝေါ ဝိနဿတိ။ ပါရာဇိကံ အာပန္နော စ ဘိက္ခုလိင်္ဂေ ဌိတော ယာဝ န ပဋိဇာနာတိ၊ တာဝ အတ္ထေဝ တဿ ဘိက္ခုဘာဝေါ၊ န သော အနုပသမ္ပန္နသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တထာ ဟိ သော သံဝါသံ သာဒိယန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ၊ သဟသေယျာဒိအာပတ္တိံ န ဇနေတိ၊ ဩမသဝါဒေ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဇနေတိ။ တေနေဝ ‘‘အသုဒ္ဓါ ဟောတိ ပုဂ္ဂလော အညတရံ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နော၊ တဉ္စေ သုဒ္ဓဒိဋ္ဌိ သမာနော ဩကာသံ ကာရာပေတွာ အက္ကောသာဓိပ္ပာယော ဝဒေတိ၊ အာပတ္တိ ဩမသဝါဒဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၈၉) ဩမသဝါဒေ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ အသတိ ဟိ ဘိက္ခုဘာဝေ ဒုက္ကဋံ ဘဝေယျ၊ သတိ စ ဘိက္ခုဘာဝေ ပဋိဂ္ဂဟိတဿ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနံ နာမ အယုတ္တံ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသော ဘိက္ခုဘာဝဿ အဘာဝတော ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇိတွာ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏေန ဂိဟိဘာဝူပဂမနံ ဣဓ ‘‘ဟီနာယာဝတ္တန’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ န ပန ပကတတ္တဿ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏမတ္တံ။ တေနေဝ ကတ္ထစိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန သမာနဂတိကတ္တာ ဟီနာယာဝတ္တနံ ဝိသုံ န ဂဏှန္တိ။ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနေ ဝုတ္တေ ပါရာဇိကံ အာပန္နဿ ဂိဟိဘာဝူပဂမနေန သဗ္ဗသော ဘိက္ခုဘာဝဿ အဘာဝတော ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ။ တထာ ဟိ ဗုဒ္ဓဒတ္တာစရိယေန အတ္တနော ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ –

‘‘အစ္ဆေဒဂါဟနိရပေက္ခနိသဂ္ဂတော စ၊

သိက္ခာပ္ပဟာနမရဏေဟိ စ လိင်္ဂဘေဒါ၊

ဒါနေန တဿ စ ပရဿ အဘိက္ခုကဿ၊

သဗ္ဗံ ပဋိဂ္ဂဟဏမေတိ ဝိနာသမေဝ’’န္တိ။ –

ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ တထာ ဓမ္မသိရိတ္ထေရေနပိ –

‘‘သိက္ခာမရဏလိင်္ဂေဟိ၊ အနပေက္ခဝိသဂ္ဂတော၊

အစ္ဆေဒါနုပသမ္ပန္န-ဒါနာ ဂါဟောပသမ္မတီ’’တိ။ –

ဝုတ္တံ ¶ ¶ ။ ယဒိ စ ပကတတ္တဿ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏမတ္တေနပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟေယျ၊ တေပိ အာစရိယာ ဝိသုံ တမ္ပိ ဝဒေယျုံ၊ န ဝုတ္တဉ္စ၊ တတော ဝိညာယတိ ‘‘ပကတတ္တဿ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏမတ္တံ ဣဓ ဟီနာယာဝတ္တနန္တိ နာဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ ဘိက္ခုနိယာ ပန သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿ အဘာဝတော ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏမတ္တေနပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။

အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေနာတိ အညဿ အဒတွာဝ အနတ္ထိကတာယ ‘‘နတ္ထိ ဣမိနာ ကမ္မံ၊ န ဣဒါနိ နံ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ဝတ္ထူသု ဝါ ‘‘ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဝါ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေန။ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂါဟေနာတိ စောရာဒီဟိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေန။

ဧတ္ထာတိ ဘိက္ခုဝိဟာရေ။ ဥပရောပကာတိ တေန ရောပိတာ ရုက္ခဂစ္ဆာ။ တေရသသု သမ္မုတီသူတိ ဘတ္တုဒ္ဒေသကသေနာသနပညာပကဘဏ္ဍာဂါရိကစီဝရပဋိဂ္ဂါဟကစီဝရဘာဇကယာဂုဘာဇကဖလဘာဇကခဇ္ဇဘာဇကအပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကသာဋိယဂ္ဂါဟာပကပတ္တဂ္ဂါဟာပကအာရာမိကပေသကသာမဏေရပေသကသမ္မုတိသင်္ခါတာသု တေရသသု သမ္မုတီသု။ ကာမံ ပုရိမိကာယ ပစ္ဆိမိကာယ စ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိယေဝ၊ ပုရိမိကာယ ပန သေနာသနဂ္ဂါဟေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေ ပစ္ဆိမိကာယ အညတ္ထ ဥပဂန္တုံ သက္ကာတိ ပုရိမိကာယ သေနာသနဂ္ဂါဟပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ ဝိသုံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆိမိကာယ သေနာသနဂ္ဂါဟေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေ န သက္ကာ အညတ္ထ ဥပဂန္တုန္တိ တတ္ထ ဘိက္ခူဟိ ကတ္တဗ္ဗသင်္ဂဟံ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ ပစ္ဆိမိကာယ သေနာသနေ ဂဟိတေ’’တိအာဒိမာဟ။

ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဘိက္ခုနီနံ ပဋိစ္ဆန္နာယပိ အာပတ္တိယာ မာနတ္တစာရဿေဝ အနုညာတတ္တာ။ ပုန ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဘိက္ခုကာလေ စိဏ္ဏမာနတ္တာဘာဝတော။ ဘိက္ခုနီဟိ အဗ္ဘာနကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဘိက္ခုကာလေ စိဏ္ဏမာနတ္တတာယ ဘိက္ခုနီကာလေပိ စိဏ္ဏမာနတ္တာ ဣစ္စေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ သစေ အကုသလဝိပါကေ…ပေ… ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ မာနတ္တံ စရန္တဿ လိင်္ဂပရိဝတ္တာဓိကာရတ္တာ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ဘိက္ခုကာလေ ပဋိစ္ဆန္နာယ သာဓာရဏာပတ္တိယာ ပရိဝသန္တဿ အသမာဒိဏ္ဏပရိဝါသဿ ဝါ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ၊ တဿ ဘိက္ခုနီကာလေ ပက္ခမာနတ္တံ စရန္တဿ အကုသလဝိပါကေ ပရိက္ခီဏေ ပုန လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တိတေ ပရိဝါသံ ဒတွာ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။

သဉ္စရိတ္တာပတ္တီတိ ¶ သာဓာရဏာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပရိဝါသဒါနံ နတ္ထီတိ ဘိက္ခုကာလေ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဘာဝတော။ ဘိက္ခုနီကာလေ ပန အာရောစိတာပိ သာဓာရဏာပတ္တိ သစေ ဘိက္ခုကာလေ အနာရောစိတာ၊ ပဋိစ္ဆန္နာဝ ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ ဘိက္ခူဟိ မာနတ္တေ အဒိန္နေတိ အစိဏ္ဏမာနတ္တာယ လိင်္ဂပရိဝတ္တေ ¶ သတိ။ ဘိက္ခုနီဘာဝေ ဌိတာယပိ တာ သုပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဧဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယာ အာပတ္တိယော ပုဗ္ဗေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါတိ ယာ အသာဓာရဏာပတ္တိယော ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုဘာဝေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ။ ‘‘ပါရာဇိကံ အာပန္နဿ လိင်္ဂပရိဝတ္တေ သတိ သန္တာနဿ ဧကတ္တာ န ပုန သော ဥပသမ္ပဒံ လဘတိ၊ တထာ ဝိဗ္ဘန္တာပိ ဘိက္ခုနီ လိင်္ဂပရိဝတ္တေ သတိ ပုန ဥပသမ္ပဒံ န လဘတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

၇၁။ ‘‘အနုပါဒိန္နကေသူတိ အဓိကာရတ္တာ ဥပါဒိန္နကေပိ ဧသေဝ နယောတိ ဝုတ္တ’’န္တိ စူဠဂဏ္ဌိပဒေ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ စ ဝုတ္တံ၊ တံ ဒုဝုတ္တံ။ န ဟိ ဥပါဒိန္နကေသု နိမိတ္တေ ဥပက္ကမန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဒိဿတိ။ တထာ ဟိ ဥပါဒိန္နကေသု နိမိတ္တေ အပ္ပဝေသေတွာ ဗဟိ ဥပက္ကမန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရတ္တစိတ္တေန အင်္ဂဇာတံ ဆုပိတဗ္ဗံ၊ ယော ဆုပေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၂) ဝုတ္တတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာယံ ပုဗ္ဗေ ဝိစာရိတမေဝ။ ဒုက္ကဋမေဝါတိ မောစနရာဂဿ အဘာဝတော။ တထေဝါတိ မုစ္စတု ဝါ မာ ဝါတိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိဿတိ။

အဝိသယောတိ အသာဒိယနံ နာမ ဧဝရူပေ ဌာနေ ဒုက္ကရန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ မာတုဂါမဿ ဝစနံ ဂဟေတွာတိ ‘‘အဟံ ဝါယမိဿာမိ၊ တွံ မာ ဝါယမီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝစနံ ဂဟေတွာ။ ဥဘယဝါယာမေနေဝ အာပတ္တီတိ သညာယ ‘‘တွံ မာ ဝါယမီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၇၃။ ဝဋ္ဋကတေတိ ဣမဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိဝဋေ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပါရာဇိကဘယေန အာကာသဂတမေဝ ကတွာ ပဝေသနာဒီနိ ကရောန္တဿ သဟသာ တာလုကံ ဝါ ပဿံ ဝါ အင်္ဂဇာတံ ဖုသတိ စေ၊ ဒုက္ကဋမေဝ မေထုနရာဂဿ အဘာဝတော’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။ သုဖုသိတာတိ သုဋ္ဌု ပိဟိတာ။ အန္တောမုခေ ဩကာသော နတ္ထီတိ ဒန္တာနံ သုပိဟိတဘာဝတော အန္တောမုခေ ပဝေသေတုံ ဩကာသော နတ္ထိ။ ဥပ္ပာဋိတေ ပန ဩဋ္ဌမံသေ ဒန္တေသုယေဝ ဥပက္ကမန္တဿ ထုလ္လစ္စယန္တိ ပတင်္ဂမုခမဏ္ဍူကဿ မုခသဏ္ဌာနေ ¶ ဝိယ ဝဏသင်္ခေပဝသေန ထုလ္လစ္စယံ။ ‘‘မေထုနရာဂေန ဣတ္ထိယာ အပ္ပဝေသေန္တော နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဆုပတိ၊ ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဣမိနာ ဝါ လက္ခဏေန သမာနတ္တာ ဣဓ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ။ ဗဟိ နိက္ခန္တဒန္တဇိဝှာသုပိ ဧသေဝ နယော။

အမုစ္စန္တေ ထုလ္လစ္စယန္တိ ‘‘စေတေတိ ဥပက္ကမတိ န မုစ္စတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၆၂) ဝစနတော။ နိဇ္ဈာမတဏှိကာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ခုပ္ပိပါသိကာဒိပေတီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အလ္လီယိတုမ္ပိ န သက္ကာတိ နိဇ္ဈာမတဏှိကာနံ လောမကူပေဟိ သမုဋ္ဌိတအဂ္ဂိဇာလာဟိ နိစ္စံ ပဇ္ဇလိတသရီရတာယ ခုပ္ပိပါသိကာဒီနံ အတိဝိယ ပဋိကူလဝိရူပဗီဘစ္ဆအဋ္ဌိစမ္မာဝသိဋ္ဌနိစ္စာတုရသရီရတာယ ¶ အာမသိတုမ္ပိ န သက္ကာ။ ဒေဝတာ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တီတိ ဧတ္ထ ယာသန္တိ သာမိဝစနံ ယာတိ ပစ္စတ္တဝစနေန ဝိပရိဏာမေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘ယာ ဒေဝတာ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တီ’’တိ။ ဒဿနာဒီသု ဒဿနံ နာမ ဘိက္ခုနာ တာသံ ဒဿနံ၊ ဂဟဏမ္ပိ ဘိက္ခုနာဝ တာသံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂဂဟဏံ။ အာမသနာဒီနိ ပန တာသံ ကိစ္စာနိ။ တတ္ထ အာမသနံ နာမ အတ္တနော သရီရေန ဘိက္ခုနော သရီရဿ ဥပရိ အာမသနမတ္တံ၊ ဖုသနံ တတော ဒဠှတရံ ကတွာ သမ္ဖုသနံ၊ ဃဋ္ဋနံ တတောပိ ဒဠှတရံ ကတွာ သရီရေန သရီရဿ ဃဋ္ဋနံ။ ဝိသညံ ကတွာတိ ယထာ သော ကတမ္ပိ ဥပက္ကမနံ န ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ကတွာ။ ယဒိပိ အာမသနာဒိ တဿာ ကိစ္စံ၊ တထာပိ တေနေဝ အနာပတ္တိံ အဝတွာ ‘‘တံ ပုဂ္ဂလံ ဝိသညံ ကတွာ’’တိ ဝစနတော အကတဝိသညော ဇာနိတွာ သာဒိယတိ စေ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ ဘိက္ခုနော ပန ဒဿနဂဟဏေသု သတိ အသာဒိယနံ နာမ န ဟောတီတိ ဒဿနဂဟဏေသု ပညာယမာနေသု အနာပတ္တိ န ဝုတ္တာ။ ယဒိ ပန ပဌမံ ဒဿနဂဟဏေသု သတိ ပစ္ဆာ တံ ပုဂ္ဂလံ ဝိသညံ ကတွာ အာမသနာဒီနိ ကရောန္တီ အတ္တနော မနောရထံ ပူရေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ နတ္ထိ ပါရာဇိကံ။

ဥပဟတကာယပ္ပသာဒေါတိ အနဋ္ဌေပိ ကာယပ္ပသာဒေ ကာယဝိညာဏုပ္ပာဒနေ အသမတ္ထတာပါဒနဝသေန ဝါတပိတ္တာဒီဟိ ဥပဟတကာယပ္ပသာဒေါ။ သေဝနစိတ္တဝသေန အာပတ္တီတိ ယထာ သန္ထတနိမိတ္တဝသေန ဥပါဒိန္နဖဿံ အဝိန္ဒန္တဿပိ သေဝနစိတ္တဝသေန အာပတ္တိ၊ ဧဝမိဓာပိ ပိတ္တဝါတာဒိနာ ဥပဟတကာယပ္ပသာဒတ္တာ အဝေဒိယန္တဿပိ သေဝနစိတ္တဝသေန အာပတ္တိ။

နနု ¶ စ ဆုပိတမတ္တဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိဿာမီတိ ဆုပိတမတ္တေ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ မေထုနဿ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဣမံ အန္တောလီနစောဒနံ မနသိကတွာ တံ ပရိဟရိတုံ ‘‘ယော မေထုန’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ သီသန္တိ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပဋိပါဒနံ။ တဉှိ ပယောဂါနံ မတ္ထကသဒိသတ္တာ ‘‘သီသ’’န္တိ ဝုတ္တံ တတော ပရံ ပယောဂါဘာဝတော။ ဒုက္ကဋေ တိဋ္ဌန္တီတိ ဒုက္ကဋံ ဇနေန္တိ။ ဒုက္ကဋဉှိ ဇနေန္တာ ဟတ္ထဂ္ဂါဟာဒယော ပယောဂါ ‘‘ဒုက္ကဋေ တိဋ္ဌန္တီ’’တိ ဝုတ္တာ အညိဿာ အာပတ္တိယာ ဇနကဝသေန အပ္ပဝတ္တနတော။

၇၄။ ဇာတိပုပ္ဖဂုမ္ဗာနန္တိ ဇာတိသုမနဂုမ္ဗာနံ။ ဥဿန္နတာယာတိ ဗာဟုလ္လတာယ။ ဥပစာရေတိ အာသန္နပ္ပဒေသေ။ တေန ဝါတုပတ္ထမ္ဘေနာတိ ‘‘အင်္ဂမင်္ဂါနိ ဝါတုပတ္ထဒ္ဓါနိ ဟောန္တီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဝါတုပတ္ထမ္ဘေန။ ဣမိနာ နိဒ္ဒေါက္ကမနဿ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ ဧကရသန္တိ အာဝဇ္ဇနာဒိဝီထိစိတ္တေဟိ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ။

၇၆။ သင်္ဂါမသီသယောဓော ¶ ဘိက္ခူတိ ယသ္မာ ကိလေသာရီဟိ အနဘိဘူတော ဟုတွာ တေ ပရာဇေသိ၊ တသ္မာ သင်္ဂါမမုခေ ယောဓသဒိသော ဘိက္ခု။

၇၇။ ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ မေထုနဝတ္ထုသ္မိံ ဥပ္ပန္နေ။ ပရိဝတ္တကဒွါရမေဝါတိ သံဝရဏဝိဝရဏဝသေန ဣတော စိတော စ ပရိဝတ္တနယောဂ္ဂဒွါရမေဝ။ ရုက္ခသူစိကဏ္ဋကဒွါရန္တိ ရုက္ခသူစိဒွါရံ ကဏ္ဋကဒွါရဉ္စ။ ‘‘ရုက္ခသူစိဒွါရံ ကဏ္ဋကဒွါရ’’မိစ္စေဝ ဝါ ပါဌော။ ယံ ဥဘောသု ပဿေသု ရုက္ခထမ္ဘေ နိခဏိတွာ တတ္ထ ဝိဇ္ဈိတွာ မဇ္ဈေ ဒွေ တိဿော ရုက္ခသူစိယော ပဝေသေတွာ ကရောန္တိ၊ တံ ရုက္ခသူစိဒွါရံ။ ယံ ပဝေသနနိက္ခမနကာလေ အပနေတွာ ထကနယောဂ္ဂံ၊ ဧကာယ ဗဟူဟိ ဝါ ကဏ္ဋကသာခါဟိ ကတံ၊ တံ ကဏ္ဋကဒွါရံ။ စက္ကလကယုတ္တဒွါရန္တိ ဟေဋ္ဌာ ဧတံ စက္ကံ ယောဇေတွာ ကတံ မဟာဒွါရံ၊ ယံ န သက္ကာ ဧကေန သံဝရိတုံ ဝိဝရိတုဉ္စ။ ဂေါပ္ဖေတွာတိ ရဇ္ဇူဟိ ဂန္ထေတွာ။ ဧကံ ဒုဿသာဏိဒွါရမေဝါတိ ဧတ္ထ ကိလဉ္ဇသာဏိဒွါရမ္ပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။

ယတ္ထ ဒွါရံ သံဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ န သက္ကာ ဟောတိ၊ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ဗဟူနံ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနံ ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗဟူနံ အဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနေပိ ဧကံ အာပုစ္ဆိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အထ ဘိက္ခူ…ပေ… နိသိန္နာ ဟောန္တီတိ ဣဒံ တတ္ထ ဘိက္ခူနံ သန္နိဟိတဘာဝသန္ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိသိန္နော ¶ ဝါ ပန ဟောတု နိပန္နော ဝါ၊ ယေန ကေနစိ ဣရိယာပထေန သမန္နာဂတော သစေ တတ္ထ သန္နိဟိတော ဟောတိ၊ အာဘောဂံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘နိသိန္နာ ဟောန္တီတိ ဝစနတော သစေ နိပန္နာ ဟောန္တိ၊ အာဘောဂံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ယဒိ ဟိ ‘‘နိသိန္နာ ဟောန္တီ’’တိ ဝစနတော နိပန္နေ အာဘောဂံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဌိတေပိ စင်္ကမန္တေပိ အာဘောဂံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ န ဟိ နိသိန္နဝစနံ နိပန္နံယေဝ နိဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ‘‘နိသိန္နာ ဟောန္တီ’’တိ ဣဒံ တတ္ထ တေသံ အတ္ထိတာမတ္တသန္ဒဿနတ္ထံ၊ န သေသဣရိယာပထသမင်္ဂိတာနိဝတ္တနတ္ထံ။ ဧဝံ သန္တေပိ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တော အသန္တပက္ခေ ဌိတတ္တာ အာဘောဂါရဟော န ဟောတီတိ အမှာကံ ခန္တိ။ အသန္တပက္ခေ ဌိတတ္တာယေဝ ဟိ ရဟော နိသဇ္ဇာယ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တော အနာပတ္တိံ န ကရောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဒွါရသံဝရဏံ နာမ ဘိက္ခုနီအာဒီနံ ပဝေသနနိဝါရဏတ္ထန္တိ အာဟ – ‘‘ဘိက္ခုနိံ ဝါ မာတုဂါမံ ဝါ အာပုစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကံ ဣတ္ထိပဏ္ဍကဉ္စ အာပုစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ မာတုဂါမဿ အန္တောဂဗ္ဘေ ဌိတဘာဝံ ဇာနိတွာပိ ဒွါရေ ယထာဝုတ္တဝိဓိံ ကတွာ နိပဇ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ။ နိဿေဏိံ အာရောပေတွာတိ ဥပရိတလံ အာရောပေတွာ ဝိသင်္ခရိတွာ ဘူမိယံ ပါတေတွာ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွေပိ ဒွါရာနိ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနီတိ ဧတ္ထ သစေ ဧကသ္မိံ ဒွါရေ ကဝါဋံ ဝါ နတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သံဝရိတုံ ဝါ န သက္ကာ၊ ဣတရံ ဒွါရံ အသံဝရိတွာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဘိက္ခာစာရာ ¶ ပဋိက္ကမ္မာတိ ဘိက္ခာစာရတော နိဝတ္တိတွာ။ ဒွါရပါလဿာတိ ဒွါရကောဋ္ဌကေ မဟာဒွါရေ နိဿေဏိမူလေ ဝါ ဌတွာ ဒွါရရက္ခဏကဿ။ ပစ္ဆိမာနံ ဘာရောတိ ဧကာနုဗန္ဓဝသေန အာဂစ္ဆန္တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အသံဝုတဒွါရေ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဗဟိ ဝါတိ ဂဗ္ဘတော ဗဟိ။ နိပဇ္ဇနကာလေပိ…ပေ… ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒွါရဇဂ္ဂနကဿ တဒဓီနတ္တာ တဒါ တဿ တတ္ထ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝံ အနုပဓာရေတွာပိ အာဘောဂံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

ယေန ကေနစိ ပရိက္ခိတ္တေတိ ပါကာရေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ယေန ကေနစိ ပရိက္ခိတ္တေ။ ‘‘ပရိက္ခေပဿ ဥစ္စတော ပမာဏံ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ယဒိ ပန ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ပရိက္ခေပေါ ဝုတ္တပ္ပမာဏတော နီစတရော ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပရိဝေဏံ ဟောတီတိ မဟန္တံ ¶ အင်္ဂဏံ ဟောတိ။ မဟာဗောဓိယင်္ဂဏလောဟပါသာဒယင်္ဂဏသဒိသန္တိ ဗဟုသဉ္စာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န မဟာပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ။ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဥဋ္ဌဟတိ၊ အနာပတ္တီတိ သုဒ္ဓစိတ္တေန နိပန္နဿ နိဒ္ဒါယန္တဿေဝ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေယေဝ နိဒ္ဒါဝသေနေဝ အနာပတ္တိ။ ပဗုဇ္ဈိတွာ ပုန သုပတိ၊ အာပတ္တီတိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ပဗုဇ္ဈိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနံ အဇာနိတွာပိ အနုဋ္ဌဟိတွာဝ သယိတသန္တာနေန သယန္တဿ အာပတ္တိ၊ ပုရာရုဏေ ပဗုဇ္ဈိတွာပိ အဇာနိတွာ သယိတသန္တာနေန သယန္တဿပိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ အာပတ္တိယေဝ။ ယထာပရိစ္ဆေဒမေဝ ဝုဋ္ဌာတီတိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေယေဝ ဥဋ္ဌဟတိ။ တဿ အာပတ္တီတိ အသုဒ္ဓစိတ္တေနေဝ နိပန္နတ္တာ နိဒ္ဒါယန္တဿပိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဒိဝါပဋိသလ္လာနမူလိကာ အာပတ္တိ။ ‘‘ဧဝံ နိပဇ္ဇန္တော အနာဒရိယဒုက္ကဋာပိ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အသုဒ္ဓစိတ္တေန နိပဇ္ဇန္တော အရုဏုဂ္ဂမနတော ပုရေတရံ ဥဋ္ဌဟန္တောပိ အနုဋ္ဌဟန္တောပိ နိပဇ္ဇနကာလေယေဝ အနာဒရိယဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဒိဝါပဋိသလ္လာနမူလိကံ ပန ဒုက္ကဋံ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေယေဝ အာပဇ္ဇတိ။

ယံ ပနေတ္ထ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ ‘‘ရတ္တိံ ဒွါရံ သံဝရိတွာ နိပန္နော သစေ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယံ ဒွါရေ ဝိဝဋေပိ နိပဇ္ဇတိ၊ တဿ အာပတ္တိ အခေတ္တေ သံဝရိတွာ နိပန္နတ္တာ။ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယံ ဝိဝဋေပိ ဒွါရေ ‘‘နိပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ရတ္တိံ ဒွါရံ သံဝရိတွာပိ နိပန္နဿ အခေတ္တေ ပိဟိတတ္တာ နိပဇ္ဇနကာလေ အနာဒရိယဒုက္ကဋံ၊ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ နိပဇ္ဇနမူလဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတိ။ ရတ္တိံ ပိဟိတေပိ အပိဟိတေပိ ဒွါရေ နိပန္နဿ အရုဏုဂ္ဂမနက္ခဏေယေဝ အပိဟိတဒွါရေ ပိဟိတေ ပိဟိတဒွါရေ စ ပုန ဝိဝရိတွာ ပိဟိတေ ခေတ္တေ ပိဟိတတ္တာ အနာပတ္တီ’’တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ။ ရတ္တိံ ဒွါရံ အသံဝရိတွာ နိပန္နဿေဝ ဟိ အရုဏုဂ္ဂမနေ အာပတ္တိ အဋ္ဌကထာယံ ဒဿိတာ၊ တသ္မာ ခေတ္တေ ဝါ ပိဟိတံ ဟောတု အခေတ္တေ ဝါ၊ သံဝရဏမေဝေတ္ထ ပမာဏန္တိ အမှာကံ ခန္တိ။

နိဒ္ဒါဝသေန နိပဇ္ဇတီတိ နိဒ္ဒါဘိဘူတတာယ ဧကပဿေန နိပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ပန နိပန္နော နိပန္နော ¶ နာမ န ဟောတီတိ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ အပဿာယ သုပန္တဿာတိ ကဋိယာ ပိဋ္ဌိဝေမဇ္ဈဿ စ အန္တရေ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပဒေသံ ဘူမိံ အဖုသာပေတွာ ထမ္ဘာဒိံ အပဿာယ သုပန္တဿ။ သဟသာဝ ဝုဋ္ဌာတီတိ ပက္ခလိတွာ ပတိတော ဝိယ သဟသာ ဝုဋ္ဌာတိ။ တတ္ထေဝ သယတိ န ဝုဋ္ဌာတီတိ နိဒ္ဒါဘိဘူတတာယ ¶ သုပန္တော န ဝုဋ္ဌာတိ၊ န မုစ္ဆာပရေတော။ တေနေဝ ‘‘အဝိသယတ္တာ အာပတ္တိ န ဒိဿတီ’’တိ န ဝုတ္တံ။

ဧကဘင်္ဂေနာတိ ဧကဿ ပဿဿ ဘဉ္ဇနေန၊ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ပါဒေ ဘူမိတော အမောစေတွာဝ ဧကံ ပဿံ ဘဉ္ဇိတွာ နာမေတွာ နိပန္နောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန မဟာပဒုမတ္ထေရေန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ မုစ္ဆိတွာ ပတိတတ္တာ ထေရေန ‘‘အဝိသယတ္တာ အာပတ္တိ န ဒိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာစရိယာ ပန ယထာ ယက္ခဂဟိတကော ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတော စ ပရဝသော ဟောတိ၊ ဧဝံ အပရဝသတ္တာ မုစ္ဆိတွာ ပတိတော ကဉ္စိ ကာလံ ဇာနိတွာပိ နိပဇ္ဇတီတိ အနာပတ္တိံ န ဝဒန္တိ။ ယော စ ယက္ခဂဟိတကော၊ ယော စ ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတောတိ ဣမဿ မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒဿ ပစ္ဆိမတ္တာ သောယေဝ ပမာဏတော ဂဟေတဗ္ဗော။ တထာ စ ဝက္ခတိ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ယော ယော အဋ္ဌကထာဝါဒေါ ဝါ ထေရဝါဒေါ ဝါ ပစ္ဆာ ဝုစ္စတိ၊ သောဝ ပမာဏတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၂)။ ယက္ခဂဟိတဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ ဝိသညီဘူတောပိ သင်္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကဘင်္ဂေန နိပန္နော ပန အတ္ထတော အနိပန္နတ္တာ မုစ္စတိယေဝါတိ မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒေန သော အပ္ပဋိက္ခိတ္တောဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒိဝါ သံဝရိတွာ နိပန္နဿ ကေနစိ ဝိဝဋေပိ ဒွါရေ အနာပတ္တိ နိပဇ္ဇနကာလေ သံဝရိတွာ နိပန္နတ္တာ။ သစေ ဒိဝါ သံဝရိတွာ ဒွါရသမီပေ နိပန္နော ပစ္ဆာ သယမေဝ ဒွါရံ ဝိဝရတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အစိတ္တကာ စာယံ အာပတ္တိ ကိရိယာ စ အကိရိယာ စ။

၇၈။ ‘‘အပဒေ ပဒံ ကရောန္တော ဝိယာ’’တိ ဝတွာ ပုန တမေဝတ္ထံ အာဝိကရောန္တော ‘‘အာကာသေ ပဒံ ဒဿေန္တော ဝိယာ’’တိ အာဟ။ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဧသော အဂ္ဂေါ။ ယဒိဒန္တိ ယော အယံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တတြိဒန္တိအာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ

ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယပါရာဇိကံ

အဒုတိယေန ¶ ¶ ဇိနေန ယံ ဒုတိယံ ပါရာဇိကံ ပကာသိတံ၊ တဿ ဣဒါနိ ယသ္မာ သံဝဏ္ဏနာက္ကမော ပတ္တော၊ တသ္မာ ယံ သုဝိညေယျံ၊ ယဉ္စ ပုဗ္ဗေ ပကာသိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝဇ္ဇယိတွာ အဿ ဒုတိယဿ အယံ သံဝဏ္ဏနာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဓနိယဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၈၄။ ရာဇဂဟေတိ ဧတ္ထ ဒုဂ္ဂဇနပဒဋ္ဌာနဝိသေသသမ္ပဒါဒိယောဂတော ပဓာနဘာဝေန ရာဇူဟိ ဂဟိတံ ပရိဂ္ဂဟိတန္တိ ရာဇဂဟန္တိ အာဟ ‘‘မန္ဓာတု…ပေ… ဝုစ္စတီ’’တိ။ တတ္ထ မဟာဂေါဝိန္ဒေန မဟာသတ္တေန ပရိဂ္ဂဟိတံ ရေဏုနာ ပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတီတိ မဟာဂေါဝိန္ဒဂ္ဂဟဏံ။ မဟာဂေါဝိန္ဒပအဂ္ဂဟိတတာကိတ္တနဉှိ တဒါ ရေဏုနာ မဂဓရာဇေန ပရိဂ္ဂဟိတဘာဝူပလက္ခဏံ။ တဿ ဟိ သော ပုရောဟိတော။ ‘‘မဟာဂေါဝိန္ဒောတိ မဟာနုဘာဝေါ ပုရာတနော ဧကော မဂဓရာဇာ’’တိ ကေစိ။ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာတိ ရာဇဓာနီဘာဝေန ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ဂယှတီတိ ဂဟော၊ ရာဇူနံ ဂဟောတိ ရာဇဂဟံ၊ နဂရသဒ္ဒါပေက္ခာယ နပုံသကနိဒ္ဒေသော။ အညေပေတ္ထ ပကာရေတိ ‘‘နဂရမာပနေန ရညာ ကာရိတသဗ္ဗဂဟတ္တာ ရာဇဂဟံ၊ ဂိဇ္ဈကူဋာဒီဟိ ပရိက္ခိတ္တတ္တာ ပဗ္ဗတရာဇေဟိ ပရိက္ခိတ္တဂေဟသဒိသန္တိပိ ရာဇဂဟံ၊ သမ္ပန္နဘဝနတာယ ရာဇမာနံ ဂေဟန္တိပိ ရာဇဂဟံ၊ သုဝိဟိတာရက္ခတာယ အနတ္ထာဝဟဘာဝေန ဥပဂတာနံ ပဋိရာဇူနံ ဂဟံ ဂေဟဘူတန္တိပိ ရာဇဂဟံ၊ ရာဇူဟိ ဒိသွာ သမ္မာ ပတိဋ္ဌာပိတတ္တာ တေသံ ဂဟံ ဂေဟဘူတန္တိပိ ရာဇဂဟံ။ အာရာမရာမဏေယျကာဒီဟိ ရာဇတေ၊ နိဝါသသုခတာဒိနာ သတ္တေဟိ မမတ္တဝသေန ဂယှတိ ပရိဂ္ဂယှတီတိ ဝါ ရာဇဂဟ’’န္တိ ဧဒိသေ ပကာရေ။ သော ပဒေသော ဌာနဝိသေသဘာဝေန ဥဠာရသတ္တပရိဘောဂေါတိ အာဟ ‘‘တံ ပနေတ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓကာလေ စက္ကဝတ္တိကာလေ စာတိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ တေသန္တိ ယက္ခာနံ။ ဝသနဝနန္တိ အာပါနဘူမိဘူတံ ဥပဝနံ။ ဂိဇ္ဈာ ဧတ္ထ သန္တီတိ ဂိဇ္ဈံ၊ ကူဋံ။ တံ ဧတဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋော။ ဂိဇ္ဈော ဝိယာတိ ဝါ ဂိဇ္ဈံ၊ ကူဋံ။ တံ ဧတဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋော၊ ပဗ္ဗတော။ ဂိဇ္ဈသဒိသကူဋောတိ ဂိဇ္ဈကူဋောတိ ¶ ဝါ မဇ္ဈေပဒလောပီသမာသော ယထာ ‘‘သာကပတ္ထဝေါ’’တိ၊ တသ္မိံ ဂိဇ္ဈကူဋေ။ တေနာဟ ‘‘ဂိဇ္ဈာ’’တိအာဒိ။

တတော ¶ ပရံ သင်္ဃောတိ တိဏ္ဏံ ဇနာနံ ဥပရိ သင်္ဃော စတုဝဂ္ဂကရဏီယာဒိကမ္မပ္ပတ္တတ္တာ။ တသ္မိံ ပဗ္ဗတေ သန္နိပတိတွာ သမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေန္တီတိ ယထာဖာသုကဋ္ဌာနေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စာ အာဂန္တွာ စေတိယဂဗ္ဘေ ယမကမဟာဒွါရံ ဝိဝရန္တာ ဝိယ တံ ပဗ္ဗတံ ဒွိဓာ ကတွာ အန္တော ပဝိသိတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ မာပေတွာ တတ္ထ သမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေန္တိ။

ကဒါ ပနေတေ တတ္ထ ဝသိံသု? အတီတေ ကိရ အနုပ္ပန္နေ တထာဂတေ ဗာရာဏသိံ ဥပနိဿာယ ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ဧကာ ကုလဓီတာ ခေတ္တံ ရက္ခတိ၊ တဿာ ခေတ္တကုဋိယာ ဝီဟယော ဘဇ္ဇန္တိယာ တတ္ထ မဟာကရဉ္ဇပုပ္ဖပ္ပမာဏာ မဟန္တမဟန္တာ မနောဟရာ ပဉ္စသတမတ္တာ လာဇာ ဇာယိံသု။ သာ တေ ဂဟေတွာ မဟတိ ပဒုမိနိပတ္တေ ဌပေသိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ဧကော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ တဿာ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ အဝိဒူရေ ခေတ္တပါဠိယာ ဂစ္ဆတိ။ သာ တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသာ သုပုပ္ဖိတံ မဟန္တံ ဧကံ ပဒုမံ ဂဟေတွာ တတ္ထ လာဇေ ပက္ခိပိတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉ္စဟိ လာဇသတေဟိ သဒ္ဓိံ တံ ပဒုမပုပ္ဖံ ဒတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဣမဿ၊ ဘန္တေ၊ ပုညဿ အာနုဘာဝေန အာနုဘာဝသမ္ပန္နေ ပဉ္စသတပုတ္တေ လဘေယျ’’န္တိ ပဉ္စ ပုတ္တသတာနိ ပတ္ထေသိ။ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ပဉ္စသတာ မိဂလုဒ္ဒကာ သမ္ဘတသမ္ဘာရာ ပရိပက္ကပစ္စေကဗောဓိဉာဏာ တဿေဝ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ မဓုရမံသံ ဒတွာ ‘‘ဧတိဿာ ပုတ္တာ ဘဝေယျာမာ’’တိ ပတ္ထယိံသု။ အတီတာသု အနေကာသု ဇာတီသု တဿာ ပုတ္တဘာဝေန အာဂတတ္တာ တထာ တေသံ အဟောသိ။ သာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တတော စုတာ ဇာတဿရေ ပဒုမဂဗ္ဘေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တမေကော တာပသော ဒိသွာ ပဋိဇဂ္ဂိ။ တဿာ ပဒသာ ဝိစရန္တိယာ ပဒုဒ္ဓါရေ ပဒုဒ္ဓါရေ ဘူမိတော ပဒုမာနိ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ ဧကော ဝနစရကော ဒိသွာ ဗာရာဏသိရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တံ အာနေတွာ အဂ္ဂမဟေသိံ အကာသိ၊ တဿာ ဂဗ္ဘော သဏ္ဌာတိ။ မဟာပဒုမကုမာရော မာတုကုစ္ဆိယံ ဝသိ၊ သေသာ ဗဟိ နိက္ခန္တံ ဂဗ္ဘမလံ နိဿာယ သံသေဒဇဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တာ။ ‘‘ဩပပါတိကဘာဝေနာ’’တိ ကေစိ။ တေ ဝယပ္ပတ္တာ ဥယျာနေ ပဒုမဿရေ ကီဠန္တာ ဧကေကသ္မိံ ပဒုမေ နိသီဒိတွာ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတွာ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တယိံသု။ အယံ တေသံ ဗျာကရဏဂါထာ အဟောသိ –

‘‘သရောရုဟံ ¶ ပဒုမပလာသမတြဇံ၊ သုပုပ္ဖိတံ ဘမရဂဏာနုစိဏ္ဏံ၊

အနိစ္စတာယံ ဝယတံ ဝိဒိတွာ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော’’တိ။ –

တသ္မိံ ¶ ကာလေ တေ တတ္ထ ဝသိံသု။ တဒါ စဿ ပဗ္ဗတဿ ‘‘ဣသိဂိလီ’’တိ သမညာ ဥဒပါဒိ။ ဣမေ ဣသယောတိ ဣမေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဣသီ။ သမာ ဉာယတိ ဧတာယာတိ သမညာ၊ နာမန္တိ အတ္ထော။

တိဏစ္ဆဒနာ ကုဋိယော မဇ္ဈေပဒလောပီသမာသံ ကတွာ၊ ဧကဒေသေ ဝါ သမုဒါယဝေါဟာရဝသေန ‘‘တိဏကုဋိယော’’တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိံသူ’’တိ ဝစနတော ဝဿူပဂမနာရဟာ သဒွါရဗန္ဓာ ဧဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘တိဏစ္ဆဒနာ သဒွါရဗန္ဓာ ကုဋိယော’’တိ။ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တေနာတိ ဝဿာဝါသံ ဥပဂစ္ဆန္တေန။ နာလကပဋိပဒန္တိ ‘‘မောနေယျံ တေ ဥပညိဿ’’န္တိအာဒိနာ (သု။ နိ။ ၇၂၁) သတ္ထာရာ နာလကတ္ထေရဿ ဒေသိတံ ပုထုဇ္ဇနကာလတော ပဘုတိ ကိလေသစိတ္တံ အနုပ္ပာဒေတွာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ မောနေယျပဋိပဒံ။ တံ ပန ပဋိပဒံ သုတွာ နာလကတ္ထေရော တီသု ဌာနေသု အပ္ပိစ္ဆော အဟောသိ ဒဿနေ သဝနေ ပုစ္ဆာယာတိ။ သော ဟိ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပသန္နစိတ္တော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဝနံ ပဝိဋ္ဌော။ ပုန ‘‘အဟော ဝတာဟံ ဘဂဝန္တံ ပဿေယျ’’န္တိ လောလဘာဝံ န ဇနေသိ၊ အယမဿ ဒဿနေ အပ္ပိစ္ဆတာ။ တထာ ‘‘အဟော ဝတာဟံ ပုန ဓမ္မဒေသနံ သုဏေယျ’’န္တိ လောလဘာဝံ န ဇနေသိ၊ အယမဿ သဝနေ အပ္ပိစ္ဆတာ။ တထာ ‘‘အဟော ဝတာဟံ ပုန မောနေယျပဋိပဒံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ လောလဘာဝံ န ဇနေသိ၊ အယမဿ ပုစ္ဆာယ အပ္ပိစ္ဆတာ။

သော ဧဝံ အပ္ပိစ္ဆော သမာနော ပဗ္ဗတပါဒံ ပဝိသိတွာ ဧကဝနသဏ္ဍေ ဒွေ ဒိဝသာနိ န ဝသိ၊ ဧကရုက္ခမူလေ ဒွေ ဒိဝသာနိ န နိသီဒိ၊ ဧကသ္မိံ ဂါမေ ဒွေ ဒိဝသာနိ ပိဏ္ဍာယ န ပါဝိသိ။ ဣတိ ဝနတော ဝနံ၊ ရုက္ခတော ရုက္ခံ၊ ဂါမတော ဂါမံ အာဟိဏ္ဍန္တော အနုရူပပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ အဂ္ဂဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဧကဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဧကောယေဝ နံ ပူရေတိ။ ဣမဉှိ မောနေယျပဋိပဒံ ဥက္ကဋ္ဌံ ကတွာ ပူရေန္တော ဘိက္ခု သတ္တေဝ မာသာနိ ဇီဝတိ၊ မဇ္ဈိမံ ကတွာ ပူရေန္တော သတ္တ ဝဿာနိ၊ မုဒုကံ ကတွာ ပူရေန္တော သောဠသ ဝဿာနိ။ အယံ ပန ထေရော ဥက္ကဋ္ဌံ ကတွာ ပူရေသိ၊ တသ္မာ သတ္တ မာသေ ဌတွာ အတ္တနော ¶ အာယုသင်္ခါရဿ ပရိက္ခယံ ဉတွာ နဟာယိတွာ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ဒိဂုဏံ သင်္ဃာဋိံ ပါရုပိတွာ ဒသဗလာဘိမုခေါ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန တံ ဝန္ဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဟိင်္ဂုလကပဗ္ဗတံ နိဿာယ ဌိတကောဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တဿ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ ဉတွာ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ တတ္ထ ဂန္တွာ သရီရကိစ္စံ ကတွာ ဓာတုယော ဂါဟာပေတွာ စေတိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ အဂမာသိ။ ဧဝရူပံ ပဋိပဒံ ပဋိပန္နေနပိ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တေန ဆန္နေ သဒွါရဗန္ဓေယေဝ ဌာနေ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ အပ္ပိစ္ဆတံ နိဿာယပိ သိက္ခာပဒဿ အနတိက္ကမနီယတ္တံ ဒဿေတုံ ‘‘နာလကပဋိပဒံ ပဋိပန္နေနပီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနန္တိ တိဏပဏ္ဏဣဋ္ဌကသိလာသုဓာသင်္ခါတာနံ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနံ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ¶ ဥပဂန္တဗ္ဗန္တိ (မဟာဝ။ ၂၀၄) ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝဿူပဂမနံ သန္ဓာယေဝ ပဋိက္ခေပေါ၊ န အာလယကရဏဝသေန ဥပဂမနံ သန္ဓာယာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပါဠိယံ ပန အဝိသေသတ္တာ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘နာလကပဋိပဒံ ပဋိပန္နေနပီ’’တိအာဒိနာ အဝိသေသေနေဝ ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ အသေနာသနိကဿ နာဝါဒိံ ဝိနာ အညတ္ထ အာလယော န ဝဋ္ဋတီတိ အမှာကံ ခန္တိ။ နာဝါသတ္ထဝဇေသုယေဝ ဟိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နာဝါယံ ဝဿံ ဥပဂန္တု’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၂၀၃) သတိ အသတိ ဝါ သေနာသနေ ဝဿူပဂမနဿ ဝိသုံ အနုညာတတ္တာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ အယံ ပဋိက္ခေပေါ တတ္ထ န လဗ္ဘတီတိ အသတိ သေနာသနေ အာလယဝသေနပိ နာဝါဒီသု ဥပဂမနံ ဝုတ္တံ။ အနုဓမ္မတာတိ ဝတ္တံ။ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝစ္စကုဋိပဿာဝဋ္ဌာနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

ကတိကဝတ္တာနိ စ ခန္ဓကဝတ္တာနိ စ အဓိဋ္ဌာယာတိ ပရိယတ္တိဓမ္မော နာမ တိဝိဓမ္ပိ သဒ္ဓမ္မံ ပတိဋ္ဌာပေတိ၊ တသ္မာ သက္ကစ္စံ ဥဒ္ဒိသထ ဥဒ္ဒိသာပေထ၊ သဇ္ဈာယံ ကရောထ၊ ပဓာနဃရေ ဝသန္တာနံ သင်္ဃဋ္ဋနံ အကတွာ အန္တောဝိဟာရေ နိသီဒိတွာ ဥဒ္ဒိသထ ဥဒ္ဒိသာပေထ၊ သဇ္ဈာယံ ကရောထ၊ ဓမ္မဿဝနံ သမိဒ္ဓံ ကရောထ၊ ပဗ္ဗာဇေန္တာ သောဓေတွာ ပဗ္ဗာဇေထ၊ သောဓေတွာ ဥပသမ္ပာဒေထ၊ သောဓေတွာ နိဿယံ ဒေထ။ ဧကောပိ ဟိ ကုလပုတ္တော ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘိတွာ သကလံ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ အတ္တနော ထာမေန ယတ္တကာနိ သက္ကောထ၊ တတ္တကာနိ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒိယထ၊ အန္တောဝဿံ နာမေတံ သကလဒိဝသံ ရတ္တိယာ စ ပဌမပစ္ဆိမယာမေသု အပ္ပမတ္တေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဝီရိယံ အာရဘိတဗ္ဗံ ¶ ။ ပေါရာဏကမဟအာထေရာပိ သဗ္ဗပလိဗောဓေ ဆိန္ဒိတွာ အန္တောဝဿေ ဧကစရိယဝတ္တံ ပူရယိံသု။ ဘဿေ မတ္တံ ဇာနိတွာ ဒသဝတ္ထုကကထံ ဒသအသုဘဒသာနုဿတိအဋ္ဌတိံသာရမ္မဏကထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာဂန္တုကာနံ ဝတ္တံ ကာတုံ၊ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂတာနံ အပလောကေတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဂ္ဂါဟိကပိသုဏဖရုသဝစနာနိ မာ ဝဒထ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သီလာနိ အာဝဇ္ဇေန္တာ စတုရာရက္ခံ အဟာပေန္တာ မနသိကာရဗဟုလာ ဝိဟရထ၊ စေတိယံ ဝါ ဗောဓိံ ဝါ ဝန္ဒန္တေန ဂန္ဓမာလံ ဝါ ပူဇေန္တေန ပတ္တံ ဝါ ထဝိကာယ ပက္ခိပန္တေန န ကထေတဗ္ဗံ၊ အန္တောဂါမေ မနုဿေဟိ သဒ္ဓိံ ပစ္စယသံယုတ္တကထာ ဝါ ဝိသဘာဂကထာ ဝါ န ကထေတဗ္ဗာ၊ ရက္ခိတိန္ဒြိယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ခန္ဓကဝတ္တဉ္စ သေခိယဝတ္တဉ္စ ပူရေတဗ္ဗန္တိ ဧဝမာဒိနာ ကတိကဝတ္တာနိ ခန္ဓကဝတ္တာနိ စ အဓိဋ္ဌဟိတွာ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံဝုဋ္ဌာနံ တီဟိ ဌာနေဟိ ပဝါရေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၀၉) ဝုဋ္ဌဝဿာနံ ပဝါရဏာယ အနုညာတတ္တာ ဣမဿ သုတ္တဿ ဝသေန ပဝါရဏာဒိဝသဿ အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ အပ္ပဝါရိတာပိ ‘‘ဝုဋ္ဌဝဿာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၄) ဝစနတော ပဝါရဏာဒိဝသဿ တေမာသန္တောဂဓတ္တာ တံ ဒိဝသံ ယာဝ န ပဝါရေန္တိ ¶ ၊ တာဝ ဝဿံ ဝသန္တာ နာမ ဟောန္တိ၊ တထာပိ ဧကဒေသေန အဝုဋ္ဌမ္ပိ တံ ဒိဝသံ ဝုဋ္ဌဘာဂါပေက္ခာယ ဝုဋ္ဌမေဝ ဟောတီတိ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တံ ကတာကတဘာဂါပေက္ခာယ သမုဒါယေ ပဝတ္တကတာကတဝေါဟာရော ဝိယ။ ဝိပ္ပကတဉှိ ယံ ကိဉ္စိ ‘‘ကတာကတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ကထိနံ အတ္ထရိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၀၆) ဣမဿ ပန သုတ္တဿ ဝသေန နိပ္ပရိယာယတော မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ ပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဝုဋ္ဌဝဿာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမေ မာသေ ကထိနတ္ထာရော အနုညာတော ပရိဝါရေ ‘‘ကထိနဿ အတ္ထာရမာသော ဇာနိတဗ္ဗောတိ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမော မာသော ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ (ပရိ။ ၄၁၂) ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ’’တိ ဣဒဉ္စ ပုရိမိကာယ ဝဿူပဂတာနံ သဘာဝဒဿနမတ္တံ၊ ကေနစိ အန္တရာယေန အပ္ပဝါရိတာပိ ‘‘ဝုဋ္ဌဝဿာ’’ဣစ္စေဝ ဝုစ္စန္တိ။

‘‘အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ အာပုစ္ဆနဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ ဣမံ ကုဋိ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ပဋိဇဂ္ဂနကံ ဝါ န လဘတီတိ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ကတေ ¶ ပဋိဇဂ္ဂနကံ န လဘတိ။ တေ ပန ဘိက္ခူ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဒ္ဓါနဂမနေ စာရိကာဝေါဟာရော သာသနေ နိရုဠှော။ ကိဉ္စာပိ အယံ စာရိကာ နာမ မဟာဇနသင်္ဂဟတ္ထံ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ လဗ္ဘတိ၊ ဗုဒ္ဓေ ဥပါဒါယ ပန ရုဠှီသဒ္ဒဝသေန သာဝကာနမ္ပိ ဝုစ္စတိ ကိလဉ္ဇာဒီဟိ ကတဗီဇနီနမ္ပိ တာလဝဏ္ဋဝေါဟာရော ဝိယ။ သင်္ဂေါပေတွာတိ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ရာသိံ ကတွာ။ ဣဒါနိ တမေဝ သင်္ဂေါပနဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာ စ ဌပိတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ န ဩဝဿီယတီတိ အနောဝဿကံ၊ ကမ္မနိ အက-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာ စ ဌပိတံ န ဩဝဿီယတိ န တေမီယတီတိ အတ္ထော။

အနဝယောတိ ဧတ္ထ ဝယောတိ ဟာနိ ‘‘အာယဝယော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ နတ္ထိ ဧတဿ အတ္တနော သိပ္ပေ ဝယော ဦနတာတိ အဝယောတိ အာဟ ‘‘အနူနော ပရိပုဏ္ဏသိပ္ပော’’တိ။ အာစရိယဿ ကမ္မံ အာစရိယကန္တိ အာဟ ‘‘အာစရိယကမ္မေ’’တိ။ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋော ဒွါရဗာဟာ၊ ကဋ္ဌကမ္မံ ထမ္ဘာဒိ။ တေလတမ္ဗမတ္တိကာယာတိ တေလမိဿတမ္ဗမတ္တိကာယ။

၈၅။ ကုဋိကာယ ကရဏဘာဝန္တိ ကုဋိယာ ကတဘာဝံ။ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူဟိ ကိံ-သဒ္ဒယောဂေ အနာဂတဝစနဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘တဿ လက္ခဏံ သဒ္ဒသတ္ထတော ပရိယေသိတဗ္ဗ’’န္တိ။ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂန္တိ မေတ္တာဈာနဿ ပုဗ္ဗဘာဂဘူတံ သဗ္ဗသတ္တေသု ဟိတဖရဏမတ္တံ။ ကသ္မာ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ နနု အနုဒ္ဒယာ-သဒ္ဒေါ ကရုဏာယ ပဝတ္တတီတိ? သစ္စမေတံ၊ အယံ ပန အနုဒ္ဒယာသဒ္ဒေါ အနုရက္ခဏမတ္ထံ အန္တောနီတံ ကတွာ ပဝတ္တမာနော မေတ္တာယ ကရုဏာယ စ ပဝတ္တတီတိ ဣဓ မေတ္တာယ ပဝတ္တမာနော ¶ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ သုဝုတ္တမေတံ ‘‘ဧတေန မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂံ ဒဿေတီ’’တိ။ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂန္တိ ကရုဏာဈာနဿ ပုဗ္ဗဘာဂဘူတံ သတ္တေသု အနုကမ္ပမတ္တံ။ စိက္ခလ္လံ မတ္တိကာ၊ တဿ မဒ္ဒနံ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ ဟတ္ထာဒီဟိ ပရိမဒ္ဒနံ။ မေတ္တာကရုဏာနန္တိ အပ္ပနာပ္ပတ္တမေတ္တာကရုဏာနံ။ ကိဉ္စာပိ ထေရေန သဉ္စိစ္စ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာ ပါဏာ မရဏာဓိပ္ပာယေန န ဗျာဗာဓိတာ၊ တထာပိ ကရုဏာယ အဘာဝေန ‘‘ဧဝံ ကတေ ဣမေ ပါဏာ ဝိနဿိဿန္တီ’’တိ အနုပပရိက္ခိတွာ ကတတ္တာ ထေရံ ဝိဂရဟိ။ ဇနာနံ သမူဟော ဇနတာတိ အာဟ ‘‘ပစ္ဆိမော ဇနသမူဟော’’တိ။ ပါတဗျဘာဝန္တိ ဝိနာသေတဗ္ဗတံ။ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တာနန္တိ ထေရေန အကတေပိ ပါဏာတိပါတေ ပရေဟိ သလ္လက္ခဏာကာရံ ဒဿေတိ။ ဣမဿ ဒိဋ္ဌာနုဂတိန္တိ ဣမဿ ဒိဋ္ဌိယာ အနုဂမနံ။ ဃံသိတဗ္ဗေတိ ဃဋ္ဋယိတဗ္ဗေ၊ ဝိနာသိတဗ္ဗေတိ အတ္ထော။ ဧဝံ မညီတိ ယထာ ထေရေန ကတံ၊ ဧဝံ မာ မညိ။ ‘‘မာ ပစ္ဆိမာ ¶ ဇနတာ ပါဏေသု ပါတဗျတံ အာပဇ္ဇီ’’တိ ဝစနတော ယော ဘိက္ခု ဣဋ္ဌကပစနပတ္တပစနကုဋိကရဏဝိဟာရကာရာပနဝိဟာရသမ္မဇ္ဇနပဋဂ္ဂိဒါနကူပပေါက္ခရဏီခဏာပနာဒီသု ယတ္ထ ‘‘ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနံ ပါဏာနံ ဝိဟိံသာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဇာနာတိ၊ တေန တာဒိသေ ပဒေသေ ကပ္ပိယဝစနံ ဝတွာပိ န တံ ကမ္မံ ကာရေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တမေဝ အာပတ္တိန္တိ ပထဝီခဏနဘူတဂါမပါတဗျတာဒီသု ဝုတ္တပါစိတ္တိယာဒိအာပတ္တိံ။ အာဒိကမ္မိကတ္တာ အနာပတ္တီတိ ကုဋိကရဏပစ္စယာ အနာပတ္တိ။ သိက္ခာပဒံ အတိက္ကမိတွာတိ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗမတ္တိကာမယာ ကုဋိကာ ကာတဗ္ဗာ၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒံ အတိက္ကမိတွာ။ ယဒိ အညေန ကတံ လဘိတွာ ဝသန္တဿ အနာပတ္တိ သိယာ၊ န ဘဂဝါ တံ ကုဋိကံ ဘိန္ဒာပေယျာတိ အာဟ – ‘‘ကတံ လဘိတွာ တတ္ထ ဝသန္တာနမ္ပိ ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ။ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ မိဿာ ဟောတူတိ ဟေဋ္ဌာ မတ္တိကာ ဥပရိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရာတိအာဒိနာ ယေန ကေနစိ အာကာရေန မိဿာ ဟောတု။ ဂိဉ္ဇကာဝသထသင်္ခေပေနာတိ ဧတ္ထ ဂိဉ္ဇကာ ဝုစ္စန္တိ ဣဋ္ဌကာ၊ ဂိဉ္ဇကာဟိ ဧဝ ကတော အာဝသထော ဂိဉ္ဇကာဝသထော။ ဣဋ္ဌကာမယဿ အာဝသထဿေတံ အဓိဝစနံ။ တံ ကိရ အာဝသထံ ယထာ သုဓာပရိကမ္မေန ပယောဇနံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ဣဋ္ဌကာဟိ ဧဝ စိနိတွာ ဆာဒေတွာ ကရောန္တိ၊ တုလာဒဏ္ဍကဝါဋဖလကာနိ ပန ဒါရုမယာနေဝ။ ဝိကိရန္တာတိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကရောန္တာ။

ကိဿာတိ ကေန ကာရဏေန။ ဝယကမ္မမ္ပိ အတ္ထီတိ ဒွါရကဝါဋာဒိအဘိသင်္ခရဏာဒီသု ကတဝယကမ္မမ္ပိ အတ္ထိ။ ဘိက္ခူနံ အကပ္ပိယတ္တာ ဧဝ တိတ္ထိယဝတာနုရူပတ္တာ တိတ္ထိယဓဇော။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တကာရဏေသု အတ္တနော အဓိပ္ပေတကာရဏဒွယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ အပရာနိပိ တတ္ထ ဝုတ္တကာရဏာနိ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘အဋ္ဌကထာယံ ပန အညာနိပိ ကာရဏာနိ ဝုတ္တာနီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ¶ သတ္တာနုဒ္ဒယာယာတိ တာဒိသာယ ကုဋိကာယ ကရဏပစ္စယာ ဝိနဿမာနသတ္တေသု အနုဒ္ဒယာယ။ ယသ္မာ သဗ္ဗမတ္တိကာမယာ ကုဋိ သုကရာ ဘိန္ဒိတုံ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဌပိတံ ပတ္တစီဝရာဒိ အဂုတ္တံ ဟောတိ၊ စောရာဒီဟိ အဝဟရိတုံ သက္ကာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပတ္တစီဝရဂုတ္တတ္ထာယာ’’တိ။ သေနာသနဗာဟုလ္လပဋိသေဓနတ္ထာယာတိ သေနာသနာနံ ဗဟုဘာဝနိသေဓနတ္ထာယ၊ တာဒိသဿ ဝါ သေနာသနဿ အဘိသင်္ခရဏေ ဘိက္ခူနံ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ သေသကမ္မာနိ ပရိစ္စဇိတွာ နိစ္စဗျာဝဋတာနိသေဓနတ္ထံ။ အနုပဝဇ္ဇောတိ ဒေါသံ အာရောပေတွာ န ဝတ္တဗ္ဗော။

ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာ

ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယေသု ¶ တဉ္စ ခေါ…ပေ… န ဝဏ္ဏမဋ္ဌတ္ထာယာတိ ဣဒံ ဆတ္တဒဏ္ဍဂ္ဂါဟကသလာကပဉ္ဇရဝိနန္ဓနံ သန္ဓာယာတိ ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဆတ္တဒဏ္ဍေ သဗ္ဗတ္ထ။ အာရဂ္ဂေနာတိ နိခါဒနမုခေန။ ဃဋကမ္ပိ ဝါဠရူပမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗန္တိ သစေ တာဒိသံ အကပ္ပိယဆတ္တံ လဘတိ၊ ဃဋကမ္ပိ ဝါဠရူပမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ တစ္ဆေတွာ ဓာရေတဗ္ဗံ။ သုတ္တကေန ဝါ ဒဏ္ဍော ဝေဌေတဗ္ဗောတိ ယထာ ဆတ္တဒဏ္ဍေ လေခါ န ပညာယတိ၊ တထာ ဝေဌေတဗ္ဗော။ ဒဏ္ဍဗုန္ဒေတိ ဒဏ္ဍမူလေ၊ ဆတ္တဒဏ္ဍဿ ဟေဋ္ဌိမတလေတိ အတ္ထော။ ဆတ္တမဏ္ဍလိကန္တိ ဆတ္တဿ အန္တော ခုဒ္ဒကမဏ္ဍလံ။ ဥက္ကိရိတွာတိ ဥဋ္ဌပေတွာ။ သာ ဝဋ္ဋတီတိ ယဒိပိ ရဇ္ဇုကေဟိ န ဗန္ဓန္တိ၊ ဗန္ဓိတုံ ပန ယုတ္တဋ္ဌာနတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။

နာနာသုတ္တကေဟီတိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ။ ဣဒဉ္စ တထာ ကရောန္တာနံ ကရဏပ္ပကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ဧကဝဏ္ဏသုတ္တကေနပိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သိဗ္ဗိတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပဋ္ဋမုခေတိ ပဋ္ဋကောဋိယံ။ ဒွိန္နံ ပဋ္ဋာနံ သင်္ဃဋ္ဋိတဋ္ဌာနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ပရိယန္တေတိ စီဝရပရိယန္တေ။ စီဝရအနုဝါတံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဝေဏိန္တိ ဝရကသီသာကာရေန သိဗ္ဗနံ။ သင်္ခလိကန္တိ ဗိဠာလဗန္ဓနာကာရေန သိဗ္ဗနံ။ ‘‘ဝေဏိံ သင်္ခလိက’’န္တိ စေတ္ထ ဥပယောဂဝစနံ ‘‘ကရောန္တီ’’တိ ကရဏကိရိယာပေက္ခံ။ အဂ္ဃိယဂယမုဂ္ဂရာဒီနီတိ ဧတ္ထ အဂ္ဃိယံ နာမ စေတိယသဏ္ဌာနေန သိဗ္ဗနံ၊ မူလေ တနုကံ အဂ္ဂေ မဟန္တံ ကတွာ ဂဒါကာရေန သိဗ္ဗနံ ဂယာ၊ မူလေ စ အဂ္ဂေ စ ဧကသဒိသံ ကတွာ မုဂ္ဂရာကာရေန သိဗ္ဗနံ မုဂ္ဂရော။ ကက္ကဋက္ခီနိ ဥက္ကိရန္တီတိ ဂဏ္ဌိကပဋ္ဋပါသကပဋ္ဋာနံ အန္တေ ပါဠိဗဒ္ဓံ ကတွာ ကက္ကဋကာနံ အက္ခိသဏ္ဌာနံ ဥဋ္ဌပေန္တိ၊ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘ကောဏသုတ္တပိဠကာတိ ဂဏ္ဌိကပါသကပဋ္ဋာနံ ကောဏေဟိ နီဟဋသုတ္တာနံ ကောဋိယော’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကထံ ပန တာ ပိဠကာ ဒုဝိညေယျရူပါ ကာတဗ္ဗာတိ? ကောဏေဟိ နီဟဋသုတ္တာနံ အန္တေသု ဧကဝါရံ ဂဏ္ဌိကကရဏေန ဝါ ပုန ¶ နိဝတ္တေတွာ သိဗ္ဗနေန ဝါ ဒုဝိညေယျသဘာဝံ ကတွာ သုတ္တကောဋိယော ရဿံ ကတွာ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဓမ္မသိရိတ္ထေရေန ပန –

‘‘ကောဏသုတ္တာ စ ပိဠကာ၊ ဒုဝိညေယျာဝ ကပ္ပရေ’’တိ –

ဝုတ္တံ။ တထာ အာစရိယဗုဒ္ဓဒတ္တတ္ထေရေနပိ –

‘‘သုတ္တာ စ ပိဠကာ တတ္ထ၊ ဒုဝိညေယျာဝ ဒီပိတာ’’တိ –

ဝုတ္တံ ¶ ။ တသ္မာ တေသံ မတေန ကောဏသုတ္တာ စ ပိဠကာ စ ကောဏသုတ္တပိဠကာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

မဏိနာတိ မသာရဂလ္လာဒိပါသာဏေန။ န ဃဋ္ဋေတဗ္ဗန္တိ န ဃံသိတဗ္ဗံ၊ အံသဗဒ္ဓကကာယဗန္ဓနာနိ ပန သင်္ခါဒီဟိ ဃံသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပါသကံ ကတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ ရဇနကာလေ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ သေသကာလေ မောစေတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ ဂဏ္ဌိကေတိ ဒန္တမယာဒိဂဏ္ဌိကေ။ ပိဠကာတိ ဗိန္ဒုံ ဗိန္ဒုံ ကတွာ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗပိဠကာ။

‘‘တေလဝဏ္ဏောတိ သမဏသာရုပ္ပဝဏ္ဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ မဏိဝဏ္ဏံ ပန ပတ္တံ အညေန ကတံ လဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပတ္တမဏ္ဍလေတိ တိပုသီသာဒိမယေ ပတ္တမဏ္ဍလေ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတြာနိ ပတ္တမဏ္ဍလာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ ရူပကာကိဏ္ဏာနိ ဘိတ္တိကမ္မကတာနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၃) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဘိတ္တိကမ္မံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မကရဒန္တကံ ဆိန္ဒိတု’’န္တိ ဝစနတော ‘‘မကရဒန္တကံ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

မကရမုခန္တိ မကရမုခသဏ္ဌာနံ။ ဒေဍ္ဎုဘသီသန္တိ ဥဒကသပ္ပသီသသဏ္ဌာနံ။ အစ္ဆီနီတိ ကုဉ္ဇရစ္ဆိသဏ္ဌာနာနိ။ ရဇ္ဇုကကာယဗန္ဓနံ ဧကမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ရဇ္ဇုကံ ဗန္ဓန္တေန ဧကဂုဏမေဝ ကတွာ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒိဂုဏံ ကတွာ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒိဂုဏံ ပန အကတွာ ဧကရဇ္ဇုကမေဝ သတဝါရမ္ပိ ပုနပ္ပုနံ အာဝိဇ္ဇိတွာ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧကဂုဏမ္ပိ ကတွာ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဗဟုရဇ္ဇုကေ…ပေ။။။ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ ကာယဗန္ဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဒသာ သန္ဓာယ။ ဤဒိသဉှိ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ အာစရိယဗုဒ္ဓဒတ္တတ္ထေရေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဧကရဇ္ဇုမယံ ¶ ဝုတ္တံ၊ မုနိနာ ကာယဗန္ဓနံ၊

ပဉ္စပါမင်္ဂသဏ္ဌာနံ၊ ဧကမ္ပိ စ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘ရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ၊ ဗဟူ ဧကာယ ရဇ္ဇုယာ၊

နိရန္တရဉှိ ဝေဌေတွာ၊ ကတံ ဝဋ္ဋတိ ဗန္ဓိတု’’န္တိ။

မုရဇံ ပန ကာယဗန္ဓနံ န ဝဋ္ဋတိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥစ္စာဝစာနိ ကာယဗန္ဓနာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ ကလာဗုကံ ဒေဍ္ဎုဘကံ မုရဇံ မဒ္ဒဝီဏံ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၈) ဝုတ္တတ္တာ။ ကိံ ပန ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ ¶ ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌေတွာ ကတံ မုရဇသင်္ချံ န ဂစ္ဆတီတိ? အာမ န ဂစ္ဆတိ။ မုရဇဉှိ နာမ နာနာဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ မုရဇဝဋ္ဋိသဏ္ဌာနံ ဝေဌေတွာ ကတံ။ ကေစိ ပန ‘‘မုရဇန္တိ ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော သင်္ကဍ္ဎိတွာ ဧကာယ ရဇ္ဇုယာ ပလိဝေဌေတွာ ကတရဇ္ဇူ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ စေတံ မုရဇံ သိယာ၊ ‘‘ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌေတွာ ကတံ ဗဟုရဇ္ဇုက’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘တံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ မုရဇံ ပန ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနဉ္စ ဒသာသု ဝဋ္ဋတိ ‘‘ကာယဗန္ဓနဿ ဒသာ ဇီရန္တိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မုရဇံ မဒ္ဒဝီဏ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၈) ဝုတ္တတ္တာ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မုရဇံ မဒ္ဒဝီဏန္တိ ဣဒံ ဒသာသုယေဝ အနုညာတ’’န္တိ။

ကာယဗန္ဓနဝိဓေတိ ‘‘ကာယဗန္ဓနဿ ပဝနန္တော ဇီရတိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဓ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ကာယဗန္ဓနဿ ပါသန္တေ ဒသာမူလေ တဿ ထိရဘာဝတ္ထံ ကတ္တဗ္ဗေ ဒန္တဝိသာဏာဒိမယေ ဝိဓေ။ ‘‘အဋ္ဌ မင်္ဂလာနိ နာမ သင်္ခေါ စက္ကံ ပုဏ္ဏကုမ္ဘော ဂယာ သိရီဝစ္ဆော အင်္ကုသော ဓဇံ သောဝတ္ထိက’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ပရိစ္ဆေဒလေခါမတ္တန္တိ ဥဘောသု ကောဋီသု ကာတဗ္ဗပရိစ္ဆေဒရာဇိမတ္တံ။ ‘‘ဥဇုကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စတုရဿာဒိဝင်္ကဂတိကံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဆတ္တဒဏ္ဍဓမ္မကရဏအဉ္ဇနနာဠိကာ နာနာဝဏ္ဏလေခါပအကမ္မကတာ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။

အာရကဏ္ဋကေတိ ပေါတ္ထကာဒိအဘိသင်္ခရဏတ္ထံ ကတေ ဒီဃမုခသတ္ထကေ။ ဝဋ္ဋမဏိကန္တိ ဝဋ္ဋံ ကတွာ အဂ္ဂကောဋိယံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗပုဗ္ဗုဠံ။ အညံ ဝါ ဝဏ္ဏမဋ္ဌန္တိ ဣမိနာ ပိဠကာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ မဏိကန္တိ ဧကာဝဋ္ဋမဏိ။ ပိဠကန္တိ သာသပမတ္တိကာ မုတ္တရာဇိသဒိသာ ဗဟုဝဋ္ဋလေခါ။ ‘‘ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ အဝုတ္တတ္တာ လေခနိယံ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဝလိတကန္တိ မဇ္ဈေ ဝလိံ ဥဋ္ဌာပေတွာ။ မဏ္ဍလံ ဟောတီတိ ဥတ္တရာရဏိယာ ပဝေသနတ္ထံ အာဟဋမဏ္ဍလံ ဟောတိ။

ကိဉ္စာပိ ¶ ဧတ္ထ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဝါသိယေဝ ဝုတ္တာ၊ မဟာဝါသိယမ္ပိ ပန န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဥဇုကမေဝ ဗန္ဓိတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဥဘောသု ဝါ ပဿေသု ဧကပဿေဝါ’’တိ ဝစနသေသော။ ကတ္တရယဋ္ဌိကောဋိယံ ကတအယောဝလယာနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ ယေသံ အညမညသင်္ဃဋ္ဋနေန သဒ္ဒေါ နိစ္ဆရတိ။

အာမဏ္ဍသာရကေတိ ¶ အာမလကေဟိ ကတဘာဇနေ။ ဘူမတ္ထရဏေတိ စိတ္တကဋသာရကစိတ္တတ္ထရဏာဒိကေ ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ အတ္ထရိတဗ္ဗအတ္ထရဏေ။ ပါနီယဃဋေတိ ဣမိနာ ကုဏ္ဍိကသရကေပိ သင်္ဂဏှာတိ။ ဗီဇနေတိ စတုရဿဗီဇနေ။ သဗ္ဗံ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ ယထာဝုတ္တေသု မဉ္စပီဌာဒီသု ဣတ္ထိရူပံ ဝိနာ သဗ္ဗံ မာလာကမ္မလတာကမ္မာဒိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ ဘိက္ခုနော ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနေ ကိဉ္စိ ပဋိသေဓေတဗ္ဗံ နတ္ထိ အညတြ ဝိရုဒ္ဓသေနာသနာတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – သေနာသနပရိက္ခာရေသု ပဋိသေဓေတဗ္ဗံ နာမ ကိဉ္စိ နတ္ထိ၊ ဝိရုဒ္ဓသေနာသနံ ပန သယမေဝ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ။ အညေသန္တိ သီမသာမိနော ဝုတ္တာ။ ရာဇဝလ္လဘာ ပရနိကာယိကာပိ ဧကနိကာယိကာပိ ဥပေါသထပဝါရဏာနံ အန္တရာယကရာ အလဇ္ဇိနော ရာဇကုလူပဂါ ဝုစ္စန္တိ။ တေသံ လဇ္ဇိပရိသာတိ တေသံ သီမသာမိကာနံ ပက္ခာ ဟုတွာ အနုဗလံ ဒါတုံ သမတ္ထာ လဇ္ဇိပရိသာ။ သုကတမေဝါတိ အညေသံ သန္တကေပိ အတ္တနော သီမာယ အန္တောဝုတ္တဝိဓိနာ ကတံ သုကတမေဝ။

ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၆။ ဒေဝေန ဂဟိတဒါရူနီတိ ရညာ ပရိဂ္ဂဟိတဒါရူနိ၊ ရညော သန္တကာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကရောန္တောတိ ခုဒ္ဒကံ မဟန္တဉ္စ ခဏ္ဍံ ကရောန္တော။

၈၇။ ကုလဘောဂဣဿရိယာဒီဟိ မဟတီ မတ္တာ ပမာဏံ ဧတဿာတိ မဟာမတ္တော။ တေနာဟ – ‘‘မဟတိယာ ဣဿရိယမတ္တာယ သမန္နာဂတော’’တိ။

၈၈။ အဝဇ္ဈာယန္တီတိ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ ဩလောကေန္တိ၊ စိန္တေန္တိ ဝါ။ တေနာဟ ‘‘အဝဇာနန္တာ’’တိအာဒိ။ လာမကတော ဝါ စိန္တေန္တီတိ နိဟီနတော စိန္တေန္တိ။ ကထေန္တီတိ ‘‘ကိံ နာမေတံ ကိံ နာမေတ’’န္တိ အညမညံ ကထေန္တိ။

ကထံ ပနေတ္ထ ‘‘ဒါရူနီ’’တိ ဗဟုဝစနံ ‘‘အဒိန္န’’န္တိ ဧကဝစနေန သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓမုပဂစ္ဆတီတိ အာဟ – ‘‘အဒိန္နံ အာဒိယိဿတီတိ အယံ ဥဇ္ဈာယနတ္ထော’’တိအာဒိ။ ဥဇ္ဈာယနဿ အဒိန္နာဒါနဝိသယတ္တာ အဒိန္နာဒါနံ ဥဇ္ဈာယနတ္ထောတိ ဝုတ္တံ။ သတိပိ ပနေတ္ထ ဂေါပကေန ဒိန္နဒါရူနံ ¶ ဂဟဏေ ဥဇုကံ အဝတွာ လေသေန ဂဟိတတ္တာ ထေရော ‘‘အဒိန္နံ အာဒိယီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝစနဘေဒေတိ ဧကဝစနဗဟုဝစနာနံ ဘေဒေ။

သဗ္ဗာဝန္တံ ¶ ပရိသန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီအာဒိသဗ္ဗာဝယဝဝန္တံ ပရိသံ။ သဗ္ဗာ စတုပရိသသင်္ခအာတာ ပဇာ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ သဗ္ဗာဝန္တာ၊ ပရိသာ။ သေနာ ဧတဿ အတ္ထီတိ သေနိကော၊ သေနိကော ဧဝ သေနိယော။ ဗိမ္ဗိသာရောတိ တဿ နာမန္တိ ဧတ္ထ ဗိမ္ဗီတိ သုဝဏ္ဏံ၊ တသ္မာ သာရသုဝဏ္ဏသဒိသဝဏ္ဏတာယ ဗိမ္ဗိသာရောတိ ဝုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စတုတ္ထော ဘာဂေါ ပါဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဣမိနာဝ သဗ္ဗဇနပဒေသု ကဟာပဏဿ ဝီသတိမော ဘာဂေါ မာသကောတိ ဣဒဉ္စ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပေါရာဏသတ္ထာနုရူပံ လက္ခဏသမ္ပန္နာ ဥပ္ပာဒိတာ နီလကဟာပဏာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရုဒြဒါမေန ဥပ္ပာဒိတော ရုဒြဒါမကော။ သော ကိရ နီလကဟာပဏဿ တိဘာဂံ အဂ္ဃတိ။ ယသ္မိံ ပဒေသေ နီလကဟာပဏာ န သန္တိ၊ တတ္ထာပိ နီလကဟာပဏာနံ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနေ စ အဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနေ စ သမာနအဂ္ဃဝသေန ပဝတ္တမာနံ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ နီလကဟာပဏဝသေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗောတိ ဝဒန္တိ။

ဓနိယဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တဿတ္ထော…ပေ… ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ ‘‘ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဧဝံ ပညတ္တံ ဟောတိ စ၊ ဣဒဉ္စ အညံ ဝတ္ထု ဥဒပါဒီ’’တိ ဧဝံ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၉) ဝုတ္တနယေန တဿတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ဣဒါနိ ယံ တံ အညံ ဝတ္ထု ဥပ္ပန္နံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘တေန ခေါ ပန သမယေနာ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ ဧဝံ အနုပညတ္တိသမ္ဗန္ဓော စ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။

၉၀-၉၁။ ရဇကာ အတ္ထရန္တိ ဧတ္ထာတိ ရဇကတ္ထရဏံ၊ ရဇကတ္ထရဏန္တိ ရဇကတိတ္ထံ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ရဇကတိတ္ထံ ဂန္တွာ’’တိ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ‘‘တဉှီ’’တိအာဒိ။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၉၂။ ‘‘အဘိနဝနိဝိဋ္ဌော ဧကကုဋိကာဒိဂါမော ယာဝ မနုဿာ ပဝိသိတွာ ဝါသံ န ကပ္ပေန္တိ၊ တာဝ ဂါမသင်္ချံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဂါမပ္ပဝေသနာပုစ္ဆာဒိကိစ္စမ္ပိ နတ္ထိ။ ယက္ခပရိဂ္ဂဟဘူတောတိ သဥပဒ္ဒဝဝသေန ဝုတ္တံ၊ ယက္ခနဂရာဒိံ ဝါ သင်္ဂဏှာတိ။ ယက္ခနဂရမ္ပိ အာပဏာဒီသု ဒိဿမာနေသု ဂါမသင်္ချံ ¶ ဂစ္ဆတိ၊ အဒိဿမာနေသု န ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ¶ ယက္ခနဂရမ္ပိ ပဝိသန္တေန အာပဏာဒီသု ဒိဿမာနေသု သဗ္ဗံ ဂါမပ္ပဝေသနဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ၊ အဒိဿမာနေသု န ကာတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ပုနပိ အာဂန္တုကာမာတိ ဣမိနာ တေသံ တတ္ထ သာပေက္ခဘာဝံ ဒဿေတိ။ ယတော ပန နိရပေက္ခာဝ ဟုတွာ ပက္ကမန္တိ၊ သော ဂါမသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဂါမပ္ပဝေသနာပုစ္ဆာဒိကိစ္စမ္ပိ နတ္ထိ။

နနု စ ‘‘ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ’’တိ ဧတ္တကမေဝ မာတိကာယံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဂါမလက္ခဏံ ဒဿေတွာ အရညမေဝ ဒဿေတဗ္ဗံ သိယာ၊ ဂါမူပစာရော နာမာတိအာဒိ ပန ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘ဂါမူပစာရောတိအာဒိ အရညပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဂါမူပစာရေ ဟိ ဒဿိတေ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ အဝသေသံ အရညံ နာမာတိ အရညပရိစ္ဆေဒေါ သက္ကာ ဒဿေတုံ၊ ဣဒဉ္စ ဂါမဂါမူပစာရေ အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ မာတိကာယံ ပန ဂါမဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂါမူပစာရောပိ သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂါမူပစာရော ဟိ လောကေ ဂါမသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ မာတိကာယ အနဝသေသအဝဟရဏဋ္ဌာနပရိဂ္ဂဟော သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ ဣန္ဒခီလေတိ ဥမ္မာရေ။ အရညသင်္ခေပံ ဂစ္ဆတီတိ ‘‘နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၉) အဘိဓမ္မေ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝေမဇ္ဈမေဝ ဣန္ဒခီလောတိ ဝုစ္စတီတိ ဣန္ဒခီလဋ္ဌာနိယတ္တာ အသတိပိ ဣန္ဒခီလေ ဝေမဇ္ဈမေဝ တထာ ဝုစ္စတိ။ ယတ္ထ ပန ဒွါရဗာဟာပိ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ဥဘောသု ပဿေသု ဝတိယာ ဝါ ပါကာရဿ ဝါ ကောဋိဝေမဇ္ဈမေဝ ဣန္ဒခီလဋ္ဌာနိယတ္တာ ‘‘ဣန္ဒခီလော’’တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဥဍ္ဍာပေန္တောတိ ပလာပေန္တော။ လုဌိတွာတိ ပရိဝတ္တေတွာ။

မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿာတိ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ။ ဣမိနာ ပန ဝစနေန သုပ္ပမုသလပါတောပိ ဗလဒဿနဝသေနေဝ ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ မဟာပစ္စရိယဉ္စ ဃရူပစာရော ဂါမောတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဃရူပစာရေ ဌိတဿ လေဍ္ဍုပါတော ဂါမူပစာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒွါရေတိ နိဗ္ဗကောသဿ ဥဒကပတနဋ္ဌာနတော အဗ္ဘန္တရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အန္တောဂေဟေတိ စ ပမုခဿ အဗ္ဘန္တရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကတပရိက္ခေပေါတိ ဣမိနာဝ ဃရဿ သမန္တတော တတ္တကော ပရိစ္ဆေဒေါ ဃရူပစာရော နာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဿ ပန ဃရဿ သမန္တတော ဂေါရူပါနံ ပဝေသနနိဝါရဏတ္ထံ ပါကာရဝတိအာဒီဟိ ပရိက္ခေပေါ ကတော ဟောတိ၊ တတ္ထ သောဝ ပရိက္ခေပေါ ဃရူပစာရော၊ သုပ္ပပါတာဒိပရိစ္ဆေဒေါ ပန အပရိက္ခိတ္တဃရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ¶ ။ ဣဒမေတ္ထ ပမာဏန္တိ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနာဒီသု ဂါမဂါမူပစာရာနံ အသင်္ကရတော ဝိနိစ္ဆယဿ ဝေဒိတဗ္ဗတ္တာ။ ကုရုန္ဒီအာဒီသု ဝုတ္တနယေန ဟိ ဃရူပစာရဿ ဂါမောတိ အာပန္နတ္တာ ဃရဃရူပစာရဂါမဂါမူပစာရာနံ သင်္ကရော သိယာ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဣမိနာ ဣတော ပုဗ္ဗေပိ ပစ္ဆိမဿေဝ ဝါဒဿ ပမာဏဘာဝံ ဒဿေတိ ¶ ။ ကေစိ ပန ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဝက္ခမာနဝါဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

သေသမ္ပီတိ ဂါမူပစာရလက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတြာတိ တသ္မိံ ဂါမူပစာရဂ္ဂဟဏေ။ တဿ ဂါမပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထန္တိ တဿ အပရိစ္ဆေဒဿ ဂါမဿ ဂါမပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတုန္တိ အတ္ထော။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ဂါမော နာမာ’’တိ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဃရူပစာရေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတော’’တိ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ? ‘‘ဂါမော နာမာတိ ဣဓ အဝုတ္တမ္ပိ အဓိကာရဝသေန လဗ္ဘတိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ ‘‘ဂါမူပစာရော နာမာတိ ဣမိနာဝ ဂါမဿ စ ဂါမူပစာရဿ စ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကထံ? ‘ဂါမဿ ဥပစာရော ဂါမူပစာရော’တိ ဧဝံ ဝိဂ္ဂဟေ ကရိယမာနေ ‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဣန္ဒခီလေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတော’တိ ဣမိနာ ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဂါမူပစာရလက္ခဏံ ဒဿိတံ ဟောတိ၊ ‘ဂါမသင်္ခါတော ဥပစာရော ဂါမူပစာရော’တိ ဧဝံ ပန ဂယှမာနေ ‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဃရူပစာရေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတော’တိ ဣမိနာ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဂါမပရိစ္ဆေဒေါ ဒဿိတောတိ သက္ကာ ဝိညာတု’’န္တိ။ ‘‘ဃရူပစာရေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတော’’တိ ဣမိနာ ပရိက္ခိတ္တဿပိ ဂါမဿ သစေ လေဍ္ဍုပါတတော ဒူရေ ပရိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ လေဍ္ဍုပါတောယေဝ ဂါမပရိစ္ဆေဒေါတိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ပရိက္ခိတ္တဂါမေ ဝုတ္တနယေနေဝ။

သင်္ကရီယတီတိ မိဿီယတိ။ ဧတ္ထာတိ ဃရဃရူပစာရဂါမဂါမူပစာရေသု။ ‘‘ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနေ ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၁၃) ဝုတ္တတ္တာ ဂါမဂါမူပစာရာနံ အသင်္ကရတာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ အာဟ – ‘‘အသင်္ကရတော စေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနာဒီသူ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ¶ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ အတိက္ကမန္တဿ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနာပတ္တိ ဟောတီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ပဒဘာဇနိယံ ပန ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၁၃) ဝုတ္တတ္တာ။ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဃရူပစာရတော ပဋ္ဌာယ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတသင်္ခါတဿ ဂါမူပစာရဿ ဩက္ကမနေ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၁၂) ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရော အဒိန္နာဒါနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘ယွာယံ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရော ဒဿိတော၊ တဿ ဝသေန ¶ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနာဒီသု အာပတ္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ဝိကာလေ ဂါမံ ပဝိသေယျာ’’တိ ဣမိနာ ဝိရုဇ္ဈတီတိ? န ဝိရုဇ္ဈတိ ဂါမူပစာရဿပိ ဂါမဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။ တသ္မာ ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တဿ၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တဿ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနာပတ္တိ ဟောတီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဃရဃရူပစာရာဒီသု ဌိတာနံ ဥပ္ပန္နလာဘဘာဇနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာတိ ဣန္ဒခီလတော ဗဟိ နိက္ခမိတွာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဝိနယပရိယာယေန တာဝ ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ အဝသေသံ အရည’’န္တိ (ပါရာ။ ၉၂) အာဂတံ၊ သုတ္တန္တပရိယာယေန အာရညိကံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ‘‘အာရညကံ နာမ သေနာသနံ ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၅၄) အာဂတံ။ ဝိနယသုတ္တန္တာ ဥဘောပိ ပရိယာယဒေသနာ နာမ၊ အဘိဓမ္မော ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနာ။ နိပ္ပရိယာယတော စ ဂါမဝိနိမုတ္တံ ဌာနံ အရညမေဝ ဟောတီတိ အဘိဓမ္မပရိယာယေန အရညံ ဒဿေတုံ ‘‘နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၂၉) ဝုတ္တံ။ ‘‘အာစရိယဓနု နာမ ပကတိဟတ္ထေန နဝဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏံ၊ ဇိယာယ ပန အာရောပိတာယ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ လေသောကာသနိသေဓနတ္ထန္တိ ‘‘မယာ နေဝ ဂါမေ၊ န အရညေ ဟဋံ၊ ဃရေ ဝါ ဃရူပစာရေသု ဝါ ဂါမူပစာရေသု ဝါ အညတရသ္မိ’’န္တိ ဝတ္တုံ မာ လဘတူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကပ္ပိယန္တိ အနုရူပဝသေန ဝုတ္တံ။ အကပ္ပိယမ္ပိ ပန အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတဉ္စေ၊ အဒိန္နသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ပရိစ္စာဂါဒိမှိ အကတေ ‘‘ဣဒံ မယှံ သန္တက’’န္တိ အဝိဒိတမ္ပိ ပရပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ¶ မာတာပိတူနံ အစ္စယေန မန္ဒာနံ ဥတ္တာနသေယျကာနံ ဒါရကာနံ သန္တကမိဝ။

ယဿ ဝသေန ပုရိသော ထေနောတိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ထေယျန္တိ အာဟ ‘‘အဝဟရဏစိတ္တဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ သင်္ခါ-သဒ္ဒေါ ဉာဏကောဋ္ဌာသပညတ္တိဂဏနာဒီသု ဒိဿတိ။ ‘‘သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၆၈) ဟိ ဉာဏေ ဒိဿတိ။ ‘‘ပပဉ္စသညာသင်္ခါ သမုဒါစရန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄) ကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ သင်္ခါ သမညာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၃၁၃) ပညတ္တိယံ။ ‘‘န သုကရံ သင်္ခါတု’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၉၆၊ အပ။ ထေရ။ ၁။၁၀။၂) ဂဏနာယံ။ တတ္ထ ကောဋ္ဌာသဝစနံ သင်္ခါ-သဒ္ဒံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သင်္ခါသင်္ခါတန္တိ အတ္ထတော ဧက’’န္တိ။ တေနာဟ ‘‘ကောဋ္ဌာသဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပပဉ္စသင်္ခါတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိသင်္ခါတာ ပပဉ္စကောဋ္ဌာသာ။ ‘‘ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသောတိ ယဉ္စ ပုဗ္ဗဘာဂေ အဝဟရိဿာမီတိ ပဝတ္တံ စိတ္တံ၊ ယဉ္စ ဂမနာဒိသာဓကံ ပရာမသနာဒိသာဓကံ ဝါ မဇ္ဈေ ပဝတ္တံ၊ ယဉ္စ ¶ ဌာနာစာဝနပ္ပယောဂသာဓကံ၊ တေသု အယမေဝေကော ပစ္ဆိမော စိတ္တကောဋ္ဌာသော ဣဓာဓိပ္ပေတော’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ စူဠဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘ဦနမာသကမာသကဦနပဉ္စမာသကပဉ္စမာသကာဝဟရဏစိတ္တေသု ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနေကပ္ပဘေဒတ္တာ စိတ္တဿ ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသောတိ ဝုတ္တ’’န္တိ မဟာဂဏ္ဌိပဒေ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ စ ဝုတ္တံ။ ဣဒမေဝေတ္ထ သုန္ဒရတရံ ‘‘ထေယျစိတ္တသင်္ခါတော ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ထေယျသင်္ခါတေနာတိ ထေယျစိတ္တကောဋ္ဌာသေန ကရဏဘူတေန၊ န ဝိဿာသတာဝကာလိကာဒိဂါဟဝသပ္ပဝတ္တစိတ္တကောဋ္ဌာသေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အဘိယောဂဝသေနာတိ အဍ္ဍကရဏဝသေန။ အဘိယုဉ္ဇတီတိ စောဒေတိ၊ အဍ္ဍံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနန္တိ ဩကာသပရိကပ္ပနဝသေန ပရိကပ္ပိတပ္ပဒေသံ။ သုင်္ကဃာတန္တိ ဧတ္ထ ရာဇူနံ ဒေယျဘာဂဿ ဧတံ အဓိဝစနံ သုင်္ကောတိ၊ သော ဧတ္ထ ဟညတိ အဒတွာ ဂစ္ဆန္တေဟီတိ သုင်္ကဃာတော။ ‘‘ဧတ္ထ ပဝိဋ္ဌေဟိ သုင်္ကော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ရုက္ခပဗ္ဗတာဒိသညာဏေန နိယမိတပ္ပဒေသဿေတံ အဓိဝစနံ။

ပဉ္စဝီသတိအဝဟာရကထာဝဏ္ဏနာ

အာကုလာတိ ¶ သင်္ကုလာ။ လုဠိတာတိ ဝိလောဠိတာ။ ကတ္ထစီတိ ဧကိဿာယ အဋ္ဌကထာယံ။ ဧကံ ပဉ္စကံ ဒဿိတန္တိ ‘‘ပရပရိဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတိ၊ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညီ စ၊ ဂရုကော စ ဟောတိ ပရိက္ခာရော ပဉ္စမာသကော ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကော ဝါ၊ ထေယျစိတ္တဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ၊ အာမသတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဖန္ဒာပေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ဌာနာ စာဝေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၂၂) ဧဝံ ဝုတ္တပဉ္စအဝဟာရင်္ဂါနိ ဧကံ ပဉ္စကန္တိ ဒဿိတံ။ ဒွေ ပဉ္စကာနိ ဒဿိတာနီတိ ‘‘ဆဟာကာရေဟိ အဒိန္နံ အာဒိယန္တဿ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ န စ သကသညီ၊ န စ ဝိဿာသဂ္ဂါဟီ၊ န စ တာဝကာလိကံ၊ ဂရုကော စ ဟောတိ ပရိက္ခာရော ပဉ္စမာသကော ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကော ဝါ၊ ထေယျစိတ္တဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ၊ အာမသတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဖန္ဒာပေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ ဌာနာ စာဝေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေသု ဆသု ပဒေသု ဧကံ အပနေတွာ အဝသေသာနိ ပဉ္စ ပဒါနိ ဧကံ ပဉ္စကန္တိ ဒဿေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပဉ္စကဉ္စ ဂဟေတွာ ဒွေ ပဉ္စကာနိ ဒဿိတာနိ။ ဧတ္ထ ပနာတိ ‘‘ပဉ္စဟာကာရေဟိ အဒိန္နံ အာဒိယန္တဿာ’’တိအာဒီသု။ သဗ္ဗေဟိပိ ပဒေဟီတိ ‘‘ပရပရိဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတီ’’တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ။ လဗ္ဘမာနာနိယေဝ ပဉ္စကာနီတိ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရေသု လဗ္ဘမာနပဉ္စကာနိ။

ပဉ္စန္နံ အဝဟာရာနံ သမူဟော ပဉ္စကံ၊ သကော ဟတ္ထော သဟတ္ထော၊ တေန နိဗ္ဗတ္တော၊ တဿ ဝါ သမ္ဗန္ဓီတိ ¶ သာဟတ္ထိကော၊ အဝဟာရော။ သာဟတ္ထိကာဒိ ပဉ္စကံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကန္တိ အာဒိပဒဝသေန နာမလာဘော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ကုသလာဒိတ္တိကဿ ကုသလတ္တိကဝေါဟာရော ဝိယ။ ဣမိနာဝ နယေန ပုဗ္ဗပယောဂါဒိ ပဉ္စကံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ၊ ထေယျာဝဟာရာဒိ ပဉ္စကံ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကန္တိ နာမလာဘော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။ တတိယပဉ္စမေသု ပဉ္စကေသူတိ သာဟတ္ထိကပဉ္စကထေယျာဝဟာရပဉ္စကေသု။ လဗ္ဘမာနပဒဝသေနာတိ သာဟတ္ထိကပဉ္စကေ လဗ္ဘမာနဿ နိဿဂ္ဂိယာဝဟာရပဒဿ ဝသေန ထေယျာဝဟာရပဉ္စကေ လဗ္ဘမာနဿ ပရိကပ္ပာဝဟာရပဒဿ စ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

အာဏတ္တိယာ နိဗ္ဗတ္တော အဝဟာရော အာဏတ္တိကော။ နိဿဇ္ဇနံ နိဿဂ္ဂေါ၊ သုင်္ကဃာတဋ္ဌာနေ ပရိကပ္ပိတောကာသေ ဝါ ဌတွာ ဘဏ္ဍဿ ဗဟိ ပါတနံ။ နိဿဂ္ဂေါဝ နိဿဂ္ဂိယော။ ကိရိယာသိဒ္ဓိတော ပုရေတရမေဝ ပါရာဇိကာပတ္တိသင်္ခါတံ ¶ အတ္ထံ သာဓေတီတိ အတ္ထသာဓကော။ ‘‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောသိ၊ တဒါ အဝဟရာ’’တိ ဧဝရူပေါ ဟိ အာဏာပနပယောဂေါ ပရဿ တေလကုမ္ဘိယာ ပါဒဂ္ဃနကံ တေလံ အဝဿံ ပိဝနကာနံ ဥပါဟနာဒီနံ နိက္ခေပပယောဂေါ စ အာဏတ္တဿ ဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏတော ဥပါဟနာဒီနံ တေလပါတနတော စ ပုရေတရမေဝ ပါရာဇိကာပတ္တိသင်္ခါတံ အတ္ထံ သာဓေတိ။ သာဟတ္ထိကပယောဂေါပိ ဟိ ဧဝရူပေါ အတ္ထသာဓကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) –

‘‘အတ္ထသာဓကော နာမ ‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောသိ၊ တဒါ တံ အဝဟရာ’တိ အာဏာပေတိ။ တတ္ထ သစေ ပရော အနန္တရာယိကော ဟုတွာ တံ အဝဟရတိ၊ အာဏာပကဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ပရဿ ဝါ ပန တေလကုမ္ဘိယာ ပါဒဂ္ဃနကံ တေလံ အဝဿံ ပိဝနကာနိ ဥပါဟနာဒီနိ ပက္ခိပတိ၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေယေဝ ပါရာဇိက’’န္တိ။

ဓုရဿ နိက္ခိပနံ ဓုရနိက္ခေပေါ။ အာရာမာဘိယုဉ္ဇနာဒီသု အတ္တနော စ ပရဿ စ ဒါနဂ္ဂဟဏေသု နိရုဿာဟဘာဝါပဇ္ဇနံ။ သဟတ္ထာ အဝဟရတီတိ သဟတ္ထေန ဂဏှာတိ။ ‘‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ အညံ အာဏာပေတီတိ ဧတ္ထာပိ အာဏာပကဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ အာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယဒိ ဧဝံ ဣမဿ၊ အတ္ထသာဓကဿ စ ကော ဝိသေသောတိ? တင်္ခဏညေဝ ဂဟဏေ နိယုဉ္ဇနံ အာဏတ္တိကပယောဂေါ၊ ကာလန္တရေန ဂဟဏတ္ထံ နိယောဂေါ အတ္ထသာဓကောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ တေနေဝါဟ – ‘‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောသိ၊ တဒါ အဝဟရာတိ အာဏာပေတီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ အာဏာပနပယောဂေါဝ အတ္ထသာဓကောတိ ဒဿိတော၊ သာဟတ္ထိကဝသေနပိ အတ္ထသာဓကပယောဂေါ ပန ဥပရိ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဓုရနိက္ခေပေါ ပန ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ။ အာရာမာဘိယုဉ္ဇနာဒီသုပိ တာဝကာလိကဘဏ္ဍဒေယျာနံ အဒါနေပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘အာဏတ္တိဝသေန ¶ ပုဗ္ဗပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အနန္တရာယေန ဂဏှန္တဿ ‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’တိ အာဏာပနံ ဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏတော ပုဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗပယောဂေါ၊ ပယောဂေန သဟ ဝတ္တမာနော အဝဟာရော သဟပယောဂေါ၊ ‘‘အသုကံ နာမ ဘဏ္ဍံ ဟရိဿာမာ’’တိ သံဝိဒဟိတွာ ¶ သမ္မန္တယိတွာ အဝဟရဏံ သံဝိဒါဝဟာရော။ သင်္ကေတကမ္မံ နာမ ပုဗ္ဗဏှာဒိကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန သဉ္ဇာနနကမ္မံ၊ နိမိတ္တကမ္မံ နာမ သညုပ္ပာဒနတ္ထံ အက္ခိနိခဏနာဒိနိမိတ္တကရဏံ။ ဌာနာစာဝနဝသေန သဟပယောဂေါတိ ဣဒံ ပန နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ခိလသင်္ကမနာဒီသုပိ အသတိ စ ဌာနာစာဝနေ သဟပယောဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဌာနာစာဝနဝသေန ခိလာဒီနိ သင်္ကာမေတွာ ခေတ္တာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန စ သဟပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။

ထေနော ဝုစ္စတိ စောရော၊ တဿ ဘာဝေါ ထေယျံ၊ တေန အဝဟရဏံ ထေယျာဝဟာရော။ ယော ဟိ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒီနိ ကတွာ အဒိဿမာနော အဝဟရတိ၊ တုလာကူဋမာနကူဋကူဋကဟာပဏာဒီဟိ ဝါ ဝဉ္စေတွာ ဂဏှာတိ၊ တဿေဝံ ဂဏှတော အဝဟာရော ထေယျာဝဟာရော။ ပသယှ အဘိဘဝိတွာ အဝဟရဏံ ပသယှာဝဟာရော။ ယော ဟိ ပသယှ ဗလက္ကာရေန ပရေသံ သန္တကံ ဂဏှာတိ ဂါမဃာတကာဒယော ဝိယ၊ အတ္တနော ပတ္တဗလိတော ဝါ ဝုတ္တနယေန အဓိကံ ဂဏှာတိ ရာဇဘဋာဒယော ဝိယ၊ တဿေဝံ ဂဏှတော အဝဟာရော ပသယှာဝဟာရော။ ဘဏ္ဍဝသေန စ ဩကာသဝသေန စ ပရိကပ္ပေတွာ အဝဟရဏံ ပရိကပ္ပာဝဟာရော။ တိဏပဏ္ဏာဒီဟိ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာဒိံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပစ္ဆာ တဿ ပဋိစ္ဆန္နဿ အဝဟရဏံ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော။ ကုသံ သင်္ကာမေတွာ အဝဟရဏံ ကုသာဝဟာရော။

တုလယိတွာတိ ဥပပရိက္ခိတွာ။ သာမီစီတိ ဝတ္တံ၊ အာပတ္တိ ပန နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ မဟာဇနသမ္မဒ္ဒေါတိ မဟာဇနသင်္ခေါဘော။ ဘဋ္ဌေ ဇနကာယေတိ အပဂတေ ဇနကာယေ။ ‘‘ဣဒဉ္စ ကာသာဝံ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ ကိံကာရဏာ ဧဝမာဟ? စီဝရသာမိကေန ယသ္မာ ဓုရနိက္ခေပေါ ကတော၊ တသ္မာ တဿ အဒိန္နံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အဝဟာရကောပိ ဝိပ္ပဋိသာရဿ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ စီဝရသာမိကံ ပရိယေသန္တော ဝိစရတိ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ၊ စီဝရသာမိကေန စ ‘‘မမေတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဧတေနပိ အဝဟာရကေန အာလယော ပရိစ္စတ္တော၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ယဒိ ဧဝံ စီဝရသာမိကောယေဝ ‘‘အတ္တနော သန္တကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ကသ္မာ န ဝုတ္တောတိ? ဥဘိန္နမ္ပိ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနတ္ထံ။ ကထံ? အဝဟာရကဿ ‘‘မယာ သဟတ္ထေန န ဒိန္နံ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေတ’’န္တိ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ဣတရဿ ‘‘မယာ ပဌမံ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ပစ္ဆာ အဒိန္နံ ဂဟိတ’’န္တိ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ။

သမဂ္ဃန္တိ ¶ အပ္ပဂ္ဃံ။ ဒါရုအတ္ထံ ဖရတီတိ ဒါရူဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ သာဓေတိ။ မယိ သန္တေတိအာဒိ ¶ သဗ္ဗံ ရညာ ပသာဒေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘ထေရေန ပန အနနုစ္ဆဝိကံ ကတ’’န္တိ န မညိတဗ္ဗံ။

ဧကဒိဝသံ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနာဒိနာ ယာ အယံ အဂ္ဃဟာနိ ဝုတ္တာ၊ သာ သဗ္ဗာ ဘဏ္ဍသာမိနာ

ကိဏိတွာ ဂဟိတမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ၊ သဗ္ဗံ ပနေတံ အဋ္ဌကထာစရိယပ္ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပါသာဏဉ္စ သက္ခရဉ္စ ပါသာဏသက္ခရံ။ ဓာရေယျတ္ထံ ဝိစက္ခဏောတိ ဣမဿေဝ ဝိဝရဏံ ‘‘အာပတ္တိံ ဝါ အနာပတ္တိံ ဝါ’’တိအာဒိ။

ပဉ္စဝီသတိအဝဟာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အက္ခဒဿာတိ ဧတ္ထ အက္ခ-သဒ္ဒေန ကိရ ဝိနိစ္ဆယသာလာ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ပဿန္တီတိ အက္ခဒဿာ ဝုစ္စန္တိ ဓမ္မဝိနိစ္ဆနကာ။ ဟနေယျုန္တိ ဧတ္ထ ဟနနံ နာမ ဟတ္ထပါဒါဒီဟိ ပေါထနဉ္စေဝ သီသာဒိစ္ဆေဒနဉ္စ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ဟနေယျုန္တိ ပေါထေယျုဉ္စေဝ ဆိန္ဒေယျုဉ္စာ’’တိ။ တေနေဝ ပဒဘာဇနိယဉ္စ ‘‘ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ကသာယ ဝါ ဝေတ္တေန ဝါ အဍ္ဎဒဏ္ဍကေန ဝါ ဆေဇ္ဇာယ ဝါ ဟနေယျု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဍ္ဎဒဏ္ဍကေနာတိ ဒွိဟတ္ထပ္ပမာဏေန ရဿမုဂ္ဂရေန ဝေဠုပေသိကာယ ဝါ။ ဆေဇ္ဇာယာတိ ဟတ္ထပါဒသီသာဒီနံ ဆေဒနေန။ နီဟရေယျုန္တိ ဂါမနိဂမာဒိတော နီဟရေယျုံ။ စောရောသိ…ပေ… ထေနောသီတိ ဧတ္ထ ‘‘ပရိဘာသေယျု’’န္တိ ပဒံ အဇ္ဈာဟရိတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘စောရောသီတိ ဧဝမာဒီနိ စ ဝတွာ ပရိဘာသေယျု’’န္တိ။

၉၃။ ယံ တံ ဘဏ္ဍံ ဒဿိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဌိတန္တိ ဘူမိအာဒီသု ယတ္ထ ယတ္ထ ဌိတံ။ ယထာ ယထာ အာဒါနံ ဂစ္ဆတီတိ ဘူမိအာဒီသု ဌိတံ ဘဏ္ဍံ သဗ္ဗသော အဂ္ဂဟဏေပိ ယေန ယေန အာကာရေန ဂဟဏံ ဥပဂစ္ဆတိ။

ဘူမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၉၄။ ဖန္ဒာပေတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဖန္ဒာပေတွာ ပုန အနုဋ္ဌဟိတွာ တတ္ထေဝ သယန္တဿပိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ အဖန္ဒာပေတွာ ဧကပယောဂေန ဥဋ္ဌဟန္တဿပိ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညသ္မိံ ဝါ ဂမနဿ ¶ အနုပကာရေတိ ယထာ ဒွါရပိဒဟနေ ကုမ္ဘိဋ္ဌာနဂမနဿ အနုပကာရတ္တာ အနာပတ္တိ၊ ဧဝံ အညသ္မိံ ဝါ ဂမနဿ အနုပကာရေ ကာယဝစီကမ္မေ အနာပတ္တိ။ ဝါစာယ ဝါစာယာတိ ဧကေကတ္ထဒီပိကာယ ဝါစာယ ဝါစာယ။ ဥပလဒ္ဓါတိ ဉာတော။ ပုညာနိ စ ကရိဿာမာတိ ဧတ္ထ ‘‘မုသာဝါဒံ ကတွာ ပုညာနိ ကရိဿာမာတိ ဝဒန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ ¶ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ၊ တံ ဣမသ္မိံယေဝ ပဒေသေ အဋ္ဌကထာဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ယံ ယံ ဝစနံ မုသာ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ စ ‘‘န ဟိ အဒိန္နာဒါနဿ ပုဗ္ဗပယောဂေ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋံ နာမ အတ္ထီ’’တိ စ ဝက္ခတိ။ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ န ဝိရုဇ္ဈတိ ‘‘မုသာဝါဒံ ကတွာ ပုညာနိ စ ကရိဿာမာတိ ဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ တထာ ဟိ ‘‘အကပ္ပိယပထဝိံ ခဏန္တာနံ ဒုက္ကဋေဟိ သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယာနီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တ’’န္တိ စ ‘‘ယထာ စ ဣဓ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီ’’တိ စ ဝက္ခတိ။ သစေ ပန ကုသလစိတ္တော ‘‘ပုညာနိ ကရိဿာမာ’’တိ ဝဒတိ၊ အနာပတ္တိ ‘‘ဗုဒ္ဓပူဇံ ဝါ ဓမ္မပူဇံ ဝါ သင်္ဃဘတ္တံ ဝါ ကရိဿာမာတိ ကုသလံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ကုသလစိတ္တေန ဂမနေ အနာပတ္တီ’’တိ စ ‘‘ယထာ စ ဣဓ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အထေယျစိတ္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ စ ဝက္ခမာနတ္တာ။

ပမာဒလိခိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အပရဘာဂေ ပေါတ္ထကာရုဠှကာလေ ပမဇ္ဇိတွာ လိခိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ သေသအဋ္ဌကထာသု စ ‘‘ကုဒါလံ ဝါ ပိဋကံ ဝါ’’တိ ဣဒမေဝ ဒွယံ ဝတွာ ဝါသိဖရသူနံ အဝုတ္တတ္တာ တေသမ္ပိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာဒီသု အာဂတဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ ပန မဟာပစ္စရိယဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ထေယျစိတ္တေန ကတတ္တာ ‘‘ဒုက္ကဋေဟိ သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတော ပရံ သဗ္ဗကိရိယာသူတိ ဗီဇဂ္ဂဟဏတော ပရံ ကတ္တဗ္ဗကိရိယာသု။ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝါတိ ယာဝ ပိဋကပရိယောသာနာ ဟတ္ထဝါရပဒဝါရေသု ဒုက္ကဋံ။

ထေရေဟိ ဒဿိတန္တိ ပုဗ္ဗပယောဂသဟပယောဂဒုက္ကဋေသု အသမ္မောဟတ္ထံ သမောဓာနေတွာ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ဒဿိတံ။ ‘‘သဗ္ဗေသမ္ပိ ဒုက္ကဋာနံ ဣမေသုယေဝ အဋ္ဌသု သင်္ဂဟေတဗ္ဗဘာဝတော ဣတရေဟိ သတ္တဟိ ဒုက္ကဋေဟိ ဝိနိမုတ္တံ ဝိနယဒုက္ကဋေယေဝ သင်္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဒသဝိဓံ ရတနန္တိ ‘‘မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခေါ သိလာ ပဝါဠံ ရဇတံ ဇာတရူပံ လောဟိတင်္ဂေါ မသာရဂလ္လ’’န္တိ ဧဝမာဂတံ ဒသဝိဓံ ရတနံ။

‘‘မဏိ ¶ မုတ္တာ ဝေဠုရိယော စ သင်္ခေါ၊

သိလာ ပဝါဠံ ရဇတဉ္စ ဟေမံ၊

သလောဟိတင်္ဂဉ္စ မသာရဂလ္လံ၊

ဒသေတိ ဓီရော ရတနာနိ ဇညာ’’တိ။ –

ဟိ ဝုတ္တံ။

သတ္တဝိဓံ ¶ ဓညန္တိ သာလိ ဝီဟိ ယဝေါ ကင်္ဂု ကုဒြူသော ဝရကော ဂေါဓုမောတိ ဣဒံ သတ္တဝိဓံ ဓညံ။ အာဝုဓဘဏ္ဍာဒိန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန တူရိယဘဏ္ဍဣတ္ထိရူပါဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အနာမသိတဗ္ဗေ ဝတ္ထုမှိ ဒုက္ကဋံ အနာမာသဒုက္ကဋံ။ ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋန္တိ ‘‘န ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝါရိတဿ ကတတ္တာ ဒုဋ္ဌု အာစိဏ္ဏံ စရိတန္တိ ဒုရုပစိဏ္ဏံ၊ တသ္မိံ ဒုက္ကဋံ ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋံ။ ဝိနယေ ပညတ္တံ ဒုက္ကဋံ ဝိနယဒုက္ကဋံ။ ‘‘သင်္ဃဘေဒါယ ပရက္ကမတီ’’တိ သုတွာ တံနိဝါရဏတ္ထာယ ဉာတေ အတ္ထေ အဝဒန္တဿ ဉာတဒုက္ကဋံ။ ဧကာဒသ သမနုဘာသနာ နာမ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခေ စတ္တာရော ယာဝတတိယကာ သင်္ဃာဒိသေသာ၊ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒန္တိ ပဉ္စ၊ ဘိက္ခုနီပါတိမောက္ခေ ဧကံ ယာဝတတိယကံ ပါရာဇိကံ၊ စတ္တာရော သင်္ဃာဒိသေသာ၊ စဏ္ဍကာဠီသိက္ခာပဒန္တိ ဆ။ ဝဿာဝါသာဒိံ ပဋိဿုဏိတွာ န သမ္ပာဒေန္တဿ ပဋိဿဝနိမိတ္တံ ဒုက္ကဋံ ပဋိဿဝဒုက္ကဋံ။

ပုဗ္ဗသဟပယောဂေ စ၊ အနာမာသဒုရုပစိဏ္ဏေ၊

ဝိနယေ စေဝ ဉာတေ စ၊ ဉတ္တိယာ စ ပဋိဿဝေ၊

အဋ္ဌေတေ ဒုက္ကဋာ ဝုတ္တာ၊ ဝိနယေ ဝိနယညုနာ။

သဟပယောဂတော ပဋ္ဌာယ စေတ္ထ ပုရိမာ ပုရိမာ အာပတ္တိယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ အာဟ ‘‘အထ ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ခဏန္တဿ ပုရိမာပတ္တိယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိယူဟနဒုက္ကဋံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ဥဒ္ဓရဏဒုက္ကဋေ ပတိဋ္ဌာတီတိ ဣဒံ ပါဠိယံ အာဂတာနုက္ကမေန ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန ပံသုံ ဥဒ္ဓရိတွာ သဥဿာဟောဝ ပုန ခဏတိ၊ ဥဒ္ဓရဏဒုက္ကဋံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ခဏနဒုက္ကဋေ ပတိဋ္ဌာတိ။

ကတံ ကရဏံ ကိရိယာတိ အတ္ထတော ဧကန္တိ အာဟ ‘‘ဝိရူပါ သာ ကိရိယာ’’တိ။ ဣဒါနိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပရိဝါရပါဠိယာ နိဒဿေန္တော ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပရဒ္ဓံ ဝိရဒ္ဓံ ခလိတန္တိ သဗ္ဗမေတံ ယဉ္စ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဿ ဒုက္ကဋဿ ပရိယာယဝစနံ။ ယဉှိ ဒုဋ္ဌု ကတံ၊ ဝိရူပံ ဝါ ကတံ ¶ ၊ တံ ဒုက္ကဋံ။ တံ ပနေတံ ယထာ သတ္ထာရာ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ အကတတ္တာ အပရဒ္ဓံ၊ ကုသလံ ဝိရဇ္ဈိတွာ ပဝတ္တတ္တာ ဝိရဒ္ဓံ၊ အရိယဝံသပ္ပဋိပဒံ အနာရုဠှတ္တာ ခလိတံ။ ယံ မနုဿော ကရေတိ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဩပမ္မနိဒဿနံ။ တဿတ္ထော – ယထာ ယံ လောကေ မနုဿော အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော ပါပံ ကရောတိ၊ တံ ဒုက္ကဋန္တိ ပဝေဒေန္တိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌေန လာမကဘာဝေန ပါပံ၊ တသ္မာ ဒုက္ကဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ယထာ ¶ ဒုက္ခာ၊ ကုစ္ဆိတာ ဝါ ဂတိ ဒုဂတီတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဒုဂ္ဂတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာ စ ကဋုကံ ဖလမေတဿာတိ ကဋုကဖလန္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ကဋုကပ္ဖလ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပိ ထူလတ္တာ အစ္စယတ္တာ စ ထူလစ္စယန္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘သမ္ပရာယေ စ ဒုဂ္ဂတီ’’တိအာဒိမာဟ။ သံယောဂေ ပန ကတေ သံယောဂပရဿ ရဿတ္တံ သိဒ္ဓမေဝါတိ မနသိ ကတွာ ‘‘သံယောဂဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ဧကဿ မူလေတိ ဧကဿ သန္တိကေ။ အစ္စယော တေန သမော နတ္ထီတိ ဒေသနာဂါမီသု အစ္စယေသု တေန သမော ထူလော အစ္စယော နတ္ထိ။ တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတီတိ ထူလတ္တာ အစ္စယဿ ဧတံ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

‘‘သဗ္ဗတ္ထာပိ အာမသနေ ဒုက္ကဋံ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဝိသုံ ဝိသုံ ထေယျစိတ္တေန အာမသနဖန္ဒာပနပယောဂံ ကရောန္တဿေဝ ဟောတိ၊ ဧကပယောဂေန ဂဏှန္တဿ ပန ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကမေဝ၊ န ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သဟပယောဂံ ပန အကတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပုဗ္ဗပယောဂေ အာပန္နာပတ္တီနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ အဘာဝတော သဟပယောဂံ ကတွာပိ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကန္တေန ပုဗ္ဗပယောဂေ အာပန္နာပတ္တိယော ဒေသေတဗ္ဗာ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာဝစနံ ပန ကတေ သဟပယောဂေ ပုဗ္ဗပယောဂေ အာပန္နာပတ္တီနမ္ပိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ ဒီပေတိ၊ အညထာ ‘‘သဟပယောဂံ ပန အကတွာ’’တိ ဣဒံ ဝိသေသနမေဝ နိရတ္ထကံ သိယာ။ ယဉ္စ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ ‘‘သစေ ပနဿ တတ္ထဇာတကေ တိဏရုက္ခလတာဒိမှိ ဆိန္နေပိ လဇ္ဇိဓမ္မော ဩက္ကမတိ၊ သံဝရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဆေဒနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ဒေသေတွာ မုစ္စတီ’’တိ၊ တမ္ပိ သဟပယောဂေ ကတေ ပုဗ္ဗပယောဂေ အာပန္နာပတ္တီနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိမေဝ ဒီပေတိ သဟပယောဂေ ဆေဒနပစ္စယာ အာပန္နဒုက္ကဋဿေဝ ဒေသနာယ ဝုတ္တတ္တာ။ သဟပယောဂတော ပဋ္ဌာယေဝါတိ စ ဣဒံ သဟပယောဂံ ပတ္တဿ တတော ပုဗ္ဗေ အာပန္နာနံ ပုဗ္ဗပယောဂါပတ္တီနမ္ပိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ ဒီပေတိ။ တေန ဟိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ ‘‘ယာဝ သဟပယောဂံ န ပါပုဏာတိ၊ တာဝ ပုဗ္ဗေ အာပန္နာပတ္တီနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ န ¶ ဟောတိ၊ သဟပယောဂံ ပတ္တကာလတော ပန ပဋ္ဌာယ တာသမ္ပိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ၊ တသ္မာ သုဋ္ဌု ဥပပရိက္ခိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဗဟုကာပိ အာပတ္တိယော ဟောန္တု၊ ဧကမေဝ ဒေသေတွာ မုစ္စတီတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – သစေ ခဏနဝိယူဟနုဒ္ဓရဏေသု ဒသ ဒသ ကတွာ အာပတ္တိယော အာပန္နာ၊ တာသု ဥဒ္ဓရဏေ ဒသ အာပတ္တိယော ဒေသေတွာ မုစ္စတိ ဝိသဘာဂကိရိယံ ပတွာ ပုရိမာပုရိမာပတ္တီနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာတိ။ ဇာတိဝသေန ပန သမာနကိရိယာယ အာပန္နာပတ္တိယော ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ ‘‘ဧကမေဝ ဒေသေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဣမိနာပိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာဝစနေန ပဌမံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တပုရိမာပတ္တိပဋိပ္ပဿဒ္ဓိမေဝ သမတ္ထယတိ၊ န ပန ဥဘိန္နံ အဋ္ဌကထာနံ အတ္ထတော နာနာကရဏံ အတ္ထိ။ အပရမ္ပေတ္ထ ပကာရံ ဝဏ္ဏယန္တိ ‘‘သမာနကိရိယာသုပိ ပုရိမပုရိမခဏနပစ္စယာ အာပန္နာပတ္တိယော ပစ္ဆိမပစ္ဆိမခဏနံ ပတွာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ ¶ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ‘ပံသုခဏနာဒီသု စ လဇ္ဇိဓမ္မေ ဥပ္ပန္နေ ဗဟုကာပိ အာပတ္တိယော ဟောန္တု၊ ဧကမေဝ ဒေသေတွာ မုစ္စတီတိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’’န္တိ။ ‘‘ဧဝဉ္စ သတိ ‘ဗဟုကာပိ အာပတ္တိယော ဟောန္တူ’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ ဝုတ္တဉ္စ၊ တသ္မာ ဝိသဘာဂကိရိယမေဝ ပတွာ ပုရိမာပတ္တီနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ ဣစ္ဆန္တေနေဝ ဗဟုကာသုပိ အာပတ္တီသု ဧကမေဝ ဒေသေတွာ မုစ္စတီတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝိသုံယေဝေကော ဒေသနာက္ကမော ဒဿိတော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ အယမေတေသံ အဓိပ္ပာယော – ယထာ ဣဓ ပုရိမာပတ္တီနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ အဋ္ဌကထာစရိယပ္ပမာဏေန ဂဟိတာ၊ ဧဝံ ဗဟုကာသုပိ အာပတ္တီသု ဧကမေဝ ဒေသေတွာ မုစ္စတီတိ ဣဒမ္ပိ ဣဓ အဋ္ဌကထာစရိယပ္ပမာဏတောယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ပါဠိယံ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတီတိ ဣဓ အာဝေဏိကံ ကတွာ အာပတ္တိဝိသေသော ဒဿိတော၊ ဧဝံ ပုရိမာပတ္တီနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိသေသော စ ဒေသနာဝိသေသော စ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဒဿိတောတိ။

ဟေဋ္ဌတော ဩသီဒေန္တောတိ ‘‘သာမိကေသု အာဂန္တွာ အပဿိတွာ ဂတေသု ဂဏှိဿာမီ’’တိ ထေယျစိတ္တေန ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ ဩသီဒေန္တော။ ဗုန္ဒေနာတိ ကုမ္ဘိယာ ဟေဋ္ဌိမတလေန။ ဧဝံ ဧကဋ္ဌာနေ ဌိတာယ ကုမ္ဘိယာ ဌာနာစာဝနံ ဆဟိ အာကာရေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝလယံ နီဟရတိ၊ ပါရာဇိကန္တိ အာကာသဂတံ အကတွာ ဃံသိတွာ နီဟရန္တဿ ဆိန္နကောဋိတော နီဟဋမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ဣတော စိတော စ သာရေတီတိ ဃံသန္တောယေဝ အာကာသဂတံ အကတွာ သာရေတိ။

ဆိန္နမတ္တေ ¶ ပါရာဇိကန္တိ အဝဿံ စေ ပတတိ၊ ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ပရိစ္ဆေဒေါတိ ‘‘ပဉ္စမာသကံ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ အပဗျူဟန္တောတိ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဌိတံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဟတ္ထေန ဒွိဓာ ကရောန္တော။ ဥပဍ္ဎကုမ္ဘိယန္တိ ဥပဍ္ဎပုဏ္ဏာယ ကုမ္ဘိယာ။ နနု စ အဋ္ဌကထာစရိယပ္ပမာဏေန သင်္ခေပဋ္ဌကထာဒီသု ဝုတ္တမ္ပိ ကသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ဟိ အာဂတေ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဝိနယဓမ္မတာတိ ဝိနယဂရုကာနံ ဓမ္မတာ။ ဝိနယဂရုကာ ဟိ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ အာဂတေ ဂရုကေ တိဋ္ဌန္တိ။ ဝိနယဂရုကတာဗျာပနတ္ထဉှိ ဝိနယဂရုကောယေဝေတ္ထ ဝိနယ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော၊ ဝိနယဿ ဝါ ဧသာ ဓမ္မတာ တေသံ ဂရုဂါရဝဋ္ဌာနဿ ဝိနယဝိသယတ္တာ။

ဣဒါနိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာဒီသု ဝုတ္တံ ပါဠိယာပိ န သမေတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ။ ဘာဇနန္တိ ပတ္တာဒိဘာဇနံ။ ပတ္တာဒိံ အပူရေတွာ ဂဏှန္တဿ အနုဒ္ဓဋေပိ မုခဝဋ္ဋိပရိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ၊ ပူရေတွာ ဂဏှန္တဿ ပန ဥဒ္ဓရဏကာလေ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မုခဝဋ္ဋိပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ဥဒ္ဓါရေန ဝါ’’တိ။ ယဒါ ပန တေလကုမ္ဘီအာဒီသု တေလာဒီနံ အဗဟုဘာဝတော ဘာဇနံ ¶ နိမုဇ္ဇာပေတွာ ဂဏှိတုံ န သက္ကာ ဟောတိ၊ တဒါ မုခဝဋ္ဋိပရိစ္ဆေဒေနေဝ ဟောတိ။ စိက္ကနန္တိ ထဒ္ဓံ။ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနယောဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ အဘိမုခံ ကဍ္ဎနံ အာကဍ္ဎနံ၊ ပရတော ကဍ္ဎနံ ဝိကဍ္ဎနံ။ ပဋိနီဟရိတုန္တိ အတ္တနော ဘာဇနတော ပဋိနီဟရိတုံ။ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ ထေယျစိတ္တေန ပရသန္တကဂ္ဂဟဏပယောဂဿ ကတတ္တာ။ မဟာအဋ္ဌကထာယမေဝ ‘‘သစေပိ မရိယာဒံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ သုက္ခတဠာကဿ ဥဒကနိဗ္ဗဟနဋ္ဌာနံ ဥဒကနိဒ္ဓမနတုမ္ဗံ ဝါ ပိဒဟတိ၊ အညတော စ ဂမနမဂ္ဂေ ဝါ ပါဠိံ ဗန္ဓတိ၊ သုက္ခမာတိကံ ဝါ ဥဇုံ ကရောတိ၊ ပစ္ဆာ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဥဒကံ အာဂန္တွာ မရိယာဒံ ဘိန္ဒတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဘဏ္ဍဒေယျ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘တံ ပန တတ္ထေဝ သုက္ခတဠာကေ သုက္ခမာတိကာယ ဥဇုကရဏဝိနိစ္ဆယေန ဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အဝဟာရလက္ခဏန္တိ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရေသု ဧကမ္ပိ အဝဟာရလက္ခဏံ၊ ဌာနာစာဝနပယောဂေါ ဧဝ ဝါ။ ဥဒ္ဓါရေတိ ကုမ္ဘိယာ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တေပိ ဥဒ္ဓဋေ။ ယုတ္တန္တိ ဌာနာစာဝနပယောဂသဗ္ဘာဝတော ယုတ္တံ။ သင်္ဂေါပနတ္ထာယာတိ ဣမိနာ သုဒ္ဓစိတ္တတံ ဒဿေတိ။ ပလိဗုဇ္ဈိဿတီတိ နိဝါရေဿတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရာဇိကန္တိ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေယေဝ ပါရာဇိကံ။ သုဒ္ဓစိတ္တောဝ ¶ ဥဒ္ဓရတီတိ ကုမ္ဘိယံ တေလဿ အာကိရဏတော ပုရေတရမေဝ သုဒ္ဓစိတ္တော နိက္ခိပိတွာ ပစ္ဆာ သုဒ္ဓစိတ္တောဝ ဥဒ္ဓရတိ။ နေဝ အဝဟာရောတိ ထေယျစိတ္တေန အဝဟရဏပယောဂဿ အကတတ္တာ။ အတ္တနော ဘာဇနတ္တာ ပန ‘‘န ဂီဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အနာပတ္တိမတ္တမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဧဝံ ဝိစာရိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ အနာပတ္တိမတ္တမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဣမိနာပိ တတ္ထ ‘‘ဂီဝါ’’တိ ဝစနာဘာဝတော ‘‘န ဂီဝါ’’တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမဟာအဋ္ဌကထာဝါဒမေဝ ပတိဋ္ဌာပေတိ၊ ပစ္ဆာ ဒဿိတေန ကုရုန္ဒိဝါဒေနပိ မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒေါဝ သမတ္ထိတော။ အတ္တနော ဘဏ္ဍန္တိ တေလာကိရဏတော ပုရေတရမေဝ အတ္တနော ကုမ္ဘိယံ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဌပိတံ ပီတတေလံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ။ သမ္မောဟဋ္ဌာနန္တိ အာပတ္တိဝိနိစ္ဆယဝသေန သမ္မောဟဋ္ဌာနံ။

ဗဟိဂတံ နာမ ဟောတီတိ တတော ပဋ္ဌာယ တေလဿ အဋ္ဌာနဘာဝတော အဓောမုခဘာဝတော စ ဗဟိဂတံ နာမ ဟောတိ။ အန္တော ပဋ္ဌာယ ဆိဒ္ဒေ ကရိယမာနေ တေလဿ နိက္ခမိတွာ ဂတဂတဋ္ဌာနံ ဘာဇနသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ အာဟ – ‘‘ဗာဟိရန္တတော ပါဒဂ္ဃနကေ ဂဠိတေ ပါရာဇိက’’န္တိ။ ယထာ တထာ ဝါ ကတဿာတိ ဗာဟိရန္တတော အဗ္ဘန္တရတော ဝါ ပဋ္ဌာယ ကတဿ။ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ ကတဆိဒ္ဒေတိ မဇ္ဈေ ထောကံ ကပါလံ ဌပေတွာ ပစ္ဆာ တံ ဆိန္ဒန္တေန ကတဆိဒ္ဒေ။ ‘‘မရိယာဒစ္ဆေဒနေ အန္တော ဌတွာ ဗဟိမုခေါ ဆိန္ဒန္တော ဗဟိ အန္တေန ကာရေတဗ္ဗော၊ ဗဟိ ဌတွာ အန္တောမုခေါ ဆိန္ဒန္တော အန္တော အန္တေန ကာရေတဗ္ဗော၊ အန္တော စ ဗဟိ စ ဆိန္ဒိတွာ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ တံ ဆိန္ဒန္တော မဇ္ဈေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၈) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘တဠာကဿ စ မရိယာဒဘေဒေန သမေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒမေတ္ထ ယုတ္တန္တိ ¶ အန္တော စ ဗဟိ စ ပဋ္ဌာယ ကတဆိဒ္ဒေ မဇ္ဈေန ကာရေတဗ္ဗော။ အန္တော ပဋ္ဌာယ ကတေ ပန ဗာဟိရန္တေန၊ ဗဟိ ပဋ္ဌာယ ကတေ အဗ္ဘန္တရေန ကာရေတဗ္ဗောတိ အယံ တိပ္ပကာရောပိ ဧတ္ထ ဝေမဋ္ဌဆိဒ္ဒေ ယုတ္တော။ ဥဒကေ ကတပယောဂဿ အဘာဝတော ‘‘ဌာနာစာဝနပယောဂဿ အဘာဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

အဋ္ဌကထာယံ တာဝ ဝုတ္တန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ပတ္ထိန္နဿ ခါဒနံ ဣတရဿ ပါနဉ္စ သပ္ပိအာဒီနံ ပရိဘောဂေါတိ အာဟ – ‘‘အခါဒိတဗ္ဗံ ဝါ အပါတဗ္ဗံ ဝါ ကရောတီ’’တိ။ ကထံ ပန တထာ ကရောတီတိ အာဟ ‘‘ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ’’တိအာဒိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဌာနာစာဝနဿ နတ္ထိတာယ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ ပုရိမဒွယန္တိ ဘေဒနံ ဆဍ္ဍနဉ္စ။ ကသ္မာ န သမေတီတိ ¶ အာဟ ‘‘တဉှီ’’တိအာဒိ။ ကုမ္ဘိဇဇ္ဇရကရဏေနာတိ ပုဏ္ဏကုမ္ဘိယာ ဇဇ္ဇရကရဏေန။ မာတိကာဥဇဥကရဏေနာတိ ဥဒကပုဏ္ဏာယ မာတိကာယ ဥဇုကရဏေန။ ဧကလက္ခဏန္တိ ဘေဒနံ ကုမ္ဘိဇဇ္ဇရကရဏေန ဆဍ္ဍနံ မာတိကာယ ဥဇုကရဏေန သဒ္ဓိံ ဧကသဘာဝံ ဌာနာစာဝနပယောဂသဗ္ဘာဝတော။ ပစ္ဆိမံ ပန ဒွယန္တိ ဈာပနံ အပရိဘောဂကရဏဉ္စ။

ဧတ္ထ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယံ ဝဒန္တီတိ ဧတ္ထ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တေ ဧကေ အာစရိယာ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယံ ဝဒန္တိ။ ပစ္ဆိမဒွယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ပုရိမဒွယေ ဝိနိစ္ဆယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနုသာရေန သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ တတ္ထ ကိဉ္စိ အဝတွာ ပစ္ဆိမဒွယံ သန္ဓာယ ဌာနာစာဝနဿ နတ္ထိတာယ ဒုက္ကဋန္တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ထေယျစိတ္တေနာတိ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ ကာတုကာမတာဝသေန ဥပ္ပန္နထေယျစိတ္တေန။ ဝိနာသေတုကာမတာယာတိ ဟတ္ထပါဒါဒိံ ဆိန္ဒန္တော ဝိယ ကေဝလံ ဝိနာသေတုကာမတာယ။ ပုရိမဒွယေ ကိံ ဟောတိ၊ ကိံ အဓိပ္ပာယေန န ကိဉ္စိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘ပုရိမဒွယေ ပန…ပေ… ပါရာဇိက’’န္တိ။ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဘိန္ဒန္တဿ ဝါ ဆဍ္ဍေန္တဿ ဝါတိ မုဂ္ဂရေန ပေါထေတွာ ဘိန္ဒန္တဿ ဥဒကံ ဝါ ဝါလိကံ ဝါ အာကိရိတွာ ဥတ္တရာပေန္တဿာတိ အတ္ထော။ အယုတ္တန္တိ စေတိ ပါဠိယံ ပုရိမပဒဒွယေပိ ဒုက္ကဋဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပုရိမဒွယေ…ပေ… ပါရာဇိကန္တိ ဣဒံ အယုတ္တ’’န္တိ ယဒိ တုမှာကံ သိယာတိ အတ္ထော။ နာတိ အယုတ္တဘာဝပ္ပသင်္ဂံ နိသေဓေတွာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘အညထာ ဂဟေတဗ္ဗတ္ထတော’’တိ။ ကထံ ပနေတ္ထ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ပါဠိယံ ဟီ’’တိအာဒိ။ နာသေတုကာမတာပက္ခေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထဿ အဝိရုဇ္ဈနတော ‘‘ထေယျစိတ္တပက္ခေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယံ ဝဒန္တီ’’တိ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္တဿ သဗ္ဗဿပိ ဧကဿေဝ ဝစနတ္တာ ‘‘ဧဝမေကေ ဝဒန္တီ’’တိ နိဂမနဝသေန ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တဝသေန ပါဠိယာ အတ္ထေ ဂယှမာနေ မဟာအဋ္ဌကထာယံ စတုန္နမ္ပိ သာမညတော ဝုတ္တဿ ပစ္ဆိမဒွယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝစနေ ဝိသေသာဘာဝတော ပါဠိယံ ဝုတ္တေသု စတူသု ပဒေသု ‘‘ဆဍ္ဍေတိ ¶ ဝါ အပရိဘောဂံ ဝါ ကရောတီ’’တိ ဣမေသံ ပဒါနံ ဝိသေသာဘာဝပ္ပသင်္ဂတော စ သယံ အညထာ ပါဠိံ အဋ္ဌကထဉ္စ သံသန္ဒိတွာ အတ္ထံ ဒဿေတုကာမော ‘‘အယံ ပနေတ္ထ သာရော’’တိအာဒိမာဟ။ ဝိနီတဝတ္ထုမှိ ‘‘သင်္ဃဿ ပုဉ္ဇကိတံ တိဏံ ထေယျစိတ္တော ဈာပေသီ’’သိ (ပါရာ။ ၁၅၆) ဝုတ္တတ္တာ ဝိနီတဝတ္ထုမှိ တိဏဇ္ဈာပကော ဝိယာတိ ဣမိနာဝ ¶ ဌာနာ အစာဝေတုကာမောဝါတိ ဧတ္ထာပိ ထေယျစိတ္တေန ဌာနာ အစာဝေတုကာမောတိ ဣဒံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဆဍ္ဍေတုကာမောယေဝါတိ ဧတ္ထာပိ ထေယျစိတ္တေနာတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉှိ ထေယျစိတ္တပက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ နာသေတုကာမတာပက္ခဿ ဝက္ခမာနတ္တာ။ တေနေဝါဟ ‘‘နာသေတုကာမတာပက္ခေ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဣတရထာပိ ယုဇ္ဇတီတိ ထေယျစိတ္တာဘာဝါ ဌာနာ စာဝေတုကာမဿပိ ဒုက္ကဋံ ယုဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဘူမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာကာသဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၉၆။ အာကာသဋ္ဌကထာယံ မုခတုဏ္ဍကေနာတိ မုခဂ္ဂေန။ ကလာပဂ္ဂေနာတိ ပိဉ္ဆကလာပဿ အဂ္ဂေန။ ပသာရေတီတိ ဂဟဏတ္ထံ ပသာရေတိ။ အဂ္ဂဟေတွာ ဝါတိ လေဍ္ဍုအာဒီဟိ ပဟရိတွာ နယနဝသေန အဂ္ဂဟေတွာ ဝါ။ အာကာသဋ္ဌဝိနိစ္ဆယေ ဝုစ္စမာနေပိ တပ္ပသင်္ဂေန အာကာသဋ္ဌဿ ဝေဟာသဋ္ဌာဒိဘာဝမုပဂတေပိ အသမ္မောဟတ္ထံ ‘‘ယသ္မိံ အင်္ဂေ နိလီယတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အန္တောဝတ္ထုမှီတိ ပရိက္ခိတ္တဝတ္ထုဿ အန္တော။ အန္တောဂါမေတိ ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ အန္တော။ အပရိက္ခိတ္တေ ပန ဝတ္ထုမှိ၊ ဂါမေ ဝါ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ။ အဋဝိမုခံ ကရောတီတိ အရညာဘိမုခံ ကရောတိ။ ရက္ခတီတိ တေန ပယောဂေန တဿ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ အဂတတ္တာ ရက္ခတိ။ ဘူမိယာ ဂစ္ဆန္တံ သန္ဓာယ ‘‘ဒုတိယပဒဝါရေ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂါမတော နိက္ခန္တဿာတိ ပရိက္ခိတ္တဂါမတော နိက္ခန္တဿ။ ကပိဉ္ဇရော နာမ ဧကာ ပက္ခိဇာတိ။

အာကာသဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝေဟာသဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၉၇။ ဝေဟာသဋ္ဌကထာယံ ပန စီဝရဝံသေ ဌပိတဿ စီဝရဿ အာကဍ္ဎနေ ယထာဝုတ္တပ္ပဒေသာတိက္ကမော ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တာကဍ္ဎနေန သိယာတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တာကဍ္ဎနေနေဝ ပါရာဇိက’’န္တိ။ ဣဒဉ္စ တာဒိသံ နာတိမဟန္တံ စီဝရဝံသဒဏ္ဍကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ မဟန္တေ ပန တတော အဓိကမတ္တာကဍ္ဎနေနေဝ ¶ သိယာ။ ရဇ္ဇုကေန ဗန္ဓိတွာတိ ဧကာယ ရဇ္ဇုကောဋိယာ စီဝရံ ဗန္ဓိတွာ ¶ အပရာယ ကောဋိယာ စီဝရဝံသံ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတစီဝရံ။ မုတ္တမတ္တေ အဋ္ဌတွာ ပတနကသဘာဝတ္တာ ‘‘မုတ္တေ ပါရာဇိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဧကမေကဿ ဖုဋ္ဌောကာသမတ္တေ အတိက္ကန္တေ ပါရာဇိကန္တိ ဘိတ္တိံ အဖုသာပေတွာ ဌပိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဘိတ္တိံ နိဿာယ ဌပိတန္တိ ပဋိပါဋိယာ ဌပိတေသု နာဂဒန္တာဒီသုယေဝ အာရောပေတွာ ဘိတ္တိံ ဖုသာပေတွာ ဌပိတံ။ ပဏ္ဏန္တရံ အာရောပေတွာ ဌပိတာတိ အညေဟိ ဌပိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ဝေဟာသဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥဒကဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၉၈။ ဥဒကဋ္ဌကထာယံ သန္ဒမာနဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ န တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘အသန္ဒနကေ ဥဒကေ’’တိ။ အနာပတ္တီတိ ဟတ္ထဝါရပဒဝါရေသု ဒုက္ကဋာပတ္တိယာ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကဍ္ဎတီတိ ဟေဋ္ဌတော ဩသာရေတိ။ ဥပ္ပလာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဒုမပုဏ္ဍရီကာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ရတ္တံ ပဒုမံ၊ သေတံ ပုဏ္ဍရီကံ။ သေတံ ဝါ ပဒုမံ၊ ရတ္တံ ပုဏ္ဍရီကံ။ အထ ဝါ ရတ္တံ ဝါ ဟောတု သေတံ ဝါ သတပတ္တံ ပဒုမံ၊ ဦနသတပတ္တံ ပုဏ္ဍရီကံ။ ဝတ္ထု ပူရတီတိ ပါရာဇိကဝတ္ထု ပဟောတိ။ တသ္မိံ ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ ဥဒကတော အစ္စုဂ္ဂတဿ ဥဒကဝိနိမုတ္တဋ္ဌာနတော ဆေဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ဝတ္ထုံ ပူရေတီတိ ယံ ပုပ္ဖံ ပါရာဇိကဝတ္ထုံ ပူရေတိ။ ဒသဟိ ပုပ္ဖေဟိ ကတကလာပေါ ဟတ္ထကော၊ မဟန္တံ ကလာပံ ကတွာ ဗဒ္ဓံ ဘာရဗဒ္ဓံ။ ရဇ္ဇုကေသု တိဏာနိ သန္ထရိတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒွေ ရဇ္ဇုကာနိ ဥဒကပိဋ္ဌေ ဌပေတွာ တေသံ ဥပရိ တိရိယတော တိဏာနိ သန္ထရိတွာ တေသံ ဥပရိ ဗန္ဓိတွာ ဝါ အဗန္ဓိတွာ ဝါ တိရိယတောယေဝ ပုပ္ဖာနိ ဌပေတွာ ဟေဋ္ဌတော ဂတာနိ ဒွေ ရဇ္ဇုကာနိ ဥက္ခိပိတွာ ပုပ္ဖမတ္ထကေ ဌပေန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ယထာဌိတဋ္ဌာနတော စာဝေတီတိ ပါရိမန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ၊ ဩရိမန္တေန ကေသဂ္ဂမတ္တံ စာဝေတိ။ သကလမုဒကန္တိ ဒဏ္ဍေန ဖုဋ္ဌောကာသဂတံ သကလမုဒကံ။ န ဥဒကံ ဌာနန္တိ အတ္တနာ ကတဋ္ဌာနဿ အဋ္ဌာနတ္တာ။ ဣဒံ ဥဘယန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဗန္ဓနံ အမောစေတွာ…ပေ… ပါရာဇိက’’န္တိ ဣဒမေဝေကံ၊ ‘‘ပဌမံ ဗန္ဓနံ…ပေ… ဌာနပရိစ္ဆေဒေါ’’တိ ဣဒံ ဒုတိယံ။ ပဒုမိနိယန္တိ ပဒုမဂစ္ဆေ။ ဥပ္ပာဋိတာယာတိ ပရေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဥပ္ပာဋိတာယ။

ဗဟိ ¶ ဌပိတေတိ ဥဒကတော ဗဟိ ဌပိတေ။ ဟတ္ထကဝသေန ခုဒ္ဒကံ ကတွာ

ဗဒ္ဓံ ကလာပဗဒ္ဓံ။ မုဠာလန္တိ ကန္ဒံ။ ပတ္တံ ဝါ ပုပ္ဖံ ဝါတိ ဣဒံ ကဒ္ဒမဿ အန္တော ပဝိသိတွာ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သကလမုဒကန္တိ ¶ ဝါပိအာဒီသု ပရိယာပန္နံ သကလမုဒကံ။ နိဒ္ဓမနတုမ္ဗန္တိ ဝါပိယာ ဥဒကဿ နိက္ခမနမဂ္ဂံ။ ဥဒကဝါဟကန္တိ မဟာမာတိကံ။ န အဝဟာရောတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗသဒိသံ န ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ကသ္မာ…ပေ… ဧဝရူပါ ဟိ တတ္ထ ကတိကာ’’တိ။ အဝဟာရော နတ္ထီတိ သဗ္ဗသာဓာရဏေ အပရိဂ္ဂဟဋ္ဌာနေ ဂဟိတတ္တာ။ မာတိကံ အာရောပေတွာတိ ခုဒ္ဒကမာတိကံ အာရောပေတွာ။ မရိတွာ…ပေ… တိဋ္ဌန္တီတိ ဧတ္ထ ‘‘မတမစ္ဆာနံယေဝ တေသံ သန္တကတ္တာ အမတေ ဂဏှန္တဿ နတ္ထိ အဝဟာရော’’တိ ဝဒန္တိ။

ဥဒကဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နာဝဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၉၉။ နာဝဋ္ဌကထာယံ ပန ယာ ဗန္ဓနာ မုတ္တမတ္တေ ဌာနာ န စဝတီတိ ဣမိနာ စဏ္ဍသောတေ ဗဒ္ဓနာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ တာဝ ဒုက္ကဋန္တိ ‘‘ဗန္ဓနံ မောစေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဧဝံ မောစေန္တဿ ပညတ္တံ ဒုက္ကဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ထုလ္လစ္စယမ္ပိ ပါရာဇိကမ္ပိ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပဌမံ ဌာနာ အစာဝေတွာ မုတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ပဌမံ ဌာနာ စာဝေတွာ မုတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ပါသေ ဗဒ္ဓသူကရော ဝိယာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တတ္ထ ယုတ္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ ဧဝါ’’တိ။ ဝိပ္ပနဋ္ဌာ နာဝါတိ ဝိသမဝါတာဒီဟိ ဝိနာသံ ပတွာ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဘူမိတလံ အပ္ပတွာ မဇ္ဈေ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေနေဝ ‘‘အဓော ဝါ ဩပိလာပေန္တဿ…ပေ… နာဝါတလေန ဖုဋ္ဌောကာသံ မုခဝဋ္ဋိံ အတိက္ကန္တမတ္တေ ပါရာဇိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဩပိလာပေန္တဿာတိ ဩသီဒါပေန္တဿ။ အတိက္ကန္တမတ္တေတိ ဖုဋ္ဌောကာသံ အတိက္ကန္တမတ္တေ။ ဧသေဝ နယောတိ မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ ဒဿေတိ။

နာဝါကဍ္ဎနယောဂ္ဂမဟာယောတ္တတာယ ယောတ္တကောဋိတော ပဋ္ဌာယ သကလမ္ပိ ‘‘ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အသတိပိ ဝါတေ ယထာ ဝါတံ ဂဏှာတိ၊ တထာ ဌပိတတ္တာ ‘‘ဝါတံ ဂဏှာပေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဗလဝါ စ ဝါတော အာဂမ္မာတိ ဣမိနာ ¶ အသတိ ဝါတေ အယံ ပယောဂေါ ကတောတိ ဒဿေတိ။ တေနေဝ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ နတ္ထိ အဝဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ သတိ ပန ဝါတေ ကတော ပယောဂေါ ဌာနာစာဝနပယောဂေါယေဝါတိ မာတိကာဥဇုကရဏေ ဝိယ အတ္ထေဝ အဝဟာရောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဌာနာစာဝနပယောဂေါ န ဟောတီတိ သုက္ခမာတိကာဥဇုကရဏေ ဝိယ အသတိ ဝါတေ ကတပယောဂတ္တာ။ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတီတိ နာဝါသာမိကဿ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဟောတိ။

နာဝဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ယာနဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၀။ ယာနဋ္ဌကထာယံ ¶ ဒုကယုတ္တဿာတိ ဒွီဟိ ဂေါဏေဟိ ယုတ္တဿ။ အယုတ္တကန္တိ ဂေါဏေဟိ အယုတ္တံ။ ကပ္ပကတာတိ ယထာ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဟေဋ္ဌာ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဧဝံ ကတာ။ တီဏိ ဝါ စတ္တာရိ ဝါ ဌာနာနီတိ အကပ္ပကတာယ ဥပတ္ထမ္ဘနိယာ ဝသေန တီဏိ ဌာနာနိ၊ ကပ္ပကတာယ ဝသေန စတ္တာရိ ဌာနာနီတိ။ တထာ ပထဝိယံ ဌပိတဿ တီဏိ ဌာနာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တန္တိ ဖလကဿ ဝါ ဒါရုကဿ ဝါ ဥပရိ ဌပိတံ ပထဝိယံ ဌပိတဉ္စ။ ဒွီဟိ အက္ခသီသေဟီတိ ဒွီဟိ အက္ခကောဋီဟိ။ ဒါရူနံ ဥပရိ ဌပိတဿာတိ ဒွိန္နံ ဒါရူနံ ဥပရိ ဒွီဟိ အက္ခကောဋီဟိ ဩလမ္ဗေတွာ သကဋသာလာယံ ဌပိတဿ။ ဟေဋ္ဌိမတလဿာတိ သကဋဗာဟာယ ဘူမိံ ဖုသိတွာ ဌိတဿ ဟေဋ္ဌိမဘာဂဿ။ သေသံ နာဝါယံ ဝုတ္တသဒိသန္တိ ဣမိနာ ‘‘ယဒိ ပန တံ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တံ ပကတိဂမနံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ အညံ ဒိသာဘာဂံ နေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သယမေဝ ယံ ကဉ္စိ ဂါမံ သမ္ပတ္တံ ဌာနာ အစာဝေန္တောဝ ဝိက္ကိဏိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ နေဝတ္ထိ အဝဟာရော၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတီ’’တိ ဣမံ နယံ အတိဒိဿတိ။

ယာနဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘာရဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၁။ ဘာရဋ္ဌကထာယံ ပုရိမဂလေ ဂလဝါဋကောတိ ပုရိမဂလေ ဥပရိမဂလဝါဋကော။ ဥရပရိစ္ဆေဒမဇ္ဈေတိ ဥရပရိယန္တဿ မဇ္ဈေ။ အနာဏတ္တတ္တာတိ ‘‘အသုကဋ္ဌာနံ နေဟီ’’တိ အနာဏတ္တတ္တာ။ ယော စာယံ သီသဘာရေ ¶ ဝုတ္တောတိ ယော စာယံ ဝိနိစ္ဆယော သီသဘာရေ ဝုတ္တော။ သီသာဒီဟိ ဝါ ဂဟိတော ဟောတူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တာဒိသန္တိ တပ္ပဋိစ္ဆာဒနသမတ္ထံ။

ဘာရဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာရာမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၂။ အာရာမဋ္ဌကထာယံ ဗန္ဓနန္တိ ပုပ္ဖာနံ ဝဏ္ဋေ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ။ အဘိယုဉ္ဇတီတိ စောဒေတိ အဍ္ဍံ ကရောတိ။ အဒိန္နာဒါနဿ ပယောဂတ္တာတိ သဟပယောဂမာဟ ဝတ္ထုမှိယေဝ ကတပယောဂတ္တာ။ သဟပယောဂဝသေန ဟေတံ ဒုက္ကဋံ။ ဝိနိစ္ဆယပ္ပသုတန္တိ ဝိနိစ္ဆယေ နိယုတ္တံ။ ကက္ခဠောတိ ဒါရုဏော။ ဓုရံ နိက္ခိပတီတိ ဥဿာဟံ ဌပေတိ၊ အတ္တနော သန္တကကရဏေ နိရုဿာဟော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကူဋဍ္ဍကာရကောပိ ¶ သစေ ဓုရံ န နိက္ခိပတိ၊ နတ္ထိ အဝဟာရောတိ အာဟ ‘‘သစေ သယမ္ပိ ကတဓုရနိက္ခေပေါ ဟောတီ’’တိ။ သယမ္ပီတိ အဘိယုဉ္ဇကောပိ။ ကတဓုရနိက္ခေပေါတိ ‘‘န ဒါနိ နံ ဣမဿ ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ တဿ ဒါနေ ကတဓုရနိက္ခေပေါ။ ကိင်္ကာရပ္ပဋိဿာဝိဘာဝေတိ ‘‘ကိံ ကရောမိ ကိံ ကရောမီ’’တိ ဧဝံ ကိင်္ကာရမေဝ ပဋိဿုဏန္တော ဝိစရတီတိ ကိင်္ကာရပဋိဿာဝီ၊ တဿ ဘာဝေါ ကိင်္ကာရပဋိဿာဝိဘာဝေါ၊ တသ္မိံ၊ အတ္တနော ဝသဝတ္တိဘာဝေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဥက္ကောစံ ဒတွာတိ လဉ္ဇံ ဒတွာ။ ကူဋဝိနိစ္ဆယိကာနန္တိ ကူဋဝိနိစ္ဆယေ နိယုတ္တာနံ ဝိနယဓရာနံ။ ‘‘ဂဏှာ’’တိ အဝတွာ ‘‘အသာမိကဿ သာမိကော အယ’’န္တိအာဒိနာ ပရိယာယေန ဝုတ္တေပိ တဿ သန္တကဘာဝံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဝတ္တဝစနတ္တာ ကူဋဝိနိစ္ဆယံ ကရောန္တာနံ ကူဋသက္ခီနဉ္စ ပါရာဇိကမေဝ။ အသတိပိ စေတ္ထ ဌာနာစာဝနေ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေါယေဝ ဌာနာစာဝနဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ ဣမသ္မိံ ဓုရနိက္ခေပေ ပါရာဇိကေ သာမိကဿ ဝိမတုပ္ပာဒနပယောဂေ ကတေ ထုလ္လစ္စယံ၊ တဿေဝ ဓုရနိက္ခေပပယောဂေ နိပ္ဖာဒိတေ ပါရာဇိကံ။ သယံ ပရာဇယံ ပါပုဏာတီတိ ကူဋဍ္ဍကာရကော ပရာဇယံ ပါပုဏာတိ။

အာရာမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိဟာရဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၃။ ဝိဟာရဋ္ဌကထာယံ ¶ ဝိဟာရောပိ ပရိဝေဏမ္ပိ အာဝါသောပိ ဝိဟာရောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘ဝိဟာရံ ဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဝိဟာရန္တိ မဟာဝိဟာရံ။ ပရိဝေဏန္တိ မဟာဝိဟာရဿ အဗ္ဘန္တရေ ဝိသုံ ဝိသုံ ပါကာရပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနံ။ အာဝါသန္တိ ဧကံ အာဝသထံ။ အဘိယောဂေ ကတေပိ အဝဟာရဿ အသိဇ္ဈနတော ဝုတ္တံ ‘‘အဘိယောဂေါ န ရုဟတီ’’တိ။ ဂဏသန္တကေ ပန ပရိစ္ဆိန္နသာမိကတ္တာ သက္ကာ ဓုရံ နိက္ခိပါပေတုန္တိ အာဟ ‘‘ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒဿ ပန ဂဏဿာ’’တိ။ ဣဓာပိ သစေ ဧကောပိ ဓုရံ န နိက္ခိပတိ၊ ရက္ခတိယေဝ။ သဗ္ဗေသံ ဓုရနိက္ခေပေနေဝ ဟိ ပါရာဇိကံ။

ဝိဟာရဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ခေတ္တဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၄။ ခေတ္တဋ္ဌကထာယံ သတ္တ ဓညာနီတိ သာလိဝီဟိယဝကင်္ဂုကုဒြူသဝရကဂေါဓုမာနံ ဝသေန သတ္တ ဓညာနိ ¶ ။ နိရုမ္ဘိတွာ ဝါတိအာဒီသု ‘‘ဂဏှန္တဿာ’’တိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ နိရုမ္ဘိတွာ ဂဟဏံ နာမ ဝီဟိသီသံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ယထာဌိတမေဝ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတွာ ဗီဇမတ္တဿေဝ ဂဟဏံ။ ဧကမေကန္တိ ဧကမေကံ ဝီဟိသီသံ။ ဥပ္ပာဋေတွာ ဝါတိ မုဂ္ဂမာသာဒီနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ။ ယသ္မိံ ဗီဇေ ဝါတိအာဒိ နိရုမ္ဘိတွာ ဂဟဏာဒီသု ယထာက္ကမံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သာလိသီသာဒီနိ နိရုမ္ဘိတွာ ဂဏှန္တဿ ယသ္မိံ ဗီဇေ ဝတ္ထု ပူရတိ၊ ဧကမေကံ ဟတ္ထေနေဝ ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တဿ ယသ္မိံ သီသေ ဝတ္ထု ပူရတိ၊ အသိတေန လာယိတွာ ဂဏှန္တဿ ယဿံ မုဋ္ဌိယံ ဝတ္ထု ပူရတိ၊ ဗဟူနိ ဧကတော ဥပ္ပာဋေတွာ ဂဏှန္တဿ ယသ္မိံ မုဂ္ဂမာသာဒိဖလေ ဝတ္ထု ပူရတီတိ ဧဝမေတ္ထ ယထာက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘တသ္မိံ ဗန္ဓနာ မောစိတမတ္တေ’’တိ ဝစနတော တသ္မိံ ဗီဇာဒိမှိ ဗန္ဓနာ မောစိတေ သတိ တတော အနပနီတေပိ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အစ္ဆိဇ္ဇမာနောတိ အစ္ဆိန္နော ဟုတွာ ဌိတော။ ဇဋိတာနီတိ ဆိန္ဒိတာနိ အစ္ဆိန္နေဟိ သဒ္ဓိံ ဇဋိတာနိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ သဘုသန္တိ ပလာလသဟိတံ။ အဘုသန္တိ ပလာလရဟိတံ။

ခီလေနာတိ ¶ ခါဏုကေန။ ဧတ္ထ စ ခီလသင်္ကမနာဒီသု ဥဘယံ သမ္ဘဝတိ သဟပယောဂေါ ဓုရနိက္ခေပေါ စ။ ယဒါ ဟိ ပရဿ ခေတ္တာဒီသု ဧကဒေသံ ခီလသင်္ကမနာဒိဝသေန အတ္တနော သန္တကံ ကရောတိ၊ တဒါ သတိပိ ပဌမတရံ သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေ ခီလသင်္ကမနာဒိသဟပယောဂံ ဝိနာ န ဟောတီတိ သဟပယောဂေနေဝ ပါရာဇိကံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘ဌာနာစာဝနဝသေန ခီလာဒီနိ သင်္ကာမေတွာ ခေတ္တာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန စ သဟပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ယဒါ ပန အသတိ ဓုရနိက္ခေပေ ခီလသင်္ကမနာဒိမတ္တံ ကတံ၊ တဒါ ဝိနာ ဓုရနိက္ခေပေန န ဟောတီတိ ဓုရနိက္ခေပေနေဝ ပါရာဇိကံ။ တေနေဝေတ္ထ ‘‘တဉ္စ ခေါ သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထာတိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ရဇ္ဇုသင်္ကမနာဒီသုပိ အတိဒိသတိ။

ယဋ္ဌိန္တိ မာနဒဏ္ဍံ။ ဧကသ္မိံ အနာဂတေ ထုလ္လစ္စယံ၊ တသ္မိံ အာဂတေ ပါရာဇိကန္တိ ဧတ္ထ သစေ ဒါရူနိ နိခဏိတွာ တတ္တကေနေဝ ဂဏှိတုကာမော ဟောတိ၊ အဝသာနေ ဒါရုမှိ ပါရာဇိကံ။ သစေ တတ္ထ သာခါယောပိ ကတွာ ဂဟေတုကာမော ဟောတိ၊ အဝသာနသာခါယ ပါရာဇိကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္တကေန အသက္ကောန္တောတိ ဒါရူနိ နိခဏိတွာ ဝတိံ ကာတုံ အသက္ကောန္တော။ ခေတ္တမရိယာဒန္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကေဒါရပါဠိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိတ္ထတံ ကရောတီတိ ပုဗ္ဗေ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ မရိယာဒံ ဝိတ္ထိဏ္ဏံ ကရောတိ။ အကတံ ဝါ ပန ပတိဋ္ဌပေတီတိ ပုဗ္ဗေ အကတံ ဝါ မရိယာဒံ ဌပေတိ။

ခေတ္တဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝတ္ထုဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၅။ ဝတ္ထုဋ္ဌကထာယံ ¶ တိဏ္ဏံ ပါကာရာနန္တိ ဣဋ္ဌကသိလာဒါရူနံ ဝသေန တိဏ္ဏံ ပါကာရာနံ။ ဧတေနေဝ နယေနာတိ ဣမိနာ ‘‘ကေဝလံ ဘူမိံ သောဓေတွာ…ပေ… အပရိက္ခိပိတွာ ဝါ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ နိဒဿေတိ။

ဂါမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၆။ ဂါမဋ္ဌကထာယံ ဂါမော နာမာတိ ပါဠိယံ န ဝုတ္တံ သဗ္ဗသော ဂါမလက္ခဏဿ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တတ္တာ။

အရညဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၇။ အရညဋ္ဌကထာယံ ¶ အရညံ နာမာတိ ဣဒံ ပန န ကေဝလံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တအရညလက္ခဏပ္ပတ္တိမတ္တေန အရညံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ ကိန္တု ယံ အတ္တနော အရညလက္ခဏေန အရညံ ပရပရိဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတိ၊ တံ အရညံ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တေနာတိ ပုန အရညဝစနေန။ န ပရိဂ္ဂဟိတဘာဝေါ အရညဿ လက္ခဏန္တိ ယဒိ ဟိ ပရိဂ္ဂဟိတဘာဝေါ အရညလက္ခဏံ သိယာ၊ ‘‘အရညံ နာမ ယံ မနုဿာနံ ပရိဂ္ဂဟိတ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝဒေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယန္တိ ဣမိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တလက္ခဏမေဝ အရညံ ပရာမဋ္ဌန္တိ အာဟ ‘‘ယံ ပန အတ္တနော အရညလက္ခဏေန အရည’’န္တိ။

ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာတိ ဥဇုကမေဝ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ။ ပဏ္ဏံ ဝါတိ တာလပဏ္ဏာဒိ ပဏ္ဏံ ဝါ။ အဒ္ဓဂတောပီတိ စိရကာလံ တတ္ထေဝ ဌိတောပိ။ န ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ပန ယော ပရေဟိ အရညသာမိကာနံ ဟတ္ထတော ကိဏိတွာ တစ္ဆေတွာ တတ္ထေဝ ဌပိတော၊ သော အရညသာမိကေန အနုညာတောပိ န ဂဟေတဗ္ဗော။ သာမိကေဟိ ဆဍ္ဍိတောတိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပံသုကူလသညာယ ဂဟဏံ ဝုတ္တံ။ လက္ခဏစ္ဆိန္နဿာပီတိ အရညသာမိကာနံ ဟတ္ထတော ကိဏိတွာ ဂဏှန္တေဟိ ကတသညာဏဿ။ ဆလ္လိယာ ပရိယောနဒ္ဓံ ဟောတီတိ ဣမိနာ သာမိကာနံ နိရပေက္ခတံ ဒီပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ယဒိ သာမိကာနံ သာပေက္ခတာ အတ္ထိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ တာနိ ကတာနိ အဇ္ဈာဝုတ္ထာနိ စ ဟောန္တီတိ တာနိ ဂေဟာဒီနိ ကတာနိ ပရိနိဋ္ဌိတာနိ မနုဿေဟိ စ အဇ္ဈာဝုတ္ထာနိ ဟောန္တိ။ ဒါရူနိပီတိ ဂေဟာဒီနံ ကတတ္တာ တတော အဝသိဋ္ဌဒါရူနိပိ။ ဧတေသန္တိ ဧတေသံ ယထာဝုတ္တဒါရူနံ။

တေသံ ¶ အာရက္ခဋ္ဌာနန္တိ တေသံ အရညပါလာနံ ဌိတဋ္ဌာနံ။ ဒေဟီတိ ဝုတ္တေ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ အာဘောဂသဗ္ဘာဝတော ‘‘ဒေဟီ’’တိ အဝုတ္တေ အဒတွာပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဂန္တုံ ဒေထာတိ ဂမနံ ဒေထ။ အဒိသွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ ပရိသုဒ္ဓစိတ္တေန ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နီတာနမ္ပိ ဒါရူနံ အရညသာမိကာနံယေဝ သန္တကတ္တာ သုဒ္ဓစိတ္တေန နိက္ခန္တောပိ ပုန ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဝဒန္တိ။

အရညဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥဒကကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၈။ ဥဒကကထာယံ ¶ မဟာကုစ္ဆိကာ ဥဒကစာဋိ ဥဒကမဏိကော။ ‘‘သမေခလာ စာဋိ ဥဒကမဏိကော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထာတိ တေသု ဘာဇနေသု။ နိဗ္ဗဟနဥဒကန္တိ ‘‘မဟောဒကံ အာဂန္တွာ တဠာကမရိယာဒံ မာ ဆိန္ဒီ’’တိ တဠာကရက္ခဏတ္ထံ တဿ ဧကပဿေန ဝိဿဇ္ဇိတဥဒကံ။ နိဒ္ဓမနတုမ္ဗန္တိ သဿာဒီနံ အတ္ထာယ ဥဒကနိက္ခမနမဂ္ဂံ။ မရိယာဒံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာတိ ဣဒံ အဝဿံ ဆိန္နသဘာဝဒဿနတ္ထံ ဘဏ္ဍဒေယျဝိသယဒဿနတ္ထဉ္စ ဝုတ္တံ။ မရိယာဒံ ဒုဗ္ဗလံ အကတွာပိ ယထာဝုတ္တပ္ပယောဂေ ကတေ မရိယာဒံ ဆိန္ဒိတွာ နိက္ခန္တဥဒကဂ္ဃာနုရူပေန အဝဟာရေန ကာရေတဗ္ဗမေဝ။

အနိဂ္ဂတေတိ အနိက္ခမိတွာ တဠာကသ္မိံယေဝ ဥဒကေ ဌိတေ။ အသမ္ပတ္တေဝါတိ တဠာကတော နိက္ခမိတွာ မဟာမာတိကာယ ဧဝ ဌိတေ။ အနိက္ခန္တေတိ တဠာကတော အနိက္ခန္တေ ဥဒကေ။ သုဗဒ္ဓါတိ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘နိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ ဘဏ္ဍဒေယျ’’န္တိ၊ တဠာကတော နိက္ခမိတွာ ပရေသံ ခုဒ္ဒကမာတိကာမုခံ အပါပုဏိတွာ မဟာမာတိကာယံယေဝ ဌိတေ ဗဒ္ဓါ စေ၊ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အနိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါ၊ နိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ ဘဏ္ဍဒေယျ’’န္တိ ဟိ ဣဒံ ဒွယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဝိကပ္ပဒွယဿ ယထာက္ကမေန ဝုတ္တံ။ နတ္ထိ အဝဟာရောတိ ဧတ္ထ ‘‘အဝဟာရော နတ္ထိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တဠာကဂတဥဒကဿ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ တံ အယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ‘‘အနိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါ’’တိ ဣမိနာ စ အဋ္ဌကထာဝစနေန န သမေတိ။ ဝတ္ထုံ…ပေ… န သမေတီတိ ဧတ္ထ တဠာကဂတဥဒကဿ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ အပရိဂ္ဂဟိတံ ဣဓ ဝတ္ထုန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဥဒကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒန္တပေါနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၉။ ဒန္တကဋ္ဌကထာယံ ¶ တတော ပဋ္ဌာယ အဝဟာရော နတ္ထီတိ ‘‘ယထာသုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ ယထာသုခံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ဌပိတတ္တာ ဝဿဂ္ဂေန အဘာဇေတဗ္ဗတ္တာ အရက္ခိတဗ္ဗတ္တာ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ စ အညံ သင်္ဃိကံ ဝိယ န ဟောတီတိ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တဿပိ နတ္ထိ အဝဟာရော ¶ ။ ဝတ္တန္တိ ဒန္တကဋ္ဌဂ္ဂဟဏေ ဝတ္တံ။ ဣဒါနိ တဒေဝ ဝတ္တံ ဒဿေန္တော ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ပုန သာမဏေရာ အာဟရိဿန္တီ’’တိ ကေစိ ထေရာ ဝဒေယျုန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဒန္တပေါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝနပ္ပတိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၀။ ဝနပ္ပတိကထာယံ ‘‘ဥဇုကမေဝ တိဋ္ဌတီတိ ရုက္ခဘာရေန ကိဉ္စိဒေဝ ဘဿိတွာ ဌိတတ္တာ ဟောတိယေဝ ဌာနာစာဝနန္တိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဝါတမုခံ သောဓေတီတိ ယထာ ဝါတော အာဂန္တွာ ရုက္ခံ ပါတေတိ၊ ဧဝံ ဝါတဿ အာဂမနမဂ္ဂံ ရုန္ဓိတွာ ဌိတာနိ သာခါဂုမ္ဗာဒီနိ ဆိန္ဒိတွာ အပနေန္တော သောဓေတိ။ ‘‘မဏ္ဍူကကဏ္ဋကံ ဝါ ဝိသန္တိ မဏ္ဍူကာနံ နင်္ဂုဋ္ဌေ အဂ္ဂကောဋိယံ ဌိတကဏ္ဋက’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘ဧကံ ဝိသမစ္ဆကဏ္ဋက’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။

ဝနပ္ပတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဟရဏကကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၁။ ဟရဏကကထာယံ ဟရဏကန္တိ ဟရိယမာနံ။ အဘိမုခံ ကတွာ ကဍ္ဎနံ အာကဍ္ဎနံ၊ သေသဒိသာကဍ္ဎနံ ဝိကဍ္ဎနံ။ ပါဒံ အဂ္ဃတိ၊ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဧတ္ထ အန္တံ န ဂဏှာမီတိ အသလ္လက္ခိတတ္တာ အန္တဿ စ ဂဏှိဿာမီတိ သလ္လက္ခိတဿေဝ ပဋဿ ဧကဒေသတ္တာ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ။ သဟဘဏ္ဍဟာရကန္တိ ဘဏ္ဍဟာရကေန သဒ္ဓိံ။ သန္တဇ္ဇေတွာတိ ဓနုအာဒီဟိ သန္တဇ္ဇေတွာ။

သောတိ ဘဏ္ဍဟာရကော။ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကန္တိ အပရိဂ္ဂဟိတကံ၊ အသာမိကန္တိ အတ္ထော။

အာဟရာပေန္တေ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဆဍ္ဍေတွာ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဂတာနမ္ပိ နိရာလယာနံ ပုန အာဟရာပနဿ ဝုတ္တတ္တာ ဘိက္ခူနမ္ပိ အတ္တနော သန္တကေ ပရိက္ခာရေ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ပရေဟိ ဂဟိတေ တတ္ထ ¶ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာပိ ပုန တံ ဗလက္ကာရေနပိ အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒေသဝါသိနော အာစရိယာ ဝဒန္တိ၊ သီဟဠဒီပဝါသိနော ပန တံ ကေစိ အာစရိယာ န ဣစ္ဆန္တိ။ တေနေဝ ¶ မဟာဂဏ္ဌိပဒေ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ စ ဝုတ္တံ ‘‘အမှာကံ ပန တံ န ရုစ္စတီ’’တိ။ အညေသူတိ မဟာပစ္စရိအာဒီသု။ ဝိစာရဏာ ဧဝ နတ္ထီတိ တတ္ထာပိ ပဋိက္ခေပါဘာဝတော အယမေဝတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဟရဏကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပနိဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၂။ ဥပနိဓိကထာယံ ‘‘သင်္ဂေါပနတ္ထာယ အတ္တနော ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တဿ ဘဏ္ဍဿ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ပဋိသာမနပယောဂံ ဝိနာ အညသ္မိံ ပယောဂေ အကတေပိ ရဇ္ဇသင်္ခေါဘာဒိကာလေ ‘န ဒါနိ တဿ ဒဿာမိ၊ န မယှံ ဒါနိ ဒဿတီ’တိ ဥဘောဟိပိ သကသကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဓုရနိက္ခေပေ ကတေ ပါရာဇိကမေဝ ပဋိသာမနပယောဂဿ ကတတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အတ္တနော ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တတ္တာတိ ဧတ္ထ အတ္တနော ဟတ္ထေ သင်္ဂေါပနတ္ထာယ နိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ တပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ အာရက္ခာယ ဘဏ္ဍသာမိကဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ ဌာနဿ စ တဒါယတ္တတာယ ဌာနာစာဝနဿ အလဗ္ဘနတော နတ္ထိ အဝဟာရောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဓမ္မံ ဝါစာပေတွာတိ ဓမ္မံ ကထာပေတွာ။ ဧသေဝ နယောတိ ဥဒ္ဓါရေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ကသ္မာ? အညေဟိ အသာဓာရဏဿ အဘိညာဏဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘အညံ တာဒိသမေဝ ဂဏှန္တေ ယုဇ္ဇတီတိ ဣဒံ သညာဏံ ကထေန္တေနေဝ ‘အသုကသ္မိံ ဌာနေ’တိ ဩကာသဿ စ နိယမိတတ္တာ တသ္မိံ ဌာနေ ဌိတံ ပတ္တံ အပနေတွာ တသ္မိံ ဩကာသေ အညံ တာဒိသမေဝ ပစ္ဆာ ဌပိတံ ပတ္တံ သန္ဓာယ ကထိတ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ စောရေန သလ္လက္ခိတပတ္တဿ ဂဟဏာဘာဝေပိ ‘‘ဣဒံ ထေနေတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ တသ္မိံ ဩကာသေ ဌိတေ တာဒိသေ ဝတ္ထုမတ္တေ တဿ ထေယျစိတ္တသဗ္ဘာဝတော အညံ တာဒိသမေဝ ဂဏှန္တေ ယုဇ္ဇတီတိ စောရဿ အဝဟာရော ဒဿိတော။ ပဒဝါရေနာတိ ထေရေန နီဟရိတွာ ဒိန္နံ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတော စောရဿ ပဒဝါရေန။ တံ အတာဒိသမေဝ ဂဏှန္တေ ယုဇ္ဇတီတိ ‘‘မမာယံ ပတ္တော န ဟောတီ’’တိ ဝါ ‘‘မယာ ကထိတော အယံ ပတ္တော န ဟောတီ’’တိ ဝါ ဇာနိတွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တဿ ‘‘ဣဒံ ထေနေတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝတ္ထုမတ္တေ ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂဏှန္တဿ စ အဝဟာရသဗ္ဘာဝတော ဝုတ္တံ။

ဂါမဒွါရန္တိ ¶ သမဏသာရုပ္ပံ ဝေါဟာရမတ္တမေတံ၊ အန္တောဂါမံ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ထေရဿ ¶ ပါရာဇိကန္တိ ထေယျစိတ္တေနေဝ ပရသန္တကဿ ဂဟိတတ္တာ ဥဒ္ဓါရေယေဝ ထေရဿ ပါရာဇိကံ။ စောရဿ ဒုက္ကဋန္တိ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတတ္တာ ဂဟိတကာလေ စောရဿ ဒုက္ကဋံ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥဘိန္နမ္ပိ ဒုက္ကဋန္တိ စောရဿ သာမိကေန ဒိန္နတ္တာ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတတ္တာ ဒုက္ကဋံ၊ ထေရဿ ပန အတ္တနော သန္တကေပိ အသုဒ္ဓစိတ္တတာယ ဒုက္ကဋန္တိ။

အာဏတ္တိယာ ဂဟိတတ္တာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပတ္တစီဝရံ ဂဏှ၊ အသုကံ နာမ ဂါမံ ဂန္တွာ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ ဧဝံ ထေရေန ကတအာဏတ္တိယာ ဝိဟာရဿ ပရဘာဂေ ဥပစာရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ တဿ ဂါမဿ ပရတော ဥပစာရော၊ တာဝ သဗ္ဗံ ခေတ္တမေဝ ဇာတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ မဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မာတိ ဧတ္ထ ဥဘိန္နံ သကဋစက္ကမဂ္ဂါနံ အန္တရာဠမ္ပိ မဂ္ဂေါယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဋ္ဌတွာ အနိသီဒိတွာတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ သီသာဒီသု ဘာရံ ဘူမိယံ အနိက္ခိပိတွာဝ တိဋ္ဌန္တော နိသီဒန္တော ဝါ ဝိဿမိတွာ ထေယျစိတ္တေ ဝူပသန္တေ ပုန ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂစ္ဆတိ စေ၊ ပါဒုဒ္ဓါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဘူမိယံ နိက္ခိပိတွာ ပုန တံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဥဒ္ဓါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? အာဏာပကဿ အာဏတ္တိယာ ယံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ တဿ တာဝ ပရိနိဋ္ဌိတတ္တာ။ ကေစိ ပန ‘‘ပုရိမသ္မိံ ထေယျစိတ္တေ အဝူပသန္တေပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဿမိတွာ ဂစ္ဆတော ပါဒုဒ္ဓါရေန ဥဒ္ဓါရေန ဝါ ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘အသုကံ နာမ ဂါမန္တိ အနိယမေတွာ ‘အန္တောဂါမံ ပဝိသိဿာမာ’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တေ ဝိဟာရသာမန္တာ သဗ္ဗောပိ ဂေါစရဂါမော ခေတ္တမေဝါ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ သေသန္တိ မဂ္ဂုက္ကမနဝိဟာရာဘိမုခဂမနာဒိ သဗ္ဗံ။ ပုရိမသဒိသမေဝါတိ အနာဏတ္တိယာ ဂဟိတေပိ သာမိကဿ ကထေတွာ ဂဟိတတ္တာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဝိဟာရူပစာရာဒိ သဗ္ဗံ ခေတ္တမေဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

ဧသေဝ နယောတိ ‘‘အန္တရာမဂ္ဂေ ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယံ အတိဒိသတိ။ နိမိတ္တေ ဝါ ကတေတိ ‘‘စီဝရံ မေ ကိလိဋ္ဌံ၊ ကော နု ခေါ ရဇိတွာ ဒဿတီ’’တိအာဒိနာ နိမိတ္တေ ကတေ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ အနာဏတ္တဿ ထေရေန သဒ္ဓိံ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဂမနဝါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ဧကပဿေ ဝါတိ ဝိဟာရဿ မဟန္တတာယ အတ္တာနံ အဒဿေတွာ ဧကသ္မိံ ပဿေ ဝသန္တော ဝါ။ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဇီရာပေတီတိ ထေယျစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဌာနာစာဝနံ အကတွာ နိဝတ္ထပါရုတနီဟာရေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ¶ ဇီရာပေတိ၊ ဌာနာ စာဝေန္တဿ ပန ထေယျစိတ္တေ သတိ ပါရာဇိကမေဝ သီသေ ဘာရံ ခန္ဓေ ကရဏာဒီသု ဝိယ။ ယထာ တထာ ဝါ နဿတီတိ အဂ္ဂိအာဒိနာ ဝါ ဥပစိကာဒီဟိ ခါဒိတံ ဝါ နဿတိ။

အညော ဝါ ကောစီတိ ဣမိနာ ပန ယေန ဌပိတံ၊ သောပိ သင်္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဝ ထူလသာဋကော လဒ္ဓါတိအာဒိနာ မုသာဝါဒေ ဒုက္ကဋံ အဒိန္နာဒါနပယောဂတ္တာ။ ဣတရံ ဂဏှတော ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကန္တိ ¶ ဧတ္ထ ‘‘ပဝိသိတွာ တဝ သာဋကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဣမိနာဝ ဥပနိဓိဘာဝတော မုတ္တတ္တာ သာမိကဿ ဣတရံ ဂဏှတောပိ အတ္တနော သာဋကေ အာလယဿ သဗ္ဘာဝတော စ ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ။ န ဇာနန္တီတိ တေန ဝုတ္တံ ဝစနံ အသုဏန္တာ န ဇာနန္တိ။ ဧသေဝ နယောတိ ဧတ္ထ သစေ ဇာနိတွာပိ စိတ္တေန န သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ၊ ဧသေဝ နယောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဋိက္ခိပန္တီတိ ဧတ္ထ စိတ္တေန ပဋိက္ခေပေါပိ သင်္ဂဟိတောဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယာစိတာ ဝါ အယာစိတာ ဝါတိ ဧတ္ထ ယာစိတာ ယဒိ စိတ္တေနပိ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ၊ နဋ္ဌေ ဂီဝါ။ အယာစိတာ ပန ယဒိပိ စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ၊ နတ္ထိ ဂီဝါ။

ဂဟေတွာ ဌပေတီတိ ဧတ္ထ စာလေတွာ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဌပိတေပိ နဋ္ဌေ ဂီဝါ။ ဥပစာရေ ဝိဇ္ဇမာနေတိ ဘဏ္ဍာဂါရဿ သမီပေ ဥစ္စာရပဿာဝဋ္ဌာနေ ဝိဇ္ဇမာနေ။ မယိ စ မတေ သင်္ဃဿ စ သေနာသနေ ဝိနဋ္ဌေတိ ဧတ္ထ ‘‘ကေဝလံ သင်္ဃဿ သေနာသနံ မာ နဿီတိ ဣမိနာဝ အဓိပ္ပာယေန ဝိဝရိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ တေဟိပိ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယံ သာမီစီတိ ဘဏ္ဍာဂါရေ ဝသန္တာနံ ဣဒံ ဝတ္တံ။

လောလမဟာထေရောတိ မန္ဒော မောမူဟော ဟသိတကီဠိတပ္ပသုတော ဝါ မဟာထေရော။ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဂဗ္ဘေသု သဘာဂဘိက္ခူနံ ပရိက္ခာရံ ဌပေန္တီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣတရေဟီတိ တသ္မိံယေဝ ဂဗ္ဘေ ဝသန္တေဟိ ဣတရဘိက္ခူဟိ။ ဝိဟာရဝါရေ နိယုတ္တော ဝိဟာရဝါရိကော၊ ဝါရံ ကတွာ ဝိဟာရရက္ခဏကော။ နိဝါပန္တိ ဘတ္တဝေတနံ။ ပဋိပထံ ဂတေသူတိ စောရာနံ အာဂမနံ ဉတွာ ‘‘ပဌမတရံယေဝ ဂန္တွာ သဒ္ဒံ ကရိဿာမာ’’တိ စောရာနံ အဘိမုခံ ဂတေသု။ နိဿိတကေ ဇဂ္ဂေန္တီတိ အတ္တနော အတ္တနော နိဿိတကေ သိက္ခာစရိယာယ ပေါသေန္တာပိ နိဿိတကေ ဝိဟာရံ ဇဂ္ဂါပေန္တိ။ ‘‘အသဟာယဿ အဒုတိယဿာ’’တိ ပါဌော ယုတ္တော၊ ပစ္ဆိမံ ပုရိမဿေဝ ဝေဝစနံ။ အသဟာယဿ ဝါ အတ္တဒုတိယဿ ဝါတိ ဣမသ္မိံ ပန ပါဌေ ဧကေန အာနီတံ ဒွိန္နံ နပ္ပဟောတီတိ ¶ အတ္တဒုတိယဿပိ ဝါရော နိဝါရိတောတိ ဝဒန္တိ၊ တံ ‘‘ယဿ သဘာဂေါ ဘိက္ခု ဘတ္တံ အာနေတွာ ဒါတာ နတ္ထီ’’တိ ဣမိနာ န သမေတီတိ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ဥပဇီဝန္တေန ဌာတဗ္ဗန္တိ အဗ္ဘောကာသိကေန ရုက္ခမူလိကေနပိ ပါကဝဋ္ဋံ ဥပနိဿာယ ဇီဝန္တေန ပတ္တစီဝရရက္ခဏတ္ထာယ ဝိဟာရဝါရေ သမ္ပတ္တေ ဌာတဗ္ဗံ။ ပရိပုစ္ဆန္တိ ပုစ္ဆိတပဉှဝိဿဇ္ဇနံ အဋ္ဌကထံ ဝါ။ ဒိဂုဏန္တိ ဝဿဂ္ဂေန ပါပိတံ ဝိနာဝ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေတိ ဝဒန္တိ။ ပက္ခဝါရေနာတိ အဍ္ဎမာသဝါရေန။

ဥပနိဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သုင်္ကဃာတကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၃။ သုင်္ကဃာတကထာယံ ¶ တတော ဟနန္တီတိ တတော နီဟရန္တာ ဟနန္တိ။ တန္တိ သုင်္ကဋ္ဌာနံ။ ယတောတိ ယတော နီဟရိယမာနဘဏ္ဍတော။ ရာဇကန္တိ ရာဇာယတ္တံ။ တမ္ပိ ရာဇာရဟမေဝါတိ အာဟ ‘‘အယမေဝတ္ထော’’တိ။ ဣတောတိ ဣတော ဘဏ္ဍတော။ ဒုတိယံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဌမံ ပါဒံ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ ဌပေတွာ ဒုတိယေ ပါဒေ ဥဒ္ဓဋမတ္တေ ပါရာဇိက’’န္တိ ဝဒန္တိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဗဟိ အဋ္ဌပိတောပိ ဗဟိ ဌိတောယေဝ နာမ ဟောတီတိ ကတွာ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ပဒဝါရေန အာပတ္တိ ကာရေတဗ္ဗာ၊ တတ္ထ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထာပိ ဧသေဝ နယောတိ ဝဒန္တိ။ သုင်္ကဃာတတော ဗဟိ ဗဟိသုင်္ကဃာတံ။ အဝဿံ ပတနကန္တိ အဝဿံ သုင်္ကဃာတတော ဗဟိ ပတနကံ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ အဝဿံ ပတနကေ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝဋ္ဋန္တံ ပုန အန္တော ပဝိသတီတိ မဟာအဋ္ဌကထာဝစနဿ ကုရုန္ဒိသင်္ခေပဋ္ဌကထာဟိ အဓိပ္ပာယော ပကာသိတော။ အန္တော ဌတွာ ဗဟိ ဂစ္ဆန္တံ ရက္ခတီတိ ဘိက္ခုနော ပယောဂေန ဂမနဝေဂဿ အန္တောယေဝ ဝူပသန္တတ္တာ။ ပရိဝတ္တေတွာ အဗ္ဘန္တရိမံ ဗဟိ ဌပေတီတိ အဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ ပုဋကံ ပရိဝတ္တေတွာ ဗဟိ ဌပေတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အဗ္ဘန္တရိမေ ပုဋကေ ဘူမိတော မောစိတမတ္တေ ပါရာဇိက’’န္တိ ဝဒန္တိ။

‘‘ဂစ္ဆန္တေ ယာနေ ဝါ…ပေ… ဌပေတီတိ သုင်္ကဃာတံ အပဝိသိတွာ ဗဟိယေဝ ဌပေတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ သုင်္ကဋ္ဌာနဿ ဗဟိ ဌပိတန္တိ ဝက္ခမာနတ္တာ။ အာစရိယာ ပန ‘‘သုင်္ကဋ္ဌာနဿ ဗဟိ ဌိတ’’န္တိ ပါဌံ ဝိကပ္ပေတွာ ‘‘ပဌမံ အန္တောသုင်္ကဃာတံ ပဝိဋ္ဌေသုယေဝ ယာနာဒီသု ဌပိတံ ပစ္ဆာ ယာနေန သဒ္ဓိံ နီဟဋံ သုင်္ကဃာတဿ ဗဟိ ဌိတံ၊ န စ တေန နီတ’’န္တိ ¶ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ အယံ ပန တေသံ အဓိပ္ပာယော – သုင်္ကဋ္ဌာနဿ အန္တော ပဝိဋ္ဌယာနာဒီသု ဌပိတေပိ ဘိက္ခုဿ ပယောဂံ ဝိနာ အညေန နီဟဋတ္တာ နေဝတ္ထိ ပါရာဇိကံ၊ ‘‘အတြ ပဝိဋ္ဌဿ သုင်္ကံ ဂဏှန္တူ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အညေန နီဟဋဿ ဗဟိ ဌိတေ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န ဟောတီတိ။ အယမေဝ စ နယော ‘‘ဝဋ္ဋိတွာ ဂမိဿတီတိ ဝါ အညော နံ ဝဋ္ဋေဿတီတိ ဝါ အန္တော ဌပိတံ ပစ္ဆာ သယံ ဝါ ဝဋ္ဋမာနံ အညေန ဝါ ဝဋ္ဋိတံ ဗဟိ ဂစ္ဆတိ၊ ရက္ခတိယေဝါ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန သမေတီတိ ယုတ္တတရော ဝိယ ဒိဿတိ။ သုင်္ကဋ္ဌာနဿ အန္တော ပဝိသိတွာ ပုန ပစ္စာဂစ္ဆတောပိ တေန ပဿေန ပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကမန္တဿ ယဒိ တတောပိ ဂစ္ဆန္တာနံ ဟတ္ထတော သုင်္ကံ ဂဏှန္တိ၊ သီမာတိက္ကမေ ပါရာဇိကမေဝ။

ဟတ္ထိသုတ္တာဒီသူတိ ဟတ္ထိသိက္ခာဒီသု။ ဣမသ္မိံ ဌာနေတိ ယထာဝုတ္တယာနာဒီဟိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန နီဟရဏေ။ အနာပတ္တီတိ တတ္ထ ‘‘သဟတ္ထာ’’တိ ဝစနတော အညေန နီဟရာပေန္တဿ အနာပတ္တိ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ¶ အဒိန္နာဒါနသိက္ခာပဒေ။ တတြာတိ တသ္မိံ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒေ။ ဟောန္တီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထော၊ ယသ္မာ ဧဠကလောမာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ ဣဓ အနာပတ္တီတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အဝဟာရာဘာဝါ အနာပတ္တိ။ ဥပစာရန္တိ သုင်္ကဃာတပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ သမန္တာ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အဗ္ဘန္တရံ ဝတိအာသန္နပ္ပဒေသသင်္ခါတံ ဥပစာရံ။ တာဒိသံ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ ပရိဟရဏေ သာဒီနဝတ္တာ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထာတိ သုင်္ကဃာတေ။ ‘‘ဒွီဟိ လေဍ္ဍုပါတေဟီတိ အယံ နိယမော အာစရိယပရမ္ပရာဘတော’’တိ မဟာဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

သုင်္ကဃာတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါဏကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၄။ ပါဏကထာယံ တိရစ္ဆာနဂတဿ ဧကန္တေန ပါဒဂ္ဃနကတာ န သမ္ဘဝတီတိ အာဟ – ‘‘ဧကံသေန အဝဟာရကပ္ပဟောနကပါဏံ ဒဿေန္တော’’တိ။ ဘုဇိဿံ ဟရန္တဿ အဝဟာရော နတ္ထီတိ ပရပရိဂ္ဂဟိတာဘာဝတော။ ဘုဇိဿောတိ အဒါသော။ အာဌပိတောတိ မာတာပိတူဟိ ဣဏံ ဂဏှန္တေဟိ ‘‘ယာဝ ဣဏဒါနာ အယံ တုမှာကံ သန္တိကေ ဟောတူ’’တိ ဣဏဒါယကာနံ နိယျာတိတော။ ယသ္မာ မာတာပိတရော ဒါသာနံ ဝိယ ပုတ္တာနံ န ¶ သာမိနော။ ယေသဉ္စ သန္တိကေ အာဌပိတော၊ တေပိ တဿ ဟတ္ထကမ္မေ သာမိနော၊ န တဿာတိ အာဟ ‘‘အဝဟာရော နတ္ထီ’’တိ။ ဓနံ ပန ဂတဋ္ဌာနေ ဝဍ္ဎတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အာဌပေတွာ ဂဟိတဓနံ ဝဍ္ဎိယာ သဟ အဝဟာရကဿ ဂီဝါ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။

အန္တောဇာတ…ပေ… အဝဟာရော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပဒေသစာရိတ္တဝသေန အတ္တနာဝ အတ္တာနံ နိယျာတေတွာ ဒါသဗျံ ဥပဂတံ အဝဟရန္တဿပိ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဂေဟဒါသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဒါသဿ ဇာတောတိ ဧဝမ္ပိ သမ္ဘဝတီတိ သမ္ဘဝန္တံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ဂေဟဒါသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပန အညဿ ဇာတောပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတော။ ကရမရာနီတော နာမ ဗန္ဓဂါဟဂဟိတော။ တေနာဟ ‘‘ပရဒေသတော ပဟရိတွာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပရဒေသတော ပဟရိတွာတိ ပရဒေသံ ဝိလုမ္ပကေဟိ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီဟိ မဟာစောရေဟိ ပရဒေသတော ပဟရိတွာ။ အနာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာတိ ယဒိ တဿ ဝစနေန တတော အဓိကံ ဝေဂံ န ဝဍ္ဎေတိ၊ အနာပတ္တိ။ ပရိယာယေနာတိ ပရိယာယဝစနေန။ မနုဿဝိဂ္ဂဟေ ‘‘မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ သံဝဏ္ဏေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပရိယာယကထာယပိ န မုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန ‘‘အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတံ အာဒိယေယျာ’’တိ အာဒါနဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ပရိယာယကထာယ မုစ္စတိ။

ပါဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အပဒကထာဝဏ္ဏနာ

အပဒကထာယံ ¶ နာမေနာတိ သပ္ပနာမေန ဝါ သာမိကေန ကတနာမေန ဝါ။ ကရဏ္ဍပုဋန္တိ ပေဠာယ ပိဓာနံ။ အာဟစ္စာတိ ပဟရိတွာ။

စတုပ္ပဒကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၆။ စတုပ္ပဒကထာယံ ဘိင်္ကစ္ဆာပန္တိ ဘိင်္ကဘိင်္ကာတိ သဒ္ဒါယနတော ဧဝံလဒ္ဓနာမံ ဟတ္ထိပေါတကံ။ အန္တောဝတ္ထုမှီတိ ပရိက္ခိတ္တေ အန္တောဝတ္ထုမှိ။ ရာဇင်္ဂဏေတိ ပရိက္ခိတ္တေ နဂရေ ဝတ္ထုဒွါရတော ဗဟိရာဇင်္ဂဏေ။ ဟတ္ထိသာလာ ဌာနန္တိ နိဗ္ဗကောသတော ဥဒကပါတဗ္ဘန္တရံ ဌာနံ။ ဗဟိနဂရေ ဌိတဿာတိ ¶ ပရိက္ခိတ္တနဂရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အပရိက္ခိတ္တနဂရေ ပန အန္တောနဂရေ ဌိတဿပိ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ။ ခဏ္ဍဒွါရန္တိ အတ္တနာ ခဏ္ဍိတဒွါရံ။ သာခါဘင်္ဂန္တိ ဘဉ္ဇိတသာခံ။ နိပန္နဿ ဒွေတိ ဗန္ဓနေန သဒ္ဓိံ ဒွေ။ ဃာတေတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ထေယျစိတ္တေန ဝိနာသေန္တဿ သဟပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ၊ န ပါစိတ္တိယ’’န္တိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။

စတုပ္ပဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဩဏိရက္ခကထာဝဏ္ဏနာ

ဩဏိရက္ခကထာယံ ဩဏိန္တိ ဩဏီတံ၊ အာနီတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဩဏိရက္ခဿ သန္တိကေ ဌပိတံ ဘဏ္ဍံ ဥပနိဓိ ဝိယ သင်္ဂေါပနတ္ထာယ အနိက္ခိပိတွာ မုဟုတ္တံ ဩလောကနတ္ထာယ ဌပိတတ္တာ တဿ ဌာနာစာဝနမတ္တေန ပါရာဇိကံ ဇနေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

သံဝိဒါဝဟာရကထာဝဏ္ဏနာ

သံဝိဒါဝဟာရကထာယံ ‘‘သမ္ဗဟုလာ သံဝိဒဟိတွာ ဧကော ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ အာပတ္တိ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကဿာ’’တိ ပါဠိယံ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ အာဏာပကာနံ အာဏတ္တိက္ခဏေ အာပတ္တိ၊ အဝဟာရကဿ ဥဒ္ဓါရေတိ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော အာဏတ္တိကထာယံ ‘‘သော တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ အာပတ္တိ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကဿာ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ဧတ္ထာပိ ဟိ အာဏာပကဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ တထာ စ ဝက္ခတိ ‘‘အထ တံ ဘဏ္ဍံ အဝဿံ ဟာရိယံ ဟောတိ၊ ယံ ¶ ပရတော သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာတိ ဝုတ္တံ၊ တတော ဣမဿ တင်္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ အယံ ယုတ္တိ သဗ္ဗတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂၁)။ သံဝိဒါဝဟာရေ စ ‘‘အာဏတ္တိ နတ္ထီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘အန္တေဝါသိကေသု ဧကမေကဿ ဧကေကော မာသကော သာဟတ္ထိကော ဟောတိ၊ ပဉ္စ အာဏတ္တိကာ’’တိ ဝစနတော။ အာဏတ္တိယာ စ သတိ အာဏာပကဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ အာပတ္တိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ န ဥဒ္ဓါရေ။

ယဒိ ဧဝံ ‘‘တေသု ဧကော ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ တဿုဒ္ဓါရေ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိက’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? နာယံ ဒေါသော။ ဧတ္ထ ဟိ သဗ္ဗေသံယေဝ အာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ¶ အဝဟာရကဿပိ အာပတ္တိသမ္ဘဝဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တော ‘‘တဿုဒ္ဓါရေ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိက’’န္တိ အာဟ၊ န ပန အာဏာပကာနမ္ပိ ဥဒ္ဓါရေယေဝ အာပတ္တိဒဿနတ္ထန္တိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘သမ္ဗဟုလာ ဧကံ အာဏာပေန္တိ ‘ဂစ္ဆေတံ အာဟရာ’တိ၊ တဿုဒ္ဓါရေ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိက’’န္တိအာဒီသုပိ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ သံဝိဒါဝဟာရေ အာဏာပကာနမ္ပိ ဥဒ္ဓါရေယေဝ အာပတ္တိ၊ န အာဏတ္တိက္ခဏေတိ အာဝေဏိကမိဒံ လက္ခဏန္တိ အဋ္ဌကထာစရိယပ္ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတော ဝါ အညေန ပကာရေန ယထာ အဋ္ဌကထာယံ ပုဗ္ဗေနာပရံ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

သံဝိဓာယာတိ သံဝိဒဟိတွာ။ တေန နေသံ ဒုက္ကဋာပတ္တိယောတိ အာဏတ္တိဝသေန ပါရာဇိကာပတ္တိယာ အသမ္ဘဝေ သတိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ တေ အာဏတ္တာ အဝဿံ တံ ဟရန္တိ၊ ပါရာဇိကာပတ္တိယေဝ နေသံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ န ဒုက္ကဋာပတ္တိ။ သာဟတ္ထိကံ ဝါ အာဏတ္တိကဿ အာဏတ္တိကံ ဝါ သာဟတ္ထိကဿ အင်္ဂံ န ဟောတီတိ ဘိန္နကာလဝိသယတ္တာ အညမညဿ အင်္ဂံ န ဟောတိ။ တထာ ဟိ သဟတ္ထာ အဝဟရန္တဿ ဌာနာစာဝနေ အာပတ္တိ၊ အာဏတ္တိယာ ပန အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝါတိ ဘိန္နကာလဝိသယာ သာဟတ္ထိကာဏတ္တိကေဟိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိယော။

သံဝိဒါဝဟာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သင်္ကေတကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၉။ သင်္ကေတကမ္မကထာယံ ဩစရကေ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘အဝဿံ ဟာရိယေ ဘဏ္ဍေ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။ ပါဠိယံ တံ သင်္ကေတံ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါတိ ဧတ္ထ တံ သင်္ကေတန္တိ သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တဿ သင်္ကေတဿာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တံ သင်္ကေတံ အသမ္ပတွာ ပုရေ ဝါ တံ သင်္ကေတံ အတိက္ကမ္မ ပစ္ဆာ ဝါတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝါဟ – ‘‘အဇ္ဇာတိ နိယာမိတံ ¶ တံ သင်္ကေတံ အတိက္ကမ္မာ’’တိအာဒိ။ တံ နိမိတ္တံ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါတိ ဧတ္ထာပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သင်္ကေတကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိမိတ္တကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၀။ နိမိတ္တကမ္မကထာယံ ¶ အက္ခိနိခဏာဒိနိမိတ္တကမ္မံ ပန လဟုကံ ဣတ္တရကာလံ၊ တသ္မာ တင်္ခဏေယေဝ တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရိတုံ န သက္ကာ။ တထာ ဟိ ကိဉ္စိ ဘဏ္ဍံ ဒူရေ ဟောတိ ကိဉ္စိ ဘာရိယံ၊ တံ ဂဟေတုံ ယာဝ ဂစ္ဆတိ၊ ယာဝ ဥက္ခိပိတုံ ဝါယမတိ၊ တာဝ နိမိတ္တကမ္မဿ ပစ္ဆာ ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ နိမိတ္တကမ္မတော ပဋ္ဌာယ ဂဏှိတုံ အာရဒ္ဓတ္တာ တေနေဝ နိမိတ္တေန အဝဟရတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ပုရေဘတ္တပယောဂေါဝ ဧသော’’တိ ဝါဒေါ ပမာဏဘာဝံ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ။ န ဟိ သင်္ကေတကမ္မံ ဝိယ နိမိတ္တကမ္မံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဟိ ကာလပရိစ္ဆေဒေါ အတ္ထိ၊ ဣဓ နတ္ထိ။ ကာလဝသေန ဟိ သင်္ကေတကမ္မံ ဝုတ္တံ၊ ကိရိယာဝသေန နိမိတ္တကမ္မန္တိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ‘‘တံ နိမိတ္တံ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ မူလဋ္ဌဿ အနာပတ္တီ’’တိ ဣဒံ ပန တေန နိမိတ္တကမ္မေ ကတေ ဂဏှိတုံ အနာရဘိတွာ သယမေဝ ဂဏှန္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။

နိမိတ္တကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာဏတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ အာဏတ္တိကထာယံ အသမ္မောဟတ္ထန္တိ ယသ္မာ သင်္ကေတကမ္မနိမိတ္တကမ္မာနိ ကရောန္တော ဧကော ပုရေဘတ္တာဒီသု ဝါ အက္ခိနိခဏနာဒီနိ ဝါ ဒိသွာ ‘‘ဂဏှာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧကော ဂဟေတဗ္ဗဘဏ္ဍနိဿိတံ ကတွာ ‘‘ပုရေဘတ္တံ ဧဝံဝဏ္ဏသဏ္ဌာနံ ဘဏ္ဍံ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧကော ‘‘တွံ ဣတ္ထန္နာမဿ ပါဝဒ၊ သော အညဿ ပါဝဒတူ’’တိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလပဋိပါဋိယာ စ အာဏာပေတိ၊ တသ္မာ ကာလဝသေန ကိရိယာဝသေန ဘဏ္ဍဝသေန ပုဂ္ဂလဝသေန စ အာဏတ္တေ ဝိသင်္ကေတာဝိသင်္ကေတဝသေန ဧတေသု သင်္ကေတကမ္မနိမိတ္တကမ္မေသု အသမ္မောဟတ္ထံ။ နိမိတ္တသညံ ကတွာတိ ‘‘ဤဒိသံ နာမ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ဂဟဏဿ နိမိတ္တဘူတံ သညာဏံ ကတွာ။

ယထာဓိပ္ပာယံ ဂစ္ဆတီတိ ဒုတိယော တတိယဿ၊ တတိယော စတုတ္ထဿာတိ ဧဝံ ပဋိပါဋိယာ စေ ဝဒန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သစေ ပန ဒုတိယော စတုတ္ထဿ အာရောစေတိ၊ န ယထာဓိပ္ပာယံ အာဏတ္တိ ဂတာတိ ¶ နေဝတ္ထိ ထုလ္လစ္စယံ၊ ပဌမံ ဝုတ္တဒုက္ကဋမေဝ ဟောတိ။ တဒေဝ ဟောတီတိ ဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏံ ဝိနာ ကေဝလံ သာသနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တဿေဝ သိဒ္ဓတ္တာ တဒေဝ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတိ ¶ ၊ န ဒုက္ကဋံ နာပိ ပါရာဇိကန္တိ အတ္ထော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဤဒိသေသု သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု။

တေသမ္ပိ ဒုက္ကဋန္တိ အာရောစနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ။ ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တေတိ ဧတ္ထ အဝဿံ စေ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ တတော ပုဗ္ဗေဝ အာစရိယဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ န ပန ပဋိဂ္ဂဟိတေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကသ္မာ ပနဿ ထုလ္လစ္စယန္တိ အာဟ – ‘‘မဟာဇနော ဟိ တေန ပါပေ နိယောဇိတော’’တိ။

မူလဋ္ဌဿေဝ ဒုက္ကဋန္တိ အယံ တာဝ အဋ္ဌကထာနယော၊ အာစရိယာ ပန ‘‘ဝိသင်္ကေတတ္တာ ဧဝ မူလဋ္ဌဿာတိ ပါဠိယံ အဝုတ္တတ္တာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿေဝ တံ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာဝ ဟေဋ္ဌာ အာဂတဝါရေသုပိ ပဋိဂ္ဂဏှန္တာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တံ ပန တတ္ထ ဩကာသာဘာဝတော အဝတွာ ဣဓ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ဧဝံ ပုန အာဏတ္တိယာပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတီတိ ပဌမံ အတ္ထသာဓကတ္တာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကောတိ မဂ္ဂါနန္တရဖလံ ဝိယ အတ္ထသာဓိကာဏတ္တိစေတနာက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကော။ ဗဓိရတာယာတိ ဥစ္စံ ဘဏန္တော ဗဓိရတာယ ဝါ န သာဝေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အာဏတ္တော အဟံ တယာ’’တိ ဣမသ္မိံ ဝါရေ ပုန ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာဘာဝေန အတ္ထသာဓကတ္တာဘာဝတော မူလဋ္ဌဿ နတ္ထိ ပါရာဇိကံ။ ‘‘ပဏ္ဏေ ဝါ သိလာယ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ‘စောရိယံ ကာတဗ္ဗ’န္တိ လိခိတွာ ဌပိတေ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ တံ ပန ယသ္မာ အဒိန္နာဒါနတော ပရိယာယကထာယ မုစ္စတိ၊ တသ္မာ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ အသုကံ နာမ ဘဏ္ဍံ ဌိတံ၊ တံ အဝဟရာ’’တိ ပဏ္ဏေ လိခိတွာ ကဿစိ ပေသေတိ၊ သော စေ တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ အာဏတ္တိယာ အဝဟဋံ နာမ ဟောတီတိ ယုတ္တံ အာဏာပကဿ ပါရာဇိကံ။

အာဏတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာပတ္တိဘေဒဝဏ္ဏနာ

၁၂၂။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဘူမဋ္ဌထလဋ္ဌာဒီသု။ အင်္ဂဉ္စ ဒဿေန္တောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝတ္ထုဘေဒေနာတိ အဝဟရိတဗ္ဗဿ ဝတ္ထုဿ ဂရုကလဟုကဘေဒေန။ အာပတ္တိဘေဒန္တိ ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋာနံ ဝသေန အာပတ္တိဘေဒံ။ မနုဿဘူတေန ပရေန ပရိဂ္ဂဟိတံ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ။

၁၂၅။ န ¶ ¶ စ သကသညီတိ ဣမိနာ ပန ပရပရိဂ္ဂဟိတံ ဝတ္ထု ကထိတံ။ န စ ဝိဿာသဂ္ဂါဟီ၊ န စ တာဝကာလိကန္တိ ဣမိနာ ပန ပရပရိဂ္ဂဟိတသညာ ကထိတာ။ န ဝိဿာသဂ္ဂါဟိတာတိ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေန အဂ္ဂဟိတဘာဝေါ။ န တာဝကာလိကတာတိ ပစ္ဆာ ဒါတဗ္ဗတံ ကတွာ အဂ္ဂဟိတဘာဝေါ။ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကန္တိ ‘‘မမေဒ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဟဝသေန အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ အရညေ ဒါရုတိဏပဏ္ဏာဒိ။ ဆဍ္ဍိတန္တိ ကဋ္ဌဟာရာဒီဟိ အတိဘာရာဒိတာယ အနတ္ထိကဘာဝေန အရညာဒီသု ဆဍ္ဍိတံ။ ဆိန္နမူလကန္တိ နဋ္ဌံ ပရိယေသိတွာ အာလယသင်္ခါတဿ မူလဿ ဆိန္နတ္တာ ဆိန္နမူလံ။ အသာမိကန္တိ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကာဒီဟိ တီဟိ အာကာရေဟိ ဒဿိတံ အသာမိကဝတ္ထု။ ဥဘယမ္ပီတိ ယထာဝုတ္တလက္ခဏံ အသာမိကံ အတ္တနော သန္တကဉ္စ။

အာပတ္တိဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနာပတ္တိဘေဒဝဏ္ဏနာ

၁၃၁။ ယာယ သေယျာယ သယိတော ကာလံ ကရောတိ၊ သာ အနုဋ္ဌာနသေယျာ နာမ။ ‘‘စိတ္တေန ပန အဓိဝါသေတီ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘န ကိဉ္စိ ဝဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပါကတိကံ ကာတုန္တိ ယတ္တကံ ဂဟိတံ ပရိဘုတ္တံ ဝါ၊ တတ္တကံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ပဋိဒဿာမီတိ ယံ ဂဟိတံ၊ တဒေဝ ဝါ အညံ ဝါ တာဒိသံ ပုန ဒဿာမီတိ အတ္ထော။ သင်္ဃသန္တကေ သင်္ဃံ အနုဇာနာပေတုမသက္ကုဏေယျတ္တာ ကဿစိ ဝတ္ထုနော အနနုဇာနိတဗ္ဗတော စ ‘‘သင်္ဃသန္တကံ ပန ပဋိဒါတုမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗတ္တာပီတိ တသ္မိံယေဝ မတသရီရေ ဥပ္ပန္နာပိ။ ဝိနီတဝတ္ထူသု သာဋကတဏှာယ တသ္မိံယေဝ မတသရီရေ နိဗ္ဗတ္တပေတော ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ရုက္ခာဒီသု လဂ္ဂိတသာဋကေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ မနုဿေဟိ အပရိဂ္ဂဟိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန တံ အာရက္ခကေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ၊ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ။

အနာပတ္တိဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ

ဒါရုခဏ္ဍာဒီသု ¶ ¶ ‘‘ဘာရိယမိဒံ၊ တွံ ဧကပဿံ ဥက္ခိပါဟိ၊ အဟံ ဧကပဿံ ဥက္ခိပါမီ’’တိ ဥဘယေသံ ပယောဂေန ဧကဿ ဝတ္ထုနော ဌာနာစာဝနံ သန္ဓာယ ‘‘သာဟတ္ထိကာဏတ္တိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉ္စ ကာယဝါစာနံ ဤဒိသေ ဌာနေ အင်္ဂဘာဝမတ္တဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ယာယ ပန စေတနာယ သမုဋ္ဌာပိတော ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကော အာဏတ္တိကော ဝါ ပဓာနဘာဝေန ဌာနာစာဝနံ သာဓေတိ၊ တဿာ ဝသေန အာပတ္တိ ကာရေတဗ္ဗာ။ အညထာ သာဟတ္ထိကံ ဝါ အာဏတ္တိကဿ အင်္ဂံ န ဟောတိ၊ အာဏတ္တိကံ ဝါ သာဟတ္ထိကဿာတိ ဣဒံ ဝိရုဇ္ဈတိ။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၃၂။ ဝိနီတဝတ္ထူသု သန္ဓာဝတီတိ သုဋ္ဌု ဓာဝတိ။ ဝိဓာဝတီတိ ဝိဝိဓာ နာနပ္ပကာရေန ဓာဝတိ။ ကာယဝစီဒွါရဘေဒံ ဝိနာပီတိ ကာယစောပနံ ဝစီဘေဒဉ္စ ဝိနာ။ ပဋိသင်္ခါနဗလေနာတိ တထာဝိဓစိတ္တုပ္ပာဒေ အာဒီနဝပစ္စဝေက္ခဏဗလေန။

၁၃၅။ ပုစ္ဆာသဘာဂေနာတိ ပုစ္ဆာနုရူပေန။ နိရုတ္တိ ဧဝ ပထော နိရုတ္တိပထော၊ တသ္မိံ နိရုတ္တိပထေ။ တေနာဟ ‘‘ဝေါဟာရဝစနမတ္တေ’’တိ။

၁၃၇။ ယထာကမ္မံ ဂတောတိ ဣမိနာ တဿ မတဘာဝံ ဒဿေတိ။ အဗ္ဘုဏှေတိ ဣမိနာပိ ဝုတ္တမေဝ ပရိယာယန္တရေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အလ္လသရီရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိသဘာဂသရီရေတိ ဣတ္ထိသရီရေ။ ဝိသဘာဂသရီရတ္တာ အစ္စာသန္နေန န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘သီသေ ဝါ’’တိအာဒိ။ ဝဋ္ဋတီတိ ဝိသဘာဂသရီရေပိ အတ္တနာဝ ဝုတ္တဝိဓိံ ကာတုံ သာဋကဉ္စ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ကိဉ္စာပိ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ၊ ဣတ္ထိရူပံ ပန အာမသန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

၁၃၈။ ကုသံ သင်္ကာမေတွာတိ ကုသံ ပရိဝတ္တေတွာ။ ကူဋမာနကူဋကဟာပဏာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန တုလာကူဋကံသကူဋဝဉ္စနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ ¶ ကူဋမာနံ ဟဒယဘေဒသိခါဘေဒရဇ္ဇုဘေဒဝသေန တိဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဟဒယန္တိ နာဠိအာဒိမာနဘာဇနာနံ အဗ္ဘန္တရံ၊ တဿ ဘေဒေါ ဆိဒ္ဒကရဏံ ဟဒယဘေဒေါ၊ သော သပ္ပိတေလာဒိမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ တာနိ ဟိ ဂဏှန္တော ဟေဋ္ဌာဆိဒ္ဒေန မာနေန ‘‘သဏိကံ အာသိဉ္စာ’’တိ ဝတွာ အန္တောဘာဇနေ ဗဟုံ ပဂ္ဃရာပေတွာ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော ဆိဒ္ဒံ ပိဓာယ သီဃံ ပူရေတွာ ¶ ဒေတိ။ သိခါဘေဒေါ တိလတဏ္ဍုလာဒိမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ တာနိ ဟိ ဂဏှန္တော သဏိကံ သိခံ ဥဿာပေတွာ ဂဏှာတိ၊ ဒေန္တော ဝေဂေန ပူရေတွာ သိခံ ဆိန္ဒန္တော ဒေတိ။ ရဇ္ဇုဘေဒေါ ခေတ္တဝတ္ထုမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ ခေတ္တာဒိံ မိနန္တာ ဟိ အမဟန္တမ္ပိ မဟန္တံ ကတွာ မိနန္တိ၊ မဟန္တမ္ပိ အမဟန္တံ။ ကူဋကဟာပဏော ပါကဋောယေဝ။

တုလာကူဋံ ပန ရူပကူဋံ အင်္ဂကူဋံ ဂဟဏကူဋံ ပဋိစ္ဆန္နကူဋန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ရူပကူဋံ နာမ ဒွေ တုလာ သရူပါ ကတွာ ဂဏှန္တော မဟတိယာ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော ခုဒ္ဒိကာယ ဒေတိ။ အင်္ဂကူဋံ နာမ ဂဏှန္တော ပစ္ဆာဘာဂေ ဟတ္ထေန တုလံ အက္ကမတိ၊ ဒဒန္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ အက္ကမတိ။ ဂဟဏကူဋံ နာမ ဂဏှန္တော မူလေ ရဇ္ဇုံ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော အဂ္ဂေ။ ပဋိစ္ဆန္နကူဋံ နာမ တုလံ သုသိရံ ကတွာ အန္တော အယစုဏ္ဏံ ပက္ခိပိတွာ ဂဏှန္တော တံ ပစ္ဆာဘာဂေ ကရောတိ၊ ဒဒန္တော အဂ္ဂဘာဂေ။

ကံသော ဝုစ္စတိ သုဝဏ္ဏပါတိ၊ တာယ ဝဉ္စနံ ကံသကူဋံ။ ကထံ? ဧကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ ကတွာ အညာ ဒွေ တိဿော လောဟပါတိယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ကရောန္တိ၊ တတော ဇနပဒံ ဂန္တွာ ကိဉ္စိဒေဝ အဍ္ဎံ ကုလံ ပဝိသိတွာ ‘‘သုဝဏ္ဏဘာဇနာနိ ကိဏထာ’’တိ ဝတွာ အဂ္ဃေ ပုစ္ဆိတေ သမဂ္ဃတရံ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ။ တတော တေဟိ ‘‘ကထံ ဣမေသံ သုဝဏ္ဏဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဝီမံသိတွာ ဂဏှထာ’’တိ သုဝဏ္ဏပါတိံ ပါသာဏေ ဃံသိတွာ သဗ္ဗပါတိယော ဒတွာ ဂစ္ဆန္တိ။

ဝဉ္စနံ နာမ တေဟိ တေဟိ ဥပါယေဟိ ပရေသံ ဝဉ္စနံ။ တတြိဒမေကံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ လုဒ္ဒကော မိဂဉ္စ မိဂပေါတကဉ္စ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆတိ။ တမေကော ဓုတ္တော ‘‘ကိံ၊ ဘော၊ မိဂေါ အဂ္ဃတိ၊ ကိံ မိဂပေါတကော’’တိ အာဟ။ ‘‘မိဂေါ ဒွေ ကဟာပဏေ၊ မိဂပေါတကော ဧက’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ဧကံ ကဟာပဏံ ဒတွာ မိဂပေါတကံ ဂဟေတွာ ထောကံ ဂန္တွာ နိဝတ္တော ‘‘န မေ၊ ဘော၊ မိဂပေါတကေန အတ္ထော၊ မိဂံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ တေန ဟိ ဒွေ ကဟာပဏေ ဒေဟီတိ။ သော အာဟ – ‘‘နနု၊ ဘော၊ မယာ ပဌမံ ဧကော ကဟာပဏော ¶ ဒိန္နော’’တိ? ‘‘အာမ ဒိန္နော’’တိ။ ‘‘ဣမံ မိဂပေါတကံ ဂဏှ၊ ဧဝံ သော စ ကဟာပဏော၊ အယဉ္စ ကဟာပဏဂ္ဃနကော မိဂပေါတကောတိ ဒွေ ကဟာပဏာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ သော ‘‘ကာရဏံ ဝဒတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ မိဂပေါတကံ ဂဟေတွာ မိဂံ အဒါသီတိ။

ဗလသာတိ ဗလေန။ ပန္ထဃာတ-ဂ္ဂဟဏေန ဟိမဝိပရာမောသဂုမ္ဗဝိပရာမောသာပိ သင်္ဂဟိတာ။ တတ္ထ ယံ ဟိမပါတသမယေ ဟိမေန ပဋိစ္ဆန္နာ ဟုတွာ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ ဇနံ မူသန္တိ၊ အယံ ဟိမဝိပရာမောသော။ ယံ ဂုမ္မာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နာ ဇနံ မူသန္တိ၊ အယံ ဂုမ္ဗဝိပရာမောသော။

ဥဒ္ဓါရေယေဝ ¶ ပါရာဇိကန္တိ ‘‘သစေ သာဋကော ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပဿ ပဝတ္တတ္တာ သာဋကဿ စ တတ္ထ သဗ္ဘာဝတော။ ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗောတိ ဘူမိယံ အနိက္ခိပိတွာဝ ဝီမံသိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပရိယုဋ္ဌိတောတိ အနုဗဒ္ဓါ။ ဒိသွာ ဟဋတ္တာ ပရိကပ္ပာဝဟာရော န ဒိဿတီတိ ဣမိနာ ပရိကပ္ပာဝဟာရဿ အသမ္ဘဝံ ဒဿေန္တော မဟာပစ္စရိအာဒီသု ဝုတ္တဿ အယုတ္တဘာဝံ ဝိဘာဝေတိ။ မဟာအဋ္ဌကထာယန္တိအာဒိနာ ပန ပရိကပ္ပာဝဟာရသမ္ဘဝံ ပါဠိယာ သံသန္ဒနဘာဝဉ္စ ဝိဘာဝေန္တော မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝ သုဝုတ္တန္တိ ဒီပေတိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ မဟာအဋ္ဌကထာနယောဝ ဒဿိတော။

ကေစီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယမေဝ ဧကစ္စေ အာစရိယာ။ မဟာပစ္စရိယံ ပနာတိ ပန-သဒ္ဒေါ ကေစိဝါဒတော မဟာပစ္စရိဝါဒဿ ဝိသေသသန္ဒဿနတ္ထော။ တေန ကေစိဝါဒေါ မဟာပစ္စရိဝါဒေနပိ န သမေတီတိ ဒဿေတိ။ မဟာအဋ္ဌကထာနယော ဧဝ စ မဟာပစ္စရိဝါဒေနပိ သံသန္ဒနတော ယုတ္တတရောတိ ဝိဘာဝေတိ။

အလင်္ကာရဘဏ္ဍန္တိ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာဒိ အလင်္ကာရဘဏ္ဍံ။ ကုသံ ပါတေတွာတိ ဝိလီဝမယံ ဝါ တာလပဏ္ဏမယံ ဝါ ကတသညာဏံ ယံ ကိဉ္စိ ကုသံ ပါတေတွာ။ သမဂ္ဃတရန္တိ အပ္ပဂ္ဃတရံ။ ပရကောဋ္ဌာသတော ကုသေ ဥဒ္ဓဋေပိ န တာဝ ကုသဿ ပရိဝတ္တနံ ဇာတန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဓါရေ ရက္ခတီ’’တိ။ သိဝေယျကန္တိ သိဝိရဋ္ဌေ ဇာတံ။

၁၃၉။ ဇန္တာဃရဝတ္ထုသ္မိံ ယသ္မာ အာနန္ဒတ္ထေရော တတ္ထ အနာပတ္တိဘာဝံ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ ‘‘တဿ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသီ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ စ သယံ ဘဂဝတော နာရောစေသိ၊ တသ္မာ ‘‘အာရောစေသီ’’တိ ဧကဝစနံ န ဝုတ္တံ။

၁၄၀။ ဝိဃာသန္တိ ¶ ခါဒိတာဝသေသံ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ ဝါ။ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာတိ ပစာပေတွာ။ အတ္တဂုတ္တတ္ထာယာတိ တံနိမိတ္တဥပဒ္ဒဝတော အတ္တာနံ ရက္ခဏတ္ထာယ။ ဇိဃစ္ဆာဘိဘူတာ ဟိ သီဟာဒယော အတ္တနာ ခါဒိယမာနံ ဂဏှန္တာနံ အနတ္ထမ္ပိ ကရေယျုံ။ ပရာနုဒ္ဒယတာယာတိ သီဟာဒီသု ပရသတ္တေသု အနုကမ္ပာယ။ ဇိဃစ္ဆာဝိနောဒနတ္ထဉှိ တေဟိ ခါဒိယမာနံ တေ ပလာပေတွာ ဂဏှတော တေသု အနုကမ္ပာ နာမ န ဘဝိဿတိ။

၁၄၁။ တေကဋုလယာဂုဝတ္ထုမှိ ဝိယာတိ မုသာဝါဒသာမညတော ဝုတ္တံ။ အာဏတ္တေဟီတိ သမ္မတေန အာဏတ္တေဟိ။ အာဏတ္တေနာတိ သာမိကေဟိ အာဏတ္တေန။ အပရဿ ဘာဂံ ဒေဟီတိ အသန္တံ ပုဂ္ဂလံ ဒဿေတွာ ¶ ဂဟိတတ္တာ ‘‘ဘဏ္ဍဒေယျ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အညေနာတိ ယထာဝုတ္တေဟိ သမ္မတာဒီဟိ စတူဟိ အညေန။ ‘‘အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ သင်္ဃသန္တကတ္တာ အမူလကမေဝ ဂဟိတန္တိ ‘‘ဥဒ္ဓါရေယေဝ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရေဟိ ဒီယမာနန္တိ သမ္မတေန၊ တေန အာဏတ္တေန ဝါ ဒီယမာနံ။ ဧဝံ ဂဏှတောတိ ‘‘အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဝါ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဝါ ဂဏှတော။ သုဒိန္နန္တိ ဟေဋ္ဌာ သာမိကေန၊ တေန အာဏတ္တေန ဝါ ဒီယမာနံ ဂိဟိသန္တကံ ‘‘အပရဿ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဂဏှတော အပရဿ အဘာဝတော သာမိသန္တကမေဝ ဟောတီတိ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဇာတံ။ ဣဓ ပန တေဟိ ဧဝံ ဒီယမာနံ ‘‘အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီတိ ဝတွာ ဝါ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဝါ ဂဏှတော ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အညာတကဝိညတ္တိမတ္တံ ဌပေတွာ နေဝ ပါရာဇိကံ န ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ သုဒိန္နမေဝ ဟောတိ။

၁၄၂-၃။ ပရိက္ခာရဝတ္ထူသု ဝုတ္တပရိက္ခာရဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဘဏ္ဍဿ စ ကော ဝိသေသော? ယံ ပရိဘောဂယောဂ္ဂံ အာဘရဏာဒိရူပံ အကတွာ ယထာသဘာဝတော ဌပိတံ၊ တံ ဘဏ္ဍံ။ ယံ ပန တထာ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုစ္ဆဝိကာကာရေန ဌပိတံ အာဘရဏာဒိကံ၊ တံ ပရိက္ခာရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၄၄-၁၄၆။ သင်္ကာမေတွာတိ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနေတွာ။ ထဝိကန္တိ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒိ ယံကိဉ္စိ ထဝိကံ။ အာဟရာပေန္တေသု ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ ‘‘ဂဟိတေ အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၅၆) ဝစနတော အနတ္တမနဿ သန္တကံ ဂဟိတမ္ပိ ¶ ပုန ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သမ္မုခီဘူတေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၇၉) ဝစနတော ဘာဇနီယဘဏ္ဍံ ဥပစာရသီမဋ္ဌာနံယေဝ ပါပုဏာတီတိ အာဟ ‘‘ဥပစာရသီမာယံ ဌိတဿေဝ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

၁၄၈-၉။ ‘‘ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ ဥဘိန္နံ သာလယဘာဝေ သတိ စောရဿ ဝါ သာမိကဿ ဝါ သမ္ပတ္တဿ ကဿစိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧသေဝ နယောတိ ပံသုကူလသညာယ ဂဟိတေ ဘဏ္ဍဒေယျံ၊ ထေယျစိတ္တေန ပါရာဇိကန္တိ အတ္ထော။ ဂါမေသူတိ ဂါမိကေသု မနုဿေသု။ ဂါမ-ဂ္ဂဟဏေန ဟေတ္ထ ဂါမဋ္ဌာ ဝုတ္တာ။ ဝုဋ္ဌဟန္တေသူတိ ဂါမံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယန္တေသု။ ပုန အာဝသန္တေ ဇနပဒေတိ ဇာနပဒိကေသု ပုန အာဂန္တွာ ဝသန္တေသု။

အဝိသေသေန ဝုတ္တန္တိ ‘‘သဥဿာဟာ ဝါ နိရုဿာဟာ ဝါ’’တိ ဝိသေသံ အပရာမသိတွာ သာမညတော ဝုတ္တံ။ န ဟိ ကတိပယာနံ အနုဿာဟေ သတိ သင်္ဃိကံ အသင်္ဃိကံ ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ သဥဿာဟမတ္တမေဝ ပမာဏန္တိ သာမိကာနံ ပရိစ္ဆိန္နဘာဝတော ဝုတ္တံ။ တတောတိ ဂဏသန္တကတော ပုဂ္ဂလသန္တကတော ဝါ။ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတန္တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ စတူသု ပစ္စယေသု ¶ ယဿ ကဿစိ အတ္ထာယ နိယမိတေပိ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣဿရဝတာယာတိ ပရံ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ အနာပုစ္ဆိတွာ ဝါ ဒါတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အယမေဝေတ္ထ ပမာဏန္တိ ဧဝံ အတ္တနော ဣဿရဘာဝေန။ အဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗောတိ အဂ္ဃာနုရူပံ ဒုက္ကဋေန ထုလ္လစ္စယေန ဝါ ကာရေတဗ္ဗော။ ဣဿရဝတာယ ပရိဘုဉ္ဇတော ဂီဝါတိ န ကေဝလံ ဧတ္ထေဝ ဂီဝါ၊ ဟေဋ္ဌာ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဣဿရဝတာယ ဝါ ဒိန္နေပိ ဂီဝါယေဝ။ သုခါဒိတမေဝါတိ အန္တောဝိဟာရေ နိသီဒိတွာ ဃဏ္ဋိပ္ပဟရဏာဒိဝုတ္တဝိဓာနဿ ကတတ္တာ သုခါဒိတံ။ သင်္ဃိကဉှိ ဝေဘင်္ဂိယဘဏ္ဍံ အန္တောဝိဟာရေ ဝါ ဗဟိသီမာယ ဝါ ဟောတု၊ ဗဟိသီမာယံ ဌိတေဟိ အပလောကေတွာ ဘာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဘယတ္ထ ဌိတမ္ပိ ပန အန္တောသီမာယံ ဌိတေဟိ အပလောကေတွာ ဘာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တေနေဝ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ ‘‘ဝိဟာရေယေဝ နိသီဒိတွာ ဧဝံ ကတတ္တာ သုခါဒိတန္တိ အာဟာ’’တိ။ အယဉ္စ အတ္ထော ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကဋ္ဌကထာယံ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

၁၅၀။ ဝုတ္တဝါဒကဝတ္ထူသု ပါဠိယံ ယုဂသာဋကန္တိ သာဋကယုဂံ။ တုလန္တိ ပလသတံ။ ဒေါဏန္တိ သောဠသနာဠိမတ္တံ။ ပရိစ္ဆေဒံ ပန ကတွာတိ ယတ္တကံ ¶ ဣစ္ဆိတံ၊ တတ္တကံ အဂ္ဃဝသေန ဝါ စီဝရာဒိပစ္စယဝသေန ဝါ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ ဥပါရမ္ဘာတိ ‘‘ဘဒန္တာ အပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဝဒန္တီ’’တိ ဧဝံ ဒေါသာရောပနတော။

၁၅၃။ ဆာတဇ္ဈတ္တန္တိ ဇိဃစ္ဆာဒုက္ခေန ပီဠိတအတ္တသန္တာနံ။ ဓနုကန္တိ ခုဒ္ဒကဓနုကံ။ ဗဒ္ဓါ ဟောတီတိ တိရိယံ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ။ သုနခဒဋ္ဌန္တိ သာမိကေဟိ ဝိဿဇ္ဇိတသုနခေန ဂဟိတံ။ ယဋ္ဌိယာ သဟ ပါတေတီတိ သူကရဿ အာဂမနတော ပုရေတရမေဝ တတ္ထ အဗဇ္ဈနတ္ထာယ ပါတေတိ။ မဒ္ဒန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ ဧကသူကရဂ္ဃနကံ ဘဏ္ဍံ ဒါတဗ္ဗံ။ န ဟိ တေန မဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တာ သဗ္ဗေဝ သူကရာ တေန ပါသေန ဗဇ္ဈန္တိ၊ ဧကောယေဝ ပဌမတရံ ဂစ္ဆန္တော ဗဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ ဧကသူကရဂ္ဃနကံ ဘဏ္ဍံ ဒါတဗ္ဗံ။ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆတီတိ တေန ကတပယောဂေန အဂန္တွာ ပစ္ဆာ သယမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသုပိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ဧသေဝ နယော။ ဥဒ္ဓရိတွာ ဆဍ္ဍေတီတိ ပုရေတရမေဝ ဥဒ္ဓရိတွာ ဆဍ္ဍေတိ။ ဝိဟာရဘူမိယန္တိ ဝိဟာရသာမန္တာ အရညပ္ပဒေသေ။ ရက္ခံ ယာစိတွာတိ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ အနုဒ္ဒိဿ ရက္ခံ ယာစိတွာ။

ကုမီနမုခန္တိ ကုမီနဿ အန္တော မစ္ဆာနံ ပဝိသနမုခံ။ ဂုမ္ဗေ ခိပတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝါတိ ကုမီနဿ အန္တော ပဝိသိတဗ္ဗာနံ မစ္ဆာနံ အဂ္ဃေန ဘဏ္ဍဒေယျံ။

၁၅၆။ ဝီသတိံသာဒိဝသေန ပရိစ္ဆိန္နာ ဘိက္ခူ ဧတ္ထာတိ ပရိစ္ဆိန္နဘိက္ခုကံ။ ထေရာနန္တိ အာဂန္တုကတ္ထေရာနံ ¶ ။ တေသမ္ပီတိ အာဝါသိကဘိက္ခူနမ္ပိ။ ပရိဘောဂတ္ထာယာတိ သင်္ဃိကပရိဘောဂဝသေန ပရိဘုဉ္ဇနတ္ထာယ။ ဂဟဏေတိ ပါဌသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ အာဝါသေ။ အညေသံ အတ္ထိဘာဝန္တိ အညေသံ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ အတ္ထိဘာဝံ။ တတ္ထာတိ တာဒိသေ အာဝါသေ။ ဘာဇေတွာ ခါဒန္တီတိ အာဂန္တုကာနမ္ပိ သမ္ပတ္တာနံ ဘာဇေတွာ ခါဒန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ စတူသု ပစ္စယေသု သမ္မာ ဥပနေန္တီတိ အမ္ဗဖလာဒီနိ ဝိက္ကိဏိတွာ စီဝရာဒီသု စတူသု ပစ္စယေသု သမ္မာ ဥပနေန္တိ။ စီဝရတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နာတိ ‘‘ဣမေသံ ရုက္ခာနံ ဖလာနိ ဝိက္ကိဏိတွာ စီဝရေသုယေဝ ဥပနေတဗ္ဗာနိ၊ န ဘာဇေတွာ ခါဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဧဝံ နိယမေတွာ ဒိန္နာ။ တေသုပိ အာဂန္တုကာ ¶ အနိဿရာတိ ပစ္စယပရိဘောဂတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နတ္တာ ဘာဇေတွာ ခါဒိတုံ အနိဿရာ။

န တေသု…ပေ… ဌာတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ အာဂန္တုကေဟိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဘာဇေတွာ ခါဒိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေသံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဘာဇေတွာ န ခါဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကေသု ရုက္ခေသု ဖလာနိ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဖလာနိ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကာနံ ဒိဝသာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဝါ ‘‘န ကိဉ္စိ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဝါ ဧဝံ ကတာယ အာဝါသိကာနံ ကတိကာယ အာဂန္တုကေဟိ ဌာတဗ္ဗံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘‘အနိဿရာ’’တိ ဝစနေန ဒီပိတောယေဝ အတ္ထော မဟာပစ္စရိယံ ‘‘စတုန္နံ ပစ္စယာန’’န္တိအာဒိနာ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿိတော။ ပရိဘောဂဝသေနေဝါတိ ဧတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော။ ပရိဘောဂဝသေန တမေဝ ဘာဇေတွာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဝိဟာရေ ရဋ္ဌေ ဝါ။ သေနာသနပစ္စယန္တိ သေနာသနဉ္စ တဒတ္ထာယ နိယမေတွာ ဌပိတဉ္စ။

လာမကကောဋိယာတိ လာမကံ အာဒိံ ကတွာ၊ လာမကသေနာသနတော ပဋ္ဌာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေနာသနေပိ တိဏာဒီနိ လာမကကောဋိယာဝ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ၊ သေနာသနပရိက္ခာရာပိ လာမကကောဋိယာဝ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာ။ မူလဝတ္ထုစ္ဆေဒံ ပန ကတွာ န ဥပနေတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ? တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု တာဝ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗာနိ သေနာသနာနိ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ လာမကကောဋိယာ ဝိဿဇ္ဇေန္တေဟိပိ သေနာသနဘူမိယော န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတီတိ နော ခန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ယံ ရုစ္စတိ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဓမ္မသန္တကေန ဗုဒ္ဓပူဇံ ကာတုံ၊ ဗုဒ္ဓသန္တကေန ဝါ ဓမ္မပူဇံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဝဋ္ဋတီတိ? ‘‘တထာဂတဿ ခေါ ဧတံ ဝါသေဋ္ဌ အဓိဝစနံ ဓမ္မကာယော ဣတိပီတိ စ ယော ခေါ၊ ဝက္ကလိ၊ ဓမ္မံ ပဿတိ၊ သော မံ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၇) စ ဝစနတော ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဧဝံ သန္တေ ‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မံ ဥပဋ္ဌဟေယျ၊ သော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟေယျာ’တိ ဝစနတော ဗုဒ္ဓသန္တကေန ဂိလာနဿပိ ဘေသဇ္ဇံ ကာတုံ ယုတ္တန္တိ အာပဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ¶ အကာရဏံ။ န ဟိ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မံ ဥပဋ္ဌဟေယျ၊ သော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟေယျာ’’တိ ဣမိနာ အတ္တနော စ ဂိလာနဿ စ ဧကသဒိသတာ တဒုပဋ္ဌာနဿ ဝါ ¶ သမဖလတာ ဝုတ္တာ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော ‘‘ယော မံ ဩဝါဒါနုသာသနီကရဏေန ဥပဋ္ဌဟေယျ၊ သော ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟေယျ၊ မမ ဩဝါဒကရဏေန ဂိလာနော ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော’’တိ။ ဘဂဝတော စ ဂိလာနဿ စ ဥပဋ္ဌာနံ ဧကသဒိသန္တိ ဧဝံ ပနေတ္ထ အတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗော။ တသ္မာ ‘‘ယော ဝေါ၊ အာနန္ဒ၊ မယာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော၊ သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’’တိ ဝစနတော ‘‘အဟဉ္စ ပနိဒါနိ ဧကော ဩဝဒါမိ အနုသာသာမိ၊ မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဣမာနိ စတုရာသီတိ ဗုဒ္ဓသဟဿာနိ တုမှေ ဩဝဒိဿန္တိ အနုသာသိဿန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စ ဗဟုဿုတံ ဘိက္ခုံ ပသံသန္တေန စ ‘‘ယော ဗဟုဿုတော၊ န သော တုမှာကံ သာဝကော နာမ၊ ဗုဒ္ဓါ နာမ ဧသ စုန္ဒာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဓမ္မဂရုကတ္တာ စ တထာဂတဿ ပုဗ္ဗနယော ဧဝ ပသတ္ထတရောတိ အမှာကံ ခန္တိ။

ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာတိ ‘‘ဧတ္တကေဟေဝ ရုက္ခေဟိ ဧတ္တကမေဝ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာ၊ လိခိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိမိတ္တသညံ ကတွာတိ သင်္ကေတံ ကတွာ။ ဒါရကာတိ တေသံ ပုတ္တနတ္တာဒယော ဒါရကာ။ အညေပိ ယေ ကေစိ ဂေါပကာ ဟောန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗတ္ထာပိ ဂိဟီနံ ဂေါပကဒါနေ ယတ္တကံ ဂေါပကာ ဒေန္တိ၊ တတ္တကံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သင်္ဃိကေ ပန ယထာပရိစ္ဆေဒမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒီပိတတ္တာ ‘‘အတ္ထတော ဧက’’န္တိ ဝုတ္တံ။

တတောတိ ယထာဝုတ္တဥပေါသထာဂါရာဒိကရဏတ္ထာယ ဌပိတဒါရုသမ္ဘာရတော။ အာပုစ္ဆိတွာတိ ကာရကသင်္ဃံ အာပုစ္ဆိတွာ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ အာဟရိတွာတိ အနာပုစ္ဆိတွာပိ တာဝကာလိကံ အာဟရိတွာ။ အာဟရာပေန္တောတိ ဧတ္ထ အနာဟရာပေန္တေပိ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ အယမေဝ ဘိက္ခု ဣဿရောတိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ပါပုဏနဋ္ဌာနံ၊ တတောယေဝ သေနာသနတော တဿ ဒါတဗ္ဗံ၊ န စ သော တတော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘ဥဒကပူဇန္တိ စေတိယဋ္ဌာနေသု သိဉ္စန’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဝတ္တသီသေနာတိ ကေဝလံ သဒ္ဓါယ၊ န ဝေတနာဒိအတ္ထာယ။ သဝတ္ထုကန္တိ သဟ ဘူမိယာ။ တိဏမတ္တံ ပန ဒါတဗ္ဗန္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ ကိံ တံ ဂရုဘဏ္ဍံ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ အရက္ခိတအဂေါပိတဋ္ဌာနေ ဟိ ဝိနဿကဘာဝေန ဌိတံ ဂရုဘဏ္ဍံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ တာဒိသံ သန္ဓာယ ‘‘တိဏမတ္တံ ပန ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဇဂ္ဂိတွာတိ သံဝစ္ဆရေ သံဝစ္ဆရေ ဇဂ္ဂိတွာ။

ကုဋ္ဋန္တိ ¶ ဂေဟဘိတ္တိံ။ ပါကာရန္တိ ပရိက္ခေပပါကာရံ။ တတောတိ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရတော။ တတော ¶ အာဟရိတွာ သေနာသနံ ကတံ ဟောတီတိ သာမန္တဂါမဝါသီဟိ ဘိက္ခူဟိ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရတော ဒါရုသမ္ဘာရာဒိံ အာဟရိတွာ သေနာသနံ ကတံ ဟောတိ။

၁၅၇။ စတုဘာဂဥဒကသမ္ဘိန္နေတိ စတုတ္ထဘာဂေန ဥဒကေန သမ္ဘိန္နေ။ ဩဒနဘာဇနီယဝတ္ထုသ္မိန္တိ ‘‘ဒေဟိ အပရဿ ဘာဂ’’န္တိ အာဂတဝတ္ထုသ္မိံ။

၁၅၉။ အယျာ အတ္တနာ ကာတုံ ယုတ္တမ္ပိ န ကရောန္တိ၊ အတိဝိယ ထဒ္ဓါတိ ပသာဒံ ဘိန္ဒိတွာ စိတ္တေန ကုပ္ပန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ပသာဒါနုရက္ခဏတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒ္ဓိံ ပဋိသံဟရီတိ ဣဒ္ဓိံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သကဋ္ဌာနေယေဝ အဋ္ဌာသီတိ ဣဒ္ဓိယာ ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ ဧဝ ‘‘ပါသာဒေါ ပုန အာဂစ္ဆတူ’’တိ အနဓိဋ္ဌိတေပိ သယမေဝ အာဂန္တွာ သကဋ္ဌာနေယေဝ အဋ္ဌာသိ။ ‘‘ယာဝ ဒါရကာ ပါသာဒံ အာရောဟန္တိ၊ တာဝ ပါသာဒေါ တေသံ သန္တိကေ ဟောတူ’’တိ ပုဗ္ဗေ အဓိဋ္ဌိတတ္တာ ဧဝ စ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ အဓိဋ္ဌိတေန တတော ပရံ ဣဒ္ဓိ ဝိဿဇ္ဇိတာ နာမ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ထေရော ဣဒ္ဓိံ ပဋိသံဟရီ’’တိ။ ယသ္မာ တေ ဒါရကာ ဧဝံ ဂဟေတွာ ဂတာနံ သန္တကာ န ဟောန္တိ၊ ယသ္မာ စ ဤဒိသေန ပယောဂေန ထေရေန တေ အာနီတာ နာမ န ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ထေရော ဧဝမကာသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဝေါဟာရဝသေနာ’’တိအာဒိ။ အတ္တနော ပကတိဝဏ္ဏံ အဝိဇဟိတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ဟတ္ထိအာဒိဒဿနံ ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၈၊ မ။ နိ။ ၁။၁၄၇၊ သံ။ နိ။ ၅။၈၄၂) အာဂတဉ္စ အဓိဋ္ဌာနဝသေန နိပ္ဖန္နတ္တာ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ နာမ။ ‘‘သော ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ ကုမာရကဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ နာဂဝဏ္ဏံ ဝါ…ပေ… ဝိဝိဓမ္ပိ သေနာဗျူဟံ ဒဿေတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၃) ဧဝံ အာဂတာ ဣဒ္ဓိ ပကတိဝဏ္ဏဝိဇဟနဝိကာရဝသေန ပဝတ္တတ္တာ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ နာမ။ အတ္တာနံ အဒဿေတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ဟတ္ထိအာဒိဒဿနမ္ပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပကတိဝဏ္ဏဝိဇဟနဉှိ နာမ အတ္တနော ပကတိရူပဿ အညေသံ အဒဿနံ၊ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ တဿ နိရောဓနံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘အတ္တာနံ အဒဿေတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ဟတ္ထိအာဒိဒဿနမ္ပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ’’တိ ဝုတ္တမူလပဒေန န ဝိရုဇ္ဈတိ။

ဝိနီတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ

ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

အနုသာသနီကထာဝဏ္ဏနာ

ပရာဇိတကိလေသေနာတိ ¶ ¶ သန္တာနေ ပုန အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနေန စတူဟိ မဂ္ဂဉာဏေဟိ သဟ ဝါသနာယ သမုစ္ဆိန္နသဗ္ဗကိလေသေန။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ တေန သိက္ခာပဒေန သမံ အညံ အနေကနယဝေါကိဏ္ဏံ ဂမ္ဘီရတ္ထဝိနိစ္ဆယံ ကိဉ္စိ သိက္ခာပဒံ န ဝိဇ္ဇတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အတ္ထော စ ဝိနိစ္ဆယော စ အတ္ထဝိနိစ္ဆယာ၊ ဂမ္ဘီရာ အတ္ထဝိနိစ္ဆယာ အဿာတိ ဂမ္ဘီရတ္ထဝိနိစ္ဆယံ။ ဝတ္ထုမှိ ဩတိဏ္ဏေတိ စောဒနာဝတ္ထုမှိ သင်္ဃမဇ္ဈံ ဩတိဏ္ဏေ၊ ဧကေန ဧကသ္မိံ စောဒိတေ၊ သယမေဝ ဝါ အာဂန္တွာ အတ္တနော ကတဝီတိက္ကမေ အာရောစိတေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထာတိ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုမှိ။

ဝိနိစ္ဆယံ ကရောန္တေန သဟသာ ‘‘ပါရာဇိက’’န္တိ အဝတွာ ယံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပါဠိ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဝိနိစ္ဆယောတိ ပါရာဇိကာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော။ အဝတွာဝါတိ ‘‘တွံ ပါရာဇိကံ အာပန္နော’’တိ အဝတွာဝ။ ကပ္ပိယေပိ စ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ အဝတွာပိ ဂဏှိတုံ ကပ္ပိယေ မာတုပိတုသန္တကေပိ ဝတ္ထုသ္မိံ။ လဟုဝတ္တိနောတိ ထေယျစိတ္တုပ္ပာဒေန လဟုပရိဝတ္တိနော။ အာသီဝိသန္တိ သီဃမေဝ သကလသရီရေ ဖရဏသမတ္ထဝိသံ။

အနုသာသနီကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါရာဇိကကဏ္ဍဋ္ဌကထာယ ပဌမဘာဂဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၃။ တတိယပါရာဇိကံ

တီဟီတိ ¶ ကာယဝစီမနောဒွါရေဟိ။ ဝိဘာဝိတန္တိ ပကာသိတံ၊ ဒေသိတံ ပညတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ပဌမပညတ္တိနိဒါနဝဏ္ဏနာ

၁၆၂။ တိက္ခတ္တုံ ပါကာရပရိက္ခေပဝဍ္ဎနေနာတိ တိက္ခတ္တုံ ပါကာရပရိက္ခေပေန နဂရဘူမိယာ ဝဍ္ဎနေန။ ဝိသာလီဘူတတ္တာတိ ဂါဝုတန္တရံ ဂါဝုတန္တရံ ပုထုဘူတတ္တာ။ ဗာရာဏသိရညော ကိရ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၆၊ ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၆။ ရတနသုတ္တဝဏ္ဏနာ) အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဂဗ္ဘော ¶ သဏ္ဌာသိ၊ သာ ဉတွာ ရညော နိဝေဒေသိ၊ ရာဇာ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ အဒါသိ။ သာ သမ္မာ ပရိဟရိယမာနာ ဂဗ္ဘပရိပါကကာလေ ဝိဇာယနဃရံ ပါဝိသိ။ ပုညဝန္တီနံ ပစ္စူသသမယေ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ သာ စ တာသံ အညတရာ၊ တေန ပစ္စူသသမယေ အလတ္တကပဋလဗန္ဓုဇီဝကပုပ္ဖသဒိသံ မံသပေသိံ ဝိဇာယိ။ တတော ‘‘အညာ ဒေဝိယော သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသေ ပုတ္တေ ဝိဇာယန္တိ၊ အဂ္ဂမဟေသီ မံသပေသိန္တိ ရညော ပုရတော မမ အဝဏ္ဏော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ စိန္တေတွာ တေန အဝဏ္ဏဘယေန တံ မံသပေသိံ ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ ရာဇမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆေတွာ ဂင်္ဂါယ သောတေ ပက္ခိပါပေသိ။ မနုဿေဟိ ဆဍ္ဍိတမတ္တေ ဒေဝတာ အာရက္ခံ သံဝိဒဟိံသု။ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋိကဉ္စေတ္ထ ဇာတိဟိင်္ဂုလကေန ‘‘ဗာရာဏသိရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ပဇာ’’တိ လိခိတွာ ဗန္ဓိံသု။ တတော တံ ဘာဇနံ ဦမိဘယာဒီဟိ အနုပဒ္ဒုတံ ဂင်္ဂါသောတေန ပါယာသိ။

တေန စ သမယေန အညတရော တာပသော ဂေါပါလကကုလံ နိဿာယ ဂင်္ဂါတီရေ ဝိဟရတိ။ သော ပါတောဝ ဂင်္ဂံ ဩတိဏ္ဏော တံ ဘာဇနံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပံသုကူလသညာယ အဂ္ဂဟေသိ။ အထေတ္ထ တံ အက္ခရပဋ္ဋိကံ ရာဇမုဒ္ဒိကာလဉ္ဆနဉ္စ ဒိသွာ မုဉ္စိတွာ တံ မံသပေသိံ အဒ္ဒသ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘သိယာ ဂဗ္ဘော၊ တထာ ဟိဿ ဒုဂ္ဂန္ဓပူတိဘာဝေါ နတ္ထီ’’တိ။ ဥဒကပ္ပဝါဟေနာဂတဿပိ ဟိ ဥသ္မာ န ဝိဂစ္ဆတိ၊ ဥသ္မာ စ နာမ ဤဒိသာယ သဝိညာဏကတာယ ဘဝေယျာတိ ‘‘သိယာ ဂဗ္ဘော’’တိ ¶ စိန္တေသိ။ ပုညဝန္တတာယ ပန ဒုဂ္ဂန္ဓံ နာဟောသိ သဥသုမဂတာယ ပူတိဘာဝေါ စ။ ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ အဿမံ နေတွာ နံ သုဒ္ဓေ ဩကာသေ ဌပေသိ။ အထ အဍ္ဎမာသစ္စယေန ဒွေ မံသပေသိယော အဟေသုံ။ တာပသော ဒိသွာ သာဓုကတရံ ဌပေသိ။ တတော ပုန အဍ္ဎမာသစ္စယေန ဧကမေကိဿာ ပေသိယာ ဟတ္ထပါဒသီသာနမတ္ထာယ ပဉ္စ ပဉ္စ ပိဠကာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ အထ တတော အဍ္ဎမာသစ္စယေန ဧကာ မံသပေသိ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသော ဒါရကော၊ ဧကာ ဒါရိကာ အဟောသိ။ တေသု တာပသဿ ပုတ္တသိနေဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ဒါရကာနံ ပုညုပနိဿယတော အင်္ဂုဋ္ဌကတော စဿ ခီရံ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတော ပဘုတိ စ ခီရဘတ္တံ အလဘိတ္ထ။ တာပသော ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ခီရံ ဒါရကာနံ မုခေ အာသိဉ္စတိ။ တေသံ ပန ယံ ယံ ဥဒရံ ပဝိသတိ၊ တံ သဗ္ဗံ မဏိဘာဇနဂတံ ဝိယ ဒိဿတိ။ စရိမဘဝေ ဗောဓိသတ္တေ ကုစ္ဆိဂတေ ဗောဓိသတ္တမာတု ဝိယ ဥဒရစ္ဆဝိယာ ¶ အစ္ဆဝိပ္ပသန္နတာယ ဧဝံ တေ နိစ္ဆဝီ အဟေသုံ။ အပရေ အာဟု ‘‘သိဗ္ဗိတွာ ဌပိတာ ဝိယ နေသံ အညမညံ လီနာ ဆဝိ အဟောသီ’’တိ။ ဧဝံ တေ နိစ္ဆဝိတာယ ဝါ လီနစ္ဆဝိတာယ ဝါ ‘‘လိစ္ဆဝီ’’တိ ပညာယိံသု။

တာပသော ဒါရကေ ပေါသေန္တော ဥဿူရေ ဂါမံ ဘိက္ခာယ ပဝိသတိ၊ အတိဒိဝါ ပဋိက္ကမတိ။ တဿ တံ ဗျာပါရံ ဉတွာ ဂေါပါလကာ အာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဒါရကပေါသနံ ပလိဗောဓော၊ အမှာကံ ဒါရကေ ဒေထ၊ မယံ ပေါသေဿာမ၊ တုမှေ အတ္တနော ကမ္မံ ကရောထာ’’တိ။ တာပသော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိ။ ဂေါပါလကာ ဒုတိယဒိဝသေ မဂ္ဂံ သမံ ကတွာ ပုပ္ဖေဟိ ဩကိရိတွာ ဓဇပဋာကာ ဥဿာပေတွာ တူရိယေဟိ ဝဇ္ဇမာနေဟိ အဿမံ အာဂတာ။ တာပသော ‘‘မဟာပုညာ ဒါရကာ၊ အပ္ပမာဒေနေဝ ဝဍ္ဎေထ၊ ဝဍ္ဎေတွာ အညမညံ အာဝါဟံ ကရောထ၊ ပဉ္စဂေါရသေန ရာဇာနံ တောသေတွာ ဘူမိဘာဂံ ဂဟေတွာ နဂရံ မာပေထ၊ တတ္ထ ကုမာရံ အဘိသိဉ္စထာ’’တိ ဝတွာ ဒါရကေ အဒါသိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ဒါရကေ နေတွာ ပေါသေသုံ။ ဒါရကာ ဝုဍ္ဎိမနွာယ ကီဠန္တာ ဝိဝါဒဋ္ဌာနေသု အညေ ဂေါပါလကဒါရကေ ဟတ္ထေနပိ ပါဒေနပိ ပဟရန္တိ၊ တေ ရောဒန္တိ။ ‘‘ကိဿ ရောဒထာ’’တိ စ မာတာပိတူဟိ ဝုတ္တာ ‘‘ဣမေ နိမ္မာတာပိတိကာ တာပသပေါသိတာ အမှေ အတီဝ ပဟရန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တတော နေသံ ပေါသကမာတာပိတရောပိ ‘‘ဣမေ ဒါရကာ အညေ ဒါရကေ ဝိဟေသေန္တိ ဒုက္ခာပေန္တိ၊ န ဣမေ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ ဣမေ’’တိ အာဟံသု။ တတော ပဘုတိ ကိရ သော ပဒေသော ‘‘ဝဇ္ဇီ’’တိ ဝုစ္စတိ ယောဇနသတပရိမာဏေန။

အထ တံ ပဒေသံ ဂေါပါလကာ ရာဇာနံ တောသေတွာ အဂ္ဂဟေသုံ။ တတ္ထ စ နဂရံ မာပေတွာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကံ ကုမာရံ အဘိသိဉ္စိတွာ ရာဇာနံ အကံသု။ ရဇ္ဇသမ္ပတ္တိဒါယကဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ အသမ္ဘိန္နေ ဧဝ ရာဇကုလေ ဥပ္ပန္နတ္တာ စ ရာဇကုမာရဿ ပုညာနုဘာဝသဉ္စောဒိတာ ဒေဝတာဓိဂ္ဂဟိတာ အကံသူတိ ကေစိ။ ဒါရကဿ ဒါရိကာယ သဒ္ဓိံ ဝါရေယျံ ကတွာ ကတိကံ အကံသု ‘‘ဗာဟိရတော ¶ ဒါရိကာ န အာနေတဗ္ဗာ၊ ဣတော ဒါရိကာ န ကဿစိ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ။ တေသံ ပဌမသံဝါသေန ဒွေ ဒါရကာ ဇာတာ ဓီတာ စ ပုတ္တော စ။ ဧဝံ သောဠသက္ခတ္တုံ ဒွေ ဒွေ ဇာတာ။ တတော တေသံ ဒါရကာနံ ယထာက္ကမံ ဝဍ္ဎန္တာနံ အာရာမုယျာနနိဝါသဋ္ဌာနပရိဝါရသမ္ပတ္တိံ ဂဟေတုံ အပ္ပဟောန္တံ နဂရံ တိက္ခတ္တုံ ဂါဝုတန္တရေန ဂါဝုတန္တရေန ပရိက္ခိပိံသု။ တဿ ပုနပ္ပုနံ ဝိသာလီကတတ္တာ ‘‘ဝေသာလီ’’တွေဝ ¶ နာမံ ဇာတံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တိက္ခတ္တုံ ပါကာရပရိက္ခေပဝဍ္ဎနေန ဝိသာလီဘူတတ္တာ ဝေသာလီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

ဣဒမ္ပိ စ နဂရန္တိ န ကေဝလံ ရာဇဂဟသာဝတ္ထိယော ယေဝါတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ မဟာဝနံ နာမာတိအာဒိ မဇ္ဈိမဘာဏကသံယုတ္တဘာဏကာနံ သမာနဋ္ဌကထာ။ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယဉှိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၆) သံယုတ္တဋ္ဌကထာယဉ္စ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၉၈၄-၉၈၅) ဣမိနာဝ နယေန ဝုတ္တံ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၅၉) ပန ‘‘မဟာဝနေတိ ဗဟိနဂရေ ဟိမဝန္တေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓံ ဟုတွာ ဌိတံ သယံဇာတံ ဝနံ အတ္ထိ၊ ယံ မဟန္တဘာဝေနေဝ မဟာဝနန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ မဟာဝနေ။ ကူဋာဂါရသာလာယန္တိ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ သင်္ဃာရာမံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။ တတ္ထ ကဏ္ဏိကံ ယောဇေတွာ ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ကူဋာဂါရသာလာသင်္ခေပေန ဒေဝဝိမာနသဒိသံ ပါသာဒံ အကံသု၊ တံ ဥပါဒါယ သကလောပိ သင်္ဃာရာမော ကူဋာဂါရသာလာတိ ပညာယိတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝနမဇ္ဈေ ကတတ္တာ ‘‘ဝနံ နိဿာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာရာမေတိ သင်္ဃာရာမေ။ ဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆဒနေနာတိ ဟံသဝဋ္ဋကပဋိစ္ဆန္နေန၊ ဟံသမဏ္ဍလာကာရေနာတိ အတ္ထော။

အနေကပရိယာယေနာတိ ဧတ္ထ ပရိယာယ-သဒ္ဒေါ ကာရဏဝစနောတိ အာဟ ‘‘အနေကေဟိ ကာရဏေဟီ’’တိ၊ အယံ ကာယော အဝိညာဏကောပိ သဝိညာဏကောပိ ဧဝမ္ပိ အသုဘော ဧဝမ္ပိ အသုဘောတိ နာနာဝိဓေဟိ ကာရဏေဟီတိ အတ္ထော။ အသုဘာကာရသန္ဒဿနပ္ပဝတ္တန္တိ ကေသာဒိဝသေန တတ္ထာပိ ဝဏ္ဏာဒိတော အသုဘာကာရဿ သဗ္ဗသော ဒဿနဝသေန ပဝတ္တံ။ ကာယဝိစ္ဆန္ဒနိယကထန္တိ အတ္တနော ပရဿ စ ကရဇကာယေ ဝိစ္ဆန္ဒနုပ္ပာဒနကထံ။ မုတ္တံ ဝါတိအာဒိနာ ဗျတိရေကမုခေန ကာယဿ အမနုညတံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ အာဒိတော တီဟိ ပဒေဟိ အဒဿနီယတာယ အသာရကတာယ မဇ္ဈေ စတူဟိ ဒုဂ္ဂန္ဓတာယ၊ အန္တေ ဧကေန လေသမတ္တေနပိ မနုညတာဘာဝမဿ ဒဿေတိ။ အထ ခေါတိအာဒိနာ အနွယတော သရူပေနေဝ အမနုညတာယ ဒဿနံ။ ဆန္ဒောတိ ဒုဗ္ဗလရာဂေါ။ ရာဂေါတိ ဗလဝရာဂေါ။ ‘‘ကေသာ လောမာဒီ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘ယေပိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အသုဘာတိ အာဂန္တုကေန သုဘာကာရေန ဝိရဟိတတ္တာ အသုဘာ။ အသုစိနောတိ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ အသုစိနော။ ပဋိကူလာတိ နာဂရိကဿ အသုစိကဋ္ဌာနံ ဝိယ ဇိဂုစ္ဆနီယတ္တာ ပဋိကူလာ။

ကေသာ ¶ ¶ နာမေတေ ဝဏ္ဏတောပိ ပဋိကူလာ၊ သဏ္ဌာနတောပိ ဂန္ဓတောပိ အာသယတောပိ ဩကာသတောပိ ပဋိကူလာတိ ဒဿေန္တော ‘‘သော စ နေသံ…ပေ… ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ မနုညေပိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၈၃၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၆) ဟိ ယာဂုပတ္တေ ဝါ ဘတ္တပတ္တေ ဝါ ကေသဝဏ္ဏံ ကိဉ္စိ ဒိသွာ ‘‘ကေသမိဿကမိဒံ၊ ဟရထ န’’န္တိ ဇိဂုစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ ကေသာ ဝဏ္ဏတော ပဋိကူလာ။ ရတ္တိံ ပရိဘုဉ္ဇန္တာပိ ကေသသဏ္ဌာနံ အက္ကဝါကံ ဝါ မကစိဝါကံ ဝါ ဆုပိတွာ တထေဝ ဇိဂုစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ သဏ္ဌာနတောပိ ပဋိကူလာ။ တေလမက္ခနပုပ္ဖဓူပါဒိသင်္ခါရဝိရဟိတာနဉ္စ ကေသာနံ ဂန္ဓော ပရမဇေဂုစ္ဆော ဟောတိ၊ တတော ဇေဂုစ္ဆတရော အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တာနံ။ ကေသာ ဟိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော အပ္ပဋိကူလာပိ သိယုံ၊ ဂန္ဓေန ပန ပဋိကူလာယေဝ။ ယထာ ဟိ ဒဟရဿ ကုမာရကဿ ဝစ္စံ ဝဏ္ဏတော ဟလိဒ္ဒိဝဏ္ဏံ၊ သဏ္ဌာနတောပိ ဟလိဒ္ဒိပိဏ္ဍသဏ္ဌာနံ၊ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍိတဉ္စ ဥဒ္ဓုမာတကကာဠသုနခသရီရံ ဝဏ္ဏတော တာလပက္ကဝဏ္ဏံ၊ သဏ္ဌာနတော ဝဋ္ဋေတွာ ဝိဿဋ္ဌမုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနံ၊ ဒါဌာပိဿ သုမနမကုဠသဒိသာတိ ဥဘယမ္ပိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော သိယာ အပ္ပဋိကူလံ၊ ဂန္ဓေန ပန ပဋိကူလမေဝ၊ ဧဝံ ကေသာပိ သိယုံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော အပ္ပဋိကူလာ၊ ဂန္ဓေန ပန ပဋိကူလာယေဝါတိ။

ယထာ ပန အသုစိဋ္ဌာနေ ဂါမနိဿန္ဒေန ဇာတာနိ သူပေယျပဏ္ဏာနိ နာဂရိကမနုဿာနံ ဇေဂုစ္ဆာနိ ဟောန္တိ အပရိဘောဂါနိ၊ ဧဝံ ကေသာပိ ပုဗ္ဗလောဟိတမုတ္တကရီသပိတ္တသေမှာဒိနိဿန္ဒေန ဇာတတ္တာ ဇေဂုစ္ဆာတိ ဣဒံ တေသံ အာသယတော ပါဋိကုလျံ။ ဣမေ စ ကေသာ နာမ ဂူထရာသိမှိ ဥဋ္ဌိတကဏ္ဏကံ ဝိယ ဧကတိံသကောဋ္ဌာသရာသိမှိ ဇာတာ၊ တေ သုသာနသင်္ကာရဋ္ဌာနာဒီသု ဇာတသာကံ ဝိယ ပရိခါဒီသု ဇာတကမလကုဝလယာဒိပုပ္ဖံ ဝိယ စ အသုစိဋ္ဌာနေ ဇာတတ္တာ ပရမဇေဂုစ္ဆာတိ ဣဒံ တေသံ ဩကာသတော ပါဋိကုလျံ။ ယထာ စ ကေသာနံ၊ ဧဝံ သဗ္ဗကောဋ္ဌာသာနဉ္စ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓာသယောကာသဝသေန ပဉ္စဓာ ပဋိကူလတာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ လောမာဒီန’’န္တိ။ ပဉ္စပဉ္စပ္ပဘေဒေနာတိ ဧတ္ထ ဗာဟိရတ္ထသမာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ပဉ္စ ပဉ္စ ပဘေဒါ ဧတဿာတိ ပဉ္စပဉ္စပ္ပဘေဒေါတိ။

သံဝဏ္ဏေန္တောတိ ဝိတ္ထာရေန္တော။ အသုဘာယာတိ အသုဘမာတိကာယ။ ဖာတိကမ္မန္တိ ဗဟုလီကာရော။ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတန္တိ ဧတ္ထ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါ ထိနမိဒ္ဓံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ဝိစိကိစ္ဆာတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ နီဝရဏာနံ ¶ ပဟာနဝသေန ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ဟိ ဧတေသု အပ္ပဟီနေသု ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေနဿေတာနိ ပဟာနင်္ဂါနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဈာနက္ခဏေ အညေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ ပဟီယန္တိ၊ တထာပိ ဧတာနေဝ ဝိသေသေန ဈာနန္တရာယကရာနိ။ ကာမစ္ဆန္ဒေန ဟိ နာနာဝိသယပလောဘိတံ စိတ္တံ န ဧကတ္တာရမ္မဏေ သမာဓိယတိ၊ ကာမစ္ဆန္ဒာဘိဘူတံ ¶ ဝါ စိတ္တံ န ကာမဓာတုပ္ပဟာနာယ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ဗျာပါဒေန စ အာရမ္မဏေ ပဋိဟညမာနံ န နိရန္တရံ ပဝတ္တတိ၊ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတံ အကမ္မညံ ဟောတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စပရေတံ အဝူပသန္တမေဝ ဟုတွာ ပရိဗ္ဘမတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာယ ဥပဟတံ ဈာနာဓိဂမသာဓိကံ ပဋိပဒံ နာရောဟတိ။ ဣတိ ဝိသေသေန ဈာနန္တရာယကရတ္တာ ဧတာနေဝ ပဟာနင်္ဂါနီတိ ဝုတ္တာနိ။

ယသ္မာ ပန ဝိတက္ကော အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဘိနိရောပေတိ၊ ဝိစာရော အနုပ္ပဗန္ဓတိ၊ တေဟိ အဝိက္ခေပါယ သမ္ပာဒိတပယောဂဿ စေတသော ပယောဂသမ္ပတ္တိသမ္ဘဝါ ပီတိ ပီနနံ၊ သုခဉ္စ ဥပဗြူဟနံ ကရောတိ၊ အထ နံ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မံ ဧတေဟိ အဘိနိရောပနာနုဗန္ဓနပီနနဥပဗြူဟနေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာ ဧကဂ္ဂတာ ဧကတ္တာရမ္မဏေ သမံ သမ္မာ အာဓိယတိ၊ တသ္မာ ဝိတက္ကော ဝိစာရော ပီတိ သုခံ စိတ္တေကဂ္ဂတာတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပ္ပန္နေသု ဟိ ဧတေသု ပဉ္စသု ဈာနံ ဥပ္ပန္နံ နာမ ဟောတိ၊ တေနဿ ဧတာနိ ပဉ္စ သမန္နာဂတင်္ဂါနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ တသ္မာ န ဧတေဟိ သမန္နာဂတံ အညဒေဝ ဈာနံ နာမ အတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန အင်္ဂမတ္တဝသေနေဝ စတုရင်္ဂိနီ သေနာ၊ ပဉ္စင်္ဂိကံ တူရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကော စ မဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ အင်္ဂမတ္တဝသေနေဝ ‘‘ပဉ္စင်္ဂိက’’န္တိ ဝါ ‘‘ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတ’’န္တိ ဝါ ဝုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧတာနိ စ ပဉ္စင်္ဂါနိ ကိဉ္စာပိ ဥပစာရက္ခဏေပိ အတ္ထိ၊ အထ ခေါ ဥပစာရေ ပကတိစိတ္တတော ဗလဝတရာနိ၊ ဣဓ ပန ဥပစာရတောပိ ဗလဝတရာနိ ရူပါဝစရက္ခဏပ္ပတ္တာနိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဝိတက္ကော သုဝိသဒေန အာကာရေန အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဘိနိရောပယမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိစာရော အတိဝိယ အာရမ္မဏံ အနုမဇ္ဇမာနော၊ ပီတိသုခံ သဗ္ဗာဝန္တမ္ပိ ကာယံ ဖရမာနံ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿ ဝိဝေကဇေန ပီတိသုခေန အပ္ဖုဋံ ဟောတီ’’တိ။ စိတ္တေကဂ္ဂတာပိ ဟေဋ္ဌိမမှိ သမုဂ္ဂပဋလေ ဥပရိမံ သမုဂ္ဂပဋလံ ဝိယ အာရမ္မဏေ သုဖုသိတာ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယမေတေသံ ¶ ဣတရေဟိ ဝိသေသော၊ တသ္မာ ‘‘ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတ’’န္တိ အပ္ပနာဈာနမေဝ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။

တိဝိဓကလျာဏံ ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နန္တိ ဧတ္ထ ပန ဈာနဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဝသေန တိဝိဓကလျာဏတာ၊ တေသံယေဝ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာနံ လက္ခဏဝသေန ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိတ္ထာရနယံ ပနေတ္ထ သယမေဝ ပကာသယိဿတိ။ ကိလေသစောရေဟိ အနဘိဘဝနီယတ္တာ ဈာနံ ‘‘စိတ္တမဉ္ဇူသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ နိဿာယာတိ ပါဒကံ ကတွာ။

ဒသလက္ခဏဝိဘာဝနေနေဝ ¶ တိဝိဓကလျာဏတာပိ ဝိဘာဝိတာ ဟောတီတိ ဒသလက္ခဏံ တာဝ ဒဿေန္တော ‘‘တတြိမာနီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပါရိပန္ထိကတော စိတ္တဝိသုဒ္ဓီတိအာဒီနံ ပဒါနံ အတ္ထော ‘‘တတြာယံ ပါဠီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပါဠိဝဏ္ဏနာယမေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ တတြာတိ တသ္မိံ ဒသလက္ခဏဝိဘာဝနေ။ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓီတိ ပဋိပဇ္ဇတိ ဈာနံ ဧတာယာတိ ပဋိပဒါ၊ ဂေါတြဘုပရိယောသာနော ပုဗ္ဗဘာဂိယော ဘာဝနာနယော။ ပရိပန္ထတော ဝိသုဇ္ဈနံ ဝိသုဒ္ဓိ၊ ပဋိပဒါယ ဝိသုဒ္ဓိ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ။ သာ ပနာယံ ယသ္မာ ဈာနဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒီ’’တိ။ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာတိ ဝိသောဓေတဗ္ဗတာဒီနံ အဘာဝတော ဈာနပရိယာပန္နာယ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ အနုဗြူဟနာ။ သာ ပနာယံ ယသ္မာ ဝိသေသတော ဈာနဿ ဌိတိက္ခဏေ လဗ္ဘတိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ’’တိ။ သမ္ပဟံသနာတိ တတ္ထ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနာဒိသာဓကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေန ပရိယောဒပနာ။ သာ ပန ယသ္မာ ဈာနဿ ဩသာနက္ခဏေ ပါကဋာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာန’’န္တိ။ ဣမာနိ တီဏိ လက္ခဏာနီတိ ပရိပန္ထတော စိတ္တဿ ဝိသုဇ္ဈနာကာရော၊ မဇ္ဈိမဿ သမထနိမိတ္တဿ ပဋိပဇ္ဇနာကာရော၊ တတ္ထ ပက္ခန္ဒနာကာရောတိ ဣမာနိ တီဏိ ဈာနဿ အာဒိတော ဥပ္ပာဒက္ခဏေ အပ္ပနာပ္ပတ္တိလက္ခဏာနိ။ တေဟိ အာကာရေဟိ ဝိနာ အပ္ပနာပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော အသတိ စ အပ္ပနာယံ တဒဘာဝတော အာဒိကလျာဏဉ္စေဝ ဝိသုဒ္ဓိပဋိပဒတ္တာ ယထာဝုတ္တေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ စ တိလက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စ။ ဣမိနာ နယေန မဇ္ဈပရိယောသာနလက္ခဏာနဉ္စ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကေစိ ¶ ပန ‘‘ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ နာမ သသမ္ဘာရိကော ဥပစာရော၊ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ နာမ အပ္ပနာ၊ သမ္ပဟံသနာ နာမ ပစ္စဝေက္ခဏာ’’တိ ဝဏ္ဏယန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ တထာ ဟိ သတိ အဈာနဓမ္မေဟိ ဈာနဿ ဂုဏသံကိတ္တနံ နာမ ကတံ ဟောတိ။ န ဟိ ဘူမန္တရံ ဘူမန္တရပရိယာပန္နံ ဟောတိ၊ ပါဠိယာ စေတံ ဝိရုဇ္ဈတိ။ ‘‘ဧကတ္တဂတံ စိတ္တံ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိပက္ခန္ဒဉ္စေဝ ဟောတိ ဥပေက္ခာနုဗြူဟိတဉ္စ ဉာဏေန စ သမ္ပဟံသိတ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၅၈) ဟိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဟိ ဧကတ္တဂတံ စိတ္တန္တိ ဣန္ဒြိယာနံ ဧကရသဘာဝေန ဧကဂ္ဂတာယ စ သိခါပ္ပတ္တိယာ တဒနုဂုဏံ ဧကတ္တဂတံ သသမ္ပယုတ္တံ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ စိတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တဿေဝ စ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိပက္ခန္ဒတာဒိ အနန္တရံ ဝုစ္စတေ။ တသ္မာ ပါဠိယံ ဧကသ္မိံယေဝ အပ္ပနာစိတ္တက္ခဏေ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိအာဒီနံ ဝုတ္တတ္တာ အန္တောအပ္ပနာယမေဝ ပရိကမ္မာဂမနဝသေန ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ၊ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ကိစ္စဝသေန ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ၊ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနာဒိဘာဝသာဓနေန ပရိယောဒါပကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေန သမ္ပဟံသနာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကထံ? ယသ္မိံ (ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၅၈၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၇၅) ဝါရေ အပ္ပနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ¶ ၊ တသ္မိံ ယော နီဝရဏသင်္ခါတော ကိလေသဂဏော တဿ ဈာနဿ ပရိပန္ထော၊ တတော စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ အာဝရဏဝိရဟိတံ ဟုတွာ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ နာမ သမပ္ပဝတ္တော အပ္ပနာသမာဓိယေဝ၊ လီနုဒ္ဓစ္စသင်္ခါတာနံ ဥဘိန္နံ အန္တာနံ အနုပဂမနေန မဇ္ဈိမော၊ သဝိသေသံ ပစ္စနီကဓမ္မာနံ ဝူပသမနတော သမထော၊ ယောဂိနော သုခဝိသေသာနံ ကာရဏဘာဝတော နိမိတ္တန္တိ ကတွာ။ တဿ ပန အပ္ပနာစိတ္တဿ အနန္တရပစ္စယဘူတံ ဂေါတြဘုစိတ္တံ သတိပိ ပရိတ္တမဟဂ္ဂတဘာဝဘေဒေ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝဘေဒေ စ ဧကိဿာယေဝ သန္တတိယာ ပရိဏာမူပဂမနတော ဧကသန္တတိပရိဏာမနယေန တထတ္တံ အပ္ပနာသမာဓိဝသေန သမာဟိတဘာဝံ ဥပဂစ္ဆမာနံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ နာမ။ ဧဝံ ပဋိပန္နတ္တာ တထတ္တုပဂမနေန တတ္ထ ပက္ခန္ဒတိ နာမ။ ယသ္မိဉှိ ခဏေ တထတ္တံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံယေဝ ခဏေ တထတ္တုပဂမနေန အပ္ပနာသမာဓိနာ သမာဟိတဘာဝူပဂမနေန တတ္ထ ပက္ခန္ဒတိ နာမ။ ဧဝံ တာဝ ပုရိမသ္မိံ ဂေါတြဘုစိတ္တေ ဝိဇ္ဇမာနာ ပရိပန္ထဝိသုဒ္ဓိမဇ္ဈိမသမထပ္ပဋိပတ္တိပက္ခန္ဒနာကာရာ အာဂမနဝသေန နိပ္ဖဇ္ဇမာနာ ပဌမဿ ဈာနဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေယေဝ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေယေဝ ဟိ အာကာရာ ပစ္စယဝိသေသတော ဈာနက္ခဏေ နိပ္ဖဇ္ဇမာနာ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓီတိ ဝုတ္တာ။

ဧဝံ ¶ ဝိသုဒ္ဓဿ ပန တဿ စိတ္တဿ ပုန သောဓေတဗ္ဗာဘာဝတော ဝိသောဓနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။ သမထဘာဝူပဂမနေန သမထပ္ပဋိပန္နဿ ပုန သမာဓာနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော သမထပ္ပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။ သမထပ္ပဋိပန္နဘာဝတော ဧဝ စဿ ကိလေသသံသဂ္ဂံ ပဟာယ ဧကတ္တေန ဥပဋ္ဌိတဿ ပုန ဧကတ္တုပဋ္ဌာနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။ ဧဝံ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ကိစ္စဝသေန ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယေ ပနေတေ ဧဝံ ဥပေက္ခာနုဗြူဟိတေ တသ္မိံ ဈာနစိတ္တေ ဇာတာ သမာဓိပညာသင်္ခါတာ ယုဂနဒ္ဓဓမ္မာ အညမညံ အနတိဝတ္တမာနာ ဟုတွာ ပဝတ္တာ၊ ယာနိ စ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ နာနာကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တိရသေန ဧကရသာနိ ဟုတွာ ပဝတ္တာနိ၊ ယဉ္စေသ တဒုပဂံ တေသံ အနတိဝတ္တနဧကရသသဘာဝါနံ အနုစ္ဆဝိကံ ဝီရိယံ ဝါဟယတိ၊ ယာ စဿ တသ္မိံ ခဏေ ပဝတ္တာ အာသေဝနာ၊ သဗ္ဗေပိ တေ အာကာရာ ယသ္မာ ဉာဏေန သံကိလေသဝေါဒါနေသု တံ တံ အာဒီနဝဉ္စ အာနိသံသဉ္စ ဒိသွာ တထာ တထာ သမ္ပဟံသိတတ္တာ ဝိသောဓိတတ္တာ ပရိယောဒါပိတတ္တာ နိပ္ဖန္နာ၊ တသ္မာ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနာဒိဘာဝသာဓနေန ပရိယောဒါပကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေန သမ္ပဟံသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ။

အထ ¶ ကသ္မာ သမ္ပဟံသနာဝ ‘‘ပရိယောသာန’’န္တိ ဝုတ္တာ၊ န ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာတိ? ယသ္မာ တသ္မိံ ဘာဝနာစိတ္တေ ဥပေက္ခာဝသေန ဉာဏံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဉာဏကိစ္စဘူတာ သမ္ပဟံသနာ ‘‘ပရိယောသာန’’န္တိ ဝုတ္တာ။ တထာ ဟိ အပ္ပနာကာလေ ဘာဝနာယ သမပ္ပဝတ္တိယာ ပဋိပက္ခဿ စ သုပ္ပဟာနတော ပဂ္ဂဟာဒီသု ဗျာပါရဿ အကာတဗ္ဗတော အဇ္ဈုပေက္ခနာဝ ဟောတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သမယေ စိတ္တဿ အဇ္ဈုပေက္ခနာ ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတီ’’တိ စ အာဒိ။ သာ ပနာယံ အဇ္ဈုပေက္ခနာ ဉာဏဿ ကိစ္စသိဒ္ဓိယာ ဟောတိ ဝိသေသတော ဉာဏသာဓနတ္တာ အပ္ပနာဗျာပါရဿ၊ တသ္မာ ဉာဏကိစ္စဘူတာ သမ္ပဟံသနာ ‘‘ပရိယောသာန’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ဧဝံ တိဝိဓာယ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိယာ လဒ္ဓဝိသေသာယ တိဝိဓာယ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာယ သာတိသယံ ပညိန္ဒြိယဿ အဓိမတ္တဘာဝေန စတုဗ္ဗိဓာပိ သမ္ပဟံသနာ သိဇ္ဈတီတိ အာဂမနုပေက္ခာဉာဏကိစ္စဝသေန ဒသပိ အာကာရာ ဈာနေ ဧဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ¶ တိဝိဓတ္တဂတံ စိတ္တန္တိအာဒီနိ တဿေဝ စိတ္တဿ ထောမနဝစနာနိ။ တတ္ထ ဧဝံ တိဝိဓတ္တဂတန္တိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တေန ဝိဓိနာ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိပက္ခန္ဒနဥပေက္ခာနုဗြူဟနဉာဏသမ္ပဟံသနာဝသေန တိဝိဓဘာဝံ ဂတံ။ ဝိတက္ကသမ္ပန္နန္တိ ကိလေသက္ခောဘဝိရဟိတတ္တာ ဝိတက္ကေန သုန္ဒရဘာဝမုပဂတံ။ စိတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္နန္တိ တသ္မိံယေဝ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ နိရန္တရပ္ပဝတ္တိသင်္ခါတေန အဓိဋ္ဌာနေန သမ္ပန္နံ အနူနံ။ ယထာ အဓိဋ္ဌာနဝသိယံ အဓိဋ္ဌာနန္တိ ဈာနပ္ပဝတ္တိ၊ တထာ ဣဓာပိ စိတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနန္တိ စိတ္တေကဂ္ဂတာပိ ယုဇ္ဇတိ။ တေန ဟိ ဧကသ္မိံယေဝ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ န ဧတ္ထ ဝိက္ခိပတီတိ။ သမာဓိသမ္ပန္နန္တိ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ သမာဓိဿေဝ ဈာနင်္ဂသင်္ဂဟိတတ္တာ ‘‘စိတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္န’’န္တိ ဈာနင်္ဂပဉ္စကဝသေန ဝုတ္တံ။ သမာဓိသမ္ပန္နန္တိ ဣန္ဒြိယသင်္ဂဟိတတ္တာ ဣန္ဒြိယပဉ္စကဝသေန။

အသုဘသညာပရိစိတေနာတိ သကလံ ကာယံ အသုဘန္တိ ပဝတ္တာယ သညာယ သဟဂတတ္တာ ဈာနံ အသုဘသညာ၊ တေန ပရိစိတေန ပရိဘာဝိတေန။ စေတသာတိ စိတ္တေန။ ဗဟုလန္တိ အဘိဏှံ။ ဝိဟရတောတိ ဝိဟရန္တဿ၊ အသုဘသမာပတ္တိဗဟုလဿာတိ အတ္ထော။ မေထုနဓမ္မသမာပတ္တိယာတိ မေထုနဓမ္မေန သမင်္ဂိဘာဝတော။ ပဋိလီယတီတိ ဧကပဿေန နိလီယတိ နိလီနံ ဝိယ ဟောတိ။ ပဋိကုဋတီတိ သင်္ကုစတိ။ ပဋိဝတ္တတီတိ နိဝတ္တတိ။ န သမ္ပသာရီယတီတိ န ဝိသရတိ၊ အဘိရတိဝသေန န ပက္ခန္ဒတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ပဋိလီယတီတိ သင်္ကုစတိ တတ္ထ ပဋိကူလတာယ သဏ္ဌိတတ္တာ။ ပဋိကုဋတီတိ အပသက္ကတိ န ဥပသက္ကတိ။ ပဋိဝတ္တတီတိ နိဝတ္တတိ၊ တတော ဧဝ န သမ္ပသာရီယတီတိ။ နှာရုဒဒ္ဒုလန္တိ နှာရုခဏ္ဍံ နှာရုဝိလေခနံ ဝါ။

အဒ္ဓမာသန္တိ ¶ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ပဋိသလ္လီယိတုန္တိ ယထာဝုတ္တကာလံ ပဋိ ပဋိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သမာပတ္တိယံ ဓမ္မစိန္တာယ စိတ္တံ နိလီယိတုံ။ ပယုတ္တဝါစန္တိ ပစ္စယပဋိသံယုတ္တဝါစံ၊ ဗုဒ္ဓါ ဣမေသု ဒိဝသေသု ပိဏ္ဍာယ န စရန္တိ၊ ဝိဟာရေယေဝ နိသီဒန္တိ၊ တေသံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ ဟောတီတိ အာဒိဝစနံ။

ကလျာဏူပနိဿယဝသေနာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥပနိဿယဝသေန။ ပရေ ကိရာတိ ကိရ-သဒ္ဒေါ အရုစိသူစနတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ ပန ဣစ္ဆာမတ္တ’’န္တိ၊ ပဝတ္တိအဇာနနံ အာရောစယိတာဘာဝေါ ဉာတေ နိဝါရဏဉ္စာတိ ဣဒံ တေသံ ဣစ္ဆာမတ္တံ ¶ ၊ န ပန ကာရဏန္တိ အတ္ထော။ အပရေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘ဧတသ္မိံ ကိရ အဍ္ဎမာသေ န ကောစိ ဗုဒ္ဓဝေနေယျော အဟောသိ၊ အထ သတ္ထာ ဣမံ အဍ္ဎမာသံ ဖလသမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေဿာမိ၊ ဣတိ မယှဉ္စေဝ သုခဝိဟာရော ဘဝိဿတိ၊ အနာဂတေ စ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ‘သတ္ထာပိ ဂဏံ ပဟာယ ဧကကော ဝိဟာသိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန မယ’န္တိ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇိဿတိ၊ တဒဿ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဧဝမာဟာ’’တိ။ နေဝ ကောစိ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမတီတိ ဌပေတွာ ပိဏ္ဍပါတနီဟာရကံ အညော ကောစိ နေဝ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော ပန သတ္ထု ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဧကံ ဘိက္ခုံ အဒါသိ။ သော ပါတောဝ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနမုခေါဒကဒန္တကဋ္ဌဒါနာဒီနိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ တသ္မိံ တသ္မိံ ခဏေ ကတွာ အပဂစ္ဆတိ။

အနေကကာရဏသမ္မိဿောတိ ဧတ္ထ ကာယဿ အသုစိဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆပဋိကူလတာဝ အနေကကာရဏံ။ မဏ္ဍနကပကတိကောတိ အလင်္ကာရကသဘာဝေါ။ ကောစိ တရုဏောပိ ယုဝါ န ဟောတိ၊ ကောစိ ယုဝါပိ မဏ္ဍနကဇာတိကော န ဟောတိ ယထာ ဥပသန္တသဘာဝေါ အာလသိယဗျသနာဒီဟိ ဝါ အဘိဘူတော၊ ဣဓ ပန ဒဟရော စေဝ ယုဝါ စ မဏ္ဍနကဇာတိကော စ အဓိပ္ပေတော။ ပဌမယောဗ္ဗနံ နာမ ပန္နရသဝဿတော ယာဝ ဒွတ္တိံသ သံဝစ္ဆရာနိ၊ သောဠသဝဿတော ဝါ ယာဝ တေတ္တိံသ ဝဿာနိ။ ကုဏပန္တိ မတကဠေဝရံ၊ အဟိဿ ကုဏပံ အဟိကုဏပံ။ ဧဝံ ဣတရာနိပိ။ အတိပဋိကူလဇိဂုစ္ဆနီယသဘာဝတော စေတ္ထ ဣမာနေဝ တီဏိ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အညေသဉှိ သသသူကရာဒီနံ ကုဏပံ မနုဿာ ကဋုကဘဏ္ဍာဒီဟိ အဘိသင်္ခရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိပိ၊ ဣမေသံ ပန ကုဏပံ အဘိနဝမ္ပိ ဇိဂုစ္ဆန္တိယေဝ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ကာလာတိက္ကမေန ပူတိဘူတေ။ အတိပဋိကူလဇိဂုစ္ဆနီယတာ စ နေသံ အတိဝိယ ဒုဂ္ဂန္ဓတာယ၊ သာ စ အဟီနံ တိခိဏကောပတာယ ကုက္ကုရမနုဿာနံ ဩဒနကုမ္မာသူပစယတာယ စ သရီရဿ ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။

သမဏကုတ္တကောတိ သမဏကိစ္စကော၊ ကာသာဝနိဝါသနာဒိဝသေန သမဏကိစ္စကာရီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ¶ ။ တေနာဟ ‘‘သမဏဝေသဓာရကော’’တိ။ သဗ္ဗမကံသူတိ ပုထုဇ္ဇနာ သာဝဇ္ဇေပိ တတ္ထ အနဝဇ္ဇသညိနော ဟုတွာ ကရဏကာရာပနသမနုညတာဒိဘေဒံ သဗ္ဗမကံသု။ လောဟိတကန္တိ ဧတ္ထ ‘‘လောဟိတဂတ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ ဝဂ္ဂူတိ မတာ ဝဂ္ဂုမတာ။ ပုညသမ္မတာတိ ပုဇ္ဇဘဝဖလနိဗ္ဗတ္တနေန ¶ သတ္တာနံ ပုနနေန ဝိသောဓနေန ပုညန္တိ သမ္မတာ။ ပဝါဟေဿာမီတိ ဂမယိဿာမိ၊ ဝိသောဓေဿာမီတိ အတ္ထော။

၁၆၃။ မာရဓေယျံ ဝုစ္စတိ တေဘူမကာ ဓမ္မာ။ ဝစနတ္ထတော ပန မာရဿ ဓေယျံ မာရဓေယျံ။ ဓေယျန္တိ ဌာနံ ဝတ္ထု နိဝါသော ဂေါစရော။ မာရော ဝါ ဧတ္ထ ဓိယတိ တိဋ္ဌတိ ပဝတ္တတီတိ မာရဓေယျံ၊ မာရောတိ စေတ္ထ ကိလေသမာရော အဓိပ္ပေတော၊ ကိလေသမာရဝသေနေဝ စ ဒေဝပုတ္တမာရဿ ကာမဘဝေ အာဓိပစ္စန္တိ။ မာရဝိသယံ နာတိက္ကမိဿတီတိ စိန္တေတွာတိ ဧဝမယံ သံဝေဂံ ပဋိလဘိတွာ မာရဝိသယံ အတိက္ကမေယျာပိ၊ မယာ ပန ဧဝံ ဝုတ္တေ ဥပ္ပန္နံ သံဝေဂံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ မာရဝိသယံ နာတိက္ကမိဿတီတိ ဧဝံ စိန္တေတွာ။ ဒွိဝစနန္တိ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝစနံ၊ အာမေဍိတဝစနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိယောဇေန္တီတိ ဧတ္ထ အယံ အန္ဓဗာလာ ဒေဝတာ ဧဝံ ဥပ္ပန္နသံဝေဂမူလကံ သမဏဓမ္မံ ကတွာ ‘‘အယံ မာရဝိသယံ အတိက္ကမေယျာပီ’’တိ စိန္တေတွာ အတ္တနော အညာဏတာယ ‘‘မတာ သံသာရတော မုစ္စန္တီ’’တိ ဧဝံလဒ္ဓိကာပိ သမာနာ အတ္တနော လဒ္ဓိဝသေန မတာ ဘိက္ခူ သံသာရတော မုစ္စန္တီတိ ဣမမတ္ထံ အနုပပရိက္ခိတွာ တံ တတ္ထ နိယောဇေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကိဉ္စာပိ အသုဘကထံ ကထေန္တေန ဘဂဝတာ ယထာ တေသံ ဘိက္ခူနံ မရဏဘယံ န ဘဝိဿတိ၊ တထာ ဒေသိတတ္တာ ဘိက္ခူနဉ္စ တံ ဓမ္မကထံ သုတွာ အသုဘဘာဝနာနုယောဂေန ကာယေ ဝိဂတဆန္ဒရာဂတာယ မရဏဿ အဘိပတ္ထိတဘာဝတော ဘယံ နတ္ထိ၊ တံ ပန အသိဟတ္ထံ တထာ ဝိစရန္တံ ဒိသွာ တဒညေသံ ဘိက္ခူနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ သန္ဓာယ ‘‘ဟောတိယေဝ ဘယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အတ္တနာပိ အတ္တာနံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ၊ အညမညမ္ပိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသီ’’တိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အပ္ပကဉှိ ဦနမဓိကံ ဝါ ဂဏနူပဂံ န ဟောတီတိ ‘‘ပဉ္စသတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယေ စ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ အညမညဉ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသုံ၊ တေ ဌပေတွာ အဝသေသေ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူ သဗ္ဗေ စ အရိယေ အယံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၆၄။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဧတ္ထ ပဋိသလ္လာနန္တိ တေဟိ တေဟိ သတ္တသင်္ခါရေဟိ ပဋိနိဝတ္တိတွာ အပသက္ကိတွာ သလ္လာနံ နိလီယနံ ဝိဝေစနံ၊ ကာယစိတ္တေဟိ တတော ဝိဝိတ္တတာ ဧကီဘာဝေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧကီဘာဝတော’’တိ ¶ ၊ ပဝိဝေကတောတိ အတ္ထော။ ဧကီဘာဝေါတိ ဟိ ¶ ကာယစိတ္တဝိဝေကော ဝုတ္တော။ ဝုဋ္ဌိတောတိ တတော ဒုဝိဓဝိဝေကတော ဘဝင်္ဂုပ္ပတ္တိယာ ရူပါရမ္မဏာဒိသင်္ခါရသမာယောဂေန ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာဒိသတ္တသမာဂမေန စ အပေတော။ ဥဒ္ဒေသံ ပရိပုစ္ဆံ ဂဏှန္တီတိ အတ္တနော အတ္တနော အာစရိယာနံ သန္တိကေ ဂဏှန္တိ။ ကာမံ ဒသာနုဿတိဂ္ဂဟဏေနေဝ အာနာပါနဿတိပိ ဂဟိတာ၊ သာ ပန တတ္ထ သန္နိပတိတဘိက္ခူသု ဗဟူနံ သပ္ပာယာ သာတ္ထိကာ စ၊ တသ္မာ ပုန ဂဟိတာ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ တမေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ တေသံ ဘိက္ခူနံ ကထေသိ။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနသဒိသာ၊ စတ္တာရော ပန အာရုပ္ပာ အာဒိကမ္မိကာနံ အနနုရူပါတိ တေသံ ဣဓ အဂ္ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝေသာလိံ ဥပနိဿာယာတိ ဝေသာလီနဂရံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ။ ဥပဋ္ဌာနသာလာယန္တိ ဓမ္မသဘာယံ။ မုဟုတ္တေနေဝါတိ သတ္ထရိ သဒ္ဓမ္မေ စ ဂါရဝေန ဥပဂတဘိက္ခူနံ ဝစနသမနန္တရမေဝ ဥဋ္ဌဟိံသူတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္ဒေသံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဩဟိတသောတာ ဝိဟရန္တိ။ ယဿာတိ ယဿ ကတ္တဗ္ဗဿ။ ကာလန္တိ ဒေသနာကာလံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ပဌမပညတ္တိနိဒါနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာနာပါနဿတိသမာဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၅။ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာတိ အရဟတ္တပ္ပတ္တိအတ္ထာယ။ အညံ ပရိယာယန္တိ အရဟတ္တာဓိဂမတ္ထာယ အညမ္ပိ ကာရဏံ။ အာစိက္ခန္တောတိ ပသံသာပုဗ္ဗကံ ဒေသေန္တော၊ ပသံသာ စ တတ္ထ အဘိရုစိဇနနေန ဥဿာဟနတ္ထာ။ တဉှိ သုတွာ ဘိက္ခူ ‘‘ဘဂဝါ ဣမံ သမာဓိံ အနေကေဟိ အာကာရေဟိ ပသံသတိ၊ သန္တော ကိရာယံ သမာဓိ ပဏီတော စ အသေစနကော စ သုခေါ စ ဝိဟာရော၊ ပါပဓမ္မေ စ ဌာနသော အန္တရဓာပေတီ’’တိ သဉ္ဇာတာဘိရုစိနော ဥဿာဟဇာတာ သက္ကစ္စံ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ မညန္တိ။

အတ္ထယောဇနက္ကမန္တိ အတ္ထဉ္စ ယောဇနက္ကမဉ္စ။ ဘဂဝါ အတ္တနော ပစ္စက္ခဘူတံ သမာဓိံ ဒေသနာနုဘာဝေန တေသမ္ပိ ဘိက္ခူနံ အာသန္နံ ပစ္စက္ခဉ္စ ကရောန္တော ¶ သမ္ပိဏ္ဍနဝသေန ‘‘အယမ္ပိ ခေါ’’တိအာဒိမာဟ။ အဿာသပဿာသပရိဂ္ဂါဟိကာတိ ဒီဃရဿာဒိဝိသေသေဟိ သဒ္ဓိံ အဿာသပဿာသေ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂါဟိကာ၊ တေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပါဠိယာ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ နော ပဿာသော ¶ နော အဿာသောတိ သော သောယေဝ အတ္ထော ပဋိသေဓေန ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တော။ အဿာသဝသေနာတိ အဿာသံ အာရမ္မဏံ ကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဿာသဝသေနာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပဋ္ဌာနံ သတီတိ အသမ္မုဿနတာယ တမေဝ အဿာသံ ပဿာသဉ္စ ဥပဂန္တွာ ဌာနံ သတိ နာမာတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ အာနာပါနေသု သတိ အာနာပါနဿတီတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ဣဒါနိ သတိဝသေနေဝ ပုဂ္ဂလံ နိဒ္ဒိသိတုကာမေန ‘‘ယော အဿသတိ၊ တဿုပဋ္ဌာတိ၊ ယော ပဿသတိ၊ တဿုပဋ္ဌာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယော အဿသတိ၊ တဿ သတိ အဿာသံ ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ။ ယော ပဿသတိ၊ တဿ သတိ ပဿာသံ ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌတီတိ အတ္ထော။

ယုတ္တောတိ သမ္ပယုတ္တော။ အာနာပါနဿတိယန္တိ အာနာပါနဿတိယံ ပစ္စယဘူတာယန္တိ အတ္ထော။ ပုရိမသ္မိဉှိ အတ္ထေ သမာဓိဿ သတိယာ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တော သမ္ပယုတ္တဝစနတော၊ ဒုတိယသ္မိံ ပန ဥပနိဿယဘာဝေါပိ။ ဥပစာရဇ္ဈာနသဟဂတာ ဟိ သတိ အပ္ပနာသမာဓိဿ ဥပနိဿယော ဟောတီတိ ဥဘယထာပိ သဟဇာတာဒီနံ သတ္တန္နမ္ပိ ပစ္စယာနံ ဝသေန ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘ပုန စပရံ၊ ဥဒါယိ၊ အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ၊ ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၂၄၇) ဥပ္ပာဒနဝဍ္ဎနဋ္ဌေန ဘာဝနာတိ ဝုစ္စတီတိ တဒုဘယဝသေန အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘာဝိတောတိ ဥပ္ပာဒိတော ဝဍ္ဎိတော စာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဘာဝံ ဝိဇ္ဇမာနတံ ဣတော ဂတောတိ ဘာဝိတော၊ ဥပ္ပာဒိတော ပဋိလဒ္ဓမတ္တောတိ အတ္ထော။ ဥပ္ပန္နော ပန လဒ္ဓါသေဝနော ဘာဝိတော၊ ပဂုဏဘာဝံ အာပါဒိတော ဝဍ္ဎိတောတိ အတ္ထော။ ဗဟုလီကတောတိ ဗဟုလံ ပဝတ္တိတော။ တေန အာဝဇ္ဇနာဒိဝသီဘာဝပ္ပတ္တိမာဟ။ ယော ဟိ ဝသီဘာဝံ အာပါဒိတော၊ သော ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တိဿတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ကတော’’တိ။ ယထာ ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော (မ။ နိ။ ၁။၁၃၉၊ အ။ နိ။ ၄။၂၄၁) ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၅၂) စ ဧဝမာဒီသု ပဌမပဒေ ဝုတ္တော ဧဝ-သဒ္ဒေါ ¶ ဒုတိယာဒီသုပိ ဝုတ္တောယေဝ ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပီတိ အာဟ ‘‘ဥဘယတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒေန နိယမော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။

ဥဘယပဒနိယမေန လဒ္ဓဂုဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အယံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနန္တိ အသုဘာရမ္မဏံ ဈာနမာဟ။ တဉှိ အသုဘေသု ယောဂကမ္မဘာဝတော ယောဂိနော သုခဝိသေသာနံ ကာရဏဘာဝတော စ ‘‘အသုဘကမ္မဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ကေဝလန္တိ ဣမိနာ အာရမ္မဏံ နိဝတ္တေတိ။ ပဋိဝေဓဝသေနာတိ ဈာနပဋိဝေဓဝသေန။ ဈာနဉှိ ဘာဝနာဝိသေသေန ဣဇ္ဈန္တံ အတ္တနော ဝိသယံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တမေဝ ပဝတ္တတိ ယထာသဘာဝတော ပဋိဝိဇ္ဈီယတိ စာတိ ပဋိဝေဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ဩဠာရိကာရမ္မဏတ္တာတိ ဗီဘစ္ဆာရမ္မဏတ္တာ။ ပဋိကူလာရမ္မဏတ္တာတိ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗာရမ္မဏတ္တာ။ ပရိယာယေနာတိ ¶ ကာရဏေန လေသန္တရေန ဝါ။ အာရမ္မဏသန္တတာယပီတိ အနုက္ကမေန ဝိစေတဗ္ဗတံ ပတ္တာရမ္မဏဿ ပရမသုခုမတံ သန္ဓာယာဟ။ သန္တေ ဟိ သန္နိသိန္နေ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တမာနော ဓမ္မော သယမ္ပိ သန္နိသိန္နောဝ ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘သန္တော ဝူပသန္တော နိဗ္ဗုတော’’တိ၊ နိဗ္ဗုတသဗ္ဗပရိဠာဟောတိ အတ္ထော။ အာရမ္မဏသန္တတာယ တဒါရမ္မဏာနံ ဓမ္မာနံ သန္တတာ လောကုတ္တရဓမ္မာရမ္မဏာဟိ ပစ္စဝေက္ခဏာဟိ ဒီပေတဗ္ဗာ။

နာဿ သန္တပဏီတဘာဝါဝဟံ ကိဉ္စိ သေစနန္တိ အသေစနကော၊ အသေစနကတ္တာ အနာသိတ္တကော၊ အနာသိတ္တကတ္တာ ဧဝ အဗ္ဗောကိဏ္ဏော အသမ္မိဿော ပရိကမ္မာဒိနာ၊ တတောယေဝ ပါဋိယေက္ကော၊ ဝိသုံယေဝေကော အာဝေဏိကော အသာဓာရဏော။ သဗ္ဗမေတံ သရသတော ဧဝ သန္တဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ၊ ပရိကမ္မံ ဝါ သန္တဘာဝနိမိတ္တံ။ ပရိကမ္မန္တိ စ ကသိဏကရဏာဒိနိမိတ္တုပ္ပာဒပရိယောသာနံ၊ တာဒိသံ ဣဓ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တဒါ ဟိ ကမ္မဋ္ဌာနံ နိရဿာဒတ္တာ အသန္တံ အပ္ပဏီတံ သိယာ။ ဥပစာရေန ဝါ နတ္ထိ ဧတ္ထ သန္တတာတိ ယောဇနာ။ ယထာ ဥပစာရက္ခဏေ နီဝရဏဝိဂမေန အင်္ဂပါတုဘာဝေန စ ပရေသံ သန္တတာ ဟောတိ၊ န ဧဝမိမဿ။ အယံ ပန အာဒိမနသိ…ပေ… ပဏီတော စာတိ ယောဇနာ။ ကေစီတိ ဥတ္တရဝိဟာရဝါသိကေ သန္ဓာယာဟ။ အနာသိတ္တကောတိ ဥပသေစနေန အနာသိတ္တကော။ တေနာဟ ‘‘ဩဇဝန္တော’’တိ၊ ဩဇဝန္တသဒိသောတိ အတ္ထော။ မဓုရောတိ ဣဋ္ဌော။ စေတသိကသုခပ္ပဋိလာဘသံဝတ္တနံ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနဝသေန ဥပေက္ခာယ ဝါ သန္တဘာဝေန သုခဂတိကတ္တာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဈာနသမုဋ္ဌာနပဏီတရူပဖုဋသရီရတာဝသေန ပန ကာယိကသုခပ္ပဋိလာဘသံဝတ္တနံ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဈာနတော ဝုဋ္ဌိတကာလေ။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေတိ ဣဒံ ဟေတုမှိ ဘုမ္မဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အဝိက္ခမ္ဘိတေတိ ဈာနေန သကသန္တာနတော အနီဟဋေ အပ္ပဟီနေ။ အကောသလ္လသမ္ဘူတေတိ အကောသလ္လံ ဝုစ္စတိ အဝိဇ္ဇာ၊ တတော သမ္ဘူတေ။ အဝိဇ္ဇာပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဟိ သဗ္ဗေ ပါပဓမ္မာ။ ခဏေနေဝါတိ အတ္တနော ပဝတ္တိက္ခဏေနေဝ။ အန္တရဓာပေတီတိ ဧတ္ထ အန္တရဓာပနံ ဝိနာသနံ။ တံ ပန ဈာနကတ္တုကဿ ဣဓာဓိပ္ပေတတ္တာ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘေတီ’’တိ။ ဝူပသမေတီတိ ဝိသေသေန ဥပသမေတိ။ ဝိသေသေန ဥပသမနံ ပန သမ္မဒေဝ ဥပသမနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သုဋ္ဌု ဥပသမေတီ’’တိ။

နနု စ အညောပိ သမာဓိ အတ္တနော ပဝတ္တိက္ခဏေနေဝ ပဋိပက္ခဓမ္မေ အန္တရဓာပေတိ ဝူပသမေတိ၊ အထ ကသ္မာ အယမေဝ သမာဓိ ဧဝံ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တောတိ? ပုဗ္ဗဘာဂတော ပဋ္ဌာယ နာနာဝိတက္ကဝူပသမနသဗ္ဘာဝတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အာနာပါနဿတိ ဘာဝေတဗ္ဗာ ဝိတက္ကုပစ္ဆေဒါယာ’’တိ ¶ (အ။ နိ။ ၉။၁၊ ဥဒါ။ ၃၁)။ အပိစ တိက္ခပညဿ ဉာဏုတ္တရဿေတံ ကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ဉာဏုတ္တရဿ စ ကိလေသပ္ပဟာနံ ဣတရေဟိ သာတိသယံ ယထာ သဒ္ဓါဓိမုတ္တေဟိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ၊ တသ္မာ ဣမံ ဝိသေသံ သန္ဓာယ ‘‘ဌာနသော အန္တရဓာပေတိ ဝူပသမေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ နိမိတ္တပါတုဘာဝေ သတိ ခဏေနေဝ အင်္ဂပါတုဘာဝသဗ္ဘာဝတော အယမေဝ သမာဓိ ‘‘ဌာနသော အန္တရဓာပေတိ ဝူပသမေတီ’’တိ ဝုတ္တော ယထာ တံ မဟတော အကာလမေဃဿ ဥဋ္ဌိတဿ ဓာရာနိပါတေ ခဏေနေဝ ပထဝိယံ ရဇောဇလ္လဿ ဝူပသမော။ တေနေဝါဟ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာ အကာလမေဃော ဥဋ္ဌိတော’’တိအာဒိ။ သာသနိကဿ ဈာနဘာဝနာ ယေဘုယျေန နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နိဗ္ဗေဓဘာဂိယတ္တာ’’တိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဧကံသေန နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာဝ ဟောတိ။ ဣမမေဝ ဟိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဘာဝေတွာ သဗ္ဗေပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဓိဂစ္ဆန္တိ၊ အရိယမဂ္ဂဿ ပါဒကဘူတော အယံ သမာဓိ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတွာ အရိယမဂ္ဂဘာဝံ ဥပဂတော ဝိယ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနုပုဗ္ဗေန အရိယမဂ္ဂဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တော’’တိ။ အယံ ပနတ္ထော ဝိရာဂနိရောဓပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာနံ ဝသေန သမ္မဒေဝ ယုဇ္ဇတိ။

ကထန္တိ ¶ ဣဒံ ပုစ္ဆနာကာရဝိဘာဝနပဒံ၊ ပုစ္ဆာ စေတ္ထ ကထေတုကမျတာဝသေန အညေသံ အသမ္ဘဝတော၊ သာ စ ဥပရိ ဒေသနံ အာရုဠှာနံ သဗ္ဗေသံ ပကာရဝိသေသာနံ အာမသနဝသေနာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ကထန္တိ…ပေ… ဝိတ္ထာရေတုကမျတာပုစ္ဆာ’’တိ အာဟ။ ကထံ ဗဟုလီကတောတိ ဧတ္ထာပိ အာနာပါနဿတိသမာဓီတိ ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကထန္တိ အာနာပါနဿတိသမာဓိဗဟုလီကာရံ နာနပ္ပကာရတော ဝိတ္ထာရေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ ဗဟုလီကတော အာနာပါနဿတိသမာဓီတိ တထာ ပုဋ္ဌဓမ္မနိဒဿနန္တိ ဣမမတ္ထံ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာယေဝ အတိဒိဿတိ။ ဟေဋ္ဌာ ပပဉ္စဝသေန ဝုတ္တမတ္ထံ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော’’တိ အာဟ၊ ပိဏ္ဍတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တမတ္ထန္တိ တံ ‘‘ကထံ ဘာဝိတော’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆာဝသေန သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ။ ‘‘ဣဓ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၉၁၊ အ။ နိ။ ၃။၆၁) ဣဓ-သဒ္ဒေါ လောကံ ဥပါဒါယ ဝုတ္တော။ ‘‘ဣဓေဝ တိဋ္ဌမာနဿာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၆၉) ဩကာသံ။ ‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘုတ္တာဝီ အဿံ ပဝါရိတော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၀) ပဒပူရဏမတ္တံ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၇၃) ပန သာသနံ။ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ’’တိ ဣဓာပိ သာသနမေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဘိက္ခူ’’တိ ဝတွာ တမေဝတ္ထံ ပါကဋံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အယံ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗပ္ပကာရအာနာပါနဿတိသမာဓိနိဗ္ဗတ္တကဿာတိ သဗ္ဗပ္ပကာရဂ္ဂဟဏံ သောဠသ ပကာရေ သန္ဓာယ။ တေ ဟိ ¶ ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ။ ဗာဟိရကာ ဟိ ဇာနန္တာ အာဒိတော စတုပ္ပကာရမေဝ ဇာနန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အညသာသနဿ တထာဘာဝပ္ပဋိသေဓနော’’တိ၊ ယထာဝုတ္တဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဿယဘာဝပ္ပဋိသေဓနောတိ အတ္ထော။ ဧတေန ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ဣဒံ အန္တောဂဓဧဝ-သဒ္ဒန္တိ ဒဿေတိ။ သန္တိ ဟိ ဧကပဒါနိပိ အဝဓာရဏာနိ ယထာ ဝါယုဘက္ခောတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော’’တိအာဒိ။ ပရိပုဏ္ဏသမဏကရဏဓမ္မော ဟိ ယော၊ သော သဗ္ဗပ္ပကာရအာနာပါနဿတိသမာဓိနိဗ္ဗတ္တကော။ ပရပ္ပဝါဒါတိ ပရေသံ အညတိတ္ထိယာနံ နာနပ္ပကာရဝါဒါ တိတ္ထာယတနာနိ။

အရညာဒိကဿေဝ ¶ ဘာဝနာနုရူပသေနာသနတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမဿ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒုဒ္ဒမော ဒမထံ အနုပဂတော ဂေါဏော ကူဋဂေါဏော။ ယထာ ထနေဟိ သဗ္ဗသော ခီရံ န ပဂ္ဃရတိ၊ ဧဝံ ဒေါဟပဋိဗန္ဓိနီ ကူဋဓေနု။ အဿာတိ ဂေါပဿ။ ရူပသဒ္ဒါဒိကေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကအဿာဒေါ ရူပါရမ္မဏာဒိရသော။ ပုဗ္ဗေ အာစိဏ္ဏာရမ္မဏန္တိ ပဗ္ဗဇိတတော ပုဗ္ဗေ၊ အနာဒိမတိ ဝါ သံသာရေ ပရိစိတာရမ္မဏံ။ ဥပစာရဝသေန ဥပနိသီဒတိ၊ အပ္ပနာဝသေန ဥပနိပဇ္ဇတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ နိဗန္ဓေယျာတိ ဗန္ဓေယျ။ သတိယာတိ သမ္မဒေဝ ကမ္မဋ္ဌာနသလ္လက္ခဏဝသပ္ပဝတ္တာယ သတိယာ။ အာရမ္မဏေတိ ကမ္မဋ္ဌာနာရမ္မဏေ။ ဒဠှန္တိ ထိရံ၊ ယထာ သတောကာရိဿ ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေါ သမာဓိ ဣဇ္ဈတိ၊ တထာ ထာမဂတံ ကတွာတိ အတ္ထော။

မုဒ္ဓဘူတန္တိ သန္တတာဒိဝိသေသဂုဏဝန္တတာယ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ အရိယေဟိ သမာသေဝိတဘာဝတော စ မုဒ္ဓသဒိသံ၊ ဥတ္တမန္တိ အတ္ထော။ ဝိသေသာဓိဂမဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရပဒဋ္ဌာနန္တိ သဗ္ဗေသံ ဗုဒ္ဓါနံ ဧကစ္စာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဗုဒ္ဓသာဝကာနဉ္စ ဝိသေသာဓိဂမဿ စေဝ အညကမ္မဋ္ဌာနေန အဓိဂတဝိသေသာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဿ စ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ။ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာစရိယော ဝိယ ဘဂဝါ ယောဂီနံ အနုရူပနိဝါသဋ္ဌာနုပဒိဿနတော။ ဘိက္ခု ဒီပိသဒိသော အရညေ ဧကကော ဝိဟရိတွာ ပဋိပက္ခနိမ္မထနေန ဣစ္ဆိတတ္ထသာဓနတော။ ဖလမုတ္တမန္တိ သာမညဖလမာဟ။ ပရက္ကမဇဝယောဂ္ဂဘူမိန္တိ ဘာဝနုဿာဟဇဝဿ ယောဂ္ဂကရဏဘူမိဘူတံ။

ဧဝံ ဝုတ္တလက္ခဏေသူတိ အဘိဓမ္မပရိယာယေန သုတ္တန္တပရိယာယေန ဝုတ္တလက္ခဏေသု။ ရုက္ခသမီပန္တိ ‘‘ယာဝတာ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ သမန္တာ ဆာယာ ဖရတိ၊ နိဝါတေ ပဏ္ဏာနိ ပတန္တိ၊ ဧတ္တာဝတာ ရုက္ခမူလန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ရုက္ခဿ သမီပဋ္ဌာနံ။ အဝသေသသတ္တဝိဓသေနာသနန္တိ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပ္ပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဥတုတ္တယာနုကူလံ ဓာတုစရိယာနုကူလန္တိ ဂိမှာဒိဥတုတ္တယဿ သေမှာဒိဓာတုတ္တယဿ မောဟာဒိစရိတတ္တယဿ ¶ စ အနုကူလံ။ တထာ ဟိ ဂိမှကာလေ အရညံ အနုကူလံ သောမ္မသီတလဘာဝတော၊ ဟေမန္တေ ရုက္ခမူလံ ဟိမပါတနိဝါရဏတော၊ ဝဿကာလေ သုညာဂါရံ ဝဿနိဝါရဏဂေဟသမ္ဘဝတော။ သေမှဓာတုကဿ သေမှပကတိကဿ အရညံ အနုကူလံ ဒူရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခာစရဏေန သေမှဿ ဝူပသမနတော၊ ပိတ္တဓာတုကဿ ရုက္ခမူလံ အနုကူလံ သီတဝါတသမ္ဖဿသမ္ဘဝတော ¶ ၊ ဝါတဓာတုကဿ သုညာဂါရံ အနုကူလံ ဝါတနိဝါရဏတော။ မောဟစရိတဿ အရညံ အနုကူလံ။ မဟာအရညေ ဟိ စိတ္တံ န သင်္ကုစတိ ဝိဝဋင်္ဂဏဘာဝတော၊ ဒေါသစရိတဿ ရုက္ခမူလံ အနုကူလံ ပသာဒနီယဘာဝတော၊ ရာဂစရိတဿ သုညာဂါရံ အနုကူလံ ဝိသဘာဂါရမ္မဏာနံ ပဝေသနိဝါရဏတော။ အလီနာနုဒ္ဓစ္စပက္ခိကန္တိ အသင်္ကောစာဝိက္ခေပပက္ခိကံ။ သယနဉှိ ကောသဇ္ဇပက္ခိကံ၊ ဌာနစင်္ကမနာနိ ဥဒ္ဓစ္စပက္ခိကာနိ၊ န ဧဝံ နိသဇ္ဇာ။ တတော ဧဝ တဿာ သန္တတာ။ နိသဇ္ဇာယ ဒဠှဘာဝံ ပလ္လင်္ကာဘုဇနေန၊ အဿာသပဿာသာနံ ပဝတ္တနသုခတံ ဥပရိမကာယဿ ဥဇုကဋ္ဌပနေန၊ အာရမ္မဏပရိဂ္ဂဟူပါယံ ပရိမုခံ သတိယာ ဌပနေန ဒဿေန္တော။

ဦရုဗဒ္ဓါသနန္တိ ဦရူနမဓောဗန္ဓနဝသေန နိသဇ္ဇာ။ ဟေဋ္ဌိမကာယဿ အနုဇုကံ ဌပနံ နိသဇ္ဇာဝစနေနေဝ ဗောဓိတန္တိ။ ဥဇုံ ကာယန္တိ ဧတ္ထ ကာယ-သဒ္ဒေါ ဥပရိမကာယဝိသယောတိ အာဟ – ‘‘ဥပရိမံ သရီရံ ဥဇုကံ ဌပေတွာ’’တိ။ တံ ပန ဥဇုကဋ္ဌပနံ သရူပတော ပယောဇနတော စ ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌာရသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န ပဏမန္တီတိ န ဩဏမန္တိ။ န ပရိပတတီတိ န ဝိဂစ္ဆတိ ဝီထိံ န ဝိလင်္ဃေတိ၊ တတော ဧဝ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသုပ္ပတ္တိယာ ဝုဍ္ဎိံ ဖာတိံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဣဓ ပရိ-သဒ္ဒေါ အဘိ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခ’’န္တိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ ပုထုတ္တာရမ္မဏတော နိဝါရေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံယေဝ ပုရက္ခတွာတိ အတ္ထော။ ပရီတိ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော ‘‘ပရိဏာယိကာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၆၊ ၂၀) ဝိယ။ နိယျာနဋ္ဌော ပဋိပက္ခတော နိဂ္ဂမနဋ္ဌော၊ တသ္မာ ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနန္တိ သဗ္ဗထာ ဂဟိတာသမ္မောသံ ပရိစ္စတ္တသမ္မောသံ သတိံ ကတွာ၊ ပရမံ သတိနေပက္ကံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ သတောဝါတိ သတိယာ သမန္နာဂတော ဧဝ သရန္တော ဧဝ အဿသတိ၊ နာဿ ကာစိ သတိဝိရဟိတာ အဿာသပ္ပဝတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သတော ပဿသတီတိ ဧတ္ထာပိ သတောဝ ပဿသတီတိ ဧဝ-သဒ္ဒေါ အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗော။ သတောကာရီတိ သတော ဧဝ ဟုတွာ သတိယာ ဧဝ ဝါ ကာတဗ္ဗဿ ကတ္တာ၊ ကရဏသီလော ဝါ။

ဗာတ္တိံသာယ အာကာရေဟီတိ စတူသု စတုက္ကေသု အာဂတာနိ ဒီဃရဿာဒီနိ သောဠသ ပဒါနိ အဿာသပဿာသဝသေန ဒွိဓာ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တေဟိ ဒီဃမဿာသံ အာဒိံ ကတွာ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿိပဿာသပရိယန္တေဟိ ဗာတ္တိံသာကာရေဟိ။ ယဒိ ‘‘သတောဝ အဿသတိ၊ သတော ပဿသတီ’’တိ ဧတဿ ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တံ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘အဿသတိ ¶ ပဿသတိ’’စ္စေဝ အဝတွာ ‘‘သတောကာရီ’’တိ ¶ ဝုတ္တံ? ဧကရသံ ဒေသနံ ကာတုကာမတာယ။ ပဌမစတုက္ကေ ပဒဒွယမေဝ ဟိ ဝတ္တမာနကာလဝသေန အာဂတံ၊ ဣတရာနိ အနာဂတကာလဝသေန၊ တသ္မာ ဧကရသံ ဒေသနံ ကာတုကာမတာယ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘သတောကာရိ’’စ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ဒီဃံအဿာသဝသေနာတိ ဒီဃအဿာသဝသေန၊ ဝိဘတ္တိအလောပံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော။ ဒီဃန္တိ ဝါ ဘဂဝတာ ဝုတ္တအဿာသဝသေန။ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပန္တိ ဝိက္ခေပဿ ပဋိပက္ခဘာဝတော အဝိက္ခေပေါတိ လဒ္ဓနာမံ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂဘာဝံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ အာရမ္မဏံ ဥပဂန္တွာ ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေနာတိ ယထာဝုတ္တာယ သတိယာ ယထာဝုတ္တေန စ ဉာဏေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဒီဃံ အဿာသံ အာရမ္မဏဘူတံ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တဿ အသမ္မောဟတော ဝါ သမ္ပဇာနန္တဿ တတ္ထ သတိ ဥပဋ္ဌိတာဝ ဟောတိ၊ တံ သမ္ပဇာနန္တဿ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အသမ္မောဟဝသေန ဝါ သမ္ပဇညံ၊ တဒဓီနသတိသမ္ပဇညေန တံသမင်္ဂီ ယောဂါဝစရော သတောကာရီ နာမ ဟောတီတိ။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ အဿာသဝသေနာတိ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ ဟုတွာ အဿသနဿ ဝသေန။ ‘‘ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿိအဿာသဝသေနာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿိနော အဿာသာ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿိအဿာသာ၊ တေသံ ဝသေနာတိ အတ္ထော။

အန္တော ဥဋ္ဌိတသသနံ အဿာသော၊ ဗဟိ ဥဋ္ဌိတသသနံ ပဿာသောတိ အာဟ – ‘‘အဿာသောတိ ဗဟိနိက္ခမနဝါတော’’တိအာဒိ။ သုတ္တန္တဋ္ဌကထာယံ ပန ဗဟိ ဥဋ္ဌဟိတွာပိ အန္တော သသနတော အဿာသော၊ အန္တော ဥဋ္ဌဟိတွာပိ ဗဟိ သသနတော ပဿာသောတိ ကတွာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ မာတုကုစ္ဆိယံ ဗဟိ နိက္ခမိတုံ အလဒ္ဓါကာသော နာသိကာဝါတော မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တမတ္တေ ပဌမံ ဗဟိ နိက္ခမတီတိ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ဥပ္ပတ္တိက္ကမေန ‘‘အာဒိမှိ သာသော အဿာသော’’တိ ဗဟိနိက္ခမနဝါတော ဝုတ္တော။ တေနေဝါဟ ‘‘သဗ္ဗေသမ္ပိ ဂဗ္ဘသေယျကာန’’န္တိအာဒိ။ သုတ္တန္တဋ္ဌကထာယံ ပန ပဝတ္တိယံ ဘာဝနာရမ္ဘသမယေ ပဌမံ နာသိကာဝါတဿ အန္တော အာကဍ္ဎိတွာ ပစ္ဆာ ဗဟိ ဝိဿဇ္ဇနတော ပဝတ္တိက္ကမေန ‘‘အာဒိမှိ သာသော အဿာသော’’တိ အန္တောပဝိသနဝါတော ဝုတ္တော။ သုတ္တန္တနယောယေဝ စေတ္ထ ‘‘အဿာသာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ သတိယာ အနုဂစ္ဆတော အဇ္ဈတ္တံ ဝိက္ခေပဂတေန စိတ္တေန ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ သာရဒ္ဓါ စ ဟောန္တိ ဣဉ္ဇိတာ စ ဖန္ဒိတာ စ၊ ပဿာသာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ သတိယာ အနုဂစ္ဆတော ဗဟိဒ္ဓါ ¶ ဝိက္ခေပဂတေန စိတ္တေန ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ သာရဒ္ဓါ စ ဟောန္တိ ဣဉ္ဇိတာ စ ဖန္ဒိတာ စာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၅၇) ဣမာယ ပါဠိယာ သမေတိ။ ‘‘ဘာဝနာရမ္ဘေ ပဝတ္တိက္ကမဿေဝ ဣစ္ဆိတတ္တာ သုန္ဒရတရော’’တိ ဝဒန္တိ။ တာလုံ အာဟစ္စ နိဗ္ဗာယတီတိ တာလုံ အာဟစ္စ နိရုဇ္ဈတိ။ တေန ကိရ သမ္ပတိဇာတော ဗာလဒါရကော ခိပိတံ ကရောတိ။ ဧဝံ တာဝါတိအာဒိ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ နိဂမနံ။ ကေစိ ‘‘ဧဝံ တာဝါတိ အနေန ပဝတ္တိက္ကမေန အဿာသော ဗဟိနိက္ခမနဝါတောတိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝဒန္တိ။

အဒ္ဓါနဝသေနာတိ ¶ ကာလဒ္ဓါနဝသေန။ အယဉှိ အဒ္ဓါန-သဒ္ဒေါ ကာလဿ ဒေသဿ စ ဝါစကောတိ။ တတ္ထ ဒေသဒ္ဓါနံ ဥဒါဟရဏဘာဝေန ဒဿေတွာ ကာလဒ္ဓါနဿ ဝသေန အဿာသပဿာသာနံ ဒီဃရဿတံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဩကာသဒ္ဓါနန္တိ ဩကာသဘူတံ အဒ္ဓါနံ။ ဖရိတွာတိ ဗျာပေတွာ။ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏာပိ အနေကကလာပဘာဝေန၊ ဒီဃမဒ္ဓါနန္တိ ဒီဃံ ပဒေသံ။ တသ္မာတိ သဏိကံ ပဝတ္တိယာ ဒီဃသန္တာနတာယ ဒီဃာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဟတ္ထိအာဒိသရီရေ သုနခါဒိသရီရေ စ အဿာသပဿာသာနံ ဒေသဒ္ဓါနဝိသိဋ္ဌေန ကာလဒ္ဓါနဝသေနေဝ ဒီဃရဿတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ‘‘သဏိကံ ပူရေတွာ သဏိကမေဝ နိက္ခမန္တိ၊ သီဃံ ပူရေတွာ သီဃမေဝ နိက္ခမန္တီ’’တိ ဝစနတော။ မနုဿေသူတိ သမာနပ္ပမာဏေသုပိ မနုဿသရီရေသု။ ဒီဃံ အဿသန္တီတိ ဒီဃံ အဿာသပ္ပဗန္ဓံ ပဝတ္တေန္တီတိ အတ္ထော။ ပဿသန္တီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သုနခသသာဒယော ဝိယ ရဿံ အဿသန္တိ ပဿသန္တိ စာတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ပန ဒီဃံ ရဿဉ္စ အဿသနံ ပဿသနဉ္စ တေသံ သတ္တာနံ သရီရဿ သဘာဝေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေသန္တိ တေသံ သတ္တာနံ။ တေတိ အဿာသပဿာသာ။ ဣတ္တရမဒ္ဓါနန္တိ အပ္ပကံ ကာလံ။ နဝဟာကာရေဟီတိ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တဿ ပုဗ္ဗေနာပရံ အလဒ္ဓဝိသေသဿ ကေဝလံ အဒ္ဓါနဝသေန အာဒိတော ဝုတ္တာ တယော အာကာရာ၊ တေ စ ခေါ ဧကစ္စော အဿာသံ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတိ၊ ဧကစ္စော ပဿာသံ၊ ဧကစ္စော တဒုဘယန္တိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန။ ကေစိ ပန ‘‘အဿသတိပိ ပဿသတိပီတိ ဧကဇ္ဈံ ဝစနံ ဘာဝနာယ နိရန္တရံ ပဝတ္တိဒဿနတ္ထ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဆန္ဒဝသေန ပုဗ္ဗေ ဝိယ တယော၊ တထာ ပါမောဇ္ဇဝသေနာတိ ဣမေဟိ နဝဟိ အာကာရေဟိ။

ကာမဉ္စေတ္ထ ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿ တယော ဧဝ အာကာရာ လဗ္ဘန္တိ၊ တန္တိဝသေန ပန သဗ္ဗေသံ ပါဠိအာရုဠှတ္တာ တေသံ ဝသေန ပရိကမ္မဿ ကာတဗ္ဗတ္တာ စ ‘‘တတြာယံ ¶ ဘိက္ခု နဝဟာကာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပဇာနတောတိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တေဟိ အာကာရေဟိ အဿာသပဿာသေ ပဇာနတော၊ တတ္ထ မနသိကာရံ ပဝတ္တေန္တဿ။ ဧကေနာကာရေနာတိ ဒီဃံအဿာသာဒီသု စတူသု အာကာရေသု ဧကေန အာကာရေန၊ နဝသု တီသု ဝါ ဧကေန။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ –

‘‘ဒီဃော ရဿော စ အဿာသော၊

ပဿာသောပိ စ တာဒိသော၊

စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ ဝတ္တန္တိ၊

နာသိကဂ္ဂေဝ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၆၅)၊

အယံ ဘာဝနာ အဿာသပဿာသကာယာနုပဿနာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

ဣဒါနိ ¶ ပါဠိဝသေနေဝ တေ နဝ အာကာရေ ဘာဝနာဝိဓိဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ‘‘ကထံ ပဇာနာတီ’’တိ ပဇာနနဝိဓိံ ကထေတုကမျတာယ ပုစ္ဆတိ။ ဒီဃံ အဿာသန္တိ ဝုတ္တလက္ခဏံ ဒီဃံ အဿာသံ။ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေတိ အဒ္ဓါနန္တိ သင်္ခံ ဂတေ ဒီဃေ ကာလေ၊ ဒီဃံ ခဏန္တိ အတ္ထော။ ကောဋ္ဌာသပရိယာယော ဝါ သင်္ခါတ-သဒ္ဒေါ ‘‘ထေယျသင်္ခါတ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ၊ တသ္မာ အဒ္ဓါနသင်္ခါတေတိ အဒ္ဓါနကောဋ္ဌာသေ ဒေသဘာဂေတိ အတ္ထော။ ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဘာဝနာယ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ အာဝဟန္တိယာ လဒ္ဓဿာဒတ္တာ တတ္ထ သာတိသယော ကတ္တုကာမတာလက္ခဏော ကုသလစ္ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဆန္ဒဝသေနာတိ တထာပဝတ္တဆန္ဒဿ ဝသေန ဝိသေသဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝုဍ္ဎိံ ဖာတိံ ဂမေန္တဿ။ တတော သုခုမတရန္တိ ယထာဝုတ္တဆန္ဒပ္ပဝတ္တိယာ ပုရိမကတော သုခုမတရံ။ ဘာဝနာဗလေန ဟိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဒရထပရိဠာဟတာယ ကာယဿ အဿာသပဿာသာ သုခုမတရာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ။ ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အဿာသပဿာသာနံ သုခုမတရဘာဝေန အာရမ္မဏဿ သန္တတရတာယ ကမ္မဋ္ဌာနဿ စ ဝီထိပ္ပဋိပန္နတာယ ဘာဝနာစိတ္တသဟဂတော ပမောဒေါ ခုဒ္ဒိကာဒိဘေဒါ တရုဏပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ စိတ္တံ ဝိဝတ္တတီတိ အနုက္ကမေန အဿာသပဿာသာနံ အတိဝိယ သုခုမတရဘာဝပ္ပတ္တိယာ အနုပဋ္ဌဟနေ ဝိစေတဗ္ဗာကာရပ္ပတ္တေဟိ တေဟိ ¶ စိတ္တံ ဝိနိဝတ္တတီတိ ကေစိ။ ဘာဝနာဗလေန ပန သုခုမတရဘာဝပ္ပတ္တေသု အဿာသပဿာသေသု တတ္ထ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ပကတိအဿာသပဿာသတော စိတ္တံ နိဝတ္တတိ။ ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတီတိ တသ္မိံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေ ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေ သမာဓိမှိ ဥပ္ပန္နေ ပုန ဈာနနိဗ္ဗတ္တနတ္ထံ ဗျာပါရာဘာဝတော အဇ္ဈုပေက္ခနံ ဟောတိ၊ သာ ပနာယံ ဥပေက္ခာ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣမေဟိ နဝဟိ အာကာရေဟီတိ ဣမေဟိ ယထာဝုတ္တေဟိ နဝဟိ ပကာရေဟိ ပဝတ္တာ။ ဒီဃံ အဿာသပဿာသာ ကာယောတိ ဒီဃာကာရာ အဿာသပဿာသာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏာပိ သမူဟဋ္ဌေန ကာယော။ အဿာသပဿာသေ နိဿာယ ဥပ္ပန္နနိမိတ္တမ္ပိ ဧတ္ထ အဿာသပဿာသသာမညဝသေန ဝုတ္တံ။ ဥပဋ္ဌာနံ သတီတိ တံ အာရမ္မဏံ ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌတီတိ သတိ ဥပဋ္ဌာနံ နာမ။ အနုပဿနာ ဉာဏန္တိ သမထဝသေန နိမိတ္တဿ အနုပဿနာ ဝိပဿနာဝသေန အဿာသပဿာသေ တန္နိဿယဉ္စ ကာယံ ‘‘ရူပ’’န္တိ၊ စိတ္တံ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ ‘‘အရူပ’’န္တိ ဝဝတ္ထပေတွာ နာမရူပဿ အနုပဿနာ စ ဉာဏံ တတ္ထ ယထာဘူတာဝဗောဓော။ ကာယော ဥပဋ္ဌာနန္တိ သော ကာယော အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဥပဂန္တွာ သတိ ဧတ္ထ တိဋ္ဌတီတိ ဥပဋ္ဌာနံ နာမ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကာယော ဥပဋ္ဌာန’’န္တိ ဣမိနာ ဣတရကာယဿပိ သင်္ဂဟောတိ တထာ ဝုတ္တံ သမ္မသနစာရဿပိ ဣဓ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ နော သတီတိ သော ကာယော သတိ နာမ န ဟောတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ သရဏဋ္ဌေန ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန စ။ တာယ သတိယာတိ ယထာဝုတ္တာယ သတိယာ။ တေန ဉာဏေနာတိ ယထာဝုတ္တေနေဝ ဉာဏေန။ တံ ကာယန္တိ တံ အဿာသပဿာသကာယဉ္စေဝ တန္နိဿယရူပကာယဉ္စ။ အနုပဿတီတိ ဈာနသမ္ပယုတ္တဉာဏေန စေဝ ဝိပဿနာဉာဏေန ¶ စ အနု အနု ပဿတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ကာယေ ကာယာနုပဿနာ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာတိ တေန အနုပဿနေန ယထာဝုတ္တေ ကာယေ အယံ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာတိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယာ အယံ ယထာဝုတ္တေ အဿာသပဿာသကာယေ တဿ နိဿယဘူတေ ကရဇကာယေ စ ကာယဿေဝ အနုပဿနာ အနုဒကဘူတာယ မရီစိယာ ဥဒကာနုပဿနာ ဝိယ န အနိစ္စာဒိသဘာဝေ ကာယေ နိစ္စာဒိဘာဝါနုပဿနာ၊ အထ ခေါ ယထာရဟံ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တာ သုဘဘာဝဿေဝ အနုပဿနာ။ အထ ဝါ ကာယေ ‘‘အဟန္တိ ဝါ၊ မမန္တိ ဝါ၊ ဣတ္ထီတိ ဝါ၊ ပုရိသော’’တိ ဝါ ဂဟေတဗ္ဗဿ ကဿစိ အဘာဝတော တာဒိသံ အနနုပဿိတွာ ¶ ကာယမတ္တဿေဝ အနုပဿနာ ကာယာနုပဿနာ၊ တာယ ကာယာနုပဿနာယ သမ္ပယုတ္တာ သတိယေဝ ဥပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ၊ တဿ ဘာဝနာ ဝဍ္ဎနာ ကာယာနုပဿနာ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာတိ။

ဧသေဝ နယောတိ ‘‘နဝဟိ အာကာရေဟီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝိဓိံ ရဿ-ပဒေ အတိဒိဿတိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ယထာဒဿိတေ ‘‘ကထံ ဒီဃံ အဿသန္တော’’တိအာဒိနာ အာဂတေ ပါဠိနယေ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ရဿပဒဝသေန အာဂတေ ပါဠိနယေ။ အယန္တိ ယောဂါဝစရော။ အဒ္ဓါနဝသေနာတိ ဒီဃကာလဝသေန။ ဣတ္တရဝသေနာတိ ပရိတ္တကာလဝသေန။ ဣမေဟိ အာကာရေဟီတိ ဣမေဟိ နဝဟိ အာကာရေဟိ။

တာဒိသောတိ ဒီဃော ရဿော စ။ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာတိ စတ္တာရော အာကာရာ တေ စ ဒီဃာဒယော ဧဝ။ နာသိကဂ္ဂေဝ ဘိက္ခုနောတိ ဂါထာသုခတ္ထံ ရဿံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ နာသိကဂ္ဂေ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော၊ တေန ဥတ္တရောဋ္ဌံ သင်္ဂဏှာတိ။

သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီတိ သဗ္ဗဿ ကာယဿ ပဋိ ပဋိ ပစ္စေကံ သမ္မဒေဝ ဝေဒနသီလော ဇာနနသီလော၊ တဿ ဝါ ပဋိ ပဋိ သမ္မဒေဝ ဝေဒေါ ဧတဿ အတ္ထိ၊ တံ ဝါ ပဋိ ပဋိ သမ္မဒေဝ ဝေဒမာနောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ တတ္ထ သဗ္ဗ-ဂ္ဂဟဏေန အဿာသာဒိကာယဿ အနဝသေသပရိယာဒါနေ သိဒ္ဓေပိ အနေကကလာပသမုဒါယဘာဝတော တဿ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဘာဂါနံ သံဝေဒနဒဿနတ္ထံ ပဋိ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ၊ တတ္ထ သက္ကစ္စကာရိဘာဝဒဿနတ္ထံ သံ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သကလဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာ သမာနေသုပိ အဿာသပဿာသေသု ယောဂိနော ပဋိပတ္တိဝိဓာနေ ပစ္စေကံ သက္ကစ္စံယေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ဝိသုံ ဒေသနာ ကတာ၊ ဧဝံ တမေဝတ္ထံ ဒီပေတုံ သတိပိ အတ္ထဿ သမာနတာယ ‘‘သကလဿာ’’တိအာဒိနာ ပဒဒွယဿ ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပါကဋံ ကရောန္တောတိ ဝိဘူတံ ကရောန္တော၊ သဗ္ဗသော ဝိဘာဝေန္တောတိ အတ္ထော။ ပါကဋီကရဏံ ဝိဘာဝနံ တတ္ထ အသမ္မုယှနဉာဏေနေဝ နေသံ ပဝတ္တနေန ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ ဝိဒိတံ ကရောန္တော’’တိအာဒိမာဟ ¶ ။ တတ္ထ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေနေဝ အဿာသပဿာသေ ပဝတ္တေတိ၊ န ဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန၊ တသ္မာ ဧဝံဘူတော သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီ အဿသိဿာမိ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတီတိ ဝုစ္စတိ ဗုဒ္ဓါဒီဟီတိ ယောဇနာ။ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏဝိသဋေတိ အနေကကလာပတာယ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏဘာဝေန ဝိသဋေ။ အာဒိ ပါကဋော ¶ ဟောတိ သတိယာ ဉာဏဿ စ ဝသေန ကတပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ ပဝတ္တတ္တာ။ တာဒိသေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ စတုတ္ထပုဂ္ဂလသဒိသေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပဂေဝ သတိံ ဉာဏဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ တီသုပိ ဌာနေသု ဉာဏသမ္ပယုတ္တမေဝ စိတ္တံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဝန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒနဝသေနေဝ။ ဃဋတီတိ ဥဿဟတိ။ ဝါယမတီတိ ဝါယာမံ ကရောတိ၊ မနသိကာရံ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ တထာဘူတဿာတိ အာနာပါနဿတိံ ဘာဝေန္တဿ။ သံဝရောတိ သတိ ဝီရိယမ္ပိ ဝါ။ တာယ သတိယာတိ ယာ သာ အာနာပါနေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ သတိ၊ တာယ။ တေန မနသိကာရေနာတိ ယော သော တတ္ထ သတိပုဗ္ဗင်္ဂမော ဘာဝနာမနသိကာရော၊ တေန သဒ္ဓိန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အာသေဝတီတိ ‘‘တိဿော သိက္ခာယော’’တိ ဝုတ္တေ အဓိကုသလဓမ္မေ အာသေဝတိ။ တဒါသေဝနဉှေတ္ထ သိက္ခနန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ပုရိမနယေတိ ပုရိမသ္မိံ ဘာဝနာနယေ၊ ပဌမဝတ္ထုဒွယေတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထာပိ ကာမံ ဉာဏုပ္ပာဒနံ လဗ္ဘတေဝ အဿာသပဿာသာနံ ယာထာဝတော ဒီဃရဿဘာဝါဝဗောဓသဗ္ဘာဝတော၊ တထာပိ တံ န ဒုက္ကရံ ယထာပဝတ္တာနံ တေသံ ဂဟဏမတ္တဘာဝတောတိ တတ္ထ ဝတ္တမာနကာလပ္ပယောဂေါ ကတော။ ဣဒံ ပန ဒုက္ကရံ ပုရိသဿ ခုရဓာရာယံ ဂမနသဒိသံ၊ တသ္မာ သာတိသယေနေတ္ထ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒီပေတုံ အနာဂတကာလပ္ပယောဂေါ ကတောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဉာဏုပ္ပာဒနာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကာယသင်္ခါရပဿမ္ဘနပီတိပဋိသံဝေဒနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘သံဝရသမာဒါနာနံ သင်္ဂဟော’’တိ ဝဒန္တိ။

ကာယသင်္ခါရန္တိ အဿာသပဿာသံ။ သော ဟိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနောပိ သမာနော ကရဇကာယပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ တေန သင်္ခရီယတီတိ ကာယသင်္ခါရောတိ ဝုစ္စတိ။ ယော ပန ‘‘ကာယသင်္ခါရော ဝစီသင်္ခါရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၂) ဧဝမာဂတော ကာယသင်္ခါရော စေတနာလက္ခဏော သတိပိ ဒွါရန္တရုပ္ပတ္တိယံ ယေဘုယျဝုတ္တိယာ တဗ္ဗဟုလဝုတ္တိယာ စ ကာယဒွါရေန လက္ခိတော၊ သော ဣဓ နာဓိပ္ပေတော။ ပဿမ္ဘေန္တောတိအာဒီသု ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ပဒံ ပုရိမဿ ပုရိမဿ အတ္ထဝစနံ။ တသ္မာ ပဿမ္ဘနံ နာမ ဝူပသမနံ၊ တဉ္စ တထာပယောဂေ အသတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟဿ ဩဠာရိကဿ ကာယသင်္ခါရဿ ပယောဂသမ္ပတ္တိယာ အနုပ္ပာဒနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ¶ ။ တတြာတိ ‘‘ဩဠာရိကံ ကာယသင်္ခါရံ ပဿမ္ဘေန္တော’’တိ ဧတ္ထ။ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေတိ ကမ္မဋ္ဌာနဿ အနာရဒ္ဓကာလေ၊ တတော ဧဝ ကာယစိတ္တာနမ္ပိ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေ။ ‘‘နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာ’’တိ ဟိ ဣမိနာ ကာယပရိဂ္ဂဟော ¶ ၊ ‘‘ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ ဣမိနာ စိတ္တပရိဂ္ဂဟော ဝုတ္တော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ ပရိဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တီ’’တိ။ ကာယောတိ ကရဇကာယော။ သဒရထာတိ သပရိဠာဟာ။ သာ စ နေသံ သဒရထတာ ဂရုဘာဝေန ဝိယ ဩဠာရိကတာယ အဝိနာဘာဝိနီတိ အာဟ ‘‘ဩဠာရိကာ’’တိ။ ဗလဝတရာတိ သဗလာ ထူလာ။ သန္တာ ဟောန္တီတိ စိတ္တံ တာဝ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပါဘာဝေန ဧကဂ္ဂံ ဟုတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပဝတ္တမာနံ သန္တံ ဟောတိ ဝူပသန္တံ၊ တတော ဧဝ တံသမုဋ္ဌာနာ ရူပဓမ္မာ လဟုမုဒုကမ္မညဘာဝပ္ပတ္တာ၊ တဒနုဂုဏတာယ သေသံ တိသန္တတိရူပန္တိ ဧဝံ စိတ္တေ ကာယေ စ ဝူပသန္တေ ပဝတ္တမာနေ တန္နိဿိတာ အဿာသပဿာသာ သန္တသဘာဝါ အနုက္ကမေန သုခုမသုခုမတရသုခုမတမာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယဒါ ပနဿ ကာယောပီ’’တိအာဒိ။ ပဿမ္ဘေမီတိ ပဌမာဝဇ္ဇနာ။ အာဘုဇနံ အာဘောဂေါ၊ သမ္မာ အနု အနု အာဟရဏံ သမန္နာဟာရော၊ တသ္မိံယေဝ အတ္ထေ အပရာပရံ ပဝတ္တအာဝဇ္ဇနာ တဿေဝ အတ္ထဿ မနသိကရဏံ စိတ္တေ ဌပနံ မနသိကာရော၊ ဝီမံသာ ပစ္စဝေက္ခဏာ။

သာရဒ္ဓေတိ သဒရထေ သပရိဠာဟေ။ အဓိမတ္တန္တိ ဗလဝံ ဩဠာရိကံ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ။ ကာယသင်္ခါရော ဟိ အဓိပ္ပေတော။ ‘‘အဓိမတ္တံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီ’’တိ ကိရိယာဝိသေသနံ ဝါ ဧတံ။ သုခုမန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ကာယမှီတိ ဧတ္ထ စိတ္တေ စာတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

ပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ကရိယမာနံ ဒုတိယဇ္ဈာနဿ နာနာဝဇ္ဇနံ ပရိကမ္မံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝိယ ဒူရသမုဿာရိတပဋိပက္ခန္တိ ကတွာ တံသမုဋ္ဌာနော ကာယသင်္ခါရော ပဌမဇ္ဈာနေ စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ စ ဩဠာရိကောတိ သဒိသော ဝုတ္တော။ ဧသ နယော သေသုပစာရဒွယေပိ။ အထ ဝါ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမာယ ပဋိပဇ္ဇတော ဒုက္ခာပဋိပဒါဒိဝသေန ကိလမတော ယောဂိနော ကာယကိလမထစိတ္တုပဃာတာဒိဝသေန ဝိတက္ကာဒိသင်္ခေါဘေန သပရိပ္ဖန္ဒတာယ စ စိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိဥပစာရေသု ကာယသင်္ခါရဿ ဩဠာရိကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အတိသုခုမောတိ အညတ္ထ လဗ္ဘမာနော ကာယသင်္ခါရော စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ¶ အတိက္ကန္တသုခုမော။ သုခုမဘာဝေါပိဿ တတ္ထ နတ္ထိ ကုတော ဩဠာရိကတာ အပ္ပဝတ္တနတော။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပဝတ္တိမေဝ ပါပုဏာတီ’’တိ။

လာဘိဿ သတော အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနဝေလံ ဧကာသနေနေဝ ဝါ သဗ္ဗေသံ ဈာနာနံ ပဋိလာဘံ သန္ဓာယ မဇ္ဈိမဘာဏကာ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနတော ဥပရူပရိဈာနူပစာရေပိ သုခုမတရံ ဣစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ဟိ သောပစာရာနံ ဈာနာနံ ဥပရူပရိ ဝိသေသဝန္တတာ သန္တတာ စ သမ္ဘဝေယျ၊ ဧကာဝဇ္ဇနူပစာရံ ဝါ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဝါဒေန ဣမဿ ဝါဒဿ အဝိရောဓော သိဒ္ဓါ ဘိန္နဝိသယတ္တာ။ သဗ္ဗေသံယေဝါတိ ဥဘယေသမ္ပိ။ ယသ္မာ တေ သဗ္ဗေပိ ဝုစ္စမာနေန ဝိဓိနာ ပဿဒ္ဓိမိစ္ဆန္တိယေဝ ¶ ။ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေ ပဝတ္တကာယသင်္ခါရော ပရိဂ္ဂဟိတကာလေ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဣဒံ သဒိသသန္တာနတာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တေ ဧဝ ဩဠာရိကာ အဿာသာဒယော သုခုမာ ဟောန္တိ။ ပဿမ္ဘနာကာရော ပန တေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။

မဟာဘူတပရိဂ္ဂဟေ သုခုမောတိ စတုဓာတုမုခေန ဝိပဿနာဘိနိဝေသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သကလရူပပရိဂ္ဂဟေ သုခုမော ဘာဝနာယ ဥပရူပရိ ပဏီတဘာဝတော။ တေနေဝါဟ ‘‘ရူပါရူပပရိဂ္ဂဟေ သုခုမော’’တိ။ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာယာတိ ကလာပသမ္မသနမာဟ။ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာတော ပဋ္ဌာယ ဗလဝဝိပဿနာ၊ တတော ဩရံ ဒုဗ္ဗလဝိပဿနာ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘အပရိဂ္ဂဟိတကာလေ’’တိအာဒိနာ သမထနယေ ဝုတ္တနယေန။ ‘‘အပရိဂ္ဂဟေ ပဝတ္တော ကာယသင်္ခါရော မဟာဘူတပရိဂ္ဂဟေ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိအာဒိနာ ဝိပဿနာနယေပိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ယောဇေတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အဿာတိ ဣမဿ ‘‘ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရ’’န္တိ ပဒဿ။ စောဒနာသောဓနာဟီတိ အနုယောဂပရိဟာရေဟိ။ ဧဝန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရေန။ ကထန္တိ ယံ ဣဒံ ‘‘ပဿမ္ဘယံ…ပေ… သိက္ခတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ကထံ ကေန ပကာရေန ကာယသင်္ခါရဿ ပဿမ္ဘနံ ယောဂိနော စ သိက္ခနံ ဟောတီတိ ကထေတုကာမတာယ ပုစ္ဆိတွာ ကာယသင်္ခါရေ သရူပတော ဩဠာရိကသုခုမတော ဝူပသမတော အနုယောဂပရိဟာရတော စ ဒဿေတုံ ‘‘ကတမေ ကာယသင်္ခါရာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ကာယိကာတိ ရူပကာယေ ဘဝါ။ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါတိ ကာယသန္နိဿိတာ။ ကာယေ သတိ ဟောန္တိ၊ အသတိ န ဟောန္တိ၊ တတော ဧဝ တေ အကာယသမုဋ္ဌာနာပိ ကာယေန သင်္ခရီယန္တီတိ ကာယသင်္ခါရာ။ ပဿမ္ဘေန္တောတိ ဩဠာရိကောဠာရိကံ ပဿမ္ဘေန္တော။

သေသပဒဒွယံ ¶ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဩဠာရိကဉှိ ကာယသင်္ခါရံ အဝူပသန္တသဘာဝံ သန္နိသီဒါပေန္တော ‘‘ပဿမ္ဘေန္တော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ အနုပ္ပာဒနိရောဓံ ပါပေန္တော ‘‘နိရောဓေန္တော’’တိ၊ သုဋ္ဌု သန္တသဘာဝံ နယန္တော ‘‘ဝူပသမေန္တော’’တိ။

ယထာရူပေဟီတိ ယာဒိသေဟိ။ ကာယသင်္ခါရေဟီတိ ဩဠာရိကေဟိ ကာယသင်္ခါရေဟိ။ အာနမနာတိ အဘိမုခေန ကာယဿ နမနာ။ ဝိနမနာတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ပဿတော နမနာ။ သန္နမနာတိ သဗ္ဗတော၊ သုဋ္ဌု ဝါ နမနာ။ ပဏမနာတိ ပစ္ဆတော နမနာ။ ဣဉ္ဇနာဒီနိ အာနမနာဒီနံ ဝေဝစနာနိ၊ အဓိမတ္တာနိ ဝါ အဘိမုခစလနာဒီနိ အာနမနာဒယော၊ မန္ဒာနိ ဣဉ္ဇနာဒယော။ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရန္တိ ¶ တထာရူပံ အာနမနာဒီနံ ကာရဏဘူတံ ဩဠာရိကံ ကာယသင်္ခါရံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေန္တော။ တသ္မိဉှိ ပဿမ္ဘိတေ အာနမနာဒယောပိ ပဿမ္ဘိတာ ဧဝ ဟောန္တိ။

သန္တံ သုခုမန္တိ ယထာရူပေဟိ ကာယသင်္ခါရေဟိ ကာယဿ အပရိပ္ဖန္ဒနဟေတူဟိ အာနမနာဒယော န ဟောန္တိ၊ တထာရူပံ ဒရထာဘာဝတော သန္တံ၊ အနောဠာရိကတာယ သုခုမံ။ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရန္တိ သာမညတော ဧကံ ကတွာ ဝဒတိ။ အထ ဝါ ပုဗ္ဗေ ဩဠာရိကောဠာရိကံ ကာယသင်္ခါရံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေန္တော အနုက္ကမေန ကာယဿ အပရိပ္ဖန္ဒနဟေတုဘူတေ သုခုမသုခုမတရေ ဥပ္ပာဒေတွာ တေပိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ပရမသုခုမတာယ ကောဋိပ္ပတ္တံ ယံ ကာယသင်္ခါရံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သန္တံ သုခုမံ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရ’’န္တိ။

ဣတီတိအာဒိ စောဒကဝစနံ။ တတ္ထ ဣတီတိ ပကာရတ္ထေ နိပါတော၊ ကိရာတိ အရုစိသူစနေ၊ ဧဝဉ္စေတိ အတ္ထော။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ‘‘ဝုတ္တပ္ပကာရေန ယဒိ အတိသုခုမမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ ပဿမ္ဘေတီ’’တိ။ ဧဝံ သန္တေတိ ဧဝံ သတိ တယာ ဝုတ္တာကာရေ လဗ္ဘမာနေ။ ဝါတူပလဒ္ဓိယာတိ ဝါတဿ ဥပလဒ္ဓိယာ။ စ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ အဿာသာဒိဝါတာရမ္မဏဿ စိတ္တဿ ပဘာဝနာ ဥပ္ပာဒနာ ပဝတ္တနာ န ဟောတိ၊ တေ စ တေန ပဿမ္ဘေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ အဿာသပဿာသာနဉ္စ ပဘာဝနာတိ ဩဠာရိကေ အဿာသပဿာသေ ဘာဝနာယ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ သုခုမာနံ တေသံ ပဘာဝနာ စ န ဟောတိ ဥဘယေသံ တေသံ တေန ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗတော။ အာနာပါနဿတိယာတိ အာနာပါနာရမ္မဏာယ သတိယာ စ ပဝတ္တနံ န ဟောတိ အာနာပါနာနံ ¶ အဘာဝတော။ တတော ဧဝ တံသမ္ပယုတ္တဿ အာနာပါနဿတိသမာဓိဿ စ ပဘာဝနာ ဥပ္ပာဒနာပိ န ဟောတိ။ န ဟိ ကဒါစိ အာရမ္မဏေန ဝိနာ သာရမ္မဏာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ။ န စ နံ တန္တိ ဧတ္ထ နန္တိ နိပါတမတ္တံ။ တံ ဝုတ္တဝိဓာနံ သမာပတ္တိံ ပဏ္ဍိတာ ပညဝန္တော န စေဝ သမာပဇ္ဇန္တိပိ တတော န ဝုဋ္ဌဟန္တိပီတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ စောဒကော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝူပနယနံ ပဿမ္ဘနန္တိ အဓိပ္ပာယေန စောဒေတိ။

ပုန ဣတိ ကိရာတိအာဒိ ယထာဝုတ္တာယ စောဒနာယ ဝိဿဇ္ဇနာ။ တတ္ထ ကိရာတိ ယဒီတိ ဧတဿ အတ္ထေ နိပါတော။ ဣတိ ကိရ သိက္ခတိ၊ မယာ ဝုတ္တာကာရေန ယဒိ သိက္ခတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သန္တေတိ ဧဝံ ပဿမ္ဘနေ သတိ။ ပဘာဝနာ ဟောတီတိ ယဒိပိ ဩဠာရိကာ ကာယသင်္ခါရာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ၊ သုခုမာ ပန အတ္ထေဝါတိ အနုက္ကမေန ပရမသုခုမဘာဝပ္ပတ္တဿ ဝသေန နိမိတ္တုပ္ပတ္တိယာ အာနာပါနဿတိယာ အာနာပါနဿတိသမာဓိဿ စ ပဘာဝနာ ဣဇ္ဈတေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ယထာ ¶ ကထံ ဝိယာတိ ယထာဝုတ္တဝိဓာနံ တံ ကထံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ အတ္ထိ ကိဉ္စိ တဒတ္ထသမ္ပဋိပါဒနေ ဩပမ္မန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒါနိ ဩပမ္မံ ဒဿေတုံ ‘‘သေယျထာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သေယျထာပီတိ ဩပမ္မတ္ထေ နိပါတော။ ကံသေတိ ကံသဘာဇနေ။ နိမိတ္တန္တိ နိမိတ္တဿ၊ တေသံ သဒ္ဒါနံ ပဝတ္တာကာရဿာတိ အတ္ထော။ သာမိအတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ဥပယောဂဝစနံ။ သုဂ္ဂဟိတတ္တာတိ သုဋ္ဌု ဂဟိတတ္တာ။ သုမနသိကတတ္တာတိ သုဋ္ဌု စိတ္တေ ဌပိတတ္တာ။ သူပဓာရိတတ္တာတိ သမ္မဒေဝ ဥပဓာရိတတ္တာ သလ္လက္ခိတတ္တာ။ သုခုမကာ သဒ္ဒါတိ အနုရဝေ အာဟ၊ ယေ အပ္ပကာ။ အပ္ပတ္ထော ဟိ အယံ က-သဒ္ဒေါ။ သုခုမသဒ္ဒနိမိတ္တာရမ္မဏတာပီတိ သုခုမော သဒ္ဒေါဝ နိမိတ္တံ သုခုမသဒ္ဒနိမိတ္တံ၊ တဒါရမ္မဏတာယပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာမံ တဒါ သုခုမာပိ သဒ္ဒါ နိရုဒ္ဓါ၊ သဒ္ဒနိမိတ္တဿ ပန သုဂ္ဂဟိတတ္တာ သုခုမတရသဒ္ဒနိမိတ္တာရမ္မဏဘာဝေနပိ စိတ္တံ ပဝတ္တတိ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ တဿ တဿ နိရုဒ္ဓဿ သဒ္ဒဿ နိမိတ္တံ အဝိက္ခိတ္တေန စိတ္တေန ဥပဓာရေန္တဿ အနုက္ကမေန ပရိယောသာနေ အတိသုခုမသဒ္ဒနိမိတ္တမ္ပိ အာရမ္မဏံ ကတွာ စိတ္တံ ပဝတ္တတေဝ။ စိတ္တံ န ဝိက္ခေပံ ဂစ္ဆတိ တသ္မိံ ယထာဥပဋ္ဌိတေ နိမိတ္တေ သမာဓာနသဗ္ဘာဝတော။

ဧဝံ သန္တေတိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ နိဂမနဝသေန ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဿ သုတ္တပဒဿ သဒ္ဓိံ စောဒနာသောဓနာဟိ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနာနိ ဝိဘာဂတော ဒဿေတုံ ‘‘ပဿမ္ဘယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ တတ္ထ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရန္တိ ဝုတ္တအဿာသပဿာသာ ကာယောတိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရန္တိ ဧတ္ထ အဿာသပဿာသာ ကာယောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၂ အာဒယော၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၅ အာဒယော) ကာယာနုပဿနံ ကထေန္တေန ပဌမစတုက္ကဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ၊ အာနာပါနဿတိသုတ္တေပိ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဒီဃံ ဝါ အဿသန္တော ဒီဃံ အဿသာမီတိ ပဇာနာတိ…ပေ… ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတိ။ ကာယေ ကာယာနုပဿီ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တသ္မိံ သမယေ ဘိက္ခု ဝိဟရတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၄၉) ဝုတ္တတ္တာ စ ‘‘ကာယာနုပဿနာဝသေန ဝုတ္တဿ ပဌမစတုက္ကဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။

အာဒိကမ္မိကဿ ကမ္မဋ္ဌာနဝသေနာတိ သမထကမ္မဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနံ ပန ဣတရစတုက္ကေသုပိ လဗ္ဘတေဝ။ ဧတ္ထာတိ ပဌမစတုက္ကေ။ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟီတိ နိဒဿနမတ္တမေတံ၊ ပုညဝန္တာနံ ပန ဥပနိဿယသမ္ပန္နာနံ အဘိညာပိ သိဇ္ဈတိယေဝ။ စတုဗ္ဗိဓန္တိ ပါတိမောက္ခသံဝရာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ။ အနာပဇ္ဇနန္တိ သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အညတရဿ အနာပဇ္ဇနံ။ အာပန္နဝုဋ္ဌာနန္တိ အာပန္နသပ္ပဋိကမ္မာပတ္တိတော ယထာဓမ္မံ ပဋိကမ္မကရဏေန ဝုဋ္ဌာနံ၊ ဒေသနာဂါမိနိတော ဒေသနာယ၊ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိတော ပရိဝါသာဒိဝိနယကမ္မကရဏေန ဝုဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ¶ ။ ဒေသနာယပိ ဟိ အာပန္နာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ သာပိ ဝုဋ္ဌာနေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။ ကိလေသေဟိ စ အပ္ပဋိပီဠနန္တိ ကောဓော ဥပနာဟော မက္ခော ပလာသော ဣဿာ မစ္ဆရိယံ မာယာ သာဌေယျံ ထမ္ဘော သာရမ္ဘော မာနော အတိမာနော မဒေါ ပမာဒေါတိ ဧဝမာဒီဟိ ပါပဓမ္မေဟိ အပ္ပဋိပီဠနံ၊ တေသံ အနုပ္ပာဒနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ယမိဒံ အာဘိသမာစာရိကသီလံ ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒွေအသီတိ ခန္ဓကဝတ္တာနိ စုဒ္ဒသဝိဓံ မဟာဝတ္တန္တိ ဧတ္ထ မဟာဝတ္တံ နာမ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာနိ အာဂန္တုကဝတ္တံ အာဝါသိကဂမိကအနုမောဒနဘတ္တဂ္ဂပိဏ္ဍစာရိကအာရညိကသေနာသနဇန္တာဃရဝစ္စကုဋိဥပဇ္ဈာယသဒ္ဓိဝိဟာရိကအာစရိယအန္တေဝါသိကဝတ္တန္တိ စုဒ္ဒသ ဝတ္တာနိ။ တတော အညာနိ ပန ကဒါစိ တဇ္ဇနီယကမ္မကတာဒိကာလေယေဝ စရိတဗ္ဗာနိ ဒွါသီတိ ခန္ဓကဝတ္တာနိ၊ န သဗ္ဗာသု အဝတ္ထာသု စရိတဗ္ဗာနိ၊ တသ္မာ မဟာဝတ္တေသု အဂဏိတာနိ။ တတ္ထ ‘‘ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝတ္တံ ပညပေဿာမီ’’တိ အာရဘိတွာ ‘‘န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ…ပေ… န ဆမာယံ စင်္ကမန္တေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၇၆) ဝုတ္တဝတ္တာနိ ဆသဋ္ဌိ၊ တတော ပရံ ¶ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ မူလာယပဋိကဿနာရဟေန၊ မာနတ္တာရဟေန၊ မာနတ္တစာရိကေန၊ အဗ္ဘာနာရဟေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၈၂) ဝုတ္တာနိ ပကတတ္တေ စရိတဗ္ဗေဟိ အနညတ္တာ ဝိသုံ တာနိ အဂဏေတွာ ပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရာဒီသု ပုဂ္ဂလန္တရေသု စရိတဗ္ဗတ္တာ တေသံ ဝသေန သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဧကေကံ ကတွာ ဂဏိတာနိ ပဉ္စာတိ ဧကသတ္တတိ ဝတ္တာနိ၊ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတဝတ္တေသု ဝတ္တပညာပနဝသေန ဝုတ္တံ ‘‘န ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော အဘိဝါဒနံ…ပေ… နဟာနေ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၅၁) ဣဒံ အဘိဝါဒနာဒီနံ အသာဒိယနံ ဧကံ၊ ‘‘န ပကတတ္တော ဘိက္ခု သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေတဗ္ဗော’’တိအာဒီနိ (စူဠဝ။ ၅၁) စ ဒသာတိ ဧဝမေတာနိ ဒွါသီတိ။ ဧတေသွေဝ ပန ကာနိစိ တဇ္ဇနီယကမ္မာဒိဝတ္တာနိ ကာနိစိ ပါရိဝါသိကာဒိဝတ္တာနီတိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဒွါသီတိ ဧဝ။ အညတ္ထ ပန အဋ္ဌကထာပဒေသေ အပ္ပကံ ဦနမဓိကံ ဝါ ဂဏနူပဂံ န ဟောတီတိ အသီတိ ခန္ဓကဝတ္တာနီတိ ဝုစ္စတိ။ အာဘိသမာစာရိကသီလန္တိ ဧတ္ထ အဘိသမာစာရောတိ ဥတ္တမသမာစာရော၊ အဘိသမာစာရောဝ အာဘိသမာစာရိကံ၊ အဘိသမာစာရံ ဝါ အာရဗ္ဘ ပညတ္တံ အာဘိသမာစာရိကံ၊ တဒေဝ သီလန္တိ အာဘိသမာစာရိကသီလံ။ ခန္ဓကဝတ္တပရိယာပန္နဿ သီလဿေတံ အဓိဝစနံ။ အဟံ သီလံ ရက္ခာမိ၊ ကိံ အာဘိသမာစာရိကေနာတိအာဒီသု သီလန္တိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ ခန္ဓကဝတ္တပရိယာပန္နဿ အာဘိသမာစာရိကဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။ ပရိပူရေတိ ပရိပုဏ္ဏေ၊ ပရိပူရိတေတိ ဝါ အတ္ထော။

တတောတိ ¶ ယထာဝုတ္တသီလဝိသောဓနတော ပရံ။ အာဝါသောတိ အာဝါသပလိဗောဓော။ ကုလန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၁) အာဝါသောတိ ဧကောပိ ဩဝရကော ဝုစ္စတိ ဧကမ္ပိ ပရိဝေဏံ သကလောပိ သင်္ဃာရာမော။ သွာယံ န သဗ္ဗဿေဝ ပလိဗောဓော ဟောတိ၊ ယော ပနေတ္ထ နဝကမ္မာဒိဥဿုက္ကံ ဝါ အာပဇ္ဇတိ၊ ဗဟုဘဏ္ဍသန္နိစယော ဝါ ဟောတိ၊ ယေန ကေနစိ ဝါ ကာရဏေန အပေက္ခဝါ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော၊ တဿေဝ ပလိဗောဓော ဟောတိ၊ န ဣတရဿ။

ကုလန္တိ ဉာတိကုလံ ဝါ ဥပဋ္ဌာကကုလံ ဝါ။ ဧကစ္စဿ ဟိ ဥပဋ္ဌာကကုလမ္ပိ ‘‘သုခိတေ သုခိတော’’တိအာဒိနာ နယေန သံသဋ္ဌဿ ဝိဟရတော ပလိဗောဓော ဟောတိ၊ သော ကုလမာနုသကေဟိ ဝိနာ ဓမ္မဿဝနာယ သာမန္တဝိဟာရမ္ပိ န ဂစ္ဆတိ။ ဧကစ္စဿ မာတာပိတရောပိ ပလိဗောဓာ န ဟောန္တိ ကောရဏ္ဍကဝိဟာရဝါသိတ္ထေရဿ ဘာဂိနေယျဒဟရဘိက္ခုနော ဝိယ။

လာဘောတိ ¶ စတ္တာရော ပစ္စယာ။ တေ ကထံ ပလိဗောဓာ ဟောန္တိ? ပုညဝန္တဿ ဟိ ဘိက္ခုနော ဂတဂတဋ္ဌာနေ မနုဿာ မဟာပရိဝါရေ ပစ္စယေ ဒေန္တိ၊ သော တေသံ အနုမောဒေန္တော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သမဏဓမ္မံ ကာတုံ ဩကာသံ န လဘတိ၊ အရုဏုဂ္ဂမနတော ယာဝ ပဌမယာမော၊ တာဝ မနုဿသံသဂ္ဂေါ န ဥပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ပုန ဗလဝပစ္စူသေယေဝ ဗာဟုလ္လိကပိဏ္ဍပါတိကာ အာဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အသုကော ဥပဋ္ဌာကော ဥပါသကော ဥပါသိကာ အမစ္စော အမစ္စဓီတာ တုမှာကံ ဒဿနကာမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ သော ‘‘ဂဏှာဝုသော ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဂမနသဇ္ဇောဝ ဟောတိ နိစ္စဗျာဝဋော၊ တဿေဝ တေ ပစ္စယာ ပလိဗောဓာ ဟောန္တိ။ တေန ဂဏံ ပဟာယ ယတ္ထ နံ န ဇာနန္တိ၊ တတ္ထ ဧကကေန စရိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သော ပလိဗောဓော ဥပစ္ဆိဇ္ဇတိ။

ဂဏောတိ သုတ္တန္တိကဂဏော ဝါ အာဘိဓမ္မိကဂဏော ဝါ။ ယော တဿ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ပရိပုစ္ဆံ ဝါ ဒေန္တော သမဏဓမ္မဿ ဩကာသံ န လဘတိ၊ တဿ ဂဏော ပလိဗောဓော ဟောတိ။ တေန သော ဧဝံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော – သစေ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဗဟု ကတံ ဟောတိ၊ အပ္ပံ အဝသိဋ္ဌံ၊ တံ နိဋ္ဌပေတွာ အရညံ ပဝိသိတဗ္ဗံ။ သစေ အပ္ပံ ကတံ၊ ဗဟု အဝသိဋ္ဌံ၊ ယောဇနတော ပရံ အဂန္တွာ အန္တောယောဇနပရိစ္ဆေဒေ အညံ ဂဏဝါစကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဣမေ အာယသ္မာ ဥဒ္ဒေသာဒီဟိ သင်္ဂဏှတူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ အလဘမာနေန ‘‘မယှံ၊ အာဝုသော၊ ဧကံ ကိစ္စံ အတ္ထိ၊ တုမှေ ယထာဖာသုကဋ္ဌာနာနိ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဂဏံ ပဟာယ အတ္တနော ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။

ကမ္မေနာတိ ကမ္မပလိဗောဓေန။ ‘‘ကမ္မဉ္စ ပဉ္စမ’’န္တိပိ ပါဌော။ တတ္ထ ကမ္မန္တိ နဝကမ္မံ။ တံ ကရောန္တေန ဝဍ္ဎကီအာဒီဟိ လဒ္ဓါလဒ္ဓံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ ကတာကတေ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗထာပိ ¶ ပလိဗောဓော ဟောတိ။ သောပိ ဧဝံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော – သစေ အပ္ပံ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ နိဋ္ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟု၊ သင်္ဃိကံ စေ၊ နဝကမ္မံ သင်္ဃဿ ဝါ ဘာရဟာရကဘိက္ခူနံ ဝါ နိယျာတေတဗ္ဗံ။ အတ္တနော သန္တကံ စေ၊ အတ္တနော ဘာရဟာရကာနံ နိယျာတေတဗ္ဗံ။ တာဒိသံ အလဘန္တေန သင်္ဃဿ ပရိစ္စဇိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။

အဒ္ဓါနန္တိ မဂ္ဂဂမနံ။ ယဿ ဟိ ကတ္ထစိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော ဝါ ဟောတိ၊ ပစ္စယဇာတံ ဝါ ကိဉ္စိ လဒ္ဓဗ္ဗံ ဟောတိ။ သစေ တံ အလဘန္တော န သက္ကောတိ အဓိဝါသေတုံ၊ အရညံ ပဝိသိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တဿပိ ဂမိကစိတ္တံ နာမ ဒုပ္ပဋိဝိနောဒယံ ¶ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဂန္တွာ တံ ကိစ္စံ တီရေတွာဝ သမဏဓမ္မေ ဥဿုက္ကံ ကာတဗ္ဗံ။

ဉာတီတိ ဝိဟာရေ အာစရိယုပဇ္ဈာယသဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကသမာနုပဇ္ဈာယကသမာနာစရိယကာ၊ ဃရေ မာတာ ပိတာ ဘာတာတိ ဧဝမာဒိကာ။ တေ ဂိလာနာ ဣမဿ ပလိဗောဓာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ သော ပလိဗောဓော တေ ဥပဋ္ဌဟိတွာ တေသံ ပါကတိကကရဏေန ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဥပဇ္ဈာယော တာဝ ဂိလာနော သစေ လဟုံ န ဝုဋ္ဌာတိ၊ ယာဝဇီဝံ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော၊ တထာ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော ဥပသမ္ပဒါစရိယော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဥပသမ္ပာဒိတပဗ္ဗာဇိတအန္တေဝါသိကသမာနုပဇ္ဈာယကာ စ။ နိဿယာစရိယဥဒ္ဒေသာစရိယနိဿယန္တေဝါသိကဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကသမာနာစရိယကာ ပန ယာဝ နိဿယဥဒ္ဒေသာ အနုပစ္ဆိန္နာ၊ တာဝ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာ။ ပဟောန္တေန တတော ဥဒ္ဓမ္ပိ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာ ဧဝ။ မာတာပိတူသု ဥပဇ္ဈာယေ ဝိယ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဟိ တေ ရဇ္ဇေ ဌိတာ ဟောန္တိ၊ ပုတ္တတော စ ဥပဋ္ဌာနံ ပစ္စာသီသန္တိ၊ ကာတဗ္ဗမေဝ။ အထ တေသံ ဘေသဇ္ဇံ နတ္ထိ၊ အတ္တနော သန္တကံ ဒါတဗ္ဗံ။ အသတိ၊ ဘိက္ခာစရိယာယ ပရိယေသိတွာပိ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ဘာတုဘဂိနီနံ ပန တေသံ သန္တကမေဝ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ နတ္ထိ၊ အတ္တနော သန္တကံ တာဝကာလိကံ ဒတွာ ပစ္ဆာ လဘန္တေန ဂဏှိတဗ္ဗံ၊ အလဘန္တေန န စောဒေတဗ္ဗာ။ အညာတကဿ ဘဂိနိယာ သာမိကဿ ဘေသဇ္ဇံ နေဝ ကာတုံ၊ န ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘တုယှံ သာမိကဿ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ပန ဘဂိနိယာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဘာတု ဇာယာယပိ ဧသေဝ နယော၊ တေသံ ပန ပုတ္တာ ဣမဿ ဉာတကာယေဝါတိ တေသံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

အာဗာဓောတိ ယော ကောစိ ရောဂေါ။ သော ဗာဓယမာနော ပလိဗောဓော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘေသဇ္ဇကရဏေန ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ သစေ ပန ကတိပါဟံ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တဿပိ န ဝူပသမ္မတိ၊ ‘‘နာဟံ တုယှံ ဒါသော၊ န ဘတကော၊ တံယေဝမှိ ပေါသေန္တော အနမတဂ္ဂေ သံသာရဝဋ္ဋေ ဒုက္ခပ္ပတ္တော’’တိ အတ္တဘာဝံ ဂရဟိတွာ သမဏဓမ္မော ကာတဗ္ဗော။

ဂန္ထောတိ ¶ ပရိယတ္တိပရိဟရဏံ။ တံ သဇ္ဈာယာဒီဟိ နိစ္စဗျာဝဋဿေဝ ပလိဗောဓော ဟောတိ၊ န ဣတရဿ။

ဣဒ္ဓိယာတိ ¶ ဣဒ္ဓိပလိဗောဓေန။ ‘‘ဣဒ္ဓီတိ တေ ဒသာ’’တိပိ ပါဌော။ တတ္ထ ဣဒ္ဓီတိ ပေါထုဇ္ဇနိကာ ဣဒ္ဓိ။ သာ ဟိ ဥတ္တာနသေယျကဒါရကော ဝိယ တရုဏသဿံ ဝိယ စ ဒုပ္ပရိဟာရာ ဟောတိ၊ အပ္ပမတ္တကေန စ ဘိဇ္ဇတိ။ သာ ပန ဝိပဿနာယ ပလိဗောဓော ဟောတိ၊ န သမာဓိဿ သမာဓိံ ပတွာ ပတ္တဗ္ဗတော၊ တသ္မာ ဝိပဿနာတ္ထိကေန ဣဒ္ဓိပလိဗောဓော ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ ဣတရေန အဝသေသာတိ။ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနံ ပရိဗုန္ဓေတိ ဥပရောဓေတိ ပဝတ္တိတုံ န ဒေတီတိ ပလိဗောဓော၊ ရ-ကာရဿ လ-ကာရံ ကတွာ ဝုတ္တော၊ ပရိပန္ထောတိ အတ္ထော။ ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ သမာပနေန သင်္ဂဟဏေန ဥပရုန္ဓိတဗ္ဗော၊ အပလိဗောဓော ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

ကမ္မဋ္ဌာနေ နိယုတ္တော ကမ္မဋ္ဌာနိကော၊ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တော။ တေန ကမ္မဋ္ဌာနိကေန။ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ သဗ္ဗေပိ ဘိက္ခူ’’တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ သဟဝါသီနန္တိ သဟဝါသီနံ ဘိက္ခူနံ။ မုဒုစိတ္တတံ ဇနေတီတိ အတ္တနိ မုဒုစိတ္တတံ ဥပ္ပာဒေတိ။ အယဉ္စ သဟဝါသီနံ စိတ္တမဒ္ဒဝဇနနာဒိအတ္ထော ‘‘မနုဿာနံ ပိယော ဟောတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန မေတ္တာနိသံသသုတ္တေန (အ။ နိ။ ၈။၁) ဒီပေတဗ္ဗော။

အနောလီနဝုတ္တိကော ဟောတီတိ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ဩလီနဝုတ္တိကော ဟီနဝီရိယော န ဟောတိ၊ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဒိဗ္ဗေသုပိ အာရမ္မဏေသု၊ ပဂေဝ ဣတရေသူတိ အဓိပ္ပာယော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗသ္မိံ သမဏကရဏီယေ၊ သဗ္ဗသ္မိံ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂေ။ အတ္ထယိတဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗာသေဝနဝသေန အတ္ထယိတဗ္ဗံ။ ယောဂဿ ဘာဝနာယ အနုယုဉ္ဇနံ ယောဂါနုယောဂေါ၊ တဒေဝ ကရဏီယဋ္ဌေန ကမ္မံ၊ တဿ ယောဂါနုယောဂကမ္မဿ။ ပဒဋ္ဌာနတ္တာတိ နိပ္ဖတ္တိဟေတုတ္တာ။

ဩဒါတကသိဏေ အာလောကကသိဏံ၊ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသကသိဏေ ပရိစ္ဆိန္နာကာသကသိဏဉ္စ အန္တောဂဓံ ကတွာ ပါဠိယံ ပထဝီကသိဏာဒီနံ ရူပဇ္ဈာနာရမ္မဏာနံ အဋ္ဌန္နံယေဝ ကသိဏာနံ သရူပတော ဝုတ္တတ္တာ အာကာသကသိဏံ အာလောကကသိဏဉ္စ ဝဇ္ဇေတွာ ‘‘အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသူ’’တိ ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာနယေန ပန အာကာသကသိဏေ အာလောကကသိဏေ စ ဝိသုံ ဂဟိတေ စတ္တာလီသံယေဝ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ။ တတြိမာနိ စတ္တာလီသ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ – ဒသ ကသိဏာ၊ ဒသ အသုဘာ ¶ ၊ ဒသ အနုဿတိယော၊ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရာ၊ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ၊ ဧကာ သညာ၊ ဧကံ ဝဝတ္ထာနန္တိ။ တတ္ထ ပထဝီကသိဏံ အာပေါကသိဏံ တေဇောကသိဏံ ဝါယောကသိဏံ နီလကသိဏံ ပီတကသိဏံ ¶ လောဟိတကသိဏံ ဩဒါတကသိဏံ အာလောကကသိဏံ ပရိစ္ဆိန္နာကာသကသိဏန္တိ ဣမေ ဒသ ကသိဏာ။ ဥဒ္ဓုမာတကံ ဝိနီလကံ ဝိပုဗ္ဗကံ ဝိစ္ဆိဒ္ဒကံ ဝိက္ခာယိတကံ ဝိက္ခိတ္တကံ ဟတဝိက္ခိတ္တကံ လောဟိတကံ ပုဠဝကံ အဋ္ဌိကန္တိ ဣမေ ဒသ အသုဘာ။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဓမ္မ သင်္ဃ သီလ စာဂ ဒေဝတာနုဿတိ မရဏဿတိ ကာယဂတာသတိ အာနာပါနဿတိ ဥပသမာနုဿတီတိ ဣမာ ဒသ အနုဿတိယော။ မေတ္တာ ကရုဏာ မုဒိတာ ဥပေက္ခာတိ ဣမေ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရာ။ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ အာကိဉ္စညာယတနံ နေဝသညာနာသညာယတနန္တိ ဣမေ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ ဧကာ သညာ။ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနံ ဧကံ ဝဝတ္ထာနန္တိ။

ယံ ယဿ စရိတာနုကူလန္တိ ဧတ္ထ ရာဂစရိတဿ တာဝ ဒသ အသုဘာ ကာယဂတာသတီတိ ဧကာဒသ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ အနုကူလာနိ၊ ဒေါသစရိတဿ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရာ စတ္တာရိ ဝဏ္ဏကသိဏာနီတိ အဋ္ဌ၊ မောဟစရိတဿ စ ဝိတက္ကစရိတဿ စ ဧကံ အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနမေဝ၊ သဒ္ဓါစရိတဿ ပုရိမာ ဆ အနုဿတိယော၊ ဗုဒ္ဓိစရိတဿ မရဏဿတိ ဥပသမာနုဿတိ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနံ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာတိ စတ္တာရိ၊ သေသကသိဏာနိ စတ္တာရော စ အာရုပ္ပာ သဗ္ဗစရိတာနံ အနုကူလာနိ။ ကသိဏေသု စ ယံ ကိဉ္စိ ပရိတ္တံ ဝိတက္ကစရိတဿ၊ အပ္ပမာဏံ မောဟစရိတဿ အနုကူလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဝုတ္တေနေဝ နယေနာတိ ‘‘ယောဂါနုယောဂကမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနတ္တာ’’တိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိသတိ။

ယံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတုကာမော ဟောတိ၊ တဿေဝ ဝသေန စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အာသဝက္ခယပ္ပတ္တဿ ခီဏာသဝဿ သန္တိကေ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘ဣမိနာဝ ကမ္မဋ္ဌာနေန…ပေ… ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ။ အရဟန္တာဒယော ဟီတိအာဒိ ဧကစ္စခီဏာသဝတော ဗဟုဿုတောဝ ကမ္မဋ္ဌာနဒါနေ သေယျောတိ ဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ။ မဟာဟတ္ထိပထံ နီဟရန္တော ဝိယာတိ ကမ္မဋ္ဌာနပထဝိံ မဟာဟတ္ထိပထံ ကတွာ ဒဿေန္တော ဝိယ။ သပ္ပာယာသပ္ပာယံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ယဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခတိ၊ တဿ ဥပကာရာနုပကာရံ ယုတ္တိမဂ္ဂနေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။

ဣဒါနိ ¶ ကမ္မဋ္ဌာနဒါယကဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တေန ဓောတမက္ခိတေဟိ ပါဒေဟိ ဥပါဟနာ အာရုဟိတွာ ဆတ္တံ ဂဟေတွာ တေလနာဠိမဓုဖာဏိတာဒီနိ ဂါဟာပေတွာ အန္တေဝါသိကပရိဝုတေန န ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဂမိကဝတ္တံ ပန ပူရေတွာ အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ သယမေဝ ဂဟေတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ယံ ယံ ဝိဟာရံ ပဝိသတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပဝိဋ္ဌကာလေ အာဂန္တုကဝတ္တံ၊ နိက္ခမနကာလေ ဂမိကဝတ္တန္တိ ယထာရဟံ တံ တံ ဝတ္တံ ပူရေန္တေန သလ္လဟုကပရိက္ခာရေန ပရမသလ္လေခဝုတ္တိနာ ဟုတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဣမမတ္ထံ သင်္ခိပိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သလ္လဟုကဝုတ္တိနာ ဝိနယာစာရသမ္ပန္နေနာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ပန ဂန္တွာ တံ ဝိဟာရံ ¶ ပဝိသန္တေန အန္တရာယေဝ ဒန္တကဋ္ဌံ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ဂဟေတွာ ပဝိသိတဗ္ဗံ၊ န စ မုဟုတ္တံ ဝိဿမိတွာ ပါဒဓောဝနမက္ခနာဒီနိ ကတွာ အာစရိယဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမီတိ အညံ ပရိဝေဏံ ပဝိသိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? သစေ ဟိဿ တတြ အာစရိယဿ ဝိသဘာဂါ ဘိက္ခူ ဘဝေယျုံ၊ တံ တေ အာဂမနကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ အာစရိယဿ အဝဏ္ဏံ ပကာသေတွာ ‘‘နဋ္ဌောသိ၊ သစေ တဿ သန္တိကံ အာဂတော’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရံ ဥပ္ပာဒေယျုံ၊ ယေန တတောဝ ပဋိနိဝတ္တေယျ၊ တသ္မ�