📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဝိနယပိဋကေ

ဝိနယသင်္ဂဟ-အဋ္ဌကထာ

ဂန္ထာရမ္ဘကထာ

ဝတ္ထုတ္တယံ နမဿိတွာ၊ သရဏံ သဗ္ဗပါဏိနံ၊

ဝိနယေ ပါဋဝတ္ထာယ၊ ယောဂါဝစရဘိက္ခုနံ။

ဝိပ္ပကိဏ္ဏမနေကတ္ထ၊ ပါဠိမုတ္တဝိနိစ္ဆယံ၊

သမာဟရိတွာ ဧကတ္ထ၊ ဒဿယိဿမနာကုလံ။

တတြာယံ မာတိကာ –

‘‘ဒိဝါသေယျာ ပရိက္ခာရော၊ ဘေသဇ္ဇကရဏမ္ပိ စ၊

ပရိတ္တံ ပဋိသန္ထာရော၊ ဝိညတ္တိ ကုလသင်္ဂဟော။

‘‘မစ္ဆမံသံ အနာမာသံ၊ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနံ၊

စီဝရေနဝိနာဝါသော၊ ဘဏ္ဍဿ ပဋိသာမနံ။

‘‘ကယဝိက္ကယသမာပတ္တိ၊ ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟော၊

ဒါနဝိဿာသဂ္ဂါဟေဟိ၊ လာဘဿ ပရိဏာမနံ။

‘‘ပထဝီ ဘူတဂါမော စ၊ ဒုဝိဓံ သဟသေယျကံ၊

ဝိဟာရေ သင်္ဃိကေ သေယျံ၊ သန္ထရိတွာန ပက္ကမော။

‘‘ကာလိကာနိပိ စတ္တာရိ၊ ကပ္ပိယာ စတုဘူမိယော၊

ခါဒနီယာဒိပဋိဂ္ဂါဟော၊ ပဋိက္ခေပပဝါရဏာ။

‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ နိဿယော သီမာ၊ ဥပေါသထပဝါရဏံ၊

ဝဿူပနာယိကာ ဝတ္တံ၊ စတုပစ္စယဘာဇနံ။

‘‘ကထိနံ ဂရုဘဏ္ဍာနိ၊ စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယော၊

ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနံ၊ ကမ္မာကမ္မံ ပကိဏ္ဏက’’န္တိ။

၁။ ဒိဝါသေယျဝိနိစ္ဆယကထာ

၁။ တတ္ထ ဒိဝါသေယျာတိ ဒိဝါနိပဇ္ဇနံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဝါ ပဋိသလ္လီယန္တေန ဒွါရံ သံဝရိတွာ ပဋိသလ္လီယိတု’’န္တိ (ပါရာ။ ၇၇) ဝစနတော ဒိဝါ နိပဇ္ဇန္တေန ဒွါရံ သံဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ‘‘အယံ နာမ အာပတ္တီ’’တိ န ဝုတ္တာ၊ ဝိဝရိတွာ နိပန္နဒေါသေန ပန ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဒွါရံ သံဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ အနုညာတတ္တာ အသံဝရိတွာ နိပဇ္ဇန္တဿ အဋ္ဌကထာယံ ဒုက္ကဋံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၇) ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတော ဟိ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ဥပါလိတ္ထေရာဒီဟိ အဋ္ဌကထာ ဌပိတာ။ ‘‘အတ္ထာပတ္တိ ဒိဝါ အာပဇ္ဇတိ၊ နော ရတ္တိ’’န္တိ (ပရိ။ ၃၂၃) ဣမိနာပိ စေတံ သိဒ္ဓံ။

၂။ ကီဒိသံ ပန ဒွါရံ သံဝရိတဗ္ဗံ၊ ကီဒိသံ န သံဝရိတဗ္ဗံ? ရုက္ခပဒရဝေဠုပဒရကိလဉ္ဇပဏ္ဏာဒီနံ ယေန ကေနစိ ကဝါဋံ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒုက္ခလေ ဥပရိ ဥတ္တရပါသကေ စ ပဝေသေတွာ ကတံ ပရိဝတ္တကဒွါရမေဝ သံဝရိတဗ္ဗံ။ အညံ ဂေါရူပါနံ ဝဇေသု ဝိယ ရုက္ခသူစိကဏ္ဋကဒွါရံ၊ ဂါမထကနကံ စက္ကလကယုတ္တဒွါရံ၊ ဖလကေသု ဝါ ကိဋိကာသု ဝါ ဒွေ တီဏိ စက္ကလကာနိ ယောဇေတွာ ကတံ သံသရဏကိဋိကဒွါရံ၊ အာပဏေသု ဝိယ ကတံ ဥဂ္ဃာဋနကိဋိကဒွါရံ၊ ဒွီသု တီသု ဌာနေသု ဝေဠုသလာကာ ဂေါပ္ဖေတွာ ပဏ္ဏကုဋီသု ကတံ သလာကဟတ္ထကဒွါရံ၊ ဒုဿသာဏိဒွါရန္တိ ဧဝရူပံ ဒွါရံ န သံဝရိတဗ္ဗံ။ ပတ္တဟတ္ထဿ ကဝါဋပ္ပဏာမနေ ပန ဧကံ ဒုဿသာဏိဒွါရမေဝ အနာပတ္တိကရံ၊ အဝသေသာနိ ပဏာမေန္တဿ အာပတ္တိ။ ဒိဝါ ပဋိသလ္လီယန္တဿ ပန ပရိဝတ္တကဒွါရမေဝ အာပတ္တိကရံ၊ သေသာနိ သံဝရိတွာ ဝါ အသံဝရိတွာ ဝါ နိပဇ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ နတ္ထိ၊ သံဝရိတွာ ပန နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဧတံ ဝတ္တံ။

၃။ ပရိဝတ္တကဒွါရံ ကိတ္တကေန သံဝုတံ ဟောတိ? သူစိဃဋိကာသု ဒိန္နာသု သံဝုတမေဝ ဟောတိ။ အပိစ ခေါ သူစိမတ္တေပိ ဒိန္နေ ဝဋ္ဋတိ၊ ဃဋိကာမတ္တေပိ ဒိန္နေ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒွါရဗာဟံ ဖုသိတွာ ဌပိတမတ္တေပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဤသကံ အဖုသိတေပိ ဝဋ္ဋတိ၊ သဗ္ဗန္တိမေန ဝိဓိနာ ယာဝတာ သီသံ နပ္ပဝိသတိ၊ တာဝတာ အဖုသိတေပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဗဟူနံ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဘိက္ခုံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ ‘‘ဒွါရံ၊ အာဝုသော၊ ဇဂ္ဂါဟီ’’တိ ဝတွာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဘိက္ခူ စီဝရကမ္မံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကရောန္တာ နိသိန္နာ ဟောန္တိ၊ ‘‘ဧတေ ဒွါရံ ဇဂ္ဂိဿန္တီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဥပါသကမ္ပိ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ ‘ဧသ ဇဂ္ဂိဿတီ’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကေဝလံ ဘိက္ခုနိံ ဝါ မာတုဂါမံ ဝါ အာပုစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထပိ ယော ယော ထေရဝါဒေါ ဝါ အဋ္ဌကထာဝါဒေါ ဝါ ပစ္ဆာ ဝုစ္စတိ၊ သော သောဝ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄။ အထ ဒွါရဿ ဥဒုက္ခလံ ဝါ ဥတ္တရပါသကော ဝါ ဘိန္နော ဟောတိ အဋ္ဌပိတော ဝါ၊ သံဝရိတုံ န သက္ကောတိ၊ နဝကမ္မတ္ထံ ဝါ ပန ဣဋ္ဌကပုဉ္ဇော ဝါ မတ္တိကာဒီနံ ဝါ ရာသိ အန္တောဒွါရေ ကတော ဟောတိ၊ အဋ္ဋံ ဝါ ဗန္ဓန္တိ၊ ယထာ သံဝရိတုံ န သက္ကောတိ။ ဧဝရူပေ အန္တရာယေ သတိ အသံဝရိတွာပိ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ပန ကဝါဋံ နတ္ထိ၊ လဒ္ဓကပ္ပမေဝ။ ဥပရိ သယန္တေန နိဿေဏိံ အာရောပေတွာ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ နိဿေဏိမတ္ထကေ ထကနကံ ဟောတိ၊ ထကေတွာပိ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဂဗ္ဘေ နိပဇ္ဇန္တေန ဂဗ္ဘဒွါရံ ဝါ ပမုခဒွါရံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ သံဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဧကကုဋ္ဋကေ ဂေဟေ ဒွီသု ပဿေသု ဒွါရာနိ ကတွာ ဝဠဉ္ဇန္တိ၊ ဒွေပိ ဒွါရာနိ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနိ၊ တိဘူမကေပိ ပါသာဒေ ဒွါရံ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗမေဝ။ သစေ ဘိက္ခာစာရာ ပဋိက္ကမ္မ လောဟပါသာဒသဒိသံ ပါသာဒံ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဒိဝါဝိဟာရတ္ထံ ပဝိသန္တိ၊ သင်္ဃတ္ထေရေန ဒွါရပါလဿ ‘‘ဒွါရံ ဇဂ္ဂါဟီ’’တိ ဝတွာ ဝါ ‘‘ဒွါရဇဂ္ဂနံ နာမ ဧတဿ ဘာရော’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဝါ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယာဝ သင်္ဃနဝကေန ဧဝမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ပုရေ ပဝိသန္တာနံ ‘‘ဒွါရဇဂ္ဂနံ နာမ ပစ္ဆိမာနံ ဘာရော’’တိ ဧဝံ အာဘောဂံ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အနာပုစ္ဆာ ဝါ အာဘောဂံ အကတွာ ဝါ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ အသံဝုတဒွါရေ ဗဟိ ဝါ နိပဇ္ဇန္တာနံ အာပတ္တိ။ ဂဗ္ဘေ ဝါ ဗဟိ ဝါ နိပဇ္ဇနကာလေပိ ‘‘ဒွါရဇဂ္ဂနံ နာမ မဟာဒွါရေ ဒွါရပါလဿ ဘာရော’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဧဝံ လောဟပါသာဒါဒီသု အာကာသတလေ နိပဇ္ဇန္တေနပိ ဒွါရံ သံဝရိတဗ္ဗမေဝ။

အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ဣဒံ ဒိဝါပဋိသလ္လီယနံ ယေန ကေနစိ ပရိက္ခိတ္တေ သဒွါရဗန္ဓေ ဌာနေ ကထိတံ၊ တသ္မာ အဗ္ဘောကာသေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သဒွါရဗန္ဓေ နိပဇ္ဇန္တေန ဒွါရံ သံဝရိတွာဝ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ မဟာပရိဝေဏံ ဟောတိ မဟာဗောဓိယင်္ဂဏလောဟပါသာဒင်္ဂဏသဒိသံ ဗဟူနံ ဩသရဏဋ္ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဒွါရံ သံဝုတမ္ပိ သံဝုတဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဒွါရံ အလဘန္တာ ပါကာရံ အာရုဟိတွာပိ ဝိစရန္တိ၊ တတ္ထ သံဝရဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ရတ္တိံ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ နိပန္နော အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေ ပန ပဗုဇ္ဈိတွာ ပုန သုပတိ၊ အာပတ္တိ။ ယော ပန ‘‘အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာဝ ဒွါရံ အသံဝရိတွာ ရတ္တိံ နိပဇ္ဇတိ၊ ယထာပရိစ္ဆေဒမေဝ ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ အာပတ္တိယေဝ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဧဝံ နိပဇ္ဇန္တော အနာဒရိယဒုက္ကဋာပိ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၅။ ယော ပန ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဇဂ္ဂိတွာ အဒ္ဓါနံ ဝါ ဂန္တွာ ဒိဝါ ကိလန္တရူပေါ မဉ္စေ နိသိန္နော ပါဒေ ဘူမိတော အမောစေတွာဝ နိဒ္ဒါဝသေန နိပဇ္ဇတိ၊ တဿ အနာပတ္တိ။ သစေ ဩက္ကန္တနိဒ္ဒေါ အဇာနန္တောပိ ပါဒေ မဉ္စကံ အာရောပေတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ နိသီဒိတွာ အပဿာယ သုပန္တဿ အနာပတ္တိ။ ယောပိ စ ‘‘နိဒ္ဒံ ဝိနောဒေဿာမီ’’တိ စင်္ကမန္တော ပတိတွာ သဟသာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿပိ အနာပတ္တိ။ ယော ပန ပတိတွာ တတ္ထေဝ သယတိ၊ န ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ အာပတ္တိ။

ကော မုစ္စတိ၊ ကော န မုစ္စတီတိ? မဟာပစ္စရိယံ တာဝ ‘‘ဧကဘင်္ဂေန နိပန္နကော ဧဝ မုစ္စတိ။ ပါဒေ ပန ဘူမိတော မောစေတွာ နိပန္နောပိ ယက္ခဂဟိတကောပိ ဝိသညီဘူတောပိ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတောဝ မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယော စင်္ကမန္တော မုစ္ဆိတွာ ပတိတော တတ္ထေဝ သုပတိ၊ တဿပိ အဝိသယတာယ အာပတ္တိ န ဒိဿတိ။ အာစရိယာ ပန ဧဝံ န ကထယန္တိ၊ တသ္မာ အာပတ္တိယေဝါတိ မဟာပဒုမတ္ထေရေန ဝုတ္တံ။ ဒွေ ပန ဇနာ အာပတ္တိတော မုစ္စန္တိယေဝ၊ ယော စ ယက္ခဂဟိတကော၊ ယော စ ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတော’’တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဒိဝါသေယျဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂။ ပရိက္ခာရဝိနိစ္ဆယကထာ

၆။ ပရိက္ခာရောတိ သမဏပရိက္ခာရော။ တတြာယံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယပရိက္ခာရဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၅) – ကေစိ တာလပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ ပဉ္စဝဏ္ဏေန သုတ္တေန သိဗ္ဗိတွာ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ ကရောန္တိ၊ တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဝဏ္ဏေန ပန နီလေန ဝါ ပီတကေန ဝါ ယေန ကေနစိ သုတ္တေန အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ သိဗ္ဗိတုံ၊ ဆတ္တဒဏ္ဍဂ္ဂါဟကံ သလာကပဉ္ဇရံ ဝါ ဝိနန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တဉ္စ ခေါ ထိရကရဏတ္ထံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဝဏ္ဏမဋ္ဌတ္ထာယ။ ဆတ္တပဏ္ဏေသု မကရဒန္တကံ ဝါ အဍ္ဎစန္ဒကံ ဝါ ဆိန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဆတ္တဒဏ္ဍေ ဂေဟတ္ထမ္ဘေသု ဝိယ ဃဋကော ဝါ ဝါဠရူပကံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ သဗ္ဗတ္ထ အာရဂ္ဂေန လေခါ ဒိန္နာ ဟောတိ၊ သာပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဃဋကံ ဝါ ဝါဠရူပကံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ လေခါပိ ဃံသိတွာ ဝါ အပနေတဗ္ဗာ၊ သုတ္တကေန ဝါ ဒဏ္ဍော ဝေဌေတဗ္ဗော။ ဒဏ္ဍဗုန္ဒေ ပန အဟိစ္ဆတ္တကသဏ္ဌာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝါတပ္ပဟာရေန အစလနတ္ထံ ဆတ္တမဏ္ဍလိကံ ရဇ္ဇုကေဟိ ဂါဟေတွာ ဒဏ္ဍေ ဗန္ဓန္တိ၊ တသ္မိံ ဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဝလယမိဝ ဥက္ကိရိတွာ လေခံ ဌပေန္တိ၊ သာ ဝဋ္ဋတိ။

၇။ စီဝရမဏ္ဍနတ္ထာယ နာနာသုတ္တကေဟိ သတပဒိသဒိသံ သိဗ္ဗန္တာ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ ဌပေန္တိ၊ အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ သူစိကမ္မဝိကာရံ ကရောန္တိ၊ ပဋ္ဋမုခေ ဝါ ပရိယန္တေ ဝါ ဝေဏိံ ဝါ သင်္ခလိကံ ဝါ မုဂ္ဂရံ ဝါ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပကတိသူစိကမ္မမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဂဏ္ဌိကပဋ္ဋကဉ္စ ပါသကပဋ္ဋကဉ္စ အဋ္ဌကောဏမ္ပိ သောဠသကောဏမ္ပိ ကရောန္တိ၊ တတ္ထ အဂ္ဃိယဂယမုဂ္ဂရာဒီနိ ဒဿေန္တိ၊ ကက္ကဋက္ခီနိ ဥက္ကိရန္တိ၊ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ၊ စတုကောဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ကောဏသုတ္တပီဠကာ စ စီဝရေ ရတ္တေ ဒုဝိညေယျရူပါ ဝဋ္ဋန္တိ။ ကဉ္ဇိကပိဋ္ဌခလိအအလကာဒီသု စီဝရံ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ စီဝရကမ္မကာလေ ပန ဟတ္ထမလသူစိမလာဒီနံ ဓောဝနတ္ထံ ကိလိဋ္ဌကာလေ စ ဓောဝနတ္ထံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂန္ဓံ ဝါ လာခံ ဝါ တေလံ ဝါ ရဇနေ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ရဇနေသု စ ဟလိဒ္ဒိံ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ မူလရဇနံ ဝဋ္ဋတိ၊ မဉ္ဇိဋ္ဌိဉ္စ တုင်္ဂဟာရဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ခန္ဓရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ တုင်္ဂဟာရော နာမ ဧကော သကဏ္ဋကရုက္ခော၊ တဿ ဟရိတာလဝဏ္ဏံ ခန္ဓရဇနံ ဟောတိ။ လောဒ္ဒဉ္စ ကဏ္ဍုလဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ တစရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ အလ္လိပတ္တဉ္စ နီလိပတ္တဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ပတ္တရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂိဟိပရိဘုတ္တကံ ပန အလ္လိပတ္တေန ဧကဝါရံ ရဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကိံသုကပုပ္ဖဉ္စ ကုသုမ္ဘပုပ္ဖဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ပုပ္ဖရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဖလရဇနေ ပန န ကိဉ္စိ န ဝဋ္ဋတိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၄)။

၈။ စီဝရံ ရဇိတွာ သင်္ခေန ဝါ မဏိနာ ဝါ ယေန ကေနစိ န ဃဋ္ဋေတဗ္ဗံ၊ ဘူမိယံ ဇာဏုကာနိ နိဟန္တွာ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ ဒေါဏိယမ္ပိ န ဃံသိတဗ္ဗံ။ ဒေါဏိယံ ဝါ ဖလကေ ဝါ ဌပေတွာ အန္တေ ဂါဟာပေတွာ ဟတ္ထေန ပဟရိတုံ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ တမ္ပိ မုဋ္ဌိနာ န ကာတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ပန ဒေါဏိယမ္ပိ န ဌပေသုံ။ ဧကော စီဝရံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ အပရော ဟတ္ထေ ကတွာ ဟတ္ထေန ပဟရတိ။ စီဝရဿ ကဏ္ဏသုတ္တကံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ရဇိတကာလေ ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဏ္ဏသုတ္တက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဧဝံ အနုညာတံ၊ တံ အနုဝါတေ ပါသကံ ကတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ရဇနကာလေ လဂ္ဂနတ္ထာယ။ ဂဏ္ဌိကေပိ သောဘာကရဏတ္ထံ လေခါ ဝါ ပီဠကာ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ၊ နာသေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

၉။ ပတ္တေ ဝါ ထာလကေ ဝါ အာရဂ္ဂေန လေခံ ကရောန္တိ အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တံ ဘမံ အာရောပေတွာ မဇ္ဇိတွာ ပစန္တိ ‘‘မဏိဝဏ္ဏံ ကရိဿာမာ’’တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊ တေလဝဏ္ဏော ပန ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တမဏ္ဍလေ ဘိတ္တိကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ၊ မကရဒန္တကံ ပန ဝဋ္ဋတိ။

ဓမကရဏဆတ္တကဿ ဥပရိ ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဓမကရဏကုစ္ဆိယံ ဝါ လေခါ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဆတ္တမုခဝဋ္ဋိယံ ပနဿ လေခါ ဝဋ္ဋတိ။

၁၀။ ကာယဗန္ဓနဿ သောဘနတ္ထံ တဟိံ တဟိံ ဒိဂုဏံ သုတ္တံ ကောဋ္ဋေန္တိ၊ ကက္ကဋက္ခီနိ ဥဋ္ဌာပေန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဘောသု ပန အန္တေသု ဒသာမုခဿ ထိရဘာဝါယ ဒိဂုဏံ ကောဋ္ဋေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒသာမုခေ ပန ဃဋကံ ဝါ မကရမုခံ ဝါ ဒေဍ္ဍုဘသီသံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဝိကာရရူပံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ အစ္ဆီနိ ဒဿေတွာ မာလာကမ္မာဒီနိ ဝါ ကတွာ ကောဋ္ဋိတကာယဗန္ဓနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဇုကမေဝ ပန မစ္ဆကဏ္ဋကံ ဝါ ခဇ္ဇူရိပတ္တကံ ဝါ မဋ္ဌကပဋ္ဋိကံ ဝါ ကတွာ ကောဋ္ဋေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကာယဗန္ဓနဿ ဒသာ ဧကာ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ တတော ပရံ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ရဇ္ဇုကကာယဗန္ဓနံ ဧကမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနံ ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒသာ ပန ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနာပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌေတွာ ကတံ ဗဟုရဇ္ဇုကန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။

ကာယဗန္ဓနဝိဓေ အဋ္ဌမင်္ဂလာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ ဝိကာရရူပံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိစ္ဆေဒလေခါမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဓကဿ ဥဘောသု အန္တေသု ထိရကရဏတ္ထာယ ဃဋကံ ကရောန္တိ၊ အယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

၁၁။ အဉ္ဇနိယံ ဣတ္ထိပုရိသစတုပ္ပဒသကုဏရူပံ ဝါ မာလာကမ္မလတာကမ္မမကရဒန္တကဂေါမုတ္တကအဍ္ဎစန္ဒကာဒိဘေဒံ ဝါ ဝိကာရရူပံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဃံသိတွာ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ ဝါ ယထာ ဝါ န ပညာယတိ၊ တထာ သုတ္တကေန ဝေဌေတွာ ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗာ။ ဥဇုကမေဝ ပန စတုရံသာ ဝါ အဋ္ဌံသာ ဝါ သောဠသံသာ ဝါ အဉ္ဇနီ ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌတောပိဿာ ဒွေ ဝါ တိဿော ဝါ ဝဋ္ဋလေခါယော ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဂီဝါယမ္ပိဿာ ပိဓာနကဗန္ဓနတ္ထံ ဧကာ ဝဋ္ဋလေခါ ဝဋ္ဋတိ။

အဉ္ဇနီသလာကာယပိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဉ္ဇနီထဝိကာယပိ ယံ ကိဉ္စိ နာနာဝဏ္ဏေန သုတ္တေန ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧသေဝ နယော ကုဉ္စိကကောသကေပိ။ ကုဉ္စိကာယ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ သိပါဋိကာယ။ ဧကဝဏ္ဏသုတ္တေန ပန ယေန ကေနစိ ယံ ကိဉ္စိ သိဗ္ဗိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၂။ အာရကဏ္ဋကေပိ ဝဋ္ဋမဏိကံ ဝါ အညံ ဝါ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဂီဝါယံ ပန ပရိစ္ဆေဒလေခါ ဝဋ္ဋတိ။ ပိပ္ဖလိကေပိ မဏိကံ ဝါ ပီဠကံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဥဋ္ဌာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒဏ္ဍကေ ပန ပရိစ္ဆေဒလေခါ ဝဋ္ဋတိ။ နခစ္ဆေဒနံ ဝလိတကံယေဝ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥတ္တရာရဏိယံ ဝါပိ အရဏိဓနုကေ ဝါ ဥပရိပေလ္လနဒဏ္ဍကေ ဝါ မာလာကမ္မာဒိ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပေလ္လနဒဏ္ဍကဿ ပန ဝေမဇ္ဈေ မဏ္ဍလံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ပရိစ္ဆေဒလေခါမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ သူစိသဏ္ဍာသံ ကရောန္တိ၊ ယေန သူစိံ ဍံသာပေတွာ ဃံသန္တိ၊ တတ္ထ မကရမုခါဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သူစိဍံသနတ္ထံ ပန မုခမတ္တံ ဟောတိ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။

ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဝါသိယမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဇုကမေဝ ကပ္ပိယလောဟေန ဥဘောသု ဝါ ပဿေသု စတုရံသံ ဝါ အဋ္ဌံသံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကတ္တရဒဏ္ဍေပိ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဧကာ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝဋ္ဋလေခါ ဥပရိ အဟိစ္ဆတ္တကမကုဠမတ္တဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။

၁၃။ တေလဘာဇနေသု ဝိသာဏေ ဝါ နာဠိယံ ဝါ အလာဗုကေ ဝါ အာမဏ္ဍသာရကေ ဝါ ဌပေတွာ ဣတ္ထိရူပံ ပုရိသရူပဉ္စ အဝသေသံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။ မဉ္စပီဌေ ဘိသိဗိမ္ဗောဟနေ ဘူမတ္ထရဏေ ပါဒပုဉ္ဆနေ စင်္ကမနဘိသိယာ သမ္မုဉ္ဇနိယံ ကစဝရဆဍ္ဍနကေ ရဇနဒေါဏိကာယ ပါနီယဥဠုင်္ကေ ပါနီယဃဋေ ပါဒကထလိကာယ ဖလကပီဌကေ ဝလယာဓာရကေ ဒဏ္ဍာဓာရကေ ပတ္တပိဓာနေ တာလဝဏ္ဋေ ဗီဇနေတိ ဧတေသု သဗ္ဗံ မာလာကမ္မာဒိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၄။ သေနာသနေ ပန ဒွါရကဝါဋဝါတပါနကဝါဋာဒီသု သဗ္ဗရတနမယမ္ပိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနေ ကိဉ္စိ ပဋိသေဓေတဗ္ဗံ နတ္ထိ အညတြ ဝိရုဒ္ဓသေနာသနာ။ ဝိရုဒ္ဓသေနာသနံ နာမ အညေသံ သီမာယ ရာဇဝလ္လဘေဟိ ကတသေနာသနံ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ယေ တာဒိသံ သေနာသနံ ကရောန္တိ၊ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘မာ အမှာကံ သီမာယ သေနာသနံ ကရောထာ’’တိ။ အနာဒိယိတွာ ကရောန္တိယေဝ၊ ပုနပိ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘မာ ဧဝံ အကတ္ထ၊ မာ အမှာကံ ဥပေါသထပဝါရဏာနံ အန္တရာယမကတ္ထ၊ မာ သာမဂ္ဂိံ ဘိန္ဒိတ္ထ၊ တုမှာကံ သေနာသနံ ကတမ္ပိ ကတဋ္ဌာနေ န ဌဿတီ’’တိ။ သစေ ဗလက္ကာရေန ကရောန္တိယေဝ၊ ယဒါ တေသံ လဇ္ဇိပရိသာ ဥဿန္နာ ဟောတိ၊ သက္ကာ စ ဟောတိ လဒ္ဓုံ ဓမ္မိကော ဝိနိစ္ဆယော၊ တဒါ တေသံ ပေသေတဗ္ဗံ ‘‘တုမှာကံ အာဝါသံ ဟရထာ’’တိ။ သစေ ယာဝတတိယံ ပေသိတေ ဟရန္တိ၊ သာဓု။ နော စေ ဟရန္တိ၊ ဌပေတွာ ဗောဓိဉ္စ စေတိယဉ္စ အဝသေသသေနာသနာနိ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာနိ၊ နော စ ခေါ အပရိဘောဂံ ကရောန္တေဟိ၊ ပဋိပါဋိယာ ပန ဆဒနဂေါပါနသီဣဋ္ဌကာဒီနိ အပနေတွာ တေသံ ပေသေတဗ္ဗံ ‘‘တုမှာကံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေ ဟရထာ’’တိ။ သစေ ဟရန္တိ၊ သာဓု။ နော စေ ဟရန္တိ၊ အထ တေသု ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေသု ဟိမဝဿဝါတာတပါဒီဟိ ပူတိဘူတေသု ဝါ စောရေဟိ ဝါ ဟဋေသု အဂ္ဂိနာ ဝါ ဒဍ္ဎေသု သီမသာမိကာ ဘိက္ခူ အနုပဝဇ္ဇာ၊ န လဗ္ဘာ စောဒေတုံ ‘‘တုမှေဟိ အမှာကံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရာ နာသိတာ’’တိ ဝါ ‘‘တုမှာကံ ဂီဝါ’’တိ ဝါ။ ယံ ပန သီမသာမိကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ကတံ၊ တံ သုကတမေဝ ဟောတိ။ ယောပိ ဘိက္ခု ဗဟုဿုတော ဝိနယညူ အညံ ဘိက္ခုံ အကပ္ပိယပရိက္ခာရံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တံ ဒိသွာ ဆိန္ဒာပေယျ ဝါ ဘိန္ဒာပေယျ ဝါ၊ အနုပဝဇ္ဇော၊ သော နေဝ စောဒေတဗ္ဗော န သာရေတဗ္ဗော၊ န တံ လဗ္ဘာ ဝတ္တုံ ‘‘အယံ နာမ မမ ပရိက္ခာရော တယာ နာသိတော၊ တံ မေ ဒေဟီ’’တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပရိက္ခာရဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၃။ ဘေသဇ္ဇာဒိကရဏဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၅။ ဘေသဇ္ဇကရဏပရိတ္တပဋိသန္ထာရေသု ပန ဘေသဇ္ဇကရဏေ တာဝ အယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၅-၇) – အာဂတာဂတဿ ပရဇနဿ ဘေသဇ္ဇံ န ကာတဗ္ဗံ၊ ကရောန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ပဉ္စန္နံ ပန သဟဓမ္မိကာနံ ကာတဗ္ဗံ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာတိ။ သမသီလသဒ္ဓါပညာနဉှိ ဧတေသံ တီသု သိက္ခာသု ယုတ္တာနံ ဘေသဇ္ဇံ အကာတုံ န လဗ္ဘတိ။ ကရောန္တေန စ သစေ တေသံ အတ္ထိ၊ တေသံ သန္တကံ ဂဟေတွာ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗံ၊ သစေ နတ္ထိ၊ အတ္တနော သန္တကံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ အတ္တနောပိ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝါ ပရိယေသိတဗ္ဗံ၊ အလဘန္တေန ဂိလာနဿ အတ္ထာယ အကတဝိညတ္တိယာပိ အာဟရိတွာ ကာတဗ္ဗံ။

၁၆။ အပရေသမ္ပိ ပဉ္စန္နံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ မာတု ပိတု တဒုပဋ္ဌာကာနံ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ ပဏ္ဍုပလာသဿ စာတိ။ ပဏ္ဍုပလာသော နာမ ယော ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော ယာဝ ပတ္တစီဝရံ ပဋိယာဒိယတိ၊ တာဝ ဝိဟာရေ ဝသတိ။ တေသု သစေ မာတာပိတရော ဣဿရာ ဟောန္တိ န ပစ္စာသီသန္တိ၊ အကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ရဇ္ဇေပိ ဌိတာ ပစ္စာသီသန္တိ၊ အကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဘေသဇ္ဇံ ပစ္စာသီသန္တာနံ ဘေသဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ယောဇေတုံ အဇာနန္တာနံ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေသံ အတ္ထာယ သဟဓမ္မိကေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန မာတရံ ဝိဟာရံ အာနေတွာ ဇဂ္ဂတိ၊ သဗ္ဗံ ပရိကမ္မံ အနာမသန္တေန ကာတဗ္ဗံ၊ ခါဒနီယဘောဇနီယံ သဟတ္ထာ ဒါတဗ္ဗံ။ ပိတာ ပန ယထာ သာမဏေရော၊ ဧဝံ သဟတ္ထေန နှာပနသမ္ဗာဟနာဒီနိ ကတွာ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော။ ယေ စ မာတာပိတရော ဥပဋ္ဌဟန္တိ ပဋိဇဂ္ဂန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဧဝမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဝေယျာဝစ္စကရော နာမ ယော ဝေတနံ ဂဟေတွာ အရညေ ဒါရူနိ ဝါ ဆိန္ဒတိ၊ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ ယာဝ ဉာတကာ န ပဿန္တိ၊ တာဝ ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗံ။ ယော ပန ဘိက္ခုနိဿိတကောဝ ဟုတွာ သဗ္ဗကမ္မာနိ ကရောတိ၊ တဿ ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ ပဏ္ဍုပလာသေပိ သာမဏေရေ ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

၁၇။ အပရေသမ္ပိ ဒသန္နံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ဇေဋ္ဌဘာတု ကနိဋ္ဌဘာတု ဇေဋ္ဌဘဂိနိယာ ကနိဋ္ဌဘဂိနိယာ စူဠမာတုယာ မဟာမာတုယာ စူဠပိတုနော မဟာပိတုနော ပိတုစ္ဆာယ မာတုလဿာတိ။ တေသံ ပန သဗ္ဗေသမ္ပိ ကရောန္တေန တေသံယေဝ သန္တကံ ဘေသဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ကေဝလံ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန နပ္ပဟောန္တိ ယာစန္တိ စ ‘‘ဒေထ နော၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပဋိဒဿာမာ’’တိ၊ တာဝကာလိကံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိ န ယာစန္တိ၊ ‘‘အမှာကံ ဘေသဇ္ဇံ အတ္ထိ၊ တာဝကာလိကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ဝါ ‘‘ယဒါ တေသံ ဘဝိဿတိ၊ တဒါ ဒဿန္တီ’’တိ အာဘောဂံ ဝါ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပဋိဒေန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ န စောဒေတဗ္ဗာ။ ဧတေ ဒသ ဉာတကေ ဌပေတွာ အညေသံ န ကာတဗ္ဗံ။

ဧတေသံ ပုတ္တပရမ္ပရာယ ပန ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ၊ တာဝ စတ္တာရော ပစ္စယေ အာဟရာပေန္တဿ အကတဝိညတ္တိ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တဿ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကုလဒူသကာပတ္တိ ဝါ န ဟောတိ။ သစေ ဘာတု ဇာယာ၊ ဘဂိနိယာ သာမိကော ဝါ ဂိလာနော ဟောတိ၊ ဉာတကာ စေ၊ တေသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အညာတကာ စေ၊ ဘာတု စ ဘဂိနိယာ စ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ ‘‘တုမှာကံ ဇဂ္ဂနဋ္ဌာနေ ဒေထာ’’တိ။ အထ ဝါ တေသံ ပုတ္တာနံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ ‘‘တုမှာကံ မာတာပိတူနံ ဒေထာ’’တိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗပဒေသု ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တေသံ အတ္ထာယ စ သာမဏေရေဟိ အရညတော ဘေသဇ္ဇံ အာဟရာပေန္တေန ဉာတိသာမဏေရေဟိ ဝါ အာဟရာပေတဗ္ဗံ၊ အညာတကေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ အာဟရာပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ တေဟိပိ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ အာဟရာမာ’’တိ ဝတ္တသီသေန အာဟရိတဗ္ဗံ။ ဥပဇ္ဈာယဿ မာတာပိတရော ဂိလာနာ ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဥပဇ္ဈာယော စ ဒိသာပက္ကန္တော ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တကံ ဘေသဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗံ။ နော စေ အတ္ထိ၊ အတ္တနော ဘေသဇ္ဇံ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိစ္စဇိတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ အတ္တနောပိ အသန္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပရိယေသိတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တကံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဥပဇ္ဈာယေနပိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ မာတာပိတူသု ဧဝမေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧသေဝ နယော အာစရိယန္တေဝါသိကေသုပိ။ အညောပိ ယော အာဂန္တုကော ဝါ စောရော ဝါ ယုဒ္ဓပရာဇိတော ဣဿရော ဝါ ဉာတကေဟိ ပရိစ္စတ္တော ကပဏော ဝါ ဂမိယမနုဿော ဝါ ဂိလာနော ဟုတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသတိ၊ သဗ္ဗေသံ အပစ္စာသီသန္တေန ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗံ။

၁၈။ သဒ္ဓံ ကုလံ ဟောတိ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌာယကံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မာတာပိတုဋ္ဌာနိယံ၊ တတြ စေ ကောစိ ဂိလာနော ဟောတိ၊ တဿတ္ထာယ ဝိဿာသေန ‘‘ဘေသဇ္ဇံ ကတွာ ဘန္တေ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ နေဝ ဒါတဗ္ဗံ န ကာတဗ္ဗံ။ အထ ပန ကပ္ပိယံ ဉတွာ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တိ ‘‘ဘန္တေ၊ အသုကဿ နာမ ရောဂဿ ကိံ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တီ’’တိ၊ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဂဟေတွာ ကရောန္တီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ မာတာ ဂိလာနာ၊ ဘေသဇ္ဇံ တာဝ အာစိက္ခထာ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆိတေ ပန န အာစိက္ခိတဗ္ဗံ၊ အညမညံ ပန ကထာ ကာတဗ္ဗာ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကဿ နာမ ဘိက္ခုနော ဣမသ္မိံ ရောဂေ ကိံ ဘေသဇ္ဇံ ကရိံသူ’’တိ။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဘေသဇ္ဇံ ဘန္တေတိ။ တံ သုတွာ ဣတရော မာတု ဘေသဇ္ဇံ ကရောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ကိရ ဝသဘရညောပိ ဒေဝိယာ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ ဧကာယ ဣတ္ထိယာ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆိတော ‘‘န ဇာနာမီ’’တိ အဝတွာ ဧဝမေဝ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သမုလ္လပေသိ။ တံ သုတွာ တဿာ ဘေသဇ္ဇမကံသု။ ဝူပသန္တေ စ ရောဂေ တိစီဝရေန တီဟိ စ ကဟာပဏသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘေသဇ္ဇစင်္ကောဋကံ ပူရေတွာ အာဟရိတွာ ထေရဿ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ပုပ္ဖပူဇံ ကရောထာ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော ‘‘အာစရိယဘာဂေါ နာမ အယ’’န္တိ ကပ္ပိယဝသေန ဂါဟာပေတွာ ပုပ္ဖပူဇမကာသိ။ ဧဝံ တာဝ ဘေသဇ္ဇေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

၁၉။ ပရိတ္တေ ပန ‘‘ဂိလာနဿ ပရိတ္တံ ကရောထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ န ကာတဗ္ဗံ၊ ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဘဏိတဗ္ဗံ။ သစေပိဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘မနုဿာ နာမ န ဇာနန္တိ၊ အကရိယမာနေ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဘဝိဿန္တီ’’တိ၊ ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘ပရိတ္တောဒကံ ပရိတ္တသုတ္တံ ကတွာ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန တေသံယေဝ ဥဒကံ ဟတ္ထေန စာလေတွာ သုတ္တံ ပရိမဇ္ဇိတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရတော ဥဒကံ အတ္တနော သန္တကံ ဝါ သုတ္တံ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ မနုဿာ ဥဒကဉ္စ သုတ္တဉ္စ ဂဟေတွာ နိသီဒိတွာ ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ကာတဗ္ဗံ။ နော စေ ဇာနန္တိ၊ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခူနံ နိသိန္နာနံ ပါဒေသု ဥဒကံ အာကိရိတွာ သုတ္တဉ္စ ဌပေတွာ ဂစ္ဆန္တိ ‘‘ပရိတ္တံ ကရောထ၊ ပရိတ္တံ ဘဏထာ’’တိ၊ န ပါဒါ အပနေတဗ္ဗာ။ မနုဿာ ဟိ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟောန္တိ။ အန္တောဂါမေပိ ဂိလာနဿ အတ္ထာယ ဝိဟာရံ ပေသေန္တိ ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏန္တူ’’တိ၊ ဘဏိတဗ္ဗံ။ အန္တောဂါမေ ရာဇဂေဟာဒီသု ရောဂေ ဝါ ဥပဒ္ဒဝေ ဝါ ဥပ္ပန္နေ ပက္ကောသာပေတွာ ဘဏာပေန္တိ၊ အာဋာနာဋိယသုတ္တာဒီနိ ဘဏိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘အာဂန္တွာ ဂိလာနဿ သိက္ခာပဒါနိ ဒေန္တု၊ ဓမ္မံ ကထေန္တု၊ ရာဇန္တေပုရေ ဝါ အမစ္စဂေဟေ ဝါ အာဂန္တွာ သိက္ခာပဒါနိ ဒေန္တု၊ ဓမ္မံ ကထေန္တူ’’တိ ပေသိတေပိ ဂန္တွာ သိက္ခာပဒါနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဓမ္မော ကထေတဗ္ဗော။ ‘‘မတာနံ ပရိဝါရတ္ထံ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ပက္ကောသန္တိ၊ န ဂန္တဗ္ဗံ။ ‘‘သီဝထိကဒဿနေ အသုဘဒဿနေ စ မရဏဿတိံ ပဋိလဘိဿာမာ’’တိ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ပဟာရေဒိန္နေ မတေပိ အမရဏာဓိပ္ပာယဿ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ’’တိ န ဧတ္တကေနေဝ အမနုဿဂဟိတဿ ပဟာရော ဒါတဗ္ဗော၊ တာလပဏ္ဏံ ပန ပရိတ္တသုတ္တံ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒေ ဝါ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ရတနသုတ္တာဒီနိ ပရိတ္တာနိ ဘဏိတဗ္ဗာနိ၊ ‘‘မာ သီလဝန္တံ ဘိက္ခုံ ဝိဟေဌေဟီ’’တိ ဓမ္မကထာ ကာတဗ္ဗာ၊ အာဋာနာဋိယပရိတ္တံ ဝါ ဘဏိတဗ္ဗံ။

ဣဓ ပန အာဋာနာဋိယပရိတ္တဿ ပရိကမ္မံ ဝေဒိတဗ္ဗံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၂၈၂)။ ပဌမမေဝ ဟိ အာဋာနာဋိယသုတ္တံ န ဘဏိတဗ္ဗံ၊ မေတ္တသုတ္တံ (ခု။ ပါ။ ၉။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ ၁၄၃ အာဒယော) ဓဇဂ္ဂသုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၉) ရတနသုတ္တန္တိ (ခု။ ပါ။ ၆။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ ၂၂၄ အာဒယော) ဣမာနိ သတ္တာဟံ ဘဏိတဗ္ဗာနိ။ သစေ မုဉ္စတိ၊ သုန္ဒရံ။ နော စေ မုဉ္စတိ၊ အာဋာနာဋိယသုတ္တံ ဘဏိတဗ္ဗံ။ တံ ဘဏန္တေန စ ဘိက္ခုနာ ပိဋ္ဌံ ဝါ မံသံ ဝါ န ခါဒိတဗ္ဗံ၊ သုသာနေ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? အမနုဿာ ဩတာရံ လဘန္တိ။ ပရိတ္တကရဏဋ္ဌာနံ ဟရိတူပလိတ္တံ ကာရေတွာ တတ္ထ ပရိသုဒ္ဓံ အာသနံ ပညပေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ပရိတ္တကာရကော ဘိက္ခု ဝိဟာရတော ဃရံ နေန္တေဟိ ဖလကာဝုဓေဟိ ပရိဝါရေတွာ နေတဗ္ဗော။ အဗ္ဘောကာသေ နိသီဒိတွာ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဒွါရဝါတပါနာနိ ပိဒဟိတွာ နိသိန္နေန အာဝုဓဟတ္ထေဟိ သမ္ပရိဝါရိတေန မေတ္တစိတ္တံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပဌမံ သိက္ခာပဒါနိ ဂါဟာပေတွာ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ပရိတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ မောစေတုံ အသက္ကောန္တေန ဝိဟာရံ နေတွာ စေတိယင်္ဂဏေ နိပဇ္ဇာပေတွာ အာသနပူဇံ ကာရေတွာ ဒီပေ ဇာလာပေတွာ စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မင်္ဂလကထာ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ သဗ္ဗသန္နိပါတော ဃောသေတဗ္ဗော၊ ဝိဟာရဿ ဥပဝနေ ဇေဋ္ဌကရုက္ခော နာမ ဟောတိ၊ တတ္ထ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃော တုမှာကံ အာဂမနံ ပတိမာနေတီ’’တိ ပဟိဏိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသန္နိပါတဋ္ဌာနေ အနာဂန္တုံ နာမ န လဘတိ၊ တတော အမနုဿဂဟိတကော ‘‘တွံ ကောနာမောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ နာမေ ကထိတေ နာမေနေဝ အာလပိတဗ္ဗော၊ ‘‘ဣတ္ထန္နာမ တုယှံ မာလာဂန္ဓာဒီသု ပတ္တိ၊ အာသနပူဇာယံ ပတ္တိ၊ ပိဏ္ဍပါတေ ပတ္တိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃေန တုယှံ ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ မဟာမင်္ဂလကထာ ဝုတ္တာ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဂါရဝေန ဧတံ မုဉ္စာဟီ’’တိ မောစေတဗ္ဗော။ သစေ န မုဉ္စတိ၊ ဒေဝတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ ‘‘တုမှေ ဇာနာထ၊ အယံ အမနုဿော အမှာကံ ဝစနံ န ကရောတိ၊ မယံ ဗုဒ္ဓအာဏံ ကရိဿာမာ’’တိ ပရိတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧတံ တာဝ ဂိဟီနံ ပရိကမ္မံ။ သစေ ပန ဘိက္ခု အမနုဿေန ဂဟိတော ဟောတိ၊ အာသနာနိ ဓောဝိတွာ သဗ္ဗသန္နိပါတံ ဃောသာပေတွာ ဂန္ဓမာလာဒီသု ပတ္တိံ ဒတွာ ပရိတ္တံ ဘဏိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ ဘိက္ခူနံ ပရိကမ္မံ။ ဧဝံ ပရိတ္တေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

၂၀။ ပဋိသန္ထာရေ ပန အယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၅-၇) – အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတော ကဿ ဒါတဗ္ဗော၊ ကဿ န ဒါတဗ္ဗော? မာတာပိတူနံ တာဝ ဒါတဗ္ဗော။ သစေပိ ကဟာပဏဂ္ဃနကော ဟောတိ၊ သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ နတ္ထိ။ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာကာနံ ဝေယျာဝစ္စကရဿ ပဏ္ဍုပလာသဿ စာတိ ဧတေသမ္ပိ ဒါတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပဏ္ဍုပလာသဿ ထာလကေ ပက္ခိပိတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တံ ဌပေတွာ အညေသံ အဂါရိကာနံ မာတာပိတူနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဗ္ဗဇိတပရိဘောဂေါ ဟိ အဂါရိကာနံ စေတိယဋ္ဌာနိယော။ အပိစ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါထော နာမေသ သမ္ပတ္တဿ ဒါမရိကစောရဿပိ ဣဿရိယဿပိ ဒါတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? တေ ဟိ အဒီယမာနေပိ ‘‘န ဒေန္တီ’’တိ အာမသိတွာ ဒီယမာနေပိ ‘‘ဥစ္ဆိဋ္ဌကံ ဒေန္တီ’’တိ ကုဇ္ဈန္တိ၊ ကုဒ္ဓါ ဇီဝိတာပိ ဝေါရောပေန္တိ၊ သာသနဿပိ အန္တရာယံ ကရောန္တိ။ ရဇ္ဇံ ပတ္ထယမာနဿ ဝိစရတော စောရနာဂဿ ဝတ္ထု စေတ္ထ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

ပဋိသန္ထာရော စ နာမာယံ ကဿ ကာတဗ္ဗော၊ ကဿ န ကာတဗ္ဗော? ပဋိသန္ထာရော နာမ ဝိဟာရံ သမ္ပတ္တဿ ယဿ ကဿစိ အာဂန္တုကဿ ဝါ ဒလိဒ္ဒဿ ဝါ စောရဿ ဝါ ဣဿရဿ ဝါ ကာတဗ္ဗောယေဝ။ ကထံ? အာဂန္တုကံ တာဝ ခီဏပရိဗ္ဗယံ ဝိဟာရံ သမ္ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘ပါနီယံ ပိဝါ’’တိ ဒါတဗ္ဗံ၊ ပါဒမက္ခနတေလံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ကာလေ အာဂတဿ ယာဂုဘတ္တံ၊ ဝိကာလေ အာဂတဿ သစေ တဏ္ဍုလာ အတ္ထိ၊ တဏ္ဍုလာ ဒါတဗ္ဗာ။ အဝေလာယ သမ္ပတ္တောပိ ‘‘ဂစ္ဆာဟီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ သယနဋ္ဌာနံ ဒါတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗံ အပစ္စာသီယန္တေနေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘မနုဿာ နာမ စတုပစ္စယဒါယကာ၊ ဧဝံ သင်္ဂဟေ ကရိယမာနေ ပုနပ္ပုနံ ပသီဒိတွာ ဥပကာရံ ကရိဿန္တီ’’တိ စိတ္တံ န ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ စောရာနံ ပန သင်္ဃိကမ္ပိ ဒါတဗ္ဗံ။ ပဋိသန္ထာရာနိသံသဒီပနတ္ထဉ္စ စောရနာဂဝတ္ထု၊ ဘာတရာ သဒ္ဓိံ ဇမ္ဗုဒီပဂတဿ မဟာနာဂရညော ဝတ္ထု၊ ပိတုရာဇဿ ရဇ္ဇေ စတုန္နံ အမစ္စာနံ ဝတ္ထု၊ အဘယစောရဝတ္ထူတိ ဧဝမာဒီနိ ဗဟူနိ ဝတ္ထူနိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တာနိ။

တတြာယံ ဧကဝတ္ထုဒီပနာ – သီဟဠဒီပေ ကိရ အဘယော နာမ စောရော ပဉ္စသတပရိဝါရော ဧကသ္မိံ ဌာနေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ သမန္တာ တိယောဇနံ ဥဗ္ဗာသေတွာ ဝသတိ။ အနုရာဓပုရဝါသိနော ကဒမ္ဗနဒိံ န ဥတ္တရန္တိ၊ စေတိယဂိရိမဂ္ဂေ ဇနသဉ္စာရော ဥပစ္ဆိန္နော။ အထေကဒိဝသံ စောရော ‘‘စေတိယဂိရိံ ဝိလုမ္ပိဿာမီ’’တိ အဂမာသိ။ အာရာမိကာ ဒိသွာ ဒီဃဘာဏကအဘယတ္ထေရဿ အာရောစေသုံ။ ထေရော ‘‘သပ္ပိဖာဏိတာဒီနိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘စောရာနံ ဒေထ’’။ ‘‘တဏ္ဍုလာ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃဿတ္ထာယ အာဟဋာ တဏ္ဍုလာ စ ပက္ကသာကဉ္စ ဂေါရသော စာ’’တိ။ ‘‘ဘတ္တံ သမ္ပာဒေတွာ စောရာနံ ဒေထာ’’တိ။ အာရာမိကာ တထာ ကရိံသု။ စောရာ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘ကေနာယံ ပဋိသန္ထာရော ကတော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘အမှာကံ အယျေန အဘယတ္ထေရေနာ’’တိ။ စောရာ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အာဟံသု ‘‘မယံ ‘သင်္ဃဿ စ စေတိယဿ စ သန္တကံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟေဿာမာ’တိ အာဂတာ၊ တုမှာကံ ပန ဣမိနာ ပဋိသန္ထာရေန မယံ ပသန္နာ၊ အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ ဝိဟာရေ ဓမ္မိကာရက္ခာ အမှာကံ အာယတ္တာ ဟောတု၊ နာဂရာ အာဂန္တွာ ဒါနံ ဒေန္တု၊ စေတိယံ ဝန္ဒန္တူ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စ နာဂရေ ဒါနံ ဒါတုံ အာဂစ္ဆန္တေ နဒီတီရေယေဝ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ရက္ခန္တာ ဝိဟာရံ နေန္တိ၊ ဝိဟာရေပိ ဒါနံ ဒေန္တာနံ ရက္ခံ ကတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ တေပိ ဘိက္ခူနံ ဘုတ္တာဝသေသံ စောရာနံ ဒေန္တိ။ ဂမနကာလေပိ တေ စောရာ နဒီတီရံ ပါပေတွာ နိဝတ္တန္တိ။

အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ခီယနကကထာ ဥပ္ပန္နာ ‘‘ထေရော ဣဿရဝတာယ သင်္ဃသန္တကံ စောရာနံ အဒါသီ’’တိ။ ထေရော သန္နိပါတံ ကာရာပေတွာ အာဟ ‘‘စောရာ ‘သင်္ဃဿ ပကတိဝဋ္ဋဉ္စ စေတိယသန္တကဉ္စ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိဿာမာ’တိ အာဂမိံသု၊ အထ တေသံ မယာ ‘ဧတံ န ဟရိဿန္တီ’တိ ဧတ္တကော နာမ ပဋိသန္ထာရော ကတော၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍေတွာ အဂ္ဃာပေထ၊ တေန ကာရဏေန အဝိလုတ္တံ ဘဏ္ဍံ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍေတွာ အဂ္ဃာပေထာ’’တိ။ တတော သဗ္ဗမ္ပိ ထေရေန ဒိန္နကံ စေတိယဃရေ ဧကံ ဝရပေါတ္ထကစိတ္တတ္ထရဏံ န အဂ္ဃတိ။ တတော အာဟံသု ‘‘ထေရေန ကတော ပဋိသန္ထာရော သုကတော၊ စောဒေတုံ ဝါ သာရေတုံ ဝါ န လဗ္ဘတိ၊ ဂီဝါ ဝါ အဝဟာရော ဝါ နတ္ထီ’’တိ။ ဧဝံ မဟာနိသံသော ပဋိသန္ထာရောတိ သလ္လက္ခေတွာ ကတ္တဗ္ဗော ပဏ္ဍိတေန ဘိက္ခုနာတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဘေသဇ္ဇာဒိကရဏဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၄။ ဝိညတ္တိဝိနိစ္ဆယကထာ

၂၁။ ဝိညတ္တီတိ ယာစနာ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၄၂) – မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ပုရိသံ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘သဟာယတ္ထာယ ကမ္မကရဏတ္ထာယ ပုရိသံ ဒေထာ’’တိ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပုရိသေန ကတ္တဗ္ဗံ ဟတ္ထကမ္မသင်္ခါတံ ပုရိသတ္တကရံ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဟတ္ထကမ္မဉှိ ကိဉ္စိ ဝတ္ထု န ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ဌပေတွာ မိဂလုဒ္ဒကမစ္ဆဗန္ဓနကာဒီနံ သကကမ္မံ အဝသေသံ သဗ္ဗံ ကပ္ပိယံ။ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတာတ္ထ ကေန ကမ္မေနာ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ဝါ အပုစ္ဆိတေ ဝါ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိညတ္တိပစ္စယာ ဒေါသော နတ္ထိ။ မိဂလုဒ္ဒကာဒယော ပန သကကမ္မံ န ယာစိတဗ္ဗာ၊ ‘‘ဟတ္ထကမ္မံ ဒေထာ’’တိ အနိယမေတွာပိ န ယာစိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ယာစိတာ ဟိ တေ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ဘိက္ခူ ဥယျောဇေတွာ မိဂေပိ မာရေတွာ အာဟရေယျုံ။ နိယမေတွာ ပန ‘‘ဝိဟာရေ ကိဉ္စိ ကတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဟတ္ထကမ္မံ ဒေထာ’’တိ ယာစိတဗ္ဗာ၊ ဖာလနင်္ဂလာဒီနိ ဥပကရဏာနိ ဂဟေတွာ ကသိတုံ ဝါ ဝပိတုံ ဝါ လာယိတုံ ဝါ ဂစ္ဆန္တံ သကကိစ္စပသုတမ္ပိ ကဿကံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတေဝ။ ယော ပန ဝိဃာသာဒေါ ဝါ အညော ဝါ ကောစိ နိက္ကမ္မော နိရတ္ထကကထံ ကထေန္တော နိဒ္ဒါယန္တော ဝါ ဝိဟရတိ၊ ဧဝရူပံ အယာစိတွာပိ ‘‘ဧဟိ ရေ ဣဒံ ဝါ ဣဒံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ယဒိစ္ဆကံ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဟတ္ထကမ္မဿ ပန သဗ္ဗကပ္ပိယဘာဝဒီပနတ္ထံ ဣမံ နယံ ကထေန္တိ။ သစေ ဟိ ဘိက္ခု ပါသာဒံ ကာရေတုကာမော ဟောတိ၊ ထမ္ဘတ္ထာယ ပါသာဏကောဋ္ဋကာနံ ဃရံ ဂန္တွာ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဟတ္ထကမ္မံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ ဥပါသကာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာတဗ္ဗံ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ပါသာဏတ္ထမ္ဘာ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ။ သစေ တေ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ ဒေန္တိ၊ ဥဒ္ဓရိတွာ နိက္ခိတ္တေ အတ္တနော ထမ္ဘေ ဝါ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ဝဒန္တိ ‘‘အမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဟတ္ထကမ္မံ ကာတုံ ခဏော နတ္ထိ၊ အညံ ဥဒ္ဓရာပေထ၊ တဿ မူလံ ဒဿာမာ’’တိ၊ ဥဒ္ဓရာပေတွာ ‘‘ပါသာဏတ္ထမ္ဘေ ဥဒ္ဓဋမနုဿာနံ မူလံ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ပါသာဒဒါရူနံ အတ္ထာယ ဝဍ္ဎကီနံ သန္တိကံ၊ ဣဋ္ဌကတ္ထာယ ဣဋ္ဌကဝဍ္ဎကီနံ၊ ဆဒနတ္ထာယ ဂေဟစ္ဆာဒကာနံ၊ စိတ္တကမ္မတ္ထာယ စိတ္တကာရာနန္တိ ယေန ယေန အတ္ထော ဟောတိ၊ တဿ တဿ အတ္ထာယ တေသံ တေသံ သိပ္ပကာရကာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဟတ္ထကမ္မယာစနဝသေန စ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ဝါ ဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနေန ဝါ လဒ္ဓမ္ပိ သဗ္ဗံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အရညတော အာဟရာပေန္တေန စ သဗ္ဗံ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ အာဟရာပေတဗ္ဗံ။

၂၂။ န ကေဝလဉ္စ ပါသာဒံ ကာရေတုကာမေန၊ မဉ္စပီဌပတ္တပရိဿာဝနဓမကရဏစီဝရာဒီနိ ကာရာပေတုကာမေနပိ ဒါရုလောဟသုတ္တာဒီနိ လဘိတွာ တေ တေ သိပ္ပကာရကေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထကမ္မယာစနဝသေန စ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ဝါ ဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနေန ဝါ လဒ္ဓမ္ပိ သဗ္ဗံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ကာတုံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ ဘတ္တဝေတနံ ပစ္စာသီသန္တိ၊ အကပ္ပိယကဟာပဏာဒိ န ဒါတဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန တဏ္ဍုလာဒီနိ ပရိယေသိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထကမ္မဝသေန ပတ္တံ ကာရေတွာ တထေဝ ပါစေတွာ နဝပက္ကဿ ပတ္တဿ ပုဉ္ဆနတေလတ္ထာယ အန္တောဂါမံ ပဝိဋ္ဌေန ‘‘ဘိက္ခာယ အာဂတော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ယာဂုယာ ဝါ ဘတ္တေ ဝါ အာနီတေ ဟတ္ထေန ပတ္တော ပိဓာတဗ္ဗော။ သစေ ဥပါသိကာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆတိ၊ ‘‘နဝပက္ကော ပတ္တော၊ ပုဉ္ဆနတေလေန အတ္ထော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သာ ‘‘ဒေဟိ၊ ဘန္တေ’’တိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ တေလေန ပုဉ္ဆိတွာ ယာဂုယာ ဝါ ဘတ္တဿ ဝါ ပူရေတွာ ဒေတိ၊ ဝိညတ္တိ နာမ န ဟောတိ၊ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၃။ ဘိက္ခူ ပဂေဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာသနသာလံ ဂန္တွာ အာသနံ အပဿန္တာ တိဋ္ဌန္တိ။ တတြ စေ ဥပါသကာ ဘိက္ခူ ဌိတေ ဒိသွာ သယမေဝ အာသနာနိ အာဟရာပေန္တိ၊ နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ အာပုစ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ အနာပုစ္ဆာ ဂတာနမ္ပိ နဋ္ဌံ ဂီဝါ န ဟောတိ၊ အာပုစ္ဆိတွာ ဂမနံ ပန ဝတ္တံ။ သစေ ဘိက္ခူဟိ ‘‘အာသနာနိ အာဟရထာ’’တိ ဝုတ္တေဟိ အာဟဋာနိ ဟောန္တိ၊ အာပုစ္ဆိတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ၊ အနာပုစ္ဆာ ဂတာနံ ဝတ္တဘေဒေါ စ နဋ္ဌဉ္စ ဂီဝါ။ အတ္ထရဏကောဇဝကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

မက္ခိကာ ဗဟုကာ ဟောန္တိ၊ ‘‘မက္ခိကဗီဇနိံ အာဟရထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပုစိမန္ဒသာခါဒီနိ အာဟရန္တိ၊ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ အာသနသာလာယံ ဥဒကဘာဇနံ ရိတ္တံ ဟောတိ၊ ‘‘ဓမကရဏံ ဂဏှာဟီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဓမကရဏဉှိ ရိတ္တဘာဇနေ ပက္ခိပန္တော ဘိန္ဒေယျ၊ ‘‘နဒိံ ဝါ တဠာကံ ဝါ ဂန္တွာ ဥဒကံ အာဟရာ’’တိ ပန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ဂေဟတော အာဟရာ’’တိ နေဝ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န အာဟဋံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ။ အာသနသာလာယ ဝါ အရညေ ဝါ ဘတ္တကိစ္စံ ကရောန္တေဟိ တတ္ထ ဇာတကံ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ ယံ ကိဉ္စိ ဥတ္တရိဘင်္ဂါရဟံ ပတ္တံ ဝါ ဖလံ ဝါ သစေ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောန္တံ အာဟရာပေတိ၊ ဟတ္ထကမ္မဝသေန အာဟရာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အလဇ္ဇီဟိ ပန ဘိက္ခူဟိ ဝါ သာမဏေရေဟိ ဝါ ဟတ္ထကမ္မံ န ကာရေတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝ ပုရိသတ္တကရေ နယော။

၂၄။ ဂေါဏံ ပန အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော အာဟရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာဟရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတောပိ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တာဝကာလိကနယေန သဗ္ဗတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ အာဟရာပိတဉ္စ ဂေါဏံ ရက္ခိတွာ ဇဂ္ဂိတွာ သာမိကာ ပဋိစ္ဆာပေတဗ္ဗာ။ သစဿ ပါဒေါ ဝါ သိင်္ဂံ ဝါ ဘိဇ္ဇတိ ဝါ နဿတိ ဝါ၊ သာမိကာ စေ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ၊ ဂီဝါ ဟောတိ။ သစေ ‘‘တုမှာကံယေဝ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘အာရာမိကာနံ အာစိက္ခထ ဇဂ္ဂနတ္ထာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။

၂၅။ ‘‘သကဋံ ဒေထာ’’တိပိ အညာတကအပ္ပဝါရိတေ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိညတ္တိ ဧဝ ဟောတိ၊ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ တာဝကာလိကံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကမ္မံ ပန ကတွာ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ နေမိအာဒီနိ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ ပါကတိကာနိ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ၊ နဋ္ဌေ ဂီဝါ ဟောတိ။ ‘‘တုမှာကမေဝ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒါရုဘဏ္ဍံ နာမ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧသ နယော ဝါသိဖရသုကုဌာရီကုဒါလနိခါဒနေသု ဝလ္လိအာဒီသု စ ပရပရိဂ္ဂဟိတေသု။ ဂရုဘဏ္ဍပ္ပဟောနကေသုယေဝ ဝလ္လိအာဒီသု ဝိညတ္တိ ဟောတိ၊ န တတော ဩရံ။

၂၆။ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ ပန ယံ ကိဉ္စိ အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ရက္ခိတဂေါပိတဋ္ဌာနေယေဝ ဟိ ဝိညတ္တိ နာမ ဝုစ္စတိ။ သာ ဒွီသု ပစ္စယေသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနပစ္စယေ ပန ‘‘အာဟရ ဒေဟီ’’တိ ဝိညတ္တိမတ္တမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိကထောဘာသနိမိတ္တကမ္မာနိ ဝဋ္ဋန္တိ။ တတ္ထ ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ဘောဇနသာလံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ သေနာသနံ ဣစ္ဆတော ‘‘ဣမသ္မိံ ဝတ ဩကာသေ ဧဝရူပံ သေနာသနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝါ ‘‘ယုတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘အနုရူပ’’န္တိ ဝါတိအာဒိနာ နယေန ဝစနံ ပရိကထာ နာမ။ ဥပါသကာ တုမှေ ကုဟိံ ဝသထာတိ။ ပါသာဒေ၊ ဘန္တေတိ။ ‘‘ကိံ ဘိက္ခူနံ ပန ဥပါသကာ ပါသာဒေါ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧဝမာဒိဝစနံ ဩဘာသော နာမ။ မနုဿေ ဒိသွာ ရဇ္ဇုံ ပသာရေတိ၊ ခီလေ အာကောဋာပေတိ၊ ‘‘ကိံ ဣဒံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဓ အာဝါသံ ကရိဿာမာ’’တိ ဧဝမာဒိကရဏံ ပန နိမိတ္တကမ္မံ နာမ။ ဂိလာနပစ္စယေ ပန ဝိညတ္တိပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဂေဝ ပရိကထာဒီနိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဝိညတ္တိဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၅။ ကုလသင်္ဂဟဝိနိစ္ဆယကထာ

၂၇။ ကုလသင်္ဂဟောတိ ပုပ္ဖဖလာဒီဟိ ကုလာနံ သင်္ဂဟော ကုလသင်္ဂဟော။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၃၁) – ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ မာလာဝစ္ဆာဒီနိ ရောပေတုံ ဝါ ရောပါပေတုံ ဝါ သိဉ္စိတုံ ဝါ သိဉ္စာပေတုံ ဝါ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနိတုံ ဝါ ဩစိနာပေတုံ ဝါ ဂန္ထိတုံ ဝါ ဂန္ထာပေတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ အကပ္ပိယဝေါဟာရော ကပ္ပိယဝေါဟာရော ပရိယာယော ဩဘာသော နိမိတ္တကမ္မန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။

၂၈။ တတ္ထ အကပ္ပိယဝေါဟာရော နာမ အလ္လဟရိတာနံ ကောဋ္ဋနံ ကောဋ္ဋာပနံ၊ အာဝါဋဿ ခဏနံ ခဏာပနံ၊ မာလာဝစ္ဆဿ ရောပနံ ရောပါပနံ၊ အာဠိယာ ဗန္ဓနံ ဗန္ဓာပနံ၊ ဥဒကဿ သေစနံ သေစာပနံ၊ မာတိကာယ သမ္မုခကရဏံ၊ ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနံ၊ ဟတ္ထပါဒမုခဓောဝနနဟာနောဒကသိဉ္စနံ။ ကပ္ပိယဝေါဟာရော နာမ ‘‘ဣမံ ရုက္ခံ ဇာန၊ ဣမံ အာဝါဋံ ဇာန၊ ဣမံ မာလာဝစ္ဆံ ဇာန၊ ဧတ္ထ ဥဒကံ ဇာနာ’’တိအာဒိဝစနံ သုက္ခမာတိကာယ ဥဇုကရဏဉ္စ။ ပရိယာယော နာမ ‘‘ပဏ္ဍိတေန မာလာဝစ္ဆာဒယော ရောပါပေတဗ္ဗာ၊ နစိရဿေဝ ဥပကာရာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိအာဒိဝစနံ။ ဩဘာသော နာမ ကုဒါလခဏိတ္တာဒီနိ စ မာလာဝစ္ဆေ စ ဂဟေတွာ ဌာနံ။ ဧဝံ ဌိတဉှိ သာမဏေရာဒယော ဒိသွာ ‘‘ထေရော ကာရာပေတုကာမော’’တိ ဂန္တွာ ကရောန္တိ။ နိမိတ္တကမ္မံ နာမ ကုဒါလခဏိတ္တိဝါသိဖရသုဥဒကဘာဇနာနိ အာဟရိတွာ သမီပေ ဌပနံ။

၂၉။ ဣမာနိ ပဉ္စပိ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ရောပနရောပါပနာဒီသု န ဝဋ္ဋန္တိ။ ဖလပရိဘောဂတ္ထာယ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝေါဟာရဒွယမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရတ္တယံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ကပ္ပိယဝေါဟာရောပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ယဉ္စ အတ္တနော ပရိဘောဂတ္ထာယ ဝဋ္ဋတိ၊ တံ အညပုဂ္ဂလဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ အတ္ထာယပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာရာမတ္ထာယ ပန ဝနတ္ထာယ ဆာယတ္ထာယ စ အကပ္ပိယဝေါဟာရမတ္တမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ သေသံ ဝဋ္ဋတိ။ န ကေဝလဉ္စ သေသံ၊ ယံ ကိဉ္စိ မာတိကမ္ပိ ဥဇုံ ကာတုံ ကပ္ပိယဥဒကံ သိဉ္စိတုံ နဟာနကောဋ္ဌကံ ကတွာ နဟာယိတုံ ဟတ္ထပါဒမုခဓောဝနဥဒကာနိ စ တတ္ထ ဆဍ္ဍေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကုရုန္ဒိယဉ္စ ‘‘ကပ္ပိယပထဝိယံ သယံ ရောပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာရာမာဒိအတ္ထာယ ပန ရောပိတဿ ဝါ ရောပါပိတဿ ဝါ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

၃၀။ အယံ ပန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝိတ္ထာရေန အာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော – ကုလဒူသနတ္ထာယ အကပ္ပိယပထဝိယံ မာလာဝစ္ဆံ ရောပေန္တဿ ပါစိတ္တိယဉ္စေဝ ဒုက္ကဋဉ္စ၊ တထာ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ရောပါပေန္တဿ။ ကပ္ပိယပထဝိယံ ရောပနေပိ ရောပါပနေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဥဘယတြာပိ သကိံ အာဏတ္တိယာ ဗဟူနမ္ပိ ရောပနေ ဧကမေဝ သပါစိတ္တိယဒုက္ကဋံ ဝါ သုဒ္ဓဒုက္ကဋံ ဝါ ဟောတိ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ ကပ္ပိယဘူမိယံ ဝါ အကပ္ပိယဘူမိယံ ဝါ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ရောပါပနေ အနာပတ္တိ။ အာရာမာဒိအတ္ထာယပိ အကပ္ပိယပထဝိယံ ရောပေန္တဿ ဝါ အကပ္ပိယဝစနေန ရောပါပေန္တဿ ဝါ ပါစိတ္တိယံ။ အယံ ပန နယော မဟာအဋ္ဌကထာယံ န သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တော၊ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝိဘတ္တောတိ။

သိဉ္စနသိဉ္စာပနေ ပန အကပ္ပိယဥဒကေန သဗ္ဗတ္ထ ပါစိတ္တိယံ၊ ကုလဒူသနပရိဘောဂတ္ထာယ ဒုက္ကဋမ္ပိ။ ကပ္ပိယေန တေသံယေဝ ဒွိန္နံ အတ္ထာယ ဒုက္ကဋံ၊ ပရိဘောဂတ္ထာယ စေတ္ထ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန သိဉ္စာပနေ အနာပတ္တိ။ အာပတ္တိဋ္ဌာနေ ပန ဓာရာဝစ္ဆေဒဝသေန ပယောဂဗဟုလတာယ စ အာပတ္တိဗဟုလတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဩစိနနေ ပုပ္ဖဂဏနာယ ဒုက္ကဋပါစိတ္တိယာနိ၊ အညတ္ထ ပါစိတ္တိယာနေဝ။ ဗဟူနိ ပန ပုပ္ဖာနိ ဧကပယောဂေန ဩစိနန္တော ပယောဂဝသေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဩစိနာပနေ ကုလဒူသနတ္ထာယ သကိံ အာဏတ္တော ဗဟုမ္ပိ ဩစိနာတိ၊ ဧကမေဝ သပါစိတ္တိယဒုက္ကဋံ၊ အညတြ ပါစိတ္တိယမေဝ။

၃၁။ ဂန္ထနဂန္ထာပနေသု ပန သဗ္ဗာပိ ဆ ပုပ္ဖဝိကတိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဂန္ထိမံ ဂေါပ္ဖိမံ ဝေဓိမံ ဝေဌိမံ ပူရိမံ ဝါယိမန္တိ။ တတ္ထ ဂန္ထိမံ နာမ သဒဏ္ဍကေသု ဝါ ဥပ္ပလပဒုမာဒီသု အညေသု ဝါ ဒီဃဝဏ္ဋေသု ပုပ္ဖေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒဏ္ဍကေန ဝါ ဒဏ္ဍကံ၊ ဝဏ္ဋေန ဝါ ဝဏ္ဋံ ဂန္ထေတွာ ကတမေဝ ဟိ ဂန္ထိမံ။ တံ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ကာတုမ္ပိ အကပ္ပိယဝစနေန ကာရာပေတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ဧဝံ ဇာန၊ ဧဝံ ကတေ သောဘေယျ၊ ယထာ ဧတာနိ ပုပ္ဖာနိ န ဝိကိရိယန္တိ၊ တထာ ကရောဟီ’’တိအာဒိနာ ပန ကပ္ပိယဝစနေန ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဂေါပ္ဖိမံ နာမ သုတ္တေန ဝါ ဝါကာဒီဟိ ဝါ ဝဿိကပုပ္ဖာဒီနံ ဧကတောဝဏ္ဋိကဥဘတောဝဏ္ဋိကမာလာဝသေန ဂေါပ္ဖနံ၊ ဝါကံ ဝါ ရဇ္ဇုံ ဝါ ဒိဂုဏံ ကတွာ တတ္ထ အဝဏ္ဋကာနိ နီပပုပ္ဖာဒီနိ ပဝေသေတွာ ပဋိပါဋိယာ ဗန္ဓန္တိ၊ ဧတမ္ပိ ဂေါပ္ဖိမမေဝ။ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ။

ဝေဓိမံ နာမ သဝဏ္ဋကာနိ ဝဿိကပုပ္ဖာဒီနိ ဝဏ္ဋေ၊ အဝဏ္ဋကာနိ ဝကုလပုပ္ဖာဒီနိ အတ္တနော ဆိဒ္ဒေသု သူစိတာလဟီရာဒီဟိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ အာဝုနန္တိ၊ ဧတံ ဝေဓိမံ နာမ။ တံ ပုရိမနယေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ ပန ကဒလိက္ခန္ဓမှိ ကဏ္ဋကေ ဝါ တာလဟီရာဒီနိ ဝါ ပဝေသေတွာ တတ္ထ ပုပ္ဖာနိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဌပေန္တိ၊ ကေစိ ကဏ္ဋကသာခါသု၊ ကေစိ ပုပ္ဖဆတ္တပုပ္ဖကူဋာဂါရကရဏတ္ထံ ဆတ္တေ စ ဘိတ္တိယဉ္စ ပဝေသေတွာ ဌပိတကဏ္ဋကေသု၊ ကေစိ ဓမ္မာသနဝိတာနေ ဗဒ္ဓကဏ္ဋကေသု၊ ကေစိ ကဏိကာရပုပ္ဖာဒီနိ သလာကာဟိ ဝိဇ္ဈန္တိ၊ ဆတ္တာဓိဆတ္တံ ဝိယ ကရောန္တိ၊ တံ အတိဩဠာရိကမေဝ။ ပုပ္ဖဝိဇ္ဈနတ္ထံ ပန ဓမ္မာသနဝိတာနေ ကဏ္ဋကမ္ပိ ဗန္ဓိတုံ ကဏ္ဋကာဒီဟိ ဝါ ဧကပုပ္ဖမ္ပိ ဝိဇ္ဈိတုံ ပုပ္ဖေယေဝ ဝါ ပုပ္ဖံ ပဝေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဇာလဝိတာနဝေဒိကနာဂဒန္တကပုပ္ဖပဋိစ္ဆကတာလပဏ္ဏဂုဠကာဒီနံ ပန ဆိဒ္ဒေသု အသောကပိဏ္ဍိယာ ဝါ အန္တရေသု ပုပ္ဖာနိ ပဝေသေတုံ န ဒေါသော။ န ဟေတံ ဝေဓိမံ ဟောတိ။ ဓမ္မရဇ္ဇုယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။

ဝေဌိမံ နာမ ပုပ္ဖဒါမပုပ္ဖဟတ္ထကေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစိ ဟိ မတ္ထကဒါမံ ကရောန္တာ ဟေဋ္ဌာ ဃဋကာကာရံ ဒဿေတုံ ပုပ္ဖေဟိ ဝေဌေန္တိ၊ ကေစိ အဋ္ဌ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဒသ ဝါ ဥပ္ပလပုပ္ဖာဒီနိ သုတ္တေန ဝါ ဝါကေန ဝါ ဒဏ္ဍကေသု ဗန္ဓိတွာ ဥပ္ပလဟတ္ထကေ ဝါ ပဒုမဟတ္ထကေ ဝါ ကရောန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ သာမဏေရေဟိ ဥပ္ပာဋေတွာ ထလေ ဌပိတဥပ္ပလာဒီနိ ကာသာဝေန ဘဏ္ဍိကမ္ပိ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေသံယေဝ ပန ဝါကေန ဝါ ဒဏ္ဍကေန ဝါ ဗန္ဓိတုံ အံသဘဏ္ဍိကံ ဝါ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အံသဘဏ္ဍိကံ နာမ ခန္ဓေ ဌပိတကာသာဝဿ ဥဘော အန္တေ အာဟရိတွာ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ တသ္မိံ ပသိဗ္ဗကေ ဝိယ ပုပ္ဖာနိ ပက္ခိပန္တိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အံသဘဏ္ဍိကာ၊ ဧတံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဏ္ဍကေဟိ ပဒုမိနိပဏ္ဏံ ဝိဇ္ဈိတွာ ဥပ္ပလာဒီနိ ပဏ္ဏေန ဝေဌေတွာ ဂဏှန္တိ၊ တတြာပိ ပုပ္ဖာနံ ဥပရိ ပဒုမိနိပဏ္ဏမေဝ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဒဏ္ဍကံ ပန ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ပူရိမံ နာမ မာလာဂုဏေ စ ပုပ္ဖပဋေ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယော ဟိ မာလာဂုဏေန စေတိယံ ဝါ ဗောဓိံ ဝါ ဝေဒိကံ ဝါ ပရိက္ခိပန္တော ပုန အာနေတွာ ပုရိမဋ္ဌာနံ အတိက္ကာမေတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ပူရိမံ နာမ ဟောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အနေကက္ခတ္တုံ ပရိက္ခိပန္တဿ။ နာဂဒန္တကန္တရေဟိ ပဝေသေတွာ ဟရန္တော ဩလမ္ဗကံ ကတွာ ပုန နာဂဒန္တကံ ပရိက္ခိပတိ၊ ဧတမ္ပိ ပူရိမံ နာမ။ နာဂဒန္တကေ ပန ပုပ္ဖဝလယံ ပဝေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မာလာဂုဏေဟိ ပုပ္ဖပဋံ ကရောန္တိ၊ တတြာပိ ဧကမေဝ မာလာဂုဏံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုန ပစ္စာဟရတော ပူရိမမေဝ ဟောတိ။ တံ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ မာလာဂုဏေဟိ ပန ဗဟူဟိပိ ကတံ ပုပ္ဖဒါမံ လဘိတွာ အာသနမတ္ထကာဒီသု ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အတိဒီဃံ ပန မာလာဂုဏံ ဧကဝါရံ ဟရိတွာ ပရိက္ခိပိတွာ ပုန ဣတရဿ ဘိက္ခုနော ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တေနပိ တထေဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဝါယိမံ နာမ ပုပ္ဖဇာလပုပ္ဖပဋပုပ္ဖရူပေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ စေတိယေ ပုပ္ဖဇာလံ ကရောန္တဿ ဧကမေကမှိ ဇာလဆိဒ္ဒကေ ဒုက္ကဋံ။ ဘိတ္တိဆတ္တဗောဓိတ္ထမ္ဘာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပုပ္ဖပဋံ ပန ပရေဟိ ပူရိတမ္ပိ ဝါယိတုံ န လဗ္ဘတိ။ ဂေါပ္ဖိမပုပ္ဖေဟေဝ ဟတ္ထိအဿာဒိရူပကာနိ ကရောန္တိ၊ တာနိပိ ဝါယိမဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌန္တိ။ ပုရိမနယေနေဝ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။ အညေဟိ ကတပရိစ္ဆေဒေ ပန ပုပ္ဖာနိ ဌပေန္တေန ဟတ္ထိအဿာဒိရူပကမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကဠမ္ဗကေန အဍ္ဎစန္ဒကေန စ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌ ပုပ္ဖဝိကတိယော ဝုတ္တာ။

၃၂။ တတ္ထ ကဠမ္ဗကောတိ အဍ္ဎစန္ဒကန္တရေ ဃဋိကဒါမဩလမ္ဗကော ဝုတ္တော။ အဍ္ဎစန္ဒကောတိ အဍ္ဎစန္ဒာကာရေန မာလာဂုဏပရိက္ခေပေါ။ တဒုဘယမ္ပိ ပူရိမေယေဝ ပဝိဋ္ဌံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ဒွေ တယော မာလာဂုဏေ ဧကတော ကတွာ ပုပ္ဖဒါမကရဏမ္ပိ ဝါယိမံယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ ဣဓ ပူရိမဋ္ဌာနေယေဝ ပဝိဋ္ဌံ။ န ကေဝလဉ္စ ပုပ္ဖဒါမမေဝ၊ ပိဋ္ဌမယဒါမမ္ပိ ဂေဏ္ဍုကပုပ္ဖဒါမမ္ပိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ခရပတ္တဒါမမ္ပိ သိက္ခာပဒဿ သာဓာရဏတ္တာ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ နေဝ ကာတုံ၊ န ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပူဇာနိမိတ္တံ ပန ကပ္ပိယဝစနံ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိယာယဩဘာသနိမိတ္တကမ္မာနိ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ။

ယော ဟရိတွာ ဝါ ဟရာပေတွာ ဝါ ပက္ကောသိတွာ ဝါ ပက္ကောသာပေတွာ ဝါ သယံ ဝါ ဥပဂတာနံ ယံ ကိဉ္စိ အတ္တနော သန္တကံ ပုပ္ဖံ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဒေတိ၊ တဿ ဒုက္ကဋံ၊ ပရသန္တကံ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ ထေယျစိတ္တေန ဒေတိ၊ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဧသ နယော သင်္ဃိကေပိ။ အယံ ပန ဝိသေသော – သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတံ ဣဿရဝတာယ ဒဒတော ထုလ္လစ္စယန္တိ။

၃၃။ ပုပ္ဖံ နာမ ကဿ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကဿ န ဝဋ္ဋတီတိ? မာတာပိတူနံ တာဝ ဟရိတွာပိ ဟရာပေတွာပိ ပက္ကောသိတွာပိ ပက္ကောသာပေတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သေသဉာတကာနံ ပက္ကောသာပေတွာဝ။ တဉ္စ ခေါ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ၊ မဏ္ဍနတ္ထာယ ပန သိဝလိင်္ဂါဒိပူဇနတ္ထာယ ဝါ ကဿစိပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ မာတာပိတူနဉ္စ ဟရာပေန္တေန ဉာတိသာမဏေရေဟေဝ ဟရာပေတဗ္ဗံ။ ဣတရေ ပန ယဒိ သယမေဝ ဣစ္ဆန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သမ္မတေန ပုပ္ဖဘာဇကေန ပုပ္ဖဘာဇနကာလေ သမ္ပတ္တာနံ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎဘာဂံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘သမ္ပတ္တဂိဟီနံ ဥပဍ္ဎဘာဂံ’’၊ မဟာပစ္စရိယံ ‘‘စူဠကံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အသမ္မတေန အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု သဂါရဝါ သာမဏေရာ ဗဟူနိ ပုပ္ဖာနိ အာဟရိတွာ ရာသိံ ကတွာ ဌပေန္တိ၊ ထေရာ ပါတောဝ သမ္ပတ္တာနံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဥပါသကာဒီနံ ဝါ ‘‘တွံ ဣဒံ ဂဏှ၊ တွံ ဣဒံ ဂဏှာ’’တိ ဒေန္တိ၊ ပုပ္ဖဒါနံ နာမ န ဟောတိ။ ‘‘စေတိယံ ပူဇေဿာမာ’’တိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တာပိ ပူဇံ ကရောန္တာပိ တတ္ထ တတ္ထ သမ္ပတ္တာနံ စေတိယပူဇနတ္ထာယ ဒေန္တိ၊ ဧတမ္ပိ ပုပ္ဖဒါနံ နာမ န ဟောတိ။ ဥပါသကေ အက္ကပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇေန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဝိဟာရေ ကဏိကာရပုပ္ဖာဒီနိ အတ္ထိ၊ ဥပါသကာ တာနိ ဂဟေတွာ ပူဇေထာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခူ ပုပ္ဖပူဇံ ကတွာ ဒိဝါတရံ ဂါမံ ပဝိဋ္ဌေ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အတိဒိဝါ ပဝိဋ္ဌတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ၊ ‘‘ဝိဟာရေ ပုပ္ဖာနိ ဗဟူနိ၊ ပူဇံ အကရိမှာ’’တိ ဝဒန္တိ။ မနုဿာ ‘‘ဗဟူနိ ကိရ ဝိဟာရေ ပုပ္ဖာနီ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပဟူတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပုပ္ဖပူဇဉ္စ ကရောန္တိ ဒါနဉ္စ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

၃၄။ မနုဿာ ‘‘မယံ၊ ဘန္တေ၊ အသုကဒိဝသံ နာမ ပူဇေဿာမာ’’တိ ပုပ္ဖဝါရံ ယာစိတွာ အနုညာတဒိဝသေ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သာမဏေရေဟိ စ ပဂေဝ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနိတွာ ဌပိတာနိ ဟောန္တိ၊ တေ ရုက္ခေသု ပုပ္ဖာနိ အပဿန္တာ ‘‘ကုဟိံ၊ ဘန္တေ၊ ပုပ္ဖာနီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ သာမဏေရေဟိ ဩစိနိတွာ ဌပိတာနိ၊ တုမှေ ပန ပူဇေတွာ ဂစ္ဆထ၊ သင်္ဃော အညံ ဒိဝသံ ပူဇေဿတီတိ။ တေ ပူဇေတွာ ဒါနံ ဒတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကုရုန္ဒိယဉ္စ ‘‘ထေရာ သာမဏေရေဟိ ဒါပေတုံ န လဘန္တိ၊ သစေ သယမေဝ တာနိ ပုပ္ဖာနိ တေသံ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ထေရေဟိ ပန ‘သာမဏေရေဟိ ဩစိနိတွာ ဌပိတာနီ’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ပုပ္ဖဝါရံ ယာစိတွာ အနောစိတေသု ပုပ္ဖေသု ယာဂုဘတ္တာဒီနိ အာဒါယ အာဂန္တွာ သာမဏေရေ ‘‘ဩစိနိတွာ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဉာဘိသာမဏေရာနံယေဝ ဩစိနိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညာတကေ ဥက္ခိပိတွာ ရုက္ခသာခါယ ဌပေန္တိ၊ န ဩရောဟိတွာ ပလာယိတဗ္ဗံ၊ ဩစိနိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ကောစိ ဓမ္မကထိကော ‘‘ဗဟူနိ ဥပါသကာ ဝိဟာရေ ပုပ္ဖာနိ၊ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ အာဒါယ ဂန္တွာ ပုပ္ဖပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တဿေဝ န ကပ္ပတီတိ မဟာပစ္စရိယဉ္စ ကုရုန္ဒိယဉ္စ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧတံ အကပ္ပိယံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ။

၃၅။ ဖလမ္ပိ အတ္တနော သန္တကံ ဝုတ္တနယေနေဝ မာတာပိတူနဉ္စ သေသဉာတီနဉ္စ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ပန ဒေန္တဿ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္တနော သန္တကေ ပရသန္တကေ သင်္ဃိကေ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတေ စ ဒုက္ကဋာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အတ္တနော သန္တကံယေဝ ဂိလာနမနုဿာနံ ဝါ သမ္ပတ္တဣဿရာနံ ဝါ ခီဏပရိဗ္ဗယာနံ ဝါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဖလဒါနံ န ဟောတိ။ ဖလဘာဇကေနပိ သမ္မတေန သင်္ဃဿ ဖလဘာဇနကာလေ သမ္ပတ္တမနုဿာနံ ဥပဍ္ဎဘာဂံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အသမ္မတေန အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သင်္ဃာရာမေပိ ဖလပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ရုက္ခပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ကတိကာ ကာတဗ္ဗာ ‘‘တတော ဂိလာနမနုဿာနံ ဝါ အညေသံ ဝါ ဖလံ ယာစန္တာနံ ယထာပရိစ္ဆေဒေန စတ္တာရိ ပဉ္စ ဖလာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ရုက္ခာ ဝါ ဒဿေတဗ္ဗာ ‘ဣတော ဂဟေတုံ လဗ္ဘတီ’’’တိ။ ‘‘ဣဓ ဖလာနိ သုန္ဒရာနိ၊ ဣတော ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ ပန န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အတ္တနော သန္တကံ သိရီသစုဏ္ဏံ ဝါ အညံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ကသာဝံ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ပရသန္တကာဒီသုပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – သင်္ဃဿ ရက္ခိတဂေါပိတာပိ ရုက္ခဆလ္လိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝါတိ။ မတ္တိကဒန္တကဋ္ဌဝေဠုပဏ္ဏေသုပိ ဂရုဘဏ္ဍူပဂံ ဉတွာ စုဏ္ဏေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၆။ ဇင်္ဃပေသနိယန္တိ ဂိဟီနံ ဒူတေယျံ သာသနဟရဏကမ္မံ ဝုစ္စတိ၊ တံ န ကာတဗ္ဗံ။ ဂိဟီနဉှိ သာသနံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ။ တံ ကမ္မံ နိဿာယ လဒ္ဓဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တဿပိ အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ဒုက္ကဋံ။ ပဌမံ သာသနံ အဂ္ဂဟေတွာပိ ပစ္ဆာ ‘‘အယံ ဒါနိ သော ဂါမော၊ ဟန္ဒ နံ သာသနံ အာရောစေမီ’’တိ မဂ္ဂါ ဩက္ကမန္တဿပိ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ။ သာသနံ အာရောစေတွာ လဒ္ဓဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတော ပုရိမနယေနေဝ ဒုက္ကဋံ။ သာသနံ အဂ္ဂဟေတွာ အာဂတေန ပန ‘‘ဘန္တေ၊ တသ္မိံ ဂါမေ ဣတ္ထန္နာမဿ ကာ ပဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနေန ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပုစ္ဆိတပဉှေ ဒေါသော နတ္ထိ။ ပဉ္စန္နံ ပန သဟဓမ္မိကာနံ မာတာပိတူနံ ပဏ္ဍုပလာသဿ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ သာသနံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂိဟီနဉ္စ ကပ္ပိယသာသနံ၊ တသ္မာ ‘‘မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ ဝန္ဒထာ’’တိ ဝါ ‘‘စေတိယံ ပဋိမံ ဗောဓိံ သင်္ဃတ္ထေရံ ဝန္ဒထာ’’တိ ဝါ ‘‘စေတိယေ ဂန္ဓပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဝါ ‘‘ပုပ္ဖပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဝါ ‘‘ဘိက္ခူ သန္နိပါတေထ၊ ဒါနံ ဒဿာမ၊ ဓမ္မံ ဒေသာပယိဿာမာ’’တိ ဝါ ဤဒိသေသု သာသနေသု ကုက္ကုစ္စံ န ကာတဗ္ဗံ။ ကပ္ပိယသာသနာနိ ဟိ ဧတာနိ၊ န ဂိဟီနံ ဂိဟိကမ္မပဋိသံယုတ္တာနီတိ။ ဣမေဟိ ပန အဋ္ဌဟိ ကုလဒူသကကမ္မေဟိ ဥပ္ပန္နပစ္စယာ ပဉ္စန္နမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ကပ္ပန္တိ။ အဘူတာရောစနရူပိယသံဝေါဟာရေဟိ ဥပ္ပန္နပစ္စယသဒိသာဝ ဟောန္တိ။

ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကတော ပန ယသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ၊ ယသ္မိဉ္စ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ နေဝ တသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ စရိတုံ လဘတိ၊ န ဝိဟာရေ ဝသိတုံ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကမ္မေနပိ စ တေန ယေသု ကုလေသု ပုဗ္ဗေ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ၊ တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယာ န ဂဟေတဗ္ဗာ၊ အာသဝက္ခယပတ္တေနပိ န ဂဟေတဗ္ဗာ၊ အကပ္ပိယာဝ ဟောန္တိ။ ‘‘ကသ္မာ န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတေန ‘‘ပုဗ္ဗေ ဧဝံ ကတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တေ သစေ ဝဒန္တိ ‘‘န မယံ တေန ကာရဏေန ဒေမ၊ ဣဒါနိ သီလဝန္တတာယ ဒေမာ’’တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ပကတိယာ ဒါနဋ္ဌာနေယေဝ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ တတော ပကတိဒါနမေဝ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒေန္တိ၊ တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယသ္မာ စ ပုစ္ဆိတပဉှေ ဒေါသော နတ္ထိ၊ တသ္မာ အညမ္ပိ ဘိက္ခုံ ပုဗ္ဗဏှေ ဝါ သာယနှေ ဝါ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌံ ကောစိ ပုစ္ဆေယျ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ စရထာ’’တိ။ ယေနတ္ထေန စရတိ၊ တံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘လဒ္ဓံ န လဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တေ သစေ န လဒ္ဓံ၊ ‘‘န လဒ္ဓ’’န္တိ ဝတွာ ယံ သော ဒေတိ၊ တံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၃၇။ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏိဓာယ အရညေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ ယော ဝသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏိဓာယ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ…ပေ… န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏိဓာယ စင်္ကမိတဗ္ဗံ…ပေ… န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏိဓာယ ဌာတဗ္ဗံ…ပေ… န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏိဓာယ နိသီဒိတဗ္ဗံ…ပေ… န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏိဓာယ သေယျာ ကပ္ပေတဗ္ဗာ၊ ယော ကပ္ပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၂၃ အာဒယော) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဧဝံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၂၃) အရညေ ဝသန္တံ မံ ဇနော အရဟတ္တေ ဝါ သေက္ခဘူမိယံ ဝါ သမ္ဘာဝေဿတိ၊ တတော လောကဿ သက္ကတော ဘဝိဿာမိ ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော’’တိ ဧဝံ ပတ္ထနံ ကတွာ အရညေ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဏိဓာယ ‘‘အရညေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တဿ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ၊ တထာ အရညေ ကုဋိကရဏစင်္ကမနနိသီဒနနိဝါသနပါရုပနာဒီသု သဗ္ဗကိစ္စေသု ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ တသ္မာ ဧဝံ အရညေ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝသန္တော ဟိ သမ္ဘာဝနံ လဘတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ယော ပန သမာဒိန္နဓုတင်္ဂေါ ‘‘ဓုတင်္ဂံ ရက္ခိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဂါမန္တေ မေ ဝသတော စိတ္တံ ဝိက္ခိပတိ၊ အရညံ သပ္ပာယ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဝါ ‘‘အဒ္ဓါ အရညေ တိဏ္ဏံ ဝိဝေကာနံ အညတရံ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘အရညံ ပဝိသိတွာ အရဟတ္တံ အပါပုဏိတွာ န နိက္ခမိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘အရညဝါသော နာမ ဘဂဝတာ ပသတ္ထော၊ မယိ စ အရညေ ဝသန္တေ ဗဟူ သဗြဟ္မစာရီ ဂါမန္တံ ဟိတွာ အာရညကာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဝါ ဧဝံ အနဝဇ္ဇဝါသံ ဝသိတုကာမော ဟောတိ၊ တေနေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿပိ ‘‘အဘိက္ကန္တာဒီနိ သဏ္ဌပေတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမီ’’တိ နိဝါသနပါရုပနကိစ္စတော ပဘုတိ ယာဝ ဘောဇနပရိယောသာနံ၊ တာဝ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ သမ္ဘာဝနံ လဘတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ ခန္ဓကဝတ္တသေခိယဝတ္တပရိပူရဏတ္ထံ ပန သဗြဟ္မစာရီနံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနတ္ထံ ဝါ ပါသာဒိကေဟိ အဘိက္ကမပဋိက္ကမာဒီဟိ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော အနုပဝဇ္ဇော ဝိညူနံ။ စင်္ကမနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ကုလသင်္ဂဟဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၆။ မစ္ဆမံသဝိနိစ္ဆယကထာ

၃၈။ မစ္ဆမံသေသု ပန မစ္ဆဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗမ္ပိ ဇလဇံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ မံသေသု ပန မနုဿဟတ္ထိအဿသုနခအဟိသီဟဗျဂ္ဃဒီပိအစ္ဆတရစ္ဆာနံ ဝသေန ဒသ မံသာနိ အကပ္ပိယာနိ။ တတ္ထ မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယံ၊ သေသေသု ဒုက္ကဋံ။ ဣတိ ဣမေသံ မနုဿာဒီနံ ဒသန္နံ မံသမ္ပိ အဋ္ဌိပိ လောဟိတမ္ပိ စမ္မမ္ပိ လောမမ္ပိ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝသာသု ပန ဧကာ မနုဿဝသာဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ခီရာဒီသု အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ ဣမေသု ပန အကပ္ပိယမံသေသု အဋ္ဌိအာဒီသု ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဉတွာ ဝါ အဉတွာ ဝါ ခါဒန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ ယဒါ ဇာနာတိ၊ တဒါ ဒေသေတဗ္ဗာ။ ‘‘အပုစ္ဆိတွာဝ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဂဏှတော ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ဒုက္ကဋံ၊ ‘‘ပုစ္ဆိတွာ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဂဏှတော အနာပတ္တိ။ ဥဒ္ဒိဿကတံ ပန ဇာနိတွာ ခါဒန္တဿေဝ အာပတ္တိ၊ ပစ္ဆာ ဇာနန္တော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၈၁)။

တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၁၀) ဥဒ္ဒိဿကတံ နာမ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ဝဓိတွာ သမ္ပာဒိတံ မစ္ဆမံသံ။ ဥဘယမ္ပိ ဟိ ဥဒ္ဒိဿကတံ န ဝဋ္ဋတိ။ တမ္ပိ အဒိဋ္ဌံ အသုတံ အပရိသင်္ကိတံ ဝဋ္ဋတိ။ တိကောဋိပရိသုဒ္ဓဉှိ မစ္ဆမံသံ ဘဂဝတာ အနုညာတံ အဒိဋ္ဌံ အသုတံ အပရိသင်္ကိတံ။ တတ္ထ အဒိဋ္ဌံ နာမ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ မိဂမစ္ဆေ ဝဓိတွာ ဂယှမာနံ အဒိဋ္ဌံ။ အသုတံ နာမ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ မိဂမစ္ဆေ ဝဓိတွာ ဂဟိတန္တိ အသုတံ။ အပရိသင်္ကိတံ ပန ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ သုတပရိသင်္ကိတံ တဒုဘယဝိနိမုတ္တပရိသင်္ကိတဉ္စ ဉတွာ တဗ္ဗိပက္ခတော ဇာနိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ဣဓ ဘိက္ခူ ပဿန္တိ မနုဿေ ဇာလဝါဂုရာဒိဟတ္ထေ ဂါမတော ဝါ နိက္ခမန္တေ အရညေ ဝါ ဝိစရန္တေ။ ဒုတိယဒိဝသေ စ နေသံ တံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာနံ သမစ္ဆမံသံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘိဟရန္တိ။ တေ တေန ဒိဋ္ဌေန ပရိသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နု ခေါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ၊ ဣဒံ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ၊ ဧတံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဧဝံ အပရိသင်္ကိတံ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တေ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နယိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတံ၊ အမှေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ ရာဇယုတ္တာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ကပ္ပတိ။

န ဟေဝ ခေါ ဘိက္ခူ ပဿန္တိ၊ အပိစ ခေါ သုဏန္တိ ‘‘မနုဿာ ကိရ ဇာလဝါဂုရာဒိဟတ္ထာ ဂါမတော ဝါ နိက္ခမန္တိ၊ အရညေ ဝါ ဝိစရန္တီ’’တိ။ ဒုတိယဒိဝသေ စ တေသံ တံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာနံ သမစ္ဆမံသံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘိဟရန္တိ။ တေ တေန သုတေန ပရိသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နု ခေါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ၊ ဣဒံ သုတပရိသင်္ကိတံ နာမ၊ ဧတံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဧဝံ အပရိသင်္ကိတံ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တေ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နယိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတံ၊ အမှေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ ရာဇယုတ္တာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ကပ္ပတိ။

န ဟေဝ ခေါ ပန ဘိက္ခူ ပဿန္တိ န သုဏန္တိ၊ အပိစ ခေါ တေသံ တံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာနံ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သမစ္ဆမံသံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဘိဟရန္တိ။ တေ ပရိသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နု ခေါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ၊ ဣဒံ တဒုဘယဝိနိမုတ္တပရိသင်္ကိတံ နာမ၊ ဧတမ္ပိ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဧဝံ အပရိသင်္ကိတံ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တေ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နယိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတံ၊ အမှေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ ရာဇယုတ္တာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ ကတံ၊ ပဝတ္တမံသံ ဝါ ကပ္ပိယမေဝ လဘိတွာ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ သမ္ပာဒိတ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ကပ္ပတိ။ မတာနံ ပေတကိစ္စတ္ထာယ မင်္ဂလာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ ကတေပိ ဧသေဝ နယော။ ယံ ယဉှိ ဘိက္ခူနံယေဝ အတ္ထာယ အကတံ၊ ယတ္ထ စ နိဗ္ဗေမတိကော ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗံ ကပ္ပတိ။

၃၉။ သစေ ပန ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ ဥဒ္ဒိဿကတံ ဟောတိ၊ တေ စ အတ္တနော အတ္ထာယ ကတဘာဝံ န ဇာနန္တိ၊ အညေ ဇာနန္တိ။ ယေ ဇာနန္တိ၊ တေသံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရေသံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ အညေ န ဇာနန္တိ၊ တေယေဝ ဇာနန္တိ၊ တေသံယေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ အညေသံ ဝဋ္ဋတိ။ တေပိ ‘‘အမှာကံ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဇာနန္တိ၊ အညေပိ ‘‘ဧတေသံ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဇာနန္တိ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗေ န ဇာနန္တိ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပဉ္စသု ဟိ သဟဓမ္မိကေသု ယဿ ဝါ တဿ ဝါ အတ္ထာယ ဥဒ္ဒိဿကတံ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတိ။

သစေ ပန ကောစိ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ ဝဓိတွာ တဿ ပတ္တံ ပူရေတွာ ဒေတိ၊ သော စ အတ္တနော အတ္ထာယ ကတဘာဝံ ဇာနံယေဝ ဂဟေတွာ အညဿ ဘိက္ခုနော ဒေတိ၊ သော တံ တဿ သဒ္ဓါယ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ကဿ အာပတ္တီတိ? ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ။ ယဉှိ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ၊ တဿ အဘုတ္တတာယ အနာပတ္တိ၊ ဣတရဿ အဇာနနတာယ။ ကပ္ပိယမံသဿ ဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အာပတ္တိ နတ္ထိ၊ ဥဒ္ဒိဿကတဉ္စ အဇာနိတွာ ဘုတ္တဿ ပစ္ဆာ ဉတွာ အာပတ္တိဒေသနာကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ။ အကပ္ပိယမံသံ ပန အဇာနိတွာ ဘုတ္တေန ပစ္ဆာ ဉတွာပိ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ ဥဒ္ဒိဿကတဉှိ ဉတွာ ဘုဉ္ဇတောဝ အာပတ္တိ၊ အကပ္ပိယမံသံ အဇာနိတွာ ဘုဉ္ဇန္တဿပိ အာပတ္တိယေဝ၊ တသ္မာ အာပတ္တိဘီရုကေန ရူပံ သလ္လက္ခေန္တေနပိ ပုစ္ဆိတွာဝ မံသံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပရိဘောဂကာလေ ‘‘ပုစ္ဆိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ဝါ ဂဟေတွာ ပုစ္ဆိတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဒုဝိညေယျတ္တာ။ အစ္ဆမံသမ္ပိ ဟိ သူကရမံသသဒိသံ ဟောတိ၊ ဒီပိမံသာဒီနိ စ မိဂမံသာဒိသဒိသာနိ၊ တသ္မာ ပုစ္ဆိတွာ ဂဟဏမေဝ ဝတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

မစ္ဆမံသဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၇။ အနာမာသဝိနိစ္ဆယကထာ

၄၀။ အနာမာသန္တိ န ပရာမသိတဗ္ဗံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၈၁) – ယသ္မာ မာတာ ဝါ ဟောတု ဓီတာ ဝါ ဘဂိနီ ဝါ၊ ဣတ္ထီ နာမ သဗ္ဗာပိ ဗြဟ္မစရိယဿ ပါရိဗန္ထိကာဝ အနာမာသာ စ၊ တသ္မာ ‘‘အယံ မေ မာတာ၊ အယံ မေ ဓီတာ၊ အယံ မေ ဘဂိနီ’’တိ ဂေဟဿိတပေမေန အာမသတောပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ။ ဣမံ ပန ဘဂဝတော အာဏံ အနုဿရန္တေန သစေပိ နဒီသောတေန ဝုယှမာနံ မာတရံ ပဿတိ၊ နေဝ ဟတ္ထေန ပရာမသိတဗ္ဗာ၊ ပဏ္ဍိတေန ပန ဘိက္ခုနာ နာဝါ ဝါ ဖလကံ ဝါ ကဒလိက္ခန္ဓော ဝါ ဒါရုက္ခန္ဓော ဝါ ဥပသံဟရိတဗ္ဗော။ တသ္မိံ အသတိ ကာသာဝမ္ပိ ဥပသံဟရိတွာ ပုရတော ဌပေတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဧတ္ထ ဂဏှာဟီ’’တိ ပန န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဂဟိတေ ‘‘ပရိက္ခာရံ ကဍ္ဎာမီ’’တိ ကဍ္ဎန္တေန ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဘာယတိ၊ ပုရတော ပုရတော ဂန္တွာ ‘‘မာ ဘာယီ’’တိ သမဿာသေတဗ္ဗာ။ သစေ ဘာယမာနာ ပုတ္တဿ သဟသာ ခန္ဓေ ဝါ အဘိရုဟတိ၊ ဟတ္ထေ ဝါ ဂဏှာတိ၊ န ‘‘အပေဟိ မဟလ္လိကေ’’တိ နိဒ္ဓုနိတဗ္ဗာ၊ ထလံ ပါပေတဗ္ဗာ။ ကဒ္ဒမေ လဂ္ဂါယပိ ကူပေ ပတိတာယပိ ဧသေဝ နယော။ တတြာပိ ဟိ ယောတ္တံ ဝါ ဝတ္ထံ ဝါ ပက္ခိပိတွာ ဟတ္ထေန ဂဟိတဘာဝံ ဉတွာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာ၊ န တွေဝ အာမသိတဗ္ဗာ။

န ကေဝလဉ္စ မာတုဂါမဿ သရီရမေဝ အနာမာသံ၊ နိဝါသနပါရုပနမ္ပိ အာဘရဏဘဏ္ဍမ္ပိ အန္တမသော တိဏဏ္ဍုပကံ ဝါ တာလပဏ္ဏမုဒ္ဒိကံ ဝါ ဥပါဒါယ အနာမာသမေဝ။ တဉ္စ ခေါ နိဝါသနပါဝုရဏံ ပိဠန္ဓနတ္ထာယ ဌပိတမေဝ။ သစေ ပန နိဝါသနံ ဝါ ပါရုပနံ ဝါ ပရိဝတ္တေတွာ စီဝရတ္ထာယ ပါဒမူလေ ဌပေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အာဘရဏဘဏ္ဍေသု ပန သီသပသာဓနဒန္တသူစိအာဒိကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ‘‘ဣမံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဒေမ၊ ဂဏှထာ’’တိ ဒီယမာနံ သိပါဋိကာသူစိအာဒိဥပကရဏတ္ထာယ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုဝဏ္ဏရဇတမုတ္တာဒိမယံ ပန အနာမာသမေဝ၊ ဒီယမာနမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတာသံ သရီရူပဂမေဝ အနာမာသံ၊ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနေန ကတံ ကဋ္ဌရူပမ္ပိ ဒန္တရူပမ္ပိ အယရူပမ္ပိ လောဟရူပမ္ပိ တိပုရူပမ္ပိ ပေါတ္ထကရူပမ္ပိ သဗ္ဗရတနရူပမ္ပိ အန္တမသော ပိဋ္ဌမယရူပမ္ပိ အနာမာသမေဝ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပန ‘‘ဣဒံ တုမှာကံ ဟောတူ’’တိ လဘိတွာ ဌပေတွာ သဗ္ဗရတနမယံ အဝသေသံ ဘိန္ဒိတွာ ဥပကရဏာရဟံ ဥပကရဏေ၊ ပရိဘောဂါရဟံ ပရိဘောဂေ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၄၁။ ယထာ စ ဣတ္ထိရူပကံ၊ ဧဝံ သတ္တဝိဓံ ဓညမ္ပိ အနာမာသမေဝ။ တသ္မာ ခေတ္တမဇ္ဈေန ဂစ္ဆန္တေန တတ္ထဇာတကမ္ပိ ဓညဖလံ န အာမသန္တေန ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဃရဒွါရေ ဝါ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ ဓညံ ပသာရိတံ ဟောတိ၊ ပဿေန စ မဂ္ဂေါ အတ္ထိ၊ န မဒ္ဒန္တေန ဂန္တဗ္ဗံ။ ဂမနမဂ္ဂေ အသတိ မဂ္ဂံ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္တဗ္ဗံ။ အန္တရဃရေ ဓညဿ ဥပရိ အာသနံ ပညပေတွာ ဒေန္တိ၊ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ အာသနသာလာယ ဓညံ အာကိရန္တိ၊ သစေ သက္ကာ ဟောတိ ဟရာပေတုံ၊ ဟရာပေတဗ္ဗံ။ နော စေ၊ ဧကမန္တံ ဓညံ အမဒ္ဒန္တေန ပီဌကံ ပညပေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ဩကာသော န ဟောတိ၊ မနုဿာ ဓညမဇ္ဈေယေဝ ပညပေတွာ ဒေန္တိ၊ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထဇာတကာနိ မုဂ္ဂမာသာဒီနိ အပရဏ္ဏာနိပိ တာလပနသာဒီနိ ဝါ ဖလာနိ ကီဠန္တေန န အာမသိတဗ္ဗာနိ။ မနုဿေဟိ ရာသိကတေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အရညေ ပန ရုက္ခတော ပတိတာနိ ဖလာနိ ‘‘အနုပသမ္ပန္နာနံ ဒဿာမီ’’တိ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၄၂။ မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခေါ သိလာ ပဝါဠံ ရဇတံ ဇာတရူပံ လောဟိတင်္ကော မသာရဂလ္လန္တိ ဣမေသု ဒသသု ရတနေသု မုတ္တာ အဓောတာ အဝိဒ္ဓါ ယထာဇာတာဝ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သေသာ အနာမာသာတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘မုတ္တာ ဓောတာပိ အဓောတာပိ အနာမာသာ၊ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကုဋ္ဌရောဂဿ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ။ အန္တမသော ဇာတိဖလိကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗောပိ နီလပီတာဒိဝဏ္ဏဘေဒေါ မဏိ ဓောတဝိဒ္ဓဝဋ္ဋိတော အနာမာသော၊ ယထာဇာတော ပန အာကရမုတ္တော ပတ္တာဒိဘဏ္ဍမူလတ္ထံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ မဟာပစ္စရိယံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ပစိတွာ ကတော ကာစမဏိယေဝေကော ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ဝေဠုရိယေပိ မဏိသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။

သင်္ခေါ ဓမနသင်္ခေါ စ ဓောတဝိဒ္ဓါ စ ရတနမိဿော အနာမာသော၊ ပါနီယသင်္ခေါ ဓောတောပိ အဓောတောပိ အာမာသောဝ။ သေသဉ္စ အဉ္ဇနာဒိဘေသဇ္ဇတ္ထာယပိ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သိလာ ဓောတဝိဒ္ဓါ ရတနသံယုတ္တာ မုဂ္ဂဝဏ္ဏာဝ အနာမာသာ၊ သေသာ သတ္ထကနိဃံသနာဒိအတ္ထာယ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ရတနသံယုတ္တာတိ သုဝဏ္ဏေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ပစိတွာ ကတာတိ ဝဒန္တိ။ ပဝါဠံ ဓောတဝိဒ္ဓံ အနာမာသံ၊ သေသံ အာမာသဉ္စ ဘဏ္ဍမူလတ္ထဉ္စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဓောတမ္ပိ အဓောတမ္ပိ သဗ္ဗံ အနာမာသဉ္စ န စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ။

ရဇတဉ္စ ဇာတရူပဉ္စ ကတဘဏ္ဍမ္ပိ အကတဘဏ္ဍမ္ပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ အနာမာသဉ္စ အသမ္ပဋိစ္ဆနီယဉ္စ။ ဥတ္တရရာဇပုတ္တော ကိရ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ကာရာပေတွာ မဟာပဒုမတ္ထေရဿ ပေသေသိ။ ထေရော ‘‘န ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ စေတိယဃရေ သုဝဏ္ဏပဒုမသုဝဏ္ဏဗုဗ္ဗုဠကာဒီနိ ဟောန္တိ၊ ဧတာနိပိ အနာမာသာနိ။ စေတိယဃရဂေါပကာ ပန ရူပိယဆဍ္ဍကဋ္ဌာနေ ဌိတာ၊ တသ္မာ တေသံ ကေဠာပယိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဓိယံ ပန တမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ သုဝဏ္ဏစေတိယေ ကစဝရမေဝ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္တကမေဝ အနုညာတံ။ အာရကူဋလောဟမ္ပိ ဇာတရူပဂတိကမေဝ အနာမာသန္တိ သဗ္ဗဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ သေနာသနပရိဘောဂေ ပန သဗ္ဗောပိ ကပ္ပိယော၊ တသ္မာ ဇာတရူပရဇတမယာ သဗ္ဗေပိ သေနာသနပရိက္ခာရာ အာမာသာ၊ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မဝိနယဝဏ္ဏနဋ္ဌာနေ ရတနမဏ္ဍပေ ကရောန္တိ ဖလိကတ္ထမ္ဘေ ရတနဒါမပဋိမဏ္ဍိတေ၊ တတ္ထ သဗ္ဗူပကရဏာနိ ဘိက္ခူနံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ လောဟိတင်္ကမသာရဂလ္လာ ဓောတဝိဒ္ဓါ အနာမာသာ၊ ဣတရေ အာမာသာ၊ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဓောတာပိ အဓောတာပိ သဗ္ဗသော အနာမာသာ၊ န စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တံ။

၄၃။ သဗ္ဗံ အာဝုဓဘဏ္ဍံ အနာမာသံ၊ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ ဒီယမာနမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သတ္ထဝဏိဇ္ဇာ နာမ န ဝဋ္ဋတိ။ သုဒ္ဓဓနုဒဏ္ဍောပိ ဓနုဇိယာပိ ပတောဒေါပိ တောမရောပိ အင်္ကုသောပိ အန္တမသော ဝါသိဖရသုအာဒီနိပိ အာဝုဓသင်္ခေပေန ကတာနိ အနာမာသာနိ။ သစေ ကေနစိ ဝိဟာရေ သတ္တိ ဝါ တောမရော ဝါ ဌပိတော ဟောတိ၊ ဝိဟာရံ ဇဂ္ဂန္တေန ‘‘ဟရန္တူ’’တိ သာမိကာနံ ပေသေတဗ္ဗံ။ သစေ န ဟရန္တိ၊ တံ အစာလေန္တေန ဝိဟာရော ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော။ ယုဒ္ဓဘူမိယံ ပန ပတိတံ အသိံ ဝါ သတ္တိံ ဝါ တောမရံ ဝါ ဒိသွာ ပါသာဏေန ဝါ ကေနစိ ဝါ အသိံ ဘိန္ဒိတွာ သတ္ထကတ္ထာယ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣတရာနိပိ ဝိယောဇေတွာ ကိဉ္စိ သတ္ထကတ္ထာယ၊ ကိဉ္စိ ကတ္တရဒဏ္ဍာဒိအတ္ထာယ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိ ဒီယမာနံ ပန ဝိနာသေတွာ ‘‘ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ကရိဿာမီ’’တိ သဗ္ဗမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

မစ္ဆဇာလပက္ခိဇာလာဒီနိပိ ဖလကဇာလိကာဒီနိပိ သရပရိတ္တာဏာနိပိ သဗ္ဗာနိ အနာမာသာနိ၊ ပရိဘောဂတ္ထာယ လဗ္ဘမာနေသု ပန ဇာလံ တာဝ ‘‘အာသနဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ဥပရိ ဗန္ဓိဿာမိ၊ ဆတ္တံ ဝါ ဝေဌေဿာမီ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သရပရိတ္တာဏံ သဗ္ဗမ္ပိ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရူပရောဓနိဝါရဏဉှိ ဧတံ၊ န ဥပရောဓကရန္တိ။ ဖလကံ ‘‘ဒန္တကဋ္ဌဘာဇနံ ကရိဿာမီ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

စမ္မဝိနဒ္ဓါနိ ဝီဏာဘေရိအာဒီနိ အနာမာသာနိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘ဘေရိသင်္ဃာဋောပိ ဝီဏာသင်္ဃာဋောပိ တုစ္ဆပေါက္ခရမ္ပိ မုခဝဋ္ဋိယံ အာရောပိတစမ္မမ္ပိ ဝီဏာဒဏ္ဍကောပိ သဗ္ဗံ အနာမာသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဩနဟိတုံ ဝါ ဩနဟာပေတုံ ဝါ ဝါဒေတုံ ဝါ ဝါဒါပေတုံ ဝါ န လဗ္ဘတိယေဝ။ စေတိယင်္ဂဏေ ပူဇံ ကတွာ မနုဿေဟိ ဆဍ္ဍိတံ ဒိသွာပိ အစာလေတွာဝ အန္တရန္တရေ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ကစဝရဆဍ္ဍနကာလေ ပန ကစဝရနိယာမေနေဝ ဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘောဂတ္ထာယ လဗ္ဘမာနေသု ပန ဝီဏာဒေါဏိကဉ္စ ဘေရိပေါက္ခရဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌဘာဇနံ ကရိဿာမ၊ စမ္မံ သတ္ထကကောသကန္တိ ဧဝံ တဿ တဿ ပရိက္ခာရဿ ဥပကရဏတ္ထာယ ဂဟေတွာ တထာ တထာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

အနာမာသဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၈။ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနဝိနိစ္ဆယကထာ

၄၄။ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနေသု ပန – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ဝဿိကသာဋိကံ ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ၊ နိသီဒနံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ပစ္စတ္ထရဏံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိံ ယာဝ အာဗာဓာ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ၊ မုခပုဉ္ဆနစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဝစနတော တိစီဝရာဒိနိယာမေနေဝ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုကအာမေန ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိအာဒိနာ နာမံ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဝိကပ္ပေန္တေန ပန နာမံ အဂ္ဂဟေတွာဝ ‘‘ဣမံ စီဝရံ တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၉) တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ရဇိတွာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ပမာဏယုတ္တမေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အဿ ပမာဏံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန သုဂတစီဝရတော ဦနကံ ဝဋ္ဋတိ၊ လာမကပရိစ္ဆေဒေန သင်္ဃာဋိယာ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ စ ဒီဃတော မုဋ္ဌိပဉ္စကံ၊ တိရိယံ မုဋ္ဌိတ္တိကံ ပမာဏံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တရဝါသကော ဒီဃသော မုဋ္ဌိပဉ္စကော၊ တိရိယံ ဒွိဟတ္ထောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပါရုပနေနပိ ဟိ သက္ကာ နာဘိံ ပဋိစ္ဆာဒေတုန္တိ။ ဝုတ္တပ္ပမာဏတော ပန အတိရေကဉ္စ ဦနကဉ္စ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠက’’န္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ယသ္မာ ‘‘ဒွေ စီဝရဿ အဓိဋ္ဌာနာ ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌေတိ၊ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌေတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၂) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ပုရာဏသင်္ဃာဋိံ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ နဝံ သင်္ဃာဋိံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ စိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေန ကာယေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ကာယေန အဓိဋ္ဌာနံ၊ တံ ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန အဖုသန္တဿ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝါစာယ အဓိဋ္ဌာနေ ပန ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစာယ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ တတြ ဒုဝိဓံ အဓိဋ္ဌာနံ – သစေ ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ၊ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ အထ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ ဥပရိပါသာဒေ ဝါ သာမန္တဝိဟာရေ ဝါ ဟောတိ၊ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧတံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော ဥတ္တရာသင်္ဂေ အန္တရဝါသကေ စ။ နာမမတ္တမေဝ ဟိ ဝိသေသော၊ တသ္မာ သဗ္ဗာနိ သင်္ဃာဋိံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ အန္တရဝါသကန္တိ ဧဝံ အတ္တနော နာမေနေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ သစေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတဝတ္ထေဟိ သင်္ဃာဋိအာဒီနိ ကရောတိ၊ နိဋ္ဌိတေ ရဇနေ စ ကပ္ပေ စ ‘‘ဣမံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ အဓိဋ္ဌိတေန ပန သဒ္ဓိံ မဟန္တတရမေဝ ဒုတိယပဋ္ဋံ ဝါ ခဏ္ဍံ ဝါ သိဗ္ဗန္တေန ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သမေ ဝါ ခုဒ္ဒကေ ဝါ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။

တိစီဝရံ ပန ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဝဋ္ဋတီတိ? မဟာပဒုမတ္ထေရော ကိရာဟ ‘‘တိစီဝရံ တိစီဝရမေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ သစေ ပရိက္ခာရစောဠာဓိဋ္ဌာနံ လဘေယျ၊ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒေ ပရိဟာရော နိရတ္ထကော ဘဝေယျာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ကိရ အဝသေသာ ဘိက္ခူ အာဟံသု ‘‘ပရိက္ခာရစောဠမ္ပိ ဘဂဝတာဝ ‘အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပစ္စရိယမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠံ နာမ ပါဋေက္ကံ နိဓာနမုခမေတံ။ တိစီဝရံ ‘ပရိက္ခာရစောဠ’န္တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒေ (ပါရာ။ ၄၇၁ အာဒယော) ပန တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဟရန္တဿ ပရိဟာရော ဝုတ္တော’’တိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂဘာဏကော ပုဏ္ဏဝါလိကဝါသီ မဟာတိဿတ္ထေရောပိ ကိရာဟ ‘‘မယံ ပုဗ္ဗေ မဟာထေရာနံ အဿုမှာ ‘အရညဝါသိနော ဘိက္ခူ ရုက္ခသုသိရာဒီသု စီဝရံ ဌပေတွာ ပဓာနံ ပဒဟနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိ၊ သာမန္တဝိဟာရေ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဂတာနဉ္စ တေသံ သူရိယေ ဥဋ္ဌိတေ သာမဏေရာ ဝါ ဒဟရဘိက္ခူ ဝါ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ သုခပရိဘောဂတ္ထံ တိစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’’တိ။ မဟာပစ္စရိယမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ပုဗ္ဗေ အာရညိကာ ဘိက္ခူ အဗဒ္ဓသီမာယ ဒုပ္ပရိဟာရန္တိ တိစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠမေဝ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိံသူ’’တိ။

၄၅။ ဝဿိကသာဋိကာ အနတိရိတ္တပ္ပမာဏာ နာမံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ စတ္တာရော ဝဿိကေ မာသေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ တတော ပရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ။ ဝဏ္ဏဘေဒမတ္တရတ္တာပိ စေသာ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒွေ ပန န ဝဋ္ဋန္တိ။ နိသီဒနံ ဝုတ္တနယေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ တဉ္စ ခေါ ပမာဏယုတ္တံ ဧကမေဝ၊ ဒွေ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ တံ ပန မဟန္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဗဟူနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ နီလမ္ပိ ပီတကမ္ပိ သဒသမ္ပိ ပုပ္ဖဒသမ္ပီတိ သဗ္ဗပ္ပကာရံ ဝဋ္ဋတိ။ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ ယာဝ အာဗာဓော အတ္ထိ၊ တာဝ ပမာဏိကာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ အာဗာဓေ ဝူပသန္တေ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ၊ ဧကာဝ ဝဋ္ဋတိ။ မုခပုဉ္ဆနစောဠံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ ယာဝ ဧကံ ဓောဝီယတိ၊ တာဝ အညံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဒွေပိ ဝဋ္ဋန္တိ။ အပရေ ပန ထေရာ ‘‘နိဓာနမုခမေတံ၊ ဗဟူနိပိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပရိက္ခာရစောဠေ ဂဏနာ နတ္ထိ၊ ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္တကံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ ထဝိကာပိ ပရိဿာဝနမ္ပိ ဝိကပ္ပနူပဂပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏံ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠ’’န္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ တဿ ပမာဏံ ဒီဃတော ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော တိရိယံ ဝိဒတ္ထိ၊ တံ ပန ဒီဃတော ဝဍ္ဎကီဟတ္ထပ္ပမာဏံ၊ ဝိတ္ထာရတော တတော ဥပဍ္ဎပ္ပမာဏံ ဟောတိ။ တတြာယံ ပါဠိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာယာမေန အဋ္ဌင်္ဂုလံ သုဂတင်္ဂုလေန စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထတံ ပစ္ဆိမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈)။ ဗဟူနိပိ ဧကတော ကတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ပရိက္ခာရစောဠာနိ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဘေသဇ္ဇနဝကမ္မမာတာပိတုအာဒီနံ အတ္ထာယ ဌပေန္တေန အနဓိဋ္ဌိတေပိ နတ္ထိ အာပတ္တိ။ မဉ္စဘိသိ ပီဌဘိသိ ဗိမ္ဗောဟနံ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဧတေသု ပန သေနာသနပရိက္ခာရတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏေ စ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိယေဝ။

သစေ ပန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၃၆-၃၈) ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော သုတ္တံ လဘိတွာ ဉာတကပဝါရိတေနေဝ တန္တဝါယေန အညေန ဝါ မူလံ ဒတွာ စီဝရံ ဝါယာပေတိ၊ ဝါယာပနပစ္စယာ အနာပတ္တိ။ ဒသာဟာတိက္ကမနပစ္စယာ ပန အာပတ္တိံ ရက္ခန္တေန ဝိကပ္ပနုပဂပ္ပမာဏမတ္တေ ဝီတေ တန္တေ ဌိတံယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဒသာဟာတိက္ကမေန နိဋ္ဌာပိယမာနဉှိ နိဿဂ္ဂိယံ ဘဝေယျာတိ။ ဉာတကာဒီဟိ တန္တံ အာရောပါပေတွာ ‘‘တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဣဒံ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ နိယျာတိတေပိ ဧသေဝ နယော။

သစေ တန္တဝါယော ဧဝံ ပယောဇိတော ဝါ သယံ ဒါတုကာမော ဝါ ဟုတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ စီဝရံ အသုကဒိဝသေ နာမ ဝါယိတွာ ဌပေဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဘိက္ခု စ တေန ပရိစ္ဆိန္နဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန တန္တဝါယော ‘‘အဟံ တုမှာကံ စီဝရံ ဝါယိတွာ သာသနံ ပေသေဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ၊ တေန ပေသိတဘိက္ခု ပန တဿ ဘိက္ခုနော န အာရောစေတိ၊ အညော ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ ‘‘တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ စီဝရံ နိဋ္ဌိတ’’န္တိ အာရောစေတိ၊ ဧတဿ အာရောစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ပန တေန ပေသိတောယေဝ အာရောစေတိ၊ တဿ ဝစနံ သုတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။

သစေ တန္တဝါယော ‘‘အဟံ တုမှာကံ စီဝရံ ဝါယိတွာ ကဿစိ ဟတ္ထေ ပဟိဏိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ၊ စီဝရံ ဂဟေတွာ ဂတဘိက္ခု ပန အတ္တနော ပရိဝေဏေ ဌပေတွာ တဿ န အာရောစေတိ၊ အညော ကောစိ ဘဏတိ ‘‘အပိ၊ ဘန္တေ၊ အဓုနာ အာဘတံ စီဝရံ သုန္ဒရ’’န္တိ။ ကုဟိံ၊ အာဝုသော၊ စီဝရန္တိ။ ဣတ္ထန္နာမဿ ဟတ္ထေ ပေသိတန္တိ။ ဧတဿပိ ဝစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ပန သော ဘိက္ခု စီဝရံ ဒေတိ၊ လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ဝါယာပနမူလံ အဒိန္နံ ဟောတိ၊ ယာဝ ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ အဝသိဋ္ဌံ၊ တာဝ ရက္ခတိ။

၄၆။ အဓိဋ္ဌိတစီဝရံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၉) ပန ပရိဘုဉ္ဇတော ကထံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိ? အညဿ ဒါနေန အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေန ဝိဿာသဂ္ဂါဟေန ဟီနာယာဝတ္တနေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန ကာလကိရိယာယ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေန ပစ္စုဒ္ဓရဏေန ဆိဒ္ဒဘာဝေနာတိ ဣမေဟိ နဝဟိ ကာရဏေဟိ ဝိဇဟတိ။ တတ္ထ ပုရိမေဟိ အဋ္ဌဟိ သဗ္ဗစီဝရာနိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟန္တိ၊ ဆိဒ္ဒဘာဝေန ပန တိစီဝရဿေဝ သဗ္ဗဋ္ဌကထာသု အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏေန ဆိဒ္ဒေန။ တတ္ထ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဆိဒ္ဒဉ္စ ဝိနိဝိဒ္ဓဆိဒ္ဒမေဝ။ ဆိဒ္ဒဿ ဟိ အဗ္ဘန္တရေ ဧကတန္တု စေပိ အစ္ဆိန္နော ဟောတိ၊ ရက္ခတိ။ တတ္ထ သင်္ဃာဋိယာ စ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ စ ဒီဃန္တတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏဿ၊ တိရိယန္တတော အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏဿ ပဒေသဿ ဩရတော ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ၊ အန္တရဝါသကဿ ပန ဒီဃန္တတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏဿေဝ၊ တိရိယန္တတော စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏဿ ပဒေသဿ ဩရတော ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ၊ ပရတော န ဘိန္ဒတိ၊ တသ္မာ ဇာတေ ဆိဒ္ဒေ တိစီဝရံ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ၊ သူစိကမ္မံ ကတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ယော ပန ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနေ ပဌမံ အဂ္ဂဠံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနံ ဆိန္ဒိတွာ အပနေတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ။ မဏ္ဍလပရိဝတ္တနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဒုပဋ္ဋဿ ဧကသ္မိံ ပဋလေ ဆိဒ္ဒေ ဝါ ဇာတေ ဂဠိတေ ဝါ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ၊ ခုဒ္ဒကံ စီဝရံ မဟန္တံ ကရောတိ၊ မဟန္တံ ဝါ ခုဒ္ဒကံ ကရောတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ။ ဥဘော ကောဋိယော မဇ္ဈေ ကရောန္တော သစေ ပဌမံ ဆိန္ဒိတွာ ပစ္ဆာ ဃဋေတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိဇ္ဇတိ။ အထ ဃဋေတွာ ဆိန္ဒတိ၊ န ဘိဇ္ဇတိ။ ရဇကေဟိ ဓောဝါပေတွာ သေတံ ကာရာပေန္တဿပိ အဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာနမေဝါတိ။ အယံ တာဝ အဓိဋ္ဌာနေ ဝိနိစ္ဆယော။

၄၇။ ဝိကပ္ပနေ ပန ဒွေ ဝိကပ္ပနာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ။ ကထံ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? စီဝရာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ စီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ စီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယမေကာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မယှံ သန္တကံ၊ မယှံ သန္တကာနိ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ၊ တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

အပရော နယော – တထေဝ စီဝရာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ တဿေဝ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ဣမံ စီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ စီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ယဿ ကဿစိ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ‘‘တိဿာယ ဘိက္ခုနိယာ၊ တိဿာယ သိက္ခမာနာယ၊ တိဿဿ သာမဏေရဿ၊ တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ အပရာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော သန္တကံ…ပေ… တိဿာယ သာမဏေရိယာ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ၊ တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ကထံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? စီဝရာနံ တထေဝ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ စီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ စီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပနတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကော တေ မိတ္တော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ’’တိ။ တတော ဣတရေန ပုရိမနယေနေဝ ‘‘တိဿော ဘိက္ခူ’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘တိဿာ သာမဏေရီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘အဟံ တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဒမ္မီ’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ဒုတိယသမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ၊ တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ဒွိန္နံ ဝိကပ္ပနာနံ ကိံ နာနာကရဏံ? သမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ သယံ ဝိကပ္ပေတွာ ပရေန ပစ္စုဒ္ဓရာပေတိ၊ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ ပရေနေဝ ဝိကပ္ပာပေတွာ ပရေနေဝ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတိ၊ ဣဒမေတ္ထ နာနာကရဏံ။ သစေ ပန ယဿ ဝိကပ္ပေတိ၊ သော ပညတ္တိကောဝိဒေါ န ဟောတိ၊ န ဇာနာတိ ပစ္စုဒ္ဓရိတုံ၊ တံ စီဝရံ ဂဟေတွာ အညဿ ဗျတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုန ဝိကပ္ပေတွာ ပရေန ပစ္စုဒ္ဓရာပေတဗ္ဗံ။ ဝိကပ္ပိတဝိကပ္ပနာ နာမေသာ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ တာဝ စီဝရေ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနာနယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၈။ ပတ္တေ ပန အယံ နယော – ပတ္တံ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ဥက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမောမကာနံ အညတရော ပမာဏယုတ္တောဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ တဿ ပမာဏံ ‘‘အဍ္ဎာဠှကောဒနံ ဂဏှာတီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၆၀၂) နယေန ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၀၂ အာဒယော) – အနုပဟတပုရာဏသာလိတဏ္ဍုလာနံ သုကောဋ္ဋိတပရိသုဒ္ဓါနံ ဒွေ မဂဓနာဠိယော ဂဟေတွာ တေဟိ တဏ္ဍုလေဟိ အနုတ္တဏ္ဍုလမကိလိန္နမပိဏ္ဍိတံ သုဝိသဒံ ကုန္ဒမကုဠရာသိသဒိသံ အဝဿာဝိတောဒနံ ပစိတွာ နိရဝသေသံ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ တဿ ဩဒနဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏော နာတိဃနော နာတိတနုကော ဟတ္ထဟာရိယော သဗ္ဗသမ္ဘာရသင်္ခတော မုဂ္ဂသူပေါ ပက္ခိပိတဗ္ဗော၊ တတော အာလောပဿ အာလောပဿ အနုရူပံ ယာဝစရိမာလောပပ္ပဟောနကံ မစ္ဆမံသာဒိဗျဉ္ဇနံ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ သပ္ပိတေလတက္ကရသကဉ္ဇိကာဒီနိ ပန ဂဏနူပဂါနိ န ဟောန္တိ။ တာနိ ဟိ ဩဒနဂတိကာနိ ဟောန္တိ၊ နေဝ ဟာပေတုံ၊ န ဝဍ္ဎေတုံ သက္ကောန္တိ။ ဧဝမေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ သစေ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယာ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ၊ သုတ္တေန ဝါ ဟီရေန ဝါ ဆိန္ဒန္တဿ သုတ္တဿ ဝါ ဟီရဿ ဝါ ဟေဋ္ဌိမန္တံ ဖုသတိ၊ အယံ ဥက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဥက္ကဋ္ဌောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န သမ္ပာပုဏာတိ အန္တောဂဓမေဝ ဟောတိ၊ အယံ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။

ဥက္ကဋ္ဌတော ဥပဍ္ဎပ္ပမာဏော မဇ္ဈိမော နာမ ပတ္တော။ မဇ္ဈိမတော ဥပဍ္ဎပ္ပမာဏော ဩမကော။ တသ္မာ သစေ မဂဓနာဠိယာ နာဠိကောဒနာဒိသဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ မဇ္ဈိမော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ မဇ္ဈိမောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န သမ္ပာပုဏာတိ အန္တောဂဓမေဝ ဟောတိ၊ အယံ မဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ သစေ မဂဓနာဠိယာ ဥပဍ္ဎနာဠိကောဒနာဒိသဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဩမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဩမကောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န သမ္ပာပုဏာတိ အန္တောဂဓမေဝ ဟောတိ၊ အယံ ဩမကုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ ဧဝမေတေ နဝ ပတ္တာ။ တေသု ဒွေ အပတ္တာ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော စ ဩမကောမကော စာတိ။ တသ္မာ ဧတေ ဘာဇနပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ န အဓိဋ္ဌာနူပဂါ န ဝိကပ္ပနူပဂါ။ ဣတရေ ပန သတ္တ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဝါ ဝိကပ္ပေတွာ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။

ပမာဏယုတ္တာနမ္ပိ ဧတေသံ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနူပဂတ္တံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အယောပတ္တော ပဉ္စဟိ ပါကေဟိ၊ မတ္တိကာပတ္တော ဒွီဟိ ပါကေဟိ ပက္ကော အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ။ ဥဘောပိ ယံ မူလံ ဒါတဗ္ဗံ၊ တသ္မိံ ဒိန္နေယေဝ။ သစေ ဧကောပိ ပါကော ဦနော ဟောတိ၊ ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ ဝါ မူလံ အဒိန္နံ၊ န အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ။ သစေ ပတ္တသာမိကော ဝဒတိ ‘‘ယဒါ တုမှာကံ မူလံ ဘဝိဿတိ၊ တဒါ ဒဿထ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ၊ နေဝ အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ ဟောတိ၊ ပါကဿ ဟိ ဦနတ္တာ ပတ္တသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ၊ မူလဿ သကလဿ ဝါ ဧကဒေသဿ ဝါ အဒိန္နတ္တာ သကဘာဝံ န ဥပေတိ၊ အညဿေဝ သန္တကော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပါကေ စ မူလေ စ သုနိဋ္ဌိတေယေဝ အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ ဟောတိ။ ယော အဓိဋ္ဌာနူပဂေါ၊ သွေဝ ဝိကပ္ပနူပဂေါ။ သော ဟတ္ထံ အာဂတောပိ အနာဂတောပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော ဝိကပ္ပေတဗ္ဗော ဝါ။ ယဒိ ဟိ ပတ္တကာရကော မူလံ လဘိတွာ သယံ ဝါ ဒါတုကာမော ဟုတွာ ‘‘အဟံ ဘန္တေ တုမှာကံ ပတ္တံ ကတွာ အသုကဒိဝသေ နာမ ပစိတွာ ဌပေဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဘိက္ခု စ တေန ပရိစ္ဆိန္နဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ပတ္တကာရကော ‘‘အဟံ တုမှာကံ ပတ္တံ ကတွာ ပစိတွာ သာသနံ ပေသေဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ၊ တေန ပေသိတဘိက္ခု ပန တဿ ဘိက္ခုနော န အာရောစေတိ၊ အညော ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ ‘‘တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ပတ္တော နိဋ္ဌိတော’’တိ အာရောစေတိ၊ ဧတဿ အာရောစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ပန တေန ပေသိတောယေဝ အာရောစေတိ၊ တဿ ဝစနံ သုတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ပတ္တကာရကော ‘‘အဟံ တုမှာကံ ပတ္တံ ကတွာ ပစိတွာ ကဿစိ ဟတ္ထေ ပဟိဏိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ၊ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာဂတဘိက္ခု ပန အတ္တနော ပရိဝေဏေ ဌပေတွာ တဿ န အာရောစေတိ၊ အညော ကောစိ ဘဏတိ ‘‘အပိ၊ ဘန္တေ၊ အဓုနာ အာဘတော ပတ္တော သုန္ဒရော’’တိ။ ‘‘ကုဟိံ၊ အာဝုသော၊ ပတ္တော’’တိ? ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဟတ္ထေ ပေသိတော’’တိ။ ဧတဿပိ ဝစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ပန သော ဘိက္ခု ပတ္တံ ဒေတိ၊ လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ တသ္မာ ဒသာဟံ အနတိက္ကာမေတွာဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော ဝိကပ္ပေတဗ္ဗော ဝါ။

တတ္ထ ဒွေ ပတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနာ ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌာတိ၊ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌာတိ။ တေသံ ဝသေန အဓိဋ္ဌဟန္တေန ‘‘ဣမံ ပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ဧဝံ သမ္မုခေ ဝါ ပရမ္မုခေ ဝါ ဌိတံ ပုရာဏပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ အညဿ ဝါ ဒတွာ နဝံ ပတ္တံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတံ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ ‘‘ဣဒံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ စိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေန ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌာဘဗ္ဗော။ တတြ ဒုဝိဓံ အဓိဋ္ဌာနံ – သစေ ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ၊ ‘‘ဣမံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ၊ အထ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ ဥပရိပါသာဒေ ဝါ သာမန္တဝိဟာရေ ဝါ ဟောတိ၊ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧတံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ပန ဧကကေန အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ အညဿ သန္တိကေ အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အညဿ သန္တိကေ အယမာနိသံသော – သစဿ ‘‘အဓိဋ္ဌိတော နု ခေါ မေ၊ နော’’တိ ဝိမတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣတရော သာရေတွာ ဝိမတိံ ဆိန္ဒိဿတီတိ။ သစေ ကောစိ ဒသ ပတ္တေ လဘိတွာ သဗ္ဗေ အတ္တနာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော ဟောတိ၊ န သဗ္ဗေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ ဧကံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာယ ပုနဒိဝသေ တံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ အညော အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဝဿသတမ္ပိ ပရိဟရိတုံ သက္ကာ။

ဧဝံ အပ္ပမတ္တဿ သိယာ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနန္တိ? သိယာ။ သစေ ဟိ သယံ ပတ္တံ အညဿ ဒေတိ၊ ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ၊ သိက္ခံ ဝါ ပစ္စက္ခာတိ၊ ကာလံ ဝါ ကရောတိ၊ လိင်္ဂံ ဝါဿ ပရိဝတ္တတိ၊ ပစ္စုဒ္ဓရတိ ဝါ၊ ပတ္တေ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘ဒိန္နဝိဗ္ဘန္တပစ္စက္ခာ၊ ကာလကိရိယာကတေန စ၊

လိင်္ဂပစ္စုဒ္ဓရာ စေဝ၊ ဆိဒ္ဒေန ဘဝတိ သတ္တမ’’န္တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၀၈) –

စောရဂဟဏဝိဿာသဂ္ဂါဟေဟိပိ ဝိဇဟတိယေဝ။ ကိတ္တကေန ဆိဒ္ဒေန အဓိဋ္ဌာနံ ဘိဇ္ဇတိ? ယေန ကင်္ဂုသိတ္ထံ နိက္ခမတိ စေဝ ပဝိသတိ စ။ ဣဒဉှိ သတ္တန္နံ ဓညာနံ လာမကဓညသိတ္ထံ။ တသ္မိံ ဆိဒ္ဒေ အယစုဏ္ဏေန ဝါ အာဏိယာ ဝါ ပဋိပါကတိကေ ကတေ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ အယံ တာဝေတ္ထ အဓိဋ္ဌာနေ ဝိနိစ္ဆယော။

၄၉။ ဝိကပ္ပနေ ပန ဒွေ ဝိကပ္ပနာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စေဝ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ။ ကထံ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? ပတ္တာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယမေကာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မယှံ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ၊ တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

အပရော နယော – တထေဝ ပတ္တာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ တဿေဝ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ယဿ ကဿစိ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ‘‘တိဿာယ ဘိက္ခုနိယာ၊ သိက္ခမာနာယ၊ သာမဏေရဿ၊ တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ အပရာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ တိဿဿ ဘိက္ခုနော သန္တကံ…ပေ… တိဿာယ သာမဏေရိယာ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီတိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ၊ တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ကထံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? ပတ္တာနံ တထေဝ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပနတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကော တေ မိတ္တော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ’’တိ။ တတော ဣတရေန ပုရိမနယေန ‘‘တိဿော ဘိက္ခူ’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘တိဿာ သာမဏေရီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘အဟံ တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဒမ္မီ’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ဒုတိယသမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ၊ တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။ အယံ ဝိကပ္ပနေ နယော။

၅၀။ ဧဝံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဝိကပ္ပေတွာ စ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ပတ္တေ ဘိန္နေ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ယဿ ပတ္တေ ရာဇိမုခဝဋ္ဋိတော ဟေဋ္ဌာ ဒွင်္ဂုလပ္ပမာဏာ န ဟောတိ တေန န ကိဉ္စိ ကာတဗ္ဗံ။ ယဿ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၁၂-၃) ပန တာဒိသာ ဧကာပိ ရာဇိ ဟောတိ၊ တေန တဿာ ရာဇိယာ ဟေဋ္ဌိမပရိယန္တေ ပတ္တဝေဓကေန ဝိဇ္ဈိတွာ ပစိတွာ သုတ္တရဇ္ဇုကမကစိရဇ္ဇုကာဒီဟိ ဝါ တိပုသုတ္တကေန ဝါ ဗန္ဓိတွာ တံ ဗန္ဓနံ အာမိသဿ အလဂ္ဂနတ္ထံ တိပုပဋ္ဋေန ဝါ ကေနစိ ဝါ ဗဒ္ဓသိလေသေန ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗံ။ သော စ ပတ္တော အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ သုခုမံ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ သုဒ္ဓေဟိ ပန မဓုကသိတ္ထကလာခါသဇ္ဇုရသာဒီဟိ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဖာဏိတံ ဈာပေတွာ ပါသာဏစုဏ္ဏေန ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မုခဝဋ္ဋိသမီပေ ပန ပတ္တဝေဓကေန ဝိဇ္ဈိယမာနော ကပါလဿ ဗဟလတ္တာ ဘိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဟေဋ္ဌာ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော။ ယဿ ပန ဒွေ ရာဇိယော၊ ဧကာယေဝ ဝါ စတုရင်္ဂုလာ၊ တဿ ဒွေ ဗန္ဓနာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ယဿ တိဿော၊ ဧကာယေဝ ဝါ ဆဠင်္ဂုလာ၊ တဿ တီဏိ။ ယဿ စတဿော၊ ဧကာယေဝ ဝါ အဋ္ဌင်္ဂုလာ၊ တဿ စတ္တာရိ။ ယဿ ပဉ္စ၊ ဧကာယေဝ ဝါ ဒသင်္ဂုလာ၊ သော ဗဒ္ဓါပိ အဗဒ္ဓါပိ အပတ္တောယေဝ၊ အညော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ ဧသ တာဝ မတ္တိကာပတ္တေ ဝိနိစ္ဆယော။

အယောပတ္တေ ပန သစေပိ ပဉ္စ ဝါ အတိရေကာနိ ဝါ ဆိဒ္ဒါနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စ အယစုဏ္ဏေန ဝါ အာဏိယာ ဝါ လောဟမဏ္ဍလကေန ဝါ ဗဒ္ဓါနိ မဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ၊ သွေဝ ပတ္တော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော၊ အညော န ဝိညာပေတဗ္ဗော။ အထ ပန ဧကမ္ပိ ဆိဒ္ဒံ မဟန္တံ ဟောတိ၊ လောဟမဏ္ဍလကေန ဗဒ္ဓမ္ပိ မဋ္ဌံ န ဟောတိ၊ ပတ္တေ အာမိသံ လဂ္ဂတိ၊ အကပ္ပိယော ဟောတိ၊ အယံ အပတ္တော၊ အညော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ ဝိညာပေန္တေန စ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပဉ္စဗန္ဓနေနေဝ ပတ္တေန အညံ ပတ္တံ ဝိညာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပုဂ္ဂလဝသေန ပန ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဦနပဉ္စဗန္ဓနေနာပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တံ လဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန စ ယာဂုရန္ဓနရဇနပစနာဒိနာ အပရိဘောဂေန န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော၊ အန္တရာမဂ္ဂေ ပန ဗျာဓိမှိ ဥပ္ပန္နေ အညသ္မိံ ဘာဇနေ အသတိ မတ္တိကာယ လိမ္ပေတွာ ယာဂုံ ဝါ ပစိတုံ ဥဒကံ ဝါ တာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဉ္စပီဌဆတ္တနာဂဒန္တကာဒိကေ အဒေသေပိ န နိက္ခိပိတဗ္ဗော။ ပတ္တဿ ဟိ နိက္ခိပနဒေသော ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပတ္တာဓာရက’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၂၅၄) နယေန ခန္ဓကေ ဝုတ္တောယေဝ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၉။ စီဝရဝိပ္ပဝါသဝိနိစ္ဆယကထာ

၅၁။ စီဝရေနဝိနာဝါသောတိ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌိတာနံ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရေန ဝိပ္ပဝါသော။ ဧဝံ အဓိဋ္ဌိတေသု ဟိ တီသု စီဝရေသု ဧကေနပိ ဝိနာ ဝသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဝသန္တဿ သဟ အရုဏုဂ္ဂမနာ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ အရုဏုဂ္ဂမနသမယေ စီဝရံ အဍ္ဎတေယျရတနပ္ပမာဏေ ဟတ္ထပါသေ ကတွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ ဂါမနိဝေသနဥဒေါသိတအဍ္ဍမာဠပါသာဒဟမ္မိယနာဝါသတ္ထခေတ္တဓညကရဏအာရာမဝိဟာရရုက္ခမူလအဇ္ဈောကာသေသု ပန အယံ ဝိသေသော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၇၇-၈) – သစေ ဧကဿ ရညော ဂါမဘောဇကဿ ဝါ သန္တကော ဂါမော ဟောတိ၊ ယေန ကေနစိ ပါကာရေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပရိခါယ ဝါ ပရိက္ခိတ္တော စ၊ ဧဝရူပေ ဂါမေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဂါမဗ္ဘန္တရေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ယထာရုစိတဋ္ဌာနေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန အပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝရူပေ ဂါမေ ယသ္မိံ ဃရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ၊ တသ္မိံ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ တဿ ဝါ ဃရဿ ဟတ္ထပါသေ သမန္တာ အဍ္ဎတေယျရတနဗ္ဘန္တရေ ဝသိတဗ္ဗံ။ တံ ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာ သစေပိ ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခု အာကာသေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတိ၊ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယမေဝ ဟောတိ။

သစေ နာနာရာဇူနံ ဝါ ဘောဇကာနံ ဝါ ဂါမော ဟောတိ ဝေသာလီကုသိနာရာဒိသဒိသော ပရိက္ခိတ္တော စ၊ ဧဝရူပေ ဂါမေ ယသ္မိံ ဃရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ၊ တတ္ထ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ တတ္ထ သဒ္ဒသင်္ဃဋ္ဋနေန ဝါ ဇနသမ္ဗာဓေန ဝါ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တေန သဘာယေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ နဂရဒွါရမူလေ ဝါ။ တတြာပိ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တေန ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဝသိတွာ အန္တောအရုဏေ အာဂမ္မ တေသံယေဝ သဘာယနဂရဒွါရမူလာနံ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ ဃရဿ ပန စီဝရဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

သစေ ဃရေ အဋ္ဌပေတွာ ‘‘သဘာယေ ဌပေဿာမီ’’တိ သဘာယံ ဂစ္ဆန္တော ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဟန္ဒိမံ စီဝရံ ဌပေဟီ’’တိ ဧဝံ နိက္ခေပသုခေ ဟတ္ထပါသဂတေ ကိသ္မိဉ္စိ အာပဏေ စီဝရံ နိက္ခိပတိ၊ တေန ပုရိမနယေနေဝ သဘာယေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ ဒွါရမူလေ ဝါ တေသံ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ဝသိတဗ္ဗံ။

သစေ နဂရဿ ဗဟူနိပိ ဒွါရာနိ ဟောန္တိ ဗဟူနိ စ သဘာယာနိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဿာ ပန ဝီထိယာ စီဝရံ ဌပိတံ၊ ယံ တဿာ သမ္မုခဋ္ဌာနေ သဘာယဉ္စ ဒွါရဉ္စ၊ တဿ သဘာယဿ စ ဒွါရဿ စ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ သက္ကာ စီဝရဿ ပဝတ္တိံ ဇာနိတုံ။ သဘာယံ ပန ဂစ္ဆန္တေန ယဿ အာပဏိကဿ ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တံ၊ သစေ သော တံ စီဝရံ အတိဟရိတွာ ဃရေ နိက္ခိပတိ၊ ဝီထိဟတ္ထပါသော န ရက္ခတိ၊ ဃရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ မဟန္တံ ဃရံ ဟောတိ ဒွေ ဝီထိယော ဖရိတွာ ဌိတံ၊ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဟတ္ထပါသေယေဝ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သဘာယေ နိက္ခိပိတွာ ပန သဘာယေ ဝါ တဿ သမ္မုခေ နဂရဒွါရမူလေ ဝါ တေသံယေဝ ဟတ္ထပါသေ ဝါ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဂါမော အပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ၊ ယသ္မိံ ဃရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ၊ တသ္မိံ ဃရေ တဿ ဃရဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။

သစေ (ပါရာ။ ၄၈၀) ဧကကုလဿ သန္တကံ နိဝေသနံ ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ နာနာဂဗ္ဘံ နာနာဩဝရကံ၊ အန္တောနိဝေသနေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အန္တောနိဝေသနေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တံ၊ ယသ္မိံ ဂဗ္ဘေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဂဗ္ဘေ ဝတ္ထဗ္ဗံ ဂဗ္ဘဿ ဟတ္ထပါသေ ဝါ။ သစေ နာနာကုလဿ နိဝေသနံ ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ နာနာဂဗ္ဘံ နာနာဩဝရကံ၊ ယသ္မိံ ဂဗ္ဘေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဂဗ္ဘေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏေ ဃရဒွါရမူလေ ဝါ ဂဗ္ဘဿ ဝါ ဃရဒွါရမူလဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ ယသ္မိံ ဂဗ္ဘေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ၊ တသ္မိံ ဂဗ္ဘေ ဝတ္ထဗ္ဗံ ဂဗ္ဘဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ။ ဥဒေါသိတအဍ္ဍမာဠပါသာဒဟမ္မိယေသုပိ နိဝေသနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သစေ ဧကကုလဿ နာဝါ ဟောတိ၊ အန္တောနာဝါယံ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အန္တောနာဝါယံ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ နာနာကုလဿ နာဝါ ဟောတိ နာနာဂဗ္ဘာ နာနာဩဝရကာ၊ ယသ္မိံ ဩဝရကေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဩဝရကေ ဝတ္ထဗ္ဗံ ဩဝရကဿ ဟတ္ထပါသေ ဝါ။

သစေ ဧကကုလဿ သတ္ထော ဟောတိ၊ တသ္မိံ သတ္ထေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ သတ္တဗ္ဘန္တရာ န ဝိဇဟိတဗ္ဗာ၊ ပဿတော အဗ္ဘန္တရံ န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ။ ဧကံ အဗ္ဘန္တရံ အဋ္ဌဝီသတိဟတ္ထံ ဟောတိ။ သစေ နာနာကုလဿ သတ္ထော ဟောတိ၊ သတ္ထေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ စီဝရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ သတ္ထော ဂစ္ဆန္တော ဂါမံ ဝါ နဒိံ ဝါ ပရိယာဒိယိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ အန္တောပဝိဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ဩရဉ္စ ပါရဉ္စ ဖရိတွာ ဌိတော ဟောတိ၊ သတ္ထပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ အထ ဂါမေ ဝါ နဒိယာ ဝါ ပရိယာပန္နော ဟောတိ၊ ဂါမပရိဟာရော စေဝ နဒီပရိဟာရော စ လဗ္ဘတိ။ သစေ ဝိဟာရသီမံ အတိက္ကမိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ အန္တောသီမာယ စ စီဝရံ ဟောတိ၊ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိသီမာယ စီဝရံ ဟောတိ၊ သတ္ထသမီပေယေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ဂစ္ဆန္တော သတ္ထော သကဋေ ဝါ ဘဂ္ဂေ ဂေါဏေ ဝါ နဋ္ဌေ အန္တရာ ဆိဇ္ဇတိ၊ ယသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ၊ တတ္ထ ဝသိတဗ္ဗံ။

သစေ ဧကကုလဿ ခေတ္တံ ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ၊ အန္တောခေတ္တေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အန္တောခေတ္တေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ စီဝရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ နာနာကုလဿ ခေတ္တံ ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ၊ အန္တောခေတ္တေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဒွါရမူလေ ဝတ္ထဗ္ဗံ ဒွါရမူလဿ ဟတ္ထပါသေ ဝါ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ စီဝရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။

သစေ ဧကကုလဿ ဓညကရဏံ ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ၊ အန္တောဓညကရဏေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အန္တောဓညကရဏေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ စီဝရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ နာနာကုလဿ ဓညကရဏံ ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တဉ္စ၊ အန္တောဓညကရဏေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဒွါရမူလေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ ဒွါရမူလဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ စီဝရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ ပုပ္ဖာရာမဖလာရာမေသုပိ ခေတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သစေ ဧကကုလဿ ဝိဟာရော ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တော စ၊ အန္တောဝိဟာရေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အန္တောဝိဟာရေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ အပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ၊ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ၊ တသ္မိံ ဝတ္ထဗ္ဗံ တဿ ဝိဟာရဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ။

သစေ ဧကကုလဿ ရုက္ခမူလံ ဟောတိ၊ ယံ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ သမန္တာ ဆာယာ ဖရတိ၊ အန္တောဆာယာယ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အန္တောဆာယာယ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ဝိရဠသာခဿ ပန ရုက္ခဿ အာတပေန ဖုဋ္ဌောကာသေ ဌပိတံ နိဿဂ္ဂိယမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ တာဒိသဿ ရုက္ခဿ သာခစ္ဆာယာယ ဝါ ခန္ဓစ္ဆာယာယ ဝါ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ သာခါယ ဝါ ဝိဋပေ ဝါ ဌပေတိ၊ ဥပရိ အညသာခစ္ဆာယာယ ဖုဋ္ဌောကာသေယေဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ ခုဇ္ဇရုက္ခဿ ဆာယာ ဒူရံ ဂစ္ဆတိ၊ ဆာယာယ ဂတဋ္ဌာနေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ နာနာကုလဿ ရုက္ခမူလံ ဟောတိ၊ စီဝရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။

အဇ္ဈောကာသေ ပန အဂါမကေ အရညေ စီဝရံ ဌပေတွာ တဿ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရေ ဝသိတဗ္ဗံ။ အဂါမကံ နာမ အရညံ ဝိဉ္ဈာဋဝီအာဒီသု ဝါ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဝါ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထေ ဒီပကေသု လဗ္ဘတိ။ တာဒိသေ အရညေ မဇ္ဈေ ဌိတဿ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဝိနိဗ္ဗေဓေန စုဒ္ဒသ ဟောန္တိ။ မဇ္ဈေ နိသိန္နော ပုရတ္ထိမာယ ဝါ ပစ္ဆိမာယ ဝါ ဒိသာယ ပရိယန္တေ ဌပိတစီဝရံ ရက္ခတိ။ သစေ ပန အရုဏုဂ္ဂမနသမယေ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ၊ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ဧသ နယော ဣတရသ္မိံ။ နိဿဂ္ဂိယံ ပန စီဝရံ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။

၅၂။ သစေ ပဓာနိကော ဘိက္ခု သဗ္ဗရတ္တိံ ပဓာနမနုယုဉ္ဇိတွာ ပစ္စူသသမယေ ‘‘နဟာယိဿာမီ’’တိ တီဏိ စီဝရာနိ တီရေ ဌပေတွာ နဒိံ ဩတရတိ၊ နဟာယန္တဿေဝ စဿ အရုဏံ ဥဋ္ဌဟတိ၊ ကိံ ကာတဗ္ဗံ? သော ဟိ ယဒိ ဥတ္တရိတွာ စီဝရံ နိဝါသေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ စီဝရံ၊ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ အထ နဂ္ဂေါ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ။ သော ဟိ ယာဝ အညံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ဝိနယကမ္မံ န ကရောတိ၊ တာဝ တေသံ စီဝရာနံ အပရိဘောဂါရဟတ္တာ နဋ္ဌစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတော ဟောတိ၊ နဋ္ဌစီဝရဿ စ အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဒွေ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝိနယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဒူရေ ဝိဟာရော ဟောတိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ မနုဿာ သဉ္စရန္တိ၊ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ဧကံ အံသကူဋေ ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရေ သဘာဂံ ဘိက္ခုံ န ပဿတိ၊ ဘိက္ခာစာရံ ဂတာ ဟောန္တိ၊ သင်္ဃာဋိံ ဗဟိဂါမေ ဌပေတွာ သန္တရုတ္တရေန အာသနသာလံ ဂန္တွာ ဝိနယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိဂါမေ စောရဘယံ ဟောတိ၊ ပါရုပိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အာသနသာလာ သမ္ဗာဓာ ဟောတိ၊ ဇနာကိဏ္ဏာ န သက္ကာ ဧကမန္တေ စီဝရံ အပနေတွာ ဝိနယကမ္မံ ကာတုံ၊ ဧကံ ဘိက္ခုံ အာဒါယ ဗဟိဂါမံ ဂန္တွာ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ စီဝရာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။

သစေ ထေရာ ဘိက္ခူ ဒဟရာနံ ဟတ္ထေ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ ပစ္ဆိမယာမေ သယိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ အတ္တနော အတ္တနော စီဝရံ ဟတ္ထပါသေ ကတွာဝ သယိတဗ္ဗံ။ သစေ ဂစ္ဆန္တာနံယေဝ အသမ္ပတ္တေသု ဒဟရေသု အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဒဟရာနမ္ပိ ပုရတော ဂစ္ဆန္တာနံ ထေရေသု အသမ္ပတ္တေသု ဧသေဝ နယော။ မဂ္ဂံ ဝိရဇ္ဈိတွာ အရညေ အညမညံ အပဿန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ဒဟရာ ‘‘မယံ၊ ဘန္တေ၊ မုဟုတ္တံ သယိတွာ အသုကသ္မိံ နာမ ဩကာသေ တုမှေ သမ္ပာပုဏိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ သယန္တိ၊ စီဝရဉ္စ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဒဟရေ ဥယျောဇေတွာ ထေရေသု သယန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒွေဓာပထံ ဒိသွာ ထေရာ ‘‘အယံ မဂ္ဂေါ’’၊ ဒဟရာ ‘‘အယံ မဂ္ဂေါ’’တိ ဝတွာ အညမညဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ ဂတာ၊ သဟ အရုဏဿ ဥဂ္ဂမနာ စီဝရာနိ စ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဒဟရာ မဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ နိဝတ္တိဿာမာ’’တိ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ဂါမံ ပဝိသိတွာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အသမ္ပတ္တာနံယေဝ စ နေသံ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန ဓေနုဘယေန ဝါ သုနခဘယေန ဝါ မုဟုတ္တံ ဌတွာ ‘‘ဂမိဿာမာ’’တိ ဌတွာ ဝါ နိသီဒိတွာ ဝါ ဂစ္ဆန္တိ၊ အန္တရာ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ စီဝရာနိ စ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။

သစေ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ အာဂမိဿာမာ’’တိ အန္တောသီမာယံ ဂါမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တရာ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ နေဝ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ န နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန ‘‘ဝိဘာယတု တာဝါ’’တိ နိသီဒန္တိ၊ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ န စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော ပန ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ယေပိ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ အာဂမိဿာမာ’’တိ သာမန္တဝိဟာရံ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ သဥဿာဟာ ဂစ္ဆန္တိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ စ နေသံ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဓမ္မဂါရဝေန ‘‘ယာဝပရိယောသာနံ သုတွာဝ ဂမိဿာမာ’’တိ နိသီဒန္တိ၊ သဟ အရုဏဿ ဥဂ္ဂမနာ စီဝရာနိပိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ထေရေန ဒဟရံ စီဝရဓောဝနတ္ထာယ ဂါမကံ ပေသေန္တေန အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ ဒဟရဿပိ စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတွာဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ အသတိယာ ဂစ္ဆတိ၊ အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဒဟရဿ စီဝရံ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ ထေရော န သရတိ၊ ဒဟရောဝ သရတိ၊ ဒဟရေန အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ထေရဿ စီဝရံ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာ ဂန္တွာ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ စီဝရံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ။ အတ္တနောပိ စီဝရံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧကဿ သတိယာပိ အာပတ္တိမောက္ခော ဟောတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

စီဝရဝိပ္ပဝါသဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၀။ ဘဏ္ဍပဋိသာမနဝိနိစ္ဆယကထာ

၅၃။ ဘဏ္ဍဿ ပဋိသာမနန္တိ ပရေသံ ဘဏ္ဍဿ ဂေါပနံ။ ပရေသဉှိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၀၆) ကပ္ပိယဝတ္ထု ဝါ ဟောတု အကပ္ပိယဝတ္ထု ဝါ၊ အန္တမသော မာတု ကဏ္ဏပိဠန္ဓနံ ကာလပဏ္ဏမ္ပိ ဂိဟိသန္တကံ ဘဏ္ဍာဂါရိကသီသေန ပဋိသာမေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန မာတာပိတူနံ သန္တကံ အဝဿံ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဟောတိ၊ အတ္တနော အတ္ထာယ ဂဟေတွာ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣဒံ ပဋိသာမေတွာ ဒေဟီ’’တိ ပန ဝုတ္တေ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘ပဋိသာမေဟီ’’တိ ပါတေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ပလိဗောဓော နာမ ဟောတိ၊ ပဋိသာမေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရေ ကမ္မံ ကရောန္တာ ဝဍ္ဎကီအာဒယော ဝါ ရာဇဝလ္လဘာ ဝါ ‘‘အတ္တနော ဥပကရဏဘဏ္ဍံ ဝါ သယနဘဏ္ဍံ ဝါ ပဋိသာမေတွာ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဆန္ဒေနပိ ဘယေနပိ န ကာတဗ္ဗမေဝ၊ ဂုတ္တဋ္ဌာနံ ပန ဒဿေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဗလက္ကာရေန ပါတေတွာ ဂတေသု စ ပဋိသာမေတုံ။

သစေ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၁) အတ္တနော ဟတ္ထေ ပဋိသာမနတ္ထာယ ဌပိတံ ဘဏ္ဍံ သာမိကေန ‘‘ဒေဟိ မေ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ယာစိတော အဒါတုကာမော ‘‘နာဟံ ဂဏှာမီ’’တိ ဘဏတိ၊ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေပိ အဒိန္နာဒါနဿ ပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘ကိံ တုမှေ ဘဏထ၊ နေဝိဒံ မယှံ အနုရူပံ၊ န တုမှာက’’န္တိအာဒီနိ ဝဒန္တဿပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ‘‘ရဟော မယာ ဧတဿ ဟတ္ထေ ဌပိတံ၊ န အညော ကောစိ ဇာနာတိ၊ ဒဿတိ နု ခေါ မေ၊ နော’’တိ သာမိကော ဝိမတိံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဘိက္ခုဿ ထုလ္လစ္စယံ။ တဿ ဖရုသာဒိဘာဝံ ဒိသွာ သာမိကော ‘‘န မယှံ ဒဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ တတြ သစာယံ ဘိက္ခု ‘‘ကိလမေတွာ နံ ဒဿာမီ’’တိ ဒါနေ သဥဿာဟော၊ ရက္ခတိ တာဝ။ သစေပိ သော ဒါနေ နိရုဿာဟော၊ ဘဏ္ဍသာမိကော ပန ဂဟဏေ သဥဿာဟော၊ ရက္ခတိယေဝ။ ယဒိ ပန တသ္မိံ ဒါနေ နိရုဿာဟော ဘဏ္ဍသာမိကော ‘‘န မယှံ ဒဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ဘိက္ခုနော ပါရာဇိကံ။ ယဒိပိ မုခေန ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ စိတ္တေန ပန အဒါတုကာမော၊ ဧဝမ္ပိ သာမိကဿ ဓုရနိက္ခေပေ ပါရာဇိကံ။ တံ ပန သင်္ဂေါပနတ္ထာယ အတ္တနော ဟတ္ထေ ပရေဟိ ဌပိတံ ဘဏ္ဍံ အဂုတ္တဒေသတော ဌာနာ စာဝေတွာ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပနတ္ထာယ ဟရတော အနာပတ္တိ။ ထေယျစိတ္တေနပိ ဌာနာ စာဝေန္တဿ အဝဟာရော နတ္ထိ။ ကသ္မာ? အတ္တနော ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တတ္တာ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတိ။ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇတောပိ ဧသေဝ နယော။

၅၄။ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ သန္တကံ ပန ယံ ကိဉ္စိ ပရိက္ခာရံ ပဋိသာမေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အာဂန္တုကော ဘိက္ခု အာဝါသိကာနံ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တာနံ သမီပေ ပတ္တစီဝရံ ဌပေတွာ ‘‘ဧတေ သင်္ဂေါပေဿန္တီ’’တိ မညမာနော နဟာယိတုံ ဝါ အညတြ ဝါ ဂစ္ဆတိ၊ သစေ တံ အာဝါသိကာ သင်္ဂေါပေန္တိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ၊ နဋ္ဌေ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေပိ သော ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဌပေထာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဣတရေ စ ကိစ္စပသုတတ္တာ န ဇာနန္တိ၊ ဧသေဝ နယော။ အထာပိ တေ ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဌပေထာ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘မယံ ဗျာဝဋာ’’တိ ပဋိက္ခိပန္တိ၊ ဣတရော စ ‘‘အဝဿံ ဌပေဿန္တီ’’တိ အနာဒိယိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန တေ တေန ယာစိတာ ဝါ အယာစိတာ ဝါ ‘‘မယံ ဌပေဿာမ၊ တွံ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ သင်္ဂေါပိတဗ္ဗံ။ နော စေ သင်္ဂေါပေန္တိ၊ နဋ္ဌေ ဂီဝါ။ ကသ္မာ? သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ။

ယော ဘိက္ခု ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဟုတွာ ပစ္စူသသမယေ ဧဝ ဘိက္ခူနံ ပတ္တစီဝရာနိ ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဩရောပေတွာ ဒွါရံ အပိဒဟိတွာ တေသမ္ပိ အနာရောစေတွာဝ ဒူရေ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတိ၊ တာနိ စေ စောရာ ဟရန္တိ၊ တဿေဝ ဂီဝါ။ ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ‘‘ဩရောပေထ၊ ဘန္တေ၊ ပတ္တစီဝရာနိ၊ ကာလော သလာကဂ္ဂဟဏဿာ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘သမာဂတာတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ သမာဂတာမှာ’’တိ ဝုတ္တေ ပတ္တစီဝရာနိ နီဟရိတွာ နိက္ခိပိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရဒွါရံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘တုမှေ ပတ္တစီဝရာနိ ဂဟေတွာ ဟေဋ္ဌာပါသာဒဒွါရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆတိ။ တတြ စေကော အလသဇာတိကော ဘိက္ခု ဘိက္ခူသု ဂတေသု ပစ္ဆာ အက္ခီနိ ပုဉ္ဆန္တော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဥဒကဋ္ဌာနံ မုခဓောဝနတ္ထံ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ခဏံ ဒိသွာ စောရာ တဿ ပတ္တစီဝရံ ဟရန္တိ၊ သုဟဋံ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဂီဝါ န ဟောတိ။

သစေပိ ကောစိ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ အနာရောစေတွာဝ ဘဏ္ဍာဂါရေ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ ဌပေတိ၊ တသ္မိမ္ပိ နဋ္ဌေ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကော တံ ဒိသွာ ‘‘အဋ္ဌာနေ ဌပိတ’’န္တိ ဂဟေတွာ ဌပေတိ၊ နဋ္ဌေ တဿေဝ ဂီဝါ။ သစေပိ ဌပိတဘိက္ခုနာ ‘‘မယာ၊ ဘန္တေ၊ ဤဒိသော နာမ ပရိက္ခာရော ဌပိတော၊ ဥပဓာရေယျာထာ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ ဝါ မညမာနော အညသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတိ၊ နဋ္ဌေ တဿေဝ ဂီဝါ။ ‘‘နာဟံ ဇာနာမီ’’တိ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပန နတ္ထိ ဂီဝါ။ ယောပိ တဿ ပဿန္တဿေဝ ဌပေတိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကဉ္စ န သမ္ပဋိစ္ဆာပေတိ၊ နဋ္ဌံ သုနဋ္ဌမေဝ။ သစေ ပန နံ ဘဏ္ဍာဂါရိကော အညတြ ဌပေတိ၊ နဋ္ဌေ ဂီဝါ။ သစေ ဘဏ္ဍာဂါရံ သုဂုတ္တံ၊ သဗ္ဗော သင်္ဃဿ စေတိယဿ စ ပရိက္ခာရော တတ္ထေဝ ဌပီယတိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော စ ဗာလော အဗျတ္တော ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဓမ္မကထံ ဝါ သောတုံ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကာတုံ ကတ္ထစိ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ခဏံ ဒိသွာ ယတ္တကံ စောရာ ဟရန္တိ၊ သဗ္ဗံ တဿ ဂီဝါ။ ဘဏ္ဍာဂါရတော နိက္ခမိတွာ ဗဟိ စင်္ကမန္တဿ ဝါ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ သရီရံ ဥတုံ ဂါဟာပေန္တဿ ဝါ တတ္ထေဝ သမဏဓမ္မာနုယောဂေန နိသိန္နဿ ဝါ တတ္ထေဝ နိသီဒိတွာ ကေနစိ ကမ္မေန ဗျာဝဋဿ ဝါ ဥစ္စာရပဿာဝပီဠိတဿပိ သတော တတ္ထေဝ ဥပစာရေ ဝိဇ္ဇမာနေ ဗဟိ ဂစ္ဆတော ဝါ အညေန ဝါ ကေနစိ အာကာရေန ပမတ္တဿ သတော ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဝါ ဝိဝဋမေဝ ပဝိသိတွာ ဝါ သန္ဓိံ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ ယတ္တကံ တဿ ပမာဒပစ္စယာ စောရာ ဟရန္တိ၊ သဗ္ဗံ တဿေဝ ဂီဝါ။ ‘‘ဥဏှသမယေ ပန ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥစ္စာရပီဠိတဿ ပန တသ္မိံ ဥပစာရေ အသတိ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တဿ ဂိလာနပက္ခေ ဌိတတ္တာ အဝိသယော၊ တသ္မာ ဂီဝါ န ဟောတိ။

၅၅။ ယော ပန အန္တော ဥဏှပီဠိတော ဒွါရံ သုဂုတ္တံ ကတွာ ဗဟိ နိက္ခမတိ၊ စောရာ တံ ဂဟေတွာ ‘‘ဒွါရံ ဝိဝရာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ယာဝတတိယံ န ဝိဝရိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန တေ စောရာ ‘‘သစေ န ဝိဝရသိ၊ တဉ္စ မာရေဿာမ၊ ဒွါရဉ္စ ဘိန္ဒိတွာ ပရိက္ခာရံ ဟရိဿာမာ’’တိ ဖရသုအာဒီနိ ဥက္ခိပန္တိ၊ ‘‘မယိ စ မတေ သင်္ဃဿ စ သေနာသနေ ဝိနဋ္ဌေ ဂုဏော နတ္ထီ’’တိ ဝိဝရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဓာပိ ‘‘အဝိသယတ္တာ ဂီဝါ နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သစေ ကောစိ အာဂန္တုကော ကုဉ္စိကံ ဝါ ဒေတိ၊ ဒွါရံ ဝါ ဝိဝရတိ၊ ယတ္တကံ စောရာ ဟရန္တိ၊ သဗ္ဗံ တဿ ဂီဝါ။ သင်္ဃေန ဘဏ္ဍာဂါရံ ဂုတ္တတ္ထာယ သူစိယန္တကဉ္စ ကုဉ္စိကမုဒ္ဒိကာ စ ယောဇေတွာ ဒိန္နာ ဟောတိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဃဋိကမတ္တံ ဒတွာ နိပဇ္ဇတိ၊ စောရာ ဝိဝရိတွာ ပရိက္ခာရံ ဟရန္တိ၊ တဿေဝ ဂီဝါ။ သူစိယန္တကဉ္စ ကုဉ္စိကမုဒ္ဒိကဉ္စ ယောဇေတွာ နိပန္နံ ပနေတံ သစေ စောရာ အာဂန္တွာ ‘‘ဒွါရံ ဝိဝရာဟီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တတ္ထ ပုရိမနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သုဂုတ္တံ ကတွာ နိပန္နေ ပန သစေ ဘိတ္တိံ ဝါ ဆဒနံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ ဥမင်္ဂေန ဝါ ပဝိသိတွာ ဟရန္တိ၊ န တဿ ဂီဝါ။

သစေ ဘဏ္ဍာဂါရေ အညေပိ ထေရာ ဝသန္တိ၊ ဝိဝဋေ ဒွါရေ အတ္တနော အတ္တနော ပရိက္ခာရံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော တေသု ဂတေသု ဒွါရံ န ဇဂ္ဂတိ၊ သစေ တတ္ထ ကိဉ္စိ အဝဟရီယတိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဣဿရဝတာယ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿေဝ ဂီဝါ၊ ထေရေဟိ ပန သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အယဉှိ သာမီစိ။ ယဒိ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ‘‘တုမှေ ဗဟိ ဌတွာ တုမှာကံ ပရိက္ခာရံ ဂဏှထ၊ မာ ပဝိသိတ္ထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တေသဉ္စ ဧကော လောလမဟာထေရော သာမဏေရေဟိ စေဝ ဥပဋ္ဌာကေဟိ စ သဒ္ဓိံ ဘဏ္ဍာဂါရံ ပဝိသိတွာ နိသီဒတိ စေဝ နိပဇ္ဇတိ စ၊ ယတ္တကံ ဘဏ္ဍံ နဿတိ၊ သဗ္ဗံ တဿ ဂီဝါ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကေန ပန အဝသေသထေရေဟိ စ သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အထ ဘဏ္ဍာဂါရိကောဝ လောလသာမဏေရေ စ ဥပဋ္ဌာကေ စ ဂဟေတွာ ဘဏ္ဍာဂါရေ နိသီဒတိ စေဝ နိပဇ္ဇတိ စ၊ ယတ္တကံ နဿတိ၊ သဗ္ဗံ တဿေဝ ဂီဝါ။ တသ္မာ ဘဏ္ဍာဂါရိကေနေဝ တတ္ထ ဝသိတဗ္ဗံ၊ အဝသေသေဟိ အပ္ပေဝ ရုက္ခမူလေ ဝသိတဗ္ဗံ၊ န စ ဘဏ္ဍာဂါရေတိ။

၅၆။ ယေ ပန အတ္တနော အတ္တနော သဘာဂဘိက္ခူနံ ဝသနဂဗ္ဘေသု ပရိက္ခာရံ ဌပေန္တိ၊ ပရိက္ခာရေ နဋ္ဌေ ယေဟိ ဌပိတော၊ တေသံယေဝ ဂီဝါ၊ ဣတရေဟိ ပန သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန သင်္ဃော ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝိဟာရေယေဝ ယာဂုဘတ္တံ ဒါပေတိ၊ သော စ ဘိက္ခာစာရတ္ထာယ ဂါမံ ဂစ္ဆတိ၊ နဋ္ဌံ တဿေဝ ဂီဝါ။ ဘိက္ခာစာရံ ပဝိသန္တေဟိ အတိရေကစီဝရံ ရက္ခဏတ္ထာယ ဌပိတဝိဟာရဝါရိကဿပိ ယာဂုဘတ္တံ ဝါ နိဝါပံ ဝါ လဘမာနဿေဝ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတော ယံ တတ္ထ နဿတိ၊ သဗ္ဗံ ဂီဝါ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတ္တကမေဝ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝိယ ယံ တဿ ပမာဒပစ္စယာ နဿတိ၊ သဗ္ဗံ ဂီဝါ။

သစေ ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ၊ အညံ ပဒေသံ ရက္ခိတုံ ဂစ္ဆန္တဿ အညသ္မိံ ပဒေသေ နိက္ခိတ္တံ ဟရန္တိ၊ အဝိသယတ္တာ ဂီဝါ န ဟောတိ။ ဤဒိသေ ပန ဝိဟာရေ ဝေမဇ္ဈေ သဗ္ဗေသံ ဩသရဏဋ္ဌာနေ ပရိက္ခာရေ ဌပေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ ဝိဟာရဝါရိကာ ဝါ ဒွေ တယော ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ တေသမ္ပိ အပ္ပမတ္တာနံ ဣတော စိတော စ ရက္ခတံယေဝ ကိဉ္စိ နဿတိ၊ ဂီဝါ န ဟောတိ။ ဝိဟာရဝါရိကေ ဗန္ဓိတွာ ဟရိတဘဏ္ဍမ္ပိ စောရာနံ ပဋိပထံ ဂတေသု အညေန မဂ္ဂေန ဟရိတဘဏ္ဍမ္ပိ န တေသံ ဂီဝါ။ သစေ ဝိဟာရဝါရိကာနံ ဝိဟာရေ ဒါတဗ္ဗံ ယာဂုဘတ္တံ ဝါ နိဝါပေါ ဝါ န ဟောတိ၊ တေဟိ ပတ္တဗ္ဗလာဘတော အတိရေကာ ဒွေ တိဿော ယာဂုသလာကာ တေသံ ပဟောနကဘတ္တသလာကာ စ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နိဗဒ္ဓံ ကတွာ ပန န ဌပေတဗ္ဗာ။ မနုဿာ ဟိ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟောန္တိ ‘‘ဝိဟာရဝါရိကာယေဝ အမှာကံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ၊ တသ္မာ ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ တေသံ သဘာဂါ သလာကဘတ္တာဒီနိ အာဟရိတွာ ဒေန္တိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ ဝါရံ ဂါဟာပေတွာ နီဟရာပေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ဝိဟာရဝါရိကော ဒွေ တိဿော ယာဂုသလာကာ စ စတ္တာရိ ပဉ္စ သလာကဘတ္တာနိ စ လဘမာနော ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝိယ သဗ္ဗံ နဋ္ဌံ ဂီဝါ ဟောတိ။ သစေ သင်္ဃဿ ဝိဟာရပါလာနံ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဝါ နိဝါပေါ ဝါ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခူ ဝိဟာရဝါရံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော နိဿိတကေ ဝိဟာရံ ဇဂ္ဂါပေန္တိ၊ သမ္ပတ္တဝါရံ အဂ္ဂဟေတုံ န လဘတိ။ ယထာ အညေ ဘိက္ခူ ကရောန္တိ၊ တထေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခူဟိ ပန အသဟာယဿ ဝါ အဒုတိယဿ ဝါ ယဿ သဘာဂေါ ဘိက္ခု ဘတ္တံ အာနေတွာ ဒါတာ နတ္ထိ၊ ဧဝရူပဿ ဝါရော န ပါပေတဗ္ဗော။

ယမ္ပိ ပါကဝဋ္ဋတ္ထာယ ဝိဟာရေ ဌပေန္တိ၊ တံ ဂဟေတွာ ဥပဇီဝန္တေန ဌာတဗ္ဗံ။ ယော တံ န ဥပဇီဝတိ၊ သော ဝါရံ န ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ ဖလာဖလတ္ထာယပိ ဝိဟာရေ ဘိက္ခုံ ဌပေန္တိ၊ ဇဂ္ဂိတွာ ဂေါပေတွာ ဖလဝါရေန ဘာဇေတွာ ခါဒန္တိ။ ယော တာနိ ခါဒတိ၊ တေန ဌာတဗ္ဗံ၊ အနုပဇီဝန္တော န ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ သေနာသနမဉ္စပီဌပစ္စတ္ထရဏရက္ခဏတ္ထာယပိ ဌပေန္တိ၊ အာဝါသေ ဝသန္တေန ဌာတဗ္ဗံ၊ အဗ္ဘောကာသိကော ပန ရုက္ခမူလိကော ဝါ န ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ ဧကော နဝကော ဟောတိ၊ ဗဟုဿုတော ပန ဗဟူနံ ဓမ္မံ ဝါစေတိ၊ ပရိပုစ္ဆံ ဒေတိ၊ ပါဠိံ ဝဏ္ဏေတိ၊ ဓမ္မကထံ ကထေတိ၊ သင်္ဃဿ ဘာရံ နိတ္ထရတိ၊ အယံ လာဘံ ပရိဘုဉ္ဇန္တောပိ အာဝါသေ ဝသန္တောပိ ဝါရံ န ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ ‘‘ပုရိသဝိသေသော နာမ ဉာတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥပေါသထာဂါရပဋိမာဃရဇဂ္ဂနကဿ ပန ဒိဂုဏံ ယာဂုဘတ္တံ၊ ဒေဝသိကံ တဏ္ဍုလနာဠိ၊ သံဝစ္ဆရေ တိစီဝရံ ဒသဝီသဂ္ဃနကံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဉ္စ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန တဿ တံ လဘမာနဿေဝ ပမာဒေန တတ္ထ ကိဉ္စိ နဿတိ၊ သဗ္ဗံ ဂီဝါ။ ဗန္ဓိတွာ ဗလက္ကာရေန အစ္ဆိန္နံ၊ န ဂီဝါ။ တတ္ထ စေတိယဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ သန္တကေန စေတိယဿ သန္တကံ ရက္ခာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ စေတိယဿ သန္တကေန သင်္ဃဿ သန္တကံ ရက္ခာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန စေတိယဿ သန္တကေန သဒ္ဓိံ သင်္ဃဿ သန္တကံ ဌပိတံ ဟောတိ၊ တံ စေတိယသန္တကေ ရက္ခာပိတေ ရက္ခိတမေဝ ဟောတီတိ ဧဝံ ဝဋ္ဋတိ။ ပက္ခဝါရေန ဥပေါသထာဂါရာဒီနိ ရက္ခတောပိ ပမာဒဝသေန နဋ္ဌံ ဂီဝါယေဝါတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဘဏ္ဍပဋိသာမနဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၁။ ကယဝိက္ကယသမာပတ္တိဝိနိစ္ဆယကထာ

၅၇။ ကယဝိက္ကယသမာပတ္တီတိ ကယဝိက္ကယသမာပဇ္ဇနံ။ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၉၅) ဟိ နယေန ပရဿ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂဏှန္တော ကယံ သမာပဇ္ဇတိ၊ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တော ဝိက္ကယံ။ အယံ ပန ကယဝိက္ကယော ဌပေတွာ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ အဝသေသေဟိ ဂိဟိပဗ္ဗဇိတေဟိ အန္တမသော မာတာပိတူဟိပိ သဒ္ဓိံ န ဝဋ္ဋတိ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဝတ္ထေန ဝါ ဝတ္ထံ ဟောတု၊ ဘတ္တေန ဝါ ဘတ္တံ၊ ယံ ကိဉ္စိ ကပ္ပိယံ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဧဝံ ဝတွာ မာတုယာပိ အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋံ၊ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ဝါ ‘‘ဣမံ ဒေဟိ၊ ဣမံ တေ ဒဿာမီ’’တိ တံ ဝတွာ ဝါ မာတုယာပိ ဘဏ္ဍံ အတ္တနာ ဂဏှာတိ၊ ဒုက္ကဋံ၊ အတ္တနော ဘဏ္ဍေ ပရဟတ္ထံ၊ ပရဘဏ္ဍေ စ အတ္တနော ဟတ္ထံ သမ္ပတ္တေ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ မာတရံ ဝါ ပန ပိတရံ ဝါ ‘‘ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ န ဟောတိ၊ ‘‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဒဒတော သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ န ဟောတိ။ အညာတကံ ‘‘ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ၊ ‘‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဒဒတော သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ၊ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ကယဝိက္ကယံ အာပဇ္ဇတော နိဿဂ္ဂိယံ။ တသ္မာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဝတ္တန္တေန မာတာပိတူဟိပိ သဒ္ဓိံ ကယဝိက္ကယံ၊ အညာတကေဟိ သဒ္ဓိံ တိဿော အာပတ္တိယော မောစေန္တေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ။

တတြာယံ ပရိဝတ္တနဝိဓိ – ဘိက္ခုဿ ပါထေယျတဏ္ဍုလာ ဟောန္တိ၊ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ဘတ္တဟတ္ထံ ပုရိသံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ တဏ္ဍုလာ အတ္ထိ၊ န စ နော ဣမေဟိ အတ္ထော၊ ဘတ္တေန ပန အတ္ထော’’တိ ဝဒတိ၊ ပုရိသော တဏ္ဍုလေ ဂဟေတွာ ဘတ္တံ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ တိဿောပိ အာပတ္တိယော န ဟောန္တိ၊ အန္တမသော နိမိတ္တကမ္မမတ္တမ္ပိ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? မူလဿ အတ္ထိတာယ။ ယော ပန ဧဝံ အကတွာ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ပရိဝတ္တေတိ၊ ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ ဝိဃာသာဒံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ရဇနံ ဝါ ဒါရူနိ ဝါ အာဟရာ’’တိ ဝဒတိ၊ ရဇနဆလ္လိဂဏနာယ ဒါရုဂဏနာယ စ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ။ ‘‘ဣမံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣမံ နာမ ကရောထာ’’တိ ဒန္တကာရာဒီဟိ သိပ္ပိကေဟိ ဓမ္မကရဏာဒီသု တံ တံ ပရိက္ခာရံ ကာရေတိ၊ ရဇကေဟိ ဝါ ဝတ္ထံ ဓောဝါပေတိ၊ ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ နဟာပိတေန ကေသေ ဆိန္ဒာပေတိ၊ ကမ္မကာရေဟိ နဝကမ္မံ ကာရေတိ၊ ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ သစေ ပန ‘‘ဣဒံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣဒံ ကရောထာ’’တိ န ဝဒတိ၊ ‘‘ဣဒံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇ၊ ဘုတ္တောသိ၊ ဘုဉ္ဇိဿသိ၊ ဣဒံ နာမ ကရောဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဝတ္ထဓောဝနေ ဝါ ကေသစ္ဆေဒနေ ဝါ ဘူမိသောဓနာဒိနဝကမ္မေ ဝါ ပရဘဏ္ဍံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ၊ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ ဧတံ ပဋိက္ခိပိတုံ၊ တသ္မာ ယထာ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုမှိ ပရိဘုတ္တေ ဝါ နဋ္ဌေ ဝါ ပါစိတ္တိယံ ဒေသေတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဒေသေတဗ္ဗံ။

ယံ ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂဏှိတုကာမတာယ အဂ္ဃံ ပုစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ‘‘အယံ တဝ ပတ္တော ကိံ အဂ္ဃတီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ‘‘ဣဒံ နာမာ’’တိ ဝဒတိ၊ သစေ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ၊ ဧဝဉ္စ နံ ပဋိဝဒတိ ‘‘ဥပါသက မမ ဣဒံ ဝတ္ထု မဟဂ္ဃံ၊ တဝ ပတ္တံ အညဿ ဒေဟီ’’တိ။ တံ သုတွာ ဣတရော ‘‘အညံ ထာလကမ္ပိ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သော ပတ္တော မဟဂ္ဃော၊ ဘိက္ခုနော ဝတ္ထု အပ္ပဂ္ဃံ၊ ပတ္တသာမိကော စဿ အပ္ပဂ္ဃဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ ပတ္တော န ဂဟေတဗ္ဗော၊ ‘‘မမ ဝတ္ထု အပ္ပဂ္ဃ’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ မဟဂ္ဃဘာဝံ ဉတွာ ဝဉ္စေတွာ ဂဏှန္တောပိ ဟိ ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ပတ္တသာမိကော ‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ၊ သေသံ မမ ပုညံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ကပ္ပိယကာရကဿ ပန ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဂဟေတွာ ဒေဟီ’’တိ အာစိက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ယဿ ဟတ္ထတော ဘဏ္ဍံ ဂဏှာတိ၊ တံ ဌပေတွာ အညံ အန္တမသော တဿ ပုတ္တဘာတိကမ္ပိ ကပ္ပိယကာရကံ ကတွာ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ နာမ ဂဟေတွာ ဒေဟီ’’တိ အာစိက္ခတိ၊ သော စေ ဆေကော ဟောတိ၊ ပုနပ္ပုနံ အပနေတွာ ဝိဝဒိတွာ ဂဏှာတိ၊ တုဏှီဘူတေန ဌာတဗ္ဗံ။ နော စေ ဆေကော ဟောတိ၊ န ဇာနာတိ ဂဟေတုံ၊ ဝါဏိဇကော စ တံ ဝဉ္စေတိ၊ ‘‘မာ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

‘‘ဣဒံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တေလံ ဝါ သပ္ပိ ဝါ အမှာကံ အတ္ထိ၊ အမှာကဉ္စ အညေန အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကေန အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တေ ပန သစေ သော တံ ဂဟေတွာ အညံ ဒေတိ၊ ပဌမံ အတ္တနော တေလံ န မိနာပေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? နာဠိယဉှိ အဝသိဋ္ဌတေလံ ဟောတိ၊ တံ ပစ္ဆာ မိနန္တဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဒူသေယျ။ အယဉ္စ ကယဝိက္ကယော နာမ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဝသေန ဝုတ္တော။ ကပ္ပိယေန ဟိ ကပ္ပိယံ ပရိဝတ္တေန္တဿ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ဝုတ္တံ၊ အကပ္ပိယေန ပန အကပ္ပိယံ ပရိဝတ္တေန္တဿ၊ ကပ္ပိယေန ဝါ အကပ္ပိယံ အကပ္ပိယေန ဝါ ကပ္ပိယံ ပရိဝတ္တေန္တဿ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ၊ တသ္မာ ဥဘောသု ဝါ ဧကသ္မိံ ဝါ အကပ္ပိယေ သတိ ရူပိယသံဝေါဟာရော နာမ ဟောတိ။

၅၈။ ရူပိယသံဝေါဟာရဿ စ ဂရုဘာဝဒီပနတ္ထံ ဣဒံ ပတ္တစတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေန အယဗီဇံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ တံ ကောဋ္ဋာပေတွာ တေန လောဟေန ပတ္တံ ကာရေတိ၊ အယံ ပတ္တော မဟာအကပ္ပိယော နာမ၊ န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကပ္ပိယော ကာတုံ။ သစေပိ တံ ဝိနာသေတွာ ထာလကံ ကာရေတိ၊ တမ္ပိ အကပ္ပိယံ။ ဝါသိံ ကာရေတိ၊ တာယ ဆိန္နဒန္တကဋ္ဌမ္ပိ အကပ္ပိယံ။ ဗဠိသံ ကာရေတိ၊ တေန မာရိတာ မစ္ဆာပိ အကပ္ပိယာ။ ဝါသိံ တာပေတွာ ဥဒကံ ဝါ ခီရံ ဝါ ဥဏှာပေတိ၊ တမ္ပိ အကပ္ပိယမေဝ။

ယော ပန ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေန ပတ္တံ ကိဏာတိ၊ အယမ္ပိ ပတ္တော အကပ္ပိယော။ ‘‘ပဉ္စန္နမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ကပ္ပတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ သက္ကာ ပန ကပ္ပိယော ကာတုံ။ သော ဟိ မူလေ မူလသာမိကာနံ၊ ပတ္တေ စ ပတ္တသာမိကာနံ ဒိန္နေ ကပ္ပိယော ဟောတိ၊ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒတွာ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယောပိ ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ ကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မယှံ ရုစ္စတီ’’တိ ဝဒတိ၊ ကပ္ပိယကာရကော စ တံ ရူပိယံ ဒတွာ ကမ္မာရံ သညာပေတိ၊ အယမ္ပိ ပတ္တော ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဂဟိတောပိ ဒုတိယပတ္တသဒိသောယေဝ၊ မူလဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ အကပ္ပိယော။ ကသ္မာ သေသာနံ န ကပ္ပတီတိ? မူလဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာ။

ယော ပန ရူပိယံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ထေရဿ ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ပဟိတကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ကဟာပဏေ ဂဟေတွာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ကဟာပဏေ ဒါပေတွာ ဂဟိတော၊ အယံ ပတ္တော ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော န ဝဋ္ဋတိ ဒုဗ္ဗိစာရိတတ္တာ၊ အညေသံ ပန ဝဋ္ဋတိ မူလဿ အသမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ။ မဟာသုမတ္ထေရဿ ကိရ ဥပဇ္ဈာယော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော နာမ အဟောသိ။ သော အတ္တနော ဧဝရူပံ ပတ္တံ သပ္ပိဿ ပူရေတွာ သင်္ဃဿ နိဿဇ္ဇိ။ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဧဝရူပေါ ပတ္တော အဟောသိ။ တံ ထေရောပိ သပ္ပိဿ ပူရေတွာ သင်္ဃဿ နိဿဇ္ဇာပေသီတိ။ ဣဒံ အကပ္ပိယပတ္တစတုက္ကံ။

သစေ ပန ရူပိယံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ထေရဿ ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ပဟိတကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မယှံ ရုစ္စတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣမာဟံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ ကပ္ပိယကာရကော စ တံ ရူပိယံ ဒတွာ ကမ္မာရံ သညာပေတိ၊ အယံ ပတ္တော သဗ္ဗကပ္ပိယော ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပရိဘောဂါရဟော။ ဣမံ ပန ရူပိယသံဝေါဟာရံ ကရောန္တေန ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဂဟေတွာ ဒေဟီ’’တိ ကပ္ပိယကာရကမ္ပိ အာစိက္ခိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ကယဝိက္ကယသမာပတ္တိဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၂။ ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယကထာ

၅၉။ ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟောတိ ဇာတရူပါဒိပဋိဂ္ဂဏှနံ။ တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၃-၄) ဇာတရူပံ ရဇတံ ဇာတရူပမာသကော ရဇတမာသကောတိ စတုဗ္ဗိဓံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု။ တမ္ဗလောဟာဒီဟိ ကတော လောဟမာသကော။ သာရဒါရုနာ ဝါ ဝေဠုပေသိကာယ ဝါ အန္တမသော တာလပဏ္ဏေနပိ ရူပံ ဆိန္ဒိတွာ ကတော ဒါရုမာသကော။ လာခါယ ဝါ နိယျာသေန ဝါ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ကတော ဇတုမာသကော။ ယော ယော ယတ္ထ ယတ္ထ ဇနပဒေ ယဒါ ယဒါ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆတိ၊ အန္တမသော အဋ္ဌိမယောပိ စမ္မမယောပိ ရုက္ခဖလဗီဇမယောပိ သမုဋ္ဌာပိတရူပေါပိ အသမုဋ္ဌာပိတရူပေါပီတိ အယံ သဗ္ဗောပိ ရဇတမာသကေနေဝ သင်္ဂဟိတော။ မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခေါ သိလာ ပဝါဠံ လောဟိတင်္ကော မသာရဂလ္လံ သတ္တ ဓညာနိ ဒါသိဒါသခေတ္တဝတ္ထုပုပ္ဖာရာမဖလာရာမာဒယောတိ ဣဒံ ဒုက္ကဋဝတ္ထု။ တတ္ထ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ အတ္တနော ဝါ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလစေတိယာနံ ဝါ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အတ္တနော အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ၊ သေသာနံ အတ္ထာယ ဒုက္ကဋံ။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆတော ဒုက္ကဋမေဝ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၉) – သစေ ကောစိ ဇာတရူပရဇတံ အာဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ ဒမ္မိ၊ အာရာမံ ဝါ ကရောထ စေတိယံ ဝါ ဘောဇနသာလာဒီနံ ဝါ အညတရ’’န္တိ ဝဒတိ၊ ဣဒံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ‘‘နယိဒံ ဘိက္ခူနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တေ ‘‘ဝဍ္ဎကီနံ ဝါ ကမ္မကာရာနံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ ကေဝလံ တုမှေ သုကတဒုက္ကဋံ ဇာနာထာ’’တိ ဝတွာ တေသံ ဟတ္ထေ ဒတွာ ပက္ကမတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘မမ မနုဿာနံ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ မယှမေဝ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ ကေဝလံ တုမှေ ယံ ယဿ ဒါတဗ္ဗံ၊ တဒတ္ထာယ ပေသေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သံဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ ပုဂ္ဂလံ ဝါ အနာမသိတွာ ‘‘ဣဒံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ စေတိယဿ ဒေမ၊ ဝိဟာရဿ ဒေမ၊ နဝကမ္မဿ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ပဋိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ဣမေ ဣဒံ ဘဏန္တီ’’တိ ကပ္ပိယကာရကာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ‘‘စေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ တုမှေ ဂဟေတွာ ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ‘‘အမှာကံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။

သစေ ပန ကောစိ ဗဟုံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အာနေတွာ ‘‘ဣဒံ သံဃဿ ဒမ္မိ၊ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တဉ္စေ သံဃော သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ အာပတ္တိ။ တတြ စေကော ဘိက္ခု ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ ဥပါသကော စ ‘‘ယဒိန ကပ္ပတိ၊ မယှမေဝ ဘဝိဿတီ’’တိ တံ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ။ သော ဘိက္ခု ‘‘တယာ သံဃဿ လာဘန္တရာယော ကတော’’တိ န ကေနစိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယော ဟိ တံ စောဒေတိ၊ သွေဝ သာပတ္တိကော ဟောတိ။ တေန ပနေကေန ဗဟူ အနာပတ္တိကာ ကတာ။ သစေ ပန ဘိက္ခူဟိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တေ ‘‘ကပ္ပိယကာရကာနံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ မမ ပုရိသာနံ ဝါ မယှံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ ကေဝလံ တုမှေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

စတုပစ္စယတ္ထာယ စ ဒိန္နံ ယေန ယေန ပစ္စယေန အတ္ထော ဟောတိ၊ တံ တဒတ္ထံ ဥပနေတဗ္ဗံ။ စိဝရတ္ထာယ ဒိန္နံ စီဝရေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ စီဝရေန တာဒိသော အတ္ထော နတ္ထိ၊ ပိဏ္ဍပါတာဒီဟိ သံဃော ကိလမတိ၊ သံဃသုဋ္ဌုတာယ အပလောကေတွာ တဒတ္ထာယပိ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော ပိဏ္ဍပါတဂိလာနပစ္စယတ္ထာယ ဒိန္နေပိ။ သေနာသနတ္ထာယ ဒိန္နံ ပန သေနာသနဿ ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ သေနာသနေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဘိက္ခူသု သေနာသနံ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတေသု သေနာသနံ ဝိနဿတိ၊ ဤဒိသေ ကာလေ သေနာသနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာပိ ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂေါ အနုညာတော၊ တသ္မာ သေနာသနဇဂ္ဂနတ္ထံ မူလစ္ဆေဇ္ဇံ အကတွာ ယာပနမတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

၆၀။ သစေ ကောစိ ‘‘မယှံ တိသဿသမ္ပာဒနကံ မဟာတဠာကံ အတ္ထိ၊ တံ သံဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ တဉ္စေ သံဃော သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ အာပတ္တိယေဝ။ ယော ပန တံ ပဋိက္ခိပတိ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ န ကေနစိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယော ဟိ တံ စောဒေတိ၊ သွေဝ သာပတ္တိကော ဟောတိ။ တေန ပနေကေန ဗဟူ အနာပတ္တိကာ ကတာ။ ယော ပန ‘‘တာဒိသံယေဝ တဠာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခူဟိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ဝဒတိ ‘‘အသုကဉ္စ အသုကဉ္စ သင်္ဃဿ တဠာကံ အတ္ထိ၊ တံ ကထံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကပ္ပိယံ ကတွာ ဒိန္နံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ကထံ ဒိန္နံ ကပ္ပိယံ ဟောတီတိ။ ‘‘စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝတွာ ဒိန္နန္တိ။ သော သစေ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘တဠာကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ‘‘ကပ္ပိယကာရကော အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဒံ အသုကော နာမ ဝိစာရေဿတိ၊ အသုကဿ ဝါ ဟတ္ထေ မယှံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ သင်္ဃော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ‘‘ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ၊ ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿတိ၊ မိဂပက္ခိနော ပိဝိဿန္တီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ဝဒတိ ‘‘ကပ္ပိယသီသေန ဂဏှထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု ဥပါသက၊ သင်္ဃော ပါနီယံ ပိဝိဿတိ၊ ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿတိ၊ မိဂပက္ခိနော ပိဝိဿန္တီ’’တိ ဝတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘မမ တဠာကံ ဝါ ပေါက္ခရဏိံ ဝါ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု ဥပါသက၊ သင်္ဃော ပါနီယံ ပိဝိဿတီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ယဒိ ပန ဘိက္ခူဟိ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတွာ သဟတ္ထေန စ ကပ္ပိယပထဝိံ ခဏိတွာ ဥဒကပရိဘောဂတ္ထာယ တဠာကံ ကာရိတံ ဟောတိ၊ တဉ္စေ နိဿာယ သဿံ နိပ္ဖာဒေတွာ မနုဿာ ဝိဟာရေ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထ မနုဿာ ဧဝ သင်္ဃဿ ဥပကာရတ္ထာယ သင်္ဃိကဘူမိံ ခဏိတွာ တံ နိဿာယ နိပ္ဖန္နသဿတော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တိ၊ ဧတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အမှာကံ ဧကံ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေထာ’’တိ ဝုတ္တေ စ ဌပေတုမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ အထ တေ မနုဿာ ရာဇဗလိနာ ဥပဒ္ဒုတာ ပက္ကမန္တိ၊ အညေ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ န စ ဘိက္ခူနံ ကိဉ္စိ ဒေန္တိ၊ ဥဒကံ ဝါရေတုံ လဗ္ဘတိ၊ တဉ္စ ခေါ ကသိကမ္မကာလေယေဝ၊ န သဿကာလေ။ သစေ တေ ဝဒန္တိ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေပိ မနုဿာ ဣမံ နိဿာယ သဿံ အကံသူ’’တိ၊ တတော ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘တေ သင်္ဃဿ ဣမဉ္စ ဣမဉ္စ ဥပကာရံ အကံသု၊ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကပ္ပိယဘဏ္ဍကံ အဒံသူ’’တိ။ သစေ တေ ဝဒန္တိ ‘‘မယမ္ပိ ဒဿာမာ’’တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ပန ကောစိ အဗျတ္တော အကပ္ပိယဝေါဟာရေန တဠာကံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝါ ကာရေတိ ဝါ၊ တံ ဘိက္ခူဟိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တံ နိဿာယ လဒ္ဓကပ္ပိယဘဏ္ဍမ္ပိ အကပ္ပိယမေဝ။ သစေ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တဘာဝံ ဉတွာ သာမိကော ဝါ တဿ ပုတ္တဓီတရော ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဝံသေ ဥပ္ပန္နော ပုန ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆိန္နေ ကုလဝံသေ ယော တဿ ဇနပဒဿ သာမိကော၊ သော အစ္ဆိန္ဒိတွာ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ပုန ဒေတိ စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဘိက္ခုနာ နီဟဋဥဒကဝါဟကံ အဠနာဂရာဇမဟေသီ ဝိယ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ကပ္ပိယဝေါဟာရေပိ ဥဒကဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတတဠာကေ သုဒ္ဓစိတ္တာနံ မတ္တိကုဒ္ဓရဏပါဠိဗန္ဓနာဒီနိ စ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တံ နိဿာယ ပန သဿံ ကရောန္တေ ဒိသွာ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ တေ သယမေဝ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ န စောဒေတဗ္ဗံ။ ပစ္စယဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတတဠာကေ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မတ္တိကုဒ္ဓရဏပါဠိဗန္ဓနာဒီနိ ကာရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကပ္ပိယကာရကာ သယမေဝ ကရောန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အဗျတ္တေန ပန လဇ္ဇိဘိက္ခုနာ ကာရာပိတေသု ကိဉ္စာပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ကပ္ပိယံ၊ ဘိက္ခုဿ ပန ပယောဂပစ္စယာ ဥပ္ပန္နေန မိဿတ္တာ ဝိသဂတပိဏ္ဍပါတော ဝိယ အကပ္ပိယမံသရသမိဿဘောဇနံ ဝိယ စ ဒုဗ္ဗိနိဘောဂံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယမေဝ။

၆၁။ သစေ ပန ဥဒကဿ ဩကာသော အတ္ထိ၊ တဠာကဿ ပါဠိ ထိရာ၊ ‘‘ယထာ ဗဟုံ ဥဒကံ ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ ကရောဟိ၊ တီရသမီပေ ဥဒကံ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ဥဒကမေဝ ဝိစာရေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒ္ဓနေ အဂ္ဂိံ န ပါတေန္တိ၊ ‘‘ဥဒကကမ္မံ လဗ္ဘတု ဥပါသကာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘သဿံ ကတွာ အာဟရထာ’’တိ ဝတ္တုံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တဠာကေ အတိဗဟုံ ဥဒကံ ဒိသွာ ပဿတော ဝါ ပိဋ္ဌိတော ဝါ မာတိကံ နီဟရာပေတိ၊ ဝနံ ဆိန္ဒာပေတွာ ကေဒါရေ ကာရာပေတိ၊ ပေါရာဏကေဒါရေသု ဝါ ပကတိဘာဂံ အဂ္ဂဟေတွာ အတိရေကံ ဂဏှာတိ၊ နဝသဿေ ဝါ အပရိစ္ဆိန္နဘာဂေ ‘‘ဧတ္တကေ ကဟာပဏေ ဒေထာ’’တိ ကဟာပဏေ ဥဋ္ဌာပေတိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ။

ယော ပန ‘‘ကသထ ဝပထာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဧတ္တကာယ ဘူမိယာ ဧတ္တကော နာမ ဘာဂေါ’’တိ ဧဝံ ဘူမိံ ဝါ ပတိဋ္ဌာပေတိ၊ ‘‘ဧတ္တကေ ဘူမိဘာဂေ အမှေဟိ သဿံ ကတံ၊ ဧတ္တကံ နာမ ဘာဂံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တေသု ကဿကေသု ဘူမိပ္ပမာဏဂဟဏတ္ထံ ရဇ္ဇုယာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ မိနာတိ၊ ခလေ ဝါ ဌတွာ ရက္ခတိ၊ ခလတော ဝါ နီဟရာပေတိ၊ ကောဋ္ဌာဂါရေ ဝါ ပဋိသာမေတိ၊ တဿေဝ တံ အကပ္ပိယံ။ သစေ ကဿကာ ကဟာပဏေ အာဟရိတွာ ‘‘ဣမေ သင်္ဃဿ အာဟဋာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ အညတရော စ ဘိက္ခု ‘‘န သင်္ဃော ကဟာပဏေ ခါဒတီ’’တိ သညာယ ‘‘ဧတ္တကေဟိ ကဟာပဏေဟိ သာဋကေ အာဟရထ၊ ဧတ္တကေဟိ ယာဂုအာဒီနိ သမ္ပာဒေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ တံ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာ။ သစေ ဓညံ အာဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ အာဟဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ အညတရော စ ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ‘‘ဧတ္တကေဟိ ဝီဟီဟိ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အာဟရထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ တံ တဿေဝ အကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ဓညဿ ဝိစာရိတတ္တာ။ သစေ တဏ္ဍုလံ ဝါ အပရဏ္ဏံ ဝါ အာဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ အာဟဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ အညတရော စ ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ‘‘ဧတ္တကေဟိ တဏ္ဍုလေဟိ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အာဟရထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ တံ သဗ္ဗေသံ ကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ကပ္ပိယာနံ တဏ္ဍုလာဒီနံ ဝိစာရိတတ္တာ။ ကယဝိက္ကယေပိ အနာပတ္တိ ကပ္ပိယကာရကဿ အာစိက္ခိတတ္တာ။

၆၂။ ပုဗ္ဗေ ပန စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဧကော ဘိက္ခု စတုသာလဒွါရေ ‘‘အဟော ဝတ သွေ သင်္ဃဿ ဧတ္တကပ္ပမာဏေ ပူဝေ ပစေယျု’’န္တိ အာရာမိကာနံ သညာဇနနတ္ထံ ဘူမိယံ မဏ္ဍလံ အကာသိ။ တံ ဒိသွာ ဆေကော အာရာမိကော တထေဝ ကတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ဘေရိယာ အာကောဋိတာယ သန္နိပတိတေ သင်္ဃေ ပူဝံ ဂဟေတွာ သင်္ဃတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ အမှေဟိ ဣတော ပုဗ္ဗေ နေဝ ပိတူနံ၊ န ပိတာမဟာနံ ဧဝရူပံ သုတပုဗ္ဗံ၊ ဧကေန အယျေန စတုသာလဒွါရေ ပူဝတ္ထာယ သညာ ကတာ၊ ဣတော ဒါနိ ပဘုတိ အယျာ အတ္တနော အတ္တနော စိတ္တာနုရူပံ ဝဒန္တု၊ အမှာကမ္ပိ ဖာသုဝိဟာရော ဘဝိဿတီ’’တိ။ မဟာထေရော တတောဝ နိဝတ္တိ၊ ဧကဘိက္ခုနာပိ ပူဝေါ န ဂဟိတော။ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ တတြုပ္ပာဒံ န ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ တသ္မာ –

သလ္လေခံ အစ္စဇန္တေန၊ အပ္ပမတ္တေန ဘိက္ခုနာ၊

ကပ္ပိယေပိ န ကာတဗ္ဗာ၊ အာမိသတ္ထာယ လောလတာတိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၉)၊

ယော စာယံ တဠာကေ ဝုတ္တော၊ ပေါက္ခရဏီဥဒကဝါဟကမာတိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၆၃။ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏဥစ္ဆုဖလာဖလာဒီနံ ဝိရုဟနဋ္ဌာနံ ယံ ကိဉ္စိ ခေတ္တံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ ‘‘ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ တဠာကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ယဒါ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ‘‘စတုပစ္စယပရိဘောဂတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ တဒါ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဝနံ ဒမ္မိ အရညံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဝဋ္ဋတိ။ သစေ မနုဿာ ဘိက္ခူဟိ အနာဏတ္တာယေဝ တတ္ထ ရုက္ခေ ဆိန္ဒိတွာ အပရဏ္ဏာဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ ဘိက္ခူနံ ဘာဂံ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ အဒေန္တာ န စောဒေတဗ္ဗာ။ သစေ ကေနစိဒေဝ အန္တရာယေန တေသု ပက္ကန္တေသု အညေ ကရောန္တိ၊ န စ ဘိက္ခူနံ ကိဉ္စိ ဒေန္တိ၊ တေ ဝါရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဝဒန္တိ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေ မနုဿာ ဣဓ သဿာနိ အကံသူ’’တိ၊ တတော ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘တေ သင်္ဃဿ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အဒံသူ’’တိ။ သစေ ဝဒန္တိ ‘‘မယမ္ပိ ဒဿာမာ’’တိ၊ ဧဝံ ဝဋ္ဋတိ။

ကိဉ္စိ သဿုဋ္ဌာနကံ ဘူမိပ္ပဒေသံ သန္ဓာယ ‘‘သီမံ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သီမပရိစ္ဆေဒနတ္ထံ ပန ထမ္ဘာ ဝါ ပါသာဏာ ဝါ သယံ န ဌပေတဗ္ဗာ၊ ဘူမိ နာမ အနဂ္ဃာ၊ အပ္ပကေနပိ ပါရာဇိကော ဘဝေယျ။ အာရာမိကာနံ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဣမိနာ ဌာနေန အမှာကံ သီမာ ဂတာ’’တိ။ သစေပိ ဟိ တေ အဓိကံ ဂဏှန္တိ၊ ပရိယာယေန ကထိတတ္တာ အနာပတ္တိ။ ယဒိ ပန ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော သယမေဝ ထမ္ဘေ ဌပါပေတွာ ‘‘စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

သစေ ကောစိ အန္တောသီမာယံ တဠာကံ ဝါ ခဏတိ၊ ဝိဟာရမဇ္ဈေန ဝါ မာတိကံ နေတိ၊ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏာဒီနိ ဒုဿန္တိ၊ ဝါရေတဗ္ဗော။ သစေ သင်္ဃော ကိဉ္စိ လဘိတွာ အာမိသဂရုကတာယ န ဝါရေတိ၊ ဧကော ဘိက္ခု ဝါရေတိ၊ သောဝ ဘိက္ခု ဣဿရော။ သစေ ဧကော ဘိက္ခု န ဝါရေတိ ‘‘နေထ တုမှေ’’တိ၊ တေသံယေဝ ပက္ခော ဟောတိ။ သင်္ဃော ဝါရေတိ၊ သင်္ဃောဝ ဣဿရော။ သင်္ဃိကေသု ဟိ ကမ္မေသု ယော ဓမ္မကမ္မံ ကရောတိ၊ သောဝ ဣဿရော။ သစေ ဝါရိယမာနောပိ ကရောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတံ ပံသုံ ဟေဋ္ဌာ ပက္ခိပိတွာ၊ ဥပရိ ဂဟိတံ ပံသုံ ဥပရိ ပက္ခိပိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ။

သစေ ကောစိ ယထာဇာတမေဝ ဥစ္ဆုံ ဝါ အပရဏ္ဏံ ဝါ အလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍာဒိကံ ဝါ ဝလ္လိဖလံ ဒါတုကာမော ‘‘ဧတံ သဗ္ဗံ ဥစ္ဆုခေတ္တံ အပရဏ္ဏဝတ္ထုံ ဝလ္လိဖလာဝါဋံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ သဟ ဝတ္ထုနာ ပရာမဋ္ဌတ္တာ န ဝဋ္ဋတီတိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘အဘိလာပမတ္တမေတံ၊ သာမိကာနံယေဝ ဟိ သော ဘူမိဘာဂေါ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒါသံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အာရာမိကံ ဒမ္မိ၊ ဝေယျာဝစ္စကရံ ဒမ္မိ၊ ကပ္ပိယကာရကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အာရာမိကော ပုရေဘတ္တမ္ပိ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ သင်္ဃဿေဝ ကမ္မံ ကရောတိ၊ သာမဏေရဿ ဝိယ သဗ္ဗံ ဘေသဇ္ဇံ ပဋိဇဂ္ဂနမ္ပိ တဿ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ပုရေဘတ္တမေဝ သင်္ဃဿ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ အတ္တနော ကရောတိ၊ သာယံ နိဝါပေါ န ဒါတဗ္ဗော။ ယေပိ ပဉ္စဒိဝသဝါရေန ဝါ ပက္ခဝါရေန ဝါ သင်္ဃဿ ကမ္မံ ကတွာ သေသကာလေ အတ္တနော ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တေသမ္ပိ ကရဏကာလေယေဝ ဘတ္တဉ္စ နိဝါပေါ စ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ သင်္ဃဿ ကမ္မံ နတ္ထိ၊ အတ္တနောယေဝ ကမ္မံ ကတွာ ဇီဝန္တိ၊ တေ စေ ဟတ္ထကမ္မမူလံ အာနေတွာ ဒေန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယံ ကိဉ္စိ ရဇကဒါသမ္ပိ ပေသကာရဒါသမ္ပိ အာရာမိကနာမေန သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ‘‘ဂါဝေါ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ ဣမာ ဂါဝေါ ကုတောတိ။ ပဏ္ဍိတေဟိ ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတ္ထာယ ဒိန္နာတိ။ ‘‘မယမ္ပိ ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတ္ထာယ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋန္တိ။ အဇိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ဟတ္ထိံ ဒေမ၊ အဿံ၊ မဟိံသံ၊ ကုက္ကုဋံ၊ သူကရံ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကေစိ မနုဿာ ‘‘အပ္ပောဿုက္ကာ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဟောထ၊ မယံ ဣမေ ဂဟေတွာ တုမှာကံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒဿာမာ’’တိ ဂဏှန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ကုက္ကုဋသူကရေ ‘‘သုခံ ဇီဝန္တူ’’တိ အရညေ ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမံ တဠာကံ၊ ဣမံ ခေတ္တံ၊ ဣမံ ဝတ္ထုံ ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဋိက္ခိပိတုံ န လဗ္ဘတိ။

၆၄။ သစေ ကောစိ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ ဒူတေန ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိစီဝရစေတာပန္နံ ပဟိဏေယျ ‘‘ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေန စီဝရံ စေတာပေတွာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရေန အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ၊ သော စေ ဒူတော တံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဣဒံ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မန္တံ ဥဒ္ဒိဿ စီဝရစေတာပန္နံ အာဘတံ၊ ပဋိဂ္ဂဏှတု အာယသ္မာ စီဝရစေတာပန္န’’န္တိ၊ တေန ဘိက္ခုနာ သော ဒူတော ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘န ခေါ မယံ၊ အာဝုသော၊ စီဝရစေတာပန္နံ ပဋိဂ္ဂဏှာမ၊ စီဝရဉ္စ ခေါ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမ ကာလေန ကပ္ပိယ’’န္တိ။ သော စေ ဒူတော တံ ဘိက္ခုံ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘အတ္ထိ ပနာယသ္မတော ကောစိ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ၊ စီဝရတ္ထိကေန ဘိက္ခုနာ ဝေယျာဝစ္စကရော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော အာရာမိကော ဝါ ဥပါသကော ဝါ ‘‘ဧသော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ။ န ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘တဿ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ‘‘သော ဝါ နိက္ခိပိဿတိ၊ သော ဝါ ပရိဝတ္တေဿတိ၊ သော ဝါ စေတာပေဿတီ’’တိ။ သော စေ ဒူတော တံ ဝေယျာဝစ္စကရံ သညာပေတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ယံ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာ ဝေယျာဝစ္စကရံ နိဒ္ဒိသိ၊ အာဏတ္တော သော မယာ၊ ဥပသင်္ကမတု အာယသ္မာ ကာလေန၊ စီဝရေန တံ အစ္ဆာဒေဿတီ’’တိ။ စီဝရတ္ထိကေန ဘိက္ခုနာ ဝေယျာဝစ္စကရော ဥပသင်္ကမိတွာ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စောဒေတဗ္ဗော သာရေတဗ္ဗော ‘‘အတ္ထော မေ၊ အာဝုသော၊ စီဝရေနာ’’တိ။ န ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဒေဟိ မေ စီဝရံ၊ အာဟရ မေ စီဝရံ၊ ပရိဝတ္တေဟိ မေ စီဝရံ၊ စေတာပေဟိ မေ စီဝရ’’န္တိ။ သစေ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စောဒယမာနော သာရယမာနော တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ စတုက္ခတ္တုံ ပဉ္စက္ခတ္တုံ ဆက္ခတ္တုပရမံ တုဏှီဘူတေန ဥဒ္ဒိဿ ဌာတဗ္ဗံ၊ န အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ န အာမိသံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနေန ‘‘ဇာနာဟိ၊ အာဝုသော’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။

သစေ အာသနေ ဝါ နိသီဒတိ၊ အာမိသံ ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ဓမ္မံ ဝါ ဘာသတိ၊ ဌာနံ ဘဉ္ဇတိ။ သစေ စတုက္ခတ္တုံ စောဒေတိ၊ စတုက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗံ။ ပဉ္စက္ခတ္တုံ စောဒေတိ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗံ။ ဆက္ခတ္တုံ စောဒေတိ၊ န ဌာတဗ္ဗံ။ ဧကာယ ဟိ စောဒနာယ ဌာနဒွယံ ဘဉ္ဇတိ။ ယထာ ဆက္ခတ္တုံ စောဒေတွာ န ဌာတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဒွါဒသက္ခတ္တုံ ဌတွာ န စောဒေတဗ္ဗံ။ တသ္မာ သစေ စောဒေတိယေဝ န တိဋ္ဌတိ၊ ဆ စောဒနာ လဗ္ဘန္တိ။ သစေ တိဋ္ဌတိယေဝ န စောဒေတိ၊ ဒွါဒသ ဌာနာနိ လဗ္ဘန္တိ။ သစေ စောဒေတိပိ တိဋ္ဌတိပိ၊ ဧကာယ စောဒနာယ ဒွေ ဌာနာနိ ဟာပေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ယော ဧကဒိဝသမေဝ ပုနပ္ပုနံ ဂန္တွာ ဆက္ခတ္တုံ စောဒေတိ၊ သကိံယေဝ ဝါ ဂန္တွာ ‘‘အတ္ထော မေ၊ အာဝုသော၊ စီဝရေနာ’’တိ ဆက္ခတ္တုံ ဝဒတိ၊ တတ္ထ ဧကဒိဝသမေဝ ပုနပ္ပုနံ ဂန္တွာ ဒွါဒသက္ခတ္တုံ တိဋ္ဌတိ၊ သကိမေဝ ဝါ ဂန္တွာ တတြ တတြ ဌာနေ တိဋ္ဌတိ၊ သောပိ သဗ္ဗစောဒနာယော သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိ စ ဘဉ္ဇတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ နာနာဒိဝသေသု။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဝါယမမာနော တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ၊ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ နော စေ သက္ကောတိ တံ အဘိနိပ္ဖာဒေတုံ၊ ယတော ရာဇတော ရာဇမဟာမတ္တတော ဝါ အဿ ဘိက္ခုနော တံ စီဝရစေတာပန္နံ အာနီတံ၊ တဿ သန္တိကံ သာမံ ဝါ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဒူတော ဝါ ပါဟေတဗ္ဗော ‘‘ယံ ခေါ တုမှေ အာယသ္မန္တော ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ စီဝရစေတာပန္နံ ပဟိဏိတ္ထ၊ န တံ တဿ ဘိက္ခုနော ကိဉ္စိ အတ္ထံ အနုဘောတိ၊ ယုဉ္ဇန္တာယသ္မန္တော သကံ၊ မာ တုမှာကံ သန္တကံ ဝိနဿတူ’’တိ။ အယံ တတ္ထ သာမီစိ။ ယော ပန နေဝ သာမံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဒူတံ ပါဟေတိ၊ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။

၆၅။ ကိံ ပန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၉) သဗ္ဗကပ္ပိယကာရကေသု ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? န ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အယဉှိ ကပ္ပိယကာရကော နာမ သင်္ခေပတော ဒုဝိဓော နိဒ္ဒိဋ္ဌော အနိဒ္ဒိဋ္ဌော စ။ တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဒုဝိဓော ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ။ အနိဒ္ဒိဋ္ဌောပိ ဒုဝိဓော မုခဝေဝဋိကကပ္ပိယကာရကော ပရမ္မုခကပ္ပိယကာရကောတိ။ တေသု ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော သမ္မုခါသမ္မုခဝသေန စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ၊ တထာ ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌောပိ။ ကထံ? ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခုဿ စီဝရတ္ထာယ ဒူတေန အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ပဟိဏတိ၊ ဒူတော တံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမေန တုမှာကံ စီဝရတ္ထာယ ပဟိတံ၊ ဂဏှထ န’’န္တိ ဝဒတိ၊ ဘိက္ခု ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ ဒူတော ‘‘အတ္ထိ ပန တေ၊ ဘန္တေ၊ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ ပုစ္ဆတိ၊ ပုညတ္ထိကေဟိ စ ဥပါသကေဟိ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောထာ’’တိ အာဏတ္တာ ဝါ၊ ဘိက္ခူနံ ဝါ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ ကေစိ ဝေယျာဝစ္စကရာ ဟောန္တိ၊ တေသံ အညတရော တသ္မိံ ခဏေ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ဘိက္ခု တံ နိဒ္ဒိသတိ ‘‘အယံ ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ၊ ဒူတော တဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဘိက္ခုနာ သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

နော စေ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ နိသိန္နော ဟောတိ၊ အပိစ ခေါ ဘိက္ခု နိဒ္ဒိသတိ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ၊ သော ဂန္တွာ တဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ကိဏိတွာ ဒဒေယျာသီ’’တိ အာဂန္တွာ ဘိက္ခုဿ အာရောစေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ အယမေကော ဘိက္ခုနာ အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

န ဟေဝ ခေါ သော ဒူတော အတ္တနာ အာဂန္တွာ အာရောစေတိ၊ အပိစ ခေါ အညံ ပဟိဏတိ ‘‘ဒိန္နံ မယာ၊ ဘန္တေ၊ တဿ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နံ၊ တုမှေ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ၊ အယံ ဒုတိယော ဘိက္ခုနာ အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

န ဟေဝ ခေါ အညံ ပဟိဏတိ၊ အပိစ ဂစ္ဆန္တောဝ ဘိက္ခုံ ဝဒတိ ‘‘အဟံ တဿ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နံ ဒဿာမိ၊ တုမှေ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ၊ အယံ တတိယော ဘိက္ခုနာ အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဧဝံ ဧကော သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော တယော အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဣမေ စတ္တာရော ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌဝေယျာဝစ္စကရာ နာမ။ ဧတေသု ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

အပရော ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ဒူတေန ပုစ္ဆိတော နတ္ထိတာယ ဝါ အဝိစာရေတုကာမတာယ ဝါ ‘‘နတ္ထမှာကံ ကပ္ပိယကာရကော’’တိ ဝဒတိ၊ တသ္မိံ ခဏေ ကောစိ မနုဿော အာဂစ္ဆတိ၊ ဒူတော တဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ဣမဿ ဟတ္ထတော စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဒူတေန သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဧဝံ ဧကော သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

အပရော ဒူတော ဂါမံ ပဝိသိတွာ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ကဿစိ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ပုရိမနယေနေဝ အာဂန္တွာ ဝါ အာရောစေတိ၊ အညံ ဝါ ပဟိဏတိ ‘‘အဟံ အသုကဿ နာမ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နံ ဒဿာမိ၊ တုမှေ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဝါ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ တတိယော ဒူတေန အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဧဝံ ဧကော သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော တယော အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဣမေ စတ္တာရော ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌဝေယျာဝစ္စကရာ နာမ။ ဧတေသု မေဏ္ဍကသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနုဿာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ၊ တေ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေ ဟိရညံ ဥပနိက္ခိပန္တိ ‘ဣမိနာ ယံ အယျဿ ကပ္ပိယံ၊ တံ ဒေထာ’တိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ တတော ကပ္ပိယံ၊ တံ သာဒိတုံ၊ န တွေဝါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘ကေနစိ ပရိယာယေန ဇာတရူပရဇတံ သာဒိတဗ္ဗံ ပရိယေသိတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒါမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၉၉)။

ဧတ္ထ စောဒနာယ ပရိမာဏံ နတ္ထိ၊ မူလံ အသာဒိယန္တေန သဟဿက္ခတ္တုမ္ပိ စောဒနာယ ဝါ ဌာနေန ဝါ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နော စေ ဒေတိ၊ အညံ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတွာပိ အာဟရာပေတဗ္ဗံ။ သစေ ဣစ္ဆတိ၊ မူလသာမိကာနမ္ပိ ကထေတဗ္ဗံ။ နော စေ ဣစ္ဆတိ၊ န ကထေတဗ္ဗံ။

အပရော ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ဒူတေန ပုစ္ဆိတော ‘‘နတ္ထမှာကံ ကပ္ပိယကာရကော’’တိ ဝဒတိ၊ တဒညော သမီပေ ဌိတော သုတွာ ‘‘အာဟရ ဘော၊ အဟံ အယျဿ စီဝရံ စေတာပေတွာ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဒူတော ‘‘ဟန္ဒ ဘော ဒဒေယျာသီ’’တိ တဿ ဟတ္ထေ ဒတွာ ဘိက္ခုဿ အနာရောစေတွာဝ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ မုခဝေဝဋိကကပ္ပိယကာရကော။ အပရော ဘိက္ခုနော ဥပဋ္ဌာကဿ ဝါ အညဿ ဝါ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ဒဒေယျာသီ’’တိ ဧတ္တောဝ ပက္ကမတိ၊ အယံ ပရမ္မုခါကပ္ပိယကာရကောတိ ဣမေ ဒွေ အနိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကာ နာမ။ ဧတေသု အညာတကအပ္ပဝါရိတေသု ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ သယမေဝ စီဝရံ အာနေတွာ ဒဒန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ၊ န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယထာ စ ဒူတဿ ဟတ္ထေ စီဝရတ္ထာယ အကပ္ပိယဝတ္ထုမှိ ပေသိတေ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာဒီနမ္ပိ အတ္ထာယ ပေသိတေ သယံ အာဂန္တွာ ဒီယမာနေ စ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၆၆။ ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနေ ပန အယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၃-၄) – ကိဉ္စိ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ဣဒံ အယျဿ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေ သစေပိ စိတ္တေန သာဒိယတိ၊ ဂဏှိတုကာမော ဟောတိ၊ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ အနာပတ္တိ။ ကာယဝါစာဟိ ဝါ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာပိ သုဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ‘‘နယိဒံ အမှာကံ ကပ္ပတီ’’တိ န သာဒိယတိ၊ အနာပတ္တိယေဝ။ တီသု ဒွါရေသု ဟိ ယေန ကေနစိ ပဋိက္ခိတ္တံ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ကာယဝါစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ စိတ္တေန အဓိဝါသေတိ၊ ကာယဝါစာဟိ ကတ္တဗ္ဗဿ ပဋိက္ခေပဿ အကရဏတော အကိရိယသမုဋ္ဌာနံ ကာယဒွါရေ စ ဝစီဒွါရေ စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ မနောဒွါရေ ပန အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။

ဧကော သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ ပါဒမူလေ ဌပေတိ ‘‘တုယှိဒံ ဟောတူ’’တိ၊ ဘိက္ခု ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ ဥပါသကော ‘‘ပရိစ္စတ္တံ မယာ တုမှာက’’န္တိ ဂတော၊ အညော တတ္ထ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဣဒ’’န္တိ၊ ယံ တေန စ အတ္တနာ စ ဝုတ္တံ၊ တံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သော စေ ဝဒတိ ‘‘ဂေါပယိဿာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဂုတ္တဋ္ဌာနံ ဒဿေထာ’’တိ၊ သတ္တဘူမိကမ္ပိ ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘ဣဒံ ဂုတ္တဋ္ဌာန’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဓ နိက္ခိပါဟီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ နိဿာယ ဌိတံ ဟောတိ၊ ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ ရက္ခန္တေန ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ကိဉ္စိ ဝိက္ကာယိကဘဏ္ဍံ ပတ္တံ ဝါ စီဝရံ ဝါ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆတိ၊ ‘‘ဣဒံ ဂဟေဿထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပါသက၊ အတ္ထိ အမှာကံ ဣမိနာ အတ္ထော၊ ဝတ္ထု စ ဧဝရူပံ နာမ သံဝိဇ္ဇတိ၊ ကပ္ပိယကာရကော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သော ဝဒတိ ‘‘အဟံ ကပ္ပိယကာရကော ဘဝိဿာမိ၊ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဒေထာ’’တိ၊ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဩကာသေ ဌပိတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဒံ ဂဏှာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ နိဿာယ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ သော စေ တံ ဂဟေတွာ တဿ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အဓိကံ ဂဏှာတိ၊ ‘‘န မယံ တဝ ဘဏ္ဍံ ဂဏှာမ၊ နိက္ခမာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

၆၇။ ယေန ပန ဇာတရူပါဒိစတုဗ္ဗိဓံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တေန ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကထံ? တေန ဘိက္ခုနာ (ပါရာ။ ၅၈၄) သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ရူပိယံ ပဋိဂ္ဂဟေသိံ၊ ဣဒံ မေ နိဿဂ္ဂိယံ၊ ဣမာဟံ နိဿဇ္ဇာမီ’’တိ နိဿဇ္ဇိတွာ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန အာပတ္တိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ သစေ တတ္ထ အာဂစ္ဆတိ အာရာမိကော ဝါ ဥပါသကော ဝါ၊ သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အာဝုသော၊ ဣဒံ ဇာနာဟီ’’တိ။ သစေ သော ဘဏတိ ‘‘ဣမိနာ ကိံ အာဟရိဿာမီ’’တိ၊ န ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဣမံ ဝါ ဣမံ ဝါ အာဟရာ’’တိ၊ ကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ သပ္ပိံ ဝါ တေလံ ဝါ မဓုံ ဝါ ဖာဏိတံ ဝါ။ အာစိက္ခန္တေန စ ‘‘ဣမိနာ သပ္ပိံ ဝါ တေလံ ဝါ မဓုံ ဝါ ဖာဏိတံ ဝါ အာဟရာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ သင်္ဃဿ ကပ္ပိယ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သော တေန ပရိဝတ္တေတွာ ကပ္ပိယံ အာဟရတိ၊ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကံ ဌပေတွာ သဗ္ဗေဟေဝ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကေန ဘာဂေါ န ဂဟေတဗ္ဗော။

အညေသံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၃-၄) ဘိက္ခူနံ ဝါ အာရာမိကာနံ ဝါ ပတ္တဘာဂမ္ပိ လဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အန္တမသော မက္ကဋာဒီဟိ တတော ဟရိတွာ အရညေ ဌပိတံ ဝါ တေသံ ဟတ္ထတော ဂဠိတံ ဝါ တိရစ္ဆာနပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ပံသုကူလမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတော အာဟဋေန ဖာဏိတေန သေနာသနဓူပနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ သပ္ပိနာ ဝါ တေလေန ဝါ ပဒီပံ ကတွာ ဒီပါလောကေ နိပဇ္ဇိတုံ၊ ကသိဏပရိကမ္မံ ကာတုံ၊ ပေါတ္ထကမ္ပိ ဝါစေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေလမဓုဖာဏိတေဟိ ပန သရီရေ ဝဏံ မက္ခေတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တေန ဝတ္ထုနာ မဉ္စပီဌာဒီနိ ဝါ ဂဏှန္တိ၊ ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ဘောဇနသာလံ ဝါ ကရောန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဆာယာပိ ဂေဟပရိစ္ဆေဒေန ဌိတာဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိစ္ဆေဒါတိက္ကန္တာ အာဂန္တုကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ဝတ္ထုံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကတေန မဂ္ဂေနပိ သေတုနာပိ နာဝါယပိ ဥဠုမ္ပေနာပိ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ဝတ္ထုနာ ခဏာပိတာယ ပေါက္ခရဏိယာ ဥဗ္ဘိဒေါဒကံ ပါတုံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ အန္တော ဥဒကေ ပန အသတိ အညံ အာဂန္တုကံ ဥဒကံ ဝါ ဝဿောဒကံ ဝါ ပဝိဋ္ဌံ ဝဋ္ဋတိ။ ကီတာယ ယေန သဒ္ဓိံ ကီတာ၊ တံ အာဂန္တုကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တံ ဝတ္ထုံ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတွာ သင်္ဃော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တေပိ ပစ္စယာ တဿ န ဝဋ္ဋန္တိ။ အာရာမော ဂဟိတော ဟောတိ၊ သောပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ဘူမိပိ ဗီဇမ္ပိ အကပ္ပိယံ၊ နေဝ ဘူမိံ၊ န ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဘူမိံယေဝ ကိဏိတွာ အညာနိ ဗီဇာနိ ရောပိတာနိ၊ ဖလံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဗီဇာနိ ကိဏိတွာ ကပ္ပိယဘူမိယံ ရောပိတာနိ၊ ဖလံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘူမိယံ နိသီဒိတုံ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ပန တတ္ထ အာဂတော ကပ္ပိယကာရကော တံ ပရိဝတ္တေတွာ သင်္ဃဿ ကပ္ပိယံ သပ္ပိတေလာဒိံ အာဟရိတုံ န ဇာနာတိ၊ သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အာဝုသော၊ ဣမံ ဆဍ္ဍေဟီ’’တိ။ သစေ သော ဆဍ္ဍေတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ဆဍ္ဍေတိ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ရူပိယဆဍ္ဍကော သမ္မန္နိတဗ္ဗော ယော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ ဆဍ္ဍိတာဆဍ္ဍိတဉ္စ ဇာနေယျ။ ဧဝဉ္စ ပန သမ္မန္နိတဗ္ဗော၊ ပဌမံ ဘိက္ခု ယာစိတဗ္ဗော၊ ယာစိတွာ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ ရူပိယဆဍ္ဍကံ သမ္မန္နေယျ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။ သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ ရူပိယဆဍ္ဍကံ သမ္မန္နတိ၊ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ရူပိယဆဍ္ဍကဿ သမ္မုတိ၊ သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။ သမ္မတော သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ရူပိယဆဍ္ဍကော၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (ပါရာ။ ၅၈၅)။

၆၈။ တေန သမ္မတေန (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၅) ဘိက္ခုနာ နိမိတ္တံ အကတွာ အက္ခီနိ နိမီလေတွာ နဒိယာ ဝါ ပပါတေ ဝါ ဝနဂဟနေ ဝါ ဂူထံ ဝိယ အနပေက္ခေန ပတိတောကာသံ အသမန္နာရဟန္တေန ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ။ သစေ နိမိတ္တံ ကတွာ ပါတေတိ၊ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗေပိ ရူပိယေ ဘဂဝါ ပရိယာယေန ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂံ အာစိက္ခိ။ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကဿ ပန ကေနစိ ပရိယာယေန တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ စာယံ ဧတဿ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ အသန္တသမ္ဘာဝနာယ ဝါ ကုလဒူသကကမ္မေန ဝါ ကုဟနာဒီဟိ ဝါ ဥပ္ပန္နပစ္စယာ နေဝ တဿ၊ န အညဿ ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နာပိ အပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။ စတ္တာရော ဟိ ပရိဘောဂါ – ထေယျပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါတိ။ တတ္ထ သင်္ဃမဇ္ဈေပိ နိသီဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒုဿီလဿ ပရိဘောဂေါ ထေယျပရိဘောဂေါ နာမ။ သီလဝတော အပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ နာမ။ တသ္မာ စီဝရံ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ၊ ပိဏ္ဍပါတော အာလောပေ အာလောပေ၊ တထာ အသက္ကောန္တေန ပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တပုရိမယာမမဇ္ဈိမယာမပစ္ဆိမယာမေသု။ သစဿ အပစ္စဝေက္ခတော အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ သေနာသနမ္ပိ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။ ဘေသဇ္ဇဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ သတိပစ္စယတာ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ သတိံ ကတွာ ပရိဘောဂေ အကရောန္တဿေဝ အာပတ္တိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန သတိံ အကတွာ ပရိဘောဂေ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ။ စတုဗ္ဗိဓာ ဟိ သုဒ္ဓိ – ဒေသနာသုဒ္ဓိ သံဝရသုဒ္ဓိ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓီတိ။

တတ္ထ ဒေသနာသုဒ္ဓိ နာမ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ။ တဉှိ ဒေသနာယ သုဇ္ဈနတော ‘‘ဒေသနာသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သံဝရသုဒ္ဓိ နာမ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ။ တဉှိ ‘‘န ပုနေဝံ ကရိဿာမီ’’တိ စိတ္တာဓိဋ္ဌာနသံဝရေနေဝ သုဇ္ဈနတော ‘‘သံဝရသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ နာမ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ တဉှိ အနေသနံ ပဟာယ ဓမ္မေန သမေန ပစ္စယေ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ပရိယေသနာယ သုဒ္ဓတ္တာ ‘‘ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓိ နာမ ပစ္စယပရိဘောဂသန္နိဿိတသီလံ။ တဉှိ ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပဋိသေဝါမီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈) နယေန ဝုတ္တေန ပစ္စဝေက္ခဏေန သုဇ္ဈနတော ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန သတိံ အကတွာ ပရိဘောဂေ ကရောန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ။

သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ပစ္စယပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ နာမ။ တေ ဟိ ဘဂဝတော ပုတ္တာ၊ တသ္မာ ပိတုသန္တကာနံ ပစ္စယာနံ ဒါယာဒါ ဟုတွာ တေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ကိံ ပန တေ ဘဂဝတော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဂိဟီနံ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ? ဂိဟီဟိ ဒိန္နာပိ ဘဂဝတာ အနုညာတတ္တာ ဘဂဝတော သန္တကာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဘဂဝတော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တ (မ။ နိ။ ၁။၂၉ အာဒယော) ဉ္စေတ္ထ သာဓကံ။ ခီဏာသဝါနံ ပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါ နာမ။ တေ ဟိ တဏှာယ ဒါသဗျံ အတီတတ္တာ သာမိနော ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ဣတိ ဣမေသု ပရိဘောဂေသု သာမိပရိဘောဂေါ စ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ စ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဏပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ၊ ထေယျပရိဘောဂေ ကထာယေဝ နတ္ထိ။

အပရေပိ စတ္တာရော ပရိဘောဂါ – လဇ္ဇိပရိဘောဂေါ အလဇ္ဇိပရိဘောဂေါ ဓမ္မိယပရိဘောဂေါ အဓမ္မိယပရိဘောဂေါတိ။ တတ္ထ အလဇ္ဇိနော လဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော။ လဇ္ဇိနော အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ယာဝ န ဇာနာတိ၊ တာဝ ဝဋ္ဋတိ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ယဒါဿ အလဇ္ဇိဘာဝံ ဇာနာတိ၊ တဒါ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘တုမှေ ကာယဒွါရေ ဝစီဒွါရေ စ ဝီတိက္ကမံ ကရောထ၊ တံ အပ္ပတိရူပံ၊ မာ ဧဝမကတ္ထာ’’တိ။ သစေ အနာဒိယိတွာ ကရောတိယေဝ၊ ယဒိ တေန သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ ကရောတိ၊ သောပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတိ။ ယောပိ အတ္တနော ဘာရဘူတေန အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ ကရောတိ၊ သောပိ နိဝါရေတဗ္ဗော။ သစေ န ဩရမတိ၊ အယမ္ပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဧကော အလဇ္ဇီ အလဇ္ဇိသတမ္ပိ ကရောတိ။ အလဇ္ဇိနော ပန အလဇ္ဇိနာဝ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ လဇ္ဇိနော လဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ ဒွိန္နံ ခတ္တိယကုမာရာနံ သုဝဏ္ဏပါတိယံ ဘောဇနသဒိသော။ ဓမ္မိယာဓမ္မိယပရိဘောဂေါ ပစ္စယဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သစေ ပုဂ္ဂလောပိ အလဇ္ဇီ၊ ပိဏ္ဍပါတောပိ အဓမ္မိယော၊ ဥဘော ဇေဂုစ္ဆာ။ ပုဂ္ဂလော အလဇ္ဇီ၊ ပိဏ္ဍပါတော ဓမ္မိယော၊ ပုဂ္ဂလံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ပိဏ္ဍပါတော န ဂဟေတဗ္ဗော။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဒုဿီလော သင်္ဃတော ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီနိ လဘိတွာ သင်္ဃဿေဝ ဒေတိ၊ ဧတာနိ ယထာဒါနမေဝ ဂဟိတတ္တာ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုဂ္ဂလော လဇ္ဇီ၊ ပိဏ္ဍပါတော အဓမ္မိယော၊ ပိဏ္ဍပါတော ဇေဂုစ္ဆော န ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုဂ္ဂလော လဇ္ဇီ၊ ပိဏ္ဍပါတောပိ ဓမ္မိယော၊ ဝဋ္ဋတိ။

အပရေ ဒွေ ပဂ္ဂဟာ ဒွေ စ ပရိဘောဂါ – လဇ္ဇိပဂ္ဂဟော အလဇ္ဇိပဂ္ဂဟော၊ ဓမ္မပရိဘောဂေါ အာမိသပရိဘောဂေါတိ။ တတ္ထ အလဇ္ဇိနော လဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န သော အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ ပန လဇ္ဇီ အလဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဏှာတိ၊ အနုမောဒနာယ အဇ္ဈေသတိ၊ ဓမ္မကထာယ အဇ္ဈေသတိ၊ ကုလေသု ဥပတ္ထမ္ဘေတိ၊ ဣတရောပိ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ဤဒိသော စ ဤဒိသော စာ’’တိ တဿ ပရိသတိ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ အယံ သာသနံ ဩသက္ကာပေတိ အန္တရဓာပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မပရိဘောဂအာမိသပရိဘောဂေသု ပန ယတ္ထ အာမိသပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ၊ ဓမ္မပရိဘောဂေါပိ တတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ကောဋိယံ ဌိတော၊ ဂန္ထော တဿ ပုဂ္ဂလဿ အစ္စယေန နဿိဿတိ၊ တံ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဥဂ္ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – မဟာဘယေ ကိရ ဧကဿေဝ ဘိက္ခုနော မဟာနိဒ္ဒေသော ပဂုဏော အဟောသိ။ အထ စတုနိကာယိကတိဿတ္ထေရဿ ဥပဇ္ဈာယော မဟာတိပိဋကတ္ထေရော နာမ မဟာရက္ခိတတ္ထေရံ အာဟ ‘‘အာဝုသော မဟာရက္ခိတ၊ ဧတဿ သန္တိကေ မဟာနိဒ္ဒေသံ ဂဏှာဟီ’’တိ။ ‘‘ပါပေါ ကိရာယံ၊ ဘန္တေ၊ န ဂဏှာမီ’’တိ။ ‘‘ဂဏှာဝုသော၊ အဟံ တေ သန္တိကေ နိသီဒိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ တုမှေသု နိသိန္နေသု ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပဋ္ဌပေတွာ ရတ္တိန္ဒိဝံ နိရန္တရံ ပရိယာပုဏန္တော ဩသာနဒိဝသေ ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ ‘‘ဘန္တေ၊ သုတံယေဝ မေ ပုဗ္ဗေ၊ သစာဟံ ဧဝံ ဇာနေယျံ၊ န ဤဒိသဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏေယျ’’န္တိ အာဟ။ တဿ ပန သန္တိကေ ဗဟူ မဟာထေရာ ဥဂ္ဂဏှိတွာ မဟာနိဒ္ဒေသံ ပတိဋ္ဌာပေသုန္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ရူပိယာဒိပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၃။ ဒါနလက္ခဏာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ

၆၉။ ဒါနဝိဿာသဂ္ဂါဟေဟိ လာဘဿ ပရိဏာမနန္တိ ဧတ္ထ တာဝ ဒါနန္တိ အတ္တနော သန္တကဿ စီဝရာဒိပရိက္ခာရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီသု ယဿ ကဿစိ ဒါနံ။ တတြိဒံ ဒါနလက္ခဏံ – ‘‘ဣဒံ တုယှံ ဒေမိ ဒဒါမိ ဒဇ္ဇာမိ ဩဏောဇေမိ ပရိစ္စဇာမိ ဝိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေမိ…ပေ… ဝိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ သမ္မုခါပိ ပရမ္မုခါပိ ဒိန္နံယေဝ ဟောတိ။ ‘‘တုယှံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ သုဒိန္နံ သုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟိ၊ တဝ သန္တကံ ဟောတု၊ တဝ သန္တကံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မမ သန္တကံ ကရောမိ၊ မမ သန္တကံ ဟောတု၊ မမ သန္တကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဒုဒိန္နံ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ နေဝ ဒါတာ ဒါတုံ ဇာနာတိ၊ န ဣတရော ဂဟေတုံ၊ သစေ ပန ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ။ သစေ ပန ဧကော ‘‘ဣဒံ စီဝရံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရော ‘‘န ဂဏှာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ပုန သော ‘‘ဒိန္နံ မယာ တုယှံ၊ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရောပိ ‘‘န မယှံ ဣမိနာ အတ္ထော’’တိ ဝဒတိ၊ တတော ပုရိမောပိ ‘‘မယာ ဒိန္န’’န္တိ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပစ္ဆိမောပိ ‘‘မယာ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ၊ ကဿ အာပတ္တီတိ? န ကဿစိ။ ယဿ ပန ရုစ္စတိ၊ တေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ ဒိန္နံ ယာဝ ပရဿ ဟတ္ထံ န ပါပုဏာတိ၊ တာဝ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿေဝ သန္တကံ၊ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ သန္တကံ။ တသ္မာ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣဒံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ ဒုဂ္ဂဟိတံ။

ဘိက္ခု (မဟာဝ။ ၃၇၈-၃၇၉) ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယော ပဟိဏတိ၊ သော ကာလကတော’’တိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ သွာဓိဋ္ဌိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ ဒုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယဿ ပဟီယတိ၊ သော ကာလကတော’’တိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ ဒွါဓိဋ္ဌိတံ။ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ဥဘော ကာလကတာ’’တိ၊ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ သွာဓိဋ္ဌိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ ဒွါဓိဋ္ဌိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ ဒုဂ္ဂဟိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယော ပဟိဏတိ၊ သော ကာလကတော’’တိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ ဒွါဓိဋ္ဌိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ယဿ ပဟီယတိ၊ သော ကာလကတော’’တိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ သွာဓိဋ္ဌိတံ။ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿ ဝိဿာသာ ဂဏှာတိ၊ ဒုဂ္ဂဟိတံ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ စီဝရံ ပဟိဏတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ သုဏာတိ ‘‘ဥဘော ကာလကတာ’’တိ။ ယော ပဟိဏတိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ ဒွါဓိဋ္ဌိတံ။ ယဿ ပဟီယတိ၊ တဿ မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ သွာဓိဋ္ဌိတံ။

ပရိစ္စဇိတွာ ဒိန္နံ ပုန ကေနစိ ကာရဏေန ကုပိတော အာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ အတ္တနာ ဒိန္နမ္ပိ ဟိ စီဝရံ သကသညာယ အစ္ဆိန္ဒတော နိဿဂ္ဂိယံ၊ အညံ ပရိက္ခာရံ အန္တမသော သူစိမ္ပိ အစ္ဆိန္ဒတော ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဣဒံ သာရုပ္ပ’’န္တိ သယမေဝ ဒေတိ၊ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပန ‘‘အာဝုသော၊ မယံ တုယှံ ‘ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကရိဿတိ၊ အမှာကံ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှိဿတိ၊ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိဿတီ’တိ စီဝရံ အဒမှာ၊ သော ဒါနိ တွံ န ဝတ္တံ ကရောသိ၊ န ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာသိ၊ န ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာသီ’’တိ ဧဝမာဒီနိ ဝုတ္တော ‘‘ဘန္တေ၊ စီဝရတ္ထာယ မညေ ဘဏထ၊ ဣဒံ ဝေါ စီဝရ’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဒိသာပက္ကမန္တံ ဝါ ပန ဒဟရံ ‘‘နိဝတ္တေထ န’’န္တိ ဘဏတိ၊ သော န နိဝတ္တတိ၊ စီဝရေ ဂဟေတွာ နိရုန္ဓထာတိ၊ ဧဝဉ္စေ နိဝတ္တတိ၊ သာဓု။ သစေ ‘‘ပတ္တစီဝရတ္ထာယ မညေ တုမှေ ဘဏထ၊ ဂဏှထ န’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဗ္ဘမန္တံ ဝါ ဒိသွာ ‘‘မယံ တုယှံ ‘ဝတ္တံ ကရိဿတီ’တိ ပတ္တစီဝရံ အဒမှာ၊ သော ဒါနိ တွံ ဝိဗ္ဘမိတွာ စရသီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရော ‘‘ဂဏှထ တုမှာကံ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မမ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အညတ္ထ ဂဏှန္တဿ န ဒေမိ၊ ဝတ္တံ ကရောန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အကရောန္တဿ န ဒေမိ၊ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အပရိယာပုဏန္တဿ န ဒေမိ၊ အဝိဗ္ဘမန္တဿေဝ ဒေမိ၊ ဝိဗ္ဘမန္တဿ န ဒေမီ’’တိ ဧဝံ ပန ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒဒတော ဒုက္ကဋံ၊ အာဟရာပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒိန္နံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ အယံ တာဝ ဒါနေ ဝိနိစ္ဆယော။

၇၀။ ဝိဿာသဂ္ဂါဟလက္ခဏံ ပန ဣမိနာ သုတ္တေန ဇာနိတဗ္ဗံ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဝိဿာသံ ဂဟေတုံ သန္ဒိဋ္ဌော စ ဟောတိ၊ သမ္ဘတ္တော စ၊ အာလပိတော စ၊ ဇီဝတိ စ၊ ဂဟိတေ စ အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၅၆)။

တတ္ထ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၃၁) သန္ဒိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌမတ္တကမိတ္တော။ သမ္ဘတ္တောတိ ဒဠှမိတ္တော။ အာလပိတောတိ ‘‘မမ သန္တကံ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဂဏှေယျာသိ၊ အာပုစ္ဆိတွာ ဂဟဏေ ကာရဏံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တော။ ဇီဝတီတိ အနုဋ္ဌာနသေယျာယ သယိတောပိ ယာဝဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒံ န ပါပုဏာတိ။ ဂဟိတေ စ အတ္တမနောတိ ဂဟိတေ တုဋ္ဌစိတ္တော ဟောတိ။ ‘‘ဧဝရူပဿ သန္တကံ ဂဟိတေ မေ အတ္တမနော ဘဝိဿတီ’’တိ ဇာနန္တေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနဝသေသပရိယာဒါနဝသေန စေတာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနိ၊ ဝိဿာသဂ္ဂါဟော ပန တီဟိ အင်္ဂေဟိ ရုဟတိ သန္ဒိဋ္ဌော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနော၊ သမ္ဘတ္တော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနော၊ အာလပိတော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနောတိ။ ယော ပန န ဇီဝတိ၊ န စ ဂဟိတေ အတ္တမနော ဟောတိ၊ တဿ သန္တကံ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေန ဂဟိတမ္ပိ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ ဒဒမာနေန စ မတကဓနံ တာဝ ယေ တဿ ဓနေ ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ၊ တေသံ ဒါတဗ္ဗံ။ အနတ္တမနဿ သန္တကံ တဿေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ ယော ပန ပဌမံယေဝ ‘‘သုဋ္ဌု ကတံ တယာ မမ သန္တကံ ဂဏှန္တေနာ’’တိ ဝစီဘေဒေန ဝါ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ဝါ အနုမောဒိတွာ ပစ္ဆာ ကေနစိ ကာရဏေန ကုပိတော၊ ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ၊ ယောပိ အဒါတုကာမော၊ စိတ္တေန ပန အဓိဝါသေတိ၊ န ကိဉ္စိ ဝဒတိ၊ သောပိ ပုန ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ ယော ပန ‘‘မယာ တုမှာကံ သန္တကံ ဂဟိတံ ဝါ ပရိဘုတ္တံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂဟိတံ ဝါ ဟောတု ပရိဘုတ္တံ ဝါ၊ မယာ ပန တံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဌပိတံ၊ တံ ပါကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒတိ၊ အယံ ပစ္စာဟရာပေတုံ လဘတိ။ အယံ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေ ဝိနိစ္ဆယော။

၇၁။ လာဘဿ ပရိဏာမနန္တိ ဣဒံ ပန အညေသံ အတ္ထာယ ပရိဏတလာဘဿ အတ္တနော အညဿ ဝါ ပရိဏာမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၅၉-၆၆၀) – သင်္ဃဿ ပရိဏတံ သဟဓမ္မိကာနံ ဝါ ဂိဟီနံ ဝါ အန္တမသော မာတုသန္တကမ္ပိ ‘‘ဣဒံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ သင်္ဃဿ ပရိဏတဘာဝံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမေတွာ ဂဏှန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အညဿ ပရိဏာမေန္တဿ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယံ။ တသ္မာ ယောပိ ဝဿိကသာဋိကသမယေ မာတုဃရေပိ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ ဝဿိကသာဋိကံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ ပရဿ ပရိဏာမေတိ၊ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယံ။ မနုဿာ ‘‘သင်္ဃဘတ္တံ ကရိဿာမာ’’တိ သပ္ပိတေလာဒီနိ အာဟရန္တိ၊ ဂိလာနော စေပိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပရိဏတဘာဝံ ဉတွာ ကိဉ္စိ ယာစတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယမေဝ။ သစေ ပန သော ‘‘တုမှာကံ သပ္ပိအာဒီနိ အာဘတာနိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှမ္ပိ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ နံ ကုက္ကုစ္စာယန္တံ ဥပါသကာ ဝဒန္တိ ‘‘သင်္ဃောပိ အမှေဟိ ဒိန္နမေဝ လဘတိ၊ ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ အညဝိဟာရံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿ ဒေထာ’’တိ ပရိဏာမေတိ၊ ‘‘ကိံ သင်္ဃဿ ဒါနေန၊ စေတိယဿ ပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဧဝံ စေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ စေတိယဿ ပရိဏတံ အညစေတိယဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ နိယမေတွာ အညစေတိယဿ အတ္ထာယ ရောပိတမာလာဝစ္ဆတော အညစေတိယမှိ ပုပ္ဖမ္ပိ အာရောပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကဿ စေတိယဿ ပန ဆတ္တံ ဝါ ပဋာကံ ဝါ အာရောပေတွာ ဌိတံ ဒိသွာ သေသံ အညစေတိယဿ ဒါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တမသော သုနခဿပိ ပရိဏတံ ‘‘ဣမဿ သုနခဿ မာ ဒေဟိ၊ ဧတဿ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အညပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ဒါယကာ ‘‘မယံ သင်္ဃဘတ္တံ ကာတုကာမာ၊ စေတိယပူဇံ ကာတုကာမာ၊ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ပရိက္ခာရံ ဒါတုကာမာ၊ တုမှာကံ ရုစိယာ ဒဿာမ၊ ဘဏထ ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ ဝုတ္တေ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ယတ္ထ ဣစ္ဆထ၊ တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ သစေ ပန ကေဝလံ ‘‘ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ၊ ‘‘ယတ္ထ တုမှာကံ ဒေယျဓမ္မော ပရိဘောဂံ ဝါ လဘေယျ၊ ပဋိသင်္ခါရံ ဝါ လဘေယျ၊ စိရဋ္ဌိတိကော ဝါ အဿ၊ ယတ္ထ ဝါ ပန တုမှာကံ စိတ္တံ ပသီဒတိ၊ တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဒါနလက္ခဏာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၄။ ပထဝီခဏနဝိနိစ္ဆယကထာ

၇၂။ ပထဝီတိ ဒွေ ပထဝီ ဇာတာ စ ပထဝီ အဇာတာ စ ပထဝီတိ။ တတ္ထ ဇာတာ နာမ ပထဝီ သုဒ္ဓပံသုကာ သုဒ္ဓမတ္တိကာ အပ္ပပါသာဏာ အပ္ပသက္ခရာ အပ္ပကဌလာ အပ္ပမရုမ္ဗာ အပ္ပဝါလုကာ ယေဘုယျေနပံသုကာ ယေဘုယျေနမတ္တိကာ၊ အဒဍ္ဎာပိ ဝုစ္စတိ ‘‘ဇာတာ ပထဝီ’’တိ။ ယောပိ ပံသုပုဉ္ဇော ဝါ မတ္တိကာပုဉ္ဇော ဝါ အတိရေကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌော၊ သောပိ ဝုစ္စတိ ‘‘ဇာတာ ပထဝီ’’တိ။ အဇာတာ နာမ ပထဝီ သုဒ္ဓပါသာဏာ သုဒ္ဓသက္ခရာ သုဒ္ဓကဌလာ သုဒ္ဓမရုမ္ဗာ သုဒ္ဓဝါလုကာ အပ္ပပံသုကာ အပ္ပမတ္တိကာ ယေဘုယျေနပါသာဏာ ယေဘုယျေနသက္ခရာ ယေဘုယျေနကဌလာ ယေဘုယျေနမရုမ္ဗာ ယေဘုယျေနဝါလုကာ၊ ဒဍ္ဎာပိ ဝုစ္စတိ ‘‘အဇာတာ ပထဝီ’’တိ။ ယောပိ ပံသုပုဉ္ဇော ဝါ မတ္တိကာပုဉ္ဇော ဝါ ဩမကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌော၊ သောပိ ဝုစ္စတိ ‘‘အဇာတာ ပထဝီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၄-၈၆)။

တတ္ထ ဇာတပထဝိံ ခဏန္တဿ ခဏာပေန္တဿ ဝါ ပါစိတ္တိယံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၆) – သစေ သယံ ခဏတိ၊ ပဟာရေ ပဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ အညံ အာဏာပေတိ၊ သကိံ အာဏတ္တော သစေပိ သကလဒိဝသံ ခဏတိ၊ အာဏာပကဿ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ကုသီတော ဟောတိ၊ ပုနပ္ပုနံ အာဏာပေတဗ္ဗော၊ တံ အာဏာပေတွာ ခဏာပေန္တဿ ဝါစာယ ဝါစာယ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ‘‘ပေါက္ခရဏိံ ခဏာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ခတာယေဝ ဟိ ပေါက္ခရဏီ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ အယံ ကပ္ပိယဝေါဟာရော။ ဧသ နယော ‘‘ဝါပိံ တဠာကံ အာဝါဋံ ခဏာ’’တိအာဒီသုပိ။ ‘‘ဣမံ ဩကာသံ ခဏ၊ ဣမသ္မိံ ဩကာသေ ပေါက္ခရဏိံ ခဏာ’’တိ ဝတ္တုံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ကန္ဒံ ခဏ၊ မူလံ ခဏာ’’တိ အနိယမေတွာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ဣမံ ဝလ္လိံ ခဏ၊ ဣမသ္မိံ ဩကာသေ ကန္ဒံ ဝါ မူလံ ဝါ ခဏာ’’တိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၇၃။ ပေါက္ခရဏိံ သောဓေန္တေဟိ ယော ကုဋေဟိ ဥဿိဉ္စိတုံ သက္ကာ ဟောတိ တနုကကဒ္ဒမော၊ တံ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဗဟလော န ဝဋ္ဋတိ။ အာတပေန သုက္ခကဒ္ဒမော ဖလတိ၊ တတြ ယော ဟေဋ္ဌာ ပထဝိယာ အသမ္ဗန္ဓော၊ တမေဝ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒကေန ဂတဋ္ဌာနေ ဥဒကပပ္ပဋကော နာမ ဟောတိ၊ ဝါတပဟာရေန စလတိ၊ တံ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပေါက္ခရဏီအာဒီနံ တဋံ ဘိဇ္ဇိတွာ ဥဒကသာမန္တာ ပတတိ။ သစေ ဩမကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌံ၊ ဆိန္ဒိတုံ ဘိန္ဒိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ၊ စာတုမာသတော ဥဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဥဒကေယေဝ ပတတိ၊ ဒေဝေန အတိရေကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌေပိ ဥဒကေယေဝ ဥဒကဿ ပတိတတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။

ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ သောဏ္ဍိံ ခဏန္တိ၊ သစေ တတ္ထ ပဌမမေဝ သုခုမရဇံ ပတတိ၊ တံ ဒေဝေန ဩဝဋ္ဌံ ဟောတိ၊ စာတုမာသစ္စယေန အကပ္ပိယပထဝီသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ဥဒကေ ပရိယာဒိန္နေ သောဏ္ဍိံ သောဓေန္တေဟိ ဝိကောပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပဌမမေဝ ဥဒကေန ပူရတိ၊ ပစ္ဆာ ရဇံ ပတတိ၊ တံ ဝိကောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဟိ ဒေဝေ ဝဿန္တေပိ ဥဒကေယေဝ ဥဒကံ ပတတိ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ သုခုမရဇံ ဟောတိ၊ ဒေဝေ ဖုသာယန္တေ အလ္လီယတိ၊ တမ္ပိ စာတုမာသစ္စယေန ဝိကောပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အကတပဗ္ဘာရေ ဝမ္မိကော ဥဋ္ဌိတော ဟောတိ၊ ယထာသုခံ ဝိကောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အဗ္ဘောကာသေ ဥဋ္ဌဟတိ၊ ဩမကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌောယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ရုက္ခာဒီသု အာရုဠှဥပစိကမတ္တိကာယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ဂဏ္ဍုပ္ပာဒဂူထမူသိကုက္ကရဂေါကဏ္ဋကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဂေါကဏ္ဋကော နာမ ဂါဝီနံ ခုရစ္ဆိန္နကဒ္ဒမော ဝုစ္စတိ။ သစေ ပန ဟေဋ္ဌိမတလေန ဘူမိသမ္ဗန္ဓော ဟောတိ၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ကသိတဋ္ဌာနေ နင်္ဂလစ္ဆိန္နမတ္တိကာပိဏ္ဍံ ဂဏှန္တဿ ဧသေဝ နယော။

ပုရာဏသေနာသနံ ဟောတိ အစ္ဆဒနံ ဝါ ဝိနဋ္ဌစ္ဆဒနံ ဝါ အတိရေကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌံ ဇာတပထဝီသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တတော အဝသေသံ ဆဒနိဋ္ဌကံ ဝါ ဂေါပါနသီအာဒိကံ ဥပကရဏံ ဝါ ‘‘ဣဋ္ဌကံ ဂဏှာမိ၊ ဂေါပါနသိံ ဘိတ္တိပါဒံ ပဒရတ္ထရဏံ ပါသာဒတ္ထမ္ဘံ ဂဏှာမီ’’တိ သညာယ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ မတ္တိကာ ပတတိ၊ အနာပတ္တိ၊ ဘိတ္တိမတ္တိကံ ဂဏှန္တဿ ပန အာပတ္တိ။ သစေ ယာ ယာ အတိန္တာ၊ တံ တံ ဂဏှာတိ၊ အနာပတ္တိ။ အန္တောဂေဟေ မတ္တိကာပုဉ္ဇော ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဧကဒိဝသံ ဩဝဋ္ဌေ ဂေဟံ ဆာဒေန္တိ။ သစေ သဗ္ဗော တိန္တော၊ စာတုမာသစ္စယေန ဇာတပထဝီယေဝ။ အထဿ ဥပရိဘာဂေါယေဝ တိန္တော၊ အန္တော အတိန္တော၊ ယတ္တကံ တိန္တံ၊ တံ ကပ္ပိယကာရကေဟိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန အပနာမေတွာ သေသံ ယထာသုခံ ဝဠဉ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဥဒကေန တေမိတတ္တာ။ ဧကာဗဒ္ဓါယေဝ ဟိ ဇာတပထဝီ ဟောတိ၊ န ဣတရာတိ။ အဗ္ဘောကာသေ မတ္တိကာပါကာရော ဟောတိ၊ အတိရေကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌော ဇာတပထဝီသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထ လဂ္ဂပံသုံ ပန အလ္လဟတ္ထေန ဆုပိတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဣဋ္ဌကပါကာရော ဟောတိ၊ ယေဘုယျေနကဌလဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ၊ ယထာသုခံ ဝိကောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဗ္ဘောကာသေ ဌိတမဏ္ဍပတ္ထမ္ဘံ ဣတော စိတော စ သဉ္စာလေတွာ ပထဝိံ ဝိကောပေန္တေန ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဇုကမေဝ ဥဒ္ဓရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညမ္ပိ သုက္ခရုက္ခံ သုက္ခခါဏုကံ ဝါ ဂဏှန္တဿ ဧသေဝ နယော။

၇၄။ နဝကမ္မတ္ထံ ထမ္ဘံ ဝါ ပါသာဏံ ဝါ ရုက္ခံ ဝါ ဒဏ္ဍကေဟိ ဥစ္စာလေတွာ ပဝဋ္ဋေန္တာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တတ္ထ ဇာတပထဝီ ဘိဇ္ဇတိ၊ သစေ သုဒ္ဓစိတ္တာ ပဝဋ္ဋေန္တိ၊ အနာပတ္တိ။ အထ ပန တေန အပဒေသေန ပထဝိံ ဘိန္ဒိတုကာမာယေဝ ဟောန္တိ၊ အာပတ္တိ။ သာခါဒီနိ ကဍ္ဎန္တာနမ္ပိ ပထဝိယံ ဒါရူနိ ဖာလေန္တာနမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ပထဝိယံ အဋ္ဌိသူစိကဏ္ဋကာဒီသုပိ ယံ ကိဉ္စိ အာကောဋေတုံ ဝါ ပဝေသေတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ပဿာဝဓာရာယ ဝေဂေန ပထဝိံ ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပဿာဝမ္ပိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကရောန္တဿ ဘိဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ၊ ‘‘ဝိသမဘူမိံ သမံ ကရိဿာမီ’’တိ သမ္မဇ္ဇနိယာ ဃံသိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝတ္တသီသေနေဝ ဟိ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ကတ္တရယဋ္ဌိယာ ဘူမိံ ကောဋ္ဋေန္တိ၊ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ဝိလိခန္တိ၊ ‘‘စင်္ကမိတဋ္ဌာနံ ဒဿေဿာမာ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ဘူမိံ ဘိန္ဒန္တာ စင်္ကမန္တိ၊ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဝီရိယသမ္ပဂ္ဂဟတ္ထံ ပန သမဏဓမ္မံ ကရောန္တေန သုဒ္ဓစိတ္တေန စင်္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဟတ္ထံ ခေါဝိဿာမာ’’တိ ပထဝိယံ ဃံသန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဃံသန္တေန ပန အလ္လဟတ္ထံ ပထဝိယံ ဌပေတွာ ရဇံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ကေစိ ကဏ္ဍုကစ္ဆုအာဒီဟိ အာဗာဓိကာ ဆိန္နတဋာဒီသု အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ ဃံသန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ဇာတပထဝိံ ဒဟတိ ဝါ ဒဟာပေတိ ဝါ၊ ပါစိတ္တိယံ၊ အန္တမသော ပတ္တမ္ပိ ပစန္တော ယတ္တကေသု ဌာနေသု အဂ္ဂိံ ဒေတိ ဝါ ဒါပေတိ ဝါ၊ တတ္တကာနိ ပါစိတ္တိယာနိ၊ တသ္မာ ပတ္တံ ပစန္တေနပိ ပုဗ္ဗေ ပက္ကဋ္ဌာနေယေဝ ပစိတဗ္ဗော။ အဒဍ္ဎာယ ပထဝိယာ အဂ္ဂိံ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပတ္တပစနကပါလဿ ပန ဥပရိ အဂ္ဂိံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒါရူနံ ဥပရိ ဌပေတိ၊ သော အဂ္ဂိ တာနိ ဒဟန္တော ဂန္တွာ ပထဝိံ ဒဟတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣဋ္ဌကကပါလာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတြာပိ ဟိ ဣဋ္ဌကာဒီနံယေဝ ဥပရိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? တေသံ အနုပါဒါနတ္တာ။ န ဟိ တာနိ အဂ္ဂိဿ ဥပါဒါနသင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ၊ သုက္ခခါဏုသုက္ခရုက္ခာဒီသုပိ အဂ္ဂိံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ‘‘ပထဝိံ အပ္ပတ္တမေဝ နိဗ္ဗာပေတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာ နိဗ္ဗာပေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဝိသယတ္တာ အနာပတ္တိ။ တိဏုက္ကံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော ဟတ္ထေ ဍယှမာနေ ဘူမိယံ ပါတေတိ၊ အနာပတ္တိ။ ပတိတဋ္ဌာနေယေဝ ဥပါဒါနံ ဒတွာ အဂ္ဂိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဍ္ဎပထဝိယာ စ ယတ္တကံ ဌာနံ ဥသုမာယ အနုဂတံ၊ သဗ္ဗံ ဝိကောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယော ပန အဇာနနကော ဘိက္ခု အရဏိသဟိတေန အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဟတ္ထေန ဥက္ခိပိတွာ ‘‘ကိံ ကရောမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘ဇာလေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ဟတ္ထော ဍယှတီ’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘ယထာ န ဍယှတိ၊ တထာ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ဘူမိယံ ပါတေဟီ’’တိ ပန န ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ဟတ္ထေ ဍယှမာနေ ပါတေတိ၊ ‘‘ပထဝိံ ဒဟိဿာမီ’’တိ အပါတိတတ္တာ အနာပတ္တိ၊ ပတိတဋ္ဌာနေ ပန အဂ္ဂိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမဿ ထမ္ဘဿ အာဝါဋံ ဇာန၊ မဟာမတ္တိကံ ဇာန၊ ထုသမတ္တိကံ ဇာန၊ မဟာမတ္တိကံ ဒေဟိ၊ ထုသမတ္တိကံ ဒေဟိ၊ မတ္တိကံ အာဟရ၊ ပံသုံ အာဟရ၊ မတ္တိကာယ အတ္ထော၊ ပံသုနာ အတ္ထော၊ ဣမဿ ထမ္ဘဿ အာဝါဋံ ကပ္ပိယံ ကရောဟိ၊ ဣမံ မတ္တိကံ ကပ္ပိယံ ကရောဟိ၊ ဣမံ ပံသုံ ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ယံ ကိဉ္စိ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညဝိဟိတော ကေနစိ သဒ္ဓိံ ကိဉ္စိ ကထေန္တော ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ကတ္တရယဋ္ဌိယာ ဝါ ပထဝိံ ဝိလိခန္တော တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ အသတိယာ ဝိလိခန္တဿ ဘိန္ဒန္တဿ ဝါ အနာပတ္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပထဝီခဏနဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၅။ ဘူတဂါမဝိနိစ္ဆယကထာ

၇၅။ ဘူတဂါမောတိ ပဉ္စဟိ ဗီဇေဟိ ဇာတာနံ ရုက္ခလတာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ တတြိမာနိ ပဉ္စ ဗီဇာနိ – မူလဗီဇံ ခန္ဓဗီဇံ ဖဠုဗီဇံ အဂ္ဂဗီဇံ ဗီဇဗီဇန္တိ။ တတ္ထ မူလဗီဇံ နာမ ဟလိဒ္ဒိ သိင်္ဂိဝေရံ ဝစာ ဝစတ္တံ အတိဝိသံ ကဋုကရောဟိဏီ ဥသီရံ ဘဒ္ဒမုတ္တကံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ မူလေ ဇာယန္တိ မူလေ သဉ္ဇာယန္တိ၊ ဧတံ မူလဗီဇံ နာမ။ ခန္ဓဗီဇံ နာမ အဿတ္ထော နိဂြောဓော ပိလက္ခော ဥဒုမ္ဗရော ကစ္ဆကော ကပိတ္ထနော၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ခန္ဓေ ဇာယန္တိ ခန္ဓေ သဉ္ဇာယန္တိ၊ ဧတံ ခန္ဓဗီဇံ နာမ။ ဖဠုဗီဇံ နာမ ဥစ္ဆု ဝေဠု နဠော၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ပဗ္ဗေ ဇာယန္တိ ပဗ္ဗေ သဉ္ဇာယန္တိ၊ ဧတံ ဖဠုဗီဇံ နာမ။ အဂ္ဂဗီဇံ နာမ အဇ္ဇုကံ ဖဏိဇ္ဇကံ ဟိရိဝေရံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ အဂ္ဂေ ဇာယန္တိ အဂ္ဂေ သဉ္ဇာယန္တိ၊ ဧတံ အဂ္ဂဗီဇံ နာမ။ ဗီဇဗီဇံ နာမ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ အပရဏ္ဏံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ဗီဇေ ဇာယန္တိ ဗီဇေ သဉ္ဇာယန္တိ၊ ဧတံ ဗီဇဗီဇံ နာမ (ပါစိ။ ၉၁)။ တတ္ထ ဘူတဂါမေ ဘူတဂါမသညီ ဆိန္ဒတိ ဝါ ဆိန္ဒာပေတိ ဝါ ဘိန္ဒတိ ဝါ ဘိန္ဒာပေတိ ဝါ ပစတိ ဝါ ပစာပေတိ ဝါ၊ ပါစိတ္တိယံ။ ဘူတဂါမဉှိ ဝိကောပေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ ဘူတဂါမပရိမောစိတံ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ဗီဇဂါမံ ဝိကောပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။

၇၆။ ဗီဇဂါမဘူတဂါမော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၂၂) နာမေသ အတ္ထိ ဥဒကဋ္ဌော၊ အတ္ထိ ထလဋ္ဌော။ တတ္ထ ဥဒကဋ္ဌော သာသပမတ္တိကတိလဗီဇကာဒိဘေဒါ သပဏ္ဏိကာ စ အပဏ္ဏိကာ စ သဗ္ဗာ သေဝါလဇာတိ၊ အန္တမသော ဥဒကပပ္ပဋကံ ဥပါဒါယ ‘‘ဘူတဂါမော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဒကပပ္ပဋကော နာမ ဥပရိ ထဒ္ဓါ ဖရုသဝဏ္ဏော ဟေဋ္ဌာ မုဒု နီလဝဏ္ဏော ဟောတိ။ တတ္ထ ယဿ သေဝါလဿ မူလံ ဩရုဟိတွာ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတံ၊ တဿ ပထဝီ ဌာနံ။ ယော ဥဒကေ သဉ္စရတိ၊ တဿ ဥဒကံ။ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိကောပေန္တဿ၊ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ ဌာနန္တရံ သင်္ကာမေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ ဥဒကေ သဉ္စရန္တံ ဝိကောပေန္တဿေဝ ပါစိတ္တိယံ။ ဟတ္ထေဟိ ပန ဣတော စိတော စ ဝိယူဟိတွာ နဟာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သကလဉှိ ဥဒကံ တဿ ဌာနံ၊ တသ္မာ န သော ဧတ္တာဝတာ ဌာနန္တရံ သင်္ကာမိတော ဟောတိ။ ဥဒကတော ပန ဥဒကေန ဝိနာ သဉ္စိစ္စ ဥက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဒကေန သဒ္ဓိံ ဥက္ခိပိတွာ ပုန ဥဒကေ ပက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပ္ပလိနိပဒုမိနိအာဒီနိ ဇလဇဝလ္လိတိဏာနိ ဥဒကတော ဥဒ္ဓရန္တဿ ဝါ တတ္ထေဝ ဝိကောပေန္တဿ ဝါ ပါစိတ္တိယံ၊ ပရေဟိ ဥပ္ပာဋိတာနိ ဝိကောပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ တာနိ ဟိ ဗီဇဂါမေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တိလဗီဇကသာသပမတ္တိကသေဝါလောပိ ဥဒကတော ဥဒ္ဓဋော အမိလာတော အဂ္ဂဗီဇသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ‘‘အနန္တကတိလဗီဇကဥဒကပပ္ပဋကာဒီနိ ဒုက္ကဋဝတ္ထူနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ကာရဏံ န ဒိဿတိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘သမ္ပုဏ္ဏဘူတဂါမံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ န သမေတိ။ ဘူတဂါမေ ဟိ ပါစိတ္တိယံ ဗီဇဂါမေ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ အသမ္ပုဏ္ဏဘူတဂါမော နာမ တတိယော ကောဋ္ဌာသော နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာသု အာဂတော၊ အထေတံ ဗီဇဂါမသင်္ဂဟံ ဂမိဿတီတိ၊ တမ္ပိ န ယုတ္တံ အဘူတဂါမမူလတ္တာ တာဒိသဿ ဗီဇဂါမဿာတိ။ အပိစ ‘‘ဂရုကလဟုကေသု ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတံ ဝိနယလက္ခဏံ။

ထလဋ္ဌေ ဆိန္နရုက္ခာနံ အဝသိဋ္ဌော ဟရိတခါဏု နာမ ဟောတိ၊ တတ္ထ ကကုဓကရဉ္ဇပိယင်္ဂုပနသာဒီနံ ခါဏု ဥဒ္ဓံ ဝဍ္ဎတိ၊ သော ဘူတဂါမေန သင်္ဂဟိတော။ တာလနာဠိကေရာဒီနံ ခါဏု ဥဒ္ဓံ န ဝဍ္ဎတိ၊ သော ဗီဇဂါမေန သင်္ဂဟိတော။ ကဒလိယာ ပန အဖလိတာယ ခါဏု ဘူတဂါမေန သင်္ဂဟိတော၊ ဖလိတာယ ဗီဇဂါမေန။ ကဒလီ ပန ဖလိတာ ယာဝ နီလပဏ္ဏာ၊ တာဝ ဘူတဂါမေနေဝ သင်္ဂဟိတာ၊ တထာ ဖလိတော ဝေဠု။ ယဒါ ပန အဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ သုဿတိ၊ တဒါ ဗီဇဂါမေန သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ ကတရဗီဇဂါမေန? ဖဠုဗီဇဂါမေန။ ကိံ တတော နိဗ္ဗတ္တတိ? န ကိဉ္စိ။ ယဒိ ဟိ နိဗ္ဗတ္တေယျ၊ ဘူတဂါမေန သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆေယျ။ ဣန္ဒသာလာဒိရုက္ခေ ဆိန္ဒိတွာ ရာသိံ ကရောန္တိ၊ ကိဉ္စာပိ ရာသိကတဒဏ္ဍကေဟိ ရတနပ္ပမာဏာပိ သာခါ နိက္ခမန္တိ၊ ဗီဇဂါမေနေဝ ပန သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ မဏ္ဍပတ္ထာယ ဝါ ဝတိအတ္ထာယ ဝါ ဝလ္လိအာရောပနတ္ထာယ ဝါ ဘူမိယံ နိခဏန္တိ၊ မူလေသု စေဝ ပဏ္ဏေသု စ နိဂ္ဂတေသု ပုန ဘူတဂါမသင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ၊ မူလမတ္တေသု ပန ပဏ္ဏမတ္တေသု ဝါ နိဂ္ဂတေသုပိ ဗီဇဂါမေန သင်္ဂဟိတာ ဧဝ။

ယာနိ ကာနိစိ ဗီဇာနိ ပထဝိယံ ဝါ ဥဒကေန သိဉ္စိတွာ ဌပိတာနိ၊ ကပါလာဒီသု ဝါ အလ္လပံသုံ ပက္ခိပိတွာ နိက္ခိတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗာနိ မူလမတ္တေ ဝါ ပဏ္ဏမတ္တေ ဝါ နိဂ္ဂတေပိ ဗီဇာနိယေဝ။ သစေပိ မူလာနိ စ ဥပရိ အင်္ကုရော စ နိဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ယာဝ အင်္ကုရော ဟရိတော န ဟောတိ၊ တာဝ ဗီဇာနိယေဝ။ မုဂ္ဂါဒီနံ ပန ပဏ္ဏေသု ဥဋ္ဌိတေသု၊ ဝီဟိအာဒီနံ ဝါ အင်္ကုရေ ဟရိတေ နီလဝဏ္ဏေ ဇာတေ ဘူတဂါမသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ တာလဋ္ဌီနံ ပဌမံ သူကရဒါဌာ ဝိယ မူလံ နိဂ္ဂစ္ဆတိ၊ နိဂ္ဂတေပိ ယာဝ ဥပရိ ပတ္တဝဋ္ဋိ န နိဂ္ဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ဗီဇဂါမော နာမယေဝ။ နာဠိကေရဿ တစံ ဘိန္ဒိတွာ ဒန္တသူစိ ဝိယ အင်္ကုရော နိဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ယာဝ မိဂသိင်္ဂသဒိသာ နီလပတ္တဝဋ္ဋိ န ဟောတိ၊ တာဝ ဗီဇဂါမောယေဝ။ မူလေ အနိဂ္ဂတေပိ တာဒိသာယ ပတ္တဝဋ္ဋိယာ ဇာတာယ အမူလကဘူတဂါမေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။

အမ္ဗဋ္ဌိအာဒီနိ ဝီဟိအာဒီဟိ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗာနိ။ ဝန္ဒာကာ ဝါ အညာ ဝါ ယာ ကာစိ ရုက္ခေ ဇာယိတွာ ရုက္ခံ ဩတ္ထရတိ၊ ရုက္ခောဝ တဿာ ဌာနံ၊ တံ ဝိကောပေန္တဿ ဝါ တတော ဥဒ္ဓရန္တဿ ဝါ ပါစိတ္တိယံ။ ဧကာ အမူလိကာ လတာ ဟောတိ၊ အင်္ဂုလိဝေဌကော ဝိယ ဝနပ္ပဂုမ္ဗဒဏ္ဍကေ ဝေဌေတိ၊ တဿာပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ ဂေဟပမုခပါကာရဝေဒိကာ စေတိယာဒီသု နီလဝဏ္ဏော သေဝါလော ဟောတိ၊ ယာဝ ဒွေ တီဏိ ပတ္တာနိ န သဉ္ဇာယန္တိ၊ တာဝ အဂ္ဂဗီဇသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ ပတ္တေသု ဇာတေသု ပါစိတ္တိယဝတ္ထု၊ တသ္မာ တာဒိသေသု ဌာနေသု သုဓာလေပမ္ပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အနုပသမ္ပန္နေန လိတ္တဿ ဥပရိ သိနေဟလေပေါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ နိဒါဃသမယေ သုက္ခသေဝါလော တိဋ္ဌတိ၊ တံ သမ္မုဉ္ဇနီအာဒီဟိ ဃံသိတွာ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပါနီယဃဋာဒီနံ ဗဟိ သေဝါလော ဒုက္ကဋဝတ္ထု၊ အန္တော အဗ္ဗောဟာရိကော၊ ဒန္တကဋ္ဌပူဝါဒီသု ကဏ္ဏကမ္ပိ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘သစေ ဂေရုကပရိကမ္မကတာ ဘိတ္တိ ကဏ္ဏကိတာ ဟောတိ၊ စောဠကံ တေမေတွာ ပီဠေတွာ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၆)။

၇၇။ ပါသာဏဇာတိ ပါသာဏဒဒ္ဒုသေဝါလသေလေယျကာဒီနိ အဟရိတဝဏ္ဏာနိ အပတ္တကာနိ စ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကာနိ။ အဟိစ္ဆတ္တကံ ယာဝ မကုဋံ ဟောတိ၊ တာဝ ဒုက္ကဋဝတ္ထု၊ ပုပ္ဖိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အဗ္ဗောဟာရိကံ၊ အလ္လရုက္ခတော ပန အဟိစ္ဆတ္တကံ ဂဏှန္တော ရုက္ခတစံ ဝိကောပေတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ပါစိတ္တိယံ။ ရုက္ခပပဋိကာယပိ ဧသေဝ နယော။ ယာ ပန ဣန္ဒသာလကကုဓာဒီနံ ပပဋိကာ ရုက္ခတော မုစ္စိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တံ ဂဏှန္တဿ အနာပတ္တိ။ နိယျာသမ္ပိ ရုက္ခတော မုစ္စိတွာ ဌိတံ သုက္ခရုက္ခေ ဝါ လဂ္ဂံ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အလ္လရုက္ခတော န ဝဋ္ဋတိ။ လာခါယပိ ဧသေဝ နယော။ ရုက္ခံ စာလေတွာ ပဏ္ဍုပလာသံ ဝါ ပရိဏတကဏိကာရာဒိပုပ္ဖံ ဝါ ပါတေန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စေန မုဒုကေသု ဣန္ဒသာလနုဟီခန္ဓာဒီသု ဝါ တတ္ထဇာတကတာလပဏ္ဏာဒီသု ဝါ အက္ခရံ ဆိန္ဒန္တဿပိ ဧသေဝ နယော။ သာမဏေရာနံ ပုပ္ဖံ ဩစိနန္တာနံ သာခံ ဩနာမေတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေဟိ ပန ပုပ္ဖေဟိ ပါနီယံ န ဝါသေတဗ္ဗံ၊ ပါနီယဝါသတ္ထိကေန သာမဏေရံ ဥက္ခိပိတွာ ဩစိနာပေတဗ္ဗာနိ။ ဖလသာခါပိ အတ္တနာ ခါဒိတုကာမေန န ဩနာမေတဗ္ဗာ၊ သာမဏေရံ ဥက္ခိပိတွာ ဖလံ ဂါဟာပေတဗ္ဗံ။ ကိဉ္စိ ဂစ္ဆံ ဝါလတံ ဝါ ဥပ္ပာဋေန္တေဟိ သာမဏေရေဟိ သဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တေသံ ပန ဥဿာဟဇနနတ္ထံ အနာကဍ္ဎန္တေန ကဍ္ဎနာကာရံ ဒဿေန္တေန ဝိယ အဂ္ဂေ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယေသံ ရုက္ခာနံ သာခါ ရုဟတိ၊ တေသံ သာခံ မက္ခိကဗီဇနာဒီနံ အတ္ထာယ ကပ္ပိယံ အကာရာပေတွာ ဂဟိတံ၊ တစေ ဝါ ပတ္တေ ဝါ အန္တမသော နခေနပိ ဝိလေခန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ အလ္လသိင်္ဂိဝေရာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ သီတလေ ပဒေသေ ဌပိတဿ မူလံ သဉ္ဇာယတိ၊ ဥပရိဘာဂေ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အင်္ကုရော ဇာယတိ၊ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မူလေ စ အင်္ကုရေ စ ဇာတေ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘သမ္မုဉ္ဇနီသလာကာယပိ တိဏာနိ ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ ဘူမိယံ သမ္မဇ္ဇန္တော သယံ ဝါ ဆိန္ဒတိ၊ အညေန ဝါ ဆေဒါပေတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ စင်္ကမန္တောပိ ‘‘ဆိဇ္ဇနကံ ဆိဇ္ဇတု၊ ဘိဇ္ဇနကံ ဘိဇ္ဇတု၊ စင်္ကမိတဋ္ဌာနံ ဒဿေဿာမီ’’တိ သဉ္စိစ္စ ပါဒေဟိ အက္ကမန္တော တိဏဝလ္လိအာဒီနိ သယံ ဝါ ဆိန္ဒတိ၊ အညေန ဝါ ဆေဒါပေတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ဟိ တိဏံ ဝါ လတံ ဝါ ဂန္ထိံ ကရောန္တဿ ဘိဇ္ဇတိ၊ ဂန္ထိမ္ပိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တာလရုက္ခာဒီသု ပန စောရာနံ အနာရုဟဏတ္ထာယ ဒါရုမက္ကဋကံ အာကောဋေန္တိ၊ ကဏ္ဋကေ ဗန္ဓန္တိ၊ ဘိက္ခုဿ ဧဝံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဒါရုမက္ကဋကော ရုက္ခေ အလ္လီနမတ္တောဝ ဟောတိ၊ ရုက္ခံ န ပီဠေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ရုက္ခံ ဆိန္ဒ၊ လတံ ဆိန္ဒ၊ ကန္ဒံ ဝါ မူလံ ဝါ ဥပ္ပာဋေဟီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ အနိယမိတတ္တာ။ နိယမေတွာ ပန ‘‘ဣမံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒာ’’တိအာဒိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ နာမံ ဂဟေတွာပိ ‘‘အမ္ဗရုက္ခံ စတုရံသဝလ္လိံ အာလုဝကန္ဒံ မုဉ္ဇတိဏံ အသုကရုက္ခစ္ဆလ္လိံ ဆိန္ဒ ဘိန္ဒ ဥပ္ပာဋေဟီ’’တိအာဒိဝစနမ္ပိ အနိယမိတမေဝ ဟောတိ။ ‘‘ဣမံ အမ္ဗရုက္ခ’’န္တိအာဒိဝစနမေဝ ဟိ နိယမိတံ နာမ၊ တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တမ္ပိ ပစိတုကာမော တိဏာဒီနံ ဥပရိ သဉ္စိစ္စ အဂ္ဂိံ ကရောန္တော သယံ ဝါ ပစတိ၊ အညေန ဝါ ပစာပေတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ အနိယမေတွာ ပန ‘‘မုဂ္ဂေ ပစ၊ မာသေ ပစာ’’တိအာဒိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ဣမေ မုဂ္ဂေ ပစာ’’တိ ဧဝံ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမံ မူလဘေသဇ္ဇံ ဇာန၊ ဣမံ မူလံ ဝါ ပဏ္ဏံ ဝါ ဒေဟိ၊ ဣမံ ရုက္ခံ ဝါ လတံ ဝါ အာဟရ၊ ဣမိနာ ပုပ္ဖေန ဖလေန ဝါ အတ္ထော၊ ဣမံ ရုက္ခံ ဝါ လတံ ဝါ ဖလံ ဝါ ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ပန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဘူတဂါမပရိမောစိတံ ကတံ ဟောတိ။

၇၈။ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ပန ဗီဇဂါမပရိမောစနတ္ထံ ပုန ကပ္ပိယံ ကာရာပေတဗ္ဗံ။ ကပ္ပိယကရဏဉ္စေတ္ထ ဣမိနာ သုတ္တာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အဂ္ဂိပရိဇိတံ သတ္ထပရိဇိတံ နခပရိဇိတံ အဗီဇံ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇညေဝ ပဉ္စမ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၀)။

တတ္ထ အဂ္ဂိပရိဇိတန္တိ အဂ္ဂိနာ ပရိဇိတံ အဓိဘူတံ ဒဍ္ဎံ ဖုဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ သတ္ထပရိဇိတန္တိ သတ္ထေန ပရိဇိတံ အဓိဘူတံ ဆိန္နံ ဝိဒ္ဓံ ဝါတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော နခပရိဇိတေ။ အဗီဇနိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇာနိ သယမေဝ ကပ္ပိယာနိ။ အဂ္ဂိနာ ကပ္ပိယံ ကရောန္တေန ကဋ္ဌဂ္ဂိဂေါမယဂ္ဂိအာဒီသု ယေန ကေနစိ အန္တမသော လောဟခဏ္ဍေနပိ အာဒိတ္တေန ကပ္ပိယံ ကာတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ဧကဒေသေ ဖုသန္တေန ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဝတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ သတ္ထေန ကရောန္တေန ယဿ ကဿစိ လောဟမယသတ္ထဿ အန္တမသော သူစိနခစ္ဆေဒနာနမ္ပိ တုဏ္ဍေန ဝါ ဓာရာယ ဝါ ဆေဒံ ဝါ ဝေဓံ ဝါ ဒဿေန္တေန ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဝတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ နခေန ကပ္ပိယံ ကရောန္တေန ပူတိနခေန န ကာတဗ္ဗံ၊ မနုဿာနံ ပန သီဟဗျဂ္ဃဒီပိမက္ကဋာနံ သကုန္တာနဉ္စ နခါ တိခိဏာ ဟောန္တိ၊ တေဟိ ကာတဗ္ဗံ။ အဿမဟိံသသူကရမိဂဂေါရူပါဒီနံ ခုရာ အတိခိဏာ၊ တေဟိ န ကာတဗ္ဗံ၊ ကတမ္ပိ အကတံ ဟောတိ။ ဟတ္ထိနခါ ပန ခုရာ န ဟောန္တိ၊ တေဟိ စ ဝဋ္ဋတိ။ ယေဟိ ပန ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တေဟိ တတ္ထဇာတကေဟိပိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဟိတကေပိ ဆေဒံ ဝါ ဝေဓံ ဝါ ဒဿေန္တေန ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဝတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။

တတ္ထ သစေပိ ဗီဇာနံ ပဗ္ဗတမတ္တော ရာသိ၊ ရုက္ခသဟဿံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ ဥစ္ဆူနံ ဝါ မဟာဘာရော ဗန္ဓိတွာ ဌပိတော ဟောတိ၊ ဧကသ္မိံ ဗီဇေ ဝါ ရုက္ခသာခါယ ဝါ ဥစ္ဆုမှိ ဝါ ကပ္ပိယေ ကတေ သဗ္ဗံ ကတံ ဟောတိ။ ဥစ္ဆူ စ ဒါရူနိ စ ဧကတော ဗဒ္ဓါနိ ဟောန္တိ၊ ‘‘ဥစ္ဆုံ ကပ္ပိယံ ကရိဿာမီ’’တိ ဒါရုံ ဝိဇ္ဈတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ ပန ယာယ ရဇ္ဇုယာ ဝါ ဝလ္လိယာ ဝါ ဗဒ္ဓါနိ၊ တံ ဝိဇ္ဈတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥစ္ဆုခဏ္ဍာနံ ပစ္ဆိံ ပူရေတွာ အာဟရန္တိ၊ ဧကသ္မိံ ခဏ္ဍေ ကပ္ပိယေ ကတေ သဗ္ဗံ ကတမေဝ။ မရီစပက္ကာဒီဟိ စ မိဿေတွာ ဘတ္တံ အာဟရန္တိ၊ ‘‘ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ သစေပိ ဘတ္တသိတ္ထေ ဝိဇ္ဈတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တိလတဏ္ဍုလာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယာဂုယာ ပက္ခိတ္တာနိ ပန ဧကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာ န သန္တိဋ္ဌန္တိ၊ တတ္ထ ဧကမေကံ ဝိဇ္ဈိတွာ ကပ္ပိယံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ ကပိတ္ထဖလာဒီနံ အန္တော မိဉ္ဇံ ကဋာဟံ မုဉ္စိတွာ သဉ္စရတိ၊ ဘိန္ဒာပေတွာ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတဗ္ဗံ၊ ဧကာဗဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ကဋာဟေပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ဘူတဂါမဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၆။ သဟသေယျဝိနိစ္ဆယကထာ

၇၉။ ဒုဝိဓံ သဟသေယျကန္တိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အနုပသမ္ပန္နေန ဥတ္တရိဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ၊ ပါစိတ္တိယံ (ပါစိ။ ၄၉)။ ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂါမေန သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၅၆) ဧဝံ ဝုတ္တံ သဟသေယျသိက္ခာပဒဒွယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၀-၅၁) – အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ တိဏ္ဏံ ရတ္တီနံ ဥပရိ စတုတ္ထဒိဝသေ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ သဗ္ဗစ္ဆန္နသဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ ယေဘုယျစ္ဆန္နယေဘုယျပရိစ္ဆန္နေ ဝါ သေနာသနေ ပုဗ္ဗာပရိယေန ဝါ ဧကက္ခဏေ ဝါ နိပဇ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထ ဆဒနံ အနာဟစ္စ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓေန ပါကာရာဒိနာ ယေန ကေနစိ ပရိစ္ဆန္နမ္ပိ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နမိစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ သေနာသနံ ဥပရိ ပဉ္စဟိ ဆဒနေဟိ အညေန ဝါ ကေနစိ သဗ္ဗမေဝ ပရိစ္ဆန္နံ၊ ဣဒံ သဗ္ဗစ္ဆန္နံ နာမ သေနာသနံ။ အဋ္ဌကထာသု ပန ပါကဋဝေါဟာရံ ဂဟေတွာ ဝါစုဂ္ဂတဝသေန ‘‘သဗ္ဗစ္ဆန္နံ နာမ ပဉ္စဟိ ဆဒနေဟိ ဆန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ဒုဿကုဋိယံ သယန္တဿပိ န သက္ကာ အနာပတ္တိ ကာတုံ၊ တသ္မာ ယံ ကိဉ္စိ ပဋိစ္ဆာဒနသမတ္ထံ ဣဓ ဆဒနဉ္စ ပရိစ္ဆန္နဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဉ္စဝိဓစ္ဆဒနေယေဝ ဟိ ဂယှမာနေ ပဒရစ္ဆန္နေပိ သဟသေယျာ န ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ယံ သေနာသနံ ဘူမိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဆဒနံ အာဟစ္စ ပါကာရေန ဝါ အညေန ဝါ ကေနစိ အန္တမသော ဝတ္ထေနပိ ပရိက္ခိတ္တံ၊ ဣဒံ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နံ နာမ သေနာသနံ။ ဆဒနံ အနာဟစ္စ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိယာယေန ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓေန ပါကာရာဒိနာ ပရိက္ခိတ္တမ္ပိ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နမေဝ။ ယဿ ပန ဥပရိ ဗဟုတရံ ဌာနံ ဆန္နံ၊ အပ္ပံ အစ္ဆန္နံ၊ သမန္တတော ဝါ ဗဟုတရံ ပရိက္ခိတ္တံ၊ အပ္ပံ အပရိက္ခိတ္တံ၊ ဣဒံ ယေဘုယျေနဆန္နံ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နံ နာမ။

ဣမိနာ လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေပိ သတ္တဘူမိကော ပါသာဒေါ ဧကူပစာရော ဟောတိ၊ သတဂဗ္ဘံ ဝါ စတုသာလံ၊ ဧကံ သေနာသနမိစ္စေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝရူပေ သေနာသနေ အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ စတုတ္ထဒိဝသေ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ နိပဇ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန သမ္ဗဟုလာ သာမဏေရာ၊ ဧကော ဘိက္ခု၊ သာမဏေရဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာ။ တေ စေ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ နိပဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ ပယောဂေ ပယောဂေ ဘိက္ခုဿ အာပတ္တိ၊ ဘိက္ခုဿ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ နိပဇ္ဇနေ ပန ဘိက္ခုဿေဝ ပယောဂေန ဘိက္ခုဿ အာပတ္တိ။ သစေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ၊ ဧကော သာမဏေရော၊ ဧကောပိ သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိံ ကရောတိ။ တဿ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ နိပဇ္ဇနေနပိ ဘိက္ခူနံ အာပတ္တိယေဝ။ ဥဘယေသံ သမ္ဗဟုလဘာဝေပိ ဧသေဝ နယော။

၈၀။ အပိစေတ္ထ ဧကာဝါသာဒိကမ္ပိ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ ဧကသ္မိံ အာဝါသေ ဧကေနေဝ အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ တိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေတိ၊ တဿ စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝသိကာ အာပတ္တိ။ ယောပိ ဧကသ္မိံယေဝ အာဝါသေ နာနာအနုပသမ္ပန္နေဟိ သဒ္ဓိံ တိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေတိ၊ တဿပိ။ ယောပိ နာနာအာဝါသေသု ဧကေနေဝ အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ တိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေတိ၊ တဿပိ။ ယောပိ နာနာအာဝါသေသု နာနာအနုပသမ္ပန္နေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇနသတမ္ပိ ဂန္တွာ သဟသေယျံ ကပ္ပေတိ၊ တဿပိ စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝသိကာ အာပတ္တိ။

အယဉ္စ သဟသေယျာပတ္တိ နာမ ‘‘ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ အဝသေသော အနုပသမ္ပန္နော နာမာ’’တိ ဝစနတော အန္တမသော ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတေန တိရစ္ဆာနဂတေနပိ သဒ္ဓိံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သစေပိ ဂေါဓာဗိဠာလမင်္ဂုသာဒီသု ကောစိ ပဝိသိတွာ ဘိက္ခုနော ဝသနသေနာသနေ ဧကူပစာရဋ္ဌာနေ သယတိ၊ သဟသေယျာဝ ဟောတိ။ ယဒိ ပန ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ကတပါသာဒဿ ဥပရိမတလေန သဒ္ဓိံ အသမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကဿ ဘိတ္တိယာ ဥပရိဌိတသုသိရတုလာသီသဿ သုသိရေန ပဝိသိတွာ တုလာယ အဗ္ဘန္တရေ သယိတွာ တေနေဝ သုသိရေန နိက္ခမိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ သယိတဘိက္ခုဿ အနာပတ္တိ။ သစေ ဆဒနေ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ၊ တေန ပဝိသိတွာ အန္တောဆဒနေ ဝသိတွာ တေနေဝ ပက္ကမတိ၊ နာနူပစာရေ ဥပရိမတလေ ဆဒနဗ္ဘန္တရေ သယိတဿ အာပတ္တိ၊ ဟေဋ္ဌိမတလေ သယိတဿ အနာပတ္တိ။ သစေ အန္တောပါသာဒေနေဝ အာရောဟိတွာ သဗ္ဗတလာနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဧကူပစာရာနိ ဟောန္တိ၊ တေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ သယိတဿ အာပတ္တိ၊ သဘာသင်္ခေပေန ကတေ အဍ္ဎကုဋ္ဋကေ သေနာသနေ သယိတဿ တုလာဝါဠသဃာဋာဒီသု ကပေါတာဒယော သယန္တိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ ပရိက္ခေပဿ ဗဟိဂတေ နိဗ္ဗကောသဗ္ဘန္တရေ သယန္တိ၊ အနာပတ္တိ။ ပရိမဏ္ဍလံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ဧကစ္ဆဒနာယ ဂဗ္ဘမာလာယ သတဂဗ္ဘံ စေပိ သေနာသနံ ဟောတိ၊ တတြ စေ ဧကေန သာဓာရဏဒွါရေန ပဝိသိတွာ ဝိသုံ ပါကာရေန အပရိစ္ဆိန္နဂဗ္ဘူပစာရေ သဗ္ဗဂဗ္ဘေပိ ပဝိသန္တိ၊ ဧကဂဗ္ဘေပိ အနုပသမ္ပန္နေ နိပန္နေ သဗ္ဗဂဗ္ဘေသု နိပန္နာနံ အာပတ္တိ။ သစေ သပမုခါ ဂဗ္ဘာ ဟောန္တိ၊ ပမုခဉ္စ ဥပရိ အစ္ဆန္နံ၊ ပမုခေ သယိတော ဂဗ္ဘေ သယိတာနံ အာပတ္တိံ န ကရောတိ။ သစေ ပန ဂဗ္ဘစ္ဆဒနေနေဝ သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓဆဒနံ၊ တတြ သယိတော သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိံ ကရောတိ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗစ္ဆန္နတ္တာ စ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နတ္တာ စ။ ဂဗ္ဘပရိက္ခေပေါယေဝ ဟိဿ ပရိက္ခေပေါ။

၈၁။ ယေပိ ဧကသာလဒွိသာလတိသာလစတုသာလသန္နိဝေသာ မဟာပါသာဒါ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ပဝိဋ္ဌေန သက္ကာ ဟောန္တိ သဗ္ဗတ္ထ အနုပရိဂန္တုံ၊ တေသုပိ သဟသေယျာပတ္တိယာ န မုစ္စတိ။ သစေ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ဥပစာရံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကတာ ဟောန္တိ၊ ဧကူပစာရဋ္ဌာနေယေဝ အာပတ္တိ။ ဒွီဟိ ဒွါရေဟိ ယုတ္တဿ သုဓာဆဒနမဏ္ဍပဿ မဇ္ဈေ ပါကာရံ ကရောန္တိ၊ ဧကေန ဒွါရေန ပဝိသိတွာ ဧကသ္မိံ ပရိစ္ဆေဒေ အနုပသမ္ပန္နော သယတိ၊ ဧကသ္မိံ ဘိက္ခု၊ အနာပတ္တိ။ ပါကာရေ ဂေါဓာဒီနံ ပဝိသနမတ္တံ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ၊ ဧကသ္မိဉ္စ ပရိစ္ဆေဒေ ဂေါဓာ သယန္တိ၊ အနာပတ္တိယေဝ။ န ဟိ ဆိဒ္ဒေန ဂေဟံ ဧကူပစာရံ နာမ ဟောတိ။ သစေ ပါကာရမဇ္ဈေ ဆိန္ဒိတွာ ဒွါရံ ယောဇေန္တိ၊ ဧကူပစာရတာယ အာပတ္တိ။ တံ ဒွါရံ ကဝါဋေန ပိဒဟိတွာ သယန္တိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ န ဟိ ဒွါရပိဒဟနေန ဂေဟံ နာနူပစာရံ နာမ ဟောတိ၊ ဒွါရံ ဝါ အဒွါရံ။ ကဝါဋဉှိ သံဝရဏဝိဝရဏေဟိ ယထာသုခံ ဝဠဉ္ဇနတ္ထာယ ကတံ၊ န ဝဠဉ္ဇုပစ္ဆေဒနတ္ထာယ။ သစေ တံ ဒွါရံ ပုန ဣဋ္ဌကာဟိ ပိဒဟန္တိ၊ အဒွါရံ ဟောတိ၊ ပုရိမေ နာနူပစာရဘာဝေယေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဒီဃပမုခံ စေတိယဃရံ ဟောတိ၊ ဧကံ ကဝါဋံ အန္တော၊ ဧကံ ဗဟိ၊ ဒွိန္နံ ကဝါဋာနံ အန္တရေ အနုပသမ္ပန္နော အန္တောစေတိယဃရေ သယန္တဿ အာပတ္တိံ ကရောတိ ဧကူပစာရတ္တာ။

အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပေါ – သေနာသနံ ခုဒ္ဒကံ ဝါ ဟောတု မဟန္တံ ဝါ၊ အညေန သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓံ ဝါ အသမ္ဗန္ဓံ ဝါ၊ ဒီဃံ ဝါ ဝဋ္ဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ၊ ဧကဘူမိကံ ဝါ အနေကဘူမိကံ ဝါ၊ ယံ ယံ ဧကူပစာရံ၊ သဗ္ဗတ္ထ သဟသေယျာပတ္တိ ဟောတီတိ။ ဧတ္ထ စ ယေန ကေနစိ ပဋိစ္ဆဒနေန သဗ္ဗစ္ဆန္နေ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ၊ ယေဘုယျေနဆန္နေ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ၊ သဗ္ဗစ္ဆန္နေ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ၊ သဗ္ဗစ္ဆန္နေ ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ၊ ယေဘုယျေနဆန္နေ ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ၊ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ ယေဘုယျေနဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ၊ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယံ၊ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နေ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နေ ပါစိတ္တိယန္တိ အဋ္ဌ ပါစိတ္တိယာနိ။ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နေ ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ၊ သဗ္ဗစ္ဆန္နေ စူဠကပရိစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ၊ ယေဘုယျေနဆန္နေ စူဠကပရိစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ၊ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ စူဠကစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ၊ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္နေ စူဠကစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋန္တိ ပဉ္စ ဒုက္ကဋာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗစ္ဆန္နေ သဗ္ဗအပရိစ္ဆန္နေ၊ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္နေ သဗ္ဗအစ္ဆန္နေ၊ ယေဘုယျေနအစ္ဆန္နေ ယေဘုယျေနအပရိစ္ဆန္နေ၊ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နေ စူဠကပရိစ္ဆန္နေ၊ ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နေ စူဠကစ္ဆန္နေ စူဠကပရိစ္ဆန္နေ စ အနာပတ္တိ။ မာတုဂါမေန သဟ နိပဇ္ဇန္တဿပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ အယဉှေတ္ထ ဝိသေသော – အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ နိပဇ္ဇန္တဿ စတုတ္ထဒိဝသေ အာပတ္တိ၊ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ပဌမဒိဝသေတိ။ ယက္ခိပေတီဟိ ပန ဒိဿမာနကရူပါဟိ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ စ မေထုနဓမ္မဝတ္ထုဘူတာယ ဧဝ ဒုက္ကဋံ၊ သေသာဟိ အနာပတ္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

သဟသေယျဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၇။ မဉ္စပီဌာဒိသင်္ဃိကသေနာသနေသု ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိနိစ္ဆယကထာ

၈၂။ ဝိဟာရေ သင်္ဃိကေ သေယျံ၊ သန္ထရိတွာန ပက္ကမောတိ သင်္ဃိကေ ဝိဟာရေ သေယျံ သန္ထရိတွာန အညတ္ထ ဝသိတုကာမတာယ ဝိဟာရတော ပက္ကမနံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော –

‘‘ယော ပန ဘိက္ခု သင်္ဃိကေ ဝိဟာရေ သေယျံ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရေယျ န ဥဒ္ဓရာပေယျ အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၅) –

ဝစနတော သင်္ဃိကေ ဝိဟာရေ သေယျံ သယံ သန္ထရိတွာ အညေန ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဥဒ္ဓရဏာဒီနိ အကတွာ ပရိက္ခိတ္တဿ အာရာမဿ ပရိက္ခေပံ၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ဥပစာရံ အတိက္ကမန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။

တတ္ထ သေယျာ နာမ ဘိသိ စိမိလိကာ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဘူမတ္ထရဏံ တဋ္ဋိကာ စမ္မခဏ္ဍော နိသီဒနံ ပစ္စတ္ထရဏံ တိဏသန္ထာရော ပဏ္ဏသန္ထာရောတိ ဒသဝိဓာ။ တတ္ထ ဘိသီတိ မဉ္စကဘိသိ ဝါ ပီဌကဘိသိ ဝါ။ စိမိလိကာ နာမ သုဓာဒိပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ ဝဏ္ဏာနုရက္ခဏတ္ထံ ကတာ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ပတ္ထရိတွာ ဥပရိ ကဋသာရကံ ပတ္ထရန္တိ။ ဥတ္တရတ္ထရဏံ နာမ မဉ္စပီဌာနံ ဥပရိ အတ္ထရိတဗ္ဗကပစ္စတ္ထရဏံ။ ဘူမတ္ထရဏံ နာမ ဘူမိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗာ ကဋသာရကာဒိဝိကတိ။ တဋ္ဋိကာ နာမ တာလပဏ္ဏေဟိ ဝါ ဝါကေဟိ ဝါ ကတတဋ္ဋိကာ။ စမ္မခဏ္ဍော နာမ သီဟဗျဂ္ဃဒီပိတရစ္ဆစမ္မာဒီသုပိ ယံ ကိဉ္စိ စမ္မံ။ အဋ္ဌကထာသု ဟိ သေနာသနပရိဘောဂေ ပဋိက္ခိတ္တစမ္မံ န ဒိဿတိ၊ တသ္မာ သီဟဗျဂ္ဃစမ္မာဒီနံ ပရိဟရဏေယေဝ ပဋိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိသီဒနန္တိ သဒသံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပစ္စတ္ထရဏန္တိ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ တိဏသန္ထာရောတိ ယေသံ ကေသဉ္စိ တိဏာနံ သန္ထာရော။ ဧသ နယော ပဏ္ဏသန္ထာရေပိ။ ဧဝံ ပန ဣမံ ဒသဝိဓံ သေယျံ သင်္ဃိကေ ဝိဟာရေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ ပက္ကမန္တေန အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ အာပုစ္ဆန္တေန စ ဘိက္ခုမှိ သတိ ဘိက္ခု အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ တသ္မိံ အသတိ သာမဏေရော၊ တသ္မိံ အသတိ အာရာမိကော၊ တသ္မိံ အသတိ ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော၊ သော ဝိဟာရသာမိကော၊ တဿ ဝါ ကုလေ ယော ကောစိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ စတူသု ပါသာဏေသု မဉ္စံ ဌပေတွာ မဉ္စေ အဝသေသမဉ္စပီဌာနိ အာရောပေတွာ ဥပရိ ဘိသိအာဒိကံ ဒသဝိဓမ္ပိ သေယျံ ရာသိံ ကတွာ ဒါရုဘဏ္ဍံ မတ္တိကာဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတွာ ဒွါရဝါတပါနာနိ ပိဒဟိတွာ ဂမိယဝတ္တံ ပူရေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။

သစေ ပန သေနာသနံ ဩဝဿတိ၊ ဆဒနတ္ထဉ္စ တိဏံ ဝါ ဣဋ္ဌကာ ဝါ အာနီတာ ဟောန္တိ၊ သစေ ဥဿဟတိ၊ ဆာဒေတဗ္ဗံ။ နော စေ သက္ကောတိ၊ ယော ဩကာသော အနောဝဿကော၊ တတ္ထ မဉ္စပီဌာဒီနိ နိက္ခိပိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ သဗ္ဗမ္ပိ ဩဝဿတိ၊ ဥဿဟန္တေန အန္တောဂါမေ ဥပါသကာနံ ဃရေ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ တေပိ ‘‘သင်္ဃိကံ နာမ၊ ဘန္တေ၊ ဘာရိယံ၊ အဂ္ဂိဒါဟာဒီနံ ဘာယာမာ’’တိ န သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ၊ အဗ္ဘောကာသေပိ ပါသာဏာနံ ဥပရိ မဉ္စံ ဌပေတွာ သေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ နိက္ခိပိတွာ တိဏေဟိ စ ပဏ္ဏေဟိ စ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဉှိ တတ္ထ အင်္ဂမတ္တမ္ပိ အဝသိဿတိ၊ တံ အညေသံ တတ္ထ အာဂတဘိက္ခူနံ ဥပကာရံ ဘဝိဿတီတိ။ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂစ္ဆန္တေန ပန မဉ္စပီဌကဝါဋံ သဗ္ဗံ အပနေတွာ သံဟရိတွာ စီဝရဝံသေ လဂ္ဂေတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ဝသနကဘိက္ခုနာပိ ပုန မဉ္စပီဌံ ဌပယိတွာ ဂစ္ဆန္တေန တထေဝ ကာတဗ္ဗံ။ အန္တောကုဋ္ဋတော သေယျံ ဗဟိကုဋ္ဋေ ပညပေတွာ ဝသန္တေန ဂမနကာလေ ပုန ဂဟိတဋ္ဌာနေယေဝ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ။ ဥပရိပါသာဒတော ဩရောပေတွာ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ဝသန္တဿပိ ဧသေဝ နယော။ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု မဉ္စပီဌံ ပညပေတွာ ဗဟိဂမနကာလေ ပုန ဂဟိတဋ္ဌာနေယေဝ ဌပေတဗ္ဗံ။

၈၃။ သေနာသနေသု ပန အယံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာနာပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိနိစ္ဆယော – ယာ တာဝ ဘူမိယံ ဒီဃသာလာ ဝါ ပဏ္ဏသာလာ ဝါ ဟောတိ၊ ယံ ဝါ ရုက္ခတ္ထမ္ဘေသု ကတဂေဟံ ဥပစိကာနံ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တတော ပက္ကမန္တေန တာဝ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ တသ္မိဉှိ ကတိပယာနိ ဒိဝသာနိ အဇဂ္ဂိယမာနေ ဝမ္မိကာဝ သန္တိဋ္ဌန္တိ။ ယံ ပန ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ ဝါ ပါသာဏတ္ထမ္ဘေသု ဝါ ကတသေနာသနံ သိလုစ္စယလေဏံ ဝါ သုဓာလိတ္တသေနာသနံ ဝါ၊ ယတ္ထ ယတ္ထ ဥပစိကာသင်္ကာ နတ္ထိ၊ တတော ပက္ကမန္တဿ အာပုစ္ဆိတွာပိ အနာပုစ္ဆိတွာပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာပုစ္ဆနံ ပန ဝတ္တံ။ သစေ တာဒိသေပိ သေနာသနေ ဧကေန ပဿေန ဥပစိကာ အာရောဟန္တိ၊ အာပုစ္ဆိတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ ယော ပန အာဂန္တုကော ဘိက္ခု သင်္ဃိကသေနာသနံ ဂဟေတွာဝ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနုဝတ္တန္တော အတ္တနော သေနာသနံ အဂ္ဂဟေတွာ ဝသတိ၊ ယာဝ သော န ဂဏှာတိ၊ တာဝ တံ သေနာသနံ ပုရိမဘိက္ခုဿေဝ ပလိဗောဓော။ ယဒါ ပန သော သေနာသနံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဣဿရိယေန ဝသတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ အာဂန္တုကဿေဝ ပလိဗောဓော။ သစေ ဥဘောပိ ဝိဘဇိတွာ ဂဏှန္တိ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ ပလိဗောဓော။

မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝုတ္တံ – သစေ ဒွေ တယော ဧကတော ဟုတွာ ပညပေန္တိ၊ ဂမနကာလေ သဗ္ဗေဟိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တေသု စေ ပဌမံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘ပစ္ဆိမော ဇဂ္ဂိဿတီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆိမဿ အာဘောဂေန မုတ္တိ နတ္ထိ။ ဗဟူ ဧကံ ပေသေတွာ သန္ထရာပေန္တိ၊ ဂမနကာလေ သဗ္ဗေဟိ ဝါ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဧကံ ဝါ ပေသေတွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အညတော မဉ္စပီဌာဒီနိ အာနေတွာ အညတြ ဝသိတွာ ဂမနကာလေ တတ္ထေဝ နေတဗ္ဗာနိ။ သစေ အညတော အာနေတွာ ဝသမာနဿ အညော ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ၊ န ပဋိဗာဟိတဗ္ဗော၊ ‘‘မယာ၊ ဘန္တေ၊ အညာဝါသတော အာနီတံ၊ ပါကတိကံ ကရေယျာထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန ‘‘ဧဝံ ကရိဿာမီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတေ ဣတရဿ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ အညတ္ထ ဟရိတွာပိ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဟိ နဋ္ဌံ ဝါ ဇိဏ္ဏံ ဝါ စောရေဟိ ဝါ ဟဋံ ဂီဝါ နေဝ ဟောတိ၊ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ပန ဂီဝါ ဟောတိ။ အညဿ မဉ္စပီဌံ ပန သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ဝါ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ နဋ္ဌံ ဂီဝါယေဝ။ အန္တောဝိဟာရေ သေယျံ သန္ထရိတွာ ‘‘အဇ္ဇေဝ အာဂန္တွာ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဧဝံ သာပေက္ခော နဒီပါရံ ဂါမန္တရံ ဝါ ဂန္တွာ ယတ္ထဿ ဂမနစိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ၊ တတ္ထေဝ ဌိတော ကဉ္စိ ပေသေတွာ အာပုစ္ဆတိ၊ နဒီပူရရာဇစောရာဒီသု ဝါ ကေနစိ ပလိဗောဓော ဟောတိ ဥပဒ္ဒုတော၊ န သက္ကောတိ ပစ္စာဂန္တုံ၊ ဧဝံဘူတဿ အနာပတ္တိ။

ဝိဟာရဿ ဥပစာရေ ပန ဥပဋ္ဌာနသာလာယ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ သေယျံ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရတိ န ဥဒ္ဓရာပေတိ အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဝုတ္တပ္ပကာရဉှိ ဒသဝိဓံ သေယျံ အန္တောဂဗ္ဘာဒိမှိ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ပညပေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ယသ္မာ သေယျာပိ သေနာသနမ္ပိ ဥပစိကာဟိ ပလုဇ္ဇတိ၊ ဝမ္မိကရာသိယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ဗဟိ ပန ဥပဋ္ဌာနသာလာဒီသု ပညပေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ သေယျာမတ္တမေဝ နဿေယျ ဌာနဿ အဂုတ္တတာယ၊ န သေနာသနံ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ မဉ္စပီဌံ ပန ယသ္မာ န သက္ကာ သဟသာ ဥပစိကာဟိ ခါယိတုံ၊ တသ္မာ တံ ဝိဟာရေပိ သန္ထရိတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဝိဟာရဿူပစာရေ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ မဏ္ဍပေ ရုက္ခမူလေပိ သန္ထရိတွာ ပက္ကမန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။

၈၄။ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု သင်္ဃိကံ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဘိသိံ ဝါ ကောစ္ဆံ ဝါ အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရေယျ န ဥဒ္ဓရာပေယျ အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၀၉) ဝစနတော သင်္ဃိကာနိ ပန မဉ္စပီဌာဒီနိ စတ္တာရိ အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ ဥဒ္ဓရဏာဒီနိ အကတွာ ‘‘အဇ္ဇေဝ အာဂမိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တဿပိ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ ပါစိတ္တိယံ။ ဧတ္ထ ကောစ္ဆံ နာမ ဝါကမယံ ဝါ ဥသီရမယံ ဝါ မုဉ္ဇမယံ ဝါ ပဗ္ဗဇမယံ ဝါ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ ဝိတ္ထတံ မဇ္ဈေ သံခိတ္တံ ပဏဝသဏ္ဌာနံ ကတွာ ဗဒ္ဓံ။ တံ ကိရ မဇ္ဈေ သီဟဗျဂ္ဃစမ္မပရိက္ခိတ္တမ္ပိ ကရောန္တိ၊ အကပ္ပိယစမ္မံ နာမေတ္ထ နတ္ထိ။ သေနာသနဉှိ သောဝဏ္ဏမယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ တံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌ မာသေ အဝဿိကသင်္ကေတေ မဏ္ဍပေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ ယတ္ထ ကာကာ ဝါ ကုလလာ ဝါ န ဦဟဒန္တိ၊ တတ္ထ သေနာသနံ နိက္ခိပိတု’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၀) ဝစနတော ပန ဝဿိကဝဿာနမာသာတိ ဧဝံ အပညာတေ စတ္တာရော ဟေမန္တိကေ၊ စတ္တာရော ဂိမှိကေတိ အဋ္ဌ မာသေ သာခါမဏ္ဍပေ ဝါ ပဒရမဏ္ဍပေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယသ္မိံ ပန ကာကာ ဝါ ကုလလာ ဝါ အညေ ဝါ သကုန္တာ ဓုဝနိဝါသေန ကုလာဝကေ ကတွာ ဝသန္တိ၊ တဿ ရုက္ခဿ မူလေ န နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ‘‘အဋ္ဌ မာသေ’’တိ ဝစနတော ယေသု ဇနပဒေသု ဝဿကာလေ န ဝဿတိ၊ တေသု စတ္တာရော မာသေ နိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘‘အဝဿိကသင်္ကေတေ’’တိ ဝစနတော ယတ္ထ ဟေမန္တေ ဒေဝေါ ဝဿတိ၊ တတ္ထ ဟေမန္တေပိ အဇ္ဈောကာသေ နိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂိမှေ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဝိဂတဝလာဟကံ ဝိသုဒ္ဓံ နတံ ဟောတိ၊ ဧဝရူပေ ကာလေ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန အဇ္ဈောကာသေ မဉ္စပီဌံ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၈၅။ အဗ္ဘောကာသိကေနပိ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တဿ ဟိ သစေ ပုဂ္ဂလိကမဉ္စကော အတ္ထိ၊ တတ္ထေဝ သယိတဗ္ဗံ။ သင်္ဃိကံ ဂဏှန္တေန ဝေတ္တေန ဝါ ဝါကေန ဝါ ဝီတမဉ္စကော ဂဟေတဗ္ဗော၊ တသ္မိံ အသတိ ပုရာဏမဉ္စကော ဂဟေတဗ္ဗော၊ တသ္မိံ အသတိ နဝဝါယိမော ဝါ ဩနဒ္ဓကော ဝါ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဂဟေတွာ ပန ‘‘အဟံ ဥက္ကဋ္ဌရုက္ခမူလိကော ဥက္ကဋ္ဌအဗ္ဘောကာသိကော’’တိ စီဝရကုဋိမ္ပိ အကတွာ အသမယေ အဇ္ဈောကာသေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ ပညပေတွာ နိပဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန စတုဂ္ဂုဏေနပိ စီဝရေန ကတာ ကုဋိ အတေမေန္တံ ရက္ခိတုံ န သက္ကောတိ၊ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာဒီနိ ဘဝန္တိ၊ ဘိက္ခုနော ကာယာနုဂတိကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ အရညေ ပဏ္ဏကုဋီသု ဝသန္တာနံ သီလသမ္ပဒါယ ပသန္နစိတ္တာ မနုဿာ နဝံ မဉ္စပီဌံ ဒေန္တိ ‘‘သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ၊ ဝသိတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ သာမန္တဝိဟာရေ သဘာဂဘိက္ခူနံ ပေသေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ သဘာဂါနံ အဘာဝေန အနောဝဿကေ နိက္ခိပိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ အနောဝဿကေ အသတိ ရုက္ခေ လဂ္ဂေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ စေတိယင်္ဂဏေ သမ္မဇ္ဇနိံ ဂဟေတွာ ဘောဇနသာလင်္ဂဏံ ဝါ ဥပေါသထာဂါရင်္ဂဏံ ဝါ ပရိဝေဏဒိဝါဋ္ဌာနအဂ္ဂိသာလာဒီသု ဝါ အညတရံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဓောဝိတွာ ပုန သမ္မဇ္ဇနိမာဠကေယေဝ ဌပေတဗ္ဗာ။ ဥပေါသထာဂါရာဒီသု အညတရသ္မိံ ဂဟေတွာ အဝသေသာနိ သမ္မဇ္ဇန္တဿပိ ဧသေဝ နယော။

ယော ပန ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂံ သမ္မဇ္ဇန္တော ဂန္တုကာမော ဟောတိ၊ တေန သမ္မဇ္ဇိတွာ သစေ အန္တရာမဂ္ဂေ သာလာ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ နတ္ထိ၊ ဝလာဟကာနံ အနုဋ္ဌိတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ယာဝါဟံ ဂါမတော နိက္ခမာမိ၊ တာဝ န ဝဿိဿတီ’’တိ ဇာနန္တေန ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိက္ခိပိတွာ ပုန ပစ္စာဂစ္ဆန္တေန ပါကတိကဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗာ။ ‘‘သစေ ဝဿိဿတီတိ ဇာနန္တော အဇ္ဈောကာသေ ဌပေတိ၊ ဒုက္ကဋ’’န္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန တတြ တတြေဝ သမ္မဇ္ဇနတ္ထာယ သမ္မဇ္ဇနီ နိက္ခိတ္တာ ဟောတိ၊ တံ တံ ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ တတြ တတြေဝ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာသနသာလံ သမ္မဇ္ဇန္တေန ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတြိဒံ ဝတ္တံ – မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခါ ဝါလိကာ ဟရိတဗ္ဗာ၊ ကစဝရံ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ ဗဟိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ။

၈၆။ သစေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သင်္ဃိကံ သေနာသနံ အဇ္ဈောကာသေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ အနုပသမ္ပန္နေန သန္ထရာပေတိ၊ ယေန သန္ထရာပိတံ၊ တဿ ပလိဗောဓော။ သစေ ပန ဥပသမ္ပန္နေန သန္ထရာပေတိ၊ ယေန သန္ထတံ၊ တဿ ပလိဗောဓော။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၁) – ထေရော ဘောဇနသာလာယံ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဒဟရံ အာဏာပေတိ ‘‘ဂစ္ဆ ဒိဝါဋ္ဌာနေ မဉ္စပီဌံ ပညပေဟီ’’တိ။ သော တထာ ကတွာ နိသိန္နော၊ ထေရော ယထာရုစိ ဝိစရိတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ထဝိကံ ဝါ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဝါ ဌပေတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ထေရဿ ပလိဗောဓော။ နိသီဒိတွာ သယံ ဂစ္ဆန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရတိ န ဥဒ္ဓရာပေတိ၊ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ထေရော တတ္ထ ထဝိကံ ဝါ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဝါ အဋ္ဌပေတွာ စင်္ကမန္တောဝ ဒဟရံ ‘‘ဂစ္ဆ တွ’’န္တိ ဘဏတိ၊ တေန ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ မဉ္စပီဌ’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ ထေရော ဝတ္တံ ဇာနာတိ၊ ‘‘တွံ ဂစ္ဆ၊ အဟံ ပါကတိကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဗာလော ဟောတိ အနုဂ္ဂဟိတဝတ္တော၊ ‘‘ဂစ္ဆ၊ မာ ဣဓ တိဋ္ဌ၊ နေဝ နိသီဒိတုံ န နိပဇ္ဇိတုံ ဒေမီ’’တိ ဒဟရံ တဇ္ဇေတိယေဝ။ ဒဟရေန ‘‘ဘန္တေ၊ သုခံ သယထာ’’တိ ကပ္ပံ လဘိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ တသ္မိံ ဂတေ ထေရဿေဝ ပလိဗောဓော၊ ပုရိမနယေနေဝ စဿ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အထ ပန အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ဒဟရော ‘‘မယှံ ဘဏ္ဍေ ဘဏ္ဍဓောဝနာဒိ ကိဉ္စိ ကရဏီယံ အတ္ထီ’’တိ ဝဒတိ၊ ထေရော ပန တံ ‘‘ပညပေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ဝတွာ ဘောဇနသာလတော နိက္ခမိတွာ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ ပါဒုဒ္ဓါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ နိသီဒတိ၊ ပုရိမနယေနေဝ စဿ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ အာပတ္တိ။ သစေ ပန ထေရော သာမဏေရံ အာဏာပေတိ၊ သာမဏေရေ တတ္ထ မဉ္စပီဌံ ပညပေတွာ နိသိန္နေပိ ဘောဇနသာလတော အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တော ပါဒုဒ္ဓါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဂန္တွာ နိသိန္နော ပုန ဂမနကာလေ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ ပန အာဏာပေန္တော ‘‘မဉ္စပီဌံ ပညပေတွာ တတ္ထေဝ နိသီဒါ’’တိ အာဏာပေတိ၊ ယတြိစ္ဆတိ၊ တတြ ဂန္တွာ အာဂန္တုံ လဘတိ။ သယံ ပန ပါကတိကံ အကတွာ ဂစ္ဆန္တဿ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ ပါစိတ္တိယံ။ အန္တရသန္နိပါတေ မဉ္စပီဌာဒီနိ ပညပေတွာ နိသိန္နေဟိ ဂမနကာလေ အာရာမိကာနံ ‘‘ဣဒံ ပဋိသာမေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အဝတွာ ဂစ္ဆန္တာနံ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ အာပတ္တိ။

၈၇။ မဟာဓမ္မဿဝနံ နာမ ဟောတိ၊ တတ္ထ ဥပေါသထာဂါရတောပိ ဘောဇနသာလတောပိ အာဟရိတွာ မဉ္စပီဌာနိ ပညပေန္တိ၊ အာဝါသိကာနံယေဝ ပလိဗောဓော။ သစေ အာဂန္တုကာ ‘‘ဣဒံ အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယဿ၊ ဣဒံ အာစရိယဿာ’’တိ ဂဏှန္တိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ တေသံ ပလိဗောဓော။ ဂမနကာလေ ပါကတိကံ အကတွာ လေဍ္ဍုပါတံ အတိက္ကမန္တာနံ အာပတ္တိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝ အညေ န နိသီဒန္တိ၊ တာဝ ယေဟိ ပညတ္တံ၊ တေသံ ဘာရော၊ အညေသု အာဂန္တွာ နိသိန္နေသု နိသိန္နကာနံ ဘာရော။ သစေ တေ အနုဒ္ဓရိတွာ ဝါ အနုဒ္ဓရာပေတွာ ဝါ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ကသ္မာ? အနာဏတ္တိယာ ပညပိတတ္တာ’’တိ။ ဓမ္မာသနေ ပညတ္တေ ယာဝ ဥဿာရကော ဝါ ဓမ္မကထိကော ဝါ နာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ပညာပကာနံ ပလိဗောဓော။ တသ္မိံ အာဂန္တွာ နိသိန္နေ တဿ ပလိဗောဓော။ သကလံ အဟောရတ္တံ ဓမ္မဿဝနံ ဟောတိ၊ အညော ဥဿာရကော ဝါ ဓမ္မကထိကော ဝါ ဥဋ္ဌာတိ၊ အညော နိသီဒတိ၊ ယော ယော အာဂန္တွာ နိသီဒတိ၊ တဿ တဿေဝ ဘာရော။ ဥဋ္ဌဟန္တေန ပန ‘‘ဣဒမာသနံ တုမှာကံ ဘာရော’’တိ ဝတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေပိ ဣတရသ္မိံ အနာဂတေ ပဌမံ နိသိန္နော ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မိဉ္စ အန္တောဥပစာရဋ္ဌေယေဝ ဣတရော အာဂန္တွာ နိသီဒတိ၊ ဥဋ္ဌာယ ဂတော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဣတရသ္မိံ အနာဂတေယေဝ ပဌမံ နိသိန္နော ဥဋ္ဌာယာသနာ လေဍ္ဍုပါတံ အတိက္ကမတိ၊ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမေ ပဌမပါဒေ ဒုက္ကဋံ၊ ဒုတိယပါဒေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ အယံ နယော မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တောတိ။

၈၈။ သစေ ပန ဝုတ္တပ္ပကာရသေနာသနတော အညံ သင်္ဃိကံ စိမိလိကံ ဝါ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဝါ ဘူမတ္ထရဏံ ဝါ တဋ္ဋိကံ ဝါ စမ္မခဏ္ဍံ ဝါ ပါဒပုဉ္ဆနိံ ဝါ ဖလကပီဌံ ဝါ အဇ္ဈောကာသေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရတိ န ဥဒ္ဓရာပေတိ အနာပုစ္ဆံ ဝါ ဂစ္ဆတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ အာဓာရကံ ပတ္တပိဓာနကံ ပါဒကဌလိကံ တာလဝဏ္ဋံ ဗီဇနိပတ္တကံ ယံ ကိဉ္စိ ဒါရုဘဏ္ဍံ အန္တမသော ပါနီယဥဠုင်္ကံ ပါနီယသင်္ခံ အဇ္ဈောကာသေ နိက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆန္တဿပိ ဒုက္ကဋံ။ အဇ္ဈောကာသေ ရဇနံ ပစိတွာ ရဇနဘာဇနံ ရဇနဥဠုင်္ကော ရဇနဒေါဏိကာတိ သဗ္ဗံ အဂ္ဂိသာလာယ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ။ သစေ အဂ္ဂိသာလာ နတ္ထိ၊ အနောဝဿကေ ပဗ္ဘာရေ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ တသ္မိမ္ပိ အသတိ ယတ္ထ ဩလောကေန္တာ ဘိက္ခူ ပဿန္တိ၊ တာဒိသေ ဌာနေ ဌပေတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညပုဂ္ဂလိကေ ပန မဉ္စပီဌာဒိသေနာသနေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ယသ္မိံ ဝိဿာသဂ္ဂါဟော န ရုဟတိ၊ တဿ သန္တကေ ဒုက္ကဋံ။ ယသ္မိံ ပန ဝိဿာသဂ္ဂါဟော ရုဟတိ၊ တဿ သန္တကံ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကမေဝ ဟောတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကေ ပန အနာပတ္တိယေဝ။ ယော ဘိက္ခု ဝါ သာမဏေရော ဝါ အာရာမိကော ဝါ လဇ္ဇီ ဟောတိ၊ အတ္တနော ပလိဗောဓံ ဝိယ မညတိ၊ တထာရူပံ အနာပုစ္ဆိတွာ ဂစ္ဆန္တဿပိ အနာပတ္တိ။ ယော ပန အာတပေ ဩတာပေန္တော ‘‘အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓရိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆတိ၊ တဿပိ အနာပတ္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

မဉ္စပီဌာဒိသင်္ဃိကသေနာသနေသု

ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၈။ ကာလိကဝိနိစ္ဆယကထာ

၈၉။ ကာလိကာနိပိ စတ္တာရီတိ ဧတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၅-၂၅၆) ယာဝကာလိကံ ယာမကာလိကံ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ကာလိကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ယံ ကိဉ္စိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ယာဝ မဇ္ဈနှိကသင်္ခတော ကာလော၊ တာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ယာဝကာလိကံ။ သဒ္ဓိံ အနုလောမပါနေဟိ အဋ္ဌဝိဓံ ပါနံ ယာဝ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမယာမသင်္ခါတော ယာမော၊ တာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ယာမော ကာလော အဿာတိ ယာမကာလိကံ။ သပ္ပိအာဒိ ပဉ္စဝိဓံ ဘေသဇ္ဇံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ နိဓေတဗ္ဗတော သတ္တာဟော ကာလော အဿာတိ သတ္တာဟကာလိကံ။ ဌပေတွာ ဥဒကံ အဝသေသံ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာဝဇီဝံ ပရိဟရိတွာ သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ယာဝဇီဝိကန္တိ ဝုစ္စတိ။

၉၀။ တတ္ထ ယာဝကာလိကေသု ဘောဇနီယံ နာမ ဩဒနော ကုမ္မာသော သတ္တု မစ္ဆော မံသန္တိ။ ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ယာမကာလိကံ သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသံ ခါဒနီယံ နာမ။ ဧတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၈-၉) ပန ယံ တာဝ သက္ခလိမောဒကာဒိ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏမယံ ခါဒနီယံ၊ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ယမ္ပိ ဝနမူလာဒိပ္ပဘေဒံ အာမိသဂတိကံ ဟောတိ။ သေယျထိဒံ – မူလခါဒနီယံ ကန္ဒခါဒနီယံ မုဠာလခါဒနီယံ မတ္ထကခါဒနီယံ ခန္ဓခါဒနီယံ တစခါဒနီယံ ပတ္တခါဒနီယံ ပုပ္ဖခါဒနီယံ ဖလခါဒနီယံ အဋ္ဌိခါဒနီယံ ပိဋ္ဌခါဒနီယံ နိယျာသခါဒနီယန္တိ၊ ဣဒမ္ပိ ခါဒနီယသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။

တတ္ထ ပန အာမိသဂတိကသလ္လက္ခဏတ္ထံ ဣဒံ မုခမတ္တနိဒဿနံ – မူလခါဒနီယေ တာဝ မူလကမူလံ ခါရကမူလံ စစ္စုမူလံ တမ္ဗကမူလံ တဏ္ဍုလေယျကမူလံ ဝတ္ထုလေယျကမူလံ ဝဇကလိမူလံ ဇဇ္ဈရိမူလန္တိ ဧဝမာဒီနိ သူပေယျပဏ္ဏမူလာနိ အာမိသဂတိကာနိ။ ဧတ္ထ စ ဝဇကလိမူလေ ဇရဋ္ဌံ ဆိန္ဒိတွာ ဆဍ္ဍေန္တိ၊ တံ ယာဝဇီဝိကံ ဟောတိ။ အညမ္ပိ ဧဝရူပံ ဧတေနေဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မူလကခါရကဇဇ္ဈရိမူလာနံ ပန ဇရဋ္ဌာနိပိ အာမိသဂတိကာနေဝါတိ ဝုတ္တံ။ ယာနိ ပန ပါဠိယံ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မူလာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဟလိဒ္ဒိံ သိင်္ဂိဝေရံ ဝစံ ဝစတ္တံ အတိဝိသံ ကဋုကရောဟိဏိံ ဥသီရံ ဘဒ္ဒမုတ္တကံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ မူလာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) –

ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ ယာဝဇီဝိကာနိ။ တေသံ စူဠပဉ္စမူလံ မဟာပဉ္စမူလန္တိအာဒိနာ နယေန ဂဏိယမာနာနံ ဂဏနာယ အန္တော နတ္ထိ၊ ခါဒနီယတ္ထဉ္စ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ အဖရဏဘာဝေါယေဝ ပနေတေသံ လက္ခဏံ။ တသ္မာ ယံ ကိဉ္စိ မူလံ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရတိ၊ တံ ယာဝကာလိကံ၊ ဣတရံ ယာဝဇီဝိကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုဗဟုံ ဝတွာပိ ဟိ ဣမသ္မိံယေဝ လက္ခဏေ ဌာတဗ္ဗံ။ နာမသညာသု ပန ဝုစ္စမာနာသု တံ တံ နာမံ အဇာနန္တာနံ သမ္မောဟောယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ နာမသညာယ အာဒရံ အကတွာ လက္ခဏမေဝ ဒဿိတံ။ ယထာ စ မူလေ၊ ဧဝံ ကန္ဒာဒီသုပိ လက္ခဏံ ဒဿယိဿာမ၊ တဿေဝ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဉ္စ တံ ပါဠိယံ ဟလိဒ္ဒါဒိ အဋ္ဌဝိဓံ ဝုတ္တံ၊ တဿ ခန္ဓတစပုပ္ဖဖလာဒိ သဗ္ဗံ ယာဝဇီဝိကန္တိ ဝုတ္တံ။

ကန္ဒခါဒနီယေ ဒုဝိဓော ကန္ဒော ဒီဃော စ ဘိသကိံသုကကန္ဒာဒိ၊ ဝဋ္ဋော စ ဥပ္ပလကသေရုကကန္ဒာဒိ၊ ယံ ဂဏ္ဌီတိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ သဗ္ဗေသံ ကန္ဒာနံ ဇိဏ္ဏဇရဋ္ဌဋ္ဌာနဉ္စ ဆလ္လိ စ သုခုမမူလာနိ စ ယာဝဇီဝိကာနိ၊ တရုဏော ပန သုခခါဒနီယော သာလကလျာဏိပေါတကကန္ဒော ကိံသုကပေါတကကန္ဒော အမ္ဗာဋကကန္ဒော ကေတကကန္ဒော မာလုဝကန္ဒော ဘိသသင်္ခါတော ပဒုမပုဏ္ဍရီကကန္ဒော ပိဏ္ဍာလုမသာလုအာဒယော စ ခီရဝလ္လိကန္ဒော အာလုဝကန္ဒော သိဂ္ဂုကန္ဒော တာလကန္ဒော နီလုပ္ပလရတ္တုပ္ပလကုမုဒသောဂန္ဓိကာနံ ကန္ဒာ ကဒလိကန္ဒော ဝေဠုကန္ဒော ကသေရုကကန္ဒောတိ ဧဝမာဒယော တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထဉ္စ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကကန္ဒာ ယာဝကာလိကာ။ ခီရဝလ္လိကန္ဒော အဓောတော ယာဝဇီဝိကော၊ ဓောတော ယာဝကာလိကော။ ခီရကာကောလိဇီဝိကဥသဘကလသုဏာဒိကန္ဒာ ပန ယာဝဇီဝိကာ။ တေ ပါဠိယံ ‘‘ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ မူလာနိ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ ဧဝံ (မဟာဝ။ ၂၆၃) မူလဘေသဇ္ဇသင်္ဂဟေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။

မုဠာလခါဒနီယေ ပဒုမမုဠာလံ ပုဏ္ဍရီကမုဠာလံ မူလသဒိသံယေဝ။ ဧရကမုဠာလံ ကန္ဒုလမုဠာလန္တိ ဧဝမာဒိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကမုဠာလံ ယာဝကာလိကံ၊ ဟလိဒ္ဒိသိင်္ဂိဝေရမကစိစတုရဿဝလ္လိကေတကတာလဟိန္တာလကုန္တာလနာဠိကေရပူဂရုက္ခာဒိမုဠာလံ ပန ယာဝဇီဝိကံ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ပါဠိယံ ‘‘ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ မူလာနိ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ ဧဝံ မူလဘေသဇ္ဇသင်္ဂဟေနေဝ သင်္ဂဟိတံ။

မတ္ထကခါဒနီယေ တာလဟိန္တာလကုန္တာလကေတကနာဠိကေရပူဂရုက္ခခဇ္ဇူရိဝေတ္တဧရကကဒလီနံ ကဠီရသင်္ခါတာ မတ္ထကာ၊ ဝေဏုကဠီရော နဠကဠီရော ဥစ္ဆုကဠီရော မူလကကဠီရော သာသပကဠီရော သတာဝရိကဠီရော သတ္တန္နံ ဓညာနံ ကဠီရာတိ ဧဝမာဒိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကော ရုက္ခဝလ္လိအာဒီနံ မတ္ထကော ယာဝကာလိကော၊ ဟလိဒ္ဒိသိင်္ဂိဝေရဝစမကစိလသုဏာနံ ကဠီရာ၊ တာလဟိန္တာလကုန္တာလနာဠိကေရကဠီရာနဉ္စ ဆိန္ဒိတွာ ပါတိတော ဇရဋ္ဌဗုန္ဒော ယာဝဇီဝိကော။

ခန္ဓခါဒနီယေ အန္တောပထဝီဂတော သာလကလျာဏီခန္ဓော ဥစ္ဆုခန္ဓော နီလုပ္ပလရတ္တုပ္ပလကုမုဒသောဂန္ဓိကာနံ ဒဏ္ဍကခန္ဓာတိ ဧဝမာဒိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကော ခန္ဓော ယာဝကာလိကော၊ ဥပ္ပလဇာတီနံ ပဏ္ဏဒဏ္ဍကော ပဒုမဇာတီနံ သဗ္ဗောပိ ဒဏ္ဍကော ကရဝိန္ဒဒဏ္ဍာဒယော စ အဝသေသသဗ္ဗခန္ဓာ ယာဝဇီဝိကာ။

တစခါဒနီယေ ဥစ္ဆုတစောဝ ဧကော ယာဝကာလိကော၊ သောပိ သရသော၊ သေသော သဗ္ဗော ယာဝဇီဝိကော။ တေသံ ပန မတ္ထကခန္ဓတစာနံ တိဏ္ဏမ္ပိ ပါဠိယံ ကသာဝဘေသဇ္ဇေန သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကသာဝါနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နိမ္ဗကသာဝံ ကုဋဇကသာဝံ ပဋောလကသာဝံ ဖဂ္ဂဝကသာဝံ နတ္တမာလကသာဝံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ကသာဝါနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃)။

ဧတ္ထ ဟိ ဧတေသမ္ပိ သင်္ဂဟော သိဇ္ဈတိ။ ဝုတ္တကသာဝါနိ စ သဗ္ဗကပ္ပိယာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ပတ္တခါဒနီယေ မူလကံ ခါရကော စစ္စု တမ္ဗကော တဏ္ဍုလေယျကော ပပုန္နာဂေါ ဝတ္ထုလေယျကော ဝဇကလိ ဇဇ္ဈရိ သေလ္လု သိဂ္ဂု ကာသမဒ္ဒကော ဥမ္မာစီနမုဂ္ဂေါ မာသော ရာဇမာသော ဌပေတွာ မဟာနိပ္ဖာဝံ အဝသေသနိပ္ဖာဝေါ အဂ္ဂိမန္ထော သုနိသန္နကော သေတဝရဏော နာဠိကာ ဘူမိယံ ဇာတလောဏီတိ ဧတေသံ ပတ္တာနိ၊ အညာနိ စ ဧဝရူပါနိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထဉ္စ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကာနိ ပတ္တာနိ ဧကံသေန ယာဝကာလိကာနိ၊ ယာ ပနညာ မဟာနခပိဋ္ဌိမတ္တပဏ္ဏာ လောဏိရုက္ခေ စ ဂစ္ဆေ စ အာရောဟတိ၊ တဿာ ပတ္တံ ယာဝဇီဝိကံ။ ဗြဟ္မိပတ္တဉ္စ ယာဝကာလိကန္တိ ဒီပဝါသိနော ဝဒန္တိ။ အမ္ဗပလ္လဝံ ယာဝကာလိကံ၊ အသောကပလ္လဝံ ပန ယာဝဇီဝိကံ။ ယာနိ စညာနိ ပါဠိယံ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဏာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နိမ္ဗပဏ္ဏံ ကုဋဇပဏ္ဏံ ပဋောလပဏ္ဏံ သုလသိပဏ္ဏံ ကပ္ပာသပဏ္ဏံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ပဏ္ဏာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) –

ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ ယာဝဇီဝိကာနိ။ န ကေဝလဉ္စ ပဏ္ဏာနိ၊ တေသံ ပုပ္ဖဖလာနိပိ။ ယာဝဇီဝိကပဏ္ဏာနံ ပန ဖဂ္ဂဝပဏ္ဏံ အဇ္ဇုကပဏ္ဏံ ဖဏိဇ္ဇကပဏ္ဏံ တမ္ဗူလပဏ္ဏံ ပဒုမိနိပဏ္ဏန္တိ ဧဝံ ဂဏနဝသေန အန္တော နတ္ထိ။

ပုပ္ဖခါဒနီယေ မူလကပုပ္ဖံ ခါရကပုပ္ဖံ စစ္စုပုပ္ဖံ တမ္ဗကပုပ္ဖံ ဝဇကလိပုပ္ဖံ ဇဇ္ဈရိပုပ္ဖံ စူဠနိပ္ဖာဝပုပ္ဖံ မဟာနိပ္ဖာဝပုပ္ဖံ ကသေရုကပုပ္ဖံ နာဠိကေရတာလကေတကာနံ တရုဏပုပ္ဖာနိ သေတဝရဏပုပ္ဖံ သိဂ္ဂုပုပ္ဖံ ဥပ္ပလပဒုမဇာတိကာနံ ပုပ္ဖာနံ ကဏ္ဏိကာမတ္တံ အဂန္ဓိပုပ္ဖံ ကရီရပုပ္ဖံ ဇီဝန္တီ ပုပ္ဖန္တိ ဧဝမာဒိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏပုပ္ဖံ ယာဝကာလိကံ၊ အသောကဗကုလကုယျကပုန္နာဂစမ္ပကဇာတိကရဝီရကဏိကာရကုန္ဒနဝမာလိကမလ္လိကာဒီနံ ပန ပုပ္ဖံ ယာဝဇီဝိကံ၊ တဿ ဂဏနာယ အန္တော နတ္ထိ။ ပါဠိယံ ပနဿ ကသာဝဘေသဇ္ဇေန သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဖလခါဒနီယေ ပနသလဗုဇတာလနာဠိကေရအမ္ဗဇမ္ဗုအမ္ဗာဋကတိန္တိဏိကမာတုလုင်္ဂကပိတ္ထလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍပုဿဖလတိမ္ဗရူသကတိပုသဝါတိင်္ဂဏစောစမောစမဓုကာဒီနံ ဖလာနိ၊ ယာနိ လောကေ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရန္တိ၊ သဗ္ဗာနိ တာနိ ယာဝကာလိကာနိ၊ နာမဂဏနဝသေန တေသံ န သက္ကာ ပရိယန္တံ ဒဿေတုံ။ ယာနိ ပန ပါဠိယံ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖလာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဗိလင်္ဂံ ပိပ္ပလိံ မရီစံ ဟရီတကံ ဝိဘီတကံ အာမလကံ ဂေါဋ္ဌဖလံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ဖလာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ နေဝ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထံ ဖရန္တိ၊ န ဘောဇနီယေ ဘောဇနီယတ္ထံ ဖရန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) –

ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ ယာဝဇီဝိကာနိ။ တေသမ္ပိ အပရိပက္ကာနိ အစ္ဆိဝဗိမ္ဗဝရဏကေတကကာသ္မရီအာဒီနံ ဖလာနိ ဇာတိဖလံ ကဋုကဖလံ ဧဠာ တက္ကောလန္တိ ဧဝံ နာမဝသေန န သက္ကာ ပရိယန္တံ ဒဿေတုံ။

အဋ္ဌိခါဒနီယေ လဗုဇဋ္ဌိ ပနသဋ္ဌိ အမ္ဗာဋကဋ္ဌိ သာလဋ္ဌိ ခဇ္ဇူရီကေတကတိမ္ဗရူသကာနံ တရုဏဖလဋ္ဌိ တိန္တိဏိကဋ္ဌိ ဗိမ္ဗဖလဋ္ဌိ ဥပ္ပလပဒုမဇာတီနံ ပေါက္ခရဋ္ဌီတိ ဧဝမာဒီနိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု မနုဿာနံ ပကတိအာဟာရဝသေန ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကာနိ အဋ္ဌီနိ ယာဝကာလိကာနိ၊ မဓုကဋ္ဌိ ပုန္နာဂဋ္ဌိ ဟရီတကာဒီနံ အဋ္ဌီနိ သိဒ္ဓတ္ထကဋ္ဌိ ရာဇိကဋ္ဌီတိ ဧဝမာဒီနိ အဋ္ဌီနိ ယာဝဇီဝိကာနိ။ တေသံ ပါဠိယံ ဖလဘေသဇ္ဇေနေဝ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပိဋ္ဌခါဒနီယေ သတ္တန္နံ တာဝ ဓညာနံ ဓညာနုလောမာနံ အပရဏ္ဏာနဉ္စ ပိဋ္ဌံ ပနသပိဋ္ဌံ လဗုဇပိဋ္ဌံ အမ္ဗာဋကပိဋ္ဌံ သာလပိဋ္ဌံ ဓောတကတာလပိဋ္ဌံ ခီရဝလ္လိပိဋ္ဌဉ္စာတိ ဧဝမာဒီနိ တေသု တေသု ဇနပဒေသု ပကတိအာဟာရဝသေန မနုဿာနံ ခါဒနီယတ္ထံ ဘောဇနီယတ္ထဉ္စ ဖရဏကာနိ ပိဋ္ဌာနိ ယာဝကာလိကာနိ၊ အဓောတကံ တာလပိဋ္ဌံ ခီရဝလ္လိပိဋ္ဌံ အဿဂန္ဓာဒိပိဋ္ဌာနိ စ ယာဝဇီဝိကာနိ။ တေသံ ပါဠိယံ ကသာဝေဟိ မူလဖလေဟိ စ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

နိယျာသခါဒနီယေ – ဧကော ဥစ္ဆုနိယျာသောဝ သတ္တာဟကာလိကော၊ သေသာ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇတူနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဟိင်္ဂုံ ဟိင်္ဂုဇတုံ ဟိင်္ဂုသိပါဋိကံ တကံ တကပတ္တိံ တကပဏ္ဏိံ သဇ္ဇုလသံ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ အတ္ထိ ဇတူနိ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၃) –

ဧဝံ ပါဠိယံ ဝုတ္တာ နိယျာသာ ယာဝဇီဝိကာ။ တတ္ထ ယေဝါပနကဝသေန သင်္ဂဟိတာနံ အမ္ဗနိယျာသော ကဏိကာရနိယျာသောတိ ဧဝံ နာမဝသေန န သက္ကာ ပရိယန္တံ ဒဿေတုံ။ ဧဝံ ဣမေသု မူလခါဒနီယာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ ယာဝကာလိကံ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဝသေသံ ခါဒနီယံ နာမာတိ သင်္ဂဟိတံ။

၉၁။ ယာမကာလိကေသု ပန အဋ္ဌ ပါနာနိ နာမ အမ္ဗပါနံ ဇမ္ဗုပါနံ စောစပါနံ မောစပါနံ မဓုကပါနံ မုဒ္ဒိကပါနံ သာလူကပါနံ ဖာရုသကပါနန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပါနာနိ။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၀) အမ္ဗပါနန္တိ အာမေဟိ ဝါ ပက္ကေဟိ ဝါ အမ္ဗေဟိ ကတပါနံ။ တတ္ထ အာမေဟိ ကရောန္တေန အမ္ဗတရုဏာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဥဒကေ ပက္ခိပိတွာ အာတပေ အာဒိစ္စပါကေန ပစိတွာ ပရိဿာဝေတွာ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတကေဟိ မဓုသက္ကာရကပ္ပူရာဒီဟိ ယောဇေတွာ ကာတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ကတံ ပုရေဘတ္တမေဝ ကပ္ပတိ။ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတံ လဘိတွာ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသပရိဘောဂေနပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ နိရာမိသပရိဘောဂေန ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ဝဋ္ဋတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပါနေသု။ ဇမ္ဗုပါနန္တိ ဇမ္ဗုဖလေဟိ ကတပါနံ။ စောစပါနန္တိ အဋ္ဌိကကဒလိဖလေဟိ ကတပါနံ။ မောစပါနန္တိ အနဋ္ဌိကေဟိ ကဒလိဖလေဟိ ကတပါနံ။ မဓုကပါနန္တိ မဓုကာနံ ဇာတိရသေန ကတပါနံ။ တံ ပန ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ဝဋ္ဋတိ၊ သုဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ။ မုဒ္ဒိကပါနန္တိ မုဒ္ဒိကာ ဥဒကေ မဒ္ဒိတွာ အမ္ဗပါနံ ဝိယ ကတပါနံ။ သာလူကပါနန္တိ ရတ္တုပ္ပလနီလုပ္ပလာဒီနံ သာလူကေ မဒ္ဒိတွာ ကတပါနံ။ ဖာရုသကပါနန္တိ ဖာရုသကဖလေဟိ အမ္ဗပါနံ ဝိယ ကတပါနံ။ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပါနာနိ သီတာနိပိ အာဒိစ္စပါကာနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ အဂ္ဂိပါကာနိ န ဝဋ္ဋန္တိ။

အဝသေသာနိ ဝေတ္တတိန္တိဏိကမာတုလုင်္ဂကပိတ္ထကောသမ္ဗကရမန္ဒာဒိခုဒ္ဒကဖလပါနာနိ အဋ္ဌပါနဂအကာနေဝ။ တာနိ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ န ဝုတ္တာနိ၊ အထ ခေါ ကပ္ပိယံ အနုလောမေန္တိ၊ တသ္မာ ကပ္ပန္တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ ဖလရသံ ဌပေတွာ ဓညဖလရသ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၀) ဝုတ္တတ္တာ ဌပေတွာ သာနုလောမဓညဖလရသံ အညံ ဖလပါနံ နာမ အကပ္ပိယံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ ယာမကာလိကမေဝ။ တတ္ထ သာနုလောမဓညဖလရသော နာမ သတ္တန္နဉ္စေဝ ဓညာနံ တာလနာဠိကေရပနသလဗုဇအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍပုဿဖလတိပုသဧဠာလုကာတိ နဝန္နဉ္စ မဟာဖလာနံ သဗ္ဗေသဉ္စ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏာနံ အနုလောမဓညာနံ ရသော ယာဝကာလိကော၊ တသ္မာ ပစ္ဆာဘတ္တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ ပတ္တရသံ ဌပေတွာ ဍာကရသ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၀၀) ဝုတ္တတ္တာ ပက္ကဍာကရသံ ဌပေတွာ ယာဝကာလိကပတ္တာနမ္ပိ သီတောဒကေန မဒ္ဒိတွာ ကတရသော ဝါ အာဒိစ္စပါကော ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ ပုပ္ဖရသံ ဌပေတွာ မဓုကပုပ္ဖရသ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ မဓုကပုပ္ဖရသံ ဌပေတွာ သဗ္ဗောပိ ပုပ္ဖရသော ဝဋ္ဋတိ။

၉၂။ သတ္တာဟကာလိကံ နာမ သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနိ။ တတ္ထ သပ္ပိ နာမ ဂေါသပ္ပိ ဝါ အဇိကာသပ္ပိ ဝါ မဟိံသသပ္ပိ ဝါ ယေသံ မံသံ ကပ္ပတိ၊ တေသံ သပ္ပိ။ နဝနီတံ နာမ တေသံယေဝ နဝနီတံ။ တေလံ နာမ တိလတေလံ သာသပတေလံ မဓုကတေလံ ဧရဏ္ဍတေလံ ဝသာတေလံ။ မဓု နာမ မက္ခိကာမဓု။ ဖာဏိတံ နာမ ဥစ္ဆုမှာ နိဗ္ဗတ္တံ (ပစိ။ ၂၆၀)။ ယာဝဇီဝိကံ ပန ဟေဋ္ဌာ ယာဝကာလိကေ မူလခါဒနီယာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၉၃။ တတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၆) အရုဏောဒယေ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာဝကာလိကံ သတက္ခတ္တုမ္ပိ နိဒဟိတွာ ယာဝ ကာလော နာတိက္ကမတိ၊ တာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယာမကာလိကံ ဧကံ အဟောရတ္တံ၊ သတ္တာဟကာလိကံ သတ္တရတ္တံ၊ ဣတရံ သတိ ပစ္စယေ ယာဝဇီဝမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဧကရတ္တံ ဝီတိနာမိတံ ပန ယံ ကိဉ္စိ ယာဝကာလိကံ ဝါ ယာမကာလိကံ ဝါ အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ ဂဏှန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ တာဝ ဒုက္ကဋံ၊ အဇ္ဈောဟရတော ပန ဧကမေကသ္မိံ အဇ္ဈောဟာရေ သန္နိဓိပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ။ သစေပိ ပတ္တော ဒုဒ္ဓါတော ဟောတိ၊ ယံ အင်္ဂုလိယာ ဃံသန္တဿ လေခါ ပညာယတိ၊ ဂဏ္ဌိကပတ္တဿ ဝါ ဂဏ္ဌိကန္တရေ သ္နေဟော ပဝိဋ္ဌော ဟောတိ၊ သော ဥဏှေ ဩတာပေန္တဿ ပဂ္ဃရတိ၊ ဥဏှယာဂုယာ ဝါ ဂဟိတာယ သန္ဒိဿတိ၊ တာဒိသေ ပတ္တေပိ ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ တသ္မာ ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ပုန တတ္ထ အစ္ဆောဒကံ ဝါ အာသိဉ္စိတွာ အင်္ဂုလိယာ ဝါ ဃံသိတွာ နိသ္နေဟဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော။ သစေ ဟိ ဥဒကေ ဝါ သ္နေဟဘာဝေါ၊ ပတ္တေ ဝါ အင်္ဂုလိလေခါ ပညာယတိ၊ ဒုဒ္ဓါတော ဟောတိ၊ တေလဝဏ္ဏပတ္တေ ပန အင်္ဂုလိလေခါ ပညာယတိ၊ သာ အဗ္ဗောဟာရိကာ။ ယမ္ပိ ဘိက္ခူ နိရပေက္ခာ သာမဏေရာနံ ပရိစ္စဇန္တိ၊ တဉ္စေ သာမဏေရာ နိဒဟိတွာ ဒေန္တိ၊ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ သယံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အပရိစ္စတ္တမေဝ ဟိ ဒုတိယဒိဝသေ န ဝဋ္ဋတိ။ တတော ဟိ ဧကသိတ္ထမ္ပိ အဇ္ဈောဟရတော ပါစိတ္တိယမေဝ။ အကပ္ပိယမံသေသု မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယေန သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယံ၊ အဝသေသေသု ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ။

ယာမကာလိကံ သတိ ပစ္စယေ အဇ္ဈောဟရတော ပါစိတ္တိယံ၊ အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရတော ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပဝါရိတော ဟုတွာ အနတိရိတ္တကတံ အဇ္ဈောဟရတိ၊ ပကတိအာမိသေ ဒွေ ပါစိတ္တိယာနိ၊ မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယေန သဒ္ဓိံ ဒွေ၊ သေသအကပ္ပိယမံသေ ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ။ ယာမကာလိကံ သတိ ပစ္စယေ သာမိသေန မုခေန အဇ္ဈောဟရတော ဒွေ၊ နိရာမိသေန ဧကမေဝ။ အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရတော ဝိကပ္ပဒွယေပိ ဒုက္ကဋံ ဝဍ္ဎတိ။ သစေ ဝိကာလေ အဇ္ဈောဟရတိ၊ ပကတိဘောဇနေ သန္နိဓိပစ္စယာ စ ဝိကာလဘောဇနပစ္စယာ စ ဒွေ ပါစိတ္တိယာနိ၊ အကပ္ပိယမံသေ ထုလ္လစ္စယံ ဒုက္ကဋဉ္စ ဝဍ္ဎတိ။ ယာမကာလိကေ ဝိကာလပစ္စယာ အနာပတ္တိ။ အနတိရိတ္တပစ္စယာ ပန ဝိကာလေ သဗ္ဗဝိကပ္ပေသု အနာပတ္တိ။

သတ္တာဟကာလိကံ ပန ယာဝဇီဝိကဉ္စ အာဟာရတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏှတော ပဋိဂ္ဂဏှနပစ္စယာ တာဝ ဒုက္ကဋံ၊ အဇ္ဈောဟရတော ပန သစေ နိရာမိသံ ဟောတိ၊ အဇ္ဈောဟာရေ ဒုက္ကဋံ။ အထ အာမိသသံသဋ္ဌံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတံ ဟောတိ၊ ယထာဝတ္ထုကံ ပါစိတ္တိယမေဝ။

၉၄။ သတ္တာဟကာလိကေသု ပန သပ္ပိအာဒီသု အယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၂၂) – သပ္ပိ တာဝ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တဒဟုပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ နိရာမိသမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ သစေ ဧကဘာဇနေ ဌပိတံ၊ ဧကံ နိဿဂ္ဂိယံ။ သစေ ဗဟူသု၊ ဝတ္ထုဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟိတကံ ကတွာ နိက္ခိတ္တံ အဇ္ဈောဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဗ္ဘဉ္ဇနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ အနဇ္ဈောဟရဏီယတံ အာပန္နတ္တာ။ သစေ အနုပသမ္ပန္နော ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတနဝနီတေန သပ္ပိံ ကတွာ ဒေတိ၊ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ သစေ သယံ ကရောတိ၊ သတ္တာဟမ္ပိ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတနဝနီတေန ယေန ကေနစိ ကတသပ္ပိ သတ္တာဟမ္ပိ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတကေန ကတေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသုဒ္ဓသပ္ပိနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတခီရေန ဝါ ဒဓိနာ ဝါ ကတသပ္ပိ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ သာမိသမ္ပိ တဒဟုပုရေဘတ္တံ ဝဋ္ဋတိ၊ သယံကတံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

၉၅။ နဝနီတံ တာပေန္တဿ ဟိ သာမံပါကော န ဟောတိ၊ သာမံပက္ကေန ပန တေန သဒ္ဓိံ အာမိသံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ စ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ သဝတ္ထုကဿ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတံ ပန အဗ္ဘဉ္ဇနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ ပုရေဘတ္တမ္ပိ စ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတံ၊ ဥဘယေသမ္ပိ သတ္တာဟာတိက္ကမေ အနာပတ္တိ။ ဧသ နယော အကပ္ပိယမံသသပ္ပိမှိ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ယတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတသပ္ပိနာ နိဿဂ္ဂိယံ၊ တတ္ထ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ကာရဏပတိရူပကံ ဝတွာ မနုဿသပ္ပိ စ နဝနီတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တံ ဒုပ္ပဋိက္ခိတ္တံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု အနုညာတတ္တာ။ ပရတော စဿ ဝိနိစ္ဆယောပိ အာဂစ္ဆိဿတိ။ ပါဠိယံ အာဂတနဝနီတမ္ပိ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တဒဟုပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ နာနာဘာဇနေသု ဌပိတေ ဘာဇနဂဏနာယ၊ ဧကဘာဇနေပိ အမိဿေတွာ ပိဏ္ဍပိဏ္ဍဝသေန ဌပိတေ ပိဏ္ဍဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သပ္ပိနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပန ဒဓိဂုဠိကာယောပိ တက္ကဗိန္ဒူနိပိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဓောတံ ဝဋ္ဋတီတိ ဥပဍ္ဎတ္ထေရာ အာဟံသု။ မဟာသိဝတ္ထေရော ပန ‘‘ဘဂဝတာ အနုညာတကာလတော ပဋ္ဌာယ တက္ကတော ဥဒ္ဓဋမတ္တမေဝ ခါဒိံသူ’’တိ အာဟ။ တသ္မာ နဝနီတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ဓောဝိတွာ ဒဓိတက္ကမက္ခိကာကိပိလ္လိကာဒီနိ အပနေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ပစိတွာ သပ္ပိံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမေန အဓောတမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ တတ္ထ ဒဓိဂတံ ဝါ တက္ကဂတံ ဝါ၊ တံ ခယံ ဂမိဿတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ န ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ အာမိသေန သဒ္ဓိံ ပက္ကတ္တာ ပန တသ္မိမ္ပိ ကုက္ကုစ္စာယန္တိ ကုက္ကုစ္စကာ။ ဣဒါနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတနဝနီတေ စ ပုရေဘတ္တံ ခီရဒဓီနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတနဝနီတေ စ ပစ္ဆာဘတ္တံ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတနဝနီတေ စ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတနဝနီတေ စ အကပ္ပိယမံသနဝနီတေ စ သဗ္ဗော အာပတ္တာနာပတ္တိပရိဘောဂါပရိဘောဂနယော သပ္ပိမှိ ဝုတ္တက္ကမေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေလဘိက္ခာယ ပဝိဋ္ဌာနံ ပန ဘိက္ခူနံ တတ္ထေဝ သပ္ပိမ္ပိ နဝနီတမ္ပိ ပက္ကတေလမ္ပိ အပက္ကတေလမ္ပိ အာကိရန္တိ။ တတ္ထ တက္ကဒဓိဗိန္ဒူနိပိ ဘတ္တသိတ္ထာနိပိ တဏ္ဍုလကဏာပိ မက္ခိကာဒယောပိ ဟောန္တိ၊ အာဒိစ္စပါကံ ကတွာ ပရိဿာဝေတွာ ဂဟိတံ သတ္တာဟကာလိကံ ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ စ ဌပိတဘေသဇ္ဇေဟိ သဒ္ဓိံ ပစိတွာ နတ္ထုပါနမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဝဒ္ဒလိသမယေ လဇ္ဇီ သာမဏေရော ယထာ တတ္ထ ပတိတတဏ္ဍုလကဏာဒယော န ပစ္စန္တိ၊ ဧဝံ အဂ္ဂိမှိ ဝိလီယာပေတွာ ပရိဿာဝေတွာ ပုန ပစိတွာ ဒေတိ၊ ပုရိမနယေနေဝ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတိ။

၉၆။ တေလေသု တိလတေလံ တာဝ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ တဿ ဘာဇနဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတကံ ကတွာ နိက္ခိတ္တံ အဇ္ဈောဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ပုရေဘတ္တံ တိလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတတေလံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ ဟောတိ၊ သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ တိလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတတေလံ အနဇ္ဈောဟရဏီယမေဝ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ၊ သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟိတကတိလေဟိ ကတတေလေပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတတိလေ ဘဇ္ဇိတွာ ဝါ တိလပိဋ္ဌံ ဝါ သေဒေတွာ ဥဏှောဒကေန ဝါ တေမေတွာ ကတတေလံ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ၊ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ အတ္တနာ ကတံ နိဗ္ဗဋ္ဋိတတ္တာ ပုရေဘတ္တံ နိရာမိသံ ဝဋ္ဋတိ၊ သာမံပက္ကတ္တာ သာမိသံ န ဝဋ္ဋတိ။ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ပန ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ ဥဘယမ္ပိ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ၊ သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ယဒိ ပန အပ္ပံ ဥဏှောဒကံ ဟောတိ အဗ္ဘုက္ကိရဏမတ္တံ၊ အဗ္ဗောဟာရိကံ ဟောတိ သာမံပါကဂဏနံ န ဂစ္ဆတိ။ သာသပတေလာဒီသုပိ အဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတေသု အဝတ္ထုကတိလတေလေ ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။

သစေ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတာနံ သာသပါဒီနံ စုဏ္ဏေဟိ အာဒိစ္စပါကေန သက္ကာ တေလံ ကာတုံ၊ တံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ။ ယသ္မာ ပန သာသပမဓုကစုဏ္ဏာနိ သေဒေတွာ ဧရဏ္ဍကဋ္ဌီနိ စ ဘဇ္ဇိတွာ ဧဝ တေလံ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ ဧတေသံ တေလံ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝတ္ထူနံ ယာဝဇီဝိကတ္တာ ပန သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒေါသော နတ္ထိ။ အတ္တနာ ကတံ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတံ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ၊ ဗာဟိရပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ တေလကရဏတ္ထာယ သာသပမဓုကဧရဏ္ဍကဋ္ဌီနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတတေလံ သတ္တာဟကာလိကံ၊ ဒုတိယဒိဝသေ ကတံ ဆာဟံ ဝဋ္ဋတိ၊ တတိယဒိဝသေ ကတံ ပဉ္စာဟံ ဝဋ္ဋတိ၊ စတုတ္ထ၊ ပဉ္စမ၊ ဆဋ္ဌ၊ သတ္တမဒိဝသေ ကတံ တဒဟေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ယာဝ အရုဏဿ ဥဂ္ဂမနာ တိဋ္ဌတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ၊ အဋ္ဌမဒိဝသေ ကတံ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ၊ အနိဿဂ္ဂိယတ္တာ ပန ဗာဟိရပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ န ကရောတိ၊ တေလတ္ထာယ ဂဟိတသာသပါဒီနံ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဒုက္ကဋမေဝ။ ပါဠိယံ ပန အနာဂတာနိ အညာနိပိ နာဠိကေရနိမ္ဗကောသမ္ဗကရမန္ဒာဒီနံ တေလာနိ အတ္ထိ၊ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ အတိက္ကာမယတော ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။ အယမေတေသု ဝိသေသော – သေသံ ယာဝကာလိကဝတ္ထုံ ယာဝဇီဝိကဝတ္ထုဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ သာမံပါကသဝတ္ထုကပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တပဋိဂ္ဂဟိတဥဂ္ဂဟိတဝတ္ထုဝိဓာနံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝသာတေလံ နာမ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ ဝသာနိ အစ္ဆဝသံ မစ္ဆဝသံ သုသုကာဝသံ သူကရဝသံ ဂဒြဘဝသ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂) ဧဝံ အနုညာတဝသာနံ တေလံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အစ္ဆဝသ’’န္တိ ဝစနေန ဌပေတွာ မနုဿဝသံ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယမံသာနံ ဝသာ အနုညာတာ။ မစ္ဆဂ္ဂဟဏေန စ သုသုကာပိ ဂဟိတာ ဟောန္တိ၊ ဝါဠမစ္ဆတ္တာ ပန ဝိသုံ ဝုတ္တံ။ မစ္ဆာဒိဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကပ္ပိယမံသာနံ ဝသာ အနုညာတာ။ မံသေသု ဟိ ဒသ မနုဿဟတ္ထိအဿသုနခအဟိသီဟဗျဂ္ဃဒီပိအစ္ဆတရစ္ဆာနံ မံသာနိ အကပ္ပိယာနိ၊ ဝသာသု ဧကာ မနုဿဝသာ။ ခီရာဒီသု အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတံ နိဗ္ဗဋ္ဋိတံ ဝသာတေလံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန တတ္ထ သုခုမရဇသဒိသံ မံသံ ဝါ နှာရု ဝါ အဋ္ဌိ ဝါ လောဟိတံ ဝါ ဟောတိ၊ တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ သစေ ပန ဝသံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သယံ ကရောတိ၊ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပစိတွာ ပရိဿာဝေတွာ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ နိရာမိသပရိဘောဂဉှိ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ကာလေ သံသဋ္ဌံ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂)။ တတြာပိ အဗ္ဗောဟာရိကံ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပန ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ဝါ ကာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဝိကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝိကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ တိဏ္ဏံ ဒုက္ကဋာနံ။ ကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝိကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒွိန္နံ ဒုက္ကဋာနံ။ ကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အနာပတ္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂)။

ဥပတိဿတ္ထေရံ ပန အန္တေဝါသိကာ ပုစ္ဆိံသု ‘‘ဘန္တေ၊ သပ္ပိနဝနီတဝသာနိ ဧကတော ပစိတွာ နိဗ္ဗဋ္ဋိတာနိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ? ‘‘န ဝဋ္ဋန္တိ၊ အာဝုသော’’တိ။ ထေရော ကိရေတ္ထ ပက္ကတေလကသဋေ ဝိယ ကုက္ကုစ္စာယတိ။ တတော နံ ဥတ္တရိ ပုစ္ဆိံသု ‘‘ဘန္တေ၊ နဝနီတေ ဒဓိဂုဠိကာ ဝါ တက္ကဗိန္ဒု ဝါ ဟောတိ၊ ဧတံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ဧတမ္ပိ၊ အာဝုသော၊ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တတော နံ အာဟံသု ‘‘ဘန္တေ၊ ဧကတော ပစိတွာ ဧကတော သံသဋ္ဌာနိ တေဇဝန္တာနိ ဟောန္တိ၊ ရောဂံ နိဂ္ဂဏှန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓာဝုသော’’တိ ထေရော သမ္ပဋိစ္ဆိ။ မဟာသုမတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘ကပ္ပိယမံသဝသာဝ သာမိသပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရာ နိရာမိသပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘ဣဒံ ကိ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နနု ဝါတာဗာဓိကာ ဘိက္ခူ ပဉ္စမူလကသာဝယာဂုယံ အစ္ဆသူကရတေလာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ ယာဂုံ ပိဝန္တိ၊ သာ တေဇုဿဒတ္တာ ရောဂံ နိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

၉၇။ မဓု နာမ မဓုကရီဟိ မဓုမက္ခိကာဟိ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာဟိ ဘမရမက္ခိကာဟိ စ ကတံ မဓု။ တံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသပရိဘောဂမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ။ သစေ သိလေသသဒိသံ မဟာမဓုံ ခဏ္ဍံ ကတွာ ဌပိတံ၊ ဣတရံ ဝါ နာနာဘာဇနေသု၊ ဝတ္ထုဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ သစေ ဧကမေဝ ခဏ္ဍံ၊ ဧကဘာဇနေ ဝါ ဣတရံ၊ ဧကမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဥဂ္ဂဟိတကံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အရုမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ မဓုပဋလံ ဝါ မဓုသိတ္ထကံ ဝါ သစေ မဓုနာ အမက္ခိတံ ပရိသုဒ္ဓံ၊ ယာဝဇီဝိကံ၊ မဓုမက္ခိတံ ပန မဓုဂတိကမေဝ။ စီရိကာ နာမ သပက္ခာ ဒီဃမက္ခိကာ တုမ္ဗဠနာမိကာ စ အဋ္ဌိပက္ခိကာ ကာဠမဟာဘမရာ ဟောန္တိ၊ တေသံ အာသယေသု နိယျာသသဒိသံ မဓု ဟောတိ၊ တံ ယာဝဇီဝိကံ။

၉၈။ ဖာဏိတံ နာမ ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယ အပက္ကာ ဝါ အဝတ္ထုကပက္ကာ ဝါ သဗ္ဗာပိ အဝတ္ထုကာ ဥစ္ဆုဝိကတိ။ တံ ဖာဏိတံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဝတ္ထုဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဗဟူ ပိဏ္ဍာ စုဏ္ဏေ ကတွာ ဧကဘာဇနေ ပက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ ဃနသန္နိဝေသာ၊ ဧကမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဥဂ္ဂဟိတကံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဃရဓူပနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတေန အပရိဿာဝိတဥစ္ဆုရသေန ကတဖာဏိတံ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ၊ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ သယံကတံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ ပန သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ အပရိဿာဝိတပဋိဂ္ဂဟိတေန ကတမ္ပိ အနဇ္ဈောဟရဏီယမေဝ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ဧသ နယော ဥစ္ဆုံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတဖာဏိတေပိ။ ပုရေဘတ္တံ ပန ပရိဿာဝိတပဋိဂ္ဂဟိတေန ကတံ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ၊ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ။ သယံကတံ ပုရေဘတ္တမ္ပိ နိရာမိသမေဝ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပရိဿာဝိတပဋိဂ္ဂဟိတေန ကတံ ပန နိရာမိသမေဝ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဂ္ဂဟိတကတံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ‘‘ဈာမဥစ္ဆုဖာဏိတံ ဝါ ကောဋ္ဋိတဥစ္ဆုဖာဏိတံ ဝါ ပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဧတံ သဝတ္ထုကပက္ကံ ဝဋ္ဋတိ၊ နော ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆံ ကတွာ ‘‘ဥစ္ဆုဖာဏိတံ ပစ္ဆာဘတ္တံ နော ဝဋ္ဋနကံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ။ သီတောဒကေန ကတံ မဓုကပုပ္ဖဖာဏိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဝတ္ထုဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ၊ ခီရံ ပက္ခိပိတွာ ကတံ မဓုကဖာဏိတံ ယာဝကာလိကံ။ ခဏ္ဍသက္ခရံ ပန ခီရဇလ္လိကံ အပနေတွာ သောဓေန္တိ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတိ။

၉၉။ မဓုကပုပ္ဖံ ပန ပုရေဘတ္တမ္ပိ အလ္လံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘဇ္ဇိတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဘဇ္ဇိတွာ တိလာဒီဟိ မိဿံ ဝါ အမိဿံ ဝါ ကတွာ ကောဋ္ဋိတံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ပန တံ ဂဟေတွာ မေရယတ္ထာယ ယောဇေန္တိ၊ ယောဇိတံ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ န ဝဋ္ဋတိ။ ကဒလီခဇ္ဇူရီအမ္ဗလဗုဇပနသစိဉ္စာဒီနံ သဗ္ဗေသံ ယာဝကာလိကဖလာနံ ဖာဏိတံ ယာဝကာလိကမေဝ။ မရိစပက္ကေဟိ ဖာဏိတံ ကရောန္တိ၊ တံ ယာဝဇီဝိကံ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တာနိ သတ္တာဟကာလိကာနိ သပ္ပိအာဒီနိ ပဉ္စ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၀) ဘေသဇ္ဇနာမေန အနုညာတတ္တာ ဘေသဇ္ဇကိစ္စံ ကရောန္တု ဝါ မာ ဝါ၊ အာဟာရတ္ထံ ဖရိတုံ သမတ္ထာနိပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တဒဟုပုရေဘတ္တံ ယထာသုခံ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတိ ပစ္စယေ ဝုတ္တနယေန သတ္တာဟံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ပန ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေပိ သာသပမတ္တံ ဟောတိ၊ သကိံ ဝါ အင်္ဂုလိယာ ဂဟေတွာ ဇိဝှာယ သာယနမတ္တံ၊ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗမေဝ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဒေသေတဗ္ဗံ။ နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာ န အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗံ၊ န ကာယိကေန ပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ကာယော ဝါ ကာယေ အရု ဝါ န မက္ခေတဗ္ဗံ။ တေဟိ မက္ခိတာနိ ကာသာဝကတ္တရယဋ္ဌိဥပါဟနပါဒကဌလိကမဉ္စပီဌာဒီနိပိ အပရိဘောဂါနိ။ ‘‘ဒွါရဝါတပါနကဝါဋေသုပိ ဟတ္ထေန ဂဟဏဋ္ဌာနံ န မက္ခေတဗ္ဗ’’န္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကသာဝေ ပန ပက္ခိပိတွာ ဒွါရဝါတပါနကဝါဋာနိ မက္ခေတဗ္ဗာနီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ပဒီပေ ဝါ ကာဠဝဏ္ဏေ ဝါ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညေန ပန ဘိက္ခုနာ ကာယိကေန ပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနာပတ္တိ အန္တောသတ္တာဟံ အဓိဋ္ဌေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၆၂၅) ဝစနတော ပန သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ သပ္ပိဉ္စ တေလဉ္စ ဝသဉ္စ မုဒ္ဓနိ တေလံ ဝါ အဗ္ဘဉ္ဇနံ ဝါ မဓုံ အရုမက္ခနံ ဖာဏိတံ ဃရဓူပနံ အဓိဋ္ဌေတိ အနာပတ္တိ၊ နေဝ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ သစေ အဓိဋ္ဌိတတေလံ အနဓိဋ္ဌိတတေလဘာဇနေ အာကိရိတုကာမော ဟောတိ၊ ဘာဇနေ စေ သုခုမံ ဆိဒ္ဒံ၊ ပဝိဋ္ဌံ ပဝိဋ္ဌံ တေလံ ပုရာဏတေလေန အဇ္ဈောတ္ထရီယတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အထ မဟာမုခံ ဟောတိ၊ သဟသာဝ ဗဟု တေလံ ပဝိသိတွာ ပုရာဏတေလံ အဇ္ဈောတ္ထရတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။ အဓိဋ္ဌိတဂတိကမေဝ ဟိ တံ ဟောတိ။ ဧတေန နယေန အဓိဋ္ဌိတတေလဘာဇနေ အနဓိဋ္ဌိတတေလအာကိရဏမ္ပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သစေ ပန သတ္တာဟာတိက္ကန္တံ အနုပသမ္ပန္နဿ ပရိစ္စဇိတွာ ဒေတိ၊ ပုန တေန အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ဒိန္နံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဟိ သော အဘိသင်္ခရိတွာ ဝါ အနဘိသင်္ခရိတွာ ဝါ တဿ ဘိက္ခုနော နတ္ထုကမ္မတ္ထံ ဒဒေယျ၊ ဂဟေတွာ နတ္ထုကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဗာလော ဟောတိ၊ ဒါတုံ န ဇာနာတိ၊ အညေန ဘိက္ခုနာ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အတ္ထိ တေ သာမဏေရ တေလ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထီ’’တိ။ အာဟရ ထေရဿ ဘေသဇ္ဇံ ကရိဿာမာတိ။ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဒွိန္နံ သန္တကံ ဧကေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ အဝိဘတ္တံ ဟောတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ သော ဣတရံ ဘဏတိ ‘‘အာဝုသော၊ ဣမံ တေလံ သတ္တာဟမတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ၊ သော စ ပရိဘောဂံ န ကရောတိ၊ ကဿ အာပတ္တိ? န ကဿစိ။ ကသ္မာ? ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တေန ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ၊ ဣတရဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။

၁၀၀။ ဣမေသု (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၅) ပန စတူသု ကာလိကေသု ယာဝကာလိကံ ယာမကာလိကန္တိ ဣဒမေဝ ဒွယံ အန္တောဝုတ္ထကဉ္စေဝ သန္နိဓိကာရကဉ္စ ဟောတိ၊ သတ္တာဟကာလိကဉ္စ ယာဝဇီဝိကဉ္စ အကပ္ပိယကုဋိယံ နိက္ခိပိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ သန္နိဓိမ္ပိ န ဇနေတိ။ ယာဝကာလိကံ ပန အတ္တနာ သဒ္ဓိံ သမ္ဘိန္နရသာနိ တီဏိပိ ယာမကာလိကာဒီနိ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပနေတိ။ ယာမကာလိကံ ဒွေပိ သတ္တာဟကာလိကာဒီနိ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပနေတိ၊ သတ္တာဟကာလိကမ္ပိ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌံ ယာဝဇီဝိကံ အတ္တနော သဘာဝညေဝ ဥပနေတိ၊ တသ္မာ ယာဝကာလိကေန တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေန သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌံ သမ္ဘိန္နရသံ သေသကာလိကတ္တယံ တဒဟုပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ယာမကာလိကေန သံသဋ္ဌံ ပန ဣတရဒွယံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ဝဋ္ဋတိ။ သတ္တာဟကာလိကေန ပန တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေန သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝါ ပုရေပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝါ ယာဝဇီဝိကံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတိ။ ဒွီဟပဋိဂ္ဂဟိတေန ဆာဟံ။ တီဟပဋိဂ္ဂဟိတေန ပဉ္စာဟံ…ပေ… သတ္တာဟပဋိဂ္ဂဟိတေန တဒဟေဝ ကပ္ပတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကာလယာမသတ္တာဟာတိက္ကမေသု စေတ္ထ ဝိကာလဘောဇနသန္နိဓိဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒါနံ ဝသေန အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သစေ ပန ဧကတော ပဋိဂ္ဂဟိတာနိပိ စတ္တာရိ ကာလိကာနိ သမ္ဘိန္နရသာနိ န ဟောန္တိ၊ တဿ တဿေဝ ကာလဿ ဝသေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ သစေ ဟိ ဆလ္လိမ္ပိ အနပနေတွာ သကလေနေဝ နာဠိကေရဖလေန သဒ္ဓိံ အမ္ဗပါနာဒိပါနကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ၊ နာဠိကေရံ အပနေတွာ တံ ဝိကာလေပိ ကပ္ပတိ။ ဥပရိ သပ္ပိပိဏ္ဍံ ဌပေတွာ သီတလပါယာသံ ဒေန္တိ၊ ယံ ပါယာသေန အသံသဋ္ဌံ သပ္ပိ၊ တံ အပနေတွာ သတ္တာဟံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ထဒ္ဓမဓုဖာဏိတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တက္ကောလဇာတိဖလာဒီဟိ အလင်္ကရိတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေန္တိ၊ တာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဓောဝိတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ ယာဂုယံ ပက္ခိပိတွာ ဒိန္နသိင်္ဂိဝေရာဒီသုပိ တေလာဒီသု ပက္ခိပိတွာ ဒိန္နလဋ္ဌိမဓုကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ယံ ယံ အသမ္ဘိန္နရသံ ဟောတိ၊ တံ တံ ဧကတော ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ယထာ သုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တထာ ဓောဝိတွာ တစ္ဆေတွာ ဝါ တဿ တဿ ကာလဿ ဝသေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သမ္ဘိန္နရသံ ဟောတိ သံသဋ္ဌံ၊ န ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ကာလိကဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၁၉။ ကပ္ပိယဘူမိဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၀၁။ ကပ္ပိယာစတုဘူမိယောတိ ဧတ္ထ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ကပ္ပိယဘူမိယော ဥဿာဝနန္တိကံ ဂေါနိသာဒိကံ ဂဟပတိံ သမ္မုတိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၉၅) ဝစနတော ဥဿာဝနန္တိကာ ဂေါနိသာဒိကာ ဂဟပတိ သမ္မုတီတိ ဣမာ စတဿော ကပ္ပိယဘူမိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၅) ဥဿာဝနန္တိကာ တာဝ ဧဝံ ကာတဗ္ဗာ – ယော ထမ္ဘာနံ ဝါ ဥပရိ ဘိတ္တိပါဒေ ဝါ နိခနိတွာ ဝိဟာရော ကရီယတိ၊ တဿ ဟေဋ္ဌာ ထမ္ဘပဋိစ္ဆကာ ပါသာဏာ ဘူမိဂတိကာ ဧဝ။ ပဌမတ္ထမ္ဘံ ပန ပဌမဘိတ္တိပါဒံ ဝါ ပတိဋ္ဌာပေန္တေဟိ ဗဟူဟိ သမ္ပရိဝါရေတွာ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမ၊ ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ ဝါစံ နိစ္ဆာရေန္တေဟိ မနုဿေသု ဥက္ခိပိတွာ ပတိဋ္ဌာပေန္တေသု အာမသိတွာ ဝါ သယံ ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ထမ္ဘော ဝါ ဘိတ္တိပါဒေါ ဝါ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ ကုရုန္ဒိမဟာပစ္စရီသု ပန ‘‘ကပ္ပိယကုဋိ ကပ္ပိယကုဋီတိ ဝတွာ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘သင်္ဃဿ ကပ္ပိယကုဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန အဝတွာပိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တနယေန ဝုတ္တေ ဒေါသော နတ္ထိ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ သာဓာရဏလက္ခဏံ ‘‘ထမ္ဘပတိဋ္ဌာပနဉ္စ ဝစနပရိယောသာနဉ္စ သမကာလံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သစေ ဟိ အနိဋ္ဌိတေ ဝစနေ ထမ္ဘော ပတိဋ္ဌာတိ၊ အပ္ပတိဋ္ဌိတေ ဝါ တသ္မိံ ဝစနံ နိဋ္ဌာတိ၊ အကတာ ဟောတိ ကပ္ပိယကုဋိ။ တေနေဝ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟူဟိ သမ္ပရိဝါရေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အဝဿဉှိ ဧတ္ထ ဧကဿပိ ဝစနနိဋ္ဌာနဉ္စ ထမ္ဘပတိဋ္ဌာနဉ္စ ဧကတော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဣဋ္ဌကာသိလာမတ္တိကာကုဋ္ဋကာသု ပန ကုဋီသု ဟေဋ္ဌာ စယံ ဗန္ဓိတွာ ဝါ အဗန္ဓိတွာ ဝါ ကရောန္တု၊ ယတော ပဋ္ဌာယ ဘိတ္တိံ ဥဋ္ဌာပေတုကာမာ ဟောန္တိ၊ တံ သဗ္ဗပဌမံ ဣဋ္ဌကံ ဝါ သိလံ ဝါ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ ဝါ ဂဟေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကပ္ပိယကုဋိ ကာတဗ္ဗာ၊ ဣဋ္ဌကာဒယော ဘိတ္တိယံ ပဌမိဋ္ဌကာဒီနံ ဟေဋ္ဌာ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ထမ္ဘာ ပန ဥပရိ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋန္တိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ထမ္ဘေဟိ ကရိယမာနေ စတူသု ကောဏေသု စတ္တာရော ထမ္ဘာ၊ ဣဋ္ဌကာဒိကုဋ္ဋေ စတူသု ကောဏေသု ဒွေ တိဿော ဣဋ္ဌကာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ပန အကတာယပိ ဒေါသော နတ္ထိ၊ အဋ္ဌကထာသု ဟိ ဝုတ္တမေဝ ပမာဏံ။

ဂေါနိသာဒိကာ ဒုဝိဓာ အာရာမဂေါနိသာဒိကာ ဝိဟာရဂေါနိသာဒိကာတိ။ တာသု ယတ္ထ နေဝ အာရာမော၊ န သေနာသနာနိ ပရိက္ခိတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ အယံ အာရာမဂေါနိသာဒိကာ နာမ။ ယတ္ထ သေနာသနာနိ သဗ္ဗာနိ ဝါ ဧကစ္စာနိ ဝါ ပရိက္ခိတ္တာနိ၊ အာရာမော အပရိက္ခိတ္တော၊ အယံ ဝိဟာရဂေါနိသာဒိကာ နာမ။ ဣတိ ဥဘယတြာပိ အာရာမဿ အပရိက္ခိတ္တဘာဝေါယေဝ ပမာဏံ။ ‘‘အာရာမော ပန ဥပဍ္ဎပရိက္ခိတ္တောပိ ဗဟုတရံ ပရိက္ခိတ္တောပိ ပရိက္ခိတ္တောယေဝ နာမာ’’တိ ကုရုန္ဒိမဟာပစ္စရီသု ဝုတ္တံ၊ ဧတ္ထ ကပ္ပိယကုဋိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဂဟပတီတိ မနုဿာ အာဝါသံ ကတွာ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ဒေမ၊ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧသာ ဂဟပတိ နာမ၊ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကာတုံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယသ္မာ ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ သေသသဟဓမ္မိကာနံ သဗ္ဗေသဉ္စ ဒေဝမနုဿာနံ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဟော စ သန္နိဓိ စ အန္တောဝုတ္ထဉ္စ တေသံ သန္တကံ ဘိက္ခုဿ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ တေသံ ဂေဟာနိ ဝါ တေဟိ ဒိန္နကပ္ပိယကုဋိ ဝါ ဂဟပတီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပုနပိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဝိဟာရံ ဌပေတွာ ဘိက္ခုနုပဿယော ဝါ အာရာမိကာနံ ဝါ တိတ္ထိယာနံ ဝါ ဒေဝတာနံ ဝါ နာဂါနံ ဝါ အပိ ဗြဟ္မာနံ ဝိမာနံ ကပ္ပိယကုဋိ ဟောတီ’’တိ၊ တံ သုဝုတ္တံ။ သင်္ဃသန္တကမေဝ ဟိ ဘိက္ခုသန္တကံ ဝါ ဂေဟံ ဂဟပတိကုဋိကာ န ဟောတိ။

သမ္မုတိ နာမ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သာဝေတွာ သမ္မတာ။ ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဝိဟာရံ ကပ္ပိယဘူမိံ သမ္မန္နေယျ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော။ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဝိဟာရံ ကပ္ပိယဘူမိံ သမ္မန္နတိ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဝိဟာရဿ ကပ္ပိယဘူမိယာ သမ္မုတိ၊ သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။

‘‘သမ္မတော သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဝိဟာရော ကပ္ပိယဘူမိ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၉၅)။

ကမ္မဝါစံ အဝတွာ အပလောကနကမ္မဝသေန သာဝေတွာ ကတာပိ သမ္မတာ ဧဝ။

၁၀၂။ ယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၅) ဣမာသု စတူသု ကပ္ပိယဘူမီသု ဝုတ္တံ အာမိသံ၊ တံ သဗ္ဗံ အန္တောဝုတ္ထသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ အန္တောဝုတ္ထအန္တောပက္ကမောစနတ္ထဉှိ ကပ္ပိယကုဋိယော အနုညာတာ။ ယံ ပန အကပ္ပိယဘူမိယံ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဂေဟေ ဝုတ္တံ သင်္ဃိကံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ သန္တကံ ဧကရတ္တမ္ပိ ဌပိတံ၊ တံ အန္တောဝုတ္ထံ၊ တတ္ထ ပက္ကဉ္စ အန္တောပက္ကံ နာမ ဟောတိ၊ ဧတံ န ကပ္ပတိ။ သတ္တာဟကာလိကံ ပန ယာဝဇီဝိကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – သာမဏေရော ဘိက္ခုဿ တဏ္ဍုလာဒိကံ အာမိသံ အာဟရိတွာ ကပ္ပိယကုဋိယံ နိက္ခိပိတွာ ပုနဒိဝသေ ပစိတွာ ဒေတိ၊ အန္တောဝုတ္ထံ န ဟောတိ။ တတ္ထ အကပ္ပိယကုဋိယံ နိက္ခိတ္တသပ္ပိအာဒီသု ကိဉ္စိ ပက္ခိပိတွာ ဒေတိ။ မုခသန္နိဓိ နာမ ဟောတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘အန္တောဝုတ္ထံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နာမမတ္တမေဝ နာနာကရဏံ၊ ဘိက္ခု အကပ္ပိယကုဋိယံ ဌပိတသပ္ပိဉ္စ ယာဝဇီဝိကပဏ္ဏဉ္စ ဧကတော ပစိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ သတ္တာဟံ နိရာမိသံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အာမိသသံသဋ္ဌံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အန္တောဝုတ္ထဉ္စေဝ သာမံပက္ကဉ္စ ဟောတိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗသံသဂ္ဂါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ဘိက္ခုနော ပစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိဿ ဥဏှယာဂုယာ သုလသိပဏ္ဏာနိ ဝါ သိင်္ဂိဝေရံ ဝါ လောဏံ ဝါ ပက္ခိပန္တိ၊ တမ္ပိ စာလေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ယာဂုံ နိဗ္ဗာပေမီ’’တိ ပန စာလေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥတ္တဏ္ဍုလဘတ္တံ လဘိတွာ ပိဒဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန မနုဿာ ပိဒဟိတွာ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဘတ္တံ မာ နိဗ္ဗာယတူ’’တိ ပိဒဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ခီရတက္ကာဒီသု ပန သကိံ ကုထိတေသု အဂ္ဂိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ပုနပါကဿ အနုညာတတ္တာ။

ဣမာ ပန ကပ္ပိယကုဋိယော ကဒါ ဇဟိတဝတ္ထုကာ ဟောန္တိ? ဥဿာဝနန္တိကာ တာဝ ယာ ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ဘိတ္တိပါဒေ ဝါ နိခနိတွာ ကတာ၊ သာ သဗ္ဗေသု ထမ္ဘေသု စ ဘိတ္တိပါဒေသု စ အပနီတေသု ဇဟိတဝတ္ထုကာ ဟောတိ။ သစေ ပန ထမ္ဘေ ဝါ ဘိတ္တိပါဒေ ဝါ ပရိဝတ္တေန္တိ၊ ယော ယော ဌိတော၊ တတ္ထ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာတိ၊ သဗ္ဗေသုပိ ပရိဝတ္တိတေသု အဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောတိ။ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ကတာ စယဿ ဥပရိ ဘိတ္တိအတ္ထာယ ဌပိတံ ဣဋ္ဌကံ ဝါ သိလံ ဝါ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ ဝါ အာဒိံ ကတွာ ဝိနာသိတကာလေ ဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောတိ။ ယေဟိ ပန ဣဋ္ဌကာဒီဟိ အဓိဋ္ဌိတာ၊ တေသု အပနီတေသုပိ တဒညေသု ပတိဋ္ဌာတီတိ အဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောတိ။ ဂေါနိသာဒိကာ ပါကာရာဒီဟိ ပရိက္ခေပေ ကတေ ဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောတိ။ ပုန တသ္မိံ အာရာမေ ကပ္ပိယကုဋိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ပုနပိ ပါကာရာဒယော တတ္ထ တတ္ထ ခဏ္ဍာ ဟောန္တိ၊ တတော တတော ဂါဝေါ ပဝိသန္တိ၊ ပုန ကပ္ပိယကုဋိ ဟောတိ။ ဣတရာ ပန ဒွေ ဂေါပါနသီမတ္တံ ဌပေတွာ သဗ္ဗသ္မိံ ဆဒနေ ဝိနဋ္ဌေ ဇဟိတဝတ္ထုကာဝ ဟောန္တိ။ သစေ ဂေါပါနသီနံ ဥပရိ ဧကမ္ပိ ပက္ခပါသကမဏ္ဍလံ အတ္ထိ၊ ရက္ခတိ။

၁၀၃။ ယတြ ပနိမာ စတဿောပိ ကပ္ပိယဘူမိယော နတ္ထိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ တဿ သန္တကံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ကရဝိကတိဿတ္ထေရော ကိရ ဝိနယဓရပါမောက္ခော မဟာသီဝတ္ထေရဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ သော ဒီပါလောကေန သပ္ပိကုမ္ဘံ ပဿိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘အာဝုသော၊ ဂါမတော သပ္ပိကုမ္ဘော အာဘတော လူခဒိဝသေ သပ္ပိနာ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယာ’’တိ အာဟ။ တတော နံ တိဿတ္ထေရော ‘‘န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပုနဒိဝသေ ပမုခေ နိက္ခိပါပေသိ။ တိဿတ္ထေရော ပုန ဧကဒိဝသံ အာဂတော တံ ဒိသွာ တထေဝ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ သဟသေယျပ္ပဟောနကဋ္ဌာနေ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပုနဒိဝသေ ဗဟိ နီဟရာပေတွာ နိက္ခိပါပေသိ၊ တံ စောရာ ဟရိံသု။ သော ပုန ဧကဒိဝသံ အာဂတံ တိဿတ္ထေရမာဟ ‘‘အာဝုသော၊ တယာ ‘န ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝုတ္တေ သော ကုမ္ဘော ဗဟိ နိက္ခိတ္တော စောရေဟိ ဟဋော’’တိ။ တတော နံ တိဿတ္ထေရော အာဟ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒါတဗ္ဗော အဿ၊ အနုပသမ္ပန္နဿ ဟိ ဒတွာ တဿ သန္တကံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ကပ္ပိယဘူမိဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၀။ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၀၄။ ခါဒနီယာဒိပဋိဂ္ဂါဟောတိ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗဿ ယဿ ကဿစိ ခါဒနီယဿ ဝါ ဘောဇနီယဿ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟဏံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ရုဟတိ၊ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဥစ္စာရဏမတ္တံ ဟောတိ၊ ဟတ္ထပါသော ပညာယတိ၊ အဘိဟာရော ပညာယတိ၊ ဒေဝေါ ဝါ မနုဿော ဝါ တိရစ္ဆာနဂတော ဝါ ကာယေန ကာယပဋိဗဒ္ဓေန နိဿဂ္ဂိယေန ဝါ ဒေတိ၊ တဉ္စေ ဘိက္ခု ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ရုဟတိ။

တတ္ထ ဌိတနိသိန္နနိပန္နာနံ ဝသေန ဧဝံ ဟတ္ထပါသော ဝေဒိတဗ္ဗော – သစေ ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ၊ အာသနဿ ပစ္ဆိမန္တတော ပဋ္ဌာယ၊ သစေ ဌိတော၊ ပဏှိအန္တတော ပဋ္ဌာယ၊ သစေ နိပန္နော၊ ယေန ပဿေန နိပန္နော၊ တဿ ပါရိမန္တတော ပဋ္ဌာယ၊ ဒါယကဿ နိသိန္နဿ ဝါ ဌိတဿ ဝါ နိပန္နဿ ဝါ ဌပေတွာ ပသာရိတဟတ္ထံ ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂံ၊ တဿ ဩရိမန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ဟတ္ထပါသော နာမ။

သစေ ပန ဒါယကပဋိဂ္ဂါဟကေသု ဧကော အာကာသေ ဟောတိ၊ ဧကော ဘူမိယံ၊ ဘူမဋ္ဌဿ စ သီသေန၊ အာကာသဋ္ဌဿ စ ဌပေတွာ ဒါတုံ ဝါ ဂဟေတုံ ဝါ ပသာရိတဟတ္ထံ ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂံ၊ တဿ ဩရိမန္တေန ဟတ္ထပါသပမာဏံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဧကော ကူပေ ဟောတိ၊ ဧကော ကူပတဋေ၊ ဧကော ဝါ ပန ရုက္ခေ၊ ဧကော ပထဝိယံ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ဟတ္ထပါသပမာဏံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝရူပေ ဟတ္ထပါသေ ဌတွာ သစေပိ ပက္ခီ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ ဟတ္ထီ ဝါ သောဏ္ဍာယ ဂဟေတွာ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဒေတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ရုဟတိ။ သစေ ပန အဍ္ဎဋ္ဌမရတနဿပိ ဟတ္ထိနော ခန္ဓေ နိသိန္နော တေန သောဏ္ဍာယ ဒီယမာနံ ဂဏှာတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဟတ္ထာဒီသု ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန အန္တမသော ပါဒင်္ဂုလိယာပိ ဒီယမာနံ ကာယေန ဒိန္နံ နာမ ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ယေန ကေနစိ ဟိ သရီရာဝယဝေန ဂဟိတံ ကာယေန ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ သစေပိ နတ္ထုကရဏိယံ ဒီယမာနံ နာသာပုဋေန အကလ္လကော ဝါ မုခေန ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အာဘောဂမေဝ ဟေတ္ထ ပမာဏံ။

၁၀၅။ ကဋစ္ဆုအာဒီသု ပန ယေန ကေနစိ ဥပကရဏေန ဒိန္နံ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဒိန္နံ နာမ ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ယေန ကေနစိ ဟိ သရီရသမ္ဗဒ္ဓေန ပတ္တထာလကာဒိနာ ဂဟိတံ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ကာယတော ပန ကာယပဋိဗဒ္ဓတော စ မောစေတွာ ဟတ္ထပါသေ ဌိတဿ ကာယေ ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေ ဝါ ပါတိယမာနမ္ပိ နိဿဂ္ဂိယေန ပယောဂေန ဒိန္နံ နာမ ဟောတိ။ ဧကော ဗဟူနိ ဘတ္တဗျဉ္ဇနဘာဇနာနိ သီသေ ကတွာ ဘိက္ခုဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ဌိတကောဝ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ န တာဝ အဘိဟာရော ပညာယတိ၊ တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဤသကမ္ပိ ဩနမတိ၊ ဘိက္ခုနာ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဟေဋ္ဌိမဘာဇနံ ဧကဒေသေနပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗဘာဇနာနိ ပဋိဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဩရောပေတွာ ဥဂ္ဃာဋေတွာ ဝါ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘတ္တပစ္ဆိအာဒိမှိ ပန ဧကဘာဇနေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

ကာဇေန ဘတ္တံ ဟရန္တောပိ သစေ ကာဇံ ဩနမေတွာ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ တိံသဟတ္ထော ဝေဏု ဟောတိ၊ ဧကသ္မိံ အန္တေ ဂုဠကုမ္ဘော ဗဒ္ဓါ၊ ဧကသ္မိံ သပ္ပိကုမ္ဘော၊ တဉ္စေ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ သဗ္ဗံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ။ ဥစ္ဆုယန္တဒေါဏိတော ပဂ္ဃရန္တမေဝ ‘‘ရသံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ အဘိဟာရော န ပညာယတီတိ န ဂဟေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ကသဋံ ဆဍ္ဍေတွာ ဟတ္ထေန ဥဿိဉ္စိတွာ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဟူ ပတ္တာ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ ကဋသာရေ ဝါ ဒေါဏိယံ ဝါ ဖလကေ ဝါ ဌပိတာ ဟောန္တိ၊ ယတ္ထ ဌိတဿ ဒါယကော ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ၊ တတ္ထ ဌတွာ ပဋိဂ္ဂဟဏသညာယ မဉ္စာဒီနိ အင်္ဂုလိယာပိ ဖုသိတွာ ဌိတေန ဝါ နိသိန္နေန ဝါ နိပန္နေန ဝါ ယံ တေသု ပတ္တေသု ဒီယတိ၊ တံ သဗ္ဗံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ။ သစေပိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ မဉ္စာဒီနိ အဘိရုဟိတွာ နိသီဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ပထဝိယံ ပန သစေပိ ကုစ္ဆိယာ ကုစ္ဆိံ အာဟစ္စ ဌိတာ ဟောန္တိ၊ ယံ ယံ အင်္ဂုလိယာ ဝါ သူစိယာ ဝါ ဖုသိတွာ နိသိန္နော ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဒီယမာနမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ မဟာကဋသာရဟတ္ထတ္ထရဏာဒီသု ဌပိတပတ္တေ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ရုဟတီတိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဟတ္ထပါသာတိက္ကမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဟတ္ထပါသေ ပန သတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝဋ္ဋတိ အညတြ တတ္ထဇာတကာ။ တတ္ထဇာတကေ ပန ပဒုမိနိပဏ္ဏေ ဝါ ကိံသုကပဏ္ဏာဒိမှိ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ န ဟိ တံ ကာယပဋိဗဒ္ဓသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ စ တတ္ထဇာတကေ၊ ဧဝံ ခါဏုကေ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတမဉ္စာဒိမှိ အသံဟာရိမေ ဖလကေ ဝါ ပါသာဏေ ဝါ န ရုဟတိယေဝ။ တေပိ ဟိ တတ္ထဇာတကသင်္ချုပဂါ ဟောန္တိ။ ဘူမိယံ အတ္ထတေသု သုခုမေသု တိန္တိဏိကာဒိပဏ္ဏေသု ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ရုဟတိ။ န ဟိ တာနိ သန္ဓာရေတုံ သမတ္ထာနီတိ။ မဟန္တေသု ပန ပဒုမိနိပဏ္ဏာဒီသု ရုဟတိ။ သစေ ဟတ္ထပါသံ အတိက္ကမ္မဌိတော ဒီဃဒဏ္ဍကေန ဥဠုင်္ကေန ဒေတိ၊ ‘‘အာဂန္တွာ ဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝစနံ အသုတွာ ဝါ အနာဒိယိတွာ ဝါ ပတ္တေ အာကိရတိယေဝ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒူရေ ဌတွာ ဘတ္တပိဏ္ဍံ ခိပန္တေပိ ဧသေဝ နယော။

၁၀၆။ သစေ ပတ္တထဝိကတော နီဟရိယမာနေ ပတ္တေ ရဇနစုဏ္ဏာနိ ဟောန္တိ၊ သတိ ဥဒကေ ဓောဝိတဗ္ဗော၊ အသတိ ရဇနစုဏ္ဏံ ပုဉ္ဆိတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ။ သစေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ ပတ္တေ ရဇံ ပတတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခာ ဂဏှိတဗ္ဗာ၊ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဂဏှတော ဝိနယဒုက္ကဋံ၊ တံ ပန ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇတော အနာပတ္တိ။ သစေ ပန ‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ဝစနံ အသုတွာ ဝါ အနာဒိယိတွာ ဝါ ဘိက္ခံ ဒေန္တိယေဝ၊ ဝိနယဒုက္ကဋံ နတ္ထိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အညာ ဘိက္ခာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သစေ မဟာဝါတော တတော တတော ရဇံ ပါတေတိ၊ န သက္ကာ ဟောတိ ဘိက္ခံ ဂဟေတုံ၊ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒဿာမီ’’တိ သုဒ္ဓစိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဝိဟာရံ ဝါ အာသနသာလံ ဝါ ဂန္တွာ တံ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ ပုန တေန ဒိန္နံ ဝါ တဿ ဝိဿာသေန ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဘိက္ခာစာရေ သရဇံ ပတ္တံ ဘိက္ခုဿ ဒေတိ၊ သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဣမံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခံ ဝါ ဂဏှေယျာသိ ပရိဘုဉ္ဇေယျာသိ ဝါ’’တိ၊ တေန တထာ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ရဇံ ဥပရိ ဥပ္ပိလဝတိ၊ ကဉ္ဇိကံ ပဝါဟေတွာ သေသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ အန္တောပဝိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ အနုပသမ္ပန္နေ အသတိ ဟတ္ထတော အမောစေန္တေနေဝ ယတ္ထ အနုပသမ္ပန္နော အတ္ထိ၊ တတ္ထ နေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုက္ခဘတ္တေ ပတိတရဇံ အပနေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အတိသုခုမံ ဟောတိ၊ ဥပရိ ဘတ္တေန သဒ္ဓိံ အပနေတဗ္ဗံ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယာဂုံ ဝါ သူပံ ဝါ ပုရတော ဌပေတွာ အာလုဠေန္တာနံ ဘာဇနတော ဖုသိတာနိ ဥဂ္ဂန္တွာ ပတ္တေ ပတန္တိ၊ ပတ္တော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။

၁၀၇။ ဥဠုင်္ကေန အာဟရိတွာ ဒေန္တာနံ ပဌမတရံ ဥဠုင်္ကတော ထေဝါ ပတ္တေ ပတန္တိ၊ သုပတိတာ၊ အဘိဟဋတ္တာ ဒေါသော နတ္ထိ။ သစေပိ စရုကေန ဘတ္တေ အာကိရိယမာနေ စရုကတော မသိ ဝါ ဆာရိကာ ဝါ ပတတိ၊ အဘိဟဋတ္တာ နေဝတ္ထိ ဒေါသော။ အနန္တရဿ ဘိက္ခုနော ဒီယမာနံ ပတ္တတော ဥပ္ပတိတွာ ဣတရဿ ပတ္တေ ပတတိ၊ သုပတိတံ။ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟိ တံ ဟောတိ။ သစေ ဇဇ္ဈရိသာခါဒိံ ဖာလေတွာ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဒေန္တာနံ သာခတော ဖုသိတာနိ အညဿ ပတ္တေ ပတန္တိ၊ ပတ္တော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ယဿ ပတ္တဿ ဥပရိ ဖာလေန္တိ၊ တဿ ပတ္တေ ပတိတေသု ဒါတုကာမတာယ အဘိဟဋတ္တာ ဒေါသော နတ္ထိ။ ပါယာသဿ ပူရေတွာ ပတ္တံ ဒေန္တိ၊ ဥဏှတ္တာ ဟေဋ္ဌာ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ မုခဝဋ္ဋိယာပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ တထာပိ န သက္ကောတိ၊ အာဓာရကေန ဂဟေတဗ္ဗော။ အာသနသာလာယ ပတ္တံ ဂဟေတွာ နိသိန္နော ဘိက္ခု နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တော ဟောတိ၊ နေဝ အာဟရိယမာနံ၊ န ဒီယမာနံ ဇာနာတိ၊ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ။ သစေ ပန အာဘောဂံ ကတွာ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ သော ဟတ္ထေန အာဓာရကံ မုဉ္စိတွာ ပါဒေန ပေလ္လေတွာ နိဒ္ဒါယတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပါဒေန အာဓာရကံ အက္ကမိတွာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ ပန ဇာဂရန္တဿပိ အနာဒရပဋိဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ တသ္မာ န ကတ္တဗ္ဗံ။ ကေစိ ‘‘ဧဝံ အာဓာရကေန ပဋိဂ္ဂဟဏံ ကာယပဋိဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓေန ပဋိဂ္ဂဟဏံ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ဝစနမတ္တမေဝ၊ အတ္ထတော ပန သဗ္ဗမ္ပေတံ ကာယပဋိဗဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ ကာယသံသဂ္ဂေပိ စေသ နယော ဒဿိတော။ ယမ္ပိ ဘိက္ခုဿ ဒီယမာနံ ပတတိ၊ တမ္ပိ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

တတြိဒံ သုတ္တံ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ ဒီယမာနံ ပတတိ၊ တံ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ ပရိစ္စတ္တံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယကေဟီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၃)။

ဣဒဉ္စ ပန သုတ္တံ နေယျတ္ထံ၊ တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော – ယံ ဒီယမာနံ ဒါယကဿ ဟတ္ထတော ပရိဂဠိတွာ သုဒ္ဓါယ ဝါ ဘူမိယာ ပဒုမိနိပဏ္ဏေ ဝါ ဝတ္ထကဋသာရကာဒီသု ဝါ ပတတိ၊ တံ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန သရဇာယ ဘူမိယံ ပတတိ၊ တံ ရဇံ ပုဉ္ဆိတွာ ဝါ ဓောဝိတွာ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ပဝဋ္ဋန္တံ အညဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ၊ တေန အာဟရာပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ တံ ဘိက္ခုံ ဝဒတိ ‘‘တွံယေဝ ခါဒါ’’တိ၊ တဿပိ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အနာဏတ္တေန ပန တေန န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘အနာဏတ္တေနပိ ဣတရဿ ဒဿာမီတိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ပနေတံ ဣတရဿ ဘိက္ခုနော ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ? ဘဂဝတာ အနနုညာတတ္တာ။ ဘဂဝတာ ဟိ ‘‘သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ဝဒန္တေန ယဿေဝ တံ ဒီယမာနံ ပတတိ၊ တဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကမ္ပိ တံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂေါ အနုညာတော။ ‘‘ပရိစ္စတ္တံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယကေဟီ’’တိ ဝစနေန ပနေတ္ထ ပရသန္တကဘာဝေါ ဒီပိတော၊ တသ္မာ အညဿ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တဿ ပန အာဏတ္တိယာ ဝဋ္ဋတီတိ အယံ ကိရေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ ယသ္မာ စ ဧတံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကတ္တာ အနုညာတံ၊ တသ္မာ ယထာဌိတံယေဝ အနာမသိတွာ ကေနစိ ပိဒဟိတွာ ဌပိတံ ဒုတိယဒိဝသေပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သန္နိဓိပစ္စယာ အနာပတ္တိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ တံ ဒိဝသံယေဝ ဟိ တဿ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂေါ အနုညာတော၊ န တတော ပရန္တိ အယမ္ပိ ကိရေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

၁၀၈။ ဣဒါနိ အဗ္ဗောဟာရိကနယော ဝုစ္စတိ။ ဘုဉ္ဇန္တာနဉှိ ဒန္တာ ခီယန္တိ၊ နခါ ခီယန္တိ၊ ပတ္တဿ ဝဏ္ဏော ခီယတိ၊ သဗ္ဗံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ သတ္ထကေန ဥစ္ဆုအာဒီသု ဖာလိတေသု မလံ ပညာယတိ၊ ဧတံ နဝသမုဋ္ဌိတံ နာမ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သတ္ထကံ ဓောဝိတွာ ဖာလိတေသု မလံ န ပညာယတိ၊ လောဟဂန္ဓမတ္တံ ဟောတိ၊ တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ ယမ္ပိ သတ္ထကံ ဂဟေတွာ ပရိဟရန္တိ၊ တေန ဖာလိတေပိ ဧသေဝ နယော။ န ဟိ တံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိဟရန္တီတိ။ မူလဘေသဇ္ဇာဒီနိ ပိသန္တာနံ ဝါ ကောဋ္ဋေန္တာနံ ဝါ နိသဒနိသဒပေါတကဥဒုက္ခလမုသလာဒီနိ ခီယန္တိ၊ ပရိဟရဏကဝါသိံ တာပေတွာ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ တက္ကေ ဝါ ခီရေ ဝါ ပက္ခိပန္တိ၊ တတ္ထ နီလိကာ ပညာယတိ၊ သတ္ထကေ ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ အာမကတက္ကာဒီသု ပန သယံ န ပက္ခိပိတဗ္ဗာ၊ ပက္ခိပတိ စေ၊ သာမံပါကတော န မုစ္စတိ။ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ သရီရတော ဝါ စီဝရတော ဝါ ကိလိဋ္ဌဥဒကံ ပတ္တေ ပတတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ရုက္ခမူလာဒီသု ဘုဉ္ဇန္တဿ ပတိတေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန သတ္တာဟံ ဝဿန္တေ ဒေဝေ သုဒ္ဓံ ဥဒကံ ဟောတိ၊ အဗ္ဘောကာသတော ဝါ ပတတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

၁၀၉။ သာမဏေရဿ ဩဒနံ ဒေန္တေန တဿ ပတ္တဂတံ အစ္ဆုပန္တေနေဝ ဒါတဗ္ဗော၊ ပတ္တော ဝါဿ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေ ဩဒနံ ဆုပိတွာ ပုန အတ္တနော ပတ္တေ ဩဒနံ ဂဏှန္တဿ ဥဂ္ဂဟိတကော ဟောတိ။ သစေ ပန ဒါတုကာမော ဟုတွာ ‘‘အာဟရ၊ သာမဏေရ၊ ပတ္တံ၊ ဩဒနံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရော ‘‘အလံ မယှ’’န္တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပုန ‘‘တဝေတံ မယာ ပရိစ္စတ္တ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘န မယှံ ဧတေနတ္ထော’’တိ ဝဒတိ၊ သတက္ခတ္တုမ္ပိ ပရိစ္စဇတု၊ ယာဝ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ၊ တာဝ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန အာဓာရကေ ဌိတံ နိရပေက္ခော ‘‘ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ သာပေက္ခော အာဓာရကေ ပတ္တံ ဌပေတွာ ‘‘ဧတ္တော ပူဝံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ဂဏှာဟီ’’တိ သာမဏေရံ ဝဒတိ၊ သာမဏေရော ဟတ္ထံ ဓောဝိတွာ သစေပိ သတက္ခတ္တုံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ပတ္တဂတံ အဖုသန္တောဝ အတ္တနော ပတ္တေ ပက္ခိပတိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယဒိ ပန အတ္တနော ပတ္တဂတံ ဖုသိတွာ တတော ဂဏှာတိ၊ သာမဏေရသန္တကေန သံသဋ္ဌံ ဟောတိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘သစေပိ ဂယှမာနံ ဆိဇ္ဇိတွာ တတ္ထ ပတတိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တံ ‘‘ဧကံ ဘတ္တပိဏ္ဍံ ဂဏှ၊ ဧကံ ပူဝံ ဂဏှ၊ ဣမဿ ဂုဠပိဏ္ဍဿ ဧတ္တကံ ပဒေသံ ဂဏှာ’’တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝုတ္တေ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဣဓ ပန ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ယံ သာမဏေရဿ ပတ္တေ ပတတိ၊ တဒေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ၊ ဟတ္ထဂတံ ပန ယာဝ သာမဏေရော ဝါ ‘‘အလ’’န္တိ န ဩရမတိ၊ ဘိက္ခု ဝါ န ဝါရေတိ၊ တာဝ ဘိက္ခုဿေဝ သန္တကံ၊ တသ္မာ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ။ သစေ အတ္တနော ဝါ ဘိက္ခူနံ ဝါ ယာဂုပစနကဘာဇနေ ကေသဉ္စိ အတ္ထာယ ဘတ္တံ ပက္ခိပတိ၊ ‘‘သာမဏေရ၊ ဘာဇနဿ ဥပရိ ဟတ္ထံ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ တဿ ဟတ္ထေ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ။ တဿ ဟတ္ထတော ဘာဇနေ ပတိတဉှိ ဒုတိယဒိဝသေ ဘာဇနဿ အကပ္ပိယဘာဝံ န ကရောတိ ပရိစ္စတ္တတ္တာ။ သစေ ဧဝံ အကတွာ ပက္ခိပတိ၊ ပတ္တမိဝ ဘာဇနံ နိရာမိသံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

၁၁၀။ ဒါယကာ ယာဂုကုဋံ ဌပေတွာ ဂတာ၊ တံ ဒဟရသာမဏေရော ပဋိဂ္ဂဏှာပေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဘိက္ခု ပတ္တံ ဥပနာမေတိ၊ သာမဏေရော ကုဋဿ ဂီဝံ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယံ ဌပေတွာ အာဝဇ္ဇေတိ၊ ပတ္တဂတာ ယာဂု ပဋိဂ္ဂဟိတာဝ ဟောတိ။ အထ ဝါ ဘိက္ခု ဘူမိယံ ဟတ္ထံ ဌပေတိ၊ သာမဏေရော ပဝဋ္ဋေတွာ ဟတ္ထံ အာရောပေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ပူဝပစ္ဆိဘတ္တပစ္ဆိဥစ္ဆုဘာရာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပဋိဂ္ဂဟဏူပဂံ ဘာရံ ဒွေ တယော သာမဏေရာ ဒေန္တိ၊ ဧကေန ဝါ ဗလဝတာ ဥက္ခိတ္တံ ဒွေ တယော ဘိက္ခူ ဂဏှန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ မဉ္စဿ ဝါ ပီဌဿ ဝါ ပါဒေ တေလဃဋံ ဝါ ဖာဏိတဃဋံ ဝါ လဂ္ဂေန္တိ၊ ဘိက္ခုဿ မဉ္စေပိ ပီဌေပိ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတကံ နာမ န ဟောတိ။

နာဂဒန္တကေ ဝါ အင်္ကုသကေ ဝါ ဒွေ တေလဃဋာ လဂ္ဂိတာ ဟောန္တိ ဥပရိ ပဋိဂ္ဂဟိတကော၊ ဟေဋ္ဌာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကော။ ဥပရိမံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ပဋိဂ္ဂဟိတကော၊ ဥပရိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကော၊ ဥပရိမံ ဂဟေတွာ ဣတရံ ဂဏှတော ဥပရိမော ဥဂ္ဂဟိတကော ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ တေလထာလကံ ဟောတိ၊ တဉ္စေ သမ္မဇ္ဇန္တော သမ္မုဉ္ဇနိယာ ဃဋ္ဋေတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတကံ န ဟောတိ၊ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဂဟေတွာ ဉတွာ ပုန ဌပေတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတကံ န ဟောတိ၊ ဗဟိ နီဟရိတွာ သဉ္ဇာနာတိ၊ ဗဟိ အဋ္ဌပေတွာ ဟရိတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတဗ္ဗံ၊ နတ္ထိ ဒေါသော။ သစေ ပန ပုဗ္ဗေ ဝိဝရိတွာ ဌပိတံ၊ န ပိဒဟိတဗ္ဗံ။ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဌိတံ၊ တထေဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိ ဌပေတိ၊ ပုန န ဆုပိတဗ္ဗံ။

၁၁၁။ ပဋိဂ္ဂဟိတကေ တေလာဒိမှိ ကဏ္ဏိကာ ဥဋ္ဌေတိ၊ သိင်္ဂိဝေရာဒိမှိ ဃနစုဏ္ဏံ၊ တံသမုဋ္ဌာနမေဝ နာမ တံ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ တာလံ ဝါ နာဠိကေရံ ဝါ အာရုဠှော ယောတ္တေန ဖလပိဏ္ဍိံ ဩတာရေတွာ ဥပရိ ဌိတောဝ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ အညော ဘူမိယံ ဌိတော ယောတ္တပါသကေ ဂဟေတွာ ဥက္ခိပိတွာ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သဖလံ မဟာသာခံ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ဖလာနိ ပဋိဂ္ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တိ၊ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တောဝတိယံ ဌတွာ ဝတိံ ဆိန္ဒိတွာ ဥစ္ဆုံ ဝါ တိမ္ဗရူသကံ ဝါ ဒေန္တိ၊ ဟတ္ထပါသေ သတိ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဏ္ဍကေသု အပဟရိတွာ နိဂ္ဂတံ ဂဏှန္တဿ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဟရိတွာ နိဂ္ဂတေ အဋ္ဌကထာသု ဒေါသော န ဒဿိတော။ မယံ ပန ‘‘ယံ ဌာနံ ပဟဋံ၊ တတော သယံပတိတမိဝ ဟောတီ’’တိ တက္ကယာမ၊ တမ္ပိ ဌတွာ ဂစ္ဆန္တေ ယုဇ္ဇတိ သုင်္ကဃာတတော ပဝဋ္ဋေတွာ ဗဟိပတိတဘဏ္ဍံ ဝိယ။ ဝတိံ ဝါ ပါကာရံ ဝါ လင်္ဃာပေတွာ ဒေန္တိ၊ သစေ ပန အပုထုလော ပါကာရော၊ အန္တောပါကာရေ ဗဟိပါကာရေ စ ဌိတဿ ဟတ္ထပါသော ပဟောတိ၊ ဟတ္ထသတမ္ပိ ဥဒ္ဓံ ဂန္တွာ သမ္ပတ္တံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဘိက္ခု ဂိလာနံ သာမဏေရံ ခန္ဓေန ဝဟတိ၊ သော ဖလာဖလံ ဒိသွာ ဂဟေတွာ ခန္ဓေ နိသိန္နောဝ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အပရော ဘိက္ခုံ ဝဟန္တော ခန္ဓေ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဘိက္ခု ဖလိနိံ သာခံ ဆာယတ္ထာယ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဖလာနိ ခါဒိတုံ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ပဋိဂ္ဂဟာပေတွာ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မစ္ဆိကဝါရဏတ္ထံ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ခါဒိတုကာမော စေ ဟောတိ၊ မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ခါဒန္တဿ နတ္ထိ ဒေါသော။ ဘိက္ခု ပဋိဂ္ဂဟဏာရဟံ ဘဏ္ဍံ မနုဿာနံ ယာနေ ဌပေတွာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆတိ၊ ယာနံ ကဒ္ဒမေ လဂ္ဂတိ၊ ဒဟရော စက္ကံ ဂဟေတွာ ဥက္ခိပတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတကံ နာမ န ဟောတိ။ နာဝါယ ဌပေတွာ နာဝံ အရိတ္တေန ဝါ ပါဇေတိ၊ ဟတ္ထေန ဝါ ကဍ္ဎတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဠုမ္ပေပိ ဧသေဝ နယော။ စာဋိယံ ဝါ ကုဏ္ဍကေ ဝါ ဌပေတွာပိ တံ အနုပသမ္ပန္နေန ဂါဟာပေတွာ အနုပသမ္ပန္နံ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာ တရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မိမ္ပိ အသတိ အနုပသမ္ပန္နံ ဂါဟာပေတွာ တံ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာ တရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဥပါသကာ ဂမိကဘိက္ခူနံ ပါထေယျတဏ္ဍုလေ ဒေန္တိ၊ သာမဏေရာ ဘိက္ခူနံ တဏ္ဍုလေ ဂဟေတွာ အတ္တနော တဏ္ဍုလေ ဂဟေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဘိက္ခူ တေသံ တဏ္ဍုလေ ဂဏှန္တိ၊ သာမဏေရာ အတ္တနာ ဂဟိတတဏ္ဍုလေသု ခီဏေသု ဣတရေဟိ တဏ္ဍုလေဟိ ယာဂုံ ပစိတွာ သဗ္ဗေသံ ပတ္တာနိ ပဋိပါဋိယာ ဌပေတွာ ယာဂုံ အာကိရန္တိ၊ ပဏ္ဍိတော သာမဏေရော အတ္တနော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထေရဿ ဒေတိ၊ ထေရဿ ပတ္တံ ဒုတိယတ္ထေရဿာတိ ဧဝံ သဗ္ဗာနိပိ ပရိဝတ္တေတိ၊ သဗ္ဗေဟိ သာမဏေရဿ သန္တကံ ဘုတ္တံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ သာမဏေရော အပဏ္ဍိတော ဟောတိ၊ အတ္တနော ပတ္တေ ယာဂုံ သယမေဝ ပါတုံ အာရဘတိ၊ ‘‘အာဝုသော၊ တုယှံ ယာဂုံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ ထေရေဟိ ပဋိပါဋိယာ ယာစိတွာပိ ပိဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သဗ္ဗေဟိ သာမဏေရဿ သန္တကမေဝ ဘုတ္တံ ဟောတိ၊ နေဝ ဥဂ္ဂဟိတပစ္စယာ၊ န သန္နိဓိပစ္စယာ ဝဇ္ဇံ ဖုသန္တိ။ ဧတ္ထ ပန မာတာပိတူနံ တေလာဒီနိ၊ ဆာယာဒီနံ အတ္ထာယ သာခါဒီနိ စ ဟရန္တာနံ ဣမေသဉ္စ ဝိသေသော န ဒိဿတိ၊ တသ္မာ ကာရဏံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။

၁၁၂။ သာမဏေရော ဘတ္တံ ပစိတုကာမော တဏ္ဍုလေ ဓောဝိတွာ နိစ္စာလေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဘိက္ခုနာ တဏ္ဍုလေ စ ဘာဇနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တဏ္ဍုလေ ဓောဝိတွာ နိစ္စာလေတွာ ဘာဇနံ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတဗ္ဗံ၊ အဂ္ဂိ န ကာတဗ္ဗော၊ ပက္ကကာလေ ဝိဝရိတွာ ပက္ကဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော။ သစေ ဒုပ္ပက္ကံ ဟောတိ၊ ပါကတ္ထာယ ပိဒဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ရဇဿ ဝါ ဆာရိကာယ ဝါ အပတနတ္ထာယ ဝဋ္ဋတိ၊ ပက္ကကာလေ ဩရောပိတုံ ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ သာမဏေရော ပဋိဗလော ပစိတုံ၊ ခဏော ပနဿ နတ္ထိ ကတ္ထစိ ဂန္တုကာမော၊ ဘိက္ခုနာ သတဏ္ဍုလောဒကံ ဘာဇနံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတွာ ‘‘အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ တတော ပရံ ပုရိမနယေနေဝ သဗ္ဗံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခု ယာဂုအတ္ထာယ သုဒ္ဓဘာဇနံ အာရောပေတွာ ဥဒကံ တာပေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္တေ ဥဒကေ သာမဏေရော တဏ္ဍုလေ ပက္ခိပတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခုနာ အဂ္ဂိ န ကာတဗ္ဗော၊ ပက္ကယာဂုံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သာမဏေရော ယာဂုံ ပစတိ၊ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စကော ဘိက္ခု ကီဠန္တော ဘာဇနံ အာမသတိ၊ ပိဓာနံ အာမသတိ၊ ဥဂ္ဂတံ ဖေဏံ ဆိန္ဒိတွာ ပဟရတိ၊ တဿေဝ ပါတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒုရုပစိဏ္ဏံ နာမ ဟောတိ။ သစေ ပန ဒဗ္ဗိံ ဝါ ဥဠုင်္ကံ ဝါ ဂဟေတွာ အနုက္ခိပန္တော အာလောဠေတိ၊ သဗ္ဗေသံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သာမံပါကဉ္စေဝ ဟောတိ ဒုရုပစိဏ္ဏဉ္စ။ သစေ ဥက္ခိပတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတကမ္ပိ ဟောတိ။

၁၁၃။ ဘိက္ခုနာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာဓာရကေ ပတ္တော ဌပိတော ဟောတိ။ တတြ စေ အညော လောလဘိက္ခု ကီဠန္တော ပတ္တံ အာမသတိ၊ ပတ္တပိဓာနံ အာမသတိ၊ တဿေဝ တတော လဒ္ဓဘတ္တံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ န ပတ္တံ ဥက္ခိပိတွာ ဌပေတိ၊ သဗ္ဗေသံ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထဇာတကဖလိနိသာခါယ ဝါ ဝလ္လိယာ ဝါ ဂဟေတွာ စာလေတိ၊ တဿေဝ တတော လဒ္ဓဖလံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋဉ္စ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘ဖလရုက္ခံ ပန အပဿယိတုံ ဝါ တတ္ထ ကဏ္ဋကံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒုရုပစိဏ္ဏံ န ဟောတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ အရညေ ပတိတံ ပန အမ္ဗဖလာဒိံ ဒိသွာ ‘‘သာမဏေရဿ ဒဿာမီ’’တိ အာဟရိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သီဟဝိဃာသာဒိံ ဒိသွာပိ ‘‘သာမဏေရဿ ဒဿာမီ’’တိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ အာဟရိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သက္ကောတိ ဝိတက္ကံ သောဓေတုံ၊ တတော လဒ္ဓံ ခါဒိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ နေဝ အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ၊ န ဥဂ္ဂဟိတကပစ္စယာ ဝဇ္ဇံ ဖုသတိ။ မာတာပိတူနံ အတ္ထာယ တေလာဒီနိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတော အန္တရာမဂ္ဂေ ဗျာဓိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတော ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန မူလေပိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ မာတာပိတူနံ တဏ္ဍုလေ အာဟရိတွာ ဒေတိ၊ တေ တတောယေဝ ယာဂုအာဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ တဿ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ သန္နိဓိပစ္စယာ ဥဂ္ဂဟိတပစ္စယာ ဝါ ဒေါသော နတ္ထိ။

၁၁၄။ ဘိက္ခု ပိဒဟိတွာ ဥဒကံ တာပေတိ၊ ယာဝ ပရိက္ခယာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနေတ္ထ ဆာရိကာ ပတတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒီဃသဏ္ဍာသေန ထာလကံ ဂဟေတွာ တေလံ ပစန္တဿ ဆာရိကာ ပတတိ၊ ဟတ္ထေန အမုဉ္စန္တေနေဝ ပစိတွာ ဩတာရေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ အင်္ဂါရာပိ ဒါရူနိပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတာနိ၊ မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခု ဥစ္ဆုံ ခါဒတိ၊ သာမဏေရော ‘‘မယှမ္ပိ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘ဣတော ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှာ’’တိ ဝုတ္တော ဂဏှာတိ၊ အဝသေသေ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဂုဠပိဏ္ဍံ ခါဒန္တဿပိ ဧသေဝ နယော။ ဝုတ္တောကာသတော ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတာဝသေသဉှိ အဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဟောတိ။ ဘိက္ခု ဂုဠံ ဘာဇေန္တော ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကောဋ္ဌာသေ ကရောတိ၊ ဘိက္ခူပိ သာမဏေရာပိ အာဂန္တွာ ဧကဂ္ဂဟဏေနေဝ ဧကမေကံ ကောဋ္ဌာသံ ဂဏှန္တိ၊ ဂဟိတာဝသေသံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ သစေ လောလသာမဏေရော ဂဏှိတွာ ဂဏှိတွာ ပုန ဌပေတိ၊ တဿ ဂဟိတာဝသေသံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကမေဝ ဟောတိ။

ဘိက္ခု ဓူမဝဋ္ဋိံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဓူမံ ပိဝတိ၊ မုခဉ္စ ကဏ္ဌော စ မနောသိလာယ လိတ္တော ဝိယ ဟောတိ၊ ယာဝကာလိကံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယာဝကာလိကေန ယာဝဇီဝိကသံသဂ္ဂေ ဒေါသော နတ္ထိ။ ပတ္တံ ဝါ ရဇနံ ဝါ ပစန္တဿ ကဏ္ဏနာသစ္ဆိဒ္ဒေဟိ ဓူမော ပဝိသတိ၊ ဗျာဓိပစ္စယာ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဥပသိင်္ဃတိ၊ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ဘတ္တုဂ္ဂါရော တာလုံ အာဟစ္စ အန္တောယေဝ ပဝိသတိ၊ အဝိသယတ္တာ ဝဋ္ဋတိ၊ မုခံ ပဝိဋ္ဌံ ပန အဇ္ဈောဟရတော ဝိကာလေ အာပတ္တိ။ ဒန္တန္တရေ လဂ္ဂဿ အာမိသဿ ရသော ပဝိသတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ သစေ သုခုမံ အာမိသံ ဟောတိ၊ ရသော န ပညာယတိ၊ အဗ္ဗောဟာရိကပက္ခံ ဘဇတိ။ ဥပကဋ္ဌေ ကာလေ နိရုဒကဋ္ဌာနေ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ကက္ခာရေတွာ ဒွေ တယော ခေဠပိဏ္ဍေ ပါတေတွာ ဥဒကဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတဗ္ဗံ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတသိင်္ဂိဝေရာဒီနံ အင်္ကုရာ နိက္ခမန္တိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ လောဏေ အသတိ သမုဒ္ဒေါဒကေန လောဏကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတလောဏောဒကံ လောဏံ ဟောတိ၊ လောဏံ ဝါ ဥဒကံ ဟောတိ၊ ရသော ဝါ ဖာဏိတံ ဟောတိ၊ ဖာဏိတံ ဝါ ရသော ဟောတိ၊ မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

ဟိမကရကာ ဥဒကဂတိကာ ဧဝ။ ပါရိဟာရိကေန ကတကဋ္ဌိနာ ဥဒကံ ပသာဒေန္တိ၊ တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ၊ အာမိသေန သဒ္ဓိံ ဝဋ္ဋတိ။ အာမိသဂတိကေဟိ ကပိတ္ထဖလာဒီဟိ ပသာဒိတံ ပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပေါက္ခရဏီအာဒီသု ဥဒကံ ဗဟလံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန မုခေ ဟတ္ထေ စ လဂ္ဂတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ခေတ္တေသု ကသိတဋ္ဌာနေ ဗဟလံ ဥဒကံ ဟောတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ သန္ဒိတွာ ကန္ဒရာဒီနိ ပဝိသိတွာ နဒိံ ပူရေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ကကုဓသောဗ္ဘာဒယော ဟောန္တိ ရုက္ခတော ပတိတေဟိ ပုပ္ဖေဟိ သဉ္ဆန္နောဒကာ။ သစေ ပုပ္ဖရသော န ပညာယတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ပရိတ္တံ ဥဒကံ ဟောတိ၊ ရသော ပညာယတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဗ္ဗတကန္ဒရာဒီသု ကာဠဝဏ္ဏပဏ္ဏစ္ဆန္နဥဒကေပိ ဧသေဝ နယော။

ပါနီယဃဋေ သရေဏုကာနိ ဝါ သဝဏ္ဋခီရာနိ ဝါ ပုပ္ဖာနိ ပက္ခိတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ပုပ္ဖာနိ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပက္ခိပိတဗ္ဗာနိ။ ပါဋလိမလ္လိကာ ပက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ၊ ဝါသမတ္တံ တိဋ္ဌတိ၊ တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ ဒုဘိယဒိဝသေပိ အာမိသေန သဒ္ဓိံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနာ ဌပိတပုပ္ဖဝါသိတကပါနီယတော သာမဏေရော ပါနီယံ ဂဟေတွာ ပီတာဝသေသကံ တတ္ထေဝ အာကိရတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဒုမသရာဒီသု ဥဒကံ သန္ထရိတွာ ဌိတံ ပုပ္ဖရေဏုံ ဃဋေန ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဥဒကံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတံ ဒန္တကဋ္ဌံ ဟောတိ၊ သစေ တဿ ရသံ ပိဝိတုကာမော၊ မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ အဇာနန္တဿ ရသေ ပဝိဋ္ဌေပိ အာပတ္တိယေဝ။ အစိတ္တကဉှိ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ။

၁၁၅။ မဟာဘူတေသု ကိံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကိံ န ဝဋ္ဋတီတိ? ခီရံ တာဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ကပ္ပိယမံသခီရံ ဝါ ဟောတု အကပ္ပိယမံသခီရံ ဝါ၊ ပိဝန္တဿ အနာပတ္တိ။ အဿု ခေဠော သိင်္ဃာဏိကာ မုတ္တံ ကရီသံ သေမှံ ဒန္တမလံ အက္ခိဂူထကော ကဏ္ဏဂူထကော သရီရေ ဥဋ္ဌိတလောဏန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဌာနတော စဝိတွာ ပတ္တေ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ ပတတိ၊ တံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အင်္ဂလဂ္ဂံ ပဋိဂ္ဂဟိတကမေဝ။ ဥဏှပါယာသံ ဘုဉ္ဇန္တဿ သေဒေါ အင်္ဂုလိအနုသာရေန ဧကာဗဒ္ဓါဝ ဟုတွာ ပါယာသေ သန္တိဋ္ဌတိ၊ ပိဏ္ဍာယ ဝါ စရန္တဿ ဟတ္ထတော ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိတော ဝါ ပတ္တတလံ ဩရောဟတိ၊ ဧတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဈာမမဟာဘူတေ ဣဒံ နာမ န ဝဋ္ဋတီတိ နတ္ထိ၊ ဒုဇ္ဈာပိတံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သုဇ္ဈာပိတံ ပန မနုဿဋ္ဌိမ္ပိ စုဏ္ဏံ ကတွာ လေဟေ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ စတ္တာရိ မဟာဝိကဋာနိ အသတိ ကပ္ပိယကာရကေ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဒုဗ္ဗစောပိ အသမတ္ထောပိ ကပ္ပိယကာရကော အသန္တပက္ခေယေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဆာရိကာယ အသတိ သုက္ခဒါရုံ ဈာပေတွာ ဆာရိကာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သုက္ခဒါရုမှိ အသတိ အလ္လဒါရုံ ရုက္ခတော ဆိန္ဒိတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ ပန စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ မဟာဝိကဋံ ကာလောဒိဿံ နာမ၊ သပ္ပဒဋ္ဌက္ခဏေယေဝ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပဋိဂ္ဂဟဏဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၁။ ပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၁၆။ ပဋိက္ခေပပဝါရဏာတိ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘုဉ္ဇမာနေန ယဿ ကဿစိ အဘိဟဋဘောဇနဿ ပဋိက္ခေပသင်္ခါတာ ပဝါရဏာ။ သာ စ န ကေဝလံ ပဋိက္ခေပမတ္တေန ဟောတိ၊ အထ ခေါ ပဉ္စင်္ဂဝသေန။ တတြိမာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ – အသနံ၊ ဘောဇနံ၊ ဒါယကဿ ဟတ္ထပါသေ ဌာနံ၊ အဘိဟာရော၊ အဘိဟဋဿ ပဋိက္ခေပေါတိ။ တတ္ထ အသနန္တိ ဝိပ္ပကတဘောဇနံ၊ ဘုဉ္ဇမာနော စေသ ပုဂ္ဂလော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဘောဇနန္တိ ပဝါရဏပ္ပဟောနကံ ဘောဇနံ၊ ဩဒနာဒီနဉ္စ အညတရံ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဘောဇနံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဒါယကဿ ဟတ္ထပါသေ ဌာနန္တိ ပဝါရဏပ္ပဟောနကံ ဘောဇနံ ဂဏှိတွာ ဒါယကဿ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထပ္ပမာဏေ ဩကာသေ အဝဋ္ဌာနံ။ အဘိဟာရောတိ ဟတ္ထပါသေ ဌိတဿ ဒါယကဿ ကာယေန အဘိဟာရော။ အဘိဟဋဿ ပဋိက္ခေပေါတိ ဧဝံ အဘိဟဋဿ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပဋိက္ခေပေါ။ ဣတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ အင်္ဂါနံ ဝသေန ပဝါရဏာ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဥပါလိ၊ အာကာရေဟိ ပဝါရဏာ ပညာယတိ၊ အသနံ ပညာယတိ၊ ဘောဇနံ ပညာယတိ၊ ဟတ္ထပါသေ ဌိတော၊ အဘိဟရတိ၊ ပဋိက္ခေပေါ ပညာယတီ’’တိ (ပရိ။ ၄၂၈)။

၁၁၇။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၈-၉) – ‘‘အသန’’န္တိအာဒီသု တာဝ ယံ အသ္နာတိ၊ ယဉ္စ ဘောဇနံ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေန အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတိ၊ တံ ဩဒနော ကုမ္မာသော သတ္တု မစ္ဆော မံသန္တိ ဣမေသံ အညတရမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဩဒနော နာမ သာလိ ဝီဟိ ယဝေါ ဂေါဓုမော ကင်္ဂု ဝရကော ကုဒြူသကောတိ သတ္တန္နံ ဓညာနံ တဏ္ဍုလေဟိ နိဗ္ဗတ္တော။ တတြ သာလီတိ အန္တမသော နီဝါရံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗာပိ သာလိဇာတိ။ ဝီဟီတိ သဗ္ဗာပိ ဝီဟိဇာတိ။ ယဝဂေါဓုမေသု ဘေဒေါ နတ္ထိ။ ကင်္ဂူတိ သေတရတ္တကာဠဘေဒါ သဗ္ဗာပိ ကင်္ဂုဇာတိ။ ဝရကောတိ အန္တမသော ဝရကစောရကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗာပိ သေတဝဏ္ဏာ ဝရကဇာတိ။ ကုဒြူသကောတိ ကာဠကုဒြူသကော စေဝ သာမာကာဒိဘေဒါ စ သဗ္ဗာပိ တိဏဓညဇာတိ။ နီဝါရဝရကစောရကာ စေတ္ထ ဓညာနုလောမာတိ ဝဒန္တိ၊ ဓညာနိ ဟောန္တု ဓညာနုလောမာနိ ဝါ၊ ဧတေသံ ဝုတ္တပ္ပဘေဒါနံ သတ္တန္နံ ဓညာနံ တဏ္ဍုလေ ဂဟေတွာ ‘‘ဘတ္တံ ပစိဿာမာ’’တိ ဝါ ‘‘ယာဂုံ ပစိဿာမာ’’တိ ဝါ ‘‘အမ္ဗိလပါယာသာဒီသု အညတရံ ပစိဿာမာ’’တိ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ သန္ဓာယ ပစန္တု၊ သစေ ဥဏှံ သီတလံ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တာနံ ဘောဇနကာလေ ဂဟိတဂဟိတဋ္ဌာနေ ဩဓိ ပညာယတိ၊ ဩဒနသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ပဝါရဏံ ဇနေတိ။ သစေ ဩဓိ န ပညာယတိ၊ ယာဂုသင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ၊ ပဝါရဏံ န ဇနေတိ။

ယောပိ ပါယာသော ဝါ ပဏ္ဏဖလကဠီရမိဿကာ အမ္ဗိလယာဂု ဝါ ဥဒ္ဓနတော ဩတာရိတမတ္တာ အဗ္ဘုဏှာ ဟောတိ အာဝဇ္ဇိတွာ ပိဝိတုံ သက္ကာ၊ ဟတ္ထေန ဂဟိတောကာသေပိ ဩဓိံ န ဒဿေတိ၊ ပဝါရဏံ န ဇနေတိ။ သစေ ပန ဥသုမာယ ဝိဂတာယ သီတလဘူတာ ဃနဘာဝံ ဂစ္ဆတိ၊ ဩဓိံ ဒဿေတိ၊ ပုန ပဝါရဏံ ဇနေတိ၊ ပုဗ္ဗေ တနုဘာဝေါ န ရက္ခတိ။ သစေပိ ဒဓိတက္ကာဒီနိ အာရောပေတွာ ဗဟူ ပဏ္ဏဖလကဠီရေ ပက္ခိပိတွာ မုဋ္ဌိမတ္တာပိ တဏ္ဍုလာ ပက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ၊ ဘောဇနကာလေ စေ ဩဓိ ပညာယတိ၊ ပဝါရဏံ ဇနေတိ။ အယာဂုကေ နိမန္တနေ ‘‘ယာဂုံ ဒဿာမာ’’တိ ဘတ္တေ ဥဒကကဉ္ဇိကခီရာဒီနိ အာကိရိတွာ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဒေန္တိ။ ကိဉ္စာပိ တနုကော ဟောတိ၊ ပဝါရဏံ ဇနေတိယေဝ။ သစေ ပန ပက္ကုထိတေသု ဥဒကာဒီသု ပက္ခိပိတွာ ပစိတွာ ဒေန္တိ၊ ယာဂုသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ယာဂုသင်္ဂဟံ ဂတေပိ တသ္မိံ ဝါ အညသ္မိံ ဝါ ယတ္ထ မစ္ဆမံသံ ပက္ခိပန္တိ၊ သစေ သာသပမတ္တမ္ပိ မစ္ဆမံသခဏ္ဍံ ဝါ နှာရု ဝါ ပညာယတိ၊ ပဝါရဏံ ဇနေတိ၊ သုဒ္ဓရသကော ပန ရသကယာဂု ဝါ န ဇနေတိ။ ဌပေတွာ ဝုတ္တဓညတဏ္ဍုလေ အညေဟိ ဝေဏုတဏ္ဍုလာဒီဟိ ဝါ ကဏ္ဍမူလဖလေဟိ ဝါ ယေဟိ ကေဟိစိ ကတံ ဘတ္တမ္ပိ ပဝါရဏံ န ဇနေတိ၊ ပဂေဝ ဃနယာဂု။ သစေ ပနေတ္ထ မစ္ဆမံသံ ပက္ခိပန္တိ၊ ဇနေတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ‘‘ပုပ္ဖိအတ္ထာယ ဘတ္တမ္ပိ ပဝါရဏံ ဇနေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုပ္ဖိအတ္ထာယ ဘတ္တံ နာမ ပုပ္ဖိခဇ္ဇကတ္ထာယ ကုထိတုဒကေ ပက္ခိပိတွာ သေဒိတတဏ္ဍုလာ ဝုစ္စန္တိ။ သစေ ပန တေ တဏ္ဍုလေ သုက္ခာပေတွာ ခါဒန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ နေဝ သတ္တုသင်္ချံ၊ န ဘတ္တသင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ ပုန တေဟိ ကတဘတ္တံ ပဝါရေတိယေဝ။ တေ တဏ္ဍုလေ သပ္ပိတေလာဒီသု ဝါ ပစန္တိ၊ ပူဝံ ဝါ ကရောန္တိ၊ န ပဝါရေန္တိ။ ပုထုကာ ဝါ တာဟိ ကတသတ္တုဘတ္တာဒီနိ ဝါ န ပဝါရေန္တိ။

ကုမ္မာသော နာမ ယဝေဟိ ကတကုမ္မာသော။ အညေဟိ ပန မုဂ္ဂါဒီဟိ ကတကုမ္မာသော ပဝါရဏံ န ဇနေတိ။

သတ္တု နာမ သာလိဝီဟိယဝေဟိ ကတသတ္တု။ ကင်္ဂုဝရကကုဒြူသကသီသာနိပိ ဘဇ္ဇိတွာ ဤသကံ ကောဋ္ဋေတွာ ထုသေ ပလာပေတွာ ပုန ဒဠှံ ကောဋ္ဋေတွာ စုဏ္ဏံ ကရောန္တိ။ သစေပိ တံ အလ္လတ္တာ ဧကဗဒ္ဓံ ဟောတိ၊ သတ္တုသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ခရပါကဘဇ္ဇိတာနံ ဝီဟီနံ တဏ္ဍုလေ ကောဋ္ဋေတွာ ဒေန္တိ၊ တမ္ပိ စုဏ္ဏံ သတ္တုသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သမပါကဘဇ္ဇိတာနံ ပန ဝီဟီနံ ဝါ ဝီဟိပလာသာနံ ဝါ တဏ္ဍုလာ ဘဇ္ဇိတတဏ္ဍုလာ ဧဝ ဝါ န ပဝါရေန္တိ။ တေသံ ပန တဏ္ဍုလာနံ စုဏ္ဏံ ပဝါရေတိ၊ ခရပါကဘဇ္ဇိတာနံ ဝီဟီနံ ကုဏ္ဍကမ္ပိ ပဝါရေတိ။ သမပါကဘဇ္ဇိတာနံ ပန အာတပသုက္ခာနံ ဝါ ကုဏ္ဍကံ န ပဝါရေတိ။ လာဇာ ဝါ တေဟိ ကတဘတ္တသတ္တုအာဒီနိ ဝါ န ပဝါရေန္တိ၊ ဘဇ္ဇိတပိဋ္ဌံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ သုဒ္ဓခဇ္ဇကံ ဝါ န ပဝါရေတိ။ မစ္ဆမံသပူရိတခဇ္ဇကံ ပန သတ္တုမောဒကော ဝါ ပဝါရေတိ။ မစ္ဆော မံသဉ္စ ပါကဋမေဝ။

အယံ ပန ဝိသေသော – သစေ ယာဂုံ ပိဝန္တဿ ယာဂုသိတ္ထမတ္တာနေဝ ဒွေ မစ္ဆခဏ္ဍာနိ ဝါ မံသခဏ္ဍာနိ ဝါ ဧကဘာဇနေ ဝါ နာနာဘာဇနေ ဝါ ဒေန္တိ၊ တာနိ စေ အခါဒန္တော အညံ ယံ ကိဉ္စိ ပဝါရဏပ္ပဟောနကံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ တတော ဧကံ ခါဒိတံ၊ ဧကံ ဟတ္ထေ ဝါ ပတ္တေ ဝါ ဟောတိ၊ သော စေ အညံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရေတိ။ ဒွေပိ ခါဒိတာနိ ဟောန္တိ၊ မုခေ သာသပမတ္တမ္ပိ အဝသိဋ္ဌံ နတ္ထိ၊ သစေပိ အညံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ကပ္ပိယမံသံ ခါဒန္တော ကပ္ပိယမံသံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရေတိ။ ကပ္ပိယမံသံ ခါဒန္တော အကပ္ပိယမံသံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? အဝတ္ထုတာယ။ ယဉှိ ဘိက္ခုနော ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တံယေဝ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ။ ဣဒံ ပန ဇာနန္တော အကပ္ပိယတ္တာ ပဋိက္ခိပတိ၊ အဇာနန္တောပိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဌိတမေဝ ပဋိက္ခိပတိ နာမ၊ တသ္မာ န ပဝါရေတိ။ သစေ ပန အကပ္ပိယမံသံ ခါဒန္တော ကပ္ပိယမံသံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? ဝတ္ထုတာယ။ ယဉှိ တေန ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တံ ပဝါရဏာယ ဝတ္ထု၊ ယံ ပန ခါဒတိ၊ တံ ကိဉ္စာပိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဌိတံ၊ ခါဒိယမာနံ ပန မံသဘာဝံ န ဇဟတိ၊ တသ္မာ ပဝါရေတိ။ အကပ္ပိယမံသံ ဝါ ခါဒန္တော အကပ္ပိယမံသံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပုရိမနယေနေဝ န ပဝါရေတိ။ ကပ္ပိယမံသံ ဝါ အကပ္ပိယမံသံ ဝါ ခါဒန္တော ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ ယံ ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရေတိ။ ကုလဒူသကဝေဇ္ဇကမ္မဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနသာဒိတရူပိယာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တံ ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌံ အနေသနာယ ဥပ္ပန္နံ အကပ္ပိယဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ အကပ္ပိယဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ အကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တောပိ ကပ္ပိယဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရေတိ။ အကပ္ပိယဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတီတိ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ကာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၁၈။ ဧဝံ ‘‘အသန’’န္တိအာဒီသု ယဉ္စ အသ္နာတိ၊ ယဉ္စ ဘောဇနံ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေန အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပန္တော ပဝါရဏံ အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ဥတွာ ဣဒါနိ ယထာ အာပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဇာနနတ္ထံ အယံ ဝိနိစ္ဆယော – အသနံ ဘောဇနန္တိ ဧတ္ထ တာဝ ယေန ဧကသိတ္ထမ္ပိ အဇ္ဈောဟဋံ ဟောတိ သော သစေ ပတ္တမုခဟတ္ထာနံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဉ္စသု ဘောဇနေသု ဧကသ္မိမ္ပိ သတိ အညံ ပဉ္စသု ဘောဇနေသု ဧကမ္ပိ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရေတိ။ ကတ္ထစိ ဘောဇနံ နတ္ထိ၊ အာမိသဂန္ဓမတ္တံ ပညာယတိ၊ န ပဝါရေတိ။ မုခေ စ ဟတ္ထေ စ ဘောဇနံ နတ္ထိ၊ ပတ္တေ အတ္ထိ၊ တသ္မိံ ပန အာသနေ အဘုဉ္ဇိတုကာမော၊ ဝိဟာရံ ဝါ ပဝိသိတွာ ဘုဉ္ဇိတုကာမော၊ အညဿ ဝါ ဒါတုကာမော တသ္မိံ စေ အန္တရေ ဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? ဝိပ္ပကတဘောဇနဘာဝဿ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာ။ ‘‘ယောပိ အညတြ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိတုကာမော မုခေ ဘတ္တံ ဂိလိတွာ သေသံ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အညံ ဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ၊ တဿပိ ပဝါရဏာ န ဟောတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ယထာ စ ပတ္တေ၊ ဧဝံ ဟတ္ထေပိ။ မုခေပိ ဝါ ဝိဇ္ဇမာနံ ဘောဇနံ သစေ အနဇ္ဈောဟရိတုကာမော ဟောတိ၊ တသ္မိဉ္စ ခဏေ အညံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ဧကသ္မိဉှိ ပဒေ ဝုတ္တံ လက္ခဏံ သဗ္ဗတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အပိစ ကုရုန္ဒိယံ ဧသ နယော ဒဿိတောယေဝ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘မုခေ ဘတ္တံ ဂိလိတံ၊ ဟတ္ထေ ဘတ္တံ ဝိဃာသာဒဿ ဒါတုကာမော၊ ပတ္တေ ဘတ္တံ ဘိက္ခုဿ ဒါတုကာမော၊ သစေ တသ္မိံ ခဏေ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတီ’’တိ။

ဟတ္ထပါသေ ဌိတောတိ ဧတ္ထ ပန သစေ ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ၊ အာသနဿ ပစ္ဆိမန္တတော ပဋ္ဌာယ၊ သစေ ဌိတော၊ ပဏှိအန္တတော ပဋ္ဌာယ၊ သစေ နိပန္နော၊ ယေန ပဿေန နိပန္နော၊ တဿ ပါရိမန္တတော ပဋ္ဌာယ၊ ဒါယကဿ နိသိန္နဿ ဝါ ဌိတဿ ဝါ နိပန္နဿ ဝါ ဌပေတွာ ပသာရိတဟတ္ထံ ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂံ၊ တဿ ဩရိမန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ‘‘ဟတ္ထပါသော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မိံ ဌတွာ အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပန္တဿေဝ ပဝါရဏာ ဟောတိ၊ န တတော ပရံ။

အဘိဟရတီတိ ဟတ္ထပါသဗ္ဘန္တရေ ဌိတော ဂဟဏတ္ထံ ဥပနာမေတိ။ သစေ ပန အနန္တရနိသိန္နောပိ ဘိက္ခု ဟတ္ထေ ဝါ ဦရူသု ဝါ အာဓာရကေ ဝါ ဌိတံ ပတ္တံ အနဘိဟရိတွာ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ နတ္ထိ။ ဘတ္တပစ္ဆိံ အာနေတွာ ပုရတော ဘူမိယံ ဌပေတွာ ‘‘ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ဤသကံ ပန ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ အပနာမေတွာ ဝါ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ။ ထေရာသနေ နိသိန္နော ထေရော ဒူရေ နိသိန္နဿ ဒဟရဘိက္ခုဿ ပတ္တံ ပေသေတွာ ‘‘ဣတော ဩဒနံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဂဏှိတွာ ပန ဂတော တုဏှီ တိဋ္ဌတိ၊ ဒဟရော ‘‘အလံ မယှ’’န္တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? ထေရဿ ဒူရဘာဝတော ဒူတဿ စ အနဘိဟရဏတော။ သစေ ပန ဂဟေတွာ အာဂတော ဘိက္ခု ‘‘ဣဒံ ဘတ္တံ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတိ၊ တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ။ ပရိဝေသနာယဧကော ဧကေန ဟတ္ထေန ဩဒနပစ္ဆိံ၊ ဧကေန ကဋစ္ဆုံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုံ ပရိဝိသတိ၊ တတြ စေ အညော အာဂန္တွာ ‘‘အဟံ ပစ္ဆိံ ဓာရေဿာမိ၊ တွံ ဩဒနံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဂဟိတမတ္တမေဝ ကရောတိ၊ ပရိဝေသကော ဧဝ ပန တံ ဓာရေတိ၊ တသ္မာ သာ အဘိဟဋာဝ ဟောတိ၊ တတော ဒါတုကာမတာယ ဂဏှန္တံ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပဝါရဏာ ဟောတိ။ သစေ ပန ပရိဝေသကေန ဖုဋ္ဌမတ္တာဝ ဟောတိ၊ ဣတရောဝ နံ ဓာရေတိ၊ တတော ဒါတုကာမတာယ ဂဏှန္တံ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပဝါရဏာ န ဟောတိ၊ ကဋစ္ဆုနာ ဥဒ္ဓဋဘတ္တေ ပန ဟောတိ။ ကဋစ္ဆုနာ အဘိဟာရောယေဝ ဟိ တဿ အဘိဟာရော။ ‘‘ဒွိန္နံ သမဘာရေပိ ပဋိက္ခိပန္တော ပဝါရေတိယေဝါ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ အနန္တရဿ ဘိက္ခုနော ဘတ္တေ ဒီယမာနေ ဣတရော ပတ္တံ ဟတ္ထေန ပိဒဟတိ၊ ပဝါရဏာ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? အညဿ အဘိဟဋေ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။

ပဋိက္ခေပေါ ပညာယတီတိ ဧတ္ထ ဝါစာယ အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ နတ္ထိ၊ ကာယေန အဘိဟဋံ ပန ယေန ကေနစိ အာကာရေန ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပဋိက္ခိပန္တဿ ပဝါရဏာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတြ ကာယေန ပဋိက္ခေပေါ နာမ အင်္ဂုလိံ ဝါ ဟတ္ထံ ဝါ မက္ခိကာဗီဇနိံ ဝါ စီဝရကဏ္ဏံ ဝါ စာလေတိ၊ ဘမုကာယ ဝါ အာကာရံ ကရောတိ၊ ကုဒ္ဓါ ဝါ ဩလောကေတိ။ ဝါစာယ ပဋိက္ခေပေါ နာမ ‘‘အလ’’န္တိ ဝါ ‘‘န ဂဏှာမီ’’တိ ဝါ ‘‘မာ အာကိရာ’’တိ ဝါ ‘‘အပဂစ္ဆာ’’တိ ဝါ ဝဒတိ။ ဧဝံ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပဋိက္ခိတ္တေ ပဝါရဏာ ဟောတိ။

၁၁၉။ ဧကော အဘိဟဋေ ဘတ္တေ ပဝါရဏာယ ဘီတော ဟတ္ထေ အပနေတွာ ပုနပ္ပုနံ ပတ္တေ ဩဒနံ အာကိရန္တံ ‘‘အာကိရ အာကိရ၊ ကောဋ္ဋေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ ပူရေဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧတ္ထ ကထန္တိ? မဟာသုမတ္ထေရော တာဝ ‘‘အနာကိရဏတ္ထာယ ဝုတ္တတ္တာ ပဝါရဏာ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘အာကိရ ပူရေဟီတိ ဝဒန္တဿ နာမ ကဿစိ ပဝါရဏာ အတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ပဝါရေတီ’’တိ အာဟ။

အပရော ဘတ္တံ အဘိဟရန္တံ ဘိက္ခုံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ကိံ၊ အာဝုသော၊ ဣတောပိ ကိဉ္စိ ဂဏှိဿသိ၊ ဒမ္မိ တေ ကိဉ္စီ’’တိ အာဟ၊ တတြာပိ ‘‘ဧဝံ နာဂမိဿတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ပဝါရဏာ ဟောတီ’’တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘ဂဏှိဿသီတိ ဝဒန္တဿ နာမ ကဿစိ ပဝါရဏာ အတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ပဝါရေတီ’’တိ အာဟ။

ဧကော သမံသကံ ရသံ အဘိဟရိတွာ ‘‘ရသံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တံ သုတွာ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ နတ္ထိ။ ‘‘မစ္ဆမံသရသ’’န္တိ ဝုတ္တေ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ၊ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဟောတိယေဝ။ မံသံ ဝိသုံ ကတွာ ‘‘မံသရသံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘တတ္ထ စေ သာသပမတ္တမ္ပိ မံသခဏ္ဍံ အတ္ထိ၊ တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ။ သစေ ပန ပရိဿာဝိတော ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဘယတ္ထေရော အာဟ။

မံသရသေန အာပုစ္ဆန္တံ မဟာထေရော ‘‘မုဟုတ္တံ အာဂမေဟီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ထာလကံ၊ အာဝုသော၊ အာဟရာ’’တိ အာဟ၊ ဧတ္ထ ကထန္တိ? မဟာသုမတ္ထေရော တာဝ ‘‘အဘိဟာရကဿ ဂမနံ ဥပစ္ဆိန္နံ၊ တသ္မာ ပဝါရေတီ’’တိ အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘အယံ ကုဟိံ ဂစ္ဆတိ၊ ကီဒိသံ ဧတဿ ဂမနံ၊ ဂဏှန္တဿပိ နာမ ကဿစိ ပဝါရဏာ အတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ပဝါရေတီ’’တိ အာဟ။

ကဠီရပနသာဒီဟိ မိဿေတွာ မံသံ ပစန္တိ၊ တံ ဂဟေတွာ ‘‘ကဠီရသူပံ ဂဏှထ၊ ပနသဗျဉ္ဇနံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝမ္ပိ န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? အပဝါရဏာရဟဿ နာမေန ဝုတ္တတ္တာ။ သစေ ပန ‘‘မစ္ဆသူပံ မံသသူပ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိ ဝါ ဝဒန္တိ၊ ပဝါရေတိ၊ မံသကရမ္ဗကော နာမ ဟောတိ။ တံ ဒါတုကာမောပိ ‘‘ကရမ္ဗကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပဝါရေတိ၊ ‘‘မံသကရမ္ဗက’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣဒ’’န္တိ ဝါ ဝုတ္တေ ပန ပဝါရေတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗေသု မစ္ဆမံသမိဿကေသု။

၁၂၀။ ‘‘ယော ပန နိမန္တနေ ဘုဉ္ဇမာနော မံသံ အဘိဟဋံ ‘ဥဒ္ဒိဿကတ’န္တိ မညမာနော ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရိတောဝ ဟောတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ မိဿကကထာ ပန ကုရုန္ဒိယံ သုဋ္ဌု ဝုတ္တာ။ ဧဝဉှိ တတ္ထ ဝုတ္တံ – ပိဏ္ဍစာရိကော ဘိက္ခု ဘတ္တမိဿကံ ယာဂုံ အာဟရိတွာ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ န ပဝါရေတိ၊ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? ယေနာပုစ္ဆိတော၊ တဿ အတ္ထိတာယ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ‘‘ယာဂုမိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တတြ စေ ယာဂု ဗဟုတရာ ဝါ ဟောတိ သမသမာ ဝါ၊ န ပဝါရေတိ။ ယာဂု မန္ဒာ၊ ဘတ္တံ ဗဟုတရံ၊ ပဝါရေတိ။ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ ပဋိက္ခိပိတုံ၊ ကာရဏံ ပနေတ္ထ ဒုဒ္ဒသံ။ ‘‘ဘတ္တမိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဘတ္တံ ဗဟုတရံ ဝါ သမံ ဝါ အပ္ပတရံ ဝါ ဟောတိ၊ ပဝါရေတိယေဝ။ ဘတ္တံ ဝါ ယာဂုံ ဝါ အနာမသိတွာ ‘‘မိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တတြ စေ ဘတ္တံ ဗဟုတရံ ဝါ သမကံ ဝါ ဟောတိ၊ ပဝါရေတိ၊ အပ္ပတရံ န ပဝါရေတိ၊ ဣဒဉ္စ ကရမ္ဗကေန န သမာနေတဗ္ဗံ။ ကရမ္ဗကော ဟိ မံသမိဿကောပိ ဟောတိ အမံသမိဿကောပိ၊ တသ္မာ ကရမ္ဗကန္တိ ဝုတ္တေ ပဝါရဏာ နတ္ထိ၊ ဣဒံ ပန ဘတ္တမိဿကမေဝ။ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဝါရဏာ ဟောတိ။ ဗဟုရသေ ဘတ္တေ ရသံ၊ ဗဟုခီရေ ခီရံ၊ ဗဟုသပ္ပိမှိ စ ပါယာသေ သပ္ပိံ ဂဏှထာတိ ဝိသုံ ကတွာ ဒေတိ၊ တံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ နတ္ထိ။

ယော ပန ဂစ္ဆန္တော ပဝါရေတိ၊ သော ဂစ္ဆန္တောဝ ဘုဉ္ဇိတုံ လဘတိ။ ကဒ္ဒမံ ဝါ ဥဒကံ ဝါ ပတွာ ဌိတေန အတိရိတ္တံ ကာရေတဗ္ဗံ။ သစေ အန္တရာ နဒီ ပူရာ ဟောတိ၊ နဒီတီရေ ဂုမ္ဗံ အနုပရိယာယန္တေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အထ နာဝါ ဝါ သေတု ဝါ အတ္ထိ၊ တံ အဘိရုဟိတွာပိ စင်္ကမန္တေနေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဂမနံ န ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ယာနေ ဝါ ဟတ္ထိအဿပိဋ္ဌေ ဝါ စန္ဒမဏ္ဍလေ ဝါ သူရိယမဏ္ဍလေ ဝါ နိသီဒိတွာ ပဝါရိတေန ယာဝ မဇ္ဈနှိကံ၊ တာဝ တေသု ဂစ္ဆန္တေသုပိ နိသိန္နေနေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယော ဌိတော ပဝါရေတိ၊ ဌိတေနေဝ၊ ယော နိသိန္နော ပဝါရေတိ၊ နိသိန္နေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တံ တံ ဣရိယာပထံ ဝိကောပေန္တေန အတိရိတ္တံ ကာရေတဗ္ဗံ။ ယော ဥက္ကုဋိကော နိသီဒိတွာ ပဝါရေတိ၊ တေန ဥက္ကုဋိကေနေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ တဿ ပန ဟေဋ္ဌာ ပလာလပီဌံ ဝါ ကိဉ္စိ ဝါ နိသီဒနကံ ဒါတဗ္ဗံ။ ပီဌကေ နိသီဒိတွာ ပဝါရိတေန အာသနံ အစာလေတွာဝ စတဿော ဒိသာ ပရိဝတ္တန္တေန ဘုဉ္ဇိတုံ လဗ္ဘတိ။ မဉ္စေ နိသီဒိတွာ ပဝါရိတေန ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ သဉ္စရိတုံ န လဗ္ဘတိ။ သစေ ပန နံ သဟ မဉ္စေန ဥက္ခိပိတွာ အညတြ နေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ နိပဇ္ဇိတွာ ပဝါရိတေန နိပန္နေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ပရိဝတ္တန္တေန ယေန ပဿေန နိပန္နော၊ တဿ ဌာနံ နာတိက္ကမေတဗ္ဗံ။

၁၂၁။ ပဝါရိတေန ပန ကိံကာတဗ္ဗန္တိ? ယေန ဣရိယာပထေန ပဝါရိတော ဟောတိ၊ တံ ဝိကောပေတွာ အညေန ဣရိယာပထေန စေ ဘုဉ္ဇတိ၊ အတိရိတ္တံ ကာရာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အနတိရိတ္တံ ပန ယံ ကိဉ္စိ ယာဝကာလိကသင်္ဂဟိတံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒတိ ဝါ ဘုဉ္ဇတိ ဝါ၊ အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။

တတ္ထ အနတိရိတ္တံ နာမ နာတိရိတ္တံ၊ န အဓိကန္တိ အတ္ထော။ တံ ပန ယသ္မာ ကပ္ပိယကတာဒီဟိ သတ္တဟိ ဝိနယကမ္မာကာရေဟိ အကတံ ဝါ ဂိလာနဿ အနဓိကံ ဝါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ –

‘‘အနတိရိတ္တံ နာမ အကပ္ပိယကတံ ဟောတိ၊ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကတံ ဟောတိ၊ အနုစ္စာရိတကတံ ဟောတိ၊ အဟတ္ထပါသေ ကတံ ဟောတိ၊ အဘုတ္တာဝိနာ ကတံ ဟောတိ၊ ဘုတ္တာဝိနာ စ ပဝါရိတေန အာသနာ ဝုဋ္ဌိတေန ကတံ ဟောတိ၊ ‘အလမေတံ သဗ္ဗ’န္တိ အဝုတ္တံ ဟောတိ၊ န ဂိလာနာတိရိတ္တံ ဟောတိ၊ ဧတံ အနတိရိတ္တံ နာမာ’’တိ (ပါစိ။ ၂၃၉)။

တတ္ထ အကပ္ပိယကတန္တိ ယံ တတ္ထ ဖလံ ဝါ ကန္ဒမူလာဒိံ ဝါ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ကပ္ပိယံ အကတံ၊ ယဉ္စ အကပ္ပိယမံသံ ဝါ အကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ၊ ဧတံ အကပ္ပိယံ နာမ။ တံ အကပ္ပိယံ ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အတိရိတ္တံ ကတမ္ပိ ‘‘အကပ္ပိယကတ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကတန္တိ ဘိက္ခုနာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံယေဝ ပုရိမနယေန အတိရိတ္တံ ကတံ။ အနုစ္စာရိတကတန္တိ ကပ္ပိယံ ကာရေတုံ အာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဤသကမ္ပိ အနုက္ခိတ္တံ ဝါ အနပနာမိတံ ဝါ ကတံ။ အဟတ္ထပါသေ ကတန္တိ ကပ္ပိယံ ကာရေတုံ အာဂတဿ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌိတေန ကတံ။ အဘုတ္တာဝိနာ ကတန္တိ ယော ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ အတိရိတ္တံ ကရောတိ၊ တေန ပဝါရဏပ္ပဟောနကဘောဇနံ အဘုတ္တေန ကတံ။ ဘုတ္တာဝိနာ ပဝါရိတေန အာသနာ ဝုဋ္ဌိတေန ကတန္တိ ဣဒံ ဥတ္တာနမေဝ။ ‘‘အလမေတံ သဗ္ဗ’’န္တိ အဝုတ္တန္တိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဧဝံ အဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ဝိနယကမ္မာကာရေဟိ ယံ အတိရိတ္တံ ကပ္ပိယံ အကတံ၊ ယဉ္စ န ဂိလာနာတိရိတ္တံ၊ တဒုဘယမ္ပိ ‘‘အနတိရိတ္တ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၂၂။ အတိရိတ္တံ ပန တဿေဝ ပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ပဒဘာဇနေ –

‘‘အတိရိတ္တံ နာမ ကပ္ပိယကတံ ဟောတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတကတံ ဟောတိ၊ ဥစ္စာရိတကတံ ဟောတိ၊ ဟတ္ထပါသေ ကတံ ဟောတိ၊ ဘုတ္တာဝိနာ ကတံ ဟောတိ၊ ဘုတ္တာဝိနာ ပဝါရိတေန အာသနာ အဝုဋ္ဌိတေန ကတံ ဟောတိ၊ ‘အလမေတံ သဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ဂိလာနာတိရိတ္တံ ဟောတိ၊ ဧတံ အတိရိတ္တံ နာမာ’’တိ (ပါစိ။ ၂၃၉)။

အပိစေတ္ထ ဘုတ္တာဝိနာ ကတံ ဟောတီတိ အနန္တရနိသိန္နဿ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ပတ္တတော ဧကမ္ပိ သိတ္ထံ ဝါ မံသဟီရံ ဝါ ခါဒိတွာ ကတမ္ပိ ‘‘ဘုတ္တာဝိနာဝ ကတံ ဟောတီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာသနာ အဝုဋ္ဌိတေနာတိ ဧတ္ထ ပန အသမ္မောဟတ္ထံ အယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဒွေ ဘိက္ခူ ပါတောယေဝ ဘုဉ္ဇမာနာ ပဝါရိတာ ဟောန္တိ၊ ဧကေန တတ္ထေဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ ဣတရေန နိစ္စဘတ္တံ ဝါ သလာကဘတ္တံ ဝါ အာနေတွာ ဥပဍ္ဎံ တဿ ဘိက္ခုနော ပတ္တေ အာကိရိတွာ ဟတ္ထံ ဓောဝိတွာ သေသံ တေန ဘိက္ခုနာ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ယဉှိ တဿ ဟတ္ထေ လဂ္ဂံ၊ တံ အကပ္ပိယံ ဟောတိ။ သစေ ပန ပဌမံ နိသိန္နော ဘိက္ခု သယမေဝ တဿ ပတ္တတော ဟတ္ထေန ဂဏှာတိ၊ ဟတ္ထဓောဝနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေ ပန ဧဝံ ‘ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပုန ကိဉ္စိ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ ခါဒနီယံ ဝါ ပတ္တေ အာကိရ’န္တိ ယေန ပဌမံ ကပ္ပိယံ ကတံ ဟောတိ၊ သော ပုန ကာတုံ န လဘတိ။ ယေန အကတံ၊ တေန ကာတဗ္ဗံ၊ ယဉ္စ အကတံ၊ တံ ကာတဗ္ဗံ။ ယေန အကတန္တိ အညေန ဘိက္ခုနာ ယေန ပဌမံ န ကတံ၊ တေန ကာတဗ္ဗံ။ ယဉ္စ အကတန္တိ ယေန ပဌမံ ကပ္ပိယံ ကတံ၊ တေနပိ ယံ အကတံ၊ တံ ကာတဗ္ဗံ။ ပဌမဘာဇနေ ပန ကာတုံ န လဗ္ဘတိ။ တတ္ထ ဟိ ကရိယမာနေ ပဌမံ ကတေန သဒ္ဓိံ ကတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ အညသ္မိံ ဘာဇနေ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ကတံ ပန တေန ဘိက္ခုနာ ပဌမံ ကတေန သဒ္ဓိံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ကပ္ပိယံ ကရောန္တေန စ န ကေဝလံ ပတ္တေယေဝ၊ ကုဏ္ဍေပိ ပစ္ဆိယမ္ပိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပုရတော ဌပေတွာ ဩနာမိတဘာဇနေ ကာတဗ္ဗံ။ တံ သစေ ဘိက္ခုသတံ ပဝါရိတံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အပ္ပဝါရိတာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယေန ပန ကပ္ပိယံ ကတံ၊ တဿ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ပဝါရေတွာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌံ ဘိက္ခုံ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အဝဿံ ဘုဉ္ဇနကေ မင်္ဂလနိမန္တနေ နိသီဒါပေန္တိ၊ အတိရိတ္တံ ကာရာပေတွာဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ တတ္ထ အညော ဘိက္ခု နတ္ထိ၊ အာသနသာလံ ဝါ ဝိဟာရံ ဝါ ပတ္တံ ပေသေတွာ ကာရေတဗ္ဗံ၊ ကပ္ပိယံ ကရောန္တေန ပန အနုပသမ္ပန္နဿ ဟတ္ထေ ဌိတံ န ကာတဗ္ဗံ။ သစေ အာသနသာလာယံ အဗျတ္တော ဘိက္ခု ဟောတိ၊ သယံ ဂန္တွာ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ အာနေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

ဂိလာနာတိရိတ္တန္တိ ဧတ္ထ န ကေဝလံ ယံ ဂိလာနဿ ဘုတ္တာဝသေသံ ဟောတိ၊ တံ ဂိလာနာတိရိတ္တံ၊ အထ ခေါ ယံ ကိဉ္စိ ဂိလာနံ ဥဒ္ဒိဿ ‘‘အဇ္ဇ ဝါ ယဒါ ဝါ ဣစ္ဆတိ၊ တဒါ ခါဒိဿတီ’’တိ အာဟဋံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဂိလာနာတိရိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယာမကာလိကံ ပန သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ အနတိရိတ္တံ အာဟာရတ္ထာယ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ယာမကာလိကာဒီနိ အာမိသသံသဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ၊ အာဟာရတ္ထာယပိ အနာဟာရတ္ထာယပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အဇ္ဈောဟရန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ၊ အသံသဋ္ဌာနိ ပန သတိ ပစ္စယေ ဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၂။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၂၃။ ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ ဧတ္ထ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ကုလပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေန္တေန ယေ ပါဠိယံ ‘‘န ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၈၉) ပဋိက္ခိတ္တာ ပုဂ္ဂလာ၊ တေ ဝဇ္ဇေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒေါသဝိရဟိတော ပုဂ္ဂလော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၈) – ကုဋ္ဌံ ဂဏ္ဍော ကိလာသော သောသော အပမာရောတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ပဗ္ဗာဇေန္တော ပန ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တတ္ထ ကုဋ္ဌန္တိ ရတ္တကုဋ္ဌံ ဝါ ဟောတု ကာဠကုဋ္ဌံ ဝါ၊ ယံ ကိဉ္စိ ကိဋိဘဒဒ္ဒဥကစ္ဆုအာဒိပ္ပဘေဒမ္ပိ သဗ္ဗံ ကုဋ္ဌမေဝါတိ ဝုတ္တံ။ တဉ္စေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏမ္ပိ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဟောတိ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန နိဝါသနပါဝုရဏေဟိ ပကတိပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မုခေ ပန ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌီသု ဝါ သစေပိ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ၊ နခပိဋ္ဌိတော စ ခုဒ္ဒကတရမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ တိကိစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တေနပိ ပကတိဝဏ္ဏေ ဇာတေယေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဂေါဓာပိဋ္ဌိသဒိသစုဏ္ဏဩကိရဏသရီရမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဂဏ္ဍောတိ မေဒဂဏ္ဍော ဝါ ဟောတု အညော ဝါ၊ ယော ကောစိ ကောလဋ္ဌိမတ္တကောပိ စေ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတော ဂဏ္ဍော ဟောတိ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ပန ကောလဋ္ဌိမတ္တေ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတေ ဝဋ္ဋတိ၊ မုခါဒိကေ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတေပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တိကိစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တေနပိ သရီရံ သစ္ဆဝိံ ကာရာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဥဏ္ဏိဂဏ္ဍာ နာမ ဟောန္တိ ဂေါထနကာ ဝိယ အင်္ဂုလိကာ ဝိယ စ တတ္ထ တတ္ထ လမ္ဗန္တိ၊ ဧတေပိ ဂဏ္ဍာယေဝ၊ တေသု သတိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒဟရကာလေ ခီရပီဠကာ ယောဗ္ဗန္နကာလေ စ မုခေ ခရပီဠကာ နာမ ဟောန္တိ၊ မဟလ္လကကာလေ နဿန္တိ၊ န တာ ဂဏ္ဍသင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တာသု သတိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညာ ပန သရီရေ ခရပီဠကာ နာမ၊ အပရာ ပဒုမကဏ္ဏိကာ နာမ ဟောန္တိ၊ အညာ သာသပဗီဇကာ နာမ သာသပမတ္တာယေဝ သကလသရီရံ ဖရန္တိ၊ သဗ္ဗာ ကုဋ္ဌဇာတိကာဝ၊ တာသု သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

ကိလာသောတိ န ဘိဇ္ဇနကံ န ပဂ္ဃရဏကံ ပဒုမပုဏ္ဍရီကပတ္တဝဏ္ဏံ ကုဋ္ဌံ။ ယေန ဂုန္နံ ဝိယ သဗလံ သရီရံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ကုဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သောသောတိ သောသဗျာဓိ။ တသ္မိံ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အပမာရောတိ ပိတ္တုမ္မာဒေါ ဝါ ယက္ခုမ္မာဒေါ ဝါ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗဝေရိကေန အမနုဿေန ဂဟိတော ဒုတ္တိကိစ္ဆော ဟောတိ၊ အပ္ပမတ္တကေပိ ပန အပမာရေ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၂၄။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇဘဋော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၀) ဝစနတော ရာဇဘဋောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ အမစ္စော ဝါ ဟောတု မဟာမတ္တော ဝါ သေဝကော ဝါ ကိဉ္စိ ဌာနန္တရံ ပတ္တော ဝါ အပ္ပတ္တော ဝါ၊ ယော ကောစိ ရညော ဘတ္တဝေတနဘဋော၊ သဗ္ဗော ရာဇဘဋောတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တဿ ပန ပုတ္တနတ္တဘာတုကာ ယေ ရာဇတော ဘတ္တဝေတနံ န ဂဏှန္တိ၊ တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ရာဇတော လဒ္ဓံ နိဗဒ္ဓဘောဂံ ဝါ မာသသံဝစ္ဆရပရိဗ္ဗယံ ဝါ ရညောယေဝ နိယျာဒေတိ၊ ပုတ္တဘာတုကေ ဝါ တံ ဌာနံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ရာဇာနံ ‘‘န ဒါနာဟံ ဒေဝဿ ဘဋော’’တိ အာပုစ္ဆတိ၊ ယေန ဝါ ယံကာရဏာ ဝေတနံ ဂဟိတံ၊ တံ ကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ ယော ဝါ ‘‘ပဗ္ဗဇဿူ’’တိ ရညာ အနုညာတော ဟောတိ၊ တမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၂၅။ စောရောပိ ဓဇဗန္ဓော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓဇဗန္ဓော စောရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၁) ဝုတ္တတ္တာ။ တတ္ထ ဓဇံ ဗန္ဓိတွာ ဝိယ ဝိစရတီတိ ဓဇဗန္ဓော၊ မူလဒေဝါဒယော ဝိယ လောကေ ပါကဋောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ ယော ဂါမဃာတံ ဝါ ပန္ထဒုဟနံ ဝါ နဂရေ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိကမ္မံ ဝါ ကရောန္တော ဝိစရတိ၊ ပညာယတိ စ ‘‘အသုကော နာမ ဣဒံ ဣဒံ ကရောတီ’’တိ၊ သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန ရာဇပုတ္တော ရဇ္ဇံ ပတ္ထေန္တော ဂါမဃာတာဒီနိ ကရောတိ၊ သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ရာဇာနော ဟိ တသ္မိံ ပဗ္ဗဇိတေ တုဿန္တိ၊ သစေ ပန န တုဿန္တိ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ မဟာဇနေ ပါကဋော စောရော ပစ္ဆာ စောရကမ္မံ ပဟာယ ပဉ္စ သီလာနိ သမာဒိယတိ၊ တဉ္စေ မနုဿာ ဧဝံ ဇာနန္တိ၊ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယေ ပန အမ္ဗလဗုဇာဒိစောရကာ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိစောရာ ဧဝ ဝါ အဒိဿမာနာ ထေယျံ ကရောန္တိ၊ ပစ္ဆာပိ ‘‘ဣမိနာ နာမ ဣဒံ ကတ’’န္တိ န ပညာယန္တိ၊ တေပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၂၆။ ကာရဘေဒကော ပန စောရော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာရဘေဒကော စောရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၂) ဝုတ္တတ္တာ။ တတ္ထ ကာရော ဝုစ္စတိ ဗန္ဓနာဂါရံ။ ဣဓ ပန အန္ဒုဗန္ဓနံ ဝါ ဟောတု သင်္ခလိကဗန္ဓနံ ဝါ ရဇ္ဇုဗန္ဓနံ ဝါ ဂါမဗန္ဓနံ ဝါ နိဂမဗန္ဓနံ ဝါ နဂရဗန္ဓနံ ဝါ ပုရိသဂုတ္တိ ဝါ ဇနပဒဗန္ဓနံ ဝါ ဒီပဗန္ဓနံ ဝါ၊ ယော ဧတေသု ယံ ကိဉ္စိ ဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ မုဉ္စိတွာ ဝါ ဝိဝရိတွာ ဝါ အပဿမာနာနံ ဝါ ပလာယတိ၊ သော ကာရဘေဒကောတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဤဒိသော ကာရဘေဒကော စောရော ဒီပဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ ဒီပန္တရံ ဂတောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန န စောရော၊ ကေဝလံ ဟတ္ထကမ္မံ အကရောန္တော ‘‘ဧဝံ နော အပလာယန္တော ကရိဿတီ’’တိ ရာဇယုတ္တာဒီဟိ ဗဒ္ဓါ၊ သော ကာရံ ဘိန္ဒိတွာ ပလာတောပိ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန ဂါမနိဂမပဋ္ဋနာဒီနိ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ တံ အသမ္ပာဒေန္တော ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသိတော ဟောတိ၊ သောပိ ပလာယိတွာ အာဂတော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယောပိ ကသိကမ္မာဒီဟိ ဓနံ သမ္ပာဒေတွာ ဇီဝန္တော ‘‘နိဓာနံ ဣမိနာ လဒ္ဓ’’န္တိ ပေသုညံ ဥပသံဟရိတွာ ကေနစိ ဗန္ဓာပိတော ဟောတိ၊ တံ တတ္ထေဝ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပလာယိတွာ ဂတံ ပန ဂတဋ္ဌာနေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၂၇။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ လိခိတကော စောရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၃) ဝစနတော ပန လိခိတကော စောရော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ လိခိတကော နာမ ယော ကောစိ စောရိကံ ဝါ အညံ ဝါ ဂရုံ ရာဇာပရာဓံ ကတွာ ပလာတော၊ ရာဇာ စ နံ ပဏ္ဏေ ဝါ ပေါတ္ထကေ ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ယတ္ထ ဒိဿတိ၊ တတ္ထ ဂဟေတွာ မာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ ‘‘ဟတ္ထပါဒါဒီနိ အဿ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကံ နာမ ဒဏ္ဍံ အာဟရာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ လိခါပေတိ၊ အယံ လိခိတကော နာမ၊ သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၂၈။ ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၄) ဝစနတော။ ဧတ္ထ ပန ယော ဝစနပေသနာဒီနိ အကရောန္တော ဟညတိ၊ န သော ကတဒဏ္ဍကမ္မော။ ယော ပန ကေဏိယာ ဝါ အညထာ ဝါ ကိဉ္စိ ဂဟေတွာ ခါဒိတွာ ပုန ဒါတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘အယမေဝ တေ ဒဏ္ဍော ဟောတူ’’တိ ကသာဟိ ဟညတိ၊ အယမေဝ ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော။ သော စ ကသာဟိ ဝါ ဟတော ဟောတု အဍ္ဎဒဏ္ဍကာဒီနံ ဝါ အညတရေန၊ ယာဝ အလ္လဝဏော ဟောတိ၊ န တာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဝဏေ ပန ပါကတိကေ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဇာဏူဟိ ဝါ ကပ္ပရေဟိ ဝါ နာဠိကေရပါသာဏာဒီဟိ ဝါ ဃာတေတွာ မုတ္တော ဟောတိ၊ သရီရေ စဿ ဂဏ္ဌိယော ပညာယန္တိ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဖာသုကံ ကတွာ ဧဝ ဂဏ္ဌီသု သန္နိသိန္နာသု ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၂၉။ လက္ခဏာဟတော ပန ကတဒဏ္ဍကမ္မော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ လက္ခဏဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၅) ဝစနတော။ ဧတ္ထပိ ကတဒဏ္ဍကမ္မဘာဝေါ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဿ ပန နလာဋေ ဝါ ဦရုအာဒီသု ဝါ တတ္တေန လောဟေန လက္ခဏံ အာဟတံ ဟောတိ၊ သော သစေ ဘုဇိဿော၊ ယာဝ အလ္လဝဏော ဟောတိ၊ တာဝ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိဿ ဝဏာ ရုဠှာ ဟောန္တိ ဆဝိယာ သမပရိစ္ဆေဒါ၊ လက္ခဏံ န ပညာယတိ၊ တိမဏ္ဍလံ နိဝတ္ထဿ ဥတ္တရာသင်္ဂေ ကတေ ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ စေ ဟောတိ၊ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အပ္ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ စေ၊ န ဝဋ္ဋတိ။

၁၃၀။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဏာယိကော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၆) ဝစနတော ဣဏာယိကောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဣဏာယိကော နာမ ယဿ ပိတိပိတာမဟေဟိ ဝါ ဣဏံ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ သယံ ဝါ ဣဏံ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ ယံ ဝါ အာဌပေတွာ မာတာပိတူဟိ ကိဉ္စိ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ သော တံ ဣဏံ ပရေသံ ဓာရေတီတိ ဣဏာယိကော။ ယံ ပန အညေ ဉာတကာ အာဌပေတွာ ကိဉ္စိ ဂဏှန္တိ၊ သော န ဣဏာယိကော။ န ဟိ တေ တံ အာဌပေတုံ ဣဿရာ၊ တသ္မာ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနဿ ဉာတိသာလောဟိတာ ‘‘မယံ ဒဿာမ၊ ပဗ္ဗာဇေထ န’’န္တိ ဣဏံ အတ္တနော ဘာရံ ကရောန္တိ၊ အညော ဝါ ကောစိ တဿ အာစာရသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ နံ၊ အဟံ ဣဏံ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေသု အသတိ ဘိက္ခုနာ တထာရူပဿ ဥပဋ္ဌာကဿပိ အာရောစေတဗ္ဗံ ‘‘သဟေတုကော သတ္တော ဣဏပလိဗောဓေန န ပဗ္ဗဇတီ’’တိ။ သစေ သော ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အတ္ထိ၊ ‘‘ဧတံ ဒဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန နေဝ ဉာတကာဒယော ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ န အတ္တနော ဓနံ အတ္ထိ၊ ‘‘ပဗ္ဗာဇေတွာ ဘိက္ခာယ စရိတွာ မောစေဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ပလာတောပိ အာနေတွာ ဒါတဗ္ဗော။ နော စေ ဒေတိ၊ သဗ္ဗံ ဣဏံ ဂီဝါ ဟောတိ။ အဇာနိတွာ ပဗ္ဗာဇယတော အနာပတ္တိ၊ ပဿန္တေန ပန အာနေတွာ ဣဏသာမိကာနံ ဒဿေတဗ္ဗော၊ အပဿန္တဿ ဂီဝါ န ဟောတိ။

သစေ ဣဏာယိကော အညံ ဒေသံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိယမာနောပိ ‘‘နာဟံ ကဿစိ ကိဉ္စိ ဓာရေမီ’’တိ ဝတွာ ပဗ္ဗဇတိ၊ ဣဏသာမိကော စ တံ ပရိယေသန္တော တတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ ဒဟရော တံ ဒိသွာ ပလာယတိ၊ သော ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ကေန ပဗ္ဗာဇိတော၊ မမ ဧတ္တကံ နာမ ဓနံ ဂဟေတွာ ပလာတော’’တိ ဝဒတိ၊ ထေရေန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘မယာ၊ ဥပါသက၊ ‘အဏဏော အဟ’န္တိ ဝဒန္တော ပဗ္ဗာဇိတော၊ ကိံ ဒါနိ ကရောမိ၊ ပဿ မေ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ။ အယံ တတ္ထ သာမီစိ။ ပလာတေ ပန ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန နံ ထေရဿ သမ္မုခါဝ ဒိသွာ ‘‘အယံ မမ ဣဏာယိကော’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘တဝ ဣဏာယိကံ တွမေဝ ဇာနာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဧဝမ္ပိ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေပိ သော ‘‘ပဗ္ဗဇိတော အယံ ဒါနိ ကုဟိံ ဂမိဿတီ’’တိ ဝဒတိ၊ ထေရေန ‘‘တွံယေဝ ဇာနာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝမ္ပိဿ ပလာတေ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန ထေရော ‘‘ကုဟိံ ဒါနိ အယံ ဂမိဿတိ၊ ဣဓေဝ အစ္ဆတူ’’တိ ဝဒတိ၊ သော စေ ပလာယတိ၊ ဂီဝါ ဟောတိ။ သစေ သော သဟေတုကော သတ္တော ဟောတိ ဝတ္တသမ္ပန္နော၊ ထေရေန ‘‘ဤဒိသော အယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣဏသာမိကော စေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ ‘‘ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎံ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဒါတဗ္ဗံ။ အပရေန သမယေန အတိအာရာဓကော ဟောတိ၊ ‘‘သဗ္ဗံ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ သစေ ပန ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီသု ကုသလော ဟောတိ ဗဟူပကာရော ဘိက္ခူနံ၊ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ပရိယေသိတွာပိ ဣဏံ ဒါတဗ္ဗမေဝ။

၁၃၁။ ဒါသောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါသော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၇) ဝစနတော။ တတ္ထ စတ္တာရော ဒါသာ အန္တောဇာတော ဓနက္ကီတော ကရမရာနီတော သာမံ ဒါသဗျံ ဥပဂတောတိ။ တတ္ထ အန္တောဇာတော နာမ ဇာတိယာ ဒါသော ဃရဒါသိယာ ပုတ္တော။ ဓနက္ကီတော နာမ မာတာပိတူနံ သန္တိကာ ပုတ္တော ဝါ သာမိကာနံ သန္တိကာ ဒါသော ဝါ ဓနံ ဒတွာ ဒါသစာရိတ္တံ အာရောပေတွာ ကီတော။ ဧတေ ဒွေပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ပဗ္ဗာဇေန္တေန တတ္ထ တတ္ထ စာရိတ္တဝသေန အဒါသေ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ကရမရာနီတော နာမ တိရောရဋ္ဌံ ဝိလောပံ ဝါ ကတွာ ဥပလာပေတွာ ဝါ တိရောရဋ္ဌတော ဘုဇိဿမာနုသကာနိ အာဟရန္တိ၊ အန္တောရဋ္ဌေယေဝ ဝါ ကတာပရာဓံ ကိဉ္စိ ဂါမံ ရာဇာ ‘‘ဝိလုမ္ပထာ’’တိ စ အာဏာပေတိ၊ တတော မာနုသကာနိပိ အာဟရန္တိ၊ တတ္ထ သဗ္ဗေ ပုရိသာ ဒါသာ၊ ဣတ္ထိယော ဒါသိယော။ ဧဝရူပေါ ကရမရာနီတော ဒါသော ယေဟိ အာနီတော၊ တေသံ သန္တိကေ ဝသန္တော ဝါ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗဒ္ဓါ ဝါ ပုရိသေဟိ ရက္ခိယမာနော ဝါ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ပလာယိတွာ ပန ဂတော ဂတဋ္ဌာနေ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ရညာ တုဋ္ဌေန ‘‘ကရမရာနီတကေ မုဉ္စထာ’’တိ ဝတွာ ဝါ သဗ္ဗသာဓာရဏေန ဝါ နယေန ဗန္ဓနမောက္ခေ ကတေ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောဝ။

သာမံ ဒါသဗျံ ဥပဂတော နာမ ဇီဝိတဟေတု ဝါ အာရက္ခဟေတု ဝါ ‘‘အဟံ တေ ဒါသော’’တိ သယမေဝ ဒါသဘာဝံ ဥပဂတော ရာဇူနံ ဟတ္ထိအဿဂေါမဟိံသဂေါပကာဒယော ဝိယ။ တာဒိသော ဒါသော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ရညော ဝဏ္ဏဒါသီနံ ပုတ္တာ ဟောန္တိ အမစ္စပုတ္တသဒိသာ၊ တေပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ဘုဇိဿိတ္ထိယော အသညတာ ဝဏ္ဏဒါသီဟိ သဒ္ဓိံ ဝိစရန္တိ၊ တာသံ ပုတ္တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သယမေဝ ပဏ္ဏံ အာရောပေန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ဘဋိပုတ္တဂဏာဒီနံ ဒါသာပိ တေဟိ အဒိန္နာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ဝိဟာရေသု ရာဇူဟိ အာရာမိကဒါသာ နာမ ဒိန္နာ ဟောန္တိ၊ တေပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘုဇိဿေ ကတွာ ပန ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ‘‘အန္တောဇာတဓနက္ကီတကေ အာနေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ‘အာရာမိကေ ဒေမာ’တိ ဒေန္တိ၊ တက္ကံ သီသေ အာသိတ္တကသဒိသာဝ ဟောန္တိ၊ တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘အာရာမိကံ ဒေမာတိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒေန္တိ၊ ယေန ကေနစိ ဝေါဟာရေန ဒိန္နော ဟောတု၊ နေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုဂ္ဂတမနုဿာ ‘‘သင်္ဃံ နိဿာယ ဇီဝိဿာမာ’’တိ ဝိဟာရေ ကပ္ပိယကာရကာ ဟောန္တိ၊ ဧတေ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဿ မာတာပိတရော ဒါသာ၊ မာတာ ဧဝ ဝါ ဒါသီ၊ ပိတာ အဒါသော၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဿ ပန မာတာ အဒါသီ၊ ပိတာ ဒါသော၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုဿ ဉာတကာ ဝါ ဥပဋ္ဌာကာ ဝါ ဒါသံ ဒေန္တိ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗာဇေထ၊ တုမှာကံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရိဿတီ’’တိ၊ အတ္တနော ဝါဿ ဒါသော အတ္ထိ၊ ဘုဇိဿော ကတောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သာမိကာ ဒါသံ ဒေန္တိ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗာဇေထ၊ သစေ အဘိရမိဿတိ၊ အဒါသော။ ဝိဗ္ဘမိဿတိ စေ၊ အမှာကံ ဒါသောဝ ဘဝိဿတီ’’တိ၊ အယံ တာဝကာလိကော နာမ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ နိဿာမိကဒါသော ဟောတိ၊ သောပိ ဘုဇိဿော ကတောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အဇာနန္တော ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတွာ ဝါ ပစ္ဆာ ဇာနန္တိ၊ ဘုဇိဿံ ကာတုမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

ဣမဿ စ အတ္ထဿ ပကာသနတ္ထံ ဣဒံ ဝတ္ထုံ ဝဒန္တိ – ဧကာ ကိရ ကုလဒါသီ ဧကေန သဒ္ဓိံ အနုရာဓပုရာ ပလာယိတွာ ရောဟဏေ ဝသမာနာ ပုတ္တံ ပဋိလဘိ၊ သော ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပန္နကာလေ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ မာတရံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ ဥပါသိကေ တုမှာကံ ဘာတာ ဝါ ဘဂိနီ ဝါ နတ္ထိ၊ န ကိဉ္စိ ဉာတကံ ပဿာမီ’’တိ။ တာတ၊ အဟံ အနုရာဓပုရေ ကုလဒါသီ၊ တဝ ပိတရာ သဒ္ဓိံ ပလာယိတွာ ဣဓ ဝသာမီတိ။ သီလဝါ ဘိက္ခု ‘‘အသုဒ္ဓါ ကိရ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ သံဝေဂံ လဘိတွာ မာတရံ တဿ ကုလဿ နာမဂေါတ္တံ ပုစ္ဆိတွာ အနုရာဓပုရံ အာဂမ္မ တဿ ကုလဿ ဃရဒွါရေ အဋ္ဌာသိ၊ ‘‘အတိစ္ဆထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေပိ နာတိက္ကမိ။ တေ အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘တုမှာကံ ဣတ္ထန္နာမာ ဒါသီ ပလာတာ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’။ အဟံ တဿာ ပုတ္တော၊ သစေ မံ တုမှေ အနုဇာနာထ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘာမိ၊ တုမှေ မယှံ သာမိကာတိ။ တေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဟုတွာ ‘‘သုဒ္ဓါ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ တံ ဘုဇိဿံ ကတွာ မဟာဝိဟာရေ ဝသာပေသုံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဋိဇဂ္ဂန္တာ။ ထေရော တံ ကုလံ နိဿာယ ဝသမာနောယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။

၁၃၂။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟတ္ထစ္ဆိန္နော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ န ပါဒစ္ဆိန္နော၊ န ဟတ္ထပါဒစ္ဆိန္နော၊ န ကဏ္ဏစ္ဆိန္နော၊ န ကဏ္ဏနာသစ္ဆိန္နော၊ န အင်္ဂုလိစ္ဆိန္နော၊ န အဠစ္ဆိန္နော၊ န ကဏ္ဍရစ္ဆိန္နော၊ န ဖဏဟတ္ထကော၊ န ခုဇ္ဇော၊ န ဝါမနော န ဂလဂဏ္ဍီ၊ န လက္ခဏာဟတော၊ န ကသာဟတော၊ န လိခိတကော၊ န သီပဒီ၊ န ပါပရောဂီ၊ န ပရိသဒူသကော၊ န ကာဏော၊ န ကုဏီ၊ န ခဉ္ဇော၊ န ပက္ခဟတော၊ န ဆိန္နိရိယာပထော၊ န ဇရာဒုဗ္ဗလော၊ န အန္ဓော၊ န မူဂေါ၊ န ဗဓိရော၊ န အန္ဓမူဂေါ၊ န အန္ဓဗဓိရော၊ န မူဂဗဓိရော၊ န အန္ဓမူဂဗဓိရော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၁၉) ဝစနတော ပန ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ဟတ္ထစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ဟတ္ထတလေ ဝါ မဏိဗန္ဓေ ဝါ ကပ္ပရေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဟတ္ထာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ပါဒစ္ဆိန္နောတိ ယဿ အဂ္ဂပါဒေ ဝါ ဂေါပ္ဖကေသု ဝါ ဇင်္ဃာယ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ပါဒါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ဟတ္ထပါဒစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ စတူသု ဟတ္ထပါဒေသု ဒွေ ဝါ တယော ဝါ သဗ္ဗေ ဝါ ဟတ္ထပါဒါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ကဏ္ဏစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ကဏ္ဏမူလေ ဝါ ကဏ္ဏသက္ခလိကာယ ဝါ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ကဏ္ဏာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ယဿ ပန ကဏ္ဏာဝဋ္ဋေ ဆိဇ္ဇန္တိ၊ သက္ကာ စ ဟောတိ သင်္ဃာဋေတုံ၊ သော ကဏ္ဏံ သင်္ဃာဋေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ နာသစ္ဆိန္နောတိ ယဿ အဇပဒကေ ဝါ အဂ္ဂေ ဝါ ဧကပုဋေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နာသာ ဆိန္နာ ဟောတိ။ ယဿ ပန နာသိကာ သက္ကာ ဟောတိ သန္ဓေတုံ၊ သော တံ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ကဏ္ဏနာသစ္ဆိန္နော ဥဘယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အင်္ဂုလိစ္ဆိန္နောတိ ယဿ နခသေသံ အဒဿေတွာ ဧကာ ဝါ ဗဟူ ဝါ အင်္ဂုလိယော ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ယဿ ပန သုတ္တတန္တုမတ္တမ္ပိ နခသေသံ ပညာယတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဠစ္ဆိန္နောတိ ယဿ စတူသု အင်္ဂုဋ္ဌကေသု အင်္ဂုလိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဧကော ဝါ ဗဟူ ဝါ အင်္ဂုဋ္ဌကာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ကဏ္ဍရစ္ဆိန္နောတိ ယဿ ကဏ္ဍရနာမကာ မဟာနှာရူ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ၊ ယေသု ဧကဿပိ ဆိန္နတ္တာ အဂ္ဂပါဒေန ဝါ စင်္ကမတိ၊ မူလေန ဝါ စင်္ကမတိ၊ န ပါဒံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ သက္ကောတိ။

ဖဏဟတ္ထကောတိ ယဿ ဝဂ္ဂုလိပက္ခကာ ဝိယ အင်္ဂုလိယော သမ္ဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ ဧတံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမေန အင်္ဂုလန္တရိကာယော ဖာလေတွာ သဗ္ဗံ အန္တရစမ္မံ အပနေတွာ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယဿပိ ဆ အင်္ဂုလိယော ဟောန္တိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမေန အဓိကံ အင်္ဂုလိံ ဆိန္ဒိတွာ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ခုဇ္ဇောတိ ယော ဥရဿ ဝါ ပိဋ္ဌိယာ ဝါ ပဿဿ ဝါ နိက္ခန္တတ္တာ ခုဇ္ဇသရီရော။ ယဿ ပန ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဤသကံ ဝင်္ကံ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပုရိသော ဧဝ ဟိ ဗြဟ္မုဇုဂတ္တော၊ အဝသေသော သတ္တော အခုဇ္ဇော နာမ နတ္ထိ။ ဝါမနောတိ ဇင်္ဃဝါမနော ဝါ ကဋိဝါမနော ဝါ ဥဘယဝါမနော ဝါ။ ဇင်္ဃဝါမနဿ ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌိမကာယော ရဿော ဟောတိ၊ ဥပရိမကာယော ပရိပုဏ္ဏော။ ကဋိဝါမနဿ ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိမကာယော ရဿော ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌိမကာယော ပရိပုဏ္ဏော။ ဥဘယဝါမနဿ ဥဘောပိ ကာယာ ရဿာ ဟောန္တိ၊ ယေသံ ရဿတ္တာ ဘူတာနံ ဝိယ ပရိဝဋုမော မဟာကုစ္ဆိဃဋသဒိသော အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ၊ တံ တိဝိဓမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဂလဂဏ္ဍီတိ ယဿ ကုမ္ဘဏ္ဍံ ဝိယ ဂလေ ဂဏ္ဍော ဟောတိ။ ဒေသနာမတ္တမေဝ စေတံ၊ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ပန ပဒေသေ ဂဏ္ဍေ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၈၉) ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ လက္ခဏာဟတကသာဟတလိခိတကေသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ သီပဒီတိ ဘာရပါဒေါ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပါဒေါ ထူလော ဟောတိ သဉ္ဇာတပီဠကော ခရော၊ သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယဿ ပန န တာဝ ခရဘာဝံ ဂဏှာတိ၊ သက္ကာ ဟောတိ ဥပနာဟံ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကအာဝါဋေ ပဝေသေတွာ ဥဒကဝါလိကာယ ပူရေတွာ ယထာ သိရာ ပညာယန္တိ၊ ဇင်္ဃာ စ တေလနာဠိကာ ဝိယ ဟောတိ၊ ဧဝံ မိလာပေတုံ၊ တဿ ပါဒံ ဤဒိသံ ကတွာ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပုန ဝဍ္ဎတိ၊ ဥပသမ္ပာဒေန္တေနပိ တထာ ကတွာဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ပါပရောဂီတိ အရိသဘဂန္ဒရပိတ္တသေမှကာသသောသာဒီသု ယေန ကေနစိ ရောဂေန နိစ္စာတုရော အတေကိစ္ဆရောဂေါ ဇေဂုစ္ဆော အမနာပေါ၊ အယံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၃၃။ ပရိသဒူသကောတိ ယော အတ္တနော ဝိရူပတာယ ပရိသံ ဒူသေတိ၊ အတိဒီဃော ဝါ ဟောတိ အညေသံ သီသပ္ပမာဏနာဘိပ္ပဒေသော၊ အတိရဿော ဝါ ဥဘယဝါမနဘူတရူပံ ဝိယ၊ အတိကာဠော ဝါ ဈာပိတက္ခေတ္တေ ခါဏုကော ဝိယ၊ အစ္စောဒါတော ဝါ ဒဓိတက္ကာဒီဟိ ပမဇ္ဇိတတမ္ဗလောဟဝဏ္ဏော၊ အတိကိသော ဝါ မန္ဒမံသလောဟိတော အဋ္ဌိသိရာစမ္မသရီရော ဝိယ၊ အတိထူလော ဝါ ဘာရိယမံသော မဟောဒရော မဟာဘူတသဒိသော၊ အဘိမဟန္တသီသော ဝါ ပစ္ဆိံ သီသေ ကတွာ ဌိတော ဝိယ၊ အတိခုဒ္ဒကသီသော ဝါ သရီရဿ အနနုရူပေန အတိခုဒ္ဒကေန သီသေန သမန္နာဂတော၊ ကူဋကူဋသီသော ဝါ တာလဖလပိဏ္ဍိသဒိသေန သီသေန သမန္နာဂတော၊ သိခရသီသော ဝါ ဥဒ္ဓံ အနုပုဗ္ဗတနုကေန သီသေန သမန္နာဂတော၊ နာဠိသီသော ဝါ မဟာဝေဏုပဗ္ဗသဒိသေန သီသေန သမန္နာဂတော၊ ကပ္ပသီသော ဝါ ပဗ္ဘာရသီသော ဝါ စတူသု ပဿေသု ယေန ကေနစိ ပဿေန ဩနတေန သီသေန သမန္နာဂတော၊ ဝဏသီသော ဝါ ပူတိသီသော ဝါ ကဏ္ဏိကကေသော ဝါ ပါဏကေဟိ ခါယိတကေဒါရေ သဿသဒိသေဟိ တဟိံ တဟိံ ဥဋ္ဌိတေဟိ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော၊ နိလ္လောမသီသော ဝါ ထူလထဒ္ဓကေသော ဝါ တာလဟီရသဒိသေဟိ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော၊ ဇာတိပလိတေဟိ ပဏ္ဍရကေသော ဝါ ပကတိတမ္ဗကေသော ဝါ အာဒိတ္တေဟိ ဝိယ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော၊ အာဝဋ္ဋသီသော ဝါ ဂုန္နံ သရီရေ အာဝဋ္ဋသဒိသေဟိ ဥဒ္ဓဂ္ဂေဟိ ကေသာဝဋ္ဋေဟိ သမန္နာဂတော၊ သီသလောမေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓဘမုကလောမော ဝါ ဇာလဗဒ္ဓေန ဝိယ နလာဋေန သမန္နာဂတော။

သမ္ဗဒ္ဓဘမုကော ဝါ နိလ္လောမဘမုကော ဝါ မက္ကဋဘမုကော ဝါ အတိမဟန္တက္ခိ ဝါ အတိခုဒ္ဒကက္ခိ ဝါ မဟိံသစမ္မေ ဝါသိကောဏေန ပဟရိတွာ ကတဆိဒ္ဒသဒိသေဟိ အက္ခီဟိ သမန္နာဂတော၊ ဝိသမက္ခိ ဝါ ဧကေန မဟန္တေန၊ ဧကေန ခုဒ္ဒကေန အက္ခိနာ သမန္နာဂတော၊ ဝိသမစက္ကလော ဝါ ဧကေန ဥဒ္ဓံ၊ ဧကေန အဓောတိ ဧဝံ ဝိသမဇာတေဟိ အက္ခိစက္ကေဟိ သမန္နာဂတော၊ ကေကရော ဝါ ဂမ္ဘီရက္ခိ ဝါ ယဿ ဂမ္ဘီရေ ဥဒပါနေ ဥဒကတာရကာ ဝိယ အက္ခိတာရကာ ပညာယန္တိ၊ နိက္ခန္တက္ခိ ဝါ ယဿ ကက္ကဋဿေဝ အက္ခိတာရကာ နိက္ခန္တာ ဟောန္တိ၊ ဟတ္ထိကဏ္ဏော ဝါ မဟန္တာဟိ ကဏ္ဏသက္ခလီဟိ သမန္နာဂတော၊ မူသိကကဏ္ဏော ဝါ ဇတုကကဏ္ဏော ဝါ ခုဒ္ဒကာဟိ ကဏ္ဏသက္ခလီဟိ သမန္နာဂတော၊ ဆိဒ္ဒမတ္တကဏ္ဏော ဝါ ယဿ ဝိနာ ကဏ္ဏသက္ခလီဟိ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ အဝိဒ္ဓကဏ္ဏော ဝါ၊ ယောနကဇာတိကော ပန ပရိသဒူသကော န ဟောတိ၊ သဘာဝေါယေဝ ဟိ သော တဿ။ ကဏ္ဏဘဂန္ဒရိကော ဝါ နိစ္စပူတိနာ ကဏ္ဏေန သမန္နာဂတော၊ ဂဏ္ဍကဏ္ဏော ဝါ သဒါ ပဂ္ဃရိတပုဗ္ဗေန ကဏ္ဏေန သမန္နာဂတော၊ ဋင်္ကိတကဏ္ဏော ဝါ ဂေါဘတ္တနာဠိကာယ အဂ္ဂသဒိသေဟိ ကဏ္ဏေဟိ သမန္နာဂတော၊ အတိပိင်္ဂလက္ခိ ဝါ၊ မဓုပိင်္ဂလံ ပန ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိပ္ပခုမက္ခိ ဝါ အဿုပဂ္ဃရဏက္ခိ ဝါ ပုပ္ဖိတက္ခိ ဝါ အက္ခိပါကေန သမန္နာဂတက္ခိ ဝါ။

အတိမဟန္တနာသိကော ဝါ အတိခုဒ္ဒကနာသိကော ဝါ စိပိဋနာသိကော ဝါ မဇ္ဈေ အပ္ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဧကပဿေ ဌိတဝင်္ကနာသိကော ဝါ ဒီဃနာသိကော ဝါ သုကတုဏ္ဍသဒိသာယ ဇိဝှာယ လေဟိတုံ သက္ကုဏေယျာယ နာသိကာယ သမန္နာဂတော၊ နိစ္စံ ပဂ္ဃရိတသိင်္ဃာဏိကနာသော ဝါ၊ မဟာမုခေါ ဝါ ယဿ ပဋင်္ဂမဏ္ဍူကဿေဝ မုခနိမိတ္တံယေဝ မဟန္တံ ဟောတိ၊ မုခံ ပန လာဗုသဒိသံ အတိခုဒ္ဒကံ၊ ဘိန္နမုခေါ ဝါ ဝင်္ကမုခေါ ဝါ မဟာဩဋ္ဌော ဝါ ဥက္ခလိမုခဝဋ္ဋိသဒိသေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော၊ တနုကဩဋ္ဌော ဝါ ဘေရိစမ္မသဒိသေဟိ ဒန္တေ ပိဒဟိတုံ အသမတ္ထေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော၊ မဟာဓရောဋ္ဌော ဝါ တနုကဥတ္တရောဋ္ဌော ဝါ တနုကအဓရောဋ္ဌော ဝါ မဟာဥတ္တရောဋ္ဌော ဝါ ဩဋ္ဌဆိန္နကော ဝါ ဧဠမုခေါ ဝါ ဥပ္ပက္ကမုခေါ ဝါ သင်္ခတုဏ္ဍကော ဝါ ဗဟိ သေတေဟိ အန္တော အတိရတ္တေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော၊ ဒုဂ္ဂန္ဓကုဏပမုခေါ ဝါ၊ မဟာဒန္တော ဝါ အဋ္ဌကဒန္တသဒိသေဟိ ဒန္တေဟိ သမန္နာဂတော၊ အသုရဒန္တော ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ ဗဟိ နိက္ခန္တဒန္တော၊ ယဿ ပန သက္ကာ ဟောတိ ဩဋ္ဌေဟိ ပိဒဟိတုံ၊ ကထေန္တဿေဝ ပညာယတိ၊ နော အကထေန္တဿ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပူတိဒန္တော ဝါ နိဒ္ဒန္တော ဝါ အတိခုဒ္ဒကဒန္တော ဝါ ယဿ ပန ဒန္တန္တရေ ကလန္ဒကဒန္တော ဝိယ သုခုမဒန္တော ဟောတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

မဟာဟနုကော ဝါ ဂေါဟနုသဒိသေန ဟနုနာ သမန္နာဂတော၊ ဒီဃဟနုကော ဝါ စိပိဋဟနုကော ဝါ အန္တောပဝိဋ္ဌေန ဝိယ အတိရဿေန ဟနုကေန သမန္နာဂတော၊ ဘိန္နဟနုကော ဝါ ဝင်္ကဟနုကော ဝါ နိမ္မဿုဒါဌိကော ဝါ ဘိက္ခုနီသဒိသမုခေါ၊ ဒီဃဂလော ဝါ ဗကဂလသဒိသေန ဂလေန သမန္နာဂတော၊ ရဿဂလော ဝါ အန္တောပဝိဋ္ဌေန ဝိယ ဂလေန သမန္နာဂတော၊ ဘိန္နဂလော ဝါ ဘဋ္ဌအံသကူဋော ဝါ အဟတ္ထော ဝါ ဧကဟတ္ထော ဝါ အတိရဿဟတ္ထော ဝါ အတိဒီဃဟတ္ထော ဝါ ဘိန္နဥရော ဝါ ဘိန္နပိဋ္ဌိ ဝါ ကစ္ဆုဂတ္တော ဝါ ကဏ္ဍုဂတ္တော ဝါ ဒဒ္ဒုဂတ္တော ဝါ ဂေါဓာဂတ္တော ဝါ ယဿ ဂေါဓာယ ဝိယ ဂတ္တတော စုဏ္ဏာနိ ပတန္တိ။ သဗ္ဗဉ္စေတံ ဝိရူပကရဏံ သန္ဓာယ ဝိတ္ထာရိတဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဝိနိစ္ဆယော ပနေတ္ထ ပဉ္စာဗာဓေသု ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘဋ္ဌကဋိကော ဝါ မဟာအာနိသဒေါ ဝါ ဥဒ္ဓနကူဋသဒိသေဟိ အာနိသဒမံသေဟိ အစ္စုဂ္ဂတေဟိ သမန္နာဂတော၊ မဟာဦရုကော ဝါ ဝါတဏ္ဍိကော ဝါ မဟာဇာဏုကော ဝါ သင်္ဃဋ္ဋနဇာဏုကော ဝါ ဒီဃဇင်္ဃော ဝါ ယဋ္ဌိသဒိသဇင်္ဃော၊ ဝိကဋော ဝါ သင်္ဃဋ္ဋော ဝါ ဥဗ္ဗဒ္ဓပိဏ္ဍိကော ဝါ၊ သော ဒုဝိဓော ဟေဋ္ဌာ ဩရုဠှာဟိ ဝါ ဥပရိ အာရုဠှာဟိ ဝါ မဟတီဟိ ဇင်္ဃပိဏ္ဍိကာဟိ သမန္နာဂတော၊ မဟာဇင်္ဃော ဝါ ထူလဇင်္ဃပိဏ္ဍိကော ဝါ မဟာပါဒေါ ဝါ မဟာပဏှိ ဝါ ပိဋ္ဌိကပါဒေါ ဝါ ပါဒဝေမဇ္ဈတော ဥဋ္ဌိတဇင်္ဃော၊ ဝင်္ကပါဒေါ ဝါ၊ သော ဒုဝိဓော အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ ပရိဝတ္တပါဒေါ၊ ဂဏ္ဌိကင်္ဂုလိ ဝါ သိင်္ဂိဝေရဖဏသဒိသာဟိ အင်္ဂုလီဟိ သမန္နာဂတော၊ အန္ဓနခေါ ဝါ ကာဠဝဏ္ဏေဟိ ပူတိနခေဟိ သမန္နာဂတော၊ သဗ္ဗောပိ ဧသ ပရိသဒူသကော။ ဧဝရူပေါ ပရိသဒူသကော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၃၄။ ကာဏောတိ ပသန္နန္ဓော ဝါ ဟောတု ပုပ္ဖာဒီဟိ ဝါ ဥပဟတပသာဒေါ၊ ဒွီဟိ ဝါ ဧကေန ဝါ အက္ခိနာ န ပဿတိ၊ သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဧကက္ခိကာဏော ‘‘ကာဏော’’တိ ဝုတ္တော၊ ဒွိအက္ခိကာဏော အန္ဓေန သင်္ဂဟိတော။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဇစ္စန္ဓော ‘‘အန္ဓော’’တိ ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဥဘယမ္ပိ ပရိယာယေန ယုဇ္ဇတိ။ ကုဏီတိ ဟတ္ထကုဏီ ဝါ ပါဒကုဏီ ဝါ အင်္ဂုလိကုဏီ ဝါ၊ ယဿ ဧတေသု ဟတ္ထာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ ဝင်္ကံ ပညာယတိ။ ခဉ္ဇောတိ နတဇာဏုကော ဝါ ဘိန္နဇင်္ဃော ဝါ မဇ္ဈေ သံကုဋိတပါဒတ္တာ ကုဏ္ဌပါဒကော ဝါ ပိဋ္ဌိပါဒမဇ္ဈေန စင်္ကမန္တော၊ အဂ္ဂေ သံကုဋိတပါဒတ္တာ ကုဏ္ဌပါဒကော ဝါ ပိဋ္ဌိပါဒဂ္ဂေန စင်္ကမန္တော၊ အဂ္ဂပါဒေနေဝ စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပဏှိကာယ စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပါဒဿ ဗာဟိရန္တေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပါဒဿ အဗ္ဘန္တရေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ဂေါပ္ဖကာနံ ဥပရိ ဘဂ္ဂတ္တာ သကလေန ပိဋ္ဌိပါဒေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ။ သဗ္ဗောပေသ ခဉ္ဇောယေဝ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

ပက္ခဟတောတိ ယဿ ဧကော ဟတ္ထော ဝါ ပါဒေါ ဝါ အဒ္ဓသရီရံ ဝါ သုခံ န ဝဟတိ။ ဆိန္နိရိယာပထောတိ ပီဌသပ္ပီ ဝုစ္စတိ။ ဇရာဒုဗ္ဗလောတိ ဇိဏ္ဏဘာဝေန ဒုဗ္ဗလော အတ္တနော စီဝရရဇနာဒိကမ္မမ္ပိ ကာတုံ အသမတ္ထော။ ယော ပန မဟလ္လကောပိ ဗလဝါ ဟောတိ၊ အတ္တာနံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ သက္ကောတိ၊ သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အန္ဓောတိ ဇစ္စန္ဓော ဝုစ္စတိ။ မူဂေါတိ ယဿ ဝစီဘေဒေါ န ပဝတ္တတိ၊ ယဿပိ ပဝတ္တတိ၊ သရဏဂမနံ ပန ပရိပုဏ္ဏံ ဘာသိတုံ န သက္ကောတိ၊ တာဒိသံ မမ္မနမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန သရဏဂမနမတ္တံ ပရိပုဏ္ဏံ ဘာသိတုံ သက္ကောတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဓိရောတိ ယော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န သုဏာတိ။ ယော ပန မဟာသဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္ဓမူဂါဒယော ဥဘယဒေါသဝသေန ဝုတ္တာ။ ယေသဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ ဥပသမ္ပဒါပိ တေသံ ပဋိက္ခိတ္တာဝ။ သစေ ပန နေ သင်္ဃော ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ သဗ္ဗေပိ သူပသမ္ပန္နာ၊ ကာရကသင်္ဃော ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ အာပတ္တိတော န မုစ္စန္တိ။

၁၃၅။ ပဏ္ဍကော ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ထေယျသံဝါသကော တိတ္ထိယပက္ကန္တကော တိရစ္ဆာနဂတော မာတုဃာတကော ပိတုဃာတကော အရဟန္တဃာတကော လောဟိတုပ္ပာဒကော သင်္ဃဘေဒကော ဘိက္ခုနီဒူသကောတိ ဣမေ ပန ဧကာဒသ ပုဂ္ဂလာ ‘‘ပဏ္ဍကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၉) အာဒိဝစနတော အဘဗ္ဗာ၊ နေဝ နေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ န ဥပသမ္ပဒါ စ ရုဟတိ၊ တသ္မာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာ၊ ဇာနိတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တော ဥပသမ္ပာဒေန္တော စ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ အဇာနိတွာပိ ပဗ္ဗာဇိတာ ဥပသမ္ပာဒိတာ စ ဇာနိတွာ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ပဏ္ဍကောတိ အာသိတ္တပဏ္ဍကော ဥသူယပဏ္ဍကော ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော ပက္ခပဏ္ဍကော နပုံသကပဏ္ဍကောတိ ပဉ္စ ပဏ္ဍကာ။ တေသု ယဿ ပရေသံ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဟေတွာ အသုစိနာ အာသိတ္တဿ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ၊ အယံ အာသိတ္တပဏ္ဍကော။ ယဿ ပရေသံ အဇ္ဈာစာရံ ပဿတော ဥသူယာယ ဥပ္ပန္နာယ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ၊ အယံ ဥသူယပဏ္ဍကော။ ယဿ ဥပက္ကမေန ဗီဇာနိ အပနီတာနိ၊ အယံ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော။ ဧကစ္စော ပန အကုသလဝိပါကာနုဘာဝေန ကာဠပက္ခေ ပဏ္ဍကော ဟောတိ၊ ဇုဏှပက္ခေ ပနဿ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ၊ အယံ ပက္ခပဏ္ဍကော။ ယော ပန ပဋိသန္ဓိယံယေဝ အဘာဝကော ဥပ္ပန္နော၊ အယံ န ပုံသကပဏ္ဍကော။ တေသု အာသိတ္တပဏ္ဍကဿ စ ဥသူယပဏ္ဍကဿ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဝါရိတာ၊ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ ဝါရိတာ။ ‘‘တေသုပိ ပက္ခပဏ္ဍကဿ ယသ္မိံ ပက္ခေ ပဏ္ဍကော ဟောတိ၊ တသ္မိံယေဝဿ ပက္ခေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

၁၃၆။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆) ဣတ္ထိနိမိတ္တုပ္ပာဒနကမ္မတော စ ပုရိသနိမိတ္တုပ္ပာဒနကမ္မတော စ ဥဘတောဗျဉ္ဇနမဿ အတ္ထီတိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော။ သော ဒုဝိဓော ဟောတိ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ။ တတ္ထ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ပုရိသနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသနိမိတ္တံ ပါကဋံ၊ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဣတ္ထီသု ပုရိသတ္တံ ကရောန္တဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ၊ ပုရိသနိမိတ္တံ ပါကဋံ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသာနံ ဣတ္ထိဘာဝံ ဥပဂစ္ဆန္တဿ ပုရိသနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ၊ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော သယဉ္စ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ၊ ပရဉ္စ ဂဏှာပေတိ၊ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပန သယံ န ဂဏှာတိ၊ ပရံ ပန ဂဏှာပေတီတိ ဣဒမေတေသံ နာနာကရဏံ။ ဣမဿ ပန ဒုဝိဓဿပိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ နေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အတ္ထိ၊ န ဥပသမ္ပဒါ။

၁၃၇။ ထေယျသံဝါသကောတိ တယော ထေယျသံဝါသကာ လိင်္ဂတ္ထေနကော သံဝါသတ္ထေနကော ဥဘယတ္ထေနကောတိ။ တတ္ထ ယော သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ န ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ၊ န ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ၊ န အာသနေန ပဋိဗာဟတိ၊ န ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု သန္ဒိဿတိ၊ အယံ လိင်္ဂမတ္တဿေဝ ထေနိတတ္တာ လိင်္ဂတ္ထေနကော နာမ။ ယော ပန ဘိက္ခူဟိ ပဗ္ဗာဇိတော သာမဏေရော သမာနော ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ‘‘အဟံ ဒသဝဿော ဝါ ဝီသတိဝဿော ဝါ’’တိ မုသာ ဝတွာ ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ၊ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ၊ အာသနေန ပဋိဗာဟတိ၊ ဥပေါသထပဝအာရဏာဒီသု သန္ဒိဿတိ၊ အယံ သံဝါသမတ္တဿေဝ ထေနိတတ္တာ သံဝါသတ္ထေနကော နာမ။ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကော ဟိ သဗ္ဗောပိ ကိရိယဘေဒေါ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘သံဝါသော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ‘‘န မံ ကောစိ ဇာနာတီ’’တိ ပုန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ယော ပန သယံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတိ၊ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ၊ အာသနေန ပဋိဗာဟတိ၊ ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု သန္ဒိဿတိ၊ အယံ လိင်္ဂဿ စေဝ သံဝါသဿ စ ထေနိတတ္တာ ဥဘယတ္ထေနကော နာမ။ အယံ တိဝိဓောပိ ထေယျသံဝါသကော အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော၊ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစန္တောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၃၈။ ဧတ္ထ စ အသမ္မောဟတ္ထံ ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ –

‘‘ရာဇဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရ၊ ရောဂဝေရိဘယေန ဝါ၊

စီဝရာဟရဏတ္ထံ ဝါ၊ လိင်္ဂံ အာဒိယတီဓ ယော။

‘‘သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ၊ ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသော၊

ထေယျသံဝါသကော နာမ၊ တာဝ ဧသ န ဝုစ္စတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀)၊

တတြာယံ ဝိတ္ထာရနယော – ဣဓေကစ္စဿ ရာဇာ ကုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ သော ‘‘ဧဝံ မေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ပလာယတိ။ တံ ဒိသွာ ရညော အာရောစေန္တိ၊ ရာဇာ ‘‘သစေ ပဗ္ဗဇိတော၊ န တံ လဗ္ဘာ ကိဉ္စိ ကာတု’’န္တိ တသ္မိံ ကောဓံ ပဋိဝိနေတိ။ သော ‘‘ဝူပသန္တံ မေ ရာဇဘယ’’န္တိ သင်္ဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အထာပိ ‘‘သာသနံ နိဿာယ မယာ ဇီဝိတံ လဒ္ဓံ၊ ဟန္ဒ ဒါနိ အဟံ ပဗ္ဗဇာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ တေနေဝ လိင်္ဂေန အာဂန္တွာ အာဂန္တုကဝတ္တံ န သာဒိယတိ၊ ဘိက္ခူဟိ ပုဋ္ဌော ဝါ အပုဋ္ဌော ဝါ ယထာဘူတမတ္တာနံ အာဝိကတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစတိ၊ လိင်္ဂံ အပနေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန သော ဝတ္တံ သာဒိယတိ၊ ပဗ္ဗဇိတာလယံ ဒဿေတိ၊ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ အယံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

ဣဓ ပနေကစ္စော ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တော သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တော ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဝီတိဝတ္တေ သင်္ဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အပရော မဟာကန္တာရံ နိတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ၊ သတ္ထဝါဟော စ ပဗ္ဗဇိတေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ။ သော ‘‘ဧဝံ မံ သတ္ထဝါဟော ဂဟေတွာ ဂမိဿတီ’’တိ သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ သတ္ထဝါဟေန သဒ္ဓိံ ကန္တာရံ နိတ္ထရိတွာ ခေမန္တံ ပတွာ သင်္ဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အပရော ရောဂဘယေ ဥပ္ပန္နေ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တော သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တော ရောဂဘယေ ဝူပသန္တေ သင်္ဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အပရဿ ဧကော ဝေရိကော ကုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဃာတေတုကာမော နံ ဝိစရတိ။ သော ‘‘ဧဝံ မေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ သယမေဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ပလာယတိ။ ဝေရိကော ‘‘ကုဟိံ သော’’တိ ပရိယေသန္တော ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ ပလာတော’’တိ သုတွာ ‘‘သစေ ပဗ္ဗဇိတော၊ န တံ လဗ္ဘာ ကိဉ္စိ ကာတု’’န္တိ တသ္မိံ ကောဓံ ပဋိဝိနေတိ။ သော ‘‘ဝူပသန္တံ မေ ဝေရိဘယ’’န္တိ သင်္ဃမဇ္ဈံ အနောသရိတွာဝ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ အာဂတောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အပရော ဉာတိကုလံ ဂန္တွာ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဂိဟီ ဟုတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ဣဓ နဿိဿန္တိ၊ သစေပိ ဣမာနိ ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂမိဿာမိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ မံ ‘စောရော’တိ ဂဟေဿန္တိ၊ ယံနူနာဟံ ကာယပရိဟာရိယာနိ ကတွာ ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ စီဝရာဟရဏတ္ထံ နိဝါသေတွာ စ ပါရုပိတွာ စ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ သာမဏေရာ စ ဒဟရာ စ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆန္တိ၊ ဝတ္တံ ဒဿေန္တိ။ သော န သာဒိယတိ၊ ယထာဘူတမတ္တာနံ အာဝိကရောတိ။ သစေ ဘိက္ခူ ‘‘န ဒါနိ မယံ တံ မုဉ္စိဿာမာ’’တိ ဗလက္ကာရေန ပဗ္ဗာဇေတုကာမာ ဟောန္တိ၊ ကာသာယာနိ အပနေတွာ ပုန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ‘‘နယိမေ မံ ဟီနာယာဝတ္တဘာဝံ ဇာနန္တီ’’တိ တံယေဝ ဘိက္ခုဘာဝံ ပဋိဇာနိတွာ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ အယံ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

အပရော မဟာသာမဏေရော ဉာတိကုလံ ဂန္တွာ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ကမ္မန္တာနုဋ္ဌာနေန ဥဗ္ဗာဠှော ပုန ‘‘ဒါနိ အဟံ သာမဏေရော ဘဝိဿာမိ၊ ထေရောပိ မေ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ န ဇာနာတီ’’တိ တဒေဝ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ၊ တမတ္ထံ ဘိက္ခူနံ န အာရောစေတိ၊ သာမဏေရဘာဝံ ပဋိဇာနာတိ၊ အယံ ထေယျသံဝါသကောယေဝ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ န လဘတိ။ သစေပိဿ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏကာလေ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘နာဟံ ကဿစိ အာရောစေဿာမီ’’တိ၊ ဝိဟာရဉ္စ ဂတော အာရောစေတိ၊ ဂဟဏေနေဝ ထေယျသံဝါသကော။ အထာပိဿ ဂဟဏကာလေ ‘‘အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ ဝိဟာရဉ္စ ဂန္တွာ ‘‘ကုဟိံ တွံ၊ အာဝုသော၊ ဂတော’’တိ ဝုတ္တော ‘‘န ဒါနိ မံ ဣမေ ဇာနန္တီ’’တိ ဝဉ္စေတွာ နာစိက္ခတိ၊ ‘‘နာစိက္ခိဿာမီ’’တိ သဟ ဓုရနိက္ခေပေန အယမ္ပိ ထေယျသံဝါသကောဝ။ သစေ ပနဿ ဂဟဏကာလေပိ ‘‘အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ ဟောတိ၊ ဝိဟာရံ ဂန္တွာပိ အာစိက္ခတိ၊ အယံ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘတိ။

အပရော ဒဟရသာမဏေရော မဟန္တော ဝါ ပန အဗျတ္တော။ သော ပုရိမနယေနေဝ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ဃရေ ဝစ္ဆကဂေါရက္ခဏာဒီနိ ကမ္မာနိ ကာတုံ န ဣစ္ဆတိ။ တမေနံ ဉာတကာ တာနိယေဝ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ထာလကံ ဝါ ပတ္တံ ဝါ ဟတ္ထေ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ သမဏောဝ ဟောဟီ’’တိ ဃရာ နီဟရန္တိ။ သော ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ၊ နေဝ နံ ဘိက္ခူ ဇာနန္တိ ‘‘အယံ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ပုန သယမေဝ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ၊ နာပိ သယံ ဇာနာတိ ‘‘ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ၊ သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ’’တိ။ သစေ ပန တံ ပရိပုဏ္ဏဝဿံ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ၊ သူပသမ္ပန္နော။ သစေ ပန အနုပသမ္ပန္နကာလေယေဝ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ဝတ္တမာနေ သုဏာတိ ‘‘ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ၊ သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ’’တိ၊ တေန ‘‘မယာ ဧဝံ ကတ’’န္တိ ဘိက္ခူနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘတိ။ သစေ ပန ‘‘ဒါနိ န မံ ကောစိ ဇာနာတီ’’တိ နာရောစေတိ၊ ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေယေဝ ထေယျသံဝါသကော။

ဘိက္ခု သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ လိင်္ဂံ အနပနေတွာ ဒုဿီလကမ္မံ ကတွာ ဝါ အကတွာ ဝါ ပုန သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ သလိင်္ဂေ ဌိတော မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ အာပဇ္ဇန္တော ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တံ လဘတိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဧသော ထေယျသံဝါသကော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဧကော ဘိက္ခု ကာသာယေ သဥဿာဟောဝ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန ကာသာယာနိ နိဝါသေတွာ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ အာပဇ္ဇတိ၊ အယမ္ပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တံ လဘတိ။ သစေ ပန ကာသာယေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန ကာသာယာနိ နိဝါသေတွာ ဝဿဂဏနာဒိဘေဒံ ဝိဓိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သာမဏေရော သလိင်္ဂေ ဌိတော မေထုနာဒိအဿမဏကရဏဓမ္မံ အာပဇ္ဇိတွာပိထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ သစေပိ ကာသာယေ သဥဿာဟောဝ ကာသာယာနိ အပနေတွာ မေထုနံ ပဋိသေဝိတွာ ပုန ကာသာယာနိ နိဝါသေတိ၊ နေဝ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သစေ ပန ကာသာယေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ နဂ္ဂေါ ဝါ ဩဒါတဝတ္ထော ဝါ မေထုနသေဝနာဒီဟိ အဿမဏော ဟုတွာ ကာသာယံ နိဝါသေတိ၊ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။

သစေ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနော ကာသာယံ ဩဝဋ္ဋိကံ ကတွာ အညေန ဝါ အာကာရေန ဂိဟိနိဝါသနေန နိဝါသေတိ ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ ဂိဟိလိင်္ဂံ၊ န သောဘတီ’’တိ ဝီမံသနတ္ထံ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ‘‘သောဘတီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပန ပုန လိင်္ဂံ သာဒိယန္တော ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသနသမ္ပဋိစ္ဆနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန နိဝတ္ထကာသာဝဿ ဥပရိ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသတိ ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆတိ ဝါ၊ ရက္ခတိယေဝ။ ဘိက္ခုနိယာပိ ဧသေဝ နယော။ သာပိ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနာ သစေ ကာသာယံ ဂိဟိနိဝါသနံ နိဝါသေတိ ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ ဂိဟိလိင်္ဂံ၊ န သောဘတီ’’တိ ဝီမံသနတ္ထံ၊ ရက္ခတိယေဝ။ သစေ ‘‘သောဘတီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ န ရက္ခတိ။ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသနသမ္ပဋိစ္ဆနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိဝတ္ထကာသာယဿ ပန ဥပရိ ဩဒါတံ နိဝါသေတွာ ဝီမံသတု ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆတု ဝါ၊ ရက္ခတိယေဝ။

သစေ ကောစိ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော ဝဿာနိ အဂဏေတွာ ပါဠိယမ္ပိ အဋ္ဌတွာ ဧကပဿေန ဂန္တွာ မဟာပေဠာဒီသု ကဋစ္ဆုနာ ဥက္ခိတ္တေ ဘတ္တပိဏ္ဍေ ပတ္တံ ဥပနာမေတွာ သေနော ဝိယ မံသပေသိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ၊ ဘိက္ခုဝဿာနိ ပန ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ သယံ သာမဏေရောဝ သာမဏေရပဋိပါဋိယာ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုပဋိပါဋိယာ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။

၁၃၉။ တိတ္ထိယပက္ကန္တကောတိ တိတ္ထိယေသု ပက္ကန္တော ပဝိဋ္ဌောတိ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော၊ သောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဥပသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿာမီ’’တိ သလိင်္ဂေနေဝ တေသံ ဥပဿယံ ဂစ္ဆတိ၊ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ၊ တေသံ လိင်္ဂေ အာဒိန္နမတ္တေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ ယောပိ သယမေဝ ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿ’’န္တိ ကုသစီရာဒီနိ နိဝါသေတိ၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိယေဝ။ ယော ပန နဂ္ဂေါ နဟာယန္တော အတ္တာနံ ဩလောကေတွာ ‘‘သောဘတိ မေ အာဇီဝကဘာဝေါ၊ အာဇီဝကော ဘဝိဿ’’န္တိ ကာသာယာနိ အနာဒါယ နဂ္ဂေါ အာဇီဝကာနံ ဥပဿယံ ဂစ္ဆတိ၊ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပနဿ အန္တရာမဂ္ဂေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒုက္ကဋာနိ ဒေသေတွာ မုစ္စတိ။ တေသံ ဥပဿယံ ဂန္တွာပိ တေဟိ ဝါ ဩဝဒိတော အတ္တနာ ဝါ ‘‘ဣမေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အတိဒုက္ခာ’’တိ ဒိသွာ နိဝတ္တန္တောပိ မုစ္စတိယေဝ။ သစေ ပန ‘‘ကိံ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥက္ကဋ္ဌ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကေသမဿုလုဉ္စနာဒီနီ’’တိ ဝုတ္တော ဧကကေသမ္ပိ လုဉ္စာပေတိ၊ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနာဒီနိ ဝါ ဝတ္တာနိ အာဒိယတိ၊ မောရပိဉ္ဆာဒီနိ ဝါ နိဝါသေတိ၊ တေသံ လိင်္ဂံ ဂဏှာတိ၊ ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သေဋ္ဌာ’’တိ သေဋ္ဌဘာဝံ ဝါ ဥပဂစ္ဆတိ၊ န မုစ္စတိ၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ သစေ ပန ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ တိတ္ထိယပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ နနု ခေါ သောဘတီ’’တိ ဝီမံသနတ္ထံ ကုသစီရာဒီနိ ဝါ နိဝါသေတိ၊ ဇဋံ ဝါ ဗန္ဓတိ၊ ခါရိကာဇံ ဝါ အာဒိယတိ၊ ယာဝ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ လဒ္ဓိံ၊ တာဝ ရက္ခတိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆိတမတ္တေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ အစ္ဆိန္နစီဝရော ပန ကုသစီရာဒီနိ နိဝါသေန္တော ရာဇဘယာဒီဟိ ဝါ တိတ္ထိယလိင်္ဂံ ဂဏှန္တော လဒ္ဓိယာ အဘာဝေန နေဝ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ။ ‘‘အယဉ္စ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော နာမ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနာ ကထိတော၊ တသ္မာ သာမဏေရော သလိင်္ဂေန တိတ္ထိယာယတနံ ဂတောပိ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမော ပန ထေယျသံဝါသကော အနုပသမ္ပန္နေန ကထိတော၊ တသ္မာ ဥပသမ္ပန္နော ကူဋဝဿံ ဂဏေန္တောပိ အဿမဏော န ဟောတိ။ လိင်္ဂေ သဥဿာဟော ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုဝဿာဒီနိ ဂဏှန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။

၁၄၀။ တိရစ္ဆာနဂတောတိ နာဂေါ ဝါ ဟောတု သုပဏ္ဏမာဏဝကာဒီနံ ဝါ အညတရော အန္တမသော သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဥပါဒါယ ယော ကောစိ အမနုဿဇာတိယော၊ သဗ္ဗောဝ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ နေဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နောပိ နာသေတဗ္ဗော။

၁၄၁။ မာတုဃာတကာဒီသု ပန ယေန မနုဿိတ္ထိဘူတာ ဇနိကာ မာတာ သယမ္ပိ မနုဿဇာတိကေနေဝ သဘာ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ၊ အယံ အာနန္တရိယေန မာတုဃာတကကမ္မေန မာတုဃာတကော။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ယေန ပန မနုဿိတ္ထိဘူတာပိ အဇနိကာ ပေါသာဝနိကာ မာတာ ဝါ စူဠမာတာ ဝါ ဇနိကာပိ ဝါ န မနုဿိတ္ထိဘူတာ မာတာ ဃာတိတာ၊ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဝါရိတာ၊ န စ အာနန္တရိကော ဟောတိ။ ယေန သယံ တိရစ္ဆာနဘူတေန မနုဿိတ္ထိဘူတာ မာတာ ဃာတိတာ၊ သောပိ အာနန္တရိကော န ဟောတိ၊ တိရစ္ဆာနဂတတ္တာ ပနဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ပိတုဃာတကေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေပိ ဟိ ဝေသိယာ ပုတ္တော ဟောတိ၊ ‘‘အယံ မေ ပိတာ’’တိ န ဇာနာတိ၊ ယဿ သမ္ဘဝေန နိဗ္ဗတ္တော၊ သော စေ အနေန ဃာတိတော၊ ပိတုဃာတကောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ အာနန္တရိယဉ္စ ဖုသတိ။

အရဟန္တဃာတကောပိ မနုဿအရဟန္တဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ မနုဿဇာတိယဉှိ အန္တမသော အပဗ္ဗဇိတမ္ပိ ခီဏာသဝံ ဒါရကံ ဝါ ဒါရိကံ ဝါ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တော အရဟန္တဃာတကောဝ ဟောတိ၊ အာနန္တရိယဉ္စ ဖုသတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စဿ ဝါရိတာ။ အမနုဿဇာတိကံ ပန အရဟန္တံ မနုဿဇာတိကံ ဝါ အဝသေသံ အရိယပုဂ္ဂလံ ဃာတေတွာ အာနန္တရိကော န ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိဿ န ဝါရိတာ၊ ကမ္မံ ပန ဗလဝံ ဟောတိ။ တိရစ္ဆာနော မနုဿအရဟန္တမ္ပိ ဃာတေတွာ အာနန္တရိကော န ဟောတိ၊ ကမ္မံ ပန ဘာရိယန္တိ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။

ယော ပန ဒေဝဒတ္တော ဝိယ ဒုဋ္ဌစိတ္တေန ဝဓကစိတ္တေန တထာဂတဿ ဇီဝမာနကသရီရေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အယံ လောဟိတုပ္ပာဒကော နာမ။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။ ယော ပန ရောဂဝူပသမတ္ထံ ဇီဝကော ဝိယ သတ္ထေန ဖာလေတွာ ပူတိမံသလောဟိတံ ဟရိတွာ ဖာသုကံ ကရောတိ၊ ဗဟုံ သော ပုညံ ပသဝတီတိ။

ယော ဒေဝဒတ္တော ဝိယ သာသနံ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ ကတွာ စတုန္နံ ကမ္မာနံ အညတရဝသေန သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ၊ အယံ သင်္ဃဘေဒကော နာမ။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။

ယော ပန ပကတတ္တံ ဘိက္ခုနိံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အညတရသ္မိံ ဒူသေတိ၊ အယံ ဘိက္ခုနီဒူသကော နာမ။ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။ ယော ပန ကာယသံသဂ္ဂေန သီလဝိနာသံ ပါပေတိ၊ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ န ဝါရိတာ။ ဗလက္ကာရေန ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ကတွာ အနိစ္ဆမာနံယေဝ ဒူသေန္တောပိ ဘိက္ခုနီဒူသကောယေဝ၊ ဗလက္ကာရေန ပန ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ကတွာ ဣစ္ဆမာနံ ဒူသေန္တော ဘိက္ခုနီဒူသကော န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဂိဟိဘာဝေ သမ္ပဋိစ္ဆိ တမတ္တေယေဝ သာ အဘိက္ခုနီ ဟောတိ။ သကိံသီလဝိပန္နံ ပစ္ဆာ ဒူသေန္တော သိက္ခမာနသာမဏေရီသု စ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တော နေဝ ဘိက္ခုနီဒူသကော ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ ဥပသမ္ပဒမ္ပိ လဘတိ။ ဣတိ ဣမေ ဧကာဒသ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၄၂။ ဦနဝီသတိဝဿဿ ပန ဥပသမ္ပဒါယေဝ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ န ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ တသ္မာ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ဂဗ္ဘဝီသောပိ ဟိ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဌမံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ၊ ပဌမံ ဝိညာဏံ ပါတုဘူတံ၊ တဒုပါဒါယ သာဝဿ ဇာတိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂဗ္ဘဝီသံ ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၂၄)။

တတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၄၀၄) ယော ဒွါဒသ မာသေ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ဝသိတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဇာတော၊ သော တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဧကူနဝီသတိမေ ဝဿေ မဟာပဝါရဏာ၊ တံ အတိက္ကမိတွာ ပါဋိပဒေ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ဧတေနုပါယေန ဟာယနဝဍ္ဎနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ပန ဧကူနဝီသတိဝဿံ သာမဏေရံ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသိံ အတိက္ကမ္မ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။ ကသ္မာ? ဧကသ္မိံ ဝဿေ ဆ စာတုဒ္ဒသိကဥပေါသထာ ဟောန္တိ၊ ဣတိ ဝီသတိယာ ဝဿေသု စတ္တာရော မာသာ ပရိဟာယန္တိ၊ ရာဇာနော တတိယေ တတိယေ ဂဿေ ဝဿံ ဥက္ကဍ္ဎန္တိ၊ ဣတိ အဋ္ဌာရသဝဿေသု ဆ မာသာ ဝဍ္ဎန္တိ၊ တတော ဥပေါသထဝသေန ပရိဟီနေ စတ္တာရော မာသေ အပနေတွာ ဒွေ မာသာ အဝသေသာ ဟောန္တိ၊ တေ ဒွေ မာသေ ဂဟေတွာ ဝီသတိ ဝဿာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ဟောန္တီတိ နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသိံ အတိက္ကမ္မ ပါဋိပဒေ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။

ဧတ္ထ ပန ယော ပဝါရေတွာ ဝီသတိဝဿော ဘဝိဿတိ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကူနဝီသတိဝဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယော မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ဒွါဒသ မာသေ ဝသိ၊ သော ဧကဝီသတိဝဿော ဟောတိ။ ယော သတ္တ မာသေ ဝသိ၊ သော သတ္တမာသာဓိကဝီသတိဝဿော။ ဆမာသဇာတော ပန န ဇီဝတိ၊ ဦနဝီသတိဝဿံ ပန ‘‘ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော’’တိ သညာယ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿ အနာပတ္တိ၊ ပုဂ္ဂလော ပန အနုပသမ္ပန္နောဝ ဟောတိ။ သစေ ပန သော ဒသဝဿစ္စယေန အညံ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ တဉ္စေ မုဉ္စိတွာ ဂဏော ပူရတိ၊ သူပသမ္ပန္နော။ သောပိ စ ယာဝ န ဇာနာတိ၊ တာဝဿ နေဝ သဂ္ဂန္တရာယော န မောက္ခန္တရာယော၊ ဉတွာ ပန ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

၁၄၃။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒေါသေဟိ ဝိရဟိတောပိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနနုညာတော မာတာပိတူဟိ ပုတ္တော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၅) ဝစနတော မာတာပိတူဟိ အနနုညာတော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၅) မာတာပိတူဟီတိ ဇနကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ဒွေပိ အတ္ထိ၊ ဒွေပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ သစေ ပိတာ မတော ဟောတိ မာတာ ဝါ၊ ယော ဇီဝတိ၊ သော အာပုစ္ဆိ တဗ္ဗော၊ ပဗ္ဗဇိတာပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာဝ။ အာပုစ္ဆန္တေန သယံ ဝါ ဂန္တွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အညော ဝါ ပေသေတဗ္ဗော။ သော ဧဝ ဝါ ပေသေတဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆ မာတာပိတရော အာပုစ္ဆိတွာ ဧဟီ’’တိ။ သစေ ‘‘အနုညာတောမှီ’’တိ ဝဒတိ၊ သဒ္ဒဟန္တေန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ပိတာ သယံ ပဗ္ဗဇိတော ပုတ္တမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုကာမော ဟောတိ၊ မာတရံ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေတု။ မာတာ ဝါ ဓီတရံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမာ ပိတရံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတု။ ပိတာ ပုတ္တဒါရေန အနတ္ထိကော ပလာယိ၊ မာတာ ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗဇေထာ’’တိ ပုတ္တံ ဘိက္ခူနံ ဒေတိ၊ ‘‘ပိတာဿ ကုဟိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘စိတ္တကေဠိံ ကီဠိတုံ ပလာတော’’တိ ဝဒတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မာတာ ကေနစိ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ပလာတာ ဟောတိ၊ ပိတာ ပန ‘‘ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပိတာ ဝိပ္ပဝုတ္ထော ဟောတိ၊ မာတာ ပုတ္တံ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ အနုဇာနာတိ၊ ‘‘ပိတာဿ ကုဟိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံ တုမှာကံ ပိတရာ၊ အဟံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

မာတာပိတရော မတာ၊ ဒါရကော စူဠမာတာဒီနံ သန္တိကေ သံဝဒ္ဓါ၊ တသ္မိံ ပဗ္ဗာဇိယမာနေ ဉာတကာ ကလဟံ ဝါ ကရောန္တိ ခိယျန္တိ ဝါ၊ တသ္မာ ဝိဝါဒုပစ္ဆေဒနတ္ထံ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ အနာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တဿ ပန အာပတ္တိ နတ္ထိ။ ဒဟရကာလေ ဂဟေတွာ ပေါသကာ မာတာပိတရော နာမ ဟောန္တိ၊ တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပုတ္တော အတ္တာနံ နိဿာယ ဇီဝတိ၊ န မာတာပိတရော။ သစေပိ ရာဇာ ဟောတိ၊ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ မာတာပိတူဟိ အနုညာတော ပဗ္ဗဇိတွာ ပုန ဝိဗ္ဘမတိ၊ သစေပိ သတက္ခတ္တုံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဗ္ဘမတိ၊ အာဂတာဂတကာလေ ပုနပ္ပုနံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘အယံ ဝိဗ္ဘမိတွာ ဂေဟံ အာဂတော၊ အမှာကံ ကမ္မံ န ကရောတိ၊ ပဗ္ဗဇိတွာ တုမှာကံ ဝတ္တံ န ပူရေတိ၊ နတ္ထိ ဣမဿ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ၊ အာဂတာဂတံ နံ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ၊ ဧဝံ နိဿဋ္ဌံ ပုန အနာပုစ္ဆာပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယောပိ ဒဟရကာလေယေဝ ‘‘အယံ တုမှာကံ ဒိန္နော၊ ယဒါ ဣစ္ဆထ၊ တဒါ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ ဧဝံ ဒိန္နော ဟောတိ၊ သောပိ အာဂတာဂတော ပုန အနာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယံ ပန ဒဟရကာလေယေဝ ‘‘ဣမံ၊ ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ အနုဇာနိတွာ ပစ္ဆာ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တကာလေ နာနုဇာနန္တိ၊ အယံ န အနာပုစ္ဆာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဧကော မာတာပိတူဟိ သဒ္ဓိံ ဘဏ္ဍိတွာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ မ’’န္တိ အာဂစ္ဆတိ၊ ‘‘အာပုစ္ဆိတွာ ဧဟီ’’တိ စ ဝုတ္တော ‘‘နာဟံ ဂစ္ဆာမိ၊ သစေ မံ န ပဗ္ဗာဇေထ၊ ဝိဟာရံ ဝါ ဈာပေမိ၊ သတ္ထေန ဝါ တုမှေ ပဟရာမိ၊ တုမှာကံ ဉာတကာနံ ဝါ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဝါ အာရာမစ္ဆေဒနာဒီဟိ အနတ္ထံ ဥပ္ပာဒေမိ၊ ရုက္ခာ ဝါ ပတိတွာ မရာမိ၊ စောရမဇ္ဈံ ဝါ ပဝိသာမိ၊ ဒေသန္တရံ ဝါ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ တံ တဿေဝ ရက္ခဏတ္ထာယ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနဿ မာတာပိတရော အာဂန္တွာ ‘‘ကသ္မာ အမှာကံ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇယိတ္ထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ရက္ခဏတ္ထာယ နံ ပဗ္ဗာဇယိမှ၊ ပညာယထ တုမှေ ပုတ္တေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ‘‘ရုက္ခာ ပတိဿာမီ’’တိ အဘိရုဟိတွာ ပန ဟတ္ထပါဒေ မုဉ္စန္တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ဧကော ဝိဒေသံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစတိ၊ အာပုစ္ဆိတွာ စေ ဂတော၊ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ နော စေ၊ ဒဟရဘိက္ခုံ ပေသေတွာ အာပုစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အတိဒူရဉ္စေ ဟောတိ၊ ပဗ္ဗာဇေတွာပိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပေသေတွာ ဒဿေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သစေ ဒူရံ ဟောတိ၊ မဂ္ဂေါ စ မဟာကန္တာရော၊ ‘ဂန္တွာ အာပုစ္ဆိဿာမီ’တိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သစေ ပန မာတာပိတူနံ ဗဟူ ပုတ္တာ ဟောန္တိ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒန္တိ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧတေသံ ဒါရကာနံ ယံ ဣစ္ဆထ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ၊ ဒါရကေ ဝီမံသိတွာ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိ သကလေန ကုလေန ဝါ ဂါမေန ဝါ အနုညာတော ဟောတိ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ကုလေ ဝါ ဂါမေ ဝါ ယံ ဣစ္ဆထ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေယျာထာ’’တိ၊ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ။

၁၄၄။ ဧဝံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) ပဗ္ဗဇ္ဇာဒေါသဝိရဟိတံ မာတာပိတူဟိ အနုညာတံ ပဗ္ဗာဇေန္တေနပိ စ သစေ အစ္ဆိန္နကေသော ဟောတိ၊ ဧကသီမာယဉ္စ အညေပိ ဘိက္ခူ အတ္ထိ၊ ကေသစ္ဆေဒနတ္ထာယ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တတြာယံ အာပုစ္ဆနဝိဓိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၈) – သီမာပရိယာပန္နေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ တတ္ထ နေတွာ ‘‘သင်္ဃံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမဿ ဒါရကဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ သကိံ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣမဿ ဒါရကဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိပိ ‘‘ဣမဿ သမဏကရဏံ အာပုစ္ဆာမီ’’တိပိ ‘‘အယံ သမဏော ဟောတုကာမော’’တိပိ ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇိတုကာမော’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ သဘာဂဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဒသ ဝါ ဝီသတိ ဝါ တိံသံ ဝါ ဘိက္ခူ ဝသန္တီတိ ပရိစ္ဆေဒေါ ပညာယတိ၊ တေသံ ဌိတောကာသံ ဝါ နိသိန္နောကာသံ ဝါ ဂန္တွာပိ ပုရိမနယေနေဝ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ ဝိနာဝ ဒဟရဘိက္ခူ ဝါ သာမဏေရေ ဝါ ပေသေတွာပိ ‘‘ဧကော၊ ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော အတ္ထိ၊ တဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမာ’’တိအာဒိနာ နယေန အာပုစ္ဆာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကေစိ ဘိက္ခူ သေနာသနံ ဝါ ဂုမ္ဗာဒီနိ ဝါ ပဝိသိတွာ နိဒ္ဒါယန္တိ ဝါ သမဏဓမ္မံ ဝါ ကရောန္တိ၊ အာပုစ္ဆကာ စ ပရိယေသန္တာပိ အဒိသွာ ‘‘သဗ္ဗေ အာပုစ္ဆိတာ အမှေဟီ’’တိ သညိနော ဟောန္တိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ လဟုကကမ္မံ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတော သုပဗ္ဗဇိတော၊ ပဗ္ဗာဇေန္တဿပိ အနာပတ္တိ။

သစေ ပန ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ အနေကဘိက္ခုသဟဿာဝါသော၊ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတာပေတုမ္ပိ ဒုက္ကရံ၊ ပဂေဝ ပဋိပါဋိယာ အာပုစ္ဆိတုံ၊ ခဏ္ဍသီမာယ ဝါ ဌတွာ နဒီသမုဒ္ဒါဒီနိ ဝါ ဂန္တွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယော ပန နဝမုဏ္ဍော ဝါ ဟောတိ ဝိဗ္ဘန္တကော ဝါ နိဂဏ္ဌာဒီသု အညတရော ဝါ ဒွင်္ဂုလကေသော ဝါ ဦနဒွင်္ဂုလကေသော ဝါ၊ တဿ ကေသစ္ဆေဒနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အနာပုစ္ဆိတွာပိ တာဒိသံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွင်္ဂုလာတိရိတ္တကေသော ပန ယော ဟောတိ အန္တမသော ဧကသိခါမတ္တဓရောပိ၊ သော ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

၁၄၅။ ဧဝံ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တေန စ ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ တဿ နတ္ထိ၊ ယာစိတကေနပိ ပတ္တစီဝရေန ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၈) ပန အပက္ကံ ပတ္တံ စီဝရူပဂါနိ စ ဝတ္ထာနိ ဂဟေတွာ အာဂတော ဟောတိ၊ ယာဝ ပတ္တော ပစ္စတိ၊ စီဝရာနိ စ ကရီယန္တိ၊ တာဝ ဝိဟာရေ ဝသန္တဿ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ထာလကေသု ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရေဘတ္တံ သာမဏေရဘာဂသမကော အာမိသဘာဂေါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပန သလာကဘတ္တဥဒ္ဒေသဘတ္တနိမန္တနာဒီနိ စ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ သာမဏေရဘာဂသမော တေလတဏ္ဍုလမဓုဖာဏိတာဒိဘေသဇ္ဇဘာဂေါ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဂိလာနော ဟောတိ၊ ဘေသဇ္ဇမဿ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သာမဏေရဿ ဝိယ သဗ္ဗံ ပဋိဇဂ္ဂနကမ္မံ။ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခံ ပန ယာစိတကေန ပတ္တစီဝရေန ဥပသမ္ပာဒေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာစိတကေန ပတ္တစီဝရေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၁၈) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သော ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရောယေဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ သစေ တဿ နတ္ထိ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စဿ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ၊ အညေ ဝါ ဘိက္ခူ နိရပေက္ခေဟိ နိဿဇ္ဇိတွာ အဓိဋ္ဌာနုပဂံ ပတ္တစီဝရံ ဒါတဗ္ဗံ။ ယာစိတကေန ပန ပတ္တေန ဝါ စီဝရေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေန္တဿေဝ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတိ။

၁၄၆။ ပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) ပဗ္ဗာဇေန္တေနပိ သစေ ဩကာသော ဟောတိ၊ သယံ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဗျာဝဋော ဟောတိ၊ ဩကာသံ န လဘတိ၊ ဧကော ဒဟရဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဧတံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ။ အဝုတ္တောပိ စေ ဒဟရဘိက္ခု ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဒဟရဘိက္ခု နတ္ထိ၊ သာမဏေရောပိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဧတံ ခဏ္ဍသီမံ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ဧဟီ’’တိ။ သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ဘိက္ခုနာဝ ပဗ္ဗာဇိတော ဟောတိ။ ပုရိသဉှိ ဘိက္ခုတော အညော ပဗ္ဗာဇေတုံ န လဘတိ၊ မာတုဂါမံ ဘိက္ခုနီတော အညော၊ သာမဏေရော ပန သာမဏေရီ ဝါ အာဏတ္တိယာ ကာသာယာနိ ဒါတုံ လဘန္တိ၊ ကေသောရောပနံ ယေန ကေနစိ ကတံ သုကတံ။

သစေ ပန ဘဗ္ဗရူပေါ ဟောတိ သဟေတုကော ဉာတော ယသဿီ ကုလပုတ္တော၊ ဩကာသံ ကတွာပိ သယမေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ‘‘မတ္တိကာမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ နဟာယိတွာ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ စ န ပန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော။ ပဗ္ဗဇိတုကာမာနဉှိ ပဌမံ ဗလဝဥဿာဟော ဟောတိ၊ ပစ္ဆာ ပန ကာသာယာနိ စ ကေသဟရဏသတ္ထကဉ္စ ဒိသွာ ဥတြသန္တိ၊ ဧတ္တောယေဝ ပလာယန္တိ၊ တသ္မာ သယမေဝ နဟာနတိတ္ထံ နေတွာ သစေ နာတိဒဟရော၊ ‘‘နဟာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ကေသာ ပနဿ သယမေဝ မတ္တိကံ ဂဟေတွာ ဓောဝိတဗ္ဗာ။ ဒဟရကုမာရကော ပန သယံ ဥဒကံ ဩတရိတွာ ဂေါမယမတ္တိကာဟိ ဃံသိတွာ နဟာပေတဗ္ဗော။ သစေပိဿ ကစ္ဆု ဝါ ပိဠကာ ဝါ ဟောန္တိ၊ ယထာ မာတာ ပုတ္တံ န ဇိဂုစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝံ အဇိဂုစ္ဆန္တေန သာဓုကံ ဟတ္ထပါဒတော စ သီသတော စ ပဋ္ဌာယ ဃံသိတွာ ဃံသိတွာ နဟာပေတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဧတ္တကေန ဟိ ဥပကာရေန ကုလပုတ္တာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု စ သာသနေ စ ဗလဝသိနေဟာ တိဗ္ဗဂါရဝါ အနိဝတ္တိဓမ္မာ ဟောန္တိ၊ ဥပ္ပန္နံ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတွာ ထေရဘာဝံ ပါပုဏန္တိ၊ ကတညုကတဝေဒိနော ဟောန္တိ။

ဧဝံ နဟာပနကာလေ ပန ကေသမဿုံ ဩရောပနကာလေ ဝါ ‘‘တွံ ဉာတော ယသဿီ၊ ဣဒါနိ မယံ တံ နိဿာယ ပစ္စယေဟိ န ကိလမိဿာမာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ အညာပိ အနိယျာနိကကထာ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ အထ ခွဿ ‘‘အာဝုသော၊ သုဋ္ဌု ဥပဓာရေဟိ၊ သတိံ ဥပဋ္ဌာပေဟီ’’တိ ဝတွာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ အာစိက္ခန္တေန စ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓာသယောကာသဝသေန အသုစိဇေဂုစ္ဆပဋိက္ကူလဘာဝံ နိဇ္ဇီဝနိဿတ္တဘာဝံ ဝါ ပါကဋံ ကရောန္တေန အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ သော ပုဗ္ဗေ မဒ္ဒိတသင်္ခါရော ဟောတိ ဘာဝိတဘာဝနော ကဏ္ဋကဝေဓာပေက္ခော ဝိယ ပရိပက္ကဂဏ္ဍော သူရိယုဂ္ဂမနာပေက္ခံ ဝိယ စ ပရိဏတပဒုမံ၊ အထဿ အာရဒ္ဓမတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကာရေ ဣန္ဒာသနိ ဝိယ ပဗ္ဗတေ ကိလေသပဗ္ဗတေ စုဏ္ဏယမာနံယေဝ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ၊ ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ယေ ဟိ ကေစိ ခုရဂ္ဂေ အရဟတ္တံ ပတ္တာ၊ သဗ္ဗေ တေ ဧဝရူပံ သဝနံ လဘိတွာ ကလျာဏမိတ္တေန အာစရိယေန ဒိန္နနယံ နိဿာယ၊ နော အနိဿာယ။ တသ္မာဿ အာဒိတောဝ ဧဝရူပီ ကထာ ကထေတဗ္ဗာတိ။

ကေသေသု ပန ဩရောပိတေသု ဟလိဒ္ဒိစုဏ္ဏေန ဝါ ဂန္ဓစုဏ္ဏေန ဝါ သီသဉ္စ သရီရဉ္စ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဂိဟိဂန္ဓံ အပနေတွာ ကာသာယာနိ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ သကိံ ဝါ ပဋိဂ္ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ အထာပိဿ ဟတ္ထေ အဒတွာ အာစရိယော ဝါ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ သယမေဝ အစ္ဆာဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အညံ ဒဟရံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ ဥပါသကံ ဝါ အာဏာပေတိ ‘‘အာဝုသော၊ ဧတာနိ ကာသာယာနိ ဂဟေတွာ ဧတံ အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ၊ တညေဝ ဝါ အာဏာပေတိ ‘‘ဧတာနိ ဂဟေတွာ အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ၊ သဗ္ဗံ တံ ဝဋ္ဋတိ၊ သဗ္ဗံ တေန ဘိက္ခုနာဝ ဒိန္နံ ဟောတိ။ ယံ ပန နိဝါသနံ ဝါ ပါရုပနံ ဝါ အနာဏတ္တိယာ နိဝါသေတိ ဝါ ပါရုပတိ ဝါ၊ တံ အပနေတွာ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုနာ ဟိ သဟတ္ထေန ဝါ အာဏတ္တိယာ ဝါ ဒိန္နမေဝ ကာသာယံ ဝဋ္ဋတိ၊ အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ တဿေဝ သန္တကံ ဟောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဥပဇ္ဈာယမူလကေ။

၁၄၇။ ဧဝံ ပန ဒိန္နာနိ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒါပေတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကာရာပေတွာ ယေ တတ္ထ သန္နိပတိတာ ဘိက္ခူ၊ တေသံ ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာ အထ သရဏဂဟဏတ္ထံ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒါပေတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာပေတွာ ‘‘ဧဝံ ဝဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ‘‘ယမဟံ ဝဒါမိ၊ တံ ဝဒေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထဿ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ အာစရိယေန ဝါ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ ယထာဝုတ္တပဋိပါဋိယာဝ၊ န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ။ သစေ ဟိ ဧကပဒမ္ပိ ဧကက္ခရမ္ပိ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဒေတိ၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏံယေဝ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဒတွာ ပုန ဣတရေသု ဧကေကံ တိက္ခတ္တုံ ဒေတိ၊ အဒိန္နာနိ ဟောန္တိ သရဏာနိ။

ဣမဉ္စ ပန သရဏဂမနုပသမ္ပဒံ ပဋိက္ခိပိတွာ အနုညာတဥပသမ္ပဒါ ဧကတောသုဒ္ဓိယာ ဝဋ္ဋတိ၊ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာ ပန ဥဘတောသုဒ္ဓိယာဝ ဝဋ္ဋတိ၊ နော ဧကတောသုဒ္ဓိယာ။ တသ္မာ ဥပသမ္ပဒါယ သစေ အာစရိယော ဉတ္တိဒေါသဉ္စေဝ ကမ္မဝါစာဒေါသဉ္စ ဝဇ္ဇေတွာ ကမ္မံ ကရောတိ၊ သုကတံ ဟောတိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပန ဣမာနိ တီဏိ သရဏာနိ ဗု-ကာရ ဓ-ကာရာဒီနံ ဗျဉ္ဇနာနံ ဌာနကရဏသမ္ပဒံ အဟာပေန္တေန အာစရိယေနပိ အန္တေဝါသိကေနပိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ သစေ အာစရိယော ဝတ္တုံ သက္ကောတိ၊ အန္တေဝါသိကော န သက္ကောတိ၊ အန္တေဝါသိကော ဝါ သက္ကောတိ၊ အာစရိယော န သက္ကောတိ၊ ဥဘောပိ ဝါ န သက္ကောန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဥဘောပိ သက္ကောန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမာနိ စ ပန ဒဒမာနေန ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ ဧကသမ္ဗန္ဓာနိ အနုနာသိကန္တာနိ ဝါ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ‘‘ဗုဒ္ဓမ သရဏမ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ မကာရန္တာနိ ဝါ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘နာမံ သာဝေတွာ ‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ယာဝဇီဝံ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဧကဋ္ဌကထာယမ္ပိ နတ္ထိ၊ ပါဠိယမ္ပိ န ဝုတ္တံ၊ တေသံ ရုစိမတ္တမေဝ၊ တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ တထာ အဝဒန္တဿ သရဏံ ကုပ္ပတိ။ ဧတ္တာဝတာ စ သာမဏေရဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။

၁၄၈။ သစေ ပနေသ ဂတိမာ ဟောတိ ပဏ္ဍိတဇာတိကော၊ အထဿ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ သိက္ခာပဒါနိ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ ကထံ? ယထာ ဘဂဝတာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမဏေရာနံ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ၊ တေသု စ သာမဏေရေဟိ သိက္ခိတုံ။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ၊ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိ၊ အဗြဟ္မစရိယာ ဝေရမဏိ၊ မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိ၊ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ၊ ဝိကာလဘောဇနာ ဝေရမဏိ၊ နစ္စဂီတဝါဒိတ ဝိသူကဒဿနာ ဝေရမဏိ၊ မာလာဂန္ဓ ဝိလေပန ဓာရဏ မဏ္ဍန ဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ၊ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ဝေရမဏိ၊ ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ ဝေရမဏီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၆)။

အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမော ယာဝဇီဝံ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဧဝံ သရဏဒါနံ ဝိယ သိက္ခာပဒဒါနမ္ပိ ဝုတ္တံ၊ တံ နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာသု အတ္ထိ၊ တသ္မာ ယထာပါဠိယာဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဟိ သရဏဂမနေဟေဝ သိဒ္ဓါ၊ သိက္ခာပဒါနိ ပန ကေဝလံ သိက္ခာပဒပူရဏတ္ထံ ဇာနိတဗ္ဗာနိ၊ တသ္မာ ပါဠိယာ အာဂတနယေနေဝ ဥဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တဿ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ အတ္ထဝသေနပိ အာစိက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာဝ ပန အတ္တနာ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိ န ဇာနာတိ၊ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏဋ္ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ပါနဘောဇနာဒိဝိဓိမှိ စ န ကုသလော ဟောတိ၊ တာဝ ဘောဇနသာလံ ဝါ သလာကဘာဇနဋ္ဌာနံ ဝါ အညံ ဝါ တထာရူပဋ္ဌာနံ န ပေသေတဗ္ဗော၊ သန္တိကာဝစရောယေဝ ကာတဗ္ဗော၊ ဗာလဒါရကော ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗော၊ သဗ္ဗမဿ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ၊ နိဝါသနပါရုပနာဒီသု အဘိသမာစာရိကေသု ဝိနေတဗ္ဗော။ တေနပိ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သာမဏေရံ နာသေတုံ။ ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ၊ အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ၊ အဗြဟ္မစာရီ ဟောတိ၊ မုသာဝါဒီ ဟောတိ၊ မဇ္ဇပါယီ ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ ဓမ္မဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ သင်္ဃဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ၊ ဘိက္ခုနီဒူသကော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၈) –

ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ဒသ နာသနင်္ဂါနိ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အာဘိသမာစာရိကံ ပရိပူရေန္တေန ဒသဝိဓေ သီလေ သာဓုကံ သိက္ခိတဗ္ဗံ။

၁၄၉။ ယော ပန (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၈) ပါဏာတိပါတာဒီသု ဒသသု နာသနင်္ဂေသု ဧကမ္ပိ ကမ္မံ ကရောတိ၊ သော လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော။ တီသု ဟိ နာသနာသု လိင်္ဂနာသနာယေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ ယထာ စ ဘိက္ခူနံ ပါဏာတိပါတာဒီသု တာ တာ အာပတ္တိယော ဟောန္တိ၊ န တထာ သာမဏေရာနံ။ သာမဏေရော ဟိ ကုန္ထ ကိပိလ္လိကမ္ပိ မာရေတွာ မင်္ဂုလဏ္ဍကမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ နာသေတဗ္ဗတံယေဝ ပါပုဏာတိ၊ တာဝဒေဝဿ သရဏဂမနာနိ စ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏဉ္စ သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ၊ သင်္ဃလာဘံ န လဘတိ၊ လိင်္ဂမတ္တမေဝ ဧကံ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ။ သော သစေ အာကိဏ္ဏဒေါသောဝ ဟောတိ၊ အာယတိံ သံဝရေ န တိဋ္ဌတိ၊ နိက္ကဍ္ဎိတဗ္ဗော။ အထ သဟသာ ဝိရဇ္ဈိတွာ ‘‘ဒုဋ္ဌု မယာ ကတ’’န္တိ ပုန သံဝရေ ဌာတုကာမော ဟောတိ၊ လိင်္ဂနာသနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ယထာနိဝတ္ထပါရုတဿေဝ သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဥပဇ္ဈာယော ဒါတဗ္ဗော။ သိက္ခာပဒါနိ ပန သရဏဂမနေနေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။ သာမဏေရာနဉှိ သရဏဂမနံ ဘိက္ခူနံ ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာသဒိသံ၊ တသ္မာ ဘိက္ခူနံ ဝိယ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဣမိနာပိ ဒသ သီလာနိ သမာဒိန္နာနေဝ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ဒဠှီကရဏတ္ထံ အာယတိံ သံဝရေ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ပုန ဒါတဗ္ဗာနိ။ သစေ ပုရိမိကာယ ပုန သရဏာနိ ဂဟိတာနိ၊ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿာဝါသိကံ လစ္ဆတိ။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယ ဂဟိတာနိ၊ သင်္ဃေန အပလောကေတွာ လာဘော ဒါတဗ္ဗော။ အဒိန္နာဒါနေ တိဏသလာကမတ္တေနပိ ဝတ္ထုနာ၊ အဗြဟ္မစရိယေ တီသု မဂ္ဂေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိပ္ပဋိပတ္တိယာ၊ မုသာဝါဒေ ဟသာဓိပ္ပာယတာယပိ မုသာ ဘဏိတေ အဿမဏော ဟောတိ၊ နာသေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ၊ မဇ္ဇပါနေ ပန ဘိက္ခုနော အဇာနိတွာပိ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ သာမဏေရော ဇာနိတွာ ပိဝန္တောဝ သီလဘေဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ န အဇာနိတွာ။ ယာနိ ပနဿ ဣတရာနိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ၊ ဧတေသု ဘိန္နေသု န နာသေတဗ္ဗော၊ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သိက္ခာပဒေ ပန ပုန ဒိန္နေပိ အဒိန္နေပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒဏ္ဍကမ္မေန ပန ပီဠေတွာ အာယတိံ သံဝရေ ဌပနတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗမေဝ။

အဝဏ္ဏဘာသနေ ပန ‘‘အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒီနံ ပဋိပက္ခဝသေန ဗုဒ္ဓဿ ဝါ ‘‘သွာက္ခာတော’’တိအာဒီနံ ပဋိပက္ခဝသေန ဓမ္မဿ ဝါ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော’’တိအာဒီနံ ပဋိပက္ခဝသေန သင်္ဃဿ ဝါ အဝဏ္ဏံ ဘာသန္တော ရတနတ္တယံ နိန္ဒန္တော ဂရဟန္တော အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီဟိ ‘‘မာ ဧဝံ အဝစာ’’တိ အဝဏ္ဏဘာသနေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ နိဝါရေတဗ္ဗော။ ‘‘သစေ ယာဝတတိယံ ဝုစ္စမာနော န ဩရမတိ၊ ကဏ္ဋကနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော’’တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သစေ ဧဝံ ဝုစ္စမာနော တံ လဒ္ဓိံ နိဿဇ္ဇတိ၊ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာရေတွာ အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗော။ သစေ န နိဿဇ္ဇတိ၊ တထေဝ အာဒါယ ပဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ၊ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ။ အယမေဝ ဟိ နာသနာ ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကေပိ ဧသေဝ နယော။ သဿတုစ္ဆေဒါနဉှိ အညတရဒိဋ္ဌိကော သစေ အာစရိယာဒီဟိ ဩဝဒိယမာနော နိဿဇ္ဇတိ၊ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာရေတွာ အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗော၊ အပဋိနိဿဇ္ဇန္တောဝ နာသေတဗ္ဗော။ ဘိက္ခုနီဒူသကော စေတ္ထ ကာမံ အဗြဟ္မစာရိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတောဝ၊ အဗြဟ္မစာရိံ ပန အာယတိံ သံဝရေ ဌာတုကာမံ သရဏာနိ ဒတွာ ဥပသမ္ပာဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနီဒူသကော အာယတိံ သံဝရေ ဌာတုကာမောပိ ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ န လဘတိ၊ ပဂေဝ ဥပသမ္ပဒန္တိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘိက္ခုနီဒူသကော’’တိ ဣဒံ ဝိသုံ ဒသမံ အင်္ဂံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၅၀။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ သာမဏေရဿ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတုံ။ ဘိက္ခူနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကတိ၊ ဘိက္ခူနံ အနတ္ထာယ ပရိသက္ကတိ၊ ဘိက္ခူနံ အဝါသာယ ပရိသက္ကတိ၊ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ၊ ပရိဘာသတိ၊ ဘိက္ခူ ဘိက္ခူဟိ ဘေဒေတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၇) ‘‘ဝစနတော ပန ဣမာနိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ၊ သိက္ခာပဒေသု စ ပစ္ဆိမာနိ ဝိကာလဘောဇနာဒီနိ ပဉ္စာတိ ဒသ ဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထူနိ။ ကိံပနေတ္ထ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယတ္ထ ဝါ ဝသတိ၊ ယတ္ထ ဝါ ပဋိက္ကမတိ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ ကာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၇) ဝစနတော ယတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၇) ဝသတိ ဝါ ပဝိသတိ ဝါ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗံ ‘‘မာ ဣဓ ပဝိသာ’’တိ။ ဥဘယေနပိ အတ္တနော ပရိဝေဏဉ္စ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသနဉ္စ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ န သဗ္ဗော သင်္ဃာရာမော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗော၊ ကရောန္တော စ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗော သင်္ဃာရာမော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗော၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ န စ မုခဒွါရိကော အာဟာရော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗော၊ ကရောန္တော စ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မုခဒွါရိကော အာဟာရော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗော၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တသ္မာ ‘‘အဇ္ဇ မာ ခါဒ မာ ဘုဉ္ဇာ’’တိ ဝဒတောပိ ‘‘အာဟာရမ္ပိ နိဝါရေဿာမီ’’တိ ပတ္တစီဝရံ အန္တော နိက္ခိပတောပိ သဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ။ အနာစာရဿ ပန ဒုဗ္ဗစသာမဏေရဿ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတွာ ယာဂုံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ပတ္တစီဝရံ ဝါ ဒဿေတွာ ‘‘ဧတ္တကေ နာမ ဒဏ္ဍကမ္မေ အာဟဋေ ဣဒံ လစ္ဆသီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘဂဝတာ ဟိ အာဝရဏမေဝ ဒဏ္ဍကမ္မံ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ပန ‘‘အပရာဓာနုရူပံ ဥဒကဒါရုဝါလိကာဒီနံ အာဟရာပနမ္ပိ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တမ္ပိ ကာတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ ‘‘ဩရမိဿတိ ဝိရမိဿတီ’’တိ အနုကမ္ပာယ၊ န ‘‘နဿိဿတိ ဝိဗ္ဘမိဿတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန ပါပဇ္ဈာသယေန။ ‘‘ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောမီ’’တိ စ ဥဏှပါသာဏေ ဝါ နိပဇ္ဇာပေတုံ ပါသာဏိဋ္ဌကာဒီနိ ဝါ သီသေ နိက္ခိပါပေတုံ ဥဒကံ ဝါ ပဝေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာပိ ဒဏ္ဍကမ္မံ န ကာရေတဗ္ဗံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗံ၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၈) ဝစနတော။ ဧတ္ထ ပန ‘‘တုမှာကံ သာမဏေရဿ အယံ နာမ အပရာဓော၊ ဒဏ္ဍကမ္မမဿ ကရောထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တေ သစေ သော ဥပဇ္ဈာယော ဒဏ္ဍကမ္မံ န ကရောတိ၊ သယံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ အာဒိတော ဥပဇ္ဈာယော ဝဒတိ ‘‘မယှံ သာမဏေရာနံ ဒေါသေ သတိ တုမှေ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောထာ’’တိ၊ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ယထာ စ သာမဏေရာနံ၊ ဧဝံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တေဝါသိကာနမ္ပိ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အညေသံ ပန ပရိသာ န အပလာဠေတဗ္ဗာ၊ အပလာဠေန္တော ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညဿ ပရိသာ အပလာဠေတဗ္ဗာ၊ ယော အပလာဠေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၈) ဝစနတော။ တသ္မာ ‘‘တုမှာကံ ပတ္တံ ဒေမ၊ စီဝရံ ဒေမာ’’တိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာနကရဏတ္ထံ သင်္ဂဏှိတွာ သာမဏေရာ ဝါ ဟောန္တု ဥပသမ္ပန္နာ ဝါ၊ အန္တမသော ဒုဿီလဘိက္ခုဿပိ ပရဿ ပရိသဘူတေ ဘိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာဒီနဝံ ပန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ ‘‘တယာ နဟာယိတုံ အာဂတေန ဂူထမက္ခနံ ဝိယ ကတံ ဒုဿီလံ နိဿာယ ဝိဟရန္တေနာ’’တိ။ သစေ သော သယမေဝ ဇာနိတွာ ဥပဇ္ဈံ ဝါ နိဿယံ ဝါ ယာစတိ၊ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၃။ နိဿယဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၅၁။ နိဿယောတိ ဧတ္ထ ပန အယံ နိဿယော နာမ ကေန ဒါတဗ္ဗော၊ ကေန န ဒါတဗ္ဗော၊ ကဿ ဒါတဗ္ဗော၊ ကဿ န ဒါတဗ္ဗော၊ ကထံ ဂဟိတော ဟောတိ၊ ကထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ နိဿာယ ကေန ဝသိတဗ္ဗံ၊ ကေန စ န ဝသိတဗ္ဗန္တိ? တတ္ထ ကေန ဒါတဗ္ဗော၊ ကေန န ဒါတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ တာဝ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတုံ၊ နိဿယံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၇၆၊ ၈၂) စ ဝစနတော ယော ဗျတ္တော ဟောတိ ပဋိဗလော ဥပသမ္ပဒါယ ဒသဝဿော ဝါ အတိရေကဒသဝဿော ဝါ၊ တေန ဒါတဗ္ဗော၊ ဣတရေန န ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။

ဧတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၅-၁၄၇) စ ‘‘ဗျတ္တော’’တိ ဣမိနာ ပရိသုပဋ္ဌာပကဗဟုဿုတော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိသုပဋ္ဌာပကေန ဟိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ပရိသံ အဘိဝိနယေ ဝိနေတုံ ဒွေ ဝိဘင်္ဂါ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာ၊ အသက္ကောန္တေန တီဟိ ဇနေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဝတ္တနက္ခမာ ကာတဗ္ဗာ၊ ကမ္မာကမ္မဉ္စ ခန္ဓကဝတ္တဉ္စ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ပရိသာယ ပန အဘိဓမ္မေ ဝိနယနတ္ထံ သစေ မဇ္ဈိမဘာဏကော ဟောတိ၊ မူလပဏ္ဏာသကော ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဒီဃဘာဏကေန မဟာဝဂ္ဂေါ၊ သံယုတ္တဘာဏကေန ဟေဋ္ဌိမာ ဝါ တယော ဝဂ္ဂါ မဟာဝဂ္ဂေါ ဝါ၊ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကေန ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ ဥပဍ္ဎနိကာယော ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ အသက္ကောန္တေန တိကနိပါတတော ပဋ္ဌာယ ဥဂ္ဂဟေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဧကံ ဂဏှန္တေန စတုက္ကနိပါတံ ဝါ ပဉ္စကနိပါတံ ဝါ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇာတကဘာဏကေန သာဋ္ဌကထံ ဇာတကံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဓမ္မပဒမ္ပိ သဟ ဝတ္ထုနာ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ တတော တတော သမုစ္စယံ ကတွာ မူလပဏ္ဏာသကမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ဣတရာသု ဝိစာရဏာယေဝ နတ္ထိ။ အဘိဓမ္မေ ကိဉ္စိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ န ဝုတ္တံ။ ယဿ ပန သာဋ္ဌကထမ္ပိ ဝိနယပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကဉ္စ ပဂုဏံ၊ သုတ္တန္တေ စ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဂန္ထော နတ္ထိ၊ ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေတုံ န လဘတိ။ ယေန ပန သုတ္တန္တတော စ ဝိနယတော စ ဝုတ္တပ္ပမာဏော ဂန္ထော ဥဂ္ဂဟိတော၊ အယံ ပရိသုပဋ္ဌာကော ဗဟုဿုတောဝ ဟောတိ၊ ဒိသာပါမောက္ခော ယေနကာမံဂမော ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေတုံ လဘတိ၊ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘ဗျတ္တော’’တိ အဓိပ္ပေတော။

ယော ပန အန္တေဝါသိနော ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဝါ ဂိလာနဿ သက္ကောတိ ဥပဋ္ဌာနာဒီနိ ကာတုံ၊ အယံ ဣဓ ‘‘ပဋိဗလော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ယံ ပန ဝုတ္တံ –

‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န အသေက္ခေန ပညာက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န ပရံ အသေက္ခေ သီလက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န ပရံ အသေက္ခေ သမာဓိက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန ပညာက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န ပရံ အသေက္ခေ ပညာက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န ပရံ အသေက္ခေ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ အတ္တနာ န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န ပရံ အသေက္ခေ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေ သမာဒပေတာ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အဿဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အဟိရိကော ဟောတိ၊ အနောတ္တပ္ပီ ဟောတိ၊ ကုသီတော ဟောတိ၊ မုဋ္ဌဿတိ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော ဟောတိ၊ အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော ဟောတိ၊ အတိဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော ဟောတိ၊ အပ္ပဿုတော ဟောတိ၊ ဒုပ္ပညော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ န ပဋိဗလော ဟောတိ အန္တေဝါသိံ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိံ ဝါ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဝါ ဥပဋ္ဌာပေတုံ ဝါ၊ အနဘိရတံ ဝူပကာသေတုံ ဝါ ဝူပကာသာပေတုံ ဝါ၊ ဥပ္ပန္နံ ကုက္ကုစ္စံ ဓမ္မတော ဝိနောဒေတုံ၊ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ အာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ န ဇာနာတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ န ပဋိဗလော ဟောတိ အန္တေဝါသိံ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိံ ဝါ အာဘိသမာစာရိကာယ သိက္ခာယ သိက္ခာပေတုံ၊ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာယ သိက္ခာယ ဝိနေတုံ၊ အဘိဓမ္မေ ဝိနေတုံ၊ အဘိဝိနယေ ဝိနေတုံ၊ ဥပ္ပန္နံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဓမ္မတော ဝိဝေစေတုံ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ လဟုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဂရုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန န သွာဂတာနိ ဟောန္တိ န သုဝိဘတ္တာနိ န သုပ္ပဝတ္တီနိ န သုဝိနိစ္ဆိတာနိ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသော။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ လဟုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဂရုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဦနဒသဝဿော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၈၄)။ တမ္ပိ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတုံ၊ နိဿယံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၇၆၊ ၈၂) စ ဧဝံ သင်္ခေပတော ဝုတ္တဿေဝ ဥပဇ္ဈာယာစရိယလက္ခဏဿ ဝိတ္ထာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၄) ကိဉ္စိ အယုတ္တဝသေန ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ကိဉ္စိ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ တထာ ဟိ ‘‘န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေနာ’’တိ စ ‘‘အတ္တနာ န အသေက္ခေနာ’’တိ စ ‘‘အဿဒ္ဓါ’’တိ စ အာဒီသု တီသု ပဉ္စကေသု အယုတ္တဝသေန ပဋိက္ခေပေါ ကတော၊ န အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ ယော ဟိ အသေက္ခေဟိ သီလက္ခန္ဓာဒီဟိ အသမန္နာဂတော ပရေ စ တတ္ထ သမာဒပေတုံ အသက္ကောန္တော အဿဒ္ဓိယာဒိဒေါသယုတ္တောဝ ဟုတွာ ပရိသံ ပရိဟရတိ၊ တဿ ပရိသာ သီလာဒီဟိ ပရိယာယတိယေဝ န ဝဍ္ဎတိ၊ တသ္မာ ‘‘တေန န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တံ၊ န အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။ န ဟိ ခီဏာသဝဿေဝ ဥပဇ္ဈာစရိယဘာဝေါ ဘဂဝတာ အနုညာတော၊ ယဒိ တဿေဝ အနုညာတော အဘဝိဿ၊ ‘‘သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ ဟောတီ’’တိအာဒိံ န ဝဒေယျ၊ ယသ္မာ ပန ခီဏာသဝဿ ပရိသာ သီလာဒီဟိ န ပရိဟာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အဓိသီလေ သီလဝိပန္နောတိအာဒီသု ပါရာဇိကဉ္စ သင်္ဃာဒိသေသဉ္စ အာပန္နော အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော နာမ။ ဣတရေ ပဉ္စာပတ္တိက္ခန္ဓေ အာပန္နော အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော နာမ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပဟာယ အန္တဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော အတိဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော နာမ။ ယတ္တကံ သုတံ ပရိသံ ပရိဟရန္တဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ တေန ဝိရဟိတတ္တာ အပ္ပဿုတော။ ယံ တေန ဇာနိတဗ္ဗံ အာပတ္တာဒိ၊ တဿ အဇာနနတော ဒုပ္ပညော။ ဣမသ္မိံ ပဉ္စကေ ပုရိမာနိ တီဏိ ပဒါနိ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ ဒွေ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။

အာပတ္တိံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဣဒံ နာမ မယာ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣမံ နာမ အာပတ္တိံ အယံ အာပန္နော’’တိ န ဇာနာတိ။ ဝုဋ္ဌာနံ န ဇာနာတီတိ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိတော ဝါ ဒေသနာဂါမိနိတော ဝါ အာပတ္တိတော ဧဝံ နာမ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီ’’တိ န ဇာနာတိ။ ဣမသ္မိဉှိ ပဉ္စကေ ပုရိမာနိ ဒွေ ပဒါနိ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ တီဏိ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန။

အာဘိသမာစာရိကာယ သိက္ခာယာတိ ခန္ဓကဝတ္တေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလော ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာယာတိ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယံ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။ အဘိဓမ္မေတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။ အဘိဝိနယေတိ သကလေ ဝိနယပိဋကေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ စ သဗ္ဗတ္ထ သိက္ခာပေတုံ န သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မတော ဝိဝေစေတုန္တိ ဓမ္မေန ကာရဏေန ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ။ ဣမသ္မိံ ပဉ္စကေ သဗ္ဗပဒေသု အာပတ္တိ။

‘‘အာပတ္တိံ န ဇာနာတီ’’တိအာဒိပဉ္စကသ္မိံ ဝိတ္ထာရေနာတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေန သဒ္ဓိံ။ န သွာဂတာနီတိ န သုဋ္ဌု အာဂတာနိ။ သုဝိဘတ္တာနီတိ သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တာနိ ပဒပစ္စာဘဋ္ဌသင်္ကရဒေါသရအတာနိ။ သုပ္ပဝတ္တီနီတိ ပဂုဏာနိ ဝါစုဂ္ဂတာနိ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ။ သုတ္တသောတိ ခန္ဓကပရိဝါရတော အာဟရိတဗ္ဗသုတ္တဝသေန သုဋ္ဌု ဝိနိစ္ဆိတာနိ။ အနုဗျဉ္ဇနသောတိ အက္ခရပဒပါရိပူရိယာ စ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ အခဏ္ဍာနိ အဝိပရီတက္ခရာနိ။ ဧတေန အဋ္ဌကထာ ဒီပိတာ။ အဋ္ဌကထာတော ဟိ ဧသ ဝိနိစ္ဆယော ဟောတီတိ။ ဣမသ္မိံ ပဉ္စကေပိ သဗ္ဗပဒေသု အာပတ္တိ။ ဦနဒသဝဿပရိယောသာနပဉ္စကေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ အာဒိတော တယော ပဉ္စကာ၊ စတုတ္ထေ တီဏိ ပဒါနိ၊ ပဉ္စမေ ဒွေ ပဒါနီတိ သဗ္ဗေပိ စတ္တာရော ပဉ္စကာ အယုတ္တဝသေန ဝုတ္တာ၊ စတုတ္ထေ ပဉ္စကေ ဒွေ ပဒါနိ၊ ပဉ္စမေ တီဏိ၊ ဆဋ္ဌသတ္တမဋ္ဌမာ တယော ပဉ္စကာတိ သဗ္ဗေပိ စတ္တာရော ပဉ္စကာ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာ။

သုက္ကပက္ခေ ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၈၄) အဋ္ဌ ပဉ္စကာ အာဂတာယေဝ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထေဝ အနာပတ္တိ။

၁၅၂။ ကဿ ဒါတဗ္ဗော၊ ကဿ န ဒါတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ပန ယော လဇ္ဇီ ဟောတိ၊ တဿ ဒါတဗ္ဗော။ ဣတရဿ န ဒါတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလဇ္ဇီနံ နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ ယော ဒဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၀) ဝစနတော။ နိဿာယ ဝသန္တေနပိ အလဇ္ဇီ နိဿာယ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလဇ္ဇီနံ နိဿာယ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ ယော ဝသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၀)။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၀) စ အလဇ္ဇီနန္တိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလေ နိဿာယ န ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ နဝံ ဌာနံ ဂတေန ‘‘ဧဟိ၊ ဘိက္ခု၊ နိဿယံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုစ္စမာနေနပိ စတူဟပဉ္စာဟံ နိဿယဒါယကဿ လဇ္ဇိဘာဝံ ဥပပရိက္ခိတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတူဟပဉ္စာဟံ အာဂမေတုံ ယာဝ ဘိက္ခုသဘာဂတံ ဇာနာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၀) ဟိ ဝုတ္တံ။ သစေ ‘‘ထေရော လဇ္ဇီ’’တိ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ သုတွာ အာဂတဒိဝသေယေဝ ဂဟေတုကာမော ဟောတိ၊ ထေရော ပန ‘‘အာဂမေဟိ တာဝ၊ ဝသန္တော ဇာနိဿသီ’’တိ ကတိပါဟံ အာစာရံ ဥပပရိက္ခိတွာ နိဿယံ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ပကတိယာ နိဿယဂဟဏဋ္ဌာနံ ဂတေန ပန တဒဟေဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ သစေ ပဌမယာမေ အာစရိယဿ ဩကာသော နတ္ထိ၊ ဩကာသံ အလဘန္တော ‘‘ပစ္စူသသမယေ ဂဟေဿာမီ’’တိ သယတိ၊ အရုဏံ ဥဂ္ဂတမ္ပိ န ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေ ပန ‘‘ဂဏှိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ အကတွာ သယတိ၊ အရုဏုဂ္ဂမနေ ဒုက္ကဋံ။ အဂတပုဗ္ဗံ ဌာနံ ဂတေန ဒွေ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဝသိတွာ ဂန္တုကာမေန အနိဿိတေန ဝသိတဗ္ဗံ။ ‘‘သတ္တာဟံ ဝသိဿာမီ’’တိ အာလယံ ကရောန္တေန ပန နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ သစေ ထေရော ‘‘ကိံ သတ္တာဟံ ဝသန္တဿ နိဿယေနာ’’တိ ဝဒတိ၊ ပဋိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ လဒ္ဓပရိဟာရော ဟောတိ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေန ဘိက္ခုနာ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထု’’န္တိ ဝစနတော ပန အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော သစေ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ နိဿယဒါယကံ န လဘတိ၊ ဧဝံ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဗဟူနိပိ ဒိဝသာနိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပုဗ္ဗေ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝုတ္ထပုဗ္ဗံ ကိဉ္စိ အာဝါသံ ပဝိသတိ၊ ဧကရတ္တံ ဝသန္တေနပိ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝိဿမန္တော ဝါ သတ္ထံ ဝါ ပရိယေသန္တော ကတိပါဟံ ဝသတိ၊ အနာပတ္တိ။ အန္တောဝဿေ ပန နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိတဗ္ဗံ၊ နိဿယော စ ဂဟေတဗ္ဗော။ နာဝါယ ဂစ္ဆန္တဿ ပန ဝဿာနေ အာဂတေပိ နိဿယံ အလဘန္တဿ အနာပတ္တိ။ သစေ အန္တရာမဂ္ဂေ ဂိလာနော ဟောတိ၊ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဂိလာနုပဋ္ဌာကောပိ ဂိလာနေန ယာစိယမာနော အနိဿိတော ဧဝ ဝသိတုံ လဘတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကေန ဘိက္ခုနာ နိဿယံ အလဘမာနေန ယာစိယမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၂၁)။ သစေ ပန ‘‘ယာစာဟိ မ’’န္တိ ဝုစ္စမာနောပိ ဂိလာနော မာနေန န ယာစတိ၊ ဂန္တဗ္ဗံ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ ဖာသုဝိဟာရံ သလ္လက္ခေန္တေန နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ ‘ယဒါ ပတိရူပေါ နိဿယဒါယကော အာဂစ္ဆိဿတိ၊ တဒါ တဿ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’’’တိ ဝစနတော ပန ယတ္ထ ဝသန္တဿ သမထဝိပဿနာနံ ပဋိလာဘဝသေန ဖာသု ဟောတိ၊ တာဒိသံ ဖာသုဝိဟာရံ သလ္လက္ခေန္တေန နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ဣမဉ္စ ပန ပရိဟာရံ နေဝ သောတာပန္နော၊ န သကဒါဂါမိအနာဂါမိအရဟန္တော လဘန္တိ၊ န ထာမဂတဿ သမာဓိနော ဝါ ဝိပဿနာယ ဝါ လာဘီ၊ ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနေ ပန ဗာလပုထုဇ္ဇနေ ကထာဝ နတ္ထိ။ ယဿ ခေါ ပန သမထော ဝါ ဝိပဿနာ ဝါ တရုဏာ ဟောတိ၊ အယံ ဣမံ ပရိဟာရံ လဘတိ၊ ပဝါရဏာသင်္ဂဟောပိ ဧတဿေဝ အနုညာတော။ တသ္မာ ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေန အာစရိယေ ပဝါရေတွာ ဂတေပိ ‘‘ယဒါ ပတိရူပေါနိဿယဒါယကော အာဂစ္ဆိဿတိ၊ တံ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ပုန ယာဝ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာ၊ တာဝ အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန အာသာဠှီမာသေ အာစရိယော နာဂစ္ဆတိ၊ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

၁၅၃။ ကထံ ဂဟိတော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကေ တာဝ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှန္တေန ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဟောဟီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဝုတ္တေ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘သာဟူ’’တိ ဝါ ‘‘လဟူ’’တိ ဝါ ‘‘ဩပါယိက’’န္တိ ဝါ ‘‘ပတိရူပ’’န္တိ ဝါ ‘‘ပါသာဒိကေန သမ္ပာဒေဟီ’’တိ ဝါ ကာယေန ဝိညာပေတိ၊ ဝါစာယ ဝိညာပေတိ၊ ကာယေန ဝါစာယ ဝိညာပေတိ၊ ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော။ ဣဒမေဝ ဟေတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏံ၊ ယဒိဒံ ဥပဇ္ဈာယဿ ဣမေသု ပဉ္စသု ပဒေသု ယဿ ကဿစိ ပဒဿ ဝါစာယ သာဝနံ ကာယေန ဝါ အတ္ထဝိညာပနန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ၊ န တံ ပမာဏံ။ အာယာစနဒါနမတ္တေန ဟိ ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော၊ န ဧတ္ထ သမ္ပဋိစ္ဆနံ အင်္ဂံ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေနပိ န ကေဝလံ ‘‘ဣမိနာ မေ ပဒေန ဥပဇ္ဈာယော ဂဟိတော’’တိ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ ဒါနိ ထေရော မယှံ ဘာရော၊ အဟမ္ပိ ထေရဿ ဘာရော’’တိ ဣဒမ္ပိ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၆၄)။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဥပဇ္ဈာယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကမှိ ပုတ္တစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေဿတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဥပဇ္ဈာယမှိ ပိတုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေဿတိ၊ ဧဝံ တေ အညမညံ သဂါရဝါ သပ္ပတိဿာ သဘာဂဝုတ္တိနော ဝိဟရန္တာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၅)။

အာစရိယဿ သန္တိကေ နိဿယဂ္ဂဟဏေပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိသေသော – အာစရိယဿ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဏှန္တေန ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ ‘‘အာစရိယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဟောဟိ၊ အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၇၇) တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

၁၅၄။ ကထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဧတ္ထ တာဝ ဥပဇ္ဈာယမှာ ပဉ္စဟာကာရေဟိ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အာစရိယမှာ ဆဟိ အာကာရေဟိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပဉ္စိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော ဥပဇ္ဈာယမှာ။ ဥပဇ္ဈာယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတိ၊ ဝိဗ္ဘန္တော ဝါ၊ ကာလကတော ဝါ၊ ပက္ခသင်္ကန္တော ဝါ၊ အာဏတ္တိယေဝ ပဉ္စမီ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော ဥပဇ္ဈာယမှာ။

ဆယိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော အာစရိယမှာ။ အာစရိယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတိ၊ ဝိဗ္ဘန္တော ဝါ၊ ကာလကတော ဝါ၊ ပက္ခသင်္ကန္တော ဝါ၊ အာဏတ္တိယေဝ ပဉ္စမီ၊ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ သမောဓာနဂတော ဟောတိ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော အာစရိယမှာ’’တိ (မဟာဝ။ ၈၃)။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၃) – ပက္ကန္တောတိ ဒိသံ ဂတော။ ဧဝံ ဂတေ စ ပန တသ္မိံ သစေ ဝိဟာရေ နိဿယဒါယကော အတ္ထိ၊ ယဿ သန္တိကေ အညဒါပိ နိဿယော ဝါ ဂဟိတပုဗ္ဗော ဟောတိ၊ ယော ဝါ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂေါ၊ တဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ သစေ တာဒိသော နတ္ထိ၊ အညော လဇ္ဇီ ပေသလော အတ္ထိ၊ တဿ ပေသလဘာဝံ ဇာနန္တေန တဒဟေဝ နိဿယော ယာစိတဗ္ဗော။ သစေ ဒေတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ အထ ပန ‘‘တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော လဟုံ အာဂမိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆတိ၊ ဥပဇ္ဈာယေန စေ တထာ ဝုတ္တံ၊ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝဒတိ ‘‘တေန ဟိ ဥပဇ္ဈာယဿ အာဂမနံ အာဂမေထာ’’တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပနဿ ပကတိယာ ပေသလဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒိဝသာနိ တဿ ဘိက္ခုဿ သဘာဂတံ ဩလောကေတွာ ဩကာသံ ကာရေတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဝိဟာရေ နိဿယဒါယကော နတ္ထိ၊ ဥပဇ္ဈာယော စ ‘‘အဟံ ကတိပါဟေန အာဂမိဿာမိ၊ မာ ဥက္ကဏ္ဌိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ဂတော၊ ယာဝ အာဂမနာ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ၊ အထာပိ နံ တတ္ထ မနုဿာ ပရိစ္ဆိန္နကာလတော ဥတ္တရိပိ ပဉ္စ ဝါ ဒသ ဝါ ဒိဝသာနိ ဝါသေန္တိယေဝ၊ တေန ဝိဟာရံ ပဝတ္တိ ပေသေတဗ္ဗာ ‘‘ဒဟရာ မာ ဥက္ကဏ္ဌန္တု၊ အဟံ အသုကဒိဝသံ နာမ အာဂမိဿာမီ’’တိ၊ ဧဝမ္ပိ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ အထ အာဂစ္ဆတော အန္တရာမဂ္ဂေ နဒီပူရေန ဝါ စောရာဒီဟိ ဝါ ဥပဒ္ဒဝေါ ဟောတိ၊ ထေရော ဥဒကောသက္ကနံ ဝါ အာဂမေတိ၊ သဟာယေ ဝါ ပရိယေသတိ၊ တံ စေ ပဝတ္တိံ ဒဟရာ သုဏန္တိ၊ ယာဝ အာဂမနာ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ သစေ ပန သော ‘‘ဣဓေဝါဟံ ဝသိဿာမီ’’တိ ပဟိဏတိ၊ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဝိဗ္ဘန္တေ ပန ကာလကတေ ပက္ခသင်္ကန္တေ ဝါ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ၊ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

အာဏတ္တီတိ ပန နိဿယပဏာမနာ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပဏာမေမိ တ’’န္တိ ဝါ ‘‘မာ ဣဓ ပဋိက္ကမီ’’တိ ဝါ ‘‘နီဟရ တေ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဝါ ‘‘နာဟံ တယာ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝါတိ ဣမိနာ ပါဠိနယေန ‘‘မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆီ’’တိအာဒိနာ ပါဠိမုတ္တကနယေန ဝါ ယော နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမိတော ဟောတိ၊ တေန ဥပဇ္ဈာယော ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ အာဒိတောဝ န ခမတိ၊ ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ တိက္ခတ္တုံ တာဝ သယမေဝ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ၊ တသ္မိံ ဝိဟာရေ မဟာထေရေ ဂဟေတွာ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ၊ သာမန္တဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ ဧဝမ္ပိ န ခမတိ၊ အညတ္ထ ဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယဿ သဘာဂါနံ သန္တိကေ ဝသိတဗ္ဗံ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ ‘သဘာဂါနံ မေ သန္တိကေ ဝသတီ’တိ ဉတွာပိ ခမေယျာ’’တိ။ သစေ ဧဝမ္ပိ န ခမတိ၊ တတြေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ တတြ စေ ဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဒေါသေန န သက္ကာ ဟောတိ ဝသိတုံ၊ တံယေဝ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ အညဿ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အယမာဏတ္တိယံ ဝိနိစ္ဆယော။

အာစရိယမှာ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓီသု အာစရိယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကောစိ အာစရိယော အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမတိ၊ ကောစိ အနာပုစ္ဆိတွာ၊ အန္တေဝါသိကောပိ ဧဝမေဝ။ တတြ သစေ အန္တေဝါသိကော အာစရိယံ အာပုစ္ဆတိ ‘‘အသုကံ နာမ၊ ဘန္တေ၊ ဌာနံ ဂန္တုံ ဣစ္ဆာမိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာ’’တိ၊ အာစရိယေန စ ‘‘ကဒါ ဂမိဿသီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘သာယနှေ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ အာစရိယောပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တံ ခဏံယေဝ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန ‘‘ဘန္တေ၊ အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂန္တုကာမောမှီ’’တိ ဝုတ္တေ အာစရိယော ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာ ဇာနိဿသီ’’တိ ဝဒတိ၊ သော စ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တတော စေ ဂတော သုဂတော။ သစေ ပန န ဂစ္ဆတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အထာပိ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ အာစရိယေန ‘‘မာ တာဝ ဂစ္ဆ၊ ရတ္တိံ မန္တေတွာ ဇာနိဿာမာ’’တိ ဝုတ္တော မန္တေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ သုဂတော။ နော စေ ဂစ္ဆတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အာစရိယံ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမန္တဿ ပန ဥပစာရသီမာတိက္ကမေ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ အန္တောဥပစာရသီမတော ပဋိနိဝတ္တန္တဿ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန အာစရိယော အန္တေဝါသိကံ အာပုစ္ဆတိ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂမိဿာမီ’’တိ၊ အန္တေဝါသိကေန စ ‘‘ကဒါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာယနှေ ဝါ ရတ္တိဘာဂေ ဝါ’’တိ ဝဒတိ၊ အန္တေဝါသိကောပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တံ ခဏံယေဝ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ သစေ ပန အာစရိယော ‘‘သွေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရော စ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ဧကဒိဝသံ တာဝ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ပုနဒိဝသေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဟောတိ။ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇာနိဿာမိ မမ ဂမနံ ဝါ အဂမနံ ဝါ’’တိ ဝတွာ ပန သစေ န ဂစ္ဆတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အထာပိ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ အန္တေဝါသိကေန ‘‘မာ တာဝ ဂစ္ဆထ၊ ရတ္တိံ မန္တေတွာ ဇာနိဿထာ’’တိ ဝုတ္တော မန္တေတွာပိ န ဂစ္ဆတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဥဘောပိ အာစရိယန္တေဝါသိကာ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဗဟိသီမံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တတော စေ အာစရိယော ဂမိယစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ အနာပုစ္ဆာဝ ဂန္တွာ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တောယေဝ နိဝတ္တတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ နိဝတ္တတိ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဟောတိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တိ၊ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အာစရိယေ ဝိဗ္ဘန္တေ ကာလကတေ ပက္ခသင်္ကန္တေ စ တံ ခဏံယေဝ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။

အာဏတ္တိယံ ပန အာစရိယော မုဉ္စိတုကာမောဝ ဟုတွာ နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမေတိ၊ အန္တေဝါသိကော စ ‘‘ကိဉ္စာပိ မံ အာစရိယော ပဏာမေတိ၊ အထ ခေါ ဟဒယေန မုဒုကော’’တိ သာလယော ဟောတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေပိ အာရိယော သာလယော၊ အန္တေဝါသိကော နိရာလယော ‘‘န ဒါနိ ဣမံ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ ဧဝမ္ပိ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥဘိန္နံ သာလယဘာဝေ ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိယေဝ၊ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ပဏာမိတေန ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ တိက္ခတ္တုံ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ၊ ဥပဇ္ဈာယေ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယထာပညတ္တံ ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တံ ပရိပူရေန္တံ အဓိမတ္တပေမာဒိပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ အန္တေဝါသိကံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ဝါ ပဏာမေန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ ဣတရံ အပဏာမေန္တဿပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာဝတ္တန္တော ပဏာမေတဗ္ဗော၊ ယော ပဏာမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသမ္မာဝတ္တန္တော န ပဏာမေတဗ္ဗော၊ ယော န ပဏာမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ (မဟာဝ။ ၈၀)။

‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ အန္တေဝါသိကံ အပဏာမေန္တော အာစရိယော သာတိသာရော ဟောတိ၊ ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတိ။ အာစရိယမှိ နာဓိမတ္တံ ပေမံ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တော ပသာဒေါ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တာ ဟိရီ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တော ဂါရဝေါ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တာ ဘာဝနာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ အန္တေဝါသိကံ အပဏာမေန္တော အာစရိယော သာတိသာရော ဟောတိ၊ ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတိ (မဟာဝ။ ၈၁)။

‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အပဏာမေန္တော ဥပဇ္ဈာယော သာတိသာရော ဟောတိ၊ ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတိ။ ဥပဇ္ဈာယမှိ နာဓိမတ္တံ ပေမံ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တော ပသာဒေါ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တာ ဟိရီ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တော ဂါရဝေါ ဟောတိ၊ နာဓိမတ္တာ ဘာဝနာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အပဏာမေန္တော ဥပဇ္ဈာယော သာတိသာရော ဟောတိ၊ ပဏာမေန္တော အနတိသာရော ဟောတီ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၆၈)။

တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၆၈) နာဓိမတ္တံ ပေမံ ဟောတီတိ ဥပဇ္ဈာယမှိ အဓိမတ္တံ ဂေဟဿိတပေမံ န ဟောတိ။ နာဓိမတ္တာ ဘာဝနာ ဟောတီတိ အဓိမတ္တာ မေတ္တာဘာဝနာ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ သမောဓာနဂတောတိ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၃) ဒဿနသဝနဝသေန သမောဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသန္တော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဧကဝိဟာရေ စေတိယံ ဝါ ဝန္ဒန္တံ၊ ဧကဂါမေ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဥပဇ္ဈာယံ ပဿတိ၊ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥပဇ္ဈာယော ပဿတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော န ပဿတိ၊ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ ဝါ အာကာသေန ဝါ ဂစ္ဆန္တံ ဥပဇ္ဈာယံ ဒိသွာ ဒူရတ္တာ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဇာနာတိ၊ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော’’တိ န ဇာနာတိ၊ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဇာနာတိ၊ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥပရိပါသာဒေ ဥပဇ္ဈာယော ဝသတိ၊ ဟေဋ္ဌာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော၊ တံ အဒိသွာဝ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ပဋိက္ကမတိ၊ အာသနသာလာယ ဝါ နိသိန္နံ အဒိသွာဝ ဧကမန္တေ ဘုဉ္ဇိတွာ ပက္ကမတိ၊ ဓမ္မဿဝနမဏ္ဍပေ ဝါ နိသိန္နမ္ပိ တံ အဒိသွာဝ ဓမ္မံ သုတွာ ပက္ကမတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဧဝံ တာဝ ဒဿနဝသေန သမောဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဝနဝသေန ပန သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ ကထေန္တဿ အနုမောဒနံ ဝါ ကရောန္တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ မေ သဒ္ဒေါ’’တိ သဉ္ဇာနာတိ၊ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ အသဉ္ဇာနန္တဿ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အယံ သမောဓာနေ ဝိနိစ္ဆယော။

၁၅၅။ နိဿာယ ကေန ဝသိတဗ္ဗံ၊ ကေန န ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ပဉ္စ ဝဿာနိ နိဿာယ ဝတ္ထုံ၊ အဗျတ္တေန ယာဝဇီဝ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၃) ဝစနတော ယော အဗျတ္တော ဟောတိ၊ တေန ယာဝဇီဝံ နိဿာယေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၃) ဝုဍ္ဎတရံ အာစရိယံ န လဘတိ၊ ဥပသမ္ပဒါယ သဋ္ဌိဝဿော ဝါ သတ္တတိဝဿော ဝါ ဟောတိ၊ နဝကတရဿပိ ဗျတ္တဿ သန္တိကေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အာစရိယော မေ၊ အာဝုသော၊ ဟောတိ၊ အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောဝ။ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆန္တေနပိ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆာမိ အာစရိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗအာပုစ္ဆနေသု။

ယော ပန ဗျတ္တော ဟောတိ ဥပသမ္ပဒါယ ပဉ္စဝဿော၊ တေန အနိဿိတေန ဝတ္ထုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ နိဿယမုစ္စနကေန (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၅-၁၄၇) ဥပသမ္ပဒါယ ပဉ္စဝဿေန သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ဒွေ မာတိကာ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကတ္တဗ္ဗာ၊ ပက္ခဒိဝသေသု ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ သုတ္တန္တတော စတ္တာရော ဘာဏဝါရာ၊ သမ္ပတ္တာနံ ပရိသာနံ ပရိကထနတ္ထာယ အန္ဓကဝိန္ဒ(အ။ နိ။ ၅။၁၁၄) မဟာရာဟုလောဝါဒ(မ။ နိ။ ၂။၁၁၃ အာဒယော) အမ္ဗဋ္ဌ(ဒဤ။ နိ။ ၁။၂၅၄ အာဒယော) သဒိသော ဧကော ကထာမဂ္ဂေါ၊ သင်္ဃဘတ္တမင်္ဂလာမင်္ဂလေသု အနုမောဒနတ္ထာယ တိဿော အနုမောဒနာ၊ ဥပေါသထပဝါရဏာဒိဇာနနတ္ထံ ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယော၊ သမဏဓမ္မကရဏတ္ထံ သမာဓိဝသေန ဝါ ဝိပဿနာဝသေန ဝါ အရဟတ္တပရိယောသာနမေကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ဧတ္တကံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ အယံ ဗဟုဿုတော ဟောတိ စာတုဒ္ဒိသော၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အတ္တနော ဣဿရိယေန ဝသိတုံ လဘတိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ –

‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ၊ န အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန… န အသေက္ခေန ပညာက္ခန္ဓေန… န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန… န အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ အဿဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အဟိရိကော ဟောတိ၊ အနောတ္တပ္ပီ ဟောတိ၊ ကုသီတော ဟောတိ၊ မုဋ္ဌဿတိ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော ဟောတိ၊ အဇ္ဈာစာရေ အာစာရဝိပန္နော ဟောတိ၊ အတိဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော ဟောတိ၊ အပ္ပဿုတော ဟောတိ၊ ဒုပ္ပညော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ လဟုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဂရုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန န သွာဂတာနိ ဟောန္တိ န သုဝိဘတ္တာနိ န သုပ္ပဝတ္တီနိ န သုဝိနိစ္ဆိတာနိ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသော။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။

‘‘အပရေဟိပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗံ။ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ လဟုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဂရုကံ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ ဦနပဉ္စဝဿော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န အနိဿိတေန ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၃)။ ဧတ္ထာပိ ပုရိမနယေနေဝ အယုတ္တဝသေန အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန စ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဗာလာနံ ပန အဗျတ္တာနံ ဒိသံဂမိကာနံ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ အနုညာ န ဒါတဗ္ဗာ။ သစေ ဒေန္တိ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဒုက္ကဋံ။ တေ စေ အနနုညာတာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဒုက္ကဋံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဗာလာ အဗျတ္တာ ဒိသံဂမိကာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ အာပုစ္ဆန္တိ။ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ ‘‘ကဟံ ဂမိဿထ၊ ကေန သဒ္ဓိံ ဂမိဿထာ’’တိ။ တေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလာ အဗျတ္တာ အညေ ဗာလေ အဗျတ္တေ အပဒိသေယျုံ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ အနုဇာနိတဗ္ဗာ၊ အနုဇာနေယျုံ စေ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ တေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလာ အဗျတ္တာ အနနုညာတာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ဂစ္ဆေယျုံ စေ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၃)။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

နိဿယဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၄။ သီမာဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၅၆။ သီမာတိ ဧတ္ထ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) သီမာ နာမေသာ ဗဒ္ဓသီမာ အဗဒ္ဓသီမာတိ ဒုဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဗန္ဓိတွာ သမ္မတာ သီမာ ဗဒ္ဓသီမာ နာမ။ အတိခုဒ္ဒကာ၊ အတိမဟတီ၊ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ၊ ဆာယာနိမိတ္တာ၊ အနိမိတ္တာ၊ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ၊ နဒိယာ သမ္မတာ၊ သမုဒ္ဒေ သမ္မတာ၊ ဇာတဿရေ သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာတိ ဣမေဟိ ဧကာဒသဟိ အာကာရေဟိ သီမတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တီတိ ဝစနတော ဧတာ ဝိပတ္တိသီမာယော နာမ။

တတ္ထ အတိခုဒ္ဒကာ နာမ ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ န သက္ကောန္တိ။ အတိမဟတီ နာမ ယာ ကေသဂ္ဂမတ္တေနပိ တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ သမ္မတာ။ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ အဃဋိတနိမိတ္တာ ဝုစ္စတိ။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ အနုက္ကမေန ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ပစ္ဆိမာယ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ကိတ္တေတွာ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပုဗ္ဗကိတ္တိတံ ပဋိကိတ္တေတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ အခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဟောတိ။ သစေ ပန အနုက္ကမေန အာဟရိတွာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတိ၊ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဟောတိ။ အပရာပိ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ယာ အနိမိတ္တုပဂံ တစသာရရုက္ခံ ဝါ ခါဏုကံ ဝါ ပံသုပုဉ္ဇံ ဝါ ဝါလုကပုဉ္ဇံ ဝါ အညတရံ အန္တရာ ဧကနိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ ဆာယာနိမိတ္တာ နာမ ပဗ္ဗတဆာယာဒီနံ ယံ ကိဉ္စိ ဆာယံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ အနိမိတ္တာ နာမ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နိမိတ္တာနိ အကိတ္တေတွာ သမ္မတာ။ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ နာမ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ နိမိတ္တာနံ ဗဟိ ဌိတေန သမ္မတာ။ နဒိယာ၊ သမုဒ္ဒေ၊ ဇာတဿရေ သမ္မတာ နာမ ဧတေသု နဒိအာဒီသု သမ္မတာ။ သာ ဟိ ဧဝံ သမ္မတာပိ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ၊ သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော၊ သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဝစနတော အသမ္မတာဝ ဟောတိ။ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၈) နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပေါရာဏကဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ အမ္ဗော စေဝ ဇမ္ဗု စာတိ ဒွေ ရုက္ခာ အညမညံ သံသဋ္ဌဝိဋပါ ဟောန္တိ၊ တေသု အမ္ဗဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဇမ္ဗု၊ ဝိဟာရသီမာ စ ဇမ္ဗုံ အန္တောကတွာ အမ္ဗံ ကိတ္တေတွာ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ။ အထ ပစ္ဆာ တဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဝိဟာရေ ကတေ သီမံ ဗန္ဓန္တာ ဘိက္ခူ တံ အမ္ဗံ အန္တောကတွာ ဇမ္ဗုံ ကိတ္တေတွာ ဗန္ဓန္တိ၊ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္နာ ဟောတိ။ တသ္မာ သစေ ပဌမတရံ ကတဿ ဝိဟာရဿ သီမာ အသမ္မတာ ဟောတိ၊ သီမာယ ဥပစာရော ဌပေတဗ္ဗော။ သစေ သမ္မတာ ဟောတိ၊ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ဟတ္ထမတ္တာ သီမန္တရိကာ ဌပေတဗ္ဗာ။ ကုရုန္ဒိယံ ‘‘ဝိဒတ္ထိမတ္တမ္ပိ’’၊ မဟာပစ္စရိယံ ‘‘စတုရင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကရုက္ခောပိ စ ဒွိန္နံ သီမာနံ နိမိတ္တံ ဟောတိ။ သော ပန ဝဍ္ဎန္တော သီမသင်္ကရံ ကရောတိ၊ တသ္မာ န ကာတဗ္ဗော။ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပရေသံ ဗဒ္ဓသီမံ သကလံ ဝါ တဿာ ပဒေသံ ဝါ အန္တောကတွာ အတ္တနော သီမံ သမ္မန္နန္တိ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရိတာ နာမ ဟောတိ။ ဘိက္ခုနီနံ ပန သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အန္တောပိ ဘိက္ခူနံ သီမံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ ဘိက္ခူနံ သီမာယ ဧသေဝ နယော။ န ဟိ တေ အညမညဿ ကမ္မေ ဂဏပူရကာ ဟောန္တိ၊ န ကမ္မဝါစံ ဝဂ္ဂံ ကရောန္တိ။ ဣတိ ဣမာ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။

၁၅၇။ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယာ ပရိသသမ္ပတ္တိယာ ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယာ စ ယုတ္တာ။ တတ္ထ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယာ ယုတ္တာ နာမ ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ ပါသာဏနိမိတ္တံ ဝနနိမိတ္တံ ရုက္ခနိမိတ္တံ မဂ္ဂနိမိတ္တံ ဝမ္မိကနိမိတ္တံ နဒီနိမိတ္တံ ဥဒကနိမိတ္တန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု နိမိတ္တေသု တသ္မိံ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ယထာလဒ္ဓါနိ နိမိတ္တုပဂါနိ နိမိတ္တာနိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ။ ပဗ္ဗတော၊ ဘန္တေ။ ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သမ္မာ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) – ဝိနယဓရေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ? ‘‘ပဗ္ဗတော၊ ဘန္တေ’’တိ။ ဣဒံ ပန ဥပသမ္ပန္နော ဝါ အာစိက္ခတု အနုပသမ္ပန္နော ဝါ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပုန ဝိနယဓရေန ‘‘ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဧတံ ပဗ္ဗတံ နိမိတ္တံ ကရောမ၊ ကရိဿာမ၊ နိမိတ္တံ ကတော၊ နိမိတ္တံ ဟောတု၊ ဟောတိ၊ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပန ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါသာဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ၊ ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယ၊ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ၊ ဒက္ခိဏာယ အနုဒိသာယ၊ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ၊ ပစ္ဆိမာယ အနုဒိသာယ၊ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ၊ ဥတ္တရာယ အနုဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ဥဒကံ၊ ဘန္တေ။ ဧတံ ဥဒကံ နိမိတ္တန္တိ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပန အဋ္ဌပေတွာ ပုန ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ပဗ္ဗတော၊ ဘန္တေ။ ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ပဌမံ ကိတ္တိတနိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဃဋိတံ ဟောတိ၊ နိမိတ္တာနိ သကိံ ကိတ္တိတာနိပိ ကိတ္တိတာနေဝ ဟောန္တိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘တိက္ခတ္တုံ သီမမဏ္ဍလံ ဗန္ဓန္တေန နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၁၅၈။ ဣဒါနိ နိမိတ္တုပဂါနိ ပဗ္ဗတာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ – တိဝိဓော ပဗ္ဗတော သုဒ္ဓပံသုပဗ္ဗတော သုဒ္ဓပါသာဏပဗ္ဗတော ဥဘယမိဿကောတိ။ သော တိဝိဓောပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝါလိကရာသိ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ဣတရောပိ ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ဩမကတရော န ဝဋ္ဋတိ၊ ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ပဋ္ဌာယ သိနေရုပ္ပမာဏောပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ စတူသု ဒိသာသု စတ္တာရော တီသု ဝါ တယော ပဗ္ဗတာ ဟောန္တိ၊ စတူဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ ပဗ္ဗတနိမိတ္တေဟိ သမ္မန္နိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒွီဟိ ပန နိမိတ္တေဟိ ဧကေန ဝါ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣတော ပရေသု ပါသာဏနိမိတ္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ ကရောန္တေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ဧကာဗဒ္ဓါ၊ န ဧကာဗဒ္ဓါ’’တိ။ သစေ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ န ကာတဗ္ဗော။ တဉှိ စတူသု ဝါ အဋ္ဌသု ဝါ ဒိသာသု ကိတ္တေန္တေနပိ ဧကမေဝ နိမိတ္တံ ကိတ္တိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယော ဧဝံ စက္ကသဏ္ဌာနေန ဝိဟာရမ္ပိ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတော ပဗ္ဗတော၊ တံ ဧကဒိသာယ ကိတ္တေတွာ အညာသု ဒိသာသု တံ ဗဟိဒ္ဓါ ကတွာ အန္တော အညာနိ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ပဗ္ဗတဿ တတိယဘာဂံ ဝါ ဥပဍ္ဎံ ဝါ အန္တောသီမာယ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ၊ ပဗ္ဗတံ အကိတ္တေတွာ ယတ္တကံ ပဒေသံ အန္တော ကတ္တုကာမာ၊ တဿ ပရတော တသ္မိံယေဝ ပဗ္ဗတေ ဇာတရုက္ခဝမ္မိကာဒီသု အညတရံ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ သစေ ဧကယောဇနဒွိယောဇနပ္ပမာဏံ သဗ္ဗံ ပဗ္ဗတံ အန္တော ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ၊ ပဗ္ဗတဿ ပရတော ဘူမိယံ ဇာတရုက္ခဝမ္မိကာဒီနိ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။

ပါသာဏနိမိတ္တေ အယဂုဠောပိ ပါသာဏသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ယော ကောစိ ပါသာဏော ဝဋ္ဋတိ။ ပမာဏတော ပန ဟတ္ထိပ္ပမာဏော ပဗ္ဗတသင်္ချံ ဂတော၊ တသ္မာ သော န ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာဂေါဏမဟာမဟိံသပ္ပမာဏော ပန ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပ္ပမာဏော ဝဋ္ဋတိ၊ တတော ခုဒ္ဒကတရော ဣဋ္ဌကာ ဝါ မဟန္တီပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ အနိမိတ္တုပဂပါသာဏာနံ ရာသိပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပဂေဝ ပံသုဝါလုကရာသိ။ ဘူမိသမော ခလမဏ္ဍလသဒိသော ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဝါ ဘူမိတော ခါဏုကော ဝိယ ဥဋ္ဌိတပါသာဏော ဝါ ဟောတိ၊ သောပိ ပမာဏုပဂေါ စေ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏော အတိမဟန္တောပိ ပါသာဏသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သစေ မဟတော ပိဋ္ဌိပါသာဏဿ ဧကပ္ပဒေသံ အန္တောသီမာယ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ၊ တံ အကိတ္တေတွာ တဿုပရိ အညော ပါသာဏော ကိတ္တေတဗ္ဗော။ သစေ ပိဋ္ဌိပါသာဏုပရိ ဝိဟာရံ ကရောန္တိ၊ ဝိဟာရမဇ္ဈေန ဝါ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝရူပေါ ပိဋ္ဌိပါသာဏော န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဟိ တံ ကိတ္တေန္တိ၊ နိမိတ္တဿ ဥပရိ ဝိဟာရော ဟောတိ၊ နိမိတ္တဉ္စ နာမ ဗဟိသီမာယ ဟောတိ၊ ဝိဟာရောပိ ဗဟိသီမာယံ အာပဇ္ဇတိ။ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတပိဋ္ဌိပါသာဏော ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ န ကိတ္တေတဗ္ဗော။

ဝနနိမိတ္တေ တိဏဝနံ ဝါ တစသာရတာလနာဠိကေရာဒိရုက္ခဝနံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ၊ အန္တောသာရာနံ ပန သာကသာလာဒီနံ အန္တောသာရမိဿကာနံ ဝါ ရုက္ခာနံ ဝနံ ဝဋ္ဋတိ၊ တဉ္စ ခေါ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန စတုပဉ္စရုက္ခမတ္တမ္ပိ၊ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရံ ယောဇနသတိကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဝနမဇ္ဈေ ဝိဟာရံ ကရောန္တိ၊ ဝနံ န ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ ဧကဒေသံ အန္တောသီမာယ ကာတုကာမေဟိပိ ဝနံ အကိတ္တေတွာ တတ္ထ ရုက္ခပါသာဏာဒယော ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတဝနံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ န ကိတ္တေတဗ္ဗံ။

ရုက္ခနိမိတ္တေ တစသာရော တာလနာဠိကေရာဒိရုက္ခော န ဝဋ္ဋတိ၊ အန္တောသာရော ဇီဝမာနကော အန္တမသော ဥဗ္ဗေဓတော အဋ္ဌင်္ဂုလော ပရိဏာဟတော သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏောပိ ဝဋ္ဋတိ။ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရံ ဒွါဒသယောဇနော သုပ္ပတိဋ္ဌိတနိဂြောဓောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝံသနဠကသရာဝါဒီသု ဗီဇံ ရောပေတွာ ဝဍ္ဎာပိတော ပမာဏုပဂေါပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ တတော အပနေတွာ ပန တံ ခဏမ္ပိ ဘူမိယံ ရောပေတွာ ကောဋ္ဌကံ ကတွာ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နဝမူလသာခါနိဂ္ဂမနံ အကာရဏံ၊ ခန္ဓံ ဆိန္ဒိတွာ ရောပိတေ ပန ဧတံ ယုဇ္ဇတိ။ ကိတ္တေန္တေန စ ‘‘ရုက္ခော’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ ‘‘သာကရုက္ခော’’တိပိ ‘‘သာလရုက္ခော’’တိပိ။ ဧကာဗဒ္ဓံ ပန သုပ္ပတိဋ္ဌိတနိဂြောဓသဒိသံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

မဂ္ဂနိမိတ္တေ အရညခေတ္တနဒီတဠာကမဂ္ဂါဒယော န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ ဝါ သကဋမဂ္ဂေါ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ယော နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဒွေ တီဏိ ဂါမန္တရာနိ ဂစ္ဆတိ၊ ယော ပန ဇင်္ဃမဂ္ဂသကဋမဂ္ဂတော ဩက္ကမိတွာ ပုန သကဋမဂ္ဂမေဝ ဩတရတိ၊ ယေ ဝါ ဇင်္ဃမဂ္ဂသကဋမဂ္ဂါ အဝဠဉ္ဇာ၊ တေ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဇင်္ဃသတ္ထသကဋသတ္ထေဟိ ဝဠဉ္ဇိယမာနာယေဝ ဝဋ္ဋန္တိ။ သစေ ဒွေ မဂ္ဂါ နိက္ခမိတွာ ပစ္ဆာ သကဋဓုရမိဝ ဧကီဘဝန္တိ၊ ဒွေဓာ ဘိန္နဋ္ဌာနေ ဝါ သမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနေ ဝါ သကိံ ကိတ္တေတွာ ပုန န ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ ဧကာဗဒ္ဓနိမိတ္တဉှေတံ ဟောတိ။ သစေ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ စတ္တာရော မဂ္ဂါ စတူသု ဒိသာသု ဂစ္ဆန္တိ၊ မဇ္ဈေ ဧကံ ကိတ္တေတွာ အပရံ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကာဗဒ္ဓနိမိတ္တဉှေတံ။ ကောဏံ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဂတံ ပန ပရဘာဂေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရမဇ္ဈေန နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဂတမဂ္ဂေါ ပန န ကိတ္တေတဗ္ဗော၊ ကိတ္တိတေ နိမိတ္တဿ ဥပရိ ဝိဟာရော ဟောတိ။ သစေ သကဋမဂ္ဂဿ အန္တိမစက္ကမဂ္ဂံ နိမိတ္တံ ကရောန္တိ၊ မဂ္ဂေါ ဗဟိသီမာယ ဟောတိ၊ သစေ ဗာဟိရစက္ကမဂ္ဂံ နိမိတ္တံ ကရောန္တိ၊ ဗာဟိရစက္ကမဂ္ဂေါ ဗဟိသီမာယ ဟောတိ၊ သေသံ အန္တောသီမံ ဘဇတိ။ မဂ္ဂံ ကိတ္တေန္တေန ‘‘မဂ္ဂေါ ပန္ထော ပထော ပဇ္ဇော’’တိအာဒီသု ဒသသု ယေန ကေနစိ နာမေန စ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိခါသဏ္ဌာနေန ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂတမဂ္ဂေါ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဝမ္မိကနိမိတ္တေ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန တံ ဒိဝသံ ဇာတော အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဓော ဂေါဝိသာဏပ္ပမာဏောပိ ဝမ္မိကော ဝဋ္ဋတိ၊ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပရံ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတသဒိသောပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတံ ပန ဧကာဗဒ္ဓံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

နဒီနိမိတ္တေ ယဿာ ဓမ္မိကာနံ ရာဇူနံ ကာလေ အနွဍ္ဎမာသံ အနုဒသာဟံ အနုပဉ္စာဟန္တိ ဧဝံ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝလာဟကေသု ဝိဂတမတ္တေသု သောတံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ အယံ နဒီသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ယဿာ ပန ဤဒိသေ သုဝုဋ္ဌိကာလေ ဝဿာနဿ စာတုမာသေ သောတံ န ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ယတ္ထ တိတ္ထေန ဝါ အတိတ္ထေန ဝါ သိက္ခာကရဏီယေ အာဂတလက္ခဏေန တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အန္တရဝါသကံ အနုက္ခိပိတွာ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ ဧကင်္ဂုလဒွင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ အန္တရဝါသကော တေမိယတိ၊ အယံ နဒီ သီမံ ဗန္ဓန္တာနံ နိမိတ္တံ ဟောတိ။ ဘိက္ခုနိယာ နဒီပါရဂမနေပိ ဥပေါသထာဒိသင်္ဃကမ္မကရဏေပိ နဒီပါရသီမာသမ္မန္နနေပိ အယမေဝ နဒီ။ ယာ ပန မဂ္ဂေါ ဝိယ သကဋဓုရသဏ္ဌာနေန ဝါ ပရိခါသဏ္ဌာနေန ဝါ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂတာ၊ တံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရဿ စတူသု ဒိသာသု အညမညံ ဝိနိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဂတေ နဒီစတုက္ကေပိ ဧသေဝ နယော။ အသမ္မိဿာ နဒိယော ပန စတဿောပိ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဝတိံ ကရောန္တော ဝိယ ရုက္ခပါဒေ နိခဏိတွာ ဝလ္လိပလာလာဒီဟိ နဒီသောတံ ရုန္ဓန္တိ၊ ဥဒကံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အာဝရဏံ ပဝတ္တတိယေဝ၊ နိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ ပန ဥဒကံ န ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ သေတုမှိ ကတေ အပဝတ္တမာနာ နဒီနိမိတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ နဒီနိမိတ္တံ၊ အပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ဥဒကနိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပန ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလေ ဝါ ဂိမှေ ဝါ နိရုဒကဘာဝေန န ပဝတ္တတိ၊ သာ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာနဒိတော ဥဒကမာတိကံ နီဟရန္တိ၊ သာ ကုန္နဒီသဒိသာ ဟုတွာ တီဏိ သဿာနိ သမ္ပာဒေန္တီ နိစ္စံ ပဝတ္တတိ၊ ကိဉ္စာပိ ပဝတ္တတိ၊ နိမိတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပန မူလေ မဟာနဒိတော နီဟတာပိ ကာလန္တရေန တေနေဝ နီဟတမဂ္ဂေန နဒိံ ဘိန္ဒိတွာ သယံ ဂစ္ဆတိ၊ ဂစ္ဆန္တီ ပရတော သုသုမာရာဒိသမာကိဏ္ဏာ နာဝါဒီဟိ သဉ္စရိတဗ္ဗာ နဒီ ဟောတိ၊ တံ နိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဥဒကနိမိတ္တေ နိရုဒကဋ္ဌာနေ နာဝါယ ဝါ စာဋိအာဒီသု ဝါ ဥဒကံ ပူရေတွာ ဥဒကနိမိတ္တံ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘူမိဂတမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စ ခေါ အပ္ပဝတ္တနဥဒကံ အာဝါဋပေါက္ခရဏီတဠအာကဇာတဿရလောဏိသမုဒ္ဒါဒီသု ဌိတံ၊ အဋ္ဌိတံ ပန ဩဃနဒီဥဒကဝါဟကမာတိကာဒီသု ဥဒကံ န ဝဋ္ဋတိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဂမ္ဘီရေသု အာဝါဋာဒီသု ဥက္ခေပိမံ ဥဒကံ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဒုဝုတ္တံ၊ အတ္တနောမတိမတ္တမေဝ။ ဌိတံ ပန အန္တမသော သူကရခတာယပိ ဂါမဒါရကာနံ ကီဠနဝါပိယမ္ပိ တံ ခဏညေဝ ပထဝိယံ အာဝါဋံ ကတွာ ကုဋေဟိ အာဟရိတွာ ပူရိတဥဒကမ္ပိ သစေ ယာဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနာ တိဋ္ဌတိ၊ အပ္ပံ ဝါ ဟောတု ဗဟုံ ဝါ၊ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မိံ ပန ဌာနေ နိမိတ္တသညာကရဏတ္ထံ ပါသာဏဝါလိကာပံသုအာဒိရာသိ ဝါ ပါသာဏတ္ထမ္ဘော ဝါ ဒါရုတ္ထမ္ဘော ဝါ ကာတဗ္ဗော။ တံ ကာတုံ ကာရေတုဉ္စ ဘိက္ခုဿ ဝဋ္ဋတိ၊ လာဘသီမာယံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သမာနသံဝါသကသီမာ ကဿစိ ပီဠနံ န ကရောတိ၊ ကေဝလံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယကမ္မမေဝ သာဓေတိ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။

ဣမေဟိ စ အဋ္ဌဟိ နိမိတ္တေဟိ အသမ္မိဿေဟိပိ အညမညံ သမ္မိဿေဟိပိ သီမာ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သာ ဧဝံ သမ္မန္နိတွာ ဗဇ္ဈမာနာ ဧကေန ဒွီဟိ ဝါ နိမိတ္တေဟိ အဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ တီဏိ ပန အာဒိံ ကတွာ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ နိမိတ္တာနံ သတေနပိ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ။ သာ တီဟိ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာ ဟောတိ၊ စတူဟိ စတုရဿာ ဝါ သိင်္ဃာဋကအဍ္ဎစန္ဒမုဒိင်္ဂါဒိသဏ္ဌာနာ ဝါ၊ တတော အဓိကေဟိ နာနာသဏ္ဌာနာ။ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ ‘‘နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယုတ္တာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၅၉။ ပရိသသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ သန္နိပတိတွာ ယာဝတိကာ တသ္မိံ ဂါမခေတ္တေ ဗဒ္ဓသီမံ ဝါ နဒီသမုဒ္ဒဇာတဿရေ ဝါ အနောက္ကမိတွာ ဌိတာ ဘိက္ခူ၊ တေ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ကတွာ ဆန္ဒံ ဝါ အာဟရိတွာ သမ္မတာ။

၁၆၀။ ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယာဝတာ သမန္တာ နိမိတ္တာ ကိတ္တိတာ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဧတေဟိ နိမိတ္တေဟိ သီမံ သမ္မန္နေယျ သမာနသံဝါသံ ဧကူပေါသထံ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယာဝတာ သမန္တာ နိမိတ္တာ ကိတ္တိတာ၊ သင်္ဃော ဧတေဟိ နိမိတ္တေဟိ သီမံ သမ္မန္နတိ သမာနသံဝါသံ ဧကူပေါသထံ၊ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဧတေဟိ နိမိတ္တေဟိ သီမာယ သမ္မုတိ သမာနသံဝါသာယ ဧကူပေါသထာယ၊ သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။

‘‘သမ္မတာ သီမာ သင်္ဃေန ဧတေဟိ နိမိတ္တေဟိ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၉) –

ဧဝံ ဝုတ္တာယ ပရိသုဒ္ဓါယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သမ္မတာ။ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ နိမိတ္တာနံ အန္တော သီမာ ဟောတိ၊ နိမိတ္တာနိ သီမတော ဗဟိ ဟောန္တိ။

၁၆၁။ ဧဝံ ဗဒ္ဓါယ စ သီမာယ တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝါသသုခတ္ထံ ဒဠှီကမ္မတ္ထဉ္စ အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိ ကာတဗ္ဗာ။ သာ ပန ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗာ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယာ သာ သင်္ဃေန သီမာ သမ္မတာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော တံ သီမံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမ္မန္နေယျ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယာ သာ သင်္ဃေန သီမာ သမ္မတာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ၊ သင်္ဃော တံ သီမံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမ္မန္နတိ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ၊ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဧတိဿာ သီမာယ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသာယ သမ္မုတိ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ၊ သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။

‘‘သမ္မတာ သာ သီမာ သင်္ဃေန တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသာ ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၃)။

ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၄) စ နိဂမနဂရာနမ္ပိ ဂါမေနေဝ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂါမူပစာရောတိ ပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပေါ၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပေါကာသော။ ဣမေသု ပန ဂါမဂါမူပစာရေသု အဓိဋ္ဌိတတေစီဝရိကော ဘိက္ခု ပရိဟာရံ န လဘတိ။ အယဉှိ အဝိပ္ပဝါသသီမာ ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ န ဩတ္ထရတိ၊ သမာနသံဝါသကသီမာဝ ဩတ္ထရတိ။ သမာနသံဝါသကသီမာ စေတ္ထ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဂစ္ဆတိ၊ အဝိပ္ပဝါသသီမာ ပန ယတ္ထ သမာနသံဝါသကသီမာ၊ တတ္ထေဝ ဂစ္ဆတိ။ န ဟိ တဿာ ဝိသုံ နိမိတ္တကိတ္တနံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ သစေ အဝိပ္ပဝါသာယ သမ္မုတိကာလေ ဂါမော အတ္ထိ၊ တံ သာ န ဩတ္ထရတိ။ သစေ ပန သမ္မတာယ သီမာယ ပစ္ဆာ ဂါမော နိဝိသတိ၊ သောပိ သီမသင်္ချံယေဝ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ စ ပစ္ဆာ နိဝိဋ္ဌော၊ ဧဝံ ပဌမံ နိဝိဋ္ဌဿ ပစ္ဆာ ဝဍ္ဎိတပ္ပဒေသောပိ သီမသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သစေ သီမာသမ္မုတိကာလေ ဂေဟာနိ ကတာနိ၊ ‘‘ပဝိသိဿာမာ’’တိ အာလယောပိ အတ္ထိ၊ မနုဿာ ပန အပ္ပဝိဋ္ဌာ၊ ပေါရာဏကဂါမံ ဝါ သစေ ဂေဟမေဝ ဆဍ္ဍေတွာ အညတ္ထ ဂတာ၊ အဂါမောယေဝ ဧသ၊ သီမာ ဩတ္ထရတိ။ သစေ ပန ဧကမ္ပိ ကုလံ ပဝိဋ္ဌံ ဝါ အဂတံ ဝါ အတ္ထိ၊ ဂါမောယေဝ၊ သီမာ န ဩတ္ထရတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။

၁၆၂။ အယံ ပန ဝိတ္ထာရော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) သီမံ ဗန္ဓိတုကာမေန ဟိ သာမန္တဝိဟာရေသု ဘိက္ခူ တဿ တဿ ဝိဟာရဿ သီမာပရိစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆိတွာ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာနံ သီမာယ သီမန္တရိကံ၊ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာနံ သီမာယ ဥပစာရံ ဌပေတွာ ဒိသာစာရိကဘိက္ခူနံ နိဿဉ္စာရသမယေ သစေ ဧကသ္မိံ ဂါမခေတ္တေ သီမံ ဗန္ဓိတုကာမာ၊ ယေ တတ္ထ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ၊ တေသု ဘိက္ခူနံ ‘‘မယံ အဇ္ဇ သီမံ ဗန္ဓိဿာမ၊ တုမှေ သကသီမာယ ပရိစ္ဆေဒတော မာ နိက္ခမိတ္ထာ’’တိ ပေသေတဗ္ဗံ။ ယေ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ၊ တေသု ဘိက္ခူ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပါတေတဗ္ဗာ၊ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အာဟရာပေတဗ္ဗော။ ‘‘သစေ အညာနိပိ ဂါမခေတ္တာနိ အန္တောကာတုကာမာ၊ တေသု ဂါမေသု ယေ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ၊ တေဟိပိ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ အနာဂစ္ဆန္တာနံ ဆန္ဒော အာဟရိတဗ္ဗော’’တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘နာနာဂါမခေတ္တာနိ နာမ ပါဋိယေက္ကံ ဗဒ္ဓသီမသဒိသာနိ၊ န တတော ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အာဂစ္ဆတိ၊ အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ ပန ဘိက္ခူဟိ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ပုန အာဟ ‘‘သမာနသံဝါသကသီမာသမ္မန္နနကာလေ အာဂမနမ္ပိ အနာဂမနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မန္နနကာလေ ပန အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ အနာဂစ္ဆန္တာနံ ဆန္ဒော အာဟရိတဗ္ဗော’’တိ။

ဧဝံ သန္နိပတိတေသု ဘိက္ခူသု ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒေ အာဟဋေ တေသု တေသု မဂ္ဂေသု နဒီတိတ္ထဂါမဒွါရာဒီသု စ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ သီဃံ သီဃံ ဟတ္ထပါသနယနတ္ထဉ္စေဝ ဗဟိသီမကရဏတ္ထဉ္စ အာရာမိကေ စေဝ သမဏုဒ္ဒေသေ စ ဌပေတွာ ဘေရိသညံ ဝါ သင်္ခသညံ ဝါ ကတွာ နိမိတ္တကိတ္တနာနန္တရံ ဝုတ္တာယ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သင်္ဃော’’တိအာဒိကာယ ကမ္မဝါစာယ သီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေယေဝ နိမိတ္တာနိ ဗဟိကတွာ ဟေဋ္ဌာ ပထဝီသန္ဓာရကံ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ သီမာ ဂတာ ဟောတိ။

၁၆၃။ ဣမံ ပန သမာနသံဝါသကသီမံ သမ္မန္နန္တေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါဒီနံ သင်္ဃကမ္မာနံ သုခကရဏတ္ထံ ပဌမံ ခဏ္ဍသီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ တံ ပန ဗန္ဓန္တေဟိ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ ဗောဓိစေတိယဘတ္တသာလာဒီနိ သဗ္ဗဝတ္ထူနိ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ကတဝိဟာရေ ဗန္ဓန္တိ၊ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ဗဟူနံ သမောသရဏဋ္ဌာနေ အဗန္ဓိတွာ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝိဝိတ္တောကာသေ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ အကတဝိဟာရေ ဗန္ဓန္တေဟိ ဗောဓိစေတိယာဒီနံ သဗ္ဗဝတ္ထူနံ ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ယထာ ပတိဋ္ဌိတေသု ဝတ္ထူသု ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝိဝိတ္တောကာသေ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ သာ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန သစေ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ ဂဏှာတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရံ ဘိက္ခုသဟဿံ ဂဏှန္တီပိ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ဗန္ဓန္တေဟိ သီမမာဠကဿ သမန္တာ နိမိတ္တုပဂါ ပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ၊ န ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတေဟိ မဟာသီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ၊ န မဟာသီမာယ ဌိတေဟိ ခဏ္ဍသီမာ၊ ခဏ္ဍသီမာယမေဝ ပန ဌတွာ ခဏ္ဍသီမာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။

တတြာယံ ဗန္ဓနဝိဓိ – သမန္တာ ‘‘ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ အထ တဿာ ဧဝ ဒဠှီကမ္မတ္ထံ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ‘‘သီမံ သမူဟနိဿာမာ’’တိ အာဂတာ သမူဟနိတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ သီမံ သမ္မန္နိတွာ ဗဟိ သီမန္တရိကပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ။ သီမန္တရိကာ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ဧကရတနပ္ပမာဏာ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏာပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကုရုန္ဒိယံ၊ ‘‘စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏာပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ၊ ဒွေပိ တိဿောပိ တတုတ္တရိမ္ပိ ခဏ္ဍသီမာယော ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ခဏ္ဍသီမံ သမ္မန္နိတွာ မဟာသီမသမ္မုတိကာလေ ခဏ္ဍသီမတော နိက္ခမိတွာ မဟာသီမာယံ ဌတွာ သမန္တာ အနုပရိယာယန္တေဟိ သီမန္တရိကပါသာဏာ ကိတ္တေတဗ္ဗာ၊ တတော အဝသေသနိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟန္တေဟိ ကမ္မဝါစာယ သမာနသံဝါသကသီမံ သမ္မန္နိတွာ တဿာ ဒဠှီကမ္မတ္ထံ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာပိ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ‘‘သီမံ သမူဟနိဿာမာ’’တိ အာဂတာ သမူဟနိတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ သစေ ပန ခဏ္ဍသီမာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ တတော သီမန္တရိကာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ မဟာသီမာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေန္တိ၊ ဧဝံ တီသု ဌာနေသု နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ယံ သီမံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တံ ပဌမံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ယထာဝုတ္တနယေန ခဏ္ဍသီမတောဝ ပဋ္ဌာယ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဗဒ္ဓါသု ပန သီမာသု ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတာ ဘိက္ခူ မဟာသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ န ကောပေန္တိ၊ မဟာသီမာယ ဝါ ဌိတာ ခဏ္ဍသီမာယ ကရောန္တာနံ၊ သီမန္တရိကာယ ပန ဌိတာ ဥဘိန္နမ္ပိ န ကောပေန္တိ။ ဂါမခေတ္တေ ဌတွာ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ ပန သီမန္တရိကာယ ဌိတာ ကောပေန္တိ။ သီမန္တရိကာ ဟိ ဂါမခေတ္တံ ဘဇတိ။

သီမာ စ နာမေသာ န ကေဝလာ ပထဝီတလေယေဝ ဗဒ္ဓါ ဗဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ၊ အထ ခေါ ပိဋ္ဌိပါသာဏေပိ ကုဋိဂေဟေပိ လေဏေပိ ပါသာဒေပိ ပဗ္ဗတမတ္ထကေပိ ဗဒ္ဓါ ဗဒ္ဓါယေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဗန္ဓန္တေဟိ ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ ရာဇိံ ဝါ ကောဋ္ဋေတွာ ဥဒုက္ခလံ ဝါ ခဏိတွာ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ၊ နိမိတ္တုပဂပါသာဏေ ဌပေတွာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ သီမာ ပထဝီသန္ဓာရကံ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ဩတရတိ။ နိမိတ္တပါသာဏာ ယထာဌာနေ န တိဋ္ဌန္တိ၊ တသ္မာ သမန္တတော ရာဇိ ဝါ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ၊ စတူသု ဝါ ကောဏေသု ပါသာဏာ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာ၊ ‘‘အယံ သီမာပရိစ္ဆေဒေါ’’တိ ဝတွာ အက္ခရာနိ ဝါ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနိ။ ကေစိ ဥသူယကာ ‘‘သီမံ ဈာပေဿာမာ’’တိ အဂ္ဂိံ ဒေန္တိ၊ ပါသာဏာဝ ဈာယန္တိ၊ န သီမာ။

ကုဋိဂေဟေပိ ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသဋ္ဌာနံ အန္တောကရိတွာ ပါသာဏနိမိတ္တာနိ ဌပေတွာ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ၊ အန္တောကုဋ္ဋမေဝ သီမာ ဟောတိ။ သစေ အန္တောကုဋ္ဋေ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော နတ္ထိ၊ ပမုခေ နိမိတ္တပါသာဏေ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ သစေ ဧဝမ္ပိ နပ္ပဟောတိ၊ ဗဟိ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေပိ နိမိတ္တာနိ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သမ္မတာယ ပန သဗ္ဗံ ကုဋိဂေဟံ သီမဋ္ဌမေဝ ဟောတိ။

စတုဘိတ္တိယလေဏေပိ ဗန္ဓန္တေဟိ ကုဋ္ဋံ အကိတ္တေတွာ ပါသာဏာဝ ကိတ္တေတဗ္ဗာ၊ အန္တော ဩကာသေ အသတိ ပမုခေပိ နိမိတ္တာနိ ဌပေတဗ္ဗာနိ၊ ဧဝံ လေဏဿ အန္တော စ ဗဟိ စ သီမာ ဟောတိ။

ဥပရိပါသာဒေပိ ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာ အန္တောပါသာဏေ ဌပေတွာ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ သစေ နပ္ပဟောတိ၊ ပမုခေပိ ပါသာဏေ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သမ္မတာ ဥပရိပါသာဒေယေဝ ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ သစေ ပန ဗဟူသု ထမ္ဘေသု တုလာနံ ဥပရိ ကတပါသာဒဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ ကုဋ္ဋော ယထာ နိမိတ္တာနံ အန္တော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဥဋ္ဌဟိတွာ တုလာရုက္ခေဟိ ဧကသမ္ဗန္ဓော ဌိတော၊ ဟေဋ္ဌာပိ ဩတရတိ၊ ဧကထမ္ဘပါသာဒဿ ပန ဥပရိတလေ ဗဒ္ဓါ သီမာ။ သစေ ထမ္ဘမတ္ထကေ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဩတရတိ။ သစေ ပါသာဒဘိတ္တိတော နိဂ္ဂတေသု နိယျူဟကာဒီသု ပါသာဏေ ဌပေတွာ သီမံ ဗန္ဓန္တိ၊ ပါသာဒဘိတ္တိ အန္တောသီမာယ ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌာ ပနဿာ ဩတရဏာနောတရဏံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ကိတ္တေန္တေဟိပိ ဘိတ္တိ စ ရုက္ခတ္ထမ္ဘာ စ န ကိတ္တေတဗ္ဗာ၊ ဘိတ္တိလဂ္ဂေ ပန ပါသာဏတ္ထမ္ဘေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ကိတ္တိတာ သီမာ ဟေဋ္ဌာပါသာဒဿ ပရိယန္တထမ္ဘာနံ အန္တောယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဟေဋ္ဌာပါသာဒဿ ကုဋ္ဋော ဥပရိမတလေန သမ္ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဥပရိပါသာဒမ္ပိ အဘိရုဟတိ။ သစေ ပါသာဒဿ ဗဟိ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေ နိမိတ္တာနိ ကရောန္တိ၊ သဗ္ဗော ပါသာဒေါ သီမဋ္ဌော ဟောတိ။

ပဗ္ဗတမတ္ထကေ တလံ ဟောတိ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသာရဟံ၊ တတ္ထ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဝိယ သီမံ ဗန္ဓန္တိ၊ ဟေဋ္ဌာပဗ္ဗတေပိ တေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေန သီမာ ဩတရတိ။ တာလမူလကပဗ္ဗတေပိ ဥပရိ သီမာ ဗဒ္ဓါ ဟေဋ္ဌာ ဩတရတေဝ။ ယော ပန ဝိတာနသဏ္ဌာနော ဟောတိ၊ ဥပရိ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော အတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌာ နတ္ထိ၊ တဿုပရိ ဗဒ္ဓါ သီမာ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ ဧဝံ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနော ဝါ ဟောတု ပဏဝသဏ္ဌာနော ဝါ၊ ယဿ ဟေဋ္ဌာ ဝါ မဇ္ဈေ ဝါ သီမပ္ပမာဏံ နတ္ထိ၊ တဿ ဥပရိ ဗဒ္ဓါ သီမာ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ ယဿ ပန ဒွေ ကူဋာနိ အာသန္နေ ဌိတာနိ၊ ဧကဿပိ ဥပရိ သီမပ္ပမာဏံ နပ္ပဟောတိ၊ တဿ ကူဋန္တရံ စိနိတွာ ဝါ ပူရေတွာ ဝါ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ ဥပရိ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧကော သပ္ပဖဏသဒိသော ပဗ္ဗတော၊ တဿ ဥပရိ သီမပ္ပမာဏဿ အတ္ထိတာယ သီမံ ဗန္ဓန္တိ၊ တဿ စေ ဟေဋ္ဌာ အာကာသပဗ္ဘာရံ ဟောတိ၊ သီမာ န ဩတရတိ။ သစေ ပနဿ ဝေမဇ္ဈေ သီမပ္ပမာဏော သုသိရပါသာဏော ဟောတိ၊ ဩတရတိ၊ သော စ ပါသာဏော သီမဋ္ဌောယေဝ ဟောတိ။ အထာပိဿ ဟေဋ္ဌာလေဏဿ ကုဋ္ဋော အဂ္ဂကောဋိံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ၊ ဩတရတိ၊ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ သီမာယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဟေဋ္ဌာ ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ပါရတော အန္တောလေဏံ ဟောတိ၊ ဗဟိ သီမာ န ဩတရတိ။ အထာပိ ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ဩရတော ဗဟိ လေဏံ ဟောတိ၊ အန္တော သီမာ န ဩတရတိ။ အထာပိ ဥပရိ သီမာပရိစ္ဆေဒေါ ခုဒ္ဒကော၊ ဟေဋ္ဌာ လေဏံ မဟန္တံ သီမာပရိစ္ဆေဒမတိက္ကမိတွာ ဌိတံ၊ သီမာ ဥပရိယေဝ ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ ယဒိ ပန လေဏံ ခုဒ္ဒကံ သဗ္ဗပစ္ဆိမသီမာပရိမာဏံ၊ ဥပရိ သီမာ မဟတီ နံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတာ၊ သီမာ ဩတရတိ။ အထ လေဏံ အတိခုဒ္ဒကံ သီမပ္ပမာဏံ န ဟောတိ၊ သီမာ ဥပရိယေဝ ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ သစေ တတော ဥပဍ္ဎံ ဘိဇ္ဇိတွာ ပတတိ၊ သီမပ္ပမာဏံ စေပိ ဟောတိ၊ ဗဟိ ပတိတံ အသီမာ။ အပတိတံ ပန ယဒိ သီမပ္ပမာဏံ၊ သီမာ ဟောတိယေဝ။

ခဏ္ဍသီမာ စ နီစဝတ္ထုကာ ဟောတိ၊ တံ ပူရေတွာ ဥစ္စဝတ္ထုကံ ကရောန္တိ၊ သီမာယေဝ။ သီမာယ ဂေဟံ ကရောန္တိ၊ သီမဋ္ဌကမေဝ ဟောတိ။ သီမာယ ပေါက္ခရဏိံ ခဏန္တိ၊ သီမာယေဝ။ ဩဃော သီမာမဏ္ဍလံ ဩတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ သီမာမာဠကေ အဋ္ဋံ ဗန္ဓိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သီမာယ ဟေဋ္ဌာ ဥမင်္ဂနဒီ ဟောတိ၊ ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခု တတ္ထ နိသီဒတိ။ သစေ သာ နဒီ ပဌမံ ဂတာ၊ သီမာ ပစ္ဆာ ဗဒ္ဓါ၊ ကမ္မံ န ကောပေတိ။ အထ ပဌမံ သီမာ ဗဒ္ဓါ၊ ပစ္ဆာ နဒီ ဂတာ၊ ကမ္မံ ကောပေတိ၊ ဟေဋ္ဌာပထဝီတလေ ဌိတော ပန ကောပေတိယေဝ။

သီမာမာဠကေ ဝဋရုက္ခော ဟောတိ၊ တဿ သာခါ ဝါ တတော နိဂ္ဂတပါရောဟော ဝါ မဟာသီမာယ ပထဝီတလံ ဝါ တတ္ထဇာတရုက္ခာဒီနိ ဝါ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ၊ မဟာသီမံ ဝါ သောဓေတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ တေ ဝါ သာခါပါရောဟာ ဆိန္ဒိတွာ ဗဟိဋ္ဌကာ ကာတဗ္ဗာ။ အနာဟစ္စ ဌိတသာခါဒီသု အာရုဠှဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသံ အာနေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ မဟာသီမာယ ဇာတရုက္ခဿ သာခါ ဝါ ပါရောဟော ဝါ ဝုတ္တနယေနေဝ သီမာမာဠကေ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ သီမံ သောဓေတွာ ဝါ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ တေ ဝါ သာခါပါရောဟာ ဆိန္ဒိတွာ ဗဟိဋ္ဌကာ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ မာဠကေ ကမ္မေ ကရိယမာနေ ကောစိ ဘိက္ခု မာဠကဿ အန္တော ပဝိသိတွာ ဝေဟာသံ ဌိတသာခါယ နိသီဒတိ၊ ပါဒါ ဝါဿ ဘူမိဂတာ ဟောန္တိ၊ နိဝါသနပါရုပနံ ဝါ ဘူမိံ ဖုသတိ၊ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါဒေ ပန နိဝါသနပါရုပနဉ္စ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ ကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒဉ္စ လက္ခဏံ ပုရိမနယေပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – တတြ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဟတ္ထပါသမေဝ အာနေတဗ္ဗော။ သစေ အန္တောသီမတော ပဗ္ဗတော အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ၊ တတြဋ္ဌော ဘိက္ခု ဟတ္ထပါသံ အာနေတဗ္ဗော။ ဣဒ္ဓိယာ အန္တောပဗ္ဗတံ ပဝိဋ္ဌေပိ ဧသေဝ နယော။ ဗဇ္ဈမာနာ ဧဝ ဟိ သီမာ ပမာဏရဟိတံ ပဒေသံ န ဩတရတိ၊ ဗဒ္ဓါယ သီမာယ ဇာတံ ယံ ကိဉ္စိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကသမ္ဗန္ဓေန ဂတံ သီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ။

တိယောဇနပရမံ ပန သီမံ သမ္မန္နန္တေန မဇ္ဈေ ဌတွာ ယထာ စတူသုပိ ဒိသာသု ဒိယဍ္ဎဒိယဍ္ဎယောဇနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ သစေ ပန မဇ္ဈေ ဌတွာ ဧကေကဒိသတော တိယောဇနံ ကရောန္တိ၊ ဆယောဇနံ ဟောတီတိ န ဝဋ္ဋတိ။ စတုရဿံ ဝါ တိကောဏံ ဝါ သမ္မန္နန္တေန ယထာ ကောဏတော ကောဏံ တိယောဇနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ သစေ ဟိ ယေန ကေနစိ ပရိယန္တေန ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ တိယောဇနံ အတိက္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိဉ္စ အာပဇ္ဇတိ၊ သီမာ စ အသီမာ ဟောတိ။

၁၆၄။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီပါရသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ၊ ယော သမ္မန္နေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၀) ဝစနတော နဒီပါရသီမာ န သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ယတြ ပန ဓုဝနာဝါ ဝါ ဓုဝသေတု ဝါ အဘိမုခတိတ္ထေယေဝ အတ္ထိ၊ ဧဝရူပံ နဒီပါရသီမံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယတ္ထဿ ဓုဝနာဝါ ဝါ ဓုဝသေတု ဝါ၊ ဧဝရူပံ နဒီပါရသီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ သစေ ဓုဝနာဝါ ဝါ ဓုဝသေတု ဝါ အဘိမုခတိတ္ထေ နတ္ထိ၊ ဤသကံ ဥဒ္ဓံ အဘိရုဟိတွာ အဓော ဝါ ဩရောဟိတွာ အတ္ထိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ကရဝိကတိဿတ္ထေရော ပန ‘‘ဂါဝုတမတ္တဗ္ဘန္တရေပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

ဣမဉ္စ ပန နဒီပါရသီမံ သမ္မန္နန္တေန ဧကသ္မိဉ္စ တီရေ ဌတွာ ဥပရိသောတေ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ အတ္တာနံ ပရိက္ခိပန္တေန ယတ္တကံ ပရိစ္ဆေဒံ ဣစ္ဆတိ၊ တဿ ပရိယောသာနေ အဓောသောတေပိ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ ပရတီရေ သမ္မုခဋ္ဌာနေ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယတ္တကံ ပရိစ္ဆေဒံ ဣစ္ဆတိ၊ တဿ ဝသေန ယာဝ ဥပရိသောတေ ပဌမံ ကိတ္တိတနိမိတ္တဿ သမ္မုခါ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ၊ တာဝ ကိတ္တေတွာ ပစ္စာဟရိတွာ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဃဋေတဗ္ဗံ။ အထ သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အန္တော ဌိတေ ဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ နဒိယာ ဌိတာ အနာဂတာပိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ၊ သမ္မုတိပရိယောသာနေ ဌပေတွာ နဒိံ နိမိတ္တာနံ အန္တော ပရတီရေ စ ဩရိမတီရေ စ ဧကသီမာ ဟောတိ၊ နဒီ ပန ဗဒ္ဓသီမာသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ဝိသုံ နဒီသီမာ ဧဝ ဟိ သာ။

သစေ အန္တောနဒိယံ ဒီပကော ဟောတိ၊ တံ အန္တောသီမာယ ကာတုကာမေန ပုရိမနယေနေဝ အတ္တနာ ဌိတတီရေ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ဒီပကဿ ဩရိမန္တေ စ ပါရိမန္တေ စ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ အထ ပရတီရေ နဒိယာ ဩရိမတီရေ နိမိတ္တဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ပုရိမနယေနေဝ ယာဝ ဥပရိသောတေ ပဌမံ ကိတ္တိတနိမိတ္တဿ သမ္မုခါ နိမိတ္တံ၊ တာဝ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ အထ ဒီပကဿ ပါရိမန္တေ စ ဩရိမန္တေ စ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ ပစ္စာဟရိတွာ ပဌမံ ကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဃဋေတဗ္ဗံ။ အထ ဒွီသု တီရေသု ဒီပကေသု စ ဘိက္ခူ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ၊ နဒိယံ ဌိတာ အနာဂစ္ဆန္တာပိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ၊ သမ္မုတိပရိယောသာနေ ဌပေတွာ နဒိံ နိမိတ္တာနံ အန္တော တီရဒွယဉ္စ ဒီပကော စ ဧကသီမာ ဟောတိ၊ နဒီ ပန နဒီသီမာယေဝ။

သစေ ပန ဒီပကော ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒတော ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ အဓိကတရော ဟောတိ၊ အထ ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒနိမိတ္တဿ ဥဇုကမေဝ သမ္မုခီဘူတေ ဒီပကဿ ဩရိမန္တေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဒီပကသိခရံ ပရိက္ခိပန္တေန ပုန ဒီပကဿ ဩရိမန္တေ နိမိတ္တသမ္မုခေ ပါရိမန္တေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ တတော ပရံ ပုရိမနယေနေဝ ပရတီရေ သမ္မုခနိမိတ္တမာဒိံ ကတွာ ပရတီရေ နိမိတ္တာနိ စ ဒီပကဿ ပါရိမန္တဩရိမန္တေ နိမိတ္တာနိ စ ကိတ္တေတွာ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဃဋနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ သီမာ ပဗ္ဗတသဏ္ဌာနာ ဟောတိ။ သစေ ပန ဒီပကော ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒတော ဥဒ္ဓမ္ပိ အဓောပိ အဓိကတရော ဟောတိ၊ ပုရိမနယေနေဝ ဒီပကဿ ဥဘောပိ သိခရာနိ ပရိက္ခိပိတွာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေန္တေန နိမိတ္တဃဋနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ သီမာ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနာ ဟောတိ။ သစေ ဒီပကော ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒဿ အန္တော ခုဒ္ဒကော ဟောတိ၊ သဗ္ဗပဌမေန နယေန ဒီပကေ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ သီမာ ပဏဝသဏ္ဌာနာ ဟောတိ။ ဧဝံ တာဝ သီမာဗန္ဓနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၆၅။ ဧဝံ ဗဒ္ဓါ ပန သီမာ ကဒါ အသီမာ ဟောတီတိ? ယဒါ သင်္ဃော သီမံ သမူဟနတိ၊ တဒါ အသီမာ ဟောတိ။ ကထံ ပနေသာ သမူဟနိတဗ္ဗာတိ? ‘‘သီမံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မန္နန္တေန ပဌမံ သမာနသံဝါသသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ၊ ပစ္ဆာ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ သီမံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမူဟနန္တေန ပဌမံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော သမူဟန္တဗ္ဗော၊ ပစ္ဆာ သမာနသံဝါသသီမာ သမူဟန္တဗ္ဗာ’’တိ ဝစနတော ပဌမံ အဝိပ္ပဝါသော သမူဟနိတဗ္ဗော၊ ပစ္ဆာ သီမာ သမူဟနိတဗ္ဗာတိ။ ကထံ? ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယော သော သင်္ဃေန တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော သမ္မတော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော တံ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမူဟနေယျ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယော သော သင်္ဃေန တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော သမ္မတော၊ သင်္ဃော တံ တိစီရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမူဟနတိ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဧတဿ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသဿ သမုဂ္ဃာတော၊ သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။

‘‘သမူဟတော သော သင်္ဃေန တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၅) –

ဧဝံ တာဝ အဝိပ္ပဝါသော သမူဟနိတဗ္ဗော။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယာ သာ သင်္ဃေန သီမာ သမ္မတာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော တံ သီမံ သမူဟနေယျ သမာနသံဝါသံ ဧကူပေါသထံ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယာ သာ သင်္ဃေန သီမာ သမ္မတာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ၊ သင်္ဃော တံ သီမံ သမူဟနတိ သမာနသံဝါသံ ဧကူပေါသထံ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဧတိဿာ သီမာယ သမာနသံဝါသာယ ဧကူပေါသထာယ သမုဂ္ဃာတော၊ သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။

‘‘သမူဟတာ သာ သီမာ သင်္ဃေန သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၆) –

ဧဝံ သီမာ သမူဟနိတဗ္ဗာ။

သမူဟနန္တေန ပန ဘိက္ခုနာ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတြိဒံ ဝတ္တံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၄) – ခဏ္ဍသီမာယ ဌတွာ အဝိပ္ပဝါသသီမာ န သမူဟန္တဗ္ဗာ၊ တထာ အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဌတွာ ခဏ္ဍသီမာပိ။ ခဏ္ဍသီမာယ ပန ဌိတေန ခဏ္ဍသီမာဝ သမူဟနိတဗ္ဗာ၊ တထာ ဣတရာယ ဌိတေန ဣတရာ။ သီမံ နာမ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ သမူဟနန္တိ ပကတိယာ ခုဒ္ဒကံ ပုန အာဝါသဝဍ္ဎနတ္ထာယ မဟတိံ ဝါ ကာတုံ၊ ပကတိယာ မဟတိံ ပုန အညေသံ ဝိဟာရောကာသဒါနတ္ထာယ ခုဒ္ဒကံ ဝါ ကာတုံ။ တတ္ထ သစေ ခဏ္ဍသီမဉ္စ အဝိပ္ပဝါသသီမဉ္စ ဇာနန္တိ၊ သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တိ။ ခဏ္ဍသီမံ ပန ဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပိ သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တိ။ ခဏ္ဍသီမံ အဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံယေဝ ဇာနန္တာ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဥပဩသထာဂါရာဒီသု နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေသု ဌတွာ အပ္ပေဝ နာမ သမူဟနိတုံ သက္ခိဿန္တိ၊ ပဋိဗန္ဓိတုံ ပန န သက္ခိဿန္တေဝ။ သစေ ဗန္ဓေယျုံ၊ သီမာသမ္ဘေဒံ ကတွာ ဝိဟာရံ အဝိဟာရံ ကရေယျုံ၊ တသ္မာ န သမူဟနိတဗ္ဗာ။ ယေ ပန ဥဘောပိ န ဇာနန္တိ၊ တေ နေဝ သမူဟနိတုံ၊ န ဗန္ဓိတုံ သက္ခိဿန္တိ။ အယဉှိ သီမာ နာမ ကမ္မဝါစာယ ဝါ အသီမာ ဟောတိ သာသနန္တရဓာနေန ဝါ၊ န စ သက္ကာ သီမံ အဇာနန္တေဟိ ကမ္မဝါစာ ကာတုံ၊ တသ္မာ န သမူဟနိတဗ္ဗာ၊ သာဓုကံ ပန ဉတွာယေဝ သမူဟနိတဗ္ဗာ စေဝ ဗန္ဓိတဗ္ဗာ စာတိ။ အယံ တာဝ ဗဒ္ဓသီမာယ ဝိနိစ္ဆယော။

၁၆၆။ အဗဒ္ဓသီမာ ပန ဂါမသီမာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ ဥဒကုက္ခေပသီမာတိ တိဝိဓာ။ တတ္ထ ယာဝတာ ဧကံ ဂါမခေတ္တံ၊ အယံ ဂါမသီမာ နာမ၊ ဂါမဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) နဂရမ္ပိ နိဂမမ္ပိ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ယတ္တကေ ပဒေသေ တဿ တဿ ဂါမဿ ဂါမဘောဇကာ ဗလိံ လဘန္တိ၊ သော ပဒေသော အပ္ပော ဝါ ဟောတု မဟန္တော ဝါ၊ ဂါမသီမာတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ နဂရနိဂမသီမာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယမ္ပိ ဧကသ္မိံယေဝ ဂါမခေတ္တေ ဧကံ ပဒေသံ ‘‘အယံ ဝိသုံဂါမော ဟောတူ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတိ၊ သောပိ ဝိသုံဂါမသီမာ ဟောတိယေဝ၊ တသ္မာ သာ စ ဣတရာ စ ပကတိဂါမနဂရနိဂမသီမာ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာယေဝ ဟောန္တိ၊ ကေဝလံ ပန တိစီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရံ န လဘန္တိ။

အဂါမကေ ပန အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ နာမ။ တတ္ထ အဂါမကံ နာမ အရညံ ဝိဉ္ဈာဋဝီအာဒီသု ဝါ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဝါ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထေ ဒီပကေသု လဗ္ဘတိ။ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာတိ မဇ္ဈေ ဌိတာနံ သဗ္ဗဒိသာသု သတ္တဗ္ဘန္တရာ ဝိနိဗ္ဗေဓေန စုဒ္ဒသ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဧကံ အဗ္ဘန္တရံ အဋ္ဌဝီသတိဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဟောတိ။ အယဉ္စ သီမာ ပရိသဝသေန ဝဍ္ဎတိ၊ တသ္မာ သမန္တာ ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ အဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပန ဒွေ သင်္ဃာ ဝိသုံ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဒွိန္နံ သတ္တဗ္ဘန္တရာနံ အန္တရေ အညမေကံ အဗ္ဘန္တရံ ဥပစာရတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗံ။

၁၆၇။ ယာ ပနေသာ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ၊ သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော၊ သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဧဝံ နဒီအာဒီနံ ဗဒ္ဓသီမဘာဝံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပုန ‘‘နဒိယာ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမုဒ္ဒေ ဝါ ဇာတဿရေ ဝါ ယံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပါ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဝုတ္တာ၊ အယံ ဥဒကုက္ခေပသီမာ နာမ။ တတ္ထ နဒီ နဒီနိမိတ္တေ ဝုတ္တလက္ခဏာဝ၊ သမုဒ္ဒေါပိ ပါကဋောယေဝ။ ယော ပန ယေန ကေနစိ ခဏိတွာ အကတော သယံဇာတော သောဗ္ဘော သမန္တတော အာဂတေန ဥဒကေန ပူရိတော တိဋ္ဌတိ၊ ယတ္ထ နဒိယံ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဇာတဿရော နာမ။ ယောပိ နဒိံ ဝါ သမုဒ္ဒံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ နိက္ခန္တဥဒကေန ခတော သောဗ္ဘော ဧတံ လက္ခဏံ ပါပုဏာတိ၊ အယမ္ပိ ဇာတဿရောယေဝ။ ဧတေသု နဒီအာဒီသု ယံ ဌာနံ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သမန္တတော ဥဒကုက္ခေပေန ပရိစ္ဆိန္နံ၊ အယံ ဥဒကုက္ခေပသီမာ နာမ။

ကထံ ပန ဥဒကုက္ခေပေါ ကာတဗ္ဗောတိ? ယထာ အက္ခဓုတ္တာ ဒါရုဂုဠံ ခိပန္တိ၊ ဧဝံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလုကံ ဝါ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ထာမမဇ္ဈိမေန ပုရိသေန သဗ္ဗထာမေန ခိပိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ဧဝံ ခိတ္တံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလုကာ ဝါ ပတတိ၊ အယမေကော ဥဒကုက္ခေပေါ၊ တဿ အန္တောဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတော ကမ္မံ ကောပေတိ။ ယာဝ ပရိသာ ဝဍ္ဎတိ၊ တာဝ သီမာပိ ဝဍ္ဎတိ၊ ပရိသပရိယန္တတော ဥဒကုက္ခေပေါယေဝ ပမာဏံ၊ အယံ ပန ဧတေသံ နဒီအာဒီနံ အန္တောယေဝ လဗ္ဘတိ၊ န ဗဟိ။ တသ္မာ နဒိယာ ဝါ ဇာတဿရေ ဝါ ယတ္တကံ ပဒေသံ ပကတိဝဿကာလေ စတူသု မာသေသု ဥဒကံ ဩတ္ထရတိ၊ သမုဒ္ဒေ ယသ္မိံ ပဒေသေ ပကတိဝီစိယော ဩသရိတွာ သဏ္ဌဟန္တိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ကပ္ပိယဘူမိ၊ တတ္ထ ဌတွာ ဥပေါသထာဒိကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာလေ ဝါ ဂိမှေ ဝါ နဒီဇာတဿရေသု သုက္ခေသုပိ သာ ဧဝ ကပ္ပိယဘူမိ။ သစေ ပန သုက္ခေ ဇာတဿရေ ဝါပိံ ဝါ ခဏန္တိ၊ ဝပ္ပံ ဝါ ကရောန္တိ၊ တံ ဌာနံ ဂါမခေတ္တံ ဟောတိ။ ယာ ပနေသာ ‘‘ကပ္ပိယဘူမီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တတော ဗဟိ ဥဒကုက္ခေပသီမာ န ဂစ္ဆတိ၊ အန္တော ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ တေသံ အန္တော ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော၊ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။

အယံ ပန ဝိတ္ထာရော – သစေ နဒီ နာတိဒီဃာ ဟောတိ၊ ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မုခဒွါရာ သဗ္ဗတ္ထ သင်္ဃော နိသီဒတိ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ ကမ္မံ နတ္ထိ၊ သကလာပိ နဒီ ဧတေသံယေဝ ဘိက္ခူနံ ပဟောတိ။ ယံ ပန မဟာသုမတ္ထေရေန ဝုတ္တံ ‘‘ယောဇနံ ပဝတ္တမာနာယေဝ နဒီ၊ တတြာပိ ဥပရိ အဍ္ဎယောဇနံ ပဟာယ ဟေဋ္ဌာ အဍ္ဎယောဇနေ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ၊ တံ မဟာပဒုမတ္ထေရေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ဘဂဝတာ ဟိ ‘‘တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အန္တရဝါသကော တေမိယတီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၉၂) ဣဒံ နဒိယာ ပမာဏံ ဝုတ္တံ၊ န ယောဇနံ ဝါ အဍ္ဎယောဇနံ ဝါ၊ တသ္မာ ယာ ဣမဿ သုတ္တဿ ဝသေန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တလက္ခဏာ နဒီ၊ တဿာ ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနေတ္ထ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဝိသုံ ဝိသုံ ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ သဗ္ဗေဟိ အတ္တနော စ အညေသဉ္စ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ အန္တရာ အညော ဥဒကုက္ခေပေါ သီမန္တရိကတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗော၊ တတော အဓိကံ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ ဦနံ ပန န ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ဇာတဿရသမုဒ္ဒေပိ ဧသေဝ နယော။

နဒိယာ ပန ‘‘ကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ ဂတေဟိ သစေ နဒီ ပရိပုဏ္ဏာ ဟောတိ သမတိတ္တိကာ၊ ဥဒကသာဋိကံ နိဝါသေတွာ အန္တောနဒိယံယေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ န သက္ကောန္တိ၊ နာဝါယပိ ဌတွာ ကာတဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆန္တိယာ ပန နာဝါယ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ဥဒကုက္ခေပမတ္တမေဝ ဟိ သီမာ။ တံ နာဝါ သီဃမေဝ အတိက္ကမတိ၊ ဧဝံ သတိ အညိဿာ သီမာယ ဉတ္တိ၊ အညိဿာ အနုသာဝနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ နာဝံ အရိတ္တေန ဝါ ဌပေတွာ ပါသာဏေ ဝါ လမ္ဗေတွာ အန္တောနဒိယံ ဇာတရုက္ခေ ဝါ ဗန္ဓိတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ အန္တောနဒိယံ ဗဒ္ဓအဋ္ဋကေပိ အန္တောနဒိယံ ဇာတရုက္ခေပိ ဌိတေဟိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ရုက္ခဿ သာခါ ဝါ တတော နိက္ခန္တပါရောဟော ဝါ ဗဟိနဒီတီရေ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဂါမသီမာယ ဝါ ပတိဋ္ဌိတော၊ သီမံ ဝါ သောဓေတွာ သာခံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ဗဟိနဒီတီရေ ဇာတရုက္ခဿ အန္တောနဒိယံ ပဝိဋ္ဌသာခါယ ဝါ ပါရောဟေ ဝါ နာဝံ ဗန္ဓိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကရောန္တေဟိ သီမာ ဝါ သောဓေတဗ္ဗာ၊ ဆိန္ဒိတွာ ဝါဿ ဗဟိပတိဋ္ဌိတဘာဝေါ နာသေတဗ္ဗော။ နဒီတီရေ ပန ခါဏုကံ ကောဋ္ဋေတွာ တတ္ထ ဗဒ္ဓနာဝါယ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ နဒိယံ သေတုံ ကရောန္တိ၊ သစေ အန္တောနဒိယံယေဝ သေတု စ သေတုပါဒါ စ ဟောန္တိ၊ သေတုမှိ ဌိတေဟိ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သေတု ဝါ သေတုပါဒါ ဝါ ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတာ၊ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သီမံ သောဓေတွာ ကာတဗ္ဗံ။ အထ သေတုပါဒါ အန္တော၊ သေတု ပန ဥဘိန္နမ္ပိ တီရာနံ ဥပရိအာကာသေ ဌိတော၊ ဝဋ္ဋတိ။

အန္တောနဒိယံ ပါသာဏော ဝါ ဒီပကော ဝါ ဟောတိ၊ တတ္ထ ယတ္တကံ ပဒေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ပကတိဝဿကာလေ ဝဿာနဿ စတူသု မာသေသု ဥဒကံ ဩတ္ထရတိ၊ သော နဒီသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ အတိဝုဋ္ဌိကာလေ ဩဃေန ဩတ္ထတောကာသော န ဂဟေတဗ္ဗော။ သော ဟိ ဂါမသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ နဒိတော မာတိကံ နီဟရန္တာ နဒိယံ အာဝရဏံ ကရောန္တိ၊ တံ စေ ဩတ္ထရိတွာ ဝါ ဝိနိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဝါ ဥဒကံ ဂစ္ဆတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန အာဝရဏေန ဝါ ကောဋ္ဋကဗန္ဓနေန ဝါ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒတိ၊ ဥဒကံ နပ္ပဝတ္တတိ၊ အပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာဝရဏမတ္တကေပိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကောစိ အာဝရဏပ္ပဒေသော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပါသာဏဒီပကပ္ပဒေသော ဝိယ ဥဒကေန အဇ္ဈောတ္ထရီယတိ၊ တတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ သော ဟိ နဒီသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ နဒိံ ဝိနာသေတွာ တဠာကံ ကရောန္တိ၊ ဟေဋ္ဌာ ပါဠိဗဒ္ဓါ ဥဒကံ အာဂန္တွာ တဠာကံ ပူရေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ဧတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဥပရိ ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ဟေဋ္ဌာ စ ဆဍ္ဍိတောဒကံ နဒိံ ဩတရိတွာ သန္ဒနဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဝဋ္ဋတိ။ ဒေဝေ အဝဿန္တေ ဟေမန္တဂိမှေသု ဝါ သုက္ခနဒိယာပိ ဝဋ္ဋတိ၊ နဒိတော နီဟဋမာတိကာယ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သာ ကာလန္တရေန ဘိဇ္ဇိတွာ နဒီ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ကာစိ နဒီ ဥပ္ပတိတွာ ဂါမနိဂမသီမံ ဩတ္ထရိတွာ ပဝတ္တတိ၊ နဒီယေဝ ဟောတိ၊ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဝိဟာရသီမံ ဩတ္ထရတိ၊ ဝိဟာရသီမာတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။

သမုဒ္ဒေပိ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ယံ ပဒေသံ ဥဒ္ဓံ ဝဍ္ဎနဥဒကံ ဝါ ပကတိဝီစိ ဝါ ဝေဂေန အာဂန္တွာ ဩတ္ထရတိ၊ တတ္ထ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယသ္မိံ ပန ပဒေသေ ပကတိဝီစိယော ဩသရိတွာ သဏ္ဌဟန္တိ၊ သော ဥဒကန္တတော ပဋ္ဌာယ အန္တော သမုဒ္ဒေါ နာမ၊ တတ္ထ ဌိတေဟိ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဦမိဝေဂေါ ဗာဓတိ၊ နာဝါယ ဝါ အဋ္ဋကေ ဝါ ဌတွာ ကာတဗ္ဗံ။ တေသု ဝိနိစ္ဆယော နဒိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမုဒ္ဒေ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဟောတိ၊ တံ ကဒါစိ ဦမိယော အာဂန္တွာ ဩတ္ထရန္တိ၊ ကဒါစိ န ဩတ္ထရန္တိ၊ တတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သော ဟိ ဂါမသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ပန ဝီစီသု အာဂတာသုပိ အနာဂတာသုပိ ပကတိဥဒကေနေဝ ဩတ္ထရီယတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဒီပကော ဝါ ပဗ္ဗတော ဝါ ဟောတိ၊ သော စေ ဒူရေ ဟောတိ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထေ၊ အရညသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ တေသံ ဂမနပရိယန္တဿ ဩရတော ပန ဂါမသီမာသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထ ဂါမသီမံ အသောဓေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သမုဒ္ဒေါ ဂါမသီမံ ဝါ နိဂမသီမံ ဝါ ဩတ္ထရိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ သမုဒ္ဒေါဝ ဟောတိ၊ တတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ဝိဟာရသီမံ ဩတ္ထရတိ၊ ဝိဟာရသီမာတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။

ဇာတဿရေ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ယတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ ဝဿေ ပစ္ဆိန္နမတ္တေ ပိဝိတုံ ဝါ ဟတ္ထပါဒေ ဝါ ဓောဝိတုံ ဥဒကံ န ဟောတိ၊ သုက္ခတိ၊ အယံ န ဇာတဿရော၊ ဂါမခေတ္တသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထ ကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ပန ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတိ၊ အယမေဝ ဇာတဿရော။ တဿ ယတ္တကေ ပဒေသေ ဝဿာနံ စာတုမာသေ ဥဒကံ တိဋ္ဌတိ၊ တတ္ထ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဂမ္ဘီရံ ဥဒကံ၊ အဋ္ဋကံ ဗန္ဓိတွာ တတ္ထ ဌိတေဟိပိ ဇာတဿရဿ အန္တောဇာတရုက္ခမှိ ဗဒ္ဓအဋ္ဋကေပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏဒီပကေသု ပနေတ္ထ နဒိယံ ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ သမဝဿဒေဝကာလေ ပဟောနကဇာတဿရော ပန စေပိ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကကာလေ ဝါ ဂိမှဟေမန္တေသု ဝါ သုက္ခတိ၊ နိရုဒကော ဟောတိ၊ တတ္ထ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗော ဇာတဿရော သုက္ခော အနောဒကော ဂါမခေတ္တံယေဝ ဘဇတီ’’တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပနေတ္ထ ဥဒကတ္ထာယ အာဝါဋံ ဝါ ပေါက္ခရဏီအာဒီနိ ဝါ ခဏန္တိ၊ တံ ဌာနံ အဇာတဿရော ဟောတိ၊ ဂါမသီမာသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ လာဗုတိပုသကာဒိဝပ္ပေ ကတေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန နံ ပူရေတွာ ထလံ ဝါ ကရောန္တိ၊ ဧကသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ပါဠိံ ဗန္ဓိတွာ သဗ္ဗမေဝ နံ မဟာတဠာကံ ဝါ ကရောန္တိ၊ သဗ္ဗောပိ အဇာတဿရော ဟောတိ၊ ဂါမသီမာသင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ လောဏီပိ ဇာတဿရသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ ဥဒကဋ္ဌာနောကာသေ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ အယံ အဗဒ္ဓသီမာယ ဝိနိစ္ဆယော။

ဣတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနယဝိနိစ္ဆယသင်္ဂဟေ

သီမာဝိနိစ္ဆယကထာ သမတ္တာ။

၂၅။ ဥပေါသထပဝါရဏာဝိနိစ္ဆယကထာ

၁၆၈။ ဥပေါသထပဝါရဏာတိ ဧတ္ထ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဒိဝသဝသေန တယော ဥပေါသထာ စာတုဒ္ဒသိကော ပန္နရသိကော သာမဂ္ဂီဥပေါသထောတိ။ တတ္ထ ဟေမန္တဂိမှဝဿာနာနံ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ တတိယသတ္တမပက္ခေသု ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဆ စာတုဒ္ဒသိကာ၊ သေသာ ပန္နရသိကာတိ ဧဝံ ဧကသံဝစ္ဆရေ စတုဝီသတိ ဥပေါသထာ။ ဣဒံ တာဝ ပကတိစာရိတ္တံ။ တထာရူပပစ္စယေ သတိ အညသ္မိမ္ပိ စာတုဒ္ဒသေ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ပန ပုဗ္ဗကတ္တိကပုဏ္ဏမာ၊ တေသံယေဝ သစေ ဘဏ္ဍနကာရကေဟိ ဥပဒ္ဒုတာ ပဝါရဏံ ပစ္စုက္ကဍ္ဎန္တိ၊ အထ ကတ္တိကမာသဿ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသော ဝါ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဝါ ပစ္ဆိမဝဿံဝုဋ္ဌာနဉ္စ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဧဝ ဝါတိ ဣမေ တယော ပဝါရဏာဒိဝသာပိ ဟောန္တိ။ ဣဒမ္ပိ ပကတိစာရိတ္တမေဝ။ တထာရူပပစ္စယေ သတိ ဒွိန္နံ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာနံ ပုရိမေသု စာတုဒ္ဒသေသုပိ ပဝါရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒါ ပန ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၄၅၁ အာဒယော) အာဂတနယေန ဘိန္နေ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဩသာရိတေ တသ္မိံ ဘိက္ခုသ္မိံ သင်္ဃော တဿ ဝတ္ထုဿ ဝူပသမာယ သင်္ဃသာမဂ္ဂိံ ကရောတိ၊ တဒါ တာဝဒေဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော ဌပေတွာ စာတုဒ္ဒသပန္နရသေ အညောပိ ယော ကောစိ ဒိဝသော ဥပေါသထဒိဝသော နာမ ဟောတိ၊ ဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ပန ကတ္တိကမာသဗ္ဘန္တရေ အယမေဝ သာမဂ္ဂီပဝါရဏာဒိဝသော နာမ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေသု တီသု ဒိဝသေသု ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ကရောန္တေန ပန သစေ စာတုဒ္ဒသိကော ဟောတိ၊ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သာမဂ္ဂီဥပေါသထော ဟောတိ၊ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော သာမဂ္ဂီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပန္နရသိယံ ပန ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၁၆၉။ သင်္ဃေ ဥပေါသထော (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ)၊ ဂဏေ ဥပေါသထော၊ ပုဂ္ဂလေ ဥပေါသထောတိ ဧဝံ ကာရကဝသေန အပရေပိ တယော ဥပေါသထာ ဝုတ္တာ၊ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန ပန သုတ္တုဒ္ဒေသော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော အဓိဋ္ဌာနုပေါသထောတိ အပရေပိ တယော ဥပေါသထာ။ တတ္ထ သုတ္တုဒ္ဒေသော နာမ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ ယေ ပနိတရေ ဒွေ ဥပေါသထာ၊ တေသု ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော တာဝ အညေသဉ္စ သန္တိကေ အညမညဉ္စ အာရောစနဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ယွာယံ အညေသံ သန္တိကေ ကရီယတိ၊ သောပိ ပဝါရိတာနဉ္စ အပ္ပဝါရိတာနဉ္စ သန္တိကေ ကရဏဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာနံ သန္တိကေ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတေန ဝါ အနုပဂတေန ဝါ ဆိန္နဝဿေန ဝါ စာတုမာသိနိယံ ပန ပဝါရိတာနံ သန္တိကေ အနုပဂတေန ဝါ ဆိန္နဝဿေန ဝါ ကာယသာမဂ္ဂိံ ဒတွာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ ဘန္တေ၊ ပရိသုဒ္ဓါတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ ကာတဗ္ဗော။ ဌပေတွာ ပန ပဝါရဏာဒိဝသံ အညသ္မိံ ကာလေ အာဝါသိကေဟိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တေ ပါတိမောက္ခေ အဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ ဧကစ္စာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ သဗ္ဗာယ ဝါ ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ယေ အညေ သမသမာ ဝါ ထောကတရာ ဝါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေဟိ တေသံ သန္တိကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာ။

ယော ပနာယံ အညမညံ အာရောစနဝသေန ကရီယတိ၊ သော ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကရဏဝသေန စ အဋ္ဌပေတွာ ကရဏဝသေန စ ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ယသ္မိံ အာဝါသေ တယော ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ၊ တေသု ဥပေါသထဒိဝသေ သန္နိပတိတေသု ဧကေန ဘိက္ခုနာ ‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ၊ အဇ္ဇုပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝါ ‘‘ပန္နရသော’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ၊ မယံ အညမညံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရေယျာမာ’’တိ ဉတ္တိယာ ဌပိတာယ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ အာဝုသော၊ ပရိသုဒ္ဓါတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣတရေဟိ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ဧဝမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကာတဗ္ဗော။ ယတြ ပန ဒွေ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ၊ တတြ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာတိ အယံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော။

သစေ ပန ဧကောဝ ဘိက္ခု ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကရဏီယံ ကတွာ အညေသံ အနာဂမနံ ဉတွာ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော စာတုဒ္ဒသော’’တိ ဝါ ‘‘ပန္နရသော’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အယံ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထောတိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန တယော ဥပေါသထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္တာဝတာ နဝ ဥပေါသထာ ဒီပိတာ ဟောန္တိ။ တေသု ဒိဝသဝသေန ပန္နရသိကော၊ ကာရကဝသေန သင်္ဃုပေါသထော၊ ကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန သုတ္တုဒ္ဒေသောတိ ဧဝံ တိလက္ခဏသမ္ပန္နေ ဥပေါသထေ ပဝတ္တမာနေ ဥပေါသထံ အကတွာ တဒဟုပေါသထေ အညံ အဘိက္ခုကံ နာနာသံဝါသကေဟိ ဝါ သဘိက္ခုကံ အာဝါသံ ဝါ အနာဝါသံ ဝါ ဝါသတ္ထာယ အညတြ သင်္ဃေန အညတြ အန္တရာယာ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။

၁၇၀။ ဥပေါသထကရဏတ္ထံ သန္နိပတိတေ သင်္ဃေ ဗဟိ ဥပေါသထံ ကတွာ အာဂတေန သန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ကာယသာမဂ္ဂိံ အဒေန္တေန ဆန္ဒော ဒါတဗ္ဗော။ ယောပိ ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ ကိစ္စပသုတော ဝါ၊ တေနပိ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ကထံ? ဧကဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ဆန္ဒံ ဒမ္မိ၊ ဆန္ဒံ မေ ဟရ၊ ဆန္ဒံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ အယမတ္ထော ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ဝိညာပေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ ဒိန္နော ဟောတိ ဆန္ဒော။ အကတုပေါသထေန ဂိလာနေန ဝါ ကိစ္စပသုတေန ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဒါတဗ္ဗာ။ ကထံ? ဧကဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒမ္မိ၊ ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ ဟရ၊ ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ အယမတ္ထော ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ဝိညာပေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ ဒိန္နာ ဟောတိ ပါရိသုဒ္ဓိ။ တံ ပန ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဒဟုပေါသထေ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒမ္ပိ ဒါတုံ၊ သန္တိ သင်္ဃဿ ကရဏီယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၆၅)။ တတ္ထ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ သင်္ဃဿပိ အတ္တနောပိ ဥပေါသထကရဏံ သမ္ပာဒေတိ၊ န အဝသေသံ သင်္ဃကိစ္စံ၊ ဆန္ဒဒါနံ သင်္ဃဿေဝ ဥပေါသထကရဏဉ္စ သေသကိစ္စဉ္စ သမ္ပာဒေတိ၊ အတ္တနော ပနဿ ဥပေါသထော အကတောယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေန္တေန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ပန သုဒ္ဓိကစ္ဆန္ဒံ ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဝါ ဣမံ ဝါ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဧကေန ဗဟူနမ္ပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သော အန္တရာမဂ္ဂေ အညံ ဘိက္ခုံ ပဿိတွာ ယေသံ တေန ဆန္ဒော ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဝါ ဂဟိတာ၊ တေသဉ္စ အတ္တနော စ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဒေတိ၊ တဿေဝ အာဂစ္ဆတိ။ ဣတရာ ပန ဗိဠာလသင်္ခလိကာ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ၊ သာ န အာဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သယမေဝ သန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သဉ္စိစ္စ နာရောစေတိ၊ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ ပန တသ္မိံ ဟတ္ထပါသံ ဥပဂတမတ္တေယေဝ အာဂတာ ဟောတိ။

၁၇၁။ ပါရိဝါသိယေန ပန ဆန္ဒဒါနေန ယံ ကိဉ္စိ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆၇) စတုဗ္ဗိဓံ ပါရိဝါသိယံ ပရိသပါရိဝါသိယံ ရတ္တိပါရိဝါသိယံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယံ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယန္တိ။ တေသု ပရိသပါရိဝါသိယံ နာမ ဘိက္ခူ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ၊ အထ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌေတိ၊ ဥဿာရဏာ ဝါ ကရီယတိ၊ မနုဿာ ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရန္တာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဘိက္ခူ ‘‘အနောကာသာ မယံ၊ အညတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဆန္ဒံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ ဣဒံ ပရိသပါရိဝါသိယံ။ ကိဉ္စာပိ ပရိသပါရိဝါသိယံ၊ ဆန္ဒဿ ပန အဝိဿဋ္ဌတ္တာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ဥပေါသထာဒီနိ ကရိဿာမာ’’တိ ရတ္တိံ သန္နိပတိတွာ ‘‘ယာဝ သဗ္ဗေ သန္နိပတန္တိ၊ တာဝ ဓမ္မံ သုဏိဿာမာ’’တိ ဧကံ အဇ္ဈေသန္တိ၊ တသ္မိံ ဓမ္မကထံ ကထေန္တေယေဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ သစေ ‘‘စာတုဒ္ဒသိကံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမာ’’တိ နိသိန္နာ၊ ပန္နရသောတိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန္နရသိကံ ကာတုံ နိသိန္နာ၊ ပါဋိပဒေ အနုပေါသထေ ဥပေါသထံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အညံ ပန သင်္ဃကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ ရတ္တိပါရိဝါသိယံ နာမ။

ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ကိဉ္စိဒေဝ အဗ္ဘာနာဒိသင်္ဃကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ နိသိန္နာ ဟောန္တိ၊ တတြေကော နက္ခတ္တပါဌကော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘အဇ္ဇ နက္ခတ္တံ ဒါရုဏံ၊ မာ ဣမံ ကရောထာ’’တိ။ တေ တဿ ဝစနေန ဆန္ဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တတ္ထေဝ နိသိန္နာ ဟောန္တိ။ အထညော အာဂန္တွာ ‘‘နက္ခတ္တံ ပတိမာနေန္တံ၊ အတ္ထော ဗာလံ ဥပစ္စဂါ’’တိ (ဇာ။ ၁။၁။၄၉) ဝတွာ ‘‘ကိံ နက္ခတ္တေန၊ ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ။ ဣဒံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယဉ္စေဝ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယဉ္စ။ ဧတသ္မိံ ပါရိဝါသိယေ ပုန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အနာနေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၁၇၂။ သစေ ကောစိ ဘိက္ခု ဂိလာနော န သက္ကောတိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဒါတုံ၊ သော မဉ္စေန ဝါ ပီဌေန ဝါ သင်္ဃမဇ္ဈံ အာနေတဗ္ဗော။ သစေ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဘိက္ခူနံ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘သစေ ခေါ မယံ ဂိလာနံ ဌာနာ စာဝေဿာမ၊ အာဗာဓော ဝါ အဘိဝဍ္ဎိဿတိ၊ ကာလကိရိယာ ဝါ ဘဝိဿတီ’’တိ၊ န သော ဘိက္ခု ဌာနာ စာဝေတဗ္ဗော၊ သင်္ဃေန တတ္ထ ဂန္တွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ဗဟူ တာဒိသာ ဂိလာနာ ဟောန္တိ၊ သင်္ဃေန ပဋိပါဋိယာ ဌတွာ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသေ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ ဒူရေ ဟောန္တိ၊ သင်္ဃော နပ္ပဟောတိ၊ တံ ဒိဝသံ ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗော။ န တွေဝ ဝဂ္ဂေန သင်္ဃေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ကရေယျ စေ၊ ဒုက္ကဋံ။

သစေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၉) ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ စတူသု ဘိက္ခူသု ဝသန္တေသု ဧကဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ တီသု ဝါ ဝသန္တေသု ဧကဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မံ ဟောတိ။ သစေ ပန စတ္တာရောပိ သန္နိပတိတွာ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။ သစေ စတူသု ဇနေသု ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ တယော ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ တီသု ဝါ ဇနေသု ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။ သစေ ပန စတ္တာရော ဧကတ္ထ ဝသန္တာ သဗ္ဗေ သန္နိပတိတွာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဒွေ အညမညံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။

၁၇၃။ ပဝါရဏာကမ္မေသု (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၂) ပန သစေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ပဉ္စသု ဘိက္ခူသု ဝသန္တေသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ စတ္တာရော ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ စတူသု ဝါ တီသု ဝါ ဝသန္တေသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ သင်္ဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ပဝါရဏာကမ္မံ။ သစေ ပန သဗ္ဗေပိ ပဉ္စ ဇနာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဝသန္တာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ သင်္ဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ ပဝါရဏာကမ္မံ။ သစေ ပဉ္စသု ဇနေသု ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ စတ္တာရော သင်္ဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ စတူသု ဝါ တီသု ဝါ ဧကဿ ပဝါရဏံ အာဟရိတွာ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ပဝါရဏာကမ္မံ။ သစေ ပန သဗ္ဗေပိ ပဉ္စ ဇနာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ သင်္ဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ဧကတော သန္နိပတိတွာ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေန္တိ၊ ဒွေ အညမညံ ပဝါရေန္တိ၊ ဧကကော ဝသန္တော အဓိဋ္ဌာနပဝါရဏံ ကရောတိ၊ သဗ္ဗမေတံ ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ပဝါရဏာကမ္မန္တိ။

ဧတ္ထ သစေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောတိ၊ ‘‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီ’’တိ၊ သစေ ပန္နရသိကာ၊ ‘‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ’’တိ ဧဝံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ပဝါရဏံ ဒေန္တေန ပန ‘‘ပဝါရဏံ ဒမ္မိ၊ ပဝါရဏံ မေ ဟရ၊ မမတ္ထာယ ပဝါရေဟီ’’တိ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ကာယဝါစာဟိ ဝါ အယမတ္ထော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဒိန္နာယ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၃) ပဝါရဏာယ ပဝါရဏာဟာရကေန သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ပဝါရေတဗ္ဗံ ‘‘တိဿော၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု သင်္ဃံ ပဝါရေတိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ၊ ဝဒတု တံ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ ပဿန္တော ပဋိကရိဿတိ။ ဒုတိယမ္ပိ၊ ဘန္တေ…ပေ… တတိယမ္ပိ၊ ဘန္တေ၊ တိဿော ဘိက္ခု သင်္ဃံ ပဝါရေတိ…ပေ… ပဋိကရိဿတီ’’တိ။ သစေ ပန ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ၊ ‘‘အာယသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ တိဿော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ တေန တဿတ္ထာယ ပဝါရိတံ ဟောတိ။ ပဝါရဏံ ဒေန္တေန ပန ဆန္ဒောပိ ဒါတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒဒါနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ ဆန္ဒဒါနံ အဝသေသကမ္မတ္ထာယ။ တသ္မာ သစေ ပဝါရဏံ ဒေန္တော ဆန္ဒံ ဒေတိ၊ ဝုတ္တနယေန အာဟဋာယ ပဝါရဏာယ တေန စ ဘိက္ခုနာ သင်္ဃေန စ ပဝါရိတမေဝ ဟောတိ။ အထ ပဝါရဏမေဝ ဒေတိ၊ န ဆန္ဒံ၊ တဿ စ ပဝါရဏာယ အာရောစိတာယ သင်္ဃေန စ ပဝါရိတေ သဗ္ဗေသံ သုပ္ပဝါရိတံ ဟောတိ၊ အညံ ပန ကမ္မံ ကုပ္ပတိ။ သစေ ဆန္ဒမေဝ ဒေတိ၊ န ပဝါရဏံ၊ သင်္ဃဿ ပဝါရဏာ စ သေသကမ္မာနိ စ န ကုပ္ပန္တိ၊ တေန ပန ဘိက္ခုနာ အပ္ပဝါရိတံ ဟောတိ၊ ပဝါရဏာဒိဝသေ ပန ဗဟိသီမာယ ပဝါရဏံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အာဂတေနပိ ဆန္ဒော ဒါတဗ္ဗော တေန သင်္ဃဿ ပဝါရဏာကမ္မံ န ကုပ္ပတိ။

သစေ ပုရိမိကာယ ပဉ္စ ဘိက္ခူ ဝဿံ ဥပဂတာ၊ ပစ္ဆိမိကာယပိ ပဉ္စ၊ ပုရိမေဟိ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရိတေ ပစ္ဆိမေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ န ဧကသ္မိံ ဥပေါသထဂ္ဂေ ဒွေ ဉတ္တိယော ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေပိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ စတ္တာရော တယော ဒွေ ဧကော ဝါ ဟောတိ၊ ဧသေဝ နယော။ အထ ပုရိမိကာယ စတ္တာရော၊ ပစ္ဆိမိကာယပိ စတ္တာရော တယော ဒွေ ဧကော ဝါ၊ ဧသေဝ နယော။ အထာပိ ပုရိမိကာယ တယော၊ ပစ္ဆိမိကာယပိ တယော ဒွေ ဧကော ဝါ၊ ဧသေဝ နယော။ ဣဒဉှေတ္ထ လက္ခဏံ။

သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတေဟိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ထောကတရာ စေဝ ဟောန္တိ သမသမာ စ၊ သင်္ဃပဝါရဏာယ စ ဂဏံ ပူရေန္တိ၊ သင်္ဃပဝါရဏာဝသေန ဉတ္တိ ဌပေတဗ္ဗာ။ သစေ ပန ပစ္ဆိမိကာယ ဧကော ဟောတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ တေ စတ္တာရော ဟောန္တိ၊ စတုန္နံ သင်္ဃဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂဏဉတ္တိယာ ပန သော ဂဏပူရကော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဂဏဝသေန ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပုရိမေဟိ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ ဣတရေန တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ။ ပုရိမိကာယ ဒွေ၊ ပစ္ဆိမိကာယ ဒွေ ဝါ ဧကော ဝါ ဧသေဝ နယော။ ပုရိမိကာယ ဧကော ပစ္ဆိမိကာယ ဧကောတိ ဧကေန ဧကဿ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ ဧကေန ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပုရိမေဟိ ဝဿူပဂတေဟိ ပစ္ဆာ ဝဿူပဂတာ ဧကေနပိ အဓိကတရာ ဟောန္တိ၊ ပဌမံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ပစ္ဆာ ထောကတရေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗံ။

ကတ္တိကာယ စာတုမာသိနိပဝါရဏာယ ပန သစေ ပဌမဝဿူပဂတေဟိ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတေဟိ ပစ္ဆာ ဥပဂတာ အဓိကတရာ ဝါ သမသမာ ဝါ ဟောန္တိ၊ ပဝါရဏာဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ တေဟိ ပဝါရိတေ ပစ္ဆာ ဣတရေဟိ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ အထ မဟာပဝါရဏာယံ ပဝါရိတာ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ ပစ္ဆာ ဝဿူပဂတာ ထောကာ ဝါ ဧကော ဝါ၊ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ပစ္ဆာ တေသံ သန္တိကေ တေန ပဝါရေတဗ္ဗံ။ ကိံ ပနေတံ ပါတိမောက္ခံ သကလမေဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ဥဒါဟု ဧကဒေသမ္ပီတိ? ဧကဒေသမ္ပိ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ၊ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ၊ အယံ ပဌမော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ၊ အယံ ဒုတိယော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဥဒ္ဒိသိတွာ တေရသ သင်္ဃာဒိသေသေ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ၊ အယံ တတိယော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဥဒ္ဒိသိတွာ တေရသ သင်္ဃာဒိသေသေ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒွေ အနိယတေ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ ဘုတေန သာဝေတဗ္ဗံ၊ အယံ စတုတ္ထော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ ဝိတ္ထာရေနေဝ ပဉ္စမော’’တိ (မာဟာဝ။ ၁၅၀)။

တတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၀) နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗန္တိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော…ပေ… အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီ’’တိ ဣမံ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ၊ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ။ ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ…ပေ… ဧဝမေတံ ဓာရယာမိ။ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟိ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ …ပေ… အဝိဝဒမာနေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ။ ဧတေန နယေန သေသာပိ စတ္တာရော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၇၄။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ အန္တရာယေ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသတိ အန္တရာယေ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ယော ဥဒ္ဒိသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ဝစနတော ပန ဝိနာ အန္တရာယာ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ န ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ တတြိမေ အန္တရာယာ – ရာဇန္တရာယော စောရန္တရာယော အဂျန္တရာယော ဥဒကန္တရာယော မနုဿန္တရာယော အမနုဿန္တရာယော ဝါဠန္တရာယော သရီသပန္တရာယော ဇီဝိတန္တရာယော ဗြဟ္မစရိယန္တရာယောတိ။

တတ္ထ သစေ ဘိက္ခူသု ဥပေါသထံ ကရိဿာမာတိ နိသိန္နေသု ရာဇာ အာဂစ္ဆတိ၊ အယံ ရာဇန္တရာယော။ စောရာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အယံ စောရန္တရာယော။ ဒဝဍာဟော အာဂစ္ဆတိ၊ အာဝါသေ ဝါ အဂ္ဂိ ဥဋ္ဌာတိ၊ အယံ အဂျန္တရာယော။ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌေတိ၊ ဩဃော ဝါ အာဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဥဒကန္တရာယော။ ဗဟူ မနုဿာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အယံ မနုဿန္တရာယော။ ဘိက္ခုံ ယက္ခော ဂဏှာတိ၊ အယံ အမနုဿန္တရာယော။ ဗျဂ္ဃာဒယော စဏ္ဍမိဂါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အယံ ဝါဠန္တရာယော။ ဘိက္ခုံ သပ္ပာဒယော ဍံသန္တိ၊ အယံ သရီသပန္တရာယော။ ဘိက္ခု ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ၊ ကာလံ ဝါ ကရောတိ၊ ဝေရိနော ဝါ တံ မာရေတုကာမာ ဂဏှန္တိ၊ အယံ ဇီဝိတန္တရာယော။ မနုဿာ ဧကံ ဝါ ဗဟူ ဝါ ဘိက္ခူ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေတုကာမာ ဂဏှန္တိ၊ အယံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော။ ဧဝရူပေသု အန္တရာယေသု သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခော ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော၊ ပဌမော ဝါ ဥဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ အာဒိမှိ ဒွေ တယော စတ္တာရော ဝါ။ ဧတ္ထ ဒုတိယာဒီသု ဥဒ္ဒေသေသု ယသ္မိံ အပရိယောသိတေ အန္တရာယော ဟောတိ၊ သောပိ သုတေနေဝ သာဝေတဗ္ဗော။ နိဒါနုဒ္ဒေသေ ပန အနိဋ္ဌိတေ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။

ပဝါရဏာကမ္မေပိ သတိ အန္တရာယေ ဒွေဝါစိကံ ဧကဝါစိကံ သမာနဝဿိကံ ဝါ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၄) ဉတ္တိံ ဌပေန္တေနပိ ‘‘ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧကဝါစိကေ ‘‘ဧကဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ၊ သမာနဝဿိကေပိ ‘‘သမာနဝဿိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဗဟူပိ သမာနဝဿာ ဧကတော ပဝါရေတုံ လဘန္တိ။ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ပဝါရေယျာ’’တိ ဣမာယ ပန သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာယ ဉတ္တိယာ ဌပိတာယ တေဝါစိကံ ဒွေဝါစိကံ ဧကဝါစိကဉ္စ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သမာနဝဿိကံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘တေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန တေဝါစိကမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ အညံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒွေဝါစိကံ တေဝါစိကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကဝါစိကဉ္စ သမာနဝဿိကဉ္စ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဧကဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဧကဝါစိကဒွေဝါစိကတေဝါစိကာနိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ သမာနဝဿိကမေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သမာနဝဿိက’’န္တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၇၅။ ကေန ပန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ? ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ထေရာဓိကံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော ထေရေန ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယော တတ္ထ ဘိက္ခု ဗျတ္တော ပဋိဗလော၊ တဿာဓေယျံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၅) ဝစနတော နဝကတရေန ဝါ။ ဧတ္ထ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၅) စ ကိဉ္စာပိ နဝကတရဿပိ ဗျတ္တဿ ပါတိမောက္ခံ အနုညာတံ၊ အထ ခေါ ဧတ္ထ အယံ အဓိပ္ပာယော – သစေ ထေရဿ ပဉ္စ ဝါ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ဒွေ ပန အခဏ္ဍာ သုဝိသဒါ ဝါစုဂ္ဂတာ ဟောန္တိ၊ ထေရာယတ္တံဝ ပါတိမောက္ခံ။ သစေ ပန ဧတ္တကမ္ပိ ဝိသဒံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဗျတ္တဿ ဘိက္ခုနော အာယတ္ထံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သယံ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ အညော ဝါ အဇ္ဈေသိတဗ္ဗော။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃမဇ္ဈေ အနဇ္ဈိဋ္ဌေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ ယော ဥဒ္ဒိသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၄) ဝစနတော အနဇ္ဈိဋ္ဌေန ပါတိမောက္ခံ န ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ န ကေဝလံ ပါတိမောက္ခံယေဝ၊ ဓမ္မောပိ န ဘာသိတဗ္ဗော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃမဇ္ဈေ အနဇ္ဈိဋ္ဌေန ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော၊ ယော ဘာသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ဝစနတော။

အဇ္ဈေသနာ စေတ္ထ သင်္ဃေန သမ္မတဓမ္မဇ္ဈေသကာယတ္တာ ဝါ သင်္ဃတ္ထေ ရာယတ္တာ ဝါ၊ တသ္မာ ဓမ္မဇ္ဈေသကေ အသတိ သင်္ဃတ္ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ တေန ယာစိတော ဝါ ဘာသိတုံ လဘတိ။ သင်္ဃတ္ထေရေနပိ သစေ ဝိဟာရေ ဗဟူ ဓမ္မကထိကာ ဟောန္တိ၊ ဝါရပဋိပါဋိယာ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘တွံ ဓမ္မံ ဘဏ၊ ဓမ္မဒါနံ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေန တီဟိပိ ဝိဓီဟိ ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော၊ ‘‘ဩသာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ပန ဩသာရေတုမေဝ လဘတိ၊ ‘‘ကထေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ကထေတုမေဝ၊ ‘‘သရဘညံ ဘဏာဟီ’’တိ ဝုတ္တော သရဘညမေဝ။ သင်္ဃတ္ထေရောပိ စ ဥစ္စတရေ အာသနေ နိသိန္နော ယာစိတုံ န လဘတိ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော စေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော စ ဟောတိ၊ ဥပဇ္ဈာယော စ နံ ဥစ္စာသနေ နိသိန္နော ‘‘ဘဏာ’’တိ ဝဒတိ၊ သဇ္ဈာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘဏိတဗ္ဗံ။ သစေ ပနေတ္ထ ဒဟရဘိက္ခူ ဟောန္တိ၊ ‘‘တေသံ ဘဏာမီ’’တိ ဘဏိတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရေ သင်္ဃတ္ထေရော အတ္တနောယေဝ နိဿိတကေ ဘဏာပေတိ၊ အညေ မဓုရဘာဏကေပိ နာဇ္ဈေသတိ၊ သော အညေဟိ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ဘန္တေ၊ အသုကံ နာမ ဘဏာပေမာ’’တိ။ သစေ ‘‘ဘဏာပေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တုဏှီ ဝါ ဟောတိ၊ ဘဏာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန ပဋိဗာဟတိ၊ န ဘဏာပေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန အနာဂတေယေဝ သင်္ဃတ္ထေရေ ဓမ္မဿဝနံ အာရဒ္ဓံ၊ ပုန အာဂတေ ဌပေတွာ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဩသာရေတွာ ပန ကထေန္တေန အာပုစ္ဆိတွာ အဋ္ဌပေတွာယေဝ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ။ ကထေန္တဿ ပုန အာဂတေပိ ဧသေဝ နယော။

ဥပနိသိန္နကထာယမ္ပိ သင်္ဃတ္ထေရောဝ သာမီ၊ တသ္မာ တေန သယံ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ၊ အညော ဝါ ဘိက္ခု ‘‘ကထေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ နော စ ခေါ ဥစ္စတရေ အာသန္နေ နိသိန္နေန၊ မနုဿာနံ ပန ‘‘ဘဏာဟီ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ မနုဿာ အတ္တနော ဇာနနကံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆန္တိ၊ တေန ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာပိ ကထေတဗ္ဗံ။ သစေ သင်္ဃတ္ထေရော ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ကထေဟီ’’တိ ဝါ ဘဏတိ၊ တုဏှီ ဝါ ဟောတိ၊ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တရဃရေ အနုမောဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ သင်္ဃတ္ထေရော ‘‘ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ မံ အနာပုစ္ဆိတွာပိ ကထေယျာသီ’’တိ အနုဇာနာတိ၊ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တေနာပိ ထေရော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗောယေဝ။ ဧကံ အာပုစ္ဆိတွာ သဇ္ဈာယန္တဿ အပရော အာဂစ္ဆတိ၊ ပုန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေပိ ‘‘ဝိဿမိဿာမီ’’တိ ဌပိတဿ အာဂစ္ဆတိ၊ ပုန အာရဘန္တေန အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သင်္ဃတ္ထေရေ အနာဂတေယေဝ အာရဒ္ဓံ သဇ္ဈာယန္တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ဧကေန သင်္ဃတ္ထေရေန ‘‘မံ အနာပုစ္ဆာပိ ယထာသုခံ သဇ္ဈာယာဟီ’’တိ အနုညာတေ ယထာသုခံ သဇ္ဈာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အညသ္မိံ ပန အာဂတေ တံ အာပုစ္ဆိတွာဝ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗံ။

ယသ္မိံ ပန ဝိဟာရေ သဗ္ဗေဝ ဘိက္ခူ ဗာလာ ဟောန္တိ အဗျတ္တာ န ဇာနန္တိ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ၊ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော၊ သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ ပါတိမောက္ခံ ပရိယာပုဏိတွာ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဗ္ဗေဟေဝ ယတ္ထ တာဒိသာ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ၊ သော အာဝါသော ဥပေါသထကရဏတ္ထာယ အနွဍ္ဎမာသံ ဂန္တဗ္ဗော၊ အဂစ္ဆန္တာနံ ဒုက္ကဋံ။ ဣဒဉ္စ ဥတုဝဿေယေဝ၊ ဝဿာနေ ပန ပုရိမိကာယ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝိနာ န ဝဿံ ဥပဂစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သစေ သော ဝဿူပဂတာနံ ပက္ကမတိ ဝါ ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ ကာလံ ဝါ ကရောတိ၊ အညသ္မိံ သတိယေဝ ပစ္ဆိမိကာယ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အသတိ အညတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ၊ အဂစ္ဆန္တာနံ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ပစ္ဆိမိကာယ ပက္ကမတိ ဝါ ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ ကာလံ ဝါ ကရောတိ၊ မာသဒွယံ ဝသိတဗ္ဗံ။

ယတ္ထ ပန တေ ဗာလာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ အဗျတ္တာ၊ သစေ တတ္ထ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ ဗဟုဿုတော အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော ဝိနယဓရော မာတိကာဓရော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သော ဘိက္ခု သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော ဥပလာပေတဗ္ဗော၊ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌေန မုခေါဒကေန။ နော စေ သင်္ဂဟေယျုံ အနုဂ္ဂဟေယျုံ ဥပလာပေယျုံ၊ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌေန မုခေါဒကေန၊ သဗ္ဗေသံ ဒုက္ကဋံ။ ဣဓ နေဝ ထေရာ၊ န ဒဟရာ မုစ္စန္တိ၊ သဗ္ဗေဟိ ဝါရေန ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အတ္တနော ဝါရေ အနုပဋ္ဌဟန္တဿ အာပတ္တိ။ တေန ပန မဟာထေရာနံ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနဒန္တကဋ္ဌဒါနာဒီနိ န သာဒိတဗ္ဗာနိ၊ ဧဝမ္ပိ သတိ မဟာထေရေဟိ သာယံပါတံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ တေန ပန တေသံ အာဂမနံ ဉတွာ ပဌမတရံ မဟာထေရာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစဿ သဒ္ဓိဉ္စရာ ဘိက္ခူ ဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ၊ ‘‘မယှံ ဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ၊ တုမှေ အပ္ပောဿုက္ကာ ဝိဟရထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထာပိဿ သဒ္ဓိဉ္စရာ နတ္ထိ၊ တသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဝတ္တသမ္ပန္နာ ဝဒန္တိ ‘‘မယံ ထေရဿ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿာမ၊ အဝသေသာ ဖာသု ဝိဟရန္တူ’’တိ၊ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။

၁၇၆။ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ၊ သော အာဝိကရေယျာ’’တိ(မဟာဝ။ ၁၃၄) အာဒိဝစနတော န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ တသ္မာ တဒဟုပေါသထေ အာပတ္တိံ သရန္တေန ဒေသေတဗ္ဗာ။ ဒေသေန္တေန စ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ။ သစေ နဝကတရော ဟောတိ၊ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဣဒံ ပန အတ္တနော အတ္တနော အနုရူပဝသေန ‘‘တံ တုယှမူလေ၊ တံ တုမှမူလေ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဝုတ္တေပိ သုဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂါဟကေနပိ အတ္တနော အတ္တနော အနုရူပဝသေန ‘‘ပဿထ၊ ဘန္တေ၊ တံ အာပတ္တိံ၊ ပဿသိ၊ အာဝုသော၊ တံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပုန ဒေသကေန ‘‘အာမ၊ အာဝုသော၊ ပဿာမိ၊ အာမ၊ ဘန္တေ၊ ပဿာမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန ပဋိဂ္ဂါဟကေန ‘‘အာယတိံ၊ ဘန္တေ၊ သံဝရေယျာထ၊ အာယတိံ၊ အာဝုသော၊ သံဝရေယျာသီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဒေသကေန ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု အာဝုသော သံဝရိဿာမိ၊ သာဓု သုဋ္ဌု၊ ဘန္တေ၊ သံဝရိဿာမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော ဟောတိ၊ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣတ္ထန္နာမာယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ၊ တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗံ၊ န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ဥပေါသထဿ အန္တရာယော ကာတဗ္ဗော။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဘာဂါ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ၊ ယော ဒေသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဘာဂါ အာပတ္တိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ယော ပဋိဂ္ဂဏှေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၉) ဝစနတော ယံ ဒွေပိ ဇနာ ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝရူပါ ဝတ္ထုသဘာဂါ အာပတ္တိ နေဝ ဒေသေတဗ္ဗာ၊ န စ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဝိကာလဘောဇနပစ္စယာ အာပန္နံ ပန အာပတ္တိသဘာဂံ အနတိရိတ္တဘောဇနပစ္စယာ အာပန္နဿ သန္တိကေ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ပန သဗ္ဗော သင်္ဃော ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ လဟုကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော၊ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိတွာ အာဂစ္ဆ၊ မယံ တေ သန္တိကေ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမာ’’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော – ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သ