တီကာ > ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) > ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ

ဝိနယသံဝဏ္ဏနာရမ္ဘေ ရတနတ္တယံ နမဿိတုကာမော တဿ ဝိသိဋ္ဌဂုဏယောဂသန္ဒဿနတ္ထံ ယော ကပ္ပကောဋီဟိပီတိအာဒိမာဟ။ ဝိသိဋ္ဌဂုဏယောဂေန ဟိ ဝန္ဒနာရဟဘာဝေါ၊ ဝန္ဒနာရဟေ စ ကတာ ဝန္ဒနာ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ သာဓေတိ ¶ ။ ဧတ္ထ စ သံဝဏ္ဏနာရမ္ဘေ ရတနတ္တယပဏာမကရဏပ္ပယောဇနံ တတ္ထ တတ္ထ ဗဟုဓာ ပပဉ္စေန္တိ အာစရိယာ၊ မယံ ပန ဣဓာဓိပ္ပေတမေဝ ပယောဇနံ ဒဿယိဿာမ။ တသ္မာ သံဝဏ္ဏနာရမ္ဘေ ရတနတ္တယပဏာမကရဏံ ယထာပဋိညာတသံဝဏ္ဏနာယ အနန္တရာယေန ပရိသမာပနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘တဿာနုဘာဝေန ဟတန္တရာယော’’တိ။ ရတနတ္တယပဏာမကရဏေန ဟိ ရာဂါဒိဒေါသဝိဂမတော ပညာဒိဂုဏပါဋဝတော အာယုအာဒိဝဍ္ဎနတော ပုညာတိသယဘာဝါဒိတော စ ဟောတေဝ ယထာပဋိညာတသံဝဏ္ဏနာယ အနန္တရာယေန ပရိသမာပနံ။

တတ္ထ ပဌမံ တာဝ ဘဂဝတော ဝန္ဒနံ ကတ္တုကာမော ‘‘ယော ကပ္ပကောဋီဟိပိ…ပေ… တဿာ’’တိ အာဟ။ ဣမိဿာ ပန ဝိနယဒေသနာယ ကရုဏာပ္ပဓာနဉာဏသမုဋ္ဌိတတာယ ကရုဏာပ္ပဓာနမေဝ ထောမနံ အာရဒ္ဓံ။ ဧသာ ဟိ အာစရိယဿ ပကတိ၊ ယဒိဒံ အာရမ္ဘာနုရူပထောမနာ။ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ အပရိမေယျပ္ပဘာဝါ သဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓဂုဏာ နယတော သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ တံမူလကတ္တာ သေသဗုဒ္ဓဂုဏာနံ။ တတ္ထ ယောတိ ဣမဿ အနိယမဝစနဿ နာထောတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ကပ္ပကောဋီဟိပိ အပ္ပမေယျံ ကာလန္တိ ¶ ကပ္ပကောဋိဂဏနာဝသေနပိ ‘‘ဧတ္တကာ ကပ္ပကောဋိယော’’တိ ပမေတုံ အသက္ကုဏေယျံ ကာလံ။ အပိ-သဒ္ဒေန ပဂေဝ ဝဿဂဏနာယာတိ ဒဿေတိ။ အပ္ပမေယျံ ကာလန္တိ စ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တေန ကပ္ပကောဋိဂဏနာဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတုမသက္ကုဏေယျမပိ၊ အသင်္ချေယျဝသေန ပန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗတော သလက္ခံ စတုရသင်္ချေယျကပ္ပကာလံ အစ္စန္တမေဝ နိရန္တရံ ပဉ္စမဟာပအစ္စာဂါဒိအတိဒုက္ကရာနိ ကရောန္တော ခေဒံ ကာယိကံ ပရိဿမံ ပတ္တောတိ ဒဿေတိ။

လောကဟိတာယာတိ သတ္တလောကဿ ဟိတာယ။ နာထတီတိ နာထော၊ ဝေနေယျာနံ ဟိတသုခံ အာသီသတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ နာထတိ ဝေနေယျဂတေ ကိလေသေ ဥပတာပေတိ၊ နာထတိ ဝါ ယာစတိ ဝေနေယျေ အတ္တနော ဟိတကရဏေ ယာစိတွာပိ နိယောဇေတီတိ နာထော၊ လောကပဋိသရဏော လောကသာမီ လောကနာယကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မဟာကာရုဏိကဿာတိ ယော ကရုဏာယ ကမ္ပိတဟဒယတ္တာ လောကဟိတတ္ထံ အတိဒုက္ကရကိရိယာယ အနေကပ္ပကာရံ တာဒိသံ ဒုက္ခံ အနုဘဝိတွာ အာဂတော၊ တဿ မဟာကာရုဏိကဿာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကိရတီတိ ကရုဏာ၊ ပရဒုက္ခံ ဝိက္ခိပတိ အပနေတီတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခိတေသု ဝါ ကိရိယတိ ပသာရိယတီတိ ကရုဏာ။ အထ ဝါ ကိဏာတီတိ ကရုဏာ၊ ပရဒုက္ခေ သတိ ကာရုဏိကံ ¶ ဟိံသတိ ဝိဗာဓေတိ၊ ဝိနာသေတိ ဝါ ပရဿ ဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။ ပရဒုက္ခေ သတိ သာဓူနံ ကမ္ပနံ ဟဒယခေဒံ ကရောတီတိ ဝါ ကရုဏာ။ အထ ဝါ ကမိတိ သုခံ၊ တံ ရုန္ဓတီတိ ကရုဏာ။ ဧသာ ဟိ ပရဒုက္ခာပနယနကာမတာလက္ခဏာ အတ္တသုခနိရပေက္ခတာယ ကာရုဏိကာနံ သုခံ ရုန္ဓတိ ဝိဗာဓေတိ။ ကရုဏာယ နိယုတ္တော ကာရုဏိကော၊ မဟန္တော ကာရုဏိကော မဟာကာရုဏိကော၊ တဿ နမော အတ္ထူတိ ပါဌသေသော။

ဧဝံ ကရုဏာမုခေန သင်္ခေပတော သကလသဗ္ဗညုဂုဏေဟိ ဘဂဝန္တံ ထောမေတွာ ဣဒါနိ သဒ္ဓမ္မံ ထောမေတုံ အသမ္ဗုဓန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓနိသေဝိတံ ယံ အသမ္ဗုဓံ ဇီဝလောကော ဘဝါ ဘဝံ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ဓမ္မဝရဿ နမောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ အသမ္ဗုဓန္တိ အသမ္ဗုဇ္ဈန္တော၊ ယထာသဘာဝံ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈနတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟေတုအတ္ထော ဟေတ္ထ အန္တပစ္စယော။ ယန္တိ အနိယမတော သပရိယတ္တိကော နဝလောကုတ္တရဓမ္မော ကမ္မဘာဝေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဗုဒ္ဓနိသေဝိတန္တိ တဿေဝ ဝိသေသနံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကဗုဒ္ဓေဟိပိ ဝါ ဂေါစရာသေဝနဘာဝနာသေဝနာဟိ ယထာရဟံ နိသေဝိတံ၊ အဇဟိတန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ပရိယတ္တိဖလနိဗ္ဗာနာနိ ဂေါစရာသေဝနဝသေနေဝ နိသေဝိတာနိ၊ မဂ္ဂေါ ပန ဘာဝနာသေဝနဝသေနာပိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာဒိဝသေန ဂေါစရာသေဝနဝသေနာပိ နိသေဝိတော။ ဘဝါဘဝန္တိ ဘဝတော ဘဝံ။ အထ ဝါ ဟီနပဏီတာဒိဝသေန ခုဒ္ဒကံ မဟန္တဉ္စ ဘဝန္တိ အတ္ထော။ ဝုဍ္ဎတ္ထောပိ ဟိ အ-ကာရော ဒိဿတိ အသေက္ခာ ဓမ္မာတိအာဒီသု (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၁) ဝိယ။ အထ ဝါ ဘဝေါတိ ဝုဍ္ဎိ၊ အဘဝေါတိ ဟာနိ။ ဘဝေါတိ ဝါ သဿတဒိဋ္ဌိ၊ အဘဝေါတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ¶ ။ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဘဝေါ စ အဘဝေါ စ ဘဝါဘဝေါ၊ တံ ဘဝါဘဝံ။ ဂစ္ဆတီတိ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဇီဝလောကောတိ သတ္တလောကော။ အဝိဇ္ဇာဒိကိလေသဇာလဝိဒ္ဓံသိနောတိ ဓမ္မဝိသေသနံ။ တတ္ထ န ဝိဒတိ ဓမ္မာနံ ယထာသဘာဝံ န ဝိဇာနာတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ အညာဏံ။ သာ အာဒိ ယေသံ တဏှာဒီနံ၊ တေယေဝ ကိလိဿန္တိ ဧတေဟိ သတ္တာတိ ကိလေသာ၊ တေယေဝ စ သတ္တာနံ ဝိဗာဓနဋ္ဌေန ဇာလသဒိသာတိ ဇာလံ၊ တံ ဝိဒ္ဓံသေတိ သဗ္ဗသော ဝိနာသေတိ သီလေနာတိ အဝိဇ္ဇာဒိကိလေသဇာလဝိဒ္ဓံသီ၊ တဿ။

နနု စေတ္ထ သပရိယတ္တိကော နဝလောကုတ္တရဓမ္မော အဓိပ္ပေတော၊ တတ္ထ စ မဂ္ဂေါယေဝ ကိလေသေ ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ နေတရေတိ စေ? ဝုစ္စတေ – မဂ္ဂဿာပိ နိဗ္ဗာနမာဂမ္မ ¶ ကိလေသဝိဒ္ဓံသနတော နိဗ္ဗာနမ္ပိ ကိလေသေ ဝိဒ္ဓံသေတိ နာမ၊ မဂ္ဂဿ ကိလေသဝိဒ္ဓံသနကိစ္စံ ဖလေန နိဋ္ဌိတန္တိ ဖလမ္ပိ ‘‘ကိလေသဝိဒ္ဓံသီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ပရိယတ္တိဓမ္မောပိ ကိလေသဝိဒ္ဓံသနဿ ဥပနိဿယပစ္စယတ္တာ ‘‘ကိလေသဝိဒ္ဓံသီ’’တိ ဝတ္တုံ အရဟတီတိ န ကောစိ ဒေါသော။ ဓမ္မဝရဿ တဿာတိ ပုဗ္ဗေ အနိယမိတဿ နိယာမကဝစနံ။ တတ္ထ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ စတူသု အပါယေသု သံသာရဒုက္ခေ စ အပတမာနေ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော။ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဓမ္မော ဧဝ အတ္တနော ဥတ္တရိတရာဘာဝေန ဝရော ပဝရော အနုတ္တရောတိ ဓမ္မဝရော၊ တဿ ဓမ္မဝရဿ နမော အတ္ထူတိ အတ္ထော။

ဧဝံ သင်္ခေပနယေနေဝ သဗ္ဗဓမ္မဂုဏေဟိ သဒ္ဓမ္မံ ထောမေတွာ ဣဒါနိ အရိယသင်္ဃံ ထောမေတုံ ဂုဏေဟီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂုဏေဟိ ယော ယုတ္တော၊ တမရိယသင်္ဃံ နမာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သီလာဒယော ဂုဏာ စေတ္ထ လောကိယလောကုတ္တရာ အဓိပ္ပေတာ။ ‘‘ဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကဒေသသရူပေကသေသနယေန ‘‘ဝိမုတ္တိဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ အာဒိသဒ္ဒပရိယာယေန ပဘုတိသဒ္ဒေန ဝါ ဝိမုတ္တိဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဝိမုတ္တီတိ ဖလံ။ ဝိမုတ္တိဉာဏန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ပဘုတိ-သဒ္ဒေန ဆဠဘိညာစတုပဋိသမ္ဘိဒါဒယော ဂုဏာ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကုသလတ္ထိကာနံ ဇနာနံ ပုညာတိသယဝုဍ္ဎိယာ ခေတ္တသဒိသတ္တာ ခေတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ခေတ္တံ ဇနာနံ ကုသလတ္ထိကာန’’န္တိ။ ခိတ္တံ ဗီဇံ မဟပ္ဖလဘာဝကရဏေန တာယတီတိ ဟိ ခေတ္တံ။ အရိယသင်္ဃန္တိ ဧတ္ထ အာရကတ္တာ ကိလေသေဟိ၊ အနယေ န ဣရိယနတော၊ အယေ စ ဣရိယနတော၊ သဒေဝကေန လောကေန ‘‘သရဏ’’န္တိ အရဏီယတော ဥပဂန္တဗ္ဗတော၊ ဥပဂတာနဉ္စ တဒတ္ထသိဒ္ဓိတော အရိယာ၊ အဋ္ဌ အရိယပုဂ္ဂလာ၊ အရိယာနံ သင်္ဃော သမူဟောတိ အရိယသင်္ဃော၊ တံ အရိယသင်္ဃံ။

ဣဒါနိ ရတနတ္တယပဏာမဇနိတံ ကုသလာဘိသန္ဒံ ယထာဓိပ္ပေတေ ပယောဇနေ နိယောဇေတွာ အတ္တနာ သံဝဏ္ဏိယမာနဿ ဝိနယဿ သကလသာသနမူလဘာဝဒဿနမုခေန သံဝဏ္ဏနာကရဏဿာပိ သာသနမူလတံ ¶ ဒဿေတုံ ဣစ္စေဝမိစ္စာဒိဂါထာဒွယမာဟ။ ပုညာဘိသန္ဒန္တိ ပုညောဃံ၊ ပုညပ္ပဝါဟံ ပုညရာသိန္တိ အတ္ထော။ တဿာနုဘာဝေနာတိ တဿ ယထာဝုတ္တဿ ပုညပ္ပဝါဟဿ အာနုဘာဝေန ဗလေန ဟတန္တရာယော ဝိနယံ ဝဏ္ဏယိဿန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

အဋ္ဌိတဿ သုသဏ္ဌိတဿ ဘဂဝတော သာသနံ ယသ္မိံ ဌိတေ ပတိဋ္ဌိတံ ဟောတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယသ္မိန္တိ ယသ္မိံ ဝိနယပိဋကေ။ ဌိတေတိ ပါဠိတော စ အတ္ထတော စ အနူနံ ဟုတွာ လဇ္ဇီပုဂ္ဂလေသု ပဝတ္တနဋ္ဌေန ဌိတေ။ သာသနန္တိ ¶ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ သာသနံ။ အဋ္ဌိတဿာတိ ကာမသုခလ္လိကတ္တကိလမထာနုယောဂသင်္ခါတေ အန္တဒွယေ အဋ္ဌိတဿ၊ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတဿပိ ဘဂဝတော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ သုသဏ္ဌိတဿာတိ အန္တဒွယဝိရဟိတာယ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပဒါယ သုဋ္ဌု ဌိတဿ။ အမိဿန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ နိကာယန္တရလဒ္ဓီဟိ အသမ္မိဿံ ကတွာ အနာကုလံ ကတွာ ဝဏ္ဏယိဿန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိဿာယ ပုဗ္ဗာစရိယာနုဘာဝန္တိ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ သံဝဏ္ဏိတံ အဋ္ဌကထံ နိဿာယ၊ န အတ္တနော ဗလေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

အထ ပေါရာဏဋ္ဌကထာသု ဝိဇ္ဇမာနာသု ပုန ဝိနယသံဝဏ္ဏနာ ကိံပယောဇနာတိ? အာဟ ကာမဉ္စာတိအာဒိ။ တတ္ထ ကာမန္တိ ဧကန္တေန၊ ယထိစ္ဆကံ ဝါ၊ သဗ္ဗသောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ တဿ သံဝဏ္ဏိတောယံ ဝိနယောတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ပုဗ္ဗာစရိယာသဘေဟီတိ မဟာကဿပတ္ထေရာဒယော ပုဗ္ဗာစရိယာ ဧဝ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဥတ္တမဋ္ဌေန စ အာသဘာ၊ တေဟိ ပုဗ္ဗာစရိယဝရေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကီဒိသာ ပန တေ ပုဗ္ဗာစရိယာတိ? အာဟ ဉာဏမ္ဗူတိအာဒိ။ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတေန အမ္ဗုနာ သလိလေန နိဒ္ဓါတာနိ နိဿေသတော အာယတိံ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနေန ဓောတာနိ ဝိသောဓိတာနိ ရာဂါဒီနိ တီဏိ မလာနိ ကာမာသဝါဒယော စ စတ္တာရော အာသဝါ ယေဟိ တေ ဉာဏမ္ဗုနိဒ္ဓါတမလာသဝါ၊ တေဟိ ခီဏာသဝေဟီတိ အတ္ထော။ ခီဏာသဝဘာဝေပိ န ဧတေ သုက္ခဝိပဿကာတိ အာဟ ‘‘ဝိသုဒ္ဓဝိဇ္ဇာပဋိသမ္ဘိဒေဟီ’’တိ။ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ၊ အဋ္ဌ ဝိဇ္ဇာ ဝါ။ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တေသုပိ မဟာကဿပတ္ထေရာဒီနံ ဥစ္စိနိတွာ ဂဟိတတာယ တေသံ သဒ္ဓမ္မသံဝဏ္ဏနေ သာမတ္ထိယံ သာတိသယန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဒ္ဓမ္မသံဝဏ္ဏနကောဝိဒေဟီ’’တိ။

ကိလေသဇာတံ၊ ပရိက္ခာရဗာဟုလ္လံ ဝါ သလ္လိခတိ တနုံ ကရောတီတိ သလ္လေခေါ၊ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏသမူဟော၊ ဣဓ ပန ခီဏာသဝါဓိကာရတ္တာ ပရိက္ခာရဗာဟုလ္လဿ သလ္လိခနဝသေနေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ သလ္လေခေန နိဗ္ဗတ္တံ သလ္လေခိယံ၊ တသ္မိံ သလ္လေခိယေ၊ ဓုတင်္ဂပရိဟရဏာဒိသလ္လေခပအပတ္တိယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နောသုလဘူပမေဟီတိ သလ္လေခပဋိပတ္တိယာ ‘‘အသုကသဒိသာ’’တိ နတ္ထိ သုလဘာ ဥပမာ ဧတေသန္တိ နောသုလဘူပမာ၊ တေဟိ။ မဟာဝိဟာရဿာတိ ဣမိနာ နိကာယန္တရံ ပဋိက္ခိပတိ ¶ ။ ဝိဟာရသီသေန ဟေတ္ထ တတ္ထ နိဝါသီနဉ္စေဝ တေဟိ သမလဒ္ဓိကာနဉ္စ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တသ္မာ တေသံ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဒိဋ္ဌိသီလဝိသုဒ္ဓိယာ ပဘဝတ္တေန သညာဏဘူတတ္တာ ¶ ဓမ္မသင်္ဂါဟကာ မဟာကဿပတ္ထေရာဒယော ‘‘မဟာဝိဟာရဿ ဓဇူပမာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တေဟိ အယံ ဝိနယော သံဝဏ္ဏိတော သမ္မာ အနူနံ ကတွာ ဝဏ္ဏိတော။ ကထန္တိ အာဟ ‘‘စိတ္တေဟိ နယေဟီ’’တိ။ ဝိစိတ္တေဟိ နယေဟိ သမ္ဗုဒ္ဓဝရနွယေဟိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဝရံ အနုဂတေဟိ၊ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယာနုဂတေဟိ နယေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝံ ပေါရာဏဋ္ဌကထာယ အနူနဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အတ္တနော သံဝဏ္ဏနာယ ပယောဇနဝိသေသံ အဇ္ဈေသကဉ္စ ဒဿေတုံ သံဝဏ္ဏနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သင်္ခတတ္တာတိ ရစိတတ္တာ။ န ကဉ္စိ အတ္ထံ အဘိသမ္ဘုဏာတီတိ န ကဉ္စိ အတ္ထံ သာဓေတိ။

သံဝဏ္ဏနံ တဉ္စာတိအာဒိနာ အတ္တနော သံဝဏ္ဏနာယ ကရဏပ္ပကာရံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ တဉ္စ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနံ သံဝဏ္ဏနံ သမာရဘန္တော သကလာယပိ မဟာအဋ္ဌကထာယ ဣဓ ဂဟေတဗ္ဗတော မဟာအဋ္ဌကထံ တဿာ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာယ သံဝဏ္ဏနာယ သရီရံ ကတွာ မဟာပစ္စရိယံ ယော ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ တထေဝ ကုရုန္ဒီနာမာဒီသု ဝိဿုတာသု အဋ္ဌကထာသု ယော ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ တတောပိ ဝိနိစ္ဆယတော ယုတ္တမတ္ထံ အပရိစ္စဇန္တော အန္တောဂဓတ္ထေရဝါဒံ ကတွာ သံဝဏ္ဏနံ သမ္မာ သမာရဘိဿန္တိ ပဒတ္ထသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ အတ္ထော ကထီယတိ ဧတာယာတိ အဋ္ဌကထာ တ္ထ-ကာရဿ ဋ္ဌ-ကာရံ ကတွာ။ မဟာပစ္စရိယန္တိ မဟာပစ္စရီနာမိကံ။ ဧတ္ထ စ ပစ္စရီတိ ဥဠုမ္ပံ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ နိသီဒိတွာ ကတတ္တာ တမေဝ နာမံ ဇာတံ။ ‘‘ကုရုန္ဒီဝလ္လိဝိဟာရော နာမ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ကတတ္တာ ‘ကုရုန္ဒီ’တိ နာမံ ဇာတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အာဒိသဒ္ဒေန အန္ဓကဋ္ဌကထံ သင်္ခေပဋ္ဌကထဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။

ယုတ္တမတ္ထန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာနယေန၊ စတုဗ္ဗိဓဝိနယယုတ္တိယာ ဝါ ယုတ္တမတ္ထံ။ ‘‘အဋ္ဌကထံယေဝ ဂဟေတွာ သံဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တတ္ထေရဝါဒါနံ ဗာဟိရဘာဝေါ သိယာတိ တေပိ အန္တောကတ္တုကာမော ‘‘အန္တောဂဓထေရဝါဒ’’န္တိ အာဟ၊ ထေရဝါဒေပိ အန္တောကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တံ မေတိ ဂါထာယ သောတူဟိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ဓမ္မပ္ပဒီပဿာတိ ဓမ္မော ဧဝ မောဟန္ဓကာရဝိဒ္ဓံသနတော ပဒီပသဒိသတ္တာ ပဒီပေါ အဿာတိ ဓမ္မပ္ပဒီပေါ၊ ဘဂဝါ၊ တဿ။ ပတိမာနယန္တာတိ ပူဇေန္တာ မနသာ ဂရုံ ကရောန္တာ နိသာမေန္တု သုဏန္တု။

ဗုဒ္ဓေနာတိအာဒိနာ ¶ အတ္တနော သံဝဏ္ဏနာယ အာဂမနသုဒ္ဓိဒဿနမုခေန ပမာဏဘာဝံ ဒဿေတွာ အနုသိက္ခိတဗ္ဗတံ ¶ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ယထေဝ ဗုဒ္ဓေန ယော ဓမ္မော ဝိနယော စ ဝုတ္တော၊ သော တဿ ဗုဒ္ဓဿ ယေဟိ ပုတ္တေဟိ မဟာကဿပတ္ထေရာဒီဟိ တထေဝ ဉာတော၊ တေသံ ဗုဒ္ဓပုတ္တာနံ မတိမစ္စဇန္တာ သီဟဠဋ္ဌကထာစရိယာ ယသ္မာ ပုရေ အဋ္ဌကထာ အကံသူတိ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဓမ္မောတိ သုတ္တာဘိဓမ္မေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝိနယောတိ သကလံ ဝိနယပိဋကံ။ ဝုတ္တောတိ ပါဠိတော စ အတ္ထတော စ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တော။ န ဟိ ဘဂဝတာ အဗျာကတံ နာမ တန္တိပဒံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဘဂဝတာ ပဝတ္တိတပကိဏ္ဏကဒေသနာယေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာ။ တထေဝ ဉာတောတိ ယထေဝ ဗုဒ္ဓေန ဝုတ္တော၊ တထေဝ ဧကပဒမ္ပိ ဧကက္ခရမ္ပိ အဝိနာသေတွာ အဓိပ္ပာယဉ္စ အဝိကောပေတွာ ဉာတော ဝိဒိတောတိ အတ္ထော။ တေသံ မတိမစ္စဇန္တာတိ တေသံ ဗုဒ္ဓပုတ္တာနံ မတိသင်္ခါတံ ထေရပရမ္ပရာယ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာဘတံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ပါဠိဝဏ္ဏနာဝသေန စေဝ ပါဠိမုတ္တကဝသေန စ ပဝတ္တံ သဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယံ အပရိစ္စဇန္တာ။ အဋ္ဌကထာ အကံသူတိ မဟာအဋ္ဌကထာမဟာပစ္စရိအာဒိကာ သီဟဠဋ္ဌကထာယော အကံသု။ ‘‘အဋ္ဌကထာမကံသူ’’တိပိ ပါဌော၊ တတ္ထာပိ သောယေဝတ္ထော။

တသ္မာတိ ယသ္မာ တေသံ ဗုဒ္ဓပုတ္တာနံ အဓိပ္ပာယံ အဝိကောပေတွာ ပုရေ အဋ္ဌကထာ အကံသု၊ တသ္မာ။ ယံ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ပမာဏန္တိ ယောဇနာ။ ဟီတိ နိပါတမတ္တံ ဟေတုအတ္ထဿ တသ္မာတိ ဣမိနာယေဝ ပကာသိတတ္တာ၊ အဝဓာရဏတ္ထော ဝါ၊ ပမာဏမေဝါတိ။ ယဒိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ သဗ္ဗမ္ပိ ပမာဏံ၊ ဧဝံ သတိ တတ္ထ ပမာဒလေခါပိ ပမာဏံ သိယာတိ အာဟ ‘‘ဝဇ္ဇယိတွာန ပမာဒလေခ’’န္တိ၊ အပရာပရံ လိခန္တေဟိ ပမာဒေန သတိံ အပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ အညတ္ထ လိခိတဗ္ဗံ အညတ္ထ လိခနာဒိဝသေန ပဝတ္တိတာ ပမာဒလေခါ နာမ၊ သာ စ သမန္တပါသာဒိကာယံ တတ္ထ တတ္ထ သယမေဝ အာဝိဘဝိဿတိ။ ပုန ယသ္မာတိ ပဒဿ သမ္ဗန္ဓဒဿနဝသေန အယံ အတ္ထယောဇနာ – ယသ္မာ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ သိက္ခာသု သဂါရဝါနံ ပဏ္ဍိတာနံ ပမာဏမေဝ၊ ယသ္မာ စ အယံ ဝဏ္ဏနာပိ ဘာသန္တရပရိစ္စာဂါဒိမတ္တဝိသိဋ္ဌတာယ အတ္ထတော အဘိန္နာ၊ တတော ဧဝ ပမာဏဘူတာဝ ဟေဿတိ၊ တသ္မာ အနုသိက္ခိတဗ္ဗာတိ။

တတောတိ တာဟိ အဋ္ဌကထာဟိ။ ဘာသန္တရမေဝ ဟိတွာတိ သီဟဠဘာသံယေဝ အပနေတွာ။ ဝိတ္ထာရမဂ္ဂဉ္စ သမာသယိတွာတိ ပေါရာဏဋ္ဌကထာသု ယထာဌာနေ ¶ ဝတ္တဗ္ဗမ္ပိ ပဒတ္ထဝိနိစ္ဆယာဒိကံ အတိဝိတ္ထိဏ္ဏေန ဝစနက္ကမေန စေဝ ဝုတ္တမေဝ အတ္ထနယံ အပ္ပမတ္တကဝိသေသေန ပုနပ္ပုနံ ကထနေန စ တတ္ထ တတ္ထ ပပဉ္စိတံ တာဒိသံ ဝိတ္ထာရမဂ္ဂံ ပဟာယ သလ္လဟုကေန အတ္ထဝိညာပကေန ပဒက္ကမေန စေဝ ဝုတ္တနယသဒိသံ ဝတ္တဗ္ဗံ အတိဒိသိတွာ စ သင်္ခေပနယေနေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ သာရတ္ထဒီပနိယံ ပန ဝိနယဋီကာယံ ‘‘ပေါရာဏဋ္ဌကထာသု ဥပရိ ဝုစ္စမာနမ္ပိ အာနေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ပပဉ္စိတံ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန…ပေ… ဥပသမ္ပန္နောတိ ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ အပလောကနာဒီနံ စတုန္နမ္ပိ ¶ ကမ္မာနံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိယ တာဒိသံ ဝိတ္ထာရမဂ္ဂံ သင်္ခိပိတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ တန္တိက္ကမံ ကဉ္စိ အဝေါက္ကမိတွာတိ ဧတ္ထေဝ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ။ အညတ္ထ ပါဠိယာ ဝတ္တဗ္ဗံ အညတ္ထ ကထနဉှိ တန္တိက္ကမံ ဝေါက္ကမိတွာ ကထနံ နာမ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘တထေဝ ဝဏ္ဏိတုံ ယုတ္တရူပံ ဟုတွာ အနုက္ကမေန အာဂတံ ပါဠိံ ပရိစ္စဇိတွာ သံဝဏ္ဏနတော သီဟဠဋ္ဌကထာသု အယုတ္တဋ္ဌာနေ ဝဏ္ဏိတံ ယထာဌာနေယေဝ ဝဏ္ဏနတော စ ဝုတ္တံ ‘တန္တိက္ကမံ ကဉ္စိ အဝေါက္ကမိတွာ’’’တိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ကထံ ပန ဝိတ္ထာရမဂ္ဂဿ သင်္ခိပနေ ဝိနိစ္ဆယော န ဟီယတီတိ? အာဟ ‘‘ဝိနိစ္ဆယံ သဗ္ဗမသေသယိတွာ’’တိ။ သင်္ခိပန္တောပိ ပုနပ္ပုနံ ဝစနာဒိမေဝ သင်္ခိပန္တော၊ ဝိနိစ္ဆယံ ပန အဋ္ဌကထာသု သဗ္ဗာသုပိ ဝုတ္တံ သဗ္ဗမ္ပိ အသေသယိတွာ၊ ကိဉ္စိမတ္တမ္ပိ အပရိဟာပေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တန္တိက္ကမံ ကဉ္စိ အဝေါက္ကမိတွာတိ ကဉ္စိ ပါဠိက္ကမံ အနတိက္ကမိတွာ၊ အနုက္ကမေနေဝ ပါဠိံ ဝဏ္ဏယိဿာမာတိ အတ္ထော။

သုတ္တန္တိကာနံ ဝစနာနမတ္ထန္တိ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍာဒီသု အာဂတာနံ ဈာနကထာဒီနံ သုတ္တန္တဝစနာနံ သီဟဠဋ္ဌကထာသု ‘‘သုတ္တန္တိကာနံ ဘာရော’’တိ ဝတွာ အဝဏ္ဏိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ အတ္ထံ တံတံသုတ္တာနုရူပံ သဗ္ဗသော ပရိဒီပယိဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဟေဿတီတိ ဘဝိဿတိ၊ ကရီယိဿတီတိ ဝါ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ပဌမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ ‘‘ဘာသန္တရပရိစ္စာဂါဒိကံ စတုဗ္ဗိဓံ ကိစ္စံ နိပ္ဖာဒေတွာ သုတ္တန္တိကာနံ ဝစနာနမတ္ထံ ပရိဒီပယန္တီ အယံ ဝဏ္ဏနာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝဏ္ဏနာဝသေန သမာနကတ္တုကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပစ္ဆိမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ ပန ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဘာသန္တရပရိစ္စာဂါဒိကံ ကတွာ သုတ္တန္တိကာနံ ဝစနာနမတ္ထံ ပရိဒီပယန္တီ အယံ ဝဏ္ဏနာ အမှေဟိ ကရီယိဿတီ’’တိ ဧဝံ အာစရိယဝသေန သမာနကတ္တုကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဣဒါနိ ¶ သံဝရဝိနယပဟာနဝိနယာဒီသု ဗဟူသု ဝိနယေသု အတ္တနာ ‘‘တံ ဝဏ္ဏယိဿံ ဝိနယ’’န္တိ ဧဝံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗဘာဝေန ပဋိညာတံ ဝိနယံ ဒဿေန္တော အာဟ တတ္ထာတိအာဒိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ယထာဝုတ္တာသု ဂါထာသု။ တာဝ-သဒ္ဒေါ ပဌမန္တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တေန ပဌမံ ဝိနယံ ဝဝတ္ထပေတွာ ¶ ပစ္ဆာ တဿ ဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမာတိ ဒီပေတိ။ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗောတိ နိယမေတဗ္ဗော။ တေနေတံ ဝုစ္စတီတိ ယသ္မာ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗော၊ တေန ဟေတုနာ ဧတံ ဝိနယော နာမာတိအာဒိကံ နိယာမကဝစနံ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ အဿာတိ ဝိနယဿ။ မာတိကာတိ ဥဒ္ဒေသော။ သော ဟိ နိဒ္ဒေသပဒါနံ ဇနနီဌာနေ ဌိတတ္တာ မာတာ ဝိယာတိ ‘‘မာတိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဣဒါနိ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗမတ္ထံ မာတိကံ ပဋ္ဌပေတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ဝုတ္တံ ယေနာတိအာဒိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧတံ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီတိအာဒိနိဒါနဝစနပဋိမဏ္ဍိတံ ဝိနယပိဋကံ ယေန ပုဂ္ဂလေန ဝုတ္တံ၊ ယသ္မိံ ကာလေ ဝုတ္တံ၊ ယသ္မာ ကာရဏာ ဝုတ္တံ၊ ယေန ဓာရိတံ၊ ယေန စ အာဘတံ၊ ယေသု ပတိဋ္ဌိတံ၊ ဧတံ ယထာဝုတ္တဝိဓာနံ ဝတွာ တတော တေန သမယေနာတိအာဒိပါဌဿ အတ္ထံ အနေကပ္ပကာရတော ဒဿေန္တော ဝိနယဿ အတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမီတိ။

ဧတ္ထ စ ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာတိ ဣဒံ ဝစနံ တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိအာဒိနိဒါနဝစနမတ္တံ အပေက္ခိတွာ ဝတ္တုကာမောပိ ဝိသုံ အဝတွာ ‘‘နိဒါနေန အာဒိကလျာဏံ၊ ဣဒမဝေါစာတိ နိဂမနေန ပရိယောသာနကလျာဏ’’န္တိ ဝစနတော နိဒါနနိဂမနာနိပိ သတ္ထုဒေသနာယ အနုဝိဓာနတ္တာ တဒန္တောဂဓာနေဝါတိ နိဒါနဿာပိ ဝိနယပါဠိယံယေဝ အန္တောဂဓတ္တာ ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာတိ ဣဒမ္ပိ ဝိနယပိဋကသမ္ဗန္ဓံယေဝ ကတွာ မာတိကံ ဌပေတိ။ မာတိကာယ ဟိ ဧတန္တိ ဝုတ္တံ ဝိနယပိဋကံယေဝ သာမညတော သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဗန္ဓမုပဂစ္ဆတိ။

ဣဒါနိ ပန တံ ဝိသုံ နီဟရိတွာ ဒဿေန္တော တတ္ထ ဝုတ္တံ ယေနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထာတိ တေသု မာတိကာပဒေသု။ ဣဒန္တိ တေန သမယေနာတိအာဒိနိဒါနဝစနံ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ ယသ္မာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အတ္တပစ္စက္ခဝစနံ န ဟောတိ၊ တသ္မာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတ္တပစ္စက္ခဝစနံ န ဟောတီတိ အတ္တနာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဝုတ္တဝစနံ န ဟောတိ။ အထ ¶ ဝါ အတ္တနော ပစ္စက္ခကာလေ ဓရမာနကာလေ ဝုတ္တဝစနံ န ဟောတိ။ တဒုဘယေနာပိ ဘဂဝတော ဝုတ္တဝစနံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

ပဌမမဟာသင်္ဂီတိ နာမ စေသာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ ဝတ္တဗ္ဗသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ ဥပညာသတ္ထော ဝါ၊ ဥပညာသောတိ စ ဝါကျာရမ္ဘော ဝုစ္စတိ။ ဧသာ ဟိ ဂန္ထကာရာနံ ပကတိ၊ ယဒိဒံ ကိဉ္စိ ဝတွာ ပုန အပရံ ဝတ္တုမာရဘန္တာနံ စ-သဒ္ဒပ္ပယောဂေါ။ ယထာပစ္စယံ တတ္ထ တတ္ထ ဒေသိတတ္တာ ဝိပ္ပကိဏ္ဏာနံ ဓမ္မဝိနယာနံ ¶ သဘာဂတ္ထဝသေန သင်္ဂဟေတွာ ဂါယနံ ကထနံ သင်္ဂီတိ၊ မဟာဝိသယတ္တာ ပူဇနီယတ္တာ စ မဟတီ သင်္ဂီတိ မဟာသင်္ဂီတိ။ ဒုတိယာဒိံ ဥပါဒါယ စေသာ ‘‘ပဌမမဟာသင်္ဂီတီ’’တိ ဝုတ္တာ။ နိဒဒါတိ ဒေသနံ ဒေသကာလာဒိဝသေန အဝိဒိတံ ဝိဒိတံ ကတွာ နိဒဿေတီတိ နိဒါနံ၊ တတ္ထ ကောသလ္လတ္ထံ။

ဝေနေယျာနံ မဂ္ဂဖလုပ္ပတ္တိဟေတုဘူတာဝ ကိရိယာ နိပ္ပရိယာယေန ဗုဒ္ဓကိစ္စန္တိ အာဟ ‘‘ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဉှိ အာဒိံ ကတွာ’’တိ။ တတ္ထ သတိပဋ္ဌာနာဒိဓမ္မော ဧဝ ပဝတ္တနဋ္ဌေန စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကံ၊ စက္ကန္တိ ဝါ အာဏာ၊ တံ ဓမ္မတော အနပေတတ္တာ ဓမ္မစက္ကံ၊ ဓမ္မေန ဉာယေန စက္ကန္တိပိ ဓမ္မစက္ကံ။ ကတဗုဒ္ဓကိစ္စေတိ နိဋ္ဌိတဗုဒ္ဓကိစ္စေ ဘဂဝတိ လောကနာထေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကုသိနာရာယန္တိ သမီပတ္ထေ ဧတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ဥပဝတ္တနေ မလ္လာနံ သာလဝနေတိ တဿ နဂရဿ ဥပဝတ္တနဘူတံ မလ္လရာဇူနံ သာလဝနုယျာနံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ နဂရံ ပဝိသန္တာ ဥယျာနတော ဥပေစ္စ ဝတ္တန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတေနာတိ ‘‘ဥပဝတ္တန’’န္တိ ဥယျာနဿ စ နဂရဿ စ မဇ္ဈေ သာလဝနံ ဝုစ္စတိ။ ကုသိနာရာယ ဟိ ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဒိသာယ တံ ဥယျာနံ ဟောတိ၊ တတော ဥယျာနတော သာလဝနရာဇိဝိရာဇိတော မဂ္ဂေါ ပါစီနာဘိမုခေါ ဂန္တွာ နဂရဿ ဒက္ခိဏဒွါရာဘိမုခေါ ဥတ္တရေန နိဝတ္တော၊ တေန မဂ္ဂေန မနုဿာ နဂရံ ပဝိသန္တိ၊ တသ္မာ တံ ‘‘ဥပဝတ္တန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကိရ ဥပဝတ္တနေ အညမညသံသဋ္ဌဝိဋပါနံ သမ္ပန္နဆာယာနံ သာလပန္တီနမန္တရေ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စော ပညတ္တော၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယမကသာလာနမန္တရေ’’တိ။ ဥပါဒီယတိ ကမ္မကိလေသေဟီတိ ဥပါဒိ၊ ဝိပါကက္ခန္ဓာ ကဋတ္တာ စ ရူပံ။ တဒေဝ ကမ္မကိလေသေဟိ သမ္မာ အပ္ပဟီနတာယ သေသော၊ နတ္ထိ ဧတ္ထ ဥပါဒိသေသောတိ အနုပါဒိသေသာ၊ နိဗ္ဗာနဓာတု၊ တာယ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ¶ စာယံ ကရဏနိဒ္ဒေသော။ ပရိနိဗ္ဗာနေတိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ ပရိနိဗ္ဗာနဟေတု တသ္မိံ ဌာနေ သန္နိပတိတာနန္တိ အတ္ထော။ သင်္ဃဿ ထေရော ဇေဋ္ဌော သင်္ဃတ္ထေရော။ ဧတ္ထ စ သင်္ဃသဒ္ဒဿ ဘိက္ခုသတသဟဿသဒ္ဒသာပေက္ခတ္တေပိ ဂမကတ္တာ ထေရသဒ္ဒေန သမာသော ယထာ ဒေဝဒတ္တဿ ဂရုကုလန္တိ။ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂါယနတ္ထံ ဘိက္ခူနံ ဥဿာဟံ ဇနေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

တထာ ဥဿာဟံ ဇနနဿ ကာရဏမာဟ သတ္တာဟပရိနိဗ္ဗုတေတိအာဒိ။ သတ္တ အဟာနိ သမာဟဋာနိ သတ္တာဟံ၊ သတ္တာဟံ ပရိနိဗ္ဗုတဿ အဿာတိ သတ္တာဟပရိနိဗ္ဗုတော၊ သတ္တာဟပရိနိဗ္ဗုတေ သုဘဒ္ဒေန ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတေန ဝုတ္တဝစနမနုဿရန္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အလံ၊ အာဝုသောတိအာဒိနာ တေန ဝုတ္တဝစနံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ အလန္တိ ပဋိက္ခေပဝစနံ။ တေန မဟာသမဏေနာတိ နိဿက္ကေ ကရဏဝစနံ၊ တတော မဟာသမဏတော သုဋ္ဌု မုတ္တာ မယန္တိ အတ္ထော၊ ဥပဒ္ဒုတာ စ ဟောမ တဒါတိ အဓိပ္ပာယော၊ ဟောမာတိ ဝါ အတီတတ္ထေ ဝတ္တမာနဝစနံ၊ အဟုမှာတိ အတ္ထော။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတီတိ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ¶ ဌာနံ၊ ဟေတု။ ခေါတိ အဝဓာရဏေ၊ ဧတံ ကာရဏံ ဝိဇ္ဇတေဝ၊ နော န ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ကိံ တံ ကာရဏန္တိ? အာဟ ယံ ပါပဘိက္ခူတိအာဒိ။ ဧတ္ထ ယန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ကာရဏနိဒ္ဒေသော ဝါ၊ ယေန ကာရဏေန အန္တရဓာပေယျုံ၊ တဒေတံ ကာရဏံ ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ အတီတော အတိက္ကန္တော သတ္ထာ ဧတ္ထ၊ ဧတဿာတိ ဝါ အတီတသတ္ထုကံ၊ ပါဝစနံ။ ပဓာနံ ဝစနံ ပါဝစနံ၊ ဓမ္မဝိနယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပက္ခံ လဘိတွာတိ အလဇ္ဇီပက္ခံ လဘိတွာ။ န စိရဿေဝါတိ န စိရေနေဝ။ ယာဝ စ ဓမ္မဝိနယော တိဋ္ဌတီတိ ယတ္တကံ ကာလံ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ လဇ္ဇီပုဂ္ဂလေသု တိဋ္ဌတိ။

ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာတိ ပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စေ နိပန္နေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဒေသိတော ပညတ္တောတိ သုတ္တာဘိဓမ္မပိဋကသင်္ဂဟိတဿ ဓမ္မဿ စေဝ ဝိနယပိဋကသင်္ဂဟိတဿ ဝိနယဿ စ အတိသဇ္ဇနံ ပဗောဓနံ ဒေသနာ။ တဿေဝ ပကာရတော ဉာပနံ အသင်္ကရတော ဌပနံ ပညာပနံ။ သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာတိ သော ဓမ္မဝိနယော တုမှာကံ မမစ္စယေန သတ္ထာ မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ သတ္ထုကိစ္စံ သာဓေဿတိ။ သာသနန္တိ ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဝသေန တိဝိဓံ သာသနံ၊ နိပ္ပရိယာယတော ပန သတ္တတ္တိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ။ အဒ္ဓနိယန္တိ အဒ္ဓါနက္ခမံ၊ တဒေဝ စိရဋ္ဌိတိကံ အဿ ဘဝေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဣဒါနိ ¶ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အတ္တနော ကတံ အနုဂ္ဂဟဝိသေသံ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ယဉ္စာဟံ ဘဂဝတာတိအာဒိ။ တတ္ထ ယဉ္စာဟန္တိ ဧတဿ အနုဂ္ဂဟိတောတိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ယန္တိ ယသ္မာ၊ ယေန ကာရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိရိယာပရာမသနံ ဝါ ဧတံ၊ တေန အနုဂ္ဂဟိတောတိ ဧတ္ထ အနုဂ္ဂဟဏံ ပရာမသတိ။ ဓာရေဿသီတိအာဒိကံ ဘဂဝတာ မဟာကဿပတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ စီဝရပရိဝတ္တနံ ကာတုကာမေန ဝုတ္တဝစနံ။ ဓာရေဿသိ ပန မေ တွံ ကဿပါတိ ‘‘ကဿပ၊ တွံ ဣမာနိ ပရိဘောဂဇိဏ္ဏာနိ ပံသုကူလာနိ ပါရုပိတုံ သက္ခိဿသီ’’တိ ဝဒတိ၊ တဉ္စ ခေါ န ကာယဗလံ သန္ဓာယ၊ ပဋိပတ္တိပူရဏံ ပန သန္ဓာယ ဧဝမာဟ။ သာဏာနိ ပံသုကူလာနီတိ မတကဠေဝရံ ပလိဝေဌေတွာ ဆဍ္ဍိတာနိ တုမ္ဗမတ္တေ ကိမယော ပပ္ဖောဋေတွာ ဂဟိတာနိ သာဏဝါကမယာနိ ပံသုကူလစီဝရာနိ။ ရထိကာဒီနံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပံသူနံ ဥပရိ ဌိတတ္တာ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန တေသု ကူလမိဝါတိ ပံသုကူလံ။ အထ ဝါ ပံသု ဝိယ ကုစ္ဆိတဘာဝံ ဥလတိ ဂစ္ဆတီတိ ပံသုကူလန္တိ ပံသုကူလသဒ္ဒဿ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နိဗ္ဗသနာနီတိ နိဋ္ဌိတဝသနကိစ္စာနိ၊ ပရိဘောဂဇိဏ္ဏာနီတိ အတ္ထော။ ဧကမေဝ တံ စီဝရံ အနေကာဝယဝတ္တာ ဗဟုဝစနံ ကတံ။ သာဓာရဏပရိဘောဂေနာတိ အတ္တနာ သမာနပရိဘောဂေန၊ သာဓာရဏပရိဘောဂေန စ သမသမဋ္ဌပနေန စ အနုဂ္ဂဟိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဣဒါနိ ¶ နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရဆဠဘိညာပ္ပဘေဒေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ အတ္တနာ သမသမဋ္ဌပနတ္ထာယ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ကဿပသံယုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၂) အာဂတံ ပါဠိံ ပေယျာလမုခေန အာဒိဂ္ဂဟဏေန စ သင်္ခိပိတွာ ဒဿေန္တော အာဟ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိ။ တတ္ထ ယာဝဒေ အာကင်္ခါမီတိ ယာဝဒေဝ အာကင်္ခါမိ၊ ယတ္တကံ ကာလံ ဣစ္ဆာမီတိ အတ္ထော၊ ‘‘ယာဝဒေဝါ’’တိပိ ပါဌော။ နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရဆဠဘိညာပ္ပဘေဒေတိ ဧတ္ထ နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရော နာမ အနုပဋိပါဋိယာ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗဘာဝတော ဧဝံသညိတာ နိရောဓသမာပတ္တိယာ သဟ အဋ္ဌ ရူပါရူပသမာပတ္တိယော။ ဆဠဘိညာ နာမ အာသဝက္ခယဉာဏေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စာဘိညာယော။ အတ္တနာ သမသမဋ္ဌပနေနာတိ ‘‘အဟံ ယတ္တကံ ကာလံ ယတ္တကေ သမာပတ္တိဝိဟာရေ အဘိညာယော စ ဝဠဉ္ဇေမိ၊ တထာ ကဿပေါပီ’’တိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ အတ္တနာ သမသမံ ကတွာ ဌပနေန၊ ဣဒဉ္စ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မသာမညေန ထေရဿ ပသံသာမတ္တေန ဝုတ္တံ၊ န ¶ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗထာ သမတာယ။ ဘဂဝတော ဟိ ဂုဏဝိသေသံ ဥပါဒါယ သာဝကာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ကလမ္ပိ ကလဘာဂမ္ပိ န ဥပေန္တိ၊ တဿ ကိမညံ အာဏဏျံ ဘဝိဿတိ အညတြ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂါယနာတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ တဿာတိ တဿ အနုဂ္ဂဟဿ၊ တဿ မေတိ ဝါ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပေါတ္ထကေသု ဟိ ကေသုစိ ‘‘တဿ မေ’’တိ ပါဌော ဒိဿတိ။ အာဏဏျံ အဏဏဘာဝေါ။ သကကဝစဣဿရိယာနုပ္ပဒါနေနာတိ ဧတ္ထ စီဝရဿ နိဒဿနဝသေန ကဝစဿေဝ ဂဟဏံ ကတံ၊ သမာပတ္တိယာ နိဒဿနဝသေန ဣဿရိယံ ဂဟိတံ။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပါဠိယာ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ယထာဟာတိအာဒိ။ တတ္ထ ဧကမိဒါဟန္တိ ဧတ္ထ ဣဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ဧကံ သမယန္တိ ဧကသ္မိံ သမယေတိ အတ္ထော။ ပါဝါယာတိ ပါဝါနဂရတော။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နောတိ ဒီဃမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော။ ဒီဃပရိယာယော ဟေတ္ထ အဒ္ဓါနသဒ္ဒေါ။ သဗ္ဗံ သုဘဒ္ဒကဏ္ဍံ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ပဉ္စသတိကက္ခန္ဓကေ အာဂတံ သုဘဒ္ဒကဏ္ဍံ ဣဓ အာနေတွာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

တတော ပရန္တိ သုဘဒ္ဒကဏ္ဍတော ပရံ။ သဗ္ဗံ သုဘဒ္ဒကဏ္ဍံ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ‘‘ယံ န ဣစ္ဆိဿာမ၊ န တံ ကရိဿာမာ’’တိ ဧတံ ပရိယန္တံ သုဘဒ္ဒကဏ္ဍပါဠိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဝသေသံ ဥဿာဟဇနနပ္ပကာရပ္ပဝတ္တံ ပါဠိမေဝ ဒဿေန္တော ဟန္ဒ မယံ အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပုရေ အဓမ္မော ဒိပ္ပတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အဓမ္မော နာမ ဒသကုသလကမ္မပထပဋိပက္ခဘူတော အဓမ္မော’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသင်္ဂဟဏတ္ထံ ဥဿာဟဇနနပ္ပသင်္ဂတ္တာ ပန ဓမ္မဝိနယာနံ အသင်္ဂါယနဟေတုဒေါသဂဏော သမ္ဘဝတိ၊ သော ဧဝ ဧတ္ထ အဓမ္မော ဒိပ္ပတိ တပ္ပဋိပက္ခော ဓမ္မော စ ပဋိဗာဟီယတီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အပိ စ ‘‘အဓမ္မဝါဒိနော ဗလဝန္တော ဟောန္တိ ဓမ္မဝါဒိနော ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တီ’’တိ ဝုစ္စမာနတ္တာ ယေန အဓမ္မေန တေ သုဘဒ္ဒဝဇ္ဇိပုတ္တကာဒယော အဓမ္မဝါဒိနော၊ ယေန စ ဓမ္မေန ဣတရေ ဓမ္မဝါဒိနောဝ ဟောန္တိ။ တေယေဝ ဣဓ ‘‘အဓမ္မော’’ ¶ ‘‘ဓမ္မော’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗာ။ တသ္မာ သီလဝိပတ္တိအာဒိဟေတုကော ပါပိစ္ဆတာဒိဒေါသဂဏော အဓမ္မော၊ တပ္ပဋိပက္ခော သီလသမ္ပဒါဒိဟေတုကော အပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏသမူဟော ဓမ္မောတိ စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုရေ ဒိပ္ပတီတိ အပိ နာမ ဒိပ္ပတိ။ အထ ဝါ ယာဝ အဓမ္မော ဓမ္မံ ပဋိဗာဟိတုံ သမတ္ထော ဟောတိ၊ တတော ပုရေတရမေဝါတိ ¶ အတ္ထော။ ဒိပ္ပတီတိ ဒိပ္ပိဿတိ။ ပုရေသဒ္ဒယောဂေန ဟိ အနာဂတတ္ထေ အယံ ဝတ္တမာနပ္ပယောဂေါ၊ ယထာ ပုရာ ဝဿတိ ဒေဝေါတိ။ အဝိနယောတိ ပဟာနဝိနယာဒီနံ ပဋိပက္ခဘူတော အဝိနယော။

တေန ဟီတိ ဥယျောဇနတ္ထေ နိပါတော။ သကလနဝင်္ဂသတ္ထုသာသနပရိယတ္တိဓရေတိ သကလံ သုတ္တဂေယျာဒိနဝင်္ဂံ ဧတ္ထ၊ ဧတဿ ဝါ အတ္ထီတိ သကလနဝင်္ဂံ၊ သတ္ထုသာသနံ။ အတ္ထကာမေန ပရိယာပုဏိတဗ္ဗတော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိပုရိသတ္ထပရိယတ္တိဘာဝတော စ ‘‘ပရိယတ္တီ’’တိ တီဏိ ပိဋကာနိ ဝုစ္စန္တိ၊ တံ သကလနဝင်္ဂသတ္ထုသာသနသင်္ခါတံ ပရိယတ္တိံ ဓာရေန္တီတိ သကလနဝင်္ဂသတ္ထုသာသနပအယတ္တိဓရာ၊ တာဒိသေတိ အတ္ထော။ သမထဘာဝနာသိနေဟာဘာဝေန သုက္ခာ လူခါ အသိနိဒ္ဓါ ဝိပဿနာ ဧတေသန္တိ သုက္ခဝိပဿကာ။ တိပိဋကသဗ္ဗပရိယတ္တိပ္ပဘေဒဓရေတိ တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ သမာဟာရော တိပိဋကံ၊ တဒေဝ နဝင်္ဂါဒိဝသေန အနေကဘေဒဘိန္နံ သဗ္ဗံ ပရိယတ္တိပ္ပဘေဒံ ဓာရေန္တီတိ တိပိဋကသဗ္ဗပရိယတ္တိပ္ပဘေဒဓရာ။

ကိဿ ပနာတိ ကသ္မာ ပန။ သိက္ခတီတိ သေက္ခော။ တမေဝါဟ ‘‘သကရဏီယော’’တိ။ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယကိစ္စဿ အပရိယောသိတတ္တာ သကိစ္စောတိ အတ္ထော။ အဿာတိ အနေန။ ဗဟုကာရတ္တာတိ ဗဟုပကာရတ္တာ။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ အတိဝိယ ဝိဿတ္ထောတိ အတိဝိယ ဝိဿာသိကော။ နန္တိ အာနန္ဒတ္ထေရံ ဩဝဒတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ကဒါစိ အသညတာယ နဝကာယ သဒ္ဓိဝိဟာရိကပရိသာယ ဇနပဒစာရိကာစရဏံ၊ တေသဉ္စ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဗ္ဗဇ္ဇနဉ္စ ပဋိစ္စ မဟာကဿပတ္ထေရော တံ နိဂ္ဂဏှန္တော ဧဝမာဟ ‘‘န ဝါယံ ကုမာရကော မတ္တမညာသီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ဝါ-သဒ္ဒေါ ပဒပူရဏော၊ အယံ ကုမာရော အတ္တနော ပမာဏံ န ပဋိဇာနာတီတိ ထေရံ တဇ္ဇေန္တော အာဟ။ တတြာတိ ဧဝံ သတိ။

ကိဉ္စာပိ သေက္ခောတိ ဣဒံ န သေက္ခာနံ အဂတိဂမနသဗ္ဘာဝေန ဝုတ္တံ၊ အသေက္ခာနညေဝ ပန ဥစ္စိနိတွာ ဂဟိတတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တသ္မာ ‘‘ကိဉ္စာပိ သေက္ခော၊ တထာပိ ထေရော အာယသ္မန္တမ္ပိ အာနန္ဒံ ဥစ္စိနတူ’’တိ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ပန ကိဉ္စာပိ သေက္ခော၊ တထာပိ အဘဗ္ဗော အဂတိံ ဂန္တုန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဘဗ္ဗောတိအာဒိ ပနဿ သဘာဝကထနံ။ တတ္ထ ¶ ဆန္ဒာတိ ဆန္ဒေန သိနေဟေန။ အဂတိံ ဂန္တုန္တိ အကတ္တဗ္ဗံ ကာတုံ။ ပရိယတ္တောတိ အဓီတော ဥဂ္ဂဟိတော။

ရာဇဂဟံ ¶ ခေါ မဟာဂေါစရန္တိ ဧတ္ထ ဂါဝေါ စရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါစရော၊ ဂုန္နံ ဂေါစရဋ္ဌာနံ။ ဂေါစရော ဝိယာတိ ဂေါစရော၊ ဘိက္ခာစရဏဋ္ဌာနံ။ သော မဟန္တော အဿာတိ မဟာဂေါစရံ၊ ရာဇဂဟံ။ ဥက္ကောဋေယျာတိ နိဝါရေယျ။

သတ္တသု သာဓုကီဠနဒိဝသေသူတိ ဧတ္ထ သံဝေဂဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ကိတ္တေတွာ သာဓုကံ ဧဝ ပူဇာဝသေန ကီဠနတော သာဓုကီဠနံ။ ဥပကဋ္ဌာတိ အာသန္နာ။ ဝဿံ ဥပနေတိ ဥပဂစ္ဆတိ ဧတ္ထာတိ ဝဿူပနာယိကာ။

တတြ သုဒန္တိ တဿံ သာဝတ္ထိယံ၊ သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ဥဿန္နဓာတုကန္တိ ဥပစိတပိတ္တသေမှာဒိဓာတုကံ။ သမဿာသေတုန္တိ သန္တပ္ပေတုံ။ ဒုတိယဒိဝသေတိ ဇေတဝနဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌဒိဝသတော ဒုတိယဒိဝသေတိ ဝဒန္တိ။ ဝိရိစ္စတိ ဧတေနာတိ ဝိရေစနံ။ ဩသဓပရိဘာဝိတံ ခီရမေဝ ဝိရေစနန္တိ ခီရဝိရေစနံ။ ယံ သန္ဓာယာတိ ယံ ဘေသဇ္ဇပါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဘေသဇ္ဇမတ္တာတိ အပ္ပမတ္တကံ ဘေသဇ္ဇံ။ အပ္ပတ္ထော ဟိ အယံ မတ္တာ-သဒ္ဒေါ မတ္တာ သုခပရိစ္စာဂါတိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၂၉၀) ဝိယ။

ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏန္တိ ဧတ္ထ ခဏ္ဍန္တိ ဆိန္နံ၊ ဖုလ္လန္တိ ဘိန္နံ၊ တေသံ ပဋိသင်္ခရဏံ အဘိနဝကရဏံ။

ပရိစ္ဆေဒဝသေန ဝေဒိယတိ ဒိဿတီတိ ပရိဝေဏံ။ တတ္ထာတိ တေသု ဝိဟာရေသု ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဌမံ မာသန္တိ ဝဿာနဿ ပဌမံ မာသံ၊ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ သေနာသနဝတ္တာနံ ဗဟူနံ ပညတ္တတ္တာ၊ သေနာသနက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၂၉၄ အာဒယော) သေနာသနပဋိဗဒ္ဓါနံ ဗဟူနံ ကမ္မာနံ ဝိဟိတတ္တာ ‘‘ဘဂဝတာ…ပေ… ဝဏ္ဏိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဒုတိယဒိဝသေတိ ‘‘ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကရောမာ’’တိ စိန္တိတဒိဝသတော ဒုတိယဒိဝသေ။ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေယေဝ တေ ဧဝံ စိန္တေသုံ။ သိရိယာ နိကေတနမိဝါတိ သိရိယာ နိဝါသနဋ္ဌာနံ ဝိယ။ ဧကသ္မိံ ပါနီယတိတ္ထေ သန္နိပတန္တာ ပက္ခိနော ဝိယ သဗ္ဗေသံ ဇနာနံ စက္ခူနိ မဏ္ဍပေယေဝ နိပတန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘ဧကနိပါတတိတ္ထမိဝ စ ဒေဝမနုဿနယနဝိဟင်္ဂါန’’န္တိ။ လောကရာမဏေယျကန္တိ လောကေ ရမဏီယဘာဝံ၊ ရမဏံ အရဟတီတိ ဝါ လောကရာမဏေယျကံ ¶ ။ ဒဋ္ဌဗ္ဗသာရမဏ္ဍန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗေသု သာရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗသာရံ၊ တတော ဝိပ္ပသန္နန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗသာရမဏ္ဍံ။ အထ ဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော သာရဘူတော ဝိသိဋ္ဌတရော မဏ္ဍော ¶ မဏ္ဍနံ အလင်္ကာရော ဧတဿာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗသာရမဏ္ဍော၊ မဏ္ဍပေါ။ မဏ္ဍံ သူရိယရသ္မိံ ပါတိ နိဝါရေတီတိ မဏ္ဍပေါ။ ဝိဝိဓာနိ ကုသုမဒါမာနိ စေဝ မုတ္တောလမ္ဗကာနိ စ ဝိနိဂ္ဂလန္တံ ဝမေန္တံ နိက္ခာမေန္တမိဝ စာရု သောဘနံ ဝိတာနံ ဧတ္ထာတိ ဝိဝိဓကုသုမဒါမောလမ္ဗကဝိနိဂ္ဂလန္တစာရုဝိတာနော။ နာနာပုပ္ဖူပဟာရဝိစိတ္တသုပရိနိဋ္ဌိတဘူမိကမ္မတ္တာ ဧဝ ‘‘ရတနဝိစိတ္တမဏိကောဋ္ဋိမတလမိဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ မဏိယော ကောဋ္ဋေတွာ ကတတလံ မဏိကောဋ္ဋိမတလံ နာမ၊ တမိဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာသနာရဟန္တိ နိသီဒနာရဟံ။ ဒန္တခစိတန္တိ ဒန္တေဟိ ခစိတံ။

အာဝဇ္ဇေသီတိ ဥပနာမေသိ။ အနုပါဒါယာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ကဉ္စိ ဓမ္မံ အဂ္ဂဟေတွာ။ ကထာဒေါသောတိ ကထာယ အသစ္စံ နာမ နတ္ထိ။

ယထာဝုဍ္ဎန္တိ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိံ အနတိက္ကမိတွာ။ ဧကေတိ မဇ္ဈိမဘာဏကာနံယေဝ ဧကေ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမ္ပိ ဟိ သဗ္ဗံ မဇ္ဈိမဘာဏကာ ဝဒန္တိယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒီဃဘာဏကာ ပန ‘‘ပဒသာဝ ထေရော သန္နိပါတမာဂတော’’တိ ဝဒန္တိ။ တေသု ကေစိ ‘‘အာကာသေနာ’’တိ၊ ‘‘တေ သဗ္ဗေပိ တထာ တထာ အာဂတဒိဝသာနမ္ပိ အတ္ထိတာယ ဧကမေကံ ဂဟေတွာ တထာ တထာ ဝဒိံသူ’’တိ ဝဒန္တိ။

ကံ ဓုရံ ကတွာတိ ကံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ။ ဗီဇနိံ ဂဟေတွာတိ ဧတ္ထ ဗီဇနီဂဟဏံ ပရိသာယ ဓမ္မကထိကာနံ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စဝိနောဒနမုခဝိကာရပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ ဓမ္မတာဝသေန အာစိဏ္ဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဟိ အစ္စန္တသညတပ္ပတ္တာ ဗုဒ္ဓါပိ သာဝကာပိ ဓမ္မကထိကာနံ ဓမ္မတာဒဿနတ္ထမေဝ စိတ္တဗီဇနိံ ဂဏှန္တိ။ ပဌမံ၊ အာဝုသော ဥပါလိ၊ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တန္တိ ဧတ္ထ ကထံ သင်္ဂီတိယာ ပုဗ္ဗေ ပဌမဘာဝေါ သိဒ္ဓါတိ? ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာနုက္ကမာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ပဌမဘာဝဿ သိဒ္ဓတ္တာ။ ယေဘုယျေန ဟိ တီဏိ ပိဋကာနိ ဘဂဝတော ဓရမာနကာလေယေဝ ဣမိနာ အနုက္ကမေန သဇ္ဈာယိတာနိ၊ တေနေဝ ကမေန ပစ္ဆာပိ သင်္ဂီတာနိ ဝိသေသတော ဝိနယာဘိဓမ္မပိဋကာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ။ အန္တရာ စ၊ ဘန္တေ၊ ရာဇဂဟံ အန္တရာ စ နာဠန္ဒန္တိ ရာဇဂဟဿ စ နာဠန္ဒာယ စ အန္တရာ၊ ဝိဝရေ မဇ္ဈေတိ အတ္ထော။ အန္တရာ-သဒ္ဒေန ပန ယုတ္တတ္တာ ¶ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ရာဇာဂါရကေတိ ရညော ကီဠနတ္ထာယ ကတေ အဂါရကေ။ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယန္တိ ရညော ဧဝံနာမကံ ဥယျာနံ။ ကေန သဒ္ဓိန္တိ ဣဓ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? ယသ္မာ ပနေတံ န ဘဂဝတာ ဧဝ ဝုတ္တံ၊ ရညာပိ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ဝုတ္တမတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘ကမာရဗ္ဘာ’’တိ အဝတွာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝေဒေဟိပုတ္တေနာတိ အယံ ကောသလရညော ဓီတာယ ပုတ္တော၊ န ဝိဒေဟရညော ဓီတာယ။ ယသ္မာ မာတာ ပနဿ ပဏ္ဍိတာ၊ တသ္မာ သာ ဝေဒေန ဉာဏေန ဤဟတိ ဃဋတိ ဝါယမတီတိ ‘‘ဝေဒေဟီ’’တိ ပါကဋနာမာ ဇာတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ¶ နိမိတ္တပယောဇနကာလဒေသဒေသကကာရကကရဏပ္ပကာရေဟိ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တတ္ထ ဝဝတ္ထာပိတေသု ဓမ္မဝိနယေသု နာနပ္ပကာရကောသလ္လတ္ထံ ဧကဝိဓာဒိဘေဒေ ဒဿေတုံ တဒေတံ သဗ္ဗမ္ပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိန္တိ ဧတ္ထ အနာဝရဏဉာဏပဒဋ္ဌာနံ မဂ္ဂဉာဏံ၊ မဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ အနာဝရဏဉာဏံ ‘‘သမ္မာသမ္ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပစ္စဝေက္ခန္တေန ဝါတိ ဥဒါနာဒိဝသေန ပဝတ္တဓမ္မံ သန္ဓာယာဟ။ ဝိမုတ္တိရသန္တိ အရဟတ္တဖလဿာဒံ၊ ဝိမုတ္တိသမ္ပတ္တိကံ ဝါ အဂ္ဂဖလနိပ္ဖာဒနတော၊ ဝိမုတ္တိကိစ္စံ ဝါ ကိလေသာနံ အစ္စန္တဝိမုတ္တိသမ္ပာဒနတော။ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဓမ္မောတိ ဧတ္ထ ယဒိပိ ဓမ္မော ဧဝ ဝိနယောပိ ပရိယတ္တိယာဒိဘာဝတော၊ တထာပိ ဝိနယသဒ္ဒသန္နိဓာနေန ဘိန္နာဓိကရဏဘာဝေန ပယုတ္တော ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ဝိနယတန္တိဝိရဟိတံ တန္တိံ ဒီပေတိ၊ ယထာ ပုညဉာဏသမ္ဘာရော ဂေါဗလိဗဒ္ဒန္တိအာဒိ။

အနေကဇာတိသံသာရန္တိ ဣမိဿာ ဂါထာယ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – အဟံ ဣမဿ အတ္တဘာဝဂေဟဿ ကာရကံ တဏှာဝဍ္ဎကိံ ဂဝေသန္တော ယေန ဉာဏေန တံ ဒဋ္ဌုံ သက္ကာ၊ တံ ဗောဓိဉာဏံ အနိဗ္ဗိသံ အလဘန္တော ဧဝ အဘိနီဟာရတော ပဘုတိ ဧတ္တကံ ကာလံ အနေကဇာတိသတသဟဿသင်္ချံ ဣမံ သံသာရဝဋ္ဋံ သန္ဓာဝိဿံ သံသရိံ၊ ယသ္မာ ဇရာဗျာဓိမရဏမိဿတာယ ဇာတိ နာမေသာ ပုနပ္ပုနံ ဥပဂန္တုံ ဒုက္ခာ၊ န စ သာ တသ္မိံ အဒိဋ္ဌေ နိဝတ္တတိ၊ တသ္မာ တံ ဂဝေသန္တော သန္ဓာဝိဿန္တိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌောသီတိ ဣဒါနိ မယာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တေန ဒိဋ္ဌော အသိ။ ပုန ဂေဟန္တိ ပုန ဣမံ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ မမ ဂေဟံ။ န ကာဟသီတိ န ကရိဿသိ။ ကာရဏမာဟ သဗ္ဗာ တေတိအာဒိ။ တဝ သဗ္ဗာ အဝသေသကိလေသဖာသုကာ မယာ ဘဂ္ဂါ။ ဣမဿ တယာ ကတဿ အတ္တဘာဝဂေဟဿ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါတံ ကူဋံ ကဏ္ဏိကမဏ္ဍလံ ¶ ဝိသင်္ခတံ ဝိဒ္ဓံသိတံ။ ဝိသင်္ခါရံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဂတံ မမ စိတ္တံ။ အဟဉ္စ တဏှာနံ ခယသင်္ခါတံ အရဟတ္တမဂ္ဂဖလံ အဇ္ဈဂါ ပတ္တောသ္မီတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တမေဝ တဏှာနံ ခယံ အဇ္ဈဂါ’’တိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။

ကေစီတိ ခန္ဓကဘာဏကာ။ ပါဋိပဒဒိဝသေတိ ဣဒံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နာတိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ န သဗ္ဗညုဘာဝပ္ပတ္တဿာတိ ဧတေန။ သောမနဿမယဉာဏေနာတိ သောမနဿသမ္ပယုတ္တဉာဏေန။ အာမန္တယာမီတိ နိဝေဒယာမိ၊ ဗောဓေမီတိ အတ္ထော။ အန္တရေတိ အန္တရာဠေ၊ ဝေမဇ္ဈေတိ အတ္ထော။

သုတ္တန္တပိဋကန္တိ ယထာ ကမ္မမေဝ ကမ္မန္တံ၊ ဧဝံ သုတ္တမေဝ သုတ္တန္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အသင်္ဂီတန္တိ သင်္ဂီတိက္ခန္ဓက (စူဠဝ။ ၄၃၇ အာဒယော) ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏာဒိကံ။ သောဠသဟိ ဝါရေဟိ ¶ ဥပလက္ခိတတ္တာ ‘‘သောဠသ ပရိဝါရာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ပရိဝါရပါဠိယံ (ပရိ။ ၁ အာဒယော) ပဌမံ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တန္တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ။ ပညတ္တိဝါရော ကထာပတ္တိဝါရော ဝိပတ္တိဝါရော သင်္ဂဟဝါရော သမုဋ္ဌာနဝါရော အဓိကရဏဝါရော သမထဝါရော သမုစ္စယဝါရောတိ ဣမေ အဋ္ဌ ဝါရာ၊ တဒနန္တရံ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝနပစ္စယာ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တ’’န္တိ (ပရိ။ ၁၈၈) ဧဝံ ပစ္စယမတ္တဝိသေသေန ပုန ဝုတ္တာ တေယေဝ အဋ္ဌ ဝါရာ စာတိ ဣမေသံ သောဠသန္နံ ဝါရာနံ ဝသေန ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂဿ စ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဿ စ ပကာသိတတ္တာ သောဠသဟိ ဝါရေဟိ ဥပလက္ခိတော ပရိဝါရော ‘‘သောဠသပရိဝါရော’’တိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒဠှီကမ္မသိထိလကရဏပ္ပယောဇနာတိ ဣဒံ လောကဝဇ္ဇပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေသု ယထာက္ကမံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သညမဝေလံ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တော အာစာရော အဇ္ဈာစာရော၊ ဝီတိက္ကမော။ တေနာတိ ဝိဝိဓနယတ္တာဒိဟေတုနာ။ ဧတန္တိ ဝိဝိဓဝိသေသနယတ္တာတိအာဒိဂါထာဝစနံ။ ဧတဿာတိ ဝိနယဿ။

ဣတရံ ပနာတိ သုတ္တံ။ အတ္တတ္ထပရတ္ထာဒိဘေဒေတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထေ လောကိယလောကုတ္တရာဒိအတ္ထေ စ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝေနေယဇ္ဈာသယာနုလောမေန ဝုတ္တတ္တာတိ ဝိနယံ ဝိယ ဣဿရဘာဝတော အာဏာပတိဋ္ဌာပနဝသေန အဒေသေတွာ ဝေနေယျာနံ အဇ္ဈာသယာနုလောမေန စရိတာနုရူပံ ဝုတ္တတ္တာ။ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာဒိဝသေန အဒေသေတွာ ဝေနေယျာနံ ¶ ကာလန္တရေ အဘိနိဗ္ဗတ္တိံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဿမိဝ ဖလ’’န္တိ။ ဥပါယသမင်္ဂီနံယေဝ နိပ္ပဇ္ဇနဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ဓေနု ဝိယ ခီရ’’န္တိ အာဟ။ န ဟိ ဓေနုံ ဝိသာဏာဒီသု၊ အကာလေ ဝါ အဝိဇာတံ ဝါ ဒေါဟန္တော ခီရံ ပဋိလဘတိ။

ယန္တိ ယသ္မာ။ ဧတ္ထာတိ အဘိဓမ္မေ။ အဘိဓမ္မေတိ သုပိနန္တေန သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယာ အနာပတ္တိဘာဝေပိ အကုသလစေတနာ ဥပလဗ္ဘတီတိအာဒိနာ ဝိနယပညတ္တိယာ သင်္ကရဝိရဟိတေ ဓမ္မေ၊ ‘‘ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓာဘာဝတော သင်္ကရဝိရဟိတေ ဓမ္မေ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ အာရမ္မဏာဒီဟီတိ အာရမ္မဏသမ္ပယုတ္တကမ္မဒွါရပဋိပဒါဒီဟိ။ လက္ခဏီယတ္တာတိ သဉ္ဇာနိတဗ္ဗတ္တာ။ ယံ ပနေတ္ထ အဝိသိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထ ဝိနယပိဋကန္တိအာဒီသု တီသု သဒ္ဒေသု ယံ အဝိသိဋ္ဌံ သမာနံ၊ တံ ပိဋကသဒ္ဒန္တိ အတ္ထော။ မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေနာတိ ပါဠိသမ္ပဒါနဝသေန မာ ဂဏှိတ္ထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဝုတ္တေနာတိ ဧဝံ ဒုဝိဓတ္ထေနာတိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။

ဒေသနာသာသနကထာဘေဒန္တိ ဧတ္ထ ဒေသနာဘေဒံ သာသနဘေဒံ ကထာဘေဒန္တိ ဘေဒသဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဘေဒန္တိ စ နာနတ္တန္တိ အတ္ထော။ တေသူတိ ပိဋကေသု။ သိက္ခာ စ ပဟာနာနိ စ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ¶ စ သိက္ခာပဟာနဂမ္ဘီရဘာဝေါ၊ တဉ္စ ယထာရဟံ ပရိဒီပယေတိ အတ္ထော။ ပရိယတ္တိဘေဒန္တိ ပရိယာပုဏနဘေဒံ ဝိဘာဝယေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယဟိံ ယသ္မိံ ဝိနယာဒိကေ ယံ သမ္ပတ္တိဉ္စ ဝိပတ္တိဉ္စ ယထာ ပါပုဏာတိ၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေတိ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ ယံ ပရိယတ္တိဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ ဝိပတ္တိဉ္စ ယဟိံ ယထာ ပါပုဏာတိ၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပရိဒီပနာ ဝိဘာဝနာ စာတိ ဟေဋ္ဌာ ဂါထာသု ဝုတ္တဿ အနုရူပတော ဝုတ္တံ၊ အတ္ထတော ပန ဧကမေဝ။

အာဏာရဟေနာတိ အာဏံ ပဏေတုံ အရဟတီတိ အာဏာရဟော၊ ဘဂဝါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ။ သော ဟိ မဟာကာရုဏိကတာယ စ အဝိပရီတတော ဒေသကဘာဝေန ပမာဏဝစနတ္တာ စ အာဏံ ပဏေတုံ အရဟတိ။ ဝေါဟာရပရမတ္ထာနမ္ပိ သမ္ဘဝတော အာဟ ‘‘အာဏာဗာဟုလ္လတော’’တိ။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဌမန္တိ ဝိနယပိဋကံ။ ပစုရာပရာဓာ သေယျသကတ္ထေရာဒယော။ တေ ဟိ ဒေါသဗာဟုလ္လတော ‘‘ပစုရာပရာဓာ’’တိ ဝုတ္တာ ¶ ။ ပစုရော ဗဟုကော ဗဟုလော အပရာဓော ဒေါသော ဝီတိက္ကမော ယေသန္တေ ပစုရာပရာဓာ။ အနေကဇ္ဈာသယာတိအာဒီသု အာသယောဝ အဇ္ဈာသယော၊ သော စ အတ္ထတော ဒိဋ္ဌိ ဉာဏဉ္စ။ စရိယာတိ ရာဂစရိယာဒိကာ ဆ မူလစရိယာ။ အထ ဝါ စရိယာတိ စရိတံ၊ တံ သုစရိတဒုစ္စရိတဝသေန ဒုဝိဓံ။ အဓိမုတ္တိ နာမ သတ္တာနံ ပုဗ္ဗပရိစယဝသေန အဘိရုစိ၊ သာ ဒုဝိဓာ ဟီနပဏီတဘေဒေန။ ယထာနုလောမန္တိ အဇ္ဈာသယာဒီနံ အနုရူပံ။ ယထာဓမ္မန္တိ ဓမ္မသဘာဝါနုရူပံ။

သံဝရာသံဝရောတိ ဧတ္ထ ခုဒ္ဒကော မဟန္တော စ သံဝရောတိ အတ္ထော။ ဝုဍ္ဎိအတ္ထော ဟေတ္ထ အ-ကာရော။ ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနာတိ ဒိဋ္ဌိယာ ဝိမောစနံ။ သုတ္တန္တပါဠိယံ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၅၂) သမာဓိဒေသနာဗာဟုလ္လတော သုတ္တန္တပိဋကေ ‘‘အဓိစိတ္တသိက္ခာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝီတိက္ကမပ္ပဟာနံ ကိလေသာနန္တိ သံကိလေသဓမ္မာနံ၊ ကမ္မကိလေသာနံ ဝါ ယော ကာယဝစီဒွါရေဟိ ဝီတိက္ကမော၊ တဿ ပဟာနံ။ အနုသယဝသေန သန္တာနမနုဝတ္တန္တာ ကိလေသာ ပရိယုဋ္ဌိတာပိ သီလဘေဒဝသေန ဝီတိက္ကမိတုံ န လဘန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝီတိက္ကမပဋိပက္ခတ္တာ သီလဿာ’’တိ။ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနန္တိ ဩကာသဒါနဝသေန စိတ္တေ ကုသလပ္ပဝတ္တိံ ပရိယာဒိယိတွာ သမုပ္ပတ္တိဝသေန ဌာနံ ပရိယုဋ္ဌာနံ၊ တဿ ပဟာနံ။ အနုသယပ္ပဟာနန္တိ အရိယမဂ္ဂေန အပ္ပဟီနဘာဝေန သန္တာနေ ကာရဏလာဘေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ ထာမဂတာ ကာမရာဂါဒယော သတ္တ ကိလေသာ သန္တာနေ အနု အနု သယနတော အနုသယာ နာမ၊ တေသံ ပဟာနံ။

တဒင်္ဂပ္ပဟာနန္တိ တေန တေန ဒါနသီလာဒိကုသလင်္ဂေန တဿ တဿ အကုသလင်္ဂဿ ပဟာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ။ ဒုစ္စရိတသံကိလေသဿ ပဟာနန္တိ ကာယဝစီဒုစ္စရိတမေဝ ယတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သန္တာနံ သမ္မာ ¶ ကိလေသေတိ ဥပတာပေတီတိ သံကိလေသော၊ တဿ တဒင်္ဂဝသေန ပဟာနံ။ သမာဓိဿ ကာမစ္ဆန္ဒပဋိပက္ခတ္တာ သုတ္တန္တပိဋကေ တဏှာသံကိလေသဿ ပဟာနံ ဝုတ္တံ။ အတ္တာဒိသုညသဘာဝဓမ္မပ္ပကာသနတော အဘိဓမ္မပိဋကေ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသဿ ပဟာနံ ဝုတ္တံ။

ဧကမေကသ္မိဉ္စေတ္ထာတိ ဧတ္ထ ဧတေသု တီသု ပိဋကေသု ဧကေကသ္မိံ ပိဋကေတိ အတ္ထော။ ဓမ္မောတိ ပါဠီတိ ဧတ္ထ ဓမ္မဿ သီလာဒိဝိသိဋ္ဌတ္ထယောဂတော၊ ဗုဒ္ဓါနံ သဘာဝနိရုတ္တိဘာဝတော စ ပကဋ္ဌာနံ ဥက္ကဋ္ဌာနံ ဝစနပ္ပဗန္ဓာနံ ¶ အာဠိ ပန္တီတိ ပါဠိ၊ ပရိယတ္တိဓမ္မော။ သမ္မုတိပရမတ္ထဘေဒဿ အတ္ထဿ အနုရူပဝါစကဘာဝေန ပရမတ္ထသဒ္ဒေသု ဧကန္တေန ဘဂဝတာ မနသာ ဝဝတ္ထာပိတော နာမပညတ္တိပ္ပဗန္ဓော ပါဠိဓမ္မော နာမ။ ဒေသနာယ ဓမ္မဿ စ ကော ဝိသေသောတိ စေ? ယထာဝုတ္တနယေန မနသာ ဝဝတ္ထာပိတဓမ္မဿ ပရေသံ ဗောဓနဘာဝေန အတိသဇ္ဇနာ ဝါစာယ ပကာသနာ ‘‘ဒေသနာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ – ‘‘ဒေသနာတိ တဿာ မနသာ ဝဝတ္ထာပိတာယ ပါဠိယာ ဒေသနာ’’တိ။ တဒုဘယမ္ပိ ပန ပရမတ္ထတော သဒ္ဒေါ ဧဝ ပရမတ္ထဝိနိမုတ္တာယ သမ္မုတိယာ အဘာဝါ။ ဣမမေဝ နယံ ဂဟေတွာ ကေစိ အာစရိယာ ‘‘ဓမ္မော စ ဒေသနာ စ ပရမတ္ထတော သဒ္ဒေါ ဧဝါ’’တိ ဝေါဟရန္တိ၊ တေပိ အနုပဝဇ္ဇာယေဝ။ ယထာ ‘‘ကာမာဝစရပဋိသန္ဓိဝိပါကာ ပရိတ္တာရမ္မဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ‘‘ကာမာဝစရပဋိသန္ဓိဝိပါကာ နိဗ္ဗတ္တိတပရမတ္ထဝိသယာယေဝါ’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ဣတ္ထိပုရိသာဒိအာကာရပရိဝိတက္ကပုဗ္ဗကာနံ ရာဂါဒိအကုသလာနံ မေတ္တာဒိကုသလာနဉ္စ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာပိ သမုပ္ပဇ္ဇနတော။ ပရမတ္ထဓမ္မမူလကတ္တာ ပနဿ ပရိကပ္ပဿ ပရမတ္ထဝိသယတာ သက္ကာ ပညပေတုံ၊ ဧဝမိဓာပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တီသုပိ စေတေသု ဧတေ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓာ ဂမ္ဘီရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ စ ပိဋကာဝယဝါနံ ဓမ္မာဒီနံ ဝုစ္စမာနော ဂမ္ဘီရဘာဝေါ တံသမုဒါယဿ ပိဋကဿာပိ ဝုတ္တော ယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုက္ခေန ဩဂယှန္တိ၊ ဒုက္ခော ဝါ ဩဂါဟော ဩဂါဟနံ အန္တောပဝိသနမေတေသူတိ ဒုက္ခောဂါဟာ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ပိဋကေသု၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။

ဟေတုနော ဖလံ ဟေတုဖလံ။ ဓမ္မာဘိလာပေါတိ အတ္ထဗျဉ္ဇနကော အဝိပရီတာဘိလာပေါ။ ဝိသယတော အသမ္မောဟတော စာတိ လောကိယလောကုတ္တရာနံ ယထာက္ကမံ အဝဗောဓပ္ပကာရဒဿနံ၊ ဧတဿ အဝဗောဓောတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ လောကိယော ဟိ ဓမ္မတ္ထာဒိံ အာလမ္ဗိတွာဝ ပဝတ္တနတော ဝိသယတော အဝဗောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ လောကုတ္တရော ပန နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတာယ တံ အနာလမ္ဗမာနောပိ တဗ္ဗိသယမောဟဝိဒ္ဓံသနေန ဓမ္မာဒီသု ပဝတ္တနတော အသမ္မောဟတော အဝဗောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ အတ္ထာနုရူပံ ဓမ္မေသူတိ ကာရိယာနုရူပံ ကာရဏေသူတိ အတ္ထော။ ပညတ္တိပထာနုရူပံ ပညတ္တီသူတိ ဆဗ္ဗိဓနာမပညတ္တိယာ ပထော ပညတ္တိပထော၊ တဿ အနုရူပံ ပညတ္တီသူတိ အတ္ထော။

ဓမ္မဇာတန္တိ ¶ ¶ ကာရဏပ္ပဘေဒေါ ကာရဏမေဝ ဝါ။ အတ္ထဇာတန္တိ ကာရိယပ္ပဘေဒေါ၊ ကာရိယမေဝ ဝါ။ ယာ စာယံ ဒေသနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယော စေတ္ထာတိ ဧတာသု ဓမ္မတ္ထဒေသနာသု ယော ပဋိဝေဓောတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု တီသု ပိဋကေသု။

အလဂဒ္ဒူပမာတိ ဧတ္ထ အလဂဒ္ဒသဒ္ဒေန အလဂဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ ဝုစ္စတိ ဝီဏာဝါဒနံ ဝီဏာတိအာဒီသု ဝိယ၊ ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ယထာ ဍံသတိ၊ တထာ ဒုဂ္ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဣတရဂ္ဂဟဏေ ဝိရောဓာဘာဝါ။ တသ္မာ အလဂဒ္ဒဿ ဂဟဏံ ဥပမာ ဧတိဿာတိ အလဂဒ္ဒူပမာ။ အလဂဒ္ဒေါတိ စေတ္ထ အာသိဝိသော ဝုစ္စတိ။ သော ဟိ အလံ ပရိယတ္တော၊ ဇီဝိတဟရဏသမတ္ထော ဝါ ဝိသသင်္ခါတော ဂဒေါ အဿာတိ ‘‘အလံဂဒေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အလဂဒ္ဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဝဋ္ဋတော နိဿရဏံ အတ္ထော ပယောဇနံ ဧတိဿာတိ နိဿရဏတ္ထာ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဝိယာတိ ဘဏ္ဍာဂါရိကော၊ ဓမ္မရတနာနုပါလကော၊ တဿ အတ္ထနိရပေက္ခဿ ပရိယတ္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တိ။ ဒုဂ္ဂဟိတာနီတိ ဒုဋ္ဌု ဂဟိတာနိ။ တေနာဟ ‘‘ဥပါရမ္ဘာဒိဟေတု ပရိယာပုဋာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ဥပါရမ္ဘော နာမ ပရိယတ္တိံ နိဿာယ ပရဝမ္ဘနံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဣတိဝါဒပ္ပမောက္ခလာဘသက္ကာရာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ယံ သန္ဓာယာတိ ယံ ပရိယတ္တိဒုဂ္ဂဟဏံ သန္ဓာယ။ ဝုတ္တန္တိ အလဂဒ္ဒူပမသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၈) ဝုတ္တံ။ တဉ္စဿ အတ္ထံ နာနုဘောန္တီတိ တဉ္စ အဿ ဓမ္မဿ သီလပရိပူရဏာဒိသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဧတေ ဒုဂ္ဂဟိတဂါဟိနော နာနုဘောန္တိ န ဝိန္ဒန္တိ။ ပဋိဝိဒ္ဓါကုပ္ပောတိ ပဋိဝိဒ္ဓအရဟတ္တဖလော။

ဣဒါနိ တီသု ပိဋကေသု ယထာရဟံ သမ္ပတ္တိဝိပတ္တိယော နိဒ္ဓါရေတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ဝိနယေ ပနာတိအာဒိ။ တတ္ထ တာသံယေဝါတိ အဝဓာရဏံ ဆဠဘိညာစတုပဋိသမ္ဘိဒါနံ ဝိနယေ ပဘေဒဝစနာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍေ (ပါရာ။ ၁၂) ဟိ တိဿော ဝိဇ္ဇာဝ ဝိဘတ္တာ။ ဒုတိယေ တာသံယေဝါတိ အဝဓာရဏံ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ အပေက္ခိတွာ ကတံ တိဿန္နမ္ပိ ဝိဇ္ဇာနံ ဆသု အဘိညာသု အန္တောပဝိဋ္ဌတ္တာ။ တာသဉ္စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေန သေသာနမ္ပိ တတ္ထ အတ္ထိဘာဝံ ဒီပေတိ။ အဘိဓမ္မပိဋကေ ဟိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဆ အဘိညာ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ စ ဝုတ္တာ ဧဝ။ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ တတ္ထေဝ သမ္မာ ဝိဘတ္တဘာဝံ ဒီပေတုံ တတ္ထေဝါတိ အဝဓာရဏံ ကတံ။ ဥပါဒိန္နဖဿောတိ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပဋိပါဒနဖဿော။ တေသန္တိ တေသံ ပိဋကာနံ။ ဧတန္တိ ဧတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။

စတုတ္တိံသေဝ ¶ သုတ္တန္တာတိ ဂါထာယ အယမတ္ထယောဇနာ – ယဿ နိကာယဿ သုတ္တဂဏနတော စတုတ္တိံသေဝ သုတ္တန္တာ ဝဂ္ဂသင်္ဂဟဝသေန တယော ဝဂ္ဂါ ယဿ သင်္ဂဟဿာတိ တိဝဂ္ဂေါ သင်္ဂဟော၊ ဧသ ပဌမော နိကာယော ဣဓ ဒီဃနိကာယောတိ။ အနုလောမိကောတိ အပစ္စနီကော၊ အတ္ထာနုလောမနတော အနွတ္ထနာမောတိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကနိကာယမ္ပီတိ ဧကသမူဟမ္ပိ။ ဧဝံ စိတ္တန္တိ ဧဝံ ဝိစိတ္တံ။ ယထယိဒန္တိ ယထာ ဣမေ။ ပေါဏိကစိက္ခလ္လိကာ ခတ္တိယာ၊ တေသံ နိဝါသော ‘‘ပေါဏိကနိကာယော စိက္ခလ္လိကနိကာယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပဉ္စဒသဝဂ္ဂပရိဂ္ဂဟောတိ ပဉ္စဒသဟိ ဝဂ္ဂေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတော။ သုတ္တန္တာနံ သဟဿာနိ သတ္တ သုတ္တသတာနိ စာတိ ပါဌေ သုတ္တန္တာနံ သတ္တသဟဿာနိ သတ္တ သုတ္တသတာနိ စာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကတ္ထစိ ပန ‘‘သတ္တ သုတ္တသဟဿာနိ၊ သတ္တ သုတ္တသတာနိ စာ’’တိ ပါဌော။ ပုဗ္ဗေ နိဒဿိတာတိ သုတ္တန္တပိဋကနိဒ္ဒေသေ နိဒဿိတာ။

ဝေဒန္တိ ဉာဏံ။ တုဋ္ဌိန္တိ ပီတိံ။ ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေနာတိ ဓမ္မရာသိဝသေန။ ဒွါသီတိသဟဿာနိ ဗုဒ္ဓတော ဂဏှိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒွေ သဟဿာနိ ဘိက္ခုတောတိ ဓမ္မသေနာပတိအာဒီနံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကာ တေဟိယေဝ ဒေသိတာနိ ဒွေ သဟဿာနိ ဂဏှိံ။ မေတိ မမ ဟဒယေ၊ ဣတိ အာနန္ဒတ္ထေရော အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ယေ ဓမ္မာ မမ ဟဒယေ ပဝတ္တိနော၊ တေ စတုရာသီတိသဟဿာနီတိ ယောဇနာ။ ဣဒဉ္စ ဘဂဝတော ဓရမာနကာလေ ဥဂ္ဂဟိတဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန ဝုတ္တံ၊ ပရိနိဗ္ဗုတေ ပန ဘဂဝတိ အာနန္ဒတ္ထေရေန ဒေသိတာနံ သုဘသုတ္တ(ဒဤ။ နိ။ ၁။၄၄၄ အာဒယော) ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တာနံ (မ။ နိ။ ၃။၇၉ အာဒယော)၊ တတိယသင်္ဂီတိယံ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရေန ကထိတကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏဿ စ ဝသေန ဓမ္မက္ခန္ဓာနံ စတုရာသီတိသဟဿတောပိ အဓိကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧကာနုသန္ဓိကံ သုတ္တန္တိ သတိပဋ္ဌာနာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၂ အာဒယော၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၅ အာဒယော)။ အနေကာနုသန္ဓိကန္တိ ပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၃၄ အာဒယော)။ တဉှိ နာနာဌာနေသု နာနာဓမ္မဒေသနာနံ ဝသေန ပဝတ္တံ။ တိကဒုကဘာဇနံ ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ နိက္ခေပကဏ္ဍ(ဓ။ သ။ ၉၈၅ အာဒယော) အဋ္ဌကထာကဏ္ဍဝသေန (ဓ။ သ။ ၁၃၈၄ အာဒယော) ဂဟေတဗ္ဗံ။ စိတ္တဝါရဘာဇနန္တိ ဣဒံ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍဝသေန (ဓ။ သ။ ၁ အာဒယော) ဝုတ္တံ။ အတ္ထိ ဝတ္ထူတိအာဒီသု ဝတ္ထု နာမ သုဒိန္နကဏ္ဍာဒိ (ပါရာ။ ၂၄ အာဒယော)။ မာတိကာတိ သိက္ခာပဒံ။ အန္တရာပတ္တီတိ သိက္ခာပဒန္တရေသု အညသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တာ အာပတ္တိ။ တိကစ္ဆေဒေါတိ တိကပါစိတ္တိယာဒိတိကပရိစ္ဆေဒေါ ¶ ။ ဗုဒ္ဓဝစနံ သင်္ဂဟိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာတိ ဗုဒ္ဓဝစနဿ။ သင်္ဂီတိပရိယောသာနေ သာဓုကာရံ ဒဒမာနာ ဝိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အစ္ဆရံ ပဟရိတုံ ယုတ္တာနိ အစ္ဆရိယာနိ၊ ပုပ္ဖဝဿစေလုက္ခေပါဒီနိ။ ယာ ‘‘ပဉ္စသတာ’’တိ စ ‘‘ထေရိကာ’’တိ စ ပဝုစ္စတိ၊ အယံ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိ နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဧဝံ ¶ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိံ ဒဿေတွာ ယဒတ္ထံ သာ ဣဓ ဒဿိတာ၊ တံ နိဂမနဝသေန ဒဿေန္တော ဣမိဿာတိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ အာစရိယပရမ္ပရာတိ တသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပေ အယံ အာစရိယာနံ ပဝေဏီ ပဋိပါဋိ။ ဝိဇိတာဝိနောတိ ဝိဇိတသဗ္ဗကိလေသပဋိပက္ခတ္တာ ဝိဇိတဝန္တော။ ဇမ္ဗုသိရိဝှယေတိ ဇမ္ဗုသဒိသော သိရိမန္တော အဝှယော နာမံ ယဿ ဒီပဿ၊ တသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မဟန္တေန ဟိ ဇမ္ဗုရုက္ခေန အဘိလက္ခိတတ္တာ ဒီပေါပိ ‘‘ဇမ္ဗူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အစ္ဆိဇ္ဇမာနံ အဝိနဿမာနံ ကတွာ။ ဝိနယဝံသန္တိအာဒီဟိ တီဟိ ဝိနယပါဠိယေဝ ကထိတာ ပရိယာယဝစနတ္တာ တေသံ။ ပကတညုတန္တိ ဝေယျတ္တိယံ၊ ပဋုဘာဝန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓုရဂ္ဂါဟောတိ ပဓာနဂ္ဂါဟီ၊ သဗ္ဗေသံ ပါမောက္ခော ဟုတွာ ဂဏှီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘိက္ခူနံ သမုဒါယော သမူဟော ဘိက္ခုသမုဒါယော။

ယဒါတိ နိဗ္ဗာယိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဇောတယိတွာ စ သဗ္ဗဓီတိ တမေဝ သဒ္ဓမ္မံ သဗ္ဗတ္ထ ပကာသယိတွာ။ ဇုတိမန္တောတိ ပညာဇုတိယာ ယုတ္တာ၊ တေဇဝန္တော ဝါ၊ မဟာနုဘာဝါတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာယိံသူတိ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ နိဗ္ဗာယိံသု။ အနာလယာတိ အသင်္ဂါ။

အထာတိ ပစ္ဆာ၊ ယဒါ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု၊ တတော ပရန္တိ အတ္ထော။ ကပ္ပတိ သိင်္ဂီလောဏကပ္ပောတိ ဧတ္ထ ကပ္ပ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပတ္ထော၊ တေန သိင်္ဂီလောဏဝိကပ္ပောပိ ကပ္ပတိ။ ဣဒမ္ပိ ပက္ခန္တရံ ကပ္ပတီတိ အတ္ထော၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ တတ္ထ သိင်္ဂေန လောဏံ ပရိဟရိတွာ အလောဏကပိဏ္ဍပါတေန သဒ္ဓိံ ဘုဉ္ဇိတုံ ကပ္ပတိ ¶ ၊ သန္နိဓိံ န ကရောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကပ္ပတိ ဒွင်္ဂုလကပ္ပောတိ ဒွင်္ဂုလံ အတိက္ကန္တာယ ဆာယာယ ဝိကာလေ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတုံ ကပ္ပတီတိ အတ္ထော။ ကပ္ပတိ ဂါမန္တရကပ္ပောတိ ‘‘ဂါမန္တရံ ဂမိဿာမီ’’တိ ပဝါရိတေန အနတိရိတ္တဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတုံ ကပ္ပတီတိ အတ္ထော။ ကပ္ပတိ အာဝါသကပ္ပောတိ ဧကသီမာယ နာနာသေနာသနေသု ဝိသုံ ဝိသုံ ဥပေါသထာဒီနိ သင်္ဃကမ္မာနိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ ကပ္ပတိ အနုမတိကပ္ပောတိ ‘‘အနာဂတာနံ အာဂတကာလေ အနုမတိံ ဂဟေဿာမာ’’တိ တေသု အနာဂတေသုယေဝ ဝဂ္ဂေန သင်္ဃေန ကမ္မံ ကတွာ ပစ္ဆာ အနုမတိံ ဂဟေတုံ ကပ္ပတိ၊ ဝဂ္ဂကမ္မံ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကပ္ပတိ အာစိဏ္ဏကပ္ပောတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ အာစိဏ္ဏော ကပ္ပတီတိ အတ္ထော။ သော ပန ဧကစ္စော ကပ္ပတိ ဓမ္မိကော၊ ဧကစ္စော န ကပ္ပတိ အဓမ္မိကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကပ္ပတိ အမထိတကပ္ပောတိ ယံ ခီရံ ခီရဘာဝံ ဝိဇဟိတံ ဒဓိဘာဝံ အသမ္ပတ္တံ၊ တံ ဘုတ္တာဝိနာ ပဝါရိတေန အနတိရိတ္တံ ဘုဉ္ဇိတုံ ကပ္ပတီတိ အတ္ထော။ ကပ္ပတိ ဇဠောဂိံ ပါတုန္တိ ဧတ္ထ ဇဠောဂီတိ တရုဏသုရာ၊ ယံ မဇ္ဇသမ္ဘာရံ ဧကတော ကတံ မဇ္ဇဘာဝမသမ္ပတ္တံ၊ တံ ပါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဇာတရူပရဇတန္တိ ဧတ္ထ သရသတော ဝိကာရံ အနာပဇ္ဇိတွာ သဗ္ဗဒါ ဇာတရူပမေဝ ဟောတီတိ ဇာတံ ရူပံ ¶ ဧတဿာတိ ဇာတရူပံ၊ သုဝဏ္ဏံ။ ဓဝလသဘာဝတာယ ရာဇတီတိ ရဇတံ၊ ရူပိယံ။ သုသုနာဂပုတ္တောတိ သုသုနာဂဿ ပုတ္တော။ ကာကဏ္ဍကပုတ္တောတိ ကာကဏ္ဍကဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော။ ဝဇ္ဇီသူတိ ဇနပဒနာမတ္တာ ဗဟုဝစနံ ကတံ။

တဒဟုပေါသထေတိ ဧတ္ထ တဒဟူတိ တသ္မိံ အဟနိ။ ဥပဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပေါသထော၊ ဥပဝသန္တီတိ စ သီလသမာဒါနေန ဝါ အနသနာဒိနာ ဝါ ဥပေတာ ဟုတွာ ဝသန္တီတိ အတ္ထော။ ကံသပါတိန္တိ သုဝဏ္ဏပါတိံ။ မာသကရူပန္တိ မာသကော ဧဝ။ သဗ္ဗံ တာဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ သတ္တသတိကက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၄၄၆ အာဒယော) အာဂတာ သဗ္ဗာပိ ပါဠိ ဣဓ အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ သင်္ဂါယိတသဒိသမေဝ သင်္ဂါယိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။

သာ ပနာယံ သင်္ဂီတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသူတိ တေသု သင်္ဂီတိကာရကေသု ထေရေသု။ ဝိဿုတာ ဧတေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ ဉေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သာဏသမ္ဘူတောတိ သာဏဒေသဝါသီ သမ္ဘူတတ္ထေရော။ ဒုတိယော သင်္ဂဟောတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ပန္နဘာရာတိ ပတိတက္ခန္ဓဘာရာ။

အဗ္ဗုဒန္တိ ¶ ဥပဒ္ဒဝံ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဘဂဝတော ဝစနံ ထေနေတွာ အတ္တနော ဝစနဿ ဒီပနတော အဗ္ဗုဒန္တိ စောရကမ္မ’’န္တိ ဧကေ။ ဣဒန္တိ ဝက္ခမာနနိဒဿနံ။ သန္ဒိဿမာနာ မုခါ သမ္မုခါ။ ဘာဝိတမဂ္ဂန္တိ ဥပ္ပာဒိတဇ္ဈာနံ။ သာဓု သပ္ပုရိသာတိ ဧတ္ထ သာဓူတိ အာယာစနတ္ထေ နိပါတော၊ တံ ယာစာမီတိ အတ္ထော။ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌောတိ ပုနပ္ပုနံ သန္တုဋ္ဌော။ ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါတိ သရီရဝိကာရုပ္ပာဒနပီတိဝသေန ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ၊ ပီတိမာ ဟိ ပုဂ္ဂလော ကာယစိတ္တာနံ ဥဂ္ဂတတ္တာ ‘‘ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။

တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ ယသ္မိံ သမယေ ဒုတိယံ သင်္ဂီတိံ အကရိံသု၊ တသ္မိံ သမယေတိ အတ္ထော။ တံ အဓိကရဏံ န သမ္ပာပုဏိံသူတိ တံ ဝဇ္ဇိပုတ္တကေဟိ ဥပ္ပာဒိတံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ န သမ္ပာပုဏိံသု နာဂမိံသု။ နော အဟုဝတ္ထာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗုတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိံ ပန ကတွာ ထေရာ ပရိနိဗ္ဗုတာတိ? အာဟ ဒုတိယံ သင်္ဂဟံ ကတွာတိအာဒိ။ အနိစ္စတာဝသန္တိ အနိစ္စတာဓီနတံ။ ဇမ္မိန္တိ လာမကံ။ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ အနဘိဘဝနီယံ အတိက္ကမိတုံ အသက္ကုဏေယျံ အနိစ္စတံ ဧဝံ ဉတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဒုတိယသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

သတ္တ ¶ ဝဿာနီတိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ အတိစ္ဆထာတိ အတိက္ကမိတွာ ဣစ္ဆထ၊ ဣတော အညတ္ထ ဂန္တွာ ဘိက္ခံ ပရိယေသထာတိ အတ္ထော။ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂကရဏတ္ထာယာတိ ဘတ္တဿ အဇ္ဈောဟရဏကိစ္စတ္ထာယ၊ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘သောဠသဝဿော’’တိ ဥဒ္ဒေသော ကထနံ အဿ အတ္ထီတိ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော၊ ‘‘သောဠသဝဿိကော’’တိ အတ္ထော။

တီသု ဝေဒေသူတိအာဒီသု ဣရုဝေဒယဇုဝေဒသာမဝေဒသင်္ခါတေသု တီသု ဝေဒေသု။ တယော ဧဝ ကိရ ဝေဒါ အဋ္ဌကာဒီဟိ ဓမ္မိကေဟိ ဣသီဟိ လောကဿ သဂ္ဂမဂ္ဂဝိဘာဝနတ္ထာယ ကတာ။ တေနေဝ ဟိ တေ တေဟိ ဝုစ္စန္တိ။ အာထဗ္ဗဏဝေဒေါ ပန ပစ္ဆာ အဓမ္မိကေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ပါဏဝဓာဒိအတ္ထာယ ကတော။ ပုရိမေသု စ တီသု ဝေဒေသု တေဟေဝ ဓမ္မိကသာခါယော အပနေတွာ ယာဂဝဓာဒိဒီပိကာ အဓမ္မိကသာခါ ပက္ခိတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိဃဏ္ဍူတိ ရုက္ခာဒီနံ ဝေဝစနပ္ပကာသကံ ပရိယာယနာမာနုရူပံ သတ္ထံ။ တဉှိ လောကေ ‘‘နိဃဏ္ဍူ’’တိ ¶ ဝုစ္စတိ။ ကေဋုဘန္တိ ကိဋတိ ဂမေတိ ကိရိယာဒိဝိဘာဂန္တိ ကေဋုဘံ၊ ကိရိယာကပ္ပဝိကပ္ပော ကဝီနံ ဥပကာရသတ္ထံ။ ဧတ္ထ စ ကိရိယာကပ္ပဝိကပ္ပောတိ ဝစီဘေဒါဒိလက္ခဏာ ကိရိယာ ကပ္ပီယတိ ဝိကပ္ပီယတိ ဧတေနာတိ ကိရိယာကပ္ပော၊ သော ပန ဝဏ္ဏပဒဗန္ဓပဒတ္ထာဒိဝိဘာဂတော ဗဟုဝိကပ္ပောတိ ‘‘ကိရိယာကပ္ပဝိကပ္ပော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒဉ္စ မူလကိရိယာကပ္ပဂန္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သဟ နိဃဏ္ဍုနာ ကေဋုဘေန စ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာ၊ တယော ဝေဒါ၊ တေသု သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘေသု။ ဌာနကရဏာဒိဝိဘာဂတော စ နိဗ္ဗစနဝိဘာဂတော စ အက္ခရာ ပဘေဒီယန္တိ ဧတေနာတိ အက္ခရပ္ပဘေဒေါ၊ သိက္ခာ စ နိရုတ္တိ စ။ သဟ အက္ခရပ္ပဘေဒေနာတိ သာက္ခရပ္ပဘေဒါ၊ တေသု သာက္ခရပ္ပဘေဒေသု။ အာထဗ္ဗဏဝေဒံ စတုတ္ထံ ကတွာ ‘‘ဣတိဟ အာသ ဣတိဟ အာသာ’’တိ ဤဒိသဝစနပဋိသံယုတ္တော ပေါရာဏကထာသင်္ခါတော ဣတိဟာသော ပဉ္စမော ဧတေသန္တိ ဣတိဟာသပဉ္စမာ၊ တယော ဝေဒါ၊ တေသု ဣတိဟာသပဉ္စမေသု။

ယဿ စိတ္တန္တိအာဒိ ပဉှဒွယံ ခီဏာသဝါနံ စုတိစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပဌမပဉှေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဥပ္ပာဒက္ခဏသမင်္ဂိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ န နိရုဇ္ဈတီတိ နိရောဓက္ခဏံ အပ္ပတ္တတာယ န နိရုဇ္ဈတိ။ တဿ စိတ္တန္တိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ တံ စိတ္တံ ကိံ နိရုဇ္ဈိဿတိ အာယတိဉ္စ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ပုစ္ဆာ၊ တဿာ စ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယတာယ ဧဝမေတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အရဟတော ပစ္ဆိမစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ တဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န နိရုဇ္ဈတိ၊ အာယတိဉ္စ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ အဝဿမေဝ နိရောဓက္ခဏံ ပတွာ နိရုဇ္ဈိဿတိ၊ တတော အပ္ပဋိသန္ဓိကတ္တာ အညံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ ဌပေတွာ ပန ပစ္ဆိမစိတ္တသမင်္ဂိံ ခီဏာသဝံ ဣတရေသံ ဥပ္ပာဒက္ခဏသမင်္ဂိစိတ္တံ ¶ ဥပ္ပာဒက္ခဏသမင်္ဂိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဘင်္ဂံ အပ္ပတ္တတာယ န နိရုဇ္ဈတိ၊ ဘင်္ဂံ ပန ပတွာ နိရုဇ္ဈိဿတေဝ၊ အညံ ပန တသ္မိံ ဝါ အညသ္မိံ ဝါ အတ္တဘာဝေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ စေဝ နိရုဇ္ဈိဿတိ စာတိ။ ယဿ ဝါ ပနာတိအာဒိ ဒုတိယပဉှေ ပန နိရုဇ္ဈိဿတိ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ယဿ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒက္ခဏသမင်္ဂိတာယ ဘင်္ဂက္ခဏံ ပတွာ နိရုဇ္ဈိဿတိ အပ္ပဋိသန္ဓိကတာယ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ ခီဏာသဝဿ တံ စိတ္တံ ကိံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိရုဇ္ဈတီတိ ပုစ္ဆာ၊ တဿာ ဧကံသဗျာကရဏီယတာယ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ ဟရိတုံ အသက္ကောန္တောတိ ဥပရိမပဒေ ဝါ ဟေဋ္ဌိမပဒံ ဟေဋ္ဌိမပဒေ ဝါ ဥပရိမပဒံ အတ္ထတော သမန္နာဟရိတုံ ဃဋေတုံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ယောဇေတွာ အတ္ထံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တောတိ အတ္ထော။

သောတာပန္နာနံ ¶ သီလေသု ပရိပူရကာရိတာယ သမာဒိန္နသီလတော နတ္ထိ ပရိဟာနီတိ အာဟ ‘‘အဘဗ္ဗော ဒါနိ သာသနတော နိဝတ္တိတု’’န္တိ။ ဝဍ္ဎေတွာတိ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎေတွာ။ ဒန္တေ ပုနန္တိ ဝိသောဓေန္တိ ဧတေနာတိ ဒန္တပေါနံ ဝုစ္စတိ ဒန္တကဋ္ဌံ။ အဘိနဝါနံ အာဂန္တုကာနံ လဇ္ဇီသဘာဝံ ခန္တိမေတ္တာဒိဂုဏသမင်္ဂိတဉ္စ ကတိပါဟံ သုဋ္ဌု ဝီမံသိတွာဝ ဟတ္ထကမ္မာဒိသမ္ပဋိစ္ဆနံ သင်္ဂဟကရဏဉ္စ ယုတ္တန္တိ သာမဏေရဿ စေဝ အညေသဉ္စ ဘိက္ခူနံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇန္တာနံ ဉာပနတ္ထံ ထေရော တဿ ဘဗ္ဗရူပတံ အဘိညာယ ဉတွာပိ ပုန သမ္မဇ္ဇနာဒိံ အကာသိ။ ‘‘တဿ စိတ္တဒမနတ္ထ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပဋ္ဌပေသီတိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှာပေတုံ အာရဘိ။ သကလဝိနယာစာရပဋိပတ္တိ ဥပသမ္ပန္နာနမေဝ ဝိဟိတာတိ တပ္ပရိယာပုဏနမပိ တေသညေဝ အနုရူပန္တိ အာဟ ‘‘ဌပေတွာ ဝိနယပိဋက’’န္တိ။ တဿ စိတ္တေ ဌပိတမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ သင်္ဂေါပနတ္ထာယ နိယျာတိတဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧကရဇ္ဇာဘိသေကန္တိ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဧကာဓိပစ္စဝသေန ကရိယမာနံ အဘိသေကံ။ ရာဇိဒ္ဓိယောတိ ရာဇာနုဘာဝါနုဂတပ္ပဘာဝါ။ ယတောတိ ယတော သောဠသဃဋတော။ ဒေဝတာ ဧဝ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အာဟရန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒေဝသိကန္တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ။ အဂဒါမလကန္တိ အပ္ပကေနေဝ သရီရသောဓနာဒိသမတ္ထံ သဗ္ဗဒေါသဟရံ ဩသဓာမလကံ။ ဆဒ္ဒန္တဒဟတောတိ ဆဒ္ဒန္တဒဟသမီပေ ဌိတဒေဝဝိမာနတော၊ ကပ္ပရုက္ခတော ဝါ၊ တတ္ထ တာဒိသာ ကပ္ပရုက္ခဝိသေသာ သန္တိ၊ တတော ဝါ အာဟရန္တီတိ အတ္ထော။ အသုတ္တမယိကန္တိ သုတ္တေဟိ အဗဒ္ဓံ ဒိဗ္ဗသုမနပုပ္ဖေဟေဝ ကတံ သုမနပုပ္ဖပဋံ။ ဥဋ္ဌိတဿ သာလိနောတိ သယံဇာတသာလိနော၊ သမုဒါယာပေက္ခဉ္စေတ္ထ ဧကဝစနံ၊ သာလီနန္တိ အတ္ထော။ နဝ ဝါဟသဟဿာနီတိ ဧတ္ထ စတဿော မုဋ္ဌိယော ဧကော ကုဍုဝေါ၊ စတ္တာရော ကုဍုဝါ ဧကော ပတ္ထော၊ စတ္တာရော ပတ္ထာ ဧကော အာဠှကော၊ စတ္တာရော အာဠှကာ ဧကံ ဒေါဏံ၊ စတ္တာရိ ဒေါဏာနိ ဧကာ မာနိကာ ¶ ၊ စတဿော မာနိကာ ဧကာ ခါရီ၊ ဝီသတိ ခါရိကာ ဧကော ဝါဟော၊ တဒေဝ ‘‘ဧကံ သကဋ’’န္တိ သုတ္တနိပါတဋ္ဌကထာဒီသု (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။ကောကာလိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။ နိတ္ထုသကဏေ ကရောန္တီတိ ထုသကုဏ္ဍကရဟိတေ ကရောန္တိ။ တေန နိမ္မိတံ ဗုဒ္ဓရူပံ ပဿန္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုညပ္ပဘာဝနိဗ္ဗတ္တဂ္ဂဟဏံ နာဂရာဇနိမ္မိတာနံ ပုညပ္ပဘာဝနိဗ္ဗတ္တေဟိ သဒိသတာယ ကတံ။ ဝိမလကေတုမာလာတိ ဧတ္ထ ကေတုမာလာ နာမ သီသတော နိက္ခမိတွာ ဥပရိမုဒ္ဓနိ ပုဉ္ဇော ဟုတွာ ဒိဿမာနရသ္မိရာသီတိ ဝဒန္တိ။

ဗာဟိရကပါသဏ္ဍန္တိ ¶ ဗာဟိရကပ္ပဝေဒိတံ သမယဝါဒံ။ ပရိဂ္ဂဏှီတိ ဝီမံသမာနော ပရိဂ္ဂဟေသိ။ ဘဒ္ဒပီဌကေသူတိ ဝေတ္တမယပီဌေသု။ သာရောတိ ဂုဏသာရော။ သီဟပဉ္ဇရေတိ မဟာဝါတပါနသမီပေ။ ကိလေသဝိပ္ဖန္ဒရဟိတစိတ္တတာယ ဒန္တံ။ နိစ္စံ ပစ္စုပဋ္ဌိတသတာရက္ခတာယ ဂုတ္တံ။ ခုရဂ္ဂေယေဝါတိ ကေသောရောပနာဝသာနေ။ အတိဝိယ သောဘတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝါဏိဇကော အဟောသီတိ မဓုဝါဏိဇကော အဟောသိ။

ပုဗ္ဗေ ဝ သန္နိဝါသေနာတိ ပုဗ္ဗေ ဝါ ပုဗ္ဗဇာတိယံ ဝါ သဟဝါသေနာတိ အတ္ထော။ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါတိ ဝတ္တမာနဘဝေ ဟိတစရဏေန ဝါ။ ဧဝံ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ တံ သိနေဟသင်္ခါတံ ပေမံ ဇာယတေ။ ကိံ ဝိယာတိ? အာဟ ‘‘ဥပ္ပလံ ဝ ယထောဒကေ’’တိ။ ဥပ္ပလံ ဝါတိ ရဿကတော ဝါ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ ယထာ-သဒ္ဒေါ ဥပမာယံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဥပ္ပလဉ္စ သေသဉ္စ ပဒုမာဒိ ဥဒကေ ဇာယမာနံ ဒွေ ကာရဏာနိ နိဿာယ ဇာယတိ ဥဒကဉ္စေဝ ကလလဉ္စ၊ ဧဝံ ပေမမ္ပီတိ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၇၄)။

ဓုဝဘတ္တာနီတိ နိစ္စဘတ္တာနိ။ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇန္တိ ခုဒ္ဒကံ မဟန္တဉ္စ ဝဇ္ဇံ။ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ဘာရမကာသီတိ ထေရဿ မဟာနုဘာဝတံ၊ တဒါ သာသနကိစ္စဿ နာယကဘာဝေန သင်္ဃပရိဏာယကတဉ္စ ရညော ဉာပေတုံ သင်္ဃော တဿ ဘာရမကာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န အညေသံ အဇာနနတာယ။ သာသနဿ ဒါယာဒေါတိ သာသနဿ အဗ္ဘန္တရော ဉာတကော ဟောမိ န ဟောမီတိ အတ္ထော။ ယေ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတုံ ပုတ္တဓီတရော ပရိစ္စဇန္တိ၊ တေ ဗုဒ္ဓသာသနေ သာလောဟိတဉာတကာ နာမ ဟောန္တိ၊ သကလသာသနဓာရဏေ သမတ္ထာနံ အတ္တနော ဩရသပုတ္တာနံ ပရိစ္စတ္တတ္တာ န ပစ္စယမတ္တဒါယကာတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ထေရော ‘‘န ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဧတ္တာဝတာ သာသနဿ ဒါယာဒေါ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ကထဉ္စရဟီတိ ဧတ္ထ စရဟီတိ နိပါတော အက္ခန္တိံ ဒီပေတိ။ တိဿကုမာရဿာတိ ရညော ဧကမာတုကဿ ကနိဋ္ဌဿ။ သက္ခသီတိ သက္ခိဿသိ။ သိက္ခာယ ပတိဋ္ဌာပေသုန္တိ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိအာဒီသု ဝိကာလဘောဇနာ ဝေရမဏိပရိယောသာနာသု ဆသု သိက္ခာသု ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိံ ဒွေ ¶ ဝဿာနိ အဝီတိက္ကမ္မ သမာဒါနံ သမာဒိယာမီတိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၁၀၇၉) သမာဒါနဝသေန သိက္ခာသမ္မုတိဒါနာနန္တရံ သိက္ခာယ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။ ဆ ဝဿာနိ အဘိသေကဿ အဿာတိ ဆဝဿာဘိသေကော။

သဗ္ဗံ ¶ ထေရဝါဒန္တိ ဒွေ သင်္ဂီတိယော အာရုဠှာ ပါဠိ။ သာ ဟိ မဟာသင်္ဃိကာဒိဘိန္နလဒ္ဓိကာဟိ ဝိဝေစေတုံ ‘‘ထေရဝါဒေါ’’တိ ဝုတ္တာ။ အယဉှိ ဝိဘဇ္ဇဝါဒေါ မဟာကဿပတ္ထေရာဒီဟိ အသင်္ကရတော ရက္ခိတော အာနီတော စာတိ ‘‘ထေရဝါဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘သထေရဝါဒ’’န္တိပိ လိခန္တိ။ တတ္ထ ‘‘အဋ္ဌကထာသု အာဂတထေရဝါဒသဟိတံ သာဋ္ဌကထံ တိပိဋကသင်္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစန’’န္တိ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာတိ တေဇောကသိဏာရမ္မဏံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ။

သဘာယန္တိ နဂရမဇ္ဈေ ဝိနိစ္ဆယသာလာယံ။ ဒိဋ္ဌိဂတာနီတိ ဒိဋ္ဌိယောဝ။ န ခေါ ပနေတံ သက္ကာ ဣမေသံ မဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဝူပသမေတုန္တိ တေသဉှိ မဇ္ဈေ ဝသန္တော တေသုယေဝ အန္တောဂဓတ္တာ အာဒေယျဝစနော န ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝံ စိန္တေသိ။ အဟောဂင်္ဂပဗ္ဗတန္တိ ဧဝံနာမကံ ပဗ္ဗတံ။ ‘‘အဓောဂင်္ဂါပဗ္ဗတ’’န္တိပိ လိခန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ပဉ္စာတပေန တပ္ပေန္တီတိ စတူသု ဌာနေသု အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ မဇ္ဈေ ဌတွာ သူရိယမဏ္ဍလံ ဥလ္လောကေန္တာ သူရိယာတပေန တပ္ပေန္တိ။ အာဒိစ္စံ အနုပရိဝတ္တန္တီတိ ဥဒယကာလတော ပဘုတိ သူရိယံ ဩလောကယမာနာ ယာဝ အတ္ထင်္ဂမနာ သူရိယာဘိမုခါဝ ပရိဝတ္တန္တိ။ ဝေါဘိန္ဒိဿာမာတိ ပဂ္ဂဏှိံသူတိ ဝိနာသေဿာမာတိ ဥဿာဟမကံသု။

ဝိဿဋ္ဌောတိ မရဏသင်္ကာရဟိတော၊ နိဗ္ဘယောတိ အတ္ထော။ မိဂဝံ နိက္ခမိတွာတိ အရညေ ဝိစရိတွာ မိဂမာရဏကီဠာ မိဂဝံ၊ တံ ဥဒ္ဒိဿ နိက္ခမိတွာ မိဂဝဓတ္ထံ နိက္ခမိတွာတိ အတ္ထော။ အဟိနာဂါဒိတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘ဟတ္ထိနာဂေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿ ပဿန္တဿေဝါတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ၊ တသ္မိံ ပဿန္တေယေဝါတိ အတ္ထော။ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာတိ ဧတ္ထ အယံ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ န ဟောတီတိ ဂိဟိဿာပိ ဣမံ ဣဒ္ဓိံ ဒဿေသိ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ အပ္ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ပကတိဝဏ္ဏဉှိ ဝိဇဟိတွာ နာဂဝဏ္ဏာဒိဒဿနံ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ။ ဆဏဝေသန္တိ ဥဿဝဝေသံ။ ပဓာနဃရန္တိ ဘာဝနာနုယောဂဝသေန ဝီရိယာရမ္ဘဿ အနုရူပံ ဝိဝိတ္တသေနာသနံ။ သောပီတိ ရညော ဘာဂိနေယျံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ကုသလာဓိပ္ပာယောတိ မနာပဇ္ဈာသယော။ ဒွေဠှကဇာတောတိ သံသယမာပန္နော။ ဧကေကံ ဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဂဏှိတွာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ အာဏာကာရေန ဝုတ္တေပိ ထေရာ ဘိက္ခူ သာသနဟိတတ္တာ ဂတာ။ ကပ္ပိယသာသနဉှေတံ၊ န ဂိဟီနံ ဂိဟိကမ္မပဋိသံယုတ္တံ။ ထေရော နာဂစ္ဆီတိ ကိဉ္စာပိ ¶ ‘‘ရာဇာ ¶ ပက္ကောသတီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဓမ္မကမ္မတ္ထာယ အာဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ ပန ပေသိတေပိ ‘‘အနနုရူပါ ယာစနာ’’တိ နာဂတော၊ ‘‘မဟာနုဘာဝေါ ထေရော ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိကော ပမာဏဘူတော’’တိ ရညော စေဝ ဥဘယပက္ခိကာနဉ္စ အတ္တနိ ဗဟုမာနုပ္ပာဒနဝသေန ဥဒ္ဓံ ကတ္တဗ္ဗကမ္မသိဒ္ဓိံ အာကင်္ခန္တော အသာရုပ္ပဝစနလေသေန နာဂစ္ဆိ။ ဧကတော သင်္ဃဋိတာ နာဝါ နာဝါသင်္ဃာဋံ။ သာသနပစ္စတ္ထိကာနံ ဗဟုဘာဝတော အာဟ ‘‘အာရက္ခံ သံဝိဓာယာ’’တိ။ ယန္တိ ယသ္မာ။ အဗ္ဗာဟိံသူတိ အာကဍ္ဎိံသု။ ဗာဟိရတောတိ ဥယျာနဿ ဗာဟိရတော။ ပဿန္တာနံ အတိဒုက္ကရဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘ပဒေသပထဝီကမ္ပနံ ဒုက္ကရ’’န္တိ အာဟ။ အဓိဋ္ဌာနေ ပနေတ္ထ ဝိသုံ ဒုက္ကရတာ နာမ နတ္ထိ။

ဒီပကတိတ္တိရောတိ သာကုဏိကေဟိ သမဇာတိကာနံ ဂဟဏတ္ထာယ ပေါသေတွာ သိက္ခေတွာ ပါသဋ္ဌာနေ ဌပနကတိတ္တိရော။ န ပဋိစ္စ ကမ္မံ ဖုသတီတိ ဂါထာယ ယဒိ တဝ ပါပကိရိယာယ မနော နပ္ပဒုဿတိ၊ လုဒ္ဒေန တံ နိဿာယ ကတမ္ပိ ပါပကမ္မံ တံ န ဖုသတိ။ ပါပကိရိယာယ ဟိ အပ္ပောဿုက္ကဿ နိရာလယဿ ဘဒြဿ သတော တဝ တံ ပါပံ န ဥပလိမ္ပတိ၊ တဝ စိတ္တံ န အလ္လီယတီတိ အတ္ထော။

ကိံ ဝဒတိ သီလေနာတိ ကိံဝါဒီ။ အထ ဝါ ကော ကတမော ဝါဒေါ ကိံဝါဒေါ၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ ကိံဝါဒီ။ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ သဿတောတိ ဝါဒေါ ဧတေသန္တိ သဿတဝါဒိနော။ သတ္တေသု သင်္ခါရေသု ဝါ ဧကစ္စံ သဿတန္တိ ပဝတ္တော ဝါဒေါ ဧကစ္စသဿတော၊ တသ္မိံ နိယုတ္တာ ဧကစ္စသဿတိကာ။ ‘‘အန္တော၊ အနန္တော၊ အန္တာနန္တော၊ နေဝန္တော နာနန္တော’’တိ ဧဝံ အန္တာနန္တံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ စတ္တာရော ဝါဒါ အန္တာနန္တာ၊ တေသု နိယုတ္တာ အန္တာနန္တိကာ။ န မရတိ န ဥပစ္ဆိဇ္ဇတီတိ အမရာ၊ ဧဝန္တိပိ မေ နော၊ တထာတိပိ မေ နောတိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၆၂) ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ စေဝ ဝါစာ စ၊ တဿာ ဝိက္ခေပေါ ဧတေသန္တိ အမရာဝိက္ခေပိကာ။ အထ ဝါ အမရာ နာမ မစ္ဆဇာတိ ဒုဂ္ဂဟာ ဟောတိ၊ တဿာ အမရာယ ဝိယ ဝိက္ခေပေါ ဧတေသန္တိ အမရာဝိက္ခေပိကာ။ အဓိစ္စ ယဒိစ္ဆကံ ယံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ အနပေက္ခိတွာ သမုပ္ပန္နော အတ္တာ စ လောကော စာတိ ဝါဒေ နိယုတ္တာ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကာ။ သညီ အတ္တာတိ ဝါဒေါ ယေသန္တေ သညီဝါဒါ။ ဧဝံ အသညီဝါဒါ နေဝသညီနာသညီဝါဒါတိ ဧတ္ထာပိ။ ‘‘ကာယဿ ဘေဒါ သတ္တော ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၈၅-၈၆) ဧဝံ ¶ ဥစ္ဆေဒံ ဝဒန္တီတိ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မောတိ ပစ္စက္ခော ယထာသကံ အတ္တဘာဝေါ၊ တသ္မိံယေဝ ယထာကာမံ ပဉ္စကာမဂုဏပရိဘောဂေန နိဗ္ဗာနံ ဒုက္ခူပသမံ ဝဒန္တီတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါ။ ဝိဘဇိတွာ ဝါဒေါ ဧတဿာတိ ဝိဘဇ္ဇဝါဒီ၊ ဘဂဝါ။ သဗ္ဗံ ဧကရူပေန အဝတွာ ယထာဓမ္မံ ဝိဘဇိတွာ နိဇ္ဇဋံ နိဂုမ္ဗံ ကတွာ ယထာ ဒိဋ္ဌိသန္ဒေဟာဒယော ဝိဂစ္ဆန္တိ၊ သမ္မုတိပရမတ္ထာ ¶ စ ဓမ္မာ အသင်္ကရာ ပဋိဘန္တိ၊ ဧဝံ ဧကန္တဝိဘဇနသီလောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပရပ္ပဝါဒံ မဒ္ဒမာနောတိ တသ္မိံ ကာလေ ဥပ္ပန္နံ၊ အာယတိံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဉ္စ သဗ္ဗံ ပရဝါဒံ ကထာဝတ္ထုမာတိကာဝိဝရဏမုခေန နိမ္မဒ္ဒနံ ကရောန္တောတိ အတ္ထော။

တတိယသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ကေနာဘတန္တိ ဣမံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တေန ဇမ္ဗုဒီပေ တာဝ ယာဝ တတိယသင်္ဂီတိ၊ တာဝ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သီဟဠဒီပေ အာစရိယပရမ္ပရံ ဒဿေတုံ တတိယသင်္ဂဟတော ပန ဥဒ္ဓန္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဣမံ ဒီပန္တိ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ။ တသ္မိံ ဒီပေ နိသီဒိတွာ အာစရိယေန အဋ္ဌကထာယ ကတတ္တာ ‘‘ဣမံ ဒီပ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကဉ္စိ ကာလန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ၊ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေတိ အတ္ထော။ ပေါရာဏာတိ သီဟဠဒီပေ သီဟဠဋ္ဌကထာကာရကာ။ ဘဒ္ဒနာမောတိ ဘဒ္ဒသာလတ္ထေရော။ အာဂုံ ပါပံ န ကရောန္တီတိ နာဂါ။ ဝိနယပိဋကံ ဝါစယိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ တမ္ဗပဏ္ဏိယာတိ ဘုမ္မဝစနံ။ နိကာယေ ပဉ္စာတိ ဝိနယာဘိဓမ္မာနံ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ တဗ္ဗိနိမုတ္တာ ပဉ္စ နိကာယာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ပကရဏေတိ အဘိဓမ္မပကရဏေ ဝါစေသုန္တိ ယောဇနာ။ တီဏိ ပိဋကာနိ သွာဂတာနိ အဿာတိ ‘‘တေပိဋကော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘တိပေဋကော’’တိ ဆန္ဒာနုရက္ခဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တာရကရာဇာတိ စန္ဒိမာ။ ပုပ္ဖနာမောတိ ဧတ္ထ မဟာပဒုမတ္ထေရော သုမနတ္ထေရော စ ဉာတဗ္ဗောတိ ဒွိက္ခတ္တုံ ‘‘ပုပ္ဖနာမော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝနဝါသိန္တိ ဝနဝါသီရဋ္ဌံ။ ကရကဝဿန္တိ ဟိမပါတနကဝဿံ၊ ကရကဓာရာသဒိသံ ဝါ ဝဿံ။ ဟရာပေတွာတိ ဥဒကောဃေန ဟရာပေတွာ။ ဆိန္နဘိန္နပဋဓရောတိ သတ္ထကေန ဆိန္နံ ရင်္ဂေန ဘိန္နံ ပဋံ ဓာရဏကော။ ဘဏ္ဍူတိ မုဏ္ဍကော။ မက္ခံ အသဟမာနောတိ ထေရဿ အာနုဘာဝံ ပဋိစ္စ အတ္တနော ¶ ဥပ္ပန္နံ ပရေသံ ဂုဏမက္ခနလက္ခဏံ မက္ခံ တထာ ပဝတ္တံ ကောဓံ အသဟမာနော။ အသနိယော ဖလန္တီတိ ဂဇ္ဇန္တာ ပတန္တိ။ မေ မမ ဘယဘေရဝံ ဇနေတုံ ပဋိဗလော န အဿ န ဘဝေယျာတိ ယောဇနာ။ အညဒတ္ထူတိ ဧကံသေန။ ကသ္မီရဂန္ဓာရာတိ ကသ္မီရဂန္ဓာရရဋ္ဌဝါသိနော။ ဣသိဝါတပဋိဝါတာတိ ဘိက္ခူနံ စီဝရစလနကာယစလနေဟိ သဉ္ဇနိတဝါတေဟိ ပရိတော သမန္တတော ဗီဇယမာနာ အဟေသုံ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဟေဋ္ဌာမဂ္ဂတ္တယေ ဉာဏံ။ အနမတဂ္ဂိယန္တိ အနမတဂ္ဂသံယုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂၄ အာဒယော)။ သမဓိကာနီတိ သာဓိကာနိ။ ပဉ္စ ရဋ္ဌာနီတိ ပဉ္စ စိနရဋ္ဌာနိ။ ဝေဂသာတိ ဝေဂေန။ သမန္တတော ရက္ခံ ဌပေသီတိ တေသံ အပ္ပဝေသနတ္ထာယ အဓိဋ္ဌာနဝသေန ရက္ခံ ဌပေသိ။ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ သဟဿာနီတိ အဍ္ဎေန စတုတ္ထာနိ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ၊ အတိရေကပဉ္စသတာနိ တီဏိ သဟဿာနီတိ အတ္ထော။ ဒိယဍ္ဎသဟဿန္တိ ¶ အဍ္ဎေန ဒုတိယံ ဒိယဍ္ဎံ၊ အတိရေကပဉ္စသတိကံ သဟဿန္တိ အတ္ထော။ နိဒ္ဓမေတွာနာတိ ပလာပေတွာ။

ရာဇဂဟနဂရပရိဝတ္တကေနာတိ ရာဇဂဟနဂရံ ပရိဝတ္တေတွာ တတော ဗဟိ တံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဂတမဂ္ဂေန၊ ဂမနေန ဝါ။ အာရောပေသီတိ ပဋိပါဒေသိ။ ပဠိနာတိ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိံသု။ နဂုတ္တမေတိ စေတိယဂိရိမာဟ။ ပုရတောတိ ပါစီနဒိသာဘာဂေ။ ပုရသေဋ္ဌဿာတိ သေဋ္ဌဿ အနုရာဓပုရဿ။ သိလကူဋမှီတိ ဧဝံနာမကေ ပဗ္ဗတကူဋေ။ သီဟကုမာရဿ ပုတ္တောတိ ဧတ္ထ ‘‘ကလိင်္ဂရာဇဓီတု ကုစ္ဆိသ္မိံ သီဟဿ ဇာတော သီဟကုမာရော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဇေဋ္ဌမာသဿ ပုဏ္ဏမိယံ ဇေဋ္ဌနက္ခတ္တံ ဝါ မူလနက္ခတ္တံ ဝါ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဇေဋ္ဌမူလနက္ခတ္တံ နာမ ဟောတီ’’တိ။ မိဂါနံ ဝါနတော ဟိံသနတော ဗာဓနတော မိဂဝံ၊ မိဂဝိဇ္ဈနကီဠာ။ ရောဟိတမိဂရူပန္တိ ဂေါကဏ္ဏမိဂဝေသံ။ ရထယဋ္ဌိပ္ပမာဏာတိ ရထပတောဒပ္ပမာဏာ။ ဧကာ လတာယဋ္ဌိ နာမာတိ ဧကာ ရဇတမယာ ကဉ္စနလတာယ ပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ ဧဝံ လဒ္ဓနာမာ။ ပုပ္ဖယဋ္ဌိယံ နီလာဒီနိ ပုပ္ဖာနိ၊ သကုဏယဋ္ဌိယံ နာနပ္ပကာရာ မိဂပက္ခိနော ဝိစိတ္တကမ္မကတာ ဝိယ ခါယန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနီတိ ရာဇာရဟဥတ္တမဘဏ္ဍာနိ။ သင်္ခန္တိ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋံ အဘိသေကသင်္ခံ။ ဝဍ္ဎမာနန္တိ အလင်္ကာရစုဏ္ဏံ၊ ‘‘နဟာနစုဏ္ဏ’’န္တိ ကေစိ။ ဝဋံသကန္တိ ကဏ္ဏပိဠန္ဓနံ ဝဋံသကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နန္ဒိယာဝဋ္ဋန္တိ နန္ဒိယာဝဋ္ဋပုပ္ဖာကာရေန မင်္ဂလတ္ထံ သုဝဏ္ဏေန ကတံ။ ကညန္တိ ခတ္တိယကုမာရိံ။ ဟတ္ထပုဉ္ဆနန္တိ ပီတဝဏ္ဏံ မဟဂ္ဃဟတ္ထပုဉ္ဆနဝတ္ထံ။ အရုဏဝဏ္ဏမတ္တိကန္တိ နာဂဘဝနသမ္ဘဝံ။ ဝတ္ထကောဋိကန္တိ ဝတ္ထယုဂမေဝ။ နာဂမာဟဋန္တိ နာဂေဟိ ¶ အာဟဋံ။ အမတောသဓန္တိ ဧဝံနာမိကာ ဂုဠိကဇာတိ။ အမတသဒိသကိစ္စတ္တာ ဧဝံ ဝုစ္စတိ။ ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပေနာတိ ဘူမတ္ထရဏာကာရေန။ ဥပ္ပာတပါဌကာတိ နိမိတ္တပါဌကာ။ အလံ ဂစ္ဆာမာတိ ‘‘ပုရဿ အစ္စာသန္နတ္တာ သာရုပ္ပံ န ဟောတီ’’တိ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ။ အဍ္ဎနဝမာနံ ပါဏသဟဿာနန္တိ (အ။ နိ။ ၆။၅၃) ပဉ္စသတာဓိကာနံ အဋ္ဌန္နံ ပါဏသဟဿာနံ။ အပ္ပမာဒသုတ္တန္တိ အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ မဟာအပ္ပမာဒသုတ္တံ၊ ရာဇောဝါဒသုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

မဟစ္စာတိ မဟတာ။ ဥပသင်္ကမန္တောတိ အတိဝိယ ကိလန္တရူပေါ ဟုတွာ ဥပသင်္ကမီတိ အတ္ထော။ တုမှေ ဇာနနတ္ထန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဉ္စပဏ္ဏာသာယာတိ ဧတ္ထ ‘‘စတုပညာသာယာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ ဥပရိ ဝုစ္စမာနံ ဒွါသဋ္ဌိ အရဟန္တောတိ ဝစနံ သမေတီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။အာစရိယပရမ္ပရကထာဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။ ဒသဘာတိကသမာကုလန္တိ မုဋသိဝဿ ပုတ္တေဟိ ဒေဝါနံပိယတိဿာဒီဟိ ဒသဟိ ဘာတိကေဟိ သမာကိဏ္ဏံ။ စိရဒိဋ္ဌော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဓာတုယော သန္ဓာယာဟ။ သဗ္ဗတာဠာဝစရေတိ သဗ္ဗာနိ တုရိယဘဏ္ဍာနိ၊ တံသဟစရိတေ ဝါ ဝါဒကေ။ ဥပဋ္ဌာပေတွာတိ ဥပဟာရကာရာပနဝသေန သန္နိပါတေတွာ။ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယာတိ ပစ္ဆာဘတ္တံ။ ပေါက္ခရဝဿန္တိ ပေါက္ခရပတ္တေ ¶ ဝိယ အတေမိတုကာမာနံ ဥပရိ အတေမေတွာ ပဝတ္တနကဝဿံ။ မဟာဝီရောတိ သတ္ထုဝေါဟာရေန ဓာတု ဧဝ ဝုတ္တာ။ ပစ္ဆိမဒိသာဘိမုခေါဝ ဟုတွာ အပသက္ကန္တောတိ ဧတ္ထ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ ဌိတောဝ ပိဋ္ဌိတော အပသက္ကနေန ပစ္ဆိမဒိသာယ ဂစ္ဆန္တော တာဒိသောပသင်္ကမနံ သန္ဓာယ ‘‘ပစ္ဆိမဒိသာဘိမုခေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘မဟေဇဝတ္ထု နာမ ဧဝံနာမကံ ဒေဝဋ္ဌာန’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ပဇ္ဇရကေနာတိ အမနုဿသမုဋ္ဌာပိတေန ပဇ္ဇရကရောဂေန။ ဒေဝေါတိ မေဃော။ အနုပ္ပဝေစ္ဆီတိ ဝိမုစ္စိ။ ဝိဝါဒေါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကိရိယာကာလမပေက္ခိတွာ ဝတ္တမာနပ္ပယောဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ ဤဒိသေသု သဗ္ဗတ္ထ။ တဒေတန္တိ ဌာနံ တိဋ္ဌတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဆန္နံ ဝဏ္ဏာနံ သမ္ဗန္ဓဘူတာနံ ရံသိယော စာ’’တိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဆန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ဥဒကဓာရာ စာ’’တိ ဧဝမ္ပေတ္ထ သမ္ဗန္ဓံ ဝဒန္တိ။ ပရိနိဗ္ဗုတေပိ ဘဂဝတိ တဿာနုဘာဝေန ဧဝရူပံ ပါဋိဟာရိယံ အဟောသိ ဧဝါတိ ဒဿေတုံ ဧဝံ အစိန္တိယာတိအာဒိဂါထမာဟ။ ရက္ခံ ကရောန္တောတိ အတ္တနာ ဥပါယေန ပလာပိတာနံ ယက္ခာနံ ပုန အပ္ပဝိသနတ္ထာယ ပရိတ္တာနံ ကရောန္တော။ အာဝိဇ္ဇီတိ ပရိယာယိ။

ရညော ¶ ဘာတာတိ ရညော ကနိဋ္ဌဘာတာ။ အနုဠာဒေဝီ နာမ ရညော ဇေဋ္ဌဘာတု ဇာယာ။ သရသရံသိဇာလဝိဿဇ္ဇနကေနာတိ သိနိဒ္ဓတာယ ရသဝန္တံ ဩဇဝန္တံ ရံသိဇာလံ ဝိဿဇ္ဇေန္တေန။ ဧကဒိဝသေန အဂမာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အပ္ပေသီတိ လေခသာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ဥဒိက္ခတီတိ အပေက္ခတိ ပတ္ထေတိ။ ဘာရိယန္တိ ဂရုကံ၊ အနတိက္ကမနီယန္တိ အတ္ထော။ မံ ပဋိမာနေတီတိ မံ ဥဒိက္ခတိ။ ကမ္မာရဝဏ္ဏန္တိ ရညော ပကတိသုဝဏ္ဏကာရဝဏ္ဏံ။ တိဟတ္ထဝိက္ခမ္ဘန္တိ တိဟတ္ထဝိတ္ထာရံ။ သကလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇေနာတိ ဧတ္ထ ရညော ဣဒန္တိ ရဇ္ဇံ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပတော ဥပ္ပဇ္ဇနကအာယော စေဝ အာဏာဒယော စ၊ တေန ပူဇေမီတိ အတ္ထော၊ န သကလပထဝီပါသာဒါဒိဝတ္ထုနာ တဿ သတ္တာဟံ ဒေမီတိအာဒိနာ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဒါတုံ အယုတ္တတ္တာ။ ဧဝဉှိ ဒေန္တော တာဝကာလိကံ ဒေတိ နာမ ဝတ္ထုပရိစ္စာဂလက္ခဏတ္တာ ဒါနဿ၊ ပထဝါဒိဝတ္ထုပရိစ္စာဂေန စ ပုန ဂဟဏဿ အယုတ္တတ္တာ။ နိယမိတကာလေ ပန အာယာဒယော ပရိစ္စတ္တာ ဧဝါတိ တတော ပရံ အပရိစ္စတ္တတ္တာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေတ္ထ ဣတော ပရမ္ပိ အာယာဒိဒါနဝသေနေဝ ရဇ္ဇဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုပ္ဖုဠကာ ဟုတွာတိ ကေတကီပါရောဟင်္ကုရာ ဝိယ ဥဒကပုပ္ဖုဠကာကာရာ ဟုတွာ။ ဂဝက္ခဇာလသဒိသန္တိ ဘာဝနပုံသကံ၊ ဝါတပါနေသု ဇာလာကာရေန ဌပိတဒါရုပဋသဒိသန္တိ အတ္ထော၊ ဂဝက္ခေန စ သုတ္တာဒိမယဇာလေန စ သဒိသန္တိ ဝါ အတ္ထော။

ဒေဝဒုန္ဒုဘိယောတိ ဧတ္ထ ဒေဝေါတိ မေဃော၊ တဿ အစ္ဆသုက္ခတာယ အာကာသမိဝ ခါယမာနဿ အနိမိတ္တဂဇ္ဇိတံ ဒေဝဒုန္ဒုဘိ နာမ၊ ယံ ‘‘အာကာသဒုန္ဒုဘီ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ဖလိံသူတိ ထနိံသု။ ပဗ္ဗတာနံ ¶ နစ္စေဟီတိ ပထဝီကမ္ပေန ဣတော စိတော စ ဘမန္တာနံ ပဗ္ဗတာနံ နစ္စေဟိ။ ဝိမှယဇာတာ ယက္ခာ ‘‘ဟိ’’န္တိသဒ္ဒံ နိစ္ဆာရေန္တီတိ အာဟ ‘‘ယက္ခာနံ ဟိင်္ကာရေဟီ’’တိ။ သကသကပဋိဘာနေဟီတိ အတ္တနော အတ္တနော သိပ္ပကောသလ္လေဟိ။ အဘိသေကံ ဒတွာတိ အနောတတ္တဒဟောဒကေန အဘိသေကံ ဒတွာ။

ဒေဝတာကုလာနီတိ မဟာဗောဓိံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတနာဂယက္ခာဒိဒေဝတာကုလာနိ ဒတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂေါပကရာဇကမ္မိနော တထာ ‘‘တရစ္ဆာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣမိနာ ပရိဝါရေနာတိ သဟတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ ဣမိနာ ပရိဝါရေန သဟာတိ အတ္ထော။ တာမလိတ္တိန္တိ ဧဝံနာမကံ သမုဒ္ဒတီရေ ပဋ္ဋနံ။ ဣဒမဿ တတိယန္တိ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌိတသာခါဗောဓိယာ ရဇ္ဇသမ္ပဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတော ပန ပုဗ္ဗေ ဧကဝါရံ ရဇ္ဇသမ္ပဒါနံ အစ္ဆိန္နာယ သာခါယ မဟာဗောဓိယာ ဧဝ ကတံ၊ တေန ¶ သဒ္ဓိံ စတုက္ခတ္တုံ ရာဇာ ရဇ္ဇေန ပူဇေသိ။ ရဇ္ဇေန ပူဇိတဒိဝသေသု ကိရ သကလဒီပတော ဥပ္ပန္နံ အာယံ ဂဟေတွာ မဟာဗောဓိမေဝ ပူဇေသိ။

ပဌမပါဋိပဒဒိဝသေတိ သုက္ကပက္ခပါဋိပဒဒိဝသေ။ တဉှိ ကဏှပက္ခပါဋိပဒဒိဝသံ အပေက္ခိတွာ ‘‘ပဌမပါဋိပဒဒိဝသ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဒဉ္စ တသ္မိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဝေါဟာရံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန ပုဏ္ဏမိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အပရာ ပုဏ္ဏမီ၊ တာဝ ဧကော မာသောတိ ဝေါဟာရော။ တသ္မာ ဣမိနာ ဝေါဟာရေန ‘‘ဒုတိယပါဋိပဒဒိဝသေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ကဏှပက္ခပါဋိပဒဿ ဣဓ ပဌမပါဋိပဒတ္တာ။ ဂစ္ဆတိ ဝတရေတိ ဧတ္ထ အရေတိ ခေဒေ။ သမန္တာယောဇနန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ၊ ယောဇနပ္ပမာဏေ ပဒေသေ သဗ္ဗတ္ထာတိ အတ္ထော။ သုပဏ္ဏရူပေနာတိ မဟာဗောဓိံ ဗလက္ကာရေန ဂဟေတွာ နာဂဘဝနံ နေတုကာမာနိ နာဂရာဇကုလာနိ ဣဒ္ဓိယာ ဂဟိတေန ဂရုဠရူပေန သန္တာသေတိ။ တံ ဝိဘူတိံ ပဿိတွာတိ ဒေဝတာဒီဟိ ကရီယမာနံ ပူဇာမဟတ္တံ၊ မဟာဗောဓိယာ စ အာနုဘာဝမဟတ္တံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တထာ ပူဇေတုကာမာ ထေရိံ ယာစိတွာတိ ယောဇနာ။ သမုဒ္ဒသာလဝတ္ထုသ္မိန္တိ ယသ္မိံ ပဒေသေ ဌတွာ ရာဇာ သမုဒ္ဒေ အာဂစ္ဆန္တံ ဗောဓိံ ထေရာနုဘာဝေန အဒ္ဒသ၊ ယတ္ထ စ ပစ္ဆာ သမုဒ္ဒဿ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနန္တိ ပကာသေတုံ သမုဒ္ဒသာလံ နာမ သာလံ အကံသု၊ တသ္မိံ သမုဒ္ဒသာလာယ ဝတ္ထုဘူတေ ပဒေသေ။ ထေရဿာတိ မဟာမဟိန္ဒတ္ထေရဿ။ ပုပ္ဖအဂ္ဃိယာနီတိ ကူဋာဂါရသဒိသာနိ ပုပ္ဖစေတိယာနိ။ အာဂတော ဝတရေတိ ဧတ္ထ အရေတိ ပမောဒေ။ အဋ္ဌဟိ အမစ္စကုလေဟိ အဋ္ဌဟိ ဗြာဟ္မဏကုလေဟိ စာတိ သောဠသဟိ ဇာတိသမ္ပန္နကုလေဟိ။ ရဇ္ဇံ ဝိစာရေသီတိ ရဇ္ဇံ ဝိစာရေတုံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ရာဇဝတ္ထုဒွါရကောဋ္ဌကဋ္ဌာနေတိ ရာဇုယျာနဿ ဒွါရကောဋ္ဌကဋ္ဌာနေ။ အနုပုဗ္ဗဝိပဿနန္တိ ဥဒယဗ္ဗယာဒိအနုပုဗ္ဗဝိပဿနံ။ ‘‘သဟ ဗောဓိပတိဋ္ဌာနေနာ’’တိ ကရဏဝစနေန ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိဘတ္တိပရိဏာမေန ‘‘သဟ ဗောဓိပတိဋ္ဌာနာ’’တိ နိဿက္ကဝစနံ ကတံ။ သတိ ဟိ သဟသဒ္ဒပ္ပယောဂေ ကရဏဝစနေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဒဿိံသူတိ ပညာယိံသု။ မဟာအာသနဋ္ဌာနေတိ ပုဗ္ဗပဿေ မဟာသိလာသနေန ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ။ ပူဇေတွာ ဝန္ဒီတိ အာဂါမိနံ ¶ မဟာစေတိယံ ဝန္ဒိ။ ပုရိမေ ပန မဟာဝိဟာရဋ္ဌာနေ ပူဇာမတ္တဿေဝ ကတတ္တာ အနာဂတေ သင်္ဃဿပိ နဝကတာ အဝန္ဒိတဗ္ဗတာ စ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနာဂတေ ပန မေတ္တေယျာဒိဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ဗုဒ္ဓဘာဝက္ခဏံ ဥဒ္ဒိဿ ဝန္ဒိတဗ္ဗာဝ သဘာဝေန ဝိသိဋ္ဌပုဂ္ဂလတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

မဟာအရိဋ္ဌောတိ ¶ ပဉ္စပညာသာယ ဘာတုကေဟိ သဒ္ဓိံ စေတိယဂိရိမှိ ပဗ္ဗဇိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မေဃဝဏ္ဏာဘယအမစ္စဿ ပရိဝေဏဋ္ဌာနေတိ မေဃဝဏ္ဏအဘယဿ ရညော အမစ္စေန ကတ္တဗ္ဗဿ ပရိဝေဏဿ ဝတ္ထုဘူတေ ဌာနေ။ မင်္ဂလနိမိတ္တဘာဝေန အာကာသေ သမုပ္ပန္နော မနောဟရသဒ္ဒေါ အာကာသဿ ရဝေါ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အာကာသံ မဟာဝိရဝံ ရဝီ’’တိ။ န ဟိ အာကာသော နာမ ကောစိ ဓမ္မော အတ္ထိ၊ ယော သဒ္ဒံ သမုဋ္ဌာပေယျ၊ အာကာသဂတဥတုဝိသေသသမုဋ္ဌိတောဝ သော သဒ္ဒေါတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ပဌမကတ္တိကပဝါရဏဒိဝသေ…ပေ… ဝိနယပိဋကံ ပကာသေသီတိ ဣဒံ ဝိနယံ ဝါစေတုံ အာရဒ္ဓဒိဝသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အနုသိဋ္ဌိကရာနန္တိ အနုသာသနီကရာနံ။ ရာဇိနောတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ ဒေဝါနံပိယတိဿရာဇာနန္တိ အတ္ထော။ အညေပီတိ မဟိန္ဒာဒီဟိ အဋ္ဌသဋ္ဌိမဟာထေရေဟိ အညေပိ၊ တေသံ သရူပံ ဒဿေန္တော အာဟ တေသံ ထေရာနန္တိအာဒိ။ တတ္ထ တေသံ ထေရာနံ အန္တေဝါသိကာတိ မဟိန္ဒတ္ထေရာဒီနံ အဋ္ဌသဋ္ဌိမဟာထေရာနံ အရိဋ္ဌာဒယော အန္တေဝါသိကာ စ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရဿ အန္တေဝါသိကာ တိဿဒတ္တကာဠသုမနာဒယော စာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အန္တေဝါသိကာနံ အန္တေဝါသိကာတိ ဥဘယတ္ထ ဝုတ္တအန္တေဝါသိကာနံ အန္တေဝါသိကပရမ္ပရာ စာတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရာတိ မဟိန္ဒော ဣဋ္ဋိယော ဥတ္တိယောတိအာဒိဂါထာဟိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။တတိယသင်္ဂီတိကထာ) ပကာသိတာ အာစရိယပရမ္ပရာ။

န ပဂ္ဃရတီတိ န ဂဠတိ၊ န ပမုဿတီတိ အတ္ထော။ သတိဂတိဓိတိမန္တေသူတိ ဧတ္ထ သတီတိ ဥဂ္ဂဟဓာရဏေ သတိ။ ဂတီတိ သဒ္ဒတ္ထဝိဘာဂဂ္ဂဟဏေ ဉာဏံ။ ဓိတီတိ ဥဂ္ဂဟပရိဟရဏာဒီသု ဝီရိယံ။ ကုက္ကုစ္စကေသူတိ ‘‘ကပ္ပတိ န ကပ္ပတီ’’တိ ဝီမံသကုက္ကုစ္စကာရီသု။ မာတာပိတုဋ္ဌာနိယောတိ ဝတွာ တမေဝတ္ထံ သမတ္ထေတုံ အာဟ တဒါယတ္တာဟီတိအာဒိ။ ဝိနယပရိယတ္တိံ နိဿာယာတိ ဝိနယပိဋကပရိယာပုဏနံ နိဿာယ။ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တောတိ လဇ္ဇိနော ဝိနယဓာရဏဿ အလဇ္ဇိအညာဏတာဒီဟိ ဆဟိ အာကာရေဟိ အာပတ္တိယာ အနာပဇ္ဇနတော အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော ခဏ္ဍာဒိဒေါသဝိရဟိတော သုဂုတ္တော သုရက္ခိတော ဟောတိ။ ကုက္ကုစ္စပကတာနန္တိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နေန ကုက္ကုစ္စေန ပကတာနံ ဥပဒ္ဒုတာနံ အဘိဘူတာနံ ယထာဝိနယံ ကုက္ကုစ္စံ ဝိနောဒေတွာ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာပနေန ပဋိသရဏံ ဟောတိ။ ဝိဂတော သာရဒေါ ဘယမေတဿာတိ ဝိသာရဒေါ။ ‘‘ဧဝံ ကထေန္တဿ ဒေါသော ဧဝံ န ဒေါသော’’တိ ဉတွာဝ ကထနတော နိဗ္ဘယောဝ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝေါဟရတိ ¶ ။ ပစ္စတ္ထိကေတိ အတ္တပစ္စတ္ထိကေ စေဝ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာဒိသာသနပစ္စတ္ထိကေ စ။ သဟဓမ္မေနာတိ သကာရဏေန ဝစနေန သိက္ခာပဒံ ဒဿေတွာ ယထာ တေ အသဒ္ဓမ္မံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဧဝံ သုနိဂ္ဂဟိတံ ကတွာ နိဂ္ဂဏှာတိ။ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာတိ ¶ ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသင်္ခါတဿ တိဝိဓဿာပိ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ၊ ပဝတ္တိယာတိ အတ္ထော။

ဝိနယော သံဝရတ္ထာယာတိအာဒီသု ဝိနယပရိယာပုဏနံ ဝိနယော၊ ဝိနယပညတ္တိ ဝါ ကာယဝစီဒွါရသံဝရတ္ထာယ။ အဝိပ္ပဋိသာရောတိ ကတာကတံ နိဿာယ ဝိပ္ပဋိသာရာဘာဝေါ သန္တာပါဘာဝေါ။ ပါမောဇ္ဇံ တရုဏပီတိ။ ပီတိ နာမ ဗလဝပီတိ။ ပဿဒ္ဓီတိ ကာယစိတ္တပဿဒ္ဓိ။ ယထာဘူတဉာဏဒဿနန္တိ သပ္ပစ္စယနာမရူပပရိဂ္ဂဟော။ နိဗ္ဗိဒါတိ ဝိပဿနာ။ ဝိရာဂေါတိ အရိယမဂ္ဂေါ။ ဝိမုတ္တီတိ အဂ္ဂဖလံ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ အနုပါဒါတိ ကဉ္စိ ဓမ္မံ အနုပါဒိယိတွာ ပရိစ္စဇိတွာ။ ပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယာတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေ အနုပ္ပန္နေ အန္တရာ ပရိနိဗ္ဗာနာဘာဝေန တံပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယာတိ ပစ္စယတ္တေန ဝုတ္တံ အနန္တရာဒိပစ္စယတ္တာ။ ဧတဒတ္ထာ ကထာတိ အယံ ဝိနယကထာ နာမ ဧတဿ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနဿ အတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ မန္တနာတိ ဝိနယမန္တနာယေဝ၊ ဘိက္ခူနံ ‘‘ဧဝံ ကရိဿာမ၊ ဧဝံ န ကရိဿာမာ’’တိ ဝိနယပဋိဗဒ္ဓမန္တနာ။ ဥပနိသာတိ ဥပနိသီဒတိ ဧတ္ထ ဖလန္တိ ဥပနိသာ၊ ကာရဏံ။ ဝိနယော သံဝရတ္ထာယာတိအာဒိကာရဏပရမ္ပရာပိ ဧတဒတ္ထာတိ အတ္ထော။ သောတာဝဓာနန္တိ ဣမိဿာ ပရမ္ပရပစ္စယကထာယ အတ္တာနံ သမနတ္ထာယ သောတာဝဓာနံ၊ တမ္ပိ ဧတမတ္ထံ။ ယဒိဒန္တိ နိပါတော။ ယော အယံ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒိယိတွာ စိတ္တဿ အရဟတ္တမဂ္ဂသင်္ခါတော၊ တပ္ဖလသင်္ခါတော ဝါ ဝိမောက္ခော၊ သောပိ ဧတဒတ္ထာယ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ။ အထ ဝါ ယော အယံ ကဉ္စိ ဓမ္မံ အနုပါဒါစိတ္တဿ ဝိမောက္ခော ဝိမုစ္စနံ ဝိဂမော ပရိနိဗ္ဗာနံ ဧတဒတ္ထာ ကထာတိ ဧဝံ ဥပသံဟရဏဝသေန ယောဇေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ မဂ္ဂဖလဝိမောက္ခဿ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တတ္တာ။ အာယောဂေါတိ ဥဂ္ဂဟဏာဒိဝသေန ပုနပ္ပုနံ အဘိယောဂေါ။

အာစရိယပရမ္ပရကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

ဗာဟိရနိဒါနကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

သေယျထိဒန္တိ ¶ ¶ တံ ကတမံ၊ တံ ကထန္တိ ဝါ အတ္ထော။ အနိယမနိဒ္ဒေသဝစနန္တိ အတ္တနော အတ္ထံ သရူပေန နိယမေတွာ နိဒ္ဒိသတီတိ နိယမနိဒ္ဒေသော၊ န နိယမနိဒ္ဒေသော အနိယမနိဒ္ဒေသော။ သောဝ ဝုစ္စတေ အနေနာတိ ဝစနန္တိ အနိယမနိဒ္ဒေသဝစနံ။ တဿာတိ တေနာတိပဒဿ။ ပရိဝိတက္ကောတိ ‘‘ကတမေသာနံ ခေါ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဗြဟ္မစရိယံ န စိရဋ္ဌိတိကံ အဟောသီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၁၈) ပဝတ္တော။ ပုဗ္ဗေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါတိ တေနာတိပဒတော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပါဌေ ဝါ ဥပရိ ဝက္ခမာနပါဌေ ဝါတိ အတ္ထော။ အတ္ထတော သိဒ္ဓေနာတိ သာမတ္ထိယတော သိဒ္ဓေန။ တတြိဒံ မုခမတ္တနိဒဿနန္တိ တဿာ ယထာဝုတ္တယုတ္တိယာ ပရိဒီပနေ ဣဒံ ဥပါယမတ္တနိဒဿနံ။ မုခံ ဒွါရံ ဥပါယောတိ ဟိ အတ္ထတော ဧကံ။

သမယသဒ္ဒေါ ဒိဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာတိ သမယသဒ္ဒဿ သမဝါယော အတ္ထောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကာလဉ္စ သမယဉ္စ ဥပါဒါယာတိ ဧတ္ထ ကာလော နာမ ဥပသင်္ကမနဿ ယုတ္တကာလော၊ သမယော နာမ သရီရဗလာဒိကာရဏသမဝါယော၊ တေ ဥပါဒါယ ပဋိစ္စာတိ အတ္ထော။ ခဏောတိ ဩကာသော။ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါဒယော ဟိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ဩကာသော။ သော ဧဝ သမယော။ တေနေဝ ‘‘ဧကောဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာသမယောတိ မဟာသမူဟော။ ပဝနသ္မိန္တိ ဝနသဏ္ဍေ။ သမယောပိ ခေါ တေ ဘဒ္ဒါလီတိ ဧတ္ထ သမယောတိ သိက္ခာပဒါဝိလင်္ဃနဿ ဟေတု၊ ကော သော? အတ္တနော ဝိပ္ပဋိပတ္တိယာ ဘဂဝတော ဇာနနံ၊ သော သမယသင်္ခါတော ဟေတု တဿာ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဘဂဝါတိအာဒိ တဿ ပဋိဝိဇ္ဈနာကာရဒဿနံ။ ဥဂ္ဂဟမာနောတိ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ဥဂ္ဂဟေတုံ သမတ္ထတာယ ဥဂ္ဂဟမာနော၊ သုမနပရိဗ္ဗာဇကဿေဝေတံ နာမံ။ သမယံ ဒိဋ္ဌိံ ပဝဒန္တိ ဧတ္ထာတိ သမယပ္ပဝါဒကော၊ မလ္လိကာယ အာရာမော။ သွေဝ တိန္ဒုကာစီရသင်္ခါတာယ တိမ္ဗရုရုက္ခပန္တိယာ ပရိက္ခိတ္တတ္တာ ‘‘တိန္ဒုကာစီရ’’န္တိ စ၊ ဧကာဝ နိဝါသာ သာလာ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဧကသာလကော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ အတ္ထာဘိသမယာတိ ယထာဝုတ္တဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဿ အတ္ထဿ ဟိတဿ ပဋိလာဘတော။ မာနာဘိသမယာတိ မာနပ္ပဟာနာ။ ပီဠနဋ္ဌောတိ ပီဠနံ တံသမင်္ဂိနော ဟိံသနံ၊ အဝိပ္ဖာရိကတာကရဏံ၊ ပီဠနမေဝ အတ္ထော ပီဠနဋ္ဌော ¶ ။ သန္တာပေါတိ ဒုက္ခဒုက္ခတာဒိဝသေန သန္တာပနံ။ ဝိပရိဏာမောတိ ဇရာယ မရဏေန စာတိ ဒွိဓာ ¶ ဝိပရိဏာမေတဗ္ဗတာ အဘိသမေတဗ္ဗော ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗောတိ အဘိသမယော၊ သောဝ အဘိသမယဋ္ဌော၊ ပီဠနာဒီနိ။

ဧတ္ထ စ ဥပသဂ္ဂါနံ ဇောတကမတ္တတ္တာ သမယသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရေပိ သဥပသဂ္ဂေါ အဘိသမယသဒ္ဒေါ ဥဒ္ဓဋော။ တတ္ထ သင်္ဂမဝသေန ပစ္စယာနံ ဖလုပ္ပာဒနံ ပဋိ အယနံ ဧကတော ပဝတ္တိ ဧတ္ထာတိ သမယော၊ သမဝါယော။ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယသင်္ဂမေ သတိ ဧန္တိ ဧတ္ထ သတ္တာ ပဝတ္တန္တီတိ သမယော၊ ခဏော။ သမေတိ ဧတ္ထ သင်္ခတဓမ္မော၊ သယံ ဝါ ဧတိ အာဂစ္ဆတိ ဝိဂစ္ဆတိ စာတိ သမယော၊ ကာလော။ သမေန္တိ အဝယဝါ ဧတသ္မိံ၊ သယံ ဝါ တေသူတိ သမယော၊ သမူဟော။ ပစ္စယန္တရသင်္ဂမေ ဧတိ အာဂစ္ဆတိ ဧတသ္မာ ဖလန္တိ သမယော၊ ဟေတု။ သညာဝသေန ဝိပလ္လာသတော ဓမ္မေသု ဧတိ အဘိနိဝိသတီတိ သမယော၊ ဒိဋ္ဌိ။ သမီပံ အယနံ ဥပဂမနံ သမယော၊ ပဋိလာဘော။ သမ္မဒေဝ သဟိတာနံ ဝါစာနံ အယနံ ဝိဂမောတိ သမယော၊ ပဟာနံ။ သမ္မဒေဝ၊ သဟိတာနံ ဝါ သစ္စာနံ အယနံ ဇာနနန္တိ သမယော၊ ပဋိဝေဓော။ ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထေ သမယသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧတ္ထ စ သမယသဒ္ဒဿ သာမညေန အနေကတ္ထတာ ဝုတ္တာ။ န ဟိ ဧကသ္မိံ အတ္ထဝိသေသေ ဝတ္တမာနော သဒ္ဒေါ တဒညေပိ ဝတ္တတိ။ တသ္မာ အတ္ထာ ဝိယ တံတံဝါစကာ သမယသဒ္ဒါပိ ဘိန္နာ ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထုဒ္ဓါရေသု။

တတ္ထ တထာတိ တေသု သုတ္တာဘိဓမ္မေသု ဥပယောဂဘုမ္မဝစနေဟိ။ ဣဓာတိ ဝိနယေ၊ အညထာတိ ကရဏဝစနေန။ အစ္စန္တမေဝါတိ နိရန္တရမေဝ။ ဘာဝေါ နာမ ကိရိယာ၊ ကိရိယာယ ကိရိယန္တရူပလက္ခဏံ ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏံ၊ ယထာ ဥဒယေ သတိ စန္ဒေ ဇာတော ရာဇပုတ္တောတိ။ အဓိကရဏဉှီတိအာဒိ အဘိဓမ္မေ သမယသဒ္ဒေါ ကာလသမူဟခဏသမဝါယဟေတုသင်္ခါတေသု ပဉ္စသု အတ္ထေသု ဝတ္တတိ၊ န ဝိနယေ ဝိယ ကာလေ ဧဝ၊ တေသု စ ကာလသမူဟတ္ထာ ဒွေ တတ္ထ ဝုတ္တာနံ ဖဿာဒိဓမ္မာနံ အဓိကရဏဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတုံ ယုတ္တာ။ ခဏသမဝါယဟေတုအတ္ထာ ပန တယောပိ အတ္တနော ဘာဝေန ဖဿာဒီနံ ဘာဝဿ ဥပလက္ခဏဘာဝေန ¶ နိဒ္ဒိသိတုံ ယုတ္တာတိ ဝိဘာဝနမုခေန ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သမတ္ထေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယသ္မိဉှိ ကာလေ၊ ဓမ္မသမူဟေ ဝါ သမယေ အဓိကရဏဘူတေ ကုသလံ ဥပ္ပန္နံ၊ တသ္မိညေဝ ကာလေ၊ ဓမ္မသမူဟေ ဝါ သမယေ ဖဿာဒယော ဟောန္တီတိ ဧဝံ အဓိကရဏတ္ထယောဇနာ၊ ယသ္မိံ ပန ခဏေ၊ သမဝါယေ ဟေတုမှိ ဝါ သမယေ သတိ ဝိဇ္ဇမာနေ ကုသလံ ဥပ္ပန္နံ၊ တသ္မိညေဝ ခဏာဒိမှိ သမယေပိ ဝိဇ္ဇမာနေ ဖဿာဒယော ဟောန္တီတိ ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏတ္ထယောဇနာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဟောတိ ¶ စေတ္ထာတိ ဧတ္ထ ယထာဝုတ္တအတ္ထဝိသယေ သင်္ဂဟဂါထာ ဟောတိ။ အညတြာတိ သုတ္တာဘိဓမ္မေသု။ အဘိလာပမတ္တဘေဒေါတိ ဒေသနာဝိလာသတော သဒ္ဒမတ္တေနေဝ ဘေဒေါ၊ န အတ္ထတော။

အဝိသေသေနာတိ သာမညေန။ ဣရိယာပထောတိအာဒီသု ဣရိယာယ သဗ္ဗဒွါရိကကိရိယာယ ပထော ပဝတ္တနဋ္ဌာနံ တဗ္ဗိနိမုတ္တကမ္မဿ အဘာဝါတိ ဌာနာဒယော ဣရိယာပထော၊ သောဝ ဝိဟာရော။ ဗြဟ္မဘူတာ သေဋ္ဌဘူတာ ပရဟိတစိတ္တာဒိဝသပ္ပဝတ္တိတော မေတ္တာဒယော ဗြဟ္မဝိဟာရော နာမ။ တဒဝသေသာ ပန မဟဂ္ဂတာ သဗ္ဗနီဝရဏဝိဂမနာဒိသိဒ္ဓေန ဇောတနာဒိအတ္ထေန ဒိဗ္ဗဝိဟာရော နာမ။ ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝေန ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ မေတ္တာဒယော ဣဓ အသင်္ဂဟိတာ။ အရိယာနမေဝ ဝိဟာရောတိ ဖလသမာပတ္တိယော အရိယဝိဟာရော နာမ။

ရုက္ခာဒိမူလေယေဝ မူလသဒ္ဒဿ နိရုဠှဘာဝံ ဒဿေတုံ အပရေန မူလသဒ္ဒေန ဝိသေသေတွာ ‘‘မူလမူလေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာ ဒုက္ခဒုက္ခန္တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၀)။ လောဘာဒီနံ ဒေါသမူလာဒိစိတ္တာသာဓာရဏတ္တာ ‘‘အသာဓာရဏဟေတုမှီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ သိယာတိ တတ္ထ ဝေရဉ္ဇာယန္တိအာဒီသု ပဒေသု ကဿစိ စောဒနာ သိယာတိ အတ္ထော။ ဥဘယထာ နိဒါနကိတ္တနဿ ပန ကိံ ပယောဇနန္တိ? အာဟ ဂေါစရဂါမနိဒဿနတ္ထန္တိအာဒိ။ တတ္ထ အဿာတိ ဘဂဝတော။

ကိလမောဝ ကိလမထော၊ အတ္တနော အတ္တဘာဝဿ ကိလမထော အတ္တကိလမထော၊ တဿ အနု အနု ယောဂေါ ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တနံ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ။ ဝတ္ထုကာမာရမ္မဏေ သုခေ သမ္ပယောဂဝသေန လီနာ ယုတ္တာ၊ ကာမတဏှာ ¶ ၊ တံသဟစရိတေ ကာမေ သုခေ ဝါ အာရမ္မဏဘူတေ အလ္လီနာ ပဝတ္တတီတိ ကာမသုခလ္လိကာ တဏှာ၊ တဿာ ကာမသုခလ္လိကာယ အနု အနု ယောဂေါ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါ။ လောကေ သံဝဍ္ဎဘာဝန္တိ အာမိသောပဘောဂေန သံဝဍ္ဎိတဘာဝံ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဗဟုဇနဟိတာဒိအတ္ထာယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

ဒိဋ္ဌိသီလသာမညေန သံဟတတ္တာ သင်္ဃောတိ ဣမမတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ဒိဋ္ဌီတိအာဒိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ယာယံ ဒိဋ္ဌိ အရိယာ နိယျာနိကာ နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ၊ တထာရူပါယ ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိသာမညဂတော ဝိဟရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၄၊ ၃၅၆၊ မ။ နိ။ ၁။၄၉၂၊ ၃။၅၄၊ အ။ နိ။ ၆။၁၂၊ ပရိ။ ၂၇၄) ဧဝံ ဝုတ္တာယ ဒိဋ္ဌိယာ။ ‘‘ယာနိ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ…ပေ… သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ၊ တထာရူပေသု သီလေသု သီလသာမညဂတော ဝိဟရတီ’’တိ ¶ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၄၊ ၃၅၆၊ မ။ နိ။ ၁။၄၉၂၊ ၃။၅၄၊ အ။ နိ။ ၆။၁၂၊ ပရိ။ ၂၇၄) ဧဝံ ဝုတ္တာနဉ္စ သီလာနံ သာမညသင်္ခါတေန သင်္ဃာတော သင်္ဃဋိတော သမဏဂဏော၊ တေနာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒိဋ္ဌိသီလသာမညသင်္ဃာတသင်္ဃာတေနာ’’တိ ဝါ ပါဌေနေတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တဿ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညဘူတေန သံဟနနေန သင်္ဃာတော သမဏဂဏော၊ တေနာတိ အတ္ထော။ ဧဝဉှိ ပါဌေ သဒ္ဒတော အတ္ထော ယုတ္တတရော ဟောတိ။ အဿာတိ မဟတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ။

ဗြဟ္မံ အဏတီတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မ-သဒ္ဒေန ဝေဒေါ ဝုစ္စတိ၊ သော မန္တဗြဟ္မကပ္ပဝသေန တိဝိဓော။ တတ္ထ ဣရုဝေဒါဒယော တယော ဝေဒါ မန္တာ၊ တေ စ ပဓာနာ၊ ဣတရေ ပန သန္နိဿိတာ၊ တေန ပဓာနဿေဝ ဂဟဏံ။ မန္တေ သဇ္ဈာယတီတိ ဣရုဝေဒါဒိကေ မန္တသတ္ထေ သဇ္ဈာယတီတိ အတ္ထော။ ဣရုဝေဒါဒယော ဟိ ဂုတ္တဘာသိတဗ္ဗတာယ ‘‘မန္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏော၊ သမိတပါပတ္တာ သမဏော’’တိ ယထာဝုတ္တမတ္ထဒွယံ ဥဒါဟရဏဒွယေန ဝိဘာဝေတုံ ဝုတ္တဉှေတန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သမိတတ္တာ ဟိ ပါပါနံ ‘သမဏော’တိ ပဝုစ္စတီ’’တိ ဟိ ဣဒံ ဝစနံ ဂဟေတွာ ‘‘သမိတပါပတ္တာ ‘သမဏော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဗာဟိတပါပေါတိ ဣဒံ ပန အညသ္မိံ ဂါထာဗန္ဓေ ဝုတ္တဝစနံ။ ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂတန္တိ ယထာဘူတဂုဏာဓိဂတံ။ သကိဉ္စနောတိ သဒေါသော။

ဂေါတ္တဝသေနာတိ ဧတ္ထ ဂံ တာယတီတိ ဂေါတ္တံ၊ ဂေါ-သဒ္ဒေန စေတ္ထ အဘိဓာနံ ဗုဒ္ဓိ စ ဝုစ္စတိ။ ကေနစိ ပါရိဇုညေနာတိ ဉာတိပါရိဇုညာဒိနာ ကေနစိ ပါရိဇုညေန ¶ ၊ ပရိဟာနိယာတိ အတ္ထော။ တတော ပရန္တိ ဝေရဉ္ဇာယန္တိအာဒိဝစနံ။ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ ဣတ္ထံ ဣမံ ပကာရံ ဘူတော အာပန္နောတိ ဣတ္ထမ္ဘူတော၊ တဿ အာချာနံ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနံ၊ သောယေဝတ္ထော ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထော။ အထ ဝါ ‘‘ဣတ္ထံ ဧဝံပကာရော ဘူတော ဇာတော’’တိ ဧဝံ ကထနတ္ထော ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထော၊ တသ္မိံ ဥပယောဂဝစနန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ အဗ္ဘုဂ္ဂတောတိ ဧတ္ထ အဘိ-သဒ္ဒေါ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထဇောတကော အဘိဘဝိတွာ ဥဂ္ဂမနပ္ပကာရဿ ဒီပနတော၊ တေန ယောဂတော တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမန္တိ ဣဒံ ဥပယောဂဝစနံ သာမိအတ္ထေပိ သမာနေ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနဒီပနတော ‘‘ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝါဟ ‘‘တဿ ခေါ ပန ဘောတော ဂေါတမဿာတိ အတ္ထော’’တိ။

ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ သာဓု ဒေဝဒတ္တော မာတရမဘီတိ ဧတ္ထ အဘိသဒ္ဒယောဂတော ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနေ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ၊ ဧဝမိဓာပိ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ အဘိ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ ဥဂ္ဂတောတိ အဘိသဒ္ဒယောဂတော ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနေ ဥပယောဂဝစနန္တိ။ သာဓု ဒေဝဒတ္တော မာတရမဘီတိ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ဒေဝဒတ္တော မာတရမဘိ မာတရိ ဝိသယေ မာတုယာ ဝါ သာဓူ’’တိ ဧဝံ အဓိကရဏတ္ထေ ဝါ သာမိအတ္ထေ ဝါ ဘုမ္မဝစနဿ သာမိဝစနဿ ဝါ ပသင်္ဂေ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထဇောတကေန ¶ အဘိသဒ္ဒေန ယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ၊ ယထာ စေတ္ထ ဒေဝဒတ္တော မာတုဝိသယေ မာတုသမ္ဗန္ဓီ ဝါ သော ဝုတ္တပ္ပကာရပ္ပတ္တောတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဘောတော ဂေါတမဿ သမ္ဗန္ဓီ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော အဘိဘဝိတွာ ဥဂ္ဂမနပကာရပ္ပတ္တောတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ။ တတ္ထ ဟိ ဒေဝဒတ္တဂ္ဂဟဏံ ဝိယ ဣဓ ကိတ္တိသဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ၊ တတ္ထ မာတရန္တိ ဝစနံ ဝိယ ဣဓ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမန္တိ ဝစနံ၊ တတ္ထ သာဓုသဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ ဝိယ ဣဓ ဥဂ္ဂတသဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ကိတ္တိဘူတော သဒ္ဒေါ၊ န ကေဝလောတိ ဒဿနတ္ထံ ဝိသေသိတန္တိ အာဟ ‘‘ကိတ္တိ ဧဝါ’’တိ။ တတော ကိတ္တီတိ ထုတိ၊ တဿာ ပကာသကော သဒ္ဒေါ ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ထုတိဃောသော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

သော ဘဂဝါတိ ဧတ္ထ သောတိ ပသိဒ္ဓိယံ၊ ယော သော သမတ္တိံသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗကိလေသေ ဘဉ္ဇိတွာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ကမ္ပေန္တော အနုတ္တရံ ¶ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သော လောကေ အတိပါကဋောတိ ‘‘သော ဘဂဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝါတိ စ ဣဒံ သတ္ထု နာမကိတ္တနံ၊ န ဂုဏကိတ္တနံ။ ပရတော ပန ဘဂဝါတိ ဂုဏကိတ္တနမေဝ။ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စာတိ ဧတေန အရဟန္တိအာဒိပဒါနံ ပစ္စေကံ အနေကဂုဏဂဏံ ပဋိစ္စ ပဝတ္တဘာဝံ ဒဿေတိ။

သုဝိဒူရဝိဒူရေတိ ဒွီဟိ သဒ္ဒေဟိ အတိဝိယ ဒူရေတိ ဒဿေတိ၊ သုဝိဒူရတာ ဧဝ ဟိ ဝိဒူရတာ။ သဝါသနာနံ ကိလေသာနံ ဝိဒ္ဓံသိတတ္တာတိ ဣမိနာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီဟိ အသာဓာရဏံ ဘဂဝတော အရဟတ္တန္တိ ဒဿေတိ တေသံ ဝါသနာယ အပ္ပဟီနတ္တာ၊ ဝါသနာ စ နာမ နိက္ကိလေသဿာပိ သကလဉေယျာနဝဗောဓာဒိဒွါရတ္တယပ္ပယောဂဝိဂုဏတာဟေတုဘူတော ကိလေသနိဟိတော အာကာရော စိရနိဂဠိတပါဒါနံ နိဂဠမောက္ခေပိ သင်္ကုစိတတာဂမနဟေတုကော နိဂဠနိဟိတော အာကာရော ဝိယ။ ယာယ ပိလိန္ဒဝစ္ဆာဒီနံ ဝသလဝေါဟာရာဒိဝိဂုဏတာ ဟောတိ၊ အယံ ဝါသနာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ အာရကာတိ ဧတ္ထ အာကာရဿ ရဿတ္တံ က-ကာရဿ စ ဟ-ကာရံ သာနုဿရံ ကတွာ နိရုတ္တိနယေန ‘‘အရဟ’’န္တိ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဥပရိပိ ယထာရဟံ နိရုတ္တိနယေန ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဉ္စေတံ သံသာရစက္ကန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုညာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အပုညာဘိသင်္ခါရအာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရေ သင်္ဂဏှာတိ။ အာသဝါ ဧဝ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ကာရဏတ္တာ သမုဒယောတိ အာဟ ‘‘အာသဝသမုဒယမယေနာ’’တိ။ ‘‘အာသဝသမုဒယာ အဝိဇ္ဇာသမုဒယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၃) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝိပါကကဋတ္တာရူပပ္ပဘေဒေါ တိဘဝေါ ဧဝ ရထော၊ တသ္မိံ တိဘဝရထေ။ သံသာရစက္ကန္တိ ယထာဝုတ္တကိလေသကမ္မဝိပါကသမုဒယော။

‘‘ခန္ဓာနဉ္စ ¶ ပဋိပါဋိ၊ ဓာတုအာယတနာန စ၊

အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ဝတ္တမာနာ၊ ‘သံသာရော’တိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၁၈၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၉၅ အပသာဒနာဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၆၀၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၁၉၉၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆ သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသ၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၂၃၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၉၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၁၄၊ ၅၈၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၇၊ ၉၉၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၅၈၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၁၇၊ စူဠနိ။ အဋ္ဌ။ ၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တော သံသာရောဝ စက္ကံ ဝိယ ပရိဗ္ဘမနတော စက္ကံ၊ တဿ စက္ကဿ သဗ္ဗေ အရာ ဟတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနေနာတိ ဘဂဝတာ။ ဗောဓီတိ ဉာဏံ၊ တံ ¶ ဧတ္ထ မဏ္ဍံ ပသန္နံ ဇာတန္တိ ဗောဓိမဏ္ဍော။ ကမ္မက္ခယကရံ ဉာဏဖရသုန္တိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ အဘိသင်္ခါရသင်္ခါတံ ကမ္မံ ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ ဒဿေတုံ ကမ္မက္ခယကရဝိသေသနဝိသိဋ္ဌံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ကတိပယင်္ဂေဟိ သံသာရစက္ကံ တဒဝသေသင်္ဂေဟိ ဖလဘူတနာမရူပဓမ္မေဟိ တိဘဝရထဉ္စ တသ္မိံ ရထေ ယောဇိတသံသာရစက္ကာရာနံ ဟနနပ္ပကာရဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သဗ္ဗေဟိပိ ဒွါဒသဟိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေဟိ ရထဝိရဟိတမေဝ ကေဝလံ သံသာရစက္ကံ၊ တဿ အရဃာတနပ္ပကာရဘေဒဉ္စ ဒဿေတုံ အထဝါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနမတဂ္ဂန္တိ အနု အနု အမတဂ္ဂံ၊ သဗ္ဗထာ အနုဂစ္ဆန္တေဟိပိ အဝိညာတကောဋိကန္တိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာမူလကတ္တာ ဇရာမရဏပရိယောသာနတ္တာတိ ဣဒံ သင်္ခါရာဒီနံ ဒသန္နံ အရဘာဝေန ဧကတ္တံ သမာရောပေတွာတိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တေသံ ပစ္စေကံ အဝိဇ္ဇာမူလကတာ ဇရာမရဏပရိယောသာနတာ စ အတ္ထိ တထာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပါဠိယံ အဝုတ္တတ္တာ။ အထ ဝါ တေသမ္ပိ ယထာရဟံ အတ္ထတော အဝိဇ္ဇာမူလကတ္တံ၊ အတ္တနော အတ္တနော လက္ခဏဘူတခဏိကဇရာမရဏဝသေန တပ္ပရိယောသာနတဉ္စ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ တေသံ ပစ္စေကံ အရဘာဝေါ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။

ဧဝံ သဗ္ဗာကာရံ သံသာရစက္ကမေဝ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေန ဉာဏေန ဣမဿ သံသာရစက္ကဿ အရာနံ ဆေဒေါ ဘဂဝတော သိဒ္ဓါ၊ တဿ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏဿ ‘‘ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၄၊ ၁။၄၅) မာတိကာ ဝုတ္တတ္တာ ဘဝစက္ကာဝယဝေသု အဝိဇ္ဇာဒီသု ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နတ္တာ ပရိဂ္ဂဟဝသေန ပဝတ္တိအာကာရံ ဒဿေတွာ ပရတော တဿ အတ္ထဿ နိဂမနဝသေန ဝုတ္တေန ဧဝမယံ အဝိဇ္ဇာဟေတူတိအာဒိကေန ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိသဟိတေန (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၅) ပါဌေန ¶ သရူပတော ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ တဿ စ တေသုယေဝ အဝိဇ္ဇာဒီသု စတုသင်္ခေပါဒိဝသေန ပဝတ္တိဝိဘာဂဉ္စ ဒဿေတွာ တတော ပရံ ဣတိ ဘဂဝါတိအာဒိပါဌေန ဘဂဝတော တေန ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ သဗ္ဗာကာရတော ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝံ ဒဿေတွာ ပုန ဣမိနာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေနာတိအာဒိနာ ဘဂဝတော တေန ဉာဏေန သံသာရစက္ကာရာနံ ဝိဒ္ဓံသိတဘာဝံ ဒဿေတုံ တတ္ထ ဒုက္ခာဒီသု အညာဏံ အဝိဇ္ဇာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တိဏ္ဏံ အာယတနာနန္တိ စက္ခုသောတမနာယတနာနံ တိဏ္ဏံ။ ဧသ နယော တိဏ္ဏံ ဖဿာနန္တိအာဒီသုပိ။ ရူပတဏှာဒိဝသေန ဆ တဏှာကာယာ ဧဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သဂ္ဂသမ္ပတ္တိန္တိ ¶ ကာမသုဂတီသု သမ္ပတ္တိံ။ တထေဝါတိ ကာမုပါဒါနပစ္စယာ ဧဝ။ ဗြဟ္မလောကသမ္ပတ္တိန္တိ ရူပီဗြဟ္မလောကသမ္ပတ္တိံ။ တေဘူမကဓမ္မဝိသယဿ သဗ္ဗဿာပိ ရာဂဿ ကိလေသကာမဘာဝတော ဘဝရာဂေါပိ ကာမုပါဒါနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ကာမုပါဒါနပစ္စယာယေဝ မေတ္တံ ဘာဝေတီ’’တိ။ သေသုပါဒါနမူလိကာသုပီတိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနသီလဗ္ဗတုပါဒါနအတ္တဝါဒုပါဒါနမူလိကာသုပိ ယောဇနာသု။ တတြာယံ ယောဇနာနယော – ဣဓေကစ္စော ‘‘နတ္ထိ ပရလောကော ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ အတ္တာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၈၅-၈၆ အတ္ထတော သမာနံ) ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ၊ သော ဒိဋ္ဌုပါဒါနပစ္စယာ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတီတိအာဒိနာ၊ အပရော ‘‘အသုကသ္မိံ ဘဝေ အတ္တာ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ ဒိဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ ကာမရူပါရူပဘဝူပပတ္တိယာ တံ တံ ကုသလံ ကရောတီတိအာဒိနာ စ ဒိဋ္ဌုပါဒါနမူလိကာ ယောဇနာ၊ ဣမိနာဝ နယေန အတ္တဝါဒုပါဒါနမူလိကာ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပရော ‘‘သီလေန သုဒ္ဓိ ဝတေန သုဒ္ဓီ’’တိ အသုဒ္ဓိမဂ္ဂံ ‘‘သုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ’’တိ ပရာမသန္တော သီလဗ္ဗတုပါဒါနပစ္စယာ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတီတိအာဒိနာ သဗ္ဗဘဝေသု သီလဗ္ဗတုပါဒါနမူလိကာ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ယဿ သံသာရစက္ကာရာနံ ဃာတနသမတ္ထဿ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏဿ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယပအဂ္ဂဟာကာရံ ဒဿေတုံ ကာမဘဝေ စ အဝိဇ္ဇာ ကာမဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတီတိအာဒိနာ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေါ ဒဿိတော၊ တမေဝ ဉာဏံ အဝိဇ္ဇာဒီသု ပဝတ္တိအာကာရေန သဒ္ဓိံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိံ အာနေတွာ နိဂမနဝသေန ဒဿေန္တော ဧဝမယန္တိအာဒိမာဟ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဋီကာယံ ပန ‘‘ဣဒါနိ ယွာယံ သံသာရစက္ကံ ဒဿေန္တေန ကာမဘဝေ အဝိဇ္ဇာ ကာမဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတီတိအာဒိနာ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပစ္စယဘာဝေါ သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေါ ဒဿိတော၊ တမေဝ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိံ အာနေတွာ နိဂမနဝသေန ဒဿေန္တော ဧဝမယန္တိအာဒိမာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယာ ဝိနယဋီကာယပိ အယမေဝ ပါဌော လိခိတော။ တတ္ထ စ ကာမဘဝေ စ အဝိဇ္ဇာတိအာဒိနာ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေါ သံသာရစက္ကံ ဒဿေန္တေန ဝုတ္တော န ဟောတိ တဿ စ အဝိဇ္ဇာ နာဘိ၊ မူလတ္တာတိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေဝ ဒဿိတတ္တာ ဥပရိ စက္ကရူပတော ¶ ပယောဂတ္တေန ဥပသံဟာရာဘာဝါ စ။ ‘‘အပိ စ တမေဝ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝံ နိဂမနဝသေန ဒဿေန္တော’’တိ စ ဝုတ္တံ၊ န စေတ္ထ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေါ နိဂမနဝသေန ပဓာနတ္တေန ဒဿိတော၊ အထ ခေါ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဝသပ္ပဝတ္တံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏမေဝ ¶ ယထာဝုတ္တပစ္စယပရိဂ္ဂဟာကာရဿ နိဂမနဝသေန ဒဿိတံ။ တထာ ဟိ ‘‘ဧဝမယံ အဝိဇ္ဇာ ဟေတု၊ သင်္ခါရာ ဟေတုသမုပ္ပန္နာ၊ ဥဘောပေတေ ဓမ္မာ ဟေတုသမုပ္ပန္နာတိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ။ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ။ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ အဝိဇ္ဇာ ဟေတု…ပေ… ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၆) ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏမေဝ ပဓာနတ္တေန ဒဿိတံ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာ ဟေတု၊ သင်္ခါရာ ဟေတုသမုပ္ပန္နာ’’တိအာဒိ ပန ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ (ပဋိ။ မ။ မာတိကာ ၄၊ ၁။၄၅) ဝုစ္စမာနတ္တာ တဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟာကာရပရိဒီပနတ္ထံ ဝိသယတ္တေန ဝုတ္တံ၊ န ပဓာနတ္တေန။

အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ဧဝန္တိ အနန္တရေ ဝုတ္တနယေန အယံ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ဟေတု၊ သင်္ခါရာ စ တေန ဟေတုနာ သမုပ္ပန္နာ။ ဥဘောပေတေတိ ယသ္မာ အယံ အဝိဇ္ဇာ ပရပရိကပ္ပိတပကတိဣဿရာဒိ ဝိယ အဟေတုကာ နိစ္စာ ဓုဝါ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ‘‘အာသဝသမုဒယာ အဝိဇ္ဇာသမုဒယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၃) ဝစနတော သယမ္ပိ သဟေတုကာ သင်္ခတာ အနိစ္စာယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဥဘောပေတေ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ ဟေတုသမုပ္ပန္နာယေဝ။ ဣတီတိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တနယေန ပစ္စယပရိဂ္ဂဏှနေ ယာ ပညာ၊ တံ ဓမ္မာနံ ဌိတိသင်္ခါတေ ကာရဏေ ယာထာဝတော ပဝတ္တတ္တာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ နာမာတိ။

ဧတ္ထ ဟိ ဉာဏဿ ဝိသယဝိဘာဝနဝသေနေဝ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပစ္စယာဒိဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ န ပဓာနတ္တေန၊ ဉာဏမေဝ ပနေတ္ထ ပဓာနတော ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဧတဿ ဉာဏဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟာကာရဒဿနတ္ထမေဝ ဟေဋ္ဌာပိ ကာမဘဝေ စ အဝိဇ္ဇာတိအာဒိနာ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပစ္စယာဒိဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ဣဓာပိ နိဂမနဝသေန ဥပသံဟဋော၊ န ဘဝစက္ကဒဿနတ္ထန္တိ အယမေတ္ထ အတ္တနော မတိ။

တတ္ထ စ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မေသု အဒိဋ္ဌေသု ဟေတူနံ ပစ္စယဘာဝေါပိ န သက္ကာ ဒဋ္ဌုန္တိ ‘‘သင်္ခါရာ ဟေတုသမုပ္ပန္နာ’’တိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဉာဏနိဒ္ဒေသေ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၅) ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနမ္ပိ ဂဟဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတေန နယေနာတိ အဝိဇ္ဇာယံ ဝုတ္တနယေန သင်္ခါရာ ဟေတု၊ ဝိညာဏံ ဟေတုသမုပ္ပန္နန္တိအာဒိနာ သဗ္ဗာနိ ဇာတိပရိယောသာနာနိ ပဒါနိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာနိ။

ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိယာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏဿ အဝိဇ္ဇာဒီသု ပဝတ္တိအာကာရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿ တေသု ပစ္စယေသု အညေဟိပိ အာကာရေဟိ ပဝတ္တိအာကာရံ ¶ ဒဿေတုံ တတ္ထာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု။ သင်္ခိပ္ပန္တိ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇာဒယော ဟေတုသာမညေန ဖလသာမညေန ¶ ဝါတိ သင်္ခေပေါ၊ သင်္ဂဟော၊ ကောဋ္ဌာသော ရာသီတိ အတ္ထော။ သော ပန ဇာတိတော ဒုဝိဓောပိ ကာလဘေဒဝသေန စတုဗ္ဗိဓော ဇာတော။ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါတိ အနုဝတ္တတိ။ တဏှုပါဒါနဘဝါ ဂဟိတာ ကိလေသကမ္မသာမညတော တဒဝိနာဘာဝတော စ။ အဝိဇ္ဇာဒိကိလေသဝဋ္ဋမ္ပိ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မတာသရိက္ခတာယ ဣဓ ကမ္မဝဋ္ဋမေဝါတိ အာဟ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာတိအာဒိ။ ဝိပါကာ ဓမ္မာတိအာဒီသု ကမ္မဇအရူပက္ခန္ဓာနမေဝ ဝိပါကသဒ္ဒဝစနီယတ္တေပိ နာမရူပါဒိပဒေသု ရူပမိဿမ္ပိ ဖလပဉ္စကံ အရူပပ္ပဓာနတာယ စ တဗ္ဗဟုလတာယ စ ‘‘ဝိပါကဝဋ္ဋ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိပါကပ္ပဓာနံ ဝဋ္ဋံ၊ ဝိပါကဗဟုလံ ဝါ ဝဋ္ဋန္တိ အတ္ထော။ ကမ္မဇပရိယာယော ဝါ ဧတ္ထ ဝိပါက-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဇာတိဇရာမရဏာပဒေသေနာတိ ပရမတ္ထဓမ္မဝိနိမုတ္တဇာတိဇရာမရဏံ နာမ နတ္ထီတိ တဒပဒေသေန တေသံ ကထနေန တံမုခေနာတိ အတ္ထော။ အာကိရီယန္တိ ပကာသီယန္တီတိ အာကာရာ၊ အဝိဇ္ဇာဒိသရူပါ၊ တတော ပစ္စယာကာရတောတိ အတ္ထော။ ဧကော သန္ဓီတိ အဝိစ္ဆေဒပ္ပဝတ္တိဟေတုဘူတော ဟေတုဖလသန္ဓိ၊ ဒုတိယော ဖလဟေတုသန္ဓိ၊ တတိယော ဟေတုဖလသန္ဓီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏဿ အဝိဇ္ဇာဒီသု အနေကေဟိ ပကာရေဟိ ပဝတ္တိအာကာရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေဟိ၊ အဝုတ္တေဟိ စ သဗ္ဗေဟိ အာကာရေဟိ ဘဂဝတော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝံ၊ တဿ စ ဉာဏဿ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တတံ ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိနယေန ဒဿေတုံ ဥပသံဟာရဝသေန ဣတိ ဘဂဝါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရပရာမသနံ၊ တေနာဟ စတုသင်္ခေပန္တိအာဒိ။ သဗ္ဗာကာရတောတိ ဣဓ ကာမဘဝေ စ အဝိဇ္ဇာ ကာမဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယောတိအာဒိနာ ဣဓ ဝုတ္တေဟိ စ အဝုတ္တေဟိ စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိဘင်္ဂါဒီသု (ဝိဘ။ ၂၂၅ အာဒယော) အာဂတေဟိ သဗ္ဗေဟိ ပကာရေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ တန္တိ ယေန ဉာဏေန ဘဂဝါ ဧဝံ ဇာနာတိ၊ တံ ဉာဏံ။ ဉာတဋ္ဌေနာတိ ဇာနနဋ္ဌေန။ ပဇာနနဋ္ဌေနာတိ ပဋိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန။

ဣဒါနိ ယမိဒံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟာကာရဘေဒေဟိ သဒ္ဓိံ ပပဉ္စတော ဒဿိတံ၊ တသ္မိံ အရဃာတေ ဧတဿ ဥပယောဂိတံ ဒဿေတုံ ဣမိနာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေန အရေ ဟနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထန္တိ? အာဟ ‘‘တေ ဓမ္မေ’’တိအာဒိ။ တေ အဝိဇ္ဇာဒိကေ ဓမ္မေ မဟာဝဇိရဉာဏာဝုဓေန ¶ တေန ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေန ယထာဘူတံ ဉတွာ တေန ဗလဝဝိပဿနာဝုဓေန နိဗ္ဗိန္ဒန္တော အရိယမဂ္ဂါဝုဓေန ဝိရဇ္ဇန္တော ဝိမုစ္စန္တော အရေ ဟနီတိ ယောဇနာ။ အရိယမဂ္ဂဉာဏမ္ပိ ဟိ ကိစ္စတော သမုဒယသစ္စာဒိဗောဓတော ‘‘ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ဧကေကံ ဓမ္မက္ခန္ဓံ ဧကေကဝိဟာရေန ပူဇေမီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာပိ ဝိဟာရကရဏပူဇာ ဘဂဝတိ ပေမေနေဝ ပဝတ္တတ္တာ သဓာတုကာဒိစေတိယပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ စ ဘဂဝတောဝ ပူဇာတိ ¶ အာဟ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿာတိအာဒိ။ ကိလေသာရီန သော မုနီတိ ဧတ္ထ နိဂ္ဂဟီတလောပေါ၊ ကိလေသာရီနံ ဟတတ္တာတိ အတ္ထော။ ပစ္စယာဒီန စာရဟောတိ ဧတ္ထာပိ နိဂ္ဂဟီတလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဧတ္ထ သံ-သဒ္ဒေါ သယန္တိ အတ္ထေ ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘သာမ’’န္တိ၊ အပရနေယျော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ ဣဒံ ကဿစိ ဝိသယဝိသေသဿ အဂ္ဂဟိတတ္တာ သိဒ္ဓံ။ ပဒေသဂ္ဂဟဏေ ဟိ အသတိ ဂဟေတဗ္ဗဿ နိပ္ပဒေသတာဝ ဝိညာယတိ၊ ယထာ ဒိက္ခိတော န ဒဒါတီတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အတ္ထဝိသေသာနပေက္ခာ ကတ္တရိယေဝ ဗုဒ္ဓ-သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ကမ္မဝစနိစ္ဆာယ အဘာဝတော။ ‘‘သမ္မာ သာမံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဟိ ဣဓ သဒ္ဒတော လဗ္ဘတိ။ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ ဣဒံ ပန အတ္ထတော လဗ္ဘမာနံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ၊ န ဟိ ဗုဇ္ဈနကိရိယာ အဝိသယာ ယုဇ္ဇတိ။ အဘိညေယျေတိ လက္ခဏာဒိတော အနိစ္စာဒိတော စ အဘိဝိသိဋ္ဌေန လောကိယလောကုတ္တရဉာဏေန ဇာနိတဗ္ဗေ စတုသစ္စဓမ္မေ။ ပရိညေယျေတိ အနိစ္စာဒိဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဇာနိတဗ္ဗံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စမာဟ။ ပဟာတဗ္ဗေတိ သမုဒယသစ္စံ။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေတိ နိရောဓသစ္စံ။ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ပနေတ္ထ သောပါဒိသေသာဒိကံ ပရိယာယသိဒ္ဓံ ဘေဒံ အပေက္ခိတွာ ကတော။

အဘိညေယျန္တိ ဂါထာယ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေတဗ္ဗာနံ သမုဒယမဂ္ဂသစ္စာနံ ဟေတုဓမ္မာနံ ဂဟဏေနေဝ တပ္ဖလာနံ ဒုက္ခသစ္စနိရောဓသစ္စာနမ္ပိ သိဒ္ဓိတော ပရိညာတဗ္ဗဉ္စ ပရိညာတံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗဉ္စ သစ္ဆိကတန္တိ ဣဒမ္ပေတ္ထ သင်္ဂဟိတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ ဗုဒ္ဓါသ္မီ’’တိ။ ယသ္မာ စတ္တာရိပိ သစ္စာနိ မယာ ဗုဒ္ဓါနိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗမ္ပိ ဉေယျံ ဗုဒ္ဓါသ္မိ၊ အဗ္ဘညာသိန္တိ အတ္ထော။

ဝိစိတ္တဝိသယပတ္ထနာကာရပ္ပဝတ္တိယာ တဏှာ ဒုက္ခဝိစိတ္တတာယ ပဓာနကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘မူလကာရဏဘာဝေနာ’’တိ။ ဥဘိန္နန္တိ စက္ခုဿ တံသမုဒယဿ စ။ အပ္ပဝတ္တီတိ အပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ၊ န အဘာဝမတ္တံ။ တဿ အဝတ္ထုတ္တာ ¶ သပ္ပစ္စယတ္တာဒိအနေကဘေဒါ သဗ္ဗသင်္ဂဟိတာ။ နိရောဓပ္ပဇာနနာတိ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန နိရောဓဿ ပဋိဝိဇ္ဈနာ။ ဧကေကပဒုဒ္ဓါရေနာပီတိ စက္ခု စက္ခုသမုဒယောတိအာဒိနာ ဧကေကကောဋ္ဌာသနိဒ္ဓါရဏေနာပိ၊ န ဒုက္ခသစ္စာဒိသာမညတော ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တဏှာယပိ သင်္ခါရဒုက္ခပရိယာပန္နတာယ ပရိညေယျတ္တာ ဒုက္ခသစ္စဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဆ တဏှာကာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ပန အတ္တဘာဝေ သာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ မူလကာရဏဘာဝေန သမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမဘဝသိဒ္ဓါ တဏှာ သမုဒယသစ္စန္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ကသိဏာနီတိ ကသိဏာရမ္မဏာနိ ဈာနာနိ။ ဒွတ္တိံသာကာရာတိ ကေသာဒယော တဒါရမ္မဏဇ္ဈာနာနိ စ။ နဝ ဘဝါတိ ကာမဘဝါဒယော တယော သညီဘဝါဒယော တယော ဧကဝေါကာရဘဝါဒယော တယော စာတိ နဝ ဘဝါ။ စတ္တာရိ ဈာနာနီတိ အာရမ္မဏဝိသေသံ အနပေက္ခိတွာ သာမညတော စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဝုတ္တာနိ။ ဝိပါကကိရိယာနမ္ပိ ယထာရဟံ ¶ သဗ္ဗတ္ထ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ကုသလဓမ္မာနံ ဥပနိဿယဘူတာ တဏှာသမုဋ္ဌာပိကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ကိရိယဓမ္မာနံ ပန တဿ အတ္တဘာဝဿ ကာရဏဘူတာ တဏှာ။ အနုလောမတောတိ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇာ ဒုက္ခသစ္စံ၊ တံသမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမတဏှာ အာသဝါ သမုဒယသစ္စန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သင်္ခါရာဒီသု ပန အဝိဇ္ဇာဒယောဝ သမုဒယသစ္စဘာဝေန ယောဇေတဗ္ဗာ။ တေနာတိ တသ္မာ။

ဝိဇ္ဇာတိ အတ္တနော ဝိသယံ ဝိဒိတံ ကရောတီတိ ဝိဇ္ဇာ။ သမ္ပန္နတ္တာတိ သမန္နာဂတတ္တာ၊ သမ္ပုဏ္ဏတ္တာ ဝါ။ တတြာတိ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တေ။ မနောမယိဒ္ဓိယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဣမမှာ ကာယာ အညံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနာတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၆) ဝုတ္တတ္တာ သရီရဗ္ဘန္တရဈာနမနေန အညဿ သရီရဿ နိဗ္ဗတ္တိဝသေန ပဝတ္တာ မနောမယိဒ္ဓိ နာမ၊ သာ အတ္ထတော ဈာနသမ္ပယုတ္တာ ပညာယေဝ။ သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ နာမ သဒ္ဓါ ဟိရီ ဩတ္တပ္ပံ ဗာဟုသစ္စံ ဝီရိယံ သတိ ပညာ စ။ ဂစ္ဆတိ အမတံ ဒိသန္တိ ဒုက္ခနိတ္ထရဏတ္ထိကေဟိ ဒဋ္ဌဗ္ဗတော အမတံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ၊ ဣမိနာ စ စရဏာနံ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတအရိယမဂ္ဂဘာဝတော နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ ဧကံသေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗတံ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိဿာ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပဒါယ သာဝကာဒိအသာဓာရဏတံ ဒဿေတုံ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာသမ္ပဒါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာသဝက္ခယဝိဇ္ဇာဝသေန သဗ္ဗညုတာ သိဇ္ဈတိ၊ စရဏဓမ္မဘူတေသု ဈာနေသု ¶ အန္တောဂဓာယ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိယာ ဝသေန မဟာကာရုဏိကတာ သိဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘ဝိဇ္ဇာ…ပေ… မဟာကာရုဏိကတ’’န္တိ။ ယထာ တန္တိ ဧတ္ထ တန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ယထာ အညောပိ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော ဗုဒ္ဓါ နိယောဇေတိ၊ တထာ အယမ္ပီတိ အတ္ထော။ တေနာတိ အနတ္ထပရိဝဇ္ဇနအတ္ထနိယောဇနေန။ အတ္တန္တပါဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပရန္တပဥဘယန္တပါ ဂဟိတာ။ အသဇ္ဇမာနော ဘဝေသု အပစ္စာဂစ္ဆန္တောတိ ပဟီနာနံ ပုနာနုပ္ပတ္တိတော န ပုန ဥပဂစ္ဆန္တော။

တတြာတိ ယုတ္တဝါစာဘာသနေ သာဓေတဗ္ဗေ စေတံ ဘုမ္မံ။ အဘူတန္တိ အဘူတတ္ထံ။ အတစ္ဆန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အနတ္ထသံဟိတန္တိ ပိသုဏာဒိဒေါသယုတ္တံ။ သမ္မာဂဒတ္တာတိ သုန္ဒရဝစနတ္တာ၊ ဂဒနံ ဂဒေါ၊ ကထနန္တိ အတ္ထော။ သုန္ဒရော ဂဒေါ ဝစနမဿာတိ ‘‘သုဂဒေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ နိရုတ္တိနယေန ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ ‘‘သုဂတော’’တိ ဝုတ္တံ။

သဘာဝတောတိ ဒုက္ခသဘာဝတော။ လောကန္တိ ခန္ဓာဒိလောကံ။ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သုတ္တတော အာဟ ယတ္ထာတိအာဒိ။ တတ္ထ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ လောကန္တသင်္ခါတေ နိဗ္ဗာနေ။ တန္တိ လောကဿန္တံ၊ ဩကာသလောကေ ကာယဂမနေန ဉာတဗ္ဗံ ပတ္တဗ္ဗန္တိ နာဟံ ဝဒါမီတိ ယောဇနာ။ ဣဒဉ္စ ရောဟိတဒေဝပုတ္တေန လောကဿ ကာယဂတိဝသေန အန္တဂမနဿ ပုစ္ဆိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ အပ္ပတွာ လောကဿန္တန္တိ ခန္ဓာဒိလောကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ကိန္တေ ¶ ပဒသာ ဩကာသလောကပရိဗ္ဘမနေန၊ ပရိမိတဋ္ဌာနေ ဧဝ တံ ဉာဏဂမနေန ဂစ္ဆန္တာနံ ဒဿေမီတိ ဒဿေန္တော အပိ စာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေတိ သရီရေ။ တေန ရူပက္ခန္ဓံ ဒဿေတိ။ သသညိမှီတိ သညာသီသေန ဝေဒနာဒယော တယော ခန္ဓေ။ သမနကေတိ ဝိညာဏက္ခန္ဓံ။ လောကန္တိ ခန္ဓာဒိလောကံ၊ ဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။ လောကနိရောဓန္တိ နိဗ္ဗာနေန လောကဿ နိရုဇ္ဈနံ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ။ အဒေသမ္ပိ ဟိ နိဗ္ဗာနံ ယေသံ နိရောဓာယ ဟောတိ၊ ဥပစာရတော တန္နိဿိတံ ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ လောကနိရောဓမ္ပိ ပညပေမီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ စက္ခု လောကေ ပိယရူပံ၊ သာတရူပံ၊ ဧတ္ထေသာ တဏှာ နိရုဇ္ဈမာနာ နိရုဇ္ဈတီတိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၁၊ ဝိဘ။ ၂၀၄) ဝိယ။ ကုဒါစနန္တိ ကဒါစိပိ။ အပ္ပတွာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန အနဓိဂန္တွာ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ တံ ဂမနေန ပတ္တုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ။ ဟဝေတိ နိပါတမတ္တံ၊ ဧကံသတ္ထေ ဝါ ¶ ။ လောကဝိဒူတိ သဘာဝါဒိတော ခန္ဓာဒိဇာနနကော။ စတုသစ္စဓမ္မာနံ အဘိသမိတတ္တာ သမိတာဝီ၊ သမိတကိလေသောတိ ဝါ အတ္ထော။ နာသီသတိ န ပတ္ထေတိ အပ္ပဋိသန္ဓိကတ္တာ။

ဧဝံ သင်္ခေပတော လောကံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိတ္ထာရတော တံ ဒဿေတုံ အပိ စ တယော လောကာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓါနံ ခန္ဓာနံ သမူဟသန္တာနဘူတော သတ္တလောကော။ သော ဟိ ရူပါဒီသု သတ္တဝိသတ္တတာယ ‘‘သတ္တော’’တိ စ၊ လောကိယန္တိ ဧတ္ထ ကမ္မကိလေသာ တဗ္ဗိပါကာ စာတိ ‘‘လောကော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါနံ ဥတုဇရူပါနံ သမူဟသန္တာနဘူတော ဩကာသလောကော။ သော ဟိ သတ္တသင်္ခါရာနံ အာဓာရတော ‘‘ဩကာသော’’တိ စ၊ လောကိယန္တိ ဧတ္ထ တဿာဓာရာ စ အာဓေယျဘူတာတိ ‘‘လောကော’’တိ စ ပဝုစ္စတိ။ ဣန္ဒြိယာနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ ပန သဗ္ဗေဝ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ပစ္စယေဟိ သင်္ခတဋ္ဌေန လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန စ ‘‘သင်္ခါရလောကော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ အာဟရတိ အတ္တနော ဖလန္တိ အာဟာရော၊ ပစ္စယော။ တေန တိဋ္ဌနသီလာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ယာဝ ဘင်္ဂါ ပဝတ္တနသီလာတိ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ၊ သဗ္ဗေ သင်္ခတဓမ္မာ။ သဗ္ဗေ သတ္တာတိ စ ဣမိနာပိ ဝေနေယျာနုရူပတော ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနတ္တာ ဒေသနာယ သင်္ခါရာဝ ဂဟိတာ။

ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တီတိ ယတ္တကေ ဌာနေ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တိ ပဝတ္တန္တိ။ ဝိရောစနာတိ တေသံ ဝိရောစနဟေတု ဩဘာသနဟေတူတိ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနံ။ ဒိသာ ဘန္တီတိ သဗ္ဗာ ဒိသာ ယာဝတာ ဝိဂတန္ဓကာရာ ပညာယန္တိ။ အထ ဝါ ဒိသာတိ ဥပယောဂဗဟုဝစနံ။ တသ္မာ ဝိရောစမာနာ စန္ဒိမသူရိယာ ယတ္တကာ ဒိသာ ဘန္တိ ဩဘာသေန္တီတိ အတ္ထော။ တာဝ သဟဿဓာ လောကောတိ တတ္တကေန ပမာဏေန သဟဿပ္ပကာရော ဩကာသလောကော၊ သဟဿစက္ကဝါဠာနီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ သဟဿစက္ကဝါဠေ။ ဝသောတိ ဣဒ္ဓိသင်္ခါတော ဝသော ဝတ္တတီတိ အတ္ထော။

တမ္ပီတိ ¶ တိဝိဓမ္ပိ လောကံ။ အဿာတိ အနေန ဘဂဝတာ သင်္ခါရလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကော လောကောတိ ယွာယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သဗ္ဗသင်္ခတာနံ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတော တေန သာမညေန သင်္ခါရလောကော ဧကော ဧကဝိဓော၊ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သဗ္ဗတ္ထာပိ လောကိယဓမ္မာဝ လောကောတိ အဓိပ္ပေတာ လောကုတ္တရာနံ ပရိညေယျတ္တာဘာဝါ။ ဥပါဒါနာနံ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ။ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယောတိ ¶ တထာ တထာ သမုပ္ပန္နာ ပဇာယေဝ ဝုစ္စန္တိ။ နာနတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော၊ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော၊ ဧကတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော၊ ဧကတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော၊ ဟေဋ္ဌိမာ စ တယော အာရုပ္ပာတိ ဣမာ သတ္တဝိဓာ ပဇာယေဝ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော နာမ။ တတ္ထ နာနတ္တံ ကာယော ဧတေသမတ္ထီတိ နာနတ္တကာယာ။ နာနတ္တံ သညာ ဧတေသန္တိ နာနတ္တသညိနော။ သညာသီသေနေတ္ထ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ဂဟိတံ၊ ဧသ နယော သေသေသုပိ။

တတ္ထ သဗ္ဗမနုဿာ စ ဆ ကာမာဝစရဒေဝါ စ နာနတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော နာမ။ တေသဉှိ အညမညံ ဝိသဒိသတာယ နာနာ ကာယော၊ ပဋိသန္ဓိသညာ စ နဝဝိဓတာယ နာနာ။ တီသု ပဌမဇ္ဈာနဘူမီသု ဗြဟ္မကာယိကာ စေဝ စတူသု အပါယေသု သတ္တာ စ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော နာမ။ တေသု ဟိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာဒီနံ တိဏ္ဏမ္ပိ သရီရံ အညမညံ ဝိသဒိသံ၊ ပဋိသန္ဓိသညာ ပန ပဌမဇ္ဈာနဝိပါကဝသေန ဧကာဝ၊ တထာ အာပါယိကာနမ္ပိ၊ တေသံ ပန သဗ္ဗေသံ အကုသလဝိပါကာဟေတုကာဝ ပဋိသန္ဓိသညာ။ ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမိကာ စ ပရိတ္တာဘ အပ္ပမာဏာဘ အာဘဿရာ ဧကတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော နာမ။ တေသဉှိ သဗ္ဗေသံ ဧကပ္ပမာဏောဝ ကာယော၊ ပဋိသန္ဓိသညာ ပန ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနဝိပါကဝသေန နာနာ ဟောတိ။ တတိယဇ္ဈာနဘူမိယံ ပရိတ္တသုဘာဒယော တယော၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနဘူမိယံ အသညသတ္တဝဇ္ဇိတာ ဝေဟပ္ဖလာ၊ ပဉ္စ စ သုဒ္ဓါဝါသာတိ နဝသု ဘူမီသု သတ္တာ ဧကတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော နာမ။ အာဘာနာနတ္တေန ပန သဗ္ဗတ္ထ ကာယနာနတ္တံ န ဂယှတိ၊ သဏ္ဌာနနာနတ္တေနေဝ ဂယှတီတိ။ အသညသတ္တာ ဝိညာဏာဘာဝေန ဝိညာဏဋ္ဌိတိသင်္ချံ န ဂစ္ဆန္တိ။ နေဝသညာ နာသညာယတနံ ပန ယထာ သညာယ၊ ဧဝံ ဝိညာဏဿာပိ သုခုမတ္တာ နေဝဝိညာဏံ နာဝိညာဏံ၊ တသ္မာ ပရိဗျတ္တဝိညာဏကိစ္စဝန္တေသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု န ဂယှတိ။ တသ္မာ သေသာနိ အာကာသာနဉ္စာယတနာဒီနိ တီဏိယေဝ ဂဟိတာနိ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဣမာ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အဋ္ဌ လောကဓမ္မာတိ လာဘော အလာဘော ယသော အယသော နိန္ဒာ ပသံသာ သုခံ ဒုက္ခန္တိ ဣမေ အဋ္ဌ လောကဿ သဘာဝတ္တာ လောကဓမ္မာ။ လာဘာလာဘာဒိပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇနကာ ပနေတ္ထ အနုရောဓဝိရောဓာ ဝါ လာဘာဒိသဒ္ဒေဟိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နဝ သတ္တာဝါသာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော ¶ ဧဝ ¶ အသညသတ္တစတုတ္ထာရုပ္ပေဟိ သဒ္ဓိံ ‘‘နဝ သတ္တာဝါသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သတ္တာ အာဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ သတ္တာဝါသာ၊ သတ္တနိကာယော၊ အတ္ထတော တထာ ပဝတ္တာ ပဇာ ဧဝ ဣဓ သင်္ခါရလောကဘာဝေန ဂယှန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒသာယတနာနီတိ ဓမ္မာယတနမနာယတနဝဇ္ဇိတာနိ ဒသ။

ဧတ္ထ စ တီသု ဘဝေသု အဿာဒဒဿနဝသေန တိဿော ဝေဒနာဝ လောကဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ တထာ ပစ္စယဒဿနဝသေန စတ္တာရောဝ အာဟာရာ။ အတ္တဂ္ဂါဟနိမိတ္တဒဿနဝသေန ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနေဝ အာယတနာနိ။ ထူလသညီဘဝဒဿနဝသေန သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယောဝ၊ အနုရောဓဝိရောဓဒဿနဝသေန အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ ဝါ၊ ထူလာယတနဒဿနဝသေန ဒသာယတနာနေဝ လောကဘာဝေန ဝုတ္တာနိ။ တေသံ ဂဟဏေနေဝ တန္နိဿယတပ္ပဋိဗဒ္ဓါ တဒါရမ္မဏာ သဗ္ဗေ တေဘူမကာ နာမရူပဓမ္မာ အတ္ထတော ဂဟိတာ ဧဝ ဟောန္တိ။ သေသေဟိ ပန ဧကဝိဓာဒိကောဋ္ဌာသေဟိ သရူပေနေဝ တေ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာသယံ ဇာနာတီတိအာဒီသု အာဟစ္စ စိတ္တံ ဧတ္ထ သေတီတိ အာသယော၊ အညသ္မိံ ဝိသယေ ပဝတ္တိတွာပိ စိတ္တံ ယတ္ထ သရသေန ပဝိသိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ သော ဝဋ္ဋာသယော ဝိဝဋ္ဋာသယောတိ ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ဝဋ္ဋာသယောပိ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဝသေန ဒုဝိဓော။ ဝိဝဋ္ဋာသယော ပန ဝိပဿနာသင်္ခါတာ အနုလောမိကာ ခန္တိ၊ မဂ္ဂသင်္ခါတံ ယထာဘူတဉာဏဉ္စာတိ ဒုဝိဓော။ ယထာဟ –

‘‘သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ စ၊ ခန္တိ စေဝါနုလောမိကံ၊

ယထာဘူတဉ္စ ယံ ဉာဏံ၊ ဧတံ အာသယသဒ္ဒိတ’’န္တိ။ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ)၊

ဧတံ ဒုဝိဓမ္ပိ အာသယံ သတ္တာနံ အပ္ပဝတ္တိက္ခဏေယေဝ ဘဂဝါ သဗ္ဗထာ ဇာနာတိ။ အနုသယန္တိ ကာမရာဂါနုသယာဒိဝသေန သတ္တဝိဓံ အနုသယံ။ စရိတန္တိ ‘‘သုစရိတဒုစ္စရိတ’’န္တိ နိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ စရိတန္တိ စရိယာ၊ တေ ရာဂါဒယော ဆ မူလစရိယာ၊ သံသဂ္ဂသန္နိပါတဝသေန အနေကဝိဓာ ဟောန္တိ။ အဓိမုတ္တိန္တိ အဇ္ဈာသယဓာတုံ၊ တတ္ထ တတ္ထ စိတ္တဿ အဘိရုစိဝသေန နိန္နတာ၊ သာ ဒုဝိဓာ ဟီနာဓိမုတ္တိ ပဏီတာဓိမုတ္တီတိ။ ယာယ ဒုဿီလာဒိကေ ဟီနာဓိမုတ္တိကေ ¶ သေဝန္တိ၊ သာ ဟီနာဓိမုတ္တိ။ ယာယ ပဏီတာဓိမုတ္တိကေ သေဝန္တိ၊ သာ ပဏီတာဓိမုတ္တိ။ တံ ဒုဝိဓမ္ပိ အဓိမုတ္တိံ ဘဂဝါ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနာတိ။ အပ္ပံ ရာဂါဒိရဇံ ဧတေသန္တိ အပ္ပရဇက္ခာ၊ အနုဿဒရာဂါဒိဒေါသာ။ ဥဿဒရာဂါဒိဒေါသာ မဟာရဇက္ခာ။ ဥပနိဿယဘူတေဟိ တိက္ခေဟိ သဒ္ဓါဒိဣန္ဒြိယေဟိ မုဒုကေဟိ စ သမန္နာဂတာ တိက္ခိန္ဒြိယာ မုဒိန္ဒြိယာ စ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေဟိ အာသယာဒီဟိ သုန္ဒရေဟိ အသုန္ဒရေဟိ စ သမန္နာဂတာ သွာကာရာ ဒွါကာရာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမ္မတ္တနိယာမံ ¶ ဝိညာပေတုံ သုကရာ သုဝိညာပယာ၊ ဝိပရီတာ ဒုဝိညာပယာ။ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓာယ ဥပနိဿယသမ္ပန္နာ ဘဗ္ဗာ၊ ဝိပရီတာ အဘဗ္ဗာ။ ဧဝံ သတ္တသန္တာနဂတဓမ္မဝိသေသဇာနနေနေဝ သတ္တလောကောပိ ဝိဒိတော ဓမ္မဝိနိမုတ္တဿ သတ္တဿ အဘာဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧကံ စက္ကဝါဠံ…ပေ… ပညာသဉ္စ ယောဇနာနီတိ ဧတ္ထ ဟောတီတိ သေသော။ ပရိက္ခေပတော ပမာဏံ ဝုစ္စတီတိ သေသော။ စက္ကဝါဠဿ သဗ္ဗံ ပရိမဏ္ဍလံ ဆတ္တိံသ သတသဟဿာနိ…ပေ… သတာနိ စ ဟောန္တီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ စက္ကဝါဠေ၊ ဒွေ သတသဟဿာနိ စတ္တာရိ နဟုတာနိ စ ယောဇနာနိ ယာနိ ဧတ္တကံ ဧတ္တကပ္ပမာဏံ ဗဟလတ္တေန အယံ ဝသုန္ဓရာ သင်္ခါတာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ဧတ္တကန္တိ ကိရိယာဝိသေသနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သန္ဓာရကံ ဇလံ ဧတ္တကံ ဧတ္တကပ္ပမာဏံ ဟုတွာ ပတိဋ္ဌိတန္တိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ စက္ကဝါဠေ။ အဇ္ဈောဂါဠှုဂ္ဂတာတိ အဇ္ဈောဂါဠှာ စ ဥဂ္ဂတာ စ။ ဗြဟာတိ မဟန္တာ။ ယောဇနာနံ သတာနုစ္စော၊ ဟိမဝါ ပဉ္စာတိ ယောဇနာနံ ပဉ္စသတာနိ ဥစ္စော ဥဗ္ဗေဓော။ တိပဉ္စယောဇနက္ခန္ဓပရိက္ခေပါတိ ပန္နရသယောဇနပ္ပမာဏက္ခန္ဓပရိဏာဟာ။ နဂဝှယာတိ ရုက္ခာဘိဓာနာ ဇမ္ဗူတိ ယောဇနာ။ သမန္တတောတိ သဗ္ဗသောဘာဂေန၊ အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ သတယောဇနဝိတ္ထာရာတိ အတ္ထော။ ယဿာနုဘာဝေနာတိ ယဿာ မဟန္တတာကပ္ပဋ္ဌာယိကာဒိပ္ပကာရေန ပဘာဝေန။ ပရိက္ခိပိတွာ တံ သဗ္ဗံ၊ လောကဓာတုမယံ ဌိတောတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ပရိက္ခိပိတွာ စက္ကဝါဠသိလုစ္စယော ဌိတော၊ အယံ ဧကာ လောကဓာတု နာမာတိ အတ္ထော၊ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တော။ အထ ဝါ တံ သဗ္ဗံ လောကဓာတုံ ပရိက္ခိပိတွာ အယံ စက္ကဝါဠသိလုစ္စယော ဌိတောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

တတ္ထာတိ ¶ တဿံ လောကဓာတုယံ။ တာဝတိံသဘဝနန္တိ တိဒသပုရံ။ အသုရဘဝနန္တိ အသုရပုရံ။ အဝီစိမဟာနိရယော စ တထာ ဒသသဟဿယောဇနော၊ သော ပန စတုန္နံ လောဟဘိတ္တီနမန္တရာ ယောဇနသတာယာမဝိတ္ထာရောပိ သမန္တာ သောဠသဟိ ဥဿဒနိရယေဟိ သဒ္ဓိံ ဒသသဟဿယောဇနော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဒနန္တရေသူတိ တေသံ စက္ကဝါဠာနံ အန္တရေသု။ လောကာနံ စက္ကဝါဠာနံ အန္တရေ ဝိဝရေ ဘဝတ္တာ လောကန္တရိကာ။ တိဏ္ဏဉှိ သကဋစက္ကာနံ ပတ္တာနံ ဝါ အာသန္နဋ္ဌပိတာနံ အန္တရသဒိသေ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ စက္ကဝါဠာနံ အန္တရေသု ဧကေကော လောကန္တရိကနိရယော အဋ္ဌယောဇနသဟဿပ္ပမာဏော သီတနရကော သတ္တာနံ အကုသလဝိပါကေန နိဗ္ဗတ္တတိ။ အနန္တာနီတိ တိရိယံ အဋ္ဌသု ဒိသာသု စက္ကဝါဠာနိ အာကာသော ဝိယ အနန္တာနိ။ ဥဒ္ဓံ ပန အဓော စ အန္တာနေဝ။ အနန္တေန ဗုဒ္ဓဉာဏေနာတိ ဧတ္ထ အနန္တဉေယျပဋိဝေဓသာမတ္ထိယယောဂတောဝ ဉာဏံ ‘‘အနန္တ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အတ္တနောတိ နိဿက္ကေ သာမိဝစနမေတံ၊ အတ္တတောတိ အတ္ထော။ ဂုဏေဟိ အတ္တနော ဝိသိဋ္ဌတရဿာတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော၊ တရဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ အနုတ္တရောတိ ပဒဿ အတ္ထနိဒ္ဒေသဝသေန ကတံ၊ န ဝိသိဋ္ဌဿ ကဿစိ အတ္ထိတာယ။ သဒေဝကေ ဟိ လောကေ သဒိသကပ္ပောပိ နာမ ကောစိ တထာဂတဿ နတ္ထိ၊ ကုတော သဒိသော၊ တေနာဟ သီလဂုဏေနာပိ အသမောတိအာဒိ။ တတ္ထ အသမေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ သမော အသမသမော။ နတ္ထိ ပဋိမာ ဧတဿာတိ အပ္ပဋိမော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တတ္ထ ဥပမာမတ္တံ ပဋိမာ၊ သဒိသူပမာ ပဋိဘာဂေါ။ ယုဂဂ္ဂါဟဝသေန ဌိတော ပဋိမော ပုဂ္ဂလောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္တနာတိ အတ္တတော။ ပုရိသဒမ္မေတိအာဒီသု ဒမိတဗ္ဗာ ဒမ္မာ၊ ‘‘ဒမ္မပုရိသာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိသေသနဿ ပရနိပါတံ ကတွာ ‘‘ပုရိသဒမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပုရိသဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဣတ္ထီနမ္ပိ ဒမေတဗ္ဗတော။ နိဗ္ဗိသာ ကတာ ဒေါသဝိသဿ ဝိနောဒနေန။ အတ္ထပဒန္တိ အတ္ထာဘိဗျဉ္ဇနကံ ပဒံ၊ ဝါကျန္တိ အတ္ထော။ ဧကပဒဘာဝေန စ အနညသာဓာရဏော သတ္ထု ပုရိသဒမ္မသာရထိဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတိ၊ တေနာဟ ဘဂဝါ ဟီတိအာဒိ။ အဋ္ဌ ဒိသာတိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ အသဇ္ဇမာနာတိ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တိယာ နိဿင်္ဂစာရာ။

ဒိဋ္ဌဓမ္မော ဝုစ္စတိ ပစ္စက္ခော အတ္တဘာဝေါ၊ တတ္ထ နိယုတ္တောတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော၊ ဣဓလောကတ္ထော။ ကမ္မကိလေသဝသေန သမ္ပရေတဗ္ဗတော သမာဂန္တဗ္ဗတော သမ္ပရာယော ¶ ၊ ပရလောကော၊ တတ္ထ နိယုတ္တောတိ သမ္ပရာယိကော၊ ပရလောကတ္ထော။ ပရမော ဥတ္တမော အတ္ထော ပရမတ္ထော၊ နိဗ္ဗာနံ။ သဟ အတ္ထေန ဝတ္တတီတိ သတ္ထော၊ ဘဏ္ဍမူလေန ဝါဏိဇ္ဇာယ ဒေသန္တရံ ဂစ္ဆန္တော ဇနသမူဟော။ သော အဿ အတ္ထီတိ သတ္ထာ၊ သတ္ထဝါဟောတိ နိရုတ္တိနယေန။ သော ဝိယ ဘဂဝါတိ အာဟ ‘‘သတ္ထာ၊ ဘဂဝါ သတ္ထဝါဟော’’တိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ နိဒ္ဒေသပါဠိနယေန ဒဿေတုံ ယထာ သတ္ထဝါဟောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သတ္ထေတိ သတ္ထိကေ ဇနေ။ ကံ ဥဒကံ တာရေန္တိ ဧတ္ထာတိ ကန္တာရော၊ နိရုဒကော အရညပ္ပဒေသော။ စောရာဒီဟိ အဓိဋ္ဌိတအရညပ္ပဒေသာပိ ဒုဂ္ဂမနဋ္ဌေန တံသဒိသတာယ ကန္တာရာတွေဝ နိရုဠှာတိ သာမညတော ‘‘ကန္တာရံ တာရေတီ’’တိ ဝတွာ တံ ဝိဝရန္တော စောရကန္တာရန္တိအာဒိမာဟ။

ဘဂဝတောတိ နိဿက္ကေ သာမိဝစနံ၊ ဘဂဝန္တတော ဓမ္မဿဝနေနာတိ အတ္ထော။ ယထာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယတော အဇ္ဈေတီ’’တိ၊ ဘဂဝတော သန္တိကေတိ ဝါ အတ္ထော။ သရေ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသီတိ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေသု သဒ္ဓမ္မဿဝနပရိစယေန ‘‘ဓမ္မော ဧသော ဝုစ္စတီ’’တိ သရေ အာကာရံ ဂဏှိ။ ပုဗ္ဗာဘိယောဂဝသေနေဝ ဟိ ဤဒိသာနံ တိရစ္ဆာနာနံ ဓမ္မဿဝနာဒီသု ပသာဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝဂ္ဂုလိအာဒီနံ ဝိယ။ ဣတရထာ သဗ္ဗတိရစ္ဆာနာနမ္ပိ တထာ ပသာဒုပ္ပတ္တိပ္ပသင်္ဂတော။ ယဒိ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ဘဂဝါ အနန္တစက္ကဝါဠေသု သဗ္ဗသတ္တာနမ္ပိ ဧကက္ခဏေ သပ္ပာဋိဟာရိယဓမ္မံ သာဝေတုံ သက္ကောတီတိ သဗ္ဗသတ္တာနမ္ပိ ဣတော ပုဗ္ဗေဝ ဝိမုတ္တိပ္ပသင်္ဂေါ သိယာ။ ယေ ပန ဒေဝမနုဿနာဂသုပဏ္ဏာဒယော ပကတိယာဝ ကမ္မဿကတညာဏာဒိယုတ္တာ ဟောန္တိ၊ တေယေဝ ပုဗ္ဗေ အနုပနိဿယာပိ ¶ ဘဂဝတော သဒ္ဓမ္မဿဝနာဒိနာ ပဌမံ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ပသာဒံ ဥပ္ပာဒေတုံ သက္ကောန္တိ၊ န ဣတရေတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အရေ အဟမ္ပိ နာမာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကုတောဟံ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဩလောကေတွာ မဏ္ဍူကဘာဝတောတိ ဉတွာ’’တိ ဣဒံ ဧတ္တကမ္ပိ အရေ အဟမ္ပိ နာမာတိ ဝိမှယဝစနေနေဝ သိဇ္ဈတီတိ အဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇလန္တိ ဇလန္တော ဝိဇ္ဇောတမာနော။ မဏ္ဍူကောဟန္တိ ဂါထာယ ဥဒကေတိ သဉ္ဇာတဋ္ဌာနဒဿနံ၊ တေန ထလမဏ္ဍူကတာ နိဝတ္တနံ ကတံ ဟောတိ။ ဥဒကေ ဇာတာနမ္ပိ ကစ္ဆပါဒီနံ ထလဂေါစရတာပိ အတ္ထီတိ တံ နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ဝါရိဂေါစရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဥဒကသဉ္စာရီတိ အတ္ထော။

ဝိမောက္ခန္တိကဉာဏဝသေနာတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗသော ကိလေသေဟိ ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမောက္ခော၊ အဂ္ဂမဂ္ဂေါ၊ တဿ အန္တော၊ အဂ္ဂဖလံ၊ တတ္ထ ဘဝံ ဝိမောက္ခန္တိကံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဒ္ဓိံ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဉာဏံ။ ဣဒါနိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပဒတော ဗုဒ္ဓပဒဿ ¶ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ယသ္မာ ဝါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပဒေန ဟိ သတ္ထု ပဋိဝေဓဉာဏာနုဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ဣမိနာ ပန ဗုဒ္ဓပဒေန ဒေသနာဉာဏာနုဘာဝေါပိ၊ တေနာဟ အညေပိ သတ္တေ ဗောဓေသီတိအာဒိ။

ဂုဏဝိသိဋ္ဌသတ္တုတ္တမဂရုဂါရဝါဓိဝစနန္တိ သဗ္ဗေဟိ သီလာဒိဂုဏေဟိ ဝိသိဋ္ဌဿ တတော ဧဝ သဗ္ဗသတ္တေဟိ ဥတ္တမဿ ဂရုနော ဂါရဝဝသေန ဝုစ္စမာနဝစနမိဒံ ဘဂဝါတိ။ သေဋ္ဌန္တိ သေဋ္ဌဝါစကံ ဝစနံ သေဋ္ဌဂုဏသဟစရဏတော။ အထ ဝါ ဝုစ္စတီတိ ဝစနံ၊ အတ္ထော၊ သော သေဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ ဥတ္တမန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဂရုဂါရဝယုတ္တောတိ ဧတ္ထ ဂရုဘာဝေါ ဂါရဝံ၊ ဂရုဂုဏယောဂတော ဂရုကရဏံ ဝါ ဂါရဝံ၊ တေန သာဝကာဒီနံ အသာဓာရဏတာယ ဂရုဘူတေန မဟန္တေန ဂါရဝေန ယုတ္တောတိ ဂရုဂါရဝယုတ္တော။ အထ ဝါ ဂရု စ သဗ္ဗလောကဿ သိက္ခကတ္တာ တေနေဝ ဂါရဝယုတ္တော စာတိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

အဝတ္ထာယ ဝိဒိတံ အာဝတ္ထိကံ။ ဧဝံ လိင်္ဂိကံ။ နိမိတ္တတော အာဂတံ နေမိတ္တိကံ။ အဓိစ္စ ယံကိဉ္စိ နိမိတ္တံ အဓိဝစနဝသေန အနပေက္ခိတွာ ပဝတ္တံ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နံ၊ တေနာဟ ‘‘ဝစနတ္ထမနပေက္ခိတွာ’’တိ။ ယဒိစ္ဆာယ အာဂတံ ယာဒိစ္ဆကံ။ ဧတ္ထ စ ဗာဟိရံ ဒဏ္ဍာဒိ လိင်္ဂံ၊ အဗ္ဘန္တရံ တေဝိဇ္ဇာဒိ နိမိတ္တံ။ ပစုရဇနဝိသယံ ဝါ ဒိဿမာနံ လိင်္ဂံ၊ တဗ္ဗိပရီတံ နိမိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစ္ဆိကာပညတ္တီတိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ သစ္ဆိကိရိယာနိမိတ္တာ ပညတ္တိ။ အထ ဝါ သစ္ဆိကာပညတ္တီတိ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓါ ပညတ္တိ။ ယံဂုဏနိမိတ္တာ ဟိ သာ၊ တေ ဂုဏာ သတ္ထု ပစ္စက္ခဘူတာတိ ဂုဏာ ဝိယ သာပိ သစ္ဆိကတာ ဧဝ နာမ ဟောတိ၊ န ပရေသံ၊ ဝေါဟာရမတ္တေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယံဂုဏနေမိတ္တိကန္တိ ယေဟိ ဂုဏေဟိ နိမိတ္တဘူတေဟိ ဧတံ နာမံ နေမိတ္တိကဉ္စ ဇာတံ။ ဝဒန္တီတိ ဓမ္မသေနာပတိဿ ဂရုဘာဝတော ဗဟုဝစနေနာဟ၊ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဝါ ကတမနုဝါဒံ သန္ဓာယ။

ဣဿရိယာဒိဘေဒေါ ¶ ဘဂေါ အဿ အတ္ထီတိ ဘဂီ။ မဂ္ဂဖလာဒိအရိယဂုဏံ အရညာဒိဝိဝေကဋ္ဌာနဉ္စ ဘဇိ သေဝိ သီလေနာတိ ဘဇီ။ စီဝရာဒိပစ္စယာနံ အတ္ထရသာဒီနဉ္စ သီလာဒိဂုဏာနဉ္စ ဘာဂီ၊ ဒါယာဒေါတိ အတ္ထော။ ဝိဘဇိ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသာဒိပ္ပကာရေဟိ ဓမ္မရတနံ ပဝိဘဇီတိ ဝိဘတ္တဝါ။ ရာဂါဒိပါပဓမ္မံ ဘဂ္ဂံ အကာသီတိ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတီတိ သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဗန္ဓော။ ဂရုပိ လောကေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဂရူ’’တိ၊ ယသ္မာ ဂရု၊ တသ္မာပိ ဘဂဝါတိ အတ္ထော။ ပါရမိတာသင်္ခါတံ ¶ ဘဂျမဿ အတ္ထီတိ ဘဂျဝါ။ ဗဟူဟိ ဉာယေဟီတိ ကာယဘာဝနာဒိကေဟိ အနေကေဟိ ဘာဝနာက္ကမေဟိ။ သုဘာဝိတတ္တနောတိ ပစ္စတ္တေ ဧတံ သာမိဝစနံ၊ တေန သုဘာဝိတသဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ဘဝါနံ အန္တံ နိဗ္ဗာနံ ဂတောတိ ဘဝန္တဂေါ။ တတ္ထ တတ္ထ ဘဂဝါတိ သဒ္ဒသိဒ္ဓိ နိရုတ္တိနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ဘဂီ ဘဇီတိ နိဒ္ဒေသဂါထာယ နဝဟိ ပဒေဟိ ဒဿိတမတ္ထံ ဘဂျဝါတိ ဂါထာယ ဆဟိ ပဒေဟိ သင်္ဂဟေတွာ ပဒသိဒ္ဓိံ အတ္ထယောဇနာနယဘေဒေဟိ သဒ္ဓိံ ဒဿေတုံ အယံ ပန အပရော နယောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝဏ္ဏဝိပရိယယောတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ တေနေဝ ဝဏ္ဏဝိကာရော ဝဏ္ဏလောပေါ ဓာတုအတ္ထေန နိယောဇနဉ္စာတိ ဣမံ တိဝိဓံ လက္ခဏံ သင်္ဂဏှာတိ။ သဒ္ဒနယေနာတိ သဒ္ဒလက္ခဏနယေန။ ပိသောဒရာဒီနံ သဒ္ဒါနံ အာကတိဂဏဘာဝတော ဝုတ္တံ ‘‘ပိသောဒရာဒိပက္ခေပလက္ခဏံ ဂဟေတွာ’’တိ။ ပက္ခိပနမေဝ လက္ခဏံ။ တပ္ပရိယာပန္နတာကရဏဉှိ ပက္ခိပနံ။ ဘဂျန္တိ ကုသလံ။

လောဘာဒယော စတ္တာရော ဒေါသာ ဧကကဝသေန ဂဟိတာ။ အဟိရိကာဒယော ဒုကဝသေန။ အက္ကောစ္ဆိမန္တိအာဒိနာ (ဓ။ ပ။ ၃-၄) ပုနပ္ပုနံ ကုဇ္ဈနဝသေန စိတ္တပရိယောနန္ဓနော ကောဓောဝ ဥပနာဟော။ ပရေသံ ပုဗ္ဗကာရိတာလက္ခဏဿ ဂုဏဿ နိပုဉ္ဆနော မက္ခော နာမ။ ဗဟုဿုတာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ယုဂဂ္ဂါဟော အတ္တနော သမကရဏံ ပလာသော။ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနဒေါသပဋိစ္ဆာဒနာ မာယာ။ အဝိဇ္ဇမာနဂုဏပ္ပကာသနံ သာဌေယျံ။ ဂရူသုပိ ထဒ္ဓတာ အနောနတတာ ထမ္ဘော။ တဒုတ္တရိကရဏလက္ခဏော သာရမ္ဘော။ ဇာတိအာဒိံ နိဿာယ ဥန္နတိလက္ခဏော မာနော။ အဗ္ဘုန္နတိလက္ခဏော အတိမာနော။ ဇာတိအာဒိံ နိဿာယ မဇ္ဇနာကာရပ္ပတ္တော မာနောဝ မဒေါ နာမ။ သော သတ္တဝီသတိဝိဓော။ ကာမဂုဏေသု စိတ္တဿ ဝေါဿဂ္ဂေါ ပမာဒေါ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ တိဝိဓဒုစ္စရိတာနိ။ တဏှာဒိဋ္ဌိဒုစ္စရိတဝသေန တိဝိဓသံကိလေသာ။ ရာဂဒေါသမောဟာဝ မလာနိ။ တေယေဝ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော စ တိဝိဓဝိသမာနိ။ ကာမဗျာပါဒဝိဟိံသာသညာ တိဝိဓသညာ နာမ။ တေယေဝ ဝိတက္ကာ။ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနာ ပပဉ္စာ။ သုဘသုခနိစ္စအတ္တဝိပရိယေသာ စတုဗ္ဗိဓဝိပရိယေသာ။ ဆန္ဒာဒယော အဂတိ။ စီဝရာဒီသု ပစ္စယေသု လောဘာ စတ္တာရော တဏှုပါဒါ။ ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃသိက္ခာသု ကင်္ခါ၊ သဗြဟ္မစာရီသု ကောပေါ စ ¶ ပဉ္စ စေတောခီလာ။ ကာမေ ကာယေ ရူပေ စ အဝီတရာဂတာ၊ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇိတွာ သေယျသုခါဒိအနုယောဂေါ၊ အညတရံ ¶ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓာယ ဗြဟ္မစရိယစရဏဉ္စ ပဉ္စ စေတောဝိနိဗန္ဓာ။ ရူပါဘိနန္ဒနာဒယော ပဉ္စ အဘိနန္ဒနာ။ ကောဓမက္ခဣဿာသာဌေယျပါပိစ္ဆတာသန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသာ ဆ ဝိဝါဒမူလာနိ။ ရူပတဏှာဒယော ဆ တဏှာကာယာ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယော အဋ္ဌမဂ္ဂင်္ဂပဋိပက္ခာ မိစ္ဆတ္တာ။ တဏှံ ပဋိစ္စ ပရိယေသနာ၊ ပရိယေသနံ ပဋိစ္စ လာဘော၊ လာဘံ ပဋိစ္စ ဝိနိစ္ဆယော၊ တံ ပဋိစ္စ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ ပဋိစ္စ အဇ္ဈောသာနံ၊ တံ ပဋိစ္စ ပရိဂ္ဂဟော၊ တံ ပဋိစ္စ မစ္ဆရိယံ၊ တံ ပဋိစ္စ အာရက္ခာ၊ အာရက္ခာဓိကရဏံ ဒဏ္ဍာဒါနာဒိအနေကာကုသလရာသီတိ နဝ တဏှာမူလကာ ဓမ္မာ။ ပါဏာတိပါတာဒယော ဒသ အကုသလကမ္မပထာ။ စတ္တာရော သဿတဝါဒါ တထာ ဧကစ္စသဿတဝါဒါ အန္တာနန္တိကာ အမရာဝိက္ခေပိကာ ဒွေ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကာ သောဠသ သညီဝါဒါ အဋ္ဌ အသညီဝါဒါ အဋ္ဌ နေဝသညီနာသညီဝါဒါ သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ ပဉ္စ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါတိ ဧတာနိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ။ ရူပတဏှာဒိဆတဏှာ ဧဝ ပစ္စေကံ ကာမတဏှာဘဝတဏှာဝိဘဝတဏှာဝသေန အဋ္ဌာရသ ဟောန္တိ၊ တာ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓရူပါဒီသု ပဝတ္တိဝသေန ဆတ္တိံသ၊ ပုန ကာလတ္တယဝသေန အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ ဟောန္တိ။ ပဘေဒ-သဒ္ဒံ ပစ္စေကံ သမ္ဗန္ဓိတွာ လောဘပ္ပဘေဒေါတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဒရထပရိဠာဟကိလေသသတသဟဿာနီတိ သဗ္ဗာနိ သတ္တာနံ ဒရထသင်္ခါတပရိဠာဟကရာနိ ကိလေသာနံ အနေကာနိ သတသဟဿာနိ၊ အာရမ္မဏာဒိဝိဘာဂတော ပဝတ္တိအာကာရဝိဘာဂတော စ နေသံ ဧဝံ ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဉ္စ မာရေ အဘဉ္ဇီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိဿယာနန္တိ ဥပဒ္ဒဝါနံ။

ဧဝံ ဘဂျဝါ ဘဂ္ဂဝါတိ ဒွိန္နံ ပဒါနံ အတ္ထံ ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ တေဟိ ဒွီဟိ ဂဟိတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ဘဂျဝန္တတာယ စဿာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သတပုညဇလက္ခဏဓရဿာတိ အနေကသတပုညနိဗ္ဗတ္တမဟာပုရိသလက္ခဏဓရဿ ဘဂဝတော။ သကစိတ္တေ ဣဿရိယံ နာမ ပဋိက္ကူလာဒီသု အပ္ပဋိက္ကူလသညိတာဒိဝသပ္ပဝတ္တိယာ စေဝ စေတောသမာဓိဝသေန စ အတ္တနော စိတ္တဿ ဝသီဘာဝါပါဒနမေဝ။ အဏိမာ လဃိမာဒိကန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မဟိမာ ပတ္တိ ပါကမ္မံ ဤသိတာ ဝသိတာ ယတ္ထကာမာဝသာယိတာတိ ဣမေ ဆပိ သင်္ဂဟိတာ။ တတ္ထ ကာယဿ အဏုဘာဝကရဏံ အဏိမာ။ အာကာသေ ပဒသာ ¶ ဂမနာဒိအရဟဘာဝေန လဟုဘာဝေါ လဃိမာ။ ကာယဿ မဟန္တတာပါဒနံ မဟိမာ။ ဣဋ္ဌဒေသဿ ပါပုဏနံ ပတ္တိ။ အဓိဋ္ဌာနာဒိဝသေန ဣစ္ဆိတတ္ထနိပ္ဖာဒနံ ပါကမ္မံ။ သယံဝသိတာ ဣဿရဘာဝေါ ဤသိတာ။ ဣဒ္ဓိဝိဓေ ဝသီဘာဝေါ ဝသိတာ။ အာကာသေန ဝါ ဂစ္ဆတော၊ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကရောတော ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝေါသာနပ္ပတ္တိ ယတ္ထကာမာဝသာယိတာ၊ ‘‘ကုမာရကရူပါဒိဒဿန’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂသိရီတိ သဗ္ဗေသံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ သောဘာ။ အတ္ထီတိ အနုဝတ္တတိ။ လဟုသာဓနံ တံ တံ ကာလိကံ ဣစ္ဆိတံ၊ ဂရုသာဓနံ စိရကာလိကံ ဗုဒ္ဓတ္တာဒိပတ္ထိတံ ¶ ။ ဘဂါ အဿ သန္တီတိ ဘဂဝါတိ ဣဒံ သဒ္ဒသတ္ထနယေန သိဒ္ဓံ၊ သေသံ သဗ္ဗံ နိရုတ္တိနယေန သိဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပီဠနသင်္ခတသန္တာပဝိပရိဏာမဋ္ဌေနာတိအာဒီသု ပီဠနဋ္ဌော သင်္ခတဋ္ဌောတိအာဒိနာ အတ္ထ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ တတ္ထ အတ္တနော သဘာဝေန ပီဠနလက္ခဏံ ဒုက္ခံ။ တဿ ယော ပီဠနမေဝ အတ္ထော ‘‘ပီဠနဋ္ဌော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သော သဘာဝေါ။ ယသ္မာ ပန တံသမုဒယေန သင်္ခတံ၊ တသ္မာ သင်္ခတဋ္ဌော သမုဒယဒဿနေန အာဝိဘူတော။ ယသ္မာ စ မဂ္ဂေါ ကိလေသသန္တာပဟရတ္တာ သုသီတလော၊ တသ္မာဿ မဂ္ဂဒဿနေန သန္တာပဋ္ဌော အာဝိဘူတော တပ္ပဋိယောဂတ္တာ။ အဝိပရိဏာမဓမ္မဿ ပန နိရောဓဿ ဒဿနေန ဝိပရိဏာမဋ္ဌော အာဝိဘူတောတိ။ ဧကဿေဝ သဘာဝဓမ္မဿ သကဘာဝတော ဣတရသစ္စတ္တယနိဝတ္တိတော စ ပရိကပ္ပေတဗ္ဗတ္တာ စတ္တာရော အတ္ထာ ဝုတ္တာ။ သမုဒယဿ ပန ရာသိကရဏတော အာယူဟနဋ္ဌော သဘာဝေါ၊ တဿေဝ ဒုက္ခဒဿနေန နိဒါနဋ္ဌော အာဝိဘူတော။ ဝိသံယောဂဘူတဿ နိရောဓဿ ဒဿနေန သံယောဂဋ္ဌော။ နိယျာနဘူတဿ မဂ္ဂဿ ဒဿနေန ပလိဗောဓဋ္ဌော အာဝိဘူတော။

နိရောဓဿ ပန နိဿရဏဋ္ဌော သဘာဝေါ၊ တဿေဝ သမုဒယဒဿနေန ဝိဝေကဋ္ဌော အာဝိဘူတော။ သင်္ခတဿ မဂ္ဂဿ ဒဿနေန အသင်္ခတဋ္ဌော၊ ဝိသယဘူတဿ မရဏဓမ္မဿ ဝါ ဒုက္ခဿ ဒဿနေန အမတဋ္ဌော။ မဂ္ဂဿ ပန နိယျာနဋ္ဌော သဘာဝေါ၊ တဿေဝ သမုဒယဒဿနေန ဒုက္ခဿေဝါယံ ဟေတု၊ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိယာ ပန အယမေဝ ဟေတူတိ ဟေတွဋ္ဌော၊ အတိသုခုမနိရောဓဒဿနေန ဣဓမေဝ ဒဿနန္တိ ဒဿနဋ္ဌော၊ အဓိကပဏဿ ဒုက္ခဿ ဒဿနေန အဓိပတေယျဋ္ဌော အာဝိဘူတော။ ဧတေ ဧဝ စ ပီဠနာဒယော သောဠသ အာကာရာတိ ဝုစ္စန္တိ။

ကာမေဟိ ¶ ဝိဝေကဋ္ဌကာယတာ ကာယဝိဝေကော။ နီဝရဏာဒီဟိ ဝိဝိတ္တာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စိတ္တဝိဝေကော။ ဥပဓီယန္တိ ဧတ္ထ ယထာသကံ ဖလာနီတိ ဥပဓယော၊ ပဉ္စကာမဂုဏသင်္ခါတကာမခန္ဓကိလေသအဘိသင်္ခါရာ၊ တေဟိ စတူဟိ ဝိဝိတ္တံ နိဗ္ဗာနံ ဥပဓိဝိဝေကော နာမ။

အနတ္တာနုပဿနာယ ပဋိလဒ္ဓါ ဒုက္ခာနိစ္စာနုပဿနာဟိ စ ပဋိလဒ္ဓါ အရိယမဂ္ဂေါ အာဂမနဝသေန ယထာက္ကမံ သုညတအပ္ပဏိဟိတအနိမိတ္တဝိမောက္ခသညံ ပဋိလဘတိ၊ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ဟိ ဧသ ဝိမောက္ခောတိ။

ယထာ လောကေ ဧကေကပဒတော ဧကေကမက္ခရံ ဂဟေတွာ ‘‘မေခလာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပီတိ အတ္ထော။ မေဟနဿာတိ ဂုယှပ္ပဒေသဿ။ ခဿာတိ ဩကာသဿ။

သဟ ¶ ဒေဝေဟီတိအာဒီသု သဟ ဒေဝေဟိ ဝတ္တတီတိ သဒေဝကော လောကော။ တံ သဒေဝကန္တိအာဒိနာ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဒေဝကဝစနေနာတိ သဒေဝက-သဒ္ဒေ ဝိသေသနဘာဝေန ဌိတဒေဝဝစနေန။ တဿာပိ သဒေဝကပဒေ အန္တောဘူတတ္တာ အဝယဝေ သမုဒါယောပစာရဝသေန ဝေါဟာရော ကတော။ ဣတရထာ တေန ဒေဝဝိသိဋ္ဌလောကဿေဝ ဂဟဏတော ပဉ္စကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ န သိယာ၊ ဧဝံ ဥပရိပိ။ သမာရကဝစနေန မာရသဒ္ဒေန တေန သဟစရိတာ သဗ္ဗေ ဝသဝတ္တိဒေဝါ စ ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘ဆဋ္ဌကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏ’’န္တိ။ ဗြဟ္မကာယိကာ နာမ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိကာ။ တေ အာဒိ ယေသံ အာရုပ္ပပရိယန္တာနံ ဗြဟ္မာနံ တေသံ ဗြဟ္မာနံ ဂဟဏံ ဗြဟ္မကာယိကာဒိဗြဟ္မဂ္ဂဟဏံ။ လောက-သဒ္ဒဿ ဩကာသလောကာဒီနမ္ပိ သာဓာရဏတ္တာ သတ္တလောကာဝေဏိကမေဝ ပဇာဂဟဏံ ကတန္တိ အာဟ ‘‘ပဇာဝစနေန သတ္တလောကဂ္ဂဟဏ’’န္တိ။ သဒေဝကာဒိဝစနေန ဥပပတ္တိဒေဝါနံ၊ သဿမဏဝစနေန ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနဉ္စ ဂဟိတတ္တာ အာဟ ‘‘သဒေဝမနုဿဝစနေန သမ္မုတိဒေဝအဝသေသမနုဿဂ္ဂဟဏ’’န္တိ။ တတ္ထ သမ္မုတိဒေဝါ ရာဇာနော၊ အဝသေသမနုဿာ သမ္မုတိဒေဝသမဏဗြာဟ္မဏေဟိ အဝသိဋ္ဌာ။ သတ္တလောကာဝေဏိကဿ ပဇာသဒ္ဒဿ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ သဒေဝကံ လောကန္တိ ဧတ္ထ လောကသဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ ဩကာသလောကမေဝ နိယမေတီတိ အာဟ ‘‘တီဟိ ပဒေဟိ ဩကာသလောကော’’တိ။ ဣဒဉ္စ သဒေဝကာဒိပဒတ္တယဝစနီယဿ ပဓာနတ္ထဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဩကာသလောကဝိသေသနဿ ပနေတ္ထ ဒေဝမာရာဒိသတ္တလောကဿာပိ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ¶ သာမတ္ထိယတော ဂမျမာနတ္တာ သပုတ္တော အာဂတောတိအာဒီသု ပုတ္တာဒီနံ ဝိယ။ ဣမသ္မိဉ္စ နယေ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ ဩကာသလောကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ သဒေဝမနုဿံ ပဇဉ္စာတိ စ-ကာရံ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ ဩကာသသတ္တလောကာနံ ဂဟဏေန စေတ္ထ တဒုဘယသမ္မုတိနိမိတ္တဘူတော သင်္ခါရလောကောပိ တဒဝိနာဘာဝတော ဂဟိတော ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပရေ ပန ‘‘သဒေဝကန္တိအာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ သတ္တလောကောဝ အတ္တနော အဝယဝဘူတဒေဝါဒိဝိသေသနေဟိ ဝိသေသေတွာ ဂဟိတော၊ တဂ္ဂဟဏေန တဒါဓာရော ဩကာသလောကော၊ တဒုဘယပညတ္တိဝိသယော သင်္ခါရလောကော စ ဂဟိတာ ဧဝ ဟောန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေသဉ္စ ပဇန္တိ ဣဒံ လောကသဒ္ဒဿ ဝိသေသနံ ကတွာ သဒေဝကံ ပဇံ လောကံ…ပေ… သဒေဝမနုဿံ ပဇံ လောကန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

အရူပါဝစရလောကော ဂဟိတော ပါရိသေသဉာယေန ဣတရေသံ ပဒန္တရေဟိ ဂဟိတတ္တာ။ မာရဂ္ဂဟဏေန တပ္ပဓာနာ တံသဒိသာ စ ဥပပတ္တိဒေဝါ သင်္ဂယှန္တီတိ အာဟ ‘‘ဆကာမာဝစရဒေဝလောကော’’တိ။ ခတ္တိယပရိသာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိသမဏစာတုမဟာရာဇိကတာဝတိံသမာရဗြဟ္မပရိသာတိ ဣမာသု အဋ္ဌသု ပရိသာသု စာတုမဟာရာဇိကာဒီနံ စတုန္နံ ပရိသာနံ သဒေဝကာဒိပဒေဟိ သင်္ဂဟိတတ္တာ ဣဓ သဿမဏဗြာဟ္မဏိန္တိ ဣမိနာ သမဏပရိသာ ဗြာဟ္မဏပရိသာ စ၊ သဒေဝမနုဿန္တိ ဣမိနာ ခတ္တိယပရိသာ ဂဟပတိပရိသာ စ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘စတုပရိသဝသေနာ’’တိ။ တဿ မနုဿလောကော ဂဟိတောတိ ¶ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ မနုဿလောကောတိ မနုဿသမူဟော၊ တေနာဟ ‘‘အဝသေသသဗ္ဗသတ္တလောကော ဝါ’’တိ။

ဝိကပ္ပန္တရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမ္မုတိဒေဝေဟိ ဝါ သဟ မနုဿလောကော’’တိ။ ဒေဝပဒေန သမ္မုတိဒေဝါ၊ သမဏဗြာဟ္မဏမနုဿပဒေဟိ သေသမနုဿာ စ ဂဟိတာတိ ဧဝံ ဝိကပ္ပဒွယေပိ မနုဿံ ပဇံ မနုဿိံ ပဇန္တိ ပဇာ-သဒ္ဒံ မနုဿ-သဒ္ဒေန ဝိသေသေတွာ တံ ပုန သဟ ဒေဝေဟိ ဝတ္တတီတိ သဒေဝါ၊ ပဇာ။ သဒေဝါ စ သာ မနုဿာ စာတိ သဒေဝမနုဿာ၊ တံ သဒေဝမနုဿံ ပဇံ။ ပုန ကိံ ဘူတံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိန္တိ ဧဝံ ယထာ ပဇာသဒ္ဒေန မနုဿာနညေဝ ဂဟဏံ သိယာ၊ တထာ နိဗ္ဗစနံ ကာတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ မနုဿာနညေဝ ဂဟဏံ န သမ္ပဇ္ဇတိ သဗ္ဗမနုဿာနံ ဝိသေသနဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ အညပဒတ္ထဘူတဿ ကဿစိ မနုဿဿ အဘာဝါ။ ဣဒါနိ ပဇန္တိ ဣမိနာ ¶ အဝသေသနာဂါဒိသတ္တေပိ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေတုကာမော အာဟ ‘‘အဝသေသသဗ္ဗသတ္တလောကော ဝါ’’တိ။ ဧတ္ထာပိ စတုပရိသဝသေန အဝသေသသဗ္ဗသတ္တလောကော သမ္မုတိဒေဝမနုဿေဟိ ဝါ သဟ အဝသေသသဗ္ဗသတ္တလောကောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဧတ္တာဝတာ ဘာဂသော လောကံ ဂဟေတွာ ယောဇနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဧကေကပဒေန အဘာဂသော သဗ္ဗလောကာနံ ဂဟဏပက္ခေပိ တဿ တဿ ဝိသေသနဿ သပ္ဖလတံ ဒဿေတုံ အပိ စေတ္ထာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတောတိ ဥက္ကဋ္ဌာနံ ဒေဝဂတိပရိယာပန္နာနံ ပရိစ္ဆိန္နဝသေန ဇာနနဝသေန ကိတ္တိသဒ္ဒေါ သယံ အတ္တနော အဝယဝဘူတေန သဒေဝကဝစနေန တံ သုဏန္တာနံ သာဝေန္တော အဗ္ဘုဂ္ဂတောတိ ယောဇနာ။ အနုသန္ဓိက္ကမောတိ အတ္ထာနဉ္စေဝ ပဒါနဉ္စ အနုသန္ဓာနက္ကမော၊ ဇာနနက္ကမောတိ အတ္ထော။

အဘိညာတိ ယ-ကာရလောပေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘အဘိညာယာ’’တိ။ သမန္တဘဒြကတ္တာတိ သဗ္ဗဘာဂေဟိ သုန္ဒရတ္တာ။ သာသနဓမ္မောတိ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသာသနဿ ပကာသကော ပရိယတ္တိဓမ္မော။ ဗုဒ္ဓသုဗောဓိတတာယာတိ ဣဒံ တိကံ ဓမ္မဿ ဟေတုသရူပဖလဝသေန ဝုတ္တံ၊ တထာ နာထပဘဝတ္တိကမ္ပိ။ မဇ္ဈေ တိကဒွယံ ဖလဝသေနေဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိစ္စသုဒ္ဓိယာတိ ဓမ္မံ သုတွာ ယထာသုတဝသေန ပဋိပဇ္ဇန္တာနံ သုပ္ပဋိပတ္တိသင်္ခါတကိစ္စသုဒ္ဓိယာ။

ဣဒါနိ အာဒိကလျာဏာဒိပ္ပကာရမေဝ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဘဂဝါ သောတူနံ ယံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဉ္စ ပကာသေတိ၊ တပ္ပကာသကဿ ဗြဟ္မစရိယပဒဿ သာတ္ထန္တိအာဒီနိ ပဒါနိ ဝိသေသနဘာဝေန ဝုတ္တာနိ၊ န ဓမ္မပဒဿာတိ ဒဿနမုခေန နာနပ္ပကာရတော အတ္ထံ ဝိဝရိတုကာမော သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနန္တိ ဧဝမာဒီသု ပနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တိဿော သိက္ခာ သကလော စ တန္တိဓမ္မော သာသနဗြဟ္မစရိယံ ¶ နာမ။ ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သီလာဒိကေ ဝိယ တပ္ပကာသကံ တန္တိဓမ္မမ္ပိ ပကာသေတိ ဧဝ သဒ္ဒတ္ထသမုဒါယတ္တာ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ။ ယထာနုရူပန္တိ ယထာရဟံ။ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတဉှိ သာသနဗြဟ္မစရိယံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဉ္စ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ သမ္ပန္နတ္ထတာယ၊ ဥပရူပရိ အဓိဂန္တဗ္ဗဝိသေသသင်္ခါတအတ္ထသမ္ပတ္တိယာ စ သဟ အတ္ထေန ပယောဇနေန ဝတ္တတီတိ သာတ္ထမေဝ၊ န တု သဗျဉ္ဇနံ၊ တန္တိဓမ္မသင်္ခါတံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနဉ္စ။ ကိရာတာဒိမိလက္ခဝစနာနမ္ပိ သာတ္ထသဗျဉ္ဇနတ္တေ သမာနေပိ ဝိသိဋ္ဌတ္ထဗျဉ္ဇနယောဂံ သန္ဓာယ သဟတ္ထော ¶ ဒေဝဒတ္တော သဝိတ္တောတိအာဒိ ဝိယ ‘‘သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ သာတ္ထံ၊ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ သဗျဉ္ဇန’’န္တိ။ တတ္ထ ယံ အတ္ထံ သုတွာ တထာ ပဋိပဇ္ဇန္တာ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယံ ပါပုဏန္တိ၊ တဿ တာဒိသသမ္ပတ္တိ အတ္ထသမ္ပတ္တိ နာမ၊ သမ္ပန္နတ္ထတာတိ အတ္ထော။ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိ နာမ သိထိလဓနိတာဒိဗျဉ္ဇနပရိပုဏ္ဏာယ မာဂဓိကာယ သဘာဝနိရုတ္တိယာ ဂမ္ဘီရမ္ပိ အတ္ထံ ဥတ္တာနံ ကတွာ ဒဿနသမတ္ထတာ သမ္ပန္နဗျဉ္ဇနတာတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ နေတ္တိပ္ပကရဏနယေနာပိ (နေတ္တိ ၄ ဒွါဒသပဒ) အတ္ထံ ဒဿေတုံ သင်္ကာသနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သင်္ခေပတော ကာသီယတိ ဒီပီယတီတိ သင်္ကာသနန္တိ ကမ္မသာဓနဝသေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ပဌမံ ကာသနံ ပကာသနံ။ ဥဘယမ္ပေတံ ဥဒ္ဒေသတ္ထဝစနသင်္ခါတဿ ဝိတ္ထာရဝစနံ။ သကိံ ဝုတ္တဿ ပုန ဝစနဉ္စ ဝိဝရဏဝိဘဇနာနိ။ ဥဘယမ္ပေတံ နိဒ္ဒေသတ္ထဝစနံ။ ဝိဝဋဿ ဝိတ္ထာရတရာဘိဓာနံ ဝိဘတ္တဿ စ ပကာရေဟိ ဉာပနံ ဥတ္တာနီကရဏပညတ္တိယော။ ဥဘယမ္ပေတံ ပဋိနိဒ္ဒေသတ္ထဝစနသင်္ခါတဿ ဝိတ္ထာရဝစနံ။ အတ္ထပဒသမာယောဂတောတိ ယထာဝုတ္တာနိ ဧဝ ဆ ပဒါနိ ပရိယတ္တိယာ အတ္ထဝိဘာဂတ္တာ အတ္ထပဒါနိ၊ တေဟိ သဟိတတာယ အတ္ထကောဋ္ဌာသယုတ္တတ္တာတိ အတ္ထော။ အပရိယောသိတေ ပဒေ အာဒိမဇ္ဈဂတဝဏ္ဏော အက္ခရံ၊ ဧကက္ခရံ၊ ပဒံ ဝါ အက္ခရံ။ ဝိဘတ္တိယန္တံ ပဒံ။ ပဒါဘိဟိတံ အတ္ထံ ဗျဉ္ဇေတီတိ ဗျဉ္ဇနံ၊ ဝါကျံ။ ကထိတဿေဝတ္ထဿ အနေကဝိဓေန ဝိဘာဂကရဏံ အာကာရော နာမ။ အာကာရာဘိဟိတဿ နိဗ္ဗစနံ နိရုတ္တိ။ နိဗ္ဗစနတ္ထဝိတ္ထာရော နိဒ္ဒေသော။ အထ ဝါ ‘‘အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတိ၊ ပဒေဟိ ပကာသေတိ၊ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝိဝရတိ၊ အာကာရေဟိ ဝိဘဇတိ၊ နိရုတ္တီဟိ ဥတ္တာနိံ ကရောတိ၊ နိဒ္ဒေသေဟိ ပညပေတီ’’တိ ဝစနတော သင်္ကာသနပကာသနသင်္ခအာတဥဒ္ဒေသတ္ထဝါစကာနိ ဝစနာနိ အက္ခရပဒါနိ နာမ။ ဝိဝရဏဝိဘဇနသင်္ခါတနိဒ္ဒေသတ္ထဝါစကာနိ ဝစနာနိ ဗျဉ္ဇနာကာရာ နာမ။ ဥတ္တာနီကရဏပညတ္တိသင်္ခါတပဋိနိဒ္ဒေသတ္ထဝါစကာနိ ဝစနာနိ နိရုတ္တိနိဒ္ဒေသာ နာမ၊ တေသံ သမ္ပတ္တိယာ သဗျဉ္ဇနန္တိ အတ္ထော။

အတ္ထဂမ္ဘီရတာတိအာဒီသု အတ္ထော နာမ တန္တိအတ္ထော၊ ဟေတုဖလံ ဝါ။ ဓမ္မော နာမ တန္တိ၊ ဟေတု ဝါ။ ဒေသနာ နာမ ယထာဓမ္မံ ဓမ္မာဘိလာပေါ။ ပဋိဝေဓော နာမ ယထာဝုတ္တအတ္ထာဒီနံ အဝိပရီတာဝဗောဓော။ တေ ¶ ပနေတေ အတ္ထာဒယော ယသ္မာ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ မန္ဒဗုဒ္ဓီဟိ ဒုက္ခောဂါဟာ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌာ စ၊ တသ္မာ ဂမ္ဘီရာ။ တေသု ပဋိဝေဓဿာပိ အတ္ထသန္နိဿိတတ္တာ ¶ အတ္ထသဘာဂတ္တာ စ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္ထဂမ္ဘီရတာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရတာဟိ သာတ္ထ’’န္တိ။ ဓမ္မဒေသနာနံ အတ္ထသန္နိဿိတတ္တေပိ သယံ ဗျဉ္ဇနရူပတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မဂမ္ဘီရတာဒေသနာဂမ္ဘီရတာဟိ သဗျဉ္ဇန’’န္တိ။ ယထာဝုတ္တအတ္ထာဒီသု ပဘေဒဂတာနိ ဉာဏာနိ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဒယော။ တတ္ထ နိရုတ္တီတိ တန္တိပဒါနံ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝစနံ၊ နိဗ္ဗစနန္တိ အတ္ထော။ တီသု ပဋိသမ္ဘိဒါသု ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ လောကိယာ သဒ္ဓေယျဝစနမုခေနေဝ အတ္ထေသု ပသီဒန္တိ၊ န အတ္ထမုခေနာတိ အာဟ သဒ္ဓေယျတောတိအာဒိ။ ကေဝလသဒ္ဒေါ သကလာဓိဝစနန္တိ အာဟ ‘‘သကလပရိပုဏ္ဏဘာဝေနာ’’တိ။ ဗြဟ္မစရိယ-သဒ္ဒေါ ဣဓ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သကလံ သာသနံ ဒီပေတီတိ အာဟ သိက္ခတ္တယပရိဂ္ဂဟိတတ္တာတိအာဒိ။

ယထာဝုတ္တမေဝတ္ထံ အပရေနာပိ ပရိယာယေန ဒဿေတုံ အပိ စာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သနိဒါနန္တိ ဒေသကာလာဒိဒီပကေန နိဒါနဝစနေန သနိဒါနံ။ သဥပ္ပတ္တိကန္တိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိအာဒိယုတ္တိယုတ္တံ။ တတြာယံ ပါဠိယောဇနာက္ကမော – ‘‘ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော သမဏော ခလု ဘော…ပေ… ဝိဟရတီ’’တိ စ၊ ‘‘တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ‘ဣတိပိ သော…ပေ… ပဝေဒေတီ’တိ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော’’တိ စ၊ ‘‘သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ…ပေ… ပရိယောသာနကလျာဏံ၊ ဒေသေန္တော စ သာတ္ထသဗျဉ္ဇနာဒိဂုဏသံယုတ္တံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီ’’တိ စ၊ ‘‘သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’တိ စ အဿောသိ၊ သုတွာ စ အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇော ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ။

အဋ္ဌကထာယံ ပန ကိဉ္စာပိ ‘‘ဒဿနမတ္တမ္ပိ သာဓု ဟောတီတိ ဧဝံ အဇ္ဈာသယံ ကတွာ အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇော…ပေ… ဥပသင်္ကမီ’’တိ ဧဝံ သာဓု ခေါ ပနာတိအာဒိပါဌဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပရိဝိတက္ကနဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ ပဒါနန္တရမေဝ အဿောသီတိ ပဒံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ဝိယ ပညာယတိ၊ တထာပိ ‘‘သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တနိဒဿနတ္ထေန ဣတိ-သဒ္ဒေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝုတ္တတ္တာ ပန အညတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒဿ အဒဿနတော စ အထ ခေါ ဝေရဉ္ဇောတိအာဒိနာ ကတ္တဗ္ဗန္တရဒဿနမုခေန ပါဠိယာ ပကာရန္တရေ ပဝတ္တိတော စ ယထာဝုတ္တဝသေနေဝ ‘‘သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’တိ ဝစနာနန္တရမေဝ အဿောသီတိ ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓနံ ယုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာစရိယေန ဟိ ဗြာဟ္မဏဿ အတ္တနာ သုတဝသေနေဝ အဇ္ဈာသယော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ¶ ဥပသင်္ကမနဟေတုဒဿနမုခေန ဒဿနမတ္တမ္ပိ သာဓု ဟောတီတိ ဧဝံ အဇ္ဈာသယံ ကတွာတိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၂။ သီတောဒကံ ¶ ဝိယ ဥဏှောဒကေနာတိ ဣဒံ ဥက္ကမေန မုခါရုဠှဝသေန ဝုတ္တံ၊ အနုပသန္တသဘာဝတာယ ဗြာဟ္မဏဿေဝ ဥဏှောဒကံ ဝိယ သီတောဒကေနာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဉာဏတေဇယုတ္တတာယ ဝါ ဘဂဝါ ဥဏှောဒကောပမောတိ ကတွာ တဗ္ဗိရဟိတံ ဗြာဟ္မဏံ သီတောဒကံ ဝိယ ကတွာ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧကီဘာဝန္တိ သမ္မောဒနကိရိယာယ ဧကရူပတံ။ ယာယာတိအာဒီသု ယာယ ကထာယ သမ္မောဒိ ဗြာဟ္မဏော၊ တံ သမ္မောဒနီယံ ကထန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ခမနီယန္တိ ဒုက္ခဗဟုလံ ဣဒံ သရီရံ၊ ကစ္စိ ခမိတုံ သက္ကုဏေယျံ။ ယာပနီယန္တိ စိရပ္ပဗန္ဓသင်္ခါတာယ ယာပနာယ ယာပေတုံ သက္ကုဏေယျံ။ ရောဂါဘာဝေန အပ္ပာဗာဓံ။ ဒုက္ခဇီဝိတာဘာဝေန အပ္ပာတင်္ကံ။ တံတံကိစ္စကရဏတ္ထာယ လဟုံ အကိစ္ဆေန ဥဋ္ဌာတုံ ယောဂ္ဂတာယ လဟုဋ္ဌာနံ။ ဗလန္တိ သရီရဿ သဗ္ဗကိစ္စက္ခမံ ဗလံ ကစ္စိ အတ္ထီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဖာသုဝိဟာရောတိ သုခဝိဟာရော။ သရဏီယမေဝ ဒီဃံ ကတွာ ‘‘သာရဏီယ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သရိတဗ္ဗဘာဝတော စ သာရဏီယ’’န္တိ။ ပရိယာယေဟီတိ ကာရဏေဟိ။

ဘာဝေါတိ ကိရိယာ၊ တသ္မိံ ဝတ္တမာနော နပုံသက-သဒ္ဒေါ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော နာမ၊ ကိရိယာဝိသေသနသဒ္ဒေါတိ အတ္ထော။ ဧကမန္တေ ဧကသ္မိံ အန္တေ ယုတ္တပ္ပဒေသေတိ အတ္ထော။ ခဏ္ဍိစ္စာဒိဘာဝန္တိ ခဏ္ဍိတဒန္တပလိတကေသာဒိဘာဝံ။ ရာဇပရိဝဋ္ဋေတိ ရာဇူနံ ပရိဝတ္တနံ၊ ပဋိပါဋိယောတိ အတ္ထော။ ပုရာတနုစ္စကုလပ္ပသုတတာယ ဇိဏ္ဏတာ၊ န ဝယသာတိ အာဟ ‘‘စိရကာလပ္ပဝတ္တကုလနွယေ’’တိ။ ဝိဘဝါနံ မဟန္တတ္တံ လာတိ ဂဏှာတီတိ မဟလ္လကောတိ အာဟ ‘‘ဝိဘဝမဟတ္တတာယ သမန္နာဂတေ’’တိ။ ဝိဘာဝနေ နာမ အတ္ထေတိ ပကတိဝိဘာဝနသင်္ခါတေ အတ္ထေ။ န အဘိဝါဒေတိ ဝါတိ အဘိဝါဒေတဗ္ဗန္တိ န သလ္လက္ခေတိ၊ ဧဝံ အသလ္လက္ခဏပကတိကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါတိ ဧတ္ထာပိ နိစ္စပကတိကံ အနိစ္စပကတိကံ ဝါတိ အတ္ထော။ အနိစ္စံ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏတ္ထော။

သမ္ပတိဇာတောတိ မုဟုတ္တဇာတော၊ ဇာတသမနန္တရမေဝါတိ အတ္ထော။ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂန္တွာ…ပေ… ဩလောကေသီတိ ဧတ္ထ ဒွါရံ ပိဓာယ နိက္ခန္တောတိအာဒီသု ဝိယ ဂမနတော ပုရေ ကတမ္ပိ ဩလောကနံ ပစ္ဆာ ကတံ ¶ ဝိယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဩလောကေသိန္တိ စ လောကဝိဝရဏပါဋိဟာရိယေ ဇာတေ မံသစက္ခုနာ ဝေါလောကေသီတိ အတ္ထော။ သေဋ္ဌောတိ ပသတ္ထတရော။ ပတိမာနေသီတိ ပူဇေသိ။ အာသဘိန္တိ ဥတ္တမံ။

၃။ တံ ဝစနန္တိ နာဟံ တံ ဗြာဟ္မဏာတိအာဒိဝစနံ။ အညာယ သဏ္ဌဟေယျာတိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟေယျ။ ဇာတိဝသေနာတိ ခတ္တိယာဒိဇာတိဝသေန။ ဥပပတ္တိဝသေနာတိ ဒေဝေသု ဥပပတ္တိဝသေန။ အာဝိဉ္ဆန္တီတိ ¶ အာကဍ္ဎန္တိ။ ယဿ အဘိဝါဒါဒိကရဏသင်္ခါတဿ သာမဂ္ဂိရသဿ ဘဂဝတိ အဘာဝံ မညမာနော ဗြာဟ္မဏော ‘‘အရသရူပေါ’’တိ အာဟ၊ တဗ္ဗိဓုရဿ ရူပတဏှာဒိကဿေဝ သာမဂ္ဂိရသဿ အဘာဝေန ဘဂဝါ ‘‘အရသရူပေါ’’တိ ဒဿေတုံ သာမဂ္ဂိရသသဒ္ဒဿ ရူပရသာဒီသု ဝတ္တနပ္ပကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ဝတ္ထာရမ္မဏာဒီတိအာဒိ။

တာလာဝတ္ထုကတာတိ ဥစ္ဆိန္နမူလာနံ တာလာနံ ဝတ္ထု ဝိယ နေသံ ရူပရသာဒီနံ ဝတ္ထု စိတ္တသန္တာနံ ကတန္တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ မဇ္ဈေပဒလောပံ ဒီဃဉ္စ ကတွာ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ တာလဝတ္ထု ဝိယာတိအာဒိ။ တာလဝတ္ထု ဝိယ ယေသံ ဝတ္ထု ကတံ တေ တာလာဝတ္ထုကတာတိ ဝိသေသနဿ ပရနိပါတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ကတတာလဝတ္ထုကာတိ အတ္ထော။ မတ္ထကစ္ဆိန္နတာလောယေဝ ပတ္တဖလာဒီနံ အကာရဏတာယ အဝတ္ထူတိ တာလာဝတ္ထု၊ တံ ဝိယ ယေသံ ဝတ္ထု ကတံ တေ ရူပရသာဒယော တာလာဝတ္ထုကတာ၊ အယံ အညပဒတ္ထဝသေန အတ္ထဂ္ဂါဟော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သုဂမောတိ ဝိသေသမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မတ္ထကစ္ဆိန္နတာလော ဝိယ ကတာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ မတ္ထကသဒိသေသု ရူပရသာဒီသု ရာဂေသု ဆိန္နေသုပိ တဗ္ဗတ္ထုဘူတဿ တာလာဝတ္ထုသဒိသဿ စိတ္တသန္တာနဿ ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနဋ္ဌာနံ ဥပပန္နမေဝ ဟောတိ။ ယထာရုတတော ပန ဝိသေသနသမာသဝသေန အတ္ထေ ဂယှမာနေ ရူပရသာဒီနံ တာလာဝတ္ထုသဒိသတာယ ဌာနံ အာပဇ္ဇတိ။ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။၃) ဧတံ ဒေါသံ ပရိဟရိတုံ ရူပရသာဒီနံ ကုသလာကုသလတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တံ တေ တထာဂတဿ ပဟီနာတိအာဒိပါဠိယာ၊ ကာမသုခဿာဒသင်္ခါတာ ရူပရသာတိအာဒိအဋ္ဌကထာယ စ န သမေတိ၊ ခီဏာသဝါနမ္ပိ ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနာ ကုသလာကုသလာနံ ဖလုပ္ပတ္တိတော တေသံ မတ္ထကစ္ဆိန္နတာလသဒိသတာပိ န ယုတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ မတ္ထကစ္ဆိန္နတာလဿ ဌိတံ အဋ္ဌိတဉ္စ အမနသိကတွာ ပုန အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာသဒိသမတ္တံ ဥပမေတွာ တာလာဝတ္ထု ဝိယ ကတာတိ ဝိသေသနသမာသဝသေန ¶ အတ္ထဂ္ဂဟဏေပိ န ကောစိ ဒေါသော။ အနု-သဒ္ဒေါ ပစ္ဆာတိ အတ္ထေ ဝတ္တတီတိ အာဟ ပစ္ဆာဘာဝေါ န ဟောတီတိအာဒိ။ အနု အဘာဝံ ဂတာတိ ပစ္ဆာ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာဝသေန အဘာဝံ ဂတာ။ အနစ္ဆရိယာတိ အနု အနု ဥပရူပရိ ဝိမှယကတာတိ အတ္ထော။ ယဉ္စ ခေါ တွံ ဝဒေသီတိ ယံ ဝန္ဒနာဒိသာမဂ္ဂီရသာဘာဝသင်္ခါတံ ကာရဏံ အရသရူပတာယ ဝဒေသိ၊ တံ ကာရဏံ န ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

၄။ သန္ဓာယ ဘာသိတမတ္ထန္တိ ယံ အတ္ထံ သန္ဓာယ ဗြာဟ္မဏော နိဗ္ဘောဂေါ ဘဝံ ဂေါတမောတိအာဒိမာဟ၊ ဘဂဝါ စ ယံ သန္ဓာယ နိဗ္ဘောဂတာဒိံ အတ္တနိ အနုဇာနာတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဘာသိတမတ္ထံ။

၅။ ကုလသမုဒါစာရကမ္မန္တိ ¶ ကုလာစာရကမ္မံ။ ကာယတော ကာယဒွါရတော ပဝတ္တံ ဒုစ္စရိတံ ကာယဒုစ္စရိတံ။ အနေကဝိဟိတာတိ အနေကပ္ပကာရာ။

၆။ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဿာတိ ရူပါဒီသု ပဉ္စသု ကာမကောဋ္ဌာသေသု အတိဝိယ သင်္ဂဝသေန နိယုတ္တဿ ကာမရာဂဿ၊ ဧတေန အနာဂါမီနံ ဝတ္ထာဘရဏာဒီသု သင်္ဂနိကန္တိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကာမရာဂဿ ကာမရာဂတာဘာဝံ ဒဿေတိ တဿ ရူပရာဂါဒီသု သင်္ဂဟတော။ အဝသေသာနန္တိ ဧတ္ထ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနံ ပဌမေန မဂ္ဂေန၊ သေသာနံ စတူဟိပိ ဥစ္ဆေဒံ ဝဒတိ၊ တေနာဟ ‘‘ယထာနုရူပ’’န္တိ။

၇။ ဇိဂုစ္ဆတိ မညေတိ ဇိဂုစ္ဆတိ ဝိယ၊ ‘‘ဇိဂုစ္ဆတီ’’တိ ဝါ သလ္လက္ခေမိ။ အကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေနာတိ အညာဏသမ္ဘူတဋ္ဌေန။

၈-၁၀။ တတြာတိ ယထာဝုတ္တေသု ဒွီသု အတ္ထဝိကပ္ပေသု။ ပဋိသန္ဓိပရိယာယောပိ ဣဓ ဂဗ္ဘသဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘ဒေဝလောကပဋိသန္ဓိပဋိလာဘာယာ’’တိ။ အပုနဗ္ဘဝဘူတာတိ ခဏေ ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ဓမ္မာနံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ။

၁၁။ ဓမ္မဓာတုန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ တဉှိ ဓမ္မေ ယာထာဝတော ဓာရေတိ ဥပဓာရေတီတိ ‘‘ဓမ္မဓာတူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တောတိ အဘိရုစိဝသေန ပရိဝတ္တေတွာ ဒေသေတုံ သမတ္ထတာ ဒေသနာဝိလာသော၊ တံ ပတ္တော။ ကရုဏာဝိပ္ဖာရန္တိ သဗ္ဗသတ္တေသု မဟာကရုဏာယ ဖရဏံ။ တာဒိဂုဏလက္ခဏမေဝ ဥပမာယ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ‘‘ပထဝီသမစိတ္တတ’’န္တိ။ တတောယေဝ ¶ အကုဇ္ဈနသဘာဝတော အကုပ္ပဓမ္မတာ။ ဇာတိယာ အနုဂတန္တိ ဇာတိယာ အနုဗဒ္ဓံ။ ဇရာယ အနုသဋန္တိ ဇရာယ ပလိဝေဌိတံ။ ဝဋ္ဋခါဏုဘူတန္တိ ဝဋ္ဋတော ဥဒ္ဓရိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ဝဋ္ဋေ နိစ္စလဘာဝေန ဌိတံ ခါဏု ဝိယ ဘူတံ။ ဇာတာနံ မစ္စာနံ နိစ္စံ မရဏတော ဘယန္တိ အာဟ အဇ္ဇ မရိတွာတိအာဒိ။ အပ္ပဋိသမံ ပုရေဇာတဘာဝန္တိ အသဒိသံ အရိယာယ ဇာတိယာ ပဌမဇာတဘာဝံ၊ သဗ္ဗဇေဋ္ဌဘာဝန္တိ အတ္ထော။

‘‘အပီ’’တိ အဝတွာ ‘‘ပီ’’တိ ဝဒန္တော ပိ-သဒ္ဒေါ ဝိသုံ အတ္ထိ နိပါတောတိ ဒဿေတိ။ သမ္မာ အဓိသယိတာနီတိ ပါဒါဒီဟိ ဥပဃာတံ အကရောန္တိယာ သမ္မဒေဝ ဥပရိ သယိတာနိ၊ အကမ္မကဿာပိ သယတိဓာတုနော အဓိပုဗ္ဗတာယ သကမ္မကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ နခသိခါတိ နခဂ္ဂါနိ။ သကုဏာနံ ¶ ပက္ခာ ဟတ္ထပါဒဋ္ဌာနိယာတိ အာဟ ‘‘သင်္ကုဋိတဟတ္ထပါဒါ’’တိ။ ဧတ္ထာတိ အာလောကဋ္ဌာနေ။ နိက္ခမန္တာနန္တိ နိက္ခမန္တေသု၊ နိဒ္ဓါရဏေ ဟေတံ သာမိဝစနံ။ အဏ္ဍကောသန္တိ အဏ္ဍကပါလံ။

လောကောယေဝ လောကသန္နိဝါသော။ အဗုဇ္ဈိ ဧတ္ထာတိ ရုက္ခော ဗောဓိ၊ သယံ ဗုဇ္ဈတိ၊ ဗုဇ္ဈန္တိ ဝါ တေနာတိ မဂ္ဂေါပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ ဗောဓိ။ ဗုဇ္ဈီယတီတိ နိဗ္ဗာနံ ဗောဓိ။ အန္တရာ စ ဗောဓိန္တိ ဒုတိယမုဒါဟရဏံ ဝိနာပိ ရုက္ခ-သဒ္ဒေန ဗောဓိ-သဒ္ဒဿ ရုက္ခပ္ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ။ ဝရဘူရိမေဓသောတိ မဟာပထဝီ ဝိယ ပတ္ထဋပညောတိ အတ္ထော။ တိဿော ဝိဇ္ဇာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အတ္တနာ သဟ ဝတ္တမာနံ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ အာသဝက္ခယဉာဏဉ္စေဝ ဣတရာ ဒွေ မဟဂ္ဂတဝိဇ္ဇာ စ တဗ္ဗိနိဗန္ဓကကိလေသဝိဒ္ဓံသနဝသေန ဥပ္ပာဒနတော ‘‘တိဿော ဝိဇ္ဇာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဆ အဘိညာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သာဝကပါရမီဉာဏန္တိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ ပဋိလဘိတဗ္ဗံ သဗ္ဗမေဝ လောကိယလောကုတ္တရဉာဏံ။ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနန္တိ ဩပမ္မတ္ထဿ ဥပမေယျေန သမံ ပဋိပါဒနံ။ အတ္ထေနာတိ ဥပမေယျတ္ထေန။ တိက္ခခရဝိပ္ပသန္နသူရဘာဝေါတိ ဣမိနာ သင်္ခါရုပေက္ခာပတ္တတံ ဝိပဿနာယ ဒဿေတိ။ ပရိဏာမကာလောတိ ဣမိနာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဘာဝါပတ္တိံ။ တဒါ စ သာ မဂ္ဂဉာဏဂဗ္ဘံ ဓာရေန္တီ ဝိယ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏကာလော’’တိ။ အနုပုဗ္ဗာဓိဂတေနာတိ ပဌမမဂ္ဂါဒိပဋိပါဋိယာ အဓိဂတေန။ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတန္တိ ‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတု ¶ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၄၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၂၊ အ။ နိ။ ၂။၅၊ မဟာနိ။ ၁၉၆)၊ သရီရေ ဥပသုဿတု မံသလောဟိတ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တစတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝီရိယံ။

ဆန္ဒော ကာမောတိအာဒီသု ပတ္ထနာကာရေန ပဝတ္တော ဒုဗ္ဗလော လောဘော ဣစ္ဆနဋ္ဌေန ဆန္ဒော။ တတော ဗလဝါ ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ။ တတောပိ ဗလဝတရော ဆန္ဒရာဂေါ။ နိမိတ္တာနုဗျဉ္ဇနသင်္ကပ္ပဝသေန ပဝတ္တော သင်္ကပ္ပော။ တတောပိ ဗလဝသင်္ကပ္ပဝသေနေဝ ပဝတ္တော ရာဂေါ။ တတောပိ ဗလဝတရော သင်္ကပ္ပရာဂေါ။ သွာယံ ပဘေဒေါ ဧကဿေဝ လောဘဿ ပဝတ္တိအာကာရဘေဒေန အဝတ္ထာဘေဒေန စ ဝုတ္တော။

သေယျထိဒန္တိ တံ ကထန္တိ အတ္ထော။ ဧတန္တိ ပုဗ္ဗပဒေယေဝ အဝဓာရဏကရဏံ၊ ဧတံ အတ္ထဇာတံ ဝါ။ တန္နိဿရဏတောတိ တေသံ ကာမာနံ နိဿရဏတ္တာ။ ဧသာတိ ဧဝ-ကာရော။ ကာမဓာတု နာမ ကာမဘဝေါ၊ နေက္ခမ္မန္တိ ပဌမဇ္ဈာနံ။ ဧသာတိ နိယမော။ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏဝိဝေကာ ¶ တဒင်္ဂဝိဝေကာဒယော။ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကာ ကာယဝိဝေကာဒယော၊ တယော ဧဝ ဣဓ ဈာနကထာယ၊ သမုစ္ဆေဒဝိဝေကာဒီနံ အသမ္ဘဝါ။ နိဒ္ဒေသေတိ မဟာနိဒ္ဒေသေ။ တတ္ထေဝါတိ မဟာနိဒ္ဒေသေ ဧဝ။ ဝိဘင်္ဂေတိ ဈာနဝိဘင်္ဂေ။ ဧဝဉှိ သတီတိ ဥဘယေသမ္ပိ ကာမာနံ သင်္ဂဟေ သတိ။

ပုရိမေနာတိ ကာယဝိဝေကေန။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ကာယစိတ္တဝိဝေကဒွယေ။ ဒုတိယေနာတိ စိတ္တဝိဝေကေန။ ဧတေသန္တိ ယထာဝုတ္တနယေန ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမဝိဝေကဒွယဿ ဝါစကဘူတာနံ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟီတိ ဣမေသံ ပဒါနံ၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ သာမိဝစနံ။ ဗာလဘာဝဿ ဟေတုပရိစ္စာဂေါတိ အနုဝတ္တတိ။ အကုသလဓမ္မော ဟိ ဗာလဘာဝဿ ဟေတု။ အာသယပေါသနန္တိ အာသယဿ ဝိသောဓနံ ဝဍ္ဎနဉ္စ။ ဝိဘင်္ဂေ နီဝရဏာနေဝ ဝုတ္တာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဥပရိဈာနင်္ဂပစ္စနီကပဋိပက္ခဘာဝဒဿနတော’’တိ။ တတ္ထ ဥပရိ သဝိတက္ကန္တိအာဒိနာ ဝုစ္စမာနာနိ ဈာနင်္ဂါနိ၊ တေသံ အတ္တနော ပစ္စနီကာနံ ပဋိပက္ခဘာဝဒဿနတောတိ အတ္ထော။ ဥပရိဈာနင်္ဂါနံ ပစ္စနီကပဋိပက္ခဘာဝဿ ဒဿနတောတိပိ ပါဌော။ တတ္ထ ‘‘ဥပရိ ဝုစ္စမာနဈာနင်္ဂါနံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝသေန ပဋိပက္ခဘာဝဒဿနတော’’တိ ‘‘နီဝရဏာနံ တာနေဝ ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တာနီ’’တိပိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ ¶ ။ ပေဋကေတိ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရေန ကတံ နေတ္တိပ္ပကရဏနယာနုသာရိပကရဏံ၊ တံ ပန ပိဋကာနံ ဝဏ္ဏနာဘူတတ္တာ ‘‘ပေဋက’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မိန္တိ အတ္ထော။

ဝိတက္ကနံ နာမ အာရမ္မဏပရိကပ္ပနန္တိ အာဟ ‘‘ဦဟန’’န္တိ။ ရူပံ ရူပန္တိအာဒိနာ ဝိသယေ အာကောဋေန္တဿ ဝိသယပ္ပဝတ္တိအာဟနနံ ဥပရိ အာဟနနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အာနယနံ နာမ အာရမ္မဏာဘိမုခကရဏံ။ အနုသဉ္စရဏန္တိ အနုပရိဗ္ဘမနံ၊ တဉ္စ ခဏန္တရဿ တထာကာရေန ဥပ္ပာဒနမေဝ၊ န ဟိ ပရမတ္ထတော ဧကဿ သဉ္စရဏမတ္ထိ၊ ဧဝမညတ္ထာပိ ဤဒိသေသု။ အနုမဇ္ဇနန္တိ ပရိမဇ္ဇနံ။ တတ္ထာတိ အာရမ္မဏေ။ သဟဇာတာနုယောဇနံ သကိစ္စာနုဝတ္တိတာကရဏေန။ ကတ္ထစီတိ ဒုတိယဇ္ဈာနဝိရဟိတေသု သဝိစာရစိတ္တေသု သဗ္ဗတ္ထာတိ အတ္ထော။ ဝိစာရေန သဟ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ ဝိတက္ကော အာရမ္မဏေ အဘိနိရောပနာကာရေန ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘ပဌမာဘိနိပါတော’’တိ ဝုတ္တော။ ဝိပ္ဖာရဝါတိ အဝူပသန္တသဘာဝတာယ ဝေဂဝါ၊ တေနေဝေသ ဒုတိယဇ္ဈာနေ ပဟာနင်္ဂံ ဇာတံ။ ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနေသူတိ ပဉ္စကနယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အင်္ဂဝိနိမုတ္တဿ ဈာနဿ အဘာဝံ ဒဿေန္တော ရုက္ခော ဝိယာတိအာဒိမာဟ။

ဝိဝေက-သဒ္ဒဿ ဘာဝသာဓနပက္ခေ ‘‘တသ္မာ ဝိဝေကာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဣတရပက္ခေ ‘‘တသ္မိံ ဝိဝေကေ’’တိ။ ပိနယတီတိ တပ္ပေတိ၊ ဝဍ္ဎေတိ ဝါ။ ဖရဏရသာတိ ပဏီတရူပေဟိ ကာယေ ဗျာပနရသာ။ သာတလက္ခဏန္တိ ¶ ဣဋ္ဌသဘာဝံ၊ မဓုရန္တိ အတ္ထော။ သမ္ပယုတ္တာနံ ပီဠနဇ္ဈုပေက္ခနံ အကတွာ အနု အနု ဂဏှနံ ဥပကာရိတာ ဝါ အနုဂ္ဂဟော။ ဝနမေဝ ဝနန္တံ။ ဥဒကမေဝ ဥဒကန္တံ။ တသ္မိံ တသ္မိံ သမယေ ပါကဋဘာဝတောတိ ဣမိနာ ဣဋ္ဌာရမ္မဏာဒိပဋိလာဘသမယေပိ သုခံ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ အပါကဋံ၊ ပီတိယေဝ တတ္ထ ပါကဋာ၊ ပဋိလဒ္ဓရသာနုဘဝနသမယေ စ ဝိဇ္ဇမာနပီတိတောပိ သုခမေဝ ပါကဋတရန္တိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ စ စေတသိကသုခဝသေနေဝ ပဋိလဒ္ဓရသာနုဘဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ကာယိကသုခဝသေန တဿ ပီတိသမ္ပယောဂဿေဝ အဘာဝေန ဣဓာနဓိပ္ပေတတ္တာ။ အယဉ္စ ပီတီတိအာဒိ အညပဒတ္ထသမအာသဒဿနံ၊ အဿတ္ထိပက္ခေ တဒ္ဓိတပစ္စယဒဿနံ ဝါ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေန အညပဒတ္ထသမာသဝသေနေဝ ‘‘ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခ’’န္တိ ဣဒံ ဧကံ ပဒန္တိ ဒဿေတိ၊ ဝိဘတ္တိယာ စ အလောပံ။

ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာတိ ¶ ဒေသနာက္ကမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဌမံ သမာပဇ္ဇတီတိ ဣဒံ အာဒိကမ္မိကဝသေန ဝုတ္တံ၊ စိဏ္ဏဝသီနံ ပန ယောဂီနံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာပိ ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ။ ဈာပေတီတိ ဒဟတိ။ အနိစ္စာဒိလက္ခဏဝိသယာယ ဝိပဿနာယ ဥပနိဇ္ဈာယနံ ကထံ နိဗ္ဗာနာလမ္ဗနဿ မဂ္ဂဿ ဟောတီတိ အာဟ ဝိပဿနာယာတိအာဒိ။ တတ္ထ မဂ္ဂေန သိဇ္ဈတီတိ နိစ္စာဒိဝိပလ္လာသပ္ပဟာယကေန သဟ မဂ္ဂေနေဝ တံ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ အသမ္မောဟတော အတ္တနော သိဇ္ဈတိ။ အထ ဝါ မဂ္ဂေနာတိ မဂ္ဂကိစ္စေန၊ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနေနာတိ အတ္ထော။

အညောတိ သတ္တော။ အဝုတ္တတ္တာတိ ‘‘သစိတ္တေကဂ္ဂတ’’န္တိ ဈာနပါဠိယံ (ဝိဘ။ ၅၀၈ အာဒယော) အဝုတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တတ္တာတိ တဿာ ဈာနပါဠိယာ ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တတ္တာ။

အဇ္ဈတ္တန္တိ ဈာနဝိသေသနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဓ နိယကဇ္ဈတ္တမဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ ဈာနဉှိ အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တံ န ဟောတိ ဆဠိန္ဒြိယာနမေဝ တဗ္ဘာဝတော။ ခုဒ္ဒကာ ဦမိယော ဝီစိယော။ မဟတိယော တရင်္ဂါ။ သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာတိအာဒီနိ အညမညဝေဝစနာနိ၊ ဈာနဗလေန သမတိက္ကန္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ အပ္ပိတာတိ ဂမိတာ ဝိနာသံ ပါပိတာ။ ပရိယာယောတိ ဈာနပရိက္ခာရေ ဈာနဝေါဟာရတ္တာ အပရမတ္ထတော။

တဒဓိဂမာယာတိ တတိယမဂ္ဂါဓိဂမာယ။ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခတီတိ ပညာယ သဟစရဏပရိစယေန ယထာ ¶ သမဝါဟိဘာဝေါ ဟောတိ၊ ဧဝံ ယုတ္တိတော ပဿတိ။ ဝိပုလာယာတိ မဟဂ္ဂတဘာဝပ္ပတ္တာယ။ ထာမဂတာယာတိ ဝိတက္ကဝိစာရပီတိဝိဂမေန ထိရဘာဝပ္ပတ္တိယာ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရပီတီဟိ အနဘိဘူတတ္တာ’’တိအာဒိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁ တတိယဇ္ဈာနကထာ)။ ဥပေက္ခာဘေဒံ ဒဿေတွာ ဣဓာဓိပ္ပေတံ ဥပေက္ခံ ပကာသေတုံ ဥပေက္ခာ ပနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတြမဇ္ဈတ္တတာဝ ခီဏာသဝါနံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဆဠာရမ္မဏာပါထေ ပရိသုဒ္ဓပကတိဘာဝါဝိဇဟနာကာရေန အဇ္ဈုပေက္ခနတော ‘‘ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ’’တိ စ၊ သတ္တေသု မဇ္ဈတ္တာကာရပ္ပဝတ္တတ္တာ ‘‘ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ’’တိ စ၊ သဟဇာတဓမ္မာနံ မဇ္ဈတ္တာကာရဘူတာ ‘‘ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ’’တိ စ၊ ကေဝလာ ‘‘တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ’’တိ ¶ စ၊ တတိယဇ္ဈာနသဟဂတာ အဂ္ဂသုခေပိ တသ္မိံ အပက္ခပါတဘူတာ ‘‘ဈာနုပေက္ခာ’’တိ စ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနသဟဂတာ သဗ္ဗပစ္စနီကပရိသုဒ္ဓိတာယ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ’’တိ စ တေန တေန အဝတ္ထာဘေဒေန ဆဓာ ဝုတ္တာ။

ဝီရိယမေဝ ပန အနစ္စာရဒ္ဓအနတိသိထိလေသု သဟဇာတေသု သင်္ခါရေသု ဥပေက္ခနာကာရေန ပဝတ္တံ ‘‘ဝီရိယုပေက္ခာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌန္နံ ရူပါရူပဇ္ဈာနာနံ ပဋိလာဘတော ပုဗ္ဗဘာဂေ ဧဝ နီဝရဏဝိတက္ကဝိစာရာဒီနံ ပဟာနာဘိမုခီဘူတတ္တာ တေသံ ပဟာနေပိ အဗျာပါရဘာဝူပဂမနေန မဇ္ဈတ္တာကာရပ္ပဝတ္တာ သမာဓိဝသေန ဥပ္ပန္နာ အဋ္ဌ ပညာ စေဝ ဥပါဒါနက္ခန္ဓဘူတေသု သင်္ခါရေသု အဇ္ဈုပေက္ခနာကာရပ္ပဝတ္တာ ဝိပဿနာဝသေန ဥပ္ပန္နာ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ ပုဗ္ဗဘာဂေ တဿ တဿ အဓိဂမာယ စတဿော စတုန္နံ ဖလသမာပတ္တီနံ ပုဗ္ဗဘာဂေ တဿ တဿ အဓိဂမာယ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခဝသေန ပဝတ္တာ စတဿော သုညတအနိမိတ္တဝိမောက္ခဝသေန ဒွေတိ ဒသ ပညာ စာတိ ဣမေ အဋ္ဌာရသ ပညာ သင်္ခါရုပေက္ခာ နာမ။ ယထာဝုတ္တဝိပဿနာပညာဝ လက္ခဏဝိစိနနေပိ မဇ္ဈတ္တဘူတာ ဝိပဿနုပေက္ခာ နာမ။ အဒုက္ခမသုခဝေဒနာ ဝေဒနုပေက္ခာ နာမ။ ဣမာသံ ပန ဒသန္နမ္ပိ ဥပေက္ခာနံ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ အာဂတနယတော ဝိဘာဂေါ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဒဿေန္တော အာဟ ဧဝမယံ ဒသဝိဓာပီတိအာဒိ။ တတ္ထ တတ္ထ အာဂတနယတောတိ ဣဒမ္ပိ ဟိ တာသံ ဝိဘာဂဒဿနဿ ဘူမိပုဂ္ဂလာဒိပဒံ ဝိယ ဝိသုံ မာတိကာပဒဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ပန ဘူမိပုဂ္ဂလာဒိဝသေန ဝိဘာဂဒဿနဿ အာဂတဋ္ဌာနပရာမသနံ အာဂတဋ္ဌာနဿ အဋ္ဌသာလိနိယာတိအာဒိနာ ဝုတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။၁၁ တတိယဇ္ဈာနကထာ) ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဣမာသံ ပန ဒသန္နမ္ပိ ဥပေက္ခာနံ ဘူမိပုဂ္ဂလာဒိဝသေန ဝိဘာဂေါ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ဧဝမယံ ဒသဝိဓာတိအာဒီ’’တိ၊ တံ အမနသိကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ တတ္ထ အာဂတနယတောတိ ‘‘ဣဓ (ခီဏာသဝေါ) ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ၊ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ အ။ နိ။ ၆။၁) ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ အာဂတာ၊ ‘‘ဥပေက္ခာသဟဂတေန ¶ စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၈၊ မ။ နိ။ ၁။၇၇၊ ၂။၃၀၉၊ ၃။၂၃၀) ဧဝံ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ အာဂတာတိ ဣမိနာ နယေန ¶ ဒသန္နမ္ပိ ဥပေက္ခာနံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တပဒေသေသု အာဂတနယဒဿနတော စ အယံ ဒသဝိဓာပိ ဥပေက္ခာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဘူမီတိအာဒီသု ပန ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ကာမာဝစရာ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ ရူပါဝစရာတိအာဒိနာ ဘူမိတော စ၊ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ အသေက္ခာနမေဝ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ ပုထုဇ္ဇနာဒီနံ တိဏ္ဏမ္ပိ ပုဂ္ဂလာနန္တိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလတော စ၊ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ သောမနဿုပေက္ခာသဟဂတစိတ္တသမ္ပယုတ္တာတိအာဒိနာ စိတ္တတော စ၊ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ဆဠာရမ္မဏာတိအာဒိနာ အာရမ္မဏတော စ၊ ‘‘ဝေဒနုပေက္ခာ ဝေဒနာက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတာ၊ ဣတရာ နဝ သင်္ခါရက္ခန္ဓေနာ’’တိ ခန္ဓသင်္ဂဟဝသေန စ၊ ‘‘ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ဗြဟ္မဝိဟာရဗောဇ္ဈင်္ဂဈာန ပါရိသုဒ္ဓိတတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ စ အတ္ထတော ဧကာ။ တသ္မာ ဧကက္ခဏေ စ တာသု ဧကာယ သတိ ဣတရာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တထာ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝိပဿနုပေက္ခာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝေဒနာဝီရိယုပေက္ခာနမေကက္ခဏေ သိယာ ဥပ္ပတ္တီ’’တိ ဧကက္ခဏဝသေန စ၊ ‘‘ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ အဗျာကတာ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ ကုသလာဗျာကတာ၊ တထာ သေသာ။ ဝေဒနုပေက္ခာ ပန သိယာ အကုသလာပီ’’တိ ဧဝံ ကုသလတ္တိကဝသေန စ၊ ‘‘သင်္ခေပတော စတ္တာရော စ ဓမ္မာ ဝီရိယဝေဒနာတတြမဇ္ဈတ္တတာဉာဏဝသေနာ’’တိ ဧဝံ သင်္ခေပဝသေန စ အယံ ဒသဝိဓာပိ ဥပေက္ခာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။

ဧတ္ထ စေတာ ကိဉ္စာပိ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဘူမိပုဂ္ဂလာဒိဝသေန သရူပတော ဥဒ္ဓရိတွာ န ဝုတ္တာ၊ တထာပိ တတ္ထ ဝုတ္တပ္ပကာရေဟေဝ တာသံ ဘူမိပုဂ္ဂလာဒိဝိဘာဂေါ နယတော ဥဒ္ဓရိတွာ သက္ကာ ဉာတုန္တိ တတ္ထ သရူပတော ဝုတ္တဉ္စ အဝုတ္တဉ္စ ဧကတော သင်္ဂဟေတွာ တတ္ထ တတ္ထ အာဂတနယတောတိအာဒီဟိ နဝဟိ ပကာရေဟိ အတိဒေသော ကတော၊ တေနေဝ ‘‘ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝသေနာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဝုတ္တနယေနေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာဟိ ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ အာဒိမှိ ဝုတ္တေ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ရူပါဒိအာရမ္မဏတာယ ဘူမိတော ကာမာဝစရာ စ ပုဂ္ဂလတော အသေက္ခာနမေဝ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တတော သောမနဿုပေက္ခာစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ၊ အာရမ္မဏတော ဆဠာရမ္မဏာ၊ ကုသလတ္တိကတော အဗျာကတာ စာတိ ပဏ္ဍိတေဟိ သက္ကာ ¶ ဉာတုံ၊ တထာ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ စ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ စ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ စ ဈာနုပေက္ခာ စ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ စ အတ္ထတော ဧကာတိအာဒိမှိ ဝုတ္တေ ပနဿ သင်္ခါရက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတတ္တာ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာဒီဟိ သဟ ဧကက္ခဏေ အနုပ္ပတ္တိအာဒယော စ သက္ကာ ဉာတုံ၊ ယထာ စ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ၊ ဧဝံ သေသာနမ္ပိ ယထာရဟံ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဝုတ္တနယတော ဘူမိအာဒိဝိဘာဂုဒ္ဓါရနယော ¶ ဉာတဗ္ဗော။ အနာဘောဂရသာတိ ပဏီတသုခေပိ တသ္မိံ အဝနတိပဋိပက္ခကိစ္စာတိ အတ္ထော။

ပုဂ္ဂလေနာတိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန။ ကိလေသေဟိ သမ္ပယုတ္တာနံ အာရက္ခာ။ တီရဏံ ကိစ္စဿ ပါရဂမနံ။ ပဝိစယော ဝီမံသာ။ ဣဒန္တိ သတိသမ္ပဇညံ။ ယသ္မာ တဿ နာမကာယေန သမ္ပယုတ္တံ သုခန္တိ ဣမဿ တသ္မာ ဧတမတ္ထန္တိအာဒိနာ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ ဈာနသမင်္ဂိနော။ တံသမုဋ္ဌာနေနာတိ တံ ယထာဝုတ္တနာမကာယသမ္ပယုတ္တံ သုခံ သမုဋ္ဌာနံ ကာရဏံ ယဿ ရူပဿ တေန တံသမုဋ္ဌာနေန ရူပေန။ အဿာတိ ယောဂိနော။ ယဿာတိ ရူပကာယဿ။ ဖုဋတ္တာတိ အတိပဏီတေန ရူပေန ဖုဋတ္တာ။ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တောတိ ကာယိကသုခဟေတုဘူတရူပသမုဋ္ဌာပကနာမကာယသုခံ ပဋိသံဝေဒိယမာနော ဧဝ ဈာနသမင်္ဂိတာကရဏေ ကာရိယောပစာရတော ‘‘သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တောတိ အတ္ထော။ ယန္တိ ဟေတုအတ္ထေ နိပါတောတိ အာဟ ‘‘ယံဈာနဟေတူ’’တိ။ သုခပါရမိပ္ပတ္တေတိ သုခဿ ဥက္ကံသပရိယန္တံ ပတ္တေ။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ကသ္မာ ဈာနေသွေဝ နိရောဓော ဝုတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။

ကတ္ထ စုပ္ပန္နန္တိ ဧတ္ထ ကတ္ထာတိ ဟေတုမှိ ဘုမ္မံ၊ ကသ္မိံ ဟေတုမှိ သတီတိ အတ္ထော။ နာနာဝဇ္ဇနေတိ အပ္ပနာဝီထိအာဝဇ္ဇနတော နာနာ ဘိန္နံ ပုရိမဝီထီသု အာဝဇ္ဇနံ ယဿ ဥပစာရဿ၊ တသ္မိံ နာနာဝဇ္ဇနေ။ ဝိသမနိသဇ္ဇာယ ဥပ္ပန္နကိလမထော ဝိသမာသနုပတာပေါ။ ဥပစာရေ ဝါတိအာဒိ ပက္ခန္တရဒဿနံ ဧကာဝဇ္ဇနူပစာရေပိ ဝါတိ အတ္ထော။ ပီတိဖရဏေနာတိ ဣမိနာ အပ္ပနာဝီထိယာ ဝိယ ဧကဝီထိယမ္ပိ ကာမာဝစရပီတိယာ ဖရဏမတ္တဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿ အဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတန္တိ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိတက္ကဝိစာရပ္ပစ္စယေပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော။ သော ‘‘ပဟီနဿာ’’တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပဒါနန္တရံ ယောဇေတဗ္ဗော ¶ ‘‘ပဟီနဿာပိ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿာ’’တိ။ ဝိတက္ကဝိစာရဘာဝေတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒေါမနဿိန္ဒြိယ’’န္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ နိမိတ္တတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မံ၊ ဝိတက္ကဝိစာရဘာဝဟေတူတိ အတ္ထော။ ဝိတက္ကဝိစာရာတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ တသ္မာတိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တေန ယသ္မာ ဧတံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ ဝိတက္ကဝိစာရပစ္စယေ…ပေ… နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယတ္ထ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ ဝိတက္ကဝိစာရဘာဝေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယသ္မာ စ အပ္ပဟီနာယေဝ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ဝိတက္ကဝိစာရာ၊ တသ္မာ တတ္ထဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တီတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတ္ထာတိ ¶ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ။ အဿာတိ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿ။ သိယာ ဥပ္ပတ္တီတိ ဣဒဉ္စ ပစ္စယမတ္တဒဿနေန သမ္ဘာဝနမတ္တတော ဝုတ္တံ။ ဒေါမနဿုပ္ပတ္တိသမ္ဘာဝနာပိ ဟိ ဥပစာရက္ခဏေယေဝ ကာတုံ ယုတ္တာ၊ ဝိတက္ကဝိစာရရဟိတေ ပန ဒုတိယဇ္ဈာနက္ခဏေ တဒုပ္ပတ္တိသမ္ဘာဝနာပိ န ယုတ္တာ ကာတုန္တိ။ ဣတရထာ ကုသလစိတ္တက္ခဏေ အကုသလဒေါမနဿုပ္ပတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော ‘‘တတ္ထဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ သမီပတ္ထေ ဝါ ဧတံ ဘုမ္မံ၊ ဥပစာရဇ္ဈာနာနန္တရဝီထီသူတိ အတ္ထော။ ဒုတိယဇ္ဈာနေတိ ဧတ္ထာပိ အနန္တရဝီထီသုပိ န တွေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော၊ ဧဝံ ဥပရိ သုခိန္ဒြိယေပိ။ သောမနဿိန္ဒြိယဿ ဥပ္ပတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဟီနာတိ ဝုတ္တာတိ ဣဒံ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ခာဘာဝေနာတိ ဒုက္ခတာဘာဝေန။ ဧဝံ သုခါဘာဝေနာတိ ဧတ္ထာပိ။ ဧတေနာတိ ဒုက္ခသုခပဋိက္ခေပဝစနေန။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပရီတာနုဘဝနလက္ခဏာတိ အတိဣဋ္ဌအတိအနိဋ္ဌာနံ ဝိပရီတဿ မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏဿ အနုဘဝနလက္ခဏာ၊ မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏမ္ပိ ဟိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု ဧဝ ပဝိဋ္ဌံ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ အဘာဝါ။

ဈာနစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၁၂။ အရူပဇ္ဈာနာနမ္ပိ အင်္ဂသမတာယ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ သင်္ဂဟောတိ အာဟ ကေသဉ္စိ အဘိညာပါဒကာနီတိအာဒိ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ’’တိအာဒိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂)။ တေသု စ စတုတ္ထဇ္ဈာနမေဝ အဘိညာပါဒကံ နိရောဓပါဒကံ ¶ ဟောတိ၊ န ဣတရာနိ။ ဒူရကာရဏတံ ပန သန္ဓာယ ‘‘စတ္တာရိ ဈာနာနီ’’တိ နေသမ္ပိ ဧကတော ဂဟဏံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ စိတ္တေကဂ္ဂတတ္ထာနီတိ ဣဒံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ခီဏာသဝါနန္တိအာဒိ။ သဗ္ဗကိစ္စသာဓကန္တိ ဒိဗ္ဗဝိဟာရာဒိသဗ္ဗဗုဒ္ဓကိစ္စသာဓကံ။ သဗ္ဗလောကိယလောကုတ္တရဂုဏဒါယကန္တိ ဣမိနာ ယထာဝုတ္တံ ဝိပဿနာပါဒကတ္တာဒိသဗ္ဗံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဣဒဉှိ ဈာနံ ဘဂဝတော သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏဒါယကဿ မဂ္ဂဉာဏဿ ပဒဋ္ဌာနတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထယိဒန္တိ ယထာ ဣဒံ။ အဘိနီဟာရက္ခမန္တိ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒိအတ္ထံ တဒဘိမုခံ နီဟရဏယောဂ္ဂံ။

ဈာနပ္ပဋိလာဘပစ္စယာနန္တိ ဈာနပ္ပဋိလာဘဟေတုကာနံ ဈာနပ္ပဋိလာဘံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကာနံ။ ပါပကာနန္တိ လာမကာနံ။ ဣစ္ဆာဝစရာနန္တိ ဣစ္ဆာယ ဝသေန ဩတိဏ္ဏာနံ နီဝရဏဘာဝံ တဒေကဋ္ဌတဉ္စ အပ္ပတ္တာနံ အတ္တုက္ကံသနာဒိဝသပ္ပဝတ္တာနံ အဟော ဝတ မမေဝ သတ္ထာ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ဘိက္ခူနံ ဧဝရူပံ ဓမ္မံ ဒေသေယျာတိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာနံ မာနာဒီနံ။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘ဈာနပ္ပဋိလာဘပစ္စနီကာန’’န္တိပိ ¶ ပါဌံ လိခန္တိ၊ သော ပမာဒပါဌောတိ ဂဟေတဗ္ဗော ‘‘ဈာနပ္ပဋိလာဘပစ္စနီကာနံ နီဝရဏာနံ အဘာဝဿ နီဝရဏဒူရီဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ပရိသုဒ္ဓပဒေယေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။၁၂) ပန ‘‘ဣစ္ဆာဝစရာနန္တိ ဣစ္ဆာယ အဝစရာနံ ဣစ္ဆာဝသေန ဩတိဏ္ဏာနံ ပဝတ္တာနံ နာနပ္ပကာရာနံ ကောပအပ္ပစ္စယာနန္တိ အတ္ထောတိ အယမ္ပိ ပါဌော အယုတ္တော ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတော ဧဝ စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ အယံ ပါဌော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န ဒဿိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စ နာနပ္ပကာရာနံ ကောပအပ္ပစ္စယာနန္တိ ဧဝံ နီဝရဏဘာဝပ္ပတ္တဒေါသာနံ ပရာမဋ္ဌတ္တာ အယံ ပါဌော ပဋိက္ခိတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဘိဇ္ဈာဒီနန္တိ ဧတ္ထ အဘိဇ္ဈာ-သဒ္ဒေန စ အနီဝရဏသဘာဝဿေဝ လောဘဿ မာနာဒီနဉ္စ ဂဟဏံ ဈာနပ္ပဋိလာဘပစ္စယာနန္တိ အနုဝတ္တမာနတ္တာ။ ဥဘယမ္ပီတိ အနင်္ဂဏတ္တံ ဝိဂတူပက္ကိလေသတ္တဉ္စာတိ ဧတံ ဥဘယမ္ပိ ယထာက္ကမံ အနင်္ဂဏသုတ္တဝတ္ထသုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေသု စ သုတ္တေသု ကိဉ္စာပိ နီဝရဏသဘာဝပ္ပတ္တာ ထူလဒေါသာပိ ဝုတ္တာ၊ တထာပိ အဓိဂတစတဥတ္ထဇ္ဈာနဿ ဝသေန ဝုတ္တတ္တာ ဣဓ သုခုမာ ဧဝ တေ ဂဟိတာ။ အင်္ဂဏုပက္ကိလေသသာမညေန ပနေတ္ထ သုတ္တာနံ အပဒိသနံ။ တထာ ဟိ ‘‘သုတ္တာနုသာရေနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန သုတ္တဝသေနာတိ။

ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိယံ ¶ ဉာဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏန္တိ နိဗ္ဗစနံ ဒဿေန္တော အာဟ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိမှီတိအာဒိ။ ဣဒါနိ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိံ တတ္ထ ဉာဏဉ္စ ဝိဘာဂတော ဒဿေတုံ တတ္ထာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ အတီတဘဝဝိသယော၊ နိဝါသ-သဒ္ဒေါ စ ကမ္မသာဓနောတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ အတီတဇာတီသု နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာ’’တိ။ နိဝုတ္ထတာ စေတ္ထ သကသန္တာနေ ပဝတ္တတာ၊ တေနာဟ အနုဘူတာတိအာဒိ။ ဣဒါနိ သပရသန္တာနသာဓနဝသေန နိဝါသ-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘နိဝုတ္ထဓမ္မာ ဝါ နိဝုတ္ထာ’’တိ ဝတွာ တံ ဝိဝရိတုံ ဂေါစရနိဝါသေနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂေါစရဘူတာပိ ဟိ ဓမ္မာ ဉာဏေန နိဝုတ္ထာ နာမ ဟောန္တိ၊ တေ ပန သပရဝိညာဏဂေါစရတာယ ဒုဝိဓာတိ ဒဿေတုံ အတ္တနောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရဝိညာဏဝိညာတာပိ ဝါ နိဝုတ္ထာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဓာပိ ပရိစ္ဆိန္နာတိ ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ အနမတဂ္ဂေပိ ဟိ သံသာရေ အတ္တနာ အဝိညာတပုဗ္ဗာနံ သတ္တာနံ ခန္ဓာ ပရေဟေဝ ကေဟိစိ ဝိညာတတ္တာ ပရဝိညာဏဝိညာတာ နာမ ဝုတ္တာ၊ တေသံ အနုဿရဏံ ပုရိမတော ဒုက္ကရံ ယေဟိ ပရေဟိ ဝိညာတတာယ တေ ပရဝိညာဏဝိညာတာ နာမ ဇာတာ၊ တေသံ ဝတ္တမာနသန္တာနာနုသာရေန ဝိညာတဗ္ဗတော။ တေ စ ပရဝိညာဏဝိညာတာ ဒုဝိဓာ ပရိနိဗ္ဗုတာ အပရိနိဗ္ဗုတာတိ။ တေသု စ ပရိနိဗ္ဗုတာနုဿရဏံ ဒုက္ကရံ သဗ္ဗသော သုသမုစ္ဆိန္နသန္တာနတ္တာ။ တံ ပန သိခါပ္ပတ္တပရဝိညာတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဆိန္နဝဋုမကာနုဿရဏာဒီသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဆိန္နဝဋုမကာ အတီတေ ပရိနိဗ္ဗုတာ ခီဏာသဝါ ဆိန္နသံသာရမဂ္ဂတ္တာ ¶ ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အပရိနိဗ္ဗုတာနံ ပရဝိညာဏဝိညာတာနမ္ပိ သီဟောက္ကန္တိကဝသဧန အနုဿရဏံ ဂဟိတံ။ ယာယ သတိယာ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ၊ သာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတီတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

ဝိဟိတ-သဒ္ဒေါ ဝိဓ-သဒ္ဒပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘အနေကဝိဓ’’န္တိ၊ ဘဝယောနိအာဒိဝသေန ဗဟုဝိဓန္တိ အတ္ထော။ ဝိဟိတန္တိ ဝါ ပယုတ္တံ ဝဏ္ဏိတန္တိ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ‘‘အနေကေဟိ ပကာရေဟိ ဝိဟိတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ မဇ္ဈေပဒလောပံ ကတွာ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ အာဟ ‘‘အနေကေဟိ…ပေ… သံဝဏ္ဏိတ’’န္တိ။ ပကာရေဟီတိ နာမဂေါတ္တာဒိပကာရေဟိ။ သံဝဏ္ဏိတန္တိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ကထိတံ။ အနု-သဒ္ဒေါ အနန္တရတ္ထဒီပကောတိ အာဟ ‘‘အဘိနိန္နာမိတမတ္တေ ဧဝါ’’တိ၊ ဧတေန စ ပရိကမ္မဿ အာရဒ္ဓတံ ဒဿေတိ။ ပူရိတပါရမီနဉှီတိအာဒိနာ ပရိကမ္မံ ဝိနာပိ သိဒ္ဓိံ ဒဿေတိ။

အာရဒ္ဓပ္ပကာရဒဿနတ္ထေတိ ¶ အနုဿရိတုံ အာရဒ္ဓါနံ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာနံ ဒဿနတ္ထေ။ ဇာယတီတိ ဇာတိ၊ ဘဝေါ။ သော ဧကကမ္မမူလကော အာဒါနနိက္ခေပပရိစ္ဆိန္နော ခန္ဓပ္ပဗန္ဓော ဣဓ ‘‘ဇာတီ’’တိ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ဧကမ္ပီတိအာဒိ။ ကပ္ပောတိ အသင်္ချေယျကပ္ပော၊ သော ပန အတ္ထတော ကာလော တထာပဝတ္တဓမ္မမုပါဒါယ ပညတ္တော၊ တေသံ ဝသေနဿ ပရိဟာနိ စ ဝဍ္ဎိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သံဝဋ္ဋော သံဝဋ္ဋနံ ဝိနာသော အဿ အတ္ထီတိ သံဝဋ္ဋော၊ အသင်္ချေယျကပ္ပော။ သံဝဋ္ဋေန ဝိနာသေန သဟ တိဋ္ဌတိ သီလေနာတိ သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ။ ဧဝံ ဝိဝဋ္ဋောတိအာဒီသုပိ။ တတ္ထ ဝိဝဋ္ဋနံ ဝိဝဋ္ဋော၊ ဥပ္ပတ္တိ၊ ဝဍ္ဎိ ဝါ။ တေဇေန ဝိနာသော တေဇောသံဝဋ္ဋော။ ဝိတ္ထာရတော ပနာတိ ပုထုလတော ပန သံဝဋ္ဋသီမာဘေဒေါ နတ္ထိ၊ တေနာဟ ‘‘သဒါပီ’’တိ။ ဧကနဂရိယာ ဝိယ အဿ ဇာတက္ခဏေ ဝိကာရာပဇ္ဇနတော ဇာတိက္ခေတ္တဝေါဟာရောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပဋိသန္ဓိအာဒီသု ကမ္ပတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာနုဘာဝေါ ပဝတ္တတီတိ တဒန္တောဂဓာနံ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ရောဂါဒိဥပဒ္ဒဝေါ ဝူပသမ္မတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယံ ယာဝတာ ဝါ ပန အာကင်္ခေယျာတိ ဝုတ္တန္တိ ယံ ဝိသယက္ခေတ္တံ သန္ဓာယ ဧကသ္မိံ ဧဝ ခဏေ သဗ္ဗတ္ထ သရေန အဘိဝိညာပနံ၊ အတ္တနော ရူပကာယဒဿနဉ္စ ပဋိဇာနန္တေန ဘဂဝတာ ‘‘ယာဝတာ ဝါ ပန အာကင်္ခေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧတေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ ပဝတ္တဖလဘောဇနောတိ သယံပတိတဖလာဟာရော၊ ဣဒဉ္စ တာပသကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣဓူပပတ္တိယာတိ ဣဓ စရိမဘဝေ ဥပပတ္တိယာ။ ဧကဂေါတ္တောတိ တုသိတဂေါတ္တေန ဧကဂေါတ္တော။ ဣတရေတိ ဝဏ္ဏာဒယော။ တိတ္ထိယာတိ ကမ္မဖလဝါဒိနော။ အဘိနီဟာရောတိ အဘိနီဟာရောပလက္ခိတော ပုညဉာဏသမ္ဘရဏကာလော ဝုတ္တော။ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေနာတိ အတ္တနော ပရဿ ဝါ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ စုတိံ ဒိသွာ အန္တရာ ကိဉ္စိ အနာမသိတွာ ပဋိသန္ဓိယာ ဧဝ ဂဟဏဝသေန ဧဝံ ဇာနနံ ဣစ္ဆိတပ္ပဒေသောက္ကမနန္တိ အာဟ တေသဉှီတိအာဒိ။ ဥဘယထာပီတိ ခန္ဓပဋိပါဋိယာပိ ¶ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေနပိ။ သီဟောက္ကန္တဝသေနပီတိ သီဟနိပါတဝသေနပိ။ ကိလေသာနံ အာတာပနပရိတာပနဋ္ဌေန ဝီရိယံ အာတာပေါတိ အာဟ ‘‘ဝီရိယာတာပေနာ’’တိ။

၁၃။ ဒိဝိ ¶ ဘဝတ္တာ ဒိဗ္ဗန္တိ ဒေဝါနံ ပသာဒစက္ခု ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ’’တိ။ ဒူရေပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန သုခုမဿာပိ အာရမ္မဏဿ ဂဟဏံ။ ဝီရိယာရမ္ဘဝသေန ဣဇ္ဈနတော သဗ္ဗာပိ ဘာဝနာ၊ ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတော ဝါ ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝနာဝိသေသတော ဝီရိယဘာဝနာတိ အာဟ ‘‘ဝီရိယဘာဝနာဗလနိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဝသေနာတိ ကသိဏာဒိဇ္ဈာနစတဥက္ကဝသေန။ ဣမိနာ ဒူရကာရဏတ္ထေ အဿ ဒိဗ္ဗဘာဝမာဟ။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿိတတ္တာတိ ဣမိနာ အာသန္နကာရဏဘူတပါဒကဇ္ဈာနတော နိဗ္ဗတ္တန္တိ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿိတတ္တာတိ ဣမဿ ဒိဗ္ဗဝိဟာရပအယာပန္နံ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တံ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဿယပစ္စယဘူတံ နိဿာယ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿ ပဝတ္တတ္တာတိပိ အတ္ထော။ ဒိဝုဓာတုဿ ဇုတိဂတိယောဂံ သန္ဓာယ အာလောကပအဂ္ဂဟေနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာလောကပရိဂ္ဂဟေနာတိ ကသိဏာလောကပရိဂ္ဂဟဝသေန။ ဒဿနဋ္ဌေနာတိ ရူပဒဿနဘာဝေန၊ ဣမိနာ ‘‘စက္ခတိ ရူပံ ဝိဘာဝေတီ’’တိ နိဗ္ဗစနတော စက္ခုတ္တံ ဒဿေတိ။ စက္ခုကိစ္စကရဏေနာတိ ဣဒံ စက္ခုမိဝ စက္ခူတိ ဥပမာယ သဒိသနိမိတ္တဒဿနံ၊ သမဝိသမာဒိဒဿနသင်္ခါတဿ စက္ခုကိစ္စဿ ကရဏတောတိ အတ္ထော။

ယထာဟာတိ ဥပက္ကိလေသသုတ္တပ္ပဒေသံ (မ။ နိ။ ၃။၂၄၂) နိဒဿေတိ။ တတ္ထ ဝိစိကိစ္ဆာတိအာဒီသု ဘဂဝတော ဗောဓိမူလေ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဿေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ နာနာဝိဓာနိ ရူပါနိ ပဿန္တဿ ‘‘ဣဒံ နု ခေါ ကိံ၊ ဣဒံ နု ခေါ ကိ’’န္တိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဥပ္ပန္နာ၊ တတော ပန ဝိစိကိစ္ဆာနိဝတ္တနတ္ထံ တာနိ ရူပါနိ အမနသိကရောတော အမနသိကရောန္တဿ ထိနမိဒ္ဓံ ဥပ္ပန္နံ၊ တတော နိဝတ္တနတ္ထံ ပုန သဗ္ဗရူပါနိ မနသိကရောတော ရက္ခသာဒီသု ဆမ္ဘိတတ္တံ ဥပ္ပန္နံ၊ ‘‘ကိမေတ္ထ ဘာယိတဗ္ဗ’’န္တိ ဘယဝိနောဒနဝသေန မနသိကရောတော အတ္တနော မနသိကာရကောသလ္လံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပိလသင်္ခါတာ သမာဓိဒူသိကာ ဂေဟသိတပီတိ ဥပ္ပန္နာ၊ တန္နိသေဓာယ မနသိကာရဝီရိယံ သိထိလံ ကရောန္တဿ ကာယာလသိယသင်္ခါတံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ၊ တန္နိသေဓာယ ပုန ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏှတော အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယံ၊ ပုန တန္နိသေဓာယ ဝီရိယံ သိထိလယတော အတိလီနဝီရိယံ ဥပ္ပန္နံ၊ တန္နိသေဓေတွာ ဒိဗ္ဗရူပါနိ ပဿတော အဘိဇပ္ပာသင်္ခါတာ တဏှာ ဥပ္ပန္နာ၊ တန္နိသေဓာယ ဟီနာဒိနာနာရူပါနိ မနသိကရောတော နာနာရမ္မဏဝိက္ခေပသင်္ခါတာ နာနတ္တသညာ ဥပ္ပန္နာ။ ပုန တံ ဝိဟာယ ဧကမေဝ မနသိကရောတော အတိနိဇ္ဈာယိတတ္တံ ရူပါနံ အတိဝိယ ¶ စိန္တနံ ဥပ္ပန္နံ။ ဩဘာသန္တိ ပရိကမ္မသမုဋ္ဌိတံ ဩဘာသံ ¶ ။ န စ ရူပါနိ ပဿာမီတိ ‘‘ပရိကမ္မောဘာသမနသိကာရပသုတတာယ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ရူပါနိ န ပဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပတ္တိက္ကမသဟိတော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ မနုဿာနံ ဣဒန္တိ မာနုသကံ မာနုသကစက္ခုဂေါစရံ ထူလရူပံ ဝုစ္စတိ။ တဒေဝ မနုဿာနံ ဒဿနူပစာရတ္တာ မနုဿူပစာရောတိ အာဟ ‘‘မနုဿူပစာရံ အတိက္ကမိတွာ’’တိ။ ရူပဒဿနေနာတိ ဒူရသုခုမာဒိရူပဒဿနေန။

ယသ္မာ နိယမေန ပုရေဇာတဋ္ဌိတရူပါရမ္မဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ အာဝဇ္ဇနပရိကမ္မေဟိ ဝိနာ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဘိဇ္ဇမာနံ ရူပမဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ ဒုဗ္ဗလတ္တာ၊ စုတိစိတ္တဉ္စ ကမ္မဇရူပဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဉ္စ ဥပပတ္တိက္ခဏေ၊ တသ္မာ အာဟ စုတိက္ခဏေတိအာဒိ။ ရူပဒဿနမေဝေတ္ထ သတ္တဒဿနန္တိ စဝမာနေတိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ဝုတ္တံ။ အဘိရူပေ ဝိရူပေတိပီတိ ဣဒံ ဝဏ္ဏ-သဒ္ဒဿ သဏ္ဌာနဝါစကတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ မဟန္တံ ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာတိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၈) ဝိယ။ သုန္ဒရံ ဂတိံ ဂတာ သုဂတာတိ အာဟ ‘‘သုဂတိဂတေ’’တိ။ ဣမိနာ ပန ပဒေနာတိ ယထာကမ္မုပဂေတိ ဣမိနာ ပဒေန။

နေရယိကာနံ အဂ္ဂိဇာလသတ္ထနိပါတာဒီဟိ ဝိဘိန္နသရီရဝဏ္ဏံ ဒိသွာ တဒနန္တရေဟိ ကာမာဝစရဇဝနေဟေဝ ဉာတံ တေသံ ဒုက္ခာနုဘဝနမ္ပိ ဒဿနဖလာယတ္တတာယ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ မနသိကရောတီတိ တေသံ ကမ္မဿ ဉာတုကာမတာဝသေန ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ပရိကမ္မဝသေန ကိန္နု ခေါတိအာဒိနာ မနသိကရောတိ။ အထဿ တံ ကမ္မံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အာဝဇ္ဇနပရိကမ္မာဒီနံ ဥပရိ ဥပ္ပန္နေန ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနေန သမ္ပယုတ္တံ ယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ယထာကမ္မုပဂဉာဏံ နာမာတိ ယောဇနာ။ ဒေဝါနံ ဒဿနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိသုံ ပရိကမ္မန္တိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒီနံ ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏပရိကမ္မံ ဝိနာ ဝိသုံ ပရိကမ္မံ နတ္ထိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနသမာပဇ္ဇနပရိကမ္မေဟိ ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ကိန္နု ခေါ ကမ္မန္တိအာဒိမနသိကာရာနန္တရမေဝ ကမ္မံ။ ကမ္မသီသေန တံသမ္ပယုတ္တေ စ ဓမ္မေ အာရမ္မဏံ ကတွာ အပ္ပနာဝီထိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမနာဂတံသဉာဏေပိ၊ တေနေဝ ဝိသုံ ပရိကမ္မံ နာမ နတ္ထိ…ပေ… ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ သဟေဝ ဣဇ္ဈန္တီတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ဝသီဘူတာနမ္ပိ အဘိညာနံ ပါဒကဇ္ဈာနာဒိပရိကမ္မံ ဝိနာ အနုပ္ပတ္တိတော။ ပါဒကဇ္ဈာနာဒိမတ္တေန စ ဝိသုံ ပရိကမ္မံ နာမ န ဟောတီတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာဝ ဧတာနိ ဉာဏာနိ ¶ သိဒ္ဓါနီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ အနာဂတံသဉာဏဿာပီတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒိဋ္ဌဿ သတ္တဿ အနာဂတေ ပဝတ္တိံ ဉာတုကာမတာယ ပါဒကဇ္ဈာနာဒီနမနန္တရံ ဉာဏဗလာနုရူပံ အနာဂတေသု အနေကကပ္ပေသု ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟေ ပုဗ္ဗေ အတ္တဘာဝပရိယာပန္နေ ¶ ပဉ္စက္ခန္ဓေ တပ္ပဋိဗဒ္ဓေ တဒါရမ္မဏေ စ သဗ္ဗေ လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မေ သမ္မုတိဉ္စ ဧကက္ခဏေ အာလမ္ဗိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမ္ပယုတ္တဿ အနာဂတံသဉအာဏဿာပိ ဝိသုံ ပရိကမ္မံ နာမ နတ္ထီတိ ယောဇနာ။

ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိယံ ဝိယ နာမဂေါတ္တာဒိဂဟဏမ္ပိ အတ္ထေဝ၊ တဉ္စ န အဘိညာက္ခဏေ၊ အထ ခေါ တဒနန္တရေသု ကာမာဝစရဇဝနက္ခဏေသု ဧဝ ဟောတိ နာမပရိကပ္ပကာလေ ဣတရပရိကပ္ပာသမ္ဘဝါ ကမ္မေနုပ္ပတ္တိယဉ္စ ပရိယန္တာဘာဝါ။ သဗ္ဗပရိကမ္မနိမိတ္တေသု ပန ဓမ္မေသု အတ္ထေသုပိ ဧကက္ခဏေ အဘိညာယ ဒိဋ္ဌေသု ယထာရုစိဝသေန ပစ္ဆာ ဧဝံနာမောတိအာဒိနာ ကာမာဝစရစိတ္တေန ဝိကပ္ပော ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌေသု ဗဟူသု ရူပေသု ထမ္ဘကုမ္ဘာဒိဝိကပ္ပော ဝိယ။ ယဉ္စ ကတ္ထ အဝိကပ္ပိတံ၊ တမ္ပိ ဝိကပ္ပနာရဟန္တိ သဗ္ဗံ နာမဂေါတ္တာဒိတော ဝိကပ္ပိတမေဝ ဟောတိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိယမ္ပိ ပရိကပ္ပာရဟတမ္ပိ သန္ဓာယ ပါဠိယံ ဧဝံနာမောတိအာဒိနာ အပဒေသသဟိတမေဝ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘‘နာမဂေါတ္တာဒိကံ သဗ္ဗမ္ပိ ဧကက္ခဏေ ပညာယတိ၊ အဘိရုစိတံ ပန ဝစသာ ဝေါဟရန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေပိ အတ္ထတော ပုရိမေဟိ သဒိသာ ဧဝ၊ ပုဗ္ဗေ ဒိဋ္ဌဿ ပုန ဝေါဟာရကာလေပိ ပရိကပ္ပေတဗ္ဗတော ပရိကပ္ပာရဟဓမ္မဒဿနမေဝ တေဟိပိ အတ္ထတော ဥပဂတံ။ ဧကေ ပန ‘‘သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိန္တိအာဒိဝစနတော ကမေနေဝ အတီတာနာဂတဓမ္မဇာနနေန နာမဂေါတ္တာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဂဟဏံ သုကရ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အယုတ္တမေဝ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ သဗ္ဗံ ဉာတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ သဗ္ဗညုတာဟာနိပ္ပသင်္ဂတော။ ပါဠိယံ ဣမေ ဝတ ဘောန္တောတိအာဒိ ယထာကမ္မုပဂဉာဏဿ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနံ။ ကာယဝါစာဒိ စေတ္ထ ကာယဝစီဝိညတ္တိယော။

ဘာရိယန္တိ အာနန္တရိယသဒိသတ္တာ ဝုတ္တံ။ ခမာပနေ ဟိ အသတိ အာနန္တရိယမေဝ။ တဿာတိ ဘာရိယသဘာဝဿ ဥပဝါဒဿ။ မဟလ္လကောတိ ကေဝလံ ဝယသာဝ မဟလ္လကော၊ န ဉာဏေန၊ ‘‘နာယံ ကိဉ္စိ လောကဝေါဟာရမတ္တမ္ပိ ဇာနာတိ၊ ပရိသဒူသကော ဧဝ အမှာကံ လဇ္ဇိတဗ္ဗဿ ကရဏတော’’တိ အဓိပ္ပာယေန ဟီဠေတွာ ဝုတ္တတ္တာ ဂုဏပရိဓံသနေန ဥပဝဒတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဝုသောတိအာဒိနာ ¶ ထေရော ဥပရိမဂ္ဂုပ္ပတ္တိမဿ အာကင်္ခန္တော ကရုဏာယ အတ္တာနမာဝိကာသိ။ ပါကတိကံ အဟောသီတိ မဂ္ဂါဝရဏံ နာဟောသီတိ အဓိပ္ပာယော။ အတ္တနာ ဝုဍ္ဎတရောတိ သယမ္ပိ ဝုဍ္ဎော။ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ’’တိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။ အနာဂါမီ အရဟာ စ အာယတိံ သံဝရတ္ထာယ န ခမေယျုံ၊ သေသာ ဒေါသေနပီတိ အာဟ ‘‘သစေ သော န ခမတီ’’တိ။

ယေ စ…ပေ… သမာဒပေန္တိ၊ တေပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သီလသမ္ပန္နောတိအာဒီသု ¶ နိပ္ပရိယာယတော အဂ္ဂမဂ္ဂဋ္ဌော အဓိပ္ပေတော တဿေဝ အညာရာဓနာ နိယမတော၊ သေသာပိ ဝါ ပစ္ဆိမဘဝိကာ သီလာဒီသု ဌိတာ တေသမ္ပိ အညုပ္ပတ္တိနိယမတော။ အညန္တိ အရဟတ္တဖလံ။ ဧဝံ သမ္ပဒန္တိ ဧဝံ နိဗ္ဗတ္တိကံ။ ယထာ တံ အဝိရဇ္ဈနကနိဗ္ဗတ္တိကံ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ဧတဿ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တနန္တိ အတ္ထော။ ယံ သန္ဓာယ ‘‘ဧဝံသမ္ပဒမိဒ’’န္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ တံ ဒဿေတုံ တံ ဝါစန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ဝါစန္တိ အရိယူပဝါဒံ။ စိတ္တန္တိ အရိယူပဝါဒကစိတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိန္တိ အရိယူပဝါဒေ ဒေါသာဘာဝဒဿနဒိဋ္ဌိံ။ ‘‘သဗ္ဗမေတံ ပဇဟိဿာမီ’’တိ စိတ္တေန အစ္စယံ ဒေသေတွာ ခမာပနဝသေန အပ္ပဟာယ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာ။ ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေတိ ယထာ နိရယပါလေဟိ အာဟရိတွာ နိရယေ ဌပိတော၊ ဧဝံ နိရယေ ဌပိတော ဧဝ၊ အရိယူပဝါဒေနေဝဿ ဣဒံ နိယမေန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တနံ ယထာ မဂ္ဂေန ဖလံ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ သမ္ပဇ္ဇနကန္တိ အဓိပ္ပာယော။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သဗ္ဗပါပမူလတ္တာ ပရမာ ပဓာနာ ယေသံ ဝဇ္ဇာနံ တာနိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရမာနိ ဝဇ္ဇာနိ၊ သဗ္ဗဝဇ္ဇေဟိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယေဝ ပရမံ ဝဇ္ဇန္တိ အတ္ထော။ အဝီတရာဂဿ မရဏတော ပရံ နာမ ဘဝန္တရုပါဒါနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပရံ မရဏာတိ တဒနန္တရံ အဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေ’’တိ။ ယေန တိဋ္ဌတိ၊ တဿ ဥပစ္ဆေဒေနေဝ ကာယော ဘိဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ကာယဿ ဘေဒါတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿုပစ္ဆေဒါ’’တိ။ ဧတိ ဧတသ္မာ သုခန္တိ အယော၊ ပုညံ။ အာယဿာတိ အာဂမနဿ၊ ဟေတုဿ ဝါ။ အယတိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏာဒီဟိ ပဝတ္တတီတိ အာယော၊ အဿာဒေါ။ အသုရသဒိသန္တိ ပေတာသုရသဒိသံ။

၁၄။ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေနာတိ ¶ သဘာဝသင်္ခါတဿ လက္ခဏဿ အသမ္မောဟတော ပဋိဝိဇ္ဈနေန။ နိဗ္ဗတ္တိကန္တိ နိပ္ဖာဒနံ။ ယံ ဌာနံ ပတွာတိ ယံ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂဿ အာရမ္မဏပစ္စယဋ္ဌေန ဌာနံ ကာရဏဘူတံ အာဂမ္မ။ အပ္ပဝတ္တိန္တိ အပ္ပဝတ္တိဟေတုံ။ ကိလေသဝသေနာတိ ယေသံ အာသဝါနံ ခေပနေန ဣဒံ ဉာဏံ အာသဝက္ခယဉာဏံ ဇာတံ၊ တေသံ ကိလေသာနံ ဝသေန၊ တေသံ အာသဝါနံ ဝသေန သဗ္ဗကိလေသာနံ သင်္ဂဟဏတော ပရိယာယတော ပကာရန္တရတောတိ အတ္ထော။ ပါဠိယံ အတီတကာလဝသေန ‘‘အဗ္ဘညာသိ’’န္တိ ဝတွာပိ အဘိသမယကာလေ တဿ တဿ ဇာနနဿ ပစ္စုပ္ပန္နတံ ဥပါဒါယ ‘‘ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော’’တိ ဝတ္တမာနကာလေန နိဒ္ဒေသော ကတော။ ကာမာသဝါဒီနံ ဝိမုစ္စနေနေဝ တဒဝိနာဘာဝတော ဒိဋ္ဌာသဝဿာပိ ဝိမုတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘ခီဏာ ဇာတီ’’တိ ဇာနနံ ကိလေသက္ခယပစ္စဝေက္ခဏဝသေန၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယန္တိအာဒိဇာနနံ ¶ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ တဿ ဘူမိ’’န္တိ။ တတ္ထ ဘူမိန္တိ ဝိသယံ၊ တီသု ကာလေသုပိ ဇာတိက္ခယံ ပတိ ဥဇုကမေဝ ဝါယာမာသမ္ဘဝေပိ တံ ပတိ ဝါယာမကရဏဿ သာတ္ထကတံ၊ တဿ အနာဂတက္ခန္ဓာနုပ္ပတ္တိဖလတဉ္စ ဒဿေတုံ ယာ ပနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာ ပန မဂ္ဂဿ အဘာဝိတတ္တာတိအာဒိနာ ဟိ မဂ္ဂေနာဝိဟတကိလေသေဟေဝ အာယတိံ ခန္ဓာနံ ဇာတိ ဟေဿတိ၊ တေသဉ္စ ကိလေသာနံ မဂ္ဂေန ဝိနာသေ သတိ ခန္ဓာ န ဇာယိဿန္တိ၊ ကိလေသာနဉ္စ တေကာလိကတာယ ဇာတိယံ ဝုတ္တနယေန ကေနစိ ပစ္စယေန ဝိနာသယောဂေပိ စိတ္တသန္တာနေ ကိလေသဝိရုဒ္ဓအရိယမဂ္ဂက္ခဏုပ္ပာဒနမေဝ တဗ္ဗိနာသော ဝိရုဒ္ဓပစ္စယောပနိပါတေန အာယတိံ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ဗီဇသန္တာနေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပနိပါတေန အာယတိံ ဗီဇတ္တာနုပ္ပတ္တိ ဝိယ၊ ဣတိ မဂ္ဂက္ခဏုပ္ပတ္တိသင်္ခါတကိလေသာဘာဝေန ကိလေသဖလာနံ ခန္ဓာနံ အာယတိံ အနုပ္ပတ္တိယေဝ ဇာတိက္ခယောတိ အယမတ္ထော ဝိဘာဝီယတိ၊ တေနာဟ ‘‘မဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အာပဇ္ဇနေန ခီဏာ’’တိ။ ဧတ္ထ စာယမတ္ထော ကိလေသာဘာဝသင်္ခါတဿ မဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ ဥပ္ပာဒိတတ္တာ ပစ္စယာဘာဝေန အနုပ္ပဇ္ဇန္တီ ခန္ဓာနံ ဇာတိ တေန အာယတိံ အနုပ္ပဇ္ဇနသင်္ခါတေန အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အာပဇ္ဇနေန ဝေါဟာရတော ခီဏာ မေ ဇာတီတိ။ န ဟိ သင်္ခတဓမ္မာနံ ပစ္စယန္တရေန ဝိနာသော သမ္ဘဝတိ၊ သမ္ဘဝေ စ ¶ တဿ ပစ္စယန္တရတာဒိပ္ပသင်္ဂတော။ တဗ္ဗိရုဒ္ဓက္ခဏုပ္ပာဒနမေဝ တဗ္ဗိနာသုပ္ပာဒနံ။ တန္တိ ခီဏဇာတိံ အဗ္ဘညာသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣမေ ပကာရာ ဣတ္ထံ၊ တဗ္ဘာဝေါ ဣတ္ထတ္တံ၊ တဒတ္ထာယ။ ဒဿေန္တောတိ နိဂမနဝသေန ဒဿေန္တောတိ။

ဝိဇ္ဇာတ္တယကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၁၅။ အညာဏန္တိ ဓိ-သဒ္ဒယောဂေန သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ပါဒါနီတိ ပါဒေ။ ယသသာတိ ပရိဝါရေန။ ကောတူဟလစ္ဆရေတိ ကောတူဟလေ အစ္ဆရေ စ။ အယန္တိ အမိက္ကန္တ-သဒ္ဒေါ။ နယိဒံ အာမေဍိတဝသေန ဒွိက္ခတ္တုံ၊ အထ ခေါ အတ္ထဒွယဝသေနာတိ ဒဿေန္တော အထ ဝါတိအာဒိမာဟ။ အဝိသေသေန အတ္ထသာမညေန နိပ္ဖန္နော အဘိက္ကန္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ ဒေသနာပသာဒါဒိဝိသေသာပေက္ခာယပိ တထေဝ တိဋ္ဌတိ ပုဗ္ဗေ နိပ္ဖန္နတ္တာတိ အာဟ ‘‘အဘိက္ကန္တံ…ပေ… ပသာဒေါ’’တိ။ အဓောမုခဌပိတံ ကေနစိ။ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတံ သယမေဝ။ ပရိယာယေဟီတိ ပကာရေဟိ၊ အရသရူပတ္တာဒိပဋိပါဒကကာရဏေဟိ ဝါ။

ဂမုဓာတုဿ ¶ ဒွိကမ္မကတ္တာဘာဝါ ဂေါတမံ သရဏန္တိ ဣဒံ ပဒဒွယမ္ပိ န ဥပယောဂဝစနံ။ အပိ စ ခေါ ပုရိမမေဝ၊ ပစ္ဆိမံ ပန ပစ္စတ္တဝစနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဂေါတမံ သရဏန္တိ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန စ ဣတိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဒဿေတိ။ အဃဿာတိ အဃတော ပါပတော။ တာတာတိ ဟိ ပဒံ အပေက္ခိတွာ နိဿက္ကဿေဝ ယုတ္တတ္တာ။ အဓိဂတမဂ္ဂေ သစ္ဆိကတနိရောဓေတိ ပဒဒွယေနာပိ ဖလဋ္ဌာ ဧဝ ဒဿိတာ၊ န မဂ္ဂဋ္ဌာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ စာ’’တိ အာဟ။ ဝိတ္ထာရောတိ ဣမိနာ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ၊ ဝိရာဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (ဣတိဝု။ ၉၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၄) ဝုတ္တပဒံ သင်္ဂဏှာတိ။ အနေဇန္တိ နိတ္တဏှံ။ အပ္ပဋိကူလန္တိ အဝိရောဓတ္ထဒီပနတော အဝိရုဒ္ဓသုစိံ ပဏီတံ ဝါ။ ဝါစာယ ပဂုဏီကတ္တဗ္ဗတော၊ ပကဋ္ဌေဟိ သဒ္ဒတ္ထဂုဏေဟိ ယောဂတော ဝါ ပဂုဏံ။ သံဟတောတိ ဃဋိတော သမေတော ¶ ။ ယတ္ထာတိ ယေသု ပုရိသယုဂေသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဋ္ဌ စ ပုဂ္ဂလဓမ္မဒသာ တေတိ တေ အဋ္ဌ ပုဂ္ဂလာ အရိယဓမ္မဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဓမ္မဒသာ။

သရဏန္တိအာဒီသု အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဘယဟိံသနာဒိအတ္ထေန ရတနတ္တယံ သရဏံ နာမ၊ တဒေဝ မေ ရတနတ္တယံ တာဏံ လေဏံ ပရာယဏန္တိ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာဒိဂုဏဝသေန တပ္ပရာယဏတာကာရပ္ပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါ သရဏဂမနံ နာမ။ ယထာဝုတ္တေန ဣမိနာ စိတ္တုပ္ပာဒေန သမန္နာဂတော သရဏံ ဂစ္ဆတိ နာမ။ ဧတဿ စ သရဏဂမနဿ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဒုဝိဓော ပဘေဒေါ။ တတ္ထ လောကုတ္တရံ သရဏဂမနူပက္ကိလေသသမုစ္ဆေဒေန မဂ္ဂက္ခဏေယေဝ သိဇ္ဈတိ။ လောကိယသရဏဂမနံ စတုဓာ ပဝတ္တတိ အဟံ အတ္တာနံ ဗုဒ္ဓဿ ပရိစ္စဇာမီတိအာဒိနာ အတ္တနိယျာတနေန၊ ယထာဝုတ္တတပ္ပရာယဏတာယ၊ သိဿဘာဝူပဂမနေန၊ ပဏိပါတေန စာတိ။ သဗ္ဗတ္ထာပိ စေတ္ထ သေဋ္ဌဒက္ခိဏေယျဘာဝဝသေနေဝ သရဏဂမနံ ဟောတိ၊ န ဉာတိဘယာစရိယာဒိဝသေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဉာတိအာဒိဝသေန တိတ္ထိယံ ဝန္ဒတော သရဏံ န ဘိဇ္ဇတိ၊ ဒက္ခိဏေယျဘာဝေန အညံ ဝန္ဒတော သရဏံ ဘိဇ္ဇတိ။ လောကိယဿ သရဏဂမနဿ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိနိယမံ သဒိသဖလံ သရဏဂတဿ အနာဂတေ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိနိယမတော။ သဗ္ဗလောကိယသမ္ပတ္တိသမဓိဂမော ပန အပါယဒုက္ခာဒိသမတိက္ကမော စ အာနိသံသဖလံ။ တီသု ဝတ္ထူသု စဿ သံသယမိစ္ဆာဉာဏာဒိ သံကိလေသော။ ဘေဒေါပိဿ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ပဌမော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပုဗ္ဗကေဟိ တိတ္ထိယပဏိပါတာဒီဟိ ဟောတိ၊ သော စ အနိဋ္ဌဖလတ္တာ သာဝဇ္ဇော။ အနဝဇ္ဇော ပန ကာလကိရိယာယ ဟောတိ။ လောကုတ္တရသရဏဂမနဿ သဗ္ဗထာ သံကိလေသော ဝါ ဘေဒေါ ဝါ နတ္ထီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကော ဥပါသကောတိအာဒိ ဥပါသကတ္တသရူပကာရဏာဒိပုစ္ဆာ။ တတ္ထ ယော ဂဟဋ္ဌော မနုဿော ဝါ အမနုဿော ဝါ ဝုတ္တနယေန တိသရဏံ ဂတော၊ အယံ ဥပါသကော။ ယော စ သရဏဂမနာဒိကိရိယာယ ရတနတ္တယံ ¶ ဥပါသနတော ‘‘ဥပါသကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပဉ္စ ဝေရမဏိယော စဿ သီလံ။ ပဉ္စမိစ္ဆာဝါဏိဇ္ဇာဒိပါပါဇီဝံ ပဟာယ ဓမ္မေန သမေန ဇီဝိတကပ္ပနမဿ အာဇီဝေါ။ အဿဒ္ဓိယဒုဿီလတာဒယော ဥပါသကတ္တဿ ဝိပတ္တိ၊ တဒဘာဝေါ သမ္ပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝိဟာရဂ္ဂေနာတိ ¶ ဩဝရကာဒိဝသနဋ္ဌာနကောဋ္ဌာသေန။ အဇ္ဇဘာဝန္တိ အသ္မိံ အဟနိ ပဝတ္တံ ပသာဒါဒိံ။ ကာယဝိညတ္တိဟေတုကော သရီရာဝယဝေါ ကာယင်္ဂံ။ ဝစီဝိညတ္တိဟေတုကံ ဩဋ္ဌဇိဝှာဒိ ဝါစင်္ဂံ။ အစောပေတွာတိ အစာလေတွာ။ ဧတေန စ ဝစီပဝတ္တိယာ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဌာနကရဏာနံ စလနပစ္စယော ဝါယောဓာတုယာ ဝိကာရာကာရော ဝိသုံ ကာယဝိညတ္တိ န ဟောတိ၊ တေန ဝိသုံ ဝိညာပေတဗ္ဗဿ အဓိပ္ပာယဿ အဘာဝါ ဝစီဝိညတ္တိယမေဝ သင်္ဂယှတိ တဒုပကာရတ္တာ။ ယထာ ကာယေန ကာယကဏ္ဍုယနာဒီသု သဒ္ဒုပ္ပတ္တိဟေတုဘူတော ပထဝီဓာတုယာ အာကာရဝိကာရော ဝိသုံ အဓိပ္ပာယဿ အဝိညာပနတော ဝစီဝိညတ္တိ န ဟောတိ၊ ဧဝမယမ္ပီတိ ဒဿေတိ။ အဓိပ္ပာယဝိညာပနတော ဟေတာ ဝိညတ္တိယော နာမ ဇာတာ၊ န ကေဝလံ ဝါယုပထဝီနံ စလနသဒ္ဒုပ္ပတ္တိပစ္စယဘူတဝိကာရာကာရမတ္တတာယ။ ဧဝဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ ရုက္ခာဒီသု စလနသဒ္ဒုပ္ပတ္တိပစ္စယာနံ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ဝိကာရာကာရာနံ အဝိညတ္တိတာ သမတ္ထိတာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေစိ ဝါစင်္ဂန္တိ ‘‘ဟောတု သာဓူ’’တိ ဧဝမာဒိဝါစာယ အဝယဝန္တိအာဒိံ ဝဒန္တိ၊ တံ အစောပေတွာတိ ဣမိနာ န သမေတိ။ ခန္တိံ စာရေတွာတိ အနုမတိံ ပဝတ္တေတွာ။ ‘‘ခန္တိံ ဓာရေတွာ’’တိပိ ပါဌော၊ ဗဟိ အနိက္ခမနဝသေန ဂဏှိတွာတိ အတ္ထော။ ပဋိမုခေါတိ ဘဂဝတိ ပဋိနိဝတ္တမုခေါ၊ တေနာဟ ‘‘အပက္ကမိတွာ’’တိ။

၁၆။ ယာစဓာတုဿ ဒွိကမ္မကတ္တာ ‘‘ဘဂဝါ ဝဿာဝါသံ ယာစိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ သုသဿကာလေပီတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘အတိသမဂ္ဃေပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတိဝိယ အပ္ပဂ္ဃေပိ ယဒါ ကိဉ္စိဒေဝ ဒတွာ ဗဟုံ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏံ ဂဏှန္တိ၊ တာဒိသေ ကာလေပီတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခမာနာတိ ယာစမာနာ။ ဝုတ္တသဿန္တိ ဝပိတသဿံ။ တတ္ထာတိ ဝေရဉ္ဇာယံ၊ ဧတေန ‘‘ဝုတ္တံ သလာကာ ဧဝ ဟောတိ ဧတ္ထာတိ သလာကာဝုတ္တာ’’တိ ဝိသေသနဿ ပရနိပါတေန နိဗ္ဗစနံ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ ‘‘သဗ္ဗံ သဿံ သလာကာမတ္တမေဝ ဝုတ္တံ နိဗ္ဗတ္တံ သမ္ပန္နံ ဧတ္ထာတိ သလာကာဝုတ္တာ’’တိပိ နိဗ္ဗစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ‘‘သလာကာ ဧဝ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ‘‘သလာကာယ ဝုတ္တံ ဇီဝိကာ ဧတိဿန္တိ သလာကာဝုတ္တာ’’တိပိ နိဗ္ဗစနံ ဒဿေတုံ သလာကာယ ဝါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓညကရဏဋ္ဌာနေတိ ဓညမိနနဋ္ဌာနေ။ ဝဏ္ဏဇ္ဈက္ခန္တိ ကဟာပဏပရိက္ခကံ။

ဥဉ္ဆေန ပဂ္ဂဟေနာတိ ဧတ္ထ ပဂ္ဂဟေနာတိ ပတ္တေန၊ တံ ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။ ပဂ္ဂယှတိ ဧတေန ဘိက္ခာတိ ¶ ဟိ ပဂ္ဂဟော၊ ပတ္တော။ တေနာဟ ပဂ္ဂဟေန ¶ ယော ဥဉ္ဆောတိအာဒိ။ အထ ဝါ ပဂ္ဂဟေနာတိ ဂဟဏေန၊ ဥဉ္ဆတ္ထာယ ဂဟေတဗ္ဗော ပတ္တောတိ သိဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘ပတ္တံ ဂဟေတွာ’’တိ။

ဂင်္ဂါယ ဥတ္တရဒိသာပဒေသော ဥတ္တရာပထော၊ သော နိဝါသော ဧတေသံ၊ တတော ဝါ အာဂတာတိ ဥတ္တရာပထကာ၊ တေနာဟ ဥတ္တရာပထဝါသိကာတိအာဒိ။ ‘‘ဥတ္တရာဟကာ’’တိပိ ပါဌော၊ သော ဧဝ အတ္ထော နိရုတ္တိနယေန။ မန္ဒိရန္တိ အဿသာလံ။ ‘‘မန္ဒရ’’န္တိပိ လိခန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ သာ စ မန္ဒိရာ ယသ္မာ ပရိမဏ္ဍလာကာရေန ဗဟုဝိဓာ စ ကတာ၊ တသ္မာ ‘‘အဿမဏ္ဍလိကာယော’’တိ ဝုတ္တာ။

ဂင်္ဂါယ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ဒေသော ဒက္ခိဏာပထော၊ တတ္ထ ဇာတာ မနုဿာ ဒက္ခိဏာပထမနုဿာ။ ဗုဒ္ဓံ မမာယန္တိ မမေဝါယန္တိ ဂဏှနသီလာ ဗုဒ္ဓမာမကာ၊ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ဧဝန္တိ ပစ္ဆာ ဝုတ္တနယေန အတ္ထေ ဂယှမာနေ။ ပဋိဝီသန္တိ ကောဋ္ဌာသံ။ တဒုပိယန္တိ တဒနုရူပံ တပ္ပဟောနကံ။ လဒ္ဓါတိ လဘိတွာ နော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘လဒ္ဓါ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ နေဝ လဘိန္တိ အတ္ထော။ ဉာတိ စ ပသတ္ထတမဂုဏယောဂတော သေဋ္ဌော စာတိ ဉာတိသေဋ္ဌော။ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု အယမေဝ ပတိရူပေါတိ အာမိသဿ ဒုလ္လဘကာလေသု ပရိကထောဘာသာဒိံ အကတွာ ပရမသလ္လေခဝုတ္တိယာ အာဇီဝသုဒ္ဓိယံ ဌတွာ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယာနုဂုဏံ အာမိသံ ဝိစာရေန္တေန နာမ ဉာတိသိနေဟယုတ္တေန အရိယသာဝကေနေဝ ကာတုံ ယုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။

မာရာဝဋ္ဋနာယာတိ မာရေန ကတစိတ္တပရိဝဋ္ဋနေန၊ စိတ္တသမ္မောဟနေနာတိ အတ္ထော။ တမ္ပီတိ ဥတ္တရကုရုံ ဝါ တိဒသပုရံ ဝါ အာဝဋ္ဋေယျ။

‘‘ဖုဿဿာဟံ ပါဝစနေ၊ သာဝကေ ပရိဘာသယိံ၊

ယဝံ ခါဒထ ဘုဉ္ဇထ၊ မာ စ ဘုဉ္ဇထ သာလယော’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၈၈) –

အပဒါနေ ဝုတ္တဿ အကုသလဿ တဒါ ဩကာသကတတ္တာ။ နိဗဒ္ဓဒါနဿာတိ ‘‘ဒဿာမာ’’တိ ဝါစာယ နိယမိတဒါနဿ။ အပ္ပိတဝတ္တဿာတိ ကာယေန အတိဟရိတွာ ဒိန္နဝတ္ထုနောပိ။ ဝိသဟတီတိ သက္ကောတိ။ သင်္ခေပေနာတိ နီဟာရေန။ ဗျာမပ္ပဘာယာတိ သမန္တတော ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ အသီတိဟတ္ထမတ္တေ ဌာနေ ဃနီဘူတာယ ဆဗ္ဗဏ္ဏာယ ပဘာယ၊ ယတော ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော တဠာကတော မာတိကာယော ဝိယ နိက္ခမိတွာ ဒသသု ဒိသာသု ¶ ဓာဝန္တိ၊ သာ ယသ္မာ ဗျာမမတ္တာ ဝိယ ခါယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဗျာမပ္ပဘာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ အနုဗျဉ္ဇနာနိ စ ပစ္စေကံ ဘဂဝတော သရီရေ ပဘာသမ္ပတ္တိယုတ္တာ ¶ အာကာသေ စန္ဒသူရိယာဒယော ဝိယ ဝိဘာတာ ဝိရောစန္တိ၊ တသ္မာ တာနိ ဗျာမပ္ပဘာယ သဟ ကေနစိ အနဘိဘဝနီယာနိ ဝုတ္တာနိ။

အနတ္ထသဉှိတေတိ ဃာတာပေက္ခံ သာမိအတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ၊ တေနာဟ ‘‘တာဒိသဿ ဝစနဿ ဃာတော’’တိ။ အတ္ထော ဓမ္မဒေသနာယ ဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထ၊ ဓမ္မဒေသနာဒိကော ဝါ အတ္ထော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတာယာတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု။

ဧကံ ဂဟေတွာတိ ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒပညတ္တိသင်္ခါတေသု ဒွီသု ဓမ္မဒေသနာကာရဏံ ဂဟေတွာ။ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဝါတိ သတ္တာဟကရဏီယဝသေန ဂန္တွာ ဗဟိ အရုဏုဋ္ဌာပနဝသေန ဝုတ္တော၊ န ဝဿစ္ဆေဒဝသေန တဿ ဝိသုံ ဝုစ္စမာနတ္တာ။ ဧတေန စ ဝဿစ္ဆေဒပစ္စယေ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂမနံ အနုညာတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ကိသ္မိဉ္စီတိ ကိသ္မိဉ္စိ ဂုဏေ သမ္ဘာဝနာဝသေန န မညန္တိ။ ပစ္ဆာ သီလံ အဓိဋ္ဌဟေယျာမာတိ အာဇီဝဟေတု သန္တဂုဏပ္ပကာသနေန အာဇီဝဝိပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတိမညိဿတီတိ အဝမညိဿတိ။

၁၇။ ‘‘အာယသ္မာတိ ပိယဝစနမေတ’’န္တိ ဥစ္စနီစဇနသာမညဝသေန ဝတွာ ပုန ဥစ္စဇနာဝေဏိကဝသေနေဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဂရုဂါရဝသပ္ပတိဿာဓိဝစန’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ သဟ ပတိဿယေန နိဿယေနာတိ သပ္ပတိဿော၊ သနိဿယော၊ တဿ ဂရုဂုဏယုတ္တေသု ဂါရဝဝစနန္တိ အတ္ထော။ ဣဓ ပန ဝစနမေဝ အဓိဝစနံ။ ပပ္ပဋကောဇန္တိ အာဒိကပ္ပေ ဥဒကူပရိ ပဌမံ ပထဝီဘာဝေန သဉ္ဇာတံ နဝနီတပိဏ္ဍသဒိသံ ဥဒကေပိ ဥပ္ပိလနသဘာဝံ အဝိလီယနကံ အတိသိနိဒ္ဓမဓုရံ အနေကယောဇနသဟဿဗဟလံ ရသာတလသင်္ခါတံ ပထဝေါဇံ။ ယံ အာဒိကပ္ပိကေဟိ မနုဿေဟိ ရသတဏှာယ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇမာနံ တေသံ ကမ္မဗလေန ဥပရိဘာဂေ ကက္ခဠဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ ဟေဋ္ဌာ ပုရိမာကာရေနေဝ ဌိတံ၊ ယဿ စ ဗလေန အယံ မဟာပထဝီ သပဗ္ဗတသမုဒ္ဒကာနနာ ဟေဋ္ဌာဥဒကေ အနိမုဇ္ဇမာနာ အဝိကိရိယမာနာ ကုလ္လုပရိ ဝိယ နိစ္စလာ တိဋ္ဌတိ၊ တံ ပထဝီသာရမဏ္ဍန္တိ အတ္ထော၊ တေနာဟ ပထဝီမဏ္ဍောတိအာဒိ။ သမ္ပန္နန္တိ မဓုရရသေန ဥပေတံ၊ တေနာဟ ‘‘သာဒုရသ’’န္တိ။ ဥပပန္နဖလောတိ ¶ ဗဟုဖလော။ ‘‘နိမ္မက္ခိက’’န္တိ ဝတွာ ပုန ‘‘နိမ္မက္ခိကဏ္ဍ’’န္တိ မက္ခိကဏ္ဍာနမ္ပိ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ယေ ပထဝီနိဿိတာ ပါဏာ၊ တေ တတ္ထ သင်္ကာမေဿာမီတိ ဧတ္ထ မနုဿာမနုဿတိရစ္ဆာနဂတိတ္ထီနမ္ပိ ဟတ္ထသင်္ကာမနေ ကိံ အနာမာသဒေါသော န ဟောတီတိ? န ဟောတိ၊ ကသ္မာ? ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒ္ဓိမဿ ဣဒ္ဓိဝိသယေ’’တိ (ပါရာ။ ၁၅၉) ဝစနတော၊ တေနေဝ ဘဂဝါပိ အနာမာသဒေါသံ အဒဿေတွာ ‘‘ဝိပလ္လာသမ္ပိ သတ္တာ ပဋိလဘေယျု’’န္တိ အာဟ၊ ခုဒ္ဒကော ဂါမော။ မဟန္တော သာပဏော နိဂမော။ ပဒဝီတိဟာရေနာတိ ပဒနိက္ခေပေန။

၁၈။ ဝိနယပညတ္တိယာ ¶ မူလတော ပဘုတီတိ ပါရာဇိကာဒိဂရုကာနံ၊ တဒညေသဉ္စ သိက္ခာပဒါနံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသက္ကမေန ယေဘုယျေန အပညတ္တတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အပညတ္တတာယ။ တေနေဝ ထေရော ဘဂဝန္တံ ‘‘သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေယျ ဥဒ္ဒိသေယျ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေန သဟ သိက္ခာပဒပညတ္တိံ ယာစိ။ ခန္ဓကေ ဟိ အာနန္ဒတ္ထေရာဒီနံ ပဗ္ဗဇ္ဇတော ပုရေတရမေဝ ရာဟုလဘဒ္ဒဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနနုညာတော မာတာပိတူဟိ ပုတ္တော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀၅) ပညတ္တသိက္ခာပဒံ ဒိဿတိ။ ဣဓေဝ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘သာမမ္ပိ ပစနံ…ပေ… န ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ၊ ‘‘ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဝဿစ္ဆေဒေါ ဝါ န ကတော’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ ပုဗ္ဗေဝ သာမပါကာဒိပဋိက္ခေပေါ အတ္ထီတိ ပညာယတိ။ ဧဝံ ကတိပယသိက္ခာပဒါနံ ပညတ္တိသဗ္ဘာဝေပိ အပညတ္တပါရာဇိကာဒိကေ သန္ဓာယ ‘‘န တာဝ၊ သာရိပုတ္တ၊ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုထုတ္တာရမ္မဏတော ပဋိနိဝတ္တိတွာ သမ္မဒေဝ ဧကာရမ္မဏေ စိတ္တေန လီနော ပဋိသလ္လီနော နာမာတိ အာဟ ‘‘ဧကီဘာဝံ ဂတဿာ’’တိ၊ စိတ္တဝိဝေကံ ဂတဿာတိ အတ္ထော။ စိရန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။

သောဠသဝိဓာယ ပညာယာတိ မဇ္ဈိမနိကာယေ အနုပဒသုတ္တန္တဒေသနာယံ ‘‘မဟာပညော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တော ပုထုပညော ဟာသပညော ဇဝနပညော တိက္ခပညော နိဗ္ဗေဓိကပညော’’တိ အာဂတာ ဆ ပညာ စ နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိပညာ စ အရဟတ္တမဂ္ဂပညာ စာတိ ဧဝံ သောဠသဝိဓေန အာဂတာယ ပညာယ။ ယေသံ ဗုဒ္ဓါနံ သာဝကာ သုဒ္ဓါဝါသေသု သန္ဒိဿန္တိ၊ တေယေဝ ¶ လောကေ ပါကဋာတိ ဝိပဿီအာဒယောဝ ဣဓ ဥဒ္ဓဋာ၊ န ဣတရေ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ။ တေနေဝ အာဋာနာဋိယသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၅ အာဒယော) ဒေဝါပိ အတ္တနော ပါကဋာနံ တေသညေဝ ဂဟဏံ အကံသု၊ နာညေသန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၉။ ကိလာသုနောတိ အပ္ပောဿုက္ကာ ပယောဇနာဘာဝေန နိရုဿာဟာ အဟေသုံ၊ န အာလသိယေန၊ တေနာဟ န အာလသိယကိလာသုနောတိအာဒိ။ နိဒ္ဒေါသတာယာတိ ကာယဝစီဝီတိက္ကမသမုဋ္ဌာပကဒေါသာဘာဝါ။ ပါဏံ န ဟနေ န စာဒိန္နမာဒိယေတိအာဒိနာ (သု။ နိ။ ၄၀၂) ဩဝါဒသိက္ခာပဒါနံ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝုတ္တံ သတ္တာပတ္တိက္ခန္ဓဝသေနာတိအာဒိ။ ဆန္နံ ဆန္နံ ဝဿာနံ ဩသာနဒိဝသံ အပေက္ခိတွာ ‘‘သကိံ သကိ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ တဒပေက္ခမေတ္ထ သာမိဝစနံ။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ သဗ္ဗောပိ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဥပေါသထံ အကာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ခန္တီ ပရမန္တိအာဒီသု တိတိက္ခာသင်္ခါတာ ခန္တိ သတ္တသင်္ခါရေဟိ နိဗ္ဗတ္တာနိဋ္ဌာခမနကိလေသတပနတော ပရမံ တပေါ နာမ။ ဝါနသင်္ခါတာယ တဏှာယ နိက္ခန္တတ္တာ နိဗ္ဗာနံ သဗ္ဗဓမ္မေဟိ ပရမံ ဥတ္တမန္တိ ဗုဒ္ဓါ ဝဒန္တိ။ ယထာဝုတ္တခန္တိယာ အဘာဝေန ပါဏဝဓံ ဝါ ဆေဒနတာဠနာဒိံ ဝါ ကရောန္တော ပရူပဃာတီ ပရဿဟရဏပရဒါရာတိက္ကမနာဒီဟိ မုသာပေသုညဖရုသာဒီဟိ စ ပရံ ဝိဟေဌယန္တော စ ဗာဟိတပါပတာယ အဘာဝေန ပဗ္ဗဇိတော ဝါ သမိတပါပတာယ အဘာဝေန သမဏော ဝါ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ သီလသံဝရေန သဗ္ဗပါပဿ အနုပ္ပာဒနံ လောကိယသမာဓိဝိပဿနာဟိ ကုသလဿ ဥပသမ္ပာဒနံ နိပ္ဖာဒနံ သဗ္ဗေဟိ မဂ္ဂဖလေဟိ အတ္တနော စိတ္တဿ ပရိသောဓနံ ပဘဿရဘာဝကရဏံ ယံ၊ တမေတံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ အနုသိဋ္ဌိ။ အနုပဝါဒေါတိ ဝါစာယ ကဿစိ အနုပဝဒနံ။ အနုပဃာတောတိ ကာယေန ကဿစိ ဥပဃာတာကရဏံ ဝုတ္တာဝသေသေ စ ပါတိမောက္ခသင်္ခါတေ သီလေ အတ္တာနံ သံဝရဏံ။ ဘတ္တသ္မိံ မတ္တညုတာသင်္ခါတအာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိပစ္စယသန္နိဿိတသီလသမာယောဂေါ တမ္မုခေန ဣန္ဒြိယသံဝရော ပန္တသေနာသနသင်္ခါတံ အရညဝါသံ တမ္မုခေန ပကာသိတေ စတုပစ္စယသန္တောသဘာဝနာရာမတာသင်္ခါတမဟာအရိယဝံသေ ပတိဋ္ဌာနဉ္စ အဓိစိတ္တသင်္ခါတေ လောကိယလောကုတ္တရသမာဓိမှိ တဒုပ္ပာဒနဝသေန အာယောဂေါ အနုယောဂေါ စ ယံ၊ တမေတံ ဗုဒ္ဓါနံ အနုသိဋ္ဌီတိ ယောဇနာ။

‘‘ယာဝ ¶ သာသနပရိယန္တာ’’တိ အာဏာပါတိမောက္ခဿ အဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပန ဥဒ္ဓံ ဩဝါဒပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသောပိ နတ္ထေဝ၊ ဗုဒ္ဓါ ဧဝ ဟိ တံ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ န သာဝကာ။ ပဌမဗောဓိယန္တိ ဗောဓိတော ဝီသတိဝဿပရိစ္ဆိန္နေ ကာလေ၊ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ပန ‘‘ပဉ္စစတ္တာလီသာယ ဝဿေသု အာဒိတော ပန္နရသ ဝဿာနိ ပဌမဗောဓီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ သိက္ခာပဒပညတ္တိကအာလတော ပန ပဘုတိ အာဏာပါတိမောက္ခမေဝ ဥဒ္ဒိသန္တီတိ ဣဒံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသက္ကမေနေဝ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ သိက္ခာပဒပညတ္တိကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌာနံ အနဝကာသောတိ ယထာက္ကမံ ဟေတုပစ္စယပဋိက္ခေပဝသေန ကာရဏပဋိက္ခေပေါ။ ယန္တိ ယေန ကာရဏေန။ အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယာတိ အလဇ္ဇီပုဂ္ဂလေဟိ ဝေါမိဿတာယ အသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ၊ န ကေဝလံ ဗုဒ္ဓါနညေဝ အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော အယုတ္တော၊ အထ ခေါ သာဝကာနမ္ပိ။ စောဒနာသာရဏာဒိဝသေန ပန သောဓေတွာ သံဝါသကရဏံ သာဝကာနညေဝ ဘာရော၊ ဗုဒ္ဓါ ပန သိက္ခာပဒါနိ ပညပေတွာ ဥပေါသထာဒိကရဏဝိဓာနံ သိက္ခာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ စောဒနာသာရဏာဒီနိ န ကရောန္တိ၊ တေနေဝ ဘဂဝါ အသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ပါတိမောက္ခံ အနုဒ္ဒိသိတွာ သကလရတ္တိံ တုဏှီဘူတော နိသီဒိ။ ဘိက္ခူ စ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ အသုဒ္ဓပုဂ္ဂလံ ဗဟိ နီဟရိံသု။ တသ္မာ သာဝကာနမ္ပိ အသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဉတွာ ဥပေါသထာဒိသင်္ဃကမ္မကရဏံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယကရဏံ ဝိနာ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သမ္မုခသာဝကာနန္တိ ¶ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခေ ဓရမာနကာလေ ပဗ္ဗဇိတာနံ သဗ္ဗန္တိမာနံ သာဝကာနံ။ ဥဠာရာတိသယဇောတနတ္ထံ ‘‘ဥဠာရုဠာရဘောဂါဒိကုလဝသေန ဝါ’’တိ ပုန ဥဠာရသဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥဠာရမဇ္ဈတ္တအနုဠာရာဒီနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေ ပစ္ဆိမာ သာဝကာ အန္တရဓာပေသုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

အပညတ္တေပိ သိက္ခာပဒေ ယဒိ သာဝကာ သမာနဇာတိအာဒိကာ သိယုံ၊ အတ္တနော ကုလာနုဂတဂန္ထံ ဝိယ ဘဂဝတော ဝစနံ န နာသေယျုံ။ ယသ္မာ ပန သိက္ခာပဒဉ္စ န ပညတ္တံ၊ ဣမေ စ ဘိက္ခူ န သမာနဇာတိအာဒိကာ၊ တသ္မာ ဝိနာသေသုန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ယသ္မာ ဧကနာမာ…ပေ… တသ္မာ အညမညံ ဝိဟေဌေန္တာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စိရဋ္ဌိတိကဝါရေ ပန သာဝကာနံ နာနာဇစ္စာဒိဘာဝေ သမာနေပိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ပရိပုဏ္ဏတာယ သာသနဿ စိရပ္ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ သဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓါ သိက္ခာပဒါနိ န ပညပေန္တီတိ? ယသ္မာ ¶ စ သာသနဿ စိရပ္ပဝတ္တိယာ န ကေဝလံ သိက္ခာပဒပညတ္တိယေဝ ဟေတု၊ အထ ခေါ အာယတိံ ဓမ္မဝိနယံ ဂဟေတွာ သာဝကေဟိ ဝိနေတဗ္ဗပုဂ္ဂလာနံ သမ္ဘဝေါပိ၊ တသ္မာ တေသံ သမ္ဘဝေ သတိ ဗုဒ္ဓါ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တိ၊ နာသတီတိ ပရိပုဏ္ဏာပညတ္တိယေဝ ဝေနေယျသမ္ဘဝဿာပိ သူစနတော သာသနဿ စိရပ္ပဝတ္တိယာ ဟေတု ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပါဠိယံ သဟဿံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ…ပေ… ဩဝဒတီတိ ဧတ္ထ သဟဿသင်္ချာပရိစ္ဆိန္နော သင်္ဃော သဟဿော သဟဿိလောကဓာတူတိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈) ဝိယ။ တံ သဟဿံ ဘိက္ခုသင်္ဃန္တိ ယောဇနာ။ သဟဿသဒ္ဒဿ ဧကဝစနန္တတာယ ‘‘ဘိက္ခုသဟဿဿာ’’တိ ဝတွာ အဝယဝါပေက္ခာယ ‘‘ဩဝဒိယမာနာန’’န္တိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူတိ ဧတ္ထ အာသဝေဟီတိ ကတ္တုအတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ စိတ္တာနီတိ ပစ္စတ္တဗဟုဝစနံ။ ဝိမုစ္စိံသူတိ ကမ္မသာဓနံ။ တသ္မာ အာသဝေဟိ ကတ္တုဘူတေဟိ အနုပါဒါယ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အဂ္ဂဟေတွာ စိတ္တာနိ ဝိမောစိတာနီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ တေသဉှိ စိတ္တာနီတိအာဒိ။ ယေဟိ အာသဝေဟီတိ ဧတ္ထာပိ ကတ္တုအတ္ထေ ဧဝ ကရဏဝစနံ။ ဝိမုစ္စိံသူတိ ကမ္မသာဓနံ။ တေတိ အာသဝါ။ တာနီတိ စိတ္တာနိ၊ ဥပယောဂဗဟုဝစနဉ္စေတံ။ ဝိမုစ္စိံသူတိ ကတ္တုသာဓနံ၊ ဝိမောစေသုန္တိ အတ္ထော။ အဂ္ဂဟေတွာ ဝိမုစ္စိံသူတိ အာရမ္မဏဝသေန တာနိ စိတ္တာနိ အဂ္ဂဟေတွာ အာသဝါ တေဟိ စိတ္တေဟိ မုတ္တဝန္တော အဟေသုန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အာသဝေဟီတိ နိဿက္ကဝစနံ၊ ဝိမုစ္စိံသူတိ ကတ္တုသာဓနံ။ တသ္မာ ကဉ္စိ သင်္ခတဓမ္မံ တဏှာဒိဝသေန အနုပါဒိယိတွာ စိတ္တာနိ ဝိမုတ္တဝန္တာနိ အဟေသုန္တိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုရိမဝစနာပေက္ခန္တိ အညတရသ္မိံ ဘိံသနကေ ဝနသဏ္ဍေတိ ဝုတ္တဝစနဿ အပေက္ခနံ တသ္မိံ ပုရိမဝစနေတိ ဧဝံ အပေက္ခနန္တိ အတ္ထော၊ တေနာဟ ယံ ဝုတ္တန္တိအာဒိ။ ဘိံသနဿ ဘယဿ ကတံ ကရဏံ ¶ ကိရိယာ ဘိံသနကတံ၊ တသ္မိံ ဘိံသနကိရိယာယာတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘိံသနကိရိယာယာ’’တိ။ ဘိံသယတီတိ ဘိံသနော၊ သောဝ ဘိံသနကော၊ တဿ ဘာဝေါ ‘‘ဘိံသနကတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ တ-ကာရဿ လောပံ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ပကာရန္တရေန အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ။ ဗဟုတရာနံ သတ္တာနံ ဝါတိ ယေဘုယျေနာတိ ပဒဿ အတ္ထဒဿနံ။ တေန စ ယော ကောစီတိ ပဒဿာပိ ယော ယော ¶ ပဝိသတီတိ ဝိစ္ဆာဝသေန နာနတ္ထေန အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ၊ ယော ယော ပဝိသတိ၊ တေသု ဗဟုတရာနန္တိ အတ္ထသမ္ဘဝတော။

နိဂမနန္တိ ပကတေ အတ္ထေ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဥပသံဟာရော။ အယဉှေတ္ထ နိဂမနက္ကမော – ယာ ဟိ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝိပဿီအာဒီနံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ အတ္တနော ပရိနိဗ္ဗာနတော ဥပရိ ပရိယတ္တိဝသေန ဝိနေတဗ္ဗာနံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘာဝေန တေသံ အတ္ထာယ ဝိတ္ထာရတော သိက္ခာပဒပညတ္တိယံ ကိလာသုတာ အပ္ပောဿုက္ကတာ၊ ယာ စ ဥပနိဿယသမ္ပန္နာနံ ဝေနေယျာနံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဘိံသနကဝနသဏ္ဍေပိ ဂန္တွာ ဩဝဒန္တာနံ တေသံ မဂ္ဂဖလုပ္ပာဒနတ္ထာယ ဓမ္မဒေသနာယ ဧဝ အကိလာသုတာ သဥဿာဟတာ၊ န ဝိတ္ထာရတော ဓမ္မဝိနယဒေသနာယ၊ အယံ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဟေတု၊ အယံ ပစ္စယော၊ ယေန ဝိပဿီအာဒီနံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ ဗြဟ္မစရိယံ န စိရဋ္ဌိတိကံ အဟောသီတိ။ ပုရိသယုဂဝသေနာတိ ပုရိသာနံ ယုဂံ ပဝတ္တိကာလော၊ တဿ ဝသေန၊ ပုရိသဝသေနာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗပစ္ဆိမကောတိ ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေ ပဗ္ဗဇိတော သုဘဒ္ဒသဒိသော။ သတသဟဿံ သဋ္ဌိမတ္တာနိ စ ဝဿသဟဿာနီတိ ဣဒံ ဘဂဝတော ဇာတိတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္တံ၊ ဗောဓိတော ပဋ္ဌာယ ပန ဂဏိယမာနံ ဦနံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒွေယေဝါတိ ဓရမာနေ ဘဂဝတိ ဧကံ၊ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဧကန္တိ ဒွေ ဧဝ ပုရိသယုဂါနိ။

၂၀-၁။ အသမ္ဘုဏန္တေနာတိ အပါပုဏန္တေန။ ကော အနုသန္ဓီတိ ပုရိမကထာယ ဣမဿ ကော သမ္ဗန္ဓောတိ အတ္ထော။ ယံ ဝုတ္တန္တိ ယံ ယာစိတန္တိ အတ္ထော။ ယေသူတိ ဝီတိက္ကမဓမ္မေသု။ နေသန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအာသဝါနံ။ တေတိ ဝီတိက္ကမဓမ္မာ။ ဉာတိယေဝ ပိတာမဟပိတုပုတ္တာဒိဝသေန ပရိဝဋ္ဋနတော ပရိဝဋ္ဋောတိ ဉာတိပရိဝဋ္ဋော။ လောကာမိသဘူတန္တိ လောကပရိယာပန္နံ ဟုတွာ ကိလေသေဟိ အာမသိတဗ္ဗတော လောကာမိသဘူတံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခေပေနေဝါတိ ဒသသိက္ခာပဒဒါနာဒိပဗ္ဗဇ္ဇာမုခေန။ ဧတန္တိ မေထုနာဒီနံ အကရဏံ။ ထာမန္တိ သိက္ခာပဒပညာပနသာမတ္ထိယံ။ သဉ္ဆဝိန္တိ သုက္ကစ္ဆဝိံ ပကတိစ္ဆဝိံ၊ သုန္ဒရစ္ဆဝိံ ဝါ။ သေသန္တိ သေသပဒယောဇနဒဿနံ။ ဣဒါနိ အတ္ထယောဇနံ ဒဿေန္တော အာဟ အယံ ဝါ ဟေတ္ထာတိအာဒိ။ တတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ ပသိဒ္ဓိယံ၊ အယမေဝ ဟေတ္ထာတိ အတ္ထော။ အထ သတ္ထာတိ ပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘တဒါ သတ္ထာ’’တိ။ ရောပေတွာတိ ဖာလိတဋ္ဌာနေ ¶ နိန္နံ မံသံ သမံ ဝဍ္ဎေတွာ။ သကေ အာစရိယကေတိ အတ္တနော အာစရိယဘာဝေ၊ အာစရိယကမ္မေ ဝါ။

ဝိပုလဘာဝေနာတိ ¶ ဗဟုဘာဝေန။ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇမာနာတိ အနုပါယေန အဘိနိဝိသမာနာ၊ ဝိပရီတတော ဇာနမာနာတိ အတ္ထော။ ရသေန ရသံ သံသန္ဒိတွာတိ အနဝဇ္ဇသဘာဝေန သာဝဇ္ဇသဘာဝံ သမ္မိဿေတွာ။ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယန္တိ ဥဂ္ဂတဓမ္မံ ဥဂ္ဂတဝိနယဉ္စ၊ ယထာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဝိနဿိဿတိ၊ ဧဝံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေတိ ဣမသ္မိံ သင်္ဃာဓိကာရေ။ ပဘဿရောတိ ပဘာသနသီလော။ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တောတိ သောယမာယသ္မာ သောတာပန္နောတိနာမဂေါတ္တေန သမန္နာဂတော၊ အယံ ဝုစ္စတိ သောတာပန္နောတိ ပကတေန သမ္ဗန္ဓော။ အဝိနိပါတဓမ္မောတိ ဧတ္ထ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ သဘာဝဝါစီ၊ သော စ အတ္ထတော အပါယေသု ခိပနကော ဒိဋ္ဌိအာဒိအကုသလဓမ္မော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ။ ဣဒါနိ သဘာဝဝသေနေဝ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ဝိနိပတနံ ဝါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိယတောတိ သတ္တဘဝဗ္ဘန္တရေ နိယတက္ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနော။ တဿ ကာရဏမာဟ ‘‘သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’တိ။

၂၂။ အနုဓမ္မတာတိ လောကုတ္တရဓမ္မာနုဂတော သဘာဝေါ။ ပဝါရဏာသင်္ဂဟံ ဒတွာတိ ‘‘အာဂါမိနိယာ ပုဏ္ဏမိယာ ပဝါရေဿာမာ’’တိ အနုမတိဒါနဝသေန ဒတွာ၊ ပဝါရဏံ ဥက္ကဍ္ဎိတွာတိ အတ္ထော၊ ဧတေန နယေန ကေနစိ ပစ္စယေန ပဝါရဏုက္ကဍ္ဎနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ မာဂသိရဿ ပဌမဒိဝသေတိ စန္ဒမာသဝသေန ဝုတ္တံ၊ အပရကတ္တိကပုဏ္ဏမာယ အနန္တရေ ပါဋိပဒဒိဝသေတိ အတ္ထော။ ဖုဿမာသဿ ပဌမဒိဝသေတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒဉ္စ နိဒဿနမတ္တံ ဝေနေယျာနံ အပရိပါကံ ပဋိစ္စ ဖုဿမာသတော ပရဉ္စ ဧကဒွိတိစတုမာသမ္ပိ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ သေသမာသေဟိ စာရိကာယ ပရိယောသာပနတော။ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေတိ ဣဒံ ဒေဝဗြဟ္မာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ မနုဿာ ပန ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝါဠေ ဗောဓနေယျာ ဟောန္တိ။ ဣတရစက္ကဝါဠေသု ပန မနုဿာနံ ဣမသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဥပ္ပတ္တိယာ ဆန္ဒုပ္ပာဒနတ္ထံ အနန္တမ္ပိ စက္ကဝါဠံ ဩလောကေတွာ တဒနုဂုဏာနုသာသနီ ပါဋိဟာရိယံ ကရောန္တိယေဝ။

အာယာမာတိ ¶ ဧတ္ထ အာ-သဒ္ဒေါ အာဂစ္ဆာတိ ဣမိနာ သမာနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အာဂစ္ဆ ယာမာ’’တိ၊ ဧဟိ ဂစ္ဆာမာတိ အတ္ထော။ သုဝဏ္ဏရသပိဉ္ဇရာဟီတိ ဝိလီနသုဝဏ္ဏဇလံ ဝိယ ပိဉ္ဇရာဟိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဟီတိ အတ္ထော။ ပါဠိယံ နိမန္တိတမှာတိအာဒီသု ‘‘နိမန္တိတာ ဝဿံဝုတ္ထာ အမှာ’’တိ စ၊ ‘‘နိမန္တိတာ ဝဿံဝုတ္ထာ အတ္ထာ’’တိ စ သမ္ဗန္ဓော။

ယန္တိ ဒေယျဓမ္မဇာတံ၊ ယံ ကိဉ္စီတိ အတ္ထော။ နော နတ္ထီတိ အမှာကံ နတ္ထိ၊ နောတိ ဝါ ဧတဿ ဝိဝရဏံ နတ္ထီတိ။ ဧတ္ထာတိ ဃရာဝါသေ။ တန္တိ တံ ကာရဏံ၊ ကိစ္စံ ဝါ။ ကုတောတိ ကတရဟေတုတော။ ယန္တိ ယေန ကာရဏေန၊ ကိစ္စေန ဝါ။ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ ဧတ္ထာတိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ဣမသ္မိံ တေမာသဗ္ဘန္တရေတိ။ တန္တိ တံ ဒေယျဓမ္မံ။

တတ္ထ ¶ စာတိ ကုသလေ။ တိက္ခဝိသဒဘာဝါပါဒနေန သမုတ္တေဇေတွာ။ ဝဿေတွာတိ အာယတိံ ဝါသနာဘာဂိယံ ဓမ္မရတနဝဿံ ဩတာရေတွာ။ ယံ ဒိဝသန္တိ ယသ္မိံ ဒိဝသေ။

၂၃။ ပတ္တုဏ္ဏပတ္တပဋေ စာတိ ပတ္တုဏ္ဏပဋေ စီနပဋေ စ။ တုမ္ဗာနီတိ စမ္မမယတေလဘာဇနာနိ။ အနုဗန္ဓိတွာတိ အနုပဂမနံ ကတွာ။ အဘိရန္တ-သဒ္ဒေါ ဣဓ အဘိရုစိပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ယထာဇ္ဈာသယ’’န္တိအာဒိ။ သောရေယျာဒီနိ မဟာမဏ္ဍလစာရိကာယ မဂ္ဂဘူတာနိ သောရေယျနဂရာဒီနိ။ ပယာဂပတိဋ္ဌာနန္တိ ဂင်္ဂါယ ဧကဿ တိတ္ထဝိသေသဿာပိ၊ တံသမီပေ ဂါမဿာပိ နာမံ။ သမန္တပါသာဒိကာယာတိ သမန္တတော သဗ္ဗသော ပသာဒံ ဇနေတီတိ သမန္တပါသာဒိကာ၊ တဿာ။

ယေ ပန ပကာရေ သန္ဓာယ ‘‘သမန္တတော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တေ ပကာရေ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿေတုံ တတြိဒန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘သမန္တပါသာဒိကာ’’တိ ယာ သံဝဏ္ဏနာ ဝုတ္တာ၊ တတြ တဿံ သမန္တပါသာဒိကာယံ သမန္တပသာဒိကဘာဝေ ဣဒံ ဝက္ခမာနဂါထာဝစနံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဗာဟိရနိဒါနအဗ္ဘန္တရနိဒါနသိက္ခာပဒနိဒါနာနံ ဝသေန နိဒါနပ္ပဘေဒဒီပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ထေရဝါဒပ္ပကာသနံ ဝတ္ထုပ္ပဘေဒဒီပန’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘သိက္ခာပဒါနံ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထုပ္ပဘေဒဒီပန’’န္တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သိက္ခာပဒနိဒါနန္တိ ပန ဝေသာလီအာဒိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ¶ ကာရဏဘူတဒေသဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထာတိ သမန္တပါသာဒိကာယ။ သမ္ပဿတံ ဝိညူနန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ တသ္မာ အယံ သမန္တပါသာဒိကာတွေဝ ပဝတ္တာတိ ယောဇေတဗ္ဗာ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၂၄။ ဝိက္ကာယိကဘဏ္ဍဿ ¶ ¶ ဝိက္ကိဏနံ ဣဏဒါနဉ္စ ဘဏ္ဍပ္ပယောဇနံ နာမ။ ဧဝံ ပယောဇိတဿ မူလဿ သဟ ဝဍ္ဎိယာ ဂဟဏဝါယာမော ဥဒ္ဓါရော နာမ။ အသုကဒိဝသေ ဒိန္နန္တိအာဒိနာ ပမုဋ္ဌဿ သတုပ္ပာဒနာဒိ သာရဏံ နာမ။ စတုဗ္ဗိဓာယာတိ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဂဟပတိသမဏာနံ ဝသေန၊ ဘိက္ခုအာဒီနံ ဝါ ဝသေန စတုဗ္ဗိဓာယ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသီတိ ဟေတုအတ္ထေ အယံ ဒိသွာန-သဒ္ဒေါ အသမာနကတ္တုကတ္တာ၊ ယထာ ဃတံ ပိဝိတွာ ဗလံ ဟောတီတိ၊ ဧဝမညတ္ထာပိ ဧဝရူပေသု။ ဘဗ္ဗကုလပုတ္တောတိ ဥပနိဿယမတ္တသဘာဝေန ဝုတ္တံ၊ န ပစ္ဆိမဘဝိကတာယ။ တေနေဝဿ မာတာဒိအကလျာဏမိတ္တသမာယောဂေန ကတဝီတိက္ကမနံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နဝိပ္ပဋိသာရေန အဓိဂမန္တရာယော ဇာတော။ ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေသု လဒ္ဓဗျာကရဏာနံ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယံ ကာတုံ။ တေနေဝ အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရာဒယော အကုသလံ ကတွာပိ အဓိဂမသမ္ပန္နာ ဧဝ အဟေသုန္တိ။ စရိမကစိတ္တန္တိ စုတိစိတ္တံ။ သင်္ခံ ဝိယ လိခိတံ ဃံသိတွာ ဓောဝိတံ သင်္ခလိခိတန္တိ အာဟ ဓောတဣစ္စာဒိ။ အဇ္ဈာဝသတာတိ အဓိ-သဒ္ဒယောဂေန အဂါရန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အဂါရမဇ္ဈေ’’တိ။ ကသာယရသရတ္တာနိ ကာသာယာနီတိ အာဟ ‘‘ကသာယရသပီတတာယာ’’တိ။ ကသာယတော နိဗ္ဗတ္တတာယ စ ဟိ ရသောပိ ‘‘ကသာယရသော’’တိ ဝုစ္စတိ။

၂၆။ ယဒါ ဇာနာတိ-သဒ္ဒေါ ဗောဓနတ္ထော န ဟောတိ၊ တဒါ တဿ ပယောဂေ သပ္ပိနော ဇာနာတိ မဓုနော ဇာနာတီတိအာဒီသု ဝိယ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဣစ္ဆန္တီတိ အာဟ ‘‘ကိဉ္စိ ဒုက္ခေန နာနုဘောသီ’’တိ။ ကေနစိ ဒုက္ခေန နာနုဘောသီတိ အတ္ထော၊ ကိဉ္စီတိ ဧတ္ထာပိ ဟိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနဿ လောပေါ ကတော၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဝိကပ္ပဒွယေပိ ပုရိမပဒဿ ဥတ္တရပဒေန သမာနဝိဘတ္တိလောပေါ ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ ယဒါ ပန ဇာနာတိ-သဒ္ဒေါ သရဏတ္ထော ဟောတိ၊ တဒါ မာတု သရတီတိအာဒီသု ဝိယ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ ¶ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တီတိ အာဟ ‘‘အထ ဝါ ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ နဿရတီတိ အတ္ထော’’တိ၊ ကဿစိ ဒုက္ခဿ အနနုဘူတတာယ နဿရတီတိ အတ္ထော။ ဝိကပ္ပဒွယေပီတိ အနုဘဝနသရဏတ္ထဝသေန ဝုတ္တေ ဒုတိယတတိယဝိကပ္ပဒွယေ။ ပုရိမပဒဿာတိ ကိဉ္စီတိ ပဒဿ။ ဥတ္တရပဒေနာတိ ဒုက္ခဿာတိပဒေန။ သမာနာယ သာမိဝစနဘူတာယ ဝိဘတ္တိယာ ‘‘ကဿစိ ဒုက္ခဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ကိဉ္စိ ဒုက္ခဿာ’’တိ လောပေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မရဏေနပိ မယံ တေတိ ဧတ္ထ တေတိ ပဒဿ သဟတ္ထေ ကရဏဝသေနပိ အတ္ထံ ဒဿေတုံ တယာ ဝိယောဂံ ဝါ ပါပုဏိဿာမာတိ အတ္ထန္တရံ ဝုတ္တံ။

၂၈။ ဂန္ဓဗ္ဗာ နာမ ဂါယနကာ။ နဋာ နာမ ရင်္ဂနဋာ။ နာဋကာ လင်္ဃနကာဒယော။ သုခူပကရဏေဟိ အတ္တနော ပရိစရဏံ ကရောန္တော ယသ္မာ လဠန္တော ကီဠန္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ လဠာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒါနပ္ပဒါနာဒီနီတိ ဧတ္ထ နိစ္စဒါနံ ဒါနံ နာမ၊ ဝိသေသဒါနံ ပဒါနံ နာမ၊ အာဒိ-သဒ္ဒေန သီလာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။

၃၀။ စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနီတိ သင်္ဃဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ နိမန္တနံ သလာကံ ပက္ခိကံ ဥပေါသထိကံ ပါဋိပဒိကံ အာဂန္တုကံ ဂမိကံ ဂိလာနံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကံ ဝိဟာရ-ဓုရ-ဝါရဘတ္တန္တိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနိ။ ဧတ္ထ စ သေနာသနာဒိပစ္စယတ္တယနိဿိတေသု အာရညကင်္ဂါဒိပဓာနင်္ဂါနံ ဂဟဏဝသေန သေသဓုတင်္ဂါနိပိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝဇ္ဇီနန္တိ ဝဇ္ဇီရာဇူနံ။ ဝဇ္ဇီသူတိ ဇနပဒါပေက္ခံ ဗဟုဝစနံ၊ ဝဇ္ဇီနာမကေ ဇနပဒေတိ အတ္ထော။ ပဉ္စကာမဂုဏာယေဝ ဥပဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော စ ဥပဘောဂပရိဘောဂါ၊ ဣတ္ထိဝတ္ထာဒီနိ စ တဒုပကရဏာနီတိ အာဟ ‘‘ယေဟိ တေသ’’န္တိအာဒိ။ ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကတ္တာတိ သေသဓုတင်္ဂပရိဝါရိတေန ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကဓုတင်္ဂေန သမန္နာဂတတ္တာ၊ တေနာဟ ‘‘သပဒါနစာရံ စရိတုကာမော’’တိ။

၃၁။ ဒေါသာတိ ရတ္တိ။ တတ္ထ အဘိဝုတ္ထံ ပရိဝုသိတံ အာဘိဒေါသိကံ၊ အဘိဒေါသံ ဝါ ပစ္စူသကာလံ ဂတော ပတ္တော အတိက္ကန္တော အာဘိဒေါသိကော၊ တေနာဟ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တဿ ဝါတိအာဒိ။

၃၂။ ဥဒကကဉ္ဇိယန္တိ ပါနီယပရိဘောဇနီယဥဒကဉ္စ ယာဂု စ။ တထာတိ သမုစ္စယတ္ထေ။အနောကပ္ပနံ အသဒ္ဒဟနံ၊ အမရိသနံ အသဟနံ။

၃၄။ တဒ္ဓိတလောပန္တိ ¶ ပိတာမဟတော အာဂတံ ‘‘ပေတာမဟ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ တဒ္ဓိတပစ္စယနိမိတ္တဿ ¶ ဧ-ကာရဿ လောပံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ယေသံ သန္တကံ ဓနံ ဂဟိတံ၊ တေ ဣဏာယိကာ။ ပလိဗုဒ္ဓါတိ ‘မာ ဂစ္ဆ မာ ဘုဉ္ဇာ’တိအာဒိနာ ကတာဝရဏော၊ ပီဠိတောတိ အတ္ထော။

၃၅။ အတ္တနာတိ သယံ။ သပတိနော ဓနသာမိနော ဣဒံ သာပတေယျံ၊ ဓနံ။ တဒေဝ ဝိဘဝေါ။

၃၆။ ဘိဇ္ဇန္တီတိ အဂဟိတပုဗ္ဗာ ဧဝ ဘိဇ္ဇန္တိ။ ဒိန္နာပိ ပဋိသန္ဓီတိ ပိတရာ ဒိန္နံ သုက္ကံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နဿ သတ္တဿ ပဋိသန္ဓိပိ တေန ဒိန္နာ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ သုက္ကမေဝ ဝါ ဣဓ ပဋိသန္ဓိနိဿယတ္တာ ‘‘ပဋိသန္ဓီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ ‘‘ခိပ္ပံ ပတိဋ္ဌာတီ’’တိ။ န ဟိ ပိတု သံယောဂက္ခဏေယေဝ သတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိနိယမော အတ္ထိ သုက္ကမေဝ တထာ ပတိဋ္ဌာနနိယမတော။ သုက္ကေ ပန ပတိဋ္ဌိတေ ယာဝ သတ္တ ဒိဝသာနိ၊ အဍ္ဎမာသမတ္တံ ဝါ၊ တံ ဂဗ္ဘသဏ္ဌာနဿ ခေတ္တမေဝ ဟောတိ မာတု မံသဿ လောဟိတလေသဿ သဗ္ဗဒါပိ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ပုဗ္ဗေပိ ပညတ္တသိက္ခာပဒါနံ သဗ္ဘာဝတော အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေတိ ဣမဿ ပဌမပါရာဇိကသိက္ခာပဒေ အဋ္ဌပိတေတိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဧဝရူပန္တိ ဧဝံ ဂရုကသဘာဝံ၊ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသဝတ္ထုဘူတန္တိ အတ္ထော၊ တေနာဟ ‘‘အဝသေသေ ပဉ္စခုဒ္ဒကာပတ္တိက္ခန္ဓေ ဧဝ ပညပေသီ’’တိ။ ယံ အာဒီနဝန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကာယဝိညတ္တိစောပနတောတိ ကာယဝိညတ္တိယာ နိဗ္ဗတ္တစလနတော။

တေနေဝါတိ အဝဓာရဏေန ယာနိ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏကာရဏာနိ နိဝတ္တိတာနိ၊ တာနိပိ ဒဿေတုံ ကိံ ပနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥဘယေသံ ဆန္ဒရာဂဝသေန ကာယသံသဂ္ဂေါ ဝုတ္တော။ ဣတ္ထိယာ ဧဝ ဆန္ဒရာဂဝသေန နာဘိပရာမသနံ ဝိသုံ ဝုတ္တံ။ သာမပဏ္ဍိတဿ ဟိ မာတာ ပုတ္တုပ္ပတ္တိယာ သဉ္ဇာတာဒရာ နာဘိပရာမသနကာလေ ကာမရာဂသမာကုလစိတ္တာ အဟောသိ၊ ဣတရထာ ပုတ္တုပ္ပတ္တိယာ ဧဝ အသမ္ဘဝတော။ ‘‘သက္ကော စဿာ ကာမရာဂသမုပ္ပတ္တိနိမိတ္တာနိ အကာသီ’’တိပိ ဝဒန္တိ၊ ဝတ္ထုဝသေန ဝါ ဧတံ နာဘိပရာမသနံ ကာယသံသဂ္ဂတော ဝိသုံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မာတင်္ဂပဏ္ဍိတဿ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ နာဘိပရာမသနေန မဏ္ဍဗျဿ နိဗ္ဗတ္တိ အဟောသိ။ စဏ္ဍပဇ္ဇောတမာတု နာဘိယံ ဝိစ္ဆိကာ ဖရိတွာ ¶ ဂတာ၊ တေန စဏ္ဍပဇ္ဇောတဿ နိဗ္ဗတ္တိ အဟောသီတိ အာဟ ဧတေနေဝ နယေနာတိအာဒိ။

အယန္တိ သုဒိန္နဿ ပုရာဏဒုတိယိကာ။ ယံ သန္ဓာယာတိ ယံ အဇ္ဈာစာရံ သန္ဓာယ။ မာတာပိတရော စ သန္နိပတိတာ ဟောန္တီတိ ဣမိနာ သုက္ကဿ သမ္ဘဝံ ဒီပေတိ၊ မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတီတိ ဣမိနာ သောဏိတဿ။ ဂန္ဓဗ္ဗောတိ တတြုပဂေါ သတ္တော အဓိပ္ပေတော၊ ဂန္တဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ တ-ကာရဿ စေတ္ထ ဓ-ကာရော ကတော။ အထ ဝါ ဂန္ဓဗ္ဗာ နာမ ရင်္ဂနဋာ၊ တေ ဝိယ တတြ တတြ ဘဝေသု နာနာဝေသဂ္ဂဟဏတော အယမ္ပိ ‘‘ဂန္ဓဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တော၊ သော မာတာပိတူနံ သန္နိပါတက္ခဏတော ပစ္ဆာပိ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ ¶ တတြ ဥပပန္နော ‘‘ပစ္စုပဋ္ဌိတော’’တိ ဝုတ္တော။ ဂဗ္ဘဿာတိ ကလလရူပသဟိတဿ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ။ တဉှိ ဣဓ ‘‘ဂဗ္ဘော’’တိ အဓိပ္ပေတံ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှီတိအာဒီသု (ပါရာ။ ၃၆) ဝိယ။ အဿ တံ အဇ္ဈာစာရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါဠိယံ နိရဗ္ဗုဒေါ ဝတ ဘော ဘိက္ခုသင်္ဃော နိရာဒီနဝေါတိ ဣမဿ အနန္တရံ တသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေတိ အဇ္ဈာဟရိတွာ သုဒိန္နေန…ပေ… အာဒီနဝေါ ဥပ္ပာဒိတောတိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိဟာတိ နိပါတသမုဒါယဿ ဧဝန္တိ ဣဒံ အတ္ထဘဝနံ။ မုဟုတ္တေနာတိ ဣဒံ ခဏေနာတိ ပဒဿ ဝေဝစနံ။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ အဗ္ဘုဂ္ဂတောပိ ဒေဝါနံ တာဝမဟန္တော သဒ္ဒေါ တေသံ ရူပံ ဝိယ မနုဿာနံ ဂေါစရော န ဟောတိ။ တသ္မာ ပစ္ဆာ သုဒိန္နေန ဝုတ္တေ ဧဝ ဇာနိံသူတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၇။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂပဒဋ္ဌာနံ သိက္ခတ္တယမေဝ ဥပစာရတော ဝုတ္တံ တဿေဝ ယာဝဇီဝံ စရိတဗ္ဗတ္တာ။ အဝိပ္ဖာရိကောတိ ဥဒ္ဒေသာဒီသု အဗျာဝဋော။ ဝဟစ္ဆိန္နောတိ ဆိန္နပါဒေါ၊ ဆိန္နခန္ဓော ဝါ။ စိန္တယီတိ ဣမိနာ ပဇ္ဈာယီတိ ပဒဿ ကိရိယာပဒတ္တံ ဒဿေတိ။ တေန ‘‘ကိသော အဟောသိ…ပေ… ပဇ္ဈာယိ စာ’’တိ စ-ကာရံ အာနေတွာ ပါဠိယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

၃၈။ ဂဏေ ဇနသမာဂမေ သန္နိပါတနံ ဂဏသင်္ဂဏိကာ၊ သာဝ ပပဉ္စာ၊ တေန ဂဏသင်္ဂဏိကာပပဉ္စေန။ ယဿာတိ ယေ အဿ။ ကထာဖာသုကာတိ ဝိဿာသိကဘာဝေန ဖာသုကကထာ၊ သုခသမ္ဘာသာတိ အတ္ထော။ ဥပါဒါရူပံ ဘူတရူပမုခေနေဝ မန္ဒနံ ပီနနဉ္စ ဟောတီတိ အာဟ ပသာဒဣစ္စာဒိ။ ဒါနီတိ နိပါတော ဣဓ ပန-သဒ္ဒတ္ထေ ဝတ္တတိ တက္ကာလဝါစိနော ဧတရဟိ-ပဒဿ ဝိသုံ ဝုစ္စမာနတ္တာတိ အာဟ ‘‘သော ပန တွ’’န္တိ။ နော-သဒ္ဒေါပိ နု-သဒ္ဒေါ ဝိယ ¶ ပုစ္ဆနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကစ္စိ နု တွ’’န္တိ။ တမေဝါတိ ဂိဟိဘာဝပတ္ထနာလက္ခဏမေဝ။ အနဘိရတိမေဝါတိ ဧဝ-ကာရေန နိဝတ္တိတာယ ပန တဒညာယ အနဘိရတိယာ ဝိဇ္ဇမာနတ္တံ ဒဿေတုံ အဓိကုသလာနန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ သမထဝိပဿနာ အဓိကုသလာ နာမ။ ဣဒံ ပနာတိအာဒိ ဥပရိ ဝတ္တဗ္ဗဝိသေသဒဿနံ။ ပရိယာယဝစနမတ္တန္တိ သဒ္ဒတ္ထကထနမတ္တံ။

တသ္မိန္တိ ဓမ္မေ၊ ဧဝံ ဝိရာဂါယ ဒေသိတေ သတီတိ အတ္ထော။ နာမာတိ ဂရဟာယံ။ လောကုတ္တရနိဗ္ဗာနန္တိ ဝိရာဂါယာတိအာဒိနာ ဝုတ္တကိလေသက္ခယနိဗ္ဗာနတော ဝိသေသေတိ။ ဇာတိံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကမာနော ဧဝ မဒဇနနဋ္ဌေန မဒေါတိ မာနမဒေါ။ ‘‘အဟံ ပုရိသော’’တိ ပဝတ္တော မာနော ပုရိသမဒေါ။ ‘‘အသဒ္ဓမ္မသေဝနာသမတ္ထတံ နိဿာယ မာနော၊ ရာဂေါ ဧဝ ဝါ ပုရိသမဒေါ’’တိ ကေစိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဗလမဒါဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ တေဘူမကဝဋ္ဋန္တိ တီသု ဘူမီသု ကမ္မကိလေသဝိပါကာ ပဝတ္တနဋ္ဌေန ¶ ဝဋ္ဋံ။ ဝိရဇ္ဇတီတိ ဝိဂစ္ဆတိ။ ယောနိယောတိ အဏ္ဍဇာဒယော၊ တာ ပန ယဝန္တိ တာဟိ သတ္တာ အမိဿိတာပိ သမာနဇာတိတာယ မိဿိတာ ဟောန္တီတိ ‘‘ယောနိယော’’တိ ဝုတ္တာ။

ဉာတတီရဏပဟာနဝသေနာတိ ဧတ္ထ လက္ခဏာဒိဝသေန သပ္ပစ္စယနာမရူပပရိဂ္ဂဟော ဉာတပရိညာ နာမ။ ကလာပသမ္မသနာဒိဝသေန ပဝတ္တာ လောကိယဝိပဿနာ တီရဏပရိညာ နာမ။ အရိယမဂ္ဂေါ ပဟာနပရိညာ နာမ။ ဣဓ ပန ဉာတတီရဏကိစ္စာနမ္ပိ အသမ္မောဟတော မဂ္ဂက္ခဏေ သိဇ္ဈနတော အရိယမဂ္ဂမေဝ သန္ဓာယ တိဝိဓာပိ ပရိညာ ဝုတ္တာ၊ တေနေဝ ‘‘လောကုတ္တရမဂ္ဂေါဝ ကထိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာမေသု ပါတဗျတာနန္တိ ဝတ္ထုကာမေသု ပါတဗျတာသင်္ခါတာနံ သုဘာဒိအာကာရာနံ တဒါကာရဂါဟိကာနံ တဏှာနန္တိ အတ္ထော။ ဝိသယမုခေန ဟေတ္ထ ဝိသယိနော ဂဟိတာ။ တီသု ဌာနေသူတိ ‘‘ဝိရာဂါယ ဓမ္မော ဒေသိတော…ပေ… နော သဥပါဒါနာယာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေသု။

၃၉။ ကလိသာသနာရောပနတ္ထာယာတိ ဒေါသာရောပနတ္ထာယ။ ကလီတိ ကောဓဿ နာမံ၊ တဿ သာသနံ ကလိသာသနံ၊ ကောဓဝသေန ဝုစ္စမာနာ ဂရဟာ။ အဇ္ဈာစာရောဝ ဝီတိက္ကမော။ သမဏကရဏာနံ ဓမ္မာနန္တိ သမဏဘာဝကရာနံ ဟိရောတ္တပ္ပာဒိဓမ္မာနံ။ ပါဠိယံ ကထံ-သဒ္ဒယောဂေန န သက္ခိဿသီတိ အနာဂတဝစနံ ကတံ၊ ‘‘နာမ-သဒ္ဒယောဂေနာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ အတိဝိယ ဒုက္ခဝိပါကန္တိ ¶ ဂဟဋ္ဌာနံ နာတိသာဝဇ္ဇမ္ပိ ကမ္မံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဘဂဝတော အာဏာဝီတိက္ကမတော စေဝ သမာဒိန္နသိက္ခတ္တယဝိနာသနတော စ မဟာသာဝဇ္ဇံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဥဒကေ ဘဝံ ဩဒကံ၊ ဓောဝနကိစ္စန္တိ အာဟ ဥဒကကိစ္စန္တိအာဒိ။ သမာပဇ္ဇိဿသီတိ အနာဂတဝစနံ နာမ-သဒ္ဒယောဂေန ကတန္တိ အာဟ ‘‘နာမ-သဒ္ဒေန ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒုဗ္ဘရတာဒီနံ ဟေတုဘူတော အသံဝရော ဣဓ ဒုဗ္ဘရတာဒိ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော ကာရဏေ ကာရိယောပစာရေနာတိ အာဟ ‘‘ဒုဗ္ဘရတာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတဿ အသံဝရဿာ’’တိ။ အတ္တာတိ အတ္တဘာဝေါ။ ဒုဗ္ဘရတန္တိ အတ္တနာ ဥပဋ္ဌာကေဟိ စ ဒုက္ခေန ဘရိတဗ္ဗတံ။ သတ္တေဟိ ကိလေသေဟိ စ သင်္ဂဏနံ သမောဓာနံ သင်္ဂဏိကာတိ အာဟ ဂဏသင်္ဂဏိကာယာတိအာဒိ။ အဋ္ဌကုသီတဝတ္ထုပါရိပူရိယာတိ ဧတ္ထ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဧကံ၊ တထာ အကာသိန္တိ၊ မဂ္ဂေါ ဂန္တဗ္ဗောတိ အဂမာသိန္တိ၊ နာလတ္ထံ ဘောဇနဿ ပါရိပူရိန္တိ၊ အလတ္ထန္တိ၊ ဥပ္ပန္နော မေ အာဗာဓောတိ၊ အစိရဝုဋ္ဌိတော ဂေလညာတိ ဧကန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ကုသီတဝတ္ထူနိ နာမ။ ဧတ္ထ စ ကောသဇ္ဇံ ကုသီတ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တံ။ ဝိနာပိ ဟိ ဘာဝဇောတနပစ္စယံ ဘာဝတ္ထော ဝိညာယတိ ယထာ ပဋဿ သုက္ကန္တိ။ သဗ္ဗကိလေသာပစယဘူတာယ ဝိဝဋ္ဋာယာတိ ရာဂါဒိသဗ္ဗကိလေသာနံ အပစယဟေတုဘူတာယ နိဗ္ဗာနာယ၊ နိဗ္ဗာနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ သံဝရပ္ပဟာနပဋိသံယုတ္တန္တိ သီလသံဝရာဒီဟိ ပဉ္စဟိ သံဝရေဟိ စေဝ တဒင်္ဂပ္ပဟာနာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ပဟာနေဟိ စ ဥပေတံ။ အသုတ္တန္တ ဝိနိဗဒ္ဓန္တိ တီသု ပိဋကေသု ပါဠိသင်္ခါတသုတ္တန္တဝသေန အရစိတံ၊ သင်္ဂီတိကာရေဟိ စ အနာရောပိတံ၊ တေနာဟ ‘‘ပါဠိဝိနိမုတ္တ’’န္တိ။ တေန စ အဋ္ဌကထာသု ယထာနုရူပံ သင်္ဂဟိတန္တိ ¶ ဒဿေတိ။ ဧဝရူပါ ဟိ ပကိဏ္ဏကဒေသနာ အဋ္ဌကထာယ မူလံ။ ဩက္ကန္တိကဓမ္မဒေသနာ နာမ တသ္မိံ တသ္မိံ ပသင်္ဂေ ဩတာရေတွာ ဩတာရေတွာ နာနာနယေဟိ ကထိယမာနာ ဓမ္မဒေသနာ၊ တေနာဟ ဘဂဝါ ကိရာတိအာဒိ။ ပဋိက္ခိပနာဓိပ္ပာယာတိ ပညတ္တမ္ပိ သိက္ခာပဒံ ‘‘ကိမေတေနာ’’တိ မဒ္ဒနစိတ္တာ။

ဝုတ္တတ္ထဝသေနာတိ ပတိဋ္ဌာအဓိဂမုပါယဝသေန။ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ယာ တသ္မိံ သမယေ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ အာရတိ ဝိရတီတိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၇၀၆) နိဒ္ဒိဋ္ဌဝိရတိယော စေဝ၊ ယာ တသ္မိံ သမယေ စေတနာ သဉ္စေတနာတိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၇၀၄) နိဒ္ဒိဋ္ဌစေတနာ စ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝိရမန္တဿ ဖဿော…ပေ… အဝိက္ခေပေါတိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၇၀၅) နိဒ္ဒိဋ္ဌဖဿာဒိဓမ္မာ စ သိက္ခာပဒန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အယဉ္စ အတ္ထော ¶ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယော တတ္ထ နာမကာယော ပဒကာယောတိ ဣဒံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ နာမကာယောတိ နာမသမူဟော နာမပညတ္တိယေဝ၊ သေသာနိပိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ သိက္ခာကောဋ္ဌာသောတိ ဝိရတိအာဒယော ဝုတ္တာ တပ္ပကာသကဉ္စ ဝစနံ။

အတ္ထဝသေတိ ဟိတဝိသေသေ အာနိသံသဝိသေသေ၊ တေ စ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ဟေတူတိ အာဟ ‘‘ကာရဏဝသေ’’တိ။ သုခဝိဟာရာဘာဝေ သဟဇီဝနဿ အဘာဝတော သဟဇီဝိတာတိ သုခဝိဟာရောဝ ဝုတ္တော။ ဒုဿီလပုဂ္ဂလာတိ နိဿီလာ ဒူသိတသီလာ စ။ ပါရာဇိကသိက္ခာပဒပ္ပသင်္ဂေ ဟိ နိဿီလာ အဓိပ္ပေတာ၊ သေသသိက္ခာပဒပသင်္ဂေ တေဟိ တေဟိ ဝီတိက္ကမေဟိ ခဏ္ဍဆိဒ္ဒါဒိဘာဝပ္ပတ္တိယာ ဒူသိတသီလာ အဓိပ္ပေတာ။ ဥဘယေနပိ အလဇ္ဇိနောဝ ဣဓ ‘‘ဒုဿီလာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနမ္ပိ ဒသ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စေဝ ပညတ္တတ္တာ ဥပရိ ဒုဿီလပုဂ္ဂလေ နိဿာယာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော၊ တေနေဝ ‘‘ယေ မင်္ကုတံ…ပေ… နိဂ္ဂဟေဿတီ’’တိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒသာဓာရဏဝသေန အတ္ထော ဝုတ္တော။ တတ္ထ မင်္ကုတန္တိ နိတ္တေဇတံ အဓောမုခတံ။ ဓမ္မေနာတိအာဒီသု ဓမ္မောတိ ဘူတံ ဝတ္ထု။ ဝိနယောတိ စောဒနာ စေဝ သာရဏာ စ။ သတ္ထုသာသနန္တိ ဉတ္တိသမ္ပဒါ စေဝ အနုသာဝနသမ္ပဒါ စ။ သန္ဒိဋ္ဌမာနာတိ သံသယံ အာပဇ္ဇမာနာ။ ဥဗ္ဗာဠှာတိ ပီဠိတာ။ ဒုဿီလပုဂ္ဂလေ နိဿာယ ဟိ ဥပေါသထော န တိဋ္ဌတိ၊ ပဝါရဏာ န တိဋ္ဌတိ၊ သင်္ဃကမ္မာနိ နပ္ပဝတ္တန္တိ၊ သာမဂ္ဂီ န ဟောတီတိ ဣမိနာ အလဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထာဒိသကလသင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဓမ္မပရိဘောဂတ္တာတိ ဒဿေတိ။ ဥပေါသထပဝါရဏာနံ နိယတကာလိကတာယ စ အဝဿံ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ သင်္ဃကမ္မတော ဝိသုံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အကိတ္တိ ဂရဟာ။ အယသော ပရိဝါရဟာနိ။

စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနိ နာမ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၅၆ အာဒယော) ဝုတ္တာနိ အာဂန္တုကဝတ္တံ ¶ အာဝါသိကဂမိကအနုမောဒနဘတ္တဂ္ဂပိဏ္ဍစာရိကအာရညကသေနာသနဇန္တာဃရဝစ္စကုဋိဥပဇ္ဈာယသဒ္ဓိဝိဟာရိကအာစရိယအန္တေဝါသိကဝတ္တန္တိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ဝတ္တာနိ၊ ဧတာနိ စ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ သဗ္ဗဒါ စ ယထာရဟံ စရိတဗ္ဗာနိ။ ဒွေ အသီတိ မဟာဝတ္တာနိ ပန တဇ္ဇနီယကမ္မကတာဒိကာလေယေဝ စရိတဗ္ဗာနိ၊ န သဗ္ဗဒါ။ တသ္မာ ဝိသုံ ဂဏိတာနိ။ တာနိ ပန ‘‘ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝတ္တံ ပညပေဿာမီ’’တိ (စူဠဝ။ ၇၅) အာရဘိတွာ ‘‘န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ…ပေ… န ဆမာယ စင်္ကမန္တေ ¶ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တာဝသာနာနိ ဆသဋ္ဌိ၊ တတော ပရံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပါရိဝါသိကေန ဝုဍ္ဎတရေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ၊ မူလာယပဋိကဿနာရဟေန၊ မာနတ္တစာရိကေန၊ မာနတ္တာရဟေန၊ အဗ္ဘာနာရဟေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၈၂) ဝုတ္တဝတ္တာနိ ပကတတ္တေန စရိတဗ္ဗေဟိ အနညတ္တာ ဝိသုံ အဂဏေတွာ ပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရာဒီသု ပုဂ္ဂလန္တရေသု စရိတဗ္ဗတ္တာ တေသံ ဝသေန သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဧကေကံ ကတွာ ဂဏိတာနိ ပဉ္စာတိ ဧကသတ္တတိဝတ္တာနိ စ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတဝတ္တေသု စ ဝုတ္တံ ‘‘န ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ…ပေ… နဟာနေ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၈၆) ဣဒံ အဘိဝါဒနာဒီနံ အသာဒိယနံ ဧကံ၊ ‘‘န ပကတတ္တော ဘိက္ခု သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေတဗ္ဗော’’တိအာဒီနိ (စူဠဝ။ ၅၁) စ ဒသာတိ ဧဝံ ဒွါသီတိ ဝတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဧတေသွေဝ ပန ကာနိစိ တဇ္ဇနီယကမ္မာဒိဝတ္တာနိ ကာနိစိ ပါရိဝါသိကာဒိဝတ္တာနီတိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဒွါသီတိယေဝ။ အညတ္ထ ပန အဋ္ဌကထာပဒေသေ အပ္ပကံ ဦနမဓိကံ ဝါ ဂဏနူပဂံ န ဟောတီတိ အသီတိခန္ဓကဝတ္တာနီတိ အာဂတံ။ အထ ဝါ ပုရိမေဟိ စုဒ္ဒသဝတ္တေဟိ အသင်္ဂဟိတာနိ ဝိနယာဂတာနိ သဗ္ဗာနိ ဝတ္တာနိ ယထာ ဒွါသီတိ ဝတ္တာနိ၊ အသီတိ ဝတ္တာနိ ဧဝ ဝါ ဟောန္တိ၊ တထာ သင်္ဂဟေတွာ ဉာတဗ္ဗာနိ။

သံဝရဝိနယောတိ သီလသံဝရော သတိသံဝရော ဉာဏသံဝရော ခန္တိသံဝရော ဝီရိယသံဝရောတိ ပဉ္စဝိဓောပိ သံဝရော ယထာသကံ သံဝရိတဗ္ဗာနံ ဝိနေတဗ္ဗာနဉ္စ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ သံဝရဏတော သံဝရော၊ ဝိနယနတော ဝိနယောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဟာနဝိနယောတိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ နိဿရဏပ္ပဟာနန္တိ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ပဟာနံ၊ ယသ္မာ စာဂဋ္ဌေန ပဟာနံ၊ ဝိနယနဋ္ဌေန ဝိနယော၊ တသ္မာ ‘‘ပဟာနဝိနယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သမထဝိနယောတိ သတ္တ အဓိကရဏသမထာ။ ပညတ္တိဝိနယောတိ သိက္ခာပဒမေဝ။ တမ္ပိ ဟိ ဘဂဝတော သိက္ခာပဒပညတ္တိယာဝ အနုဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ တဗ္ဘာဝေ ဧဝ ဘာဝတော။ သင်္ခလိကနယံ ကတွာ ဒသက္ခတ္တုံ ယောဇနဉ္စ ကတွာ ယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ပုရိမပုရိမပဒဿ အနန္တရပဒေနေဝ ယောဇိတတ္တာ အယောသင်္ခလိကသဒိသန္တိ ‘‘သင်္ခလိကနယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒသသု ပဒေသု ဧကမေကံ ပဒံ တဒဝသေသေဟိ နဝနဝပဒေဟိ ယောဇိတတ္တာ ‘‘ဧကေကပဒမူလိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အတ္ထသတံ ¶ ¶ ဓမ္မသတန္တိ ဧတ္ထ ယော ဟိ သော ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၃၃၄) ယံ သင်္ဃသုဋ္ဌု၊ တံ သင်္ဃဖာသူတိ အာဒိံကတွာ ယံ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ၊ တံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယာတိ ပရိယောသာနံ ခဏ္ဍစက္ကဝသေနေဝ သင်္ခလိကနယော ဝုတ္တော၊ တသ္မိံ ဧကမူလကနယေ အာဂတဗဒ္ဓစက္ကနယေန ယံ ဝိနယာနုဂ္ဂဟာယ၊ တံ သင်္ဃသုဋ္ဌူတိ ဣဒမ္ပိ ယောဇေတွာ ဗဒ္ဓစက္ကေ ကတေ ပုရိမပုရိမာနိ ဒသ ဓမ္မပဒါနိ၊ ပစ္ဆိမပစ္ဆိမာနိ ဒသ အတ္ထပဒါနိ စာတိ ဝီသတိ ပဒါနိ ဟောန္တိ။ ဧကမူလကနယေ ပန ဧကသ္မိံ ဝါရေ နဝေဝ အတ္ထပဒါနိ လဗ္ဘန္တိ။ ဧဝံ ဒသဟိ ဝါရေဟိ နဝုတိ အတ္ထပဒါနိ နဝုတိ ဓမ္မပဒါနိ စ ဟောန္တိ၊ တာနိ သင်္ခလိကနယေ ဝုတ္တေဟိ ဒသဟိ အတ္ထပဒေဟိ ဒသဟိ ဓမ္မပဒေဟိ စ သဒ္ဓိံ ယောဇိတာနိ ယထာဝုတ္တံ အတ္ထသတံ ဓမ္မသတဉ္စ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတ္ထ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၃၉) သင်္ခလိကနယေပိ ဧကမူလကနယေပိ ပစ္စေကံ အတ္ထသတဿ ဓမ္မသတဿ ယောဇနာမုခံ ဝုတ္တံ၊ တံ တထာ သိဒ္ဓေပိ အတ္ထသတံ ဓမ္မသတန္တိ (ပရိ။ ၃၃၄) ဂါထာယ န သမေတိ ဒွေ အတ္ထသတာနိ ဒွေ ဓမ္မသတာနိ စတ္တာရိ နိရုတ္တိသတာနိ အဋ္ဌ ဉာဏသတာနီတိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ တသ္မာ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထသတံ ဓမ္မသတန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒွေ စ နိရုတ္တိသတာနီတိ အတ္ထဇောတိကာနံ နိရုတ္တီနံ ဝသေန နိရုတ္တိသတံ၊ ဓမ္မဘူတာနံ နိရုတ္တီနဉ္စ ဝသေန နိရုတ္တိသတန္တိ ဒွေ နိရုတ္တိသတာနိ။ စတ္တာရိ စ ဉာဏသတာနီတိ အတ္ထသတေ ဉာဏသတံ၊ ဓမ္မသတေ ဉာဏသတံ၊ ဒွီသု နိရုတ္တိသတေသု ဒွေ ဉာဏသတာနီတိ စတ္တာရိ ဉာဏသတာနိ။ အတိရေကာနယနတ္ထောတိ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထော။

ပဌမပညတ္တိကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

သုဒိန္နဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၀။ ပစုရတ္ထေ ဟိ ဝတ္တမာနဝစနန္တိ ဧကဒါ ပဋိသေဝိတွာ ပစ္ဆာ အနောရမိတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သေဝနိစ္ဆာယ ဝတ္တမာနတ္တာ သေဝနာယ အဘာဝက္ခဏေပိ ဣဟ မလ္လာ ယုဇ္ဈန္တီတိအာဒီသု ဝိယ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နတံ ဗာဟုလ္လဝုတ္တိတဉ္စ ဥပါဒါယ ပဋိသေဝတီတိ ဝတ္တမာနဝစနံ ကတန္တိ အတ္ထော။ အာဟိဏ္ဍန္တာတိ ဝိစရန္တာ။

၄၁။ သဟောဍ္ဎဂ္ဂဟိတောတိ ¶ သဘဏ္ဍဂ္ဂဟိတော၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တံ သိက္ခာပဒံ တထေဝ ဟောတီတိ မနုဿာမနုဿာဒိပုဂ္ဂလဝိသေသံ ကိဉ္စိ အနုပါဒိယိတွာ သာမညတော ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၉) ဝုတ္တတ္တာ မနုဿာမနုဿတိရစ္ဆာနဂတာနံ ဣတ္ထိပုရိသပဏ္ဍကဥဘတောဗျဉ္ဇနာနံ ¶ တိံသဝိဓေပိ မဂ္ဂေ မေထုနံ သေဝန္တဿ တံ သိက္ခာပဒံ မူလစ္ဆေဇ္ဇကရံ ဟောတိ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေန ယံ အနုပညတ္တိမူလပညတ္တိယာ ဧဝ အဓိပ္ပာယပ္ပကာသနဝသေန သုဗောဓတ္ထာယ ဝတ္ထုဝသေန ပဝတ္တာနံ ဝိသေသတ္ထဇောတကဝသေနာတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ အာမသနံ အာမဋ္ဌမတ္တံ။ တတော ဒဠှတရံ ဖုသနံ။ ဃဋ္ဋနံ ပန တတော ဒဠှတရံ ကတွာ သရီရေန သရီရဿ သင်္ဃဋ္ဋနံ။ တံ သဗ္ဗမ္ပီတိ အနုရာဂေန ပဝတ္တိတံ ဒဿနာဒိသဗ္ဗမ္ပိ။

၄၂။ ပါဏာတိပါတာဒိသစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ သုရာပါနာဒိအစိတ္တကသိက္ခာပဒါနဉ္စ (ပါစိ။ ၃၂၆ အာဒယော) ဧကေနေဝ လက္ခဏဝစနေန လောကဝဇ္ဇတံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ တံ လောကဝဇ္ဇံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သစိတ္တကပက္ခေတိ ဣဒံ ကိဉ္စာပိ အစိတ္တကသိက္ခာပဒံ သန္ဓာယေဝ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ တဿေဝ သစိတ္တကပက္ခသမ္ဘဝတော၊ တထာပိ သစိတ္တကသိက္ခာပဒါနမ္ပိ အသဉ္စိစ္စ စင်္ကမနာဒီသု လောကေ ပါဏဃာတဝေါဟာရသမ္ဘဝေန အစိတ္တကပက္ခံ ပရိကပ္ပေတွာ ဥဘိန္နမ္ပိ သစိတ္တကာစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ သာဓာရဏဝသေန ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ သစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ ဣမသ္မိံ ဝါကျေ လောကဝဇ္ဇတာလက္ခဏံ န ဝုတ္တံ သိယာ။ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ပန သစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ စိတ္တံ အကုသလမေဝ၊ ဣတရေသံ သစိတ္တကပက္ခေယေဝ အကုသလနိယမော၊ န အစိတ္တကပက္ခေ။ တတ္ထ ပန ယထာသမ္ဘဝံ ကုသလံ ဝါ သိယာ၊ အကုသလံ ဝါ၊ အဗျာကတံ ဝါတိ အယမတ္ထော သာမတ္ထိယတော သိဇ္ဈတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစိတ္တကပက္ခေတိ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမဝိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကပက္ခေတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တေန တထာ သတိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနမ္ပိ လောကဝဇ္ဇတာပသင်္ဂတော။ ‘‘ပဋိက္ခိတ္တမိဒံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဇာနန္တဿ ဟိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေပိ အနာဒရိယဝသေန ပဋိဃစိတ္တမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဣဒံ ဝါကျံ နိရတ္ထကမေဝ သိယာ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိပိ လောကဝဇ္ဇာနီတိ ဧတ္တကမတ္တဿေဝ ဝတ္တဗ္ဗတာပသင်္ဂတော။

ဧတ္ထ ¶ စ သစိတ္တကပက္ခေယေဝ စိတ္တံ အကုသလန္တိ နိယမဿ အကတတ္တာ သုရာပါနာဒီသု အစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလံ န ဟောတေဝါတိ န သက္ကာ နိယမေတုံ၊ ကေဝလံ ပန သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ၊ န ကုသလာဒီတိ ဧဝမေတ္ထ နိယမော သိဇ္ဈတိ၊ ဧဝဉ္စ သုရာတိ အဇာနိတွာ ပိဝန္တာနမ္ပိ အကုသလစိတ္တေနေဝ ပါနံ ဂန္ဓဝဏ္ဏကာဒိဘာဝံ အဇာနိတွာ လိမ္ပန္တီနံ ဘိက္ခုနီနံ ဝိနာပိ အကုသလစိတ္တေန လိမ္ပနဉ္စ၊ ဥဘယတ္ထာပိ အာပတ္တိသမ္ဘဝေါ စ သမတ္ထိတော ဟောတိ။ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၄၂) ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါတိ ဝစနတော အစိတ္တကဿ ဝတ္ထုအဇာနနဝသေန အစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါတိ အယံ နိယမော နတ္ထီတိ ဝိညာယတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ယုတ္တံ ¶ ။ အစိတ္တကေသု ဟိ တေရသသု လောကဝဇ္ဇေသု သုရာပါနဿေဝ အစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလစိတ္တနိယမော၊ န ဣတရေသံ ဒွါဒသန္နံ အကုသလာဒိစိတ္တေနာပိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ ယံ ပန ဧဝံ ကေနစိ အနိစ္ဆမာနံ သဒ္ဒတောပိ အပတီယမာနမိမံ နိယမံ ပရာဓိပ္ပာယံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယဒိ ဟိ အစိတ္တကဿ အစိတ္တကပက္ခေပိ စိတ္တံ အကုသလမေဝ သိယာ၊ သစိတ္တကပက္ခေတိ ဣဒံ ဝိသေသနံ နိရတ္ထကံ သိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ နိရတ္ထကမေဝ ဧဝံ နိယမဿ ကေနစိ အနဓိပ္ပေတတ္တာ။ န ဟိ ကောစိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ နိယမံ ဣစ္ဆတိ၊ ယေန သစိတ္တကပက္ခေတိ ဣဒံ ဝိသေသနံ နိရတ္ထကံ သိယာတိအာဒိ ဝုတ္တံ ဘဝေယျ၊ ကိန္တု သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ၊ အစိတ္တကပက္ခေ ပန စိတ္တံ အနိယတံ အကုသလမေဝ ဝါ သိယာ၊ ကုသလာဒီသု ဝါ အညတရန္တိ ဧဝမေဝ ဣစ္ဆတိ။ တေန သစိတ္တကပက္ခေတိ ဝိသေသနမ္ပိ သာတ္ထကံ သိယာ။ အစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ သစိတ္တကပက္ခေသု အကုသလနိယမေန လောကဝဇ္ဇတာ စ သိဇ္ဈတိ။ တေသု စ သုရာပါနဿေဝ အစိတ္တကပက္ခေပိ လောကဝဇ္ဇတာ အကုသလစိတ္တတာ စ၊ ဣတရေသံ ပန သစိတ္တကပက္ခေ ဧဝါတိ ဝါဒေါပိ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ န ကိဉ္စေတ္ထ အနုပပန္နံ နာမ။

ယံ ပနေတ္ထ ‘‘သုရာတိ အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿ…ပေ… ဝိနာပိ အကုသလစိတ္တေန အာပတ္တိသမ္ဘဝတော…ပေ… သုရာပါနာဒိအစိတ္တကသိက္ခာပဒါနံ လောကဝဇ္ဇတာ န သိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယဉ္စ တမတ္ထံ သာဓေတုံ ဂဏ္ဌိပဒေသု အာဂတဝစနံ ဒဿေတွာ ဗဟုံ ပပဉ္စိတံ၊ တံ န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာဟိ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘ဝတ္ထုအဇာနနတာယ စေတ္ထ အစိတ္တကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဉ္စေတဿ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ ¶ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတော လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာဝစနံ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါ’’တိ သဗ္ဗေသံ လောကဝဇ္ဇာနံ ဣဓေဝ ပါရာဇိကဋ္ဌကထာယ သာမညတော ဝတွာ သုရာပါနသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယာ’’တိ ဧဝံ အစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလစိတ္တတာယ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တတ္တာ။ န ဟိ ‘‘သာမညတော ဣဓ ဝုတ္တောဝ အတ္ထော ပုန သုရာပါနဋ္ဌကထာယမ္ပိ ဝုတ္တော’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ဝုတ္တဿေဝ ပုန ဝစနေ ပယောဇနာဘာဝါ၊ တဒညေသုပိ အစိတ္တကလောကဝဇ္ဇေသု ဝတ္တဗ္ဗတာပသင်္ဂတော စ၊ နာပိ ဧကတ္ထ ဝုတ္တော နယော တဒညေသုပိ ဧကလက္ခဏတာယ ဝုတ္တော ဧဝ ဟောတီတိ ‘‘သုရာပါနသိက္ခာပဒေယေဝ (ပါစိ။ ၃၂၆ အာဒယော) ဝုတ္တော’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုံ အစိတ္တကလောကဝဇ္ဇာနံ သဗ္ဗပဌမေ ဥယျုတ္တသိက္ခာပဒေယေဝ (ပါစိ။ ၃၁၁ အာဒယော) ဝတ္တဗ္ဗတော၊ သုရာပါနသိက္ခာပဒေယေဝ ဝါ ဝတွာ ဧသေဝ နယော သေသေသု အစိတ္တကလောကဝဇ္ဇေသုပီတိ အတိဒိသိတဗ္ဗတော စ။

အပိစ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝဒန္တေန ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယာ’’တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တက္ကမေနေဝ ¶ ဝတ္တဗ္ဗံ သန္ဒေဟာဒိဝိဂမတ္ထတ္တာ ပုန ဝစနဿ။ သိက္ခာပဒဝိသယေ စ ဝိသေသိတဗ္ဗံ ဝိသေသေတွာဝ ဝုစ္စတိ၊ ဣတရထာ အာပတ္တာနာပတ္တာဒိဘေဒဿ ဒုဝိညေယျတ္တာ။ တထာ ဟိ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ အစိတ္တကာနိ၊ စိတ္တေ ပန သတိ အကုသလေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ လောကဝဇ္ဇာနိ စေဝ အကုသလစိတ္တာနိ စာ’’တိ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇာဒီနံ သစိတ္တကပက္ခေ ဧဝ လောကဝဇ္ဇတာ အကုသလစိတ္တတာ စ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တာ၊ န ဧဝံ သုရာပါနဿ။ တဿ ပန ပက္ခဒွယဿာပိ သာဓာရဏဝသေန ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ’’တိ ဝိသေသေတွာ။ တသ္မာ ဣဒံ သုရာပါနံ သစိတ္တကာစိတ္တကပက္ခဒွယေပိ လောကဝဇ္ဇံ အကုသလစိတ္တဉ္စာတိ ဒဿေတုမေဝ ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဝိသုံ ဝုတ္တန္တိ သုဋ္ဌု သိဇ္ဈတိ။ ဧတေနေဝ ယံ သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဝုတ္တဿ ဣမဿေဝ အဓိပ္ပာယဿ ပဋိပါဒကမေတန္တိ သညာယ ဣမိနာ ဧဝ ဟိ အဓိပ္ပာယေန အညေသုပိ လောကဝဇ္ဇေသု အစိတ္တကသိက္ခာပဒေသု အကုသလစိတ္တတာ ဧဝ ဝုတ္တာ၊ န ပန တိစိတ္တတာ။ တေနေဝ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ ¶ ဝုတ္တံ ‘‘ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇံ စိတ္တာဂါရသိက္ခာပဒံ သင်္ဃာဏိ ဣတ္ထာလင်္ကာရော ဂန္ဓဝဏ္ဏကော ဝါသိတကပိညာကော ဘိက္ခုနီအာဒီဟိ ဥမ္မဒ္ဒနပရိမဒ္ဒနာနီတိ ဣမာနိ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ အစိတ္တကာနိ အကုသလစိတ္တာနိ၊ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ အစိတ္တကာနိ၊ စိတ္တေ ပန သတိ အကုသလေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ လောကဝဇ္ဇာနိ စေဝ အကုသလစိတ္တာနိ စာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ပဋိသိဒ္ဓံ ဟောတိ တဗ္ဗိပရီတဿေဝ အတ္ထဿ ယထာဝုတ္တနယေန သာဓနတော။ တသ္မာ သုရာပါနဿ အစိတ္တကပက္ခေပိ စိတ္တံ အကုသလမေဝါတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒဿေတုမေဝ ဣဒံ ဝစနံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော ဝတ္ထုအဇာနနတာယ စေတ္ထာတိ ဧတ္ထ စ-ကာရော ဝိသေသတ္ထဇောတကော အပိစာတိ ဣမိနာ သမာနတ္ထော။ တသ္မာ ယဒိဒံ အညေသု အစိတ္တကလောကဝဇ္ဇေသု ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ အစိတ္တကာနိ၊ စိတ္တေ ပန သတိ အကုသလေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ လောကဝဇ္ဇာနိ စေဝ အကုသလစိတ္တာနိ စာတိ လောကဝဇ္ဇတာယ အကုသလစိတ္တတာယ စ လက္ခဏံ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဧတ္ထ သုရာပါနသိက္ခာပဒေ နာဂစ္ဆတိ၊ ဣဓ ပန ဝိသေသော အတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သော ကတရောတိ စေ? ဝတ္ထုအဇာနနတာယ ဧဝ ဝတ္ထုဇာနနစိတ္တေန ဝိနာပိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတာယ ဧဝ အစိတ္တကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ နတ္ထေတ္ထ အစိတ္တကတာယ ဝိသေသော။ ကိန္တု ဝတ္ထုအဇာနနသင်္ခါတအစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလစိတ္တေနေဝ သုရာမေရယဿ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗတာယာတိ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ သစိတ္တကပက္ခေပိ အစိတ္တကပက္ခေပိ လောကဝဇ္ဇတာ အကုသလစိတ္တတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ ဣဓ ဟိ ‘‘စိတ္တေ ပန သတီ’’တိ အဝိသေသေတွာ ‘‘အကုသလေနေဝါ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ဥဘယပက္ခေပိ လောကဝဇ္ဇတာ အကုသလစိတ္တတာ စ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝ ပရမတ္ထဇောတိကာယ (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၂။ပစ္ဆိမပဉ္စသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ခုဒ္ဒကဋ္ဌကထာယ သိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယ ‘‘သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ ¶ ကာယတော စ ကာယစိတ္တတော စာတိ ဒွိသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သုရာတိ ဇာနနစိတ္တာဘာဝေနေဝ ဟေတ္ထ စိတ္တင်္ဂဝိရဟိတော ကေဝလောပိ ကာယော ဧကသမုဋ္ဌာနံ ဝုတ္တော၊ တသ္မိဉ္စ ဧကသမုဋ္ဌာနက္ခဏေပိ ယာယ စေတနာယ ပိဝတိ၊ သာ ဧကန္တအကုသလာ ဧဝ ဟောတိ။ တေနေဝ တတ္ထေဝ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပဌမာ စေတ္ထ ပဉ္စ ဧကန္တအကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌာနတ္တာ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ပကတိဝဇ္ဇတော ဝေရမဏိယော၊ သေသာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတော’’တိ ဧဝံ ပဉ္စန္နမ္ပိ သာမညတော အကုသလစိတ္တတာ လောကဝဇ္ဇတာသင်္ခါတာ ပကတိဝဇ္ဇတာ စ ဝုတ္တာ။ အင်္ဂေသု စ ဇာနနင်္ဂံ န ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ‘‘သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနဿ ¶ ပန သုရာဒီနံ အညတရံ ဟောတိ မဒနီယံ၊ ပါတုကာမတာစိတ္တဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ၊ တဇ္ဇဉ္စ ဝါယာမံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပီတေ စ ပဝိသတီတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန သုရာတိ ဇာနနင်္ဂေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စာတိ။ ယဒိ ဟိ သုရာတိ ဇာနနမ္ပိ အင်္ဂံ သိယာ၊ အဝဿမေဝ တံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ဝုတ္တံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ အညာသုပိ သုတ္တပိဋကာဒိအဋ္ဌကထာသု ကတ္ထစိ ဇာနနင်္ဂံ န ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဣမဿ အဋ္ဌကထာပါဌဿ အစိတ္တကပက္ခေပိ ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဧဝမေဝ အတ္ထောတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

အပိစ ယံ ဂဏ္ဌိပဒေသု ‘‘ဧတံ သတ္တံ မာရေဿာမီတိ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ နိပန္နံ အညံ မာရေန္တဿ ပါဏသာမညဿ အတ္ထိတာယ ယထာ ပါဏာတိပါတော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဧတံ မဇ္ဇံ ပိဝိဿာမီတိ အညံ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ မဇ္ဇသာမညဿ အတ္ထိတာယ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ ယထာ ပန ကဋ္ဌသညာယ သပ္ပံ ဃာတေန္တဿ ပါဏာတိပါတော န ဟောတိ၊ ဧဝံ နာဠိကေရပါနသညာယ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ အကုသလံ န ဟောတီ’’တိ ပါဏာတိပါတေန သဒ္ဓိံ သဗ္ဗထာ သမာနတ္တေန ဥပမေတွာ ဝုတ္တံ၊ တံ အတိဝိယ အယုတ္တံ သဗ္ဗေသံ သိက္ခာပဒါနံ ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလာနဉ္စ အညမညံ သမာနတာယ နိယမာဘာဝါ။ ပါဏာတိပါတော ဟိ ပရိယာယေနာပိ သိဇ္ဈတိ၊ န တထာ အဒိန္နာဒါနံ။ တံ ပန အာဏတ္တိယာပိ သိဇ္ဈတိ၊ န စ မေထုနာဒီသု။ တသ္မာ ပယောဂင်္ဂါဒီဟိပိ ဘိန္နာနမေဝ သံသဋ္ဌံ သဗ္ဗထာ သမီကရဏံ အယုတ္တမေဝ။ ‘‘ပါဏာတိပါတော ဝိယ အဒိန္နာဒါနမေထုနာဒီနိပိ ပရိယာယကထာဒီဟိ သိဇ္ဈန္တီ’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တေ တံ ကိန္တိ န ဂယှတိ တထာ ဝစနာဘာဝါတိ စေ? ဣဓာပိ ‘‘တထာ ပါဏာတိပါတသဒိသံ သုရာပါန’’န္တိ ဝစနာဘာဝါ ဣဒမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ ကိဉ္စိ အဋ္ဌကထာဝစနေနေဝ သိဒ္ဓမေဝတ္ထံ ပဋိဗာဟန္တေန ဝိနယညုနာ သုတ္တသုတ္တာနုလောမာဒီဟိ တဿ ဝိရောဓံ ဒဿေတွာ ပဋိဗာဟေတဗ္ဗံ၊ န ပန ပယောဂင်္ဂါဒီဟိ အစ္စန္တဝိဘိန္နေန သိက္ခာပဒန္တရေန သဟ သမီကရဏမတ္တေန။ န ဟိ ‘‘သုရာတိ အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿာပိ အကုသလမေဝါ’’တိ ဧတ္ထ သုတ္တာဒိဝိရောဓော အတ္ထိ၊ ဝိနယပိဋကေ တာဝ ဧတဿ အတ္ထဿ ဝိရုဒ္ဓံ သုတ္တာဒိကံ န ဒိဿတိ၊ နာပိ သုတ္တပိဋကာဒီသု။

ယံ ¶ ပနေတ္ထ ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာတိ (ဓ။ ပ။ ၁၊ ၂) ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗာနိ အကုသလာနိ ပုဗ္ဗေ ဝီတိက္ကမဝတ္ထုံ ဇာနန္တဿေဝ ဟောန္တီ’’တိ။ တံ တေသံ သုတ္တာဓိပ္ပာယာနဘိညာတမေဝ ¶ ပကာသေတိ။ န ဟိ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ပုဗ္ဗေ ဝီတိက္ကမဝတ္ထုံ ဇာနန္တဿေဝ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ၊ အထ ခေါ ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပာဒပစ္စယဋ္ဌေန ပုဗ္ဗင်္ဂမဘူတံ သဟဇာတစိတ္တံ နိဿာယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န ဝိနာ စိတ္တေနာတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ န ဟေတ္ထ ‘‘သုရာတိ အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿ အကုသလမေဝါ’’တိ ဝုတ္တေ သဟဇာတစိတ္တံ ဝိနာပိ လောဘာဒိအကုသလစေတသိကာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အယမတ္ထော အာပဇ္ဇတိ။ ယေန တံ နိသေဓာယ ဣဒံ သုတ္တံ အာဟရဏီယံ သိယာ၊ အဘိဓမ္မဝိရောဓောပေတ္ထ နတ္ထိ ပုဗ္ဗေ နာမဇာတိအာဒိဝသေန အဇာနန္တဿေဝ ပဉ္စဝိညာဏဝီထိယံ ကုသလာကုသလဇဝနုပ္ပတ္တိဝစနတော။

အပိစ ဗာလပုထုဇ္ဇနာနံ ဆသု ဒွါရေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ ဇဝနာနိ ယေဘုယျေန အကုသလာနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကုသလာနိ ပန တေသံ ကလျာဏမိတ္တာဒိဥပနိဿယဗလေန အပ္ပကာနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တုဏှီဘူတာနမ္ပိ နိဒ္ဒါယိတွာ သုပိနံ ပဿန္တာနမ္ပိ ဥဒ္ဓစ္စာဒိအကုသလဇဝနဿေဝ ယေဘုယျပ္ပဝတ္တိတော ကုသလာကုသလဝိရဟိတဿ ဇဝနဿ တေသံ အဘာဝါ။ အကုသလာ ဟိ ဝိသယာနုဂုဏံ ဝါသနာနုဂုဏဉ္စ ယထာပစ္စယံ သမုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ ကိံ ပုဗ္ဗေ ဇာနနာဇာနနနိဗဒ္ဓေန။ ယေ ပန ဇာနနာဒိအင်္ဂသမ္ပန္နာ ပါဏာတိပါတာဒယော၊ ယေ စ ဇာနနာဒိံ ဝိနာပိ သိဇ္ဈမာနာ သုရာပါနမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယော၊ တေ တေ တထာ တထာ ယာထာဝတော ဉတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေသဉ္စ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌဝသေန ဂဟဏေ ကော နာမ အဘိဓမ္မဝိရောဓော။ ဧဝံ သုတ္တာဒိဝိရောဓာဘာဝတော၊ အဋ္ဌကထာယ စ ဝုတ္တတ္တာ ယထာဝုတ္တဝသေနေဝေတ္ထ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘သာမဏေရော ဇာနိတွာ ပိဝန္တော သီလဘေဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ န အဇာနိတွာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ? နာယံ ဒေါသော သီလဘေဒဿ ဘဂဝတော အာဏာယတ္တတ္တာ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာဒီနံ သီလဘေဒေါ ဝိယ။ န ဟိ တာသံ အကုသလုပ္ပတ္တိယာ ဧဝ သီလဘေဒေါ ဟောတိ သင်္ဃာယတ္တသမနုဘာသနာနန္တရေယေဝ ဝိဟိတတ္တာ။ ဧဝမိဓာပိ ဇာနိတွာ ပိဝနေ ဧဝ ဝိဟိတော၊ န အဇာနိတွာ ပိဝနေ။ အညော ဟိ သိက္ခာပဒဝိသယော၊ အညော အကုသလဝိသယော။ တေနေဝ သာမဏေရာနံ ပုရိမေသု ပဉ္စသု သိက္ခာပဒေသု ဧကသ္မိံ ဘိန္နေ သဗ္ဗာနိပိ သိက္ခာပဒါနိ ဘိဇ္ဇန္တိ။ အကုသလံ ပန ယံ ဘိန္နံ၊ တေန ဧကေနေဝ ဟောတိ၊ နာညေဟိ။ တသ္မာ သာမဏေရဿ ¶ အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿ သီလဘေဒါဘာဝေပိ ကမ္မပထပ္ပတ္တံ အကုသလမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၄၂) ‘‘သာမဏေရဿ သုရာတိ အဇာနိတွာ ¶ ပိဝန္တဿ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ အကုသလံ ပန ဟောတီ’’တိ ကေဟိစိ ဝုတ္တဝစနံ ‘‘တံ တေသံ မတိမတ္တ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ဘိက္ခုနော အဇာနိတွာပိ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဇံ ပိဝန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ သာမဏေရော ဇာနိတွာ ပိဝန္တော သီလဘေဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ န အဇာနိတွာတိ ဧတ္တကမေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ အကုသလံ ပန ဟောတီတိ န ဝုတ္တ’’န္တိ တတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ အကာရဏံ။ န ဟိ အဋ္ဌကထာယံ သာမဏေရာနံ ဇာနိတွာ ပိဝနေ ဧဝ သီလဘေဒေါ၊ န အဇာနိတွာတိ သီလဘေဒကထနဋ္ဌာနေ အကုသလံ ပန ဟောတီတိ အဝစနံ အဇာနနပက္ခေ အကုသလာဘာဝဿ ကာရဏံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ပသင်္ဂါဘာဝါ၊ ဝတ္တဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဧဝ ‘‘အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ လောကဝဇ္ဇတာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စ။ န စ တေ ‘‘အကုသလံ ပန ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တာ အာစရိယာ ဣမံ သာမဏေရာနံ သီလဘေဒပ္ပကာသကံ ခန္ဓကဋ္ဌကထာပါဌမေဝ ဂဟေတွာ အဝေါစုံ၊ ယေန ‘‘ဧတ္တကမေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ အထ ခေါ သုရာပါနဋ္ဌကထာဂတံ သုတ္တပိဋကဋ္ဌကထာဂတဉ္စ အနေကဝိဓံ ဝစနံ၊ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ပရမ္ပရောပဒေသဉ္စ ဂဟေတွာ အဝေါစုံ။ ဘိန္နလဒ္ဓိကာနံ အဘယဂိရိကာဒီနံ မတဉှေတံ၊ ယဒိဒံ ဇာနိတွာ ပိဝန္တဿေဝ အကုသလန္တိ ဂဟဏံ။ တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ ကေဟိစိ ‘‘သာမဏေရဿ သုရာတိ အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ အကုသလံ ပန ဟောတီ’’တိ၊ တံ သုဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ယဉ္စ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၄၂) ‘‘အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿာပိ သောတာပန္နဿ မုခံ သုရာ န ပဝိသတိ ကမ္မပထပ္ပတ္တအကုသလစိတ္တေနေဝ ပါတဗ္ဗတော’’တိ ကေဟိစိ ဝုတ္တဝစနံ ‘‘န သုန္ဒရ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ဗောဓိသတ္တေ ကုစ္ဆိဂတေ ဗောဓိသတ္တမာတု သီလံ ဝိယ ဟိ ဣဒမ္ပိ အရိယသာဝကာနံ ဓမ္မတာသိဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ဓမ္မတာသိဒ္ဓတ္တံယေဝ သမတ္ထေတုံ ‘‘ဘဝန္တရေပိ ဟိ အရိယသာဝကော ဇီဝိတဟေတုပိ နေဝ ပါဏံ ဟနတိ၊ န သုရံ ပိဝတိ။ သစေ ပိဿ သုရဉ္စ ခီရဉ္စ မိဿေတွာ မုခေ ပက္ခိပန္တိ၊ ခီရမေဝ ပဝိသတိ၊ န သုရာ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ကောဉ္စသကုဏာနံ ခီရမိဿကေ ဥဒကေ ခီရမေဝ ပဝိသတိ၊ န ဥဒကံ။ ဣဒံ ယောနိသိဒ္ဓန္တိ စေ၊ ဣဒမ္ပိ ဓမ္မတာသိဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာဝစနံ ဒဿိတံ၊ တမ္ပိ န ယုတ္တမေဝ။ ယထာ ဟိ ဗောဓိသတ္တမာတု သီလံ ဝိယ အရိယသာဝကာနံ ဓမ္မတာသိဒ္ဓန္တိ ဧတ္ထ ¶ ဗောဓိသတ္တမာတု ဓမ္မတာ နာမ ဗောဓိသတ္တဿ စ အတ္တနော စ ပါရမိတာနုဘာဝေန အကုသလာနုပ္ပတ္တိနိယမော ဧဝ။ တထာ အရိယသာဝကာနမ္ပိ ဘဝန္တရေ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ဒသန္နံ ကမ္မပထာနံ အညေသဉ္စ အပါယဟေတုကာနံ အကုသလာနံ အစ္စန္တပ္ပဟာယကဿ မဂ္ဂဿ အာနုဘာဝေန တံတံသီလဝီတိက္ကမဟေတုကဿ အကုသလဿ အနုပ္ပတ္တိနိယမော ဧဝ ဓမ္မတာ။ န ဟိ သဘာဝဝါဒီနံ ဓမ္မတာ ဝိယ အဟေတုကတာ ဣဓ ဓမ္မတာ နာမ။ ယထာ ဝါ ဧဝံဓမ္မတာနယေ ကာရဏဿ ဘာဝေ အဘာဝေ စ ကာရိယဿ ဘာဝေါ အဘာဝေါ စ ဓမ္မတာ၊ န အဟေတုအပ္ပစ္စယာဘာဝါဘာဝေါ၊ ဧဝမိဓာပိ ပါဏာတိပါတာဒိကမ္မပထာနံ ဟေတုဘူတဿ ကိလေသဿ အစ္စန္တာဘာဝေန တေသံ အဘာဝေါ၊ တဒဝသေသာနံ အကုသလာနံ ဟေတုနော ဘာဝေန ဘာဝေါ စ ဓမ္မတာ ¶ ၊ န အဟေတုကတာ။ တသ္မာ အပါယဟေတုနော ရာဂဿ အဘာဝေနေဝ အရိယာနံ အဇာနိတွာပိ သုရာယ အနဇ္ဈောဟရဏန္တိ သုဝုတ္တမေဝိဒံ ကေဟိစိ ‘‘အဇာနိတွာ ပိဝန္တဿာပိ သောတာပန္နဿ မုခံ သုရာ န ပဝိသတိ ကမ္မပထပ္ပတ္တအကုသလစိတ္တေနေဝ ပါတဗ္ဗတော’’တိ၊ တံ ကေန ဟေတုနာ န သုန္ဒရံ ဇာတန္တိ န ဉာယတိ၊ ဓမ္မတာသိဒ္ဓန္တိ ဝါ ကထနေန ကထံ တံ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ။

ယမ္ပိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၅၂) ‘‘သုရဉ္စ ခီရဉ္စ မိဿေတွာ…ပေ… ဣဒံ ဓမ္မတာသိဒ္ဓ’’န္တိ ဝစနံ၊ တမ္ပိ သုရာပါနဿ အစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလစိတ္တညေဝ သာဓေတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဘဝန္တရေပိ ဟိ အရိယသာဝကော ဇီဝိတဟေတုပိ ပါဏံ န ဟနတိ၊ နာဒိန္နံ အာဒိယတိ…ပေ… န သုရံ ပိဝတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပုရိမာနံ တာဝ စတုန္နံ ကမ္မပထာနံ သစိတ္တကတ္တာ ဝိရမဏံ သုကရံ၊ ပစ္ဆိမဿ ပန သုရာပါနဿ အစိတ္တကတ္တာ ကထံ ဝိရမဏံ ဘဝေယျာ’’တိ စောဒနာသမ္ဘဝံ မနသိကတွာ ဝတ္ထုအဇာနနဝသေန အစိတ္တကတ္တေပိ ယသ္မာ ကမ္မပထပ္ပတ္တအကုသလေနေဝ သုရာ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗာ၊ တာဒိသီ စ အကုသလပ္ပဝတ္တိ အရိယသာဝကဿ မဂ္ဂေနေဝ ဟတာ၊ တသ္မာဿ ပရဂလံ သုရာယ ပဝိသနံ နတ္ထီတိ အတ္ထတော ဂမျမာနတ္ထံ ပရိဟာရဝစနံ ဝဒတာ ‘‘သစေ ပိဿ သုရဉ္စ ခီရဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ခီရမေဝ ပဝိသတိ၊ န သုရာတိ ဣဒံ သုရာယ သဗ္ဗထာပိ ပရဂလပ္ပဝေသာဘာဝဒဿနပရံ၊ န ပန သုရာမိဿခီရဿ သုရာယ ဝိယောဇနသာမတ္ထိယဒဿနပရံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယဒိ ဟိ သုရာမိဿေ ခီရေ ကိဉ္စိ ပဝိသေယျ၊ ခီရမေဝ ပဝိသေယျ၊ န သုရာ။ ခီရေ ပန သုရာယ အဝိယုတ္တေ န ကိဉ္စိ ပဝိသတီတိ ¶ ။ ဣဒံ ယောနိသိဒ္ဓန္တိ ဥဒကဿ မုခေ အပ္ပဝိသနံ ယောနိသိဒ္ဓံ။ ယောနီတိ စေတ္ထ ဇာတိ အဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာ ကောဉ္စဇာတိကာနံ မုခတုဏ္ဍသင်္ခါတာနံ ရူပဓမ္မာနံ ခီရမိဿဥဒကဇ္ဈောဟရဏဟေတုတ္တာဘာဝေန တံ အပ္ပဝိသနံ သိဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ ခီရမိဿာယ သုရာယ ခီရေ ပဝိသန္တေပိ ပရဂလာပဝိသနန္တိ။ ဓမ္မတာသိဒ္ဓန္တိ အရိယသာဝကဿ အရူပဓမ္မာနံ သုရာပိဝနဟေတုဘူတကိလေသသဟိတတ္တာဘာဝသင်္ခါတာယ ဓမ္မတာယ သိဒ္ဓံ။ ဧဝမေတ္ထ အစိတ္တကပက္ခေပိ သုရာယ အကုသလစိတ္တေနေဝ ပါတဗ္ဗတော အရိယသာဝကာနံ အပိဝနံ သမတ္ထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထာပိ သိယာ အဇာနနပက္ခေ အကုသလစိတ္တေန ဝိနာဝ ပါတဗ္ဗတ္တေပိ သုရာယ အပိဝနံ အရိယာနံ ဓမ္မတာတိ ¶ သမတ္ထနပရမေတန္တိ၊ တံ န၊ အဋ္ဌကထာဝစနန္တရေဟိ ဝိရုဇ္ဈနတော။ ယထာ ဟိ ဝစနန္တရေဟိ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာယေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

အပိစ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ကမ္မပထာနံ ဘဝန္တရေပိ အကရဏံ အရိယာနံ ဓမ္မတာသီလမေဝ၊ တေသဉ္စ ယဒိ သစိတ္တကတံ သမာနံ။ သုရာပါနံ ဝိယ ဣတရာနိပိ စတ္တာရိ အဇာနန္တေနာပိ အရိယသာဝကေန န ကတ္တဗ္ဗာနိ သိယုံ၊ တထာ စ အဇာနန္တာနံ အရိယာနံ ကုသလာဗျာကတစိတ္တေဟိပိ ဝိရမဏပရမာရဏပရသန္တကဂဟဏာဒီသု ကာယဝစီပဝတ္တိ န သမ္ပဇ္ဇေယျ၊ နော စေ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ စက္ခုပါလတ္ထေရဿ စင်္ကမနေန ပါဏဝိယောဂဿ၊ ဥပ္ပလဝဏ္ဏတ္ထေရိယာ ဗလက္ကာရေန မဂ္ဂေနမဂ္ဂဖုသနဿ စ ပဝတ္တတ္တာ။ တသ္မာ သုရာပါနဿ အစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလေနေဝ ပါတဗ္ဗတာယ သုရာ အရိယာနံ ပရဂလံ န ပဝိသတီတိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နနု ဝတ္ထုံ ဇာနန္တဿေဝ သဗ္ဗေ ကမ္မပထာ ဝုတ္တာတိ? န၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဝိပရီတဂ္ဂဟဏေနေဝ ပဝတ္တတ္တာ။ ကထဉှိ နာမ အသဗ္ဗညုံ သဗ္ဗညုတော၊ အနိစ္စာဒိံ နိစ္စာဒိတော စ ဂဟဏန္တီ ဒိဋ္ဌိ ဝတ္ထုံ ဝိဇာနာတိ။ ယဒိ ဟိ ဇာနေယျ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယေဝ န သိယာ။ သာ စ ကမ္မပထေသု ဂဏိတာတိ ကုတော ဇာနန္တဿေဝ ကမ္မပထပ္ပဝတ္တိနိယမော။ အထ သဗ္ဗညုံ သဗ္ဗညူတိ ဂဏှန္တီပိ ‘‘အယံ သတ္တော’’တိ တဿ သရူပဂ္ဂဟဏတော ဒိဋ္ဌိပိ ဝတ္ထုံ ဝိဇာနာတီတိ စေ? န၊ သုရာပါနဿပိ ‘‘အယံ န သုရာ’’တိ သရူပဂ္ဂဟဏဿ သမာနတ္တာ။ ‘‘အယ’’န္တိ စ ဝတ္ထုပရာမသနေပိ ‘‘သုရာ’’တိ ဝိသေသဝိဇာနနာဘာဝါ န ဇာနာတီတိ စေ? ‘‘အယ’’န္တိ ပုဂ္ဂလတ္တံ ဇာနန္တီပိ ‘‘အသဗ္ဗညူ’’တိပိ ဝိသေသဇာနနာဘာဝါ ဒိဋ္ဌိပိ ဝတ္ထုံ န ဇာနာတီတိ သမာနမေဝ။ ဧဝဉှိ တေသံ ¶ ဗုဒ္ဓါတိ အဟိတောတိ အဟိတံ ဝါ ပူရဏကဿပါဒိံ ဟိတော ပဋိဃဿ ဝါ အနုနယဿ ဝါ ဥပ္ပာဒနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိပလ္လာသပုဗ္ဗကဉှိ သဗ္ဗံ အကုသလံ။

အပိစ သုရာယ ပီယမာနာယ နိယမေန အကုသလုပ္ပာဒနံ သဘာဝေါ ပီတာယ ဝိယ။ ခီရာဒိသညာယ ပီတသုရဿ ပုဂ္ဂလဿ မာတုဘဂိနိအာဒီသုပိ ရာဂဒေါသာဒိအကုသလပ္ပဗန္ဓော ဝတ္ထုသဘာဝေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ပီယမာနက္ခဏေပိ တိခိဏော ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ၊ တေနေဝ သာဂတတ္ထေရဿ အဇာနိတွာ ပိဝနကာလေ ပဉ္စာဘိညာဒိဈာနပရိဟာနိ၊ ပစ္ဆာ စ ဗုဒ္ဓါဒီသု အဂါရဝါဒိအကုသလပ္ပဗန္ဓော ယာဝ သုရာဝိဂမာ ပဝတ္တိတ္ထ။ တေနေဝ ဘဂဝါပိ တဿ အဂါရဝါဒိအကဥသလပ္ပဝတ္တိဒဿနမုခေန သုရာဒေါသံ ပကာသေတွာ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ။ န ဟိ ပဉ္စနီဝရဏုပ္ပတ္တိံ ဝိနာ ဈာနပရိဟာနိ ဟောတိ။ တသ္မာ အဇာနန္တဿာပိ သုရာ ပီယမာနာ ပီတာ စ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ အကုသလုပ္ပာဒိကာတိ အယမတ္ထော သာဂတတ္ထေရဿ ဈာနပရိဟာနိယာ အနွယတောပိ၊ အရိယာနံ ကိလေသာဘာဝေန မုခေန သုရာယ အပ္ပဝေသသင်္ခါတဗျတိရေကတောပိ သိဇ္ဈတီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဂဟဏမေဝ ဟိ ဝိဘဇ္ဇဝါဒီမတာနုသာရံ။

ယံ ပန ‘‘ဇာနိတွာ ပိဝန္တဿေဝ အကုသလ’’န္တိ ဂဟဏံ၊ တံ ဘိန္နလဒ္ဓိကာနံ အဘယဂိရိကာဒီနမေဝ ¶ မတံ၊ တံ ပန ဂဏ္ဌိပဒကာရကာဒီဟိ ‘‘ပရဝါဒေါ’’တိ အဇာနန္တေဟိ အတ္တနော မတိယာ သံသန္ဒိတွာ လိခိတံ ဝိဘဇ္ဇဝါဒီမဏ္ဍလမ္ပိ ပဝိသိတွာ ယာဝဇ္ဇတနာ သာသနံ ဒူသေတိ၊ ပုရာပိ ကိရ ဣမသ္မိမ္ပိ ဒမိဠရဋ္ဌေ ကောစိ ဘိန္နလဒ္ဓိကော နာဂသေနော နာမ ထေရော ကုဏ္ဍလကေသီဝတ္ထုံ ပရဝါဒမထနနယဒဿနတ္ထံ ဒမိဠကဗ္ဗရူပေန ကာရေန္တော ‘‘ဣမံ သုရာပါနဿ ဇာနိတွာဝ ပိဝနေ အကုသလနယံ၊ အညဉ္စ ဒေသကာလာဒိဘေဒေန အနန္တမ္ပိ ဉေယျံ သဗ္ဗညုတညာဏံ သလက္ခဏဝသေနေဝ ဉာတုံ န သက္ကောတိ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္နတ္တေန ဉေယျဿ အနန္တတ္တဟာနိပ္ပသင်္ဂတော။ အနိစ္စာဒိသာမညလက္ခဏဝသေနေဝ ပန ဉာတုံ သက္ကောတီ’’တိ စ၊ ‘‘ပရမတ္ထဓမ္မေသု နာမရူပန္တိအာဒိဘေဒေါ ဝိယ ပုဂ္ဂလာဒိသမ္မုတိပိ ဝိသုံ ဝတ္ထုဘေဒေါ ဧဝါ’’တိ စ ဧဝမာဒိကံ ဗဟုံ ဝိပရီတတ္ထနယံ ကဗ္ဗာကာရဿ ကဝိနော ဥပဒိသိတွာ တသ္မိံ ပဗန္ဓေ ကာရဏာဘာသေဟိ သတိံ သမ္မောဟေတွာ ပဗန္ဓာပေသိ၊ တဉ္စ ကဗ္ဗံ နိဿာယ ဣမံ ဘိန္နလဒ္ဓိကမတံ ဣဓ ဝိဘဇ္ဇဝါဒီမတေ ¶ သမ္မိဿံ စိရံ ပဝတ္တိတ္ထ။ တံ ပန ပစ္ဆာ အာစရိယဗုဒ္ဓပ္ပိယမဟာထေရေန ဗာဟိရဗ္ဘရိကံ ဒိဋ္ဌိဇာလံ ဝိဃာဋေတွာ ဣဓ ပရိသုဒ္ဓံ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေန္တေန သောဓိတမ္ပိ သာရတ္ထဒီပနိယာ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၄၂) ဝိနယဋီကာယ သုရာပါနဿ သစိတ္တကပက္ခေယေဝ စိတ္တံ အကုသလန္တိ သမတ္ထနဝစနံ နိဿာယ ကေဟိစိ ဝိပလ္လတ္တစိတ္တေဟိ ပုန ဥက္ခိတ္တသိရံ ဇာတံ၊ တဉ္စ မဟာထေရေဟိ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ ဂါရယှဝါဒံ ကတွာ မဒ္ဒိတွာ လဒ္ဓိဂါဟကေ စ ဘိက္ခူ ဝိယောဇေတွာ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန စိရေနေဝ ဝူပသမိတံ။ တေနေဝေတ္ထ မယံ ဧဝံ ဝိတ္ထာရတော ဣဒံ ပဋိက္ခိပိမှ ‘‘မာ အညေပိ ဝိဘဇ္ဇဝါဒိနော အယံ လဒ္ဓိ ဒူသေသီ’’တိ။ တသ္မာ ဣဓ ဝုတ္တာနိ အဝုတ္တာနိ စ ကာရဏာနိ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတွာ ယထာ အာဂမဝိရောဓော န ဟောတိ၊ တထာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

သေသန္တိ ယဿ ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကပက္ခေပိ စိတ္တံ အကုသလမေဝါတိ နိယမော နတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ရုန္ဓန္တီတိ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ ဒေါသော နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ အနာပတ္တိယာ လေသဂ္ဂဟဏံ နိဝါရေန္တီ။ ဒွါရံ ပိဒဟန္တီတိ ‘‘တဉ္စ ခေါ မနုဿိတ္ထိယာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၄၁) လေသဂ္ဂဟဏဿ ကာရဏသင်္ခါတံ ဒွါရံ ပိဒဟန္တီ။ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာတိ တဒုဘယလေသဂ္ဂဟဏဒွါရာနံ ဝသေန အဝိစ္ဆိန္နံ ဝီတိက္ကမသောတံ ပစ္ဆိန္ဒမာနာ။ ဂါဠှတရံ ကရောန္တီတိ ယထာဝုတ္တေဟိ ကာရဏေဟိ ပဌမပညတ္တိသိဒ္ဓံ အာပတ္တိညေဝ ဒဠှံ ကရောန္တီ၊ အနာပတ္တိယာ ဩကာသံ အဒဒမာနာတိ အတ္ထော။ သာ စ ယသ္မာ ဝီတိက္ကမာဘာဝေ၊ အဝိသယတာယ အဗ္ဗောဟာရိကေ ဝီတိက္ကမေ စ လောကဝဇ္ဇေပိ သိထိလံ ကရောန္တီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တထာ ဥပ္ပတ္တိံ ဥပ္ပတ္တိကာရဏဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ အညတြ အဓိမာနာတိအာဒိ။ အညတြ အဓိမာနာတိ ဣမိဿာ အနုပညတ္တိယာ ‘‘ဝီတိက္ကမာဘာဝါ’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ အညတြ သုပိနန္တာတိ ဣမိဿာ ‘‘အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝီတိက္ကမာဘာဝါတိ ပါပိစ္ဆာယ အဝိဇ္ဇမာနဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ ဝိဇ္ဇမာနတော ¶ ပကာသနဝသပ္ပဝတ္တဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပာယသင်္ခါတဿ ဝီတိက္ကမဿ အဘာဝတော။ အဓိမာနိကဿ ဟိ အနဓိဂတေ အဓိဂတသညိတာယ ယထာဝုတ္တဝီတိက္ကမော နတ္ထိ။ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာတိ ‘‘အတ္ထေသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စေတနာ၊ သာ စ ခေါ အဗ္ဗောဟာရိကာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၃၅) ဝစနတော မောစနဿာဒစေတနာယ ဥပက္ကမနဿ စ ဝိဇ္ဇမာနတ္တေပိ ထိနမိဒ္ဓေန အဘိဘူတတာယ ¶ အဝသတ္တေန အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ၊ အာပတ္တိကာရဏဝေါဟာရာဘာဝါတိ အတ္ထော။ ဝါ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ သမုစ္စယတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ‘‘အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ စာ’’တိ ဝါ ပါဌော။ ဝုတ္တာတိ ဒုဝိဓာပိ စေသာ အနုပညတ္တိ အနာပတ္တိကရာ ဝုတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

အကတေ ဝီတိက္ကမေတိ အာပဒါသုပိ ဘိက္ခူဟိ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမေ အကတေ၊ ကုက္ကုစ္စာ န ဘုဉ္ဇိံသူတိအာဒီသု ဝိယ ဝီတိက္ကမံ အကတွာ ဘိက္ခူဟိ အတ္တနော ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ အာရောစိတာယာတိ အတ္ထော။ သိထိလံ ကရောန္တီတိ ပဌမံ သာမညတော ဗဒ္ဓသိက္ခာပဒံ မောစေတွာ အတ္တနော ဝိသယေ အနာပတ္တိကရဏဝသေန သိထိလံ ကရောန္တီ။ ဒွါရံ ဒဒမာနာတိ အနာပတ္တိယာ ဒွါရံ ဒဒမာနာ။ အပရာပရမ္ပိ အနာပတ္တိံ ကုရုမာနာတိ ဒိန္နေန တေန ဒွါရေန ဥပရူပရိ အနာပတ္တိဘာဝံ ဒီပေန္တီ။ ပညတ္တေပိ သိက္ခာပဒေ ဥဒါယိနာ ‘‘မုဟုတ္တိကာယ ဝေသိယာ န ဒေါသော’’တိ လေသေန ဝီတိက္ကမိတွာ သဉ္စရိတ္တာပဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၂၉၆ အာဒယော) ပညတ္တတ္တာ ‘‘ကတေ ဝီတိက္ကမေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပညတ္တိဂတိကာတိ အတ္ထတော မူလပညတ္တိယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

မက္ကဋီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၄၃-၄၄။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထုကထာယ ပါဠိယံ ‘‘ဝေသာလိကာ…ပေ… မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိံသူ’’တိ ဧတ္ထ တေ ဉာတိကုလံ ဂန္တွာ ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ‘‘ဂိဟိဘူတာ မယ’’န္တိ သညာယ မေထုနံ ပဋိသေဝိံသူတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ဉာတိဗျသနေနပိ ဖုဋ္ဌာတိအာဒိ။ ဉာတီနံ ဝိနာသော ရာဇဒဏ္ဍာဒိကာရဏေန ဟောတီတိ အာဟ ရာဇဒဏ္ဍဣစ္စာဒိ။ ဓညဟိရညဒါသိဒါသဂေါမဟိံသာဒိဓနာနိ ဘောဂါ နာမ၊ တေသမ္ပိ ရာဇဒဏ္ဍာဒိနာဝ ဝိနာသောတိ အာဟ ‘‘ဧသ နယော ဒုတိယပဒေပီ’’တိ။ န သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါတိအာဒိနာ ¶ တီသု ဝတ္ထူသု အပ္ပသန္နာဝ သာသနေ အဘဗ္ဗာတိ သညာယ အတ္တနော ဘဗ္ဗတံ ပကာသေန္တာ န မယန္တိအာဒိမာဟံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသူ’’တိ ပါဠိယံ အနာဂတေ အာလောကာကာသကသိဏေ ဝဇ္ဇေတွာ ဝုတ္တံ၊ တေဟိ ပန ¶ သဒ္ဓိံ စတ္တာလီသ ဟောန္တိ။ ဝိဘတ္တာ ကုသလာ ဓမ္မာတိ ‘‘ဣမသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဣဒံ ဟောတီ’’တိ ဝိဘာဂသော ဒဿိတာ သဥပစာရဇ္ဈာနာ မဟဂ္ဂတကုသလာ ဓမ္မာ။ ဂိဟိပလိဗောဓန္တိ သဟသောကိတာဒိဝသေန ဂိဟီသု ဗျာဝဋတံ။ အာဝါသပလိဗောဓန္တိ သေနာသနေသု နဝကမ္မာဒိဝသေန နိစ္စဗျာဝဋတံ။ ဒုပ္ပရိစ္စာဂါနံ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ပလိဗောဓာနံ ဝသေန သဗ္ဗေပိ ပလိဗောဓာ သင်္ဂဟိတာ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယေနာတိ ကာရဏေန။ အသံဝါသောတိ ဣဒံ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ကေနစိပိ ပရိယာယေန ဘိက္ခု ဟုတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ နာရဟတီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အသံဝါသော’’တိ။ ပညတ္တံ သမူဟနေယျာတိ ‘‘သော အာဂတော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ အဝတွာ ‘‘န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ ဧတ္တကဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ပါရာဇိကဿ သာမဏေရဘူမိ အနုညာတာတိ ဝိညာယတိ၊ တေနာဟ သာမဏေရဘူမိယံ ပန ဌိတောတိအာဒိ။ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခူ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ (ပါရာ။ ၃၉) ပစ္စက္ခာတသိက္ခော ယသ္မာ ဘိက္ခု န ဟောတိ၊ မေထုနသေဝနေ စ ပါရာဇိကံ နာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာဿ ‘‘အာဂတော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ ဥပသမ္ပဒံ အနုဇာနန္တော ပါရာဇိကံ န သမူဟနတိ နာမ၊ တေနာဟ ‘‘ဘိက္ခုဘာဝေ ဌတွာ အဝိပန္နသီလတာယာ’’တိ။ ဥတ္တမတ္ထံ အရဟတ္တံ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ။

၄၅။ နီဟရိတွာတိ ပါဠိတော ဥဒ္ဓရိတွာ၊ တထာ ဟိ ‘‘ပဉ္စဟုပါလိ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ နာနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? သုတ္တံ န ဇာနာတိ၊ သုတ္တာနုလောမံ န ဇာနာတီ’’တိအာဒိပါဠိတော သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမဉ္စ နီဟရိံသု။ ‘‘အနာပတ္တိ ဧဝံ အမှာကံ အာစရိယာနံ ဥဂ္ဂဟော ပရိပုစ္ဆာတိ ဘဏတီ’’တိ ဧဝမာဒိတော အာစရိယဝါဒံ။ ‘‘အာယသ္မာ ဥပါလိ ဧဝမာဟ – ‘အနာပတ္တိ၊ အာဝုသော၊ သုပိနန္တေနာ’တိ’’ ဧဝမာဒိတော အတ္တနော မတိံ နီဟရိံသု၊ သာ စ ထေရဿ အတ္တနောမတိ သုတ္တေန သင်္ဂဟိတတ္တာ သုတ္တံ ဇာတံ၊ ဧဝမညာပိ သုတ္တာဒီဟိ သင်္ဂဟိတာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ နေတရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ နီဟရိတွာတိ ဝိဘဇိတွာ သာဋ္ဌကထံ သကလံ ဝိနယပိဋကံ သုတ္တာဒီသု စတူသု ပဒေသေသု ပက္ခိပိတွာ စတုဓာ ဝိဘဇိတွာ ဝိနယံ ပကာသေသုံ ¶ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ အဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝုတ္တန္တိ နာဂသေနတ္ထေရေန မိလိန္ဒပဉှေ ဝုတ္တံ။ ကဏ္ဌာဒိဝဏ္ဏုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနကရဏာဒီဟိ အာဟရိတွာ အတ္တနော ဝစီဝိညတ္တိယာဝ ဘာသိတဝစနံ အာဟစ္စပဒံ။ ရသောတိ သာရော ‘‘ပတ္တရသော’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၆၂၈-၆၃၀) ဝိယ၊ ပဋိက္ခိတ္တအနုညာတသုတ္တသာရောတိ ¶ အတ္ထော၊ ရသောတိ ဝါ လက္ခဏံ ပဋိဝတ္ထုကံ အနုဒ္ဓရိတွာ လက္ခဏာနုလောမေန ဝုတ္တတ္တာ။ ဓမ္မသင်္ဂါဟကာဒိအာစရိယဝံသေန အာဘတာ အဋ္ဌကထာ အာစရိယဝံသောတိ အာဟ ‘‘အာစရိယဝံသောတိ အာစရိယဝါဒေါ’’တိ။

ဝိနယပိဋကေ ပါဠီတိ ဣဓ အဓိကာရဝသေန ဝုတ္တံ။ သေသပိဋကေသုပိ သုတ္တာဒိစတုနယာ ယထာနုရူပံ လဗ္ဘန္တေဝ။ မဟာပဒေသာတိ မဟာဩကာသာ မဟာဝိသယာ၊ တေ အတ္ထတော ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပါဠိဝသေန အကပ္ပိယာနုလောမတော ကပ္ပိယာနုလောမတော စ ပုဂ္ဂလေဟိ နယတော တထာ တထာ ဂယှမာနာ အတ္ထနယာ ဧဝ။ တေ ဟိ ဘဂဝတာ သရူပတော အဝုတ္တေသုပိ ပဋိက္ခိတ္တာနုလောမေသု၊ အနုညာတာနုလောမေသု စ သေသေသု ကိစ္စေသု နိဝတ္တိပဝတ္တိဟေတုတာယ မဟာဂေါစရာတိ ‘‘မဟာပဒေသာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ န ပန ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ဣဒံ န ကပ္ပတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ သာဓိပ္ပာယာ ပါဠိယေဝ တဿာ သုတ္တေ ပဝိဋ္ဌတ္တာ။ ‘‘သုတ္တာနုလောမမ္ပိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ…ပေ… သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅) ဟိ ဝုတ္တံ၊ န ဟေသာ သာဓိပ္ပာယာ ပါဠိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ ဝါ ဟောတိ၊ ယေနာယံ သုတ္တာနုလောမံ သိယာ။ တသ္မာ ဣမံ ပါဠိအဓိပ္ပာယံ နိဿာယ ပုဂ္ဂလေဟိ ဂဟိတာ ယထာဝုတ္တအတ္ထာဝ သုတ္တာနုလောမံ။ တပ္ပကာသကတ္တာ ပန အယံ ပါဠိပိ သုတ္တာနုလောမန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ယေ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဝုတ္တာတိအာဒိ။ ယံ ဘိက္ခဝေတိအာဒိပါဠိနယေန ဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ ဂဟေတဗ္ဗာ ယေ အကပ္ပိယာနုလောမာဒယော အတ္ထာ ဝုတ္တာ၊ တေ မဟာပဒေသာတိ အတ္ထော။

ဘဂဝတော ပကိဏ္ဏကဒေသနာဘူတာ စ သုတ္တာနုလောမဘူတာ စ အဋ္ဌကထာ။ ယသ္မာ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ပါဠိဝဏ္ဏနာက္ကမေန သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘အာစရိယဝါဒေါ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဧတေန စ အဋ္ဌကထာ သုတ္တသုတ္တာနုလောမေသု အတ္ထတော သင်္ဂယှတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ စ ဧသာ၊ ဧဝံ အတ္တနောမတိပိ ပမာဏဘူတာ။ န ဟိ ဘဂဝတော ဝစနံ ဝစနာနုလောမဉ္စ အနိဿာယ အဂ္ဂသာဝကာဒယောပိ အတ္တနော ဉာဏဗလေန သုတ္တာဘိဓမ္မဝိနယေသု ¶ ကဉ္စိ သမ္မုတိပရမတ္ထဘေဒံ အတ္ထံ ဝတ္တုံ သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗမ္ပိ ဝစနံ သုတ္တေ သုတ္တာနုလောမေ စ သင်္ဂယှတိ။ ဝိသုံ ပန အဋ္ဌကထာဒီနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ တဒဝသေသံ သုတ္တသုတ္တာနုလောမတော ဂဟေတွာ စတုဓာ ဝိနယော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သုတ္တာဒယော နိဿာယေဝ ပဝတ္တာပိ အတ္တနောမတိ တေသု သရူပေန အနာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒေ မုဉ္စိတွာ’’တိ၊ တေနာဟ ‘‘အနုဗုဒ္ဓိယာ နယဂ္ဂါဟေနာ’’တိ။ တတ္ထ သုတ္တာဒီနိ အနုဂတာယ ဧဝ ဗုဒ္ဓိယာ တေဟိ လဒ္ဓနယဂ္ဂါဟေန စာတိ အတ္ထော။

ထေရဝါဒေါတိ မဟာသုမတ္ထေရာဒီနံ ဂါဟော။ သုတ္တာဒိံ နိဿာယေဝ ဝိပရီတတောပိ အတ္တနောမတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ¶ အာဟ တံ ပနာတိအာဒိ။ အတ္ထေနာတိ အတ္တနာ နယဂ္ဂဟိတေန အတ္ထေန။ ပါဠိန္တိ အတ္တနော ဂါဟဿ နိဿယဘူတံ သာဋ္ဌကထံ ပါဠိံ။ ပါဠိယာတိ တပ္ပဋိက္ခေပတ္ထံ ပရေနာဟဋာယ သာဋ္ဌကထာယ ပါဠိယာ၊ အတ္တနာ ဂဟိတံ အတ္ထံ နိဿာယ ပါဠိဉ္စ သံသန္ဒိတွာတိ အတ္ထော။ အာစရိယဝါဒေတိ အတ္တနာ ပရေန စ သမုဒ္ဓဋအဋ္ဌကထာယ။ ဩတရတိ စေဝ သမေတိ စာတိ အတ္တနာ ဥဒ္ဓဋေဟိ သံသန္ဒနဝသေန ဩတရတိ၊ ပရေန ဥဒ္ဓဋေန သမေတိ။ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာတိ အသဗ္ဗညုပုဂ္ဂလဿ ဒေါသဝါသနာယ ယာထာဝတော အတ္ထသမ္ပဋိပတ္တိအဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ပမာဒပါဌဝသေန အာစရိယဝါဒဿ သုတ္တာနုလောမေန အသံသန္ဒနာပိ သိယာတိ အာဟ ‘‘ဣတရော န ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။

သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယေ သုတ္တေန သံသန္ဒန္တိ၊ ဧဝရူပါဝ အတ္ထာ မဟာပဒေသတော ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ တထာ တထာ ဥဒ္ဓဋအတ္ထာနမေဝ သုတ္တာနုလောမတ္တာ၊ တေနာဟ ‘‘သုတ္တာနုလောမတော ဟိ သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ။ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ အပ္ပဋိဗာဟိယံ။ ကာရကသင်္ဃသဒိသန္တိ ပမာဏတ္တာ သင်္ဂီတိကာရကသင်္ဃသဒိသံ။ ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတကာလသဒိသန္တိ ဓရမာနကဗုဒ္ဓသဒိသန္တိ အတ္ထော။ သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတီတိအာဒီသု ယော ယထာဘူတမတ္ထံ ဂဟေတွာ ကထနသီလော၊ သော သကဝါဒီ။ သုတ္တန္တိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှံ ပါဠိဝစနံ။ ပရဝါဒီတိ မဟာဝိဟာရဝါသီ ဝါ ဟောတု အညနိကာယဝါသီ ဝါ၊ ယော ဝိပရီတတော အတ္ထံ ဂဟေတွာ ကထနသီလော၊ သောဝ ဣဓ ‘‘ပရဝါဒီ’’တိ ဝုတ္တော။ သုတ္တာနုလောမန္တိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှံ ဝါ အနာရုဠှံ ဝါ ယံကိဉ္စိ ဝိပလ္လာသတော ဝါ ဝဉ္စနာယ ဝါ ‘‘သင်္ဂီတိတ္တယာဂတမိဒ’’န္တိ ဒဿိယမာနံ သုတ္တာနုလောမံ။ ကေစိ ‘‘အညနိကာယေ သုတ္တာနုလောမ’’န္တိ ¶ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ သကဝါဒီပရဝါဒီနံ ဥဘိန္နမ္ပိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှသုတ္တာဒီနံ ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗတော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှံ ပါဠိအာဂတံ ပညာယတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ န ဟိ သကဝါဒီ အညနိကာယသုတ္တာဒိံ ပမာဏတော ဂဏှာတိ၊ ယေန တေသု သုတ္တာဒီသု ဒဿိတေသု တတ္ထ ဌာတဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ ဝက္ခတိ စ ‘‘ပရော တဿ အကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတိ…ပေ… ‘သာဓူ’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အကပ္ပိယေယေဝ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅)။ တသ္မာ ပရဝါဒိနာပိ သင်္ဂီတိတ္တယေ အနာရုဠှမ္ပိ အနာရုဠှမိစ္စေဝ ဒဿီယတိ၊ ကေဝလံ တဿ တဿ သုတ္တာဒိနော သင်္ဂီတိတ္တယေ အနာဂတဿ ကူဋတာ၊ အာဂတဿ စ ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ အညထာ အဓိပ္ပာယယောဇနာ စ ဝိသေသော။ တတ္ထ စ ယံ ကူဋံ၊ တံ အပနီယတိ။ ယံ အညထာ ယောဇိတံ၊ တဿ ဝိပရီတတာသန္ဒဿနတ္ထံ တဒညေန သုတ္တာဒိနာ သံသန္ဒနာ ကရီယတိ။ ယော ပန ပရဝါဒိနာ ဂဟိတော အဓိပ္ပာယော သုတ္တန္တာဒိနာ သံသန္ဒတိ၊ သော သကဝါဒိနာပိ အတ္တနော ဂါဟံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဥဘိန္နမ္ပိ သင်္ဂီတိတ္တယာဂတမေဝ သုတ္တာဒိပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏေ သကဝါဒေ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ ပရဝါဒေ ပဉ္စာတိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ကထာ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) ¶ သုတ္တသဟဿမ္ပိ အဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏနာနတ္တေန သင်္ဂီတိတ္တယာဂတမေဝ ဂဟိတံ၊ န နိကာယန္တရေ ကိဉ္စီတိ။

ခေပန္တိ ‘‘ကိံ ဣမိနာ’’တိ ပဋိက္ခေပံ ဆဍ္ဍနံ။ ဂရဟန္တိ ‘‘ကိမေသ ဗာလော ဇာနာတီ’’တိ နိန္ဒနံ။ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗန္တိ ယဿ သုတ္တဿ အနုလောမနတော ဣဒံ သုတ္တာနုလောမံ အကာသိ၊ တသ္မိံ၊ တဒနုရူပေ ဝါ အညတရသ္မိံ သုတ္တေ အတ္တနာ ဂဟိတံ သုတ္တာနုလောမံ အတ္ထတော သံသန္ဒနဝသေန ဩတာရေတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေန ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သံသန္ဒတီ’’တိ သံသန္ဒိတွာ ဒဿေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အယန္တိ သကဝါဒီ။ ပရောတိ ပရဝါဒီ။ အာစရိယဝါဒေါ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗောတိ ယဿ သုတ္တဿ ဝဏ္ဏနာဝသေန အယံ အာစရိယဝါဒေါ ပဝတ္တော၊ တသ္မိံ၊ တာဒိသေ စ အညတရသ္မိံ သုတ္တေ ပုဗ္ဗာပရအတ္ထသံသန္ဒနဝသေန ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဂါရယှာစရိယဝါဒေါတိ ပမာဒလိခိတော၊ ဘိန္နလဒ္ဓိကေဟိ ဝါ ဌပိတော၊ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

ယံ ကိဉ္စိ ကူဋသုတ္တံ ဗာဟိရကသုတ္တာဒိဝစနံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂုဠှဝေဿန္တရာဒီနိ မဟာသင်္ဃိကာဒိဘိန္နလဒ္ဓိကာနံ ပကရဏာနိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂုဠှဥမ္မဂ္ဂါဒီနံ ဂဟဏံ ¶ ။ သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရဝါဒီပိ သုတ္တန္တိအာဒိနာ အညေပိ ဝါဒါလမ္ဗနာ ဝုတ္တနယေန သက္ကာ ဉာတုန္တိ ဣဓ န ဝုတ္တာ။

ဧဝံ သုတ္တသုတ္တာနုလောမာဒိမုခေန သာမညတော ဝိဝါဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိသေသတော ဝိဝါဒဝတ္ထုံ တဗ္ဗိနိစ္ဆယမုခေန သုတ္တာဒီနဉ္စ ဒဿေတုံ အထ ပနာယံ ကပ္ပိယန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စာတိ ဧတ္ထ စ-ကာရော ဝိကပ္ပတ္ထော၊ တေန အာစရိယဝါဒါဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော၊ တေနာဟ ‘‘ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတီ’’တိ။ တတ္ထ ကာရဏန္တိ သုတ္တာဒိနယံ နိဿာယ အတ္တနောမတိယာ ဥဒ္ဓဋံ ဟေတုံ။ ဝိနိစ္ဆယန္တိ အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယံ။ ကာရဏစ္ဆာယာတိ သုတ္တာဒီသု ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဂါဟဿ၊ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဂါဟဿ စ နိမိတ္တဘူတံ ကိစ္ဆေန ပဋိပါဒနီယံ အဝိဘူတကာရဏံ ကာရဏစ္ဆာယာ၊ ကာရဏပတိရူပကန္တိ အတ္ထော။ ဝိနယဉှိ ပတွာတိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိစာရဏမာဂမ္မာတိ။ ရုန္ဓိတဗ္ဗန္တိ ကပ္ပိယသညာယ ဝီတိက္ကမကရဏံ ရုန္ဓိတဗ္ဗံ၊ တံနိဝါရဏစိတ္တံ ဒဠှတရံ ကာတဗ္ဗံ။ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗန္တိ တတ္ထ ဝီတိက္ကမပ္ပဝတ္တိ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဂရုကဘာဝေတိ အကပ္ပိယဘာဝေ။ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟီတိ သုတ္တေန အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယေန စ လဒ္ဓကာရဏေဟိ။ ဧဝန္တိအာဒိ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ နိဂမနဝစနံ။ အတိရေကကာရဏန္တိ သုတ္တာဒီသု ပုရိမံ ပုရိမံ အတိရေကကာရဏံ နာမ၊ ဗဟုကာရဏံ ဝါ။

ဝါစုဂ္ဂတန္တိ ¶ ဝါစာယ ဥဂ္ဂတံ၊ တတ္ထ နိရန္တရံ ဌိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သုတ္တံ နာမ သကလံ ဝိနယပိဋက’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုန သုတ္တတောတိ တဒတ္ထပဋိပါဒကံ သုတ္တာဘိဓမ္မပါဠိဝစနံ အဓိပ္ပေတံ။ အနုဗျဉ္ဇနတောတိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ပရိပုစ္ဆတော စ အဋ္ဌကထာတော စာတိ။ တတ္ထ ပရိပုစ္ဆာတိ အာစရိယဿ သန္တိကာ ပါဠိယာ အတ္ထသဝနံ။ အဋ္ဌကထာတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော။ တဒုဘယမ္ပိ ဟိ ပါဠိံ အနုဂန္တွာ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇနတော ‘‘အနုဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိနယေတိ ဝိနယာစာရေ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ဝိနယံ အဝိဇဟန္တော အဝေါက္ကမန္တောတိအာဒိ။ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာနံ နာမ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိယာ အနာပဇ္ဇနာဒိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘လဇ္ဇီဘာဝေန ပတိဋ္ဌိတော’’တိ၊ တေန လဇ္ဇီ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိနယဓရဿ လက္ခဏေ ဝတ္တဗ္ဗေ ကိံ ဣမိနာ လဇ္ဇီဘာဝေနာတိ အာဟ အလဇ္ဇီ ဟီတိအာဒိ။ တတ္ထ ဗဟုဿုတောပီတိ ဣမိနာ ပဌမလက္ခဏသမန္နာဂမံ ဒဿေတိ။ လာဘဂရုတာယာတိအာဒိနာ ဝိနယေ ဌိတတာယ အဘာဝေ ပဌမလက္ခဏယောဂေါ ကိစ္စကရော န ဟောတိ၊ အထ ¶ ခေါ အကိစ္စကရော အနတ္ထကရော ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ သင်္ဃဘေဒဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ကလဟော သင်္ဃရာဇိ။

ဝိတ္ထုနတီတိ ဝိတ္ထမ္ဘတိ၊ နိတ္ထုနတိ ဝါ သန္တိဋ္ဌိတုံ န သက္ကောတိ၊ တေနာဟ ယံ ယန္တိအာဒိ။ အာစရိယပရမ္ပရာတိ အာစရိယာနံ ဝိနိစ္ဆယပရမ္ပရာ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အတ္တနော မတိံ ပဟာယ…ပေ… ယထာ အာစရိယော စ အာစရိယာစရိယော စ ပါဠိဉ္စ ပရိပုစ္ဆဉ္စ ဝဒန္တိ၊ တထာ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ န ဟိ အာစရိယာနံ နာမမတ္တတော ပရမ္ပရာဇာနနေ ပယောဇနမတ္ထိ။ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိတောတိ ပုဗ္ဗဝစနဿ အပရဝစနေန သဟ အတ္ထသမ္ဗန္ဓဇာနနတော။ အတ္ထတောတိ ပဒတ္ထပိဏ္ဍတ္ထအဓိပ္ပေတတ္ထာဒိတော။ ကာရဏတောတိ တဒတ္ထုပပတ္တိတော။ ထေရဝါဒင်္ဂန္တိ ထေရဝါဒပဋိပါဋိံ၊ တေသံ ဝိနိစ္ဆယပဋိပါဋိန္တိ အတ္ထော။

ဣမေဟိ စ ပန တီဟိ လက္ခဏေဟီတိ ဧတ္ထ ပဌမေန လက္ခဏေန ဝိနယဿ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂဟိတဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ဒုတိယေနဿ လဇ္ဇီဘာဝေန စေဝ အစလတာယ စ ပတိဋ္ဌိတတာ။ တတိယေန ပါဠိအဋ္ဌကထာသု အနုရူပေန အနာဂတမ္ပိ တဒနုလောမတော အာစရိယေဟိ ဒိန္နနယတော ဝိနိစ္ဆိနိတုံ သမတ္ထတာ။ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ စောဒနာဝသေန ဝီတိက္ကမဝတ္ထုသ္မိံ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဩတိဏ္ဏေ။ စောဒကေန စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေတိ ဧဝံ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုံ နိဿာယ စောဒကေန ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတ’’န္တိအာဒိနာ စုဒိတကေန ‘‘အတ္ထိ နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မိံ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝုတ္တေတိ အတ္ထော။ ထုလ္လစ္စယဒုဗ္ဘာသိတာနံ မာတိကာယ အနာဂတတ္တာ ‘‘ပဉ္စန္နံ အာပတ္တီန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တိကဒုက္ကဋန္တိ ‘‘အနုပသမ္ပန္နေ ဥပသမ္ပန္နသညီ ဥဇ္ဈာယတိ ဝါ ခီယတိ ဝါ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၁၀၆ ထောကံ ဝိသဒိသံ) အာဂတံ တိကဒုက္ကဋံ။ အညတရံ ဝါ အာပတ္တိန္တိ ‘‘ကာလေ ဝိကာလသညီ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ၊ ကာလေ ဝေမတိကော အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိကံ (ပါစိ။ ၂၅၀) ဒုကဒုက္ကဋံ ¶ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အန္တရာပတ္တိန္တိ တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အာဂတဝတ္ထုဝီတိက္ကမံ ဝိနာ အညသ္မိံ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမေ နိဒါနတော ပဘုတိ ဝိနီတဝတ္ထုပရိယောသာနာ အန္တရန္တရာ ဝုတ္တံ အာပတ္တိံ။ ဣဓ ပန ‘‘ဝတ္ထုံ ဩလောကေတီ’’တိ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ တဒဝသေသာ အန္တရာပတ္တီတိ ဂဟိတာ။ ပဋိလာတံ ဥက္ခိပတီတိ ဣဒံ ဝိသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၃၅၀-၃၅၁) အာဂတံ။ တတ္ထ ဍယှမာနံ အလာတံ အဂ္ဂိကပါလာဒိတော ဗဟိ ပတိတံ အဝိဇ္ဈာတမေဝ ပဋိဥက္ခိပတိ ¶ ၊ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတီတိ အတ္ထော။ ဝိဇ္ဈာတံ ပန ပက္ခိပန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ အနာပတ္တိန္တိ ဧတ္ထ အန္တရန္တရာ ဝုတ္တာ အနာပတ္တိပိ အတ္ထိ၊ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒ္ဓိမဿ ဣဒ္ဓိဝိသယေ’’တိအာဒိ (ပါရာ။ ၁၅၉) ဝိယ သာပိ သင်္ဂယှတိ။

ပါရာဇိကာပတ္တီတိ န တာဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣဒံ အာပန္နပုဂ္ဂလေန လဇ္ဇီဓမ္မေ ဌတွာ ယထာဘူတံ အာဝိကရဏေပိ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယံ အဒိန္နာဒါနာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန မေထုနာဒီသု ဝိဇာနနံ၊ တံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ၊ တေနာဟ မေထုနဓမ္မဝီတိက္ကမော ဟီတိအာဒိ။ ယော ပန အလဇ္ဇိတာယ ပဋိညံ အဒတွာ ဝိက္ခေပံ ကရောတိ၊ တဿ အာပတ္တိ န သက္ကာ ဩဠာရိကာပိ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ၊ ယာဝ သော ယထာဘူတံ နာဝိ ကရောတိ၊ သင်္ဃဿ စ အာပတ္တိသန္ဒေဟော န ဝိဂစ္ဆတိ၊ တာဝ နာသိတကောဝ ဘဝိဿတိ။ သုခုမာတိ စိတ္တပရိဝတ္တိယာ သုခုမတာယ သုခုမာ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တလဟုကာ’’တိ၊ စိတ္တံ တဿ လဟုကန္တိ အတ္ထော။ တေတိ ဝီတိက္ကမေ။ တံဝတ္ထုကန္တိ အဒိန္နာဒါနာဒိမူလကံ။ ယံ အာစရိယော ဘဏတိ၊ တံ ကရောဟီတိအာဒိ သဗ္ဗံ လဇ္ဇီပေသလံ ကုက္ကုစ္စကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယော ယာထာဝတော ပကာသေတွာ သုဒ္ဓိမေဝ ဂဝေသတိ၊ တေနာပိ၊ ပါရာဇိကောသီတိ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ အနာပတ္တိကောဋိယာပိ သင်္ကိယမာနတ္တာ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ ‘‘ပါရာဇိကစ္ဆာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သီလာနိ သောဓေတွာတိ ယသ္မိံ ဝီတိက္ကမေ ပါရာဇိကာသင်္ကာ ဝတ္တတိ၊ တတ္ထ ပါရာဇိကာဘာဝပက္ခံ ဂဟေတွာ ဒေသနာဝုဋ္ဌာနဂါမိနီနံ အာပတ္တီနံ သောဓနဝသေန သီလာနိ သောဓေတွာ။ ဒွတ္တိံသာကာရန္တိ ပါကဋဘာဝတော ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ၊ ယံ ကိဉ္စိ အဘိရုစိတံ မနသိကာတုံ ဝဋ္ဋတေဝ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋိယတီတိ ဝိပ္ပဋိသာရမူလကေန ဝိက္ခေပေန အန္တရန္တရာ ခဏ္ဍံ အဒဿေတွာ ပဗန္ဓဝသေန စိတ္တေန သင်္ဃဋိယတိ။ သင်္ခါရာတိ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တံ။ သာပတ္တိကဿ ဟိ ပဂုဏမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ န သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌာတိ၊ ပဂေဝ ပါရာဇိကဿ။ တဿ ဟိ ဝိပ္ပဋိသာရနိန္နတာယ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န ဟောတိ။ ဧကဿ ပန ဝိတက္ကဝိက္ခေပါဒိဗဟုလဿ သုဒ္ဓသီလဿပိ စိတ္တံ န သမာဓိယတိ၊ တံ ဣဓ ပါရာဇိကမူလကန္တိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကတပါပမူလကေန ဝိပ္ပဋိသာရေနေဝေတ္ထ စိတ္တဿ အသမာဓိယနံ သန္ဓာယ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋိယတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ ဝိပ္ပဋိသာရဂ္ဂိနာတိအာဒိ။ အတ္တနာတိ စိတ္တေန ကရဏဘူတေန ပုဂ္ဂလော ကတ္တာ ဇာနာတိ၊ ပစ္စတ္တေ ဝါ ကရဏဝစနံ၊ အတ္တာ သယံ ပဇာနာတီတိ အတ္ထော။

စတုဗ္ဗိဓဝိနယာဒိကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ယော ¶ ¶ ဝိယ ဒိဿတီတိ ယာဒိသော၊ ယံ-သဒ္ဒတ္ထေ ယထာ-သဒ္ဒေါ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ယေန ဝါ တေန ဝါ ယုတ္တော’’တိ။ ယေန တေနာတိ ဟိ ပဒဒွယေန အနိယမတော ယံ-သဒ္ဒတ္ထောဝ ဒဿိတော။ ဝါသဓုရယုတ္တောတိ ဝိပဿနာဓုရယုတ္တော။ ယာ ဇာတိ အဿာတိ ယံဇာတိ၊ ပုဂ္ဂလော၊ သောဝ ယံဇစ္စော သကတ္ထေ ယပစ္စယံ ကတွာ။ ဂေါတ္တဝသေန ယေန ဝါ တေန ဝါ ဂေါတ္တေန ယထာဂေါတ္တော ဝါ တထာဂေါတ္တော ဝါ ဟောတူတိ သမ္ဗန္ဓော။ သီလေသူတိ ပကတီသု။ အထ ခေါတိ ဣဒံ ကိန္တူတိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေတိ ဣမသ္မိံ ပါရာဇိကဝိသယေ။ ဧသောတိ ယထာဝုတ္တေဟိ ပကာရေဟိ ယုတ္တော။ အရိယာယာတိ ‘‘ဥဒ္ဒိဿ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧသာ အရိယာနံ ယာစနာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာယ၊ န၊ ‘‘ဒေဟိ မေ’’တိ ကပဏာယ။ လိင်္ဂသမ္ပဋိစ္ဆနေနာတိ ‘‘ဘိက္ခံ စရိဿာမီ’’တိ စိတ္တာဘာဝေပိ ဘိက္ခာဟာရနိဿိတပဗ္ဗဇ္ဇာလိင်္ဂဿ သမ္ပဋိစ္ဆနေန။ ကာဇဘတ္တန္တိ ကာဇေဟိ အာနီတဘတ္တံ။ အဓမ္မိကာယာတိ အဓိသီလသိက္ခာဒိဘိက္ခုဂုဏာဘာဝတော ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ ‘‘အဘူတာယာ’’တိ။ ‘‘မယံ ဘိက္ခူ’’တိ ဝဒန္တာ ပဋိညာမတ္တေနေဝ ဘိက္ခူ၊ န အတ္ထတောတိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ ‘‘မယံ ဘိက္ခူ’’တိ ပဋိဇာနနဿာပိ သမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ။ ‘‘မယံ ဘိက္ခူ’’တိ အပ္ပဋိဇာနန္တာပိ ဟိ ဘိက္ခုဝေါဟာရနိမိတ္တဿ လိင်္ဂဿ ဂဟဏေန စေဝ ဘိက္ခူနံ ဒိန္နပစ္စယဘာဂဂ္ဂဟဏာဒိနာ စ ဘိက္ခုပဋိညာ ဧဝ နာမ ဟောန္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ပုဂ္ဂလပညတ္တိအဋ္ဌကထာယံ –

‘‘‘အဗြဟ္မစာရီ ဗြဟ္မစာရိပဋိညော’တိ အညေ ဗြဟ္မစာရိနော သုနိဝတ္ထေ သုပါရုတေ သုမ္ဘကပတ္တဓရေ ဂါမနိဂမဇနပဒရာဇဓာနီသု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တေ ဒိသွာ သယမ္ပိ တာဒိသေန အာကာရေန တထာ ပဋိပဇ္ဇနတော ‘အဟံ ဗြဟ္မစာရီ’တိ ပဋိညံ ဒေန္တော ဝိယ ဟောတိ။ ‘အဟံ ဘိက္ခူ’တိ ဝတွာ ဥပေါသထဂ္ဂါဒီနိ ပဝိသန္တော ပန ဗြဟ္မစာရိပဋိညော ဟောတိယေဝ၊ တထာ သင်္ဃိကံ လာဘံ ဂဏှန္တော’’တိ (ပု။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၉၁)။

တသ္မာ ဧဝရူပေဟိ ပဋိညာယ ဘိက္ခူဟိ ဂေါတြဘုပရိယောသာနေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ဘောဂပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ၊ အလဇ္ဇီပရိဘောဂေါဝ ဟောတိ။ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိအာပဇ္ဇနာဒိအလဇ္ဇီလက္ခဏံ ပန ဥက္ကဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ ဝသေန ဝုတ္တံ သာမဏေရာဒီနမ္ပိ ¶ အလဇ္ဇီဝေါဟာရဒဿနတော။ ‘‘အလဇ္ဇီသာမဏေရေဟိ ဟတ္ထကမ္မမ္ပိ န ကာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ယထာဝိဟိတပဋိပတ္တိယံ အတိဋ္ဌနဉှိ သဗ္ဗသာဓာရဏံ အလဇ္ဇီလက္ခဏံ။ ဒုဿီလာ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ယထာဝိဟိတပဋိပတ္တိယာ အဘာဝတော ဧကန္တာ လဇ္ဇိနောဝ မဟာသင်္ဃိကာဒိနိကာယန္တရိကာ ဝိယ၊ လိင်္ဂတ္ထေနကာဒယော ဝိယ၊ စ။ ယာဝ ၁၁ စ တေသံ ဘိက္ခုပဋိညာ အနုဝတ္တတိ၊ တာဝ ဘိက္ခု ဧဝ၊ တေဟိ စ ပရိဘောဂေါ အလဇ္ဇိပအဘောဂေါဝ၊ တေသဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃသညာယ ဒိန္နံ သင်္ဃေ ဒိန္နံ နာမ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ –

‘‘ဘဝိဿန္တိ ခေါ ပနာနန္ဒ၊ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဂေါတြဘုနော ကာသာဝကဏ္ဌာ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ၊ တေသု ဒုဿီလေသု သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ ဒဿန္တိ၊ တဒါပါဟံ၊ အာနန္ဒ၊ သင်္ဃဂတံ ဒက္ခိဏံ အသင်္ချေယျံ အပ္ပမေယျံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၈၀)။

ဘဂဝတော သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နတ္တာ ဒက္ခိဏာ အသင်္ချေယျာ အပ္ပမေယျာ ဇာတာ။ ဒုဿီလာနံ ဒိန္နတ္တာ နာတိ စေ? န၊ တေသု သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿာတိ ဂေါတြဘူနံ ပဋိဂ္ဂါဟကတ္တေန ပရာမဋ္ဌတ္တာ၊ ဣတရထာ ‘‘ယေသု ကေသုစိ ဂဟဋ္ဌေသု ဝါ ပဗ္ဗဇိတေသု ဝါ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတာပသင်္ဂတော၊ တထာ စ ‘‘တဒါပါဟံ၊ အာနန္ဒာ’’တိ ဟေဋ္ဌိမကောဋိဒဿနဿ ပယောဇနံ န သိယာ။ တသ္မာ ဂေါတြဘူနမ္ပိ အဘာဝေ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ နတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ တေသုပိ ဒိန္နာ သင်္ဃဂတာ ဒက္ခိဏာ အသင်္ချေယျာ၊ န တတော ပရံ သိဇ္ဈတီတိ တေပိ ပဋိညာယ ဘိက္ခု ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဗြဟ္မဃောသန္တိ ဥတ္တမဃောသံ၊ ဗြဟ္မုနော ဃောသသဒိသံ ဝါ ဃောသံ။ ဧဟိ ဘိက္ခူတိ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိသမ္ဗောဓနံ။ သံသာရေ ဘယဣက္ခက တဿ ဘယဿ သဗ္ဗသော ဝိနာသနတ္ထံ တိသရဏံ၊ သာသနံ ဝါ ဧဟိ မနသာ ‘‘တာဏံ လေဏ’’န္တိ ပဝိသ ဥပဂစ္ဆ။ ဥပဂန္တွာပိ စရ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သာသနဗြဟ္မစရိယံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဉ္စ စရဿု။ ဘဏ္ဍူတိ မုဏ္ဍိတကေသော။ ဝါသီတိ ဒန္တကဋ္ဌာဒိစ္ဆေဒနဝါသိ။ ဗန္ဓနန္တိ ကာယဗန္ဓနံ။ ယုတ္တော ယောဂေါ သမာဓိပညာဝသေန သော ယုတ္တယောဂေါ၊ တဿ အဋ္ဌေတေ ပရိက္ခာရာတိ သေသော။ သရီရေ ပဋိမုက္ကေဟိယေဝ ဥပလက္ခိတောတိ သေသော။ ‘‘တီဏိ သတာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ‘‘တီဏိ သတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

တသ္မာတိ ¶ ဘဂဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ ပရာမသတိ။ ဟေဋ္ဌာ ဟိ ‘‘အဟံ ခေါ ပန၊ ကဿပ၊ ဇာနညေဝ ဝဒါမိ ‘ဇာနာမီ’တိ၊ ပဿညေဝ ဝဒါမိ ‘ပဿာမီ’’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) ဝုတ္တံ၊ တံ ပရာမသတိ၊ ယသ္မာ အဟံ ဇာနံ ဝဒါမိ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ဣဟာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ တိဗ္ဗန္တိ မဟန္တံ။ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတီတိ ထေရာဒိဥပသင်္ကမနတော ပုရေတရမေဝ တေသု ယံနူန မေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဥပဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ ကုသလူပသံဟိတန္တိ အနဝဇ္ဇဓမ္မနိဿိတံ။ အဋ္ဌိံ ကတွာတိ အတ္တာနံ တေန ဓမ္မေန အဋ္ဌိကံ ကတွာ၊ တံ ဝါ ဓမ္မံ ‘‘ဧသ မေ အတ္ထော’’တိ အတ္ထံ ကတွာ။ ဩဟိတသောတောတိ ဓမ္မေ နိဟိတသောတော။ ဧဝဉှိ တေ၊ ကဿပ၊ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဉာဏသောတဉ္စ ပသာဒသောတဉ္စ ဩဒဟိတွာ ‘‘ဓမ္မံ သက္ကစ္စမေဝ သုဏိဿာမီ’’တိ ဧဝမေဝ တယာ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ သာတသဟဂတာ စ မေ ကာယဂတာသတီတိ ¶ အသုဘေသု စေဝ အာနာပါနေ စ ပဌမဇ္ဈာနဝသေန သုခသမ္ပယုတ္တကာယဂတာသတိ။ ယံ ပနေတဿ ဩဝါဒဿ သက္ကစ္စပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ အယမေဝ ထေရဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ အဟောသိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၅၄)။

ဥဒ္ဓုမာတကပဋိဘာဂါရမ္မဏံ ဈာနံ ဥဒ္ဓုမာတကသညာ။ ကသိဏာရမ္မဏံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ ရူပသညာ။ ဣမေတိ သညာသီသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဣမေ ဒွေ ဈာနဓမ္မာ။ သောပါကော စ ဘဂဝတာ ပုဋ္ဌော ‘‘ရူပါဝစရဘာဝေန ဧကတ္ထာ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ အာဟ။ အာရဒ္ဓစိတ္တောတိ အာရာဓိတစိတ္တော။ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏာဒိဥပသမ္ပဒါ ဥပရိ သယမေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

သဗ္ဗန္တိမေန ပရိယာယေနာတိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန။ ဉတ္တိစတုတ္ထာ ကမ္မဝါစာ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဿ ကာရဏတ္တာ ဌာနံ၊ တဿ ဌာနဿ အရဟံ အနုစ္ဆဝိကန္တိ ဝတ္ထုဒေါသာဒိဝိနိမုတ္တကမ္မံ ‘‘ဌာနာရဟ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဝတ္ထာဒိဒေါသယုတ္တဿ ကမ္မဿ သဘာဝတော ကမ္မဝါစာရဟတ္တာဘာဝါ။ အထ ဝါ ဌာနန္တိ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိဟေတုတော သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သာသနံ ဝုစ္စတိ၊ တဿ အနုစ္ဆဝိကံ ကမ္မံ ဌာနာရဟံ။ ယထာဝိဟိတလက္ခဏေန ဟိ ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နောဝ သကလံ သာသနံ သမာဒါယ ပရိပူရေတုမရဟတိ။ တသ္မာ ပရိသုဒ္ဓကမ္မဝါစာပရိယောသာနံ သဗ္ဗံ သင်္ဃကိစ္စံ ဌာနာရဟံ နာမ၊ တေနာဟ ‘‘သတ္ထုသာသနာရဟေနာ’’တိ၊ သီလာဒိသကလသာသနပရိပုဏ္ဏဿ အနုစ္ဆဝိကေနာတိ အတ္ထော။ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေတိ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နဿေဝ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု ဝုတ္တတ္တာ ကိဉ္စာပိ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါဒီဟိ ဥပသမ္ပန္နာနံ သုဒ္ဓသတ္တာနံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမေပိ အဘဗ္ဗတာ ဝါ ဒေါသာဘာဝေါ ဝါ ¶ သဒ္ဒတော ပညာယတိ၊ တထာပိ အတ္ထတော တေသမ္ပိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေသု၊ လောကဝဇ္ဇေသုပိ ဝါ သုရာပါနာဒိလဟုကေသု မဂ္ဂုပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အသဉ္စိစ္စာဒိနာ အာပတ္တိအာပဇ္ဇနံ သိဇ္ဈတိယေဝ။ တထာ ဟိ ‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ အဘဗ္ဗာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတုံ ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ။ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဘဗ္ဗာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတုံ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စာ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၂) ဝုတ္တံ။ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နောတိ ဣဒံ ပန သဗ္ဗသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမာရဟေ သဗ္ဗကာလိကေ စ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ နိရုတ္တိဝသေနာတိ နိဗ္ဗစနဝသေန။ အဘိလာပဝသေနာတိ ဝေါဟာရဝသေန။ ဂုဏဝသေနာတိ ဘိက္ခုဝေါဟာရနိမိတ္တာနံ ဂုဏာနံ ဝသေန။

ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာ သီလာဒယော လောကိယေဟိ အဘိဝိသိဋ္ဌတ္တာ အဓိသီလာဒိဝေါဟာရေန ဝုတ္တာတိ ဒဿေတုံ ¶ ကတမံ ပနာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ပဉ္စင်္ဂဒသင်္ဂသီလန္တိ အဗုဒ္ဓုပ္ပာဒကာလေ သီလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ တဿ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယတ္တာဘာဝါ။ ယံ ပန ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရတနတ္တယဂုဏံ တထတော ဉတွာ သာသနေ သုနိဝိဋ္ဌသဒ္ဓါဟိ ဥပါသကောပါသိကာဟိ စေဝ သာမဏေရသိက္ခမာနာဟိ စ ရက္ခိယမာနံ ပဉ္စင်္ဂအဋ္ဌင်္ဂဒသင်္ဂသီလံ၊ တမ္ပိ အဓိသီလမေဝ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိဟေတုတော။ ဝိပဿနာမဂ္ဂုပ္ပတ္တိနိမိတ္တတာယ ဟိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ လောကိယာနံ သီလေဟိ အဓိသီလံ ဇာတံ အဓိစိတ္တံ ဝိယ။ န ဟိ ဝိပဿနာမဂ္ဂနိမိတ္တတံ မုဉ္စိတွာ လောကိယစိတ္တတော အဓိစိတ္တဿ အညော ကောစိ ဝိသေသော ဥပလဗ္ဘတိ၊ တဒုဘယဉ္စ အနာဒိမတော သံသာရဝဋ္ဋဿ အတ္တာဒိသာရဝိရဟိတတာယ တိလက္ခဏဗ္ဘာဟတတ္တံ၊ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ အာကာရေန ပဝတ္တအဝိဇ္ဇာတဏှာဒိဒေါသမူလကတ္တဉ္စ၊ တံဒေါသမူလဝိဒ္ဓံသနသမတ္ထာယ သီလစိတ္တဗလောပတ္ထဒ္ဓါယ ဝိပဿနာယ ဥက္ကံသေနေဝ တဿ သံသာရဝဋ္ဋဿ ဝိဂမဉ္စ၊ တဒုပဒေသကဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သဗ္ဗညုတာဒိအပရိမိတဂုဏဂဏယောဂေန အဝိပရီတသဒ္ဓမ္မဒေသကတ္တဉ္စ ယာထာဝတော ဉတွာ ပဋိပန္နေန သမာဒါယ သိက္ခိတဗ္ဗတာယ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ဇာတံ၊ န အညေန ကာရဏေန၊ တဉ္စ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယတ္တံ ယဒိ သာသနေ ပဉ္စသီလာဒိဿာပိ သမာနံ၊ ကိမိဒံ အဓိသီလံ န သိယာ။ ပဉ္စသီလာဒိမတ္တေ ဌိတာနဉှိ အနာထပိဏ္ဍိကာဒီနံ ဂဟဋ္ဌာနမ္ပိ မဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ န ဟိ အဓိသီလာဓိစိတ္တံ ဝိနာ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ တဉ္စ ကိဉ္စာပိ ကေသဉ္စိ ¶ အနုပနိဿယတာယ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိယာ ဟေတု န ဟောတိ၊ တထာပိ ဘဝန္တရေ အဝဿံ ဟောတေဝါတိ အဓိသီလမေဝ ကာလံ ကရောန္တာနံ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာနံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ဝိယ၊ တေနာဟ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ စ ပဝတ္တတီတိအာဒိ။ ဝိဝဋ္ဋံ ပတ္ထေတွာ ရက္ခိယမာနမ္ပိ ပဉ္စသီလာဒိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ ပဝတ္တတိ။ န ဟိ တံ ပညတ္တိန္တိအာဒိ ပန ဥက္ကဋ္ဌဝသေန သဗ္ဗံ ပါတိမောက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဒေကဒေသဘူတမ္ပိ ဟိ ပါဏာတိပါတာဒိန္နာဒါနာဒိဂဟဋ္ဌသီလမ္ပိ။ ဗုဒ္ဓါယေဝ ဝိနယေ ပါရာဇိကသုတ္တဝိဘင်္ဂါဒီသု အာဂတဝသေန သဗ္ဗသော ကာယဝစီဒွါရေသု မဂ္ဂုပ္ပတ္တိယာ ဝိဗန္ဓကအဇ္ဈာစာရသောတံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေန ပညပေတုံ သက္ကောန္တိ၊ န အညေ။ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ဟိဿ အဓိသီလတာ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရတောပိ စ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တမေဝ သီလံ အဓိသီလ’’န္တိ။ တဿေဝ ဟိ အဓိသီလန္တိ အဗျဝဓာနေန မဂ္ဂါဓိဋ္ဌာနာတိ။ ဣဓ အနဓိပ္ပေတန္တိ ဣမသ္မိံ ပဌမပါရာဇိကဝိသယေ ‘‘သိက္ခာ’’တိ အနဓိပ္ပေတံ။

လောကိယအဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တာနီတိ သာသနသဘာဝံ အဇာနန္တေဟိ လောကိယဇနေဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗာနိ အဋ္ဌ ရူပါရူပဇ္ဈာနသမ္ပယုတ္တစိတ္တာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ မဟဂ္ဂတေသု လောကိယလောကုတ္တရဘေဒေါ အတ္ထိ၊ ယေန လောကိယဝိသေသနံ လောကုတ္တရနိဝတ္တနံ သိယာ။ တသ္မာ သာသနိကေဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗမဟဂ္ဂတဇ္ဈာနနိဝတ္တနမေဝ လောကိယဝိသေသနံ ကတံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ကာမာဝစရာနိ ပန အဋ္ဌ ကုသလစိတ္တာနီတိ ဧတ္ထာပိ လောကိယဝိသေသနံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ အယမေဝ ဟိ အဓိစိတ္တတော ¶ စိတ္တဿ ဘေဒေါ၊ ယံ သာသနံ အဇာနန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ သမုပ္ပဇ္ဇနံ။ ဧဝဉ္စ အဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေပိ သာသနသဘာဝံ ဇာနန္တာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီနမ္ပိ သီလစိတ္တာနံ အဓိသီလာဓိစိတ္တတာ သမတ္ထိတာ ဟောတိ။ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါတိ ဣဒံ ပန အညေသံ အဘိသမယဟေတုဘာဝေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓဗောဓိသတ္တာဒီနံ ဒေသနာသာမတ္ထိယာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ အာယတိံ ဝါသနာဟေတုံ ပန သီလစိတ္တံ တေပိ ဒေသေန္တိယေဝ၊ တဉ္စ မဂ္ဂဟေတုတာယ အဓိသီလာဓိစိတ္တမ္ပိ ဟောန္တံ အပ္ပကတာယ ဝိပ္ဖာရိကတာဗာဟုဇညတ္တာဘာဝေန အဗ္ဗောဟာရိကန္တိ ‘‘ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝါ’’တိ အဝဓာရဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ တံသမာပန္နောတိအာဒိအဋ္ဌကထာဝစနေဟိ ဣဓ အဓိစိတ္တနိဒ္ဒေသေ၊ ဥပရိ အဓိပညာနိဒ္ဒေသေ စ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တအဓိစိတ္တအဓိပညာနမေဝ ပဋိက္ခေပတော လောကိယာဓိစိတ္တာဓိပညာနံ ¶ ဣဓ အဓိပ္ပေတတာ၊ တံ ဒွယံ သမာပန္နဿာပိ မေထုနဓမ္မသမာပဇ္ဇနသဘာဝေါ စ ဝိညာယတိ၊ ပါဠိယံ ပန ‘‘ယာယံ အဓိသီလသိက္ခာ၊ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတာ သိက္ခာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ လောကိယာပိ အဓိစိတ္တာဓိပညာ အနဓိပ္ပေတာတိ ဝိညာယတိ။ တသ္မာ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဧဝမဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ လောကိယံ အဓိစိတ္တံ အဓိပညာ စ ပရိဟာယတိ၊ အဓိသီလံ ပန စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန န ပရိဟာယတီတိ ပါဠိယံ အဓိသီလသိက္ခာဝ ဝုတ္တာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ပဋိလဒ္ဓလောကုတ္တရမဂ္ဂဿ ဘိက္ခုနော ‘‘မေထုနံ ပဋိသေဝိဿာမီ’’တိ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ သဗ္ဗသော အကုပ္ပဓမ္မတ္တာ၊ ပုထုဇ္ဇနာနံ သမာပတ္တိလာဘီနမ္ပိ ကေနစိ ကာရဏေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကုပ္ပဓမ္မတ္တာတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘န ဟိ တံသမာပန္နော’’တိ လောကုတ္တရာဝ ပဋိက္ခိတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အတ္ထိ ဒိန္နန္တိ ဧတ္ထ ဒိန္နန္တိ ဒါနစေတနာ အဓိပ္ပေတာ၊ တဿ ဒိန္နဿ ဖလံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော အတ္ထိ ယိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထာပိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဟုတာဒီနံ သင်္ဂဟော။ တတ္ထ ယိဋ္ဌန္တိ မဟာယာဂေါ သဗ္ဗသာဓာရဏံ မဟာဒါနမေဝ။ ဟုတန္တိ ပဟောနကသက္ကာရော၊ အတ္တနော ဝါ ဟောတု၊ ပရေသံ ဝါ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ၊ သဗ္ဗေပိ ဝါ အကုသလာ ဓမ္မာ အနတ္ထုပ္ပာဒနတော န သကံ ကမ္မံ နာမ၊ တဗ္ဗိပရီတာ ကုသလာ ဓမ္မာ သကံ နာမ၊ တဒုဘယမ္ပိ ဝါ ကုသလာကုသလံ ကမ္မဿကောမှီတိအာဒိဝစနတော သတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယံ အဓိမုစ္စနဋ္ဌေန သတ္တာနံ သကန္တိ ဧဝံ ကမ္မဿကတာယ သကဘာဝေ အတ္တနော သန္တကတာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကဉာဏံ ကမ္မဿကတညာဏံ၊ ဥပလက္ခဏမတ္တဉ္စေတံ။ သာသနနိဿိတာ ပန သဗ္ဗာပိ ဝဋ္ဋဂါမိနိကုသလပညာ ကမ္မဿကတညာဏေ ပဝိဋ္ဌာ။ သာသနနိဿိတာ ဟိ ဝိဝဋ္ဋဂါမိနီ သဗ္ဗာပိ ပညာ ‘‘သစ္စာနုလောမိကဉာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သာ ဧဝ စ အဓိပညာ တဒဝသေသံ သဗ္ဗံ ကမ္မဿကတညာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တေနေဝ ဘဂဝါ ‘‘ကမ္မဿကတညာဏံ သစ္စာနုလောမိကဉာဏံ မဂ္ဂသမင်္ဂိဿ ဉာဏံ ဖလသမင်္ဂိဿ ဉာဏ’’န္တိ သဗ္ဗမ္ပိ ဉာဏစတုက္ကေယေဝ သင်္ဂဟေသိ။ တိလက္ခဏာကာရပရိစ္ဆေဒကံ ပန ဝိပဿနာဉာဏန္တိ ဣဒံ ပန မဂ္ဂဿ ¶ အာသန္နပစ္စယတာယ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ။ တဒိတရာသဉှိ ရတနတ္တယာနုဿရဏာဒိပညာနမ္ပိ မဂ္ဂဟေတုတာယ အဓိပညတာ သမာနာဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

သာဇီဝပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဒုဗ္ဗလျေ ¶ အာဝိကတေတိ ယံနူနာဟံ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျန္တိအာဒိနာ ဒုဗ္ဗလဘာဝေ ပကာသိတေ။ မုခါရုဠှတာတိ လောကဇနာနံ သတ္တဋ္ဌာတိအာဒီသု မုခါရုဠှဉာယေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒိရတ္တတိရတ္တန္တိ (ပါစိ။ ၅၂) ဧတ္ထ ယထာ အန္တရန္တရာ သဟသေယျာဝသေန တိရတ္တံ အဂ္ဂဟေတွာ နိရန္တရမေဝ တိဿော ရတ္တိယော အနုပသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ သဟသေယျာယ အရုဏုဋ္ဌာပနဝသေန တိရတ္တဂ္ဂဟဏတ္ထံ ‘‘ဒိရတ္တတိရတ္တ’’န္တိ အဗျဝဓာနေန ဝုတ္တန္တိ ဒိရတ္တဂ္ဂဟဏဿ ပယောဇနမ္ပိ သက္ကာ ဂဟေတုံ၊ ဧဝမိဓာပိ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာတိ ဣမဿာပိ ဂဟဏဿ ပယောဇနမတ္ထေဝါတိ ဒဿေတုံ ယသ္မာ ဝါ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာတိ ဣမဿ ပုရိမပဒဿေဝ ဝိဝရဏဘာဝံ ဝိနာပိ ဝိသုံ အတ္ထသဗ္ဘာဝံ ဒဿေတုံ အပိစာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိသေသာဝိသေသန္တိ ဧတ္ထ ယေန ဝါကျေန ဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ န သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ၊ တတ္ထ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဒုဗ္ဗလျာဝိကမ္မာနံ အညမညံ ဝိသေသော ဟောတိ။ ယေန ပန ဝစနေန တဒုဘယမ္ပိ ဟောတိ၊ တတ္ထ နေဝတ္ထိ ဝိသေသော အဝိသေသောပိ၊ တံ ဝိသေသာဝိသေသံ။ ‘‘ကဌ ကိစ္ဆဇီဝနေ’’တိ ဓာတူသု ပဌိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ကိစ္ဆဇီဝိကပ္ပတ္တော’’တိ။ ဥက္ကဏ္ဌနဉှိ ဥက္ကဏ္ဌာ၊ တံ ဣတော ဂတောတိ ဥက္ကဏ္ဌိတော၊ ကိစ္ဆဇီဝိကံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓံ ဂတော ကဏ္ဌော ဧတိဿာတိ ဥက္ကဏ္ဌာ၊ အနဘိရတိယာ ဝဇေ နိရုဒ္ဓဂေါဂဏော ဝိယ ဂမနမဂ္ဂံ ဂဝေသန္တော ပုဂ္ဂလော ဥက္ကဏ္ဌော ဟောတိ၊ တံ ဥက္ကဏ္ဌံ။ အနဘိရတိံ ဣတောတိပိ ဥက္ကဏ္ဌိတောတိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘ဥဒ္ဓံ ကဏ္ဌံ ကတွာ ဝိဟရမာနော’’တိ။ သာ စ ဥက္ကဏ္ဌတာ ဝိက္ခေပေနေဝါတိ ဝိက္ခိတ္တောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သမဏဘာဝတောတိ ဥပသမ္ပဒတော။ ဘာဝဝိကပ္ပာကာရေနာတိ ဘိက္ခုဘာဝတော စဝိတွာ ယံ ယံ ဂိဟိအာဒိဘာဝံ ပတ္တုကာမော ‘‘အဟံ အဿ’’န္တိ အတ္တနော ဘဝနံ ဝိကပ္ပေတိ၊ တေန တေန ဂိဟိအာဒိအာကာရေန၊ အတ္တနော ဘဝနဿ ဝိကပ္ပနာကာရေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၆။ ပါဠိယံ ¶ ယဒိ ပနာဟန္တိ အဟံ ယဒိ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျံ၊ သာဓု ဝတဿာတိ အတ္ထော။ အပါဟံ၊ ဟန္ဒာဟန္တိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ဟောတိ မေ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိ မမ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝဒတိ။

၅၀။ န ¶ ရမာမီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဒုက္ခဗဟုလတာယ သုခါဘာဝံ ဒဿေတိ။ နာဘိရမာမီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝိဇ္ဇမာနေပိ အနဝဇ္ဇသုခေ အတ္တနော အဘိရတိအဘာဝံ ဒဿေတိ။

၅၁။ တေနေဝ ဝစီဘေဒေနာတိ ဝစီဘေဒံ ကတွာပိ အညေန ကာယပ္ပယောဂေန ဝိညာပနံ နိဝတ္တေတိ။ အယံ သာသနံ ဇဟိတုကာမောတိအာဒိနာ ဘာသာကောသလ္လာဘာဝေန သဗ္ဗသော ပဒတ္ထာဝဗောဓာဘာဝေပိ ‘‘အယံ အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ဇဟိတုကာမော ဣမံ ဝါကျဘေဒံ ကရောတီ’’တိ ဧတ္တကံ အဓိပ္ပေတတ္ထမတ္တံ စေပိ သော တာဝ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာနမေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္တကမတ္တမ္ပိ ဇာနာတီ’’တိ။ ပဒပစ္ဆာဘဋ္ဌန္တိ ပဒပရာဝတ္တိ၊ မာဂဓဘာသတော အဝသိဋ္ဌာ သဗ္ဗာပိ ဘာသာ ‘‘မိလက္ခဘာသာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏန္တိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿ ရုဟနဋ္ဌာနဘူတံ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏံ။

ဒူတန္တိ မုခသာသနံ။ သာသနန္တိ ပဏ္ဏသာသနံ၊ ဘိတ္တိထမ္ဘာဒီသု အက္ခရံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဒဿေတိ။ ပစ္စက္ခာတုကာမတာစိတ္တေ ဓရန္တေယေဝ ဝစီဘေဒသမုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘စိတ္တသမ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ နိယမိတာနိယမိတဝသေန ဝိဇာနနဘေဒံ ဒဿေတုမာဟ ယဒိ အယမေဝ ဇာနာတူတိအာဒိ။ အယဉ္စ ဝိဘာဂေါ ဝဒတိ ဝိညာပေတီတိ ဧတ္ထ ယဿ ဝဒတိ၊ တဿေဝ ဝိဇာနနံ အဓိပ္ပေတန္တိ ဣမိနာ ဝုတ္တနယေန လဒ္ဓါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န ဟေတ္ထ ဧကဿ ဝဒတိ အညဿ ဝိညာပေတီတိ အယမတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ‘‘တေသု ဧကသ္မိံ ဇာနန္တေပီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဒွေယေဝ ဇာနန္တု ဧကော မာ ဇာနာတူ’’တိ ဧဝံ ဒွိန္နမ္ပိ ဇနာနံ နိယမေတွာ အာရောစိတေပိ တေသု ဧကသ္မိမ္ပိ ဇာနန္တေ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိယေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပရိသင်္ကမာနောတိ ‘‘ဝါရေဿန္တီ’’တိ အာသင်္ကမာနော။ သမယညူတိ သာသနသင်္ကေတညူ၊ ဣဓ ပန အဓိပ္ပာယမတ္တဇာနနေနာပိ သမယညူ နာမ ဟောတိ၊ တေနာဟ ဥက္ကဏ္ဌိတောတိအာဒိ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီတိအာဒိခေတ္တပဒါနံ သဗ္ဗသော အတ္ထံ ဉတွာပိ သစေ ‘‘ဘိက္ခုဘာဝတော စဝိတုကာမတာယ ဧသ ဝဒတီ’’တိ အဓိပ္ပာယံ န ဇာနာတိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ အတ္ထံ ပန အဇာနိတွာပိ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတော ဝဒတီ’’တိ တံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ သောတဝိညာဏဝီထိယာ သဒ္ဒမတ္တဂ္ဂဟဏမေဝ၊ အတ္ထဂ္ဂဟဏံ ပန မနောဝိညာဏဝီထိပရမ္ပရာယာတိ အာဟ တင်္ခဏညေဝါတိအာဒိ။

၅၃။ ဝဏ္ဏပဋ္ဌာနန္တိ ¶ ¶ သတ္ထုဂုဏဝဏ္ဏပ္ပကာသကံ ပကရဏံ။ ဥပါလိဂါထာသူတိ ဥပါလိသုတ္တေ ဥပါလိဂဟပတိနာ ဓီရဿ ဝိဂတမောဟဿာတိအာဒိနာ ဝုတ္တဂါထာသု။ ယထာရုတန္တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တမေဝါတိ အတ္ထော။ အနန္တဗုဒ္ဓီတိအာဒီနိ ဝဏ္ဏပဋ္ဌာနေ အာဂတနာမာနိ။ ဓီရန္တိအာဒီနိ (မ။ နိ။ ၂။၇၆) ပန ဥပါလိဂါထာသု။ တတ္ထ ဗောဓိ ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ သာ ဇာနနဟေတုတ္တာ ပညာဏံ ဧတဿာတိ ဗောဓိပညာဏော။ သွာက္ခာတံ ဓမ္မန္တိအာဒီသု ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ သွာက္ခာတာဒိပဒါနံ ဓမ္မဝေဝစနဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တော။ တသ္မာ သွာက္ခာတံ ပစ္စက္ခာမီတိအာဒိနာ ဝုတ္တေယေဝ ဝေဝစနေန ပစ္စက္ခာနံ နာမ ဟောတိ။ ဓမ္မ-သဒ္ဒေန သဟ ယောဇေတွာ ဝုတ္တေ ပန ယထာရုတဝသေန ပစ္စက္ခာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုပ္ပဋိပန္နံ သင်္ဃန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကုသလံ ဓမ္မန္တိအာဒီနိပိ ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာ ဓမ္မာတိအာဒိဓမ္မမေဝ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁) သန္ဓာယ ဝုတ္တနာမာနိ၊ ဣတရထာ အကုသလဓမ္မပစ္စက္ခာနေ ဒေါသာဘာဝပ္ပသင်္ဂတောတိ၊ တေနာဟ စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿေသူတိအာဒိ။ ပဌမပါရာဇိကန္တိအာဒိနာ သိက္ခာပဒါနံယေဝ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န အာပတ္တီနံ။

ယဿ မူလေနာတိ ယဿ သန္တိကေ။ အာစရိယဝေဝစနေသု ယော ဥပဇ္ဈံ အဒတွာ အာစရိယောဝ ဟုတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘ယော မံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿ မူလေနာတိ တဿ သန္တိကေ။ ဩကလ္လကောတိ ခုပ္ပိပါသာဒိဒုက္ခာတုရာနံ ကိသလူခသရီရဝေသာနံ ဂဟဋ္ဌမနုဿာနံ အဓိဝစနံ။ မောဠိဗဒ္ဓါတိ ဗဒ္ဓကေသကလာပေါ ဂဟဋ္ဌော။ ကုမာရကောတိ ကုမာရာဝတ္ထော အတိဝိယ ဒဟရော သာမဏေရော။ စေလ္လကောတိ တတော ကိဉ္စိ မဟန္တော။ စေဋကောတိ မဇ္ဈိမော။ မောဠိဂလ္လောတိ မဟာသာမဏေရော။ သမဏုဒ္ဒေသောတိ အဝိသေသတော သာမဏေရာဓိဝစနံ။ အသုစိသင်္ကဿရသမာစာရောတိ အသုစိ ဟုတွာ ‘‘မယာ ကတံ ပရေ ဇာနန္တိ နု ခေါ၊ န နု ခေါ’’တိ အတ္တနာ၊ ‘‘အသုကေန နု ခေါ ဣဒံ ကတ’’န္တိ ပရေဟိ စ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗေန အနုဿရိတဗ္ဗေန သမာစာရေန ယုတ္တော။ သဉ္ဇာတရာဂါဒိကစဝရတ္တာ ကသမ္ဗုဇာတော။ ကောဏ္ဌောတိ ဒုဿီလာဓိဝစနမေတံ။

၅၄။ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိကာတိ အတိခိပ္ပံ ဇာနနသမတ္ထေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဒုဟေတုကာနံ တတ္ထ အသမ္ဘဝတော။ သဘာဂဿာတိ ပုရိသဿ။ ဝိသဘာဂဿာတိ မာတုဂါမဿ။ ပေါတ္ထကရူပသဒိသဿာတိ မတ္တိကာဒီဟိ ကတရူပသဒိသဿ ¶ ။ ဂရုမေဓဿာတိ အာရမ္မဏေသု လဟုပ္ပဝတ္တိယာ အဘာဝတော ဒန္ဓဂတိကတာယ ဂရုပညဿ၊ မန္ဒပညဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနေတ္ထ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝါရဿ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝုတ္တနယာနံ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထဝသေန ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော – တတ္ထ ဟိ သာမညာ စဝိတုကာမောတိအာဒီဟိ ပဒေဟိ စိတ္တနိယမံ ဒဿေတိ။ ဗုဒ္ဓန္တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ ခေတ္တနိယမံ၊ ပစ္စက္ခာမိ ဓာရေတီတိ ဧတေန ကာလနိယမံ၊ ဝဒတီတိ ¶ ဣမိနာ ပယောဂနိယမံ၊ အလံ မေ ဗုဒ္ဓေန၊ ကိံ နု မေ၊ န မမတ္ထော၊ သုမုတ္တာဟန္တိအာဒီဟိ အနာမဋ္ဌကာလဝသေနပိ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ၊ ဝိညာပေတီတိ ဣမိနာ ဝိဇာနနနိယမံ၊ ဥမ္မတ္တကော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာတိ ဥမ္မတ္တကဿ သန္တိကေတိအာဒီဟိ ပုဂ္ဂလနိယမံ၊ သော စ နပ္ပဋိဝိဇာနာတီတိအာဒီဟိ ဝိဇာနနနိယမာဘာဝေန ပစ္စက္ခာနာဘာဝံ ဒဿေတိ၊ ဒဝါယာတိအာဒီဟိ စိတ္တနိယမာဘာဝေန၊ သာဝေတုကာမော န သာဝေတီတိ ဣမိနာ ပယောဂနိယမာဘာဝေန၊ အဝိညုဿ သာဝေတိ ဝိညုဿ န သာဝေတီတိ ဧတေဟိ ယံ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ သာဝေတိ၊ တဿေဝ သဝနေ သီသံ ဧတိ၊ နာညဿာတိ။ သဗ္ဗသော ဝါ ပန န သာဝေတိ အပ္ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာတိ ဣဒံ ပန စိတ္တာဒိနိယမေနေဝ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န အညထာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ စိတ္တခေတ္တကာလပယောဂပုဂ္ဂလဝိဇာနနဝသေန သိက္ခာယ ပစ္စက္ခာနံ ဉတွာ တဒဘာဝေန အပ္ပစ္စက္ခာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကထံ? ဥပသမ္ပန္နဘာဝတော စဝိတုကာမတာစိတ္တေနေဝ ဟိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ဒဝါ ဝါ ရဝါ ဝါ ဘဏန္တဿ။ ဧဝံ စိတ္တဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ တထာ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီတိအာဒိနာ ဝုတ္တာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ သဗြဟ္မစာရိပရိယောသာနာနံ စတုဒ္ဒသန္နဉ္စေဝ ဂိဟီတိ မံ ဓာရေဟီတိအာဒိနာ ဝုတ္တာနံ ဂိဟိအာဒီနံ အသကျပုတ္တိယပရိယောသာနာနံ အဋ္ဌန္နဉ္စာတိ ဣမေသံ ဒွါဝီသတိယာ ခေတ္တပဒါနံ ယဿ ကဿစိ သဝေဝစနဿ ဝသေန တေသု ယံ ကိဉ္စိ ဝတ္တုကာမဿ ယံ ကိဉ္စိ ဝဒတောပိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေတ္တဝသေန သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ တတ္ထ ယဒေတံ ‘‘ပစ္စက္ခာမီတိ စ မံ ဓာရေဟီတိ စာ’’တိ ဝုတ္တံ ဝတ္တမာနကာလဝစနံ၊ ယာနိ စ ‘‘အလံ မေ ဗုဒ္ဓေန၊ ကိံ နု မေ ဗုဒ္ဓေန၊ န မမတ္ထော ဗုဒ္ဓေန၊ သုမုတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒိနာ နယေန အာချာတဝသေန ကာလံ အနာမသိတွာ ပုရိမေဟိ စုဒ္ဒသဟိ ပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ဝုတ္တာနိ အလံ မေတိအာဒီနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ၊ တေသံယေဝ စ သဝေဝစနာနံ ဝသေန ¶ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န ပန ‘‘ပစ္စက္ခာသိ’’န္တိ ဝါ၊ ‘‘ပစ္စက္ခိဿ’’န္တိ ဝါ၊ ‘‘မံ ဓာရေသီ’’တိ ဝါ၊ ‘‘မံ ဓာရေဿသီ’’တိ ဝါ၊ ‘‘ယံနူန ပစ္စက္ခေယျ’’န္တိ ဝါတိအာဒီနိ အတီတာနာဂတပရိကပ္ပဝစနာနိ ဘဏန္တဿ။ ဧဝံ ဝတ္တမာနကာလဝသေန စေဝ အနာမဋ္ဌကာလဝသေန စ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ ပယောဂေါ ပန ဒုဝိဓော ကာယိကော ဝါစသိကော၊ တတ္ထ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီတိအာဒိနာ နယေန ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစသိကပယောဂေနေဝ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န အက္ခရလိခနံ ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိဒဿနံ ဝါ ကာယပယောဂံ ကရောန္တဿ။ ဧဝံ ဝါစသိကပယောဂေနေဝ ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။

ပုဂ္ဂလော ¶ ပန ဒုဝိဓော ယော စ ပစ္စက္ခာတိ၊ ယဿ စ ပစ္စက္ခာတိ၊ တတ္ထ ယော ပစ္စက္ခာတိ၊ သော သစေ ဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနဋ္ဋာနံ အညတရော န ဟောတိ၊ ယဿ ပန ပစ္စက္ခာတိ၊ သော သစေ မနုဿဇာတိကော ဟောတိ၊ န စ ဥမ္မတ္တကာဒီနံ အညတရော သမ္မုခီဘူတော စ၊ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ။ န ဟိ အသမ္မုခီဘူတဿ ဒူတေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ အာရောစနံ ရုဟတိ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ ဝိဇာနနမ္ပိ နိယမိတာနိယမိတဝသေန ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ ယဿ ယေသံ ဝါ နိယမေတွာ ဣမဿ ဣမေသံ ဝါ အာရောစေမီတိ ဝဒတိ၊ သစေ တေ ယထာ ပကတိယာ လောကေ မနုဿာ ဝစနံ သုတွာ အာဝဇ္ဇနသမယေ ဇာနန္တိ၊ ဧဝံ တဿ ဝစနာနန္တရမေဝ ‘‘အယံ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ဝါ၊ ‘‘ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယတီ’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန မနုဿဇာတိကော ဝစနတ္ထံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ သိက္ခာ။ အထ အပရဘာဂေ ‘‘ကိံ ဣမိနာ ဝုတ္တ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဇာနန္တိ၊ အညေ ဝါ ဇာနန္တိ၊ အပ္ပစ္စက္ခာတာဝ ဟောတိ။ အနိယမေတွာ အာရောစေန္တဿ ပန သစေ ဝုတ္တနယေန ယော ကောစိ မနုဿဇာတိကော ဝစနတ္ထံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခာတာ ဟောတိ သိက္ခာ၊ ဧဝံ ဇာနနဝသေန ပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န တဒဘာဝေန။ ဣတိ ဣမေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ စိတ္တာဒီနံ ဝသေနေဝ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ဟောတိ၊ န အညထာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သိက္ခာပစ္စက္ခာနဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၅၅။ ဣတော ¶ ပဋ္ဌာယာတိ ဒုဋ္ဌုလ္လပဒတော ပဋ္ဌာယ။ မေထုနဓမ္မော ယထာ သရူပေနေဝ ဒုဋ္ဌုလ္လံ၊ ဧဝံ ဒဿနာဒိဒုဋ္ဌုလ္လဓမ္မပရိဝါရတ္တာပိ ဒုဋ္ဌုလ္လန္တိ ဒဿေတုံ ယသ္မာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဝဿုတာနန္တိ မေထုနရာဂေန တိန္တာနံ။ ပရိယုဋ္ဌိတာနန္တိ မေထုနရာဂေန အဘိဘူတစိတ္တာနံ။ မေထုန-သဒ္ဒဿ သဒိသသဒ္ဒပအယာယတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သဒိသာန’’န္တိ၊ ရတ္တတာဒီဟိ သဒိသာနန္တိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ ယေဘုယျတော ဝုတ္တံ ဥဘောသု အညတရဿ ရာဂါဘာဝေပိ ဣတရဿ မေထုနသေဝနသံသိဒ္ဓိတော။ မေထုန-သဒ္ဒေါ ဝါ ဥဘယသဒ္ဒပအယာယော၊ မေထုနံ ယုဂဠံ ယမကံ ဥဘယန္တိ ဟိ အတ္ထတော ဧကံ၊ တေနာဟ ‘‘ဥဘိန္နံ ရတ္တာန’’န္တိ။ ‘‘ဒွယံဒွယသမာပတ္တီ’’တိ ဟိ ပါဠိယမ္ပိ ဝုတ္တံ။ နိမိတ္တေနာတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ အတ္တနော နိမိတ္တံ ပဝေသေတီတိ အတ္ထော။ နိမိတ္တံ အင်္ဂဇာတန္တိ အတ္ထတော ဧကံ။ တိလဖလန္တိ သာသပမတ္တံ တိလဗီဇံ အဓိပ္ပေတံ၊ န ကောသသဟိတံ ဖလန္တိ အာဟ ‘‘တိလဗီဇမတ္တမ္ပီ’’တိ။ အလ္လောကာသေတိ သဘာဝေန ပိဟိတဿ နိမိတ္တဿ ပကတိဝါတေန အသမ္ဖုဋ္ဌေ တိန္တပ္ပဒေသေ။ တာဒိသော ပဒေသော ¶ သစေပိ ကေနစိ ဝါတာဒိဝိကာရေန သုက္ခတိ၊ တထာပိ အနလ္လောကာသောတိ ဥပက္ကမတော ပါရာဇိကမေဝ။

ဝေမဇ္ဈန္တိ ယထာ စတ္တာရိ ပဿာနိ အဖုသန္တော ပဝေသေတိ၊ ဧဝံ ကတဝိဝရဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ အဗ္ဘန္တရတလံ ဝုစ္စတိ။ ပုရိသနိမိတ္တေ ပန မဇ္ဈန္တိ အဂ္ဂကောဋိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဥပရီတိ မဇ္ဈိမပဗ္ဗေန သမိဉ္ဇိတွာ ပဝေသိယမာနဿ အင်္ဂဇာတဿ သမိဉ္ဇိတင်္ဂုလိယာ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိသဒိသအဂ္ဂကောဋိယေဝ။ ဟေဋ္ဌာ ပဝေသေန္တောတိ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂေန ဆုပိယမာနံ ပဝေသေန္တော၊ ယထာ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ အလ္လောကာသံ ဟေဋ္ဌိမတလံ တိလဗီဇမတ္တမ္ပိ အတ္တနော နိမိတ္တေန ဆုပတိ၊ ဧဝံ ပဝေသေန္တောတိ အတ္ထော။ ဆုပနမေဝ ဟေတ္ထ ပဝေသနံ၊ ဧဝံ သေသေသုပိ။ မဇ္ဈေန ပဝေသေန္တောတိ အဗ္ဘန္တရတလေန ဆုပိယမာနံ ပဝေသေန္တော၊ ယထာ အဗ္ဘန္တရတလံ ဆုပတိ၊ ဧဝံ ပဝေသေန္တောတိ အတ္ထော။ ကတ္ထစိ အစ္ဆုပန္တံ ပဝေသေတွာ အာကာသဂတမေဝ နီဟရန္တဿ နတ္ထိ ပါရာဇိကံ၊ ဒုက္ကဋံ ပန ဟောတိ ဆိန္နသီသဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၇၃) ဝိယ။ မဇ္ဈေနေဝ ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောတိ အဂ္ဂကောဋိယာ ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တော။ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိယာ သင်္ကောစေတွာတိ နိမိတ္တံ အတ္တနော မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိယာ ¶ သမိဉ္ဇိတွာ ဥပရိဘာဂေန ဆုပန္တံ ပဝေသေန္တောပိ။ ကိံ ဝိယ? သမိဉ္ဇိတင်္ဂုလိ ဝိယာတိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိယာ သမိဉ္ဇိတင်္ဂုလိ ဝိယာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ သမိဉ္ဇိတင်္ဂုလိံ ဝါ မဇ္ဈိမပဗ္ဗပိဋ္ဌိယာ ပဝေသေန္တော ဝိယာတိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဥပရိဘာဂေနာတိ သင်္ကောစိတဿ နိမိတ္တဿ ဥပရိကောဋိယာ။

ဣဒါနိ ပုရိသနိမိတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု ဆသု ‘‘ဥပရီ’’တိ ဝုတ္တဿ ဆဋ္ဌဿ ဌာနဿ ဝသေန ဝိသုံ စတ္တာရိ ပဿာနိ ဂဟေတွာ ပုရိသနိမိတ္တေ ဒသဋ္ဌာနဘေဒံ ဒဿေန္တော တတ္ထာတိအာဒိမာဟ။ ဟေဋ္ဌာ ပန အဂဟိတဂ္ဂဟဏဝသေန ဆ ဌာနာနိ ဝုတ္တာနိ။ တုလာဒဏ္ဍသဒိသံ ပဝေသေန္တဿာပီတိ အသမိဉ္ဇိတွာ ဥဇုကံ ပဝေသေန္တဿ။ စမ္မခီလန္တိ ဧဠကာဒီနံ ဂီဝါယ ဝိယ နိမိတ္တေ ဇာတံ စမ္မင်္ကုရံ၊ ‘‘ဥဏ္ဏိဂဏ္ဍော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဥပဟတကာယပ္ပသာဒ’’န္တိ အဝတွာ နဋ္ဌကာယပ္ပသာဒန္တိ ဝစနေန ဥပါဒိန္နဘာဝေ သတိ ကေနစိ ပစ္စယေန ဥပဟတေပိ ကာယပ္ပသာဒေ ဥပဟတိန္ဒြိယဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၇၃) ဝိယ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ ပန နဋ္ဌေပိ ဥပါဒိန္နဘာဝေ သတိ မတသရီရေ ဝိယ ပါရာဇိကက္ခေတ္တတာ န ဝိဇဟတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မေထုနဿာဒေနာတိ ဣဒံ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေ သတိ သင်္ဃာဒိသေသော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဗီဇာနီတိ အဏ္ဍာနိ။

မုခံ အပိဓာယာတိ ပမာဒေန သမုပ္ပန္နမ္ပိ ဟာသံ ဗီဇနိယာ ပဋိစ္ဆာဒနမ္ပိ အကတွာ နိသီဒနံ အဂါရဝန္တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ အပိဓာယာတိ ပိဒဟိတွာ၊ ဗီဇနိယာ မုခံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဟသမာနေန ¶ န နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဒန္တဝိဒံသကန္တိ ဒန္တေ ဒဿေတွာ။ ဂဗ္ဘိတေနာတိ ‘‘အယုတ္တကထာ’’တိ သင်္ကောစံ အနာပဇ္ဇန္တေန၊ နိရဝသေသာဓိပ္ပာယကထနေ သဉ္ဇာတုဿာဟေနာတိ အတ္ထော။

ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတာတိ ယေသံ တီသု မဂ္ဂေသု တိလဗီဇမတ္တမ္ပိ နိမိတ္တဿ ပဝေသောကာသော ဟောတိ၊ တေ ဣတ္ထိပုရိသာဒိဘေဒါ သဗ္ဗေ သင်္ဂယှန္တိ၊ န ဣတရေ။ ဣဓ ပန တိရစ္ဆာနဂတာယာတိ-ပါဠိပဒါနုရူပတော န သဗ္ဗာတိအာဒိနာ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ဂေါနသာတိ သပ္ပဝိသေသာ၊ ယေသံ ပိဋ္ဌီသု မဟန္တမဟန္တာနိ မဏ္ဍလာနိ ဟောန္တိ။ ကစ္ဆပမဏ္ဍူကာနံ စတုပ္ပဒတ္တေပိ ဩဒကတာသာမညေန ¶ အပဒေဟိ သဟ ဂဟဏံ။ မုခသဏ္ဌာနန္တိ ဩဋ္ဌစမ္မသဏ္ဌာနံ။ ဝဏသင်္ခေပန္တိ ဝဏသင်္ဂဟံ။ ဝဏေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ‘‘အမဂ္ဂေန အမဂ္ဂံ ပဝေသေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၆၆) ဣမဿ သုတ္တဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မင်္ဂုသာတိ နကုလာ။ ဧတမေဝ ဟိ အတ္ထန္တိ ယော နံ အဇ္ဈာပဇ္ဇတိ၊ တံ ပရာဇေတီတိ ဣမမတ္ထံ ဝုတ္တာနံယေဝ ပါရာဇိကာဒိသဒ္ဒါနံ နိဗ္ဗစနပ္ပသင်္ဂေ ဣမိဿာ ပရိဝါရဂါထာယ ပဝတ္တတ္တာ။ ဘဋ္ဌောတိ သာသနတော ပရိဟီနော။ နိရင်္ကတောတိ နိရာကတော။ ဧတန္တိ အာပတ္တိရူပံ ပါရာဇိကံ။ ဆိန္နောတိ အန္တရာခဏ္ဍိတော။

ပကတတ္တေဟိ ဘိက္ခူဟီတိ ဧတ္ထ ပကတတ္တာ နာမ ပါရာဇိကံ အနာပန္နာ အနုက္ခိတ္တာ စ။ ကေစိ ပန ‘‘ပကတတ္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကတော ကတ္တဗ္ဗတ္တာတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ပကတတ္တဘူတေဟိ အလဇ္ဇီဟိပိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထာဒိသင်္ဃကမ္မကရဏေ ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ ဣမိနာ ဝစနေန တဿ အတ္ထဿ အသိဇ္ဈနတော။ ယဒိ ဟိ သင်္ဃကမ္မံ ကရီယတိ၊ ပကတတ္တေဟေဝ ကရီယတိ၊ န အပကတတ္တေဟီတိ ဧဝံ အပကတတ္တေဟိ သဟသံဝါသပဋိက္ခေပပရံ ဣဒံ ဝစနံ၊ န ပန ပကတတ္တေဟိ သဗ္ဗေဟိ အလဇ္ဇီအာဒီဟိ ဧကတော သင်္ဃကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗမေဝါတိ။ ဧဝံ သံဝါသဝိဓာနပရံ ပကတတ္တေသုပိ သဘာဂါပတ္တိံ အာပန္နေဟိ အညမညဉ္စ အလဇ္ဇီဟိ စ သဒ္ဓိံ ဧကတော ကမ္မကရဏဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘သစေ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂါပတ္တိယာ သတိ ဝုတ္တဝိဓိံ အကတွာ ဥပေါသထံ ကရောတိ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗော သင်္ဃော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ)။ ‘‘ယတ္ထ အာမိသပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ၊ ဓမ္မပရိဘောဂေါပိ တတ္ထ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အလဇ္ဇီဟိ သဟ ပရိဘောဂေါ စ အဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိတ္တော ဧကတော ကမ္မကရဏဿာပိ ဓမ္မပရိဘောဂတ္တာ။ တသ္မာ ယထာ ဟိ ပါဠိယံ ပါရာဇိကာပတ္တိအာပဇ္ဇနကပုဂ္ဂလနိယမတ္ထံ ယွာယံ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန…ပေ… ဥပသမ္ပန္နော၊ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတော ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ ဝစနေ သဗ္ဗေပိ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နာ ပါရာဇိကာပဇ္ဇနကပုဂ္ဂလာယေဝါတိ နိယမော န သိဇ္ဈတိ ¶ ပါရာဇိကာနာပဇ္ဇနကာနမ္ပိ သေက္ခာဒီနံ သမ္ဘဝါ၊ အထ ခေါ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နေသုယေဝ ပါရာဇိကာပတ္တိအာပဇ္ဇနကာ အလဇ္ဇီ ဗာလပုထုဇ္ဇနာ လဗ္ဘန္တိ၊ န ပန ဧဟိဘိက္ခုအာဒီသူတိ ဧဝံ နိယမော သိဇ္ဈတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ပကတတ္တေသုယေဝ ဧကတော ကမ္မကရဏာရဟာ အနာပတ္တိကာ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကာ သိက္ခာကာမာ ဥပလဗ္ဘန္တိ ¶ ၊ န အပကတတ္တေသူတိ ဧဝမေဝ နိယမော သိဇ္ဈတိ အပကတတ္တာနံ ဂဏပူရဏတ္တာဘာဝေန အသံဝါသိကတ္တနိယမတော။ အလဇ္ဇိနော ပန ဂဏပူရကာ ဟုတွာ ကမ္မဿ သာဓနတော အသံဝါသိကေသု န ဂဟိတာ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ အကတွာ တေဟိ သဟ မဒ္ဒိတွာ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ အာပတ္တိ အလဇ္ဇိတာ စ န ဝိဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကော အလဇ္ဇီ အလဇ္ဇီသတမ္ပိ ကရောတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၅) ဟိ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘သဗ္ဗေပိ လဇ္ဇိနော ဧတေသု ကမ္မာဒီသု သဟ ဝသန္တီ’’တိအာဒိ။ အယဉ္စတ္ထော ဥပရိ ဝိတ္ထာရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။

တထာတိ သီမာပရိစ္ဆိန္နေဟီတိအာဒိံ ပရာမသတိ။ ဧကတော ဝန္ဒနဘုဉ္ဇနဂါမပ္ပဝေသနဝတ္တာပဋိဝတ္တကရဏဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာသဇ္ဈာယကရဏာဒိသာမဂ္ဂိကိရိယာဝသေန ဘဂဝတာ ပညတ္တသိက္ခာပဒသိက္ခနံ သမသိက္ခတာ နာမ၊ တဉ္စ လဇ္ဇီဟေဝ သမံ သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ န အလဇ္ဇီဟီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပညတ္တံ ပန…ပေ… သမသိက္ခတာ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနတိက္ကမနဝသေန ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒိဝသေန စ လဇ္ဇီပုဂ္ဂလေဟိ သမံ ဧကတော သိက္ခိတဗ္ဗာ သမသိက္ခာတိ သိက္ခာပဒါနိ ဝုတ္တာနိ၊ တာသံ သမသိက္ခနံ ယထာဝုတ္တနယေန လဇ္ဇီဟိ သိက္ခိတဗ္ဗဘာဝေါ သမသိက္ခတာ နာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာဝုတ္တေသု ဧကကမ္မာဒီသု အလဇ္ဇီနံ လဇ္ဇိဓမ္မေ အနောက္ကန္တေ လဇ္ဇီဟိ သဟ သံဝါသော နတ္ထိ၊ တတော ဗဟိယေဝ တေ သန္ဒိဿန္တီတိ အာဟ သဗ္ဗေပိ လဇ္ဇိနောတိအာဒိ။

၅၆။ ယံ တံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝတ္ထုမေဝ န ဟောတီတိ သုဝဏ္ဏာဒီဟိ ကတဣတ္ထိရူပါနံ အင်္ဂဇာတေသုပိ နိမိတ္တဝေါဟာရဒဿနတော တတ္ထ ပါရာဇိကာသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဝိနီတဝတ္ထူသု လေပစိတ္တာဒိဝတ္ထူသု သဉ္ဇာတကုက္ကုစ္စဿ ပါရာဇိကေန အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။

၅၇။ အဿာတိ အာချာတပဒန္တိ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဟောတီ’’တိ အာဟ၊ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော၊ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ ‘‘ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ဝစနသေသော။

၅၈။ သာဒိယန္တဿေဝါတိ ¶ ဧတ္ထ သာဒိယနံ နာမ သေဝေတုကာမတာစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပဋိသေဝနစိတ္တသမင်္ဂိဿာ’’တိ။ ပဋိပက္ခန္တိ အနိဋ္ဌံ ¶ အဟိတံ။ ‘‘ဘိက္ခူနံ ပစ္စတ္ထိကာ ဘိက္ခုပစ္စတ္ထိကာ’’တိ ဝုတ္တေ ဥပရိ ဝုစ္စမာနာ ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒယောပိ ဣဓေဝ ပဝိသန္တီတိ တံ နိဝတ္တနတ္ထံ ဘိက္ခူ ဧဝ ပစ္စတ္ထိကာတိ ရာဇပစ္စတ္ထိကာနုရူပေန အတ္ထော ဒဿိတော။ တသ္မိံ ခဏေတိ ပဝေသနက္ခဏေ။ အဂ္ဂတော ဟိ ယာဝ မူလာ ပဝေသနကိရိယာယ ဝတ္တမာနကာလော ပဝေသနက္ခဏော နာမ။ ပဝိဋ္ဌကာလေတိ အင်္ဂဇာတဿ ယတ္တကံ ဌာနံ ပဝေသနာရဟံ၊ တတ္တကံ အနဝသေသတော ပဝိဋ္ဌကာလေ၊ ပဝေသနကိရိယာယ နိဋ္ဌိတက္ခဏေတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ပဝိဋ္ဌဿ ဥဒ္ဓရဏာရမ္ဘတော အန္တရာ ဌိတကာလေ ဌိတံ အင်္ဂဇာတံ၊ တဿ ဌိတိ ဝါ ဌိတံ နာမ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန မာတုဂါမဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ပတွာ သဗ္ဗထာ ဝါယာမတော ဩရမိတွာ ဌိတကာလံ သန္ဓာယ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသမယေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တဒုဘယမ္ပိ ဌိတမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဓရဏံ နာမ ယာဝ အဂ္ဂါ နီဟရဏကိရိယာယ ဝတ္တမာနကာလောတိ အာဟ ‘‘နီဟရဏကာလေ ပဋိသေဝနစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတီ’’တိ။

ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ပရေဟိ ဥပက္ကမိယမာနဿ အင်္ဂဇာတာဒိကာယစလနဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ သေဝနစိတ္တေ ဥပဋ္ဌိတမတ္တေ တသ္မိံ ခဏေ စိတ္တဇရူပေန သဉ္ဇာယမာနံ အင်္ဂဇာတာဒိစလနံ ဣမိနာ သေဝနစိတ္တေန ဥပ္ပာဒိတမေဝ ဟောတိ။ အပိစ သေဝနစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ပရေဟိ အနုပက္ကမိယမာနဿာပိ အင်္ဂဇာတေ စလနံ ဟောတေဝ၊ တဉ္စ တေန ကတံ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌိတံ ပါရာဇိကာပတ္တိံ သော အာပဇ္ဇတိယေဝ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာ (ပါစိ။ ၆၅၇-၆၅၈) ဝိယ။ တတ္ထာပိ ဟိ ‘‘အဓက္ခကံ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလံ အာမသနံ ဝါ…ပေ… ပဋိပီဠနံ ဝါ သာဒိယေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၅၇) သာဒိယနမတ္တေယေဝ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ဘိက္ခုနော ကာယသံသဂ္ဂေ ပန ‘‘ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၇၀) အတ္တနော ဥပက္ကမဿ အာပတ္တိနိမိတ္တဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ ဣတ္ထိယာ ဖုသိယမာနဿ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေ စ ဣတ္ထိယာ သဉ္ဇနိတကာယစလနေ စ ဝိဇ္ဇမာနေပိ အတ္တနော ပယောဂါဘာဝေန အနာပတ္တိယေဝ ဝုတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘ပဌမသင်္ဃာဒိသေသဝိသယေပိ ပရေဟိ ဗလက္ကာရေန ဟတ္ထာဒီဟိ ဥပက္ကမိယမာနဿ မောစနဿာဒေါ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန စ အသုစိမှိ မုတ္တေ သင်္ဃာဒိသေသော၊ အမုတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ ဧဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ အင်္ဂါရကာသုန္တိ အင်္ဂါရရာသိံ၊ အင်္ဂါရပုဏ္ဏာဝါဋံ ဝါ။ ဣတ္ထိယာ ဥပက္ကမိယမာနေ အသာဒိယနံ နာမ န သဗ္ဗေသံ ဝိသယောတိ ¶ အာဟ ဣမဉှီတိအာဒိ။ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟီတိ ရာဂဒေါသမောဟဇာတိဇရာမရဏသောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသသင်္ခါတေဟိ ဧကာဒသဂ္ဂီဟိ။ အဿာတိ အသာဒိယန္တဿ။ စတုက္ကံ နီဟရိတွာ ဌပေသီတိ ဧတ္ထ ဧကပုဂ္ဂလဝိသယတာယ ဧကောပိ အနာပတ္တိဝါရော ပဝေသနပဝိဋ္ဌဌိတဥဒ္ဓရဏသင်္ခအာတာနံ စတုန္နံ ပဒါနံ ဝသေန ‘‘စတုက္က’’န္တိ ဝုတ္တော။ ပဌမစတုက္ကကထာတိ ဧတ္ထ ပန အနာပတ္တိဝါရေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စန္နံ ဝါရာနံ ဝုတ္တနယေန ‘‘ပဉ္စ စတုက္ကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေပိ ဧကမဂ္ဂဝိသယတာယ ¶ တေသံ ဧကတ္တံ အာရောပေတွာ ပဌမစတုက္ကတာ ဝုတ္တာ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဝသေန တီဏိ သုဒ္ဓိကစတုက္ကာနီတိအာဒိ။

ဧကူနသတ္တတိဒွိသတစတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ

၅၉-၆၀။ မတ္တန္တိ သုရာဒီဟိ မတ္တံ။ အက္ခာယိတနိမိတ္တာ ဣဓ ဥတ္တရပဒလောပေန အက္ခာယိတသဒ္ဒေန ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘အက္ခာယိတနိမိတ္တ’’န္တိ။ ဇာဂရန္တိန္တိအာဒိ ဝိသေသနရဟိတတ္တာ ‘‘သုဒ္ဓိကစတုက္ကာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမာနာစရိယကာထေရာတိ ဧကာစရိယဿ ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကာ။ ဂင်္ဂါယ အပရဘာဂေါ အပရဂင်္ဂံ။ ဝတရေတိ ဂရဟတ္ထေ နိပါတော။ ဧဝံ ဝိနယဂရုကာနန္တိ ဣမိနာ ဥပရိ ဥပတိဿတ္ထေရေန ဝုစ္စမာနဝိနိစ္ဆယဿ ဂရုကရဏီယတာယ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗံ ပရိယာဒိယိတွာတိ သဗ္ဗံ ပါရာဇိကခေတ္တံ အနဝသေသတော ဂဟေတွာ။ ယဒိ ဟိ သာဝသေသံ ကတွာ ပညပေယျ၊ အလဇ္ဇီနံ တတ္ထ လေသေန အဇ္ဈာစာရသောတော ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘သောတံ ဆိန္ဒိတွာ’’တိ။ သဟသေယျာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသိက္ခာပဒေသုယေဝ (ပါစိ။ ၄၉-၅၁) သာဝသေသံ ကတွာပိ ပညာပနံ သမ္ဘဝတိ၊ န လောကဝဇ္ဇေသူတိ အာဟ ဣဒဉှီတိအာဒိ။ သဟသေယျသိက္ခာပဒေ ဟိ (ပါစိ။ ၄၉ အာဒယော) ကိဉ္စာပိ ယေဘုယျစ္ဆန္နေ ယေဘုယျပရိစ္ဆန္နေ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒတော ပါစိတ္တိယံ ဒဿိတံ၊ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နေ ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နေ ဒုက္ကဋံ၊ တထာပိ သာဝသေသတ္တာ ပညတ္တိယာ ယေဘုယျစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နာဒီသုပိ အဋ္ဌကထာယံ ပါစိတ္တိယမေဝ ဒဿိတံ။ ဣဓ ပန နိရဝသေသတ္တာ ပညတ္တိယာ ဘဂဝတာ ဒဿိတံ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတနိမိတ္တတော ဟေဋ္ဌာ ပါရာဇိကက္ခေတ္တံ နတ္ထိ၊ ထုလ္လစ္စယာဒိမေဝ တတ္ထ လဗ္ဘတိ။

ဥပတိဿတ္ထေရေန ဝုတ္တဿေဝ ဝိနိစ္ဆယဿ အညမ္ပိ ဥပတ္ထမ္ဘကာရဏံ ဒဿေန္တော အပိစာတိအာဒိမာဟ။ နိမိတ္တေ အပ္ပမတ္တိကာပိ မံသရာဇိ သစေ အဝသိဋ္ဌာ ¶ ဟောတိ၊ တံ ယေဘုယျက္ခာယိတမေဝ ဟောတိ၊ တတော ပရံ ပန သဗ္ဗသော ခါယိတေ နိမိတ္တေ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တတော ပရံ ထုလ္လစ္စယံ နတ္ထီ’’တိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ဝစ္စမဂ္ဂါဒိံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ‘‘တေသု ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ အတိက္ကမ္မ ယာဝ တတိယကောဋ္ဌာသဿ ပရိယောသာနာ ခါယိတံ ယေဘုယျက္ခာယိတံ နာမ၊ တတော ပရံ ထုလ္လစ္စယံ နတ္ထိ၊ ယာဝ စတုတ္ထကောဋ္ဌာသဿ ပရိယောသာနာ ခါယိတံ၊ တမ္ပိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုယေဝါ’’တိ စ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ မတသရီရသ္မိံယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ မတံ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတန္တိအာဒိဝစနတော ဝုတ္တံ။ ယဒိပိ နိမိတ္တန္တိအာဒိ ဇီဝမာနကသရီရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ တဿေဝ အဓိကတတ္တာ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဇီဝမာနကသရီရဿ ဝုတ္တပ္ပကာရေ မဂ္ဂေ သစေပိ တစာဒီနိ အနဝသေသေတွာ သဗ္ဗသော ဆိန္နေ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗသော ခါယိတန္တိ နိမိတ္တမံသံ သဗ္ဗံ ဆိန္နန္တိ အတ္ထော။ နိမိတ္တသဏ္ဌာနန္တိ ဆိန္နမံသဿ အန္တော ယာဝ မုတ္တဝတ္ထိကောသာ ဆိဒ္ဒါကာရော အဗ္ဘန္တရဆဝိစမ္မမတ္တော ဣတ္ထိနိမိတ္တာကာရော၊ တေနာဟ ‘‘ပဝေသနံ ဇာယတီ’’တိ။ နိမိတ္တသဏ္ဌာနံ ပန အနဝသေသေတွာတိ ပဝေသနာရဟဆိဒ္ဒါကာရေန ဌိတအဗ္ဘန္တရမံသာဒိံ အနဝသေသေတွာ။ ဧတေန ယာဝ ပဝေသော လဗ္ဘတိ၊ တာဝ မဂ္ဂေါယေဝါတိ ဒဿေတိ။ နိမိတ္တတော ပတိတာယ မံသပေသိယာတိ ဣဒံ နိမိတ္တသဏ္ဌာနဝိရဟိတံ အဗ္ဘန္တရမံသခဏ္ဍံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နိမိတ္တသဏ္ဌာနံ အကောပေတွာ သမန္တတော ဆိန္ဒိတွာ ဥဒ္ဓဋမံသပေသိယာ ပန မတသရီရေ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတနိမိတ္တေ ဝိယ ဥပက္ကမန္တဿ ပါရာဇိကမေဝ။

ဧဝံ ဇီဝမာနကမနုဿသရီရေ လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ မတသရီရေ ဒဿေတုံ မတသရီရေ ပနာတိအာဒိမာဟ။ ဝတ္ထိကောသေသူတိ ပုရိသာနံ အင်္ဂဇာတကောသစမ္မေသု။ ‘‘နဝဒွါရော မဟာဝဏော’’တိအာဒိ (မိ။ ပ။ ၂။၆။၁) ဝစနတော မနုဿာနံ အက္ခိနာသာဒီနိ ဝဏသင်္ခေပေန ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တာနီတိ တေသုပိ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ မနုဿာနံ မတသရီရေပိ၊ တေနာဟ မတေ အလ္လသရီရေတိအာဒိ။ တတ္ထ အလ္လသရီရေတိ အကုထိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပါရာဇိကက္ခေတ္တေတိ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေတိ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတာဒိမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ အက္ခိနာသာဒိထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေသု ယေဘုယျေန အက္ခာယိတေသုပိ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတာဒီသု ဒုက္ကဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ ယထာဝုတ္တဟတ္ထိအာဒီဟိ အညေသံ တိရစ္ဆာနာနံ ¶ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တိရစ္ဆာနဂတာနံ အက္ခိကဏ္ဏဝဏေသု ဒုက္ကဋံ ပန အဋ္ဌကထာပ္ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ‘‘အမဂ္ဂေန အမဂ္ဂံ ပဝေသေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၆၆) ဟိ သာမညတော ဝုတ္တံ၊ န ပန မနုဿာနန္တိ ဝိသေသေတွာ။ ယဒိ ဟိ မနုဿာနညေဝ ဝဏေသု ထုလ္လစ္စယံ သိယာ၊ ဟတ္ထိအဿာဒီနံ နာသဝတ္ထိကောသေသုပိ ပဋင်္ဂမုခမဏ္ဍူကဿ မုခသဏ္ဌာနေပိ စ ဝဏသင်္ခေပတော ထုလ္လစ္စယံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ဝုတ္တဉ္စ။ တသ္မာ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဧဝေတ္ထ ပမာဏံ။ မတာနံ တိရစ္ဆာနဂတာနန္တိ မတကေန သမ္ဗန္ဓော။

မေထုနရာဂေန ဝတ္ထိကောသံ ပဝေသေန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝတ္ထိကောသံ အပ္ပဝေသေန္တော’’တိ။ မေထုနရာဂေါ စ နာမ ကာယသံသဂ္ဂရာဂံ မောစနဿာဒဉ္စ မုဉ္စိတွာ ဝိသုံ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိယာ ရာဂေါ၊ သော စ ပုရိသာဒီသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန စ အပါရာဇိကက္ခေတ္တေ ဣတ္ထိသရီရေပိ ဥပက္ကမန္တဿ အသုစိမှိ မုတ္တေပိ သင်္ဃာဒိသေသော န ဟောတိ၊ ခေတ္တာနုရူပံ ထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋမေဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပ္ပဝေသေန္တောတိ ဣမိနာ တီသု မဂ္ဂေသု ပဝေသနာဓိပ္ပာယေ အသတိပိ မေထုနရာဂေန ဗဟိ ဃဋ္ဋနံ သမ္ဘဝတီတိ ဒဿေတိ၊ တေနေဝ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ၊ ဣတရထာ ပဝေသနာဓိပ္ပာယေန ¶ ဗဟိ ဆုပန္တဿ မေထုနဿ ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဆုပတိ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဣဒဉ္စ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရတ္တစိတ္တေန အင်္ဂဇာတံ ဆုပိတဗ္ဗံ၊ ယော ဆုပေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၂) ဣမဿ စမ္မက္ခန္ဓကေ အာဂတဿ သုတ္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စ ကေသဉ္စိ အညထာပိ အတ္ထဝိကပ္ပဿ ဗီဇံ ဒဿေန္တော မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပနာတိအာဒိမာဟ။ မုခေနေဝ ဆုပနံ သန္ဓာယာတိ ဩဋ္ဌဇိဝှာဒိမုခါဝယဝေန ဆုပနံ သန္ဓာယ။ ဩဠာရိကတ္တာတိ အဇ္ဈာစာရဿ ထုလ္လတ္တာ။ တံ သန္ဓာယဘာသိတန္တိ တံ ယထာဝုတ္တသုတ္တံ။ သုတ္တဉှိ အဇ္ဈာစာရံ သန္ဓာယ ပဋိစ္စ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သန္ဓာယဘာသိတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သုဋ္ဌုသလ္လက္ခေတွာတိ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟန္တာနံ အင်္ဂဇာတမုခေနေဝ နိမိတ္တဆုပနဿ သမ္ဘဝံ မေထုနရာဂီနဉ္စ အင်္ဂဇာတေန ဆုပနဿေဝ အနုရူပတဉ္စ သုတ္တေ စ ‘‘မုခေနာ’’တိ အဝုတ္တတဉ္စ အညဉ္စ နယံ ယထာဗလံ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေတွာတိ အတ္ထော။ သင်္ဃာဒိသေသောတိ မနုဿိတ္ထိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဿာဝမဂ္ဂန္တိ ဣဒံ စမ္မက္ခန္ဓကေ နိဒါနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣတရမဂ္ဂဒွယံ ပန နိမိတ္တမုခေန ဆုပန္တဿ ဝဏသင်္ခေပေန ထုလ္လစ္စယမေဝ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ မေထုနရာဂေနေဝ။ နိမိတ္တမုခေန ပန ဝိနာ မေထုနရာဂေန မနုဿိတ္ထိယာ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ ဝါ ပဿာဝမဂ္ဂံ ¶ ပကတိမုခေန ဆုပန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ ပကတိမုခေန ပကတိမုခဆုပနေ ဝိယ၊ ဣတရထာ တတ္ထာပိ ထုလ္လစ္စယေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ န ယုတ္တံ ခန္ဓကသုတ္တေပိ တထာ အဝုတ္တတ္တာ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဒုက္ကဋန္တိ နိမိတ္တမုခေန ဝါ ပကတိမုခါဒိံ ဣတရကာယေန ဝါ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဆုပန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။

ဧတ္ထ စ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဗဟိနိမိတ္တေ ဥပက္ကမတော အဇာနန္တဿေဝ အင်္ဂဇာတံ ယဒိ ပါရာဇိကက္ခေတ္တံ ဆုပတိ၊ တတ္ထ ကိံ ဟောတီတိ? ကေစိ တာဝ ‘‘မေထုနရာဂဿ အဘာဝါ မနုဿိတ္ထိယာ သင်္ဃာဒိသေသော၊ သေသေသု ဝတ္ထုဝသေန ထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘‘ပဝေသနက္ခဏေ ဖဿဿ သာဒိယနသမ္ဘဝတော ဗလက္ကာရေန ဥပက္ကမနက္ခဏေ ဝိယ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဣဒမေဝ ယုတ္တတရံ။ မဂ္ဂတ္တယတော ဟိ အညသ္မိံ ပဒေသေယေဝ ကာယသံသဂ္ဂါဒိရာဂဘေဒတော အာပတ္တိဘေဒေါ လဗ္ဘတိ၊ န မဂ္ဂတ္တယေ။ တတ္ထ ပန ယေန ကေနစိ အာကာရေန ဖဿဿ သာဒိယနက္ခဏေ ပါရာဇိကမေဝ၊ တေနေဝ ပရောပက္ကမေန ပဝေသနာဒီသု ရာဂဘေဒံ အနုဒ္ဓရိတွာ သာဒိယနမတ္တေန ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ။

၆၁-၂။ ပဋိပန္နကဿာတိ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ။ ဥပါဒိန္နကန္တိ ကာယိန္ဒြိယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပါဒိန္နကေန ဖုသတီတိ ဥပါဒိန္နကသရီရေန ဖုသီယတီတိ ကမ္မသာဓနေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အထ ဝါ ဧဝံ ¶ ကရောန္တော ဘိက္ခု ကိဉ္စိ ဥပါဒိန္နကံ ဥပါဒိန္နကေန န ဖုသတီတိ အတ္ထော။ လေသံ ဩဍ္ဍေဿန္တီတိ လေသံ ဌပေဿန္တိ၊ ပရိကပ္ပေဿန္တီတိ အတ္ထော။ သန္ထတာဒိဘေဒေဟိ ဘိန္ဒိတွာတိ သန္ထတာဒိဝိသေသနေဟိ ဝိသေသေတွာ။ သန္ထတာယာတိ သမုဒါယေ ဧကဒေသဝေါဟာရော ဒဍ္ဎဿ ပဋဿ ဆိဒ္ဒန္တိအာဒီသု ဝိယ။ ယထာ ဟိ ပဋဿ ဧကဒေသောဝ ဝတ္ထတော ဒဍ္ဎောတိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဧကဒေသဝေါဟာရံ သမုဒါယေ ပဋေ ဥပစာရတော အာရောပေတွာ ပုန တံ သမုဒါယံ ဒဍ္ဎပ္ပဒေသသင်္ခါတဆိဒ္ဒသမ္ဗန္ဓီဘာဝေန ‘‘ဒဍ္ဎဿ ပဋဿ ဆိဒ္ဒ’’န္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဣတ္ထိယာ မဂ္ဂပ္ပဒေသဝေါဟာရံ သမုဒါယဘူတာယ ဣတ္ထိယာ အာရောပေတွာ ပုန တံ ဣတ္ထိံ သန္ထတမဂ္ဂသမ္ဗန္ဓိနိံ ကတွာ သန္ထတာယ ဣတ္ထိယာ ဝစ္စမဂ္ဂေနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၆၁-၆၂) ပနေတ္ထ ‘‘ဧကဒေသေ သမုဒါယဝေါဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ¶ ယုတ္တံ အဝယဝဝေါဟာရေန သမုဒါယဿေဝ ပတီယမာနတ္တာ။ ဣတရထာ ဟိ သန္ထတာယ ဝစ္စမဂ္ဂေနာတိ ဣတ္ထိလိင်္ဂတာ မဂ္ဂသမ္ဗန္ဓိတာ စ န သိယာ၊ ဧကဒေသေ သမုဒါယောပစာရဿ ပန ဧကဒေသောဝ အတ္ထော သာခါယ ဆိဇ္ဇမာနာယ ရုက္ခော ဆိဇ္ဇတီတိအာဒီသု ဝိယ။

ဝတ္ထာဒီနိ မဂ္ဂဿ အန္တော အပ္ပဝေသေတွာ ဗဟိယေဝ ဝေဌနံ သန္ဓာယ ‘‘ပလိဝေဌေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမုဒါယေ အဝယဝူပစာရေနေဝ ဘိက္ခုပိ သန္ထတော နာမာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယတ္တကေ ပဝိဋ္ဌေတိ တိလဗီဇမတ္တေ ပဝိဋ္ဌေ။ အက္ခိနာသာဒီနံ သန္ထတတ္တေပိ ယထာဝတ္ထုကမေဝါတိ အာဟ ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေ ထုလ္လစ္စယန္တိအာဒိ။ ခါဏုံ ဃဋ္ဋေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ အန္တော ခါဏုံ ပဝေသေတွာ သမတလံ၊ အတိရိတ္တံ ဝါ ဌိတံ ခါဏုံ သစေ ဃဋ္ဋေတိ၊ ဃဋ္ဋေန္တဿ ဒုက္ကဋံ ပဝေသာဘာဝတော။ သစေ ပန ဤသကံ အန္တော အလ္လောကာသေ ပဝေသေတွာ ဌိတံ အနုပါဒိန္နမေဝ ခါဏုသီသံ အင်္ဂဇာတေန ဆုပတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ တဿ တလန္တိ ဝေဠုနဠာဒိကဿ အန္တောတလံ။ ဗဟိဒ္ဓါ ခါဏုကေတိ အန္တော ပဝေသိတဝေဠုပဗ္ဗာဒိကဿ ဗဟိ နိက္ခန္တသီသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယထာ စ ဣတ္ထိနိမိတ္တေတိအာဒီသု ယထာ ဣတ္ထိယာ ပဿာဝမဂ္ဂေ ခါဏုံ ကတွာ ဃဋ္ဋနာဒိကံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဝစ္စမဂ္ဂါဒီသုပိ လက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

ရာဇပစ္စတ္ထိကာဒိစတုက္ကဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ

၆၅။ ကေရာဋိကာတိ ဝဉ္စကာ။ ပဌမံ ဣတ္ထိဓုတ္တမေဝ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဣတရဓုတ္တေပိ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဣတ္ထိဓုတ္တသုရာဓုတ္တာဒယော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

၆၆။ ပဋိညာတကရဏံ ¶ နတ္ထိ သေဝေတုကာမတာ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တီတိ ဒွိန္နံ အင်္ဂါနံ သိဒ္ဓတ္တာ။ ဒူသိတဿ ပန မဂ္ဂေန မဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တိ ဧဝမေကံ အင်္ဂံ သိဒ္ဓံ၊ သေဝေတုကာမတာသင်္ခါတံ သာဒိယနံ အသိဒ္ဓံ။ တသ္မာ သော ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သာဒိယိ’’န္တိ ဝုတ္တပဋိညာယ နာသေတဗ္ဗော။ တတ္ထေဝါတိ ဝေသာလိယံ မဟာဝနေ ဧဝ။ သဗ္ဗင်္ဂဂတန္တိ သဗ္ဗကာယဂတံ။ ‘‘လောဟိတံ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကေသာဒီနံ ဝိနိမုတ္တဋ္ဌာနေ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နိစ္စမေဝ ဥမ္မတ္တကော ဟောတီတိ ¶ ယဿ ပိတ္တကောသတော ပိတ္တံ စလိတွာ သဗ္ဗဒါ ဗဟိ နိက္ခန္တံ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယဿ ပန ပိတ္တံ စလိတွာ ပိတ္တကောသေယေဝ ဌိတံ ဟောတိ၊ ကဒါစိ ဝါ နိက္ခန္တံ ပုန နိက္ခမတိ၊ သောပိ အန္တရန္တရာ သညံ ပဋိလဘတိ ဘေသဇ္ဇေန စ ပကတိအာရောဂျံ ပဋိလဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ပကိဏ္ဏကန္တိ ဝေါမိဿကနယံ။ သမုဋ္ဌာနန္တိ ဥပ္ပတ္တိကာရဏံ။ ကိရိယာတိအာဒိ နိဒဿနမတ္တံ အကိရိယာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟတော။ ဝေဒနာယ သဟ ကုသလဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေနာတိ သဗ္ဗေသံ သိက္ခာပဒါနံ သင်္ဂါဟကဝသေန ‘‘ကာယော ဝါစာ ကာယဝါစာ ကာယစိတ္တံ ဝါစာစိတ္တံ ကာယဝါစာစိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ဆ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနာနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒယော ဟိ အာပတ္တိယာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ န သိက္ခာပဒဿ။ တံတံသိက္ခာပဒဿ နိယတအာပတ္တိယာ ဧဝ ဂဟဏတ္ထံ ပန သိက္ခာပဒသီသေန သမုဋ္ဌာနာဒီနံ ကထနံ။ ဧဝဉှိ အာပတ္တိဝိသေသော ပညာယတိ အာပတ္တိ-သဒ္ဒဿ သဗ္ဗာပတ္တိသာဓာရဏတ္တာ၊ ဣမေသု ပန ဆသု သမုဋ္ဌာနေသု ပုရိမာနိ တီဏိ အစိတ္တကာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ သစိတ္တကာနိ။ သမာသတော တံ ဣမံ ပကိဏ္ဏကံ ဝိဒိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဆ သမုဋ္ဌာနာနိ ဧတဿာတိ ဆသမုဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

အတ္ထိ ကထိနသမုဋ္ဌာနန္တိအာဒိ သမုဋ္ဌာနသီသဝသေန ဒွိသမုဋ္ဌာနဧကသမုဋ္ဌာနာနံ ဒဿနံ။ တေရသ ဟိ သမုဋ္ဌာနသီသာနိ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနံ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနံ ကထိနသမုဋ္ဌာနံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနံ ပဒသောဓမ္မသမုဋ္ဌာနံ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနံ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနံ စောရီဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနံ အနနုညာတသမဥဋ္ဌာနန္တိ။ တတ္ထ အတ္ထိ ဆသမုဋ္ဌာနန္တိ ဣမိနာ သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ၊ ပဉ္စသမုဋ္ဌာနဿ အဘာဝတော ¶ ‘‘အတ္ထိ ပဉ္စသမုဋ္ဌာန’’န္တိ အဝတွာ ‘‘အတ္ထိ စတုသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာ စ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ အနနုညာတသမုဋ္ဌာနဉ္စ သင်္ဂဟိတံ။ ယဉှိ ပဌမတတိယစတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတိ ¶ ၊ ဣဒံ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ပန ဒုတိယတတိယပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ အနနုညာတသမုဋ္ဌာနံ။ အတ္ထိ တိသမုဋ္ဌာနန္တိ ဣမိနာ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနဉ္စ သင်္ဂဟိတံ။ ယဉှိ သစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ပန အစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနံ။ အတ္ထိ ကထိနသမုဋ္ဌာနန္တိအာဒိနာ ပန အဝသေသသမဥဋ္ဌာနသီသဝသေန ဒွိသမုဋ္ဌာနံ ဧကသမုဋ္ဌာနဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ ဟိ ယံ တတိယဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ကထိနသမုဋ္ဌာနံ နာမ။ ယံ ပန ပဌမစတုတ္ထေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ဆဋ္ဌေနေဝ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာနံ၊ ‘‘သမနုဘာသနသမဥဋ္ဌာန’’န္တိပိ တဿေဝ နာမံ။ ဣတိ သရူပေန အဋ္ဌ အာပတ္တိသီသာနိ ဒဿိတာနိ။ အာဒိသဒ္ဒေန ပနေတ္ထ အဝသေသာနိ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနပဒသောဓမ္မထေယျသတ္ထဓမ္မဒေသနာစောရီဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနာနိ ပဉ္စပိ သမုဋ္ဌာနသီသာနိ သင်္ဂဟိတာနိ။ တတ္ထ ယံ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ဒုတိယပဉ္စမေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ပဒသောဓမ္မသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ စတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ပဉ္စမေနေဝ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ ဓမ္မဒေသနာသမဥဋ္ဌာနံ။ ယံ ပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣဒံ စောရီဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနံ။ ဧတ္ထ စ ပစ္ဆိမေသု တီသု သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနေသု ဧကေကသမုဋ္ဌာနဝသေန ဧကသမုဋ္ဌာနာနိ တိဝိဓာနိ။ ဒွိသမုဋ္ဌာနာနိ ပန ပဌမစတုတ္ထေဟိ ဝါ ဒုတိယပဉ္စမေဟိ ဝါ တတိယဆဋ္ဌေဟိ ဝါ စတုတ္ထဆဋ္ဌေဟိ ဝါ ပဉ္စမဆဋ္ဌေဟိ ဝါ သမုဋ္ဌာနဝသေန ပဉ္စဝိဓာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဧဝံ သမုဋ္ဌာနဝသေန သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိ တေရသဓာ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကိရိယာဝသေန ပဉ္စဓာ ဒဿေတုံ တတြာပီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စီတိ သိက္ခာပဒံ။ ကိရိယတောတိ ပထဝီခဏနာဒိ (ပါစိ။ ၈၄-၈၅) ဝိယ ကာယဝစီဝိညတ္တိဇနိတကမ္မတော။ အကိရိယတောတိ ပဌမကထိနာဒိ (ပါရာ။ ၄၅၉ အာဒယော) ဝိယ ကတ္တဗ္ဗဿ အကရဏေနေဝ။ ကိရိယာကိရိယတောတိ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထတော စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏာဒိ (ပါရာ။ ၅၀၈ အာဒယော) ဝိယ။ သိယာ ကိရိယတော၊ သိယာ အကိရိယတော ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏာဒိ (ပါရာ။ ၅၈၂ အာဒယော) ဝိယ၊ သိယာ ကိရိယတော၊ သိယာ ကိရိယာကိရိယတော ကုဋိကာရာဒိ (ပါရာ။ ၃၄၂) ဝိယ။ ဝီတိက္ကမသညာယ အဘာဝေန ဝိမောက္ခော အဿာတိ သညာဝိမောက္ခန္တိ မဇ္ဈေပဒလောပီသမာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စိတ္တင်္ဂံ လဘတိ သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနေဟေဝ ¶ သမုဋ္ဌဟနတော။ ဣတရန္တိ ယဿ စိတ္တင်္ဂနိယမော နတ္ထိ၊ တံ၊ အနာပတ္တိမုခေန စေတံ သညာဒုကံ ဝုတ္တံ၊ အာပတ္တိမုခေန သစိတ္တကဒုကန္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝိသေသော၊ အတ္ထတော သမာနာဝ။

ကာယဝစီဒွါရေဟိ ¶ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗမ္ပိ ကာယကမ္မေ ဝါ ဝစီကမ္မေ ဝါ သင်္ဂယှတိ။ တတ္ထ ဗာဟုလ္လဝုတ္တိတော အဒိန္နာဒါနမုသာဝါဒါဒယော ဝိယာတိ အတ္ထိ သိက္ခာပဒံ ကာယကမ္မန္တိအာဒိနာ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မဉ္စာတိ ဒုကမေဝ ဝုတ္တံ၊ ဝိဘာဂတော ပန ကာယဝစီကမ္မေန သဒ္ဓိံ တိကမေဝ ဟောတိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗာ စ ကာယကမ္မဝစီကမ္မတဒုဘယဝသေန တိဝိဓာ ဟောန္တီ’’တိ။ တတောယေဝ ဣဓာပိ အဒိန္နာဒါနာဒီသု (ပါရာ။ ၈၉) ကာယကမ္မဝစီကမ္မန္တိ တဒုဘယဝသေန ဒဿိတံ။ အတ္ထိ ပန သိက္ခာပဒံ ကုသလန္တိအာဒိ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကစိတ္တဝသေန ကာရိယေ ကာရဏောပစာရေန ဝုတ္တံ၊ န ပန အာပတ္တိယာ ကုသလာဒိပရမတ္ထဓမ္မတာဝသေန အာပတ္တိယာ သမ္မုတိသဘာဝတ္တာ။ ကုသလာကုသလာဒိပရမတ္ထဓမ္မေ ဥပါဒါယ ဟိ ဘဂဝတာ အာပတ္တိသမ္မုတိ ပညတ္တာ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ကုသလ’’န္တိအာဒိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၆ ပကဏ္ဏကကထာ)။ န ဟိ ဘဂဝတော အာဏာယတ္တာ အာပတ္တိ ကုသလာဒိပရမတ္ထသဘာဝါ ဟောတိ အနုပသမ္ပန္နာနံ အာဒိကမ္မိကာနဉ္စ အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂတော၊ တဿာ ဒေသနာဒီဟိ ဝိသုဒ္ဓိအဘာဝပ္ပသင်္ဂတော စ။ န ဟိ ကာရဏဗလေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ကုသလာဒိသဘာဝါ အာပတ္တိ အနုပသမ္ပန္နာဒီသု နိဝတ္တတိ၊ ဥပ္ပန္နာယ စ တဿာ ကေနစိ ဝိနာသော န သမ္ဘဝတိ။ သရသဝိနာသတော ဒေသနာဒိနာ စ အာပတ္တိ ဝိဂစ္ဆတီတိ ဝစနမတ္ထိ၊ န ပန တေန အကုသလာဒိ ဝိဂစ္ဆတိ။ ပိတုဃာတာဒိကမ္မေန ဟိ ပါရာဇိကံ အာပန္နဿ ဘိက္ခုနော ဂိဟိလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုဘာဝပရိစ္စာဂေန ပါရာဇိကာပတ္တိ ဝိဂစ္ဆတိ၊ န ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလံ အာနန္တရိယာဒိဘာဝတော။ တသ္မာ ဒုမ္မင်္ကူနံ နိဂ္ဂဟာဒိဒသအတ္ထဝသေ (ပါရာ။ ၃၉၊ ပရိ။ ၂) ပဋိစ္စ ဘဂဝတာ ယထာပစ္စယံ သမုပ္ပဇ္ဇမာနေ ကုသလာကုသလာဒိနာမရူပဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပညတ္တာ သမ္မုတိယေဝ အာပတ္တိ၊ သာ စ ယထာဝိဓိပဋိကမ္မကရဏေန ဝိဂတာ နာမ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ဒွတ္တိံသေဝ ဟိ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကစိတ္တာနီတိအာဒိ။ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကတ္တေနေဝ ဟေတ္ထ ကုသလာဒီနံ အာပတ္တိတော ဘေဒေါ သိဒ္ဓါ။ န ¶ ဟိ တံသမုဋ္ဌိတဿ တတော အဘေဒေါ ယုတ္တော သမုဋ္ဌာနသမုဋ္ဌိတဘေဒဗျဝဟာရုပစ္ဆေဒပ္ပသင်္ဂတော။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၆၆ ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ) ပန အာပတ္တိယာ ပရမတ္ထတော ကုသလတ္တမေဝ န သမ္ဘဝတိ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ၊ သိယာ အဗျာကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဝစနတော၊ ‘‘အကုသလတ္တံ ပန အဗျာကတတ္တဉ္စ အာပတ္တိယာ သမ္ဘဝတီ’’တိ သညာယ ကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌာနက္ခဏေပိ ရူပါဗျာကတတ္တံ အာပတ္တိယာ သမတ္ထေတုံ ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ကုသလံ၊ ဣတရေဟိ ဣတရန္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၆ ပကိဏ္ဏကကထာ) ဣမံ အဋ္ဌကထာဝစနံ နိဿာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတီတိ ယံ သိက္ခာပဒသီသေ ဂဟိတံ အာပတ္တိံ ကုသလစိတ္တသမင်္ဂီ အာပဇ္ဇတိ၊ ဣမိနာ ပန ဝစနေန တံ ကုသလန္တိ အာပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနော ကုသလဘာဝေါ ပရိယာယတော၊ န ပရမတ္ထတောတိ ဒဿေတိ။ ကုသလစိတ္တေန ဟိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော သဝိညတ္တိကံ ¶ အဝိညတ္တိကံ ဝါ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမာကာရပ္ပဝတ္တံ ရူပက္ခန္ဓသင်္ခါတံ အဗျာကတာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ တတ္ထ ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတီတိ ဣမံ ဝစနံ ဥဒ္ဒိဿ ‘‘ဣမိနာ ပန ဝစနေန တံ ကုသလန္တိ အာပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနော ကုသလဘာဝေါ ပရိယာယတော၊ န ပရမတ္ထတောတိ ဒဿေတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ဣတရေဟိ ဣတရန္တိ ဝစနေန ‘‘ယံ အကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇဟိ၊ တံ အကုသလံ၊ ယံ အဗျာကတစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ အဗျာကတ’’န္တိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဝုတ္တတ္တာ ဣတရေဟီတိ ဝစနံ ဥဒ္ဒိဿ ‘‘ဣမိနာပိ ဝစနေန ဣတရန္တိ အာပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနော အကုသလဘာဝေါ အဗျာကတဘာဝေါ စ ပရိယာယတော ဒဿေတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ အဝတွာ ကုသလပက္ခေ ဧဝ ကထနဿ ကာရဏံ န ပဿာမ။ ယံ ပန အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလန္တိအာဒိဝစနံ ကာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ အကာရဏံ ယံ အကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ အကုသလန္တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန အကုသလာဒိဘာဝဿ ပရိယာယဒေသိတတ္တာ၊ အာပတ္တိယာ ကုသလဝေါဟာရဿ အယုတ္တတာယ နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလန္တိ ဝုတ္တတ္တာ စ။ အာပတ္တိယာ ဟိ ကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌိတတ္တေပိ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝေန သာဝဇ္ဇဓမ္မတ္တာ ကာရဏူပစာရေနာပိ အနဝဇ္ဇကုသလဝေါဟာရော န ယုတ္တော သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇာနံ အညမညဝိရုဒ္ဓတ္တာ။ ယထာ အာကာသာဒိသမ္မုတိသစ္စာနံ ဥပ္ပန္နတာဒိဝေါဟာရော ဝိယ ဇာတိဇရာဘင်္ဂါနံ ဥပ္ပန္နတာဒိဝေါဟာရော အနဝဋ္ဌာနာဒိဒေသတော အယုတ္တော၊ ဧဝမိဓာပိ ကုသလဝေါဟာရော အယုတ္တော ဝိရုဒ္ဓတ္တာ။ အကုသလာဒိဝေါဟာရော ပန ယုတ္တော ¶ ၊ ကာရဏူပစာရေန ပန အကုသလာဒိသဘာဝတာ ယထာဝုတ္တဒေါသာနတိဝတ္တနတော။ သုတ္တဿာပိ ဟိ ယထာ သုတ္တသုတ္တာနုလောမာဒီဟိ ဝိရောဓော န ဟောတိ၊ တထေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ကုသလစိတ္တေန ဟိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော…ပေ… ရူပက္ခန္ဓသင်္ခါတံ အဗျာကတာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ၊ တံ အယုတ္တမေဝ ရူပက္ခန္ဓဿ ခဏိကတာယ အာပတ္တိယာပိ ဒေသနာဒိပဋိကမ္မံ ဝိနာဝ ပဋိပဿဒ္ဓိပ္ပသင်္ဂတော။ ရူပပရမ္ပရာ အာပတ္တီတိ စေ? တန္န၊ ပဋိကမ္မေနာပိ အဝိဂမပ္ပသင်္ဂတော။ န ဟိ ရူပသန္တတိဒေသနာဒီဟိ ဝိဂစ္ဆတိ သကာရဏာယတ္တတ္တာ၊ ဣတိ သဗ္ဗထာ အာပတ္တိယာ ပရမတ္ထတာ အယုတ္တာ၊ ဧတေနေဝ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘နိပဇ္ဇိတွာ နိရောဓသမာပန္နဿ သဟသေယျဝသေန တထာကာရပ္ပဝတ္တရူပဓမ္မဿေဝ အာပတ္တိဘာဝတော’’တိအာဒိ၊ တမ္ပိ ပဋိသိဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန နိရောဓသမာပန္နာနံ ရူပဓမ္မမေဝ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နတ္တာ အာပတ္တိ အစိတ္တာ အဝေဒနာ၊ အညတ္ထ ပန သစိတ္တာ သဝေဒနာဝ၊ သဗ္ဗတ္ထာပိ ပညတ္တိသဘာဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ အာပတ္တိယာ အကုသလာဒိသဘာဝံ ပရပရိကပ္ပိတံ နိသေဓေတုံ ‘‘အာဒိကမ္မိကဿ အနာပတ္တိဝစနတော…ပေ… ပဏ္ဏတ္တိမတ္တမေဝ အာပတ္တာဓိကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ သယမေဝ ဝက္ခတိ၊ တသ္မာ ‘‘တံတံကုသလာဒိဓမ္မသမုပ္ပတ္တိယာ ဘဂဝတာ ပညတ္တာ အာပတ္တိသမ္မုတိ သမုဋ္ဌိတာ’’တိ စ၊ ‘‘ယာဝ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကာရဏာ တိဋ္ဌတီ’’တိ စ၊ ‘‘ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကာရဏေဟိ ¶ ဝိနဿတီ’’တိ စ ဝေါဟရီယတိ။ အာပတ္တိယာ စ သမ္မုတိသဘာဝတ္တေပိ ဟိ သဉ္စိစ္စ တံ အာပဇ္ဇန္တဿ၊ ပဋိကိရိယံ အကရောန္တဿ စ အနာဒရေ အကုသလရာသိ စေဝ သဂ္ဂမဂ္ဂန္တရာယော စ ဟောတီတိ လဇ္ဇိနော ယထာဝိဓိံ နာတိက္ကမန္တိ၊ အနတိက္ကမနပ္ပစ္စယာ စ တေသံ အနန္တပ္ပဘေဒါ သီလာဒယော ဓမ္မာ ပရိဝဍ္ဎန္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒွတ္တိံသေဝါတိ နိယမော အာပတ္တိနိမိတ္တာနံ ကာယဝစီဝိညတ္တီနံ ဧတေဟေဝ သမုပ္ပဇ္ဇနတော ကတော၊ န ပန သဗ္ဗာပတ္တီနမ္ပိ ဧတေဟေဝ သမုပ္ပဇ္ဇနတော။ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တာနဉှိ ဈာနနိရောဓသမာပန္နာနဉ္စ အဝိညတ္တိဇနကေဟိ ဝိပါကအပ္ပနာစိတ္တေဟိ စေဝ ရူပဓမ္မေဟိ စ သဟသေယျာဒိအာပတ္တိ သမ္ဘဝတိ။

ဒသာတိ ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုဒွယေန သဟ အဋ္ဌ မဟာကိရိယစိတ္တာနိ။ ပညတ္တိံ အဇာနိတွာ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနာဒီသု အဘိညာနံ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စိ သိက္ခာပဒံ အကုသလစိတ္တမေဝ၊ ကိဉ္စိ ¶ ကုသလာဗျာကတဝသေန ဒွိစိတ္တံ၊ ကိဉ္စိ တိစိတ္တန္တိ အယမေဝ ဘေဒေါ လဗ္ဘတိ၊ နာညောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိရိယာသမုဋ္ဌာနန္တိ ပရူပက္ကမေန ဇာယမာနံ အင်္ဂဇာတာဒိစလနံ သာဒိယနစိတ္တသင်္ခါတေ သေဝနစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ တေန စိတ္တေန သမုပ္ပာဒိတမေဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဣတရထာ ‘‘သိယာ ကိရိယသမုဋ္ဌာနံ၊ သိယာ အကိရိယသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော။

ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၆၆ ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ‘‘ကိရိယသမုဋ္ဌာနန္တိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ ပရူပက္ကမေ သတိ သာဒိယန္တဿ အကိရိယသမုဋ္ဌာနဘာဝတော’’တိအာဒိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ပဌမပါရာဇိကဿ အကိရိယသမုဋ္ဌာနတာယ ပါဠိအဋ္ဌကထာသု အဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘မနောဒွါရေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၃-၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ ကထဉှိ နာမ ပရူပက္ကမေန မေထုနံ သာဒိယန္တော အတ္တနော အင်္ဂဇာတာဒိကာယစလနံ န သာဒိယေယျ၊ သာဒိယနစိတ္တာနုဂုဏမေဝ ပန သကလသရီရေ စိတ္တဇရူပသမုပ္ပတ္တိယာ ဝိညတ္တိပိ သုခုမာ သမုပ္ပန္နာ ဧဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ကာယဒွါရေနေဝ သမုဋ္ဌာနတော ကာယကမ္မန္တိအာဒိ။ စိတ္တံ ပနေတ္ထ အင်္ဂမတ္တံ ဟောတီတိ ကာယဝိညတ္တိ ဧဝ ကာယကမ္မဘာဝေ ကာရဏံ၊ န စိတ္တံ။ တံ ပနေတ္ထ ကာယသင်္ခါတာယ ဝိညတ္တိယာယေဝ အင်္ဂမတ္တံ၊ န ကာယကမ္မဘာဝဿ၊ ဣတရထာ မေထုနဿ ‘‘မနောကမ္မ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော၊ တေနာဟ ‘‘န တဿ ဝသေန ကမ္မဘာဝေါ လဗ္ဘတီ’’တိ။ ကမ္မဘာဝေါတိ ကာယကမ္မဘာဝေါ။ သဗ္ဗဉ္စေတန္တိ ဧတံ သမုဋ္ဌာနာဒိကံ။ သိက္ခာပဒသီသေနာတိ တံတံသိက္ခာပဒနိယတအာပတ္တိယာ ဧဝ ဂဟဏတ္ထံ သိက္ခာပဒမုခေန။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဣဒံ ¶ ကိန္တိ ကထေတုကာမတာပုစ္ဆာ။ ဣမာတိအာဒိ ဝိဿဇ္ဇနံ။ ဝိနီတာနိ အာပတ္တိံ တွံ ဘိက္ခု အာပန္နောတိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၆၇) ဘဂဝတာ ဝိနိစ္ဆိနိတာနိ ဝတ္ထူနိ ဝိနီတဝတ္ထူနိ။ တံ တံ ဝတ္ထုံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒါနတော ဒဿနတော ဥဒ္ဒါနဘူတာ ဂါထာ ဥဒ္ဒါနဂါထာ၊ သင်္ဂဟဂါထာ၊ ဥဒ္ဒေသဂါထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝတ္ထု ဂါထာတိ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခူတိအာဒိကာ ဝိနီတဝတ္ထုပါဠိယေဝ တေသံ တေသံ ဝိနီတဝတ္ထူနံ ဂန္ထနတော ‘‘ဝတ္ထုဂါထာ’’တိ ဝုတ္တာ ¶ ၊ န ဆန္ဒောဝိစိတိလက္ခဏေန။ ဥဒ္ဒါနဂါထာနံ ဝတ္ထု ဝတ္ထုဂါထာတိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထာတိ ဝိနီတဝတ္ထူသု။ ဒုတိယာဒီနန္တိ ဒုတိယပါရာဇိကာဒီနံ။ ယံ ပဿိတွာ စိတ္တကာရာဒယော သိပ္ပိကာ စိတ္တကမ္မာဒီနိ သိက္ခန္တိ၊ တံ ပဋိစ္ဆန္နကရူပံ၊ ပဋိမာရူပန္တိ အတ္ထော။

၆၇။ ပုရိမာနိ ဒွေတိ မက္ကဋီဝဇ္ဇိပုတ္တကဝတ္ထူနိ ဒွေ။ တာနိပိ ဘဂဝတာ ဝိနီတဘာဝေန ပုန ဝိနီတဝတ္ထူသု ပက္ခိတ္တာနိ။ တတ္ထ တဿ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသီတိအာဒိ ပန ကိဉ္စာပိ တေသံ ပဌမံ ကုက္ကုစ္စံ န ဥပ္ပန္နံ၊ ဘိက္ခူဟိ ပန ဘဂဝတာ စ ဂရဟိတွာ ဝုတ္တဝစနံ သန္ဓာယ ပစ္ဆာ ဥပ္ပန္နတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုန္တိအာဒိ စ ဘိက္ခူဟိ အာနန္ဒတ္ထေရေန စ ပဌမံ ဘဂဝတော အာရောစိတေ၊ ဘဂဝတာ စ တေသံ ပါရာဇိကတ္တေ ပကာသိတေ ဘီတာ တေ သယမ္ပိ ဂန္တွာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပစ္ဆာ အာရောစေန္တိ ဧဝ။ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွ’’န္တိအာဒိနာ ဘဂဝတာ ပုဋ္ဌာ ပန ‘‘သစ္စံ ဘဂဝါ’’တိ ပဋိဇာနနဝသေနာပိ အာရောစေန္တိ။ ဘဂဝါပိ အာပတ္တိံ တွန္တိအာဒိနာ တေသံ ပါရာဇိကတ္တံ ဝိနိစ္ဆိနောတိ ဧဝ။ အနုပညတ္တိကထာယံ ပန တံ သဗ္ဗံ အဝတွာ အနုပညတ္တိယာ အနုဂုဏမေဝ ကိဉ္စိမတ္တံ ဝုတ္တံ၊ ဣဓာပိ တေသံ ဝတ္ထူနံ ဘဂဝတာ ဝိနီတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ဣမံ အဓိပ္ပာယံ အမနသိကတွာ ‘‘အညာနေဝေတာနိ ဝတ္ထူနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကုသေတိ ကုသတိဏာနိ။ ကေသေဟီတိ မနုဿကေသေဟိ။

၆၈။ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယာတိ ဧတ္ထ ပေါက္ခလံ နာမ သမိဒ္ဓံ သုန္ဒရဉ္စ၊ တဿ ဘာဝေါ ‘‘ပေါက္ခရတာ’’တိ ရ-ကာရံ ကတွာ ဝုတ္တော၊ သမိဒ္ဓတာ သုန္ဒရတာတိ အတ္ထော။ ပဓံသေသီတိ အဘိဘဝိ။ န လိမ္ပတီတိ န အလ္လီယတိ။

၆၉။ ဧဝရူပါ ပရိဝတ္တလိင်္ဂါ ဘိက္ခုနိယော အတ္ထတော ဧကတော ဥပသမ္ပန္နာပိ ဥဘတောသင်္ဃေ ဥပသမ္ပန္နာသုယေဝ သင်္ဂယှန္တိ ဘိက္ခူပသမ္ပဒါယ ဘိက္ခုနီဥပသမ္ပဒတောပိ ဥက္ကဋ္ဌတ္တာ။ ပါဠိယံ ‘‘တာဟိ အာပတ္တီဟိ အနာပတ္တိ’’န္တိ ဥပယောဂဝစနံ ကတွာ အနုဇာနာမီတိ ပဒေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂန္တိ ¶ ထနာဒိကံ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘ပုရိသ…ပေ… ဣတ္ထိသဏ္ဌာနံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ တံ နာနန္တရိကတော ပန ‘‘ပုရိသိန္ဒြိယမ္ပိ အန္တရဟိတံ၊ ဣတ္ထိန္ဒြိယဉ္စ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဥပရိပိ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏေနေဝ ဣတ္ထိန္ဒြိယာဒိဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တာတိ အာပတ္တိယော၊ တဿ ဝုဋ္ဌာတုန္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော၊ တာဟိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာပေတုန္တိ ¶ အတ္ထော။ ကထန္တိ အာဟ တာ သဗ္ဗာပိ ဘိက္ခုနီဟိ ကာတဗ္ဗန္တိအာဒိ။ တေန ပဋိစ္ဆန္နာယပိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယပိ ဂရုကာပတ္တိယာ ပက္ခမာနတ္တစရဏာဒိကံ ဝိဓိံ ဒဿေတိ။

ဩက္ကန္တိကဝိနိစ္ဆယောတိ ပသင်္ဂါနုဂုဏံ ဩတရဏကဝိနိစ္ဆယော။ ဗလဝအကုသလေနာတိ ပရဒါရိကကမ္မာဒိနာ။ ဒုဗ္ဗလကုသလေနာတိ ယထာဝုတ္တဗလဝါကုသလောပဟတသတ္တိနာ တတော ဧဝ ဒုဗ္ဗလဘူတေန ကုသလေန။ ဒုဗ္ဗလအကုသလေနာတိ ပုရိသဘာဝုပ္ပာဒကဗြဟ္မစရိယာဒိဗလဝကုသလောပဟတသတ္တိနာ တတော ဧဝ ဒုဗ္ဗလဘူတေန ပရဒါရိကာဒိအကုသလေန။ သုဂတိယံ ဘာဝဒွယဿ ကုသလကမ္မဇတ္တာ အကုသလေနေဝ ဝိနာသော ကုသလေနေဝ ဥပ္ပတ္တီတိ အာဟ ဥဘယမ္ပီတိအာဒိ။ ဒုဂ္ဂတိယံ ပန အကုသလေနေဝ ဥဘိန္နမ္ပိ ဥပ္ပတ္တိ စ ဝိနာသော စ၊ တတ္ထ ဒုဗ္ဗလဗလဝဘာဝေါဝ ဝိသေသော။

‘‘ဧဟိ မယံ ဂမိဿာမာ’’တိ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနဂမနေ ပါစိတ္တိယာပတ္တိပရိဟာရတ္ထံ ဝုတ္တံ ‘‘သံဝိဒဟနံ ပရိမောစေတွာ’’တိ။ တေန ဧကဂါမက္ခေတ္တေပိ ဗဟိဂါမတော အန္တရဃရံ သံဝိဓာယ ဂမနမ္ပိ အာပတ္တိကရမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ပရိမောစနဝိဓိံ ဒဿေန္တော အာဟ မယန္တိအာဒိ။ ဗဟိဂါမေတိ ဂါမန္တရေ။ ဒုတိယိကာ ဘိက္ခုနီ ပက္ကန္တာ ဝါ ဟောတီတိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၆၉၃) ဝုတ္တအနာပတ္တိလက္ခဏံ အနုလောမေတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဂါမန္တရ…ပေ… အနာပတ္တီ’’တိ။ ကောပေတွာတိ ပရိစ္စဇိတွာ။ လဇ္ဇိနိယော…ပေ… လဗ္ဘတီတိ လိင်္ဂပရိဝတ္တနဒုက္ခပီဠိတဿ သင်္ဂဟေပိ အသတိ ဟီနာယာဝတ္တနမ္ပိ ဘဝေယျာတိ ‘‘အာပဒါသူ’’တိ ဝုတ္တအနာပတ္တိအနုလောမေန ဝုတ္တံ။ တာယ ဒုတိယိကံ ဂဟေတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ အလဇ္ဇိနိယော…ပေ… လဗ္ဘတီတိ အလဇ္ဇိနီဟိ သဒ္ဓိံ ဧကကမ္မာဒိသံဝါသေ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော တာ အသန္တပက္ခံ ဘဇန္တီတိ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာပေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ‘‘အလဇ္ဇိနီဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ယဒိ ဟိ ဝဋ္ဋေယျ၊ တတောပိ ဒုတိယိကံ ဝိနာ ဂါမန္တရဂမနာဒီသု အာပတ္တိ ဧဝ သိယာ သင်္ဂါဟိကတ္တာ တာသံ သင်္ဂါဟိကလဇ္ဇိနိဂဏတော ဝိယ။ ဉာတိကာ န ဟောန္တိ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တီတိ ဣမိနာ အဋ္ဌကထာသု အနာဂတဘာဝံ ဒီပေတိ။ တတ္ထာပိ ဝိဿာသိကဉာတိကဘိက္ခုနိယော ဝိနာ ဘိက္ခုနိဘာဝေ အရမန္တဿ မာနပကတိကဿ အာပဒါဋ္ဌာနသမ္ဘဝေန တံ ဝစနံ အပ္ပဋိက္ခိတ္တမ္ပိ တဒညေသံ န ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုဘာဝေပီတိ ဘိက္ခုကာလေပိ ¶ ။ တံ နိဿာယာတိ တံ နိဿယာစရိယံ ကတွာ။ ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဥပသမ္ပဒါဂဟဏတ္ထံ ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာ။

ဝိနယကမ္မန္တိ ¶ ဝိကပ္ပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပုန ကာတဗ္ဗန္တိ ပုန ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ။ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနီနံ သန္နိဓိံ ဘိက္ခူဟိ၊ ဘိက္ခူနံ သန္နိဓိံ ဘိက္ခုနီဟိ စ ပဋိဂ္ဂါဟာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၂၁) ဝစနတော ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သတ္တမေ ဒိဝသေတိ ဣဒဉ္စ နိဿဂ္ဂိယံ အနာပဇ္ဇိတွာဝ ပုနပိ သတ္တာဟံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပကတတ္တောတိ အပရိဝတ္တလိင်္ဂေါ။ ရက္ခတီတိ တံ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနတော ရက္ခတိ၊ အဝိဘတ္တတာယ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတီတိ အဓိပ္ပာယော။

သာမံ ဂဟေတွာန နိက္ခိပေယျာတိ သဟတ္ထေန ပဋိဂ္ဂဟေတွာန နိက္ခိပေယျ။ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တီတိ လိင်္ဂပရိဝတ္တေ ဇာတေ ပုန အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိ။

ဟီနာယာဝတ္တနေနာတိ ဧတ္ထ ကေစိ ‘‘ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော သိက္ခံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ‘ဂိဟီ ဘဝိဿာမီ’တိ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏံ ဟီနာယာဝတ္တန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ တတ္တကေန ဘိက္ခုဘာဝဿ အဝိဇဟနတော။ အညေ ပန ‘‘ပါရာဇိကံ အာပန္နဿ ဘိက္ခုပဋိညံ ပဟာယ ဂိဟိလိင်္ဂဘာဝူပဂမနမ္ပိ ဟီနာယာဝတ္တန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တမေဝ။ ပါရာဇိကံ အာပန္နော ဟိ တံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ယာဝ ဘိက္ခုပဋိညော ဟောတိ၊ တာဝ ဘိက္ခု ဧဝ ဟောတိ ဘိက္ခူနမေဝ ပါရာဇိကဿ ပညတ္တတ္တာ။ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခူ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ သော သံဝါသံ သာဒိယန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ၊ သဟသေယျာဒိအာပတ္တိဉ္စ န ဇနေတိ၊ အတ္တာနံ ဩမသန္တဿ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဇနေတိ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘အသုဒ္ဓါ ဟောတိ ပုဂ္ဂလော အညတရံ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နော၊ တဉ္စေ သုဒ္ဓဒိဋ္ဌိ သမာနော ဩကာသံ ကာရာပေတွာ အက္ကောသာဓိပ္ပာယော ဝဒေတိ၊ အာပတ္တိ ဩမသဝါဒဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၈၉)။

ဧကေ ပန ‘‘ပါရာဇိကံ အာပန္နာနံ ဒေါသံ ပဋိဇာနိတွာ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏံ နာမ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေ သမောဓာနံ ဂစ္ဆတိ တေနာပိ ပဋိညာယ ဘိက္ခုဘာဝဿ ဝိဇဟနတော။ တေနေဝ ဝိနယဝိနိစ္ဆယာဒီသု ဟီနာယာဝတ္တနံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေ သမောဓာနေတွာ ¶ ဝိသုံ တံ န ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဘိက္ခုနီနံ ဝိဗ္ဘမိတုကာမတာယ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏံ ဣဓ ဟီနာယာဝတ္တနံ တာသံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဿ အဘာဝတော။ တာသံ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနဿာပိ သဗ္ဗသော ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ အပ္ပဋိဗာဟိယမေဝ။ တသ္မာ ပါရာဇိကာနံ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ‘‘ဥပ္ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဂိဟိလိင်္ဂဂ္ဂဟဏံ ¶ ဟီနာယာဝတ္တနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝိဗ္ဘမောတိပိ ဧတဿေဝ နာမံ၊ တေနေဝ တံ ခုဒ္ဒသိက္ခာယံ ‘‘အစ္ဆေဒဝိဿဇ္ဇနဂါဟဝိဗ္ဘမာ’’တိ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနေ ဝိဗ္ဘမနာမေန ဝုတ္တံ။

အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေနာတိ အညဿ အဒတွာဝ အနတ္ထိကဿေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတဝတ္ထူနံ ဗဟိ ဆဍ္ဍနေန။ ကေစိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟိတဝတ္ထူသု သာပေက္ခဿ ပုရေ ပဋိဂ္ဂဟိတဘာဝတော ပရိမောစနတ္ထံ တတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟမတ္တဿ ဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနမေဝ စီဝရာဒိအဓိဋ္ဌာနပစ္စုဒ္ဓါရော ဝိယာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ တထာဝစနာဘာဝါ။ ယထေဝ ဟိ စီဝရာဒီသု အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေန အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝတွာပိ ဝိသုံ ပစ္စုဒ္ဓါရော စ ဝုတ္တော၊ ဧဝမိဓာပိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ယထာ စ စီဝရာဒီသု ကာယပဋိဗဒ္ဓေသုပိ ပစ္စုဒ္ဓါရေန အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဂစ္ဆတိ၊ န ဧဝမိဓ။ ဣဓ ပန ပဋိဂ္ဂဟိတဝတ္ထုသ္မိံ အနပေက္ခဿာပိ ကာယတော မုတ္တေယေဝ တသ္မိံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘သတက္ခတ္တုမ္ပိ ပရိစ္စဇတု၊ ယာဝ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝါ’’တိ။ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေနာတိ ဧတ္ထ စ ‘‘အနပေက္ခာယာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ အနပေက္ခတံ မုဉ္စိတွာ ဣဓ ဝိသုံ ဝိဿဇ္ဇနဿ အဘာဝါ။ န ဟေတ္ထ ပစ္စုဒ္ဓါရေ ဝိယ ဝိဿဇ္ဇနဝိဓာနမတ္ထိ။ အပိစ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တဝိဿဇ္ဇနေ သတိ ပုရေ ပဋိဂ္ဂဟိတောပိ အာဟာရော ဘုဉ္ဇိတုကမျတာယ ဥပ္ပန္နာယ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယထာသုခံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော သိယာတိ၊ တထာ စ သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တာ သဗ္ဗာပိ ဝိနိစ္ဆယဘေဒါ နိရတ္ထကာ ဧဝ သိယုံ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –

‘‘ဂဏ္ဌိကပတ္တဿ ဝါ ဂဏ္ဌိကန္တရေ သ္နေဟော ပဝိဋ္ဌော ဟောတိ…ပေ… တာဒိသေ ပတ္တေပိ ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယ’’န္တိအာဒိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၃)။

တတ္ထ ပန ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏံ အနပေက္ခစိတ္တေန ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န စ ဝုတ္တံ။ ကတ္ထစိ ဤဒိသေသု စ ဂဏ္ဌိကပတ္တာဒီသု ပဋိဂ္ဂဟဏေ အပေက္ခာ ကဿစိပိ နတ္ထေဝ တပ္ပဟာနာယ ဝါယာမတော၊ တထာပိ တတ္ထဂတအာမိသေ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဂစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုဿ ပတ္တေ ပုန ဘုဉ္ဇိတုကာမတာပေက္ခာယ ¶ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပတ္တဂတိကေ အာဟာရေပိ တဿာ ဝတ္တနတော။ န ဟိ ပတ္တံ အဝိဿဇ္ဇေတွာ တဂ္ဂတိကံ အာဟာရံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ သက္ကာ၊ နာပိ အာဟာရံ အဝိဿဇ္ဇေတွာ တဂ္ဂတိကံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ။ တသ္မာ ဝတ္ထုနော ဝိဿဇ္ဇနမေဝ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနံ၊ န ပဋိဂ္ဂဟဏဿာတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ တေနေဝ သန္နိဓိသိက္ခာပဒဿ အနာပတ္တိဝါရေ –

‘‘အန္တောသတ္တာဟံ ¶ အဓိဋ္ဌေတိ၊ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ နဿတိ၊ ဝိနဿတိ၊ ဍယှတိ၊ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တိ၊ ဝိဿာသံ ဂဏှန္တိ၊ အနုပသမ္ပန္နဿ စတ္တေန ဝန္တေန မုတ္တေန အနပေက္ခော ဒတွာ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ –

ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္ထုဝိဿဇ္ဇနမေဝ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အန္တောသတ္တာဟံ အဓိဋ္ဌေတီ’’တိ ဗာဟိရပရိဘောဂါယ အဓိဋ္ဌာနဝစနတော ဝတ္ထုံ အဝိဿဇ္ဇေတွာပိ ကေဝလံ အနဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထာယ နိယမနမ္ပိ ဝိသုံ ဧကံ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနကာရဏမေဝ၊ ဣဒဉ္စ သန္ဓာယ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တဝိဿဇ္ဇနံ ဝုတ္တံ သိယာ၊ သုဝုတ္တမေဝ သိယာ၊ တထာ စ ‘‘ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဿဇ္ဇနံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ဗာဟိရပရိဘောဂါဓိဋ္ဌာနဿ ဣဓာဓိပ္ပေတတ္တာ။

သာရတ္ထဒီပနိယဉှိ (သာရတ္ထ။ ဒီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၆၉) ‘‘အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေနာတိ ဧတ္ထ အညဿ အဒတွာဝ အနတ္ထိကတာယ ‘နတ္ထိ ဣမိနာ ကမ္မံ န ဒါနိ နံ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’တိ ဝတ္ထူသု ဝါ၊ ‘ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပဋိဘုဉ္ဇိဿာမီ’တိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဝါ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနေနာ’’တိ ဧဝံ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမဿေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုရိမမေဝ ပန ဗာဟိရပရိဘောဂါဓိဋ္ဌာနံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပန အဋ္ဌကထာသု ‘‘အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနသင်္ခါတေ ဝိဿဇ္ဇေတီ’’တိ ဝုတ္တပါဠိပဒတ္ထေ သင်္ဂဟေတွာ ဝိသုံ န ဝုတ္တံ။ နဿတိ၊ ဝိနဿတိ၊ ဍယှတိ၊ ဝိဿာသံ ဝါ ဂဏှန္တီတိ ဣမာနိ ပန ပဒါနိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တီတိ ဣမသ္မိံ ပဒေ သင်္ဂဟိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေနာတိ အနုပသမ္ပန္နာနံ ဗလက္ကာရာဒိနာ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေန။ ဥပသမ္ပန္နာနဉှိ အစ္ဆိန္ဒနဝိဿာသဂ္ဂါဟေသု ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ။ ဧတ္ထာတိ ဘိက္ခုဝိဟာရေ။ ဥပရောပကာတိ တေန ရောပိတာ ရုက္ခဂစ္ဆာ။ တေရသသု ¶ သမ္မုတီသူတိ ဘတ္တုဒ္ဒေသကသေနာသနပညာပကဘဏ္ဍာဂါရိကစီဝရပဋိဂ္ဂါဟကစီဝရဘာဇကယာဂုဘာဇကဖလဘာဇကခဇ္ဇဘာဇကအပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကသာဒိယဂါဟာပကပတ္တဂါဟာပကအာရာမိကပေသကသာမဏေရပေသကသမ္မုတိသင်္ခါတာသု တေရသသု သမ္မုတီသု။

ပစ္ဆိမိကာယ သေနာသနဂ္ဂါဟေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေပိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေပိ ကထိနတ္ထာရဿ၊ တမ္မူလကာနံ ပဉ္စာနိသံသာနဉ္စ အဘာဝဿ သမာနတ္တာ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ သေနာသနဂ္ဂါဟပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ အဒဿေတွာ တတ္ထ ဘိက္ခူဟိ ကတ္တဗ္ဗံ သင်္ဂဟမေဝ ဒဿေတုံ သစေ ပစ္ဆိမိကာယာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သစေ အကုသလဝိပါကေ ¶ …ပေ… ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ပဋိစ္ဆန္နာယ သာဓာရဏာပတ္တိယာ ပရိဝသန္တဿ အသမာဒိန္နပရိဝါသဿ ဝါ လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေ ပက္ခမာနတ္တံ စရန္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ သစေ ပနဿ ပက္ခမာနတ္တေ အသမာဒိန္နေ ဧဝ ပုန လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ၊ ပရိဝါသံ ဒတွာ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿေဝ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗံ။ ပရိဝါသဒါနံ နတ္ထိ ဘိက္ခုကာလေ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဘာဝတော။ သစေ ပန ဘိက္ခုကာလေပိ သဉ္စိစ္စ နာရောစေတိ၊ အာပတ္တိ ပဋိစ္ဆန္နာဝ ဟောတိ၊ အာပတ္တိပဋိစ္ဆန္နဘာဝတော ပရိဝါသော စ ဒါတဗ္ဗောတိ ဝဒန္တိ။ ပါရာဇိကံ အာပန္နာနံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေပိ ပါရာဇိကတ္တဿ ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အဝိဇဟနတော ပုန ဥပသမ္ပဒါ န ဒါတဗ္ဗာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ တေသံ သီသစ္ဆိန္နပုရိသာဒယော နိဒဿိတာ။

၇၁။ တထေဝါတိ မုစ္စတု ဝါ မာ ဝါတိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိသတိ။ အညေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ ဤဒိသေ ဌာနေ အသာဒိယနံ ဒုက္ကရံ သောတာပန္နာဒိအရိယာနံ တတ္ထ ဒုက္ကရတ္တာဘာဝါ။ န ဟိ အရိယာ ပါရာဇိကာဒိလောကဝဇ္ဇာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ။

၇၃။ သုဖုသိတာတိ ဥပရိမာယ ဒန္တပန္တိယာ ဟေဋ္ဌိမာ ဒန္တပန္တိ အာဟစ္စ ဌိတာ၊ အဝိဝဋာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အန္တောမုခေ ဩကာသော နတ္ထီ’’တိ။ ဥပ္ပာဋိတေ ပန ဩဋ္ဌမံသေ ဒန္တေ သုယေဝ ဥပက္ကမန္တဿ ထုလ္လစ္စယန္တိ နိမိတ္တေန ဗဟိနိမိတ္တေ ဆုပနတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဗဟိနိက္ခန္တဒန္တဇိဝှာသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိဇ္ဈာမတဏှိကာ နာမ လောမကူပေဟိ သမုဋ္ဌိတအဂ္ဂိဇာလာဟိ ဒဍ္ဎသရီရတာယ အတိဝိယ တသိတရူပါ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ခုပ္ပိပါသာသုရာ အဋ္ဌိစမ္မာဝသိဋ္ဌာ ဘယာနကသရီရာ ပေတိယော သင်္ဂဟိတာ။ ဝိသညံ ကတွာတိ ယထာ သော ကတမ္ပိ ¶ ဥပက္ကမံ န ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ကတွာ။ တေန စ ဝိသညီ အဟုတွာ သာဒိယန္တဿ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ဥပဟတကာယပ္ပသာဒေါတိ ဝါတပိတ္တာဒိဒေါသေဟိ ကာယဝိညာဏာနုပ္ပာဒကဘာဝေန ဒူသိတကာယပ္ပသာဒေါ၊ န ပန ဝိနဋ္ဌကာယပ္ပသာဒေါ။ သီသေ ပတ္တေတိ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပ္ပဋိပါဒနေ ဇာတေ။ အပ္ပဝေသေတုကာမတာယ ဧဝ နိမိတ္တေန နိမိတ္တဆုပနေ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ၊ သေဝေတုကာမဿ ပန တတ္ထာပိ ဒုက္ကဋမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဒုက္ခဋမေဝ သာမန္တ’’န္တိ။

၇၄။ ဇာတိ-သဒ္ဒေန သုမနပုပ္ဖပရိယာယေန တန္နိဿယော ဂုမ္ဗော အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဇာတိပုပ္ဖဂုမ္ဗာန’’န္တိ။ တေန စ ဇာတိယာ ဥပလက္ခိတံ ဝနံ ဇာတိယာဝနန္တိ အလုတ္တသမာသောတိ ဒဿေတိ။ ဧကရသန္တိ ဝီထိစိတ္တေဟိ အသမ္မိဿံ။

၇၇။ ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုမှီတိ ဣတ္ထီဟိ ကတအဇ္ဈာစာရဝတ္ထုသ္မိံ။ ရုက္ခသူစိကဏ္ဋကဒွါရန္တိ ရုက္ခသူစိဒွါရံ ¶ ကဏ္ဋကဒွါရံ၊ ဧဝမေဝ ဝါ ပါဌော။ တတ္ထ ယံ ဥဘောသု ပဿေသု ရုက္ခထမ္ဘေ နိခနိတွာ တတ္ထ မဇ္ဈေ ဝိဇ္ဈိတွာ ဒွေ တိဿော ရုက္ခသူစိယော ပဝေသေတွာ ကရောန္တိ၊ တံ ရုက္ခသူစိဒွါရံ နာမ။ ပဝေသနနိက္ခမနကာလေ ပန အပနေတွာ ထကနကယောဂ္ဂေန ကဏ္ဋကသာခါပဋလေန ယုတ္တံ ဒွါရံ ကဏ္ဋကဒွါရံ နာမ။ ဂါမဒွါရဿ ပိဓာနတ္ထံ ပဒရေန ကဏ္ဋကသာခါဒီဟိ ဝါ ကတဿ ကဝါဋဿ ဥဒုက္ခလပါသရဟိတတာယ ဧကေန သံဝရိတုံ ဝိဝရိတုဉ္စ အသက္ကုဏေယျဿ ဟေဋ္ဌာ ဧကံ စက္ကံ ယောဇေန္တိ၊ ယေန ပရိဝတ္တမာနေန တံ ကဝါဋံ သုခထကနံ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘စက္ကလကယုတ္တဒွါရ’’န္တိ။ စက္ကမေဝ ဟိ လာတဗ္ဗဋ္ဌေန သံဝရဏဝိဝရဏတ္ထာယ ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌေန စက္ကလကံ၊ တေန ယုတ္တမ္ပိ ကဝါဋံ စက္ကလကံ နာမ၊ တေန ယုတ္တံ ဒွါရံ စက္ကလကယုတ္တဒွါရံ။ မဟာဒွါရေသု ပန ဒွေ တီဏိပိ စက္ကလကာနိ ယောဇေန္တီတိ အာဟ ဖလကေသူတိအာဒိ။ ကိဋိကာသူတိ ဝေဠုပေသိကာဟိ ကဏ္ဋကသာခါဒီဟိ စ ကတထကနကေသု။ သံသရဏကိဋိကဒွါရန္တိ စက္ကလကယန္တေန သံသရဏကိဋိကာယုတ္တမဟာဒွါရံ။ ဂေါပ္ဖေတွာတိ အာဝုဏိတွာ၊ ရဇ္ဇူဟိ ဂန္ထေတွာ ဝါ။ ဧကံ ဒုဿသာဏိဒွါရမေဝါတိ ဧတ္ထ ကိလဉ္ဇသာဏိဒွါရမ္ပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ တဂ္ဂတိကတ္တာ။ အထ ဘိက္ခူ…ပေ… နိသိန္နာ ဟောန္တီတိ ဣဒံ ဘိက္ခူနံ သန္နိဟိတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ နိပန္နေပိ အာဘောဂံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တေ ပန အာဘောဂံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ အသန္တပက္ခေ ဌိတတ္တာ။ ရဟော ¶ နိသဇ္ဇာယ ဝိယ ဒွါရသံဝရဏံ နာမ မာတုဂါမာနံ ပဝေသနနိဝါရဏတ္ထံ အနုညာတန္တိ အာဟ ဘိက္ခုနိံ ဝါတိအာဒိ။ နိဿေဏိံ အာရောပေတွာတိ ဣဒံ ဟေဋ္ဌိမတလဿ သဒွါရဗန္ဓတာယ ဝုတ္တံ။ စတူသု ဒိသာသု ပရိက္ခိတ္တဿ ကုဋ္ဋဿ ဧကာဗဒ္ဓတာယ ‘‘ဧကကုဋ္ဋကေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပစ္ဆိမာနံ ဘာရောတိ ပါဠိယာ အာဂစ္ဆန္တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယေန ကေနစိ ပရိက္ခိတ္တေတိ ဧတ္ထ ပရိက္ခေပဿ ဥဗ္ဗေဓတော ပမာဏံ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။

မဟာပရိဝေဏန္တိ မဟန္တံ အင်္ဂဏံ၊ တေန စ ဗဟုဇနသဉ္စာရံ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ မဟာဗောဓီတိအာဒိ။ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌဟတိ၊ အနာပတ္တိ အနာပတ္တိခေတ္တဘူတာယ ရတ္တိယာ သုဒ္ဓစိတ္တေန နိပန္နတ္တာ။ ပဗုဇ္ဈိတွာ ပုန သုပတိ အာပတ္တီတိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ပဗုဇ္ဈိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနံ ဉတွာ ဝါ အဉတွာ ဝါ အနုဋ္ဌဟိတွာ သယိတသန္တာနေန သုပတိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ကတ္တဗ္ဗဿ ဒွါရသံဝရဏာဒိနော အကတတ္တာ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိ ဟောတိ အနာပတ္တိခေတ္တေ ကတနိပဇ္ဇနကိရိယာယ အနင်္ဂတ္တာ။ အယဉှိ အာပတ္တိ ဤဒိသေ ဌာနေ အကိရိယာ၊ ဒိဝါ အသံဝရိတွာ နိပဇ္ဇနက္ခဏေ ကိရိယာ စ အစိတ္တကာ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပုရာရုဏာ ပဗုဇ္ဈိတွာပိ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ သယန္တဿာပိ ပုရိမနယေန အာပတ္တိယေဝ။ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီတိ…ပေ… အာပတ္တိယေဝါတိ ဧတ္ထ ကဒါ တဿ အာပတ္တီတိ? ဝုစ္စတေ – န တာဝ ရတ္တိယံ ‘‘ဒိဝါ အာပဇ္ဇတိ နော ရတ္တိ’’န္တိ (ပရိ။ ၃၂၃) ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘အနာဒရိယဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တဒုက္ကဋံ ပန ဒိဝါသယနဒုက္ကဋမေဝ န ¶ ဟောတိ အနာဒရိယဒုက္ကဋတ္တာ။ ဧဝံ အရုဏုဂ္ဂမနေ ပန အစိတ္တကံ အကိရိယသမုဋ္ဌာနံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော သစေ ဒွါရံ သံဝရိတွာ ‘‘အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ နိပဇ္ဇတိ၊ ဒွါရေ စ အညေဟိ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ ဝိဝဋေပိ တဿ အနာပတ္တိယေဝ ဒွါရပိဒဟနဿ ရတ္တိဒိဝါဘာဂေသု ဝိသေသာဘာဝါ။ အာပတ္တိအာပဇ္ဇနဿေဝ ကာလဝိသေသော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န တပ္ပရိဟာရဿာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဒွါရံ အသံဝရိတွာ ရတ္တိံ နိပဇ္ဇတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၇) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဒိဝါ သံဝရိတွာ နိပန္နဿ ကေနစိ ဝိဝဋေပိ ဒွါရေ အနာပတ္တိယေဝ။ အတ္တနာပိ အနုဋ္ဌဟိတွာဝ သတိ ပစ္စယေ ဝိဝဋေပိ အနာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ ယထာပရိစ္ဆေဒမေဝ စ န ဝုဋ္ဌာတီတိ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေယေဝ ဥဋ္ဌာတိ။ အာပတ္တိယေဝါတိ မူလာပတ္တိံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အနာဒရိယအာပတ္တိ ပန ပုရာရုဏာ ဥဋ္ဌိတဿာပိ တဿ ဟောတေဝ ‘‘ဒုက္ကဋာ ¶ န မုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ စ ပုရာရုဏာ ဥဋ္ဌဟိတွာ မူလာပတ္တိယာ မုတ္တောပိ အနာဒရိယဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယော။

နိဒ္ဒါဝသေန နိပဇ္ဇတီတိ ဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တံ၊ ပါဒါနံ ပန ဘူမိတော အမောစိတတ္တာ အယံ နိပန္နော နာမ န ဟောတိ၊ တေနေဝ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ အပဿာယ သုပန္တဿာတိ ကဋိဋ္ဌိတော ဥဒ္ဓံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပဒေသံ ဘူမိံ အဖုသာပေတွာ ထမ္ဘာဒိံ အပဿာယ သုပန္တဿ။ ကဋိဋ္ဌိံ ပန ဘူမိံ ဖုသာပေန္တဿ သယနံ နာမ ဟောတိ။ ပိဋ္ဌိပသာရဏလက္ခဏာ ဟိ သေယျာ။ ဒီဃဝန္ဒနာဒီသုပိ တိရိယံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကာနံ ပသာရိတတ္တာ နိပဇ္ဇနမေဝါတိ အာပတ္တိ ပရိဟရိတဗ္ဗာဝ ‘‘ဝန္ဒာမီတိ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇီ’’တိအာဒီသု နိပဇ္ဇနဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ တဿာပိ အနာပတ္တိ ပတနက္ခဏေ အဝိသယတ္တာ၊ ဝိသယေ ဇာတေ သဟသာ ဝုဋ္ဌိတတ္တာ စ။ ယဿ ပန ဝိသညိတာယ ပစ္ဆာပိ အဝိသယော၊ ဧတဿ အနာပတ္တိယေဝ ပတိတက္ခဏေ ဝိယ။ တတ္ထေဝ သယတိ န ဝုဋ္ဌာတီတိ ဣမိနာ ဝိသယေပိ အကရဏံ ဒဿေတိ၊ တေနေဝ ‘‘တဿ အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧကဘင်္ဂေနာတိ ဥဘော ပါဒေ ဘူမိတော အမောစေတွာဝ ဧကပဿေန သရီရံ ဘဉ္ဇိတွာ နိပန္နော။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန မဟာပဒုမတ္ထေရေန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ တေန ‘‘မဟာအဋ္ဌကထာယ လိခိတမဟာပဒုမတ္ထေရဝါဒေါ အယ’’န္တိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ သုပန္တဿာပိ အဝိသယတ္တမတ္ထီတိ မဟာပဒုမတ္ထေရေန ‘‘အဝိသယတ္တာ ပန အာပတ္တိ န ဒိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာစရိယာ ပန သုပန္တဿ ဝိသညတ္တာဘာဝေန ဝိသယတ္တာ အနာပတ္တိံ န ကထယန္တိ။ ဝိသညတ္တေ သတိ အနာပတ္တိယေဝ။ ဒွေ ပန ဇနာတိအာဒိပိ မဟာအဋ္ဌကထာယမေဝ ဝစနံ၊ တဒေဝ ပစ္ဆာ ဝုတ္တတ္တာ ပမာဏံ။ ယက္ခဂဟိတဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ ဝိသညီဘူတောပိ သင်္ဂဟိတော။ ဧကဘင်္ဂေန နိပန္နော ပန အနိပန္နတ္တာ အာပတ္တိတော မုစ္စတိယေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၇၈။ အပဒေတိ ¶ အာကာသေ။ ပဒန္တိ ပဒဝဠဉ္ဇံ၊ တေနာဟ ‘‘အာကာသေ ပဒ’’န္တိ။ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဧသော အဂ္ဂေါ။ ယဒိဒန္တိ ယော အယံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

အဒုတိယေနာတိ ¶ ¶ အသဒိသေန ဇိနေန ယံ ဒုတိယံ ပါရာဇိကံ ပကာသိတံ၊ တဿ ဣဒါနိ ယသ္မာ သံဝဏ္ဏနာက္ကမော ပတ္တော၊ တသ္မာ အဿ ဒုတိယဿ အယံ သံဝဏ္ဏနာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၈၄။ ရာဇူဟိ ဂဟိတန္တိ ရာဇဂဟန္တိ အာဟ ‘‘မန္ဓာတူ’’တိ။ ရာဇပုရောဟိတေန ပရိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ရာဇပရိဂ္ဂဟိတမေဝါတိ မဟာဂေါဝိန္ဒဂ္ဂဟဏံ၊ နဂရသဒ္ဒါပေက္ခာယ စေတ္ထ ‘‘ရာဇဂဟ’’န္တိ နပုံသကနိဒ္ဒေသော။ အညေပေတ္ထ ပကာရေတိ သုသံဝိဟိတာရက္ခတ္တာ ရာဇူနံ ဂဟံ ဂေဟဘူတန္တိ ရာဇဂဟန္တိအာဒိကေ ပကာရေ။ ဝသန္တဝနန္တိ ကီဠာဝနံ၊ ဝသန္တကာလေ ကီဠာယ ယေဘုယျတ္တာ ပန ဝသန္တဝနန္တိ ဝုတ္တံ။

သဒွါရဗန္ဓာတိ ဝဿူပဂမနယောဂ္ဂတာဒဿနံ။ နာလကပဋိပဒန္တိ သုတ္တနိပါတေ (သု။ နိ။ ၆၈၄ အာဒယော) နာလကတ္ထေရဿ ဒေသိတံ မောနေယျပဋိပဒံ။ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနန္တိ တိဏပဏ္ဏဣဋ္ဌကသိလာသုဓာသင်္ခါတာနံ ပဉ္စန္နံ။ နော စေ လဘတိ…ပေ… သာမမ္ပိ ကာတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ နာဝါသတ္ထဝဇေ ဌပေတွာ အညတ္ထ ‘‘အသေနာသနိကော အဟ’’န္တိ အာလယကရဏမတ္တေန ဥပဂမနံ န ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနံ ပရိယေသိတွာ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသေနာသနိကေနာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၂၀၄) ဟိ ပါဠိယံ ‘‘နာလကပဋိပဒံ ပဋိပန္နေနာပီ’’တိ အဋ္ဌကထာယဉ္စ အဝိသေသေန ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ နာဝါသတ္ထဝဇေသုယေဝ စ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နာဝါယ ဝဿံ ဥပဂန္တု’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၂၀၃) အသတိပိ သေနာသနေ အာလယကရဏဝသေန ဝဿူပဂမနံ အနုညာတံ၊ နာညတ္ထာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယမနုဓမ္မတာတိ သာမီစိဝတ္တံ။ ကတိကဝတ္တာနီတိ ဘဿာရာမတာဒိံ ဝိဟာယ သဗ္ဗဒါ အပ္ပမတ္တေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိအာဒိကတိကဝတ္တာနိ။ ခန္ဓကဝတ္တာနီတိ ‘‘အာဂန္တုကာဒိခန္ဓကဝတ္တံ ပူရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ခန္ဓကဝတ္တာနိ စ အဓိဋ္ဌဟိတွာ။

ဝဿံဝုတ္ထာတိ ပဒဿ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ ပါဋိပဒဒိဝသတော ¶ ပဋ္ဌာယ ‘ဝုတ္ထဝဿာ’တိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ မဟာပဝါရဏာဒိဝသေ ပဝါရေတွာ ဝါ အပ္ပဝါရေတွာ ဝါ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တေဟိ ¶ သတ္တာဟကရဏီယနိမိတ္တေ သတိ ဧဝ ဂန္တဗ္ဗံ၊ နာသတိ၊ ဣတရထာ ဝဿစ္ဆေဒေါ ဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဟိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပုရိမံ ဝါ တေမာသံ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ အဝသိတွာ စာရိကာ ပက္ကမိတဗ္ဗာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၅) စ ဝုတ္တံ။ ဣဓေဝ စ ဝဿံဝုတ္ထာ တေမာသစ္စယေန…ပေ… ပက္ကမိံသူတိ ဝုတ္တံ။ ပဝါရဏာဒိဝသောပိ တေမာသပရိယာပန္နောဝ။ ကေစိ ပန ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံဝုတ္ထာနံ ဘိက္ခူနံ တီဟိ ဌာနေဟိ ပဝါရေတုန္တိ (မဟာဝ။ ၂၀၉) ပဝါရဏာကမ္မဿ ပုဗ္ဗေယေဝ ဝဿံဝုတ္ထာနန္တိ ဝုတ္ထဝဿတာယ ဝုတ္တတ္တာ မဟာပဝါရဏာဒိဝသေ သတ္တာဟကရဏီယနိမိတ္တံ ဝိနာပိ ယထာသုခံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ၊ ဝုတ္ထဝဿာနဉှိ ပဝါရဏာနုဇာနနံ အနုပဂတဆိန္နဝဿာဒီနံ နိဝတ္တနတ္ထံ ကတံ၊ န ပန ပဝါရဏာဒိဝသေ အဝသိတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗန္တိ ဒဿနတ္ထံ တဒတ္ထဿ ဣဓ ပသင်္ဂါဘာဝါ၊ ပဝါရဏံ ကာတုံ အနုစ္ဆဝိကာနံ ပဝါရဏာ ဣဓ ဝိဓီယတိ၊ ယေ စ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝဿစ္ဆေဒဉ္စ အကတွာ ယာဝ ပဝါရဏာဒိဝသာ ဝသိံသု၊ တေ တတ္တကေန ပဝါရဏာကမ္မံ ပတိ ပရိယာယတော ဝုတ္ထဝဿာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ အပ္ပကံ ဦနမဓိကံ ဝါ ဂဏနူပဂံ န ဟောတီတိ ဉာယတော၊ န ကထိနကမ္မံ ပတိ တေမာသဿ အပရိပုဏ္ဏတ္တာ၊ ဣတရထာ တသ္မိံ မဟာပဝါရဏာဒိဝသေပိ ကထိနတ္ထာရပ္ပသင်္ဂတော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံဝုတ္ထာနံ ဘိက္ခူနံ ကထိနံ အတ္ထရိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၀၆) ဣဒံ ပန ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပုရိမံ ဝါ တေမာသံ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ အဝသိတွာ စာရိကာ ပက္ကမိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၁၈၅) စ နိပ္ပရိယာယတော မဟာပဝါရဏာယ အနန္တရပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ကထိနတ္ထာရံ ပက္ကမနဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ပရိဝါရေ စ ‘‘ကထိနဿ အတ္ထာရမာသော ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ (ပရိ။ ၄၁၂) ဝတွာ ‘‘ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမော မာသော ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ (ပရိ။ ၄၁၂) ဝုတ္တံ။ ယော ဟိ ကထိနတ္ထာရဿ ကာလော၊ တတော ပဋ္ဌာယေဝ စာရိကာပက္ကမနဿာပိ ကာလော၊ န တတော ပုရေ ဝဿံဝုတ္ထာနံယေဝ ကထိနတ္ထာရာရဟတ္တာ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ပဝါရဏာဒိဝသေ ကထိနတ္ထာရော န ဝဋ္ဋတိ၊ တဒဂ္ဂေန ဘိက္ခူပိ ဝုတ္ထဝဿာ န ဟောန္တိ ပဝါရဏာဒိဝသဿ အဝုတ္ထတ္တာ။

ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၈၄) ‘‘ဧကဒေသေန အဝုတ္ထမ္ပိ တံ ဒိဝသံ ဝုတ္ထဘာဂါပေက္ခာယ ဝုတ္ထမေဝ ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ တံဒိဝသပရိယောသာနေ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ ဝသန္တောဝ ဟိ တံ ဒိဝသံ ဝုတ္ထော နာမ ဟောတိ ¶ ပရိဝါသအရညဝါသာဒီသု ဝိယ၊ အယဉ္စ ဝိစာရဏာ ဥပရိ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကေ အာဝိ ဘဝိဿတီတိ တတ္ထေဝ တံ ပါကဋံ ကရိဿာမ။

မဟာပဝါရဏာယ ¶ ပဝါရိတာတိ ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ အစ္ဆိန္နဝဿတာဒဿနပရံ ဧတံ ကေနစိ အန္တရာယေန အပ္ပဝါရိတာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿတ္တာ။ န ဩဝဿိယတီတိ အနောဝဿကန္တိ ကမ္မသာဓနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ယထာ န တေမိယတိ၊ တထာ ကတွာတိ အတ္ထော။ အနဝယောတိ ဧတ္ထ အနုသဒ္ဒေါ ဝိစ္ဆာယံ ဝတ္တတီတိ အာဟ အနု အနု အဝယောတိအာဒိ။ အာစရိယဿ ကမ္မံ အာစရိယကန္တိ အာဟ ‘‘အာစရိယကမ္မေ’’တိ။ ကဋ္ဌကမ္မံ ထမ္ဘာဒိ။ တေလတမ္ဗမတ္တိကာယာတိ တေလမိဿာယ တမ္ဗမတ္တိကာယ။

၈၅။ ကုဋိကာယ ကရဏဘာဝန္တိ ကုဋိယာ ကတဘာဝံ။ ကိံ-သဒ္ဒပ္ပယောဂေ အနာဂတပ္ပစ္စယဝိဓာနံ သန္ဓာယ တဿ လက္ခဏန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ထေရဿ ပါဏဃာတာဓိပ္ပာယော နတ္ထိ၊ အနုပပရိက္ခိတွာ ကရဏေန ပန ဗဟူနံ ပါဏာနံ မရဏတ္တာ ပါဏေ ဗျာဗာဓေန္တဿာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပါတဗျဘာဝန္တိ ဝိနာသေတဗ္ဗတံ။ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တာနန္တိ ထေရေန အကတေပိ ပါဏာတိပါတေ ပါဏကာနံ မရဏမတ္တေန ပစ္ဆိမာနံ လေသေန ဂဟဏာကာရံ ဒဿေတိ၊ တေန စ ‘‘မမ တာဒိသံ အကုသလံ နတ္ထီ’’တိ ပစ္ဆိမာနံ ဝိပလ္လာသလေသဂ္ဂဟဏနိမိတ္တကိစ္စံ န ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌာနုဂတိန္တိ ဒိဋ္ဌဿ ကမ္မဿ အနုပဂမနံ အနုကိရိယံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ ဝါ လဒ္ဓိယာ အနုဂမနံ ဂါဟံ။ ဃံသိတဗ္ဗေတိ မဒ္ဒိတဗ္ဗေ၊ ဝိနာသိတဗ္ဗေတိ အတ္ထော။ ကတံ လဘိတွာ တတ္ထ ဝသန္တာနမ္ပိ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဣဒံ ဘဂဝတာ ကုဋိယာ ဘေဒါပနဝစနေန သိဒ္ဓံ၊ သာပိ တိဏဒဗ္ဗသမ္ဘာရေဟိ တုလာထမ္ဘာဒီဟိ အမိဿာ သုဒ္ဓမတ္တိကာမယာပိ ဣဋ္ဌကာဟိ ကတာ ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ ဟိ ဣဋ္ဌကာဟိယေဝ ထမ္ဘေ စိနိတွာ တဒုပရိ ဣဋ္ဌကာဟိယေဝ ဝိတာနာဒိသဏ္ဌာနေန တုလာဒိဒါရုသမ္ဘာရဝိရဟိတံ ဆဒနမ္ပိ ဗန္ဓိတွာ ဣဋ္ဌကာမယမေဝ အာဝသထံ ကရောန္တိ၊ တာဒိသံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂိဉ္ဇကာဝသထသင်္ခေပေန ကတာတိ ဧတ္ထ ဂိဉ္ဇကာ ဝုစ္စန္တိ ဣဋ္ဌကာ၊ တာဟိယေဝ ကတော အာဝသထော ဂိဉ္ဇကာဝသထော။ ဝယကမ္မမ္ပီတိ မတ္တိကုဒ္ဓါရဏဣဋ္ဌကဒါရုစ္ဆေဒနာဒိကာရကာနံ ဒိန္နဘတ္တဝေတ္တနာဒိဝတ္ထုဗ္ဗယေန နိပ္ဖန္နကမ္မမ္ပိ အတ္ထိ၊ ဧတေန ကုဋိဘေဒကာနံ ဂီဝါဒိဘာဝံ ပရိသင်္ကတိ။ တိတ္ထိယဓဇောတိ တိတ္ထိယာနမေဝ သညာဏဘူတတ္တာ ဝုတ္တံ။ တေ ဟိ ဤဒိသေသု စာဋိအာဒီသု ဝသန္တိ။ အညာနိပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန အတ္တနာ ဝုတ္တကာရဏဒွယမ္ပိ မဟာအဋ္ဌကထာယမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ယသ္မာ သဗ္ဗမတ္တိကာမယာ ¶ ကုဋိ သီတကာလေ အတိသီတာ ဥဏှကာလေ စ ဥဏှာ သုကရာ စ ဟောတိ စောရေဟိ ဘိန္ဒိတုံ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဌပိတပတ္တစီဝရာဒိကံ သီတုဏှစောရာဒီဟိ ဝိနဿတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပတ္တစီဝရဂုတ္တတ္ထာယာ’’တိ။ ဆိန္ဒာပေယျ ဝါ ဘိန္ဒာပေယျ ဝါ အနုပဝဇ္ဇောတိ ဣဒံ အယံ ကုဋိ ဝိယ သဗ္ဗထာ အနုပယောဂါရဟံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ပဉ္စဝဏ္ဏသုတ္တေဟိ ဝိနဒ္ဓဆတ္တာဒိကံ၊ တတ္ထ အကပ္ပိယဘာဂေါဝ ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ န တဒဝသေသော တဿ ကပ္ပိယတ္တာ၊ တံ ဆိန္ဒန္တော ဥပဝဇ္ဇောဝ ဟောတိ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဃဋကမ္ပိ ဝါဠရူပမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။

ဆတ္တဒဏ္ဍဂ္ဂါဟကံ ¶ သလာကပဉ္ဇရန္တိ ဧတ္ထ ယော ပဉ္ဇရသလာကာနံ မဇ္ဈဋ္ဌော ဗုန္ဒေ ပုထုလော အဟိစ္ဆတ္တကသဒိသော အဂ္ဂေ သဆိဒ္ဒေါ ယတ္ထ ဒဏ္ဍန္တရံ ပဝေသေတွာ ဆတ္တံ ဂဏှန္တိ၊ ယော ဝါ သယမေဝ ဒီဃတာယ ဂဟဏဒဏ္ဍော ဟောတိ၊ အယံ ဆတ္တဒဏ္ဍော နာမ၊ တဿ အပရိဂဠနတ္ထာယ ဆတ္တသလာကာနံ မူလပ္ပဒေသဒဏ္ဍဿ သမန္တတော ဒဠှပဉ္ဇရံ ကတွာ သုတ္တေဟိ ဝိနန္ဓန္တိ၊ သော ပဒေသော ဆတ္တဒဏ္ဍဂါဟကသလာကပဉ္ဇရံ နာမ၊ တံ ဝိနန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ န ဝဏ္ဏမဋ္ဌတ္ထာယာတိ ဣမိနာ ထိရကရဏတ္ထမေဝ ဧကဝဏ္ဏသုတ္တေန ဝိနန္ဓိယမာနံ ယဒိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ ဟောတိ၊ န တတ္ထ ဒေါသောတိ ဒဿေတိ။ အာရဂ္ဂေနာတိ နိခါဒနမုခေန။ ဒဏ္ဍဗုန္ဒေတိ ဒဏ္ဍမူလေ ကောဋိယံ။ ဆတ္တမဏ္ဍလိကန္တိ ဆတ္တပဉ္ဇရေ မဏ္ဍလာကာရေန ဗဒ္ဓဒဏ္ဍဝလယံ။ ဥက္ကိရိတွာတိ နိန္နံ၊ ဥန္နတံ ဝါ ကတွာ။

နာနာသုတ္တကေဟီတိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ။ ဣဒဉ္စ တထာ ကရောန္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဧကဝဏ္ဏသုတ္တကေနာပိ န ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ ‘‘ပကတိသူစိကမ္မမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပဋ္ဋမုခေတိ ဒွိန္နံ ပဋ္ဋာနံ သင်္ဃဋိတဋ္ဌာနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ပရိယန္တေတိ စီဝရပရိယန္တေ၊ အနုဝါတံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဝေဏိန္တိ ဝရကသီသာကာရေန သိဗ္ဗနံ။ သင်္ခလိကန္တိ ဒိဂုဏသင်္ခလိကာကာရေန သိဗ္ဗနံ၊ ဝေဏိံ ဝါ သင်္ခလိကံ ဝါ ကရောန္တီတိ ပကတေန သမ္ဗန္ဓော။ အဂ္ဃိယံ နာမ စေတိယသဏ္ဌာနံ၊ ယံ အဂ္ဃိယတ္ထမ္ဘောတိ ဝဒန္တိ။ ဥက္ကိရန္တီတိ ဥဋ္ဌပေန္တိ။ စတုကောဏမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဏ္ဌိကပါသကပဋ္ဋာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကောဏသုတ္တပိဠကာတိ ဂဏ္ဌိကပါသကပဋ္ဋာနံ ကောဏေဟိ ဗဟိ နိဂ္ဂတသုတ္တာနံ ¶ ပိဠကာကာရေန ဌပိတကောဋိယောတိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တေ ပိဠကေ ဆိန္ဒိတွာ ဒုဝိညေယျာ ကာတဗ္ဗာတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘ကောဏသုတ္တာ စ ပိဠကာတိ ဒွေယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ မတေန ဂဏ္ဌိကပါသကပဋ္ဋာနံ ကောဏတော ကောဏေဟိ နီဟတသုတ္တာ ကောဏသုတ္တာ နာမ။ သမန္တတော ပန ပရိယန္တေန ကတာ စတုရဿသုတ္တာ ပိဠကာ နာမ။ တံ ဒုဝိဓမ္ပိ ကေစိ စီဝရတော ဝိသုံ ပညာယနတ္ထာယ ဝိကာရယုတ္တံ ကရောန္တိ၊ တံ နိသေဓာယ ‘‘ဒုဝိညေယျရူပါ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန သဗ္ဗထာ အစက္ခုဂေါစရဘာဝေန သိဗ္ဗနတ္ထာယ တထာသိဗ္ဗနဿ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ ယထာ ပကတိစီဝရတော ဝိကာရော န ပညာယတိ၊ ဧဝံ သိဗ္ဗိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ရဇနကမ္မတော ပုဗ္ဗေ ပညာယမာနောပိ ဝိသေသော စီဝရေ ရတ္တေ ဧကဝဏ္ဏတာယ န ပညာယတီတိ အာဟ ‘‘စီဝရေ ရတ္တေ’’တိ။ မဏိနာတိ နီလမဏိအာဒိမဋ္ဌပါသာဏေန၊ အံသဝဒ္ဓကကာယဗန္ဓနာဒိကံ ပန အစီဝရတ္တာ သင်္ခါဒီဟိ ဃံသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ကဏ္ဏသုတ္တကန္တိ စီဝရဿ ဒီဃတော တိရိယဉ္စ သိဗ္ဗိတာနံ စတူသု ကဏ္ဏေသု ကောဏေသု စ နိက္ခန္တာနံ သုတ္တသီသာနမေတံ နာမံ၊ တံ ဆိန္ဒိတွာဝ ပါရုပိတဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ‘‘ရဇိတကာလေ ဆိန္ဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဘဂဝတာ အနုညာတံ ဧကံ ကဏ္ဏသုတ္တမ္ပိ အတ္ထိ၊ တံ ပန နာမေန ¶ သဒိသမ္ပိ ဣတော အညမေဝါတိ ဒဿေတုံ ယံ ပနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ လဂ္ဂနတ္ထာယာတိ စီဝရရဇ္ဇုယံ စီဝရဗန္ဓနတ္ထာယ။ ဂဏ္ဌိကေတိ ဒန္တာဒိမယေ။ ပီဠကာတိ ဗိန္ဒုံ ဗိန္ဒုံ ကတွာ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗပီဠကာ။

ထာလကေ ဝါတိ တမ္ဗာဒိမယေ ပုဂ္ဂလိကေ တိဝိဓေပိ ကပ္ပိယထာလကေ။ န ဝဋ္ဋတီတိ မဏိဝဏ္ဏကရဏပ္ပယောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ၊ တေလဝဏ္ဏကရဏတ္ထံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တမဏ္ဍလေတိ တိပုသီသာဒိမယေ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တာနိ ပတ္တမဏ္ဍလာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ ရူပကာကိဏ္ဏာနိ ဘိတ္တိကမ္မကတာနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၃) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဘိတ္တိကမ္မံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မကရဒန္တကံ ဆိန္ဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၃) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘မကရဒန္တကံ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ပန ပါဠိယာ လဒ္ဓမ္ပိ ဣဓ ပါဠိယာ မုတ္တတ္တာ ပါဠိမုတ္တကနယေ ဝုတ္တံ။ ဧဝမညမ္ပိ ဤဒိသံ။

လေခါ န ဝဋ္ဋတီတိ အာရဂ္ဂေန ဒိန္နလေခါဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဇာတိဟိင်္ဂုလိကာဒိဝဏ္ဏေဟိ ကတလေခါ ဝဋ္ဋတိ။ ဆတ္တမုခဝဋ္ဋိယန္တိ ဓမကရဏဿ ဟတ္ထေန ဂဟဏဆတ္တာကာရဿ ¶ မုခဝဋ္ဋိယံ၊ ‘‘ပရိဿာဝနစောဠဗန္ဓနဋ္ဌာနေ’’တိ ကေစိ။

ဒေဍ္ဍုဘသီသန္တိ ဥဒကသပ္ပသီသံ။ အစ္ဆီနီတိ ကုဉ္ဇရစ္ဆိသဏ္ဌာနာနိ။ ဧကမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဧကရဇ္ဇုကံ ဒိဂုဏံ တိဂုဏံ ကတွာပိ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကမေဝ ပန သတဝါရမ္ပိ သရီရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌေတွာ ကတံ ‘‘ဗဟုရဇ္ဇုက’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ တံ မုရဇသင်္ခံ န ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မုရဇဉှိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ မုရဇဝဋ္ဋိသဏ္ဌာနံ ဝေဌေတွာ ကတံ၊ ဣဒံ ပန မုရဇံ မဒ္ဒဝီဏသင်္ခါတံ ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနဉ္စ ဒသာသု ဝဋ္ဋတိ ‘‘ကာယဗန္ဓနဿ ဒသာ ဇီရန္တိ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မုရဇံ မဒ္ဒဝီဏ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၈) ဝုတ္တတ္တာ။

ဝိဓေတိ ဒသာပရိယောသာနေ ထိရဘာဝါယ ဒန္တဝိသာဏသုတ္တာဒီဟိ ကတ္တဗ္ဗေ ဝိဓေ။ အဋ္ဌ မင်္ဂလာနိ နာမ သင်္ခေါ စက္ကံ ပုဏ္ဏကုမ္ဘော ဂယာ သိရီဝစ္ဆော အင်္ကုသော ဓဇံ သောဝတ္တိကန္တိ ဝဒန္တိ။ မစ္ဆယုဂဠဆတ္တနန္ဒိယာဝဋ္ဋာဒိဝသေနပိ ဝဒန္တိ။ ပရိစ္ဆေဒလေခါမတ္တန္တိ ဒန္တာဒီဟိ ကတဝိဓဿ ဥဘောသု ကောဋီသု ကတပရိစ္ဆေဒရာဇိမတ္တံ။

‘‘ဥဇုကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စတုရဿာဒိသဏ္ဌာနာပိ အဉ္ဇနီ ဝင်္ကဂတိကာ န ဝဋ္ဋတိ။ သိပါဋိကာယာတိ ¶ ဝါသိအာဒိဘဏ္ဍနိက္ခိပနပသိဗ္ဗကေ။ အာရကဏ္ဋကံ နာမ ပေါတ္ထကာဒိအအသင်္ခါရဏတ္ထံ ကတဒီဃမုခသတ္ထကန္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဘမကာရာနံ ဒါရုအာဒိလိခနသတ္ထက’’န္တိ ကေစိ။ ဝဋ္ဋမဏိကန္တိ ဝဋ္ဋံ ကတွာ ဥဋ္ဌပေတဗ္ဗံ ပုပ္ဖုဠကံ။ အညန္တိ ဣမိနာ ပိဠကာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပိပ္ဖလိကေတိ ယံ ကိဉ္စိ ဆေဒနကေ ခုဒ္ဒကသတ္ထေ။ ဝလိတကန္တိ နခစ္ဆေဒနကာလေ ဒဠှဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဝလီဟိ ယုတ္တမေဝ ကရောန္တိ။ တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ ယံ အညမ္ပိ ဝိကာရံ ဒဠှီကမ္မာဒိအတ္ထာယ ကရောန္တိ၊ န ဝဏ္ဏမဋ္ဌတ္ထာယ၊ တံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတံ၊ တေန စ ကတ္တရဒဏ္ဍကောဋိယံ အညမညမ္ပိ ဃဋ္ဋနေန သဒ္ဒနိစ္ဆရဏတ္ထာယ ကတံ အယောဝလယာဒိကံ သံယုတ္တမ္ပိ ကပ္ပိယတော ဥပပန္နံ ဟောတိ။ မဏ္ဍလန္တိ ဥတ္တရာရဏိယာ ပဝေသနတ္ထံ အာဝါဋမဏ္ဍလံ ဟောတိ။ ဥဇုကမေဝ ဗန္ဓိတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဥဘောသု ဝါ ပဿေသု ဧကပဿေ ဝါတိ ဝစနသေသော။ ဝါသိဒဏ္ဍဿ ဥဘောသု ပဿေသု ဒဏ္ဍကောဋီနံ အစလနတ္ထံ ဗန္ဓိတုန္တိ အတ္ထော။

အာမဏ္ဍသာရကေတိ ¶ အာမလကဖလာနိ ပိသိတွာ တေန ကက္ကေန ကတတေလဘာဇနေ။ တတ္ထ ကိရ ပက္ခိတ္တံ တေလံ သီတလံ ဟောတိ။ ဘူမတ္ထရဏေတိ ကဋသာရာဒိမယေ ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ အတ္ထရိတဗ္ဗအတ္ထရဏေ။ ပါနီယဃဋေတိ သဗ္ဗံ ဘာဇနဝိကတိံ သင်္ဂဏှာတိ။ သဗ္ဗံ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ ယထာဝုတ္တေသု မဉ္စာဒီသု ဣတ္ထိပုရိသရူပမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ တေလဘာဇနေသုယေဝ ဣတ္ထိပုရိသရူပါနံ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ တေလဘာဇနေန သဟ အဂဏေတွာ ဝိသုံ မဉ္စာဒီနံ ဂဟိတတ္တာ စာတိ ဝဒန္တိ၊ ကိဉ္စာပိ ဝဒန္တိ၊ ဧတေသံ ပန မဉ္စာဒီနံ ဟတ္ထေန အာမသိတဗ္ဗဘဏ္ဍတ္တာ ဣတ္ထိရူပမေဝေတ္ထ န ဝဋ္ဋတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညေသန္တိ သီမသာမိကာနံ။ ရာဇဝလ္လဘေဟီတိ လဇ္ဇီပေသလာဒီနံ ဥပေါသထာဒိအန္တရာယကရာ အလဇ္ဇိနော ဘိန္နလဒ္ဓိကာ စ ဘိက္ခူ အဓိပ္ပေတာ တေဟိ သဟ ဥပေါသထာဒိကရဏာယောဂါ၊ တေနေဝ ‘‘သီမာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေသံ လဇ္ဇီပရိသာတိ တေသံ သီမာသာမိကာနံ အနုဗလံ ဒါတုံ သမတ္ထာ လဇ္ဇီပရိသာ။ ဘိက္ခူဟိ ကတန္တိ ယံ အလဇ္ဇီနံ သေနာသနဘေဒနာဒိကံ လဇ္ဇီဘိက္ခူဟိ ကတံ၊ သဗ္ဗဉ္စေတံ သုကတမေဝ အလဇ္ဇီနိဂ္ဂဟတ္ထာယ ပဝတ္တိတဗ္ဗတော။

၈၈။ အဝဇ္ဈာယန္တီတိ နီစတော စိန္တေန္တိ။ ဥဇ္ဈာယနတ္ထောတိ ဘိက္ခုနော ထေယျကမ္မနိန္ဒနတ္ထော ‘‘ကထဉှိ နာမ အဒိန္နံ အာဒိယိဿတီ’’တိ၊ န ပန ဒါရု-သဒ္ဒဝိသေသနတ္ထော တဿ ဗဟုဝစနတ္တာ။ ဝစနဘေဒေတိ ဧကဝစနဗဟုဝစနာနံ ဘေဒေ။ သဗ္ဗာဝန္တန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီအာဒိသဗ္ဗာဝယဝဝန္တံ။ ဗိမ္ဗိသာရောတိ တဿ နာမန္တိ ဧတ္ထ ဗိမ္ဗီတိ သုဝဏ္ဏံ။ တသ္မာ သာရသုဝဏ္ဏသဒိသဝဏ္ဏတာယ ‘‘ဗိမ္ဗိသာရော’’တိ ဝုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပေါရာဏသတ္ထာနုရူပံ ဥပ္ပာဒိတော ဝီသတိမာသပ္ပမာဏဥတ္တမသုဝဏ္ဏဂ္ဃနကော လက္ခဏသမ္ပန္နော နီလကဟာပဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ရုဒြဒါမေန နာမ ကေနစိ ဥပ္ပာဒိတော ရုဒြဒါမကော။ သော ကိရ နီလကဟာပဏဿ တိဘာဂံ အဂ္ဃတိ။ ယသ္မိံ ပန ဒေသေ နီလကဟာပဏာ ¶ န သန္တိ၊ တတ္ထာပိ ကာဠကဝိရဟိတဿ နိဒ္ဓန္တသုဝဏ္ဏဿ ပဉ္စမာသဂ္ဃနကေန ဘဏ္ဍေန ပါဒပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော။ တေနာတိ နီလကဟာပဏဿ စတုတ္ထဘာဂဘူတေန။ ပါရာဇိကဝတ္ထုမှိ ဝါတိအာဒိ ပါရာဇိကာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ ပညတ္တဘာဝေန ဝုတ္တံ၊ သင်္ဃာဒိသေသာဒီသု ပန ဣတရာပတ္တီသုပိ တဗ္ဗတ္ထူသု စ နာနတ္တံ နတ္ထေဝ၊ ကေဝလံ ကေစိ သဗ္ဗာကာရေန ပညပေန္တိ၊ ကေစိ ဧကဒေသေနာတိ ဧတ္တကမေဝ ဝိသေသော။ န ဟိ ကဒါစိပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ယထာပရာဓံ အတိက္ကမ္မ ဦနမဓိကံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တိ။

၉၂။ ပုနပိ ¶ ‘‘အာဂန္တုကာမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စ သဗ္ဗထာ မနုဿေဟိ အနိဝုတ္ထပုဗ္ဗေ အဘိနဝမာပိတေ၊ ‘‘ပုန န ပဝိသိဿာမာ’’တိ နိရာလယေဟိ ပရိစ္စတ္တေ စ ဂါမေ ဂါမဝေါဟာရာဘာဝါ ဂါမပ္ပဝေသနာပုစ္ဆနာဒိကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အရညပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထန္တိ ဂါမဂါမူပစာရေသု ဒဿိတေသု တဒညံ အရညန္တိ အရညပရိစ္ဆေဒေါ သက္ကာ ဉာတုန္တိ ဝုတ္တံ။ မာတိကာယံ ပန ဂါမဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂါမူပစာရောပိ ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣန္ဒခီလေတိ ဥမ္မာရေ။ အရညသင်္ခေပံ ဂစ္ဆတိ တထာ အဘိဓမ္မေ ဝုတ္တတ္တာ။ အသတိပိ ဣန္ဒခီလေ ဣန္ဒခီလဋ္ဌာနိယတ္တာ ‘‘ဝေမဇ္ဈမေဝ ဣန္ဒခီလောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ပန ဒွါရဗာဟာပိ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ပါကာရဝေမဇ္ဈမေဝ ဣန္ဒခီလောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ လုဌိတွာတိ ပဝဋ္ဋိတွာ။

မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ သုပ္ပပါတော ဝါတိအာဒိ မာတုဂါမဿ ကာကုဋ္ဌာပနဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ဗလဒဿနဝသေန ‘‘မာတုဂါမော ဘာဇနဓောဝနဥဒကံ ဆဍ္ဍေတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၂) ဥပရိ ဝုစ္စမာနတ္တာ၊ တေနေဝ ‘‘လေဍ္ဍုပါတော’’တိ အဝတွာ သုပ္ပပါတောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ မဟာပစ္စရိယဉ္စ ဃရူပစာရောဝ ဂါမောတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဃရူပစာရေ ဌိတဿ လေဍ္ဍုပါတော ဂါမူပစာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ကတပရိက္ခေပေါတိ ဣမိနာ ပရိက္ခေပတော ဗဟိ ဥပစာရော န ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ သုပ္ပမုသလပါတောပိ အပရိက္ခိတ္တဂေဟဿေဝ၊ သော စ ယတော ပဟောတိ၊ တတ္ထေဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ အပ္ပဟောနဋ္ဌာနေ ပန ဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌာနမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ဃရဿ သမန္တတော ပါကာရာဒီဟိ ပရိက္ခေပေါ ကတော ဟောတိ၊ တတ္ထ သောဝ ပရိက္ခေပေါ ဃရူပစာရောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနာတိ ပရိက္ခိတ္တဂါမေ ဝုတ္တနယေန။ သင်္ကရီယတီတိ မိဿီယတိ။ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနေ ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၁၃) ဝုတ္တတ္တာ ¶ ဂါမဂါမူပစာရာနံ အသင်္ကရတာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ အာဟ အသင်္ကရတော စာတိအာဒိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ပါဠိယံ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တဿာတိ ဣဒံ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န တတော ပရံ ဧကလေဍ္ဍုပါတပရိစ္ဆိန္နံ ဥပစာရံ ¶ ။ တသ္မာ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနသင်္ခါတံ ဂါမံ ဩက္ကမန္တဿေဝ အာပတ္တိ၊ န ဥပစာရ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ‘‘ဃရူပစာရေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ လေဍ္ဍုပါတဗ္ဘန္တရံ ဂါမော နာမ။ တတော အညဿ လေဍ္ဍုပါတဿ အဗ္ဘန္တရံ ဂါမူပစာရော နာမာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၂) ဣဓေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယဉှိ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရော အဒိန္နာဒါနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၁၂) အယမေဝ နယော အတိဒိသိတော။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘ယွာယံ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရော ဒဿိတော၊ တဿ ဝသေန ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနာဒီသု အာပတ္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တဿ၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဃရူပစာရတော ပဋ္ဌာယ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတသင်္ခါတံ ဂါမူပစာရံ ဩက္ကမန္တဿ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနာပတ္တိ ဟောတိ၊ မာတိကာယဉ္စ ဝိကာလေ ဂါမံ ပဝိသေယျာတိ ဂါမဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂါမူပစာရောပိ ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဃရဃရူပစာရာဒီသု ဌိတာနံ ဥပ္ပန္နလာဘဘာဇနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာတိ ဣန္ဒခီလတော ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ဌိတံ ယံ ဌာနံ သဗ္ဗမေတံ အရညန္တိ ယောဇနာ။ အာစရိယဓနု နာမ ပကတိဟတ္ထေန နဝဝိဒတ္ထိပမာဏံ၊ ဇိယာယ ပန အာရောပိတာယ သတ္တဋ္ဌဝိဒတ္ထိမတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။

ကပ္ပိယန္တိ အနုရူပဝသေန ဝုတ္တံ အကပ္ပိယဿာပိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတဿ ပရိဘောဂေ ပါစိတ္တိယတ္တာ။ ပရိစ္စာဂါဒိမှိ အကတေ ‘‘ဣဒံ မယှံ သန္တက’’န္တိ ဝတ္ထုသာမိနာ အဝိဒိတမ္ပိ ပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ဗာလုမ္မတ္တာဒီနံ သန္တကံ ဝိယ၊ တာဒိသံ အဝဟရန္တောပိ ဉာတကာဒီဟိ ပစ္ဆာ ဉတွာ ဝတ္ထုသာမိနာ စ အနုဗန္ဓိတဗ္ဗတော ပါရာဇိကောဝ ဟောတိ။ ယဿ ဝသေန ပုရိသော ထေနော ဟောတိ၊ တံ ထေယျန္တိ အာဟ ‘‘အဝဟရဏစိတ္တဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပပဉ္စသင်္ခါတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိသင်္ခါတာ ပပဉ္စကောဋ္ဌာသာ။ ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသောတိ ဌာနာစာဝနပယောဂသမုဋ္ဌာပကော ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။

အဘိယောဂဝသေနာတိ အဋ္ဋကရဏဝသေန။ သဝိညာဏကေနေဝါတိ ဣဒံ သဝိညာဏကာနညေဝ အာဝေဏိကဝိနိစ္ဆယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပါဏော အပဒန္တိအာဒီသု ဟိ ‘‘ပဒသာ နေဿာမီ’’တိ ပဌမံ ပါဒံ ¶ သင်္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာတိအာဒိနာ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၁၁၁)၊ ဘိက္ခု ဒါသံ ဒိသွာ သုခဒုက္ခံ ပုစ္ဆိတွာ ¶ ဝါ အပုစ္ဆိတွာ ဝါ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ပလာယိတွာ သုခံ ဇီဝါ’’တိ ဝဒတိ၊ သော စေ ပလာယတိ၊ ဒုတိယပဒဝါရေ ပါရာဇိကန္တိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၄) အဋ္ဌကထာယဉ္စ ယော သဝိညာဏကာနညေဝ အာဝေဏိကော ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ သော အာရာမာဒိအဝိညာဏကေသု န လဗ္ဘတီတိ တာဒိသံ သန္ဓာယ ‘‘သဝိညာဏကေနေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယော ပန ဝိနိစ္ဆယော အာရာမာဒိအဝိညာဏကေသု လဗ္ဘတိ၊ သော ယသ္မာ သဝိညာဏကေသု အလဗ္ဘနကော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘နာနာဘဏ္ဍဝသေန သဝိညာဏကာဝိညာဏကမိဿကေနာ’’တိ။ သဝိညာဏကေန စ အဝိညာဏကေန စာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ စေတ္ထ အဝိညာဏကေနေဝ အာဒိယနာဒီနိ ဆပိ ပဒါနိ န သက္ကာ ယောဇေတုံ ဣရိယာပထဝိကောပနဿ သဝိညာဏကဝသေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗတော၊ တသ္မာ ‘‘အဝိညာဏကေနေဝါ’’တိ တတိယံ ပကာရံ န ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အာရာမန္တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ ဒါသာဒိသဝိညာဏကဿာပိ ဣဓ သင်္ဂဟေတဗ္ဗတော၊ နာနာဘဏ္ဍဝသေန ဟေတ္ထ ယောဇနာ ဒဿိယတိ။ ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနန္တိ ပရိကပ္ပိတောကာသံ။ သုင်္ကဃာတန္တိ ဧတ္ထ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေဟိ သတ္ထိကေဟိ အတ္တနာ နီယမာနဘဏ္ဍတော ရညော ဒါတဗ္ဗဘာဂေါ သုင်္ကော နာမ၊ သော ဧတ္ထ ဟညတိ အဒတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ အဝဟရီယတိ၊ တံ ဝါ ဟန္တိ ဧတ္ထ ရာဇပုရိသာ အဒဒန္တာနံ သန္တကံ ဗလက္ကာရေနာတိ သုင်္ကဃာတော၊ ‘‘ဧတ္ထ ပဝိဋ္ဌေဟိ သုင်္ကော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ရုက္ခပဗ္ဗတာဒိသညာဏေန နိယမိတပ္ပဒေသဿေတံ အဓိဝစနံ။

ကတ္ထစီတိ ဧကိဿာ အဋ္ဌကထာယံ။ ဧကံ ပဉ္စကံ ဒဿိတန္တိ ‘‘ပရပရိဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတိ၊ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညီ စ၊ ဂရုကော စ ဟောတိ ပရိက္ခာရော ပဉ္စမာသကော ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကော ဝါ၊ ထေယျစိတ္တဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ၊ ဌာနာ စာဝေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၂၂) ဝုတ္တပဉ္စအဝဟာရင်္ဂါနိ ဧကံ ပဉ္စကန္တိ ဒဿိတံ။ ဒွေ ပဉ္စကာနိ ဒဿိတာနီတိ ‘‘ဆဟိ အာကာရေဟိ အဒိန္နံ အာဒိယန္တဿ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ န စ သကသညီ၊ န စ ဝိဿာသဂ္ဂါဟီ၊ န စ တာဝကာလိကံ၊ ဂရုကော စ ဟောတိ ပရိက္ခာရော ပဉ္စမာသကော ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကော ဝါ၊ ထေယျစိတ္တဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ၊ ဌာနာ စာဝေတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၂၅) ဧဝံ ဝုတ္တေသု ဆသု ပဒေသု ဧကံ အပနေတွာ သေသာနိ ¶ ပဉ္စ ပဒါနိ ဧကံ ပဉ္စကံ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပဉ္စကဉ္စ ဂဟေတွာ ဒွေ ပဉ္စကာနိ ဒဿိတာနိ။ ဧတ္ထ ပနာတိ ပဉ္စဟာကာရေဟီတိအာဒီသု။ သဗ္ဗေဟိပိ ပဒေဟီတိ ပရပရိဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတီတိအာဒီဟိ သဗ္ဗေဟိ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ။

ပဉ္စန္နံ ¶ အဝဟာရာနံ သမူဟော ပဉ္စကံ။ သကော ဟတ္ထော သဟတ္ထော၊ တေန နိဗ္ဗတ္တော၊ တဿ ဝါ သမ္ဗန္ဓီတိ သာဟတ္ထိကော၊ အဝဟာရော။ သာဟတ္ထိကာဒိ ပဉ္စကံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကန္တိအာဒိပဒဝသေန နာမလာဘော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ တတိယပဉ္စမေသု ပဉ္စကေသူတိ သာဟတ္ထိကပဉ္စကထေယျာဝဟာရပဉ္စကေသု။ လဗ္ဘမာနပဒဝသေနာတိ သာဟတ္ထိကပဉ္စကေ လဗ္ဘမာနဿ နိဿဂ္ဂိယာဝဟာရပဒဿ ဝသေန၊ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကေ လဗ္ဘမာနဿ ပရိကပ္ပာဝဟာရပဒဿ စ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

နိဿဂ္ဂိယော နာမ…ပေ… ပါရာဇိကဿာတိ ဣမိနာ ဗဟိသုင်္ကဃာတပါတနံ နိဿဂ္ဂိယပယောဂေါတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဟတ္ထေ ဘာရံ ထေယျစိတ္တော ဘူမိယံ နိက္ခိပတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၀၁) ဝုတ္တတ္တာ ပန သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတပရဘဏ္ဍဿ ထေယျစိတ္တေန ဂုမ္ဗာဒိပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ခိပနမ္ပိ ဣမသ္မိံ နိဿဂ္ဂိယပယောဂေ သင်္ဂယှတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိရိယာသိဒ္ဓိတော ပုရေတရမေဝ ပါရာဇိကာပတ္တိသင်္ခါတံ အတ္ထံ သာဓေတီတိ အတ္ထသာဓကော။ အထ ဝါ အတ္တနော ဝတ္တမာနက္ခဏေ အဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကိရိယာသိဒ္ဓိသင်္ခါတံ အတ္ထံ အဝဿံ အာပတ္တိံ သာဓေတီတိပိ အတ္ထသာဓကော။ အသုကံ နာမ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောသီတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ ပရဿ တေလကုမ္ဘိယာ ဥပါဟနာဒီနံ နိက္ခေပပယောဂဿာပိ အတ္ထသာဓကတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ –

‘‘အတ္ထသာဓကော နာမ ‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောတိ၊ တဒါ တံ အဝဟရာ’တိ အညံ အာဏာပေတိ။ တတ္ထ သစေ ပရော အနန္တရာယိကော ဟုတွာ တံ အဝဟရတိ၊ အာဏာပကဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ပရဿ ဝါ ပန တေလကုမ္ဘိယာ ပါဒဂ္ဃနကတေလံ အဝဿံ ပိဝနကာနိ ဥပါဟနာဒီနိ ပက္ခိပတိ၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေယေဝ ပါရာဇိက’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ)။

ဣမဿ ¶ အတ္ထသာဓကဿ အာဏတ္တိယာ စ ကော ဝိသေသောတိ? တင်္ခဏညေဝ ဂဟဏေ နိယုဉ္ဇနံ အာဏတ္တိကပယောဂေါ၊ ကာလန္တရေန ဂဟဏတ္ထံ နိယောဂေါ အတ္ထသာဓကောတိ အယံ နေသံ ဝိသေသော။ တေနေဝါဟ ‘‘အသုကံ နာမ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောသီ’’တိအာဒိ။ ဓုရနိက္ခေပေါ ပန ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ အာရာမာဘိယုဉ္ဇနာဒီသုပိ တာဝကာလိကဘဏ္ဍဒေယျာနံ အဒါနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏပ္ပယောဂတော အာဏတ္တိယာ ပုဗ္ဗတ္တာ အာဟ ‘‘အာဏတ္တိဝသေန ပုဗ္ဗပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ပယောဂေန သဟ ဝတ္တမာနော အဝဟာရော သဟပယောဂေါတိ အာဟ ‘‘ဌာနာစာဝနဝသေနာ’’တိ၊ ဣဒဉ္စ နိဒဿနမတ္တံ ခီလသင်္ကမနာဒီသုပိ အသတိ ဌာနာစာဝနေ သဟပယောဂတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ¶ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဌာနာစာဝနဝသေန ခီလာဒီနိ သင်္ကာမေတွာ ခေတ္တာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန စ သဟပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ)။

တုလယိတွာတိ ဥပပရိက္ခိတွာ။ သာမီစီတိ ဝတ္တံ။ သကသညာယ အဒေန္တဿ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။ သမ္မဒ္ဒေါတိ နိဝိဒ္ဓတာသင်္ခေါဘော။ ဘဋ္ဌေ ဇနကာယေတိ အပဂတေ ဇနသမူဟေ။ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော ဒေဟီတိ ဣဒံ ဥဘိန္နမ္ပိ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အဝဟာရကဿ ဟိ ‘‘မယာ သဟတ္ထေန န ဒိန္နံ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဧတ’’န္တိ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ဣတရဿ စ ‘‘မယာ ပဌမံ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ပစ္ဆာ အဒိန္နံ ဂဟိတ’’န္တိ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ။

သမဂ္ဃန္တိ အပ္ပဂ္ဃံ။ ဒါရုအတ္ထံ ဖရတီတိ ဒါရူဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ သာဓေတိ။ ဧကဒိဝသံ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနာဒိနာ ယာ အယံ အဂ္ဃဟာနိ ဝုတ္တာ၊ သာ သဗ္ဗာ ဘဏ္ဍသာမိနာ ကိဏိတွာ ဂဟိတမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗံ ပနေတံ အဋ္ဌကထာစရိယပ္ပမာဏေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါသာဏဉ္စ သက္ခရဉ္စ ပါသာဏသက္ခရံ။

အက္ခဒဿာတိ ဧတ္ထ အက္ခ-သဒ္ဒေန ကိရ ဝိနိစ္ဆယသာလာ ဝုစ္စတိ၊ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ နိရူပယန္တီတိ ‘‘အက္ခဒဿာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ ဓမ္မဝိနိစ္ဆနကာ။ ဟနနံ နာမ ဟတ္ထပါဒါဒီဟိ ပေါထနဉ္စေဝ ဟတ္ထနာသာဒိစ္ဆေဒနဉ္စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဟနေယျုန္တိ ပေါထေယျုဉ္စေဝ ဆိန္ဒေယျုဉ္စာ’’တိ။

ပဒဘာဇနီယဉ္စ ‘‘ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ကသာယ ဝါ ဝေတ္တေန ဝါ အဍ္ဎဒဏ္ဍကေန ဝါ ဆဇ္ဇာယ ဝါ ဟနေယျု’’န္တိ (ပါရာ။ ၉၂) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဍ္ဎဒဏ္ဍကေနာတိ ဒွိဟတ္ထပ္ပမာဏေန ¶ ရဿမုဂ္ဂရေန၊ ဝေဠုပေသိကာယ ဝါ။ ဆေဇ္ဇာယ ဝါတိ ဟတ္ထာဒီနံ ဆေဒနေန။ ဆိန္ဒန္တိ ဧတာယ ဟတ္ထပါဒါဒီနီတိ ဆေဇ္ဇာ၊ သတ္ထံ၊ တေန သတ္ထေနာတိပိ အတ္ထော။ နီဟရေယျုန္တိ ရဋ္ဌတော နီဟရေယျုံ။ ‘‘စောရောသိ…ပေ… ထေနောသီ’’တိ ဧတ္ထ ပရိဘာသေယျုန္တိ ပဒံ အဇ္ဈာဟရိတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘စောရောသိ…ပေ… ပရိဘာသေယျု’’န္တိ။ ယံ တံ ဘဏ္ဍံ ဒဿိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၉၃။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဌိတန္တိ ဘူမိယာဒီသု ယတ္ထ ယတ္ထ ဌိတံ။ ယထာ ယထာ အာဒါနံ ဂစ္ဆတီတိ ယေန ယေန အာကာရေန ဂဟဏံ ဥပဂစ္ဆတိ။

၉၄။ ဝါစာယ ¶ ဝါစာယာတိ ဧကေကတ္ထဒီပိကာယ ဝါစာယ ဝါစာယ။ ဥပလဒ္ဓါတိ ဉာတော။ ပါဠိယံ သေသအဋ္ဌကထာသု စ ကုဒါလံ ဝါ ပိဋကံ ဝါတိ ဣဒမေဝ ဒွယံ ဝတွာ ဝါသိဖရသူနံ အဝုတ္တတ္တာ တေသမ္ပိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာဒီသု အာဂတဘာဝံ ဒဿေတုံ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ထေယျစိတ္တေန ကတတ္တာ ‘‘ဒုက္ကဋေဟိ သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အဋ္ဌဝိဓံ ဟေတန္တိအာဒီသု ဧတံ ဒုက္ကဋံ နာမ ထေရေဟိ ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သမောဓာနေတွာ အဋ္ဌဝိဓန္တိ ဒဿိတန္တိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဒုက္ကဋာနံ ဣမေသုယေဝ အဋ္ဌသု သင်္ဂဟေတဗ္ဗဘာဝတော ပန ဣတရေဟိ သတ္တဟိ ဒုက္ကဋေဟိ ဝိနိမုတ္တံ ဝိနယဒုက္ကဋေယေဝ သင်္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒသဝိဓံ ရတနန္တိ ‘‘မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခေါ သိလာ ပဝါဠံ ရဇတံ ဇာတရူပံ လောဟိတကော မသာရဂလ္လ’’န္တိ ဧဝမာဂတံ ဒသဝိဓံ ရတနံ။

‘‘မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော စ သင်္ခေါ၊

ဟိ ဝုတ္တံ။ သတ္တဝိဓံ ဓညန္တိ သာလိ ဝီဟိ ယဝေါ ကင်္ဂု ကုဒြူသံ ဝရကော ဂေါဓုမောတိ ဣမံ သတ္တဝိဓံ ဓညံ။ အာဝုဓဘဏ္ဍာဒိန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန တုရိယဘဏ္ဍဣတ္ထိရူပါဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အနာမသိတဗ္ဗေ ဝတ္ထုမှိ ဒုက္ကဋံ အနာမာသဒုက္ကဋံ။ ဒုရူပစိဏ္ဏဒုက္ကဋန္တိ ‘‘အကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝါရိတဿ ကတတ္တာ ဒုဋ္ဌု ¶ ဥပစိဏ္ဏံ စရိတန္တိ ဒုရူပစိဏ္ဏံ၊ တသ္မိံ ဒုက္ကဋံ ဒုရူပစိဏ္ဏဒုက္ကဋံ။ ဝိနယေ ပညတ္တံ အဝသေသံ ဒုက္ကဋံ ဝိနယဒုက္ကဋံ။ ဧကာဒသ သမနုဘာသနာ နာမ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခေ စတ္တာရော ယာဝတတိယကာ သင်္ဃာဒိသေသာ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒန္တိ ပဉ္စ၊ ဘိက္ခုနီပါတိမောက္ခေ ဧကံ ယာဝတတိယကပါရာဇိကံ စတ္တာရော သင်္ဃာဒိသေသာ စဏ္ဍကာဠီသိက္ခာပဒန္တိ ဆ။

သဟပယောဂတော ပဋ္ဌာယ စေတ္ထ ပုရိမပုရိမာ အာပတ္တိယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ အာဟ အထ ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာတိအာဒိ။ ‘‘ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ပုန ခဏန္တဿ ပုရိမာပတ္တိယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဆေဒနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ဒေသေတွာ မုစ္စတီ’’တိ ¶ ဝတွာ ပုဗ္ဗပယောဂေ အာပတ္တီနံ ဒေသေတဗ္ဗတာယ အဝုတ္တတ္တာ သဟပယောဂေ ပတ္တေ ပုဗ္ဗပယောဂေ အာပတ္တိယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပရဒ္ဓံ ဝိရဒ္ဓံ ခလိတန္တိ သဗ္ဗမေတံ ယဉ္စ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဿ ဒုက္ကဋဿ ပရိယာယဝစနံ၊ ယံ မနုဿော ကရေတိအာဒိ ပနေတ္ထ ဩပမ္မနိဒဿနံ။ သံယောဂဘာဝေါတိ ဒွိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တေန ရဿတ္တဿာပိ နိမိတ္တံ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကဿ မူလေတိ ဧကဿ သန္တိကေ။ သဗ္ဗတ္ထာပိ အာမသနေ ဒုက္ကဋံ၊ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဝိသုံ ဝိသုံ အာမသနဖန္ဒာပနပယောဂံ ကရောန္တဿေဝ ဟောတိ၊ ဧကပယောဂေန ဂဏှန္တဿ ပန ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကမေဝ၊ န ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယာနီတိ ဝဒန္တိ၊ ဧကပယောဂေန ဂဏှန္တဿာပိ အာမသနဖန္ဒာပနာနမ္ပိ လဗ္ဘမာနတ္တာ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ သက္ကာ အနာမသိတွာ အဖန္ဒာပေတွာ စ ကိဉ္စိ ဂဟေတုံ။ ‘‘ဧကမေဝ ဒေသေတွာ မုစ္စတီ’’တိ ပံသုခဏနာဒိသမာနပယောဂေပိ ပုရိမာ အာပတ္တိ ဥတ္တရမုတ္တရံ အာပတ္တိံ ပတွာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ သညာယ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ ဣတရဋ္ဌကထာသု ပန ခဏနပယောဂဘေဒေဟိ ပယောဂေ ပယောဂေ အာပန္နာ အာပတ္တိယော ဥတ္တရမုတ္တရံ ပတွာ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ အညမညံ သဒိသတ္တာ ဝိယူဟနံ ပတွာ တာ သဗ္ဗာပိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ ဝိသဒိသပယောဂတ္တာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဓာနံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ ဟိ အဝဟာရကဿ အာသန္နံ ဩရိမန္တံ ပရာမသတိ။

တတ္ထေဝါတိ မုခဝဋ္ဋိယမေဝ။ ဗုန္ဒေနာတိ ကုမ္ဘိယာ ဟေဋ္ဌိမတလေန။ ဧကဋ္ဌာနေ ဌိတာယ ကုမ္ဘိယာ ဌာနာ စာဝနံ ဆဟိ အာကာရေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကဋ္ဌာနေတိ စ သင်္ခလိကဗဒ္ဓဘာဝေန ဧကသ္မိံ ပတိဋ္ဌိတောကာသဋ္ဌာနေတိ ¶ အတ္ထော။ ခါဏုကံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနာ စာဝေတီတိ ခါဏုကံ အတ္တနော ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနတော ပဉ္စဟိ အာကာရေဟိ ဌာနာ စာဝေတိ။ ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ အဝဿံ စေ ပတတိ၊ ဆိန္နမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ပရိစ္ဆေဒေါတိ ပဉ္စမာသကာဒိဂရုဘာဝပရိစ္ဆေဒေါ။ အပဗျူဟန္တောတိ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနယနဝသေန ဝိယူဟန္တော ရာသိံ ကရောန္တော။ ဧဝံ ကတွာတိ ဘာဇနမုခဝဋ္ဋိယာ ကုမ္ဘိဂတေန ဘာဇနဂတဿ ဧကာဗဒ္ဓဘာဝံ ဝိယောဇေတွာတိ အတ္ထော။ ဥပဍ္ဎကုမ္ဘီယန္တိ ဥပဍ္ဎပုဏ္ဏာယ ကုမ္ဘိယာ။ ဝိနယဓမ္မတာတိ အဓိကကာရဏာလာဘေ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဓမ္မတာတိ အဓိပ္ပာယော။ န ကေဝလဉ္စေတ္ထ ဂရုကတာဝ၊ သုတ္တာနုဂမနမ္ပိ အတ္ထီတိ ဒဿေန္တော အပိစာတိအာဒိမာဟ။ ကဏ္ဌေန ပန ပရိစ္ဆိန္နကာလေတိ မုခဂတံ အဇ္ဈောဟဋကာလေတိ အတ္ထော။ အဇ္ဈောဟရဏမေဝ ဟေတ္ထ ပရိစ္ဆိန္ဒနံ၊ န ကဏ္ဌပိဒဟနံ။ စိက္ကနန္တိ ထဒ္ဓံ၊ ဗဟလံ ဃနန္တိ အတ္ထော။

ယောပိ ထေယျစိတ္တေန ပရဿ ကုမ္ဘိယာ ပါဒဂ္ဃနကံ သပ္ပိံ ဝါ တေလံ ဝါ အဝဿံ ပိဝနကံ ယံ ကိဉ္စိ ¶ ဒုကူလသာဋကံ ဝါ စမ္မခဏ္ဍာဒီနံ ဝါ အညတရံ ပက္ခိပတိ၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ ဧတ္ထ အဝဟာရော ဝီမံသိတဗ္ဗော။ ယဒိ စ ဒုကူလာဒီသု သပ္ပိတေလာနံ ပဝိသနံ သန္ဓာယ ပါရာဇိကံ ဘဝေယျ၊ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌတေလာဒိနော ကုမ္ဘိဂတေန ဧကာဗဒ္ဓတာယ န တာဝ အဝဟာရော ဘာဇနန္တရံ ပဝေသေတွာ ဂဟဏကာလေ ဝိယ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဘာဇနံ ပန နိမုဇ္ဇာပေတွာ ဂဏှန္တဿ ယာဝ ဧကာဗဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တာဝ ရက္ခတီ’’တိအာဒိ။ အထ တေလာဒိဝိနာသေန ပါရာဇိကံ ဘဝေယျ၊ တဒါပိ တိဏဇ္ဈာပနာဒီသု ဝိယ အဝဟာရော နတ္ထိ၊ ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ ဟောတိ၊ တထာ စ ပါဒဂ္ဃနကံ တေလာဒိံ ပီတံ ဒုကူလာဒိံ ဥဒ္ဓရန္တဿာပိ ပါရာဇိကံ န သိယာ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌဿ တေလာဒိနော ဝိနဋ္ဌဋ္ဌေန ဂဟဏက္ခဏေ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ၊ ဝိဇ္ဇမာနတ္တေန စ ဥဒ္ဓါရေယေဝ ပါရာဇိကံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေတိ။ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု စ ဒုကူလာဒီနံ ပက္ခိပနေ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကဿ ဝုတ္တတ္တာ န တံ ပဋိက္ခိပိတုံ သက္ကာ။ အဋ္ဌကထာပ္ပမာဏေန ပနေတံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ယုတ္တိ ပနေတ္ထ ပဏ္ဍိတေဟိ ပုဗ္ဗာပရံ သံသန္ဒိတွာ ဥဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။

ပလိဗုဇ္ဈိဿတီတိ နိဝါရေဿတိ။ ဝုတ္တနယေန ပါရာဇိကန္တိ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေယေဝ ပါရာဇိကံ။ နေဝ အဝဟာရော၊ န ဂီဝါတိ အတ္တနော ဘာဇနတ္တာ ¶ ဝုတ္တံ၊ အနာပတ္တိမတ္တမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဧဝံ ဝိစာရိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဗဟိဂတံ နာမ ဟောတီတိ တတော ပဋ္ဌာယ တေလဿ အဋ္ဌာနတော အဓောမုခဘာဝတော စ ဗဟိဂတံ နာမ ဟောတိ။ အန္တော ပဋ္ဌာယ ဆိဒ္ဒေ ကရိယမာနေ တေလဿ နိက္ခမိတွာ ဂတဂတဋ္ဌာနံ ဘာဇနသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘ဗာဟိရန္တတော ပါဒဂ္ဃနကေ ဂဠိတေ ပါရာဇိက’’န္တိ။ ယထာ တထာ ဝါ ကတဿာတိ ဗာဟိရန္တတော ဝါ အဗ္ဘန္တရန္တတော ဝါ ပဋ္ဌာယ ကတဿ။ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ ကတဆိဒ္ဒေတိ မဇ္ဈေ ထောကံ ကပါလံ ဌပေတွာ ပစ္ဆာ တံ ဆိန္ဒန္တေန ကတဆိဒ္ဒေ။

ပတ္ထီနဿ ခါဒနံ ဣတရဿ ပါနဉ္စ သပ္ပိအာဒီနံ ပရိဘောဂေါတိ အာဟ ‘‘အခါဒိတဗ္ဗံ ဝါ အပါတဗ္ဗံ ဝါ ကရောတီ’’တိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဌာနာစာဝနဿ နတ္ထိတာယ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ ပုရိမဒွယန္တိ ဘေဒနံ ဆဍ္ဍနဉ္စ။ ကုမ္ဘိဇဇ္ဇရကရဏေနာတိ ပုဏ္ဏကုမ္ဘိယာ ဇဇ္ဇရကရဏေန။ မာတိကာဥဇုကရဏေနာတိ ဥဒကပုဏ္ဏာယ မာတိကာယ ဥဇုကရဏေန။ ဧကလက္ခဏန္တိ ဘေဒနံ ကုမ္ဘိယာ ဇဇ္ဇရကရဏေန၊ ဆဍ္ဍနံ မာတိကာယ ဥဇုကရဏေန စ သဒ္ဓိံ ဧကသဘာဝံ။ ပစ္ဆိမံ ပန ဒွယန္တိ ဈာပနံ အပရိဘောဂကရဏဉ္စ။ ဧတ္ထ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယံ ဝဒန္တီတိ ဧတသ္မိံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တေ အတ္ထေ ဧကေ အာစရိယာ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယံ ဝဒန္တိ။ ပစ္ဆိမဒွယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ပုရိမပဒဒွယေ ဝိနိစ္ဆယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနုသာရေန သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ တတ္ထ ကိဉ္စိ အဝတွာ ပစ္ဆိမပဒဒွယံ သန္ဓာယ ‘‘ဌာနာစာဝနဿ နတ္ထိတာယ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော ¶ ။ ထေယျစိတ္တေနာတိ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ ကာတုကာမတာဝသေန ဥပ္ပန္နထေယျစိတ္တေန။ ဝိနာသေတုကာမတာယာတိ ဟတ္ထပါဒါဒီနိ ဆိန္ဒန္တော ဝိယ ကေဝလံ ဝိနာသေတုကာမတာယ။ ဝုတ္တနယေန ဘိန္ဒန္တဿ ဝါ ဆဍ္ဍေန္တဿ ဝါတိ မုဂ္ဂရေန ပေါထေတွာ ဘိန္ဒန္တဿ ဝါ ဥဒကံ ဝါ ဝါလိကံ ဝါ အာကိရိတွာ ဥတ္တရာပေန္တဿ ဝါတိ အတ္ထော။ အယုတ္တန္တိ စေတိ ပါဠိယံ ပုရိမဒွယေပိ ဒုက္ကဋဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပုရိမဒွယေ ပါရာဇိက’’န္တိ ဣဒံ အယုတ္တန္တိ ယဒိ တုမှာကံ သိယာတိ အတ္ထော။ နာတိ အယုတ္တဘာဝံ နိသေဓေတွာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘အညထာ ဂဟေတဗ္ဗတ္ထတော’’တိ။

ဧဝမေကေ ဝဒန္တီတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဿ အတ္ထနယဿ အတ္တနာ အနဘိမတဘာဝံ ဒဿေတွာ သယံ အညထာပိ ပါဠိံ အဋ္ဌကထဉ္စ သံသန္ဒိတွာ အတ္ထံ ဒဿေတုကာမော ¶ အယံ ပနေတ္ထ သာရောတိအာဒိမာဟ။ အစာဝေတုကာမောဝါတိ ထေယျစိတ္တေန ဌာနာ အစာဝေတုကာမောဝ။ အဆဍ္ဍေတုကာမောယေဝါတိ ဧတ္ထာပိ ထေယျစိတ္တေနာတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉှိ ထေယျစိတ္တပက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ နာသေတုကာမတာပက္ခဿ ဝက္ခမာနတ္တာ။ တေနေဝါဟ နာသေတုကာမတာပက္ခေ ပနာတိအာဒိ။ ဣတရထာပိ ယုဇ္ဇတီတိ ထေယျစိတ္တာဘာဝါ ဌာနာ စာဝေတုကာမဿာပိ ဒုက္ကဋံ ယုဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဘူမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၉၆။ အာကာသဋ္ဌကထာယံ အန္တောဝတ္ထုမှီတိ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝတ္ထုဿ အန္တော။ အန္တောဂါမေတိ ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ အန္တော။ အပရိက္ခိတ္တေ ပန ဝတ္ထုမှိ ဂါမေ ဝါ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ။ အဋဝိမုခံ ကရောတိ…ပေ… ရက္ခတီတိ တေန ပယောဂေန တဿ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ အာဂတတ္တာ ရက္ခတိ။ ဂါမတော နိက္ခန္တဿာတိ ပရိက္ခိတ္တဂါမတော နိက္ခန္တဿ။ ကပိဉ္ဇရော နာမ အညမညံ ယုဇ္ဈာပနတ္ထာယ ဗာလဇနေဟိ ပေါသာဝနိယပက္ခိဇာတိ။

၉၇။ ဝေဟာသဋ္ဌကထာယံ ဆိန္နမတ္တေ မုတ္တမတ္တေတိ ယထာ ဆိန္နံ မုတ္တဉ္စ ပကတိဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ တထာ ဆေဒနံ မောစနဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၉၈။ ဥဒကဋ္ဌကထာယံ ¶ သန္ဒမာနဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ န တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘အသန္ဒနကေ ဥဒကေ’’တိ။ အနာပတ္တီတိ ဟတ္ထဝါရပဒဝါရေသု ဒုက္ကဋာပတ္တိယာ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကဍ္ဎတီတိ ဟေဋ္ဌတော ဩသာရေတိ။ သကလမုဒကန္တိ ဒဏ္ဍေန ဖုဋ္ဌောကာသဂတံ သကလမုဒကံ။ န ဥဒကံ ဌာနန္တိ အတ္တနာ ကတဋ္ဌာနဿ အဋ္ဌာနတ္တာ။ ပဒုမိနိယန္တိ ပဒုမဂစ္ဆေ။ ကလာပဗန္ဓန္တိ ဟတ္ထကဝသေန ခုဒ္ဒကံ ကတွာ ဗဒ္ဓံ ကလာပဗဒ္ဓံ။ ဘာရဗဒ္ဓံ နာမ သီသဘာရာဒိဝသေန ဗဒ္ဓံ။ မုဠာလန္တိ ကန္ဒံ။ ပတ္တံ ဝါ ပုပ္ဖံ ဝါတိ ဣဒံ ကဒ္ဒမဿ အန္တော ¶ ပဝိသိတွာ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နိဒ္ဓမနတုမ္ဗန္တိ ဝါပိယာ ဥဒကဿ နိက္ခမနနာဠံ။ ဥဒကဝါဟကန္တိ မဟာမာတိကံ။ အဝဟာရေန သော န ကာရေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနေ အာပတ္တိယာ သဗ္ဗတ္ထ န မုစ္စတီတိ ဒီပေတိ။ မာတိကံ အာရောပေတွာတိ ခုဒ္ဒကမာတိကံ အာရောပေတွာ။ မရိတွာ…ပေ… တိဋ္ဌန္တီတိ ဧတ္ထ မတမစ္ဆာနံယေဝ တေသံ သန္တကတ္တာ အမတေ ဂဏှန္တဿ နတ္ထိ အဝဟာရော။

၉၉။ နာဝဋ္ဌကထာယံ ထုလ္လစ္စယမ္ပိ ပါရာဇိကမ္ပိ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပဌမံ ဌာနာ အစာဝေတွာ မုတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ပဌမံ ပန ဌာနာ စာဝေတွာ မုတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါသေ ဗဒ္ဓသူကရော ဝိယာတိအာဒိနာ ဝုတ္တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တတ္ထ ယုတ္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာဧဝါ’’တိ။ ဝိပန္နဋ္ဌနာဝါတိ ဝိသမဝါတေဟိ ဒေသန္တရံ ပလာတာ၊ ဘိဇ္ဇိတွာ ဝါ ဝိနာသံ ပတွာ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဘူမိတလံ အပ္ပတွာ သာမိကေဟိ စ အပရိစ္စတ္တာလယာ ဝုစ္စတိ။ ဗလဝါ စ ဝါတော အာဂမ္မာတိ ဣမိနာ အသတိ ဝါတေ အယံ ပယောဂေါ ကတောတိ ဒဿေတိ။ ပုဂ္ဂလဿ နတ္ထိ အဝဟာရောတိ သုက္ခမာတိကာယံ ဥဇုကရဏနယေန ဝုတ္တံ။ တံ အတ္တနော ပါဒေန အနက္ကမိတွာ ဟတ္ထေန စ အနုက္ခိပိတွာ အညသ္မိံ ဒဏ္ဍာဒီသု ဗန္ဓိတွာ ဌပိတေ ယုဇ္ဇတိ၊ အတ္တနော ပါဒေန အက္ကမိတွာ ဟတ္ထေန စ ဥက္ခိပိတွာ ဌိတဿ ပန ဗလဝဝါတေန ဆတ္တစီဝရာဒီသု ပဟဋေသု ပကတိံ ဝိဇဟိတွာ ဒဠှတရံ အက္ကမနဂဟဏာဒိပယောဂေါ အဘိနဝေါ ကာတဗ္ဗော သိယာ။ ဣတရထာ ဆတ္တစီဝရာဒီနိ ဝါ ဝိဂစ္ဆန္တိ၊ အဝဟာရကော ဝါ သယံ ပတိဿတိ၊ နာဝါ စ တဒါ န ဂမိဿတိ။ တသ္မာ ဤဒိသေ အဘိနဝပ္ပယောဂေ သတိ အဝဟာရေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ သုက္ခမာတိကာယံ ဥဇုကတာယ ဥဒကာဂမနကာလေ ကာတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထီတိ တံ ဣဓ နိဒဿနံ န ဟောတိ။ ဒါသံ ပန ပကတိယာ ပလာယန္တံ ‘‘သီဃံ ယာဟီ’’တိ ဝတွာ ပကတိဂမနတော တုရိတဂမနုပ္ပာဒနာဒိနာ ဣဓ နိဒဿနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အမှာကံ ခန္တိ ¶ ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝါတေ အာဂတေပိ ယတ္ထ အတိလဟုကတ္တာ နာဝါယ ကဉ္စိ ပယောဂံ အကတွာ ပကတိယာ အဝဟာရကော တိဋ္ဌတိ၊ တတ္ထိဒံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၀၀။ ယာနဋ္ဌကထာယံ ¶ ဥဘောသု ပဿေသူတိ စတုန္နံ ထမ္ဘာနံ ဥပရိ စတုရဿံ ဒါရုသင်္ဃာဋံ အာရောပေတွာ တဿ ဝါမဒက္ခိဏပဿေသု ဥဘောသု ဝါတာတပါဒိပရိဿယဝိနောဒနတ္ထံ ဂရုဠပက္ခိနော ဥဘော ပက္ခာ ဝိယ ကတာ သန္ဒမာနိကာ။ ဒုကယုတ္တဿာတိ ဒွီဟိ ဂေါဏေဟိ ယုတ္တဿ။ အယုတ္တကန္တိ ဂေါဏေဟိ အယုတ္တံ။ ကပ္ပကတာတိ ဒွိန္နံ သိခါနံ သန္ဓိဋ္ဌာနေ ဂေါသိင်္ဂါနိ ဝိယ ဒွေ ကောဋိယော ဌပေတွာ ဥပတ္ထမ္ဘနီ ကပ္ပကတာ နာမ၊ သာ ဒွီဟိပိ ကောဋီဟိ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဆ ဌာနာနီ’’တိ။ တီဏိ ဝါ စတ္တာရိ ဝါ ဌာနာနီတိ အကပ္ပကတာယ ဥပတ္ထမ္ဘနိယာ စ ဒွိန္နံ စက္ကာနဉ္စ ဝသေန တီဏိ ဌာနာနိ၊ ကပ္ပကတာယ ဝသေန စတ္တာရိ ဌာနာနိ၊ တထာ ပထဝိယံ ဌပိတဿ တီဏိ ဌာနာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အက္ခသီသေဟီတိ အက္ခဒါရုနော ဒွီဟိ ကောဋီဟိ။ အက္ခုဒ္ဓီဟီတိ အက္ခဒါရုနာ သမ္ပဋိစ္ဆကာ ဟေဋ္ဌိမဘာဂေ ကပ္ပကတာ ဒွေ ဒါရုခဏ္ဍာ အက္ခုဒ္ဓိယော နာမ၊ တာသံ ကပ္ပကတာနံ ဒွိန္နံ ကပ္ပသီသာနိ စတ္တာရိ ဣဓ ‘‘အက္ခုဒ္ဓိယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေနာဟ ‘‘စတူဟိ စ အက္ခုဒ္ဓီဟီ’’တိ။ တာဟိ ပတိဋ္ဌိတာဟိ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနာနိ စတ္တာရိ ဓုရေန ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ဧကန္တိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဟောန္တိ။ ဥဒ္ဓိယောဝ ‘‘ဥဒ္ဓိခါဏုကာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဥဒ္ဓိခါဏုကာနံ အဘာဝေ အက္ခသီသာနံ ပတိဋ္ဌာနောကာသံ ဒဿေန္တော အာဟ သမမေဝ ဗာဟံ ကတွာတိအာဒိ။ တတ္ထ သမမေဝါတိ ဥဒ္ဓိယော ဟေဋ္ဌာ အနောလမ္ဗေတွာ ဗာဟုနော ဟေဋ္ဌိမဘာဂံ သမံ ကတွာ ဒွိန္နံ ဗာဟုဒါရူနံ မဇ္ဈေ အက္ခသီသပ္ပမာဏေန ဆိဒ္ဒံ ကတွာ တတ္ထ အက္ခသီသာနိ ပဝေသိတာနိ ဟောန္တိ၊ တေန ဗာဟာနံ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ သဗ္ဗံ ဘူမိံ ဖုသိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗံ ပထဝိံ ဖုသိတွာ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ သေသံ နာဝါယံ ဝုတ္တသဒိသန္တိ ဣမိနာ ယဒိ ပန တံ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တံ ပကတိဂမနံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ အညံ ဒိသာဘာဂံ နေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ သယမေဝ ယံ ကိဉ္စိ ဌာနံ သမ္ပတ္တံ ဌာနာ အစာလေန္တောဝ ဝိက္ကိဏိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ နေဝတ္ထိ အဝဟာရော၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတီတိ ဣမံ နယံ အတိဒိသတိ။

၁၀၁။ ဘာရဋ္ဌကထာယံ ဘာရဋ္ဌန္တိ မာတိကာပဒဿ ဘာရော နာမာတိ ဣဒံ အတ္ထဒဿနန္တိ အာဟ ‘‘ဘာရောယေဝ ဘာရဋ္ဌ’’န္တိ။ ပုရိမဂလေတိ ဂလဿ ပုရိမဘာဂေ။ ဂလဝါဋကောတိ ဂီဝါယ ဥပရိမဂလဝါဋကော။ ဥရပရိစ္ဆေဒမဇ္ဈေတိ ¶ ဥရပရိယန္တဿ မဇ္ဈေ။ သာမိကေဟိ အနာဏတ္တောတိ ဣဒံ ယဒိ ¶ သာမိကေဟိ ‘‘ဣမံ ဘာရံ နေတွာ အသုကဋ္ဌာနေ ဒေဟီ’’တိ အာဏတ္တော ဘဝေယျ၊ တဒါ တေန ဂဟိတဘဏ္ဍံ ဥပနိက္ခိတ္တံ သိယာ၊ တဉ္စ ထေယျစိတ္တေန သီသာဒိတော ဩရောပေန္တဿာပိ အဝဟာရော န သိယာ၊ သာမိကာနံ ပန ဓုရနိက္ခေပေ ဧဝ သိယာတိ တတော ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍဘာဝတော ဝိယောဇေတုံ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘တေဟိ ပန အနာဏတ္တတ္တာ ပါရာဇိက’’န္တိ။ ဃံသန္တောတိ သီသတော အနုက္ခိပန္တော၊ ယဒိ ဥက္ခိပေယျ၊ ဥက္ခိတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကံ၊ တေနာဟ သီသတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပီတိအာဒိ။ ယော စာယန္တိ ယော အယံ ဝိနိစ္ဆယော။

၁၀၂။ အာရာမဋ္ဌကထာယံ အာရာမံ အဘိယုဉ္ဇတီတိ ဣဒံ အဘိယောဂကရဏံ ပရေသံ ဘူမဋ္ဌဘဏ္ဍာဒီသုပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အာရာမာဒိထာဝရေသု ပန ယေဘုယျေန အဘိယောဂဝသေနေဝ ဂဟဏသမ္ဘဝတော ဧတ္ထေဝ ပါဠိယံ အဘိယောဂေါ ဝုတ္တော၊ ဣတိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထာပိ သက္ကာ ဉာတုန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အဒိန္နာဒါနဿ ပယောဂတ္တာတိ သဟပယောဂမာဟ။ ဝတ္ထုမှိယေဝ ကတပယောဂတ္တာ သဟပယောဂဝသေန ဟေတံ ဒုက္ကဋံ။ သယမ္ပီတိ အဘိယုဉ္ဇကောပိ။ ‘‘ကိံ ကရောမိ ကိံ ကရောမီ’’တိ ဧဝံ ကိင်္ကာရမေဝ ပဋိဿုဏန္တော ဝိယ စရတီတိ ကိင်္ကာရပဋိဿာဝီ၊ တဿ ဘာဝေါ ကိင်္ကာရပဋိဿာဝိဘာဝေါ၊ တသ္မိံ၊ အတ္တနော ဝသဝတ္တိဘာဝေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥက္ကောစန္တိ လဉ္ဇံ။ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကန္တိ ကူဋဝိနိစ္ဆယိကာဒီနံ။ အယံ ဝတ္ထုသာမီတိအာဒိကဿ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပကရဏဟေတုနော ပယောဂဿ ကရဏက္ခဏေဝ ပါရာဇိကံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သာမိကဿ ဝိမတိ စ ဓုရနိက္ခေပေါ စ ကမေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ပယောဂသမုဋ္ဌာပကစိတ္တက္ခဏေ ပါရာဇိကမေဝ ဟောတိ၊ န ထုလ္လစ္စယံ။ ယဒိ ဝိမတိယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ ထုလ္လစ္စယမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အယံ နယော သဗ္ဗတ္ထ ယထာနုရူပံ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဓုရနိက္ခေပဝသေနေဝ ပရာဇယောတိ သာမိကော ‘‘အဟံ န မုစ္စာမီ’’တိ ဓုရံ အနိက္ခိပန္တော အဋ္ဋော ပရာဇိတော နာမ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

၁၀၃။ ဝိဟာရဋ္ဌကထာယံ ¶ ဝိဟာရန္တိ ဥပစာရသီမာသင်္ခါတံ သကလံ ဝိဟာရံ။ ပရိဝေဏန္တိ တဿ ဝိဟာရဿ အဗ္ဘန္တရေ ဝိသုံ ဝိသုံ ပါကာရာဒိပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနံ။ အာဝါသန္တိ ဧကံ အာဝသထမတ္တံ။ ဂဏသန္တကေ ပရိစ္ဆိန္နသာမိကတ္တာ သက္ကာ ဓုရံ နိက္ခိပါပေတုန္တိ အာဟ ‘‘ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒဿ ပန ဂဏဿာ’’တိ။ ဣဓာပိ သစေ ဧကောပိ ဓုရံ န နိက္ခိပတိ၊ ရက္ခတိယေဝ။ ဧသ နယော ဗဟူနံ သန္တကေ သဗ္ဗတ္ထ။

၁၀၄။ ခေတ္တဋ္ဌကထာယံ ¶ နိရုမ္ဘိတွာ ဝါတိအာဒီသု ဂဏှန္တဿာတိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ တတ္ထ နိရုမ္ဘိတွာ ဂဟဏံ နာမ ဝီဟိသီသံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ယထာဌိတမေဝ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတွာ ဗီဇမတ္တဿေဝ ဂဟဏံ။ ဧကမေကန္တိ ဧကံ ဝီဟိသီသံ။ ယသ္မိံ ဗီဇေ ဝါတိအာဒိ နိရုမ္ဘိတွာ ဂဟဏာဒီသု ယထာက္ကမံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘တသ္မိံ ဗန္ဓနာ မောစိတမတ္တေ’’တိ ဝစနတော တသ္မိံ ဗီဇာဒိမှိ ဗန္ဓနာ မုတ္တေ သတိ တတော အနပနီတေပိ ဌာနန္တရဿ အဘာဝါ ပါရာဇိကမေဝ။ ယဿ ပန သီသာဒိကဿ သန္တရာဒိနာ သဟ သံသိဗ္ဗနံ ဝါ ဧကာဗဒ္ဓတာ ဝါ ဟောတိ၊ တဿ ဗန္ဓနာ မောစိတေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဣတရဋ္ဌာနတော မောစိတေ ပါရာဇိကန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ဝီဟိနာဠန္တိအာဒိ။ သဘုသန္တိ ပလာလသဟိတံ။ ခီလေနာတိ ခါဏုကေန။ ဧတ္ထ စ ခီလသင်္ကမနာဒီသု သဟပယောဂေါ ဓုရနိက္ခေပေါ စာတိ ဥဘယံ သမ္ဘဝတိ။ ခီလသင်္ကမနာဒိ ဧတ္ထ သဟပယောဂေါ။ တသ္မိဉ္စ ကတေ ယဒိ သာမိကာ ဓုရံ န နိက္ခိပန္တိ ပုန ဂဏှိတုကာမာဝ ဟောန္တိ၊ န တာဝ အဝဟာရော၊ ‘‘ခီလံ သင်္ကာမေတွာ ခေတ္တာဒိံ အသုကော ရာဇဝလ္လဘော ဘိက္ခု ဂဏှိတုကာမော’’တိ ဉတွာ တဿ ဗလံ ကက္ခဠာဒိဘာဝဉ္စ နိဿာယ ခီလသင်္ကမနာဒိကိရိယာနိဋ္ဌာနတော ပဌမမေဝ သာမိကာ ဓုရံ နိက္ခိပန္တိ၊ န အဝဟာရော ဧတဿ ပယောဂနိဋ္ဌာနတော ပုရေတရမေဝ ဓုရဿ နိက္ခိတ္တတ္တာ။ ယဒါ ပန ခီလသင်္ကမနာဒိပယောဂေနေဝ ဓုရနိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ တဒါယေဝ အဝဟာရော၊ တေနေဝေတ္ထ ‘‘တဉ္စ ခေါ သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ခီလာဒီနံ သင်္ကမိတဘာဝံ အဇာနိတွာ သာမိကာနံ သမ္ပဋိစ္ဆနမ္ပေတ္ထ ဓုရနိက္ခေပေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထာတိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ရဇ္ဇုသင်္ကမနာဒီသုပိ အတိဒိသတိ။ ယဋ္ဌိန္တိ မာနဒဏ္ဍံ။ ဧကသ္မိံ အနာဂတေ ထုလ္လစ္စယံ၊ တသ္မိံ အာဂတေ ပါရာဇိကန္တိ ¶ သစေ ဒါရူနိ နိခဏိတွာ တတ္တကေနေဝ ဂဏှိတုကာမော ဟောတိ၊ အဝသာနေ ဒါရုမှိ ပါရာဇိကံ။ သစေ တတ္ထ ကဏ္ဋကသာခါဒီဟိ ပါဒါနံ အန္တရံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ကဿစိ အပ္ပဝေသာရဟံ ကတွာ ဂဟေတုကာမော ဟောတိ၊ အဝသာနသာခါယ ပါရာဇိကံ၊ တေနာဟ ‘‘သာခါပရိဝါရေနေဝ အတ္တနော ကာတုံ သက္ကောတီ’’တိ၊ ဒါရူနိ စ နိခဏိတွာ သာခါပရိဝါရဉ္စ ကတွာ ဧဝ အတ္တနော သန္တကံ ကာတုံ သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ ခေတ္တမရိယာဒန္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကေဒါရပါဠိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉ္စ ခီလသင်္ကမနာဒိနာ ဂဟဏံ အာရာမာဒီသုပိ လဗ္ဘတေဝ။

၁၀၅။ ဝတ္ထုဋ္ဌကထာယံ တိဏ္ဏံ ပါကာရာနန္တိ ဣဋ္ဌကသိလာဒါရူနံ ဝသေန တိဏ္ဏံ ပါကာရာနံ။

၁၀၆။ ဂါမဋ္ဌကထာယံ ¶ ‘‘ဂါမော နာမာ’’တိ ပါဠိယံ န ဝုတ္တံ သဗ္ဗသော ဂါမလက္ခဏဿ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တတ္တာ။

၁၀၇။ အရညဋ္ဌကထာယံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာတိ ဥဇုကမေဝ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ။ လက္ခဏစ္ဆိန္နဿာတိ အရညသာမိကာနံ ဟတ္ထတော ကိဏိတွာ ဂဏှန္တေဟိ ကတအက္ခရာဒိသညာဏဿ။ ဆလ္လိယာ ပရိယောနဒ္ဓန္တိ ဣမိနာ သာမိကာနံ နိရာပေက္ခတာယ စိရဆဍ္ဍိတဘာဝံ ဒီပေတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ယဒိ သာမိကာနံ သာပေက္ခတာ အတ္ထိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ တာနိ ကတာနိ အဇ္ဈာဝုတ္ထာနိ စ ဟောန္တီတိ တာနိ ဂေဟာဒီနိ ကတာနိ ပရိနိဋ္ဌိတာနိ မနုဿေဟိ စ အဇ္ဈာဝုတ္ထာနိ စ ဟောန္တိ။ ဒါရူနီတိ ဂေဟာဒီနံ ကတတ္တာ အဝသိဋ္ဌဒါရူနိ။ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သာမိကာနံ အနာလယတ္တာ ဝုတ္တံ၊ တေ စ ယဒိ ဂဟဏကာလေ ဒိသွာ သာလယာ ဟုတွာ ဝါရေန္တိ၊ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ‘‘ဒေဟီ’’တိ အဝုတ္တေ အဒတွာ ဂမနေ အာပတ္တိ နတ္ထိ။ ပစ္ဆာပိ တေဟိ စောဒိတေ ဒါတဗ္ဗမေဝ။

အဒိသွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂတဿ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ အာရက္ခဋ္ဌာနမ္ပိ သုဒ္ဓစိတ္တေန အတိက္ကမိတွာ ထေယျစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေပိ အဝဟာရော နတ္ထိ ¶ အာရက္ခဋ္ဌာနဿ အတိက္ကန္တတ္တာ။ ကေစိ ပန ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ နီတာနမ္ပိ ဒါရူနံ အရညသာမိကာနညေဝ သန္တကတ္တာ ပုန ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ‘‘အာရက္ခဋ္ဌာနံ ပတွာ…ပေ… အဿတိယာ အတိက္ကမတီ’’တိ၊ သဟသာ တံ ဌာနံ အတိက္ကမတီတိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၇) စ အာရက္ခဋ္ဌာနာတိက္ကမေယေဝ အာပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနတ္တာ၊ အာရက္ခဋ္ဌာနာတိက္ကမမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ဣဒံ ပန ထေယျစိတ္တေန ပရိဟရန္တဿ အာကာသေန ဂစ္ဆတောပိ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဉ္စ ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ နီတာနမ္ပိ ဒါရူနံ အရညသာမိကာနညေဝ သန္တကတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ အာရက္ခဋ္ဌာနတော ဗဟိ ပါရာဇိကာပဇ္ဇနဿ ကာရဏံ န ဟောတိ ဘဏ္ဍဒေယျဘာဝဿေဝ ကာရဏတ္တာ။ တေသံ သန္တကတ္တေနေဝ ဟိ ဗဟိ ကတဿာပိ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဇာတံ၊ ဣတရထာ စ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န သိယာ သုင်္ကဃာတာတိက္ကမေ ဝိယ။ အဒ္ဓိကေဟိ ဒိန္နမေဝ သုင်္ကိကာနံ သန္တကံ ဟောတိ၊ နာဒိန္နံ၊ တေန တံ ဌာနံ ယတော ကုတောစိ ပစ္စယတော သုဒ္ဓစိတ္တေန အတိက္ကန္တဿ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န ဟောတိ။ ဣဓ ပန အရညသာမိကာနံ သန္တကတ္တာ သဗ္ဗတ္ထာပိ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ ဟောတိ၊ တေနေဝေတံ အရညေ အာရက္ခဋ္ဌာနံ သုင်္ကဃာတတောပိ ဂရုတရံ ¶ ဇာတံ။ ယဒိ ဟိ အာရက္ခဋ္ဌာနတော ဗဟိပိ ထေယျစိတ္တေ သတိ အဝဟာရော ဘဝေယျ၊ အာရက္ခဋ္ဌာနံ ပတွာတိအာဒိနာ ဌာနနိယမော နိရတ္ထကော သိယာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ထေယျစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ပါရာဇိကန္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ တသ္မာ အာရက္ခဋ္ဌာနတော ဗဟိ ထေယျစိတ္တေန ဂစ္ဆန္တဿ အဝဟာရော န ဘဝတိ ဧဝါတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပန ထေယျစိတ္တေန ပရိဟရန္တဿာတိ ယသ္မိံ ပဒေသေ အတိက္ကန္တေ တေသံ အရညံ အာရက္ခဋ္ဌာနဉ္စ အတိက္ကန္တော နာမ ဟောတိ၊ တံ ပဒေသံ အာကာသေနာပိ အတိက္ကမနဝသေန ဂစ္ဆန္တဿာပီတိ အတ္ထော။

၁၀၈။ ဥဒကကထာယံ မဟာကုစ္ဆိကာ ဥဒကစာဋိ ဥဒကမဏိကော၊ ‘‘သမေခလာ စာဋိ ဥဒကမဏိကော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထာတိ တေသု ဘာဇနေသု။ ဘူတဂါမေန သဒ္ဓိမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန အကပ္ပိယပထဝိမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ တဠာကရက္ခဏတ္ထာယာတိ ‘‘မဟောဒကံ အာဂန္တွာ တဠာကမရိယာဒံ မာ ဆိန္ဒီ’’တိ တဠာကရက္ခဏတ္ထံ။ နိဗ္ဗဟနဥဒကန္တိ ဧတ္ထ တဠာကဿ ဧကေန ဥန္နတေန ပဿေန အဓိကဇလံ နိဗ္ဗဟတိ နိဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ‘‘နိဗ္ဗဟန’’န္တိ အဓိကဇလနိက္ခမနမာတိကာ ¶ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ဂစ္ဆမာနံ ဥဒကံ နိဗ္ဗဟနဥဒကံ နာမ။ နိဒ္ဓမနတုမ္ဗန္တိ သဿာဒီနံ အတ္ထာယ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ကတံ ဥဒကနိက္ခမနပနာဠိ။ မရိယာဒံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာတိ ဧတ္ထ ဒုဗ္ဗလံ အကတွာပိ ယထာဝုတ္တပ္ပယောဂေ ကတေ မရိယာဒံ ဆိန္ဒိတွာ နိက္ခန္တဥဒကဂ္ဃာနုရူပေန အဝဟာရေန ကတ္တဗ္ဗမေဝ။ ယတ္တကံ တပ္ပစ္စယာ သဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဗီဇကသိကမ္မာဒိဗ္ဗယံ ဌပေတွာ ယံ အဓိကလာဘံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တေဟိ ကာတဗ္ဗံ ဝယကရဏမ္ပိ ဧတဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ တရုဏသဿေ ဇာတေ ဥဒကံ ဝိနာသေန္တဿ ယုဇ္ဇတိ၊ သဿေ ပန သဗ္ဗထာ အကတေယေဝ ဥဒကံ ဝိနာသေန္တေန စ ဥဒကဂ္ဃမေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ န တပ္ပစ္စယာ သကလံ သဿံ တေန ဝိနာသိတဘဏ္ဍဿေဝ ဘဏ္ဍဒေယျတ္တာ၊ ဣတရထာ ဝါဏိဇ္ဇာဒိအတ္ထာယ ပရေဟိ ဌပိတဘဏ္ဍံ အဝဟရန္တဿ တဒုဘယမ္ပိ ဂဟေတွာ ဘဏ္ဍဂ္ဃံ ကာတဗ္ဗံ သိယာ၊ တဉ္စ န ယုတ္တန္တိ အမှာကံ ခန္တိ။ သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေနာတိ ဧတ္ထ ဧကဿ သန္တကေ တဠာကေ ခေတ္တေ စ ဇာတေ တဿေဝ ဓုရနိက္ခေပေန ပါရာဇိကံ၊ ယဒိ ပန တံ တဠာကံ သဗ္ဗသာဓာရဏံ၊ ခေတ္တာနိ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာနိ၊ တဿ တဿ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဓုရနိက္ခေပေ အဝဟာရော၊ အထ ခေတ္တာနိပိ သဗ္ဗသာဓာရဏာနိ၊ သဗ္ဗေသံ ဓုရနိက္ခေပေယေဝ ပါရာဇိကံ၊ နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အနိဂ္ဂတေတိ အနိက္ခန္တေ၊ တဠာကေယေဝ ဌိတေတိ အတ္ထော။ ပရေသံ မာတိကာမုခန္တိ ခုဒ္ဒကမာတိကာမုခံ။ အသမ္ပတ္တေဝါတိ တဠာကတော နိက္ခမိတွာ မဟာမာတိကာယံ ဧဝ ဌိတေ။ အနိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါတိ တဠာကတော အနိက္ခန္တေ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န ဟောတိ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ ဥဒကဿာတိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ နိက္ခန္တေ ပန ပါဋိပုဂ္ဂလိကံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ ဘဏ္ဍဒေယျ’’န္တိ။ ဣဓ ပန ခုဒ္ဒကမာတိကာယံ အပ္ပဝိဋ္ဌတ္တာ အဝဟာရော န ဇာတော၊ ‘‘တဠာကတော အနိဂ္ဂတေ ပရေသံ မာတိကာမုခံ အသမ္ပတ္တေဝါ’’တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဿ ဝိကပ္ပဒွယဿ ‘‘အနိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါ၊ နိက္ခန္တေ ဗဒ္ဓါ ဘဏ္ဍဒေယျ’’န္တိ ဣဒံ ဒွယံ ယထာက္ကမေန ယောဇနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ နတ္ထိ အဝဟာရောတိ ဧတ္ထ ‘‘အဝဟာရော နတ္ထိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ဝတ္ထုံ…ပေ… န သမေတီတိ ဧတ္ထ တဠာကဂတဥဒကဿ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ ပရသန္တကဝတ္ထု န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၀၉။ ဒန္တကဋ္ဌကထာယံ ¶ တတော ပဋ္ဌာယ အဝဟာရော နတ္ထီတိ ‘‘ယထာသုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ အဘာဇေတွာဝ ယာဝဒိစ္ဆကံ ဂဟဏတ္ထမေဝ ဌပိတတ္တာ အရက္ခိတတ္တာ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ စ အညံ သင်္ဃိကံ ဝိယ န ဟောတီတိ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တဿာပိ နတ္ထိ အဝဟာရော။ ခါဒန္တု၊ ပုန သာမဏေရာ အာဟရိဿန္တီတိ ကေစိ ထေရာ ဝဒေယျုန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၁၁၀။ ဝနပ္ပတိကထာယံ သန္ဓာရိတတ္တာတိ ဆိန္နဿ ရုက္ခဿ ပတိတုံ အာရဒ္ဓဿ သန္ဓာရဏမတ္တေန ဝုတ္တံ၊ န ပန မရိစဝလ္လိအာဒီဟိ ပုဗ္ဗေ ဝေဌေတွာ ဌိတဘာဝေန။ တာဒိသေ ဟိ ဆိန္နေပိ အဝဟာရော နတ္ထိ အရညဋ္ဌကထာယံ ဝေဌိတဝလ္လိယံ ဝိယ။ ဥဇုကမေဝ တိဋ္ဌတီတိ ဣမိနာ သဗ္ဗသော ဆိန္ဒနမေဝ ဝလ္လိအာဒီဟိ အသမ္ဗဒ္ဓဿ ရုက္ခဿ ဌာနာစာဝနံ ပုဗ္ဗေ ဝိယ အာကာသာဒီသု ဖုဋ္ဌသကလပဒေသတော မောစနန္တိ အာဝေဏိကမိဓ ဌာနာစာဝနံ ဒဿေတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ရုက္ခဘာရေန ကိဉ္စိဒေဝ ဘဿိတွာ ဌိတတ္တာ ဟောတိယေဝ ဌာနာစာဝန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တန္န၊ ရုက္ခေန ဖုဋ္ဌဿ သကလဿ အာကာသပဒေသဿ ပဉ္စဟိ ဆဟိ ဝါ အာကာရေဟိ အနတိက္ကမိတတ္တာ။ ဝါတမုခံ သောဓေတီတိ ယထာ ဝါတော အာဂန္တွာ ရုက္ခံ ပါတေတိ၊ ဧဝံ ဝါတဿ အာဂမနမဂ္ဂံ ရုန္ဓိတွာ ဌိတာနိ သာခါဂုမ္ဗာဒီနိ ဆိန္ဒိတွာ အပနေန္တော သောဓေတိ။ မဏ္ဍူကကဏ္ဋကံ ဝါတိ မဏ္ဍူကာနံ နင်္ဂုဋ္ဌေ အဂ္ဂကောဋိယံ ဌိတကဏ္ဋကန္တိ ဝဒန္တိ၊ ဧကေ ‘‘ဝိသမစ္ဆကဏ္ဋက’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။

၁၁၁။ ဟရဏကကထာယံ ¶ ဟရဏကန္တိ ဝတ္ထုသာမိနာ ဟရိယမာနံ။ သော စ ပါဒံ အဂ္ဃတိ၊ ပါရာဇိကမေဝါတိ ‘‘အန္တံ န ဂဏှိဿာမီ’’တိ အသလ္လက္ခိတတ္တာ သာမညတော ‘‘ဂဏှိဿာမိ ဧတ’’န္တိ သလ္လက္ခိတဿေဝ ပဋဿ ဧကဒေသတာယ တမ္ပိ ဂဏှိတုကာမောဝါတိ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ။ သဘဏ္ဍဟာရကန္တိ သဟဘဏ္ဍဟာရကံ၊ သကာရာဒေသဿ ဝိကပ္ပတ္တာ သဟ သဒ္ဒေါဝ ဌိတော၊ ဘဏ္ဍဟာရကေန သဟ တံ ဘဏ္ဍန္တိ အတ္ထော။ သာသင်္ကောတိ ‘‘ယဒိ ဥပသင်္ကမိတွာ ¶ ဘဏ္ဍံ ဂဏှိဿာမိ၊ အာဝုဓေန မံ ပဟရေယျာ’’တိ ဘယေန သဉ္ဇာတာသင်္ကော။ ဧကမန္တံ ပဋိက္ကမ္မာတိ ဘယေနေဝ အနုပဂန္တွာ မဂ္ဂတော သယံ ပဋိက္ကမ္မ။ သန္တဇ္ဇေတွာတိ ဖရုသဝါစာယ စေဝ အာဝုဓပရိဝတ္တနာဒိကာယဝိကာရေန စ သန္တဇ္ဇေတွာ။ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကန္တိ အပရိဂ္ဂဟိတကံ။ အာလယေန အနဓိမုတ္တမ္ပိ ဘဏ္ဍံ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အာဟရာပေန္တေ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ၊ ဣမိနာ ပဌမံ ပရိစ္စတ္တာလယာနမ္ပိ ယဒိ ပစ္ဆာပိ သကသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေသညေဝ တံ ဘဏ္ဍံ ဟောတိ၊ ဗလက္ကာရေနာပိ သကသညာယ တဿ ဂဟဏေ ဒေါသော နတ္ထိ၊ အဒဒန္တဿေဝ အဝဟာရောတိ ဒဿေတိ။ ယဒိ ပန သာမိနော ‘‘ပရိစ္စတ္တံ မယာ ပဌမံ၊ ဣဒါနိ မမ သန္တကံ ဝါ ဧတံ၊ နော’’တိ အာသင်္ကာ ဟောတိ၊ ဗလက္ကာရေန ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ သကသညာဗလေနေဝ ပုန ဂဟေတဗ္ဗဘာဝဿ အာပန္နတ္တာ။ ‘‘အဒေန္တဿ ပါရာဇိက’’န္တိ ဝစနတော စောရဿ သကသညာယ ဝိဇ္ဇမာနာယပိ သာမိကေသု သာလယေသု အဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ အညေသူတိ မဟာပစ္စရိယာဒီသု။ ဝိစာရဏာယေဝ နတ္ထီတိ ဣမိနာ တတ္ထာပိ ပဋိက္ခေပါဘာဝတော အယမေဝ အတ္ထောတိ ဒဿေတိ။

၁၁၂။ ဥပနိဓိကထာယံ သင်္ဂေါပနတ္ထာယ အတ္တနော ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တဿ ဘဏ္ဍဿ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ပဋိသာမနပ္ပယောဂံ ဝိနာ နာဟံ ဂဏှာမီတိအာဒိနာ အညသ္မိံ ပယောဂေ အကတေ ရဇ္ဇသင်္ခေါဘာဒိကာလေ ‘‘န ဒါနိ တဿ ဒဿာမိ၊ န မယှံ ဒါနိ ဒဿတီ’’တိ ဥဘောဟိပိ သကသကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဓုရနိက္ခေပေ ကတေပိ အဝဟာရော နတ္ထိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ပါရာဇိကမေဝ ပဋိသာမနပ္ပယောဂဿ ကတတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ၊ န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ ပဋိသာမနကာလေ ဟိဿ ထေယျစိတ္တံ နတ္ထိ၊ ‘‘န ဒါနိ တဿ ဒဿာမီ’’တိ ထေယျစိတ္တုပ္ပတ္တိက္ခဏေ ပန သာမိနော ဓုရနိက္ခေပစိတ္တုပ္ပတ္တိယာ ဟေတုဘူတော ကာယဝစီပယောဂေါ နတ္ထိ၊ ယေန သော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျ။ န ဟိ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာယံ အာပတ္တီတိ။ ဒါနေ သဥဿာဟော၊ ရက္ခတိ တာဝါတိ အဝဟာရံ သန္ဓာယ အဝုတ္တတ္တာ နာဟံ ဂဏှာမီတိအာဒိနာ မုသာဝါဒကရဏေ ပါစိတ္တိယမေဝ ဟောတိ၊ န ဒုက္ကဋံ ¶ ထေယျစိတ္တာဘာဝေန သဟပယောဂဿာပိ အဘာဝတောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိပိ မုခေန ဒဿာမီတိ ဝဒတိ…ပေ… ပါရာဇိကန္တိ ဧတ္ထ ကတရပယောဂေန အာပတ္တိ၊ န တာဝ ပဌမေန ဘဏ္ဍပဋိသာမနပ္ပယောဂေန တဒါ ထေယျစိတ္တာဘာဝါ၊ နာပိ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ¶ ကထနပ္ပယောဂေန တဒါ ထေယျစိတ္တေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ပယောဂဿ ကပ္ပိယတ္တာတိ? ဝုစ္စတေ – သာမိနာ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဗဟုသော ယာစိယမာနောပိ အဒတွာ ယေန ပယောဂေန အတ္တနော အဒါတုကာမတံ သာမိကဿ ဉာပေတိ၊ ယေန စ သော ‘‘အဒါတုကာမော အယံ ဝိက္ခိပတီ’’တိ ဉတွာ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ တေနေဝ ပယောဂေနဿ အာပတ္တိ။ န ဟေတ္ထ ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍေ ပရိယာယေန မုတ္တိ အတ္ထိ။ အဒါတုကာမတာယ ဟိ ကဒါ တေ ဒိန္နံ၊ ကတ္ထ တေ ဒိန္နန္တိအာဒိပရိယာယဝစနေနာပိ သာမိကဿ ဓုရေ နိက္ခိပါပိတေ အာပတ္တိယေဝ။ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ – ‘‘ကိံ တုမှေ ဘဏထ…ပေ… ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ဘိက္ခုနော ပါရာဇိက’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၁)။ ပရသန္တကဿ ပရေဟိ ဂဏှာပနေ ဧဝ ပရိယာယတော မုတ္တိ၊ န သဗ္ဗတ္ထာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တတ္တာတိ ဧတ္ထ အတ္တနော ဟတ္ထေ သာမိနာ ဒိန္နတာယ ဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ စ ဌာနာစာဝနေပိ နတ္ထိ အဝဟာရော၊ ထေယျစိတ္တေန ပန ဂဟဏေ ဒုက္ကဋတော န မုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧသေဝ နယောတိ ဥဒ္ဓါရေယေဝ စောရဿ ပါရာဇိကံ၊ ကသ္မာ? အညေဟိ သာဓာရဏဿ အဘိညာဏဿ ဝုတ္တတ္တာ။ အညံ တာဒိသမေဝ ဂဏှန္တေ ယုဇ္ဇတီတိ သညာဏတော ဩကာသတော စ တေန သဒိသမေဝ အညံ ဂဏှန္တေ ယုဇ္ဇတိ၊ စောရေန သလ္လက္ခိတပ္ပဒေသတော တံ အပနေတွာ ကေဟိစိ တတ္ထ တာဒိသေ အညသ္မိံ ပတ္တေ ဌပိတေ တံ ဂဏှန္တေယေဝ ယုဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော၊ တေန စောရေန ဒိဝါ သလ္လက္ခိတပတ္တံ အညတ္ထ အပနေတွာ တဒညေ တာဒိသေ ပတ္တေ တတ္ထ ဌပိတေပိ စောရဿ ပစ္ဆာ ရတ္တိဘာဂေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ထေယျစိတ္တံ ဒိဝါ သလ္လက္ခိတပ္ပဒေသေ ဌပိတံ အညံ တာဒိသံ ပတ္တမေဝ အာလမ္ဗိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ပဒဝါရေနာတိ ထေရေန နီဟရိတွာ ဒိန္နံ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတော စောရဿ ပဒဝါရေန။ အတာဒိသမေဝ ဂဏှန္တေ ယုဇ္ဇတီတိ အတာဒိသဿ ထေရေန ဂဟဏက္ခဏေ အဝဟာရာဘာဝတော ပစ္ဆာ ဟတ္ထပတ္တံ ‘‘တ’’န္တိ ဝါ ‘‘အည’’န္တိ ဝါ သညာယ ‘‘ဣဒံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဂမနေ ပဒဝါရေနေဝ အဝဟာရော ယုဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ပါရာဇိကံ နတ္ထီတိ ပဒဝါရေပိ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ ဥပနိဓိဘဏ္ဍေ ဝိယာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဂါမဒွါရန္တိ ဗဟိဂါမေ ဝိဟာရဿ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ဂါမပ္ပဝေသဿ အာရမ္ဘပ္ပဒေသဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ၊ အန္တောဂါမန္တိ အတ္ထော။ ဒွိန္နမ္ပိ ဥဒ္ဓါရေယေဝ ¶ ပါရာဇိကန္တိ ထေရဿ အဘဏ္ဍာဂါရိကတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ သော ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဘဝေယျ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဥပနိက္ခိတ္တမေဝ သိယာ၊ ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍေ စ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှတောပိ န တာဝ ထေရဿ အဝဟာရော ဟောတိ၊ စောရဿေဝ အဝဟာရော။ ဥဘိန္နမ္ပိ ဒုက္ကဋန္တိ ¶ ထေရဿ အတ္တနော သန္တကတာယ စောရဿ သာမိကေန ဒိန္နတ္တာ အဝဟာရော န ဇာတော၊ ဥဘိန္နမ္ပိ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတတ္တာ ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။

အာဏတ္တိယာ ဂဟိတတ္တာတိ ‘‘ပတ္တစီဝရံ ဂဏှာ’’တိ ဧဝံ ထေရေန ကတအာဏတ္တိယာ ဂဟိတတ္တာ။ အဋဝိံ ပဝိသတိ၊ ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗောတိ ‘‘ပတ္တစီဝရံ ဂဏှ၊ အသုကံ နာမ ဂါမံ ဂန္တွာ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ ထေရေန ဝိဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဂါမမဂ္ဂေပိ သကလေပိ ဂါမေ ဝိစရဏဿ နိယမိတတ္တာ မဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ဂစ္ဆန္တဿေဝ ပဒဝါရေန အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဝိဟာရဿ ဟိ ပရဘာဂေ ဥပစာရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ တဿ ဂါမဿ ပရတော ဥပစာရော၊ တာဝ သဗ္ဗံ ဒဟရဿ ထေရာဏတ္တိယာ သဉ္စရဏူပစာရောဝ ဟောတိ၊ န ပန တတော ပရံ။ တေနေဝ ‘‘ဥပစာရာတိက္ကမေ ပါရာဇိကံ။ ဂါမူပစာရာတိက္ကမေ ပါရာဇိက’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ပဋိနိဝတ္တနေ စီဝရဓောဝနာဒိအတ္ထာယ ပေသနေပိ ဧသေဝ နယော။ အဋ္ဌတွာ အနိသီဒိတွာတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ သီသာဒီသု ဘာရံ ဘူမိယံ အနိက္ခိပိတွာ တိဋ္ဌန္တော ဝါ နိသီဒန္တော ဝါ ဝိဿမိတွာ ထေယျစိတ္တေ ဝူပသန္တေ ပုန ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂစ္ဆတိ စေ၊ ပါဒုဒ္ဓါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ ဘူမိယံ နိက္ခိပိတွာ ပုန တံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဥဒ္ဓါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? အာဏာပကဿ အာဏတ္တိယာ ယံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ တဿ တာဝတာ ပရိနိဋ္ဌိတတ္တာ။ ‘‘အသုကံ နာမ ဂါမ’’န္တိ အနိယမေတွာ ‘‘အန္တောဂါမံ ဂမိဿာမာ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တေ ဝိဟာရသာမန္တာ ပုဗ္ဗေ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌပုဗ္ဗာ သဗ္ဗေ ဂေါစရဂါမာပိ ခေတ္တမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ သေသန္တိ မဂ္ဂုက္ကမနဝိဟာရာဘိမုခဂမနာဒိ သဗ္ဗံ။ ပုရိမသဒိသမေဝါတိ အနာဏတ္တိယာ ဂဟိတေပိ သာမိကဿ ကထေတွာ ဂဟိတတ္တာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဝိဟာရူပစာရာဒိ သဗ္ဗံ ခေတ္တမေဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဧသေဝ နယောတိ အန္တရာမဂ္ဂေ ထေယျစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာတိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၂) ဝုတ္တံ နယံ အတိဒိသတိ။

နိမိတ္တေ ဝါ ကတေတိ စီဝရံ မေ ကိလိဋ္ဌံ၊ ကော နု ခေါ ရဇိတွာ ဒဿတီတိအာဒိနာ နိမိတ္တေ ကတေ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ အနာဏတ္တဿ ထေရေန ¶ သဒ္ဓိံ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဂမနဝါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ဧကပဿေတိ ဝိဟာရဿ မဟန္တတာယ အတ္တာနံ အဒဿေတွာ ဧကသ္မိံ ပဿေ။ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဇီရာပေတီတိ ထေယျစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဌာနာစာဝနံ အကတွာ နိဝတ္ထပါရုတနီဟာရေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဇီရာပေတိ၊ ဌာနာ စာဝေန္တဿ ပန ထေယျစိတ္တေ သတိ ပါရာဇိကမေဝ သီသေ ဘာရံ ခန္ဓေ ကရဏာဒီသု ဝိယ (ပါရာ။ ၁၀၁)။ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ နဿတီတိ အဂ္ဂိအာဒိနာ နဿတိ၊ အညော ဝါ ကောစီတိ ဣမိနာ ယေန ဌပိတံ၊ သောပိ သင်္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣတရဿာတိ ¶ စောရဿ။ ဣတရံ ဂဏှတော ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပဝိသိတွာ တဝ သာဋကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဣမိနာဝ ဥပနိဓိဘာဝတော မောစိတတ္တာ၊ သာမိကဿ ဣတရံ ဂဏှတော အတ္တနော သာဋကေ အာလယဿ သဗ္ဘာဝတော စ ‘‘ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သာမိကော စေ ‘‘မမ သန္တကံ ဣဒံ ဝါ ဟောတု၊ အညံ ဝါ၊ ကိံ တေန၊ အလံ မယှံ ဣမိနာ’’တိ ဧဝံ သုဋ္ဌု နိရာလယော ဟောတိ၊ စောရဿ ပါရာဇိကံ နတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဇာနန္တီတိ တေန ဝုတ္တဝစနံ အသုဏန္တာ န ဇာနန္တိ။ ဧသေဝ နယောတိ ဧတ္ထ သစေ ဇာနိတွာပိ စိတ္တေန န သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ၊ ဧသေဝ နယောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဋိက္ခိပန္တီတိ ဧတ္ထ စိတ္တေန ပဋိက္ခေပေါပိ သင်္ဂဟိတောဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥပစာရေ ဝိဇ္ဇမာနေတိ ဘဏ္ဍာဂါရဿ သမီပေ ဥစ္စာရပဿာဝဋ္ဌာနေ ဝိဇ္ဇမာနေ။ မယိ စ မတေ သင်္ဃဿ စ သေနာသနေ ဝိနဋ္ဌေတိ ဧတ္ထ ‘‘တံ မာရေဿာမာ’’တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေပိ ဝိဝရိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဂိလာနပက္ခေ ဌိတတ္တာ အဝိသယောတိ ဝုတ္တတ္တာ။ မရဏတော ဟိ ပရံ ဂေလညံ အဝိသယတ္တဉ္စ နတ္ထိ။ ‘‘ဒွါရံ ဆိန္ဒိတွာ ပရိက္ခာရံ ဟရိဿာမာ’’တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေပိ ဝိဝရိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သဟာယေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ တေဟိပိ ဘိက္ခာစာရာဒီဟိ ပရိယေသိတွာ အတ္တနော သန္တကေပိ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယံ သာမီစီတိ ဘဏ္ဍာဂါရေ ဝသန္တာနံ ဣဒံ ဝတ္တံ။

လောလမဟာထေရောတိ မန္ဒော မောမူဟော အာကိဏ္ဏဝိဟာရီ။ ဣတရေဟီတိ တသ္မိံယေဝ ဂဗ္ဘေ ဝသန္တေဟိ ဣတရဘိက္ခူဟိ။ ဝိဟာရရက္ခဏဝါရေ နိယုတ္တော ဝိဟာရဝါရိကော၊ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ အတ္တနော ဝါရေ ဝိဟာရရက္ခဏကော။ နိဝါပန္တိ ဘတ္တဝေတနံ။ စောရာနံ ပဋိပထံ ဂတေသူတိ စောရာနံ အာဂမနံ ဉတွာ ‘‘ပဌမတရညေဝ ဂန္တွာ သဒ္ဒံ ကရိဿာမာ’’တိ စောရာနံ အဘိမုခံ ¶ ဂတေသု၊ ‘‘စောရေဟိ ဟဋဘဏ္ဍံ အာဟရိဿာမာ’’တိ တဒနုပထံ ဂတေသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိဗဒ္ဓံ ကတွာတိ ‘‘အသုကကုလေ ယာဂုဘတ္တံ ဝိဟာရဝါရိကာနညေဝါ’’တိ ဧဝံ နိယမနံ ကတွာ။ ဒွေ တိဿော ယာဂုသလာကာ စတ္တာရိ ပဉ္စ သလာကဘတ္တာနိ စ လဘမာနောဝါတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ တတော ဦနံ ဝါ ဟောတု အဓိကံ ဝါ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ စ ယာပနမတ္တံ လဘနမေဝ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နိဿိတကေ ဇဂ္ဂေန္တီတိ တေဟိ ဝိဟာရံ ဇဂ္ဂါပေန္တီတိ အတ္ထော။ အသဟာယကဿာတိ သဟာယရဟိတဿ။ အတ္တဒုတိယဿာတိ အပ္ပိစ္ဆဿ အတ္တာ သရီရမေဝ ဒုတိယော အဿ နာညောတိ အတ္တဒုတိယော။ တဒုဘယဿာပိ အတ္ထဿ ဝိဘာဝနံ ယဿာတိအာဒိ၊ ဧတေန သဗ္ဗေန ဧကေကဿ ဝါရော န ပါပေတဗ္ဗောတိ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါကဝတ္တတ္ထာယာတိ နိစ္စံ ပစိတဗ္ဗယာဂုဘတ္တသင်္ခါတဝတ္တတ္ထာယ။ ဌပေန္တီတိ ဒါယကာ ဌပေန္တိ။ တံ ဂဟေတွာတိ တံ အာရာမိကာဒီဟိ ဒိယျမာနံ ဘာဂံ ဂဟေတွာ။ န ဂါဟာပေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ အဗ္ဘောကာသိကဿာပိ အတ္တနော အဓိကပရိက္ခာရော ဝါ ဌပိတော အတ္ထိ၊ စီဝရာဒိသင်္ဃိကဘာဂေပိ အာလယော ဝါ အတ္ထိ၊ သောပိ ဂါဟာပေတဗ္ဗောဝ။ ဒိဂုဏန္တိ အညေဟိ လဗ္ဘမာနတော ဒိဂုဏံ။ ပက္ခဝါရေနာတိ အဍ္ဎမာသဝါရေန။

၁၁၃။ သုင်္ကဃာတကထာယံ ¶ သုင်္ကံ ယတ္ထ ရာဇပုရိသာ ဟနန္တိ အဒဒန္တာနံ သန္တကံ အစ္ဆိန္ဒိတွာပိ ဂဏှန္တိ၊ တံ ဌာနံ သုင်္ကဃာတန္တိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋံ ကာတုံ တဉှီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတီတိ ဧတ္ထ ပဌမပါဒံ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ ဌပေတွာ ဒုတိယပါဒေ ဥဒ္ဓဋမတ္တေ ပါရာဇိကံ။ ဥဒ္ဓရိတွာ ဗဟိ အဋ္ဌပိတေပိ ဗဟိ ဌိတော ဧဝ နာမ ဟောတီတိ ကတွာ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ပဒဝါရေသုပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရိဝတ္တိတွာ အဗ္ဘန္တရိမံ ဗဟိ ဌပေတိ၊ ပါရာဇိကန္တိ ဣဒံ သယံ ဗဟိ ဌတွာ ပဌမံ အဗ္ဘန္တရိမံ ဥက္ခိပိတွာ ဝါ သမကံ ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ပရိဝတ္တနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဗဟိ ဌတွာ ဥက္ခိတ္တမတ္တေ ဟိ သဗ္ဗံ ဗဟိဂတမေဝ ဟောတီတိ။ သစေ ပန သော ဗဟိ ဌတွာပိ ဗာဟိရပုဋကံ ပဌမံ အန္တော ဌပေတွာ ပစ္ဆာ အဗ္ဘန္တရိမံ ဥက္ခိပိတွာ ဗဟိ ဌပေတိ၊ တဒါပိ ဧကာဗဒ္ဓတာယ အဝိဇဟိတတ္တာ အဝဟာရော န ဒိဿတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဘူမိယံ ပတိတွာ ဝတ္တန္တံ ပုန အန္တော ပဝိသတိ၊ ပါရာဇိကမေဝါတိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၃) ဝုတ္တတ္တာ ဗာဟိရပုဋကေ ¶ အန္တောပဝိဋ္ဌေပိ ဗဟိဂတဘာဝတော န မုစ္စတိ၊ အန္တောဂတံ ပန ပုဋကံ ပဌမံ၊ ပစ္ဆာ ဧဝ ဝါ ဗဟိ ဌပိတမတ္တေ ဝါ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ဗဟိ ဘူမိယံ ပါတိတဿ ကေနစိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓတာယ အဘာဝေန အန္တောပဝိဋ္ဌေပိ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ၊ ဣဒံ ပန ဧကာဗဒ္ဓတ္တာ တေန သဒ္ဓိံ န သမေတိ။ တသ္မာ ယထာ အန္တောဘူမိဂတေန ဧကာဗဒ္ဓတာ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဥဘယဿာပိ ဗဟိဂတဘာဝေ သာဓိတေယေဝ အဝဟာရောတိ ဝိညာယတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယေ ပန ပရိဝတ္တိတွာတိ ဣမဿ နိဝတ္တိတွာတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တေဟိ ပန အဗ္ဘန္တရိမံ ဗဟိ ဌပေတီတိ အယမတ္ထော ဂဟိတော ဟောတီတိ တတ္ထ သင်္ကာယေဝ နတ္ထိ။ ဧကာဗဒ္ဓန္တိ ကာဇကောဋိယံ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဗန္ဓိတွာ ကာဇကောဋိယံ ဌပိတမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ ပါရာဇိကန္တိ ဗဟိ ဂဟိတကာဇကောဋိယံ ဌပိတံ ယဒိ ပါဒံ အဂ္ဃတိ၊ ပါရာဇိကမေဝ၊ အန္တောဌပိတေန ဧကာဗဒ္ဓတာယ အဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂစ္ဆန္တေ ယာနေ ဝါ…ပေ… ဌပေတီတိ သုင်္ကဃာတံ ပဝိသိတွာ အပ္ပဝိသိတွာ ဝါ ဌပေတိ။ သုင်္ကဋ္ဌာနဿ ဗဟိ ဌိတန္တိ ယာနာဒီဟိ နီဟဋတ္တာ ဗဟိ ဌိတံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဗဟိ ဌပိတ’’န္တိ ပါဌံ ဝိကပ္ပေတွာ သုင်္ကဋ္ဌာနတော ပုဗ္ဗေဝ ဗဟိ ဌပိတန္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ၊ သုင်္ကဋ္ဌာနေ ပဝိသိတွာ ယာနေ ဌပိတေပိ ပဝတ္တိတွာ ဂတေ ဝိယ ဒေါသာဘာဝတော။ ယော ပန သုင်္ကဋ္ဌာနဿ အန္တောဝ ပဝိသိတွာ ‘‘သုင်္ကဋ္ဌာန’’န္တိ ဉတွာ ထေယျစိတ္တေန အာဂတမဂ္ဂေန ပဋိနိဝတ္တိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တဿာပိ ယဒိ တေန ဒိသာဘာဂေန ဂစ္ဆန္တာနမ္ပိ ဟတ္ထတော သုင်္ကံ ဂဏှန္တိ၊ ပါရာဇိကမေဝ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေတိ ယာနာဒီဟိ နီဟရဏေ။ တတြာတိ တသ္မိံ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒေ (ပါရာ။ ၅၇၁ အာဒယော)။

၁၁၄။ ပါဏကထာယံ ¶ အာဌပိတောတိ မာတာပိတူဟိ ဣဏံ ဂဏှန္တေဟိ ‘‘ယာဝ ဣဏဒါနာ အယံ တုမှာကံ သန္တိကေ ဟောတူ’’တိ ဣဏဒါယကာနံ နိယျာတိတော။ အဝဟာရော နတ္ထီတိ မာတာပိတူဟိ ပုတ္တဿ အပရိစ္စတ္တတ္တာ မာတာပိတူနဉ္စ အသန္တကတ္တာ အဝဟာရော နတ္ထိ။ ဓနံ ပန ဂတဋ္ဌာနေ ဝဍ္ဎတီတိ ဣမိနာ အာဌပေတွာ ဂဟိတဓနံ ဝဍ္ဎိယာ သဟ အာဌပိတပုတ္တဟာရကဿ ဂီဝါတိ ဒဿိတန္တိ ဝဒန္တိ။ ဒါသဿ ဇာတောတိ ဥက္ကဋ္ဌလက္ခဏံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ဒါသိကုစ္ဆိယံ ပန အဒါသဿ ဇာတောပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတော ¶ ။ ပရဒေသတော ပဟရိတွာတိ ပရဒေသဝိလုမ္ပကေဟိ ရာဇစောရာဒီဟိ ပဟရိတွာ။ သုခံ ဇီဝါတိ ဝဒတီတိ ထေယျစိတ္တေန သာမိကာနံ သန္တိကတော ပလာပေတုကာမတာယ ဝဒတိ၊ တထာ ပန အစိန္တေတွာ ကာရုညေန ‘‘သုခံ ဂန္တွာ ဇီဝါ’’တိ ဝဒန္တဿ နတ္ထိ အဝဟာရော၊ ဂီဝါ ပန ဟောတိ။ ဒုတိယပဒဝါရေတိ ယဒိ ဒုတိယပဒံ အဝဿံ ဥဒ္ဓရိဿတိ၊ ဘိက္ခုဿ ‘‘ပလာယိတွာ သုခံ ဇီဝါ’’တိ ဝစနက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ။ အနာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာတိ တဿ ဝစနေန ဝေဂဝဍ္ဎနေ အကတေပိ ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတံ အာဒိယေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၈၉၊ ၉၁) အာဒါနဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တပရိယာယေန မုစ္စတီတိ။

၁၁၇။ စတုပ္ပဒကထာယံ ပါဠိယံ အာဂတာဝသေသာတိ ပါဠိယံ အာဂတေဟိ ဟတ္ထိ အာဒီဟိ အညေ ပသု-သဒ္ဒဿ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ။ ဘိင်္ကစ္ဆာပန္တိ ‘‘ဘိင်္ကာ ဘိင်္ကာ’’တိ သဒ္ဒါယနတော ဧဝံ လဒ္ဓနာမံ ဟတ္ထိပေါတကံ။ အန္တောဝတ္ထုမှီတိ ပရိက္ခိတ္တေ။ ဗဟိနဂရေ ဌိတဿာတိ ပရိက္ခိတ္တနဂရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အပရိက္ခိတ္တနဂရေ ပန အန္တောနဂရေ ဌိတဿာပိ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ။ ခဏ္ဍဒွါရန္တိ အတ္တနာ ခဏ္ဍိတဒွါရံ။ ဧကော နိပန္နောတိ ဧတ္ထာပိ ဗန္ဓောတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ‘‘နိပန္နဿ ဒွေ’’တိ။ ဃာတေတီတိ ဧတ္ထ ထေယျစိတ္တေန ဝိနာသေန္တဿ သဟပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝဒန္တိ။

၁၁၈။ ဩစရကကထာယံ ပရိယာယေန ဟိ အဒိန္နာဒါနတော မုစ္စတီတိ ဣဒံ အာဏတ္တိကပယောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ သယမေဝ ပန အဘိယုဉ္ဇနာဒီသု ပရိယာယေနပိ မောက္ခော နတ္ထိ။

ဩဏိရက္ခကထာယံ ¶ ဩဏိန္တိ ဩဏီတံ၊ အာနီတန္တိ အတ္ထော။ ဩဏိရက္ခဿ သန္တိကေ ဌပိတဘဏ္ဍံ ဥပနိဓိ (ပါရာ။ ၁၁၂) ဝိယ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ သင်္ဂေါပနတ္ထာယ အနိက္ခိပိတွာ ယထာဌပိတဋ္ဌာနေ ဧဝ မုဟုတ္တမတ္တံ ဩလောကနတ္ထာယ ဌပိတတ္တာ တဿ ဘဏ္ဍဿ ဌာနာစာဝနမတ္တေန ဩဏိရက္ခကဿ ပါရာဇိကံ ဟောတိ။

သံဝိဒါဝဟာရကထာယံ ¶ သံဝိဓာယာတိ သံဝိဒဟိတွာ။ တေန နေသံ ဒုက္ကဋာပတ္တိယောတိ အာဏတ္တိဝသေန ပါရာဇိကာပတ္တိယာ အသမ္ဘဝေ သတီတိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ တေန အာဏတ္တာ ယထာဏတ္တိဝသေန ဟရန္တိ၊ အာဏတ္တိက္ခဏေ ဧဝ ပါရာဇိကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ပါဠိယံ ‘‘သမ္ဗဟုလာ သံဝိဒဟိတွာ ဧကော ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ အာပတ္တိ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၁၈) ဧတ္ထာပိ အာဏာပကာနံ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ အာပတ္တိ၊ အဝဟာရကဿ ဥဒ္ဓါရေတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဧကံ အာဏာပေန္တိ ‘ဂစ္ဆေတံ အာဟရာ’တိ၊ တဿုဒ္ဓါရေ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကန္တိအာဒီသုပိ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ သာဟတ္ထိကံ ဝါ အာဏတ္တိကဿ အာဏတ္တိကံ ဝါ သာဟတ္ထိကဿ အင်္ဂံ န ဟောတီတိ ဘိန္နကာလိကတ္တာ အညမညဿ အင်္ဂံ န ဟောတိ။ တထာ ဟိ သဟတ္ထာ အဝဟရန္တဿ ဌာနာစာဝနက္ခဏေ အာပတ္တိ၊ အာဏတ္တိယာ ပန အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝါတိ ဘိန္နကာလိကတ္တာ အာပတ္တိယောတိ။

၁၁၉။ သင်္ကေတကမ္မကထာယံ ဩစရကေ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ဧတ္ထ အဝဿံ ဟာရိယေ ဘဏ္ဍေတိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၈) ဝုတ္တနယေနေဝ။ ပါဠိယံ ‘‘တံ သင်္ကေတံ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ’’တိ တဿ သင်္ကေတဿ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘တံ နိမိတ္တံ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

၁၂၀။ နိမိတ္တကမ္မကထာယံ အက္ခိနိခဏနာဒိနိမိတ္တကမ္မံ ပန လဟုကံ ဣတ္တရကာလံ၊ တသ္မာ တင်္ခဏေယေဝ တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရိတုံ န သက္ကာ။ နိမိတ္တကမ္မာနန္တရမေဝ ဂဏှိတုံ အာရဒ္ဓတ္တာ တေနေဝ ¶ နိမိတ္တေန အဝဟရတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယဒိ ဧဝံ ပုရေဘတ္တပ္ပယောဂေါဝ ဧသောတိ ဝါဒေါ ပမာဏဘာဝံ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ။ န ဟိ သင်္ကေတကမ္မံ (ပါရာ။ ၁၁၉) ဝိယ နိမိတ္တကမ္မံ ကာလပရိစ္ဆေဒယုတ္တံ။ ကာလဝသေန ဟိ သင်္ကေတကမ္မံ ဝုတ္တံ၊ ကိရိယာဝသေန နိမိတ္တကမ္မန္တိ အယမေဝ တေသံ ဝိသေသော။ ‘‘တံ နိမိတ္တံ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ မူလဋ္ဌဿ အနာပတ္တီ’’တိ ဣဒံ ပန နိမိတ္တကရဏတော ပုရေ ¶ ဂဏှန္တဿ စေဝ နိမိတ္တကမ္မေ စ ကတေပိ ဂဏှိတုံ အနာရဘိတွာ ပစ္ဆာ သယမေဝ ဂဏှန္တဿ စ ဝသေန ဝုတ္တံ။

၁၂၁။ အာဏတ္တိကထာယံ အသမ္မောဟတ္ထန္တိ ယသ္မာ သင်္ကေတကမ္မနိမိတ္တကမ္မာနိ ကရောန္တော န ကေဝလံ ပုရေဘတ္တာဒိကာလသင်္ကေတကမ္မံ အက္ခိနိခဏနာဒိနိမိတ္တကမ္မမေဝ ဝါ ကရောတိ၊ အထ ခေါ ဧဝံဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဘဏ္ဍံ ဂဏှာတိ၊ ဘဏ္ဍနိယမမ္ပိ ကရောတိ၊ တွံ ဣတ္ထန္နာမဿ ပါဝဒ၊ သော အညဿ ပါဝဒတူတိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလပဋိပါဋိယာ စ အာဏာပေတိ၊ တသ္မာ ပုဗ္ဗဏှာဒိကာလဝသေန အက္ခိနိခဏနာဒိကိရိယာဝသေန ဘဏ္ဍပုဂ္ဂလပဋိပါဋိဝသေန စ အာဏတ္တေ ဧတေသု သင်္ကေတကမ္မနိမိတ္တကမ္မေသု ဝိသင်္ကေတာ ဝိသင်္ကေတဘာဝေ သမ္မောဟော ဇာယတိ၊ တဒပဂမေန အသမ္မောဟတ္ထံ။ ယံ အာဏာပကေန နိမိတ္တသညံ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ပုဗ္ဗဏှာဒီသု အက္ခိနိခဏနာဒီသု ဝါ ဂဟဏတ္ထံ အာဏာပေန္တေန ဤဒိသဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိယုတ္တံ ဂဏှာတိ ဧဝံ ဂဟဏဿ နိမိတ္တဘူတသညာဏံ ကတွာ ယံ ဘဏ္ဍံ ဝုတ္တံ။ အယံ ယုတ္တိ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု ဥပရိ ဝက္ခမာနေသု စ သဗ္ဗတ္ထ အာဏတ္တိပ္ပသင်္ဂေသု အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကာဒီနံ ဘာဝသင်္ခါတာ ဝိနယယုတ္တိ၊ သာ စ အာဏတ္တဿ ကိရိယာနိဋ္ဌာပနက္ခဏေ အာဏာပကဿ ပယောဂေ ထေယျစိတ္တာနံ အဘာဝါ အာဏတ္တိက္ခဏေ ဧကာ ဧဝ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဧဝံ ဥပပတ္တိယာ ပဝတ္တတ္တာ ယုတ္တီတိ ဝုတ္တာ။ ‘‘မူလဋ္ဌဿ ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ သင်္ဃရက္ခိတေန ပဋိဂ္ဂဟိတေပိ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဓမ္မရက္ခိတာနံ ဒုက္ကဋမေဝ၊ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အာစရိယဿ ထုလ္လစ္စယန္တိ အာဟ ‘‘မဟာဇနော ဟီ’’တိအာဒိ။ မဟာဇနောတိ စ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဓမ္မရက္ခိတသင်္ဃရက္ခိတေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မူလဋ္ဌဿေဝ ဒုက္ကဋန္တိ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဒုက္ကဋံ။ ဣဒဉ္စ မူလဋ္ဌဿ ထုလ္လစ္စယာဘာဝဒဿနတ္ထံ ပဌမံ အာဏတ္တိက္ခဏေ ဒုက္ကဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန သင်္ဃရက္ခိတဿ ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ ပုန ဒုက္ကဋသမ္ဘဝံ သန္ဓာယ။ န ဟိ သော ဧကပယောဂေန ဒုက္ကဋဒွယံ အာပဇ္ဇတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝိသင်္ကေတတ္တာ ပါဠိယံ ‘မူလဋ္ဌဿာ’တိ အဝတွာ ‘ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’တိ သာမညေန ဝုတ္တတ္တာ ဣဒံ သင်္ဃရက္ခိတဿ ဒုက္ကဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ကိဉ္စာပိ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ၊ ပါဠိတော ပန ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ န ဟိ တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏပ္ပယောဂေ အနာပတ္တိ ဟောတီတိ။ ဣမိနာဝ ဟေဋ္ဌာ အာဂတဝါရေသုပိ ပဋိဂ္ဂဏှန္တာနံ ¶ ¶ ဒုက္ကဋံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဏ္ဏေ ဝါ သိလာဒီသု ဝါ ‘စောရိယံ ကာတဗ္ဗ’န္တိ လိခိတွာ ဌပိတေ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပန ‘‘အသုကဿ ဂေဟေ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ဧဝံ နိယမေတွာ လိခိတေ ယုဇ္ဇတိ၊ န အနိယမေတွာ လိခိတေတိ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ မဂ္ဂါနန္တရဖလသဒိသာတိ ဣမိနာ ယထာ အရိယပုဂ္ဂလာနံ မဂ္ဂါနန္တရေ ဖလေ ဥပ္ပန္နေ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပရိယောသာနံ ဘာဝနာကိစ္စံ နိပ္ဖန္နံ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝမေတိဿာ အတ္ထသာဓကစေတနာယ ဥပ္ပန္နာယ အာဏတ္တိကိစ္စံ နိပ္ဖန္နမေဝါတိ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ အယံ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကော’’တိ၊ အာဏတ္တိဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပကစေတနာက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ အတ္ထော။

အာဏတ္တိကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၁၂၂။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဘူမဋ္ဌထလဋ္ဌာဒီသု။ ပါဠိယံ မနုဿပရိဂ္ဂဟိတံ သန္ဓာယ ‘‘ပရပရိဂ္ဂဟိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အာမသတိ ဖန္ဒာပေတိ ဌာနာ စာဝေတီတိ ဣမေဟိ တီဟိ ပဒေဟိ ပုဗ္ဗပယောဂသဟိတံ ပဉ္စမံ အဝဟာရင်္ဂံ ဝုတ္တံ၊ ဌာနာ စာဝေတီတိ စ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ အာဏတ္တိကာဒယော သဗ္ဗေပိ ပယောဂါ ဓုရနိက္ခေပေါ စ ဣဓ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၂၅။ ဌာနာစာဝနန္တိ ဣဒံ ပါဠိအနုသာရတော ဝုတ္တံ ဓုရနိက္ခေပဿာပိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗတော။ ဧသ နယော ဥပရိပိ သဗ္ဗတ္ထ။ တတ္ထ ဟိ န စ သကသညီတိ ဣမိနာ ပရပရိဂ္ဂဟိတတာ ဝုတ္တာ၊ န စ ဝိဿာသဂ္ဂါဟီ န စ တာဝကာလိကန္တိ ဣမေဟိ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ၊ တီဟိ ဝါ ဧတေဟိ ပရပရိဂ္ဂဟိတတာ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ စ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကန္တိ ‘‘မမေဒ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဟဝသေန အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ အရညေ ဒါရုတိဏပဏ္ဏာဒိ။ ဆဍ္ဍိတန္တိ ပဌမံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပစ္ဆာ အနတ္ထိကတာယ ဆဍ္ဍိတံ ယံ ကိဉ္စိ။ ဆိန္နမူလကန္တိ နဋ္ဌံ ပရိယေသိတွာ အာလယသင်္ခါတဿ မူလဿ ဆိန္နတ္တာ ဆိန္နမူလကံ။ အဿာမိကန္တိ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကာဒီဟိ တီဟိ အာကာရေဟိ ဒဿိတံ အဿာမိကဝတ္ထု။ ဥဘယမ္ပီတိ အဿာမိကံ အတ္တနော သန္တကဉ္စ။

၁၃၁။ တသ္မိံယေဝ ¶ အတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗတ္တာတိ တသ္မိံယေဝ မတသရီရေ ပေတတ္တဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တာ။ ရုက္ခာဒီသု လဂ္ဂိတသာဋကေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ မနုဿေဟိ အဂေါပိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ သစေ ပနေတံ ဒေဝါလယစေတိယရုက္ခာဒီသု ¶ နိယုတ္တေဟိ ပုရိသေဟိ ရက္ခိတဂေါပိတံ ဟောတိ၊ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ထောကေ ခါယိတေ…ပေ… ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ အဒိန္နာဒါနာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဇိဃစ္ဆိတပါဏိနာ ခါဒိယမာနမံသဿ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ခါဒနံ နာမ ကာရုညဟာနိတော လောလဘာဝတော စ အသာရုပ္ပမေဝ။ တေနေဝ ဟိ အရိယဝံသိကာ အတ္တနော ပတ္တေ ဘတ္တံ ခါဒန္တမ္ပိ သုနခါဒိံ တဇ္ဇေတွာ န ဝါရေန္တိ၊ တိရစ္ဆာနာနံ အာမိသဒါနေ ကုသလံ ဝိယ တေသံ အာမိသဿ အစ္ဆိန္ဒနေပိ အကုသလမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ပရာနုဒ္ဒယတာယ စ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၀)။

ဗဟု ဧကတော ဒါရုအာဒိဘာရိယဿ ဧကဿ ဘဏ္ဍဿ ဥက္ခိပနကာလေ ‘‘ဂဏှထ ဥက္ခိပထာ’’တိ ဝစီပယောဂေန သဒ္ဓိံ ကာယပယောဂသဗ္ဘာဝဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘သာဟတ္ထိကာဏတ္တိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တွံ ဧတံ ဝတ္ထုံ ဂဏှ၊ အဟံ အည’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တေ ပန အဝဟာရေ အတ္တနာ ဂဟိတံ သာဟတ္ထိကမေဝ၊ ပရေန ဂါဟာပိတံ အာဏတ္တိကမေဝ၊ တေနေဝ တဒုဘယဂ္ဃေန ပဉ္စမာသေပိ ပါရာဇိကံ န ဟောတိ၊ ဧကေကဘဏ္ဍဂ္ဃဝသေန ထုလ္လစ္စယာဒိမေဝ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘သာဟတ္ထိကံ ဝါ အာဏတ္တိကဿ အင်္ဂံ န ဟောတီ’’တိအာဒိ။ ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍံ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စ အဒါတုကာမတာယ ‘‘ဒေမိ ဒမ္မီ’’တိ ဝိက္ခိပန္တော တုဏှီဘာဝေန ဝိဟေဌေန္တောပိ တေန တေန ကာယဝိကာရာဒိကိရိယာယ ပရဿ ဓုရံ နိက္ခိပါပေသီတိ ‘‘ကိရိယာသမုဋ္ဌာနဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၁၃၅။ ဝိနီတဝတ္ထူသု ¶ နိရုတ္တိယေဝ တံတံအတ္ထဂ္ဂဟဏဿ ဥပါယတာယ ပထောတိ နိရုတ္တိပထော၊ တေနေဝါဟ ‘‘ဝေါဟာရဝစနမတ္တေ’’တိ။ ယထာကမ္မံ ဂတောတိ တတော ပေတတ္တဘာဝတော မတဘာဝံ ဒဿေတိ။ အဗ္ဘုဏှေတိ အာသန္နမရဏတာယ သရီရဿ ဥဏှသမင်္ဂိတံ ဒဿေတိ၊ တေနေဝါဟ ‘‘အလ္လသရီရေ’’တိ။ ကုဏပဘာဝံ ဥပဂတမ္ပိ ဘိန္နမေဝ အလ္လဘာဝတော ဘိန္နတ္တာ။ ဝိသဘာဂသရီရေတိ ဣတ္ထိသရီရေ။ သီသေ ဝါတိအာဒိ အဓက္ခကေ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလေ ပဒေသေ စိတ္တဝိကာရပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အနာမသန္တေန ကတံ သုကတမေဝ။ မတသရီရမ္ပိ ဟိ ယေန ကေနစိ အာကာရေန သဉ္စိစ္စ ဖုသန္တဿ အနာမာသဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တမေဝ။ န ဟိ အပါရာဇိကဝတ္ထုကေပိ စိတ္တာဒိဣတ္ထိရူပေ ဘဝန္တံ ဒုက္ကဋံ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတေ မတိတ္ထိသရီရေ နိဝတ္တတိ။

၁၃၈။ ဗလသာတိ ¶ ဗလေန။ သာဋကော ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမီတိ အနာဂတဝစနံ ပသိဗ္ဗကဂ္ဂဟဏတော ပုရေတရံ သမုပ္ပန္နပရိကပ္ပဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဂဟဏက္ခဏေ ပန ‘‘သာဋကော စေ၊ ဂဏှာမီ’’တိ ပသိဗ္ဗကံ ဂဏှာတီတိ ဧဝမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော၊ န ပန ဗဟိ နီဟရိတွာ သာဋကဘာဝံ ဉတွာ ဂဟေဿာမီတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဥဒ္ဓါရေယေဝ ပါရာဇိက’’န္တိ။ ဣတရထာ ‘‘ဣဒါနိ န ဂဏှာမိ၊ ပစ္ဆာ အန္ဓကာရေ ဇာတေ ဝိဇာနနကာလေ ဝါ ဂဏှိဿာမိ၊ ဣဒါနိ ဩလောကေန္တော ဝိယ ဟတ္ထဂတံ ကရောမီ’’တိ ဂဏှန္တဿာပိ ဂဟဏက္ခဏေ အဝဟာရော ဘဝေယျ၊ န စ တံ ယုတ္တံ တဒါ ဂဟဏေ သန္နိဋ္ဌာနာဘာဝါ။ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာယ ဧဝ ဟိ ပါဏာတိပါတာဒိအကုသလံ ဝိယ။ န ဟိ ‘‘ပစ္ဆာ ဝဓိဿာမီ’’တိ ပါဏံ ဂဏှန္တဿ တဒေဝ တသ္မိံ မတေပိ ပါဏာတိပါတော ဟောတိ ဝဓကစေတနာယ ပယောဂဿ အကတတ္တာ၊ ဧဝမိဓာပိ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ အဝဟရိဿာမီတိအာဒိနာ ကာလပရိကပ္ပနဝသေန ဌာနာ စာဝိတေပိ တဒါပိ အဝဟာရော န ဟောတိ ဩကာသပရိကပ္ပေ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၃၈) ဝိယ၊ တသ္မိံ ပန ယထာပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနေ ကာလေ အာဂတေ ဘဏ္ဍံ ဘူမိယံ အနိက္ခိပိတွာပိ ထေယျစိတ္တေန ဂစ္ဆတော ပဒဝါရေန အဝဟာရောတိ ခါယတိ။ တသ္မာ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပော ဩကာသပရိကပ္ပော ကာလပရိကပ္ပောတိ တိဝိဓောပိ ပရိကပ္ပော ¶ ဂဟေတဗ္ဗော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဩကာသပရိကပ္ပေ သမောဓာနေတွာ ကာလပရိကပ္ပော ဝိသုံ န ဝုတ္တောတိ အမှာကံ ခန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗောတိ ဘူမိယံ အနိက္ခိပိတွာ ဝီမံသိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပရိယုဋ္ဌိတောတိ အနုဗဒ္ဓါ။

ပရိကပ္ပော ဒိဿတီတိ ဂဟဏက္ခဏေ ပရိကပ္ပော ဒိဿတိ၊ န တဒါ တေသံ မတေန အဝဟာရောတိ ဒဿေတိ။ ဒိသွာ ဟဋတ္တာ ပရိကပ္ပာဝဟာရော န ဒိဿတီတိ ပစ္ဆာ ပန ဗဟိ ဝီမံသိတွာ သာဋကဘာဝံ ဉတွာ တတော ပစ္ဆာ ထေယျစိတ္တေန ဟဋတ္တာ ပုဗ္ဗေ ကတဿ ပရိကပ္ပဿ အဝဟာရာနင်္ဂတ္တာ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဉတွာ ဟရဏေ ဝိယ ထေယျာဝဟာရော ဧဝ သိယာ။ တသ္မာ ပရိကပ္ပာဝဟာရော န ဒိဿတိ။ သာဋကော စေ ဘဝိဿတီတိအာဒိကဿ ပရိကပ္ပဿ တဒါ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ကေဝလံ အဝဟာရော ဧဝ၊ န ပရိကပ္ပာဝဟာရောတိ အဓိပ္ပာယော၊ တေန ဘဏ္ဍပရိကပ္ပာဝဟာရဿ ‘‘သာဋကော စေ ဘဝိဿတိ၊ ဂဟေဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဘဏ္ဍသန္နိဋ္ဌာနာဘာဝက္ခဏေယေဝ ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ ‘‘ယံ ပရိကပ္ပိတံ၊ တံ အဒိဋ္ဌံ ပရိကပ္ပိတဘာဝေ ဌိတံယေဝ ဥဒ္ဓရန္တဿ အဝဟာရော’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဩကာသပအပ္ပာဝဟာရော ဘဏ္ဍံ ဒိသွာ အဝဟရန္တဿ ပရိကပ္ပာဝဟာရော သိယာတိ? နာယံ ဒေါသော အဘဏ္ဍဝိသယတ္တာ တဿ ပရိကပ္ပဿ၊ ပုဗ္ဗေဝ ဒိသွာ ဉာတဘဏ္ဍဿေဝ ဟိ ဩကာသပရိကပ္ပော ဝုတ္တော။ တံ မညမာနော တံ အဝဟရီတိ ဣဒံ သုတ္တံ ကိဉ္စာပိ ‘‘တညေဝေတ’’န္တိ နိယမေတွာ ဂဏှန္တဿ ¶ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ‘‘တဉ္စေ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တေ ဣမသ္မိံ ပရိကပ္ပေပိ ‘‘ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဂဟဏေ နိယမသဗ္ဘာဝါ အဝဟာရတ္ထသာဓကံ ဟောတီတိ ဥဒ္ဓဋံ၊ တေနေဝ ‘‘သမေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကေစီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယမေဝ ဧကစ္စေ အာစရိယာ။ မဟာပစ္စရိယံ ပနာတိအာဒိနာပိ ကေစိဝါဒေါ ဂါရယှော၊ မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒေါဝ ယုတ္တတရောတိ ဒဿေတိ။

အလင်္ကာရဘဏ္ဍန္တိ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာဒိ။ ကုသံ ပါတေတွာတိ ဝိလီဝမယံ ဝါ တာလပဏ္ဏာဒိမယံ ဝါ ကတသညာဏံ ပါတေတွာ။ ပရကောဋ္ဌာသတော ကုသေ ဥဒ္ဓဋေပိ န တာဝ ကုသဿ ပရိဝတ္တနံ ဇာတန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဓါရေ ရက္ခတီ’’တိ။ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပါရာဇိကန္တိ ဣမိနာ ဌာနာစာဝနံ ဓုရနိက္ခေပဉ္စ ဝိနာ ကုသသင်္ကာမနံ နာမ ဝိသုံ ဧကောယံ အဝဟာရောတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗေပိ ဟိ အဝဟာရာ ¶ သာဟတ္ထိကာဏတ္တိကာဓိပ္ပာယယောဂေဟိ နိပ္ဖာဒိယမာနာ အတ္ထတော ဌာနာစာဝနဓုရနိက္ခေပကုသသင်္ကာမနေသု တီသု သမောသရန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣတရော တဿ ဘာဂံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကန္တိ ပုရိမဿ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ အာလယဿ အဝိဂတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ အာလယေ ပန သဗ္ဗထာ အသတိ အဝဟာရော န ဟောတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဝိစိနိတာဝသေသံ ဂဏှန္တဿာပိ အဝဟာရော နတ္ထေဝါ’’တိ။

နာယံ မမာတိ ဇာနန္တောပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန တတ္ထ ဝေမတိကောပိ ဟုတွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တောပိ သင်္ဂယှတိ။ သိဝေယျကန္တိ သိဝိရဋ္ဌေ ဇာတံ။

၁၄၀-၁။ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာတိ ပစာပေတွာ။ တသ္မိံ ပါစိတ္တိယန္တိ အဒိန္နာဒါနဘာဝေန သဟပယောဂဿာပိ အဘာဝါ ဒုက္ကဋံ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဏတ္တေဟီတိ သမ္မတေန အာဏတ္တေဟိ။ အာဏတ္တေနာတိ သာမိကေဟိ အာဏတ္တေန။ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ သမ္မတာဒီဟိ ဒိန္နတ္တာ န ပရာဇိကံ ဇာတံ၊ အသန္တံ ပုဂ္ဂလံ ဝတွာ ဂဟိတတ္တာ ပန ဘဏ္ဍဒေယျံ ဝုတ္တံ။ အညေန ဒိယျမာနန္တိ သမ္မတာဒီဟိ စတူဟိ အညေန ဒိယျမာနံ။ ဂဏှန္တောတိ ‘‘အပရဿ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဂဏှန္တော။ အပရဿာတိ အသန္တံ ပုဂ္ဂလံ အဒဿေတွာ ပန ‘‘အပရံ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဝါ ဂဏှတော ဂိဟိသန္တကေ သာမိနာ စ ‘‘ဣမဿ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အာဏတ္တေန စ ဒိန္နေ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န ဟောတိ၊ သင်္ဃသန္တကေ ပန ဟောတီတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ အသမ္မတေန ဝါ အနာဏတ္တေန ဝါတိအာဒိ ပုန ဝုတ္တံ။ ဣတရေဟိ ဒိယျမာနန္တိ သမ္မတေန အာဏတ္တေန ဝါ ဒိယျမာနံ။ ဧဝံ ဂဏှတောတိ ‘‘အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဝါ ဂဏှတော။ သာမိကေန ပနာတိ ဧတ္ထ ပန-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတကော၊ တေန ‘‘အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝါ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဝါ ဂဏှန္တေ သာမိကေန သယံ ဒေန္တေ ဝါ ဒါပေန္တေ ဝါ ဝိသေသော အတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုဒိန္နန္တိ ဘဏ္ဍဒေယျံ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဟေဋ္ဌာ ပန သာမိကေန တေန အာဏတ္တေန ဝါ ဒိယျမာနံ ဂိဟိသန္တကံ ‘‘အပရဿ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဂဏှတော အပရဿ အဘာဝတော သာမိသန္တကမေဝ ဟောတီတိ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဇာတံ၊ ဣဓ ပန တေဟိယေဝ ဒိယျမာနံ ‘‘အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဝါ ကူဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ¶ ဝါ ဂဏှတော ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ¶ အညာတကဝိညတ္တိမတ္တံ ဌပေတွာ ဘဏ္ဍဒေယျံ န ဟောတီတိ သုဒိန္နမေဝါတိ ဝုတ္တံ။ အဿာမိကေန ပန အာဏတ္တေန ဒိန္နံ ဘဏ္ဍံ ဂဏှတော ဘဏ္ဍဒေယျမေဝါတိ ဝဒန္တိ၊ ပတ္တစတုက္ကေ ဝိယ အဝဟာရတာဝေတ္ထ ယုတ္တာ၊ သင်္ဃသန္တကေ ပန ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ သာမိကဿ ကဿစိ အဘာဝါ သမ္မတေန ဒိန္နေပိ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၄၆-၉။ အာဟရာပေန္တေသု ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ ‘‘ဂဟိတေ အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ ဝစနတော အနတ္တမနဿ သန္တကံ ဂဟိတမ္ပိ ပုန ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သမ္မုခီဘူတေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော ဘာဇနီယဘဏ္ဍံ ဥပစာရသီမဋ္ဌာနမေဝ ပါပုဏာတီတိ အာဟ ‘‘အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတဿေဝ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ ဥဘိန္နံ သာလယဘာဝေပိ စောရဿ အဒတွာ သာမိကဿေဝ ဒါတဗ္ဗံ စောရေနာပိ သာမိကဿေဝ ဒါတဗ္ဗတော။ ဧသေဝ နယောတိ ပံသုကူလသညာယ ဂဟိတေ ဘဏ္ဍဒေယျံ၊ ထေယျစိတ္တေန ပါရာဇိကန္တိ အတ္ထော။

ဝုဋ္ဌဟန္တေသူတိ ဂါမံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယန္တေသု။ အဝိသေသေနာတိ သဥဿာဟတာဒိဝိသေသံ အပရာမသိတွာ သာမညတော။ သဥဿာဟမတ္တမေဝ အာပတ္တိဘာဝဿ ပမာဏံ သာမိကာနံ ပရိစ္ဆိန္နဘာဝတော။ တတောတိ ဂဏသန္တကာဒိတော။ ကုလသင်္ဂဟဏတ္ထာယ ဒေတီတိ ပံသုကူလဝိဿာသိကာဒိသညာယ ဂဟေတွာ ဒေတိ၊ တဒါ ကုလသင်္ဂဟပစ္စယာ စ ဒုက္ကဋံ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စ၊ ထေယျစိတ္တေ ပန သတိ ကုလသင်္ဂဟဏတ္ထာယ ဂဏှတောပိ ပါရာဇိကမေဝ။ ဦနပဉ္စမာသကာဒီသု ကုလဒူသကဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋာနိ။ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတန္တိ ဣဒံ ဣဿရဝတာယ ဒဒတော ထုလ္လစ္စယဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣတရပစ္စယတ္ထာယ ဒိန္နမ္ပိ အထေယျစိတ္တေန ဣဿရဝတာယ ကုလသင်္ဂဟဏတ္ထာယ ဝါ ဉာတကာဒီနံ ဝါ ဒဒတော ဒုက္ကဋံ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စ ဟောတေဝ။ ဣဿရဝတာယာတိ ‘‘မယိ ဒေန္တေ ကော နိဝါရေဿတိ၊ အဟမေဝေတ္ထ ပမာဏ’’န္တိ ဧဝံ အတ္တနော ဣဿရိယဘာဝေန။ ထုလ္လစ္စယန္တိ ကုလသင်္ဂဟဏတ္ထာယ ဝါ အညထာ ဝါ ကာရဏေန ဒဒတော သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတဿ ဂရုဘဏ္ဍတာယ ထုလ္လစ္စယံ ဘဏ္ဍဒေယျဉ္စ။ ဂီဝါတိ ဧတ္ထ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတေ ထုလ္လစ္စယေန သဒ္ဓိံ ဂီဝါ၊ ဣတရသ္မိံ ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုခါဒိတမေဝါတိ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌတွာ ဘာဇေတွာ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ခါဒိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ သင်္ဃိကဉှိ ဝိဟာရပဋိဗဒ္ဓံ ¶ ဝေဘင်္ဂိယံ ဗဟိဥပစာရသီမဋ္ဌံ ဘဏ္ဍံ ¶ အန္တောဥပစာရဋ္ဌေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧဝ ဘာဇေတဗ္ဗံ၊ န ဗဟိ ဌိတေဟိ ဥပစာရသီမာယ ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ။

၁၅၀။ ‘‘ဝုတ္တော ဝဇ္ဇေမီ’’တိ ဝုတ္တဘိက္ခုသ္မိံ ‘‘ဝုတ္တော ဝဇ္ဇေဟီ’’တိ ဝုတ္တဿ ပစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇနကပါရာဇိကာဒိဒေါသာရောပနတော၊ ဂဟဋ္ဌာနံ ဝါ ‘‘ဘဒန္တာ အပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဝဒန္တီ’’တိ ဧဝံ ဒေါသာရောပနတော။

၁၅၃-၅။ ဆာတဇ္ဈတ္တန္တိ တေန ဆာတေန ဇိဃစ္ဆာယ ဥဒရဂ္ဂိနာ ဈတ္တံ၊ ဒဍ္ဎံ ပီဠိတန္တိ အတ္ထော။ ဓနုကန္တိ ခုဒ္ဒကဓနုသဏ္ဌာနံ လဂ္ဂနကဒဏ္ဍံ။ မဒ္ဒန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ ဧတ္ထ ဧကသူကရဂ္ဃနကဘဏ္ဍံ ဒါတဗ္ဗံ ဧကသ္မိံ ဗန္ဓေ အညေသံ တတ္ထ အဗဇ္ဈနတော။ အဒူဟလန္တိ ယန္တပါသာဏော၊ ယေန အဇ္ဈောတ္ထဋတ္တာ မိဂါ ပလာယိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆတီတိ တေန ကတပယောဂေန အဂန္တွာ ပစ္ဆာ သယမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသုပိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ဧသေဝ နယော။ ရက္ခံ ယာစိတွာတိ ရာဇပုရိသာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ အနုဒ္ဒိဿ ရက္ခံ ယာစိတွာ။ ကုမီနမုခန္တိ ကုမီနဿ အန္တော မစ္ဆာနံ ပဝိသနမုခံ။

၁၅၆။ ထေရာနန္တိ အာဂန္တုကတ္ထေရာနံ။ တေသမ္ပီတိ အာဝါသိကဘိက္ခူနမ္ပိ။ ပရိဘောဂတ္ထာယာတိ သင်္ဃိကေ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇနတ္ထာယ။ ဂဟဏေတိ ပါဌသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ အာဝါသေ။ အညေသန္တိ အညေသံ အာဂန္တုကာနံ။ တေသုပိ အာဂန္တုကာ အနိဿရာတိ သေနာသနေ နိရန္တရံ ဝသန္တာနံ စီဝရတ္ထာယ ဒါယကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝါ နိယမေတွာ ဒိန္နတ္တာ ဘာဇေတွာ ခါဒိတုံ အနိဿရာ၊ အာဂန္တုကေဟိပိ ဣစ္ဆန္တေဟိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝဿာနာဒီသု ပဝိသိတွာ စီဝရတ္ထာယ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေသံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗာနိ ဖလာဖလာနိ အဘာဇေတွာ ‘‘ဧတ္တကေသု ရုက္ခေသု ဖလာနိ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမ၊ အညေသု ဖလာဖလေဟိ သေနာသနာနိ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမာ’’တိ ဝါ၊ ‘‘ပိဏ္ဍပါတာဒိပစ္စယံ သမ္ပာဒေဿာမာ’’တိ ဝါ၊ ‘‘ကိဉ္စိပိ အဘာဇေတွာ စတုပစ္စယတ္ထာယေဝ ဥပနေမာ’’တိ ဝါ ဧဝံ သမ္မာ ဥပနေန္တာနံ အာဝါသိကာနံ ကတိကာယ အာဂန္တုကေဟိ ဌာတဗ္ဗံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘‘အနိဿရာ’’တိ ဝစနေန ဒီပိတော ဧဝ အတ္ထော၊ မဟာပစ္စရိယံ စတုန္နံ ပစ္စယာနန္တိအာဒိနာ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿိတော။ ပရိဘောဂဝသေနေဝါတိ ဧတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော၊ ပရိဘောဂဝသေန တမေဝ ဘာဇေတွာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဝိဟာရေ၊ ရဋ္ဌေ ဝါ။

သေနာသနပစ္စယန္တိ ¶ သေနာသနဉ္စ တဒတ္ထာယ နိယမေတွာ ဌပိတဉ္စ။ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝရသေနာသနာနိ ဌပေတွာတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပုန ဗျတိရေကမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘မူလဝတ္ထုစ္ဆေဒံ ပန ကတွာ န ဥပနေတဗ္ဗ’’န္တိ ¶ ဝုတ္တံ၊ သေနာသနသင်္ခါတဝတ္ထုနော မူလစ္ဆေဒံ ကတွာ သဗ္ဗာနိ သေနာသနာနိ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝရသေနာသနာနိ ဌပေတွာ လာမကတော ပဋ္ဌာယ ဝိဿဇ္ဇေန္တေဟိပိ သေနာသနဘူမိယော န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ ယုတ္တမေဝ ဣမဿာပိ အတ္ထဿ အဝဿံ ဝတ္တဗ္ဗတော၊ ဣတရထာ ကေစိ သဟ ဝတ္ထုနာပိ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ မညေယျုံ။

ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာတိ ‘‘ဧတ္တကေ ရုက္ခေ ရက္ခိတွာ တတော ဧတ္တကံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ပဏ္ဏံ အာရောပေတွာ။ နိမိတ္တသညံ ကတွာတိ သင်္ကေတံ ကတွာ။ ဒါရကာတိ တေသံ ပုတ္တနတ္တာဒယော ယေ ကေစိ ဂေါပေန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဣဓ ‘‘ဒါရကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တတောတိ ယထာဝုတ္တဒါရုသမ္ဘာရတော။ အာပုစ္ဆိတွာတိ ကာရကသင်္ဃံ အာပုစ္ဆိတွာ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ အာဟရိတွာတိ အနာပုစ္ဆိတွာပိ တာဝကာလိကံ အာဟရိတွာ။ အယမေဝ ဘိက္ခု ဣဿရောတိအာဒိတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော သန္တကေဟိ ဒါရုသမ္ဘာရာဒီဟိ စ ကာရာပိတတ္တာ ပဋိဇဂ္ဂိတတ္တာ စ သင်္ဃိကသေနာသနေ ဘာဂိတာယ စ အယမေဝ ဣဿရော၊ န စ သော တတော ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဒကပူဇန္တိ စေတိယင်္ဂဏေ သိဉ္စနာဒိပူဇံ။ ဝတ္တသီသေနာတိ ကေဝလံ သဒ္ဓါယ၊ န ဝေတနာဒိအတ္ထာယ။ သဝတ္ထုကန္တိ သဟ ဘူမိယာ။ ကုဋ္ဋန္တိ ဂေဟဘိတ္တိံ။ ပါကာရန္တိ ပရိက္ခေပပါကာရံ။ တတောတိ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရတော။ တတော အာဟရိတွာ သေနာသနံ ကတံ ဟောတီတိ သာမန္တဂါမဝါသီဟိ ဘိက္ခူဟိ ဆဍ္ဍိတဝိဟာရတော ဒါရုသမ္ဘာရာဒိံ အာဟရိတွာ သေနာသနံ ကတံ ဟောတိ။

၁၅၇။ ‘‘ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံယေဝ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘အာဂတာဂတာနံ ဝုဍ္ဎတရာနံ န ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ စတုဘာဂဥဒကသမ္ဘိန္နေတိ စတုတ္ထဘာဂေန သမ္ဘိန္နေ။ ပါဠိယံ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၅၇) သာမိကေဟိ ထုလ္လနန္ဒံ ဥဒ္ဒိဿ ဧတိဿာ ဟတ္ထေ ဒိန္နတ္တာ၊ အထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇိတတ္တာ စ ဝုတ္တံ။ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုတ္တေပိ စဿာ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍဋ္ဌာနိယတ္တာ။ ဩဒနဘာဇနီယဝတ္ထုသ္မိန္တိ ‘‘အပရဿ ဘာဂံ ဒေဟီ’’တိ အာဂတဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၁၄၁)။

၁၅၉။ တဿ ¶ ကုလဿ အနုကမ္ပာယ ပသာဒါနုရက္ခဏတ္ထာယာတိအာဒိနာ ကုလသင်္ဂဟတ္ထံ နာကာသီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ယာဝ ဒါရကာ ပါသာဒံ အာရောဟန္တိ၊ တာဝ ပါသာဒေါ တေသံ သန္တိကေ ဟောတူ’’တိ ပုဗ္ဗေ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ အဓိဋ္ဌိတတ္တာ ဧဝ ယထာကာလပရိစ္ဆေဒမေဝ တတ္ထ တိဋ္ဌတိ၊ တတော ပရံ ပါသာဒေါ သယမေဝ ယထာဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ တထာဂမနဉ္စ ဣဒ္ဓိဝိဿဇ္ဇနေန သဉ္ဇာတံ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ထေရော ဣဒ္ဓိံ ပဋိသံဟရီ’’တိ။ ယသ္မာ ဧဝံ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏေန ကရောန္တဿ ကာယဝစီပယောဂါ ¶ န သန္တိ ထေယျစိတ္တဉ္စ နတ္ထိ ပါသာဒဿေဝ ဝိစာရိတတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘ဧတ္ထ အဝဟာရော နတ္ထီ’’တိ ထေရော ဧဝမကာသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဒါရကေသု အနုကမ္ပာယ အာနယနတ္ထမေဝ ပါသာဒေ ဥပနီတေ ပါသေ ဗဒ္ဓသူကရာဒီနံ အာမိသံ ဒဿေတွာ ဌာနာစာဝနံ ဝိယ ကရမရာနီတေသု ဒါရကေသု ပါသာဒံ အာရုဠှေသုပိ ပုန ပဋိသံဟရဏေ စ ဣဓ အဝဟာရော နတ္ထိ ကာရုညာဓိပ္ပာယတ္တာ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ န ဟောတိ ကာယဝစီပယောဂါဘာဝါ။ ကာယဝစီပယောဂေ သတိယေဝ ဟိ အာပတ္တိ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဝါ ဟောတိ၊ တေနေဝ ဘဂဝါ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အထေယျစိတ္တဿာ’’တိအာဒိံ အဝတွာ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒ္ဓိမဿ ဣဒ္ဓိဝိသယေ’’တိ (ပါရာ။ ၁၅၉) ဧတ္တကမေဝ အဝေါစ။ ဣဒ္ဓိဝိသယေတိ စေတ္ထ ပရဘဏ္ဍာဒါယကကာယဝစီပယောဂါသမုဋ္ဌာပကဿ ကေဝလံ မနောဒွါရိကဿ အထေယျစိတ္တဘူတဿ ဣဒ္ဓိစိတ္တဿ ဝိသယေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ကိံ ပန ပဋိက္ခိတ္တံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဤဒိသာယ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ အနာပတ္တီ’’တိ။ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒ္ဓိမဿ ဣဒ္ဓိဝိသယေ’’တိ ဟိ ဣမိနာယေဝ သုတ္တေန အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ အပ္ပဋိက္ခိတ္တဘာဝေါ သိဇ္ဈတိ။ အတ္တနော ပကတိဝဏ္ဏံ အဝိဇဟိတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ဟတ္ထိအာဒိဒဿနံ၊ ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၈၊ ၂၃၉၊ မ။ နိ။ ၁။၁၄၇၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၀၂) အာဂတဉ္စ အဓိဋ္ဌာနဝသေန နိပ္ဖန္နတ္တာ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ နာမ၊ ‘‘သော ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ ကုမာရကဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ၊ နာဂဝဏ္ဏံ…ပေ… ဝိဝိဓမ္ပိ သေနာဗျူဟံ ဒဿေတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၃) ဧဝံ အာဂတာ ဣဒ္ဓိ ပကတိဝဏ္ဏဝိဇဟနဝိကာရဝသေန ပဝတ္တတ္တာ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ နာမ။ အတ္တနော ပန ပကတိရူပံ ယထာသဘာဝေန ဌပေတွာဝ ဗဟိ ဟတ္ထိအာဒိဒဿနံ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ နာမ န ဟောတိ၊ အတ္တနော ရူပမေဝ ဟတ္ထိအာဒိရူပေန နိမ္မာနံ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပရာဇိတကိလေသေနာတိ ¶ ဝိဇိတကိလေသေန၊ နိက္ကိလေသေနာတိ အတ္ထော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ၊ တေန ဒုတိယပါရာဇိကသိက္ခာပဒေန သမံ အညံ အနေကနယဝေါကိဏ္ဏံ ဂမ္ဘီရတ္ထဝိနိစ္ဆယံ ကိဉ္စိ သိက္ခာပဒံ န ဝိဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ အတ္ထော နာမ ပါဠိအတ္ထော၊ ဝိနိစ္ဆယော ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော၊ တေ ဂမ္ဘီရာ ယသ္မိံ၊ တံ ဂမ္ဘီရတ္ထဝိနိစ္ဆယံ။ ဝတ္ထုမှိ ဩတိဏ္ဏေတိ စောဒနာဝသေန ဝါ အတ္တနာဝ အတ္တနော ဝီတိက္ကမာရောစနဝသေန ဝါ သင်္ဃမဇ္ဈေ အဒိန္နာဒါနဝတ္ထုသ္မိံ ဩတိဏ္ဏေ။ ဧတ္ထာတိ ဩတိဏ္ဏဝတ္ထုမှိ။ ဝိနိစ္ဆယောတိ အာပတ္တာနာပတ္တိနိယမနံ။ ကပ္ပိယေပိ စ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ အတ္တနာ ဂဟေတုံ ယုတ္တေ မာတာပိတာဒီနံ သန္တကေပိ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

တီဟီတိ ¶ ကာယဝစီမနောဒွါရေဟိ။

၁၆၂။ ယာ အယံ ဟေဋ္ဌာ တံ ပနေတံ ဗုဒ္ဓကာလေ စ စက္ကဝတ္တိကာလေ စ နဂရံ ဟောတီတိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၄) ရာဇဂဟဿ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ သာ ဧတ္ထာပိ သမာနာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒမ္ပိ စ နဂရ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တေန စ န ကေဝလံ ရာဇဂဟာဒယော ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ မဟာဝနံ နာမာတိအာဒိ မဇ္ဈိမဘာဏကသံယုတ္တဘာဏကာနံ မတေန ဝုတ္တံ၊ ဒီဃဘာဏကာ ပန ‘‘ဟိမဝန္တေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓံ ဟုတွာ ဌိတံ မဟာဝန’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆဒနေနာတိ ဟံသဝဋ္ဋကပဋိစ္ဆန္နေန၊ ဟံသမဏ္ဍလာကာရေနာတိ အတ္ထော။ ကာယဝိစ္ဆန္ဒနိယကထန္တိ ကရဇကာယေ ဝိရာဂုပ္ပာဒနကထံ။ ဆန္ဒောတိ ဒုဗ္ဗလရာဂေါ။ ရာဂေါတိ ဗလဝရာဂေါ။ ‘‘ကေသလောမာဒိ’’န္တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ယေပိ ဟီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စပဉ္စပ္ပဘေဒေနာတိ ဧတ္ထ ပဉ္စ ပဉ္စ ပဘေဒါ ဧတဿ ပရိယာယဿာတိ ပဉ္စပဉ္စပ္ပဘေဒေါ ¶ ၊ တေန ပဉ္စပဉ္စပ္ပဘေဒေနာတိ ဧဝံ ဗာဟိရတ္ထသမာသဝသေန ပရိယာယဝိသေသနတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

အသုဘာယာတိ အသုဘမာတိကာယ။ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗမာတိကဉှိ အပေက္ခိတွာ ဣတ္ထိလိင်္ဂေ သာမိဝစနံ၊ တေနာဟ မာတိကံ နိက္ခိပိတွာတိအာဒိ။ တံ ဝိဘဇန္တောတိ မာတိကံ ဝိဘဇန္တော။ ဖာတိကမ္မန္တိ နိပ္ဖတ္တိကရဏံ။ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိပဉ္စနီဝရဏင်္ဂဝိဂမေန ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနတာ၊ အပ္ပနာပ္ပတ္တဝိတက္ကာဒိဇ္ဈာနင်္ဂါနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တိဝိဓကလျာဏံ ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နန္တိ ဧတ္ထ ပန ဈာနဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာနံ ဝသေန တိဝိဓကလျာဏတာ၊ တေသံယေဝ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာနံ လက္ခဏဝသေန ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဒသလက္ခဏဝိဘာဝနေနေဝ တန္နိဿယဘူတာ တိဝိဓကလျာဏတာပိ ဈာနဿ ပါကဋာ ဟောတီတိ တတြိမာနီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတြာယံ ¶ ပါဠီတိ တသ္မိံ ဒသလက္ခဏဝိဘာဝနဝိသယေ အယံ ပါဠိ။ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓီတိ ဂေါတြဘုပရိယောသာနာယ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယ ဈာနဿ နီဝရဏာဒိပရိဗန္ဓတော ဝိသုဒ္ဓိ၊ သာယံ ယသ္မာ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာဒီနမ္ပိ ပစ္စယတ္တေန ပဓာနာ ပုရိမကာရဏသိဒ္ဓါ စ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒီ’’တိ။ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာတိ ဝိသောဓေတဗ္ဗတာဒီနံ အဘာဝတော တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ အနုဗြူဟနာ၊ သာ ပန ပရိဗန္ဓဝိသုဒ္ဓိသမကာလဝိဘာဝိနီပိ တဗ္ဗိသုဒ္ဓိယာဝ နိပ္ဖန္နာတိ ဒီပနတ္ထမာဟ ‘‘ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ’’တိ။ သမ္ပဟံသနာတိ ဝတ္ထုဓမ္မာဒီနံ အနတိဝတ္တနာဒိသာဓကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေန ပရိယောဒပနာ၊ သာ ပန ယသ္မာ ကတ္တဗ္ဗဿ သဗ္ဗကိစ္စဿ နိပ္ဖတ္တိယာဝ သိဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာန’’န္တိ။ တီဏိပိ စေတာနိ ကလျာဏာနိ ဧကက္ခဏေ လဗ္ဘမာနာနိပိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နတာဒိဝသေန ပဝတ္တန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဘာဝေန ဝုတ္တာနိ၊ န ပန ဈာနဿ ဥပ္ပာဒါဒိက္ခဏတ္တယေ ယထာက္ကမံ လဗ္ဘမာနတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မဇ္ဈိမံ သမာဓိနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတီတိအာဒီသု မဇ္ဈိမံ သမာဓိနိမိတ္တံ နာမ သမပ္ပဝတ္တော အပ္ပနာသမာဓိယေဝ။ သော ဟိ လီနုဒ္ဓစ္စသင်္ခါတာနံ ဥဘိန္နံ အန္တာနံ အနုပဂမနေန မဇ္ဈိမော၊ သဝိသေသံ စိတ္တဿ ဧကတ္တာရမ္မဏေ ဌပနတော သမာဓိယေဝ ဥပရိဝိသေသာနံ ကာရဏဘာဝတော ‘‘သမာဓိနိမိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပဋိပဇ္ဇတိ ပဋိလဗ္ဘတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ¶ ပဋိပန္နတ္တာ မဇ္ဈိမေန သမာဓိနိမိတ္တေန တတ္ထ ဧကတ္တာရမ္မဏေ အပ္ပနာဂေါစရေ ပက္ခန္ဒတိ ဥပတိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓဿ ပန တဿ စိတ္တဿ ပုန ဝိသောဓေတဗ္ဗာဘာဝတော ဝိသောဓနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော ပုဂ္ဂလော ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။ သမထဘာဝူပဂမနေန သမထပဋိပန္နဿ ပုန သမာဓာနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော သမထပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ သမထပဋိပန္နဘာဝတော ဧဝမဿ ကိလေသသံသဂ္ဂံ ပဟာယ ဧကတ္တေန ဥပဋ္ဌိတဿ ပုန ဧကတ္တုပဋ္ဌာနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။

တတ္ထ ဇာတာနန္တိအာဒီသု ယေ ပန တေ ဧဝံ ဥပေက္ခာနုဗြူဟိတေ တသ္မိံ ဈာနစိတ္တေ ဇာတာ သမာဓိပညာသင်္ခါတာ ယုဂနဒ္ဓဓမ္မာ၊ တေသံ အညမညံ အနတိဝတ္တနသဘာဝေန သမ္ပဟံသနာ ဝိသောဓနာ ပရိယောဒပနာ စ၊ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တိရသေန ဧကရသတာယ သမ္ပဟံသနာ စ၊ ယဉ္စေတံ တဒုပဂံ တေသံ အနတိဝတ္တနဧကရသဘာဝါနံ အနုစ္ဆဝိကံ ဝီရိယံ၊ တဿ တဒုပဂဝီရိယဿ ဝါဟနဋ္ဌေန ပဝတ္တနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ စ၊ တသ္မိံ ခဏေ ယထာဝုတ္တဓမ္မာနံ အာသေဝနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ စ၊ ပရိယောဒပနာ စ ပရိယောဒပနကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေနေဝ ဣဇ္ဈတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ တိဝိဓတ္တဂတံ စိတ္တန္တိအာဒီနိ တဿေဝ စိတ္တဿ ထောမနဝစနာနိ။ ဝိတက္ကသမ္ပန္နန္တိ ဝိတက္ကင်္ဂေန သုန္ဒရဘာဝမုပဂတံ။ စိတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္နန္တိ တသ္မိညေဝ အာရမ္မဏေ ¶ စိတ္တဿ နိရန္တရပ္ပဝတ္တိသင်္ခါတေန သမာဓိနာ သမ္ပန္နံ၊ ဣဒံ ဈာနင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ သမာဓိသမ္ပန္နန္တိ ဣဒံ ပန ဣန္ဒြိယဝသေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဋိကုဋတီတိ သင်္ကုစတိ။ ပဋိဝဋ္ဋတီတိ ပဋိနိဝဋ္ဋတိ။ နှာရုဒဒ္ဒုလန္တိ နှာရုခဏ္ဍံ။ ပယုတ္တဝါစန္တိ ပစ္စယပရိယေသနေ နိယုတ္တဝါစံ။ ဒဏ္ဍဝါဂုရာဟီတိ ဒဏ္ဍပဋိဗဒ္ဓါဟိ ဒီဃဇာလသင်္ခါတာဟိ ဝါဂုရာဟိ။

သမဏကုတ္တကောတိ ကာသာယနိဝါသနာဒိသမဏကိစ္စကော။ ဝဂ္ဂုမုဒါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝဂ္ဂုမတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ လောကိကာ ‘‘မုဒါ’’တိ ဝေါဟရိံသူတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝဂ္ဂုမတာ’’တိ။ ‘‘ဝဂ္ဂူ’’တိ မတာ၊ သုဒ္ဓသမ္မတာတိ အတ္ထော၊ တေနာဟ ‘‘ပုညသမ္မတာ’’တိ။ သတ္တာနံ ပါပုနနေန သောဓနေန သာ ပုညသမ္မတာ။

၁၆၃။ မာရဿ ဓေယျံ ဌာနံ၊ ဝတ္ထု ဝါ နိဝါသော မာရဓေယျံ၊ သော အတ္ထတော တေဘူမကဓမ္မာ ဧဝ၊ ဣဓ ပန ပဉ္စ ကာမဂုဏာ အဓိပ္ပေတာ၊ တံ မာရဓေယျံ ¶ ။ ‘‘အယံ သမဏကုတ္တကော ယထာသမုပ္ပန္နသံဝေဂမူလကေန သမဏဘာဝူပဂမနေန အတိက္ကမိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ အဝေါစ၊ န ပန ‘‘အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ တီသု ဘဝေသု အပ္ပဋိသန္ဓိကတာယ တံ အတိက္ကမိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ မရဏေနေဝ သတ္တာနံ သံသာရမောစနလဒ္ဓိကတ္တာ ဒေဝတာယ။ န ဟိ မတာနံ ကတ္ထစိ ပဋိသန္ဓိ ဂစ္ဆတိ။ ဣမိနာ အတ္ထေန ဧဝမေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ပရေသံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနတ္ထေန ဧဝမေဝ သံသာရမောစနသဘာဝေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ‘‘အတ္တနာပိ အတ္တာနံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ၊ အညမညမ္ပိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၆၂) ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ပဉ္စဘိက္ခုသတာနိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသီတိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ယေ အတ္တနာပိ အတ္တာနံ အညမညဉ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသုံ၊ တေ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူ ဌပေတွာ တဒဝသေသေ စ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူ၊ သဗ္ဗေ စ အရိယေ အယံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၆၄။ ဧကီဘာဝတောတိ ပဝိဝေကတော။ ဥဒ္ဒေသံ ပရိပုစ္ဆံ ဂဏှန္တီတိ အတ္တနော အတ္တနော အာစရိယာနံ သန္တိကေ ဂဏှန္တိ၊ ဂဟေတွာ စ အာစရိယေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တဒါ ပန ဥဒ္ဒေသာဒိဒါယကာ တနုဘူတေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဘဂဝန္တံ ဥပဂတာ၊ တံ သန္ဓာယ ဘဂဝါ ပုစ္ဆတိ။

၁၆၅။ ဒသာနုဿတီသု ¶ အန္တောဂဓာပိ အာနာပါနဿတိ တဒါ ဘိက္ခူနံ ဗဟူနံ သပ္ပာယတံ ဒဿေတုံ ပုန ဂဟိတာ။ တထာ ဟိ တံ ဘဂဝါ တေသံ ဒေသေသိ။ အာဟာရေ ပဋိက္ကူလသညာ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနသဒိသာ၊ စတ္တာရော ပန အာရုပ္ပာ အာဒိကမ္မိကာနံ အနနုရူပါတိ တေသံ ဣဓ အဂ္ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညံ ပရိယာယန္တိ အရဟတ္တာဓိဂမတ္ထာယ အညံ ကာရဏံ။ အတ္ထယောဇနာက္ကမန္တိ အတ္ထဉ္စ ယောဇနာက္ကမဉ္စ။ အဿာသဝသေနာတိ အဿာသံ အာရမ္မဏံ ကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပဋ္ဌာနံ သတီတိ အပ္ပမုဿနတာယ တမေဝ အဿာသံ ပဿာသဉ္စ ဥပဂန္တွာ ဌာနံ၊ တထာ တိဋ္ဌနကဓမ္မော သတိ နာမာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ သတိဝသေနေဝ ပုဂ္ဂလံ နိဒ္ဒိသိတုကာမေန ယော အဿသတီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယော အဿသတိ၊ တဿ သတိ အဿာသံ ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌတီတိအာဒိနာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အကောသလ္လသမ္ဘူတေတိ အဝိဇ္ဇာသမ္ဘူတေ ¶ ။ ခဏေနေဝါတိ အတ္တနော ပဝတ္တိက္ခဏေနေဝ။ အရိယမဂ္ဂဿ ပါဒကဘူတော အယံ သမာဓိ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတွာ အရိယမဂ္ဂဘာဝံ ဥပဂတော ဝိယ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အရိယမဂ္ဂဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တော’’တိ။ ဩပမ္မနိဒဿနန္တိ ဧတ္ထ ဥပမာဝ ဩပမ္မံ၊ တဿ နိဒဿနံ။

ဗာဟိရကာ အာနာပါနဿတိံ ဇာနန္တာ အာဒိတော စတုပ္ပကာရမေဝ ဇာနန္တိ၊ န သဗ္ဗံ သောဠသပ္ပကာရန္တိ အာဟ သဗ္ဗပ္ပကာရဣစ္စာဒိ။ ဧဝမဿေတံ သေနာသနန္တိ ဧတ္ထ ဧဝန္တိ ဘာဝနာသတိယာ ယထာဝုတ္တနယေန အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ နိဗန္ဓနေ သတိယေဝ၊ နာသတီတိ အတ္ထော၊ တေန မုဋ္ဌဿတိဿ အရညဝါသော နိရတ္ထကော အနနုရူပေါတိ ဒဿေတိ။ အဝသေသသတ္တဝိဓသေနာသနန္တိ ‘‘ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၀၈) ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဥတုတ္တယာနုကူလံ ဓာတုစရိယာနုကူလန္တိ ဂိမှာနာဒိဥတုတ္တယဿ သေမှာဒိဓာတုတ္တယဿ မောဟာဒိစရိယတ္တယဿ စ အနုကူလံ။ နိသဇ္ဇာယ ဒဠှဘာဝံ ပလ္လင်္ကာဘုဇနေန၊ အဿာသပဿာသာနံ ပဝတ္တနသုခတံ ဥပရိမကာယဿ ဥဇုကံ ဌပနေန၊ အာရမ္မဏပရိဂ္ဂဟူပါယံ ပရိမုခံ သတိယာ ဌပနေန ဥပဒိသန္တော။ န ပဏမန္တီတိ န ဩဏမန္တိ။ ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနံ သတိန္တိ သဗ္ဗထာ ဂဟိတံ သမ္မောသပဋိပက္ခတော နိဂ္ဂမနသင်္ခါတံ သတိံ ကတွာ၊ ပရမံ သတိနေပက္ကံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။

သတောဝါတိ သတိယာ သမန္နာဂတော ဧဝ။ ဗာတ္တိံသာယ အာကာရေဟီတိ စတူသု စတုက္ကေသု အာဂတာနိ ဒီဃရဿာဒီနိ သောဠသ ပဒါနိ အဿာသပဿာသဝသေန ဒွိဓာ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တေဟိ ဒွတ္တိံသာကာရေဟိ။ ဒီဃံအဿာသဝသေနာတိ ဒီဃအဿာသဝသေန၊ ဝိဘတ္တိအလောပံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော၊ ဒီဃန္တိ ဝါ ဘဂဝတာ ဝုတ္တအဿာသဝသေန။ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပန္တိ ဝိက္ခေပပဋိပက္ခဘာဝတော ‘‘အဝိက္ခေပေါ’’တိ လဒ္ဓနာမံ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂဘာဝံ ပဇာနတော။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ အဿာသဝသေနာတိ ¶ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ ဟုတွာ အဿာသဝသေန၊ ‘‘ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿိအဿာသနဝသေနာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿိနော အဿာသဝသေနာတိ အတ္ထော။ အာ ပဌမံ ဗဟိမုခံ သသနံ အဿာသော၊ တတော အန္တောမုခံ ပဋိသသနံ ပဿာသောတိ အာဟ အဿာသောတိ ဗဟိနိက္ခမနဝါတောတိအာဒိ၊ သုတ္တန္တဋ္ဌကထာသု ပန အာကဍ္ဎနဝသေန အန္တော သသနံ အဿာသော၊ ဗဟိ ပဋိသသနံ ပဿာသောတိ ကတွာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝုတ္တံ။

တတ္ထာတိ ¶ ဗဟိနိက္ခမနအန္တောပဝိသနဝါတေသု၊ တဿ စ ပဌမံ အဗ္ဘန္တရဝါတော နိက္ခမတီတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘သဗ္ဗေသမ္ပိ ဂဗ္ဘသေယျကာနန္တိအာဒိနာ ဒါရကာနံ ပဝတ္တိက္ကမေန အဿာသော ဗဟိနိက္ခမနဝါတောတိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒီပေတီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ သုတ္တနယော ဧဝ စေတ္ထ ‘‘အဿာသာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ သတိယာ အနုဂစ္ဆတော အဇ္ဈတ္တံ ဝိက္ခေပဂတေန စိတ္တေန ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ သာရဒ္ဓါ စ ဟောန္တိ ဣဉ္ဇိတာ စ ဖန္ဒိတာ စ ပဿာသာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ သတိယာ အနုဂစ္ဆတော ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပဂတေန စိတ္တေန ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ သာရဒ္ဓါ စ ဟောန္တိ ဣဉ္ဇိတာ စ ဖန္ဒိတာ စာ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ သမေတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အဒ္ဓါနဝသေနာတိ ကာလဒ္ဓါနဝသေန။ အယဉှိ အဒ္ဓါန-သဒ္ဒေါ ကာလဿ ဒေသဿ စ ဝါစကော။ တတ္ထ ယထာ ဟီတိအာဒိနာ ဒေသဒ္ဓါနံ ဥပမာဝသေန ဒဿိတံ။ ဣဒါနိ တဗ္ဗိသိဋ္ဌကာလဒ္ဓါနဝသေန အဿာသပဿာသာနံ ဒီဃရဿတံ ဥပမေယျဝသေန ဝိဘာဝေတုံ ဧဝန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏာ အနေကကလာပဘာဝေန။ ဧတ္ထ စ ဟတ္ထိအာဒိသရီရေ သုနခါဒိသရီရေ စ အဿာသပဿာသာနံ ဒေသဒ္ဓါနဝိသိဋ္ဌကာလဒ္ဓါနဝသေနေဝ ဒီဃရဿတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ ဒီဃံ အဒ္ဓါနံ သဏိကံ ပူရေတွာတိအာဒိဝစနတော။ တေသန္တိ သတ္တာနံ။ တေတိ အဿာသပဿာသာ။ ဣတ္တရမဒ္ဓါနန္တိ အပ္ပကံ ကာလံ။ နဝဟာကာရေဟီတိ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တဿ ပုဗ္ဗေနာပရံ အလဒ္ဓဝိသေသဿ ကေဝလံ အဒ္ဓါနဝသေန အာဒိတော ဝုတ္တာ တယော အာကာရာ၊ တေ စ ကဿစိ အဿာသောဝ၊ ကဿစိ ပဿာသောဝ၊ ကဿစိ တဒုဘယမ္ပိ ဥပဋ္ဌာတီတိ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန ဝုတ္တာ၊ တထာ ဆန္ဒဝသေန တယော၊ တထာ ပါမောဇ္ဇဝသေနာတိ ဣမေဟိ နဝဟိ အာကာရေဟိ။ ဧကေနာကာရေနာတိ ဒီဃံ အဿာသာဒီသု ဧကေနာကာရေန။

အဒ္ဓါနသင်္ခါတေတိ ဒီဃေ ဩကာသဒ္ဓါနသင်္ခါတေ အတ္တဘာဝေ ကာလဒ္ဓါနေပိ ဝါ၊ ဧဝံ ဥပရိ ဣတ္တရသင်္ခါတေတိ ဧတ္ထာပိ။ ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဘာဝနာယ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ အာဝဟန္တိယာ လဒ္ဓဿာဒတ္တာ တတ္ထ သာတိသယော ကတ္တုကာမတာလက္ခဏော ကုသလစ္ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဆန္ဒဝသေနာတိ တထာပဝတ္တဆန္ဒဿ ဝသေန။ ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အဿာသပဿာသာနံ သုခုမတရဘာဝေ အာရမ္မဏဿ သန္တတရတာယ၊ ကမ္မဋ္ဌာနဿ စ ဝီထိပဋိပန္နတာယ ဘာဝနာစိတ္တသဟဂတော ပမောဒေါ ခုဒ္ဒကာဒိဘေဒါ တရုဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ စိတ္တံ ဝိဝတ္တတီတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ¶ ပကတိအဿာသပဿာသတော ¶ စိတ္တံ နိဝတ္တတိ။ ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတီတိ တသ္မိံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေ ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေ သမာဓိမှိ ဥပ္ပန္နေ ပုန ဈာနနိဗ္ဗတ္တနတ္ထံ ဗျာပါရာဘာဝတော အဇ္ဈုပေက္ခနံ ဟောတိ၊ သာ ပနာယံ ဥပေက္ခာ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနုပဿနာဉာဏန္တိ သမထဝသေန နိမိတ္တဿ အနုပဿနာ၊ ဝိပဿနာဝသေန အဿာသပဿာသမုခေန တန္နိဿယနာမရူပဿ အနုပဿနာ စ ဉာဏံ။ ကာယော ဥပဋ္ဌာနန္တိ အဿာသပဿာသသင်္ခါတော ကာယော ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ သတီတိ ဥပဋ္ဌာနံ၊ နော သတိ၊ သတိ ပန သရသတော ဥပတိဋ္ဌနဋ္ဌေန သရဏဋ္ဌေန စ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တေန ဝုစ္စတီတိအာဒီသု ယာ အယံ ယထာဝုတ္တအဿာသပဿာသကာယေ၊ တန္နိဿယဘူတေ ကရဇကာယေ စ ကာယဿေဝ အနုပဿနာ နိစ္စာဒိဘာဝံ ဝါ ဣတ္ထိပုရိသသတ္တဇီဝါဒိဘာဝံ ဝါ အနနုပဿိတွာ အဿာသပဿာသကာယမတ္တဿေဝ အနိစ္စာဒိဘာဝဿ စ အနုပဿနာ၊ တာယ ကာယာနုပဿနာယ သတိသင်္ခါတဿ ပဋ္ဌာနဿ ဘာဝနာ ဝဍ္ဎနာ ကာယေ ကာယာနုပဿနာ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာတိ အယံ သင်္ခေပတ္ထော။

ဣတ္တရဝသေနာတိ ပရိတ္တကာလဝသေန။ တာဒိသောတိ ဒီဃော ရဿော စ။ ဝဏ္ဏာတိ ဒီဃာဒိအာကာရာ။ နာသိကဂ္ဂေဝ ဘိက္ခုနောတိ နာသိကဂ္ဂေ ဝါ၊ ဝါ-သဒ္ဒေန ဥတ္တရောဋ္ဌေ ဝါတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ‘‘အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဝသေန သဗ္ဗံ အဿာသပဿာသကာယံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကရိဿာမီ’’တိ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တအာဘောဂဝသေန ပစ္ဆာ တထာ သမုပ္ပန္နေန ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန တံ အဿာသပဿာသကာယံ ဧဝံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကရောန္တော အဿသတိ စေဝ ပဿသတိ စ၊ တသ္မာ ဧဝံဘူတော သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ အဿသိဿာမိ ပဿသိဿာမီတိ သိက္ခတိ နာမ၊ န ပန ‘‘အနာဂတေ ဧဝံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တနမတ္တေန သော ဧဝံ ဝုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တထာဘူတဿာတိ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ဝိဒိတံ ကရောန္တဿ။ သံဝရောတိ သတိ ဝီရိယမ္ပိ ဝါ။ န အညံ ကိဉ္စီတိ သဗ္ဗကာယံ ဝိဒိတံ ကရိဿာမီတိအာဒိကံ ပုဗ္ဗာဘောဂံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဉာဏုပ္ပာဒနာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကာယသင်္ခါရပဿမ္ဘနပီတိပဋိသံဝေဒနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ကာယသင်္ခါရန္တိ အဿာသပဿာသံ။ သော ဟိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနောပိ သမာနော ကရဇကာယပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ တေန သင်္ခရီယတီတိ ကာယသင်္ခါရောတိ ဝုစ္စတိ။ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေတိ ကမ္မဋ္ဌာနဿ အနာရဒ္ဓကာလေ၊ တဒါရမ္ဘတ္ထာယ ကာယစိတ္တာနမ္ပိ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေတိ အတ္ထော။ နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ ¶ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာတိ ဟိ ဣမိနာ ကာယပရိဂ္ဂဟော၊ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ ဣမိနာ စိတ္တပရိဂ္ဂဟော ဝုတ္တော။ အဓိမတ္တန္တိ ဗလဝံ ဩဠာရိကံ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ။ ကာယသင်္ခါရော ဟိ အဓိပ္ပေတော။ အဓိမတ္တံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ ကိရိယာဝိသေသနံ ဝါ ဧတံ။ သဗ္ဗေသံယေဝါတိ ဥဘယေသမ္ပိ။

မဟာဘူတပရိဂ္ဂဟေ သုခုမောတိ စတုဓာတုမုခေန ဝိပဿနာဘိနိဝေသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာယာတိ ¶ ကလာပသမ္မသနမာဟ။ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနတော ပဋ္ဌာယ ဗလဝဝိပဿနာ၊ တတော ဩရံ ဒုဗ္ဗလဝိပဿနာ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနာတိ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေတိအာဒိနာ သမထနယေ ဝုတ္တနယေန။

စောဒနာသောဓနာဟီတိ အနုယောဂပရိဟာရေဟိ။ ကထန္တိအာဒိ ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိ၊ တတ္ထ ကထံ သိက္ခတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတိ ကိရာတိအာဒိ စောဒကဝစနံ။ ဣတိ ကိရာတိ ဧဝဉ္စေတိ အတ္ထော။ အဿာသပဿာသော သဗ္ဗထာ အဘာဝံ ဥပနေတိ စေတိ စောဒကဿ အဓိပ္ပာယော။ ဝါတူပလဒ္ဓိယာတိ အဿာသပဿာသဝါတဿ အဘာဝေန တဗ္ဗိသယာယ ဥပလဒ္ဓိယာ ဘာဝနာစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒေါ ဝဍ္ဎိ စ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ န စ နန္တိ ဧတ္ထ နန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ပုန ဣတိ ကိရာတိအာဒိ ယထာဝုတ္တာယ စောဒနာယ ဝိဿဇ္ဇနာ၊ တတ္ထ ဣတိ ကိရ သိက္ခတီတိ မယာ ဝုတ္တာကာရေန ယဒိ သိက္ခတီတိ အတ္ထော။ ပဘာဝနာ ဟောတီတိ ယဒိပိ ဩဠာရိကာ ကာယသင်္ခါရာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ၊ သုခုမာ ပန အတ္ထေဝါတိ ဘာဝနာယပိ ဝဍ္ဎိ ဟောတေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ကံသေတိ ကံသဘာဇနေ။ နိမိတ္တန္တိ နိမိတ္တဿ၊ တေသံ သဒ္ဒါနံ ပဝတ္တိအာကာရဿာတိ အတ္ထော။ သုခုမကာ သဒ္ဒါတိ အနုရဝေ အာဟ။ သုခုမသဒ္ဒနိမိတ္တာရမ္မဏတာပီတိ သုခုမော သဒ္ဒေါဝ နိမိတ္တံ တဒါရမ္မဏတာယပိ။

အာဘိသမာစာရိကသီလန္တိ ဧတ္ထ အဘိသမာစာရောတိ ဥတ္တမသမာစာရော၊ တဒေဝ အာဘိသမာစာရိကံ သီလံ၊ ခန္ဓကဝတ္တပရိယာပန္နဿ သီလဿေတံ အဓိဝစနံ။ အဟံ သီလံ ရက္ခာမီတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နံ သီလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာဝါသောတိ အာဝါသပလိဗောဓော။ ကုလန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကမ္မန္တိ နဝကမ္မံ။ ဣဒ္ဓီတိ ပေါထုဇ္ဇနိကာ ဣဒ္ဓိ၊ သာ ဝိပဿနာယ ပလိဗောဓော။ သော ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၁) ဝုတ္တေန တဿ ¶ တဿ ပလိဗောဓဿ ဥပစ္ဆေဒပ္ပကာရေန ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ ယောဂါနုယောဂေါတိ ယောဂဿ ဘာဝနာယ အနုယုဉ္ဇနံ။ အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသူတိ အာလောကာကာသကသိဏဒွယံ ဝဇ္ဇေတွာ ပါဠိယံ အာဂတာနံ အဋ္ဌန္နံ ကသိဏာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ စတ္တာရီသညေဝ ပန ကမ္မဋ္ဌာနာနိ။ ယထာဝုတ္တေနေဝ နယေနာတိ ယောဂါနုယောဂကမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနတ္တာတိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိသတိ။ ဣမိနာဝ ကမ္မဋ္ဌာနေနာတိ ဣမိနာ အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနေန။ မဟာဟတ္ထိပထံ နီဟရန္တော ဝိယာတိ ကမ္မဋ္ဌာနဝီထိံ မဟာဟတ္ထိမဂ္ဂံ ကတွာ ဒဿေန္တော ဝိယ။

ဝုတ္တပ္ပကာရမာစရိယန္တိ ‘‘ဣမိနာဝ ကမ္မဋ္ဌာနေန စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တဿာ’’တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပကာရံ အာစရိယံ။ ‘‘ပိယော ဂရု ဘာဝနီယော’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၇။၃၇၊ နေတ္တိ။ ၁၁၃၊ မိ။ ပ။ ၆။၁။၁၀) ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၂) ဝုတ္တပ္ပကာရမာစရိယန္တိပိ ¶ ဝဒန္တိ။ ပဉ္စသန္ဓိကန္တိ ပဉ္စပဗ္ဗံ၊ ပဉ္စဘာဂန္တိ အတ္ထော။ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဥဂ္ဂဏှနန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနဂန္ထဿ ဥဂ္ဂဏှနံ။ တဒတ္ထပရိပုစ္ဆာ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ပရိပုစ္ဆာ၊ တတ္ထ သံသယပရိပုစ္ဆာ ဝါ။ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဥပဋ္ဌာနန္တိ ဧဝံ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တဿ ဧဝမိဓ နိမိတ္တံ ဥပတိဋ္ဌတီတိ ဥပဓာရဏံ။ တထာ ကမ္မဋ္ဌာနပ္ပနာ ဧဝံ ဈာနမပ္ပေတီတိ။ ကမ္မဋ္ဌာနဿ လက္ခဏန္တိ ဂဏနာနုဗန္ဓနာဖုသနာနံ ဝသေန ဘာဝနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ ဌပနာဝသေန မတ္ထကပ္ပတ္တိ ဣဓ ဘာဝနာတိ ကမ္မဋ္ဌာနသဘာဝဿ သလ္လက္ခဏံ၊ တေနာဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနသဘာဝူပဓာရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

အဋ္ဌာရသသေနာသနဒေါသဝိဝဇ္ဇိတန္တိ မဟတ္တံ နဝတ္တံ ဇိဏ္ဏတ္တံ ပန္ထနိဿိတတ္တံ သောဏ္ဍိပဏ္ဏပုပ္ဖဖလယုတ္တတာ ပတ္ထနီယတာ နဂရဒါရုခေတ္တသန္နိဿိတတာ ဝိသဘာဂါနံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထိတာ ပဋ္ဋနသန္နိဿိတတာ ပစ္စန္တသန္နိဿိတတာ ရဇ္ဇသီမသန္နိဿိတတာ အသပ္ပာယတာ ကလျာဏမိတ္တာနံ အလာဘောတိ ဣမေဟိ အဋ္ဌာရသဟိ သေနာသနဒေါသေဟိ ဝိဝဇ္ဇိတံ။ ပဉ္စသေနာသနင်္ဂသမန္နာဂတန္တိ –

‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနံ နာတိဒူရံ ဟောတိ နာစ္စာသန္နံ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ ဒိဝါ အပ္ပာကိဏ္ဏံ ရတ္တိံ အပ္ပသဒ္ဒံ အပ္ပနိဂ္ဃောသံ အပ္ပဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿံ၊ တသ္မိံ ခေါ ပန သေနာသနေ ဝိဟရန္တဿ အပ္ပကသိရေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာ၊ တသ္မိံ ခေါ ပန သေနာသနေ ¶ ထေရာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ …ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၁) –

ဧဝံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တေဟိ ပဉ္စဟိ သေနာသနင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ၊ ဧတ္ထ စ နာတိဒူရတာဒိ ဧကံ၊ ဒိဝါ အပ္ပာကိဏ္ဏတာဒိ ဧကံ၊ အပ္ပဍံသာဒိတာ ဧကံ၊ စီဝရာဒိလာဘော ဧကံ၊ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ နိဝါသော ဧကန္တိ ဧဝံ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဥပစ္ဆိန္နခုဒ္ဒကပလိဗောဓေနာတိ ဒီဃာနံ ကေသာဒီနံ ဟရဏေန ပတ္တစီဝရာဒီနံ ပစနတုန္နကရဏရဇနာဒိကရဏေဟိ စ ဥပစ္ဆိန္နာ ခုဒ္ဒကာ ပလိဗောဓာ ယေန၊ တေန။ ဘတ္တသမ္မဒန္တိ ဘောဇနနိမိတ္တံ ပရိဿမံ။ အာစရိယတော ဥဂ္ဂဟော အာစရိယုဂ္ဂဟော၊ သဗ္ဗောပိ ကမ္မဋ္ဌာနဝိဓိ၊ န ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဥဂ္ဂဟမတ္တံ၊ တတော။ ဧကပဒမ္ပီတိ ဧကကောဋ္ဌာသမ္ပိ။

အနုဝဟနာတိ အဿာသပဿာသာနံ အနုဂမနဝသေန သတိယာ နိရန္တရံ အနုပ္ပဝတ္တနာ။ ယသ္မာ ပန ဂဏနာဒိဝသေန ဝိယ ဖုသနာဝသေန ဝိသုံ မနသိကာရော နတ္ထိ၊ ဖုဋ္ဌဖုဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဧဝ ဂဏနာဒိ ကာတဗ္ဗန္တိ ¶ ဒဿေတုံ ဣဓ ဖုသနာဂဟဏန္တိ ဒီပေန္တော ‘‘ဖုသနာတိ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာန’’န္တိ အာဟ။ ဌပနာတိ သမာဓာနံ၊ သမာဓိပ္ပဓာနာ ပန အပ္ပနာတိ အာဟ ‘‘ဌပနာတိ အပ္ပနာ’’တိ။ အနိစ္စတာဒီနံ လက္ခဏတော သလ္လက္ခဏာ ဝိပဿနာ။ ပဝတ္တတော နိမိတ္တတော စ ဝိနိဝဋ္ဋနတော ဝိနိဝဋ္ဋနာ မဂ္ဂေါ။ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘာဝတော ပါရိသုဒ္ဓိ ဖလံ။ တေသန္တိ ဝိနိဝဋ္ဋနာပါရိသုဒ္ဓီနံ။ ခဏ္ဍန္တိ ‘‘ဧကံ တီဏိ ပဉ္စာ’’တိ ဧကန္တရိကာဒိဘာဝေန ဂဏနာယ ခဏ္ဍနံ။ အထ ဝါ ခဏ္ဍန္တိ အန္တရန္တရာ ကတိပယကာလံ အဂဏေတွာ ပုန ဂဏနဝသေန အန္တရာ ဩဓိပရိစ္ဆေဒေါ န ဒဿေတဗ္ဗော။ တထာ ခဏ္ဍံ ဒဿေန္တဿ ဟိ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနနိန္နံ ပဝတ္တတိ နု ခေါ မေ စိတ္တံ၊ နော’’တိ ဝီမံသုပ္ပတ္တိယာ ဝိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ တေနာဟ သိခါပ္ပတ္တံ နု ခေါ မေတိအာဒိ၊ ဣဒဉ္စ ဧဝံ ခဏ္ဍံ ဒဿေတွာ စိရတရံ ဂဏနာယ မနသိကရောန္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ သော ဟိ တထာ လဒ္ဓံ အဝိက္ခေပမတ္တံ နိဿာယ ဧဝံ မညေယျ။ ယော ဥပဋ္ဌာတိ၊ တံ ဂဟေတွာတိ ဣဒံ အဿာသပဿာသေသု ယဿ ဧကောဝ ပဌမံ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ယဿ ပန ဥဘောပိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တေန ဥဘယမ္ပိ ဂဟေတွာ ဂဏိတဗ္ဗံ။ ယော ဥပဋ္ဌာတီတိ ဣမိနာဝ ဒွီသု နာသာပုဋဝါတေသု ယော ပါကဋော ဟောတိ၊ သော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ¶ အယမ္ပိ အတ္ထော ဒီပိတောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဌမံ ဧကေကသ္မိံ ဥပဋ္ဌိတေပိ ဥပလက္ခေတွာ ဂဏန္တဿေဝ ကမေန ဥဘောပိ ပါကဋာ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘အဿာသပဿာသာ ပါကဋာ ဟောန္တီ’’တိ။ ဧဝံ သီဃံ သီဃံ ဂဏေတဗ္ဗမေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ သီဃဂဏနာရမ္ဘဿ ဩကာသံ ဒဿေတုံ ဣမဿာပိ ပုရိမနယေန ဂဏယတောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုရိမနယေနာတိ ဒန္ဓဂဏနာယ၊ ပါကဋာ ဟုတွာတိ ဣမိနာ ဒန္ဓဂဏနာယ အာရဒ္ဓကာလေ စိတ္တဿ အဝိသဒတာယ သုခုမဿာသာဒီနံ အပါကဋတံ၊ ပစ္ဆာ ဝိသဒကာလေ ပါကဋတဉ္စ တေသု စ ပါကဋေသု ဒန္ဓဂဏနံ ပဟာယ သီဃဂဏနာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ သီဃဂဏနာယ နိပ္ပရိယာယတော နိရန္တရပ္ပဝတ္တိ အပ္ပနာဝီထိယမေဝ၊ န ကာမာဝစရေ ဘဝင်္ဂန္တရိကတ္တာတိ အာဟ ‘‘နိရန္တရပ္ပဝတ္တံ ဝိယာ’’တိ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ သီဃဂဏနာယ။ အန္တော ပဝိသန္တံ ဝါတံ မနသိကရောန္တော အန္တော စိတ္တံ ပဝေသေတိ နာမ။

ဧတန္တိ ဧတံ အဿာသပဿာသဇာတံ။ အနုဂမနန္တိ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနေ မနသိကရဏမေဝ၊ န အဿာသပဿာသာနံ အနုဝတ္တနံ၊ တေနာဟ – ‘‘တဉ္စ ခေါ န အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာနုဂမနဝသေနာ’’တိ။ ဖုသနာဌပနာဝသေန ဝိသုံ မနသိကာရော နတ္ထီတိ ဣမိနာ ယထာ ဂဏနာယ ဖုသနာယ စ မနသိကရောတိ၊ ဧဝံ အနုဗန္ဓနံ ဝိနာ ကေဝလံ ဌပနာယ စ ဖုသနာယ စ မနသိကာရောပိ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တေန ဂဏနံ ပဋိသံဟရိတွာ ယာဝ အပ္ပနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဝ အနုဗန္ဓနာယ စ ဖုသနာယ စ မနသိကရောတိ၊ အပ္ပနာယ ပန ဥပ္ပန္နာယ အနုဗန္ဓနာယ ဌပနာယ စ မနသိကရောတိ နာမာတိ ဒီပိတံ ဟောတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန အနုဗန္ဓနာယ ဝိနာ ဌပနာယ မနသိကာရော နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အနုဗန္ဓနာယ စ ဖုသနာယ စ ဌပနာယ စ မနသိကရောတီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ ¶ ။ ယာ အစ္စန္တာယ န မိနောတိ န ဝိနိစ္ဆနတိ၊ သာ မာနဿ သမီပေတိ ဥပမာနံ သိဒ္ဓသာဒိသေန သာဓျသာဓနံ ယထာ ဂေါ ဝိယ ဂဝယောတိ။ ပင်္ဂုဠောတိ ပီဌသပ္ပီ။ ဒေါလာတိ ပေင်္ခေါလော။ ကီဠတန္တိ ကီဠန္တာနံ။ ဥပနိဗန္ဓနတ္ထမ္ဘမူလေတိ နာသိကဂ္ဂံ မုခနိမိတ္တဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာဒိတော ပဘုတီတိ ဥပမေယျတ္ထဒဿနတော ပဋ္ဌာယ။ နိမိတ္တန္တိ ဥပနိဗန္ဓနနိမိတ္တံ နာသိကဂ္ဂံ၊ မုခနိမိတ္တံ ဝါ။ အနာရမ္မဏမေကစိတ္တဿာတိ အဿာသပဿာသာနံ ဧကက္ခဏေ အပ္ပဝတ္တနတော ဧကဿ စိတ္တဿ တယောပိ အာရမ္မဏံ န ဟောန္တိ၊ နိမိတ္တေန သဟ အဿာသော ပဿာသော ဝါတိ ဒွေယေဝ ဧကက္ခဏေ အာရမ္မဏံ ¶ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ အဇာနတော စ တယော ဓမ္မေတိ နိမိတ္တံ အဿာသော ပဿာသောတိ ဣမေ တယော ဓမ္မေ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အဝိန္ဒန္တဿ၊ စ-သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကော၊ တေန ဧဝဉ္စ သတိ အယံ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါတိ ဗျတိရေကံ ဒဿေတိ။ ဘာဝနာတိ အာနာပါနဿတိဘာဝနာ။

ကထံ ဣမေ…ပေ… ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီတိ ဣဒံ ပရိဟာရဂါထာယ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ကကစောပမာယ (မ။ နိ။ ၁။၂၂၂ အာဒယော) ဝိဝရိတုံ ပုစ္ဆာဌပနံ။ တတ္ထ ကထံ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ကထမိမေ အဝိဒိတာ…ပေ… ကထံ ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီ’’တိ။ ပဓာနန္တိ ဘာဝနာနိပ္ဖာဒကံ ဝီရိယံ။ ပယောဂန္တိ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘကံ ဘာဝနာနုယောဂံ။ ဝိသေသန္တိ အရဟတ္တပရိယောသာနဝိသေသံ။ ပဓာနန္တိ ရုက္ခဿ ဆေဒနဝီရိယံ။ ပယောဂန္တိ တဿေဝ ဆေဒနကကိရိယံ။ ကိဉ္စာပေတ္ထ ‘‘ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီ’’တိ ဥပမာယံ န ဝုတ္တံ၊ တထာပိ အတ္ထတော ယောဇေတဗ္ဗမေဝ။ ယထာ ရုက္ခောတိအာဒိ ဥပမာသံသန္ဒနံ။ နာသိကဂ္ဂေ ဝါ မုခနိမိတ္တေ ဝါတိ ဒီဃနာသိကော နာသိကဂ္ဂေ၊ ဣတရော မုခံ နိမိယတိ ဆာဒိယတိ ဧတေနာတိ မုခနိမိတ္တန္တိ လဒ္ဓနာမေ ဥတ္တရောဋ္ဌေ။

ဣဒံ ပဓာနန္တိ ယေန ဝီရိယာရမ္ဘေန ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ ဘာဝနာကမ္မဿ အရဟံ ဣဓ ပဓာနန္တိ ဖလေန ဟေတုံ ဒဿေတိ။ ဥပက္ကိလေသာတိ နီဝရဏာ။ ဝိတက္ကာတိ ကာမဝိတက္ကာဒိမိစ္ဆာဝိတက္ကာ၊ နီဝရဏပ္ပဟာနေန ဝါ ပဌမဇ္ဈာနာဓိဂမံ ဒဿေတွာ ဝိတက္ကူပသမာပဒေသေန ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနမဓိဂမမာဟ။ အယံ ပယောဂေါတိ အယံ ဈာနာဓိဂမဿ ဟေတုဘူတော ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂသင်္ခါတော ပယောဂေါ။ သံယောဇနာ ပဟီယန္တီတိ ဒသပိ သံယောဇနာနိ မဂ္ဂပအပါဋိယာ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဟီယန္တိ။ ဗျန္တီ ဟောန္တီတိ တထာ သတ္တပိ အနုသယာ ဘင်္ဂမတ္တဿပိ အနဝသေသတော ဝိဂတန္တာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝိသေသောတိ ဣမံ သမာဓိံ နိဿာယ အနုက္ကမေန လဗ္ဘမာနော အယံ သံယောဇနပ္ပဟာနာဒိကော ဣမဿ သမာဓိဿ ဝိသေသောတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဣမေ တယော ဓမ္မာတိအာဒိ နိဂမနဝစနံ။ ပရိပုဏ္ဏာတိ သောဠသန္နံ ဝတ္ထူနံ ပါရိပူရိယာ သဗ္ဗသော ပုဏ္ဏာ။ အနုပုဗ္ဗန္တိ အနုက္ကမေန။ ပရိစိတာတိ ပရိစိဏ္ဏာ။ ဣမံ လောကန္တိ ခန္ဓာဒိလောကံ ပညာပဘာသေန ပဘာသေတိ။

ဣဓာတိ ¶ ဣမသ္မိံ ဌာနေ။ အဿာတိ ဥပမာဘူတဿ ကကစဿ။ အာနယနေ ပယောဇနန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ နိမိတ္တန္တိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ။ အဝသေသဈာနင်္ဂပဋိမဏ္ဍိတာတိ ဝိတက္ကာဒိအဝသေသဈာနင်္ဂပဋိမဏ္ဍိတာတိ ဝဒန္တိ။ ဝိစာရာဒီဟီတိ ¶ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ နိပ္ပရိယာယေန ဝိတက္ကဿ အပ္ပနာဘာဝတော။ သော ဟိ ‘‘အပ္ပနာ ဗျပ္ပနာ’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဧဝဉှိ သတိ အဝသေသ-သဒ္ဒေါ ဥပပန္နော ဟောတိ၊ ဝိတက္ကသမ္ပယောဂတော ဝါ ဈာနင်္ဂေသု ပဓာနဘူတော သမာဓိ အပ္ပနာတိ ကတွာ ‘‘အဝသေသဈာနင်္ဂပဋိမဏ္ဍိတာ အပ္ပနာသင်္ခါတာ ဌပနာ စ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကဿစိ ပန ဂဏနာဝသေနေဝ မနသိကာရကာလတော ပဘုတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အနုက္ကမတော…ပေ… ပတ္တံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ ဥပရိ ဝက္ခမာနော ဂန္ထော ပုရာဏပေါတ္ထကေသု ဒိဿတိ၊ တသ္မာ အယံ ပါဌော ဧတ္ထာပိ လိခိတဗ္ဗော၊ လေခကာနံ ပန ဒေါသေန ဂဠိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဩဠာရိကေ အဿာသပဿာသေ နိရုဒ္ဓေတိအာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမ္ပိ ဝိစေတဗ္ဗာကာရပ္ပတ္တဿ ကာယသင်္ခါရဿ ဝိစယနဝိဓိံ ဒဿေတုံ အာနီတံ။ ဒေသတောတိ ပုဗ္ဗေ ဖုသနဝသေန ဂဟိတဋ္ဌာနတော။ နိမိတ္တံ ပဋ္ဌပေတဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗေ ဂဟိတာကာရနိမိတ္တဂ္ဂါဟိကာ သညာ ဖုသနဋ္ဌာနေ ပဋ္ဌပေတဗ္ဗာ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထဝသန္တိ ဣမံ အနုပဋ္ဌဟန္တဿ အာရမ္မဏဿ ဥပဋ္ဌာနဝိဓိသင်္ခါတံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ။ ဣတောတိ အာနာပါနကမ္မဋ္ဌာနတော။ ဂရုကတာ စ ဘာဝနာဒုက္ကရတာယာတိ အာဟ ‘‘ဂရုကဘာဝန’’န္တိ။ စရိတွာတိ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ။ နိမိတ္တန္တိ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ၊ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ ဝါ။ ဥဘယမ္ပိ ဟိ ဣဓ ဧကဇ္ဈံ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ တူလပိစုအာဒိဥပမတ္တယံ ဥဂ္ဂဟေ ယုဇ္ဇတိ၊ သေသံ ဥဘယတ္ထ။

တာရကရူပံ ဝိယာတိ တာရကာယ သရူပံ ဝိယ။ သညာနာနတာယာတိ နိမိတ္တုပဋ္ဌာနတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တသညာနံ နာနတာယ။ သညဇန္တိ ဘာဝနာသညာယ ပရိကပ္ပိတံ၊ န ဥပ္ပာဒိတံ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ၊ တေနာဟ ‘‘နာနတော ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ။ ဧဝံ ဟောတီတိ ဘာဝနမနုယုတ္တဿ ဧဝံ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဧဝန္တိ ဧဝံ သတိ၊ ယထာဝုတ္တနယေန နိမိတ္တေ ဧဝ စိတ္တဿ ဌပနေ သတီတိ အတ္ထော။ ဣတော ပဘုတီတိ ဣတော ပဋိဘာဂနိမိတ္တုပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ။ နိမိတ္တေတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေ။ ဌပယန္တိ ဌပနာဝသေန စိတ္တံ ဌပန္တော။ နာနာကာရန္တိ ‘‘စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ နာနာကာရံ။ ဝိဘာဝယန္တိ ဝိဘာဝေန္တော အန္တရဓာပေန္တော။ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ တေ အာကာရာ အမနသိကရောတော အန္တရဟိတာ ဝိယ ဟောန္တိ။ အဿာသပဿာသေတိ အဿာသေ ပဿာသေ စ ယော နာနာကာရော၊ တံ ဝိဘာဝယံ အဿာသပဿာသသမ္ဘူတေ ဝါ နိမိတ္တေ စိတ္တံ ဌပယံ သကံ စိတ္တံ နိဗန္ဓတိ နာမာတိ ¶ ယောဇနာ။ ကေစိ ပန ဝိဘာဝယန္တိ ဧတဿ ဝိဘာဝေန္တော ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကရောန္တောတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တံ ပုဗ္ဗဘာဂဝသေန ယုဇ္ဇေယျ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – အဿာသပဿာသေ နာနာကာရံ ¶ ဝိဘာဝေန္တော ပဇာနန္တော တတ္ထ ယံ လဒ္ဓံ နိမိတ္တံ၊ တသ္မိံ စိတ္တံ ဌပေန္တော အနုက္ကမေန သကံ စိတ္တံ နိဗန္ဓတိ အပ္ပေတီတိ။

ကိလေသာတိ အဝသေသကိလေသာ။ သန္နိသိန္နာယေဝါတိ အလဒ္ဓနီဝရဏသဟာယာ ဩလီနာယေဝ။ ဥပစာရဘူမိယန္တိ ဥပစာရာဝတ္ထာယံ။ လက္ခဏတောတိ ဝိက္ခမ္ဘနာဒိသဘာဝတော ဝါ အနိစ္စာဒိသဘာဝတော ဝါ။ ဂေါစရောတိ ဘိက္ခာစာရဂါမော။ ယတ္ထ ဒုလ္လဘာ သပ္ပာယဘိက္ခာ၊ သော အသပ္ပာယော၊ ဣတရော သပ္ပာယော။ ဘဿန္တိ ဒသကထာဝတ္ထုနိဿိတံ ဘဿံ၊ တံ သပ္ပာယံ၊ ဣတရမသပ္ပာယံ။ သေသေသု အာဝါသာဒီသု ယတ္ထ ယတ္ထ အသမာဟိတံ စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ တံ တံ သပ္ပာယံ၊ ဣတရမသပ္ပာယန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ဧဝံ သတ္တဝိဓံ အသပ္ပာယံ ဝဇ္ဇေတွာ သပ္ပာယမေဝ သေဝန္တဿပိ အပ္ပနာ န ဟောတိ၊ တေန သမ္ပာဒေတဗ္ဗံ ဒသဝိဓံ အပ္ပနာကောသလ္လံ ဒဿေန္တော ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ နာမ ကေသနခစ္ဆေဒနာဒီဟိ အဇ္ဈတ္တိကဿ သရီရဝတ္ထုဿ၊ စီဝရသေနာသနာဒိဓောဝနပရိကမ္မာဒီဟိ ဗာဟိရဝတ္ထုဿ စ ဝိသဒဘာဝကရဏံ။ ဧဝဉှိ ဉာဏမ္ပိ ဝိသဒကိစ္စနိပ္ဖတ္တိကရံ ဟောတိ။ ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနတာ နာမ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ သမဘာဝကရဏံ။ နိမိတ္တကုသလတာ နာမ ဘာဝနာယ လဒ္ဓနိမိတ္တဿ ရက္ခဏကောသလ္လံ။ ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိအာဒီသု ယသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ အစ္စာရဒ္ဓတာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဥဒ္ဓတတာယ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တဒါ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒယော တယော အဘာဝေတွာ ပဿဒ္ဓါဒီနံ တိဏ္ဏံ ဘာဝနေန စိတ္တဿ နိဂ္ဂဏှနာ ဟောတိ။ ယဒါဿ စိတ္တံ အတိသိထိလဝီရိယတာဒီဟိ လီနတာယ ပဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တဒါ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒယော တယော အဘာဝေတွာ ဓမ္မဝိစယာဒီနံ တိဏ္ဏံ ဘာဝနေန စိတ္တဿ ပဂ္ဂဏှနံ ဟောတိ။ ယဒါဿ ပညာပယောဂမန္ဒတာဒီဟိ နိရဿာဒံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ တဒါ တဿ စိတ္တဿ အဋ္ဌသံဝေဂဝတ္ထုပစ္စဝေက္ခဏာဒိနာ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၄၁၈) သမ္ပဟံသနသင်္ခါတာ သံဝေဇနာ ဟောတိ။ ယဒါ ပနဿ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇနတော အလီနံ အနုဒ္ဓတံ အနိရဿာဒံ အာရမ္မဏေ သမပ္ပဝတ္တံ သမထဝီထိပဋိပန္နဉ္စ စိတ္တံ ဟောတိ၊ တဒါ တဿ ပဂ္ဂဟနိဂ္ဂဟသမ္ပဟံသနေသု အဗျာပါရတာသမာပဇ္ဇနေန အဇ္ဈုပေက္ခနာ ဟောတိ။

တဒဓိမုတ္တတာ ¶ နာမ သမာဓိအဓိမုတ္တတာ၊ သမာဓိနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရတာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ဧတိဿံ ကာယာနုပဿနာယံ။

ပါရိသုဒ္ဓိံ ပတ္တုကာမောတိ ဖလံ အဓိဂန္တုကာမော သမာပဇ္ဇိတုကာမော စ။ တတ္ထ သလ္လက္ခဏာဝိဝဋ္ဋနာဝသေန ပဌမံ မဂ္ဂါနန္တရဖလံ အဓိဂန္တုကာမော။ တတော ပရံ သလ္လက္ခဏဝသေန ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတုကာမောပီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အာဝဇ္ဇနသမာပဇ္ဇန…ပေ… ဝသိပ္ပတ္တန္တိ ¶ ဧတ္ထ ပဋိလဒ္ဓဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဝိတက္ကာဒီသု ဈာနင်္ဂေသု ဧကေကံ အာဝဇ္ဇယတော ဘဝင်္ဂံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဥပ္ပန္နာဝဇ္ဇနာနန္တရံ ဝိတက္ကာဒီသု ယထာဝဇ္ဇိတဈာနင်္ဂါရမ္မဏာနိ ကာမာဝစရဇဝနာနိ ဘဝင်္ဂန္တရိတာနိ ယဒါ နိရန္တရံ ပဝတ္တန္တိ၊ အထဿ အာဝဇ္ဇနဝသီ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ တံ ပန ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတုကာမတာနန္တရံ သီဃံ သမာပဇ္ဇနသမတ္ထတာ သမာပဇ္ဇနဝသီ နာမ။ အစ္ဆရာမတ္တံ ဝါ ဒသစ္ဆရာမတ္တံ ဝါ ခဏံ ဈာနံ ဌပေတုံ သမတ္ထတာ အဓိဋ္ဌာနဝသီ နာမ။ တထေဝ လဟုံ ခဏံ ဈာနသမင်္ဂီ ဟုတွာ ဈာနတော ဘဝင်္ဂုပ္ပတ္တိဝသေန ဝုဋ္ဌာတုံ သမတ္ထတာ ဝုဋ္ဌာနဝသီ နာမ။ ‘‘ဧတ္တကမေဝ ခဏံ သမာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ၊ ‘‘ဧတ္တကမေဝ ခဏံ ဈာနသမင်္ဂီ ဟုတွာ ဈာနတော ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ စ ပဝတ္တပုဗ္ဗပရိကမ္မဘေဒေနေတ္ထ အဓိဋ္ဌာနဝုဋ္ဌာနဝသိယော ဘိန္နာ၊ န သရူပဘေဒေန၊ ယာ ‘‘သမာပတ္တိကုသလတာ၊ ဝုဋ္ဌာနကုသလတာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပစ္စဝေက္ခဏဝသီ ပန အာဝဇ္ဇနဝသိယာ ဧဝ ဝုတ္တာ။ ပစ္စဝေက္ခဏဝီထိယဉှိ သီဃံ အာဝဇ္ဇနုပ္ပတ္တိယာ အာဝဇ္ဇနဝသီ တဒနန္တရာနံ ဇဝနာနံ သမုပ္ပတ္တိယာ ပစ္စဝေက္ခဏဝသီတိ အာဝဇ္ဇနဝသီသိဒ္ဓိယာဝ ပစ္စဝေက္ခဏဝသီ သိဒ္ဓါ ဧဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဈာနင်္ဂါနိ ပရိဂ္ဂဟေတွာတိ ဈာနစိတ္တသမ္ပယုတ္တာနိ ဈာနင်္ဂါနိ လက္ခဏာဒိဝသေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ။ တေသဉ္စ နိဿယန္တိ တေသံ ဝတ္ထုနိဿယာနံ ဘူတာနံ နိဿယံ။ ဣဒဉ္စ ကရဇကာယဿ ဝတ္ထုဒသကဿ ဘူတနိဿယတ္တာ သုတ္တန္တနယေန ဝုတ္တံ၊ န ပဋ္ဌာနနယေန။ န ဟိ ကလာပန္တရဂတာနိ ဘူတာနိ ကလာပန္တရဂတာနံ ဘူတာနံ နိဿယပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ သုတ္တန္တနယေန ပန ဥပနိဿယပစ္စယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပဋ္ဌာနေ ဟိ အသင်္ဂဟိတာ သဗ္ဗေ ပစ္စယာ သုတ္တန္တိကနယေန ဥပနိဿယပစ္စယေ သင်္ဂယှန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံနိဿိတရူပါနီတိ ဥပါဒါရူပါနိ။ ယထာပရိဂ္ဂဟိတရူပဝတ္ထုဒွါရာရမ္မဏံ ဝါတိ ဧတ္ထ ယထာပရိဂ္ဂဟိတကေသာဒိရူပါရမ္မဏံ တတော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယဝတ္ထာရမ္မဏဉ္စ တန္နိဿယကရဇကာယပအဂ္ဂဟမုခေန ¶ ဥပဋ္ဌိတစက္ခာဒိဒွါရဉ္စ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မဝိညာဏံ ဝါတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကမ္မာရဂဂ္ဂရီတိ ကမ္မာရာနံ အဂ္ဂိဓမနဘသ္တာ။ တဇ္ဇန္တိ တဒနုရူပံ။ တဿာတိ နာမရူပဿ။ တံ ဒိသွာတိ အဝိဇ္ဇာတဏှာဒိပစ္စယံ ဒိသွာ။ ကင်္ခံ ဝိတရတီတိ အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါနန္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) သောဠသဝတ္ထုကံ ဝိစိကိစ္ဆံ အတိက္ကမတိ။ ကလာပသမ္မသနဝသေနာတိ ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နန္တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၃၆၁၊ ၃။၈၆၊ ၈၉၊ အ။ နိ။ ၄။၁၈၁) ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အတီတာဒိကောဋ္ဌာသံ ဧကေကကလာပတော ဂဟေတွာ အနိစ္စာဒိဝသေန သမ္မသနံ ကလာပသမ္မသနံ၊ တဿ ဝသေန။ ပုဗ္ဗဘာဂေတိ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိပရိယာပန္နာယ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာယ ပုဗ္ဗဘာဂေ။ ဩဘာသာဒယောတိ ဩဘာသော ဉာဏံ ပီတိ ပဿဒ္ဓိ သုခံ အဓိမောက္ခော ပဂ္ဂဟော ဥပေက္ခာ ဥပဋ္ဌာနံ နိကန္တိ စ။ တတ္ထ အဓိမောက္ခောတိ သဒ္ဓါ။ ဥပဋ္ဌာနန္တိ သတိ။ ဥပေက္ခာတိ တတြမဇ္ဈတ္တတာ။ ဧတ္ထ စ ဩဘာသာဒယော နဝ နိကန္တိသင်္ခါတတဏှုပက္ကိလေသဝတ္ထုတာယ ဥပက္ကိလေသာ ဝုတ္တာ ¶ ၊ နိကန္တိ ပန ဥပက္ကိလေသတာယ တဗ္ဗတ္ထုတာယ စ။ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော အာဒီနဝါနုပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော။ မုဉ္စိတုကမျတာပဋိသင်္ခါနုပဿနာသင်္ခါရုပေက္ခာနုလောမဉာဏာနံ စိဏ္ဏပရိယန္တေ ဥပ္ပန္နဂေါတြဘုဉာဏာနန္တရံ ဥပ္ပန္နေန မဂ္ဂဉာဏေန သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဝိရဇ္ဇန္တော ဝိမုစ္စန္တော။ ဖလက္ခဏေ ဟိ ဝိမုတ္တော နာမ ဝုစ္စတိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိမုစ္စန္တောတိ။ ဧကူနဝီသတိဘေဒဿာတိ စတုန္နံ မဂ္ဂဝီထီနံ အနန္တရံ ပစ္စေကံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တဿ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပဟီနာဝသိဋ္ဌကိလေသာနံ ပဉ္စန္နံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာနံ ဝသေန ဧကူနဝီသတိဘေဒဿ။ အရဟတော ဟိ အဝသိဋ္ဌကိလေသာဘာဝေန ဧကူနဝီသတိတာ။ အဿာတိ အာနာပါနကမ္မဋ္ဌာနိကဿ။

သပ္ပီတိကေ ဒွေ ဈာနေတိ ပီတိသဟဂတာနိ စတုက္ကနယေ ဒွေ ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနာနိ။ တဿာတိ တေန ယောဂိနာ။ သမာပတ္တိက္ခဏေတိ သမာပန္နက္ခဏေ။ အာရမ္မဏတောတိ ပဋိဘာဂါရမ္မဏဂ္ဂဟဏမုခေန ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ၊ အာရမ္မဏဿ ပဋိသံဝိဒိတတ္တာ။ အာရမ္မဏေ ဟိ ဝိဒိတေ တဗ္ဗိသယာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ သယံ အတ္တနော ပဋိသံဝိဒိတာ နာမ ဟောတိ သလက္ခဏတော သာမညလက္ခဏတော စ ပစ္ဆာ ဂဟဏေ သန္ဒေဟာဘာဝတော။ ဝိပဿနာက္ခဏေတိ ဝိပဿနာပညာယ ဝိသယတော ဒဿနက္ခဏေ။ ဧဝံ ပီတိံ အနိစ္စာဒိဝသေန ဂဟဏမေဝ အသမ္မောဟတော ပီတိပဋိသံဝေဒနံ နာမ။

ဒီဃံ ¶ အဿာသဝသေနာတိ ဒီဃဿ အဿာသဿ အာရမ္မဏဘူတဿ ဝသေန၊ ပဇာနတော သာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတောတိ ဈာနပရိယာပန္နံ အဝိက္ခေပါပန္နံ နာမ စိတ္တဿေကဂ္ဂတံ တံသမ္ပယုတ္တာယ ပညာယ ပဇာနတော။ ယထေဝ ဟိ အာရမ္မဏမုခေန ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ၊ ဧဝံ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဧဝ ဟောန္တီတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတီတိ ဒီဃံ အဿာသဝသေန ဈာနသမ္ပယုတ္တာ သတိ တဿ အာရမ္မဏေ ဥပဋ္ဌိတာ တဒါရမ္မဏဇ္ဈာနေပိ ဥပဋ္ဌိတာ နာမ ဟောတီတိ။ ဒီဃံ ပဿာသဝသေနာတိအာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဒဿိတံ ပီတိပဋိသံဝေဒနံ အာရမ္မဏတော အသမ္မောဟတော စ ဝိဘာဂတော ဒဿေတုံ အာဝဇ္ဇတောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဝဇ္ဇတောတိ ဈာနံ အာဝဇ္ဇန္တဿ။ သာ ပီတီတိ သာ ဈာနပရိယာပန္နာ ပီတိ။ ဇာနတောတိ သမာပန္နက္ခဏေ အာရမ္မဏမုခေန ဇာနတော၊ တဿ သာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဿတောတိ ဒဿနဘူတေန ဉာဏေန ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ပဿန္တဿ။ ပစ္စဝေက္ခတောတိ ဈာနံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ။ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟတောတိ ‘‘ဧတ္တကံ ဝေလံ ဈာနသမင်္ဂီ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဈာနစိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ။ ဧဝံ ပဉ္စန္နံ ဝသိဘာဝါနံ ဝသေန ဈာနဿ ပဇာနနမုခေန အာရမ္မဏတော ပီတိယာ ပဋိသံဝေဒနာ ဒဿိတာ။ အဓိမုစ္စတောတိ သဒ္ဒဟန္တဿ၊ သမထဝိပဿနာဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏှတောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အဘိညေယျန္တိ ဝိသိဋ္ဌာယ ပညာယ ဇာနိတဗ္ဗံ စတုသစ္စံ ဝိပဿနာပညာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ မဂ္ဂပညာယ ¶ အဘိဇာနတောတိအာဒိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ပရိညေယျန္တိအာဒီသုပိ ပရိဇာနတောတိအာဒိနာ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ပရိညေယျန္တိ ဒုက္ခသစ္စံ။ အဝသေသပဒါနီတိ သုခပဋိသံဝေဒီ စိတ္တသင်္ခါရပဋိသံဝေဒီတိ ပဒါနိ။

ဝေဒနာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သညာ ဂဟိတာ၊ တေနာဟ ‘‘ဒွေ ခန္ဓာ’’တိ။ ဝိပဿနာဘူမိဒဿနတ္ထန္တိ ကာယိကသုခါဒိသီသေန ပကိဏ္ဏကသင်္ခါရဒဿနတော ဝုတ္တံ သမထေ ကာယိကသုခါဘာဝတော။ သောတိ ပဿမ္ဘနပရိယာယေန ဝုတ္တော နိရောဓော။ ဝုတ္တနယေနာတိ ဣမဿ ဟိ ဘိက္ခုနော ပုဗ္ဗေ အပရိဂ္ဂဟိတကာလေတိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၆၅) ကာယသင်္ခါရေ ဝုတ္တနယေန။ ပီတိသီသေန ဝေဒနာ ဝုတ္တာတိ ပီတိအပဒေသေန ဝေဒနာ ဝုတ္တာ၊ သုခဂ္ဂဟဏတော ¶ ဝေဒနာနုပဿနာပသင်္ဂတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒွီသု စိတ္တသင်္ခါရပဒေသူတိ ‘‘စိတ္တသင်္ခါရပဋိသံဝေဒီ ပဿမ္ဘယံ စိတ္တသင်္ခါရ’’န္တိ ဣမေသု ဒွီသု ကောဋ္ဌာသေသု။ သညာသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာတိ ဝေဒနာနုပဿနာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ စိတ္တပဋိသံဝေဒိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အာရမ္မဏတော အသမ္မောဟတောတိအာဒိနာ ဝုတ္တနယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ စိတ္တန္တိ ဈာနသမ္ပယုတ္တံ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တဉ္စ စိတ္တံ။ အာမောဒေတီတိ သမ္ပယုတ္တာယ ပီတိယာ ဈာနဝိသယာယ မောဒေတိ။ ဝိပဿနာက္ခဏေတိအာဒိနာ ဝုတ္တဘင်္ဂါနုပဿနက္ခဏေ။

အာနာပါနဿတိသမာဓိကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၁၆၇။ ယဒိပိ အရိယာ နေဝ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ အညမညံ ဝါ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ၊ နာပိ ပရေဟိ သမာဒပေန္တိ၊ တထာပိ ယထာဝုတ္တေဟိ တီဟိ ပကာရေဟိ မတာနံ ပုထုဇ္ဇနာနံ အန္တရေ မိဂလဏ္ဍိကေန မာရိတာနံ အရိယပုဂ္ဂလာနမ္ပိ အတ္ထိတာယ ‘‘အရိယပုဂ္ဂလမိဿကတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ပုထုဇ္ဇနကာလေ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဃာတေတွာ မရဏသမယေ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရိယမဂ္ဂံ ပဋိလဘိတွာ မတာနမ္ပိ သဗ္ဘာဝတော ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၇၂။ ဗျဉ္ဇနေ အာဒရံ အကတွာတိ ဇာနိတွာ သဉ္ဇာနိတွာတိအာဒိနာ ဗျဉ္ဇနာနုရူပံ အဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပါဏောတိ ဇာနန္တောတိ ဣဒံ မနုဿောတိ အဇာနိတွာပိ ကေဝလံ သတ္တသညာယ ဧဝ ပါရာဇိကဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဝဓကစေတနာဝသေန စေတေတွာတိ ‘‘ဣမံ မာရေမီ’’တိ ဝဓကစေတနာယ စိန္တေတွာ။ ပကပ္ပေတွာတိ ‘‘ဝဓာမိ န’’န္တိ ဧဝံ စိတ္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ အဘိဝိတရိတွာတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ၊ တေနာဟ ‘‘နိရာသင်္ကစိတ္တံ ပေသေတွာ’’တိ။ သိခါပ္ပတ္တော အတ္ထောတိ သဉ္စိစ္စာတိ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာဝသေန ¶ ဝုတ္တဿပိ ဝီတိက္ကမဘူတဿ အပရကာလကိရိယာယုတ္တဒဿနေန ကောဋိပ္ပတ္တော အတ္ထော။ ဇာတိဥဏ္ဏာ နာမ တဒဟုဇာတဧဠကဿ လောမံ။ ဧဝံ ဝဏ္ဏပ္ပဋိဘာဂန္တိ ဧဝံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနံ။ တတော ဝါ ဥဒ္ဓန္တိ ဒုတိယသတ္တာဟာဒီသု အဗ္ဗုဒါဒိဘာဝပ္ပတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပရိဟီနဝေဂဿ သန္တာနဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ¶ သဟကာရီပစ္စယော ဟောတိ၊ န ဇနကော။ ကမ္မမေဝ ဟိ ခဏေ ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ကမ္မဇရူပါနံ ဇနကပစ္စယော၊ တဉ္စ ပဝတ္တိယံ ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဌိတံ အနုပဟတံ စတုသန္တတိရူပံ သဟကာရီပစ္စယံ လဘိတွာဝ ကာတုံ သက္ကောတိ၊ န အညထာ၊ ယေန ကေနစိ ဝိရောဓိပစ္စယေန နိရုဒ္ဓစက္ခာဒိပ္ပသာဒါနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ စက္ခာဒိကံ ဇနေတုံ န သက္ကောတီတိ သိဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။

အတိပါတေန္တောတိ အတိပါတေန္တော ဝိနာသေန္တော။ ဝုတ္တပကာရမေဝါတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယာတိပါတနဝိဓာနံ ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ။ သရသေနေဝ ပတနသဘာဝဿ သဏိကံ ပတိတုံ အဒတွာ အတီဝ ပါတနံ သီဃပါတနံ အတိပါတော၊ ပါဏဿ အတိပါတော ပါဏာတိပါတော။ အာထဗ္ဗဏိကာတိ အထဗ္ဗဏဝေဒိနော။ အထဗ္ဗဏန္တိ အထဗ္ဗဏဝေဒဝိဟိတံ။ မန္တံ ပယောဇေန္တီတိ အလောဏဘောဇနဒဗ္ဗသယနသုသာနဂမနာဒီဟိ ပယောဂေဟိ မန္တံ ပရိဝတ္တေန္တိ၊ တေန ယထိစ္ဆိတပါဏဝဓာဒိဖလံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တံ ကာယဝစီကမ္မေသု ပဝိဋ္ဌံ။ ဤတိန္တိ ပီဠံ။ ဥပဒ္ဒဝန္တိ တတော အဓိကတရံ ပီဠံ။ ပဇ္ဇရကန္တိ ဝိသမဇ္ဇရံ။ သူစိကန္တိ သူစီဟိ ဝိယ ဝိဇ္ဈမာနံ သူလံ။ ဝိသူစိကန္တိ သသူလံ အာမာတိသာရံ။ ပက္ခန္ဒိယန္တိ ရတ္တာတိသာရံ။ ဝိဇ္ဇံ ပရိဝတ္တေတွာတိ ဂန္ဓာရဝိဇ္ဇာဒိကံ အတ္တနော ဝိဇ္ဇံ ကတူပစာရံ မန္တပဌနက္ကမေန ပရိဇပ္ပိတွာ။ တေဟီတိ တေဟိ ဝတ္ထူဟိ။ ပယောဇနန္တိ ပဝတ္တနံ။ အဟော ဝတာယန္တိ အယံ တံ ကုစ္ဆိဂတံ။ ဂဗ္ဘန္တိ ဣဒံ ကုစ္ဆိဂတံ ဂဗ္ဘံ။ ကုလုမ္ဗဿာတိ ဂဗ္ဘဿ၊ ကုလဿေဝ ဝါ၊ ကုဋုမ္ဗဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘာဝနာမယိဒ္ဓိယာတိ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တံ တေသံ ဣစ္ဆာမတ္တန္တိ သုတ္တတ္ထတော န သမေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အထဗ္ဗဏိဒ္ဓိဝသေနေဝ ဟိ သုတ္တေ ‘‘ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ဘာဝနာမယိဒ္ဓိဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣတရထာတိ ပရိယေသေယျာတိ ပဒဿ ဂဝေသနမတ္တမေဝ ယထာရုတဝသေန အတ္ထော သိယာ၊ တဒါ ပရိယိဋ္ဌမတ္တေန ပရိယေသိတွာ သတ္ထာဒီနံ လဒ္ဓမတ္တေနာတိ အတ္ထော။ သသန္တိ ဟိံသန္တိ ဧတေနာတိ သတ္ထန္တိ ဝဓောပကရဏဿ ပါသာဏရဇ္ဇုအာဒိနော သဗ္ဗဿာပိ နာမန္တိ အာဟ လဂုဠာတိအာဒိ။ လဂုဠန္တိ မုဂ္ဂရဿေတံ အဓိဝစနံ။ သတ္ထသင်္ဂဟောတိ မာတိကာယံ သတ္ထဟာရကန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တသတ္ထသင်္ဂဟော။ ပရတော ဝုတ္တနယတ္တာတိ ပရတော ¶ နိဂမနဝသေန ဝုတ္တဿ ဒုတိယပဒဿ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တနယတ္တာ။ စိတ္တသဒ္ဒဿ အတ္ထဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တောတိ စိတ္တ-သဒ္ဒဿ ဝိစိတ္တာဒိအနေကတ္ထဝိသယတ္တာ ဣတရေဟိ နိဝတ္တေတွာ ဝိညာဏတ္ထံ နိယမေတုံ ဝုတ္တော။

၁၇၄။ ကမ္မုနာ ¶ ဗဇ္ဈတီတိ ပါဏာတိပါတကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ၊ တံ ကမ္မမဿ သိဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ဥဘယထာပီတိ ဥဒ္ဒိသကာနုဒ္ဒိသကဝသေန။ ပစ္ဆာ ဝါ တေန ရောဂေနာတိ ဧတေန အနာဂတမ္ပိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ အာရဗ္ဘ ပါဏာတိပါတဿ ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ။ ဧဝဉ္စ ‘‘ယဒါ သက္ကောတိ၊ တဒါ တံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဟီ’’တိ အာဏတ္တိယာ စိရေန သမိဒ္ဓိယမ္ပိ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါဏာတိပါတော။ ဩပါတခဏနာဒိထာဝရပယောဂေသု ပယောဂကရဏတော ပစ္ဆာ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကဿာပိ သတ္တဿ မရဏေ ပါဏာတိပါတော စ အနာဂတာရမ္မဏော ဥပပန္နော ဟောတိ။ ယံ ပန သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ‘‘ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဏာတိပါတာဒိတော ဝိရတိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပါဏာတိပါတာဒိန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညစိတ္တေနာတိ အမာရေတုကာမတာစိတ္တေန။ ဒုတိယပ္ပဟာရေန မရတီတိ ပဌမပ္ပဟာရံ ဝိနာ ဒုတိယေနေဝ မရတီတိ အတ္ထော။ ပဌမပ္ပဟာရေနေဝါတိ ပဌမပ္ပဟာရသမုဋ္ဌာပကစေတနာက္ခဏေယေဝါတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ ပဌမပ္ပဟာရော သယမေဝ န သက္ကောတိ မာရေတုံ၊ ဒုတိယံ ပန လဘိတွာ သက္ကောန္တော ဇီဝိတဝိနာသဟေတု ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဌမပ္ပဟာရံ ဝိနာ မရဏဿ အသိဒ္ဓတ္တာ ‘‘ပယောဂေါ တေန စ မရဏ’’န္တိ ဣမိနာ သံသန္ဒနတော ပဌမပ္ပဟာရေနေဝ ကမ္မဗဒ္ဓါ ယုတ္တော၊ န ဒုတိယေန တဿ အညစိတ္တေန ဒိန္နတ္တာ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ အညေန ပုဂ္ဂလေန ဒုတိယပ္ပဟာရဒါနာဒီသု ဝိယ။ ယဒိ ပန ဒုတိယပ္ပဟာရဒါယကဿာပိ ပုဂ္ဂလဿ ဝဓကစေတနာ အတ္ထိ၊ တဿာပိ အတ္တနော ပယောဂေနာပိ မတတ္တာ ပယောဂက္ခဏေ ပါဏာတိပါတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကမ္မာပတ္တိဗျတ္တိဘာဝတ္ထန္တိ အာနန္တရိယာဒိကမ္မဝိဘာဂဿ ပါရာဇိကာဒိအာပတ္တိဝိဘာဂဿ စ ပါကဋဘာဝတ္ထံ။ ‘‘ဧဠကံ မာရေမီ’’တိ ဝိပရီတဂ္ဂဟဏေပိ ‘‘ဣမ’’န္တိ ယထာနိပန္နဿေဝ ပရမတ္ထတော ဂဟိတတ္တာ ယထာဝတ္ထုကံ ကမ္မဗဒ္ဓါ ဟောတိယေဝါတိ အာဟ ဣမံ ဝတ္ထုန္တိအာဒိ။ ဃာတကော စ ဟောတီတိ ပါဏာတိပါတကမ္မေန ဗဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ မာတာဒိဂုဏမဟန္တေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တဝဓကစေတနာယ ¶ မဟာသာဝဇ္ဇတာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဓ ပန စေတနာ ဒါရုဏာ ဟောတီ’’တိ။

လောဟိတကန္တိ လောဟိတမက္ခိတံ။ ကမ္မံ ကရောန္တေတိ ယုဒ္ဓကမ္မံ ကရောန္တေ။ ယထာဓိပ္ပာယံ ဂတေတိ ယောဓံ ဝိဇ္ဈိတွာ ပိတရိ ဝိဒ္ဓေ၊ ယောဓံ ပန အဝိဇ္ဈိတွာ ကေဝလံ ပိတရိ ဝိဒ္ဓေပိ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထိယေဝ ပိတရိပိ ဝဓကစိတ္တဿ အတ္ထိတာယ၊ ကေဝလံ ယောဓေ ဝိဒ္ဓေပိ ဧသေဝ နယော။ အာနန္တရိယံ ပန နတ္ထီတိ ပိတုဝိသယံ ပါဏာတိပါတကမ္မံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ဝိဇ္ဈာတိ ဧဝံ ပါဒေဟိ ဘူမိယံ ဌတွာ ဧဝံ ဓနုံ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတွာတိအာဒိနာ ဝိဇ္ဈနပ္ပကာရသိက္ခာပနမုခေန အာဏာပေတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ပဟရာတိ ဒဠှံ အသိံ ဂဟေတွာ ဧဝံ ပဟရ။ ဧဝံ ဃာတေဟီတိ ဧဝံ ကမ္မကာရဏံ ကတွာ မာရေဟိ။ တတ္တကာ ဥဘိန္နံ ပါဏာတိပါတာတိ အနုဒ္ဒိသိတွာ ¶ ယေသံ ကေသဉ္စိ မာရဏတ္ထာယ ဥဘောဟိ ပယောဂဿ ကတတ္တာ ဝုတ္တံ။ သစေ ဟိ အာဏာပကော ‘‘ဧဝံ ဝိဒ္ဓေ အသုကော ဧဝံ မရတီ’’တိ သညာယ ‘‘ဧဝံ ဝိဇ္ဈာ’’တိ အာဏာပေတိ၊ နိယမိတဿေဝ မရဏေ အာဏာပကဿ ကမ္မဗဒ္ဓါတိ ဝဒန္တိ။ သစေ အာဏတ္တော ‘‘အသုက’’န္တိ နိယမေတွာ ဥဒ္ဒိဿ သရံ ခိပတိ၊ အာဏာပကော အနိယမေတွာ အာဏာပေတိ၊ အာဏာပကဿ ယေသံ ကေသဉ္စိ မရဏေပိ ကမ္မဗဒ္ဓါ၊ အာဏတ္တဿ ပန နိယမိတမရဏေယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဇ္ဈေတိ ဟတ္ထိနော ပိဋ္ဌိနော မဇ္ဈေ။ ဧတေနာတိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အာဏာပေတီတိအာဒိပါဠိဝစနေန။ တတ္ထာတိ အာဏတ္တိကပယောဂေ။

ကိဉ္စာပိ ကိရိယာဝိသေသော အဋ္ဌကထာသု အနာဂတော၊ ပါဠိယံ ပန ‘‘ဧဝံ ဝိဇ္ဈ၊ ဧဝံ ပဟရ၊ ဧဝံ ဃာတေဟီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၄) ကိရိယာဝိသေသဿ ပရာမဋ္ဌတ္တာ အာစရိယပရမ္ပရာ အာဂတံ ကိရိယာဝိသေသမ္ပိ ပါဠိသံသန္ဒနတော ဂဟေတွာ ဒဿေန္တော အပရော နယောတိအာဒိမာဟ။ ဝိဇ္ဈနန္တိ ဥသုသတ္တိအာဒီဟိ ဝိဇ္ဈနံ။ ဆေဒနန္တိ အသိအာဒီဟိ ဟတ္ထပါဒါဒိစ္ဆေဒနံ။ ဘေဒနန္တိ မုဂ္ဂရာဒီဟိ သီသာဒိဘေဒနံ ဒွိဓာကရဏံ။ သင်္ခမုဏ္ဍကန္တိ သီသကဋာဟေ စမ္မံ သဟ ကေသေဟိ ဥပ္ပာဋေတွာ ထူလသက္ခရာဟိ သီသကဋာဟံ ဃံသိတွာ သင်္ခဝဏ္ဏကရဏဝသေန သင်္ခမုဏ္ဍကမ္မကရဏံ။ ဧဝမာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဗိဠင်္ဂထာလိကာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဥရေ ပဟရိတွာ ပိဋ္ဌိယံ ပဟရိတွာ ဂီဝါယံ ပဟရိတွာတိအာဒိနာ သရီရာဝယဝပ္ပဒေသေသု ပဟရဏဝိဇ္ဈနာဒိနိယမောပိ ကိရိယာဝိသေသေယေဝ သင်္ဂယှတိ အဋ္ဌကထာသု သင်္ခမုဏ္ဍကာဒိသရီရပ္ပဒေသဝိသယာယပိ ဃာတနာယ တတ္ထ ¶ ပဝေသိတတ္တာ၊ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၂။၁၇၄ ပယောဂကထာဝဏ္ဏနာ) ပုရတော ပဟရိတွာ မာရေဟီတိအာဒိကဿ အဋ္ဌကထာပါဌဿ ‘‘ပုရိမပဿာဒီနမ္ပိ ဝတ္ထုသဘာဂတော ဝတ္ထုဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟဏန္တိ အာဟ ပုရတော ပဟရိတွာတိအာဒီ’’တိ ဧဝမဓိပ္ပာယကထနံ၊ တံ သင်္ခမုဏ္ဍကာဒိကဿ သရီရပ္ပဒေသေ ကမ္မကာရဏာကရဏဿ အဋ္ဌကထာယ ကိရိယာဝိသေသဝိသယေ ဝုတ္တတ္တာ န ယုဇ္ဇတိ။ ယထာဏတ္တံ မုဉ္စိတွာ ပုဂ္ဂလန္တရမာရဏမေဝ ဟိ ဝတ္ထုဝိသံဝါဒေါ၊ န ပဟရိတုံ အာဏတ္တံ သရီရပ္ပဒေသဝိသံဝါဒနံ၊ တေနာဟ ‘‘ဝတ္ထုံ ဝိသံ ဝါဒေတွာ…ပေ… တတော အညံ မာရေတိ။ ပုရတော ပဟရိတွာ မာရေဟီတိ ဝါ…ပေ… နတ္ထိ ကမ္မဗဒ္ဓါ’’တိ၊ ဣဒံ ပန ယထာဏတ္တဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ကိရိယာဝိသေသဝိသင်္ကေတေန ကမ္မဗဒ္ဓါဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တန္တိ ပညာယတိ။ တေန ‘‘ဝတ္ထုံ အဝိသံဝါဒေတွာ မာရေန္တီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အဝတွာ ‘‘ယထာဏတ္တိယာ’’တိ ကိရိယာဝိသေသနိယမောပိ ဒဿိတော၊ ဣတရထာ ယထာဏတ္တိယာတိ ဝစနဿ နိရတ္ထကတာပတ္တိတော။ ဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ စ ‘‘ဝတ္ထူတိ မာရေတဗ္ဗော သတ္တော’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၄) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ပန ‘‘ယထာဏတ္တဿ ပဟရိတဗ္ဗသရီရပ္ပဒေသောပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ပုရတော ပဟရဏာဒိပိ ကိရိယာဝိသေသေ ဧဝ သင်္ဂယှတီတိ အမှာကံ ခန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝတ္ထုဝိသေသေနာတိ မာတုအာဒိမတသတ္တဝိသေသေန။ ¶ ကမ္မဝိသေသောတိ အာနန္တရိယာဒိကမ္မဝိသေသော။ အာပတ္တိဝိသေသောတိ ပါရာဇိကာဒိအာပတ္တိဝိသေသော။

ယဒါ ကဒါစိ ပုဗ္ဗဏှေတိ အာဏတ္တဒိဝသတော အညဿပိ ယဿ ကဿစိ ဒိဝသဿ ပုဗ္ဗဏှေ။ ဧတံ ဂါမေ ဌိတန္တိ ဂါမော ပုဂ္ဂလနိယမနတ္ထံ ဝုတ္တော၊ န ဩကာသနိယမနတ္ထံ၊ တသ္မာ ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ မာရေတိ၊ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧတေန ကာလောကာသအာဝုဓဣအယာပထကိရိယာဝိသေသာနံ နိယမိစ္ဆာယ အသတိ ယေန ကေနစိ ပကာရေန မရဏမေဝ ဣစ္ဆန္တဿ အာဏာပကဿ မုခါရုဠှဝသေန ဝုတ္တဿ ဒေသကာလာဒိနိယမဿ ဝိသင်္ကေတေပိ ကမ္မဗဒ္ဓါယေဝါတိ ဉာပိတံ ဟောတိ။ ယော ပန စိတ္တေန ယတ္ထ ကတ္ထစိ ယဒါ ကဒါစိ ယေန ကေနစိ ပကာရေန မရဏမေဝ ဣစ္ဆန္တောပိ ကာလာဒိဝိသင်္ကေတေန အကုသလတော စောဒနတော ဝါ မုစ္စိတုကာမော လေသေန ကာလာဒိနိယမံ ကရောတိ၊ တဿ မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကတော ပရိယာယေန အမုစ္စနတော ကာလာဒိဝိသင်္ကေတေပိ ကမ္မဗဒ္ဓါဝါတိ ဂဟေတွာ ဝိစာရဏတော ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ကေစိ ပနေတံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ တုဏ္ဍေနာတိ ¶ အဂ္ဂကောဋိယာ။ ထရုနာတိ ခဂ္ဂမုဋ္ဌိနာ။ ဧတံ ဂစ္ဆန္တန္တိ ဂမနေန ပုဂ္ဂလောဝ နိယမိတော၊ န ဣရိယာပထော၊ တေနာဟ ‘‘နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတ’’န္တိ။

‘‘ဒီဃံ မာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဒီဃသဏ္ဌာနာနံ ဗဟုဘာဝတော ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ ဧဝရူပဉ္စ ဒီဃ’’န္တိ အညေသံ အသာဓာရဏလက္ခဏေန အနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ‘‘အနိယမေတွာ အာဏာပေတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝါဟ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ တာဒိသံ မာရေမီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ စိတ္တေန ဗဟူသု ဒီဃသဏ္ဌာနေသု ဧကံ နိယမေတွာ ဝုတ္တေပိ ဝါစာယ အနိယမိတတ္တာ အညသ္မိံ တာဒိသေ မာရိတေ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတောတိ ဝဒန္တိ။ အတ္တာနံ မုဉ္စိတွာ ပရပါဏိမှိ ပါဏသညိတာလက္ခဏဿ အင်္ဂဿ အဘာဝတော နေဝတ္ထိ ပါဏာတိပါတောတိ အာဟ ‘‘အာဏာပကော မုစ္စတီ’’တိ။ အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိဿ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ နိသိန္န’’န္တိ ဩကာသနိယမေ တသ္မိံ ပဒေသေ နိသိန္နဿ ယဿ ကဿစိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ အာရဗ္ဘ ဝဓကစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘နေဝ ဝဓကော မုစ္စတိ န အာဏာပကော’’တိ။ ဩကာသဉှိ နိယမေတွာ နိဒ္ဒိသန္တော တသ္မိံ ဩကာသေ နိသိန္နံ မာရေတုကာမော ဟောတိ၊ သယံ ပန တဒါ တတ္ထ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဩကာသေန သဟ တတ္ထ နိသိန္နဿေဝ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ န အတ္တနောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သယံ တတ္ထေဝ နိသီဒိတွာ အတ္တနော နိသိန္နဋ္ဌာနမေဝ နိယမေတွာ ‘‘မာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ အညော တတ္ထ နိသိန္နော မာရိယတိ၊ တဿာပိ အတ္တနောပိ ဇီဝိတံ အာရဗ္ဘ ဝဓကစေတနာ ပဝတ္တတိ၊ ပရသ္မိံ တတ္ထ မာရိတေ အာဏာပကဿ ကမ္မဗဒ္ဓါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝရူပေ ဌာနေ စိတ္တပ္ပဝတ္တိနိယမော ဗုဒ္ဓဝိသယော၊ န အညေသံ ဝိသယောတိ အာဟ ‘‘တသ္မာ ဧတ္ထ န အနာဒရိယံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဧဝံ ¶ အာဏာပေန္တဿ အာစရိယဿ တာဝ ဒုက္ကဋန္တိ သစေ အာဏတ္တိကော ယထာဓိပ္ပာယံ န ဂစ္ဆတိ၊ အာစရိယဿ အာဏတ္တိက္ခဏေ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန သော ယထာဓိပ္ပာယံ ဂစ္ဆတိ၊ ယံ ပရတော ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ၊ အာဏတ္တိက္ခဏေ တဒေဝ ဟောတိ။ အထ သော အဝဿံ ဃာတေတိ၊ ယံ ပရတော ‘‘အာပတ္တိ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၄) ဝုတ္တံ၊ တတော ဣမဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ ဟောတိ၊ န ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယာနီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေသမ္ပိ ဒုက္ကဋန္တိ ဗုဒ္ဓရက္ခိတာဒီနမ္ပိ အာရောစနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ၊ ဣဒဉ္စ ယထာဏတ္တိဝသေန သင်္ဃရက္ခိတဿ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနေ အသတိ ယုဇ္ဇတိ၊ ဝေါရောပနေ သတိ တေသမ္ပိ အာရောစနက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တေတိ ဣဒံ အဝဿံ ပဋိဂ္ဂဟဏသဘာဝဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပဋိဂ္ဂဟိတက္ခဏေယေဝ ထုလ္လစ္စယန္တိ ¶ ဒဿနတ္ထံ။ သစေ ဟိ သော အဝဿံ ပဋိဂ္ဂဟေဿတိ၊ ကမ္မံ ပန န နိပ္ဖာဒေဿတိ၊ တဒါ အာစရိယဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မူလဋ္ဌဿေဝ ဒုက္ကဋန္တိ ဣဒံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယဒဿနမတ္တံ၊ န ပနေတံ အတ္တနာ အဓိပ္ပေတံ၊ တေနာဟ ဧဝံ သန္တေတိအာဒိ၊ ဧဝံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန အတ္ထေ သတီတိ အတ္ထော။ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အာပတ္တိယေဝ န သိယာတိ ဝဓကဿ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ မရဏပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋာပတ္တိ နေဝ သိယာ၊ ဧဝံ အနောဠာရိကဝိသယေပိ တာဝ ဒုက္ကဋံ၊ ကိမင်္ဂံ ပန မရဏပဋိဂ္ဂဟဏေတိ ဒဿနတ္ထံ သဉ္စရိတ္တပဋိဂ္ဂဟဏာဒိ နိဒဿိတံ။ ‘‘အဟော ဝတ ဣတ္ထန္နာမော ဟတော အဿာ’’တိ ဧဝံ မရဏာဘိနန္ဒနဒဿနတ္ထံ သဉ္စရိတ္တပဋိဂ္ဂဟဏာဒိဘိနန္ဒနေ ဒုက္ကဋေ သတိ ပဂေဝ ‘‘အဟံ တံ မာရေဿာမီ’’တိ မရဏပဋိဂ္ဂဟဏေတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿေဝေတံ ဒုက္ကဋန္တိ အဝဓာရဏေန သင်္ဃရက္ခိတဿ ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ မူလဋ္ဌဿ နတ္ထေဝ အာပတ္တီတိ ဒဿေတိ၊ ဝိသင်္ကေတတ္တာ ပဌမံ အာဏတ္တဒုက္ကဋမေဝဿ ဟောတိ။ ကေစိ ပန ‘‘မူလဋ္ဌဿာပိ ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ဧကေန ပယောဂေန ဒွိန္နံ ဒုက္ကဋာနံ အသမ္ဘဝါ။ ပုရိမနယေတိ သမနန္တရာတီတေ အဝိသက္ကိယဒူတနိဒ္ဒေသေ။ ဧတန္တိ ဒုက္ကဋံ။ ဩကာသာဘာဝေနာတိ မူလဋ္ဌဿ ထုလ္လစ္စယဿ ဝုစ္စမာနတ္တာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ န ဝုတ္တံ ဩကာသာဘာဝေန၊ န ပန အာပတ္တိအဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၇၅။ သယံ သင်္ဃတ္ထေရတ္တာ ‘‘ဥပဋ္ဌာနကာလေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝါစာယ ဝါစာယ ဒုက္ကဋန္တိ ‘‘ယော ကောစိ မမ ဝစနံ သုတွာ ဣမံ မာရေတူ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန အဝတွာ ကေဝလံ မရဏာဘိနန္ဒနဝသေနေဝ ဝုတ္တတ္တာ စောရာပိ နာမ တံ န ဟနန္တီတိအာဒိဝါစာယပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ။ ဒွိန္နံ ဥဒ္ဒိဿာတိ ဒွေ ဥဒ္ဒိဿ၊ ဒွိန္နံ ဝါ မရဏံ ဥဒ္ဒိဿ။ ဥဘော ဥဒ္ဒိဿ မရဏံ သံဝဏ္ဏေန္တဿ ပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာယ စေတနာယ ဧကတ္တေပိ ‘‘ဒွေ ပါဏာတိပါတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတာသင်္ခါတံ ဗလဝဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု မဟာဝိပါကတ္တာ ‘‘အကုသလရာသီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဗဟူ ဥဒ္ဒိဿ မရဏသံဝဏ္ဏနေပိ ¶ ဧသေဝ နယော။ တတ္တကာ ပါဏာတိပါတာတိ ယတ္တကာ သံဝဏ္ဏနံ သုတွာ မရိဿန္တိ၊ တတ္တကာနမ္ပိ ဝတ္တမာနံ အနာဂတဉ္စ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ သဗ္ဗံ အာလမ္ဗိတွာဝ စေတနာယ ပဝတ္တနတော ¶ တတ္တကာ ပါဏာတိပါတာ ဟောန္တိ၊ တတ္တကာဟိ စေတနာဟိ ဒါတဗ္ဗံ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဧကာဝ သာ စေတနာ ဒါတုံ သက္ကောတီတိ အတ္ထော၊ ပဋိသန္ဓိဝိပါကံ ပန သယဉ္စ ပုဗ္ဗာပရစေတနာ စ ဧကေကမေဝ ဒါတုံ သက္ကောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၇၆။ ယေသံ ဟတ္ထတောတိ ယေသံ ဉာတကပဝါရိတာဒီနံ ဟတ္ထတော၊ ဣဒဉ္စ ဘိက္ခုနော ရူပိယမူလဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အတ္တနောဝ ဓနဉ္စေ၊ သယမေဝ မူလံ ဂဟေတွာ မုဉ္စတိ၊ မူလံ ပန အဂ္ဂဟေတွာပိ ပေါတ္ထကဿ ပေါတ္ထကသာမိနော သန္တကတ္တာပါဒနမေဝေတ္ထ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ လေခါဒဿနကောတူဟလကာတိ သုန္ဒရက္ခရံ ဒိသွာ ဝါ ‘‘ကီဒိသံ နု ခေါ ပေါတ္ထက’’န္တိ ဝါ ဩလောကေတုကာမာ။

ပါဏာတိပါတဿ ပယောဂတ္တာတိ သရီရတော ပါဏဝိယောဇနဿ နိဋ္ဌာပကပယောဂတ္တာ။ ဩပါတခဏနတ္ထံ ပန ကုဒါလာဒိအတ္ထာယ အယောဗီဇသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ အကပ္ပိယပထဝိံ ဝါ ကုဒါလဒဏ္ဍာဒီနံ အတ္ထာယ ဘူတဂါမံ ဝိကောပေန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ပါဏာတိပါတပယောဂတ္တာဘာဝါ အဒိန္နာဒါနပုဗ္ဗပယဩဂေ ဝိယ ဒုတိယပရိယေသနာဒီသုပိ ဧတ္ထ ဒုက္ကဋဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋံ၊ မုသာဝါဒါဒိပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပမာဏေတိ အတ္တနာ သလ္လက္ခိတေ ပမာဏေ။ တစ္ဆေတွာတိ ဥန္နတပ္ပဒေသံ တစ္ဆေတွာ။ ပံသုပစ္ဆိန္တိ သဗ္ဗန္တိမံ ပံသုပစ္ဆိံ။ ဧတ္တကံ အလန္တိ နိဋ္ဌာပေတုကာမတာယ သဗ္ဗန္တိမပယဩဂသာဓိကာ စေတနာ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ၊ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ အဝူပသန္တေနေဝ ပယောဂေန ခဏိတွာ နိဋ္ဌာပေန္တံ သန္ဓာယ သဗ္ဗန္တိမာ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ဝုတ္တာ၊ ဣတရာသု ပန အဋ္ဌကထာသု ‘‘ဣမသ္မိံ ပတိတွာ မရန္တူ’’တိ အဓိပ္ပာယေန ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ကိဉ္စိ ခဏိတွာ အပရသ္မိမ္ပိ ဒိဝသေ တတော ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ခဏိတွာ နိဋ္ဌာပေန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဧဝံ အဋ္ဌကထာနံ အညမညဝိရောဓော ဉာတဗ္ဗော။ အတ္တနော ဓမ္မတာယာတိ အဇာနိတွာ၊ ပက္ခလိတွာ ဝါ။ အရဟန္တာပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ အညေဟိ ပါတိယမာနာနံ အမရိတုကာမာနမ္ပိ အရဟန္တာနံ မရဏံ သမ္ဘဝတီတိ ဝုတ္တံ။ ပုရိမနယေတိ ‘‘မရိတုကာမာ ဣဓ မရိဿန္တီ’’တိ ဝုတ္တနယေ။ ဝိသင်္ကေတောတိ မရိတုကာမာနံ မာရေတုကာမာနဉ္စ ဥဒ္ဒိဿ ခတတ္တာ အမရိတုကာမာနံ မရဏေ ကမ္မဗဒ္ဓါ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

တတ္ထ ¶ ပတိတံ ဗဟိ နီဟရိတွာတိ ဣဒံ တတ္ထ ပတနပစ္စယာ မရဏဿ ပဝတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။ အာဝါဋေ ပတိတွာ ထောကံ စိရာယိတွာ ဂစ္ဆန္တံ ဂဟေတွာ မာရိတေ တတ္ထ ပတိတရောဂေန ပီဠိတဿ ဂစ္ဆတော ¶ ပက္ခလိတွာ ပါသာဏာဒီသု ပတနေနာပိ မရဏေပိ ဩပါတခဏကော န မုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အမရိတုကာမာ ဝါတိ အဓိပ္ပာယဿ သမ္ဘဝတော ဩပပါတိကေ ဥတ္တရိတုံ အသက္ကုဏိတွာ မတေပိ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိဗ္ဗတ္တိတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပတနံ န ဒိဿတီတိ စေ? တတ္ထဿ နိဗ္ဗတ္တိယေဝ ပတနန္တိ နတ္ထိ ဝိရောဓော။ ယသ္မာ မာတုယာ ပတိတွာ ပရိဝတ္တိတလိင်္ဂါယ မတာယ သော မာတုဃာတကော ဟောတိ၊ န ကေဝလံ မနုဿပုရိသဃာတကော၊ တသ္မာ ပတိတဿေဝ ဝသေန အာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ပတနရူပံ ပမာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ပန အကာရဏံ ‘‘လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေပိ ဧကသန္တာနတ္တဿ အဝိဂတတ္တာ။ မနုဿဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ အပိ ပရိဝတ္တလိင်္ဂံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တဿ ကမ္မံ အာနန္တရိယ’’န္တိ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ယေန ပန သဘာဝေန သတ္တာ ဇာယန္တိ၊ တေနေဝ မရန္တိ၊ သောဝ တေသံ ရူပန္တရဂ္ဂဟဏေပိ သဘာဝေါတိ ‘‘မရဏရူပမေဝ ပမာဏံ၊ တသ္မာ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တော။ ပစ္ဆိမော ဝါဒေါ ပမာဏံ၊ ဧဝံ သန္တေ ပါဠိယံ ‘‘ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ တိရစ္ဆာနဂတမနုဿဝိဂ္ဂဟော ဝါ တသ္မိံ ပတတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ပတိတေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ မရတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ စေ? နာယံ ဒေါသော။ ‘‘ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ’’တိ ဟိ ပဌမံ သကရူပံ ဒဿေတွာ ရူပန္တရံ ဂဟေတွာပိ ဌိတေယေဝ ယက္ခပေတေ ဒဿေတုံ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတမနုဿဝိဂ္ဂဟော ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တိရစ္ဆာနဂတဝိဂ္ဂဟော မနုဿဝိဂ္ဂဟော ဝါ ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ကေစိ ပန ‘‘မနုဿဝိဂ္ဂဟေန ဌိတတိရစ္ဆာနဂတာနံ အာဝေဏိကံ ကတွာ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ တိရစ္ဆာနော ဝါ မနုဿဝိဂ္ဂဟောတိ ဝတ္တဗ္ဗတော၊ အဋ္ဌကထာသု စ ဣမဿ ဝိသေသဿ အဝုတ္တတ္တာ။ ယက္ခပေတရူပေန မတေပိ ဧသေဝ နယောတိ ဣမိနာ မရဏရူပဿေဝ ပမာဏတ္တာ ထုလ္လစ္စယံ အတိဒိသတိ။

မုဓာတိ အမူလေန။ သော နိဒ္ဒေါသောတိ တေန တတ္ထ ကတပယောဂဿ အဘာဝတော၊ ယဒိ ပန သောပိ တတ္ထ ကိဉ္စိ ကရောတိ၊ န မုစ္စတိ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ဧဝံ ပတိတာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝန္တိ ဧဝံ မယာ ကတေတိ အတ္ထော ¶ ။ န နဿိဿန္တီတိ အဒဿနံ န ဂမိဿန္တိ၊ န ပလာယိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ သုဥဒ္ဓရာ ဝါ ဘဝိဿန္တီတိ ဣဒံ ဂမ္ဘီရဿ ဩပါတဿ ပူရဏေ ပယောဇနဒဿနံ။ ဥတ္တာနေ ကတေ ဩပါတေ သီဃံ အမှေဟိ ဂဟေတွာ မာရေတုံ သုဥဒ္ဓရာ ဘဝိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေတိ မူလဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန ပစ္ဆိမောပိ လဘိတွာ တတ္ထ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ကိဉ္စိ ကတွာ ပုန ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ ဧဝံ ကရောတိ၊ တဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ဇာတပထဝီ ဇာတာတိ ဤဒိသေ ပုန အညေန ဩပါတေ ခတေ တဒါ မုစ္စတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ဇာတပထဝီသဒိသံ ကတွာ ပုန သုဋ္ဌု ကောဋ္ဋေတွာ ဒဠှတရံ ပူရိတေပိ မုစ္စတိယေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ထဒ္ဓတရန္တိ ¶ ထိရကရဏတ္ထံ အပရာပရာယ ပါသယဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ ဝါ တမေဝ ဝါ သိထိလဘူတပါသံ ထဒ္ဓတရံ ဗန္ဓိတွာ ဌပေတိ။ ခါဏုကန္တိ ပါသယဋ္ဌိဗန္ဓနခါဏုကံ။ တတ္ထဇာတကယဋ္ဌိံ ဆိန္ဒိတွာ မုစ္စတီတိ ဣဒံ အရညေ ယထာဌိတမေဝ ဒဏ္ဍံ မူလေ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ပါသဗန္ဓနယောဂ္ဂံ ကတွာ ဌပိတတ္တာ တတ္ထ အညောပိ ကောစိ ပါသံ ဗန္ဓေယျ၊ မူလဋ္ဌော န မုစ္စတိ၊ တံ ပန မူလေပိ ဆိန္ဒိတွာ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကတွာ မုစ္စတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ရဇ္ဇုကေတိ ဝါကေဟိ ဧကဝါရံ ဝဋ္ဋိတရဇ္ဇုကေ။ သယံ ဝဋ္ဋိတန္တိ တနုကဝဋ္ဋိတံ ဒိဂုဏတိဂုဏတာပါဒနေန အတ္တနာ ဝဋ္ဋိတံ။ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာတိ ပါကတိကံ ကတွာ။ ဂေါပေန္တောပီတိ ဟီရံ ဟီရံ ကတွာ ဂေါပေန္တောပိ။

၁၇၇။ အာလမ္ဗနရုက္ခော ဝါတိ တတ္ထဇာတကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဒတ္ထမေဝ ကတွာတိ မာရဏတ္ထမေဝ အယောဗီဇသမုဋ္ဌာပနာဒိနာ ဝါသိအာဒိံ သတ္ထံ ကာရေတွာ။ ပါကတိကန္တိ အညေဟိ ကတံ ပကတိသတ္ထမေဝ လဘိတွာ မူလဋ္ဌေန ဌပိတံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ မုစ္စတီတိ မူလဋ္ဌော မုစ္စတိ။ ဝိသမဏ္ဍလန္တိ မဉ္စပီဌာဒီသု အာလိတ္တံ ဝိသမဏ္ဍလံ။

ဝတွာ အသိံ ဥပနိက္ခိပတီတိ ဧတ္ထ မုခေန အဝတွာ မနသာဝ စိန္တေတွာ ဥပနိက္ခိပနေပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရိမနယေနာတိ ယေသံ ဟတ္ထတော မူလံ ဂဟိတန္တိအာဒိနာ။ ဝိသဘာဂရောဂေါ နာမ ကုဋ္ဌာဒိဝိရူပဘာဝတော၊ ဂဏ္ဍပီဠကာဒိ ဝါ ဇီဝိတပ္ပဝတ္တိယာ ပစ္စနီကတ္တာ။

၁၇၈။ မနာပိယေပိ ဧသေဝ နယောတိ ဧတေန မနာပိယံ ရူပံ ဥပသံဟရတီတိ ဧတ္ထ ယံ ဝါ မနာပရူပံ၊ တဿ သမီပေ ဌပေတိ၊ အတ္တနာ ဝါ မနာပိယေန ရူပေန ¶ သမန္နာဂတော တိဋ္ဌတီတိအာဒိ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ အလင်္ကရိတွာ ဥပသံဟရတီတိ ‘‘အလာဘကေန သုဿိတွာ မရတူ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဥပသံဟရတိ၊ တေနေဝ ‘‘သစေ ဥတ္တသိတွာ မရတိ၊ ဝိသင်္ကေတော’’တိ ဝုတ္တံ။ အလာဘကေန သုဿိတွာ မရတီတိ ဧတ္ထ ပါရာဇိကောတိ ပါဌသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မဟာကစ္ဆု နာမ ဝလ္လိဖလဝိသေသော၊ ယဿ မဇ္ဇာရပါဒဿေဝ သဏ္ဌာနံ ဒုက္ခသမ္ဖဿာနိ သုခုမလောမာနိ စ ဟောန္တိ။ ဟံသပုပ္ဖန္တိ ဟံသာဒီနံ ပက္ခလောမံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ အတ္တနော ဓမ္မတာယ မရတိ၊ အနာပတ္တီတိ ပါရာဇိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဒုက္ကဋာ န မုစ္စနတော။

၁၇၉။ အသဉ္စိစ္စာတိ ဣဒံ မရဏသံဝတ္တနိကဥပက္ကမဿ အသလ္လက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ဣမိနာ ဥပက္ကမေနာတိအာဒိ။ အဇာနန္တဿာတိ ဣဒံ ပန မရဏသံဝတ္တနိကဝိသာဒိဥပက္ကမကရဏဿ အဇာနနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ဣမိနာ အယံ မရိဿတီတိအာဒိ။ န မရဏာဓိပ္ပာယဿာတိ ဣဒံ ဒုက္ခုပ္ပာဒကံ ဥပက္ကမန္တိ ဇာနန္တဿာပိ မရဏာဓိပ္ပာယဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ ¶ ဝုတ္တန္တိ အာဟ မရဏံ အနိစ္ဆန္တဿာတိအာဒိ။ အနုပ္ပဗန္ဓာဘာဝါတိ ဒေါမနဿဝီထီနံ နိရန္တရပ္ပဝတ္တိအဘာဝါ။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၁၈၀။ ဝေါဟာရဝသေနာတိ ပုဗ္ဗဘာဂဝေါဟာရဝသေန၊ မရဏာဓိပ္ပာယဿ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာက္ခဏေ ကရုဏာယ အဘာဝတော ကာရုညေန ပါသေ ဗဒ္ဓသူကရမောစနံ (ပါရာ။ ၁၅၃) ဝိယ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ယထာယုနာ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ‘‘ယထာနုသန္ဓိနာ’’တိ ပရိယာယန္တရေန ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌာ ကိသ္မိဉ္စိ ဝိဇ္ဇမာနေ သာဋကံ ဝလိံ ဂဏှာတီတိ အာဟ ‘‘ယသ္မိံ ဝလိ န ပညာယတီ’’တိ။ ပဋိဝေက္ခဏဉ္စေတံ ဂိဟီနံ သန္တကေ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ မုသလေ ဥဿိတေတိ အညမညံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ ဒွီသု မုသလေသု ဘိတ္တိံ အပဿာယ ဌပိတေသူတိ အတ္ထော။ ဥဒုက္ခလဘဏ္ဍိကန္တိ ဥဒုက္ခလတ္ထာယ အာနီတံ ဒါရုဘဏ္ဍံ။ ပရိဗန္ဓန္တိ ဘောဇနပရိဗန္ဓံ၊ ဘောဇနန္တရာယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၈၁။ အဂ္ဂကာရိကန္တိ ¶ ဧတ္ထ ကာရိက-သဒ္ဒဿ ဘာဝဝစနတ္တာ ‘‘အဂ္ဂကိရိယ’’န္တိ အတ္ထံ ဝတွာပိ ယသ္မာ ကိရိယံ ဒါတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ ဒါနသင်္ခါတာယ အဂ္ဂကိရိယာယ ယုတ္တပိဏ္ဍပါတမေဝ ဣဓ ဥပစာရယုတ္တိယာ အဂ္ဂကိရိယာတိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ပဌမံ လဒ္ဓပိဏ္ဍပါတန္တိအာဒိ။

၁၈၂-၃။ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရနိခါဒနဝေမာဒီနံ ဝသေနာတိ ဧတ္ထ ဒဏ္ဍော နာမ ဒီဃဒဏ္ဍော။ မုဂ္ဂရော နာမ ရဿော။ ဝေမံ နာမ တန္တဝါယာနံ ဝတ္ထဝါယနဥပကရဏံ၊ ယေန ဝီတံ တန္တံ ဃဋ္ဋေန္တိ။ ဝိဘတ္တိဗျတ္တယေနာတိ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမေန။ ဝိသေသာဓိဂမောတိ သမာဓိ ဝိပဿနာ စ။ ဝိသေသာဓိဂမန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မပဋိလာဘံ။ ဗျာကရိတွာတိ အာရောစေတွာ၊ ဣဒဉ္စ ဝိသေသဿ အဓိဂတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အဓိဂတဝိသေသာ ဟိ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနတ္ထံ လဇ္ဇီဘိက္ခူနံ အဝဿံ အဓိဂမံ ဗျာကရောန္တိ၊ အဓိဂတဝိသေသေန ပန အဗျာကရိတွာပိ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဓိဂမန္တရာယဝိနောဒနတ္ထမေဝ အာဟာရူပစ္ဆေဒဿ အနုညာတတ္တာ တဒဓိဂမေ သော န ကာတဗ္ဗောဝ။ ကိံ ပနာဓိဂမံ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ သဘာဂါနန္တိအာဒိ။ ဘဏ္ဍကံ ဝါ ဓောဝန္တာတိ စီဝရံ ဝါ ဓောဝန္တာ။ ဓောဝနဒဏ္ဍကန္တိ စီဝရဓောဝနဒဏ္ဍံ။

၁၈၅။ မဒ္ဒါပေတွာ ပါတေတိ၊ ဝိသင်္ကေတောတိ ယထာဏတ္တိယာ အကတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ ယဒိ ပန အာဏာပကော ¶ မဒ္ဒနမ္ပိ မဒ္ဒါပနမ္ပိ သန္ဓာယ ဝေါဟာရဝသေန ‘‘မဒ္ဒိတွာ ပါတေဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘မရဏဝဏ္ဏံ ဝါ သံဝဏ္ဏေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၇၁) ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ပရိယာယော နာမ နတ္ထီ’’တိ၊ ပရိယာယေန အာပတ္တိမောက္ခော န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အဝိဇာယနတ္ထာယ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏတော ပုရေတရမေဝ ဘေသဇ္ဇံ ဒေန္တဿ ကုစ္ဆိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဂဗ္ဘော ဝိနဿတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဒိန္နေ တထာမရန္တာနံ ဝသေန ကမ္မဗဒ္ဓါ၊ ကုစ္ဆိယံ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဒိန္နေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ မရတု ဝါ မာ ဝါ၊ နေဝတ္ထိ ကမ္မဗဒ္ဓါ။

သဟဓမ္မိကာနန္တိ ဧကဿ သတ္ထု သာသနေ သဟသိက္ခမာနဓမ္မာနံ၊ သဟဓမ္မေ ဝါ သိက္ခာပဒေ သိက္ခနဘာဝေန နိယုတ္တာနံ။ သမသီလသဒ္ဓါနန္တိအာဒိနာ ဒုဿီလာနံ ဘိန္နလဒ္ဓိကာနဉ္စ အကာတုမ္ပိ လဗ္ဘတီတိ ဒဿေတိ။ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတောတိ ¶ အတ္တနော တေသံ ဝါ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော။ အရိယေဟိ အကတာ အယုတ္တဝသေန အကတပုဗ္ဗာ ဝိညတ္တိ အကတဝိညတ္တိ။

ပဋိယာဒိယတီတိ သမ္ပာဒိယတိ။ အကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဒုက္ကဋံ ဝဒန္တိ၊ အယုတ္တတာဝသေနေဝ ပနေတ္ထ အကရဏပဋိက္ခေပေါ ယုတ္တော၊ န အာပတ္တိဝသေနာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယာဝ ဉာတကာ ပဿန္တီတိ ယာဝ တဿ ဉာတကာ ပဿန္တိ။

ပိတုဘဂိနီ ပိတုစ္ဆာ။ မာတုဘာတာ မာတုလော။ နပ္ပဟောန္တီတိ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ။ န ယာစန္တီတိ လဇ္ဇာယ န ယာစန္တိ။ ‘‘အာဘောဂံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အညထာ ဒေန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ ကေစိ ပန ‘‘အာဘောဂံ အကတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ဘေသဇ္ဇကရဏဿ ပါဠိယံ ‘‘အနာပတ္တိ ဘိက္ခု ပါရာဇိကဿ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၈၇) ဧဝံ အန္တရာပတ္တိဒဿနဝသေန သာမညတော ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာယံ အဝုတ္တပ္ပကာရေန ကရောန္တဿ သုတ္တေနေဝ အာပတ္တိ သိဒ္ဓါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘တေသညေဝ သန္တက’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အညေသန္တိ အသာလောဟိတာနံ၊ တေနာဟ ဧတေသံ ပုတ္တပရမ္ပရာယာတိအာဒိ။ ကုလပရိဝဋ္ဋောတိ ကုလသ္မိံ ဉာတိပရမ္ပရာ။ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တဿာတိ ယထာဝုတ္တဝိဓိနာ ကရောန္တဿ၊ ‘‘တာဝကာလိကံ ဒဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ အကတွာ ဒေန္တဿာပိ ပန အန္တရာပတ္တိ ဒုက္ကဋံ ဝိနာ မိစ္ဆာဇီဝံ ဝါ ကုလဒူသနံ ဝါ န ဟောတိယေဝ၊ တေနာဟ – ‘‘ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကုလဒူသကာပတ္တိ ဝါ န ဟောတီ’’တိ။ ဉာတကာနဉှိ သန္တကံ ယာစိတွာပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ကုလဒူသနာဒိ န သိယာ။ သဗ္ဗပဒေသူတိ ‘‘စူဠမာတုယာ’’တိအာဒီသု သဗ္ဗပဒေသု။

ဥပဇ္ဈာယဿ ¶ အာဟရာမာတိ ဣဒံ ဥပဇ္ဈာယေန ‘‘မမ ဉာတကာနံ ဘေသဇ္ဇံ အာဟရထာ’’တိ အာဏတ္တေဟိ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာ စ သာမဏေရာဒီနံ အပစ္စာသာယပိ ပရဇနဿ ဘေသဇ္ဇကရဏံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တနယေန ပရိယေသိတွာတိ ဣမိနာ ‘‘ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ’’တိ ဣမိနာ၊ ‘‘ဉာတိသာမဏေရေဟီ’’တိ ဣမိနာ စ ဝုတ္တမတ္ထံ အတိဒိသတိ။ အပစ္စာသီသန္တေနာတိ အာဂန္တုကစောရာဒီနံ ကရောန္တေနာပိ ‘‘မနုဿာ နာမ ဥပကာရကာ ဟောန္တီ’’တိ အတ္တနော တေဟိ လာဘံ အပတ္ထယန္တေန။ ပစ္စာသာယ ကရောန္တဿ ပန ဝေဇ္ဇကမ္မကုလဒူသနာဒိဒေါသော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဧဝံ ဥပကာရေ ကတေ သာသနဂုဏံ ¶ ဉတွာ ပသီဒန္တိ၊ သင်္ဃဿ ဝါ ဥပကာရကာ ဟောန္တီ’’တိ ကရဏေ ပန ဒေါသော နတ္ထိ။ ကေစိ ပန ‘‘အပစ္စာသီသန္တေန အာဂန္တုကာဒီနံ ပဋိက္ခိတ္တပုဂ္ဂလာဒီနမ္ပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗဋ္ဌာနဝိဘာဂဿနိရတ္ထကတ္တပ္ပသင်္ဂတော ‘‘အပစ္စာသီသန္တေန သဗ္ဗေသံ ဒါတုံ ကာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧတ္တကမတ္တဿေဝ ဝတ္တဗ္ဗတော။ အပစ္စာသီသနဉ္စ မိစ္ဆာဇီဝကုလဒူသနာဒိဒေါသနိသေဓနတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ ဘေသဇ္ဇကရဏသင်္ခတာယ ဣမိဿာ အန္တရာပတ္တိယာ မုစ္စနတ္ထံ အာဂန္တုကစောရာဒီနံ အနုညာတာနံ ဒါနေနေဝ တာယ အာပတ္တိယာ မုစ္စနတောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ အပစ္စာသီသန္တေနာပိ အကာတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ သဒ္ဓံ ကုလန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုစ္ဆန္တီတိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌရောဂီနံ ပရိယာယေနာပိ ဝတွာ ဝိစရဏံ အယုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ပုစ္ဆိတဿာပိ ပန ပစ္စာသီသန္တဿ ပရိယာယကထာပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။

သမုလ္လပေသီတိ အပစ္စာသီသန္တော ဧဝံ အညမညံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အာစရိယဘာဂေါတိ ဝိနယာစာရံ အကောပေတွာ ဘေသဇ္ဇာစိက္ခဏေန ဝေဇ္ဇာစရိယဘာဂေါတိ အတ္ထော။ ပုပ္ဖပူဇနတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိယမာနံ ရူပိယံ အတ္တနော သန္တကတ္တဘဇနေန နိဿဂ္ဂိယမေဝါတိ အာဟ ‘‘ကပ္ပိယဝသေန ဂါဟာပေတွာ’’တိ၊ ‘‘အမှာကံ ရူပိယံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပုပ္ဖပူဇနတ္ထံ ပုပ္ဖံ ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိနာ ပဋိက္ခိပိတွာ ကပ္ပိယေန ကမ္မေန ဂါဟာပေတွာတိ အတ္ထော။

ယဒိ ‘‘ပရိတ္တံ ကရောထာ’’တိ ဝုတ္တေ ကရောန္တိ၊ ဘေသဇ္ဇကရဏံ ဝိယ ဂိဟိကမ္မံ ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘န ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပရိတ္တံ ဘဏထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဓမ္မဇ္ဈေသနတ္တာ အနဇ္ဈိဋ္ဌေနပိ ဘဏိတဗ္ဗော ဓမ္မော၊ ပဂေဝ အဇ္ဈိဋ္ဌေနာပီတိ ‘‘ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ စာလေတွာ သုတ္တံ ပရိမဇ္ဇိတွာတိ ဣဒံ ‘‘ပရိတ္တာဏံ ဧတ္ထ ပဝေသေမီ’’တိ စိတ္တေန ဧဝံ ကတေ ပရိတ္တာဏာ တတ္ထ ပဝေသိတာ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဝိဟာရတော…ပေ… ဒုက္ကဋန္တိ ဣဒံ အညာတကဂဟဋ္ဌေ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ပါဒေသု ဥဒကံ အာကိရိတွာတိ ဣဒံ တသ္မိံ ဒေသေ စာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘တတ္ထ ပါဠိယာ နိသိန္နာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဒေသု ရောဂဝူပသမနာဒိအတ္ထာယ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ ပရိတ္တံ ကာတုံ သုတ္တဉ္စ ဌပေတွာ ‘ပရိတ္တံ ¶ ဘဏထာ’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝဉှိ ကရိယမာနေ ယဒိ ပါဒေ အပနေန္တိ၊ မနုဿာ တံ အဝမင်္ဂလန္တိ မညန္တိ၊ ရောဂေါ ဝါ န ဝူပသမိဿတီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘န ပါဒါ အပနေတဗ္ဗာ’’တိ။ မတသရီရဒဿနေ ဝိယ ကေဝလံ သုသာနဒဿနေပိ ‘‘ဣဒံ ဇာတာနံ သတ္တာနံ ခယဂမနဋ္ဌာန’’န္တိ မရဏသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ¶ အာဟ ‘‘သီဝထိကဒဿနေ…ပေ… ‘မရဏဿတိံ ပဋိလဘိဿာမာ’တိ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ လေသကပ္ပံ အကတွာ သမုပ္ပန္နသုဒ္ဓစိတ္တေန ‘‘ပရိဝါရတ္ထာယ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတောတိ အဂ္ဂဟိတအဂ္ဂေါ၊ အပရိဘုတ္တောတိ အတ္ထော။ ကဟာပဏဂ္ဃနကော ဟောတီတိ ဣမိနာ ဒါယကေဟိ ဗဟုဗျဉ္ဇနေန သမ္ပာဒေတွာ သက္ကစ္စံ ဒိန္နဘာဝံ ဒီပေတိ။ ထာလကေတိ သင်္ဃိကေ ကံသာဒိမယေ ထာလကေ၊ ပတ္တောပိ ဧတ္ထ သင်္ဂယှတိ။ န ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဿေတိ။ ဒါမရိကစောရဿာတိ ရဇ္ဇံ ပတ္ထေန္တဿ ပါကဋစောရဿ။ အဒီယမာနေပိ ‘‘န ဒေန္တီ’’တိ ကုဇ္ဈန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာမိသဿ ဓမ္မဿ စ အလာဘေန အတ္တနော ပရဿ စ အန္တရေ သမ္ဘဝန္တဿ ဆိဒ္ဒဿ စ ဝိဝရဿ ပဋိသန္ထရဏံ ပိဒဟနံ ပဋိသန္ထာရော၊ သော ပန ဓမ္မာမိသဝသေန ဒုဝိဓော။ တတ္ထ အာမိသပဋိသန္ထာရံ သန္ဓာယ ‘‘ကဿ ကာတဗ္ဗော၊ ကဿ န ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဂန္တုကဿ ဝါ…ပေ… ကတ္တဗ္ဗော ယေဝါ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ပါကဋံ ကာတုံ အာဂန္တုကံ တာဝါတိအာဒိမာဟ။ ခီဏပရိဗ္ဗယန္တိ ဣမိနာ အဂတိဘာဝံ ကာရုညဘာဇနတဉ္စ ဒဿေတိ၊ တေန စ တဗ္ဗိဓုရာနံ သမိဒ္ဓါနံ ဒါယကာဒီနံ အာဂန္တုကတ္တေပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ တဏ္ဍုလာဒိမှိ ဒါတဗ္ဗေ သတိ ‘‘အဝေလာယံ…ပေ… န ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အပစ္စာသီသန္တေနာ’’တိ ဝတွာ ပစ္စာသီသနပ္ပကာရံ ဒဿေတုံ မနုဿာ နာမာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနနုညာတာနံ ပန အပစ္စာသီသန္တေနာပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတတ္တာ၊ ပစ္စာသီသာယ ပန သတိ ကုလဒူသနမ္ပိ ဟောတိ။

ဥဗ္ဗာသေတွာတိ သမန္တတော တိယောဇနံ ဝိလုမ္ပန္တေ မနုဿေ ပလာပေတွာ။ ဝရပေါတ္ထကစိတ္တတ္ထရဏန္တိ အနေကပ္ပကာရဣတ္ထိပုရိသာဒိဥတ္တမရူပဝိစိတ္တံ အတ္ထရဏံ။

၁၈၇။ သတ္တရသဝဂ္ဂိယေသု ပုဗ္ဗေ ဧကဿ အင်္ဂုလိပတောဒကေန မာရိတတ္တာ သေသေသု သောဠသဇနေသု ဥဒရံ အာရုဟိတွာ နိသိန္နမေကံ ဌပေတွာ ‘‘သေသာပိ ပန္နရသ ဇနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဒူဟလပါသာဏာ ဝိယာတိ အဒူဟလေ အာရောပိတပါသာဏာ ဝိယ။ ကမ္မာဓိပ္ပာယာတိ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မကရဏာဓိပ္ပာယာ။

အာဝါဟေတွာတိ ¶ ¶ အာဝိသာပေတွာ။ ရူပံ ကတွာ ဟတ္ထပါဒါဒီနိ ဆိန္ဒန္တီတိ တသ္မိံ ပိဋ္ဌာဒိမယေ ရူပေ အမနုဿံ အာဝါဟေတွာ တဿ ဟတ္ထပါဒါဒီနိ ဆိန္ဒန္တိ။ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ မာရေယျာတိ ဣဒံ သမ္ဘာဝနဝသေန ဝုတ္တံ။ န ဟိ တာဒိသာ မဟာနုဘာဝါ ယက္ခာ သတ္ထဃာတာရဟာ ဟောန္တိ ဒေဝါသုရယုဒ္ဓေပိ တေသံ သတ္ထပ္ပဟာရေန မရဏာဘာဝါ။

၁၈၈။ ပဟာရော န ဒါတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အမနုဿံ ကောဓစိတ္တေန ပဟရန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ စိကိစ္ဆာဓိပ္ပာယေန ပဟရန္တဿ အနာစာရောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တာလပဏ္ဏံ…ပေ… ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ အမနုဿာ တာလပဏ္ဏဗန္ဓနေန ပလာယန္တီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ဣဒဉ္စ ဂိဟီနံ ဝေဇ္ဇကမ္မဝသေန ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၁၈၉။ ယော ရုက္ခေန ဩတ္ထတောပိ န မရတီတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ သယမေဝ ဝက္ခတိ၊ တံ တတ္ထေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၉၀။ ဒဗ္ဗူပကရဏာနီတိ ကေဟိစိ ဆိန္ဒိတွာ ဌပိတာနိ သပရိဂ္ဂဟိတာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ ဌာနာစာဝနာဘာဝေန ဝိနာသာဓိပ္ပာယဿ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယေနာပိ ဒုက္ကဋန္တိ သုက္ခတိဏာဒီသု အဂ္ဂိကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အလ္လေသု ပန ကီဠာဓိပ္ပာယေနပိ ကရောန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ပဋိပက္ခဘူတော၊ ပဋိမုခံ ဂစ္ဆန္တော ဝါ အဂ္ဂိ ပဋဂ္ဂိ၊ တဿ အလ္လတိဏာဒီသုပိ ဒါနံ အနုညာတံ၊ တံ ဒေန္တေန ဒူရတော အာဂစ္ဆန္တံ ဒါဝဂ္ဂိံ ဒိသွာ ဝိဟာရဿ သမန္တတော ဧကက္ခဏေ အဒတွာ ဧကဒေသတော ပဋ္ဌာယ ဝိဟာရဿ သမန္တတော သဏိကံ ဈာပေတွာ ယထာ မဟန္တောပိ အဂ္ဂိ ဝိဟာရံ ပါပုဏိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ဝိဟာရဿ သမန္တာ အဗ္ဘောကာသံ ကတွာ ပဋဂ္ဂိ ဒါတဗ္ဗော၊ သော ဒါဝဂ္ဂိနော ပဋိပထံ ဂန္တွာ ဧကတော ဟုတွာ တေန သဟ နိဗ္ဗာတိ။ ပရိတ္တကရဏန္တိ သမန္တာ ရုက္ခတိဏာဒိစ္ဆေဒနပရိခါခဏနာဒိအာရက္ခကရဏံ၊ တေနာဟ တိဏကုဋိကာနံ သမန္တာ ဘူမိတစ္ဆနန္တိအာဒိ။

၁၉၁။ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏတ္တာ ပါရာဇိကန္တိ ဒွီသု ဧကဿာပိ အန္တောဂဓတ္တာ ‘‘ဒွီဟီ’’တိ ဝုတ္တခေတ္တေ ဧကဿာပိ ဩတိဏ္ဏတ္တာ ပါရာဇိကံ၊ ‘‘ဒွီဟိ ဧဝ မာရေဟိ န ဧကေနာ’’တိ နိယမိတေ ပန ဧကေနေဝ မာရိတေ နတ္ထိ ပါရာဇိကန္တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ ဒွေ ဧဝ ပုရိသာတိအာဒီသုပိ။ ပုဗ္ဗေ ကတသီသစ္ဆေဒပယောဂတော အညော ပယောဂေါ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကော န ဥပလဗ္ဘတိ၊ ပဌမေန ပယောဂေနဿ ¶ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဥပစ္ဆိဇ္ဇတီတိ ‘‘သီသစ္ဆေဒကဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ အကာရဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယသန္နိဿိတစိတ္တသန္တတိံ ¶ ဝိနာ ဥက္ခိပနသန္နိရုဇ္ဈနာဒိဝသပ္ပဝတ္တဿ ဂမနဿ အသမ္ဘဝတော။ န ဟိ ဝါယုဝေဂေန ပဏ္ဏပဋာဒယော ဝိယ ကာယော ဂစ္ဆတိ၊ န စ ဥက္ခိပနေ ပဝတ္တာဝ စိတ္တဇဝိညတ္တိအာဒယောဝ နိက္ခိပနာဒိနောပိ ဟေတုဘူတာတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဝတ္တနတော။ ပုဗ္ဗေ အနာဟိတဝေဂါပိ ဟိ ကာစိ သရီသပဇာတိ ဒွိဓာ ဆိန္နာ ဆေဒနမတ္တာ ဒွီဟိ ဝိဘာဂေဟိ ကတိပယက္ခဏံ ဒွီသု ဒိသာသု ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထ စ ယသ္မိံ ဘာဂေ ဟဒယဝတ္ထု တိဋ္ဌတိ၊ တတြဋ္ဌံ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနစိတ္တံ ဒွီသုပိ ဘာဂေသု ကာယပ္ပသာဒေ ဃဋ္ဋိတံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ အာလမ္ဗိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတော တဒါရမ္မဏမေဝ ယထာရဟမေကသ္မိံ ဘာဂေ ဧကဒါ အညသ္မိံ အညဒါတိ ဧဝံ ပရိယာယေန ကာယဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတော ဟဒယဝတ္ထုသ္မိံယေဝ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒိဝီထိစိတ္တာနိ ဘဝင်္ဂန္တရိတာနိ မနောဒွါရဝီထိဝိညာဏာနိ စ ဝိညတ္တိဇနကာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ယေ ဟိ ဥဘယဘာဂါ ဂစ္ဆန္တိ ဝါ စလန္တိ ဝါ ဖန္ဒန္တိ ဝါ။ စိတ္တဿ ပန လဟုပရိဝတ္တိယာ ဧကက္ခဏေ ဥဘယဘာဂါပိ စလန္တာ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ သေယျထာပိ နာမ ကုက္ကုဠာဒိနရကေသု နိမုဂ္ဂသကလသရီရဿ သတ္တဿ ဧကသ္မိံ ခဏေ သကလသရီရေပိ ကာယဝိညာဏဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တတော ပန ယသ္မိံ ဘာဂေ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ သသေသကမ္မဇရူပံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တတ္ထ ကာယဝိညာဏံ နပ္ပဝတ္တတိ၊ ဟဒယဝတ္ထုသဟိတဘာဂေယေဝ ယာဝ ဇီဝိတိန္ဒြိယနိရောဓာ ပဝတ္တတိ။

နနု နရကာဒီသု ဧကာဗဒ္ဓေ သရီရေ သဗ္ဗတ္ထ ပရိယာယေန ကာယဝိညာဏသမုပ္ပတ္တိ ယုတ္တာ ဟောတု၊ ဒွိဓာ ဟုတွာ ဝိစ္ဆိန္နေ ပန ဘာဂဒွယေ ကထန္တိ? နာယံ ဒေါသော။ သရီရေ ဟိ ဧကာဗဒ္ဓတာ နာမ ပရမတ္ထဓမ္မဗျတိရိတ္တာ ကာစိ နတ္ထိ ပရဝါဒီနံ အဝယဝီအာဒိ ဝိယ၊ ကမ္မာဒိဧကကာရဏပုဉ္ဇာယတ္တတာယ ဗဟူနံ သဟုပ္ပတ္တိယေဝ ဧကာဗဒ္ဓတာ။ တတ္ထ စ သတ္ထပ္ပဟာရာဒိဝိရုဒ္ဓပစ္စယောပနိပါတေန ဝိဘိန္နာနမ္ပိ ကမ္မာဒိဧကကာရဏာနံ ပုဉ္ဇာယတ္တတာ န ဝိဂစ္ဆတိ၊ ယာဝ သာ န ဝိဂစ္ဆတိ၊ တာဝ အဝိစ္ဆိန္နာဝ တတ္ထ ဝိညာဏပ္ပဝတ္တိ။ ဝိဘိန္နာနံ ပန ကမ္မဇရူပါနံ အညေသဉ္စ သေသတိသန္တတိရူပါနဉ္စ ဥပတ္ထမ္ဘနဘာဝေန စိရံ ပဝတ္တိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ယာဝ စ ဓရန္တိ၊ တာဝ ဝိညာဏပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ဝိညာဏေန စ တေသံ ¶ စလနဂမနာဒိဒေသန္တရုပ္ပတ္တိ။ တသ္မာ ကဗန္ဓဿပိ ဓာဝက္ခဏေ သဝိညာဏဇီဝိတိန္ဒြိယံ အတ္ထေဝ၊ တဉ္စ သီသစ္ဆေဒကပ္ပယောဂေနေဝ သီဃံ ပတတိ၊ တတော အညပ္ပယောဂဿ သရီရေ ဝိသေသုပ္ပာဒနတော ပုရေတရမေဝ ပဌမေနေဝ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိတော သီသစ္ဆေဒကဿေဝ ကမ္မဗဒ္ဓါတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝရူပါနီတိ ကဗန္ဓဝတ္ထုသဒိသာနိ။ ဣမဿ ဝတ္ထုဿာတိ အာဃာတနဝတ္ထုဿ။ အတ္ထဒီပနေတိ ဧကေန ပုရိသေန ပယောဂေန ဝါ မာရိတတာသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ ဒီပနေ။

၁၉၂။ ပါနပရိဘောဂေန ¶ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ ပန ဝုတ္တတ္တာ ‘‘လောဏသောဝီရကံ ယာမကာလိက’’န္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ ကေစိ ပန ‘‘ဂိလာနာနံ ပါကတိကမေဝ၊ အဂိလာနာနံ ပန ဥဒကသမ္ဘိန္န’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဂုဠံ ဝိယ သတ္တာဟကာလိက’’န္တိ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

တတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယဘိက္ခုဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၉၃။ အဓိဋ္ဌေမာတိ ¶ သံဝိဒဟာမ။ ဣရိယာပထံ သဏ္ဌပေတွာတိ ပဓာနာနုရူပံ ကတွာ။ အနာဂတသမ္ဗန္ဓေ ပန အသတီတိ ဘာသိတော ဘဝိဿတီတိ ပါဌသေသံ ကတွာ အနာဂတသမ္ဗန္ဓေ အသတိ။ ဘာသိတောတိ အတီတဝစနံ ကထံ အနာဂတဝစနေန သမ္ဗန္ဓမုပဂစ္ဆတီတိ အာဟ လက္ခဏံ ပနာတိအာဒိ။ ဤဒိသေ ဟိ ဌာနေ ဓာတုသမ္ဗန္ဓေ ပစ္စယာတိ ဣမိနာ လက္ခဏေန ဓာတွတ္ထသမ္ဗန္ဓေ သတိ အယထာကာလဝိဟိတာပိ ပစ္စယာ သာဓဝေါ ဘဝန္တီတိ သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒန္တိ။

၁၉၄။ ဝဏ္ဏဝါတိ ဣမိနာ အဘိနဝုပ္ပန္နဝဏ္ဏတာ ဝုတ္တာ။ ပသန္နမုခဝဏ္ဏာတိ ဣမိနာ မုခဝဏ္ဏဿ အတိပဏီတတာ ဝုတ္တာ။ ဝိပ္ပသန္နစ္ဆဝိဝဏ္ဏာတိ ဣမိနာ ပကတိသရီရဝဏ္ဏဿေဝ ယထာဝုတ္တနယေန ဝိပ္ပသန္နတာ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ ဣန္ဒြိယာနံ ဥပါဒါရူပတ္တာ နိဿယဝသေနေဝ ပီဏနန္တိ အာဟ ‘‘အဘိနိဝိဋ္ဌောကာသဿ ပရိပုဏ္ဏတ္တာ’’တိ။ ပဉ္စပ္ပသာဒါနံ ဝိယ ဟဒယရူပဿာပိ ပရိပုဏ္ဏတာ ဝုတ္တာယေဝါတိ ¶ အာဟ ‘‘မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယာန’’န္တိ။ ဥဒ္ဒေသံ ပရိပုစ္ဆံ အနုယုဉ္ဇန္တာ ဣမံ သရီရသောဘံ နေဝ ပါပုဏိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာ တန္တိ ဧတ္ထ တန္တိ နိပါတမတ္တံ။ စတုစက္ကန္တိ ဧတ္ထ ပဝတ္တနဋ္ဌေန ဣရိယာပထောဝ စက္ကန္တိ ဝုတ္တော။

၁၉၅။ ဥပလဗ္ဘန္တီတိ ဒိဿန္တိ၊ ဉာယန္တီတိ အတ္ထော။ ပစန္တောတိ ပီဠေန္တော၊ ဂေဟာဒီနိ ဝါ သယံ ဍဟန္တော၊ အညေဟိ ဝါ ပါစေန္တော။ ဥဒ္ဓတေတိ ဥဒ္ဓစ္စပကတိကေ။ ဥန္နဠေတိ ဥဂ္ဂတနဠသဒိသေန ဥဂ္ဂတတုစ္ဆမာနေန သဟိတေ။ စပလေတိ ပတ္တစီဝရမဏ္ဍနာဒိနာ စာပလ္လေန ယုတ္တေ။ မုခရေတိ ခရဝစနေ။ ပါကတိန္ဒြိယေတိ အသံဝုတတ္တာ ဂိဟိကာလေ ဝိယ ပကတိယံ ဌိတိန္ဒြိယေ။ ဣရိယာပထသဏ္ဌပနာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပစ္စယပဋိသေဝနသာမန္တဇပ္ပာနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရမသလ္လေခဝုတ္တီဟိ မဟာအရိယဝံသေဟိ ဘိက္ခူဟိ နိဝုတ္ထသေနာသနာနိ လောကသမ္မတသေနာသနာနိ နာမ။ ပရိပါစေတုန္တိ ဝိမှာပနဝသေန ပရိဏာမေတုံ။ ဘိက္ခာစာရေ အသမ္ပဇ္ဇမာနေတိ ဣဒံ ဇနပဒစာရိကံ ¶ စရန္တီတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ န ပန ပါဠိံ ဝါစေန္တောတိအာဒီဟိ၊ တာနိ ပန ပဒါနိ အတ္တနော နိရန္တရဝါသဋ္ဌာနေပိ ဇနပဒေသုပိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဒဿနဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ စ တေ ဝတ္တသီသေန ကရောန္တိ၊ န လာဘနိမိတ္တံ၊ တေနာဟ တန္တီတိအာဒိ။ ကိစ္ဆေနာတိ ဣမဿေဝ ဝေဝစနံ ကသိရေနာတိ။ တဒုဘယမ္ပိ ပါရမီပူရဏဝါယာမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သာဓာရဏပရိက္ခာရဘာဝေနာတိ သင်္ဃိကပရိက္ခာရဘာဝေန။ တထာဘာဝတော ထေနေတွာတိ အဝိဿဇ္ဇိယအဝေဘင်္ဂိယဘာဝတော ထေနေတွာ၊ န ဌာနာစာဝနဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော၊ တေနာဟ ‘‘ကုလဒူသကဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ အသန္တန္တိ ဣမဿ အဘူတန္တိ ဣဒံ ကာရဏဝစနံ၊ အနုပ္ပန္နတ္တာ အဝိဇ္ဇမာနန္တိ အတ္ထော။ ကိတဝဿေဝါတိ ကိတဝဿ သကုဏဂဟဏမိဝ။ ကေရာဋိကဿာတိ သဌဿ။ သမဏောတိ ဂေါတ္တမတ္တံ အနုဘောန္တိ ဓာရေန္တီတိ ဂေါတြဘုနော၊ နာမမတ္တသမဏာတိ အတ္ထော။ ဒုဇ္ဇာနပရိစ္ဆေဒန္တိ အနန္တဒုက္ခတ္တာ ‘‘ဧတ္တကံ ဒုက္ခ’’န္တိ သင်္ချာဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဉာတုံ သဗ္ဗညုတညာဏေနာပိ ဒုက္ကရံ၊ န ပန သရူပဝသေန ဉာတုံ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ အဝိသယဘာဝါ။

၁၉၆။ အရဟတ္တေတိ အဂ္ဂဖလေ။ ဉာဏစက္ခုနာတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏသင်္ခါတေန စက္ခုနာ၊ အထ ဝါ ဖလစိတ္တသမ္ပယုတ္တေနေဝ ဉာဏစက္ခုနာ။ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တေနာပိ ¶ ဟိ ဉာဏေန အသမ္မောဟတော သယံ ဒိဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ၊ တထာ တသ္မိံ အဒိဋ္ဌေတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေသံ ကိလေသာနံ ပဟာယကဝသေန အာဇာနာတိ၊ သမန္တတော သဗ္ဗေန ဝါ ပကာရေန ဇာနာတီတိ ‘‘အညာ’’တိ အဂ္ဂမဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ၊ တဒုပစာရေန ပန တပ္ဖလမ္ပီတိ အာဟ ‘‘အညံ ဗျာကရိံသူတိ အရဟတ္တံ ဗျာကရိံသူ’’တိ။ အန္တရာ ဌပေတီတိ သေခဘူမိယံ အဓိမာနော ဌပေတိ။ ကိလေသသမုဒါစာရံ အပဿန္တောတိ ပုရိမမဂ္ဂတ္တယဝဇ္ဈာနံယေဝ ကိလေသာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဘဝရာဂါဒီနံ။

၁၉၇။ ပကတိမနုဿေဟိ ဥတ္တရိတရာနံ ဗုဒ္ဓါဒိဥတ္တမပုရိသာနံ အဓိဂမဓမ္မော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မောတိ အာဟ ဥတ္တရိမနုဿာနန္တိအာဒိ။ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၁၉၈) ‘‘အတ္ထိ စ မေ ဧတေ ဓမ္မာ မယီ’’တိ ဧတ္ထ မေတိ ဣဒံ ပဒပူရဏမတ္တံ။ အဓိဂန္တဗ္ဗတော အဓိဂမသင်္ခါတဿ ဈာနာဒိနော ပုစ္ဆာ အဓိဂမပုစ္ဆာ၊ သာ စ ဈာနာဒီသု သာမညတော ပဝတ္တာတိ ဣဒါနိ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝါ ဒုတိယာဒီသု အညတရံ ဝါ တတ္ထာပိ ကသိဏာဒိအာရမ္မဏေသု ကတရမာရမ္မဏံ ဈာနံ ဝါ လောကုတ္တရေသု စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဝါ သကဒါဂါမိမဂ္ဂါဒီသု အညတရံ ဝါ တတ္ထာပိ သုညတဝိမောက္ခံ ¶ ဝါ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခာဒီသု အညတရံ ဝါတိ ဧဝံ ပစ္စေကံ ဘေဒနိဒ္ဓါရဏဝသေန ပုစ္ဆနာကာရံ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၁၉၈) ‘‘ပုန ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ အယံ ပုစ္ဆာ ဒဿိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တေနာဟ ပဌမမဂ္ဂါဒီသူတိအာဒိ။ ယာယ အနုက္ကမပဋိပတ္တိယာ လောကုတ္တရော အဓိဂမော အာဂစ္ဆတိ၊ သာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိ အာဂမနပဋိပဒါ။ န သုဇ္ဈတီတိ ပုစ္ဆိယမာနော ပဋိပတ္တိက္ကမံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ကထေတိ။ အပနေတဗ္ဗောတိ တယာ ဝုတ္တက္ကမေနာယံ န သက္ကာ အဓိဂန္တုန္တိ အဓိဂတမာနတော အပနေတဗ္ဗော။ သန္နိဟိတေသု ကပ္ပိယေသုပိ စတူသု ပစ္စယေသု အလဂ္ဂတ္တာ ‘‘အာကာသေ ပါဏိသမေန စေတသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တသဒိသံ ဗျာကရဏံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ခီဏာသဝပဋိပတ္တိသဒိသာ ပဋိပဒါ ဟောတိ သုဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသတ္တာ။ ဣဒဉ္စ အရဟတ္တံ ပဋိဇာနန္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ ခီဏာသဝဿ နာမာတိအာဒိ။ ဧဝံ သုဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသဿ ဝတ္တနသေက္ခဓမ္မပဋိဇာနနံ ဣမိနာ ဘယုပ္ပာဒနေန၊ အမ္ဗိလာဒိဒဿနေ ခေဠုပ္ပာဒါဒိနာ စ န သက္ကာ ဝီမံသိတုံ၊ တသ္မာ တဿ ဝစနေနေဝ တံ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ။ အယံ ဘိက္ခု သမ္ပန္နဗျာကရဏောတိ ¶ ဣဒံ န ကေဝလံ အဘာယနကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဧကစ္စဿ သူရဇာတိကဿ ပုထုဇ္ဇနဿာပိ အဘာယနတော၊ ရဇ္ဇနီယာရမ္မဏာနံ ဗဒရသာဠဝါဒိအမ္ဗိလမဒ္ဒနာဒီနံ ဥပနယနေပိ ခေဠုပ္ပာဒါဒိတဏှာပဝတ္တရဟိတံ သဗ္ဗထာ သုသောဓိတမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနလက္ခဏာ ပါပိစ္ဆာတိ အာဟ ယာ သာ ဣဓေကစ္စောတိအာဒိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဿဒ္ဓါတိအာဒိပါဌံ သင်္ဂဏှာတိ။ သာမညံ ဒုပ္ပရာမဋ္ဌန္တိ သမဏဓမ္မသင်္ခါတံ သာမညံ ခဏ္ဍသီလာဒိတာယ ဒုပ္ပရာမဋ္ဌံ ဒုဋ္ဌု ဂဟိတံ နိရယာယ နိရယဒုက္ခာယ တံ ပုဂ္ဂလံ တတ္ထ နိရယေ ဥပကဍ္ဎတိ နိဗ္ဗတ္တာပေတီတိ အတ္ထော။ သိထိလောတိ ဩလီယိတွာ ကရဏေန သိထိလဂါဟေန ကတော၊ သထေန ဝါ သာဌေယျေန အာဒိဏ္ဏော သိထိလော။ ပရိဗ္ဗဇောတိ သမဏဘာဝေါ။ ဘိယျောတိ ပုဗ္ဗေ ဝိဇ္ဇမာနာနံ ရာဂရဇာဒီနံ ဥပရိ အပရမ္ပိ ရဇံ အာကိရတီတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုဘာဝေါတိ အဓမ္မိကပဋိညာမတ္တသိဒ္ဓါ ဘိက္ခုဘာဝေါ။ အဇာနမေဝါတိ ဧတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ အဇာနန္တော ဧဝါတိ၊ ‘‘အဇာနမေဝ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တတ္ထ ပန ဧဝံ ဇာနာမိ ဧဝံ ပဿာမီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၁၉၉။ ဧဝန္တိ စ ပဌမဇ္ဈာနာဒိပရာမသနံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဇာနာမိ ဒုတိယာဒိဈာနန္တိ။ အသုဘဇ္ဈာနာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကာယဂတာသတိဇ္ဈာနံ ကသိဏဇ္ဈာနံ ကသိဏမူလကာနိ အာရုပ္ပဇ္ဈာနာနိ စ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝိမောက္ခောတိ စတုဗ္ဗိဓော မဂ္ဂေါ၊ တဿ သဂုဏတော သုညတာဒိနာမံ ဒဿေန္တော အာဟ သော ပနာယန္တိအာဒိ။ မဂ္ဂေါ ဟိ နာမ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ နာမံ လဘတိ ¶ သရသေန ဝါ ပစ္စနီကေန ဝါ သဂုဏေန ဝါ အာရမ္မဏေန ဝါ အာဂမနေန ဝါ။ သစေ ဟိ သင်္ခါရုပေက္ခာ အနိစ္စတော သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ မဂ္ဂေါ အနိမိတ္တဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတိ။ သစေ ဒုက္ခတော သမ္မသိတွာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတိ။ သစေ အနတ္တတော သမ္မသိတွာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ သုညတဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတိ၊ ဣဒံ သရသတော နာမံ နာမ။ ယသ္မာ ပနေသ သင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စနိမိတ္တံ ပဇဟန္တော အာဂတော၊ တသ္မာ အနိမိတ္တော။ ဒုက္ခာနုပဿနာယ သုခသညံ ပဏိဓိံ ပတ္ထနံ ပဟာယ အာဂတတ္တာ အပ္ပဏိဟိတော။ အနတ္တာနုပဿနာယ အတ္တသညံ ပဟာယ အတ္တသုညတာဒဿနဝသေန သုညတာ ဟောတိ၊ ဣဒံ ပစ္စနီကတော နာမံ နာမ။ ရာဂါဒီဟိ ¶ ပနေသ သုညတတ္တာ သုညတော၊ ရူပနိမိတ္တာဒီနံ၊ ရာဂနိမိတ္တာဒီနံ ဧဝ ဝါ အဘာဝေန အနိမိတ္တော၊ ရာဂပဏိဓိအာဒီနံ အဘာဝတော အပ္ပဏိဟိတောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဒံ အဿ သဂုဏတော နာမံ။ ရာဂါဒိသုညံ အနိမိတ္တံ အပ္ပဏိဟိတဉ္စ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကရောတီတိ သုညတော အနိမိတ္တော အပ္ပဏိဟိတောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဒမဿ အာရမ္မဏတော နာမံ။ အာဂမနံ ပန ဒုဝိဓံ ဝိပဿနာဂမနံ မဂ္ဂါဂမနဉ္စ။ တတ္ထ မဂ္ဂေ ဝိပဿနာဂမနမေဝ၊ ဖလေ ပန မဂ္ဂါနန္တရေ မဂ္ဂါဂမနံ၊ ဖလသမာပတ္တိယံ ဝိပဿနာဂမနမ္ပိ။ အနတ္တာနုပဿနာဝသေန မဂ္ဂေါ သုညတော အနိစ္စဒုက္ခာနုပဿနာဟိ အနိမိတ္တော အပ္ပဏိဟိတောတိ ဧဝံ ဝိပဿနာ အတ္တနော နာမံ မဂ္ဂဿ ဒေတိ၊ မဂ္ဂေါ ဖလဿာတိ ဣဒံ အာဂမနတော နာမံ။

သုညတ္တာတိ ဝိဝိတ္တတ္တာ။ ရာဂါဒယောဝ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပဏိဓီတိ အာဟ ‘‘ရာဂဒေါသမောဟပဏိဓီန’’န္တိ။ ဣမိဿာ ဝိဇ္ဇာယာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဝိဇ္ဇာယာတိအာဒိနာ ဧကေကဝိဇ္ဇံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဧကိဿာပိ နာမံ အဂ္ဂဟေတွာပိ တာ ဧဝ သန္ဓာယ ‘‘ဝိဇ္ဇာနံ လာဘိမှီ’’တိ ဘဏန္တောပိ ပါရာဇိကော ဟောတီတိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ အဓိပ္ပာယော။ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာဒီနိ ပန သန္ဓာယ ဝဒန္တော န ဟောတိ။ ဧကေကကောဋ္ဌာသဝသေနာတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန လောကုတ္တရဝိသေသံ အကတွာ ကေဝလံ ‘‘သတိပဋ္ဌာနာနံ လာဘီ’’တိ ဧကေကကောဋ္ဌာသဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထာတိ တေသု ကောဋ္ဌာသေသု။ ကိလေသာနံ ပဟာနံ နာမ အဘာဝမတ္တမ္ပိ လောကုတ္တရကိစ္စတ္တာ လောကုတ္တရန္တိ သမတ္ထေတုံ တံ ပနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရာဂါ စိတ္တံ ဝိနီဝရဏတာတိ ရာဂတော စိတ္တဿ ဝိနီဝရဏတာ၊ တတော ရာဂတော ဝိမုတ္တတ္တာ ဧဝ ဝီတရာဂနီဝရဏတာတိ အတ္ထော၊ ယာ စ ပဉ္စ ဝိဇ္ဇာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ န အာဂတာတိ ဣဓ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဉာဏန္တိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ’’တိ (ပါရာ။ ၁၉၉) ဝုတ္တတ္တာ သေသာ ပဉ္စ ဝိဇ္ဇာ န အာဂတာတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရတ္တာတိ လောကိယဓမ္မသာဓာရဏသင်္ခတဿာပိ အဘာဝါ လောကိယေဟိ သဗ္ဗထာ အသမ္မိဿလောကုတ္တရတ္တာ။ အညန္တိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာဒိံ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ တတ္ထေဝ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၀၀။ ပုန ¶ အာနေတွာ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ န ယောဇိတန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနေနာတိ ပါဌော’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တမေဝ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂဟေတဗ္ဗဿ ¶ ဈာနဿ အဘာဝါ။ ပဌမဇ္ဈာနမူလကဉှိ ဧကမေဝ ခဏ္ဍစက္ကံ။ ကတ္တုသာဓနောပိ ဘဏိတ-သဒ္ဒေါ ဟောတီတိ အာဟ အထ ဝါတိအာဒိ။ ယေန စိတ္တေန မုသာ ဘဏတိ၊ တေနေဝ စိတ္တေန န သက္ကာ ‘‘မုသာ ဘဏာမီ’’တိ ဇာနိတုံ၊ အန္တရန္တရာ ပန အညာဟိ မနောဒွါရဝီထီဟိ ‘‘မုသာ ဘဏာမီ’’တိ ဇာနာတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဏန္တဿ ဟောတိ မုသာ ဘဏာမီ’’တိ။ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဒဿိတောတိ တီဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော မုသာဝါဒေါတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော။ ဒဝါတိ သဟသာ။ ရဝါတိ အညံ ဝတ္တုကာမဿ ခလိတွာ အညဘဏနံ။ တံ ဇာနာတီတိ တံဉာဏံ၊ တဿ ဘာဝေါ တံဉာဏတာ၊ ဉာဏဿ ဝိသယဝိသယီဘာဝေန အတ္တသံဝေဒနန္တိ အတ္ထော။ ဉာဏသမောဓာနန္တိ ဗဟူနံ ဉာဏာနံ ဧကသ္မိံ ခဏေ သမောဓာနံ၊ သဟုပ္ပတ္တီတိ အတ္ထော။ ယေန စိတ္တေန ‘‘မုသာ ဘဏိဿ’’န္တိ ဇာနာတီတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗဘာဂစေတနဉ္စ သန္နိဋ္ဌာနစေတနဉ္စ ဧကတော ကတွာ ဝုတ္တံ။ ယေန စိတ္တေန ပုဗ္ဗဘာဂစေတနာဘူတေန သန္နိဋ္ဌာနစေတနာဘူတေန စ ဝိသံဝါဒိတဗ္ဗသတ္တသင်္ခါရေ ဇာနာတိ၊ ယေန စိတ္တေန မုသာ ဘဏိဿန္တိ အတ္ထော။ တေနေဝ…ပေ… ပရိစ္စဇိတဗ္ဗာတိ တေနေဝ စိတ္တေန ‘‘ဧဝံ အဟံ မုသာ ဘဏာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဘဏိတ’’န္တိ ဝါ တဒေဝ မုသာဝါဒစိတ္တမာရမ္မဏံ ကတွာ ဘိက္ခု ဇာနာတီတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗာပရသန္နိဋ္ဌာနစေတနာက္ခဏေသု တီသု ဧကေနေဝ စိတ္တေန ဉာဏဝိသယဉ္စ ဉာဏဉ္စာတိ ဥဘယမ္ပိ ဧကက္ခဏေ ပုဂ္ဂလော ဇာနာတီတိ အယံ တံဉာဏတာ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗာ ဝိသယဿေဝ တဒါ ပကာသနတောတိ အဓိပ္ပာယော၊ တေနာဟ န ဟီတိအာဒိ။ ယဒိ ဉာဏဿ အတ္တနော သရူပံ န ဉာယတိ၊ ကထံ ပစ္ဆိမံ စိတ္တံ ဇာနာတီတိ အာဟ ပုရိမံ ပုရိမန္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဘဏိဿာမီတိအာဒိနာ တီသု ကာလေသု ဥပ္ပန္နံ ပုရိမပုရိမစိတ္တံ အတ္တာနံ ဝိသယံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ ပစ္ဆိမဿ ပစ္ဆိမဿ စိတ္တဿ တထာ ဥပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနာတိ ယေန ကာရဏေန တီသု ခဏေသု စိတ္တာနိ တဒညေဟေဝ စိတ္တေဟိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ၊ တာနိ စ ပုရိမပုရိမစိတ္တေနေဝ အဝဿံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တေန ကာရဏေနာတိ အတ္ထော။ တသ္မိံ သတီတိ ဘဏိဿာမီတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ သတိ။ သေသဒွယန္တိ ဘဏာမိ၊ ဘဏိတန္တိ ဣဒံ ဒွယံ န ဟေဿတီတိ ဧတံ နတ္ထီတိ ယောဇနာ ဟောတိယေဝါတိ အတ္ထော။ ဧကံ ဝိယ ပကာသတီတိ ဘိန္နက္ခဏာနမ္ပိ နိရန္တရုပ္ပတ္တိယာ ‘‘တဒေဝေဒ’’န္တိ ဂဟေတဗ္ဗတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ဗလဝဓမ္မဝိနိဓာနဝသေနာတိ ¶ ဗလဝဂါဟဿ ဝိနိဓာနဝသေန။ ဒုဗ္ဗလဒုဗ္ဗလာနန္တိ ဒုဗ္ဗလဒုဗ္ဗလာနံ ဂါဟာနံ။ သကဘာဝပရိစ္စဇနဝသေနာတိ အတ္တနော သန္တကဘာဝဿ ပရိစ္စဇနဝသေန။

၂၀၇။ ဥတ္တာသိတတ္တာတိ ဘယံ ဇနေတွာ ဝိယ ပလာပိတတ္တာ။ ဧဝံ ပလာပိတော န ပုန တံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘ပုန အနလ္လီယနဘာဝဒဿနဝသေနာ’’တိ။ ခေဋ-သဒ္ဒံ သဒ္ဒတ္ထဝိဒူ ဥတ္တာသတ္ထေ ¶ ပဌန္တီတိ အာဟ သွာယမတ္ထောတိအာဒိ။ အဏု ဧဝ အဏုသဟဂတံ၊ အဏုတ္တေန ဝါ ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။

၂၁၅။ ကေဝလဉှိယန္တိ ကေဝလဉှိ အယံ ဝါရောတိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ။ တင်္ခဏညေဝ ဇာနာတီတိ ပကတိယာ ဝစနာနန္တရံ ဝိဇာနနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပန ဝစီဘေဒံ အကတွာ ‘‘ယော ဣမမှာ အာဝါသာ ပဌမံ ပက္ကမိဿတိ၊ နံ မယံ ‘အရဟာ’တိ ဇာနိဿာမာ’’တိ ဧဝံ ကတသင်္ကေတာ ဝိဟာရာ ပဌမံ ပက္ကမနေန တသ္မိံ ခဏေ အဝီတိဝတ္တေပိ နိက္ခန္တမတ္တေပိ ပါရာဇိကံ အညတရော ဘိက္ခု ‘‘မံ ‘အရဟာ’တိ ဇာနန္တူ’’တိ တမှာ အာဝါသာ ပဌမံ ပက္ကာမီတိ အာဂတဝတ္ထုမှိ (ပါရာ။ ၂၂၇) ဝိယ။ ဝိညတ္တိပထေတိ ကာယဝစီဝိညတ္တီနံ ဂဟဏယောဂ္ဂေ ပဒေသေ၊ တေန ဝိညတ္တိပထံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော ကောစိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ကာယဝိကာရံ ဒိသွာ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဝစီဘေဒဉ္စ သုတွာ ဇာနာတိ၊ န ပါရာဇိကန္တိ ဒီပေတိ။ ပါဠိယံ ‘‘ပဋိဝိဇာနန္တဿ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၁၅) ဣမသ္မိံ ပဋိဝိဇာနနဝါရေ ယသ္မိံ အက္ခရေ ဝါ ဥစ္စာရိတေ ကာယပ္ပယောဂေ ဝါ ကတေယေဝ အယံ ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပန္နောတိအာဒိအတ္ထံ ပရော ဝိဇာနာတိ၊ တတော ပုရိမေသု အက္ခရုစ္စာရဏာဒိပ္ပယောဂေသု ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇိတွာ ပစ္ဆိမေဝ ပဋိဝိဇာနနပယောဂက္ခဏေ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ထုလ္လစ္စယဿေဝေတ္ထ သာမန္တတ္တာ၊ တေနေဝ ဗုဒ္ဓဒတ္တာစရိယေန –

‘‘ဒုက္ကဋံ ပဌမဿေဝ၊ သာမန္တမိတိ ဝဏ္ဏိတံ၊

သေသာနံ ပန တိဏ္ဏမ္ပိ၊ ထုလ္လစ္စယမုဒီရိတ’’န္တိ –

ဝုတ္တံ ¶ ၊ အယဉ္စတ္ထော ‘‘န ပဋိဝိဇာနန္တဿ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ ဣမိနာ သုတ္တေန သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒိဝသေနာတိအာဒိနာ ဈာနသမာဓိအာဒိသဒ္ဒါနမတ္ထေသု ပုဗ္ဗေ အကတပရိစယတ္တာ သုတွာ ‘‘အတ္ထံ ဤဒိသ’’န္တိ အဇာနိတွာ ကေဝလံ ‘‘ဝိသိဋ္ဌော ကောစိ သမဏဂုဏော အနေန လဒ္ဓါ’’တိ ပရေန ဉာတေပိ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဒဿေတိ။

၂၂၀။ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿာတိ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော မယာ ပကာသိတော ဟောတီ’’တိ ¶ အမနသိကတွာ ‘‘နာဟံ၊ အာဝုသော၊ မစ္စုနော ဘာယာမီ’’တိအာဒိကံ ကထေန္တဿ။ ဧဝံ ကထေန္တော စ ဝေါဟာရတော အညံ ဗျာကရောန္တော နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အညံ ဗျာကရောန္တဿာ’’တိ။ ဘာယန္တောတိ ‘‘ဉတွာ ဂရဟန္တိ နု ခေါ’’တိ ဘာယန္တော။

ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၂၂၃။ သေက္ခဘူမိယန္တိ ဣမိနာ ဈာနဘူမိမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ တိဏ္ဏံ ဝိဝေကာနန္တိ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကာနံ။ ပိဏ္ဍာယ စရဏဿ ဘောဇနပရိယောသာနတာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝ ဘောဇနပအယောသာန’’န္တိ။ အန္တရဃရေ ဘုတွာ အာဂစ္ဆန္တဿာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ သမ္ဘာဝနိစ္ဆာယ စီဝရသဏ္ဌာပနာဒီနိ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ၊ ပါဠိယံ ပန ဒုက္ကရာဒိဝတ္ထူသု ‘‘အနာပတ္တိ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿာ’’တိ ဣဒံ ထုလ္လစ္စယေနာပိ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယဿာပိ ဟိ ‘‘နာဝုသော၊ ဒုက္ကရံ အညံ ဗျာကာတု’’န္တိ ဝုတ္တေ ထုလ္လစ္စယမေဝ အတ္တုပနာယိကတ္တာဘာဝတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၂၇။ န ဒါနာဟံ တတ္ထ ဂမိဿာမီတိ ပုန တတ္ထ ဝသိတဋ္ဌာနေ န ဂမိဿာမိ၊ ဧဝံ သတိ ပဌမံ ဂတော အယံ ပုန စ နာဂတော၊ တသ္မာ အရဟာတိ မညိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ တံ ဌာနန္တိ အာဝါသံ ဝါတိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနံ။ ပဒသာ ဂမနံ သန္ဓာယ ကတိကာယ ကတတ္တာ ယာနေနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိဇ္ဇာမယိဒ္ဓိံ သန္ဓာယ ‘‘ဣဒ္ဓိယာ’’တိ ဝုတ္တံ ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယဿ အဘိညိဒ္ဓိယာ အသမ္ဘဝတော။ အညမညံ ရက္ခန္တီတိ ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယေ ¶ သတိပိ ဧကဿာပိ ပဌမဂမနာဘာဝါ ရက္ခန္တိ။ သစေ ပန ကတိကံ ကတွာ နိသိန္နေသု ဧကံ ဒွေ ဌပေတွာ အဝသေသာ ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယေန ဧကတော ဂစ္ဆန္တိ၊ ဂတာနံ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကမေဝ။ တေသု ယဿ ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယော နတ္ထိ၊ တဿ အနာပတ္တိ။ ဧတန္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ ကတိကဝတ္တံ။ နာနာဝေရဇ္ဇကာတိ နာနာဇနပဒဝါသိနော။ သင်္ဃလာဘောတိ ယထာဝုဍ္ဎံ ပါပုဏနကကောဋ္ဌာသော။ အယဉ္စ ပဋိက္ခေပေါ အဝိသေသေတွာ ကရဏံ သန္ဓာယ ကတော၊ ဝိသေသေတွာ ပန ‘‘ဧတ္တကော အသုကဿာ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပလောကေတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၂၈။ ဓမ္မဓာတူတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ ဓမ္မာနံ သဘာဝေါ ဝါ။ ဥပပတ္တီတိ အတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဒုဿဒ္ဓါပယာ ဟောန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န လက္ခဏတ္ထေရာဒိကေ အရိယပုဂ္ဂလေ ¶ ။ ဝိတုဍေန္တီတိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဍေန္တိ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဖာသုဠန္တရိကာယော ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ ကတွာ တာဟိ ဂစ္ဆန္တီတိ နိဿက္ကဝသေန အတ္ထော။ ဝိတုဒေန္တီတိ ပါဌေ ဖာသုဠန္တရိကာဟီတိ အာဓာရတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ။ လောဟတုဏ္ဍေဟီတိ ကာဠလောဟမယေဟိ တုဏ္ဍေဟိ။ အစ္ဆရိယံ ဝတာတိ ဂရဟိတဗ္ဗတာယ အစ္ဆရံ ပဟရိတုံ ယုတ္တရူပံ။ စက္ခုဘူတာတိ လောကဿ စက္ခု ဝိယ ဘူတာ သဉ္ဇာတာ၊ စက္ခုသဒိသာတိပိ အတ္ထော။ တဿေဝ ကမ္မဿာတိ ယေန ဂေါဃာတကကမ္မေနေဝ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တော၊ တဿေဝါတိ အတ္ထေ ဂယှမာနေ ဧကာယ စေတနာယ ဗဟုပဋိသန္ဓိယော ဟောန္တီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ န စေတံ ယုတ္တံ ဧကဿ အမ္ဗာဒိဗီဇဿ အနေကင်္ကုရုပ္ပတ္တိ ဝိယာတိ တံ ပရိဟရန္တော အာဟ တဿ နာနာစေတနာဟိ အာယူဟိတဿာတိအာဒိ၊ တေန ဂေါဃာတကကမ္မက္ခဏေ ပုဗ္ဗစေတနာ အပရစေတနာ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာတိ ဧကသ္မိမ္ပိ ပါဏာတိပါတေ ဗဟူ စေတနာ ဟောန္တိ၊ နာနာပါဏာတိပါတေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ တတ္ထ ဧကာယ စေတနာယ နရကေ ပစိတွာ တဒညစေတနာသု ဧကာယ အပရာပရိယစေတနာယ ဣမသ္မိံ ပေတတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ ‘‘အဝသေသကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ကမ္မသရိက္ခဝိပါကုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ကမ္မကမ္မနိမိတ္တာနမေဝ ဂဟဏံ ကတံ၊ န ဂတိနိမိတ္တဿ၊ တေနာဟ ‘‘အဋ္ဌိရာသိယေဝ နိမိတ္တံ အဟောသီ’’တိ။ ပါဠိယံ ဝိတစ္ဆေန္တီတိ တုဏ္ဍေဟိ တစ္ဆေန္တော ဝိယ လုဉ္စန္တိ။ ဝိရာဇေန္တီတိ ဝိလိခန္တိ။

၂၂၉။ ဝလ္လူရဝိက္ကယေနာတိ ¶ သုက္ခာပိတမံသဝိက္ကယေန။ နိပ္ပက္ခစမ္မေတိ ဝိဂတပက္ခလောမစမ္မေ။ ဧကံ မိဂန္တိ ဒီပကမိဂံ။ ကာရဏာဟီတိ ဃာတနာဟိ။ ဉတွာတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဉတွာ။

၂၃၀။ မင်္ဂနဝသေန ဥလတီတိ မင်္ဂုလိ၊ ဝိရူပဗီဘစ္ဆဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ စိတ္တကေဠိန္တိ စိတ္တရုစိယံ အနာစာရကီဠံ။

၂၃၁။ နိဿေဝါလပဏကကဒ္ဒမောတိ တိလဗီဇကာဒိသေဝါလေန နီလမဏ္ဍူကပိဋ္ဌိဝဏ္ဏေန ဥဒကပိဋ္ဌေ ဥဒကံ နီလဝဏ္ဏံ ကုရုမာနေန ပဏကေန ကဒ္ဒမေန စ ဝိရဟိတော။ ဥဏှဘာဝေန တပနတော တပံ ဥဒကံ အဿာတိ တပေါဒကာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ က-ကာရလောပံ ကတွာ ‘‘တပေါဒါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပေတလောကောတိ ပကဋ္ဌေန အကုသလကမ္မေန သုဂတိတော ဒုဂ္ဂတိံ ဣတာနံ ဂတာနံ လောကော သမူဟော၊ နိဝါသဋ္ဌာနံ ဝါ။ ကတဟတ္ထာတိ ဓနုသိပ္ပေ သုဋ္ဌု သိက္ခိတဟတ္ထာ၊ အဝိရဇ္ဈနလက္ခဝေဓာတိ အတ္ထော။ သိပ္ပဒဿနဝသေန ရာဇကုလာဒီသု ရာဇသမူဟံ ဥပေစ္စ ကတံ အသနံ သရက္ခေပေါ ဧတေသန္တိ ကတုပါသနာ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဒဿိတသိပ္ပာတိ အတ္ထော။ ပဘဂ္ဂေါတိ ပဘဉ္ဇိတော၊ ပရာဇိတောတိ အတ္ထော။

၂၃၂။ အာနေဉ္ဇသမာဓိန္တိ ¶ အရူပသမာပတ္တိယံ နိရုဒ္ဓေ သတိပိ သဒ္ဒကဏ္ဋကေန ဥဋ္ဌာနာရဟော ရူပါဝစရသမာဓိယေဝ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗောတိ အာဟ အနေဇံ အစလန္တိအာဒိ။ သမာဓိပရိပန္ထကေတိ ဝိတက္ကာဒိကေ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ ဣဒံ ပန ပဌမဗောဓိယံ ဥပ္ပန္နမ္ပိ ဝတ္ထုံ အနာစာရမတ္တဝသေန ဘိက္ခူဟိ စောဒိတေပိ ဘဂဝတာ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မောဂ္ဂလ္လာနဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၂၈) ဧဝံ အာယတိံ အတ္တနာ ပညပိယမာနပါရာဇိကာနုဂုဏံ တဒါ ဧဝ ဝိနီတန္တိ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ပစ္ဆာ ပညတ္တဿ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဝိနီတဝတ္ထုဘာဝေန သင်္ဂဟမာရောပိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သာဝကာနံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ အနုဿရဏာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ကရံ ကတန္တိ အနန္တရေ ပဉ္စကပ္ပသတိကေ ကာလေ ဝိညာဏသန္တတိံ အဒိသွာပိ အသမ္မုယှိတွာ ပရတော တတိယတ္တဘာဝေ ဒိဋ္ဌစုတိစိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဝတ္တမာနဘဝပဋိသန္ဓိယာ အနုမာနေနာပိ ကာရိယကာရဏာဘာဝဂဟဏံ နာမ သာဝကာနံ ဒုက္ကရတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပဋိဝိဒ္ဓါတိ ¶ ပဋိဝိဒ္ဓသဒိသာ။ ယထာ နာမ သတ္တဓာ ဖာလိတဿ စာမရဝါလလောမဿ ဧကာယ အဂ္ဂကောဋိယာ အပရဿ ဝါလလောမံသုနော ကောဋိံ ဒူရေ ဌတွာ ဝိဇ္ဈေယျ အာဝုနန္တော ဝိယ ပဋိပါဒေယျ၊ ဧဝမေဝ ဣမိနာပိ ဒုက္ကရံ ကတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဧသော အဂ္ဂေါ။ ယဒိဒန္တိ ယော အယံ။

၂၃၃။ ဣဓာတိ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌပါရာဇိကပရိဒီပနန္တိ သိက္ခာပဒေသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသဝသေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌပါရာဇိကပရိဒီပနံ၊ န ပန သဗ္ဗသ္မိံ ပါရာဇိကဝိဘင်္ဂေ အာဂတအာပတ္တိပရိဒီပနံ တတ္ထ ထုလ္လစ္စယာဒီနမ္ပိ အာဂတတ္တာ တေနေဝ ဥဒ္ဒိဋ္ဌ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တဝိဘင်္ဂဿ နိဒ္ဒေသတ္တာ။ ဘိက္ခုနီနံ အသာဓာရဏာနိ စတ္တာရီတိ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာ (ပါစိ။ ၆၅၈) ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ (ပါစိ။ ၆၆၅) ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ (ပါစိ။ ၆၆၉) အဋ္ဌဝတ္ထုကာတိ (ပါစိ။ ၆၇၅) ဣမာနိ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခုနီနံ ဧဝ ပညတ္တာနိ ပါရာဇိကာနီတိ အတ္ထော။ ဝတ္ထုဝိပန္နာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါနံ ဝတ္ထုဘာဝေါ ဝတ္ထု နာမ၊ တေန ဝတ္ထုမတ္တေန ဝိပန္နာ၊ ဝိပန္နဝတ္ထုကာတိ အတ္ထော။ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာတိ မဂ္ဂါနုပ္ပတ္တိကာရဏမာဟ။ ကိဉ္စာပိ ဒုဟေတုကာနမ္ပိ မဂ္ဂေါ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါသု ဌတွာ အာယတိံ မဂ္ဂဟေတုံ သမ္ပာဒေတုံ သက္ကောန္တိ၊ အဟေတုကာ ပန ပရိသုဒ္ဓေ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ ဌတွာ သမ္ပာဒေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ တေ တမ္ပိ ပဋိစ္စ ဝတ္ထုဝိပန္နာဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပါရာဇိကာတိ ကမ္မဝိပတ္တိယာ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေယေဝ ပရာဇယံ အာပန္နာ။ ထေယျသံဝါသကာဒီနံ ဂိဟိဘာဝေ ဌတွာ ဝိပဿနာယ ဝါယမန္တာနမ္ပိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိအဘာဝတော ‘‘မဂ္ဂေါ ပန ဝါရိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒီဃတာယ လမ္ဗမာနံ အင်္ဂဇာတံ လမ္ဗံ နာမ၊ တံ ယဿ အတ္ထိ သော လမ္ဗီ။ သော ဧတ္တာဝတာ န ပါရာဇိကော၊ တံ ပန ဒီဃံ အင်္ဂဇာတံ ¶ အတ္တနော မုခေ ဝါ ဝစ္စမဂ္ဂေ ဝါ သေဝနာဓိပ္ပာယေန ပဝေသေန္တောဝ ပါရာဇိကော၊ ဣဓ ပန ဝစ္စမဂ္ဂေ ပဝေသေန္တောဝ အဓိပ္ပေတော မုဒုပိဋ္ဌိကေနေဝ မုခေ ပဝေသနဿ ဝုတ္တတ္တာ။ သောပိ ဟိ ကတပရိကမ္မတာယ မုဒုဘူတာယ ပိဋ္ဌိယာ ဩနမိတွာ အတ္တနော အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏှန္တောဝ ပါရာဇိကော ဟောတိ၊ န ကေဝလော။ ယော ပန မုခေန အတ္တနော ဝစ္စမဂ္ဂံ ဝါ ပရေသံ ဝစ္စမဂ္ဂမုခံ ဝါ ဣတ္ထီနံ ပဿာဝမဂ္ဂံ ဝါ ဂဏှာတိ၊ တဿ စ ပုရိသနိမိတ္တေန ပုရိသနိမိတ္တံ ဆုပန္တဿ စ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပဋိပါဒနေပိ ပါရာဇိကံ န ဟောတိ ပုရိသနိမိတ္တေန တဒိတရမဂ္ဂသမ္ပဋိပါဒနေနေဝ မေထုနဓမ္မဝေါဟာရတော ¶ ။ ပရဿ အင်္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒတီတိ ပရဿ ဥတ္တာနံ သယန္တဿ ကမ္မနိယေ အင်္ဂဇာတေ အတ္တနော ဝစ္စမဂ္ဂံ ပဝေသေန္တော တဿူပရိ နိသီဒတိ၊ ဣဒဉ္စ ဥပလက္ခဏမတ္တံ ပရေသံ အင်္ဂဇာတံ ဝစ္စမဂ္ဂေ ပဝေသေန္တော သာဒိယန္တောပိ ပါရာဇိကောဝ၊ ဗလက္ကာရေန ပန ဝစ္စမဂ္ဂေ ဝါ မုခေ ဝါ ပရေန ပဝေသိယမာနော ယဒိ န သာဒိယတိ၊ အနာပတ္တိကောဝ။ ဧတ္ထ အသာဒိယနံ နာမ ဒုက္ကရံ ဝိရဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ ဧတ္ထ စ အနုပသမ္ပန္နဘာဝေ ဌတွာ မာတုပိတုအရဟန္တေသု အညတရံ ဃာတေန္တော ဘိက္ခုနိံ ဒူသေန္တော စ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ န လဘတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ မာတုဃာတကာဒီနံ စတုန္နံ တတိယပဌမပါရာဇိကေသု အန္တောဂဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ ဧတ္ထ၊ ဧဝံ ဂိဟိဘာဝေ ဌတွာ လောဟိတုပ္ပာဒံ ကရောန္တော လောဟိတုပ္ပာဒကောဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတေန ပရိယာယေနာတိ ဥဘိန္နံ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနသင်္ခါတေန ပရိယာယေန။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ကစ္စိ အတ္ထာတိ ပဒစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

စတုတ္ထပါရာဇိကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

နိဋ္ဌိတော စ ပါရာဇိကကဏ္ဍဝဏ္ဏနာနယော။

၁။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၃၄။ တေရသကဿာတိ ¶ ¶ တေရသ သိက္ခာပဒါနိ ပရိမာဏာနိ အဿာတိ တေရသကော၊ ကဏ္ဍော၊ တဿ။ သမထေ ဝိပဿနာယ ဝါ အဘိရတိရဟိတော ဣဓ အနဘိရတော၊ န ပဗ္ဗဇ္ဇာယာတိ အာဟ ‘‘ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော’’တိ။ ဝိက္ခိတ္တတာယ ကာရဏမာဟ ကာမရာဂါဣစ္စာဒိ။

၂၃၅။ အဗ္ဗောဟာရိကာတိ သီလဝိပတ္တိဝေါဟာရံ နာရဟတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အကုသလဘာဝေ ပနဿာ အဗ္ဗောဟာရတာ နတ္ထိ။

၂၃၆-၇။ စေတနာ-သဒ္ဒတော ဝိသုံ သံ-သဒ္ဒဿ အတ္ထာဘာဝံ ဣက-ပစ္စယဿ စ အတ္ထဝန္တတံ ဒဿေတုံ သဉ္စေတနာ ဝါတိအာဒိ ဒုတိယဝိကပ္ပော ဝုတ္တော။ သိခါပ္ပတ္တော အတ္ထောတိ အဓိပ္ပေတတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာသယဘေဒတောတိ ပိတ္တသေမှပုဗ္ဗလောဟိတာနံ စတုန္နံ အာသယာနံ ဘေဒေန။ ဓာတုနာနတ္တတောတိ ရသရုဟိရာဒီနံ သတ္တန္နံ၊ ပထဝါဒီနံ ဝါ စတုန္နံ ဓာတူနံ နာနတ္တေန။ ဝတ္ထိသီသန္တိ မုတ္တဝတ္ထိတော မတ္ထကပဿံ။ ဟတ္ထိမဒစလနံ နာမဉ္စ သမ္ဘဝေါတိ အာဟ ‘‘သမ္ဘဝေါ နိက္ခမတီ’’တိ။ သမ္ဘဝဝေဂန္တိ သမ္ဘဝဿ ဌာနတော စဝိတွာ ဒကသောတာဘိမုခံ ဩတရဏေန သဉ္ဇာတသရီရက္ခောဘဝေဂံ။ ဗာဟုသီသန္တိ ခန္ဓပ္ပဒေသံ။ ဒဿေသီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုတ္ထော၊ တေန ယသ္မာ ကဏ္ဏစူဠိကာဟိ သမ္ဘဝေါ နိက္ခမတိ…ပေ… သမ္ဘဝဉ္စ ဒဿေသိ၊ တသ္မာ တတိယဿ ဘာသိတံ သုဘာသိတန္တိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒကသောတန္တိ မုတ္တဿ ဝတ္ထိတော နိက္ခမနမဂ္ဂံ၊ အင်္ဂဇာတပ္ပဒေသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုက္ကဉ္စ နာမေတံ ရသရုဟိရာဒိသတ္တဒေဟဓာတူသု မဇ္ဈိမဓာတုစတုဇံ အဋ္ဌိမိဉ္ဇာဒိ ဝိယ ပထဝီဓာတုသင်္ဂဟိတံ အာဟာရူပဇီဝီနံ သကလကာယဂတံ အတိဒဟရဒါရကာနမ္ပိ အတ္ထေဝ၊ တံ ပန ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာနံ သမုပ္ပဇ္ဇနကကာမရာဂေဟေဝ ဌာနတော စလတိ၊ စလိတဉ္စ အာပေါဓာတုဘာဝေန စိတ္တဇမေဝ ဟုတွာ ဒကသောတံ ဩတရတိ၊ ဒကသောတတော ပန ပဋ္ဌာယ ¶ စိတ္တပစ္စယဥတုဇံ ဟောတိ မတ္ထလုင်္ဂတော စလိတသိင်္ဃာဏိကာ ဝိယ။ ယေသံ ပန သမုစ္ဆေဒနဝိက္ခမ္ဘနာဒီဟိ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနံ နတ္ထိ ¶ ၊ တေသံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ န သိယာ။ ဣတိ ယထာဌာနတော သုက္ကဿ ဝိဿဋ္ဌိယေဝ ရာဂစိတ္တသမုဋ္ဌာနာ၊ န ပကတိရူပံ၊ တေနေဝ ကထာဝတ္ထုအဋ္ဌကထာယံ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၇) ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ နာမ ရာဂသမုဋ္ဌာနာ ဟောတီ’’တိ သုက္ကဿ ဝိဿဋ္ဌိ ဧဝ ရာဂသမုဋ္ဌာနာ ဝုတ္တာ၊ န ပကတိရူပံ။ ဆန္နံ ပန ကာမာဝစရဒေဝါနံ ဝိဇ္ဇမာနာပိ သုက္ကဓာတု ဒွယံဒွယသမာပတ္တိဝသေန ပရိယုဋ္ဌိတရာဂေနာပိ ဌာနတော န ဂဠတိ၊ ယထာဌာနေ ဧဝ ဌတွာ ကိဉ္စိ ဝိကာရံ အာပဇ္ဇမာနာ တင်္ခဏိကပရိဠာဟဝူပသမာဝဟာ မေထုနကိစ္စနိဋ္ဌာပိတာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘ကာယသမ္ဖဿသုခမေဝ တေသံ ကာမကိစ္စ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ခီဏာသဝါနံ ပန အနာဂါမီနဉ္စ သဗ္ဗသော ကာမရာဂါဘာဝေန သုက္ကဓာတုဝိကာရမ္ပိ နာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရူပီဗြဟ္မာနံ ပန ဝိက္ခမ္ဘိတကာမရာဂေန ဇနိတတ္တာ အနာဟာရူပဇီဝိတတ္တာ စ သဗ္ဗထာ သုက္ကဓာတုပိ နတ္ထေဝ။ တထေဝါတိ မောစနဿာဒေန နိမိတ္တေ ဥပက္ကမတောတိအာဒိံ အတိဒိသတိ။ ‘‘ဝိဿဋ္ဌီတိ ဌာနာစာဝနာ ဝုစ္စတီ’’တိ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၂၃၇) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဒကသောတံ ဩတိဏ္ဏမတ္တေ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ဒကသောတောရောဟဏဉ္စေတ္ထာတိအာဒိ။ ဧတ္ထာတိ တီသုပိ ဝါဒေသု။ အဓိဝါသေတွာတိ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ ပုန ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ မောစနဿာဒံ ဝိနောဒေတွာ။ အန္တရာ နိဝါရေတုန္တိ အတ္တနော နိမိတ္တေ ကတူပက္ကမေန ဌာနာ စုတံ ဒကသောတံ ဩတရိတုံ အဒတွာ အန္တရာ နိဝါရေတုံ။ မောစနဿာဒေန ဟတ္ထပရိကမ္မာဒိံ ကရောန္တဿ မုတ္တေပိ ဒုက္ကဋမေဝ၊ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမာဘာဝတော ပန သင်္ဃာဒိသေသော န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထ…ပေ… အနာပတ္တီ’’တိ။ ဒကသောတောရောဟဏဉ္စေတ္ထာတိအာဒိနာ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယံ သန္ဓာယ ‘‘အယံ သဗ္ဗာစရိယသာဓာရဏဝိနိစ္ဆယော’’တိ ဝုတ္တံ။

ခေါဘကရဏပစ္စယော နာမ ဝိသဘာဂဘေသဇ္ဇသေနာသနာဟာရာဒိပစ္စယော။ နာနာဝိဓံ သုပိနန္တိ ခုဘိတဝါတာဒိဓာတူနံ အနုဂုဏံ။ အနုဘူတပုဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗေ ဘူတပုဗ္ဗံ မနသာ ပရိကပ္ပိတပုဗ္ဗဉ္စ။ သဂ္ဂနရကဒေသန္တရာဒီနမ္ပိ ဟိ သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ အတ္ထကာမတာယ ဝါ အနတ္ထကာမတာယ ဝါတိ ဣဒံ ဒေဝတာနံ ဟိတာဟိတာဓိပ္ပာယတံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ အတ္ထာယ ဝါ အနတ္ထာယ ဝါတိ သဘာဝတော ဘဝိတဗ္ဗံ ဟိတာဟိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နနု ဒေဝတာဟိ ဥပသံဟရိယမာနာနိ အာရမ္မဏာနိ ပရမတ္ထတော နတ္ထိ၊ ကထံ တာနိ ပုရိသော ပဿတိ၊ ဒေဝတာ ဝါ တာနိ အဝိဇ္ဇမာနာနိ ဥပသံဟရန္တီတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ¶ အာဟ သော တာသန္တိအာဒိ။ တေန ‘‘ဧဝမေသော ပရိကပ္ပတူ’’တိ ဒေဝတာဟိ စိန္တိတမတ္တေန သုပန္တဿ စိတ္တံ ဘဝင်္ဂသန္တတိတော နိပတိတွာ ဒေဝတာဟိ စိန္တိတနိယာမေနေဝ ပရိကပ္ပမာနံ ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ တေန ပရိကပ္ပမာနာနိ အာရမ္မဏာနိ ဒေဝတာဟိ ဥပသံဟဋာနိ နာမ ဟောန္တိ၊ တာနိ စ သော ဒေဝတာနုဘာဝေန ပဿတိ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဗောဓိသတ္တမာတာ ဝိယ ပုတ္တပဋိလာဘနိမိတ္တန္တိအာဒီသု ¶ ဗောဓိသတ္တဿ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိဒိဝသေ မဟာမာယာဒေဝိယာ အတ္တနော ဒက္ခိဏပဿေန ဧကဿ သေတဝရဝါရဏဿ အန္တောကုစ္ဆိပဝိဋ္ဌဘာဝဒဿနံ ပုတ္တပဋိလာဘနိမိတ္တံ သုပိနံ နာမ။ အမှာကံ ပန ဗောဓိသတ္တဿ ‘‘သွေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ စာတုဒ္ဒသိယံ ပက္ခဿ ရတ္တိဝိဘာယနကာလေ ဟိမဝန္တံ ဗိဗ္ဗောဟနံ ကတွာ ပုရတ္ထိမပစ္ဆိမသမုဒ္ဒေသု ဝါမဒက္ခိဏဟတ္ထေ ဒက္ခိဏသမုဒ္ဒေ ပါဒေ စ ဩဒဟိတွာ မဟာပထဝိယာ သယနံ ဧကော၊ ဒဗ္ဗတိဏသင်္ခါတာယ တိရိယာ နာမ တိဏဇာတိယာ နင်္ဂလမတ္တရတ္တဒဏ္ဍာယ နာဘိတော ဥဂ္ဂတာယ ခဏေန အနေကယောဇနသဟဿံ နဘံ အာဟစ္စ ဌာနံ ဧကော၊ သေတာနံ ကဏှသီသာနံ ကိမီနံ ပါဒေဟိ ဥဿက္ကိတွာ ယာဝ ဇာဏုမဏ္ဍလံ အာဟစ္စ ဌာနံ ဧကော၊ နာနာဝဏ္ဏာနံ စတုန္နံ သကုဏာနံ စတူဟိ ဒိသာဟိ အာဂန္တွာ ပါဒမူလေ သေတဝဏ္ဏတာပဇ္ဇနံ ဧကော၊ ဗောဓိသတ္တဿ မဟတော မီဠှပဗ္ဗတဿ ဥပရိ အလိမ္ပမာနဿ စင်္ကမနံ ဧကောတိ ဣမေ ပဉ္စ မဟာသုပိနာ နာမ၊ ဣမေ စ ယထာက္ကမံ သမ္ဗောဓိယာ၊ ဒေဝမနုဿေသု အရိယမဂ္ဂပ္ပကာသနဿ၊ ဂိဟီနဉ္စ သရဏူပဂမနဿ၊ ခတ္တိယာဒိစတုဝဏ္ဏာနံ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တပဋိလာဘဿ၊ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ လာဘေ အလိတ္တဘာဝဿ စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သောဠသ သုပိနာ ပါကဋာ ဧဝ။ ဧကန္တသစ္စမေဝါတိ ဖလနိယမုပ္ပတ္တိတော ဝုတ္တံ။ ဒဿနံ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဝိပလ္လတ္ထမေဝ။ ဓာတုက္ခောဘာဒီသု စတူသု မူလကာရဏေသု ဒွီဟိ တီဟိပိ ကာရဏေဟိ ကဒါစိ သုပိနံ ပဿန္တီတိ အာဟ ‘‘သံသဂ္ဂဘေဒတော’’တိ။ သုပိနဘေဒေါတိ သစ္စာသစ္စတ္ထတာဘေဒေါ။

ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏန္တိ ဧတ္ထ ကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တတော အညရူပမေဝ ဝိညာဏဿ နိမိတ္တန္တိ ရူပနိမိတ္တံ၊ တံ အာဒိ ယေသံ သတ္တနိမိတ္တာဒီနံ တာနိ ရူပနိမိတ္တာဒီနိ အာရမ္မဏာနိ ယဿ ဘဝင်္ဂစိတ္တဿ တံ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏံ။ ဤဒိသာနီတိ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏာနိ ရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တာနိ စ။ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေနာတိ ပဋိဗုဒ္ဓဿ ပကတိဝီထိစိတ္တေန။ ကော နာမ ပဿတီတိ သုတ္တပဋိဗုဒ္ဓဘာဝဝိယုတ္တာယ ¶ စိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ အဘာဝတော သုပိနံ ပဿန္တော နာမ န သိယာတိ အဓိပ္ပာယော၊ တေနာဟ ‘‘သုပိနဿ အဘာဝေါဝ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ ကပိမိဒ္ဓပရေတောတိ ဣမိနာ နိဒ္ဒါဝသေန ပဝတ္တမာနဘဝင်္ဂသန္တတိဗျဝဟိတာယ ကုသလာကုသလာယ မနောဒွါရဝီထိယာ စ ပဿတီတိ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ ယာ နိဒ္ဒါတိအာဒိ။ ဒွီဟိ အန္တေဟိ မုတ္တောတိ ကုသလာကုသလသင်္ခါတေဟိ ဒွီဟိ အန္တေဟိ မုတ္တော။ အာဝဇ္ဇနတဒါရမ္မဏက္ခဏေတိ သုပိနေ ပဉ္စဒွါရဝီထိယာ အဘာဝတော မနောဒွါရေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။

ဧတ္ထ စ သုပိနန္တေပိ တဒါရမ္မဏဝစနတော အနုဘူတေသု သုတပုဗ္ဗေသု ဝါ ရူပါဒီသု ပုရာပတ္တိဘာဝေန ပရိကပ္ပေတွာ ဝိပလ္လာသတော ပဝတ္တမာနာပိ ကာမာဝစရဝိပါကဓမ္မာ ပရိတ္တဓမ္မေ နိဿာယ ပရိကပ္ပေတွာ ပဝတ္တတ္တာ ပရိတ္တာရမ္မဏာ ဝုတ္တာ၊ န ပန သရူပတော ပရိတ္တဓမ္မေ ဂဟေတွာ ပဝတ္တတ္တာ ¶ ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ ဣတ္ထိပုရိသာဒိအာကာရံ အာရောပေတွာ ပဝတ္တမာနာနံ ရာဂါဒိသဝိပါကဓမ္မာနမ္ပိ တေသံ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ ဥပ္ပန္နာနံ ပဋိသန္ဓာဒိဝိပါကာနမ္ပိ ပရိတ္တာရမ္မဏတာ ကမ္မနိမိတ္တာရမ္မဏတာ စ ဥပပန္နာ ဧဝ ဟောတိ။ ဝတ္ထုဓမ္မဝိနိမုတ္တံ ပန သမ္မုတိဘူတံ ကသိဏာဒိပဋိဘာဂါရမ္မဏံ ဂဟေတွာ ဥပ္ပန္နာ ဥပစာရပ္ပနာဒိဝသပ္ပဝတ္တာ စိတ္တစေတသိကဓမ္မာ ဧဝ ပရိတ္တတ္တိကေ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၂) န ဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။

သွာယန္တိ သုပိနော။ ဝိပလ္လာသေန ပရိကပ္ပိတပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ ‘‘ဒုဗ္ဗလဝတ္ထုကတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အဝိဇ္ဇမာနာရမ္မဏေ အဝသဝတ္တိတောတိ အဓိပ္ပာယော၊ တေနာဟ အဝိသယေ ဥပ္ပန္နတ္တာတိအာဒိ။

အာပတ္တိနိကာယဿာတိ ဣဒံ သင်္ဃာဒိသေသောတိ ပုလ္လိင်္ဂ-သဒ္ဒဿ အနုရူပဝသေန ဝုတ္တံ။ အဿာတိ အဿ အာပတ္တိနိကာယဿ၊ ဝုဋ္ဌာပေတုံ ဣစ္ဆိတဿာတိ အတ္ထော၊ တေနာဟ ကိံ ဝုတ္တန္တိအာဒိ။ ရုဠှိသဒ္ဒေနာတိ ဧတ္ထ သမုဒါယေ နိပ္ဖန္နဿာပိ သဒ္ဒဿ တဒေကဒေသေပိ ပသိဒ္ဓိ ဣဓ ရုဠှီ နာမ၊ တာယ ရုဠှိယာ ယုတ္တော သဒ္ဒေါ ရုဠှီသဒ္ဒေါ၊ တေန။ ရုဠှိယာ ကာရဏမာဟ အဝယဝေဣစ္စာဒိနာ။

ကာလဉ္စာတိ ‘‘ရာဂူပတ္ထမ္ဘေ’’တိအာဒိနာ ဒဿိတကာလဉ္စ၊ ‘‘ရာဂူပတ္ထမ္ဘေ’’တိ ဝုတ္တေ ရာဂူပတ္ထမ္ဘေ ဇာတေ တသ္မိံ ကာလေ မောစေတီတိ အတ္ထတော ¶ ကာလော ဂမ္မတိ။ နဝမဿ အဓိပ္ပာယဿာတိ ဝီမံသာဓိပ္ပာယဿ။ ဝတ္ထူတိ ဝိသယံ။

၂၃၈။ လောမာ ဧတေသံ သန္တီတိ လောမသာ၊ ဗဟုလောမပါဏကာ။

၂၃၉။ မောစနေနာတိ မောစနပ္ပယောဂေန။ မောစနဿာဒသမ္ပယုတ္တာယာတိ ဧတ္ထ မောစနိစ္ဆာဝ မောစနဿာဒေါ၊ တေန သမ္ပယုတ္တာ စေတနာ မောစနဿာဒစေတနာတိ အတ္ထော၊ န ပန မောစနေ အဿာဒံ သုခံ ပတ္ထေန္တိယာ စေတနာယာတိ ဧဝံ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဣတရထာ သုခတ္ထာယ မောစေန္တဿေဝ အာပတ္တိ၊ န အာရောဂျာဒိအတ္ထာယာတိ အာပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ အာရောဂျာဒီသု ယေန ကေနစိ အဓိပ္ပာယေန မောစနိစ္ဆာယ စေတနာယာတိ အတ္ထောဝ ဂဟေတဗ္ဗော။

၂၄၀။ ဝါယမတောတိ အင်္ဂဇာတေ ကာယေန ဥပက္ကမတော။ ဒွေ အာပတ္တိသဟဿာနီတိ ခဏ္ဍစက္ကာဒီနိ အနာမသိတွာဝ ဝုတ္တံ၊ ဣစ္ဆန္တေန ပန ခဏ္ဍစက္ကာဒိဘေဒေနာပိ ဂဏနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧကေန ပဒေနာတိ ဂေဟသိတပေမပဒေန။ တထေဝါတိ မောစနဿာဒစေတနာယ ဧဝ ဂါဠှံ ပီဠနာဒိပ္ပယောဂံ ¶ အဝိဇဟိတွာ သုပနေန သင်္ဃာဒိသေသောတိ ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓစိတ္တောတိ မောစနဿာဒဿ နိမိတ္တေ ဦရုအာဒီဟိ ကတဥပက္ကမဿ ဝိဇဟနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေန အသုဘမနသိကာရာဘာဝေပိ ပယောဂါဘာဝေနေဝ မောစနေပိ အနာပတ္တိ ဒီပိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တေန ဥပက္ကမေန မုတ္တေတိ မုစ္စမာနံ ဝိနာ အညသ္မိမ္ပိ သုက္ကေ ဌာနတော မုတ္တေ။ ယဒိ ပန ဥပက္ကမေ ကတေပိ မုစ္စမာနမေဝ ဒကသောတံ ဩတရတိ၊ ထုလ္လစ္စယမေဝ ပယောဂေန မုတ္တဿ အဘာဝါ။ ဇဂ္ဂနတ္ထာယာတိ စီဝရာဒီသု လိမ္ပနပရိဟာရာယ ဟတ္ထေန အင်္ဂဇာတဂ္ဂဟဏံ ဝဋ္ဋတိ၊ တပ္ပယောဂေါ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အနောကာသန္တိ အင်္ဂဇာတပ္ပဒေသံ။

၂၆၂။ သုပိနန္တေန ကာရဏေနာတိ သုပိနန္တေ ပဝတ္တဥပက္ကမဟေတုနာ။ အာပတ္တိဋ္ဌာနေယေဝ ဟိ အယံ အနာပတ္တိ အဝိသယတ္တာ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘သစဿ ဝိသယော ဟောတိ နိစ္စလေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။

၂၆၃။ ဝိနီတဝတ္ထုပါဠိယံ ¶ အဏ္ဍကဏ္ဍုဝနဝတ္ထုသ္မိံ မောစနာဓိပ္ပာယေန အဏ္ဍစလနေန အင်္ဂဇာတဿာပိ စလနတော နိမိတ္တေ ဥပက္ကမော ဟောတီတိ သင်္ဃာဒိသေသော ဝုတ္တော။ ယထာ ပန အင်္ဂဇာတံ န စလတိ၊ ဧဝံ အဏ္ဍမေဝ ကဏ္ဍုဝနေန ဖုသန္တဿ မုတ္တေပိ အနာပတ္တိ အဏ္ဍဿ အနင်္ဂဇာတတ္တာ။

၂၆၄။ ဝတ္ထိန္တိ အင်္ဂဇာတသီသစ္ဆာဒကစမ္မံ။ ဥဒရံ တာပေန္တဿ…ပေ… အနာပတ္တိယေဝါတိ ဥဒရတာပနေန အင်္ဂဇာတေပိ တတ္တေ တာဝတ္တကေန နိမိတ္တေ ဥပက္ကမော ကတော နာမ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။

၂၆၅။ ဧဟိ မေ တွံ၊ အာဝုသော၊ သာမဏေရာတိ ဝတ္ထုသ္မိံ အညံ အာဏာပေတု၊ တေန ကရိယမာနဿ အင်္ဂဇာတစလနဿ မောစနဿာဒေန သာဒိယနတော တံ စလနံ ဘိက္ခုဿ သာဒိယနစိတ္တသမုဋ္ဌိတမ္ပိ ဟောတီတိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိပစ္စယဿ အင်္ဂဇာတစလနဿ ဟေတုဘူတာ အဿာဒစေတနာဝ အာပတ္တိယာ အင်္ဂံ ဟောတိ၊ န အာဏာပနဝါစာ တဿာ ပဝတ္တိက္ခဏေ သင်္ဃာဒိသေသဿ အသိဇ္ဈနတော။ ဧဝံ အာဏာပေတွာပိ ယောနိသောမနသိကာရေန မောစနဿာဒံ ပဋိဝိနောဒေန္တဿ အာပတ္တိအသမ္ဘဝတော ဣဒံ သိက္ခာပဒံ အနာဏတ္တိကံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ကိရိယသမုဋ္ဌာနဉ္စ ဇာတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အာဏာပနဝါစာယ ပန ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ယော ပန ပရေန အနာဏတ္တေန ဗလက္ကာရေနာပိ ကရိယမာနပ္ပယောဂံ မောစနဿာဒေန သာဒိယတိ၊ တဿာပိ မုတ္တေ ပဌမပါရာဇိကေ ဝိယ သင်္ဃာဒိသေသောဝ၊ အမုတ္တေ ထုလ္လစ္စယံ။ မောစနဿာဒေ စေတနာယ ပန အသတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ¶ သာဒိယန္တဿာပိ မုတ္တေပိ သင်္ဃာဒိသေသေန အနာပတ္တီတိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ၊ တဉ္စ ယုတ္တမေဝ။

၂၆၆။ ကာယတ္ထမ္ဘနဝတ္ထုသ္မိံ စလနဝသေန ယထာ အင်္ဂဇာတေ ဥပက္ကမော သမ္ဘဝတိ၊ တထာ ဝိဇမ္ဘိတတ္တာ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။

ဥပနိဇ္ဈာယနဝတ္ထုသ္မိံ အင်္ဂဇာတန္တိ ဇီဝမာနဣတ္ထီနံ ပဿာဝမဂ္ဂေါဝ အဓိပ္ပေတော၊ နေတရော။

၂၆၇။ ပုပ္ဖာဝလီတိ ကီဠာဝိသေသော။ တံ ကိရ ကီဠန္တာ နဒီအာဒီသု ဆိန္နတဋံ ဥဒကေန စိက္ခလ္လံ ကတွာ တတ္ထ ဥဘော ပါဒေ ပသာရေတွာ နိသိန္နာ ပတန္တိ ¶ ၊ ‘‘ပုပ္ဖာဝလိယ’’န္တိပိ ပါဌော။ ပဝေသေန္တဿာတိ ပယောဇကတ္တေန ဒွိကမ္မိကတ္တာ ‘‘ဝါလိကံ အင်္ဂဇာတ’’န္တိ ဥဘယတ္ထာပိ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ စေတနာ၊ ဥပက္ကမော၊ မုစ္စနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၆၉။ ဒုတိယေ ကေသုစိ ဝါတပါနေသု ဝိဝဋေသု ဗဟိပိ အန္ဓကာရတ္တာ အာလောကော န ပဝိသတိ၊ ဝိဝဋကဝါဋေန အညတော အာဂစ္ဆန္တဿ အာလောကဿ နိဝါရဏတော ကဝါဋဿ ပိဋ္ဌိပဿေ ဃနန္ဓကာရောဝ ဟောတိ၊ တာဒိသာနိ သန္ဓာယ ‘‘ယေသု ဝိဝဋေသု အန္ဓကာရော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဗြာဟ္မဏီ အတ္တနော အင်္ဂမင်္ဂါနံ ပရာမသနက္ခဏေ အနာစာရာနုကူလာ ဟုတွာ န ကိဉ္စိ ဝတွာ ဘိက္ခုနော ဝဏ္ဏဘဏနက္ခဏေ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ပဗ္ဗဇိတုကာမော မညေတိ သလ္လက္ခေတွာ’’တိ၊ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဝိယာတိ သလ္လက္ခေတွာတိ အတ္ထော။ ကုလိတ္ထီနံ ဧဝံ ပရေဟိ အဘိဘဝနံ နာမ အစ္စန္တာဝမာနောတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော ဝိပ္ပကာရ’’န္တိ။

၂၇၀။ ဩတိဏ္ဏသဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနပက္ခံ သန္ဓာယ ‘‘ယက္ခာဒီဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ကတ္တုသာဓနပက္ခံ သန္ဓာယ ‘‘ကူပါဒီနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ ဣတ္ထိသရီရသင်္ခါတေ ဝတ္ထုသ္မိံ။

၂၇၁။ အဿာတိ ဟတ္ထဂ္ဂါဟာဒိကဿ သဗ္ဗဿ။

၂၇၃။ ဧတေသံ ¶ ပဒါနန္တိ အာမသနာဒိပဒါနံ။ ဣတ္ထိသညီတိ မနုဿိတ္ထိသညီ။ နံ-သဒ္ဒဿ ကာယဝိသေသနဘာဝေန ဧတံ ကာယန္တိ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဩမသန္တော…ပေ… ဧကာဝ အာပတ္တီတိ အနိဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န နိဝတ္ထံ။ သနိဝတ္ထာယ ပန မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထံ ဩတာရေန္တဿ နိဝတ္ထသာဋကောပရိ ဟတ္ထေ အာရုဠှေ ထုလ္လစ္စယံ။ သာဋကတော ဟတ္ထံ ဩတာရာပေတွာ ဇင်္ဃတော ပဋ္ဌာယ ဩမသန္တဿ ပုန သင်္ဃာဒိသေသော။

ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌနိဒ္ဒေသေတိ ¶ ယထာဝုတ္တကာယသံသဂ္ဂနိဒ္ဒေသေ။ တေနာတိ ယေန ကာရဏေန ဝတ္ထုသညာဒယော ဟောန္တိ၊ တေန ကာရဏေန။ ယထာဝုတ္တသိက္ခာပဒနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ ဂရုကံ ဘိက္ခုနော ကရေယျ ပကာသေယျာတိ ယောဇနာ။

သညာယ ဝိရာဂိတမှီတိ သညာယ ဝိရဒ္ဓါယ။ ဣဒံ နာမ ဝတ္ထုန္တိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အာဂတံ၊ အနာဂတဉ္စ ယံ ကိဉ္စိ သဝိညာဏကာဝိညာဏကံ ဖုသန္တဿ အနာပတ္တိအဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

သာရတ္တန္တိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေနေဝ သာရတ္တံ။ ဝိရတ္တန္တိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂရဟိတံ မာတုအာဒိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဒုက္ကဋန္တိ မာတုပေမာဒိဝသေန ဂဏှန္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဝိရတ္တမ္ပိ ဣတ္ထိံ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဂဏှန္တဿ ပန သင်္ဃာဒိသေသော ဧဝ။ ဣမာယ ပါဠိယာ သမေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထံ သမေတီတိ စေ? ယဒိ ဟိ ‘‘ဣတ္ထိယာ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဣတ္ထိသညာ ဝိရာဂိတာ ဘဝေယျ။ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓဂ္ဂဟဏေပိ ထုလ္လစ္စယေနာပိ န ဘဝိတဗ္ဗံ ဣတ္ထိသညာယ ဧဝ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၂၇၆) ထုလ္လစ္စယဿ ဝုတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘ဣတ္ထိယာ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏှိဿာမီတိ ကာယံ ဂဏှန္တဿ ဣတ္ထိသညာ ဝိရာဂိတာ နာမ န ဟောတီတိ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏှိဿာမီတိ ကာယံ ဂဏှတော ဣတ္ထိသညာယ စေဝ ကာယသံသဂ္ဂရာဂဿ စ ကာယဂ္ဂဟဏဿ စ သမ္ဘဝါ ယထာဝတ္ထုကံ သင်္ဃာဒိသေသမေဝ အာပဇ္ဇတီ’’တိ မဟာသုမတ္ထေရေန ဝုတ္တဝါဒေါဝ ဣမာယ ပါဠိယာ သမေတိ။ အဋ္ဌကထာယဉှိ ‘‘သမ္ဗဟုလာ ဣတ္ထိယော ဗာဟာဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဂဏှာမီ’’တိ သညာယ ပရိက္ခိပတော မဇ္ဈဂတာနံ ဝသေန ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တဿ ‘‘မဇ္ဈဂတာ ဣတ္ထိယော ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဂဏှာမီ’’တိ သညာ အတ္ထိ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယပိ သမေတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နီလေန ဒုဝိညေယျဘာဝတော ကာဠိတ္ထီ ဝုတ္တာ။

၂၇၉။ သေဝနာဓိပ္ပာယောတိ ¶ ဖဿသုခသေဝနာဓိပ္ပာယော။ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါမသနဝါရေ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓဝသေန ဖဿပဋိဝိဇာနနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေ အာပတ္တိယာဘာဝတော အနာပတ္တီတိ ဣဒံ ကာယသံသဂ္ဂရာဂမတ္တေန ကာယစလနဿ အနုပ္ပတ္တိတော ဣတ္ထိယာ ကရိယမာနကာယစလနံ သာဒိယတောပိ ပယောဂါဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဌမပါရာဇိကေ ပန ပရေဟိ ဥပက္ကမိယမာနဿ အဘာဝတော သေဝနာဓိပ္ပာယေ ဥပ္ပန္နေ တေန အဓိပ္ပာယေန အင်္ဂဇာတက္ခောဘော ¶ သယမေဝ အဝဿံ သဉ္ဇာယတိ၊ သော စ တေန ကတော နာမ ဟောတီတိ ပါရာဇိကံ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ နယေန ပဌမသင်္ဃာဒိသေသေပိ ပရေန ကရိယမာနပယောဂသာဒိယမာနေပိ အင်္ဂဇာတက္ခောဘသမ္ဘဝေန အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စတုတ္ထေတိ ‘‘န စ ကာယေန ဝါယမတိ၊ န စ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတီ’’တိ ဣမသ္မိံ ဝါရေ။ ဖဿပဋိဝိဇာနနမ္ပီတိ အပိ-သဒ္ဒေန တတိယဝါရေ ဝိယ ဝါယာမောပိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ နိဿဂ္ဂိယေန နိဿဂ္ဂိယာမသနေ ဝိယာတိ ဣဒံ ပန ဖဿပဋိဝိဇာနနာဘာဝမတ္တဿေဝ နိဒဿနံ၊ န ပယောဂါဘာဝဿာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မောက္ခာဓိပ္ပာယောတိ ဧတ္ထ စိတ္တဿ လဟုပရိဝတ္တိတာယ အန္တရန္တရာ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေ သမုပ္ပန္နေပိ မောက္ခာဓိပ္ပာယဿ အဝိစ္ဆိန္နတာယ အနာပတ္တိယေဝ၊ ဝိစ္ဆိန္နေ ပန တသ္မိံ အာပတ္တိ ဧဝ။

၂၈၁။ ဧတ္ထ ဂဏှာဟီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဂေဟသိတပေမေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ဖုသနေ ဒုက္ကဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ကာရုညေန ပန ဝတ္ထာဒိံ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တိံ ‘‘ဂဏှာ’’တိ ဝဒန္တဿာပိ အဝသသဘာဝပ္ပတ္တံ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇန္တိံ ကာရုညေန သဟသာ အနာမာသန္တိ အစိန္တေတွာ ကေသာဒီသု ဂဟေတွာ မောက္ခာဓိပ္ပာယေန အာကဍ္ဎတောပိ အနာပတ္တိယေဝ။ န ဟိ မီယမာနံ မာတရံ ဥက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အညာတိကာယ ဣတ္ထိယာပိ ဧသေဝ နယော။ ဥက္ကဋ္ဌာယ မာတုယာပိ အာမာသော န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘မာတရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဿာ ကာတဗ္ဗံ ပန အညာသမ္ပိ ဣတ္ထီနံ ကရောန္တဿာပိ အနာပတ္တိယေဝ အနာမာသတ္တေ ဝိသေသာဘာဝါ။

တိဏဏ္ဍုပကန္တိ ဟိရိဝေရာဒိမူလေဟိ ကေသာလင်္ကာရတ္ထာယ ကတစုမ္ဗဋကံ။ ပရိဝတ္တေတွာတိ အတ္တနော နိဝါသနာဒိဘာဝတော အပနေတွာ။ ပူဇာဒိအတ္ထံ ပန တာဝကာလိကမ္ပိ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သီသပသာဓနကဒန္တသူစိအာဒီတိ ဣဒံ သီသာလင်္ကာရတ္ထာယ ပဋပိလောတိကာဒီဟိ ကတံ သီသပသာဓနကဉ္စေဝ ဒန္တသူစိအာဒိ စာတိ ဒွိဓာ ယောဇေတွာ သီသပသာဓနံ သိပါဋိကောပကရဏတ္ထာယ စေဝ ဒန္တသူစိဥပကရဏတ္ထာယ စ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယထာက္ကမံ အတ္ထံ ဒဿေတိ။ ကေသကလာပံ ဗန္ဓိတွာ တတ္ထ တိရိယံ ပဝေသနတ္ထာယ ကတာ ဒန္တသူစိ ဧဝ သီသပသာဓနကဒန္တသူစီတိ ဧကမေဝ ကတွာ သိပါဋိကာယ ¶ ပက္ခိပိတွာ ပရိဟရိတဗ္ဗသူစိယေဝ တဿ တဿ ကိစ္စဿ ဥပကရဏန္တိ သိပါဋိကာသူစိဥပကရဏန္တိ ဧဝံ ဝါ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ ¶ ။ ပေါတ္ထကရူပန္တိ သုဓာဒီဟိ ကတံ၊ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတာနံ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထီနံ သဏ္ဌာနေန ကတမ္ပိ အနာမာသမေဝ။ ဣတ္ထိရူပါဒီနိ ဒဿေတွာ ကတံ၊ ဝတ္ထဘိတ္တိအာဒိဉ္စ ဣတ္ထိရူပံ အနာမသိတွာ ဝဠဉ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝရူပေဟိ အနာမာသေ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေ အသတိ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန အာမသတော ဒေါသော နတ္ထိ။ ဘိန္ဒိတွာတိ ဧတ္ထ အနာမာသမ္ပိ ဒဏ္ဍပါသာဏာဒီဟိ ဘေဒနဿ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ၊ ပါဠိယမ္ပိ အာပဒါသု မောက္ခာဓိပ္ပာယဿ အာမသနေပိ အနာပတ္တိယာ ဝုတ္တတ္တာ စ။ သပ္ပိနီအာဒီဟိ ဝါဠမိဂီဟိ စ ဂဟိတပါဏကာနံ မောစနတ္ထာယ တံ သပ္ပိနီအာဒိံ ဝတ္ထဒဏ္ဍာဒီဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဂဟေတုံ၊ မာတုအာဒိံ ဥဒကေ မီယမာနံ ဝတ္ထာဒီဟိ ဂဟေတုံ၊ အသက္ကောန္တိံ ကေသာဒီသု ဂဟေတွာ ကာရုညေန ဥက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အယမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောဝ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘န တွေဝ အာမသိတဗ္ဗာ’’တိ ဣဒံ ပန ဝစနံ အမီယမာနဝတ္ထုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အယံ အမှာကံ ခန္တိ။

မဂ္ဂံ အဓိဋ္ဌာယာတိ ‘‘မဂ္ဂေါ အယ’’န္တိ မဂ္ဂသညံ ဥပ္ပာဒေတွာတိ အတ္ထော။ ပညပေတွာ ဒေန္တီတိ ဣဒံ သာမီစိဝသေန ဝုတ္တံ၊ တေဟိ ပန အာသနံ အပညပေတွာဝ နိသီဒထာတိ ဝုတ္တေ သယမေဝ ပညပေတွာ နိသီဒိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထဇာတကာနီတိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဘူတဂါမဘာဝေနေဝ ဌိတာနိ။ ကီဠန္တေနာတိ ဝုတ္တတ္တာ သတိ ပစ္စယေ အာမသန္တဿ အနာပတ္တိ။ ဘိက္ခုသန္တကံ ပန ပရိဘောဂါရဟံ သဗ္ဗထာ အာမသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဒုရုပစိဏ္ဏတ္တာ။ အနုပသမ္ပန္နာနံ ဒဿာမီတိ ဣဒံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဂဟဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတ္တနောပိ အတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဂဟဏေ ဒေါသော နတ္ထိ အနာမာသတ္တာဘာဝါ။

မဏီတိ ဝေဠုရိယာဒိတော အညော ဇောတိရသာဒိဘေဒေါ သဗ္ဗောပိ မဏိ။ ဝေဠုရိယောတိ အလ္လဝေဠုဝဏ္ဏောမဏိ၊ ‘‘မဇ္ဇာရက္ခိ မဏ္ဍလဝဏ္ဏော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ သိလာတိ မုဂ္ဂမာသဝဏ္ဏာ အတိသိနိဒ္ဓါ ကာဠသိလာ၊ မဏိဝေါဟာရံ အာဂတာ ရတ္တသေတာဒိဝဏ္ဏာ သုမဋ္ဌာပိ သိလာ အနာမာသာ ဧဝါတိ ဝဒန္တိ။ ရဇတန္တိ ကဟာပဏမာသာဒိဘေဒံ ဇတုမာသာဒိံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗံ ဝုတ္တာဝသေသံ ရူပိယံ ဂဟိတံ။ လောဟိတင်္ကောတိ ရတ္တမဏိ။ မသာရဂလ္လန္တိ ကဗရဝဏ္ဏော မဏိ၊ ‘‘မရကတ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ပိသိတွာ ယောဇိတာနံ မုတ္တာနံ ရတနဘာဝဝိရဟတော ဂဟဏက္ခဏေပိ ရတနာကာရေန အပေက္ခိတာဘာဝါ ‘‘ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယာဝ ပန ¶ တာ မုတ္တာ ရတနရူပေန တိဋ္ဌန္တိ၊ တာဝ အာမသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ဧဝံ အညမ္ပိ ရတနပါသာဏံ ပိသိတွာ ဘေသဇ္ဇေ ယောဇနတ္ထာယ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ၊ ဇာတရူပရဇတံ ပန ပိသိတွာ ယောဇနဘေသဇ္ဇတ္ထာယပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဂဟဋ္ဌေဟိ ယောဇေတွာ ဒိန္နမ္ပိ ယဒိ ဘေသဇ္ဇေ သုဝဏ္ဏာဒိရူပေန တိဋ္ဌတိ၊ ဝိယောဇေတုဉ္စ သက္ကာ၊ တာဒိသံ ဘေသဇ္ဇမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တံ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တံ ဂတံ စေ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဇာတိဖလိကံ ¶ ဥပါဒါယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ သူရိယကန္တစန္ဒကန္တာဒိကံ ဇာတိပါသာဏံ မဏိမှိ ဧဝ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓမနသင်္ခေါ စ ဓောတဝိဒ္ဓါ စ ရတနမိဿော စာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိဒ္ဓါတိ မဏိအာဒိဘာဝေန ကတဆိဒ္ဒေါ။

ရတနမိဿောတိ ကဉ္စနလတာဒိဝိစိတ္တော၊ မုတ္တာဒိရတနခစိတော စ၊ ဧတေန ဓမနသင်္ခတော အညော ရတနမိဿောဝ အနာမာသောတိ ဒဿေတိ။ သိလာယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ပါနီယသင်္ခေါတိ ဣမိနာဝ ထာလကာဒိအာကာရေန ကတသင်္ခမယဘာဇနာနိ ဘိက္ခူနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ သေသာတိ ရတနသံယုတ္တံ ဌပေတွာ အဝသေသာ။

ဗီဇတော ပဋ္ဌာယာတိ ဓာတုပါသာဏတော ပဋ္ဌာယ။ ပဋိက္ခိပီတိ သုဝဏ္ဏမယဓာတုကရဏ္ဍကဿ၊ ဗုဒ္ဓရူပါဒိဿ စ အတ္တနော သန္တကကရဏေ နိဿဂ္ဂိယတ္တာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ရူပိယဆဍ္ဍကဋ္ဌာနေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ရူပိယဆဍ္ဍကဿ ဇာတရူပရဇတံ အာမသိတွာ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ ကေဠာပယိတုန္တိ အာမသိတွာ ဣတော စိတော စ သဉ္စာရေတုံ။ ဝုတ္တန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ကစဝရမေဝ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂေါပကာ ဝါ ဟောန္တု အညေ ဝါ၊ ဟတ္ထေန ပုဉ္ဆိတွာ ကစဝရံ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မလမ္ပိ ပမဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝါတိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ ကေဠာယနသဒိသတ္တာ။ အာရကူဋလောဟန္တိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ကိတ္တိမလောဟဝိသေသော။ တိဝိဓဉှိ ကိတ္တိမလောဟံ ကံသလောဟံ ဝဋ္ဋလောဟံ ဟာရကူဋလောဟန္တိ။ တတ္ထ တိပုတမ္ဗေ မိဿေတွာ ကတံ ကံသလောဟံ နာမ။ သီသတမ္ဗေ မိဿေတွာ ကတံ ဝဋ္ဋလောဟံ။ ရသတမ္ဗေ မိဿေတွာ ကတံ ဟာရကူဋလောဟံ နာမ။ တံ ပန ‘‘ဇာတရူပဂတိက’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဥဂ္ဂဏှတော နိဿဂ္ဂိယမ္ပိ ဟောတီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ရူပိယေသု ပန အဂဏိတတ္တာ နိဿဂ္ဂိယံ န ဟောတိ၊ အာမသနေ၊ သမ္ပဋိစ္ဆနေ စ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗကပ္ပိယောတိ ယထာဝုတ္တသုဝဏ္ဏာဒိမယာနံ ¶ သေနာသနပရိက္ခာရာနံ အာမသနဂေါပနာဒိဝသေန ပရိဘောဂေါ သဗ္ဗထာ ကပ္ပိယောတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဓမ္မဝိနယဝဏ္ဏနဋ္ဌာနေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သင်္ဃိကမေဝ သုဝဏ္ဏာဒိမယံ သေနာသနံ၊ သေနာသနပရိက္ခာရာ စ ဝဋ္ဋန္တိ၊ န ပုဂ္ဂလိကာနီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဘိန္ဒိတွာတိ ပဌမမေဝ အနာမသိတွာ ပါသာဏာဒိနာ ကိဉ္စိမတ္တံ ဘေဒံ ကတွာ ပစ္ဆာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍတ္ထာယ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဟတ္ထေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနာဟ ‘‘ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ကရိဿာမီတိ သဗ္ဗမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဧတ္ထာပိ ကိဉ္စိ ဘိန္ဒိတွာ၊ ဝိယောဇေတွာ ဝါ အာမသိတဗ္ဗ။

ဖလကဇာလိကာဒီနီတိ ဧတ္ထ သရပရိတ္တာဏာယ ဟတ္ထေန ဂဟေတဗ္ဗံ ကိဋိကာဖလကံ အက္ခိရက္ခဏတ္ထာယ အယလောဟာဒီဟိ ဇာလာကာရေန ကတွာ သီသာဒီသု ပဋိမုဉ္စိတဗ္ဗံ ဇာလိကံ နာမ ¶ ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကဝစာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အနာမာသာနီတိ မစ္ဆဇာလာဒိပရူပရောဓကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သရပရိတ္တာဏံ တဿ အာဝုဓဘဏ္ဍတ္တာဘာဝါ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ပရူပရောဓနိဝါရဏံ ဟီ’’တိအာဒိ။ အာသနဿာတိ စေတိယဿ သမန္တာ ကတပရိဘဏ္ဍဿ။ ဗန္ဓိဿာမီတိ ကာကာဒီဟိ အဒူသနတ္ထာယ ဗန္ဓိဿာမိ။

‘‘ဘေရိသင်္ဃာဋောတိ သင်္ဃဋိတစမ္မဘေရီ။ ဝီဏာသင်္ဃာဋောတိ သင်္ဃဋိတစမ္မဝီဏာ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၂၈၁) ဝုတ္တံ။ ‘‘စမ္မဝိနဒ္ဓါနိ ဝီဏာဘေရိအာဒီနီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝစနတော ဝိသေသာဘာဝါ၊ ‘‘ကုရုန္ဒိယံ ပနာ’’တိအာဒိနာ တတော ဝိသေသဿ ဝတ္တုမာရဒ္ဓတ္တာ စ ဘေရိအာဒီနံ ဝိနဒ္ဓနောပကရဏသမူဟော ဘေရိဝီဏာသင်္ဃာဋောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ သင်္ဃဋိတဗ္ဗောတိ သင်္ဃာဋောတိ ကတွာ။ တုစ္ဆပေါက္ခရန္တိ အဝိနဒ္ဓစမ္မဘေရိဝီဏာနံ ပေါက္ခရံ။ အာရောပိတစမ္မန္တိ ပုဗ္ဗေ အာရောပိတံ ဟုတွာ ပစ္ဆာ တတော အပနေတွာ ဝိသုံ ဌပိတမုခစမ္မမတ္တံ၊ န သေသောပကရဏသဟိတံ။ သဟိတံ ပန သင်္ဃာဋောတိ အယံ ဝိသေသော။ ဩနဟိတုန္တိ ဘေရိပေါက္ခရာဒီနိ စမ္မံ အာရောပေတွာ စမ္မဝဋ္ဋိအာဒီဟိ သဗ္ဗေဟိ ဥပကရဏေဟိ ဝိနန္ဓိတုံ။

ပါဠိယံ ပဏ္ဍကဿာတိ ပဏ္ဍကေန။ ပါရာဇိကပ္ပဟောနကကာလေတိ အကုထိတကာလေ။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂါဒိဘာဝေ သဗ္ဗာဝတ္ထာယပိ ဣတ္ထိယာ သဏ္ဌာနေ ¶ ပညာယမာနေ အနာမာသဒုက္ကဋံ န ဝိဂစ္ဆတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သင်္ကမာဒီနံ ဌာနာစာဝနဝသေန အစာလေတဗ္ဗတာယ န ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓဝေါဟာရောတိ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။

၂၈၂။ ဧကပဒိကသင်္ကမောတိ တနုကသေတု။ ‘‘အာဝိဉ္ဆန္တော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စာလေတုံ ယုတ္တာယ ဧဝ ရဇ္ဇုယာ ထုလ္လစ္စယံ၊ န ဣတရာယ ဘိတ္တိထမ္ဘာဒိဂတိကတ္တာတိ အာဟ ‘‘ယာ မဟာရဇ္ဇု ဟောတီ’’တိအာဒိ။ တေန စာလေတုံ ယုတ္တေ တနုကရဇ္ဇုဒဏ္ဍကေ အစာလေတွာ ဖုသန္တဿာပိ ထုလ္လစ္စယမေဝါတိ ဒီပိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗာတိ ဆာဒနာဒိဝသေန ဂူဟိတဗ္ဗာ။ မနုဿိတ္ထီ၊ မနုဿိတ္ထိသညိတာ၊ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေါ၊ ဝါယာမော၊ တေန ဟတ္ထာဒီသု ဖုသနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၈၅။ တတိယေ အသဒ္ဓမ္မပဋိသညုတ္တန္တိ မေထုနဓမ္မပဋိသံယုတ္တံ။ ဗာလာတိ သုဘာသိတဒုဗ္ဘာသိတံ အဇာနန္တီ ¶ ၊ သုရာမဒမတ္တတာယ ဥမ္မတ္တကာဒိဘာဝေန စ အဇာနန္တီပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂယှတိ။ န တာဝ သီသံ ဧတီတိ သင်္ဃာဒိသေသပစ္စယတ္တသင်္ခါတံ မတ္ထကံ ပါရိပူရိ န ဟောတိ၊ မဂ္ဂမေထုနေဟိ အဃဋိတတ္တာ ဒုက္ကဋံ ပန ဟောတိ ဧဝ။

အပသာဒေတီတိ အပသာဒကရဝစနံ ကရောတိ။ ဒေါသံ ဒေတီတိ ဒေါသံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ တီဟီတိ အနိမိတ္တာသီတိအာဒီနံ ပဒါနံ အဒုဋ္ဌုလ္လဘာဝေနာပိ အတ္ထယောဇနာရဟတ္တာ ပဿာဝမဂ္ဂါဒိပဋိသညုတ္တတာနိယမော နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ၊ တေဟိ ပန အဋ္ဌဟိ ပဒေဟိ ပရိဗ္ဗာဇိကာဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၂၈၉) ဝိယ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကုဉ္စိကပနာဠိမတ္တန္တိ ကုဉ္စိကာဆိဒ္ဒမတ္တံ။ သုက္ခသောတာတိ ဒကသောတဿ သုက္ခတာယ လောဟိတဝဏ္ဏဝိဂမော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။

သုဒ္ဓါနီတိ မေထုနာဒိပဒေဟိ အယောဇိတာနိပိ။ မေထုနဓမ္မေန ဃဋိတာနေဝါတိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂေဟိပိ အနိမိတ္တေ ‘‘တဝ ¶ ဝစ္စမဂ္ဂေါ၊ ပဿာဝမဂ္ဂေါ ဝါ ဤဒိသော’’တိအာဒိနာ ဃဋိတေပိ အာပတ္တိကရာနေဝ။

၂၈၆။ ဂရုကာပတ္တိန္တိ ဘိက္ခုနိယာ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာယ ပါရာဇိကာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၂၈၇။ ဟသန္တော ဟသန္တောတိ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ အဟသန္တောပိ ယေန ကေနစိ အာကာရေန အတ္တနော ဝိပရိဏတစိတ္တတံ ဣတ္ထိယာ ပကာသေန္တော ဝဒတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။

ကာယစိတ္တတောတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဩဘာသေန္တဿ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ။

၂၈၈။ တသ္မာ ဒုက္ကဋန္တိ အပ္ပဋိဝိဇာနနတော ဒုက္ကဋံ၊ ပဋိဝိဇာနနေ ပန သတိ ထုလ္လစ္စယမေဝ ပရိဗ္ဗာဇိကာဝတ္ထုသ္မိံ (ပါရာ။ ၂၈၉) ဝိယ အခေတ္တပဒတ္တာ။ ခေတ္တပဒေ ဟိ ပဋိဝိဇာနန္တိယာ သင်္ဃာဒိသေသောဝ သိယာ မေထုနဓမ္မယာစနဝတ္ထုဒွယေ (ပါရာ။ ၂၈၉) ဝိယ၊ တံ ပန ဝတ္ထုဒွယံ မေထုနယာစနတော စတုတ္ထသင်္ဃာဒိသေသေ ဝတ္တဗ္ဗမ္ပိ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစဿာဒမတ္တေန ပဝတ္တတ္တာ ဣဓ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ခေတ္တပဒေန ဝဒန္တဿ ဣတ္ထိယာ အပ္ပဋိဝိဇာနန္တိယာ ကိံ ဟောတီတိ? ကိဉ္စာပိ အယံ နာမ အာပတ္တီတိ ပါဠိအဋ္ဌကထာသု န ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ထုလ္လစ္စယေနေဝေတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗံ ¶ ။ တထာ ဟိ အခေတ္တပဒေ အပ္ပဋိဝိဇာနန္တိယာ ဒုက္ကဋံ၊ ပဋိဝိဇာနန္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တံ။ ခေတ္တပဒေ ပန ပဋိဝိဇာနနေ သင်္ဃာဒိသေသောဝ ဝုတ္တော၊ အပ္ပဋိဝိဇာနနေ ထုလ္လစ္စယမေဝ ဘဝိတုံ ယုတ္တံ၊ န ဒုက္ကဋံ၊ အခေတ္တပဒတော ဝိသေသာဘာဝပ္ပသင်္ဂေါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ စတုတ္ထသိက္ခာပဒေပိ အခေတ္တပဒေ ပဋိဝိဇာနန္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ၊ အပ္ပဋိဝိဇာနန္တိယာ ဒုက္ကဋံ၊ ခေတ္တပဒေ ပန အပ္ပဋိဝိဇာနန္တိယာ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ နဝါဝုတန္တိ နဝဝီတံ။

၂၈၈။ အသဒ္ဓမ္မံ သန္ဓာယာတိ မေထုနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ ပုတ္တသမုပ္ပတ္တိယာ ဗီဇနိက္ခေပတော ဝပ္ပပရိယာယံ လဘတီတိ။

သံသီဒတီတိ ဝဟတိ၊ သံသရီယတီတိ ဝါ အတ္ထော။ မနုဿိတ္ထီ၊ တထာသညိတာ၊ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစဿာဒရာဂေါ၊ တေန ဩဘာသနံ၊ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အတ္တကာမပါရိစရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၉၀။ စတုတ္ထေ ¶ ပရေဟိ ပတ္တေ ပါတိယမာနာနံ ဘိက္ခာပိဏ္ဍာနံ ပါတော သန္နိပါတောတိ ပိဏ္ဍပါတောတိ ဘိက္ခာဟာရော ဝုစ္စတိ၊ တံသဒိသတာယ အညောပိ ယော ကောစိ ဘိက္ခာစရိယံ ဝိနာ ဘိက္ခူဟိ လဒ္ဓါ ပိဏ္ဍပါတောတွေဝ ဝုစ္စတိ။ ပတိ ဧတိ ဧတသ္မာတိ ပစ္စယောတိ အာဟ ‘‘ပတိကရဏဋ္ဌေန ပစ္စယော’’တိ။ ရောဂဒုက္ခာနံ ဝါ ပဋိပက္ခဘာဝေန အယတိ ပဝတ္တတီတိ ပစ္စယော။ သပ္ပာယဿာတိ ဟိတဿ။ နဂရပရိက္ခာရေဟီတိ နဂရံ ပရိဝါရေတွာ ရက္ခဏကေဟိ။ ရာဇူနံ ဂေဟပရိက္ခေပေါ ပရိခါ ဥဒ္ဒါပေါ ပါကာရော ဧသိကာ ပလိဃော အဋ္ဋောတိ ဣမေ သတ္တ နဂရပရိက္ခာရာတိ ဝဒန္တိ။ သေတပရိက္ခာရောတိ ဝိသုဒ္ဓိသီလာလင်္ကာရော။ အရိယမဂ္ဂေါ ဟိ ဣဓ ‘‘ရထော’’တိ အဓိပ္ပေတော၊ တဿ စ သမ္မာဝါစာဒယော အလင်္ကာရဋ္ဌေန ‘‘ပရိက္ခာရာ’’တိ ဝုတ္တာ။ စက္ကဝီရိယောတိ ဝီရိယစက္ကော။ ဇီဝိတပရိက္ခာရာတိ ဇီဝိတဿ ပဝတ္တိကာရဏာနိ။ သမုဒါနေတဗ္ဗာတိ သမ္မာ ဥဒ္ဓံ အာနေတဗ္ဗာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ။

၂၉၁။ ဥပစာရေတိ ယတ္ထ ဌိတော ဝိညာပေတုံ သက္ကောတိ၊ တာဒိသေ ဌာနေ။ ကာမော စေဝ ဟေတု စ ပါရိစရိယာ စ အတ္ထောတိ ပါဠိယံ ‘‘အတ္တနော ကာမံ၊ အတ္တနော ဟေတုံ၊ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ၊ အတ္တနော ပါရိစရိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၂၉၂) ဝုတ္တေသု ဣမေသု စတူသု ပဒေသု ကာမော၊ ဟေတု၊ ပါရိစရိယာ ¶ စ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တေ ပဌမေ အတ္ထဝိကပ္ပေ ဝိဂ္ဂဟဝါကျာဓိပ္ပာယသူစနတော အတ္ထော။ သေသန္တိ အဓိပ္ပာယပဒမေကံ။ ဗျဉ္ဇနန္တိ ဗျဉ္ဇနမတ္တံ၊ ပဌမဝိကပ္ပာနုပယောဂိတာယ ဝစနမတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေပိ ဧသေဝ နယော။

ယထာဝုတ္တမေဝ အတ္ထံ ပဒဘာဇနေန သံသန္ဒိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္တနော ကာမံ အတ္တနော ဟေတုံ အတ္တနော ပါရိစရိယန္တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဇာနိဿန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အတ္တနော ဟေတု’’န္တိ ဝုတ္တေ အတ္တနော အတ္ထာယာတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ၊ ‘‘အတ္တနော ကာမံ အတ္တနော ပါရိစရိယ’’န္တိ ဝုတ္တေ ကာမေန ပါရိစရိယာတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ။ တသ္မာ ဣမေဟိ တီဟိ ပဒေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ကာမေန ပါရိစရိယာ အတ္တကာမပါရိစရိယာတိ ဣမံ အတ္ထဝိကပ္ပံ ဝိညူ ဇာနိဿန္တိ။ ‘‘အတ္တနော ¶ အဓိပ္ပာယ’’န္တိ ဝုတ္တေ ပန အဓိပ္ပာယ-သဒ္ဒဿ ကာမိတ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထဘာဝတော အတ္တနာ အဓိပ္ပေတကာမိတဋ္ဌေန အတ္တကာမပါရိစရိယာတိ ဣမမတ္ထံ ဝိကပ္ပံ ဝိညူ ဇာနိဿန္တိ။

ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဧသာ အဂ္ဂါ။ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒေပိ (ပါရာ။ ၂၈၅) ကာမံ ‘‘ယာစတိပိ အာယာစတိပီ’’တိ ဧဝံ မေထုနယာစနံ အာဂတံ၊ တံ ပန ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစဿာဒရာဂဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန အတ္တနော မေထုနဿာဒရာဂဝသေနာတိ အယံ ဝိသေသော။

ဝိနီတဝတ္ထူသု ‘‘အဂ္ဂဒါနံ ဒေဟီ’’တိ ဣဒံ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝုတ္တံ၊ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒေ ပန ပရတ္ထာယပိ ဝုတ္တေ သီသံ ဧတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုဘဂါတိ ဣဿရိယာဒီဟိ သုန္ဒရေဟိ ဘဂေဟိ သမန္နာဂတာ။ မနုဿိတ္ထီ၊ တထာသညိတာ၊ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ရာဂေါ၊ တေန ကာမပါရိစရိယယာစနံ၊ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

အတ္တကာမပါရိစရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၉၆။ ပဉ္စမေ ပဏ္ဍိစ္စေနာတိ သဘာဝဉာဏေန။ ဂတိမန္တာတိ သဘာဝဉာဏဂတိယုတ္တာ။ ဝေယျတ္တိယေနာတိ ဣတ္ထိကတ္တဗ္ဗေသု သိက္ခိတဉာဏေန။ မေဓာယာတိ အသိက္ခိတေသုပိ တံဣတ္ထိကတ္တဗ္ဗေသု ဌာနုပ္ပတ္တိယာ ပညာယ။ ဆေကာတိ ကာယေန ပစနာဒိကုသလာ။

အာဝဟနံ ¶ အာဝါဟော၊ ဒါရိကာယ ဂဟဏံ။ ဝိဓိနာ ပရကုလေ ဝဟနံ ပေသနံ ဝိဝါဟော၊ ဒါရိကာယ ဒါနံ။

၂၉၇။ ရန္ဓာပနံ ဘတ္တပစာပနံ။ ဗျဉ္ဇနာဒိသမ္ပာဒနံ ပစာပနံ။ န ဥပါဟဋန္တိ န ဒိန္နံ။ ကယော နာမ ဂဟဏံ။ ဝိက္ကယော နာမ ဒါနံ။ တဒုဘယံ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘ဝေါဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။

၃၀၀။ ‘‘အဗ္ဘုတံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ပရာဇိတေန ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အဒေန္တော ဓုရနိက္ခေပေန ကာရေတဗ္ဗော။ အစိရကာလေ ¶ အဓိကာရော ဧတဿ အတ္ထီတိ အစိရကာလာဓိကာရိကံ၊ သဉ္စရိတ္တံ။ ‘‘အစိရကာလာစာရိက’’န္တိ ဝါ ပါဌော။ အစိရကာလေ အာစာရော အဇ္ဈာစာရော ဧတဿာတိ ယောဇနာ။

၃၀၁။ ကိဉ္စာပိ ဧဟိဘိက္ခုအာဒိကာပိ သဉ္စရိတ္တာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ ပန အသဗ္ဗကာလိကတ္တာ၊ အပ္ပကတ္တာ စ ဣဓာပိ ဉတ္တိစတုတ္ထေနေဝ ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နံ သန္ဓာယ ‘‘ယွာယ’’န္တိအာဒိပဒဘာဇနမာဟ။ သဉ္စရဏံ သဉ္စရော၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ သဉ္စရီ၊ တဿ ဘာဝေါ သဉ္စရိတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သဉ္စရဏဘာဝ’’န္တိ။ သဉ္စရတီတိ သဉ္စရဏော၊ ပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဘာဝေါ သဉ္စရဏဘာဝေါ၊ တံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ အန္တရေ သဉ္စရဏဘာဝန္တိ အတ္ထော။

ဇာယာဘာဝေတိ ဘရိယဘာဝါယ။ ဇာရဘာဝေတိ သာမိဘာဝါယ၊ တံနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ နိမိတ္တတ္ထေ ဟိ ဧတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဇာရတ္တနေ’’တိ ပဒဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဇာရီ ဘဝိဿသီ’’တိ (ပါရာ။ ၃၀၂) ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ၊ ‘‘သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇေယျာ’’တိ ပဒဿ ပန နိဒ္ဒေသေ ‘‘ဣတ္ထိယာ ဝါ ပဟိတော ပုရိသဿ သန္တိကေ ဂစ္ဆတိ၊ ပုရိသေန ဝါ ပဟိတော ဣတ္ထိယာ သန္တိကေ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုရိသဿာပိ သန္တိကေ ဝတ္တဗ္ဗာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ဇာရတ္တနေ’’တိ နိဒ္ဒေသဿ ဣတ္ထိပုရိသသာဓာရဏတ္တာ ‘‘ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသဿ အာရောစေန္တော ဇာရတ္တနေ အာရောစေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပါဠိယံ ပန ပုရိသဿ မတိံ ဣတ္ထိယာ အာရောစနဝသေနေဝ ပဒဒွယေပိ ယောဇနာ ကတာ၊ တဒနုသာရေန ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသဿ အာရောစနာကာရောပိ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ။

ဣဒါနိ ပါဠိယံ ဝုတ္တနယေနာပိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ပတိ ဘဝိဿသီ’’တိ ဣဒံ ဇာယာသဒ္ဒဿ ဣတ္ထိလိင်္ဂနိယမတော ပုရိသပရိယာယေန ဝုတ္တံ၊ နိဗဒ္ဓသာမိကော ဘဝိဿသီတိ အတ္ထော။ ဇာရော ဘဝိဿသီတိ မိစ္ဆာစာရဘာဝေန ဥပဂစ္ဆနကော ဘဝိဿသီတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၀၃။ သေရိဝိဟာရန္တိ ¶ သစ္ဆန္ဒစာရံ။ အတ္တနော ဝသန္တိ အတ္တနော အာဏံ။ ဂေါတ္တဝန္တေသု ဂေါတ္တ-သဒ္ဒေါ၊ ဓမ္မစာရီသု စ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘သဂေါတ္တေဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သဂေါတ္တေဟီတိ သမာနဂေါတ္တေဟိ။ သဟဓမ္မိကေဟီတိ ဧကဿ သတ္ထု သာသနေ သဟစရိတဗ္ဗဓမ္မေဟိ၊ သမာနကုလဓမ္မေဟိ ¶ ဝါ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဧကံ သတ္ထာရ’’န္တိအာဒိ။ ဧကဂဏပရိယာပန္နေဟီတိ မာလာကာရာဒိဧကဂဏပရိယာပန္နေဟိ။

သဿာမိကာ သာရက္ခာ။ ယဿာ ဂမနေ ရညာ ဒဏ္ဍော ဌပိတော၊ သာ သပရိဒဏ္ဍာ။ ပစ္ဆိမာနံ ဒွိန္နန္တိ သာရက္ခသပရိဒဏ္ဍာနံ။ မိစ္ဆာစာရော ဟောတီတိ တာသု ဂတပုရိသာနံ ဝိယ တာသမ္ပိ မိစ္ဆာစာရော ဟောတိ သဿာမိကဘာဝတော။ န ဣတရာသန္တိ မာတုရက္ခိတာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ မိစ္ဆာစာရော နတ္ထိ အဿာမိကတ္တာ၊ တာသု ဂတာနံ ပုရိသာနမေဝ မိစ္ဆာစာရော ဟောတိ မာတာဒီဟိ ရက္ခိတတ္တာ။ ပုရိသာ ဟိ ပရေဟိ ယေဟိ ကေဟိစိ ဂေါပိတံ ဣတ္ထိံ ဂန္တုံ န လဘန္တိ၊ ဣတ္ထိယော ပန ကေနစိ ပုရိသေန ဘရိယာဘာဝေန ဂဟိတာဝ ပုရိသန္တရံ ဂန္တုံ န လဘန္တိ၊ န ဣတရာ အတ္တနော ဖဿဿ သယံ သာမိကတ္တာ။ န ဟိ မာတာဒယော သယံ တာသံ ဖဿာနုဘဝနတ္ထံ တာ ရက္ခန္တိ၊ ကေဝလံ ပုရိသဂမနမေဝ တာသံ ဝါရေန္တိ။ တသ္မာ ကေနစိ အပရိဂ္ဂဟိတဖဿတ္တာ၊ အတ္တနော ဖဿတ္တာ စ ဣတ္ထီနံ န မိစ္ဆာစာရော၊ ပုရိသာနံ ပန ပရေဟိ ဝါရိတေ အတ္တနော အသန္တကဋ္ဌာနေ ပဝိဋ္ဌတ္တာ မိစ္ဆာစာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘောဂေနာတိ ဘောဂဟေတု။ ဥဒပတ္တံ အာမသိတွာ ဂဟိတာ ဩဒပတ္တကိနီ။ ဓဇ-သဒ္ဒေန သေနာ ဧဝ ဥပလက္ခိတာတိ အာဟ ‘‘ဥဿိတဒ္ဓဇာယာ’’တိအာဒိ။

၃၀၅။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိမဋ္ဌန္တိ အညတ္ထ အာရောစိတံ။ တံ ကိရိယံ သမ္ပာဒေဿတီတိ တဿာ အာရောစေတွာ တံ ကိစ္စံ သမ္ပာဒေတု ဝါ မာ ဝါ၊ တံ ကိရိယံ သမ္ပာဒနေ သာမတ္ထိယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒါရကံ၊ ဒါရိကဉ္စ အဇာနာပေတွာ မာတာပိတုအာဒီဟိ မာတာပိတုအာဒီနညေဝ သန္တိကံ သာသနေ ပေသိတေပိ ပဋိဂ္ဂဏှနဝီမံသနပစ္စာဟရဏသင်္ခါတာယ တိဝင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ သင်္ဃာဒိသေသော ဟောတိ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယံ ဥဒ္ဒိဿ သာသနံ ပေသိတံ၊ တံ ဧဝ သန္ဓာယ တဿာ မာတုအာဒီနံ အာရောစိတေပိ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိ ဥဒါဟဋံ၊ ဣဒဉ္စ ဝစနဗျတ္တယဟေတုဗျတ္တယာနံ ဘေဒေပိ ဗျတ္တယသာမညတော ဥဒါဟဋန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တမ္ပိ ဥဒါဟရဏဒေါသံ ပရိဟရိတွာ သုတ္တာနုလောမတံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ သမေတီတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော ¶ – ယထာ သယံ အနာရောစေတွာ ¶ အညေသံ အန္တေဝါသိကာဒီနံ ဝတွာ ဝီမံသာပေတွာ ပစ္စာဟရန္တဿ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတော၊ ဧဝံ တဿာ သယံ အနာရောစေတွာ အာရောစနတ္ထံ မာတုအာဒီနံ ဝဒန္တဿာပိ မာတုအာဒယော တံ ကိရိယံ သမ္ပာဒေန္တု ဝါ မာ ဝါ။ ယဒိ ဟိ တေသံ မာတုအာဒီနံ တုဏှီဘူတဘာဝမ္ပိ ပစ္စာဟရတိ၊ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထီတိ။

ဃရကိစ္စံ နေတီတိ ဃရဏီ။ အညတရံ ဝဒန္တဿ ဝိသင်္ကေတံ အဒိန္နာဒါနာဒီသု အာဏတ္တိယံ ဝတ္ထုသင်္ကေတော ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ မူလဋ္ဌာနဉ္စ ဝသေနာတိ ဧတ္ထ ပုရိသဿ မာတုအာဒယော သာသနပေသနေ မူလဘူတတ္တာ ‘‘မူလဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တာ။

၃၂၂။ ပါဠိယံ မာတုရက္ခိတာယ မာတာ ဘိက္ခုံ ပဟိဏတီတိ ဧတ္ထ အတ္တနော ဝါ ဓီတု သန္တိကံ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဘရိယာ ဟောတူ’’တိ ဘိက္ခုံ ပဟိဏတိ၊ ပုရိသဿ ဝါ တဿ ဉာတကာနံ ဝါ သန္တိကံ ‘‘မမ ဓီတာ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘရိယာ ဟောတူ’’တိ ပဟိဏတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယတ္တာတိ ပဌမသင်္ဃာဒိသေသေ ဝုတ္တနယတ္တာ။

၃၃၈။ အန္တေ ဧကေနာတိ ဧကေန ပဒေန။ ဧတ္တောဝ ပက္ကမတီတိ အပစ္စာဟရိတွာ တတောဝ ပက္ကမတိ။ ‘‘အနဘိနန္ဒိတွာ’’တိ ဣဒံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သတိပိ အဘိနန္ဒနေ သာသနံ အနာရောစေန္တော ပန န ဝီမံသတိ နာမ။ တတိယပဒေ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘သော တဿာ ဝစနံ အနဘိနန္ဒိတွာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။ ပါဠိယံ အန္တေဝါသိံ ဝီမံသာပေတွာတိ ‘‘အယံ တေသံ ဝတ္တုံ သမတ္ထော’’တိ အန္တေဝါသိနာ ဝီမံသာပေတွာ။ သစေ ပန သော အန္တေဝါသိကော တံ ဝစနံ အာဒိယိတွာ တုဏှီ ဟောတိ၊ တဿာပိ တံ ပဝတ္တိံ ပစ္စာဟရန္တဿ အာစရိယဿ သင်္ဃာဒိသေသောဝ မာတုအာဒီသု တုဏှီဘူတေသု တေသံ တုဏှိဘာဝံ ပစ္စာဟရန္တဿ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပါဠိယံ စတုတ္ထဝါရေ အသတိပိ ဂစ္ဆန္တော သမ္ပာဒေတိ၊ အာဂစ္ဆန္တော ဝိသံဝါဒေတိ အနာပတ္တီတိ အတ္ထတော အာပန္နမေဝါတိကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘စတုတ္ထေ အနာပတ္တီ’’တိ။

၃၄၀။ ကာရုကာနန္တိ ¶ ဝဍ္ဎကီအာဒီနံ တစ္ဆကအယောကာရတန္တဝါယရဇကနှာပိတကာ ပဉ္စ ကာရဝေါ ‘‘ကာရုကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝရူပေန…ပေ… အနာပတ္တီတိ တာဒိသံ ဂိဟိဝေယျာဝစ္စမ္ပိ န ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

ကာယတော သမုဋ္ဌာတီတိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဝါ အလံဝစနီယဘာဝံ ဝါ တဒုဘယံ ဝါ အဇာနန္တဿ ကာယတော ¶ သမုဋ္ဌာတိ။ ဧသ နယော ဣတရဒွယေပိ။ အလံဝစနီယာ ဟောန္တီတိ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဥဘောပိ ဝါ ဇာယာဘာဝေ၊ သာမိကဘာဝေ စ နိက္ခိတ္တဆန္ဒတာယ အစ္စန္တဝိယုတ္တတ္တာ ပုန အညမညံ သမာဂမတ္ထံ ‘‘မာ ဧဝံ အကရိတ္ထာ’’တိအာဒိနာ ဝစနီယတာယ ဝတ္တဗ္ဗတာယ အလံ အရဟာတိ အလံဝစနီယာ၊ အလံ ဝါ ကတ္တုံ အရဟံ သန္ဓာနဝစနမေတေသု ဣတ္ထိပုရိသေသူတိ အလံဝစနီယာ၊ သန္ဓာနကာရဿ ဝစနံ ဝိနာ အသင်္ဂစ္ဆနကာ ပရိစ္စတ္တာယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ပဏ္ဏတ္တိံ ပန ဇာနိတွာတိ ဧတ္ထ အလံဝစနီယဘာဝံ ဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘တဒုဘယံ ပန ဇာနိတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခုံ အဇာနာပေတွာ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ပဏ္ဏေ လိခိတွာ ‘‘ဣမံ ပဏ္ဏံ အသုကဿ ဒေဟီ’’တိ ဒိန္နံ ဟရန္တဿ သဉ္စရိတ္တံ န ဟောတိ။ ပဏ္ဏတ္တိအလံဝစနီယဘာဝအဇာနနဝသေနေဝ ဟိ ဣမံ သိက္ခာပဒံ အစိတ္တကံ၊ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဉ္စရဏဘာဝမ္ပိ အဇာနနဝသေန၊ ပါဠိယဉ္စ အဋ္ဌကထာယဉ္စ အာရောစနမေဝ ဒဿိတံ။ တသ္မာ သန္ဒဿနတ္ထံ ဉတွာ ပဏ္ဏသန္ဒဿနဝသေနာပိ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ အာရောစေန္တဿေဝ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၃၄၁။ ယထာ ယထာ ယေသု ယေသု ဇနပဒေသူတိ ပရိစ္စတ္တဘာဝပ္ပကာသနတ္ထံ ကတ္တဗ္ဗံ ပဏ္ဏဒါနဉာတိဇနိဿရာဒိဇာနာပနာဒိတံတံဒေသနိယတံ ပကာရံ ဒဿေတိ၊ ဣဒဉ္စ နိဗဒ္ဓဘရိယာဘာဝေန ဂဟိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ရုစိယာ သင်္ဂတာနံ ပန ဣတ္ထီနံ၊ မုဟုတ္တိကာယ စ ပုရိသေ စိတ္တဿ ဝိရဇ္ဇနမေဝ အလံဝစနီယဘာဝေ ကာရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒုဋ္ဌုလ္လာဒီသုပီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အတ္တကာမသဉ္စရိတ္တာနိ သင်္ဂဏှာတိ၊ ဧတ္ထ ပန ပါဠိယံ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဣတ္ထီ နာမ မနုဿိတ္ထီ န ယက္ခီ’’တိအာဒိနာ မနုဿိတ္ထိပုရိသာ န ဒဿိတာ၊ တထာပိ ‘‘ဒသ ဣတ္ထိယော မာတုရက္ခိတာ’’တိအာဒိနာ မနုဿိတ္ထီနညေဝ ဒဿိတတ္တာ ပုရိသာနမ္ပိ တဒနုဂုဏာနမေဝ ဂဟေတဗ္ဗတော မနုဿဇာတိကာဝ ¶ ဣတ္ထိပုရိသာ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာ ယေသု သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တေသံ မနုဿဇာတိကတာ၊ န နာလံဝစနီယတာ၊ ပဋိဂ္ဂဏှန၊ ဝီမံသန၊ ပစ္စာဟရဏာနီတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၄၂။ ဆဋ္ဌေ ဧတ္တကေနာတိ ဧတ္တကေန ဒါရုအာဒိနာ။ အပရိစ္ဆိန္နပ္ပမာဏာယောတိ အပရိစ္ဆိန္နဒါရုအာဒိပမာဏာယော။ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယာတိ ပရသန္တကဘာဝတော မောစေတွာ အတ္တနော ဧဝ သန္တကကရဏဝသေနာတိ ¶ အတ္ထော။ ဧဝံ ယာစတော အညာတကဝိညတ္တိဒုက္ကဋဉ္စေဝ ဒါသပဋိဂ္ဂဟဏဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတိ ‘‘ဒါသိဒါသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ ၁၉၄) ဝစနံ နိဿာယ အဋ္ဌကထာသု ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ သကကမ္မန္တိ ပါဏဝဓကမ္မံ။ ဣဒဉ္စ ပါဏာတိပါတဒေါသပရိဟာရာယ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ န ဝိညတ္တိပရိဟာရာယ။ အနိယမေတွာပိ န ယာစိတဗ္ဗာတိ သာမီစိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ သုဒ္ဓစိတ္တေန ပန ဟတ္ထကမ္မံ ယာစန္တဿ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ ယဒိစ္ဆကံ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘ဟတ္ထကမ္မံ ယာစာမိ၊ ဒေထာ’’တိအာဒိနာ အယာစိတွာပိ ဝဋ္ဋတိ။ သကိစ္စပသုတမ္ပိ ဧဝံ ကာရာပေန္တဿ ဝိညတ္တိ နတ္ထိ ဧဝ၊ သာမီစိဒဿနတ္ထံ ပန ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တံ။

သဗ္ဗကပ္ပိယဘာဝဒီပနတ္ထန္တိ သဗ္ဗသော ကပ္ပိယဘာဝဒီပနတ္ထံ။ မူလံ ဒေထာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘မူလံ ဒဿာမာ’’တိ ပဌမံ ဝုတ္တတ္တာ ဝိညတ္တိ ဝါ မူလန္တိ ဝစနဿ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝတ္ထုသာမညဝစနတ္တေပိ နိဋ္ဌိတဘတိကိစ္စာနံ ဒါပနတော အကပ္ပိယဝတ္ထုသာဒိယနံ ဝါ န ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကန္တိ အပရိဂ္ဂဟိတံ။

မဉ္စ…ပေ… စီဝရာဒီနိ ကာရာပေတုကာမေနာပီတိအာဒီသု စီဝရံ ကာရာပေတုကာမဿ အညာတကအပ္ပဝါရိတတန္တဝါယေဟိ ဟတ္ထကမ္မယာစနဝသေန ဝါယာပနေ ဝိညတ္တိပစ္စယာ ဒုက္ကဋာဘာဝေပိ စီဝရဝါယာပနသိက္ခာပဒေန ယထာရဟံ ပါစိတ္တိယဒုက္ကဋာနိ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အကပ္ပိယကဟာပဏာဒိ န ဒါတဗ္ဗန္တိ ကပ္ပိယမုခေန လဒ္ဓမ္ပိ ဟတ္ထကမ္မကရဏတ္ထာယ ဣမဿ ¶ ကဟာပဏံ ဒေဟီတိ ဝတွာ ဒါနံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မဿ ဒါပနေ ကိဉ္စာပိ ဒေါသော န ဒိဿတိ၊ တထာပိ အသာရုပ္ပမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ကတကမ္မတ္ထာယပိ ကာတဗ္ဗကမ္မတ္ထာယပိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ပရိယာယတော ဘတိံ ဒါပေန္တဿ နတ္ထိ ဒေါသော။ ဝတ္တန္တိ စာရိတ္တံ၊ အာပတ္တိ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ သာခါယ မက္ခိကဗီဇနေန ပဏ္ဏာဒိစ္ဆေဒေ ဗီဇဂါမကောပနဿ စေဝ တတ္ထ လဂ္ဂရဇာဒိအပ္ပဋိဂ္ဂဟိတဿ စ ပရိဟာရတ္ထာယ ဝုတ္တံ။ တဒုဘယာသင်္ကာယ အသတိ တထာ အကရဏေ ဒေါသော နတ္ထိ။ နဒီယာဒီသု ဥဒကဿ အပရိဂ္ဂဟိတတာယ ‘‘အာဟရာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘န အာဟဋံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ဝစနတော ဝိညတ္တိယာ အာပန္နံ ဒုက္ကဋံ ဒေသေတွာပိ တံ ဝတ္ထုံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ပုန ပရိဘောဂေ ဒုက္ကဋမေဝ၊ ပဉ္စန္နမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အလဇ္ဇီဟိ ပန ဘိက္ခူဟိ ဝါ သာမဏေရေဟိ ဝါ ဟတ္ထကမ္မံ န ကာရေတဗ္ဗ’’န္တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ အတ္တနော အတ္ထာယ ယံကိဉ္စိ ဟတ္ထကမ္မံ ကာရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန ¶ အလဇ္ဇီ နိဝါရိယမာနောပိ ဗီဇနာဒိံ ကရောတိ၊ တတ္ထ ဒေါသော နတ္ထိ။ စေတိယကမ္မာဒီနိ ပန တေဟိ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အလဇ္ဇီဟိ သာမဏေရေဟီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ (ပရိ။ ၃၅၉) အလဇ္ဇီလက္ခဏံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဥပသမ္ပန္နေ ပဋိစ္စ ဥပလက္ခဏတော ဝုတ္တန္တိ တံလက္ခဏဝိရဟိတာနံ သာမဏေရာဒီနံ လိင်္ဂတ္ထေနကဂေါတြဘုပရိယောသာနာနံ ဘိက္ခုပဋိညာနံ ဒုဿီလာနမ္ပိ သာဓာရဏဝသေန အလဇ္ဇိတာလက္ခဏံ ယထာဝိဟိတပဋိပတ္တိယံ သဉ္စိစ္စ အတိဋ္ဌနမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အာဟရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဝိညတ္တိက္ခဏေ ဝိညတ္တိပစ္စယာ၊ ပဋိလာဘက္ခဏေ ဂေါဏာနံ သာဒိယနပစ္စယာ စ ဒုက္ကဋံ။ ဂေါဏဉှိ အတ္တနော အတ္ထာယ အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓမ္ပိ သာဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ ‘‘ဟတ္ထိဂဝဿဝဠဝပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ ၁၉၄) ဝုတ္တတ္တာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနတောပိ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ဝိညတ္တိဒုက္ကဋာဘာဝေပိ အကပ္ပိယဝတ္ထုယာစနေပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ရက္ခိတွာတိ စောရာဒိဥပဒ္ဒဝတော ရက္ခိတွာ။ ဇဂ္ဂိတွာတိ တိဏဒါနာဒီဟိ ပေါသေတွာ။

ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပန ဝဋ္ဋတီတိ သကဋဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တာဝကာလိကံ ဝဋ္ဋတီတိ ဥဘယတ္ထာပိ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော ¶ ။ ဝါသိအာဒီနိ ပုဂ္ဂလိကာနိပိ ဝဋ္ဋန္တီတိ အာဟ ‘‘ဧသ နယော ဝါသီ’’တိအာဒိ။ ဝလ္လိအာဒီသု စ ပရပရိဂ္ဂဟိတေသု စ ဧသေဝ နယောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဂရုဘဏ္ဍပ္ပဟောနကေသုယေဝါ’’တိ ဣဒံ ဝိညတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဒိန္နာဒါနေ ပန တိဏသလာကံ ဥပါဒါယ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှတော အဝဟာရော ဧဝ၊ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဝလ္လိအာဒီသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပါဠိအာဂတာနံ (ပါရာ။ ၃၄၉) ဝေဠုအာဒီနံ သင်္ဂဟော။ တတ္ထ ယသ္မိံ ပဒေသေ ဟရိတာလဇာတိဟိင်္ဂုလာဒိ အပ္ပကမ္ပိ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ၊ တတ္ထ တံ တာလပက္ကပမာဏတော ဦနမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ၊ ဝိညာပေတုဉ္စ န ဝဋ္ဋတိ။

သာတိ ဝိညတ္တိ။ ပရိကထာဒီသု ‘‘သေနာသနံ သမ္ဗာဓ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၉) ပရိယာယေန ကထနံ ပရိကထာ နာမ။ ဥဇုကမေဝ အကထေတွာ ‘‘ဘိက္ခူနံ ကိံ ပါသာဒေါ န ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၉) အဓိပ္ပာယော ယထာဝိဘူတော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဘာသနံ ဩဘာသော နာမ။ သေနာသနာဒိအတ္ထံ ဘူမိပရိကမ္မာဒိကရဏဝသေန ပစ္စယုပ္ပာဒါယ နိမိတ္တကရဏံ နိမိတ္တကမ္မံ နာမ။ ဥက္ကမန္တီတိ အပဂစ္ဆန္တိ။

၃၄၄။ မဏိ ကဏ္ဌေ အဿာတိ မဏိကဏ္ဌော။ ဒေဝဝဏ္ဏန္တိ ဒေဝတ္တဘာဝံ။

၃၄၅။ ပါဠိယံ ¶ ပတ္တေန မေ အတ္ထောတိ (ပါရာ။ ၃၄၅) အနတ္ထိကမ္ပိ ပတ္တေန ဘိက္ခုံ ဧဝံ ဝဒါပေန္တော ဘဂဝါ သောတ္ထိယာ မန္တပဒဝသေန ဝဒါပေသိ။ သောပိ ဘိက္ခု ဘဂဝတာ အာဏတ္တဝစနံ ဝဒေမီတိ အဝေါစ၊ တေနဿ မုသာ န ဟောတိ။ အထ ဝါ ‘‘ပတ္တေန မေ အတ္ထော’’တိ ဣဒံ ‘‘ပတ္တံ ဒဒန္တူ’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧသ နယော မဏိနာ မေ အတ္ထောတိ ဧတ္ထာပိ။ တသ္မာ အညေသမ္ပိ ဧဝရူပံ ကထေန္တဿ၊ ကထာပေန္တဿ စ ဝစနဒေါသော နတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၃၄၉။ ဥဒ္ဓံမုခံ လိတ္တာ ဥလ္လိတ္တာ၊ ဆဒနဿ အန္တော လိမ္ပန္တာ ဟိ ယေဘုယျေန ဥဒ္ဓံမုခါ လိမ္ပန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အန္တောလိတ္တာ’’တိ။ အဓောမုခံ လိတ္တာ အဝလိတ္တာ။ ဗဟိ လိမ္ပန္တာ ဟိ ယေဘုယျေန အဓောမုခါ လိမ္ပန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဗဟိလိတ္တာ’’တိ။

ဗျဉ္ဇနံ ဝိလောမိတံ ဘဝေယျာတိ ယသ္မာ ‘‘ကာရယမာနေနာ’’တိ ဣမဿ ဟေတုကတ္တုဝစနဿ ‘‘ကရောန္တေနာ’’တိ ဣဒံ သုဒ္ဓကတ္တုဝစနံ ပရိယာယဝစနံ န ¶ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကရောန္တေန ဝါ ကာရာပေန္တေန ဝါ’’တိ ကာရယမာနေနာတိ ဗဟုဥဒ္ဒေသပဒါနုဂုဏံ ကရဏဝစနေနေဝ ပဒတ္ထံ ကတွာ နိဒ္ဒေသေ ကတေ ဗျဉ္ဇနံ ဝိရုဒ္ဓံ ဘဝေယျ၊ တထာ ပန ပဒတ္ထဝသေန အဒဿေတွာ သာမတ္ထိယတော သိဒ္ဓမေဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ပစ္စတ္တဝသေန ‘‘ကရောန္တော ဝါ ကာရာပေန္တော ဝါ’’တိ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အတ္ထမတ္တမေဝါ’’တိအာဒိ။ ပဒတ္ထတော၊ သာမတ္ထိယတော စ လဗ္ဘမာနံ အတ္ထမတ္တမေဝါတိ အတ္ထော။ ယဉှိ ကာရယမာနေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တံ ကရောန္တေနာပိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗမေဝါတိ ဣဒမေတ္ထ သာမတ္ထိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဥဒ္ဒေသောတိ သာမိဘာဝေန ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ သေတကမ္မန္တိ သေတဝဏ္ဏကရဏတ္ထံ သေတဝဏ္ဏမတ္တိကာယ ဝါ သုဓာယ ဝါ ကတတနုကလေပေါ၊ တေန ပန သဟ မိနိယမာနေ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဟောတီတိ သင်္ကာနိဝါရဏတ္ထံ အာဟ ‘‘အဗ္ဗောဟာရိက’’န္တိ။ တေန ပမာဏာတိက္ကန္တဝေါဟာရံ န ဂစ္ဆတိ ကုဋိယာ အနင်္ဂတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဝုတ္တနယံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စာ’’တိ အဝတွာ ‘‘အာယာမတော ဝါ ဝိတ္ထာရတော ဝါ’’တိ ဝိကပ္ပတ္ထဿ ဝါ-သဒ္ဒဿ ဝုတ္တတ္တာ ဧကတောဘာဂေ ဝဍ္ဎိတေပိ အာပတ္တီတိ ပကာသိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တိဟတ္ထာတိ ပကတိဟတ္ထေန တိဟတ္ထာ၊ ‘‘ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေနာ’’တိပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၃၄၈-၃၄၉) ဝဒန္တိ၊ တံ ‘‘ယတ္ထ…ပေ… အယံ ကုဋီတိ သင်္ချံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာ ဝိရုဇ္ဈတိ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန တိဟတ္ထာယပိ ကုဋိယာ ပမာဏယုတ္တဿ မဉ္စဿ သုခေန ပရိဝတ္တနတော။ ‘‘ဦနကစတုဟတ္ထာ ဝါ’’တိ ဣဒဉ္စ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏယုတ္တဿ ¶ မဉ္စဿ အပရိဝတ္တနာရဟံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ ပကတိဟတ္ထေန စတုဟတ္ထာယပိ ကုဋိယာ ပမာဏယုတ္တော မဉ္စော န ပရိဝတ္တတိ၊ သာ အကုဋီယေဝ၊ တသ္မာ မဉ္စပရိဝတ္တနမတ္တေနေဝ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပမာဏယုတ္တော မဉ္စောတိ သဗ္ဗပစ္ဆိမပ္ပမာဏယုတ္တော မဉ္စော။ သော ဟိ ပကတိဝိဒတ္ထိယာ နဝဝိဒတ္ထိကော၊ အဋ္ဌဝိဒတ္ထိကော ဝါ ဟောတိ၊ တတော ခုဒ္ဒကော မဉ္စော သီသူပဓာနံ ဌပေတွာ ပါဒံ ပသာရေတွာ နိပဇ္ဇိတုံ န ပဟောတိ။ ပမာဏတော ဦနတရမ္ပီတိ ဥက္ကဋ္ဌပ္ပမာဏတော ဦနတရမ္ပိ၊ ဣဒဉ္စ ဟေဋ္ဌိမပ္ပမာဏယုတ္တာယပိ ဝတ္ထုဒေသနာ ကာတဗ္ဗာ၊ န ဝါတိ သန္ဒေဟနိဝတ္တနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

ကလလလေပေါတိ ¶ ကေနစိ သိလေသေန ကတလေပေါ၊ သေတရတ္တာဒိဝဏ္ဏကရဏတ္ထံ ကတတမ္ဗမတ္တိကာဒိကလလလေပေါ ဝါ။ တေနာဟ ‘‘အလေပေါ ဧဝါ’’တိ။ တေန တဠာကာဒီသု ဃနေန ကလလေန ကတဗဟလလေပေါ မတ္တိကာလေပနေ ဧဝ ပဝိသတိ လေပဝေါဟာရဂမနတောတိ ဒဿေတိ။ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋော နာမ ဒွါရဗာဟသင်္ခါတော စတုရဿဒါရုသင်္ဃာဋော၊ ယတ္ထ သဥတ္တရပါသံ ကဝါဋံ အပဿာယ ဒွါရံ ပိဒဟန္တိ။

ဩလောကေတွာပီတိ အပလောကေတွာပိ၊ အပလောကနကမ္မဝသေနာပီတိ အတ္ထော၊ အပသဒ္ဒဿာပိ ဩအာဒေသော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၃၅၃။ နိဗဒ္ဓဂေါစရဋ္ဌာနမ္ပီတိ ဧတ္ထ ဂေါစရာယ ပက္ကမန္တာနံ ဟတ္ထီနံ နိဗဒ္ဓဂမနမဂ္ဂေါပိ သင်္ဂယှတိ။ ဧတေသန္တိ သီဟာဒီနံ။ ဂေါစရဘူမီတိ အာမိသဂ္ဂဟဏဋ္ဌာနံ။ န ဂဟိတာတိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဘာဝေန န ဂဟိတာ၊ န ဝါရိတာတိ အတ္ထော။ သီဟာဒီနဉှိ ဂေါစရဂ္ဂဟဏဋ္ဌာနံ ဟတ္ထီနံ ဝိယ နိဗဒ္ဓံ န ဟောတိ၊ ယတ္ထ ပန ဂေါမဟိံသာဒိပါဏကာ သန္တိ၊ ဒူရမ္ပိ တံ ဌာနံ သီဃံ ဂန္တွာ ဂေါစရံ ဂဏှန္တိ။ တသ္မာ တေသံ တံ န ဝါရိတံ၊ နိဗဒ္ဓဂမနမဂ္ဂေါဝ ဝါရိတော အာသယတော ဂမနမဂ္ဂဿ နိဗဒ္ဓတ္တာ။ အညေသမ္ပိ ဝါဠာနန္တိ အရညမဟိံသာဒီနံ။ အာရောဂျတ္ထာယာတိ နိရုပဒ္ဒဝါယ။ သေသာနီတိ ပုဗ္ဗဏ္ဏနိဿိတာဒီနိ သောဠသ။ တာနိ စ ဇနသမ္မဒ္ဒမဟာသမ္မဒ္ဒကုဋိဝိလောပသရီရပီဠာဒိဥပဒ္ဒဝေဟိ သဥပဒ္ဒဝါနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အဘိဟနန္တိ ဧတ္ထာတိ အဗ္ဘာဃာတံ။ ‘‘ဝေရိဃရ’’န္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘စောရာနံ မာရဏတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဓမ္မဂန္ဓိကာတိ ဓမ္မေန ဒဏ္ဍနီတိယာ ဟတ္ထပါဒါဒိစ္ဆိန္ဒနဂန္ဓိကာ။ ဂန္ဓိကာတိ စ ယဿ ဥပရိ ဟတ္ထာဒိံ ဌပေတွာ ဆိန္ဒန္တိ၊ တာဒိသံ ဒါရုခဏ္ဍဖလကာတိ ဝုစ္စတိ၊ တေန စ ဥပလက္ခိတံ ဌာနံ။ ပါဠိယံ ရစ္ဆာနိဿိတန္တိ ရထိကာနိဿိတံ။ စစ္စရနိဿိတန္တိ စတုန္နံ ရထိကာနံ သန္ဓိနိဿိတံ။ သကဋေနာတိ ဣဋ္ဌကသုဓာဒိဘဏ္ဍာဟရဏသကဋေန။

ပါစိနန္တိ ¶ သေနာသနဿ ဘူမိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ တလာဝသာနံ စိနိတဗ္ဗဝတ္ထုကံ အဓိဋ္ဌာနံ၊ ယဿ ဥပရိ ဘိတ္တိထမ္ဘာဒီနိ စ ပတိဋ္ဌပေန္တိ။ တေနာဟ ‘‘တတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ။ ကိဉ္စာပိ ဣဓ ပုဗ္ဗပယောဂသဟပယောဂါနံ အဒိန္နာဒါနေ ဝိယ ဝိသေသော နတ္ထိ၊ တထာပိ တေသံ ဝိဘာဂေန ဒဿနံ ¶ ဘိန္ဒိတွာ ဝါ ပုန ကာတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ကုဋိယာ ဘေဒေန ပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ကတံ။ တဒတ္ထာယာတိ တစ္ဆနတ္ထာယ။ ဧဝံ ကတန္တိ အဒေသိတဝတ္ထုကံ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဝါ ကတံ။ ပဏ္ဏသာလန္တိ ပဏ္ဏကုဋိယာ တိဏပဏ္ဏစုဏ္ဏဿ အပရိပတနတ္ထာယ အန္တော စ ဗဟိ စ လိမ္ပန္တိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ပဏ္ဏသာလံ လိမ္ပတီ’’တိ။

အန္တောလေပေနေဝ နိဋ္ဌာပေတုကာမံ သန္ဓာယ ‘‘အန္တောလေပေ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗဟိလေပေ ဝါတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မိန္တိ ဒွါရဗန္ဓေ ဝါ ဝါတပါနေ ဝါ ဌပိတေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဿောကာသန္တိ တဿ ဒွါရဗန္ဓာဒိဿ ဩကာသဘူတံ ဆိဒ္ဒံ။ ပုန ဝဍ္ဎေတွာတိ ပုဗ္ဗေ ဌပိတောကာသံ ခုဒ္ဒကံ စေ၊ တံ ဒွါရဝါတပါနစ္ဆိဒ္ဒဘေဒနေန ပုန ဝဍ္ဎေတွာ။ ဌပိတေတိ ဒွါရဗန္ဓေ ဝါ ဂဝက္ခသင်္ဃာဋေ ဝါ အာနေတွာ တသ္မိံ ဝဍ္ဎိတေ ဝါ အဝဍ္ဎိတေ ဝါ ဆိဒ္ဒေ ပတိဋ္ဌာပိတေ။ လေပေါ န ဃဋီယတီတိ သမန္တတော ဒိန္နော လေပေါ တထာ ဌပိတေန ဒွါရဗန္ဓနေန ဝါ ဝါတပါနေန ဝါ သဒ္ဓိံ န ဃဋီယတိ၊ ဧကာဗဒ္ဓံ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တန္တိ ဒွါရဗန္ဓံ ဝါ ဝါတပါနံ ဝါ။ ပဌမမေဝ သင်္ဃာဒိသေသောတိ တေသံ သမန္တတော ပုဗ္ဗေဝ လေပဿ ဃဋေတွာ နိဋ္ဌာပိတတ္တာ ဒွါရဗန္ဓဝါတပါနာနံ ဌပနတော ပုဗ္ဗေ ဧဝ သင်္ဃာဒိသေသော။

လေပဃဋနေနေဝါတိ ဣဋ္ဌကာဟိ ကတဝါတပါနာဒီနိ ဝိနာ သမန္တာ လေပဃဋနေနေဝ အာပတ္တိ ဝါတပါနာဒီနံ အလေပေါကာသတ္တာ၊ ဣဋ္ဌကာဟိ ကတတ္တာ ဝါ၊ ဝါတပါနာဒီသုပိ လေပဿ ဘိတ္တိလေပေန သဒ္ဓိံ ဃဋနေနေဝါတိပိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ တတ္ထာတိ ပဏ္ဏသာလာယံ။ အာလောကတ္ထာယ အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တံ ဌပေတွာ လိမ္ပတီတိ ဒါရုကုဋ္ဋဿ ဒါရူနမန္တရာ အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တံ ဝိဝရံ ယာဝ လိမ္ပတိ၊ တာဝ အာလောကတ္ထာယ ဌပေတွာ အဝသေသံ သကုဋ္ဋစ္ဆဒနံ လိမ္ပတိ၊ ပစ္ဆာ ဧတံ ဝိဝရံ လိမ္ပိဿာမီတိ ဧဝံ ဌပနေ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ သစေ ပန ဧဝံ အကတွာ သဗ္ဗဒါပိ အာလောကတ္ထာယ ဝါတပါနဝသေန ဌပေတိ၊ ဝါတပါနဒွါရသင်္ဃာဋေ ဃဋိတေ လေပေါ စ ဃဋီယတိ၊ ပဌမမေဝ သင်္ဃာဒိသေသောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ မတ္တိကာကုဋ္ဋမေဝ မတ္တိကာလေပသင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘သစေ မတ္တိကာယ ကုဋ္ဋံ ကရောတိ၊ ဆဒနလေပေန သဒ္ဓိံ ဃဋနေ အာပတ္တီ’’တိ။ ဥဘိန္နံ အနာပတ္တီတိ ပုရိမဿ လေပဿ အဃဋိတတ္တာ ဒုတိယဿ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာယ အသမ္ဘဝတော။

၃၅၄။ အာပတ္တိဘေဒဒဿနတ္ထန္တိ ¶ တတ္ထ ‘‘သာရမ္ဘေ စ အပရိက္ကမနေ စ ဒုက္ကဋံ အဒေသိတဝတ္ထုကတာယ ¶ ၊ ပမာဏာတိက္ကန္တတာယ စ သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ ဧဝံ အာပတ္တိယေဝ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ။

၃၆၁။ အနိဋ္ဌိတေ ကုဋိကမ္မေတိ လေပပရိယောသာနေ ကုဋိကမ္မေ ဧကပိဏ္ဍမတ္တေနပိ အနိဋ္ဌိတေ။ ‘‘အညဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ’’တိ ဣဒံ မူလဋ္ဌဿ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ယေန ပန လဒ္ဓံ၊ တဿာပိ တံ နိဋ္ဌာပေန္တဿ ‘‘ပရေဟိ ဝိပ္ပကတံ အတ္တနာ ပရိယောသာပေတိ၊ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿာ’’တိအာဒိဝစနတော (ပါရာ။ ၃၆၃) အာပတ္တိယေဝ။ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မမ္ပိ လဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော အတ္ထာယေဝ ကတံ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ တေနာပိ သင်္ဃဿ ဝါ သာမဏေရာဒီနံ ဝါ ဒတွာ နိဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ ‘‘အညဿ ဝါ’’တိ ဣဒံ အနုပသမ္ပန္နံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ကေစိ ပန ‘‘ပရတော လဒ္ဓါယ ကုဋိယာ နိဋ္ဌာပနေ အနာပတ္တိအာဒိတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော အတ္ထာယ အကတတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပစိနိတဗ္ဗာတိ ယာဝ ပါစိနာ ဝိဒ္ဓံသေတဗ္ဗာ။ ဘူမိသမံ ကတွာတိ ပါစိနတလာဝသာနံ ကတွာ။

၃၆၄။ လေဏန္တိ ပဗ္ဗတလေဏံ။ န ဟေတ္ထ လေပေါ ဃဋီယတီတိ ဆဒနလေပဿ အဘာဝတော ဝုတ္တံ၊ ဝိသုံ ဧဝ ဝါ အနုညာတတ္တာ။ သစေ လေဏဿ အန္တော ဥပရိဘာဂေ စိတ္တကမ္မာဒိကရဏတ္ထံ လေပံ ဒေန္တိ၊ ဥလ္လိတ္တကုဋိသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ၊ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ကတံ စတုရဿကူဋာဂါရသဏ္ဌာနံ ဧကကဏ္ဏိကာဗဒ္ဓံ နာတိဥစ္စံ ပဋိဿယဝိသေသံ ‘‘ဂုဟာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တာဒိသံ မဟန္တမ္ပိ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တံ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ။ ဘူမိဂုဟန္တိ ဥမင်္ဂဂုဟံ။

အဋ္ဌကထာသူတိ ကုက္ကုဋစ္ဆိကဂေဟန္တိအာဒီသု အဋ္ဌကထာသု တိဏကုဋိကာ ကုက္ကုဋစ္ဆိကဂေဟန္တိ ဝတွာ ပုန တံ ဝိဝရန္တေဟိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဆဒနံ ဒဏ္ဍကေဟိ…ပေ… ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဒဏ္ဍကေဟိ ဇာလဗဒ္ဓံ ကတွာတိ ဒီဃတော၊ တိရိယတော စ ဌပေတွာ ဝလ္လိယာဒီဟိ ဗဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟိ ဇာလံ ဝိယ ကတွာ။ သော စာတိ ဥလ္လိတ္တာဒိဘာဝေါ။ ဆဒနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တောတိ ဆဒနဿ အန္တော စ ဗဟိ စ လိမ္ပနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ မတ္တိကာကုဋ္ဋေ ဘိတ္တိလေပံ ဝိနာပိ ဘိတ္တိယာ သဒ္ဓိံ ¶ ဆဒနလေပဿ ဃဋနမတ္တေနာပိ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော ဆဒနလေပေါဝ ပဓာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ၊ အထ ခေါ ‘‘ဥပစိကာမောစနတ္ထမေဝ ဟေဋ္ဌာ ပါသာဏကုဋ္ဋံ ကတွာ တံ အလိမ္ပိတွာ ဥပရိ လိမ္ပတိ၊ လေပေါ န ဃဋီယတိ နာမ၊ အနာပတ္တိယေဝါ’’တိအာဒိဝစနတော ပန ဆဒနလေပဃဋနတ္ထံ သကလာယပိ ဘိတ္တိယာ လေပေါ အဝဿံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောဝ တဿာ ဧကဒေသဿ အလေပေပိ ဆဒနလေပဿ အဃဋနတော။ တေနာဟ ‘‘လေပေါ န ဃဋီယတီ’’တိ။ ဧတ္ထာတိ တိဏကုဋိကာယံ။ န ကေဝလဉ္စ တိဏကုဋိကာယံ ဧဝ၊ လေဏဂုဟာဒီသုပိ သာရမ္ဘာပရိက္ကမနပစ္စယာပိ အနာပတ္တိ ဧဝ၊ ဣမိနာ ¶ ပန နယေန အညဿတ္ထာယ ကုဋိံ ကရောန္တဿာပိ သာရမ္ဘာဒိပစ္စယာပိ အနာပတ္တိဘာဝေါ အတ္ထတော ဒဿိတော ဧဝ ဟောတီတိ။

တတ္ထ ပါဠိဝိရောဓံ ပရိဟရိတုံ ‘‘ယံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – အညဿ ဥပဇ္ဈာယာဒိနော အတ္ထာယ ကရောန္တဿ သာရမ္ဘာဒိပစ္စယာပိ အနာပတ္တိ ဧဝ၊ ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘အာပတ္တိကာရုကာနံ တိဏ္ဏံ ဒုက္ကဋာန’’န္တိအာဒိဝစနံ၊ တံ အညဿတ္ထာယ ကရောန္တဿ၊ န သာရမ္ဘာဒိပစ္စယာ အာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စရဟိ ယထာသမာဒိဋ္ဌာယ ကုဋိယာ အကရဏပစ္စယာ အာပတ္တိဒဿနတ္ထန္တိ။ တတ္ထ ယထာသမာဒိဋ္ဌာယာတိ ‘‘ဘိက္ခု သမာဒိသိတွာ ပက္ကမတိ၊ ‘ကုဋိံ မေ ကရောထာ’တိ သမာဒိသတိ စ၊ ဒေသိတဝတ္ထုကာ စ ဟောတု အနာရမ္ဘာ စ သပရိက္ကမနာ စာ’’တိ ဧဝံ ကာရာပကေန အာဏတ္တိက္ကမံ မုဉ္စိတွာ ကရဏပစ္စယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ကတ္ထစိ ပန ပေါတ္ထကေ ‘‘ကုဋိလက္ခဏပ္ပတ္တမ္ပိ ကုဋိံ အညဿ…ပေ… ကရောန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ ဣမဿ ပါဌဿ အနန္တရံ ‘‘ယံ ပန အာပတ္တိ ကာရုကာန’’န္တိအာဒိပါဌော ဒိဿတိ၊ သောဝ ယုတ္တတရော။ ဧဝဉှိ သတိ တတ္ထ အဓိပ္ပာယော ပါကဋော ဟောတိ။

အနာပတ္တီတိ ဝတွာတိ ဝါသာဂါရတ္ထာယ ဧဝ အနိယမိတတ္တာ အနာပတ္တီတိ ဝတွာ။ အဒေသာပေတွာ ကရောတောတိ ပမာဏယုတ္တမ္ပိ ကရောတော။ အစိတ္တကန္တိ ပဏ္ဏတ္တိအဇာနနစိတ္တေန အစိတ္တကံ။ ဥလ္လိတ္တာဒီနံ အညတရတာ၊ ဟေဋ္ဌိမပ္ပမာဏသမ္ဘဝေါ၊ အဒေသိတဝတ္ထုကတာ၊ ပမာဏာတိက္ကန္တတာ၊ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ ဝါသာဂါရတာ၊ လေပဃဋနာတိ သတ္တ ဝါ ပမာဏယုတ္တင်္ဂါဒီသု ဆ ဝါ အင်္ဂါနိ။

ကုဋိကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆၅။ သတ္တမေ ¶ ပူဇာဝစနပ္ပယောဂေ ကတ္တရိ သာမိဝစနဿပိ ဣစ္ဆိတတ္တာ ‘‘ဂါမဿ ဝါ ပူဇိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ရူပိန္ဒြိယေသု ဝိဇ္ဇမာနံ သန္ဓာယ ဧကိန္ဒြိယတာ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ကာယိန္ဒြိယံ သန္ဓာယာ’’တိ။ တေ ဟိ မနိန္ဒြိယမ္ပိ ဘူတဂါမာနံ ဣစ္ဆန္တိ။

၃၆၆။ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာနာဘာဝေါတိ ဝတ္ထုနော အဒေသနာသင်္ခါတံ အကိရိယံ ဝိနာ န ကေဝလံ ကိရိယာယ သမုဋ္ဌာနဘာဝေါ။ ကိရိယာကိရိယတော ဟိ ဣဒံ သမုဋ္ဌာတိ။ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဘိက္ခူ ဝါ ¶ အနဘိနေယျာတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ တေန ‘‘မဟလ္လကဉ္စ ဝိဟာရံ ကရေယျ၊ ဘိက္ခူ စ အနဘိနေယျာ’’တိ ကိရိယဉ္စ အကိရိယဉ္စ သမုစ္စိနောတိ။

ဝိဟာရကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပဌမဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၈၀။ အဋ္ဌမေ ပါကာရေန စ ပရိက္ခိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂေါပုရဋ္ဋာလကယုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ပါကာရေသု ယုဒ္ဓတ္ထာယ ကတော ဝင်္ကသဏ္ဌာနော သရက္ခေပဆိဒ္ဒသဟိတော ပတိဿယဝိသေသော အဋ္ဋာလကော နာမ။

သောဠသဝိဓဿာတိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပစ္စေကံ စတူသု သစ္စေသု ကတ္တဗ္ဗဿ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာသင်္ခါတဿ သောဠသဝိဓဿ။ တေ ဂါရဝေနာတိ တေ ကိလန္တရူပါ ဘိက္ခူ ဘတ္တုဒ္ဒေသကဋ္ဌာနေ သန္နိပတိတာနံ ဘိက္ခူနံ ပုရတော အတ္တနော ကိလန္တသရီရံ ဒဿေတွာ ဥဒ္ဒိသာပနေ ဂါရဝေန၊ လဇ္ဇာယာတိ အတ္ထော။ တေရသပီတိ ဘတ္တုဒ္ဒေသကသေနာသနဂါဟာပကဘဏ္ဍာဂါရိကစီဝရပဋိဂ္ဂါဟကစီဝရဘာဇကယာဂုဘာဇကဖလဘာဇကခဇ္ဇဘာဇကအပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကသာဋိယဂါဟာပကပတ္တဂါဟာပကအာရာမိကပေသကသာမဏေရပေသကသမ္မုတီနံ ဝသေန တေရသပိ။

ပါဠိယံ ‘‘အပိသူ’’တိ ဣဒံ ‘‘အပိစာ’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထော နိပါတော။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသူတိ ပီဌာဒီသု သေနာသနသာဓာရဏေသု၊ ကတိကသဏ္ဌာနပဝေသနိက္ခမနကာလာဒီသု ပန ဝိသုံ ဝိသုံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ကထာပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ¶ ။ အယဉှိ နိမ္မိတာနံ ဓမ္မတာတိ အနိယမေတွာ နိမ္မိတာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ နိယမေတွာ ပန ‘‘ဧတ္တကာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကထေန္တု၊ ဧတ္တကာ တုဏှီ ဘဝန္တု၊ နာနာပ္ပကာရံ ဣရိယာပထံ၊ ကိရိယဉ္စ ကပ္ပေန္တု၊ နာနာဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဝယောနိယမာ စ ဟောန္တူ’’တိ ပရိကမ္မံ ကတွာ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌိတေ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတပ္ပကာရာ အညမညမ္ပိ ဝိသဒိသာဝ ဟောန္တိ။ အဝတ္ထုကဝစနန္တိ နိရတ္ထကဝစနံ။

၃၈၃။ ဧကစာရိကဘတ္တန္တိ အတိမနာပတ္တာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပဋိလာဘတ္ထာယ ဝိသုံ ဌိတိကာယ ပါပေတဗ္ဗဘတ္တံ။ တဒ္ဓိတဝေါဟာရေနာတိ စတ္တာရိ ပမာဏမဿ စတုက္ကန္တိ ဧဝံ တဒ္ဓိတဝေါဟာရေန။ ဘဝေါတိ ဘဝိတဗ္ဗော။ အတီတံ ဒိဝသဘာဂန္တိ တသ္မိညေဝ ဒိဝသေ သလာကဒါနက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဟိယျောတိ ဣမဿ အဇ္ဇ ဣစ္စေဝ အတ္ထော။ တေနေဝါဟံသု ‘‘သွေ အမှေ’’တိအာဒိ။ ပဓူပါယန္တာတိ ပုနပ္ပုနံ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇနကောဓဝသေန ပဓူပါယန္တာ။ ပါဠိယံ ကိဿ မန္တိ ကေန ကာရဏေန မယာတိ အတ္ထော။

၃၈၄။ ‘‘သရသိ တွ’’န္တိ ဣဒံ ဧကံ ဝါကျံ ကတွာ၊ ‘‘ကတ္တာ’’တိ ဣဒဉ္စ ကတ္တရိ ရိတုပစ္စယန္တံ ကတွာ၊ ‘‘အသီ’’တိ အဇ္ဈာဟာရပဒေန သဟ ဧကဝါကျံ ကတွာ၊ ‘‘ဧဝရူပ’’န္တိ ဣဒံ၊ ‘‘ယထာယံ ဘိက္ခုနီ အာဟာ’’တိ ဣဒဉ္စ ဒွီသု ဝါကျေသု ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ဥဇုကမေဝါတိ တွာ-ပစ္စယန္တဝသေန ပဌမံ အတ္ထဂ္ဂဟဏံ ဥဇုကန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဒုတိယော ဒဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ ပဏ္ဍိတာဒိဝစနောတိ အာဟ ‘‘န ခေါ ဒဗ္ဗ ဒဗ္ဗာ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။ နိဗ္ဗေဌေန္တီတိ ဒေါသတော မောစေန္တိ။ ဝိနယလက္ခဏေ တန္တိန္တိ ဝိနယဝိနိစ္ဆယလက္ခဏဝိသယေ အာဂမံ ဌပေန္တော။ ပါဠိယံ ယတော အဟန္တိအာဒီသု ယသ္မိံ ကာလေ အဟံ ဇာတော၊ တတော ပဘုတိ သုပိနန္တေနပိ မေထုနံ ဓမ္မံ နာဘိဇာနာမိ၊ န စ တဿ မေထုနဓမ္မဿ ပဋိသေဝိတာ အဟောသိန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘သုပိနန္တေနပီ’’တိအာဒိ။ ဣဒါနိ ဧကဝါကျဝသေန ယောဇနံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န ဃဋတီတိ ယသ္မာ ခီဏာသဝဿ ဝစနေန ဧတိဿာ ဝစနံ န သမေတိ၊ တဉ္စ န ဃဋနံ ယသ္မာ ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခူသု ပသိဒ္ဓါယ ဧဝ အစ္စန္တဒုဿီလတာယ ဧဝ အဟောသိ၊ တသ္မာ မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေထာတိ အဓိပ္ပာယော။

စရ ပိရေတိ စရ ဂစ္ဆ ပိရေ ပရ အမာမက တွံ။ ဝိနဿာတိ အဒဿနံ ဂစ္ဆ။ အကာရိကာတိ အမူလကေန စောဒနာယ န ကာရိကာ။ ကာရကော ဟောတီတိ ¶ ‘‘အယျေနမှိ ဒူသိတာ’’တိ ဣမာယ ပဋိညာယ ယဒိ နာသိတာ၊ တဒါ ထေရော ဘိက္ခုနီဒူသကတ္တသိဒ္ဓိတော တဿ ဒေါသဿ ကာရကော ဟောတိ။ အကာရကော ဟောတီတိ တာယ ကတပဋိညံ အနပေက္ခိတွာ သာမညတော ‘‘မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေထာ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တတ္တာ အကာရကော ဟောတိ။ ယဒိ ဟိ ထေရော ကာရကော ဘဝေယျ၊ အဝဿံ တမေဝ ဒေါသံ အပဒိသိတွာ ဣမိနာ နာမ ကာရဏေန ‘‘မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တထာ အဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘ဒဗ္ဗဉ္စ အနုယုဉ္ဇထာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဣမေ စ ဘိက္ခူ အနုယုဉ္ဇထာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စ သာမတ္ထိယတော မေတ္တိယာယ ဘိက္ခုနိယာ အညေန ဒေါသေန နာသနာရဟတာ၊ ဝတ္ထုဿ စ အမူလကဘာဝေါ၊ ထေရဿ အကာရကဘာဝေါ စ သိဒ္ဓါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

အတ္တနော သုတ္တန္တိ ‘‘သကာယ ပဋိညာယာ’’တိ ဣမိနာ ပက္ခေပဝစနေန သဟိတံ ကူဋသုတ္တံ။ ထေရော ¶ ကာရကော ဟောတီတိ ဧတ္ထ အယမဓိပ္ပာယော – ‘‘သကာယ ပဋိညာယာ’’တိ အဝတွာ သာမညတော ‘‘မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေထာ’’တိ ဩတိဏ္ဏဝတ္ထုသ္မိံယေဝ တဿာ နာသနာ ဝိဟိတာတိ တုမှာကံ ဝါဒေ ထေရော ကာရကော ဟောတိ၊ ‘‘သကာယ ပဋိညာယာ’’တိ ပန ဝုတ္တေ ပုဗ္ဗေယေဝ သိဒ္ဓဿ ပါရာဇိကဿ သုစိကာယ အဿာ သကာယ ပဋိညာယ နာသေထာတိ သိဇ္ဈနတော အမှာကံ ဝါဒေ ထေရော အကာရကော ဟောတီတိ။ မဟာဝိဟာရဝါသီနမ္ပိ ပန ‘‘သကာယ ပဋိညာယာ’’တိ ဝုတ္တေ ဩတိဏ္ဏဝတ္ထုသ္မိံယေဝ တဿာ နာသနာ ဝိဟိတာ ဟောတိ၊ န သာမညတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထာတိ ဣမေသု ဒွီသု ဝါဒေသု၊ သုတ္တေသု ဝါ။ ယံ ပစ္ဆာ ဝုတ္တန္တိ မဟာဝိဟာရဝါသီဟိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဝိစာရိတံ ဟေတန္တိ ဧတံ ပစ္ဆိမဿ ယုတ္တတ္တံ ဝိစာရိတံ၊ ‘‘တတြ သင်္ဃာဒိသေသော ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ…ပေ… အသုဒ္ဓတာယေဝ နာသေသီ’’တိ ဝက္ခမာနနယေန ဝိနိစ္ဆိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဘိက္ခုနိံ အနုဒ္ဓံသေတိ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣမိနာ မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒေါ ဒဿိတော။

တတြာတိ တေသု ဒုက္ကဋပါစိတ္တိယေသု။ ဒုက္ကဋန္တိ ဝုတ္တမဟာအဋ္ဌကထာဝါဒဿ အဓိပ္ပာယံ ဒဿေတွာ ‘‘ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ပဝတ္တဿ ကုရုန္ဒိဝါဒဿ အဓိပ္ပာယံ ဒဿေတုံ ‘‘ပစ္ဆိမနယေပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝစနပ္ပမာဏတောတိ ဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပာယေ သမာနေပိ အနုဒ္ဓံသနာဒိဝိသေသေ သင်္ဃာဒိသေသာဒိနော ဝိဓာယကဝစနဗလေနာတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုဿ ပန ဘိက္ခုနိယာ ဒုက္ကဋန္တိ ဘိက္ခုနိံ အနုဒ္ဓံသေန္တဿ ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋံ။

ဧဝံ ¶ ဒွီသုပိ အဋ္ဌကထာဝစနေသု အဓိပ္ပာယံ ဝိဘာဝေတွာ ဣဒါနိ ပစ္ဆိမေ ပါစိတ္တိယဝါဒေ ဒေါသံ ဒဿေတွာ ပုရိမဒုက္ကဋဝါဒမေဝ ပတိဋ္ဌာပေတုံ ‘‘တတြ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိသုန္တိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယတော (ပါစိ။ ၁) ဝိသုံ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ အနန္တောဂဓဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အမူလကာနုဒ္ဓံသနေ ဝိသုညေဝ ပါစိတ္တိယံ ပညတ္တံ၊ တသ္မာ ပုရိမနယောတိ ဒုက္ကဋဝါဒေါ။ ဧဝံ အန္တရာ ပဝိဋ္ဌံ ဒုက္ကဋပါစိတ္တိယဝါဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပါကဋမေဝ အတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တထာ ဘိက္ခုနီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တထာတိ ယထာ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုံ၊ ဘိက္ခုနိဉ္စ အနုဒ္ဓံသေန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသဒုက္ကဋာနိ ဝုတ္တာနိ၊ တထာတိ အတ္ထော။ ဧတေဟိ နာသနာ နတ္ထီတိ သာမညတော ဝုတ္တံ၊ ဒုက္ကဋေန ဣမိဿာ ပန နာသနာ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒုဿီလာတိ ပါရာဇိကာ။

၃၈၆။ အာကာရနာနတ္တေနာတိ ဒူသိတာကာရဿ၊ ဒူသကာကာရဿ စ နာနတ္တေန။ အနဘိရဒ္ဓါတိ အတုဋ္ဌော။ တေနာဟ ‘‘န သုခိတော’’တိ။ န ပသာဒိတောတိ အနုပ္ပာဒိတပ္ပသာဒေါ။ ခီလ-သဒ္ဒေါ ထဒ္ဓဘာဝဝစနော ¶ ၊ ကစဝရပရိယာယော စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘စိတ္တ…ပေ… ခီလ’’န္တိ။ နပ္ပတီတောတိ ပီတိသုခါဒီဟိ န အဘိဂတော န ဥပဂတော။ တေနာဟ ‘‘န အဘိသဋော’’တိ။

ယေန ဒုဋ္ဌောတိ စ ကုပိတောတိ စ ဝုတ္တောတိ ဧတ္ထ ယေန ဒုဋ္ဌောတိ စ ဝုတ္တော ယေန ကုပိတောတိ စ ဝုတ္တော၊ တံ မာတိကာယဉ္စ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၃၈၆) စ ဝုတ္တံ ဥဘယမ္ပေတန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဒွီဟီတိ ‘‘တေန စ ကောပေန၊ တေန စ ဒေါသေနာ’’တိ ဝုတ္တကောပဒေါသပဒေဟိ ဒွီဟိ၊ အတ္ထတော ပန ဒွီဟိပိ ဒေါသောဝ ဒဿိတောတိ အာဟ ‘‘သင်္ခါရက္ခန္ဓမေဝ ဒဿေတီ’’တိ။ ယာယာတိ အနတ္တမနတာယ။

န စုဒိတကဝသေနာတိ ယဒိ စုဒိတကဝသေနာပိ အမူလကံ အဓိပ္ပေတံ သိယာ၊ အမူလကံ နာမ အနဇ္ဈာပန္နန္တိ ပဒဘာဇနံ ဝဒေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယံ ပါရာဇိကန္တိ ဘိက္ခုနော အနုရူပေသု ဧကူနဝီသတိယာ ပါရာဇိကေသု အညတရံ။ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၃၈၆) ပန ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ အာဂတာနေဝ ဂဟေတွာ ‘‘စတုန္နံ အညတရေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတံ ဣဓ အပ္ပမာဏန္တိ ဧတံ အာပန္နာနာပန္နတံ ဣဓာနုဒ္ဓံသနေ ¶ အာပတ္တိယာ အနင်္ဂံ၊ အာပတ္တိံ ပန အာပန္နေ ဝါ အနာပန္နေ ဝါ ပုဂ္ဂလေ ‘‘အနာပန္နော ဧသော သုဒ္ဓါ’’တိ သုဒ္ဓသညာယ ဝါ ဝိမတိယာ ဝါ စာဝနာဓိပ္ပာယောဝ ဣဓ အင်္ဂန္တိ အဓိပ္ပာယော။

တထေဝါတိ ပသာဒသောတေန၊ ဒိဗ္ဗသောတေန ဝါတိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိသတိ။ ဒိဋ္ဌာနုသာရေနေဝ သမုပ္ပန္နာ ပရိသင်္ကာဝ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ နာမ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ‘‘အဒိသွာ ဝါ’’တိ ဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဒိသွာ ပက္ကန္တေသုပိ ဒေါသော နတ္ထိယေဝ။ ဣမေသန္တိ ဣမေဟိ။ ကရိဿန္တီတိ တသ္မိံ ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇနာကာရဒဿနံ၊ ပစ္ဆာ ပန ဧတ္တကေန ကာလေန ကတံ ဝါတိ သင်္ကာယ စောဒေတိ။ န ဟိ ကရိဿန္တီတိ စောဒနာ အတ္ထိ။ ‘‘အရိဋ္ဌံ ပီတ’’န္တိ ဣဒံ မုခေ သုရာဂန္ဓဝါယနနိမိတ္တဒဿနံ။ အရိဋ္ဌဉှိ သုရာသဒိသဝဏ္ဏဂန္ဓံ ကပ္ပိယဘေသဇ္ဇံ။

ဒိဋ္ဌံ အတ္ထိ သမူလကန္တိအာဒီသု အဇ္ဈာစာရဿ သမ္ဘဝါသမ္ဘဝါနံ မူလာမူလဘာဝဒဿနံ။ အတ္ထိ သညာသမူလကန္တိအာဒိ ပန ဒိဋ္ဌသညာယ သမ္ဘဝါသမ္ဘဝါနံ မူလာမူလဘာဝဒဿနံ။ ဒိသွာဝ ဒိဋ္ဌသညီ ဟုတွာ စောဒေတီတိ ဧတ္ထ ယံ စောဒေတိ၊ တတော အညံ ပုဂ္ဂလံ ဝီတိက္ကမန္တံ၊ ပဋိစ္ဆန္နောကာသတော နိက္ခမန္တံ ဝါ ဒိသွာ ‘‘အယံ သော’’တိ သညာယ စောဒေန္တောပိ သင်္ဂယှတိ။ ဧသ နယော သုတာဒီသုပိ။ သမူလကေန ဝါ သညာသမူလကေန ဝါတိ ဧတ္ထ ပါရာဇိကမာပန္နံ ဒိဋ္ဌာဒိမူလကေန စ ‘‘အယံ အာပန္နော’’တိ အသုဒ္ဓသညာယ စောဒေန္တော သမူလကေန စောဒေတိ နာမ။ သညာသမူလကတ္တေ ဧဝ အနာပတ္တိသမ္ဘဝတော အာပန္နေ ဝါ အနာပန္နေ ဝါ ပုဂ္ဂလေ အာပန္နသညီ ဒိဋ္ဌာဒီသု ¶ ၊ အဒိဋ္ဌာဒီသု ဝါ မူလေသု ဒိဋ္ဌသုတာဒိသညီ တေန ဒိဋ္ဌာဒိမူလကေန တံ ပုဂ္ဂလံ စောဒေန္တော သညာသမူလကေန စောဒေတိ နာမ။ ဣမေသံ အနာပတ္တိ၊ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အာပတ္တိဝါရေ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သမီပေ ဌတွာတိ ဟတ္ထဝိကာရဝစီဃောသာနံ စောဒနာဝသေန ပဝတ္တိယမာနာနံ ဒဿနသဝနူပစာရေ ဌတွာတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ဌတွာ’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၃၈၅-၃၈၆) ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ပရတော ဗျတိရေကတော အနာပတ္တိံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဒူတံ ဝါ ပဏ္ဏံ ဝါ သာသနံ ဝါ ပေသေတွာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ပန ‘‘ဒွါဒသဟတ္ထံ မုဉ္စိတွာ စောဒေန္တဿ သီသံ န ဧတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝါစာယ ဝါစာယာတိ သကိံ အာဏတ္တဿ သကလမ္ပိ ဒိဝသံ ဝဒတော ဝါစာယ ¶ ဝါစာယ စောဒါပကဿေဝ အာပတ္တိ။ သောပီတိ အာဏတ္တောပိ။ တဿ စ ‘‘မယာပိ ဒိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိံ အဝတွာပိ ‘‘အမူလက’’န္တိ သညာယ စာဝနာဓိပ္ပာယေန ‘‘တွံ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နောသီ’’တိ ဣဒမေဝ ဝါစံ ပရဿ ဝစနံ ဝိယ အကတွာ သာမညတော ဝဒန္တဿာပိ သင်္ဃာဒိသေသော ဧဝ။ သတိပိ ပန အနုဒ္ဓံသနာဓိပ္ပာယေ ‘‘အသုကေန ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ ပရေန ဝုတ္တမေဝ ဝဒန္တဿ နတ္ထိ သင်္ဃာဒိသေသော။ သစေ ပန ပရေန အဝုတ္တမ္ပိ ဝုတ္တန္တိ ဝဒတိ၊ အာပတ္တိ ဧဝ။

သမ္ဗဟုလာ သမ္ဗဟုလေ သမ္ဗဟုလေဟိ ဝတ္ထူဟီတိ ဧတ္ထ သမ္ဗဟုလေတိ စုဒိတကဗဟုတ္တနိဒ္ဒေသေန ပုရိမေသု တီသု ဝါရေသု စုဒိတကဗဟုတ္တေနာပိ ဝါရဘေဒသဗ္ဘာဝံ ဉာပေတိ။ ဧကသ္မိဉှိ စုဒိတကဝတ္ထုစောဒကဘေဒေန ဣဒံ စတုက္ကံ ဝုတ္တံ၊ စုဒိတကဗဟုတ္တေနာပိ စတုက္ကန္တရံ လဗ္ဘတီတိ အဋ္ဌကံ ဟောတိ ဧဝ။

အမူလကစောဒနာပသင်္ဂေန သမူလကစောဒနာလက္ခဏာဒိံ ဒဿေတုံ ‘‘စောဒေတုံ ပန ကော လဘတီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဘိက္ခုဿ သုတွာ စောဒေတီတိအာဒိ သုတ္တံ ယသ္မာ ယေ စောဒကဿ အညေသံ ဝိပတ္တိံ ပကာသေန္တိ၊ တေပိ တသ္မိံ ခဏေ စောဒကဘာဝေ ဌတွာဝ ပကာသေန္တိ၊ တေသဉ္စ ဝစနံ ဂဟေတွာ ဣတရောပိ ယသ္မာ စောဒေတုဉ္စ အသမ္ပဋိစ္ဆန္တံ တေဟိ တိတ္ထိယသာဝကပရိယောသာနေဟိ ပဌမစောဒကေဟိ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတုဉ္စ လဘတိ၊ တသ္မာ ဣဓ သာဝကဘာဝေန ဥဒ္ဓဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒူတံ ဝါတိအာဒီသု ‘‘တွံ ဧဝံ ဂန္တွာ စောဒေဟီ’’တိ ဒူတံ ဝါ ပေသေတွာ ယော စောဒေတုံ သက္ကောတိ၊ တဿ ပဏ္ဏံ၊ မူလသာသနံ ဝါ ပေသေတွာ။ သမယေနာတိ ပကတိယာ ဇာနနက္ခဏေ။

ဂရုကာနံ ဒွိန္နန္တိ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသာနံ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နာမ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၅၊ ၂။၉၄၊ ၉၅၊ ၂၂၅၊ ၃။၉၁၊ ၁၁၆၊ ၁၃၆၊ သံ။ နိ။ ၃။၂၁၀) ဒသဝတ္ထုကာ ¶ ဒိဋ္ဌိ၊ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတံ အန္တံ ဂဏှာပကဒိဋ္ဌိ အန္တဂ္ဂါဟိကာ နာမ။ အာဇီဝဟေတု ပညတ္တာနံ ဆန္နန္တိ အာဇီဝဟေတုပိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မပါရာဇိကံ (ပါရာ။ ၁၉၅)၊ သဉ္စရိတ္တေ (ပါရာ။ ၃၀၁၊ ၃၀၂) သင်္ဃာဒိသေသော၊ ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ သော အရဟာ’’တိ (ပါရာ။ ၂၂၀) ပရိယာယေန ထုလ္လစ္စယံ၊ ဘိက္ခုဿ ပဏီတဘောဇနဝိညတ္တိယာ ပါစိတ္တိယံ (ပါစိ။ ၂၅၇)၊ ဘိက္ခုနိယာပဏီတဘောဇနဝိညတ္တိယာ ¶ ပါဋိဒေသနီယံ (ပါစိ။ ၁၂၃၆)၊ သူပေါဒနဝိညတ္တိယာ (ပါစိ။ ၆၁၂-၆၁၃) ဒုက္ကဋန္တိ ဣမေသံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၂၈၇) ဝုတ္တာနံ ဆန္နံ။ န ဟေတာ အာပတ္တိယော အာဇီဝဟေတု ဧဝ ပညတ္တာ သဉ္စရိတ္တာဒီနံ အညထာပိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ အာဇီဝဟေတုပိ ဧတာသံ အာပဇ္ဇနံ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ အာဇီဝဟေတုပိ ပညတ္တာနန္တိ အတ္ထော။ န ကေဝလဉ္စ ဧတာ ဧဝ၊ အညာပိ အဒိန္နာဒါနကုလဒူသနပါဏဝဓဝေဇ္ဇကမ္မာဒိဝသေန အာဇီဝဟေတု အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပိ သန္တိ၊ တာ ပန အာပတ္တိသဘအာဂတာယ ပါရာဇိကာဒီသု ဆသု ဧဝ သင်္ဂယှန္တီတိ ဝိသုံ န ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧတ္တာဝတာ ပန သီသံ န ဧတီတိ သင်္ဃာဒိသေသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ စောဒနာ ပန ကတာ ဧဝ ဟောတိ။ တိံသာနီတိ တိံသံ ဧတေသမတ္ထီတိ တိံသာနိ၊ တိံသာဓိကာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နဝုတာနီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

အတ္တာဒါနံ အာဒါတုကာမေနာတိ ဧတ္ထ အတ္တနာ အာဒါတဗ္ဗတော ဒိဋ္ဌာဒိမူလကေဟိ ဂဟေတဗ္ဗတော ပရဿ ဝိပ္ဖန္ဒိတုံ အဒတွာ ပဂ္ဂဏှနတော အတ္တာဒါနန္တိ စောဒနာ ဝုစ္စတိ၊ တံ အာဒါတုကာမေန၊ စောဒနံ ကတ္တုကာမေနာတိ အတ္ထော။

ဥဗ္ဗာဟိကာယာတိ ဥဗ္ဗဟန္တိ ဝိယောဇေန္တိ ဧတာယ အလဇ္ဇီနံ တဇ္ဇနိံ ဝါ ကလဟံ ဝါတိ ဥဗ္ဗာဟိကာ၊ သင်္ဃသမ္မုတိ၊ တာယ။ ဝိနိစ္ဆိနနံ နာမ တာယ သမ္မတဘိက္ခူဟိ ဝိနိစ္ဆနနမေဝ။ အလဇ္ဇုဿန္နာယ ဟိ ပရိသာယ သမထက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၂၂၇) အာဂတေဟိ ဒသင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ ဒွေ တယော ဘိက္ခူ တတ္ထေဝ ဝုတ္တာယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ၊ တေဟိ စ သမ္မတေဟိ ဝိသုံ ဝါ နိသီဒိတွာ၊ တဿာ ဧဝ ဝါ ပရိသာယ ‘‘အညေဟိ န ကိဉ္စိ ကထေတဗ္ဗ’’န္တိ သာဝေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိတဗ္ဗံ။

ကိမှီတိ ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ၊ ကတရဝိပတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ကိမှိ နံ နာမာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ကတရာယ ဝိပတ္တိယာ ဧတံ စောဒေသီ’’တိ ယာယ ကာယစိ ဝိညာယမာနာယ ဘာသာယ ဝုတ္တေပိ စောဒကဿ ဝိနယေ အပကတညုတာယ ‘‘သီလာစာရဒိဋ္ဌိအာဇီဝဝိပတ္တီသု ကတရာယာတိ မံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ¶ ဉာတုံ အသက္ကောန္တဿ ပုစ္ဆာ၊ န ပန ကိမှီတိအာဒိပဒတ္ထမတ္တံ အဇာနန္တဿ။ န ဟိ အနုဝိဇ္ဇကော စောဒကံ ဗာလံ အပရိစိတဘာသာယ ‘‘ကိမှိ န’’န္တိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ကိမှိ နမ္ပိ န ဇာနာသီ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဝစနမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ န ဟောတိ၊ ‘‘ကတရဝိပတ္တိယာ’’တိ ¶ ဝုတ္တေ ‘‘အသုကာယ ဝိပတ္တိယာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ န ဇာနာသီတိ ဝစနဿ အဓိပ္ပာယမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဗာလဿ လဇ္ဇိဿ နယော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ စ ‘‘ကိမှိ နံ စောဒေသီတိ သီလဝိပတ္တိယာ’’တိအာဒိ အဓိပ္ပာယပ္ပကာသနမေဝ နယဒါနံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ကိမှိ-နံ-ပဒါနံ ပရိယာယမတ္တဒဿနံ။ န ဟိ ဗာလော ‘‘ကတရဝိပတ္တိယံ နံ စောဒေသီ’’တိ ဣမဿ ဝစနဿ အတ္ထေ ဉာတေပိ ဝိပတ္တိပ္ပဘေဒနံ၊ အတ္တနာ စောဒိယမာနံ ဝိပတ္တိသရူပဉ္စ ဇာနိတုံ သက္ကောတိ၊ တသ္မာ တေနေဝ အဇာနနေန အလဇ္ဇီ အပသာဒေတဗ္ဗော။ ‘‘ကိမှိ န’’န္တိ ဣဒမ္ပိ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ အညေန ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန အဝိညုတံ ပကာသေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောဝ။

‘‘ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိအာဒိဝစနတော (ပါရာ။ ၃၉၊ ပရိ။ ၂) ‘‘အလဇ္ဇီနိဂ္ဂဟတ္ထာယ…ပေ… ပညတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဟိတီတိ ဟိ-ကာရော ဧတ္ထ အာဂမော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အာဂမိဿတီတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌသန္တာနေနာတိ ဒိဋ္ဌနိယာမေန။ အလဇ္ဇိဿ ပဋိညာယ ဧဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝစနပဋိဝစနက္ကမေနေဝ ဒေါသေ အာဝိဘူတေပိ အလဇ္ဇိဿ ‘‘အသုဒ္ဓါဟ’’န္တိ ဒေါသသမ္ပဋိစ္ဆနပအညာယ ဧဝ အာပတ္တိယာ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘အလဇ္ဇိဿ ဧတံ နတ္ထီတိ သုဒ္ဓပဋိညာယ ဧဝ အနာပတ္တိယာ ကာတဗ္ဗန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော သင်္ဂဟိတော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ အနုဝိဇ္ဇကဿေဝ နိရတ္ထကတ္တာပတ္တိတော စောဒကေနေဝ အလဇ္ဇိပဋိညာယ ဌာတဗ္ဗတော။ ဒေါသာပဂမပဋိညာ ဧဝ ဟိ ဣဓ ပဋိညာတိ အဓိပ္ပေတာ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဧတမ္ပိ နတ္ထီတိ ပဋိညံ န ဒေတီ’’တိအာဒိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅-၃၈၆)။

တဒတ္ထဒီပနတ္ထန္တိ အလဇ္ဇိဿ ဒေါသေ အာဝိဘူတေပိ တဿ ဒေါသာပဂမပဋိညာယ ဧဝ ကာတဗ္ဗတာဒီပနတ္ထံ။ ဝိဝါဒဝတ္ထုသင်္ခါတေ အတ္ထေ ပစ္စတ္ထိကာ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာ။ သညံ ဒတွာတိ နေသံ ကထာပစ္ဆေဒတ္ထံ၊ အဘိမုခကရဏတ္ထဉ္စ သဒ္ဒံ ကတွာ။ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ အနနုစ္ဆဝိကောတိ ‘‘အသုဒ္ဓါ’’တိ သညာယ စောဒကပက္ခေ ပဝိဋ္ဌတ္တာ အနုဝိဇ္ဇကဘာဝတော ဗဟိဘူတတ္တာ အနုဝိဇ္ဇိတုံ အသက္ကုဏေယျတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သန္ဒေဟေ ဧဝ ဟိ သတိ အနုဝိဇ္ဇိတုံ သက္ကာ၊ အသုဒ္ဓဒိဋ္ဌိယာ ပန သတိ စုဒိတကေန ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ အသစ္စတောပိ ပဋိဘာတိ၊ ကထံ တတ္ထ အနုဝိဇ္ဇနာ သိယာတိ။

‘‘တထာ ¶ နာသိတကောဝ ဘဝိဿတီ’’တိ ဣမိနာ ဝိနိစ္ဆယံ အဒတွာ သင်္ဃတော ဝိယောဇနံ နာမ လိင်္ဂနာသနာ ဝိယ အယမ္ပိ ဧကော နာသနပ္ပကာရောတိ ဒဿေတိ။ ဝိရဒ္ဓံ ဟောတီတိ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ ¶ သဟသာ အာပန္နော ဟောတိ။ ‘‘အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဣဒံ ‘‘ပက္ခာနုရက္ခဏတ္ထာယ ပဋိညံ န ဒေတီ’’တိ ဣမဿ အလဇ္ဇိလက္ခဏသမ္ဘဝဿ ကာရဏဝစနံ။ ပဋိစ္ဆာဒိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အလဇ္ဇီ နာမ ဧဝ၊ ပုရိမော လဇ္ဇိဘာဝေါ န ရက္ခတီတိ အတ္ထော။ ပဋိညံ န ဒေတီတိ သစေ မယာ ကတဒေါသံ ဝက္ခာမိ၊ မယှံ အနုဝတ္တကာ ဘိဇ္ဇိဿန္တီတိ ပဋိညံ န ဒေတိ။ ဌာနေ န တိဋ္ဌတီတိ လဇ္ဇိဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ ကာယဝါစာသု ဝီတိက္ကမော ဟောတိ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ဝိနိစ္ဆယော န ဒါတဗ္ဗော’’တိ၊ ပုဗ္ဗေ ပက္ခိကာနံ ပဋိညာယ ဝူပသမိတဿာပိ အဓိကရဏဿ ဒုဝူပသန္တတာယ အယမ္ပိ တထာ နာသိတကောဝ ဘဝိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။

စုဒိတကစောဒကေသု ပဋိပတ္တိံ ဉတွာတိ ‘‘တုမှေ အမှာကံ ဝိနိစ္ဆယေန တုဋ္ဌာ ဘဝိဿထာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ စုဒိတကစောဒကေသု အနုဝိဇ္ဇကေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗကမ္မံ ဉတွာ။ ဝိနိစ္ဆယော မဇ္ဈေတိ အာပတ္တီတိ ဝါ အနာပတ္တီတိ ဝါ ဝိနိစ္ဆယပရိယောသာနအနုဝိဇ္ဇနာနံ မဇ္ဈံ နာမာတိ အတ္ထော။

အမူလကမ္ပိ သမူလကံ ကတွာ ဝဒန္တီတိ အာဟ ‘‘ဒွေ မူလာနီ’’တိ။ ကာလေန ဝက္ခာမီတိအာဒီသု ဩကာသံ ကာရာပေတွာ ဝဒန္တော ကာလေန ဝဒတိ နာမ။ သလာကဂ္ဂယာဂုအဂ္ဂဘိက္ခာစာရဋ္ဌာနာဒီသု စောဒေန္တော အကာလေန ဝဒတိ နာမ။ ဒေါသတော ဝုဋ္ဌာပေတုကာမတာယ ဝဒန္တော အတ္ထသံဟိတေန ဝဒတိ နာမ။ ဒေါသန္တရောတိ ဒေါသစိတ္တော။ ပန္နရသသု ဓမ္မေသူတိ ‘‘ပရိသုဒ္ဓကာယသမအာစာရတာ၊ တထာ ဝစီသမာစာရတာ၊ သဗြဟ္မစာရီသု မေတ္တစိတ္တတာ၊ ဗဟုဿုတတာ၊ ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခာနံ သွာဂတာဒိတာ၊ ကာလေန ဝက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၃၆၂) ဝုတ္တပဉ္စဓမ္မာ စ ကာရုညတာ၊ ဟိတေသိတာ၊ အနုကမ္ပတာ၊ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတာ၊ ဝိနယပုရေက္ခာရတာတိ (စူဠဝ။ ၄၀၁) ဣမေသု ပန္နရသသု။ တတ္ထ ‘‘ကာရုညတာ’’တိ ဣမိနာ ကရုဏာ ဒဿိတာ။ ဟိတေသိတာတိ ဟိတဂဝေသနတာ။ အနုကမ္ပတာတိ တေန ဟိတေန သံယောဇနတာ၊ ဣမေဟိ ဒွီဟိပိ မေတ္တာ ဒဿိတာ။ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတာတိ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာပနတာ။ ဝတ္ထုံ စောဒေတွာ သာရေတွာ ပဋိညံ အာရောပေတွာ ယထာပဋိညာယ ကမ္မကရဏံ ဝိနယပုရေက္ခာရတာ နာမ။

အဓိကရဏဋ္ဌေနာတိ ¶ အဓိကာတဗ္ဗဋ္ဌေန၊ သမထေဟိ ဝူပသမေတဗ္ဗဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ တံ နာနတ္တံ ဒဿေတုန္တိ ဣဓ အနဓိပ္ပေတမ္ပိ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန တံ နာနတ္တံ ဒဿေတုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘သေသာနိ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တာနီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅-၃၈၆)။ ယံ အဓိကိစ္စာတိအာဒိနာ အဓိကရဏသဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနတာ ဝုတ္တာ။

ဂါဟန္တိ ¶ ‘‘အသုကံ စောဒေဿာမီ’’တိ မနသာ စောဒနာကာရဿ ဂဟဏံ။ စေတနန္တိ ‘‘စောဒေဿာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နစိတ္တဗျာပါရသင်္ခါတံ စိတ္တကမ္မံ။ အက္ခန္တိန္တိ စုဒိတကဿ ဝိပတ္တိံ ဒိသွာ ဥပ္ပန္နံ ကောဓံ အသဟနံ၊ တထာ ပဝတ္တံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ စိတ္တစေတသိကရာသိံ။ ဝေါဟာရန္တိ စောဒနာဝသပ္ပဝတ္တဝစနံ။ ပဏ္ဏတ္တိန္တိ စောဒနာဝသပ္ပဝတ္တံ မနသာ ပရိကပ္ပိတံ နာမပဏ္ဏတ္တိံ။ အတ္တာဒါနံ ဂဟေတွာတိ စောဒနံ မနသာ ဂဟေတွာ။ တံ အဓိကရဏန္တိ တံ ဂါဟလက္ခဏံ အဓိကရဏံ။ နိရုဇ္ဈတိ စေတနာယ ခဏိကတ္တာ၊ သာ စ သမထပ္ပတ္တာ ဟောတီတိ ဧဝမေတ္ထ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဥပရိပိ ‘‘တုဏှီ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဝေါဟာရဝစနဿ နိရောဓံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘တံ အဓိကရဏံ သမထပ္ပတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘တသ္မာ ပဏ္ဏတ္တိ အဓိကရဏ’’န္တိ အဋ္ဌကထာသု ကတသန္နိဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿာပိ ဧကစ္စေဟိ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝံ ဒဿေတွာ ပုန တမ္ပိ ပဋိသေဓေတွာ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တပဏ္ဏတ္တိယာ ဧဝ အဓိကရဏတံ သမတ္ထေတုံ ‘‘တံ ပနေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တံ ပနေတန္တိ ပဏ္ဏတ္တိ အဓိကရဏန္တိ ဧတံ ဂဟဏံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါရာဇိကာဒိအာပတ္တိ ဧကန္တအကုသလသဘာဝါ ဝါ အဗျာကတသဘာဝါ ဝါ ဟောတီတိ သညာယ ‘‘မေထုနဓမ္မပါရာဇိကာပတ္တီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ပဏ္ဏတ္တိအဓိကရဏဝါဒေန ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဒဿေတုံ ဥဒ္ဓဋံ။ တေနာဟ ‘‘န ဟိ တေ…ပေ… အစ္စန္တအကုသလတ္တာ’’တိအာဒိ။ တေတိ အဋ္ဌကထာစရိယာ။

အမူလကဉ္စေဝ တံ အဓိကရဏန္တိ ဧတ္ထ အမူလကပါရာဇိကမေဝ အဓိကရဏ-သဒ္ဒေန အဓိပ္ပေတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ယဉ္စေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပနာတိအာဒိ ပန ဣဓာဓိပ္ပေတာယ အမူလကပါရာဇိကာပတ္တိယာ ဧဝ ပဏ္ဏတ္တိဘာဝေါ ယုဇ္ဇတီတိ ဒဿေတုံ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ယာယ ပဏ္ဏတ္တိယာတိ သဘာဝတော ပရိသုဒ္ဓေပိ ပုဂ္ဂလေ ‘‘ပါရာဇိကော’’တိအာဒိနာ စောဒကေန ပဝတ္တိတံ နာမပဏ္ဏတ္တိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပညတ္တောတိ ကထိတော။ အဓိကရဏေ ပဝတ္တတ္တာတိ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ¶ မနသာ အာရောပိတမတ္တေ အာပတ္တာဓိကရဏေ ဝါစကဘာဝေန ပဝတ္တတ္တာ။

ဧဝံ နာမပဏ္ဏတ္တိဝသေန ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အာပတ္တာဓိကရဏဿ ပညတ္တိဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အတ္ထပဏ္ဏတ္တိဝသေနာပိ ဒဿေတုံ ‘‘ယသ္မာ ဝါယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပညတ္တိမတ္တမေဝါတိ အဝိဇ္ဇမာနဿ ဝိဇ္ဇမာနာကာရေန မနသာ အာရောပိတအတ္ထပဏ္ဏတ္တိမတ္တမေဝါတိ အတ္ထော။ တဉ္စ ခေါ ဣဓေဝါတိ တဉ္စ ယထာဝုတ္တပရိယာယေန ပဏ္ဏတ္တိယာ အဓိကရဏတ္တံ ဣဓေဝ ဣမသ္မိံ ဧဝ သိက္ခာပဒေ။ ဧကေတိ ကေစိ။ တံ န ယုတ္တန္တိ ယံ ဧကစ္စေဟိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ၊ အဓိကရဏဿ ပဏ္ဏတ္တိဘာဝံ နိသေဓေတွာ ကုသလာဒိပရမတ္ထဘာဝံ သာဓေတုံ ‘‘တံ ပနေတံ မေထုနဓမ္မပါရာဇိကာပတ္တီ’’တိအာဒိနာ ပပဉ္စတော ဒဿိတော၊ တံ န ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘အာဒိကမ္မိကဿာ’’တိအာဒိနာ၊ တေန စ တသ္မိံ ဝါဒေ ယဒိ အာပတ္တိ နာမ အကုသလာ ဝါ အဗျာကတာ ဝါ ဘဝေယျ၊ ကထံ အာဒိကမ္မိကဿ ¶ အနာပတ္တိ ဘဝေယျ? တဿာပိ အကုသလာဒီနံ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဘဂဝတော သိက္ခာပဒပညတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာပတ္တီတိပိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ မေထုနာဒီသု အကုသလာဒီနံ သိက္ခာပဒပညတ္တိတော ပုဗ္ဗေပိ သမုပ္ပတ္တိတော။ တတော ဧဝ အနုပသမ္ပန္နာနမ္ပိ အာပတ္တိပ္ပသင်္ဂေါ၊ ဂိလာနာဒီနံ ဥပ္ပန္နတ္တာ အနုပညတ္တိယာပိ အနာပတ္တိအဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ စ သိယာ။ အထ မတံ ‘‘န ကေဝလံ အကုသလာဒိ ဧဝ၊ အထ ခေါ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝံ ဇာနန္တဿ သမုပ္ပဇ္ဇမာနာ ဧဝ အကုသလာဒယော အာပတ္တီ’’တိ၊ တမ္ပိ အသာရံ၊ သိက္ခာပဒပညတ္တိံ အဇာနိတွာ ဝီတိက္ကမန္တဿ မေထုနာဒီသု အနာပတ္တိပ္ပသင်္ဂတော၊ အကုသလာဒိသဘာဝါယ စ အာပတ္တိယာ ဧကပယောဂါဒီသု ဧကတ္တာဒိပိ န သိယာ။ န ဟိ သကလမ္ပိ ဒိဝသံ ဣတ္ထိံ ကာယတော အမောစေတွာ ဖုသန္တဿ ဧကမေဝါကုသလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဗဟူ ဝါ ဣတ္ထိယော ဖုသိတွာ အပဂစ္ဆန္တဿ ဗဟူနိ၊ ယေနာပတ္တိယာ ဧကတ္တံ၊ ဗဟုတ္တံ ဝါ သိယာတိ ဧဝမာဒိကံ အယုတ္တိံ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ဝတ္ထုဉ္စာတိ ဝီတိက္ကမော။ တဉှိ အာပတ္တိသမ္မုတိပညာပနဿ ဩကာသဋ္ဌေန ‘‘ဝတ္ထူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဂေါတ္တန္တိ အဒိန္နာဒါနာဒိတော ဗုဒ္ဓိသဒ္ဒနိဝတ္တနဋ္ဌေန ပရိကပ္ပိတသာမညာကာရော ဂေါတ္တံ။ နာမန္တိ အဝိဇ္ဇမာနနာမပညတ္တိ။ တဿ ပန ပါရာဇိကန္တိ နာမဿ အတ္ထဘူတာ အာပတ္တိ အတ္ထပညတ္တိ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ¶ ။ ယံ ပန ‘‘ဝိဝါဒါဓိကရဏံ သိယာ ကုသလ’’န္တိအာဒိ (စူဠဝ။ ၂၂၀၊ ပရိ။ ၃၀၃)၊ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလ’’န္တိအာဒိ (စူဠဝ။ ၂၂၂) စ သုတ္တံ တေဟိ သမုဒ္ဓဋံ၊ တမ္ပိ န ဝိဝါဒါဒီနံ ကုသလာဒိဘာဝဿ ပရိယာယဒေသိတတ္တာတိ ယံ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနာဒိဝဏ္ဏနာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ ဝိရဒ္ဓဋ္ဌာနသောဓနတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တန္တိ တတ္ထေဝ တံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ သာရတ္ထဒီပနီကာရကဿ အကုသလာဒိရူပါဝ အာပတ္တီတိ လဒ္ဓိ၊ တေနေဝ သော ဣဓာပိ ‘‘တသ္မာ ပဏ္ဏတ္တိအဓိကရဏန္တိ အဋ္ဌကထာသု ကတသန္နိဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တမ္ပိ န ယုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ‘တံ ပနေတ’န္တိအာဒိမာဟာ’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၃၈၅-၃၈၆) ဧဝံ အတ္တနော လဒ္ဓိံ အဋ္ဌကထာစရိယဿပိ လဒ္ဓိံ ကတွာ ဂန္ထဝိရောဓမ္ပိ အနောလောကေတွာ ဒဿေသိ။ န ဟေတ္ထ ဗုဒ္ဓဃောသာစရိယော အဋ္ဌကထာဝါဒံ အယုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ပနေတ’’န္တိအာဒိမာရဘိ ‘‘ပဏ္ဏတ္တိမတ္တမေဝ အာပတ္တာဓိကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ သယမေဝ ဥပရိ ကထနတော၊ အထ ခေါ ဒုလ္လဒ္ဓိကာနံ ဧကစ္စာနံ တတ္ထ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ ဒဿေတွာ ပုန တံ ပဋိသေဓေတုကာမော အာရဘိ၊ တေနေဝ အန္တေ ‘‘ဧကေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိဝါဒါဒီနံ ကုသလာဒိကတ္တေ တံသမထာနမ္ပိ တဗ္ဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ ပရမတ္ထေသု ပဏ္ဏတ္တိယာ သမထာယောဂါတိ အာဟ ‘‘ကုသလာဒိသမထေဟီ’’တိ။ ပညတ္တိသဘာဝါနမေဝ စတုန္နံ အဓိကရဏာနံ သမထေဟိ အဓိကရဏီယတာ၊ န ပန ကုသလာဒိပရမတ္ထရူပါနံ တေသံ တေသံ ခဏိကတာယ သယမေဝ သမထပ္ပတ္တိတောတိ ဟေဋ္ဌာ သမတ္ထိတမတ္ထံ နိဂမနဝသေန ဒဿေန္တေန ‘‘ဣတိ ဣမိနာ အဓိကရဏဋ္ဌေနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တဿ ယထာဝုတ္တနယေန ¶ သမထေဟိ အဓိကရဏီယတာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဣဓေကစ္စော’’တိ ဣမိနာ ဣဓာဓိပ္ပေတံ ဝိဝါဒံ နိဝတ္တေတိ။

အနုဝါဒေါတိ ဝိပတ္တီဟိ ဥပဝဒနာ စေဝ စောဒနာ စ။ တတ္ထ ဥပဝဒနာ နာမ ဂရဟာ၊ အက္ကောသော စ။ ပဉ္စပီတိ မာတိကာပရိယာပန္နာပတ္တိယော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကိစ္စယတာတိ ကတ္တဗ္ဗတာ။ သပဒါနုက္ကမနိဒ္ဒေသဿာတိ ဧတ္ထ ပဒါနုက္ကမနိဒ္ဒေသောတိ ပဒဘာဇနံ ဝုစ္စတိ၊ တေန သဟိတဿ သိက္ခာပဒဿာတိ အတ္ထော။

၃၈၇။ အဿာတိ ကတ္တုအတ္ထေ သာမိဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဧတေန စောဒကေနာ’’တိအာဒိ။ ဒိဋ္ဌမူလကေ ပနာတိ ‘‘ဒိဋ္ဌဿ ဟောတိ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော’’တိအာဒိ ¶ (ပါရာ။ ၃၈၇) ပါဠိဝါရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣတ္ထိယာ သဒ္ဓိံ ရဟောနိသဇ္ဇာဒိဒဿနမတ္တဝသေန ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ပုဂ္ဂလော တေန ဒိဋ္ဌော၊ န ပန မဂ္ဂေန မဂ္ဂပ္ပဋိပါဒနာဒိဒဿနဝသေန။ ယဒိ ဟိ တေန သော တထာ ဒိဋ္ဌော ဘဝေယျ၊ အသုဒ္ဓသညီ ဧဝါယံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ သိယာ၊ အသုဒ္ဓသညာယ စ သုဒ္ဓံ ဝါ အသုဒ္ဓံ ဝါ စောဒေန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသော န သိယာ ‘‘အနာပတ္တိ သုဒ္ဓေ အသုဒ္ဓဒိဋ္ဌိဿ၊ အသုဒ္ဓေ အသုဒ္ဓဒိဋ္ဌိဿာ’’တိအာဒိဝစနတော (ပါရာ။ ၃၉၀)။ တသ္မာ ဣတ္ထိယာ သဒ္ဓိံ ရဟောနိသဇ္ဇာဒိမတ္တမေဝ ဒိသွာပိ ‘‘သဒ္ဓါ ကုလပုတ္တော၊ နာယံ ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ တသ္မိံ သုဒ္ဓသညိဿ ဝါ ဝေမတိကဿ ဝါ ‘‘သုတော မယာ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော’’တိအာဒိနာ နိယမေတွာ စောဒေန္တဿေဝ သင်္ဃာဒိသေသော၊ န အသုဒ္ဓသညိဿ၊ တဿ ပန ဒိဋ္ဌံ သုတန္တိ မုသာဝါဒါဒိပစ္စယာ လဟုကာပတ္တိ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန သော တသ္မိံ သုဒ္ဓဒိဋ္ဌိစာဝနာဓိပ္ပာယောပိ ဒိဋ္ဌံ ရဟောနိသဇ္ဇာဒိမတ္တမေဝ ဝဒတိ၊ အဒိဋ္ဌံ ပန မဂ္ဂေနမဂ္ဂပ္ပဋိပါဒနာဒိပါရာဇိကဝတ္ထုံ ဝါ ‘‘အဿမဏောသီ’’တိအာဒိကံ ဝါ န ဝဒတိ၊ တဿ အနာပတ္တိ။ အဓိကံ ဝဒန္တဿ ပန အာပတ္တိယေဝ ‘‘အဒိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ (ပါရာ။ ၃၈၆-၃၈၇) ဝုတ္တတ္တာ။ ယော ပန ဒိဋ္ဌေန ရဟောနိသဇ္ဇာဒိနာ ပဌမပါရာဇိကေန အသုဒ္ဓသညီ ဟုတွာ စာဝနာဓိပ္ပာယော အဒိန္နာဒါနံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ‘‘ဒိဋ္ဌော’’တိ ဝါ ‘‘သုတော’’တိ ဝါ အာဒိံ ဝဒတိ၊ တဿာပိ န သင်္ဃာဒိသေသော အသုဒ္ဓေ အသုဒ္ဓဒိဋ္ဌိတာယာတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘‘ယေန ပါရာဇိကေန စောဒေတိ၊ တေန သုဒ္ဓသညာဘာဝါ အာပတ္တိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဣဒံ ယုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ယေန ပါရာဇိကေန စောဒေတိ၊ တံ ‘အယံ အနဇ္ဈာပန္နော’တိ ဉတွာ စာဝနာဓိပ္ပာယေန…ပေ… သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ။ ဣမိနာ နယေန သုတာဒိမူလကေသုပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အညတြ အာဂတေသူတိ ဩမသဝါဒါဒီသု အာဂတေသု။ အဝဿုတောတိ ¶ တီဟိပိ ဒွါရေဟိ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတဒုစ္စရိတာနုဝဿနေန တိန္တော။ ကသမ္ဗုဇာတောတိ ကစဝရဘူတော၊ နိဿာရောတိ အတ္ထော။

ကောဏ္ဌောတိ စောရော၊ ဒုဿီလောတိ အတ္ထော။ ဇေဋ္ဌဗ္ဗတိကောတိ ကာဠကဏ္ဏိဒေဝီဝတေ နိယုတ္တော တိတ္ထိယောတိ ဝဒတိ၊ သာ ကိရ ကာဠကဏ္ဏိသိရိဒေဝိယာ ဇေဋ္ဌာတိ ဝုတ္တာ။ ယဒဂ္ဂေနာတိ ယေန ကာရဏေန၊ ယတ္တကေနာတိ အတ္ထော ¶ ။ တဒဂ္ဂေနာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ နော ကပ္ပေတီတိအာဒိ ဝေမတိကဘာဝဒီပနတ္ထမေဝ ဝုတ္တန္တိ မဟာပဒုမတ္ထေရဿ အဓိပ္ပာယော။

၃၈၉။ ဧတ္ထာတိ စောဒနာယံ။ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မံ ကရိဿာမီတိအာပတ္တိယာ စောဒေန္တဿ အဓိပ္ပာယော ကမ္မာဓိပ္ပာယော နာမ။ ပရိဝါသဒါနာဒိက္ကမေန အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာပေတုံ အာပတ္တိယာ စောဒေန္တဿ အဓိပ္ပာယော ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပာယော။ ဥပေါသထံ၊ ပဝါရဏံ ဝါ သင်္ဃေ ကာတုံ အဒါနတ္ထာယ အာပတ္တိယာ စောဒယတော အဓိပ္ပာယော ဥပေါသထပဝါရဏဋ္ဌပနာဓိပ္ပာယော။ အသမ္မုခါ…ပေ… ဒုက္ကဋန္တိ အနုဒ္ဓံသေန္တဿပိ အက္ကောသန္တဿပိ ဒုက္ကဋံ။

သဗ္ဗတ္ထေဝါတိ သဗ္ဗာသု အဋ္ဌကထာသု။ ဥပေါသထပဝါရဏာနံ ဉတ္တိကမ္မဘာဝတော ဉတ္တိယာ ဝတ္တမာနာယ ဧဝ ဥပေါသထပဝါရဏဋ္ဌပနံ ဟောတိ၊ န နိဋ္ဌိတာယ၊ သာ စ ယျ-ကာရေ ပတ္တေ နိဋ္ဌိတာ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ယျ-ကာရေ ပတ္တေ န လဗ္ဘတီ’’တိ။

အနုပါသကောတိ ဥပါသကောပိ သော ဘိက္ခု န ဟောတိ သရဏဂမနဿာပိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အနောဒိဿ ဓမ္မံ ကထေန္တဿာ’’တိ ဣမိနာ ဩဒိဿ ကထေန္တေန ဩကာသံ ကာရေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ အာပတ္တိံ ဒေသေတွာတိ ဩကာသာကာရာပနာပတ္တိံ ဒေသေတွာ။ ယံ စောဒေတိ၊ တဿ ဥပသမ္ပန္နောတိ သင်္ချုပဂမနံ၊ တသ္မိံ သုဒ္ဓသညိတာ ဝေမတိကတာ ဝါ၊ ယေန ပါရာဇိကေန စောဒေတိ၊ တဿ ဒိဋ္ဌာဒိဝသေန အမူလကတာ၊ စာဝနာဓိပ္ပာယေန ‘‘တွံ ပါရာဇိကော’’တိအာဒိနာ နိယမေတွာ သမ္မုခါ စောဒနာ စောဒါပနာ၊ တဿ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ပဌမဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒုတိယဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၉၁။ နဝမေ မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိန္တိ လိင်္ဂနာသနာယ နာသိတာယပိ တဿာ ဘူတပုဗ္ဗဝေါဟာရံ ဂဟေတွာ ¶ ဝုတ္တံ။ အညဘာဂဿာတိ ထေရဿ မနုဿဇာတိဘိက္ခုဘာဝတော အညဿ တိရစ္ဆာနဇာတိဆဂလကဘာဝသင်္ခါတဿ ကောဋ္ဌာသဿ။ ဣဒန္တိ သာမညတော နပုံသကလိင်္ဂေန ဝုတ္တံ၊ အယံ ¶ ဆဂလကောတိ အတ္ထော။ အညဘာဂေါတိ ယထာဝုတ္တတိရစ္ဆာနဇာတိဆဂလကဘာဝသင်္ခါတော အညော ကောဋ္ဌာသော၊ အညဘာဂဿ ဣဒန္တိ အညဘာဂိယန္တိ ပဌမဝိဂ္ဂဟဿ အတ္ထော၊ အညဘာဂမတ္ထီတိ ဒုတိယဝိဂ္ဂဟဿ၊ ဒွီဟိပိ ဆဂလကောဝ ဝုတ္တော။ ဣဒါနိ ဒွီဟိပိ ဝိဂ္ဂဟေဟိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေန္တော ‘‘ယော ဟိ သော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယော ဟိ သော ဆဂလကော ဝုတ္တော၊ သော အညဿ ဘာဂဿ ဟောတီတိ စ အညဘာဂိယသင်္ချံ လဘတီတိ စ ယောဇနာ။ ဒုတိယဝိဂ္ဂဟဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘သော ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဓိကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထာပိ ယော ဟိ သော ‘‘ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော နာမာ’’တိ ဆဂလကော ဝုတ္တော၊ သောတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တဉှိ သန္ဓာယာတိ ‘‘ဒဗ္ဗော’’တိ နာမကရဏဿ အဓိဋ္ဌာနဘူတံ ဆဂလကံ သန္ဓာယ။ တေ ဘိက္ခူတိ တေ အနုယုဉ္ဇန္တာ ဘိက္ခူ။ အာပတ္တိယာပိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနတ္တာ ‘‘ပုဂ္ဂလာနံယေဝ လေသာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၃၉၃။ ယာ စ သာ အဝသာနေ…ပေ… စောဒနာ ဝုတ္တာတိ ‘‘ဘိက္ခု သင်္ဃာဒိသေသံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော ဟောတိ သင်္ဃာဒိသေသေ သင်္ဃာဒိသေသဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ တဉ္စေ ပါရာဇိကေန စောဒေတီ’’တိအာဒိံ (ပါရာ။ ၄၀၇) စောဒနာဘေဒံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သတ္တန္နမ္ပိ အာပတ္တီနံ ပစ္စေကံ ပါရာဇိကတ္တာဒိသာမညေပိ မေထုနာဒိန္နာဒါနာဒိဝတ္ထုတော၊ ရာဂဒေါသတ္တာဒိသဘာဝတော စ ဝိသဘာဂတာပိ အတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပန…ပေ… န ဟောတီ’’တိ။

ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘သဘာဂဝိသဘာဂဝတ္ထုတော’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၉၃) ဝုတ္တနယေန။ ကမ္မလက္ခဏံ၊ တံမနသိကာရော စ အဝိပန္နကမ္မဿ နိမိတ္တတော ဖလူပစာရေန ကမ္မန္တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘တံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနတော’’တိ။ ပရိဝါသာဒိံ နိဿာယ မာနတ္တာဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ‘‘ပုရိမံ ပုရိမ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၃၉၅။ သဝတ္ထုကံ ကတွာတိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ။ ဒီဃာဒိနောတိ ဒီဃရဿာဒိလိင်္ဂဿ။ ဒိဋ္ဌာဒိနောတိ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာဒိနော။

၄၀၈။ ဧဝံ တထာသညီတိ အညဿ မေထုနာဒိကိရိယံ ဒိသွာ ‘‘အယံ သော’’တိ ဧဝံ တထာသညီ။ အင်္ဂါနိ ပဌမဒုဋ္ဌဒေါသေ ဝုတ္တသဒိသာနိ၊ ဣဓ ပန ကိဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒိယနာ အဓိကာ။

ဒုတိယဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပဌမသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၁၀။ ဒသမေ ¶ ¶ ဗဟူနန္တိ ဒုဗ္ဗလတာယ အရညာဒိသေဝါယ စိတ္တံ သမာဟိတံ ကာတုံ အသက္ကောန္တာနံ။ ဒုက္ခဿန္တကိရိယာယ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဗုဒ္ဓဝစနဂ္ဂဟဏဓာရဏာဒိသင်္ခါတံ ဗျဉ္ဇနပဒမေဝ ပရမံ အဿ၊ န မဂ္ဂလာဘောတိ ပဒပရမော။ အဘိသမ္ဘုဏိတွာတိ နိပ္ဖာဒေတွာ။ ဓမ္မတော အပေတံ ဥဒ္ဓမ္မံ။ ပဋိက္ခိတ္တမေဝါတိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၀၄) ဝစနတော ဝုတ္တံ၊ ဣဒမေဝ ဝစနံ သန္ဓာယ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘အဋ္ဌ မာသေ’’တိအာဒိ (ပါရာ။ ၄၀၉) ဝုတ္တံ။

တီဟိ ကောဋီဟီတိ အသုဒ္ဓမူလေဟိ။ ဧတ္ထ စ ဘိက္ခူနံ စတူသု ကုလေသု ပက္ကပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနနိဿိတတာယ၊ မစ္ဆမံသဘောဇနဝိရဟိတဿ စ ကုလဿ ဒုလ္လဘတာယ တတ္ထ လဒ္ဓေသု ဘတ္တဗျဉ္ဇနေသု မစ္ဆမံသသံသဂ္ဂသင်္ကာယ၊ ဒုန္နိဝါရဏတာယ စ ဘိက္ခူနံ သရီရယာပနမ္ပိ န သိယာတိ ဘဂဝတာ မစ္ဆမံသံ သဗ္ဗထာ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ တီဟိ ကောဋီဟိ အပရိသုဒ္ဓမေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ယဒိ ဟိ တံ ဘဂဝါ သဗ္ဗထာ ပဋိက္ခိပေယျ၊ ဘိက္ခူ မရမာနာပိ မစ္ဆာဒိသံသဂ္ဂသင်္ကိတံ ဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇေယျုံ၊ တတော တဏ္ဍုလဓညာဒိံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နိဒဟိတွာ သယံ ပစိတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ တဒုပကရဏဘူတံ ဒါသိဒါသံ၊ ဥဒုက္ခလမုသလာဒိကဉ္စ ဘိက္ခူနံ ပတ္တာဒိ ဝိယ အဝဿံ ဂဟေတုံ အနုဇာနိတဗ္ဗံ သိယာတိ တိတ္ထိယာနံ ဝိယ ဂဟဋ္ဌာဝါသော ဧဝ သိယာ၊ န ဘိက္ခုအာဝါသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇာလံ မစ္ဆဗန္ဓနံ။ ဝါဂုရာ မိဂဗန္ဓနီ။ ကပ္ပတီတိ ယဒိ တေသံ ဝစနေန သင်္ကာ န ဝတ္တတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ န တံ ဝစနံ လေသကပ္ပံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ယတ္ထ စ နိဗ္ဗေမတိကော ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗံ ကပ္ပတီ’’တိ။

ပဝတ္တမံသန္တိ အာပဏာဒီသု ပဝတ္တံ ဝိက္ကာယိကံ မတမံသံ။ ဘိက္ခူနံယေဝ အတ္ထာယ အကတန္တိ ဧတ္ထ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော ဧဝ-သဒ္ဒေါ၊ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ အကတမေဝါတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဘိက္ခူနဉ္စ မင်္ဂလာဒီနဉ္စာတိ မိဿေတွာ ကတမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ယထာဌိတဝသေန အဝဓာရဏံ ဂဟေတွာ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ‘‘ဝတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

ကပ္ပန္တိ အသင်္ခေယျကပ္ပံ၊ ‘‘အာယုကပ္ပ’’န္တိပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၁၀) ကေစိ။ မဟာကပ္ပဿ ဟိ စတုတ္ထဘာဂေါ အသင်္ခေယျကပ္ပော၊ တတော ဝီသတိမော ဘာဂေါ သင်္ဃဘေဒကဿ ¶ အာယုကပ္ပန္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာသု ကပ္ပဋ္ဌကထာယ န သမေတိ ‘‘ကပ္ပဝိနာသေ ဧဝ မုစ္စတီ’’တိအာဒိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၀၉) ¶ ဝစနတော။ ဗြဟ္မံ ပုညန္တိ သေဋ္ဌံ ပုညံ။ ကပ္ပံ သဂ္ဂမှီတိ ဧတ္ထ ပဋိသန္ဓိပရမ္ပရာယ ကပ္ပဋ္ဌတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၁၁။ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကေနာတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကဘာဝေန ဘာဝပ္ပဓာနတ္တာ နိဒ္ဒေသဿ။ ကမ္မနာနာသံဝါသကေနာတိ ဥက္ခိတ္တဘာဝေန။ ‘‘ဘေဒါယ ပရက္ကမေယျာ’’တိ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ ဘေဒနသံဝတ္တနိကဿ အဓိကရဏဿ သမာဒါယ ပဂ္ဂဏှနတော ပုဗ္ဗေပိ ပက္ခပရိယေသနာဒိဝသေန သင်္ဃဘေဒါယ ပရက္ကမန္တဿ သမနုဘာသနကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယောပိ စာယံ သင်္ဃဘေဒေါ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ကမ္မေနာတိ အပလောကနာဒိနာ။ ဥဒ္ဒေသေနာတိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေန။ ဝေါဟာရေနာတိ တာဟိ တာဟိ ဥပပတ္တီဟိ ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၃။၁၀-၃၉၊ ၄၂၊ စူဠဝ။ ၃၅၂) ဝေါဟာရေန၊ ပရေသံ ပညာပနေနာတိ အတ္ထော။ အနုသာဝနာယာတိ အတ္တနော လဒ္ဓိယာ ဂဟဏတ္ထမေဝ အနု ပုနပ္ပုနံ ကဏ္ဏမူလေ မန္တသာဝနာယ၊ ကထနေနာတိ အတ္ထော။ သလာကဂ္ဂါဟေနာတိ ဧဝံ အနုသာဝနာယ တေသံ စိတ္တံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ အတ္တနော ပက္ခေ ပဝိဋ္ဌဘာဝဿ သညာဏတ္ထံ ‘‘ဂဏှထ ဣမံ သလာက’’န္တိ သလာကဂ္ဂါဟေန။ ဧတ္ထ စ ကမ္မမေဝ၊ ဥဒ္ဒေသော ဝါ သင်္ဃဘေဒေ ပဓာနံ ကာရဏံ၊ ဝေါဟာရာဒယော ပန သင်္ဃဘေဒဿ ပုဗ္ဗဘာဂါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဗ္ဘုဿိတန္တိ အဗ္ဘုဂ္ဂတံ။ အစ္ဆေယျာတိ ဝိဟရေယျ။

‘‘လဇ္ဇီ ရက္ခိဿတီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၂၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅) ဝစနတော အာပတ္တိဘယေန အာရောစနံ လဇ္ဇီနံ ဧဝ ဘာရောတိ အာဟ ‘‘လဇ္ဇီဟိ ဘိက္ခူဟီ’’တိ၊ အလဇ္ဇိဿပိ အနာရောစေန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇတော ဒုက္ကဋန္တိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝဒန္တာနံ ဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ ပဟောန္တေနာတိ ဂန္တုံ သမတ္ထေန၊ ဣစ္ဆန္တေနာတိ အတ္ထော။ အာပတ္တိ ပန အဍ္ဎယောဇနဗ္ဘန္တရေနေဝ အဂိလာနဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၁၆။ ဉတ္တိယာဒီဟိ ဒုက္ကဋာဒိသဗ္ဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသေန အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဿာတိ ဒေဝဒတ္တဿ။ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ သမနုဘာသနကမ္မဿေဝ အဘာဝတော ‘‘န ဟိ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမန္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တေနေဝ ဟိ သမနုဘာသနကမ္မံ အနုညာတံ။ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတတောတိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောမန္ထကဿ ရောမန္ထန’’န္တိအာဒိံ ¶ (စူဠဝ။ ၂၇၃) ဥဒ္ဒိဿာနုညာတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အနာပတ္တိယန္တိ အနာပတ္တိဝါရေ။ အာပတ္တိံ ရောပေတဗ္ဗောတိ သမနုဘာသနာယ ပါစိတ္တိယအာပတ္တိံ ရောပေတဗ္ဗော။ အာပတ္တိယေဝ န ဇာတာတိ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိ န ဇာတာ ဧဝ။

‘‘န ¶ ပဋိနိဿဇ္ဇာမီ’’တိ သညာယ အဘာဝေန မုစ္စနတော သညာဝိမောက္ခံ။ သစိတ္တကန္တိ ‘‘န ပဋိနိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကံ။ ယော ဝိသညီ ဝါ ဘီတော ဝါ ဝိက္ခိတ္တော ဝါ ‘‘ပဋိနိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိပိ၊ ‘‘ကမ္မံ ကရိဿတီ’’တိ ဝါ န ဇာနာတိ၊ တဿ အနာပတ္တိ။ ဘေဒါယ ပရက္ကမနံ၊ ဓမ္မကမ္မေန သမနုဘာသနံ၊ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနံ၊ န ပဋိနိဿဇ္ဇာမီတိ စိတ္တေန အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ပဌမသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဒုတိယသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၁၈။ ဧကာဒသမေ ယသ္မာ ဥဗ္ဗာဟိကာဒိသမ္မုတိကမ္မံ ဗဟူနမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ‘‘န ဟိ သင်္ဃော သင်္ဃဿ ကမ္မံ ကရောတီ’’တိ ဣဒံ နိဂ္ဂဟဝသေန ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အင်္ဂါနိ ပနေတ္ထ ဘေဒါယ ပရက္ကမနံ ပဟာယ အနုဝတ္တနံ ပက္ခိပိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသာနေဝ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။

ဒုတိယသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၂၄။ ဒွါဒသမေ ဝမ္ဘနဝစနန္တိ ဂရဟဝစနံ။ သဋ-သဒ္ဒေါ ပတိတသဒ္ဒေန သမာနတ္ထော၊ တဿ စ ဝိသေသနဿ ပရနိပါတောတိ အာဟ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ ပတိတံ တိဏကဋ္ဌပဏ္ဏ’’န္တိ။ ကေနာပီတိ ဝါတာဒိသဒိသေန ဥပဇ္ဈာယာဒိနာ။

၄၂၆။ စိတ္တပရိယောနာဟော ဒဠှကောဓောဝ ဥပနာဟော။ တတောပိ ဗလဝတရော ဒုမ္မောစနီယော ကောဓာဘိသင်္ဂေါ။ စောဒကံ ပဋိပ္ဖရဏတာတိ စောဒကဿ ¶ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ ဟုတွာ အဝဋ္ဌာနံ။ စောဒကံ အပသာဒနာတိ ဝါစာယ ဃဋ္ဋနာ။ ပစ္စာရောပနာတိ ‘‘တွမ္ပိ သာပတ္တိကော’’တိ စောဒကဿ အာပတ္တိအာရောပနာ။ ပဋိစရဏတာတိ ပဋိစ္ဆာဒနတာ။ အပဒါနေနာတိ အတ္တနော စရိယာယ။ န သမ္ပာယနတာတိ ‘‘ယံ တွံ စောဒကော ဝဒေသိ ‘မယာ ဧသ အာပတ္တိံ အာပန္နော ဒိဋ္ဌော’တိ၊ တွံ တသ္မိံ သမယေ ကိံ ကရောသိ၊ အယံ ကိံ ကရောတိ၊ ကတ္ထ စ တွံ အဟောသိ၊ ကတ္ထ အယ’’န္တိအာဒိနာ နယေန စရိယံ ပုဋ္ဌေန သမ္ပာဒေတွာ အကထနံ။

‘‘ယဿ ¶ သိယာ အာပတ္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၄) ဣမိနာ နိဒါနဝစနေန သဗ္ဗာပိ အာပတ္တိယော သင်္ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘ယဿ သိယာ’’တိအာဒိ။ အင်္ဂါနိ စေတ္ထ ပဌမသင်္ဃဘေဒသဒိသာနိ၊ အယံ ပန ဝိသေသော ယထာ တတ္ထ ဘေဒါယ ပရက္ကမနံ၊ ဣဓ အဝစနီယကရဏတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဒုဗ္ဗစသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၃၁။ တေရသမေ ကီဋာဂိရီတိ တဿ နိဂမဿ နာမံ။ တဉှိ သန္ဓာယ ပရတော ‘‘န အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ကီဋာဂိရိသ္မိံ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဂါမနိဂမတော စ ပဗ္ဗာဇနံ၊ န ဇနပဒတော။ တေန ပန ယောဂတော ဇနပဒေါပိ ‘‘ကီဋာဂိရိ’’ဣစ္စေဝ သင်္ချံ ဂတောတိ အာဟ ‘‘ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ’’တိ။

တတြာတိ သာဝတ္ထိယံ။ ဓုရဋ္ဌာနေတိ အဘိမုခဋ္ဌာနေ၊ ဇေတဝနဒွါရသမီပေတိ အတ္ထော။ ဒွီဟိ မေဃေဟီတိ ဝဿိကေန၊ ဟေမန္တိကေန စာတိ ဒွီဟိ မေဃေဟိ။ ဂဏာစရိယေဟိ ဆဟိ အဓိကတာယ ‘‘သမဓိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဥဒကဿာတိ အကပ္ပိယဥဒကဿ ‘‘ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စန’’န္တိ ဝိသုံ ဝက္ခမာနတ္တာ၊ တဉ္စ ‘‘အာရာမာဒိအတ္ထာယ ရုက္ခရောပနေ အကပ္ပိယဝေါဟာရေသုပိ ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနာဒိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ဣဓာပိ ဝိဘာဂံ ကတွာ ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနာဒိ ¶ ဝိသုံ ဒဿိတံ။ ယထာ ကောဋ္ဋနခဏနာဒိကာယိကကိရိယာပိ အကပ္ပိယဝေါဟာရေ သင်္ဂဟိတာ၊ ဧဝံ မာတိကာဥဇုကရဏာဒိကပ္ပိယဝေါဟာရေပီတိ အာဟ ‘‘သုက္ခမာတိကာယ ဥဇုကရဏ’’န္တိ။ ဧတ္ထ ပုရာဏပဏ္ဏာဒိဟရဏမ္ပိ သင်္ဂယှတိ။ မဟာပစ္စရိယဝါဒေါဝ ပမာဏတ္တာ ပစ္ဆာ ဝုတ္တော။ အကပ္ပိယဝေါဟာရေပိ ဧကစ္စံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘န ကေဝလဉ္စ သေသ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ယံကိဉ္စိ မာတိကန္တိ သုက္ခံ ဝါ အသုက္ခံ ဝါ။ တတ္ထာတိ အာရာမာဒိအတ္ထာယ ရုက္ခရောပနေ။ တထာတိ ကပ္ပိယဝေါဟာရပရိယာယာဒီဟိ ဂန္ထာပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ စ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဂန္ထာပနာဒိပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။

ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ သယံ ဂန္ထနံ ကသ္မာ န ဝဋ္ဋတီတိ စောဒေန္တော ‘‘နနု စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယထာ အာရာမာဒိအတ္ထံ ကပ္ပိယပထဝိယံ သယံ ရောပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ သယံ ဂန္ထနမ္ပိ ကသ္မာ န ဝဋ္ဋတီတိ စောဒကဿ အဓိပ္ပာယော။ ဝုတ္တန္တိအာဒိ ပရိဟာရော။ အထ ‘‘န ပန မဟာအဋ္ဌကထာယ’’န္တိ ¶ ကသ္မာ ဝဒတိ? မဟာပစ္စရိအာဒီသု ဝုတ္တမ္ပိ ဟိ ပမာဏမေဝါတိ နာယံ ဝိရောဓော၊ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အဝုတ္တဿ သယံ ရောပနဿ တတ္ထေဝ ဝုတ္တေန ဥဒကသိဉ္စနေန သဟ သံသန္ဒနနယဒဿနမုခေန ပမာဏမေဝါတိ ပတိဋ္ဌာပေတုံ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘မညေယျာသီ’’တိ ပဒံ ‘‘တံ ကထ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တတ္ထာယံ အဓိပ္ပာယော – ကိဉ္စာပိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ သယံ ရောပနံ န ဝုတ္တံ၊ ကပ္ပိယဥဒကဿ သယံ အာသိဉ္စနံ ဝုတ္တမေဝ၊ တသ္မာ ယထာ အာရာမာဒိအတ္ထာယ ကပ္ပိယဥဒကံ သယံ သိဉ္စိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ ဂန္ထနမ္ပိ ကသ္မာ န ဝဋ္ဋတီတိ။ တမ္ပိ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ ယဒေတံ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယပိ ဂန္ထနာဒိံ ပဋိက္ခိပိတွာ အာရာမာဒိအတ္ထာယ သယံ ရောပနသိဉ္စနံ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ပါဠိယာ သံသန္ဒနတော ပုဗ္ဗာပရံ န ဝိရုဇ္ဈတိ။

တံ ကထံ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘တတြ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတြာတိ ရောပနသိဉ္စနဝိသယေ။ ပုပ္ဖာဒီဟိ ကုလသင်္ဂဟပ္ပသင်္ဂေ ‘‘မာလာဝစ္ဆ’’န္တိ ဝိသေသိတတ္တာ ကုလသင်္ဂဟတ္ထမေဝ ရောပနံ အဓိပ္ပေတန္တိ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘မာလာဝစ္ဆန္တိ ဝဒန္တော’’တိအာဒိ။ ဧတံ ဝုတ္တန္တိ ‘‘မာလာဝစ္ဆံ ရောပေန္တိပိ ရောပါပေန္တိပိ၊ သိဉ္စန္တိပိ သိဉ္စာပေန္တိပီ’’တိ ဧတံ ဝုတ္တံ။ အညတြ ပနာတိ အာရာမာဒိအတ္ထာယ မာလာဝစ္ဆာဒီနံ ရောပနေ ပန။ ပရိယာယောတိ သယံကရဏကာရာပနသင်္ခါတော ပရိယာယော ဝေါဟာရော အတ္ထဝိသေသောတိ အတ္ထော အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘတိ ¶ ၊ ကုလသင်္ဂဟတ္ထတ္တာဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝမေတ္ထ ပရိယာယသဒ္ဒဿ ကရဏကာရာပနဝသေန အတ္ထေ ဂယှမာနေ ‘‘ဂန္ထေန္တိပိ ဂန္ထာပေန္တိပီ’’တိ ပါဠိယံ ပဋိက္ခိတ္တဂန္ထနဂန္ထာပနံ ဌပေတွာ ယံ ပရတော ‘‘ဧဝံ ဇာန၊ ဧဝံ ကတေ သောဘေယျာ’’တိအာဒိကပ္ပိယဝစနေဟိ ဂန္ထာပနံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဒေါသာဘာဝေါ သမတ္ထိတော ဟောတိ၊ ‘‘ဂန္ထေဟီ’’တိ အာဏတ္တိယာ ကာရာပနဿေဝ ဂန္ထာပနန္တိ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တတ္ထ ပရိယာယံ ဣဓ စ ပရိယာယာဘာဝံ ဉတွာတိ တတ္ထ ‘‘မာလာဝစ္ဆံ ရောပေန္တီ’’တိအာဒီသု ‘‘မာလာဝစ္ဆ’’န္တိ ကုလသင်္ဂဟတ္ထတာသူစနကဿ ဝိသေသနဿ သဗ္ဘာဝတော ကရဏကာရာပနသင်္ခါတပရိယာယသဗ္ဘာဝံ။ ဣဓ ‘‘ဂန္ထေန္တီ’’တိအာဒီသု တထာဝိဓဝိသေသဝစနာဘာဝတော တဿ ပရိယာယဿ အဘာဝဉ္စ ဉတွာ။ တံ သုဝုတ္တမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အဋ္ဌကထာသု အာဂတနယေနေဝ ရောပနာဒိ၊ ဂန္ထာပနာဒိ စ သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟေတ္ထ သန္ဒေဟော ကာတဗ္ဗောတိ နိဂမေတိ။

ဟရဏာဒီသူတိ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ ဟရဏာဒီသု။ ကုလိတ္ထိအာဒီနံ အတ္ထာယ ဟရဏတောတိ ကုလိတ္ထိအာဒီနံ ဟရဏဿေဝ ဝိသေသေတွာ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ဟရဏာဓိကာရေ ဟီ’’တိအာဒိ။ မဉ္ဇရီတိ ပုပ္ဖဂေါစ္ဆံ။ ဝဋံသကောတိ ကဏ္ဏဿ ဥပရိ ပိဠန္ဓနတ္ထံ ကတပုပ္ဖဝိကတိ ¶ ၊ သော စ ‘‘ဝဋံသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ကဏ္ဏိကာတိ ဗဟူနံ ပုပ္ဖာနံ ဝါ မာလာနံ ဝါ ဧကတော ဗန္ဓိတဿ နာမံ၊ ‘‘ကဏ္ဏာဘရဏ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ဟာရသဒိသန္တိ မုတ္တာဟာရသဒိသံ။

ကပ္ပိယေနာတိ ကပ္ပိယဥဒကေန။ တေသံယေဝ ဒွိန္နန္တိ ကုလဒူသနပရိဘောဂါနံ ဒွိန္နံ။ ဒုက္ကဋန္တိ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ သယံ သိဉ္စနေ၊ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝါ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝါ သိဉ္စာပနေ စ ဒုက္ကဋံ၊ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပန သယံ သိဉ္စနေ၊ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန သိဉ္စာပနေ စ ဒုက္ကဋံ။ ပယောဂဗဟုလတာယာတိ သယံ ကရဏေ၊ ကာယပယောဂဿ ကာရာပနေ စ ဝစီပယောဂဿ စ ဗဟုတ္တေန။

ဂန္ထေန နိဗ္ဗတ္တံ ဒါမံ ဂန္ထိမံ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။ ဝဋ္ဋတီတိ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ ဝဋ္ဋတိ၊ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ပန ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ကာရာပေန္တဿာပိ ဒုက္ကဋမေဝ။

နီပပုပ္ဖံ ¶ နာမ ကဒမ္ဗပုပ္ဖံ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ‘‘ဘိက္ခုဿ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။

ကဒလိက္ခန္ဓမှီတိအာဒိနာ ဝုတ္တံ သဗ္ဗမေဝ သန္ဓာယ ‘‘တံ အတိဩဠာရိကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗတ္ထ ကရဏေ၊ အကပ္ပိယဝစနေန ကာရာပနေ စ ဒုက္ကဋမေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘ပုပ္ဖဝိဇ္ဈနတ္ထံ ကဏ္ဋကံ ဗန္ဓိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမဿ ဥပလက္ခဏတ္တာ ပုပ္ဖဒါမောလမ္ဗနာဒိအတ္ထာယ ရဇ္ဇုဗန္ဓနာဒိပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ အညေ ပန ‘‘ပုပ္ဖဝိဇ္ဈနတ္ထံ ကဏ္ဋကန္တိ ဝိသေသိတတ္တာ တဒတ္ထံ ကဏ္ဋကမေဝ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တဉ္စ အဋ္ဌကထာပမာဏေနာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုပ္ဖပဋိစ္ဆကံ နာမ ဒဏ္ဍာဒီဟိ ကတံ ပုပ္ဖာဓာနံ၊ ဧတမ္ပိ နာဂဒန္တကမ္ပိ သဆိဒ္ဒကမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အသောကပိဏ္ဍိယာတိ အသောကသာခါနံ၊ ပုပ္ဖာနံ ဝါ သမူဟေ။ ဓမ္မရဇ္ဇု နာမ စေတိယာဒီနိ ပရိက္ခိပိတွာ တေသဉ္စ ရဇ္ဇုယာ စ အန္တရာ ပုပ္ဖပ္ပဝေသနတ္ထာယ ဗန္ဓရဇ္ဇု။ ‘‘သိထိလဝဋ္ဋိတာ ဝါ ရဇ္ဇုဝဋ္ဋိအန္တရေ ပုပ္ဖပ္ပဝေသနတ္ထာယ ဧဝံ ဗန္ဓာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။

မတ္ထကဒါမန္တိ ဓမ္မာသနာဒိမတ္ထကလမ္ဗကဒါမံ။ တေသံယေဝါတိ ဥပ္ပလာဒီနံ ဧဝ။ ဝါကေန ဝါ ဒဏ္ဍကေန ဝါတိ ပုပ္ဖနာဠံ ဖာလေတွာ ပုပ္ဖေန ဧကာဗဒ္ဓံ ဌိတဝါကေန၊ ဒဏ္ဍကေန စ ဧကဗန္ဓနေနေဝ၊ ဧတေန ပုပ္ဖံ ဗီဇဂါမေ သင်္ဂဟံ န ဂစ္ဆတိ ပဉ္စသု ဗီဇေသု အပ္ပဝိဋ္ဌတ္တာ ပဏ္ဏံ ဝိယ၊ တသ္မာ ကပ္ပိယံ အကာရာပေတွာပိ ကောပနေ ဒေါသော နတ္ထိ။ ယဉ္စ ဆိန္နဿာပိ မကုဠဿ ဝိကသနံ၊ တမ္ပိ အတိတရုဏဿ အဘာဝါ ဝုဍ္ဎိလက္ခဏံ န ဟောတိ၊ ပရိဏတဿ ပန မကုဠဿ ပတ္တာနံ သိနေဟေ ပရိယာဒါနံ ဂတေ ဝိသုံဘာဝေါ ဧဝ ဝိကာသော၊ တေနေဝ ဆိန္နမကုဠဝိကာသော အစ္ဆိန္နမကုဠဝိကာသတော ပရိဟီနော ¶ ၊ မိလာတယုတ္တော ဝါ ဒိဿတိ။ ယဉ္စ မိလာတဿ ဥဒကသညောဂေ အမိလာနတာပဇ္ဇနံ၊ တမ္ပိ တမ္ဗုလပဏ္ဏာဒီသု သမာနန္တိ ဝုဍ္ဎိလက္ခဏံ န ဟောတိ၊ ပါဠိအဋ္ဌကထာဒီသု စ န ကတ္ထစိ ပုပ္ဖာနံ ကပ္ပိယကရဏံ အာဂတံ၊ တသ္မာ ပုပ္ဖံ သဗ္ဗထာ အဗီဇမေဝါတိ ဝိညာယတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ပသိဗ္ဗကေ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုပ္ဖပသိဗ္ဗကေ ဝါ ပသိဗ္ဗကသဒိသဗန္ဓေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ စီဝရေ ဝါ ပက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ရဇ္ဇုအာဒီဟိ ဗန္ဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ပုပ္ဖဿေဝ ပန အစ္ဆိန္နဒဏ္ဍဝါကေဟိ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။

ပုပ္ဖပဋေ ¶ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ပုပ္ဖပဋံ ကရောန္တဿ ဒီဃတော ပုပ္ဖဒါမဿ ဟရဏပစ္စာဟရဏဝသေန ပူရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တိရိယတော ဟရဏံ ပန ဝါယိမံ နာမ ဟောတိ၊ န ပူရိမံ။ ‘‘ပုရိမဋ္ဌာနံ အတိက္ကာမေတီ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ပုရိမံ ပုပ္ဖကောဋိံ ဖုသာပေတွာ ဝါ အဖုသာပေတွာ ဝါ ပရိက္ခိပနဝသေန ပန အတိက္ကမန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပုပ္ဖရဟိတာယ သုတ္တဝါကကောဋိယာ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဧကဝါရံ ဟရိတွာ ဝါ ပရိက္ခိပိတွာ ဝါ’’တိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တစေတိယာဒိပရိက္ခေပံ၊ ပုပ္ဖပဋကရဏဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ပရေဟိ ပူရိတန္တိ ဒီဃတော ပသာရိတံ။ ဝါယိတုန္တိ တိရိယတော ဟရိတုံ၊ တံ ပန ဧကဝါရမ္ပိ န လဗ္ဘတိ။ ပုပ္ဖာနိ ဌပေန္တေနာတိ အဂန္ထိတပုပ္ဖာနိ အညမညံ ဖုသာပေတွာပိ ဌပေန္တေန။ ဃဋိကဒါမဩလမ္ဗကောတိ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ဃဋိကာကာရယုတ္တော၊ ဒါရုဃဋိကာကာရော ဝါ ဩလမ္ဗကော။ သုတ္တမယံ ဂေဏ္ဍုကံ နာမ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဂန္ထိမာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ။

ရေစကန္တိ အဘိနယံ၊ ‘‘ဧဝံ နစ္စာဟီ’’တိ နဋနာကာရဒဿနန္တိ အတ္ထော၊ ‘‘စက္ကံ ဝိယ အတ္တာနံ ဘမာပန’’န္တိပိ ကေစိ။ အာကာသေယေဝ ကီဠန္တီတိ ‘‘အယံ သာရီ အသုကပဒံ မယာ နီတာ’’တိ ဧဝံ မုခေနေဝ ဥဘောပိ ဝဒန္တာ ကီဠန္တိ။ ဇူတဖလကေတိ ဇူတမဏ္ဍလေ။ ပါသကကီဠာယာတိ ဒွိန္နံ တိဝင်္ဂုလပ္ပမာဏာနံ ဒါရုဒန္တာဒိမယာနံ ပါသကာနံ စတူသု ပဿေသု ဧကကာဒိဝသေန ဗိန္ဒူနိ ကတွာ ဖလကေ ခိပိတွာ ဥပရိဘာဂေ ဒိဋ္ဌဗိန္ဒူနံ ဝသေန သာရိယော အပနေတွာ ကီဠနကဇူတကီဠာယ။

မဉ္ဇဋ္ဌိ နာမ မဉ္ဇဋ္ဌရုက္ခသာရကသာဝံ။ သလာကဟတ္ထန္တိ နာဠိကေရဟီရာဒီနံ ကလာပဿေတံ နာမံ။ ပါဠိယံ ထရုသ္မိန္တိ ခဂ္ဂေ။ ဥဿေဠေန္တီတိ မုခေန ဥဿေဠနသဒ္ဒံ ပမုဉ္စန္တိ၊ မဟန္တံ အဗျတ္တသဒ္ဒံ ပဝတ္တေန္တီတိ အတ္ထော။ အပ္ဖောဋေန္တီတိ ဒွိဂုဏိတဝါမဟတ္ထေ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန တာဠေတွာ သဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ မုခဍိဏ္ဍိမန္တိ မုခဘေရီ။

၄၃၂။ တေသန္တိ ¶ သမာသေ ဂုဏီဘူတာနိ ပဗ္ဗာနိပိ ပရာမသတိ။ ဗောန္ဒောတိ လောလော၊ မန္ဒဓာတုကောတိ အတ္ထော။ ဘကုဋိံ ကတွာတိ ဘမုကဘေဒံ ကတွာ။ နေလာတိ နိဒ္ဒေါသာ။

၄၃၃။ ပါဠိယံ ¶ ‘‘သာရိပုတ္တာ’’တိ ဣဒံ ဧကသေသနယေန သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာနံ ဥဘိန္နံ အာလပနံ၊ တေနေဝ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။

၄၃၅။ အဋ္ဌာရသ ဝတ္တာနီတိ ‘‘န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီနိ ‘‘န ဘိက္ခူဟိ သမ္ပယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ပရိယောသာနာနိ ကမ္မက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၇) အာဂတာနိ အဋ္ဌာရသ ဝတ္တာနိ။ န ပန္နလောမာတိ န ပတိတမာနလောမာ၊ အနနုကူလဝတ္တိနောတိ အတ္ထော။

၄၃၇။ ပရသန္တကံ ဒေတိ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝိဿာသဂါဟေန ဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဧတ္ထ ဘဏ္ဍဒေယျမ္ပိ ဟောတိ ဧဝ။

တဉ္စ ခေါ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယာတိ မာတာပိတူနမ္ပိ ပုပ္ဖံ ဒေန္တေန ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ မဏ္ဍနတ္ထာယ ပန သိဝလိင်္ဂါဒိပူဇနတ္ထာယာတိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဣမံ ဝိက္ကိဏိတွာ ဇီဝိဿန္တီ’’တိ မာတာပိတူနံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သေသဉာတီနံ ပန တာဝကာလိကမေဝ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဉာတိသာမဏေရေဟေဝါတိ တေသံ ဂိဟိကမ္မပရိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣတရေတိ အညာတကာ၊ တေဟိပိ သာမဏေရေဟိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝတ္တသီသေန ဟရိတဗ္ဗံ။ စူဠကန္တိ ဥပဍ္ဎဘာဂတောပိ ဥပဍ္ဎံ။

သာမဏေရာ…ပေ… ဌပေန္တီတိ အရက္ခိတာဂေါပိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ မဂ္ဂေ ဝါ စေတိယင်္ဂဏေ ဝါ။ ‘‘သာမဏေရေဟိ ဒါပေတုံ န လဘန္တီ’’တိ ဣဒံ သာမဏေရေဟိ ဂိဟီနံ ကမ္မံ ကာရိတံ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ပုပ္ဖဒါနံ ဟောတီတိ သာမဏေရာနမ္ပိ န ဝဋ္ဋနတော။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘သယမေဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘အဝိသေသေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ သဗ္ဗေသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။

ခီဏပရိဗ္ဗယာနန္တိ အာဂန္တုကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပရိစ္ဆိန္နေသုပိ ရုက္ခေသု ‘‘ဣဓ ဖလာနိ သုန္ဒရာနီ’’တိအာဒိံ ဝဒန္တေန ကုလသင်္ဂဟော ကတော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ ပန န ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။

ရုက္ခစ္ဆလ္လီတိ ရုက္ခတ္တစော။ အဘာဇနီယတ္တာ ဂရုဘဏ္ဍံ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ပဏ္ဏဒါနမ္ပိ ပုပ္ဖဖလာဒီသု ဝုတ္တနယေန ကုလသင်္ဂဟော ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

ပုဗ္ဗေ ¶ ဝုတ္တပ္ပကာရန္တိ မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ ဝန္ဒထာတိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရသိက္ခာပဒေ ပဌမံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပက္ကမတာယသ္မာ’’တိ ဣဒံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မဝသေန ¶ ဝုတ္တံ။ ပုန ‘‘ပက္ကမတာယသ္မာ’’တိ ဣဒမ္ပိ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကတဿ ဝတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေဟိ အာစရိယေသု အနေကဝိဓေသု အနာစာရေသု ပညပေတဗ္ဗာ အာပတ္တိယော သိက္ခာပဒန္တရေသု ပညတ္တာ ဧဝါတိ တာ ဣဓ အပညပေတွာ ကုလဒူသကာနံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မဝသေန နိဂ္ဂဟံ ကာတုံ တတ္ထေဝ သမ္မာ အဝတ္တိတွာ ကာရကသင်္ဃံ ဆန္ဒဂါမိတာဒီဟိ ပါပေန္တာနံ သမနုဘာသနာယ သင်္ဃာဒိသေသံ အာရောပိတဉ္စ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဌမသင်္ဃဘေဒသဒိသာနေဝါတိ ဧတ္ထ အင်္ဂေသုပိ ယထာ တတ္ထ ပရက္ကမနံ၊ ဧဝမိဓ ဆန္ဒာဒီဟိ ပါပနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေသံ တာဒိသမေဝါတိ။

ကုလဒူသကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၄၂။ ဣတရေ ပန ယာဝတတိယကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယော ဟိ ဇရော ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ အာဂန္တွာပိ ဂတော အနန္တရေသု ဒွီသု ဒိဝသေသု အနုပ္ပဇ္ဇိတွာ တတိယေ ဒိဝသေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော တတိယကော။ ယော ပန တတိယေပိ အနုပ္ပဇ္ဇိတွာ စတုတ္ထေ ဧဝ ဒိဝသေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော စတုတ္ထကော စာတိ ဝုစ္စတိ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယထာ တတိယေ’’တိအာဒိ။ ‘‘အကာမေန အဝသေနာ’’တိ ဣမိနာ အပ္ပဋိကမ္မကရဏံ နာမ ယသ္မာ အလဇ္ဇိလက္ခဏံ၊ သဂ္ဂမောက္ခာဝရဏဉ္စ၊ တသ္မာ အာပန္နော ပုဂ္ဂလော ‘‘ပစ္ဆာ ပရိဝသိဿာမီ’’တိ ဝိက္ခိပိတုံ န လဘတိ၊ သင်္ဃေန စ အနိစ္ဆန္တဿေဝ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ပါဠိယံ စိဏ္ဏမာနတ္တော ဘိက္ခု…ပေ… အဗ္ဘေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ယော ဘိက္ခု စိဏ္ဏမာနတ္တော၊ သော ဘိက္ခု အဗ္ဘေတဗ္ဗောတိ ဧဝံ ဘိက္ခုသဒ္ဒဒွယဿ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ စ ဘိက္ခူ ဂါရယှာတိ ဦနဘာဝံ ဉတွာ အဗ္ဘေန္တိ၊ ဒုက္ကဋာပဇ္ဇနေန ဂရဟိတဗ္ဗာ။ သာမီစီတိ ဝတ္တံ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

၄၄၃။ ပုတ္တသဒ္ဒေန ¶ ¶ သာမညနိဒ္ဒေသတော၊ ဧကသေသနယေန ဝါ ပုတ္တီပိ ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘ဗဟူ ဓီတရော စာ’’တိ။ တဒနန္တရန္တိ ဘိက္ခူနံ ဘောဇနာနန္တရံ။

၄၄၄-၅။ တံ ကမ္မန္တိ တံ မေထုနာဒိအဇ္ဈာစာရကမ္မံ။ ပါဠိယံ ‘‘သောတဿ ရဟော’’တိ ဣဒံ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဥပရိ သိက္ခာပဒေ ‘‘န ဟေဝ ခေါ ပန ပဋိစ္ဆန္န’’န္တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၄၅၄) ဧတဿ သိက္ခာပဒဿ ဝိသယံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘အလဉ္စ ခေါ ဟောတိ မာတုဂါမံ ဒုဋ္ဌုလ္လာဟိ ဝါစာဟိ ဩဘာသိတု’’န္တိ ဝိသယန္တရဘူတသောတရဟဿ ဝိသုံ ဝက္ခမာနတ္တာ၊ ဣဓ ပန စက္ခုရဟောဝ အဓိပ္ပေတော ‘‘ပဋိစ္ဆန္နေ အာသနေ’’တိအာဒိဝစနတော၊ ‘‘သက္ကာ ဟောတိ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတု’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ စ။ တေနာဟ ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိ။ ပရိစ္ဆေဒေါတိ ရဟောနိသဇ္ဇာပတ္တိယာ ဝဝတ္ထာနံ။

ဣဒါနိ စက္ခုရဟေနေဝ အာပတ္တိံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သစေပိ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ပိဟိတကဝါဋဿာ’’တိ ဣမိနာ ပဋိစ္ဆန္နဘာဝတော စက္ခုဿ ရဟောဝ အဓိပ္ပေတော၊ န သောတဿ ရဟောတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘အပိဟိတကဝါဋဿ…ပေ… အနာပတ္တိ’’န္တိ။ န ဟိ ကဝါဋပိဒဟနေန သောတဿ ရဟော ဝိဂစ္ဆတိ၊ စက္ခုဿ ရဟော ဧဝ ပန ဝိဂစ္ဆတိ။ ‘‘အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေပီ’’တိ ဣဒံ ဒုတိယသိက္ခာပဒေ အာဂတသောတဿ ရဟေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာပတ္တိယာ သဗ္ဗထာ အနာပတ္တိဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ဒွါဒသဟတ္ထတော ဗဟိ နိသိန္နော ဟိ တတ္ထ သောတဿ ရဟသဗ္ဘာဝတော ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာပတ္တိယာ အနာပတ္တိံ န ကရောတိ၊ တထာ စ ‘‘အနာပတ္တိံ န ကရောတီ’’တိ သာမညတော န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ‘‘မေထုနကာယသံသဂ္ဂါပတ္တီဟိ အနာပတ္တိံ ကရောတီ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ တသ္မာ တထာ တံ အဝတွာ သဗ္ဗထာ အနာပတ္တိံ ဒဿေတုမေဝ ‘‘ဒွါဒသဟတ္ထေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ စက္ခုဿေဝ ¶ ရဟဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒေယျ၊ ‘‘အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ’’တိ န ဝဒေယျ အပ္ပဋိစ္ဆန္နေ တတော ဒူရေ နိသိန္နေပိ စက္ခုဿ ရဟာသမ္ဘဝတော ¶ ။ ယသ္မာ နိသီဒိတွာ နိဒ္ဒါယန္တော ကပိမိဒ္ဓပရေတော ကိဉ္စိ ကာလံ စက္ခူနိ ဥမ္မီလေတိ၊ ကိဉ္စိ ကာလံ နိမ္မီလေတိ။ တသ္မာ ‘‘နိဒ္ဒါယန္တောပိ အနာပတ္တိံ ကရောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ပဋိလဒ္ဓသောတာပတ္တိဖလာတိ အန္တိမပရိစ္ဆေဒတော ဝုတ္တံ။ နိသဇ္ဇံ ပဋိဇာနမာနောတိ မေထုနကာယသံသဂ္ဂါဒိဝသေန ရဟော နိသဇ္ဇံ ပဋိဇာနမာနောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပါရာဇိကေန ဝါ’’တိအာဒိ။ န အပ္ပဋိဇာနမာနောတိ အလဇ္ဇီပိ အပ္ပဋိဇာနမာနော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗောဝ။ သော ဟိ ယာဝ ဒေါသံ န ပဋိဇာနာတိ၊ တာဝ ‘‘နေဝ သုဒ္ဓါ၊ နာသုဒ္ဓါ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဝတ္တာနုသန္ဓိနာ ပန ကာရေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပဋိညာ လဇ္ဇီသု ကတာ၊ အလဇ္ဇီသု ဧဝံ န ဝိဇ္ဇတိ၊

ဗဟုမ္ပိ အလဇ္ဇီ ဘာသေယျ၊ ဝတ္တာနုသန္ဓိတေန ကာရယေ’’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉)၊

နိသဇ္ဇာဒီသု…ပေ… ပဋိဇာနမာနောဝ တေန သော ဘိက္ခု ကာရေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ပဋိဇာနမာနောတိ ပါဠိယံ အနာဂတမ္ပိ အဓိကာရတော အာဂတမေဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

ဝဒါပေထာတိ တဿ ဣဒ္ဓိယာ ဝိဂတာသင်္ကောပိ တံ ဩဝဒန္တော အာဟ၊ အနုပပရိက္ခိတွာ အဒေသေ နိသိန္နာ ‘‘မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဧကာသနေ ထေရော ရဟော နိသိန္နော’’တိ ဧဝံ မာဒိသေဟိပိ တုမှေ တုမှာကံ အဝဏ္ဏံ ဝဒါပေထ ကထာပယိတ္ထ၊ မာ ပုန ဧဝံ ကရိတ္ထာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝမကာသိန္တိ နိဂူဟိတဗ္ဗမ္ပိ ဣမံ ဝိသေသာဓိဂမံ ပကာသေန္တော တံ သဒ္ဓါပေတုမေဝ ဧဝမကာသိန္တိ အတ္ထော။ ရက္ခေယျာသိမန္တိ ဣမံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ အညေသံ မာ ပကာသယိ။

၄၅၁။ နိသဇ္ဇာယ ပါစိတ္တိယန္တိ ရဟောနိသဇ္ဇဿာဒေ ဝတ္တမာနေ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန သော ရဟောနိသဇ္ဇဿာဒံ ပဋိဝိနောဒေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရာဒိနာ အညဝိဟိတော၊ နိဒ္ဒူပဂတော ဝါ အနာပတ္တိ ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘အဿာဒေ ဥပ္ပန္နေ’’တိ။ ‘‘နိသိန္နာယ ဣတ္ထိယာ’’တိ ဣမိနာ နိသီဒနက္ခဏေ အဿာဒါဘာဝံ ဒဿေတိ။ ယဒိ ဟိ နိသီဒနက္ခဏေ အဿာဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တေန ဥဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဣတရထာ အာပတ္တိ ဧဝ ဣတ္ထိယာ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ ပုနပ္ပုနံ နိသီဒနေ ဝိယ၊ တတ္ထာပိ ဘိက္ခုဿ ¶ ဥဋ္ဌဟတော အနာပတ္တိ၊ တေန ရဟောနိသဇ္ဇာပတ္တိ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာပိ ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ ဣဒံ ပန အနိယတသိက္ခာပဒံ၊ အနန္တရဉ္စာတိ ဒွေပိ ဝိသုံ အာပတ္တိပညာပနဝသေန ပညတ္တာနိ န ¶ ဟောန္တိ ရဟောနိသဇ္ဇာဒီသု အာပတ္တိယာ သိက္ခာပဒန္တရေသု ပညတ္တတ္တာ။ ပါရာဇိကာဒိအာပတ္တီဟိ ပန ကေနစိ စောဒိတဿ အနုဝိဇ္ဇကေဟိ ဝိနိစ္ဆယကာရဏနယဒဿနတ္ထံ ဧဝံ ဝတ္ထုဝသေန ဒွိဓာ ဝိဘဇိတွာ ပညတ္တာနိ၊ ဣမာနေဝ စ ယသ္မာ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ ဝိနိစ္ဆယနယဂ္ဂဟဏာယ အလံ၊ တသ္မာ တာသံ ဝိသုံ န ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန အာပတ္တိံ ပဋိဇာနာတိ၊ တဿ ဝသေနေတ္ထ အင်္ဂဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနေဝ ‘‘အယံ ဓမ္မော အနိယတော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဣဓ အနိယတဝသေန ဝုတ္တာနံ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသပါစိတ္တိယာနံ တိဏ္ဏမ္ပိ အညမညံ သဒိသသမုဋ္ဌာနာဒိတာယ ဝုတ္တံ ‘‘သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမပါရာဇိကသဒိသာနေဝါ’’တိ။

ပဌမအနိယတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅၂။ ‘‘န လဘတိ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဧကော ဧကာယ…ပေ… နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေတု’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ပဋိက္ခိတ္တံ မာတုဂါမေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဧကော’’တိ ပစ္စတ္တပဒံ ပဋိက္ခိတ္တပဒေန န သမေတိ၊ ‘‘ဧကဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ သာဓေန္တော အာဟ ‘‘ဣတရထာ ဟီ’’တိအာဒိ။

၄၅၃။ ပရိဝေဏင်္ဂဏာဒီတိ ပရိဝေဏဿ မာဠကံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပါကာရာဒိပရိက္ခိတ္တံ စေတိယမာဠကာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အန္တောဂဓန္တိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ဧဝ ပရိယာပန္နံ။ ဣဓ ဣတ္ထီပိ အနာပတ္တိံ ကရောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကသ္မာ ပန ဣတ္ထီ ဣဓေဝ အနာပတ္တိံ ကရောတိ၊ န ပုရိမသိက္ခာပဒေတိ? ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ မေထုနံ ဝိနာ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာယ ဝသေန အာဂတတ္တာ။ မေထုနမေဝ ဟိ ဣတ္ထိယော အညမညံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ မဟာဝနေ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ နိဒ္ဒူပဂတမှိ ဘိက္ခုမှိ ဝိယ။ ဒုဋ္ဌုလ္လံ ပန န ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ၊ တေနေဝ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒေ ‘‘ယာ တာ ဣတ္ထိယော ဟိရိမနာ၊ တာ နိက္ခမိတွာ ဘိက္ခူ ဥဇ္ဈာပေသု’’န္တိ (ပါရာ။ ၂၈၃) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ¶ ‘‘ဣတ္ထီပိ အနာပတ္တိံ ကရောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘အပ္ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနတ္တာ’’တိပိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။

ကာယေနာပိ ဒုဋ္ဌုလ္လောဘာသသမ္ဘဝတော ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ စက္ခုဿ ရဟော၊ သောတဿ ရဟော စ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘အနန္ဓော အဗဓိရော’’တိအာဒိ။ ကေစိ ပန ဝိဘင်္ဂေ ‘‘နာလံ ကမ္မနိယန္တိ န သက္ကာ ဟောတိ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတု’န္တိ (ပါရာ။ ၄၅၄) ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ‘န သက္ကာ ဟောတိ ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇိတု’န္တိ အဝုတ္တတ္တာ အပ္ပဋိစ္ဆန္နေပိ ဌာနေ ရဟော အညေသံ အဘာဝံ ဒိသွာ ဧကာယ ¶ ဣတ္ထိယာ ကာယသံသဂ္ဂေါပိ သက္ကာ အာပဇ္ဇိတုန္တိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ သဝနူပစာရေ ဌိတော အဗဓိရောပိ အန္ဓော ကာယသံသဂ္ဂဿာပိ သဗ္ဘာဝါဘာဝံ န ဇာနာတီတိ ကာယေန ဒုဋ္ဌုလ္လောဘာသနသဗ္ဘာဝံ အမနသိကတွာပိ ကာယသံသဂ္ဂါပတ္တိယာပိ ပရိဟာရာယ အနန္ဓော အဗဓိရောတိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂဝသေန အနန္ဓော ဝုတ္တော’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၅၃) ဝုတ္တံ၊ တံ ပန ကာယေန ဒုဋ္ဌုလ္လောဘာသနသမ္ဘဝံ အမနသိကတွာ ဝုတ္တံ၊ ကာယသံသဂ္ဂဝသေနာပီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ‘‘ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ သောတဿ ရဟော ဧဝ အဓိပ္ပေတော…ပေ… ကေနစိ ပန ‘ဒွေပိ ရဟာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန စက္ခုဿ ရဟာဘာဝသာဓနတ္ထံ ‘‘န ဟိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ စက္ခုဿ ရဟော သမ္ဘဝတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ယုတ္တံ အတိဒူရတရေ ဌိတဿ ကာယေန ဩဘာသနမ္ပိ ဟတ္ထဂ္ဂါဟာဒီနိပိ သလ္လက္ခေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘စက္ခုဿ ရဟော’’တိ ဝုတ္တံ၊ အဋ္ဌကထာယံ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ။ န ကေဝလဉ္စ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ အထ ခေါ ‘‘အနန္ဓော ဗဓိရောတိ စ အန္ဓော ဝါ အဗဓိရောပိ န ကရောတီ’’တိ စ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဒွေပိ ရဟာ ဣဓ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ‘‘အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ’’တိဣမိနာ သောတဿ ရဟော ဒွါဒသဟတ္ထေန ပရိစ္ဆိန္နောတိ ဣဒံ ဒဿေတိ။ စက္ခုဿ ရဟော ပန ယတ္ထ ဌိတဿ ကာယဝိကာရာဒယော န ပညာယန္တိ၊ တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဗဓိရော ပန စက္ခုမာပီတိ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသင်္ဃာဒိသေသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တေဟိ အဓိကဝသေန ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိ စ ဝုတ္တာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ န ပန ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိ ဧဝါတိ ကာယသံသဂ္ဂဿာပိ ဣဓ ဂဟေတဗ္ဗတော။ တေနေဝ ‘‘ပါရာဇိကာပတ္တိဉ္စ ပရိဟာပေတွာ’’တိ ¶ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ ဣတရထာ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂဉ္စာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ။

တိသမုဋ္ဌာနန္တိအာဒိ ပန ပုရိမသိက္ခာပဒေ အာဂတေဟိ အဓိကဿ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသင်္ဃာဒိသေသဿ ဝသေန ဝုတ္တံ ကာယသံသဂ္ဂါဒီနမ္ပိ ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဧဝ ဝုတ္တတ္တာ၊ ဣဓ ပန န ဝုတ္တန္တိပိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဒုတိယအနိယတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅၉။ သမိတာဝိနာတိ ¶ ¶ သမိတပါပေန။ ဂေါတမကစေတိယံ နာမ ဂေါတမယက္ခဿ စေတိယဋ္ဌာနေ ကတဝိဟာရော ဝုစ္စတိ။

၄၆၁။ နဝမံ ဝါ ဒသမံ ဝါတိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ သစေ ဘဝေယျာတိ သစေ ကဿစိ ကင်္ခါ ဘဝေယျ။ ဝုတ္တသဒိသန္တိ ဒသမံ ဝါတိ ဝုတ္တသဒိသံ ပရိစ္ဆေဒသဒိသံ၊ ‘‘ဝုတ္တသဒိသမေဝါ’’တိပိ လိခန္တိ။ ဓာရေတုန္တိ ဧတ္ထ အာဟာတိ ပါဌသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၄၆၃။ သူစိယာ ပဋိသာမနန္တိ သူစိဃရေ သံဂေါပနံ၊ ဣဒဉ္စ သူစိကမ္မဿ သဗ္ဗဿ ပရိနိဋ္ဌိတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧတန္တိ နဋ္ဌစီဝရံ။ ဧတေသမ္ပီတိ နဋ္ဌစီဝရာဒီနိ ပရာမသတိ၊ တေန စီဝရပလိဗောဓာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဒုတိယဿ ပလိဗောဓဿာတိ အာဝါသပလိဗောဓဿ။ ဧတ္ထ စ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ၊ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေတိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဒွိန္နံ ပလိဗောဓာနံ အဘာဝဒဿနေန အတ္ထတကထိနဿ ပဉ္စမာသဗ္ဘန္တရေ ယာဝ စီဝရပလိဗောဓအာဝါသပလိဗောဓေသု အညတရံ န ဥပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တာဝ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ပက္ကမနံ အန္တော အဿာတိ ပက္ကမနန္တိကာ၊ ဧဝံ သေသာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိတ္ထာရော ပနေတ္ထ အာဂတဋ္ဌာနေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ဒသာဟပရမံ ကာလန္တိ အစ္စန္တသံယောဂဝစနံ။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ…ပေ… ဒသာဟပရမဘာဝေါတိ ဣဒံ ဒသာဟပရမတာပဒဿ အတ္ထမတ္တဒဿနံ၊ ဒသာဟပရမဘာဝေါတိ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယမတ္ထောတိအာဒိ ဒသာဟပရမပဒဿေဝ အဓိပ္ပေတတ္ထဒဿနဝသေန ¶ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧတ္တကော ကာလောတိ ‘‘ဒသာဟပရမတာ’’တိ ဝုတ္တော ယော ကာလော၊ သော ဧတ္တကော ကာလောတိ အတ္ထော။

ခေါမန္တိ ခေါမသုတ္တေဟိ ဝါယိတံ ခေါမပဋစီဝရံ၊ တံ ဝါကမယန္တိ ဝဒန္တိ။ ကပ္ပာသသုတ္တေဟိ ဝါယိတံ ကပ္ပာသိကံ၊ ဧဝံ သေသာနိပိ။ ကမ္ဗလန္တိ ဧဠကာဒီနံ လောမမယသုတ္တေန ဝါယိတပဋံ။ ဘင်္ဂန္တိ ခေါမသုတ္တာဒီနိ သဗ္ဗာနိ၊ ဧကစ္စာနိ ဝါ မိဿေတွာ ဝါယိတံ စီဝရံ။ ဘင်္ဂမ္ပိ ဝါကမယမေဝါတိ ကေစိ။ ဒုကူလံ ပတ္တုဏ္ဏံ သောမာရပဋံ စီနပဋံ ဣဒ္ဓိဇံ ဒေဝဒိန္နန္တိ ဣမာနိ ပန ဆ စီဝရာနိ ဧတေသညေဝ ¶ အနုလောမာနီတိ ဝိသုံ န ဝုတ္တာနိ။ ဒုကူလဉှိ သာဏဿ အနုလောမံ ဝါကမယတ္တာ။ ‘‘ပတ္တုဏ္ဏံ ကောသေယျဝိသေသော’’တိ အဘိဓာနကောသေ ဝုတ္တံ။ သောမာရဒေသေ၊ စီနဒေသေ စ ဇာတဝတ္ထာနိ သောမာရစီနပဋာနိ။ ပတ္တုဏ္ဏာဒီနိ တီဏိ ကောသေယျဿ အနုလောမာနိ ပါဏကေဟိ ကတသုတ္တမယတ္တာ။ ဣဒ္ဓိဇန္တိ ဧဟိဘိက္ခူနံ ပုညိဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တစီဝရံ။ ကပ္ပရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တံ၊ ဒေဝဒိန္နဉ္စ ခေါမာဒီနံ အညတရံ ဟောတီတိ တေသံ သဗ္ဗေသံ အနုလောမာနိ။ မနုဿာနံ ပကတိဝိဒတ္ထိံ သန္ဓာယ ‘‘ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ ဒီဃတော ဝဍ္ဎကီဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဝိတ္ထာရတော တတော ဥပဍ္ဎပ္ပမာဏံ ဝိကပ္ပနုပဂန္တိ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ ‘‘သုဂတဝိဒတ္ထိ နာမ ဣဒါနိ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ တိဿော ဝိဒတ္ထိယော၊ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဒိယဍ္ဎော ဟတ္ထော ဟောတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၄၈-၃၄၉) ကုဋိကာရသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သုဂတင်္ဂုလေန ဒွါဒသင်္ဂုလာ သုဂတဝိဒတ္ထိ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဒိယဍ္ဎော ဟတ္ထောတိ သိဒ္ဓံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘သုဂတင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလံ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထပ္ပမာဏ’’န္တိ အာဂတဋ္ဌာနေဟိ စ သမေတိ။

တံ အတိက္ကာမယတောတိ ဧတ္ထ တန္တိ စီဝရံ၊ ကာလံ ဝါ ပရာမသတိ။ တဿ ယော အရုဏောတိ စီဝရုပ္ပာဒဒိဝသဿ ယော အတိက္ကန္တော အရုဏော။ စီဝရုပ္ပာဒဒိဝသေန သဒ္ဓိန္တိ စီဝရုပ္ပာဒဒိဝသဿ အာဒိဘူတေန အတိက္ကန္တအရုဏေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော၊ ဣဒဉ္စ ဘဂဝတာ ‘‘ဒသာဟပရမ’’န္တိ ဝတွာ ပုန ‘‘ဧကာဒသေ အရုဏုဂ္ဂမနေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုဗ္ဗာပရသံသန္ဒနတ္ထံ သဒ္ဒတော ဂမ္မမာနမ္ပိ ‘‘စီဝရုပ္ပာဒဒိဝသေန သဒ္ဓိ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒသမေ အရုဏေ’’တိ ဝုတ္တေ ဧဝ ဟိ ဒသာဟပရမေန သဒ္ဓိံ သမေတိ။ ဒိဝသပရိယောသာနဿ အဝဓိဘူတအနာဂတာရုဏဝသေန ဟိ ဒိဝသံ အတိက္ကန္တံ နာမ ဟောတိ၊ န ပန ဒိဝသဿ အာဒိဘူတာရုဏဝသေန ပရိဝါသာဒီသု တထာ အဂ္ဂဟဏတော၊ ဣဓ ပန ဘဂဝတာ ဒိဝသဿ အာဒိအန္တပရိစ္ဆေဒဒဿနဝသေန ‘‘ဧကာဒသေ အရုဏုဂ္ဂမနေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ဒိဝသဿ အာဒိဘူတံ တံဒိဝသနိဿိတမ္ပိ အရုဏံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧကာဒသေ အရုဏုဂ္ဂမနေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အရုဏောတိ စေတ္ထ သူရိယုဂ္ဂမနဿ ပုရေစရော ဝဍ္ဎနဃနရတ္တော ပဘာဝိသေသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝစနီယောတိ ¶ သင်္ဃာပေက္ခော။ ဝစနဘေဒေါတိ ‘‘ဉတ္တိယံ ဒွေ အာပတ္တိယော သရတီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၄၆၈။ ‘‘န ¶ ဣဓ သညာ ရက္ခတီ’’တိ ဣဒံ ဝေမတိကဉ္စ အနတိက္ကန္တသညဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယောပိ ဧဝံသညီ တဿပီတိ ယော အနတိက္ကန္တသညီ၊ ဝေမတိကော ဝါ၊ တဿပီတိ အတ္ထော။ အနဋ္ဌတော အဝိလုတ္တဿ ဝိသေသမာဟ ‘‘ပသယှာဝဟာရဝသေနာ’’တိ။ ထေယျာဝဟာရဝသေန ဂဟိတမ္ပိ ဣဓ နဋ္ဌံ။

အနာပတ္တိ အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာတိအာဒိ နိသီဒနသန္ထတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယေန ဟိ ပုရာဏသန္ထတဿ သာမန္တာ သုဂတဝိဒတ္ထိံ အနာဒိယိတွာ နဝံ နိသီဒနသန္ထတံ ကတံ၊ တဿ တံ နိဿဂ္ဂိယမ္ပိ တတော အညဿ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိကရန္တိ သိဇ္ဈနတော အယမတ္ထော သဗ္ဗနိဿဂ္ဂိယေသုပိ သိဇ္ဈတိ။

၄၆၉။ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ သင်္ဃာဋိအာဒိနာမေန အဓိဋ္ဌာတုံ။ ‘‘န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ ဣမိနာ နာမေန န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ဧတေန ဝိကပ္ပိတတိစီဝရော တေစီဝရိကော န ဟောတိ။ တဿ တသ္မိံ အဓိဋ္ဌိတတိစီဝရေ ဝိယ အဝိပ္ပဝါသာဒိနာ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိ န ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ၊ န ပန ဝိကပ္ပနေ ဒေါသောတိ။ တတော ပရန္တိ စတုမာသတော ပရံ ဝိကပ္ပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုညာတန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ အညေ ပန ‘‘ဝိကပ္ပေတွာ ယာဝ အာဂါမိဝဿာနံ၊ တာဝ ဌပေတုမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ အပရေ ပန ‘‘ဝိကပ္ပနေ န ဒေါသော၊ တထာ ဝိကပ္ပိတံ ပရိက္ခာရာဒိနာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

မုဋ္ဌိပဉ္စကန္တိ မုဋ္ဌိယာ ဥပလက္ခိတံ ပဉ္စကံ၊ စတုဟတ္ထေ မိနိတွာ ပဉ္စမံ ဟတ္ထံ မုဋ္ဌိံ ကတွာ မိနိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘မုဋ္ဌိဟတ္ထာနံ ပဉ္စကံ မုဋ္ဌိပဉ္စကံ၊ တသ္မာ ပဉ္စပိ ဟတ္ထေ မုဋ္ဌိံ ကတွာဝ မိနိတဗ္ဗာ’’တိ ဝဒန္တိ။ မုဋ္ဌိတ္တိကန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဒွိဟတ္ထေန အန္တရဝါသကေန တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ သက္ကာတိ အာဟ ‘‘ပါရုပနေနာ’’တိအာဒိ။ အတိရေကန္တိ သုဂတစီဝရပ္ပမာဏတော အဓိကံ။ ဦနကန္တိ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိတော ဦနကံ၊ တေန စ တေသု တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနံ န ရုဟတီတိ ဒဿေတိ။

ဣမံ သင်္ဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီတိ ဣမံ သင်္ဃာဋိအဓိဋ္ဌာနံ ဥက္ခိပါမိ ပရိစ္စဇာမီတိ အတ္ထော။ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေနာတိ ဟတ္ထေန စီဝရံ ပရာမသန္တေန၊ စာလေန္တေန ဝါ။ ဝါစာယ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ¶ ကာယေနပိ စာလေတွာ ဝါစမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ ကာယဝါစာဟိ အဓိဋ္ဌာနမ္ပိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ‘‘ကာယေန အဖုသိတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဒုဝိဓန္တိ အဟတ္ထပါသဟတ္ထပါသဝသေန ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ ဟတ္ထပါသော နာမ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထော ဝုစ္စတိ။ ဒွါဒသဟတ္ထန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ ¶ ၊ တံ ဣဓ န သမေတိ။ ‘‘သာမန္တဝိဟာရေ’’တိ ဣဒံ ဌပိတဋ္ဌာနသလ္လက္ခဏယောဂ္ဂေ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတော ဒူရေ ဌိတမ္ပိ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေန္တေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ တတ္ထပိ စီဝရဿ ဌပိတဘာဝသလ္လက္ခဏမေဝ ပမာဏံ။ န ဟိ သက္ကာ သဗ္ဗထာ ဌာနံ သလ္လက္ခေတုံ။ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဌပေတွာ တတော အညသ္မိံ ဌပိတန္တိ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ ပန ‘‘တထာပိ အဓိဋ္ဌိတေ န ဒေါသော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတဝတ္ထေဟီတိ ပရိက္ခာရစောဠနာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတဝတ္ထေဟိ၊ တေနေဝ ‘‘ဣမံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပရိက္ခာရစောဠဿ ပစ္စုဒ္ဓါရံ ဒဿေတိ။ ဧတေန စ တေစီဝရဓုတင်္ဂံ ပရိဟရန္တေန ပံသုကူလာဒိဝသေန လဒ္ဓံ ဝတ္ထံ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ ကတွာ ရဇိတွာ ပါရုပိတုံ အသက္ကောန္တေန ပရိက္ခာရစောဠဝသေန အဓိဋ္ဌဟိတွာဝ ဒသာဟံ အတိက္ကမေတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ တေနေဝ ‘‘ရဇိတကာလတော ပန ပဋ္ဌာယ နိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဓုတင်္ဂစောရော နာမ ဟောတီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၅) ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနီ’’တိ ဣဒဉ္စ သင်္ဃာဋိအာဒိတိစီဝရနာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမဿ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣတရဿ ပန ပုရိမာဓိဋ္ဌာနမေဝ အလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ကပ္ပဗိန္ဒုပိ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

ဗဒ္ဓသီမာယံ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မုတိသမ္ဘဝတော န တတ္ထ ဒုပ္ပရိဟာရတာတိ အာဟ ‘‘အဗဒ္ဓသီမာယံ ဒုပ္ပရိဟာရ’’န္တိ။

အတိရိတ္တပ္ပမာဏာယ ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယန္တိ အာဟ ‘‘အနတိရိတ္တပ္ပမာဏာ’’တိ။ တတော ပရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာတိ ဝဿိကမာသတော ပရံ အဓိဋ္ဌာနံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ၊ ဣမိနာ စတုန္နံ ဝဿိကမာသာနံ ဥပရိ အဓိဋ္ဌာနံ တိဋ္ဌတီတိ ဝိညာယတိ တတော ပစ္စုဒ္ဓရာယောဂါ။ ယဉ္စ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝဿိကသာဋိကာ ဝဿာနမာသာတိက္ကမေနာပိ၊ ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိ အာဗာဓဝူပသမေနာပိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ၊ တံ သမန္တပါသာဒိကာယံ နတ္ထိ။ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘အတ္ထာပတ္တိ ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတိ၊ နော ဂိမှေ’’တိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ကတ္တိကပုဏ္ဏမာသိယာ ပစ္ဆိမေ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဝိကပ္ပေတွာ ဌပိတံ ဝဿိကသာဋိကံ နိဝါသေန္တော ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတိ၊ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘ကတ္တိကပုဏ္ဏမဒိဝသေ အပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတီ’တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ သုဝုတ္တံ၊ ‘စတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတု’န္တိ ¶ ဟိ ဝုတ္တ’’န္တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၃)။ တတ္ထ မဟာအဋ္ဌကထာယံ နိဝါသနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ¶ ဝုတ္တံ၊ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန အပစ္စုဒ္ဓါရပစ္စယာ၊ တသ္မာ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တနယေနာပိ ဝဿိကသာဋိကာ ဝဿာနမာသာတိက္ကမေပိ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတီတိ ပညာယတိ။ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနေသု စ ဝဿာနမာသအာဗာဓာနံ ဝိဂမေန ဝိဇဟနံ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ န ဥဒ္ဓဋံ၊ တသ္မာ သမန္တပါသာဒိကာယံ အာဂတနယေန ယာဝ ပစ္စုဒ္ဓါရာ အဓိဋ္ဌာနံ တိဋ္ဌတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နဟာနတ္ထာယ အနုညာတတ္တာ ‘‘ဝဏ္ဏဘေဒမတ္တရတ္တာပိ စေသာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒွေ ပန န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဣမိနာ သင်္ဃာဋိအာဒီသု ဝိယ ဒုတိယေ အဓိဋ္ဌာနံ န ရုဟတိ၊ အတိရေကစီဝရံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ မဟာပစ္စရိယံ စီဝရဝသေန ပရိဘောဂကိစ္စဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ သေနာသနပရိက္ခာရတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏေ ဝိယ။ ယံ ပန ‘‘ပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ သေနာသနတ္ထာယေဝါတိ နိယမိတံ န ဟောတိ နဝသု စီဝရေသု ဂဟိတတ္တာ၊ တသ္မာ အတ္တနော နာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ နိဒဟိတွာ ပရိက္ခာရစောဠံ ဝိယ ယထာ တထာ ဝိနိယုဇ္ဇိတဗ္ဗမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဣမေသမ္ပိ ပစ္စတ္ထရဏာဒီနံ လောကေပိ ဝေါဟရဏတော သေနာသနပရိက္ခာရတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏတော ဝိသုံ ဂဟဏံ ကတံ။

‘‘ဟီနာယာဝတ္တနေနာ’’တိ ဣဒံ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုပဋိညာယ ဌိတဿ စေဝ တိတ္ထိယပက္ကန္တဿ စ ဘိက္ခုနိယာ စ ဘိက္ခုနိဘာဝေ နိရပေက္ခတာယ ဂိဟိလိင်္ဂတိတ္ထိယလိင်္ဂဂ္ဂဟဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယ ဂိဟိဘာဝူပဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ တဒါပိဿ ဥပသမ္ပန္နတ္တာ၊ စီဝရဿ စ တဿ သန္တကတ္တာဝိဇဟနတော။ ပမာဏစီဝရဿာတိ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒွေ စီဝရာနိ ပါရုပန္တဿာတိ ဂါမပ္ပဝေသေ ဒိဂုဏံ ကတွာ သင်္ဃာဋိယော ပါရုပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧသ နယော’’တိ ဣမိနာ ပမာဏယုတ္တေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိအာဒိအတ္ထံ သင်္ဂဏှာတိ။

အညံ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ နာမ နတ္ထီတိ သုတ္တေ အာဂတံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒါနိ တမေဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ န သမေတိ၊ သင်္ဃာဋိအာဒီနံ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိဟေဋ္ဌိမပ္ပမာဏဿ သုတ္တေ အနာဂတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

မဟန္တံ ဝါ ခုဒ္ဒကံ ကရောတီတိ ဧတ္ထ အတိမဟန္တံ စီဝရံ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိပစ္ဆိမပ္ပမာဏယုတ္တံ ကတွာ သမန္တတော ဆိန္ဒနေနာပိ ဝိစ္ဆိန္ဒနကာလေ ဆိဇ္ဇမာနဋ္ဌာနံ ဆိဒ္ဒသင်္ချံ ¶ န ဂစ္ဆတိ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိ ဧဝါတိ သိဇ္ဈတိ၊ ‘‘ဃဋေတွာ ဆိန္ဒတိ၊ န ဘိဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနေန စ သမေတိ။ ပရိက္ခာရစောဠံ ပန ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမပ္ပမာဏတော ဦနံ ကတွာ ဆိန္နံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ အဓိဋ္ဌာနဿ အနိဿယတ္တာ။ တာနိ ပုန ဗဒ္ဓါနိ ဃဋိတာနိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ¶ ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝဿိကသာဋိကစီဝရေ ဒွိဓာ ဆိန္နေ ယဒိပိ ဧကေကံ ခဏ္ဍံ ပစ္ဆိမပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ ပဟောတိ၊ ဧကသ္မိံယေဝ ခဏ္ဍေ အဓိဋ္ဌာနံ တိဋ္ဌတိ၊ န ဣတရေ၊ ‘‘ဒွေ ပန န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ နိသီဒနကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒီသုပိ ဧသေဝ နယောတိ ဝဒန္တိ။

သမ္မုခေ ပဝတ္တာ သမ္မုခါတိ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ တဉ္စ ဝိကပ္ပနဝိသေသနံ၊ တသ္မာ ‘‘သမ္မုခေ’’တိ ဘုမ္မတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ ကတွာပိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ အဘိမုခေတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သမ္မုခေန အတ္တနော ဝါစာယ ဧဝ ဝိကပ္ပနာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ပရမ္မုခေန ဝိကပ္ပနာ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာတိ ကရဏတ္ထေနာပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အယမေဝ ပါဠိယာ သမေတိ။ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝန္တိ အာသန္နဒူရဘာဝံ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္တကေနေဝ ဝိကပ္ပနာကိစ္စဿ နိဋ္ဌိတတ္တာ၊ အတိရေကစီဝရံ န ဟောတီတိ ဒသာဟာတိက္ကမေ န နိဿဂ္ဂိယံ ဇနေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ…ပေ… န ဝဋ္ဋတီတိ သယံ အပစ္စုဒ္ဓရဏံ ပရိဘုဉ္ဇနေ ပါစိတ္တိယံ၊ အဓိဋ္ဌာနေ ပရေသံ ဝိဿဇ္ဇနေ ဒုက္ကဋဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တီတိ ပရိဘောဂဝိဿဇ္ဇနအဓိဋ္ဌာနာနိပိ။ အပိ-သဒ္ဒေန နိဓေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော၊ ဧတေန စ ပစ္စုဒ္ဓါရေပိ ကတေ စီဝရမ္ပိ ဝိကပ္ပိတစီဝရမေဝ ဟောတိ၊ န အတိရေကစီဝရံ။ တံ ပန တိစီဝရာဒိနာမေန အဓိဋ္ဌာတုကာမေန အဓိဋ္ဌဟိတဗ္ဗံ၊ ဣတရေန ဝိကပ္ပိတစီဝရမေဝ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယံ ဝိကပ္ပိတစီဝရံ၊ တံ ယာဝ အပရိဘောဂကာလာ အပစ္စုဒ္ဓရာပေတွာဝ နိဒဟိတဗ္ဗံ၊ ပရိဘောဂကာလေ ပန သမ္ပတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတွာ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ တတော ပုရေပိ ပစ္စုဒ္ဓရာပေယျ၊ ပစ္စုဒ္ဓါရေနေဝ ဝိကပ္ပနာယ ဝိဂတတ္တာ အတိရေကစီဝရံ နာမ ဟောတိ၊ ဒသာဟာတိက္ကမေ စ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ တသ္မာ ယံ အပရိဘုဉ္ဇိတွာဝ ဌပေတဗ္ဗံ၊ တဒေဝ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ၊ ပစ္စုဒ္ဓါရေ စ ကတေ အန္တောဒသာဟေယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ယဉ္စ အဋ္ဌကထာယံ ‘တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တီ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တမေဝ။ ပါဠိယဉှိ ¶ ‘‘အန္တောဒသာဟံ အဓိဋ္ဌေတိ၊ ဝိကပ္ပေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၄၆၉) စ ‘‘သာမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတွာ အပစ္စုဒ္ဓါရဏံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၃၇၃) စ ‘‘အနာပတ္တိ သော ဝါ ဒေတိ၊ တဿ ဝါ ဝိဿာသန္တော ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ (ပါစိ။ ၃၇၄) စ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဝါ ဝိကပ္ပနံ ဝါ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိအာဒိနာ ပစ္စုဒ္ဓါရံ အဒဿေတွာ ‘‘မယှံ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော သန္တကတ္တံ အမောစေတွာဝ ပရိဘောဂါဒိဝသေနေဝ ပစ္စုဒ္ဓါရဿ ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘တတော ပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိနာပိ ဝိသုံ ပရိဘောဂဿ၊ နိဒဟနဿ စ ဝုတ္တတ္တာ ဝိကပ္ပနာနန္တရမေဝ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတွာ အနဓိဋ္ဌဟိတွာ ဧဝ တိစီဝရဝိရဟိတံ ¶ ဝိကပ္ပနာရဟံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ နိဒဟိတုဉ္စ ဣဒံ ပါဋေက္ကံ ဝိနယကမ္မန္တိ ခါယတိ။ အပိစ ဗဟူနံ ပတ္တာနံ ဝိကပ္ပေတုံ၊ ပစ္စုဒ္ဓါရေတုဉ္စ ဝုတ္တတ္တာ ပစ္စုဒ္ဓါရေန တေသံ အတိရေကပတ္တတာ ဒဿိတာတိ သိဇ္ဈတိ တေသု ဧကဿေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗတော။ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ပညတ္တိကောဝိဒေါ န ဟောတီတိ ဧဝံ ဝိကပ္ပိတေ ‘‘အနန္တရမေဝ ဧဝံ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိနယကမ္မံ န ဇာနာတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဇာနာတိ ပစ္စုဒ္ဓရိတု’’န္တိ၊ ဣမိနာပိ စေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ‘‘ဝိကပ္ပနာနန္တရမေဝ ပစ္စုဒ္ဓါရော ကာတဗ္ဗော’’တိ။

အဝိသေသေန ဝုတ္တဝစနန္တိ တိစီဝရာဒီနံ သာဓာရဏဝစနေန ဝုတ္တဝစနံ။ ယံ ပနေတ္ထ ‘‘ဝိရုဒ္ဓံ ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ ဝတွာ တံ ဝိရောဓာသင်္ကံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘တိစီဝရသင်္ခေပေန…ပေ… ဝိကပ္ပနာယ ဩကာသော ဒိန္နော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ‘‘အဓိဋ္ဌေတိ ဝိကပ္ပေတီ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ တိစီဝရမ္ပိ ဝိကပ္ပေတီတိ အယမတ္ထော န သိဇ္ဈတိ၊ ‘‘တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တတ္တာ။ ယံ ပန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ တံ အဓိဋ္ဌာတိ။ ယံ တိစီဝရဝိရဟိတံ၊ တံ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ၊ တံ ဝိကပ္ပေတီတိ ဧဝမတ္ထော သိဇ္ဈတီတိ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓော န ဒိဿတိ သာမညဝစနဿ ဝုတ္တာဝသေသေယေဝ အဝတိဋ္ဌနတော။ ယံ ပနေတ္ထ တိစီဝရဿာပိ ဝိကပ္ပနဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘တိစီဝရံ တိစီဝရသင်္ခေပေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တိစီဝရသင်္ခေပေန ပရိဟရိယမာနေသု ဧကမ္ပိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တိစီဝရတော ပန ဧကံ ဝါ သကလမေဝ ဝါ အပနေတွာ အပရံ တိစီဝရံ တိစီဝရသင်္ခေပေန ပရိဟရိတုကာမဿ ဝါ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနံ မုဉ္စိတွာ ပရိက္ခာရစောဠဝသေနေဝ သဗ္ဗစီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမဿ ¶ ဝါ ပုရိမံ အဓိဋ္ဌိတစီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝမဓိပ္ပာယေန ‘‘တိစီဝရေ ဧကေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝသိတုကာမော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ သိယာ၊ ဣစ္စေတံ ပါဠိယာ သဒ္ဓိံ သမေတိ။ အထ ပုနပိ တဒေဝ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌာတုကာမော ဟုတွာ ဝိပ္ပဝါသသုခတ္ထံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ သိယာ၊ တံ ‘‘တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဣမိနာ ဝစနေန န သမေတိ။ ယဒိ ဟိ သေသစီဝရာနိ ဝိယ တိစီဝရမ္ပိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗံ သိယာ၊ ‘‘တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ ဣဒံ ဝစနမေဝ နိရတ္ထကံ သိယာ သေသစီဝရေဟိ တိစီဝရဿ ဝိသေသာဘာဝါ။ တသ္မာ ‘‘ဝိကပ္ပေတီ’’တိ ဣဒံ တိစီဝရဝိရဟိတမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တိစီဝရံ ပန ဝိကပ္ပေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝိညာယတိ၊ တေနေဝ ဒုတိယကထိနသိက္ခာပဒဿ အနာပတ္တိဝါရေ ‘‘ဝိကပ္ပေတီ’’တိ ဣဒံ န ဝုတ္တံ၊ ဝီမံသိတွာ ယထာ ပါဠိယာ သဒ္ဓိံ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာ ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။

တုယှံ ¶ ဒေမီတိအာဒီသု ပရိစ္စတ္တတ္တာ မနသာ အသမ္ပဋိစ္ဆန္တေပိ သမ္ပဒါနဘူတဿေဝ သန္တကံ ဟောတိ၊ သော ဣစ္ဆိတက္ခဏေ ဂဟေတုံ လဘတိ။ ဣတ္ထန္နာမဿာတိ ပရမ္မုခေ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယဿ ပန ရုစ္စတီတိအာဒိ ဥဘောဟိပိ ပရိစ္စတ္တတာယ အဿာမိကတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

‘‘တံ န ယုဇ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ အန္တောဒသာဟေ ဧဝ ဝိဿာသဂ္ဂဟဏံ သန္ဓာယ အနာပတ္တိဝါရဿ အာဂတတ္တာ၊ ဣဓ နိဿဂ္ဂိယစီဝရဿ ကပ္ပိယဘာဝကရဏတ္ထံ လေသေန ဂဟိတတ္တာ စ ဝုတ္တံ၊ ကေစိ ပန ‘‘ပရေဟိ သဘာဂေန အစ္ဆိန္နေ၊ ဝိဿာသဂ္ဂဟိတေ စ ပုန လဒ္ဓေ ဒေါသော န ဒိဿတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အနဓိဋ္ဌာနေနာတိ ကာယဝါစာဟိ ကတ္တဗ္ဗဿ အကရဏေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ စီဝရဿ အတ္တနော သန္တကတာ၊ ဇာတိပမာဏယုတ္တတာ၊ ဆိန္နပလိဗောဓဘာဝေါ၊ အတိရေကစီဝရတာ၊ ဒသာဟာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ပဌမကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၇၃။ ဒုတိယေ အဝိပ္ပဝါသေတိ အဝိပ္ပဝါသေ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေ၊ ဝိပ္ပဝါသဒေါသာဘာဝေ သာဓေတဗ္ဗေ ကတ္တဗ္ဗာ သမ္မုတီတိ အတ္ထော။

၄၇၅။ ပဋိသိဒ္ဓပရိယာပန္နေနာတိ ¶ ဝိပ္ပဝသိတုံ ပဋိသိဒ္ဓေသု တီသု စီဝရေသု အန္တောဂဓေန၊ ဧကေန စ အဝယဝေ သမုဒါယောပစာရံ ဒဿေတိ။

၄၇၈-၉။ ဧတ္တာဝတာတိ ‘‘ပရိက္ခိတ္တော’’တိ ဣမိနာ။ ‘‘သဘာယေတိ လိင်္ဂဗျတ္တယေန သဘာ ဝုတ္တာ’’တိ ဝတွာ ပုန သယမ္ပိ ‘‘သဘာယေ’’တိ ဣမိနာ ဝေါဟရန္တော သဘာ-သဒ္ဒဿ ပရိယာယော သဘာယ-သဒ္ဒေါ နပုံသကလိင်္ဂယုတ္တော အတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘သဘာယန္တိ လိင်္ဂဗျတ္တယေန သဘာ ဝုတ္တာ’’တိ ဝါ ပါဌော။ လိင်္ဂဗျတ္တယေန သဘာတိ စ လိင်္ဂန္တရယုတ္တော သဘာသဒ္ဒပရိယာယော သဘာယသဒ္ဒေါတိ အတ္ထော။

သဘာယံ ဂစ္ဆတီတိ သဘံ ဂစ္ဆတိ။ ဝသိတဗ္ဗံ နတ္ထီတိ စီဝရဟတ္ထပါသေယေဝ ဝသိတဗ္ဗံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ တဿာတိ ဝီထိယာ။ သဘာယဿ စ ဒွါရဿ စ ဟတ္ထပါသာ န ဝိဇဟိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ သဘာယဒွါရာနမန္တရေ ဝီထိ ဂေဟာပိ ဂဟိတာ ဧဝ ဟောန္တိ အာဒိပရိယောသာနာနံ ဂဟိတတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ဒွါရဝီထိဃရေသု ဝသန္တေန ဂါမပ္ပဝေသနသဟသေယျာဒိဒေါသံ ပရိဟရိတွာ သုပဋိစ္ဆန္နတာဒိယုတ္တေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ ¶ ၊ သဘာ ပန ယဒိ သဗ္ဗေသံ ဝသနတ္ထာယ သာလာသဒိသာ ကတာ၊ အန္တရာရာမေ ဝိယ ယထာသုခံ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရိက္ခိတ္တတာယ စ ဧကူပစာရတံ၊ အပရိက္ခိတ္တတာယ နာနူပစာရတဉ္စ နိဝေသနာဒီသုပိ အတိဒိသန္တော အာဟ ‘‘ဧတေနေဝူပါယေနာ’’တိအာဒိ။ နိဝေသနာဒီနိ ဗဟိဂါမတော သန္နိဝိဋ္ဌာနိ ဂဟိတာနိ အန္တောဂါမေ ဌိတာနံ ဂါမဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတတ္တာ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဂါမနိဂမနိဝေသနာဒီသု ပန္နရသသု။ ပရိက္ခေပါဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အပရိက္ခေပဿေဝ ဂဟဏံ၊ န ဧကကုလာဒီနမ္ပိ တေသံ ဧကူပစာရတာနာနူပစာရတာနိမိတ္တတာဘာဝါ။ ဧတ္ထ စ သတ္ထဿ ကတိပါဟံ ကတ္ထစိ နိဝိဋ္ဌဿေဝ ပရိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ န ဂစ္ဆန္တဿ။

၄၈၂-၇။ ဂါမတော ဗဟိ ဣဿရာနံ သမုဒ္ဒတီရာဒီသု ကတဘဏ္ဍသာလာ ဥဒေါသိတောတိ အာဟ ‘‘ယာနာဒီန’’န္တိအာဒိ။ မုဏ္ဍစ္ဆဒနပါသာဒေါတိ နာတိဥစ္စော စန္ဒိကင်္ဂဏယုတ္တော သိခရကူဋမာလာဒိဝိရဟိတော ပါသာဒေါ။

၄၈၉။ ပရိယာဒိယိတွာတိ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ။ နဒီပရိဟာရောတိ ဝိသုံဂါမာဒီနံ ဝိယ နဒီပရိဟာရဿ အဝုတ္တတ္တာ စီဝရဟတ္ထပါသော ဧဝါတိ ဝဒန္တိ၊ အညေ ပန ‘‘ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန နဒီပရိဟာရောပိ ဝိသုံ သိဒ္ဓါ၊ နဒိယာ ¶ ဟတ္ထပါသော န ဝိဇဟိတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဝိဟာရသီမန္တိ အဝိပ္ပဝါသသီမံ သန္ဓာယာဟ။ ဧတ္ထ စ ဝိဟာရဿ နာနာကုလသန္တကဘာဝေပိ အဝိပ္ပဝါသသီမာပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ သဗ္ဗတ္ထ စီဝရအဝိပ္ပဝါသသမ္ဘဝတော တဿာ ပဓာနတ္တာ တတ္ထ သတ္ထပရိဟာရော န လဗ္ဘတီတိ ‘‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သတ္ထသမီပေ’’တိ ဣဒံ ယထာဝုတ္တံ အဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒဝသေန ဝုတ္တံ။ ပါဠိယံ နာနာကုလဿ သတ္ထော ဟောတိ၊ သတ္ထေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဟတ္ထပါသာ န ဝိဇဟိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ သတ္ထဟတ္ထပါသော ဂဟိတော။

၄၉၀။ ဧကကုလဿ ခေတ္တေတိ အပရိက္ခိတ္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၄၉၁-၄။ ဝိဟာရော နာမ ဥပစာရသီမာ။ တတ္ထ ယသ္မိံ ဝိဟာရေတိ တဿ အန္တောပရိဝေဏာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဧကကုလာဒိသန္တကတာ စေတ္ထ ကာရာပကာနံ ဝသေန။ ဆာယာယ ဖုဋ္ဌောကာသဿာတိ ဥဇုကံ အဝက္ခိတ္တလေဍ္ဍုပါတဗ္ဘန္တရံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

အဂမနပထေတိ တဒဟေဝ ဂန္တွာ နိဝတ္တေတုံ န သက္ကုဏေယျကေ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ယေ ဒီပကာ၊ တေသူတိ ယောဇနာ။ ဣတရသ္မိန္တိ ပုရတ္ထိမဒိသာယ စီဝရေ။ ‘‘ဥပေါသထကာလေ…ပေ… ဝဍ္ဎတီ’’တိ ဣမိနာ စီဝရဝိပ္ပဝါသသတ္တဗ္ဘန္တရတော သမာနသံဝါသာယ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ အစ္စန္တဝိသဒိသတံ ဒဿေတိ ¶ ။ တထာ ဟိ ဗဟူသု ဘိက္ခူသု ဧကတော နိသီဒိတွာ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒေသု ယထာသကံ စီဝရံ ဌပေတွာ ပရိဟရန္တေသု ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော နိသိန္နောကာသတော ပဋ္ဌာယ ပစ္စေကံ သတ္တဗ္ဘန္တရဿ ပရိစ္ဆေဒေါ အညမညဝိသဒိသော အနေကဝိဓော ဟောတိ၊ န ဧကော ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ အနိမိတဗ္ဗတ္တာ။ တေနေဝ တတ္ထ ပရိသဝသေန ဝုဍ္ဎိ၊ ဟာနိ ဝါ န ဟောတိ၊ န ဧဝံ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ။ သာ ဟိ ယောဇနိကာယပိ ပရိသပရိယန္တတောဝ ပဋ္ဌာယ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရပအစ္ဆိန္နာ ဧကာဝ ဟောတိ။ တေနေဝ သာ ပရိသဝသေန ဝဍ္ဎတိ၊ ဟာယတိ စ၊ တသ္မာ အညာဝ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ အညော သတ္တဗ္ဘန္တရတော ပရိစ္ဆိန္နော စီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရော အဗ္ဘောကာသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဉ္စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ခန္ဓကေ သီမာကထာယမေဝ (မဟာဝ။ ၁၄၃) ဝက္ခာမ။

၄၉၅။ နဒိံ ¶ ဩတရတီတိ ဟတ္ထပါသံ မုဉ္စိတွာ ဩတရတိ။ ဗဟိဂါမေ ဌပေတွာတိ အပါရုပိတဗ္ဗတာယ ဝုတ္တံ။ ဝိနယကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဥတ္တရာသင်္ဂေ စ ဗဟိဂါမေ ဌပိတသင်္ဃာဋိယဉ္စ ပဌမံ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ ပစ္ဆာ ဥတ္တရာသင်္ဂံ နိဝါသေတွာ အန္တရဝါသကေ ကာတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဗဟိဂါမေ ဌပိတဿာပိ ဝိနယကမ္မဝစနတော ပရမ္မုခါပိ ဌိတံ ဝိဿဇ္ဇိတုံ၊ နိဿဋ္ဌံ ဒါတုဉ္စ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒဟရာနံ ဂမနေ သဥဿာဟတ္တာ ‘‘နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မုဟုတ္တံ…ပေ… ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ သဥဿာဟတ္တေ ဂမနဿ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ။ တေသံ ပန ပုရာရုဏာဝ ဥဋ္ဌဟိတွာ သဥဿာဟေန ဂစ္ဆန္တာနံ အရုဏေ အန္တရာ ဥဋ္ဌိတေပိ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ ‘‘ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ သယန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တေနေဝ ‘‘ဂါမံ ပဝိသိတွာ…ပေ… န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အညမညဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာတိအာဒိမှိ သဥဿာဟတ္တာ ဂမနက္ခဏေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ န ဝုတ္တာ။ ဓေနုဘယေနာတိ တရုဏဝစ္ဆဂါဝီနံ အဘိဓာဝိတွာ သိင်္ဂေန ပဟရဏဘယေန။ နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဧတ္ထ ဓေနုဘယာဒီဟိ ဌိတာနံ ယာဝ ဘယဝူပသမာ ဌာတဗ္ဗတော ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ ဂမိဿာမီ’’တိ နိယမေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ပန ဧဝံ နိယမေတုံ သက္ကာ၊ တတ္ထ အန္တရာရုဏေ ဥဂ္ဂတေပိ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ဂါမပ္ပဝိဋ္ဌဒဟရာနံ ဝိယ။ အန္တောသီမာယံ ဂါမန္တိ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မုတိတော ပစ္ဆာ ပတိဋ္ဌာပိတဂါမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗတော။ ပဝိဋ္ဌာနန္တိ အာစရိယန္တေဝါသိကာနံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဂတာနံ အဝိပ္ပဝါသသီမတ္တာ နေဝ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ သဥဿာဟတာယ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ အန္တရာမဂ္ဂေတိ ဓမ္မံ သုတွာ အာဂစ္ဆန္တာနံ အန္တရာမဂ္ဂေ။

‘‘ဣဓ အပစ္စုဒ္ဓရဏ’’န္တိ ဣမိနာ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနာနိ ဝိယ ပစ္စုဒ္ဓရဏမ္ပိ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ကာယဝါစာဟိ ကတ္တဗ္ဗဿ အကရဏတောတိ ဣဒံ ကာယဝါစာသမုဋ္ဌာနံ ¶ ဝုတ္တံ။ အဓိဋ္ဌိတတိစီဝရတာ၊ အနတ္ထတကထိနတာ၊ အလဒ္ဓသမ္မုတိတာ၊ ရတ္တိဝိပ္ပဝါသောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၉၇။ တတိယေ ¶ ပါဠိယံ စီဝရပစ္စာသာ နိက္ခိပိတုန္တိ စီဝရပစ္စာသာယ သတိယာ နိက္ခိပိတုန္တိ အတ္ထော။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနာတိ ဧတ္ထ ဒုတိယကထိနေ ဝိယ သာမိဝသေနေဝ ကရဏဝစနဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၉၉-၅၀၀။ တုယှံ ဒမ္မီတိ ဒိန္နန္တိ ‘‘တုယှံ၊ ဘန္တေ၊ အကာလစီဝရံ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ဒိန္နံ၊ ဧတမ္ပိ ကာလေ အာဒိဿ ဒိန္နံ နာမ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒံ ပန အဋ္ဌကထာဝစနံ၊ ပါဠိယံ ‘‘ကာလေပိ အာဒိဿ ဒိန္န’’န္တိ ဣဒဉ္စ ‘‘အကာလစီဝရ’’န္တိ ဝစနသာမညတော လဗ္ဘမာနံ သဗ္ဗမ္ပိ ဒဿေတုံ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တံ ပဌမအနိယတေ သောတဿ ရဟော ဝိယ။ သင်္ဃဿ ဟိ ကာလေပိ အာဒိဿ ဒိန္နံ အကာလေ ဥပ္ပန္နစီဝရံ ဝိယ သမ္မုခီဘူတေဟိ ဝုတ္ထဝဿေဟိ၊ အဝုတ္ထဝဿေဟိ စ သဗ္ဗေဟိပိ ဘာဇေတဗ္ဗတာသာမညေန အကာလစီဝရံ နာမ ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ပါဠိယံ ‘‘ကာလေပိ အာဒိဿ ဒိန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ‘‘တတော ဘာဇေတွာ လဒ္ဓစီဝရမ္ပိ အကာလေ လဒ္ဓစီဝရမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿာနံ ဧကမာသပရိဟာရံ၊ ပဉ္စမာသပရိဟာရံ ဝါ န လဘတိ၊ ပစ္စာသာစီဝရေ အသတိ ဒသာဟပရိဟာရမေဝ လဘတီ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘အာဒိဿ ဒိန္န’’န္တိ ဝစနသာမညတော လဗ္ဘမာနံ သဗ္ဗံ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဣဒံ တုယှံ ဒမ္မီတိ ဒိန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန တထာလဒ္ဓံ ဝါ အကာလေ လဒ္ဓံ ဝါ အနတ္ထတကထိနာနံ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဣတရထာ ပါဠိအဋ္ဌကထာဟိ ဝိရုဇ္ဈနတော။ တထာ ဟိ အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒေ အကာလေ ဥပ္ပန္နမ္ပိ အစ္စေကစီဝရံ ‘‘ယာဝစီဝရကာလသမယံ နိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၄၈) ဝုတ္တံ၊ တဿ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘ပဝါရဏမာသဿ ဇုဏှပက္ခပဉ္စမိယံ ဥပ္ပန္နဿ အစ္စေကစီဝရဿ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကော မာသော၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကာ ပဉ္စ မာသာ စ ပရိဟာရော ဝုတ္တော၊ တမေဝ ပရိဟာရံ သန္ဓာယ ‘ဆဋ္ဌိတော ပဋ္ဌာယ ပန ဥပ္ပန္နံ အနစ္စေကစီဝရမ္ပိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဌပိတစီဝရမ္ပိ ဧတံ ပရိဟာရံ လဘတိယေဝါ’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၆၄၆-၆၄၉) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ကာလေပိ အကာလေပိ စ ယထာတထာ လဒ္ဓံ ¶ အတိရေကစီဝရံ ဝုတ္ထဝဿာနံ ဧကမာသံ၊ ပဉ္စမာသံ ဝါ ယထာရဟံ ပရိဟာရံ လဘတိ ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ပန အဝတွာ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဧဝန္တိ ယံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တတော စေ ဥတ္တရီ’’တိ ဣမဿ မာသပရမတော ဥတ္တရီတိ ¶ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ တံ ပရာမသတိ။ ပဒဘာဇနိယံ ဧဝမတ္ထံ အဝတွာ အညထာ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ တာဝ ဥပ္ပန္နံ ပစ္စာသာစီဝရန္တိ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ‘‘မူလစီဝရ’’န္တိ ဣဒံ ဥပယောဂဝစနံ။ အတ္တနော ဂတိကံ ကရောတီတိ အနန္တရာ ဒုတိယဒိဝသာဒီသု ဥပ္ပန္နံ ပစ္စာသာစီဝရံ မာသပရမံ မူလစီဝရံ ဌပေတုံ အဒတွာ အတ္တနော ဒသာဟပရမတာယ ဧဝ ပတိဋ္ဌာပေတီတိ အတ္တနော ဂတိကံ ကရောတီတိ။ တတော ဥဒ္ဓံ မူလစီဝရန္တိ ဧတ္ထ ပန မူလစီဝရန္တိ ပစ္စတ္တဝစနံ။ တဉှိ ဝီသတိမဒိဝသတော ဥဒ္ဓံ ဒွါဝီသတိမဒိဝသာဒီသု ဥပ္ပန္နံ ပစ္စာသာစီဝရံ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကတော သိဗ္ဗေတွာ ဃဋိတံ ဒသာဟပရမံ ဂန္တုံ အဒတွာ နဝါဟပရမတာဒိဝသေန အတ္တနော ဂတိကံ ကရောတိ၊ ဧကတော အသိဗ္ဗေတွာ ဝိသုံ ဌပိတံ ပန ပစ္စာသာစီဝရံ ဒသာဟပရမမေဝ။

ပါဠိယံ ဒသာဟာတိ ဒသာဟေန။ ဧကာဒသေ ဥပ္ပန္နေတိအာဒီသု ဧကာဒသာဟေ ဥပ္ပန္နေတိအာဒိနာ အတ္ထော၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧကဝီသေ ဥပ္ပန္နေ…ပေ… နဝါဟာ ကာရေတဗ္ဗန္တိအာဒိ ပစ္စာသာစီဝရဿ ဥပ္ပန္နဒိဝသံ ဌပေတွာ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ‘‘တိံသေ…ပေ… တဒဟေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အညံ ပစ္စာသာစီဝရံ…ပေ… ကာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ သတိယာ ဧဝ ပစ္စာသာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ စီဝရံ န လဘိဿာမီ’’တိ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနတော ပစ္စာသာယ ဥပစ္ဆိန္နာယ အညတ္ထာပိ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ပစ္စာသံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ မူလစီဝရံ န အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗထာ ပစ္စာသာယ ဥပစ္ဆိန္နာယ ဒသာဟာတိက္ကန္တံ မူလစီဝရံ တဒဟေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ပစ္စာသာစီဝရမ္ပိ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ပဌမတရံ ဥပ္ပန္နံ ဝိသဘာဂံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အညမညန္တိ အညံ အညံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အင်္ဂံ ပနေတ္ထ ပဌမကထိနေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ ဒသာဟာတိက္ကမော၊ ဣဓ မာသာတိက္ကမောတိ အယံ ဝိသေသော။

တတိယကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၀၃-၅။ စတုတ္ထေ ပါဠိယံ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂန္တိ ဘတ္တဿ ဥဒရေ ဝိဿဇ္ဇနံ၊ ပဝေသနံ အဇ္ဈောဟရဏံ ¶ ဘတ္တကိစ္စန္တိ အတ္ထော၊ ဘောဇနပရိယောသာနေန ဘတ္တဿ ဝိဿဇ္ဇနန္တိပိ ¶ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ နာမ တွန္တိ သော နာမ တွံ၊ တာယ နာမ တွန္တိ ဝါ အတ္ထော။ ပိတာ စ မာတာ စ ပိတရော၊ ပိတူနံ ပိတာ စ မာတာ စ ပိတာမဟာ၊ တေ ဧဝ ယုဂဠဋ္ဌေန ယုဂေါ၊ တသ္မာ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ ပိတာမဟာဝဋ္ဋာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေန မာတာမဟော စ ပိတာမဟီ မာတာမဟီ စ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ သတ္တမယုဂတော ပရံ ‘‘အညာတကာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယာတိ ဘိက္ခုနီ။ ပိတု မာတာ ပိတာမဟီ၊ မာတု ပိတာ မာတာမဟော။

ပယောဂေ ပယောဂေ ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋန္တိ ‘‘ဓောဝါ’’တိ အာဏာပနဝါစာယ ဧကာယ ဧဝ တဒနုဂုဏဿ သဗ္ဗဿာပိ ပယောဂဿ အာဏတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။

၅၀၆။ တဒဝိနာဘာဝတော ဓောဝနဿ ‘‘ကာယဝိကာရံ ကတွာ’’တိ စ ‘‘အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ ကာယေန ဓောဝါပေတုကာမတံ အပ္ပကာသေတွာ ဒါနခိပနပေသနာဒိံ ကရောန္တဿ စ ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ ဗဟိ ဌတွာ ကာယဝါစာဟိ အာဏာပေတွာ ခိပနပေသနာဒိံ ကရောန္တဿ စ အနာပတ္တိ ဧဝ။

ဧကေန ဝတ္ထုနာတိ ပဌမကတေန။ ပဉ္စသတာနိ ပမာဏံ ဧတာသန္တိ ပဉ္စသတာ။ ဘိက္ခုဘာဝတော ပရိဝတ္တလိင်္ဂါပိ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ဧဝ။

၅၀၇။ တာဝကာလိကံ ဂဟေတွာတိ အတ္တနာ ကတိပါဟံ ပါရုပနာဒိအတ္ထာယ တာဝကာလိကံ ယာစိတွာ။ ပုရာဏစီဝရတာ၊ ဥပစာရေ ဌတွာ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ အာဏာပနံ၊ တဿာ ဓောဝါပနာဒီနိ စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀၈။ ပဉ္စမေ ¶ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေတိ ဂဏမှာ ဩဟီယနသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၆၉၁-၆၉၂) အပညတ္တေ။ ကောဋ္ဌာသသမ္ပတ္တီတိ ကေသာဒိပဉ္စကောဋ္ဌာသာနံ ကလျာဏတာ။ ဟတ္ထတလေယေဝ ဒဿေတွာတိ ဟတ္ထတလတော သေသကာယဿ အဒဿနံ ဒီပေတိ။

၅၁၀။ ဝိဟတ္ထတာယာတိ ¶ ဝိဟတတာယ၊ အမိဿိတတာယ အပဋိသရဏတာယာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သမဘိတုန္နတ္တာ’’တိ၊ ဗျဓိတတ္တာတိ အတ္ထော။ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ ပရိဝတ္တံ၊ တဒေဝ ပါရိဝတ္တကံ၊ ပရိဝတ္တေတွာ ဒိယျမာနန္တိ အတ္ထော။

ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝိယ ဣဓ ဒွါဒသဟတ္ထော ဥပစာရနိယမော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ’’တိ။ အညတြ ပါရိဝတ္တကာတိ ယံ အန္တမသော ဟရီဋကခဏ္ဍမ္ပိ ဒတွာ ဝါ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဝါ ပရိဝတ္တကံ ဂဏှာတိ၊ တံ ဌပေတွာ။ ‘‘တံ အစိတ္တကဘာဝေန န သမေတီ’’တိ ဣမိနာ ဉာတိဘာဝါဇာနနာဒီသု ဝိယ ဘိက္ခုနီဘာဝါဇာနနာဒိဝသေနာပိ အစိတ္တကတံ ပကာသေတိ။

၅၁၃-၄။ တိကဉ္စ တံ ပါစိတ္တိယဉ္စာတိ တိကပါစိတ္တိယံ၊ ပါစိတ္တိယတိကန္တိ အတ္ထော။ ပတ္တတ္ထဝိကာဒီတိ အနဓိဋ္ဌာနုပဂံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ကော ပန ဝါဒေါ ပတ္တတ္ထဝိကာဒီသူတိ မဟတိယာပိ တာဝ ဘိသိစ္ဆဝိယာ အနဓိဋ္ဌာနုပဂတ္တာ အနာပတ္တိ၊ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမပ္ပမာဏဝိရဟိတတာယ အနဓိဋ္ဌာတဗ္ဗေသု ကိမေဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ပတ္တတ္ထဝိကာဒီနိ ပန ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမာနိ ဂဏှိတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ကိရိယာ၊ အပရိဝတ္တနံ အကိရိယာ။ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ၊ ပါရိဝတ္တကာဘာဝေါ၊ အညာတိကာယ ဟတ္ထတော ဂဟဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၁၅။ ဆဋ္ဌေ ¶ ပဋု ဧဝ ပဋ္ဋော။ ပါဠိယံ ဓမ္မနိမန္တနာတိ သမဏေသု ဝတ္တဗ္ဗာစာရဓမ္မမတ္တဝသေန နိမန္တနာ၊ ဒါတုကာမတာယ ကတနိမန္တနာ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ‘‘ဝိညာပေဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အညာတကအပ္ပဝါရိတတော ဟိ ဝိညတ္တိ နာမ ဟောတိ။

၅၁၇။ ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ဘူတဂါမဝိကောပနံ အနုညာတန္တိ အာဟ ‘‘နေဝ ဘူတဂါမပါတဗျတာယာ’’တိအာဒိ။ ပဌမံ သုဒ္ဓစိတ္တေန လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာ လဒ္ဓိံ ဂဏှန္တောပိ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘နိဝါသေတွာပိ လဒ္ဓိ န ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ။

ယံ အာဝါသံ ပဌမံ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဧတ္ထာပိ ဝိဟာရစီဝရာဒိအတ္ထာယ ပဝိသန္တေနပိ တိဏာဒီဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာဝ ¶ ဂန္တဗ္ဗံ၊ န တွေဝ နဂ္ဂေန အာဂန္တဗ္ဗန္တိ သာမညတော ဒုက္ကဋဿ ဝုတ္တတ္တာ။ စိမိလိကာဟီတိ ပဋပိလောတိကာဟိ။ ပရိဘောဂေနေဝါတိ အညံ စီဝရံ အလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနေန။ ပရိဘောဂဇိဏ္ဏန္တိ ယထာ တံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇိယမာနံ ဩဘဂ္ဂဝိဘဂ္ဂတာယ အသာရုပ္ပံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဇိဏ္ဏံ။

၅၂၁။ အညဿတ္ထာယာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဣဒံ အနုဝတ္တတိ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော ဉာတကပဝါရိတေ’’တိအာဒိ။ ဣဓ ပန အညဿ အစ္ဆိန္နနဋ္ဌစီဝရဿ အတ္ထာယ အညာတကအပ္ပဝါရိတေ ဝိညာပေန္တဿ နိဿဂ္ဂိယေန အနာပတ္တီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဣတရထာ ‘‘ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဣမိနာ ဝိသေသော န ဘဝေယျ။ တေနေဝ အနန္တရသိက္ခာပဒေ ဝက္ခတိ ‘‘အဋ္ဌကထာသု ပန ဉာတကပရိဝါတဋ္ဌာနေ…ပေ… ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဠိယာ န သမေတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၂၆) စ ‘‘ယသ္မာ ပနိဒံ သိက္ခာပဒံ အညဿတ္ထာယ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ပညတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဓ ‘အညဿတ္ထာယာ’တိ န ဝုတ္တ’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၂၆) စ။ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အညာတကဝိညတ္တိ၊ တာယ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၂၂-၅၂၄။ သတ္တမေ ¶ ပါဠိယံ ပဂ္ဂါဟိကသာလန္တိ ဒုဿာပဏံ။ တဉှိ ဝါဏိဇကေဟိ ဒုဿာနိ ပဂ္ဂဟေတွာ ဒဿနဋ္ဌာနတာယ ‘‘ပဂ္ဂါဟိကသာလာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အဿ စီဝရဿာတိ သာဒိတဗ္ဗစီဝရဿ။ ‘‘တိစီဝရိကေနာ’’တိ ဣမိနာ အစ္ဆိန္နတိစီဝရတော အညဿ ဝိဟာရာဒီသု နိဟိတဿ စီဝရဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ဝိညာပေတုံ န ဝဋ္ဋေယျ။ တာဝကာလိကံ နိဝါသေတွာ အတ္တနော စီဝရံ ဂါဟေတဗ္ဗံ၊ တာဝကာလိကမ္ပိ အလဘန္တဿ ဘူတဂါမဝိကောပနံ ကတွာ တိဏပဏ္ဏေဟိ ဆဒနံ ဝိယ ဝိညာပနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အညေနာတိ အစ္ဆိန္နအသဗ္ဗစီဝရေန။ ဒွေ နဋ္ဌာနီတိ အဓိကာရတော ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ။

၅၂၆။ ပါဠိယာ န သမေတီတိ ‘‘အနာပတ္တိ ဉာတကာနံ ပဝါရိတာန’’န္တိ ဣမာယ ပါဠိယာ န သမေတိ တတုတ္တရိဝိညာပနအာပတ္တိပ္ပသင်္ဂေ ဧဝ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘အညဿတ္ထာယာတိ န ဝုတ္တ’’န္တိ ဣဒံ အညဿတ္ထာယ တတုတ္တရိ ဝိညာပနေ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ၊ တဉ္စ ပါစိတ္တိယံ ယေသံ အတ္ထာယ ဝိညာပေတိ၊ တေသံ ဝါ သိယာ၊ ဝိညာပကဿေဝ ဝါ၊ န တာဝ တေသံ တေဟိ ¶ အဝိညာပိတတ္တာ၊ နာပိ ဝိညာပကဿ အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိဿ အဝိညာပိတတ္တာ။ တသ္မာ အညဿတ္ထာယ ဝိညာပေန္တဿာပိ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ န ဒိဿတိ။ ပါဠိယံ ပန ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ အတ္တနော သာဒိယနပဋိဗဒ္ဓတာဝသေန ပဝတ္တတ္တာ ‘‘အညဿတ္ထာယာ’’တိ အနာပတ္တိဝါရေ န ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ၊ တဉ္စ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတုတ္တရိစီဝရတာ၊ အစ္ဆိန္နာဒိကာရဏတာ၊ အညာတကဝိညတ္တိ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

တတုတ္တရိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၂၈-၅၃၁။ အဋ္ဌမေ ယော ကတ္တာတိ ဒါယကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဋော ဧဝ ပဋကော။ ‘‘အပ္ပဂ္ဃံ စေတာပေတီ’’တိ ဣဒံ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာ အနာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဝိညတ္တိပစ္စယာ ပန ဒုက္ကဋမေဝ။ ‘‘ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတော’’တိ ဟိ သုတ္တေ ¶ ဝိညတ္တိကာရဏံ ဝုတ္တံ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘စီဝရေ ဘိယျောကမျတာ၊ အညာတကဝိညတ္တိ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဥပက္ခဋသိက္ခာပဒ) အညာတကဝိညတ္တိတာ ပကာသိတာ၊ ကေစိ ပန ‘‘ဒါယကေန ဒါတုကာမောမှီတိ အတ္တနော သန္တိကေ အဝုတ္တေပိ ယဒဂ္ဃနကံ သော ဒါတုကာမော၊ တဒဂ္ဃနကံ အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ရာဇသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယပိ န သမေတိ၊ ဒူတေန ဝါ ဒါယကေန ဝါ ‘‘အာယသ္မန္တံ ဥဒ္ဒိဿ စီဝရစေတာပန္နံ အာဘတ’’န္တိ အာရောစိတေပိ မုခဝေဝဋိယကပ္ပိယကာရကာဒီနံ သန္တိကာ အာဟရာပနဿ တတ္ထ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘ဣမေ ဒွေ အနိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကာ နာမ၊ ဧတေသု အညာတကအပ္ပဝါရိတေသု ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ…ပေ… န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဒေသနာမတ္တမေဝ စေတံ ‘ဒူတေန စီဝရစေတာပန္နံ ပဟိဏေယျာ’တိ သယံ အာဟရိတွာပိ ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယ ဒဒန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။ မုခဝေဝဋိယကပ္ပိယကာရကာဒယော ဟိ ဒါယကေန ပရိစ္စတ္တေပိ ဝတ္ထုမှိ ‘‘အသုကဿ သန္တိကေ စီဝရပိဏ္ဍပါတာဒိံ ဂဏှထာ’’တိ အနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဧဝ ‘‘န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန တဿ ဝတ္ထုနော မုခဝေဝဋိယာဒီနံ သန္တကတ္တာ၊ တသ္မာ ဣဓာပိ ဒါယကေန ဝါ ဒူတေန ဝါ ‘‘ယံ ဣစ္ဆထ၊ တံ ဝဒထာ’’တိ အပ္ပဝါရိတဿ ဝဒတော ဒုက္ကဋမေဝ။ အဂ္ဃဝဍ္ဎနကန္တိ စီဝရေ အဂ္ဃဝဍ္ဎနကံ နိဿာယ ပဝတ္တံ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ၊ န ပိဏ္ဍပါတာဒီသု တေသု အဂ္ဃဝဍ္ဎနဿ ဒုက္ကဋမတ္တတ္တာ၊ ပဏီတပိဏ္ဍပါတေ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယတ္တာ စာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ‘‘စီဝရေ ဘိယျောကမျတာ’’တိ အင်္ဂံ ဝုတ္တံ။

ပဌမဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၃၃။ နဝမေ ¶ ပါဠိယံ ပစ္စေကစီဝရစေတာပန္နာတိ ပစ္စေကံ နိယမေတွာ စီဝရစေတာပန္နာ၊ ဧကေကေန ဝိသုံ ဝိသုံ နိယမိတာ စီဝရစေတာပန္နာတိ အတ္ထော။ ဥဘောဝ သန္တာ ဧကေနာတိ ဥဘော ဧကတောဝ သန္တာ၊ ဥဘော ဧကတော ဟုတွာတိ အတ္ထော။

ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၃၇။ ဒသမေ ¶ ‘‘အဇ္ဇဏှော’’တိ ‘‘အဇ္ဇ နော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဟ-ကာရာဂမံ၊ န-ကာရဿ စ ဏ-ကာရံ ကတွာ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘အဇ္ဇ ဧကဒိဝသံ အမှာက’’န္တိ။

၅၃၈-၉။ ယံ ဝုတ္တံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ရာဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေန စီဝရံ စေတာပေတွာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ စီဝရေန အစ္ဆာဒေဟီတိ ဣဒံ အာဂမနသုဒ္ဓိံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ၊ သစေ ဟိ ‘ဣဒံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’တိ ပေသေယျ၊ အာဂမနဿ အသုဒ္ဓတ္တာ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခုနာ ကပ္ပိယကာရကောပိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော န ဘဝေယျာ’’တိ၊ တံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုဒုက္ကဋဝတ္ထုဘူတံ အကပ္ပိယစီဝရစေတာပန္နံ ‘‘အသုကဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အာဂမနသုဒ္ဓိယာ အသတိ၊ သိက္ခာပဒေ အာဂတနယေန ဒူတဝစနေ စ အသုဒ္ဓေ သဗ္ဗထာ ပဋိက္ခေပေါ ဧဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပန ‘‘စီဝရဉ္စ ခေါ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာ’’တိ ဝတ္တုံ၊ တဒနုသာရေန န ဝေယျာဝစ္စကရဉ္စ နိဒ္ဒိသိတုံ အာဂမနဒူတဝစနာနံ ဥဘိန္နံ အသုဒ္ဓတ္တာ။ ပါဠိယံ အာဂတနယေန ပန အာဂမနသုဒ္ဓိယာ သတိ ဒူတဝစနေ အသုဒ္ဓေပိ သိက္ခာပဒေ အာဂတနယေန သဗ္ဗံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေန စ ယထာ ဒူတဝစနာသုဒ္ဓိယမ္ပိ အာဂမနေ သုဒ္ဓေ ဝေယျာဝစ္စကရမ္ပိ နိဒ္ဒိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ အာဂမနာသုဒ္ဓိယမ္ပိ ဒူတဝစနေ သုဒ္ဓေ ဝဋ္ဋတိ ဧဝါတိ အယမတ္ထော အတ္ထတော သိဒ္ဓါဝ ဟောတိ၊ ဥဘယသုဒ္ဓိယံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဥဘယာသုဒ္ဓိပက္ခမေဝ သန္ဓာယ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ရာဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ကပ္ပိယကာရကောပိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော န ဘဝေယျာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယံ ပနေတ္ထ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၅၃၇-၅၃၉) ‘‘အာဂမနဿ သုဒ္ဓိယာ ဝါ အသုဒ္ဓိယာ ဝါ ဝိသေသပ္ပယောဇနံ န ဒိဿတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ မာတိကာဋ္ဌကထာဝစနဿ အဓိပ္ပာယံ ¶ အသလ္လက္ခေတွာ ဝုတ္တံ ယထာဝုတ္တနယေန အာဂမနသုဒ္ဓိအာဒိနာ သပ္ပယောဇနတ္တာ။ ယော ပနေတ္ထ ‘‘မူလသာမိကေန ကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေန၊ ပေသိတဿ ဒူတဿ အကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေန စ ဝဒတောပိ ကပ္ပိယကာရကော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဘဝေယျာ’’တိ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါ ဝုတ္တော၊ သော အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါ ဧဝ န ဟောတိ အဘိမတတ္တာ။ တထာ ဟိ သိက္ခာပဒေ ဧဝ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတု အာယသ္မာ စီဝရစေတာပန္န’’န္တိ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝဒတော ဒူတဿ ကပ္ပိယေန ¶ ကမ္မေန ဝေယျာဝစ္စကရော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော ဝုတ္တော အာဂမနဿ သုဒ္ဓတ္တာ၊ အာဂမနဿာပိ အသုဒ္ဓိယံ ပန ကပ္ပိယေနာပိ ကမ္မေန ဝေယျာဝစ္စကရော န နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗောတိ အတ္ထေဝ အာဂမနဿ သုဒ္ဓိအသုဒ္ဓီသု ပယောဇနံ။ ကထံ ပန ဒူတဝစနေန အာဂမနသုဒ္ဓိ ဝိညာယတီတိ? နာယံ ဘာရော။ ဒူတေန ဟိ အကပ္ပိယဝေါဟာရေနေဝ ဝုတ္တေ ဧဝ အာဂမနသုဒ္ဓိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ န ဣတရထာ၊ တတ္ထ စ တဿ ဝစနက္ကမေန ပုစ္ဆိတွာ စ ယုတ္တိအာဒီဟိ စ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ဣဓာပိ ဟိ သိက္ခာပဒေ ‘‘စီဝရစေတာပန္နံ အာဘတ’’န္တိ ဒူတဝစနေနေဝ စီဝရံ ကိဏိတွာ ဒါတုံ ပေသိတဘာဝေါ ဝိညာယတိ။ ယဒိ ဟိ သဗ္ဗထာ အာဂမနသုဒ္ဓိ န ဝိညာယတိ၊ ပဋိက္ခေပေါ ဧဝ ကတ္တဗ္ဗောတိ။

ပါဠိယဉ္စ ‘‘စီဝရဉ္စ ခေါ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာ’’တိအာဒိ ဒူတဝစနဿ အကပ္ပိယတ္တေပိ အာဂမနသုဒ္ဓိယာ သတိ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧသော ခေါ…ပေ… န ဝတ္တဗ္ဗော ‘တဿ ဒေဟီ’’’တိအာဒိ အကပ္ပိယဝတ္ထုသာဒိယနပရိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘သညတ္တော’’တိအာဒိ ‘‘ဧဝံ ဒူတေန ပုန ဝုတ္တေ ဧဝ စောဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဣတရထာ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗော ‘ဒေဟိ မေ စီဝရံ…ပေ… စေတာပေဟိ မေ စီဝရ’’’န္တိ ဣဒံ ဒူတေနာဘတရူပိယံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ အတ္တနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကတ္တာဝ ‘‘ဒေဟိ မေ စီဝရံ…ပေ… စေတာပေဟိ မေ စီဝရ’’န္တိ ဝဒန္တော ရူပိယဿ ပကတတ္တာ တေန ရူပိယေန ပရိဝတ္တေတွာ ‘‘ဒေဟိ စေတာပေဟီ’’တိ ရူပိယသံဝေါဟာရံ သမာပဇ္ဇန္တော နာမ ဟောတီတိ တံ ဒေါသံ ဒူရတော ပရိဝဇ္ဇေတုံ ဝုတ္တံ ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏေန သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဿဋ္ဌရူပိယေ ဝိယ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗော ဣမံ ဝါ ဣမံ ဝါ အာဟရာ’’တိ။ တသ္မာ န ဣဒံ ဝိညတ္တိဒေါသံ ပရိဝဇ္ဇေတုံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ‘‘အတ္ထော မေ၊ အာဝုသော၊ စီဝရေနာ’’တိပိ အဝတ္တဗ္ဗတာပသင်္ဂတော၊ တေနေဝ ဒူတနိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ရူပိယသံဝေါဟာရသင်္ကာဘာဝတော အညံ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတွာပိ အာဟရာပေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ ‘‘ဒူတေန ဌပိတရူပိယေန စေတာပေတွာ စီဝရံ အာဟရာပေဟီ’’တိ အဝတွာ ကေဝလံ ‘‘စီဝရံ အာဟရာပေဟီ’’တိ ဧဝံ အာဟရာပေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဌာနံ ဘဉ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ဌာနန္တိ ဌိတိယာ စ ကာရဏဿ စ နာမံ၊ တသ္မာ အာသနေ နိသီဒနေန ဌာနမ္ပိ ကုပ္ပတိ၊ အာဂတကာရဏမ္ပိ တေသံ န ဝိညာယတိ။ ဌိတံ ပန အကောပေတွာ အာမိသပဋိဂ္ဂဟဏာဒီသု အာဂတကာရဏမေဝ ဘဉ္ဇတိ၊ န ဌာနံ။ တေနာဟ ‘‘အာဂတကာရဏံ ဘဉ္ဇတီ’’တိ ¶ ။ ကေစိ ပန ‘‘အာမိသပဋိဂ္ဂဟဏာဒိနာ ဌာနမ္ပိ ဘဉ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ။

ယတဿ ¶ စီဝရစေတာပန္နန္တိအာဒိ ယေန အတ္တနာ ဝေယျာဝစ္စကရော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ စီဝရဉ္စ အနိပ္ဖာဒိတံ၊ တဿ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိဒဿနံ။ ဧဝံ ဘိက္ခုနာ ဝတ္ထုသာမိကာနံ ဝုတ္တေ တေ စောဒေတွာ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ ‘‘သာမိကာ စောဒေတွာ ဒေန္တီ’’တိ အနာပတ္တိယံ ဝုတ္တတ္တာ။ တေန စ ယော သယံ အစောဒေတွာ ဥပါသကာဒီဟိ ပရိယာယေန ဝတွာ စောဒါပေတိ၊ တေသု သတ္တက္ခတ္တုမ္ပိ စောဒေတွာ စီဝရံ ဒါပေန္တေသု တဿ အနာပတ္တိ သိဒ္ဓါ ဟောတိ သိက္ခာပဒဿ အနာဏတ္တိကတ္တာ။

ကေနစိ အနိဒ္ဒိဋ္ဌော အတ္တနော မုခေနေဝ ဗျာဝဋဘာဝံ ဝေယျာဝစ္စကရတ္တံ ပတ္တော မုခဝေဝဋိကော။ ‘‘အဝိစာရေတုကာမတာယာ’’တိ ဣမိနာ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဒါတုံ အနိစ္ဆန္တာ အရိယာပိ ဝဉ္စနာဓိပ္ပာယံ ဝိနာ ဝေါဟာရတော နတ္ထီတိ ဝဒန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိဝတ္ထုမှိ (မဟာဝ။ ၂၉၉) ဝုတ္တံ ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိဝစနမေဝ (မဟာဝ။ ၂၉၉) မေဏ္ဍကသိက္ခာပဒံ နာမ။ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေတိ ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ၊ အနိဒ္ဒိဋ္ဌေ ဝါတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္ထ စ စောဒနာယ ပမာဏံ နတ္ထီ’’တိအာဒိ။

သယံ အာဟရိတွာ ဒဒန္တေသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယာ’’တိ ဣမိနာ စီဝရတ္ထာယေဝ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ ဝတ္ထုသာမိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကဘေဒေသုပိ ပိဏ္ဍပါတာဒီနမ္ပိ အတ္ထာယ ဒိန္နေ စ ဌာနစောဒနာဒိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

‘‘သင်္ဃံ ဝါ…ပေ… အနာမသိတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သင်္ဃဿ ဝိဟာရတ္ထာယ ဒေမာ’’တိအာဒိနာ အာမသိတွာ ဝဒန္တေသု ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗမေဝ။ ‘‘သင်္ဃော သမ္ပဋိစ္ဆတီ’’တိ ဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဂဏာဒီသုပိ သင်္ဃဿတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆန္တေသုပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၅၃၇-၅၃၉) ဝုတ္တံ၊ တံ န ယုတ္တံ သင်္ဃစေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ ဒုက္ကဋဿ ဝုတ္တတ္တာ။ စောဒေတီတိ တဿ ဒေါသာဘာဝံ ဉတွာပိ ကောဓေန ဝါ လောဘေန ဝါ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ စောဒေတိ။ သော ဧဝ ဟိ မုသာဝါဒါဒိပစ္စယာ ပါစိတ္တိယဒုက္ကဋာဒိအာပတ္တီဟိ သာပတ္တိကော ဟောတိ၊ ဂီဝါတိသညာယ ပန ဝတွာ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဉတွာ ဝိရမန္တဿ နတ္ထိ အာပတ္တိ။

တဠာကံ ¶ ¶ ခေတ္တေ ပဝိဋ္ဌတ္တာ ‘‘န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ စတ္တာရော ပစ္စယေ သင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူတိ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စတုပစ္စယပရိဘောဂတ္ထာယ တဠာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃော စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ တဠာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣတော တဠာကတော ဥပ္ပန္နေ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒဉ္စ သင်္ဃဿ ပရိဘောဂတ္ထာယ ဒိယျမာနညေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပန ဧဝမ္ပိ ဒိန္နံ တဠာကခေတ္တာဒိ န ဝဋ္ဋတိ။ သုဒ္ဓစိတ္တဿ ပန ဥဒကပရိဘောဂတ္ထံ ကူပပေါက္ခရဏီအာဒယော ဝဋ္ဋန္တိ။ ‘‘သင်္ဃဿ တဠာကံ အတ္ထိ၊ တံ ကထ’’န္တိ ဟိ အာဒိနာ သဗ္ဗတ္ထ သင်္ဃဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထေတိ ဝသေ။

‘‘ဌပေထာတိ ဝုတ္တေ’’တိ ဣဒံ သာမီစိဝသေန ဝုတ္တံ၊ အဝုတ္တေပိ ဌပေန္တဿ ဒေါသော နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒကံ ဝါရေတုံ လဗ္ဘတီ’’တိ။ သဿကာလေပိ တာသေတွာ မုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အမုဉ္စတော ပန ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ပုန ဒေတီတိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ပုန ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိနာ ‘‘ယေန ကေနစိ ဣဿရေန ‘ပရိစ္စတ္တမိဒံ ဘိက္ခူဟိ၊ အဿာမိက’န္တိသညာယ အတ္တနာ ဂဟေတွာ ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒဿေတိ။ ကပ္ပိယဝေါဟာရေပိ ဝိနိစ္ဆယံ ဝက္ခာမာတိ ပါဌသေသော။

ဥဒကဝသေနာတိ ဥဒကပရိဘောဂတ္ထံ။ ‘‘သုဒ္ဓစိတ္တာန’’န္တိ ဣဒံ သဟတ္ထေန စ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန စ ကရောန္တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သဿသမ္ပာဒနတ္ထန္တိ ဧဝံ အသုဒ္ဓစိတ္တာနမ္ပိ ပန သယံ အကတွာ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန အာဏာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ‘‘ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ သဟတ္ထာဒိနာ ကတတဠာကတ္တာ ‘‘အသာရုပ္ပ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဌပေန္တဿ၊ ပန တံ ပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿပိ ဝါ သင်္ဃဿ အာပတ္တိ န ဝိညာယတိ၊ အဋ္ဌကထာပမာဏေန ဝါ ဧတ္ထ အာပတ္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ လဇ္ဇိဘိက္ခုနာတိ လဇ္ဇိနာပိ၊ ပဂေဝ အလဇ္ဇိနာ မတ္တိကုဒ္ဓရဏာဒီသု ကာရာပိတေသူတိ အဓိပ္ပာယော။ နဝသဿေတိ အကတပုဗ္ဗေ ကေဒါရေ။ ‘‘ကဟာပဏေ’’တိ ဣမိနာ ဓညုဋ္ဌာပနေ တဿေဝ အကပ္ပိယန္တိ ဒဿေတိ၊ ဓညုဋ္ဌာပနေ စဿ ပယောဂေပိ ဒုက္ကဋမေဝ၊ န ကဟာပဏုဋ္ဌာပနေ ဝိယ။

‘‘ကသထ ဝပထာ’’တိ ဝစနေ သဗ္ဗေသမ္ပိ အကပ္ပိယံ သိယာတိ အာဟ ‘‘အဝတွာ’’တိ။ ဧတ္တကော နာမ ဘာဂေါတိ ဧတ္ထ ဧတ္တကော ကဟာပဏောတိ ဣဒမ္ပိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တထာ ဝုတ္တေပိ ဟိ တဒါ ကဟာပဏာနံ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ¶ အာယတိံ ဥပ္ပန္နံ အညေသံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘တဿေဝ တံ အကပ္ပိယ’’န္တိ။ တဿ ပန သဗ္ဗပယောဂေသု၊ ပရိဘောဂေသုပိ ဒုက္ကဋံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဓညပရိဘောဂေ ဧဝ အာပတ္တိ၊ န ပုဗ္ဗပယောဂေ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ ယေန မိနနရက္ခဏာဒိပယောဂေန ပစ္ဆာ ဓညပရိဘောဂေ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ တဿ ပယောဂဿ ကရဏေ အနာပတ္တိယာ အယုတ္တတ္တာ။ ပရိယာယကထာယ ပန သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တိ။ တေနေဝ ‘‘ဧတ္တကေဟိ ဝီဟီဟိ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အာဟရထာ’’တိ နိယမဝစနေ အကပ္ပိယံ ¶ ဝုတ္တံ၊ ကဟာပဏဝိစာရဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝတ္ထု စ ဧဝရူပံ နာမ သံဝိဇ္ဇတိ၊ ကပ္ပိယကာရကော နတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိအာဒိဝစနဉ္စေတ္ထ သာဓကံ။

ဝနံ ဒမ္မိ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ နိဝါသဋ္ဌာနတ္တာ ပုဂ္ဂလဿာပိ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သီမံ ဒေမာတိ ဝိဟာရသီမာဒိသာဓာရဏဝစနေန ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဝေယျာဝစ္စကရ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တေပိ ပုဂ္ဂလဿပိ ဒါသံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာရာမိက’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၁၉၊ မဟာဝ။ ၂၇၀) ဝိသေသေတွာ အနုညာတတ္တာ၊ တဉ္စ ခေါ ပိလိန္ဒဝစ္ဆေန ဂဟိတပရိဘုတ္တက္ကမေန၊ န ဂဟဋ္ဌာနံ ဒါသပရိဘောဂက္ကမေန။ ခေတ္တာဒယော ပန သဗ္ဗေ သင်္ဃဿေဝ ဝဋ္ဋန္တိ ပါဠိယံ ပုဂ္ဂလိကဝသေန ဂဟေတုံ အနနုညာတတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိဟာရဿ ဒေမာတိ သင်္ဃိကဝိဟာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ခေတ္တဝတ္ထုပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ ၁၉၄) သုတ္တန္တေသု အာဂတပဋိက္ခေပေါ ဘဂဝတာ အာပတ္တိယာပိ ဟေတုဘာဝေန ကတောတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ဇာနန္တေဟိ သင်္ဂီတိမဟာထေရေဟိ ခေတ္တပဋိဂ္ဂဟဏာဒိနိဿိတော အယံ သဗ္ဗောပိ ပါဠိမုတ္တဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ ကပ္ပိယကာရကဿ နိဒ္ဒိဋ္ဌဘာဝေါ၊ ဒူတေန အပ္ပိတတာ၊ တတုတ္တရိ ဝါယာမော၊ တေန ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

၅၄၂။ ဒုတိယဿ ¶ ¶ ပဌမေ ပါဠိယံ ကောသိယကာရကေတိ ကောသကာရကပါဏာနံ ကောသတော နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ကောသိယေန သုတ္တေန ဝတ္ထာဒိံ ကရောန္တေ။ သင်္ဃာတန္တိ ဝိနာသံ။

၅၄၄။ ‘‘အဝါယိမ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝါယိတွာ ကရဏေ အနာပတ္တိ။ မိဿေတွာတိ ဧဠကလောမေဟိ မိဿေတွာ။ ပဋိလာဘေနာတိ ပရိနိဋ္ဌာနေန ‘‘ပရိယောသာပေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၅၄၅) ဝုတ္တတ္တာ၊ ကောသိယမိဿကတာ၊ အတ္တနော အတ္ထာယ သန္ထတဿ ကရဏကာရာပနံ၊ ပဋိလာဘော စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ကောသိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၄၇-၅၅၂။ ဒုတိယဉ္စ တတိယဉ္စ ဥတ္တာနမေဝ။ တတ္ထ ပန ဩဒါတာဒိမိဿကသညာယ သုဒ္ဓကာဠကာနညေဝ သန္ထတဿ ကရဏဝသေန စေတ္ထ ဒွေဘာဂတော အဓိကေသု သုဒ္ဓကာဠကေသု အနဓိကသညာယ သန္ထတဿ ကရဏဝသေန စ အစိတ္တကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၅၅၇။ စတုတ္ထေ ဟဒ ကရီသုဿဂ္ဂေ၊ မိဟ သေစနေတိ ဓာတုအတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဝစ္စမ္ပိ ပဿာဝမ္ပိ ကရောန္တီ’’တိ။ ဦနကဆဗ္ဗဿေသု အတိရေကဆဗ္ဗဿသင်္ကိတာဒိဝသေနေတ္ထ အစိတ္တကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၆၅။ ပဉ္စမေ ¶ ¶ တတ္ထ သန္ဒိဿိဿတီတိ သကာယ ကတိကာယ အယုတ္တကာရိတာဝသေန ဝိညူဟိ သန္ဒိဿိဿတီတိ အတ္ထော။ အရညကင်္ဂါဒီနိ တီဏိ ပါဠိယံ သေနာသနာဒိပစ္စယတ္တယဿ အာဒိအင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ သေသာနိပိ တေ သမာဒိယိံသု ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၅၆၆။ ပိဟယန္တာတိ ပတ္ထယန္တာ။ သန္ထတဿ အဝါယိမတ္တာ၊ သေနာသနပရိက္ခာရတ္တာ စ စီဝရတာ၊ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗတာ စ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘စတုတ္ထစီဝရသညိတာယာ’’တိ၊ ဝိပလ္လာသသညာယာတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘ဣဒံ နိသီဒနသန္ထတံ နာမ နဝသု စီဝရေသု နိသီဒနစီဝရမေဝ၊ နာညံ။ နိသီဒနသိက္ခာပဒေပိ (ပါစိ။ ၅၃၁ အာဒယော) ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဝိယ ‘နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတီ’တိ စ အဋ္ဌကထာယဉ္စဿ ‘သန္ထတသဒိသံ သန္ထရိတွာ ဧကသ္မိံ အန္တေ သုဂတဝိဒတ္ထိယာ ဝိဒတ္ထိမတ္တေ ပဒေသေ ဒွီသု ဌာနေသု ဖာလေတွာ တိဿော ဒသာ ကရီယန္တိ၊ တာဟိ ဒသာဟိ သဒသံ နာမ ဝုစ္စတီ’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၃၁) စ ဝုတ္တတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ဣဓ ပမာဏနိယမဿ အဝုတ္တတ္တာ၊ သန္ထတဿ စ အဝါယိမစီဝရတ္တာ၊ အဓိဋ္ဌာနုပဂတ္တာဘာဝါ အဋ္ဌကထာယံ အဝုတ္တတ္တာ စ။ နိသီဒနစီဝရံ ပန ဆန္နံ စီဝရာနံ ခဏ္ဍပိလောတိကာနိ ပမာဏယုတ္တမေဝ သန္ထရိတွာ သန္ထတံ ဝိယ ကရောန္တိ။ တေနေဝ ‘‘သန္ထတသဒိသ’’န္တိ သဒိသဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ တသ္မာ တဒေဝ စီဝရံ အဓိဋ္ဌာနုပဂဉ္စ၊ န ဣဒန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၅၆၇။ သုဂတဝိဒတ္ထိကံ အနာဒါယ အာဒိယန္တိသညာယ၊ သုဂတဝိဒတ္ထိဦနေ အနူနန္တိသညာယ စ ဝသေနေတ္ထ အစိတ္တကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိတာနာဒီနညေဝ အတ္ထာယ ကရဏေ အနာပတ္တိဝစနတော နိပဇ္ဇနတ္ထာယ ကရောတောပိ အာပတ္တိ ဧဝ။ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကောသိယေသု သုဒ္ဓကာဠကာနဉ္စ ဝတ္ထူနံ အကပ္ပိယတ္တာ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၄၅၊ ၅၅၀) တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တံ၊ ဣတရေသု ပန ဒွီသု ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စတုတ္ထေ အညဿတ္ထာယ ကရဏေပိ အနာပတ္တိ၊ ပဉ္စမေ တတ္ထ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိဿဋ္ဌဒါနဝစနတော ပန ဂဟဏေ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ပရိဘုဉ္ဇနေ စ ဝိဇဋေတွာ ကပ္ပိယဝသေန ကတေ န ဒေါသော။

နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၇၂။ ဆဋ္ဌေ ¶ ¶ ပါဠိယံ ‘‘အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿာ’’တိ ဣဒံ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တံ။ နိဝါသဋ္ဌာနေ လဒ္ဓါနိပိ တိယောဇနတော ပရံ ဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အသန္တေ ဟာရကေတိ အနုရူပတော ဝုတ္တံ။ သန္တေပိ ဟာရကေ ဟရတော နတ္ထိ ဒေါသော။ အာပတ္တိယေဝါတိ အနာဏတ္တေန ဟဋတ္တာ။ ပက္ခဒွယဿပိ ကာရဏမာဟ ‘‘သဥဿာဟတ္တာ’’တိ၊ အနုပရတဂမနိစ္ဆတ္တာတိ အတ္ထော။ သုဒ္ဓစိတ္တပက္ခဿေဝ ကာရဏမာဟ ‘‘အစိတ္တကတ္တာ’’တိ။ န သမေတီတိ ‘‘အနာပတ္တိ၊ အညံ ဟရာပေတီ’’တိ ဧတ္တကဿေဝ ပရိဟရဏေ ဝုတ္တတ္တာ။ အဂစ္ဆန္တေတိ ဌိတေ။ ဟေဋ္ဌာတိ ဘူမိယာ။

၅၇၅။ တံ ဟရန္တဿာတိ ပဌမံ ပဋိလာဘဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ တိယောဇနတော ဥဒ္ဓံ ဟရန္တဿာတိ အတ္ထော။ တထာ ဟရန္တဿ ဟိ စောရေဟိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ပုန ဒိန္နဋ္ဌာနတော တိယောဇနံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ ပန ‘‘မာတိကာဋ္ဌကထာယံ အင်္ဂေသု ‘ပဌမပ္ပဋိလာဘော’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဒုတိယပဋိလာဘဋ္ဌာနတော တိယောဇနာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ ဒုတိယပဋိလာဘဿာပိ ပဋိလာဘဋ္ဌာနေ ပဝိသနတော ဝါသတ္ထာယ ဂမနဋ္ဌာနတော ပုန ဂမနေ ဝိယ။ ကာယဗန္ဓနာဒီနန္တိ ဒွိပဋလကာယဗန္ဓနာဒီနံ အန္တရေ ပက္ခိတ္တံ ပသိဗ္ဗကေ ပက္ခိတ္တသဒိသံ၊ န ကတဘဏ္ဍန္တိ ဝုတ္တံ၊ တထာ နိဓာနမုခန္တိ။ အကတဘဏ္ဍတာ၊ ပဌမပ္ပဋိလာဘော၊ တိယောဇနာတိက္ကမနံ၊ အာဟရဏပစ္စာဟရဏံ၊ အဝါသာဓိပ္ပာယတာတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ဧဠကလောမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၈၁။ သတ္တမေ ပါဠိယံ အနာပတ္တိဝါရေ အပရိဘုတ္တံ ကတဘဏ္ဍံ ဓောဝါပေတီတိ ဧတ္ထ ပရိဘုတ္တဿ ကမ္ဗလာဒိကတဘဏ္ဍဿ ဓောဝါပနံ ပုရာဏစီဝရဓောဝါပနသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိကရန္တိ တန္နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘အပရိဘုတ္တံ ကတဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၈၃-၄။ အဋ္ဌမေ ¶ ¶ သုဝဏ္ဏမယကဟာပဏေန ကဟာပဏောပိ ရဇတေ ဧဝ သင်္ဂယှတီတိ အာဟ ‘‘သောဝဏ္ဏမယော ဝါ’’တိ။ ရူပိယမယော ဝါတိ ရဇတေန ရူပံ သမုဋ္ဌပေတွာ ကတကဟာပဏော။ ပါကတိကော နာမ ဧတရဟိ ပကတိကဟာပဏော။

ဣစ္စေတံ သဗ္ဗမ္ပီတိ သိက္ခာပဒေန၊ ဝိဘင်္ဂေန စ ဝုတ္တံ သဗ္ဗမ္ပိ နိဒဿေတိ။ တဿ စတုဗ္ဗိဓံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထူတိ ဣမိနာဝ သမ္ဗန္ဓော၊ န ပန အနန္တရေန ‘‘ရဇတ’’န္တိ ပဒေန။ ဣဒါနိ တံ စတုဗ္ဗိဓံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ သရူပတော ဒဿေန္တော ‘‘ရဇတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဟေဋ္ဌာ ရဇတမာသကောဝ ဝုတ္တော၊ န ကေဝလံ ရဇတံ၊ တထာပိ သိက္ခာပဒေ ‘‘ဇာတရူပရဇတ’’န္တိ ပဒေနေဝ ဝုတ္တန္တိ တမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘‘ရဇတ’’န္တိ ဣဒံ ဝိသုံ ဝုတ္တံ။ ပဒဘာဇနေ ပန မာတိကာပဒေနေဝ သိဒ္ဓတ္တာ တံ အဝတွာ တေန သဟ သင်္ဂယှမာနမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ရဇတံ နာမ ကဟာပဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇာတရူပမာသကောတိ သုဝဏ္ဏမယကဟာပဏော။ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေါတိ ‘‘ရူပိယမယော ဝါ ပါကတိကော ဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေါ။ ပဋောဝ ပဋကော၊ ဝတ္ထံ။ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ပဋိဂ္ဂါဟကဿေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ၊ ပရိဘောဂေ ပန ပဉ္စသဟဓမ္မိကေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတာနံ ဓညဝိရဟိတမုတ္တာဒီနံ ကာရဏာ ဥပ္ပန္နပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇန္တာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကေစိ ပန ‘‘ဓညမ္ပိ ပဉ္စသဟဓမ္မိကေဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ မုတ္တာဒိခေတ္တာဒိ ဝိယ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကေဝလံ သင်္ဃိကဘူမိယံ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန စ ဥပ္ပန္နဿ ဓညဿ ဝိစာရဏမေဝ သန္ဓာယ ‘တဿေဝေတံ အကပ္ပိယ’န္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ဧကော သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါတိအာဒိ ရူပိယေ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ ပဝတ္တနာကာရံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ‘‘ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဒဿေတုံ။ ‘‘ဣဓ နိက္ခိပါဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ဥဂ္ဂဏှာပနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဣဓ နိက္ခိပါဟီတိ န ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ ကပ္ပိယဉ္စ…ပေ… ဟောတီတိ ယသ္မာ အသာဒိတတ္တာ တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယာ ဝဋ္ဋန္တိ၊ တသ္မာ ကပ္ပိယံ နိဿာယ ဌိတံ။ ယသ္မာ ပန ဒုဗ္ဗိစာရဏာယ သတိ တတော ဥပ္ပန္နမ္ပိ န ကပ္ပတိ၊ တသ္မာ အကပ္ပိယံ နိဿာယ ဌိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘န တေန ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ စေတာပိတ’’န္တိ ဣမိနာ စေတာပိတံ စေ၊ နတ္ထိ ပရိဘောဂူပါယော ဥဂ္ဂဟေတွာ အနိဿဋ္ဌရူပိယေန စေတာပိတတ္တာ။ ဤဒိသဉှိ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဿဇ္ဇနံ ကတွာဝ ဆဍ္ဍေတွာ ပါစိတ္တိယံ ဒေသေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ကေစိ ¶ ပန ‘‘ယသ္မာ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာပိ စေတာပိတံ ¶ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ သင်္ဃေ နိဿဋ္ဌံ ကပ္ပိယကာရကေဟိ နိဿဋ္ဌရူပိယံ ပရိဝတ္တေတွာ အာနီတကပ္ပိယဘဏ္ဍသဒိသံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝိနာဝ ဥပါယံ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပတ္တစတုက္ကာဒိကထာယ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၉) န သမေတိ။ တတ္ထ ရူပိယေန ပရိဝတ္တိတပတ္တဿ အပရိဘောဂေါဝ ဒဿိတော၊ န နိဿဇ္ဇနဝိဓာနန္တိ။ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတွာတိ ကပ္ပိယကာရကေဟိ ဝဍ္ဎိယာ ပယောဇနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အကပ္ပိယန္တိ တေန ဝတ္ထုနာ ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ။

၅၈၅။ ‘‘ပတိတောကာသံ အသမန္နာဟရန္တေနာ’’တိ ဣဒံ နိရပေက္ခဘာဝဒဿနပရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အသန္တသမ္ဘာဝနာယာတိ ပရိယာယာဒိနာ အဘူတာရောစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ထေယျပရိဘောဂေါတိ ပစ္စယသာမိနာ ဘဂဝတာ အနနုညာတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဣဏပရိဘောဂေါတိ ဘဂဝတာ အနုညာတမ္ပိ ကတ္တဗ္ဗံ အကတွာ ပရိဘုဉ္ဇနတော ဝုတ္တံ၊ တေန စ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ ဝိပဇ္ဇတီတိ ဒဿေတိ။ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေတိ ကာယတော မောစေတွာ မောစေတွာ ပရိဘောဂေ။ ပစ္ဆိမယာမေသု ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဟိယျော ယံ မယာ စီဝရံ ပရိဘုတ္တ’’န္တိအာဒိနာပိ အတီတပစ္စဝေက္ခဏာ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေတိ ဥဒကပတနဋ္ဌာနတော အန္တောပဝေသနေသု၊ နိသီဒနသယနေသု စ။ သတိပစ္စယတာ ဝဋ္ဋတီတိ ပစ္စဝေက္ခဏသတိယာ ပစ္စယတ္တံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ ပရိဘောဂေ စ ပစ္စဝေက္ခဏာသတိ အဝဿံ လဒ္ဓဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘သတိံ ကတွာ’’တိအာဒိ။ ကေစိ ပန ‘‘သတိပစ္စယတာ ပစ္စယေ သတိ ဘေသဇ္ဇပရိဘောဂဿ ကာရဏေ သတီ’’တိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တေသမ္ပိ ပစ္စယေ သတီတိ ပစ္စယသဗ္ဘာဝသလ္လက္ခဏေ သတီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော ပစ္စယသဗ္ဘာဝမတ္တေန သီလဿ အသုဇ္ဈနတော။ ‘‘ပရိဘောဂေ အကရောန္တဿေဝ အာပတ္တီ’’တိ ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလဿ ဘေဒေါ ဒဿိတော၊ န ပစ္စယသန္နိဿ္သိသီလဿ၊ တဿ အတီတပစ္စဝေက္ခဏာယ ဝိသုဇ္ဈနတော။ ဧတသ္မိံ၊ ပန သေသပစ္စယေသု စ ဣဏပရိဘောဂါဒိဝစနေန ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဿေဝ ဘေဒေါတိ ဧဝမိမေသံ နာနာကရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဿ ဝိသုဒ္ဓိံ ဒဿေတွာ တေနေဝ ပသင်္ဂေန သဗ္ဗာပိ ဝိသုဒ္ဓိယော ဒဿေတုံ ‘‘စတုဗ္ဗိဓာ ဟိ သုဒ္ဓီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုဇ္ဈတိ ¶ ဒေသနာဒီဟိ၊ သောဓီယတီတိ ဝါ သုဒ္ဓိ၊ စတုဗ္ဗိဓသီလံ။ တေနာဟ ‘‘ဒေသနာယ သုဇ္ဈနတော’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ ဒေသနာဂ္ဂဟဏေန ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဆိန္နမူလာနံ အဘိက္ခုတာပဋိညာပိ သင်္ဂဟိတာ။ ဆိန္နမူလာနမ္ပိ ဟိ ပါရာဇိကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနေန ဟေဋ္ဌာ ပရိရက္ခိတံ ဘိက္ခုသီလံ ဝိသုဒ္ဓံ နာမ ဟောတိ၊ တေန တေသံ မဂ္ဂပဋိလာဘောပိ သမ္ပဇ္ဇတိ။

ဒါတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒါယံ၊ တံ အာဒိယန္တီတိ ဒါယာဒါ။ သတ္တန္နံ သေက္ခာနန္တိ ဧတ္ထ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာပိ သင်္ဂဟိတာ တေသံ အာဏဏျပရိဘောဂဿ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေ သင်္ဂဟိတတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ¶ ။ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တန္တိ ‘‘ဓမ္မဒါယာဒါ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဝထ၊ မာ အာမိသဒါယာဒါ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၉) ပဝတ္တံ သုတ္တံ။ တတ္ထ မာ မေ အာမိသဒါယာဒါတိ ဧဝံ မေ-သဒ္ဒံ အာနေတွာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ တထာ ဝုတ္တတ္ထသာဓကံ ဟောတိ။

လဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါတိ ဓမ္မာမိသဝသေန မိဿဘာဝေါ။ အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေသု အာသင်္ကာ နာမ န ကာတဗ္ဗာ၊ ဒိဋ္ဌသုတာဒိကာရဏေ သတိ ဧဝ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ အတ္တနော ဘာရဘူတာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော။ သစေ န ဩရမတီတိ အဂတိဂမနေန ဓမ္မာမိသပရိဘောဂတော န ဩရမတိ။ ‘‘အာပတ္တိ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဣဒံ အလဇ္ဇီနံ ဓမ္မေန ဥပ္ပန္နပစ္စယံ၊ ဓမ္မကမ္မဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသမ္ပိ ဟိ ကုလဒူသနာဒိသမုပ္ပန္နပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇန္တာနံ၊ ဝဂ္ဂကမ္မာဒိံ ကရောန္တာနဉ္စ အာပတ္တိ ဧဝ။

‘‘ဓမ္မိယာဓမ္မိယပရိဘောဂေါ ပစ္စယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဟေဋ္ဌာ လဇ္ဇိပရိဘောဂေါ ပစ္စယဝသေန စ ဧကကမ္မာဒိဝသေန စ ဝုတ္တော ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ စောဒကစုဒိတကဘာဝေ ဌိတာ ဒွေ အလဇ္ဇိနော ဓမ္မပရိဘောဂမ္ပိ သန္ဓာယ ‘‘ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂါ ဟုတွာ ဇီဝထာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅-၃၈၆) ဝုတ္တာ တေသံ အညမညံ ဓမ္မာမိသပရိဘောဂေ ဝိရောဓာဘာဝါ။ လဇ္ဇီနမေဝ ဟိ အလဇ္ဇိနာ သဟ တဒုဘယပရိဘောဂါ န ဝဋ္ဋန္တီတိ။

ဓမ္မပရိဘောဂေါတိ ‘‘ဧကကမ္မံ ဧကုဒ္ဒေသော’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၅၅၊ ၉၂၊ ၁၇၂) ဝုတ္တသံဝါသော စေဝ နိဿယဂ္ဂဟဏဒါနာဒိကော သဗ္ဗော နိရာမိသပရိဘောဂေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗော ¶ ။ ‘‘န သော အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ လဇ္ဇိနော အလဇ္ဇိပဂ္ဂဟေ အာပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတရောပီတိ လဇ္ဇီပိ။ တဿာပိ အတ္တာနံ ပဂ္ဂဏှန္တဿ အလဇ္ဇိနော၊ ဣမိနာ စ လဇ္ဇိနော ဝဏ္ဏဘဏနာဒိလာဘံ ပဋိစ္စ အာမိသဂရုကတာယ ဝါ ဂေဟသိတပေမေန ဝါ တံ အလဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဏှန္တော လဇ္ဇီ သာသနံ အန္တရဓာပေတိ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ဂဟဋ္ဌာဒီသု ဥပတ္ထမ္ဘိတော အလဇ္ဇီ ဗလံ လဘိတွာ ပေသလေ အဘိဘဝိတွာ နစိရဿေဝ သာသနံ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ ကရောတီတိ။

‘‘ဓမ္မပရိဘောဂေါပိ တတ္ထ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ အာမိသပရိဘောဂတော ဓမ္မပရိဘောဂေါဝ ဂရုကော၊ တသ္မာ အတိဝိယ အလဇ္ဇိဝိဝေကေန ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဥဂ္ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အလဇ္ဇုဿန္နတာယ သာသနေ ဩသက္ကန္တေ၊ လဇ္ဇီသု စ အပ္ပဟောန္တေသု အလဇ္ဇိမ္ပိ ပကတတ္တံ ဂဏပူရကံ ¶ ဂဟေတွာ ဥပသမ္ပဒါဒိကရဏေန စေဝ ကေစိ အလဇ္ဇိနော ဓမ္မာမိသပရိဘောဂေန သင်္ဂဟေတွာ သေသာလဇ္ဇိဂဏဿ နိဂ္ဂဟေန စ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။

ကေစိ ပန ‘‘ကောဋိယံ ဌိတော ဂန္ထောတိ ဝုတ္တတ္တာ ဂန္ထပရိယာပုဏနမေဝ ဓမ္မပရိဘောဂေါ၊ န ဧကကမ္မာဒိ။ တသ္မာ အလဇ္ဇီဟိပိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထာဒိကံ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိ နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ ဧကကမ္မာဒီသု ဗဟူသု ဓမ္မပရိဘောဂေသု အလဇ္ဇိနာပိ သဒ္ဓိံ ကတ္တဗ္ဗာဝတ္ထာယုတ္တံ ဓမ္မပရိဘောဂံ ဒဿေတုံ ဣဓ နိဒဿနဝသေန ဂန္ထဿေဝ သမုဒ္ဓဋတ္တာ။ န ဟိ ဧကကမ္မာဒိကော ဝိဓိ ဓမ္မပရိဘောဂေါ န ဟောတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ အနာမိသတ္တာ ဓမ္မာမိသေသု အပရိယာပန္နဿ ကဿစိ အဘာဝါ။ တေနေဝ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဓမ္မပဋိသန္ဓာရကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၅၁)‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတဗ္ဗံ၊ ဓမ္မော ဝါစေတဗ္ဗော…ပေ… အဗ္ဘာနဝုဋ္ဌာနမာနတ္တပရိဝါသာ ဒါတဗ္ဗာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာရဟော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပဒါရဟော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော…ပေ… အယံ ဓမ္မပဋိသန္ဓာရော နာမာ’’တိ ဧဝံ သင်္ဃကမ္မာဒိပိ ဓမ္မကောဋ္ဌာသေ ဒဿိတံ။ တေသု ပန ဓမ္မကောဋ္ဌာသေသု ယံ ဂဏပူရဏာဒိဝသေန အလဇ္ဇိနော အပေက္ခိတွာ ဥပေါသထာဒိ ဝါ တေသံ သန္တိကာ ဓမ္မုဂ္ဂဟဏနိဿယဂ္ဂဟဏာဒိ ဝါ ကရီယတိ၊ တံ ဓမ္မော စေဝ ပရိဘောဂေါ စာတိ ဓမ္မပရိဘောဂေါတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧတံ တထာရူပပစ္စယံ ဝိနာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကရောန္တဿ အလဇ္ဇိပရိဘောဂေါ စ ဟောတိ ဒုက္ကဋဉ္စ။ ယံ ပန အလဇ္ဇိသတံ အနပေက္ခိတွာ တဇ္ဇနီယာဒိနိဂ္ဂဟကမ္မံ ¶ ဝါ ပရိဝါသာဒိဥပကာရကမ္မံ ဝါ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒါနာဒိ ဝါ ကရီယတိ၊ တံ ဓမ္မော ဧဝ၊ နော ပရိဘောဂေါ။ ဧတံ အနုရူပါနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာမိသဒါနံ ဝိယ အာပတ္တိ နတ္ထိ။ နိဿယဒါနမ္ပိ တေရသသမ္မုတိဒါနာဒိ စ ဝတ္တပဋိဝတ္တသာဒိယနာဒိပရိဘောဂဿာပိ ဟေတုတ္တာ န ဝဋ္ဋတိ။

ယော ပန မဟာအလဇ္ဇီ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထု သာသနံ ကရောတိ၊ တဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဥပသမ္ပဒါဒိဥပကာရကမ္မမ္ပိ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒါနာဒိ စ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိ ဧဝ ဟောတိ၊ နိဂ္ဂဟကမ္မမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ တေနေဝ အလဇ္ဇိပဂ္ဂဟောပိ ပဋိက္ခိတ္တော။ ဓမ္မာမိသပရိဘောဂဝိဝဇ္ဇနေနာပိ ဟိ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟော အဓိပ္ပေတော၊ သော စ ပေသလာနံ ဖာသုဝိဟာရသဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိဝိနယာနုဂ္ဂဟာဒိအတ္ထာယ ဧတဒတ္ထတ္တာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ။ တသ္မာ ယံ ယံ ဒုမ္မင်္ကူနံ ဥပတ္ထမ္ဘာယ ပေသလာနံ အဖာသုဝိဟာရာယ သဒ္ဓမ္မပရိဟာနာဒိအတ္ထာယ ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ပရိဘောဂေါ ဝါ ဟောတု အပရိဘောဂေါ ဝါ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ကရောန္တာ သာသနံ အန္တရဓာပေန္တိ၊ အာပတ္တိဉ္စ အာပဇ္ဇန္တိ။ ဓမ္မာမိသပရိဘောဂေသု စေတ္ထ အလဇ္ဇီဟိ ဧကကမ္မာဒိဓမ္မပရိဘောဂေါ ဧဝ ပေသလာနံ အဖာသုဝိဟာရသဒ္ဓမ္မပရိဟာနာဒိအတ္ထာယ ဟောတိ၊ န တထာ အာမိသပရိဘောဂေါ။ န ဟိ အလဇ္ဇီနံ ပစ္စယပရိဘောဂမတ္တေန ပေသလာနံ အဖာသုဝိဟာရာဒိ ဟောတိ၊ ယထာဝုတ္တဓမ္မပရိဘောဂေန ပန ဟောတိ ¶ ၊ တပ္ပရိဝဇ္ဇနေန စ ဖာသုဝိဟာရာဒယော။ တထာ ဟိ ကတသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမာ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလာ ဥပေါသထာဒီသု ပဝိဋ္ဌာ ‘‘တုမှေ ကာယဒွါရေ၊ ဝစီဒွါရေ စ ဝီတိက္ကမံ ကရောထာ’’တိအာဒိနာ ဘိက္ခူဟိ ဝတ္တဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ ယထာ ဝိနယဉ္စ အတိဋ္ဌန္တာ သင်္ဃတော ဗဟိကရဏာဒိဝသေန သုဋ္ဌု နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ၊ တထာ အကတွာ တေဟိ သဟ သံဝသန္တာပိ အလဇ္ဇိနောဝ ဟောန္တိ ‘‘ဧကောပိ အလဇ္ဇီ အလဇ္ဇိသတမ္ပိ ကရောတီ’’တိအာဒိဝစနတော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈၅)။ ယဒိ ဟိ တေ ဧဝံ န နိဂ္ဂဟိတာ သိယုံ၊ သင်္ဃေ ကလဟာဒိံ ဝဍ္ဎေတွာ ဥပေါသထာဒိသာမဂ္ဂီကမ္မပဋိဗာဟနာဒိနာ ပေသလာနံ အဖာသုံ ကတွာ ကမေန တေ ဒေဝဒတ္တဝဇ္ဇိပုတ္တကာဒယော ဝိယ ပရိသံ ဝဍ္ဎေတွာ အတ္တနော ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ ဓမ္မတော ဝိနယတော ဒီပေန္တာ သင်္ဃဘေဒါဒိမ္ပိ ကတွာ နစိရဿေဝ သာသနံ အန္တရဓာပေယျုံ၊ တေသု ပန သင်္ဃတော ဗဟိကရဏာဒိဝသေန နိဂ္ဂဟိတေသု သဗ္ဗောပါယံ ဥပဒ္ဒဝေါ န ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ဒုဿီလပုဂ္ဂလေ ¶ နိဿာယ ဥပေါသထော န တိဋ္ဌတိ၊ ပဝါရဏာ န တိဋ္ဌတိ၊ သင်္ဃကမ္မာနိ နပ္ပဝတ္တန္တိ၊ သာမဂ္ဂီ န ဟောတိ…ပေ… ဒုဿီလေသု ပန နိဂ္ဂဟိတေသု သဗ္ဗောပိ အယံ ဥပဒ္ဒဝေါ န ဟောတိ၊ တတော ပေသလာ ဘိက္ခူ ဖာသု ဝိဟရန္တီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၉)။

တသ္မာ ဧကကမ္မာဒိဓမ္မပရိဘောဂေါဝ အာမိသပရိဘောဂတောပိ အတိဝိယ အလဇ္ဇိဝိဝေကေန ကာတဗ္ဗော၊ အာပတ္တိကရော စ သဒ္ဓမ္မပရိဟာနိဟေတုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစ ဥပေါသထော န တိဋ္ဌတိ၊ ပဝါရဏာ န တိဋ္ဌတိ၊ သင်္ဃကမ္မာနိ နပ္ပဝတ္တန္တီတိ ဧဝံ အလဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိံ သင်္ဃကမ္မာကရဏဿ အဋ္ဌကထာယံ ပကာသိတတ္တာပိ စေတံ သိဇ္ဈတိ၊ တထာ ပရိဝတ္တလိင်္ဂဿ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂစ္ဆန္တဿ ပဋိပတ္တိကထာယံ ‘‘အာရာဓိကာ စ ဟောန္တိ သင်္ဂါဟိကာ လဇ္ဇိနိယော၊ တာ ကောပေတွာ အညတ္ထ န ဂန္တဗ္ဗံ။ ဂစ္ဆတိ စေ၊ ဂါမန္တရနဒီပါရရတ္တိဝိပ္ပဝါသဂဏဩဟီယနာပတ္တီဟိ န မုစ္စတိ…ပေ… အလဇ္ဇိနိယော ဟောန္တိ၊ သင်္ဂဟံ ပန ကရောန္တိ၊ တာပိ ပရိစ္စဇိတွာ အညတ္ထ ဂန္တုံ လဗ္ဘတီ’’တိ ဧဝံ အလဇ္ဇိနီသု ဒုတိယိကာဂဟဏာဒီသု သံဝါသာပတ္တိပရိဟာရာယ နဒီပါရဂမနာဒိဂရုကာပတ္တိဋ္ဌာနာနံ အနုညာတတ္တာ တတောပိ အလဇ္ဇိသံဝါသာပတ္တိ ဧဝ သဒ္ဓမ္မပရိဟာနိဟေတုတော ဂရုကတရာတိ ဝိညာယတိ။ န ဟိ လဟုကာပတ္တိဋ္ဌာနံ၊ အနာပတ္တိဋ္ဌာနံ ဝါ ပရိဟရိတုံ ဂရုကာပတ္တိဋ္ဌာနဝီတိက္ကမံ အာစရိယာ အနုဇာနန္တိ၊ တထာ အသံဝါသပဒဿ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သဗ္ဗေဟိပိ လဇ္ဇိပုဂ္ဂလေဟိ သမံ သိက္ခိတဗ္ဗဘာဝတော သမသိက္ခာတာ နာမ။ ဧတ္ထ ယသ္မာ သဗ္ဗေပိ လဇ္ဇိနော ဧတေသု ကမ္မာဒီသု သဟ ¶ ဝသန္တိ၊ န ဧကောပိ တတော ဗဟိဒ္ဓါ သန္ဒိဿတိ၊ တသ္မာ တာနိ သဗ္ဗာနိပိ ဂဟေတွာ ဧသော သံဝါသော နာမာ’’တိ ဧဝံ လဇ္ဇီဟေဝ ဧကကမ္မာဒိသံဝါသော ဝဋ္ဋတီတိ ပကာသိတော။

ယဒိ ဧဝံ၊ ကသ္မာ အသံဝါသိကေသု အလဇ္ဇီ န ဂဏိတောတိ? နာယံ ဝိရောဓော၊ ယေ ဂဏပူရကေ ကတွာ ကတံ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ၊ တေသံ ပါရာဇိကာဒိအပကတတ္တာနညေဝ အသံဝါသိကတ္တေ ဂဟိတတ္တာ။ အလဇ္ဇိနော ပန ပကတတ္တဘူတာပိ သန္တိ၊ တေ စေ ဂဏပူရဏာ ဟုတွာ ကမ္မံ သာဓေန္တိ၊ ကေဝလံ ကတွာ အဂတိဂမနေန ကရောန္တာနံ အာပတ္တိကရာ ဟောန္တိ သဘာဂါပတ္တိအာပန္နာ ¶ ဝိယ အညမညံ။ ယသ္မာ အလဇ္ဇိတဉ္စ လဇ္ဇိတဉ္စ ပုထုဇ္ဇနာနံ စိတ္တက္ခဏပဋိဗဒ္ဓံ၊ န သဗ္ဗကာလိကံ။ သဉ္စိစ္စ ဟိ ဝီတိက္ကမစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ အလဇ္ဇိနော ‘‘န ပုန ဤဒိသံ ကရိဿာမီ’’တိ စိတ္တေန လဇ္ဇိနော စ ဟောန္တိ၊ တေသု စ ယေ ပေသလေဟိ ဩဝဒိယမာနာပိ န ဩရမန္တိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဝီတိက္ကမန္တိ၊ တေ ဧဝ အသံဝသိတဗ္ဗာ၊ န ဣတရေ လဇ္ဇိဓမ္မေ ဩက္ကန္တတ္တာ။ တသ္မာပိ အလဇ္ဇိနော အသံဝါသိကေသု အဂဏေတွာ တပ္ပရိဝဇ္ဇနတ္ထံ သောဓေတွာဝ ဥပေါသထာဒိကရဏံ အနုညာတံ။ တထာ ဟိ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၄) အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထကရဏဿ အယုတ္တတာ ပကာသိတာ၊ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ သော အာဝိကရေယျ…ပေ… ဖာသု ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၄) ဧဝံ အလဇ္ဇိမ္ပိ လဇ္ဇိဓမ္မေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဥပေါသထကရဏပ္ပကာရော စ ဝုတ္တော၊ ‘‘ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ…ပေ… ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော’’တိ (ပါရာ။ ၄၄၂၊ ၄၅၈၊ ၆၆၂၊ ပါစိ။ ၅၅၁၊ ၅၇၅၊ ၆၅၅) စ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထေ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ ဘန္တေ၊ ပရိသုဒ္ဓါတိ မံ ဓာရေထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈) စ ဧဝံ ဥပေါသထံ ကရောန္တာနံ ပရိသုဒ္ဓတာ စ ပကာသိတာ၊ ဝစနမတ္တေန အနောရမန္တာနဉ္စ ဥပေါသထပဝအာရဏဋ္ဌပနဝိဓိ စ ဝုတ္တာ၊ သဗ္ဗထာ လဇ္ဇိဓမ္မံ အနောက္ကမန္တေဟိ သံဝါသဿ အယုတ္တတာယ နိဿယဒါနဂ္ဂဟဏပဋိက္ခေပေါ၊ တဇ္ဇနီယာဒိနိဂ္ဂဟကမ္မကရဏဉ္စ ဥက္ခေပနီယကမ္မကရဏေန သာနုဝတ္တကပရိသဿ အလဇ္ဇိဿ အသံဝါသိကတ္တပါပနဝိဓိ စ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တေဟိ သုတ္တနယေဟိ၊ အဋ္ဌကထာဝစနေဟိ စ ပကတတ္တေဟိပိ အပကတတ္တေဟိပိ သဗ္ဗေဟိ အလဇ္ဇီဟိ ဧကကမ္မာဒိသံဝါသော န ဝဋ္ဋတိ၊ ကရောန္တာနံ အာပတ္တိ ဧဝ ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟတ္ထာယေဝ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ ပညတ္တတ္တာတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဒုတိယသင်္ဂီတိယံ ပကတတ္တာပိ အလဇ္ဇိနော ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ယသတ္ထေရာဒီဟိ မဟန္တေန ဝါယာမေန သင်္ဃတော ဝိယောဇိတာ။ န ဟိ တေသု ပါရာဇိကာဒိအသံဝါသိကာ အတ္ထိ တေဟိ ဒီပိတာနံ ဒသန္နံ ဝတ္ထူနံ (စူဠဝ။ ၄၅၂) လဟုကာပတ္တိဝိသယတ္တာ။

တဿ ပန သန္တိကေတိ မဟာရက္ခိတတ္ထေရဿ သန္တိကေ။ ခရပတ္တန္တိ ခရသင်္ခါတံ သုဝဏ္ဏပတိရူပကံ ¶ ဝတ္ထု။ ဒါယကေဟိ အသတိယာ ဒိန္နံ ရူပိယံ တေဟိ ပုန သကသညာယ ဂဏှန္တေ အဒါတုံ၊ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ ဂဏှာဟီတိ ဒါတုဉ္စ ¶ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘တဝ စောဠကံ ပဿာဟီ’’တိ။ ဧဝံ ဝတွာပိ ပန နဋ္ဌဝတ္ထုသ္မိံ ဝိယ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗာဘာဝေပိ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာဝ။ အသတိယာပိ ဟိ တံ ဝတ္ထုံ ဝတ္ထာဒိနာ သဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ‘‘ဣဒံ ဒေမီ’’တိ ဒိန္နံ၊ တဒါ ပရိစ္စာဂသဗ္ဘာဝတော ဒါနမေဝ ဟောတိ ‘‘အပ္ပဂ္ဃံ ဒဿာမီ’’တိ မဟဂ္ဃဿ ဒါနေ ဝိယ။ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ စ အသတိယာ ဒိယျမာနတ္တေ ဉာတေပိ အဒိန္နာဒါနံ န ဟောတိ ဒါယကေဟိ ဒိန္နတ္တာ၊ တသ္မာ ရူပိယံ နိဿဂ္ဂိယမေဝ ဟောတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဤဒိသံ နာမ န ဟောတိ၊ တေနေဝ စေတ္ထ ‘တဝ စောဠကံ ပဿာ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ နော နက္ခမတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။

၅၈၆။ ဧကပရိစ္ဆေဒါနီတိ သိယာ ကိရိယတ္တံ၊ သိယာ အကိရိယတ္တဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဇာတရူပရဇတဘာဝေါ၊ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ ဂဟဏာဒီသု အညတရဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ရူပိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၈၇။ နဝမေ ဇာတရူပါဒိစတုဗ္ဗိဓနိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ဣဓ ရူပိယဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတန္တိ အာဟ ‘‘ဇာတရူပရဇတပရိဝတ္တန’’န္တိ။ ပဋိဂ္ဂဟိတပရိဝတ္တနေတိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန၊ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝါ ပဋိဂ္ဂဟိတဿ ရူပိယဿ ပရိဝတ္တနေ။

၅၈၉။ ပါဠိယံ ဃနကတန္တိ ဣဋ္ဌကာဒိ။ ရူပိယံ နာမ သတ္ထုဝဏ္ဏောတိအာဒီသု ကိဉ္စာပိ ကေဝလံ ရဇတံ န ဂဟိတံ၊ တထာပိ ရူပိယပဒေနေဝ တံ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သုဒ္ဓါ ရူပိယသံဝေါဟာရော ဧဝ ဝုတ္တောတိ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗံ။ ရူပိယေ ရူပိယသညီတိအာဒိမှိ ဝိနိစ္ဆယံ ဝက္ခာမာတိ ပါဌသေသော။

၅၉၁။ ပါဠိယံ ရူပိယေ ရူပိယသညီတိ အတ္တနာ ဒိယျမာနံ သကသန္တကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ရူပိယံ စေတာပေတီတိ ပရသန္တကံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တတ္ထ အရူပိယ-သဒ္ဒေန ဒုက္ကဋဝတ္ထုမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ ပစ္ဆိမေ ပန တိကေ ‘‘အရူပိယေ ရူပိယသညီ အရူပိယံ စေတာပေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမသ္မိဉ္စ တိကေ အရူပိယ-သဒ္ဒေန ကပ္ပိယဝတ္ထုယေဝ ဂဟိတံ၊ န မုတ္တာဒိဒုက္ကဋဝတ္ထု အန္တေ ‘‘ပဉ္စန္နံ သဟ အနာပတ္တီ’’တိ ¶ ဝုတ္တတ္တာ။ ကိဉ္စာပိ ¶ ဒုက္ကဋဝတ္ထု န ဂဟိတံ၊ တထာပိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ၊ ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုဉ္စ ပရိဝတ္တယတော ဒုက္ကဋံ၊ နယတော သိဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ တဉ္စ ဒုက္ကဋဝတ္ထုမှိ တထသညာယ ဝါ အတထသညာယ ဝါ ဝိမတိယာ ဝါ ပရိဝတ္တေန္တဿပိ ဟောတိယေဝ အစိတ္တကတ္တာ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ။ ပဉ္စန္နံ သဟာတိ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ သဟ။

ဣဒါနိ ‘‘နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ပါဠိယံ သရူပေန အနာဂတတ္တေပိ နယတော လဗ္ဘမာနတံ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ဟိ အယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ရူပိယေန ပရိဝတ္တိတံ အရူပိယံ နိဿဋ္ဌမ္ပိ သဗ္ဗေသမ္ပိ အကပ္ပိယတ္တာ နိဿဂ္ဂိယမေဝ န ဟောတိ နိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဿေဝ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗတော၊ ကေဝလံ ပန ဣဒံ ဆဍ္ဍေတွာ ပါစိတ္တိယမေဝ ပရိဝတ္တကေန ဒေသေတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ‘‘ရူပိယေ ရူပိယသညီ အရူပိယံ စေတာပေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိအာဒိ တိကော ဘဂဝတာ န ဝုတ္တော၊ တီသုပိ ပဒေသု ပရိဝတ္တိယမာနဿ အရူပိယတ္တေန နိဿဂ္ဂိယဝစနာယောဂါ ရူပိယဿေဝ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ ရူပိယဿေဝ ဟိ နိဿဋ္ဌဿ အာရာမိကာဒီဟိ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိ ပါဠိယံ ဒဿိတော၊ န အရူပိယဿ။ တသ္မာ ပါစိတ္တိယမတ္တသမ္ဘဝဒဿနတ္ထမေဝ ပနေတ္ထ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အဝုတ္တောပိ အယံ…ပေ… တိကော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန တဿ ဝတ္ထုနော နိဿဂ္ဂိယတာဒဿနတ္ထံ။ တေနေဝ ပတ္တစတုက္ကေ ‘‘န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကပ္ပိယံ ကာတု’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယံ အမှာကံ ခန္တိ။ အတ္တနော ဝါ ဟီတိအာဒိ ဒုတိယတိကာနုလောမေနေဝ တတိယတ္တိကဿ သိဇ္ဈနပ္ပကာရံ သမတ္ထေတုံ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ အဓိပ္ပာယော – ယသ္မာ ဟိ ယထာ အတ္တနော အရူပိယေန ပရဿ ရူပိယံ စေတာပေန္တဿ ဧကသ္မိံ အန္တေ ရူပိယသမ္ဘဝတော ‘‘ရူပိယသံဝေါဟာရော ကတော ဧဝ ဟောတီ’’တိ ဒုတိယတ္တိကော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ အတ္တနော ရူပိယေန ပရဿ အရူပိယံ စေတာပေန္တဿာပိ ဟောတီတိ တတိယော တိကော ဝတ္တဗ္ဗော ဘဝေယျ၊ သော ပန ဒုတိယတ္တိကေနေဝ ဧကတော ရူပိယပက္ခသာမညေန သိဇ္ဈတီတိ ပါဠိယံ န ဝုတ္တောတိ။ တတ္ထ ဧကန္တေန ရူပိယပက္ခေတိ ဧကေန အန္တေန ရူပိယပက္ခေ၊ ‘‘ဧကတော ရူပိယပက္ခေ’’တိ ဝါ ပါဌော။

ဣဒါနိ ဒုတိယတ္တိကေ အရူပိယပဒဿ အတ္ထဘူတေသု ဒုက္ကဋဝတ္ထုကပ္ပိယဝတ္ထူသု ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ရူပိယာဒိပရိဝတ္တနေ အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ’’တိအာဒိ ¶ အာရဒ္ဓံ။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုန္တိအာဒိ ပန ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ပရိဝတ္တနပ္ပသင်္ဂေ ပါဠိယံ အဝုတ္တဿာပိ အတ္ထဿ နယတော လဗ္ဘမာနတံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမိနာတိ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒေန၊ တေန စ ဒုက္ကဋဿ အစိတ္တကတမ္ပိ ဒဿေတိ။ အညတြ သဟဓမ္မိကေဟီတိ ‘‘ပဉ္စန္နံ သဟ အနာပတ္တီ’’တိ ဝစနတော ဝုတ္တံ၊ တေနာပိ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဿ ကပ္ပိယဝတ္ထုနိဿိတတံ ဧဝ သာဓေတိ။ ဣမံ…ပေ… ရူပိယစေတာပနဉ္စ ¶ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ပကတေန သမ္ဗန္ဓော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ တတ္ထာတိ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒေ (ပါရာ။ ၅၉၃)။

ဧဝံ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ရူပိယာဒိပရိဝတ္တနေ အာပတ္တိဘေဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကပ္ပိယဝတ္ထုနာပိ ဒဿေတုံ ‘‘ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တေနေဝါတိ ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ဧဝ။ ‘‘ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ’’တိ ဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ။ မုတ္တာဒိဒုက္ကဋဝတ္ထုမ္ပိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ကာရိတမ္ပိ ပဉ္စန္နမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ သမုဋ္ဌာပေတီတိ သယံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဣမံ ကဟာပဏာဒိံ ကမ္မကာရာနံ ဒတွာ ဗီဇံ သမုဋ္ဌာပေဟီ’’တိ ဧဝံ အညံ အာဏာပေတွာ ဝါ သမုဋ္ဌာပေတိ။ မဟာအကပ္ပိယောတိ အတ္တနာဝ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ ဒူသိတတ္တာ အညဿ မူလသာမိကဿ အဘာဝတော ဝုတ္တံ။ သော ဟိ စောရေဟိ အစ္ဆိန္နောပိ ပုန လဒ္ဓါ ဇာနန္တဿ ကဿစိပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ဟိ ဝဋ္ဋေယျ၊ တဠာကာဒီသု ဝိယ အစ္ဆိန္နော ဝဋ္ဋတီတိ အာစရိယာ ဝဒေယျုံ။ န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေနာတိ သင်္ဃေ နိဿဇ္ဇနေန၊ စောရာဒိအစ္ဆိန္ဒနာဒိနာ စ ကပ္ပိယံ ကာတုံ န သက္ကာ၊ ဣဒဉ္စ တေန ရူပေန ဌိတံ၊ တမ္မူလိကေန ဝတ္ထုမုတ္တာဒိရူပေန ဌိတဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုမ္ပိ ဟိ တမ္မူလိကကပ္ပိယဝတ္ထုဉ္စ န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန တေန ရူပေန ကပ္ပိယံ ကာတုံ။ ယဒိ ပန သော ဘိက္ခု တေန ကပ္ပိယဝတ္ထုဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ပုန ရူပိယံ စေတာပေယျ၊ တံ ရူပိယံ နိဿဇ္ဇာပေတွာ အညေသံ ကပ္ပိယံ ကာတုမ္ပိ သက္ကာ ဘဝေယျာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပတ္တံ ကိဏာတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဣမိနာ ကဟာပဏာဒိနာ ကမ္မာရကုလတော ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဧဟီ’’တိ အာရာမိကာဒီဟိ ကိဏာပနမ္ပိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ရာဇသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧတ္တကေဟိ ကဟာပဏေဟိ သာဋကေ အာဟရ၊ ဧတ္တကေဟိ ယာဂုအာဒီနိ သမ္ပာဒေဟီတိ ဝဒတိ၊ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၅၃၉) ဝုတ္တံ ¶ ။ ဣမိနာ ပန ဝစနေန ယံ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒံ ‘‘အနာဏတ္တိက’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န သမေတိ။ န ကေဝလဉ္စ ဣမိနာ၊ ပါဠိယာပိ တံ န သမေတိ။ ပါဠိယဉှိ နိဿဋ္ဌရူပိယေန အာရာမိကာဒီဟိ သပ္ပိယာဒိံ ပရိဝတ္တာပေတုံ ‘‘သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘အာဝုသော၊ ဣမံ ဇာနာဟီ’တိ။ သစေ သော ဘဏတိ ‘ဣမိနာ ကိံ အာဟရီယတူ’တိ၊ န ဝတ္တဗ္ဗော ‘ဣမံ ဝါ ဣမံ ဝါ အာဟရာ’တိ။ ကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ ‘သပ္ပိ ဝါ’’’တိအာဒိနာ ရူပိယသံဝေါဟာရံ ပရိမောစေတွာဝ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣမိနာ ရူပိယေန ကိံ အာဟရီယတူ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ‘‘ဣမံ အာဟရာ’’တိ ဝုတ္တေပိ အဓိကာရတော ‘‘ဣမိနာ ရူပိယေန ဣမံ အာဟရာ’’တိ ဘိက္ခူဟိ အာဏတ္တော ဧဝ ဟောတီတိ တံ ရူပိယသံဝေါဟာရံ ပရိဝဇ္ဇေတုံ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗော ‘ဣမံ ဝါ ဣမံ ဝါ အာဟရာ’’’တိ ပဋိက္ခေပေါ ကတော၊ အနာပတ္တိဝါရေပိ ‘‘ကပ္ပိယကာရကဿ ¶ အာစိက္ခတီ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒေ (ပါရာ။ ၅၉၅) ပန တထာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဒံ သာဏတ္တိကံ ကယဝိက္ကယမေဝ အနာဏတ္တိကန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

မူလဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာတိ ယေန ဥဂ္ဂဟိတမူလေန ပတ္တော ကီတော၊ တဿ မူလဿ သင်္ဃမဇ္ဈေ အနိဿဋ္ဌတ္တာ၊ ဧတေန ရူပိယမေဝ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န တမ္မူလိကံ အရူပိယန္တိ ဒဿေတိ။ ယဒိ ဟိ တေန ရူပိယေန အညံ ရူပိယံ စေတာပေယျ၊ တံ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒေ အာဂတနယေနေဝ နိဿဇ္ဇာပေတွာ သေသေဟိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ။ ‘‘မူလဿ အသမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ’’တိ ဣမိနာ မူလဿ ဂိဟိသန္တကတ္တံ၊ တေနေဝ ပတ္တဿ ရူပိယသံဝေါဟာရာနုပ္ပန္နတဉ္စ ဒဿေတိ။ ပဉ္စသဟဓမ္မိကသန္တကေနေဝ ဟိ ရူပိယသံဝေါဟာရဒေါသော။ တတ္ထ စ အတ္တနော သန္တကေ ပါစိတ္တိယံ၊ ဣတရတ္ထ ဒုက္ကဋံ။

နိဿဇ္ဇီတိ ဒါနဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဝိနယကမ္မဝသေန။ တေနေဝ ‘‘သပ္ပိဿ ပူရေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယံ အတ္တနော ဓနေန ပရိဝတ္တေတိ၊ တဿ ဝါ ဓနဿ ရူပိယဘာဝေါ၊ ပရိဝတ္တနပရိဝတ္တာပနေသု အညတရဘာဝေါ စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၉၃-၅။ ဒသမေ ¶ ပါဠိယံ ဇာနာဟီတိ ဣဒါနေဝ ဥပဓာရေဟိ၊ ဣဒံ ပစ္ဆာ ဆဍ္ဍေတုံ န သက္ကာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမိနာတိ ဘိက္ခုနာ ဒိယျမာနံ ဝုတ္တံ။ ဣမန္တိ ပရေန ပဋိဒိယျမာနံ။ သေသဉာတကေသု သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတသမ္ဘဝတော တဒဘာဝဋ္ဌာနမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘‘မာတရံ ပန ပိတရံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ န သက္ကာ တံ ပဋိက္ခိပိတုန္တိ ဧတ္ထ ယထာ ရူပိယံ ဘတကာနံ ဒတွာ အဿာမိကဘူမိယံ အယောဗီဇသမုဋ္ဌာပနေ ဘတိယာ ခဏန္တာနံ သန္တိကာ ဂဟိတဘဏ္ဍကဘာဝေပိ ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ယဉှိ အဿာမိကဘူမိံ ခဏိတွာ သမုဋ္ဌာပိတံ အယောဗီဇံ၊ တံ ဘတကာနံ သန္တကံ နာမ ဟောတိ၊ တဒတ္ထဉ္စ တေသံ ရူပိယံ ဒေန္တဿ ရူပိယသံဝေါဟာရောဝ ဟောတိ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ရဇနစ္ဆလ္လိအာဒီနံ အာဟရာပနေ ကယဝိက္ကယော ဝိယ၊ တာဒိသမ္ပိ ပရဘဏ္ဍံ ဣဓ ဝတ္ထဓောဝနာဒီသု နတ္ထိ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာပမာဏေနေဝေတ္ထ ပါစိတ္တိယံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၅၉၇။ ပုညံ ¶ ဘဝိဿတီတိ ဒေတီတိ ဧတ္ထ သစေ ဘိက္ခု အတ္တနော ဘဏ္ဍဿ အပ္ပဂ္ဃတံ ဉတွာပိ အကထေတွာ ‘‘ဣဒါနေဝ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဏှ၊ မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟောဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရော စ အတ္တနော ဒိယျမာနဿ မဟဂ္ဃတံ အဇာနန္တော ‘‘ဦနံ ဝါ အဓိကံ ဝါ တုမှာကမေဝါ’’တိ ဒတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဘိက္ခုဿ အနာပတ္တိ ဥပနန္ဒဿ ဝိယ ပရိဗ္ဗာဇကဝတ္ထုဂ္ဂဟဏေ။ ဝိပ္ပဋိသာရိဿ ပုန သကသညာယ အာဂတဿ ယံ အဓိကံ ဂဟိတံ၊ တံ ဒါတဗ္ဗံ။ ယေန ယံ ပရိဝတ္တေတိ၊ တေသံ ဥဘိန္နံ ကပ္ပိယဝတ္ထုတာ၊ အသဟဓမ္မိကတာ၊ ကယဝိက္ကယာပဇ္ဇနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ကောသိယဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၆၀၂။ တတိယဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ အဍ္ဎတေရသပလာတိ မာဂဓိကာယ မာနတုလာယ အဍ္ဎတေရသပလပရိမိတံ ဥဒကံ ဂဏှန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တထာ ¶ ပရိမိတံ ယဝမာသာဒိံ ဂဏှန္တိံ သန္ဓာယာတိ ကေစိ။ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ပန ‘‘ပကတိစတုမုဋ္ဌိကံ ကုဍုဝံ၊ စတုကုဍုဝံ နာဠိ၊ တာယ နာဠိယာ သောဠသ နာဠိယော ဒေါဏံ၊ တံ ပန မဂဓနာဠိယာ ဒွါဒသ နာဠိယော ဟောန္တီတိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒမိဠနာဠီတိ ပုရာဏနာဠိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သာ စ စတုမုဋ္ဌိကေဟိ ကုဍုဝေဟိ အဋ္ဌ ကုဍုဝါ၊ တာယ နာဠိယာ ဒွေ နာဠိယော မဂဓနာဠိံ ဂဏှာတိ။ ပုရာဏာ ပန ‘‘သီဟဠနာဠိ တိဿော နာဠိယော ဂဏှာတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ မတေန မဂဓနာဠိ ဣဒါနိ ပဝတ္တမာနာယ စတုကုဍုဝါယ ဒမိဠနာဠိယာ စတုနာဠိကာ ဟောတိ၊ တတော မဂဓနာဠိတော ဥပဍ္ဎဉ္စ ပုရာဏဒမိဠနာဠိသင်္ခါတံ ပတ္ထံ နာမ ဟောတိ၊ ဧတေန စ ‘‘ဩမကော နာမ ပတ္တော ပတ္ထောဒနံ ဂဏှာတီ’’တိ ပါဠိဝစနဉ္စ သမေတိ၊ လောကိယေဟိပိ –

‘‘လောကိယံ မဂဓဉ္စေတိ၊ ပတ္ထဒွယမုဒါဟဋံ၊

လောကိယံ သောဠသပလံ၊ မာဂဓံ ဒိဂုဏံ မတ’’န္တိ။ –

ဧဝံ လောကေ နာဠိယာ မဂဓနာဠိ ဒိဂုဏာတိ ဒဿိတာ၊ ဧဝဉ္စ ဂယှမာနေ ဩမကပတ္တဿ စ ယာပနမတ္တောဒနဂါဟိကာ စ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ န ဟိ သက္ကာ အဋ္ဌကုဍုဝတော ဦနောဒနဂါဟိနာ ပတ္တေန အထူပီကတံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိယေသိတွာ ယာပေတုံ။ တေနေဝ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပတ္ထော နာမ နာဠိမတ္တံ ဟောတိ ဧကဿ ပုရိသဿ အလံ ယာပနာယ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ ‘ပတ္ထောဒနော နာလမယံ ဒုဝိန္န’’’န္တိ (ဇာ။ ၂။၂၁။၁၉၂) ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဧကေကဿ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ပဟောတီ’’တိ စ အာဂဟံ၊ တသ္မာ ဣဓ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အာလောပဿ ¶ အနုရူပန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဗျဉ္ဇနဿ မတ္တာ နာမ ဩဒနတော စတုတ္ထဘာဂေါ’’တိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၇) ဗြဟ္မာယုသုတ္တဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ အာလောပဿ စတုတ္ထဘာဂမေဝ ဗျဉ္ဇနံ အနုရူပန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဩဒနဂတိကာနေဝါတိ ဩဒနဿ အန္တော ဧဝ ပဝိသနသီလာနိ သိယုံ၊ အတ္တနော ဩကာသံ န ဂဝေသန္တီတိ အတ္ထော။ နာမမတ္တေတိ ‘‘မဇ္ဈိမော ပတ္တော မဇ္ဈိမောမကော’’တိအာဒိနာမမတ္တေ။

၆၀၇-၈။ ဧဝံ ပယောဂေ ပယောဂေတိ ပရိယောသာနာလောပဇ္ဈောဟရဏပယောဂေ ပယောဂေ၊ အာလောပေ အာလောပေတိ အတ္ထော။ ကတွာတိ ပါကပရိယောသာနံ ကတွာ။ ပစိတွာ ဌပေဿာမီတိ ကာဠဝဏ္ဏပါကံ သန္ဓာယ ¶ ဝုတ္တံ။ ဆိဒ္ဒန္တိ မုခဝဋ္ဋိတော ဒွင်္ဂုလဿ ဟေဋ္ဌာဆိဒ္ဒံ ဝုတ္တံ။ သေသံ ပဌမကထိနေ ဝုတ္တနယမေဝ။

ပတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၀၉-၆၁၃။ ဒုတိယေ ပါဠိယံ အဟံ ပတ္တေန တေ ဘိက္ခူ သန္တပေဿာမီတိ သေသော။ ‘‘အပတ္တော’’တိ ဣမိနာ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနမ္ပိ ဒဿေတိ။ ပဉ္စဗန္ဓနေပိ ပတ္တေ အပရိပုဏ္ဏပါကေ ပတ္တေ ဝိယ အဓိဋ္ဌာနံ န ရုဟတိ။ ‘‘တိပုပဋ္ဋကေန ဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တမ္ဗလောဟာဒီဟိ ကပ္ပိယလောဟေဟိ အယောပတ္တဿ ဆိဒ္ဒံ ဆာဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ ‘‘လောဟမဏ္ဍလကေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အကာဠဝဏ္ဏမ္ပိ ကပ္ပိယပတ္တံ ဝိညာပေန္တဿ အာပတ္တိ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဓိဋ္ဌာနုပဂပတ္တဿ ဦနပဉ္စဗန္ဓနတာ၊ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ အကတဝိညတ္တိ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၁၈-၆၂၁။ တတိယေ ပါဠိယံ ပိလိန္ဒဝစ္ဆတ္ထေရေန ‘‘န ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ အာရာမိကော အနုညာတော’’တိ ပဌမံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာရာမိက’’န္တိ ပုဂ္ဂလာနမ္ပိ အာရာမိကနာမေန ဒါသဂ္ဂဟဏေ အနုညာတေ ဧဝ အာရာမိကာနံ ဂဟိတတ္တာ ခေတ္တဝတ္ထာဒီနိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေနပိ ပုဂ္ဂလာနံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ အနနုညာတတ္တာတိ ဝိညာယတိ။ ‘‘ခေတ္တဝတ္ထုပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ ၁၉၄) ဟိ ¶ ပဋိက္ခိတ္တေသု ဧကဿေဝ ပုဂ္ဂလိကဝသေန ဂဟဏေ အနုညာတေ ဣတရီတရာနံ တထာ န ဂဟေတဗ္ဗတာ သိဒ္ဓါဝ ဟောတိ။ ယဉ္စ ပိလိန္ဒဝစ္ဆတ္ထေရေန ဒါယကကုလဿ ဒါရိကာယ သုဝဏ္ဏမာလာဝသေန တိဏဏ္ဍုပကဿ နိမ္မာနံ၊ တံ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒ္ဓိမဿ ဣဒ္ဓိဝိသယေ’’တိ (ပါရာ။ ၁၅၉) ဝစနတော ကုလသင်္ဂဟာဒိ န ဟောတီတိ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ကေစိ ပန ‘‘ခီဏာသဝါနံ လာဘိစ္ဆာယ အဘာဝတော ကုလသင်္ဂဟေပိ ¶ အာဇီဝကောပေါ နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ခီဏာသဝါနမ္ပိ အာဇီဝဝိပတ္တိဟေတူနံ ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗတော။ ဝုတ္တဉှိ ဓမ္မသေနာပတိနာ ‘‘နေဝ ဘိန္ဒေယျမာဇီဝံ၊ စဇမာနောပိ ဇီဝိတ’’န္တိ (မိ။ ပ။ ၆။၁။၅)။ ဘဂဝတာ စ ‘‘ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနီယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ (သု။ နိ။ ၈၁၊ ၄၈၄၊ မိ။ ပ။ ၄။၅။၉၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၉၇)။

၆၂၂။ ဥဂ္ဂဟိတကန္တိ ပရိဘောဂတ္ထာယ သယံ ဂဟိတံ။ သယံ ကရောတီတိ ပစိတွာ ကရောတိ။ ပုရေဘတ္တန္တိ တဒဟုပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ သယံကတန္တိ ခီရနဝနီတံ ပစိတွာ ကတံ။ နိရာမိသမေဝါတိ တဒဟုပုရေဘတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဇ္ဇ သယံကတံ နိရာမိသမေဝ ဘုဉ္ဇန္တဿ ကသ္မာ သာမပါကော န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နဝနီတံ တာပေန္တဿာ’’တိအာဒိ။ ပဋိဂ္ဂဟိတေဟီတိ ခီရဒဓီနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတံ အဗ္ဘဉ္ဇနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဧသေဝ နယောတိ နိဿဂ္ဂိယာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အကပ္ပိယမံသသပ္ပိမှီတိ ဟတ္ထိအာဒီနံ သပ္ပိမှိ။

ဧတ္ထ ပနာတိ နဝနီတေ ဝိသေသော အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဓောတံ ဝဋ္ဋတီတိ ဓောတမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရထာ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတီတိ ထေရာနံ အဓိပ္ပာယော။

မဟာသိဝတ္ထေရဿ ပန ဝတ္ထုနော ဝိယောဇိတတ္တာ ဒဓိဂုဠိကာဒီဟိ ယုတ္တတာမတ္တေန သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ န ဟောတိ၊ တသ္မာ တက္ကတော ဥဒ္ဓဋမတ္တမေဝ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဓောဝိတွာ၊ ပစိတွာ ဝါ နိရာမိသမေဝ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိံသူတိ အဓိပ္ပာယော၊ န ပန ဒဓိဂုဠိကာဒီဟိ သဟ ဝိကာလေ ဘုဉ္ဇိံသု။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ နဝနီတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန…ပေ… သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ န ဟောတီ’’တိ။ တတ္ထ အဓောတံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာပိ တံ နဝနီတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ဒဓိအာဒီနိ အပနေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ခယံ ဂမိဿတီတိ နိရာမိသံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝိကာလေပိ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာတိ နဝနီတေ လဂ္ဂမတ္တေန ဝိသုံ ဒဓိအာဒိဝေါဟာရံ အလဒ္ဓေန အပ္ပမတ္တေန ဒဓိအာဒိနာတိ အတ္ထော၊ ဧတေန ဝိသုံ ပဋိဂ္ဂဟိတဒဓိအာဒီဟိ သဟ ပက္ကံ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။ တသ္မိမ္ပီတိ နိရာမိသဘူတေပိ။ ကုက္ကုစ္စကာနံ ပန အယံ အဓိပ္ပာယော – ပဋိဂ္ဂဟဏေ တာဝ ဒဓိအာဒီဟိ အသမ္ဘိန္နရသတ္တာ ဘတ္တေန သဟိတေန ဂုဠပိဏ္ဍာဒိ ¶ ဝိယ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ န ဟောတိ၊ တံ ¶ ပန ပစန္တေန ဓောဝိတွာဝ ပစိတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ ပစနက္ခဏေ ပစ္စမာနဒဓိဂုဠိကာဒီဟိ သမ္ဘိန္နရသတာယ သာမံပက္ကံ ဇာတံ၊ တေသု ခီဏေသု သာမံပက္ကမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ နိရာမိသမေဝ ပစိတဗ္ဗန္တိ။ တေနေဝ ‘‘အာမိသေန သဟ ပက္ကတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။

ဧတ္ထ စာယံ ဝိစာရဏာ – သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာဘာဝေ အာမိသေန သဟ ဘိက္ခုနာ ပက္ကဿ သယံပါကဒေါသော ဝါ ပရိသင်္ကီယတိ ယာဝကာလိကတာ ဝါ၊ တတ္ထ န တာဝ သယံပါကဒေါသော ဧတ္ထ သမ္ဘဝတိ သတ္တာဟကာလိကတ္တာ။ ယဉှိ တတ္ထ ဒဓိအာဒိ အာမိသဂတံ၊ တံ ပရိက္ခီဏန္တိ။ အထ ပဋိဂ္ဂဟိတဒဓိဂုဠိကာဒိနာ သဟ အတ္တနာ ပက္ကတ္တာ သဝတ္ထုကပက္ကံ ဝိယ ဘဝေယျာတိ ပရိသင်္ကီယတိ၊ တဒါ အာမိသေန သဟ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာတိ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ပန ပက္ကတ္တာတိ။ တထာ စ ဥပဍ္ဎတ္ထေရာနံ မတမေဝ အင်္ဂီ ကတံ သိယာ။ တတ္ထ စ သာမဏေရာဒီဟိ ပက္ကမ္ပိ ယာဝကာလိကမေဝ သိယာ ပဋိဂ္ဂဟိတခီရာဒိံ ပစိတွာ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတသပ္ပိအာဒိ ဝိယ စ၊ န စ တံ ယုတ္တံ၊ ဘိက္ခာစာရေန လဒ္ဓနဝနီတာဒီနံ တက္ကာဒိအာမိသသံသဂ္ဂသမ္ဘဝေန အပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတာပသင်္ဂတော။ န ဟိ ဂဟဋ္ဌာ ဓောဝိတွာ၊ သောဓေတွာ ဝါ ပတ္တေ အာကိရန္တီတိ နိယမော အတ္ထိ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘ယထာ တတ္ထ ပတိတတဏ္ဍုလကဏာဒယော န ပစ္စန္တိ၊ ဧဝံ…ပေ… ပုန ပစိတွာ ဒေတိ၊ ပုရိမနယေနေဝ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေနပေတံ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ ဣဓ ကုက္ကုစ္စကာနံ ကုက္ကုစ္စုပ္ပတ္တိယာ နိမိတ္တမေဝ န ဒိဿတိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ‘‘လဇ္ဇီ သာမဏေရော ယထာ တတ္ထ ပတိတတဏ္ဍုလကဏာဒယော န ပစ္စန္တိ၊ ဧဝံ သာမိသပါကံ မောစေန္တော အဂ္ဂိမှိ ဝိလီယာပေတွာ…ပေ… ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝစနဿာပိ နိမိတ္တံ န ဒိဿတိ။ ယဒိ ဟိ ဧတံ ယာဝကာလိကသံသဂ္ဂပရိဟာရာယ ဝုတ္တံ သိယာ၊ အတ္တနာပိ တထာ ကာတဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ ဂဟဋ္ဌေဟိ ဒိန္နသပ္ပိအာဒီသု စ အာမိသသံသဂ္ဂသင်္ကာ န ဝိဂစ္ဆေယျ။ န ဟိ ဂဟဋ္ဌာ ဧဝံ ဝိလီယာပေတွာ ပန တဏ္ဍုလာဒိံ အပနေတွာ ပုန ပစန္တိ၊ အပိစ ဘေသဇ္ဇေဟိ သဒ္ဓိံ ခီရာဒိံ ပက္ခိပိတွာ ယထာ ခီရာဒိ ခယံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ ပရေဟိ ပက္ကဘေသဇ္ဇတေလာဒိပိ ယာဝကာလိကမေဝ သိယာ၊ န စ တမ္ပိ ယုတ္တံ ဒဓိအာဒိခယကရဏတ္ထံ ‘‘ပုန ပစိတွာ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တသ္မာ မဟာသိဝတ္ထေရဝါဒေ ကုက္ကုစ္စံ အကတွာ အဓောတမ္ပိ နဝနီတံ တဒဟုပိ ပုနဒိဝသာဒီသုပိ ပစိတုံ၊ တဏ္ဍုလာဒိမိဿံ သပ္ပိအာဒိံ အတ္တနာပိ အဂ္ဂိမှိ ဝိလီယာပေတွာ ပရိဿာဝေတွာ ပုန တက္ကာဒိခယတ္ထံ ပစိတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။

တတ္ထ ¶ ဝိဇ္ဇမာနဿပိ ပစ္စမာနက္ခဏေ သမ္ဘိန္နရသဿ ယာဝကာလိကဿ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တေန သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတပုရေပဋိဂ္ဂဟိတာနမ္ပိ အဗ္ဗောဟာရိကတောတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗန္တိ။ တေနေဝ ‘‘ဧတ္တာဝတာ ¶ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ န ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိသုံ ပဋိဂ္ဂဟိတေန ပန ခီရာဒိအာမိသေန နဝနီတာဒိံ မိဿေတွာ ဘိက္ခုနာ ဝါ အညေဟိ ဝါ ပက္ကတေလာဒိဘေသဇ္ဇံ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌယာဝကာလိကဿ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာဘာဝါ။ ယံ ပန ပုရေပရိဂ္ဂဟိတဘေသဇ္ဇေဟိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ခီရာဒိံ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကတေလာဒိကံ အနုပသမ္ပန္နေဟေဝ ပက္ကမ္ပိ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ သန္နိဓိပိ န ဟောတိ၊ တတ္ထ ပက္ခိတ္တခီရာဒိကဿပိ တသ္မိံ ခဏေ သမ္ဘိန္နရသတာယ ပုရေပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာပတ္တိတော။ သစေ ပန အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေဟေဝ၊ အညေဟိ ဝါ ပက္ကတေလာဒီသုပိ သစေ အာမိသရသော ပညာယတိ၊ တံ ယာဝကာလိကမေဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥဂ္ဂဟေတွာတိ သယမေဝ ဂဟေတွာ။

ပရိဿာဝေတွာ ဂဟိတန္တိ တဏ္ဍုလာဒိဝိဂမတ္ထံ ပရိဿာဝေတွာ၊ တက္ကာဒိဝိဂမတ္ထံ ပုန ပစိတွာ ဂဟိတန္တိ အတ္ထော။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတဘေသဇ္ဇေဟီတိ အတိရေကသတ္တာဟပဋိဂ္ဂဟိတေဟိ၊ ဧတေန တေဟိ ယုတ္တမ္ပိ သပ္ပိအာဒိ အတိရေကသတ္တာဟပဋိဂ္ဂဟိတံ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဝဒ္ဒလိသမယေတိ ဝဿကာလသမယေ၊ အနာတပကာလေတိ အတ္ထော။

နိဗ္ဗဋ္ဋိတတ္တာတိ ယာဝကာလိကဝတ္ထုတော ဝိဝေစိတတ္တာ၊ ဧတေန တေလေ သဘာဝတော ယာဝကာလိကတ္တာဘာဝံ၊ ဘိက္ခုနော သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟဏေန ယာဝကာလိကတ္တုပဂမနဉ္စ ဒဿေတိ။ ဥဘယမ္ပီတိ အတ္တနာ၊ အညေဟိ စ ကတံ။

၆၂၃။ အစ္ဆဝသန္တိ ဒုက္ကဋဝတ္ထူနညေဝ ဥပလက္ခဏန္တိ အာဟ ‘‘ဌပေတွာ မနုဿဝသ’’န္တိ။ သံသဋ္ဌန္တိ ပရိဿာဝိတံ။ တိဏ္ဏံ ဒုက္ကဋာနန္တိ အဇ္ဈောဟာရေ အဇ္ဈောဟာရေ တီဏိ ဒုက္ကဋာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ပရိဘောဂတ္ထာယ ဝိကာလေ ပဋိဂ္ဂဟဏပစနပရိဿာဝနာဒီသု ပုဗ္ဗပယောဂေသု ပါဠိယံ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ အာပတ္တိ န ဝုတ္တာ၊ တထာပိ ဧတ္ထ အာပတ္တိယာ ဧဝ ဘဝိတဗ္ဗံ ပဋိက္ခိတ္တဿ ကရဏတော အာဟာရတ္ထာယ ဝိကာလေ ယာမကာလိကာဒီနံ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဝိယ။ ယသ္မာ ခီရာဒိံ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကဘေသဇ္ဇတေလေ ကသဋံ အာမိသဂတိကံ၊ တေန သဟ တေလံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ၊ ပစိတုံ ဝါ ဘိက္ခုနော န ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပက္ကတေလကသဋေ ဝိယ ကုက္ကုစ္စာယတီ’’တိ။ သစေ ဝသာယ သဟ ပက္ကတ္တာ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ ကသ္မာ န ဝဋ္ဋတီတိ ပုစ္ဆန္တာ ‘‘ဘန္တေ ¶ …ပေ… ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော အတိကုက္ကုစ္စတာယ စ ‘‘ဧတမ္ပိ၊ အာဝုသော၊ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ရောဂနိဂ္ဂဟတ္ထာယ ဧဝ ဝသာယ အနုညာတတ္တံ သလ္လက္ခေတွာ ပစ္ဆာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

‘‘မဓုကရီဟိ နာမ မဓုမက္ခိကာဟီ’’တိ ဣဒံ ခုဒ္ဒကဘမရာနံ ဒွိန္နံ ဧဝ ဝိသေသနန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ ¶ ၊ အညေ ပန ‘‘ဒဏ္ဍကေသု မဓုကာရိကာ မဓုကရီမက္ခိကာ နာမ၊ တာဟိ သဟ တိဿော မဓုမက္ခိကာဇာတိယော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဘမရမက္ခိကာတိ မဟာပဋလကာရိကာ။ သိလေသသဒိသန္တိ သုက္ခတာယ ဝါ ပက္ကတာယ ဝါ ဃနီဘူတံ။ ဣတရန္တိ တနုကမဓု။

ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယာတိ နိက္ကသဋရသဿပိ သတ္တာဟကာလိကတံ ဒဿေတိ ‘‘ဥစ္ဆုမှာ နိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ ပါဠိယံ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ။ ယံ ပန သုတ္တန္တဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဥစ္ဆု စေ၊ ယာဝကာလိကော။ ဥစ္ဆုရသော စေ၊ ယာမကာလိကော။ ဖာဏိတံ စေ၊ သတ္တာဟကာလိကံ။ တစော စေ၊ ယာဝဇီဝကော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အမ္ဗဖလရသာဒိမိဿတာယ ယာမကာလိကတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အဝိနယဝစနတ္တာ တံ အပ္ပမာဏန္တိ။ တေနေဝ ‘‘ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတေန အပရိဿာဝိတဥစ္ဆုရသေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌယာဝကာလိကဿ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာတိ ဣဒံ ဂုဠေ ကတေ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကသဋံ ပါကေန သုက္ခတာယ ယာဝဇီဝိကတ္တံ ဘဇတီတိ ဝုတ္တံ။ တဿ ယာဝကာလိကတ္တေ ဟိ သာမံပါကေန ပုရေဘတ္တေပိ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ သိယာတိ။ ‘‘သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ’’တိ ဣဒံ ဥစ္ဆုရသေ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ဟုတွာ ဌိတကသဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တေန စ အပရိဿာဝိတေန အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေန အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတံ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဈာမဥစ္ဆုဖာဏိတန္တိ အဂ္ဂိမှိ ဥစ္ဆုံ တာပေတွာ ကတံ။ ကောဋ္ဋိတဥစ္ဆုဖာဏိတန္တိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကံ ဆိန္ဒိတွာ ကောဋ္ဋေတွာ နိပ္ပီဠေတွာ ပက္ကံ။

တံ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကသဋံ ပက္ကကာလေ ယာဝကာလိကတ္တံ ဝိဇဟတီတိ အာဟ ‘‘တံ ယုတ္တ’’န္တိ။ သီတောဒကေန ကတန္တိ မဓုကပုပ္ဖာနိ သီတောဒကေန မဒ္ဒိတွာ ပရိဿာဝေတွာ ပစိတွာ ကတံ၊ အမဒ္ဒိတွာ ကတန္တိ ကေစိ၊ တတ္ထ ကာရဏံ န ဒိဿတိ။ ခီရဇလ္လိကန္တိ ခီရဖေဏံ။ မဓုကပုပ္ဖံ ပနာတိအာဒိ ယာဝကာလိကရူပေန ဌိတဿပိ အဝဋ္ဋနကမေရယဗီဇဝတ္ထုံ ဒဿေတုံ အာရဒ္ဓံ။

သဗ္ဗာနိပီတိ ¶ သပ္ပိအာဒီနိ ပဉ္စပိ။ အာဟာရကိစ္စံ ကရောန္တာနိ ဧတာနိ ကသ္မာ ဧဝံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ စောဒနာပရိဟာရာယ ဘေသဇ္ဇောဒိဿံ ဒဿေန္တေန တပ္ပသင်္ဂေန သဗ္ဗာနိပိ ဩဒိဿကာနိ ဧကတော ဒဿေတုံ ‘‘သတ္တဝိဓံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပကတိဘေသဇ္ဇတ္တာ ဝိကဋာနိ ဝိရူပါနိ ဝိသဟရဏတော မဟာဝိသယတ္တာ မဟန္တာနိ စာတိ မဟာဝိကဋာနိ။ ဥပသမ္ပဒါဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂဏင်္ဂဏူပါဟနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

အဓိဋ္ဌေတီတိ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထမေတန္တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဧဝံ ပရိဘောဂေ အနပေက္ခတာယ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ အညေသုပိ ကာလိကေသု အနဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ သုဒ္ဓစိတ္တေန ¶ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထာယ နိယမေပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတီတိ ဣဒမ္ပိ ဝိသုံ ဧကံ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနကာရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၆၂၅။ သစေ ဒွိန္နံ…ပေ… န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ပါဌော ဂဠိတော၊ ဧဝံ ပနေတ္ထ ပါဌော ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘သစေ ဒွိန္နံ သန္တကံ ဧကေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ အဝိဘတ္တံ ဟောတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ အညထာ ဟိ သဒ္ဒပ္ပယောဂေါပိ န သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘ဂဏ္ဌိပဒေပိ စ အယမေဝ ပါဌော ဒဿိတော’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၆၂၅) သာရတ္ထဒီပနိယံ ဝုတ္တံ။ ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တီတိ အဝိဘတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ ‘‘သတ္တာဟပရမံ သန္နိဓိကာရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော ဝုတ္တံ။ ‘‘ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ တေန ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဥပသမ္ပန္နဿ ဒါနမ္ပိ သန္ဓာယ ‘‘ဝိဿဇ္ဇေတီ’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ဥပသမ္ပန္နဿ နိရပေက္ခဒိန္နဝတ္ထုမှိ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ အဝိဂတတ္တေပိ သကသန္တကတာ ဝိဂတာဝ ဟောတိ၊ တေန နိဿဂ္ဂိယံ န ဟောတိ။ အတ္တနာဝ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တံ၊ သကသန္တကတ္တဉ္စာတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ န ဧကေန။ အနုပသမ္ပန္နဿ နိရပေက္ခဒါနေ ပန တဒုဘယမ္ပိ ဝိဇဟတိ၊ ပရိဘောဂေါပေတ္ထ ဝဋ္ဋတိ၊ န သာပေက္ခဒါနေ ဒါနလက္ခဏာဘာဝတော။ ‘‘ဝိဿဇ္ဇေတီ’’တိ ဧတသ္မိဉ္စ ပါဠိပဒေ ကဿစိ အဒတွာ အနပေက္ခတာယ ဆဍ္ဍနမ္ပိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနပေက္ခော ဒတွာ’’တိ ဣဒဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနဝိဓိဒဿနတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဟိ ဝိဇဟိတေ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘောဂေါ သယမေဝ ဝဋ္ဋိဿတိ၊ တဗ္ဗိဇဟနဉ္စ ဝတ္ထုနော သကသန္တကတာပရိစ္စာဂေန ဟောတီတိ၊ ဧတေန စ ဝတ္ထုမှိ အဇ္ဈောဟရဏာပေက္ခာယ သတိ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဿဇ္ဇနံ နာမ ဝိသုံ န လဗ္ဘတီတိ သိဇ္ဈတိ။ ဣတရထာ ဟိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏေ အနပေက္ခောဝ ¶ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ‘‘အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဧကဿ သန္တကံ အညေန ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

ဧဝန္တိ ‘‘ပုန ဂဟေဿာမီ’’တိ အပေက္ခံ အကတွာ သုဒ္ဓစိတ္တေန ပရိစ္စတ္တတံ ပရာမသတိ။ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထန္တိ နိဿဂ္ဂိယမူလိကာဟိ ပါစိတ္တိယာဒိအာပတ္တီဟိ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိဘောဂေ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထန္တိ ဧတ္ထ ပန နိဿဋ္ဌပဋိလဒ္ဓဿ ကာယိကပရိဘောဂါဒီသု ယာ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ တာယ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သပ္ပိအာဒီနံ ပဋိဂ္ဂဟိတဘာဝေါ၊ အတ္တနော သန္တကတာ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၂၈။ စတုတ္ထေ ¶ ဇေဋ္ဌမူလပုဏ္ဏမာသိယာ…ပေ… ကရဏက္ခေတ္တဉ္စာတိ ပဌမဒ္ဓမာသမ္ပိ ကရဏက္ခေတ္တံ ဝုတ္တံ။ တံ ‘‘ကတွာ နိဝါသေတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမဿ ပုရိမဒ္ဓမာသေ ဝါ ပစ္ဆိမဒ္ဓမာသေ ဝါ ကတွာ ပစ္ဆိမမာသေဝ နိဝါသေတဗ္ဗန္တိ ဧဝမတ္ထံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ နိဝါသနေယေဝ အာပတ္တိယာ ဝုတ္တတ္တာတိ။ ယံ ပန မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမော မာသော ပရိယေသနက္ခေတ္တံ၊ ပစ္ဆိမော အဒ္ဓမာသော ကရဏနိဝါသနက္ခေတ္တမ္ပီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ၊ တံ တသ္မိံယေဝ အဒ္ဓမာသေ ကတွာ နိဝါသေတဗ္ဗန္တိ ဧဝမတ္ထံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထေ ဂဟိတေ ဝိရောဓော နတ္ထိ။

‘‘ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣဒံ ဝဿိကသာဋိကအဒိန္နပုဗ္ဗေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ယေ မနုဿာ’’တိအာဒိ။ ပကတိယာ ဝဿိကသာဋိကဒါယကာ နာမ သင်္ဃံ ဝါ အတ္တာနံ ဝါ အပ္ပဝါရေတွာဝ အနုသံဝစ္ဆရံ ဒါယကာ။

၆၃၀။ ‘‘ဆ မာသေ ပရိဟာရံ လဘတီ’’တိ ဧတေန အန္တောဝဿေပိ ယာဝ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမဒိဝသာ အကတာ ပရိဟာရံ လဘတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ဧကမာသန္တိ ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမုပေါသထေန သဟ ဂဏေတွာ ဝုတ္တံ။ တသ္မိံ ဥပေါသထဒိဝသေ ¶ ဧဝ ဟိ တံ မူလစီဝရံ ကာတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ ဟိ နိဿဂ္ဂိယတော။ ဧကာဟဒွီဟာဒိဝသေန…ပေ… လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စာတိ ဧတ္ထ ဧကာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ ဒွီဟာနာဂတာယ…ပေ… ဒသာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ၊ အန္တောဝဿေ ဝါ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတ္ထ အာသဠှီမာသဿ ဇုဏှပက္ခပုဏ္ဏမိယံ လဒ္ဓါ၊ တဒဟေဝ ရဇနကပ္ပပရိယောသာနေဟိ နိဋ္ဌိတာ စ ဝဿိကသာဋိကာ ‘‘ဧကာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧတေနေဝ နယေန ဇုဏှပက္ခဿ ဆဋ္ဌိယံ လဒ္ဓါ၊ နိဋ္ဌိတာ စ ‘‘ဒသာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယာဝ ပဌမကတ္တိကတေမာသိပုဏ္ဏမာ၊ တာဝ လဒ္ဓါ၊ နိဋ္ဌိတာ စ ‘‘အန္တောဝဿေ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပဌမကတ္တိကတေမာသိပုဏ္ဏမိတော ပရံ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ ယာဝ စီဝရကာလော နာတိက္ကမတိ၊ တာဝ အနဓိဋ္ဌဟိတွာပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧတ္ထ စ ‘‘တသ္မိံယေဝ အန္တောဒသာဟေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တေပိ ဝဿာနတော ပုဗ္ဗေ ဧကာဟဒွီဟာဒိဝသေန အနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ လဒ္ဓါ တေဟိ ဒိဝသေဟိ ဒသာဟံ အနတိက္ကမန္တေန ¶ ဝဿူပနာယိကဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌာနက္ခေတ္တံ သမ္ပတ္တာ ဧဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ တတော ပန ပုဗ္ဗေ ဒသာဟာတိက္ကမေန နိဋ္ဌိတာပိ န အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ အဓိဋ္ဌာနဿ အခေတ္တတ္တာ။ တာဒိသာ ပန ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဧဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ အနဓိဋ္ဌဟတော အရုဏုဂ္ဂမနေန နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ဒသာဟာနာဂတာယာ’’တိ ဣမိနာ ကိံ ပယောဇနန္တိ စေ? ဝဿာနတော ပုဗ္ဗေ ဧဝ ဒသာဟေ အတိက္ကန္တေ နိဋ္ဌိတာ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဧဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒသာဟာတိက္ကမေ နိဋ္ဌိတာ တဒဟေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ’’တိ။

ဒသာဟေ အပ္ပဟောန္တေ စီဝရကာလံ နာတိက္ကမေတဗ္ဗာတိ တေမာသဗ္ဘန္တရေ ဒသာဟေ အပ္ပဟောန္တေ နဝါဟာနာဂတာယ ကတ္တိကတေမာသိပုဏ္ဏမာယ သတ္တမိတော ပဋ္ဌာယ လဒ္ဓါ၊ နိဋ္ဌိတာ စ စီဝရကာလံ နာတိက္ကမေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ ‘‘မာသော သေသော ဂိမှာနန္တိ ဘိက္ခုနာ ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ ပရိယေသိတဗ္ဗ’’န္တိ ပရိယေသနက္ခေတ္တံ ဝတွာ ‘‘ဝဿိကသာဋိကံ ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဝုတ္တတ္တာ ကတာယပိ အကတာယပိ ¶ မာသမတ္တံ အနဓိဋ္ဌာတဗ္ဗတာ သိဒ္ဓါ။ ယသ္မာ စ အကတာ ဝဿိကသာဋိကသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ၊ အကရဏဉ္စ ကေနစိ ဝေကလ္လေန၊ န အနာဒရေန၊ တသ္မာ စာတုမာသံ အကတတ္တာ ဧဝ ပရိဟာရံ လဘတိ၊ ကတာ ပန အဓိဋ္ဌာနက္ခေတ္တေ၊ အကတာ စ စီဝရကာလေ ဒသာဟပရမသိက္ခာပဒေနေဝ ပရိဟာရံ လဘတီတိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတိ။ ကသ္မာတိ အတ္တနော မတိယာ ကာရဏပုစ္ဆာ။ တသ္မာတိ ဝဿာနေယေဝ ဝဿိကသာဋိကာယ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗတာဝစနတော။ ‘‘တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတု’’န္တိ သုတ္တံ ပနေတ္ထ သေသစီဝရာနံ ဧဝံ ကာလနိယမာဘာဝံ သာဓေတုံ ဥဒ္ဓဋံ။ န ဟိ တေနေတ္ထ အညံ ပယောဇနံ အတ္ထိ။

ကဒါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာတိအာဒိကုရုန္ဒိဝစနေနာပိ ‘‘ယဒါ ဝါ တဒါ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ ဧဝ ကတာယ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗတံ ဒဿေတိ။

ပါဠိယံ အစ္ဆိန္နစီဝရဿာတိအာဒီသု အစ္ဆိန္နသေသစီဝရဿ နဋ္ဌသေသစီဝရဿ။ ဧတေသဉှိ အသမယေ ပရိယေသနနိဝါသနာပတ္တိယာ ဧဝ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရဿ ဝါ နဋ္ဌစီဝရဿ ဝါ အနိဝတ္ထံ စောရာ ဟရန္တီတိ ဧဝံ အာပဒါသု ဝါ နိဝါသယတော ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ အယံ နိဿဂ္ဂိယာ အနာပတ္တိ ပါဠိတော သယမေဝ သိဇ္ဈတီတိ ဣမံ အဒဿေတွာ အသိဇ္ဈမာနံ နဂ္ဂဿ နှာယတော ဒုက္ကဋာပတ္တိယာ ဧဝ အနာပတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ဧသာ အနာပတ္တိ အဝုတ္တေ သိဇ္ဈတီတိ။ ဝဿိကသာဋိကာယ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ အသမယေ ပရိယေသနတာ၊ တာယ စ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနိ ¶ တာဝ ပရိယေသနာပတ္တိယာ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ နိဝါသနာပတ္တိယာ ပန သစီဝရတာ၊ အာပဒါဘာဝေါ၊ ဝဿိကသာဋိကာယ သကဘာဝေါ၊ အသမယေ နိဝါသနန္တိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၃၁။ ပဉ္စမေ ¶ ယမ္ပိ…ပေ… အစ္ဆိန္ဒီတိ ဧတ္ထ ယံ တေ အဟံ စီဝရံ အဒါသိံ၊ တံ ‘‘မယာ သဒ္ဓိံ ပက္ကမိဿတီ’’တိ သညာယ အဒါသိံ၊ န အညထာတိ ကုပိတော အစ္ဆိန္ဒီတိ ဧဝံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၆၃၃။ ဧကံ ဒုက္ကဋန္တိ ယဒိ အာဏတ္တော အဝဿံ အစ္ဆိန္ဒတိ၊ အာဏတ္တိက္ခဏေ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ယဒိ န အစ္ဆိန္ဒတိ၊ တဒါ ဧဝ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကဝါစာယ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယောတိ ယဒိ အာဏတ္တော အနန္တရာယေန အစ္ဆိန္ဒတိ၊ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ဝတ္ထုဂဏနာယ ပါစိတ္တိယအာပတ္တိယော ပယောဂကရဏက္ခဏေယေဝ အာပတ္တိယာ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော၊ စီဝရံ ပန အစ္ဆိန္နေယေဝ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ယဒိ သော န အစ္ဆိန္ဒတိ၊ အာဏတ္တိက္ခဏေ ဧကမေဝ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ အညတ္ထာပိ ဤဒိသေသု နယော ဉာတဗ္ဗော။

၆၃၅။ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှိဿတီတိ သာမဏေရဿ ဒါနံ ဒီပေတိ၊ တေန စ သာမဏေရကာလေ ဒတွာ ဥပသမ္ပန္နကာလေ အစ္ဆိန္ဒတောပိ ပါစိတ္တိယံ ဒီပေတိ။ ‘‘ဘိက္ခုဿ သာမံ စီဝရံ ဒတွာ’’တိ ဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ။ အာဟရာပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ကမ္မေ အကတေ ဘတိသဒိသတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမစီဝရတာ၊ သာမံ ဒိန္နတာ၊ သကသညိတာ၊ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ ကောဓဝသေန အစ္ဆိန္ဒနံ ဝါ အစ္ဆိန္ဒာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၃၆။ ဆဋ္ဌေ ဝီတဝီတဋ္ဌာနံ ယသ္မိံ စတုရဿဒါရုမှိ ပလိဝေဌေန္တိ၊ တဿ တုရီတိ နာမံ။ ဝါယန္တာ ¶ တိရိယံ သုတ္တံ ပဝေသေတွာ ယေန အာကောဋေန္တာ ဝတ္ထေ ဃနဘာဝံ အာပါဒေန္တိ၊ တံ ‘‘ဝေမ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဣတရသ္မိံ တထေဝ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣမိနာ ဝါယိတုံ အာရဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ယထာဝုတ္တပရိစ္ဆေဒနိဋ္ဌိတေယေဝ ဒုက္ကဋမ္ပိ ဟောတိ၊ န တတော ပုဗ္ဗေ ဝါယနပယောဂေသူတိ ဒဿေတိ။

တန္တေ ¶ ဌိတံယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဧကဝါရံ အဓိဋ္ဌိတေ ပစ္ဆာ ဝီတံ အဓိဋ္ဌိတဂတိကမေဝ ဟောတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သစေ ပန အန္တရန္တရာ ဒသာ ဌပေတွာ ဝိသုံ ဝိသုံ သပရိစ္ဆေဒံ ဝီတံ ဟောတိ၊ ပစ္စေကံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ကပ္ပိယသုတ္တံ ဂဟေတွာ အညာတကအပ္ပဝါရိတေနာပိ အကပ္ပိယတန္တဝါယေန ‘‘သုတ္တမတ္ထိ၊ ဝါယန္တော နတ္ထီ’’တိအာဒိပရိယာယမုခေန ဝါယာပေန္တဿ အနာပတ္တိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဝါယာပေယျာ’’တိ ပဒဿ ‘‘စီဝရံ မေ၊ အာဝုသော၊ ဝါယထာတိ အကပ္ပိယဝိညတ္တိယာ ဝါယာပေယျာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ ဝဒန္တော အကပ္ပိယတန္တဝါယေန ဝါယာပေတိ နာမ၊ နာညထာ။

၆၄၀။ အနာပတ္တိ စီဝရံ သိဗ္ဗေတုန္တိအာဒီသု ဣမိနာ သိက္ခာပဒေနေဝ အနာပတ္တိ၊ အကတဝိညတ္တိပစ္စယာ ပန ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ အကပ္ပိယသုတ္တတာ၊ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ အကပ္ပိယတန္တဝါယေန အကပ္ပိယဝိညတ္တိယာ ဝါယာပနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၄၂။ သတ္တမေ ‘‘ကိဉ္စိမတ္တံ အနုပဒဇ္ဇေယျာ’’တိ ဣဒံ ပယောဂဘေဒဒဿနံ၊ ဒါနံ ပနေတ္ထ အင်္ဂံ န ဟောတိ။ တေနေဝ တဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘အန္တမသော ဓမ္မမ္ပိ ဘဏတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အညာတကအပ္ပဝါရိတာနံ တန္တဝါယေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝိကပ္ပမာပဇ္ဇနတာ၊ စီဝရဿ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ တဿ ဝစနေန သုတ္တဝဍ္ဎနံ၊ စီဝရပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၄၆။ အဋ္ဌမေ ¶ ¶ ဆဋ္ဌိယံ ဥပ္ပန္နစီဝရဿ ဧကာဒသမာရုဏော စီဝရကာလေ ဥဋ္ဌာတီတိ အာဟ ‘‘ဆဋ္ဌိတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ၊ တေန စ ‘‘ဒသာဟာနာဂတ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဉ္စမိတော ပဋ္ဌာယ ပုဏ္ဏမိတော ပုဗ္ဗေ ဒသသု အရုဏေသု ဥဋ္ဌိတေသုပိ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ န ဟောတိ။ ပုဏ္ဏမိယာ သဟ ဧကာဒသ ဒိဝသာ လဗ္ဘန္တီတိ ဧတ္တကမေဝ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန လဒ္ဓံ၊ ဆဋ္ဌိတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပန္နံ သဗ္ဗစီဝရံ ပဌမကထိနသိက္ခာပဒဝသေနေဝ ယာဝ စီဝရကာလံ နိဿဂ္ဂိယံ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

၆၅၀။ ဣဒါနိ ပဌမကထိနာဒိသိက္ခာပဒေဟိ တဿ တဿ စီဝရဿ လဗ္ဘမာနံ ပရိဟာရံ ဣဓေဝ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အတိရေကစီဝရဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘အနတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကော မာသော၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကာ ပဉ္စ မာသာ’’တိ အယမေဝ ပါဌော ပါဠိယာ သမေတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဒသဒိဝသာဓိကော မာသော၊ ဒသဒိဝသာဓိကာ ပဉ္စ မာသာတိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ အညထာ ‘‘နဝါဟာနာဂတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ ယံ ပနေတ္ထ မာတိကာဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘ကာမဉ္စေသ ‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’န္တိ ဣမိနာဝ သိဒ္ဓါ၊ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ပန အပုဗ္ဗံ ဝိယ အတ္ထံ ဒဿေတွာ သိက္ခာပဒံ ဌပိတ’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) လိခန္တိ၊ တံ ပမာဒလိခိတံ ‘‘ပဝါရဏမာသဿ ဇုဏှပက္ခပဉ္စမိတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပန္နဿ စီဝရဿ နိဓာနကာလော ဒဿိတော ဟောတီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တတ္တာ။ ဣမမေဝ စ ပမာဒလိခိတံ ဂဟေတွာ ဘဒန္တဗုဒ္ဓဒတ္တာစရိယေန စ ‘‘ပရိဟာရေကမာသောဝ၊ ဒသာဟပရမော မတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အစ္စေကစီဝရသဒိသေ အညသ္မိန္တိ ပုဗ္ဗေ အဓိဋ္ဌိတေ ဥပ္ပန္နကာလာကာရာဒိ သာဒိသေန အစ္စေကစီဝရသဒိသေ အညသ္မိံ စီဝရေ အစ္စေကစီဝရသညာယ စီဝရကာလံ အတိက္ကမေတီတိ အတ္ထော။ တေနေဝေတ္ထ ဒုက္ကဋံ၊ အနာပတ္တိ စ ဝုတ္တာ၊ ဣတရထာ တီသုပိ ပဒေသု ပါစိတ္တိယဿေဝ ဝတ္တဗ္ဗတော။ အနစ္စေကစီဝရမ္ပိ ဟိ စီဝရကာလံ အတိက္ကမယတော ပါစိတ္တိယမေဝ အစ္စေကစီဝရတ္တိကေ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမပ္ပမာဏဿ အစ္စေကစီဝရဿ အတ္တနော သန္တကတာ ¶ ၊ ဒသာဟာနာဂတာယ ကတ္တိကတေမာသိပုဏ္ဏမာယ ဥပ္ပန္နဘာဝေါ၊ အနဓိဋ္ဌိတအဝိကပ္ပိတတာ၊ စီဝရကာလာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၅၂-၃။ နဝမေ ¶ အန္တရန္တရာ ဃရမေတ္ထာတိ အန္တရဃရန္တိ ဂါမော ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘အန္တောဂါမေ’’တိ။ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၆၂၄) ဣမဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇ’’န္တိ သာနုသာရံ ဥဒ္ဓဋံ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇန္တိအာဒီသု ဝိယာ’’တိ။ တဿာပီတိ ‘‘ဝုတ္ထဝဿာန’’န္တိ ဝိဘင်္ဂပဒဿပိ။ ဝုတ္ထဝဿာနန္တိ စ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ၊ ဧတေန စ ပုရိမသိက္ခာပဒေ အနတ္ထတကထိနာနံ ကထိနမာသေပိ အသမာဒါနစာရော န လဗ္ဘတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ဣတရထာ သိက္ခာပဒဿေဝ နိရတ္ထကတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတောတိ ဧတ္ထ ဂါမပရိယန္တေ ဌိတဃရူပစာရတော ပဋ္ဌာယ ဧကော လေဍ္ဍုပါတော ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ နာမ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေပိ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ပဌမလေဍ္ဍုပါတတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၁) ဝုတ္တံ။ တန္တိ တံ ပဌမသေနာသနာဒိံ။ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပန ဝိဟာရဿပိ ဂါမဿေဝ ဥပစာရံ နီဟရိတွာ ဥဘိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တရာ မိနိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။

‘‘ကောသမ္ဗိယံ အညတရော ဘိက္ခု ဂိလာနော ဟောတီ’’တိ အာဂတတ္တာ ‘‘ကောသမ္ဗကသမ္မုတိ အနုညာတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အယဉ္စ ပစ္ဆိမဒိသံ ဂတော ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ အန္တရဃရေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တဿ သကလမ္ပိ စီဝရမာသံ ဝိပ္ပဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော အညတ္ထ ဂမနကိစ္စေ သတိ ဝိဟာရတော ဗဟိ ဆာရတ္တံ ဝိပ္ပဝါသော အနုညာတောတိ ဒီပေတိ။ တေနာဟ ‘‘သေနာသနံ အာဂန္တွာ သတ္တမံ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတု’’န္တိအာဒိ။ ဝသိတွာတိ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတွာ။ တတ္ထေဝါတိ တသ္မိညေဝ ဂတဋ္ဌာနေ။ အင်္ဂါနိ ပနေတ္ထ အဋ္ဌကထာယမေဝ ဝုတ္တာနိ။

သာသင်္ကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၆၀။ ဒသမေ ¶ ရောပိတမာလဝစ္ဆတောတိ ကေနစိ နိယမေတွာ ရောပိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အနောစိတံ မိလာယမာနံ ဩစိနိတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပူဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဌိတံ ဒိသွာတိ သေသကံ ဂဟေတွာ ဌိတံ ဒိသွာ။ ယတ္ထ ဣစ္ဆထ၊ တတ္ထ ဒေထာတိ ဧတ္ထ နိယမေတွာ ‘‘အသုကဿ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ¶ ဒေါသော နတ္ထိ ‘‘တုမှာကံ ရုစိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ သင်္ဃေ ပရိဏတဘာဝေါ၊ တံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမနံ၊ ပဋိလာဘောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပရိဏတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ပတ္တဝဂ္ဂေါ တတိယော။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ (ဒုတိယော ဘာဂေါ)

၁။ မုသာဝါဒဝဂ္ဂဿ ¶ ¶ ပဌမသိက္ခာပဒေ ခုဒ္ဒကာနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ခုဒ္ဒက-သဒ္ဒေါ ဗဟု-သဒ္ဒပရိယာယော’’တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထာတိ တေသု ဝဂ္ဂေသု၊ ခုဒ္ဒကေသု ဝါ။ ‘‘ဇာနိတဗ္ဗတော’’တိ ဟေတုနော ဝိပက္ခေပိ နိဗ္ဗာနေ ဝတ္တနတော အနေကန္တိကတ္တေ ပရေဟိ ဝုတ္တေ ‘‘န မယာ အယံ ဟေတု ဝုတ္တော’’တိ ¶ တံ ကာရဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ ပုန ‘‘ဇာတိဓမ္မတောတိ မယာ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒီနိ ဝဒတိ။ ‘‘သမ္ပဇာန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အနုနာသိကလောပေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ဇာနန္တော’’တိ။

၂။ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေတိ အတ္တနာ ဝုစ္စမာနဿ အတ္ထဿ ဝိတထဘာဝံ ပုဗ္ဗေပိ ဇာနိတွာ၊ ဝစနက္ခဏေ စ ဇာနန္တဿ မုသာဝါဒဘဏနေ။ တေနာဟ ‘‘ဇာနိတွာ’’တိအာဒိ။ မုသာဝါဒေတိ စ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ တသ္မာ မုသာဘဏနနိမိတ္တံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝမေတ္ထ၊ ဣတော ပရေသုပိ ဤဒိသေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃။ ဝဒန္တိ ¶ ဧတာယာတိ ဝါစာတိ အာဟ ‘‘မိစ္ဆာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဓနုနာ ဝိဇ္ဈတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ‘‘စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ပါကဋဝသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဩဠာရိကေနာ’’တိ။

၁၁။ ဂတော ဘဝိဿတီတိ ဧတ္ထာပိ သန္နိဋ္ဌာနတော ဝုတ္တတ္တာ မုသာဝါဒေါ ဇာတော။ အာပတ္တိန္တိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိံ၊ န ဒုဗ္ဘာသိတံ။ ဇာတိအာဒီဟိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ပရံ ဒဝါ ဝဒန္တဿ ဟိ တံ ဟောတိ။ စာရေသုန္တိ ဥပနေသုံ။ ဝတ္ထုဝိပရီတတာ၊ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရတာ၊ ယမတ္ထံ ဝတ္ထုကာမော၊ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိညာပနပယောဂေါ စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ ဝတ္ထုဝိပရီတတာယ ဟိ အသတိ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရတာယ ဝိညာပိတေပိ မုသာဝါဒေါ န ဟောတိ၊ ဒုက္ကဋမတ္တမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ သာပိ အင်္ဂမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနတ္ထံ မုသာ ဘဏန္တဿ ပါရာဇိကံ၊ ပရိယာယေန ထုလ္လစ္စယံ၊ အမူလကေန ပါရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသနတ္ထံ သင်္ဃာဒိသေသော၊ သင်္ဃာဒိသေသေနာနုဒ္ဓံသနဩမသဝါဒါဒီသု ပါစိတ္တိယံ၊ အနုပသမ္ပန္နေသု ဒုက္ကဋံ၊ ဥက္ကဋ္ဌဟီနဇာတိအာဒီဟိ ဒဝါ အက္ကောသန္တဿ ဒုဗ္ဘာသိတံ၊ ကေဝလံ မုသာ ဘဏန္တဿ ဣဓ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။

မုသာဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ ဒုတိယေ ပုဗ္ဗေ ပတိဋ္ဌိတာရပ္ပဒေသံ ပုန အရေ ပတ္တေတိ ပဌမံ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတနေမိပ္ပဒေသေ ပရိဝတ္တေတွာ ပုန ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတေတိ အတ္ထော။

၁၅။ ပုဗ္ဗေတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ။ ပုပ္ဖဆဍ္ဍကာ နာမ ဂဗ္ဘမလာဒိဟာရကာ။ တစ္ဆကကမ္မန္တိ ပါသာဏကောဋ္ဋနာဒိဝဍ္ဎကီကမ္မံ ¶ ။ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဂဏနာတိ အင်္ဂုလိသင်္ကောစနေနေဝ ဂဏနာ။ အစ္ဆိဒ္ဒကဂဏနာ နာမ ဧကဋ္ဌာနဒသဋ္ဌာနာဒီသု သာရိယော ဌပေတွာ အနုက္ကမေန ဂဏနာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ကလနပဋဥပ္ပာဒနဝေါက္လနဘာဂဟာရာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ပိဏ္ဍဂဏနာ ဂဟိတာ။ ယဿ သာ ပဂုဏာ၊ သော ရုက္ခမ္ပိ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဧတ္ထ ပဏ္ဏာနီ’’တိ ¶ ဇာနာတိ။ ယဘ-မေထုနေတိ ဝစနတော အာဟ ‘‘ယ-ကာရ-ဘ-ကာရေ’’တိအာဒိ။

၁၆။ န ပုရိမေနာတိ မုသာဝါဒသိက္ခာပဒေန။ သောပိ အာပတ္တိယာတိ ဥပသဂ္ဂါဒိဝိသိဋ္ဌေဟိပိ ဝဒန္တော ပါစိတ္တိယာပတ္တိယာဝ ကာရေတဗ္ဗော။

၂၆။ ဒုဗ္ဘာသိတန္တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ပါဠိယံ အနာဂတေဟိပိ ပရမ္မုခါ ဝဒန္တဿပိ ဒုဗ္ဘာသိတမေဝါတိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ တတော လာမကာပတ္တိယာ အဘာဝါ၊ အနာပတ္တိယာပေတ္ထ ဘဝိတုံ အယုတ္တတ္တာ။ သဗ္ဗသတ္တာတိ ဧတ္ထ ဝစနတ္ထဝိဒူဟိ တိရစ္ဆာနာဒယောပိ ဂဟိတာ။

၃၅။ အနုသာသနီပုရေက္ခာရတာယ ဝါ ပါပဂရဟိတာယ ဝါ ဝဒန္တာနံ စိတ္တဿ လဟုပရိဝတ္တိဘာဝတော အန္တရန္တရာ ကောပေ ဥပ္ပန္နေပိ အနာပတ္တိ။ ကာယဝိကာရမတ္တေနပိ ဩမသနသမ္ဘဝတော ‘‘တိသမုဋ္ဌာနံ၊ ကာယကမ္မ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ပရိဝါရေ ပန ‘‘စတုတ္ထေန အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနေန…ပေ… ဒုဗ္ဘာသိတံ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ န ဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၂၇၆) ဣတရာနိ သမုဋ္ဌာနာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပဉ္စမဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တိ ပနေတ္ထ ဝါစာစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတီ’’တိ။ ဒဝကမျတာယ ဟိ ကာယဝါစာစိတ္တေဟိ ဩမသန္တဿပိ ဝါစာစိတ္တမေဝ အာပတ္တိယာ အင်္ဂံ ဟောတိ၊ န ပန ကာယော ဝိဇ္ဇမာနောပိ ဓမ္မဒေသနာပတ္တိ ဝိယ ကေဝလံ ကာယဝိကာရေနေဝ။ ဩမသန္တဿ ပန ကိဉ္စာပိ ဣဓ ဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တိယာ အနာပတ္တိ၊ အထ ခေါ ကာယကီဠာပဋိက္ခေပသိက္ခာပဒေန ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပသမ္ပန္နံ ဇာတိအာဒီဟိ အနညာပဒေသေန အက္ကောသနံ၊ တဿ ဇာနနံ၊ အတ္ထပုရေက္ခာရတာဒီနံ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆။ တတိယေ ဘဏ္ဍနံ ဇာတံ ဧတေသန္တိ ဘဏ္ဍနဇာတာ။ ပိသတီတိ ပိသုဏာ၊ ဝါစာ၊ သမဂ္ဂေ ဘိန္နေ ¶ ကရောတီတိ အတ္ထော။ တာယ ဝါစာယ သမန္နာဂတော ပိသုဏော၊ တဿ ကမ္မံ ပေသုညန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣဓာပိ ¶ ဇာတိအာဒီဟိ ဒသဟိ ဝတ္ထူဟိ ပေသုညံ ဥပသံဟရန္တဿေဝ ပါစိတ္တိယံ၊ ဣတရေဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ဒုက္ကဋံ။ အနက္ကောသဝတ္ထူဟိ ပန ဥပသံဟရန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဇာတိအာဒီဟိ အနညာပဒေသေန အက္ကောသန္တဿ ဘိက္ခုနော သုတွာ ဘိက္ခုဿ ဥပသံဟရဏံ၊ ပိယကမျတာဘေဒါဓိပ္ပာယေသု အညတရတာ၊ တဿ ဝိဇာနနာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပေသုညသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅။ စတုတ္ထေ ပုရိမဗျဉ္ဇနေန သဒိသန္တိ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိ ဧတ္ထ အနိစ္စ-သဒ္ဒေန သဒိသံ ‘‘ဝေဒနာ အနိစ္စာ’’တိ ဧတ္ထ အနိစ္စ-သဒ္ဒံ ဝဒတိ။ အက္ခရသမူဟောတိ အဝိဘတ္တိကော ဝုတ္တော။ ပဒန္တိ ဝိဘတ္တိအန္တံ ဝုတ္တံ။

ဧကံ ပဒန္တိ ဂါထာပဒမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပဒဂဏနာယာတိ ဂါထာပဒဂဏနာယ။ အပါပုဏိတွာတိ သဒ္ဓိံ အကထေတွာ။ ဧတေန ဂါထာယ ပစ္ဆိမပါဒေ ဝုစ္စမာနေ သာမဏေရော ပဌမပါဒါဒိံ ဝဒတိ၊ အာပတ္တိယေဝ၊ တသ္မိံ နိဿဒ္ဒေ ဧဝ ဣတရေန ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

အဋ္ဌကထာနိဿိတောတိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှံ ပေါရာဏဋ္ဌကထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣဒါနိပိ ‘‘ယထာပိ ဒီပိကော နာမ၊ နိလီယိတွာ ဂဏှတေ မိဂေ’’တိ (မိ။ ပ။ ၆။၁။၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၁၇၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၄၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၇၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၆၅၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၆၃) ဧဝမာဒိကံ အဋ္ဌကထာဝစနံ အတ္ထေဝ၊ ဗုဒ္ဓဃောသာစရိယာဒီဟိ ပေါရာဏဋ္ဌကထာနယေန ဝုတ္တမ္ပိ ဣဓ သင်္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ပါဠိနိဿိတောတိ ဥဒါနဝဂ္ဂသင်္ဂဟာဒိကော။ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿိတန္တိ နိဗ္ဗာနနိဿိတံ။ ထေရဿာတိ နာဂသေနတ္ထေရဿ။ မဂ္ဂကထာဒီနိ ပကရဏာနိ။

၄၆။ ပါဠိယံ အက္ခရာယာတိအာဒိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ အက္ခရေနာတိအာဒိနာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

၄၈။ ဥပစာရံ ¶ မုဉ္စိတွာတိ ပရိသာယ ဒွါဒသဟတ္ထံ မုဉ္စိတွာ ဧကတော ဌိတဿ ဝါ နိသိန္နဿ ဝါ အနုပသမ္ပန္နဿ အကထေတွာ အညေ ဥဒ္ဒိဿ ဘဏန္တဿာပိ ¶ အနာပတ္တိ။ သစေ ပန ဒူရေ နိသိန္နမ္ပိ ဥဒ္ဒိဿ ဘဏတိ၊ အာပတ္တိ ဧဝ။ ဩပါတေတီတိ သဒ္ဓိံ ကထေတိ။ အနုပသမ္ပန္နတာ၊ ဝုတ္တလက္ခဏဓမ္မံ ပဒသော ဝါစနတာ၊ ဧကတော ဘဏနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၀-၅၁။ ပဉ္စမေ တတြိဒံ နိဒဿနန္တိ သေသော။ ဒိရတ္တတိရတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဒိရတ္တဂ္ဂဟဏံ ဝစနာလင်္ကာရတ္ထံ၊ နိရန္တရံ တိဿောဝ ရတ္တိယော ဝသိတွာ စတုတ္ထဒိဝသာဒီသု သယန္တဿေဝ အာပတ္တိ၊ န ဧကန္တရိကာဒိဝသေန သယန္တဿာတိ ဒဿနတ္ထမ္ပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒိရတ္တဝိသိဋ္ဌဉှိ တိရတ္တံ ဝုစ္စမာနံ၊ တေန အနန္တရိကမေဝ တိရတ္တံ ဒီပေတီတိ။ ပဉ္စဟိ ဆဒနေဟီတိ ဣဋ္ဌကသိလာသုဓာတိဏပဏ္ဏေဟိ။ ဝါစုဂ္ဂတဝသေနာတိ ပဂုဏဝသေန။ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓော ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧကူပစာရော ဧကေန မဂ္ဂေန ပဝိသိတွာ အဗ္ဘောကာသံ အနုက္ကမိတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနုပရိဂမနယောဂ္ဂေါ၊ ဧတံ ဗဟုဒွါရမ္ပိ ဧကူပစာရောဝ။ တတ္ထ ပန ကုဋ္ဋာဒီဟိ ရုန္ဓိတွာ ဝိသုံ ဒွါရံ ယောဇေန္တိ၊ နာနူပစာရော ဟောတိ။ သစေ ပန ရုန္ဓတိ ဧဝ၊ ဝိသုံ ဒွါရံ န ယောဇေန္တိ၊ ‘‘ဧတမ္ပိ ဧကူပစာရမေဝ မတ္တိကာဒီဟိ ပိဟိတဒွါရော ဝိယ ဂဗ္ဘော’’တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညထာ ဂဗ္ဘေ ပဝိသိတွာ ပမုခါဒီသု နိပန္နာနုပသမ္ပန္နေဟိ သဟသေယျာပရိမုတ္တိယာ ဂဗ္ဘဒွါရံ မတ္တိကာဒီဟိ ပိဒဟာပေတွာ ဥဋ္ဌိတေ အရုဏေ ဝိဝရာပေန္တဿပိ အနာပတ္တိ ဘဝေယျာတိ။

တေသံ ပယောဂေ ပယောဂေ ဘိက္ခုဿ အာပတ္တီတိ ဧတ္ထ ကေစိ ‘‘အနုဋ္ဌဟနေန အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ တသ္မိံ ခဏေ သယန္တဿ ကိရိယာဘာဝါ။ ဣဒဉှိ သိက္ခာပဒံ သိယာ ကိရိယာယ သမုဋ္ဌာတိ၊ သိယာ အကိရိယာယ သမုဋ္ဌာတိ။ ကိရိယာသမုဋ္ဌာနတာ စဿ တဗ္ဗဟုလဝသေန ဝုတ္တာတိ ဝဒတိ။ ယထာ စေတံ၊ ဧဝံ ဒိဝါသယနမ္ပိ။ အနုဋ္ဌဟနေန၊ ဟိ ဒွါရာသံဝရဏေန စေတံ အကိရိယသမဥဋ္ဌာနမ္ပိ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣဒဉ္စ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘ဥပရိမတလေန ¶ သဒ္ဓိံ အသမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကဿာ’’တိ ဣဒံ သမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဥပရိမတလေ သယိတဿ သင်္ကာ ဧဝ နတ္ထီတိ ‘‘ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နာနူပစာရေတိ ဗဟိ နိဿေဏိယာ အာရောဟဏီယေ။

သဘာသင်္ခေပေနာတိ ¶ သဘာကာရေန။ ‘‘အဍ္ဎကုဋ္ဋကေ’’တိ ဣမိနာ သဏ္ဌာနံ ဒဿေတိ။ ယတ္ထ တီသု ဒွီသု ဝါ ပဿေသု ဘိတ္တိယော ဗဒ္ဓါ၊ ဆဒနံ ဝါ အသမ္ပတ္တာ အဍ္ဎဘိတ္တိ၊ ဣဒံ အဍ္ဎကုဋ္ဋကံ နာမ။ ဝါဠသင်္ဃာဋော နာမ ပရိက္ခေပဿ အန္တော ထမ္ဘာဒီနံ ဥပရိ ဝါဠရူပေဟိ ကတသင်္ဃာဋော။ ပရိက္ခေပဿ ဗဟိဂတေတိ ဧတ္ထ ယသ္မိံ ပဿေ ပရိက္ခေပေါ နတ္ထိ၊ တတ္ထ သစေ ဘူမိတော ဝတ္ထု ဥစ္စံ ဟောတိ၊ ဥဘတော ဥစ္စဝတ္ထုတော ဟေဋ္ဌာ ဘူမိယံ နိဗ္ဗကောသဗ္ဘန္တရေပိ အနာပတ္တိ ဧဝ တတ္ထ သေနာသနဝေါဟာရာဘာဝတော။ အထ ဝတ္ထု နီစံ ဘူမိသမမေဝ သေနာသနဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ တိဋ္ဌတိ၊ တတ္ထ ပရိက္ခေပရဟိတဒိသာယ နိဗ္ဗကောသဗ္ဘန္တရေ သဗ္ဗတ္ထ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ပရိစ္ဆေဒါဘာဝတော ပရိက္ခေပဿ ဗဟိ ဧဝ အနာပတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရိမဏ္ဍလံ ဝါတိအာဒိ မဇ္ဈေ ဥဒကပတနတ္ထာယ အာကာသင်္ဂဏဝန္တံ သေနာသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အပရိစ္ဆိန္နဂဗ္ဘူပစာရေတိ ဧကေကဂဗ္ဘဿ ဒွီသု ပဿေသု ပမုခေန ဂမနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓတော အနူနံ ကုဋ္ဋံ ကတွာ အာကာသင်္ဂဏေန ပဝေသံ ကရောန္တိ၊ ဧဝံ အကတောတိ အတ္ထော။ ဂဗ္ဘပရိက္ခေပေါတိ စတုရဿပါသာဒါဒီသု သမန္တာ ဌိတဂဗ္ဘဘိတ္တိယော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ပါဋေက္ကသန္နိဝေသာတိ ဧကေကဒိသာယ ဂဗ္ဘပါဠိယော ဣတရဒိသာသု ဂဗ္ဘပါဠီနံ အဘာဝေန၊ ဘာဝေပိ ဝါ အညမညဘိတ္တိစ္ဆဒနေဟိ အသမ္ဗန္ဓတာယ ပါဋေက္ကသန္နိဝေသာ နာမ ဝုစ္စတိ။ တံ…ပေ… သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ တတ္ထ ပါစိတ္တိယေန အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ၊ န ဒုက္ကဋေန။ တာဒိသာယ ဟိ ဂဗ္ဘပါဠိယာ ပမုခံ တီသု ဒိသာသု ဘိတ္တီနံ အဘာဝေန ဧကဒိသာယ ဂဗ္ဘဘိတ္တိမတ္တေန သဗ္ဗစ္ဆန္နံ စူဠပရိစ္ဆန္နံ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ ဒုက္ကဋမေဝ။ ယဒိ ပန တဿ ပမုခဿ ဣတရဒိသာသုပိ ဧကိဿံ၊ သဗ္ဗာသု ဝါ ဘိတ္တိံ ကရောန္တိ၊ တဒါ သဗ္ဗစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နာဒိဘာဝတော ပါစိတ္တိယမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဘူမိယံ ဝိနာ ဇဂတိယာ ပမုခံ သန္ဓာယာတိ ဧတ္ထ ဥစ္စဝတ္ထုံ အကတွာ ဘူမိယံ ကတဂေဟဿ ပမုခံ သန္ဓာယ အပရိက္ခိတ္တေ ပါစိတ္တိယေန အနာပတ္တီတိ ဣဒံ ကထိတံ ¶ ။ ဥစ္စဝတ္ထုကံ စေ ပမုခံ ဟောတိ၊ တေန ဝတ္ထုနာ ပရိက္ခိတ္တသင်္ချမေဝ ပမုခံ ဂစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထာတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ။ ဇဂတိယာ ပမာဏံ ဝတွာတိ ပကတိဘူမိယာ နိပန္နော ယထာ ဇဂတိယာ ဥပရိ သယိတံ န ပဿတိ၊ ဧဝံ ဥစ္စာတိဥစ္စဝတ္ထုဿ ဥဗ္ဗေဓပ္ပမာဏံ ဝတွာ။ ဧကဒိသာယ ဥဇုကမေဝ ဒီဃံ ကတွာ သန္နိဝေသိတော ပါသာဒေါ ဧကသာလသန္နိဝေသော။ ဒွီသု၊ တီသု ဝါ စတူသုပိ ဝါ ဒိသာသု သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ကတာ ဒွိသာလာဒိသန္နိဝေသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာလပ္ပဘေဒဒီပနမေဝ စေတ္ထ ပုရိမတော ဝိသေသောတိ။ ပရိက္ခေပေါ ဝိဒ္ဓသ္တောတိ ပမုခဿ ပရိက္ခေပံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၅၃။ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နံ သေနာသနံ ဒုက္ကဋဿ အာဒိံ ဝတွာ ပါဠိယံ ဒဿိတတ္တာ တတော ¶ အဓိကံ သဗ္ဗစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နာဒိကမ္ပိ သဗ္ဗံ ပါဠိယံ အဝုတ္တမ္ပိ ပါစိတ္တိယဿေဝ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒဿိတံ သိက္ခာပဒဿ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတ္တာ၊ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗတော စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သတ္တ ပါစိတ္တိယာနီတိ ပါဠိယံ ဝုတ္တပါစိတ္တိယဒွယံ သာမညတော ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။

၅၄။ ပါဠိယံ ‘‘တတိယာယ ရတ္တိယာ ပုရာရုဏာ နိက္ခမိတွာ ပုန ဝသတီ’’တိ ဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ၊ အနိက္ခမိတွာ ပန ပုရာရုဏာ ဥဋ္ဌဟိတွာ အန္တောဆဒနေ နိသိန္နဿာပိ ပုနဒိဝသေ သဟသေယျေန အနာပတ္တိ ဧဝ။ သေနမ္ဗမဏ္ဍပဝဏ္ဏံ ဟောတီတိ သီဟဠဒီပေ ကိရ ဥစ္စဝတ္ထုကော သဗ္ဗစ္ဆန္နော သဗ္ဗအပရိစ္ဆန္နော ဧဝံနာမကော သန္နိပါတမဏ္ဍပေါ အတ္ထိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စတုတ္ထဘာဂေါ စူဠကံ၊ ဒွေ ဘာဂါ ဥပဍ္ဎံ၊ တီသု ဘာဂေသု ဒွေ ဘာဂါ ယေဘုယျန္တိ ဣမိနာ နယေန စူဠကစ္ဆန္နပရိစ္ဆန္နတာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုကသေနာသနံ၊ တတ္ထ အနုပသမ္ပန္နေန သဟ နိပဇ္ဇနံ၊ စတုတ္ထဒိဝသေ သူရိယတ္ထင်္ဂမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

သဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ဆဋ္ဌေ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ စတုတ္ထဒိဝသေ သယန္တဿာပိ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန ဧကာဝ အာပတ္တိ။ ကေစိ ပန ပုရိမသိက္ခာပဒေနာပီတိ ဒွေ အာပတ္တိယော ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ‘‘အနုပသမ္ပန္နေနာ’’တိ အနိတ္ထိလိင်္ဂေန ဝုတ္တတ္တာ နပုံသကေန ¶ ပန စတုတ္ထဒိဝသေ သယန္တဿ သဒုက္ကဋပါစိတ္တိယံ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ။ ကိဉ္စာပေတ္ထ ပါဠိယံ ပဏ္ဍကဝသေနေဝ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ တဒနုလောမိကာ ပန ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကေန သဟ သယန္တဿ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ၊ ပုရိမေန စတုတ္ထဒိဝသေ သဒုက္ကဋပါစိတ္တိယံ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ဣတ္ထိဂတိကောဝါတိ အယံ အမှာကံ ခန္တိ။ မတိတ္ထိယာ အနာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုကသေနာသနံ၊ တတ္ထ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ နိပဇ္ဇနံ၊ သူရိယတ္ထင်္ဂမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၀။ သတ္တမေ န ယက္ခေနာတိအာဒီနံ ‘‘အညတြ ဝိညုနာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ အညတြ ဝိညုနာ ¶ ပုရိသဝိဂ္ဂဟေန၊ န ယက္ခာဒိနာပီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ တာဒိသေနပိ ဟိ သဟ ဌိတာယ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တံတံဒေသဘာသာယ အတ္ထံ ယထာရုစိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။

ဣရိယာပထာပရိဝတ္တနံ၊ ပုရိသံ ဝါ ဒွါဒသဟတ္ထူပစာရေ အပက္ကောသာပနံ ဧတ္ထ အကိရိယာ။ ဝုတ္တလက္ခဏဿ ဓမ္မဿ ဆန္နံ ဝါစာနံ ဥပရိ ဒေသနာ၊ ဝုတ္တလက္ခဏော မာတုဂါမော၊ ဣရိယာပထပအဝတ္တနာဘာဝေါ၊ ဝိညူပုရိသာဘာဝေါ၊ အပဉှဝိဿဇ္ဇနာတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၇။ အဋ္ဌမေ အန္တရာတိ ပရိနိဗ္ဗာနကာလတော ပုဗ္ဗေပိ။ အတိကဍ္ဎိယမာနေနာတိ ‘‘ဝဒထ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ တုမှေဟိ အဓိဂတ’’န္တိ ဧဝံ နိပ္ပီဠိယမာနေန အတိဗဒ္ဓိယမာနေန။ တထာရူပေ ပစ္စယေ သတိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ သုတပရိယတ္တိသီလဂုဏန္တိ ဧတ္ထ အတ္ထကုသလတာ သုတဂုဏော၊ ပါဠိပါဌကုသလတာ ပရိယတ္တိဂုဏောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘စိတ္တက္ခေပဿ ဝါ အဘာဝါ’’တိ ဣမိနာ ခိတ္တစိတ္တဝေဒနာဋ္ဋတာပိ အရိယာနံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

ပုဗ္ဗေ ¶ အဝုတ္တေဟီတိ စတုတ္ထပါရာဇိကေ အဝုတ္တေဟိ။ ဣဒဉ္စ သိက္ခာပဒံ ပဏ္ဏတ္တိအဇအာနနဝသေန ဧကန္တတော အစိတ္တကသမုဋ္ဌာနမေဝ ဟောတိ အရိယာနံ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမာဘာဝါ။ ဈာနလာဘီနဉ္စ သတ္ထု အာဏာဝီတိက္ကမပဋိဃစိတ္တဿ ဈာနပရိဟာနတော ဘူတာရောစနံ န သမ္ဘဝတိ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ ဘူတတာ၊ အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစနံ၊ တင်္ခဏဝိဇာနနာ၊ အနညာပဒေသောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၈။ နဝမေ တတ္ထ ဘဝေယျာတိ တတ္ထ ကဿစိ မတိ ဧဝံ ဘဝေယျ။ အဋ္ဌကထာဝစနမေဝ ဥပပတ္တိတော ဒဠှံ ကတွာ ပတိဋ္ဌပေန္တော ‘‘ဣမိနာပိ စေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

၈၂။ အာဒိတော ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနီတိ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ပဉ္စ။ သေသာနီတိ ဝိကာလဘောဇနာဒီနိ ¶ ။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒိ အဇ္ဈာစာရောဝ။ အန္တိမဝတ္ထုံ အနဇ္ဈာပန္နဿ ဘိက္ခုနော သဝတ္ထုကော သင်္ဃာဒိသေသော၊ အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစနံ၊ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၆။ ဒသမေ အပ္ပပံသုမတ္တိကာယ ပထဝိယာ အနာပတ္တိဝတ္ထုဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ ဥပဍ္ဎပံသုမတ္တိကာယပိ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟေတံ ဒုက္ကဋဝတ္ထူတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ဇာတာဇာတဝိနိမုတ္တာယ တတိယပထဝိယာ အဘာဝတော။

ဝဋ္ဋတီတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပေါက္ခရဏိံ ခဏာတိ ဩကာသဿ အနိယမိတတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမံ ဝလ္လိံ ခဏာတိ ပထဝီခဏနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ ဣမိနာဝ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ၊ န ဘူတဂါမသိက္ခာပဒေန။ ဥဘယမ္ပိ ¶ သန္ဓာယ ဝုတ္တေ ပန ဒွေပိ ပါစိတ္တိယာ ဟောန္တိ။ ဥဒကပပ္ပဋကောတိ ဥဒကေ အန္တောဘူမိယံ ပဝိဋ္ဌေ တဿ ဥပရိဘာဂံ ဆာဒေတွာ တနုကပံသု ဝါ မတ္တိကာ ဝါ ပဋလံ ဟုတွာ ပတမာနာ တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မိံ ဥဒကေ သုက္ခေပိ တံ ပဋလံ ဝါတေန စလမာနာ တိဋ္ဌတိ၊ တံ ဥဒကပပ္ပဋကော နာမ။

အကတပဗ္ဘာရေတိ အဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တာဒိသေ ဧဝ ဟိ ဝမ္မိကဿ သမ္ဘဝေါတိ။ မူသိကုက္ကရံ နာမ မူသိကာဟိ ခနိတွာ ဗဟိ ကတပံသုရာသိ။ အစ္ဆဒနန္တိအာဒိဝုတ္တတ္တာ ဥဇုကံ အာကာသတော ပတိတဝဿောဒကေန ဩဝဋ္ဌမေဝ ဇာတပထဝီ ဟောတိ၊ န ဆဒနာဒီသု ပတိတွာ တတော ပဝတ္တဥဒကေန တိန္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဏ္ဍပတ္ထမ္ဘန္တိ သာခါမဏ္ဍပတ္ထမ္ဘံ။ ဥစ္စာလေတွာတိ ဥက္ခိပိတွာ။ တတောတိ ပုရာဏသေနာသနတော။

၈၈။ မဟာမတ္တိကန္တိ ဘိတ္တိလေပနံ။ ဇာတပထဝိတာ၊ တထာသညိတာ၊ ခဏနခဏာပနာနံ အညတရန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၈၉။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ နိဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တောတိ သာခဋ္ဌကဝိမာနေ သာခါယ ဆိဇ္ဇမာနာယ ဆိဇ္ဇန္တေ တတ္ထ အဆေဒနတ္ထာယ ဒေဝတာယ ဥပနီတံ ပုတ္တံ ဒိသွာပိ ကုဌာရိနိက္ခေပဝေဂံ နိဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တောတိ အတ္ထော။ ရုက္ခဓမ္မေတိ ရုက္ခဿ ပဝတ္တိယံ။ ရုက္ခာနံ ဝိယ ဆေဒနာဒီသု အကုပ္ပနဉှိ ရုက္ခဓမ္မော နာမ။

ဥပ္ပတိတန္တိ ဥပ္ပန္နံ။ ဘန္တန္တိ ဓာဝန္တံ။ ဝါရယေတိ နိဂ္ဂဏှေယျ။ ဣတရောတိ ဥပ္ပန္နံ ကောဓံ အနိဂ္ဂဏှန္တော ရာဇဥပရာဇာဒီနံ ရသ္မိမတ္တဂ္ဂါဟကဇနော ဝိယ န ဥတ္တမသာရထီတိ အတ္ထော။ ဝိသဋံ သပ္ပဝိသန္တိ သရီရေ ဒါဌာဝဏာနုသာရေန ဝိတ္ထိဏ္ဏံ ဗျာပေတွာ ဌိတံ ကဏှသပ္ပဝိသံ ဝိယ။ ဇဟာတိ ဩရပါရန္တိ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသညောဇနာနိ တတိယမဂ္ဂေန ဇဟာတိ။ ‘‘ဩရပါရ’’န္တိ ဟိ ဩရိမတီရံ ဝုစ္စတိ ¶ ။ အထ ဝါ သောတိ တတိယမဂ္ဂေန ကောဓံ ဝိနေတွာ ဌိတော ဘိက္ခု အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဩရပါရံ ဇဟာတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဩရံ နာမ သကတ္တဘာဝေါ၊ အဇ္ဈတ္တိကာနိ ဝါ အာယတနာနိ။ ပါရံ နာမ ပရအတ္တဘာဝေါ၊ ဗာဟိရာနိ ဝါ အာယတနာနိ။ တဒုဘယေ ပန ဆန္ဒရာဂံ ဇဟန္တော ‘‘ဇဟာတိ ဩရိမပါရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

၉၀။ ဘဝန္တီတိ ဝဍ္ဎန္တိ။ အဟုဝုန္တီတိ ဗဘူဝု။ တေနာဟ ‘‘ဇာတာ ဝဍ္ဎိတာ’’တိ။ ဘူတာနံ ဂါမောတိ မဟာဘူတာနံ ဟရိတတိဏာဒိဘာဝေန သမဂ္ဂါနံ သမူဟော။ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ ဂါမဿ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘူတာ ဧဝ ဝါ ဂါမော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပါတဗျ-သဒ္ဒဿ ပါ ပါနေတိ ဓာတွတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတာ’’တိ။ သာ စ ပါတဗျတာ ဆေဒနာဒိ ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တဿာ…ပေ… ဘူတဂါမဿ ဇာတာ ဆေဒနာဒိပစ္စယာ’’တိ။

၉၁။ ဇာတ-သဒ္ဒေါ ဧတ္ထ ဝိဇာတပရိယာယောတိ ‘‘ပုတ္တံ ဝိဇာတာ ဣတ္ထီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ပသူတဝစနောတိ အာဟ ‘‘ပသူတာနီ’’တိ၊ နိဗ္ဗတ္တပဏ္ဏမူလာနီတိ အတ္ထော။

တာနိ ¶ ဒဿေန္တောတိ တာနိ ဗီဇာနိ ဒဿေန္တော။ ကာရိယဒဿနမုခေနေဝ ကာရဏဉ္စ ဂဟိတန္တိ အာဟ ‘‘ဗီဇတော နိဗ္ဗတ္တေန ဗီဇံ ဒဿိတ’’န္တိ။

၉၂။ ‘‘ဗီဇတော သမ္ဘူတော ဘူတဂါမော ဗီဇ’’န္တိ ဣမိနာ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ပဒုမဂစ္ဆတော နိဗ္ဗတ္တံ ပုပ္ဖံ ပဒုမ’’န္တိအာဒီသု ဝိယာယံ ဝေါဟာရောတိ ဒဿေတိ။ ယံ ဗီဇံ ဘူတဂါမော နာမ ဟောတီတိ နိဗ္ဗတ္တပဏ္ဏမူလံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယထာရုတန္တိ ယထာပါဌံ။

‘‘သဉ္စိစ္စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သရီရေ လဂ္ဂဘာဝံ ဉတွာပိ ဥဋ္ဌဟတိ၊ ‘‘တံ ဥဒ္ဓရိဿာမီ’’တိသညာယ အဘာဝတော ဝဋ္ဋတိ။ အနန္တက-ဂ္ဂဟဏေန သာသပမတ္တိကာ ဂဟိတာ၊ နာမဉှေတံ တဿာ သေဝါလဇာတိယာ။ မူလပဏ္ဏာနံ အဘာဝေန ‘‘အသမ္ပုဏ္ဏဘူတဂါမော နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သော ဗီဇဂါမေန သင်္ဂဟိတောတိ။ အဝဍ္ဎမာနေပိ ဘူတဂါမမူလကတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အမူလကဘူတဂါမေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ နာဠိကေရဿ အာဝေဏိကံ ကတွာ ဝဒတိ။

သေလေယျကံ ¶ နာမ သိလာယ သမ္ဘူတာ ဧကာ ဂန္ဓဇာတိ။ ပုပ္ဖိတကာလတော ပဋ္ဌာယာတိ ဝိကသိတကာလတော ပဘုတိ။ ဆတ္တကံ ဂဏှန္တောတိ ဝိကသိတံ ဂဏှန္တော။ မကုဠံ ပန ရုက္ခတ္တစံ အကောပေန္တေနပိ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဖုလ္လံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စေနာတိ ဟတ္ထစာပလ္လေန။

‘‘ပါနီယံ န ဝါသေတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ အတ္တနော ပိဝနပါနီယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အညေသံ ပန ဝဋ္ဋတိ အနုဂ္ဂဟိတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနာ ခါဒိတုကာမေနာ’’တိ။ ယေသံ ရုက္ခာနံ သာခါ ရုဟတီတိ မူလံ အနောတာရေတွာ ပဏ္ဏမတ္တနိဂ္ဂမနမတ္တေနပိ ဝဍ္ဎတိ။ တတ္ထ ကပ္ပိယမ္ပိ အကရောန္တော ဆိန္နနာဠိကေရဝေဠုဒဏ္ဍာဒယော ကောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘စင်္ကမိတဋ္ဌာနံ ဒဿေဿာမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကေဝလံ စင်္ကမနာဓိပ္ပာယေန ဝါ မဂ္ဂဂမနာဓိပ္ပာယေန ဝါ အက္ကမန္တဿ၊ တိဏာနံ ဥပရိ နိသီဒနာဓိပ္ပာယေန နိသီဒန္တဿ စ ဒေါသော နတ္ထိ။

သမဏကပ္ပေဟီတိ သမဏာနံ ကပ္ပိယဝေါဟာရေဟိ၊ အဗီဇနိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇာနိပိ ကပ္ပိယဘာဝတော ‘‘သမဏကပ္ပာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ အဗီဇံ နာမ တရုဏအမ္ဗဖလာဒီနိ။ နိဗ္ဗဋ္ဋေတဗ္ဗံ ဝိယောဇေတဗ္ဗံ ဗီဇံ ယသ္မိံ၊ တံ ပနသာဒိ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇံ နာမ။ ကပ္ပိယန္တိ ဝတွာဝါတိ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာဝသေန ဝုတ္တေပိ ဝစနက္ခဏေဝ အဂ္ဂိသတ္ထာဒိနာ ဗီဇဂါမေ ဝဏံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝစနတော ပန ပုဗ္ဗေ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တဉ္စ ဒွိဓာ အကတွာ ဆေဒနဘေဒနမေဝ ဒဿေတဗ္ဗံ။ ကရောန္တေန စ ဘိက္ခုနာ ‘‘ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ¶ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝုတ္တေယေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဗီဇဂါမပရိမောစနတ္ထံ ပုန ကပ္ပိယံ ကာရေတဗ္ဗန္တိ ကာရာပနဿ ပဌမမေဝ အဓိကတတ္တာ။ ‘‘ကဋာဟေပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကဋာဟတော နီဟတာယ မိဉ္ဇာယ ဝါ ဗီဇေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ဘူတဂါမော၊ ဘူတဂါမသညိတာ၊ ဝိကောပနံ ဝါ ဝိကောပါပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၄။ ဒုတိယေ အညံ ဝစနန္တိ ယံ ဒေါသဝိဘာဝနတ္ထံ ပရေဟိ ဝုတ္တဝစနံ တံ တဿ အနနုစ္ဆဝိကေန အညေန ဝစနေန ပဋိစရတိ။

၉၈။ ယဒေတံ ¶ အညေနညံ ပဋိစရဏဝသေန ပဝတ္တဝစနံ၊ တဒေဝ ပုစ္ဆိတမတ္ထံ ဌပေတွာ အညံ ဝဒတိ ပကာသေတီတိ အညဝါဒကန္တိ အာဟ ‘‘အညေနညံ ပဋိစရဏဿေတံ နာမ’’န္တိ။ တုဏှီဘူတဿေတံ နာမန္တိ တုဏှီဘာဝဿေတံ နာမံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အညဝါဒကံ အာရောပေတုန္တိ အညဝါဒေ အာရောပေတုံ။ ဝိဟေသကန္တိ ဝိဟေသကတ္တံ။

၉၉။ ပါဠိယံ န ဥဂ္ဃာဋေတုကာမောတိ ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမော။

၁၀၀။ အနာရောပိတေ အညဝါဒကေတိ ဝုတ္တဒုက္ကဋံ ပါဠိယံ အာဂတအညေနညပဋိစရဏဝသေန ယုဇ္ဇတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေန ပန မုသာဝါဒေန အညေနညံ ပဋိစရန္တဿ ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋံ၊ အာရောပိတေ ဣမိနာဝ ပါစိတ္တိယံ။ ကေစိ ပန ‘‘မုသာဝါဒပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယဒွယ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ အာဒိကမ္မိကဿပိ မုသာဝါဒေ ဣမိနာဝ အနာပတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓမ္မကမ္မေန အာရောပိတတာ၊ အာပတ္တိယာ ဝါ ဝတ္ထုနာ ဝါ အနုယုဉ္ဇိယမာနတာ၊ ဆာဒေတုကာမတာယ အညေနညံ ပဋိစရဏံ၊ တုဏှီဘာဝေါ စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

အညဝါဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀၃။ တတိယေ ¶ စိန္တာယနတ္ထဿ ဈေ-ဓာတုဿ အနေကတ္ထတာယ ဩလောကနတ္ထသမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ ‘‘ဩလောကာပေန္တီ’’တိ။ ဆန္ဒာယာတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသောတိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒေနာ’’တိ။

၁၀၅။ ဘိက္ခုံ လာမကတော စိန္တာပနတ္ထံ အညေသံ တံ အဝဏ္ဏကထနံ ဥဇ္ဈာပနံ နာမ။ အညေသံ ပန အဝတွာ အညမညံ သမုလ္လပနဝသေန ဘိက္ခုနော ဒေါသပ္ပကာသနံ ခိယျနံ နာမာတိ အယမေတေသံ ဘေဒေါ။

၁၀၆။ အညံ အနုပသမ္ပန္နံ ဥဇ္ဈာပေတီတိ အညေန အနုပသမ္ပန္နေန ဥဇ္ဈာပေတိ။ တဿ ဝါ တံ သန္တိကေတိ တဿ အနုပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေ တံ သင်္ဃေန သမ္မတံ ဥပသမ္ပန္နံ ခိယျတိ။ ဣဓာပိ မုသာဝါဒေန ဥဇ္ဈာပနာဒီနံ သမ္ဘဝတော ဒုက္ကဋဋ္ဌာနာနိ စ အာဒိကမ္မိကဿ အနာပတ္တိ စ ဣမိနာ ဧဝ သိက္ခာပဒေန ဝုတ္တာတိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထ မုသာဝါဒပါစိတ္တိယဿ အနိဝတ္တိတော။ ဓမ္မကမ္မေန သမ္မတတာ၊ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ အဂတိဂမနာဘာဝေါ၊ တဿ အဝဏ္ဏကာမတာ၊ ယဿ သန္တိကေ ဝဒတိ။ တဿ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ ဥဇ္ဈာပနံ ဝါ ခိယျနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ဆ အင်္ဂါနိ။

ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၀။ စတုတ္ထေ အပညာတေတိ အပ္ပသိဒ္ဓေ။ ဣမံ ပန အဋ္ဌ မာသေ မဏ္ဍပါဒီသု ဌပနသင်္ခါတံ အတ္ထဝိသေသံ ဂဟေတွာ ဘဂဝတာ ပဌမမေဝ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌမာသေ’’တိအာဒိဝစနေန အနုပညတ္တိသဒိသေန ပကာသေတွာ ဝိသုံ အနုပညတ္တိ န ဝုတ္တာ။ ပရိဝါရေ ပနေတံ အနုဇာနနဝစနံ အနုပညတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ‘‘ဧကာ အနုပညတ္တီ’’တိ (ပရိ။ ၆၅-၆၇) ဝုတ္တံ။

နဝဝါယိမောတိ အဓုနာ သုတ္တေန ဝီတကစ္ဆေန ပလိဝေဌိတမဉ္စော။ ဩနဒ္ဓါတိ ကပ္ပိယစမ္မေန ဩနဒ္ဓါ။ တေ ဟိ ဝဿေန သီဃံ န နဿန္တိ။ ‘‘ဥက္ကဋ္ဌအဗ္ဘောကာသိကော’’တိ ဣဒံ တဿ သုခပဋိပတ္တိဒဿနမတ္တံ၊ ဥက္ကဋ္ဌဿာပိ ပန စီဝရကုဋိ ဝဋ္ဋတေဝ။ ကာယာနုဂတိကတ္တာတိ ဘိက္ခုနော တတ္ထေဝ နိသီဒနဘာဝံ ဒီပေတိ၊ တေန စ ဝဿဘယေန သယံ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တဿ အာပတ္တီတိ ဒဿေတိ ¶ ။ အဗ္ဘောကာသိကာနံ တေမနတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒါယကေဟိ ဒိန္နမ္ပိ အတ္တာနံ ရက္ခန္တေန ရက္ခိတဗ္ဗမေဝ။

‘‘ဝလာဟကာနံ အနုဋ္ဌိတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ’’တိ ဣမိနာ ဂိမှာနေပိ မေဃေ ဥဋ္ဌိတေ အဗ္ဘောကာသေ နိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ တတြ တတြာတိ စေတိယင်္ဂဏာဒိကေ တသ္မိံ တသ္မိံ အဗ္ဘောကာသေ နိယမေတွာ နိက္ခိတ္တာ။ မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခါတိ ယတ္ထ သမန္တတော သမ္မဇ္ဇိတွာ အင်္ဂဏမဇ္ဈေ သဗ္ဗဒါ ကစဝရဿ သင်္ကဍ္ဎနေန မဇ္ဈေ ဝါလိကာ သဉ္စိတာ ဟောတိ။ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဥစ္စဝတ္ထုပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခံ ဝါ ဝါလိကာ ဟရိတဗ္ဗာ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ကောဏေသု ဝါလိကာ သဉ္စိတာ၊ တတ္ထ တတော ပဋ္ဌာယ အပရဒိသာဘိမုခါ ဟရိတဗ္ဗာတိ ကေစိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနဿ ¶ ပဒဝဠဉ္ဇေန အဝိကောပနတ္ထာယ သယံ အသမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဌတွာ အတ္တနော ပါဒါဘိမုခံ ဝါလိကာ ဟရိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တတ္ထ ‘‘မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ ဝစနဿ ပယောဇနံ န ဒိဿတိ။

၁၁၁။ ဝင်္ကပါဒတာမတ္တေန ကုဠီရပါဒကဿ သေသေဟိ ဝိသေသော၊ န အဋနီသု ပါဒပ္ပဝေသနဝိသေသေနာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ဝါ ပန ကောစီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿာတိ ဥပသမ္ပန္နဿေဝ။

နိသီဒိတွာ…ပေ… ပါစိတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ မေဃုဋ္ဌာနာဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓရိဿာမီ’’တိ အာဘောဂေန ဂစ္ဆန္တဿ အနာပတ္တိ၊ တေန ပုနာဂန္တဗ္ဗမေဝ။ ကပ္ပံ လဘိတွာတိ ‘‘ဂစ္ဆ၊ မာ ဣဓ တိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တဝစနံ လဘိတွာ။

အာဝါသိကာနံယေဝ ပလိဗောဓောတိ အာဂန္တုကေသု ကိဉ္စိ အဝတွာ နိသီဒိတွာ ‘‘အာဝါသိကာ ဧဝ ဥဒ္ဓရိဿန္တီ’’တိ ဂတေသုပိ အာဝါသိကာနမေဝ ပလိဗောဓော။ မဟာပစ္စရိဝါဒေ ပန ‘‘ဣဒံ အမှာက’’န္တိ အဝတွာပိ နိသိန္နာနမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အနာဏတ္တိယာ ပညာပိတတ္တာပိ ဒုက္ကဋေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ ဥဿာရကောတိ သရဘာဏကော။ သော ဟိ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ ပါဠိပါဌံ သာရေတိ ပဝတ္တေတီတိ ဥဿာရကောတိ ဝုစ္စတိ။

၁၁၂။ ဝဏ္ဏာနုရက္ခဏတ္ထံ ကတာတိ ပဋခဏ္ဍာဒီဟိ သိဗ္ဗိတွာ ကတာ။ ဘူမိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗာတိ စိမိလိကာယ သတိ တဿာ ဥပရိ၊ အသတိ သုဒ္ဓဘူမိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗာ။ ‘‘သီဟစမ္မာဒီနံ ပရိဟရဏေယေဝ ပဋိက္ခေပေါ’’တိ ဣမိနာ မဉ္စပီဌာဒီသု အတ္ထရိတွာ ပုန သံဟရိတွာ ဌပနာဒိဝသေန ¶ အတ္တနော အတ္ထာယ ပရိဟရဏမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘူမတ္ထရဏာဒိဝသေန ပရိဘောဂေါ ပန အတ္တနော ပရိဟရဏံ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ခန္ဓကေ ဟိ ‘‘အန္တောပိ မဉ္စေ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဗဟိပိ မဉ္စေ ပညတ္တာနိ ဟောန္တီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော အတ္တနော အတ္ထာယ မဉ္စာဒီသု ပညပေတွာ ပရိဟရဏဝတ္ထုသ္မိံ –

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာစမ္မာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ သီဟစမ္မံ ဗျဂ္ဃစမ္မံ ဒီပိစမ္မံ။ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၅) –

ပဋိက္ခေပေါ ¶ ကတော။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒါရုမယပီဌန္တိ ဖလကမယပီဌမေဝ။ ပါဒကထလိကန္တိ အဓောတပါဒံ ယသ္မိံ ဃံသန္တာ ဓောဝန္တိ၊ တံ ဒါရုဖလကာဒိ။

၁၁၃။ ‘‘အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓရိဿာမီတိ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အညေနပိ ကာရဏေန အနောတာပေန္တဿပိ အာဂမနေ သာပေက္ခဿ အနာပတ္တိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘မဉ္စာဒီနံ သင်္ဃိကတာ၊ ဝုတ္တလက္ခဏေ ဒေသေ သန္ထရဏံ ဝါ သန္ထရာပနံ ဝါ၊ အပလိဗုဒ္ဓတာ၊ အာပဒါယ အဘာဝေါ၊ နိရပေက္ခတာ၊ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမော’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဧဝမေတ္ထ နိရပေက္ခတာယ သဒ္ဓိံ ဆ အင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနိ။

ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၁၆။ ပဉ္စမေ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ပစ္စတ္ထရဏတ္ထာယေဝ ဌပိတာ ဥဂ္ဂတလောမာ အတ္ထရဏဝိသေသာ။ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တန္တိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ သေနာသနတောတိ သဗ္ဗပစ္ဆိမသေနာသနတော။

၁၁၇။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သဝိသေသံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီတိ ရုက္ခမူလဿ ပါကဋတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပလုဇ္ဇတီတိ ဝိနဿတိ။

၁၁၈။ ယေန မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဝီနန္တိ၊ တံ မဉ္စပီဌကဝါနံ။ သိလုစ္စယလေဏန္တိ ပဗ္ဗတဂုဟာ။ ‘‘အာပုစ္ဆနံ ပန ဝတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တလက္ခဏသေယျာ၊ တဿာ ¶ သင်္ဃိကတာ၊ ဝုတ္တလက္ခဏေ ဝိဟာရေ သန္ထရဏံ ဝါ သန္ထရာပနံ ဝါ၊ အပလိဗုဒ္ဓတာ၊ အာပဒါယ အဘာဝေါ၊ အနပေက္ခဿ ဒိသာပက္ကမနံ၊ ဥပစာရသီမာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ သတ္တ အင်္ဂါနိ။

ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၉။ ဆဋ္ဌေ ¶ အနုပဝိသိတွာတိ သမီပံ ပဝိသိတွာ။

၁၂၂။ ဥပစာရံ ဌပေတွာတိ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထူပစာရံ ဌပေတွာ။ သင်္ဃိကဝိဟာရတာ၊ အနုဋ္ဌာပနီယဘာဝဇာနနံ၊ သမ္ဗာဓေတုကာမတာ၊ ဥပစာရေ နိသီဒနံ ဝါ နိပဇ္ဇနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂၆။ သတ္တမေ ကောဋ္ဌကာနီတိ ဒွါရကောဋ္ဌကာနိ။

၁၂၈။ ‘‘သကလသင်္ဃာရာမတော နိက္ကဍ္ဎိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ အနနုရူပတော ဝုတ္တံ။ ပါပဂရဟိတာယ ဟိ အကုပိတစိတ္တေန နိက္ကဍ္ဎာပေန္တဿ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ နတ္ထိ ‘‘ကုပိတော အနတ္တမနော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ အညာပေက္ခာ အာပတ္တိ န ဒိဿတိ။ ပါဠိယံ ‘‘အလဇ္ဇိံ နိက္ကဍ္ဎတီ’’တိအာဒီသု စိတ္တဿ လဟုပရိဝတ္တိတာယ အန္တရန္တရာ ကောပေ ဥပ္ပန္နေပိ အနာပတ္တိ အလဇ္ဇိတာဒိပစ္စယေနေဝ နိက္ကဍ္ဎနဿ အာရဒ္ဓတ္တာ။ သင်္ဃိကဝိဟာရော၊ ဥပသမ္ပန္နဿ ဘဏ္ဍနကာရကဘာဝါဒိဝိနိမုတ္တတာ၊ ကောပေန နိက္ကဍ္ဎနံ ဝါ နိက္ကဍ္ဎာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂၉။ အဋ္ဌမံ ¶ ဥတ္တာနမေဝ။ သင်္ဃိကော ဝိဟာရော၊ အသီသဃဋ္ဋဝေဟာသကုဋိ၊ ဟေဋ္ဌာပရိဘောဂတာ၊ အပဋာဏိဒိန္နေ အာဟစ္စပါဒကေ နိသီဒနံ ဝါ နိပဇ္ဇနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၃၅။ နဝမေ ¶ ‘‘မဟလ္လကော နာမ ဝိဟာရော သဿာမိကော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သညာစိကာယ ကုဋိယာ အနာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ ယဿာတိ ဝိဟာရဿ။ သာ အပရိပူရူပစာရာပိ ဟောတီတိ ဝိဝရိယမာနံ ကဝါဋံ ယံ ဘိတ္တိံ အာဟနတိ၊ သာ သာမန္တာ ကဝါဋဝိတ္ထာရပ္ပမာဏာ ဥပစာရရဟိတာပိ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာလောကံ ဝါတပါနံ သန္ဓေတိ ဃဋယတီတိ အာလောကသန္ဓီတိ ကဝါဋံ ဝုစ္စတိ။ ဒွါရဝါတပါနူပစာရတော အညတ္ထ ပုနပ္ပုနံ လိမ္ပနာဒိံ ကရောန္တဿ ပိဏ္ဍဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။

ကေစိ ပန ‘‘ပါဠိယံ ပါစိတ္တိယဿ အဝုတ္တတ္တာ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ သံဝိဓာတဗ္ဗံ။ ဟရိတေ ဌိတော အဓိဋ္ဌာတိ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဟရိတယုတ္တေ ခေတ္တေ ဌတွာ ဆာဒေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘တာဒိသေ ခေတ္တေ ဝိဟာရံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပါဠိယာ န သမေတိ။

၁၃၆။ ဥဇုကမေဝ ဆာဒနန္တိ ဆာဒနမုခဝဋ္ဋိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပိဋ္ဌိဝံသကူဋာဂါရကဏ္ဏိကာဒိ၊ တာဝ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ဥဇုကံ ဆာဒနံ။ ဣမိနာ ပန ယေန သဗ္ဗသ္မိံ ဝိဟာရေ ဧကဝါရံ ဆာဒိတေ တံ ဆာဒနံ ဧကမဂ္ဂန္တိ ဂဟေတွာ ပါဠိယံ ‘‘ဒွေ မဂ္ဂေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိယာယေန ဆာဒနမ္ပိ ဣမိနာဝ နယေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဆာဒါပေသီ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ စ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ စေတံ ဆဒနံ ဆဒနူပရိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန စ သမေတိ။

ပါဠိယံ ‘‘မဂ္ဂေန ဆာဒေန္တဿ ပရိယာယေန ဆာဒေန္တဿာ’’တိ ဣဒဉ္စ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ၊ တိဏပဏ္ဏေဟိ စ ဆာဒနပ္ပကာရဘေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ပန္တိယာ ဆာဒိတဿ ဆဒနဿ ဥပရိ ဆဒနမုခဝဋ္ဋိတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ ဥဇုကမေဝ ဧကဝါရံ ဆာဒနံ ဧကမဂ္ဂန္တိ ဂဟေတွာ ‘ဒွေ မဂ္ဂေ’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ၊ န ပန သကလဝိဟာရဆာဒနံ။ ဧသ နယော ပရိယာယေန ဆာဒနေပီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပါဠိအဋ္ဌကထာဟိ န သမေတိ။

တတိယာယ မဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ တတိယာယာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သမ္ပဒါနဝစနံ၊ တတိယံ မဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တိဏပဏ္ဏေဟိ လဗ္ဘတီတိ တိဏပဏ္ဏေဟိ ဆာဒေတွာ ဥပရိ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကေဝလံ ¶ တိဏကုဋိယာ ဟိ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနန္တိ မဂ္ဂဝသေန ဆာဒိတာနံ တိဏ္ဏံ ဆဒနာနံ။ တိဏ္ဏံ ပရိယာယာနန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ မဟလ္လကဝိဟာရတာ၊ အတ္တနော ဝါသာဂါရတာ၊ ဥတ္တရိ အဓိဋ္ဌာနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄၀။ ဒသမေ မာတိကာယံ သပ္ပာဏကဥဒကံ တိဏေန ဝါ မတ္တိကာယ ဝါ သိဉ္စေယျ၊ ဆဍ္ဍေယျာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဗဟိ သိဉ္စေယျ၊ တသ္မိဉ္စ ဥဒကေ တိဏံ ဝါ မတ္တိကံ ဝါ အာဟရိတွာ ပက္ခိပေယျာတိ အဇ္ဈာဟရိတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘သကဋဘာရမတ္တဉ္စေပီ’’တိအာဒိ။ ဣဒန္တိ တိဏမတ္တိကပက္ခိပနဝိဓာနံ။ ဝုတ္တန္တိ မာတိကာယံ ‘‘တိဏံ ဝါ မတ္တိကံ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ အဋ္ဌကထာသု ဝါ ဝုတ္တံ။

ဣဒဉ္စ သိက္ခာပဒံ ဗာဟိရပရိဘောဂံ သန္ဓာယ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တံ အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂဿ ဝိသုံ ဝက္ခမာနတ္တာ။ တဒုဘယမ္ပိ ‘‘သပ္ပာဏက’’န္တိ ကတွာ ဝဓကစိတ္တံ ဝိနာဝ သိဉ္စနေ ပညတ္တတ္တာ ‘‘ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝဓကစိတ္တေ ပန သတိ သိက္ခာပဒန္တရေနေဝ ပါစိတ္တိယံ၊ န ဣမိနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဒကဿ သပ္ပာဏကတာ၊ ‘‘သိဉ္စနေန ပါဏကာ မရိဿန္တီ’’တိ ဇာနနံ၊ တာဒိသမေဝ စ ဥဒကံ ဝိနာ ဝဓကစေတနာယ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တိဏာဒီနံ သိဉ္စနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော သေနာသနဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

‘‘ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ’’တိပိ ဧတဿေဝ နာမံ။

၁၄၄။ တတိယဝဂ္ဂဿ ¶ ¶ ပဌမေ တိရစ္ဆာနဘူတန္တိ တိရောကရဏဘူတံ၊ ဗာဟိရဘူတန္တိ အတ္ထော။ သမိဒ္ဓါတိ ပရိပုဏ္ဏော။ သဟိတတ္ထော အတ္ထယုတ္တော။ အတ္ထဂမ္ဘီရတာဒိနာ ဂမ္ဘီရော။

၁၄၅-၁၄၇။ ပရတောတိ ဥတ္တရိ။ ကရောန္တောဝါတိ ပရိဗာဟိရေ ကရောန္တော။ ဝိဘင်္ဂေတိ ဈာနဝိဘင်္ဂေ။ စရဏန္တိ နိဗ္ဗာနဂမနာယ ပါဒံ။

ယဒဿာတိ ယံ အဿ။ ဓာရေတီတိ အဝိနဿမာနံ ဓာရေတိ။ ပရိကထနတ္ထန္တိ ပကိဏ္ဏကကထာဝသေန ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မကထနတ္ထံ။ တိဿော အနုမောဒနာတိ သင်္ဃဘတ္တာဒီသု ဒါနာနိသံသပ္ပဋိသံယုတ္တာ နိဓိကုဏ္ဍသုတ္တာဒိ (ခု။ ပါ။ ၈။၁ အာဒယော) -အနုမောဒနာ၊ ဂေဟပ္ပဝေသမင်္ဂလာဒီသု မင်္ဂလသုတ္တာဒိ (ခု။ ပါ။ ၅။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ မင်္ဂလသုတ္တ) -အနုမောဒနာ၊ မတကဘတ္တာဒိအမင်္ဂလေသု တိရောကုဋ္ဋာဒိ (ခု။ ပါ။ ၇။၁ အာဒယော၊ ပေ။ ဝ။ ၁၄ အာဒယော) -အနုမောဒနာတိ ဣမာ တိဿော အနုမောဒနာ။ ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယောတိ ပရိဝါရာဝသာနေ ကမ္မဝဂ္ဂေ (ပရိ။ ၄၈၂ အာဒယော) ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယော။ သမာဓိဝသေနာတိ သမထပုဗ္ဗကဝသေန။ ဝိပဿနာဝသေန ဝါတိ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိအာဒိကာယ သုက္ခဝိပဿနာယ ဝသေန။ အတ္တနော သီလရက္ခဏတ္ထံ အပရာနပေက္ခတာယ ယေန ကာမံ ဂန္တုံ စတဿော ဒိသာ အရဟတိ၊ အဿ ဝါ သန္တိ၊ တာသု ဝါ သာဓူတိ စာတုဒ္ဒိသော။

အဘိဝိနယေတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသင်္ခါတေ သံဝရဝိနယေ၊ တပ္ပကာသကေ ဝါ ဝိနယပိဋကေ။ ဝိနေတုန္တိ သိက္ခာပေတုံ ပကာသေတုံ။ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာတိ ပါဌတော စ အတ္ထတော စ ပဂုဏာ မုခေ သန္နိဓာပနဝသေန ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာ။ အတ္ထမတ္တဝသေနပေတ္ထ ယောဇနံ ကရောန္တိ။ အဘိဓမ္မေတိ လက္ခဏရသာဒိဝသေန ပရိစ္ဆိန္နေ နာမရူပဓမ္မေ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ မဟာထေရာ ပရိယတ္တိအနန္တရဓာနာယ ဧကေကဿ ဂဏဿ ဒီဃနိကာယာဒိဧကေကဓမ္မကောဋ္ဌာသံ နိယျာတေန္တာ ‘‘တုမှေ ဧတံ ပါဠိတော စ အဋ္ဌကထာတော စ ပရိဟရထ၊ သက္ကောန္တာ ဥတ္တရိပိ ဥဂ္ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ သကလဓမ္မံ ဂန္ထဝသေန နိယျာတေန္တိ၊ တတ္ထ တေ စ ဘိက္ခူ ဂန္ထနာမေန ဒီဃဘာဏကာ မဇ္ဈိမဘာဏကာတိ ဝေါဟရီယန္တိ၊ တေ စ ¶ အတ္တနော ဘာရဘူတံ ကောဋ္ဌာသံ ပရိစ္စဇိတွာ အညံ ¶ ဥဂ္ဂဟေတုံ န လဘန္တိ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သစေ မဇ္ဈိမဘာဏကော ဟောတီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဟေဋ္ဌိမာ ဝါ တယော ဝဂ္ဂါတိ မဟာဝဂ္ဂတော ဟေဋ္ဌိမာ သဂါထကဝဂ္ဂေါ (သံ။ နိ။ ၁။၁ အာဒယော)၊ နိဒါနဝဂ္ဂေါ (သံ။ နိ။ ၂။၁ အာဒယော)၊ ခန္ဓဝဂ္ဂေါတိ (သံ။ နိ။ ၃။၁ အာဒိယော) ဣမေ တယော ဝဂ္ဂါ။ တိကနိပါတတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာတိ ဧကကနိပါတဒုကနိပါတေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မပဒမ္ပိ သဟ ဝတ္ထုနာ ဇာတကဘာဏကေန အတ္တနော ဇာတကေန သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတီတိ မဟာပစ္စရိဝါဒဿ အဓိပ္ပာယော။ တတော တတောတိ ဒီဃနိကာယာဒိတော။ ဥစ္စိနိတွာ ဥဂ္ဂဟိတံ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ၊ ဘိက္ခုနောပိ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိအာဒိကုသလတာယ စ န ဟောတီတိ ‘‘တံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တံ။ အဘိဓမ္မေ ကိဉ္စိ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ န ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဝိနယေ ကုသလတ္တိကာဒိဝိဘာဂေါ၊ သုတ္တန္တေသု သမထဝိပဿနာမဂ္ဂေါ စ အဘိဓမ္မပါဌံ ဝိနာ န ဝိညာယတိ၊ အန္ဓကာရေ ပဝိဋ္ဌကာလော ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာ သုတ္တဝိနယာနံ ဂဟဏဝသေန အဘိဓမ္မဂ္ဂဟဏံ ဝုတ္တမေဝါတိ ဝိသုံ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ‘‘ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဗျဉ္ဇနံ ခါဒိတဗ္ဗ’’န္တိ အဝုတ္တမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ တဒဝိနာဘာဝတော၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာယာတိ ပရိမဏ္ဍလာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ပဒေသု သိထိလဓနိတာဒိဗျဉ္ဇနာနိ ယဿံ၊ တာယ။ ပုရဿ ဧသာတိ ပေါရီ၊ နဂရဝါသီနံ ကထာတိ အတ္ထော။ အနေလဂဠာယာတိ ဧတ္ထ ဧလာတိ ခေဠံ တဂ္ဂဠနဝိရဟိတာယ။ ကလျာဏဝါက္ကရဏောတိ ဧတ္ထ ဝါစာ ဧဝ ဝါက္ကရဏံ၊ ဥဒါဟရဏဃောသော။ ကလျာဏံ မဓုရံ ဝါက္ကရဏမဿာတိ ကလျာဏဝါက္ကရဏော။ ဥပသမ္ပန္နာယ မေထုနေနေဝ အဘဗ္ဗော ဟောတိ၊ န သိက္ခမာနာသာမဏေရီသူတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ ကာယသံသဂ္ဂံ ဝါ’’တိအာဒိ။

၁၄၈။ ဂရုကေဟီတိ ဂရုကဘဏ္ဍေဟိ။ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယာတိ ဥပယောဂတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာ နာမ ပရိဝတ္တလိင်္ဂါ ဝါ ပဉ္စသတသာကိယာနိယော ဝါ။ ဧတာ ပန ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ဩဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။

၁၄၉။ န နိမန္တိတာ ဟုတွာ ဂန္တုကာမာတိ နိမန္တိတာ ဟုတွာ ဘောဇနပရိယောသာနေ ဂန္တုကာမာ န ဟောန္တိ၊ တတ္ထေဝ ဝသိတုကာမာ ဟောန္တီတိ ¶ အတ္ထော။ ယတောတိ ဘိက္ခုနုပဿယတော။ ယာစိတွာတိ ‘‘တုမှေဟိ အာနီတဩဝါဒေနေဝ မယမ္ပိ ဝသိဿာမာ’’တိ ယာစိတွာ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဘိက္ခုနုပဿယေ။ အဘိက္ခုကာဝါသေ ဝဿံ ဝသန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ၊ အပဂစ္ဆန္တိယာ ဒုက္ကဋံ။

ဣမာသု ¶ ကတရာပတ္တိ ပရိဟရိတဗ္ဗာတိ စောဒနံ ပရိဟရန္တော အာဟ ‘‘သာ ရက္ခိတဗ္ဗာ’’တိ။ သာ ဝဿာနုဂမနမူလိကာ အာပတ္တိ ရက္ခိတဗ္ဗာ၊ ဣတရာယ အနာပတ္တိကာရဏံ အတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အာပဒါသု ဟီ’’တိအာဒိ။

ဩဝါဒတ္ထာယာတိ ဩဝါဒေ ယာစနတ္ထာယ။ ဒွေ တိဿောတိ ဒွီဟိ တီဟိ၊ ကရဏတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒဇနကေန ကာယကမ္မာဒိနာ။ သမ္ပာဒေတူတိ တိဝိဓံ သိက္ခံ သမ္ပာဒေတု။ အသမ္မတတာ၊ ဘိက္ခုနိယာ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ၊ ဩဝါဒဝသေန အဋ္ဌဂရုဓမ္မဒါနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဩဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅၃။ ဒုတိယေ ကောကနဒန္တိ ပဒုမဝိသေသံ၊ တံ ကိရ ဗဟုပတ္တံ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယထာ ကောကနဒသင်္ခါတံ ပဒုမံ၊ ဧဝံ ဖုလ္လမုခပဒုမံ အဝီတဂုဏဂန္ဓံ နိမ္မလေ အန္တလိက္ခေ အာဒိစ္စံ ဝိယ စ အတ္တနော တေဇသာ တပန္တံ တတော ဧဝ ဝိရောစမာနံ အင်္ဂေဟိ နိစ္ဆရဏကဇုတိယာ အင်္ဂီရသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿာတိ။ ရဇောဟရဏန္တိ သရီရေ ရဇံ ပုဉ္ဆတီတိ ရဇောဟရဏန္တိ ပုဉ္ဆနစောဠဿ နာမံ။ ဩဘာသဝိဿဇ္ဇနပုဗ္ဗကာ ဘာသိတဂါထာ ဩဘာသဂါထာ နာမ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂါဒီသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၃၈၆) ပန ‘‘ရာဂေါ ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ ဩဘာသဂါထာ ဝုတ္တာ၊ န ပနေသာ ‘‘အဓိစေတသော’’တိ ဂါထာ။ အယဉ္စ စူဠပန္ထကတ္ထေရဿ ဥဒါနဂါထာတိ ဥဒါနပါဠိယံ နတ္ထိ၊ ဧကုဒါနိယတ္ထေရဿ (ထေရဂါ။ ၁။၆၇ ဧကုဒါနိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) နာယံ ဥဒါနဂါထာတိ တတ္ထ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ပါဠိယာ ဧဝ ဝုတ္တတ္တာ ထေရဿာပိ ဥဒါနဂါထာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဓ စ အဂရုဓမ္မေနာပိ ဩဝဒတော ¶ ပါစိတ္တိယမေဝ။ အတ္ထင်္ဂတသူရိယတာ၊ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ၊ ဩဝဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၆၂။ တတိယံ ¶ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥပဿယူပဂမနံ၊ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ ဂရုဓမ္မေဟိ ဩဝဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆၄။ စတုတ္ထေ အာမိသနိရပေက္ခမ္ပိ အာမိသဟေတု ဩဝဒတီတိသညာယ ဘဏန္တဿပိ အနာပတ္တိ သစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ ဓမ္မေန လဒ္ဓသမ္မုတိတာ၊ အနာမိသန္တရတာ၊ အဝဏ္ဏကာမတာယ ဧဝံ ဘဏနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အာမိသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆၉။ ပဉ္စမံ စီဝရဒါနသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနမေဝ။

၁၇၆။ ဆဋ္ဌေ ကထိနဝတ္တန္တိ ကထိနမာသေ စီဝရံ ကရောန္တာနံ သဗြဟ္မစာရီနံ သဟာယဘာဝူပဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝဉ္စေတွာတိ ‘‘တဝ ဉာတိကာယာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဧကိဿာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ‘‘ဧကိဿာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ သုတွာ တေ အညာတိကသညိနော အဟေသုန္တိ အာဟ ‘‘အကပ္ပိယေ နိယောဇိတတ္တာ’’တိ။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ သန္တကတာ၊ နိဝါသနပါရုပနူပဂတာ၊ ဝုတ္တနယေန သိဗ္ဗနံ ဝါ သိဗ္ဗာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၈၃။ သတ္တမေ ¶ ပါဠိယံ ဂစ္ဆာမ ဘဂိနိ ဂစ္ဆာမာယျာတိ ဘိက္ခုပုဗ္ဗကံ သံဝိဓာနံ၊ ဣတရံ ဘိက္ခုနိပုဗ္ဗကံ ¶ ။ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂန္တိ ဧကတော အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ။ ဟိယျောတိ သုဝေ။ ပရေတိ တတိယေ ဒိဝသေ။

ဒွိဓာ ဝုတ္တပ္ပကာရောတိ ပါဒဂမနေ ပက္ခဂမနေတိ ဒွိဓာ ဝုတ္တပ္ပကာရော။ ဥပစာရော န လဗ္ဘတီတိ ယော ပရိက္ခိတ္တာဒိဂါမဿ ဧကလေဍ္ဍုပါတာဒိဥပစာရော ဝုတ္တော၊ သော ဣဓ န လဗ္ဘတိ အာသန္နတ္တာ။ ဧတေန စ အန္တရဃရေယေဝေတ္ထ ဂါမောတိ အဓိပ္ပေတော၊ န သကလံ ဂါမခေတ္တံ။ တတ္ထာပိ ယတ္ထ ဥပစာရော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဥပစာရောက္ကမနေ ဧဝ အာပတ္တီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ရတနမတ္တန္တရော’’တိအာဒိ။ ဥပစာရောက္ကမနဉ္စေတ္ထ ဥပစာရဗ္ဘန္တရေ ပဝိသနမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ အပ္ပဝိသိတွာပိ ဥပစာရတော ဗဟိ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရဂတေန မဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တောပိ မဂ္ဂဿ ဒွီသု ပဿေသု အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရဂတံ ဂါမူပစာရံ သဗ္ဗံ ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆတိစ္စေဝ ဝုစ္စတိ။ အဒ္ဓယောဇနတော ဗဟိ ဂတေန မဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တော န ဂါမူပစာရဂဏနာယ ကာရေတဗ္ဗော၊ အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယေဝ ကာရေတဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စ သတိ အနန္တရသိက္ခာပဒေ နာဝါယေဝ ဂါမတီရပဿေန ဂစ္ဆန္တဿ ဂါမူပစာရဂဏနာယ အာပတ္တိ သမတ္ထိတာ ဟောတိ။ န ဟိ သက္ကာ နာဝါယ ဂါမူပစာရဗ္ဘန္တရေ ပဝိသိတုံ။ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ သမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနံ သိင်္ဃာဋကံ။ ဧတ္ထန္တရေ သံဝိဒဟိတေတိ ဧတ္ထ န ကေဝလံ ယထာဝုတ္တရထိကာဒီသု ဧဝ သံဝိဒဟနေ ဒုက္ကဋံ၊ အန္တရာမဂ္ဂေပီတိ အဓိပ္ပာယော။

အဒ္ဓယောဇနံ အတိက္ကမန္တဿာတိ အသတိ ဂါမေ အဒ္ဓယောဇနံ အတိက္ကမန္တဿ။ ယသ္မိဉှိ ဂါမခေတ္တဘူတေပိ အရညေ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ဂါမော န ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဣဓ အဂါမကံ အရညန္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ န ဝိဉ္ဈာဋဝါဒယော။

၁၈၅။ ရဋ္ဌဘေဒေတိ ရဋ္ဌဝိလောပေ။ စက္ကသမာရုဠှာတိ ဣရိယာပထစက္ကံ၊ သကဋစက္ကံ ဝါ သမာရုဠှာ။ ဒွိန္နမ္ပိ သံဝိဒဟိတွာ မဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တိ၊ အဝိသင်္ကေတံ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အနာပဒါ၊ ဂါမန္တရောက္ကမနံ ဝါ အဒ္ဓယောဇနာတိက္ကမော ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာဒီဟိ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဂစ္ဆန္တဿ ပန မာတုဂါမသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ။

သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၈၉။ အဋ္ဌမေ ¶ ဧကံ တီရံ…ပေ… နိရန္တရန္တိ နဒိတော အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ပဒေသေ နိဝိဋ္ဌဂါမေဟိ ¶ နိရန္တရတာ ဝုတ္တာ။ ဧကံ အဂါမကံ အရညန္တိ တထာ နိဝိဋ္ဌဂါမာဘာဝေန ဝုတ္တံ။ အဂါမကတီရပဿေနာတိအာဒိ ပန အတိရေကအဒ္ဓယောဇနဝိတ္ထတံ နဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတော ဦနဝိတ္ထာရာယ ဟိ နဒိယာ မဇ္ဈေနာပိ ဂမနေ တီရဒွယဿာပိ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ဂတတ္တာ ဂါမန္တရဂဏနာယ၊ အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယ စ အာပတ္တိယော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝ ‘‘ယောဇနဝိတ္ထတာ…ပေ… အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဟိ ယောဇနတော ဦနာယ နဒိယာ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရဂတတီရဝသေနေဝ အာပတ္တိဂဏနံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ‘‘သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသူ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမတ္ထေတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ သမုဒ္ဒတဠာကာဒီသု ပါစိတ္တိယံ န ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ကီဠာပုရေက္ခာရဿ တတ္ထ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ပဌမံ ကီဠာပုရေက္ခာရဿာပိ ပစ္ဆာ နာဝါယ နိဒ္ဒုပဂတဿ၊ ယောနိသော ဝါ မနသိ ကရောန္တဿ ဂါမန္တရောက္ကမနာဒီသုပိ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတာ၊ တိစိတ္တတာ စဿ သိက္ခာပဒဿ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

နာဝါဘိရုဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉၇။ နဝမေ ပါဠိယံ ‘‘သိက္ခမာနာ…ပေ… ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ ဣဒံ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ ကတဝိညတ္တိပရိကထာဒီဟိ ဥပ္ပန္နံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဘိက္ခုနိယာ ပရိပါစိတတာ၊ တထာ ဇာနနံ၊ ဂိဟိသမာရမ္ဘာဘာဝေါ၊ ဘောဇနတာ၊ တဿ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ပရိပါစိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၉၈။ ဒသမေ ¶ ဥပနန္ဒဿ စတုတ္ထသိက္ခာပဒေနာတိ မာတုဂါမေန ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန အစေလကဝဂ္ဂေ ပဉ္စမမ္ပိ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ပညတ္တေသု စတုတ္ထတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၂၀၆။ စတုတ္ထဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ဣမေသံယေဝါတိ ဣမေသံ ပါသဏ္ဍာနံယေဝ။ ဧတ္တကာနန္တိ ဣမသ္မိံ ပါသဏ္ဍေ ဧတ္တကာနံ။

၂၀၈။ ‘‘ဂစ္ဆန္တော ဝါ အာဂစ္ဆန္တော ဝါ’’တိ ဣဒံ အဒ္ဓယောဇနဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညေ ဥဒ္ဒိဿ ပညတ္တဉ္စ ဘိက္ခူသု အပ္ပသန္နေဟိ တိတ္ထိယေဟိ သာမညတောပိ ပညတ္တမ္ပိ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အာဝသထပိဏ္ဍတာ၊ အဂိလာနတာ၊ အနုဝသိတွာ ဘောဇနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၀၉။ ဒုတိယေ အဘိမာရေတိ အဘိဘဝိတွာ ဘဂဝန္တံ မာရဏတ္ထာယ ပယောဇိတေ ဓနုဓရေ။ နနု ‘‘ရာဇာနမ္ပိ မာရာပေသီ’’တိ ဝစနတော ဣဒံ သိက္ခာပဒံ အဇာတသတ္တုနော ကာလေ ပညတ္တန္တိ သိဒ္ဓံ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ပါဠိယံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ရညော မာဂဓဿ…ပေ… ဉာတိသာလောဟိတော အာဇီဝကေသု ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ…ပေ… ဗိမ္ဗိသာရံ ဧတဒဝေါစာ’’တိအာဒိ ဝိရုဇ္ဈတီတိ? န ဝိရုဇ္ဈတိ။ သော ကိရ အာဇီဝကော ဗိမ္ဗိသာရကာလတော ပဘုတိ အန္တရန္တရာ ဘိက္ခူ နိမန္တေတွာ ဒါနံ ဒေန္တော အဇာတသတ္တုကာလေပိ သိက္ခာပဒေ ပညတ္တေပိ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဒူတံ ပါဟေသိ၊ ဘိက္ခူ စ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ နိဝါရေသုံ။ တသ္မာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ တံ ဝတ္ထု ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၁၅။ အညမညံ ¶ ဝိသဒိသံ ရဇ္ဇံ ဝိရဇ္ဇံ၊ ဝိရဇ္ဇတော အာဂတာ ဝေရဇ္ဇကာ။ တေ စ ယသ္မာ ဇာတိဂေါတ္တာဒိတော နာနာဝိဓာ၊ တသ္မာ နာနာဝေရဇ္ဇကေတိပိ အတ္ထော။

၂၁၇-၈။ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဝတ္ထုဝသေနေဝ ဝိညတ္တိတော ဂဏဘောဇနတ္ထတာ သိဒ္ဓါတိ တံ အဝတွာ ပဒဘာဇနေ အသိဒ္ဓမေဝ နိမန္တနတော ဂဏဘောဇနံ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ဒွီဟာကာရေဟီ’’တိအာဒိ။ ¶ ‘‘ယေန ကေနစိ ဝေဝစနေနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဘောဇနံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိသာမညနာမေနာပိ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ။ ယံ ပန ပါဠိယံ အဒ္ဓါနဂမနာဒိဝတ္ထူသု ‘‘ဣဓေဝ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝုတ္တဝစနဿ ကုက္ကုစ္စာယနံ၊ တမ္ပိ ဩဒနာဒိနာမံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကတော ဂဏှန္တီတိ အညမညဿ ဒွါဒသဟတ္ထံ အမုဉ္စိတွာ ဧကတော ဌတွာ ဂဏှန္တိ။

‘‘အမှာကံ စတုန္နမ္ပိ ဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပါဠိ (ဝဏ္ဏနာ) ယံ ‘‘တွံ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိအာဒိနော ဝုတ္တတ္တာ စ ဘောဇနနာမေန ဝိညတ္တမေဝ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ၊ တဉ္စ အညေန ဝိညတ္တမ္ပိ ဧကတော ဂဏှန္တာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိသုံ ဂဟိတံ ပန ဝိညတ္တံ ဘုဉ္ဇတော ပဏီတဘောဇနာဒိသိက္ခာပဒေဟိ အာပတ္တိ ဧဝ။

အာဂန္တုကပဋ္ဋန္တိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ အနွာဓိံ အာရောပေတွာ ကရဏစီဝရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဌပေတီတိ ဧကံ အန္တံ စီဝရေ ဗန္ဓနဝသေန ဌပေတိ။ ပစ္စာဂတံ သိဗ္ဗတီတိ တဿေဝ ဒုတိယအန္တံ ပရိဝတ္တိတွာ အာဟတံ သိဗ္ဗတိ။ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ ဗန္ဓတီတိ စီဝရေန လဂ္ဂံ ကရောန္တော ပုနပ္ပုနံ တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တေန ဗန္ဓတိ။ ဃဋ္ဋေတီတိ ပမာဏေန ဂဟေတွာ ဒဏ္ဍာဒီဟိ ဃဋ္ဋေတိ။ သုတ္တံ ကရောတီတိ ဂုဏာဒိဘာဝေန ဝဋ္ဋေတိ။ ဝလေတီတိ အနေကဂုဏသုတ္တံ ဟတ္ထေန ဝါ စက္ကဒဏ္ဍေန ဝါ ဝဋ္ဋေတိ ဧကတ္တံ ကရောတိ။ ပရိဝတ္တနံ ကရောတီတိ ပရိဝတ္တနဒဏ္ဍယန္တကံ ကရောတိ၊ ယသ္မိံ သုတ္တဂုဠံ ပဝေသေတွာ ဝေဠုနာဠိကာဒီသု ဌပေတွာ ပရိဗ္ဘမာပေတွာ သုတ္တကောဋိတော ပဋ္ဌာယ အာကဍ္ဎန္တိ။

၂၂၀။ အနိမန္တိတစတုတ္ထန္တိ အနိမန္တိတော စတုတ္ထော ယဿ ဘိက္ခုစတုက္ကဿ၊ တံ အနိမန္တိတစတုတ္ထံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ တေနာဟ ‘‘ပဉ္စန္နံ စတုက္ကာန’’န္တိ။ သမ္ပဝေသေတွာတိ တေဟိ ယောဇေတွာ။ ဂဏော ဘိဇ္ဇတီတိ နိမန္တိတသင်္ဃော န ဟောတီတိ အတ္ထော။

အဓိဝါသေတွာ ¶ ဂတေသူတိ ဧတ္ထ အကပ္ပိယနိမန္တနာဓိဝါသနက္ခဏေ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဝိညတ္တိတော ပသဝနေ ပန ဝိညတ္တိက္ခဏေ ဣတရသိက္ခာပဒေဟိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နိမန္တနံ သာဒိယထာတိ နိမန္တနဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဏှထ။ တာနိ စာတိ ကုမ္မာသာဒီနိ စ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကေန ပစ္ဆာ ဂဟိတတ္တာ ဧကတော န ဂဟိတာနိ။

‘‘ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန ပဏ္ဍိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ…ပေ… မောစေတဗ္ဗာ’’တိ ဧတေန ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန အကပ္ပိယနိမန္တနေ သာဒိတေ သဗ္ဗေသမ္ပိ သာဒိတံ ဟောတိ။ ဧကတော ဂဏှန္တာနံ ဂဏဘောဇနာပတ္တိ စ ဟောတီတိ ¶ ဒဿေတိ။ ဒူတဿ ဒွါရေ အာဂန္တွာ ပုန ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝစနဘယေန ‘‘ဂါမဒွါရေ အဋ္ဌတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဏဘောဇနတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၂၁။ တတိယေ ပါဠိယံ ဘတ္တပဋိပါဋိ အဋ္ဌိတာတိ ကုလပဋိပါဋိယာ ဒါတဗ္ဗာ ဘတ္တပဋိပါဋိ အဋ္ဌိတာ န ဌိတာ၊ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နာ နိရန္တရပ္ပဝတ္တာတိ အတ္ထော။ ဗဒရဖလာနိ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကယာဂုအာဒိကံ ‘‘ဗဒရသာဠဝ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ပါဠိယံ ပရမ္ပရဘောဇနေတိ ယေန ပဌမံ နိမန္တိတော၊ တဿ ဘောဇနတော ပရဿ ဘောဇနဿ ဘုဉ္ဇနေ။ ဝိကပ္ပနာဝ ဣဓ အနုပညတ္တိဝသေန မာတိကာယံ အနာရောပိတာပိ ပရိဝါရေ ‘‘စတဿော အနုပညတ္တိယော’’တိ (ပရိ။ ၈၆) အနုပညတ္တိယံ ဂဏိတာ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အဋ္ဌကထာယံ မဟာပစ္စရိဝါဒဿ ပစ္ဆာ ကထနေန ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ပတိဋ္ဌပိတာ၊ တထာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာပိ ဂဟေတဗ္ဗာဝ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘ယော ဘိက္ခု ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ ‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ တုယှံ ဒမ္မီ’တိ ဝါ ‘ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝါ ဧဝံ သမ္မုခါ’’တိအာဒိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။

၂၂၉။ ခီရံ ဝါ ရသံ ဝါတိ ပဉ္စဘောဇနာမိသံ ဘတ္တတော ဥပရိ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ အဘောဇနတ္တာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ပိဝတောပိ အနာပတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဘုဉ္ဇန္တေနာ’’တိအာဒိ။

ဝိကပ္ပနာယ ¶ အကရဏတော အကိရိယာဝသေန ဣဒံ ဝါစာယပိ သမုဋ္ဌိတန္တိ အာဟ ‘‘ဝစီကမ္မ’’န္တိ။ ပရမ္ပရဘောဇနတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၃၁။ စတုတ္ထေ ပါဠိယံ ပဋိယာလောကန္တိ ပစ္ဆိမဒိသံ၊ ပစ္ဆာဒိသန္တိ အတ္ထော။ အပါထေယျာဒိအတ္ထာယ ¶ ပဋိယာဒိတန္တိသညာယ ဂဏှန္တဿာပိ အာပတ္တိ ဧဝ အစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ အတ္တနော အတ္ထာယ ‘‘ဣမဿ ဟတ္ထေ ဒေဟီ’’တိ ဝစနေနာပိ အာပဇ္ဇနတော ‘‘ဝစီကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တလက္ခဏပူဝမန္ထတာ၊ အသေသကတာ၊ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဂမနတာ၊ အညာတကာဒိတာ၊ အတိရေကပဋိဂ္ဂဟဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ကာဏမာတာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၃၇။ ပဉ္စမေ ‘‘တိ-ကာရံ အဝတွာ’’တိ ဣမိနာ ကာတဗ္ဗသဒ္ဒသာမတ္ထိယာ လဒ္ဓံ ဣတိ-ပဒံ ကတကာလေ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ဣဓ ပန အဇာနန္တေဟိ ဣတိ-သဒ္ဒေ ပယုတ္တေပိ အတိရိတ္တံ ကတမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၃၈-၉။ ‘‘ပဝါရိတော’’တိ ဣဒဉ္စ ကတ္တုအတ္ထေ နိပ္ဖန္နန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကတပဝါရဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘုတ္တာဝီ-ပဒဿ နိရတ္ထကဘာဝမေဝ သာဓေတုံ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တာဟီတိ ပုထုကာဟိ။ သတ္တုမောဒကောတိ သတ္တုံ တေမေတွာ ကတော အပက္ကော။ သတ္တုံ ပန ပိသိတွာ ပိဋ္ဌံ ကတွာ တေမေတွာ ပူဝံ ကတွာ ပစန္တိ၊ တံ န ပဝါရေတိ။ ‘‘ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဌိတမေဝ ပဋိက္ခိပတိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယံ ယံ အလဇ္ဇိသန္တကံ ဝါ အတ္တနော အပါပုဏကသင်္ဃိကာဒိံ ဝါ ပဋိက္ခေပတော ပဝါရဏာ န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အာသန္နတရံ အင်္ဂန္တိ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌတွာ ဩနမိတွာ ဒေန္တဿ သီသံ အာသန္နတရံ ဟောတိ၊ တဿ ဩရိမန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။

အပနာမေတွာတိ ¶ အဘိမုခံ ဟရိတွာ။ ‘‘ဣမံ ဘတ္တံ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတီတိ ကိဉ္စိ အနာမေတွာ ဝဒတိ။ ကေဝလံ ဝါစာဘိဟာရဿ အနဓိပ္ပေတတ္တာ ဂဏှထာတိ ဂဟေတုံ အာရဒ္ဓံ ကဋစ္ဆုနာ အနုက္ခိတ္တမ္ပိ ပုဗ္ဗေပိ ဧဝံ အဘိဟဋတ္တာ ပဝါရဏာ ဟောတီတိ ‘‘အဘိဟဋာဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓဋမတ္တေတိ ဘာဇနတော ဝိယောဇိတမတ္တေ။ ဒွိန္နံ သမဘာရေပီတိ ပရိဝေသကဿ စ အညဿ စ ဘတ္တပစ္ဆိဘာဇနဝဟနေ သမကေပီတိ အတ္ထော။

ရသံ ဂဏှထာတိ ဧတ္ထ ကေဝလံ မံသရသဿ အပဝါရဏာဇနကဿ နာမေန ဝုတ္တတ္တာ ပဋိက္ခိပတော ¶ ပဝါရဏာ န ဟောတိ။ မစ္ဆရသန္တိအာဒီသု မစ္ဆော စ ရသဉ္စာတိ အတ္ထဿ သမ္ဘဝတော ဝတ္ထုနောပိ တာဒိသတ္တာ ပဝါရဏာ ဟောတိ၊ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိပိ အဝတွာ တုဏှီဘာဝေန အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတောပိ ဟောတိ ဧဝ။ ကရမ္ဗကောတိ မိဿကာဓိဝစနမေတံ။ ယဉှိ ဗဟူဟိ မိဿေတွာ ကရောန္တိ၊ သော ‘‘ကရမ္ဗကော’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဥဒ္ဒိဿ ကတ’’န္တိ မညမာနောတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထုနော ကပ္ပိယတ္တာ ‘‘ပဝါရိတောဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဉ္စေ ဥဒ္ဒိဿ ကတမေဝ ဟောတိ၊ ပဋိက္ခေပေါ နတ္ထိ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယောတိ ‘‘ယေနာပုစ္ဆိတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ကာရဏံ ပနေတ္ထ ဒုဒ္ဒသန္တိ ဘတ္တဿ ဗဟုတရဘာဝေန ပဝါရဏာသမ္ဘဝကာရဏံ ဒုဒ္ဒသံ၊ အညထာ ကရမ္ဗကေပိ မစ္ဆာဒိဗဟုဘာဝေ ပဝါရဏာ ဘဝေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ စေတ္ထ ကာရဏံ ဒုဒ္ဒသံ၊ ဧဝံ ပရတော ‘‘မိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ကာရဏံ ဒုဒ္ဒသမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဉ္စ ‘‘ဣဒံ ပန ဘတ္တမိဿကမေဝါ’’တိအာဒိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ‘‘အပ္ပတရံ န ပဝါရေတီ’’တိ ဝစနေန န သမေတိ။ ဝိသုံ ကတွာ ဒေတီတိ ‘‘ရသံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိနာ ဝါစာယ ဝိသုံ ကတွာ ဒေတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ န ပန ကာယေန ရသာဒိံ ဝိယောဇေတွာတိ။ တထာ အဝိယောဇိတေပိ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာယ အသမ္ဘဝတော အပ္ပဝါရဏာပဟောဏကဿ နာမေန ဝုတ္တတ္တာ ဘတ္တမိဿကယာဂုံ အာဟရိတွာ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနာဒီသု ဝိယ၊ အညထာ ဝါ ဧတ္ထ ယထာ ပုဗ္ဗာပရံ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။

နာဝါ ဝါ သေတု ဝါတိအာဒိမှိ နာဝါဒိအဘိရုဟနာဒိက္ခဏေ ကိဉ္စိ ဌတွာပိ အဘိရုဟနာဒိကာတဗ္ဗတ္တေပိ ဂမနတပ္ပရတာယ ဌာနံ နာမ န ဟောတိ၊ ဇနသမ္မဒ္ဒေန ပန အနောကာသာဒိဘာဝေန ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အစာလေတွာတိ ဝုတ္တဋ္ဌာနတော ¶ အညသ္မိမ္ပိ ပဒေသေ ဝါ ဥဒ္ဓံ ဝါ အပေသေတွာ တသ္မိံ ဧဝ ပန ဌာနေ ပရိဝတ္တေတုံ လဘတိ။ တေနာဟ ‘‘ယေန ပဿေနာ’’တိအာဒိ။

အကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါတိ ကုလဒူသနာဒိနာ ဥပ္ပန္နံ၊ တံ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဣမိနာ တေန မိဿံ ဩဒနာဒိ အတိရိတ္တံ ဟောတိ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ တသ္မာ ယံ တတ္ထ အကပ္ပကတံ ကန္ဒဖလာဒိ၊ တံ အပနေတွာ သေသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗမေဝ။

သော ပုန ကာတုံ န လဘတီတိ တသ္မိညေဝ ဘာဇနေ ကရိယမာနံ ပဌမကတေန သဒ္ဓိံ ကတံ ဟောတီတိ ပုန သော ဧဝ ကာတုံ န လဘတိ၊ အညော လဘတိ။ အညေန ဟိ ကတတော အညော ပုန ကာတုံ ¶ လဘတိ။ အညသ္မိံ ပန ဘာဇနေ တေန ဝါ အညေန ဝါ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနာဟ ‘‘ယေန အကတံ၊ တေန ကာတဗ္ဗံ၊ ယဉ္စ အကတံ၊ တံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧဝံ ကတန္တိ အညသ္မိံ ဘာဇနေ ကတံ။ သစေ ပန အာမိသသံသဋ္ဌာနီတိ ဧတ္ထ မုခါဒီသု လဂ္ဂမ္ပိ အာမိသံ သောဓေတွာဝ အတိရိတ္တံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၄၁။ ဝါစာယ အာဏာပေတွာ အတိရိတ္တံ အကာရာပနတော အကိရိယသမုဋ္ဌာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဝါရိတဘာဝေါ၊ အာမိသဿ အနတိရိတ္တတာ၊ ကာလေ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပဌမပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၄၃။ ဆဋ္ဌေ ‘‘ဘုတ္တသ္မိ’’န္တိ မာတိကာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဘောဇနပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ။ ပဝါရိတတာ၊ တထာသညိတာ၊ အာသာဒနာပေက္ခတာ၊ အနတိရိတ္တေန အဘိဟဋပဝါရဏာ၊ ဘောဇနပအယောသာနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၄၇။ သတ္တမေ နဋာနံ နာဋကာတိ နဋနာဋကာ၊ သီတာဟရဏာဒီနိ။

၂၄၈-၉။ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထန္တိ ပူဝါဒိခါဒနီယေ ဝိဇ္ဇမာနခါဒနီယကိစ္စံ ခါဒနီယေဟိ ကာတဗ္ဗံ ဇိဃစ္ဆာဟရဏသင်္ခါတံ အတ္ထံ ပယောဇနံ နေဝ ဖရန္တိ ¶ န နိပ္ဖာဒေန္တိ။ ဧကသ္မိံ ဒေသေ အာဟာရကိစ္စံ သာဓေန္တံ ဝါ အညသ္မိံ ဒေသေ ဥဋ္ဌိတဘူမိရသာဒိဘေဒေန အာဟာရကိစ္စံ အသာဓေန္တမ္ပိ ဝါ သမ္ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘တေသု တေသု ဇနပဒေသူ’’တိအာဒိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဧကသ္မိံ ဇနပဒေ အာဟာရကိစ္စံ သာဓေန္တံ သေသဇနပဒေသုပိ ဝိကာလေ န ကပ္ပတိ ဧဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ဣဒံ ဝုတ္တ’’န္တိပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍ ၃။၂၄၈-၂၄၉) ဝဒန္တိ။ ပကတိအာဟာရဝသေနာတိ အညေဟိ ယာဝကာလိကေဟိ အယောဇိတံ အတ္တနော ပကတိယာဝ အာဟာရကိစ္စကရဏဝသေန။ သမ္မောဟောယေဝ ဟောတီတိ ¶ အနေကတ္ထာနံ နာမာနံ၊ အပ္ပသိဒ္ဓါနဉ္စ သမ္ဘဝတော သမ္မောဟော ဧဝ သိယာ။ တေနေဝေတ္ထ မယမ္ပိ မူလကမူလာဒီနံ ပရိယာယန္တရဒဿနေန အဒဿနံ ကရိမှ ဥပဒေသတောဝ ဂဟေတဗ္ဗတော။

ယန္တိ ဝဋ္ဋကန္ဒံ။ မုဠာလန္တိ ထူလတရုဏမူလမေဝ၊ ရုက္ခဝလ္လိအာဒီနံ မတ္ထကောတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဝုတ္တံ။ အစ္ဆိဝါဒီနံ အပရိပက္ကာနေဝ ဖလာနိ ယာဝဇီဝိကာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပရိပက္ကာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟရီတကာဒီနံ အဋ္ဌီနီတိ ဧတ္ထ မိဉ္ဇံ ယာဝကာလိကန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ အဝုတ္တတ္တာ။

ဟိင်္ဂုရုက္ခတော ပဂ္ဃရိတနိယျာသော ဟိင်္ဂု နာမ။ ဟိင်္ဂုဇတုအာဒယော စ ဟိင်္ဂုဝိကတိယောဝ။ တတ္ထ ဟိင်္ဂုဇတု နာမ ဟိင်္ဂုရုက္ခဿ ဒဏ္ဍပတ္တာနိ ပစိတွာ ကတနိယျာသော။ ဟိင်္ဂုသိပါဋိကာ နာမ ဟိင်္ဂုပတ္တာနိ ပစိတွာ ကတနိယျာသော။ အညေန မိဿေတွာ ကတောတိပိ ဝဒန္တိ။ တကန္တိ အဂ္ဂကောဋိယာ နိက္ခန္တသိလေသော။ တကပတ္တိန္တိ ပတ္တတော နိက္ခန္တသိလေသော။ တကပဏ္ဏိန္တိ ပလာသေ ဘဇ္ဇိတွာ ကတသိလေသော။ ဒဏ္ဍတော နိက္ခန္တသိလေသောတိပိ ဝဒန္တိ။ ဝိကာလတာ၊ ယာဝကာလိကတာ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၅၂-၃။ အဋ္ဌမေ တာဒိသန္တိ အသူပဗျဉ္ဇနံ။ ယာဝကာလိကံ ဝါ ယာမကာလိကံ ဝါ…ပေ… ပါစိတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ခါဒနီယဘောဇနီယပဒေဟိ ယာဝကာလိကမေဝ သင်္ဂဟိတံ၊ န ယာမကာလိကံ။ တထာပိ ‘‘အနာပတ္တိ ယာမကာလိကံ ယာမေ နိဒဟိတွာ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဣဓ စေဝ –

‘‘ယာမကာလိကေန ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာဟကာလိကံ…ပေ… ယာဝဇီဝိကံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာမေ ကပ္ပတိ၊ ယာမာတိက္ကန္တေ န ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅) –

အညတ္ထ စ ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘ယာမကာလိက’’န္တိ ဝစနသာမတ္ထိယတော စ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညူဟိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ယာမကာလိကံ သန္နိဓိကာရကကတံ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယန္တိ ပတ္တံ၊ ဃံသနကိရိယာပေက္ခာယ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ အင်္ဂုလိလေခါ ပညာယတီတိ သိနေဟာဘာဝေပိ ပတ္တဿ သုစ္ဆဝိတာယ ပညာယတိ။ ယန္တိ ယာဝကာလိကံ၊ ယာမကာလိကဉ္စ။ အပရိစ္စတ္တမေဝါတိ နိရပေက္ခတာယ ¶ အနုပသမ္ပန္နဿ အဒိန္နံ၊ အပရိစ္စတ္တဉ္စ ယာဝကာလိကာဒိဝတ္ထုမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ န ပန တဂ္ဂတပဋိဂ္ဂဟဏံ။ န ဟိ ဝတ္ထုံ အပရိစ္စဇိတွာ တတ္ထဂတပဋိဂ္ဂဟဏံ ပရိစ္စဇိတုံ သက္ကာ၊ န စ တာဒိသံ ဝစနမတ္ထိ။ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ‘‘သစေ ပတ္တော ဒုဒ္ဓါတော ဟောတိ…ပေ… ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ န ဟိ ဓောဝနေန အာမိသံ အပနေတုံ ဝါယမန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အပေက္ခာ ဝတ္တတိ။ ယေန ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇတော ပါစိတ္တိယံ ဇနေယျ၊ ပတ္တေ ပန ဝတ္တမာနာ အပေက္ခာ တဂ္ဂတိကေ အာမိသေပိ ဝတ္တတိ ဧဝနာမာတိ အာမိသေ အနပေက္ခတာ ဧတ္ထ န လဗ္ဘတိ၊ တတော အာမိသေ အဝိဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏံ ပုနဒိဝသေ ပါစိတ္တိယံ ဇနေတီတိ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ အထ မတံ ‘‘ယဒဂ္ဂေနေတ္ထ အာမိသာနပေက္ခတာ န လဗ္ဘတိ။ တဒဂ္ဂေန ပဋိဂ္ဂဟဏာနပေက္ခာပိ န လဗ္ဘတီ’’တိ။ တထာ သတိ ယတ္ထ အာမိသာပေက္ခာ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟဏာပေက္ခာပိ န ဝိဂစ္ဆတီတိ အာပန္နံ၊ ဧဝဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနံ ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စေတမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနကာရဏတ္တေန အဘိမတံ သိယာ၊ ဣဒံ သုဋ္ဌုတရံ ကတွာ ဝိသုံ ဝတ္တဗ္ဗံ စီဝရာပေက္ခာယ ဝတ္တမာနာယပိ ပစ္စုဒ္ဓါရေန အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝိယ။ ဧတသ္မိဉ္စ ဥပါယေ သတိ ဂဏ္ဌိကာဟတပတ္တေသု အဝဋ္ဋနတာ နာမ န သိယာတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘ယံ ပရဿ ပရိစ္စဇိတွာ အဒိန္နမ္ပိ သစေ ပဋိဂ္ဂဟဏေ နိရပေက္ခနိဿဇ္ဇနေန ဝိဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဒုတိယဒိဝသေ ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍ ၃။၂၅၂-၂၅၃)၊ တံ န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။

ပကတိအာမိသေတိ ဩဒနာဒိကပ္ပိယယာဝကာလိကေ။ ဒွေတိ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာမကာလိကံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသေန မုခေန ဘုဉ္ဇတော သန္နိဓိပစ္စယာ ဧကံ၊ ယာမကာလိကသံသဋ္ဌတာယ ယာဝကာလိကတ္တဘဇနေန အနတိရိတ္တပစ္စယာ ¶ ဧကန္တိ ဒွေ ပါစိတ္တိယာနိ။ ဝိကပ္ပဒွယေတိ သာမိသနိရာမိသပက္ခဒွယေ။ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဒုက္ကဋဉ္စာတိ မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယံ၊ သေသေသု ဒုက္ကဋံ။ ယာဝကာလိကယာမကာလိကတာ၊ သန္နိဓိဘာဝေါ၊ တဿ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၅၉။ နဝမေ ပဏီတသံသဋ္ဌာနိ ဘောဇနာနိ ပဏီတဘောဇနာနီတိ ပါဠိယံ ပန ဘောဇနာနိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တတ္တာ ပါကဋာနီတိ အဒဿိတာနိ၊ တာဒိသေဟိ ပဏီတေဟိ မိဿတ္တာ ပဏီတဘောဇနာနိ နာမ ဟောန္တိ။ တေသံ ပဘေဒဒဿနတ္ထံ ‘‘သေယျထိဒံ သပ္ပိ နဝနီတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သပ္ပိဘတ္တန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ¶ သပ္ပိနာ သံသဋ္ဌံ ဘတ္တံ၊ သပ္ပိ စ ဘတ္တဉ္စာတိပိ အတ္ထော ဝိညာယတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သာလိဘတ္တံ ဝိယ သပ္ပိဘတ္တံ နာမ နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ အညံ ဝတ္ထုံ။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဧဝ ဟိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ပမာဏံ။

မူလန္တိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အနာပတ္တီတိ ဧတ္ထ ဝိသင်္ကေတေန ပါစိတ္တိယာဘာဝေပိ သူပေါဒနဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ကပ္ပိယသပ္ပိနာ၊ အကပ္ပိယသပ္ပိနာ’’တိ စ ဣဒံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယမံသသတ္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။

၂၆၁။ မဟာနာမသိက္ခာပဒံ နာမ ဥပရိ စာတုမာသပစ္စယပဝါရဏာသိက္ခာပဒံ (ပါစိ။ ၃၀၃ အာဒယော)။ အဂိလာနော ဟိ အပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဝိညာပေန္တောပိ ကာလပရိစ္ဆေဒံ၊ ဘေသဇ္ဇပရိစ္ဆေဒံ ဝါ ကတွာ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတဋ္ဌာနတော တဒုတ္တရိ ဝိညာပေန္တေန၊ ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေပိ န ဘေသဇ္ဇကရဏီယေန ရောဂေန ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေန္တေန စ သမော ဟောတီတိ ‘‘မဟာနာမသိက္ခာပဒေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဏီတဘောဇနတာ၊ အဂိလာနတာ၊ အကတဝိညတ္တိယာ ပဋိလာဘော၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၆၃။ ဒသမေ ¶ ဃနဗဒ္ဓါတိ ဃနမံသေန သမ္ဗဒ္ဓါ၊ ကထိနသံဟတသရီရောတိ အတ္ထော။

၂၆၄။ မုခဒွါရန္တိ မုခတော ဟေဋ္ဌာ ဒွါရံ မုခဒွါရံ၊ ဂလနာဠိကန္တိ အတ္ထော။ ဧဝဉ္စ နာသိကာယ ပဝိဋ္ဌမ္ပိ မုခဒွါရံ ပဝိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ၊ မုခေ ပက္ခိတ္တမတ္တဉ္စ အပ္ပဝိဋ္ဌံ။ အာဟာရန္တိ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗံ ကာလိကံ အဓိပ္ပေတံ၊ န ဥဒကံ။ တဉှိ ဘေသဇ္ဇသင်္ဂဟိတမ္ပိ အကာလိကမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတဿေဝ ကာလိကတ္တာ။ ဥဒကေ ဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ရုဟတိ။ တေနေဝ ဘိက္ခုနာ တာပိတေန ဥဒကေန စိရပဋိဂ္ဂဟိတေန စ အကပ္ပိယကုဋိယံ ဝုတ္ထေန စ သဟ အာမိသံ ဘုဉ္ဇန္တဿာပိ သာမပါကာဒိဒေါသော န ဟောတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဘိက္ခု ယာဂုအတ္ထာယ…ပေ… ဥဒကံ တာပေတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၅)။ ဘိက္ခူ ပန ဧတံ အဓိပ္ပာယံ တဒါ န ဇာနိံသု။ တေနာဟ ‘‘သမ္မာ အတ္ထံ အသလ္လက္ခေတွာ’’တိအာဒိ။

၂၆၅။ ရထရေဏုမ္ပီတိ ¶ ရထေ ဂစ္ဆန္တေ ဥဋ္ဌဟနရေဏုသဒိသရေဏုံ။ တေန တတော သုခုမံ အာကာသေ ပရိဗ္ဘမနကံ ဒိဿမာနမ္ပိ အဗ္ဗောဟာရိကန္တိ ဒဿေတိ။ အကလ္လကောတိ ဂိလာနော။

‘‘ဂဟေတုံ ဝါ…ပေ… တဿ ဩရိမန္တေနာ’’တိ ဣမိနာ အာကာသေ ဥဇုံ ဌတွာ ပရေန ဥက္ခိတ္တံ ဂဏှန္တဿာပိ အာသန္နင်္ဂဘူတပါဒတလတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထပါသော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ န ပန သီသန္တတော ပဋ္ဌာယာတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ‘‘ဩရိမန္တေနာ’’တိ ဣမဿ ဟေဋ္ဌိမန္တေနာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ပဝါရဏာသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ ‘‘သစေ ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ၊ အာသနဿ ပစ္ဆိမန္တတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၈-၂၃၉) ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ အာသန္နင်္ဂဿ ပါရိမန္တတော ပဋ္ဌာယ ပရိစ္ဆေဒဿ ဒဿိတတ္တာ ဣဓာပိ အာကာသေ ဌိတဿ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ အာသန္နင်္ဂဘူတပါဒင်္ဂုလဿ ပါရိမန္တဘူတတော ပဏှိပရိယန္တဿ ဟေဋ္ဌိမတလတော ပဋ္ဌာယ၊ ဒါယကဿ ပန ဩရိမန္တဘူတတော ပါဒင်္ဂုလဿ ဟေဋ္ဌိမတလတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထပါသော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမိနာဝ နယေန ဘူမိယံ နိပဇ္ဇိတွာ ဥဿီသေ နိသိန္နဿ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿပိ အာသန္နသီသင်္ဂဿ ပါရိမန္တဘူတတော ဂီဝန္တတော ပဋ္ဌာယေဝ ¶ ဟတ္ထပါသော မိနိတဗ္ဗော၊ န ပါဒတလတော ပဋ္ဌာယ။ ဧဝံ နိပဇ္ဇိတွာ ဒါနေပိ ယထာနုရူပံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။

ပဋိဂ္ဂဟဏသညာယာတိ ‘‘မဉ္စာဒိနာ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ ဥပ္ပာဒိတသညာယ။ ဣမိနာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ ဝါစာယ ဝတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ကတ္ထစိ အဋ္ဌကထာသု၊ ပဒေသေသု ဝါ။ အသံဟာရိမေ ဖလကေတိ ထာမမဇ္ဈိမေန ပုရိသေန အသံဟာရိယေ။ ပုဉ္ဆိတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ ပုဉ္ဆိတေပိ ရဇနစုဏ္ဏသင်္ကာယ သတိ ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဝုတ္တံ၊ နာသတိ။ တံ ပနာတိ ပတိတရဇံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဥပရိ ဂဟိတပိဏ္ဍပါတံ။ အနာပတ္တီတိ ဒုရုပစိဏ္ဏာဒိဒေါသော နတ္ထိ။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒဿာမီ’’တိအာဒိပိ ဝိနယဒုက္ကဋပရိဟာရာယ ဝုတ္တံ။ တထာ အကတွာ ဂဟိတေပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇတော အနာပတ္တိ ဧဝ။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ’’တိ ဣဒမ္ပိ ပုရိမာဘောဂါနုဂုဏတာယ ဝုတ္တံ။

စရုကေနာတိ ခုဒ္ဒကဘာဇနေန။ အဘိဟဋတ္တာတိ ဒိယျမာနက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒတွာ အပနယနကာလေ ပန ဆာရိကာ ဝါ ဗိန္ဒူနိ ဝါ ပတန္တိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ အဘိဟာရဿ ဝိဂတတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ တံ ယထာ န ပတတိ၊ တထာ အပနေဿာမီတိ ပရိဟရန္တေ ယုဇ္ဇတိ။ ပကတိသညာယ အပနေန္တေ အဘိဟာရော န ဆိဇ္ဇတိ၊ တံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ မုခဝဋ္ဋိယာပိ ဂဟေတုံ ¶ ဝဋ္ဋတီတိ အဘိဟရိယမာနဿ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယာ ဥပရိဘာဂေ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဖုသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပါဒေန ပေလ္လေတွာတိ ‘‘ပါဒေန ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိသညာယ အက္ကမိတွာ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ ဝစနမတ္တမေဝါတိ ပဋိဗဒ္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓန္တိ သဒ္ဒမတ္တမေဝ နာနံ၊ ကာယပဋိဗဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ တေသံ ဝစနံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

တေန အာဟရာပေတုန္တိ ယဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂတံ၊ တံ ဣဓ အာနေဟီတိ အာဏာပေတွာ တေန အာဟရာပေတုံ ဣတရဿ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ န တတော ပရန္တိ တဒဟေဝ သာမံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဒဟေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပန ပုနဒိဝသာဒီသု အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။

ခိယျန္တီတိ ခယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ စုဏ္ဏေဟိ ထုလ္လစ္စယအပ္ပဋိဂ္ဂဟဏာပတ္တိယော န ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘နဝသမုဋ္ဌိတ’’န္တိ ဧတေနေဝ ဥစ္ဆုအာဒီသု ¶ အဘိနဝလဂ္ဂတ္တာ အဗ္ဗောဟာရိကံ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဧသေဝ နယောတိ သန္နိဓိဒေါသာဒိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ တေန စ ပဋိဂ္ဂဟဏင်္ဂေသု ပဉ္စသုပိ သမိဒ္ဓေသု အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ ဂဟိတမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ ဟောတိ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗေသု ဧဝ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ အနုညာတတ္တာတိ ဒဿေတိ။ တထာ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထာယ ဂဟေတွာ ဌပိတတေလာဒိံ အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ သတိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ကေသဉ္စီတိအာဒီသု အနုပသမ္ပန္နာနံ အတ္ထာယ ကတ္ထစိ ဌပိယမာနမ္ပိ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ဧဝ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ၊ အထ ခေါ ဘာဇနေ ပတိတမေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ဘာဇနဉ္စ ဘိက္ခုနာ ပုနဒိဝသတ္ထာယ အပေက္ခိတမေဝါတိ တဂ္ဂတမ္ပိ အာမိသံ ဒုဒ္ဓါတပတ္တဂတံ ဝိယ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတီတိ အာသင်္ကာယ ‘‘သာမဏေရဿ ဟတ္ထေ ပက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဤဒိသေသု ဟိ ယုတ္တိ န ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပတ္တဂတာ ယာဂူ’’တိ ဣမိနာ ပတ္တမုခဝဋ္ဋိယာ ဖုဋ္ဌေပိ ကူဋေ ယာဂု ပဋိဂ္ဂဟိတာ၊ ဥဂ္ဂဟိတာ ဝါ န ဟောတိ ဘိက္ခုနော အနိစ္ဆာယ ဖုဋ္ဌတ္တာတိ ဒဿေတိ။ အာရောပေတီတိ ဟတ္ထံ ဖုသာပေတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏူပဂံ ဘာရံ နာမ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဥက္ခေပါရဟံ။ န ပိဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဟတ္ထတော မုတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဟတ္ထဂတံ ပန ဣတရေန ဟတ္ထေန ပိဒဟတော၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမ္ပိ ဝါ အဖုသိတွာ ဥပရိပိဓာနံ ပါတေန္တဿ န ဒေါသော။

ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ ¶ ဆာယတ္ထာယ ဥပရိ ဓာရယမာနာ မဟာသာခါ ယေန ကေနစိ ဆိဇ္ဇေယျ၊ တတ္ထ လဂ္ဂရဇံ မုခေ ပါတေယျ စာတိ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ကုဏ္ဍကေတိ မဟာဃဋေ။ တသ္မိမ္ပီတိ စာဋိဃဋေပိ။ ဂါဟာပေတွာတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလိကံ ဂါဟာပေတွာ။

ဒုတိယတ္ထေရဿာတိ ‘‘ထေရဿ ပတ္တံ မယှံ ဒေထာ’’တိ တေန အတ္တနော ပရိစ္စဇာပေတွာ ဒုတိယတ္ထေရဿ ဒေတိ။ ဧတ္ထ ပနာတိ ပတ္တပရိဝတ္တနေ။ ကာရဏန္တိ ဧတ္ထ ယထာ ‘‘သာမဏေရာ ဣတော အမှာကမ္ပိ ဒေန္တီ’’တိ ဝိတက္ကော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န တထာတိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ၊ တဉ္စ ယုတ္တံ။ ယဿ ပန တာဒိသော ဝိတက္ကော နတ္ထိ၊ တေန အပရိဝတ္တေတွာပိ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

နိစ္စာလေတုန္တိ ¶ စာလေတွာ ပါသာဏသက္ခရာဒိအပနယံ ကာတုံ။ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတဗ္ဗန္တိ အနဂ္ဂိကံ ဥဒ္ဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓနေ ပစ္စမာနဿ အာလုဠနေ ဥပရိ အပက္ကတဏ္ဍုလာ ဟေဋ္ဌာ ပဝိသိတွာ ပစ္စတီတိ အာဟ ‘‘သာမံပါကဉ္စေဝ ဟောတီ’’တိ။

အာဓာရကေ ပတ္တော ဌပိတောတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတာမိသော ပတ္တော ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဌပိတော။ ဧကဂ္ဂဟဏေနေဝါတိ သာမဏေရာနံ ဂဟိတဿ ပုန အစ္ဆဍ္ဍနဝသေန ဂဟဏေန။ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဓူမဝဋ္ဋိယာ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဘတ္တုဂ္ဂါရောတိအာဒိ အဗ္ဗောဟာရိကပ္ပသင်္ဂေန ဝိကာလဘောဇနဝိနိစ္ဆယဒဿနံ။ သမုဒ္ဒေါဒကေနာတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေန။ ဟိမကရကာ နာမ ကဒါစိ ဝဿောဒကေန သဟ ပတနကာ ပါသာဏလေခါ ဝိယ ဃနီဘူတဥဒကဝိသေသာ၊ တေသု ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒကဂတိကာ ဧဝါ’’တိ။ ပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတာပတ္တီဟိ အဗ္ဗောဟာရိကမ္ပိ ဝိကာလဘောဇနာပတ္တီဟိ သဗ္ဗောဟာရိကန္တိ ဒဿေတိ။

လဂ္ဂတီတိ မုခေ စ ဟတ္ထေ စ မတ္တိကာဝဏ္ဏံ ဒဿေတိ။ ဗဟလန္တိ ဟတ္ထမုခေသု အလဂ္ဂနကမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝါသမတ္တန္တိ ရေဏုခီရာဘာဝံ ဒဿေတိ။ အာကိရတိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ပုပ္ဖရသဿ ပညာယနတော ဝုတ္တံ။

မဟာဘူတေသူတိ ပါဏသရီရသန္နိဿိတေသု ပထဝီအာဒိမဟာဘူတေသု။ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္တနော၊ ပရေသဉ္စ သရီရနိဿိတံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ အကပ္ပိယမံသာနုလောမတာယ ထုလ္လစ္စယာဒိံ န ဇနေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပတတီတိ အတ္တနော သရီရတော ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပတတိ။ ‘‘ရုက္ခတော ဆိန္ဒိတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ မတ္တိကတ္ထာယ ပထဝိံ ခဏိတုံ၊ အညမ္ပိ ယံကိဉ္စိ မူလပဏ္ဏာဒိဝိသဘေသဇ္ဇံ ဆိန္ဒိတွာ ဆာရိကံ ¶ အကတွာပိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတာ၊ အနနုညာတတာ၊ ဓူမာဒိအဗ္ဗောဟာရိကတာဘာဝေါ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ဘောဇနဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၂၇၃။ ပဉ္စမဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ မယှံ နာမာတိ ဘိက္ခုနာ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဒိန္နမ္ပိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အညတိတ္ထိယတာ၊ အနနုညာတတာ၊ အဇ္ဈောဟရဏီယတာ၊ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ သဟတ္ထာ အနိက္ခိတ္တဘာဇနေ ဒါနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အစေလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၇၄။ ဒုတိယေ အနာစာရံ အာစရိတုကာမတာ၊ တဒတ္ထမေဝ ဥပသမ္ပန္နဿ ဥယျောဇနာ၊ တဿ ဥပစာရာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈၁။ တတိယေ ပါဠိယံ ခုဒ္ဒကေ ဃရေတိ ဧတ္ထ ခုဒ္ဒကံ ဃရံ နာမ ပဉ္စဟတ္ထတော ဦနကဝိတ္ထာရံ အဓိပ္ပေတံ။ တတ္ထ စ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋတော ဟတ္ထပါသေ အဝိဇဟိတေပိ ပိဋ္ဌိဝံသာတိက္ကမော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပိဋ္ဌိဝံသံ အတိက္ကမိတွာ’’တိ။ ယထာ တထာ ဝါ ကတဿာတိ ပိဋ္ဌိဝံသံ အာရောပေတွာ ဝါ အနာရောပေတွာ ဝါ ကတဿ။

၂၈၃။ ပါဠိယံ ¶ ဝီတရာဂါတိ အပရိယုဋ္ဌိတရာဂါနံ၊ အနာဂါမီနဉ္စ သင်္ဂဟော။ သစိတ္တကန္တိ အနုပဝိသိတွာ နိသီဒနစိတ္တေန သစိတ္တကံ။ ပရိယုဋ္ဌိတရာဂဇာယမ္ပတိကာနံ သန္နိဟိတတာ၊ သယနိဃရတာ၊ ဒုတိယဿ ဘိက္ခုနော အဘာဝေါ၊ အနုပခဇ္ဇ နိသီဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

သဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈၄-၂၈၉။ စတုတ္ထပဉ္စမာနိ ဝုတ္တတ္ထာနိ။

၂၉၈။ ဆဋ္ဌေ ¶ ‘‘ပရိယေသိတွာ အာရောစနကိစ္စံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယော အပရိယေသိတဗ္ဗော ဥပသင်္ကမိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒိဿတိ၊ သော သစေပိ ပကတိဝစနဿ သဝနူပစာရံ အတိက္ကမ္မ ဌိတော ဥပဂန္တွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘အပိ စ…ပေ… ယံ ပဿတိ၊ သော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိအာဒိ။

၃၀၂။ အနာပတ္တိဝါရေ စေတ္ထ အန္တရာရာမာဒီနညေဝ ဝုတ္တတ္တာ ဝိဟာရတော ဂါမဝီထိံ အနုညာတကာရဏံ ဝိနာ အတိက္ကမန္တဿာပိ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ န ပန ဃရူပစာရံ အတိက္ကမန္တဿေဝ။

ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘အညဿ ဃရူပစာရံ ဩက္ကမန္တဿ…ပေ… ပဌမံ ပါဒံ ဥမ္မာရံ အတိက္ကာမေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ဂါမေ ပဝိဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ အညဿ ဃရူပစာရံ အနောက္ကမိတွာ ဝီထိမဇ္ဈေနေဝ ဂန္တွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဃရဒွါရာဘိမုခေ ဌတွာ မနုဿေ ဩလောကေတွာ ဂစ္ဆန္တဿာပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။ တတ္ထ ကေစိ ‘‘ဝီထိယံ အတိက္ကမန္တဿ ဃရူပစာရဂဏနာယ အာပတ္တိယော’’တိ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘‘ယာနိ ကုလာနိ ဥဒ္ဒိဿ ဂတော၊ တေသံ ဂဏနာယာ’’တိ။ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန နိမန္တနသာဒိယနံ၊ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆနာ၊ ဘတ္တိယဃရတော အညဃရူပသင်္ကမနံ၊ မဇ္ဈနှိကာနတိက္ကမော၊ သမယာပဒါနံ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

စာရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၀၃။ သတ္တမေ ¶ မဟာနာမောတိ သုက္ကောဒနဿ ပုတ္တော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ၊ သတ္ထု စ ဇေဋ္ဌဘာတာ။ အာနန္ဒတ္ထေရော အမိတောဒနဿ ပုတ္တော၊ နန္ဒတ္ထေရော ပန သုဒ္ဓါဒနဿေဝ။

၃၀၅။ ပါဠိယံ ကာလံ အာဟရိဿထာတိ အဇ္ဇတနံ ကာလံ ဝီတိနာမေဿထ၊ သွေ ဘေသဇ္ဇံ ဟရိဿထာတိ ဝါ အတ္ထော။ ‘‘အတ္ထိ ပဝါရဏာ ဘေသဇ္ဇပရိယန္တာ စ ရတ္တိပရိယန္တာ စာ’’တိ တတိယကောဋ္ဌာသေ နိယမိတမေဝ ဘေသဇ္ဇံ နိယမိတကာလန္တရေယေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န တတော ဗဟိ။ ဣတရထာ ¶ ဝိသုံ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သပရိယန္တာ သင်္ဃပဝါရဏာ၊ တဒုတ္တရိ ဘေသဇ္ဇဝိညတ္တိ၊ အဂိလာနတာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

မဟာနာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၁၅။ အဋ္ဌမေ ဧကမေကန္တိ ဧတ္ထ ဒုဝင်္ဂိနီပိ တိဝင်္ဂိနီပိ သေနာ သင်္ဂယှတိ။ ဥယျုတ္တစတုရင်္ဂသေနာဒဿနာယ တထာရူပပစ္စယာဒိံ ဝိနာ ဂမနံ၊ အနနုညာတောကာသေ ဒဿနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၁၉။ နဝမေ သေနာယ စတုတ္ထော သူရိယတ္ထင်္ဂမော၊ အဂိလာနတာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

သေနာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၂၂။ ဒသမေ ပါဠိယံ ကတိ တေ လက္ခာနိ လဒ္ဓါနီတိ ကိတ္တကာ တယာ လဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဥယျောဓိကာဒိဒဿနာယ ¶ တထာရူပပစ္စယံ ဝိနာ ဂမနံ၊ အနနုညာတောကာသေ ဒဿနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော အစေလကဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

၃၂၈။ ဆဋ္ဌဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ပါဠိယံ ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာတိ ပိဋ္ဌပူဝါဒိံ အပက္ခိပိတွာ ကိဏ္ဏသင်္ခါတံ ဓညင်္ကုရာဒိသုရာဗီဇံ ပက္ခိပိတွာ ကတာ။ သမ္ဘာရသံယုတ္တာတိ သာသပါဒိအနေကသမ္ဘာရေဟိ သညုတ္တာ။

မဓုကတာလနာဠိကေရာဒိပုပ္ဖာဒိရသော စိရပရိဝါသိတော ပုပ္ဖာသဝေါ နာမ။ တထာ ပနသာဒိ ဖလာသဝေါ။ မုဒ္ဒိကရသော မဓွာသဝေါ။ ဥစ္ဆုရသော ဂုဠာသဝေါ။ တိဖလတိကဋုကာဒိနာနာသမ္ဘာရာနံ ရသော စိရပရိဝါသိတော သမ္ဘာရသံယုတ္တော။ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယာတိ ယထာဝုတ္တာနံ ပိဋ္ဌာဒီနံ မဇ္ဇတ္ထာယ ဘာဇနေ ပက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ။

၃၂၉။ လောဏသောဝီရကံ သုတ္တဉ္စ အနေကေဟိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေဟိ အဘိသင်္ခတော ဘေသဇ္ဇဝိသေသော။ ဥယျုတ္တသိက္ခာပဒါနံ အစိတ္တကလောကဝဇ္ဇေသု လောကဝဇ္ဇတာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယာဝါတိ တတ္ထ ကိဉ္စိပိ အဝတွာ ဣဓ တေဟိ အသာဓာရဏဝတ္ထုဝိသေသသိဒ္ဓါယ အစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလစိတ္တတာယ တံ လောကဝဇ္ဇတာဒိဝိသေသံ ဒဿေတုမေဝ ‘‘ဝတ္ထုအဇာနနတာယ စေတ္ထာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ ဝိတ္ထာရတော သာရတ္ထဒီပနိယံ ဝိရဒ္ဓဋ္ဌာနဝိသောဓနဝသေန ဝုတ္တန္တိ တတ္ထေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ မဇ္ဇဘာဝေါ၊ တဿ ပါနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

သုရာပါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၃၀။ ဒုတိယေ ¶ ဟသာဓိပ္ပာယတာ၊ ဥပသမ္ပန္နဿ ကာယေန ကာယာမသနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၃၈။ တတိယေ ¶ ပါဠိယံ ဟသဓမ္မေ ဟသဓမ္မသညီတိအာဒီသု ဥပ္လဝါဒိမတ္တံ ကိံ ဟသဓမ္မော ဟောတီတိ ဂဟဏဝသေန သတိ ကရဏီယေ ကရိယမာနံ ဟသဓမ္မံ ဟသဓမ္မောတိ ဂဟဏဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဿာရေန္တောတိ ဥဒကေ ဌိတံ နာဝံ တီရေ အာရောပေန္တော။

ပတနုပ္ပတနဝါရေသူတိ ဥဒကဿ ဥပရိတလေ မဏ္ဍူကဂတိယာ ပတနုပ္ပတနဝသေန ဂမနတ္ထံ ခိတ္တာယ ဧကိဿာ ကထလာယ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဥဒကဿ ဥပရိဂေါပ္ဖကတာ၊ ဟသာဓိပ္ပာယေန ကီဠနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၄၄။ စတုတ္ထေ သုတ္တာနုလောမန္တိ မဟာပဒေသာ။ အဋ္ဌကထာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ပညတ္တေန ဝစနံ၊ အနာဒရိယကရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

အနာဒရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၄၅။ ပဉ္စမေ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ တဿ ဒဿနသဝနဝိသယေ ဘိံသာပေတုကာမတာယ ဝါယမနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဘိံသာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၅၄။ ဆဋ္ဌေ ¶ အလာတံ ပတိတန္တိ အဂ္ဂိကပါလတော ဗဟိ ပတိတံ။ ဝိဇ္ဈာတန္တိ ဝိဇ္ဈာတံ အလာတံ ကပါလဂ္ဂိမှိ ပက္ခိပိတွာ ဇာလေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ တထာ ကေဝလံ ဣန္ဓနံ ပါတေန္တဿပိ ဝိဇ္ဈာတံ ကပါလဂ္ဂိံ မုခဝါတာဒိနာ ဥဇ္ဇာလေန္တဿပိ။ ဂိလာနတာဒိကာရဏာဘာဝေါ၊ ဝိသိဗ္ဗေတုကာမတာ၊ သမာဒဟနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဇောတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၅၇။ သတ္တမေ ¶ ပါဠိယံ နဂရေ ထကိတေတိ ဧတ္ထ ရညာ စိရံ နဟာယိတုကာမေန ‘‘အဟံ ဗဟိ ဥယျာနေ ကတာရက္ခော ဝသိဿာမိ၊ နဂရံ ထကေတွာ ဂေါပေထာ’’တိ အနုညာတာ၊ တေ ထကိံသူတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အသမ္ဘိန္နေနာတိ အနဋ္ဌေန၊ တံ ဒိဝသံ ပုန အဂ္ဂဟိတာလင်္ကာရေန ပဗုဒ္ဓမတ္တေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ မဇ္ဈိမဒေသေ ဦနကဒ္ဓမာသနဟာနံ၊ သမယာဒီနံ အဘာဝေါတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

နဟာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၆၈။ အဋ္ဌမေ ပဋိလဒ္ဓနဝစီဝရေနာတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ အကတကပ္ပံ ကတိပါဟံ နိဝါသနတ္ထာယ တာဝကာလိကဝသေန လဒ္ဓမ္ပိ သင်္ဂယှတီတိ ဝဒန္တိ။

၃၆၉။ ‘‘နဝံ နာမ အကတကပ္ပ’’န္တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ အညေန ဘိက္ခုနာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ပရိဘုတ္တံ စီဝရံ၊ တေန ဝါ၊ တတော လဘိတွာ အညေန ဝါ ကေနစိ ဒိန္နမ္ပိ ကတကပ္ပမေဝ နဝံ နာမ န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘နိဝါသေတုံ ဝါ ပါရုပိတုံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အံသဗဒ္ဓကာသာဝမ္ပိ ပါရုပိတဗ္ဗတော ကပ္ပံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ စမ္မကာရနီလံ နာမ စမ္မံ နီလဝဏ္ဏံ ကာတုံ ယောဇိယမာနံ နီလံ။ ပကတိနီလမေဝါတိ ကေစိ။ ယထာဝုတ္တစီဝရဿ အကတကပ္ပတာ၊ အနဋ္ဌစီဝရာဒိတာ၊ နိဝါသနာဒိတာတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၇၄။ နဝမေ ¶ ယေနာတိ ယေန သဒ္ဓိံ၊ ယဿ သန္တိကေတိ အတ္ထော။ သာမံ ဝိကပ္ပိတဿ အပစ္စုဒ္ဓါရော၊ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ၊ အဝိဿာသေန ပရိဘောဂေါတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ စီဝရအပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၇၈။ ဒသမေ ¶ ပါဠိယံ အန္တမသော ဟသာပေက္ခောပီတိ အပိ-သဒ္ဒေန အထေယျစိတ္တံ ကောဓေန ဒုက္ခာပေတုကာမံ၊ အဝဏ္ဏံ ပကာသေတုကာမဉ္စ သင်္ဂယှတိ။ တေနေဝ ‘‘တိဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ပတ္တာဒီနံ အပနိဓာနံ၊ ဝိဟေသေတုကာမတာဒီတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

စီဝရအပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော သုရာပါနဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

၁။ သဉ္စိစ္စပါဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၈၂။ သတ္တမဿ ပဌမေ ဥသုံ သရံ အသတိ ခိပတီတိ ဣဿာသော။ န ဟေတ္ထ ကိဉ္စိ ဇီဝိတံ နာမ ဝိသုံ တိဋ္ဌတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ပါဏေတိ သတ္တေ။ အပ္ပမတ္တေန ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗန္တိ ယထာ ပါဏကာနံ ဝိဟေသာပိ န ဟောတိ၊ ဧဝံ သလ္လက္ခေတွာ ဩတာပနသမ္မဇ္ဇနာဒိဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

သဉ္စိစ္စပါဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၈၇။ ဒုတိယေ ¶ ဥဒကသဏ္ဌာနကပ္ပဒေသေတိ ကဒ္ဒမပါသာဏာဒိဘူမိယံ။ တတ္ထာတိ အာသိတ္တေ ကပ္ပိယဥဒကေ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၉၂။ တတိယေ ‘‘တဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂန္တွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယဿ အဓိကရဏံ သင်္ဃကမ္မေန နိဟတံ၊ တဿ သမ္မုခေ ဧဝ ဥက္ကောဋေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ ပရမ္မုခေ ပန ဒုက္ကဋမေဝ။

၃၉၅။ ‘‘ဓမ္မကမ္မေ ¶ အဓမ္မကမ္မသညီ ဥက္ကောဋေတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အနာဒရိယတာဒိ ဝိယ ဥက္ကောဋနံ သယံ အကုသလံ န ဟောတိ၊ ဓမ္မကမ္မသညာယ၊ ပန ဝိမတိယာ စ ဥက္ကောဋနေနေဝ အကုသလံ ဟောတိ။ ယထာဓမ္မံ နိဟတတာ၊ ဇာနနာ၊ ဥက္ကောဋနာတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၉၉။ စတုတ္ထေ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိယေဝါတိ ဓုရနိက္ခေပပက္ခေ ဝုတ္တံ။ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလောတိ အာပန္နပုဂ္ဂလော။ ဆာဒေတုကာမတာယ ဟိ သတိ ဧဝ အဝဿံ အညဿ အာရောစနံ ဝုတ္တံ၊ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလဿ စ အာရောစနာ နာမ န ဟောတီတိ ပဋိစ္ဆာဒနမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ကောဋိ ဆိန္နာ ဟောတီတိ ဆာဒေဿာမီတိ ဓုရနိက္ခေပေ သတိပိ ပုဂ္ဂလပရမ္ပရာယ ဂစ္ဆန္တီ အာပတ္တိကောဋိ ဆိဇ္ဇတိ။

၄၀၀။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ စ ကာယသံသဂ္ဂေါ စာတိ အယံ ဒုဋ္ဌုလ္လအဇ္ဈာစာရော နာမာ’’တိ ဣဒံ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ…ပေ… အာဒိတော ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ ဒုဋ္ဌုလ္လော နာမ အဇ္ဈာစာရော၊ သေသာနိ အဒုဋ္ဌုလ္လော။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိကာယသံသဂ္ဂဒုဋ္ဌုလ္လအတ္တကာမာ ပနဿ အဇ္ဈာစာရော နာမာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂) ဣမိနာ ဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ပုဂ္ဂလပေမေန ဆာဒယတော စေတ္ထ ‘‘အညေ ဂရဟိဿန္တီ’’တိ ဘယဝသေန ဆာဒနက္ခဏေ ¶ ပဋိဃောဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ‘‘ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိဇာနနံ၊ ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမတာယ ဓုရနိက္ခေပေါတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၀၂။ ပဉ္စမေ ရူပသိပ္ပန္တိ ဟေရညိကသိပ္ပံ။ ဂဗ္ဘေ သယိတကာလေန သဒ္ဓိံ ဝီသတိမံ ဝဿံ ပရိပုဏ္ဏမဿာတိ ဂဗ္ဘဝီသော။

၄၀၄။ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသီတိ ¶ သာဝဏမာသဿ ပုဏ္ဏမိယာ အာသာဠှီပုဏ္ဏမိယာ အနန္တရပုဏ္ဏမီ။ ပါဋိပဒဒိဝသေတိ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပနာယိကာယ။ ဒွါဒသ မာသေ မာတု ကုစ္ဆိသ္မိံ ဝသိတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဇာတံ ဥပသမ္ပာဒေန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘တိံသ ရတ္တိန္ဒိဝေါ မာသော၊ ဒွါဒသမာသိကော သံဝစ္ဆရော’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၁၊ ၈။၄၃၊ ဝိဘ။ ၁၀၂၃) ဝစနတော ‘‘စတ္တာရော မာသာ ပရိဟာယန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဿံ ဥက္ကဍ္ဎန္တီတိ ဝဿံ ဥဒ္ဓံ ကဍ္ဎန္တိ၊ ‘‘ဧကမာသံ အဓိကမာသော’’တိ ဆဍ္ဍေတွာ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ တတိယော တတိယော သံဝစ္ဆရော တေရသမာသိကော ဟောတိ။ တေ ဒွေ မာသေ ဂဟေတွာတိ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသတော ယာဝ ဇာတဒိဝသဘူတာ မဟာပဝါရဏာ။ တာဝ ယေ ဒွေ မာသာ အနာဂတာ၊ တေသံ အတ္ထာယ အဓိကမာသတော လဒ္ဓေ ဒွေ မာသေ ဂဟေတွာ။ တေနာဟ ‘‘ယော ပဝါရေတွာ ဝီသတိဝဿော ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိ။ ‘‘နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာ’’တိ ဣဒံ အဋ္ဌာရသန္နံ ဝဿာနံ ဧကအဓိကမာသေ ဂဟေတွာ တတော ဝီသတိယာ ဝဿေသုပိ စာတုဒ္ဒသီအတ္ထာယ စတုန္နံ မာသာနံ ပရိဟာပနေန သဗ္ဗဒါ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဝါရေတွာ ဝီသတိဝဿော ဘဝိဿတီတိ မဟာပဝါရဏာဒိဝသေ အတိက္ကန္တေ ဂဗ္ဘဝဿေန သဟ ဝီသတိဝဿော ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဂဗ္ဘမာသာပိ ဂဏနူပဂါ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ။ ဧကဝီသတိဝဿောတိ ဇာတိယာ ဝီသတိဝဿံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၄၀၆။ အညံ ဥပသမ္ပာဒေတီတိ ဥပဇ္ဈာယော၊ အာစရိယော ဝါ ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ သောပီတိ ဥပသမ္ပာဒေန္တောပိ အနုပသမ္ပန္နော။ ဦနဝီသတိဝဿတာ၊ တံ ဉတွာ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၀၉။ ဆဋ္ဌေ ¶ ထေယျသတ္ထဘာဝေါ၊ ဉတွာ သံဝိဓာနံ၊ အဝိသင်္ကေတေန ဂမနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၁၇။ အဋ္ဌမေ ¶ အန္တရာယန္တိ အန္တရာ ဝေမဇ္ဈေ ဧတိ အာဂစ္ဆတီတိ အန္တရာယော၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအနတ္ထော။ အာနန္တရိယဓမ္မာတိ အနန္တရေ ဘဝေ ဖလနိဗ္ဗတ္တနေ နိယုတ္တာ စေတနာဒိဓမ္မာတိ အတ္ထော။ ‘‘န သဂ္ဂဿာ’’တိ ဣဒံ ဘိက္ခုနိဒူသနကမ္မဿ အာနန္တရိယတ္တာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ အရိယသာဝိကာသု၊ ပန ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဘူတာယ စ ဗလက္ကာရေန ဒူသေန္တဿ အာနန္တရိယသအသမေဝ။ မောက္ခန္တရာယိကတာ ပန လောလာယပိ ပကတတ္တဘိက္ခုနိယာ ဒူသကဿ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော ဝုတ္တာ။

တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အနိဝတ္တနကာ အဟေတုကအကိရိယနတ္ထိကဒိဋ္ဌိယောဝ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ။ ပဏ္ဍကာဒီနံ ဂဟဏံ နိဒဿနမတ္တံ။ သဗ္ဗာပိ ဒုဟေတုကာဟေတုကပဋိသန္ဓိယော ဝိပါကန္တရာယိကာဝ ဒုဟေတုကာနမ္ပိ မဂ္ဂါနုပ္ပတ္တိတော။

အယန္တိ အရိဋ္ဌော။ ရသေန ရသန္တိ အနဝဇ္ဇေန ပစ္စယပရိဘုဉ္ဇနရသေန ပဉ္စကာမဂုဏပအဘောဂရသံ သမာနေတွာ။ ဥပနေန္တော ဝိယာတိ ဃဋေန္တော ဝိယ၊ သော ဧဝ ဝါ ပါဌော။

အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌိ ဧဝ နိမ္မံသတာယ ကင်္ကလန္တိ စ ဝုစ္စတိ။ ပလိဘဉ္ဇနဋ္ဌေနာတိ အဝဿံ ပတနဋ္ဌေန။ အဓိကုဋ္ဋနဋ္ဌေနာတိ အတိ ဝိယ ကုဋ္ဋနဋ္ဌေန။ ပါဠိယံ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ…ပေ… နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ ဣဒံ ဝတ္ထုအနုရူပတော ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ အညေနပိ အာကာရေန ယံ ကိဉ္စိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ဝိပရီတတော ဂဟေတွာ ပရေဟိ ဝုတ္တေပိ အမုဉ္စိတွာ ဝေါဟရန္တဿာပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန တဒနုဂုဏံ သမနုဘာသနကမ္မဝါစံ ယောဇေတွာ အာပတ္တိယာ အာရောပေတုံ၊ အာပတ္တိယာ အဒဿနာဒီသု တီသု ယံ ကိဉ္စိ အဘိရုစိတံ နိမိတ္တံ ကတွာ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ¶ ကာတုဉ္စ လဗ္ဘတိ။ သမနုဘာသနံ အကတွာပိ ‘‘မာယသ္မာ ဧဝံ အဝစာ’’တိ ဘိက္ခူဟိ ဝုတ္တမတ္တေ လဒ္ဓိယာ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနပစ္စယာယ ဒုက္ကဋာပတ္တိယာပိ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓမ္မကမ္မတာ၊ သမနုဘာသနာယ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၂၄။ နဝမေ ¶ ‘‘ဥက္ခိတ္တော အနောသာရိတော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အရိဋ္ဌဿ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၂၅။ ပါဠိယံ ‘‘ဧကစ္ဆန္နေ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ နာနူပစာရေပိ ဧကစ္ဆန္နေ နိပဇ္ဇနေ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တဿ အရဟတောပိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာနမ္ပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။ အကတာနုဓမ္မတာ၊ ဉတွာ သမ္ဘောဂါဒိကရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၂၈။ ဒသမေ ပိရေတိ သမ္ဗောဓနတ္ထေ နိပါတပဒံ။ သေသံ အနန္တရသိက္ခာပဒဒွယေ ဝုတ္တနယမေဝ။

ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော သပ္ပာဏကဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

၄၃၄။ အဋ္ဌမဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ဥပသမ္ပန္နဿ ပညတ္တေန ဝစနံ၊ အသိက္ခိတုကာမဿ လေသေန ဧဝံ ဝစနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၃၈။ ဒုတိယေ အလဇ္ဇိတာတိ အလဇ္ဇိတာယ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိအာဒိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနညေဝ ဝုတ္တံ အလဇ္ဇိလက္ခဏံ၊ သာမဏေရာဒီနံ၊ ပန ဂဟဋ္ဌာနဉ္စ သာဓာရဏဝသေန ယထာသကံ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမနပဋိဂူဟနာဒိတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လဇ္ဇိလက္ခဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ကိဉ္စာပိ ¶ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေပိ မဒ္ဒိတွာ ကရောန္တော၊ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ ကရောန္တောပိ တင်္ခဏိကာယ အလဇ္ဇိတာယ ဧဝံ ကရောန္တိ။ တထာပိ ကုက္ကုစ္စာဒိဘေဒေ ဝိသုံ ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဒသဝတ္ထုဒီပကာ။ ပရူပဟာရအညာဏကင်္ခါပရဝိတာရဏာဒိဝါဒါတိ ဧတ္ထ အရဟတ္တံ ပဋိဇာနန္တာနံ ကုဟကာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ဒိသွာ ‘‘မာရကာယိကာ ဒေဝတာ အသုစိံ ဥပသံဟရန္တီ’’တိဂါဟိနော ပရူပဟာရဝါဒါ နာမ။ အရဟတော သဗ္ဗေသံ ဣတ္ထိပုရိသာဒီနံ နာမာဒိအဇာနနေ အညာဏံ၊ တတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနဘာဝေန ကင်္ခါ၊ ပရတော သုတွာ နာမာဒိဇာနနေန ပရဝိတာရဏော အတ္ထီတိဝါဒိနော အညာဏဝါဒါ၊ ကင်္ခါဝါဒါ၊ ပရဝိတာရဏဝါဒါ စ တေသံ၊ မဟာသင်္ဃိကာဒီနဉ္စ ဝိဘာဂေါ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏေ ဝုတ္တော။

စတ္တာရော မဂ္ဂါ စ ဖလာနိ စာတိ ဧတ္ထ စ-ကာရေန အဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစီတိ ပရိယတ္တိဓရာ ဓမ္မကထိကာ။ ပုန ကေစီတိ ပဋိပတ္တိဓရာ ပံသုကူလိကတ္ထေရာ။ ဣတရေ ပနာတိအာဒီသု အယံ အဓိပ္ပာယော – ဓမ္မကထိကတ္ထေရာ ပန ပံသုကူလိကတ္ထေရေဟိ အာဘတံ သုတ္တံ သုတွာ –

‘‘ယာဝ ¶ တိဋ္ဌန္တိ သုတ္တန္တာ၊ ဝိနယော ယာဝ ဒိပ္ပတိ၊

တာဝ ဒက္ခန္တိ အာလောကံ၊ သူရိယေ အဗ္ဘုဋ္ဌိတေ ယထာ။

‘‘သုတ္တန္တေသု အသန္တေသု၊ ပမုဋ္ဌေ ဝိနယမှိ စ၊

တမော ဘဝိဿတိ လောကေ၊ သူရိယေ အတ္ထင်္ဂတေ ယထာ။

‘‘သုတ္တန္တေ ရက္ခိတေ သန္တေ၊ ပဋိပတ္တိ ဟောတိ ရက္ခိတာ၊

ပဋိပတ္တိယံ ဌိတော ဓီရော၊ ယောဂက္ခေမာ န ဓံသတီ’’တိ။ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၀) –

ဣဒံ သုတ္တံ အာဟရိတွာ အတ္တနောဝ ဝါဒံ ပတိဋ္ဌပေန္တာ ပါရာဇိကာနာပဇ္ဇနဝသေန ဌိတာ ပဋိပတ္တိသင်္ဂဟိတာ ပရိယတ္တိယေဝ မူလန္တိ အာဟံသူတိ။ တေနာဟ ‘‘သစေ ပဉ္စ ဘိက္ခူ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ရက္ခဏကာ…ပေ… သာသနံ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရုဠှိံ ဂမယိဿန္တီ’’တိ။ ဧတေန စ ပရိက္ခီဏေ ကာလေ လဇ္ဇိဂဏံ အလဘန္တေန ဝိနယဓရေန အလဇ္ဇိနောပိ ပကတတ္တေ သင်္ဂဟေတွာ တေဟိ သဟ ဓမ္မာမိသသမ္ဘောဂံ သံဝါသံ ကရောန္တေန ဗဟူ ကုလပုတ္တေ ဥပသမ္ပာဒေတွာ သာသနံ ¶ ပဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ သိဇ္ဈတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂရဟိတုကာမတာ၊ ဥပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေ သိက္ခာပဒဝိဝဏ္ဏနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဝိလေခနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၄၄။ တတိယေ ပါဠိယံ ကော ပန ဝါဒေါ ဘိယျောတိ တေဟိ အညေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဒိဋ္ဌဒွတ္တိဝါရတော ဘိယျော ပန ဝိတ္ထာရေန ဥဒ္ဒိသိယမာနေ ပါတိမောက္ခေ နိသိန္နပုဗ္ဗတာ အတ္ထိ စေ၊ တတ္ထ ကိမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အာပတ္တိမောက္ခော နတ္ထိ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တဉ္စ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗောတိ တန္တိ ကာရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တာယာတိ အတ္ထော။ ယထာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဌိတော၊ တထာ တာယ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မောဟာရောပနံ၊ တိက္ခတ္တုံ သုတဘာဝေါ၊ မောဟေတုကာမဿ မောဟနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

မောဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅၁။ စတုတ္ထေ ¶ ပါဠိယံ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါတိ ဧတ္ထ ပါသာဏာဒိနိဿဂ္ဂိယပဟာရောပိ သင်္ဂဟိတော။

၄၅၂။ ရတ္တစိတ္တောတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဝုတ္တံ။ မေထုနရာဂေန ပန ပဟာရတော ပုရိသာဒီသု ဒုက္ကဋမေဝ။ မောက္ခာဓိပ္ပာယေန ဒဏ္ဍကောဋိယာ သပ္ပာဒိံ ဃဋ္ဋေတွာ မဏ္ဍူကာဒိံ မောစေန္တဿပိ အနာပတ္တိ ဧဝ။ ကုပိတတာ၊ ဥပသမ္ပန္နဿ န မောက္ခာဓိပ္ပာယေန ပဟာရောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅၇။ ပဉ္စမေ ¶ န ပဟရိတုကာမတာယ ဒိန္နတ္တာ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ ကိမိဒံ ဒုက္ကဋံ၊ ပဟာရပစ္စယာ၊ ဥဒါဟု ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာတိ? ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာဝ၊ န ပဟာရပစ္စယာ။ န ဟိ ပဟရိတုကာမတာယ အသတိ တပ္ပစ္စယာ ကာစိ အာပတ္တိ ယုတ္တာ၊ ဥဂ္ဂိရဏဿ ပန အတ္တနော သဘာဝေန အသဏ္ဌိတတ္တာ တပ္ပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ န ဇာတံ၊ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ကတပယောဂတ္တာ စ ဧတ္ထ အနာပတ္တိ န ယုတ္တာတိ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄၅၈။ ပုဗ္ဗေတိ အနန္တရသိက္ခာပဒေ။ သေသံ အနန္တရသဒိသမေဝ။

တလသတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅၉။ ဆဋ္ဌေ ‘‘အတ္တပရိတ္တာဏံ ကရောန္တာ’’တိ ဣဒံ န စ ဝေရမူလိကာ အနုဒ္ဓံသနာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အနုဒ္ဓံသနက္ခဏေ ပန ကောပစိတ္တမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနေဝ ‘‘ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

အမူလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ကုက္ကုစ္စုပ္ပာဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၆၄။ သတ္တမေ ¶ ဥပသမ္ပန္နဿ အဖာသုကာမတာ၊ ကုက္ကုစ္စုပ္ပာဒနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ကုက္ကုစ္စုပ္ပာဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၇၁။ အဋ္ဌမေ သုယျတီတိ သုတိ၊ ဝစနံ။ တဿာ သမီပံ ဥပဿုတိ။ သုယျတိ ဧတ္ထာတိ သုတီတိ ဧဝဉှိ အတ္ထေ ဂယှမာနေ သဝနဋ္ဌာနသမီပေ အညသ္မိံ အဿဝနဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ အာပဇ္ဇတိ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဥပဿုတိ-သဒ္ဒဿေဝ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ယတ္ထ ဌတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ န သုတိ-သဒ္ဒမတ္တဿ။

၄၇၃။ ဧကပရိစ္ဆေဒါနီတိ ¶ ကဒါစိ အကိရိယတော၊ ကဒါစိ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာနသာမညေန ဝုတ္တံ။ ဥပသမ္ပန္နေန စောဒနာဓိပ္ပာယော၊ သဝနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဥပဿုတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၇၄။ နဝမေ ဓမ္မကမ္မတာ၊ ဇာနနံ၊ ဆန္ဒံ ဒတွာ ခိယျနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ခိယျနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၈၁။ ဒသမေ ဝိနိစ္ဆယကထာယ ဓမ္မိကတာ၊ တံ ဉတွာ ကမ္မတော ပဋ္ဌာယ ဧကသီမဋ္ဌဿ သမာနသံဝါသိကဿ ဟတ္ထပါသဝိဇဟနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပက္ကမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၈၄။ ဧကာဒသမေ ¶ ဥပသမ္ပန္နဿ ဓမ္မေန လဒ္ဓသမ္မုတိတာ၊ သင်္ဃေန သဒ္ဓိံ စီဝရံ ဒတွာ ခိယျိတုကာမတာယ ခိယျနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

၄၉၉။ နဝမဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ပါဠိယံ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကောတိ ဧတ္ထ ဂဟဏီတိ ဂဗ္ဘာသယသညိတော မာတု ကုစ္ဆိပ္ပဒေသော၊ ပုရိသန္တရသုက္ကာသမ္ဖုဋ္ဌတာယ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော။ အဘိသိတ္တခတ္တိယတာ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ သယနိဃရတော အနိက္ခန္တတာ၊ အပ္ပဋိသံဝိဒိတဿ ဣန္ဒခီလာတိက္ကမောတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

အန္တေပုရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၀၆။ ဒုတိယေ အာဝသထဿာတိ ဧတ္ထ အန္တောအာရာမေ ဝါ ဟောတု အညတ္ထ ဝါ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အာဝသထော နာမ။ ဆန္ဒေနပိ ဘယေနပီတိ ဝဍ္ဎကိအာဒီသု ဆန္ဒေန၊ ရာဇဝလ္လဘေသု ဘယေန။ အာကိဏ္ဏမနုဿေပိ ဇာတေ…ပေ… အာသင်္ကန္တီတိ တသ္မိံ နိမ္မနုဿဋ္ဌာနေ ပစ္ဆာ အာကိဏ္ဏမနုဿေ ဇာတေပိ ဝိသရိတွာ ဂမနကာလေ အညဿ အဒိဋ္ဌတ္တာ တမေဝ ဘိက္ခုံ အာသင်္ကန္တိ။ ပတိရူပံ နာမ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေ သယံ ပံသုကူလံ ဂဟေတွာ အကပ္ပိယဘဏ္ဍေ ပတိရူပါနံ ဥပါသကာဒီနံ ¶ ဒဿေတွာ စေတိယာဒိပုညေ နိယောဇနံ ဝါ ဒါပေတွာ နိရပေက္ခဂမနံ ဝါ။ သမာဒပေတွာတိ ယာစိတွာ။ ပရသန္တကတာ၊ ဝိဿာသဂ္ဂါဟပံသုကူလသညာနံ အဘာဝေါ၊ အနနုညာတကာရဏာ ဥဂ္ဂဟဏာဒိ စာတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

၃။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀၈။ တတိယေ ပါဠိယံ ဘယကထန္တိ ရာဇစောရာဒိဘယံ ဝါ ရောဂါမနုဿဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရာဒိဘယံ ဝါ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တံ။ ဝိသိခါကထန္တိ သုနိဝိဋ္ဌာဒိဝီထိကထံ။ ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထန္တိ ဥဒကတိတ္ထကထံ၊ ကုမ္ဘဒါသီကထံ ဝါ။ ပုဗ္ဗပေတကထန္တိ အတီတဉာတိကထံ။ နာနတ္တကထန္တိ ဝုတ္တာဟိ၊ ဝက္ခမာနာဟိ စ ဝိမုတ္တံ နာနာသဘာဝံ ¶ နိရတ္ထကကထံ။ လောကက္ခာယိကန္တိ ‘‘အယံ လောကော ကေန နိမ္မိတော’’တိအာဒိနာ လောကသဘာဝက္ခာနဝသေန ပဝတ္တနကထာ။ ဧဝံ သမုဒ္ဒက္ခာယိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဘဝေါ ဣတိ အဘဝေါတိ ယံ ဝါ တံ ဝါ နိရတ္ထကကာရဏံ ဝတွာ ပဝတ္တိတကထာ ဣတိဘဝါဘဝကထာ။ ဧတ္ထ စ ဘဝေါ သဿတံ၊ ဝုဍ္ဎိ၊ ကာမသုခဉ္စာတိ တိဝိဓော၊ အဘဝေါ တဗ္ဗိပရီတဝသေန။ ဣတိ ဣမာယ ဆဗ္ဗိဓာယ ဣတိဘဝါဘဝကထာယ သဒ္ဓိံ ဒွတ္တိံသတိရစ္ဆာနကထာ နာမ ဟောန္တိ။ အထ ဝါ ပါဠိယံ သရူပတော အနာဂတာပိ အရညပဗ္ဗတနဒီဒီပကထာ ဣတိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟေတွာ ဒွတ္တိံသတိရစ္ဆာနကထာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣတိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပကာရတ္ထေ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပတ္ထေ။ တသ္မာ ဧဝံ ပကာရံ ဣတော အညံ ဝါ တာဒိသံ နိရတ္ထကကထံ ကထေတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

၅၁၂။ ဥဿာဟံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တာတိ ဧတ္ထ ဂါမူပစာရတော ဗဟိ နိက္ခန္တေ အန္တရာရာမာဒီနမုပစာရံ ပဝိဋ္ဌေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဂါမူပစာရဗ္ဘန္တရေ ပန ပဋိပဿဒ္ဓုဿာဟာနမ္ပိ ပုန တမေဝ ဝါ အညံ ဝါ ဂါမံ ပဝိသိတုကာမတာယ သတိ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ‘‘ကုလဃရေ ဝါ…ပေ… ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဝိဋ္ဌာနံ ဝိကာလေ သဉ္ဇာတေ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသဿ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗတာယ ဝုတ္တံ။ အဒိန္နာဒါနေ ဝုတ္တနယေနာတိ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၅၁၅။ အန္တရာရာမန္တိအာဒီသူတိ ဧတ္ထ ဥဿဝဒိဝသာဒီသု မနုဿေဟိ ဂါမေ ပဒက္ခိဏံ ကာရေန္တံ ဇိနဗိမ္ဗာဒိံ ပူဇေတုကာမေဟိ ဝါ ရောဂဝူပသမာဒိယတ္ထံ မနုဿေဟိ ယာစိတေဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒိဝိဓိံ အကတွာပိ ဝီထိမဇ္ဈေနေဝ ဂါမံ ပဒက္ခိဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ¶ ဂဟေတဗ္ဗံ အနာပတ္တိဝါရေ အဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘မဂ္ဂါ အနောက္ကမိတွာ…ပေ… ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ စ။ ဝေသာလိံ အနုပရိယာယိတွာ ပရိတ္တံ ကရောန္တေနာပိ အာနန္ဒတ္ထေရေန သုပ္ပဋိစ္ဆန္နတာဒိံ အကောပေန္တေနေဝ၊ အပညတ္တေ ဝါ သိက္ခာပဒေ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘အန္တရာရာမာဒိဂါမန္တရေ ဌိတေဟိ ဂရုဋ္ဌာနီယာနံ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂ္ဂမနာဒိဝသေန ဂါမဝီထိံ ဩတရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ အန္တရဃရံ ပဝိသန္တံ ပတိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အန္တရာရာမာဒိကပ္ပိယဘူမိံ ပန ဥဒ္ဒိဿ ဂစ္ဆန္တံ ပတိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ခါယတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆနာ ¶ ၊ အနနုညာတကာရဏာ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၂၀။ စတုတ္ထေ ပါဠိယံ ဝါသိဇဋေတိ ဝါသိဒဏ္ဍကေ။ အဋ္ဌိမယာဒိသူစိဃရတာ၊ ကရဏကာရာပနာဒိဝသေန အတ္တနော ပဋိလာဘောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

သူစိဃရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၂၁။ ပဉ္စမေ ပါဠိယံ အာသယတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မောဃပုရိသော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဟီနဇ္ဈာသယဝသေန အယံ တုစ္ဆပုရိသောတိ ဉာတဗ္ဗော၊ ဟီနာယ ပစ္စယေ လောလတာယ ပုဂ္ဂလဿ တုစ္ဆတာ ဉာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ၊ ဣတော ပရေသု စ ပဉ္စသု အတ္တနာ ကာရာပိတဿ ပဋိလာဘေ ဧဝ ပါစိတ္တိယံ။ ပရိဘောဂေ ပနဿ၊ အညေသဉ္စ ဒုက္ကဋမေဝ။ ပမာဏာတိက္ကန္တမဉ္စပီဌတာ၊ အတ္တနော ကရဏကာရာပနဝသေန ပဋိလာဘောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

မဉ္စပီဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၂၆။ ဆဋ္ဌေ ¶ ပေါဋကိတူလန္တိ တိဏဂစ္ဆဇာတိကာနံ တူလံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၃၁-၅၃၆။ သတ္တမေ ¶ နိသီဒနဿ ပမာဏာတိက္ကန္တတာ၊ အတ္တနော ကရဏာဒိနာ ပဋိလာဘောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၃၇-၅၄၇။ ဣမိနာ နယေန အဋ္ဌမနဝမဒသမေသုပိ အင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

၁။ ပဌမပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅၃။ ပါဋိဒေသနီယေသု ¶ ¶ ပဌမေ ပဋိဒေသေတဗ္ဗာကာရဒဿနန္တိ ဧဝံ အာပတ္တိံ နဝကဿ သန္တိကေ ဒေသေတဗ္ဗာကာရဒဿနံ။ ဣမိနာ လက္ခဏေန သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနမ္ပိ ဝုဍ္ဎဿ သန္တိကေ စ ဒေသေတဗ္ဗာကာရော သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ။ တတြာယံ နယော – ‘‘ဂါရယှေ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မေ အာပဇ္ဇိံ အသပ္ပာယေ ပါဋိဒေသနီယေ’’တိ ဧဝံ သမ္ဗဟုလာသု။ ဝုဍ္ဎဿ ပန သန္တိကေ ‘‘ဂါရယှံ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မံ…ပေ… ဂါရယှေ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မေ’’တိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ အသပ္ပာယန္တိ သဂ္ဂမောက္ခန္တရာယကရန္တိ အတ္ထော။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ အန္တရဃရေ ဌိတာယ ဟတ္ထတော သဟတ္ထာ ယာဝကာလိကဂ္ဂဟဏံ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပဌမပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၅၈။ ဒုတိယေ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နာယ အနနုညာတာကာရေန ဝေါသာသနာ၊ အနိဝါရေတွာ ဘောဇနဇ္ဈောဟာရောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၅၆၃။ တတိယေ သေက္ခသမ္မတတာ၊ ဃရူပစာရေ အနိမန္တိတတာ၊ ဂိလာနဿ အနိစ္စဘတ္တာဒိံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

၅၇၀။ စတုတ္ထေ သာသင်္ကာရညသေနာသနတာ၊ အနနုညာတံ ယာဝကာလိကံ အပ္ပဋိသံဝိဒိတံ အဇ္ဈာရာမေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အဂိလာနဿ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ပါဋိဒေသနီယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၅၇၆။ သေခိယေသု ¶ ¶ ယသ္မာ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၅၆ အာဒယော) ဝုတ္တဝတ္တာနိပိ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တာ သေခိယာနေဝ၊ တသ္မာ ပါရာဇိကာဒီသု ဝိယေတ္ထ ပါဠိယံ ပရိစ္ဆေဒေါ န ကတော။ စာရိတ္တနယဒဿနတ္ထဉ္စ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဩလမ္ဗေန္တော နိဝါသေယျ၊ ဒုက္ကဋ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘သိက္ခာ ကရဏီယာ’’တိ သဗ္ဗတ္ထ ပါဠိ အာရောပိတာ။ ပဒဘာဇနေ ပန ‘‘အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗတ္ထ အနာဒရိယကရဏေ ဒုက္ကဋံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တန္တိ မတ္တ-သဒ္ဒေန တတော ကိဉ္စိ အဓိကံ၊ ဦနမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ တေနေဝ နိသိန္နဿ စတုရင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ နိသိန္နဿ စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏံ၊ ဌိတဿ အဋ္ဌင်္ဂုလမေဝါတိ သက္ကာ နိယမေတုံ ဦနာဓိကတ္တသမ္ဘဝတော။ တသ္မာ ယထာ သာရုပ္ပံ ဟောတိ ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂုလာနုသာရေန နိဝါသနညေဝ အဓိပ္ပေတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု သုက္ခဇင်္ဃော ဝါ’’တိအာဒိ။ ကုရုန္ဒိယံ ‘‘အဇာနန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ အာဒရံ ကတွာ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာပိ အဇာနနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာပိ နိရန္တရံ နိဝါသနပါရုပနဝတ္တံ သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ အသိက္ခိတော အနာဒရိယမေဝ။ ပရိမဏ္ဍလဂ္ဂဟဏေန ဥက္ခိပိတွာ နိဝါသနမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ဩတာရေတွာ ဝါ’’တိ။

သစိတ္တကန္တိ ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ ပန ဥပတိဿတ္ထေရဝါဒနယေန လောကဝဇ္ဇတ္တံ ဂဟေတွာ ‘‘ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေန၊ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တေန စ သစိတ္တက’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ သေခိယကဏ္ဍ ၃။၅၇၆) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စ ဝတ္ထုဝိဇာနနံ ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနေန တဿာပိ အန္တောဂဓဘာဝတော ဣဒံ ဝတ္ထုံ ဧဝံ ဝီတိက္ကမန္တဿ အာပတ္တီတိ ဝိဇာနန္တော ဟိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဝိဇာနာတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဥပတိဿတ္ထေရဝါဒေ စေတ္ထ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနိတွာ အပရိမဏ္ဍလနိဝါသနာဒိဝတ္ထုမေဝ ¶ ဇာနန္တဿ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမာနာဒရိယာဘာဝါ သဗ္ဗသေခိယေသု အနာပတ္တိ ဧဝ အဘိမတာ၊ တဉ္စ န ယုတ္တံ ကောသမ္ဗက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၄၅၁ အာဒယော) ဝစ္စကုဋိယံ ဥဒကာဝသေသံ ဌပေန္တဿ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနာဘာဝေပိ အာပတ္တိယာ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ အာပန္နော ဟောတိ ¶ …ပေ… သော အပရေန သမယေန တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၄၅၁)။ အဋ္ဌကထာယဉ္စဿ ‘‘တွံ ဧတ္ထ အာပတ္တိဘာဝံ န ဇာနာသီတိ၊ အာမ န ဇာနာမီတိ။ ဟောတု အာဝုသော၊ ဧတ္ထ အာပတ္တီတိ၊ သစေ ဟောတိ၊ ဒေသေဿာမီတိ။ သစေ ပန တေ၊ အာဝုသော၊ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ ကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တီတိ။ သော တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ အဟောသီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၄၅၁) ဝုတ္တံ၊ တထာ ‘‘အဓမ္မဝါဒီတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကေသု အညတရော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၄၅၇-၄၅၈) စ ဝုတ္တံ။ ခန္ဓကဝတ္တာနဉှိ သေခိယတ္တာ တတ္ထ ဝုတ္တော နယော ဣမေသံ၊ ဣဓ ဝုတ္တော စ တေသံ သာဓာရဏောဝ ဟောတီတိ။ တေနေဝ ‘‘အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ ကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တီ’’တိ ဧဝံ ဣဓ ဝုတ္တော အာပတ္တိနယော တတ္ထာပိ ဒဿိတော။ တသ္မာ ဖုဿဒေဝတ္ထေရဝါဒေ ဧဝ ဌတွာ ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေနေဝ သဗ္ဗသေခိယာနိ သစိတ္တကာနိ၊ န ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တေန။ ဘိယျောကမျတာယသူပဗျဉ္ဇနပဋိစ္ဆာဒနဥဇ္ဈာနသညီတိ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ လောကဝဇ္ဇာနိ အကုသလစိတ္တာနိ၊ သေသာနိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနိ၊ တိစိတ္တာနိ၊ တိဝေဒနာနိ စာတိ ဂဟဏမေဝ ယုတ္တတရံ ဒိဿတိ။ တေနေဝေတ္ထ ‘‘အသဉ္စိစ္စာတိ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဩလမ္ဗေတွာ နိဝါသေဿာမီတိ ဧဝံ အသဉ္စိစ္စာ’’တိအာဒိနာ ဝတ္ထုအဇာနနဝသေနေဝ အနာပတ္တိဝဏ္ဏနာ ကတာ၊ န ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တဝသေန။

အပိစ ‘‘ယဿ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ တံ လောကဝဇ္ဇ’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဣမိနာ လက္ခဏဝစနေနာပိ စေတံ သိဇ္ဈတိ။ ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တဝသေနေဝ ဟေတ္ထ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တဝသေန သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနမ္ပိ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တဿ အကုသလတ္တနိယမေန လောကဝဇ္ဇတ္တပ္ပသင်္ဂတော ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇမေဝ န သိယာ၊ ဣဒဉ္စ ဝစနံ နိရတ္ထကံ သိယာ ဣမိနာ ဝစနေန နိဝတ္တေတဗ္ဗဿ သိက္ခာပဒဿ အဘာဝါ။ န စ သေခိယေသု ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ ပါဏာတိပါတာဒီသု ဝိယ အကုသလမေဝါတိ နိယမော အတ္ထိ၊ ယေနေတ္ထ လောကဝဇ္ဇတာ ပသဇ္ဇေယျ၊ ‘‘အနာဒရိယံ ပဋိစ္စာ’’တိ စေတံ ပါဠိဝစနံ ဝတ္ထုံ ဇာနိတွာ တီဟိ စိတ္တေဟိ ဝီတိက္ကမမေဝ အနာဒရိယံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ န ပဏ္ဏတ္တိံ ဇာနိတွာ အကုသလစိတ္တေနေဝ ဝီတိက္ကမန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညထာ ခန္ဓကပါဠိယာ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ပုဗ္ဗာပရဉ္စ ဝိရုဇ္ဈနတောတိ အမှာကံ ခန္တိ။ ယထာ ဝါ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာ ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဂဝေသိတဗ္ဗော။ အနာဒရိယံ၊ အနာပတ္တိကာရဏာဘာဝေါ ¶ ၊ အပရိမဏ္ဍလနိဝါသနန္တိ ¶ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ ကေဝလံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တပဋိပက္ခကရဏဝသေန တတိယင်္ဂယောဇနမေဝ ဝိသေသော။

၅၇၇။ ဒုတိယာဒီသု ဂိဟိပါရုတန္တိ သေတပဋပါရုတာဒိ။ ဝိဟာရေပီတိ သင်္ဃသန္နိပါတဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနာဒိကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၅၇၈။ ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာတိအာဒိ ပဋိစ္ဆာဒနဝိဓိဒဿနံ။ ဂီဝံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာတိအာဒိနာ ဝုတ္တတ္တာ သဉ္စိစ္စ ဂီဝံ၊ မဏိဗန္ဓနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေန္တဿ အာပတ္တိ။ ဧတ္ထာပိ ပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပဒဿ သာဓာရဏတ္တာ ဇာဏုမဏ္ဍလတော ဟေဋ္ဌာ စတုရင်္ဂုလမတ္တံ ဩတာရေတွာ အနောလမ္ဗေတွာ ပရိမဏ္ဍလမေဝ ပါရုပိတဗ္ဗံ။

၅၇၉။ ဝိဝရိတွာ နိသီဒတောတိ ဝိဟာရေ ဝိယ ဧကံသပါရုပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝါသတ္ထာယ ဥပဂတဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝါသာဓိပ္ပာယံ ဝိနာ ဓမ္မဒေသနပရိတ္တဘဏနာဒိအတ္ထာယ သုစိရမ္ပိ နိသီဒန္တေန သဗ္ဗံ အန္တရဃရဝတ္တံ ပူရေန္တေနေဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ နိသီဒနပဋိသံယုတ္တေသု ဧဝ စ သိက္ခာပဒေသု ‘‘ဝါသူပဂတဿာ’’တိ အနာပတ္တိယာ ဝုတ္တတ္တာ ဝါသတ္ထာယ အန္တရဃရံ ဥပဂစ္ဆန္တေနာပိ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နတာဒိသဗ္ဗံ အကောပေန္တေနေဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ ‘‘ဝါသူပဂတဿာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဥပဂစ္ဆမာနဿာတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဧကေကသ္မိံ ပဌမံ ဂန္တွာ ဝါသပရိဂ္ဂဟေ ကတေ တတော အညေဟိ ယထာသုခံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ‘‘ဂေဟဿာမိကေဟိ ‘ယာဝ တုမှေ နိဝသိဿထ၊ တာဝ တုမှာကံ ဣမံ ဂေဟံ ဒေမီ’တိ ဒိန္နေ အညေဟိ အဝါသာဓိပ္ပာယေဟိ အန္တရာရာမေ ဝိယ ယထာသုခံ ဂန္တုံ၊ နိသီဒိတုဉ္စ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ န ဂဟေတဗ္ဗံ တထာဝစနာဘာဝါ၊ ဒါနလက္ခဏာဘာဝါ၊ တာဝတ္တကေန ဝိဟာရသင်္ချာနုပဂမနတော စ။ ‘‘ယာဝ နိသီဒိဿထ၊ တာဝ တုမှာကံ ဣမံ ဂေဟံ ဒေမီ’’တိ ဒေန္တောပိ ဟိ တာဝကာလိကမေဝ ဒေတိ ဝတ္ထုပရိစ္စာဂလက္ခဏတ္တာ ဒါနဿ။

၅၈၂။ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏန္တိ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။

၅၈၄။ ဥက္ခိတ္တစီဝရော ¶ ဟုတွာတိ ကဋိတော ဥဒ္ဓံ ကာယဗန္ဓနာဒိဒဿနဝသေနေဝုက္ခိပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ပိဏ္ဍာယ စရတော ပတ္တဂ္ဂဟဏာဒိမတ္တဿ အနုညာတတ္တာ။ တေနေဝ ‘‘နိသိန္နကာလေ ပန ဓမကရဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိသိန္နကာလေ ဟိ ခန္ဓေ လဂ္ဂပတ္တတ္ထဝိကာဒိတော ဓမကရဏံ နီဟရန္တဿ ကဋိတော ဥဒ္ဓမ္ပိ ဒိဿတိ၊ တထာ အဒဿေတွာ နီဟရိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အာသနေ နိသီဒန္တဿာပိ ¶ စ ပါရုပိတစီဝရံ ကိဉ္စိ ဥက္ခိပိတွာ သင်္ဃာဋိံ ဇင်္ဃပိဏ္ဍေဟိ အနုက္ခိပိတွာဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိညေဝ ပန သိက္ခာပဒေ ‘‘ဝါသူပဂတဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ နိသီဒနပဋိသံယုတ္တေသု ဆဋ္ဌအဋ္ဌမေသု အဝုတ္တတ္တာ ဝါသူပဂတေနာပိ သုသံဝုတေန ဩက္ခိတ္တစက္ခုနာဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ တေသံ ဝိသေသံ အဝတွာ ဣဓေဝ ‘‘ဝါသူပဂတဿ ပန အနာပတ္တီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဥက္ခိတ္တကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တာ။

ပရိမဏ္ဍလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၈၆။ ဒုတိယဝဂ္ဂါဒိဥဇ္ဇဂ္ဃိကအပ္ပသဒ္ဒေသု နိသီဒနပဋိသံယုတ္တေသုပိ ဝါသူပဂတဿ အနာပတ္တိ န ဝုတ္တာ၊ ကာယပ္ပစာလကာဒီသု ဧဝ ပန ဝုတ္တာ။ ပါဠိပေါတ္ထကေသု ပနေတံ ကေသုစိ ပေယျာလေန ဗျာမောဟိတတ္တာ န သုဋ္ဌု ဝိညာယတိ။ ယတ္ထ စ အန္တရဃရေ ဓမ္မံ ဝါ ဒေသေန္တဿ၊ ပါတိမောက္ခံ ဝါ ဥဒ္ဒိသန္တဿ မဟာသဒ္ဒေန ယာဝပရိသသာဝနေပိ အနာပတ္တိ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ တထာ အာနန္ဒတ္ထေရမဟိန္ဒတ္ထေရာဒီဟိ အာစရိတတ္တာ။

ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၀၃။ ပတ္တေ ဂဟဏသညာ အဿ အတ္ထီတိ ပတ္တသညီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ပတ္တေ သညံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၆၀၄။ ဩလောဏီတိ ဧကာ ဗျဉ္ဇနဝိကတိ။ ကဉ္ဇိကတက္ကာဒိရသောတိ ကေစိ။ မံသရသာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဝသေသာ သဗ္ဗာပိ ဗျဉ္ဇနဝိကတိ သင်္ဂဟိတာ။

၆၀၅။ သမဘရိတန္တိ ¶ ရစိတံ။ ဟေဋ္ဌာ ဩရောဟတီတိ သမန္တာ ဩကာသသမ္ဘဝတော ဟတ္ထေန သမံ ကရိယမာနံ ဟေဋ္ဌာ ဘဿတိ။ ပတ္တမတ္ထကေ ဌပိတာနိ ပူဝါနိ ဧဝ ဝဋံသကာကာရေန ဌပိတတ္တာ ‘‘ပူဝဝဋံသက’’န္တိ ဝုတ္တာနိ။ ကေစိ ပန ‘‘ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထူပီကတံ ပိဏ္ဍပါတံ ရစိတွာ ဒိယျမာနမေဝ ဂဏှတော အာပတ္တိ၊ ဟတ္ထဂတေ ဧဝ ပန ပတ္တေ ဒိယျမာနေ ထူပီကတမ္ပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ¶ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗမေဝ ‘‘သမတိတ္တိက’’န္တိ ဘာဝနပုံသကဝသေန သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ။

၆၀၈။ စတုတ္ထဝဂ္ဂါဒီသု သပဒါနန္တိ ဧတ္ထ ဒါနံ ဝုစ္စတိ အဝခဏ္ဍနံ၊ အပေတံ ဒါနတော အပဒါနံ၊ သဟ အပဒါနေန သပဒါနံ၊ အဝခဏ္ဍနဝိရဟိတံ အနုပဋိပါဋိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ ဩဓိံ အကတွာ’’တိအာဒိ။

၆၁၁။ ဝိညတ္တိယန္တိ သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ‘‘ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီ’’တိ ဣမိနာ ပါဠိယာဝ သဗ္ဗံ ဝိညာယတီတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ပါဠိယံ အသဉ္စိစ္စာတိအာဒီသု ဝတ္ထုမတ္တံ ဉတွာ ဘုဉ္ဇနေန အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တဿေဝ ပုန ပဏ္ဏတ္တိံ ဉတွာ မုခဂတံ ဆဍ္ဍေတုကာမဿ ယံ အရုစိယာ ပဝိဋ္ဌံ၊ တံ အသဉ္စိစ္စ ပဝိဋ္ဌံ နာမ၊ တတ္ထ အနာပတ္တိ။ တဒေဝ ပုန အညဝိဟိတတာယ ဝါ အဝိညတ္တမိဒန္တိသညာယ ဝါ ဘုဉ္ဇနေ ‘‘အသတိယာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

၆၁၃။ ‘‘အညဿတ္ထာယာ’’တိ ဣဒမဿ သိက္ခာပဒဿ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ သယံ ဘုဉ္ဇနေ ဧဝ ပညတ္တတ္တာ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စသဟဓမ္မိကာနံ ပန အတ္ထာယ အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဝိညာပေန္တော ဝိညတ္တိက္ခဏေ အဋ္ဌကထာသု သုတ္တာနုလောမတော ဝုတ္တအကတဝိညတ္တိဒုက္ကဋတော န မုစ္စတိ။ သဉ္စိစ္စ ဘုဉ္ဇနက္ခဏေ သယဉ္စ အညေ စ မိစ္ဆာဇီဝတော န မုစ္စန္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၆၁၅။ ‘‘ကုက္ကုဋဏ္ဍံ အတိခုဒ္ဒက’’န္တိ ဣဒံ အသာရုပ္ပဝသေန ဝုတ္တံ၊ အတိမဟန္တေ ဧဝ အာပတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဘုဉ္ဇန္တေန ပန စောရာဒိဘယံ ပဋိစ္စ မဟန္တမ္ပိ အပရိမဏ္ဍလမ္ပိ ¶ ကတွာ သီဃံ ဘုဉ္ဇနဝသေနေတ္ထ အာပဒါ။ ဧဝမညေသုပိ ယထာနုရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၆၁၇။ အနာဟဋေ ¶ ကဗဠေ မုခဒွါရဝိဝရဏေ ပန ပယောဇနာဘာဝါ ‘‘အာပဒါသူ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ဧဝမညေသုပိ ဤဒိသေသု။

၆၁၈။ သဗ္ဗံ ဟတ္ထန္တိ ဟတ္ထေကဒေသာ အင်္ဂုလိယော ဝုတ္တာ ‘‘ဟတ္ထမုဒ္ဒါ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ တသ္မာ ဧကင်္ဂုလိမ္ပိ မုခေ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၆၂၇။ ပါဠိယံ သီတီကတောတိ သီတပီဠိတော။ သိလကဗုဒ္ဓါတိ ပရိဟာသဝစနမေတံ။ သိလကဉှိ ကိဉ္စိ ဒိသွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ အယ’’န္တိ ဝေါဟရန္တိ။

၆၂၈။ ‘‘အင်္ဂုလိယော မုခေ ပဝေသေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗံ ဟတ္ထံ အန္တောမုခေ ပက္ခိပနသိက္ခာပဒဿပိ ပဝိဋ္ဌင်္ဂုလိနိလ္လေဟနေန ဣမဿပိ သိက္ခာပဒဿ အနာပတ္တိံ ဒဿေတိ။ ဧသေဝ နယောတိ ဃနယာဂုအာဒီသု ပတ္တံ ဟတ္ထေန၊ ဩဋ္ဌဉ္စ ဇိဝှာယ နိလ္လေဟိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတိဒိသတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဃနယာဂုအာဒိဝိရဟိတံ နိလ္လေဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၆၃၄။ ဝိလီဝစ္ဆတ္တန္တိ ဝေဏုပေသိကာဟိ ကတံ။ မဏ္ဍလဗဒ္ဓါနီတိ ဒီဃသလာကာသု တိရိယံ ဝလယာကာရေန သလာကံ ဌပေတွာ သုတ္တေဟိ ဗဒ္ဓါနိ ဒီဃဉ္စ တိရိယဉ္စ ဥဇုကမေဝ သလာကာယော ဌပေတွာ ဒဠှဗဒ္ဓါနိ စေဝ တိရိယံ ဌပေတွာ ဒီဃဒဏ္ဍကေဟေဝ သင်္ကောစာရဟံ ကတွာ သုတ္တေဟေဝ တိရိယံ ဗဒ္ဓါနိ။ တတ္ထဇာတကဒဏ္ဍကေန ကတန္တိ သဟ ဒဏ္ဍကေန ဆိန္နတာလပဏ္ဏာဒီဟိ ကတံ။ ဆတ္တပါဒုကာယာတိ ယသ္မိံ ဆတ္တဒဏ္ဍကောဋိံ ပဝေသေတွာ ဆတ္တံ ဥဇုကံ ဌပေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဆာယာယ နိသီဒန္တိ၊ တိဋ္ဌန္တိ ဝါ၊ တာဒိသေ ဆတ္တာဓာရေ။

၆၃၇။ စာပေါတိ ¶ မဇ္ဈေ ဝင်္ကကာဇဒဏ္ဍသဒိသာ ဓနုဝိကတိ။ ကောဒဏ္ဍောတိ ဝိဒ္ဓဒဏ္ဍာ ဓနုဝိကတိ။

သုရုသုရုဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၄၇။ သတ္တမဝဂ္ဂေ ¶ ရုက္ခတော ပတိတောတိ ဧကံ ဩလမ္ဗနသာခံ ဂဟေတွာ ပတိတော။ ပါဠိယာတိ အတ္တနော အာစာရပ္ပကာသကဂန္ထဿ။ ဓီရတ္ထူတိ ဓီ အတ္ထု၊ နိန္ဒာ ဟောတူတိ အတ္ထော။ ဝိနိပါတနဟေတုနာတိ ဝိနိပါတနဿ ဟေတုဘာဝေန။ တွန္တိ ဥပယောဂတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ တံ ဣစ္စေဝ ဝါ ပါဌော။ အသ္မာတိ ပါသာဏော။

၆၄၉။ န ကထေတဗ္ဗန္တိ ထေရေန အတ္တနော ကင်္ခါဋ္ဌာနဿ ပုစ္ဆိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဒဟရဿ အတ္ထကောသလ္လံ ဉာတုံ ပုစ္ဆိတေန ဥစ္စာသနေ နိသိန္နဿ အာစရိယဿ အနုယောဂဒါနနယေန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

၆၅၂။ ခေဠေန စေတ္ထ သိင်္ဃာဏိကာပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဧတ္ထ ဥဒကဂဏ္ဍုသကံ ကတွာ ဥစ္ဆုကစဝရာဒိဉ္စ မုခေနေဝ ဟရိတုံ ဥဒကေသု ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

၆၅၅။ အဓိကရဏသမထေသု စ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

၁။ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၅၆။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ ¶ ¶ မိဂါရမာတုယာတိ မိဂါရမာတု၊ ဝိသာခါယာတိ အတ္ထော။ ပါဠိယံ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခုနီတိ ဘိက္ခုနီ၊ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နာတိ ဘိက္ခုနီ’’တိ ဣဒံ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂပါဠိယာ သမဒဿနတ္ထံ အဋ္ဌဂရုဓမ္မပ္ပဋိဂ္ဂဟဏေန လဒ္ဓူပသမ္ပဒံ မဟာပဇာပတိဂေါတမိဉ္စေဝ တာယ သဟ နိက္ခန္တာ ဘဂဝတော အာဏာယ ဘိက္ခူနညေဝ သန္တိကေ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ပဉ္စသတသာကိယာနိယော စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တာ ဟိ ဘဂဝတာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ယာစနာယ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနန္တေန ‘‘ဧထ ဘိက္ခုနိယော၊ မမ သာသနေ တုမှေပိ ပဝိသထာ’’တိ ဝုတ္တာ ဝိယ ဇာတာ။ သာကိယာနိယော ဧဝ သရဏသီလာနိ ဒတွာ ကမ္မဝါစာယ ဥပသမ္ပာဒိတတ္တာ ‘‘တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နာ’’တိ ဝုတ္တာ။ န ဟိ ဧတာဟိ အညာ ဧဟိဘိက္ခုနိဘာဝါဒိနာ ဥပသမ္ပန္နာ နာမ သန္တိ။ ယံ ပန ထေရီဂါထာသု ဘဒ္ဒါယ ကုဏ္ဍလကေသိယာ –

‘‘နိဟစ္စ ¶ ဇာဏုံ ဝန္ဒိတွာ၊ သမ္မုခါ အဉ္ဇလိံ အကံ၊

‘ဧဟိ ဘဒ္ဒေ’တိ မံ အဝေါစ၊ သာ မေ အာသူပသမ္ပဒါ’’တိ။ (ထေရီဂါ။ ၁၀၉) –

‘‘အာယာစိတော တဒါ အာဟ၊ ‘ဧဟိ ဘဒ္ဒေ’တိ နာယကော၊

တဒါဟံ ဥပသမ္ပန္နာ၊ ပရိတ္တံ တောယမဒ္ဒသ’’န္တိ။ (အပ။ ထေရီ ၂။၃။၄၄) –

ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ ‘‘ဧဟိ တွံ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ ဥပသမ္ပဒဉ္စ ဂဏှာဟီ’’တိ ဘဂဝတော အာဏာ ဥပသမ္ပဒါယ ကာရဏတ္တာ ဥပသမ္ပဒါ အဟောသီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ထေရီဂါထာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧဟိ ဘဒ္ဒေ၊ ဘိက္ခုနုပဿယံ ¶ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇ ဥပသမ္ပဇ္ဇဿူတိ မံ အဝစ အာဏာပေသိ၊ သာ သတ္ထု အာဏာ မယှံ ဥပသမ္ပဒါယ ကာရဏတ္တာ ဥပသမ္ပဒါ အာသိ အဟောသီ’’တိ (ထေရီဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၁)။

၆၅၇။ သာဓာရဏပါရာဇိကေဟီတိ မေထုနာဒီဟိ စတူဟိ။ တာနိ၊ ပန အညာနိ စ သာဓာရဏသိက္ခာပဒါနိ ယသ္မာ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနိဒါနဝတ္ထာဒီသု ဧဝ သာဓာရဏဝသေန ပညတ္တာနိ၊ ပစ္ဆာ ပန တာနိ ဘိက္ခုနီနံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနန္တေန ဘဂဝတာ တာသံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနာဘာဝေန ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဆန္ဒသော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိအာဒိနာ တဒနုရူပဝသေန ပရိဝတ္တေတွာ အသာဓာရဏသိက္ခာပဒေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒေတွာ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသဝသေန ဧကတော သင်္ဂဟိတာနိ။ ယသ္မာ စ နေသံ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ (ပါရာ။ ၄၄ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗောပိ ဝိနိစ္ဆယော သက္ကာ ဉာတုံ၊ တသ္မာ တာနိ ဝဇ္ဇေတွာ အသာဓာရဏာနံ ဧဝ ဣဓ ဝိဘင်္ဂေါ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၅၉။ ဘိက္ခူနံ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂံ သာဒိယေယျာ’’တိ အဝတွာ ‘‘သမာပဇ္ဇေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဘိက္ခု အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ တဗ္ဗဟုလနယေနာတိ ကိရိယာသမုဋ္ဌာနဿေဝ ဗဟုလဘာဝတော၊ ဧတေန အကိရိယာသမုဋ္ဌာနာပိ အယံ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ကိဉ္စာပိ ဒဿေတိ၊ မယံ ပနေတ္ထ ဧဝံ တက္ကယာမ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂက္ခဏေ သာဒိယန္တိယာ ကိရိယာယ အဘာဝေပိ တတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တိတာနံ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနဂမနဣင်္ဂိတာကာရဒဿနာဒိကိရိယာနံ ဝသေနေဝ ကိရိယာသမဥဋ္ဌာနမေဝ၊ ပရေဟိ မဂ္ဂေ ကရိယမာနုပက္ကမေန နိစ္စလဿ သာဒိယတော သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ ဝိယ ပုဗ္ဗပယောဂါဘာဝေပိ ¶ ဝါ တသ္မိညေဝ ခဏေ ပရူပက္ကမေန ဇနိယမာနာယ အတ္တနော ကာယစလနာဒိသင်္ခါတာယ ကိရိယာယ၊ သာ ဟိ သာဒိယမာနေန တဿာ စိတ္တေနာပိ သမုဋ္ဌိတာ ကိရိယာ နာမ ဟောတိ အဝါယမိတွာ ပရူပက္ကမေန မေထုနသာဒိယနေ ဝိယ၊ ဘိက္ခူနံ ပန ပရူပက္ကမဇနိတံ ကိရိယံ အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာ အတ္တနာ ကရိယမာနပယောဂဝသေနေဝ ‘ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇေယျာ’တိ ဧဝံ ဝိသေသေတွာဝ သိက္ခာပဒဿ ပညတ္တတ္တာ သာဒိယမာနေပိ န ဒေါသော။ ဣတရထာ ဟိ တဗ္ဗဟုလနယေနေတ္ထ ကိရိယတ္တေ ဂယှမာနေ အညေသမ္ပိ ကိရိယာကိရိယသိက္ခာပဒါနံ ကိရိယတ္တဂ္ဂဟဏပ္ပသင်္ဂေါ သိယာ’’တိ။ တသ္မာ ¶ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သာတိ ကိရိယာသမုဋ္ဌာနတာ။ တထေဝါတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂီ ဧဝ။

ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၆၆။ ဒုတိယေ ပုရိမေနာတိအာဒိ သုန္ဒရီနန္ဒာယ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနေ ပညတ္တတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဋ္ဌန္န’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနဿာပိ ပဋိစ္ဆာဒနေ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တိယာပိ ‘‘ဣဒံ ဝဇ္ဇံ န ပကာသေဿာမီ’’တိ ဆန္ဒေန ဓုရံ နိက္ခေပက္ခဏေ ပါရာဇိကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တံ ပန ပဋိစ္ဆာဒနံ ယသ္မာ ‘‘ပေသလာ ဉတွာ ဂရဟိဿန္တီ’’တိ ဘယေနေဝ ဟောတိ၊ ဘယဉ္စ ကောဓစိတ္တသမ္ပယုတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဒံ ‘‘ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၃။၆၆၆) ‘‘ကိဉ္စာပိ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနံ ပေမဝသေန ဟောတိ၊ တထာပိ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမစိတ္တံ ဒေါမနဿိတမေဝ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမစိတ္တေနေဝ ဆာဒနံ ဒေါမနဿတ္တေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ အကာရဏံ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနံ ဝိနာပိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတောဝ။

ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၇၅။ စတုတ္ထေ ¶ လောကဿာဒသင်္ခါတံ မိတ္တေဟိ အညမညံ ကာတဗ္ဗံ သန္ထဝံ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပရိယာယန္တရေန ဒဿေတုံ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂရာဂေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

တိဿိတ္ထိယော မေထုနံ တံ န သေဝေတိ ယာ တိဿော ဣတ္ထိယော၊ တာသု ဝုတ္တံ တံ မေထုနံ န သေဝေယျ။ အနရိယပဏ္ဍကေတိ တယော အနရိယေ၊ တယော ပဏ္ဍကေ စ ဥပသင်္ကမိတွာ မေထုနံ န သေဝေတိ အတ္ထော။ အနရိယာတိ ¶ စေတ္ထ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာ အဓိပ္ပေတာ။ ဗျဉ္ဇနသ္မိန္တိ အတ္တနော ဝစ္စမုခမဂ္ဂေပိ။ ဆေဒေါ ဧဝ ဆေဇ္ဇံ၊ ပါရာဇိကံ။

ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏောတိ ဒွီဟိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ ဝုတ္တာ။ ဂမနုပ္ပာဒနန္တိ သဉ္စရိတ္တံ။ ‘‘မေထုနဓမ္မဿ ပုဗ္ဗဘာဂတ္တာ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ကာရိယောပစာရေန ကာယသံသဂ္ဂေါ မေထုနဓမ္မောတိ ဝုတ္တောတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗပဒေသူတိ သင်္ဃာဋိကဏ္ဏဂ္ဂဟဏာဒိပဒေသု။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေါ၊ သဥဿာဟတာ၊ အဋ္ဌမဝတ္ထုဿ ပူရဏန္တိ တီဏေတ္ထ အင်္ဂါနိ။

အဋ္ဌဝတ္ထုကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါရာဇိကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၁။ ပဌမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၇၉။ သင်္ဃာဒိသေသကဏ္ဍေ ¶ ¶ ‘‘ဒုတိယဿ အာရောစေတီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဒွီသုပိ အဍ္ဍကာရကေသု ယဿ ကဿစိ ဒုတိယဿ ကထံ ယော ကောစိ အာရောစေတီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ။

ဂတိဂတန္တိ စိရကာလပ္ပဝတ္တံ။ အာပတ္တီတိ အာပဇ္ဇနံ။ ‘‘နိဿာရဏီယ’’န္တိ ဣဒံ ကတ္တုအတ္ထေ သိဒ္ဓန္တိ အာဟ ‘‘နိဿာရေတီ’’တိ။ အာပန္နံ ဘိက္ခုနိံ သင်္ဃတော ဝိယောဇေတိ၊ ဝိယောဇနဟေတု ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဂီဝါယေဝါတိ အာဏတ္တိယာ အဘာဝတော။ တေသံ အနတ္ထကာမတာယာတိ ‘‘စောရော’’တိ ဝုတ္တံ မမ ဝစနံ သုတွာ ကေစိ ဒဏ္ဍိဿန္တိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဿန္တီတိ ဧဝံ သညာယ။ ဧတေန ကေဝလံ ဘယေန ဝါ ပရိက္ခာရဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဝါ သဟသာ ‘‘စောရော’’တိ ဝုတ္တေ ဒဏ္ဍိတေပိ န ဒေါသောတိ ဒဿေတိ။ ရာဇပုရိသာနဉှိ ‘‘စောရော အယ’’န္တိ ဥဒ္ဒိဿ ကထနေ ဧဝ ဂီဝါ၊ ဘိက္ခူနံ၊ ပန အာရာမိကာဒီနံ ဝါ သမ္မုခါ ‘‘အသုကော စောရော ဧဝမကာသီ’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တဝစနံ နိဿာယ အာရာမိကာဒီသု ရာဇပုရိသာနံ ဝတွာ ဒဏ္ဍာပေန္တေသုပိ ဘိက္ခုဿ န ဂီဝါ ရာဇပုရိသာနံ အဝုတ္တတ္တာ။ ယေသဉ္စ ဝုတ္တံ၊ တေဟိ သယံ စောရဿ အဒဏ္ဍိတတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘တွံ ဧတဿ သန္တကံ အစ္ဆိန္ဒာ’’တိ အာဏတ္တောပိ ဟိ သစေ အညေန အစ္ဆိန္ဒာပေတိ၊ အာဏာပကဿ အနာပတ္တိ ဝိသင်္ကေတတ္တာ။ ‘‘အတ္တနော ဝစနကရ’’န္တိ ဣဒံ သာမီစိဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝစနံ အကရောန္တာနံ ရာဇပုရိသာနမ္ပိ ‘‘ဣမိနာ ဂဟိတပရိက္ခာရံ အာဟရာပေဟိ၊ မာ စဿ ဒဏ္ဍံ ကရောဟီ’’တိ ဥဒ္ဒိဿ ဝဒန္တဿာပိ ဒဏ္ဍေ ဂဟိတေပိ န ဂီဝါ ဧဝ ဒဏ္ဍဂ္ဂဟဏဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ ‘‘အသုကဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ အာဏာပေတွာ ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ ပုန ပဋိက္ခိပနေ (ပါရာ။ ၁၂၁) ဝိယ။

ဒါသာဒီနံ ¶ သမ္ပဋိစ္ဆနေ ဝိယ တဒတ္ထာယ အဍ္ဍကရဏေ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဒုက္ကဋန္တိ အာဟ ‘‘အကပ္ပိယအဍ္ဍော နာမ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ကေနစိ ပန ဘိက္ခုနာ ခေတ္တာဒိအတ္ထာယ ဝေါဟာရိကာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဍ္ဍေ ကတေပိ တံ ခေတ္တာဒိသမ္ပဋိစ္ဆနေ ဝိယ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ န ဟောတိ ပုဗ္ဗေ ဧဝ သင်္ဃဿ သန္တကတ္တာ ¶ ၊ ဘိက္ခုဿေဝ ပန ပယောဂဝသေန အာပတ္တိယော ဟောန္တိ။ ဒါသာဒီနမ္ပိ ပန အတ္ထာယ ရက္ခံ ယာစိတုံ ဝေါဟာရိကေန ပုဋ္ဌေန သင်္ဃဿ ဥပ္ပန္နံ ကပ္ပိယက္ကမံ ဝတ္တုံ၊ အာရာမိကာဒီဟိ စ အဍ္ဍံ ကာရာပေတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ဝိဟာရဝတ္ထာဒိကပ္ပိယအဍ္ဍံ ပန ဘိက္ခုနော သယမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဘိက္ခုနီနံ ဝုတ္တောတိ ရက္ခံ ယာစန္တီနံ ဘိက္ခုနီနံ ဝုတ္တော ဥဒ္ဒိဿအနုဒ္ဒိဿဝသေန ရက္ခာယာစနဝိနိစ္ဆယော၊ န သဗ္ဗော သိက္ခာပဒဝိနိစ္ဆယော အသာဓာရဏတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ တေနာဟ ‘‘ဘိက္ခုနောပီ’’တိအာဒိ။ အနာကဍ္ဎိတာယ အဍ္ဍကရဏံ၊ အဍ္ဍပရိယောသာနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပဌမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၈၃။ ပါဠိယံ ဒုတိယေ မလ္လဂဏဘဋိပုတ္တဂဏာဒိကန္တိအာဒီသု မလ္လရာဇူနံ ဂဏော မလ္လဂဏော။ ဘဋိပုတ္တာ နာမ ကေစိ ဂဏရာဇာနော၊ တေသံ ဂဏော။ ကေစိ ပန ‘‘နာရာယနဘတ္တိကော ပုညကာရဂဏော မလ္လဂဏော။ တထာ ကုမာရဘတ္တိကော စ ဂဏော ဘဋိပုတ္တဂဏော’’တိပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ သံဃာဒိသေသကဏ္ဍ ၃။၆၈၃) ဝဒန္တိ။ ဓမ္မဂဏောတိ သာသနေ၊ လောကေ ဝါ အနေကပ္ပကာရပုညကာရကော ဂဏော။ ဂန္ဓဝိကတိကာရကော ဂဏော ဂန္ဓိကသေဏီ။ ပေသကာရာဒိဂဏော ဒုဿိကသေဏီ။ ကပ္ပဂတိကန္တိ ကပ္ပိယဘာဝဂတံ၊ ပဗ္ဗဇိတပုဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

၆၈၅။ ပါဠိယံ ဝုဋ္ဌာပေတီတိ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ အကပ္ပဂတမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေန္တိယာ ဒုက္ကဋန္တိ ဝဒန္တိ။ ခီဏာသဝါယပိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ‘‘တိစိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ စောရိတာ၊ တံ ဉတွာ အနနုညာတကာရဏာ ဝုဋ္ဌာပနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဒုတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၉၂။ တတိယေ ¶ ¶ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တိယာတိ ဂါမန္တရဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တိယာ။ ‘‘ဂါမန္တရံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒေ ဝိယ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တိယာ’’တိ အဝတွာ ‘‘အတိက္ကာမေန္တိယာ’’တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တတ္တာ ဂါမံ ပဝိသန္တိယာ ဃရူပစာရေ ဌိတဿ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတသင်္ခါတဿ ဥပစာရဿ အတိက္ကမော နာမ ပဌမလေဍ္ဍုပါတဋ္ဌာနသင်္ခါတဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနဿ အတိက္ကမော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ ဧကေန ပါဒေန အတိက္ကမတီ’’တိ။

မဇ္ဈေတိ ဂါမမဇ္ဈေ။ ပစ္ဆာတိ အပရကာလေ။ ‘‘စတုဂါမသာဓာရဏတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဝိဟာရတော စတူသု ဂါမေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ကာရဏမာဟ။

ပရတီရမေဝ အက္ကမန္တိယာတိ နဒိံ အနောတရိတွာ ဩရိမတီရတော လင်္ဃိတွာ ဝါ အာကာသာဒိနာ ဝါ ပရတီရမေဝ အတိက္ကာမေန္တိယာ။ ဩရိမတီရမေဝ အာဂစ္ဆတိ၊ အာပတ္တီတိ ပါရဂမနာယ ဩတိဏ္ဏတ္တာ ဝုတ္တံ။

တာဒိသေ အရညေတိ ဣန္ဒခီလတော ဗဟိဘာဝလက္ခဏေ အရညေ။ ‘‘တေနေဝါ’’တိအာဒိနာ ဒဿနူပစာရေ ဝိရဟိတေ သဝနူပစာရဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တေပိ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ အညံ မဂ္ဂံ ဂဏှာတီတိ မဂ္ဂမူဠှတ္တာ ဂဏှာတိ၊ န ဒုတိယိကံ ဩဟိယိတုံ။ တသ္မာ အနာပတ္တိ။ အနန္တရာယေန ဧကဘာဝေါ၊ အနာပဒါယ ဂါမန္တရဂမနာဒီသု ဧကန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

တတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၉၄။ စတုတ္ထေ ကာရကဂဏဿာတိ ဣမဿ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ယေဟိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတံ၊ တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကမ္မဝါစက္ခဏေ သဟဌိတေတိ ကေစိ။ နေတ္ထာရဝတ္တေတိ နိတ္ထရဏဟေတုမှိ ဝတ္တေ။

၆၉၈။ ပါဠိယံ ¶ အသန္တေ ကာရကသင်္ဃေတိ ဧတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနံ သုဒူရမ္ပိ ဂန္တွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ¶ ။ အန္တရာယေ ပန သတိ သမ္မာ ဝတ္တန္တံ ဩသာရေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ ဓမ္မကမ္မေန ဥက္ခိတ္တတာ၊ အနနုညာတကာရဏာ ဩသာရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

စတုတ္ထသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၀၁။ ပဉ္စမေ တန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အဝစနံ ‘‘အနဝဿုတောတိ ဇာနန္တီ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိအာဒိ ပါဠိယာ သမေတိ။ ဥဘတော အဝဿုတဘာဝေါ၊ ဥဒကဒန္တပေါနတော အညံ သဟတ္ထာ ဂဟေတွာ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပဉ္စမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဆဋ္ဌသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၀၅။ ဆဋ္ဌေ ပဋိဂ္ဂဟော တေန န ဝိဇ္ဇတီတိ တေနေဝ ‘‘န ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တကာရဏေန ဥယျောဇိတာယ ဟတ္ထတော ဣတရာယ ပဋိဂ္ဂဟောပိ နတ္ထိ။ ပရိဘောဂပစ္စယာတိ ဥယျောဇိတာယ ဘောဇနပရိယောသာနပစ္စယာတိ အတ္ထော။ မနုဿပုရိသဿ အဝဿုတတာ၊ တံ ဉတွာ အနနုညာတကာရဏာ ဥယျောဇနာ၊ တေန ဣတရိဿာ ဂဟေတွာ ဘောဇနပရိယောသာနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဆဋ္ဌသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၀၉-၇၂၇။ သတ္တမတော ယာဝဒသမပရိယောသာနာနိ ဥတ္တာနာနေဝ။

သင်္ဃာဒိသေသဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၂။ ဒုတိယနိဿဂ္ဂိယာဒိပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၃၃။ နိဿဂ္ဂိယေသုပိ ¶ ¶ ပဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။

၇၄၀။ ဒုတိယေ အယျာယ ဒမ္မီတိ ဧဝံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ နိဿဋ္ဌပဋိလဒ္ဓံ၊ နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာပိ ယံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါယကေဟိ ဒိန္နံ၊ တတ္ထေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ယထာဒါနေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗ’’န္တိ။ အကာလစီဝရတာ၊ တံ ဉတွာ ကာလစီဝရန္တိ လေသေန ဘာဇာပနံ၊ ပဋိလာဘောတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

၇၄၃။ တတိယေ မေတန္တိ မမေဝေတံ စီဝရံ။ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ ပရိဝတ္တိတဝိကပ္ပနုပဂစီဝရဿ သကသညာယ အစ္ဆိန္ဒနာဒီတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၇၄၈-၇၅၂။ စတုတ္ထေ အာဟဋသပ္ပိံ ဒတွာတိ အတ္တနော ဒတွာ။ ယမကံ ပစိတဗ္ဗန္တိ သပ္ပိဉ္စ တေလဉ္စ ဧကတော ပစိတဗ္ဗံ။ လေသေန ဂဟေတုကာမတာ၊ အညဿ ဝိညတ္တိ၊ ပဋိလာဘောတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

၇၅၃။ ပဉ္စမေ သာတိ ထုလ္လနန္ဒာ။ အယန္တိ သိက္ခမာနာ။ စေတာပေတွာတိ ဇာနာပေတွာတိ ဣဓ ဝုတ္တံ၊ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍေန ‘ဣဒံ နာမ အာဟရာ’တိ အညံ ပရိဝတ္တာပေတွာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အညစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။

၇၅၈။ ဆဋ္ဌေ ပါဝါရိကဿာတိ ဒုဿဝါဏိဇကဿ။

၇၆၄။ သတ္တမေ ¶ သညာစိတကေနာတိ သယံ ယာစိတကေနပီတိ အတ္ထော။

၇၆၉-၇၈၉။ အဋ္ဌမတော ယာဝဒွါဒသမာ ဥတ္တာနမေဝ။

နိဿဂ္ဂိယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၇၉၇။ ပါစိတ္တိယေသု ¶ ¶ လသုဏဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဗဒရသာဠဝံ နာမ ဗဒရဖလာနိ သုက္ခာပေတွာ တေဟိ ကတ္တဗ္ဗဗျဉ္ဇနဝိကတိ။ အာမကမာဂဓလသုဏဉ္စေဝ၊ အဇ္ဈောဟရဏဉ္စာတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၇၉၉-၈၁၂။ ဒုတိယာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။

၈၁၅။ ဆဋ္ဌေ ပါဠိယံ အာသုမ္ဘိတွာတိ ပါတေတွာ။

၈၁၇။ ဒဓိမတ္ထူတိ ဒဓိမှိ ပသန္နောဒကံ။ ရသခီရာဒီနန္တိ မံသရသခီရာဒီနံ။ ဘုဉ္ဇန္တဿ ဘိက္ခုနော ဟတ္ထပါသေ ဌာနံ၊ ပါနီယဿ ဝါ ဝိဓူပနဿ ဝါ ဂဟဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၈၂၂။ သတ္တမေ အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓန္တိ အတ္တနော ဝိညတ္တိံ ဝိနာ လဒ္ဓံ။ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓန္တိ သယံ ကရဏေ ပါစိတ္တိယန္တိ ဣဒံ ကာရာပနေ ဒုက္ကဋဝစနေန ဝိရုဇ္ဈနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ၊ ‘‘အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓ’’န္တိအာဒိဝစနေန ဝါ ဝိရုဇ္ဈနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အညာယ ဝိညတ္တိပိ ဟိ ဣမိဿာ အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓမေဝါတိ။ အာမကဓညဝိညာပနာဒိ၊ တံ ဘဇ္ဇနာဒိနာ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၈၂၄။ အဋ္ဌမေ နိဗ္ဗိဋ္ဌောတိ လဒ္ဓါ။ ကေဏီတိ ရညော ဒါတဗ္ဗော အာယော၊ အာယုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော ¶ ။ တေနာဟ ‘‘ဧကံ ဌာနန္တရ’’န္တိအာဒိ။ ဌာနန္တရန္တိ စ ဂါမဇနပဒါဏာယတ္တံ။ ဝဠဉ္ဇိယမာနတိရောကုဋ္ဋာဒိတာ၊ အနပလောကေတွာ ဥစ္စာရာဒီနံ ဆဍ္ဍနာဒီတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၈၃၀။ နဝမေ ‘‘မတ္ထကစ္ဆိန္နနာဠိကေရမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဟရိတူပရိ ဆဍ္ဍနမေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အနိက္ခိတ္တဗီဇေသူ’’တိအာဒိ။ ယတ္ထ စ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တတ္ထ ဟရိတေ ဝစ္စာဒိံ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ သဗ္ဗေသန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ။

၈၃၆-၇။ ဒသမေ ¶ တေသံယေဝါတိ ယေသံ နိစ္စံ ပဿတိ။ အာရာမေ ဌတွာတိ ဌိတနိသန္နဋ္ဌာနေ ဧဝ ဌတွာ သမန္တတော ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာပိ ပဿတိ၊ အနာပတ္တိ။ ဌိတဋ္ဌာနတော ဂန္တွာ ပဿိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တံ ပန ‘‘ဒဿနာယ ဂစ္ဆေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ သာမညတော ဂမနဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ အနာပတ္တိယမ္ပိ ဂမနာယ အဝုတ္တတ္တာ စ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ နစ္စာဒိတာ၊ အနနုညာတကာရဏာ ဂမနံ၊ ဒဿနာဒိ စာတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

၈၄၁။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဒါနေ ဝါတိ ဒါနနိမိတ္တံ။ ရတ္တန္ဓကာရေ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌာနာဒိ၊ ရဟောပေက္ခာ၊ သဟာယာဘာဝေါတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

၈၄၂-၈၅၀။ ဒုတိယာဒီနိ ဥတ္တာနာနိ။

၈၅၄။ ပဉ္စမေ ပလ္လင်္ကဿ အနောကာသေတိ ဦရုဗဒ္ဓါသနဿ အပ္ပဟောနကေ။ ပုရေဘတ္တံ အန္တရဃရေ ပလ္လင်္ကပ္ပဟောနကာသနေ နိသဇ္ဇာ၊ အနနုညာတကာရဏာ အနာပုစ္ဆာ ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒါတိက္ကမောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၈၆၀-၈၇၉။ ဆဋ္ဌာဒီနိ ¶ ဥတ္တာနာနိ။

နိဋ္ဌိတော အန္ဓကာရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၈၈၃-၈၈၇။ တတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမဒုတိယာနိ ဥတ္တာနာနိ။

၈၉၃။ တတိယေ ဝိသိဗ္ဗေတွာတိ ဝိဇဋေတွာ။ ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေတိ ဝိသိဗ္ဗနဒိဝသတော ပဉ္စ ဒိဝသေ အတိက္ကာမေတွာ ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေ။ အန္တောပဉ္စာဟေ ပန ဓုရနိက္ခေပေပိ အနာပတ္တိ ဧဝ ‘‘အညတြ စတူဟပဉ္စာဟာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ¶ ။ ဥပသမ္ပန္နာယ စီဝရံ သိဗ္ဗနတ္ထာယ ဝိသိဗ္ဗေတွာ ပဉ္စဟာတိက္ကမော၊ အနနုညာတကာရဏာ ဓုရနိက္ခေပေါတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၉၀၀။ စတုတ္ထေ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ အပရိဝတ္တနံ၊ အနနုညာတကာရဏာ ပဉ္စာဟာတိက္ကမောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၉၀၉။ ဆဋ္ဌေ ဝိကပ္ပနုပဂဿ သင်္ဃေ ပရိဏတတာ၊ ဝိနာ အာနိသံသဒဿနေန အန္တရာယကရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၉၁၆။ အဋ္ဌမေ ကုမ္ဘထူဏံ နာမ ကုမ္ဘသဒ္ဒေါ၊ တေန ကီဠန္တီတိ ကုမ္ဘထူဏိကာ။ တေနာဟ ‘‘ဃဋကေန ကီဠနကာ’’တိ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘စတုရဿအမ္ဗဏကတာဠ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဉှိ ရုက္ခသာရာဒိမယံ အန္တောဆိဒ္ဒံ စတူသု ပဿေသု စမ္မောနဒ္ဓံ ဝါဒိတဘဏ္ဍံ၊ ယံ ‘‘ဗိမ္ဗိသက’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဝါဒေန္တာပိ ကုမ္ဘထူဏိကာ။ တေနာဟ ‘‘ဗိမ္ဗိသကဝါဒိတကာတိပိ ဝဒန္တီ’’တိ။

၉၁၈။ ပါဠိယံ ¶ ကပ္ပကတန္တိ ကပ္ပကတံ နိဝါသနပါရုပနူပဂံ။ သမဏစီဝရတာ၊ အနနုညာတာနံ ဒါနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၉၂၁-၉၃၁။ နဝမဒသမာနိ ဥတ္တာနာနေဝ။

နိဋ္ဌိတော နဂ္ဂဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၉၇၆။ တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂဿ ဒသမေ စာရိကာယ အပက္ကမနံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇမေဝ။ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကတံ သန္ဓာယ ပနေတ္ထ ‘‘လောကဝဇ္ဇ’’န္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

နိဋ္ဌိတော တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၉၇၈။ စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ပါဋေက္ကာ အာပတ္တိယောတိ ဂီဝါယ ပရိဝတ္တနပ္ပယောဂဂဏနာယ။

၁၀၁၅။ နဝမေ ဟတ္ထိအာဒီသု သိပ္ပ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော၊ တထာ အာထဗ္ဗဏာဒီသု မန္တ-သဒ္ဒေါ။ တတ္ထ အာထဗ္ဗဏမန္တော နာမ အာထဗ္ဗဏဝေဒဝိဟိတော ပရူပဃာတကရော မန္တော။ ခီလနမန္တော နာမ ဝေရိမာရဏတ္ထာယ သာရဒါရုမယံ ခီလံ မန္တေတွာ ပထဝိယံ အာကောဋနမန္တော။ အဂဒပ္ပယောဂေါ ဝိသပ္ပယောဇနံ။ နာဂမဏ္ဍလန္တိ သပ္ပာနံ ပဝေသနိဝါရဏတ္ထံ မဏ္ဍလဗန္ဓမန္တော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

နိဋ္ဌိတော စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

၁၀၂၅-၁၁၁၆။ အာရာမဝဂ္ဂေ ¶ ၊ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ စ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝ။

၁၁၁၉။ အဋ္ဌမဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သဗ္ဗပဌမာ ဒွေ မဟာသိက္ခမာနာတိ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ (ပါစိ။ ၁၀၆၇ အာဒယော) သဗ္ဗပဌမံ ဝုတ္တာ ဒွေ။ သိက္ခမာနာ ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗာတိ သမ္မုတိကမ္မာဒီသု အညထာ ဝုတ္တေ ကမ္မံ ကုပ္ပတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၁၆၇။ ဧကာဒသမေ ပါရိဝါသိယေန ဆန္ဒဒါနေနာတိ ပရိဝုတ္ထေန နဝိကပ္ပဝုတ္ထေန ဝိဂတေန ဆန္ဒဒါနေနာတိ အတ္ထော၊ ဆန္ဒဝိဿဇ္ဇနမတ္တေန ဝါ။

၁၁၆၈။ ‘‘ဝုဋ္ဌိတာယာ’’တိ ဧတေန ‘‘ဣဒါနိ ကမ္မံ န ကရိဿာမာ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ကာယေန အဝုဋ္ဌဟိတွာ နိသိန္နာယပိ ပရိသာယ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဆန္ဒံ အဝိဿဇ္ဇေတွာ အဝုဋ္ဌိတာယာ’’တိ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘အနာပတ္တိ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယာ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ¶ ၊ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ စ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကပါရိသုဒ္ဓိဒါနေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော အညတြ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃) ဝုတ္တတ္တာ၊ တဒဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘ပါရိဝါသိယပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ နာမ ပရိသာယ ဝုဋ္ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဝုဋ္ဌိတာယ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၃) ဝုတ္တတ္တာ စ ‘‘ကမ္မံ န ကရိဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ နိသိန္နာယပိ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

နိဋ္ဌိတော ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

၁၁၈၁။ ဆတ္တဝဂ္ဂေါ ဥတ္တာနော ဧဝ။

၁၂၂၈။ ပါဋိဒေသနီယာဒီသု ¶ ¶ ပါဠိဝိနိမုတ္တကေသူတိ ပါဠိယံ အနာဂတေသု သပ္ပိအာဒီသု။

သတ္တာဓိကရဏဝှယာတိ သတ္တာဓိကရဏသမထနာမကာ။ တံ အတ္ထဝိနိစ္ဆယံ တာဒိသံယေဝ ယသ္မာ ဝိဒူ ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ယထာ နိဋ္ဌိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗာသဝပဟန္တိ သဗ္ဗာသဝဝိဃာတကံ အရဟတ္တမဂ္ဂံ။ ပဿန္တု နိဗ္ဗုတိန္တိ မဂ္ဂဉာဏေန နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောန္တု၊ ပပ္ပောန္တူတိ ဝါ ပါဌော။ တတ္ထ နိဗ္ဗုတိန္တိ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဥဘတောဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

မဟာဝဂ္ဂေ ¶ ¶ ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခာနန္တိ ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခဝိဘင်္ဂါနံ။ ယံ ခန္ဓကံ သင်္ဂါယိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ခန္ဓာနံ သမူဟော၊ ခန္ဓာနံ ဝါ ပကာသနတော ခန္ဓကော။ ခန္ဓာတိ စေတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိစာရိတ္တဝါရိတ္တသိက္ခာပဒပညတ္တိသမူဟော အဓိပ္ပေတော။ ပဒဘာဇနီယေ ယေသံ ပဒါနံ အတ္ထာ ယေဟိ အဋ္ဌကထာနယေဟိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ ယေ အတ္ထာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ပဒပူရဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁။ ဝိသေသကာရဏန္တိ ‘‘ယေန သမယေန အာယသ္မတော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာစနဟေတုဘူတော ¶ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ၊ တေန သမယေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တကာရဏံ ဝိယ ဝိသေသကာရဏံ ဘုမ္မဝစနနိဝတ္တနကကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ဧတဿာတိ အဘိသမ္ဗောဓိတော ပဋ္ဌာယ သတ္ထု စရိယာဝိဘာဝနဿ ဝိနယပညတ္တိယံ ကိံ ပယောဇနံ? ယဒိ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ နိဒါနဒဿနံ ပယောဇနန္တိ ယောဇနာ။ နိဒါနန္တိစေတ္ထ သိက္ခာပဒပညတ္တိဟေတုဘူတံ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလာဒိကာရဏံ အဓိပ္ပေတံ၊ န ပညတ္တိဋ္ဌာနမေဝ။ တေနာဟ ‘‘ယာ ဟီ’’တိအာဒိ။

ဥရုဝေလာယန္တိ ဧတ္ထ ဥရု-သဒ္ဒေါ မဟန္တဝါစီ။ ဝေလာ-သဒ္ဒေါ တီရပရိယာယော။ ဥန္နတတ္တာဒိနာ ဝေလာ ဝိယ ဝေလာ။ ဥရု မဟန္တီ ဝေလာ ဥရုဝေလာ၊ တဿံ။ တေနာဟ ‘‘မဟာဝေလာယ’’န္တိအာဒိ။ မရိယာဒါတိ သီလာဒိဂုဏသီမာ။ ပတ္တပုဋေနာတိ တာလာဒီနံ ပဏ္ဏပုဋေန။

‘‘ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ အနုနာသိကလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ပဌမံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ပဌမန္တိ စ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော။ တသ္မာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ¶ ဟုတွာ သဗ္ဗပဌမံ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ဝိဟရတီတိ ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ပါဠိယံ အထ ခေါတိ ဧတ္ထ အထာတိ ဧတသ္မိံ သမယေတိ အတ္ထော အနေကတ္ထတ္တာ နိပါတာနံ။ သတ္တာဟန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ။ အထ ခေါတိ အဓိကာရန္တရဒဿနေ နိပါတော။ တေန ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒနံ ပဟာယ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမနသိကာရေ အဓိကတဘာဝံ ဒဿေတိ။ ပဋိစ္စာတိ ပဋိမုခံ ဂန္တွာ၊ အညမညံ အပေက္ခိတွာတိ အတ္ထော။ ဧတေန ကာရဏဗဟုတာ ဒဿိတာ။ သဟိတေတိ ကာရိယဗဟုတာ။ အနုလောမန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော။ သွေဝါတိ သော ဧဝ ပစ္စယာကာရော။ ပုရိမနယေန ဝါ ဝုတ္တောတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ပစ္စယာကာရော။ ပဝတ္တိယာတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ။

ပါဠိယံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ’’တိအာဒီသု ဒုက္ခာဒီသု အညာဏံ အဝိဇ္ဇာ။ လောကိယကုသလာကုသလစေတနာ သင်္ခါရာ။ လောကိယဝိပါကမေဝ ဝိညာဏံ။ လောကိယဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယံ နာမံ၊ ဘူတုပါဒါယဘေဒံ ရူပံ။ ပသာဒဝိညာဏဘေဒံ သဠာယတနံ။ ဝိပါကဘူတော သဗ္ဗော ဖဿော၊ ဝေဒနာ စ။ ရာဂေါ တဏှာ။ ဗလဝရာဂေါ၊ တိဝိဓာ စ ဒိဋ္ဌိ ဥပါဒါနံ။ ဘဝေါ ပန ဒုဝိဓော ကမ္မဘဝေါ၊ ဥပပတ္တိဘဝေါ စ။ တတ္ထ ကမ္မဘဝေါ သာသဝကုသလာကုသလစေတနာဝ၊ ဥပပတ္တိဘဝေါ ဥပါဒိန္နကက္ခန္ဓာ။ တေသံ ဥပပတ္တိ ဇာတိ။ ပါကော ဇရာ။ ဘေဒေါ မရဏံ။ တေ ဧဝ နိဿာယ သောစနံ သောကော။ ကန္ဒနံ ပရိဒေဝေါ။ ဒုက္ခံ ကာယိကံ။ ဒေါမနဿံ စေတသိကံ။ အတိဝိယ သောကော ဥပါယာသော။

ပစ္စေကဉ္စ ¶ သမ္ဘဝတိ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ဣမိနာ နယေနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဒုက္ခရာသိဿာ’’တိ ဣမိနာ န သတ္တဿ။ နာပိ သုဘသုခါဒီနန္တိ ဒဿေတိ။

ဟဝေတိ ဗျတ္တန္တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော။ ‘‘အနုလောမပစ္စယာကာရပဋိဝေဓသာဓကာ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ’’တိ ဣဒံ ပဌမဝါရေ ကိဉ္စာပိ ‘‘အဝိဇ္ဇာယတွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ’’တိအာဒိနာ ပဋိလောမပစ္စယာကာရောပိ အာဂတော၊ တထာပိ ‘‘ယတော ပဇာနာတိ သဟေတုဓမ္မ’’န္တိ အနုလောမပစ္စယာကာရပဋိဝေဓဿေဝ ကာရဏတ္တေန ဝုတ္တန္တိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဒုတိယဝါရေပိ ‘‘ယတော ခယံ ပစ္စယာနံ အဝေဒီ’’တိ ဂါထာယ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပစ္စယာနံ ခယသင်္ခါတ’’န္တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နော ကလ္လော ပဉှောတိ အယုတ္တော န ဗျာကာတဗ္ဗော၊ အဝိဇ္ဇမာနံ အတ္တာနံ သိဒ္ဓံ ကတွာ ‘‘ကော ဖုသတီ’’တိ တဿ ကိရိယာယ ပုဋ္ဌတ္တာ ‘‘ကော ဝဉ္ဈာပုတ္တော ဖုသတီ’’တိအာဒိ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ သောဠသ ကင်္ခါတိ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါနံ၊ နနု ခေါ အဟောသိံ၊ ကိံ နု ခေါ အဟောသိံ၊ ကထံ နု ခေါ အဟောသိံ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါနံ၊ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ နနု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကထံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ အဟံ နု ခေါသ္မိ၊ နော နု ခေါသ္မိ၊ ကိံ နု ခေါသ္မိ၊ ကထံ နု ခေါသ္မိ၊ အယံ နု ခေါ သတ္တော ကုတော အာဂတော၊ သော ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ဧဝံ အာဂတာ အတီတေ ပဉ္စ၊ အနာဂတေ ပဉ္စ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဆာတိ သောဠသဝိဓာ ကင်္ခါ။

တတ္ထ ကိံ နု ခေါတိ မနုဿဒေဝါဒီသု၊ ခတ္တိယာဒီသု ဝါ အညတရံ နိဿာယ ကင်္ခတိ။ ကထံ နု ခေါတိ ပန သဏ္ဌာနာကာရာဒီသု ဣဿရာဒိဇနကံ၊ ကာရဏံ ဝါ နိဿာယ။ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိန္တိ စ မနုဿာဒီသု ပဌမံ ကိံ ဟုတွာ ပစ္ဆာ ကိံ အဟောသိန္တိ ကင်္ခတိ။ အဟံ နု ခေါသ္မီတိအာဒိ ဣဒါနိ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနတံ၊ သရူပပကာရာဒိကဉ္စ ကင်္ခတိ။ ဝပယန္တီတိ ဝိအပယန္တိ ဗျပဂစ္ဆန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အပဂစ္ဆန္တိ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ။

၃။ တဿ ဝသေနာတိ တဿ ပစ္စယာကာရပဇာနနဿ၊ ပစ္စယက္ခယာဓိဂမဿ စ ဝသေန။ ဧကေကမေဝ ကောဋ္ဌာသန္တိ အနုလောမပဋိလောမတော ဧကေကမေဝ ကောဋ္ဌာသံ။ ပါဋိပဒရတ္တိယာ ဧဝံ မနသာကာသီတိ ရတ္တိယာ တီသုပိ ယာမေသု ဧဝံ ဣဓ ခန္ဓကပါဠိယာ အာဂတနယေန အနုလောမပဋိလောမံယေဝ မနသာကာသိ။

၄။ တဿ ¶ သတ္တာဟဿ အစ္စယေနာတိ ပလ္လင်္ကသတ္တာဟဿ အပဂမနေန။ တမှာ သမာဓိမှာတိ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသမာဓိမှာ။ အန္တရန္တရာ ဧဝ ဟိ ပစ္စယာကာရမနသိကာရော။ အဝသေသကာလံ ပန သဗ္ဗံ ဘဂဝါ ဖလသမာပတ္တိယာပိ ဝီတိနာမေသိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘တမှာ သမာဓိမှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ရတနစင်္ကမေတိ ¶ ဘဂဝတော စိရံ ဌိတဿ စင်္ကမနာဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ဒေဝတာဟိ မာပိတေ ရတနစင်္ကမေ။ ရတနဃရန္တိ ဘဂဝတော နိသီဒနာဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ဒေဝတာဟိ မာပိတံ ရတနမယံ ဂေဟံ။

တတြာပီတိ န ကေဝလံ ရတနဃရေယေဝ။ တတြာပိ အဇပါလနိဂြောဓမူလေပိ အဘိဓမ္မံ ဝိစိနန္တော ဧဝ အန္တရန္တရာ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တောတိ အတ္ထော။ တတ္ထာပိ ဟိ အနန္တနယသမန္တပဋ္ဌာနံ သမ္မသတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပီတိသမုဋ္ဌိတာ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ရတနဃရေ ဝိယ နိစ္ဆရိံသု ဧဝ။ ‘‘ဟုံဟု’’န္တိ ကရောန္တောတိ ‘‘သဗ္ဗေ ဟီနဇာတိကာ မံ မာ ဥပဂစ္ဆန္တူ’’တိ မာနဝသေန၊ သမီပံ ဥပဂတေသု ကောဓဝသေန စ ‘‘အပေထာ’’တိ အဓိပ္ပာယနိစ္ဆာရိတံ ဟုံဟုံကာရံ ကရောန္တော။

ဗြဟ္မညန္တိ ဗြာဟ္မဏတ္တံ။ အန္တန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ ဒေဝါနံ ဝါ အန္တန္တိ မဂ္ဂဉာဏာနံ ဝါ အန္တဘူတံ အရဟတ္တဖလံ။

၅။ မုစလိန္ဒမူလေတိ ဧတ္ထ စ မုစလိန္ဒော ဝုစ္စတိ နီပရုက္ခော၊ ယော ‘‘နိစုလော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဥပ္ပန္နမေဃောတိ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ပူရေတွာ ဥပ္ပန္နော မဟာမေဃော။ ဝဒ္ဒလိကာတိ ဝုဋ္ဌိယာ ဧဝ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန နာမံ။ ယာ စ သတ္တာဟံ ပဝတ္တတ္တာ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာတိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘သတ္တာဟံ အဝိစ္ဆိန္နဝုဋ္ဌိကာ အဟောသီ’’တိ။ သီတဝါတေန ဒူသိတံ ဒိနမေတိဿာ ဝဒ္ဒလိကာယာတိ သီတဝါတဒုဒ္ဒိနီတိ အာဟ ‘‘ဥဒကဖုသိတသမ္မိဿေနာ’’တိအာဒိ။ ဥဗ္ဗိဒ္ဓတာ နာမ ဒူရဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘မေဃဝိဂမေန ဒူရီဘူတ’’န္တိ။ ဣန္ဒနီလမဏိ ဝိယ ဒိဗ္ဗတိ ဇောတေတီတိ ဒေဝေါ၊ အာကာသော။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဝိဝေကဿ သုခဘာဝံ ဝိဒိတွာ။ သဗ္ဗသော အသန္တုဋ္ဌိသမုစ္ဆေဒကတ္တာ မဂ္ဂဉာဏာနံ ‘‘စတုမဂ္ဂဉာဏသန္တောသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အကုပ္ပနဘာဝေါတိ အကုဇ္ဈနသဘာဝေါ။

၆။ ပစ္စဂ္ဃေတိ ¶ အဘိနဝေ။ အယမေဝ အတ္ထော ပသတ္ထော၊ န ပုရိမော။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါ မဟဂ္ဃံ ပတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။

၇။ အာလီယန္တိ ¶ သေဝီယန္တီတိ အာလယာ။ ပဉ္စ ကာမဂုဏာတိ အာဟ ‘‘သတ္တာ…ပေ… ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ သုဋ္ဌု မုဒိတာတိ အတိဝိယ ပမုဒိတာ။ ဌာနံ သန္ဓာယာတိ ဌာန-သဒ္ဒံ အပေက္ခိတွာ။ ဣမေသန္တိ သင်္ခါရာဒီနံ ဖလာနံ။ ပါဠိယံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒီနိ နိဗ္ဗာနဝေဝစနာနိ။ အပိဿူတိ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထေ နိပါတော။ န ကေဝလံ ဧတဒဟောသိ၊ ဣမာပိ ဂါထာ ပဋိဘံသူတိ အတ္ထော။

ကိစ္ဆေန မေ အဓိဂတန္တိ ပါရမိပူရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဒုက္ခာပဋိပဒံ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ စတ္တာရော မဂ္ဂါ သုခါပဋိပဒါဝ ဟောန္တိ။ ဟ-ဣတိ ဗျတ္တံ၊ ဧကံသန္တိ ဒွီသု အတ္ထေသု နိပါတော၊ ဗျတ္တံ၊ ဧကံသေန ဝါ အလန္တိ ဝိယောဇေန္တိ။ ဟလန္တိ ဝါ ဧကော နိပါတော။

၈။ ပါဠိယံ သဟမ္ပတိဿာတိ သော ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ သဟကော နာမ ထေရော ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ဗြဟ္မပတိ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ တေန နံ ‘‘သဟမ္ပတီ’’တိ သဉ္ဇာနိံသု။ အဿဝနတာတိ အဿဝနတာယ၊ အဿဝနေနာတိ အတ္ထော။ သဝနမေဝ ဟိ သဝနတာ ယထာ ဒေဝတာတိ။

ဓမ္မော အသုဒ္ဓါတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မော။ သမလေဟီတိ ပူရဏကဿပါဒီဟိ ဆဟိ သတ္ထာရေဟိ။ အပါပုရာတိ ဒေသနာဟတ္ထေန ဝိဝရ။ ဒွါရန္တိ အရိယမဂ္ဂံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

သေလေတိ ဃနသိလာမယေ။ တထူပမန္တိ ဧတ္ထ တထာ-သဒ္ဒေါ တံ-သဒ္ဒတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန သော သေလပဗ္ဗတော ဥပမာ ယဿ။ တံ တထူပမန္တိ အတ္ထော။ တေန ဝါ ပဗ္ဗတာဒိနာ ပကာရေန ဥပမာ အဿာတိပိ အတ္ထော။ ဓမ္မမယန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မဘူတံ။ ဥဋ္ဌာဟီတိ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ စာရိကစရဏတ္ထံ ဣမမှာ အာသနာ ကာယေန၊ အပ္ပောဿုက္ကဘာဝတော ဝါ စိတ္တေန ဥဋ္ဌေဟိ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တေနေဝ ‘‘ဝိစရ၊ ဒေသဿူ’’တိ ဒုဝိဓေပိ ကာယစိတ္တပယောဂေ နိယောဇေသိ။ ဝီရာတိအာဒိ စတ္တာရိ ထုတိဝသေန သမ္ဗောဓနာနိ။

၉။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ¶ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန၊ အာသယာနုသယဉာဏေန စ။ ဣမေသဉှိ ဒွိန္နံ ‘‘ဗုဒ္ဓစက္ခူ’’တိ နာမံ။ သွာကာရာတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒယောဝ အာကာရာ ¶ သုန္ဒရာ ယေသံ၊ တေ သွာကာရာ၊ သုဝိညာပယာ၊ ပရလောကဉ္စ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ဒဿနသီလာ စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပ္ပလာနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ဥပ္ပလိနီတိ ဂစ္ဆလတာပိ ပေါက္ခရဏီပိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန ပေါက္ခရဏီ။ ဧဝမိတရေသုပိ။ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနီတိ ဥဒကတော အနုဂ္ဂတာနိ။ အန္တော နိမုဂ္ဂါနေဝ ဟုတွာ ပုသန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ၊ တာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ။ အစ္စုဂ္ဂမ္မာတိ ဥဒကံ အတိက္ကမနဝသေန ဥဂ္ဂန္တွာ။

အပါရုတာတိ ဝိဝဋာ။ တေသန္တိ သဥပနိဿယာနံ သတ္တာနံ။ ဒွါရာတိ အရိယမဂ္ဂဒွါရာနိ။ ဣဒဉ္စ အတ္တနော သယမ္ဘုဉာဏေန သဥပနိဿယာနံ တေသံ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိဒိဋ္ဌတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဝိဟိံသသညီတိအာဒီသု ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – ‘‘အဟဉှိ အတ္တနော ပဂုဏံ သုပ္ပဝတ္တိတမ္ပိ ဣမံ ပဏီတံ ဓမ္မံ အဇာနန္တေသု မနုဇေသု ဒေသနာယ ဝိဟိံသာ ကာယဝါစာကိလမထော ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ဝိဟိံသသညီ ဟုတွာ န ဘာသိံ ဘာသိတုံ န ဣစ္ဆိံ။ ဣဒါနိ ပန ဟေတုသမ္ပန္နာ အတ္တနော သဒ္ဓါဘာဇနံ ဝိဝရန္တု၊ ပူရေဿာမိ နေသံ သင်္ကပ္ပန္တိ။

၁၀။ အာဠာရောတိ နာမံ။ ကာလာမောတိ ဂေါတ္တံ။ ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီတိ ကိံ ဣဒါနေဝ ဥဒပါဒိ၊ နနု ဗောဓိမူလေ တေကာလိကာ၊ ကာလဝိနိမုတ္တာ စ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရတော ဒိဋ္ဌာတိ? သစ္စံ ဒိဋ္ဌာ၊ တထာပိ နာမာဒိဝသေန အဝိကပ္ပိတာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ။ န ဟိ ဧကေန စိတ္တေန သဗ္ဗဓမ္မာနံ နာမဇာတိအာဒိကံ ပစ္စေကံ အနန္တံ ဝိဘာဂံ ဝိကပ္ပေတုံ သက္ကာ ဝိကပ္ပာနံ ဝိရုဒ္ဓါနံ သဟာနုပ္ပတ္တိတော၊ သဗ္ဗဝိကပ္ပာရဟဓမ္မဒဿနမေဝ ပနာနေန သက္ကာ ကာတုံ။ ယထာ ဒိဋ္ဌေသု ပန ယထိစ္ဆိတာကာရံ အာရဗ္ဘ ဝိကပ္ပော ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိဋ္ဌေ စိတ္တပဋေ ဝိယ။ ဣဓာပိ အာဠာရံ နိဿာယ အာဝဇ္ဇနာနန္တရမေဝ သဗ္ဗာကာရဉာဏံ ဥဒပါဒိ။ န ကေဝလဉ္စ တံ၊ အထ ခေါ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဧဝ ပဌမံ ဓမ္မံ ဇာနိဿန္တိ၊ တပ္ပမုခါ စ ဒေဝတာ၊ အာဠာရော ကာလံ ကတွာ အာကိဉ္စညာယတနေ၊ ဥဒကော စ နေဝသညာနာသညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဧဝမာဒိကံ သဗ္ဗမ္ပိ နိဿာယ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧဝ။ တံ ပန ခဏသမ္ပတ္တိယာ ဒုလ္လဘဘာဝံ ဒဿေတုံ ကမေန ဩလောကေတွာ ဒေဝတာယ ဝုတ္တေ ဉာဏံ ဝိယ ကတွာ ¶ ဝုတ္တံ။ သဒ္ဒဂတိယာ ဟိ ဗန္ဓတ္တာ ဧကေန ဉာဏေန ဉာတမ္ပိ ဝုစ္စမာနံ ကမေန ဉာတံ ဝိယ ပဋိဘာတိ၊ ဒေဝတာပိ စ ဘဂဝတာ ဉာတမေဝတ္ထံ အာရောစေသိ။ တေနေဝ ‘‘ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမညတ္ထာပိ ဤဒိသေသု ‘‘လောကံ ဝေါလောကေန္တော အသုကံ အဒ္ဒသ၊ တတ္ထ ¶ မယိ ဂတေ ကိံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ သတ္ထု ဟိတေသိတာသန္ဒဿနဝသပ္ပဝတ္တေသု။ သဗ္ဗတ္ထ ဝစနဂတိယံ ကမဝုတ္တိတေ ပညာယမာနေပိ ဧကေနေဝ ဉာဏေန သကလာဝဗောဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗဟုကာရာ ခေါ မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာတိ ဥပကာရဿာပိ ဝိဇ္ဇမာနတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဓမ္မဒေသနာယ ကာရဏတ္တေန အနုပကာရာနမ္ပိ ဒေသနတော။

၁၁။ အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိန္တိ ဂယာယ၊ ဗောဓိဿ စ အန္တရေ တိဂါဝုတေ ဌာနေ။

သဗ္ဗာဘိဘူတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော။ အနူပလိတ္တောတိ ကိလေသလေပေန အလိတ္တော။ တတော ဧဝ သဗ္ဗဉ္ဇဟော။ တဏှက္ခယေ ဝိမုတ္တောတိ တဏှက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏကရဏဝသဧန ဝိမုတ္တော။ ဧဝံ သယံ သဗ္ဗဓမ္မေ အတ္တနာဝ ဇာနိတွာ။ ကမုဒ္ဒိသေယျန္တိ ကံ အညံ ‘‘အယံ မေ အာစရိယော’’တိ ဥဒ္ဒိသေယျံ။

ကာသိနံ ပုရန္တိ ဗာရာဏသိံ။ အာဟဉ္ဆန္တိ အာဟနိဿာမိ။ အမတာဓိဂမာယ ဥဂ္ဃောသနတော အမတဒုန္ဒုဘိန္တိ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာ ဝုတ္တာ၊ ‘‘အမတဘေရိံ ပဟရိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။

အရဟသိ အနန္တဇိနောတိ အနန္တဇိနောပိ ဘဝိတုံ ယုတ္တောတိ အတ္ထော။ အနန္တဉာဏတာယ အနန္တော ဇိနော စ၊ အနန္တေန ဝါ ဉာဏေန၊ အနန္တံ ဝါ ဒေါသံ ဇိတဝါ၊ ဥပ္ပာဒဝယန္တရဟိတတာယ ဝါ အနန္တံ နိဗ္ဗာနံ အဇိနိ ကိလေသာရယော မဒ္ဒိတွာ ဂဏှီတိပိ အနန္တဇိနော။

ဟုပေယျာပီတိ ဧဝမ္ပိ ဘဝေယျ၊ ဧဝံဝိဓေ ရူပကာယရတနေ ဤဒိသေန ဉာဏေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ နာမ ကထနဉှိဿ ဥပနိဿယသမ္ပန္နဿ အပရကာလေ ဒုက္ခပ္ပတ္တဿ ဘဂဝန္တံ ဥပဂမ္မ ပဗ္ဗဇိတွာ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓာယ ပစ္စယော ဇာတော။ တထာဟေသ ဘဂဝါ တေန သမာဂမတ္ထံ ပဒသာဝ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။

၁၂။ ဗာဟုလ္လိကောတိ ¶ ပစ္စယဗာဟုလ္လိကော။ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တောတိ ပဓာနတော ဒုက္ကရစရဏတော ပရိဟီနော။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဂါရိယံ၊ အဂါရဿ ဟိတံ ကသိဂေါရက္ခာဒိကမ္မန္တိ အနဂါရိယာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ တံ အနဂါရိယံ။ ပဗ္ဗဇန္တီတိ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ တဒနုတ္တရန္တိ တံ အနုတ္တရံ။ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ပရိယောသာနံ၊ အရဟတ္တဖလန္တိ အတ္ထော။ တဿ ဟိ အတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံ ပစ္စက္ခေ အတ္တဘာဝေ။ သယန္တိ အပရပ္ပစ္စယာ ¶ ။ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာတိ အတ္တနောဝ ဉာဏေန ပစ္စက္ခံ ကတွာ။ ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ပါပုဏိတွာ။

ဣရိယာယာတိ ဒုက္ကရဣရိယာယ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာတိအာဒီသု မနုဿဓမ္မတော လောကိယဉာဏတော ဥပရိ အရိယံ ကာတုံ အလံ သမတ္ထော အလမရိယော။ ဉာဏဒဿနဝိသေသောတိ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပုဗ္ဗဘာဂံ အဓိပ္ပေတံ။ နောတိ နု။ ဘာသိတမေတန္တိ ဧဝရူပမေတံ ဝါကျဘေဒန္တိ အတ္ထော။ တေ စ ‘‘ယဒိ ဧသ ပဓာနကာလေ ‘အဟံ အရဟာ’တိ ဝဒေယျ၊ မယဉ္စ သဒ္ဒဟာမ၊ န စာနေန တဒါ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ ပန ဝိဇ္ဇမာနမေဝ ဂုဏံ ဝဒတီ’’တိ ဧကပဒေန သတိံ လဘိတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဇာတော’’တိ ဥပ္ပန္နဂါရဝါ အာဝုသောဝါဒံ ပဟာယ ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟံသု။ အညာ စိတ္တန္တိ အညာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ စိတ္တံ။

၁၃။ အန္တာတိ ကောဋ္ဌာသာ ဒွေ ဘာဂါ။ ကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါတိ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမသုခဿ အနုဘဝေါ။ ကိလေသကာမာ ဧဝ ဝါ အာမိသသုခေန အလ္လီယနတော ကာမသုခလ္လိကာတိ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဂမ္မောတိ ဂါမဝါသီနံ သန္တကော။ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါတိ အတ္တနော ကိလမထဿ ကဏ္ဋကသေယျာဒိဒုက္ခဿ အနုယောဂေါ။ ဥဘော အန္တေတိ ယထာဝုတ္တေ လောဘော ဝါ သဿတော ဝါ ဧကော အန္တော၊ ဒေါသော ဝါ ဥစ္ဆေဒေါ ဝါ ဧကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

စက္ခုကရဏီတိအာဒီသု အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တဉာဏစက္ခုံ ကရောတီတိ စက္ခုကရဏီ။ ဒုတိယံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥပသမောတိ ကိလေသုပသမော။ အဘိညာ၊ သမ္ဗောဓော စ စတုသစ္စပဋိဝေဓောဝ။ နိဗ္ဗာနံ အသင်္ခတဓာတု။ ဧတေသမ္ပိ အတ္ထာယ သံဝတ္တတီတိ ပဋိပဒံ ထောမေတိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ဉာဏံ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပောတိ ဝိတက္ကော။ သေသံ ဓမ္မတော သုဝိညေယျမေဝ။

၁၄။ ဧဝံ ¶ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂေ ဧကတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေဟိ မဂ္ဂေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ ဇာတိပိ ဒုက္ခာတိအာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တမာနာနံ သတ္တာနံ သဗ္ဗပဌမံ ရူပါရူပဓမ္မပ္ပဝတ္တိ ဣဓ ဇာတိ နာမ၊ သာ စ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေသု ဥပလဗ္ဘမာနာနံ ဒုက္ခာဒီနံ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခာ၊ ဧဝံ ဇရာဒီသု ဒုက္ခဝတ္ထုကတာယ ဒုက္ခတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ပန ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခဝသေန ဒုက္ခာ ဧဝ။ ပေါနောဘဝိကာတိ ပုနဗ္ဘဝကရဏံ ပုနဗ္ဘဝေါ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ ပုနဗ္ဘဝေါ သီလမေတိဿာတိ ပေါနောဘဝိကာ။ နန္ဒိရာဂသဟဂတာတိ ဧတ္ထ ရူပါဒီသု နန္ဒတိ ပိယာယတီတိ နန္ဒီ၊ သာ ဧဝ ရာဂေါတိ နန္ဒိရာဂေါတိ ဘာဝပ္ပဓာနောယံ နိဒ္ဒေသော၊ နန္ဒိရာဂတ္တန္တိ ¶ အတ္ထော။ တေန သဟဂတာနိ နန္ဒိရာဂသဟဂတာ။ တတြ တတြာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဘဝေ။ ရူပါဒီသု ဆသု အာရမ္မဏေသု ကာမဿာဒနဝသေန ပဝတ္တာ ကာမတဏှာ နာမ။ သဿတဒိဋ္ဌိယာ သဟ ပဝတ္တာ ဘဝတဏှာ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ သဟ ပဝတ္တာ ဝိဘဝတဏှာ။ အသေသဝိရာဂနိရောဓောတိအာဒိနာ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ဝိရဇ္ဇနံ ဝိဂမနံ ဝိရာဂေါ။ နိရုဇ္ဈနံ နိရောဓော။ ဥဘယေနာပိ သုဋ္ဌု ဝိဂမောဝ ဝုစ္စတိ။ အသေသာယပိ တဏှာယ ဝိရာဂေါ၊ နိရောဓော စ ယေန ဟောတိ၊ သော အသေသဝိရာဂနိရောဓော၊ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ တဏှံ၊ ဝဋ္ဋဉ္စ စဇန္တိ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တိ ဝိမုစ္စန္တိ န အလ္လီယန္တိ၊ တသ္မာ စာဂေါ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ မုတ္တိ အနာလယောတိ ဝုစ္စတိ။

၁၅။ စက္ခုန္တိအာဒီနိ ဉာဏဝေဝစနာနေဝ။

၁၆။ ယာဝကီဝဉ္စာတိ ယတ္တကံ ကာလံ။ တိပရိဝဋ္ဋန္တိ သစ္စဉာဏ၊ ကိစ္စဉာဏ၊ ကတဉာဏသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ပရိဝဋ္ဋာနံ ဝသေန တိပရိဝဋ္ဋံ ဉာဏဒဿနံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခသမုဒယ’’န္တိ ဧဝံ စတူသု သစ္စေသု ယထာဘူတဉာဏံ သစ္စဉာဏံ နာမ။ တေသု ဧဝ ‘‘ပရိညေယျံ ပဟာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ ဘာဝေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဇာနနဉာဏံ ကိစ္စဉာဏံ နာမ။ ‘‘ပရိညာတံ ပဟီနံ သစ္ဆိကတံ ဘာဝိတ’’န္တိ တဿ ကိစ္စဿ ကတဘာဝဇာနနဉာဏံ ကတဉာဏံ နာမ။ ဒွါဒသာကာရန္တိ တေသမေဝ ဧကေကသ္မိံ သစ္စေ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ အာကာရာနံ ဝသေန ဒွါဒသာကာရံ။

အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ပစ္စညာသိန္တိ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ အရဟတ္တံ ပတ္တောတိ ဧဝံ န ပဋိဇာနိံ။ ယတော စ ခေါတိ ယတော ဗောဓိမူလေ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ¶ ။ အထာဟန္တိ တတော ပရံ အဟံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အကုပ္ပာ မေတိအာဒိ တဿ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနံ။ တတ္ထ အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလံ တဿ မဂ္ဂသင်္ခါတကာရဏတော စ အာရမ္မဏတော စ အကုပ္ပတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣမသ္မိံ ပန ဝေယျာကရဏသ္မိန္တိ နိဂ္ဂါထသုတ္တေ။ ဘညမာနေတိ ဘဏိယမာနေ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဣဓ စတုသစ္စဓမ္မေသု စက္ခုကိစ္စကရဏတော သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတော။ ယံ ကိဉ္စီတိအာဒိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတ္တေပိ ကိစ္စဝသေန အသမ္မောဟတော ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

၁၇။ ဓမ္မစက္ကန္တိ ပဋိဝေဓဉာဏဓမ္မဉ္စေဝ ဒေသနာဉာဏဓမ္မဉ္စ ပဝတ္တနဋ္ဌေန စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကံ ¶ ။ ဩဘာသောတိ သဗ္ဗညုတညာဏာနုဘာဝေန ပဝတ္တော စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ ဌိတော ဩဘာသော။

၁၈။ ဒိဋ္ဌော အရိယသစ္စဓမ္မော ဧတေနာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ အတ္တနော ပစ္စက္ခတော အဓိဂတတ္တာ န ပရံ ပစ္စေတိ၊ ပရဿ သဒ္ဓါယ ဧတ္ထ န ပဝတ္တတီတိ အပရပ္ပစ္စယော။ ဧဟိ ဘိက္ခူတိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တမတ္တေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဥပသမ္ပဒါ စ သိဇ္ဈတိ၊ တေနေဝ တတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေန ပရိစ္ဆေဒေါ ဒဿိတောတိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာတိ ဝစနပရိယောသာနေ ဧဝ ဥပသမ္ပဒါ သိဇ္ဈတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘ဧဟိ ဘိက္ခူတိ ဘဂဝတော ဝစနေနာ’တိ ဣဒံ ဧဟိဘိက္ခုသဒ္ဒေါပလက္ခိတဝစနံ ဧဟိဘိက္ခုဝစနန္တိအာဒိပဒဝသေန ဝုတ္တံ မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါတိအာဒီသု ဝိယာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တဒေတံ ပဌမပါရာဇိကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဘဂဝါ ဟိ…ပေ… ဧဟိ ဘိက္ခု၊ စရ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅ ဘိက္ခူပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ) ဣမိနာ ဝစနေန သမေတိ။ ယတ္တကဉှိ ဘဂဝတာ နိယမေန ဝုစ္စတိ၊ တတ္တကံ သဗ္ဗမ္ပိ အင်္ဂမေဝ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနဉှိ ဧတံ ပရိပုဏ္ဏံ ဝုစ္စတိ၊ အသေက္ခာနံ ပန ‘‘စရ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ပရိယောသာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ သိက္ခတ္တယသမိဒ္ဓိတော။ လောကိယသမ္ပဒါဟိ ဥပရိဘူတာ သေဋ္ဌဘူတာ သမ္ပဒါတိ ဥပသမ္ပဒါ။

၁၉-၂၁။ နီဟာရဘတ္တောတိ ဘိက္ခူဟိ ဂါမတော နီဟရိတွာ ဒိန္နဘတ္တော။ ကလ္လံ နူတိ ယုတ္တံ နု။ ဧတံ မမာတိအာဒိ ယထာက္ကမံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂါဟာနံ ဒဿနံ။

၂၂-၂၃။ တသ္မာ ¶ တိဟာတိ ဧတ္ထ တိဟာတိ နိပါတမတ္တံ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာဝသေန ဥက္ကဏ္ဌတိ။ ဝိရဇ္ဇတီတိ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ ဝသေန န ရဇ္ဇတိ။ ဝိမုစ္စတီတိ ဖလဝသေန ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိန္တိအာဒိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဒဿနံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ကရဏီယံ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပစ္စေကံ ကတ္တဗ္ဗံ ပရိညာဒိဝသေန သောဠသဝိဓံ ကိစ္စံ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝါယ သောဠသကိစ္စဘာဝါယ၊ ကိလေသက္ခယာယ ဝါ အပရံ ပုန မဂ္ဂဘာဝနာကိစ္စံ မေ နတ္ထီတိ ပဇာနာတိ။ အထ ဝါ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝတော ဝတ္တမာနက္ခန္ဓသန္တာနတော အပရံ ခန္ဓသန္တာနံ မယှံ န ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။

၁၅။ အာဠမ္ဗရန္တိ ပဏဝံ။ ဝိကေသိကန္တိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏကေသံ။ ဝိက္ခေဠိကန္တိ ဝိဿန္ဒမာနလာလံ ¶ ။ သုသာနံ မညေတိ သုသာနံ ဝိယ အဒ္ဒသ သကံ ပရိဇနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ သံဝေဂဝသပ္ပဝတ္တံ ဝစနံ နိစ္ဆာရေသိ။ ဥပဿဋ္ဌန္တိ ဒုက္ခေန သမ္မိဿံ၊ ဒုက္ခောတိဏ္ဏံ သဗ္ဗသတ္တကာယဇာတန္တိ အတ္ထော။

၂၆။ ဣဒံ ခေါ ယသာတိ ဘဂဝါ နိဗ္ဗာနံ သန္ဓာယာဟ။ အနုပုဗ္ဗိံ ကထန္တိ အနုပဋိပါဋိကထံ။ အာဒီနဝန္တိ ဒေါသံ။ ဩကာရန္တိ နိဟီနတာ နိဟီနဇနသေဝိတတ္တာ။ သံကိလေသန္တိ တေဟိ သတ္တာနံ သံကိလေသနံ၊ သံကိလေသဝိသယန္တိ ဝါ အတ္ထော။ ကလ္လစိတ္တန္တိ အရောဂစိတ္တံ။ သာမံ အတ္တနာဝ ဥက္ကံသော ဥက္ခိပနံ ဧတိဿန္တိ သာမုက္ကံသိကာ၊ သစ္စဒေသနာ။ တဿာ သရူပဒဿနံ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ။

၂၇။ အဿဒူတေတိ အဿအာရုဠှေ ဒူတေ။ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရန္တိ ဣဒ္ဓိကိရိယံ။ အဘိသင်္ခရေသိ အကာသိ။

၂၈။ ယထာဒိဋ္ဌန္တိ ပဌမမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌံ စတုဿစ္စဘူမိံ သေသမဂ္ဂတ္တယေန ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ပဿန္တဿာတိ အတ္ထော။ မာတု နော ဇီဝိတန္တိ ဧတ္ထ နောတိ နိပါတမတ္တံ၊ မာတု ဇီဝိတန္တိ အတ္ထော။ ယသဿ ခီဏာသဝတ္တာ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခု၊ သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ စရ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဧတ္တကေနေဝ ဘဂဝါ ဥပသမ္ပဒံ အဒါသိ။ ခီဏာသဝါနဉှိ ဧတ္တကေနေဝ ဥပသမ္ပဒါ အနုညာတာ ပုဗ္ဗေဝ ဒုက္ခဿ ပရိက္ခီဏတ္တာ။ စရ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သာသနဗြဟ္မစရိယသင်္ခါတံ သိက္ခာပဒပူရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။

၃၀။ သေဋ္ဌာနုသေဋ္ဌီနန္တိ ¶ သေဋ္ဌိနော စ အနုသေဋ္ဌိနော စ ပဝေဏီဝသေန အာဂတာ ယေသံ ကုလာနံ သန္တိ၊ တေသံ သေဋ္ဌာနုသေဋ္ဌီနံ ကုလာနံ။ ဩရကောတိ လာမကော။

၃၂-၃၃။ မာ ဧကေန ဒွေတိ ဧကေန မဂ္ဂေန ဒွေ ဘိက္ခူ မာ အဂမိတ္ထ။ ဝိသုဒ္ဓေ သတ္တေ၊ ဂုဏေ ဝါ မာရေတီတိ မာရော။ ပါပေ နိယုတ္တော ပါပိမာ။

သဗ္ဗပါသေဟီတိ သဗ္ဗကိလေသပါသေဟိ။ ယေ ဒိဗ္ဗာ ယေ စ မာနုသာတိ ယေ ဒိဗ္ဗကာမဂုဏနိဿိတာ၊ မာနုသကကာမဂုဏနိဿိတာ စ ကိလေသပါသာ နာမ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗေဟိ တေဟိ။ ‘‘တွံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဒေဝမနုဿေဟိ ကရိယမာနသက္ကာရသမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

အန္တလိက္ခေ ¶ စရန္တေ ပဉ္စာဘိညေပိ ဗန္ဓတီတိ အန္တလိက္ခစရော၊ ရာဂပါသော။ မာရော ပန ပါသမ္ပိ အန္တလိက္ခစရံ မညတိ။ မာနသောတိ မနောသမ္ပယုတ္တော။

ဇာနာတိ မန္တိ သော ကိရ ‘‘မဟာနုဘာဝေါ အညော ဒေဝပုတ္တော နိဝါရေတီတိ ဘီတော နိဝတ္တိဿတိ နု ခေါ’’တိသညာယ ဝတွာ ‘‘နိဟတော တွမသိ အန္တကာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဇာနာတိ မ’’န္တိ ဒုမ္မနော ပလာယိ။

၃၄။ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒီတိ ယသ္မာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝါယ ဥပနိဿယရဟိတာနမ္ပိ ပဗ္ဗဇိတုကာမတာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ဗုဒ္ဓါ စ တေ န ပဗ္ဗာဇေန္တိ၊ တသ္မာ တေသမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိဓိံ ဒဿေန္တော ဧဝံ ပရိဝိတက္ကေသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပနိဿယသမ္ပန္နာ ပန ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေနေဝ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ယေ ပဋိက္ခိတ္တပုဂ္ဂလာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သယံ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ‘‘ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ’’တိအာဒိဝစနတော ကေသစ္ဆေဒနကာသာယစ္ဆာဒနသရဏဒါနာနိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ၊ တေသု ပစ္ဆိမဒွယံ ဘိက္ခူဟိ ဧဝ ကာတဗ္ဗံ၊ ကာရေတဗ္ဗံ ဝါ။ ‘‘ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ ဣဒံ တိဝိဓမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ခဏ္ဍသီမံ နေတွာတိ ဘဏ္ဍုကမ္မာရောစနပရိဟရဏတ္ထံ။ ဘိက္ခူနဉှိ အနာရောစေတွာ ဧကသီမာယ ‘‘ဧတဿ ကေသေ ဆိန္ဒာ’’တိ အညံ အာဏာပေတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဗ္ဗာဇေတွာတိ ကေသာဒိစ္ဆေဒနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ’’တိ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ။ ပဗ္ဗာဇေတုံ န လဘတီတိ သရဏဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အနုပသမ္ပန္နေန ဘိက္ခုအာဏတ္တိယာ ဒိန္နမ္ပိ သရဏံ န ရုဟတိ။

ယသဿီတိ ပရိဝါရသမ္ပန္နော။ နိဇ္ဇီဝနိဿတ္တဘာဝန္တိ ‘‘ကေသာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော ¶ နိဿတ္တော ထဒ္ဓါ ပထဝီဓာတူ’’တိအာဒိနယံ သင်္ဂဏှာတိ၊ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၁၁) အာဂတနယေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေတိ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေသု။ မဒ္ဒိတသင်္ခါရောတိ ဝိပဿနာဝသေန ဝုတ္တံ။ ဘာဝိတဘာဝနောတိ သမထဝသေနာပိ။

ကာသာယာနိ တိက္ခတ္တုံ ဝါ…ပေ… ပဋိဂ္ဂါဟာပေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ‘‘သဗ္ဗဒုက္ခနိဿရဏတ္ထာယ ဣမံ ကာသာဝံ ဂဟေတွာ’’တိ ဝါ ‘‘တံ ကာသာဝံ ဒတွာ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ မံ၊ ဘန္တေ၊ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ ဧဝံ ယာစနပုဗ္ဗကံ စီဝရံ ပဋိစ္ဆာပေတိ။ အထာပီတိအာဒိ တိက္ခတ္တုံ ပဋိဂ္ဂါဟာပနတော ပရံ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိဒဿနံ။ အထာပီတိ တတော ပရမ္ပီတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘စီဝရံ အပ္ပဋိဂ္ဂါဟာပေတွာ ပဗ္ဗဇနပ္ပကာရဘေဒဒဿနတ္ထံ ‘‘အထာပီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အထာပီတိ စ အထ ဝါတိ အတ္ထော’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ရုဟတီတိ ဒဿေတိ။

ပါဒေ ¶ ဝန္ဒာပေတွာတိ ပါဒါဘိမုခံ နမာပေတွာ။ ဒူရေ ဝန္ဒန္တောပိ ဟိ ပါဒေ ဝန္ဒတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါတိ ဧတ္ထ ယဿ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာတိ၊ အယံ ဥပဇ္ဈာယော။ အာဘိသမာစာရိကေသု ဝိနယနတ္ထံ ယံ အာစရိယံ ကတွာ နိယျာတေန္တိ၊ အယံ အာစရိယော။ သစေ ပန ဥပဇ္ဈာယော သယမေဝ သဗ္ဗံ သိက္ခာပေတိ၊ အညသ္မိံ န နိယျာတေတိ၊ ဥပဇ္ဈာယောဝဿ အာစရိယောပိ ဟောတိ၊ ယထာ ဥပသမ္ပဒါကာလေ သယမေဝ ကမ္မဝါစံ ဝါစေန္တော ဥပဇ္ဈာယောဝ ကမ္မဝါစာစရိယောပိ ဟောတိ။

အနုနာသိကန္တံ ကတွာ ဒါနကာလေ အန္တရာ ဝိစ္ဆေဒေါ န ကာတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဧကသမ္ဗန္ဓာနီ’’တိ။

‘‘အာဘိသမာစာရိကေသု ဝိနေတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ သေခိယဝတ္တခန္ဓကဝတ္တေသု၊ အညေသု

စ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒိလောကဝဇ္ဇသိက္ခာပဒေသု သာမဏေရေဟိ ဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ တတ္ထ အဝတ္တမာနော အလဇ္ဇီ၊ ဒဏ္ဍကမ္မာရဟော စ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

၃၅။ ပါဠိယံ ¶ အနုတ္တရံ ဝိမုတ္တိံ အနုပါပုဏာထာတိ ‘‘ခီဏာသဝါ မယံ၊ ကိံ အမှာကံ ပဓာနေနာ’’တိ ဝါသနာဒေါသေန ဝေါသာနံ အနာပဇ္ဇိတွာ ပန္တေသု သေနာသနေသု ဖလသမာပတ္တိယာဝ ဝီတိနာမနတ္ထံ၊ တံ ဒိသွာ အညေသမ္ပိ ဒိဋ္ဌာနုဂတိသမာပဇ္ဇနတ္ထဉ္စ ဩဝဒတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၆။ ဣဒံ နေသံ ပုဗ္ဗကမ္မန္တိ တေသံ တိံသဇနာနံ ဧကတော အဘိသမယဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ။ အညမ္ပိ တေသံ ပစ္စေကံ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေသု သဒ္ဓမ္မဿဝနသရဏဂမနဒါနသီလသမာဓိဝိပဿနာသမာယောဂဝသေန ဗဟုံ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ အတ္ထေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရထာ ဟိ တဒဟေဝ ပဋိဝေဓော၊ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝါဒိဝိသေသော စ န သမ္ပဇ္ဇေယျ။

ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၇-၃၈။ ပါဠိယံ ¶ အဂရူတိ ဘာရိယံ န သိယာတိ အတ္ထော။ ဥဘိန္နံ သဇောတိဘူတာနန္တိ ဥဘောသု သဇောတိဘူတေသု။ ပတ္တေ ပက္ခိပီတိ တံ နာဂံ နိဟတတေဇံ ဓမ္မဒေသနာယ သန္တပ္ပေတွာ သရဏသီလာနိ ဒတွာ သကလရတ္တိံ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသိတွာ ဌိတံ ဇဋိလာနံ ဒဿနတ္ထံ ပတ္တေ ပက္ခိပိ၊ န အဟိတုဏ္ဍိကော ဝိယ ဗလက္ကာရေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။

၃၉။ အဇ္ဇဏှောတိ အဇ္ဇ ဧကဒိဝသံ။ အဂ္ဂိသာလမှီတိ အဂျာဂါရေ။ သုမနာနံ ဗုဒ္ဓါနံ မနသာ သဒိသော မနော အဿာတိ သုမနမနသော။ အဓိစိတ္တောတိ မဟာကရုဏာဒီဟိ အဓိစိတ္တော။ ဥဒိစ္ဆရေတိ ဥလ္လောကေသုံ၊ ပရိဝါရေသုန္တိ အတ္ထော။ အနေကဝဏ္ဏာ အစ္စိယောတိ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော ဝုတ္တာ။ အဟံ တေ ဓုဝဘတ္တေန ပဋိမာနနံ ကရိဿာမီတိ သေသော။

၄၀။ အဘိက္ကန္တာယ ¶ ရတ္တိယာတိ ပရိက္ခီဏာယ ရတ္တိယာ၊ မဇ္ဈရတ္တိသမယေတိ အတ္ထော။ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ အဘိရူပစ္ဆဝိဝဏ္ဏာ။ ကေဝလကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလ-သဒ္ဒဿ အနဝသေသတ္ထော၊ ကပ္ပ-သဒ္ဒဿ သမန္တဘာဝေါ၊ တသ္မာ အနဝသေသံ သမန္တတော ဝနသဏ္ဍန္တိ အတ္ထော။ စတုဒ္ဒိသာတိ စတူသု ဒိသာသု။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယံ နာမ။

၄၃။ အင်္ဂမဂဓာတိ အင်္ဂမဂဓရဋ္ဌဝါသိနော။ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယန္တိ အဘိညိဒ္ဓိယေဝ ပဋိပက္ခာနံ တိတ္ထိယာနံ၊ ဝေနေယျသတ္တဂတဒေါသာနဉ္စ ဟရဏတော အပနယနတော ပါဋိဟာရိယံ၊ တံ တံ ဝါ သတ္တဟိတံ ပဋိစ္စ ဟရိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ပဋိဟာရိယံ၊ တဒေဝ ပါဋိဟာရိယံ။ ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဋိဟာရိယံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ။

၄၄။ ပံသုကူလံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ ပုဏ္ဏာယ ဒါသိယာ သရီရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဆဍ္ဍိတံ သာဏမယံ ကိမိကုလာကုလံ ပရိယေသနဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ ယံ ဘဂဝါ ဘူမိံ ကမ္ပေန္တော ပါရုပိတွာ ပစ္ဆာ မဟာကဿပတ္ထေရဿ အဒါသိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ကတ္ထ နု ခေါတိအာဒိပရိဝိတက္ကော ဇဋိလာနံ ဝိဝိဓပါဋိဟာရိယဒဿနတ္ထံ ကတော။ ပါဏိနာ ခဏန္တော ဝိယ ဣဒ္ဓိယာ မတ္တိကံ အပနေတွာ ဒိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ပါဏိနာ ပေါက္ခရဏိံ ခဏိတွာ’’တိ။

၄၆။ ဖာလိယန္တု၊ ကဿပ၊ ကဋ္ဌာနီတိ ဥရုဝေလကဿပေန နိဝေဒိတေ ဧဝမဝေါစာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

၄၉။ အန္တရဋ္ဌကာသု ¶ ဟိမပါတသမယေတိ ဧတ္ထ မာဃမာသဿ အဝသာနေ စတဿော၊ ဖဂ္ဂုဏမာသဿ အာဒိမှိ စတဿောတိ ဧဝံ ဥဘိန္နံ မာသာနံ အန္တရေ အဋ္ဌရတ္တိယော အန္တရဋ္ဌကာ နာမ။ တာသု အန္တရဋ္ဌကာသု ရတ္တီသု ဟိမပါတကာလေ။ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနမ္ပိ သဟသာ တဒုဘယကရဏဝသေန ဝုတ္တံ။

၅၀။ ဥဒကဝါဟကောတိ ဥဒကောဃော။ ရေဏုဟတာယာတိ ရဇောကိဏ္ဏာယ၊ အတိန္တာယာတိ အတ္ထော။ နာဝါယာတိ ကုလ္လေန။ ဣဒံ နု တွံ မဟာသမဏာတိ ဣဓ နု တွံ။ ဓ-ကာရဿ ဒ-ကာရံ၊ အနုသာရဉ္စ ကတွာ ‘‘ဣဒံ နူ’’တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကမိဒါဟ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၅၊ ၂၆၅) ဝိယ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ပဒေသေ တွံ နု ခေါ ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အယမဟမသ္မီတိ အယမဟံ ဣဓ ဌိတောသ္မီတိ အတ္ထော။

၅၁။ စိရပဋိကာတိ ¶ စိရကာလတော ပဋ္ဌာယ။ ကေသမိဿံ သဗ္ဗံ ပရိက္ခာရံ ဥဒကေ ပဝါဟေတွာတိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အရဏိကမဏ္ဍလုအာဒိကာ တာပသပရိက္ခာရာ ခါရီ နာမ၊ တံဟရဏကကာဇံ ခါရိကာဇံ နာမ။ အဂ္ဂိဟုတမိဿန္တိ အဂ္ဂိပူဇောပကရဏသဟိတံ။

၅၂-၃။ ဥပသဂ္ဂေါတိ ဥပဒ္ဒဝေါ။ ‘‘အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ ပါဋိဟာရိယသဟဿာနီ’’တိ ဣဒံ နာဂဒမနာဒီနိ ပန္နရသ ပါဋိဟာရိယာနိ ဝဇ္ဇေတွာ ဝုတ္တံ အပ္ပကမဓိကံ ဂဏနူပဂံ န ဟောတီတိ။

၅၄။ ဂယာယန္တိ ဂယာနာမိကာယ နဒိယာ အဒူရဘဝတ္တာ ဂါမော ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ဂယာ နာမ ဇာတော၊ တဿံ။ ဂယာသီသေတိ ဧဝံနာမကေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ။

‘‘ယမိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ…ပေ… သုခံ ဝါ’’တိအာဒိနာ စက္ခုဝိညာဏဝီထိစိတ္တေသု သောမနဿဒေါမနဿဥပေက္ခာဝေဒနာမုခေန သေသာရူပက္ခန္ဓာနမ္ပိ အာဒိတ္တတံ ဒဿေတိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ မနောတိ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ မနောဒွါရဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ မနောဝိညာဏန္တိ မနောဒွါရဝီထိပအယာပန္နမေဝ ဂဟိတံ။

ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၅။ ယညာ ¶ အဘိဝဒန္တီတိ ယာဂဟေတု ဣဇ္ဈန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ဥပဓီသူတိ ဧတ္ထ ဒုက္ခသုခါဒီနံ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန စတ္တာရော ဥပဓီ ကာမခန္ဓကိလေသအဘိသင်္ခါရူပဓီနံ ဝသေန။ တေသု ခန္ဓူပဓိ ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ခန္ဓူပဓီသု မလန္တိ ဉတွာ’’တိ။ ယညာတိ ယညဟေတု။ ယိဋ္ဌေတိ မဟာယာဂေ။ ဟုတေတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ကတ္တဗ္ဗေ အဂ္ဂိပရိစရဏေ။ ကိံ ဝက္ခာမီတိ ကထံ ဝက္ခာမိ။

၅၇-၈။ အာသီသနာတိ မနောရထာ။ သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏနိက္ခေနာတိ သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏဿ ရာသိနာ။ သုဝဏ္ဏေသု ဟိ ယုတ္တိကတံ ဟီနံ။ တတော ရသဝိဒ္ဓံ သေဋ္ဌံ၊ တတော အာကရုပ္ပန္နံ သေဋ္ဌံ၊ တတော ယံကိဉ္စိ ဒိဗ္ဗသုဝဏ္ဏံ သေဋ္ဌံ ¶ ၊ တတြာပိ စာမီကရံ၊ တတော သာတကုမ္ဘံ၊ တတော ဇမ္ဗုနဒံ၊ တတောပိ သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏံ သေဋ္ဌံ။ တဿ နိက္ခံ နာမ ပဉ္စသုဝဏ္ဏပရိမာဏံ။ အဋ္ဌသုဝဏ္ဏာဒိဘေဒံ အနေကဝိဓမ္ပိ ဝဒန္တိ။ ဒသသု အရိယဝါသေသူတိ –

‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဧကာရက္ခော စတုရာပဿေနော ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော သမဝယသဋ္ဌေသနော အနာဝိလသင်္ကပ္ပော ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော သုဝိမုတ္တစိတ္တော သုဝိမုတ္တပညော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀၊ အ။ နိ။ ၁၀။၁၉) –

ဧဝမာဂတေသု ဒသသု အရိယဝါသေသု။ တတ္ထ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနောတိ ပဉ္စနီဝရဏေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တတာ ဝုတ္တာ။ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတောတိ ဣဋ္ဌာဒီသု ဆသု အာရမ္မဏေသု သောမနဿိတာဒိပဋိပက္ခာ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ဝုတ္တာ။ ဧကာရက္ခောတိ ဥပဋ္ဌိတသတိတာ။ သင်္ခါယသေဝနာ အဓိဝါသနာ ပရိဝဇ္ဇနာ ဝိနောဒနာသင်္ခါတာနိ စတ္တာရိ အပဿေနာ နိဿယာ ဧတဿာတိ စတုရာပဿေနော၊ ဧတေန စ တေ နိဿယာ ဒဿိတာ။ ပဏုန္နာနိ အပနီတာနိ ဒိဋ္ဌိဂတိကေဟိ ပစ္စေကံ ဂဟိတာနိ ဒိဋ္ဌိသစ္စာနိ ယဿ၊ သော ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော၊ တေန လောကိယဉာဏေန ဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနံ ဝုတ္တံ။ ကာမေသနာ ဘဝေသနာဗြဟ္မစရိယေသနာသင်္ခါတာ ဧသနာ သမ္မဒေဝ အဝယာ အနူနာ သဋ္ဌာ နိသဋ္ဌာ အနေနာတိ သမဝယသဋ္ဌေသနော။ ဧတေန တိဏ္ဏံ ဧသနာနံ အဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ‘‘အနာဝိလသင်္ကပ္ပော’’တိ ဣမိနာ ကာမဝိတက္ကာဒီဟိ အနာဝိလစိတ္တတာ။ ‘‘ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော’’တိ ဣမိနာ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာယောဂေန ဝိဂတဒရထတာ ဝုတ္တာ။ ‘‘သုဝိမုတ္တစိတ္တော’’တိ ဣမိနာ မဂ္ဂေါ။ ‘‘သုဝိမုတ္တပညော’’တိ ဣမိနာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမုခေန ဖလဉာဏံ ဝုတ္တံ။ ဧတေ ဟိ အရိယာ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ အရိယဝါသာတိ ဝုစ္စန္တိ ¶ ။ တေ ပန ဝါသာ ဝုတ္ထာ ဝသိတာ သမ္ပာဒိတာ ယေန၊ သော ဝုတ္ထဝါသော၊ ဘဂဝါ။ ဒသဗလောတိ ဒသဟိ ကာယဗလေဟိ၊ ဉာဏဗလေဟိ စ ဥပေတော။ ယာနိ ဟေတာနိ –

‘‘ကာဠာဝကဉ္စ ဂင်္ဂေယျံ၊ ပဏ္ဍရံ တမ္ဗပိင်္ဂလံ၊

ဂန္ဓမင်္ဂလဟေမဉ္စ၊ ဥပေါသထဆဒ္ဒန္တိမေ ဒသာ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၈၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၂၂၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀။၂၁၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၀၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၇၅၊ ဗု။ ဝ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၉၊ စူဠနိ။ အဋ္ဌ။ ၈၁၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၄၄) –

ဧဝံ ¶ ဝုတ္တာနိ ဒသဟတ္ထိကုလာနိ ပုရိမပုရိမတော ဒသဗလဂုဏောပေတာနိ၊ တေသု သဗ္ဗဇေဋ္ဌာနံ ဒသန္နံ ဆဒ္ဒန္တာနံ ဗလာနိ ဘဂဝတော ကာယဿ ဒသဗလာနိ နာမ။ တဉ္စ ကာဠာဝကသင်္ခါတာနံ ပကတိဟတ္ထီနံ ကောဋိသဟဿဿ၊ မဇ္ဈိမပုရိသာနံ ပန ဒသန္နံ ကောဋိသဟဿာနဉ္စ ဗလံ ဟောတိ၊ တံ ‘‘နာရာယနသင်္ဃာတဗလ’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။

ယာနိ ပနေတာနိ ပါဠိယံ ‘‘ဣဓ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၈၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၁၊ ဝိဘ။ ၇၆၀၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၄၄) ဝုတ္တာနိ ဌာနာဌာနဉာဏဗလံ၊ ကမ္မဝိပါကဉာဏဗလံ၊ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏဗလံ၊ အနေကဓာတုနာနာဓာတုလောကဉာဏဗလံ၊ သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏဗလံ၊ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏဗလံ၊ ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနဉာဏဗလံ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏဗလံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဗလံ၊ အာသဝက္ခယဉာဏဗလန္တိ ဒသဗလဉာဏာနိ၊ ဣမာနိ ဘဂဝတော ဒသဗလာနိ နာမ။ ဒသဟိ အသေက္ခေဟိ အင်္ဂေဟီတိ အရဟတ္တဖလသမ္ပယုတ္တေဟိ ပါဠိယံ ‘‘အသေက္ခာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… အသေက္ခော သမ္မာသမာဓိ၊ အသေက္ခံ သမ္မာဉာဏံ၊ အသေက္ခာ သမ္မာဝိမုတ္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ ဒသဟိ အသေက္ခဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော။ ဧတ္ထ စ ဒဿနဋ္ဌေန ဝုတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဇာနနဋ္ဌေန သမ္မာဉာဏန္တိပိ ဝုတ္တာ၊ ဝုတ္တာဝသေသာ ပန ဖလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ သဗ္ဗေ ဖဿာဒိဓမ္မာ သမ္မာဝိမုတ္တီတိ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

၆၀။ သာရီဗြာဟ္မဏိယာ ¶ ပုတ္တော သာရိပုတ္တော။ မောဂ္ဂလီဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော မောဂ္ဂလ္လာနော။ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကဿာတိ သေတဝတ္ထေန ဟိရိကောပီနံ ဆာဒေတွာ ဝိစရဏကပရိဗ္ဗာဇကဿ၊ တေန ‘‘နာယံ နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကော’’တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥပညာတ’’န္တိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ဉာတော စေဝါတိ။ ‘‘မဂ္ဂ’’န္တိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ဥပဂတော စ မဂ္ဂေါတိ။ တေန စ ဥပညာတန္တိ ဧတ္ထ ဉာတ-သဒ္ဒေါ ဉာဏပရိယာယော။ မဂ္ဂန္တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန မဂ္ဂေါဝ ဝုတ္တော။ ဥပသဒ္ဒေါ စ ဥပဂမနတ္ထော မဂ္ဂသဒ္ဒေနပိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယသ္မာ ¶ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓနံ နာမ အတ္ထိကေဟိ ဥပညာတံ ဥပဂတဉာဏဉ္စေဝ ဟောတိ၊ တေဟိ ဥပဂတော ပဋိပန္နော မဂ္ဂေါ စ၊ တသ္မာ ယံနူနာဟံ အနုဗန္ဓေယျန္တိ။ ဥပညာတံ နိဗ္ဗာနန္တိ ဥပပတ္တိယာ အနုမာနေန ဉာတံ နိဗ္ဗာနံ။ ‘‘မဂ္ဂ’’န္တိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ မဂ္ဂန္တောတိ၊ အနုမာနေန ဉာတံ ပစ္စက္ခတော ဒဿနတ္ထာယ ဂဝေသန္တောတိ အတ္ထော။

နိရောဓော စ နိရောဓူပါယော စ ဧကသေသေန နိရောဓောတိ ဝုတ္တောတိ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဋိပါဒေန္တောတိ နိဂမေန္တော။

ဣတော ဥတ္တရီတိ ဣတော မယာ လဒ္ဓသောတာပတ္တိတော ဥတ္တရိ ဣတရမဂ္ဂတ္တယံ ယဒိပိ နတ္ထိ၊ တထာပိ ဧသော ဧဝ မယာ ဂဝေသိတော နိဗ္ဗာနဓမ္မောတိ အတ္ထော။

၆၂-၃။ တဒါရမ္မဏာယာတိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာယ သောတာပတ္တိဖလဝိမုတ္တိယာ။ တေသံ အာယသ္မန္တာနန္တိ သပရိသာနံ တေသံ ဒွိန္နံ ပရိသာနံ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ အဂ္ဂသာဝကာ ပန အတ္တနော ဉာဏကိစ္စဿ မဟန္တတာယ ကတိပါဟစ္စယေန။ တေနာဟ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ။ ဥသူယနကိရိယာယ ကမ္မဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ဥပယောဂတ္ထေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၄။ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇန္တိ ခုဒ္ဒကံ၊ မဟန္တဉ္စ ဝဇ္ဇံ။ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဥတ္တိဋ္ဌံ နာမ ပိဏ္ဍာယ စရဏံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၆၈) ဝိယ။ ဥတ္တိဋ္ဌတ္ထာယ ¶ ဂဟိတံ ပတ္တံ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တံ၊ တေနာဟ ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရဏကပတ္တ’’န္တိ။ တဿ ဥပနာမေ ကော ဒေါသောတိ အာဟ ‘‘တသ္မိံ ဟီ’’တိအာဒိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ မနုဿာ ဧတသ္မိံယေဝ ဧတေ ဘုဉ္ဇန္တီတိ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တေ ဥစ္ဆိဋ္ဌသညိနော၊ တသ္မာ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဥတ္တိဋ္ဌ-သဒ္ဒေနေဝ မနုဿာနံ သညာယ ဥစ္ဆိဋ္ဌတာပိ ဂမ္မတီတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဥစ္ဆိဋ္ဌသဒ္ဒေန သမာနတ္ထော ဥတ္တိဋ္ဌသဒ္ဒေါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဥတ္တိဋ္ဌာ’’တိ တွာပစ္စယန္တောပိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဥဋ္ဌဟိတွာ’’တိ။ ဥပဇ္ဈာယံ ဂဟေတုန္တိ ဥပဇ္ဈာယတ္တံ ¶ မနသာ ဂဟေတုံ၊ ယာစနဝစနေန တဿ အနုမတိံ ဂဟေတုန္တိ ဝါ အတ္ထော။

၆၅။ ပတိဿယနံ ပတိဿော၊ ဂရုံ နိဿာယ ဝတ္တနဘာဝေါ၊ ယံကိဉ္စိ ဂါရဝန္တိ အတ္ထော။ သဟ ပတိဿေန သပ္ပတိဿော၊ ပရံ ဇေဋ္ဌံ ကတွာ တဿောဝါဒေ ဝတ္တနတာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဇေဋ္ဌကဘာဝဉ္စ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ။ သာဟူတိ သာဓု သုန္ဒရံ။ လဟူတိ အဂရု၊ သုဘရတာတိ အတ္ထော။ ဩပါယိကန္တိ ဥပါယပဋိသံယုတ္တံ၊ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇနံ နိတ္ထရဏူပါယောတိ အတ္ထော။ ပတိရူပန္တိ သာမီစိကမ္မမိဒန္တိ အတ္ထော။ ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒါဝဟေန ကာယဝစီပယောဂေန သမ္ပာဒေဟီတိ အတ္ထော။ ကာယေနာတိ ဧတဒတ္ထဝိညာပကံ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိံ ဒဿေန္တော ကာယေန ဝိညာပေတိ။ သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယာတိ ဥပဇ္ဈာယေန ‘‘သာဟူ’’တိအာဒီသု ဝုတ္တေသု သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ ဝစနံ သန္ဓာယ ‘‘ကာယေန ဝိညာပေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အာယာစနဒါနမတ္တေနာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ပဌမံ အာယာစနမတ္တေန၊ တတော ဥပဇ္ဈာယဿ စ ‘‘သာဟူ’’တိအာဒိနာ ဝစနမတ္တေနာတိ အတ္ထော။

၆၆။ အဿာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ။ ဒွေ စီဝရာနီတိ ဥတ္တရာသင်္ဂံ၊ သင်္ဃာဋိဉ္စ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ ‘‘န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿာ’’တိ ဧတ္ထ န-ကာရတော ပဋ္ဌာယ၊ တေန ‘‘နာတိဒူရေ’’တိအာဒီသု န-ကာရပဋိသိဒ္ဓေသု အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တီတိ အာပဒါဥမ္မတ္တခိတ္တစိတ္တဝေဒနဋ္ဋတာဒီဟိ ဝိနာ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနိတွာပိ ဝဒန္တဿ ဂိလာနဿပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ အာပဒါသု ဟိ အန္တရန္တရာ ကထာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝမညေသုပိ န-ကာရပဋိသိဒ္ဓေသု ဤဒိသေသု၊ ဣတရေသု ပန ဂိလာနောပိ န မုစ္စတိ။ ပါဠိယံ ‘‘ဟေဋ္ဌာပီဌံ ဝါ ပရာမသိတွာ’’တိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ တတ္ထ ဌပိတပတ္တာဒိနာ အသင်္ဃဋ္ဋနတ္ထာယ ဝုတ္တံ၊ စက္ခုနာ ဩလောကေတွာပိ အညေသံ အဘာဝံ ဉတွာပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အာပတ္တိယာ အာသန္နန္တိ အာပတ္တိကရဏမေဝ။

ဂါမေတိ အန္တောဂါမေ တာဒိသေ မဏ္ဍပါဒိမှိ။ အန္တရဃရေတိ အန္တောဂေဟေ။ ပဋိက္ကမနေတိ အာသနသာလာယံ။ ဓောတဝါလိကာယာတိ ဥဒကေန ဂတဋ္ဌာနေ နိရဇာယ ပရိသုဒ္ဓဝါလိကာယ။ နိဒ္ဓူမေတိ ဇန္တာဃရေ ဇလိယမာနအဂ္ဂိဓူမရဟိတေ။ ဇန္တာဃရဉှိ နာမ ဟိမပါတဗဟုလေသု ဒေသေသု တပ္ပစ္စယရောဂပီဠာဒိနိဝါရဏတ္ထံ ¶ ¶ သရီရသေဒါပနဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ကိရ အန္ဓကာရပဋိစ္ဆန္နတာယ ဗဟူပိ ဧကတော ပဝိသိတွာ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အဂ္ဂိတာပပရိဟာရာယ မတ္တိကာယ မုခံ လိမ္ပိတွာ သရီရံ ယာဝဒတ္ထံ သေဒေတွာ စုဏ္ဏာဒီဟိ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ နဟာယန္တိ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘စုဏ္ဏံ သန္နေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥလ္လောကန္တိ ဥဒ္ဓံ ဩလောကနဋ္ဌာနံ။ ဥပရိဘာဂန္တိ အတ္ထော။

အညတ္ထ နေတဗ္ဗောတိ ယတ္ထ ဝိဟရတော သာသနေ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ၊ တတော အညတ္ထ ကလျာဏမိတ္တာဒိသမ္ပတ္တိယုတ္တဋ္ဌာနေ နေတဗ္ဗော။ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလာနန္တိ လဇ္ဇိနော ဝါ အလဇ္ဇိနော ဝါ ဥပဇ္ဈာယဿ အဝဍ္ဎိကာမေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ဥပဇ္ဈာယော အလဇ္ဇီ ဩဝါဒမ္ပိ န ဂဏှာတိ၊ လဇ္ဇိနော စ ဧတဿ ဝိသဘာဂါ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ ဥပဇ္ဈာယံ ဝိဟာယ လဇ္ဇီဟေဝ သဒ္ဓိံ အာမိသာဒိပရိဘောဂေါ ကာတဗ္ဗော။ ဥပဇ္ဈာယာဒိဘာဝေါ ဟေတ္ထ န ပမာဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ။ ‘‘န သုသာန’’န္တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏံ၊ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ ဂန္တုကာမေန အနာပုစ္ဆာ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၇။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တကထာယံ သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိအာဒီသု အနာဒရိယံ ပဋိစ္စ ဓမ္မာမိသေဟိ အသင်္ဂဏှန္တာနံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဒုက္ကဋံ ဝတ္တဘေဒတ္တာ။ တေနေဝ ပရိဝါရေပိ ‘‘နဒေန္တော အာပဇ္ဇတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၂) ဝုတ္တံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၈။ နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာယံ ဝတ္တံ န ပူရေယျာတိ ‘‘ဝတ္တကရဏကာလော’’တိ ဝတ္ထုဝိဇာနနဝသေန ဉတွာ မာနကောသဇ္ဇာဒိဝသေန ဝါ ဥပဇ္ဈာယာဒီသု ¶ အနာဒရေန ဝါ ‘‘အကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဇာနနတာယ ဝါ န ကရေယျ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာတိအာဒီဟိ စ အကရောန္တဿ ပန အနာပတ္တိ။ သဗ္ဗာနိ ဟိ ဝတ္တာနိ သေခိယာနေဝ၊ တသ္မာ သေခိယေသု ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ သဗ္ဗောပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂေဟဿိတပေမန္တိ မေတ္တာပေမံ။

သာဒိယနံ ¶ ဝါ အသာဒိယနံ ဝါ န ဇာနာတီတိ ‘‘မယိ သာဒိယန္တေ အကရောန္တာနံ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ပဋိက္ခိပိတွာ အသာဒိယန္တေ အာပတ္တိ န ဟောတီ’’တိ ဧဝံ န ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ‘‘တေသု ဧကော ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု…ပေ… တေသံ အနာပတ္တီ’’တိ ဝစနတော သစေ ကောစိ ‘‘တုမှာကံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေ၊ အန္တေဝါသိကေ ဝါ ဂိလာနေ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ၊ ဩဝါဒါနုသာသနိအာဒိကံ သဗ္ဗံ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ တေ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော ‘‘အပ္ပောဿုက္ကာ ဟောထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝတ္တံ ဝါ န သာဒိယန္တိ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနမ္ပိ အနာပတ္တိ။

နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၉။ ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုသ္မိံ ပါဠိယံ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတောတိ သကလသရီရေ သဉ္ဇာတပဏ္ဍုဝဏ္ဏော။ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏဿ သကလသရီရေ ဗျာပိတဘာဝဒဿနတ္ထဉှိ ဝိစ္ဆာဝစနံ ကတံ။ အဓိကာရန္တိ ဥပကာရံ။ ကတဝေဒိနောတိ အတ္တနော ကတံ ဥပကာရံ ပဋိကိရိယာယ ဉာပကာ။ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဝါစာယ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရိယောသာနေ ဝက္ခာမ။ ပရိမဏ္ဍလေဟီတိ ပရိပုဏ္ဏေဟိ။

၇၁-၇၃။ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမန္တိ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမံ။ ပါဠိယံ ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနန္တိ ဇင်္ဃပိဏ္ဍိမံသဗလေန စရိတွာ အာလောပါလောပဝသေန ပရိယိဋ္ဌဘောဇနံ။ အတိရေကလာဘောတိ ဘိက္ခာဟာရတော အဓိကလာဘော။ သင်္ဃဘတ္တာဒီနံ ဝိဘာဂေါ သေနာသနက္ခန္ဓကေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဝိဟာရောတိ တိဏကုဋိကာဒိသဟိတော ပါကာရပရိစ္ဆိန္နော သကလော သင်္ဃာရာမော။ အဍ္ဎယောဂေါတိ ဧကသာလော ဒီဃပါသာဒေါ။ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိဂရုဠသဏ္ဌာနော ဒီဃပါသာဒေါတိပိ ဝဒန္တိ။ ပါသာဒေါတိ စတုရဿော ဥစ္စော ¶ အနေကဘူမကပါသာဒေါ။ ဟမ္မိယန္တိ မုဏ္ဍစ္ဆဒနော စန္ဒိကင်္ဂဏယုတ္တော နာတိဥစ္စော ပါသာဒေါ။ ဂုဟာတိ ပဗ္ဗတဂုဟာ။ ပူတိမုတ္တန္တိ ဂေါမုတ္တံ။

ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၆။ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနောတိ ‘‘ဧဝံ နိဝါသေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ သိက္ခာပဒေန ဩဝဒိယမာနော။ ဝါဒံ အာရောပေတွာတိ ‘‘ဩလမ္ဗိတွာ နိဝါသနာဒီသု ကော ဒေါသော? ယဒိ ဒေါသော ဘဝေယျ ¶ ၊ ပရိမဏ္ဍလနိဝါသနာဒီသုပိ ဒေါသော သိယာ’’တိအာဒိနာ နိဂ္ဂဟံ အာရောပေတွာ။ တံယေဝ တိတ္ထာယတနန္တိ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတတိတ္ထမေဝ အာယတနံ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနန္တိ တိတ္ထာယတနံ။ အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီတိ အာယသ္မန္တံ နိဿာယ ဝသိဿာမီတိ အတ္ထော။

အာစရိယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၀။ ယံ ပုဗ္ဗေ လက္ခဏံ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ န ဝေဒိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘န တေနေဝ လက္ခဏေနာ’’တိ ဧတ္ထ န-ကာရံ ဆဍ္ဍေတွာ ‘‘တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ လိခန္တိ၊ တံ ပမာဒလိခိတံ။ တထာ ဟိ တေနေဝ လက္ခဏေန အာပတ္တိဘာဝေ ဂယှမာနေ နိဿယမုတ္တကဿာပိ အမုတ္တကဿာပိ အာပတ္တိ ဧဝါတိ ဝုတ္တလက္ခဏေန အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျ။ တထာ စ ‘‘နိဿယန္တေဝါသိကေန ဟိ ယာဝ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသတိ၊ တာဝ သဗ္ဗံ အာစရိယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ အနန္တရဝစနေန ဝိရောဓော သိယာ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေပိ စ –

‘‘နိဿယာစရိယ၊ ဥဒ္ဒေသာစရိယ၊ နိဿယန္တေဝါသိက၊ ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိက၊ သမာနာစရိယကာ ပန ယာဝ နိဿယဥဒ္ဒေသာ အနုပစ္ဆိန္နာ။ တာဝ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၁) –

ဝုတ္တံ ¶ ။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေန ဣဓ ပရိဂဠိတံ န-ကာရံ အာနေတွာ တေနေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဝုတ္တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ န ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ပဏာမနာခမာပနာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၃။ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာယံ ‘‘ယော ဝါ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂေါ၊ တဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ လဇ္ဇီသု ဧဝ နိဿယဂ္ဂဟဏံ နိယောဇေတိ အလဇ္ဇီသု ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ပရိဘောဂသဒ္ဒေန ဧကကမ္မာဒိကော သံဝါသော ဂဟိတော ပစ္စယပရိဘောဂဿ သမ္ဘောဂ-သဒ္ဒေန ဂဟိတတ္တာ၊ ဧတေန ¶ စ သမ္ဘောဂသံဝါသာနံ အလဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိံ န ကတ္တဗ္ဗတံ ဒဿေတိ။ ပရိဟာရော နတ္ထီတိ အာပတ္တိပရိဟာရော နတ္ထိ။ တာဒိသောတိ ယတ္ထ နိဿယော ဂဟိတပုဗ္ဗော၊ ယော စ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂေါ၊ တာဒိသော။ တထာ ဝုတ္တန္တိ ‘‘လဟုံ အာဂမိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တဉ္စေတိ အတ္ထော။ ‘‘စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒိဝသာနီ’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ ယဒိ ဧကာဟဒွီဟေန သဘာဂတာ ပညာယတိ၊ ဉာတဒိဝသေန ဂဟေတဗ္ဗောဝ။ အထာပိ စတုပဉ္စာဟေနာပိ န ပညာယတိ၊ ယတ္တကေဟိ ဒိဝသေဟိ ပညာယတိ၊ တတ္တကာနိ အတိက္ကမေတဗ္ဗာနိ။ သဘာဂတံ ဩလောကေမီတိ ပန လေသော န ကာတဗ္ဗော။

ဒဟရာ သုဏန္တီတိ ဧတ္ထ အသုတွာပိ အာဂမိဿတိ၊ ကေနစိ အန္တရာယေန စိရာယတီတိ သညာယ သတိ လဗ္ဘတေဝ ပရိဟာရော။ တေနာဟ ‘‘ဣဓေဝါဟံ ဝသိဿာမီတိ ပဟိဏတိ၊ ပရိဟာရော နတ္ထီ’’တိ။

ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထီတိ ဂမနေ နိရုဿာဟံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သဥဿာဟဿ ပန သေနာသနပဋိသာမနာဒိဝသေန ကတိပါဟေ ဂတေပိ န ဒေါသော။

တတြေဝ ဝသိတဗ္ဗန္တိ တတြ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဧဝ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ ‘‘တံယေဝ ဝိဟာရံ…ပေ… ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ ဥပဇ္ဈာယေ သင်္ဂဏှန္တေယေဝ တံသမောဓာနေ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မိံ ပန ကောဓေန ¶ ဝါ ဂဏနိရပေက္ခတာယ ဝါ အသင်္ဂဏှန္တေ အညေသု ဂဟိတော နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဒဿေတိ။

အာစရိယမှာ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယံ ဝုတ္တော ‘‘ကောစိ အာစရိယော’’တိအာဒိကော နယော ဥပဇ္ဈာယပက္ကမနာဒီသုပိ နေတွာ တတ္ထ စ ဝုတ္တော ဣဓာပိ နေတွာ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗော။

ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တီတိ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ အန္တေဝါသိကာနံ ဝသနဋ္ဌာနတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ ဝသန္တိ။ တေန ဗဟိဥပစာရေပိ အန္တေဝါသိကာဒီနံ ဝသနဋ္ဌာနတော ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တရေ အာသန္နပဒေသေ ဝသတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဒဿေတိ။ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ပန ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ ဝသတော နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတေဝ။

နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာဝဏ္ဏနာ

၈၄။ ဥပဇ္ဈာစရိယလက္ခဏကထာယံ ¶ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အသေက္ခဿ အယန္တိ အသေက္ခော၊ လောကိယလောကုတ္တရော သီလက္ခန္ဓော။

အန္တဂ္ဂါဟိကာယာတိ သဿတုစ္ဆေဒကောဋ္ဌာသဂ္ဂါဟိကာယ။ ပစ္ဆိမာနိ ဒွေတိ အပ္ပဿုတော ဟောတိ၊ ဒုပ္ပညော ဟောတီတိ ဣမာနိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ ပစ္ဆိမာနိ တီဏီတိ န ပဋိဗလော ဥပ္ပန္နံ ကုက္ကုစ္စံ ဓမ္မတော ဝိနောဒေတုံ၊ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ အာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ န ဇာနာတီတိ ဣမာနိ တီဏိ။ ကုက္ကုစ္စဿ ဟိ ပါဠိအဋ္ဌကထာနယသင်္ခါတဓမ္မတော ဝိနောဒေတုံ အပဋိဗလတာ နာမ အဗျတ္တတာ ဧဝ ဟောတီတိ သာပိ အာပတ္တိအင်္ဂမေဝ ဝုတ္တာ။

အဘိဝိသိဋ္ဌော ဥတ္တမော သမာစာရော အာဘိသမာစာရော၊ ဝတ္တပဋိဝတ္တသီလံ။ တံ အာရဗ္ဘ ပညတ္တာ ခန္ဓကသိက္ခာပဒသင်္ခါတာ သိက္ခာ အာဘိသမာစာရိကာ။ သိက္ခာပဒမ္ပိ ဟိ တံ တတ္ထ ပဋိပူရဏတ္ထိကေဟိ ဥဂ္ဂဟဏာဒိဝသေန သိက္ခိတဗ္ဗတော ‘‘သိက္ခာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတာ ကာရဏဘူတာတိ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာ သိက္ခာ၊ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နသိက္ခာပဒံ။ တေနေဝ ¶ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေပိ ‘‘ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နသိက္ခာပဒံ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ၊ ခန္ဓကဝတ္တပအယာပန္နံ အာဘိသမာစာရိက’’န္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၁) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယ’’န္တိ ဧတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗတော သေက္ခာ၊ ဘဂဝတာ ပညတ္တတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိ။ သဗ္ဗာပိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နာ သိက္ခာပဒပဏ္ဏတ္တိ ‘‘သေက္ခပဏ္ဏတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေတိ ဧတ္ထ ကုသလတ္တိကာဒီဟိ ဝုတ္တံ ဇာတိဘူမိပုဂ္ဂလသမ္ပယောဂဝတ္ထာရမ္မဏကမ္မဒွါရလက္ခဏရသာဒိဘေဒေဟိ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိစတုဗ္ဗိဓံ သနိဗ္ဗာနံ နာမံ၊ ဘူတုပါဒါယဘေဒံ ရူပဉ္စ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဇာနနပညာ၊ တပ္ပကာသကော စ ဂန္ထော နာမရူပပရိစ္ဆေဒေါ နာမ။ ဣမိနာ အဘိဓမ္မတ္ထကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ သိက္ခာပေတုန္တိ ဥဂ္ဂဏှာပေတုံ။

ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၈၆။ တိတ္ထိယပရိဝါသကထာယံ အာဇီဝကဿ ဝါတိအာဒီသု အကိရိယဝါဒီ အာဇီဝကော နာမ၊ ကိရိယဝါဒိနော ပန နိဂဏ္ဌာပိ အညေပိ နဂ္ဂတိတ္ထိကာ အစေလကပဒေ သင်္ဂဟိတာ။ သဗ္ဗထာ နဂ္ဂဿေဝ ¶ တိတ္ထိယပရိဝါသော ဝိဟိတော။ သော စ တေနေဝ နဂ္ဂဝေသေန ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ အာဂတဿ၊ န ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂတဿာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ သောပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သောပီတိ အာဇီဝကော။

အာမိသကိဉ္စိက္ခသမ္ပဒါနံ နာမ အပ္ပမတ္တကဿ ဒေယျဓမ္မဿ အနုပ္ပဒါနံ။ ရူပူပဇီဝိကာတိ အတ္တနော ရူပမေဝ နိဿာယ ဇီဝန္တိယော။ ဝေသိယာ ဂေါစရော ဗဟုလံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ အဿာတိ ဝေသိယာဂေါစရော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ယောဗ္ဗန္နာတီတာတိ အနိဝိဒ္ဓါ ဧဝ မဟလ္လိကဘာဝံ ပတ္တာ ထုလ္လကုမာရီ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ။ အာဒါယဿာတိ အာဒါနဿ ဂဟဏဿ။

အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၈-၉။ ပဉ္စာဗာဓာဒိဝတ္ထူသု ¶ ပါဠိယံ သောမှိ အရောဂေါ၊ ဝိဗ္ဘမိဿာမီတိ သော အဟံ အရောဂေါ၊ ဝိဗ္ဘမိဿာမီတိ အတ္ထော။ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏန္တိ ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခပိဋ္ဌိ အဓိပ္ပေတာ။ ‘‘ပဋိစ္ဆန္နေ ဌာနေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ တာဒိသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေပိ စ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတောပိ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ ပါကဋဋ္ဌာနေပိ ပန နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏတော ဦနတရံ အဝဍ္ဎနကံ ဝဋ္ဋတီတိ ယေ ဂဏှေယျုံ၊ တေသံ တံ ဂဟဏံ ပဋိသေဓေတုံ ‘‘မုခေ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ကောလဋ္ဌိမတ္တကောပီတိ ဗဒရဋ္ဌိပ္ပမာဏောပိ။ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတောပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန ကောလဋ္ဌိမတ္တတော ခုဒ္ဒကတရောပိ ဂဏ္ဍော န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘သစ္ဆဝိံ ကာရေတွာ’’တိ၊ ဝိဇ္ဇမာနစ္ဆဝိံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘သဉ္ဆဝိ’’န္တိ ဝါ ပါဌော၊ သဉ္ဇာတစ္ဆဝိန္တိ အတ္ထော။ ဂဏ္ဍာဒီသု ဝူပသန္တေသုပိ ဂဏ္ဍာနံ ဝိဝဏ္ဏမ္ပိ ဟောတိ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။

ပဒုမပုဏ္ဍရီကပတ္တဝဏ္ဏန္တိ ရတ္တပဒုမသေတပဒုမပုပ္ဖဒလဝဏ္ဏံ။ ကုဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ အဝဍ္ဎနကံ ဝဋ္ဋတိ၊ အညတ္ထ န ကိဉ္စိပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တနယံ ဒဿေတိ။ သောသဗျာဓီတိ ခယရောဂေါ။ ယက္ခုမ္မာရောတိ ကဒါစိ ကဒါစိ အာဂန္တွာ ဘူမိယံ ပါတေတွာ ဟတ္ထမုခါဒိကံ အဝယဝံ ဘူမိယံ ဃံသနကော ယက္ခောဝ ရောဂေါ။

ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၀။ န ¶ ဒါနာဟံ ဒေဝဿ ဘဋောတိ အာပုစ္ဆတီတိ ရညာ ဧဝ ဒိန္နဋ္ဌာနန္တရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယော ပန ရာဇကမ္မိကေဟိ အမစ္စာဒီဟိ ဌပိတော၊ အမစ္စာဒီနံ ဧဝ ဝါ ဘဋော ဟောတိ၊ တေန တံ တံ အမစ္စာဒိမ္ပိ အာပုစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ရာဇဘဋဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၁။ တသ္မာတိ ¶ ဘဂဝါ သယံ ယသ္မာ ဓမ္မဿာမီ၊ တသ္မာ အင်္ဂုလိမာလံ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ပဗ္ဗာဇေသိ၊ ဘိက္ခူနံ ပန သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တော ဧဝမာဟာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ဇာနန္တီတိ သီလဝါ ဇာတောတိ ဇာနန္တိ။

၉၂။ ဥပရမန္တိ ဝိရမန္တိ။ ဘိန္ဒိတွာတိ အန္ဒုဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ။ ဆိန္ဒိတွာတိ သင်္ခလိကံ ဆိန္ဒိတွာ။ မုဉ္စိတွာတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနံ မုဉ္စိတွာ။ ဝိဝရိတွာတိ ဂါမဗန္ဓနာဒီသု ဂါမဒွါရာဒီနံ ဝိဝရိတွာ။ အပဿမာနာနန္တိ ပုရိသဂုတ္တိယံ ဂေါပကာနံ အပဿန္တာနံ။

၉၅။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ‘‘ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ။

စောရဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၆။ ပလာတောပီတိ ဣဏသာမိကာနံ အာဂမနံ ဉတွာ ဘယေန ပလာတော။ ဂီဝါ ဟောတီတိ ဣဏာယိကဘာဝံ ဉတွာ အနာဒရေန ဣဏမုတ္တကေ ဘိက္ခုဘာဝေ ပဝေသိတတ္တာ။ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎန္တိ ထောကထောကံ။ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဣဏာယိကေန ဓနံ သမ္ပဋိစ္ဆတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဒါနေ သဥဿာဟေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အညေဟိ စ ဘိက္ခူဟိ ‘‘မာ ဓုရံ နိက္ခိပါဟီ’’တိ ဝတွာ သဟာယကေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ဓုရနိက္ခေပေန ဟိဿ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗတာ သိယာတိ။

ဣဏာယိကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၇။ ‘‘ဒါသစာရိတ္တံ ¶ အာရောပေတွာ ကီတော’’တိ ဣမိနာ ဒါသဘာဝပရိမောစနတ္ထာယ ကီတကံ နိဝတ္တေတိ။ တာဒိသော ဟိ ဓနက္ကီတောပိ အဒါသော ဧဝ။ တတ္ထ တတ္ထ စာရိတ္တဝသေနာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဇနပဒေ ဒါသပဏ္ဏဇ္ဈာပနာဒိနာ ¶ အဒါသကရဏနိယာမေန။ အဘိသေကာဒီသု သဗ္ဗဗန္ဓနာနိ မောစာပေန္တိ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘သဗ္ဗသာဓာရဏေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

သယမေဝ ပဏ္ဏံ အာရောပေန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတီတိ တာ ဘုဇိဿိတ္ထိယော ‘‘မယမ္ပိ ဝဏ္ဏဒါသိယော ဟောမာ’’တိ အတ္တနော ရက္ခဏတ္ထာယ သယမေဝ ရာဇူနံ ဒါသိပဏ္ဏေ အတ္တနော နာမံ လိခါပေန္တိ၊ တာသံ ပုတ္တာပိ ရာဇဒါသာဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေဟိ အဒိန္နာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာတိ ယတ္တကာ တေသံ သာမိနော၊ တေသု ဧကေန အဒိန္နေပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။

ဘုဇိဿေ ပန ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယဿ ဝိဟာရဿ တေ အာရာမိကာ ဒိန္နာ၊ တသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃံ ဉာပေတွာ ဖာတိကမ္မေန ဓနာနိ ဒတွာ ဘုဇိဿေ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တက္ကံ သီသေ အာသိတ္တကသဒိသာဝ ဟောန္တီတိ ကေသုစိ ဇနပဒေသု အဒါသေ ကရောန္တာ တက္ကံ သီသေ အာသိဉ္စန္တိ၊ တေန ကိရ တေ အဒါသာ ဟောန္တိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ အာရာမိကဝစနေန ဒါနမ္ပီတိ အဓိပ္ပာယော။ တထာ ဒိန္နေပိ သင်္ဃဿ အာရာမိကဒါသော ဧဝါတိ ‘‘နေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တာဝကာလိကော နာမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဝါ ပစ္ဆာပိ ဂဟေတုကာမတာယ ဝါ ဒိန္နံ သဗ္ဗံ တာဝကာလိကမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နိဿာမိကဒါသော နာမ ယဿ သာမိကုလံ အညာတိကံ မရဏေန ပရိက္ခီဏံ၊ န ကောစိ တဿ ဒါယာဒေါ၊ သော ပန သမာနဇာတိကေဟိ ဝါ နိဝါသဂါမဝါသီဟိ ဝါ ဣဿရေဟိ ဝါ ဘုဇိဿော ကတောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဒေဝဒါသာပိ ဒါသာ ဧဝ။ တေ ဟိ ကတ္ထစိ ဒေသေ ရာဇဒါသာ ဟောန္တိ၊ ကတ္ထစိ ဝိဟာရဒါသာ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒါသမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတွာ သာမိကေ ဒိသွာ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ အပနေန္တော ပဒဝါရေန အဒိန္နာဒါနာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော၊ ဒါသဿ ပန ပလာယတော အနာပတ္တိ။

ကမ္မာရဘဏ္ဍုဝတ္ထာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၉၈။ ဘဏ္ဍုကမ္မာပုစ္ဆာနာဒိကထာယံ ကမ္မာရဘဏ္ဍူတိ ဒဟရတာယ အမောဠိဗန္ဓော မုဏ္ဍိကသီသော ကမ္မာရဒါရကော ¶ ဧဝ ဝုတ္တော။ တုလာဓာရမုဏ္ဍကောတိ ဧတ္ထ တုလာဓာရာတိ တမ္ဗသုဝဏ္ဏာဒီနံ တုလံ ဟတ္ထေန ဓာရေတီတိ ¶ ကမ္မာရာ ‘‘တုလာဓာရာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တေသု ဧကော မုဏ္ဍိကသီသော ဒဟရောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပဉ္စသိခေါ တရုဏဒါရကော’’တိ။ ဧကာဝ သိခါ ပဉ္စ ဝေဏိယော ကတွာ ဗန္ဓနေန ပဉ္စသိခါတိ ဝုစ္စတိ၊ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ ပဉ္စသိခေါ၊ တဿ သိခံ ဆိန္ဒန္တာ ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ အဇာနာပေတွာဝ ပဗ္ဗာဇေသုံ။ တေန ဘဏ္ဍုကမ္မာပလောကနံ အနုညာတံ။ သီမာပရိယာပန္နေတိ ဗဒ္ဓသီမာယ သတိ တဒန္တောဂဓေ၊ အသတိ ဥပစာရသီမန္တောဂဓေတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃံ အပလောကေတုံ ဘဏ္ဍုကမ္မာယာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ပန အနပလောကေန္တဿ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ တထာပိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သဗ္ဗေ အာပုစ္ဆိတာ အမှေဟီတိသညိနော…ပေ… ပဗ္ဗာဇေန္တဿပိ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သဉ္စိစ္စ အနာပုစ္ဆာ ကေသေ ဩဟာရေန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေသောရောပနမ္ပိ သမဏပဗ္ဗဇနဝေါဟာရံ လဘတီတိ အာဟ ‘‘ဣမဿ သမဏကရဏ’’န္တိအာဒိ။ ဧကသိခါမတ္တဓရောတိ ဧတ္ထ ဧကေန ကေသေန သိခါ ဧကသိခါတိ ဝဒန္တိ၊ အပ္ပကေသာဝ သိခါ ဧဝံ ဝုတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဧကကေသမ္ပိ ပန အနာပုစ္ဆာ ဆိန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။

၁၀၀။ ဝါမဟတ္ထေနာတိ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန ဘုဉ္ဇနတော ဝုတ္တံ။

၁၀၃-၄။ နိဿယမုစ္စနကဿ ဝတ္တေသု ပဉ္စကဆက္ကေသု ပန ‘‘ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ…ပေ… အနုဗျဉ္ဇနသော’’တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗောပိ စာယံ ပဘေဒေါ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ဉာတာယံ ဉာတော ဟောတိ။ ‘‘အာပတ္တိံ ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိံ ဇာနာတီ’’တိ ဣဒဉ္စ အတ္တနာ ဉာတဋ္ဌာနေသု အာပတ္တာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

ကမ္မာရဘဏ္ဍုဝတ္ထာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀၅။ ပေါက္ခရဝဿန္တိ ပေါက္ခရေ ပဒုမဂစ္ဆေ ဝိယ အတေမိတုကာမာနံ သရီရတော ပဝဋ္ဋနကဝဿံ။ တသ္မိံ ကိရ ဝဿန္တေ တေမိတုကာမာဝ တေမေန္တိ၊ န ဣတရေ။ ‘‘ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ဂတော နာမ နတ္ထီတိ အတ္တနော သန္တကေ ရဇ္ဇေ သဗ္ဗမ္ပိ သာပတေယျံ သယမေဝ ပရိဘုဉ္ဇိဿတီတိ ဂါရဝေန ¶ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာပိ န နိမန္တေသိ၊ ဂန္တွာ ပန ဂေဟေ သကလရတ္တိံ မဟာဒါနဉ္စေဝ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ အာသနပညတ္တိဋ္ဌာနာလင်္ကာရဉ္စ သံဝိဒဟန္တောဝ ဝီတိနာမေသိ။

န ¶ ကောစိ…ပေ… ပတ္တံ ဝါ အဂ္ဂဟေသီတိ ဘဂဝါ အတ္တနော ပိတု နိဝေသနမေဝ ဂမိဿတီတိသညာယ နဂ္ဂဟေသိ။ ကုလနဂရေတိ ဉာတိကုလန္တကေ နဂရေ။ ပိဏ္ဍစာရိယဝတ္တန္တိ အတ္တနော ဉာတိဂါမေသုပိ သပဒါနစာရိကဝတ္တံ။ ဘိက္ခာယ စာရော စရဏံ ဧတဿာတိ ဘိက္ခာစာရော၊ ခတ္တိယော။

ဥတ္တိဋ္ဌေတိ ဥတ္တိဋ္ဌိတွာ ပရေသံ ဃရဒွါရေ ဥဒ္ဒိဿ ဌတွာ ဂဟေတဗ္ဗပိဏ္ဍေ။ နပ္ပမဇ္ဇေယျာတိ နိမန္တနာဒိဝသေန လဗ္ဘမာနပဏီတဘောဇနံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပိဏ္ဍာယ စရဏဝသေန တတ္ထ နပ္ပမဇ္ဇေယျ။ ဓမ္မန္တိ အနေသနံ ပဟာယ သပဒါနံ စရန္တော တမေဝ ဘိက္ခာစရိယဓမ္မံ သုစရိတံ စရေယျ။ သုခံ သေတီတိ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ သုခံ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။

ဒုတိယဂါထာယံ န နံ ဒုစ္စရိတန္တိ ဝေသိယာဒိဘေဒေ အဂေါစရေ စရဏဝသေန တံ ယထာဝုတ္တံ ဓမ္မံ ဒုစ္စရိတံ န စ စရေ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမံ ပန ဂါထံ သုတွာတိ နိဝေသနေ နိသိန္နေန ဘဂဝတာ ဉာတိသမာဂမေ အတ္တနော ပိဏ္ဍာယ စရဏံ နိဿာယ ပဝတ္တာယ ဂါထာယ ဝုတ္တံ ဣမံ ဒုတိယဂါထံ သုတွာ။

ဓမ္မပါလဇာတကန္တိအာဒီသု ပန တတော ပရကာလေသုပိ ရညော ပဝတ္တိ ပရိနိဗ္ဗာနံ ပါပေတွာ ယထာပသင်္ဂဝသေန ဒဿေတုံ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကတွာ’’တိအာဒိ။ သိရိဂဗ္ဘံ ဂန္တွာတိ ဧတ္ထ ယဒိ ဟိ ဘဂဝါ တဒဟေဝ ဂန္တွာ န ပဿေယျ၊ သာ ဟဒယေန ဖလိတေန မရေယျာတိ အဂမာသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တံ ဒိဝသမေဝါတိ တသ္မိံ ရာဟုလမာတုဒဿနဒိဝသေယေဝ။ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သတ္ထာ ကပိလပုရံ ဂန္တွာ တတိယဒိဝသေ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂ နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု) ဝုတ္တံ။ ကေသဝိဿဇ္ဇနန္တိ ရာဇမောဠိဗန္ဓနတ္ထံ ကုမာရကာလေ ဗန္ဓိတသိခါဝေဏိမောစနံ၊ တံ ကိရ ကရောန္တာ မင်္ဂလံ ကရောန္တိ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ ပန ‘‘ကေသဝိဿဇ္ဇနန္တိ ကုလမရိယာဒဝသေန ကေသောရောပန’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၀၅) ဝုတ္တံ။ ပဋ္ဋဗန္ဓောတိ ‘‘အသုကရာဇာ’’တိ နဠာဋေ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋဗန္ဓနံ။ အဘိနဝပါသာဒပ္ပဝေသမင်္ဂလံ ဃရမင်္ဂလံ။ ဆတ္တုဿာပနေ မင်္ဂလံ ဆတ္တမင်္ဂလံ။ ဇနပဒကလျာဏီတိ ¶ ဇနပဒမှိ ကလျာဏီ ပရေဟိ အသာဓာရဏေဟိ ပဉ္စကလျာဏာဒီဟိ သဟိတတ္တာ သာ ဧဝံ ဝုတ္တာ။ တုဝဋန္တိ သီဃံ။ အနိစ္ဆမာနန္တိ မနသာ အရောစေန္တံ၊ ဝါစာယ ပန ဘဂဝတာ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿသိ နန္ဒာ’’တိ ဝုတ္တေ ဂါရဝေန ပဋိက္ခိပိတုံ အဝိသဟန္တော ‘‘အာမာ’’တိ အဝေါစ။ ဘဂဝါ စ ဧတေန လေသေန ပဗ္ဗာဇေသိ။

ဗြဟ္မရူပဝဏ္ဏန္တိ ¶ ဗြဟ္မရူပသမာနရူပံ။ တျဿာတိ တေ အဿ။ နိဝတ္တေတုံ န ဝိသဟီတိ ‘‘မာ နံ နိဝတ္တယိတ္ထာ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တတ္တာ နာသက္ခိ။ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနန္တိ –

‘‘သဒ္ဓါဓနံ သီလဓနံ၊ ဟိရိဩတ္တပ္ပိယံ ဓနံ၊

သုတဓနဉ္စ စာဂေါ စ၊ ပညာ ဝေ သတ္တမံ ဓန’’န္တိ။ (အ။ နိ။ ၇။၅၊ ၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တံ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနံ။ အဓိမတ္တံ ရာဟုလေတိ ရာဟုလေ ပဗ္ဗဇိတေ နန္ဒပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥပ္ပန္နဒုက္ခတောပိ အဓိကတရံ ဒုက္ခံ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ဣတော ပစ္ဆာတိ ဣတော ဝုတ္တသောကုပ္ပတ္တိတော အပရဒိဝသေသု အနာဂါမီနံ ဉာတိသိနေဟပဋိဃစိတ္တုပ္ပာဒါဘာဝါ။ ပါဠိယံ ပုတ္တပေမန္တိအာဒိ ရညာ ပုတ္တသိနေဟဿ တိဗ္ဗဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ပုတ္တသိနေဟော ဟိ အတ္တနာ သဟဇာတပီတိဝေဂသမုဋ္ဌိတာနံ ရူပဓမ္မာနံ သကလသရီရံ ခေါဘေတွာ ပဝတ္တနဝသေန ‘‘ဆဝိံ…ပေ… အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝုတ္တော။ အတ္တနော ပိယတရာတိ ဘဂဝန္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပုတ္တေတိ ရာဟုလံ။ သဒ္ဒဟန္တေနာတိ တဿ ဝစနေန အဝေမတိကေနာတိ အတ္ထော။ ဝိမတိယာ သတိ အာပတ္တိ ဧဝ။

ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၆။ သာမဏေရသိက္ခာပဒါဒီသု ပါဠိယံ သိက္ခာပဒါနီတိ သိက္ခာကောဋ္ဌာသာ။ အဓိသီလသိက္ခာနံ ဝါ အဓိဂမူပါယာ။ ပါဏောတိ ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တဿ အတိပါတနံ ပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တိတုံ အဒတွာ သတ္ထာဒီဟိ အတိက္ကမ္မ အဘိဘဝိတွာ ပါတနံ ပါဏာတိပါတော။ ပါဏဝဓောတိ အတ္ထော။ သော ¶ ပန အတ္ထတော ပါဏေ ပါဏသညိနော ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ဝဓကစေတနာဝ။ တသ္မာ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ၊ ဝေရဟေတုတာယ ဝေရသင်္ခါတံ ပါဏာတိပါတာဒိပါပဓမ္မံ မဏတိ နီဟရတီတိ ဝိရတိ ‘‘ဝေရမဏီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဝိရမတိ ဧတာယာတိ ဝါ ‘‘ဝိရမဏီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ နိရုတ္တိနယေန ‘‘ဝေရမဏီ’’တိ သမာဒါနဝိရတိ ဝုတ္တာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။

အဒိန္နဿ အာဒါနံ အဒိန္နာဒါနံ၊ ထေယျစေတနာဝ။ အဗြဟ္မစရိယန္တိ အသေဋ္ဌစရိယံ၊ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပဋိပတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ မေထုနစေတနာ။ မုသာတိ အဘူတဝတ္ထု၊ တဿ ဝါဒေါ အဘူတတံ ဉတွာဝ ဘူတတော ¶ ဝိညာပနစေတနာ မုသာဝါဒေါ။ ပိဋ္ဌပူဝါဒိနိဗ္ဗတ္တသုရာ စေဝ ပုပ္ဖာသဝါဒိဘေဒံ မေရယဉ္စ သုရာမေရယံ။ တဒေဝ မဒနီယဋ္ဌေန မဇ္ဇဉ္စေဝ ပမာဒကာရဏဋ္ဌေန ပမာဒဋ္ဌာနဉ္စ၊ တံ ယာယ စေတနာယ ပိဝတိ၊ တဿ ဧတံ အဓိဝစနံ။

အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဇ္ဈနှိကာ အယံ အရိယာနံ ဘောဇနဿ ကာလော နာမ၊ တဒညော ဝိကာလော။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဘောဇနန္တိ ဣဓ သဗ္ဗံ ယာဝကာလိကံ ဝုစ္စတိ၊ တဿ အဇ္ဈောဟရဏံ ဣဓ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ဘောဇန’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ဝိကာလေ ဘောဇနံ အဇ္ဈောဟရဏံ ဝိကာလဘောဇနံ၊ ဝိကာလေ ဝါ ယာဝကာလိကဿ ဘောဇနံ အဇ္ဈောဟရဏံ ဝိကာလဘောဇနန္တိပိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ အတ္ထတော ဝိကာလေ ယာဝကာလိကအဇ္ဈောဟရဏစေတနာဝ။

သာသနဿ အနနုလောမတ္တာ ဝိသူကံ ပဋာဏီဘူတံ ဒဿနံ ဝိသူကဒဿနံ၊ နစ္စဂီတာဒိဒဿနသဝနာနဉ္စေဝ ဝဋ္ဋကယုဒ္ဓဇူတကီဠာဒိသဗ္ဗကီဠာနဉ္စ နာမံ။ ဒဿနန္တိ စေတ္ထ ပဉ္စန္နမ္ပိ ဝိညာဏာနံ ယထာသကံ ဝိသယဿ အာလောစနသဘာဝတာယ ဒဿန-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ သဝနမ္ပိ သင်္ဂဟိတံ။ နစ္စဂီတဝါဒိတ-သဒ္ဒေဟိ စေတ္ထ အတ္တနော နစ္စနဂါယနာဒီနိပိ သင်္ဂဟိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မာလာတိ ဗဒ္ဓမဗဒ္ဓံ ဝါ အန္တမသော သုတ္တာဒိမယမ္ပိ အလင်္ကာရတ္ထာယ ပိဠန္ဓိယမာနံ ‘‘မာလာ’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဂန္ဓန္တိ ဝါသစုဏ္ဏာဒိဝိလေပနတော အညံ ယံ ကိဉ္စိ ဂန္ဓဇာတံ။ ဝိလေပနန္တိ ပိသိတွာ ဂဟိတံ ဆဝိရာဂကရဏဉ္စေဝ ဂန္ဓဇာတဉ္စ။ ဓာရဏံ နာမ ပိဠန္ဓနံ။ မဏ္ဍနံ နာမ ဦနဋ္ဌာနပူရဏံ။ ဂန္ဓဝသေန၊ ဆဝိရာဂဝသေန စ သာဒိယနံ ဝိဘူသနံ နာမ။ မာလာဒီသု ဝါ ဓာရဏာဒီနိ ယထာက္ကမံ ¶ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ တေသံ ဓာရဏာဒီနံ ဌာနံ ကာရဏံ ဝီတိက္ကမစေတနာ။

ဥစ္စာတိ ဥစ္စ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထော နိပါတော၊ ဥစ္စာသယနံ ဝုစ္စတိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ အာသန္ဒာဒိ။ မဟာသယနံ အကပ္ပိယတ္ထရဏေဟိ အတ္ထတံ၊ သလောဟိတဝိတာနဉ္စ။ ဧတေသု ဟိ အာသနံ၊ သယနဉ္စ ဥစ္စာသယနမဟာသယန-သဒ္ဒေဟိ ဂဟိတာနိ ဥတ္တရပဒလောပေန။ ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ရဇတ-သဒ္ဒေန ဒါရုမာသကာဒိ သဗ္ဗံ ရူပိယံ သင်္ဂဟိတံ၊ မုတ္တာမဏိအာဒယောပေတ္ထ ဓညခေတ္တဝတ္ထာဒယော စ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပဋိဂ္ဂဟဏ-သဒ္ဒေန ပဋိဂ္ဂါဟာပနသာဒိယနာနိ သင်္ဂဟိတာနိ။ နာသနဝတ္ထူတိ ပါရာဇိကဋ္ဌာနတာယ လိင်္ဂနာသနာယ ကာရဏံ။

၁၀၇။ ပါဠိယံ သဗ္ဗံ သင်္ဃာရာမံ အာဝရဏံ ကရောန္တီတိ သဗ္ဗသင်္ဃာရာမေ ပဝေသနိဝါရဏံ ကရောန္တိ။ သင်္ဃာရာမော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗောတိ သင်္ဃာရာမော အာဝရဏော ကာတဗ္ဗော၊ သင်္ဃာရာမေ ဝါ အာဝရဏံ ¶ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တေနေဝ ‘‘တတ္ထ အာဝရဏံ ကာတု’’န္တိ ဘုမ္မဝသေန ဝုတ္တံ။ အာဟာရံ အာဝရဏန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ယတ္ထ ဝါ ဝသတီ’’တိ ဣမိနာ သာမဏေရဿ ဝဿဂ္ဂေန လဒ္ဓံ ဝါ သကသန္တကမေဝ ဝါ နိဗဒ္ဓဝသနကသေနာသနံ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ဝါ ပဋိက္ကမတီတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနော’’တိအာဒိ။ အတ္တနောတိ ဟိ သယံ၊ အာစရိယဿ၊ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝါတိ အတ္ထော။ ဒဏ္ဍေန္တိ ဝိနေန္တိ ဧတေနာတိ ဒဏ္ဍော၊ သော ဧဝ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ကမ္မန္တိ ဒဏ္ဍကမ္မံ၊ အာဝရဏာဒိ။ ဥဒကံ ဝါ ပဝေသေတုန္တိ ပေါက္ခရဏီအာဒိဥဒကေ ပဝေသေတုံ။

သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၈။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကာနမ္ပီတိ ဥပသမ္ပန္နေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသုပိ ဟိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု ယထာ ဩရမန္တိ၊ တထာ တေသံ နိဂ္ဂဟံ အကရောန္တေသု အညေဟိ အာဝရဏာဒိနိဂ္ဂဟကမ္မံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ သင်္ဂဏှန္တီတိ ‘‘ပရပရိသတော ဘိန္ဒိတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဒါနာဒိစတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၁၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၂၊ ၂၅၆) ဥပလာဠနဝသေန ¶ သင်္ဂဏှန္တိ။ သော ဘိဇ္ဇတု ဝါ မာ ဝါ၊ သင်္ဂဏှန္တဿ ပယောဂေ အာပတ္တိ ဧဝ။ ဘိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဘိန္ဒိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဂဏှိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ အာဒီနဝံ ပန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ သာသနဂါရဝေန ဝါ ပရာနုဒ္ဒယတာယ ဝါ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပရိသလောလတာယ။

‘‘သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ ဣမိနာ ဝဿစ္ဆေဒံ ဒဿေတိ။ ဥပသမ္ပန္နာနမ္ပိ ပါရာဇိကသမာပတ္တိယာ သရဏဂမနာဒိသာမဏေရဘာဝဿာပိ ဝိနဿနတော သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ သင်္ဃလာဘမ္ပိ တေ န လဘန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုရိမိကာယ ပုန သရဏာနိ ဂဟိတာနီတိ သရဏဂ္ဂဟဏေန သဟ တဒဟေဝဿ ဝဿူပဂမနမ္ပိ ဒဿေတိ။ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿာဝါသိကန္တိ ဝဿာဝါသိကလာဘဂ္ဂဟဏဒဿနမတ္တမေဝေတံ၊ တတော ပုရေပိ၊ ပစ္ဆာပိ ဝါ ဝဿာဝါသိကဉ္စ စီဝရမာသေသု သင်္ဃေ ဥပ္ပန္နံ ကာလစီဝရဉ္စ ပုရိမိကာယ ဥပဂန္တွာ အဝိပန္နသီလော သာမဏေရော လဘတိ ဧဝ။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယ ဂဟိတာနီတိ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပဂမနဉ္စ ဆိန္နဝဿတဉ္စ ဒဿေတိ။ တဿ ဟိ ကာလစီဝရေ ဘာဂေါ န ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ ‘‘အပလောကေတွာ လာဘော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝဿာဝါသိကလာဘော ¶ ပန ယဒိ သေနာသနသာမိကာ ဒါယကာ သေနာသနဂုတ္တတ္ထာယ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂန္တွာ ဝတ္တံ ကတွာ အတ္တနော သေနာသနေ ဝသန္တဿပိ ဝဿာဝါသိကံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ၊ အနပလောကေတွာပိ ဒါတဗ္ဗောဝ။ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿာဝါသိကံ လစ္ဆတီတိ ပစ္ဆိမိကာယ ပုန ဝဿံ ဥပဂတတ္တာ လစ္ဆတီ’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၀၈) ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ဝဿာဝါသိကေ ဒါယကာနံ ဣမံ အဓိပ္ပာယံ နိဿာယ ဝုတ္တဉ္စေ၊ သုန္ဒရံ။ သင်္ဃိကံ၊ ကာလစီဝရမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တဉ္စေ၊ န ယုဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

န အဇာနိတွာတိ ‘‘သုရာ’’တိ အဇာနိတွာ ပိဝတော ပါဏာတိပါတဝေရမဏိအာဒိသဗ္ဗသီလဘေဒံ၊ သရဏဘေဒဉ္စ န အာပဇ္ဇတိ၊ အကုသလံ ပန သုရာပါနဝေရမဏိသီလဘေဒေါ စ ဟောတိ မာလာဒိဓာရဏာဒီသု ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣတရာနီတိ ဝိကာလဘောဇနဝေရမဏိအာဒီနိ။ တာနိပိ ဟိ သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကမန္တဿ တံ တံ ဘိဇ္ဇတိ ဧဝ၊ ဣတရီတရေသံ ပန အဘိဇ္ဇမာနေန နာသနင်္ဂါနိ န ဟောန္တိ။ တေနေဝ ‘‘တေသု ဘိန္နေသူ’’တိ ဘေဒဝစနံ ဝုတ္တံ။

အစ္စယံ ¶ ဒေသာပေတဗ္ဗောတိ ‘‘အစ္စယော မံ၊ ဘန္တေ၊ အစ္စဂမာ’’တိအာဒိနာ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဒေသာပေတွာ သရဏသီလံ ဒါတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော ပါရာဇိကတ္တာ တေသံ။ တေနာဟ ‘‘လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော’’တိ။ အယမေဝ ဟိ နာသနာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာတိ လိင်္ဂနာသနာကာရဏေဟိ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ အဝဏ္ဏဘာသနာဒီနံ သဟ ပတိတတ္တာ ဝုတ္တံ။

နနု စ ကဏ္ဋကသာမဏေရောပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဧဝ၊ တဿ စ ဟေဋ္ဌာ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာဝ ဝုတ္တာ။ ဣဓ ပန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကဿ လိင်္ဂနာသနာ ဝုစ္စတိ၊ ကော ဣမေသံ ဘေဒေါတိ စောဒနံ မနသိ နိဓာယာဟ ‘‘သဿတုစ္ဆေဒါနဉှိ အညတရဒိဋ္ဌိကော’’တိ။ ဧတ္ထ စာယမဓိပ္ပာယော – ယော ဟိ ‘‘အတ္တာ ဣဿရော ဝါ နိစ္စော ဓုဝေါ’’တိအာဒိနာ ဝါ ‘‘အတ္တာ ဥစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ ဝိနဿိဿတီ’’တိအာဒိနာ ဝါ တိတ္ထိယပရိကပ္ပိတံ ယံ ကိဉ္စိ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဒဠှံ ဂဟေတွာ ဝေါဟရတိ၊ တဿ သာ ပါရာဇိကဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ သော စ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော။ ယော ပန ဤဒိသံ ဒိဋ္ဌိံ အဂ္ဂဟေတွာ သာသနိကောဝ ဟုတွာ ကေဝလံ ဗုဒ္ဓဝစနာဓိပ္ပာယံ ဝိပရီတတော ဂဟေတွာ ဘိက္ခူဟိ ဩဝဒိယမာနောပိ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာ ဝေါဟရတိ၊ တဿ သာ ဒိဋ္ဌိ ပါရာဇိကံ န ဟောတိ၊ သော ပန ကဏ္ဋကနာသနာယ ဧဝ နာသေတဗ္ဗောတိ။

အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀၉။ ပဏ္ဍကဝတ္ထုသ္မိံ ¶ အာသိတ္တဥသူယပက္ခပဏ္ဍကာ တယောပိ ပုရိသဘာဝလိင်္ဂါဒိယုတ္တာ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ၊ တေ စ ကိလေသပရိယုဋ္ဌာနဿ ဗလဝတာယ နပုံသကပဏ္ဍကသဒိသတ္တာ ‘‘ပဏ္ဍကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေသု အာသိတ္တဥသူယပဏ္ဍကာနံ ဒွိန္နံ ကိလေသပရိယုဋ္ဌာနံ ယောနိသောမနသိကာရာဒီဟိ ဝီတိက္ကမတော နိဝါရေတုမ္ပိ သက္ကာ၊ တေန တေ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ ဝုတ္တာ။ ပက္ခပဏ္ဍကဿ ပန ကာဠပက္ခေသု ဥမ္မာဒေါ ဝိယ ကိလေသပရိဠာဟော အဝတ္ထရန္တော အာဂစ္ဆတိ၊ ဝီတိက္ကမံ ပတွာ ဧဝ စ နိဝတ္တတိ။ တသ္မာ သော တသ္မိံ ပက္ခေ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တော။ တဒေတံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿ ပရေသ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာသိတ္တဿာတိ မုခေ အာသိတ္တဿ အတ္တနောပိ အသုစိမုစ္စနေန ¶ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ။ ဥသူယာယ ဥပ္ပန္နာယာတိ ဥသူယာယ ဝသေန အတ္တနော သေဝေတုကာမတာရာဂေ ဥပ္ပန္နေ အသုစိမုတ္တိယာ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ။

‘‘ဗီဇာနိ အပနီတာနီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဗီဇေသု ဌိတေသု နိမိတ္တမတ္တေ အပနီတေ ပဏ္ဍကော န ဟောတိ။ ဘိက္ခုနောပိ အနာဗာဓပစ္စယာ တဒပနယနေ ထုလ္လစ္စယမေဝ၊ န ပန ပဏ္ဍကတ္တံ၊ ဗီဇေသု ပန အပနီတေသု အင်္ဂဇာတမ္ပိ ရာဂေန ကမ္မနိယံ န ဟောတိ၊ ပုမဘာဝေါ ဝိဂစ္ဆတိ၊ မဿုအာဒိပုရိသလိင်္ဂမ္ပိ ဥပသမ္ပဒါပိ ဝိဂစ္ဆတိ၊ ကိလေသပရိဠာဟောပိ ဒုန္နိဝါရဝီတိက္ကမော ဟောတိ နပုံသကပဏ္ဍကဿ ဝိယ။ တသ္မာ ဤဒိသော ဥပသမ္ပန္နောပိ နာသေတဗ္ဗောတိ ဝဒန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဗီဇုဒ္ဓရဏေ ပါရာဇိကံ န ပညတ္တန္တိ? ဧတ္ထ တာဝ ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘ပညတ္တမေဝေတံ ဘဂဝတာ ‘ပဏ္ဍကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’တိ ဝုတ္တတ္တာ’’တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယသ္မာ ဗီဇုဒ္ဓရဏက္ခဏေ ပဏ္ဍကော န ဟောတိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ခဏေ ပါရာဇိကံ န ပညတ္တံ။ ယသ္မာ ပန သော ဥဒ္ဓဋဗီဇော ဘိက္ခု အပရေန သမယေန ဝုတ္တနယေန ပဏ္ဍကတ္တံ အာပဇ္ဇတိ၊ အဘာဝကော ဟောတိ၊ ဥပသမ္ပဒါယ အဝတ္ထု၊ တတော ဧဝ စဿ ဥပသမ္ပဒါ ဝိဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ဧသ ပဏ္ဍကတ္တုပဂမနကာလတော ပဋ္ဌာယ ဇာတိယာ နပုံသကပဏ္ဍကေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ‘ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’တိ အဘဗ္ဗောတိ ဝုတ္တော၊ န တတော ပုဗ္ဗေ။ အယဉ္စ ကိဉ္စာပိ သဟေတုကော၊ ဘာဝက္ခယေန ပနဿ အဟေတုကသဒိသတာယ မဂ္ဂေါပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇတော ပုဗ္ဗေ ဥပက္ကမေန ပဏ္ဍကဘာဝမာပန္နံ သန္ဓာယ ‘ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’တိ ဝုတ္တံ၊ ဥပသမ္ပန္နဿ ပန ပစ္ဆာ ဥပက္ကမေန ဥပသမ္ပဒါပိ န ဝိဂစ္ဆတီ’’တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇတော ပုဗ္ဗေ ဥပက္ကမေန အဘဗ္ဗော ဟောတိ၊ တဒဂ္ဂေန ပစ္ဆာပိ ဟောတီတိ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဣတ္ထတ္တာဒိ ¶ ဘာဝေါ နတ္ထိ ဧတဿာတိ အဘာဝကော။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဝါရိတာတိ ဧတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂဟဏေနေဝ ဥပသမ္ပဒါပိ ဂဟိတာ။ တေနာဟ ‘‘ယဿ စေတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာ’’တိအာဒိ။ တသ္မိံယေဝဿ ပက္ခေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာတိ ဧတ္ထ ပန အပဏ္ဍကပက္ခေပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တမေဝ လဘတိ၊ ဥပသမ္ပဒါ ပန တဒါပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပဏ္ဍကပက္ခေ ပန အာဂတေ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဏ္ဍကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၀။ ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုမှိ ¶ ကောလညာတိ ကုလေ ဇာတာ၊ တတ္ထ ဝါ ဝိဒိတာ ဉာတာ ပသိဒ္ဓါ၊ တံ ဝါ ဇာနန္တိ ကောလညာတိ ဉာတကာနံ နာမံ။ ထေယျာယ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏမတ္တမ္ပိ ဣဓ သံဝါသော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘တယော ထေယျသံဝါသကာ’’တိ။ န ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနန္တိ ဘိက္ခူနံ၊ သာမဏေရာနံ ဝါ ဝန္ဒနံ န သာဒိယတိ။

ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနန္တိ အတ္တနာ မုသာဝါဒေန ဒဿိတဝဿက္ကမေန ဘိက္ခူနံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ၊ ဒဟရသာမဏေရော ပန ဝုဍ္ဎသာမဏေရာနံ၊ ဒဟရဘိက္ခု စ ဝုဍ္ဎာနံ ဝန္ဒနံ သာဒိယန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေတိ သံဝါသတ္ထေနကတ္ထေ။

‘‘ဘိက္ခုဝဿာနီ’’တိ ဣဒံ သံဝါသတ္ထေနကေ ဝုတ္တပါဌဝသေန ဝုတ္တံ၊ သယမေဝ ပန ပဗ္ဗဇိတွာ သာမဏေရဝဿာနိ ဂဏေန္တောပိ ဥဘယတ္ထေနကော ဧဝ။ န ကေဝလဉ္စ ပုရိသောဝ၊ ဣတ္ထီပိ ဘိက္ခုနီသု ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ထေယျသံဝါသိကာဝ။ အာဒိကမ္မိကာပိ စေတ္ထ န မုစ္စန္တိ၊ ဥပသမ္ပန္နေသု ဧဝ ပညတ္တာပတ္တိံ ပဋိစ္စ အာဒိကမ္မိကာ ဝုတ္တာ၊ တေနေဝေတ္ထ အာဒိကမ္မိကောပိ န မုတ္တော။

ရာဇ…ပေ… ဘယေနာတိ ဧတ္ထ ဘယ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသောတိ ‘‘ဣမိနာ လိင်္ဂေန ဘိက္ခူ ဝဉ္စေတွာ တေဟိ သံဝသိဿာမီ’’တိ အသုဒ္ဓစိတ္တာဘာဝေန သုဒ္ဓစိတ္တော။ တေန ဟိ အသုဒ္ဓစိတ္တေန လိင်္ဂေ ဂဟိတမတ္တေ ပစ္ဆာ ဘိက္ခူဟိ သဟ သံဝသတု ဝါ မာ ဝါ၊ လိင်္ဂတ္ထေနကော ဟောတိ။ ပစ္ဆာ သံဝသန္တောပိ အဘဗ္ဗော ဟုတွာ သံဝသတိ။ တသ္မာ ဥဘယတ္ထေနကောပိ လိင်္ဂတ္ထေနကေ ဧဝ ပဝိသတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ပန ရာဇာဒိဘယေန သုဒ္ဓစိတ္တောဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တော ပစ္ဆာ ‘‘ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဇီဝိဿာမီ’’တိ အသုဒ္ဓစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ သော စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ထေယျသံဝါသကောပိ န ဟောတိ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတလိင်္ဂတ္တာ။ သစေ ပန သော ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ ¶ ဂန္တွာ သာမဏေရဝဿဂဏနာဒိံ ကရောတိ၊ တဒါ သံဝါသတ္ထေနကော၊ ဥဘယတ္ထေနကော ဝါ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ပန ပရတော သဟ ဓုရနိက္ခေပေန ‘‘အယမ္ပိ ထေယျသံဝါသကော၊ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဘိက္ခူဟိ သင်္ဂမ္မ သံဝါသာဓိဝါသနဝသေန ဓုရနိက္ခေပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ ယာဝါ’’တိ။ တဿ တာဝ ထေယျသံဝါသကော နာမ န ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ စောရာဒိဘယံ ¶ ဝိနာပိ ကီဠာဓိပ္ပာယေန လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတာလယံ ဒဿေတွာ ဝန္ဒနာဒိံ အသာဒိယန္တောပိ ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ ပဗ္ဗဇိတလိင်္ဂ’’န္တိအာဒိနာ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဏှန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနီတိ သဗ္ဗသာမယိကာနံ သာဓာရဏံ ကတွာ ပညတ္တဘတ္တာနိ၊ ဣဒဉ္စ ဘိက္ခူနညေဝ နိယမိတဘတ္တဂဟဏေ သံဝါသောပိ သမ္ဘဝေယျာတိ သဗ္ဗသာဓာရဏဘတ္တံ ဝုတ္တံ။ သံဝါသံ ပန အသာဒိယိတွာ အဘိက္ခုကဝိဟာရာဒီသု ဝိဟာရဘတ္တာဒီနိ ဘုဉ္ဇန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ ဧဝ။ ကမ္မန္တာနုဋ္ဌာနေနာတိ ကသိအာဒိကမ္မကရဏေန။ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယာတိ ဘိက္ခုလိင်္ဂဝေသေန သရီရေန ဓာရေတွာ။

‘‘ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ၊ သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ ‘‘ထေယျသံဝါသကော’’တိ ပန နာမံ အဇာနန္တောပိ ‘‘ဧဝံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧဝံ ကရောန္တော သမဏော နာမ န ဟောတီ’’တိ ဝါ ‘‘ယဒိ အာရောစေဿာမိ၊ ဆဍ္ဍေဿန္တိ မ’’န္တိ ဝါ ‘‘ယေန ကေနစိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ မေ န ရုဟတီ’’တိ ဇာနာတိ၊ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ ယော ပန ပဌမံ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဧဝံ မေ ဂဟိတာ’’တိသညီ ကေဝလံ အန္တရာ အတ္တနော သေတဝတ္ထနိဝါသနာဒိဝိပ္ပကာရံ ပကာသေတုံ လဇ္ဇန္တော န ကထေတိ၊ သော ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ အနုပသမ္ပန္နကာလေယေဝါတိ ဧတ္ထ အဝဓာရဏေန ဥပသမ္ပန္နကာလေ ထေယျသံဝါသကလက္ခဏံ ဉတွာ ဝဉ္စနာယပိ နာရောစေတိ၊ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ သော ပရိသုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတလိင်္ဂတ္တာ လိင်္ဂတ္ထေနကော န ဟောတိ၊ လဒ္ဓူပသမ္ပဒတ္တာ တဒနုဂုဏဿေဝ သံဝါသဿ သာဒိတတ္တာ သံဝါသတ္ထေနကောပိ န ဟောတိ။ အနုပသမ္ပန္နော ပန လိင်္ဂတ္ထေနကော ဟောတိ၊ သံဝါသာရဟဿ လိင်္ဂဿ ဂဟိတတ္တာ သံဝါသသာဒိယနမတ္တေန သံဝါသတ္ထေနကော ဟောတိ။

သလိင်္ဂေ ဌိတောတိ သလိင်္ဂဘာဝေ ဌိတော။ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဘိက္ခူဟိ ဒိန္နလိင်္ဂဿ အပရိစ္စတ္တတ္တာ လိင်္ဂတ္ထေနကော န ဟောတိ၊ ဘိက္ခုပဋိညာယ အပရိစ္စတ္တတ္တာ သံဝါသတ္ထေနကော န ဟောတီတိ။ ယံ ပန မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘လိင်္ဂါနုရူပဿ သံဝါသဿ သာဒိတတ္တာ န သံဝါသတ္ထေနကော’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ဣဒမေဝ ကာရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ ¶ ¶ သာမဏေရဿပိ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒီသု လိင်္ဂါနုရူပသံဝါသော ဧဝ သာဒိတောတိ သံဝါသတ္ထေနကတာ န သိယာ ဘိက္ခူဟိ ဒိန္နလိင်္ဂဿ ဥဘိန္နမ္ပိ သာဓာရဏတ္တာ။ ယထာ စေတ္ထ ဘိက္ခု၊ ဧဝံ သာမဏေရောပိ ပါရာဇိကံ သမာပန္နော သာမဏေရပဋိညာယ အပရိစ္စတ္တတ္တာ သံဝါသတ္ထေနကော န ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သောဘတီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာတိ ကာသာဝဓာရဏေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဂိဟိဘာဝံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ။

ယော ကောစိ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတောတိ သာမဏေရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မဟာပေဠာဒီသူတိ ဝိလီဝါဒိမယေသု ဃရဒွါရေသု ဌပိတဘတ္တဘာဇနဝိသေသေသု၊ ဧတေန ဝိဟာရေ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝဿဂဏနာဒီနံ အကရဏံ ဒဿေတိ။

ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တိတ္ထိယပက္ကန္တကာဒိကထာသု တေသံ လိင်္ဂေ အာဒိန္နမတ္တေတိ ဝီမံသာဒိအဓိပ္ပာယံ ဝိနာ ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿာမီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန လိင်္ဂေ ကာယေန ဓာရိတမတ္တေ။ သယမေဝါတိ တိတ္ထိယာနံ သန္တိကံ အဂန္တွာ သယမေဝ သင်္ဃာရာမေပိ ကုသစီရာဒီနိ နိဝါသေတိ။ အာဇီဝကော ဘဝိဿာမိ…ပေ… ဂစ္ဆတီတိ အာဇီဝကာနံ သန္တိကေ တေသံ ပဗ္ဗဇနဝိဓိနာ ‘‘အာဇီဝကော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆတိ။ တဿ ဟိ တိတ္ထိယဘာဝူပဂမနံ ပတိ သန္နိဋ္ဌာနေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ‘‘ဂန္တွာ ဘဝိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပိတတ္တာ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ကဋန္တိ ပါဠိယာ အဝုတ္တေပိ မေထုနာဒီသု ဝုတ္တပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋာနုလောမတော ဝုတ္တံ။ ဧတေန စ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန လိင်္ဂေ သမ္ပဋိစ္ဆိတေ ပါရာဇိကံ၊ တတော ပုရိမပယောဂေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ၊ ထုလ္လစ္စယက္ခဏေ နိဝတ္တန္တောပိ အာပတ္တိံ ဒေသာပေတွာ မုစ္စတိ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ သင်္ဃဘေဒေပိ လောဟိတုပ္ပာဒေပိ ဘိက္ခူနံ ပုဗ္ဗပယောဂါဒီသု ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယပါရာဇိကာဟိ မုစ္စနသီမာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာသနဝိရုဒ္ဓတာယေတ္ထ အာဒိကမ္မိကာနမ္ပိ အနာပတ္တိ န ဝုတ္တာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယပိ အဘဗ္ဗတာဒဿနတ္ထံ ပနေတေ၊ အညေ စ ပါရာဇိကကဏ္ဍေ ဝိသုံ သိက္ခာပဒေန ပါရာဇိကာဒိံ အဒဿေတွာ ဣဓ အဘဗ္ဗေသု ဧဝ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တံ ¶ လဒ္ဓိန္တိ တိတ္ထိယဝေသေ သေဋ္ဌဘာဝဂ္ဂဟဏမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ တိတ္ထိယာနံ သဿတာဒိဂ္ဂါဟံ ဂဏှန္တောပိ လိင်္ဂေ အသမ္ပဋိစ္ဆိတေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော န ဟောတိ၊ တံ လဒ္ဓိံ အဂ္ဂဟေတွာပိ ‘‘ဧတေသံ ဝတစရိယာ သုန္ဒရာ’’တိ လိင်္ဂံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ ဧဝ ¶ ။ လဒ္ဓိယာ အဘာဝေနာတိ ဘိက္ခုဘာဝေ သာလယတာယ တိတ္ထိယဘာဝူပဂမနလဒ္ဓိယာ အဘာဝေန၊ ဧတေန စ အာပဒါသု ကုသစီရာဒိံ ပါရုပန္တဿာပိ နဂ္ဂဿ ဝိယ အနာပတ္တိံ ဒဿေတိ။

ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနာ ကထိတောတိ ဧတ္ထ သင်္ဃဘေဒကောပိ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနာဝ ကထိတော၊ မာတုဃာတကာဒယော ပန အနုပသမ္ပန္နေနာပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၁။ ဥဒကသဉ္စာရိကံ မဏ္ဍူကဘက္ခံ နာဂသရီရန္တိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဝိဿရဘယေနာတိ နာဂဿ သရီရံ ဒိသွာ ဘိက္ခုနော ဝိရဝနဘယေန။ ကပိမိဒ္ဓါဒီသု နာဂသရီရံ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ တဒုပ္ပတ္တိသီမံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိဿဋ္ဌော’’တိအာဒိ။

တိရစ္ဆာနဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၂။ အပဝါဟနန္တိ သောဓနံ။ တိရစ္ဆာနာဒိအမနုဿဇာတိတော မနုဿဇာတိကာနညေဝ ပုတ္တေသု မေတ္တာဒယောပိ တိက္ခဝိသဒါ ဟောန္တိ လောကုတ္တရဂုဏာ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘မနုဿိတ္ထိဘူတာ ဇနိကာ မာတာ’’တိ။ ယထာ မနုဿာနညေဝ ကုသလပ္ပဝတ္တိ တိက္ခဝိသဒါ၊ ဧဝံ အကုသလပ္ပဝတ္တိပီတိ အာဟ ‘‘သယမ္ပိ မနုဿဇာတိကေနေဝါ’’တိအာဒိ။ အာနန္တရိယေနာတိ ဧတ္ထ စုတိအနန္တရံ နိရယေ ပဋိသန္ဓိဖလံ အနန္တရံ နာမ၊ တသ္မိံ အနန္တရေ ဇနကတ္တေန နိယုတ္တံ အာနန္တရိယံ၊ တေန။ ဝေသိယာ ပုတ္တောတိ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ ကုလိတ္ထိယာ အတိစာရိနိယာ ပုတ္တောပိ အတ္တနော ပိတရံ အဇာနိတွာ ဃာတေန္တော ပိတုဃာတကောဝ ဟောတိ။

၁၁၄။ အဝသေသန္တိ ¶ အနာဂါမိအာဒိကံ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကေ ဝုတ္တမေဝ။

၁၁၅။ အယံ သင်္ဃဘေဒကောတိ ပကတတ္တံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေ ဧဝ ပါရာဇိကံ သမာပန္နော ¶ ဝါ ဝတ္ထာဒိဒေါသေန ဝိပန္နောပသမ္ပဒေါ ဝါ သင်္ဃံ ဘိန္ဒန္တောပိ အနန္တရိယံ န ဖုသတိ၊ သင်္ဃော ပန ဘိန္နောဝ ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စဿ န ဝါရိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘ဒုဋ္ဌစိတ္တေနာ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဝဓကစိတ္တေနာ’’တိ။ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေတီတိ တထာဂတဿ ဝေရီဟိ အဘေဇ္ဇကာယတာယ ကေနစိ ဗလက္ကာရေန စမ္မာဒိဆေဒံ ကတွာ ဗဟိ လောဟိတံ ပဂ္ဃရာပေတုံ န သက္ကာ၊ အာဝုဓာဒိပဟာရေန ပန လောဟိတံ ဌာနတော စလိတွာ ကုပ္ပမာနံ ဧကတ္ထ သဉ္စိတံ ဟောတိ၊ ဧတ္တကေန ပန ပဟာရဒါယကော လောဟိတုပ္ပာဒကော နာမ ဟောတိ ဒေဝဒတ္တော ဝိယ။ စေတိယံ ပန ဗောဓိံ ဝါ ပဋိမာဒိံ ဝါ ဘိန္ဒတော အာနန္တရိယံ န ဟောတိ၊ အာနန္တရိယသဒိသံ မဟာသာဝဇ္ဇံ ဟောတိ။ ဗောဓိရုက္ခဿ ပန ဩဇောဟရဏသာခါ စေဝ သဓာတုကံ စေတိယံ ဗာဓယမာနာ စ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ၊ ပုညမေဝေတ္ထ ဟောတိ။

မာတုဃာတကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၆။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဣတ္ထိန္ဒြိယယုတ္တော၊ ဣတရော ပန ပုရိသိန္ဒြိယယုတ္တော။ ဧကဿ ဟိ ဘာဝဒွယံ သဟ နုပ္ပဇ္ဇတိ ယမကေ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၁၈၈) ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဒုတိယဗျဉ္ဇနံ ပန ကမ္မသဟာယေန အကုသလစိတ္တေနေဝ ဘာဝဝိရဟိတံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပကတိတ္ထိပုရိသာနမ္ပိ ကမ္မမေဝ ဗျဉ္ဇနလိင်္ဂါနံ ကာရဏံ၊ န ဘာဝေါ တဿ ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယတ္တဿ ပဋ္ဌာနေ အဝုတ္တတ္တာ။ ကေဝလံ ဘာဝသဟိတာနံယေဝ ဗျဉ္ဇနလိင်္ဂါနံ ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ အဋ္ဌကထာသု ‘‘ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၆၃၂) ဣန္ဒြိယံ ဗျဉ္ဇနကအာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန အကုသလဗလေန ဣန္ဒြိယံ ဝိနာပိ ဗျဉ္ဇနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ။ ဥဘိန္နမ္ပိ စေသံ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ ယဒါ ဣတ္ထိယာ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ ပုရိသဗျဉ္ဇနံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ဣတရံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ယဒါ ပုရိသေ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ ဣတ္ထိဗျဉ္ဇနံ ¶ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ဣတရံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ တတ္ထ ဝိစာရဏက္ကမောတိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဧဝ ဣတ္ထိပုရိသလိင်္ဂါနမ္ပိ ပါတုဘာဝပ္ပကာသကေ ကုရုန္ဒိဝစနေ အယုတ္တတာပကာသနတ္ထံ အတ္ထဝိစာရဏက္ကမော။ အဋ္ဌသာလိနိယဉှိ ‘‘ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ပန ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ ပဝတ္တေ သမုဋ္ဌိတာနီ’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၆၃၂) ဝုတ္တံ။ နေဝဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ယော စ ပဋိက္ခိတ္တေ အဘဗ္ဗေ၊ ဘဗ္ဗေ စ ပုဂ္ဂလေ ဉတွာ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ ဥပသမ္ပာဒေတိ ဝါ၊ ဒုက္ကဋံ။ အဇာနန္တဿ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနုပဇ္ဈာယကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၇။ အနုပဇ္ဈာယာဒိဝတ္ထူသု ¶ သိက္ခာပဒံ အပညတ္တန္တိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပဇ္ဈာယကော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ ဣဓေဝ ပညာပိယမာနသိက္ခာပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတီ’’တိ ဣဒံ ဥပဇ္ဈာယာဘာဝေပိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော၊ ဣတ္ထန္နာမေန ဥပဇ္ဈာယေနာ’’တိ မတဿ ဝါ ဝိဗ္ဘမန္တဿ ဝါ ပုရာဏဥပဇ္ဈာယဿ၊ အညဿ ဝါ ယဿ ကဿစိ အဝိဇ္ဇမာနဿာပိ နာမေန သဗ္ဗတ္ထ ဥပဇ္ဈာယကိတ္တနဿ ကတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ ဥပဇ္ဈာယကိတ္တနံ န ကရေယျ၊ ‘‘ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတီ’’တိ ဝုတ္တကမ္မဝိပတ္တိ ဧဝ သိယာ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘အနုပဇ္ဈာယက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိဿ ‘‘ဥပဇ္ဈာယံ အကိတ္တေတွာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယံ အဂါဟာပေတွာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဝိရဟိတံ’’ဣစ္စေဝ အတ္ထောတိ ဝုတ္တော။ ပါဠိယံ သင်္ဃေန ဥပဇ္ဈာယေနာတိ ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော သင်္ဃဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော၊ ဣတ္ထန္နာမော သင်္ဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတိ သင်္ဃေန ဥပဇ္ဈာယေနာ’’တိ ဧဝံ ကမ္မဝါစာယ သင်္ဃမေဝ ဥပဇ္ဈာယံ ကိတ္တေတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဂဏေန ဥပဇ္ဈာယေနာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဂဏဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိအာဒိနာ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ကမ္မံ န ကုပ္ပတိ ဧဝ ဒုက္ကဋဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ အညထာ ‘‘သော စ ပုဂ္ဂလော အနုပသမ္ပန္နော’’တိ ဝဒေယျ။ တေနာဟ ‘‘သင်္ဃေနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပဏ္ဍကာဒီဟိ ဥပဇ္ဈာယေဟိ ကရိယမာနေသု ကမ္မေသု ပဏ္ဍကာဒိကေ ဝိနာဝ ယဒိ ပဉ္စဝဂ္ဂါဒိဂဏော ပူရတိ၊ ကမ္မံ န ကုပ္ပတိ၊ ဣတရထာ ကုပ္ပတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အနုပဇ္ဈာယကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၈။ အပတ္တစီဝရဝတ္ထူသုပိ ¶ ပတ္တစီဝရာနံ အဘာဝေပိ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ကမ္မဝါစာယ သာဝိတတ္တာ ကမ္မကောပံ အဝတွာ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ သာဝနာယ ဟာပနတော ကမ္မကောပေါ ဧဝ သိယာ။ ကေစိ ပန ‘‘ပဌမံ အနုညာတကမ္မဝါစာယ ဥပသမ္ပန္နာ ဝိယ ဣဒါနိပိ ‘ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရ’န္တိ အဝတွာ ကမ္မဝါစာယ ဥပသမ္ပန္နာပိ သူပသမ္ပန္နာဧဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ အနုညာတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အပရာမသနံ သာဝနာယ ဟာပနဝိပတ္တိ ဧဝ ဟောတိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော သင်္ဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတီ’’တိ ပဒဿ ဟာပနေ ဝိယ။ တမ္ပိ ဟိ ပစ္ဆာ အနုညာတံ၊ ‘‘သင်္ဃံ၊ ဘန္တေ၊ ဥပသမ္ပဒံ ယာစာမီ’’တိအာဒိဝါကျေန အယာစေတွာ တမ္ပိ ဥပသမ္ပာဒေန္တော ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော သင်္ဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတီ’’တိ ဝတွာဝ ယဒိ ကမ္မဝါစံ ကရောတိ၊ ကမ္မံ သုကတမေဝ ဟောတိ ¶ ၊ နော စေ ဝိပန္နံ။ သဗ္ဗပစ္ဆာ ဟိ အနုညာတကမ္မဝါစတော ကိဉ္စိပိ ပရိဟာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သာဝနာယ ဟာပနမေဝ ဟောတိ။ အညေ ဝါ ဘိက္ခူ ဒါတုကာမာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတန္တိ ဘိက္ခူဟိ လဒ္ဓဘိက္ခတော အဂ္ဂဟိတဂ္ဂံ ပိဏ္ဍပါတံ။ သာမဏေရဘာဂသမကောတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သာမဏေရာနမ္ပိ အာမိသဘာဂဿ သမကမေဝ ဒိယျမာနတ္တာ ဝိသုံ သာမဏေရဘာဂေါ နာမ နတ္ထိ၊ ပတ္တစီဝရပရိကမ္မမတ္တပဋိဗဒ္ဓပဗ္ဗဇ္ဇတာယ ပန သာမဏေရသဒိသာ ဧတေ ပဏ္ဍုပလာသာတိ ဒဿနတ္ထံ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိယတာသန္နပဗ္ဗဇ္ဇဿေဝ စာယံ ဘာဂေါ ဒီယတိ။ တေနေဝ ‘‘ယာဝ ပတ္တော ပစ္စတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာမိသဘာဂေါတိ ဝိဟာရေ ဒိန္နံ သင်္ဃဘတ္တံ၊ တတြုပ္ပာဒဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဒါယကာနံ ဂေဟေသု တေဟိ ဒိယျမာနံ။ တေနေဝ သလာကဘတ္တာဒိ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ဒါယကာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟောန္တီတိ။ ဘေသဇ္ဇန္တိအာဒိနာ ပန ဂိဟီနံ ဘေသဇ္ဇကရဏာဒိဒေါသော ဧတ္ထ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

အပတ္တကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၉။ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထူသု ¶ ကဏ္ဏမူလေတိ သကလဿ ကဏ္ဏဿ ဆေဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကဏ္ဏသက္ခလိကာယာတိ ကဏ္ဏစူဠိကာယ။ ယဿ ပန ကဏ္ဏာဝိဒ္ဓေတိ ဟေဋ္ဌာ ကုဏ္ဍလာဒိဌပနစ္ဆိဒ္ဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ သင်္ဃဋနက္ခမံ။ အဇပဒကေတိ အဇပဒနာသိကဋ္ဌိကောဋိယံ။ တတော ဟိ ဥဒ္ဓံ န ဝိစ္ဆိန္ဒတိ။ သက္ကာ ဟောတိ သန္ဓေတုန္တိ အဝိရူပသဏ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဝိရူပံ ပန ပရိသဒူသကတံ အာပါဒေတိ။

ခုဇ္ဇသရီရောတိ ဝင်္ကသရီရော။ ဗြဟ္မုနော ဝိယ ဥဇုကံ ဂတ္တံ သရီရံ ယဿ၊ သော ဗြဟ္မုဇ္ဇုဂတ္တော၊ ဘဂဝါ။

ပရိဝဋုမောတိ သမန္တတော ဝဋ္ဋကာယော၊ ဧတေန ဧဝရူပါ ဧဝ ဝါမနကာ န ဝဋ္ဋန္တီတိ ဒဿေတိ။

ကူဋကူဋသီသောတိ အနေကေသု ဌာနေသု ပိဏ္ဍိကမံသတံ ဒဿေတုံ အာမေဍိတံ ကတံ။ တေနာဟ ‘‘တာလဖလပိဏ္ဍိသဒိသေနာ’’တိ၊ တာလဖလာနံ မဉ္ဇရီ ပိဏ္ဍိ နာမ။ အနုပုဗ္ဗတနုကေန သီသေနာတိ စေတိယထူပိကာ ¶ ဝိယ ကမေန ကိသေန သီသေန၊ ထူလဝေဠုပဗ္ဗံ ဝိယ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝပရိယောသာနံ သမထူလေန ဥစ္စေန သီသေန သမန္နာဂတော နာဠိသီသော နာမ။ ကပ္ပသီသောတိ ဂဇမတ္ထကံ ဝိယ ဒွိဓာ ဘိန္နသီသော။ ‘‘ကဏ္ဏိကကေသော ဝါ’’တိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ‘‘ပါဏကေဟီ’’တိအာဒိ။ မက္ကဋဿေဝ နဠာဋေပိ ကေသာနံ ဥဋ္ဌိတဘာဝံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သီသလောမေဟီ’’တိအာဒိ။

မက္ကဋဘမုကောတိ နဠာဋလောမေဟိ အဝိဘတ္တလောမဘမုကော။ အက္ခိစက္ကလေဟီတိ ကဏှမဏ္ဍလေဟိ။ ကေကရောတိ တိရိယံ ပဿနကော။ ဥဒကတာရကာတိ ဩလောကေန္တာနံ ဥဒကေ ပဋိဗိမ္ဗိကစ္ဆာယာ၊ ဥဒကပုဗ္ဗုဠန္တိ ကေစိ။ အက္ခိတာရကာတိ အဘိမုခေ ဌိတာနံ ဆာယာ၊ အက္ခိဂဏ္ဍကာတိပိ ဝဒန္တိ။ အတိပိင်္ဂလက္ခီတိ မဇ္ဇာရက္ခိ။ မဓုပိင်္ဂလန္တိ မဓုဝဏ္ဏပိင်္ဂလံ။ နိပ္ပခုမက္ခီတိ ဧတ္ထ ပခုမ-သဒ္ဒေါ အက္ခိဒလလောမေသု နိရူဠှော၊ တဒဘာဝါ နိပ္ပခုမက္ခိ။ အက္ခိပါကေနာတိ အက္ခိဒလ ပရိယန္တေသု ပူတိဘာဝါပဇ္ဇနရောဂေန။

စိပိဋနာသိကောတိ ¶ အနုန္နတနာသိကော။ ပဋင်္ဂမဏ္ဍူကော နာမ မဟာမုခမဏ္ဍူကော။ ဘိန္နမုခေါတိ ဥပက္ကမုခပရိယောသာနော၊ သဗ္ဗဒါ ဝိဝဋမုခေါ ဝါ။ ဝင်္ကမုခေါတိ ဧကပဿေ အပက္ကမ္မ ဌိတဟေဋ္ဌိမဟနုကဋ္ဌိကော။ ဩဋ္ဌစ္ဆိန္နကောတိ ဥဘောသု ဩဋ္ဌေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဇာတိယာ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ သတ္ထာဒိနာ အပနီတမံသေန ဩဋ္ဌေန သမန္နာဂတော။ ဧဠမုခေါတိ နိစ္စပဂ္ဃရိတလာလာမုခေါ။

ဘိန္နဂလောတိ အဝနတဂတော။ ဘိန္နဥရောတိ အတိနိန္နဥရမဇ္ဈော။ ဧဝံ ဘိန္နပိဋ္ဌိပိ။ သဗ္ဗဉ္စေတန္တိ ‘‘ကစ္ဆုဂတ္တော’’တိအာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ဝိနိစ္ဆယော ကုဋ္ဌာဒီသု ဝုတ္တော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဝိနိစ္ဆယော’’တိအာဒိ။

ဝါတဏ္ဍိကောတိ အဏ္ဍဝါတရောဂေန ဥဒ္ဓုတဗီဇဏ္ဍကောသေန သမန္နာဂတော၊ ယဿ နိဝါသနေန ပဋိစ္ဆန္နမ္ပိ ဥန္နတံ ပကာသတိ၊ သောဝ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဝိကဋောတိ တိရိယံဂမနပါဒေါ၊ ယဿ စင်္ကမတော ဇာဏုကာ ဗဟိ နိဂစ္ဆန္တိ။ ပဏှောတိ ပစ္ဆတော ပရိဝတ္တနကပါဒေါ၊ ယဿ စင်္ကမတော ဇာဏုကာ အန္တော ပဝိသန္တိ။ မဟာဇင်္ဃောတိ ထူလဇင်္ဃော။ မဟာပါဒေါတိ မဟန္တေန ပါဒတလေန ယုတ္တော။ ပါဒဝေမဇ္ဈေတိ ပိဋ္ဌိပါဒဝေမဇ္ဈေ၊ ဧတေန အဂ္ဂပါဒေါ စ ပဏှိ စ သဒိသောတိ ဒဿေတိ။

မဇ္ဈေ သင်္ကုဋိတပါဒတ္တာတိ ကုဏ္ဍပါဒတာယ ကာရဏဝိဘာဝနံ။ အဂ္ဂေ သင်္ကုဋိတပါဒတ္တာတိ ကုဏ္ဍပါဒတာယ သကုဏပါဒဿေဝ ဂမနဝိဘာဝနံ။ ပိဋ္ဌိပါဒဂ္ဂေန စင်္ကမန္တောတိ ‘‘ပါဒဿ ဗာဟိရန္တေနာတိ ¶ စ အဗ္ဘန္တရန္တေနာ’’တိ စ ဣဒံ ပါဒတလဿ ဥဘောဟိ ပရိယန္တေဟိ စင်္ကမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

မမ္မနန္တိ ဌာနကရဏဝိသုဒ္ဓိယာ အဘာဝေန အယုတ္တက္ခရဝစနံ။ ဝစနာနုကရဏေန ဟိ သော မမ္မနော ဝုတ္တော။ ယော စ ကရဏသမ္ပန္နောပိ ဧကမေဝက္ခရံ ဟိက္ကာရဗဟုသော ဝဒတိ၊ သောပိ ဣဓေဝ သင်္ဂယှတိ။ ယော ဝါ ပန ဟိက္ကံ နိဂ္ဂဟေတွာပိ အနာမေဍိတက္ခရမေဝ သိလိဋ္ဌဝစနံ ဝတ္တုံ သမတ္ထော၊ သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

အာပတ္တိတော န မုစ္စတီတိ ဉတွာ ကရောန္တောဝ န မုစ္စတိ။ ဇီဝိတန္တရာယာဒိအာပဒါသု အရုစိယာ ကာယသာမဂ္ဂိံ ဒေန္တဿ အနာပတ္တိ။ အပ္ပတ္တော ဩသာရဏန္တိ ဩသာရဏာယ အနရဟောတိ အတ္ထော။

ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂၀။ နိဿယပဋိသံယုတ္တဝတ္ထူသု ¶ ဘိက္ခူဟိ သမာနော ဘာဂေါ ဒိဋ္ဌိသီလာဒိဂုဏကောဋ္ဌာသော အဿာတိ ဘိက္ခုသဘာဂေါ၊ တဿ ဘာဝေါ ဘိက္ခုသဘာဂတာ။

အလဇ္ဇိနိဿယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂၁။ နိဿယကရဏီယောတိ ဧတ္ထ နိဿယဂ္ဂဟဏံ နိဿယော၊ သော ကရဏီယော ယဿာတိ ဝိသေသနဿ ပရနိပါတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိဿမေန္တော ဝါ…ပေ… အနာပတ္တီတိ ဂမနသဥဿာဟတာယ တထာ ဝသန္တောပိ အဒ္ဓိကော ဧဝ၊ တတ္ထ နိဿယဒါယကေ အသတိ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေန စ ပရိဿမာဒိအဘာဝေ သေနာသနာဒိသမ္ပဒံ ပဋိစ္စ ဝသတော အာပတ္တီတိ ဒဿေတိ။ တဉ္စ အဂမနပစ္စယာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အာပဇ္ဇတီတိ ဝဒန္တိ။ စီဝရရဇနာဒိကိစ္စတ္ထာယ ဂရူဟိ ပေသိတဿာပိ ကိစ္စပရိယောသာနမေဝ ဝသိတဗ္ဗံ၊ န တတော ပရံ။ ဂရူဟိပိ တာဝကာလိကကိစ္စတ္ထမေဝ ပေသလဒဟရာ ပေသိတဗ္ဗာ၊ န နိစ္စကာလကိစ္စတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘နာဝါယ ဂစ္ဆန္တဿ…ပေ… အနာပတ္တီ’’တိ ¶ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝရူပံ အဝိဓေယျတံ ဝိနာ နိဿယဒါယကရဟိတဋ္ဌာနေ ဝဿံ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တဿ နိဿာယာတိ တံ နိဿာယ။ အာသာဠှီမာသေ…ပေ… တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ပန သစေပိ ‘‘အသုကော ထေရော ဧတ္ထ အာဂမိဿတိ အာဂမိဿတီ’’တိ အာဂမေန္တဿေဝ ဝဿူပနာယိကဒိဝသော ဟောတိ။ ဟောတု၊ ဝသိတဋ္ဌာနေ ဝဿံ အနုပဂမ္မ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ ဒူရေပိ တတ္ထ ဂန္တွာ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။

၁၂၂။ ဂေါတ္တေနပီတိ ‘‘အာယသ္မတော ပိပ္ပလိဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဧဝံ နာမံ အဝတွာ ဂေါတ္တနာမေနပီတိ အတ္ထော၊ တေန ‘‘ကောနာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ ပုဋ္ဌေန ဂေါတ္တနာမေန ‘‘အာယသ္မာ ကဿပေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ တသ္မာ အညမ္ပိ ကိဉ္စိ တဿ နာမံ ပသိဒ္ဓံ၊ တသ္မိံ ဝါ ခဏေ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ နာမံ ပညာပိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဂဟေတွာပိ အနုဿာဝနာ ကာတဗ္ဗာ။ ယထာ ¶ ဥပဇ္ဈာယဿ၊ ဧဝံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿပိ ဂေါတ္တာဒိနာမေန၊ တင်္ခဏိကနာမေန စ အနုဿာဝနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မိမ္ပိ ခဏေ ‘‘အယံ တိဿော’’တိ ဝါ ‘‘နာဂေါ’’တိ ဝါ နာမံ ကရောန္တေဟိ အနုသာသကသမ္မုတိတော ပဌမမေဝ ကာတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ကတွာပိ အန္တရာယိကဓမ္မာနုသာသနပုစ္ဆနကာလေသု ‘‘ကိန္နာမောသိ၊ အဟံ ဘန္တေ နာဂေါ နာမ၊ ကောနာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဥပဇ္ဈာယော မေ ဘန္တေ တိဿော နာမာ’’တိအာဒိနာ ဝိညာပေန္တေန ဥဘိန္နမ္ပိ စိတ္တေ ‘‘မမေဒံ နာမ’’န္တိ ယထာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဝိညာပေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန တသ္မိံ ခဏေ ပကတိနာမေန ဝတွာ ပစ္ဆာ တိဿ-နာမာဒိအပုဗ္ဗနာမေန အနုဿာဝေတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။

တတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဥပဇ္ဈာယဿေဝ နာမံ အဂ္ဂဟေတွာ ယေန ကေနစိ နာမေန ‘‘တိဿဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိအာဒိနာပိ ပုဂ္ဂလေ ပရာမဋ္ဌေ ကမ္မံ သုကတမေဝ ဟောတိ အနုပဇ္ဈာယကာဒီနံ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ဝိယ ဥပဇ္ဈာယဿ အဘာဝေပိ အဘဗ္ဗတ္တေပိ ကမ္မဝါစာယ ပုဂ္ဂလေ ပရာမဋ္ဌေ ကမ္မဿ သိဇ္ဈနတော။ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ပန ယထာသကံ နာမံ ဝိနာ အညေန နာမေန အနုဿာဝိတေ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ၊ သော အနုပသမ္ပန္နောဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ဌိတော အညော အနုပသမ္ပန္နော ဝိယ ဂဟိတနာမဿ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလဿ တတ္ထ အဘာဝါ၊ ဧတဿ စ နာမဿ အနုဿာဝနာယ အဝုတ္တတ္တာ။ တသ္မာ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ပကတိနာမံ ပရိဝတ္တေတွာ အနုပုဗ္ဗေန နာဂါဒိနာမေန အနုဿာဝေတုကာမေန ပဋိကစ္စေဝ ‘‘တွံ နာဂေါ’’တိအာဒိနာ ဝိညာပေတွာ အနုသာသနအန္တရာယိကဓမ္မပုစ္ဆနက္ခဏေသုပိ တဿ စ သင်္ဃဿ စ ယထာ ပါကဋံ ဟောတိ၊ တထာ ပကာသေတွာဝ နာဂါဒိနာမေန အနုဿာဝေတဗ္ဗံ။ ဧကဿ ဗဟူနိ နာမာနိ ဟောန္တိ၊ တေသု ဧကံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယံ ¶ ပန ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဥပဇ္ဈာယာနံ ဧကတ္ထ ဂဟိတံ နာမံ၊ တဒေဝ ဉတ္တိယာ၊ သဗ္ဗတ္ထ အနုဿာဝနာသု စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဂဟိတတော ဟိ အညသ္မိံ ဂဟိတေ ဗျဉ္ဇနံ ဘိန္နံ နာမ ဟောတိ၊ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတိ။ အတ္ထတော၊ ဟိ ဗျဉ္ဇနတော စ အဘိန္နာ ဧဝ ဉတ္တိ၊ အနုဿာဝနာ စ ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဥပဇ္ဈာယနာမဿ ပန ပုရတော ‘‘အာယသ္မတော တိဿဿာ’’တိအာဒိနာ အာယသ္မန္တ-ပဒံ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတွာပိ အနုဿာဝေတိ၊ တထာ အယောဇိတေပိ ဒေါသော နတ္ထိ။

ပါဠိယံ ပန ကိဉ္စာပိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော’’တိ ပစ္ဆတော ‘‘အာယသ္မတော’’တိ ပဒံ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ‘‘အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အတ္ထကုသလော’’တိအာဒိနာ ¶ နာမဿ ပုရတော အာယသ္မန္တ-ပဒယောဂဿ ဒဿနတော ပုရတောဝ ပယောဂေါ ယုတ္တတရော။ တဉ္စ ဧကတ္ထ ယောဇေတွာ အညတ္ထ အယောဇိတေပိ ဧကတ္ထ ပုရတော ယောဇေတွာ အညတ္ထ ပစ္ဆတော ယောဇနေပိ သာဝနာယ ဟာပနံ နာမ န ဟောတိ နာမဿ အဟာပိတတ္တာ။ တေနေဝ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော’’တိ ဧကတ္ထ ယောဇေတွာ ‘‘ဣတ္ထန္နာမေန ဥပဇ္ဈာယေနာ’’တိအာဒီသု ‘‘အာယသ္မတော’’တိ န ယောဇိတန္တိ ဝဒန္တိ။ တဉ္စ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ၊ တထာပိ သဗ္ဗဋ္ဌာနေပိ ဧကေနေဝ ပကာရေန ယောဇေတွာ ဧဝ ဝါ အယောဇေတွာ ဝါ အနုဿာဝနံ ပသတ္ထတရန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဂမိကာဒိနိဿယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒွေဥပသမ္ပဒါပေက္ခာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၃။ ဧကတော သဟေဝ ဧကသ္မိံ ခဏေ အနုဿာဝနံ ဧတေသန္တိ ဧကာနုဿာဝနာ၊ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ၊ ဧတေ ဧကာနုဿာဝနေ ကာတုံ။ တေနာဟ ‘‘ဧကာနုဿာဝနေ ကာတု’’န္တိ၊ ဣဒဉ္စ ဧကံ ပဒံ ဝိဘတ္တိအလောပေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကေန ဝါတိ ဒွိန္နမ္ပိ ဧကသ္မိံ ခဏေ ဧကာယ ဧဝ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနေ ဧကေနာစရိယေနာတိ အတ္ထော။ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော စ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော စ အာယသ္မတော သင်္ဃရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိအာဒိနာ နယေန ဧကေန အာစရိယေန ဒွိန္နံ ဧကသ္မိံ ခဏေ အနုဿာဝနနယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣမိနာဝ နယေန တိဏ္ဏမ္ပိ ဧကေန အာစရိယေန ဧကက္ခဏေ အနုဿာဝနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပုရိမနယေနေဝ ဧကတော အနုဿာဝနေ ကာတုန္တိ ‘‘ဧကေန ဧကဿ၊ အညေန ဣတရဿာ’’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဒွိန္နံ ဒွီဟိ ဝါ၊ တိဏ္ဏံ တီဟိ ဝါ အာစရိယေဟိ၊ ဧကကေန ဝါ အာစရိယေန တယောပိ ဧကတော အနုဿာဝနေ ကာတုန္တိ အတ္ထော၊ တဉ္စ ခေါ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေန။ ‘‘န တွေဝ နာနုပဇ္ဈာယေနာ’’တိ ဣဒံ ဧကေန အာစရိယေန ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ ဥပဇ္ဈာယေဟိ ¶ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခေ ဧကက္ခဏေ ဧကာယ အနုဿာဝနာယ ဧကာနုဿာဝနေ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ပဋိက္ခေပပဒံ။ န ပန နာနာစရိယေဟိ နာနုပဇ္ဈာယေဟိ တယော ဧကာနုဿာဝနေ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘သစေ ပန နာနာစရိယာ နာနုပဇ္ဈာယာ…ပေ… ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ယဉ္စေတ္ထ ¶ ‘‘တိဿတ္ထေရော သုမနတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ သုမနတ္ထေရော တိဿတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိက’’န္တိ ဧဝံ ဥပဇ္ဈာယေဟိ အညမညံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ အနုဿာဝနကရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ တသ္မာ သစေ တိဿတ္ထေရော သုမနတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ သုမနတ္ထေရော နန္ဒတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အနုဿာဝေတိ၊ အညမညဉ္စ ဂဏပူရကာ ဟောန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ သစေ ပန ဥပဇ္ဈာယော သယမေဝ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အနုဿာဝေတီတိ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ ကမ္မံ သုကတမေဝ ဟောတိ။ အနုပဇ္ဈာယကဿပိ ယေန ကေနစိ အနုဿာဝိတေ ဥပသမ္ပဒါ ဟောတိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန သဥပဇ္ဈာယကဿ ဥပဇ္ဈာယေနေဝ အနုဿာဝနေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ နဝဋ္ဋနပက္ခံ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။

ဒွေဥပသမ္ပဒါပေက္ခာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂၆။ ဥပဇ္ဈာတိ ဥပဇ္ဈာယ-သဒ္ဒသမာနတ္ထော အာကာရန္တော ဥပဇ္ဈာသဒ္ဒေါတိ ဒဿေတိ။ ဥပဇ္ဈာယ-သဒ္ဒေါ ဧဝ ဝါ ဥပဇ္ဈာ ဥပယောဂပစ္စတ္တဝစနေသု ယ-ကာရလောပံ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တော ကရဏဝစနာဒီသု ဥပဇ္ဈာ-သဒ္ဒဿ ပယောဂါဘာဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ သမ္မန္နိတဗ္ဗန္တိ အတ္တနာဝ ကတ္တုဘူတေန ကရဏဘူတေန အတ္တာနမေဝ ကမ္မဘူတံ ပတိ သမ္မနနကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ။ အတ္တာနန္တိ ဝါ ပစ္စတ္တေ ဥပယောဂဝစနံ၊ အတ္တနာဝ အတ္တာ သမ္မန္နိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ န ကေဝလဉ္စ ဧတ္ထေဝ၊ အညတြာပိ တေရသသမ္မုတိအာဒီသု ဣမိနာဝ လက္ခဏေန အတ္တနာဝ အတ္တာ သမ္မန္နိတဗ္ဗောဝ။ အပိစ သယံ ကမ္မာရဟတ္တာ အတ္တာနံ မုဉ္စိတွာ စတုဝဂ္ဂါဒိကော ဂဏော သဗ္ဗတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။

သစ္စကာလောတိ ‘‘နိဂူဟိဿာမီ’’တိ ဝဉ္စနံ ပဟာယ သစ္စဿေဝ တေ ဣစ္ဆိတဗ္ဗကာလော။ ဘူတကာလောတိ ဝဉ္စနာယ အဘာဝေပိ မနုဿတ္တာဒိဝတ္ထုနော ဘူတတာယ အဝဿံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗကာလော၊ ဣတရထာ ကမ္မကောပါဒိအန္တရာယော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ မင်္ကူတိ အဓောမုခေါ။ ဥဒ္ဓရတူတိ အနုပသမ္ပန္နဘာဝတော ဥပသမ္ပတ္တိယံ ပတိဋ္ဌပေတူတိ အတ္ထော။

သဗ္ဗကမ္မဝါစာသု ¶ အတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ပနေတ္ထ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဝါစာယ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – သုဏာတူတိ သဝနာဏတ္တိယံ ပဌမပုရိသေကဝစနံ။ တဉ္စ ¶ ကိဉ္စာပိ ယော သင်္ဃော သဝနကိရိယာယ နိယောဇီယတိ၊ တဿ သမ္မုခတ္တာ ‘‘သုဏာဟီ’’တိ မဇ္ဈိမပုရိသေကဝစနေန ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တထာပိ ယသ္မာ သင်္ဃ-သဒ္ဒသန္နိဓာနေ ပဌမပုရိသပယောဂေါဝ သဒ္ဒဝိဓူဟိ သမာစိဏ္ဏော ဘဂဝန္တအာယသ္မန္တာဒိသဒ္ဒသန္နိဓာနေသု ဝိယ ‘‘အဓိဝါသေတု မေ ဘဝံ ဂေါတမော (ပါရာ။ ၂၂)။ ဧတဿ သုဂတ ကာလော၊ ယံ ဘဂဝါ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေယျ (ပါရာ။ ၂၁)။ ပက္ကမတာယသ္မာ (ပါရာ။ ၄၃၆)။ သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ တသ္မာ ဣဓ ပဌမပုရိသပယောဂေါ ကတော။ အထ ဝါ ဂါရဝဝသေနေဝေတံ ဝုတ္တံ။ ဂရုဋ္ဌာနီယေသု ဟိ ဂါရဝဝသေန မဇ္ဈိမပုရိသပယောဂုပ္ပတ္တိယမ္ပိ ပဌမပုရိသပယောဂံ ပယုဇ္ဇန္တိ ‘‘ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၆၆၊ မ။ နိ။ ၂။၃၃၈၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၇၂၊ မဟာဝ။ ၈) ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဘန္တေ၊ အာဝုသောတိ သဒ္ဒေ အပေက္ခိတွာ ဣဓ ပဌမပုရိသပယောဂေါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ‘‘အာစရိယော မေ ဘန္တေ ဟောဟိ၊ (မဟာဝ။ ၇၇) ဣင်္ဃာဝုသော ဥပါလိ၊ ဣမံ ပဗ္ဗဇိတံ အနုယုဉ္ဇာဟီ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၅၁၇) တပ္ပယောဂေပိ မဇ္ဈိမပုရိသပယောဂဿေဝ ဒဿနတော။

မေတိ ယော သာဝေတိ၊ တဿ အတ္တနိဒ္ဒေသေ သာမိဝစနံ။ ဘန္တေတိ အာလပနတ္ထေ ဝုဍ္ဎေသု သဂါရဝဝစနံ။ ‘‘အာဝုသော’’တိ ပဒံ ပန နဝကေသု။ တဒုဘယမ္ပိ နိပါတော ‘‘တုမှေ ဘန္တေ၊ တုမှေ အာဝုသော’’တိ ဗဟူသုပိ သမာနရူပတ္တာ။ သင်္ဃောတိ အဝိသေသတော စတုဝဂ္ဂါဒိကေ ပကတတ္တပုဂ္ဂလသမူဟေ ဝတ္တတိ။ ဣဓ ပန ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ပဉ္စဝဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ၊ မဇ္ဈိမေသု ဇနပဒေသု ဒသဝဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ သင်္ဃောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တတြာယံ ပိဏ္ဍတ္ထော – ဘန္တေ၊ သင်္ဃော မမ ဝစနံ သုဏာတူတိ။ ဣဒဉ္စ နဝကတရေန ဝတ္တဗ္ဗဝစနံ။ သစေ ပန အနုဿာဝကော သဗ္ဗေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ၊ ‘‘သုဏာတု မေ၊ အာဝုသော၊ သင်္ဃော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သောပိ စေ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝဒေယျ၊ နဝကတရော ဝါ ‘‘အာဝုသော’’တိ၊ ကမ္မကောပေါ နတ္ထိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဧကတ္ထ ‘အာဝုသော’တိ ဝတွာ အညတ္ထ ‘ဘန္တေ’တိ ဝုတ္တေပိ နတ္ထိ ဒေါသော ဥဘယေနာပိ အာလပနဿ သိဇ္ဈနတော’’တိ ဝဒန္တိ။

ဣဒါနိ ယမတ္ထံ ဉာပေတုကာမော ‘‘သုဏာတူ’’တိ သင်္ဃံ သဝနေ နိယောဇေတိ၊ တံ ဉာပေန္တော ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အယန္တိ ¶ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ဟတ္ထပါသေ သန္နိဟိတဘာဝဒဿနံ။ တေန စ ဟတ္ထပါသေ ဌိတဿေဝ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတီတိ သိဇ္ဈတိ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌိတဿ ‘‘အယ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗတော။ တေနေဝ အနုသာသကသမ္မုတိယံ သော ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌိတတ္တာ ‘‘အယ’’န္တိ န ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော အနုပသမ္ပန္နော ဟတ္ထပါသေ ဌပေတဗ္ဗော။ အယံ ဣတ္ထန္နာမောတိ အယံ-သဒ္ဒေါ စ အဝဿံ ပယုဇ္ဇိတဗ္ဗော။ သော စ ဣမသ္မိံ ပဌမနာမပယောဂေ ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ ¶ ။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော’’တိ ဣဒံ အနိယမတော တဿ နာမဒဿနံ။ ဥဘယေနပိ အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတောတိအာဒိနာမံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဘိန္နာဓိကရဏဝိသယေ ဗဟုဗ္ဗီဟိသမအာသော၊ ဥပသမ္ပဒံ မေ သင်္ဃော အပေက္ခမာနောတိ အတ္ထော။ တဿ စ ဥပဇ္ဈာယတံ သမင်္ဂိဘာဝေန ဒဿေတုံ ‘‘ဣတ္ထန္နမဿ အာယသ္မတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေန ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာယသ္မတော ဓမ္မရက္ခိတဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဘူတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန နာမယောဇနာယ သဟ အတ္ထော ဒဿိတောတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အာယသ္မတော’’တိ ပဒံ အဝတွာပိ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဓမ္မရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘ဣတ္ထန္နာမေန ဥပဇ္ဈာယေနာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘အာယသ္မတော’’တိ ပဒံ န ဝုတ္တံ။ ယဉ္စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

နနု စေတ္ထ ဥပဇ္ဈာယောပိ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော ဝိယ ဟတ္ထပါသေ ဌိတော ဧဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ အထ ကသ္မာ ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဣမဿ ဣတ္ထန္နာမဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဧဝံ ဥပဇ္ဈာယပရာမသနေပိ ဣမ-သဒ္ဒဿ ပယောဂေါ န ကတောတိ? နာယံ ဝိရောဓော ဥပဇ္ဈာယဿ အဘာဝေပိ ကမ္မကောပါဘာဝတော။ ကေဝလဉှိ ကမ္မနိပ္ဖတ္တိယာ သန္တပဒဝသေန အဝိဇ္ဇမာနဿပိ ဥပဇ္ဈာယဿ နာမကိတ္တနံ အနုပဇ္ဈာယဿ ဥပသမ္ပဒါဒီသုပိ ကရီယတိ။ တသ္မာ ဥပဇ္ဈာယဿ အသန္နိဟိတတာယပိ တပ္ပရာမသနမတ္တေနေဝ ကမ္မသိဒ္ဓိတော ‘‘ဣမဿာ’’တိ နိဒ္ဒိသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ပရိသုဒ္ဓါ အန္တရာယိကေဟိ ဓမ္မေဟီတိ အဘဗ္ဗတာဒိကေဟိ ဥပသမ္ပဒါယ အဝတ္ထုကရေဟိ စေဝ ပဉ္စာဗာဓဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒီဟိ စ အာပတ္တိမတ္တကရေဟိ အန္တရာယိကေဟိ သဘာဝေဟိ ပရိမုတ္တော။ ဧဝံ ဝုတ္တော ဧဝ စ အာပတ္တိမတ္တကရေဟိ ပဉ္စာဗာဓာဒီဟိ အပရိမုတ္တဿပိ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိ၊ နာညထာ။ ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရန္တိ ပရိပုဏ္ဏမဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ပတ္တစီဝရံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဧဝ အပတ္တစီဝရဿာပိ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိ၊ နာညထာ။ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတီတိ ¶ ‘‘သင်္ဃံ၊ ဘန္တေ၊ ဥပသမ္ပဒံ ယာစာမီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၇၁၊ ၁၂၆) ယာစိတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ တေန သင်္ဃေ အယာစိတေပိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော သင်္ဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဧဝ ကမ္မံ အဝိပန္နံ ဟောတိ၊ နာညထာ။ ဥပဇ္ဈာယေနာတိ ဥပဇ္ဈာယေန ကရဏဘူတေန ဣတ္ထန္နာမံ ဥပဇ္ဈာယံ ကတွာ ကမ္မဘူတံ ဥပသမ္ပဒံ ဒါတုံ နိပ္ဖာဒေတုံ ကတ္တုဘူတံ သင်္ဃံ ယာစတီတိ အတ္ထော။ ယာစဓာတုနော ပန ဒွိကမ္မကတ္တာ ‘‘သင်္ဃံ၊ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ ဒွေ ကမ္မပဒါနိ ဝုတ္တာနိ။

ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လန္တိ ဧတ္ထ ပတ္တော ကာလော ဣမဿာတိ ပတ္တကာလံ၊ အပလောကနာဒိစတုဗ္ဗိဓသင်္ဃကမ္မံ၊ တဒေဝ သကတ္ထေ ယ-ပစ္စယေန ‘‘ပတ္တကလ္လ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန ဉတ္တိစတုတ္ထဥပသမ္ပဒါကမ္မံ အဓိပ္ပေတံ၊ တံ ကာတုံ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ ဇာတံ။ ယဒီတိ အနုမတိဂဟဏဝသေန ကမ္မဿ ¶ ပတ္တကလ္လတံ ဉာပေတိ။ ယော ဟိ ကောစိ တတ္ထ အပတ္တကလ္လတံ မညိဿတိ၊ သော ဝက္ခတိ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ သန္ဓာယ အနုဿာဝနာသု ‘‘ယဿာယသ္မတော ခမတိ…ပေ… သော ဘာသေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၇) ဝုတ္တံ။ တံ ပနေတံ ပတ္တကလ္လံ ဝတ္ထုသမ္ပဒါ၊ အန္တရာယိကေဟိ ဓမ္မေဟိ စဿ ပရိသုဒ္ဓတာ၊ သီမာသမ္ပဒါ၊ ပရိသသမ္ပဒါ၊ ပုဗ္ဗကိစ္စနိဋ္ဌာပနန္တိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတံ။

တတ္ထ ဝတ္ထုသမ္ပဒါ နာမ ယထာဝုတ္တေဟိ ဧကာဒသဟိ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေဟိ စေဝ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နေဟိ စ အညော ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော အနုပသမ္ပန္နဘူတော မနုဿပုရိသော၊ ဧတသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ သတိ ဧဝ ဣဒံ သင်္ဃဿ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ နာသတိ။ ကတဉ္စ ကုပ္ပမေဝ ဟောတိ။

အန္တရာယိကေဟိ ဓမ္မေဟိ စဿ ပရိသုဒ္ဓတာ နာမ ယထာဝုတ္တဿေဝ ဥပသမ္ပဒါဝတ္ထုဘူတဿ ပုဂ္ဂလဿ ယေ ဣမေ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တာ ပဉ္စာဗာဓဖုဋ္ဌတာဒယော မာတာပိတူဟိ အနနုညာတတာပရိယောသာနာ စေဝ ဟတ္ထစ္ဆိန္နတာဒယော စ ဒေါသဓမ္မာ ကာရကသင်္ဃဿ အာပတ္တာဒိအန္တရာယဟေတုတာယ ‘‘အန္တရာယိကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ တေဟိ အန္တရာယိကေဟိ ဒေါသဓမ္မေဟိ ပရိမုတ္တတ္တာ၊ ဣမိဿာ စ သတိ ဧဝ ဣဒံ ကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ နာသတိ။ ကတံ ပန ကမ္မံ သုကတမေဝ ဟောတိ ဌပေတွာ ဦနဝီသတိဝဿပုဂ္ဂလံ။

သီမာသမ္ပဒါ ¶ ပန ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၁၄၇-၁၄၈) ဝက္ခမာနနယေန သဗ္ဗဒေါသဝိရဟိတာယ ဗဒ္ဓါဗဒ္ဓဝသေန ဒုဝိဓာယ သီမာယ ဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တာဒိသာယ ဟိ သီမာယ သတိ ဧဝ ဣဒံ ကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ နာသတိ။ ကတဉ္စ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတိ။

ပရိသသမ္ပဒါ ပန ယေ ဣမေ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဿ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ကမ္မပ္ပတ္တာ ဒသဟိ ဝါ ပဉ္စဟိ ဝါ အနူနာ ပါရာဇိကံ အနာပန္နာ၊ အနုက္ခိတ္တာ စ သမာနသံဝါသကာ ဘိက္ခူ၊ တေသံ ဧကသီမာယံ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဌာနံ၊ ဆန္ဒာရဟာနဉ္စ ဆန္ဒဿ အာနယနံ၊ သမ္မုခီဘူတာနဉ္စ အပ္ပဋိက္ကောသနံ၊ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခရဟိတာနံ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ ပဋိက္ခိတ္တာနံ ဂဟဋ္ဌာဒိအနဥပသမ္ပန္နာနဉ္စေဝ ပါရာဇိကုက္ခိတ္တကနာနာသံဝါသကဘိက္ခုနီနဉ္စ ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂလာနံ သင်္ဃဿ ဟတ္ထပါသေ အဘာဝေါ စာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတာ။ ဧဝရူပါယ စ ပရိသသမ္ပဒါယ သတိ ဧဝ ဣဒံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ နာသတိ။ တတ္ထ ပုရိမာနံ တိဏ္ဏံ အင်္ဂါနံ အညတရဿပိ အဘာဝေ ကတံ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတိ၊ န ပစ္ဆိမဿ။

ပုဗ္ဗကိစ္စနိဋ္ဌာပနံ ¶ နာမ ယာနိမာနိ ‘‘ပဌမံ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ပါဠိယံ ဝုတ္တာနိ ‘‘ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပနံ၊ ပတ္တစီဝရာစိက္ခနံ၊ တတော တံ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌပေတွာ အနုသာသကသမ္မုတိကမ္မကရဏံ၊ သမ္မတေန စ ဂန္တွာ အနုသာသနံ၊ တေန စ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ သင်္ဃဿ ဉာပေတွာ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခံ ‘အာဂစ္ဆာဟီ’တိ ဟတ္ထပါသေ ဧဝ အဗ္ဘာနံ၊ တေန စ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာ ဥပသမ္ပဒါယာစာပနံ၊ တတော အန္တရာယိကဓမ္မပုစ္ဆကသမ္မုတိကရဏံ၊ သမ္မတေန စ ပုစ္ဆန’’န္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပုဗ္ဗကိစ္စာနိ၊ တေသံ သဗ္ဗေသံ ယာထာဝတော ကရဏေန နိဋ္ဌာပနံ။ ဧတသ္မိဉ္စ ပုဗ္ဗကမ္မနိဋ္ဌာပနေ သတိ ဧဝ ဣဒံ သင်္ဃဿ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ နာသတိ။ ဧတေသု ပန ပုဗ္ဗကမ္မေသု အကတေသုပိ ကတံ ကမ္မံ ယထာဝုတ္တဝတ္ထုသမ္ပတ္တိအာဒီသု ဝိဇ္ဇမာနေသု အကုပ္ပမေဝ ဟောတိ။ တဒေဝမေတ္ထ ပတ္တကလ္လံ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာဝ နယေန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု၊ ဝက္ခမာနေသု စ သဗ္ဗေသု ကမ္မေသု ပတ္တကလ္လတာ ယထာရဟံ ယောဇေတွာ ဉာတဗ္ဗာ။

ဣတ္ထန္နာမံ ¶ ဥပသမ္ပာဒေယျာတိ ဥပသမ္ပဒါနိပ္ဖာဒနေန တံသမင်္ဂိံ ကရေယျ ကရောတူတိ ပတ္ထနာယံ၊ ဝိဓိမှိ ဝါ ဣဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ‘‘ဒေဝဒတ္တံ သုခါပေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ သုခမဿ နိပ္ဖာဒေတွာ တံ သုခသမင်္ဂိနံ ကရေယျာတိ အတ္ထော ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဥပသမ္ပဒမဿ နိပ္ဖာဒေတွာ တံ ဥပသမ္ပဒါသမင်္ဂိနံ ကရေယျာတိ အတ္ထော။ ပယောဇကဗျာပါရေ စေတံ ယထာ သုခယန္တံ ကဉ္စိ သုဒ္ဓကတ္တာရံ ကောစိ ဟေတုကတ္တာ သုခဟေတုနိပ္ဖာဒနေန သုခါပေယျာတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဥပသမ္ပဇ္ဇန္တံ သုဒ္ဓကတ္တာရံ ပုဂ္ဂလံ ဟေတုကတ္တုဘူတော သင်္ဃော ဥပသမ္ပဒါဟေတုနိပ္ဖာဒနေန ဥပသမ္ပာဒေယျာတိ ဝုတ္တော။ ဧတေန စ သုခံ ဝိယ သုခဒါယကေန သင်္ဃေန ပုဂ္ဂလဿ ဒိယျမာနာ တထာပဝတ္တပရမတ္ထဓမ္မေ ဥပါဒါယ အရိယဇနပညတ္တာ ဥပသမ္ပဒါ နာမ သမ္မုတိသစ္စတာ အတ္ထီတိ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော သင်္ဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပရိဝါသာဒီသု ဝိယ ယာစနာနုဂုဏံ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဥပသမ္ပဒံ ဒဒေယျာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ ဥပသမ္ပာဒေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣဒံ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ဒါနေ အသင်္ဂဟေတွာ ကမ္မလက္ခဏေ ဧဝ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမိနာ နယေန ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ ဥပသမ္ပန္နော သင်္ဃေနာ’’တိ ဧတ္ထာပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ ဝတ္တမာနကာလအတီတကာလဝသေန၊ ဣဓ ပန အနာမဋ္ဌကာလဝသေနာတိ ဧတ္တကမေဝ ဝိသေသော။

ဧသာ ဉတ္တီတိ ‘‘သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တဉာပနာ ဧသာ။ ဣဒဉ္စ အနုဿာဝနာနမ္ပိ သဗ္ဘာဝသူစနတ္ထံ ဝုစ္စတိ။ အဝဿဉ္စေတံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ၊ ဉတ္တိကမ္မေ ဧဝ တံ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပန ယျ-ကာရေ ဝုတ္တမတ္တေ ဧဝ ဉတ္တိကမ္မံ နိဋ္ဌိတံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ခမတီတိ ရုစ္စတိ။ ဥပသမ္ပဒါတိ သင်္ဃေန ဒိယျမာနာ နိပ္ဖာဒိယမာနာ ဥပသမ္ပဒါ ယဿ ခမတိ။ သော တုဏှဿာတိ ယောဇနာ။ တုဏှီတိ ¶ စ အကထနတ္ထေ နိပါတော၊ အကထနကော အဿ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ခမတိ သင်္ဃဿ ဣတ္ထန္နာမဿ ဥပသမ္ပဒါတိ ပကတေန သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘တသ္မာ တုဏှီ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘အာသီ’’တိ သေသော။ ယသ္မာ ‘‘ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝုစ္စမာနောပိ သင်္ဃော တုဏှီ နိရဝေါ အဟောသိ၊ တသ္မာ ခမတိ သင်္ဃဿာတိ အတ္ထော။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ပကာရေန။ တုဏှီဘာဝေနေဝေတံ သင်္ဃဿ ရုစ္စနဘာဝံ ဓာရယာမိ ဗုဇ္ဈာမိ ပဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပရိသမာပနတ္ထေ ကတော၊ သော စ ကမ္မဝါစာယ အနင်္ဂံ။ တသ္မာ အနုဿာဝကေန ‘‘ဓာရယာမီ’’တိ ဧတ္ထ မိ-ကာရပရိယောသာနမေဝ ¶ ဝတွာ နိဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ၊ ဣတိ-သဒ္ဒေါ န ပယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ ကမ္မဝါစာနမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥပသမ္ပဒါဝိဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂၈။ ဧကပေါရိသာ ဝါတိအာဒိ သတ္တာနံ သရီရစ္ဆာယံ ပါဒေဟိ မိနိတွာ ဇာနနပ္ပကာရဒဿနံ။ ဆသတ္တပဒပရမတာ ဟိ ဆာယာ ‘‘ပေါရိသာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒဉ္စ ဥတုပ္ပမာဏာစိက္ခနာဒိ စ အာဂန္တုကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝီမံသိတွာ ဝုဍ္ဎနဝဘာဝံ ဉတွာ ဝန္ဒနဝန္ဒာပနာဒိကရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧတိ အာဂစ္ဆတိ၊ ဂစ္ဆတိ စာတိ ဥတု၊ သောဝ ပမိယတေ အနေန သံဝစ္ဆရန္တိ ပမာဏန္တိ အာဟ ‘‘ဥတုယေဝ ဥတုပ္ပမာဏ’’န္တိ။ အပရိပုဏ္ဏာတိ ဥပသမ္ပဒါဒိဝသေန အပရိပုဏ္ဏာ။ ယဒိ ဥတုဝေမဇ္ဈေ ဥပသမ္ပာဒိတော၊ တဒါ တသ္မိံ ဥတုမှိ အဝသိဋ္ဌဒိဝသာစိက္ခနံ ‘‘ဒိဝသဘာဂါစိက္ခန’’န္တိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ယတ္တကေဟိ ဒိဝသေဟိ ယဿ ယော ဥတု အပရိပုဏ္ဏော၊ တေ ဒိဝသေ’’တိ။ တတ္ထ ယဿ တံ ခဏံ လဒ္ဓူပသမ္ပဒဿ ပုဂ္ဂလဿ သမ္ဗန္ဓီ ယော ဥတု ယတ္တကေဟိ ဒိဝသေဟိ အပရိပုဏ္ဏော၊ တေ ဒိဝသေတိ ယောဇနာ။

ဆာယာဒိကမေဝ သဗ္ဗံ သင်္ဂဟေတွာ ဂါယိတဗ္ဗတော ကထေတဗ္ဗတော သင်္ဂီတီတိ အာဟ ‘‘ဣဒမေဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧကတော ကတွာ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ တွံ ကိံ လဘသီတိ တွံ ဥပသမ္ပာဒနကာလေ ကတရဝဿံ၊ ကတရဥတုဉ္စ လဘသိ၊ ကတရသ္မိံ တေ ဥပသမ္ပဒါ လဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဝဿန္တိ ဝဿာနဥတု။ ဣဒဉ္စ သံဝစ္ဆရာစိက္ခနံ ဝိနာ ဝုတ္တမ္ပိ န ဉာယတီတိ ဣမိနာ ဥတုအာစိက္ခနေနေဝ သာသနဝဿေသု ဝါ ကလိယုဂဝဿာဒီသု ဝါ သဟဿိမေ ဝါ သတိမေ ဝါ အသုကံ ဥတုံ လဘာမီတိ ဒဿိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဆာယာ’’တိ ဣဒံ ပါဠိယံ အာဂတပဋိပါဋိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝတ္တဗ္ဗကမတော ပန ကလိယုဂဝဿာဒီသု သဗ္ဗဒေသပသိဒ္ဓေသု အသုကဝဿေ အသုကဥတုမှိ အသုကမာသေ ¶ အသုကေ ကဏှေ ဝါ သုက္ကေ ဝါ ပက္ခေ အသုကတိထိဝါရဝိသေသယုတ္တေ နက္ခတ္တေ ပုဗ္ဗဏှာဒိဒိဝသဘာဂေ ဧတ္တကေ ဆာယာပမာဏေ၊ နာဍိကာပမာဏေ ဝါ မယာ ဥပသမ္ပဒါ လဒ္ဓါတိ ဝဒေယျာသီတိ ဧဝံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣဒံ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂဟေတွာ အာဂန္တုကေဟိ ¶ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိံ ဉတွာ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ ကိဿ တွန္တိ ကိံ တွံ ဧတ္တကံ ကာလံ အကာသီတိ အတ္ထော။

၁၃၀။ ဥပသမ္ပဒံ ယာစီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ ယာစီတိ အတ္ထော။ ပဿိဿာမီတိ ဧတ္ထ ဝဒတီတိ သေသော၊ ဧဝံ ဥပရိပိ။ ‘‘ဩသာရေတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ ပုရိမော ဥက္ခိတ္တဘာဝေါ ဝိဗ္ဘမိတွာ ပုန လဒ္ဓူပသမ္ပဒမ္ပိ န မုဉ္စတိ။ တေန စ သမ္ဘုဉ္ဇနာဒီသုပိ ဘိက္ခူနံ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဒဿေတိ။ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေတိ ဧတ္ထ သဟသေယျာပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စာယမဓိပ္ပာယော – ယသ္မာ အယံ ဩသာရိတတ္တာ ပကတတ္တော၊ တသ္မာ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂါဒိပစ္စယေန ပါစိတ္တိယေနေတ္ထ အနာပတ္တီတိ။ ယော ပန အာပတ္တိဋ္ဌာနေ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိတာယ အာပတ္တိံ န ပဿတိ၊ တေနေဝ ပဋိကမ္မမ္ပိ န ကရောတိ၊ သော ယသ္မာ ဧတ္တာဝတာ အလဇ္ဇီ နာမ န ဟောတိ။ ပဏ္ဏတ္တိံ ဉတွာ ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တော ဧဝ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ ဟောတိ။ ‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ (ပရိ။ ၃၅၉) ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဧတ္ထ အလဇ္ဇိသမ္ဘောဂါဒိပစ္စယာ ဒုက္ကဋာပတ္တိနိယမော နတ္ထိ။ တေန သာပေတ္ထ အာပတ္တိ န ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယော ပနေတ္ထ ဣမံ အဓိပ္ပာယံ အသလ္လက္ခေန္တေန ကေနစိ ‘‘အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေ’’တိ ဣမိနာ ပါစိတ္တိယေန အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ အလဇ္ဇိသမ္ဘောဂပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ပန အာပဇ္ဇတိ ဧဝါတိ အာပတ္တိနိယမော ဝုတ္တော၊ သော အလဇ္ဇိတ္တေ သတိ ဧဝ ဝုတ္တော၊ နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၃၁။ ဝိနယမှီတိအာဒိဂါထာသု နိဂ္ဂဟာနန္တိ နိဂ္ဂဟကရဏေသု။ ပါပိစ္ဆေတိ ပါပပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟကရဏေသု၊ လဇ္ဇီနံ ပဂ္ဂဟေသု စ ပေသလာနံ သုခါဝဟေ မဟန္တေ ဝိနယမှိ ယထာ အတ္ထကာရီ အတ္ထာနုဂုဏံ ကရောန္တောဝ ယသ္မာ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇတိ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဥဒ္ဒါနံ ပဝက္ခာမီတိ သမ္ဗန္ဓယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

စတ္တာရောနိဿယာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

မဟာခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

သန္နိပါတာနုဇာနနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၃၂။ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ တရန္တိ ဩတရန္တိ ဧတ္ထာတိ တိတ္ထံ၊ လဒ္ဓိ။ ဣတောတိ သာသနလဒ္ဓိတော။

၁၃၅။ အာပဇ္ဇိတွာ ဝါ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဧတ္ထ ဒေသနာရောစနာနမ္ပိ သင်္ဂဟော။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝုဋ္ဌိတာ ဝါ ဒေသိတာ ဝါ အာရောစိတာ ဝါ အာပတ္တိ…ပေ… အသန္တီ နာမ ဟောတီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။

မနုဇေနာတိ အာသန္နေန သဟ။ ပရေတိ ဒူရဋ္ဌေပိ ပရပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ ဂိရံ နော စ ဘဏေယျာတိ ယောဇနာ။

‘‘အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၄) ဝုတ္တတ္တာ ဂရုကာပတ္တိပိ အာဝိကရဏမတ္တေန ဝုဋ္ဌာတီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ပရိဝါသာဒိဝိဓာနသုတ္တေဟိ ဝိရုဇ္ဈနတော။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယထာဘူတဉှိ အတ္တာနမာဝိကရောန္တံ ပေသလာ ဘိက္ခူ ‘‘အကာမာ ပရိဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနံ နိဿာယ အနိစ္ဆမာနမ္ပိ နံ ဥပါယေန ပရိဝါသာဒီနိ ဒတွာ အဝဿံ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာပေဿန္တိ၊ တတော တဿ အဝိပ္ပဋိသာရာဒီနံ ဝသေန ဖာသု ဟောတိ။ ပဌမံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသန္တိ နိဒါနုဒ္ဒေသံ ဒဿေတိ။ ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇမာနံ ပညာပေသီတိ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတံ၊ ပုဗ္ဗေ ပညတ္တမ္ပိ ပန ပါရာဇိကာဒိသိက္ခာပဒံ သဗ္ဗံ ဘဂဝါ ‘‘တတြိမေ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိအာဒိနာ ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒိဝသေန ဝိနယမာတိကံ ကတွာ နိဒါနုဒ္ဒေသေန သဟ သယမေဝ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ပညာပေသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဒေတံ သဗ္ဗမ္ပိ သန္ဓာယ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၃) ဝုတ္တံ။

၁၃၆။ ဧတံ ၃၄ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယသ္မိံ တသ္မိံ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါတိ ဧဝံ အတ္ထဇာတံ။

သန္နိပါတာနုဇာနနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃၈။ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ¶ ဒိသာယာ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ။ တဿံ ပန ဒိသာယံ နိမိတ္တေ အသတိ ယတ္ထ အတ္ထိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ပဌမံ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယ၊ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယာ’’တိအာဒိနာ သမန္တာ ဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌာနေသု နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ပုန ‘‘ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယာ’’တိ ပဌမကိတ္တိတံ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တီဟိ နိမိတ္တေဟိ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာယပိ သီမာယ သမ္မန္နိတဗ္ဗတော။ တိက္ခတ္တုံ သီမာမဏ္ဍလံ သမ္ဗန္ဓန္တေနာတိ ဝိနယဓရေန သယံ ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဌတွာ ကေဝလံ နိမိတ္တကိတ္တနဝစနေနေဝ သီမာမဏ္ဍလံ သမန္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဗန္ဓန္တေနာတိ အတ္ထော။ တံ တံ နိမိတ္တဋ္ဌာနံ အဂန္တွာပိ ဟိ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တိယောဇနပရမာယ သီမာယ သမန္တတော တိက္ခတ္တုံ အနုပရိဂမနဿ ဧကဒိဝသေန ဒုက္ကရတ္တာ ဝိနယဓရေန သယံ အဒိဋ္ဌမ္ပိ ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခူဟိ ယထာဝဝတ္ထိတံ နိမိတ္တံ ‘‘ပါသာဏော ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ ကေနစိ ဝုတ္တာနုသာရေန သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ကိတ္တေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။

သုဒ္ဓပံသုပဗ္ဗတောတိ န ကေနစိ ကတော သယံဇာတောဝ ဝုတ္တော။ တထာ သေသာပိ။ ဣတရောပီတိ သုဒ္ဓပံသုပဗ္ဗတာဒိကောပိ ပဗ္ဗတော။ ဟတ္ထိပ္ပမာဏတောတိ ဧတ္ထ ဘူမိတော ဥဂ္ဂတပ္ပဒေသေန ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ စတူဟိ ဝါ တီဟိ ဝါတိ သီမာဘူမိယံ စတူသု၊ တီသု ဝါ ဒိသာသု ဌိတေဟိ။ ဧကိဿာ ဧဝ ပန ဒိသာယ ဌိတေဟိ တတော ဗဟူဟိပိ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒွီဟိ ပန ဒွီသု ဒိသာသု ဌိတေဟိပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧကေန န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ။ တံ ဗဟိဒ္ဓါ ကတွာတိ ကိတ္တိတနိမိတ္တဿ အသီမတ္တာ အန္တောသီမာယ ကရဏံ အယုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။

ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပ္ပမာဏတာ သဏ္ဌာနတော ဂဟေတဗ္ဗာ၊ န တုလဂဏနာဝသေန၊ ဘာရတော ပလပရိမာဏဉ္စ မဂဓတုလာယ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သာ စ လောကိယတုလာယ ဒွိဂုဏာတိ ဝဒန္တိ။ အတိမဟန္တောပီတိ ဘူမိတော ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ အနုဂ္ဂန္တွာ ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ ဩတိဏ္ဏဃနတော အနေကယောဇနပ္ပမာဏောပိ။ သစေ ဟိ တတော ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ ကူဋံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ပဗ္ဗတသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။

အန္တောသာရာနန္တိ ¶ တသ္မိံ ခဏေ တရုဏတာယ သာရေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ပရိဏာမေန ဘဝိဿမာနသာရေပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တာဒိသာနဉှိ သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏပရိဏာဟာနံ စတုပဉ္စမတ္တမ္ပိ ဝနံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တောသာရမိဿကာနန္တိ အန္တောသာရေဟိ ¶ ရုက္ခေဟိ သမ္မိဿာနံ။ ဧတေန စ သာရရုက္ခမိဿမ္ပိ ဝနံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ စတုပဉ္စရုက္ခမတ္တမ္ပီတိ သာရရုက္ခေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝနမဇ္ဈေ ဝိဟာရံ ကရောန္တီတိ ရုက္ခဃဋာယ အန္တရေ ရုက္ခေ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝတိအာဒီဟိ ဝိဟာရပရိစ္ဆေဒံ ကတွာဝ အန္တောရုက္ခန္တရေသု ဧဝ ပရိဝေဏပဏ္ဏသာလာဒီနံ ကရဏဝသေန ယထာ အန္တောဝိဟာရမ္ပိ ဝနမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝိဟာရံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဟိ သဗ္ဗံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ဝိဟာရံ ကရေယျုံ၊ ဝိဟာရဿ အဝနတ္တာ တံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတံ ဝနံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတဗ္ဗံ သိယာ။ ဣဓ ပန အန္တောပိ ဝနတ္တာ ‘‘ဝနံ န ကိတ္တေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သစေ ဟိ တံ ကိတ္တေန္တိ၊ ‘‘နိမိတ္တဿ ဥပရိ ဝိဟာရော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အနန္တရေ ဝုတ္တဒေါသံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧကဒေသန္တိ ဝနေကဒေသံ၊ ရုက္ခဝိရဟိတဋ္ဌာနေ ကတဝိဟာရဿ ဧကပဿေ ဌိတဝနဿ ဧကဒေသန္တိ အတ္ထော။

သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏောတိ ဝံသဒဏ္ဍပ္ပမာဏော။ လေခနိဒဏ္ဍပ္ပမာဏောတိ ကေစိ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ပန အဝေဘင်္ဂိယဝိနိစ္ဆယေ ‘‘ယော ကောစိ အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍကမတ္တောပိ ဝေဠု…ပေ… ဂရုဘဏ္ဍ’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုဗ္ဗတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တတ္တာ တနုတရော ဝေဠုဒဏ္ဍောတိ စ သူစိဒဏ္ဍောတိ စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝံသနဠကသရာဝါဒီသူတိ ဝေဠုပဗ္ဗေ ဝါ နဠပဗ္ဗေ ဝါ ကပလ္လကာဒိမတ္တိကဘာဇနေသု ဝါတိ အတ္ထော။ တင်္ခဏမ္ပီတိ တရုဏပေါတကေ အမိလာယိတွာ ဝိရုဟနဇာတိကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ပရိဏတာ သမူလံ ဥဒ္ဓရိတွာ ရောပိတာပိ ဆိန္နသာခါ ဝိယ မိလာယိတွာ စိရေန နဝမူလင်္ကုရုပ္ပတ္တိယာ ဇီဝန္တိ၊ မီယန္တိယေဝ ဝါ၊ တာဒိသေ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧတန္တိ နဝမူလသာခါနိဂ္ဂမနံ။

မဇ္ဈေတိ သီမာယ မဟာဒိသာနံ အန္တော။ ကောဏန္တိ သီမာယ စတူသု ကောဏေသု ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ မဂ္ဂါနံ သမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနံ။ ပရဘာဂေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ တေသံ စတုန္နံ ကောဏာနံ ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ဌိတေသု မဂ္ဂေသု ဧကိဿာ ဒိသာယ ဧကံ၊ အညိဿာ ဒိသာယ စာပရန္တိ ဧဝံ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ စတူသု ဒိသာသု ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ပန ကိတ္တိတမတ္တေန ကထံ ဧကာဗဒ္ဓတာ ဝိဂစ္ဆတီတိ ဝိညာယတီတိ။ ပရတော ဂတဋ္ဌာနေပိ ဧတေ ဧဝ တေ စတ္တာရော မဂ္ဂါ။ ‘‘စတူသု ဒိသာသု ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဝိစိနိတဗ္ဗံ။

‘‘ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ ဣဒဉ္စ ပါဠိယံ (ပါစိ။ ၆၉၂) ဘိက္ခုနီနံ နဒီပါရဂမနေ နဒိလက္ခဏဿ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခူနံ အန္တရဝါသကတေမနမတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ ¶ ။ ‘‘နဒိစတုက္ကေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ပရတော ဂတဋ္ဌာနေပိ ကိတ္တေတုံ ¶ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ တေနေဝ စ ‘‘အဿမ္မိဿနဒိယော စတဿောပိ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အသမ္မိဿ-ဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ မူလေတိ အာဒိကာလေ။ နဒိံ ဘိန္ဒိတွာတိ ယထာ ဥဒကံ အနိစ္ဆန္တေဟိ ကဿကေဟိ မဟောဃေ နိဝတ္တေတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ နဒိကူလံ ဘိန္ဒိတွာ။

ဥက္ခေပိမန္တိ ဒီဃရဇ္ဇုနာ ကုဋေန ဥဿိဉ္စနီယံ။

အသမ္မိဿေဟီတိ သဗ္ဗဒိသာသု ဌိတပဗ္ဗတေဟိ ဧဝ၊ ပါသာဏာဒီသု အညတရေဟိ ဝါ နိမိတ္တန္တရာဗျဝဟိတေဟိ။ သမ္မိဿေဟီတိ ဧကတ္ထ ပဗ္ဗတော၊ အညတ္ထ ပါသာဏောတိ ဧဝံ ဌိတေဟိ အဋ္ဌဟိပိ။ ‘‘နိမိတ္တာနံ သတေနာပီ’’တိ ဣမိနာ ဧကိဿာယ ဧဝ ဒိသာယ ဗဟုနိမိတ္တာနိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ပဗ္ဗတော ဘန္တေ။ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ပါသာဏော ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာတိ တိကောဏာ။ စတုရဿာတိ သမစတုရဿာ၊ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနာ ပန အာယတစတုရဿာ။ ဧကကောဋိယံ သင်္ကောစိတာ၊ တဒညာယ ဝိတ္ထိဏ္ဏာ ဝါ ဟောတီတိ။ သီမာယ ဥပစာရံ ဌပေတွာတိ အာယတိံ ဗန္ဓိတဗ္ဗာယ သီမာယ နေသံ ဝိဟာရာနံ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ သီမန္တရိကပ္ပဟောနကံ ဥပစာရံ ဌပေတွာ။ ဗဒ္ဓါ သီမာ ယေသု ဝိဟာရေသု၊ တေ ဗဒ္ဓသီမာ။ ပါဋေက္ကန္တိ ပစ္စေကံ။ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာနီတိ ယထာ ဗဒ္ဓသီမာသု ဌိတာ အညမညံ ဆန္ဒာဒိံ အနပေက္ခိတွာ ပစ္စေကံ ကမ္မံ ကာတုံ လဘန္တိ၊ ဧဝံ ဂါမသီမာသု ဌိတာပီတိ ဒဿေတိ။ အာဂန္တဗ္ဗန္တိ သာမီစိမတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အာဂမနမ္ပီ’’တိအာဒိ။

ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါဒီနန္တိ ဧတ္ထ ဘဏ္ဍုကမ္မာပုစ္ဆနံ သန္ဓာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂဟဏံ။ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူတိ နိသိန္နေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉ္စ ကမ္မာရဟေန သဟ အဗ္ဘာနကာရကာနမ္ပိ ပဟောနကတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိမိတ္တုပဂါ ပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ’’တိ ဣဒံ ယထာရုစိတဋ္ဌာနေ ရုက္ခနိမိတ္တာဒီနံ ဒုလ္လဘတာယ ဝဍ္ဎိတွာ ဥဘိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ သင်္ကရကရဏတော စ ပါသာဏနိမိတ္တဿ စ တဒဘာဝတော ယတ္ထ ကတ္ထစိ အာနေတွာ ဌပေတုံ သုကရတာယ စ ဝုတ္တံ။ တထာ သီမန္တရိကပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထာပိ။ စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏာပီတိ ယထာ ခန္ဓသီမာပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ နိမိတ္တပါသာဏာနံ စတုရင်္ဂုလမတ္တဋ္ဌာနံ သမန္တာ နိဂစ္ဆတိ၊ အဝသေသံ ဌာနံ အန္တောခန္ဓသီမာယ ဟောတိယေဝ၊ ဧဝံ တေသုပိ ဌပိတေသု စတုရင်္ဂုလမတ္တာ သီမန္တရိကာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သီမန္တရိကပါသာဏာတိ ¶ သီမန္တရိကာယ ဌပိတနိမိတ္တပါသာဏာ။ တေ ပန ကိတ္တေန္တေန ပဒက္ခိဏတော အနုပရိယာယန္တေနေဝ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ ကထံ? ခဏ္ဍသီမတော ဟိ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ တတ္ထ သဗ္ဗာနိ နိမိတ္တာနိ အနုက္ကမေန ¶ ကိတ္တေတွာ တထာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဒက္ခိဏာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ တထာ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပစ္ဆိမာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ တထာ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ဥတ္တရာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ တတ္ထ သဗ္ဗာနိ နိမိတ္တာနိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ ပုန ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေန ဌတွာ ပုရိမကိတ္တိတံ ဝုတ္တနယေန ပုန ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဗဟူနမ္ပိ ခဏ္ဍသီမာနံ သီမန္တရိကပါသာဏာ ပစ္စေကံ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ တတောတိ ပစ္ဆာ။ အဝသေသနိမိတ္တာနီတိ မဟာသီမာယ ဗာဟိရန္တရေသု အဝသေသနိမိတ္တာနိ။ ဥဘိန္နမ္ပိ န ကောပေန္တီတိ ဥဘိန္နမ္ပိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ။

ကုဋိဂေဟေတိ ဘူမိယံ ကတတိဏကုဋိယံ။ ဥဒုက္ခလန္တိ ဥဒုက္ခလာဝါဋသဒိသခုဒ္ဒကာဝါဋံ။ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗန္တိ တံ ရာဇိံ ဝါ ဥဒုက္ခလံ ဝါ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ ယထာဝုတ္တေသု နိမိတ္တေသု အနာဂတတ္တေန န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓမ္ပိ အဝိနဿကသညာယ ကောစိ မောဟေန နိမိတ္တံ ကရေယျာတိ ဒူရတောပိ ဝိပတ္တိပရိဟာရတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဥပရိ ‘‘ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာ’’တိအာဒီသုပိ သိဒ္ဓမေဝတ္ထံ ပုနပ္ပုနံ ကထနေ ကာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သီမာဝိပတ္တိ ဟိ ဥပသမ္ပဒါဒိသဗ္ဗကမ္မဝိပတ္တိမူလန္တိ တဿာ သဗ္ဗံ ဒွါရံ သဗ္ဗထာ ပိဒဟနဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ။ သဗ္ဗံ ဝတွာဝ ဣဓ အာစရိယာ ဝိနိစ္ဆယံ ဌပေသုန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဘိတ္တိန္တိ ဣဋ္ဌကဒါရုမတ္တိကာမယံ။ သိလာမယာယ ပန ဘိတ္တိယာ နိမိတ္တုပဂံ ဧကံ ပါသာဏံ တံတံဒိသာယ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနေကသိလာဟိ စိနိတံ သကလဘိတ္တိံ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ ‘‘ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိ ဧကဝစနေန ဝတ္တဗ္ဗတော။ အန္တောကုဋ္ဋမေဝါတိ ဧတ္ထ အန္တောကုဋ္ဋေပိ နိမိတ္တာနံ ဌိတောကာသတော အန္တော ဧဝ သီမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပမုခေ နိမိတ္တပါသာဏေ ဌပေတွာတိ ဂဗ္ဘာဘိမုခေပိ ဗဟိပမုခေ ဂဗ္ဘဝိတ္ထာရပ္ပမာဏေ ဌာနေ ပါသာဏေ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ဂဗ္ဘပမုခါနံ အန္တရေ ဌိတကုဋ္ဋမ္ပိ ဥပါဒါယ အန္တော စ ဗဟိ စ စတုရဿသဏ္ဌာနာဝ သီမာ ဟောတိ။ ဗဟီတိ သကလဿ ကုဋိဂေဟဿ သမန္တတော ဗဟိ။

အန္တော ¶ စ ဗဟိ စ သီမာ ဟောတီတိ မဇ္ဈေ ဌိတဘိတ္တိယာ သဟ စတုရဿသီမာ ဟောတိ။

‘‘ဥပရိပါသာဒေယေဝ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဂဗ္ဘဿ စ ပမုခဿ စ အန္တရာ ဌိတဘိတ္တိယာ ဧကတ္တာ တတ္ထ စ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသာဘာဝေန ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ၊ ဥပရိဘိတ္တိ ပန သီမဋ္ဌာဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဟေဋ္ဌိမတလေ ကုဋ္ဋောတိ ဟေဋ္ဌိမတလေ စတူသု ဒိသာသု ဌိတကုဋ္ဋော။ သစေ ဟိ ¶ ဒွီသု၊ တီသု ဝါ ဒိသာသု ဧဝ ကုဋ္ဋော တိဋ္ဌေယျ၊ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ ဟေဋ္ဌာပိ ဩတရတီတိ စတုန္နမ္ပိ ဘိတ္တီနံ အန္တော ဘိတ္တီဟိ သဟ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ပဟောနကတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဩတရမာနာ စ ဥပရိသီမပ္ပမာဏေန ဩတရတိ၊ စတုန္နံ ပန ဘိတ္တီနံ ဗာဟိရန္တရပရိစ္ဆေဒေ ဟေဋ္ဌာဘူမိဘာဂေ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ဩတရတိ။ န ပန ဘိတ္တီနံ ဗဟိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနံ။ ပါသာဒဘိတ္တိတောတိ ဥပရိတလေ ဘိတ္တိတော။ ဩတရဏာနောတရဏံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဥပရိသီမပ္ပမာဏဿ အန္တောဂဓာနံ ဟေဋ္ဌိမတလေ စတူသု ဒိသာသု ကုဋ္ဋာနံ တုလာရုက္ခေဟိ ဧကသမ္ဗန္ဓတံ တဒန္တော ပစ္ဆိမသီမပ္ပမာဏတာဒိဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပေတ္ထ နိယျူဟကာဒယော နိမိတ္တာနံ ဌိတောကာသတာယ ဗဇ္ဈမာနက္ခဏေ သီမာ န ဟောန္တိ၊ ဗဒ္ဓါယ ပန သီမာယ သီမဋ္ဌာဝ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပရိယန္တထမ္ဘာနန္တိ နိမိတ္တဂတပါသာဏတ္ထမ္ဘေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဥပရိမတလေန သမ္ဗဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ကုဋ္ဋာနံ အန္တရာ သီမဋ္ဌာနံ ထမ္ဘာနံ အဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ ဘဝေယျုံ၊ ကုဋ္ဋေ ဥပရိမတလေန အသမ္ဗန္ဓေပိ သီမဋ္ဌတ္ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ဌိတော ပါသာဒေါ သီမဋ္ဌောဝ ဟောတိ။

သစေ ပန ဗဟူနံ ထမ္ဘပန္တီနံ ဥပရိ ကတပါသာဒဿ ဟေဋ္ဌာ ပထဝိယံ သဗ္ဗဗာဟိရာယ ထမ္ဘပန္တိယာ အန္တော နိမိတ္တပါသာဏေ ဌပေတွာ သီမာ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဧတ္ထ ကထန္တိ? ဧတ္ထာပိ ယံ တာဝ သီမဋ္ဌတ္ထမ္ဘေဟေဝ ဓာရိယမာနာနံ တုလာနံ ဥပရိမတလံ၊ သဗ္ဗံ တံ သီမဋ္ဌမေဝ၊ ဧတ္ထ ဝိဝါဒေါ နတ္ထိ။ ယံ ပန သီမဋ္ဌတ္ထမ္ဘပန္တိယာ၊ အသီမဋ္ဌာယ ဗာဟိရတ္ထမ္ဘပန္တိယာ စ သမဓုရံ ဓာရိယမာနာနံ တုလာနံ ဥပရိမတလံ၊ တတ္ထ ဥပဍ္ဎံ သီမာတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ သကလမ္ပိ ဂါမသီမာတိ အပရေ။ ဗဒ္ဓသီမာ ဧဝါတိ အညေ။ တသ္မာ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ဂရုကေ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ဌတွာ သဗ္ဗံ တံ အာသင်္ကဋ္ဌာနံ သောဓေတွာဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ သန္နိဋ္ဌာနကာရဏံ ဝါ ဂဝေသိတွာ တဒနုဂုဏံ ကာတဗ္ဗံ။

တာလမူလကပဗ္ဗတေတိ ¶ တာလက္ခန္ဓမူလသဒိသေ ဟေဋ္ဌာ ထူလော ဟုတွာ ကမေန ကိသော ဟုတွာ ဥဂ္ဂတော ဟိ တာလသဒိသော နာမ ဟောတိ။ ဝိတာနသဏ္ဌာနောတိ အဟိစ္ဆတ္တကသဏ္ဌာနော။ ပဏဝသဏ္ဌာနောတိ မဇ္ဈေ တနုကော ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ ဝိတ္ထိဏ္ဏော။ ဟေဋ္ဌာ ဝါ မဇ္ဈေ ဝါတိ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနဿ ဟေဋ္ဌာ၊ ပဏဝသဏ္ဌာနဿ မဇ္ဈေ။

သပ္ပဖဏသဒိသော ပဗ္ဗတောတိ သပ္ပဖဏော ဝိယ ခုဇ္ဇော၊ မူလဋ္ဌာနတော အညတ္ထ အဝနတသီသောတိ အတ္ထော။ အာကာသပဗ္ဘာရန္တိ ဘိတ္တိယာ အပရိက္ခိတ္တပဗ္ဘာရံ။ သီမပ္ပမာဏောတိ အန္တောအာကာသေန သဒ္ဓိံ ပစ္ဆိမသီမပ္ပမာဏော။ ‘‘သော စ ပါသာဏော သီမဋ္ဌော’’တိ ဣမိနာ ဤဒိသေဟိ သုသိရပါသာဏလေဏကုဋ္ဋာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နေ ဘူမိဘာဂေ ဧဝ သီမာ ပတိဋ္ဌာတိ၊ န အပရိစ္ဆိန္နေ။ တေ ပန သီမဋ္ဌတ္တာ သီမာ ဟောန္တိ၊ န သရူပေန သီမဋ္ဌမဉ္စာဒိ ဝိယာတိ ဒဿေတိ။ သစေ ပန သော သုသိရပါသာဏော ¶ ဘူမိံ အနာဟစ္စ အာကာသဂတောဝ ဩလမ္ဗတိ၊ သီမာ န ဩတရတိ။ သုသိရပါသာဏာ ပန သယံ သီမာပဋိဗဒ္ဓတ္တာ သီမာ ဟောန္တိ။ ကထံ ပန ပစ္ဆိမပ္ပမာဏရဟိတေဟိ ဧတေဟိ သုသိရပါသာဏာဒီဟိ သီမာ န ဩတရတီတိ ဣဒံ သဒ္ဓါတဗ္ဗန္တိ? အဋ္ဌကထာပမာဏတော။

အပိစေတ္ထ သုသိရပါသာဏဘိတ္တိအနုသာရေန မူသိကာဒီနံ ဝိယ သီမာယ ဟေဋ္ဌိမတလေ ဩတရဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဟေဋ္ဌာ ပန ပစ္ဆိမသီမပ္ပမာဏေ အာကာသေ ဒွင်္ဂုလမတ္တဗဟလေဟိ ပါသာဏဘိတ္တိအာဒီဟိပိ ဥပရိမတလံ အာဟစ္စ ဌိတေဟိ သဗ္ဗသော၊ ယေဘုယျေန ဝါ ပရိစ္ဆိန္နေ သတိ ဥပရိ ဗဇ္ဈမာနာ သီမာ တေဟိ ပါသာဏာဒီဟိ အန္တရိတာယ တပ္ပရိစ္ဆိန္နာယ ဟေဋ္ဌာဘူမိယာပိ ဥပရိမတလေန သဒ္ဓိံ ဧကက္ခဏေ ပတိဋ္ဌာတိ နဒိပါရသီမာ ဝိယ နဒိအန္တရိတေသု ဥဘောသု တီရေသု၊ လေဏာဒီသု အပနီတေသုပိ ဟေဋ္ဌာ ဩတိဏ္ဏာ သီမာ ယာဝ သာသနန္တရဓာနာ န ဝိဂစ္ဆတိ။ ပဌမံ ပန ဥပရိ သီမာယ ဗဒ္ဓါယ ပစ္ဆာ လေဏာဒီသု ကတေသုပိ ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ သီမာ ဩတရတိ ဧဝ။ ကေစိ တံ န ဣစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ဥဘယတ္ထ ပတိဋ္ဌိတာ စ သာ သီမာ ဧကာဝ ဟောတိ ဂေါတ္တာဒိဇာတိ ဝိယ ဗျတ္တိဘေဒေသူတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာ ဧဝ ဟိ ဗဒ္ဓသီမာ၊ အဗဒ္ဓသီမာ စ အတ္တနော အတ္တနော ပကတိနိဿယဘူတေ ဂါမာရညနဒိအာဒိကေ ခေတ္တေ ယထာပရိစ္ဆေဒံ သဗ္ဗတ္ထ သာကလျေန ဧကသ္မိံ ခဏေ ဗျာပိနီ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနာပိ တေ တေ နိဿယဘူတေ ပရမတ္ထဓမ္မေ၊ တံ တံ ကိရိယာဝိသေသမ္ပိ ဝါ ဥပါဒါယ လောကိယေဟိ၊ သာသနိကေဟိ ¶ စ ယထာရဟံ ဧကတ္တေန ပညတ္တတာယ နိဿယေကရူပါ ဧဝ။ တထာ ဟိ ဧကော ဂါမော အရညံ နဒီ ဇာတဿရော သမုဒ္ဒေါတိ ဧဝံ လောကေ၊

‘‘သမ္မတာ သာ သီမာ သင်္ဃေန (မဟာဝ။ ၁၄၃)။ အဂါမကေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ။ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပါ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) –

အာဒိနာ သာသနေ စ ဧကဝေါဟာရော ဒိဿတိ။ န ဟိ ပရမတ္ထတော ဧကဿ အနေကဓမ္မေသု ဗျာပနမတ္ထိ။ ကသိဏေကဒေသာဒိဝိကပ္ပာသမာနတာယ ဧကတ္တဟာနိတောတိ အယံ နော မတိ။

အဿ ဟေဋ္ဌာတိ သပ္ပဖဏပဗ္ဗတဿ ဟေဋ္ဌာ အာကာသပဗ္ဘာရေ။ လေဏဿာတိ လေဏဉ္စေ ကတံ၊ တဿ လေဏဿာတိ အတ္ထော။ တမေဝ ပုန လေဏံ ပဉ္စဟိ ပကာရေဟိ ဝိကပ္ပေတွာ ဩတရဏာနောတရဏဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုံ အာဟ ‘‘သစေ ပန ဟေဋ္ဌာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ဟေဋ္ဌာ’’တိ ဣမဿ ‘‘လေဏံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ဟေဋ္ဌာ လေဏဉ္စ ဧကသ္မိံ ပဒေသေတိ အာဟ ‘‘အန္တော’’တိ၊ ပဗ္ဗတဿ အန္တော၊ ပဗ္ဗတမူလေတိ အတ္ထော။ တမေဝ အန္တော-သဒ္ဒံ သီမာပရိစ္ဆေဒေန ဝိသေသေတုံ ‘‘ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ပါရတော’’တိ ဝုတ္တံ ¶ ။ ပဗ္ဗတပါဒံ ပန အပေက္ခိတွာ ‘‘ဩရတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေပိ သီမာနိဿယံ ပဗ္ဗတဂ္ဂံ သန္ဓာယ ‘‘ပါရတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ ‘‘ဗဟိလေဏ’’န္တိ ဧတ္ထ ဗဟိ-သဒ္ဒံ ဝိသေသေန္တော ‘‘ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ဩရတော’’တိ အာဟ။ ဗဟိ သီမာ န ဩတရတီတိ ဧတ္ထ ဗဟီတိ ပဗ္ဗတပါဒေ လေဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ လေဏဿ ဗဟိဘူတေ ဥပရိသီမာပရိစ္ဆေဒဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ သီမာ န ဩတရတီတိ အတ္ထော။ အန္တော သီမာတိ လေဏဿ စ ပဗ္ဗတပါဒဿ စ အန္တော အတ္တနော ဩတရဏာရဟဋ္ဌာနေ န ဩတရတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဗဟိ သီမာ န ဩတရတိ၊ အန္တော သီမာ န ဩတရတီ’’တိ စေတ္ထ အတ္တနော ဩတရဏာရဟဋ္ဌာနေ လေဏာဘာဝေန သီမာယ သဗ္ဗထာ အနောတရဏမေဝ ဒဿိတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထာပိ အနောတရန္တီ ဥပရိ ဧဝ ဟောတီတိ။ ‘‘ဗဟိ ပတိတံ အသီမာ’’တိအာဒိနာ ဥပရိပါသာဒါဒီသု အထိရနိဿယေသု ဌိတာ သီမာပိ တေသံ ဝိနာသေန ဝိနဿတီတိ ဒဿိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပေါက္ခရဏိံ ¶ ခဏန္တိ၊ သီမာယေဝါတိ ဧတ္ထ သစေ ဟေဋ္ဌာ ဥမင်္ဂနဒိသီမပ္ပမာဏတော အနူနာ ပဌမမေဝ စ ပဝတ္တာ ဟောတိ။ သီမာ စ ပစ္ဆာ ဗဒ္ဓါ နဒိတော ဥပရိ ဧဝ ဟောတိ၊ နဒိံ အာဟစ္စ ပေါက္ခရဏိယာ စ ခတာယ သီမာ ဝိနဿတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဟေဋ္ဌာပထဝိတလေတိ အန္တရာ ဘူမိဝိဝရေ။

သီမာမာဠကေတိ ခဏ္ဍသီမင်္ဂဏေ။ ‘‘ဝဋရုက္ခော’’တိ ဣဒံ ပါရောဟောပတ္ထမ္ဘေန အတိဒူရမ္ပိ ဂန္တုံ သမတ္ထသာခါသမင်္ဂိတာယ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗရုက္ခလတာဒီနမ္ပိ သမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ တေနေဝ နာဝါရဇ္ဇုသေတုသမ္ဗန္ဓောပိ ပဋိက္ခိတ္တော။ တတောတိ သာခတော။ မဟာသီမာယ ပထဝိတလန္တိ ဧတ္ထ အာသန္နတရမ္ပိ ဂါမသီမံ အဂ္ဂဟေတွာ ဗဒ္ဓသီမာယ ဧဝ ဂဟိတတ္တာ ဂါမသီမာဗဒ္ဓသီမာနံ အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေပိ သမ္ဘေဒဒေါသော နတ္ထိ၊ အညမညံ နိဿယနိဿိတဘာဝေန ပဝတ္တိတောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ တာသမ္ပိ သမ္ဗန္ဓဒေါသော ဘဝေယျ၊ ကထံ ဂါမသီမာယ ဗဒ္ဓသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ သိယာ? ယဿာ ဟိ သီမာယ သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓေ ဒေါသော ဘဝေယျ၊ သာ တတ္ထ ဗန္ဓိတုမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဗဒ္ဓသီမာဥဒကုက္ခေပသီမာသု ဗဒ္ဓသီမာ ဝိယ၊ အတ္တနော နိဿယဘူတဂါမသီမာဒီသု ဥဒကုက္ခေပသီမာ ဝိယ စ။ တေနေဝ ‘‘သစေ ပန ရုက္ခဿ သာခါ ဝါ တတော နိက္ခန္တပါရောဟော ဝါ ဗဟိနဒိတီရေ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဂါမသီမာယ ဝါ ပတိဋ္ဌိတော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) ဥဒကုက္ခေပသီမာယ အတ္တနော အနိဿယဘူတဂါမသီမာဒီဟိ ဧဝ သမ္ဗန္ဓဒေါသော ဒဿိတော၊ န နဒိသီမာယံ။ ဧဝမိဓာပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အယဉ္စတ္ထော ဥပရိ ပါကဋော ဘဝိဿတိ။ အာဟစ္စာတိ ဖုသိတွာ။

မဟာသီမံ ဝါ သောဓေတွာတိ မဟာသီမာဂတာနံ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသာနယနဗဟိကရဏာဒိဝသေန ¶ သကလံ မဟာသီမံ သောဓေတွာ။ ဧတေန သဗ္ဗဝိပတ္တိယော မောစေတွာ ပုဗ္ဗေ သုဋ္ဌု ဗဒ္ဓါနမ္ပိ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ ပစ္ဆာ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေန ဥပ္ပဇ္ဇနကော ဤဒိသော ပါဠိမုတ္တကော သမ္ဘေဒဒေါသော အတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ သော စ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမာယ သီမာ သမ္ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ ဗဒ္ဓသီမာနံ အညမညံ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမံ သမ္မန္နန္တေန သီမန္တရိကံ ဌပေတွာ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ ဥဘိန္နံ (မဟာဝ။ ၁၄၈) ဗဒ္ဓသီမာနမန္တရာ သီမန္တရိကံ ဌပေတွာဝ ဗန္ဓိတုံ အနုဇာနန္တေန သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏံ ဝိယ တာသံ အညမညံ ဖုသိတွာ တိဋ္ဌနဝသေန ဗန္ဓနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓတ္တာ ဗဒ္ဓါနမ္ပိ တာသံ ပစ္ဆာ အညမညံ ဧကရုက္ခာဒီဟိ ¶ ဖုသိတွာ ဌာနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညူဟိ သင်္ဂီတိကာရကေဟိ နိဒ္ဓါရိတော။ ဗန္ဓနကာလေ ပဋိက္ခိတ္တဿ သမ္ဗန္ဓဒေါသဿ အနုလောမေန အကပ္ပိယာနုလောမတ္တာ။

အယံ ပန သမ္ဗန္ဓဒေါသော – ပုဗ္ဗေ သုဋ္ဌု ဗဒ္ဓါနံ ပစ္ဆာ သဉ္ဇာတတ္တာ ဗဇ္ဈမာနက္ခဏေ ဝိယ အသီမတ္တံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ တသ္မာ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ အပနီတမတ္တေ တာ သီမာ ပါကတိကာ ဟောန္တိ။ ယထာ စာယံ ပစ္ဆာ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ဗဇ္ဈမာနက္ခဏေပိ တာသံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ သတိ တာ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကေစိ ပန ‘‘မဟာသီမံ ဝါ သောဓေတွာတိ ဧတ္ထ မဟာသီမာဂတာ ဘိက္ခူ ယထာ တံ သာခံ ဝါ ပါရောဟံ ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေဟိ န ဖုသန္တိ၊ ဧဝံ သောဓနမေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ န သကလသီမာသောဓန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ အဋ္ဌကထာယ ဝိရုဇ္ဈနတော။ တထာ ဟိ ‘‘မဟာသီမာယ ပထဝိတလံ ဝါ တတ္ထဇာတရုက္ခာဒီနိ ဝါ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဧဝံ သာခါပါရောဟာနံ မဟာသီမံ ဖုသိတွာ ဌာနမေဝ သမ္ဗန္ဓဒေါသေ ကာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ န ပန တတ္ထ ဌိတဘိက္ခူဟိ သာခါဒီနံ ဖုသနံ။ ယဒိ ဟိ ဘိက္ခူနံ သာခါဒိ ဖုသိတွာ ဌာနမေဝ ကာရဏံ သိယာ၊ တဿ သာခံ ဝါ တတော နိဂ္ဂတပါရောဟံ ဝါ မဟာသီမာယ ပဝိဋ္ဌံ တတြဋ္ဌော ကောစိ ဘိက္ခု ဖုသိတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဘိက္ခုဖုသနမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ယဉှိ တတ္ထ မဟာသီမာသောဓနေ ကာရဏံ၊ တဒေဝ တသ္မိံ ဝါကျေ ပဓာနတော ဒဿေတဗ္ဗံ။ န ဟိ အာဟစ္စ ဌိတမေဝ သာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌိတော ဘိက္ခု သောဓေတဗ္ဗော အာကာသဋ္ဌသာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌိတဿာပိ သောဓေတဗ္ဗတော၊ ကိံ နိရတ္ထကေန အာဟစ္စဋ္ဌာနဝစနေန။ အာကာသဋ္ဌသာခါသု စ ဘိက္ခုနော ဖုသနမေဝ ကာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ သောဓနဉ္စ တဿေဝ ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထပါသာနယနာဒိဝသေန သောဓနံ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ‘‘မဟာသီမံ သောဓေတွာ’’တိ သကလသီမာသာဓာရဏဝစနေန သောဓနံ ဝုတ္တံ။

အပိစ သာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌိတဘိက္ခုမတ္တသောဓနေ အဘိမတေ ‘‘မဟာသီမာယ ပထဝိတလ’’န္တိ ဝိသေသသီမောပါဒါနံ ¶ နိရတ္ထကံ သိယာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အန္တမသော အာကာသေပိ ဌတွာ သာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌိတဿ ဝိသောဓေတဗ္ဗတော။ ဆိန္ဒိတွာ ¶ ဗဟိဋ္ဌကာ ကာတဗ္ဗာတိ တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတဘာဝဝိယောဇနဝစနတော စ ဝိသဘာဂသီမာနံ ဖုသနေနေဝ သကလသီမာသောဓနဟေတုကော အဋ္ဌကထာသိဒ္ဓါယံ ဧကော သမ္ဗန္ဓဒေါသော အတ္ထေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေနေဝ ဥဒကုက္ခေပသီမာကထာယမ္ပိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) ‘‘ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဂါမသီမာယ ဝါ ပတိဋ္ဌိတော’’တိ စ ‘‘နဒိတီရေ ပန ခါဏုကံ ကောဋ္ဋေတွာ တတ္ထ ဗဒ္ဓနာဝါယ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ‘‘သစေ ပန သေတု ဝါ သေတုပါဒါ ဝါ ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတာ၊ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ဧဝံ ဝိသဘာဂါသု ဂါမသီမာသု သာခါဒီနံ ဖုသနမေဝ သင်္ကရဒေါသကာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ န ဘိက္ခုဖုသနံ။ တထာ ဟိ ‘‘အန္တောနဒိယံ ဇာတရုက္ခေ ဗန္ဓိတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ နဒိယံ နာဝါဗန္ဓနံ အနုညာတံ ဥဒကုက္ခေပနိဿယတ္တေန နဒိသီမာယ သဘာဂတ္တာ။ ယဒိ ဟိ ဘိက္ခူနံ ဖုသနမေဝ ပဋိစ္စ သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဗန္ဓဒေါသော ဝုတ္တော သိယာ၊ နဒိယမ္ပိ ဗန္ဓနံ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ တတ္ထာပိ ဟိ ဘိက္ခုဖုသနံ ကမ္မကောပကာရဏံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သဘာဂသီမာသု ပဝိသိတွာ ဘူမိအာဒိံ ဖုသိတွာ ဝါ အဖုသိတွာ ဝါ သာခါဒိမှိ ဌိတေ တံ သာခါဒိံ ဖုသန္တောဝ ဘိက္ခု သောဓေတဗ္ဗော။ ဝိသဘာဂသီမာသု ပန သာခါဒိမှိ ဖုသိတွာ ဌိတေ တံ သာခါဒိံ အဖုသန္တာပိ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သောဓေတဗ္ဗာ။ အဖုသိတွာ ဌိတေ ပန တံ သာခါဒိံ ဖုသန္တောဝ ဘိက္ခု သောဓေတဗ္ဗောတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

ယံ ပနေတ္ထ ကေစိ ‘‘ဗဒ္ဓသီမာနံ ဒွိန္နံ အညမညံ ဝိယ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာနမ္ပိ တဒညာသမ္ပိ သဗ္ဗာသံ သမာနသံဝါသကသီမာနံ အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ သတိ တဒုဘယမ္ပိ ဧကသီမံ ဝိယ သောဓေတွာ ဧကတ္ထေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ အညတ္ထ ကတံ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတိ၊ နတ္ထေတ္ထ သဘာဂဝိသဘာဂဘေဒေါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ၊ သဘာဂသီမာနံ အညမညံ သမ္ဘေဒဒေါသာဘာဝဿ ဝိသဘာဂသီမာနမေဝ တဗ္ဘာဝဿ သုတ္တသုတ္တာနုလောမာဒိဝိနယနယေဟိ သိဒ္ဓတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ ဂါမသီမာယမေဝ ဗဒ္ဓသီမံ သမ္မန္နိတုံ အနုညာတံ။ တာသံ နိဿယနိဿိတဘာဝေန သဘာဂတာ၊ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏာဒိဒေါသာဘာဝေါ စ သုတ္တတောဝ သိဒ္ဓါ။ ဗန္ဓနကာလေ ပန အနုညာတဿ သမ္ဗန္ဓဿ အနုလောမတော ပစ္ဆာ သဉ္ဇာတရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓောပိ တာသံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ။ တံ ဝေါ ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅) ဝုတ္တတ္တာ။ ဧဝံ တာဝ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာနံ အညမညံ သဘာဂတာ၊ သမ္ဘေဒါဒိဒေါသာဘာဝေါ စ ¶ သုတ္တသုတ္တာနုလောမတော သိဒ္ဓါ။ ဣမိနာ ဧဝ နယေန အရညသီမာသတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနံ၊ နဒိအာဒိဥဒကုက္ခေပသီမာနဉ္စ သုတ္တသုတ္တာနုလောမတော အညမညံ သဘာဂတာ၊ သမ္ဘေဒါဒိဒေါသာဘာဝေါ စ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဗဒ္ဓသီမာယ ¶ ပန အညာယ ဗဒ္ဓသီမာယ၊ နဒိအာဒိသီမာသု စ ဗန္ဓိတုံ ပဋိက္ခေပသိဒ္ဓိတော စေဝ ဥဒကုက္ခေပသတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနံ နဒိအာဒီသု ဧဝ ကာတုံ နိယမနသုတ္တသာမတ္ထိယေန ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာဒီသု ကရဏပဋိက္ခေပသိဒ္ဓိတော စ တာသံ အညမညံ ဝိသဘာဂတာ၊ ဥပ္ပတ္တိက္ခဏေ၊ ပစ္ဆာ စ ရုက္ခာဒီဟိ သမ္ဘေဒါဒိဒေါသသမ္ဘဝေါ စ ဝုတ္တနယေန သုတ္တသုတ္တာနုလောမတော စ သိဇ္ဈန္တိ။ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၈) ဝိသဘာဂသီမာနမေဝ ဝဋရုက္ခာဒိဝစနေဟိ သမ္ဗန္ဓဒေါသံ ဒဿေတွာ သဘာဂါနံ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာဒီနံ သမ္ဗန္ဓဒေါသော န ဒဿိတော၊ န ကေဝလဉ္စ န ဒဿိတော၊ အထ ခေါ တာသံ သဘာဂသီမာနံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေပိ ဒေါသာဘာဝေါ ပါဠိအဋ္ဌကထာသု ဉာပိတော ဧဝ။ တထာ ဟိ ပါဠိယံ ‘‘ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ ပါသာဏနိမိတ္တံ ဝနနိမိတ္တံ ရုက္ခနိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဝဍ္ဎနကနိမိတ္တာနိ အနုညာတာနိ။ တေန နေသံ ရုက္ခာဒီနံ နိမိတ္တာနံ ဝဍ္ဎနေပိ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာနံ သင်္ကရဒေါသာဘာဝေါ ဉာပိတောဝ ဟောတိ။ ဒွိန္နံ ပန ဗဒ္ဓသီမာနံ ဤဒိသော သမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ဧကရုက္ခောပိ စ ဒွိန္နံ သီမာနံ နိမိတ္တံ ဟောတိ၊ သော ပန ဝဍ္ဎန္တော သီမာသင်္ကရံ ကရောတိ၊ တသ္မာ န ကာတဗ္ဗော’’တိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိယောဇနပရမံ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ ဝစနတောပိ စာယံ ဉာပိတော။ တိယောဇနပရမာယ ဟိ သီမာယ သမန္တာ ပရိယန္တေသု ရုက္ခလတာဂုမ္ဗာဒီဟိ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာနံ နိယမေန အညမညံ သမ္ဗန္ဓဿ သမ္ဘဝတော ‘‘ဤဒိသံ သမ္ဗန္ဓနံ ဝိနာသေတွာဝ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ’’တိ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ န ဝုတ္တံ။

ယဒိ စေတ္ထ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေန ကမ္မဝိပတ္တိ ဘဝေယျ၊ အဝဿမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဝိပတ္တိပရိဟာရတ္ထဉှိ အာစရိယာ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေသုပိ ‘‘ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာ’’တိအာဒိနာ သိဒ္ဓမေဝတ္ထံ ပုနပ္ပုနံ အဝေါစုံ။ ဣဓ ပန ‘‘ဝနမဇ္ဈေ ဝိဟာရံ ကရောန္တိ၊ ဝနံ န ကိတ္တေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိရုက္ခလတာဒီဟိ နိရန္တရေ ဝနမဇ္ဈေပိ သီမာဗန္ဓနမေဝ အဝေါစုံ။ တထာ ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ကတပါသာဒါဒီသု ဟေဋ္ဌာ ထမ္ဘာဒီဟိ ဧကာဗဒ္ဓေသု ဥပရိမတလာဒီသု သီမာဗန္ဓနံ ဗဟုဓာ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာနံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓော တေဟိ မုခတောဝ ဝိဟိတော။ အပိစ ဂါမသီမာနမ္ပိ ပါဋေက္ကံ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသတာယ ဧကိဿာ ဂါမသီမာယ ကမ္မံ ¶ ကရောန္တေဟိ ဒဗ္ဗတိဏမတ္တေနာပိ သမ္ဗန္ဓာ ဂါမန္တရပရမ္ပရာ အရညနဒိသမုဒ္ဒါ စ သောဓေတဗ္ဗာတိ သကလဒီပံ သောဓေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ သိယာ။ ဧဝံ ပန အသောဓေတွာ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလတော ပဘုတိ ကတာနံ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မာနံ၊ သီမာသမ္မုတီနဉ္စ ဝိပဇ္ဇနတော သဗ္ဗေသမ္ပိ ဘိက္ခူနံ အနုပသမ္ပန္နသင်္ကာပသင်္ဂေါ စ ဒုန္နိဝါရော ဟောတိ။ န စေတံ ယုတ္တံ။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိသဘာဂသီမာနမေဝ ရုက္ခာဒီဟိ သမ္ဗန္ဓဒေါသော၊ န ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာဒီနံ သဘာဂသီမာနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

မဟာသီမာသောဓနဿ ဒုက္ကရတာယ ခဏ္ဍသီမာယမေဝ ယေဘုယျေန သင်္ဃကမ္မကရဏန္တိ အာဟ ‘‘သီမာမာဠကေ’’တိအာဒိ ¶ ။ မဟာသင်္ဃသန္နိပါတေ ပန ခဏ္ဍသီမာယ အပ္ပဟောနကတာယ မဟာသီမာယ ကမ္မေ ကရိယမာနေပိ အယံ နယော ဂဟေတဗ္ဗောဝ။

‘‘ဥက္ခိပါပေတွာ’’တိ ဣမိနာ ကာယပဋိဗဒ္ဓေနပိ သီမံ ဖုသန္တော သီမဋ္ဌောဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ပုရိမနယေပီတိ ခဏ္ဍသီမတော မဟာသီမံ ပဝိဋ္ဌသာခါနယေပိ။ သီမဋ္ဌရုက္ခသာခါယ နိသိန္နော သီမဋ္ဌောဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထပါသမေဝ အာနေတဗ္ဗော’’တိ။ ဧတ္ထ စ ရုက္ခသာခါဒီဟိ အညမညံ သမ္ဗန္ဓာသု ဧတာသု ခန္ဓသီမာယံ တယော ဘိက္ခူ၊ မဟာသီမာယံ ဒွေတိ ဧဝံ ဒွီသု သီမာသု သီမန္တရိကံ အဖုသိတွာ၊ ဟတ္ထပါသဉ္စ အဝိဇဟိတွာ ဌိတေဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခူဟိ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ တံ န ယုတ္တံ ‘‘နာနာသီမာယ ဌိတစတုတ္ထော ကမ္မံ ကရေယျ၊ အကမ္မံ၊ န စ ကရဏီယ’’န္တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၃၈၉) ဝစနတော။ တေနေဝေတ္ထာပိ မဟာသီမံ သောဓေတွာ မာဠကသီမာယမေဝ ကမ္မကရဏံ ဝိဟိတံ။ အညထာ ဘိန္နသီမဋ္ဌတာယ တတြဋ္ဌဿ ဂဏပူရကတ္တာဘာဝါ ကမ္မကောပေါဝ ဟောတီတိ။

ယဒိ ဧဝံ ကထံ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိအာဟရဏဝသေန မဟာသီမာသောဓနန္တိ? တမ္ပိ ဝိနယညူ န ဣစ္ဆန္တိ၊ ဟတ္ထပါသာနယနဗဟိသီမာကရဏဝသေနေဝ ပနေတ္ထ သောဓနံ ဣစ္ဆန္တိ၊ ဒိန္နဿာပိ ဆန္ဒဿ အနာဂမနေန မဟာသီမဋ္ဌော ကမ္မံ ကောပေတီတိ။ ယဒိ စဿ ဆန္ဒာဒိ နာဂစ္ဆတိ၊ ကထံ သော ကမ္မံ ကောပေဿတီတိ? ဒွိန္နံ ဝိသဘာဂသီမာနံ သမ္ဗန္ဓဒေါသတော။ သော စ သမ္ဗန္ဓဒေါသော အဋ္ဌကထာဝစနပ္ပမာဏတော။ န ဟိ ဝိနယေ သဗ္ဗတ္ထ ယုတ္တိ သက္ကာ ဉာတုံ ဗုဒ္ဓဂေါစရတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘သစေ ဒွေပိ သီမာယော ပူရေတွာ နိရန္တရံ ¶ ဌိတေသု ဘိက္ခူသု ကမ္မံ ကရောန္တေသု ဧကိဿာ ဧဝ သီမာယ ဂဏော စ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော စ အနုဿာဝကော စ ဧကတော တိဋ္ဌတိ၊ ကမ္မံ သုကတမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ကမ္မာရဟော ဝါ အနုဿာဝကော ဝါ သီမန္တရဋ္ဌော ဟောတိ၊ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တဉ္စ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာဒိသဘာဂသီမာသု ဧဝ ယုဇ္ဇတိ၊ ယာသု အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေသုပိ ဒေါသော နတ္ထိ။ ယာသု ပန အတ္ထိ၊ န တာသု ဝိသဘာဂသီမာသု ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ သတိ ဧကတ္ထ ဌိတော ဣတရဋ္ဌာနံ ကမ္မံ ကောပေတိ ဧဝ အဋ္ဌကထာယံ သာမညတော သောဓနဿ ဝုတ္တတ္တာတိ အမှာကံ ခန္တိ။ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

န ဩတရတီတိ ပဏဝသဏ္ဌာနပဗ္ဗတာဒီသု ဟေဋ္ဌာ ပမာဏရဟိတဋ္ဌာနံ န ဩတရတိ။ ကိဉ္စာပိ ပနေတ္ထ ဗဇ္ဈမာနက္ခဏေ ဥဒ္ဓမ္ပိ ပမာဏရဟိတံ ပဗ္ဗတာဒီနိ နာရောဟတိ၊ တထာပိ တံ ပစ္ဆာ သီမဋ္ဌတာယ သီမာ ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌာ ပဏဝသဏ္ဌာနာဒိ ပန ဥပရိ ဗဒ္ဓါယပိ သီမာယ သီမာသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ဝသေန န ဩတရတီတိ ဝုတ္တံ၊ ဣတရထာ ဩရောဟဏာရောဟဏာနံ သာဓာရဏဝသေန ‘‘န ဩတရတီ’’တိအာဒိနာ ¶ ဝတ္တဗ္ဗတော။ ယံ ကိဉ္စီတိ နိဋ္ဌိတသီမာယ ဥပရိ ဇာတံ ဝိဇ္ဇမာနံ ပုဗ္ဗေ ဌိတံ၊ ပစ္ဆာ သဉ္ဇာတံ၊ ပဝိဋ္ဌဉ္စ ယံကိဉ္စိ သဝိညာဏကာဝိညာဏကံ သဗ္ဗမ္ပီတိ အတ္ထော။ အန္တောသီမာယ ဟိ ဟတ္ထိက္ခန္ဓာဒိသဝိညာဏကေသု နိသိန္နောပိ ဘိက္ခု သီမဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ ‘‘ဗဒ္ဓသီမာယာ’’တိ ဣဒဉ္စ ပကရဏဝသေန ဥပလက္ခဏတော ဝုတ္တံ။ အဗဒ္ဓသီမာသုပိ သဗ္ဗာသု ဌိတံ တံ သီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။

ဧကသမ္ဗဒ္ဓေန ဂတန္တိ ရုက္ခလတာဒိတတြဇာတမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တာဒိသမ္ပိ ‘‘ဣတော ဂတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။ ယံ ပန ‘‘ဣတော ဂတ’’န္တိ ဝါ ‘‘တတော အာဂတ’’န္တိ ဝါ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျံ ဥဘောသု ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာသု၊ ဥဒကုက္ခေပနဒိအာဒီသု စ တိရိယံ ပတိတရဇ္ဇုဒဏ္ဍာဒိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ဧတ္ထ ပန ဗဒ္ဓသီမာယ ပတိဋ္ဌိတဘာဂေါ ဗဒ္ဓသီမာ၊ အဗဒ္ဓဂါမသီမာယ ပတိဋ္ဌိတဘာဂေါ ဂါမသီမာ တဒုဘယသီမဋ္ဌပဗ္ဗတာဒိ ဝိယ။ ဗဒ္ဓသီမတော ဥဋ္ဌိတဝဋရုက္ခဿ ပါရောဟေ၊ ဂါမသီမာယ ဂါမသီမတော ဥဋ္ဌိတဝဋရုက္ခဿ ပါရောဟေ စ ဗဒ္ဓသီမာယ ပတိဋ္ဌိတေပိ ဧသေဝ နယော။ မူလပတိဋ္ဌိတကာလတော ဟိ ပဋ္ဌာယ ‘‘ဣတော ဂတံ၊ တတော အာဂတ’’န္တိ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျတော သော ဘာဂေါ ယထာပဝိဋ္ဌသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တေသံ ရုက္ခပါရောဟာနံ အန္တရာ ပန အာကာသဋ္ဌသာခါ ဘူမိယံ သီမာပရိစ္ဆေဒပ္ပမာဏေန ¶ တဒုဘယသီမာ ဟောတီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ပနဿ သာခါယ ပါရောဟော ပဝိဋ္ဌသီမာယ ပထဝိယံ မူလေဟိ ပတိဋ္ဌဟိတွာပိ ယာဝ သာခံ ဝိနာ ဌာတုံ န သက္ကောတိ၊ တာဝ မူလသီမဋ္ဌတံ န ဝိဇဟတိ။ ယဒါ ပန ဝိနာ ဌာတုံ သက္ကောတိ၊ တဒါပိ ပါရောဟမတ္တမေဝ ပဝိဋ္ဌသီမဋ္ဌတံ သမုပေတိ။ တသ္မာ သဗ္ဗောပိ အာကာသဋ္ဌသာခါဘာဂေါ ပုရိမသီမဋ္ဌတံ န ဝိဇဟတိ၊ တတော အာဂတဘာဂဿ အဝိဇဟိတတ္တာတိ အမှာကံ ခန္တိ။ ဥဒကုက္ခေပနဒိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ စ ဝိသဘာဂသီမာယ ဧဝံ ပဝိဋ္ဌေ သကလသီမာသောဓနံ၊ သဘာဂါယ ပဝိဋ္ဌေ ဖုသိတွာ ဌိတမတ္တဘိက္ခုသောဓနဉ္စ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယမေဝ။

၁၄၀။ ပါရယတီတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ၊ နဒိယာ ဥဘောသု တီရေသု ပတိဋ္ဌမာနာ သီမာ နဒိအဇ္ဈောတ္ထရာ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နဒိံအဇ္ဈောတ္ထရမာန’’န္တိ။ အန္တောနဒိယဉှိ သီမာ န ဩတရတိ။ နဒိလက္ခဏေ ပန အသတိ ဩတရတိ၊ သာ စ တဒါ နဒိပါရသီမာ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နဒိယာ လက္ခဏံ နဒိနိမိတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝါ’’တိ။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ အဝဿံ လဗ္ဘနေယျာ ပန ဓုဝနာဝါဝ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘န နာဝါယာ’’တိ ဣမိနာ နာဝံ ဝိနာပိ သီမာ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါ ဧဝ ဟောတိ၊ အာပတ္တိပရိဟာရတ္ထာ နာဝါတိ ဒဿေတိ။

ရုက္ခသင်္ဃာဋမယောတိ ¶ အနေကရုက္ခေ ဧကတော ဃဋေတွာ ကတသေတု။ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ကတောတိ ပါဌသေသော။ ‘‘သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အန္တော ဌိတေ ဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ’’တိ ဣဒံ ဥဘိန္နံ တီရာနံ ဧကဂါမခေတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဗ္ဗတသဏ္ဌာနာတိ ဧကတော ဥဂ္ဂတဒီပသိခရတ္တာ ဝုတ္တံ။

သီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄၁။ သမူဟနိတွာတိ ဝိနာသေတွာ၊ ဥဒ္ဓရိတွာတိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ အာပတ္တိပရိဟာရတ္ထံ ဝုတ္တံ။

၁၄၂။ ယာနိ ကာနိစီတိ ဣဓ နိမိတ္တာနံ သီမာယ ပါဠိယံ သရူပတော အဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။

ဥပေါသထာဂါရာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဝိပ္ပဝါသသီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၄၃။ အဋ္ဌာရသာတိ ¶ အန္ဓကဝိန္ဒဝိဟာရမ္ပိ ဥပါဒါယ ဝုစ္စတိ။ နေသံ သီမာတိ တေသု မဟာဝိဟာရေသု။ ‘‘မန’’န္တိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ဤသကန္တိ၊ ဤသကံ ဝုဠှောတိ အတ္ထော။ ဣမမေဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပ္ပတ္တဝုဠှဘာဝေါ အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အမနသိကရောန္တောတိ ဣဒ္ဓိယာ အနတိက္ကမဿ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။

၁၄၄။ သောတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော။ ဒွေပီတိ ဒွေ သမာနသံဝါသအဝိပ္ပဝါသာယော။ အဝိပ္ပဝါသသီမာတိ မဟာသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထေဝ ယေဘုယျေန အဝိပ္ပဝါသာတိ။

‘‘အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပီ’’တိ ဣဒံ မဟာသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနတ္တံ၊ တဿာ ဗာဟိရပရိစ္ဆေဒဉ္စ အဇာနန္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧဝံ အဇာနန္တေဟိပိ အန္တောသီမာယ ဌတွာ ကမ္မဝါစာယ ကတာယ သာ သီမာ သမူဟတာဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တီ’’တိ။ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေတိ ခဏ္ဍသီမာရဟိတဋ္ဌာနေ။ ဣဒဉ္စ မဟာသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနာယပိ ကမ္မကရဏသုခတ္ထံ ခဏ္ဍသီမာ ဣစ္ဆိတာတိ တံ စေတိယင်္ဂဏာဒိဗဟုသန္နိပါတဋ္ဌာနေ န ဗန္ဓတီတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ ¶ သာ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါ ဧဝ မဟာသီမာ ဝိယ။ ‘‘ပဋိဗန္ဓိတုံ ပန န သက္ခိဿန္တေဝါ’’တိ ဣဒံ ခဏ္ဍသီမာယ အသမူဟတတ္တာ၊ တဿာ အဝိဇ္ဇမာနတ္တဿ အဇာနနတော စ မဟာသီမာဗန္ဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ခဏ္ဍသီမံ ပန နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ဗန္ဓိတုံ သက္ခိဿန္တေဝ။ သီမာသမ္ဘေဒံ ကတွာတိ ခဏ္ဍသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနပက္ခေ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရဏသမ္ဘေဒံ ကတွာ အဝိဇ္ဇမာနပက္ခေပိ သမ္ဘေဒသင်္ကာယ အနိဝတ္တနေန သမ္ဘေဒသင်္ကံ ကတွာ။ အဝိဟာရံ ကရေယျုန္တိ သင်္ဃကမ္မာနာရဟံ ကရေယျုံ။ ပုဗ္ဗေ ဟိ စေတိယင်္ဂဏာဒိနိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကာတုံ သက္ကာ၊ ဣဒါနိ တမ္ပိ ဝိနာသိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ န သမူဟနိတဗ္ဗာတိ ခဏ္ဍသီမံ အဇာနန္တေဟိ န သမူဟနိတဗ္ဗာ။ ဥဘောပိ န ဇာနန္တီတိ ဥဘိန္နံ ပဒေသနိယမံ ဝါ တာသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဝါ အညတရာယ ဝါ ဝိဇ္ဇမာနတံ ဝါ အဝိဇ္ဇမာနတံ ဝါ န ဇာနန္တိ၊ သဗ္ဗတ္ထ သင်္ကာ ဧဝ ဟောတိ။ ‘‘နေဝ သမူဟနိတုံ၊ န ဗန္ဓိတုံ သက္ခိဿန္တီ’’တိ ဣဒံ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ဌတွာ သမူဟနိတုံ သက္ကောန္တောပိ မဟာသီမံ ပဋိဗန္ဓိတုံ န သက္ကောန္တီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘န စ သက္ကာ…ပေ… ကမ္မဝါစံ ကာတု’’န္တိ ဣဒံ သီမာဗန္ဓနကမ္မဝါစံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဗန္ဓိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ န သမူဟနိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

ကေစိ ¶ ပန ‘‘ဤဒိသေသု ဝိဟာရေသု ဆပဉ္စမတ္တေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ဝိဟာရကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ဝိဟာရပရိက္ခေပဿ အန္တော စ ဗဟိ စ သမန္တာ လေဍ္ဍုပါတေ သဗ္ဗတ္ထ မဉ္စပ္ပမာဏေ ဩကာသေ နိရန္တရံ ဌတွာ ပဌမံ အဝိပ္ပဝါသသီမံ၊ တတော သမာနသံဝါသကသီမဉ္စ သမူဟနနဝသေန သီမာယ သမုဂ္ဃာတေ ကတေ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ခဏ္ဍသီမာယ၊ မဟာသီမာယပိ ဝါ ဝိဇ္ဇမာနတ္တေ သတိ အဝဿံ ဧကသ္မိံ မဉ္စဋ္ဌာနေ တာသံ မဇ္ဈဂတာ တေ ဘိက္ခူ တာ သမူဟနေယျုံ၊ တတော ဂါမသီမာ ဧဝ အဝသိဿေယျ။ န ဟေတ္ထ သီမာယ၊ တပ္ပရိစ္ဆေဒဿ ဝါ ဇာနနံ အင်္ဂံ။ သီမာယ ပန အန္တောဌာနံ၊ ‘‘သမူဟနိဿာမာ’’တိ ကမ္မဝါစာယ ကရဏဉ္စေတ္ထ အင်္ဂံ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘ခဏ္ဍသီမံ ပန ဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပိ သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တီ’တိ ဧဝံ မဟာသီမာယ ပရိစ္ဆေဒဿ အဇာနနေပိ သမူဟနဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ဂါမသီမာယ ဧဝ စ အဝသိဋ္ဌာယ တတ္ထ ယထာရုစိ ဒုဝိဓမ္ပိ သီမံ ဗန္ဓိတုဉ္စေဝ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မံ ကာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အဝိပ္ပဝါသသီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄၇။ ပါဠိယံ ¶ ‘‘အသမ္မတာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမာယာ’’တိအာဒိနာ ဂါမသီမာ ဧဝ ဗဒ္ဓသီမာယ ခေတ္တံ၊ အရညနဒိအာဒယော ဝိယ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပါဒီနံ။ သာ စ ဂါမသီမာ ဗဒ္ဓသီမာဝိရဟိတဋ္ဌာနေ သယမေဝ သမာနသံဝါသာ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ယာ တဿ ဝါ ဂါမဿ ဂါမသီမာတိ ဧတ္ထ ဂါမသီမာပရိစ္ဆေဒဿ အန္တော စ ဗဟိ စ ခေတ္တဝတ္ထုအရညပဗ္ဗတာဒိကံ သဗ္ဗံ ဂါမခေတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘ဂါမဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န အန္တရဃရမေဝ။ တသ္မာ တဿ သကလဿ ဂါမခေတ္တဿ သမ္ဗန္ဓနီယာ ဂါမသီမာတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော ဟိ သော အန္တရဃရခေတ္တာဒီသု အနေကေသု ဘူမိဘာဂေသု ‘‘ဂါမော’’တိ ဧကတ္တေန လောကဇနေဟိ ပညတ္တော ဂါမဝေါဟာရော၊ သောဝ ဣဓ ‘‘ဂါမသီမာ’’တိပိ ဝုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယော၊ ဂါမော ဧဝ ဟိ ဂါမသီမာ။ ဣမိနာဝ နယေန ဥပရိ အရညံ နဒီ သမုဒ္ဒေါ ဇာတဿရောတိ ဧဝံ တေသု ဘူမိပ္ပဒေသေသု ဧကတ္တေန လောကဇနပညတ္တာနမေဝ အရညာဒီနံ အရညသီမာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ လောကေ ပန ဂါမသီမာဒိဝေါဟာရော ဂါမာဒီနံ ¶ မရိယာဒါယမေဝ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဂါမခေတ္တာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ။ သာသနေ ပန တေ ဂါမာဒယော ဣတရနိဝတ္တိအတ္ထေန သယမေဝ အတ္တနော မရိယာဒါတိ ကတွာ ဂါမော ဧဝ ဂါမသီမာ၊ အရညမေဝ အရညသီမာ…ပေ… သမုဒ္ဒေါ ဧဝ သမုဒ္ဒသီမာတိ သီမာဝေါဟာရေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘နိဂမဿ ဝါ’’တိ ဣဒံ ဂါမသီမပ္ပဘေဒံ သဗ္ဗံ ဥပလက္ခဏဝသေန ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘နဂရမ္ပိ ဂဟိတမေဝါ’’တိ။ ‘‘ဗလိံ လဘန္တီ’’တိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘အယံ ဂါမော ဧတ္တကော ကရီသဘာဂေါ’’တိအာဒိနာ ပန ရာဇပဏ္ဏေသု အာရောပိတေသု ဘူမိဘာဂေသု ယသ္မိံ ယသ္မိံ တဠာကမာတိကာသုသာနပဗ္ဗတာဒိကေ ပဒေသေ ဗလိံ န ဂဏှန္တိ၊ သောပိ ဂါမသီမာ ဧဝ။ ရာဇာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နဘူမိဘာဂေါ ဟိ သဗ္ဗောဝ ဌပေတွာ နဒိလောဏိဇာတဿရေ ဂါမသီမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတီ’’တိ။ သစေ ပန တတ္ထ ရာဇာ ကဉ္စိ ပဒေသံ ဂါမန္တရေန ယောဇေတိ၊ သော ပဝိဋ္ဌဂါမသီမတံ ဧဝ ဘဇတိ၊ နဒိဇာတဿရေသု ဝိနာသေတွာ တဠာကာဒိဘာဝံ ဝါ ပူရေတွာ ခေတ္တာဒိဘာဝံ ဝါ ပါပိတေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ယေ ပန ဂါမာ ရာဇစောရာဒိဘယပီဠိတေဟိ မနုဿေဟိ ဆဍ္ဍိတာ စိရမ္ပိ နိမ္မနုဿာ တိဋ္ဌန္တိ၊ သမန္တာ ပန ဂါမာ သန္တိ၊ တေပိ ပါဋေက္ကံ ဂါမသီမာဝ။ တေသု ဟိ ရာဇာနော သမန္တဂါမဝါသီဟိ ကသာပေတွာ ဝါ ယေဟိ ကေဟိစိ ကသိတဋ္ဌာနံ လိခိတွာ ဝါ ဗလိံ ဂဏှန္တိ၊ အညေန ဝါ ဂါမေန ဧကီဘာဝံ ဝါ ဥပနေန္တိ။ ယေ ပန ဂါမာ ရာဇူဟိပိ ပရိစ္စတ္တာ ဂါမခေတ္တာနန္တရိကာ မဟာရညေန ဧကီဘူတာ၊ တေ အဂါမကာရညသီမတံ ပါပုဏန္တိ၊ ပုရိမာ ဂါမသီမာ ¶ ဝိနဿတိ။ ရာဇာနော ပန ဧကသ္မိံ အရညာဒိပ္ပဒေသေ မဟန္တံ ဂါမံ ကတွာ အနေကသဟဿာနိ ကုလာနိ ဝါသာပေတွာ တတ္ထ ဝါသီနံ ဘောဂဂါမာတိ သမန္တာ ဘူတဂါမေ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒေန္တိ။ ပုရာဏနာမံ၊ ပန ပရိစ္ဆေဒဉ္စ န ဝိနာသေန္တိ၊ တေပိ ပစ္စေကံ ဂါမသီမာ ဧဝ။ ဧတ္တာဝတာ ပုရိမဂါမသီမတ္တံ န ဝိဇဟန္တိ။ သာ စ ဣတရာ စာတိအာဒိ ‘‘သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ’’တိ ပါဠိပဒဿ အဓိပ္ပာယဝိဝရဏံ။ တတ္ထ ဟိ သာ စ ရာဇိစ္ဆာဝသေန ပရိဝတ္တိတွာ သမုပ္ပန္နာ အဘိနဝါ၊ ဣတရာ စ အပရိဝတ္တာ ပကတိဂါမသီမာ၊ ယထာ ဗဒ္ဓသီမာယ သဗ္ဗံ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝမေတာပိ သဗ္ဗကမ္မာရဟတာသဒိသေန ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ၊ သာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာတိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ သာမညတော ‘‘ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ’’တိ ဝုတ္တေ တိစီဝရာဝိပ္ပဝါသသီမံ ဗဒ္ဓသီမံ ဧဝ မညန္တီတိ တံသဒိသတာနိဝတ္တနမုခေန ဥပရိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ တံသဒိသတာပိ အတ္ထီတိ ဒဿနနယဿ ဣဓေဝ ပသင်္ဂံ ဒဿေတုံ ‘‘ကေဝလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဝိဉ္ဈာဋဝိသဒိသေ အရညေတိ ယတ္ထ ‘‘အသုကဂါမဿ ဣဒံ ခေတ္တ’’န္တိ ဂါမဝေါဟာရော နတ္ထိ၊ ယတ္ထ စ န ကသန္တိ န ဝပန္တိ၊ တာဒိသေ အရညေ။ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထာ နိမ္မနုဿာဝါသာ သမုဒ္ဒန္တရဒီပကာပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂယှန္တိ။ ယံ ယဉှိ အဂါမခေတ္တဘူတံ နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရဝိရဟိတံ ပဒေသံ၊ တံ သဗ္ဗံ အရညသီမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သာ စ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမံ ဝိနာဝ သယမေဝ သမာနသံဝါသာ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ။ နဒိအာဒိသီမာသု ဝိယ သဗ္ဗမေတ္ထ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရာနံ တာဝ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အတ္တနော သဘာဝေနေဝ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တတ္တာ သီမတာ သိဒ္ဓါ။ အရညဿ ပန သီမတာ ကထန္တိ? သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနုဇာနနသုတ္တာဒိသာမတ္ထိယတော။ ယထာ ဟိ ဂါမသီမာယ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထံ ဗဟူ ဗဒ္ဓသီမာယော အနုညာတာ၊ တာသဉ္စ ဒွိန္နမန္တရာ အညမညံ အသမ္ဘေဒတ္ထံ သီမန္တရိကာ အနုညာတာ၊ ဧဝမိဓာရညေပိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ။ တာသဉ္စ ဒွိန္နံ အန္တရာ သီမန္တရိကာယ ပါဠိအဋ္ဌကထာသုပိ ဝိဓာနသာမတ္ထိယတော အရညဿပိ သဘာဝေနေဝ နဒိအာဒီနံ ဝိယ သီမာဘာဝေါ တတ္ထ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထမေဝ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ အနုညာတတ္တာဝ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သီမာယမေဝ ဟိ ဌိတာ သီမဋ္ဌာနံ ဝဂ္ဂကမ္မံ ကရောန္တိ၊ န အသီမာယံ အာကာသေ ဌိတာ ဝိယ အာကာသဋ္ဌာနံ။ ဧဝမေဝ ဟိ သာမတ္ထိယံ ဂဟေတွာ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ’’တိအာဒိနာ ပဋိက္ခိတ္တဗဒ္ဓသီမာနမ္ပိ နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရာနံ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ သီမာဘာဝေါ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

အထဿ ဌိတောကာသတောတိ အဿ ဘိက္ခုဿ ဌိတောကာသတော။ သစေပိ ဟိ ဘိက္ခုသဟဿံ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ ဌိတောကာသဿ ဗာဟိရန္တတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထံ သီမာပေက္ခာယ ဥပ္ပန္နာယ ¶ တာယ သဟ သယမေဝ သဉ္ဇာတာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ သမာနသံဝါသာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယတ္ထ ပန ခုဒ္ဒကေ အရညေ မဟန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပရိပုဏ္ဏတာယ ဝဂ္ဂကမ္မသင်္ကာဘာဝေန သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာပေက္ခာ နတ္ထိ၊ တတ္ထ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကေဝလာရညသီမာယမေဝ၊ တတ္ထ သင်္ဃေန ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ နဒိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘သစေ နဒီ နာတိဒီဃာ ဟောတိ၊ ပဘဝတော ¶ ပဋ္ဌာယ ယာဝ မုခဒွါရာ သဗ္ဗတ္ထ သင်္ဃော နိသီဒတိ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာကမ္မံ နတ္ထီ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇)။ ဣမိနာ ဧဝ စ ဝစနေန ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထံ သီမာပေက္ခာယ သတိ ဧဝ ဥဒကုက္ခေပသတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကေစိ ပန ‘‘သမန္တာ အဗ္ဘန္တရံ မိနိတွာ ပရိစ္ဆေဒကရဏေနေဝ သီမာ သဉ္ဇာယတိ၊ န သယမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ အဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒကရဏပ္ပကာရေန သီမာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ အဗဒ္ဓသီမာ စ န သိယာ ဘိက္ခူနံ ကိရိယာပကာရသိဒ္ဓိတော။ အပိစ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထာနံ၊ ပကတိဟတ္ထာနဉ္စ လောကေ အနေကဝိဓတ္တာ၊ ဝိနယေ ဤဒိသံ ဟတ္ထပ္ပမာဏန္တိ အဝုတ္တတ္တာ စ ယေန ကေနစိ မိနိတေ စ ဘဂဝတာ အနုညာတေန နု ခေါ ဟတ္ထေန မိနိတံ၊ န နု ခေါတိ သီမာယ ဝိပတ္တိသင်္ကာ ဘဝေယျ။ မိနန္တေဟိ စ အဏုမတ္တမ္ပိ ဦနမဓိကံ အကတွာ မိနိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ဝိပတ္တိ ဧဝ သိယာ။ ပရိသဝသေန စာယံ ဝဍ္ဎမာနာ တေသံ မိနနေန ဝဍ္ဎတိ ဝါ ဟာယတိ ဝါ။ သင်္ဃေ စ ကမ္မံ ကတွာ ဂတေ အယံ ဘိက္ခူနံ ပယောဂေန သမုပ္ပန္နသီမာ တေသံ ပယောဂေန ဝိဂစ္ဆတိ န ဝိဂစ္ဆတိ စ။ ကထံ ဗဒ္ဓသီမာ ဝိယ ယာဝ သာသနန္တရဓာနာ န တိဋ္ဌေယျ၊ ဌိတိယာ စ ပုရာဏဝိဟာရေသု ဝိယ သကလေပိ အရညေ ကထံ သီမာသမ္ဘေဒသင်္ကာ န ဘဝေယျ။ တသ္မာ သီမာပေက္ခာယ ဧဝ သမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဗ္ဗိဂမေန ဝိဂစ္ဆတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥဒကုက္ခေပသီမာယမ္ပိ နဒိအာဒီသုပိ။

တတ္ထာပိ ဟိ မဇ္ဈိမပုရိသော န ဉာယတိ။ တထာ သဗ္ဗထာမေန ခိပနံ ဥဘယတ္ထာပိ စ ယဿံ ဒိသာယံ သတ္တဗ္ဘန္တရဿ၊ ဥဒကုက္ခေပဿ ဝါ ဩကာသော န ပဟောတိ၊ တတ္ထ ကထံ မိနနံ၊ ခိပနံ ဝါ ဘဝေယျ? ဂါမခေတ္တာဒီသု ပဝိသနတော အခေတ္တေ သီမာ ပဝိဋ္ဌာ နာမာတိ သီမာ ဝိပဇ္ဇေယျ။ အပေက္ခာယ သီမုပ္ပတ္တိယံ ပန ယတော ပဟောတိ၊ တတ္ထ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာ သယမေဝ ပရိပုဏ္ဏာ ဇာယန္တိ။ ယတော ပန န ပဟောတိ၊ တတ္ထ အတ္တနော ခေတ္တပ္ပမာဏေနေဝ ဇာယန္တိ၊ န ဗဟိ။ ယံ ပနေတ္ထ အဗ္ဘန္တရမိနနပမာဏဿ၊ ဝါလုကာဒိခိပနကမ္မဿ စ ဒဿနံ၊ တံ သဉ္ဇာတသီမာနံ ဌိတဋ္ဌာနဿ ပရိစ္ဆေဒနတ္ထံ ကတံ ဂါမူပစာရဃရူပစာရဇာနနတ္ထံ လေဍ္ဍုသုပ္ပာဒိခိပနဝိဓာနဒဿနံ ဝိယ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘သီမံ ဝါ သမ္မန္နတိ ဥဒကုက္ခေပံ ဝါ ပရိစ္ဆိန္ဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ)။ ဧဝံ ကတေပိ တဿ ¶ ပရိစ္ဆေဒဿ ယာထာဝတော ဉာတုံ ¶ အသက္ကုဏေယျတ္တေန ပုထုလတော ဉတွာ အန္တော တိဋ္ဌန္တေဟိ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ဌာတဗ္ဗံ၊ အညံ ဗဟိ ကရောန္တေဟိ အတိဒူရေ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ပေသေတဗ္ဗံ။

အပရေ ပန ‘‘သီမာပေက္ခာယ ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ မဂ္ဂဂမနနဟာနာဒိအတ္ထေဟိ ဧကဘိက္ခုသ္မိမ္ပိ အရညေ ဝါ နဒိအာဒီသု ဝါ ပဝိဋ္ဌေ တံ ပရိက္ခိပိတွာ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာ သယမေဝ ပဘာ ဝိယ ပဒီပဿ သမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဂါမခေတ္တာဒီသု တသ္မိံ ဩတိဏ္ဏမတ္တေ ဝိဂစ္ဆတိ။ တေနေဝ စေတ္ထ ဒွိန္နံ သင်္ဃာနံ ဝိသုံ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ သီမာဒွယဿ အန္တရာ သီမန္တရိကာ အညံ သတ္တဗ္ဘန္တရံ၊ ဥဒကုက္ခေပဉ္စ ဌပေတုံ အနုညာတံ၊ သီမာပရိယန္တေ ဟိ ကေနစိ ကမ္မေန ပေသိတဿ ဘိက္ခုနော သမန္တာ သဉ္ဇာတသီမာ ဣတရေသံ သီမာယ ဖုသိတွာ သီမာသမ္ဘေဒံ ကရေယျ၊ သော မာ ဟောတူတိ၊ ဣတရထာ ဟတ္ထစတုရင်္ဂုလမတ္တာယပေတ္ထ သီမန္တရိကာယ အနုဇာနိတဗ္ဗတော။ အပိစ သီမန္တရိကာယ ဌိတဿာပိ ဥဘယတ္ထ ကမ္မကောပဝစနတောပိ စေတံ သိဇ္ဈတိ။ တမ္ပိ ပရိက္ခိပိတွာ သယမေဝ သဉ္ဇာတာယ သီမာယ ဥဘိန္နမ္ပိ သီမာနံ၊ ဧကာယ ဧဝ ဝါ သင်္ကရတော။ ဣတရထာ တဿ ကမ္မကောပဝစနံ န ယုဇ္ဇေယျ။ ဝုတ္တဉှိ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတောပိ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတောပိ ကမ္မံ ကောပေတီ’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ)။ ကိဉ္စ အဂါမကာရညေ ဌိတဿ ကမ္မကရဏိစ္ဆာဝိရဟိတဿာပိ ဘိက္ခုနော သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆိန္နေ အဇ္ဈောကာသေ စီဝရဝိပ္ပဝါသော ဘဂဝတာ အနုညာတော၊ သော စ ပရိစ္ဆေဒေါ သီမာ။ ဧဝံ အပေက္ခံ ဝိနာ သမုပ္ပန္နာ။ တေနေဝေတ္ထ ‘အယံ သီမာ တိစီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရမ္ပိ လဘတီ’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ကမ္မကရဏိစ္ဆံ ဝိနာပိ ဝုတ္တနယေန သမုပ္ပတ္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ပဒီပဿ ပဘာ ဝိယ သဗ္ဗပုဂ္ဂလာနမ္ပိ ပစ္စေကံ သီမာသမ္ဘဝေန သင်္ဃေ၊ ဂဏေ ဝါ ကမ္မံ ကရောန္တေ တတြဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ သမန္တာ ပစ္စေကံ သမုပ္ပန္နာနံ အနေကသီမာနံ အညမညံ သင်္ကရဒေါသပ္ပသင်္ဂတော။ ပရိသဝသေန စဿာ ဝဍ္ဎိ၊ ဟာနိ စ သမ္ဘဝတိ။ ပစ္ဆာ အာဂတာနံ အဘိနဝသီမန္တရုပ္ပတ္တိ ဧဝ၊ ဂတာနံ သမန္တာ ဌိတသီမာပိ ဝိနာသော စ ဘဝေယျ။

ပါဠိယံ ပန ‘‘သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဧကာ ဧဝ သတ္တဗ္ဘန္တရာ၊ ဥဒကုက္ခေပါ စ အနုညာတာ၊ န စေသာ သီမာ သဘာဝေန၊ ကာရဏသာမတ္ထိယေန ဝါ ပဘာ ဝိယ ပဒီပဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိန္တု ¶ ဘဂဝတော အနုဇာနနေနေဝ၊ ဘဂဝါ စ ဣမာယော အနုဇာနန္တော ဘိက္ခူနံ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရေန ကမ္မကရဏသုခတ္ထမေဝ အနုညာသီတိ ကထံ နဟာနာဒိကိစ္စေန ပဝိဋ္ဌာနမ္ပိ သမန္တာ တာသံ သီမာနံ သမုပ္ပတ္တိ ပယောဇနာဘာဝါ? ပယောဇနေ စ ဧကံ ဧဝ ပယောဇနန္တိ ကထံ ပစ္စေကံ ဘိက္ခုဂဏနာယ အနေကသီမာသမုပ္ပတ္တိ ¶ ? ‘‘ဧကသီမာယံ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဌိတာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဒွိန္နံ သီမာနံ အန္တရာ တတ္တကပရိစ္ဆေဒေနေဝ သီမန္တရိကဋ္ဌပနဝစနံ၊ တတ္ထ ဌိတာနံ ကမ္မကောပဝစနဉ္စ၊ တမ္ပိ ဣမာသံ သီမာနံ ပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဗ္ဗောဓတာယ သီမာယ သမ္ဘေဒသင်္ကံ၊ ကမ္မကောပသင်္ကဉ္စ ဒူရတော ပရိဟရိတုံ ဝုတ္တံ။

ယော စ စီဝရာဝိပ္ပဝါသတ္ထံ ဘဂဝတာ အဗ္ဘောကာသေ ဒဿိတော သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒေါ၊ သော သီမာ ဧဝ န ဟောတိ၊ ခေတ္တတဠာကာဒိပရိစ္ဆေဒေါ ဝိယ အယမေတ္ထ ဧကော ပရိစ္ဆေဒေါဝ။ တတ္ထ စ ဗဟူသု ဘိက္ခူသု ဧကတော ဌိတေသု တေသံ ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္တနော ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဧဝ စီဝရံ ဌပေတဗ္ဗံ။ န ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ။ ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အဗ္ဘန္တရေ ဂယှမာနေ အဗ္ဘန္တရပရိယောသာနေ ဌပိတစီဝရံ မဇ္ဈေ ဌိတဿ အဗ္ဘန္တရတော ဗဟိ ဟောတီတိ တံ အရုဏုဂ္ဂမနေ နိဿဂ္ဂိယံ သိယာ။ သီမာ ပန ပရိသပရိယန္တတောဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ စီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရောပေတ္ထ အဗ္ဘောကာသပရိစ္ဆေဒဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝုတ္တော၊ န ပန ယာဝ သီမာပရိစ္ဆေဒံ လဗ္ဘမာနတ္တာ မဟာသီမာယ အဝိပ္ပဝါသသီမာဝေါဟာရော ဝိယ။ မဟာသီမာယမ္ပိ ဟိ ဂါမဂါမူပစာရေသု စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ဣဓာပိ မဇ္ဈေ ဌိတဿ သီမာပရိယန္တေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တသီမာပေက္ခဝသေနေဝေတာသံ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာနံ ဥပ္ပတ္တိ၊ တဗ္ဗိဂမေန ဝိနာသော စ ဂဟေတဗ္ဗာတိ အမှာကံ ခန္တိ။ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညော ဝါ ပကာရော ဣတော ယုတ္တတရော ဂဝေသိတဗ္ဗော။

ဣဓ ပန ‘‘အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ’’တိ ဧဝံ ပါဠိယံ ဝိဉ္ဈာဋဝိသဒိသေ အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာတိ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ရုက္ခာဒိနိရန္တရေပိ အရညေ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ဝိဟိတတ္တာ အတ္တနော နိဿယဘူတာယ အရညသီမာယ သဟ ဧတဿာ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ ဒေါသာဘာဝေါ ပဂေဝ အဂါမကေ ရုက္ခေတိ နိဿိတေပိ ပဒေသေ စီဝရဝိပ္ပဝါသဿ ရုက္ခပရိဟာရံ ဝိနာဝ အဗ္ဘောကာသပရိဟာရောဝ အနုမတောတိ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥပစာရတ္ထာယာတိ ¶ သီမန္တရိကတ္ထာယ သတ္တဗ္ဘန္တရတော အဓိကံ ဝဋ္ဋတိ။ ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဗ္ဗိဇာနတ္တာ။ တသ္မာ သင်္ဃံ ဝိနာ ဧကေနာပိ ဘိက္ခုနာ ဗဟိ တိဋ္ဌန္တေန အညံ သတ္တဗ္ဘန္တရံ အတိက္ကမိတွာ အတိဒူရေ ဧဝ ဌာတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ ကမ္မကောပသင်္ကတော။ ဥဒကုက္ခေပေပိ ဧသေဝ နယော။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇)။ ဣဒဉ္စေတ္ထ သီမန္တရိကဝိဓာနံ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ သီမန္တရိကာနုဇာနနသုတ္တာနုလောမတော သိဒ္ဓန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဘဂဝတာ နိဒါနဝသေန ဧကဂါမသီမာနိဿိတာနံ ¶ ၊ ဧကသဘာဂါနဉ္စ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနမေဝ အညမညံ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏဒေါသပရိဟာရာယ သီမန္တရိကာ အနုညာတာ၊ တထာပိ တဒနုလောမတော ဧကအရညသီမာနဒိအာဒိသီမဉ္စ နိဿိတာနံ ဧကသဘာဂါနံ ဒွိန္နံ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနမ္ပိ ဥဒကုက္ခေပသီမာနမ္ပိ အညမညံ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏံ၊ သီမန္တရိကံ ဝိနာ အဗျဝဓာနေန ဌာနဉ္စ ဘဂဝတာ အနဘိမတမေဝါတိ ဉတွာ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဣဓာပိ သီမန္တရိကဝိဓာနမကံသု။ ဝိသဘာဂသီမာနမ္ပိ ဟိ ဧကသီမာနိဿိတတ္တံ၊ ဧကသဘာဂတ္တဉ္စာတိ ဒွီဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေ သတိ ဧကံ သီမန္တရိကံ ဝိနာ ဌာနံ သမ္ဘေဒါယ ဟောတိ၊ နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သီမန္တရိကဝိဓာနသာမတ္ထိယေနေဝ စေတာသံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓောပိ ဗဒ္ဓသီမာနံ ဝိယ အညမညံ န ဝဋ္ဋတီတိ အယမ္ပိ နယတော ဒဿိတော ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘သဘာဝေနေဝါ’’တိ ဣမိနာ ဂါမသီမာ ဝိယ အဗဒ္ဓသီမာတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗမေတ္ထ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာတိ ဒဿေတိ။ ယေန ကေနစီတိ အန္တမသော သူကရာဒိနာ သတ္တေန။ မဟောဃေန ပန ဥန္နတဋ္ဌာနတော နိန္နဋ္ဌာနေ ပတန္တေန ခတော ခုဒ္ဒကော ဝါ မဟန္တော ဝါ လက္ခဏယုတ္တော ဇာတဿရောဝ။ ဧတ္ထာပိ ခုဒ္ဒကေ ဥဒကုက္ခေပကိစ္စံ နတ္ထိ၊ သမုဒ္ဒေ ပန သဗ္ဗထာ ဥဒကုက္ခေပသီမာယမေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ သောဓေတုံ ဒုက္ကရတ္တာ။

ပုန တတ္ထာတိ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါသု ဧတာသု နဒိအာဒီသု တီသု အဗဒ္ဓသီမာသု ပုန ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထံ သာသနဝေါဟာရသိဒ္ဓါယ အဗဒ္ဓသီမာယ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေန္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပါဠိယံ ယံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿာတိအာဒီသု ဥဒကံ ဥက္ခိပိတွာ ခိပီယတိ ဧတ္ထာတိ ဥဒကုက္ခေပေါ၊ ဥဒကဿ ပတနောကာသော၊ တသ္မာ ဥဒကုက္ခေပါ။ အယဉှေတ္ထ ပဒသမ္ဗန္ဓဝသေန အတ္ထော – ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ သမန္တာ ယာဝ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ¶ ဥဒကုက္ခေပေါ ဥဒကပတနဋ္ဌာနံ၊ တာဝ ယံ တံ ပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနံ၊ အယံ တတ္ထ နဒိအာဒီသု အပရာ သမာနသံဝါသာ ဥဒကုက္ခေပသီမာတိ။

တဿ အန္တောတိ တဿ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆိန္နဿ ဌာနဿ အန္တော။ န ကေဝလဉ္စ တဿေဝ အန္တော၊ တတော ဗဟိပိ၊ ဧကဿ ဥဒကုက္ခေပဿ အန္တော ဌာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝစနံ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဗ္ဗိဇာနတော ကမ္မကောပသင်္ကာ ဟောတီတိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတောပိ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတောပိ ကမ္မံ ကောပေတိ ဣဒံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု သန္နိဋ္ဌာန’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။ ယံ ပနေတ္ထ သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘တဿ အန္တော ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတော ကမ္မံ ¶ ကောပေတီတိ ဣမိနာ ဗဟိပရိစ္ဆေဒတော ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတော ကမ္မံ န ကောပေတီ’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၄၇) ဝတွာ မာတိကာဋ္ဌကထာဝစနမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နေဝ ပါဠိယံ န အဋ္ဌကထာယံ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိ ဗဟု ပပဉ္စိတံ၊ တံ န သုန္ဒရံ ဣဓ အဋ္ဌကထာဝစနေန မာတိကာဋ္ဌကထာဝစနဿ နယတော သံသန္ဒနတော သင်္ဃဋနတော။ တထာ ဟိ ဒွိန္နံ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒါနမန္တရာ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ သီမန္တရိကံ အဋ္ဌပေတွာ ‘‘အညော ဥဒကုက္ခေပေါ သီမန္တရိကာယ ဌပေတဗ္ဗော၊ တတော အဓိကံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ၊ ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧဝံ ဣဓေဝ ဝုတ္တေန ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန သီမန္တရိကောပစာရေန ဥဒကုက္ခေပတော ဦနကေ ဌပိတေ သီမာယ သီမာသမ္ဘေဒတော ကမ္မကောပေါပိ ဝုတ္တော ဧဝ။ ယဒဂ္ဂေန စ ဧဝံ ဝုတ္တော၊ တဒဂ္ဂေန တတ္ထ ဧကဘိက္ခုနော ပဝေသေပိ သတိ တဿ သီမဋ္ဌဘာဝတော ကမ္မကောပေါ ဝုတ္တော ဧဝ ဟောတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကထနဉ္စေတံ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဗ္ဗိဇာနန္တေနပိ သီမာသမ္ဘေဒသင်္ကအာပရိဟာရတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနမန္တရာ တတ္တကပရိစ္ဆေဒေနေဝ သီမန္တရိကဝိဓာနဝစနတောပိ ဧတာသံ ဒုဗ္ဗိဇာနပရိစ္ဆေဒတာ၊ တတ္ထ စ ဌိတာနံ ကမ္မကောပသင်္ကာ သိဇ္ဈတိ။ ကမ္မကောပသင်္ကဋ္ဌာနမ္ပိ အာစရိယာ ဒူရတော ပရိဟာရတ္ထံ ကမ္မကောပဋ္ဌာနန္တိ ဝတွာဝ ဌပေသုန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

တန္တိ သီမံ။ ‘‘သီဃမေဝ အတိက္ကာမေတီ’’တိ ဣမိနာ တံ အနတိက္ကမိတွာ အန္တော ဧဝ ပရိဝတ္တမာနာယ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိ ဝါလုကာဒီဟိ သီမာပရိစ္ဆိန္ဒနံ၊ ဣတရထာ ဗဟိ ပရိဝတ္တာ နု ခေါ၊ နော ဝါတိ ကမ္မကောပသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ။ အညိဿာ အနုဿာဝနာတိ ကေဝလာယ နဒိသီမာယ အနုဿာဝနာ ¶ ။ အန္တောနဒိယံ ဇာတရုက္ခေ ဝါတိ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ ဗဟိ ဌိတေ ရုက္ခေပိ ဝါ။ ဗဟိနဒိတီရမေဝ ဟိ ဝိသဘာဂသီမတ္တာ အဗန္ဓိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ၊ န အန္တောနဒီ နိဿယတ္တေန သဘာဂတ္တာ။ တေနေဝ ‘‘ဗဟိနဒိတီရေ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ’’တိအာဒိနာ တီရမေဝ အဗန္ဓိတဗ္ဗဋ္ဌာနတ္တေန ဒဿိတံ၊ န ပန နဒီ။ ‘‘ရုက္ခေပိ ဌိတေဟီ’’တိ ဣဒံ အန္တောဥဒကုက္ခေပဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ဗဟိဥဒကုက္ခေပေ ဘိက္ခူနံ ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ရုက္ခဿာတိ တဿေဝ အန္တောဥဒကုက္ခေပဋ္ဌဿ ရုက္ခဿ။ သီမံ ဝါ သောဓေတွာတိ ယထာဝုတ္တံ ဝိဟာရေ ဗဒ္ဓသီမံ၊ ဂါမသီမဉ္စ တတ္ထ ဌိတဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသာနယနဗဟိသီမာကရဏဝသေနေဝ သောဓေတွာ။ ယထာ စ ဥဒကုက္ခေပသီမာယံ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ၊ ဧဝံ ဗဒ္ဓသီမာယံ၊ ဂါမသီမာယံ ဝါ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိပိ ဥဒကုက္ခေပသီမဋ္ဌေ သောဓေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဧတေနေဝ သတ္တဗ္ဘန္တရအရညသီမာဟိပိ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ၊ ဣမာယ စ သဒ္ဓိံ တာသံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓဒေါသောပိ နယတော ဒဿိတောဝ ဟောတိ။ ဣမိနာဝ နယေန သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာဟိပိ သဒ္ဓိံ၊ ဧတာသဉ္စ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ¶ သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓဒေါသော ဉာတဗ္ဗော။ အဋ္ဌကထာယံ ပနေတံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယတော သက္ကာ ဉာတုန္တိ အညမညသမာသန္နာနမေဝေတ္ထ ဒဿိတံ။

တတြိဒံ သုတ္တာနုလောမတော နယဂ္ဂဟဏမုခံ – ယထာ ဟိ ဗဒ္ဓသီမာယံ သမ္မတာ ဝိပတ္တိသီမာ ဟောတီတိ တာသံ အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ နဒိအာဒီသု သမ္မတာပိ ဗဒ္ဓသီမာ ဝိပတ္တိသီမာဝ ဟောတီတိ တာဟိပိ သဒ္ဓိံ တဿာ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတီတိ သိဇ္ဈတိ။ ဣမိနာ နယေန သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ဂါမနဒိအာဒီဟိ သဒ္ဓိံ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ စ အရညာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓဿ န ဝဋ္ဋနကဘာဝေါ ဉာတဗ္ဗော၊ ဧဝမေတာ ဘဂဝတာ အနုညာတာ ဗဒ္ဓသီမာ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာ အညမညဉ္စေဝ အတ္တနော နိဿယဝိရဟိတာဟိ ဣတရီတရာသံ နိဿယသီမာဟိ စ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ သတိ သမ္ဘေဒဒေါသမာပဇ္ဇတီတိ သုတ္တာနုလောမနယော ဉာတဗ္ဗောဝ။

အတ္တနော အတ္တနော ပန နိဿယဘူတဂါမာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဗဒ္ဓသီမာဒီနံ တိဿန္နံ ဥပ္ပတ္တိကာလေ ဘဂဝတာ အနုညာတဿ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏဿ အနုလောမတော ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓောပိ အနုညာတောဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ဥဒကုက္ခေပဗဒ္ဓသီမာဒီနံ အန္တရာ ကသ္မာ သီမန္တရိကာ န ဝိဟိတာတိ? နိဿယဘေဒသဘာဝဘေဒေဟိ ¶ သယမေဝ ဘိန္နတ္တာ။ ဧကနိဿယဧကသဘာဝါနမေဝ ဟိ သီမန္တရိကာယ ဝိနာသံ ကရောတီတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ ဧတေနေဝ နဒိနိမိတ္တံ ကတွာ ဗဒ္ဓါယ သီမာယ သင်္ဃေ ကမ္မံ ကရောန္တေ နဒိယမ္ပိ ယာဝ ဂါမခေတ္တံ အာဟစ္စ ဌိတာယ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ အညေသံ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ယာ ပနေတာ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါ ဂါမာရညနဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရသီမာ ပဉ္စ၊ တာ အညမညရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေပိ သမ္ဘေဒဒေါသံ နာပဇ္ဇတိ၊ တထာ လောကဝေါဟာရာဘာဝတော။ န ဟိ ဂါမာဒယော ဂါမန္တရာဒီဟိ၊ နဒိအာဒီဟိ စ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓမတ္တေန သမ္ဘိန္နာတိ လောကေ ဝေါဟရန္တိ။ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါနဉ္စ လောကဝေါဟာရတောဝ သမ္ဘေဒေါ ဝါ အသမ္ဘေဒေါ ဝါ ဂဟေတဗ္ဗော၊ နာညတော။ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ တာသံ အညမညံ ကတ္ထစိပိ သမ္ဘေဒနယော န ဒဿိတော၊ သာသနဝေါဟာရသိဒ္ဓါယေဝ ဒဿိတောတိ။

ဧတ္ထ ပန ဗဒ္ဓသီမာယ တာဝ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ပထဝီသန္ဓာရကံ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ သီမာဂတာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) အဓောဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ အဋ္ဌကထာယံ သဗ္ဗထာ ဒဿိတော။ ဂါမသီမာဒီနံ ပန န ဒဿိတော။ ကထမယံ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? ကေစိ တာဝေတ္ထ ‘‘ဂါမသီမာဒယောပိ ဗဒ္ဓသီမာ ဝိယ ပထဝီသန္ဓာရကံ ဥဒကံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ကေစိ ¶ ပန တံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရသီမာ၊ တာဝ တန္နိဿိတဥဒကုက္ခေပသီမာ စ ပထဝိယာ ဥပရိတလေ၊ ဟေဋ္ဌာ စ ဥဒကဇ္ဈောတ္ထရဏပ္ပဒေသေ ဧဝ တိဋ္ဌန္တိ၊ န တတော ဟေဋ္ဌာ ဥဒကဿ အဇ္ဈောတ္ထရဏာဘာဝါ။ သစေ ပန ဥဒကောဃာဒိနာ ယောဇနပ္ပမာဏမ္ပိ နိန္နဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ နဒိသီမာဒယောဝ ဟောန္တိ၊ န တတော ဟေဋ္ဌာ။ တသ္မာ နဒိအာဒီနံ ဟေဋ္ဌာ ဗဟိတီရမုခေန ဥမင်္ဂေန၊ ဣဒ္ဓိယာ ဝါ ပဝိဋ္ဌော ဘိက္ခု နဒိယံ ဌိတာနံ ကမ္မံ န ကောပေတိ။ သော ပန အာသန္နဂါမေ ဘိက္ခူနံ ကမ္မံ ကောပေတိ။ သစေ ပန သော ဥဘိန္နံ တီရဂါမာနံ မဇ္ဈေ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ဥဘယဂါမဋ္ဌာနံ ကမ္မံ ကောပေတိ။ သစေ ပန တီရံ ဂါမခေတ္တံ န ဟောတိ၊ အဂါမကာရညမေဝ။ တတ္ထ ပန တီရဒွယေပိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမံ ဝိနာ ကေဝလာယ ခုဒ္ဒကာရညသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ ကမ္မံ ကောပေတိ။ သစေ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယံ ကရောန္တိ၊ တဒါ ယဒိ တေသံ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ပရိစ္ဆေဒေါ ဧတဿ နိသိန္နောကာသဿ ပရတော ဧကံ သတ္တဗ္ဘန္တရံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော န ကမ္မကောပေါ ¶ ။ နော စေ၊ ကမ္မကောပေါ။ ဂါမသီမာယံ ပန အန္တောဥမင်္ဂေ ဝါ ဗိလေ ဝါ ယတ္ထ ပဝိသိတုံ သက္ကာ၊ ယတ္ထ ဝါ သုဝဏ္ဏမဏိအာဒိံ ခဏိတွာ ဂဏှန္တိ၊ ဂဟေတုံ သက္ကာတိ ဝါ သမ္ဘာဝနာ ဟောတိ၊ တတ္တကံ ဟေဋ္ဌာပိ ဂါမသီမာ၊ တတ္ထ ဣဒ္ဓိယာ အန္တော နိသိန္နောပိ ကမ္မံ ကောပေတိ။ ယတ္ထ ပန ပကတိမနုဿာနံ ပဝေသသမ္ဘာဝနာပိ နတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗံ ယာဝ ပထဝိသန္ဓာရကဥဒကာ အရညသီမာဝ၊ န ဂါမသီမာ။ အရညသီမာယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထပိ ဟိ ယတ္တကေ ပဒေသေ ပဝေသသမ္ဘာဝနာ၊ တတ္တကမေဝ ဥပရိတလေ အရညသီမာ ပဝတ္တတိ။ တတော ပန ဟေဋ္ဌာ န အရညသီမာ၊ တတ္ထ ဥပရိတလေန သဟ ဧကာရညဝေါဟာရာဘာဝတော။ န ဟိ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌံ အရညံ ပဝိဋ္ဌော တိ ဝေါဟရန္တိ။ တသ္မာ တတြဋ္ဌော ဥပရိ အရညဋ္ဌာနံ ကမ္မံ န ကောပေတိ ဥမင်္ဂနဒိယံ ဌိတော ဝိယ ဥပရိနဒိယံ ဌိတာနံ။ ဧကသ္မိဉှိ စက္ကဝါဠေ ဂါမနဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရေ မုဉ္စိတွာ တဒဝသေသံ အမနုဿာဝါသံ ဒေဝဗြဟ္မလောကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗံ အရညမေဝ။ ‘ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဟိ နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရာဒိပိ အရညမေဝ။ ဣဓ ပန နဒိအာဒီနံ ဝိသုံ သီမာဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ တဒဝသေသမေဝ အရညံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စ ယတ္တကေ ပဒေသေ ဧကံ ‘အရည’န္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ အယမေကာရညသီမာ။ ဣန္ဒပုရဉှိ သဗ္ဗံ ဧကာရညသီမာ။ တထာ အသုရယက္ခပုရာဒိ။ အာကာသဋ္ဌဒေဝဗြဟ္မဝိမာနာနိ ပန သမန္တာ အာကာသပရိစ္ဆိန္နာနိ ပစ္စေကံ အရညသီမာ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ပဗ္ဗတဒီပကာ ဝိယ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယံ၊ အရညသီမာယမေဝ ဝါတိ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဣဓာပိ ဥပရိအရညတလေန သဒ္ဓိံ ဟေဋ္ဌာပထဝိယာ အရညဝေါဟာရာဘာဝါ ဝိသုံ အရညသီမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝေတ္ထ ဂါမနဒိအာဒိသီမာကထာယ အဋ္ဌကထာယံ ‘ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခု ဟေဋ္ဌာပထဝိတလေ ဌိတော ကမ္မံ ကောပေတီ’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ဗဒ္ဓသီမာယံ ဒဿိတနယော န ဒဿိတော’’တိ ဝဒန္တိ။

ဣဒဉ္စေတာသံ ¶ ဂါမသီမာဒီနံ ဟေဋ္ဌာပမာဏဒဿနံ သုတ္တာဒိဝိရောဓာဘာဝါ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂဟဏေ စ ဂါမသီမာယံ သမ္မတာ ဗဒ္ဓသီမာ ဥပရိ ဂါမသီမံ၊ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကပရိယန္တံ အရညသီမဉ္စ အဝတ္ထရတီတိ တဿာ အရညသီမာပိ ခေတ္တန္တိ သိဇ္ဈတိ။ ဘဂဝတာ စ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရာ ဗဒ္ဓသီမာယ အခေတ္တဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ န ပန အရညံ။ တသ္မာ အရညမ္ပိ ¶ ဗဒ္ဓသီမာယ ခေတ္တမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ တတ္ထ သာ န ဗဇ္ဈတီတိ? ပယောဇနာဘာဝါ။ သီမာပေက္ခာနန္တရမေဝ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ သမ္ဘဝတော။ တဿာ စ ဥပရိ သမ္မတာယ ဗဒ္ဓသီမာယ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏာနုလောမတော ဝိပတ္တိသီမာ ဧဝ သိယာ။ ဂါမခေတ္တေ ပန ဌတွာ အဂါမကာရညေကဒေသမ္ပိ အန္တောကရိတွာ သမ္မတာ ကိဉ္စာပိ သုသမ္မတာ၊ အဂါမကာရညေ ဘဂဝတာ ဝိဟိတာယ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယပိ အနိဝတ္တိတော။ တတ္ထ ပန ကမ္မံ ကာတုံ ပဝိဋ္ဌာနမ္ပိ တတော ဗဟိ ကေဝလာရညေ ကရောန္တာနမ္ပိ အန္တရာ တီဏိ သတ္တဗ္ဘန္တရာနိ ဌပေတဗ္ဗာနိ၊ အညထာ ဝိပတ္တိ ဧဝ သိယာတိ သဗ္ဗထာ နိရတ္ထကမေဝ အဂါမကာရညေ ဗဒ္ဓသီမာကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အန္တောနဒိယံ ပဝိဋ္ဌသာခါယာတိ နဒိယာ ပထဝိတလံ အာဟစ္စ ဌိတာယ သာခါယပိ၊ ပဂေဝ အနာဟစ္စ ဌိတာယ။ ပါရောဟေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတေန သဘာဂံ နဒိသီမံ ဖုသိတွာ ဌိတေနပိ ဝိသဘာဂသီမာသမ္ဗန္ဓသာခါဒိနာ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ သမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဧတေနေဝ မဟာသီမံ၊ ဂါမသီမဉ္စ ဖုသိတွာ ဌိတေန သာခါဒိနာ မာဠကသီမာယ သမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတီတိ ဉာပိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အန္တောနဒိယံယေဝါတိ သေတုပါဒါနံ တီရဋ္ဌတံ နိဝတ္တေတိ။ တေန ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ နဒိယံ ပတိဋ္ဌိတတ္တေပိ သမ္ဘေဒါဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဟိ ဥဒကုက္ခေပတော ဗဟိ အန္တောနဒိယမ္ပိ ပတိဋ္ဌိတတ္တေ သမ္ဘေဒေါ ဘဝေယျ၊ တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဘဝေယျ ကမ္မကောပဿ သမာနတ္တာ၊ န စ ပဋိက္ခိတ္တံ။ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထ အတ္တနော နိဿယသီမာယ သမ္ဘေဒဒေါသော နတ္ထေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အာဝရဏေန ဝါတိ ဒါရုအာဒိံ နိခဏိတွာ ဥဒကနိဝါရဏေန။ ကောဋ္ဋကဗန္ဓနေန ဝါတိ မတ္တိကာဒီဟိ ပူရေတွာ ကတသေတုဗန္ဓေန။ ဥဘယေနာပိ အာဝရဏမေဝ ဒဿေတိ။ ‘‘နဒိံ ဝိနာသေတွာ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ပါဠိ ဗဒ္ဓါ’’တိ၊ ဟေဋ္ဌာ နဒိံ အာဝရိတွာ ပါဠိ ဗဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဆဍ္ဍိတမောဒကန္တိ အတိရိတ္တောဒကံ။ ‘‘နဒိံ ဩတ္ထရိတွာ သန္ဒနဋ္ဌာနတော’’တိ ဣမိနာ တဠာကနဒီနံ အန္တရာ ¶ ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဥပ္ပတိတွာတိ တီရာဒိဘိန္ဒနဝသေန ဝိပုလာ ဟုတွာ။ ဝိဟာရသီမန္တိ ဗဒ္ဓသီမံ။

အဂမနပထေတိ ¶ တဒဟေဝ ဂန္တွာ နိဝတ္တိတုံ အသက္ကုဏေယျေ။ အရညသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓံ အဂါမကာရညသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထာတိ ပကတိယာ မစ္ဆဗန္ဓာနံ ဂမနပထေသု ဒီပကေသု။

တံ ဌာနန္တိ အာဝါဋာဒီနံ ကတဋ္ဌာနမေဝ၊ န အကတန္တိ အတ္ထော။ လောဏီတိ သမုဒ္ဒေါဒကဿ ဥပ္ပတ္တိဝေဂနိန္နော မာတိကာကာရေန ပဝတ္တနကော။

၁၄၈။ သမ္ဘိန္ဒန္တီတိ ယတ္ထ စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ နိသီဒိတုံ န သက္ကာ၊ တတ္တကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အန္တောသီမာယ ကရောန္တော သမ္ဘိန္ဒတိ။ စတုန္နံ ဘိက္ခူနံ ပဟောနကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သကလမ္ပိ အန္တော ကရောန္တော အဇ္ဈောတ္ထရန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သံသဋ္ဌဝိဋပါတိ အညမညံ သိဗ္ဗိတွာ ဌိတမဟာသာခမူလာ၊ ဧတေန အညမညဿ အစ္စာသန္နတံ ဒီပေတိ။ သာခါယ သာခံ ဖုသန္တာ ဟိ ဒူရဋ္ဌာပိ သိယျုံ၊ တတော ဧကံသတော သမ္ဘေဒလက္ခဏံ ဒဿိတံ န သိယာတိ တံ ဒဿေတုံ ဝိဋပဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ဧဝဉှိ ဘိက္ခူနံ နိသီဒိတုံ အပ္ပဟောနကဋ္ဌာနံ အတ္တနော သီမာယ အန္တောသီမဋ္ဌံ ကရိတွာ ပုရာဏဝိဟာရံ ကရောန္တော သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒတိ နာမ၊ န တတော ပရန္တိ ဒဿိတမေဝ ဟောတိ။ ဗဒ္ဓါ ဟောတီတိ ပေါရာဏကဝိဟာရသီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အမ္ဗန္တိ အပရေန သမယေန ပုရာဏဝိဟာရပရိက္ခေပါဒီနံ ဝိနဋ္ဌတ္တာ အဇာနန္တာနံ တံ ပုရာဏသီမာယ နိမိတ္တဘူတံ အမ္ဗံ။ အတ္တနော သီမာယ အန္တောသီမဋ္ဌံ ကရိတွာ ပုရာဏဝိဟာရသီမဋ္ဌံ ဇမ္ဗုံ ကိတ္တေတွာ အမ္ဗဇမ္ဗူနံ အန္တရေ ယံ ဌာနံ၊ တံ အတ္တနော သီမာယ ပဝေသေတွာ ဗန္ဓန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ပုရာဏသီမာယ နိမိတ္တဘူတဿ ဂါမဋ္ဌဿ အမ္ဗရုက္ခဿ အန္တောသီမဋ္ဌာယ ဇမ္ဗုယာ သဟ သံသဋ္ဌဝိဋပတ္တေပိ သီမာယ ဗန္ဓနကာလေ ဝိပတ္တိ ဝါ ပစ္ဆာ ဂါမသီမာယ သဟ သမ္ဘေဒေါ ဝါ ကမ္မဝိပတ္တိ ဝါ န ဟောတီတိ မုခတောဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဒေသန္တိ သင်္ဃဿ နိသီဒနပ္ပဟောနကပ္ပဒေသံ။ ‘‘သီမန္တရိကံ ဌပေတွာ’’တိအာဒိနာ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏံ အကတွာ ဗဒ္ဓသီမာဟိ အညမညံ ဖုသာပေတွာ အဗျဝဓာနေန ဗဒ္ဓါပိ သီမာ အသီမာ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ တသ္မာ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တာပိ သီမန္တရိကာ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ သာ ပန ဒုဗ္ဗောဓာတိ အဋ္ဌကထာသု စတုရင်္ဂုလာဒိကာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒွိန္နံ သီမာနန္တိ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ။ နိမိတ္တံ ဟောတီတိ နိမိတ္တဿ သီမတော ဗာဟိရတ္တာ ဗန္ဓနကာလေ တာဝ သမ္ဘေဒဒေါသော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော ¶ ။ န ကေဝလဉ္စ နိမိတ္တကတ္တာ ဧဝ သင်္ကရံ ကရောတိ ¶ ၊ အထ ခေါ သီမန္တရိကာယ ဌိတော အညောပိ ရုက္ခော ကရောတိ ဧဝ။ တသ္မာ အပ္ပမတ္တိကာယ သီမန္တရိကာယ ဝဍ္ဎနကာ ရုက္ခာဒယော န ဝဋ္ဋန္တိ ဧဝ။ ဧတ္ထ စ ဥပရိ ဒိဿမာနခန္ဓသာခါဒိပဝေသေ ဧဝ သင်္ကရဒေါသဿ သဗ္ဗတ္ထ ဒဿိတတ္တာ အဒိဿမာနာနံ မူလာနံ ပဝေသေပိ ဘူမိဂတိကတ္တာ ဒေါသော နတ္ထီတိ သိဇ္ဈတိ။ သစေ ပန မူလာနိပိ ဒိဿမာနာနေဝ ပဝိသန္တိ၊ သင်္ကရောဝ။ ပဗ္ဗတပါသာဏာ ပန ဒိဿမာနာပိ ဘူမိဂတိကာ ဧဝ။ ယဒိ ပန ဗန္ဓနကာလေ ဧဝ ဧကော ထူလရုက္ခော ဥဘယမ္ပိ သီမံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ၊ ပစ္ဆာ ဗဒ္ဓါ အသီမာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သီမာသင်္ကရန္တိ သီမာသမ္ဘေဒံ။ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ ဝုတ္တံ ‘‘သီမာသင်္ကရံ ကရောတီတိ ဝဍ္ဎိတွာ သီမပ္ပဒေသံ ပဝိဋ္ဌေ ဒွိန္နံ သီမာနံ ဂတဋ္ဌာနဿ ဒုဝိညေယျတ္တာ ဝုတ္တ’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၄၈)၊ တံ န ယုတ္တံ ဂါမသီမာယပိ သဟ သင်္ကရံ ကရောတီတိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ တတ္ထာပိ ဟိ နိမိတ္တေ ဝဍ္ဎိတေ ဂါမသီမာဗဒ္ဓသီမာနံ ဂတဋ္ဌာနံ ဒုဗ္ဗိညေယျမေဝ ဟောတိ၊ တတ္ထ ပန အဝတွာ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနမေဝ သင်္ကရဿ ဝုတ္တတ္တာ ယထာဝုတ္တသမ္ဗဒ္ဓဒေါသောဝ သင်္ကရ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ ပန နိဒါနဝသေန ‘‘ယေသံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမာ ပစ္ဆာ သမ္မတာ၊ တေသံ တံ ကမ္မံ အဓမ္မိက’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၄၈) ပစ္ဆာ သမ္မတာယ အသီမတ္တေ ဝုတ္တေပိ ဒွီသု ဂါမသီမာသု ဌတွာ ဒွီဟိ သင်္ဃေဟိ သမ္ဘေဒံ ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရဏံ ဝါ ကတွာ သီမန္တရိကံ အဋ္ဌပေတွာ ဝါ ရုက္ခပါရောဟာဒိသမ္ဗန္ဓံ အဝိယောဇေတွာ ဝါ ဧကသ္မိံ ခဏေ ကမ္မဝါစာနိဋ္ဌာပနဝသေန ဧကတော သမ္မတာနံ ဒွိန္နံ သီမာနမ္ပိ အသီမတာ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဂါမသီမာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄၉။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ ဧကသီမာယ စတူသု ဘိက္ခူသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသောဝ အနုညာတော၊ တီသု၊ ဒွီသု စ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထောဝ။ ဣဓ ပန တထာ အကတတ္တာ ‘‘အဓမ္မေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ သင်္ဃေ ဧဝ အာဂစ္ဆတိ၊ န ဂဏေ၊ န ပုဂ္ဂလေ၊ တသ္မာ ‘‘ဝဂ္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ။

သစေ ¶ ပန ဒွေ သင်္ဃာ ဧကသီမာယ အညမညံ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ ဧကသ္မိံ ခဏေ ဝိသုံ သင်္ဃကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဧတ္ထ ကထန္တိ? ကေစိ ပနေတံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ဝဂ္ဂကမ္မတ္တာ ¶ ။ ကမ္မံ ကရောန္တာနဉှိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အညတ္ထ န ဂစ္ဆတိ တထာ ဝစနာဘာဝါ၊ ဝိသုံ ဝိသုံ ကမ္မကရဏတ္ထမေဝ သီမာယ အနုညာတတ္တာ စာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရသီမာယံ ပန သင်္ဃေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ကေနစိ ပစ္စယေန ခန္ဓသီမာယံ တီသု၊ ဒွီသု ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တေသု ကမ္မံ ဓမ္မေန သမဂ္ဂမေဝ ဘိန္နသီမဋ္ဌတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဥပေါသထဘေဒါဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅၀။ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ၊ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟိ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဧဝမေဝ ဝုတ္တံ။ သုတေနာတိ သုတပဒေန။

သဝရဘယန္တိ ဝနစရကဘယံ။ တေနာဟ ‘‘အဋဝိမနုဿဘယ’’န္တိ။ နိဒါနုဒ္ဒေသေ အနိဋ္ဌိတေ ပါတိမောက္ခံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ နာမ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒုတိယာဒီသု ဥဒ္ဒေသေသူ’’တိအာဒိ။ တီဟိပိ ဝိဓီဟီတိ ဩသာရဏကထနသရဘညေဟိ။ ဧတ္ထ စ အတ္ထံ ဘဏိတုကာမတာယ ဝါ ဘဏာပေတုကာမတာယ ဝါ သုတ္တဿ ဩသာရဏံ ဩသာရဏံ နာမ။ တဿေဝ အတ္ထပ္ပကာသနာ ကထနံ နာမ။ ကေဝလံ ပါဌဿေဝ သရေန ဘဏနံ သရဘညံ နာမ။ သဇ္ဈာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာတိ ‘‘သဇ္ဈာယံ ကရောမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ။ ဩသာရေတွာ ပန ကထေန္တေနာတိ သယမေဝ ပါဌံ ဝတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထံ ကထေန္တေန။

ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဓမ္မကမ္မပဋိက္ကောသနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၅။ နဝဝိဓန္တိ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလေသု တယော၊ သုတ္တုဒ္ဒေသပါရိသုဒ္ဓိအဓိဋ္ဌာနဝသေန တယော၊ စာတုဒ္ဒသီပန္နရသီသာမဂ္ဂီဝသေန တယောတိ နဝဝိဓံ။ စတုဗ္ဗိဓန္တိ ¶ အဓမ္မေနဝဂ္ဂါဒိ စတုဗ္ဗိဓံ။ ဒုဝိဓန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခဝသေန ဒုဝိဓံ ပါတိမောက္ခံ။ နဝဝိဓန္တိ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ၊ ဘိက္ခုနီနံ စတ္တာရောတိ နဝဝိဓံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ။

အဓမ္မကမ္မပဋိက္ကောသနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပက္ခဂဏနာဒိဥဂ္ဂဟဏာနုဇာနနကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၅၆။ ကတိမီတိ ¶ တိထိ-သဒ္ဒါပေက္ခံ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၆၃။ ဥတုဝဿေယေဝါတိ ဟေမန္တဂိမှေသုယေဝ။

၁၆၄။ ဝိညာပေတီတိ ဧတ္ထ မနသာ စိန္တေတွာ ကာယဝိကာရကရဏမေဝ ဝိညာပနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ အညဿ ဒါတဗ္ဗာ ပါရိသုဒ္ဓီတိ ပါရိသုဒ္ဓိဒါယကေန ပုန အညဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ဒါတဗ္ဗာ။ ‘‘ဘူတံယေဝ ဝါ သာမဏေရဘာဝံ အာရောစေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဦနဝီသတိဝဿကာလေ ဥပသမ္ပန္နဿ၊ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နသိက္ခာပစ္စက္ခာတာဒီနံ ဝါ ယာဝ ဘိက္ခုပဋိညာ ဝတ္တတိ၊ တာဝ တေဟိ အာဟဋာပိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အာဂစ္ဆတိ။ ယဒါ ပန တေ အတ္တနော သာမဏေရာဒိဘာဝံ ပဋိဇာနန္တိ၊ တတော ပဋ္ဌာယေဝ နာဂစ္ဆတီတိ ဒဿိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယမ္ပိ ဟိ ‘‘ဒိန္နာယ ပါရိသုဒ္ဓိယာ သင်္ဃပ္ပတ္တော ဝိဗ္ဘမတိ…ပေ… ပဏ္ဍကော ပဋိဇာနာတိ။ တိရစ္ဆာနဂတော ပဋိဇာနာတိ။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပဋိဇာနာတိ၊ အာဟဋာ ဟောတိ ပါရိသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဏ္ဍကာဒီနမ္ပိ ဘိက္ခုပဋိညာယ ဝတ္တမာနကာလေသု ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိယာ အာဂမနံ သိဒ္ဓမေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ။ ဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနာဋ္ဋာနံ ပန ပကတတ္တာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဥမ္မတ္တကာဒိဘာဝေ ပဋိညာတေပိ တေသံ သင်္ဃပ္ပတ္တမတ္တေနေဝ ဆန္ဒာဒိ အာဂစ္ဆတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသ’’န္တိ ဣမိနာ ဂဏပုဂ္ဂလေသု ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိယာ အနာဂမနံ ဒဿေတိ။ ‘‘သင်္ဃပ္ပတ္တော’’တိ ဟိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ ဗိဠာလသင်္ခလိကပါရိသုဒ္ဓီတိ ဗိဠာလဂီဝါယ ဗန္ဓနသင်္ခလိကသဒိသာ ပါရိသုဒ္ဓိ နာမ၊ ယထာ သင်္ခလိကာ ဗိဠာလေ အာဂစ္ဆန္တေ ဧဝ အာဂစ္ဆတိ၊ န အနာဂစ္ဆန္တေ တပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ၊ ဧဝမယံ ပါရိသုဒ္ဓိပီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယထာ သင်္ခလိကာယ ပဌမဝလယံ ဒုတိယဝလယံ ¶ ပါပုဏာတိ၊ န တတိယဝလယံ၊ ဧဝမယမ္ပီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥပလက္ခဏမတ္တဉ္စေတ္ထ ဗိဠာလ-ဂ္ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပက္ခဂဏနာဒိဥဂ္ဂဟဏာနုဇာနနကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆၅။ ပါဠိယံ ¶ ‘‘သန္တိ သင်္ဃဿ ကရဏီယာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝစနဝိပလ္လာသေန ‘‘ကရဏီယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၁၆၇။ ‘‘တဿ သမ္မုတိဒါနကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ ဣဒံ ပါဠိယံ ဧကဒါ သရန္တဿေဝ သမ္မုတိဒါနဿ ဝုတ္တတ္တာ ဧကဒါ အသရန္တဿ သမ္မုတိအဘာဝေပိ တဿ အနာဂမနံ ဝဂ္ဂကမ္မာယ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘သောပိ ဟတ္ထပါသေဝ အာနေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၆၈။ သင်္ဃသန္နိပါတတော ပဌမံ ကာတဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကရဏံ။ သင်္ဃသန္နိပါတေ ကာတဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ နော စေ အဓိဋ္ဌဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ အနာပတ္တိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥပရိပိ။ ယတ္ထ ပန အစိတ္တကာပတ္တိ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဝက္ခာမ။

၁၆၉။ ‘‘ပညတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝိသုံ ပဋိက္ခေပါဘာဝေပိ ယထာဝုတ္တသုတ္တသာမတ္ထိယတော ပညတ္တမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ဣမိနာ ဧဝ နယေန –

‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော ယံ တထာဂတော အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထံ ကရေယျ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၆၊ အ။ နိ။ ၈။၂၀၊ ဥဒါ။ ၄၅) –

အာဒိသုတ္တနယတော စ အလဇ္ဇီဟိပိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထကရဏမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ အလဇ္ဇိနိဂ္ဂဟတ္ထတ္တာ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိဒါနပညာပနေနာ’’တိ ဣမိနာ သာပတ္တိကေန ပါရိသုဒ္ဓိပိ န ဒါတဗ္ဗာတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ဥဘောပိ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ သဘာဂါပတ္တိဘာဝံ အဇာနိတွာ ကေဝလံ အာပတ္တိနာမေနေဝ ဒေသေန္တဿ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ အစိတ္တကမေဝ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဝဒန္တိ ¶ ။ ယထာ သင်္ဃော သဘာဂါပတ္တိံ အာပန္နော ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ လဘတိ၊ ဧဝံ တယောပိ ‘‘သုဏန္တု မေ၊ အာယသ္မန္တာ၊ ဣမေ ဘိက္ခူ သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ဒွီဟိ အညမညံ အာရောစေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကေန ပန သာပတ္တိကေန ဒူရံ ဂန္တွာပိ ပဋိကာတုမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ အသမ္ပာပုဏန္တေန ‘‘ဘိက္ခုံ လဘိတွာ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ပဋိကရိတွာ စ ပုန ဥပေါသထော ကတ္တဗ္ဗော။

ဆန္ဒဒါနကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနာပတ္တိပန္နရသကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၇၂။ ကေနစိ ၆၃ ကရဏီယေန ဂန္တွာတိ သီမာပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိဘူတံ ဂါမံ ဝါ အရညံ ဝါ ဂန္တွာတိ အတ္ထော။ ဧတေနေဝ ဥပေါသထဉတ္တိယာ ဌပနကာလေ သမဂ္ဂါ ဧဝ တေ ဉတ္တိံ ဌပေသုန္တိ သိဒ္ဓံ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ သုဥဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ သဗ္ဗပန္နရသကေသုပိ ဝုတ္တံ။ ဝဂ္ဂါ သမဂ္ဂသညိနောတိအာဒိ ပန ဉတ္တိယာ နိဋ္ဌိတာယ ‘‘ကိံ သင်္ဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိအာဒီနံ (မဟာဝ။ ၁၃၄) ဝစနက္ခဏေ ဗဟိဂတာနံ ဘိက္ခူနံ သီမာယ ပဝိဋ္ဌတ္တာ ဘိက္ခူ တသ္မိံ ခဏေ ဝဂ္ဂါ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တေသံ သီမံ ဩက္ကန္တတ္တာ ဝဂ္ဂါ’’တိအာဒိ၊ ဧတေန ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒိက္ခဏေပိ ဝဂ္ဂသညီနံ ဥဒ္ဒိသန္တာနံ အာပတ္တိ ဧဝ၊ ဉတ္တိယာ ပန ပုဗ္ဗေ နိဋ္ဌိတတ္တာ ကမ္မကောပေါ နတ္ထီတိ ဒဿိတမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဥပရိပိ သဗ္ဗဝါရေသု အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ပါဠိယံ ‘‘သဗ္ဗာယ ဝုဋ္ဌိတာယ…ပေ… တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၄) ဝုတ္တတ္တာ ဗဟိသီမာဂတာယ ပရိသာယ တေသု ယဿ ကဿစိ သန္တိကေ အနဓိဋ္ဌိတေဟိ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။

အနာပတ္တိပန္နရသကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၇၉။ အညာတကံ ¶ နာမ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘အညေသံ သန္တက’’န္တိ။ အညေသန္တိ အတ္တနာ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာနံ။ နာနာသံဝါသကဘာဝန္တိ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကဘာဝံ။

၁၈၀။ ပါဠိယံ အဘိဝိတရန္တိ သမာနသံဝါသကာဘာဝံ နိစ္ဆိနန္တိ။

၁၈၁။ ဥပေါသထကာရကာတိ သင်္ဃုပေါသထကာရကာ။ တေနေဝ ‘‘အညတြ သင်္ဃေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သင်္ဃုပေါသထဋ္ဌာနတော ဟိ ဂစ္ဆန္တေန အတ္တစတုတ္ထေနေဝ ဂန္တဗ္ဗံ၊ တိဏ္ဏံ ဘိက္ခူနံ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ပန ဂစ္ဆန္တေန ဧကေန ဘိက္ခုနာပိ သဟ ဂန္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပါဠိယံ ‘‘အဘိက္ခုကော အာဝါသော’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ သင်္ဃုပေါသထဋ္ဌာနတော ဂဏပုဂ္ဂလေဟိ သဘိက္ခုကောပိ အာဝါသော န ဂန္တဗ္ဗော ‘‘အညတြ သင်္ဃေနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ ဥပေါသထံ ကရောန္တီတိ သင်္ဃုပေါသထံ ဝါ ဂဏုပေါသထံ ဝါ။ ‘‘တဿ သန္တိက’’န္တိ ဣဒံ ဂဏုပေါသထဋ္ဌာနတော ဂစ္ဆန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အညထာ ‘‘သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန အတ္တစတုတ္ထေန ¶ ဝါ’’တိ ဝစနေန ဝိရုဇ္ဈနတော။ အာရညကေနာတိ ဧကစာရိနာ။ ဥပေါသထန္တရာယောတိ အတ္တနော ဥပေါသထန္တရာယော။

၁၈၃။ ပါဠိယံ ဘိက္ခုနိယာ နိသိန္နပရိသာယာတိအာဒီသု ဘိက္ခုနိယာတိအာဒိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ။

လိင်္ဂါဒိဒဿနကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပေါသထက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဝဿူပနာယိကအနုဇာနနကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၈၄။ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ အပရသ္မိံ ဒိဝသေတိ ဒုတိယေ ပါဋိပဒဒိဝသေ။

၁၈၅။ အညတ္ထ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပနေန ဝါတိ သာပေက္ခဿ အကရဏီယေန ဂန္တွာ အညတ္ထ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပနေန ဝါ။ ပရိဟာနီတိ ဂုဏပရိဟာနိ။

၁၈၇။ ပါဠိယံ သတ္တာဟံ သန္နိဝတ္တော ကာတဗ္ဗောတိ သကလံ သတ္တာဟံ ဗဟိ ဧဝ အဝီတိနာမေတွာ သတ္တာဟပရိယောသာနဘူတံ အရုဏုဋ္ဌာနကာလံ ပုန ဝိဟာရေဝ သမ္ဗန္ဓဝသေန သတ္တာဟံ ဝိဟာရေ သန္နိဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ သတ္တာဟပရိယောသာနကာလော ဟိ ဣဓ သတ္တာဟ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော၊ တဒပေက္ခာယ စ ‘‘သန္နိဝတ္တော’’တိ ပုလ္လိင်္ဂေန ဝုတ္တံ။ တီဏိ ပရိဟီနာနီတိ ဘိက္ခုနီနံ ဝစ္စကုဋိအာဒီနံ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ပရိဟီနာနိ။

၁၈၉။ န ပလုဇ္ဇတီတိ အညေသံ အပ္ပဂုဏတ္တာ၊ မမ စ မရဏေန န ဝိနဿတိ။

ဝဿူပနာယိကအနုဇာနနကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉၉။ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသနကပုရိသောတိ အနညဂတိကောတိ ဒဿေတိ။ ဂန္တဗ္ဗန္တိ သင်္ဃကရဏီယေန အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ အနုပါသကေဟိပိ သာသနဘာဝံ ဉာတုကာမေဟိ ပဟိတေ တေသံ ပသာဒဝဍ္ဎိံ သမ္ပဿန္တေဟိပိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ရတ္တိစ္ဆေဒဝိနိစ္ဆယောတိ ¶ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တွာ ဗဟိဒ္ဓါ အရုဏုဋ္ဌာပနသင်္ခါတဿ ရတ္တိစ္ဆေဒဿ ဝိနိစ္ဆယော။ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတေနေဝ သတ္တာဟကရဏီယနိမိတ္တံ သလ္လက္ခေတွာ ဣမိနာ နိမိတ္တေန ဂန္တွာ ‘‘အန္တောသတ္တာဟေ အာဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရိမက္ခဏေ အာဘောဂံ ကတွာ ဂမနက္ခဏေ ဝိဿရိတွာ ဂတေပိ ဒေါသော ¶ နတ္ထိ ‘‘သကရဏီယော ပက္ကမတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၇) ဝုတ္တတ္တာ။ သဗ္ဗထာ ပန အာဘောဂံ အကတွာ ဂတဿ ဝဿစ္ဆေဒေါတိ ဝဒန္တိ။ ယော ပန သတ္တာဟကရဏီယနိမိတ္တာဘာဝေပိ ‘‘သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ အာဂမိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂန္တွာ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ အာဂစ္ဆတိ၊ တဿ အာပတ္တိယေဝ၊ ဝဿစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ သတ္တာဟဿ သန္နိဝတ္တတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဘဏ္ဍကန္တိ စီဝရဘဏ္ဍံ။ သမ္ပာပုဏိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ တဒဟေဝ အာဂမနေ သဥဿာဟတ္တာ ဝဿစ္ဆေဒေါ ဝါ အာပတ္တိ ဝါ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အာစရိယန္တိ အဂိလာနမ္ပိ နိဿယာစရိယဉ္စ ဓမ္မာစရိယဉ္စ၊ ပဂေဝ ဥပသမ္ပဒါစရိယဥပဇ္ဈာယေသု။ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ သတ္တာဟာတိက္ကမေ အာပတ္တိအဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဝဿစ္ဆေဒေါ ပန ဟောတိ ဧဝ။

ပဟိတေယေဝအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အန္တရာယေအနာပတ္တိဝဿစ္ဆေဒကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၀။ ပါဠိယံ ဂဏှိံသူတိ ဂဟေတွာ ခါဒိံသု။ ပရိပါတိံသူတိ ပလာပေသုံ၊ အနုဗန္ဓိံသူတိ အတ္ထော။

၂၀၁။ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ဆဒိဝသာနိ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပုရာရုဏာ ဧဝ အန္တောဥပစာရသီမာယ ပဝိသိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ပုနဒိဝသေ သတ္တာဟံ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘သတ္တမေ ဒိဝသေ အာဂန္တွာ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝ ဒိဝသဘာဂေပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ‘‘အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ တတ္ထ အရုဏုဋ္ဌာပနမေဝ ဟိ သန္ဓာယ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘သတ္တာဟံ သန္နိဝတ္တော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဂစ္ဆန္တော အန္တော အပ္ပဝိသိတွာ ဗဟိဒ္ဓါဝ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေန္တေန သမုစ္ဆိန္နဝဿော ဧဝ ဘဝိဿတိ အရုဏဿ ဗဟိ ဧဝ ဥဋ္ဌာပိတတ္တာ။ ဣတရထာ ‘‘အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝစနံ နိရတ္ထကံ သိယာ ‘‘သတ္တာဟဝါရေန အန္တောဝိဟာရေ ပဝိသိတွာ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာပိ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ အညေသု စ ဌာနေသု အရုဏုဋ္ဌာပနမေဝ ¶ ဝုစ္စတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ စီဝရက္ခန္ဓကေ ‘‘ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တော ဣတရသ္မိံ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၄)။

အထာပိ ¶ ယံ တေ ဝဒေယျုံ ‘‘သတ္တမေ ဒိဝသေ ယဒါ ကဒါစိ ပဝိဋ္ဌေန တံဒိဝသနိဿိတော အတီတအရုဏော ဥဋ္ဌာပိတော နာမ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ တံ သဒ္ဒဂတိယာပိ န သမေတိ။ န ဟိ ဥဋ္ဌိတေ အရုဏေ ပစ္ဆာ ပဝိဋ္ဌော တဿ ပယောဇကော ဥဋ္ဌာပကော ဘဝိတုမရဟတိ။ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပနဿ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကန္တဿာပီတိ ဧတ္ထ ‘‘အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ’’တိ ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈေယျ၊ တေနပိ တံဒိဝသသန္နိဿိတဿ အရုဏဿ ဥဋ္ဌာပိတတ္တာ။ အာရညကဿာပိ ဟိ ဘိက္ခုနော သာယနှသမယေ အင်္ဂယုတ္တံ အရညဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တဒါ ဧဝ နိဝတ္တန္တဿ အရုဏော ဥဋ္ဌာပိတော ဓုတင်္ဂဉ္စ ဝိသောဓိတံ သိယာ၊ န စေတံ ယုတ္တံ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ ဧဝ အရုဏုဋ္ဌာပနဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ကာလဿေဝ ပန နိက္ခမိတွာ အင်္ဂယုတ္တေ ဌာနေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သစေ အရုဏုဋ္ဌာနဝေလာယံ တေသံ အာဗာဓော ဝဍ္ဎတိ၊ တေသံ ဧဝ ကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ၊ န ဓုတင်္ဂဝိသုဒ္ဓိကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၁)။ တထာ ပါရိဝါသိကာဒီနမ္ပိ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပန္တာနံ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော။ ‘‘ဥဂ္ဂတေ အရုဏေ နိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၉၇) ဟိ ဝုတ္တံ။ သဟသေယျသိက္ခာပဒေပိ အနုပသမ္ပန္နေဟိ သဟ နိဝုတ္ထဘာဝပရိမောစနတ္ထံ ‘‘ပုရာရုဏာ နိက္ခမိတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ စီဝရဝိပ္ပဝါသာဒီသု စ သဗ္ဗတ္ထ ရတ္တိပရိယောသာနေ အာဂါမိအရုဏဝသေနေဝ အရုဏုဋ္ဌာပနံ ဒဿိတံ၊ န အတီတာရုဏဝသေန။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အရုဏုဋ္ဌာပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ အညထာ ဝဿစ္ဆေဒတ္တာ။

ယံ ပန ဝဿံ ဥပဂတဿ တဒဟေဝ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ သကရဏီယဿ ပက္ကမနဝစနံ၊ တံ ဝဿံ ဥပဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ယဒါ ကဒါစိ နိမိတ္တေ သတိ ဂမနဿ အနုညာတတ္တာ ယုတ္တံ၊ န ပန သတ္တာဟဝါရေန ဂတဿ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝ ဂမနံ ‘‘အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝ။ ယထာ ဝါ ‘‘သတ္တာဟံ အနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏီယော ပက္ကမတိ၊ အာဂစ္ဆေယျ ဝါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု တံ အာဝါသံ၊ န ဝါ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၂၀၇) ပစ္ဆိမသတ္တာဟေ အနာဂမနေ အနုညာတေပိ အညသတ္တာဟေသု န ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ပဌမသတ္တာဟေ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဂမနေ အနုညာတေပိ တတော ပရေသု သတ္တာဟေသု အာဂတဿ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ¶ ဂမနံ န ဝဋ္ဋတီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဣဓ အာဟဋန္တိ ဝိဟာရတော ဗဟိ အာဂတဋ္ဌာနေ အာနီတံ။

အန္တရာယေအနာပတ္တိဝဿစ္ဆေဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၀၃။ ဥပဂန္တုံ ၆၈ န ဝဋ္ဋတီတိ ကုဋိကာဒီနံ အဘာဝေန ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဧဝံ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၂၀၄။ ပါဠိယံ ပိသာစိလ္လိကာတိ ပိသာစဒါရကာ။ ပဝိသနဒွါရံ ယောဇေတွာတိ သကဝါဋဒွါရံ ကတွာ။ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာတိ သုသိရဋ္ဌာနဿ ဥပရိဘာဂံ ဆိန္ဒိတွာ။ ခါဏုမတ္ထကေတိ သုသိရခါဏုမတ္ထကေ။ ဋင်္ကိတမဉ္စော နာမ ဒီဃေ မဉ္စပါဒေ ဝိဇ္ဈိတွာ အဋနိယော ပဝေသေတွာ ကတော၊ သော ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန ပညတ္တောပိ ပုရိမသဒိသောဝ ဟောတိ၊ တံ သုသာနေ၊ ဒေဝတာဌာနေ စ ဌပေန္တိ။ စတုန္နံ ပါသာဏာနံ ဥပရိ ပါသာဏဖလကေ အတ္ထရိတွာ ကတဂေဟမ္ပိ ‘‘ဋင်္ကိတမဉ္စော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဝဇာဒီသုဝဿူပဂမနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၀၅။ မဟာဝိဘင်္ဂေတိ စတုတ္ထပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ။ ပရတော သေနာသနက္ခန္ဓကေပိ အဓမ္မိကံ ကတိကဝတ္တံ အာဝိ ဘဝိဿတိ ဧဝ။

၂၀၇။ ယသ္မာ နာနာသီမာယံ ဒွီသု အာဝါသေသု ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တဿ ‘‘ဒုတိယေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဥပစာရတော နိက္ခန္တမတ္တေ ပဌမော သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ တသ္မာ ပါဠိယံ ‘‘တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ န ပညာယတီ’’တိ ပဌမံ သေနာသနဂ္ဂါဟံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယေ သေနာသနဂ္ဂါဟေ ပန ပုရိမိကာ ပညာယတေဝ၊ တတ္ထေဝ တေမာသံ ဝသန္တော ပုရိမဝဿံဝုတ္ထော ¶ ဧဝ ဟောတိ၊ တတော ဝါ ပန ဒုတိယဒိဝသာဒီသု ‘‘ပဌမသေနာသနေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဥပစာရာတိက္ကမေ ပုရိမိကာပိ န ပညာယတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၀၈။ ပါဠိယံ ‘‘သော သတ္တာဟံ အနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏီယော ပက္ကမတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဝါရဏာဒိဝသေပိ သတ္တာဟကရဏီယံ ဝိနာ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကောမုဒိယာ စာတုမာသိနိယာတိ ¶ ပစ္ဆိမ-ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယ။ သာ ဟိ တသ္မိံ ကာလေ ကုမုဒါနံ အတ္ထိတာယ ကောမုဒီ၊ စတုန္နံ ဝဿိကမာသာနံ ပရိယောသာနတ္တာ စာတုမာသိနီတိ စ ဝုစ္စတိ။

အဓမ္မိကကတိကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၂၀၉။ ပဝါရဏာက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ပါဠိယံ ပိဏ္ဍာယ ပဋိက္ကမေယျာတိ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဋိက္ကမေယျ။ အဝက္ကာရပါတိန္တိ အတိရေကပိဏ္ဍပါတဌပနကံ ဧကံ ဘာဇနံ။ အဝိသယှန္တိ ဥက္ခိပိတုံ အသက္ကုဏေယျံ။ ဝိလင်္ဃနံ ဥက္ခိပနံ ဝိလင်္ဃော၊ သော ဧဝ ဝိလင်္ဃကော၊ ဟတ္ထေဟိ ဝိလင်္ဃကော ဟတ္ထဝိလင်္ဃကောတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထုက္ခေပကေနာ’’တိ။ အထ ဝါ ဝိလင်္ဃကေန ဥက္ခေပကေန ဟတ္ထေနာတိပိ အတ္ထော၊ အညမညံ သံသိဗ္ဗိတဟတ္ထေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၁၃။ သစေ ပန ဝုဍ္ဎတရော ဟောတီတိ ပဝါရဏာဒါယကော ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ။ ဧဝဉှိ တေန တဿတ္ထာယ ပဝါရိတံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဧဝံ တေန အပ္ပဝါရိတောပိ တဿ သင်္ဃပ္ပတ္တိမတ္တေန သင်္ဃပဝါရဏာကမ္မံ သမဂ္ဂကမ္မမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန စ ဘိက္ခုနာတိ ပဝါရဏာဒါယကေန ဘိက္ခုနာ။

၂၃၄။ ဗဟူပိ သမာနဝဿာ ဧကတော ပဝါရေတုံ လဘန္တီတိ ဧကသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ လဒ္ဓူပသမ္ပဒတာယ သမာနုပသမ္ပန္နဝဿာ သဗ္ဗေ ဧကတော ပဝါရေတုံ လဘန္တီတိ အတ္ထော။

၂၃၇။ ပါဠိယံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၇၁၊ မ။ နိ။ ၁။၄၄၅၊ ၂။၉၄၊ ၉၅၊ ၂၂၅၊ ၃။၉၁၊ ၁၁၆၊ ၁၃၆၊ သံ။ နိ။ ၃။၂၁၀၊ ဓ။ သ။ ၁၂၂၁) နယပ္ပဝတ္တာ။ အန္တဂ္ဂါဟိကာတိ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတဿ အန္တဿ ဂါဟိကာ။ ယံ ခေါ တွန္တိအာဒီသု ယံ ပဝါရဏံ ဌပေသိ၊ တံ ဒိဋ္ဌေန ဌပေသီတိ တံ-သဒ္ဒံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၃၉။ ဝတ္ထုံ ပကာသေန္တောတိ ပုဂ္ဂလေ ပရိသင်္ကုပ္ပတ္တိယာ နိမိတ္တဘူတံ ဝတ္ထုမတ္တံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ¶ ။ ယံ ပန ဝတ္ထုံ သန္ဓာယ ‘‘ပုဂ္ဂလော ပညာယတိ၊ န ဝတ္ထူ’’တိ အာဟ၊ န တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန တဿ ဘိက္ခုနော ဝသနဋ္ဌာနေ ပေါက္ခရဏိတော မစ္ဆဂ္ဂဟဏာဒိ ဒိဿေယျ၊ တဒါ ‘‘ဝတ္ထု စ ပုဂ္ဂလော စ ပညာယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမနယေနေဝ စောရေဟီ’’တိအာဒိ။ ဘိက္ခုနော သရီရေ မာလာဂန္ဓဉ္စ အရိဋ္ဌဂန္ဓဉ္စ ဒိသွာ ဧဝံ ‘‘ဝတ္ထု စ ပုဂ္ဂလော စ ပညာယတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဖာသုဝိဟာရကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၄၀။ ဒွေ ¶ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောန္တီတိ တတိယပက္ခေ စာတုဒ္ဒသိယာ သဒ္ဓိံ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောန္တိ။ ‘‘ဘဏ္ဍနကာရကာနံ တေရသေ ဝါ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ဣမေ ပန္နရသီပဝါရဏံ ပဝါရေဿန္တီ’’တိ ဣမိနာ ယထာသကံ ဥပေါသထကရဏဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ စာတုဒ္ဒသီပန္နရသီဝေါဟာရော၊ န စန္ဒဂတိသိဒ္ဓိယာ တိထိယာ ဝသေနာတိ ဒဿေတိ။ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇူနံ အနုဝတ္တိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၈၆) ဝစနတော ပနေတ္ထ လောကိယာနံ တိထိံ အနုဝတ္တန္တေဟိပိ အတ္တနော ဥပေါသထက္ကမေန စာတုဒ္ဒသိံ ပန္နရသိံ ဝါ၊ ပန္နရသိံ စာတုဒ္ဒသိံ ဝါ ကရောန္တေဟေဝ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ န ပန သောဠသမဒိဝသံ ဝါ တေရသမဒိဝသံ ဝါ ဥပေါသထဒိဝသံ ကရောန္တေဟိ။ တေနေဝ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘ဒွေ တယော ဥပေါသထေ စာတုဒ္ဒသိကေ ကာတု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အညထာ ဒွါဒသိယံ၊ တေရသိယံ ဝါ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ ‘‘သကိံ ပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသေ၊ ပန္နရသေ ဝါ’’တိအာဒိဝစနမ္ပိ ဥပဝုတ္ထက္ကမေနေဝ ဝုတ္တံ၊ န တိထိက္ကမေနာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဘဏ္ဍနကာရကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၄၁။ ‘‘ပဝါရေတွာ ပန အန္တရာပိ စာရိကံ ပက္ကမိတုံ လဘန္တီ’’တိ ဣမိနာ ပဝါရဏာသင်္ဂဟေ ကတေ အန္တရာ ပက္ကမိတုကာမာ သင်္ဃံ သန္နိပါတာပေတွာ ပဝါရေတုံ လဘန္တီတိ ဒဿေတိ။

ပဝါရဏာသင်္ဂဟကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဝါရဏာက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၂၄၂။ စမ္မက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ဥဏ္ဏပါဝါရဏန္တိ ဥဘတော လောမာနိ ဥဋ္ဌာပေတွာ ကတံ ဥဏ္ဏမယံ ပါဝါရဏံ၊ ဥဘတော ကပ္ပာသပိစုံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဝီတပါဝါရောပိ အတ္ထိ၊ တတော နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ဥဏ္ဏပါဝါရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အဍ္ဎစန္ဒပါသာဏေတိ သောပါနမူလေ ဥပဍ္ဎံ အန္တော ပဝေသေတွာ ဌပိတေ အဍ္ဎပါသာဏေ။ ပါဠိယံ ဝိဟာရပစ္ဆာယာယန္တိ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဆာယာယ၊ ဝိဟာရဿ ဝဍ္ဎမာနစ္ဆာယာယန္တိပိ ဝဒန္တိ။

၂၄၃။ ဘောဂါတိ ဥပယောဂတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ အစ္စာယတာတိ အတိအာယတာ ခရမုစ္ဆနာ။ သရဝတီတိ မဓုရသရသံယုတ္တာ။ အတိသိထိလာ မန္ဒမုစ္ဆနာ။ ဝီရိယသမထန္တိ ဝီရိယသမ္ပယုတ္တသမထံ။ တတ္ထ စ နိမိတ္တံ ဂဏှာဟီတိ တသ္မိဉ္စ သမဘာဝေ သတိ ယံ အာဒါသေ မုခနိမိတ္တံ ဝိယ နိမိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သမထနိမိတ္တံ၊ ဝိပဿနာနိမိတ္တံ၊ မဂ္ဂနိမိတ္တံ၊ ဖလနိမိတ္တဉ္စ ဂဏှာဟိ နိဗ္ဗတ္တေဟီတိ၊ ဧဝမဿ အရဟတ္တပရိယောသာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထိတံ။

၂၄၄။ ဆဌာနာနီတိ ဆ ကာရဏာနိ။ အဓိမုတ္တောတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတော။ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တောတိအာဒိ သဗ္ဗံ အရဟတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ အရဟတ္တဉှိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ နိက္ခန္တတ္တာ နေက္ခမ္မံ၊ တေဟေဝ စ ပဝိဝိတ္တတ္တာ ပဝိဝေကော၊ ဗျာပဇ္ဇာဘာဝတော အဗျာပဇ္ဇံ၊ ဥပါဒါနဿ ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဥပါဒါနက္ခယော၊ တဏှက္ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ တဏှက္ခယော၊ သမ္မောဟာဘာဝတော အသမ္မောဟောတိ စ ဝုစ္စတိ။

ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကန္တိ ကေဝလံ ပဋိဝေဓပညာယ အသမ္မိဿံ သဒ္ဓါမတ္တကံ။ ပဋိစယန္တိ ပုနပ္ပုနံ ¶ ကရဏေန ဝဍ္ဎိံ။ ဝီတရာဂတ္တာတိ မဂ္ဂပဋိဝေဓေန ရာဂဿ ဝိဂတတ္တာ ဧဝ နေက္ခမ္မသင်္ခါတံ အရဟတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သစ္ဆိကတွာ ဌိတော ဟောတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဝိဝေကာဓိမုတ္တောတိ ‘‘ပဝိဝေကေ အဓိမုတ္တော အဟ’’န္တိ ဧဝံ အရဟတ္တံ ဗျာကရောတီတိ အတ္ထော။

သီလဗ္ဗတပရာမာသန္တိ သီလဉ္စ ဝတဉ္စ ပရာမသိတွာ ဂဟိတဂ္ဂဟဏမတ္တံ။ သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆန္တောတိ သာရဘာဝေန ဇာနန္တော။ အဗျာပဇ္ဇာဓိမုတ္တောတိ အဗျာပဇ္ဇံ အရဟတ္တံ ဗျာကရောတိ။

အမိဿီကတန္တိ ¶ အမိဿကတံ။ ကိလေသာ ဟိ အာရမ္မဏေန သဒ္ဓိံ စိတ္တံ မိဿံ ကရောန္တိ၊ တေသံ အဘာဝါ အမိဿီကတံ။ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌီတိ ဗလဝဝါတက္ခန္ဓော။

ဥပါဒါနက္ခယဿ စာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ ဒိသွာ အာယတနုပ္ပာဒန္တိ စက္ခာဒိအာယတနာနံ ဥပ္ပာဒဉ္စ ဝယဉ္စ ဒိသွာ။ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ ဣမာယ ဝိပဿနာပဋိပတ္တိယာ ဖလသမာပတ္တိဝသေန စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။

သောဏကောဠိဝိသကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒိဂုဏာဒိဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၅။ သကဋဝါဟေတိ ဒွီဟိ သကဋေဟိ ပရိစ္ဆိန္နေ ဝါဟေ။ ‘‘ဝါဟေ’’တိ ဗဟုဝစနဿ ဟိရညဝိသေသနတ္တေပိ သာမညာပေက္ခာယ ‘‘ဟိရည’’န္တိ ဧကဝစနံ ကတံ။

၂၄၆။ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာတိ အလ္လာရိဋ္ဌဖလဝဏ္ဏာ၊ တိန္တကာကပက္ခဝဏ္ဏာတိပိ ဝဒန္တိ။ ရဇနန္တိ ဥပလိတ္တံ နီလာဒိဝဏ္ဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘စောဠကေန ပုဉ္ဆိတွာ’’တိ။ တဉှိ တထာ ပုဉ္ဆိတေ ဝိဂစ္ဆတိ။ ယံ ပန စမ္မဿ ဒုဂ္ဂန္ဓာပနယနတ္ထံ ကာဠရတ္တာဒိရဇနေဟိ ရဉ္ဇိတတ္တာ ကာဠရတ္တာဒိဝဏ္ဏံ ဟောတိ၊ တံ စောဠာဒီဟိ အပနေတုံ န သက္ကာ စမ္မဂတိကမေဝ၊ တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ခလ္လကန္တိ သဗ္ဗပဏှိပိဓာနစမ္မံ၊ အပရိဂဠနတ္ထံ ပဏှိဥပရိဘာဂေ အပိဓာယ အာရောပနဗန္ဓနမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိစိတြာတိ သဏ္ဌာနတော ဝိစိတြပဋာ အဓိပ္ပေတာ၊ န ဝဏ္ဏတော သဗ္ဗသော အပနေတဗ္ဗေသု ¶ ခလ္လကာဒီသု ပဝိဋ္ဌတ္တာ။ ဗိဠာလသဒိသမုခတ္တာ မဟာဥလူကာ ‘‘ပက္ခိဗိဠာလာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တေသံ စမ္မံ နာမ ပက္ခလောမမေဝ။

ဒိဂုဏာဒိဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဇ္ဈာရာမေဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၅၁။ ဥဏ္ဏာဟိ ¶ ကတပါဒုကာတိ ဧတ္ထ ဥဏ္ဏာမယကမ္ဗလေဟိ ကတာ ပါဒုကာ သင်္ဂယှန္တိ။

၂၅၃။ ဂင်္ဂါမဟကီဠိကာယာတိ ဂင်္ဂါမဟေ ကီဠိကာယ။ တတ္ထ ဟိ ဣတ္ထိပုရိသာ ယာနေဟိ ဥဒကကီဠံ ဂစ္ဆန္တိ။ ပီဌကသိဝိကန္တိ ဖလကာဒိနာ ကတံ ပီဌကယာနံ။ ပဋပေါတလိကံ အန္ဒောလိကာ။ သဗ္ဗမ္ပိ ယာနံ ဥပါဟနေနပိ ဂန္တုံ အသမတ္ထဿ ဂိလာနဿ အနုညာတံ။

၂၅၄။ ဝါဠရူပါနီတိ အာဟရိမာနိ ဝါဠရူပါနိ။ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနီတိ ဥဒ္ဒလောမီဧကန္တလောမီဟိ ဝိသေသဒဿနံ။ စတုရင်္ဂုလတော ဟိ ဦနာနိ ကိရ ဥဒ္ဒလောမီအာဒီသု ပဝိသန္တိ။ ဝါနစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏောတိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ ဥဏ္ဏာမယသုတ္တေဟိ ဘိတ္တိစ္ဆေဒါဒိဝသေန ဝါယိတွာ ကတစိတ္တတ္ထရဏော။ ဃနပုပ္ဖကောတိ ဗဟလရာဂေါ။ ပကတိတူလိကာတိ တူလပုဏ္ဏာ ဘိသိ။ ဝိကတိကာတိ သီဟရူပါဒိဝသေန ဝါနစိတြာဝ ဂယှတိ။ ဥဒ္ဒလောမီတိ ‘‘ဥဘတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏ’’န္တိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယန္တိ ကောသိယသုတ္တာနံ အန္တရာ သုဝဏ္ဏမယသုတ္တာနိ ပဝေသေတွာ ဝီတံ။ သုဝဏ္ဏသုတ္တံ ကိရ ‘‘ကဋ္ဋိဿံ၊ ကသဋ’’န္တိ စ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝ ‘‘ကောသေယျကသဋမယ’’န္တိ အာစရိယ-ဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ရတနပရိသိဗ္ဗိတန္တိ သုဝဏ္ဏလိတ္တံ။ သုဒ္ဓကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗနရဟိတံ။

အဇိနမိဂစမ္မာနံ အတိသုခုမတ္တာ ဒုပဋ္ဋတိပဋ္ဋာနိ ကတွာ သိဗ္ဗန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဇိနပ္ပဝေဏီ’’တိ။ ရတ္တဝိတာနေနာတိ သဗ္ဗရတ္တေန ဝိတာနေန။ ယံ ပန နာနာဝဏ္ဏံ ဝါနစိတ္တံ ဝါ လေပစိတ္တံ ဝါ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘စိတြံ ဝါ’’တိ ဣဒံ ပန သဗ္ဗထာ ကပ္ပိယတ္တာ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဥဘတောဥပဓာနေသု အကပ္ပိယတ္တာ။ န ဟိ လောဟိတက-သဒ္ဒေါ စိတ္တေ ဝတ္တတိ၊ ပဋလိဂ္ဂဟဏေနေဝ စိတ္တကဿပိ အတ္ထရဏဿ သင်္ဂဟေတဗ္ဗပ္ပသင်္ဂတော၊ ကာသာဝံ ပန လောဟိတကဝေါဟာရံ န ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဝိတာနေပိ ဥဘတောဥပဓာနေပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပမာဏယုတ္တန္တိအာဒိ အညပ္ပမာဏာတိက္ကန္တဿ ဗိဗ္ဗောဟနဿ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ¶ ဥစ္စာသယနမဟာသယနဘာဝဒဿနတ္ထံ တထာ အဝုတ္တတ္တာ။ တံ ပန ဥပဓာနံ ဥပေါသထိကာနံ ¶ ဂဟဋ္ဌာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥစ္စာသယနမဟာသယနမေဝ ဟိ တဒါ တေသံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာဒီသု ကိဉ္စာပိ ‘‘ဌပေတွာ တူလိကံ သဗ္ဗာနေဝ ဂေါနကာဒီနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ဝိနယဋ္ဌကထာယေဝ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဘာဝေ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အဇ္ဈာရာမေဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၅၆။ အဘိနိဿာယာတိ အပဿာယ။ ဝိသုကာယိကဝိပ္ဖန္ဒိတာနန္တိ ပဋိပက္ခဘူတာနံ ဒိဋ္ဌိစိတ္တဝိပ္ဖန္ဒိတာနန္တိ အတ္ထော။

၂၅၇။ ယတိန္ဒြိယန္တိ မနိန္ဒြိယဝသေန သညတိန္ဒြိယံ။

၂၅၈။ ပါဠိယံ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိကာနီတိ သုတ္တနိပါတေ (သု။ နိ။ ၇၇၂ အာဒယော) အဋ္ဌကဝဂ္ဂဘူတာနိ သောဠသ သုတ္တာနိ။ ဧဝံ စိရံ အကာသီတိ ဧဝံ စိရကာလံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုပဂန္တွာ အဂါရမဇ္ဈေ ကေန ကာရဏေန ဝါသမကာသီတိ အတ္ထော။ သော ကိရ မဇ္ဈိမဝယေ ပဗ္ဗဇိတော၊ တေန ဘဂဝါ ဧဝမာဟ။ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ကာမေသု ဒိဋ္ဌာဒီနဝါ စိရာယိတွာပိ ဃရာဝါသေန ပက္ခန္ဒန္တီတိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။

အာဒီနဝံ လောကေတိ သင်္ခါရလောကေ အနိစ္စတာဒိအာဒီနဝံ။ နိရုပဓိန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ ‘‘အရိယော န ရမတီ ပါပေ’’တိ ဣမဿ ဟေတုမာဟ ‘‘ပါပေ န ရမတီ သုစီ’’တိ။ တတ္ထ သုစီတိ ဝိသုဒ္ဓပုဂ္ဂလော။

၂၅၉။ ကာဠသီဟောတိ ကာဠမုခဝါနရဇာတိ။ စမ္မံ န ဝဋ္ဋတီတိ နိသီဒနတ္ထရဏံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘူမတ္ထရဏာဒိဝသေန သေနာသနပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတေဝ။

ဂိဟိဝိကတာနုညာတာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စမ္မက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၂၆၀။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ပိတ္တံ ကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရဂတံ ဟောတီတိ ဗဟိသရီရေ ဗျာပေတွာ ဌိတံ အဗဒ္ဓပိတ္တံ ကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရဂတံ ဟောတိ၊ တေန ပိတ္တံ ကုပိတံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၆၁-၂။ ပါဠိယံ နစ္ဆာဒေန္တီတိ ရုစိံ န ဥပ္ပာဒေန္တိ။ သုသုကာတိ သမုဒ္ဒေ ဧကာ မစ္ဆဇာတိ၊ ကုမ္ဘိလာတိပိ ဝဒန္တိ။ သံသဋ္ဌန္တိ ပရိဿာဝိတံ။

၂၆၃။ ပိဋ္ဌေဟီတိ ပိသိတေဟိ။ ကသာဝေဟီတိ တစာဒီနိ ဥဒကေ တာပေတွာ ဂဟိတဦသရေဟိ။ ဥဗ္ဘိဒန္တိ ဦသရပံသုမယံ။ လောဏဗိလန္တိ လောဏဝိသေသော။

၂၆၄-၅။ ဆကဏန္တိ ဂေါမယံ။ ပါကတိကစုဏ္ဏန္တိ အပက္ကကသာဝစုဏ္ဏံ၊ ဂန္ဓစုဏ္ဏံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ပါဠိယံ စုဏ္ဏစာလိနိန္တိ ဥဒုက္ခလေ ကောဋ္ဋိတစုဏ္ဏပရိဿာဝနိံ။ သုဝဏ္ဏဂေရုကောတိ သုဝဏ္ဏတုတ္ထာဒိ။ ပါဠိယံ အဉ္ဇနူပပိသနန္တိ အဉ္ဇနေ ဥပနေတုံ ပိသိတဗ္ဗဘေသဇ္ဇံ။

၂၆၇-၉။ ကဗဠိကာတိ ဥပနာဟဘေသဇ္ဇံ။ ဃရဒိန္နကာဗာဓော နာမ ဃရဏိယာ ဒိန္နဝသီကရဏဘေသဇ္ဇသမုဋ္ဌိတအာဗာဓော။ တာယ ဆာရိကာယ ပဂ္ဃရိတံ ခါရောဒကန္တိ ပရိဿာဝနေ တစ္ဆာရိကံ ပက္ခိပိတွာ ဥဒကေ အဘိသိဉ္စိတေ တတော ဆာရိကတော ဟေဋ္ဌာ ပဂ္ဃရိတံ ခါရောဒကံ။ ပါဠိယံ အကဋယူသေနာတိ အနဘိသင်္ခတေန မုဂ္ဂယူသေန။ ကဋာကဋေနာတိ မုဂ္ဂေ ပစိတွာ အစာလေတွာ ပရိဿာဝိတေန မုဂ္ဂယူသေနာတိ ဝဒန္တိ။

ပဉ္စဘေသဇ္ဇာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၇၂-၄။ ဂုဠကရဏန္တိ ¶ ¶ ဥစ္ဆုသာလံ။ အဝိဿတ္ထာတိ သာသင်္ကာ။

၂၇၆။ အပ္ပမတ္တကေပိ ဝါရေန္တီတိ အပ္ပမတ္တကေ ဒိန္နေ ဒါယကာနံ ပီဠာတိ ပဋိက္ခိပန္တိ။ ပဋိသင်္ခါပီတိ ဧတ္တကေနပိ ယာပေတုံ သက္ကာ၊ ‘‘အဝသေသံ အညေသံ ဟောတူ’’တိ သလ္လက္ခေတွာပိ ပဋိက္ခိပန္တိ။

၂၇၉။ ဝတ္ထိပီဠနန္တိ ယထာ ဝတ္ထိဂတတေလာဒိ အန္တောသရီရေ အာရောဟန္တိ၊ ဧဝံ ဟတ္ထေန ဝတ္ထိမဒ္ဒနံ။ သမ္ဗာဓေ သတ္ထကမ္မဝတ္ထိကမ္မာနမေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ဒဟနကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။

ဂုဠာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈၂-၃။ ပါဠိယံ ဒသဿ ဌာနာနီတိ အဿ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ ဒသ ဌာနာနိ ကာရဏာနိ ဓမ္မေနာတိ အတ္ထော။ အနုပ္ပဝေစ္ဆတီတိ ဒေတိ။ ဝါတဉ္စ ဗျပနေတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဝါတဉ္စ အနုလောမေတီတိ အတ္ထော။ သဂ္ဂါ တေ အာရဒ္ဓါတိ တယာ ဒေဝလောကာ အာရာဓိတာ။

ယာဂုမဓုဂေါဠကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈၆။ ပါဋလိဂါမေ နဂရံ မာပေန္တီတိ ပါဋလိဂါမဿ သမီပေ တဿေဝ ဂါမခေတ္တဘူတေ မဟန္တေ အရညပ္ပဒေသေ ပါဋလိပုတ္တံ နာမ နဂရံ မာပေန္တိ။ ယာဝတာ အရိယံ အာယတနန္တိ ယတ္တကံ အရိယမနုဿာနံ ဩသရဏဋ္ဌာနံ။ ယာဝတာ ဝဏိပ္ပထောတိ ယတ္တကံ ဝါဏိဇာနံ ဘဏ္ဍဝိက္ကီဏနဋ္ဌာနံ၊ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝါ၊ ဣဒံ တေသံ သဗ္ဗေသံ အဂ္ဂနဂရံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ ပုဋဘေဒနန္တိ သကဋာဒီဟိ နာနာဒေသတော အာဟဋာနံ ဘဏ္ဍပုဋာနံ ဝိက္ကီဏနတ္ထာယ မောစနဋ္ဌာနံ။ သရန္တိ တဠာကာဒီသုပိ ဝတ္တတိ ¶ ၊ တန္နိဝတ္တနတ္ထံ ¶ ‘‘သရန္တိ ဣဓ နဒီ အဓိပ္ပေတာ’’တိ ဝုတ္တံ သရတိ သန္ဒတီတိ ကတွာ။ ဝိနာ ဧဝ ကုလ္လေန တိဏ္ဏာတိ ဣဒံ အပ္ပမတ္တကဥဒကမ္ပိ အဖုသိတွာ ဝိနာ ကုလ္လေန ပါရပ္ပတ္တာ။

ပါဋလိဂါမဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈၇။ ပါဠိယံ သန္ဓာဝိတန္တိ ဘဝတော ဘဝံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန သန္ဓာဝနံ ကတံ။ သံသရိတန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စာတိ မယာ စ တုမှေဟိ စ၊ သာမိဝသေနေဝ ဝါ မမ စ တုမှာကဉ္စ သန္ဓာဝနံ အဟောသီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ သံသရိတန္တိ သံသရိ။ ဘဝတဏှာ ဧဝ ဘဝတော ဘဝံ နေတီတိ ဘဝနေတ္တီတိ ဝုတ္တာ။

၂၈၉။ ‘‘နီလာ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘နီလဝဏ္ဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နီလဝဏ္ဏာတိ နီလဝိလေပနာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ပဋိဝဋ္ဋေသီတိ ပဟရိ။ အမ္ဗကာယာတိ အမ္ဗာယ။ ဥပစာရဝစနဉှေတံ၊ မာတုဂါမေနာတိ အတ္ထော။ ဥပသံဟရထာတိ ဥပနေထ၊ ‘‘ဤဒိသာ တာဝတိံသာ’’တိ ပရိကပ္ပေထာတိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ ဘိက္ခူနံ သံဝေဂဇနနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟတ္ထံ။ လိစ္ဆဝိရာဇာနော ဟိ သဗ္ဗေ န စိရဿေဝ အဇာတသတ္တုနာ ဝိနာသံ ပါပုဏိဿန္တိ။

ကောဋိဂါမေသစ္စကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သီဟသေနာပတိဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၀။ သန္ဓာဂါရေတိ ရာဇကိစ္စဿ သန္ဓာရဏတ္ထာယ နိစ္ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ဝိစာရဏတ္ထာယ ကတမဟာသဘာယ။ ဂမိကာဘိသင်္ခါရောတိ ဂမနေ ဝါယာမော။ ဓမ္မဿ စ အနုဓမ္မန္တိ တုမှေဟိ ဝုတ္တဿ ကာရဏဿ အနုကာရဏံ၊ တုမှေဟိ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ အနုရူပမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါတိ ပရေဟိ ဝုတ္တကာရဏေန သကာရဏော ဟုတွာ တုမှာကံ ဝါဒေါ ဝါ ¶ ဣတော ပရံ တဿ အနုဝါဒေါ ဝါ။ ကောစိ အပ္ပမတ္တကောပိ ဂါရယှံ ဌာနံ န အာဂစ္ဆတီတိ ကိံ တဝ ဝါဒေ ဂါရယှကာရဏံ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၉၃။ အနုဝိစ္စကာရန္တိ အနုဝိဒိတာကာရံ။ ရတနတ္တယဿ သရဏဂမနာဒိကိရိယံ ကရောတိ။ သဟသာ ¶ ကတွာ မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ပဋာကံ ပရိဟရေယျုန္တိ ဓဇပဋာကံ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘ဤဒိသော အမှာကံ သရဏံ ဂတော သာဝကော ဇာတော’’တိ နဂရေ ဃောသေန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တိ။

၂၉၄။ နိမိတ္တကမ္မဿာတိ မံသခါဒနနိမိတ္တေန ဥပ္ပန္နပါဏာတိပါတကမ္မဿ။

သီဟသေနာပတိဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၉၅။ အနုပ္ပဂေ ဧဝါတိ ပါတောဝ။ ဩရဝသဒ္ဒန္တိ မဟာသဒ္ဒံ။ တံ ပန အဝတွာပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန တထာဝစနမ္ပိ အနုဇာနာတိ။ အဋ္ဌကထာသူတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာဝိရဟိတာသု သေသဋ္ဌကထာသု။ သာဓာရဏလက္ခဏန္တိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယ သဟ သဗ္ဗဋ္ဌကထာနံ သမာနံ။

စယန္တိ အဓိဋ္ဌာနဥစ္စဝတ္ထုံ။ ယတော ပဋ္ဌာယာတိ ယတော ဣဋ္ဌကာဒိတော ပဋ္ဌာယ၊ ယံ အာဒိံ ကတွာ ဘိတ္တိံ ဥဋ္ဌာပေတုကာမာတိ အတ္ထော။ ‘‘ထမ္ဘာ ပန ဥပရိ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဧတေန ဣဋ္ဌကပါသာဏာ ဟေဋ္ဌာ ပတိဋ္ဌာပိတာပိ ယဒိ စယတော၊ ဘူမိတော ဝါ ဧကင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဥဂ္ဂတာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဝဋ္ဋန္တီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။

အာရာမောတိ ဥပစာရသီမာပရိစ္ဆိန္နော သကလော ဝိဟာရော။ သေနာသနာနီတိ ဝိဟာရဿ အန္တော တိဏကုဋိအာဒိကာနိ သင်္ဃဿ နိဝါသဂေဟာနိ။ ဝိဟာရဂေါနိသာဒိကာ နာမာတိ သေနာသနဂေါနိသာဒိကာ။ သေနာသနာနိ ဟိ သယံ ပရိက္ခိတ္တာနိပိ အာရာမပရိက္ခေပါဘာဝေန ‘‘ဂေါနိသာဒိကာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ ‘‘ဥပဍ္ဎပရိက္ခိတ္တောပီ’’တိ ဣမိနာ တတော ဦနပရိက္ခိတ္တော ယေဘုယျေန အပရိက္ခိတ္တော နာမ၊ တသ္မာ အပရိက္ခိတ္တသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထာတိ ဥပဍ္ဎာဒိပရိက္ခိတ္တေ။ ကပ္ပိယကုဋိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂေါနိသာဒိယာ ¶ အဘာဝေန သေသကပ္ပိယကုဋီသု တီသု ယာ ကာစိ ကပ္ပိယကုဋိ ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

တေသံ ဂေဟာနီတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခူနံ ဝါသတ္ထာယ ကတမ္ပိ ယာဝ န ဒေန္တိ၊ တာဝ တေသံ သန္တကံယေဝ ဘဝိဿတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိဟာရံ ဌပေတွာတိ ဥပသမ္ပန္နာနံ ဝါသတ္ထာယ ကတဂေဟံ ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ ဂေဟန္တိ နိဝါသဂေဟံ၊ တဒညံ ပန ဥပေါသထာဂါရာဒိ သဗ္ဗံ အနိဝါသဂေဟံ စတုကပ္ပိယဘူမိဝိမုတ္တာ ပဉ္စမီ ကပ္ပိယဘူမိ။ သင်္ဃသန္တကေပိ ဟိ ဧတာဒိသေ ဂေဟေ သုဋ္ဌု ပရိက္ခိတ္တာရာမတ္တေပိ ¶ အဗ္ဘောကာသေ ဝိယ အန္တောဝုတ္ထာဒိဒေါသော နတ္ထိ။ ယေန ကေနစိ ဆန္နေ၊ ပရိစ္ဆန္နေ စ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိဝါသဂေဟေ အန္တောဝုတ္ထာဒိဒေါသော၊ န အညတ္ထ။ တေနာဟ ‘‘ယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘သင်္ဃိကံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ’’တိ ဣဒံ ကိဉ္စာပိ ဘိက္ခုနီနံ သာမညတော ဝုတ္တံ၊ ဘိက္ခူနံ ပန သင်္ဃိကံ ပုဂ္ဂလိကဉ္စ ဘိက္ခုနီနံ၊ တာသံ သင်္ဃိကံ ပုဂ္ဂလိကဉ္စ ဘိက္ခူနံ ဂိဟိသန္တကဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

မုခသန္နိဓီတိ အန္တောသန္နိဟိတဒေါသော ဟိ မုခပ္ပဝေသနနိမိတ္တံ အာပတ္တိံ ကရောတိ၊ နာညထာ။ တသ္မာ ‘‘မုခသန္နိဓီ’’တိ ဝုတ္တော။

တတ္ထ တတ္ထ ခဏ္ဍာ ဟောန္တီတိ ဥပဍ္ဎတော အဓိကံ ခဏ္ဍာ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗသ္မိံ ဆဒနေ ဝိနဋ္ဌေတိ တိဏပဏ္ဏာဒိဝဿပရိတ္တာယကေ ဆဒနေ ဝိနဋ္ဌေ။ ဂေါပါနသီနံ ပန ဥပရိ ဝလ္လီဟိ ဗဒ္ဓဒဏ္ဍေသု ဌိတေသုပိ ဇဟိတဝတ္ထုကာ ဟောန္တိ ဧဝ။ ပက္ခပါသကမဏ္ဍလန္တိ ဧကသ္မိံ ပဿေ တိဏ္ဏံ ဂေါပါနသီနံ ဥပရိ ဌိတတိဏပဏ္ဏာဒိစ္ဆဒနံ ဝုစ္စတိ။

အနုပသမ္ပန္နဿ ဒါတဗ္ဗော အဿာတိအာဒိနာ အကပ္ပိယကုဋိယံ ဝုတ္ထမ္ပိ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒိန္နေ ကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ သာပေက္ခဒါနဉ္စေတ္ထ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိယ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

၂၉၉။ ပါဠိယံ ကန္တာရေ သမ္ဘာဝေသီတိ အပ္ပဘက္ခကန္တာရေ သမ္ပာပုဏိ။

ကပ္ပိယဘူမိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၀၀။ ဇဋိလောတိ ¶ အာဟရိမဇဋာဓရော တာပသဝေသဓာရကော ယညယုတ္တော လောကပူဇိတော ဗြာဟ္မဏော။ ပဝတ္တာရော ပါဝစနဝသေန ဝတ္တာရော။ ယေသံ သန္တကမိဒံ၊ ယေဟိ ဝါ ဣဒံ ဂီတန္တိ အတ္ထော။ ဂီတံ ပဝုတ္တံ သမိဟိတန္တိ အညမညဿ ပရိယာယဝစနံ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ တဒနုဂါယန္တီတိ တံ တေဟိ ပုဗ္ဗေ ဂီတံ အနုဂါယန္တိ။ ဧဝံ သေသေသု စ။

ယာဝကာလိကပက္ကာနန္တိ ပက္ကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အာမာနိ ပန အနုပသမ္ပန္နေဟိ သီတုဒကေ မဒ္ဒိတွာ ပရိဿာဝေတွာ ဒိန္နပါနံ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ ကပ္ပတိ ဧဝ။ အယဉ္စ အတ္ထော မဟာအဋ္ဌကထာယံ သရူပတော ¶ အဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ကုရုန္ဒိယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဥစ္ဆုရသော နိကသဋော’’တိ ဣဒံ ပါတဗ္ဗသာမညေန ယာမကာလိကကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန သတ္တာဟကာလိကမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣမေ စတ္တာရော ရသာတိ ဖလပတ္တပုပ္ဖဥစ္ဆုရသာ စတ္တာရော။

ပါဠိယံ အဂ္ဂိဟုတ္တမုခါတိ အဂ္ဂိဇုဟနပုဗ္ဗကာ။ ဆန္ဒသောတိ ဝေဒဿ။ သာဝိတ္တီ မုခံ ပဌမံ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ တပတန္တိ ဝိဇောတန္တာနံ။

ကေဏိယဇဋိလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၀၁။ ဗဟုကတော ဗုဒ္ဓေ ဝါတိ ဗုဒ္ဓေ ကတဗဟုမာနောတိ အတ္ထော။ သော ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ ဉာတီနံ ဒဏ္ဍဘယတဇ္ဇိတော အဟောသိန္တိ သေသော။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘ဧဝါဟ’’န္တိ ပုန အဟံ-ဂဟဏံ ယုဇ္ဇတိ။ ဝိဝရီတိ ‘‘ဝိဝရတူ’’တိ စိန္တာမတ္တေန ဝိဝရိ၊ န ဥဋ္ဌာယ ဟတ္ထေန။

၃၀၃။ အညတရောတိ သုဘဒ္ဒေါ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော။ ဒွေ ဒါရကာတိ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတာ ဒွေ ပုတ္တာ။ နာဠိယာဝါပကေနာတိ နာဠိယာ စေဝ ထဝိကာယ စ။ သံဟရထ ဣမေဟိ ဘာဇနေဟိ တဏ္ဍုလာဒီနိ သင်္ကဍ္ဎထာတိ အတ္ထော။ ဘုသာဂါရေတိ ပလာလမယေ အဂါရေ၊ ပလာလပုဉ္ဇံ အဗ္ဘန္တရတော ပလာလံ သင်္ကဍ္ဎိတွာ အဂါရံ ကတံ ဟောတိ၊ တတ္ထာတိ အတ္ထော။

ရောဇမလ္လာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၀၅။ ပရိမဒ္ဒန္တာတိ ¶ ဥပပရိက္ခန္တာ။ ဒွေ ပဋာ ဒေသနာမေနေဝ ဝုတ္တာတိ တေသံ သရူပဒဿနပဒမေတံ။ နာညနိဝတ္တနပဒံ ပတ္တုဏ္ဏပဋဿာပိ ဒေသနာမေန ဝုတ္တတ္တာ။

တုမ္ဗာတိ ဘာဇနာနိ။ ဖလတုမ္ဗော နာမ လာဗုအာဒိ။ ဥဒကတုမ္ဗော ဥဒကဃဋော။ ကိလဉ္ဇစ္ဆတ္တန္တိ ဝေဠုဝိလီဝေဟိ ဝါယိတွာ ကတဆတ္တံ။ သမ္ဘိန္နရသန္တိ မိဿီဘူတရသံ။

စတုမဟာပဒေသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၃၀၆။ ကထိနက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ သီသဝသေနာတိ ပဓာနဝသေန။ ကထိနန္တိ ပဉ္စာနိသံသေ အန္တောကရဏသမတ္ထတာယ ထိရန္တိ အတ္ထော။ သော နေသံ ဘဝိဿတီတိ ယုဇ္ဇတီတိ ‘‘သော တုမှာက’’န္တိ အဝတွာ ‘‘နေသ’’န္တိ ဝစနံ ယုဇ္ဇတိ။ ယေ အတ္ထတကထိနာတိ န ကေဝလံ တုမှာကမေဝ၊ ယေ အညေပိ အတ္ထတကထိနာ၊ တေသံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဝေါတိ တဒါ သမ္မုခီဘူတေဟိ သဒ္ဓိံ အသမ္မုခီဘူတေ စ အနာဂတေ စ ဘိက္ခူ သဗ္ဗေ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဝုတ္တံ၊ တုမှာကန္တိ အတ္ထော။ သော နေသန္တိ ဧတ္ထ သော တေသန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘အတ္ထတကထိနာနံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမာနိ ပဉ္စ ကပ္ပိဿန္တီ’’တိ။ မတကစီဝရန္တိ မတဿ စီဝရံ။ ‘‘ဝုတ္ထဝဿဝသေနာ’’တိ ဣဒံ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနမ္ပိ သာဓာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပဌမပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ လဘန္တီ’’တိ။ ဥပဂတာ ဝါ န လဘန္တီတိ ပစ္ဆိမိကာယ ဝုတ္ထဝဿေပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ခလိမက္ခိတသာဋကောတိ အဟတဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘အကာတုံ န လဗ္ဘတီ’’တိ ဣမိနာ အနာဒရိယေ သတိ ဒုက္ကဋန္တိ ဒီပေတိ။

‘‘အပလောကေတွာ’’တိ ဣဒံ အညေသံ ဝဿံဝုတ္ထဘိက္ခူနံ အဒတွာ ဒါတုကာမေဟိ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိဒဿနံ။ ယဒိ ဧဝံ ကမ္မဝါစာယ ဧဝ ဒါနံ အဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ကမ္မဝါစာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ကထိနစီဝရံ ဝိယ ကမ္မဝါစာယ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အပလောကေတွာဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၃၀၈။ မဟာဘူမိကန္တိ မဟာဝိသယံ၊ စတုဝီသတိအာကာရဝန္တတာယ မဟာဝိတ္ထာရိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဉ္စကန္တိ ပဉ္စခဏ္ဍံ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ပဌမစိမိလိကာတိ ကထိနဝတ္ထတော အညာ ¶ အတ္တနော ပကတိစိမိလိကာ။ ကုစ္ဆိစိမိလိကံ ကတွာ သိဗ္ဗိတမတ္တေနာတိ ထိရဇိဏ္ဏာနံ စိမိလိကာနံ ဧကတော ကတွာ သိဗ္ဗနဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ဝဒန္တိ။ မဟာပစ္စရိယံ၊ ကုရုန္ဒိယဉ္စ ဝုတ္တဝစနန္တိ ဒဿနံ၊ ဗျဉ္ဇနတော ဧဝ ဘေဒေါ၊ န အတ္ထတောတိ ဒဿနတ္ထံ ကတန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ပိဋ္ဌိအနုဝါတာရောပနမတ္တေနာတိ ဒီဃတော အနုဝါတဿ အာရောပနမတ္တေန။ ကုစ္ဆိအနုဝါတာရောပနမတ္တေနာတိ ပုထုလတော အနုဝါတဿ အာရောပနမတ္တေန။ ရတ္တိနိဿဂ္ဂိယေနာတိ ရတ္တိအတိက္ကန္တေန။

၃၀၉။ ဟတဝတ္ထကသာဋကေနာတိ ¶ အတိဇိဏ္ဏသာဋကော။ န ဟိ တေနာတိအာဒီသု တေန ပရိဝါရာဂတပါဌေန ဣဓ အာနေတွာ အဝုစ္စမာနေန ကထိနတ္ထာရကဿ ဇာနိတဗ္ဗေသု န ကိဉ္စိ ပရိဟာယတိ၊ တဿ သဗ္ဗဿ ဣဓေဝ ဝုတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၁၀။ မာတာ ဝိယာတိ မာတိကာ၊ ဣဝတ္ထေ က-ပစ္စယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန သိဒ္ဓမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မာတိကာတိ မာတရော’’တိအာဒိ။ အဿာတိ ဧတိဿာ မာတိကာယ။ ပက္ကမနန္တိကော ကထိနုဗ္ဘာရော ဧဝ ဟိ သယံ အတ္တနော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧဝမဘေဒူပစာရေန ‘‘မာတိကာ’’တိ ဝုတ္တော ဥဗ္ဘာရဿေဝ ပက္ကမနန္တေ သမုပ္ပတ္တိတော၊ တဗ္ဗိနိမုတ္တာယ စ မာတိကာယ အဘာဝါ၊ တပ္ပကာသိကာပိ စေတ္ထ ပါဠိ ‘‘မာတိကာ’’တိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ သာပိ ဟိ ပက္ကမနန္တိကုဗ္ဘာရပ္ပကာသနေန ‘‘ပက္ကမနန္တိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဧသေဝ နယော သေသုဗ္ဘာရေသုပိ။ ပက္ကမနန္တိ စေတ္ထ ဥပစာရသီမာတိက္ကမနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကထိနာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၁၁။ ‘‘န ပုန အာဂမိဿ’’န္တိ ဣဒံ အာဝါသပလိဗောဓုပစ္ဆေဒကာရဏဒဿနံ။ ပဉ္စသု ဟိ စီဝရမာသေသု ယဒါ ကဒါစိ န ပစ္စေဿန္တိ စိတ္တေန ဥပစာရသီမာတိက္ကမေန အာဝါသပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတိ။ ပစ္စေဿန္တိ ဗဟိဥပစာရဂတဿ ပန ယတ္ထ ကတ္ထစိ န ပစ္စေဿန္တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ ဆိဇ္ဇတိ။ ပဌမံ စီဝရပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတီတိ န ပစ္စေဿန္တိ ပက္ကမနတော ပုရေတရမေဝ စီဝရဿ နိဋ္ဌိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတစီဝရမာဒါယာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထတကထိနဿ ဟိ ဘိက္ခုနော ယာဝ ‘‘သင်္ဃတော ဝါ ဒါယကကုလာဒိတော ဝါ စီဝရံ လဘိဿာမီ’’တိ စီဝရာသာ ဝါ လဒ္ဓဝတ္ထာနံ သဟာယသမ္ပဒါဒိယောဂံ လဘိတွာ သင်္ဃာဋိအာဒိဘာဝေန ‘‘ဆိန္ဒိတွာ ကရိဿာမီ’’တိ ကရဏိစ္ဆာ ဝါ ပဝတ္တတိ၊ တာဝ စီဝရပလိဗောဓော အနုပစ္ဆိန္နော ဧဝ။ ယဒါ ပန ယထာပတ္ထိတဋ္ဌာနတော စီဝရာဒီနံ သဗ္ဗထာ ¶ အလာဘေန ဝါ စီဝရာသာ စေဝ လဒ္ဓါနံ ကတွာ နိဋ္ဌာနေန ဝါ နဋ္ဌဝိနဋ္ဌာဒိဘာဝေန ဝါ စီဝရေ နိရပေက္ခတာယ ဝါ ကရဏိစ္ဆာ စ ဝိဂစ္ဆတိ၊ တဒါ စီဝရပလိဗောဓော ဥပစ္ဆိန္နော ဟောတိ။

သော ¶ စ ဣဓ ‘‘ကတစီဝရံ အာဒါယာ’’တိ ဝစနေန ပကာသိတော။ ဧဝံ ဥပရိ သဗ္ဗတ္ထ ပါဠိဝစနက္ကမံ နိဿာယ နေသံ ပဌမံ၊ ပစ္ဆာ စ ဥပစ္ဆိဇ္ဇနံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗထာပိ စ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ပလိဗောဓာနံ ဥပစ္ဆေဒေနေဝ ကထိနုဗ္ဘာရော၊ န ဧကဿ။ တေသဉ္စ ပုဗ္ဗာပရိယေန၊ ဧကက္ခဏေ စ ဥပစ္ဆိဇ္ဇနံ ဒဿေတုံ ဣမာ အဋ္ဌ မာတိကာ ဌပိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အန္တောသီမာယန္တိ စီဝရနိဋ္ဌာနက္ခဏေယေဝ ဆိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ။ နေဝိမံ စီဝရံ ကာရေဿန္တိ စီဝရေ အပေက္ခာယ ဝိဂတတ္တာ ကရဏပလိဗောဓဿာပိ ဥပစ္ဆိန္နတံ ဒဿေတိ။ ယော ပန အပ္ပိစ္ဆတာယ ဝါ အနတ္ထိကတာယ ဝါ သဗ္ဗထာ စီဝရံ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တဿ ဗဟိသီမာဂတဿ သဗ္ဗထာပိ စီဝရပလိဗောဓာဘာဝေန န ပစ္စေဿန္တိ သန္နိဋ္ဌာနမတ္တေန သန္နိဋ္ဌာနန္တိကော ကထိနုဗ္ဘာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ပနာတိ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ။ အယံ ပနာတိ အာသာဝစ္ဆေဒကော ကထိနုဗ္ဘာရော ဝိသုံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဝုတ္တော၊ ဣဓ န ဝုတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။

အနာသာယ လဘတီတိ ‘‘ယသ္မိံ ကုလေ စီဝရံ လဘိဿာမာ’’တိ အာသာ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗာ၊ တတ္ထ စီဝရာသာယ အနုပ္ပန္နဋ္ဌာနေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ လဘတီတိ အတ္ထော။ အာသာယ န လဘတီတိ အာသီသိတဋ္ဌာနေ န လဘတီတိ အတ္ထော။ ဣဓ န ဝုတ္တောတိ ဣဓ သဝနန္တိကာနန္တရေ န ဝုတ္တော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သီမာတိက္ကန္တိကေ။ သီမာတိက္ကန္တိကော နာမ စီဝရမာသာနံ ပရိယန္တဒိဝသသင်္ခါတာယ သီမာယ အတိက္ကမနတော သဉ္ဇာတော။ ကေစိ ‘‘ဗဟိသီမာယ ကာလာတိက္ကမော သီမာတိက္ကမော’’တိ မညန္တိ၊ တေသံ အန္တောဥပစာရေ စီဝရကာလာတိက္ကမေပိ ကထိနုဗ္ဘာရော အသမ္မတော နာမ သိယာတိ န စေတံ ယုတ္တံ။ တသ္မာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကာလာတိက္ကမော သီမာတိက္ကမောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ပါဠိယံ ‘‘ကတစီဝရော’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ အကတစီဝရဿပိ ကာလာတိက္ကမေန သီမာတိက္ကန္တိကော ဟောတိ၊ ဒွေ စ ပလိဗောဓာ ဧကတော ဆိဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ အညတ္ထာပိ ယထာသမ္ဘဝံ တံတံ ဝိသေသနာဘာဝေပိ ကထိနုဗ္ဘာရတာ၊ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒပ္ပကာရော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘သဟုဗ္ဘာရေ ဒွေပိ ပလိဗောဓာ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ ဣဒံ အကတစီဝရဿ ပစ္စေဿန္တိ အဓိဋ္ဌာနသမ္ဘဝပက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တေသု အညတရာဘာဝေပိ သဟုဗ္ဘာရောဝ ဟောတိ။

၃၁၂-၃၂၅။ သမာဒါယဝါရော အာဒါယဝါရသဒိသောဝ။ ဥပသဂ္ဂမေဝေတ္ထ ဝိသေသော။ တေနာဟ ‘‘ပုန သမာဒါယဝါရေပိ…ပေ… တေယေဝ ဒဿိတာ’’တိ ¶ ။ ဝိပ္ပကတစီဝရေ ပက္ကမနန္တိကဿ အဘာဝတော ‘‘ယထာသမ္ဘဝ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဝိပ္ပကတစီဝရဝါရေ ဆဠေဝ ဥဗ္ဘာရာ ဝုတ္တာ၊ စီဝရေ ဟတ္ထဂတေ ¶ စ အာသာဝစ္ဆေဒိကဿ အသမ္ဘဝါ၊ သော ဧတေသု ဝါရေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ န ဝုတ္တော၊ ဝိသုညေဝ ဝုတ္တော။ ဝိပ္ပကတဝါရေ စေတ္ထ အာဒါယဝါရသမာဒါယဝါရဝသေန ဒွေ ဆက္ကဝါရာ ဝုတ္တာ။

တတော ပရံ နိဋ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနနာသနန္တိကာနံ ဝသေန တီဏိ တိကာနိ ဒဿိတာနိ။ တတ္ထ တတိယတ္တိကေ အနဓိဋ္ဌိတေနာတိ ‘‘ပစ္စေဿံ၊ န ပစ္စေဿ’’န္တိ ဧဝံ အနဓိဋ္ဌိတေန၊ န ဧဝံ မနသိကတွာတိ အတ္ထော။ တတိယတ္တိကတော ပန ပရံ ဧကံ ဆက္ကံ ဒဿိတံ။ ဧဝံ တီဏိ တိကာနိ၊ ဧကံ ဆက္ကဉ္စာတိ ပဌမံ ပန္နရသကံ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာ နယေန ဒုတိယပန္နရသကာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ပါဠိယံ အာသာဒွါဒသကေ ဗဟိသီမာဂတဿ ကထိနုဒ္ဓါရေသု တေသမ္ပိ စီဝရာသာဒိဝသေန စီဝရပလိဗောဓော ယာဝ စီဝရနိဋ္ဌာနာ တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘သော ဗဟိသီမာဂတော သုဏာတိ ‘ဥဗ္ဘတံ ကိရ တသ္မိံ အာဝါသေ ကထိနန္တိ…ပေ… သဝနန္တိကော ကထိနုဒ္ဓါရော’’’တိ။ ဧတ္ထ စ သဝနက္ခဏေ အာဝါသပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇတိ၊ နိဋ္ဌိတေ စီဝရပလိဗောဓောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒိသံဂမိကနဝကေ ဒိသံဂမိကော ပက္ကမတီတိ န ပစ္စေဿန္တိ ပက္ကမတိ၊ ဣမိနာ အာဝါသပလိဗောဓာဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ တေနေဝ ဝဿံဝုတ္ထာဝါသေ ပုန ဂန္တွာ စီဝရနိဋ္ဌာပိတမတ္တေ နိဋ္ဌာနန္တိကော ကထိနုဒ္ဓါရော ဝုတ္တော။ ‘‘စီဝရပဋိဝိသံ အပဝိလာယမာနော’’တိ ဣမိနာ စီဝရပလိဗောဓသမင်္ဂိကတ္တမဿ ဒဿေတိ၊ အပဝိလာယမာနောတိ အာကင်္ခမာနော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

အာဒါယသတ္တကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကထိနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၃၂၉။ စီဝရက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ကမ္မဝိပါကန္တိ ကမ္မပစ္စယဥတုစိတ္တာဟာရသမုဋ္ဌိတံ အပ္ပဋိဗာဟိယရောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ကမ္မဇဿ ရောဂဿ အဘာဝါ။

၃၃၀။ ပါဠိယံ သံယမဿာတိ သင်္ဂဟဏဿ။ အဝိသဇ္ဇနဿာတိ အတ္ထော ‘‘ယော သံယမော သော ဝိနာသော’’တိအာဒီသု (ပေ။ ဝ။ ၂၃၇) ဝိယ။ ဧတဿ သံယမဿ ဖလံ ဥပဇာနာမာတိ ယောဇနာ။ တမေဝ ဖလံ ဒဿေန္တီ အာဟ ‘‘ဝရမေတံ…ပေ… အာသိတ္တ’’န္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သံယမဿာတိ အာနိသံသဿ၊ ဥပယောဂတ္ထေ စေတံ သာမိဝစန’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၂၉-၃၃၀) အတ္ထံ ဝဒန္တိ။

၃၃၆။ ဥဿန္နဒေါသောတိ သဉ္ဇာတပိတ္တာဒိဒေါသော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သကလသရီရေ။

၃၃၇။ မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝန္တိ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗတာယ ‘‘မဟာပိဋ္ဌိယ’’န္တိ လဒ္ဓသမညံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။

၃၃၈-၉။ ဥပဍ္ဎကာသိနံ ခမမာနန္တိ အဍ္ဎကာသိအဂ္ဃနကံ။ ပါဠိယံ ကိံ နု ခေါတိ ကတမံ နု ခေါ။

၃၄၀-၃၄၂။ ဥပစာရေတိ သုသာနဿ အာသန္နေ ပဒေသေ။ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာတိ ကိဉ္စိ အဝတွာ ဧဝ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာ၊ ဧတေန ‘‘ဘိက္ခူ ဂဏှန္တူ’’တိ ဆဍ္ဍိတေ ဧဝ အကာမာ ဘာဂဒါနံ ဝိဟိတံ၊ ကေဝလံ ဆဍ္ဍိတေ ပန ကတိကာယ အသတိ ဧကတော ဗဟူသု ပဝိဋ္ဌေသု ယေန ဂဟိတံ၊ တေန အကာမဘာဂေါ န ¶ ဒါတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ သမာနာ ဒိသာ ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒါ ဧတေသန္တိ သဒိသာတိ အာဟ ‘‘ဧကဒိသာယ ဝါ ဩက္ကမိံသူ’’တိ။ ဓုရဝိဟာရဋ္ဌာနေတိ ဝိဟာရဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ။

ဇီဝကဝတ္ထုကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘဏ္ဍာဂါရသမ္မုတိအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၄၃။ ဝိဟာရမဇ္ဈေတိ ¶ သဗ္ဗေသံ ဇာနနတ္ထာယ ဝုတ္တံ။ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏံ ကတွာတိ ပဋိဝီသပ္ပဟောနကတာဇာနနတ္ထံ ဟလိဒ္ဒိယာဒီဟိ ခုဒ္ဒကမဟန္တဝဏ္ဏေဟိ ယုတ္တေ သမေ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘သမေ ပဋိဝီသေ ဌပေတွာ’’တိ။ ဣဒန္တိ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသဒါနံ။ ဖာတိကမ္မန္တိ ပဟောနကကမ္မံ။ ယတ္တကေန ဝိနယာဂတေန သမ္မုဉ္ဇနီဗန္ဓနာဒိဟတ္ထကမ္မေန ဝိဟာရဿ ဦနကတာ န ဟောတိ၊ တတ္တကံ ကတွာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေသန္တိ တတြုပ္ပာဒဝဿာဝါသိကံ ဂဏှန္တာနံ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ၊ သာမဏေရာနဉ္စ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကစီဝရေပီတိ အကာလစီဝရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧတန္တိ ဥက္ကုဋ္ဌိယာ ကတာယ သမဘာဂဒါနံ။ ဝိရဇ္ဈိတွာ ကရောန္တီတိ ကတ္တဗ္ဗကာလေသု အကတွာ ယထာရုစိတက္ခဏေ ကရောန္တိ။

ဧတ္တကေန မမ စီဝရံ ပဟောတီတိ ဒွါဒသဂ္ဃနကေနေဝ မမ စီဝရံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ၊ န တတော ဦနေနာတိ သဗ္ဗံ ဂဟေတုကာမောတိ အတ္ထော။

ဘဏ္ဍာဂါရသမ္မုတိအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၄၄။ ဧဝဉှိ ကတေတိ ဝဋ္ဋာဓာရဿ အန္တော ရဇနောဒကံ၊ ဗဟိ ဆလ္လိကဉ္စ ကတွာ ဝိယောဇနေ ကတေ။ န ဥတ္တရတီတိ ကေဝလံ ဥဒကတော ဖေဏုဋ္ဌာနာဘာဝါ န ဥတ္တရတိ။ ရဇနကုဏ္ဍန္တိ ပက္ကရဇနဋ္ဌပနကံ မဟာဃဋံ။

၃၄၅။ အနုဝါတာဒီနံ ဒီဃပတ္တာနန္တိ အာယာမတော၊ ဝိတ္ထာရတော စ အနုဝါတံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒွိန္နံ ခန္ဓာနံ အန္တရာ မာတိကာကာရေန ဌပိတပတ္တဉ္စ ‘‘ဒီဃပတ္တ’’န္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာဂန္တုကပတ္တန္တိ ဒိဂုဏစီဝရဿ ဥပရိ အညံ ပဋ္ဋံ အပ္ပေန္တိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တံ ကိရ ဣဒါနိ န ကရောန္တိ။

၃၄၆။ ပါဠိယံ ¶ နန္ဒိမုခိယာတိ တုဋ္ဌိမုခိယာ၊ ပသန္နဒိသာမုခါယာတိ အတ္ထော။

၃၄၈။ အစ္ဆုပေယျန္တိ ပတိဋ္ဌပေယျံ။ ဟတဝတ္ထကာနန္တိ ပုရာဏဝတ္ထာနံ။ အနုဒ္ဓရိတွာဝါတိ အဂ္ဂဠေ ဝိယ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနံ အနပနေတွာဝ။

၃၄၉-၃၅၁။ ဝိသာခဝတ္ထုမှိ ¶ ကလ္လကာယာတိ အကိလန္တကာယာ။ ဂတီတိ ဉာဏဂတိ အဓိဂမော။ အဘိသမ္ပရာယောတိ ‘‘သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၄၈) ဝုတ္တော ဉာဏာဘိသမ္ပရာယော၊ မဂ္ဂဉာဏယုတ္တေဟိ ဂန္တဗ္ဗဂတိဝိသေသောတိ အတ္ထော။ တံ ဘဂဝါ ဗျာကရိဿတိ။ ‘‘ဒဒါတိ ဒါန’’န္တိ ဣဒံ အန္နပါနဝိရဟိတာနံ သေသပစ္စယာနံ ဒါနဝသေန ဝုတ္တံ။ သောဝဂ္ဂိကန္တိ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ။

၃၅၉။ အဋ္ဌပဒကစ္ဆန္နေနာတိ အဋ္ဌပဒကသင်္ခါတဇူတဖလကလေခါသဏ္ဌာနေန။

၃၆၂။ ပါဠိယံ နဒီပါရံ ဂန္တုန္တိ ဘိက္ခုနော နဒီပါရဂမနံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အဂ္ဂဠဂုတ္တိယေဝ ပမာဏန္တိ ဣမေဟိ စတူဟိ နိက္ခေပကာရဏေဟိ ဌပေန္တေနပိ အဂ္ဂဠဂုတ္တိဝိဟာရေ ဧဝ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ နိဿီမာဂတန္တိ ဝဿာနသင်္ခါတံ ကာလသီမံ အတိက္ကန္တံ၊ တံ ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

စီဝရရဇနကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆၃။ ပဉ္စ မာသေတိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတောတိ ဝဿာဝါသိကဿတ္ထာယ ဒါယကေဟိ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတော။ ‘‘ဣဓ ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’’တိ ဣဒံ အဘိလာပမတ္တံ။ ဣဓ-သဒ္ဒံ ပန ဝိနာ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ သော ဧဝ နယော။ အနတ္ထတကထိနဿာပိ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတီတိ ဝဿာဝါသိကလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ အနတ္ထတကထိနဿာပိ ဝုတ္ထဝဿဿ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘စီဝရမာသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမော ဒိဝသော၊ တာဝ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာတိ ဝုတ္တေ ကထိနံ အတ္ထတံ ဝါ ဟောတု အနတ္ထတံ ဝါ၊ အတီတဝဿံဝုတ္ထာနမေဝ ပါပုဏာတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉)။ တတော ပရန္တိ ပဉ္စမာသတော ပရံ၊ ဂိမှာနဿ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိ ¶ အတ္ထော။ ‘‘ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဥဒါဟု အနာဂတဝဿေ’’တိ ¶ ဣမဿာနန္တရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘အနတ္ထတကထိနဿာပိ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတီ’’တိ ဣမဿာနန္တရံ ‘‘ကသ္မာ ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’’တိ ဣဒံ လိခန္တိ၊ တံ ပမာဒလိခိတံ ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နံ သန္ဓာယ ‘‘အနတ္ထတကထိနဿာပီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ ဝုတ္ထဝဿေ ဟိ သန္ဓာယ ‘‘အနတ္ထတကထိနဿာပီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န စ ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နံ ဝုတ္ထဝဿဿေဝ ပါပုဏာတီတိ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပါပုဏနတော။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘သစေ ပန ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဝဒတိ၊ တတြ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၇၉)။

ဒုဂ္ဂဟိတာနီတိ အဂ္ဂဟိတာနိ။ သင်္ဃိကာနေဝါတိ အတ္ထော။ ဣတောဝါတိ ထေရာနံ ဒါတဗ္ဗတောဝ၊ ဣဒါနေဝါတိ ဝါ အတ္ထော။

သင်္ဃိကစီဝရုပ္ပာဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပနန္ဒသကျပုတ္တဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၄။ ‘‘သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတီ’’တိ ဣဒံ နာနာသီမာဝိဟာရေသု ကတ္တဗ္ဗနယေန ဧကသ္မိမ္ပိ ဝိဟာရေ ဒွီသု သေနာသနေသု နိဝုတ္ထဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ အရုဏုဋ္ဌာပနေနေဝ တတ္ထ ဝုတ္ထော ဟောတိ၊ န ပန ဝဿစ္ဆေဒပရိဟာရာယ။ အန္တောဥပစာရသီမာယပိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေန္တော အတ္တနာ ဂဟိတသေနာသနံ အပ္ပဝိဋ္ဌောပိ ဝုတ္ထဝဿော ဧဝ ဟောတိ၊ ဂဟိတသေနာသနေ ပန နိဝုတ္ထော နာမ န ဟောတိ၊ တတ္ထ စ အရုဏုဋ္ဌာပနေ ပန သတိ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမသ္မိံ ဗဟုတရံ နိဝသတိ နာမာ’’တိ၊ ဧတေန စ ဣတရသ္မိံ သတ္တာဟဝါရေနာပိ အရုဏုဋ္ဌာပနေ သတိ ဧဝ အပ္ပကတရံ နိဝသတိ နာမ ဟောတိ၊ နာသတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ နာနာလာဘေဟီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ နိဗဒ္ဓဝဿာဝါသိကလာဘေဟိ။ နာနူပစာရေဟီတိ နာနာပရိက္ခေပနာနာဒွါရေဟိ။ ဧကသီမာဝိဟာရေဟီတိ ဒွိန္နံ ဝိဟာရာနံ ဧကေန ပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တတ္တာ ဧကာယ ဥပစာရသီမာယ အန္တောဂတေဟိ ဒွီဟိ ဝိဟာရေဟိ။ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ပဌမံ ဂဟိတော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ တတ္ထာတိ ယတ္ထ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ၊ တတ္ထ။

ဥပနန္ဒသကျပုတ္တဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆၅-၆။ ဘူမိယံ ¶ ¶ ပရိဘဏ္ဍံ အကာသီတိ ဂိလာနေန နိပန္နဘူမိယံ ကိလိဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဓောဝိတွာ ဟရိတူပလိတ္တံ ကာရေသီတိ အတ္ထော။ ဘေသဇ္ဇံ ယောဇေတုံ အသမတ္ထောတိ ပရေဟိ ဝုတ္တဝိဓိမ္ပိ ကာတုံ အသမတ္ထော။ ပါဠိယံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ စီဝရဒါနေ သာမဏေရာနံ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနာဘာဝါ ‘‘စီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စာ’’တိအာဒိ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တံ။ သစေပိ သဟဿံ အဂ္ဃတိ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနညေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဂိလာနဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆၉။ အညန္တိ စီဝရပတ္တတော အညံ။ အပ္ပဂ္ဃန္တိ အတိဇိဏ္ဏာဒိဘာဝေန နိဟီနံ။ တတောတိ အဝသေသပရိက္ခာရတော။ သဗ္ဗန္တိ ပတ္တံ၊ တိစီဝရဉ္စ။

တတ္ထ တတ္ထ သင်္ဃဿေဝါတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿေဝ။ ပါဠိယံ အဝိဿဇ္ဇိကံ အဝေဘင်္ဂိကန္တိ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿေဝ သန္တကံ ဟုတွာ ကဿစိ အဝိဿဇ္ဇိကံ အဝေဘင်္ဂိကံ ဘဝိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။

၃၇၁-၂။ အက္ကနာဠမယန္တိ အက္ကဒဏ္ဍမယံ။ အက္ကဒုဿာနီတိ အက္ကဝါကေန ကတဒုဿာနိ၊ ပေါတ္ထကဂတိကာနိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကာနီတိ အတ္ထော။ ဒုပဋ္ဋစီဝရဿ ဝါ မဇ္ဈေတိ ယံ နိဋ္ဌိတေ တိပဋ္ဋစီဝရံ ဟောတိ၊ တဿ မဇ္ဈေ ပဋလံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။

၃၇၄။ ‘‘သန္တေ ပတိရူပေ ဂါဟကေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂါဟကေ အသတိ အဒတွာ ဘာဇိတေပိ သုဘာဇိတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၇၆။ ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏန္တိ ‘‘ဧတ္တကာနိ စီဝရာနိ ဒဿာမီ’’တိ ပဌမံ ဥဒကံ ပါတေတွာ ပစ္ဆာ ဒေန္တိ။ တံ ယေဟိ ဂဟိတံ၊ တေ ဘာဂိနောဝ ဟောန္တီတိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ ပရသမုဒ္ဒေတိ ဇမ္ဗုဒီပေ။ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဉှိ ဥပါဒါယေသ ဧဝံ ဝုတ္တော။

မတသန္တကကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၇၉။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနနယေန ¶ ဝုတ္တန္တိ ‘‘သီမာယ ဒါန’’န္တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သီမာယ ဒေတီ’’တိအာဒိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ဝုတ္တံ။ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိနာ ပဌမလေဍ္ဍုပါတဘူတပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဗဟိ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတောပိ ဥပစာရသီမာ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနာဒိကမ္ပိ ပရိယန္တေ ဌိတမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ လောကေ ဂါမသီမာဒယော ဝိယ လာဘသီမာ နာမ ဝိသုံ ပသိဒ္ဓါ နာမ နတ္ထိ၊ ကေနာယံ အနုညာတာတိ အာဟ ‘‘နေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒိ။ ဧတေန နာယံ သာသနဝေါဟာရသိဒ္ဓါ၊ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဇနပဒပရိစ္ဆေဒေါ’’တိ ဣဒံ လောကပသိဒ္ဓသီမာသဒ္ဒတ္ထဝသေန ဝုတ္တံ။ ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရံ ပန သဗ္ဗံ ဇနပဒသီမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဇနပဒေါ ဧဝ ဇနပဒသီမာ။ ဧဝံ ရဋ္ဌသီမာဒီသုပိ။ တေနာဟ ‘‘အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ။

ပထဝီဝေမဇ္ဈေ ဂတဿာတိ ယာဝ ဥဒကပရိယန္တာ ခဏ္ဍသီမတ္တာ ဝုတ္တံ၊ ဥပစာရသီမာဒီသု ပန အဗဒ္ဓသီမာသု ဟေဋ္ဌာပထဝိယံ သဗ္ဗတ္ထ ဌိတာနံ န ပါပုဏာတိ၊ ကူပါဒိပဝေသာရဟဋ္ဌာနေ ဌိတာနညေဝ ပါပုဏာတီတိ ဟေဋ္ဌာ သီမာကထာယံ ဝုတ္တနယေန တံတံသီမဋ္ဌဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စက္ကဝါဠသီမာယ ပန ဒိန္နံ ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကဋ္ဌာနေပိ ဌိတာနံ ပါပုဏာတိ သဗ္ဗတ္ထ စက္ကဝါဠဝေါဟာရတ္တာ။

ဗုဒ္ဓါဓိဝုတ္ထောတိ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ နိဝုတ္ထော။ ပါကဝဋ္ဋန္တိ နိဗဒ္ဓဒါနံ။ ဝတ္တတီတိ ပဝတ္တတိ။ တေဟီတိ ယေသံ သမ္မုခေ ဧသ ဒေတိ၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ။ ဒုတိယဘာဂေ ပန ထေရာသနံ အာရုဠှေတိ ယာဝ သင်္ဃနဝကာ ဧကဝါရံ သဗ္ဗေသံ ဘာဂံ ဒတွာ စီဝရေ အပရိက္ခီဏေ ပုန သဗ္ဗေသံ ဒါတုံ ဒုတိယဘာဂေ ထေရဿ ဒိန္နေတိ အတ္ထော။ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘တုယှံ ဒေမာ’’တိ အဝုတ္တတ္တာတိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ¶ ဝဋ္ဋေယျ၊ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဒေမ၊ ထေရာနံ ဒေမ၊ သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ဝစနတော ဘေဒေါ န ဒိဿတိ။ ဝီမံသိတဗ္ဗမေတ္ထ ကာရဏံ။

ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပံသုကူလိကာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒမ္မီတိ ဝုတ္တေ ပန န မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဘိက္ခုနိပက္ခေ သင်္ဃဿ ပစ္စေကံ အပရာမဋ္ဌတ္တာ ဘိက္ခုနီနံ ဂဏနာယ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗောတိ ဒါယကဿ အဓိပ္ပာယောတိ သိဇ္ဈတိ၊ တထာ ဒါနဉ္စ ဘိက္ခူပိ ဂဏေတွာ ဒိန္နေ ဧဝ ယုဇ္ဇတိ။ ဣတရထာ ဟိ ကိတ္တကံ ဘိက္ခူနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ကိတ္တကံ ဘိက္ခုနီနန္တိ န ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တဝစနမ္ပိ ‘‘ဘိက္ခူန’’န္တိ ဝုတ္တဝစနသဒိသမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလော ¶ …ပေ… ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန အဂ္ဂဟိတတ္တာ’’တိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃ-သဒ္ဒေန ဘိက္ခူနညေဝ ဂဟိတတ္တာ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပန ‘‘တုယှဉ္စာ’’တိ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ စ တတ္ထဿ အဂ္ဂဟိတတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနသဒိသတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဂ္ဂလပ္ပဓာနော ဟေတ္ထ သင်္ဃ-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေစိ ပန ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၇၉) ပါဌံ လိခန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ တဿ ဝိသုံ လာဘဂ္ဂဟဏေ ကာရဏဝစနတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝိသုံ သင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာတိ ဝိသုံ ပုဂ္ဂလဿပိ ဘာဂဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ ယထာ စေတ္ထ ပုဂ္ဂလဿ အဂ္ဂဟဏံ၊ ဧဝံ ဥပရိ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိအာဒီသုပိ သင်္ဃာဒိ-သဒ္ဒေဟိ ပုဂ္ဂလဿ အဂ္ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ ဂဟဏံ သိယာ၊ သင်္ဃတောပိ၊ ဝိသုမ္ပီတိ ဘာဂဒွယံ လဘေယျ ဥဘယတ္ထ ဂဟိတတ္တာ။

ပူဇေတဗ္ဗန္တိအာဒိ ဂိဟိကမ္မံ န ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဟရာ’’တိ ဣဒံ ပိဏ္ဍပါတဟရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘အန္တောဟေမန္တေ’’တိ ဣမိနာ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ဒိန္နံ ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာနညေဝ ပါပုဏာတိ၊ တတော ပရံ ဟေမန္တေ ဒိန္နံ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿတ္တာ ပါပုဏာတိ။ ဟေမန္တတော ပန ပရံ ပိဋ္ဌိသမယေ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’’တိ ဧဝံ ဝတွာ ဒိန္နံ အနန္တရေ ဝဿေ ဝါ တတော ပရေသု ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ တသ္မိံ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ယေ ပန သဗ္ဗထာ အဝုတ္ထဝဿာ၊ တေသံ န ပါပုဏာတီတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ ဟိ တသ္မိံ ဘိက္ခုဘာဝေ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ အတ္ထော ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အတီတဝဿန္တိ အနန္တရာတီတဝဿံ။

ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတုံ အာဂတောတိ ဥဒ္ဒေသေ အဂ္ဂဟိတေပိ အန္တေဝါသိကောဝါတိ ဝုတ္တံ။ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တောတိ ပရိနိဋ္ဌိတဥဒ္ဒေသော ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တော။ ‘‘ဝတ္တံ ကတွာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တာန’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကာန’’န္တိ ဣမဿေဝ ဝိသေသနံ၊ တေန ဥဒ္ဒေသကာလေ အာဂန္တွာ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတွာ ဂန္တွာ အညတ္ထ နိဝသန္တေ အနိဗဒ္ဓစာရိကေ နိဝတ္တေတိ။

အဋ္ဌစီဝရမာတိကာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စီဝရက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ကဿပဂေါတ္တဘိက္ခုဝတ္ထုကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၈၀။ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ တန္တိဗဒ္ဓါတိ တန္တိ ဝုစ္စတိ ဗျာပါရော၊ တတ္ထ ဗဒ္ဓါ၊ ဥဿုက္ကံ အာပန္နောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘တသ္မိံ အာဝါသေ’’တိအာဒိ။

၃၈၇-၈။ ဟာပနံ ဝါ အညထာ ကရဏံ ဝါ နတ္ထီတိ ဉတ္တိကမ္မဿ ဉတ္တိယာ ဧကတ္တာ ဟာပနံ န သမ္ဘဝတိ၊ တဿာ ဧကတ္တာ ဧဝ ပစ္ဆာ ဉတ္တိဌပနဝသေန၊ ဒွိက္ခတ္တုံ ဌပနဝသေန စ အညထာ ကရဏံ နတ္ထိ။ ပရတောတိ ပရိဝါရေ။ တန္တိ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ၊ တဿာတိ အတ္ထော။

ကဿပဂေါတ္တဘိက္ခုဝတ္ထုကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၉၅။ ဧသာတိ ‘‘ဗာလော’’တိအာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌပုဂ္ဂလော၊ အပ္ပတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အာဝေဏိကေန လက္ခဏေနာတိ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မဿ နိမိတ္တဘာဝေန ပါဠိယံ ဝုတ္တတ္တာ အသာဓာရဏဘူတေန ကုလဒူသကဘာဝေန။ ယဒိ ဟေသ တံ ကမ္မံ အပ္ပတ္တော၊ ကထံ ပန သုနိဿာရိတောတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနဿ အာကင်္ခမာနော သင်္ဃော ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကရေယျာတိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သုနိဿာရိတော’’တိ။ တတ္ထ ဝုတ္တန္တိ ကမ္မက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၂၇) ဝုတ္တံ။

ဧတ္ထ ပန ကုလဒူသကကမ္မံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကတဿ တေရသကကဏ္ဍကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တေန ယသ္မိံ ဂါမေ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝါ တသ္မိံ ဂါမေ ဝါ န ဝသိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၃၃) ယာ သမ္မာဝတ္တနာ ဝုတ္တာ၊ သာ ဣတရေနာပိ ¶ ပူရေတဗ္ဗာ။ ယံ ပန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကမ္မဿ ကုလဒူသကဿ တတ္ထေဝ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယေသု ကုလေသု ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ၊ တတော ပစ္စယာ န ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ပူရေတဗ္ဗံ ကုလသင်္ဂဟဿ အကတတ္တာ။ ဧဝံ သေသကမ္မေသုပိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘တဇ္ဇနီယကမ္မာရဟဿ ¶ နိယသကမ္မံ ကရောတိ…ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဥပါလိ၊ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတီ’’တိအာဒိဝစနံ (မဟာဝ။ ၄၀၂) ဝိရုဇ္ဈတီတိ? န ဝိရုဇ္ဈတိ သင်္ဃသန္နိဋ္ဌာနဝသေန တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မာရဟတ္တဿ သိဇ္ဈနတော။ ယဿ ဟိ သင်္ဃော ‘‘တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကရောမာ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ကမ္မဝါစံ သာဝေန္တော ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မဝါစံ သာဝေတိ၊ တဿ ကမ္မံ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ။ သစေ ပန ‘‘တဿေဝ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မမေဝ ကရောမာ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ တဒေဝ ကရောတိ၊ တဿ တံ ကမ္မံ ဓမ္မကမ္မန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝမိဓ ‘‘နိဿာရဏ’’န္တိ အဓိပ္ပေတဿ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မဿ ဝသေန အတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဒညေသံ တဇ္ဇနီယာဒီနံ ဝသေန နိဿာရဏေ အဓိပ္ပေတေ ‘‘အပ္ပတ္တော နိဿာရဏ’’န္တိ ဣမဿ ပဋိပက္ခဝသေန သမ္ပတ္တော နိဿာရဏံ၊ ‘‘တဉ္စေ သင်္ဃော နိဿာရေတိ။ သုနိဿာရိတော’’တိ အတ္ထသမ္ဘဝံ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘တဉ္စေ သင်္ဃော နိဿာရေတီတိ သစေ သင်္ဃော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မဝိသယေ၊ ဧကေနာပိ အင်္ဂေန နိဿာရဏာ အနုညာတာတိ ယောဇနာ။ ပါဠိယံ အပ္ပတ္တော နိဿာရဏန္တိ ဧတ္ထ အာပန္နော အာဝေဏိကဝသေန တဇ္ဇနီယာဒိသင်္ခါတံ နိဿာရဏံ ပတ္တောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဒွေနိဿရဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စမ္ပေယျက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၄၅၁။ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ သစေ ဟောတိ၊ ဒေသေဿာမီတိ ဝိနယဓရဿ ဝစနေန အာပတ္တိဒိဋ္ဌိံ ပဋိလဘိတွာ ဧဝမာဟ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘သော တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နတ္ထိ အာပတ္တီတိ ဥဒကဿ ဌပနဘာဝံ အဇာနိတွာ ဝါ ဌပိတံ ဆဍ္ဍေတွာ ဝိဿရိတွာ ဝါ ဂမနေ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ အနာပတ္တိပက္ခောပိ သမ္ဘဝတီတိ ဝိနယဓရော တတ္ထ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိံ ပဋိလဘိတွာ ဧဝမာဟ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘အညေ ဘိက္ခူ တဿ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိနော ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရိသာယပိဿ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပန္နတ္တာ ‘‘အညေ’’တိ ဗဟုဝစနံ ကတံ။ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ အဟောသီတိ သုတ္တန္တိကတ္ထေရဿ ဝိနယေ အပကတညုတာယ ဝိနယဓရဿ ဝစနမတ္တေန သော ဧဝမဟောသိ၊ သာ ပနဿ အာပတ္တိ ဧဝ ဥဒကာဝသေသဿ ဌပနဘာဝံ ဉတွာ ဌပိတတ္တာ။ ဝတ္ထုမတ္တဇာနနေ ဧဝ ဟိ သေခိယာ သစိတ္တကာ၊ န ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနေ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ သဗ္ဗတ္ထ အာပတ္တိ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနော’’တိ ဣဒံ ဝိနယဓရတ္ထေရော ‘‘တယာ ဣဒံ ဥဒကံ ဌပိတ’’န္တိ အတ္တနာ ပုဋ္ဌေန သုတ္တန္တိကတ္ထေရေန ‘‘အာမာဝုသော’’တိ ဝုတ္တဝစနံ သရိတွာ ပဏ္ဏတ္တိအကောဝိဒတာယ သဉ္စိစ္စေဝ အကာသီတိ အာပတ္တိဒိဋ္ဌိ ဟုတွာဝ အဝေါစ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘အညေ ဘိက္ခူ တဿာ အာပတ္တိယာ အာပတ္တိဒိဋ္ဌိနော ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၄၅၃။ ‘‘န တာဝ ဘိန္နော’’တိ ဣဒံ ဥက္ခိပနတဒနုဝတ္တနမတ္တေန သင်္ဃော ဘိန္နော နာမ န ဟောတိ၊ တံ နိဿာယ ပန ဥဘယပက္ခိကာနံ ပက္ခံ ပရိယေသိတွာ အညမညံ ကောဓဝသေန ကာယဝစီကလဟဝဍ္ဎနေနေဝ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သော စ ခေါ ကလဟဝသေနာ’’တိ။ သမ္ဘမအတ္ထဝသေနာတိ တုရိတတ္ထဝသေန။

၄၅၄။ အကာရဏေတိအာဒိ ¶ အနုက္ခိပိတွာဝ ဥပါယေန သညာပေတွာ ဟိတေသိတာယ အာပတ္တိတော မောစေတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ကောဓစိတ္တဝသေန ဝိဟေဌနတ္ထာယ ကတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန ကမ္မင်္ဂဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ။ တေနေဝ ¶ ပါဠိယံ ‘‘အာပတ္တိ ဧသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နေသာ အနာပတ္တိ…ပေ… ဥက္ခိတ္တော ဧသော ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၄၅၅။ ‘‘အဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ နိသိန္နော’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ ဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ နိသီဒိတွာ အဓမ္မဝါဒီနံ လဒ္ဓိံ ဂဏှန္တောပိ ဓမ္မဝါဒီနံ နာနာသံဝါသကော ဟောတိ ဧဝ။ ကမ္မံ ကောပေတီတိ တံ ဝိနာ ဂဏဿ အပူရဏပက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါတိ ဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ ဝါ အဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ ဝါတိ အတ္ထော။ ဣမေ ဓမ္မဝါဒိနောတိ ဂဏှာတီတိ တံတံပက္ခဂတေ ဘိက္ခူ ယာထာဝတော ဝါ အယာထာဝတော ဝါ ‘‘ဣမေ ဓမ္မဝါဒိနော’’တိ ဂဏှာတိ၊ အယံ တံတံပက္ခဂတာနံ အတ္တာနံ သမာနသံဝါသကံ ကရောတိ။

၄၅၆။ ဥပဒံသေန္တီတိ ပဝတ္တေန္တိ။ ပါဠိယံ ဧတ္တာဝတာတိ ‘‘ဧတ္တကပဒေသံ မုဉ္စိတွာ နိသိန္နာ မယံ ကောဓစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေပိ အညမညံ အနနုလောမိကံ ကာယကမ္မာဒိံ ပဝတ္တေတုံ န သက္ခိဿာမာ’’တိ သလ္လေက္ခေတွာ ဒူရေ နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ’’တိ။

၄၅၇။ ပါဠိယံ ဘဏ္ဍနဇာတာတိအာဒီသု ကလဟဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ဘဏ္ဍနံ နာမ။ ဟတ္ထပရာမာသာဒိ ကလဟော နာမ။ ဝိရုဒ္ဓဝါဒေါ ဝိဝါဒေါ နာမ။

၄၅၈။ ပရိပုဏ္ဏကောသကောဋ္ဌာဂါရောတိ ဧတ္ထ ကောသော နာမ သုဝဏ္ဏမဏိအာဒိဘဏ္ဍာဂါရသာရဂဗ္ဘော။ ကောဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ ဓညဿ အာဝသနဋ္ဌာနံ၊ ကောဋ္ဌဘူတံ အဂါရံ ကောဋ္ဌာဂါရံ၊ ဓညသင်္ဂဟဋ္ဌာနံ။ အဗ္ဘုယျာသီတိ ယုဒ္ဓါယ အဘိမုခေါ နိက္ခမီတိ အတ္ထော။ ဧကသင်္ဃာတမ္ပီတိ ဧကယုဒ္ဓမ္ပိ။ ဓောဝနန္တိ ဓောဝနုဒကံ။

၄၆၃။ ပရိယာဒိန္နရူပါတိ ကောဓစိတ္တေန ပရိဂ္ဂဟိတသဘာဝါ။

၄၆၄။ တံ န ဇာနန္တီတိ တံ ကလဟံ န ဇာနန္တိ။ ယေ ဥပနယှန္တီတိ ယထာဝုတ္တံ ကောဓာကာရံ စိတ္တေ ဗန္ဓန္တိ။ ပါကဋပရိဿယေတိ သီဟာဒိကေ။ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယေတိ ရာဂါဒိကေ။ ပါဠိယံ နတ္ထိ ဗာလေ ၉၇ သဟာယတာတိ ဗာလံ နိဿာယ သီလာဒိဂုဏသင်္ခါတာ သဟာယတာ နတ္ထိ၊ န သက္ကာ လဒ္ဓုန္တိ အတ္ထော။

၄၆၆။ အတ္တကာမရူပါတိ ¶ အတ္တနော ဟိတကာမယမာနသဘာဝါ။ အနုရုဒ္ဓါတိ ဧကသေသနယေန တိဏ္ဏမ္ပိ ကုလပုတ္တာနံ အာလပနံ၊ တေနေဝ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ ခမနီယံ သရီရံ ယာပနီယံ ဇီဝိတံ ‘‘ကစ္စိ ဝေါ သရီရဉ္စ ဓာရေတုံ၊ ဇီဝိတဉ္စ ယာပေတုံ သက္ကာ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ တဂ္ဃာတိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော၊ ဧကံသေန မယံ ဘန္တေတိ အတ္ထော။ ယထာ ကထန္တိ ဧတ္ထ ယထာတိ နိပါတမတ္တံ၊ ယထာကထန္တိ ဝါ ဧကော နိပါတော ကာရဏပုစ္ဆနတ္ထော၊ ကေန ပကာရေနာတိ အတ္ထော။ ဧကဉ္စ ပန မညေ စိတ္တန္တိ ဧကဿ စိတ္တဝသေန ဣတရေသမ္ပိ ပဝတ္တနတော သဗ္ဗေသံ နော ဧကံ ဝိယ စိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ကစ္စိ ပန ဝေါ အနုရုဒ္ဓါတိ ဧတ္ထ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ၊ ပစ္စတ္တဝစနံ ဝါ၊ ကစ္စိ တုမှေတိ အတ္ထော။ အမှာကန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ၊ အမှေသု တီသု ယော ပဌမံ ပဋိက္ကမတီတိ အတ္ထော။

ကောသမ္ဗကဝိဝါဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၆၇။ ယေန ပါလိလေယျကန္တိ ပစ္စတ္တေ ဥပယောဂဝစနံ၊ ယတ္ထ ပါလိလေယျကော ဂါမော၊ တတ္ထ အဝသရီတိ အတ္ထော။ ဒဟရပေါတကေဟီတိ ဘိင်္ကစ္ဆာပေဟိ။ ‘‘ဩဂါဟိ’’န္တိပိ ပါဌော၊ နဟာနပေါက္ခရဏိန္တိ အတ္ထော။

ဥဒါနဂါထာယံ ပန – ရထဤသသဒိသဒန္တဿ နာဂဿ ဟတ္ထိနော ဧတံ ဝိဝေကနိန္နံ စိတ္တံ နာဂေန ဗုဒ္ဓနာဂဿ ဝိဝေကနိန္နစိတ္တေန သမေတိ။ ကသ္မာ? ယံ ယသ္မာ ဧကောဝ ရမတိ ဝနေ၊ တသ္မာ ဧဝံ ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ပါလိလေယျကဂမနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၆၈။ ယထာ ဓမ္မော တထာ တိဋ္ဌာဟီတိ ယထာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဌိတော၊ တထာ တိဋ္ဌ၊ ဓမ္မဝါဒီပက္ခေ တိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။

၄၇၃။ ‘‘ယော ¶ ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဣဒံ သာမဂ္ဂီဘေဒဿ အကာရကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ဘေဒကာရကာ ဝိရုဒ္ဓါ အလဇ္ဇိနော ¶ ၊ တေသံ ပဋိဗာဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ တေသံ သန္တကဿပိ သေနာသနဿ ဝိနာသနဝစနတော။ ‘‘ဝိဝိတ္တံ ကတွာပိ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန ယထာဝုဍ္ဎံ ဝရသေနာသနံ အဒတွာ ဝုဍ္ဎာနမ္ပိ အသညတာနံ သညတေဟိ ဝိဝိတ္တံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၇၅။ ကမ္မဝါစာယ ဩသာရေတွာတိ ဧတ္ထ ဥက္ခိတ္တဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိယာပန္နဘာဝံ ပဋိဇာနိတွာ သမ္မာဝတ္တနေန ဥက္ခေပကာနံ သမုပ္ပန္နဩသာရဏစ္ဆန္ဒဿ ပဂေဝ ဉာတတ္တာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနကမ္မဝါစာယ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာ သယမေဝ နံ ဩသာရေသုန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၇၆။ အတ္ထတော အပဂတာတိ သာမဂ္ဂီအတ္ထဝိရဟိတာ၊ တုစ္ဆဗျဉ္ဇနာတိ အတ္ထော။

၄၇၇။ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာစာရောတိ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗသုန္ဒရာစာရော။ အနပဂတန္တိ ကာရဏတော အနပေတံ။ အာဒါတဗ္ဗတော ဂဟေတဗ္ဗတော အာဒါယန္တိ အာစရိယဝါဒေါ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘အာဒါယံ အတ္တနော အာစရိယဝါဒ’’န္တိ။

အဋ္ဌဟိ ဒူတင်္ဂေဟီတိ ‘‘သောတာ စ ဟောတိ သာဝေတာ စ ဥဂ္ဂဟေတာ စ ဓာရေတာ စ ဝိညာတာ စ ဝိညာပေတာ စ ကုသလော စ သဟိတာသဟိတဿ နော စ ကလဟကာရကော’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၁၆) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ ဒူတင်္ဂေဟိ။ သေသမေတ္ထ၊ ဟေဋ္ဌာ စ သဗ္ဗတ္ထ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

အဋ္ဌာရသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

၁။ စူဠဝဂ္ဂဿ ¶ ¶ ပဌမေ ကမ္မက္ခန္ဓကေ တာဝ ‘‘ဗလဝါဗလဝ’’န္တိ ဣဒံ ဧကပဒံ။ ‘‘ဗလဝဗလဝ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အာကာရံ ကတွာ ‘‘ဗလဝါဗလဝ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဉ္စ ‘‘ဒုက္ခဒုက္ခ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ အတိသယတ္ထေ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘သုဋ္ဌု ဗလဝံ ပဋိဝဒထာ’’တိ၊ အတိ ဝိယ ဗလဝံ ကတွာ ပဋိဝစနံ ဒေထာတိ အတ္ထော။

၂။ ပါဠိယံ အာပတ္တိ အာရောပေတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘မာ ခေါ တုမှေ အာယသ္မန္တော ဧသော အဇေသီ’’တိအာဒိကေ ဘဏ္ဍနာဒိဇနကေ ဝစနေ ပညတ္တာ ကာစိ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ မုသာပေသုညာဒီသု ဧတဿ အပ္ပဝိဋ္ဌတ္တာ၊ တထာပိ ဘိက္ခူဟိ ဝိသုံ၊ သင်္ဃမဇ္ဈေ စ ‘‘မာ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခူ ¶ အညမညံ ပယောဇေတွာ ဘဏ္ဍနာဒိံ အကာသိ၊ နေဒံ အပ္ပိစ္ဆတာဒီနံ အတ္ထာယ ဝတ္တတီ’’တိ ဧဝံ အပညတ္တေန ဝုစ္စမာနဿ ဘိက္ခုနော အနာဒရိယေန အနောရမနပစ္စယာ ဝါ အညဝါဒဝိဟေသာဒိကရဏပစ္စယာ ဝါ ယာ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ သာ အာပတ္တိ အာရောပေတဗ္ဗာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နဿ ဝိယာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယဿ ပန ဣဒံ ဝစနံ ဝိနာဝ ကာယဝါစာဟိ အာပန္နာ လဟုကာပတ္တိ အတ္ထိ၊ တဿပိ အာရောပေတဗ္ဗာဝ။ ယံ ပန ကမ္မဝါစာယ ‘‘အတ္တနာ ဘဏ္ဍနကာရကာ’’တိ အတ္တနာ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ၊ ‘‘ယေပိ စညေ ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနကာရကာ…ပေ… တေ ဥပသင်္ကမိတွာ’’တိအာဒိဝစနဉ္စ၊ တံ ဝတ္ထုဝသေန ဂဟိတံ။ ယော ပန သယမေဝ ဘဏ္ဍနကာရကော ဟောတိ၊ အညေ ပန ဘဏ္ဍနကာရကေ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မာ ခေါ တုမှေ’’တိအာဒိဝစနံ န ဝဒတိ၊ တဿာပေတံ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ ကရောန္တေဟိ စ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ¶ ဘိက္ခု ဘဏ္ဍနကာရကော…ပေ… သင်္ဃေ အဓိကရဏကာရကော။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လ’’န္တိအာဒိနာဝ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ယော စ အညေပိ ဘိက္ခူ ကလဟာယ သမာဒပေတိ၊ တဿာပိ ဧဝမေဝ ကမ္မဝါစံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ အညေသံ သမာဒါပနဿပိ ဘဏ္ဍနကာရကတ္တေ ဧဝ ပဝိသနတော။ အညေသံ သမာဒါပနာကာရမ္ပိ ဝတွာဝ၊ ကမ္မဝါစံ ကာတုကာမေနပိ စ တေဟိ ဝုတ္တဝစနတ္ထမေဝ ဂဟေတွာ တဒနုဂုဏံ ယောဇေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ၊ န ဣဓာဂတဝသေနေဝ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဣဓာဂတဝသေနေဝ ဝစနာသမ္ဘဝါ။ ဘူတေန ဝတ္ထုနာ ကတမေဝ ဟိ အဝိပန္နံ ဟောတိ၊ နာညန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော နိယဿကမ္မာဒီသုပိ။

တဇ္ဇနီယကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အပ္ပဋိညာယ ကတန္တိ ဝတ္ထုံ ဝါ အာပတ္တိံ ဝါ အသမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ကတံ။ ယော ပန သဗ္ဗေသံ ပဿန္တာနံ ဧဝ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမံ ကတွာ ပစ္ဆာ ကမ္မကရဏဘယေန ‘‘န ကရောမီ’’တိ မုသာ ဝဒတိ၊ တဿ ဘိက္ခူနံ သမ္မုခေ ဝီတိက္ကမကရဏမေဝ ပဋိညာ။ တထတော ဇာနနတ္ထမေဝ ပဋိညာယ ကရဏံ အနုညာတံ။ ယတ္ထ ပန သန္ဒေဟော ဟောတိ၊ တတ္ထ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာဝ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘ပါရာဇိကာပတ္တိယာ ဝါ’’တိ ဣဒံ လိင်္ဂနာသနနိမိတ္တတာယ ပါရာဇိကဿ ကမ္မေန အတိကိစ္ဆနီယတော ဝုတ္တံ။ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိယာ ဝါ’’တိ ဣဒံ ပန ပရိဝါသာဒိနိဿာရဏကမ္မဿ အာဝေဏိကဿ ¶ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ပရတော ‘‘အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော ဟောတိ…ပေ… တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကရေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၆) ဝုတ္တံ၊ တံ ‘‘အာယတိံ သံဝရေ ဌတွာ ဝုဋ္ဌာနံ ကရောဟီ’’တိ ဩဝဒိယမာနဿ အနာဒရိယာဒိပစ္စယလဟုကာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သီလဝိပတ္တိမူလကဉှိ လဟုကာပတ္တိံ အာပန္နော ဣဓ အဘေဒူပစာရေန ‘‘အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော’’တိ ဝုတ္တော ‘‘အတိဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ။

ယထာ စ ဒိဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ ဝေါဟရန္တဿ ‘‘ဣတော ဒိဋ္ဌိတော ဩရမာဟီ’’တိ အဝတွာ ကတကမ္မံ ကေဝလာယ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ ကတတ္တာ အနာပတ္တိယာ ကတံ နာမ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သီလဝိပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ လဇ္ဇိဓမ္မေ ¶ ဩက္ကန္တေ ယထာဓမ္မံ ဝုဋ္ဌာယ သံဝရေ ဌာတုကာမဿ ကတံ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မံ ကေဝလာယ သီလဝိပတ္တိယာ ကတတ္တာ အဒေသနာဂါမိနိယာ ကတံ နာမ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ။ တေနေဝ နိယဿကမ္မေပိ ‘‘အပိဿု ဘိက္ခူ ပကတာ ပရိဝါသံ ဒေန္တာ’’တိအာဒိနာ သံဝရေ အဋ္ဌာနမေဝ ကမ္မနိမိတ္တဘာဝေန ဝုတ္တံ။ အဒန္တံ ဒမနတ္ထမေဝ ဟိ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မာနိ အနုညာတာနီတိ။ ကေစိ ပန ‘‘အဒေသနာဂါမိနိယာတိ ဣဒံ ပါရာဇိကာပတ္တိံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သင်္ဃာဒိသေသ’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၄) ဝဒန္တိ၊ တံ သုက္ကပက္ခေ ‘‘ဒေသနာဂါမိနိယာ အာပတ္တိယာ ကတံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ သင်္ဃာဒိသေသဿာပိ စ ပရိယာယတော ဒေသနာဂါမိနိဝေါဟာရေ ဂယှမာနေ ‘‘အာပတ္တိယာ ကတံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တဝါရတော ဣမဿ ဝါရဿ ဝိသေသော န သိယာ၊ အဋ္ဌကထာယမ္ပေတ္ထ ဝိသေသဘာဝေါ န ဒဿိတော။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။

၆။ သဗ္ဗာနိပီတိ တဇ္ဇနီယနိယဿပဗ္ဗာဇနီယကမ္မာနိ တီဏိပိ။ အညကမ္မဿ ဝတ္ထုနာတိ တဇ္ဇနီယတော အညဿ ကမ္မဿ ဝတ္ထုနာ အညကမ္မကရဏံ နာမ ကောစိ ဒေါသောပိ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကာရဏမာဟ ‘‘ကသ္မာ’’တိအာဒိနာ။

၈။ ပန္နလောမာတိ ပတိတမာနလောမာ။

အဓမ္မကမ္မဒွါဒသကကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ နိယဿကမ္မေ ပါဠိယံ အပိဿူတိ အပိစာတိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတသမုဒါယော။ နိဿာယ ¶ တေ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ကေစိ ကလျာဏမိတ္တာယတ္တဝုတ္တိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ၊ အညေ ပန နိဿယဂ္ဂဟဏမေဝါတိ၊ ဥဘယေနပိဿ သေရိဝိဟာရော န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၁။ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မေ ‘‘ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတူ’’တိ ဣဒံ ပက္ကမနာဒိံ အကတွာ သမ္မာဝတ္တန္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။

၃၃။ ပဋိသာရဏီယကမ္မေ ¶ နေဝ ဘိက္ခုဝစနံ၊ န ဂိဟိဝစနန္တိ ဧတ္ထ ပရိယာယတောပိ ဘိက္ခူ ပရခုံသနံ န ဝဒန္တိ၊ ဂဟဋ္ဌာ ပန သရူပေနေဝ အက္ကောသိတုံ သမတ္ထာပိ ဥပကာရီသု အကာရဏံ ဧဝရူပံ န ဝဒန္တိ၊ တွံ ဂိဟိဂုဏတောပိ ပရိဟီနောတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၉။ ‘‘အင်္ဂသမန္နာဂမော ပုရိမေဟိ အသဒိသော’’တိ ဣမိနာ တဇ္ဇနီယာဒီနံ ဝုတ္တကာရဏမတ္တေန ဣဒံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ဣဓ ဝုတ္တေန ပန ဂိဟီနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကနာဒိနာ အင်္ဂေန တာနိပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သဒ္ဓံ ပသန္နံ ဒါယကံ ကာရကံ သင်္ဃုပဋ္ဌာကံ ဟီနေန ခုံသေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တာဒိသေသု ဂိဟီသု ခုံသနာဒီဟိ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တေဟိ ဧဝ အင်္ဂေဟိ ကမ္မာရဟတာ၊ န အာရာမိကစေဋကာဒီသု ခုံသနာဒီဟိ။ တတ္ထာပိ ဒါယကာဒီသု ခမာပိတေသု ကမ္မာရဟတာ နတ္ထိ၊ အာပတ္တိ စ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော စေ တိက္ခတ္တုံ ခမာပိယမာနောပိ န ခမတိ၊ အကတကမ္မေနပိ ဒဿနူပစာရေ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ သော စေ ကာလကတော ဟောတိ၊ ဒေသန္တရံ ဝါ ဂတော၊ ဂတဒိသာ န ဉာယတိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ ဇီဝိတန္တရာယော ဟောတိ၊ ကတကမ္မေနပိ အကတကမ္မေနပိ သင်္ဃမဇ္ဈေ ယထာဘူတံ ဝိညာပေတွာ ခမာပေတွာ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာတိ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မိကပဋိဿဝဿ အသစ္စာပနေ ပန တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘မယာ အသမဝေက္ခိတွာ ပဋိဿဝံ ကတွာ သော န သစ္စာပိတော၊ တံ မေ ခမထာ’’တိအာဒိနာ ခမာပနေ ဝစနက္ကမော ဉာပေတဗ္ဗော။

၄၁။ ပါဠိယံ မင်္ကုဘူတော နာသက္ခိ စိတ္တံ ဂဟပတိံ ခမာပေတုန္တိ တိံသယောဇနမဂ္ဂံ ပုန ဂန္တွာပိ မာနထဒ္ဓတာယ ယထာဘူတံ ဒေါသံ အာဝိကတွာ အခမာပနေန ‘‘နာဟံ ခမာမီ’’တိ တေန ပဋိက္ခိတ္တော မင်္ကုဘူတော ခမာပေတုံ န သက္ခိ၊ သော ပုနဒေဝ သာဝတ္ထိံ ပစ္စာဂန္တွာပိ မာနနိဂ္ဂဟတ္ထာယေဝ ပုနပိ သတ္ထာရာ ပေသိတော ပုရိမနယေနေဝ ခမာပေတုံ အသက္ကောန္တော ပုနာဂစ္ဆိ။ အထဿ ဘဂဝါ ‘‘အသန္တံ ဘာဝနမိစ္ဆေယျာ’’တိအာဒိနာဝ (ဓ။ ပ။ ၇၃) ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မာနနိမ္မထနံ ကတွာ အနုဒူတဒါနံ အနုညာသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၂။ ‘‘နော ¶ စေ ခမတိ…ပေ… အာပတ္တိံ ဒေသာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဂေဝ ဂဟဋ္ဌော ခမတိ စေ၊ ဒဿနူပစာရေ အာပတ္တိဒေသနာကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄၆။ ဥက္ခေပနီယကမ္မေသု ¶ တီသု အရိဋ္ဌဝတ္ထုသ္မိံ အာပတ္တိံ အာရောပေတွာတိ ဝိသုံ သင်္ဃမဇ္ဈေဝ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ၊ သမနုဘာသနပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ ဝါ အာပတ္တိံ အာရောပေတွာ။ ဧတ္ထာပိ ကမ္မဝါစာယ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန ပကာရေန ဒိဋ္ဌိဂတိကာ ဝေါဟရိံသု၊ တေန တေန ပကာရေန ယောဇေတွာ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ဂဟဏာကာရံ ပန ဝိနာပိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ပါပိကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ၊ သော တံ ဒိဋ္ဌိံ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇတိ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လ’’န္တိ ဧဝံ သာမညတောပိ ကမ္မဝါစံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၆၅။ ‘‘ယံ ဒိဋ္ဌိံ နိဿာယ ဘဏ္ဍနာဒီနိ ကရောတီ’’တိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌိံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နာနိ ဧဝ ဘဏ္ဍနာဒီနိ ဣဓ အဓိပ္ပေတာနိ၊ န ကေဝလာနီတိ ဒဿေတိ။ ယော ပန ‘‘ဘဏ္ဍနာဒီနံ ကရဏေ ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ ဒိဋ္ဌိကော ဟုတွာ ဘဏ္ဍနာဒိံ ကရောတိ၊ သာပိဿ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဟောတိ၊ တဿပိ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

နိယဿကမ္မကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကမ္မက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၇၅။ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ အန္တမသော မူလာယပဋိကဿနာရဟာဒီနမ္ပီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မာနတ္တာရဟမာနတ္တစာရိကအဗ္ဘာနာရဟေ သင်္ဂဏှာတိ။ တေ ဟိ ပါရိဝါသိကာနံ၊ ပါရိဝါသိကာ စ တေသံ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ ဧဝ တိဋ္ဌန္တိ။ အဓောတပါဒဋ္ဌပနကန္တိ ယတ္ထ ဌတွာ ပါဒေ ဓောဝန္တိ၊ တာဒိသံ ဒါရုဖလကခဏ္ဍာဒိံ။ ပါဒဃံသနန္တိ သက္ခရကထလာဒိံ။ ‘‘ဝတ္တံ ကရောန္တီ’’တိ ဧတ္တကမတ္တဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီဟိပိ အဘိဝါဒနာဒိံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထေ ကရိယမာနေ’’တိ ဣဒံ ပဝါရဏာဒိဝသေသု သင်္ဃေ ပဝါရေန္တေ အနုပဂတဆိန္နဝဿာဒီဟိ ကရိယမာနပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ပါဠိယာတိ နဝကာနံ ပုရတော။

‘‘ပါရိဝါသိကဿေဝါ’’တိ ဣဒံ အဗ္ဘာနာရဟပရိယောသာနေ သဗ္ဗေ ဂရုကဋ္ဌေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသမ္ပိ ပစ္စေကံ ဩဏောဇနဿ အနုညာတတ္တာ တဒဝသေသာ ပကတတ္တာ ဧဝ တံ န လဘန္တိ။

စတုဿာလဘတ္တန္တိ ဘောဇနသာလာယ ပဋိပါဋိယာ ဒိယျမာနဘတ္တံ။ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေနာတိ ဒါယကဿ ဟတ္ထပါသေ ပဋိဂ္ဂဟဏရုဟနဋ္ဌာနေတိ အဓိပ္ပာယော။ မဟာပေဠဘတ္တေပီတိ မဟန္တေသု ဘတ္တပစ္ဆိအာဒိဘာဇနေသု ဌပေတွာ ဒိယျမာနဘတ္တေသုပိ။

၇၆။ ပါပိဋ္ဌတရာတိ ပါရာဇိကာပတ္တီတိ ဥက္ကံသဝသေန ဝုတ္တံ။ သဉ္စရိတ္တာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတော ပန သုက္ကဝိဿဋ္ဌာဒိကာ လောကဝဇ္ဇာဝ၊ တတ္ထာပိ သင်္ဃဘေဒါဒိကာ ပါပိဋ္ဌတရာ ဧဝ။

‘‘ကမ္မန္တိ ¶ ပါရိဝါသိကကမ္မဝါစာ’’တိ ဧတေန ကမ္မဘူတာ ဝါစာတိ ကမ္မဝါစာ-သဒ္ဒဿ အတ္ထောပိ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဝစနီယန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သဒေါသ’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ။ ၃။၇၆) အတ္ထံ ဝဒတိ။ အတ္တနော ဝစနေ ပဝတ္တနကမ္မန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ‘‘မာ ပက္ကမာဟီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧဟိ ဝိနယဓရာနံ သမ္မုခီဘာဝ’’န္တိ ဝါ ¶ ဧဝံ အတ္တနော အာဏာယ ပဝတ္တနကကမ္မံ န ကာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉှိ ကေနစိ သဝစနီယေ ကတေ အနာဒရေန အတိက္ကမိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဗုဒ္ဓဿ သင်္ဃဿ အာဏာ အတိက္ကန္တာ နာမ ဟောတိ။

ရဇောဟတဘူမီတိ ပဏ္ဏသာလာဝိသေသနံ။ ပစ္စယန္တိ ဝဿာဝါသိကစီဝရံ။ သေနာသနံ န လဘတီတိ ဝဿဂ္ဂေန န လဘတိ။

အပဏ္ဏကပဋိပဒါတိ အဝိရဒ္ဓပဋိပဒါ။ သစေ ဝါယမန္တောပီတိ ဧတ္ထ အဝိသယဘာဝံ ဉတွာ အဝါယမန္တောပိ သင်္ဂယှတိ။

၈၁။ အဝိသေသေနာတိ ပါရိဝါသိကုက္ခိတ္တကာနံ သာမညေန။ ပဉ္စဝဏ္ဏစ္ဆဒနဗဒ္ဓဋ္ဌာနေသူတိ ပဉ္စပ္ပကာရစ္ဆဒနေဟိ ဆန္နဋ္ဌာနေသု။

ဩဗဒ္ဓန္တိ ဥဋ္ဌာနာဒိဗျာပါရပဋိဗဒ္ဓံ။ ပီဠိတန္တိ အတ္ထော။ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ တေန တဋ္ဋိကာစမ္မခဏ္ဍာဒီသု ဒီဃာသနေသုပိ နိသီဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။

န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋန္တိ ဝုဍ္ဎတရဿ ဇာနန္တဿာပိ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေတွာ’’တိ ဣဒံ ပါရိဝါသာဒိမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ပါရိဝါသိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၉၇။ သမုစ္စယက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ဝေဒယာမဟန္တိ ဇာနာပေမိ အဟံ၊ အာရောစေမီတိအတ္ထော။ အနုဘဝါမီတိပိဿ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ပုရိမံ ပန ပသံသန္တိ အာရောပနဝစနတ္တာ။ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဒုက္ကဋပရိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘တဒဟေဝ ပုန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုကာမဿ ရတ္တိစ္ဆေဒပရိဟာရတ္ထမ္ပီ’’တိ ဝဒန္တိ။

‘‘သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိသဘာဂါနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဝတ္တံ အသမာဒိယိတွာ ဗဟိ ဧဝ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ’’တိ ဣဒံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ သဇ္ဈာယာဒိသဒ္ဒသဝနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မာ’’တိ ဣဒံ မဂ္ဂပဋိပန္နာနံ ဘိက္ခူနံ ဥပစာရာတိက္ကမနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဂုမ္ဗေန ဝါတိအာဒိ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ။

‘‘သောပိ ကေနစိ ကမ္မေန ပုရေ အရုဏေ ဧဝ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာ အာရောစနာယ ကတာယ သဗ္ဗေသုပိ ဘိက္ခူသု ဝိဟာရဂတေသု ဦနေ ဂဏေ စရဏဒေါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသဒေါသော ဝါ န ဟောတိ အာရောစိတတ္တာ သဟဝါသဿာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘အယဉ္စာ’’ တိအာဒိ။ အဗ္ဘာနံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကတမ္ပိ အကတမေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။

သုက္ကဝိဿဋ္ဌိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀၂။ သုဒ္ဓဿာတိ သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ အနာပန္နဿ၊ တတော ဝုဋ္ဌိတဿ ဝါ။ အညသ္မိန္တိ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသဝသေန ¶ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတော အညသ္မိံ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနေ။ ပါဠိယံ ‘‘ပဋိကဿိတော သင်္ဃေန ဥဒါယိ ဘိက္ခု အန္တရာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ…ပေ… မူလာယပဋိကဿနာ’’တိ ဣဒံ ကရဏဝသေန ဝိပရိဏာမေတွာ မူလာယပဋိကဿနာယ ပဋိကဿိတောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ‘‘မူလာယ ပဋိကဿနာ ခမတိ သင်္ဃဿာ’’တိ ဥတ္တရပဒေန သဟ ပစ္စတ္တဝသေနေဝ ယောဇေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘ဥဒါယိံ ¶ ဘိက္ခုံ အန္တရာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ…ပေ… မူလာယ ပဋိကဿိတွာ’’တိ ဧတ္ထ အန္တရာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဟေတုဘူတာယ ဥဒါယိံ ဘိက္ခုံ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ မူလဒိဝသေ အာကဍ္ဎိတွာ တဿာ အန္တရာပတ္တိယာ သမောဓာနပရိဝါသံ ဒေတူတိ ယောဇနာ။ အာဝိကာရာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ တဿ အတေကိစ္ဆဘာဝံ တေနေဝ သင်္ဃဿ ပါကဋံ ကာရေတွာ လဇ္ဇိဂဏတော ဝိယောဇနဝသေန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော။

သတံ အာပတ္တိယောတိ ကာယသံသဂ္ဂါဒိဝသေန ဧကဒိဝသေ အာပန္နာ သတံ အာပတ္တိယော။ ဒသသတန္တိ သဟဿာ အာပတ္တိယော။ ရတ္တိသတံ ဆာဒယိတွာနာတိ ယောဇေတဗ္ဗော။ သဗ္ဗပရိဝါသကမ္မဝါစာဝသာနေတိ ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတာနံ ဒွိန္နံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသာနံ၊ တိဏ္ဏံ သမောဓာနပရိဝါသာနဉ္စာတိ ဣမေသံ သဗ္ဗေသံ ပရိဝါသာနံ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသေ ဝုတ္တနယေန။

ဝိဟာရူပစာရတောပီတိ ဗဟိဂါမေ ဘိက္ခူနံ ဝိဟာရူပစာရတောပိ။ ‘‘ဒွေ လေဍ္ဍုပါတာ အတိက္ကမိတဗ္ဗာ’’တိ ဣဒံ ဘိက္ခူနံ သဝနူပစာရာတိက္ကမနံ ဝုတ္တံ။ ဂါမဿာတိ န ဝုတ္တန္တိ ဂါမဿ ဥပစာရံ မုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ န ဝုတ္တံ။ တေန ဂါမူပစာရေ ဌိတာပိ တတ္ထ ဒဿနသဝနူပစာရေ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ တဿာ ရတ္တိစ္ဆေဒံ န ကရောန္တီတိ ဒီပေတိ။

အနိက္ခိတ္တဝတ္တဘိက္ခူနံ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ဥပစာရသီမာယ ပဝိဋ္ဌာနံ ဝသေန ရတ္တိစ္ဆေဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တသ္မိံ ဂါမေတိ ဘိက္ခုနီနံ နိဝါသနဂါမေ။ အတ္တာနံ ဒဿေတွာတိ ယထာ အာရောစေတုံ သက္ကာ၊ တထာ ဒဿေတွာ။ ‘‘သမ္မန္နိတွာ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ ဣမိနာ သမ္မတာယ သဟဝါသေပိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

မူလာယပဋိကဿိတဿာတိ မူလာယပဋိကဿိတဿ ပုန ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿာတိ အတ္ထော။ တိဿန္နန္တိ မူလာပတ္တိယာ သဟ ဒွိန္နံ အန္တရာပတ္တီနဉ္စ။

၁၀၈။ သစေ ¶ ပဋိစ္ဆန္နာတိ နိက္ခိတ္တဝတ္တေနာပန္နာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပါဠိယံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နဝါရေ အန္တရာပတ္တိကထာယံ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ မူလာယပဋိကဿနာကမ္မဝါစာနန္တရမေဝ ဒါတုံ ဝုတ္တံ န ဟောတိ။ မူလာယပဋိကဿိတဿ ပန ပဉ္စဒိဝသာနိ ပရိဝသိတွာ ယာစိတဿ ¶ မာနတ္တစရဏကာလေ အာပန္နာယ တတိယာယ အန္တရာပတ္တိယာ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ မာနတ္တဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ဒိန္နမာနတ္တဿ ဧကေန ဆာရတ္တေန ပုဗ္ဗေ ဒိန္နမာနတ္တာဟိ တီဟိ အာပတ္တီဟိ သဟ စတဿန္နမ္ပိ အာပတ္တီနံ မာနတ္တံ စိဏ္ဏမေဝ ဟောတိ။ ဣမိနာ ပန နယေန အဗ္ဘာနာရဟကာလေ အာပန္နာယ အန္တရာပတ္တိယာ၊ ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နဝါရေ အန္တရာပတ္တီသု စ ပဋိပဇ္ဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒိဝသေန ပဉ္စာ’’တိ ဣဒံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒီနံ စတုန္နံ ပစ္စေကပရိဝါသဒါနမာနတ္တဒါနအဗ္ဘာနာနိ ဧကေကံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ‘‘အန္တရာပတ္တိဝသေန စတဿော’’တိ ဣဒမ္ပိ မာနတ္တဒါနအဗ္ဘာနာနိ တသ္မိံ တသ္မိံ မူလာယပဋိကဿနေ ဧကတ္တံ အာရောပေတွာ ဝုတ္တံ။

ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂၅။ ‘‘ယသ္မာ ပဋိစ္ဆန္နာ အန္တရာပတ္တီ’’တိ ဣဒံ သမောဓာနပရိဝါသဒါနဿ ကာရဏဝစနံ၊ န ပန စိဏ္ဏပရိဝုတ္ထဒိဝသာနံ မက္ခိတဘာဝဿ၊ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ အန္တရာပတ္တိယာ မူလာယပဋိကဿနေ ကတေပိ တေသံ မက္ခိတဘာဝသမ္ဘဝတော။ တသ္မာ ‘‘မာနတ္တစိဏ္ဏဒိဝသာပိ ပရိဝုတ္ထဒိဝသာပိ သဗ္ဗေ မက္ခိတာဝ ဟောန္တီ’’တိ ဣမဿာနန္တရံ ‘‘သမောဓာနပရိဝါသော စဿ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘တေနေဝါ’’တိအာဒိ။

သမောဓာနပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃၄။ ‘‘ဧကာပတ္တိမူလကဉ္စာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဧကာ အာပတ္တိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ၊ ဧကာ အာပတ္တိ ဒွီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ’’တိအာဒိနယံ ဒဿေတိ။ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဘာဝံ ဒဿေတုန္တိ အဇာနနာဒိနာ ပဋိစ္ဆန္နာယပိ အာပတ္တိယာ မာနတ္တာရဟတာဝစနေန အပ္ပဋိစ္ဆန္နဘာဝံ ဒဿေတုံ။ ‘‘ဧကဿ၊ အာဝုသော၊ မာသဿ ဘိက္ခု မာနတ္တာရဟော’’တိ ¶ (စူဠဝ။ ၁၅၃) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဧကဿ အဇာနနပဋိစ္ဆန္နမာသဿ ¶ ပရိဝါသာရဟော န ဟောတိ၊ ကေဝလံ အာပတ္တိယာ အပ္ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ မာနတ္တာရဟော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပါဠိယံ မက္ခဓမ္မောတိ မဒ္ဒိတုကာမတာ။ သင်္ဃာဒိသေသာနံ ပရိဝါသဒါနာဒိသဗ္ဗဝိနိစ္ဆယဿ သမုစ္စယတ္တာ ပနေသ သမုစ္စယက္ခန္ဓကောတိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဂ္ဃသမောဓာနပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမုစ္စယက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၁၉၅။ သမထက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ခီဏာသဝဿ ဝိပုလသတိံ နိဿာယ ဒါတဗ္ဗော ဝိနယော စောဒနာဒိအသာရုပ္ပာနံ ဝိနယနုပါယော သတိဝိနယော။

၁၉၆။ စိတ္တဝိပရိယာသကတောတိ ကတစိတ္တဝိပရိယာသော။ ဂဂ္ဂံ ဘိက္ခုံ…ပေ… စောဒေန္တီတိ ဧတ္ထ ပန ဥမ္မတ္တကဿ ဣဒံ ဥမ္မတ္တကံ၊ အဇ္ဈာစိဏ္ဏံ။ တဒေဝ စိတ္တဝိပရိယာသေန ကတန္တိ စိတ္တဝိပရိယာသကတံ။ တေန ဥမ္မတ္တကေန စိတ္တဝိပရိယာသကတေန အဇ္ဈာစိဏ္ဏေန အနာစာရေန အာပန္နာယ အာပတ္တိယာ ဂဂ္ဂံ ဘိက္ခုံ စောဒေန္တီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဌမံ မူဠှော ဟုတွာ ပစ္ဆာ အမူဠှဘာဝံ ဥပဂတဿ ဒါတဗ္ဗော ဝိနယော အမူဠှဝိနယော။

၂၀၂။ ဓမ္မဝါဒီနံ ယေဘုယျဘာဝသမ္ပာဒိကာ ကိရိယာ ယေဘုယျသိကာတိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ သ-ကာရာဂမသဟိတော ဣက-ပစ္စယန္တောယံ သဒ္ဒေါတိ ဒဿေတုံ အာဟ ‘‘ယဿာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယဿာ ကိရိယာယာတိ ဂူဠှကဝိဝဋ္ဋကာဒိနာ သလာကဂ္ဂါဟာပကကိရိယာယ။ ယေဘုယျဘာဝံ နိဿိတသမထကိရိယာ ယေဘုယျသိကာတိ ဧဝံ ယေဘုယျသိကာသဒ္ဒဿ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ အယံ အဓိကရဏသမထော နာမ ဟောတိ။ ယထာဝုတ္တသလာကဂ္ဂါဟေန ဟိ ဓမ္မဝါဒီနံ ယေဘုယျဘာဝေ သိဒ္ဓေ ပစ္ဆာ တံ ယေဘုယျဘာဝံ နိဿာယေဝ အဓိကရဏဝူပသမော ဟောတိ၊ န ဓမ္မဝါဒီနံ ဗဟုတရဘာဝသာဓကကိရိယာမတ္တေန။

၂၀၇။ ‘‘သေသမေတ္ထ တဇ္ဇနီယာဒီသု ဝုတ္တနယမေဝါ’’တိ ဧတေန တဇ္ဇနီယာဒိသတ္တကမ္မာနိ ဝိယ ဣဒမ္ပိ တဿပါပိယသိကာကမ္မံ အသုစိဘာဝါဒိဒေါသယုတ္တဿ၊ သင်္ဃဿ စ ဝိနိစ္ဆယေ အတိဋ္ဌမာနဿ ကတ္တဗ္ဗံ ဝိသုံ ဧကံ နိဂ္ဂဟကမ္မန္တိ ဒဿေတိ။ ဧတသ္မိဉှိ နိဂ္ဂဟကမ္မေ ကတေ သော ပုဂ္ဂလော ‘‘အဟံ ¶ သုဒ္ဓါ’’တိ အတ္တနော သုဒ္ဓိယာ သာဓနတ္ထံ သင်္ဃမဇ္ဈံ ဩတရိတုံ၊ သင်္ဃော စဿ ဝိနိစ္ဆယံ ဒါတုံ န လဘတိ၊ တံ ကမ္မကရဏမတ္တေနေဝ စ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။

ကထံ ပနေတံ ကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ? ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘သော တထာ နိဂ္ဂဟိတော နိဂ္ဂဟိတောဝ ဟောတိ၊ ဩသာရဏံ န လဘတိ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ¶ ဩသာရဏာ န ဝုတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘‘ပါဠိယံ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိအာဒိနာ သမ္မာဝတ္တနဿ ဝုတ္တတ္တာ သမ္မာဝတ္တိတွာ လဇ္ဇိဓမ္မေ ဩက္ကန္တဿ ဩသာရဏာ အဝုတ္တာပိ တဇ္ဇနီယာဒီသု ဝိယ နယတော ကမ္မဝါစံ ယောဇေတွာ ဩသာရဏာ ကာတဗ္ဗာ ဧဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဣဒံ ယုတ္တံ။ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝက္ခတိ ‘‘သစေ သီလဝါ ဘဝိဿတိ၊ ဝတ္တံ ပရိပူရေတွာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ လဘိဿတိ။ နော စေ၊ တထာနာသိတကောဝ ဘဝိဿတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၈)။ တဿပါပိယသိကာကမ္မန္တိ စ အလုတ္တသမာသောယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ ဟီ’’တိ အာဒိ။

သတိဝိနယကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၁၅။ ဝိရူပတော ဝိပရိဏာမဋ္ဌေန စိတ္တံ ဒုက္ခံ ဝိပစ္စတီတိ အာဟ ‘‘စိတ္တဒုက္ခတ္ထံ ဝေါဟာရော’’တိအာဒိ။ ဥပဝဒနာတိ စောဒနာ။ တတ္ထေဝါတိ အနုဝဒနေ။

အာဒိတော ပဋ္ဌာယ စ တဿ တဿ ကမ္မဿ ဝိညာတတ္တာတိ ဝိတ္ထာရတော အာဂတကမ္မဝဂ္ဂဿ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝဏ္ဏနာမုခေန ဝိညာတတ္တာ ဝိနိစ္ဆယော ဘဝိဿတီတိ ယောဇနာ။

၂၁၆။ ပါဠိယံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါတိ အတ္တနိ ဝါ အတ္တနော ပရိသာယ ဝါ။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါတိ ပရသ္မိံ ဝါ ပရဿ ပရိသာယ ဝါ။ အနဝဿဝါယာတိ အနုပ္ပာဒါယ။

၂၂၀။ ‘‘ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ကုသလံ အကုသလံ အဗျာကတ’’န္တိ ဣဒံ ပုစ္ဆာဝစနံ။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ သိယာ ကုသလန္တိအာဒိ ဝိသဇ္ဇနံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။

၂၂၂။ သမ္မုတိသဘာဝါယပိ အာပတ္တိယာ ကာရဏူပစာရေန အကုသလာဗျာကတဘာဝေန ဝုစ္စမာနေ ကုသလဿာပိ အာပတ္တိကာရဏတ္တာ တဒုပစာရေန ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ ကုသလ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ ¶ ၊ တထာ ¶ အဝတွာ ‘‘နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဧဝံဝစနဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္ထ သန္ဓာယဘာသိတဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စာယမဓိပ္ပာယော – ယဒိ ဟိ အာပတ္တိ နာမ ပရမတ္ထဓမ္မသဘာဝါ ဘဝေယျ၊ တဒါ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလ’’န္တိအာဒိဝစနံ ယုဇ္ဇေယျ။ ယသ္မာ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာဒီသု ဒဿိတဒေါသပ္ပသင်္ဂတော ပရမတ္ထသဘအာဝတာ န ယုတ္တာ၊ ဧကန္တသမ္မုတိသဘာဝါ ဧဝ သာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတ’’န္တိပိ နိပ္ပရိယာယတော န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယဒိ ပန အကုသလအဗျာကတဓမ္မသမုဋ္ဌိတတ္တမေဝ ဥပါဒါယ ပရိယာယတော ‘‘သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဒါ ကုသလဓမ္မသမဥဋ္ဌိတတ္တမ္ပိ ဥပါဒါယ ပရိယာယတော ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ ကုသလ’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ ယတော စေတံ ဝစနံ အာပတ္တိယာ အကုသလာဗျာကတူပစာရာရဟတ္တဿ ကုသလူပစာရာနာရဟတ္တဿ ဝိသုံ ကာရဏသဗ္ဘာဝံ သန္ဓာယ ဘာသိတံ၊ တသ္မာ ယံ တံ ကာရဏဝိသေသံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဘာသိတံ၊ တဿ ဝသေနေဝေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣဒါနိ ပန ယော အင်္ဂပ္ပဟောနကစိတ္တမေဝ သန္ဓာယ အာပတ္တိယာ အကုသလာဒိဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ နာညံ ဝိသေသကာရဏံ သန္ဓာယာတိ ဂဏှေယျ၊ တဿ ဂါဟေ ဒေါသံ ဒဿေန္တော ‘‘ယသ္မိံ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပထဝီခဏနာဒိကေတိ ပထဝီခဏနာဒိနိမိတ္တေ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေ။ အာပတ္တာဓိကရဏေ ကုသလစိတ္တံ အင်္ဂန္တိ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနိတွာ ကုသလစိတ္တေန စေတိယင်္ဂဏာဒီသု ဘူမိသောဓနာဒိဝသေန ပထဝီဘူတဂါမဝိကောပနာဒိကာလေ ကုသလစိတ္တံ ကာရဏံ ဟောတိ။ တသ္မိံ သတီတိ တသ္မိံ အာပတ္တာဓိကရဏေ ဝိဇ္ဇမာနေ ကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌိတတ္တေန ကုသလဝေါဟာရာရဟာယ အာပတ္တိယာ ဝိဇ္ဇမာနာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၂၂၂) ပန ‘‘တသ္မိံ သတီ’’တိ ဣမဿ ‘‘တသ္မိံ ကုသလစိတ္တေ အာပတ္တိဘာဝေန ဂဟိတေ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ ‘‘ယသ္မိ’’န္တိ ယ-သဒ္ဒေန ပရာမဋ္ဌဿေဝ အာပတ္တာဓိကရဏဿ ‘‘တသ္မိ’’န္တိ ပရာမသိတဗ္ဗတော။

န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ယဒိ သမ္မုတိသဘာဝါယပိ အာပတ္တိယာ အကုသလာဒိသမုဋ္ဌိတတ္တေန အကုသလာဒိဝေါဟာရော ကရီယတိ၊ တဒါ ကုသလဝေါဟာရောပိ ကတ္တဗ္ဗောတိ ‘‘နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ အညထာ အကုသလာဒိဘာဝေါပိဿ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္မာတိ ¶ ယသ္မာ ကုသလာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမာနေပိ အာပတ္တိယာ အင်္ဂပ္ပဟောနကတ္တေ ကုသလဝေါဟာရောဝ အာပတ္တိယာ ပဋိက္ခိတ္တော၊ န အကုသလာဒိဝေါဟာရော၊ တသ္မာ နယိဒံ အင်္ဂပ္ပဟောနကံ စိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဣဒံ အာပတ္တိယာ သမုဋ္ဌာပကတ္တေန အင်္ဂပ္ပဟောနကံ ကာရဏဘူတံ စိတ္တမတ္တံ သန္ဓာယ န ဝုတ္တံ ¶ ၊ အညထာ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ ကုသလ’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေန အာပတ္တိယာ အကုသလာဒိဘာဝေါပိ ကေနစိ နိမိတ္တေန ပရိယာယတောဝ ဝုတ္တော၊ န ပရမတ္ထတောတိ ဒဿေတိ။ ယထာဟ ‘‘ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ကုသလံ၊ ဣတရေဟိ ဣတရ’’န္တိ။

ဣဒံ ပနာတိအာဒီသု အယံ အဓိပ္ပာယော – ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတ’’န္တိ ဣဒဉှိ ယံ ကိဉ္စိ ကဒါစိ ကတ္ထစိ ကာရဏံ ဘဝန္တံ အနိယတကာရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ န ဟောတိ။ ယံ ပန သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု အာပတ္တိယာ ကာရဏံ ဘဝိတုမရဟတိ၊ ဣဒမေဝ ကာရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အကုသလဉှိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဉတွာ ဝီတိက္ကမန္တဿ သဗ္ဗာပတ္တိယာ ကာရဏံ ဟောတိ၊ လောကဝဇ္ဇာပတ္တိယာ ပန ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တဿပိ ကာရဏံ ဟောတိ။ ကေဝလံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာပတ္တီသု ကုသလာဗျာကတစိတ္တပဝတ္တိက္ခဏေ ဧဝ အကုသလံ န ဝတ္တတိ၊ တဒညတ္ထ သယမေဝ ပဝတ္တတိ။ အဗျာကတံ ပန ကာယဝစီဘူတံ ကုသလာကုသလာဒီနံ ပဝတ္တိက္ခဏေ နိရောဓသမာပန္နဿ သဟသေယျာပတ္တိယန္တိ သဗ္ဗာပတ္တိယာ အင်္ဂမေဝ ဟောတိ ဆန္နံ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနာနံ ကာယဝါစင်္ဂဝိရဟိတတ္တာဘာဝါ။ တသ္မာ ဣမေသံ အကုသလာဗျာကတာနံ သဗ္ဗာပတ္တိမူလကတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဣဒံ အာပတ္တိယာ အကုသလတ္တံ၊ အဗျာကတတ္တဉ္စ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ပန ပထဝီခဏနာဒီသု ကုသလမ္ပိ အာပတ္တိယာ ကာရဏံ ဟောတိ၊ တတ္ထာပိ အာပတ္တိယာ တဒုပစာရေန ကုသလတ္တဝေါဟာရော အယုတ္တော သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇာနံ ဧကတ္တဝေါဟာရဿ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ။ ယဒဂ္ဂေန အညမညံ ဝိရုဒ္ဓါ၊ တဒဂ္ဂေန ကာရဏကာရိယဝေါဟာရောပိ နေသံ အယုတ္တော။ တသ္မာ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကုသလံ အဗ္ဗောဟာရိကံ၊ ကာယဝစီဒွါရမေဝ အာဝေဏိကံ ကာရဏန္တိ။

တတ္ထ ဧကန္တတော အကုသလမေဝါတိ အကုသလစိတ္တေန သမုဋ္ဌဟနတော ကာရဏူပစာရတော ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ လောကဝဇ္ဇေ။ ဝိကပ္ပော နတ္ထီတိ သိယာ-သဒ္ဒဿ ဝိကပ္ပနတ္ထတံ ဒဿေတိ။ အကုသလံ ဟောတီတိ အကုသလသမုဋ္ဌိတာယ ကာရဏူပစာရေန အကုသလံ ဟောတိ။ သဟသေယျာဒိဝသေန အာပဇ္ဇနတော ¶ အဗျာကတံ ဟောတီတိ ဣတ္ထိယာဒီဟိ သဟ ပိဋ္ဌိပသာရဏဝသပ္ပဝတ္တကာယဒွါရသင်္ခါတရူပါဗျာကတဝသေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ကာရဏူပစာရေနေဝ အာပတ္တိ အဗျာကတံ ဟောတိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာပတ္တာဓိကရဏေ။ သဉ္စိစ္စာသဉ္စိစ္စဝသေနာတိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဉတွာ၊ အညတွာ စ အာပဇ္ဇနဝသေန ဣမံ ဝိကပ္ပဘာဝံ သန္ဓာယ အကုသလတ္တအဗျာကတတ္တသင်္ခါတံ ယထာဝုတ္တံ ဣမံ ဝိကပ္ပသဘာဝံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝစနံ ဝုတ္တံ။

ယဒိ ဧဝံ အသဉ္စိစ္စာပဇ္ဇနပက္ခေ ကုသလေနာပိ အာပဇ္ဇနတော တမ္ပိ ဝိကပ္ပံ သန္ဓာယ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ ကုသလ’’န္တိပိ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘အစိတ္တကာန’’န္တိ ¶ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမုဋ္ဌာနဝသေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဧဠကလောမပဒသောဓမ္မာဒိသမုဋ္ဌာနာနမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အစိတ္တကသမုဋ္ဌာနာနံ ‘‘ကုသလစိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ ဧတေန သာဝဇ္ဇဘူတာယ အာပတ္တိယာ ကာရဏူပစာရေနာပိ အနဝဇ္ဇဘူတကုသလဝေါဟာရော အယုတ္တောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘န စ တတ္ထာ’’တိအာဒိနာ ကုသလဿ အာပတ္တိယာ ကာရဏတ္တံ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ တထာ ဝေါဟရိတုံ အယုတ္တန္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ကာယဝါစာသင်္ခါတံ အဗျာကတဿေဝ ကာရဏတ္တံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ စလိတပ္ပဝတ္တာနန္တိ စလိတာနံ၊ ပဝတ္တာနဉ္စ။ စလိတော ဟိ ကာယော၊ ပဝတ္တာ ဝါစာ။ ဧတ္ထ စ ကာယဝါစာနမညတရမေဝ အင်္ဂံ။ တဉ္စ…ပေ… အဗျာကတန္တိ ဧဝံ အဗျာကတဿ အာပတ္တိကာရဏဘာဝေနေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတ’’န္တိ ဣဒံ ကာရဏူပစာရေန ပရိယာယတော ဝုတ္တံ၊ န နိပ္ပရိယာယတောတိ သိဇ္ဈတိ။

ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝ။ ၃။၂၂၂) အာပတ္တိယာ နိပ္ပရိယာယတောဝ အကုသလာဒိသဘာဝတံ သမတ္ထေတုံ ဗဟုံ ပပဉ္စိတံ၊ တံ န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယမေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ တေနေဝေတ္ထာပိ ‘‘ယံ စိတ္တံ အာပတ္တိယာ အင်္ဂံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အကုသလစိတ္တဿာပိ အာပတ္တိယာ ကာရဏတ္တေန ဘိန္နတာဝ ဒဿိတာ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတမေဝါတိ ဣဓ န ဝိတ္ထာရယိမှ။ ဧဝံ ဝီတိက္ကမတော ယော ဝီတိက္ကမောတိ ဧတ္ထ အကုသလစိတ္တေန ဉတွာ ဝီတိက္ကမန္တဿ ကာယဝစီဝီတိက္ကမသမုဋ္ဌိတာ အာပတ္တိဝီတိက္ကမောတိ ဝုတ္တော။ ဧသ နယော အဗျာကတဝါရေပိ။

၂၂၈။ ပါဠိယံ ¶ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဧကံ သမထံ အနာဂမ္မာတိအာဒိ ပုစ္ဆာ။ သိယာတိအာဒိ ဝိဿဇ္ဇနံ။ သိယာတိဿ ဝစနီယန္တိ ဧတေနေဝ ဝူပသမံ သိယာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ သမ္မုခါဝိနယသ္မိန္တိ သမ္မုခါဝိနယတ္တသ္မိန္တိ ဘာဝပ္ပဓာနော နိဒ္ဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ သဗ္ဗဝါရေသု။ ‘‘ကာရကော ဥက္ကောဋေတီ’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ ယဿ ကဿစိ ဥက္ကောဋေန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ဥဗ္ဗာဟိကာယ ခီယနကေ ပါစိတ္တိယံ န ဝုတ္တံ တတ္ထ ဆန္ဒဒါနဿ နတ္ထိတာယ။

၂၃၅။ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏာယော ကတွာတိ ခုဒ္ဒကမဟန္တေဟိ သညာဏေဟိ ယုတ္တာယော ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘နိမိတ္တသညံ အာရောပေတွာ’’တိ။

၂၄၂။ ကိစ္စာဓိကရဏံ ¶ …ပေ… သမ္မတီတိ ဧတ္ထ သမ္မုခါဝိနယေန အပလောကနာဒိကမ္မံ သမ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အဓိကရဏဝူပသမနသမထကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမထက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၂၄၃။ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ အဋ္ဌပဒါကာရေနာတိ ဇူတဖလကေ အဋ္ဌဂဗ္ဘရာဇိအာကာရေန။ မလ္လကမူလသဏ္ဌာနေနာတိ ခေဠမလ္လကမူလသဏ္ဌာနေန။ ဣဒဉ္စ ဝဋ္ဋာဓာရကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ကဏ္ဋကေ ဥဋ္ဌာပေတွာ ကတဝဋ္ဋကပါလဿေတံ အဓိဝစနံ။

၂၄၄။ ပုထုပါဏိကန္တိ မုဋ္ဌိံ အကတွာ ဝိကသိတဟတ္ထတလေဟိ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ ဝုစ္စတိ။ ဧတမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ဟတ္ထပရိကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၂၄၅။ မုတ္တောလမ္ဗကာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကုဏ္ဍလာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပလမ္ဗကသုတ္တန္တိ ဗြာဟ္မဏာနံ ယညောပစိတသုတ္တာဒိအာကာရံ ဝုစ္စတိ။ ဝလယန္တိ ဟတ္ထပါဒဝလယံ။

၂၄၆။ ဒွင်္ဂုလေတိ ဥပယောဂဗဟုဝစနံ၊ ဒွင်္ဂုလပ္ပမာဏံ အတိက္ကာမေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဒုမာသဿ ဝါ ဒွင်္ဂုလဿ ဝါ အတိက္ကန္တဘာဝံ အဇာနန္တဿာပိ ကေသမဿုဂဏနာယ အစိတ္တကာပတ္တိယော ဟောန္တီတိ ဝဒန္တိ။

ကောစ္ဆေနာတိ ဥသီရတိဏာဒီနိ ဗန္ဓိတွာ သမံ ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတကောစ္ဆေန။ စိက္ကလေနာတိ သိလေသယုတ္တတေလေန။ ဥဏှာဘိတတ္တရဇသိရာနမ္ပီတိ ဥဏှာဘိတတ္တာနံ ရဇောကိဏ္ဏသိရာနံ။ အဒ္ဒဟတ္ထေနာတိ အလ္လဟတ္ထေန။

၂၄၈-၉။ သာဓုဂီတန္တိ အနိစ္စတာဒိပဋိသညုတ္တံ ဂီတံ။ စတုရဿေန ဝတ္တေနာတိ ပရိပုဏ္ဏေန ဥစ္စာရဏဝတ္တေန။ တရင်္ဂဝတ္တာဒီနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ သာမညလက္ခဏံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗေသံ…ပေ… လက္ခဏ’’န္တိ ¶ ဝုတ္တံ။ ယတ္တကာဟိ မတ္တာဟိ အက္ခရံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ၊ တတောပိ အဓိကမတ္တာယုတ္တံ ကတွာ ကထနံ ဝိကာရကထနံ နာမ၊ တထာ အကတွာ ကထနမေဝ လက္ခဏန္တိ အတ္ထော။ ဗာဟိရလောမိန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ ယထာ ဗဟိဒ္ဓါ လောမာနိ ဒိဿန္တိ၊ ဧဝံ ဓာရေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။

၂၅၀။ ပါဠိယံ ¶ တရုဏညေဝ အမ္ဗန္တိ တရုဏံ အသဉ္ဇာတဗီဇံ ဧဝ အမ္ဗဖလံ။ ပါတာပေတွာတိ ဆိန္ဒာပေတွာဝ။ ‘‘မတ္တာဝဏ္ဏိတာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ပရေ နိန္ဒန္တီ’’တိ သာသနဟိတေသိတာယ ဝုတ္တံ။ န ပရိယာပုဏိံသူတိ နာသိက္ခိံသု။

၂၅၁။ စတ္တာရိ အဟိရာဇကုလာနီတိ သဗ္ဗေသံ အဟိဘေဒါနံ စတူသု ဧဝ သင်္ဂဟတော ဝုတ္တံ။ အတ္တပရိတ္တံ ကာတုန္တိ အတ္တနော ပရိတ္တာဏံ ကာတုံ။

ဝိရူပက္ခေဟိ မေ မေတ္တန္တိ ဝိရူပက္ခဇာတိကေဟိ နာဂေဟိ သဟ မယှံ မိတ္တဘာဝေါ ဟောတု၊ မေတ္တာ ဟောတူတိ အတ္ထော၊ တေ သုခိတာ နိဒ္ဒုက္ခာ အဝေရာ ဟောန္တူတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉှိ မေတ္တာဖရဏံ ဟောတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အပါဒကေဟီတိ အဟိကုလေဟိ သဟ သဗ္ဗသတ္တေသု ဩဓိသော မေတ္တာဖရဏဒဿနံ။ မာ မံ အပါဒကော ဟိံသီတိ တာယ မေတ္တာယ အတ္တရက္ခာဝိဓာနဒဿနံ။

သဗ္ဗေ သတ္တာတိအာဒိ အတ္တာနံ ဥပမံ ကတွာ သဗ္ဗသတ္တေသု အနောဓိသော မေတ္တာဖရဏဒဿနံ။ တတ္ထ မာ ကဉ္စိ ပါပမာဂမာတိ ကဉ္စိ သတ္တံ လာမကံ ဒုက္ခဟေတု၊ ဒုက္ခဉ္စ မာ အာဂစ္ဆတု။

ဧဝံ မေတ္တာယ အတ္တဂုတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ရတနတ္တယာနုဿရဏေန ဒဿေတုံ ‘‘အပ္ပမာဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပမာဏကရဓမ္မာ အကုသလာ၊ တဗ္ဗိပါကာ စ ပမာဏာ၊ တပ္ပဋိပက္ခာ သီလာဒယော ဂုဏာ၊ တဗ္ဗိပါကာ စ လောကိယလောကုတ္တရဖလာနိ အပ္ပမာဏာ၊ တေ အဿ အတ္ထီတိ အပ္ပမာဏော၊ အပ္ပမာဏာ ဝါ အပရိမေယျဂုဏာ အဿာတိပိ အပ္ပမာဏော။ ပမာဏဝန္တာနီတိ ယထာဝုတ္တပမာဏကရဓမ္မယုတ္တာနိ။ အဟိဝိစ္ဆိကာတိ သရီသပါနညေဝ ပဘေဒဒဿနံ။ ဥဏ္ဏနာဘီတိ လောမသနာဘိကော မက္ကဋော။ သရဗူတိ ဃရဂေါဠိကာ။

ပဋိက္ကမန္တူတိ အပဂစ္ဆန္တု၊ မာ မံ ဝိဟေသယိံသူတိ အတ္ထော။ သောဟံ နမောတိ ဧတ္ထ ‘‘ကရောမီ’’တိ ပါဌသေသော။ ယသ္မာ မယာ မေတ္တာဒီဟိ တုမှာကဉ္စ မယှဉ္စ ရက္ခာ ကတာ၊ ယသ္မာ စ သောဟံ ဘဂဝတော နမော ကရောမိ၊ ဝိပဿီအာဒီနံ သတ္တန္နမ္ပိ နမော ကရောမိ၊ တသ္မာ ပဋိက္ကမန္တု ဘူတာနီတိ ယောဇနာ။

အညမှီတိ ¶ ကာမရာဂေ အသုဘမနသိကာရာဒိနာ ဆေတဗ္ဗေတိ အတ္ထော။ အင်္ဂဇာတန္တိ ဗီဇဝိရဟိတံ ပုရိသနိမိတ္တံ။ ဗီဇေ ဟိ ဆိန္နေ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော နာမ အဘဗ္ဗော ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ ဧကေ ပန ‘‘ဗီဇဿာပိ ဆေဒနက္ခဏေ ¶ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဧဝ ကမေန ပုရိသိန္ဒြိယာဒိကေ အန္တရဟိတေ ပဏ္ဍကော နာမ အဘဗ္ဗော ဟောတိ၊ တဒါ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ။ တာဒိသံ ဝါ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တဿာတိ မုဋ္ဌိပ္ပဟာရာဒီဟိ အတ္တနော ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။

၂၅၂။ ပါဠိယံ တုယှေသော ပတ္တောတိ ‘‘ယော စ အရဟာ စေဝ ဣဒ္ဓိမာ စ၊ တဿ ဒိန္နမေဝါ’’တိ သေဋ္ဌိနာ ဝုတ္တံ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တံ ပတ္တံ ဂဟေတွာ တိက္ခတ္တုံ ရာဇဂဟံ အနုပရိယာယီတိ ဧတ္ထ ဝေဠုပရမ္ပရာယ ဗဒ္ဓပတ္တဿ ဥပရိဘာဂေ အာကာသေ နဂရံ တိက္ခတ္တုံ အနုပရိယာယိတွာ ဌိတဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ပတ္တံ ဂဟေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ထေရော ဟတ္ထေန ပတ္တံ သယမေဝ အဂ္ဂဟေသိ။ ကေစိ ပန ဝဒန္တိ ‘‘ဣဒ္ဓိဗလေန တံ ပတ္တံ ဝေဠုပရမ္ပရတော မုဉ္စိတွာ ထေရံ အနုဗန္ဓမာနော အဋ္ဌာသိ၊ သော စ အနေန ဟတ္ထေန ဂဟိတော ဝိယ အဟောသီ’’တိ။ တထာ ဌိတမေဝ ပန သန္ဓာယ ‘‘ဘာရဒွါဇဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေ စ မနုဿာ…ပေ… အနုဗန္ဓိံသူတိ ယေ စ မနုဿာ ပဌမံ ပါဋိဟာရိယံ နာဒ္ဒသံသု၊ တေ အမှာကမ္ပိ ပါဋိဟာရိယံ ဒဿေဟီတိ ထေရမနုဗန္ဓိံသု။ ထေရော စ သီဟဗျဂ္ဃာဒိရူပံ ဂဟေတွာ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိံ ဒဿေတိ၊ တေ စ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဇာတာ ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ အဟေသုံ။ တေနာဟ ‘‘ကိံ နု ခေါ သော၊ အာနန္ဒ၊ ဥစ္စာသဒ္ဒေါ မဟာသဒ္ဒေါ’’တိ။ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ န ဒဿေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ယော ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ ကုမာရဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ၊ နာဂဝဏ္ဏံ ဝါ…ပေ… ဝိဝိဓမ္ပိ သေနာဗျူဟံ ဒဿေတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၃) ဧဝမာဂတာ အတ္တနော သရီရဿ ဝိကာရာပါဒနဝသပ္ပဝတ္တာ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ ပန အပ္ပဋိက္ခိတ္တာ’’တိ။ ပကတိယာ ဧကော ဗဟုကံ အာဝဇ္ဇတိ၊ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ သတသဟဿံ ဝါ အာဝဇ္ဇေတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတိ ‘‘ဗဟုကော ဟောမီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၀) ဧဝံ ဒဿိတာ အဓိဋ္ဌာနဝသေန နိပ္ဖန္နာ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ နာမ။ ဂိဟိဝိကဋာနီတိ ဂိဟိသန္တကာနိ။

၂၅၃။ ပါဠိယံ န အစ္ဆုပိယန္တီတိ န ဖုသိတာနိ ဟောန္တိ။ ရူပကာကိဏ္ဏာနီတိ ဣတ္ထိရူပါဒီဟိ အာကိဏ္ဏာနိ။

၂၅၄။ ဘူမိအာဓာရကေတိ ဒန္တာဒီဟိ ကတေ ဝလယာဓာရကေ။ ဧတဿ ဝလယာဓာရကဿ အနုစ္စတာယ ဌပိတာ ပတ္တာ န ပရိပတန္တီတိ ‘‘တယော ပတ္တေ ¶ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနုစ္စတဉှိ သန္ဓာယ အယံ ‘‘ဘူမိအာဓာရကော’’တိ ဝုတ္တော။ ဒါရုအာဓာရကဒဏ္ဍာဓာရကေသူတိ ဧကဒါရုနာ ¶ ကတအာဓာရကေ၊ ဗဟူဟိ ဒဏ္ဍေဟိ ကတအာဓာရကေ စ။ ဧတေ စ ဥစ္စတရာ ဟောန္တိ ပတ္တေဟိ သဟ ပတနသဘာဝါ။ တေန ‘‘သုသဇ္ဇိတေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘမကောဋိသဒိသောတိ ယတ္ထ ဓမကရဏာဒိံ ပဝေသေတွာ လိခန္တိ၊ တဿ ဘမကဿ ကောဋိယာ သဒိသော။ တာဒိသဿ ဒါရုအာဓာရကဿ အဝိတ္ထိဏ္ဏတာယ ဌပိတောပိ ပတ္တော ပတတီတိ ‘‘အနောကာသော’’တိ ဝုတ္တော။

အာလိန္ဒကမိဍ္ဎိကာဒီနန္တိ ပမုခမိဍ္ဎိကာဒီနံ၊ ဥစ္စဝတ္ထုကာနန္တိ အတ္ထော။ ဗာဟိရပဿေတိ ပါသာဒါဒီနံ ဗဟိကုဋ္ဋေ။ တနုကမိဍ္ဎိကာယာတိ ဝေဒိကာယ။ သဗ္ဗတ္ထ ပန ဟတ္ထပ္ပမာဏတော အဗ္ဘန္တရေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာဓာရေ ပန တတော ဗဟိပိ ဝဋ္ဋတိ။

ပါဠိယံ ဩဋ္ဌောတိ မုခဝဋ္ဋိ။ ပတ္တမာဠကန္တိ ဥပစိကာနံ အနုဋ္ဌဟနတ္ထာယ ဘူမိတော ဥစ္စတရံ ကတံ ဝေဒိကာကာရမာဠကံ။ မဟာမုခကုဏ္ဍသဏ္ဌာနာတိ မဟာမုခစာဋိသဏ္ဌာနာ။ လဂ္ဂေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ကေဝလံ ပတ္တံ လဂ္ဂေန္တဿ၊ န ထဝိကာယ လဂ္ဂေန္တဿာတိ ဝဒန္တိ။ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ အညေန ပန ဘဏ္ဍကေနာတိ အညေန ဘာရဗန္ဓနေန ဘဏ္ဍကေန။ ‘‘ဗန္ဓိတွာ ဩလမ္ဗေတု’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပတ္တတ္ထဝိကာယ အံသဗဒ္ဓကော ယထာ လဂ္ဂိတဋ္ဌာနတော န ပရိဂဠတိ၊ တထာ သဗ္ဗထာပိ ဗန္ဓိတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗန္ဓိတွာပိ ဥပရိ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဥပရိ နိသီဒန္တာ ဩတ္ထရိတွာ ဘိန္ဒန္တီတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ နိသီဒနသင်္ကာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ဗန္ဓိတွာ ဝါတိ ဗန္ဓိတွာ ဌပိတဆတ္တေ ဝါ။ ယော ကောစီတိ ဘတ္တပူရောပိ တုစ္ဆပတ္တောပိ။

၂၅၅။ ပရိဟရိတုန္တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ စရဏတ္ထာယ ဌပေတုံ။ ပတ္တံ အလဘန္တေန ပန ဧကဒိဝသံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနာဟ ‘‘တာဝကာလိကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ပဏ္ဏပုဋာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အဘုံ မေတိ အဘူတိ မယှံ၊ ဝိနာသော မယှန္တိ အတ္ထော။ ပါဠိယံ ပိသာစော ဝတမန္တိ ပိသာစော ဝတာယံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ပိသာစိလ္လိကာတိ ပိသာစဒါရကာ။ ဆဝသီသဿ ပတ္တောတိ ဆဝသီသမယော ပတ္တော။ ပကတိဝိကာရသမ္ဗန္ဓေ စေတံ သာမိဝစနံ။

စဗ္ဗေတွာတိ ¶ နိဋ္ဌုဘိတွာ။ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထေန ဥဒကံ ဂဟေတွာ ပတ္တံ ပရိပ္ဖောသိတွာ ဓောဝနဃံသနဝသေန ဟတ္ထံ ဓောဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧတ္တကေန ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟံ ကတွာ ဟတ္ထော ဓောဝိတော နာမ န ဟောတိ။ ဧကံ ဥဒကဂဏ္ဍုသံ ဂဟေတွာတိ ပတ္တံ အဖုသိတွာ တတ္ထ ဥဒကမေဝ ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထေန ဥက္ခိပိတွာ ဂဏ္ဍုသံ ကတွာ၊ ဝါမဟတ္ထေနေဝ ဝါ ပတ္တံ ဥက္ခိပိတွာ မုခေန ဂဏ္ဍုသံ ဂဟေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဗဟိ ဥဒကေန ဝိက္ခာလေတွာတိ ဒွီသု အင်္ဂုလီသု အာမိသမတ္တံ ဝိက္ခာလေတွာ ဗဟိ ဂဟေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပဋိခါဒိတုကာမောတိ ဧတ္ထ န သယံ ခါဒိတုကာမောပိ အညေသံ ခါဒနာရဟံ ဌပေတုံ လဘတိ ¶ ။ တတ္ထေဝ ကတွာတိ ပတ္တေယေဝ ယထာဌပိတဋ္ဌာနတော အနုဒ္ဓရိတွာ။ လုဉ္စိတွာတိ တတော မံသမေဝ နိရဝသေသံ ဥပ္ပဋ္ဋေတွာ။

၂၅၆။ ကိဏ္ဏစုဏ္ဏေနာတိ သုရာကိဏ္ဏစုဏ္ဏေန။ မက္ခေတုန္တိ သူစိံ မက္ခေတုံ။ နိဿေဏိမ္ပီတိ စတူဟိ ဒဏ္ဍေဟိ စီဝရပ္ပမာဏေန အာယတစတုရဿံ ကတွာ ဗဒ္ဓပဋလမ္ပိ။ ဧတ္ထ ဟိ စီဝရကောဋိယော သမကံ ဗန္ဓိတွာ စီဝရံ ယထာသုခံ သိဗ္ဗန္တိ။ တတ္ထ အတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ တဿာ နိဿေဏိယာ ဥပရိ စီဝရဿ ဥပတ္ထမ္ဘနတ္ထာယ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ ကထိနသင်္ခါတာယ နိဿေဏိယာ စီဝရဿ ဗန္ဓနကရဇ္ဇု ကထိနရဇ္ဇူတိ မဇ္ဈိမပဒလောပီသမာသောတိ အာဟ ‘‘ယာယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဒွိန္နံ ပဋလာနံ ဧကသ္မိံ အဓိကေ ဇာတေ တတ္ထ ဝလိယော ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဒုပဋ္ဋစီဝရဿ ပဋလဒွယမ္ပိ သမကံ ကတွာ ဗန္ဓနကရဇ္ဇု ကထိနရဇ္ဇူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပါဠိယံ ကထိနဿ အန္တော ဇီရတီတိ ကထိနေ ဗဒ္ဓဿ စီဝရဿ ပရိယန္တော ဇီရတိ။ ကထိနနိဿိတဉှိ စီဝရံ ဣဓ နိဿယဝေါဟာရေန ‘‘ကထိန’’န္တိ ဝုတ္တံ ‘‘မဉ္စာ ဃောသန္တီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ အနုဝါတံ ပရိဘဏ္ဍန္တိ ကထိနေ ဗန္ဓနရဇ္ဇူဟိ စီဝရဿ သမန္တာ ပရိယန္တဿ အဇီရဏတ္ထံ ယေဟိ ကေဟိစိ စောဠကေဟိ ဒီဃတော အနုဝါတံ၊ တိရိယတော ပရိဘဏ္ဍဉ္စ သိဗ္ဗိတွာ ကာတုံ ယတ္ထ ရဇ္ဇုကေ ပဝေသေတွာ ဒဏ္ဍေသု ပလိဝေဌေတွာ စီဝရသမကံ အာကဍ္ဎိတုံ သက္ကာ၊ တာဒိသန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘ကထိနသင်္ခါတေသု ကိလဉ္ဇာဒီသု ဧဝ အဇီရဏတ္ထာယ အနုဝါတပရိဘဏ္ဍကရဏံ အနုညာတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တဿ မဇ္ဈေတိ ပုရာဏကထိနဿေဝ အန္တော။ ဘိက္ခုနော ပမာဏေနာတိ ဘိက္ခုနော စီဝရဿ ပမာဏေန။ အညံ နိဿေဏိန္တိ ဒီဃတော စ တိရိယတော စ အညံ ဒဏ္ဍံ ဌပေတွာ ဗန္ဓိတုံ။

ဗိဒလကန္တိ ¶ ဒိဂုဏကရဏသင်္ခါတကိရိယာဝိသေသဿ အဓိဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘ဒုဂုဏကရဏ’’န္တိ။ ပဝေသနသလာကန္တိ ဝလီနံ အဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ပဝေသနကဝေဠုသလာကာဒိ။ ပါဠိယံ ပဋိဂ္ဂဟန္တိ အင်္ဂုလိကဉ္စုကံ။

၂၅၇။ ပါတိ နာမ ဘဏ္ဍဋ္ဌပနကော ဘာဇနဝိသေသော။ ပါဠိယံ ပဋိဂ္ဂဟထဝိကန္တိ ပါတိအာဒိဘာဇနတ္ထဝိကံ။ စိနိတုန္တိ ဥစ္စဝတ္ထုပရိယန္တဿ အပတနတ္ထာယ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ စိနိတုံ။ အာလမ္ဗနဗာဟန္တိ အာလမ္ဗနရဇ္ဇုဒဏ္ဍာဒိ။ ပရိဘိဇ္ဇတီတိ ကဋသာရာဒိကံ ကထိနမဇ္ဈေ ဘင်္ဂံ ဟောတိ။ ဥဿာပေတွာတိ ဒဏ္ဍကထိနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၂၅၈-၉။ ဥဒကံ ¶ အကပ္ပိယန္တိ သပ္ပာဏကံ။ ဥပနန္ဓီတိ ဝေရံ ဗန္ဓိ။ အဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ အဒ္ဓယောဇနံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ နာမ၊ တံ ပဋိပဇ္ဇိတုကာမဿ သဉ္စိစ္စ ဝိဟာရူပစာရာတိက္ကမနေ အာပတ္တိ။ အသဉ္စိစ္စ ဂတဿ ပန ယတ္ထ သရတိ၊ တတ္ထ ဌတွာ သင်္ဃာဋိကဏ္ဏာဒိံ အနဓိဋ္ဌဟိတွာ ဂမနေ ပဒဝါရေန အာပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န သမ္မတီတိ န ပဟောတိ။

၂၆၀။ အဘိသန္နကာယာတိ သေမှာဒိဒေါသသန္နိစိတကာယာ။ တတ္ထ မဇ္ဈေတိ အဂ္ဂဠပါသကဿ မဇ္ဈေ။ ဥပရီတိ အဂ္ဂဠပါသကဿ ဥပရိဘာဂေ။ ဥဒကဋ္ဌပနဋ္ဌာနန္တိ ဥဒကဋ္ဌပနတ္ထာယ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကတဋ္ဌာနံ။

၂၆၁။ ပါဠိယံ ဥဒပါနန္တိ ကူပံ။ နီစဝတ္ထုကောတိ ကူပဿ သမန္တာ ကူလဋ္ဌာနံ၊ ဘူမိသမံ တိဋ္ဌတီတိ အတ္ထော။ ဥဒကေန ဩတ္ထရိယျတီတိ သမန္တာ ဝဿောဒကံ အာဂန္တွာ ကူပေ ပတတီတိ အတ္ထော။

၂၆၂။ ဝါဟေန္တီတိ ဥဿိဉ္စန္တိ။ အရဟဋဃဋိယန္တံ နာမ စက္ကသဏ္ဌာနံ အနေကာရံ အရေ အရေ ဃဋိကာနိ ဗန္ဓိတွာ ဧကေန၊ ဒွီဟိ ဝါ ပရိဗ္ဘမိယမာနယန္တံ။

၂၆၃။ အာဝိဒ္ဓပက္ခပါသကန္တိ ကဏ္ဏိကမဏ္ဍလဿ သမန္တာ ဌပိတပက္ခပါသကံ။ မဏ္ဍလေတိ ကဏ္ဏိကမဏ္ဍလေ။ ပက္ခပါသကေ ဌပေတွာတိ သမန္တာ စတုရဿာကာရေန ဖလကာဒီနိ ဌပေတွာ။

၂၆၄။ နမတကံ ¶ နာမ သန္ထတသဒိသန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ရုက္ခတစမယ’’န္တိ။ စမ္မခဏ္ဍပရိဟာရေနာတိ အနဓိဋ္ဌဟိတွာ သယနာသနဝိဓိနာတိ အတ္ထော။ ပေဠာယာတိ အဋ္ဌံသသောဠသံသာဒိအာကာရေန ကတာယ ဘာဇနာကာရာယ ပေဠာယ။ ယတ္ထ ဥဏှပါယာသာဒိံ ပက္ခိပိတွာ ဥပရိ ဘောဇနပါတိံ ဌပေန္တိ ဘတ္တဿ ဥဏှဘာဝါဝိဂမနတ္ထံ၊ တာဒိသဿ ဘာဇနာကာရဿ အာဓာရဿေတံ အဓိဝစနံ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘အာသိတ္တကူပဓာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဿ စ ပါယာသာဒီဟိ အာသိတ္တကာဓာရောတိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ အာသိတ္တကူပဓာနံ ပစ္စန္တေသု န ဇာနန္တိ ကာတုံ၊ မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ ကရောန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဂိဟိပရိဘောဂေါ အယောမယာဒိ သဗ္ဗောပိ အာဓာရော အာသိတ္တကူပဓာနမေဝ အနုလောမေတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧကေ ပန ‘‘ကပ္ပိယလောဟမယော အာဓာရော မဠောရိကမေဝ အနုလောမေတီ’’တိ။ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေ ပတ္တဂုတ္တိယာ အာဓာရော အနုညာတော။ ဣဒါနိ ဘုဉ္ဇိတုံ မဠောရိကာ အနုညာတာ။ ဆိဒ္ဒန္တိ ဆိဒ္ဒယုတ္တံ။ ဝိဒ္ဓန္တိ အန္တောဝိနိဝိဒ္ဓဆိဒ္ဒံ။ အာဝိဒ္ဓန္တိ သမန္တတော ဆိဒ္ဒံ။

၂၆၅။ ပတ္တံ နိက္ကုဇ္ဇိတုန္တိ ဧတ္ထ ကမ္မဝါစာယ အသမ္ဘောဂကရဏဝသေနေဝ နိက္ကုဇ္ဇနံ၊ န ပတ္တာနံ ¶ အဓောမုခဋ္ဌပနေန။ တေနာဟ ‘‘အသမ္ဘောဂံ သင်္ဃေန ကရောတူ’’တိအာဒိ၊ တံ ဝဍ္ဎံ ကမ္မဝါစာယ သင်္ဃေန သဒ္ဓိံ အသမ္ဘောဂံ သင်္ဃော ကရောတူတိ အတ္ထော။

ပတ္တံ နိက္ကုဇ္ဇေယျာတိ ဝဍ္ဎဿ ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇနဒဏ္ဍကမ္မံ ကရေယျ။ အသမ္ဘောဂံ သင်္ဃေန ကရဏန္တိ သင်္ဃေန ဝဍ္ဎဿ အသမ္ဘောဂကရဏံ။ ယထာ အသမ္ဘောဂေါ ဟောတိ၊ တထာ ကရဏန္တိ အတ္ထော။ နိက္ကုဇ္ဇိတော…ပေ… အသမ္ဘောဂံ သင်္ဃေနာတိ ဧတ္ထ သင်္ဃေန အသမ္ဘောဂေါ ဟောတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ ဘဂဝတာ အသမ္ဘောဂကရဏဿ အာဏတ္တတ္တာ၊ ကမ္မဝါစာယ စ သာဝိတတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘ကောစိ ဒေယျဓမ္မော န ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပတ္တေ နိက္ကုဇ္ဇိတေ တဿ သန္တကံ ဉတွာ ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အစ္စယောတိ ဉာယပ္ပဋိပတ္တိံ အတိက္ကမိတွာ ပဝတ္တိ၊ အပရာဓောတိ အတ္ထော။ မံ အစ္စဂမာတိ မံ အတိက္ကမ္မ ပဝတ္တော။ တံ တေ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာတိ တံ တေ အပရာဓံ မယံ ခမာမ။ ဘိက္ခူနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကတီတိအာဒီသု အလာဘာယ ¶ ပရိသက္ကနာဒိတော ဝိရတောတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အသမ္ဘောဂံ ဘိက္ခုသင်္ဃေနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကတော’’တိ ပါဌသေသော။

၂၆၈။ ယာဝ ပစ္ဆိမာ သောပါနကဠေဝရာတိ ပဌမသောပါနဖလကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ ပစ္ဆာ ဒုဿေန သန္ထတတ္တာ ဧဝ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပစ္ဆိမံ ဇနတံ တထာဂတော အနုကမ္ပတီ’’တိ ဣဒံ ထေရော အနာဂတေ ဘိက္ခူနံ စေလပဋိကဿ အက္ကမနပစ္စယာ အပဝါဒံ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ နိဝါရဏေန ဘဂဝတော အနုကမ္ပံ သန္ဓာယာဟ။ အပဂတဂဗ္ဘာတိ ဝိဇာတပုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘မင်္ဂလတ္ထာယာ’’တိ။

၂၆၉-၂၇၀။ ဗီဇနိန္တိ စတုရဿဗီဇနိံ။ ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တန္တိ တာလပဏ္ဏာဒိနာ ဧကေန ပတ္တေန ကတဆတ္တံ။

၂၇၄-၅။ အနုရက္ခဏတ္ထန္တိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဂေါပနတ္ထံ။ ဒီဃံ ကာရေန္တီတိ ကေသေဟိ သဒ္ဓိံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဌပါပေန္တိ။ စတုကောဏန္တိ ယထာ ဥပရိ နလာဋန္တေသု ဒွေ၊ ဟေဋ္ဌာ ဟနုကပဿေ ဒွေတိ စတ္တာရော ကောဏာ ပညာယန္တိ၊ ဧဝံ စတုရဿံ ကတွာ ကပ္ပာပနံ။ ပါဠိယံ ဒါဌိကံ ဌပါပေန္တီတိ ဥတ္တရောဋ္ဌေ မဿုံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဌပါပေန္တိ။ ရုဓီတိ ခုဒ္ဒကဝဏံ။

၂၇၇။ ပါဠိယံ လောဟဘဏ္ဍကံသဘဏ္ဍသန္နိစယောတိ လောဟဘဏ္ဍဿ၊ ကံသဘဏ္ဍဿ စ သန္နိစယောတိ ¶ အတ္ထော။ ဗန္ဓနမတ္တန္တိ ဝါသိဒဏ္ဍာဒီနံ ကောဋီသု အပါတနတ္ထံ လောဟေဟိ ဗန္ဓနံ။ တန္တကန္တိ အာယောဂဝါယနတ္ထံ တဒါကာရေန ပသာရိတတန္တံ။

၂၇၈။ ‘‘ယတ္ထ သရတိ၊ တတ္ထ ဗန္ဓိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတေန အသဉ္စိစ္စ ကာယဗန္ဓနံ အဗန္ဓိတွာ ပဝိဋ္ဌဿ အနာပတ္တီတိ ဒဿေတိ။ မုရဇဝဋ္ဋိသဏ္ဌာနံ ဝေဌေတွာ ကတန္တိ ဧဝံ ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ နာနာဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ ကတန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ဧကဝဏ္ဏသုတ္တေနာပိ ဝလယဃဋကာဒိဝိကာရံ ဒဿေတွာ ဝေဌိတမ္ပိ မုရဇမေဝ။ ဝိကာရံ ပန အဒဿေတွာ မဋ္ဌံ ကတွာ နိရန္တရံ ဝေဌိတံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ ဒုတိယပါရာဇိကသံဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟုရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌေတွာ ကတံ ‘ဗဟုရဇ္ဇုက’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မုဒ္ဒိကကာယဗန္ဓနံ နာမ စတုရဿံ အကတွာ ¶ သဇ္ဇိတံ။ ပါမင်္ဂဒသာ စတုရဿာ။ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနေနာတိ ဝရကသီသာကာရေန။ ပါသန္တောတိ ဒသာပရိယောသာနံ။

၂၇၉။ ပါဠိယံ ဂဏ္ဌိကဖလကံ ပါသကဖလကန္တိ ဧတ္ထ ဒါရုဒန္တာဒိမယေသု ဖလကေသု ဂဏ္ဌိကပါသကာနိ အပ္ပေတွာ စီဝရေ ဌပေတုံ အနုညာတံ။ ကောဋ္ဋော ဝိဝရိယတီတိ အနုဝါတော ဝိဝရိယတိ။

၂၈၀-၁။ ပါဠိကာရကောတိ ဘိက္ခူနံ ယထာဝုဍ္ဎံ ပါဠိယာ ပတိဋ္ဌာပကော။ တဿာပိ တထာ ပါရုပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါဠိယံ မုဏ္ဍဝဋ္ဋီတိ မလ္လာဒယော။

၂၈၂။ ပမာဏင်္ဂုလေနာတိ ဝဍ္ဎကီအင်္ဂုလေန။ ကေစိ ပန ‘‘ပကတိအင်္ဂုလေနာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ စတုရင်္ဂုလပစ္ဆိမကဝစနေန န သမေတိ။ န ဟိ ပကတင်္ဂုလေန စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏံ ဒန္တကဋ္ဌံ ကဏ္ဌေ အဝိလဂ္ဂံ ခါဒိတုံ သကာတိ။

၂၈၅။ ပါဠိယံ သကာယ နိရုတ္တိယာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဒူသေန္တီတိ မာဂဓဘာသာယ သဗ္ဗေသံ ဝတ္တုံ သုကရတာယ ဟီနဇစ္စာပိ ဥဂ္ဂဏှန္တာ ဒူသေန္တီတိ အတ္ထော။

၂၈၉။ မာ ဘိက္ခူ ဗျာဗာဓယိံသူတိ လသုဏဂန္ဓေန ဘိက္ခူ မာ ဗာဓယိံသု။

၂၉၁။ အဝလေခနပီဌရောတိ ¶ အဝလေခနကဋ္ဌာနံ ဌပနဘာဇနဝိသေသော။ အပိဓာနန္တိ ပိဓာနဖလကာဒိ။

ခုဒ္ဒကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ခုဒ္ဒကဝတ္ထုက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၂၉၅။ သေနာသနက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ သိသိရေတိ သိသိရကာလေ ဟိမပါတဝသေန သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာဒိဝဿပါတဝဿေန စ ဥပ္ပန္နော ခရော သီတသမ္ဖဿော အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘သမ္ဖုသိတကော’’တိ။ ‘‘တတော’’တိ ဣဒံ ကတ္တုအတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ၊ တေန စ ဝိဟာရေန ဝါတာတပေါ ပဋိဟညတီတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဝိဟာရေန ပဋိဟညတီ’’တိ။

၂၉၆။ အာဝိဉ္ဆနဆိဒ္ဒန္တိ ယတ္ထ အင်္ဂုလိံ ဝါ ရဇ္ဇုသင်္ခလိကာဒိံ ဝါ ပဝေသေတွာ ကဝါဋံ အာကဍ္ဎန္တာ ဒွါရဗာဟံ ဖုသာပေန္တိ၊ တဿေတံ အဓိဝစနံ။ သေနာသနပရိဘောဂေ အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘သစေပိ ဒီပိနင်္ဂုဋ္ဌေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စေတိယေ ဝေဒိကာသဒိသန္တိ ဝါတပါနဒါရုံ ဝါ ဇာလံ ဝါ အဋ္ဌပေတွာ ဒါရုဋ္ဌာနေ စေတိယေ ဝေဒိကာယ ပဋ္ဋာဒီနိ ဝိယ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ဥဒ္ဓံ၊ တိရိယဉ္စ ပဋ္ဋိကာဒယော ဒဿေတွာ စတုဆိဒ္ဒယုတ္တံ ကတံ။ ထမ္ဘကဝါတပါနံ နာမ တိရိယံ ဒါရူနိ အဒတွာ ဥဒ္ဓံ ဌပိတဒါရူဟိ ဧဝ ကတံ။ စောဠကပါဒပုဉ္ဆနံ ဗန္ဓိတုန္တိ ဝါတပါနပ္ပမာဏေန ပါဒပုဉ္ဆနသဒိသံ စောဠကာဒိနာ ဗန္ဓိတွာ ဝဂ္ဂုလိအာဒိပ္ပဝေသနနိဝါရဏတ္ထံ၊ ကထေတုန္တိ အတ္ထော။ မိဍ္ဎကန္တိ မဉ္စာကာရေန ကဋ္ဌမတ္တိကာဒီဟိ ကတဝေဒိကာကာရံ။

၂၉၇။ စတုရဿပီဌန္တိ သမစတုရဿံ။ အဋ္ဌင်္ဂုလပါဒကံ ဝဋ္ဋတီတိ အဋ္ဌင်္ဂုလပါဒကမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပမာဏာတိက္ကန္တောပိ ဝဋ္ဋတီတိ သမစတုရဿမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာယတစတုရဿာ ပန သတ္တင်္ဂပဉ္စင်္ဂါပိ ဥစ္စပါဒါ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ဝေတ္တေဟေဝ စတုရဿာဒိအာကာရေန ကတံ ဘဒ္ဒပီဌန္တိ အာဟ ‘‘ဝေတ္တမယံ ပီဌ’’န္တိ။ ဒါရုပဋ္ဋိကာယ ဥပရီတိ အဋနိအာကာရေန ဌိတဒါရုပဋလဿ ဟေဋ္ဌာ ဥဒ္ဓံ ပါဒံ ကတွာ။ ပဝေသနကာလဉှိ သန္ဓာယ ‘‘ဥပရီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဠကဿ ပစ္ဆိမပါဒဒွယံ ဝိယ ဝင်္ကာကာရေန ဌိတတ္တာ ပနေတံ ‘‘ဧဠကပါဒပီဌ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပလောဌေန္တီတိ သဟ မဉ္စေဟိ ပဝဋ္ဋေန္တိ။ ရုက္ခေ ¶ ၊ လတာ စ မုဉ္စိတွာ အဝသေသံ ဂစ္ဆာဒိကံ သဗ္ဗမ္ပိ တိဏဇာတိ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ယေသံ ကေသဉ္စိ တိဏဇာတိကာန’’န္တိအာဒိ။

ဥပဒဟန္တီတိ ¶ ဌပေန္တိ။ သီသပ္ပမာဏံ နာမ ယတ္ထ ဂီဝါယ သဟ သကလံ သီသံ ဌပေတုံ သက္ကာ၊ တဿ စ မုဋ္ဌိရတနံ ဝိတ္ထာရပ္ပမာဏန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိတ္ထာရတော’’တိအာဒိမာဟ။ ဣဒဉ္စ ဗိမ္ဗောဟနဿ ဥဘောသု အန္တေသု ဌပေတဗ္ဗစောဠပ္ပမာဏဒဿနံ။ တဿ ဝသေန ဗိမ္ဗောဟနဿ ဝိတ္ထာရပ္ပမာဏံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တံ ဝဋ္ဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ကတွာ သိဗ္ဗိတံ ယထာ ကောဋိတော ကောဋိ ဝိတ္ထာရတော ပုထုလဋ္ဌာနံ မုဋ္ဌိရတနပ္ပမာဏံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သိဗ္ဗိတဗ္ဗံ။ ဣတော အဓိကံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တံ ပန အန္တေသု ဌပိတစောဠံ ကောဋိယာ ကောဋိံ အာဟစ္စ ဒိဂုဏံ ကတံ တိကဏ္ဏံ ဟောတိ။ တေသု တီသု ကဏ္ဏေသု ဒွိန္နံ ကဏ္ဏာနမန္တရံ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလံ ဟောတိ၊ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ ကောဋိတော ကောဋိံ အာဟစ္စ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတိ၊ ဣဒမဿ ဥက္ကဋ္ဌပ္ပမာဏံ။ တေနာဟ ‘‘တီသု ကဏ္ဏေသူ’’တိအာဒိ။

‘‘ကမ္ဗလမေဝ…ပေ… ဥဏ္ဏဘိသိသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ဂေါနကာဒိအကပ္ပိယမ္ပိ ဥဏ္ဏမယတ္ထရဏံ ဘိသိယံ ပက္ခိပိတွာ သယိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မသူရကေတိ စမ္မမယဘိသိယံ။ စမ္မမယံ ပန ဗိမ္ဗောဟနံ တူလပုဏ္ဏမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါဠိယံ သေနာသနပရိက္ခာရဒုဿန္တိ သေနာသနပရိက္ခာရကရဏတ္ထာယ ဒုဿံ။ ဘိသိံ ဩနန္ဓိတုန္တိ ဘိသိတ္ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ ဗန္ဓိတုံ။ ပရိဘိဇ္ဇတီတိ မဉ္စာဒိတော သာရိယမာနာ ပီဌကောဋိအာဒီသု နိသီဒန္တေဟိ ဃံသိယမာနာ ဘိသိ ပရိဘိဇ္ဇတိ။ ဩနဒ္ဓမဉ္စန္တိ ဘိသိံ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ ဗဒ္ဓမဉ္စံ။ ပါဠိယံ ဆဝိံ ဥပ္ပာဋေတွာ ဟရန္တီတိ ဘိသိစ္ဆဝိံ စောရာ ဟရန္တိ။ ဖောသိတုန္တိ စောရေဟိ ဟရိတဿ ပစ္ဆာ ဟရိတသညာဏဖုသိတဗိန္ဒူနိ ဒါတုံ။ ဘိတ္တိကမ္မန္တိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ ဝိဘိတ္တိရာဇိကရဏံ။ ဟတ္ထကမ္မန္တိ ဟတ္ထေန ယံ ကိဉ္စိ သညာကရဏံ။

၂၉၈။ ပါဠိယံ န နိပတတီတိ န အလ္လီယတိ။ ပဋိဗာဟေတွာတိ ဃံသိတွာ။ န နိဗန္ဓတီတိ အနိဗန္ဓနီယော၊ န လဂ္ဂနကောတိ အတ္ထော။

၂၉၉။ ‘‘ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ န လဗ္ဘတီတိ အာဏတ္တိယာ ဧဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ဒွါရပါလံ ‘‘ကိံ န ကရောသီ’’တိအာဒိနာ ပရိယာယေန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဇာတကပကရဏန္တိ ဇာတကပဋိသံယုတ္တံ ဣတ္ထိပုရိသာဒိ ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အဓိပ္ပေတံ။ ‘‘ပရေဟိ ကာရာပေတု’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဗုဒ္ဓရူပမ္ပိ သယံ ကာတုံ န လဘတိ။ ပါဠိယံ ပဉ္စပဋိကန္တိ ဇာတိအာဒိပဉ္စပ္ပကာရဝဏ္ဏမဋ္ဌံ။

၃၀၀။ ဥပစာရော ¶ ¶ န ဟောတီတိ ဂဗ္ဘဿ ဗဟိ သမန္တာ အနုပရိဂမနဿ ဩကာသော နပ္ပဟောတိ။ ရုက္ခံ ဝိဇ္ဈိတွာတိ တစ္ဆိတသာရဒါရုံ အဂ္ဂသမီပေ ဝိဇ္ဈိတွာ။ ကတွာတိ ဆိဒ္ဒေ ကတွာ။ ကပ္ပကတံ ဝိယ သာရခါဏုကေ အာကောဋေတွာ ဧဝံ ကတမေဝ ‘‘အာဟရိမံ ဘိတ္တိပါဒ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥပတ္ထမ္ဘနတ္ထံ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပေတုန္တိ ဇိဏ္ဏဘိတ္တိပါဒေန ဗဟိ သမာနဘာရံ ခါဏုကပ္ပသီသေန ဥဿာပေတွာ မူလေန ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ။ ပရိတ္တာဏတ္ထန္တိ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တကုဋိယာ ဩဝဿနဋ္ဌာနဿ ပရိတ္တာဏတ္ထံ။ ကိဋိကန္တိ တာလပဏ္ဏာဒီဟိ ကတပဒလံ။ မဒ္ဒိတမတ္တိကန္တိ ဩဝဿနဆိဒ္ဒဿ ပိဒဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

ဥဘတောကုဋ္ဋံ နီဟရိတွာ ကတပဒေသဿာတိ ယထာ ဗဟိ ဌိတာ ဥဇုကံ အန္တော နိသိန္နေ န ပဿန္တိ၊ ဧဝံ ဒွါရာဘိမုခံ ပိဒဟနဝသေန ဘိတ္တိဉ္စ အညတော ဒွါရဉ္စ ယောဇေတွာ ကတဋ္ဌာနံ ဝဒတိ။ သမန္တာ ပရိယာဂါရောတိ သမန္တတော အာဝိဒ္ဓပမုခံ။ ဝံသံ ဒတွာတိ ပုရိသပ္ပမာဏေ ပါဒေ နိခဏိတွာ တေသံ ဥပရိ ပိဋ္ဌိဝံသသဒိသံ ပဿဝံသံ ဌပေတွာ ဩသာရေတွာ။ ဧကံ ဒဏ္ဍကောဋိံ အတိဥစ္စာယ ဝိဟာရဘိတ္တိကောဋိယာ ဧကံ ကောဋိံ နီစေ ဝံသပိဋ္ဌိယံ ဌပနဝသေန ဒဏ္ဍကေ ပသာရေတွာ။ စက္ကလယုတ္တော ကိဋိကောတိ ကဝါဋံ ဝိယ ဝိဝရဏထကနသုခတ္ထံ စက္ကလဗန္ဓကိဋိကံ။ ပါဠိယံ ဥဂ္ဃာဋနကိဋိကန္တိ အာပဏာဒီသု အနတ္ထိကကာလေ ဥက္ခိပိတွာ၊ ဥပရိ စ ဗန္ဓိတွာ ပစ္ဆာ ဩတရဏကိဋိကံ၊ ကပ္ပသီသေဟိ ဝါ ဥပတ္ထမ္ဘနီဟိ ဥက္ခိပိတွာ ပစ္ဆာ ဩတရဏကိဋိကမ္ပိ။

၃၀၁။ ပါနီယံ ဩတပ္ပတီတိ ပါနီယဘာဇနေသု ဌပိတပါနီယံ အာတပေန သန္တပ္ပတိ။

၃၀၃။ တယော ဝါဋေတိ တယော ပရိက္ခေပေ။ ဝေဠုဝါဋန္တိ သဗ္ဗံ ဒါရုပရိက္ခေပံ သင်္ဂဏှာတိ။ ကဏ္ဋကဝါဋန္တိ သဗ္ဗသာခါပရိက္ခေပံ။

၃၀၅။ အာလောကော အန္တရဓာယီတိ ယော ဗုဒ္ဓါရမ္မဏာယ ပီတိယာ အာနုဘာဝေန မဟန္တော ဩဘာသော အဟောသိ၊ ယေန စဿ ပဒီပသဟဿေန ဝိယ ဝိဂတန္ဓကာရော မဂ္ဂေါ အဟောသိ၊ သော ဗဟိနဂရေ ဆဝသရီရသမာကုလံ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဗီဘစ္ဆံ အာမကသုသာနံ ပတ္တဿ ဘယေန ပီတိဝေဂေ မန္ဒီဘူတေ အန္တရဓာယိ။

သတံ ¶ ဟတ္ထီတိ ဂါထာယ ဟတ္ထိနော သတသဟဿာနီတိ ဧဝံ ပစ္စေကံ သဟဿ-သဒ္ဒေန ယောဇေတွာ အတ္ထော ဉာတဗ္ဗော။ ပဒဝီတိဟာရဿာတိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ရတနတ္တယံ ဥဒ္ဒိဿ ဂစ္ဆတော ဧကပဒဝီတိဟာရဿ ¶ ၊ တပ္ပစ္စယကုသလဖလဿာတိ အတ္ထော။ တဿ သောဠသမော ဘာဂေါ ကလံ နာမ၊ တံ သောဠသိံ ကလံ ယထာဝုတ္တာ ဟတ္ထိအာဒယော သဗ္ဗေ နာဂ္ဃန္တိ နာရဟန္တိ၊ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ။ အနေကသတသဟဿဘာဂမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ။

အန္ဓကာရော အန္တရဓာယီတိ ပုန ဗလဝပီတိယာ အာလောကေ သမုပ္ပန္နေ အန္တရဓာယိ။ အာသတ္တိယောတိ တဏှာယော။ ဝယကရဏန္တိ ဒေယျဓမ္မမူလံ နဝကမ္မံ။

၃၀၉။ ဒဒေယျာတိ နဝကမ္မံ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝိဟာရေ ဣဿရိယံ ဒဒေယျာတိ အတ္ထော။ ဒိန္နောတိ နဝကမ္မံ ကာတုံ ဝိဟာရော ဒိန္နော၊ ဝိဟာရေ နဝကမ္မံ ဒိန္နန္တိ ဝါ အတ္ထော။

၃၁၃-၄။ သန္ထာဂါရေတိ သန္နိပါတမဏ္ဍပေ။ ဩကာသေတိ နိဝါသောကာသေ။ ဥဒ္ဒိဿ ကတန္တိ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ။ ဂိဟိဝိကဋန္တိ ဂိဟီဟိ ကတံ ပညတ္တံ၊ ဂိဟိသန္တကန္တိ အတ္ထော။

ဝိဟာရာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၁၈။ ‘‘ဆမာသစ္စယေန ဆမာသစ္စယေနာ’’တိ ဣဒံ ဒွိက္ခတ္တုံ ပစ္စယဒါနကာလပရိစ္ဆေဒဒဿနံ၊ ဧဝံ ဥပရိပိ။ ‘‘တံ န ဂါဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနဿ ကာရဏမာဟ ‘‘ပစ္စယေနေဝ ဟိ တ’’န္တိအာဒိနာ၊ ပစ္စယညေဝ နိဿာယ တတ္ထ ဝသိတွာ ပဋိဇဂ္ဂနာ ဘဝိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဥဗ္ဘဏ္ဍိကာတိ ဥက္ခိတ္တဘဏ္ဍာ ဘဝိဿန္တိ။ ဒီဃသာလာတိ စင်္ကမနသာလာ။ မဏ္ဍလမာဠောတိ ဥပဋ္ဌာနသာလာ။ အနုဒဟတီတိ ပီဠေတိ။ ‘‘အဒါတုံ န လဗ္ဘတီ’’တိ ဣမိနာ သဉ္စိစ္စ အဒဒန္တဿ ပဋိဗာဟနေ ပဝိသနတော ဒုက္ကဋန္တိ ဒီပေတိ။

‘‘န ¶ ဂေါစရဂါမော ဃဋ္ဋေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘န တတ္ထ မနုဿာ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိတက္ကံ ဆိန္ဒိတွာတိ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ နိဝါရေတွာ ပစ္စယေ ဒဿန္တီ’’တိ ဧဝရူပံ ဝိတက္ကံ အနုပ္ပာဒေတွာ။ ဘဏ္ဍပ္ပဋိစ္ဆာဒနန္တိ ပဋိစ္ဆာဒနဘဏ္ဍံ။ သရီရပ္ပဋိစ္ဆာဒနစီဝရန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သုဒ္ဓစိတ္တတ္တာဝ အနဝဇ္ဇ’’န္တိ ဣဒံ ပုစ္ဆိတက္ခဏေ ကာရဏာစိက္ခနံ ¶ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ န ဟောတိ အသုဒ္ဓစိတ္တဿပိ ပုစ္ဆိတပဉှဝိသဇ္ဇနေ ဒေါသာဘာဝါ။ ဧဝံ ပန ဂတေ မံ ပုစ္ဆိဿန္တီတိသညာယ အဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနီတိ ခဏ္ဍဖုလ္လပဋိသင်္ခရဏသမ္မဇ္ဇနာဒီဟိ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနိ။ မုဒ္ဒဝေဒိကာယာတိ စေတိယဿ ဟမ္မိယဝေဒိကာယ ဃဋာကာရဿ ဥပရိ စတုရဿဝေဒိကာယ။ ကသ္မာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိအာဒိ ယတော ပကတိယာ လဘတိ။ တတ္ထာပိ ပုစ္ဆနဿ ကာရဏသန္ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

ပဋိက္ကမ္မာတိ ဝိဟာရတော အပသက္ကိတွာ။ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ယောဇနဒွိယောဇနန္တရေ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတွာတိ ဝဍ္ဎိယာ ကဟာပဏာဒိံ ဌပေတွာ၊ ခေတ္တာဒီနိ ဝါ နိယမေတွာ။ ဣတိ သဒ္ဓါဒေယျေတိ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သဒ္ဓါယ ဒါတဗ္ဗေ ဝဿာဝါသိကလာဘဝိသယေတိ အတ္ထော။

ဝတ္ထု ပနာတိ တတြုပ္ပာဒေ ဥပ္ပန္နရူပိယံ၊ တဉ္စ ‘‘တတော စတုပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒိန္နခေတ္တာဒိတော ဥပ္ပန္နတ္တာ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေ ‘‘ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒါယကေဟိ ဒိန္နဝတ္ထုသဒိသံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟီ’’တိအာဒိ။

သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယာတိ သင်္ဃဿ ဟိတာယ။ ပုဂ္ဂလဝသေနာတိ ‘‘ဘိက္ခူ စီဝရေန ကိလမန္တီ’’တိ ဧဝံ ပုဂ္ဂလပရာမာသဝသေန၊ န ‘‘သင်္ဃော ကိလမတီ’’တိ ဧဝံ သင်္ဃပရာမာသဝသေန။

‘‘ကပ္ပိယဘဏ္ဍဝသေနာ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘စီဝရတဏ္ဍုလာဒိဝသေနေဝ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ စ-ကာရော စေတ္ထ ပန-သဒ္ဒတ္ထေ ဝတ္တတိ၊ န သမုစ္စယတ္ထေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုဂ္ဂလဝသေနေဝ၊ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဝသေန စ အပလောကနပ္ပကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ပန ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

စီဝရပစ္စယံ သလ္လက္ခေတွာတိ သဒ္ဓါဒေယျတတြုပ္ပာဒါဒိဝသေန တသ္မိံ ဝဿာဝါသေ လဗ္ဘမာနံ စီဝရသင်္ခါတံ ပစ္စယံ ‘‘ဧတ္တက’’န္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ သေနာသနဿာတိ သေနာသနဂ္ဂါဟာပနဿ။ ‘‘နဝကော ဝုဍ္ဎတရဿ၊ ဝုဍ္ဎော စ ¶ နဝကဿာ’’တိ ဣဒံ သေနာသနဂ္ဂါဟဿ အတ္တနာဝ အတ္တနော ဂဟဏံ အသာရုပ္ပန္တိ ဝုတ္တံ၊ ဒွေ အညမညံ ဂါဟေဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ အဋ္ဌပိ သောဠသပိ ဇနေ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကကမ္မဝါစာယ သဗ္ဗေပိ ဧကတော သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိဂ္ဂဟကမ္မမေဝ ဟိ သင်္ဃော သင်္ဃဿ န ကရောတိ။ တေနေဝ သတ္တသတိကက္ခန္ဓကေ ‘‘ဥဗ္ဗာဟိကကမ္မသမ္မုတိယံ အဋ္ဌပိ ဇနာ ဧကတောဝ သမ္မတာတိ။

အာသနဃရန္တိ ¶ ပဋိမာဃရံ။ မဂ္ဂေါတိ ဥပစာရသီမဗ္ဘန္တရဂတေ ဂါမာဘိမုခမဂ္ဂေ ကတသာလာ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ပေါက္ခရဏီရုက္ခမူလာဒီသုပိ။

လဘန္တီတိ တတြဝါသိနော ဘိက္ခူ လဘန္တိ။ ဝိဇဋေတွာတိ ‘‘ဧကေကဿ ပဟောနကပ္ပမာဏေန ဝိယောဇေတွာ။ အာဝါသေသု ပက္ခိပိတွာတိ ‘‘ဣတော ဥပ္ပန္နံ အသုကသ္မိံ အသုကသ္မိဉ္စ အာဝါသေ ဝသန္တာ ပါပေတွာ ဂဏှန္တူ’’တိ ဝါစာယ ဥပသံဟရိတွာ။ ပဝိသိတဗ္ဗန္တိ မဟာလာဘေ ပရိဝေဏေ ဝသိတွာဝ လာဘော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

အယမ္ပီတိ ဧတ္ထ ယော ပံသုကူလိကော ပစ္စယံ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တေနေဝ ဝိဿဋ္ဌော အယံ စီဝရပစ္စယောပီတိ ယောဇနာ။ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ သာဋကံ ဒေန္တီတိ ပစ္စယဒါယကာ ဒေန္တိ။ ဧတေန ဂဟဋ္ဌေဟိ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဒိန္နမ္ပိ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာတိ ဝဒန္တီတိ ဧတ္ထ ပံသုကူလိကာနံ န ဝဋ္ဋတီတိ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝဿံဝုတ္ထဘိက္ခူနန္တိ ပံသုကူလိကတော အညေသံ ဘိက္ခူနံ။

ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဂါဟာပေတဗ္ဗန္တိ ဣဓ ရုက္ခာဒီသု ဝသိတွာ စီဝရံ ဂဏှထာတိ ပဋိဗန္ဓံ ကတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။

ပါဋိပဒအရုဏတောတိအာဒိ ဝဿူပနာယိကဒိဝသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အန္တရာမုတ္တကံ ပန ပါဋိပဒံ အတိက္ကမိတွာပိ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိဗဒ္ဓဝတ္တံ ဌပေတွာတိ သဇ္ဈာယမနသိကာရာဒီသု နိရန္တရကရဏီယေသု ကတ္တဗ္ဗံ ကတိကဝတ္တံ ကတွာ။ ကသာဝပရိဘဏ္ဍန္တိ ကသာဝရသေဟိ ဘူမိပရိကမ္မံ။

တိဝိဓမ္ပီတိ ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဝသေန တိဝိဓမ္ပိ။ သောဓေတွာတိ အာစာရာဒီသု ဥပပရိက္ခိတွာ။ ဧကစာရိကဝတ္တန္တိ ဘာဝနာကမ္မံ။ တဉှိ ဂဏသင်္ဂဏိကံ ပဟာယ ဧကစာရိကေနေဝ ဝတ္တိတဗ္ဗတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဒသဝတ္ထုကကထာ ¶ နာမ အပ္ပိစ္ဆကထာ၊ သန္တုဋ္ဌိ၊ ပဝိဝေက၊ အသံသဂ္ဂ၊ ဝီရိယာရမ္ဘ၊ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ၊ ဝိမုတ္တိ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာတိ ဣမာ ဒသ။

ဒန္တကဋ္ဌခါဒနဝတ္တန္တိ ဒန္တကဋ္ဌမာဠကေ နိက္ခိတ္တေသု ဒန္တကဋ္ဌေသု ‘‘ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကမေဝ ဒန္တကဋ္ဌံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၉) အဒိန္နာဒါနေ ဒန္တပေါနကထာယံ ဝုတ္တံ ဝတ္တံ။ ပတ္တံ ဝါ…ပေ… န ကထေတဗ္ဗန္တိ ပတ္တဂုတ္တတ္ထာယ ဝုတ္တံ။ ဝိသဘာဂကထာတိ တိရစ္ဆာနကထာ။ ခန္ဓကဝတ္တန္တိ ¶ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၆၅) အာဂတံ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တတော အဝသိဋ္ဌဝတ္တံ တဿ ‘‘ဘိက္ခာစာရဝတ္တ’’န္တိ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ။

ဣဒါနိ ယံ ဒါယကာ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနံ ဝဿာဝါသိကံ ဒေန္တိ၊ တတ္ထ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘ပစ္ဆိမဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ပနာ’’တိ အာရဒ္ဓံ။ အာဂန္တုကော သစေ ဘိက္ခူတိ စီဝရေ ဂါဟိတေ ပစ္ဆာ အာဂတော အာဂန္တုကော ဘိက္ခု။ ပတ္တဋ္ဌာနေတိ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တဋ္ဌာနေ။ ပဌမဝဿူပဂတာတိ အာဂန္တုကဿ အာဂမနတော ပုရေတရမေဝ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပနာယိကာယ ဝဿူပဂတာ။ လဒ္ဓံ လဒ္ဓန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဒါယကာနံ သန္တိကာ အာဂတာဂတသာဋကံ။

နေဝ ဝဿာဝါသိကဿ သာမိနောတိ ဆိန္နဝဿတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပဌမမေဝ ကတိကာယ ကတတ္တာ ‘‘နေဝ အဒါတုံ လဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဒါတဗ္ဗံ ဝါရေန္တာနံ ဂီဝါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေသမေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝဿူပဂတေသု အလဒ္ဓဝဿာဝါသိကာနံ ဧကစ္စာနမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။

ဘတိနိဝိဋ္ဌန္တိ ပါနီယုပဋ္ဌာနာဒိဘတိံ ကတွာ လဒ္ဓံ။ သင်္ဃိကံ ပနာတိအာဒိ ကေသဉ္စိ ဝါဒဒဿနံ။ တတ္ထ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ဂါဟိတန္တိ ‘‘ဆိန္နဝဿာနံ ဝဿာဝါသိကဉ္စ ဣဒါနိ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝဿာဝါသိကဉ္စ ဣမေသံ ဒါတုံ ရုစ္စတီ’’တိ အနန္တရေ ဝုတ္တနယေန အပလောကနံ ကတွာ ဂါဟိတံ သင်္ဃေန ဒိန္နတ္တာ ဝိဗ္ဘန္တောပိ လဘတိ။ ပဂေဝ ဆိန္နဝဿော။ ပစ္စယဝသေန ဂါဟိတံ ပန တေမာသံ ဝသိတွာ ဂဟေတုံ အတ္တနာ၊ ဒါယကေဟိ စ အနုမတတ္တာ ဘတိနိဝိဋ္ဌမ္ပိ ဆိန္နဝဿောပိ ဝိဗ္ဘန္တောပိ န လဘတီတိ ကေစိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ဣဒဉ္စ ပစ္ဆာ ဝုတ္တတ္တာ ပမာဏံ။ တေနေဝ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဧဝ ဒါယကေဟိ ဒိန္နဝဿာဝါသိကံ ဂဟိတဘိက္ခုနော ဝဿစ္ဆေဒံ အကတွာ ဝါသောဝ ဟေဋ္ဌာ ဝိဟိတော၊ န ပါနီယုပဋ္ဌာနာဒိဘတိကရဏဝတ္တံ။ ယဒိ ဟိ တံ ¶ နိဝိဋ္ဌမေဝ သိယာ၊ ဘတိကရဏမေဝ ဝိဓာတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဝဿဂ္ဂေန ဂါဟိတံ ဆိန္နဝဿာဒယော န လဘန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘သင်္ဃိကံ ဟောတီ’’တိ ဧတေန ဝုတ္ထဝဿာနမ္ပိ ဝဿာဝါသိကဘာဂေါ သင်္ဃိကတော အမောစိတော တေသံ ဝိဗ္ဘမေန သင်္ဃိကော ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ လဘတီတိ ‘‘မမ ပတ္တဘာဂံ ဧတဿ ဒေထာ’’တိ ဒါယကေ သမ္ပဋိစ္ဆာပေန္တေနေဝ သင်္ဃိကတော ဝိယောဇိတံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။

ဝရဘာဂံ သာမဏေရဿာတိ တဿ ပဌမဂါဟတ္တာ၊ ထေရေန ပုဗ္ဗေ ပဌမဘာဂဿ ဂဟိတတ္တာ၊ ဣဒါနိ ဂယှမာနဿ ဒုတိယဘာဂတ္တာ စ ဝုတ္တံ။

သေနာသနဂ္ဂါဟကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၁၉။ ပါဠိယံ ¶ ဥဘယတ္ထ ပရိဗာဟိရောတိ ကမေန ဥဘယဿပိ မုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ၊ န သဗ္ဗထာ ဥဘယတော ပရိဗာဟိရတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ပစ္ဆိမေ…ပေ… တိဋ္ဌတီ’’တိ။

၃၂၀။ ယံ တိဏ္ဏံ ပဟောတီတိ မဉ္စပီဌဝိနိမုတ္တံ ယံ အာသနံ တိဏ္ဏံ သုခံ နိသီဒိတုံ ပဟောတိ၊ ဣဒံ ပစ္ဆိမဒီဃာသနံ။ ဧတ္ထ မဉ္စပီဌရဟိတေသု အသမာနာသနိကာပိ တယော နိသီဒိတုံ လဘန္တိ။ မဉ္စပီဌေသု ပန ဒွေ။ အဒီဃာသနေသု မဉ္စပီဌေသု သမာနာသနိကာ ဧဝ ဒွေ နိသီဒိတုံ လဘန္တိ ဒုဝဂ္ဂဿေဝ အနုညာတတ္တာ။

ဟတ္ထိနခေါ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဟတ္ထိနခေါ၊ ပါသာဒေါ။ ပါသာဒဿ နခေါ နာမ ဟေဋ္ဌိမဘာဂေါ ပါဒနခသဒိသတ္တာ၊ သော သဗ္ဗဒိသာသု အနေကေဟိ ဟတ္ထိရူပေဟိ သမလင်္ကတော ဌိတော။ တဿူပရိ ကတော ပါသာဒေါ ဟတ္ထိကုမ္ဘေ ပတိဋ္ဌိတော ဝိယ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထိကုမ္ဘေ ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ။ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဝိစိတြာနီတိ သင်္ဃိကသေနာသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပုဂ္ဂလိကံ ပန သုဝဏ္ဏာဒိဝိစိတြံ ဘိက္ခုဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတုမေဝ န ဝဋ္ဋတိ ‘‘န ကေနစိ ပရိယာယေန ဇာတရူပရဇတံ သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၉၉) ဝုတ္တတ္တာ။ တေနေဝေတ္ထ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သင်္ဃိကဝိဟာရေ ဝါ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရေ ဝါ’’တိ န ¶ ဝုတ္တံ၊ ဂေါနကာဒိအကပ္ပိယဘဏ္ဍဝိသယေ ဧဝ ဝုတ္တံ ဧကဘိက္ခုဿာပိ တေသံ ဂဟဏေ ဒေါသာဘာဝါ။ ဂိဟိဝိကဋနီဟာရေနာတိ ဂိဟီဟိ ကတနီဟာရေန၊ ဂိဟီဟိ အတ္တနော သန္တကံ အတ္ထရိတွာ ဒိန္နနိယာမေနာတိ အတ္ထော။ လဗ္ဘန္တီတိ နိသီဒိတုံ လဗ္ဘန္တိ။

ဥပနန္ဒဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၂၁။ အရဉ္ဇရောတိ ဗဟုဥဒကဂဏှနိကာ မဟာစာဋိ၊ ဇလံ ဂဏှိတုမလန္တိ အရဉ္ဇရော။

ထာဝရေန စ ထာဝရန္တိအာဒီသု ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု ပုရိမဒွယံ ထာဝရံ၊ ပစ္ဆိမတ္တယံ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမကမေဝ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ဦနကံ ဒေန္တမ္ပိ ဝိဟာရဝတ္ထုသာမန္တံ ဂဟေတွာ ဒူရတရံ ဒုက္ခဂေါပံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဘိက္ခူနံ စေ မဟဂ္ဃတရံ…ပေ… သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁)။ ဇာနာပေတွာတိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ¶ ဇာနာပေတွာ၊ အပလောကေတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘နနု တုမှာကံ ဗဟုတရာ ရုက္ခာတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ သာမိကေသု အတ္တနော ဘဏ္ဍဿ မဟဂ္ဃတံ အဇာနိတွာ ဒေန္တေသု တံ ဉတွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှတော အဝဟာရော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။

ဝိဟာရေန ဝိဟာရော ပရိဝတ္တေတဗ္ဗောတိ သဝတ္ထုကေန အညေသံ ဘူမိယံ ကတပါသာဒါဒိနာ၊ အဝတ္ထုကေန ဝါ သဝတ္ထုကံ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ။ အဝတ္ထုကံ ပန အဝတ္ထုကေနေဝ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ။ ကေဝလံ ပါသာဒဿ ဘူမိတော အထာဝရတ္တာ။ ဧဝံ ထာဝရေသုပိ ထာဝရဝိဘာဂံ ဉတွာဝ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ။

‘‘ကပ္ပိယမဉ္စာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗာ’’တိ ဣမိနာ သုဝဏ္ဏာဒိဝိစိတ္တံ အကပ္ပိယမဉ္စံ ‘‘သင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တေပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃဿ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပုဂ္ဂလဿ ခေတ္တာဒိ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတေသူတိ မဉ္စာဒီသု။ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ အာသန္ဒီတူလိကာဒိဝိနိစ္ဆယေသု ဝုတ္တနယမေဝ။ အကပ္ပိယံ ဝါတိ အာသန္ဒီအာဒိ၊ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ¶ ဗိမ္ဗောဟနာဒိ စ။ မဟဂ္ဃံ ကပ္ပိယံ ဝါတိ သုဝဏ္ဏာဒိဝိစိတ္တံ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒိန္နံ။

‘‘ကာဠလောဟ…ပေ… ဘာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝဋ္ဋကံသလောဟမယမ္ပိ ဘာဇနံ ပုဂ္ဂလိကမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုမ္ပိ ပရိဟရိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ပုဂ္ဂလပရိဟရိတဗ္ဗဿေဝ ဘာဇေတဗ္ဗတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ တံ ဥပရိ ‘‘ကံသလောဟဝဋ္ဋလောဟဘာဇနဝိကတိ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ဂိဟိဝိကဋာ ဝါ ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိကေန မဟာပစ္စရိဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဣမဿ ဟိ ‘‘ဝဋ္ဋလောဟကံသလောဟာနံ ယေန ကေနစိ ကတော သီဟဠဒီပေ ပါဒဂ္ဂဏှနကော ဘာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တဿ မဟာအဋ္ဌကထာဝစနဿ ပဋိက္ခေပါယ တံ မဟာပစ္စရိဝစနံ ပစ္ဆာ ဒဿိတံ။ တသ္မာ ဝဋ္ဋလောဟကံသလောဟမယံ ယံ ကိဉ္စိ ပါဒဂ္ဂဏှနကဝါရကမ္ပိ ဥပါဒါယ အဘာဇနီယမေဝ။ ဂိဟီဟိ ဒိယျမာနမ္ပိ ပုဂ္ဂလဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါရိဟာရိယံ န ဝဋ္ဋတီတိ ပတ္တာဒိပရိက္ခာရံ ဝိယ သယမေဝ ပဋိသာမေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂိဟိသန္တကံ ဝိယ အာရာမိကာဒယော စေ သယမေဝ ဂေါပေတွာ ဝိနိယောဂကာလေ အာနေတွာ ပဋိနေန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ပဋိသာမေတွာ ဘိက္ခူနံ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

ပဏ္ဏသူစိ နာမ လေခနီတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အတ္တနာ လဒ္ဓါနိပီ’’တိအာဒိနာ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ပရိဟရိတွာ ပရိဘောဂေါဝ အာပတ္တိကရောတိ ဒဿေတိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥပရိ အဘာဇနီယဝါသိအာဒီသု အတ္တနော သန္တကေသုပိ။

အနာမာသမ္ပီတိ ¶ သုဝဏ္ဏာဒိမယမ္ပိ သဗ္ဗံ တံ အာမသိတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပက္ခရေတိ ဥပကရဏေ။ အဍ္ဎဗာဟုပ္ပမာဏာ နာမ အဍ္ဎဗာဟုမတ္တာ။ အဍ္ဎဗျာမမတ္တာတိပိ ဝဒန္တိ။ ယောတ္တာနီတိ စမ္မရဇ္ဇုကာ။

အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍမတ္တောပီတိ တသရဒဏ္ဍာဒိသူစိအာကာရတနုဒဏ္ဍကမတ္တောပိ။ ရိတ္တပေါတ္ထကောပီတိ အလိခိတပေါတ္ထကော။ ဣဒဉ္စ ပဏ္ဏပ္ပသင်္ဂေန ဝုတ္တံ။

‘‘ဃဋ္ဋနဖလကံ ဃဋ္ဋနမုဂ္ဂရော’’တိ ဣဒံ ရဇိတစီဝရံ ဧကသ္မိံ မဋ္ဌေ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရေ ဝေဌေတွာ ဧကဿ မဋ္ဌဖလကဿ ဥပရိ ဌပေတွာ ဥပရိ အပရေန မဋ္ဌဖလကေန နိကုဇ္ဇိတွာ ဧကော ဥပရိ အက္ကမိတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဒွေ ဇနာ ဥပရိ ဖလကံ ဒွီသု ကောဋီသု ဂဟေတွာ အပရာပရံ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနံ ကရောန္တိ၊ ဧတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထေ ဌပါပေတွာ ဟတ္ထေန ပဟရဏံ ပန ¶ နိဋ္ဌိတရဇနဿ စီဝရဿ အလ္လကာလေ ကာတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပန ဖလကမုဂ္ဂရေဟိ ဃဋ္ဋနံ သုက္ခကာလေ ထဒ္ဓဘာဝဝိမောစနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အမ္ဗဏန္တိ ဧကဒေါဏိကနာဝါဖလကေဟိ ပေါက္ခရဏီသဒိသံ ကတံ။ ပါနီယဘာဇနန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ရဇနဒေါဏီတိ ဧကဒါရုနာဝ ကတံ ရဇနဘာဇနံ။ ဥဒကဒေါဏီပိ ဧကဒါရုနာဝ ကတံ ဥဒကဘာဇနံ။

ဘူမတ္ထရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အကပ္ပိယစမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပေန သယိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘‘ပစ္စတ္ထရဏဂတိက’’န္တိ ဣမိနာ မဉ္စာဒီသု အတ္ထရိတဗ္ဗံ မဟာစမ္မံ ဧဠကစမ္မံ နာမာတိ ဒဿေတိ။

ဆတ္တမုဋ္ဌိပဏ္ဏန္တိ တာလပဏ္ဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပတ္တကဋာဟန္တိ ပတ္တပစနကဋာဟံ။

အဝိဿဇ္ဇိယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၂၃။ ပါဠိယံ ပိဏ္ဍနိက္ခေပနမတ္တေနာတိအာဒီသု ခဏ္ဍဖုလ္လဋ္ဌာနေ မတ္တိကာပိဏ္ဍဋ္ဌပနံ ပိဏ္ဍနိက္ခေပနံ နာမ။ နဝကမ္မန္တိ နဝကမ္မသမ္မုတိ။ အဂ္ဂဠဝဋ္ဋိ နာမ ကဝါဋဗန္ဓော။ ဆာဒနံ နာမ တိဏာဒီဟိ ဂေဟစ္ဆာဒနံ။ ဗန္ဓနံ နာမ ဒဏ္ဍဝလ္လိအာဒီဟိ ဆဒနဗန္ဓနမေဝ။ စတုဟတ္ထဝိဟာရေတိ ဝိတ္ထာရပ္ပမာဏတော ဝုတ္တံ။ ဥဗ္ဗေဓတော ပန အနေကဘူမကတ္တာ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဝီသတိဟတ္ထောပိ ¶ နာနာသဏ္ဌာနဝိစိတ္တောပိ ဟောတိ။ တေနဿ စတုဝဿိကံ နဝကမ္မံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

ပါဠိယံ သဗ္ဗေ ဝိဟာရေတိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဗဟုဝစနံ။ ဧကဿ သဗ္ဗေသု ဝိဟာရေသု နဝကမ္မံ ဒေတီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗကာလံ ပဋိဗာဟန္တီတိ နဝကမ္မိကာ အတ္တနော ဂါဟိတံ ဝရသေယျံ သမ္ပတ္တာနံ ယထာဝုဍ္ဎံ အကတွာ ဥတုကာလေပိ ပဋိဗာဟန္တိ။

‘‘သစေ သော အာဝါသော ဇီရတီ’’တိအာဒိ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော။ မဉ္စဋ္ဌာနံ ဒတွာတိ မဉ္စဋ္ဌာနံ ပုဂ္ဂလိကံ ဒတွာ။ တိဘာဂန္တိ တတိယဘာဂံ။ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ ထာဝရေန ထာဝရပရိဝတ္တနဋ္ဌာနေ ဧဝ ပဝိသတိ၊ န ဣတရထာ သဗ္ဗသေနာသနာနံ ¶ ဝိနဿနတော။ သစေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ သစေ သော သင်္ဃဿ ဘဏ္ဍကဋ္ဌပနဋ္ဌာနံ ဝါ အညေသံ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝါ ဒါတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနညေဝ ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ တာဒိသဿ တုယှံ ပုဂ္ဂလိကမေဝ ကတွာ ဇဂ္ဂါတိ န သဗ္ဗံ တဿ ဒါတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ ပန ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကမ္မ’’န္တိအာဒိ။ ဧဝဉှီတိအာဒိမှိ ဝယာနုရူပံ တတိယဘာဂေ ဝါ ဥပဍ္ဎဘာဂေ ဝါ ဂဟိတေ တံ ဘာဂံ ဒါတုံ လဘတီတိ အတ္ထော။

ယေနာတိ တေသု ဒွီသု ဘိက္ခူသု ယေန။ သော သာမီတိ တဿာ ဘူမိယာ ဝိဟာရကရဏေ သောဝ သာမီ၊ တံ ပဋိဗာဟိတွာ ဣတရေန န ကာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သော ဟိ ပဌမံ ဂဟိတော။ အကတဋ္ဌာနေတိ စယာဒီနံ အကတပုဗ္ဗဋ္ဌာနေ။ စယံ ဝါ ပမုခံ ဝါတိ သင်္ဃိကသေနာသနံ နိဿာယ တတော ဗဟိ စယံ ဗန္ဓိတွာ၊ ဧကံ သေနာသနံ ဝါ။ ဗဟိကုဋ္ဋေတိ ကုဋ္ဋတော ဗဟိ၊ အတ္တနော ကတဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။

နဝကမ္မဒါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အညတြပရိဘောဂပဋိက္ခေပါဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂၄။ ဝဍ္ဎိကမ္မတ္ထာယာတိ ယထာ တမ္မူလဂ္ဃတော န ပရိဟာယတိ၊ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗဿ ဧဝံ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗဿ မဉ္စပီဌာဒိနော အတ္ထာယ။

စက္ကလိကန္တိ ပါဒပုဉ္ဆနတ္ထံ စက္ကာကာရေန ကတံ။ ပရိဘဏ္ဍကတဘူမိ ဝါတိ ကာဠဝဏ္ဏာဒိကတသဏှဘူမိ ဝါ။ သေနာသနံ ဝါတိ မဉ္စပီဌာဒိ ဝါ။

‘‘တထေဝ ¶ ဝဠဉ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ နေဝါသိကေဟိ ဓောတပါဒါဒီဟိ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနေ သဉ္စိစ္စ အဓောတပါဒါဒီဟိ ဝဠဉ္ဇန္တဿေဝ အာပတ္တိ ပညတ္တာတိ ဒဿေတိ။

‘‘ဒွါရမ္ပီ’’တိအာဒိနာ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ဒွါရဝါတပါနာဒယော အပရိကမ္မကတာပိ န အပဿယိတဗ္ဗာ။ အဇာနိတွာ အပဿယန္တဿပိ ဣဓ လောမဂဏနာယ အာပတ္တိ။

အညတြပရိဘောဂပဋိက္ခေပါဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သင်္ဃဘတ္တာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂၅။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ ¶ နိမန္တနန္တိ ဣမံ ဝေါဟာရံ ပတ္တာနီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ နိမန္တနန္တိအာဒိဝေါဟာရံ ပတ္တာနီတိ အတ္ထော။ တမ္ပီတိ သင်္ဃဘတ္တမ္ပိ။

သင်္ဃဘတ္တာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘောဇနသာလာယာတိ ဘတ္တုဒ္ဒေသဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧကဝဠဉ္ဇန္တိ ဧကဒွါရေန ဝဠဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ နာနာနိဝေသနေသူတိ နာနာကုလဿ နာနူပစာရေသု နိဝေသနေသု။

နိသိန္နဿပိ နိဒ္ဒါယန္တဿပီတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ၊ ဝုဍ္ဎတရေ နိဒ္ဒါယန္တေ နဝကဿ ဂါဟိတံ သုဂ္ဂဟိတန္တိ အတ္ထော။

ဝိဿဋ္ဌဒူတောတိ ယထာရုစိ ဝတ္တုံ လဘနတော နိရာသင်္ကဒူတော။ ပုစ္ဆာသဘာဂေနာတိ ပုစ္ဆာဝစနပဋိဘာဂေန။ ‘‘ဧကာ ကူဋဋ္ဌိတိကာ နာမာ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ရညော ဝါ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သဗ္ဗံ ပတ္တဿာမိကဿ ဟောတီတိ စီဝရာဒိကမ္ပိ သဗ္ဗံ ပတ္တဿာမိကဿေဝ ဟောတိ၊ မယာ ဘတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န စီဝရာဒိန္တိ ဝတွာ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။

အကတဘာဂေါနာမာတိ ¶ အာဂန္တုကဘာဂေါ နာမ၊ အဒိန္နပုဗ္ဗဘာဂေါတိ အတ္ထော။

ကိံ အာဟရီယတီတိ အဝတွာတိ ‘‘ကတရဘတ္တံ ဝါ တယာ အာဟရီယတီ’’တိ ဒါယကံ အပုစ္ဆိတွာ။ ပကတိဋ္ဌိတိကာယာတိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တဋ္ဌိတိကာယ။

ဥဒ္ဒေသဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ¶ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ပဒံ အဝတွာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘတ္တန္တိ အဝဒန္တေနာ’’တိ။

အာလောပသင်္ခေပေနာတိ ဧကေကပိဏ္ဍဝသေန၊ ဧဝဉ္စ ဘာဇနံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ န ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဟိ ဧကဿ ပဟောနကပ္ပမာဏေနေဝ ဘာဇေတဗ္ဗံ။

အာရုဠှာယေဝ မာတိကံ၊ သင်္ဃတော အဋ္ဌ ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ ယေ မာတိကံ အာရုဠှာ၊ တေ အဋ္ဌ ဘိက္ခူတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တနိမန္တနဘတ္တာဒိသင်္ဃိကဘတ္တမာတိကာသု နိမန္တနဘတ္တမာတိကာယ ဌိတိဝသေန အာရုဠှေ ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန ဝါ သယံ ဝါ သင်္ဃတော ဥဒ္ဒိသာပေတွာ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ န အတ္တနော ရုစိတေ ဂဟေတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ မာတိကံ အာရောပေတွာတိ ‘‘သင်္ဃတော ဂဏှာမီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမာတိကာဘေဒံ ဒါယကဿ ဝိညာပေတွာတိ အတ္ထော။

ပဋိဗဒ္ဓကာလတော ပန ပဋ္ဌာယာတိ တတ္ထေဝ ဝါသဿ နိဗဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ။

နိမန္တနဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပနိဗန္ဓိတွာတိ လိခိတွာ။ ဂါမဝသေနပီတိ ယေဘုယျေန သမလာဘဂါမဝသေနပိ။ ဗဟူနိ သလာကဘတ္တာနီတိ တိံသံ ဝါ စတ္တာရီသံ ဝါ ဘတ္တာနိ။ ‘‘သစေ ဟောန္တီ’’တိ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

သလ္လက္ခေတွာတိ ¶ တာနိ ဘတ္တာနိ ပမာဏဝသေန သလ္လက္ခေတွာ။ နိဂ္ဂဟေန ဒတွာတိ ဒူရံ ဂန္တုံ အနိစ္ဆန္တဿ နိဂ္ဂဟေန သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ဒတွာ။ ပုန ဝိဟာရံ အာဂန္တွာတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရံ အနာဂန္တွာ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာ ဝိဟာရေ အတ္တနော ပါပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

ဧကဂေဟဝသေနာတိ ဝီထိယမ္ပိ ဧကပဿေ ဃရပါဠိယာ ဝသေန။ ဥဒ္ဒိသိတွာပီတိ အသုကကုလေ သလာကဘတ္တာနိ တုယှံ ပါပုဏန္တီတိ ဝတွာ။

ဝါရဂါမေတိ ¶ အတိဒူရတ္တာ ဝါရေန ဂန္တဗ္ဗဂါမေ။ သဋ္ဌိတော ဝါ ပဏ္ဏာသတော ဝါတိ ဒဏ္ဍကမ္မတ္ထာယ ဥဒကဃဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိဟာရဝါရောတိ သဗ္ဗဘိက္ခူသု ဘိက္ခတ္ထာယ ဂတေသု ဝိဟာရရက္ခဏဝါရော။

တေသန္တိ ဝိဟာရဝါရိကာနံ။ ဖာတိကမ္မမေဝါတိ ဝိဟာရရက္ခဏကိစ္စဿ ပဟောနကပဋိပါဒနမေဝ။ ဧကဿေဝ ပါပုဏန္တီတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကေကဿေဝ ပါပိတာနီတိ အတ္ထော။

ရသသလာကန္တိ ဥစ္ဆုရသသလာကံ။ ‘‘သလာကဝသေန ဂါဟိတတ္တာ ပန န သာဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဣဒံ အသာရုပ္ပဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဓုတင်္ဂဘေဒဝသေန။ ‘‘သင်္ဃတော နိရာမိသသလာကာ…ပေ… ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၆) ဟိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂဘိက္ခာမတ္တန္တိ ဧကကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တံ။ လဒ္ဓါ ဝါ အလဒ္ဓါ ဝါ သွေပိ ဂဏှေယျာသီတိ လဒ္ဓေပိ အပ္ပမတ္တတာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ယာဝဒတ္ထံ လဘတိ…ပေ… အလဘိတွာ ‘သွေ ဂဏှေယျာသီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ။ တံ ဂဟေတွာတိ တံ ဝါရဂါမေ သလာကံ အတ္တနော ဂဟေတွာ။ တေနာတိ ဒိသံဂမိကတော အညေန တသ္မိံ ဒိသံဂမိကေ။ ဒေဝသိကံ ပါပေတဗ္ဗာတိ ဥပစာရသီမာယ ဌိတဿ ယဿ ကဿစိ ဝဿဂ္ဂေန ပါပေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဧတေသု အဂတေသု အာသန္နဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဣတရထာ သင်္ဃိကတော။

အမှာကံ ဂေါစရဂါမေဝါတိ သလာကဘတ္တဒါယကာနံ ဂါမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိဟာရေ ထေရဿ ပတ္တသလာကဘတ္တန္တိ ဝိဟာရေ ဧကေကဿေဝ ဩဟီနတ္ထေရဿ သဗ္ဗသလာကာနံ အတ္တနော ပါပနဝသေန ပတ္တသလာကဘတ္တံ။

‘‘သွေ ¶ ပက္ခော’’တိ အဇ္ဇ ပက္ခိကံ န ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ အဋ္ဌမိယာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ သတ္တမိယာ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ န ဂါဟေတဗ္ဗံ၊ ဒါယကေဟိ နိယမိတဒိဝသေနေဝ ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ သွေ လူခန္တိ အဇ္ဇ အာဝါဟမင်္ဂလာဒိကရဏတော အတိပဏီတဘောဇနံ ကရီယတိ၊ သွေ တထာ န ဘဝိဿတိ၊ အဇ္ဇေဝ ဘိက္ခူ ဘောဇေဿာမီတိ အဓိပ္ပာယော။

ပက္ခိကဘတ္တတော ¶ ဥပေါသထိကဿ ဘေဒံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပေါသထင်္ဂါနိ သမာဒိယိတွာ’’တိအာဒိ။ နိဗန္ဓာပိတန္တိ ‘‘အသုကဝိဟာရေ အာဂန္တုကာ ဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ နိယမိတံ။

ဂမိကော အာဂန္တုကဘတ္တမ္ပီတိ ဂါမန္တရတော အာဂန္တွာ အဝူပသန္တေန ဂမိကစိတ္တေန ဝသိတွာ ပုန အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာဝါသိကဿ ပန ဂန္တုကာမဿ ဂမိကဘတ္တမေဝ လဗ္ဘတိ။ ‘‘လေသံ ဩဍ္ဍေတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ လေသာဘာဝေ ယာဝ ဂမနပရိဗန္ဓော ဝိဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဉာပိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တဏ္ဍုလာဒီနိ ပေသေန္တိ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ အဘိဟဋဘိက္ခတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာတိ ဘိက္ခာနာမေန ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။

အဝိဘတ္တံ သင်္ဃိကံ ဘဏ္ဍန္တိ ကုက္ကုစ္စုပ္ပတ္တိအာကာရဒဿနံ။ ဧဝံ ကုက္ကုစ္စံ ကတွာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အပုစ္ဆိတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ပက္ခိကဘတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၃၃၀။ သင်္ဃဘေဒကက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ပါဠိယံ အနုပိယံ နာမာတိ အနုပိယာ နာမ။ ဟေဋ္ဌာ ပါသာဒါတိ ပါသာဒတော ဟေဋ္ဌာ ဟေဋ္ဌိမတလံ၊ ‘‘ဟေဋ္ဌာပါသာဒ’’န္တိပိ ပါဌော။ အဘိနေတဗ္ဗန္တိ ဝပိတခေတ္တေသု ပဝေသေတဗ္ဗံ။ နိန္နေတဗ္ဗန္တိ တတော နီဟရိတဗ္ဗံ။ နိဒ္ဓါပေတဗ္ဗန္တိ သဿဒူသကတိဏာဒီနိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ။ ဥဇုံ ကာရာပေတဗ္ဗန္တိ ပုဉ္ဇံ ကာရာပေတဗ္ဗံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

၃၃၂။ ပရဒတ္တောတိ ပရေဟိ ဒိန္နပစ္စယေဟိ ပဝတ္တမာနော။ မိဂဘူတေန စေတသာတိ ကတ္ထစိ အလဂ္ဂတာယ မိဂဿ ဝိယ ဇာတေန စိတ္တေန။

၃၃၃။ မနောမယံ ကာယန္တိ ဈာနမနေန နိဗ္ဗတ္တံ ဗြဟ္မကာယံ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ အဟံ ပသာဒေယျံ၊ ယသ္မိံ မေ ပသန္နေ ဗဟုလာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ ပဌမံ ဥပ္ပန္နပရိဝိတက္ကဿ မန္ဒပရိယုဋ္ဌာနတာယ ဒေဝဒတ္တဿ တသ္မိံ ခဏေ ဈာနပရိဟာနိ နာဟောသိ၊ ပစ္ဆာ ဧဝ အဟောသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘သဟ စိတ္တုပ္ပာဒါ’’တိအာဒိ။ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ မာဂဓကာနိ ဂါမခေတ္တာနီတိ ဧတ္ထ မဂဓရဋ္ဌေ ခုဒ္ဒကံ ဂါမခေတ္တံ ဂါဝုတမတ္တံ၊ မဇ္ဈိမံ ပန ဒိယဍ္ဎဂါဝုတမတ္တံ၊ မဟန္တံ အနေကယောဇနမ္ပိ ဟောတိ။ တေသု မဇ္ဈိမေန ဂါမခေတ္တေန ဒွေ ဝါ ခုဒ္ဒကေန တီဏိ ဝါ ဂါမခေတ္တာနိ၊ တဿ သရီရံ တိဂါဝုတပ္ပမာဏော အတ္တဘာဝေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၃၄။ သတ္ထာရောတိ ဂဏသတ္ထာရော။ နာဿဿာတိ န ဧတဿ ဘဝေယျ။ တန္တိ သတ္ထာရံ။ တေနာတိ အမနာပေန။ သမ္မန္နတီတိ စီဝရာဒိနာ အမှာကံ သမ္မာနံ ကရောတိ၊ ပရေဟိ ဝါ အယံ သတ္ထာ သမ္မာနီယတီတိ အတ္ထော။

၃၃၅။ နာသာယ ¶ ပိတ္တံ ဘိန္ဒေယျုန္တိ အစ္ဆပိတ္တံ ဝါ မစ္ဆပိတ္တံ ဝါ နာသာပုဋေ ပက္ခိပေယျုံ။ အဿတရီတိ ဝဠဝါယ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဂဒြဘဿ ဇာတာ။ တဿာ ဟိ ဂဟိတဂဗ္ဘာယ ဝိဇာယိတုမသက္ကောန္တိယာ ဥဒရံ ဖာလေတွာ ပေါတကံ နီဟရန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တဝဓာယ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတီ’’တိ။

၃၃၉။ ပေါတ္ထနိကန္တိ ဆုရိကံ၊ ‘‘ခရ’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။

၃၄၂။ မာ ¶ ကုဉ္ဇရ နာဂမာသဒေါတိ ဟေ ကုဉ္ဇရ ဗုဒ္ဓနာဂံ ဝဓကစိတ္တေန မာ ဥပဂစ္ဆ။ ဒုက္ခန္တိ ဒုက္ခကာရဏတ္တာ ဒုက္ခံ။ ဣတောတိ ဣတော ဇာတိတော။ ယတောတိ ယသ္မာ၊ ယန္တဿ ဝါ၊ ဂစ္ဆန္တဿာတိ အတ္ထော။ မာ စ မဒေါတိ မဒေါ တယာ န ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၃၄၃။ တိကဘောဇနန္တိ တီဟိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဘောဇနံ၊ တတော အဓိကေဟိ ဧကတော ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋနကံ ဂဏဘောဇနပဋိပက္ခံ ဘောဇနန္တိ အတ္ထော။ ကောကာလိကောတိအာဒီနိ ဒေဝဒတ္တပရိသာယ ဂဏပါမောက္ခာနံ နာမာနိ။ ကပ္ပန္တိ မဟာနိရယေ အာယုကပ္ပံ၊ တံ အန္တရကပ္ပန္တိ ကေစိ။ ကေစိ ပန ‘‘အသင်္ချေယျကပ္ပ’’န္တိ။

ဆသကျပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၄၅။ ပရဿ စိတ္တံ ဉတွာ ကထနံ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။ ကေဝလံ ဓမ္မဒေသနာ အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။ တဒုဘယမ္ပိ ဓမ္မီ ကထာ နာမ။ တာယ ထေရော ဩဝဒိ။ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ နာမ။ တေန သဟိတာ အနုသာသနီ ဧဝ ဓမ္မီ ကထာ။ တာယ ထေရော ဩဝဒိ။

‘‘ထုလ္လစ္စယံ ဒေသာပေဟီ’’တိ ဣဒံ ဘေဒပုရေက္ခာရဿ ဥပေါသထာဒိကရဏေ ထုလ္လစ္စယဿ ဥပေါသထက္ခန္ဓကာဒီသု ပဌမမေဝ ပညတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ၊ ဣတရထာ ဧတေသံ အာဒိကမ္မိကတ္တာ အနာပတ္တိယေဝ သိယာ။

၃၄၆။ သရသီတိ သရော။ မဟိံ ဝိကြုဗ္ဗတောတိ မဟိံ ဒန္တေဟိ ဝိလိခန္တဿ။ ဣဒဉ္စ ဟတ္ထီနံ သဘာဝဒဿနံ။ နဒီသူတိ သရေသု။ ဘိသံ ဃသမာနဿာတိ ယောဇနာ။ ဇဂ္ဂတောတိ ယူထံ ပါလေန္တဿ။

၃၄၇။ ဒူတေယျံ ¶ ဂန္တုန္တိ ဒူတကမ္မံ ပတ္တုံ၊ ဒူတကမ္မံ ကာတုန္တိ အတ္ထော။ သဟိတာသဟိတဿာတိ ယုတ္တာယုတ္တဿ၊ ယံ ဝတ္တုံ၊ ကာတုဉ္စ ယုတ္တံ၊ တတ္ထ ကုသလော။ အထ ဝါ အဓိပ္ပေတာနာဓိပ္ပေတဿ ဝစနဿ ကုသလော၊ ဗျဉ္ဇနမတ္တေ န တိဋ္ဌတိ၊ အဓိပ္ပေတတ္ထမေဝ အာရောစေတီတိ အတ္ထော။

၃၅၀။ ဂါထာသု ¶ ဇာတူတိ ဧကံသေန။ မာ ဥဒပဇ္ဇထ မာ ဟောတူတိ အတ္ထော။ ပါပိစ္ဆာနံ ယထာဂတီတိ ပါပိစ္ဆာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ယာဒိသီ ဂတိ အဘိသမ္ပရာယော။ တံ အတ္ထဇာတံ။ ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဇာနာထာတိ ဒေဝဒတ္တဿ ‘‘ပဏ္ဍိတော’’တိအာဒိနာ ဥပရိ ဝက္ခမာနာကာရံ ဒဿေတိ။

ပမာဒံ အနုစိဏ္ဏောတိ ပမာဒံ အာပန္နော။ အာသီသာယန္တိ အဝဿံဘာဝီအတ္ထသိဒ္ဓိယံ။ သာ ဟိ ဣဓ အာသီသာတိ အဓိပ္ပေတာ၊ န ပတ္ထနာ။ ဤဒိသေ အနာဂတတ္ထေ အတီတဝစနံ သဒ္ဒဝိဒူ ဣစ္ဆန္တိ။

ဒုဗ္ဘေတိ ဒုဗ္ဘေယျ။ ဝိသကုမ္ဘေနာတိ ဧကေန ဝိသပုဏ္ဏကုမ္ဘေန။ သောတိ သော ပုဂ္ဂလော။ န ပဒူသေယျ ဝိသမိဿံ ကာတုံ န သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ ဘယာနကောတိ ဝိပုလဂမ္ဘီရဘာဝေန ဘယာနကော။ တေနာပိ ဒူသေတုံ န သက္ကုဏေယျတံ ဒဿေတိ။ ဝါဒေနာတိ ဒေါသကထနေန။ ဥပဟိံသတီတိ ဗာဓတိ။

သင်္ဃဘေဒကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၅၁။ န ပန ဧတ္တာဝတာ သင်္ဃော ဘိန္နော ဟောတီတိ သလာကဂ္ဂါဟာပနမတ္တေန သင်္ဃဘေဒါနိဗ္ဗတ္တိတော ဝုတ္တံ။ ဥပေါသထာဒိသင်္ဃကမ္မေ ကတေ ဧဝ ဟိ သင်္ဃော ဘိန္နော ဟောတိ။ တတ္ထ စ ဥပေါသထပဝါရဏာသု ဉတ္တိနိဋ္ဌာနေန၊ သေသကမ္မေသု အပလောကနာဒိကမ္မပရိယောသာနေန သင်္ဃဘေဒေါ သမတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘အဘဗ္ဗတာ န ဝုတ္တာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တေန ပဌမံ အာနန္တရိယကမ္မံ ဥပစိတ’’န္တိအာဒိနာ အာနန္တရိယတ္တံ ဝဒတာ ဘဂဝတာ တဿ အဘဗ္ဗတာသင်္ခါတာ ပါရာဇိကတာ န ပညတ္တာ။ ဧတေန အာပတ္တိ ဝိယ အဘဗ္ဗတာပိ ပညတ္တိအနန္တရမေဝ ဟောတိ၊ န တတော ပုရေတိ ဒဿေတိ။ ဣဓ ပန အာဒိကမ္မိကဿပိ အနာပတ္တိယာ အဝုတ္တတ္တာ ဒေဝဒတ္တာဒယောပိ န မုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တယော သတိပဋ္ဌာနာတိအာဒီသု တယော ဧဝ သတိပဋ္ဌာနာ၊ န တတော ပရန္တိ ဧကဿ သတိပဋ္ဌာနဿ ¶ ပဋိက္ခေပေါဝ ဣဓ အဓမ္မော၊ န ပန တိဏ္ဏံ သတိပဋ္ဌာနတ္တဝိဓာနံ ¶ တဿ ဓမ္မတ္တာ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ဟာပနကောဋ္ဌာသေသု။ ဝဍ္ဎနေသု ပန ဆ ဣန္ဒြိယာနီတိ အနိန္ဒြိယဿပိ ဧကဿ ဣန္ဒြိယတ္တဝိဓာနမေဝ အဓမ္မော။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတေဝ၊ ‘‘စတ္တာရော ခန္ဓာ၊ တေရသာယတနာနီ’’တိအာဒိနာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိပရီတတော ပကာသနံ သဗ္ဗံ အဓမ္မော။ ယာထာဝတော ပကာသနဉ္စ သဗ္ဗံ ဓမ္မောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပကာသနန္တိ စေတ္ထ တထာ တထာ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ အရူပက္ခန္ဓာဝ အဓိပ္ပေတာ၊ ဧဝမေတ္ထ ဒသကုသလကမ္မပထာဒီသု အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန သရူပတော ဓမ္မေသု၊ အကုသလကမ္မပထာဒီသု သာဝဇ္ဇဋ္ဌေန သရူပတော အဓမ္မေသု စ တဒညေသု စ အဗျာကတေသု ယဿ ကဿစိ ကောဋ္ဌာသဿ ဘဂဝတာ ပညတ္တက္ကမေနေဝ ပကာသနံ ‘‘ဓမ္မော’’တိ စ ဝိပရီတတော ပကာသနံ ‘‘အဓမ္မော’’တိ စ ဒဿိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ဝိနယာဒယောပိ ယထာဘူတတော၊ အယထာဘူတတော စ ပကာသနဝသေန ဓမ္မာဓမ္မေသု ဧဝ ပဝိသန္တိ၊ ဝိနယာဒိနာမေန ပန ဝိသေသေတွာ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ တဒဝသေသမေဝ ဓမ္မာဓမ္မကောဋ္ဌာသေ ပဝိသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣမံ အဓမ္မံ ဓမ္မောတိ ကရိဿာမာတိအာဒိ ဓမ္မဉ္စ အဓမ္မဉ္စ ယာထာဝတော ဉတွာဝ ပါပိစ္ဆံ နိဿာယ ဝိပရီတတော ပကာသေန္တဿေဝ သင်္ဃဘေဒေါ ဟောတိ၊ န ပန တထာသညာယ ပကာသေန္တဿာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော ‘‘အဝိနယံ ဝိနယောတိ ဒီပေန္တီ’’တိအာဒီသုပိ။ တတ္ထ နိယျာနိကန္တိ ဥက္ကဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ ‘‘တထေဝါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဧဝံ အမှာကံ အာစရိယကုလ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တမတ္ထံ အာကဍ္ဎတိ။

သံဝရော ပဟာနံ ပဋိသင်္ခါတိ သံဝရဝိနယော၊ ပဟာနဝိနယော၊ ပဋိသင်္ခါဝိနယော စ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘အယံ ဝိနယော’’တိ။ ‘‘ပညတ္တံ အပညတ္တ’’န္တိ ဒုကံ ‘‘ဘာသိတံ အဘာသိတ’’န္တိ ဒုကေန အတ္ထတော သမာနမေဝ၊ တထာ ဒုဋ္ဌုလ္လဒုကံ ဂရုကဒုကေန။ တေနေဝ တေသံ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ…ပေ… ဣဒံ အပညတ္တံ နာမာ’’တိအာဒိနာ သဒိသနိဒ္ဒေသော ကတော။ သာဝသေသာပတ္တိန္တိ အဝသေသသီလေဟိ သဟိတာပတ္တိံ။ နတ္ထိ ဧတိဿံ အာပန္နာယံ သီလာဝသေသာတိ အနဝသေသာပတ္တိ။

၃၅၄။ ပါဠိယံ သမဂ္ဂါနဉ္စ အနုဂ္ဂဟောတိ ယထာ သမဂ္ဂါနံ သာမဂ္ဂီ န ဘိဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ အနုဂ္ဂဟဏံ အနုဗလပ္ပဒါနံ။

၃၅၅။ သိယာ ¶ နု ခေါတိ သမ္ဘဝေယျ နု ခေါ။ တသ္မိံ အဓမ္မဒိဋ္ဌီတိ အတ္တနော ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိ ဧတသ္မိံ ဒီပနေ အယုတ္တဒိဋ္ဌိ။ ဘေဒေ အဓမ္မဒိဋ္ဌီတိ ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိ ဒီပေတွာ အနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟာပနာဒိနာ အတ္တာနံ မုဉ္စိတွာ စတုဝဂ္ဂါဒိကံ သင်္ဃံ ဧကသီမာယမေဝ ဌိတတော ¶ စတုဝဂ္ဂါဒိသင်္ဃတော ဝိယောဇေတွာ ဧကကမ္မာဒိနိပ္ဖာဒနဝသေန သင်္ဃဘေဒကရဏေ အဓမ္မဒိဋ္ဌိကော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဝိနိဓာယ ဒိဋ္ဌိန္တိ ယာ တသ္မိံ ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိ ဒီပနေ အတ္တနော အဓမ္မဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ဝိနိဓာယ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ‘‘ဓမ္မော ဧဝါယ’’န္တိ ဝိပရီတတော ပကာသေတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘေဒေ ဓမ္မဒိဋ္ဌီတိ ယထာဝုတ္တနယေန သင်္ဃဘေဒနေ ဒေါသော နတ္ထီတိ လဒ္ဓိကော။ အယံ ပန ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိ ဒီပနေ အဓမ္မဒိဋ္ဌိကော ဟုတွာပိ တံ ဒိဋ္ဌိံ ဝိနိဓာယ ကရဏေန သင်္ဃဘေဒကော အတေကိစ္ဆော ဇာတော။ ဧဝံ ဘေဒေ ဝေမတိကောတိ ဣမဿ ပန ဘေဒေ ဝေမတိကဒိဋ္ဌိယာ ဝိနိဓာနမ္ပိ အတ္ထိ။ သေသံ သမမေဝ။ တသ္မိံ ဓမ္မဒိဋ္ဌိဘေဒေ အဓမ္မဒိဋ္ဌီတိ အယံ ပန ဘေဒေ အဓမ္မဒိဋ္ဌိံ ဝိနိဓာယ ကတတ္တာ သင်္ဃဘေဒကော အတေကိစ္ဆော ဇာတော။ သုက္ကပက္ခေ ပန သဗ္ဗတ္ထ ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိအာဒိဒီပနေ ဝါ ဘေဒေ ဝါ ဓမ္မဒိဋ္ဌိတာယ ဒိဋ္ဌိံ အဝိနိဓာယေဝ ကတတ္တာ သင်္ဃဘေဒကောပိ သတေကိစ္ဆော ဇာတော။ တသ္မာ ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိအာဒိဒီပနေ ဝါ သင်္ဃဘေဒေ ဝါ ဥဘောသုပိ ဝါ အဓမ္မဒိဋ္ဌိ ဝါ ဝေမတိကော ဝါ ဟုတွာ တံ ဒိဋ္ဌိံ၊ ဝိမတိဉ္စ ဝိနိဓာယ ‘‘ဓမ္မော’’တိ ပကာသေတွာ ဝုတ္တနယေန သင်္ဃဘေဒံ ကရောန္တဿေဝ အာနန္တရိယံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥပါလိပဉှာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သင်္ဃဘေဒကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၃၅၇။ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ပတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ အာတပေ ပတ္ထရိတဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗောတိ ဝန္ဒနတ္ထာယ ဝဿံ ပုစ္ဆနေန နဝကော သယမေဝ ဝန္ဒတီတိ ဝုတ္တံ။ နိလ္လောကေတဗ္ဗောတိ ဩလောကေတဗ္ဗော။

အာဂန္တုကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၅၉။ ‘‘ယထာဘာဂ’’န္တိ ဌပိတဋ္ဌာနံ အနတိက္ကမိတွာ မဉ္စပီဌာဒိံ ပပ္ဖောဋေတွာ ပတ္ထရိတွာ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ ဒါနမ္ပိ သေနာသနပညာပနမေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပပ္ဖောဋေတွာ ဟိ ပတ္ထရိတုံ ပန ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ။

အာဝါသိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆၂။ ပဉ္စမေ နိသိန္နေတိ အနုမောဒနတ္ထာယ နိသိန္နေ။ န မဟာထေရဿ ဘာရော ဟောတီတိ အနုမောဒကံ အာဂမေတုံ န ဘာရော။ အဇ္ဈိဋ္ဌောဝ အာဂမေတဗ္ဗောတိ အတ္တနာ အဇ္ဈိဋ္ဌေဟိ ဘိက္ခူဟိ အနုမောဒန္တေယေဝ နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

အနုမောဒနဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆၄။ မနုဿာနံ ¶ ပရိဝိသနဋ္ဌာနန္တိ ယတ္ထ အန္တောဝိဟာရေပိ မနုဿာ သပုတ္တဒါရာ အာဝသိတွာ ဘိက္ခူ နေတွာ ဘောဇေန္တိ။ အာသနေသု သတီတိ နိသီဒနဋ္ဌာနေသု ¶ သန္တေသု။ ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ အာသနံ ဥစ္စန္တိ အာသန္နေ သမဘူမိဘာဂေ ပညတ္တံ ထေရာသနေန သမကံ အာသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ထေရာသနတော ပန ဥစ္စတရေ အာပုစ္ဆိတွာပိ နိသီဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ တံ အာသန္နမ္ပိ နီစတရံ ဟောတိ၊ အနာပုစ္ဆာပိ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာထေရဿေဝ အာပတ္တီတိ အာသနေန ပဋိဗာဟနာပတ္တိယာ အာပတ္တိ။ အဝတ္ထရိတွာတိ ပါရုတသင်္ဃာဋိံ အဝတ္ထရိတွာ၊ အနုက္ခိပိတွာတိ အတ္ထော။

ပါဠိယံ ‘‘ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ…ပေ… ဩဒနော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဣဒံ ဟတ္ထတလေ ဝါ ပစ္ဆိပိဋ္ဌိအာဒိဒုဿဏ္ဌိတာဓာရေ ဝါ ပတ္တံ ဌပေတွာ ဩဒနဿ ဂဟဏကာလေ ပတ္တဿ အပတနတ္ထာယ ဝုတ္တံ၊ သုသဇ္ဇိတေ ပန အာဓာရေ ပတ္တံ ဌပေတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန တံ ပရာမသိတွာပိ ဩဒနံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ…ပေ… ဥဒကံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ဟတ္ထဓောဝနဥဒကန္တိ ဘောဇနာဝသာနေ ဥဒကံ။ တေနာဟ ‘‘ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဟတ္ထာ ဓောဝိတဗ္ဗာ’’တိ။ တေန ပရိယောသာနေ ဓောဝနမေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ဘောဇနန္တရေ ပန ပါနီယပိဝနာဒိနာ နယေန ဟတ္ထံ ဓောဝိတွာ ပုန ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဟတ္ထာ န ဓောဝိတဗ္ဗာ’’တိ လိခန္တိ၊ တံ ပုရိမဝစနေန န သမေတိ ပရိယောသာနေ ဥဒကဿေဝ ‘‘ဟတ္ထဓောဝနဥဒက’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။ သစေ မနုဿာ ဓောဝထ၊ ဘန္တေတိအာဒိ နိဋ္ဌိတဘတ္တံ နိသိန္နံ ထေရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဓုရေ ဒွါရသမီပေ။

ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆၆။ ပါဠိယံ ဌာပေတိ ဝါတိ တိဋ္ဌ ဘန္တေတိ ဝဒန္တိ။

၃၆၇။ အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ နက္ခတ္တပဒါနီတိ နက္ခတ္တပဒဝိသယာနိ ဉာတာနိ အတ္ထိ၊ အဿယုဇာဒိနက္ခတ္တံ ဇာနာထာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘န ဇာနာမ၊ အာဝုသော’’တိ။ အတ္ထိ၊ ဘန္တေ ¶ ၊ ဒိသာဘာဂန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ကေနဇ္ဇ၊ ဘန္တေ၊ ယုတ္တန္တိ ကေန နက္ခတ္တေန စန္ဒော ယုတ္တောတိ အတ္ထော။

၃၆၉။ အင်္ဂဏေတိ ¶ အဗ္ဘောကာသေ။ ဧဝမေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဥဒ္ဒေသဒါနာဒိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

၃၇၄။ နိဗဒ္ဓဂမနတ္ထာယာတိ အတ္တနောဝ နိရန္တရဂမနတ္ထာယ။ ဦဟဒိတာတိ ဧတ္ထ ဟဒ-ဓာတုဿ ဝစ္စဝိဿဇ္ဇနတ္ထတာယာဟ ‘‘ဗဟိ ဝစ္စမက္ခိတာ’’တိ။

ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝတ္တက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၈၃။ ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ပါဠိယံ နန္ဒိမုခိယာတိ ဩဒါတဒိသာမုခတာယ တုဋ္ဌမုခိယာ။ ‘‘ဥဒ္ဓသ္တံ အရုဏ’’န္တိ ဝတွာပိ ‘‘ဥဒ္ဒိသတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ’’တိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသယာစနံ အနုပေါသထေ ဥပေါသထကရဏပဋိက္ခေပဿ သိက္ခာပဒဿ အပညတ္တတ္တာ ထေရေန ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဧဝံ တုဏှီဘူတောဝ တိယာမရတ္တိံ ဝီတိနာမေသီတိ? အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထာဒိသံဝါသကရဏဿ သာဝဇ္ဇတံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပါကဋံ ကာတုံ၊ တဉ္စ အာယတိံ ဘိက္ခူနံ တထာပဋိပဇ္ဇနတ္ထံ သိက္ခာပဒံ ဉာပေတုံ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘အပရိသုဒ္ဓမ္ပိ ပုဂ္ဂလံ တဿ သမ္မုခါ ‘အပရိသုဒ္ဓါ’တိ ဝတ္တုံ မဟာကရုဏာယ အဝိသဟန္တော ဘဂဝါ တထာ နိသီဒီ’’တိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ တံ အကာရဏံ ပစ္ဆာပိ အဝတ္တဗ္ဗတော၊ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေနာပိ တံ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာ ဗဟိ နီဟရဏဿ အကတ္တဗ္ဗတာပသင်္ဂတော။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တမေဝေတ္ထ ကာရဏန္တိ။ တေနေဝ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော၊ ယံ တထာဂတော အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထံ ကရေယျ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၂၀၊ စူဠဝ။ ၃၈၆၊ ဥဒါ။ ၄၅) ဝတွာ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာပတ္တိကေန ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၃၈၆) သာပတ္တိကပရိသာယ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိ ဒဿိတော။

သင်္ကဿရသမာစာရန္တိ ကိဉ္စိဒေဝ အသာရုပ္ပံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဣမိနာ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရေဟိ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗသမာစာရံ၊ အတ္တနာ ဝါ ‘‘မမ အနာစာရံ ဧတေ ဇာနန္တီ’’တိ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗသမာစာရံ။ သမဏဝေသဓာရဏေန၊ သင်္ဃိကပစ္စယဘာဂဂဟဏာဒိနာ စ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော ‘‘အဟံ သမဏော’’တိ ပဋိညံ အဒေန္တောပိ အတ္ထတော ဒေန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘သမဏပဋိညံ ဗြဟ္မစာရိပဋိည’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဝဿုတန္တိ ကိလေသာဝဿနေန တိန္တံ။ သဉ္ဇာတဒုဿိလျကစဝရတ္တာ ကသမ္ဗုဇာတံ ¶ ၊ အသာရတာယ ဝါ ကသမ္ဗု ဝိယ ဇာတံ။ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကာ နိက္ခာမေတွာတိ ဒွါရသာလတော ဗဟိ နိက္ခမာပေတွာ။

၃၈၄။ မဟာသမုဒ္ဒေ ¶ အဘိရမန္တီတိ ဗဟုသော ဒဿနပဝိသနာဒိနာ မဟာသမုဒ္ဒေ အဘိရတိံ ဝိန္ဒန္တိ။ န အာယတကေနေဝ ပပါတောတိ ဆိန္နတဋမဟာသောဗ္ဘော ဝိယ န အာဒိတောဝ နိန္နောတိ အတ္ထော။ ဌိတဓမ္မောတိ အဝဋ္ဌိတသဘာဝေါ။ ပူရတ္တန္တိ ပုဏ္ဏတ္တံ။ နာဂါတိ သပ္ပဇာတိကာ။

ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသယာစနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါတိမောက္ခသဝနာရဟကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၈၆။ ဥဒါဟရိတဗ္ဗန္တိ ပါဠိယာ အဝတွာ တမတ္ထံ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဥဒါဟဋမ္ပိ ဥဒါဟဋမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါတိ ဉတ္တိအာရမ္ဘတော ပုဗ္ဗေ ဝါ ဉတ္တိနိဋ္ဌာနတော ပစ္ဆာ ဝါ။

၃၈၇။ ကတဉ္စ အကတဉ္စ ဥဘယံ ဂဟေတွာတိ ယဿ ကတာပိ အတ္ထိ အကတာပိ။ တဿ တဒုဘယံ ဂဟေတွာ။ ဓမ္မိကံ သာမဂ္ဂိန္တိ ဓမ္မိကံ သမဂ္ဂကမ္မံ။ ပစ္စာဒိယတီတိ ဥက္ကောဋနာဓိပ္ပာယေန ပုန ကာတုံ အာဒိယတိ။

၃၈၈။ အာကာရာဒိသညာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အာကာရလိင်္ဂနိမိတ္တနာမာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ပါတိမောက္ခသဝနာရဟကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၉၈။ ပုန စောဒေတုံ အတ္တနာ အာဒါတဗ္ဗံ ဂဟေတဗ္ဗံ အဓိကရဏံ အတ္တာဒါနန္တိ အာဟ ‘‘သာသနံ သောဓေတုကာမော’’တိအာဒိ။ ဝဿာရတ္တောတိ ဝဿကာလော။ သောပိ ဟိ ဒုဗ္ဘိက္ခာဒိကာလော ဝိယ အဓိကရဏဝူပသမတ္ထံ လဇ္ဇိပရိသာယ ဒူရတော အာနယနဿ၊ အာဂတာနဉ္စ ပိဏ္ဍာယ စရဏာဒိသမာစာရဿ ဒုက္ကရတ္တာ အကာလော ဧဝ။

သမနုဿရဏကရဏန္တိ ¶ အနုဿရိတာနုဿရိတက္ခဏေ ပီတိပါမောဇ္ဇဇနနတော အနုဿရဏုပ္ပာဒကံ။ ဝိဂတူပက္ကိလေသ…ပေ… သံဝတ္တတီတိ ဧတ္ထ ယထာ ¶ အဗ္ဘဟိမာဒိဥပက္ကိလေသဝိရဟိတာနံ စန္ဒိမသူရိယာနံ သဿိရီကတာ ဟောတိ၊ ဧဝမဿာပိ စောဒကဿ ပါပပုဂ္ဂလူပက္ကိလေသဝိဂမေန သဿိရီကတာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၉၉။ အဓိဂတံ မေတ္တစိတ္တန္တိ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ မေတ္တဈာနံ။

၄၀၀-၁။ ‘‘ဒေါသန္တရော’’တိ ဧတ္ထ အန္တရ-သဒ္ဒေါ စိတ္တပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘န ဒုဋ္ဌစိတ္တော ဟုတွာ’’တိ။

ကာရုညံ နာမ ကရုဏာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ကာရုညတာတိ ကရုဏာဘာဝေါ’’တိ။ ကရုဏန္တိ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ ဝဒတိ။ တထာ မေတ္တန္တိ။

အတ္တာဒါနအင်္ဂကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါတိမောက္ခဋ္ဌပနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

မဟာပဇာပတိဂေါတမီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၃။ ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ‘‘မာတုဂါမဿ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ’’တိ ဣဒံ ပဉ္စဝဿသတတော ဥဒ္ဓံ သဒ္ဓမ္မဿ အပ္ပဝတ္တနကာရဏဒဿနံ။ သုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝဝသေန ဝဿသဟဿန္တိအာဒိ ခန္ဓကဘာဏကာနံ မတံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တေဟိ ဝဿသဟဿံ အဋ္ဌာသိ၊ ဆဠဘိညေဟိ ဝဿသဟဿံ၊ တေဝိဇ္ဇေဟိ ဝဿသဟဿံ၊ သုက္ခဝိပဿကေဟိ ဝဿသဟဿံ၊ ပါတိမောက္ခေဟိ ဝဿသဟဿံ အဋ္ဌာသီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၆၁) ဝုတ္တံ။ အင်္ဂုတ္တရ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၈။၅၁) -သံယုတ္တဋ္ဌကထာသုပိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၅၆) အညထာဝ ဝုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ အညမညဝိရုဒ္ဓမ္ပိ တံတံဘာဏကာနံ မတေန လိခိတသီဟဠဋ္ဌကထာသု အာဂတနယမေဝ ဂဟေတွာ အာစရိယေန လိခိတံ ဤဒိသေ ကထာဝိရောဓေ သာသနပရိဟာနိယာ အဘာဝတော၊ သောဓနုပါယာဘာဝါ စ။ ပရမတ္ထဝိရောဓော ဧဝ ဟိ သုတ္တာဒိနယေန သောဓနီယော၊ န ကထာမဂ္ဂဝိရောဓောတိ။

မဟာပဇာပတိဂေါတမီဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘိက္ခုနီဥပသမ္ပဒါနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၄-၈။ ပါဠိယံ ယဒဂ္ဂေနာတိ ယသ္မိံ ဒိဝသေ။ တဒါတိ တသ္မိံယေဝ ဒိဝသေ။ ဝိမာနေတွာတိ အဝမာနံ ကတွာ။

၄၁၀-၁။ အာပတ္တိဂါမိနိယောတိ အာပတ္တိံ အာပန္နာယော။ ကမ္မဝိဘင်္ဂေတိ ပရိဝါရေ ကမ္မဝိဘင်္ဂေ (ပရိ။ ၄၈၂ အာဒယော)။

၄၁၃-၅။ ပါဠိယံ ¶ ဒွေ တိဿော ဘိက္ခုနိယောတိ ဒွီဟိ တီဟိ ဘိက္ခုနီဟိ။ န အာရောစေန္တီတိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကဿ န အာရောစေန္တိ။

၄၁၆။ ဒုဿဝေဏိယာတိ အနေကဒုဿပဋ္ဋေ ဧကတော ကတွာ ကတဝေဏိယာ။

၄၁၇။ ဝိသေသကန္တိ ¶ ပတ္တလေခါဒိဝဏ္ဏဝိသေသံ။ ပကိဏန္တီတိ ဝိက္ကိဏန္တိ။ နမနကန္တိ ပါသုကဋ္ဌိနမနကဗန္ဓနံ။

၄၂၂-၅။ သံဝေလ္လိယန္တိ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ နိဝါသနံ။ တယော နိဿယေတိ ရုက္ခမူလသေနာသနဿ တာသံ အလဗ္ဘနတော ဝုတ္တံ။

၄၂၆-၈။ အဋ္ဌေဝ ဘိက္ခုနိယော ယထာဝုဍ္ဎံ ပဋိဗာဟန္တီတိ အဋ္ဌ ဘိက္ခုနိယော ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာဝ ဂဏှန္တိယော အာဂတပဋိပါဋိံ ပဋိဗာဟန္တိ၊ နာညာတိ အတ္ထော။ အနုဝါဒံ ပဋ္ဌပေန္တီတိ ဣဿရိယံ ပဝတ္တေန္တီတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။

၄၃၀။ ဘိက္ခုဒူတေနာတိ ဘိက္ခုနာ ဒူတဘူတေန။ သိက္ခမာနဒူတေနာတိ သိက္ခမာနာယ ဒူတာယ။

၄၃၁။ န သမ္မတီတိ နပ္ပဟောတိ။ နဝကမ္မန္တိ ‘‘နဝကမ္မံ ကတွာ ဝသတူ’’တိ အပလောကေတွာ သင်္ဃိကဘူမိယာ ဩကာသဒါနံ။

၄၃၂-၆။ သန္နိသိန္နဂဗ္ဘာတိ ဒုဝိညေယျဂဗ္ဘာ။ မဟိလာတိတ္ထေတိ ဣတ္ထီနံ သာဓာရဏတိတ္ထေ။

ဘိက္ခုနီဥပသမ္ပဒါနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကသိက္ခာပဒကထာဝဏ္ဏနာ

၄၃၇။ ပဉ္စသတိကက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ပါဠိယံ ‘‘အပါဝုသော၊ အမှာကံ သတ္ထာရံ ဇာနာသီ’’တိ ဣဒံ ထေရော သယံ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ ဇာနန္တောပိ အတ္တနာ သဟဂတဘိက္ခုပရိသာယ ဉာပနတ္ထမေဝ၊ သုဘဒ္ဒဿ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတဿ သာသနဿ ပဋိပက္ခဝစနံ ဘိက္ခူနံ ဝိညာပနတ္ထဉ္စ ဧဝံ ပုစ္ဆိ။ သုဘဒ္ဒေါ ဟိ ကုသိနာရာယံ ဘဂဝတိ အဘိပ္ပသန္နာယ ခတ္တိယာဒိဂဟဋ္ဌပရိသာယ မဇ္ဈေ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနံ သုတွာ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌောပိ ဘယေန ပဟဋ္ဌာကာရံ ဝါစာယ ပကာသေတုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဣဓေဝ ပန ဝိဇနပဒေသေ သုတွာ ယထာဇ္ဈာသယံ အတ္တနော ပါပလဒ္ဓိံ ပကာသေဿတိ၊ တတော တမေဝ ပစ္စယံ ဒဿေတွာ ဘိက္ခူ သမုဿာဟေတွာ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂဟံ ကာရေတွာ ဧတဿ ပါပဘိက္ခုဿ၊ အညေသဉ္စ ဤဒိသာနံ မနောရထဝိဃာတံ၊ သာသနဋ္ဌိတိဉ္စ ကရိဿာမီတိ ဇာနန္တောဝ တံ ပုစ္ဆီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ထေရော ‘‘ဧကမိဒါဟံ၊ အာဝုသော၊ သမယ’’န္တိအာဒိနာ သုဘဒ္ဒဝစနမေဝ ဒဿေတွာ ဓမ္မဝိနယံ သင်္ဂါယာပေသိ။ နာနာဘာဝေါတိ သရီရေန နာနာဒေသဘာဝေါ၊ ဝိပ္ပဝါသောတိ အတ္ထော။ ဝိနာဘာဝေါတိ မရဏေန ဝိယုဇ္ဇနံ။ အညထာဘာဝေါတိ ဘဝန္တရူပဂမနေန အညာကာရပ္ပတ္တိ။

၄၄၁။ ‘‘အာကင်္ခမာနော…ပေ… သမူဟနေယျာ’’တိ ဣဒံ ဘဂဝါ မယာ ‘‘အာကင်္ခမာနော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဧကသိက္ခာပဒမ္ပိ သမူဟနိတဗ္ဗံ အပဿန္တာ၊ သမူဟနေ စ ဒေါသံ ဒိသွာ ဓမ္မသင်္ဂဟကာ ဘိက္ခူ ‘‘အပညတ္တံ န ပညာပေဿာမ၊ ပညတ္တံ န သမုစ္ဆိန္ဒိဿာမာ’’တိအာဒိနာ ပုန ‘‘ပညတ္တိသဒိသာယ အကုပ္ပာယ ကမ္မဝါစာယ သာဝေတွာ သမာဒါယ ဝတ္တိဿန္တိ၊ တတော ယာဝ သာသနန္တရဓာနာ အပ္ပဋိဗာဟိယာနိ သိက္ခာပဒါနိ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန အဝေါစာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ မဟာထေရာပိ တထေဝ ပဋိပဇ္ဇိံသု။

ဂိဟိဂတာနီတိ ¶ ဂိဟီသု ဂတာနိ။ ခတ္တိယမဟာသာရာဒိဂိဟီဟိ ဉာတာနီတိ အတ္ထော။ စိတကဓူမကာလော အတ္တနော ပဝတ္တိပရိယောသာနဘူတော ဧတဿာတိ ဓူမကာလိကံ။

၄၄၃။ ဩဠာရိကေ ¶ နိမိတ္တေ ကရိယမာနေပီတိ ‘‘အာကင်္ခမာနော၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတော ကပ္ပံ ဝါ တိဋ္ဌေယျ ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ’’တိ ဧဝံ ထူလတရေ ‘‘တိဋ္ဌတု၊ ဘဂဝါ၊ ကပ္ပ’’န္တိ ယာစနဟေတုဘူတေ ဩကာသနိမိတ္တေ ကမ္မေ ကရိယမာနေ။ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောတိ မာရေန အာဝိဋ္ဌစိတ္တော။

၄၄၅။ ဥဇ္ဇဝနိကာယာတိ ပဋိသောတဂါမိနိယာ။ ကုစ္ဆိတော လဝေါ ဆေဒေါ ဝိနာသော ကုလဝေါ၊ နိရတ္ထကဝိနိယောဂေါ။ တံ န ဂစ္ဆန္တီတိ န ကုလဝံ ဂမေန္တိ။

ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကသိက္ခာပဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စသတိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၄၄၆။ သတ္တသတိကက္ခန္ဓကေ ¶ ¶ ဘိက္ခဂ္ဂေနာတိ ဘိက္ခုဂဏနာယ။ မဟီတိ ဟိမံ။

၄၄၇။ အဝိဇ္ဇာနိဝုတာတိ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏေန နိဝုတာ ပဋိစ္ဆန္နာ။ အဝိဒ္ဒသူတိ အညာဏိနော။ ဥပက္ကိလေသာ ဝုတ္တာတိ တေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဧတေ သုရာပါနာဒယော ဥပက္ကိလေသာတိ ဝုတ္တာ။ နေတ္တိယာ တဏှာယ သဟိတာ သနေတ္တိကာ။

၄၅၀-၁။ အဟောဂင်္ဂေါတိ တဿ ပဗ္ဗတဿ နာမံ။ ပဋိကစ္စေဝ ဂစ္ဆေယျန္တိ ယတ္ထ နံ အဓိကရဏံ ဝူပသမိတုံ ဘိက္ခူ သန္နိပတိဿန္တိ၊ တတ္ထာဟံ ပဌမမေဝ ဂစ္ဆေယျံ။ သမ္ဘာဝေသုန္တိ သမ္ပာပုဏိံသု။

၄၅၂။ အလောဏိကန္တိ လောဏရဟိတံ ဘတ္တံ၊ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ။ အာသုတာတိ သဗ္ဗသမ္ဘာရသဇ္ဇိတာ၊ ‘‘အသုတ္တာ’’တိ ဝါ ပါဌော။

၄၅၃။ ဥဇ္ဇဝိံသူတိ နာဝါယ ပဋိသောတံ ဂစ္ဆိံသု။ ပါစီနကာတိ ပုရတ္ထိမဒိသာယ ဇာတတ္တာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပါဝေယျကာတိ ပါဝေယျဒေသဝါသိနော။

၄၅၄။ နနု တွံ၊ အာဝုသော၊ ဝုဍ္ဎောတိ နနု တွံ ထေရော နိဿယမုတ္တော၊ ကသ္မာ တံ ထေရော ပဏာမေသီတိ ဘေဒဝစနံ ဝဒန္တိ။ ဂရုနိဿယံ ဂဏှာမာတိ နိဿယမုတ္တာပိ မယံ ဧကံ သမ္ဘာဝနီယဂရုံ နိဿယဘူတံ ဂဟေတွာဝ ဝသိဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၅၅။ မူလာဒါယကာတိ ပဌမံ ဒသဝတ္ထူနံ ဒါယကာ၊ အာဝါသိကာတိ အတ္ထော။ ပထဗျာ သင်္ဃတ္ထေရောတိ ¶ လောကေ သဗ္ဗဘိက္ခူနံ တဒါ ဥပသမ္ပဒါယ ဝုဍ္ဎော။ သုညတာဝိဟာရေနာတိ သုညတာမုခေန အဓိဂတဖလသမာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၄၅၇။ သုတ္တဝိဘင်္ဂေတိ ပဒဘာဇနီယေ။ ဣဒဉ္စ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု သန္နိဓိကာရကံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၂၅၃) သုတ္တေ ယာဝကာလိကဿေဝ ပရာမဋ္ဌတ္တာ ¶ သိင်္ဂီလောဏဿ ယာဝဇီဝိကဿ သန္နိဓိကတဿ အာမိသေန သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေ ပါစိတ္တိယံ ဝိဘင်္ဂနယေနေဝ သိဇ္ဈတီတိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန ပါစိတ္တိယံ ဝိဘင်္ဂေ အာဂတဘာဝံ သာဓေတုံ ‘‘ကထံ သုတ္တဝိဘင်္ဂေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ လောဏမေတ္ထ သန္နိဓိကတံ၊ န ခါဒနီယံ ဘောဇနီယန္တိ လောဏမိဿဘောဇနေ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ အနဝဇ္ဇသညိနော အဟေသုံ။ တထာသညီနမ္ပိ နေသံ အာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ‘‘သန္နိဓိကာရေ အသန္နိဓိကာရသညီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တဝိဘင်္ဂံ ဥဒ္ဓဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တေန သဒ္ဓိန္တိ ပုရေပဋိဂ္ဂဟိတလောဏေန သဒ္ဓိံ။ ဒုက္ကဋေနေတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ယာဝကာလိကေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဇီဝိကံ ပဋိဂ္ဂဟိတ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတ’’န္တိ ဝစနသာမတ္ထိယတော ပုရေပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာဝဇီဝိကံ ယာဝကာလိကေန သဒ္ဓိံ သမ္ဘိန္နရသံ ကာလေပိ န ကပ္ပတီတိ သိဇ္ဈတိ၊ တတ္ထ ဒုက္ကဋေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဒုက္ကဋေနပိ န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ယဒိ ဟိ သန္နိဓိကာရပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ မညထ၊ ယာဝဇီဝိကဿ လောဏဿ သန္နိဓိဒေါသာဘာဝါ ဒုက္ကဋေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အထ အာမိသေန သမ္ဘိန္နရသဿ တဿ အာမိသဂတိကတ္တာ ဒုက္ကဋံ မာ မညထ။ တဒါ စ ဟိ ပါစိတ္တိယေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ အာမိသတ္တုပဂမနတောတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဟိ ဧတ္ထ ယာဝဇီဝိကန္တိအာဒိနာပိ ဒုက္ကဋာဘာဝံ သမတ္ထေတိ။

ပါဠိယံ ရာဇဂဟေ သုတ္တဝိဘင်္ဂေတိအာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ သုတ္တေ စ ဝိဘင်္ဂေ စာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တဿ တဿ ဝိကာလဘောဇနာဒိနော သုတ္တေပိ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ဝိနယဿ အတိသရဏံ အတိက္ကမော ဝိနယာတိသာရော။ ‘‘နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတီတိ အာဂတ’’န္တိ ဣဒံ ဝိဘင်္ဂေ စ အာဂတဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တံ ပမာဏံ ကရောန္တဿာတိ သုဂတဝိဒတ္ထိယာ ဝိဒတ္ထိတ္တယပ္ပမာဏံ ကရောန္တဿ၊ ဒသာယ ပန ဝိဒတ္ထိဒွယပ္ပမာဏံ ကတံ။ အဒသကမ္ပိ နိသီဒနံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ သေသမိဓ ဟေဋ္ဌာ သဗ္ဗတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

သတ္တသတိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

စူဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

၁။ ဝိသုဒ္ဓပရိဝါရဿ ¶ ¶ သီလက္ခန္ဓာဒိဓမ္မက္ခန္ဓသရီရဿ ဘဂဝတော ဝိနယပရိယတ္တိသာသနေ ခန္ဓကာနံ အနန္တရံ ပရိဝါရောတိ ယော ဝိနယော သင်္ဂဟံ သမာရုဠှော၊ တဿ ဒါနိ အနုတ္တာနတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမီတိ ယောဇနာ။

သမန္တစက္ခုနာတိ သဗ္ဗညုတညာဏေန။ အတိဝိသုဒ္ဓေန မံသစက္ခုနာတိ ရတ္တိန္ဒိဝံ သမန္တာ ယောဇနပ္ပမာဏေ အတိသုခုမာနိပိ ရူပါနိ ပဿနတော အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓေန ပသာဒစက္ခုနာ။ ‘‘အတ္ထိ တတ္ထ ပညတ္တီ’’တိအာဒီသု အတ္ထိ နု ခေါ တတ္ထ ပညတ္တီတိအာဒိနာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘တတ္ထ ပညတ္တိ…ပေ… ကေနာဘတန္တိ ပုစ္ဆာ’’တိ။

၂။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေတိ ¶ ပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနေ။ ဝိနီတကထာတိ ဝိနီတဝတ္ထုကထာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

ဒွင်္ဂိကေန ဧကေန သမုဋ္ဌာနေနာတိ အင်္ဂဒွယသမုဒါယဘူတေန ဧကေန။ အင်္ဂဒွယဝိမုတ္တဿ သမုဋ္ဌာနဿ အဘာဝေပိ တေသု ဧကေနင်္ဂေန ဝိနာ အယံ အာပတ္တိ န ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထမေဝ ‘‘ဧကေန သမုဋ္ဌာနေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ တေသု ဒွီသု အင်္ဂေသု ပဓာနင်္ဂံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧတ္ထ ဟိ စိတ္တံ အင်္ဂံ ဟောတီ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ ပန မဂ္ဂေနမဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တိသင်္ခါတာယ ကာယဝိညတ္တိယာ သေဝနစိတ္တေနေဝ သမ္ဘဝေ သတိ အယံ တံ အင်္ဂဒွယံ ဥပါဒါယ ဘဂဝတာ ပညတ္တာ အာပတ္တိသမ္မုတိ ဟောတိ၊ နာသတိ။ တသ္မာ တံ စိတ္တံ ကာယဝိညတ္တိသင်္ခါတဿ ကာယဿ အင်္ဂံ ကာရဏံ ဟောတိ၊ န အာပတ္တိယာ။ တဿ ပန တံသမုဋ္ဌိတကာယော ဧဝ အင်္ဂံ အဗျဝဟိတကာရဏံ၊ စိတ္တံ ပန ကာရဏကာရဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ဥပရိပိ သဗ္ဗတ္ထ စိတ္တင်္ဂယုတ္တသမုဋ္ဌာနေသု အဓိပ္ပာယော ¶ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ဧကေန သမုဋ္ဌာနေန သမုဋ္ဌာတီ’’တိအာဒိပရိဝါရဝစနေနေဝ အာပတ္တိယာ အကုသလာဒိပရမတ္ထသဘာဝတာ ပါဠိအဋ္ဌကထာသု ပရိယာယတောဝ ဝုတ္တာ၊ သမ္မုတိသဘာဝါ ဧဝ အာပတ္တီတိ သိဇ္ဈတိ သမုဋ္ဌာနသမုဋ္ဌိတာနံ ဘေဒသိဒ္ဓိတောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာတိ အာပန္နာယ ပါရာဇိကာပတ္တိယာ ကေဟိစိပိ သမထေဟိ အနာပတ္တိဘာဝါပါဒနဿ အသက္ကုဏေယျတ္တသင်္ခါတမတ္ထံ သန္ဓာယ။

၃။ ပေါရာဏကေဟိ မဟာထေရေဟီတိ သင်္ဂီတိတ္တယတော ပစ္ဆာ ပေါတ္ထကသင်္ဂီတိကာရကေဟိ ဆဠဘိညာပအသမ္ဘိဒါဒိဂုဏသမုဇ္ဇလေဟိ မဟာထေရေဟိ။ စတုတ္ထသင်္ဂီတိသဒိသာ ဟိ ပေါတ္ထကာရောဟသင်္ဂီတိ။

၁၈၈။ မဟာဝိဘင်္ဂေတိ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ။ သောဠသ ဝါရာ ဒဿိတာတိ ယေဟိ ဝါရေဟိ အာဒိဘူတေဟိ ဥပလက္ခိတတ္တာ အယံ သကလောပိ ပရိဝါရော သောဠသပရိဝါရောတိ ဝေါဟရီယတိ၊ တေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၂၅၇။ ပါဠိယံ နိဗ္ဗာနဉ္စေဝ ပညတ္တီတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ သင်္ခတဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပညတ္တာ သမ္မုတိသစ္စဘူတာ ပုဂ္ဂလာဒိပညတ္တိ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဥပ္ပတ္တိဝိနာသယုတ္တဝတ္ထုဓမ္မနိယတေန အနိစ္စဒုက္ခလက္ခဏဒွယေန ယုတ္တာတိ ဝတ္တုံ အယုတ္တာ၊ ကာရကဝေဒကာဒိရူပေန ပန ပရိကပ္ပိတေန အတ္တသဘာဝေန ဝိရဟိတတ္တာ ‘‘အနတ္တာ’’တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တာ။ တသ္မာ အယံ ပညတ္တိပိ အသင်္ခတတ္တသာမညတော ¶ ဝတ္ထုဘူတေန နိဗ္ဗာနေန သဟ ‘‘အနတ္တာ ဣတိ နိစ္ဆယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အဝိဇ္ဇမာနာပိ ဟိ သမ္မုတိ ကေနစိ ပစ္စယေန အကတတ္တာ အသင်္ခတာ ဧဝါတိ။

ကရုဏာသီတလတ္တံ၊ ပညာပဘာသိတတ္တဉ္စ ဘဂဝတော ဒဿေတုံ ‘‘ဗုဒ္ဓစန္ဒေ၊ ဗုဒ္ဓါဒိစ္စေ’’တိ ဧတံ ဥဘယံ ဝုတ္တံ။ ဟာယတိ ဧတေနာတိ ဟာနိ၊ ဒုက္ခဿ ဟာနိ ဒုက္ခဟာနိ၊ သဗ္ဗဒုက္ခာပနူဒနကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ပိဋကေ တီဏိ ဒေသယီတိ ယသ္မာ အညေပိ မဟာဝီရာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သဒ္ဓမ္မံ ဒေသယန္တိ၊ တသ္မာ ¶ အင်္ဂီရသော ပိဋကာနိ တီဏိ ဒေသယီတိ ယောဇနာ။ မဟာဂုဏန္တိ မဟာနိသံသံ။ ဧဝံ နီယတိ သဒ္ဓမ္မောတိ ယဒိ ဝိနယပရိယတ္တိ အပရိဟီနာ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ သတိ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မောပိ နီယတိ ပဝတ္တီယတိ၊ န ပရိဟာယတီတိ အတ္ထော။

ဝိနယပရိယတ္တိ ပန ကထံ တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘ဥဘတော စာ’’တိအာဒိ။ ပရိဝါရေန ဂန္ထိတာ တိဋ္ဌတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဿေဝ ပရိဝါရဿာတိ တသ္မိံ ဧဝ ပရိဝါရေ။ သမုဋ္ဌာနံ နိယတော ကတန္တိ ဧကစ္စံ သမုဋ္ဌာနေန နိယတံ ကတံ။ တသ္မိံ ပရိဝါရေ ကိဉ္စိ သိက္ခာပဒံ နိယတသမုဋ္ဌာနံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ၊ တံ ပကာသိတန္တိ အတ္ထော။

သမ္ဘေဒံ နိဒါနဉ္စညန္တိ သမ္ဘေဒေါ သိက္ခာပဒါနံ အညမညသမုဋ္ဌာနေန သံကိဏ္ဏတာ၊ နိဒါနဉ္စ ပညတ္တိဋ္ဌာနံ၊ အညံ ပုဂ္ဂလာဒိဝတ္ထာဒိ စ။ သုတ္တေ ဒိဿန္တိ ဥပရီတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေ၊ ဥပရိ ဝက္ခမာနေ စ ပရိဝါရသုတ္တေ ဧဝ ဒိဿန္တိ။ ယသ္မာ စ ဧဝံ၊ တသ္မာ သကလသာသနာဓာရဿ ဝိနယဿ ဌိတိဟေတုဘူတံ ပရိဝါရံ သိက္ခေတိ၊ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

သမ္ဘိန္နသမုဋ္ဌာနာနီတိ အညေဟိ သာဓာရဏသမုဋ္ဌာနာနိ။ အာဒိမှိ တာဝ ပုရိမနယေတိ သဗ္ဗပဌမေ ပညတ္တိဝါရေ အာဂတနယံ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ တတ္ထ ပန ပညတ္တိဝါရေ ‘‘ပဌမံ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တန္တိ၊ ဝေသာလိယံ ပညတ္တ’’န္တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၁) နိဒါနမ္ပိ ဒိဿတိ ဧဝ။ ပရတောတိ အာဂတဘာဝံ ပန သန္ဓာယ ပရတော အာဂတေ သုတ္တေ ဒိဿတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ တဿာတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နဿ သိက္ခာပဒဿ။

၂၅၈။ အနိယတာ ပဌမိကာတိ အာပတ္တိံ အပေက္ခိတွာဝ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ကတံ၊ ပဌမာနိယတံ သိက္ခာပဒန္တိ အတ္ထော။ ပါဠိယံ နာနုဗန္ဓေ ပဝတ္တိနိန္တိ ဝုဋ္ဌာပိတံ ပဝတ္တိနိံ အနနုဗန္ဓနသိက္ခာပဒံ။

၂၆၀။ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒဝတ္ထုသ္မိံ ¶ ‘‘ဘိက္ခုနိယော ဧဠကလောမာနိ ဓောဝန္တိယော ရဇန္တိယော ဝိဇဋေန္တိယော ရိဉ္စန္တိ ဥဒ္ဒေသံ ပရိပုစ္ဆ’’န္တိ (ပါရာ။ ၅၇၆) အာဂတတ္တာ ဣမံ ရိဉ္စန္တိ-ပဒံ ဂဟေတွာ သိက္ခာပဒံ ဥပလက္ခိတန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိဘင်္ဂေ ‘ရိဉ္စန္တိ ဥဒ္ဒေသ’န္တိ အာဂတံ ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒ’’န္တိ အာဟ။

ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒန္တိ ¶ အသမယေ ဝဿိကသာဋိကပရိယေသနသိက္ခာပဒံ (ပါရာ။ ၆၂၆ အာဒယော)။ ရတနသိက္ခာပဒန္တိ ရတနံ ဝါ ရတနသမ္မတံ ဝါ ပဋိသာမနသိက္ခာပဒံ (ပါစိ။ ၅၀၂ အာဒယော)။

၂၆၅။ ပါဠိယံ ဗုဒ္ဓဉာဏေနာတိ ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗညုတညာဏေန။

၂၆၇။ ‘‘န ဒေသေန္တိ တထာဂတာ’’တိ ဧတေန ဆတ္တပါဏိဿ ဓမ္မဒေသနာပဋိက္ခေပံ ဒဿေတိ။

၂၆၉။ အကတန္တိ အညေဟိ အမိဿီကတံ၊ နိယတသမုဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အကတန္တိ ဝါ ပုဗ္ဗေ အနာဂတံ၊ အဘိနဝန္တိ အတ္ထော။

၂၇၀။ သမုဋ္ဌာနဉှိ သင်္ခေပန္တိ ဧတ္ထ သင်္ခိပန္တိ သင်္ဂယှန္တိ သဒိသသမုဋ္ဌာနာနိ ဧတ္ထာတိ သင်္ခေပေါ၊ သမုဋ္ဌာနသီသံ။ နေတိ ဝိနေတိ ကာယဝစီဒုစ္စရိတန္တိ နေတ္တိ၊ ဝိနယပါဠိ၊ သာ ဧဝ ဓမ္မောတိ နေတ္တိဓမ္မောတိ အာဟ ‘‘ဝိနယပါဠိဓမ္မဿာ’’တိ။

၂၇၁။ ကတိ ¶ အာပတ္တိယောတိ ပါရာဇိကာဒီသု ပဉ္စသု အာပတ္တီသု မေထုနာဒိန္နာဒါနာဒိအန္တောဂဓဘေဒံ အပေက္ခိတွာ ဇာတိဝသေန ဧကတ္တံ အာရောပေတွာ ပုစ္ဆာ ကတာ။ ကတိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာတိ အန္တောဂဓဘေဒံ အပေက္ခိတွာ ပစ္စေကံ ရာသဋ္ဌေနာတိ ဧတ္တကမေဝေတ္ထ ဘေဒေါ။ ဝိနီတာနိယေဝ ¶ ဝိနီတဝတ္ထူနီတိ အာပတ္တိတော ဝိရမဏာနိ ဧဝ အဝိပ္ပဋိသာရပါမောဇ္ဇာဒိဓမ္မာနံ ကာရဏတ္တာ ဝတ္ထူနီတိ ဝိနီတဝတ္ထူနိ၊ တာနိ ဧတ္ထ အတ္ထတော ဝိရတိအာဒိအနဝဇ္ဇဓမ္မာ ဧဝ။ ဝေရံ မဏတီတိ ဝေရဟေတုတ္တာ ‘‘ဝေရ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ ရာဂါဒိအကုသလပက္ခံ ဝိနာသေတိ။

ဓမ္မဿဝနဂ္ဂံ ဘိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆတီတိ ဗဟူသု ဧကတော နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တေသု တံ ဓမ္မဿဝနသမာဂမံ ကောပေတွာ ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ။ အနာဒရောဝါတိ တုဿိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ တုဋ္ဌိံ၊ သံဝိဇိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ သံဝေဂဉ္စ အပဝေဒေန္တော ဧဝ။ ကာယပါဂဗ္ဘိယန္တိ ဥန္နတိဝသေန ပဝတ္တနကာယာနာစာရံ။

၂၇၄။ မေတ္တာယ သမ္ဘူတံ မေတ္တံ၊ ကာယကမ္မံ။ ဥဘယေဟိပီတိ နဝကေဟိ၊ ထေရေဟိ စ။ ပိယံ ကရောတီတိ တံ ပုဂ္ဂလံ ပေမဋ္ဌာနံ ကရောတိ၊ ကေသန္တိ အာဟ ‘‘သဗြဟ္မစာရီန’’န္တိ။

ပုဂ္ဂလံ ပဋိဝိဘဇိတွာ ဘုဉ္ဇတီတိ ပကတေန သမ္ဗန္ဓော။ တမေဝ ပုဂ္ဂလပဋိဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘အသုကဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဘုဇိဿဘာဝကရဏတောတိ တဏှာဒါသဗျတော မောစေတွာ သမထဝိပဿနာသု သေရိဝိဟာရိတာကရဏတောတိ အတ္ထော။ နိယျာတီတိ ပဝတ္တတိ။ သမ္မာဒုက္ခက္ခယာယ သံဝတ္တတီတိ အတ္ထော။

ကတိပုစ္ဆာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၇၆။ ပဌမေန အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနေနာတိ ကေဝလံ ကာယေန။ ပါရာဇိကာပတ္တိယာ ဧကန္တသစိတ္တကသမုဋ္ဌာနတ္တာ ‘‘န ဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သင်္ဃာဒိသေသာဒီနံ ¶ ဒုက္ကဋပရိယောသာနာနံ ပဉ္စန္နံ အစိတ္တကာနမ္ပိ သမ္ဘဝတော ‘‘သိယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အာပဇ္ဇနံ သိယာ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ဟီနုက္ကဋ္ဌေဟိ ဇာတိအာဒီဟိ ဩမသနေ ဧဝ ဒုဗ္ဘာသိတဿ ပညတ္တတ္တာ သာ ဧကန္တဝါစာစိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဧဝါတိ။

ဒုတိယသမုဋ္ဌာနနယေ ဝါစာယ ဧဝ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗပါဋိဒေသနီယဿ အဘာဝါ ‘‘န ဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတိယေ ¶ ပန ဝေါသာသမာနရူပံ ဘိက္ခုနိံ ကာယဝါစာဟိ အနပသာဒနပစ္စယာ ပါဋိဒေသနီယသမ္ဘဝတော ‘‘သိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဩမသနေ ပါစိတ္တိယဿ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနတ္တေပိ တပ္ပစ္စယာ ပညတ္တဿ ဒုဗ္ဘာသိတဿ ပဉ္စမေနေဝ သမုပ္ပတ္တီတိ ဒဿေတုံ စတုတ္ထဝါရေ ‘‘ဒုဗ္ဘာသိတံ အာပဇ္ဇေယျာတိ န ဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ပဉ္စမဝါရေ ‘‘သိယာတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကာယဝိကာရေနေဝ ဩမသန္တဿ ပနေတ္ထ ဒုဗ္ဘာသိတဘာဝေပိ ကာယကီဠာဘာဝါဘာဝတော ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဆဋ္ဌဝါရေ ပန ဝိဇ္ဇမာနောပိ ကာယော ဒုဗ္ဘာသိတဿ အင်္ဂံ န ဟောတိ၊ ပဉ္စမသမုဋ္ဌာနေ ဧဝ ဆဋ္ဌမ္ပိ ပဝိသတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘န ဟီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ န ပန တတ္ထ သဗ္ဗထာ ဒုဗ္ဘာသိတေန အနာပတ္တီတိ ဒဿေတုံ။ န ဟိ ဒဝကမျတာယ ကာယဝါစာဟိ ဩမသန္တဿ ဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တိ န သမ္ဘဝတိ။ ယဉှိ ပဉ္စမေနေဝ သမာပဇ္ဇတိ၊ တံ ဆဋ္ဌေနပိ သမာပဇ္ဇတိ ဧဝ ဓမ္မဒေသနာပတ္တိ ဝိယာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သေသံ သမုဋ္ဌာနဝါရေ သုဝိညေယျမေဝ။

ဆအာပတ္တိသမုဋ္ဌာနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၇၇။ ဒုတိယေ ပန ကတိဝါရေ ပဌမသမုဋ္ဌာနေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာနံ အာပတ္တီနံ လဟုဒဿနသုခတ္ထံ ကုဋိကာရာဒီနိ ဧဝ သမုဒ္ဓဋာနိ၊ န အညေသံ အဘာဝါ၊ သဉ္စရိတ္တာဒီနမ္ပိ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ဧဝံ ဒုတိယသမုဋ္ဌာနာဒီသုပိ။ ‘‘ကပ္ပိယသညီ’’တိ ဣမိနာ အစိတ္တကတ္တံ ဒဿေတိ။ ‘‘ကုဋိံ ကရောတီ’’တိ ဣမိနာ ဝစီပယောဂါဘာဝံ။ ဥဘယေနာပိ ကေဝလံ ကာယေနေဝ ဒုက္ကဋာဒီနံ သမ္ဘဝံ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ဥပရိပိ ယထာနုရူပံ ကာတဗ္ဗံ။

‘‘ဧကေန ¶ သမုဋ္ဌာနေန သမုဋ္ဌဟန္တီ’’တိ ဣဒံ ဣဓ ဝိသေသေတွာ ဒဿိတာနံ ကာယတောဝ သမုဋ္ဌိတာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ အဝိသေသတော ပန တာ အာပတ္တိယော ဣတရသမုဋ္ဌာနေဟိပိ ယထာရဟံ သမုဋ္ဌဟန္တိ ဧဝ။ ဧဝံ ဥပရိပိ။

‘‘တိဏဝတ္ထာရကေန စာ’’တိ ဣဒံ သင်္ဃာဒိသေသဝဇ္ဇိတာနံ စတုန္နံ အာပတ္တီနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။

၂၇၉။ သံဝိဒဟိတွာ ¶ ကုဋိံ ကရောတီတိ ဝါစာယ သံဝိဒဟတိ၊ သယဉ္စ ကာယေန ကရောတီတိ အတ္ထော။

၂၈၃။ တတိယော ပန ဂါထာဝါရော ဒုတိယဝါရေန ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေတုံ ဝုတ္တော။ တတ္ထ ကာယောဝ ကာယိကောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝစနဝိပလ္လာသေန ‘‘ကာယိကာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တေန သမုဋ္ဌိတာ’’တိ၊ ကာယော သမုဋ္ဌာနံ အက္ခာတောတိ အတ္ထော။

ဝိဝေကဒဿိနာတိ သဗ္ဗသင်္ခတဝိဝိတ္တတ္တာ၊ တတော ဝိဝိတ္တဟေတုတ္တာ စ နီဝရဏဝိဝေကဉ္စ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဒဿနသီလေန။ ဝိဘင်္ဂကောဝိဒါတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂကုသလာတိ အာလပနံ။ ဣဓ ပနေဝံ အညော ပုစ္ဆန္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဥပါလိတ္ထေရော သယမေဝ အတ္ထံ ပါကဋံ ကာတုံ ပုစ္ဆာဝိသဇ္ဇနဉ္စ အကာသီတိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈၄။ စတုတ္ထေ ပန ဝိပတ္တိပစ္စယဝါရေ သီလဝိပတ္တိပစ္စယာတိ သီလဝိပတ္တိပအစ္ဆာဒနပစ္စယာ။

၂၈၆။ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိပစ္စယာတိ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနပစ္စယာ။

၂၈၇။ အာဇီဝဝိပတ္တိပစ္စယာတိ ¶ ဧတ္ထ အာဂမ္မ ဇီဝန္တိ ဧတေနာတိ အာဇီဝေါ၊ စတုပစ္စယော၊ သောဝ မိစ္ဆာပတ္တိယာ ဝိပန္နတ္တာ ဝိပတ္တီတိ အာဇီဝဝိပတ္တိ၊ တဿာ အာဇီဝဝိပတ္တိယာ ဟေတု၊ တဒုပ္ပာဒနတပရိဘောဂနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။

ဝိပတ္တိပစ္စယဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၉၁။ ပဉ္စမေ ¶ အဓိကရဏပစ္စယဝါရေ ကိစ္စာဓိကရဏပစ္စယာတိ အပလောကနဝစနဉတ္တိကမ္မဝါစာသင်္ခတကမ္မဝါစာပစ္စယာ။ ပဉ္စာတိ ဧတ္ထ အဓမ္မိကကတိကာဒိံ အပလောကေတွာ ကရောန္တာနံ အနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ပဉ္စမေ အဓိကရဏပစ္စယဝါရေ ကိစ္စာဓိကရဏပစ္စယာ အပလောကနာဝသာနေ ဒုက္ကဋံ၊ အဓိပ္ပာယာဒိနာ ဉတ္တိကမ္မာဒိံ ကရောန္တာနံ ထုလ္လစ္စယာဒိ စ သင်္ဂယှတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဝသေသာ အာပတ္တိယောတိ သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တိအာဒယော။ ‘‘နတ္ထညာ အာပတ္တိယော’’တိ ဣဒံ ဝိပတ္တိအာဒိဘာဂိနိယော သာဝဇ္ဇာပတ္တိယော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

အဓိကရဏပစ္စယဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၉၃။ ဆဋ္ဌေ ¶ ပရိယာယဝါရေ အလောဘော ပုဗ္ဗင်္ဂမောတိအာဒိ သာသနဋ္ဌိတိယာ အဝိပရီတတော ဓမ္မဝါဒိဿ ဝိဝါဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ ဌာနာနီတိ ဓမ္မာဒီသု အဓမ္မောတိအာဒိနာ ဂဟေတွာ ဒီပနာနိ ဣဓေဝ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ၊ တာနိ ဧဝ ကာယကလဟာဒိဝိဝါဒဿ ကာရဏတ္တာ ဌာနာနိ၊ ဩကာသတ္တာ ဝတ္ထူနိ၊ အာဓာရတ္တာ ဘူမိယောတိ စ ဝုတ္တာနိ။ အဗျာကတဟေတူတိ အသေက္ခာနံ ဝိဝါဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒွါဒသ မူလာနီတိ ကောဓော ဥပနာဟော၊ မက္ခော ပလာသော၊ ဣဿာ မစ္ဆရိယံ၊ မာယာ သာဌေယျံ၊ ပါပိစ္ဆတာ မဟိစ္ဆတာ၊ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသိတာ အာဓာနဂ္ဂါဟီဒုပ္ပဋိနိဿဇ္ဇိတာနီတိ ဣမေသံ ဆန္နံ ယုဂဠာနံ ဝသေန ဆ ဓမ္မာ စေဝ လောဘာဒယော ဆ ဟေတူ စာတိ ဒွါဒသ ဓမ္မာ ဝိဝါဒါဓိကရဏဿ မူလာနိ။

၂၉၄။ စုဒ္ဒသ မူလာနီတိ တာနေဝ ဒွါဒသ ကာယဝါစာဟိ သဒ္ဓိံ စုဒ္ဒသ အနုဝါဒါဓိကရဏဿ မူလာနိ။

၂၉၅။ ပထဝီခဏနာဒီသု ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇေသု ကုသလာဗျာကတစိတ္တမူလိကာ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အလောဘော ပုဗ္ဗင်္ဂမော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ဌာနာနီတိအာဒိ သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ¶ ပဋိစ္ဆာဒနပစ္စယာ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ။ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏပစ္စယာ စတဿော အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတီ’’တိ (ပရိ။ ၂၉၀) ဟိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဆ ဟေတူ’’တိ ဣဒံ ကုသလာနံ အာပတ္တိဟေတုဝေါဟာရဿ အယုတ္တတာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန ကုသလဟေတူနံ အဘာဝတော။ ‘‘အလောဘော ပုဗ္ဗင်္ဂမော’’တိ ဟိ အာဒိ ဝုတ္တံ။ အာပတ္တိဟေတဝေါ ဧဝ ဟိ ပုဗ္ဗင်္ဂမနာမေန ဝုတ္တာ။

၂၉၆။ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ ဌာနာနီတိအာဒီသု အပလောကနဝါစာ၊ ဉတ္တိအာဒိဝါစာယော စ ကမ္မာနီတိ ဝုတ္တံ။ တာ ဧဝ ဟိ ဧကသီမာယံ သာမဂ္ဂိမုပဂတာနံ ကမ္မပ္ပတ္တာနံ အနုမတိယာ သာဝနကိရိယာနိပ္ဖတ္တိသင်္ခါတဿ သင်္ဃဂဏကိစ္စသဘာဝဿ ကိစ္စာဓိကရဏဿ အဓိဋ္ဌာနာဘာဝေန ‘‘ဌာနဝတ္ထုဘူမိယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧကံ မူလံ သင်္ဃောတိ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ ဂဏဉတ္တိအပလောကနာနဉှိ ¶ ဂဏောပိ မူလန္တိ။ ဉတ္တိတော ဝါတိ ဉတ္တိဉတ္တိဒုတိယဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝါစာနံ ဉတ္တိရူပတ္တာ၊ ဉတ္တိပုဗ္ဗကတ္တာ စ ဝုတ္တံ။ ကမ္မဉတ္တိကမ္မဝါစာဉတ္တိဝသေန ဟိ ဒုဝိဓာသု ဉတ္တီသု အနုဿာဝနာပိ ကမ္မမူလကန္တွေဝ သင်္ဂယှန္တိ။ ဉတ္တိဝိဘာဂေါ စာယံ ဥပရိ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

‘‘ဣမေ သတ္တ သမထာ…ပေ… ပရိယာယေနာ’’တိ ဣဒံ ပုစ္ဆာဝစနံ။ ‘‘သိယာ’’တိ ဣဒံ ဝိသဇ္ဇနံ။ ‘‘ကထဉ္စ သိယာ’’တိ ဣဒံ ပုန ပုစ္ဆာ။ ဝိဝါဒါဓိကရဏဿ ဒွေ သမထာတိအာဒိ ပုန ဝိသဇ္ဇနံ။ တတ္ထ ‘‘ဝတ္ထုဝသေနာ’’တိ ဣဒံ ‘‘သတ္တ သမထာ ဒသ သမထာ ဟောန္တီ’’တိ ဣမဿ ကာရဏဝစနံ။ ‘‘ပရိယာယေနာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဒသ သမထာ သတ္တ သမထာ ဟောန္တီ’’တိ ဣမဿ ကာရဏဝစနံ။ စတုဗ္ဗိဓာဓိကရဏသင်္ခါတဝတ္ထုဝသေန စ ဒေသနာက္ကမသင်္ခါတပရိယာယဝသေန စာတိ အတ္ထော။

အဓိကရဏပရိယာယဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၉၇။ သတ္တမေ သာဓာရဏဝါရေ သာဓာရဏာတိ ဝိဝါဒါဓိကရဏဿ ဝူပသမနကိစ္စသာဓာရဏာ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။

၂၉၈။ အဋ္ဌမေ တဗ္ဘာဂိယဝါရေ တဗ္ဘာဂိယာတိ ဝိဝါဒါဓိကရဏဿ ဝူပသမနတော တပ္ပက္ခိကာ။

သာဓာရဏဝါရာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၉၉။ နဝမေ ¶ သမထာသမထသာဓာရဏဝါရေ ‘‘သဗ္ဗေ သမထာ ဧကတောဝ အဓိကရဏံ သမေန္တိ ဥဒါဟု နာနာ’’တိ ပုစ္ဆန္တေန ‘‘သမထာ သမထဿ သာဓာရဏာ၊ သမထာ သမထဿ အသာဓာရဏာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိဝါဒါဒိအဓိကရဏက္ကမေန တဗ္ဗူပသမဟေတုဘူတေ သမထေ ဥဒ္ဓရန္တော ‘‘ယေဘုယျသိကာ’’တိအာဒိမာဟ။ သမ္မုခါဝိနယံ ဝိနာ ကဿစိ သမထဿ အသမ္ဘဝါ သေသာ ဆပိ သမထာ သမ္မုခါဝိနယဿ သာဓာရဏာ ဝုတ္တာ၊ တေသံ ¶ ပန ဆန္နံ အညမညာပေက္ခာဘာဝတော တေ အညမညံ အသာဓာရဏာ ဝုတ္တာ။ တဗ္ဘာဂိယဝါရေပိ ဧသေဝ နယော။

သမထာသမထဿသာဓာရဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၀၁-၃။ ဧကာဒသမဝါရေပိ သမ္မုခါဝိနယောတိအာဒိ ပုစ္ဆာ။ ယေဘုယျသိကာ သတိဝိနယောတိအာဒိ ဝိသဇ္ဇနံ။ ဧဝံ ဝိနယဝါရေ ကုသလ-ဝါရေ တတော ပရေသုပိ ပုစ္ဆာဝိသဇ္ဇနပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယော သိယာ ကုသလောတိအာဒီသု တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိနယကမ္မေ၊ ဝိဝါဒါဒိမှိ စ နိယုတ္တပုဂ္ဂလာနံ သမုပ္ပဇ္ဇနကကုသလာဒီနံ ဝသေန သမ္မုခါဝိနယာဒီနံ၊ ဝိဝါဒါဒီနဉ္စ ကုသလာဒိဘာဝေါ တေန တေန ဥပစာရေန ဝုတ္တော။ ယသ္မာ ပနေတဿ သမ္မုခါဝိနယော နာမ သင်္ဃသမ္မုခတာဒယော ဟောန္တိ၊ တေသဉ္စ အနဝဇ္ဇသဘာဝတ္တာ အကုသလေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ အကုသလတ္တူပစာရော န ယုတ္တော အာပတ္တာဓိကရဏဿ အကုသလတ္တူပစာရော ဝိယ၊ တသ္မာ နတ္ထိ သမ္မုခါဝိနယော အကုသလောတိ အတ္ထော။

၃၀၄။ တတော ပရေသု ယတ္ထ ယေဘုယျသိကာ လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယော လဗ္ဘတီတိအာဒိ သမ္မုခါဝိနယဿ ဣတရေဟိ သမထေဟိ နိယမေန သံသဋ္ဌတံ၊ ဣတရေသံ ပန ဆန္နံ အညမညံ သံသဂ္ဂါဘာဝဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။

သမထသမ္မုခါဝိနယဝါရာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၀၆။ အဓိကရဏန္တိ ¶ ဝါ သမထာတိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ သံသဋ္ဌာတိအာဒိ သမထာနံ အဓိကရဏေသု ဧဝ ယထာရဟံ ပဝတ္တိံ၊ အဓိကရဏာနိ ဝိနာ တေသံ ဝိသုံ အဋ္ဌာနဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နာနာကရဏံ ပညာပေတုန္တိ အဓိကရဏတော သမထေဟိ ဝိယောဇေတွာ အသံသဋ္ဌေ ကတွာ နာနာကရဏံ အညမညံ အသံသဋ္ဌတာယ ဌိတဘာဝသင်္ခါတံ နာနတ္တံ ပညာပေတုံ အဓိကရဏဝူပသမက္ခဏေ ဧဝ တေသံ အသံသဂ္ဂံ ပညာပေတုံ ကိံ သက္ကာတိ ပုစ္ဆတိ။

အဓိကရဏန္တိအာဒိ ¶ ဂါရယှဝါဒဒဿနံ။ သော မာ ဟေဝန္တိ ယော ဧဝံ ဝဒတိ၊ သော ‘‘မာ ဧဝံ ဝဒါ’’တိ ဝစနီယော အဿ၊ န စ လဗ္ဘတိ သမထာနံ အညတြ အဓိကရဏာ ဝူပသမလက္ခဏန္တိ ပဟာနာဝတ္ထာနသင်္ခါတံ နာနာကရဏံ ပဋိက္ခိပတိ။ လက္ခဏတော ပန အဓိကရဏေဟိ သမထာနံ နာနာကရဏံ အတ္ထေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သမထာ အဓိကရဏေဟိ သမ္မန္တီတိ အပလောကနာဒီဟိ စတူဟိ ကိစ္စာဓိကရဏေဟိ သဗ္ဗေပိ သမထာ နိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ နာညေဟီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘သမ္မုခါဝိနယော ဝိဝါဒါဓိကရဏေန န သမ္မတိ။ အနုဝါဒ…ပေ… အာပတ္တာဓိကရဏေန န သမ္မတိ၊ ကိစ္စာဓိကရဏေန သမ္မတီ’’တိအာဒိ (ပရိ။ ၃၁၁)။

၃၀၇-၃၁၃။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ကတိဟိ သမထေဟိ သမ္မတီတိအာဒိကော သမ္မတိဝါရော။ တဒနန္တရော သမ္မတိနသမ္မတိဝါရော စ အဓိကရဏေဟိ သမထာနံ သံသဋ္ဌတံ၊ ဝိသံသဋ္ဌတဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တော။ သမထာ သမထေဟိ သမ္မန္တီတိအာဒိကော သမထာဓိကရဏဝါရော သမထာနံ အညမညံ၊ အဓိကရဏေဟိ စ အဓိကရဏာနဉ္စ အညမညံ၊ သမထေဟိ စ ဝူပသမာဝူပသမံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တော။

၃၁၄။ သမုဋ္ဌာပေတိဝါရော ပန အဓိကရဏေဟိ အဓိကရဏာနံ ဥပ္ပတ္တိပ္ပကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တော။ န ကတမံ အဓိကရဏန္တိ အတ္တနော သမ္ဘဝမတ္တေန ဧကမ္ပိ အဓိကရဏံ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ အတ္ထော။ ကထဉ္စရဟိ သမုဋ္ဌာပေတီတိ အာဟ ‘‘အပိ စာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဇာယန္တီတိ အနန္တရမေဝ အနုပ္ပဇ္ဇိတွာ ပရမ္ပရပစ္စယာ ဇာယန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဓမ္မော အဓမ္မော’’တိအာဒိနာ ဥဘိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိဝါဒပစ္စယာ အညမညခေမဘင်္ဂါ ဟောန္တိ၊ တပ္ပစ္စယာ တေသံ ပက္ခံ ပရိယေသနေန ကလဟံ ဝဍ္ဎန္တာနံ ဝိဝါဒေါ ကဉ္စိ မဟာပရိသံ သင်္ဃပရိဏာယကံ လဇ္ဇိံ အာဂမ္မ ဝူပသမံ ဂစ္ဆတိ။ တထာ အဝူပသမန္တေ ပန ဝိဝါဒေါ ကမေန ဝဍ္ဎိတွာ သကလေပိ သင်္ဃေ ဝိဝါဒံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ တတော အနုဝါဒါဒီနီတိ ဧဝံ ပရမ္ပရက္ကမေန ဝူပသမကာရဏာဘာဝေ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ ဇာယန္တိ။ တံ သန္ဓာယာဟ ¶ ‘‘သင်္ဃော ဝိဝဒတိ ဝိဝါဒါဓိကရဏ’’န္တိ။ သင်္ဃဿ ဝိဝဒတော ယော ဝိဝါဒေါ၊ တံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။

သံသဋ္ဌဝါရာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၁၈။ တဒနန္တရဝါရေ ¶ ပန ဝိဝါဒါဓိကရဏံ စတုန္နံ အဓိကရဏာနန္တိအာဒိ အဓိကရဏာနံ ဝုတ္တနယေန အညမညပစ္စယတ္တေပိ သံသဂ္ဂဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ စတုန္နံ အဓိကရဏာနံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဘဇတီတိအာဒီသု ဝိဝါဒါဓိကရဏံ စတူသု အဓိကရဏေသု ဝိဝါဒါဓိကရဏဘာဝမေဝ ဘဇတိ၊ နာညာဓိကရဏဘာဝံ၊ စတူသု အဓိကရဏေသု ဝိဝါဒါဓိကရဏတ္တမေဝ နိဿိတံ ဝိဝါဒါဓိကရဏမေဝ ပရိယာပန္နံ ဝိဝါဒါဓိကရဏဘာဝေနေဝ သင်္ဂဟိတန္တိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

၃၁၉။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ သတ္တန္နံ သမထာနံ ကတိ သမထေ ဘဇတီတိအာဒိ ပန စတုန္နံ အဓိကရဏာနံ ဝူပသမနေ သတိ နိယတသမထေ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကတိ သမထေ ဘဇတီတိ အတ္တနော ဥပသမတ္ထာယ ကိတ္တကေ သမထေ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ကိတ္တကေ သမထေ အာဂမ္မ ဝူပသမံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ကတိ သမထပရိယာပန္နန္တိ အတ္တာနံ ဝူပသမေတုံ ကတိသု သမထေသု တေဟိ သမာနဝသေန ပဝိဋ္ဌံ။ ကတိဟိ သမထေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝူပသမံ ကရောန္တေဟိ ကတိဟိ သမထေဟိ ဝူပသမကရဏတ္ထံ သင်္ဂဟိတံ။

၃၂၀။ ဥပသမ္ပဒက္ခန္ဓကန္တိ ¶ ပဗ္ဗဇ္ဇာခန္ဓကံ (မဟာဝ။ ၈၄)။ သဟ နိဒ္ဒေသေနာတိ သနိဒ္ဒေသံ။ ‘‘သန္နိဒ္ဒေသ’’န္တိ ဝါ ပါဌော၊ သော ဧဝတ္ထော။ နိဒါနေန စ နိဒ္ဒေသေန စ သဒ္ဓိန္တိ ဧတ္ထ ပညတ္တိဋ္ဌာနပုဂ္ဂလာဒိပ္ပကာသကံ နိဒါနဝစနံ နိဒါနံ နာမ၊ တန္နိဒါနံ ပဋိစ္စ နိဒ္ဒိဋ္ဌသိက္ခာပဒါနိ ¶ နိဒ္ဒေသော နာမ၊ တေဟိ အဝယဝဘူတေဟိ သဟိတံ တံသမုဒါယဘူတံ ခန္ဓကံ ပုစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။ ဥတ္တမာနိ ပဒါနီတိ အာပတ္တိပညာပကာနိ ဝစနာနိ အဓိပ္ပေတာနိ။ တေသံ…ပေ… ကတိ အာပတ္တိယော ဟောန္တီတိ တေဟိ ဝစနေဟိ ပညတ္တာ ကတိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ နနု အာပတ္တိယော နာမ ပုဂ္ဂလာနညေဝ ဟောန္တိ၊ န ပဒါနံ၊ ကသ္မာ ပန ‘‘သမုက္ကဋ္ဌပဒါနံ ကတိ အာပတ္တိယော’’တိ သာမိဝသေန နိဒ္ဒေသော ကတောတိ အာဟ ‘‘ယေန ယေန ဟိ ပဒေနာ’’တိအာဒိ။ ပါဠိယံ ဥပေါသထန္တိအာဒိ ဥပေါသထက္ခန္ဓကာဒီနညေဝ (မဟာဝ။ ၁၃၂ အာဒယော) ဂဟဏံ။

ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၂၁။ ဧကုတ္တရိကနယေ ¶ ပန အဇာနန္တေန ဝီတိက္ကန္တာတိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ အဇာနန္တေန ဝီတိက္ကန္တာ ပထဝီခဏနသဟသေယျာဒိကာ၊ သာပိ ပစ္ဆာ အာပန္နဘာဝံ ဉတွာ ပဋိကမ္မံ အကရောန္တဿ အန္တရာယိကာဝ ဟောတိ။

ပါရိဝါသိကာဒီဟိ ပစ္ဆာ အာပန္နာတိ ဝတ္တဘေဒေသု ဒုက္ကဋာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တသ္မိံ ခဏေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗအန္တရာပတ္တိယော သန္ဓာယာတိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တဿ ပုဗ္ဗာပတ္တီနံအန္တရာပတ္တိ-ပဒေနေဝ ဝက္ခမာနတ္တာ ပုရိမမေဝ ယုတ္တတရံ။ မူလဝိသုဒ္ဓိယာ အန္တရာပတ္တီတိ မူလာယပဋိကဿနာဒီနိ အကတွာ သဗ္ဗပဌမံ ဒိန္နပရိဝါသမာနတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ စရဏကာလေ အာပန္နအန္တရာပတ္တိသင်္ခါတသင်္ဃာဒိသေသော။ အဂ္ဃဝိသုဒ္ဓိယာတိ အန္တရာပတ္တိံ အာပန္နဿ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ ဩဓာနသမောဓာနဝသေန ဩဓုနိတွာ ပုရိမာပတ္တိယာ သမောဓာယ တဒဂ္ဃဝသေန ပုန ဒိန္နပရိဝါသာဒိသုဒ္ဓိယာ စရဏကာလေ ပုန အာပန္နာ အန္တရာပတ္တိ။

သဥဿာဟေနေဝါတိ ပုနပိ တံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတုကာမတာစိတ္တေန၊ ဧဝံ ဒေသိတာပိ အာပတ္တိ န ဝုဋ္ဌာတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ အာပဇ္ဇနေ သိခါပ္ပတ္တဒေါသံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဋ္ဌမေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဘိက္ခုနိယာ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ။ န ကေဝလဉ္စ ဘိက္ခုနိယာ ဧဝ၊ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ ထောကံ ထောကံ သပ္ပိအာဒိကံ ထေယျာယ ဂဏှန္တာနံ ပါဒဂ္ဃနကေ ပုဏ္ဏေ ပါရာဇိကမေဝ။ ကေစိ ပန ‘‘အဋ္ဌမေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဘိက္ခုနိယာ ပါရာဇိကမေဝ ¶ ဟောတီတိ ဝုတ္တတ္တာ အဋ္ဌဝတ္ထုကမေဝေတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ဓမ္မိကဿ ပဋိဿဝဿာတိ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမီ’’တိအာဒိနာ ဂိဟီနံ သမ္မုခါ ကတဿ ဓမ္မိကဿ ပဋိဿဝဿ၊ အဓမ္မိကဿ ပန ‘‘အသုကံ ပဟရိဿာမီ’’တိအာဒိကဿ ပဋိဿဝဿ အသစ္စာပနေန အာပတ္တိ နတ္ထိ။

တထာ စောဒိတောတိ အဓမ္မေန စောဒိတော၊ သယံ သစ္စေ၊ အကုပ္ပေ စ အဋ္ဌတွာ ပဋိစ္ဆာဒေန္တောပိ အဓမ္မစုဒိတကော ဧဝ။ ပဉ္စာနန္တရိယနိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယေဝ မိစ္ဆတ္တနိယတာ နာမ။ စတ္တာရော မဂ္ဂါ သမ္မတ္တနိယတာ နာမ။

၃၂၂။ ဒုကေသု ¶ သယမေဝ သပုဂ္ဂလောတိ အာဟ ‘‘မုဒုပိဋ္ဌိကဿာ’’တိအာဒိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အင်္ဂဇာတစ္ဆေဒအတ္တဃာတာဒိအာပတ္တိယော သင်္ဂဟိတာ။

ဘဏ္ဍာဂါရိကစိတ္တကမ္မာနိ ဝါတိ ဂဟဋ္ဌာနံ ဘဏ္ဍပဋိသာမနံ၊ ဣတ္ထိပုရိသာဒိပဋိဘာနစိတ္တကမ္မာနိ ဝါ။ ‘‘စီဝရာဒီနိ အဒေန္တော အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဥပဇ္ဈာယေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော…ပေ… ပတ္တော ဒါတဗ္ဗော’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၆၇) ဝစနတော အနာဒရိယေန အာမိသသင်္ဂဟံ အကရောန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ ဘိက္ခုနိယာ ပါစိတ္တိယဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နိဿဋ္ဌစီဝရာဒီနံ အဒါနအာပတ္တိပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတာ။

ပါဠိယံ ဒေသေန္တောတိ သဘာဂါပတ္တိံ၊ အဒေသနာဂါမိနိအာဒိဉ္စ ဒေသေန္တော။ နိဒါနုဒ္ဒေသေ အာပတ္တိံ အနာဝိကရောန္တော၊ န ဒေသေန္တော စ အာပဇ္ဇတိ နာမ။ ဩဝါဒံ အဂဏှန္တောတိ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနိဩဝါဒတ္ထာယ ဝုတ္တံ ဝစနံ အဂဏှန္တော ဗာလဂိလာနဂမိယဝိဝဇ္ဇိတော။ အတ္တနော ပရိဘောဂတ္ထံ ဒိန္နံ အညဿ ဒါနေ၊ သင်္ဃာဋိံ အပါရုပိတွာ သန္တရုတ္တရေန ဂါမပ္ပဝေသနာဒီသု စ အာပတ္တိယောပိ အပရိဘောဂေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိယောဝ။ ပမာဏန္တိ သင်္ဃဘေဒါနန္တရိယနိပ္ဖတ္တိယာ လက္ခဏံ။ ဗာလဿာတိ နိဿယဂ္ဂဟဏဝိဓိံ အဇာနန္တဿ လဇ္ဇိဗာလဿေဝ။ လဇ္ဇိဿာတိ ဗျတ္တဿ နိဿယဒါယကသဘာဂတံ ¶ ပရိဝီမံသန္တဿ။ ဝိနယေ အာဂတာ အတ္ထာ ဝေနယိကာတိ အာဟ ‘‘ဒွေ အတ္ထာ ဝိနယသိဒ္ဓါ’’တိ။

ပါဠိယံ အပ္ပတ္တော နိဿာရဏန္တိ ဧတ္ထ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ဝိဟာရတော နိဿာရဏတ္တာ နိဿာရဏန္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ တဉ္စ ယသ္မာ ကုလဒူသကံ အကရောန္တော ပုဂ္ဂလော အာပတ္တိဗဟုလောပိ အာဝေဏိကလက္ခဏေန အပ္ပတ္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ အပ္ပတ္တော နိဿာရဏံ။ ယသ္မာ ပန အာပတ္တာဒိဗဟုလဿာပိ ‘‘အာကင်္ခမာနော သင်္ဃော ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကရေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သုနိဿာရိတော၊ သဗ္ဗထာ ပန သုဒ္ဓါ နိရာပတ္တိကော ဒုန္နိဿာရိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အပ္ပတ္တော ဩသာရဏန္တိအာဒီသု ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ဧတ္ထ ဩသာရဏံ အဓိပ္ပေတံ၊ တဉ္စ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိကော ဧကစ္စော ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ အပ္ပတ္တောပိ သောသာရိတော၊ ပဏ္ဍကာဒိကော ဒေါသာရိတောတိ အတ္ထော။

၃၂၃။ တိကေသု ¶ လောဟိတုပ္ပာဒါပတ္တိန္တိ ပါရာဇိကာပတ္တိံ။ အာဝုသောဝါဒေနာတိ ‘‘အာဝုသော’’တိ အာလပနေန။ အာပတ္တိန္တိ ဒုက္ကဋာပတ္တိံ။ သေသာ ရတ္တိဉ္စေဝ ဒိဝါ စာတိ ဧတ္ထ အရုဏုဂ္ဂမနေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ပဌမကထိနာဒီ (ပါရာ။ ၄၅၉) သဗ္ဗာ အာပတ္တိယောပိ ရတ္တိန္ဒိဝါနံ ဝေမဇ္ဈေယေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ တတိယကောဋ္ဌာသညေဝ ပဝိဋ္ဌာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ဒိဝါ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗေသု ဧဝ ပဝိဋ္ဌာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ ဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒနာပတ္တိယော၊ ပန ရတ္တန္ဓကာရေ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သန္တိဋ္ဌနာပတ္တိ စ ရတ္တိယညေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ။

ပုရေဘတ္တံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမနအနတိရိတ္တဘောဇနာဒီနိ ဒိဝါ ဧဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဘောဇနပဋိသံယုတ္တာနိ သေခိယာနိ၊ ဂဏဘောဇနာဒီနိ စ ဒိဝါ ဧဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တသ္မာ ဤဒိသာ အာပတ္တိယော မုဉ္စိတွာ သေသာဝ တတိယကောဋ္ဌာသံ ဘဇန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

န ဦနဒသဝဿောတိ ဒသဝဿဿ ဗာလဿေဝ ပညတ္တသိက္ခာပဒတ္တာ ဝုတ္တံ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကေသု ¶ အသမ္မာဝတ္တနာပတ္တိံ၊ အလဇ္ဇီနံ နိဿယဒါနာဒိမ္ပိ ဒသဝဿောဝ အာပဇ္ဇတိ၊ ဝုဋ္ဌာပိနိံ ဒွေ ဝဿာနိ အနနုဗန္ဓာဒိမ္ပိ ဦနဒသဝဿာ အာပဇ္ဇန္တိ။ အဗျာကတစိတ္တောတိ သုပန္တဿ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

အပ္ပဝါရေန္တောတိ အနာဒရိယေန အပ္ပဝါရေန္တော ကေနစိ ပစ္စယေန အပ္ပဝါရေတွာ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသေ သင်္ဃေ ပဝါရေန္တေ တတ္ထ အနာဒရိယေန အပ္ပဝါရေန္တော တမေဝ အာပတ္တိံ ကာဠေပိ အာပဇ္ဇတီတိ ဇုဏှေ ဧဝါတိ နိယမော န ဒိဿတိ၊ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထော ပန ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမိယမေဝ ပဝါရေတုံ လဗ္ဘတီတိ တတ္ထ အပ္ပဝါရဏာပစ္စယာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနော ဧဝ ဇုဏှေ အာပဇ္ဇတီတိ နိယမေတဗ္ဗောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဇုဏှေ ကပ္ပတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘အပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတု’’န္တိ နိယမဝစနေနေဝ အပစ္စုဒ္ဓရန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဿေတိ။ ဝဿာနုပဂမနအကရဏီယေန ပက္ကမာဒယောပိ ဝဿေ ဧဝ အာပဇ္ဇတိ။ ဝတ္ထိကမ္မာဒိမ္ပိ ဂိလာနော ဧဝ။ အဓောတပါဒေဟိ အက္ကမနာဒီနိပိ အန္တော ဧဝ အာပဇ္ဇတိ ¶ ။ ဘိက္ခုနိယာ အနာပုစ္ဆာ အာရာမပ္ပဝေသနာဒိ စ အန္တောသီမာယမေဝ။ နိဿယပဋိပန္နဿ အနာပုစ္ဆာဒိသာပက္ကမနာဒိ စ ဗဟိသီမာယမေဝ။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ သန္တိယာ အာပတ္တိယာ အနာဝိကရဏာပတ္တိသမနုဘာသနဦနဝီသတိဝဿူပသမ္ပာဒနာဒိသဗ္ဗအဓမ္မကမ္မာပတ္တိယောပိ သင်္ဃေ ဧဝ။ အဓမ္မေန ဂဏုပေါသထာဒီသုပိ ဂဏာဒိမဇ္ဈေ ဧဝ။ အလဇ္ဇိဿ သန္တိကေ နိဿယဂ္ဂဟဏာဒိပိ ပုဂ္ဂလဿ သန္တိကေ ဧဝ အာပဇ္ဇတိ။

တီဏိ အဓမ္မိကာနိ အမူဠှဝိနယဿ ဒါနာနီတိ ယော ဥမ္မတ္တကောပိ ဝီတိက္ကမကာလေ၊ အနုမ္မတ္တော သဉ္စိစ္စေဝ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခူဟိ ပစ္ဆာ စောဒိတော သရမာနော ဧဝ ‘‘န သရာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ယော စ ‘‘သုပိနံ ဝိယ သရာမီ’’တိ ဝါ မုသာ ဝဒတိ၊ ယော စ ဥမ္မတ္တကကာလေ ကတံ သဗ္ဗမ္ပိ သဗ္ဗေသံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒတိ၊ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ဒိန္နာနိ တီဏိ အမူဠှဝိနယဿ ဒါနာနိ အဓမ္မိကာနိ။

အပကတတ္တောတိ ဝိနယေ အပကတညူ။ တေနာဟ ‘‘အာပတ္တာနာပတ္တိံ န ဇာနာတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၅)။ ‘‘ဒိဋ္ဌိဉ္စ အနိဿဇ္ဇန္တာနံယေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ဘိက္ခူဟိ ဩဝဒိယမာနဿ ဒိဋ္ဌိယာ အနိဿဇ္ဇနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ၊ ပါစိတ္တိယမ္ပိ ဝါ အဝဿမေဝ သမ္ဘဝတီတိ ဝုတ္တံ။

မုခါလမ္ဗရကရဏာဒိဘေဒေါတိ ¶ မုခဘေရီဝါဒနာဒိပ္ပဘေဒေါ။ ဥပဃာတေတီတိ ဝိနာသေတိ။ ဗီဇနိဂ္ဂါဟာဒိကေတိ စိတ္တံ ဗီဇနိံ ဂါဟေတွာ အနုမောဒနာဒိကရဏေတိ အတ္ထော။

၃၂၄။ စတုက္ကေသု သောတိ ဂိဟိပရိက္ခာရော။ အဝါပုရဏံ ဒါတုန္တိ ဂဗ္ဘံ ဝိဝရိတွာ အန္တော ပရိက္ခာရဋ္ဌပနတ္ထာယ ဝိဝရဏကုဉ္စိကံ ဒါတုံ။ သင်္ဃတ္ထာယ ဥပနီတံ သယမေဝ အန္တော ပဋိသာမိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ တေနာဟ ‘‘အန္တော ဌပါပေတုဉ္စ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

အာဒိကမ္မိကေသု ပဌမံ ပုရိသလိင်္ဂံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ပဌမံ ဥပ္ပန္နဝသေနာ’’တိ။ ပါဠိယံ အနာပတ္တိ ဝဿစ္ဆေဒဿာတိ ဝဿစ္ဆေဒသမ္ဗန္ဓိနိယာ အနာပတ္တိယာ ¶ ဧဝမတ္ထော။ မန္တဘာသာတိ မန္တာယ ပညာယ ကထနံ။ ‘‘နဝမဘိက္ခုနိတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ ဣဒံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌန္နံ ဘိက္ခုနီနံ ယထာဝုဍ္ဎံ အဝသေသာနံ ယထာကတိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၂၆) ဝစနတော အာဒိတော အဋ္ဌန္နံ ဘိက္ခုနီနံ ပစ္စုဋ္ဌာတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ။

‘‘ဣဓ န ကပ္ပန္တီတိ ဝဒန္တောပိ ပစ္စန္တိမေသု အာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ သဉ္စိစ္စ ကပ္ပိယံ အကပ္ပိယန္တိ ဝါ အကပ္ပိယံ ကပ္ပိယန္တိ ဝါ ကထေန္တဿ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဿေတိ။

ပုဗ္ဗကရဏန္တိ ဝုစ္စတီတိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ၊ တာနိ ဣဓ ပရိဝါရေ ဥဒ္ဓဋာနီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဓာဓိပ္ပေတာနိ ပန ဒဿေန္တော ‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓီ’’တိအာဒိမာဟ။

၃၂၅။ ပဉ္စကေသု အာပုစ္ဆိတွာ စာရဿ အဘာဝေါတိ ပိဏ္ဍပါတိကဿ ‘‘နိမန္တိတော သဘတ္တော’’တိ ဣမဿ အင်္ဂဿ အဘာဝါ တေန သိက္ခာပဒေန တဿ သဗ္ဗထာ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော ¶ ။ သုသာနံ နေတွာ ပုန အာနီတကန္တိ သုသာနေ ပေတကိစ္စံ ကတွာ နိက္ခန္တေဟိ နှတွာ ဆဍ္ဍိတာနိ နိဝတ္ထပါရုတဝတ္ထာနိ ဧဝံ ဝုစ္စန္တိ။

ပါဠိယံ ပဉ္စဟာကာရေဟီတိ ပဉ္စဟိ အဝဟာရင်္ဂေဟိ။ ဝတ္ထုတော ပန ဂရုကလဟုကဘေဒေန ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋာနိ ဝုတ္တာနိ။ ဣတ္ထိပုရိသသံယောဂါဒိကံ ကိလေသသမုဒါစာရဟေတုကံ ပဋိဘာနစိတ္တကမ္မံ နာမ။ ပဉှာသဟဿံ ပုစ္ဆီတိ သမထဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနေသု ပဉှာသဟဿံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဌိတံ ဒဟရံ ပုစ္ဆိ။ ဣတရောပိ ဒဟရော အတ္တနော ဂတမဂ္ဂတ္တာ သဗ္ဗံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ တေန ထေရော ပသီဒိ။ ဝတ္တံ ပရိစ္ဆိန္ဒီတိ ဝတ္တံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ကိံ တွံ အာဝုသောတိအာဒိကံ ထေရော ခီဏာသဝေါ သမ္မဇ္ဇနာနိသံသံ သဗ္ဗေသံ ပါကဋံ ကာတုံ အဝေါစာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘ဇဏ္ဏုကေဟိ ¶ ပတိဋ္ဌာယ ပဒစေတိယ’’န္တိ ပါဌသေသော။ စောဒနံ ကာရေဿာမီတိ ဘဂဝတာ အတ္တာနံ စောဒါပေဿာမိ၊ အတ္တာနံ နိဂ္ဂဏှာပေဿာမီတိ အတ္ထော။

ဧတ္တကံ ဂယှူပဂန္တိ ဧတ္တကံ အဓိကရဏဝူပသမတ္ထာယ ဂဟေတဗ္ဗဝစနန္တိ ယထာ သုတွာ ဝိညာတုံ သက္ကောတိ၊ ဧဝံ အနုဂ္ဂဏှန္တောတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အတ္တနော ဘာသပရိယန္တံ အနုဂ္ဂဟေတွာ ပရဿ ဘာသပရိယန္တံ အနုဂ္ဂဟေတွာ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘အဓမ္မေန ကရောတီ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘အပ္ပဋိညာယာ’’တိ ဧကဉ္စ ကတွာ ပုရိမေဟိ ဒွီဟိ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဝတ္ထုန္တိ မေထုနာဒိဝီတိက္ကမံ။ ကထာနုသန္ဓိဝိနိစ္ဆယာနုလောမသန္ဓိဝသေန ဝတ္ထုံ န ဇာနာတီတိ စောဒကေန ဝါ စုဒိတကေန ဝါ ဝုတ္တကထာနုသန္ဓိနာ တေသံ ဝစနပဋိဝစနာနုရူပေန ဝဒန္တော ကထာနုသန္ဓိနာ ဝတ္ထုံ န ဇာနာတိ နာမ၊ တဉ္စ သုတ္တဝိဘင်္ဂေ ဝိနီတဝတ္ထုသင်္ခါတေန ဝိနိစ္ဆယာနုလောမေနေဝ ဝဒန္တော ဝိနိစ္ဆယာနုလောမသန္ဓိဝသေန ဝတ္ထုံ န ဇာနာတိ နာမ။ ဉတ္တိကမ္မံ နာမ ဟောတီတိ ဉတ္တိကမ္မံ နိဋ္ဌိတံ နာမ ဟောတီတိ န ဇာနာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဉတ္တိယာ ကမ္မပ္ပတ္တောတိ ဉတ္တိယာ နိဋ္ဌိတာယပိ ကမ္မပ္ပတ္တော ဧဝ ဟောတိ။ အနုဿာဝနဋ္ဌာနေ ဧဝ ကမ္မံ နိဋ္ဌိတံ ဟောတီတိ ဉတ္တိကမ္မံ နိဋ္ဌိတံ နာမ ဟောတိ၊ တံ ဉတ္တိယာ ကာရဏံ န ဇာနာတီတိ အတ္ထော။

ပါဠိယံ ပဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိယောတိ အာပတ္တိတော ဝိသုဒ္ဓိဟေတုတ္တာ၊ ဝိသုဒ္ဓေဟိ ကတ္တဗ္ဗတော စ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ ဝုတ္တာ။

၃၂၆။ ဆက္ကာဒီသု ¶ ပါဠိယံ ဆ အဂါရဝါတိ ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃသိက္ခာသု၊ အပ္ပမာဒေ၊ ပဋိသန္ထာရေ စ ဆ အဂါရဝါ၊ တေသု ဧဝ စ ဆ ဂါရဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဆဗ္ဗဿပရမတာ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ဝိဘင်္ဂေ အာဂတဿ ပရမဿ ဒဿနံ။

၃၂၈။ ပါဠိယံ အာဂတေဟိ သတ္တဟီတိ ‘‘ပုဗ္ဗေဝဿ ဟောတိ မုသာ ဘဏိဿ’’န္တိအာဒိနာ မုသာဝါဒသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၄) အာဂတေဟိ သတ္တဟိ။

၃၂၉။ တံ ¶ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ တံ အနတ္ထဿ အစရဏံ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ၊ လောကသန္နိဝါသေ ဝါ ကုတော ကေန ကာရဏေန သက္ကာ လဒ္ဓုန္တိ အာဃာတံ ပဋိဝိနေတိ။

၃၃၀။ သဿတော လောကောတိအာဒိနာ ဝသေနာတိ ‘‘သဿတော လောကော၊ အသဿတော လောကော။ အန္တဝါ လောကော၊ အနန္တဝါ လောကော။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဝါ၊ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ ဝါ။ ဟောတိ တထာဂတော ပရမ္မရဏာ၊ န ဟောတိ တထာဂတော ပရမ္မရဏာ။ ဟောတိ စ န ဟောတိ စ တထာဂတော ပရမ္မရဏာ၊ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရမ္မရဏာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၆၉) ဧဝံ အာဂတာ ဒသ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိယော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာဒယော အဋ္ဌမိစ္ဆာဉာဏမိစ္ဆာဝိမုတ္တီဟိ သဒ္ဓိံ ဒသ မိစ္ဆတ္တာ။ တတ္ထ မိစ္ဆာဉာဏန္တိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တော မောဟော။ အဝိမုတ္တဿေဝ ဝိမုတ္တသညိတာ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိ နာမ။

ဝိပရီတာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော သမ္မာဉာဏသမ္မာဝိမုတ္တိပရိယောသာနာ ဒသ။ တတ္ထ သမ္မာဝိမုတ္တိ အရဟတ္တဖလံ၊ တံသမ္ပယုတ္တံ ပန ဉာဏံ ဝါ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဝါ သမ္မာဉာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥပေါသထာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာဝဏ္ဏနာ

၃၃၂။ ဥပေါသထာဒိပုစ္ဆာသု ¶ ပဝါရဏဂါထာတိ ဒိဋ္ဌာဒီဟိ တီဟိ ဌာနေဟိ ပဝါရဏာဝါစာ ဧဝ။ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ပန ဆန္ဒောဝိစိတိလက္ခဏေန ဝုတ္တဇာတိဘေဒါ ဂါထာ။

မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

သတ္တနဂရေသု ပညတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၃၅။ အဍ္ဎုဍ္ဎသတာနီတိ ¶ ¶ ပညာသာဓိကာနိ တီဏိ သတာနိ။ ဝိဂ္ဂဟပဒေန မနုဿဝိဂ္ဂဟံ ဝုတ္တံ။

အတိရေကန္တိ ပဌမကထိနံ။ ကာဠကန္တိ သုဒ္ဓကာဠကံ။ ဘူတန္တိ ဘူတာရောစနံ။ ဘိက္ခုနီသု စ အက္ကောသောတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုံ အက္ကောသေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၂၉) ဝုတ္တံ သိက္ခာပဒံ။

ဒွေပိ စ ဘေဒါတိ ဒွေ သင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒါနိ။ အန္တရဝါသကနာမေန အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထတော စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝုတ္တံ။ သုတ္တန္တိ သုတ္တံ ဝိညာပေတွာ ဝါယာပနံ။ ဝိကာလေတိ ဝိကာလဘောဇနံ။ စာရိတ္တန္တိ ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ စာရိတ္တံ။ နဟာနန္တိ ဩရေနဒ္ဓမာသနဟာနံ။

စီဝရံ ဒတွာတိ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန စီဝရံ ဒတွာ ခိယျနံ။ ဂိရဂ္ဂန္တိ နစ္စဂီတံ။ စရိယာတိ အန္တောဝဿံ စာရိကစရဏံ။ တတ္ထေဝါတိ ဝဿံဝုတ္ထာယ စာရိကံ အပက္ကမိတွာ တတ္ထေဝ နိဝါသနံ ပဋိစ္စ ပညတ္တသိက္ခာပဒံ။ ဆန္ဒဒါနေနာတိ ပါရိဝါသိကေန ဆန္ဒဒါနေန။

ပါရာဇိကာနိ စတ္တာရီတိ ဘိက္ခုနီနံ အသာဓာရဏာနိ။ သောဠသာတိ အာဒိတော ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ၊ ကုလဒူသနဉ္စာတိ ဆ၊ ဘိက္ခုနီနံ အသာဓာရဏာနိ ဒသ နိဿဂ္ဂိယာနိ။

စတုတ္တိံသာတိ ပဌမကထိနသုဒ္ဓကာဠကစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏရူပိယစီဝရဝါယာပနကောသေယျမိဿကဧဠကလောမဓောဝါပနဒုတိယပတ္တဝဇ္ဇိတာနိ ¶ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ ဒွါဝီသတိ၊ ဘိက္ခုနီနံ အသာဓာရဏာနိ ဒွါဒသ စာတိ စတုတ္တိံသ။ ဆပညာသသတန္တိ ဝေသာလိယာဒီသု ပညတ္တာနိ ဒွတ္တိံသသိက္ခာပဒါနိ ဌပေတွာ သေသာ ဆပညာသသတံ။

ဒသ ¶ ဂါရယှာတိ ဝေါသာသအပ္ပဋိသံ ဝိဒိတသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ ဌပေတွာ သေသာနိ ဒသ ပါဋိဒေသနီယာနိ။ ဒွေ သတ္တတိ သေခိယာနိ သုရုသုရုကာရကသာမိသေနဟတ္ထေနပါနီယထာလကပဋိဂ္ဂဟဏသသိတ္ထကပတ္တဓောဝနာနိ တီဏိ ဌပေတွာ သေသာနိ သေခိယာနိ။

သေယျာတိ အနုပသမ္ပန္နေန သဟသေယျသိက္ခာပဒံ။ ခဏနေတိ ပထဝီခဏနံ။ ဂစ္ဆ ဒေဝတေတိ ဘူတဂါမသိက္ခာပဒံ ဝုတ္တံ။ သပ္ပာဏကံ သိဉ္စန္တိ သပ္ပာဏောဒကသိဉ္စနံ။ မဟာဝိဟာရောတိ မဟလ္လကဝိဟာရော။

အညန္တိ အညဝါဒကံ။ ဒွါရန္တိ ယာဝ ဒွါရကောသာ အဂ္ဂဠဋ္ဌပနံ။ သဟဓမ္မောတိ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနော။ ပယောပါနန္တိ သုရုသုရုကာရကသိက္ခာပဒံ။

ဧဠကလောမောတိ ဧဠကလောမဓောဝါပနံ။ ပတ္တော စာတိ ဒုတိယပတ္တော။ ဩဝါဒေါတိ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဩဝါဒေါ။ ဘေသဇ္ဇန္တိ စတုမာသပစ္စယပဝါရဏာသိက္ခာပဒံ။ အာရညိကောတိ စတုတ္ထပါဋိဒေသနီယံ။ ဩဝါဒေါတိ ဩဝါဒါယ ဝါ သံဝါသာယ ဝါ အဂမနံ။

၃၃၇။ ‘‘ယေ စ ယာဝတတိယကာ’’တိ ပဉှဿ ‘‘ဣမေ ခေါ ယာဝတတိယကာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝတွာ တဒနန္တရံ ‘‘သာဓာရဏံ အသာဓာရဏ’’န္တိအာဒိပဉှာနံ ဝိဿဇ္ဇနေ ဝတ္တဗ္ဗေ ယသ္မာ တံ အဝတွာ ‘‘ကတိ ဆေဒနကာနီ’’တိအာဒိကေ အဋ္ဌ ပဉှေ အန္တရာ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တေသံ အနန္တရာ ‘‘ဝီသံ ဒွေ သတာနိ ဘိက္ခူနံ…ပေ… ဆစတ္တာရီသာ ဘိက္ခူနံ၊ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာ’’တိအာဒိနာ ဥက္ကမေနေဝ သာဓာရဏာဒိပဉှာ ဝိဿဇ္ဇိတာ၊ တသ္မာ တံ ဥက္ကမဝိဿဇ္ဇနကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ယသ္မာ ပန ယေ စ ယာဝတတိယကာတိ အယံ ပဉှော’’တိအာဒိမာဟ။

၃၃၈။ ဓောဝနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟောတိအာဒိဂါထာ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ ဂါထာဝ။ ဆဗ္ဗဿာနိ နိသီဒနန္တိ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ။ ဒွေ လောမာတိ တိယောဇနာတိက္ကမဓောဝါပနဝသေန ဒွေ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒါနိ။ ဝဿိကာ အာရညကေန စာတိ ဝဿိကသာဋိကာ ပရိယေသနအရညကေသု သေနာသနေသု ဝိဟရဏသိက္ခာပဒေန သဟ။

ပဏီတန္တိ ¶ ပဏီတဘောဇနဝိညာပနံ။ ဦနန္တိ ဦနဝီသတိဝဿူပသမ္ပာဒနံ။ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိန္တိ သံဝိဓာယ ဂမနံ ဝုတ္တံ။ ယာ သိက္ခာတိ ယံ သိက္ခာပဒံ။ နိသီဒနေ ¶ စ ယာ သိက္ခာတိ ပမာဏာတိက္ကန္တနိသီဒနကာရာပနေ ယံ သိက္ခာပဒံ။ တထာ ဝဿိကာ ယာ စ သာဋိကာတိ ဧတ္ထာပိ။

ပါဠိယံ သတံ သတ္တတိ ဆစ္စေဝိမေ ဟောန္တိ ဥဘိန္နံ အသာဓာရဏာတိ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာ ဆစတ္တာရီသ၊ ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာ တိံသာဓိကံ သတဉ္စာတိ ဧဝံ ဥဘိန္နံ အသာဓာရဏာ စ ဆသတ္တတိအဓိကံ သတံ သိက္ခာပဒါနီတိ အတ္ထော။ သတံ သတ္တတိ စတ္တာရီတိ ဥဘိန္နံ သာဓာရဏသိက္ခာနံ ဂဏနာ စတုသတ္တတိအဓိကံ သတံ သိက္ခာပဒါနီတိ အတ္ထော။

ဝိဘတ္တိယောတိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ စေဝ ဥပေါသထပဝါရဏာဒယော စ အဓိပ္ပေတာ။ တေ ဟိ ပါရာဇိကာဒိဘေဒေန၊ ဘိက္ခုဥပေါသထာဒိဘေဒေန စ ဝိဘဇီယန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိဘတ္တိယော’’တိအာဒိ။ တေသန္တိ အဋ္ဌန္နံ ပါရာဇိကာဒီနံ။ ဒွီဟီတိအာဒိ ဝိဝါဒါဓိကရဏာဒီနံ သမထေဟိ ဝူပသမဒဿနံ။

သတ္တနဂရေသု ပညတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၃၉။ ဣဒန္တိ ‘‘ပါရာဇိကန္တိ ယံ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣဒဉှိ ဟေဋ္ဌာ ‘‘ဂရုက လဟုက’’န္တိအာဒိနာ ဥဒ္ဓဋပဉှေသု အနာဂတမ္ပိ ‘‘သဗ္ဗာနိပေတာနိ ဝိယာကရောဟိ၊ ဟန္ဒ ဝါကျံ သုဏောမ တေ’’တိ ဧတ္ထ ယထာဝုတ္တာနိ အညာနိပိ ‘‘သဗ္ဗာနိပေတာနိ ဝိယာကရောဟိ၊ ဟန္ဒ ဝါကျံ သုဏောမာ’’တိ ဧဝံ ဂဟိတမေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမိနာ ပန အာယာစနဝစနေန သင်္ဂဟိတဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အတိဝဿတီတိ ဩဝဿတိ၊ ဝဿောဒကံ ပဝိသတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာနန္တိ ယထာ စတုပစ္စယေ ဓာရယတီတိ ဓမ္မော၊ တေသံ။ တေနာဟ ‘‘သင်္ခတဓမ္မာန’’န္တိ။ ဂါထာသင်္ဂဏိကန္တိ ဂါထာသင်္ဂဟော၊ တေ တေ အတ္ထာ ဂါထာဟိ သင်္ဂဟေတွာ ဂဏီယန္တိ ကထီယန္တိ ဧတ္ထာတိ ဟိ ဂါထာသင်္ဂဏိကံ။

ပါရာဇိကာဒိအာပတ္တိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမဂါထာသင်္ဂဏိကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၃၄၁။ ‘‘အလံ ¶ ¶ အာဝုသော’’တိ အတ္တပစ္စတ္ထိကေ သညာပေတွာတိ ပတ္တစီဝရာဒိအတ္ထာယ အလံ ဘဏ္ဍနာဒိကရဏန္တိ ဝိဝါဒါဒီသု ဒေါသဒဿနမတ္တေန သညာပေတွာ အညမညံ ခမာပေတွာ ဝူပသမေန္တိ၊ န ပန အညမညံ အာပတ္တာနာပတ္တိဒဿနဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယေနေဝါ’’တိ။

ဝိသမာနိ ကာယကမ္မာဒီနိ နိဿိတော ဘိက္ခု ဝိသမနိဿိတော နာမ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိနိဿိတော ဂဟနနိဿိတော၊ ဗလဝန္တေ ပုရိသေ နိဿိတော ဗလဝနိဿိတော နာမာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကော ဝိသမာနီ’’တိအာဒိမာဟ။

ဥက္ကောဋနဘေဒါဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၄၂။ အာပတ္တိံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကအာပတ္တိဝသေနာတိ ပရေသံ၊ အတ္တနော စ အာပတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တာနံ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒီနံ ပါရာဇိကာဒိအာပတ္တိမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သဗ္ဗာပတ္တိယော။ ကိစ္စံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကကိစ္စာနန္တိ ဥက္ခေပနီယာဒိကမ္မံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကာနံ တဒနုဝတ္တိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ယာဝတတိယာနုဿာဝနာနံ ကိစ္စာနံ ဝသေန၊ န သဗ္ဗေသံ ကိစ္စာနံ ဝသေနာတိ။

၃၄၄။ ပါဠိယံ ‘‘ကတိဟိ အဓိကရဏေဟီ’’တိ ပုစ္ဆာယ ‘‘ဧကေန အဓိကရဏေန ကိစ္စာဓိကရဏေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတိသု ဌာနေသူ’’တိ ပုစ္ဆာယ ‘‘တီသု ဌာနေသု သင်္ဃမဇ္ဈေ၊ ဂဏမဇ္ဈေ၊ ပုဂ္ဂလဿ သန္တိကေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတိဟိ သမထေဟီ’’တိ ပုစ္ဆာယ ‘‘တီဟိ သမထေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တီဟိပိ ဧတေဟိ ဧကော ဝူပသမနပ္ပကာရောဝ ပုစ္ဆိတော၊ ဝိဿဇ္ဇိတော စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၄၈။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ¶ ဟောတိ အနုဝါဒါဓိကရဏန္တိအာဒီသု ဝိဝါဒါဓိကရဏမေဝ အနုဝါဒါဓိကရဏာဒိပိ ဟောတီတိ ပုစ္ဆာယ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဝိဝါဒါဓိကရဏမေဝ ဟောတိ၊ အနုဝါဒါဒယော န ဟောတီတိ ဝိဿဇ္ဇနံ။

အဓိကရဏနိဒါနာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၅၄။ အဓိကရဏပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ ¶ ပါဠိယံ ဝိပစ္စယတာယ ဝေါဟာရောတိ ဝိရူပဝိပါကာယ အညမညံ ဒုက္ခုပ္ပာဒနာယ ကာယဝစီဝေါဟာရော။ မေဓဂန္တိ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော ကလဟော။

အနုသမ္ပဝင်္ကတာတိ ဝိပတ္တိစောဒနာယ အနု အနု သံယုဇ္ဇနဝသေန နိန္နတာ။

အဗ္ဘုဿဟနတာတိ အတိဝိယ သဉ္ဇာတုဿာဟတာ။ အနုဗလပ္ပဒါနန္တိ စောဒကာနမ္ပိ ဥပတ္ထမ္ဘကရဏံ။ ကမ္မသင်္ဂဟာဘာဝေနာတိ သင်္ဃသမ္မုခတာဒိမတ္တဿ သမ္မုခါဝိနယဿ သင်္ဃာဒီဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စေသု သင်္ဂဟာဘာဝါ။

သတ္တသမထနာနာတ္ထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဓိကရဏဘေဒဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

စောဒနာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာဝဏ္ဏနာ

၃၅၉။ ဒုတိယဂါထာသင်္ဂဏိကာယ ¶ ‘‘စောဒနာ ကိမတ္ထာယာ’’တိအာဒိကာ ပုစ္ဆာ ဥပါလိတ္ထေရေန ကတာ။ ‘‘စောဒနာ သာရဏတ္ထာယာ’’တိအာဒိဝိဿဇ္ဇနံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ။ ဥပါလိတ္ထေရော သယမေဝ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ အကာသီတိပိ ဝဒန္တိ။

မန္တဂ္ဂဟဏန္တိ တေသံ ဝိစာရဏာဂဟဏံ၊ သုတ္တန္တိကတ္ထေရာနံ၊ ဝိနယဓရတ္ထေရာနဉ္စ အဓိပ္ပာယဂဟဏန္တိ ¶ အတ္ထော။ ပါဋေက္ကံ ဝိနိစ္ဆယသန္နိဋ္ဌာပနတ္ထန္တိ တေသံ ပစ္စေကံ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ တေဟိ သမုဋ္ဌာပိတနယမ္ပိ ဂဟေတွာ ဝိနိစ္ဆယပရိယောသာပနတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘မာ ခေါ တုရိတော အဘဏီ’’တိအာဒိနာ အဘိမုခေ ဌိတံ ကဉ္စိ အနုဝိဇ္ဇကံ ဩဝဒန္တေန ဝိယ ထေရေန အနုဝိဇ္ဇကဝတ္တံ ကထိတံ။

အနုယုဉ္ဇနဝတ္တန္တိ အနုယုဇ္ဇနက္ကမံ၊ တံ ပန ယသ္မာ သဗ္ဗသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမဝိသယေပိ တံတံသိက္ခာပဒါနုလောမေန ကတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ‘‘သိက္ခာပဒါနုလောမိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ဂတိံ နာသေတီတိ အတ္တနော သုဂတိဂမနံ ဝိနာသေတိ။

အနုသန္ဓိတ-သဒ္ဒေါ ဘာဝသာဓနောတိ အာဟ ‘‘အနုသန္ဓိတန္တိ ကထာနုသန္ဓီ’’တိ။ ဝတ္တာနုသန္ဓိတေနာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဝတ္တာနုသန္ဓိတေနာတိ အာစာရာနုသန္ဓိနာ၊ အာစာရေန သဒ္ဓိံ သမေန္တိယာ ပဋိညာယာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ယာ အဿ ဝတ္တေနာ’’တိအာဒိ။

ပါဠိယံ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိန္တိအာဒိ အလဇ္ဇိလဇ္ဇိလက္ခဏံ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ ဝသေန ဝုတ္တံ တေသညေဝ သဗ္ဗပ္ပကာရတော သိက္ခာပဒါဓိကာရတ္တာ။ သာမဏေရာဒီနမ္ပိ သာဓာရဏဝသေန ပန သဉ္စိစ္စ ယထာသကံ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမနာဒိကံ အလဇ္ဇိလဇ္ဇိလက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကထာနုသန္ဓိဝစနန္တိ စုဒိတကအနုဝိဇ္ဇကာနံ ကထာယ အနုသန္ဓိယုတ္တံ ဝစနံ န ဇာနာတိ၊ တေဟိ ဧကသ္မိံ ကာရဏေ ဝုတ္တေ သယံ တံ အသလ္လက္ခေတွာ အတ္တနော အဘိရုစိတမေဝ အသမ္ဗန္ဓိတတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ဝိနိစ္ဆယာနုသန္ဓိဝစနဉ္စာတိ အနုဝိဇ္ဇကေန ကတဿ အာပတ္တာနာပတ္တိဝိနိစ္ဆယဿ အနုဂုဏံ၊ သမ္ဗန္ဓဝစနဉ္စ။

စောဒနာဒိပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆၀။ ပါဠိယံ ¶ ¶ ယံ ခေါ တွန္တိအာဒီသု တွံ၊ အာဝုသော၊ ယံ ဣမံ ဘိက္ခုံ စောဒေသိ၊ တံ ကိမှိ ဒေါသေ စောဒေသိ၊ ကတရာယ ဝိပတ္တိယာ စောဒေသီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။

၃၆၁။ အသုဒ္ဓပရိသင်္ကိတောတိ အသုဒ္ဓါယ အဋ္ဌာနေ ဥပ္ပန္နာယ ပရိသင်္ကာယ ပရိသင်္ကိတော။ တေနာဟ ‘‘အမူလကပရိသင်္ကိတော’’တိ။

၃၆၄။ ပါဠိယံ ဥပေါသထော သာမဂ္ဂတ္ထာယာတိ ဝိသုဒ္ဓါနံ ဘိက္ခူနံ အညောညနိရပေက္ခော အဟုတွာ ဥပေါသထော ဥပေါသထဋ္ဌာနံ သန္နိပတိတွာ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ အာယသ္မန္တော အာရောစေထ၊ ပရိသုဒ္ဓေတ္ထာယသ္မန္တော၊ ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ အာဝုသော’’တိအာဒိနာ အညမညံ ပရိသုဒ္ဓိဝီမံသနာရောစနဝသေန အယုတ္တေ ဝိဝဇ္ဇေတွာ ယုတ္တေဟေဝ ကာယစိတ္တသာမဂ္ဂီကရဏတ္ထာယ။

ဝိသုဒ္ဓါယ ပဝါရဏာတိ ဒိဋ္ဌသုတာဒီဟိ အညမညံ ကထာပေတွာ ဝိသုဒ္ဓိသမ္ပာဒနတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ ဥဘော ဧတေတိ အာမိသပုဂ္ဂလနိဿယနေ ဧတေ ဥဘော။

အနုဝိဇ္ဇကကိစ္စဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆၅။ တတြ ¶ ဟီတိ တသ္မိံ သန္နိပါတေ။ အတ္တပစ္စတ္ထိကာတိ လဇ္ဇိပေသလဿ စောဒကပါပဂရဟီပုဂ္ဂလဿ အနတ္ထကာမာ ဝေရီပုဂ္ဂလာ။ သာသနပစ္စတ္ထိကာတိ အတ္တနော အနာစာရာနုဂုဏံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပကာသေန္တော တဏှာဂတိကာ၊ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ စ။ အဇ္ဈောဂါဟေတွာတိ အလဇ္ဇိအဘိဘဝနဝသေန ¶ သင်္ဃမဇ္ဈံ ပဝိသိတွာ။ သော သင်္ဂါမာဝစရောတိ သော စောဒကော သင်္ဂါမာဝစရော နာမ။ ဒိဋ္ဌသုတမုတမ္ပိ ရာဇကထာဒိကန္တိ ဒိဋ္ဌသုတဝသေနေဝ ရာဇစောရာဒိကထံ၊ မုတဝသေနပိ အန္နာဒိကထဉ္စ အကထေန္တေနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကပ္ပိယာကပ္ပိယနိဿိတာ ဝါတိအာဒီသု ရူပါရူပပဋိစ္ဆေဒပဒေန သကလအဘိဓမ္မတ္ထပိဋကတ္တံ ဒဿေတိ။ သမထာစာရာဒီဟိ ပဋိသံယုတ္တန္တိ သကလသုတ္တန္တပိဋကတ္တံ။ တတ္ထ သမထာစာရော နာမ သမထဘာဝနာက္ကမော။ တထာ ဝိပဿနာစာရော။ ဌာနနိသဇ္ဇဝတ္တာဒိနိဿိတာတိ သင်္ဃမဇ္ဈာဒီသု ဂရုစိတ္တီကာရံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဌာနာဒိက္ကမနိဿိတာ စေဝ စုဒ္ဒသမဟာဝတ္တာဒိဝတ္တနိဿိတာ စ၊ အာဒိ-သဒ္ဒေန အပ္ပိစ္ဆတာဒိနိဿိတာ စာတိ အတ္ထော။ ပဉှေ ဥပ္ပန္နေတိ ကေနစိ ဥပ္ပန္နေ ပဉှေ ပုစ္ဆိတေ။ ဣဒဉ္စ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ ယံ ကိဉ္စိ ဥပဋ္ဌိတံ ဓမ္မံ ဘာသဿူတိ အဓိပ္ပာယော။

ကုလပဒေသော နာမ ခတ္တိယာဒိဇာတိယမ္ပိ ကာသိကရာဇကုလာဒိကုလဝိသေသော။ ဧတမေဝါဟ ‘‘ကုလပဒေသော ခတ္တိယကုလာဒိဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ သန္နိပါတမဏ္ဍလေတိ အတ္တနော အနုဝိဇ္ဇမာနပ္ပကာရံ သင်္ဃဿ ဉာပနတ္ထံ ဥဋ္ဌာယ သင်္ဃသန္နိပါတမဇ္ဈေ ဣတော စိတော စ ပရေသံ မုခံ ဩလောကေန္တေန န စရိတဗ္ဗံ။ ယထာနိသိန္နေနေဝ ဓမ္မဝိနယာနုဂုဏံ ဝိနိစ္ဆယံ ယထာ သဗ္ဗေ သုဏန္တိ၊ တထာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

ပါဠိယံ အစဏ္ဍိကတေနာတိ အကတစဏ္ဍဘာဝေန၊ အဖရုသေနာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဟိတာနုကမ္ပိနာ’’တိ ဧတေန မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေါ ဝုတ္တော။ ‘‘ကာရုဏိကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ အပ္ပနာပ္ပတ္တကရုဏာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဟိတပရိသက္ကိနာ’’တိ ဣမိနာ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ။ တေနာဟ ‘‘ကရုဏာ စ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ စ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ အယံ ပဒဒွယေပိ အဓိပ္ပာယော’’တိ။ လဇ္ဇိယာတိ လဇ္ဇိနီ။

အနုယောဂဝတ္တံ ¶ ကထာပေတွာတိ ‘‘ကာလေန ဝက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၃၆၂) ဝုတ္တဝတ္တံ။ အနုယုဉ္ဇနာစာရက္ကမေနေဝ အနုယုဉ္ဇနံ အနုယောဂဝတ္တံ နာမ၊ တံ ကထာပေတွာ တေနေဝ ကမေန အနုယုဉ္ဇာပေတွာတိ အတ္ထော။ ဥဇုမဒ္ဒဝေနာတိ ဧတ္ထ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗပဒံ ဒဿေတိ ‘‘ဥပစရိတဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘ဓမ္မေသု စ ပုဂ္ဂလေသု စာ’’တိ ဣဒံ ‘‘မဇ္ဈတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ပကတေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဓမ္မေသု စ ပုဂ္ဂလေသု စ…ပေ… မဇ္ဈတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ယဉှိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကတ္တဗ္ဗံ၊ တံ တတ္ထ အတိက္ကမန္တော မဇ္ဈတ္တော နာမ န ဟောတိ၊ ဓမ္မေသု စ ဂါရဝေါ ကတ္တဗ္ဗော။ ပုဂ္ဂလေသု ပန မေတ္တာဘာဝေန ပက္ခပါတဂါရဝေါ။ တသ္မာ ဣမံ ဝိဓိံ အနတိက္ကန္တောဝ တေသု မဇ္ဈတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၆၆။ သံသန္ဒနတ္ထန္တိ အာပတ္တိ ဝါ အနာပတ္တိ ဝါတိ သံသယေ ဇာတေ သံသန္ဒိတွာ နိစ္ဆယကရဏတ္ထံ ¶ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အတ္ထဒဿနာယာတိ သာဓေတဗ္ဗဿ အာပတ္တာဒိဥပမေယျတ္ထဿ စောဒကစုဒိတကေ အတ္တနော ပဋိညာယ ဧဝ သရူပဝိဘာဝနတ္ထံ။ အတ္ထော ဇာနာပနတ္ထာယာတိ ဧဝံ ဝိဘာဝိတော အတ္ထော စောဒကစုဒိတကသင်္ဃာနံ ဉာပနတ္ထာယ နိဇ္ဈာပနတ္ထာယ၊ သမ္ပဋိစ္ဆာပနတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ ပုဂ္ဂလဿ ဌပနတ္ထာယာတိ စောဒကစုဒိတကေ အတ္တနော ပဋိညာယ ဧဝ အာပတ္တိယံ၊ အနာပတ္တိယံ ဝါ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထာယ။ သာရဏတ္ထာယာတိ ပမုဋ္ဌသရာပနတ္ထာယ။ သဝစနီယကရဏတ္ထာယာတိ ဒေါသေ သာရိတေပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပဋိကမ္မံ အကရောန္တဿ သဝစနီယကရဏတ္ထာယ။ ‘‘န တေ အပသာဒေတဗ္ဗာ’’တိ ဣဒံ အဓိပ္ပေတတ္ထဒဿနံ။ တတ္ထ အဝိသံဝါဒကဋ္ဌာနေ ဌိတာ ဧဝ န အပသာဒေတဗ္ဗာ၊ န ဣတရေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အပ္ပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယာတိ အာယတိံ ပဋိသန္ဓိယာ အကာရဏဘူတပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ။ ပရိနိဗ္ဗာနဉှိ နာမ ခီဏာသဝါနံ သဗ္ဗပစ္ဆိမာ စုတိစိတ္တကမ္မဇရူပသင်္ခါတာ ခန္ဓာ၊ တေ စ သဗ္ဗာကာရတော သမုစ္ဆိန္နာနုသယတာယ ပုနဗ္ဘဝါယ အနန္တရာဒိပစ္စယာ န ဟောန္တိ အညေဟိ စ တဏှာဒိပစ္စယေဟိ ဝိရဟိတတ္တာ။ တသ္မာ ‘‘အပ္ပစ္စယပရိနိဗ္ဗာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တန္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘တသ္မိ’’န္တိ။ ဝိနယမန္တနာတိ ဝိနယဝိနိစ္ဆယော။ သောတာဝဓာနန္တိ သောတဿ ဩဒဟနံ၊ သဝနန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဉာဏ’’န္တိ။ ယထာဝုတ္တာယ ဝိနယသံဝရာဒိကာရဏပရမ္ပရာယ ဝိမုတ္တိယာ ဧဝ ပဓာနတ္တာ သာ ပုန စိတ္တဿ ဝိမောက္ခောတိ ဥဒ္ဓဋောတိ အာဟ ‘‘အရဟတ္တဖလသင်္ခါတော ဝိမောက္ခော’’တိ။ အထ ဝါ ယော ယံ ကိဉ္စိ ဓမ္မံ အနုပါဒိယိတွာ ¶ ပရိနိဗ္ဗာနဝသေန စိတ္တဿ စိတ္တသန္တတိယာ၊ တပ္ပဋိဗဒ္ဓကမ္မဇရူပသန္တတိယာ စ ဝိမောက္ခော ဝိမုစ္စနံ အပုနပ္ပဝတ္တိဝသေန ဝိဂမော၊ ဧတဒတ္ထာယ ဧတဿ ဝိဂမဿတ္ထာယ ဧဝါတိ ဧဝံ နိဂမနဝသေနပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၆၇။ အနုယောဂဝတ္တဂါထာသု ကုသလေန ဗုဒ္ဓိမတာတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။ ကတန္တိ နိဗ္ဗတ္တိတံ၊ ပကာသိတန္တိ အတ္ထော။ တေနေဝါတိအာဒီသု တေနေဝ ကတာကတဿ အဇာနနေဝ ပုဗ္ဗာပရံ အဇာနနဿ၊ အညဿပိ ဘိက္ခုနော ယံ ကတာကတံ ဟောတိ၊ တမ္ပိ န ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ အတ္တနော သဒိသာယာတိ ယထာဝုတ္တေဟိ ဒေါသေဟိ ယုတ္တတာယ အတ္တနာ သဒိသာယ။

အနုဝိဇ္ဇကဿ ပဋိပတ္တိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝေါဟရန္တေန ဇာနိတဗ္ဗာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၆၈-၃၇၄။ မဟာသင်္ဂါမေ ¶ ¶ ပါဠိယံ သင်္ဂါမာဝစရေနာတိ အနုဝိဇ္ဇကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝတ္ထူတိ မေထုနာဒိဝီတိက္ကမော။ နိဒါနန္တိ ဝေသာလိအာဒိပညတ္တိဋ္ဌာနံ။ ပုဂ္ဂလော အကာရကော ဇာနိတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ သင်္ဃေ ဝါ ဂဏေ ဝါ ပရိဏာယကဘူတော ပုဂ္ဂလောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၇၅။ ဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒန္တိ နီလာဒိဒသန္နံ သုက္ကာနံ မောစနဝသေန ဝုတ္တံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒံ။ တဉှိ တေလာဒိမန္ဒဝဏ္ဏာနံ နီလာဒိပစုရဝဏ္ဏာနံ ဝသေန ‘‘ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပစုရတ္ထေ ဟိ ဣဓ အဝဏ္ဏောတိ အ-ကာရော။

၃၇၉။ ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မာနော ဒွိဓာ ဟောန္တီတိ ဧတ္ထ အဝိဟာဒိသုဒ္ဓါဝါသိကာ အညဘူမီသု အရိယာ ဓမ္မဝါဒီပက္ခံ ဧဝ ဘဇန္တိ၊ ဣတရေ ဒုဝိဓမ္ပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝေါဟရန္တေန ဇာနိတဗ္ဗာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၀၄။ ကထိနေ ¶ အနာဂတဝသေနာတိ ဥဒကာဟရဏာဒိပယောဂေ ဥပ္ပန္နေ ပစ္ဆာ ဓောဝနာဒိပုဗ္ဗကရဏဿ ဥပ္ပတ္တိတော တပ္ပယောဂဿ အနာဂတဝသေနေဝ အနန္တရပစ္စယော။ ပစ္စယတ္တဉ္စဿ ကာရိယဘူတဿ ယသ္မာ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗတံ နိဿာယ ပစ္စယာ ပဝတ္တာ၊ န ဝိနာ တေန၊ တသ္မာ တေန ပရိယာယေန ဝုတ္တံ၊ န သဘာဝတော သဗ္ဗတ္ထ။ တေနာဟ ‘‘ပယောဂဿ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပယောဂဿ သတ္တဝိဓမ္ပိ ပုဗ္ဗကရဏံ ပစ္စယော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကာရဏမာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ။ ပုဗ္ဗကရဏဿတ္ထာယာတိ ပုဗ္ဗကရဏဿ နိပ္ဖာဒနတ္ထာယ။ ပုရေဇာတပစ္စယေတိ ပုရေဇာတပစ္စယဿ ¶ ဝိသယေ။ ဧသာတိ ပယောဂေါ။ ဓောဝနာဒိဓမ္မေသု ဧကမ္ပိ အတ္တနော ပုရေဇာတပစ္စယဘူတံ ဓမ္မံ န လဘတိ၊ အတ္တနော ဥပ္ပတ္တိတော ပုရေဇာတဿ ပုဗ္ဗကရဏဿ အဘာဝါတိ အတ္ထော။ လဘတီတိ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယံ ပုဗ္ဗကရဏံ လဘတိ၊ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော ဟောတီတိ အတ္ထော။

ပါဠိယံ ပန္နရသ ဓမ္မာ သဟဇာတပစ္စယေန ပစ္စယောတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗကရဏဿာတိ ဝါ ပယောဂဿာတိ ဝါ အညဿ ကဿစိ ပစ္စယုပ္ပန္နဿ အပရာမဋ္ဌတ္တာ ပန္နရသ ဓမ္မာ သယံ အညမညသဟဇာတပစ္စယေန ပစ္စယောတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ တေဟိ သဟ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ အညဿ အဘာဝါ။ ဧဝံ ဥပရိ သဗ္ဗတ္ထ။ တေနာဟ ‘‘သဟဇာတပစ္စယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ မာတိကာ စ ပလိဗောဓာ စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေန ပဉ္စာနိသံသာနိ ဂဟိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ မာတိကာနဉ္စ ပလိဗောဓာနဉ္စာတိ ဧတ္ထာပိ။ တေဟိပိ အတ္ထော အနန္တရမေဝ မာတိကာဒီဟိ သဟ ဇာယန္တိ။ တေနေဝ ‘‘ပန္နရသ ဓမ္မာ သဟဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တာ။ အာသာတိ စီဝရာသာ။ ဝတ္ထူတိ အာသာယ နိမိတ္တဘူတံ အနုပ္ပန္နစီဝရံ။ ‘‘ဒဿာမ ကရိဿာမာ’’တိ ဟိ ဒါယကေဟိ ပဋိညာတစီဝရံ နိဿာယ အနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ စီဝရာသာ အနန္တရပစ္စယာဒိဘာဝေန ဝုတ္တာ။ အာသာနဉ္စ အနာသာနဉ္စာတိ လဗ္ဘမာနကစီဝရေ ဥပ္ပဇ္ဇနကစီဝရာသာနဉ္စေဝ အလဗ္ဘမာနေ စီဝရေ ဥပ္ပဇ္ဇနကအနာသာနဉ္စ၊ အာသာနံ၊ တဗ္ဗိဂမာနဉ္စာတိ အတ္ထော။ ခဏေ ခဏေ ဥပ္ပတ္တိဘေဒံ သန္ဓာယ ‘‘အာသာန’’န္တိ ဗဟုဝစနံ ကတံ၊ အာသာယ ¶ ၊ အနာသာယ စာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အာသာ စ အနာသာ စာ’’တိ။

ကထိနအတ္ထတာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပုဗ္ဗကရဏနိဒါနာဒိဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ

၄၀၆-၇။ ဆ စီဝရာနီတိ ခေါမာဒီသု ဆသု အညတရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ပန ‘‘စီဝရာနီ’’တိ ဗဟုဝစနံ ကတံ။ ပါဠိယံ ပနေတ္ထ ဝတ္ထု၊ အာသာ စ အနာသာ စာတိအာဒီသု အတ္ထတေ ကထိနေ အာနိသံသဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကပစ္စာသာစီဝရံ ‘‘ဝတ္ထူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကထိနစီဝရံ ဟေတုပစ္စယ-သဒ္ဒေဟိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၀၈။ ပစ္စုဒ္ဓါရော တီဟိ ဓမ္မေဟီတိအာဒိ ကထိနတ္ထာရတ္ထာယ တိစီဝရတော အညံ ဝဿိကသာဋိကာဒိံ ပစ္စုဒ္ဓရိတုံ၊ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အတ္ထရိတုဉ္စ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝစီဘေဒေနာ’’တိ ဧတေန ကေဝလံ ကာယေန ကထိနတ္ထာရော န ရုဟတီတိ ဒဿေတိ။

ပုဗ္ဗကရဏနိဒါနာဒိဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၁၂။ ယေသု ¶ ရူပါဒိဓမ္မေသူတိ ‘‘ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာ ဘိက္ခူ၊ ပဉ္စဟိ အနူနော သင်္ဃော၊ စီဝရမာသော၊ ဓမ္မေန သမေန သမုပ္ပန္နံ စီဝရ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု ယေသု ရူပါရူပဓမ္မေသု။ သတီတိ သန္တေသု။ မိဿီဘာဝေါတိ သံသဂ္ဂတာ သမူဟပညတ္တိမတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘န ပရမတ္ထတော ဧကော ဓမ္မော အတ္ထီ’’တိ။

၄၁၆။ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ကထိနုဒ္ဓါရေန သဟ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာရဟာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ကထိနတ္ထာရတော ဟိ ပဘုတိ သဗ္ဗေ ကထိနုဒ္ဓါရာ တံ တံ ကာရဏန္တရမာဂမ္မ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေ ဧကုပ္ပာဒါ နာမ ဇာတာ။ တေသု အန္တရုဗ္ဘာရသဟုဗ္ဘာရာ ဒွေ ဧဝ တံ ဝိဟာရံ အနတ္ထတကထိနဝိဟာရသဒိသံ ကရောန္တာ သယံ သကလေန ကထိနတ္ထာရေန သဟ နိရုဇ္ဈန္တိ ဥဒ္ဓါရဘာဝံ ပါပုဏန္တိ ¶ ။ အဝသေသာ ပန တံ တံ ပါဋိပုဂ္ဂလိကမေဝ ကထိနတ္ထာရံ ဒွိန္နံ ပလိဗောဓာနံ ဥပစ္ဆိန္ဒနဝသေန နိရောဓေန္တာ သယံ ဥဒ္ဓါရဘာဝံ ပါပုဏန္တိ၊ န သကလံ ကထိနတ္ထာရံ။ ကထိနုဒ္ဓါရာနဉ္စ နိရောဓော နာမ တံ တံ ကာရဏမာဂမ္မ ဥဒ္ဓါရဘာဝပ္ပတ္တိ၊ ဧဝဉ္စ ဥပ္ပတ္တိ နာမ ကထိနုဒ္ဓါရော ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗေပိ အတ္ထာရေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပုရိမာ ဒွေတိ ‘‘ဧကုပ္ပာဒါ ဧကနိရောဓာ’’တိ ပါဠိယံ ပဌမံ ဝုတ္တာ အန္တရုဗ္ဘာရသဟုဗ္ဘာရာ ဒွေ။ တေသူတိ ပက္ကမနန္တိကာဒီသု။ ဥဒ္ဓါရဘာဝံ ပတ္တေသူတိ ဥဒ္ဓါရဘာဝပ္ပတ္တိသင်္ခါတနိရောဓံ ပတ္တေသူတိ အတ္ထော။ အတ္ထာရော တိဋ္ဌတီတိ ကတစီဝရံ အာဒါယ ပက္ကန္တာဒိပုဂ္ဂလံ ဌပေတွာ တဒဝသေသာနံ ပလိဗောဓသဗ္ဘာဝတော ကထိနတ္ထာရော တိဋ္ဌတိ။

ကထိနာဒိဇာနိတဗ္ဗဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပညတ္တိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၄၂၁။ သမဂ္ဂေဟိ ¶ ¶ ကရဏီယာနီတိ ဝိဝါဒါဓိကရဏေဟိ ပုဗ္ဗေ အသမဂ္ဂါ ဟုတွာ ပစ္ဆာ သာမဂ္ဂိံ ဥပဂတေဟိ ကတ္တဗ္ဗာနိ။ ကိံ ပန အသညတမိဿပရိသာယ သဒ္ဓိံ လဇ္ဇိနော သာမဂ္ဂိံ ကရောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဌိတာသူတိ ဥပေါသထပဝါရဏာသု အပ္ပဝတ္တီသု။ ဥပတ္ထမ္ဘော န ဒါတဗ္ဗောတိ ဥပရူပရိ အပ္ပဝတ္တနတ္ထာယ မယမ္ပိ ဥပေါသထံ န ကရိဿာမာတိအာဒိနာ ကလဟဿ ဥပတ္ထမ္ဘော န ဒါတဗ္ဗော၊ ဓမ္မေန ဝိနယေန သာမဂ္ဂိံ ကတွာ သမဂ္ဂေဟေဝ အသညတာ ဘိက္ခူ ဝိနေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘သစေ သင်္ဃော အစ္စယံ ဒေသာပေတွာ’’တိအာဒိ။ ဘိက္ခုနော နက္ခမတီတိ ကေသုစိ ပုဂ္ဂလေသု အပ္ပမတ္တကဒေါသဒဿနေန န ရုစ္စတိ။ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မမ္ပိ ကတွာတိ ‘‘န မေတံ ခမတီ’’တိ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော အတ္တနော ဒိဋ္ဌိံ အာဝိကတွာ။ ဥပေတဗ္ဗာတိ သာသနဟာနိယာ အဘာဝါ သာမဂ္ဂိံ အကောပေတွာ ကာယသာမဂ္ဂီ ဒါတဗ္ဗာ၊ ဤဒိသေ ဌာနေ အလဇ္ဇိပရိဘောဂေါ အာပတ္တိကရော န ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ယေ ပန သာသနဝိနာသာယ ပဋိပန္နာ၊ တေဟိ သဟ န ဝတ္တတိ၊ အာပတ္တိ ဧဝ ဟောတိ သာသနဝိနာသော စ။ တေနာဟ ‘‘ယတြ ပန ဥဒ္ဓမ္မ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌိယာ အာဝိကတာယပိ အာပတ္တိံ ဒဿေတိ။

၄၂၂။ ကဏှဝါစောတိ ရာဂဒေါသာဒီဟိ ကိလိဋ္ဌဝစနော။ အနတ္ထကဝစနဿ ဒီပနံ ပကာသနံ အဿာတိ အနတ္ထကဒီပနော။ မာနံ နိဿာယာတိ ဝိနိစ္ဆယကရဏံ တဝ ဘာရောတိ သင်္ဃေန ဘာရေ အကတေပိ ‘‘အဟမေဝေတ္ထ ဝေါဟရိတုံ အရဟရူပေါ’’တိ မာနံ နိဿာယ။ ယထာဒိဋ္ဌိယာတိ အနုရူပလဒ္ဓိယာ။ ယဿ ဟိ အတ္ထဿ ယာဒိသီ ဒိဋ္ဌိ အနုရူပါ၊ တံ ဂဟေတွာ န ဗျာကတာတိ အတ္ထော ¶ ။အဿ အတ္တနောတိ အဓမ္မာဒိအတ္ထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ န ပုဂ္ဂလံ၊ အဿ အဓမ္မာဒိအတ္ထသင်္ခါတဿ အတ္တနော သရူပဿ ယာ အနုရူပါ ဒိဋ္ဌီတိ ¶ အတ္ထော။ လဒ္ဓိံ နိက္ခိပိတွာတိ အနုရူပလဒ္ဓိံ ဆဍ္ဍေတွာ၊ အဂ္ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အဓမ္မာဒီသု ဓမ္မာဒိလဒ္ဓိကော ဟုတွာ’’တိ။ အထ ဝါ အတ္တနော လဒ္ဓိံ နိဂူဟိတွာ ပုဂ္ဂလာနုဂုဏံ တထာ ဗျာကရောန္တော န ယထာဒိဋ္ဌိယာ ဗျာကတာ နာမ။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ အဓမ္မာဒီသု ဓမ္မာဒိလဒ္ဓိကော ဟုတွာတိ ဧတ္ထ အဓမ္မာဒီသု ဓမ္မာဒိလဒ္ဓိကော ဝိယ ဟုတွာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

နပ္ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၂၄။ ကမ္မဉတ္တီတိ ကမ္မဘူတာ ဉတ္တိ။ အနုဿာဝနနိရပေက္ခာ ဉတ္တိကမ္မဘူတာ ဉတ္တီတိ အတ္ထော။ ကမ္မပါဒဉတ္တိ နာမ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မာဒီသု အနုဿာဝနကမ္မဿ ပါဒဘူတာ အဓိဋ္ဌာနဘူတာ ဉတ္တိ။ နဝသု ဌာနေသူတိ ဩသာရဏာဒီသု နဝသု ဌာနေသု။ ဒွီသု ဌာနေသူတိ ဉတ္တိဒုတိယဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေသု။

သုတ္တာနုလောမန္တိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ သုတ္တာနုလောမဘူတေ မဟာပဒေသေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိနယာနုလောမန္တိ ခန္ဓကပရိဝါရာနုလောမဘူတေ မဟာပဒေသေ။ သုတ္တန္တိကေ စတ္တာရော မဟာပဒေသေတိ သုတ္တာဘိဓမ္မပိဋကေသု အနုညာတပဋိက္ခိတ္တသုတ္တာနုလောမဝသေန နယတော ဂဟေတဗ္ဗေ စတ္တာရော အတ္ထေ။

၄၂၅။ ဒိဋ္ဌီနံ အာဝိကမ္မာနီတိ အာပတ္တိလဒ္ဓီနံ ပကာသနာနိ၊ အာပတ္တိဒေသနာကမ္မာနီတိ အတ္ထော။

ယထာ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဒိဋ္ဌိ အာဝိကတာ ဟောတီတိ ယထာ အာဝိကတေ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဧကီဘူတေဟိ ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿ သန္တိကေ အာပတ္တိ ဒေသိတာ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဒေသေတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဒေသေန္တော စ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ တယော ဝါ စတ္တာရော ဝါ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ဧကဿ သန္တိကေ ဒေသေတိ။ ဧဝံ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒေသိတာ စ အာပတ္တိ န ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဒေသနာပစ္စယာ ဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတိ။ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ပန ဧကတော ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၄၄၄။ အဒဿနေနာတိ ဣမဿ အကပ္ပိယံ ပရိဝဇ္ဇေန္တာနံ ဝိနယဓရာနံ ပဋိပတ္တိယာ အဒဿနေန ¶ ၊ တေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အနာပဇ္ဇနေနာတိပိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသအဉတာယာတိ ရဇတာဒိအကပ္ပိယေ တိပုအာဒိသညိတာယ ¶ ။ ပုစ္ဆိတွာ ဝါ အညေသံ ဝါ ဝုစ္စမာနံ အသုဏန္တော အာပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ပုစ္ဆိတွာ အသုဏန္တော ဝါ ပုစ္ဆိယမာနံ အသုဏန္တော ဝါတိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧကရတ္တာတိက္ကမာဒိဝသေနာတိ အဓိဋ္ဌိတစီဝရေန ဝိပ္ပဝသိတွာ ဧကရတ္တာတိက္ကမေန ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဆရတ္တာတိက္ကမာဒီနံ သင်္ဂဟော။

၄၅၀။ အနတ္ထံ ကလိသာသနန္တိ အနတ္ထာဝဟံ ကောဓဝစနံ အာရောပေန္တော ဒေါသံ အာရောပေန္တော ဥပဒ္ဒဝါယ ပရိသက္ကတီတိ အတ္ထော။

၄၅၄။ ဝေါဟာရနိရုတ္တိယန္တိ တဿ တဿ အတ္ထဿ ဝါစကသဒ္ဒေ ပဘေဒဂတဉာဏပ္ပတ္တော န ဟောတီတိ အတ္ထော။

၄၅၅။ ပရိမဏ္ဍလဗျဉ္ဇနာရောပနေ ကုသလော န ဟောတီတိ ပရိမဏ္ဍလေန ပဒဗျဉ္ဇနေန ဝတ္ထုံ၊ ပရေဟိ ဝုတ္တံ ဇာနိတုဉ္စ အသမတ္ထောတိ အတ္ထော။

၄၅၈။ အနုဿာဝနေနာတိ အနု အနု ကထနေန။ တေနာဟ ‘‘နနု တုမှေ’’တိအာဒိ၊ ယံ အဝေါစုမှ၊ သွာယံ ပကာသိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ယန္တိ ဣဒံ ယသ္မာ ဝစနာပေက္ခံ န ဟောတိ၊ ဝစနတ္ထာပေက္ခမေဝ၊ တသ္မာ တေန ဝစနေန နာနာကရဏာဘာဝံ ပကာသယိဿာမာတိ ယမတ္ထံ အဝေါစုမှာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တေနေဝ ‘‘သွာယ’’န္တိ ပုလ္လိင်္ဂဝသေန ပဋိနိဒ္ဒေသော ကတော၊ တဿ သော အယံ နာနာကရဏာဘာဝေါတိ အတ္ထော။

၄၆၇။ မဉ္စပဒါဒီသုပိ နဠာဋံ ပဋိဟညေယျာတိ အန္ဓကာရေ စမ္မခဏ္ဍံ ပညပေတွာ ဝန္ဒိတုံ ဩနမန္တဿ နဠာဋံ ဝါ အက္ခိ ဝါ မဉ္စာဒီသု ပဋိဟညတိ။ ဧတေန ဝန္ဒတောပိ အာပတ္တိအဘာဝံ ဝတွာ ဝန္ဒနာယ သဗ္ဗထာ ပဋိက္ခေပါဘာဝဉ္စ ဒီပေတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ သုတ္တန္တရေဟိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တေသု။ နဂ္ဂါဒီသု ပန ဝန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ။ ဧကတော အာဝဋ္ဋောတိ ဧကသ္မိံ ဒေါသာဂတိပက္ခေ ပရိဝတ္တော ပဝိဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သပတ္တပက္ခေ ဌိတော’’တိ။ ဝန္ဒိယမာနောတိ ဩနမိတွာ ဝန္ဒိယမာနော။ ဝန္ဒိတဗ္ဗေသု ဥဒ္ဒေသာစရိယော၊ နိဿယာစရိယော စ ယသ္မာ နဝကာပိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဝုဍ္ဎာ ဧဝ ဝန္ဒိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၇၀။ ပုဗ္ဗေ ¶ ဝုတ္တမေဝါတိ သဟသေယျာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ။ ဣတရန္တိ သစိတ္တကံ။

ဝေါဟာရဝဂ္ဂါဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၇၄။ ‘‘ကတိ ¶ အာပတ္တိယော’’တိအာဒိနာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝိနယဿ ပါဋဝတ္ထံ သယမေဝ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ ကတံ။ ဘိက္ခုနီနံယေဝ…ပေ… အဋ္ဌဝတ္ထုကာ နာမာတိ ဘိက္ခုနီနံ ပညတ္တာ ဧကာ ဧဝ အာပတ္တိ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ နာမာတိ အတ္ထော။

၄၇၅။ ကမ္မဉ္စ ကမ္မပါဒကာ စာတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဉတ္တိကမ္မေသု ဉတ္တိ သယမေဝ ကမ္မံ ဟောတိ၊ ဉတ္တိဒုတိယဉတ္တိစတုတ္ထေသု ကမ္မေသု အနုဿာဝနသင်္ခါတဿ ကမ္မဿ ဉတ္တိပါဒကဘာဝေန တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ ဣမာနိ ဒွေ ‘‘ဉတ္တိကိစ္စာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။

ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋာ ကတာတိ ဒသသုပိ သိက္ခာပဒေသု ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယ ဝသေန ဝုတ္တဒုက္ကဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဌမသိက္ခာပဒမှီတိ ဘိက္ခုနောဝါဒဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ (ပါစိ။ ၁၄၄ အာဒယော)။ အဓမ္မကမ္မေတိ ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိကမ္မေ အဓမ္မကမ္မေ ဇာတေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ဒွေ အာပတ္တိနဝကာ၊ ဓမ္မကမ္မေ ဒွေ အာပတ္တိနဝကာတိ စတ္တာရော နဝကာ ဝုတ္တာ။ အာမကဓညံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တိယာ ဝိညာပနာဒိပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိယံ။ ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋာ ကတာယေဝါတိ ဝုတ္တံ။

ဝိဇဟန္တီ တိဋ္ဌတီတိအာဒီသု ယဒါ ဘိက္ခုနိယာ ဧကေန ပါဒေန ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌတွာ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကတွာ တတော အပရေန ပါဒေန ဝိဇဟိတွာ ဌာတုကာမတာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ သာ ယထာက္ကမံ ‘‘ဝိဇဟန္တီ တိဋ္ဌတိ၊ ဝိဇဟိတွာ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဣမံ ဝေါဟာရံ လဘတိ။ အညထာ ဟိဿာ ဂါမူပစာရမောက္ကန္တိယာ ဝိသေသော န သိယာ ဟတ္ထပါသဝိဇဟနဿာပိ ဂမနတ္တာ။ နိသီဒတိ ဝါ နိပဇ္ဇတိ ဝါတိ ဧတ္ထာပိ ယထာဝုတ္တာဓိပ္ပာယေန အဒ္ဓါသနေန ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟန္တီ နိသီဒတိ၊ သကလေန ¶ ဝါ အာသနေန ဝိဇဟိတွာ နိသီဒတိ၊ အဒ္ဓသရီရေန ဝိဇဟန္တီ နိပဇ္ဇတိ၊ သကလေန သရီရေန ဝိဇဟိတွာ နိပဇ္ဇတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ကာယိကာဒိအာပတ္တိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၇၆။ သဗ္ဗာနိ ¶ နာနာဝတ္ထုကာနီတိ သပ္ပိနဝနီတာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ဝတ္ထူနံ ဘေဒေန ပါစိတ္တိယာနိ ပဉ္စ နာနာဝတ္ထုကာနိ။ ဧသ နယော ပဏီတဘောဇနဝိသယေ နဝ ပါစိတ္တိယာနီတိအာဒီသုပိ။ ဧတေန ဘေသဇ္ဇပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒါနိ ဧကေကသိက္ခာပဒဝသေန ပညတ္တာနိပိ ဝတ္ထုဘေဒေန ပစ္စေကံ ပဉ္စသိက္ခာပဒနဝသိက္ခာပဒသဒိသာနိ ဘိက္ခုနီနံ ပါဋိဒေသနီယာပတ္တိယော ဝိယာတိ ဒဿေတိ။ တေနေဝ ‘‘နာနာဝတ္ထုကာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သပ္ပိံ ဧဝ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အနေကဘာဇနေသု ဌပေတွာ သတ္တာဟံ အတိက္ကာမေန္တဿ ဘာဇနဂဏနာယ သမ္ဘဝန္တိယော ဗဟုကာပိ အာပတ္တိယော ဧကဝတ္ထုကာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ သပ္ပိဘောဇနမေဝ ဗဟူသု ဌာနေသု ဝိညာပေတွာ ဧကတော ဝါ ဝိသုံ ဝိသုမေဝ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တဿ အာပတ္တိယော ဧကဝတ္ထုကာ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ပါဠိယံ ဧကဝါစာယ ဒေသေယျ၊ ဝုတ္တာ အာဒိစ္စဗန္ဓုနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒေသေယျာတိ ဝုတ္တာ’’တိ ဣတိ-သဒ္ဒံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

ဘေဒါနုဝတ္တကာနန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ယာဝတတိယကာ စ သဗ္ဗေ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ အာဂတာ၊ သင်္ဃာဒိသေသသာမညေန ဧကံ၊ ပါစိတ္တိယသာမညေန စ ဧကံ ကတွာ ‘‘ယာဝတတိယကေ တိဿော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ၊ ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ထုလ္လစ္စယာပိ သန္တိ ဧဝ။ တာနိ မာတိကာယ န အာဂတာနိ။ မာတိကာဂတဝသေန ဟေတ္ထ ‘‘တိဿော’’တိ ဝုတ္တံ။

သင်္ဃာဒီဟီတိ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလေဟိ ကာရဏဘူတေဟိ။ အဗ္ဘုဏှသီလောတိ ပရိသုဒ္ဓဘာဝူပဂမနေန အဘိနဝုပ္ပန္နသီလော။ အဘိနဝုပ္ပန္နဉှိ ‘‘အဗ္ဘုဏှ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ပရိသုဒ္ဓသီလောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပါကတိကော’’တိ။

‘‘ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာနိသံသေ’’တိ ဣဒံ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ ‘‘သစေ မံ ဣမေ ဘိက္ခူ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိပိဿန္တိ၊ န မယာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကရိဿန္တီ’’တိအာဒိနာ အာပတ္တိယာ ¶ အဒဿနေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ပရေသမ္ပိ သဒ္ဓါယ အာပတ္တိဒေသနာဝိဓာနမုခေန သာမတ္ထိယတော ပကာသိတော။ ဧကတော ဥပေါသထကရဏ၊ ပဝါရဏာကရဏ၊ သင်္ဃကမ္မကရဏ၊ အာသနေနိသီဒန၊ ယာဂုပါနေနိသီဒန၊ ဘတ္တဂ္ဂေနိသီဒန၊ ဧကစ္ဆန္နေသယန၊ ယထာဝုဍ္ဎအဘိဝါဒနာဒိကရဏသင်္ခါတေ အဋ္ဌာနိသံသေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

စတုန္နန္တိ ¶ ဝိနယပိဋကေ အာဂတာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ကတမာ ပန သာတိ သာ စတုဗ္ဗိဓာ အစ္စယဒေသနာ ကတမာတိ အတ္ထော။ အဘိမာရာနန္တိ မာရဏတ္ထာယ ပယောဇိတဓနုဂ္ဂဟာနံ။ ဥပဋ္ဌာယိကာယာတိ သဟသေယျသိက္ခာပဒဝတ္ထုသ္မိံ အာဂတာယ။

အဋ္ဌန္နံ ဘိက္ခုနီနန္တိ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဌဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဣတရာယ အာဂတာယ ဝုဍ္ဎာယ ဘိက္ခုနိယာ အာသနံ ဒါတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌန္နံ ပန ဘိက္ခုနီနံ နဝကာယ အာဂတာယ အဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ တာယ ပန သင်္ဃနဝကာသနေ လဒ္ဓါကာသေ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ အဋ္ဌန္နံ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခုနီနံ ဣတရာယ နဝကတရာယ အာသနံ ဒါတဗ္ဗံ။ ကမ္မာနိ နဝါတိ ဩသာရဏာဒီနိ နဝ ဧဝ။

၄၇၇။ ဒသ ဇနာတိ ‘‘ဒသ ဣမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝန္ဒိယာ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၃၃၀) ဝုတ္တာ နဝကအနုပသမ္ပန္နနာနာသံဝါသကမာတုဂါမပဏ္ဍကာ ပဉ္စ၊ ပါရိဝါသိကာဒယော စ ပဉ္စာတိ ဒသ ဇနာ။

ဒွါဒသ ကမ္မဒေါသာတိ ဒေါသယုတ္တကမ္မာနိ ဒွါဒသာတိ အတ္ထော။ ကမ္မသမ္ပတ္တိယောတိ သမ္ပန္နကမ္မာနိ၊ ဝိသုဒ္ဓကမ္မာနီတိ အတ္ထော။ ဧတဒေဝါတိ ဓမ္မေန သမဂ္ဂမေဝ။

အနန္တံ နိဗ္ဗာနံ အဇိနိ ဇိနိတွာ ပဋိလဘတီတိ အနန္တဇိနောတိ အာဟ ‘‘ပရိယန္တ’’ဣစ္စာဒိ။ သွေဝါတိ သော ဧဝ ဘဂဝါ။

‘‘ဝိနယံ ပဋိဇာနန္တဿ၊ ဝိနယာနိ သုဏောမ တေ’’တိအာဒိနာ ဥပါလိတ္ထေရေနေဝ ဧကံ ဝိနယဓရံ သမ္မုခေ ¶ ဌိတံ ပုစ္ဆန္တေန ဝိယ ပုစ္ဆိတွာ တေန ဝိဿဇ္ဇိတံ ဝိယ ဝိဿဇ္ဇနံ ကတံ။ တတ္ထ ဝိနယံ ပဋိဇာနန္တဿာတိ ဝိနယံ ဇာနာမီတိ ပဋိဇာနန္တဿ။ ဝိနယာနီတိ ဝိနယေ တယာ ဝုစ္စမာနေ သုဏောမ။

၄၇၈။ ပါဠိယံ ပါရာဇိကာတိအာဒိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေသု အာဂတေသု အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏဝသေန ဝုတ္တံ။

အဝန္ဒနီယပုဂ္ဂလာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၇၉။ သေဒမောစနဂါထာသု ¶ အကပ္ပိယသမ္ဘောဂေါတိ အနုပသမ္ပန္နေဟိ သဒ္ဓိံ ကာတုံ ပဋိက္ခိတ္တော ဥပေါသထာဒိသံဝါသော ဧဝ ဝုတ္တော။ ပဉှာ မေသာတိ ဧတ္ထ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ ဧသာတိ စ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန ဝုတ္တံ၊ ပဉှော ဧသောတိ အတ္ထော။ ပဉှ-သဒ္ဒေါ ဝါ ဒွိလိင်္ဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ဧသာ ပဉှာ’’တိအာဒိ။

ဂရုဘဏ္ဍံ သန္ဓာယာတိ ဂရုဘဏ္ဍေန ဂရုဘဏ္ဍပရိဝတ္တနံ သန္ဓာယ။ ဒသာတိ ဒသ အဝန္ဒိယပုဂ္ဂလေ။ ဧကာဒသေတိ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ။ သိက္ခာယ အသာဓာရဏောတိ ခုရဘဏ္ဍံ ဓာရေတုံ အနုညာတသိက္ခာပဒေန ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏသိက္ခာပဒေါတိ အတ္ထော။

ဥဗ္ဘက္ခကေ န ဝဒါမီတိ အက္ခတော ဥဒ္ဓံ သီသေ ဌိတမုခမဂ္ဂေပိ ပါရာဇိကံ သန္ဓာယ န ဝဒါမိ။ အဓောနာဘိန္တိ နာဘိတော ဟေဋ္ဌာ ဌိတဝစ္စပဿာဝမဂ္ဂေပိ ဝိဝဇ္ဇိယ အညသ္မိံ သရီရပ္ပဒေသေ မေထုနဓမ္မပစ္စယာ ကထံ ပါရာဇိကော သိယာတိ အတ္ထော။

အဝိပ္ပဝါသပဉှာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၈၀။ ဒုဿကုဋိအာဒီနီတိ ¶ အာဒိ-သဒ္ဒေန အစ္ဆတရတိပုပဋ္ဋာဒီဟိ၊ တိဏပဏ္ဏာဒီဟိ စ ပဋိစ္ဆန္နကုဋိယော သင်္ဂဏှာတိ။ တာဒိသာယ ဟိ ကုဋိယာ ဗဟိ ဌတွာ အန္တော ဌိတာယ ဣတ္ထိယာ မဂ္ဂေ ဒုဿာဒိနာ သန္ထတံ ကတွာ ပဝေသေန္တောပိ ပါရာဇိကော သိယာ။ လိင်္ဂပရိဝတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာတိ လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ ဝိဇဟနတော ပုန အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇနာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ပါဠိယံ ဘိက္ခူ သိယာ ဝီသတိယာ သမာဂတာတိ ဝီသတိယာ သင်္ခါတာယ ဘိက္ခူ သမာဂတာ၊ ဧတေန သဗ္ဗကမ္မာရဟတံ သင်္ဃဿ ဒဿေတိ။

နိဝတ္ထောတိ ¶ ဂါထာယ အန္တရဝါသကေန နိဝတ္ထော ဥတ္တရာသင်္ဂေန ဒိဂုဏံ ကတွာ ပါရုတသင်္ဃာဋိယော။ ဣတိ တာနိ တီဏိပိ စီဝရာနိ ကာယေ ဂတာနေဝ ဘိက္ခုနိယာ ဗိန္ဒုမတ္တံ ကာဠကံ ဥဒကေန ဓောဝိတမတ္တေ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

ဣတ္ထိံ ဟနေတိ ဂါထာယ န မာတုဘူတံ ဣတ္ထိံ ဟနေယျ၊ န ပိတုဘူတံ ပုရိသံ ဟနေယျ။ အနရိယန္တိ တဉ္စ အနရဟန္တမေဝ ဟနေယျ၊ ဧတေန အရဟန္တဃာတကောပိ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ အနန္တရံ ဖုသေတိ အာနန္တရိယံ ဖုသတီတိ အတ္ထော။

၄၈၁။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ-နိဂြောဓသဒိသန္တိ ယောဇနဝိတ္ထတံ ရုက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

သတ္တရသကေသူတိ ဘိက္ခုနီနံ ပညတ္တသတ္တရသသင်္ဃာဒိသေသေသု။

ပါရာဇိကာဒိပဉှာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၈၃။ ကမ္မဝဂ္ဂေ ¶ ¶ ဌပိတဥပေါသထပဝါရဏာနံ ကတ္တိကမာသေ သာမဂ္ဂိယာ ကတာယ သာမဂ္ဂီပဝါရဏံ မုဉ္စိတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ဌပေတွာ ကတ္တိကမာသ’’န္တိ။ သစေ ပန တေသံ နာနာသီမာသု မဟာပဝါရဏာယ ဝိသုံ ပဝါရိတာနံ ကတ္တိကမာသဗ္ဘန္တရေ သာမဂ္ဂီ ဟောတိ၊ သာမဂ္ဂီဥပေါသထော ဧဝ တေဟိ ကတ္တဗ္ဗော၊ န ပဝါရဏာ။ ဧကသ္မိံ ဝဿေ ကတပဝါရဏာနံ ပုန ပဝါရဏာယ အဝိဟိတတ္တာ။ သာမဂ္ဂီဒိဝသောတိ အနုပေါသထဒိဝသေ သာမဂ္ဂီကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန စာတုဒ္ဒသိယံ၊ ပန္နရသိယံ ဝါ သင်္ဃော သာမဂ္ဂိံ ကရောတိ၊ တဒါ သာမဂ္ဂီဥပေါသထဒိဝသော န ဟောတိ၊ စာတုဒ္ဒသီပန္နရသီဥပေါသထောဝ ဟောတိ။ ဥပရိ ပဝါရဏာယပိ ဧသေဝ နယော။

ပစ္စုက္ကဍ္ဎိတွာ ဌပိတဒိဝသောတိ ဘဏ္ဍနကာရကေဟိ ဥပဒ္ဒုတာ ဝါ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပဝါရဏာသင်္ဂဟံ ဝါ ကတွာ ဌပိတော ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီဒိဝသောဝ။ ဒွေ စ ပုဏ္ဏမာသိယောတိ ပုဗ္ဗ-ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ၊ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ စာတိ ဒွေ ပုဏ္ဏမာသိယော။ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပီတိ ပုဏ္ဏမာသီဒွယေန သဒ္ဓိံ သာမဂ္ဂီပဝါရဏံ၊ စာတုဒ္ဒသီပဝါရဏဉ္စ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉ္စ ပကတိစာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ တထာရူပပစ္စယေ ပန သတိ ဥဘိန္နံ ပုဏ္ဏမာသီနံ ပုရိမာ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိယောပိ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသိယာ အနန္တရာ ပန္နရသီပီတိ ဣမေပိ တယော ဒိဝသာ ပဝါရဏာဒိဝသာ ဧဝါတိ ဣမံ သတ္တဝိဓမ္ပိ ပဝါရဏာဒိဝသံ ဌပေတွာ အညသ္မိံ ဒိဝသေ ပဝါရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၄၈၄။ အနုဿာဝနကမ္မံ ကတွာတိ ပဌမံ အနုဿာဝနံ သာဝေတွာ ‘‘ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ အနုဿာဝနာနန္တရမေဝ သကလံ ဉတ္တိံ ဝတွာ၊ ပရိယောသာနေ ‘‘ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတွာတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၈၅။ ယွာယန္တိ ¶ ဗျဉ္ဇနပ္ပဘေဒေါ အဓိပ္ပေတော။ ဒသဓာ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ ပဘေဒေါတိ ဧတ္ထ ဒသဓာ ဒသဝိဓေန ဗျဉ္ဇနာနံ ပဘေဒေါတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကေနာယံ ပဘေဒေါတိ အာဟ ‘‘ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ’’တိ။ ယထာဓိပ္ပေတတ္ထဗျဉ္ဇနတော ဗျဉ္ဇနသင်္ခါတာနံ အက္ခရာနံ ဇနိကာ ဗုဒ္ဓိ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိ၊ တာယ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ ¶ ၊ အက္ခရသမုဋ္ဌာပကစိတ္တဘေဒေနေဝါတိ အတ္ထော။ ယံ ဝါ သံယောဂပရံ ကတွာ ဝုစ္စတိ၊ ဣဒမ္ပိ ဂရုကန္တိ ယောဇနာ။

တတ္ထ အာယသ္မတောတိအာဒီသု ယာနိ အနန္တရိတာနိ သ-ကာရမ-ကာရာဒိဗျဉ္ဇနာနိ ‘‘သံယောဂေါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ သော သံယောဂေါ ပရော ယဿ အ-ကာရာဒိနော၊ သော သံယောဂပရော နာမ။ ရဿန္တိ အကာရာဒိဗျဉ္ဇနရဟိတံ သရံ။ အသံယောဂပရန္တိ ‘‘ယဿ နက္ခမတီ’’တိအာဒီသု ယ-ကာရ န-ကာရာဒိဗျဉ္ဇနသဟိတသရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တ-ကာရဿ ထ-ကာရံ အကတွာ ဝဂ္ဂန္တရေ သိထိလမေဝ ကတွာ ‘‘သုဏာဋု မေ’’တိအာဒိံ ဝဒန္တောပိ ဒုရုတ္တံ ကရောတိယေဝ ဌပေတွာ အနုရူပံ အာဒေသံ။ ယဉှိ ‘‘သစ္စိကတ္ထပရမတ္ထေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သစ္စိကဋ္ဌပရမဋ္ဌေနာ’’တိ စ ‘‘အတ္ထကထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အဋ္ဌကထာ’’တိ စ တတ္ထ တတ္ထ ဝုစ္စတိ၊ တာဒိသံ ပါဠိအဋ္ဌကထာသု ဒိဋ္ဌပယောဂံ၊ တဒနုရူပဉ္စ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော အညံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေနာဟ ‘‘အနုက္ကမာဂတံ ပဝေဏိံ အဝိနာသေန္တေနာ’’တိအာဒိ။

ဒီဃေ ဝတ္တဗ္ဗေ ရဿန္တိအာဒီသု ‘‘ဘိက္ခူန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဘိက္ခုန’’န္တိ ဝါ ‘‘ဗဟူသူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဗဟုသူ’’တိ ဝါ ‘‘နက္ခမတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘န ခမတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဥပသမ္ပဒါပေခေါ’’တိ ဝါ ဧဝံ အနုရူပဋ္ဌာနေသု ဧဝ ဒီဃရဿာဒိ ရဿဒီဃာဒိဝသေန ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပန ‘‘နာဂေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘နဂေါ’’တိ ဝါ ‘‘သင်္ဃော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သဃော’’တိ ဝါ ‘‘တိဿော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘တိသော’’တိ ဝါ ‘‘ယာစတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ယာစန္တီ’’တိ ဝါ ဧဝံ အနနုရူပဋ္ဌာနေသု ဝတ္တုံ။ သမ္ဗန္ဓံ၊ ပန ဝဝတ္ထာနဉ္စ သဗ္ဗထာပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄၈၆။ သေသသီမာသုပီတိ အတိမဟတီအာဒီသု ဒသသုပိ။

၄၈၈။ စတုဝဂ္ဂကရဏေတိ စတုဝဂ္ဂေန သင်္ဃေန ကတ္တဗ္ဗေ။ အနိဿာရိတာတိ ဥပေါသထဋ္ဌပနာဒိနာ ဝါ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကဘာဝေန ဝါ န ဗဟိကတာ။ အဋ္ဌကထာယဉှိ ‘‘အပကတတ္တဿာတိ ဥက္ခိတ္တကဿ ဝါ၊ ယဿ ဝါ ဥပေါသထပဝါရဏာ ဌပိတာ ဟောန္တီ’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၂၅) ဝုတ္တတ္တာ ဌပိတဥပေါသထပဝါရဏော ဘိက္ခု အပကတတ္တော ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပရိသုဒ္ဓသီလာတိ ပါရာဇိကံ အနာပန္နာ အဓိပ္ပေတာ။ ပရိဝါသာဒိကမ္မေသု ပန ဂရုကဋ္ဌာပိ အပကတတ္တာ ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ ¶ ။ အဝသေသာ…ပေ… ဆန္ဒာရဟာဝ ဟောန္တီတိ သင်္ဃတော ¶ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဝိဇဟိတွာ ဌိတာ ပန ဆန္ဒာရဟာ န ဟောန္တိ၊ တေပိ စတုဝဂ္ဂါဒိတော အဓိကာ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာဝ ဆန္ဒာရဟာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ သင်္ဃတော ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတေနေဝ ဆန္ဒော ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဝါ ဒါတဗ္ဗာ။

၄၉၆။ ဧတရဟိ သစေပိ သာမဏေရောတိအာဒီသု ဗုဒ္ဓါဒီနံ အဝဏ္ဏဘာသနမ္ပိ အကပ္ပိယာဒိံ ကပ္ပိယာဒိဘာဝေန ဒီပနမ္ပိ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယညေဝ ပဝိသတိ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘တံ လဒ္ဓိံ နိဿဇ္ဇာပေတဗ္ဗော’’တိ။ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကောတိ ဗုဒ္ဓဝစနာဓိပ္ပာယံ ဝိပရီတတော ဂဏှန္တော၊ သော ဧဝ အန္တဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတောတိ စ ဝုတ္တော။ ကေစိ ပန ‘‘သဿတုစ္ဆေဒါနံ အညတရဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ သဿတုစ္ဆေဒဂ္ဂါဟဿ သာမဏေရာနံ လိင်္ဂနာသနာယ ကာရဏတ္တေန ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌကထာယမေဝ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၈) ဝုတ္တတ္တာ၊ ဣဓ စ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာယ ဧဝ အဓိပ္ပေတတ္တာ။

တဿာပိ ဒါတဗ္ဗောတိ ဝိဇ္ဇမာနံ မုခရာဒိဘာဝံ နိဿာယ အပ္ပဋိပုစ္ဆိတွာပိ ပဋိညံ အဂ္ဂဟေတွာပိ အာပတ္တိံ အနာရောပေတွာပိ ဒေသိတာယပိ အာပတ္တိယာ ခုံသနာဒိတော အနောရမန္တဿ ဒါတဗ္ဗောဝ။ ဩရမန္တဿ ပန ခမာပေန္တဿ န ဒါတဗ္ဗော။

ဗြဟ္မဒဏ္ဍဿ ဒါနန္တိ ခရဒဏ္ဍဿ ဥက္ကဋ္ဌဒဏ္ဍဿ ဒါနံ။ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မေ ဟိ ကတေ ဩဝါဒါနုသာသနိပ္ပဒါနပဋိက္ခေပေါ နတ္ထိ။ ဒိန္နဗြဟ္မဒဏ္ဍေ ပန တသ္မိံ သဒ္ဓိံ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မကတေဟိ ပဋိက္ခိတ္တမ္ပိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘နေဝ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ အာလာပသလ္လာပါဒိမတ္တဿာပိ နကာရေန ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ တဉှိ ဒိသွာ ဘိက္ခူ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ဩလောကနမတ္တမ္ပိ န ကရောန္တိ၊ ဧဝံ ဝိဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ နိမ္မဒနကရဏတ္ထမေဝ တဿ ဒဏ္ဍဿ အနုညာတတ္တာ။ တေနေဝ ဆန္နတ္ထေရောပိ ဥက္ခေပနီယာဒိကမ္မကတောပိ အဘာယိတွာ ဗြဟ္မဒဏ္ဍေ ဒိန္နေ ‘‘သင်္ဃေနာဟံ သဗ္ဗထာ ဝိဝဇ္ဇိတော’’တိ မုစ္ဆိတော ပပတိ။ ယော ပန ဗြဟ္မဒဏ္ဍကတေန သဒ္ဓိံ ဉတွာ သံသဋ္ဌော အဝိဝဇ္ဇေတွာ ဝိဟရတိ၊ တဿ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ အညထာ ဗြဟ္မဒဏ္ဍဝိဓာနဿ ¶ နိရတ္ထကတာပသင်္ဂတော။ တေနာတိ ဗြဟ္မဒဏ္ဍကတေန။ ယထာ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မကတေဟိ၊ ဧဝမေဝ တတော အဓိကမ္ပိ ¶ သင်္ဃံအာရာဓေန္တေန သမ္မာဝတ္တိတဗ္ဗံ။ တဉ္စ ‘‘သောရတော နိဝါတဝုတ္တီ’’တိအာဒိနာ သရူပတော ဒဿိတမေဝ။ တေနာဟ ‘‘သမ္မာဝတ္တိတွာ ခမာပေန္တဿ ဗြဟ္မဒဏ္ဍော ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတဗ္ဗော’’တိ။

ယံ တံ ဘဂဝတာ အဝန္ဒိယကမ္မံ အနုညာတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တဿ ဘိက္ခုနော ဒဏ္ဍကမ္မံ ကာတု’’န္တိ သာမညတော အနုညာတပ္ပကာရံ ဒဿေတွာ ပုန ဝိသေသတော အနုညာတပ္ပကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ခေါ’’တိအာဒိပါဠိ ဥဒ္ဓဋာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမဿ အပလောကနကမ္မဿ ဌာနံ ဟောတီတိ အပလောကနကမ္မဿ သာမညဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ။ ဝိသေသဗျတိရေကေန အဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ တဒညတ္ထ အပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေတုံ ဝိသေသနိဿိတံ ဝိယ ဝေါဟရီယတိ။ ‘‘ကမ္မညေဝ လက္ခဏ’’န္တိ ဣမိနာ ဩသာရဏာဒိဝသေန ဂဟိတာဝသေသာနံ သဗ္ဗေသံ အပလောကနကမ္မဿ သာမညလက္ခဏဝသေန ဂဟိတတ္တာ ကမ္မညေဝ လက္ခဏမဿာတိ ကမ္မလက္ခဏန္တိ နိဗ္ဗစနံ ဒဿေတိ။ ဣဒဉ္စ ဝုတ္တာဝသေသာနံ ကမ္မာနံ နိဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ၊ သင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မာယတနာနိ ဝိယ ဝုတ္တာဝသေသခန္ဓာယတနာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အယံ ပနေတ္ထ ပါဠိမုတ္တကောပိ ကမ္မလက္ခဏဝိနိစ္ဆယော’’တိအာဒိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆)။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥပရိ ဉတ္တိကမ္မာဒီသုပိ ကမ္မလက္ခဏံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဿ ကရဏန္တိ အဝန္ဒိယကမ္မဿ ကရဏဝိဓာနံ။

‘‘န ဝန္ဒိတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ ဝန္ဒန္တိယာ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သင်္ဃေန ကတံ ကတိကံ ဉတွာ မဒ္ဒနံ ဝိယ ဟိ သင်္ဃသမ္မုတိံ အနာဒရေန အတိက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ဧဝ ဟောတိ။

ဘိက္ခုသင်္ဃဿာပိ ပနေတံ လဗ္ဘတိယေဝါတိ အဝန္ဒိယကမ္မဿ ဥပလက္ခဏမတ္တေန ဂဟိတတ္တာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿာပိ ကမ္မလက္ခဏံ လဗ္ဘတိ ဧဝ။

သလာကဒါနဋ္ဌာနံ သလာကဂ္ဂံ နာမ။ ယာဂုဘတ္တာနံ ဘာဇနဋ္ဌာနာနိ ယာဂဂ္ဂဘတ္တဂ္ဂါနိ နာမ။ ဧတေသုပိ ဟိ ဌာနေသု သဗ္ဗော သင်္ဃော ဥပေါသထေ ဝိယ သန္နိပတိတော၊ ကမ္မဉ္စ ဝဂ္ဂကမ္မံ န ဟောတိ၊ ‘‘မယမေတံ န ဇာနိမှာ’’တိ ပစ္ဆာ ခိယျန္တာပိ န ဟောန္တိ။ ခဏ္ဍသီမာယ ပန ကတေ ခိယျန္တိ။ သင်္ဃိကပစ္စယဉှိ အစ္ဆိန္နစီဝရာဒီနံ ဒါတုံ အပလောကေန္တေဟိ ဥပစာရသီမဋ္ဌာနံ သဗ္ဗေသံ ¶ အနုမတိံ ဂဟေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ ယော ပန ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလော ဓမ္မိကံ အပလောကနံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဥပါယေန ဗဟိဥပစာရသီမာဂတံ ဝါ ကတွာ ခဏ္ဍသီမံ ဝါ ပဝိသိတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယံ သန္ဓာယ ‘‘အပလောကနကမ္မံ ကရောတီ’’တိ သာမညတော ဒဿေတိ၊ တံ အပလောကနကမ္မံ သရူပတော ¶ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရံ’’ဣစ္စာဒိ။ ယဒိ အပလောကေတွာဝ စီဝရံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ကိံ ပန အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကသမ္မုတိယာတိ အာဟ ‘‘အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇနကေန ပနာ’’တိအာဒိ။ နာဠိ ဝါ ဥပဍ္ဎနာဠိ ဝါတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗဿ ပမာဏဒဿနံ။ တေန ယာပနမတ္တမေဝ အပလောကေတဗ္ဗံ၊ န အဓိကန္တိ ဒဿေတိ။ ဧကဒိဝသံယေဝ ဝါတိအာဒိ ဒသဝီသတိဒိဝသာနံ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေယေဝ ဒါတဗ္ဗပရိစ္ဆေဒဒဿနံ၊ တေန ယာဝ ဇီဝန္တိ ဝါ ယာဝ ရောဂါ ဝုဋ္ဌဟတီတိ ဝါ ဧဝံ အပလောကေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဣဏပလိဗောဓန္တိ ဣဏဝတ္ထုံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဉ္စ ဣဏာယိကေဟိ ပလိဗုဒ္ဓဿ လဇ္ဇိပေသလဿ သာသနုပကာရကဿ ပမာဏယုတ္တမေဝ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ နိယမေတွာ အပလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ၊ န ပန သဟဿံ ဝါ သတသဟဿံ ဝါ မဟာဣဏံ။ တာဒိသဉှိ ဘိက္ခာစရိယဝတ္တေန သဗ္ဗေဟိ ဘိက္ခူဟိ တာဒိသဿ ဘိက္ခုနော ပရိယေသိတွာ ဒါတဗ္ဗံ။

ဥပနိက္ခေပတောတိ စေတိယပဋိဇဂ္ဂနတ္ထာယ ဝဍ္ဎိယာ ပယောဇေတွာ ကပ္ပိယကာရကေဟိ ဌပိတဝတ္ထုတော။ သင်္ဃိကေနပီတိ န ကေဝလဉ္စ တတြုပ္ပာဒတော ပစ္စယဒါယကေဟိ စတုပစ္စယတ္ထာယ သင်္ဃဿ ဒိန္နဝတ္ထုနာပီတိ အတ္ထော။

သင်္ဃဘတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ မဟာဒါနံ ဒေန္တေဟိပိ ကရိယမာနံ သင်္ဃဘတ္တံ ဝိယ ကာရေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ရုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အတ္တနော ပရိဘောဂပ္ပဟောနကံ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အဓိကံ ပန ဂဟေတုံ န လဘတိ။ ဥပေါသထဒိဝသေတိ နိဒဿနမတ္တံ၊ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ဒိဝသေပိ ကတံ သုကတမေဝ ဟောတိ။ ကရောန္တေန ‘‘ယံ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ အန္တောသီမာယ သင်္ဃသန္တကံ…ပေ… ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ မယှံ ရုစ္စတီ’’တိ ဧဝံ ကတိကာ ကာတဗ္ဗာ၊ တထာ ဒွီဟိ တီဟိပိ ‘‘အာယသ္မန္တာနံ ရုစ္စတီ’’တိ ဝစနမေဝ ဟေတ္ထ ဝိသေသော။ တေသမ္ပီတိ ရုက္ခာနံ။ သာ ဧဝ ကတိကာတိ ဝိသုံ ကတိကာ န ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

တေသန္တိ ¶ ရုက္ခာနံ။ သင်္ဃော သာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုရိမဝိဟာရေတိ ပုရိမေ ယထာသုခံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ကတကတိကေ ဝိဟာရေ။ ပရိဝေဏာနိ ကတွာ ဇဂ္ဂန္တီတိ ယတ္ထ အရက္ခိယမာနေ ဖလာဖလာနိ၊ ရုက္ခာ စ ဝိနဿန္တိ၊ တာဒိသံ ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ သင်္ဃဿ ကတိကာ န ပဝတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယေ ပန ရုက္ခာ ဗီဇာနိ ရောပေတွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပဋိဇဂ္ဂိတာ၊ တေပိ ဒသမဘာဂံ ဒတွာ ရောပကေဟေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။ တေဟီတိ ဇဂ္ဂကေဟိ။

တတ္ထာတိ ¶ တသ္မိံ ဝိဟာရေ။ မူလေတိ အာဒိကာလေ၊ ပုဗ္ဗေတိ အတ္ထော။ ဒီဃာ ကတိကာတိ အပရိစ္ဆိန္နကာလာ ယထာသုခံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ကတိကာ။ နိက္ကုက္ကုစ္စေနာတိ ‘‘အဘာဇိတမိဒ’’န္တိ ကုက္ကုစ္စံ အကတွာတိ အတ္ထော။ ခိယျနမတ္တမေဝေတန္တိ တေန ခိယျနေန ဗဟုံ ခါဒန္တာနံ ဒေါသော နတ္ထိ အတ္တနော ပရိဘောဂပ္ပမာဏဿေဝ ဂဟိတတ္တာ၊ ခိယျန္တေပိ အတ္တနော ပဟောနကံ ဂဟေတွာ ခါဒိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဂဏှထာတိ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ တထာဝုတ္တေ တေနေဝ ဘိက္ခုနာ ဒိန္နံ ဝိယ မညေယျုံ၊ တံ နိဿာယ မိစ္ဆာဇီဝသမ္ဘဝေါ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အနုဝိစရိတွာ’’တိအာဒိ။ ဥပဍ္ဎဘာဂေါတိ ဧကဘိက္ခုနော ပဋိဝီသတော ဥပဍ္ဎဘာဂေါ။ ဒေန္တေန စ ‘‘ဧတ္တကံ ဒါတုံ သင်္ဃော အနုညာသီ’’တိ ဧဝံ အတ္တာနံ ပရိမောစေတွာ ယထာ တေ သင်္ဃေ ဧဝ ပသီဒန္တိ၊ ဧဝံ ဝတွာ ဒါတဗ္ဗံ။

အပစ္စာသီသန္တေနာတိ ဂိလာနဂမိကိဿရာဒီနံ အနုညာတပုဂ္ဂလာနမ္ပိ အတ္တနော သန္တကံ ဒေန္တေန အပစ္စာသီသန္တေနေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ အနနုညာတပုဂ္ဂလာနံ ပန အပစ္စာသီသန္တေနာပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ။ သင်္ဃိကမေဝ ယထာကတိတာယ ဒါပေတဗ္ဗံ။ အတ္တနော သန္တကမ္ပိ ပစ္စယဒါယကာဒီ သယမေဝ ဝိဿာသေန ဂဏှန္တိ၊ န ဝါရေတဗ္ဗာ၊ လဒ္ဓကပ္ပိယန္တိ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝါတိ ‘‘ကုဒ္ဓါ ဟိ သော ရုက္ခေပိ ဆိန္ဒေယျာ’’တိအာဒိနာ တုဏှီဘာဝေ ကာရဏံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝ။ တေဟိ ကတအနတ္ထာဘာဝေပိ ကာရုညေန တုဏှီ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ဂဏှထာ’’တိအာဒိ ပန ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ…ပေ… န ဒါတဗ္ဗန္တိ ဇီဝရုက္ခာနံ အာရာမဋ္ဌာနီယတ္တာ၊ ဒါရူနဉ္စ ဂေဟသမ္ဘာရာနုပဂတတ္တာ ‘‘သဗ္ဗံ တွမေဝ ဂဏှာ’’တိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ အကတာဝါသံ ဝါ ကတွာတိ ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇမာနံ သေနာသနံ ကတွာ ဇဂ္ဂိတကာလေ ဖလဝါရေ သမ္ပတ္တေ။

အပလောကနကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၉၈။ ဝိပါကဒုက္ခသင်္ခါတာနံ ¶ သမ္ပရာယိကဝေရာနန္တိ ဧတ္ထ ပါဏာတိပါတာဒိဝေရေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ၊ ဝေရပ္ပတ္တိယာ ဟေတုတ္တာ စ ‘‘ဝိပါကဒုက္ခဝေဒနာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ပါဏာတိပါတာဒိပဉ္စဝေရဝိနိမုတ္တာနမ္ပိ အကုသလာနံ ဝေရေဟိ သဟ ဧကတော သင်္ဂဏှနတ္ထံ ‘‘ဒသအကုသလကမ္မပထပ္ပဘေဒါန’’န္တိ ပုန ဝုတ္တံ။

၄၉၉-၅၀၀။ တံ ¶ ကမ္မန္တိ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မမေဝ၊ သတ္တာ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ ပညတ္တံ နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အန္တရာ ကေနစိ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေတိ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အမှာကံ ဘဂဝတော အဘိသမ္ဗောဓိ၊ တာဝ အန္တရာကာလေ ကကုသန္ဓာဒိံ ဌပေတွာ ကေနစိ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေတိ အတ္ထော။ ဝိနီတကထာ သိက္ခာပဒန္တိ ဝိနီတဝတ္ထူနိ ဧဝ။ တာနိ ဟိ တံတံသိက္ခာကောဋ္ဌာသာနံ ပကာသနတော ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ စ အာပတ္တိအနာပတ္တီနံ အနုပညာပနတော ‘‘အနုပညတ္တ’’န္တိ စ ဝုစ္စန္တိ။

အတ္ထဝသဝဂ္ဂါဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သင်္ဂဟဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဣတိ မဟာဝဂ္ဂေါ၊ ပညတ္တိဝဂ္ဂေါ၊ သင်္ဂဟဝဂ္ဂေါတိ တီဟိ မဟာဝဂ္ဂေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတော ပရိဝါရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

အဝသာနဂါထာသု ¶ ဥဘတောဝိဘင်္ဂ-ခန္ဓက-ပရိဝါရေဟိ ဝိဘတ္တတ္တာ ဝိဘာဂပဋိဒေသနာ ယသ္မိံ ဝိနယပိဋကေ။ သော ဥဘတောဝိဘင်္ဂ-ခန္ဓက-ပရိဝါရဝိဘတ္တဒေသနော အာဟာတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ဝိနယပိဋကဿ။

သတ္ထု မဟာဗောဓီတိ ဒက္ခိဏသာခံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယံ ပဓာနဃရံ နာမ ပရိဝေဏံ၊ တတ္ထ စာရုပါကာရေန သဉ္စိတံ ပရိက္ခိတ္တံ ယံ ပါသာဒံ ကာရယိ၊ တတြ တသ္မိံ မဟာနိဂမသာမိနော ပါသာဒေ ဝသတာတိ ယောဇေတဗ္ဗာ။

ဗုဒ္ဓသိရိံ ဥဒ္ဒိသိတွာ နိဿာယ၊ တဿ ဝါ အဇ္ဈေသနမ္ပိ ပဋိစ္စ ယာ ဣဒ္ဓါ ပရိပုဏ္ဏဝိနိစ္ဆယတာယ သမိဒ္ဓါ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာ အာရဒ္ဓါတိ ယောဇနာ။

သိရိနိဝါသဿာတိ သိရိယာ နိဝါသနဋ္ဌာနဘူတဿ သိရိပါလနာမကဿ ရညော။ ဇယသံဝစ္ဆရေတိ ဝိဇယယုတ္တေ သံဝစ္ဆရေ။ အာရဒ္ဓကာလဒဿနတ္ထံ ပုန ‘‘ဇယသံဝစ္ဆရေ အယံ အာရဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကာလေ ¶ ဝဿန္တိ ယုတ္တကာလေ ဝဿနသီလော။ ဒေဝေါတိ မေဃော။

ဧတ္တာဝတာ ¶ စ အာရဒ္ဓါ၊ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ယာ၊

ဝဏ္ဏနာ နာတိဝိတ္ထိဏ္ဏာ၊ ပရိပုဏ္ဏဝိနိစ္ဆယာ။

ပညာသဘာဏဝါရာယ၊ တန္တိယာ ပရိမာဏတော၊

သမိဇ္ဈနိဋ္ဌိပရမာ၊ ယာ ဝိမတိဝိနောဒနီ။

အနန္တရာယေန ကတာ၊ အယံ နိဋ္ဌမုပါဂတာ၊

ယံ တံ နိဋ္ဌံ တထာ သဗ္ဗေ၊ ပါဏိနော သမနောရထာ။

ထေရေဟိ ဝိနယညူဟိ၊ သုစိသလ္လေခဝုတ္တိဟိ၊

အဝိဿတ္ထာတိဝိတ္ထိဏ္ဏ-ဂန္ထဘီရူ ဟိပတ္ထိတံ။

ကရောန္တေန မယာ ဧဝံ၊ ဝိနယအတ္ထဝဏ္ဏနံ၊

ယံ ပတ္တံ ကုသလံ တေန၊ ပတွာ သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ။

ဝိနယတ္ထံ ပကာသေတွာ၊ ယော သောပါယေန လက္ခဏံ၊

သောပါယံ ဝိမတိစ္ဆေဒ-ဉာဏစက္ခုပဒါယကံ။

ဝိရဒ္ဓတ္ထဝိပလ္လာသ-ဂန္ထဝိတ္ထာရဟာနိယာ၊

ဝိသုဒ္ဓိံ ပါပယိဿာမိ၊ သတ္တေ သံသာရဒုက္ခတော။

လောကိယေဟိ စ ဘောဂေဟိ၊ ဂုဏေဟိ နိခိလာ ပဇာ၊

သဗ္ဗေဟိ သဟိတာ ဟောန္တု၊ ရတာ သမ္ဗုဒ္ဓသာသနေတိ။