📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဝိနယပိဋကေ

ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ (ဒုတိယော ဘာဂေါ)

၅။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍံ

၁။ မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ

၁။ မုသာဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁။ မုသာဝါဒဝဂ္ဂဿ ပဌမသိက္ခာပဒေ ခုဒ္ဒကာနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ခုဒ္ဒက-သဒ္ဒေါ ဗဟု-သဒ္ဒပရိယာယော’’တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထာတိ တေသု ဝဂ္ဂေသု၊ ခုဒ္ဒကေသု ဝါ။ ‘‘ဇာနိတဗ္ဗတော’’တိ ဟေတုနော ဝိပက္ခေပိ နိဗ္ဗာနေ ဝတ္တနတော အနေကန္တိကတ္တေ ပရေဟိ ဝုတ္တေ ‘‘န မယာ အယံ ဟေတု ဝုတ္တော’’တိ တံ ကာရဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ ပုန ‘‘ဇာတိဓမ္မတောတိ မယာ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒီနိ ဝဒတိ။ ‘‘သမ္ပဇာန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အနုနာသိကလောပေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ဇာနန္တော’’တိ။

၂။ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေတိ အတ္တနာ ဝုစ္စမာနဿ အတ္ထဿ ဝိတထဘာဝံ ပုဗ္ဗေပိ ဇာနိတွာ၊ ဝစနက္ခဏေ စ ဇာနန္တဿ မုသာဝါဒဘဏနေ။ တေနာဟ ‘‘ဇာနိတွာ’’တိအာဒိ။ မုသာဝါဒေတိ စ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ တသ္မာ မုသာဘဏနနိမိတ္တံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝမေတ္ထ၊ ဣတော ပရေသုပိ ဤဒိသေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃။ ဝဒန္တိ ဧတာယာတိ ဝါစာတိ အာဟ ‘‘မိစ္ဆာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဓနုနာ ဝိဇ္ဈတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ‘‘စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ပါကဋဝသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဩဠာရိကေနာ’’တိ။

၁၁။ ဂတော ဘဝိဿတီတိ ဧတ္ထာပိ သန္နိဋ္ဌာနတော ဝုတ္တတ္တာ မုသာဝါဒေါ ဇာတော။ အာပတ္တိန္တိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိံ၊ န ဒုဗ္ဘာသိတံ။ ဇာတိအာဒီဟိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ပရံ ဒဝါ ဝဒန္တဿ ဟိ တံ ဟောတိ။ စာရေသုန္တိ ဥပနေသုံ။ ဝတ္ထုဝိပရီတတာ၊ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရတာ၊ ယမတ္ထံ ဝတ္ထုကာမော၊ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိညာပနပယောဂေါ စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ ဝတ္ထုဝိပရီတတာယ ဟိ အသတိ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရတာယ ဝိညာပိတေပိ မုသာဝါဒေါ န ဟောတိ၊ ဒုက္ကဋမတ္တမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ သာပိ အင်္ဂမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနတ္ထံ မုသာ ဘဏန္တဿ ပါရာဇိကံ၊ ပရိယာယေန ထုလ္လစ္စယံ၊ အမူလကေန ပါရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသနတ္ထံ သင်္ဃာဒိသေသော၊ သင်္ဃာဒိသေသေနာနုဒ္ဓံသနဩမသဝါဒါဒီသု ပါစိတ္တိယံ၊ အနုပသမ္ပန္နေသု ဒုက္ကဋံ၊ ဥက္ကဋ္ဌဟီနဇာတိအာဒီဟိ ဒဝါ အက္ကောသန္တဿ ဒုဗ္ဘာသိတံ၊ ကေဝလံ မုသာ ဘဏန္တဿ ဣဓ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။

မုသာဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၃။ ဒုတိယေ ပုဗ္ဗေ ပတိဋ္ဌိတာရပ္ပဒေသံ ပုန အရေ ပတ္တေတိ ပဌမံ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတနေမိပ္ပဒေသေ ပရိဝတ္တေတွာ ပုန ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတေတိ အတ္ထော။

၁၅။ ပုဗ္ဗေတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ။ ပုပ္ဖဆဍ္ဍကာ နာမ ဂဗ္ဘမလာဒိဟာရကာ။ တစ္ဆကကမ္မန္တိ ပါသာဏကောဋ္ဋနာဒိဝဍ္ဎကီကမ္မံ။ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဂဏနာတိ အင်္ဂုလိသင်္ကောစနေနေဝ ဂဏနာ။ အစ္ဆိဒ္ဒကဂဏနာ နာမ ဧကဋ္ဌာနဒသဋ္ဌာနာဒီသု သာရိယော ဌပေတွာ အနုက္ကမေန ဂဏနာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ကလနပဋဥပ္ပာဒနဝေါက္လနဘာဂဟာရာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ပိဏ္ဍဂဏနာ ဂဟိတာ။ ယဿ သာ ပဂုဏာ၊ သော ရုက္ခမ္ပိ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဧတ္ထ ပဏ္ဏာနီ’’တိ ဇာနာတိ။ ယဘ-မေထုနေတိ ဝစနတော အာဟ ‘‘ယ-ကာရ-ဘ-ကာရေ’’တိအာဒိ။

၁၆။ န ပုရိမေနာတိ မုသာဝါဒသိက္ခာပဒေန။ သောပိ အာပတ္တိယာတိ ဥပသဂ္ဂါဒိဝိသိဋ္ဌေဟိပိ ဝဒန္တော ပါစိတ္တိယာပတ္တိယာဝ ကာရေတဗ္ဗော။

၂၆။ ဒုဗ္ဘာသိတန္တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ပါဠိယံ အနာဂတေဟိပိ ပရမ္မုခါ ဝဒန္တဿပိ ဒုဗ္ဘာသိတမေဝါတိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ တတော လာမကာပတ္တိယာ အဘာဝါ၊ အနာပတ္တိယာပေတ္ထ ဘဝိတုံ အယုတ္တတ္တာ။ သဗ္ဗသတ္တာတိ ဧတ္ထ ဝစနတ္ထဝိဒူဟိ တိရစ္ဆာနာဒယောပိ ဂဟိတာ။

၃၅။ အနုသာသနီပုရေက္ခာရတာယ ဝါ ပါပဂရဟိတာယ ဝါ ဝဒန္တာနံ စိတ္တဿ လဟုပရိဝတ္တိဘာဝတော အန္တရန္တရာ ကောပေ ဥပ္ပန္နေပိ အနာပတ္တိ။ ကာယဝိကာရမတ္တေနပိ ဩမသနသမ္ဘဝတော ‘‘တိသမုဋ္ဌာနံ၊ ကာယကမ္မ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ပရိဝါရေ ပန ‘‘စတုတ္ထေန အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနေန…ပေ… ဒုဗ္ဘာသိတံ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ န ဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၂၇၆) ဣတရာနိ သမုဋ္ဌာနာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပဉ္စမဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တိ ပနေတ္ထ ဝါစာစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတီ’’တိ။ ဒဝကမျတာယ ဟိ ကာယဝါစာစိတ္တေဟိ ဩမသန္တဿပိ ဝါစာစိတ္တမေဝ အာပတ္တိယာ အင်္ဂံ ဟောတိ၊ န ပန ကာယော ဝိဇ္ဇမာနောပိ ဓမ္မဒေသနာပတ္တိ ဝိယ ကေဝလံ ကာယဝိကာရေနေဝ။ ဩမသန္တဿ ပန ကိဉ္စာပိ ဣဓ ဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တိယာ အနာပတ္တိ၊ အထ ခေါ ကာယကီဠာပဋိက္ခေပသိက္ခာပဒေန ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပသမ္ပန္နံ ဇာတိအာဒီဟိ အနညာပဒေသေန အက္ကောသနံ၊ တဿ ဇာနနံ၊ အတ္ထပုရေက္ခာရတာဒီနံ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပေသုညသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၆။ တတိယေ ဘဏ္ဍနံ ဇာတံ ဧတေသန္တိ ဘဏ္ဍနဇာတာ။ ပိသတီတိ ပိသုဏာ၊ ဝါစာ၊ သမဂ္ဂေ ဘိန္နေ ကရောတီတိ အတ္ထော။ တာယ ဝါစာယ သမန္နာဂတော ပိသုဏော၊ တဿ ကမ္မံ ပေသုညန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣဓာပိ ဇာတိအာဒီဟိ ဒသဟိ ဝတ္ထူဟိ ပေသုညံ ဥပသံဟရန္တဿေဝ ပါစိတ္တိယံ၊ ဣတရေဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ဒုက္ကဋံ။ အနက္ကောသဝတ္ထူဟိ ပန ဥပသံဟရန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဇာတိအာဒီဟိ အနညာပဒေသေန အက္ကောသန္တဿ ဘိက္ခုနော သုတွာ ဘိက္ခုဿ ဥပသံဟရဏံ၊ ပိယကမျတာဘေဒါဓိပ္ပာယေသု အညတရတာ၊ တဿ ဝိဇာနနာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပေသုညသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၅။ စတုတ္ထေ ပုရိမဗျဉ္ဇနေန သဒိသန္တိ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိ ဧတ္ထ အနိစ္စ-သဒ္ဒေန သဒိသံ ‘‘ဝေဒနာ အနိစ္စာ’’တိ ဧတ္ထ အနိစ္စ-သဒ္ဒံ ဝဒတိ။ အက္ခရသမူဟောတိ အဝိဘတ္တိကော ဝုတ္တော။ ပဒန္တိ ဝိဘတ္တိအန္တံ ဝုတ္တံ။

ဧကံ ပဒန္တိ ဂါထာပဒမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပဒဂဏနာယာတိ ဂါထာပဒဂဏနာယ။ အပါပုဏိတွာတိ သဒ္ဓိံ အကထေတွာ။ ဧတေန ဂါထာယ ပစ္ဆိမပါဒေ ဝုစ္စမာနေ သာမဏေရော ပဌမပါဒါဒိံ ဝဒတိ၊ အာပတ္တိယေဝ၊ တသ္မိံ နိဿဒ္ဒေ ဧဝ ဣတရေန ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

အဋ္ဌကထာနိဿိတောတိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှံ ပေါရာဏဋ္ဌကထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣဒါနိပိ ‘‘ယထာပိ ဒီပိကော နာမ၊ နိလီယိတွာ ဂဏှတေ မိဂေ’’တိ (မိ။ ပ။ ၆။၁။၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၁၇၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၄၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၇၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၆၅၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၆၃) ဧဝမာဒိကံ အဋ္ဌကထာဝစနံ အတ္ထေဝ၊ ဗုဒ္ဓဃောသာစရိယာဒီဟိ ပေါရာဏဋ္ဌကထာနယေန ဝုတ္တမ္ပိ ဣဓ သင်္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ပါဠိနိဿိတောတိ ဥဒါနဝဂ္ဂသင်္ဂဟာဒိကော။ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿိတန္တိ နိဗ္ဗာနနိဿိတံ။ ထေရဿာတိ နာဂသေနတ္ထေရဿ။ မဂ္ဂကထာဒီနိ ပကရဏာနိ။

၄၆။ ပါဠိယံ အက္ခရာယာတိအာဒိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ အက္ခရေနာတိအာဒိနာ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

၄၈။ ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာတိ ပရိသာယ ဒွါဒသဟတ္ထံ မုဉ္စိတွာ ဧကတော ဌိတဿ ဝါ နိသိန္နဿ ဝါ အနုပသမ္ပန္နဿ အကထေတွာ အညေ ဥဒ္ဒိဿ ဘဏန္တဿာပိ အနာပတ္တိ။ သစေ ပန ဒူရေ နိသိန္နမ္ပိ ဥဒ္ဒိဿ ဘဏတိ၊ အာပတ္တိ ဧဝ။ ဩပါတေတီတိ သဒ္ဓိံ ကထေတိ။ အနုပသမ္ပန္နတာ၊ ဝုတ္တလက္ခဏဓမ္မံ ပဒသော ဝါစနတာ၊ ဧကတော ဘဏနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀-၅၁။ ပဉ္စမေ တတြိဒံ နိဒဿနန္တိ သေသော။ ဒိရတ္တတိရတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဒိရတ္တဂ္ဂဟဏံ ဝစနာလင်္ကာရတ္ထံ၊ နိရန္တရံ တိဿောဝ ရတ္တိယော ဝသိတွာ စတုတ္ထဒိဝသာဒီသု သယန္တဿေဝ အာပတ္တိ၊ န ဧကန္တရိကာဒိဝသေန သယန္တဿာတိ ဒဿနတ္ထမ္ပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒိရတ္တဝိသိဋ္ဌဉှိ တိရတ္တံ ဝုစ္စမာနံ၊ တေန အနန္တရိကမေဝ တိရတ္တံ ဒီပေတီတိ။ ပဉ္စဟိ ဆဒနေဟီတိ ဣဋ္ဌကသိလာသုဓာတိဏပဏ္ဏေဟိ။ ဝါစုဂ္ဂတဝသေနာတိ ပဂုဏဝသေန။ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓော ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧကူပစာရော ဧကေန မဂ္ဂေန ပဝိသိတွာ အဗ္ဘောကာသံ အနုက္ကမိတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနုပရိဂမနယောဂ္ဂေါ၊ ဧတံ ဗဟုဒွါရမ္ပိ ဧကူပစာရောဝ။ တတ္ထ ပန ကုဋ္ဋာဒီဟိ ရုန္ဓိတွာ ဝိသုံ ဒွါရံ ယောဇေန္တိ၊ နာနူပစာရော ဟောတိ။ သစေ ပန ရုန္ဓတိ ဧဝ၊ ဝိသုံ ဒွါရံ န ယောဇေန္တိ၊ ‘‘ဧတမ္ပိ ဧကူပစာရမေဝ မတ္တိကာဒီဟိ ပိဟိတဒွါရော ဝိယ ဂဗ္ဘော’’တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညထာ ဂဗ္ဘေ ပဝိသိတွာ ပမုခါဒီသု နိပန္နာနုပသမ္ပန္နေဟိ သဟသေယျာပရိမုတ္တိယာ ဂဗ္ဘဒွါရံ မတ္တိကာဒီဟိ ပိဒဟာပေတွာ ဥဋ္ဌိတေ အရုဏေ ဝိဝရာပေန္တဿပိ အနာပတ္တိ ဘဝေယျာတိ။

တေသံ ပယောဂေ ပယောဂေ ဘိက္ခုဿ အာပတ္တီတိ ဧတ္ထ ကေစိ ‘‘အနုဋ္ဌဟနေန အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ တသ္မိံ ခဏေ သယန္တဿ ကိရိယာဘာဝါ။ ဣဒဉှိ သိက္ခာပဒံ သိယာ ကိရိယာယ သမုဋ္ဌာတိ၊ သိယာ အကိရိယာယ သမုဋ္ဌာတိ။ ကိရိယာသမုဋ္ဌာနတာ စဿ တဗ္ဗဟုလဝသေန ဝုတ္တာတိ ဝဒတိ။ ယထာ စေတံ၊ ဧဝံ ဒိဝါသယနမ္ပိ။ အနုဋ္ဌဟနေန၊ ဟိ ဒွါရာသံဝရဏေန စေတံ အကိရိယသမဥဋ္ဌာနမ္ပိ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣဒဉ္စ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘ဥပရိမတလေန သဒ္ဓိံ အသမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကဿာ’’တိ ဣဒံ သမ္ဗဒ္ဓဘိတ္တိကေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဥပရိမတလေ သယိတဿ သင်္ကာ ဧဝ နတ္ထီတိ ‘‘ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နာနူပစာရေတိ ဗဟိ နိဿေဏိယာ အာရောဟဏီယေ။

သဘာသင်္ခေပေနာတိ သဘာကာရေန။ ‘‘အဍ္ဎကုဋ္ဋကေ’’တိ ဣမိနာ သဏ္ဌာနံ ဒဿေတိ။ ယတ္ထ တီသု ဒွီသု ဝါ ပဿေသု ဘိတ္တိယော ဗဒ္ဓါ၊ ဆဒနံ ဝါ အသမ္ပတ္တာ အဍ္ဎဘိတ္တိ၊ ဣဒံ အဍ္ဎကုဋ္ဋကံ နာမ။ ဝါဠသင်္ဃာဋော နာမ ပရိက္ခေပဿ အန္တော ထမ္ဘာဒီနံ ဥပရိ ဝါဠရူပေဟိ ကတသင်္ဃာဋော။ ပရိက္ခေပဿ ဗဟိဂတေတိ ဧတ္ထ ယသ္မိံ ပဿေ ပရိက္ခေပေါ နတ္ထိ၊ တတ္ထ သစေ ဘူမိတော ဝတ္ထု ဥစ္စံ ဟောတိ၊ ဥဘတော ဥစ္စဝတ္ထုတော ဟေဋ္ဌာ ဘူမိယံ နိဗ္ဗကောသဗ္ဘန္တရေပိ အနာပတ္တိ ဧဝ တတ္ထ သေနာသနဝေါဟာရာဘာဝတော။ အထ ဝတ္ထု နီစံ ဘူမိသမမေဝ သေနာသနဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ တိဋ္ဌတိ၊ တတ္ထ ပရိက္ခေပရဟိတဒိသာယ နိဗ္ဗကောသဗ္ဘန္တရေ သဗ္ဗတ္ထ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ပရိစ္ဆေဒါဘာဝတော ပရိက္ခေပဿ ဗဟိ ဧဝ အနာပတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရိမဏ္ဍလံ ဝါတိအာဒိ မဇ္ဈေ ဥဒကပတနတ္ထာယ အာကာသင်္ဂဏဝန္တံ သေနာသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အပရိစ္ဆိန္နဂဗ္ဘူပစာရေတိ ဧကေကဂဗ္ဘဿ ဒွီသု ပဿေသု ပမုခေန ဂမနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထုဗ္ဗေဓတော အနူနံ ကုဋ္ဋံ ကတွာ အာကာသင်္ဂဏေန ပဝေသံ ကရောန္တိ၊ ဧဝံ အကတောတိ အတ္ထော။ ဂဗ္ဘပရိက္ခေပေါတိ စတုရဿပါသာဒါဒီသု သမန္တာ ဌိတဂဗ္ဘဘိတ္တိယော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ပါဋေက္ကသန္နိဝေသာတိ ဧကေကဒိသာယ ဂဗ္ဘပါဠိယော ဣတရဒိသာသု ဂဗ္ဘပါဠီနံ အဘာဝေန၊ ဘာဝေပိ ဝါ အညမညဘိတ္တိစ္ဆဒနေဟိ အသမ္ဗန္ဓတာယ ပါဋေက္ကသန္နိဝေသာ နာမ ဝုစ္စတိ။ တံ…ပေ… သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ တတ္ထ ပါစိတ္တိယေန အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ၊ န ဒုက္ကဋေန။ တာဒိသာယ ဟိ ဂဗ္ဘပါဠိယာ ပမုခံ တီသု ဒိသာသု ဘိတ္တီနံ အဘာဝေန ဧကဒိသာယ ဂဗ္ဘဘိတ္တိမတ္တေန သဗ္ဗစ္ဆန္နံ စူဠပရိစ္ဆန္နံ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ ဒုက္ကဋမေဝ။ ယဒိ ပန တဿ ပမုခဿ ဣတရဒိသာသုပိ ဧကိဿံ၊ သဗ္ဗာသု ဝါ ဘိတ္တိံ ကရောန္တိ၊ တဒါ သဗ္ဗစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နာဒိဘာဝတော ပါစိတ္တိယမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဘူမိယံ ဝိနာ ဇဂတိယာ ပမုခံ သန္ဓာယာတိ ဧတ္ထ ဥစ္စဝတ္ထုံ အကတွာ ဘူမိယံ ကတဂေဟဿ ပမုခံ သန္ဓာယ အပရိက္ခိတ္တေ ပါစိတ္တိယေန အနာပတ္တီတိ ဣဒံ ကထိတံ။ ဥစ္စဝတ္ထုကံ စေ ပမုခံ ဟောတိ၊ တေန ဝတ္ထုနာ ပရိက္ခိတ္တသင်္ချမေဝ ပမုခံ ဂစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထာတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ။ ဇဂတိယာ ပမာဏံ ဝတွာတိ ပကတိဘူမိယာ နိပန္နော ယထာ ဇဂတိယာ ဥပရိ သယိတံ န ပဿတိ၊ ဧဝံ ဥစ္စာတိဥစ္စဝတ္ထုဿ ဥဗ္ဗေဓပ္ပမာဏံ ဝတွာ။ ဧကဒိသာယ ဥဇုကမေဝ ဒီဃံ ကတွာ သန္နိဝေသိတော ပါသာဒေါ ဧကသာလသန္နိဝေသော။ ဒွီသု၊ တီသု ဝါ စတူသုပိ ဝါ ဒိသာသု သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ကတာ ဒွိသာလာဒိသန္နိဝေသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာလပ္ပဘေဒဒီပနမေဝ စေတ္ထ ပုရိမတော ဝိသေသောတိ။ ပရိက္ခေပေါ ဝိဒ္ဓသ္တောတိ ပမုခဿ ပရိက္ခေပံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၅၃။ ဥပဍ္ဎစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နံ သေနာသနံ ဒုက္ကဋဿ အာဒိံ ဝတွာ ပါဠိယံ ဒဿိတတ္တာ တတော အဓိကံ သဗ္ဗစ္ဆန္နဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္နာဒိကမ္ပိ သဗ္ဗံ ပါဠိယံ အဝုတ္တမ္ပိ ပါစိတ္တိယဿေဝ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒဿိတံ သိက္ခာပဒဿ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတ္တာ၊ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗတော စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သတ္တ ပါစိတ္တိယာနီတိ ပါဠိယံ ဝုတ္တပါစိတ္တိယဒွယံ သာမညတော ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။

၅၄။ ပါဠိယံ ‘‘တတိယာယ ရတ္တိယာ ပုရာရုဏာ နိက္ခမိတွာ ပုန ဝသတီ’’တိ ဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ၊ အနိက္ခမိတွာ ပန ပုရာရုဏာ ဥဋ္ဌဟိတွာ အန္တောဆဒနေ နိသိန္နဿာပိ ပုနဒိဝသေ သဟသေယျေန အနာပတ္တိ ဧဝ။ သေနမ္ဗမဏ္ဍပဝဏ္ဏံ ဟောတီတိ သီဟဠဒီပေ ကိရ ဥစ္စဝတ္ထုကော သဗ္ဗစ္ဆန္နော သဗ္ဗအပရိစ္ဆန္နော ဧဝံနာမကော သန္နိပါတမဏ္ဍပေါ အတ္ထိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စတုတ္ထဘာဂေါ စူဠကံ၊ ဒွေ ဘာဂါ ဥပဍ္ဎံ၊ တီသု ဘာဂေသု ဒွေ ဘာဂါ ယေဘုယျန္တိ ဣမိနာ နယေန စူဠကစ္ဆန္နပရိစ္ဆန္နတာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုကသေနာသနံ၊ တတ္ထ အနုပသမ္ပန္နေန သဟ နိပဇ္ဇနံ၊ စတုတ္ထဒိဝသေ သူရိယတ္ထင်္ဂမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

သဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ဆဋ္ဌေ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ စတုတ္ထဒိဝသေ သယန္တဿာပိ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန ဧကာဝ အာပတ္တိ။ ကေစိ ပန ပုရိမသိက္ခာပဒေနာပီတိ ဒွေ အာပတ္တိယော ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ‘‘အနုပသမ္ပန္နေနာ’’တိ အနိတ္ထိလိင်္ဂေန ဝုတ္တတ္တာ နပုံသကေန ပန စတုတ္ထဒိဝသေ သယန္တဿ သဒုက္ကဋပါစိတ္တိယံ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ။ ကိဉ္စာပေတ္ထ ပါဠိယံ ပဏ္ဍကဝသေနေဝ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ တဒနုလောမိကာ ပန ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကေန သဟ သယန္တဿ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ၊ ပုရိမေန စတုတ္ထဒိဝသေ သဒုက္ကဋပါစိတ္တိယံ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ဣတ္ထိဂတိကောဝါတိ အယံ အမှာကံ ခန္တိ။ မတိတ္ထိယာ အနာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုကသေနာသနံ၊ တတ္ထ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ နိပဇ္ဇနံ၊ သူရိယတ္ထင်္ဂမနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၀။ သတ္တမေ န ယက္ခေနာတိအာဒီနံ ‘‘အညတြ ဝိညုနာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ အညတြ ဝိညုနာ ပုရိသဝိဂ္ဂဟေန၊ န ယက္ခာဒိနာပီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ တာဒိသေနပိ ဟိ သဟ ဌိတာယ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တံတံဒေသဘာသာယ အတ္ထံ ယထာရုစိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။

ဣရိယာပထာပရိဝတ္တနံ၊ ပုရိသံ ဝါ ဒွါဒသဟတ္ထူပစာရေ အပက္ကောသာပနံ ဧတ္ထ အကိရိယာ။ ဝုတ္တလက္ခဏဿ ဓမ္မဿ ဆန္နံ ဝါစာနံ ဥပရိ ဒေသနာ၊ ဝုတ္တလက္ခဏော မာတုဂါမော၊ ဣရိယာပထပအဝတ္တနာဘာဝေါ၊ ဝိညူပုရိသာဘာဝေါ၊ အပဉှဝိဿဇ္ဇနာတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၇။ အဋ္ဌမေ အန္တရာတိ ပရိနိဗ္ဗာနကာလတော ပုဗ္ဗေပိ။ အတိကဍ္ဎိယမာနေနာတိ ‘‘ဝဒထ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ တုမှေဟိ အဓိဂတ’’န္တိ ဧဝံ နိပ္ပီဠိယမာနေန အတိဗဒ္ဓိယမာနေန။ တထာရူပေ ပစ္စယေ သတိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ သုတပရိယတ္တိသီလဂုဏန္တိ ဧတ္ထ အတ္ထကုသလတာ သုတဂုဏော၊ ပါဠိပါဌကုသလတာ ပရိယတ္တိဂုဏောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘စိတ္တက္ခေပဿ ဝါ အဘာဝါ’’တိ ဣမိနာ ခိတ္တစိတ္တဝေဒနာဋ္ဋတာပိ အရိယာနံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

ပုဗ္ဗေ အဝုတ္တေဟီတိ စတုတ္ထပါရာဇိကေ အဝုတ္တေဟိ။ ဣဒဉ္စ သိက္ခာပဒံ ပဏ္ဏတ္တိအဇအာနနဝသေန ဧကန္တတော အစိတ္တကသမုဋ္ဌာနမေဝ ဟောတိ အရိယာနံ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမာဘာဝါ။ ဈာနလာဘီနဉ္စ သတ္ထု အာဏာဝီတိက္ကမပဋိဃစိတ္တဿ ဈာနပရိဟာနတော ဘူတာရောစနံ န သမ္ဘဝတိ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ ဘူတတာ၊ အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစနံ၊ တင်္ခဏဝိဇာနနာ၊ အနညာပဒေသောတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၈။ နဝမေ တတ္ထ ဘဝေယျာတိ တတ္ထ ကဿစိ မတိ ဧဝံ ဘဝေယျ။ အဋ္ဌကထာဝစနမေဝ ဥပပတ္တိတော ဒဠှံ ကတွာ ပတိဋ္ဌပေန္တော ‘‘ဣမိနာပိ စေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

၈၂။ အာဒိတော ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနီတိ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ပဉ္စ။ သေသာနီတိ ဝိကာလဘောဇနာဒီနိ။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒိ အဇ္ဈာစာရောဝ။ အန္တိမဝတ္ထုံ အနဇ္ဈာပန္နဿ ဘိက္ခုနော သဝတ္ထုကော သင်္ဃာဒိသေသော၊ အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစနံ၊ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၆။ ဒသမေ အပ္ပပံသုမတ္တိကာယ ပထဝိယာ အနာပတ္တိဝတ္ထုဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ ဥပဍ္ဎပံသုမတ္တိကာယပိ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟေတံ ဒုက္ကဋဝတ္ထူတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ဇာတာဇာတဝိနိမုတ္တာယ တတိယပထဝိယာ အဘာဝတော။

ဝဋ္ဋတီတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပေါက္ခရဏိံ ခဏာတိ ဩကာသဿ အနိယမိတတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမံ ဝလ္လိံ ခဏာတိ ပထဝီခဏနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ ဣမိနာဝ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ၊ န ဘူတဂါမသိက္ခာပဒေန။ ဥဘယမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တေ ပန ဒွေပိ ပါစိတ္တိယာ ဟောန္တိ။ ဥဒကပပ္ပဋကောတိ ဥဒကေ အန္တောဘူမိယံ ပဝိဋ္ဌေ တဿ ဥပရိဘာဂံ ဆာဒေတွာ တနုကပံသု ဝါ မတ္တိကာ ဝါ ပဋလံ ဟုတွာ ပတမာနာ တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မိံ ဥဒကေ သုက္ခေပိ တံ ပဋလံ ဝါတေန စလမာနာ တိဋ္ဌတိ၊ တံ ဥဒကပပ္ပဋကော နာမ။

အကတပဗ္ဘာရေတိ အဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တာဒိသေ ဧဝ ဟိ ဝမ္မိကဿ သမ္ဘဝေါတိ။ မူသိကုက္ကရံ နာမ မူသိကာဟိ ခနိတွာ ဗဟိ ကတပံသုရာသိ။ အစ္ဆဒနန္တိအာဒိဝုတ္တတ္တာ ဥဇုကံ အာကာသတော ပတိတဝဿောဒကေန ဩဝဋ္ဌမေဝ ဇာတပထဝီ ဟောတိ၊ န ဆဒနာဒီသု ပတိတွာ တတော ပဝတ္တဥဒကေန တိန္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဏ္ဍပတ္ထမ္ဘန္တိ သာခါမဏ္ဍပတ္ထမ္ဘံ။ ဥစ္စာလေတွာတိ ဥက္ခိပိတွာ။ တတောတိ ပုရာဏသေနာသနတော။

၈၈။ မဟာမတ္တိကန္တိ ဘိတ္တိလေပနံ။ ဇာတပထဝိတာ၊ တထာသညိတာ၊ ခဏနခဏာပနာနံ အညတရန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ

၁။ ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၉။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ နိဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တောတိ သာခဋ္ဌကဝိမာနေ သာခါယ ဆိဇ္ဇမာနာယ ဆိဇ္ဇန္တေ တတ္ထ အဆေဒနတ္ထာယ ဒေဝတာယ ဥပနီတံ ပုတ္တံ ဒိသွာပိ ကုဌာရိနိက္ခေပဝေဂံ နိဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တောတိ အတ္ထော။ ရုက္ခဓမ္မေတိ ရုက္ခဿ ပဝတ္တိယံ။ ရုက္ခာနံ ဝိယ ဆေဒနာဒီသု အကုပ္ပနဉှိ ရုက္ခဓမ္မော နာမ။

ဥပ္ပတိတန္တိ ဥပ္ပန္နံ။ ဘန္တန္တိ ဓာဝန္တံ။ ဝါရယေတိ နိဂ္ဂဏှေယျ။ ဣတရောတိ ဥပ္ပန္နံ ကောဓံ အနိဂ္ဂဏှန္တော ရာဇဥပရာဇာဒီနံ ရသ္မိမတ္တဂ္ဂါဟကဇနော ဝိယ န ဥတ္တမသာရထီတိ အတ္ထော။ ဝိသဋံ သပ္ပဝိသန္တိ သရီရေ ဒါဌာဝဏာနုသာရေန ဝိတ္ထိဏ္ဏံ ဗျာပေတွာ ဌိတံ ကဏှသပ္ပဝိသံ ဝိယ။ ဇဟာတိ ဩရပါရန္တိ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသညောဇနာနိ တတိယမဂ္ဂေန ဇဟာတိ။ ‘‘ဩရပါရ’’န္တိ ဟိ ဩရိမတီရံ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ သောတိ တတိယမဂ္ဂေန ကောဓံ ဝိနေတွာ ဌိတော ဘိက္ခု အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဩရပါရံ ဇဟာတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဩရံ နာမ သကတ္တဘာဝေါ၊ အဇ္ဈတ္တိကာနိ ဝါ အာယတနာနိ။ ပါရံ နာမ ပရအတ္တဘာဝေါ၊ ဗာဟိရာနိ ဝါ အာယတနာနိ။ တဒုဘယေ ပန ဆန္ဒရာဂံ ဇဟန္တော ‘‘ဇဟာတိ ဩရိမပါရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

၉၀။ ဘဝန္တီတိ ဝဍ္ဎန္တိ။ အဟုဝုန္တီတိ ဗဘူဝု။ တေနာဟ ‘‘ဇာတာ ဝဍ္ဎိတာ’’တိ။ ဘူတာနံ ဂါမောတိ မဟာဘူတာနံ ဟရိတတိဏာဒိဘာဝေန သမဂ္ဂါနံ သမူဟော။ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ ဂါမဿ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘူတာ ဧဝ ဝါ ဂါမော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပါတဗျ-သဒ္ဒဿ ပါ ပါနေတိ ဓာတွတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတာ’’တိ။ သာ စ ပါတဗျတာ ဆေဒနာဒိ ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တဿာ…ပေ… ဘူတဂါမဿ ဇာတာ ဆေဒနာဒိပစ္စယာ’’တိ။

၉၁။ ဇာတ-သဒ္ဒေါ ဧတ္ထ ဝိဇာတပရိယာယောတိ ‘‘ပုတ္တံ ဝိဇာတာ ဣတ္ထီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ပသူတဝစနောတိ အာဟ ‘‘ပသူတာနီ’’တိ၊ နိဗ္ဗတ္တပဏ္ဏမူလာနီတိ အတ္ထော။

တာနိ ဒဿေန္တောတိ တာနိ ဗီဇာနိ ဒဿေန္တော။ ကာရိယဒဿနမုခေနေဝ ကာရဏဉ္စ ဂဟိတန္တိ အာဟ ‘‘ဗီဇတော နိဗ္ဗတ္တေန ဗီဇံ ဒဿိတ’’န္တိ။

၉၂။ ‘‘ဗီဇတော သမ္ဘူတော ဘူတဂါမော ဗီဇ’’န္တိ ဣမိနာ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ပဒုမဂစ္ဆတော နိဗ္ဗတ္တံ ပုပ္ဖံ ပဒုမ’’န္တိအာဒီသု ဝိယာယံ ဝေါဟာရောတိ ဒဿေတိ။ ယံ ဗီဇံ ဘူတဂါမော နာမ ဟောတီတိ နိဗ္ဗတ္တပဏ္ဏမူလံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယထာရုတန္တိ ယထာပါဌံ။

‘‘သဉ္စိစ္စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သရီရေ လဂ္ဂဘာဝံ ဉတွာပိ ဥဋ္ဌဟတိ၊ ‘‘တံ ဥဒ္ဓရိဿာမီ’’တိသညာယ အဘာဝတော ဝဋ္ဋတိ။ အနန္တက-ဂ္ဂဟဏေန သာသပမတ္တိကာ ဂဟိတာ၊ နာမဉှေတံ တဿာ သေဝါလဇာတိယာ။ မူလပဏ္ဏာနံ အဘာဝေန ‘‘အသမ္ပုဏ္ဏဘူတဂါမော နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သော ဗီဇဂါမေန သင်္ဂဟိတောတိ။ အဝဍ္ဎမာနေပိ ဘူတဂါမမူလကတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အမူလကဘူတဂါမေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ နာဠိကေရဿ အာဝေဏိကံ ကတွာ ဝဒတိ။

သေလေယျကံ နာမ သိလာယ သမ္ဘူတာ ဧကာ ဂန္ဓဇာတိ။ ပုပ္ဖိတကာလတော ပဋ္ဌာယာတိ ဝိကသိတကာလတော ပဘုတိ။ ဆတ္တကံ ဂဏှန္တောတိ ဝိကသိတံ ဂဏှန္တော။ မကုဠံ ပန ရုက္ခတ္တစံ အကောပေန္တေနပိ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဖုလ္လံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စေနာတိ ဟတ္ထစာပလ္လေန။

‘‘ပါနီယံ န ဝါသေတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ အတ္တနော ပိဝနပါနီယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အညေသံ ပန ဝဋ္ဋတိ အနုဂ္ဂဟိတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနာ ခါဒိတုကာမေနာ’’တိ။ ယေသံ ရုက္ခာနံ သာခါ ရုဟတီတိ မူလံ အနောတာရေတွာ ပဏ္ဏမတ္တနိဂ္ဂမနမတ္တေနပိ ဝဍ္ဎတိ။ တတ္ထ ကပ္ပိယမ္ပိ အကရောန္တော ဆိန္နနာဠိကေရဝေဠုဒဏ္ဍာဒယော ကောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘စင်္ကမိတဋ္ဌာနံ ဒဿေဿာမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကေဝလံ စင်္ကမနာဓိပ္ပာယေန ဝါ မဂ္ဂဂမနာဓိပ္ပာယေန ဝါ အက္ကမန္တဿ၊ တိဏာနံ ဥပရိ နိသီဒနာဓိပ္ပာယေန နိသီဒန္တဿ စ ဒေါသော နတ္ထိ။

သမဏကပ္ပေဟီတိ သမဏာနံ ကပ္ပိယဝေါဟာရေဟိ၊ အဗီဇနိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇာနိပိ ကပ္ပိယဘာဝတော ‘‘သမဏကပ္ပာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ အဗီဇံ နာမ တရုဏအမ္ဗဖလာဒီနိ။ နိဗ္ဗဋ္ဋေတဗ္ဗံ ဝိယောဇေတဗ္ဗံ ဗီဇံ ယသ္မိံ၊ တံ ပနသာဒိ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇံ နာမ။ ကပ္ပိယန္တိ ဝတွာဝါတိ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာဝသေန ဝုတ္တေပိ ဝစနက္ခဏေဝ အဂ္ဂိသတ္ထာဒိနာ ဗီဇဂါမေ ဝဏံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝစနတော ပန ပုဗ္ဗေ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တဉ္စ ဒွိဓာ အကတွာ ဆေဒနဘေဒနမေဝ ဒဿေတဗ္ဗံ။ ကရောန္တေန စ ဘိက္ခုနာ ‘‘ကပ္ပိယံ ကရောဟီ’’တိ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝုတ္တေယေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဗီဇဂါမပရိမောစနတ္ထံ ပုန ကပ္ပိယံ ကာရေတဗ္ဗန္တိ ကာရာပနဿ ပဌမမေဝ အဓိကတတ္တာ။ ‘‘ကဋာဟေပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကဋာဟတော နီဟတာယ မိဉ္ဇာယ ဝါ ဗီဇေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ဘူတဂါမော၊ ဘူတဂါမသညိတာ၊ ဝိကောပနံ ဝါ ဝိကောပါပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အညဝါဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၄။ ဒုတိယေ အညံ ဝစနန္တိ ယံ ဒေါသဝိဘာဝနတ္ထံ ပရေဟိ ဝုတ္တဝစနံ တံ တဿ အနနုစ္ဆဝိကေန အညေန ဝစနေန ပဋိစရတိ။

၉၈။ ယဒေတံ အညေနညံ ပဋိစရဏဝသေန ပဝတ္တဝစနံ၊ တဒေဝ ပုစ္ဆိတမတ္ထံ ဌပေတွာ အညံ ဝဒတိ ပကာသေတီတိ အညဝါဒကန္တိ အာဟ ‘‘အညေနညံ ပဋိစရဏဿေတံ နာမ’’န္တိ။ တုဏှီဘူတဿေတံ နာမန္တိ တုဏှီဘာဝဿေတံ နာမံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အညဝါဒကံ အာရောပေတုန္တိ အညဝါဒေ အာရောပေတုံ။ ဝိဟေသကန္တိ ဝိဟေသကတ္တံ။

၉၉။ ပါဠိယံ န ဥဂ္ဃာဋေတုကာမောတိ ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမော။

၁၀၀။ အနာရောပိတေ အညဝါဒကေတိ ဝုတ္တဒုက္ကဋံ ပါဠိယံ အာဂတအညေနညပဋိစရဏဝသေန ယုဇ္ဇတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေန ပန မုသာဝါဒေန အညေနညံ ပဋိစရန္တဿ ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋံ၊ အာရောပိတေ ဣမိနာဝ ပါစိတ္တိယံ။ ကေစိ ပန ‘‘မုသာဝါဒပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ပါစိတ္တိယဒွယ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ အာဒိကမ္မိကဿပိ မုသာဝါဒေ ဣမိနာဝ အနာပတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓမ္မကမ္မေန အာရောပိတတာ၊ အာပတ္တိယာ ဝါ ဝတ္ထုနာ ဝါ အနုယုဉ္ဇိယမာနတာ၊ ဆာဒေတုကာမတာယ အညေနညံ ပဋိစရဏံ၊ တုဏှီဘာဝေါ စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

အညဝါဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၀၃။ တတိယေ စိန္တာယနတ္ထဿ ဈေ-ဓာတုဿ အနေကတ္ထတာယ ဩလောကနတ္ထသမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ ‘‘ဩလောကာပေန္တီ’’တိ။ ဆန္ဒာယာတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသောတိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒေနာ’’တိ။

၁၀၅။ ဘိက္ခုံ လာမကတော စိန္တာပနတ္ထံ အညေသံ တံ အဝဏ္ဏကထနံ ဥဇ္ဈာပနံ နာမ။ အညေသံ ပန အဝတွာ အညမညံ သမုလ္လပနဝသေန ဘိက္ခုနော ဒေါသပ္ပကာသနံ ခိယျနံ နာမာတိ အယမေတေသံ ဘေဒေါ။

၁၀၆။ အညံ အနုပသမ္ပန္နံ ဥဇ္ဈာပေတီတိ အညေန အနုပသမ္ပန္နေန ဥဇ္ဈာပေတိ။ တဿ ဝါ တံ သန္တိကေတိ တဿ အနုပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေ တံ သင်္ဃေန သမ္မတံ ဥပသမ္ပန္နံ ခိယျတိ။ ဣဓာပိ မုသာဝါဒေန ဥဇ္ဈာပနာဒီနံ သမ္ဘဝတော ဒုက္ကဋဋ္ဌာနာနိ စ အာဒိကမ္မိကဿ အနာပတ္တိ စ ဣမိနာ ဧဝ သိက္ခာပဒေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထ မုသာဝါဒပါစိတ္တိယဿ အနိဝတ္တိတော။ ဓမ္မကမ္မေန သမ္မတတာ၊ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ အဂတိဂမနာဘာဝေါ၊ တဿ အဝဏ္ဏကာမတာ၊ ယဿ သန္တိကေ ဝဒတိ။ တဿ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ ဥဇ္ဈာပနံ ဝါ ခိယျနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ဆ အင်္ဂါနိ။

ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၁၀။ စတုတ္ထေ အပညာတေတိ အပ္ပသိဒ္ဓေ။ ဣမံ ပန အဋ္ဌ မာသေ မဏ္ဍပါဒီသု ဌပနသင်္ခါတံ အတ္ထဝိသေသံ ဂဟေတွာ ဘဂဝတာ ပဌမမေဝ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌမာသေ’’တိအာဒိဝစနေန အနုပညတ္တိသဒိသေန ပကာသေတွာ ဝိသုံ အနုပညတ္တိ န ဝုတ္တာ။ ပရိဝါရေ ပနေတံ အနုဇာနနဝစနံ အနုပညတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ‘‘ဧကာ အနုပညတ္တီ’’တိ (ပရိ။ ၆၅-၆၇) ဝုတ္တံ။

နဝဝါယိမောတိ အဓုနာ သုတ္တေန ဝီတကစ္ဆေန ပလိဝေဌိတမဉ္စော။ ဩနဒ္ဓါတိ ကပ္ပိယစမ္မေန ဩနဒ္ဓါ။ တေ ဟိ ဝဿေန သီဃံ န နဿန္တိ။ ‘‘ဥက္ကဋ္ဌအဗ္ဘောကာသိကော’’တိ ဣဒံ တဿ သုခပဋိပတ္တိဒဿနမတ္တံ၊ ဥက္ကဋ္ဌဿာပိ ပန စီဝရကုဋိ ဝဋ္ဋတေဝ။ ကာယာနုဂတိကတ္တာတိ ဘိက္ခုနော တတ္ထေဝ နိသီဒနဘာဝံ ဒီပေတိ၊ တေန စ ဝဿဘယေန သယံ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တဿ အာပတ္တီတိ ဒဿေတိ။ အဗ္ဘောကာသိကာနံ တေမနတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒါယကေဟိ ဒိန္နမ္ပိ အတ္တာနံ ရက္ခန္တေန ရက္ခိတဗ္ဗမေဝ။

‘‘ဝလာဟကာနံ အနုဋ္ဌိတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ’’တိ ဣမိနာ ဂိမှာနေပိ မေဃေ ဥဋ္ဌိတေ အဗ္ဘောကာသေ နိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ တတြ တတြာတိ စေတိယင်္ဂဏာဒိကေ တသ္မိံ တသ္မိံ အဗ္ဘောကာသေ နိယမေတွာ နိက္ခိတ္တာ။ မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခါတိ ယတ္ထ သမန္တတော သမ္မဇ္ဇိတွာ အင်္ဂဏမဇ္ဈေ သဗ္ဗဒါ ကစဝရဿ သင်္ကဍ္ဎနေန မဇ္ဈေ ဝါလိကာ သဉ္စိတာ ဟောတိ။ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဥစ္စဝတ္ထုပါဒဋ္ဌာနာဘိမုခံ ဝါ ဝါလိကာ ဟရိတဗ္ဗာ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ကောဏေသု ဝါလိကာ သဉ္စိတာ၊ တတ္ထ တတော ပဋ္ဌာယ အပရဒိသာဘိမုခါ ဟရိတဗ္ဗာတိ ကေစိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနဿ ပဒဝဠဉ္ဇေန အဝိကောပနတ္ထာယ သယံ အသမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဌတွာ အတ္တနော ပါဒါဘိမုခံ ဝါလိကာ ဟရိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တတ္ထ ‘‘မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ ဝစနဿ ပယောဇနံ န ဒိဿတိ။

၁၁၁။ ဝင်္ကပါဒတာမတ္တေန ကုဠီရပါဒကဿ သေသေဟိ ဝိသေသော၊ န အဋနီသု ပါဒပ္ပဝေသနဝိသေသေနာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ဝါ ပန ကောစီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿာတိ ဥပသမ္ပန္နဿေဝ။

နိသီဒိတွာ…ပေ… ပါစိတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ မေဃုဋ္ဌာနာဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓရိဿာမီ’’တိ အာဘောဂေန ဂစ္ဆန္တဿ အနာပတ္တိ၊ တေန ပုနာဂန္တဗ္ဗမေဝ။ ကပ္ပံ လဘိတွာတိ ‘‘ဂစ္ဆ၊ မာ ဣဓ တိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တဝစနံ လဘိတွာ။

အာဝါသိကာနံယေဝ ပလိဗောဓောတိ အာဂန္တုကေသု ကိဉ္စိ အဝတွာ နိသီဒိတွာ ‘‘အာဝါသိကာ ဧဝ ဥဒ္ဓရိဿန္တီ’’တိ ဂတေသုပိ အာဝါသိကာနမေဝ ပလိဗောဓော။ မဟာပစ္စရိဝါဒေ ပန ‘‘ဣဒံ အမှာက’’န္တိ အဝတွာပိ နိသိန္နာနမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အနာဏတ္တိယာ ပညာပိတတ္တာပိ ဒုက္ကဋေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ ဥဿာရကောတိ သရဘာဏကော။ သော ဟိ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ ပါဠိပါဌံ သာရေတိ ပဝတ္တေတီတိ ဥဿာရကောတိ ဝုစ္စတိ။

၁၁၂။ ဝဏ္ဏာနုရက္ခဏတ္ထံ ကတာတိ ပဋခဏ္ဍာဒီဟိ သိဗ္ဗိတွာ ကတာ။ ဘူမိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗာတိ စိမိလိကာယ သတိ တဿာ ဥပရိ၊ အသတိ သုဒ္ဓဘူမိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗာ။ ‘‘သီဟစမ္မာဒီနံ ပရိဟရဏေယေဝ ပဋိက္ခေပေါ’’တိ ဣမိနာ မဉ္စပီဌာဒီသု အတ္ထရိတွာ ပုန သံဟရိတွာ ဌပနာဒိဝသေန အတ္တနော အတ္ထာယ ပရိဟရဏမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘူမတ္ထရဏာဒိဝသေန ပရိဘောဂေါ ပန အတ္တနော ပရိဟရဏံ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ခန္ဓကေ ဟိ ‘‘အန္တောပိ မဉ္စေ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဗဟိပိ မဉ္စေ ပညတ္တာနိ ဟောန္တီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော အတ္တနော အတ္ထာယ မဉ္စာဒီသု ပညပေတွာ ပရိဟရဏဝတ္ထုသ္မိံ –

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာစမ္မာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ သီဟစမ္မံ ဗျဂ္ဃစမ္မံ ဒီပိစမ္မံ။ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၅၅) –

ပဋိက္ခေပေါ ကတော။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒါရုမယပီဌန္တိ ဖလကမယပီဌမေဝ။ ပါဒကထလိကန္တိ အဓောတပါဒံ ယသ္မိံ ဃံသန္တာ ဓောဝန္တိ၊ တံ ဒါရုဖလကာဒိ။

၁၁၃။ ‘‘အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓရိဿာမီတိ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အညေနပိ ကာရဏေန အနောတာပေန္တဿပိ အာဂမနေ သာပေက္ခဿ အနာပတ္တိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘မဉ္စာဒီနံ သင်္ဃိကတာ၊ ဝုတ္တလက္ခဏေ ဒေသေ သန္ထရဏံ ဝါ သန္ထရာပနံ ဝါ၊ အပလိဗုဒ္ဓတာ၊ အာပဒါယ အဘာဝေါ၊ နိရပေက္ခတာ၊ လေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမော’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဧဝမေတ္ထ နိရပေက္ခတာယ သဒ္ဓိံ ဆ အင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနိ။

ပဌမသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၁၆။ ပဉ္စမေ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ပစ္စတ္ထရဏတ္ထာယေဝ ဌပိတာ ဥဂ္ဂတလောမာ အတ္ထရဏဝိသေသာ။ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တန္တိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ သေနာသနတောတိ သဗ္ဗပစ္ဆိမသေနာသနတော။

၁၁၇။ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သဝိသေသံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီတိ ရုက္ခမူလဿ ပါကဋတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပလုဇ္ဇတီတိ ဝိနဿတိ။

၁၁၈။ ယေန မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဝီနန္တိ၊ တံ မဉ္စပီဌကဝါနံ။ သိလုစ္စယလေဏန္တိ ပဗ္ဗတဂုဟာ။ ‘‘အာပုစ္ဆနံ ပန ဝတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တလက္ခဏသေယျာ၊ တဿာ သင်္ဃိကတာ၊ ဝုတ္တလက္ခဏေ ဝိဟာရေ သန္ထရဏံ ဝါ သန္ထရာပနံ ဝါ၊ အပလိဗုဒ္ဓတာ၊ အာပဒါယ အဘာဝေါ၊ အနပေက္ခဿ ဒိသာပက္ကမနံ၊ ဥပစာရသီမာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ သတ္တ အင်္ဂါနိ။

ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၁၉။ ဆဋ္ဌေ အနုပဝိသိတွာတိ သမီပံ ပဝိသိတွာ။

၁၂၂။ ဥပစာရံ ဌပေတွာတိ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထူပစာရံ ဌပေတွာ။ သင်္ဃိကဝိဟာရတာ၊ အနုဋ္ဌာပနီယဘာဝဇာနနံ၊ သမ္ဗာဓေတုကာမတာ၊ ဥပစာရေ နိသီဒနံ ဝါ နိပဇ္ဇနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၂၆။ သတ္တမေ ကောဋ္ဌကာနီတိ ဒွါရကောဋ္ဌကာနိ။

၁၂၈။ ‘‘သကလသင်္ဃာရာမတော နိက္ကဍ္ဎိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ အနနုရူပတော ဝုတ္တံ။ ပါပဂရဟိတာယ ဟိ အကုပိတစိတ္တေန နိက္ကဍ္ဎာပေန္တဿ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ နတ္ထိ ‘‘ကုပိတော အနတ္တမနော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ အညာပေက္ခာ အာပတ္တိ န ဒိဿတိ။ ပါဠိယံ ‘‘အလဇ္ဇိံ နိက္ကဍ္ဎတီ’’တိအာဒီသု စိတ္တဿ လဟုပရိဝတ္တိတာယ အန္တရန္တရာ ကောပေ ဥပ္ပန္နေပိ အနာပတ္တိ အလဇ္ဇိတာဒိပစ္စယေနေဝ နိက္ကဍ္ဎနဿ အာရဒ္ဓတ္တာ။ သင်္ဃိကဝိဟာရော၊ ဥပသမ္ပန္နဿ ဘဏ္ဍနကာရကဘာဝါဒိဝိနိမုတ္တတာ၊ ကောပေန နိက္ကဍ္ဎနံ ဝါ နိက္ကဍ္ဎာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၂၉။ အဋ္ဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။ သင်္ဃိကော ဝိဟာရော၊ အသီသဃဋ္ဋဝေဟာသကုဋိ၊ ဟေဋ္ဌာပရိဘောဂတာ၊ အပဋာဏိဒိန္နေ အာဟစ္စပါဒကေ နိသီဒနံ ဝါ နိပဇ္ဇနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၃၅။ နဝမေ ‘‘မဟလ္လကော နာမ ဝိဟာရော သဿာမိကော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သညာစိကာယ ကုဋိယာ အနာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ ယဿာတိ ဝိဟာရဿ။ သာ အပရိပူရူပစာရာပိ ဟောတီတိ ဝိဝရိယမာနံ ကဝါဋံ ယံ ဘိတ္တိံ အာဟနတိ၊ သာ သာမန္တာ ကဝါဋဝိတ္ထာရပ္ပမာဏာ ဥပစာရရဟိတာပိ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာလောကံ ဝါတပါနံ သန္ဓေတိ ဃဋယတီတိ အာလောကသန္ဓီတိ ကဝါဋံ ဝုစ္စတိ။ ဒွါရဝါတပါနူပစာရတော အညတ္ထ ပုနပ္ပုနံ လိမ္ပနာဒိံ ကရောန္တဿ ပိဏ္ဍဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။

ကေစိ ပန ‘‘ပါဠိယံ ပါစိတ္တိယဿ အဝုတ္တတ္တာ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ သံဝိဓာတဗ္ဗံ။ ဟရိတေ ဌိတော အဓိဋ္ဌာတိ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဟရိတယုတ္တေ ခေတ္တေ ဌတွာ ဆာဒေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘တာဒိသေ ခေတ္တေ ဝိဟာရံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပါဠိယာ န သမေတိ။

၁၃၆။ ဥဇုကမေဝ ဆာဒနန္တိ ဆာဒနမုခဝဋ္ဋိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပိဋ္ဌိဝံသကူဋာဂါရကဏ္ဏိကာဒိ၊ တာဝ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ဥဇုကံ ဆာဒနံ။ ဣမိနာ ပန ယေန သဗ္ဗသ္မိံ ဝိဟာရေ ဧကဝါရံ ဆာဒိတေ တံ ဆာဒနံ ဧကမဂ္ဂန္တိ ဂဟေတွာ ပါဠိယံ ‘‘ဒွေ မဂ္ဂေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိယာယေန ဆာဒနမ္ပိ ဣမိနာဝ နယေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဆာဒါပေသီ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ စ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ စေတံ ဆဒနံ ဆဒနူပရိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန စ သမေတိ။

ပါဠိယံ ‘‘မဂ္ဂေန ဆာဒေန္တဿ ပရိယာယေန ဆာဒေန္တဿာ’’တိ ဣဒဉ္စ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ၊ တိဏပဏ္ဏေဟိ စ ဆာဒနပ္ပကာရဘေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ပန္တိယာ ဆာဒိတဿ ဆဒနဿ ဥပရိ ဆဒနမုခဝဋ္ဋိတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ ဥဇုကမေဝ ဧကဝါရံ ဆာဒနံ ဧကမဂ္ဂန္တိ ဂဟေတွာ ‘ဒွေ မဂ္ဂေ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ န ပန သကလဝိဟာရဆာဒနံ။ ဧသ နယော ပရိယာယေန ဆာဒနေပီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပါဠိအဋ္ဌကထာဟိ န သမေတိ။

တတိယာယ မဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ တတိယာယာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သမ္ပဒါနဝစနံ၊ တတိယံ မဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တိဏပဏ္ဏေဟိ လဗ္ဘတီတိ တိဏပဏ္ဏေဟိ ဆာဒေတွာ ဥပရိ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကေဝလံ တိဏကုဋိယာ ဟိ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနန္တိ မဂ္ဂဝသေန ဆာဒိတာနံ တိဏ္ဏံ ဆဒနာနံ။ တိဏ္ဏံ ပရိယာယာနန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ မဟလ္လကဝိဟာရတာ၊ အတ္တနော ဝါသာဂါရတာ၊ ဥတ္တရိ အဓိဋ္ဌာနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၄၀။ ဒသမေ မာတိကာယံ သပ္ပာဏကဥဒကံ တိဏေန ဝါ မတ္တိကာယ ဝါ သိဉ္စေယျ၊ ဆဍ္ဍေယျာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဗဟိ သိဉ္စေယျ၊ တသ္မိဉ္စ ဥဒကေ တိဏံ ဝါ မတ္တိကံ ဝါ အာဟရိတွာ ပက္ခိပေယျာတိ အဇ္ဈာဟရိတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘သကဋဘာရမတ္တဉ္စေပီ’’တိအာဒိ။ ဣဒန္တိ တိဏမတ္တိကပက္ခိပနဝိဓာနံ။ ဝုတ္တန္တိ မာတိကာယံ ‘‘တိဏံ ဝါ မတ္တိကံ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ အဋ္ဌကထာသု ဝါ ဝုတ္တံ။

ဣဒဉ္စ သိက္ခာပဒံ ဗာဟိရပရိဘောဂံ သန္ဓာယ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တံ အဗ္ဘန္တရပရိဘောဂဿ ဝိသုံ ဝက္ခမာနတ္တာ။ တဒုဘယမ္ပိ ‘‘သပ္ပာဏက’’န္တိ ကတွာ ဝဓကစိတ္တံ ဝိနာဝ သိဉ္စနေ ပညတ္တတ္တာ ‘‘ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝဓကစိတ္တေ ပန သတိ သိက္ခာပဒန္တရေနေဝ ပါစိတ္တိယံ၊ န ဣမိနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဒကဿ သပ္ပာဏကတာ၊ ‘‘သိဉ္စနေန ပါဏကာ မရိဿန္တီ’’တိ ဇာနနံ၊ တာဒိသမေဝ စ ဥဒကံ ဝိနာ ဝဓကစေတနာယ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တိဏာဒီနံ သိဉ္စနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော သေနာသနဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

‘‘ဘူတဂါမဝဂ္ဂေါ’’တိပိ ဧတဿေဝ နာမံ။

၃။ ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ

၁။ ဩဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၄၄။ တတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ တိရစ္ဆာနဘူတန္တိ တိရောကရဏဘူတံ၊ ဗာဟိရဘူတန္တိ အတ္ထော။ သမိဒ္ဓါတိ ပရိပုဏ္ဏော။ သဟိတတ္ထော အတ္ထယုတ္တော။ အတ္ထဂမ္ဘီရတာဒိနာ ဂမ္ဘီရော။

၁၄၅-၁၄၇။ ပရတောတိ ဥတ္တရိ။ ကရောန္တောဝါတိ ပရိဗာဟိရေ ကရောန္တော။ ဝိဘင်္ဂေတိ ဈာနဝိဘင်္ဂေ။ စရဏန္တိ နိဗ္ဗာနဂမနာယ ပါဒံ။

ယဒဿာတိ ယံ အဿ။ ဓာရေတီတိ အဝိနဿမာနံ ဓာရေတိ။ ပရိကထနတ္ထန္တိ ပကိဏ္ဏကကထာဝသေန ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မကထနတ္ထံ။ တိဿော အနုမောဒနာတိ သင်္ဃဘတ္တာဒီသု ဒါနာနိသံသပ္ပဋိသံယုတ္တာ နိဓိကုဏ္ဍသုတ္တာဒိ (ခု။ ပါ။ ၈။၁ အာဒယော) -အနုမောဒနာ၊ ဂေဟပ္ပဝေသမင်္ဂလာဒီသု မင်္ဂလသုတ္တာဒိ (ခု။ ပါ။ ၅။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ မင်္ဂလသုတ္တ) -အနုမောဒနာ၊ မတကဘတ္တာဒိအမင်္ဂလေသု တိရောကုဋ္ဋာဒိ (ခု။ ပါ။ ၇။၁ အာဒယော၊ ပေ။ ဝ။ ၁၄ အာဒယော) -အနုမောဒနာတိ ဣမာ တိဿော အနုမောဒနာ။ ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယောတိ ပရိဝါရာဝသာနေ ကမ္မဝဂ္ဂေ (ပရိ။ ၄၈၂ အာဒယော) ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယော။ သမာဓိဝသေနာတိ သမထပုဗ္ဗကဝသေန။ ဝိပဿနာဝသေန ဝါတိ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိအာဒိကာယ သုက္ခဝိပဿနာယ ဝသေန။ အတ္တနော သီလရက္ခဏတ္ထံ အပရာနပေက္ခတာယ ယေန ကာမံ ဂန္တုံ စတဿော ဒိသာ အရဟတိ၊ အဿ ဝါ သန္တိ၊ တာသု ဝါ သာဓူတိ စာတုဒ္ဒိသော။

အဘိဝိနယေတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသင်္ခါတေ သံဝရဝိနယေ၊ တပ္ပကာသကေ ဝါ ဝိနယပိဋကေ။ ဝိနေတုန္တိ သိက္ခာပေတုံ ပကာသေတုံ။ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာတိ ပါဌတော စ အတ္ထတော စ ပဂုဏာ မုခေ သန္နိဓာပနဝသေန ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာ။ အတ္ထမတ္တဝသေနပေတ္ထ ယောဇနံ ကရောန္တိ။ အဘိဓမ္မေတိ လက္ခဏရသာဒိဝသေန ပရိစ္ဆိန္နေ နာမရူပဓမ္မေ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ မဟာထေရာ ပရိယတ္တိအနန္တရဓာနာယ ဧကေကဿ ဂဏဿ ဒီဃနိကာယာဒိဧကေကဓမ္မကောဋ္ဌာသံ နိယျာတေန္တာ ‘‘တုမှေ ဧတံ ပါဠိတော စ အဋ္ဌကထာတော စ ပရိဟရထ၊ သက္ကောန္တာ ဥတ္တရိပိ ဥဂ္ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ သကလဓမ္မံ ဂန္ထဝသေန နိယျာတေန္တိ၊ တတ္ထ တေ စ ဘိက္ခူ ဂန္ထနာမေန ဒီဃဘာဏကာ မဇ္ဈိမဘာဏကာတိ ဝေါဟရီယန္တိ၊ တေ စ အတ္တနော ဘာရဘူတံ ကောဋ္ဌာသံ ပရိစ္စဇိတွာ အညံ ဥဂ္ဂဟေတုံ န လဘန္တိ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သစေ မဇ္ဈိမဘာဏကော ဟောတီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဟေဋ္ဌိမာ ဝါ တယော ဝဂ္ဂါတိ မဟာဝဂ္ဂတော ဟေဋ္ဌိမာ သဂါထကဝဂ္ဂေါ (သံ။ နိ။ ၁။၁ အာဒယော)၊ နိဒါနဝဂ္ဂေါ (သံ။ နိ။ ၂။၁ အာဒယော)၊ ခန္ဓဝဂ္ဂေါတိ (သံ။ နိ။ ၃။၁ အာဒိယော) ဣမေ တယော ဝဂ္ဂါ။ တိကနိပါတတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာတိ ဧကကနိပါတဒုကနိပါတေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မပဒမ္ပိ သဟ ဝတ္ထုနာ ဇာတကဘာဏကေန အတ္တနော ဇာတကေန သဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတီတိ မဟာပစ္စရိဝါဒဿ အဓိပ္ပာယော။ တတော တတောတိ ဒီဃနိကာယာဒိတော။ ဥစ္စိနိတွာ ဥဂ္ဂဟိတံ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ၊ ဘိက္ခုနောပိ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိအာဒိကုသလတာယ စ န ဟောတီတိ ‘‘တံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တံ။ အဘိဓမ္မေ ကိဉ္စိ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ န ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဝိနယေ ကုသလတ္တိကာဒိဝိဘာဂေါ၊ သုတ္တန္တေသု သမထဝိပဿနာမဂ္ဂေါ စ အဘိဓမ္မပါဌံ ဝိနာ န ဝိညာယတိ၊ အန္ဓကာရေ ပဝိဋ္ဌကာလော ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာ သုတ္တဝိနယာနံ ဂဟဏဝသေန အဘိဓမ္မဂ္ဂဟဏံ ဝုတ္တမေဝါတိ ဝိသုံ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ‘‘ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဗျဉ္ဇနံ ခါဒိတဗ္ဗ’’န္တိ အဝုတ္တမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ တဒဝိနာဘာဝတော၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာယာတိ ပရိမဏ္ဍလာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ပဒေသု သိထိလဓနိတာဒိဗျဉ္ဇနာနိ ယဿံ၊ တာယ။ ပုရဿ ဧသာတိ ပေါရီ၊ နဂရဝါသီနံ ကထာတိ အတ္ထော။ အနေလဂဠာယာတိ ဧတ္ထ ဧလာတိ ခေဠံ တဂ္ဂဠနဝိရဟိတာယ။ ကလျာဏဝါက္ကရဏောတိ ဧတ္ထ ဝါစာ ဧဝ ဝါက္ကရဏံ၊ ဥဒါဟရဏဃောသော။ ကလျာဏံ မဓုရံ ဝါက္ကရဏမဿာတိ ကလျာဏဝါက္ကရဏော။ ဥပသမ္ပန္နာယ မေထုနေနေဝ အဘဗ္ဗော ဟောတိ၊ န သိက္ခမာနာသာမဏေရီသူတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ ကာယသံသဂ္ဂံ ဝါ’’တိအာဒိ။

၁၄၈။ ဂရုကေဟီတိ ဂရုကဘဏ္ဍေဟိ။ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယာတိ ဥပယောဂတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာ နာမ ပရိဝတ္တလိင်္ဂါ ဝါ ပဉ္စသတသာကိယာနိယော ဝါ။ ဧတာ ပန ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ဩဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။

၁၄၉။ န နိမန္တိတာ ဟုတွာ ဂန္တုကာမာတိ နိမန္တိတာ ဟုတွာ ဘောဇနပရိယောသာနေ ဂန္တုကာမာ န ဟောန္တိ၊ တတ္ထေဝ ဝသိတုကာမာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ယတောတိ ဘိက္ခုနုပဿယတော။ ယာစိတွာတိ ‘‘တုမှေဟိ အာနီတဩဝါဒေနေဝ မယမ္ပိ ဝသိဿာမာ’’တိ ယာစိတွာ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဘိက္ခုနုပဿယေ။ အဘိက္ခုကာဝါသေ ဝဿံ ဝသန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ၊ အပဂစ္ဆန္တိယာ ဒုက္ကဋံ။

ဣမာသု ကတရာပတ္တိ ပရိဟရိတဗ္ဗာတိ စောဒနံ ပရိဟရန္တော အာဟ ‘‘သာ ရက္ခိတဗ္ဗာ’’တိ။ သာ ဝဿာနုဂမနမူလိကာ အာပတ္တိ ရက္ခိတဗ္ဗာ၊ ဣတရာယ အနာပတ္တိကာရဏံ အတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အာပဒါသု ဟီ’’တိအာဒိ။

ဩဝါဒတ္ထာယာတိ ဩဝါဒေ ယာစနတ္ထာယ။ ဒွေ တိဿောတိ ဒွီဟိ တီဟိ၊ ကရဏတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒဇနကေန ကာယကမ္မာဒိနာ။ သမ္ပာဒေတူတိ တိဝိဓံ သိက္ခံ သမ္ပာဒေတု။ အသမ္မတတာ၊ ဘိက္ခုနိယာ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ၊ ဩဝါဒဝသေန အဋ္ဌဂရုဓမ္မဒါနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဩဝါဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၅၃။ ဒုတိယေ ကောကနဒန္တိ ပဒုမဝိသေသံ၊ တံ ကိရ ဗဟုပတ္တံ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယထာ ကောကနဒသင်္ခါတံ ပဒုမံ၊ ဧဝံ ဖုလ္လမုခပဒုမံ အဝီတဂုဏဂန္ဓံ နိမ္မလေ အန္တလိက္ခေ အာဒိစ္စံ ဝိယ စ အတ္တနော တေဇသာ တပန္တံ တတော ဧဝ ဝိရောစမာနံ အင်္ဂေဟိ နိစ္ဆရဏကဇုတိယာ အင်္ဂီရသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿာတိ။ ရဇောဟရဏန္တိ သရီရေ ရဇံ ပုဉ္ဆတီတိ ရဇောဟရဏန္တိ ပုဉ္ဆနစောဠဿ နာမံ။ ဩဘာသဝိဿဇ္ဇနပုဗ္ဗကာ ဘာသိတဂါထာ ဩဘာသဂါထာ နာမ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂါဒီသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၃၈၆) ပန ‘‘ရာဂေါ ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ ဩဘာသဂါထာ ဝုတ္တာ၊ န ပနေသာ ‘‘အဓိစေတသော’’တိ ဂါထာ။ အယဉ္စ စူဠပန္ထကတ္ထေရဿ ဥဒါနဂါထာတိ ဥဒါနပါဠိယံ နတ္ထိ၊ ဧကုဒါနိယတ္ထေရဿ (ထေရဂါ။ ၁။၆၇ ဧကုဒါနိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) နာယံ ဥဒါနဂါထာတိ တတ္ထ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ပါဠိယာ ဧဝ ဝုတ္တတ္တာ ထေရဿာပိ ဥဒါနဂါထာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဓ စ အဂရုဓမ္မေနာပိ ဩဝဒတော ပါစိတ္တိယမေဝ။ အတ္ထင်္ဂတသူရိယတာ၊ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ၊ ဩဝဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၆၂။ တတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥပဿယူပဂမနံ၊ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ ဂရုဓမ္မေဟိ ဩဝဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အာမိသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၆၄။ စတုတ္ထေ အာမိသနိရပေက္ခမ္ပိ အာမိသဟေတု ဩဝဒတီတိသညာယ ဘဏန္တဿပိ အနာပတ္တိ သစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ ဓမ္မေန လဒ္ဓသမ္မုတိတာ၊ အနာမိသန္တရတာ၊ အဝဏ္ဏကာမတာယ ဧဝံ ဘဏနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အာမိသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆၉။ ပဉ္စမံ စီဝရဒါနသိက္ခာပဒံ ဥတ္တာနမေဝ။

၆။ စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၇၆။ ဆဋ္ဌေ ကထိနဝတ္တန္တိ ကထိနမာသေ စီဝရံ ကရောန္တာနံ သဗြဟ္မစာရီနံ သဟာယဘာဝူပဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝဉ္စေတွာတိ ‘‘တဝ ဉာတိကာယာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဧကိဿာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ‘‘ဧကိဿာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ သုတွာ တေ အညာတိကသညိနော အဟေသုန္တိ အာဟ ‘‘အကပ္ပိယေ နိယောဇိတတ္တာ’’တိ။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ သန္တကတာ၊ နိဝါသနပါရုပနူပဂတာ၊ ဝုတ္တနယေန သိဗ္ဗနံ ဝါ သိဗ္ဗာပနံ ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၈၃။ သတ္တမေ ပါဠိယံ ဂစ္ဆာမ ဘဂိနိ ဂစ္ဆာမာယျာတိ ဘိက္ခုပုဗ္ဗကံ သံဝိဓာနံ၊ ဣတရံ ဘိက္ခုနိပုဗ္ဗကံ။ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂန္တိ ဧကတော အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ။ ဟိယျောတိ သုဝေ။ ပရေတိ တတိယေ ဒိဝသေ။

ဒွိဓာ ဝုတ္တပ္ပကာရောတိ ပါဒဂမနေ ပက္ခဂမနေတိ ဒွိဓာ ဝုတ္တပ္ပကာရော။ ဥပစာရော န လဗ္ဘတီတိ ယော ပရိက္ခိတ္တာဒိဂါမဿ ဧကလေဍ္ဍုပါတာဒိဥပစာရော ဝုတ္တော၊ သော ဣဓ န လဗ္ဘတိ အာသန္နတ္တာ။ ဧတေန စ အန္တရဃရေယေဝေတ္ထ ဂါမောတိ အဓိပ္ပေတော၊ န သကလံ ဂါမခေတ္တံ။ တတ္ထာပိ ယတ္ထ ဥပစာရော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဥပစာရောက္ကမနေ ဧဝ အာပတ္တီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ရတနမတ္တန္တရော’’တိအာဒိ။ ဥပစာရောက္ကမနဉ္စေတ္ထ ဥပစာရဗ္ဘန္တရေ ပဝိသနမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ အပ္ပဝိသိတွာပိ ဥပစာရတော ဗဟိ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရဂတေန မဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တောပိ မဂ္ဂဿ ဒွီသု ပဿေသု အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရဂတံ ဂါမူပစာရံ သဗ္ဗံ ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆတိစ္စေဝ ဝုစ္စတိ။ အဒ္ဓယောဇနတော ဗဟိ ဂတေန မဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တော န ဂါမူပစာရဂဏနာယ ကာရေတဗ္ဗော၊ အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယေဝ ကာရေတဗ္ဗော။ ဧဝဉ္စ သတိ အနန္တရသိက္ခာပဒေ နာဝါယေဝ ဂါမတီရပဿေန ဂစ္ဆန္တဿ ဂါမူပစာရဂဏနာယ အာပတ္တိ သမတ္ထိတာ ဟောတိ။ န ဟိ သက္ကာ နာဝါယ ဂါမူပစာရဗ္ဘန္တရေ ပဝိသိတုံ။ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ သမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနံ သိင်္ဃာဋကံ။ ဧတ္ထန္တရေ သံဝိဒဟိတေတိ ဧတ္ထ န ကေဝလံ ယထာဝုတ္တရထိကာဒီသု ဧဝ သံဝိဒဟနေ ဒုက္ကဋံ၊ အန္တရာမဂ္ဂေပီတိ အဓိပ္ပာယော။

အဒ္ဓယောဇနံ အတိက္ကမန္တဿာတိ အသတိ ဂါမေ အဒ္ဓယောဇနံ အတိက္ကမန္တဿ။ ယသ္မိဉှိ ဂါမခေတ္တဘူတေပိ အရညေ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ဂါမော န ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဣဓ အဂါမကံ အရညန္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ န ဝိဉ္ဈာဋဝါဒယော။

၁၈၅။ ရဋ္ဌဘေဒေတိ ရဋ္ဌဝိလောပေ။ စက္ကသမာရုဠှာတိ ဣရိယာပထစက္ကံ၊ သကဋစက္ကံ ဝါ သမာရုဠှာ။ ဒွိန္နမ္ပိ သံဝိဒဟိတွာ မဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တိ၊ အဝိသင်္ကေတံ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အနာပဒါ၊ ဂါမန္တရောက္ကမနံ ဝါ အဒ္ဓယောဇနာတိက္ကမော ဝါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာဒီဟိ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဂစ္ဆန္တဿ ပန မာတုဂါမသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ။

သံဝိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ နာဝါဘိရုဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၈၉။ အဋ္ဌမေ ဧကံ တီရံ…ပေ… နိရန္တရန္တိ နဒိတော အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ပဒေသေ နိဝိဋ္ဌဂါမေဟိ နိရန္တရတာ ဝုတ္တာ။ ဧကံ အဂါမကံ အရညန္တိ တထာ နိဝိဋ္ဌဂါမာဘာဝေန ဝုတ္တံ။ အဂါမကတီရပဿေနာတိအာဒိ ပန အတိရေကအဒ္ဓယောဇနဝိတ္ထတံ နဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတော ဦနဝိတ္ထာရာယ ဟိ နဒိယာ မဇ္ဈေနာပိ ဂမနေ တီရဒွယဿာပိ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ဂတတ္တာ ဂါမန္တရဂဏနာယ၊ အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယ စ အာပတ္တိယော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝ ‘‘ယောဇနဝိတ္ထတာ…ပေ… အဒ္ဓယောဇနဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဟိ ယောဇနတော ဦနာယ နဒိယာ အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရဂတတီရဝသေနေဝ အာပတ္တိဂဏနံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ‘‘သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသူ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမတ္ထေတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ သမုဒ္ဒတဠာကာဒီသု ပါစိတ္တိယံ န ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ကီဠာပုရေက္ခာရဿ တတ္ထ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ပဌမံ ကီဠာပုရေက္ခာရဿာပိ ပစ္ဆာ နာဝါယ နိဒ္ဒုပဂတဿ၊ ယောနိသော ဝါ မနသိ ကရောန္တဿ ဂါမန္တရောက္ကမနာဒီသုပိ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတာ၊ တိစိတ္တတာ စဿ သိက္ခာပဒဿ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

နာဝါဘိရုဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ပရိပါစိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၉၇။ နဝမေ ပါဠိယံ ‘‘သိက္ခမာနာ…ပေ… ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ ဣဒံ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ ကတဝိညတ္တိပရိကထာဒီဟိ ဥပ္ပန္နံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဘိက္ခုနိယာ ပရိပါစိတတာ၊ တထာ ဇာနနံ၊ ဂိဟိသမာရမ္ဘာဘာဝေါ၊ ဘောဇနတာ၊ တဿ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ပရိပါစိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၉၈။ ဒသမေ ဥပနန္ဒဿ စတုတ္ထသိက္ခာပဒေနာတိ မာတုဂါမေန ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန အစေလကဝဂ္ဂေ ပဉ္စမမ္ပိ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ပညတ္တေသု စတုတ္ထတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၄။ ဘောဇနဝဂ္ဂေါ

၁။ အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၀၆။ စတုတ္ထဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဣမေသံယေဝါတိ ဣမေသံ ပါသဏ္ဍာနံယေဝ။ ဧတ္တကာနန္တိ ဣမသ္မိံ ပါသဏ္ဍေ ဧတ္တကာနံ။

၂၀၈။ ‘‘ဂစ္ဆန္တော ဝါ အာဂစ္ဆန္တော ဝါ’’တိ ဣဒံ အဒ္ဓယောဇနဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညေ ဥဒ္ဒိဿ ပညတ္တဉ္စ ဘိက္ခူသု အပ္ပသန္နေဟိ တိတ္ထိယေဟိ သာမညတောပိ ပညတ္တမ္ပိ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အာဝသထပိဏ္ဍတာ၊ အဂိလာနတာ၊ အနုဝသိတွာ ဘောဇနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၀၉။ ဒုတိယေ အဘိမာရေတိ အဘိဘဝိတွာ ဘဂဝန္တံ မာရဏတ္ထာယ ပယောဇိတေ ဓနုဓရေ။ နနု ‘‘ရာဇာနမ္ပိ မာရာပေသီ’’တိ ဝစနတော ဣဒံ သိက္ခာပဒံ အဇာတသတ္တုနော ကာလေ ပညတ္တန္တိ သိဒ္ဓံ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ပါဠိယံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ရညော မာဂဓဿ…ပေ… ဉာတိသာလောဟိတော အာဇီဝကေသု ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ…ပေ… ဗိမ္ဗိသာရံ ဧတဒဝေါစာ’’တိအာဒိ ဝိရုဇ္ဈတီတိ? န ဝိရုဇ္ဈတိ။ သော ကိရ အာဇီဝကော ဗိမ္ဗိသာရကာလတော ပဘုတိ အန္တရန္တရာ ဘိက္ခူ နိမန္တေတွာ ဒါနံ ဒေန္တော အဇာတသတ္တုကာလေပိ သိက္ခာပဒေ ပညတ္တေပိ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဒူတံ ပါဟေသိ၊ ဘိက္ခူ စ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ နိဝါရေသုံ။ တသ္မာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ တံ ဝတ္ထု ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၁၅။ အညမညံ ဝိသဒိသံ ရဇ္ဇံ ဝိရဇ္ဇံ၊ ဝိရဇ္ဇတော အာဂတာ ဝေရဇ္ဇကာ။ တေ စ ယသ္မာ ဇာတိဂေါတ္တာဒိတော နာနာဝိဓာ၊ တသ္မာ နာနာဝေရဇ္ဇကေတိပိ အတ္ထော။

၂၁၇-၈။ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဝတ္ထုဝသေနေဝ ဝိညတ္တိတော ဂဏဘောဇနတ္ထတာ သိဒ္ဓါတိ တံ အဝတွာ ပဒဘာဇနေ အသိဒ္ဓမေဝ နိမန္တနတော ဂဏဘောဇနံ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ဒွီဟာကာရေဟီ’’တိအာဒိ။ ‘‘ယေန ကေနစိ ဝေဝစနေနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဘောဇနံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိသာမညနာမေနာပိ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ။ ယံ ပန ပါဠိယံ အဒ္ဓါနဂမနာဒိဝတ္ထူသု ‘‘ဣဓေဝ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝုတ္တဝစနဿ ကုက္ကုစ္စာယနံ၊ တမ္ပိ ဩဒနာဒိနာမံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကတော ဂဏှန္တီတိ အညမညဿ ဒွါဒသဟတ္ထံ အမုဉ္စိတွာ ဧကတော ဌတွာ ဂဏှန္တိ။

‘‘အမှာကံ စတုန္နမ္ပိ ဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပါဠိ (ဝဏ္ဏနာ) ယံ ‘‘တွံ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိအာဒိနော ဝုတ္တတ္တာ စ ဘောဇနနာမေန ဝိညတ္တမေဝ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ၊ တဉ္စ အညေန ဝိညတ္တမ္ပိ ဧကတော ဂဏှန္တာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိသုံ ဂဟိတံ ပန ဝိညတ္တံ ဘုဉ္ဇတော ပဏီတဘောဇနာဒိသိက္ခာပဒေဟိ အာပတ္တိ ဧဝ။

အာဂန္တုကပဋ္ဋန္တိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ အနွာဓိံ အာရောပေတွာ ကရဏစီဝရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဌပေတီတိ ဧကံ အန္တံ စီဝရေ ဗန္ဓနဝသေန ဌပေတိ။ ပစ္စာဂတံ သိဗ္ဗတီတိ တဿေဝ ဒုတိယအန္တံ ပရိဝတ္တိတွာ အာဟတံ သိဗ္ဗတိ။ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ ဗန္ဓတီတိ စီဝရေန လဂ္ဂံ ကရောန္တော ပုနပ္ပုနံ တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တေန ဗန္ဓတိ။ ဃဋ္ဋေတီတိ ပမာဏေန ဂဟေတွာ ဒဏ္ဍာဒီဟိ ဃဋ္ဋေတိ။ သုတ္တံ ကရောတီတိ ဂုဏာဒိဘာဝေန ဝဋ္ဋေတိ။ ဝလေတီတိ အနေကဂုဏသုတ္တံ ဟတ္ထေန ဝါ စက္ကဒဏ္ဍေန ဝါ ဝဋ္ဋေတိ ဧကတ္တံ ကရောတိ။ ပရိဝတ္တနံ ကရောတီတိ ပရိဝတ္တနဒဏ္ဍယန္တကံ ကရောတိ၊ ယသ္မိံ သုတ္တဂုဠံ ပဝေသေတွာ ဝေဠုနာဠိကာဒီသု ဌပေတွာ ပရိဗ္ဘမာပေတွာ သုတ္တကောဋိတော ပဋ္ဌာယ အာကဍ္ဎန္တိ။

၂၂၀။ အနိမန္တိတစတုတ္ထန္တိ အနိမန္တိတော စတုတ္ထော ယဿ ဘိက္ခုစတုက္ကဿ၊ တံ အနိမန္တိတစတုတ္ထံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ တေနာဟ ‘‘ပဉ္စန္နံ စတုက္ကာန’’န္တိ။ သမ္ပဝေသေတွာတိ တေဟိ ယောဇေတွာ။ ဂဏော ဘိဇ္ဇတီတိ နိမန္တိတသင်္ဃော န ဟောတီတိ အတ္ထော။

အဓိဝါသေတွာ ဂတေသူတိ ဧတ္ထ အကပ္ပိယနိမန္တနာဓိဝါသနက္ခဏေ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဝိညတ္တိတော ပသဝနေ ပန ဝိညတ္တိက္ခဏေ ဣတရသိက္ခာပဒေဟိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နိမန္တနံ သာဒိယထာတိ နိမန္တနဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဏှထ။ တာနိ စာတိ ကုမ္မာသာဒီနိ စ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကေန ပစ္ဆာ ဂဟိတတ္တာ ဧကတော န ဂဟိတာနိ။

‘‘ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန ပဏ္ဍိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ…ပေ… မောစေတဗ္ဗာ’’တိ ဧတေန ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန အကပ္ပိယနိမန္တနေ သာဒိတေ သဗ္ဗေသမ္ပိ သာဒိတံ ဟောတိ။ ဧကတော ဂဏှန္တာနံ ဂဏဘောဇနာပတ္တိ စ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဒူတဿ ဒွါရေ အာဂန္တွာ ပုန ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝစနဘယေန ‘‘ဂါမဒွါရေ အဋ္ဌတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဏဘောဇနတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၂၁။ တတိယေ ပါဠိယံ ဘတ္တပဋိပါဋိ အဋ္ဌိတာတိ ကုလပဋိပါဋိယာ ဒါတဗ္ဗာ ဘတ္တပဋိပါဋိ အဋ္ဌိတာ န ဌိတာ၊ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နာ နိရန္တရပ္ပဝတ္တာတိ အတ္ထော။ ဗဒရဖလာနိ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကယာဂုအာဒိကံ ‘‘ဗဒရသာဠဝ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ပါဠိယံ ပရမ္ပရဘောဇနေတိ ယေန ပဌမံ နိမန္တိတော၊ တဿ ဘောဇနတော ပရဿ ဘောဇနဿ ဘုဉ္ဇနေ။ ဝိကပ္ပနာဝ ဣဓ အနုပညတ္တိဝသေန မာတိကာယံ အနာရောပိတာပိ ပရိဝါရေ ‘‘စတဿော အနုပညတ္တိယော’’တိ (ပရိ။ ၈၆) အနုပညတ္တိယံ ဂဏိတာ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အဋ္ဌကထာယံ မဟာပစ္စရိဝါဒဿ ပစ္ဆာ ကထနေန ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ပတိဋ္ဌပိတာ၊ တထာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာပိ ဂဟေတဗ္ဗာဝ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘ယော ဘိက္ခု ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ ‘မယှံ ဘတ္တပစ္စာသံ တုယှံ ဒမ္မီ’တိ ဝါ ‘ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝါ ဧဝံ သမ္မုခါ’’တိအာဒိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။

၂၂၉။ ခီရံ ဝါ ရသံ ဝါတိ ပဉ္စဘောဇနာမိသံ ဘတ္တတော ဥပရိ ဌိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ အဘောဇနတ္တာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ပိဝတောပိ အနာပတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဘုဉ္ဇန္တေနာ’’တိအာဒိ။

ဝိကပ္ပနာယ အကရဏတော အကိရိယာဝသေန ဣဒံ ဝါစာယပိ သမုဋ္ဌိတန္တိ အာဟ ‘‘ဝစီကမ္မ’’န္တိ။ ပရမ္ပရဘောဇနတာ၊ သမယာဘာဝေါ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ကာဏမာတာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၃၁။ စတုတ္ထေ ပါဠိယံ ပဋိယာလောကန္တိ ပစ္ဆိမဒိသံ၊ ပစ္ဆာဒိသန္တိ အတ္ထော။ အပါထေယျာဒိအတ္ထာယ ပဋိယာဒိတန္တိသညာယ ဂဏှန္တဿာပိ အာပတ္တိ ဧဝ အစိတ္တကတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ အတ္တနော အတ္ထာယ ‘‘ဣမဿ ဟတ္ထေ ဒေဟီ’’တိ ဝစနေနာပိ အာပဇ္ဇနတော ‘‘ဝစီကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တလက္ခဏပူဝမန္ထတာ၊ အသေသကတာ၊ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဂမနတာ၊ အညာတကာဒိတာ၊ အတိရေကပဋိဂ္ဂဟဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ကာဏမာတာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဌမပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၃၇။ ပဉ္စမေ ‘‘တိ-ကာရံ အဝတွာ’’တိ ဣမိနာ ကာတဗ္ဗသဒ္ဒသာမတ္ထိယာ လဒ္ဓံ ဣတိ-ပဒံ ကတကာလေ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ဣဓ ပန အဇာနန္တေဟိ ဣတိ-သဒ္ဒေ ပယုတ္တေပိ အတိရိတ္တံ ကတမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၃၈-၉။ ‘‘ပဝါရိတော’’တိ ဣဒဉ္စ ကတ္တုအတ္ထေ နိပ္ဖန္နန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကတပဝါရဏော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘုတ္တာဝီ-ပဒဿ နိရတ္ထကဘာဝမေဝ သာဓေတုံ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တာဟီတိ ပုထုကာဟိ။ သတ္တုမောဒကောတိ သတ္တုံ တေမေတွာ ကတော အပက္ကော။ သတ္တုံ ပန ပိသိတွာ ပိဋ္ဌံ ကတွာ တေမေတွာ ပူဝံ ကတွာ ပစန္တိ၊ တံ န ပဝါရေတိ။ ‘‘ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဌိတမေဝ ပဋိက္ခိပတိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယံ ယံ အလဇ္ဇိသန္တကံ ဝါ အတ္တနော အပါပုဏကသင်္ဃိကာဒိံ ဝါ ပဋိက္ခေပတော ပဝါရဏာ န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အာသန္နတရံ အင်္ဂန္တိ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌတွာ ဩနမိတွာ ဒေန္တဿ သီသံ အာသန္နတရံ ဟောတိ၊ တဿ ဩရိမန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။

အပနာမေတွာတိ အဘိမုခံ ဟရိတွာ။ ‘‘ဣမံ ဘတ္တံ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတီတိ ကိဉ္စိ အနာမေတွာ ဝဒတိ။ ကေဝလံ ဝါစာဘိဟာရဿ အနဓိပ္ပေတတ္တာ ဂဏှထာတိ ဂဟေတုံ အာရဒ္ဓံ ကဋစ္ဆုနာ အနုက္ခိတ္တမ္ပိ ပုဗ္ဗေပိ ဧဝံ အဘိဟဋတ္တာ ပဝါရဏာ ဟောတီတိ ‘‘အဘိဟဋာဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓဋမတ္တေတိ ဘာဇနတော ဝိယောဇိတမတ္တေ။ ဒွိန္နံ သမဘာရေပီတိ ပရိဝေသကဿ စ အညဿ စ ဘတ္တပစ္ဆိဘာဇနဝဟနေ သမကေပီတိ အတ္ထော။

ရသံ ဂဏှထာတိ ဧတ္ထ ကေဝလံ မံသရသဿ အပဝါရဏာဇနကဿ နာမေန ဝုတ္တတ္တာ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ န ဟောတိ။ မစ္ဆရသန္တိအာဒီသု မစ္ဆော စ ရသဉ္စာတိ အတ္ထဿ သမ္ဘဝတော ဝတ္ထုနောပိ တာဒိသတ္တာ ပဝါရဏာ ဟောတိ၊ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိပိ အဝတွာ တုဏှီဘာဝေန အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတောပိ ဟောတိ ဧဝ။ ကရမ္ဗကောတိ မိဿကာဓိဝစနမေတံ။ ယဉှိ ဗဟူဟိ မိဿေတွာ ကရောန္တိ၊ သော ‘‘ကရမ္ဗကော’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဥဒ္ဒိဿ ကတ’’န္တိ မညမာနောတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထုနော ကပ္ပိယတ္တာ ‘‘ပဝါရိတောဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဉ္စေ ဥဒ္ဒိဿ ကတမေဝ ဟောတိ၊ ပဋိက္ခေပေါ နတ္ထိ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယောတိ ‘‘ယေနာပုစ္ဆိတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ကာရဏံ ပနေတ္ထ ဒုဒ္ဒသန္တိ ဘတ္တဿ ဗဟုတရဘာဝေန ပဝါရဏာသမ္ဘဝကာရဏံ ဒုဒ္ဒသံ၊ အညထာ ကရမ္ဗကေပိ မစ္ဆာဒိဗဟုဘာဝေ ပဝါရဏာ ဘဝေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ စေတ္ထ ကာရဏံ ဒုဒ္ဒသံ၊ ဧဝံ ပရတော ‘‘မိဿကံ ဂဏှထာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ကာရဏံ ဒုဒ္ဒသမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဉ္စ ‘‘ဣဒံ ပန ဘတ္တမိဿကမေဝါ’’တိအာဒိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ‘‘အပ္ပတရံ န ပဝါရေတီ’’တိ ဝစနေန န သမေတိ။ ဝိသုံ ကတွာ ဒေတီတိ ‘‘ရသံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိနာ ဝါစာယ ဝိသုံ ကတွာ ဒေတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ န ပန ကာယေန ရသာဒိံ ဝိယောဇေတွာတိ။ တထာ အဝိယောဇိတေပိ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာယ အသမ္ဘဝတော အပ္ပဝါရဏာပဟောဏကဿ နာမေန ဝုတ္တတ္တာ ဘတ္တမိဿကယာဂုံ အာဟရိတွာ ‘‘ယာဂုံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနာဒီသု ဝိယ၊ အညထာ ဝါ ဧတ္ထ ယထာ ပုဗ္ဗာပရံ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။

နာဝါ ဝါ သေတု ဝါတိအာဒိမှိ နာဝါဒိအဘိရုဟနာဒိက္ခဏေ ကိဉ္စိ ဌတွာပိ အဘိရုဟနာဒိကာတဗ္ဗတ္တေပိ ဂမနတပ္ပရတာယ ဌာနံ နာမ န ဟောတိ၊ ဇနသမ္မဒ္ဒေန ပန အနောကာသာဒိဘာဝေန ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အစာလေတွာတိ ဝုတ္တဋ္ဌာနတော အညသ္မိမ္ပိ ပဒေသေ ဝါ ဥဒ္ဓံ ဝါ အပေသေတွာ တသ္မိံ ဧဝ ပန ဌာနေ ပရိဝတ္တေတုံ လဘတိ။ တေနာဟ ‘‘ယေန ပဿေနာ’’တိအာဒိ။

အကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါတိ ကုလဒူသနာဒိနာ ဥပ္ပန္နံ၊ တံ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဣမိနာ တေန မိဿံ ဩဒနာဒိ အတိရိတ္တံ ဟောတိ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ တသ္မာ ယံ တတ္ထ အကပ္ပကတံ ကန္ဒဖလာဒိ၊ တံ အပနေတွာ သေသံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗမေဝ။

သော ပုန ကာတုံ န လဘတီတိ တသ္မိညေဝ ဘာဇနေ ကရိယမာနံ ပဌမကတေန သဒ္ဓိံ ကတံ ဟောတီတိ ပုန သော ဧဝ ကာတုံ န လဘတိ၊ အညော လဘတိ။ အညေန ဟိ ကတတော အညော ပုန ကာတုံ လဘတိ။ အညသ္မိံ ပန ဘာဇနေ တေန ဝါ အညေန ဝါ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနာဟ ‘‘ယေန အကတံ၊ တေန ကာတဗ္ဗံ၊ ယဉ္စ အကတံ၊ တံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧဝံ ကတန္တိ အညသ္မိံ ဘာဇနေ ကတံ။ သစေ ပန အာမိသသံသဋ္ဌာနီတိ ဧတ္ထ မုခါဒီသု လဂ္ဂမ္ပိ အာမိသံ သောဓေတွာဝ အတိရိတ္တံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၄၁။ ဝါစာယ အာဏာပေတွာ အတိရိတ္တံ အကာရာပနတော အကိရိယသမုဋ္ဌာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဝါရိတဘာဝေါ၊ အာမိသဿ အနတိရိတ္တတာ၊ ကာလေ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ပဌမပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၄၃။ ဆဋ္ဌေ ‘‘ဘုတ္တသ္မိ’’န္တိ မာတိကာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဘောဇနပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ။ ပဝါရိတတာ၊ တထာသညိတာ၊ အာသာဒနာပေက္ခတာ၊ အနတိရိတ္တေန အဘိဟဋပဝါရဏာ၊ ဘောဇနပအယောသာနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ဒုတိယပဝါရဏာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၄၇။ သတ္တမေ နဋာနံ နာဋကာတိ နဋနာဋကာ၊ သီတာဟရဏာဒီနိ။

၂၄၈-၉။ ခါဒနီယေ ခါဒနီယတ္ထန္တိ ပူဝါဒိခါဒနီယေ ဝိဇ္ဇမာနခါဒနီယကိစ္စံ ခါဒနီယေဟိ ကာတဗ္ဗံ ဇိဃစ္ဆာဟရဏသင်္ခါတံ အတ္ထံ ပယောဇနံ နေဝ ဖရန္တိ န နိပ္ဖာဒေန္တိ။ ဧကသ္မိံ ဒေသေ အာဟာရကိစ္စံ သာဓေန္တံ ဝါ အညသ္မိံ ဒေသေ ဥဋ္ဌိတဘူမိရသာဒိဘေဒေန အာဟာရကိစ္စံ အသာဓေန္တမ္ပိ ဝါ သမ္ဘဝေယျာတိ အာဟ ‘‘တေသု တေသု ဇနပဒေသူ’’တိအာဒိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဧကသ္မိံ ဇနပဒေ အာဟာရကိစ္စံ သာဓေန္တံ သေသဇနပဒေသုပိ ဝိကာလေ န ကပ္ပတိ ဧဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ဣဒံ ဝုတ္တ’’န္တိပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍ ၃။၂၄၈-၂၄၉) ဝဒန္တိ။ ပကတိအာဟာရဝသေနာတိ အညေဟိ ယာဝကာလိကေဟိ အယောဇိတံ အတ္တနော ပကတိယာဝ အာဟာရကိစ္စကရဏဝသေန။ သမ္မောဟောယေဝ ဟောတီတိ အနေကတ္ထာနံ နာမာနံ၊ အပ္ပသိဒ္ဓါနဉ္စ သမ္ဘဝတော သမ္မောဟော ဧဝ သိယာ။ တေနေဝေတ္ထ မယမ္ပိ မူလကမူလာဒီနံ ပရိယာယန္တရဒဿနေန အဒဿနံ ကရိမှ ဥပဒေသတောဝ ဂဟေတဗ္ဗတော။

ယန္တိ ဝဋ္ဋကန္ဒံ။ မုဠာလန္တိ ထူလတရုဏမူလမေဝ၊ ရုက္ခဝလ္လိအာဒီနံ မတ္ထကောတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဝုတ္တံ။ အစ္ဆိဝါဒီနံ အပရိပက္ကာနေဝ ဖလာနိ ယာဝဇီဝိကာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပရိပက္ကာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟရီတကာဒီနံ အဋ္ဌီနီတိ ဧတ္ထ မိဉ္ဇံ ယာဝကာလိကန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ အဝုတ္တတ္တာ။

ဟိင်္ဂုရုက္ခတော ပဂ္ဃရိတနိယျာသော ဟိင်္ဂု နာမ။ ဟိင်္ဂုဇတုအာဒယော စ ဟိင်္ဂုဝိကတိယောဝ။ တတ္ထ ဟိင်္ဂုဇတု နာမ ဟိင်္ဂုရုက္ခဿ ဒဏ္ဍပတ္တာနိ ပစိတွာ ကတနိယျာသော။ ဟိင်္ဂုသိပါဋိကာ နာမ ဟိင်္ဂုပတ္တာနိ ပစိတွာ ကတနိယျာသော။ အညေန မိဿေတွာ ကတောတိပိ ဝဒန္တိ။ တကန္တိ အဂ္ဂကောဋိယာ နိက္ခန္တသိလေသော။ တကပတ္တိန္တိ ပတ္တတော နိက္ခန္တသိလေသော။ တကပဏ္ဏိန္တိ ပလာသေ ဘဇ္ဇိတွာ ကတသိလေသော။ ဒဏ္ဍတော နိက္ခန္တသိလေသောတိပိ ဝဒန္တိ။ ဝိကာလတာ၊ ယာဝကာလိကတာ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၅၂-၃။ အဋ္ဌမေ တာဒိသန္တိ အသူပဗျဉ္ဇနံ။ ယာဝကာလိကံ ဝါ ယာမကာလိကံ ဝါ…ပေ… ပါစိတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ခါဒနီယဘောဇနီယပဒေဟိ ယာဝကာလိကမေဝ သင်္ဂဟိတံ၊ န ယာမကာလိကံ။ တထာပိ ‘‘အနာပတ္တိ ယာမကာလိကံ ယာမေ နိဒဟိတွာ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဣဓ စေဝ –

‘‘ယာမကာလိကေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာဟကာလိကံ…ပေ… ယာဝဇီဝိကံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာမေ ကပ္ပတိ၊ ယာမာတိက္ကန္တေ န ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅) –

အညတ္ထ စ ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘ယာမကာလိက’’န္တိ ဝစနသာမတ္ထိယတော စ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညူဟိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ယာမကာလိကံ သန္နိဓိကာရကကတံ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယန္တိ ပတ္တံ၊ ဃံသနကိရိယာပေက္ခာယ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ အင်္ဂုလိလေခါ ပညာယတီတိ သိနေဟာဘာဝေပိ ပတ္တဿ သုစ္ဆဝိတာယ ပညာယတိ။ ယန္တိ ယာဝကာလိကံ၊ ယာမကာလိကဉ္စ။ အပရိစ္စတ္တမေဝါတိ နိရပေက္ခတာယ အနုပသမ္ပန္နဿ အဒိန္နံ၊ အပရိစ္စတ္တဉ္စ ယာဝကာလိကာဒိဝတ္ထုမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ န ပန တဂ္ဂတပဋိဂ္ဂဟဏံ။ န ဟိ ဝတ္ထုံ အပရိစ္စဇိတွာ တတ္ထဂတပဋိဂ္ဂဟဏံ ပရိစ္စဇိတုံ သက္ကာ၊ န စ တာဒိသံ ဝစနမတ္ထိ။ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ‘‘သစေ ပတ္တော ဒုဒ္ဓါတော ဟောတိ…ပေ… ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ န ဟိ ဓောဝနေန အာမိသံ အပနေတုံ ဝါယမန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အပေက္ခာ ဝတ္တတိ။ ယေန ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇတော ပါစိတ္တိယံ ဇနေယျ၊ ပတ္တေ ပန ဝတ္တမာနာ အပေက္ခာ တဂ္ဂတိကေ အာမိသေပိ ဝတ္တတိ ဧဝနာမာတိ အာမိသေ အနပေက္ခတာ ဧတ္ထ န လဗ္ဘတိ၊ တတော အာမိသေ အဝိဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏံ ပုနဒိဝသေ ပါစိတ္တိယံ ဇနေတီတိ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ အထ မတံ ‘‘ယဒဂ္ဂေနေတ္ထ အာမိသာနပေက္ခတာ န လဗ္ဘတိ။ တဒဂ္ဂေန ပဋိဂ္ဂဟဏာနပေက္ခာပိ န လဗ္ဘတီ’’တိ။ တထာ သတိ ယတ္ထ အာမိသာပေက္ခာ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟဏာပေက္ခာပိ န ဝိဂစ္ဆတီတိ အာပန္နံ၊ ဧဝဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနံ ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စေတမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟဏဝိဇဟနကာရဏတ္တေန အဘိမတံ သိယာ၊ ဣဒံ သုဋ္ဌုတရံ ကတွာ ဝိသုံ ဝတ္တဗ္ဗံ စီဝရာပေက္ခာယ ဝတ္တမာနာယပိ ပစ္စုဒ္ဓါရေန အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝိယ။ ဧတသ္မိဉ္စ ဥပါယေ သတိ ဂဏ္ဌိကာဟတပတ္တေသု အဝဋ္ဋနတာ နာမ န သိယာတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘ယံ ပရဿ ပရိစ္စဇိတွာ အဒိန္နမ္ပိ သစေ ပဋိဂ္ဂဟဏေ နိရပေက္ခနိဿဇ္ဇနေန ဝိဇဟိတပဋိဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဒုတိယဒိဝသေ ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍ ၃။၂၅၂-၂၅၃)၊ တံ န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။

ပကတိအာမိသေတိ ဩဒနာဒိကပ္ပိယယာဝကာလိကေ။ ဒွေတိ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ယာမကာလိကံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသေန မုခေန ဘုဉ္ဇတော သန္နိဓိပစ္စယာ ဧကံ၊ ယာမကာလိကသံသဋ္ဌတာယ ယာဝကာလိကတ္တဘဇနေန အနတိရိတ္တပစ္စယာ ဧကန္တိ ဒွေ ပါစိတ္တိယာနိ။ ဝိကပ္ပဒွယေတိ သာမိသနိရာမိသပက္ခဒွယေ။ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဒုက္ကဋဉ္စာတိ မနုဿမံသေ ထုလ္လစ္စယံ၊ သေသေသု ဒုက္ကဋံ။ ယာဝကာလိကယာမကာလိကတာ၊ သန္နိဓိဘာဝေါ၊ တဿ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၅၉။ နဝမေ ပဏီတသံသဋ္ဌာနိ ဘောဇနာနိ ပဏီတဘောဇနာနီတိ ပါဠိယံ ပန ဘောဇနာနိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တတ္တာ ပါကဋာနီတိ အဒဿိတာနိ၊ တာဒိသေဟိ ပဏီတေဟိ မိဿတ္တာ ပဏီတဘောဇနာနိ နာမ ဟောန္တိ။ တေသံ ပဘေဒဒဿနတ္ထံ ‘‘သေယျထိဒံ သပ္ပိ နဝနီတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သပ္ပိဘတ္တန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သပ္ပိနာ သံသဋ္ဌံ ဘတ္တံ၊ သပ္ပိ စ ဘတ္တဉ္စာတိပိ အတ္ထော ဝိညာယတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သာလိဘတ္တံ ဝိယ သပ္ပိဘတ္တံ နာမ နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ အညံ ဝတ္ထုံ။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဧဝ ဟိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ပမာဏံ။

မူလန္တိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အနာပတ္တီတိ ဧတ္ထ ဝိသင်္ကေတေန ပါစိတ္တိယာဘာဝေပိ သူပေါဒနဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ကပ္ပိယသပ္ပိနာ၊ အကပ္ပိယသပ္ပိနာ’’တိ စ ဣဒံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယမံသသတ္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။

၂၆၁။ မဟာနာမသိက္ခာပဒံ နာမ ဥပရိ စာတုမာသပစ္စယပဝါရဏာသိက္ခာပဒံ (ပါစိ။ ၃၀၃ အာဒယော)။ အဂိလာနော ဟိ အပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဝိညာပေန္တောပိ ကာလပရိစ္ဆေဒံ၊ ဘေသဇ္ဇပရိစ္ဆေဒံ ဝါ ကတွာ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတဋ္ဌာနတော တဒုတ္တရိ ဝိညာပေန္တေန၊ ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေပိ န ဘေသဇ္ဇကရဏီယေန ရောဂေန ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေန္တေန စ သမော ဟောတီတိ ‘‘မဟာနာမသိက္ခာပဒေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဏီတဘောဇနတာ၊ အဂိလာနတာ၊ အကတဝိညတ္တိယာ ပဋိလာဘော၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၆၃။ ဒသမေ ဃနဗဒ္ဓါတိ ဃနမံသေန သမ္ဗဒ္ဓါ၊ ကထိနသံဟတသရီရောတိ အတ္ထော။

၂၆၄။ မုခဒွါရန္တိ မုခတော ဟေဋ္ဌာ ဒွါရံ မုခဒွါရံ၊ ဂလနာဠိကန္တိ အတ္ထော။ ဧဝဉ္စ နာသိကာယ ပဝိဋ္ဌမ္ပိ မုခဒွါရံ ပဝိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ၊ မုခေ ပက္ခိတ္တမတ္တဉ္စ အပ္ပဝိဋ္ဌံ။ အာဟာရန္တိ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗံ ကာလိကံ အဓိပ္ပေတံ၊ န ဥဒကံ။ တဉှိ ဘေသဇ္ဇသင်္ဂဟိတမ္ပိ အကာလိကမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတဿေဝ ကာလိကတ္တာ။ ဥဒကေ ဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ရုဟတိ။ တေနေဝ ဘိက္ခုနာ တာပိတေန ဥဒကေန စိရပဋိဂ္ဂဟိတေန စ အကပ္ပိယကုဋိယံ ဝုတ္ထေန စ သဟ အာမိသံ ဘုဉ္ဇန္တဿာပိ သာမပါကာဒိဒေါသော န ဟောတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဘိက္ခု ယာဂုအတ္ထာယ…ပေ… ဥဒကံ တာပေတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၅)။ ဘိက္ခူ ပန ဧတံ အဓိပ္ပာယံ တဒါ န ဇာနိံသု။ တေနာဟ ‘‘သမ္မာ အတ္ထံ အသလ္လက္ခေတွာ’’တိအာဒိ။

၂၆၅။ ရထရေဏုမ္ပီတိ ရထေ ဂစ္ဆန္တေ ဥဋ္ဌဟနရေဏုသဒိသရေဏုံ။ တေန တတော သုခုမံ အာကာသေ ပရိဗ္ဘမနကံ ဒိဿမာနမ္ပိ အဗ္ဗောဟာရိကန္တိ ဒဿေတိ။ အကလ္လကောတိ ဂိလာနော။

‘‘ဂဟေတုံ ဝါ…ပေ… တဿ ဩရိမန္တေနာ’’တိ ဣမိနာ အာကာသေ ဥဇုံ ဌတွာ ပရေန ဥက္ခိတ္တံ ဂဏှန္တဿာပိ အာသန္နင်္ဂဘူတပါဒတလတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထပါသော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော၊ န ပန သီသန္တတော ပဋ္ဌာယာတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ‘‘ဩရိမန္တေနာ’’တိ ဣမဿ ဟေဋ္ဌိမန္တေနာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ပဝါရဏာသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ ‘‘သစေ ဘိက္ခု နိသိန္နော ဟောတိ၊ အာသနဿ ပစ္ဆိမန္တတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၈-၂၃၉) ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ အာသန္နင်္ဂဿ ပါရိမန္တတော ပဋ္ဌာယ ပရိစ္ဆေဒဿ ဒဿိတတ္တာ ဣဓာပိ အာကာသေ ဌိတဿ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ အာသန္နင်္ဂဘူတပါဒင်္ဂုလဿ ပါရိမန္တဘူတတော ပဏှိပရိယန္တဿ ဟေဋ္ဌိမတလတော ပဋ္ဌာယ၊ ဒါယကဿ ပန ဩရိမန္တဘူတတော ပါဒင်္ဂုလဿ ဟေဋ္ဌိမတလတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထပါသော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမိနာဝ နယေန ဘူမိယံ နိပဇ္ဇိတွာ ဥဿီသေ နိသိန္နဿ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿပိ အာသန္နသီသင်္ဂဿ ပါရိမန္တဘူတတော ဂီဝန္တတော ပဋ္ဌာယေဝ ဟတ္ထပါသော မိနိတဗ္ဗော၊ န ပါဒတလတော ပဋ္ဌာယ။ ဧဝံ နိပဇ္ဇိတွာ ဒါနေပိ ယထာနုရူပံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ယံ အာသန္နတရံ အင်္ဂ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။

ပဋိဂ္ဂဟဏသညာယာတိ ‘‘မဉ္စာဒိနာ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ ဥပ္ပာဒိတသညာယ။ ဣမိနာ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ ဝါစာယ ဝတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ကတ္ထစိ အဋ္ဌကထာသု၊ ပဒေသေသု ဝါ။ အသံဟာရိမေ ဖလကေတိ ထာမမဇ္ဈိမေန ပုရိသေန အသံဟာရိယေ။ ပုဉ္ဆိတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ ပုဉ္ဆိတေပိ ရဇနစုဏ္ဏသင်္ကာယ သတိ ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဝုတ္တံ၊ နာသတိ။ တံ ပနာတိ ပတိတရဇံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဥပရိ ဂဟိတပိဏ္ဍပါတံ။ အနာပတ္တီတိ ဒုရုပစိဏ္ဏာဒိဒေါသော နတ္ထိ။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒဿာမီ’’တိအာဒိပိ ဝိနယဒုက္ကဋပရိဟာရာယ ဝုတ္တံ။ တထာ အကတွာ ဂဟိတေပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇတော အနာပတ္တိ ဧဝ။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ’’တိ ဣဒမ္ပိ ပုရိမာဘောဂါနုဂုဏတာယ ဝုတ္တံ။

စရုကေနာတိ ခုဒ္ဒကဘာဇနေန။ အဘိဟဋတ္တာတိ ဒိယျမာနက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒတွာ အပနယနကာလေ ပန ဆာရိကာ ဝါ ဗိန္ဒူနိ ဝါ ပတန္တိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ အဘိဟာရဿ ဝိဂတတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ တံ ယထာ န ပတတိ၊ တထာ အပနေဿာမီတိ ပရိဟရန္တေ ယုဇ္ဇတိ။ ပကတိသညာယ အပနေန္တေ အဘိဟာရော န ဆိဇ္ဇတိ၊ တံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ မုခဝဋ္ဋိယာပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဘိဟရိယမာနဿ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယာ ဥပရိဘာဂေ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဖုသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပါဒေန ပေလ္လေတွာတိ ‘‘ပါဒေန ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိသညာယ အက္ကမိတွာ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ ဝစနမတ္တမေဝါတိ ပဋိဗဒ္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓန္တိ သဒ္ဒမတ္တမေဝ နာနံ၊ ကာယပဋိဗဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ တေသံ ဝစနံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

တေန အာဟရာပေတုန္တိ ယဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂတံ၊ တံ ဣဓ အာနေဟီတိ အာဏာပေတွာ တေန အာဟရာပေတုံ ဣတရဿ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ န တတော ပရန္တိ တဒဟေဝ သာမံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဒဟေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပန ပုနဒိဝသာဒီသု အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။

ခိယျန္တီတိ ခယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ စုဏ္ဏေဟိ ထုလ္လစ္စယအပ္ပဋိဂ္ဂဟဏာပတ္တိယော န ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘နဝသမုဋ္ဌိတ’’န္တိ ဧတေနေဝ ဥစ္ဆုအာဒီသု အဘိနဝလဂ္ဂတ္တာ အဗ္ဗောဟာရိကံ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဧသေဝ နယောတိ သန္နိဓိဒေါသာဒိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ တေန စ ပဋိဂ္ဂဟဏင်္ဂေသု ပဉ္စသုပိ သမိဒ္ဓေသု အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ ဂဟိတမေဝ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ ဟောတိ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗေသု ဧဝ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ အနုညာတတ္တာတိ ဒဿေတိ။ တထာ ဗာဟိရပရိဘောဂတ္ထာယ ဂဟေတွာ ဌပိတတေလာဒိံ အဇ္ဈောဟရိတုကာမတာယ သတိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ကေသဉ္စီတိအာဒီသု အနုပသမ္ပန္နာနံ အတ္ထာယ ကတ္ထစိ ဌပိယမာနမ္ပိ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ဧဝ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတိ၊ အထ ခေါ ဘာဇနေ ပတိတမေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ဘာဇနဉ္စ ဘိက္ခုနာ ပုနဒိဝသတ္ထာယ အပေက္ခိတမေဝါတိ တဂ္ဂတမ္ပိ အာမိသံ ဒုဒ္ဓါတပတ္တဂတံ ဝိယ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇဟတီတိ အာသင်္ကာယ ‘‘သာမဏေရဿ ဟတ္ထေ ပက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဤဒိသေသု ဟိ ယုတ္တိ န ဂဝေသိတဗ္ဗာ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပတ္တဂတာ ယာဂူ’’တိ ဣမိနာ ပတ္တမုခဝဋ္ဋိယာ ဖုဋ္ဌေပိ ကူဋေ ယာဂု ပဋိဂ္ဂဟိတာ၊ ဥဂ္ဂဟိတာ ဝါ န ဟောတိ ဘိက္ခုနော အနိစ္ဆာယ ဖုဋ္ဌတ္တာတိ ဒဿေတိ။ အာရောပေတီတိ ဟတ္ထံ ဖုသာပေတိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏူပဂံ ဘာရံ နာမ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဥက္ခေပါရဟံ။ န ပိဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဟတ္ထတော မုတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဟတ္ထဂတံ ပန ဣတရေန ဟတ္ထေန ပိဒဟတော၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမ္ပိ ဝါ အဖုသိတွာ ဥပရိပိဓာနံ ပါတေန္တဿ န ဒေါသော။

ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ ဆာယတ္ထာယ ဥပရိ ဓာရယမာနာ မဟာသာခါ ယေန ကေနစိ ဆိဇ္ဇေယျ၊ တတ္ထ လဂ္ဂရဇံ မုခေ ပါတေယျ စာတိ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ကုဏ္ဍကေတိ မဟာဃဋေ။ တသ္မိမ္ပီတိ စာဋိဃဋေပိ။ ဂါဟာပေတွာတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလိကံ ဂါဟာပေတွာ။

ဒုတိယတ္ထေရဿာတိ ‘‘ထေရဿ ပတ္တံ မယှံ ဒေထာ’’တိ တေန အတ္တနော ပရိစ္စဇာပေတွာ ဒုတိယတ္ထေရဿ ဒေတိ။ ဧတ္ထ ပနာတိ ပတ္တပရိဝတ္တနေ။ ကာရဏန္တိ ဧတ္ထ ယထာ ‘‘သာမဏေရာ ဣတော အမှာကမ္ပိ ဒေန္တီ’’တိ ဝိတက္ကော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န တထာတိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ၊ တဉ္စ ယုတ္တံ။ ယဿ ပန တာဒိသော ဝိတက္ကော နတ္ထိ၊ တေန အပရိဝတ္တေတွာပိ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

နိစ္စာလေတုန္တိ စာလေတွာ ပါသာဏသက္ခရာဒိအပနယံ ကာတုံ။ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတဗ္ဗန္တိ အနဂ္ဂိကံ ဥဒ္ဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓနေ ပစ္စမာနဿ အာလုဠနေ ဥပရိ အပက္ကတဏ္ဍုလာ ဟေဋ္ဌာ ပဝိသိတွာ ပစ္စတီတိ အာဟ ‘‘သာမံပါကဉ္စေဝ ဟောတီ’’တိ။

အာဓာရကေ ပတ္တော ဌပိတောတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတာမိသော ပတ္တော ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဌပိတော။ ဧကဂ္ဂဟဏေနေဝါတိ သာမဏေရာနံ ဂဟိတဿ ပုန အစ္ဆဍ္ဍနဝသေန ဂဟဏေန။ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဓူမဝဋ္ဋိယာ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဘတ္တုဂ္ဂါရောတိအာဒိ အဗ္ဗောဟာရိကပ္ပသင်္ဂေန ဝိကာလဘောဇနဝိနိစ္ဆယဒဿနံ။ သမုဒ္ဒေါဒကေနာတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေန။ ဟိမကရကာ နာမ ကဒါစိ ဝဿောဒကေန သဟ ပတနကာ ပါသာဏလေခါ ဝိယ ဃနီဘူတဥဒကဝိသေသာ၊ တေသု ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒကဂတိကာ ဧဝါ’’တိ။ ပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတာပတ္တီဟိ အဗ္ဗောဟာရိကမ္ပိ ဝိကာလဘောဇနာပတ္တီဟိ သဗ္ဗောဟာရိကန္တိ ဒဿေတိ။

လဂ္ဂတီတိ မုခေ စ ဟတ္ထေ စ မတ္တိကာဝဏ္ဏံ ဒဿေတိ။ ဗဟလန္တိ ဟတ္ထမုခေသု အလဂ္ဂနကမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝါသမတ္တန္တိ ရေဏုခီရာဘာဝံ ဒဿေတိ။ အာကိရတိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ပုပ္ဖရသဿ ပညာယနတော ဝုတ္တံ။

မဟာဘူတေသူတိ ပါဏသရီရသန္နိဿိတေသု ပထဝီအာဒိမဟာဘူတေသု။ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္တနော၊ ပရေသဉ္စ သရီရနိဿိတံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ အကပ္ပိယမံသာနုလောမတာယ ထုလ္လစ္စယာဒိံ န ဇနေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပတတီတိ အတ္တနော သရီရတော ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပတတိ။ ‘‘ရုက္ခတော ဆိန္ဒိတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ မတ္တိကတ္ထာယ ပထဝိံ ခဏိတုံ၊ အညမ္ပိ ယံကိဉ္စိ မူလပဏ္ဏာဒိဝိသဘေသဇ္ဇံ ဆိန္ဒိတွာ ဆာရိကံ အကတွာပိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတာ၊ အနနုညာတတာ၊ ဓူမာဒိအဗ္ဗောဟာရိကတာဘာဝေါ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ဘောဇနဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၅။ အစေလကဝဂ္ဂေါ

၁။ အစေလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၇၃။ ပဉ္စမဝဂ္ဂဿ ပဌမေ မယှံ နာမာတိ ဘိက္ခုနာ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဒိန္နမ္ပိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အညတိတ္ထိယတာ၊ အနနုညာတတာ၊ အဇ္ဈောဟရဏီယတာ၊ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ သဟတ္ထာ အနိက္ခိတ္တဘာဇနေ ဒါနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

အစေလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၇၄။ ဒုတိယေ အနာစာရံ အာစရိတုကာမတာ၊ တဒတ္ထမေဝ ဥပသမ္ပန္နဿ ဥယျောဇနာ၊ တဿ ဥပစာရာတိက္ကမောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဥယျောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၈၁။ တတိယေ ပါဠိယံ ခုဒ္ဒကေ ဃရေတိ ဧတ္ထ ခုဒ္ဒကံ ဃရံ နာမ ပဉ္စဟတ္ထတော ဦနကဝိတ္ထာရံ အဓိပ္ပေတံ။ တတ္ထ စ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋတော ဟတ္ထပါသေ အဝိဇဟိတေပိ ပိဋ္ဌိဝံသာတိက္ကမော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပိဋ္ဌိဝံသံ အတိက္ကမိတွာ’’တိ။ ယထာ တထာ ဝါ ကတဿာတိ ပိဋ္ဌိဝံသံ အာရောပေတွာ ဝါ အနာရောပေတွာ ဝါ ကတဿ။

၂၈၃။ ပါဠိယံ ဝီတရာဂါတိ အပရိယုဋ္ဌိတရာဂါနံ၊ အနာဂါမီနဉ္စ သင်္ဂဟော။ သစိတ္တကန္တိ အနုပဝိသိတွာ နိသီဒနစိတ္တေန သစိတ္တကံ။ ပရိယုဋ္ဌိတရာဂဇာယမ္ပတိကာနံ သန္နိဟိတတာ၊ သယနိဃရတာ၊ ဒုတိယဿ ဘိက္ခုနော အဘာဝေါ၊ အနုပခဇ္ဇ နိသီဒနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

သဘောဇနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈၄-၂၈၉။ စတုတ္ထပဉ္စမာနိ ဝုတ္တတ္ထာနိ။

၆။ စာရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၉၈။ ဆဋ္ဌေ ‘‘ပရိယေသိတွာ အာရောစနကိစ္စံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယော အပရိယေသိတဗ္ဗော ဥပသင်္ကမိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒိဿတိ၊ သော သစေပိ ပကတိဝစနဿ သဝနူပစာရံ အတိက္ကမ္မ ဌိတော ဥပဂန္တွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘အပိ စ…ပေ… ယံ ပဿတိ၊ သော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိအာဒိ။

၃၀၂။ အနာပတ္တိဝါရေ စေတ္ထ အန္တရာရာမာဒီနညေဝ ဝုတ္တတ္တာ ဝိဟာရတော ဂါမဝီထိံ အနုညာတကာရဏံ ဝိနာ အတိက္ကမန္တဿာပိ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ န ပန ဃရူပစာရံ အတိက္ကမန္တဿေဝ။

ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘အညဿ ဃရူပစာရံ ဩက္ကမန္တဿ…ပေ… ပဌမံ ပါဒံ ဥမ္မာရံ အတိက္ကာမေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ဂါမေ ပဝိဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ အညဿ ဃရူပစာရံ အနောက္ကမိတွာ ဝီထိမဇ္ဈေနေဝ ဂန္တွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဃရဒွါရာဘိမုခေ ဌတွာ မနုဿေ ဩလောကေတွာ ဂစ္ဆန္တဿာပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။ တတ္ထ ကေစိ ‘‘ဝီထိယံ အတိက္ကမန္တဿ ဃရူပစာရဂဏနာယ အာပတ္တိယော’’တိ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘‘ယာနိ ကုလာနိ ဥဒ္ဒိဿ ဂတော၊ တေသံ ဂဏနာယာ’’တိ။ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန နိမန္တနသာဒိယနံ၊ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆနာ၊ ဘတ္တိယဃရတော အညဃရူပသင်္ကမနံ၊ မဇ္ဈနှိကာနတိက္ကမော၊ သမယာပဒါနံ အဘာဝေါတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

စာရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ မဟာနာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၀၃။ သတ္တမေ မဟာနာမောတိ သုက္ကောဒနဿ ပုတ္တော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ၊ သတ္ထု စ ဇေဋ္ဌဘာတာ။ အာနန္ဒတ္ထေရော အမိတောဒနဿ ပုတ္တော၊ နန္ဒတ္ထေရော ပန သုဒ္ဓါဒနဿေဝ။

၃၀၅။ ပါဠိယံ ကာလံ အာဟရိဿထာတိ အဇ္ဇတနံ ကာလံ ဝီတိနာမေဿထ၊ သွေ ဘေသဇ္ဇံ ဟရိဿထာတိ ဝါ အတ္ထော။ ‘‘အတ္ထိ ပဝါရဏာ ဘေသဇ္ဇပရိယန္တာ စ ရတ္တိပရိယန္တာ စာ’’တိ တတိယကောဋ္ဌာသေ နိယမိတမေဝ ဘေသဇ္ဇံ နိယမိတကာလန္တရေယေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န တတော ဗဟိ။ ဣတရထာ ဝိသုံ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သပရိယန္တာ သင်္ဃပဝါရဏာ၊ တဒုတ္တရိ ဘေသဇ္ဇဝိညတ္တိ၊ အဂိလာနတာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

မဟာနာမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၁၅။ အဋ္ဌမေ ဧကမေကန္တိ ဧတ္ထ ဒုဝင်္ဂိနီပိ တိဝင်္ဂိနီပိ သေနာ သင်္ဂယှတိ။ ဥယျုတ္တစတုရင်္ဂသေနာဒဿနာယ တထာရူပပစ္စယာဒိံ ဝိနာ ဂမနံ၊ အနနုညာတောကာသေ ဒဿနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဥယျုတ္တသေနာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သေနာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၁၉။ နဝမေ သေနာယ စတုတ္ထော သူရိယတ္ထင်္ဂမော၊ အဂိလာနတာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

သေနာဝါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၂၂။ ဒသမေ ပါဠိယံ ကတိ တေ လက္ခာနိ လဒ္ဓါနီတိ ကိတ္တကာ တယာ လဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဥယျောဓိကာဒိဒဿနာယ တထာရူပပစ္စယံ ဝိနာ ဂမနံ၊ အနနုညာတောကာသေ ဒဿနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဥယျောဓိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော အစေလကဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

၆။ သုရာပါနဝဂ္ဂေါ

၁။ သုရာပါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၂၈။ ဆဋ္ဌဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပါဠိယံ ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာတိ ပိဋ္ဌပူဝါဒိံ အပက္ခိပိတွာ ကိဏ္ဏသင်္ခါတံ ဓညင်္ကုရာဒိသုရာဗီဇံ ပက္ခိပိတွာ ကတာ။ သမ္ဘာရသံယုတ္တာတိ သာသပါဒိအနေကသမ္ဘာရေဟိ သညုတ္တာ။

မဓုကတာလနာဠိကေရာဒိပုပ္ဖာဒိရသော စိရပရိဝါသိတော ပုပ္ဖာသဝေါ နာမ။ တထာ ပနသာဒိ ဖလာသဝေါ။ မုဒ္ဒိကရသော မဓွာသဝေါ။ ဥစ္ဆုရသော ဂုဠာသဝေါ။ တိဖလတိကဋုကာဒိနာနာသမ္ဘာရာနံ ရသော စိရပရိဝါသိတော သမ္ဘာရသံယုတ္တော။ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယာတိ ယထာဝုတ္တာနံ ပိဋ္ဌာဒီနံ မဇ္ဇတ္ထာယ ဘာဇနေ ပက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ။

၃၂၉။ လောဏသောဝီရကံ သုတ္တဉ္စ အနေကေဟိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေဟိ အဘိသင်္ခတော ဘေသဇ္ဇဝိသေသော။ ဥယျုတ္တသိက္ခာပဒါနံ အစိတ္တကလောကဝဇ္ဇေသု လောကဝဇ္ဇတာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယာဝါတိ တတ္ထ ကိဉ္စိပိ အဝတွာ ဣဓ တေဟိ အသာဓာရဏဝတ္ထုဝိသေသသိဒ္ဓါယ အစိတ္တကပက္ခေပိ အကုသလစိတ္တတာယ တံ လောကဝဇ္ဇတာဒိဝိသေသံ ဒဿေတုမေဝ ‘‘ဝတ္ထုအဇာနနတာယ စေတ္ထာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ ဝိတ္ထာရတော သာရတ္ထဒီပနိယံ ဝိရဒ္ဓဋ္ဌာနဝိသောဓနဝသေန ဝုတ္တန္တိ တတ္ထေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ မဇ္ဇဘာဝေါ၊ တဿ ပါနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

သုရာပါနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၃၀။ ဒုတိယေ ဟသာဓိပ္ပာယတာ၊ ဥပသမ္ပန္နဿ ကာယေန ကာယာမသနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၃၈။ တတိယေ ပါဠိယံ ဟသဓမ္မေ ဟသဓမ္မသညီတိအာဒီသု ဥပ္လဝါဒိမတ္တံ ကိံ ဟသဓမ္မော ဟောတီတိ ဂဟဏဝသေန သတိ ကရဏီယေ ကရိယမာနံ ဟသဓမ္မံ ဟသဓမ္မောတိ ဂဟဏဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဿာရေန္တောတိ ဥဒကေ ဌိတံ နာဝံ တီရေ အာရောပေန္တော။

ပတနုပ္ပတနဝါရေသူတိ ဥဒကဿ ဥပရိတလေ မဏ္ဍူကဂတိယာ ပတနုပ္ပတနဝသေန ဂမနတ္ထံ ခိတ္တာယ ဧကိဿာ ကထလာယ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဥဒကဿ ဥပရိဂေါပ္ဖကတာ၊ ဟသာဓိပ္ပာယေန ကီဠနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အနာဒရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၄၄။ စတုတ္ထေ သုတ္တာနုလောမန္တိ မဟာပဒေသာ။ အဋ္ဌကထာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ပညတ္တေန ဝစနံ၊ အနာဒရိယကရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

အနာဒရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဘိံသာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၄၅။ ပဉ္စမေ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ တဿ ဒဿနသဝနဝိသယေ ဘိံသာပေတုကာမတာယ ဝါယမနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဘိံသာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဇောတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၅၄။ ဆဋ္ဌေ အလာတံ ပတိတန္တိ အဂ္ဂိကပါလတော ဗဟိ ပတိတံ။ ဝိဇ္ဈာတန္တိ ဝိဇ္ဈာတံ အလာတံ ကပါလဂ္ဂိမှိ ပက္ခိပိတွာ ဇာလေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ တထာ ကေဝလံ ဣန္ဓနံ ပါတေန္တဿပိ ဝိဇ္ဈာတံ ကပါလဂ္ဂိံ မုခဝါတာဒိနာ ဥဇ္ဇာလေန္တဿပိ။ ဂိလာနတာဒိကာရဏာဘာဝေါ၊ ဝိသိဗ္ဗေတုကာမတာ၊ သမာဒဟနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဇောတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ နဟာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၅၇။ သတ္တမေ ပါဠိယံ နဂရေ ထကိတေတိ ဧတ္ထ ရညာ စိရံ နဟာယိတုကာမေန ‘‘အဟံ ဗဟိ ဥယျာနေ ကတာရက္ခော ဝသိဿာမိ၊ နဂရံ ထကေတွာ ဂေါပေထာ’’တိ အနုညာတာ၊ တေ ထကိံသူတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အသမ္ဘိန္နေနာတိ အနဋ္ဌေန၊ တံ ဒိဝသံ ပုန အဂ္ဂဟိတာလင်္ကာရေန ပဗုဒ္ဓမတ္တေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ မဇ္ဈိမဒေသေ ဦနကဒ္ဓမာသနဟာနံ၊ သမယာဒီနံ အဘာဝေါတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

နဟာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၆၈။ အဋ္ဌမေ ပဋိလဒ္ဓနဝစီဝရေနာတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ အကတကပ္ပံ ကတိပါဟံ နိဝါသနတ္ထာယ တာဝကာလိကဝသေန လဒ္ဓမ္ပိ သင်္ဂယှတီတိ ဝဒန္တိ။

၃၆၉။ ‘‘နဝံ နာမ အကတကပ္ပ’’န္တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ အညေန ဘိက္ခုနာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ပရိဘုတ္တံ စီဝရံ၊ တေန ဝါ၊ တတော လဘိတွာ အညေန ဝါ ကေနစိ ဒိန္နမ္ပိ ကတကပ္ပမေဝ နဝံ နာမ န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘နိဝါသေတုံ ဝါ ပါရုပိတုံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အံသဗဒ္ဓကာသာဝမ္ပိ ပါရုပိတဗ္ဗတော ကပ္ပံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ စမ္မကာရနီလံ နာမ စမ္မံ နီလဝဏ္ဏံ ကာတုံ ယောဇိယမာနံ နီလံ။ ပကတိနီလမေဝါတိ ကေစိ။ ယထာဝုတ္တစီဝရဿ အကတကပ္ပတာ၊ အနဋ္ဌစီဝရာဒိတာ၊ နိဝါသနာဒိတာတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၇၄။ နဝမေ ယေနာတိ ယေန သဒ္ဓိံ၊ ယဿ သန္တိကေတိ အတ္ထော။ သာမံ ဝိကပ္ပိတဿ အပစ္စုဒ္ဓါရော၊ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတာ၊ အဝိဿာသေန ပရိဘောဂေါတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဝိကပ္ပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ စီဝရအပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၇၈။ ဒသမေ ပါဠိယံ အန္တမသော ဟသာပေက္ခောပီတိ အပိ-သဒ္ဒေန အထေယျစိတ္တံ ကောဓေန ဒုက္ခာပေတုကာမံ၊ အဝဏ္ဏံ ပကာသေတုကာမဉ္စ သင်္ဂယှတိ။ တေနေဝ ‘‘တိဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ပတ္တာဒီနံ အပနိဓာနံ၊ ဝိဟေသေတုကာမတာဒီတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

စီဝရအပနိဓာနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော သုရာပါနဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

၇။ သပ္ပာဏကဝဂ္ဂေါ

၁။ သဉ္စိစ္စပါဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၈၂။ သတ္တမဿ ပဌမေ ဥသုံ သရံ အသတိ ခိပတီတိ ဣဿာသော။ န ဟေတ္ထ ကိဉ္စိ ဇီဝိတံ နာမ ဝိသုံ တိဋ္ဌတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ပါဏေတိ သတ္တေ။ အပ္ပမတ္တေန ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗန္တိ ယထာ ပါဏကာနံ ဝိဟေသာပိ န ဟောတိ၊ ဧဝံ သလ္လက္ခေတွာ ဩတာပနသမ္မဇ္ဇနာဒိဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

သဉ္စိစ္စပါဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၈၇။ ဒုတိယေ ဥဒကသဏ္ဌာနကပ္ပဒေသေတိ ကဒ္ဒမပါသာဏာဒိဘူမိယံ။ တတ္ထာတိ အာသိတ္တေ ကပ္ပိယဥဒကေ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

သပ္ပာဏကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၉၂။ တတိယေ ‘‘တဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂန္တွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယဿ အဓိကရဏံ သင်္ဃကမ္မေန နိဟတံ၊ တဿ သမ္မုခေ ဧဝ ဥက္ကောဋေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ ပရမ္မုခေ ပန ဒုက္ကဋမေဝ။

၃၉၅။ ‘‘ဓမ္မကမ္မေ အဓမ္မကမ္မသညီ ဥက္ကောဋေတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အနာဒရိယတာဒိ ဝိယ ဥက္ကောဋနံ သယံ အကုသလံ န ဟောတိ၊ ဓမ္မကမ္မသညာယ၊ ပန ဝိမတိယာ စ ဥက္ကောဋနေနေဝ အကုသလံ ဟောတိ။ ယထာဓမ္မံ နိဟတတာ၊ ဇာနနာ၊ ဥက္ကောဋနာတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဥက္ကောဋနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၉၉။ စတုတ္ထေ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိယေဝါတိ ဓုရနိက္ခေပပက္ခေ ဝုတ္တံ။ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလောတိ အာပန္နပုဂ္ဂလော။ ဆာဒေတုကာမတာယ ဟိ သတိ ဧဝ အဝဿံ အညဿ အာရောစနံ ဝုတ္တံ၊ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလဿ စ အာရောစနာ နာမ န ဟောတီတိ ပဋိစ္ဆာဒနမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ကောဋိ ဆိန္နာ ဟောတီတိ ဆာဒေဿာမီတိ ဓုရနိက္ခေပေ သတိပိ ပုဂ္ဂလပရမ္ပရာယ ဂစ္ဆန္တီ အာပတ္တိကောဋိ ဆိဇ္ဇတိ။

၄၀၀။ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ စ ကာယသံသဂ္ဂေါ စာတိ အယံ ဒုဋ္ဌုလ္လအဇ္ဈာစာရော နာမာ’’တိ ဣဒံ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ ‘‘အနုပသမ္ပန္နဿ…ပေ… အာဒိတော ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ ဒုဋ္ဌုလ္လော နာမ အဇ္ဈာစာရော၊ သေသာနိ အဒုဋ္ဌုလ္လော။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိကာယသံသဂ္ဂဒုဋ္ဌုလ္လအတ္တကာမာ ပနဿ အဇ္ဈာစာရော နာမာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂) ဣမိနာ ဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ပုဂ္ဂလပေမေန ဆာဒယတော စေတ္ထ ‘‘အညေ ဂရဟိဿန္တီ’’တိ ဘယဝသေန ဆာဒနက္ခဏေ ပဋိဃောဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ‘‘ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပသမ္ပန္နဿ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိဇာနနံ၊ ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမတာယ ဓုရနိက္ခေပေါတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၀၂။ ပဉ္စမေ ရူပသိပ္ပန္တိ ဟေရညိကသိပ္ပံ။ ဂဗ္ဘေ သယိတကာလေန သဒ္ဓိံ ဝီသတိမံ ဝဿံ ပရိပုဏ္ဏမဿာတိ ဂဗ္ဘဝီသော။

၄၀၄။ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသီတိ သာဝဏမာသဿ ပုဏ္ဏမိယာ အာသာဠှီပုဏ္ဏမိယာ အနန္တရပုဏ္ဏမီ။ ပါဋိပဒဒိဝသေတိ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပနာယိကာယ။ ဒွါဒသ မာသေ မာတု ကုစ္ဆိသ္မိံ ဝသိတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဇာတံ ဥပသမ္ပာဒေန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘တိံသ ရတ္တိန္ဒိဝေါ မာသော၊ ဒွါဒသမာသိကော သံဝစ္ဆရော’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၁၊ ၈။၄၃၊ ဝိဘ။ ၁၀၂၃) ဝစနတော ‘‘စတ္တာရော မာသာ ပရိဟာယန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝဿံ ဥက္ကဍ္ဎန္တီတိ ဝဿံ ဥဒ္ဓံ ကဍ္ဎန္တိ၊ ‘‘ဧကမာသံ အဓိကမာသော’’တိ ဆဍ္ဍေတွာ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ တတိယော တတိယော သံဝစ္ဆရော တေရသမာသိကော ဟောတိ။ တေ ဒွေ မာသေ ဂဟေတွာတိ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသတော ယာဝ ဇာတဒိဝသဘူတာ မဟာပဝါရဏာ။ တာဝ ယေ ဒွေ မာသာ အနာဂတာ၊ တေသံ အတ္ထာယ အဓိကမာသတော လဒ္ဓေ ဒွေ မာသေ ဂဟေတွာ။ တေနာဟ ‘‘ယော ပဝါရေတွာ ဝီသတိဝဿော ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိ။ ‘‘နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာ’’တိ ဣဒံ အဋ္ဌာရသန္နံ ဝဿာနံ ဧကအဓိကမာသေ ဂဟေတွာ တတော ဝီသတိယာ ဝဿေသုပိ စာတုဒ္ဒသီအတ္ထာယ စတုန္နံ မာသာနံ ပရိဟာပနေန သဗ္ဗဒါ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဝါရေတွာ ဝီသတိဝဿော ဘဝိဿတီတိ မဟာပဝါရဏာဒိဝသေ အတိက္ကန္တေ ဂဗ္ဘဝဿေန သဟ ဝီသတိဝဿော ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဂဗ္ဘမာသာပိ ဂဏနူပဂါ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ။ ဧကဝီသတိဝဿောတိ ဇာတိယာ ဝီသတိဝဿံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၄၀၆။ အညံ ဥပသမ္ပာဒေတီတိ ဥပဇ္ဈာယော၊ အာစရိယော ဝါ ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ သောပီတိ ဥပသမ္ပာဒေန္တောပိ အနုပသမ္ပန္နော။ ဦနဝီသတိဝဿတာ၊ တံ ဉတွာ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၀၉။ ဆဋ္ဌေ ထေယျသတ္ထဘာဝေါ၊ ဉတွာ သံဝိဓာနံ၊ အဝိသင်္ကေတေန ဂမနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၁၂။ သတ္တမံ ဝုတ္တနယမေဝ။

၈။ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၁၇။ အဋ္ဌမေ အန္တရာယန္တိ အန္တရာ ဝေမဇ္ဈေ ဧတိ အာဂစ္ဆတီတိ အန္တရာယော၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအနတ္ထော။ အာနန္တရိယဓမ္မာတိ အနန္တရေ ဘဝေ ဖလနိဗ္ဗတ္တနေ နိယုတ္တာ စေတနာဒိဓမ္မာတိ အတ္ထော။ ‘‘န သဂ္ဂဿာ’’တိ ဣဒံ ဘိက္ခုနိဒူသနကမ္မဿ အာနန္တရိယတ္တာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ အရိယသာဝိကာသု၊ ပန ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဘူတာယ စ ဗလက္ကာရေန ဒူသေန္တဿ အာနန္တရိယသအသမေဝ။ မောက္ခန္တရာယိကတာ ပန လောလာယပိ ပကတတ္တဘိက္ခုနိယာ ဒူသကဿ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော ဝုတ္တာ။

တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အနိဝတ္တနကာ အဟေတုကအကိရိယနတ္ထိကဒိဋ္ဌိယောဝ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ။ ပဏ္ဍကာဒီနံ ဂဟဏံ နိဒဿနမတ္တံ။ သဗ္ဗာပိ ဒုဟေတုကာဟေတုကပဋိသန္ဓိယော ဝိပါကန္တရာယိကာဝ ဒုဟေတုကာနမ္ပိ မဂ္ဂါနုပ္ပတ္တိတော။

အယန္တိ အရိဋ္ဌော။ ရသေန ရသန္တိ အနဝဇ္ဇေန ပစ္စယပရိဘုဉ္ဇနရသေန ပဉ္စကာမဂုဏပအဘောဂရသံ သမာနေတွာ။ ဥပနေန္တော ဝိယာတိ ဃဋေန္တော ဝိယ၊ သော ဧဝ ဝါ ပါဌော။

အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌိ ဧဝ နိမ္မံသတာယ ကင်္ကလန္တိ စ ဝုစ္စတိ။ ပလိဘဉ္ဇနဋ္ဌေနာတိ အဝဿံ ပတနဋ္ဌေန။ အဓိကုဋ္ဋနဋ္ဌေနာတိ အတိ ဝိယ ကုဋ္ဋနဋ္ဌေန။ ပါဠိယံ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ…ပေ… နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ ဣဒံ ဝတ္ထုအနုရူပတော ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ အညေနပိ အာကာရေန ယံ ကိဉ္စိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ဝိပရီတတော ဂဟေတွာ ပရေဟိ ဝုတ္တေပိ အမုဉ္စိတွာ ဝေါဟရန္တဿာပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန တဒနုဂုဏံ သမနုဘာသနကမ္မဝါစံ ယောဇေတွာ အာပတ္တိယာ အာရောပေတုံ၊ အာပတ္တိယာ အဒဿနာဒီသု တီသု ယံ ကိဉ္စိ အဘိရုစိတံ နိမိတ္တံ ကတွာ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကာတုဉ္စ လဗ္ဘတိ။ သမနုဘာသနံ အကတွာပိ ‘‘မာယသ္မာ ဧဝံ အဝစာ’’တိ ဘိက္ခူဟိ ဝုတ္တမတ္တေ လဒ္ဓိယာ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနပစ္စယာယ ဒုက္ကဋာပတ္တိယာပိ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓမ္မကမ္မတာ၊ သမနုဘာသနာယ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၂၄။ နဝမေ ‘‘ဥက္ခိတ္တော အနောသာရိတော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အရိဋ္ဌဿ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၂၅။ ပါဠိယံ ‘‘ဧကစ္ဆန္နေ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ နာနူပစာရေပိ ဧကစ္ဆန္နေ နိပဇ္ဇနေ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တဿ အရဟတောပိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာနမ္ပိ ပါစိတ္တိယမေဝ။ အကတာနုဓမ္မတာ၊ ဉတွာ သမ္ဘောဂါဒိကရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၂၈။ ဒသမေ ပိရေတိ သမ္ဗောဓနတ္ထေ နိပါတပဒံ။ သေသံ အနန္တရသိက္ခာပဒဒွယေ ဝုတ္တနယမေဝ။

ကဏ္ဋကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော သပ္ပာဏကဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

၈။ သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ

၁။ သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၃၄။ အဋ္ဌမဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဥပသမ္ပန္နဿ ပညတ္တေန ဝစနံ၊ အသိက္ခိတုကာမဿ လေသေန ဧဝံ ဝစနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

သဟဓမ္မိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဝိလေခနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၃၈။ ဒုတိယေ အလဇ္ဇိတာတိ အလဇ္ဇိတာယ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိအာဒိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနညေဝ ဝုတ္တံ အလဇ္ဇိလက္ခဏံ၊ သာမဏေရာဒီနံ၊ ပန ဂဟဋ္ဌာနဉ္စ သာဓာရဏဝသေန ယထာသကံ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမနပဋိဂူဟနာဒိတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လဇ္ဇိလက္ခဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ကိဉ္စာပိ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေပိ မဒ္ဒိတွာ ကရောန္တော၊ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညိတာယ ကရောန္တောပိ တင်္ခဏိကာယ အလဇ္ဇိတာယ ဧဝံ ကရောန္တိ။ တထာပိ ကုက္ကုစ္စာဒိဘေဒေ ဝိသုံ ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဒသဝတ္ထုဒီပကာ။ ပရူပဟာရအညာဏကင်္ခါပရဝိတာရဏာဒိဝါဒါတိ ဧတ္ထ အရဟတ္တံ ပဋိဇာနန္တာနံ ကုဟကာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ဒိသွာ ‘‘မာရကာယိကာ ဒေဝတာ အသုစိံ ဥပသံဟရန္တီ’’တိဂါဟိနော ပရူပဟာရဝါဒါ နာမ။ အရဟတော သဗ္ဗေသံ ဣတ္ထိပုရိသာဒီနံ နာမာဒိအဇာနနေ အညာဏံ၊ တတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနဘာဝေန ကင်္ခါ၊ ပရတော သုတွာ နာမာဒိဇာနနေန ပရဝိတာရဏော အတ္ထီတိဝါဒိနော အညာဏဝါဒါ၊ ကင်္ခါဝါဒါ၊ ပရဝိတာရဏဝါဒါ စ တေသံ၊ မဟာသင်္ဃိကာဒီနဉ္စ ဝိဘာဂေါ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏေ ဝုတ္တော။

စတ္တာရော မဂ္ဂါ စ ဖလာနိ စာတိ ဧတ္ထ စ-ကာရေန အဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစီတိ ပရိယတ္တိဓရာ ဓမ္မကထိကာ။ ပုန ကေစီတိ ပဋိပတ္တိဓရာ ပံသုကူလိကတ္ထေရာ။ ဣတရေ ပနာတိအာဒီသု အယံ အဓိပ္ပာယော – ဓမ္မကထိကတ္ထေရာ ပန ပံသုကူလိကတ္ထေရေဟိ အာဘတံ သုတ္တံ သုတွာ –

‘‘ယာဝ တိဋ္ဌန္တိ သုတ္တန္တာ၊ ဝိနယော ယာဝ ဒိပ္ပတိ၊

တာဝ ဒက္ခန္တိ အာလောကံ၊ သူရိယေ အဗ္ဘုဋ္ဌိတေ ယထာ။

‘‘သုတ္တန္တေသု အသန္တေသု၊ ပမုဋ္ဌေ ဝိနယမှိ စ၊

တမော ဘဝိဿတိ လောကေ၊ သူရိယေ အတ္ထင်္ဂတေ ယထာ။

‘‘သုတ္တန္တေ ရက္ခိတေ သန္တေ၊ ပဋိပတ္တိ ဟောတိ ရက္ခိတာ၊

ပဋိပတ္တိယံ ဌိတော ဓီရော၊ ယောဂက္ခေမာ န ဓံသတီ’’တိ။ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၀) –

ဣဒံ သုတ္တံ အာဟရိတွာ အတ္တနောဝ ဝါဒံ ပတိဋ္ဌပေန္တာ ပါရာဇိကာနာပဇ္ဇနဝသေန ဌိတာ ပဋိပတ္တိသင်္ဂဟိတာ ပရိယတ္တိယေဝ မူလန္တိ အာဟံသူတိ။ တေနာဟ ‘‘သစေ ပဉ္စ ဘိက္ခူ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ရက္ခဏကာ…ပေ… သာသနံ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရုဠှိံ ဂမယိဿန္တီ’’တိ။ ဧတေန စ ပရိက္ခီဏေ ကာလေ လဇ္ဇိဂဏံ အလဘန္တေန ဝိနယဓရေန အလဇ္ဇိနောပိ ပကတတ္တေ သင်္ဂဟေတွာ တေဟိ သဟ ဓမ္မာမိသသမ္ဘောဂံ သံဝါသံ ကရောန္တေန ဗဟူ ကုလပုတ္တေ ဥပသမ္ပာဒေတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ သိဇ္ဈတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂရဟိတုကာမတာ၊ ဥပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေ သိက္ခာပဒဝိဝဏ္ဏနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဝိလေခနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ မောဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၄၄။ တတိယေ ပါဠိယံ ကော ပန ဝါဒေါ ဘိယျောတိ တေဟိ အညေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဒိဋ္ဌဒွတ္တိဝါရတော ဘိယျော ပန ဝိတ္ထာရေန ဥဒ္ဒိသိယမာနေ ပါတိမောက္ခေ နိသိန္နပုဗ္ဗတာ အတ္ထိ စေ၊ တတ္ထ ကိမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အာပတ္တိမောက္ခော နတ္ထိ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တဉ္စ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗောတိ တန္တိ ကာရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တာယာတိ အတ္ထော။ ယထာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဌိတော၊ တထာ တာယ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မောဟာရောပနံ၊ တိက္ခတ္တုံ သုတဘာဝေါ၊ မောဟေတုကာမဿ မောဟနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

မောဟနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၅၁။ စတုတ္ထေ ပါဠိယံ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါတိ ဧတ္ထ ပါသာဏာဒိနိဿဂ္ဂိယပဟာရောပိ သင်္ဂဟိတော။

၄၅၂။ ရတ္တစိတ္တောတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဝုတ္တံ။ မေထုနရာဂေန ပန ပဟာရတော ပုရိသာဒီသု ဒုက္ကဋမေဝ။ မောက္ခာဓိပ္ပာယေန ဒဏ္ဍကောဋိယာ သပ္ပာဒိံ ဃဋ္ဋေတွာ မဏ္ဍူကာဒိံ မောစေန္တဿပိ အနာပတ္တိ ဧဝ။ ကုပိတတာ၊ ဥပသမ္ပန္နဿ န မောက္ခာဓိပ္ပာယေန ပဟာရောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ တလသတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၅၇။ ပဉ္စမေ န ပဟရိတုကာမတာယ ဒိန္နတ္တာ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ ကိမိဒံ ဒုက္ကဋံ၊ ပဟာရပစ္စယာ၊ ဥဒါဟု ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာတိ? ဥဂ္ဂိရဏပစ္စယာဝ၊ န ပဟာရပစ္စယာ။ န ဟိ ပဟရိတုကာမတာယ အသတိ တပ္ပစ္စယာ ကာစိ အာပတ္တိ ယုတ္တာ၊ ဥဂ္ဂိရဏဿ ပန အတ္တနော သဘာဝေန အသဏ္ဌိတတ္တာ တပ္ပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ န ဇာတံ၊ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ကတပယောဂတ္တာ စ ဧတ္ထ အနာပတ္တိ န ယုတ္တာတိ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄၅၈။ ပုဗ္ဗေတိ အနန္တရသိက္ခာပဒေ။ သေသံ အနန္တရသဒိသမေဝ။

တလသတ္တိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အမူလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၅၉။ ဆဋ္ဌေ ‘‘အတ္တပရိတ္တာဏံ ကရောန္တာ’’တိ ဣဒံ န စ ဝေရမူလိကာ အနုဒ္ဓံသနာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အနုဒ္ဓံသနက္ခဏေ ပန ကောပစိတ္တမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနေဝ ‘‘ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

အမူလကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ကုက္ကုစ္စုပ္ပာဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၆၄။ သတ္တမေ ဥပသမ္ပန္နဿ အဖာသုကာမတာ၊ ကုက္ကုစ္စုပ္ပာဒနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ကုက္ကုစ္စုပ္ပာဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဥပဿုတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၇၁။ အဋ္ဌမေ သုယျတီတိ သုတိ၊ ဝစနံ။ တဿာ သမီပံ ဥပဿုတိ။ သုယျတိ ဧတ္ထာတိ သုတီတိ ဧဝဉှိ အတ္ထေ ဂယှမာနေ သဝနဋ္ဌာနသမီပေ အညသ္မိံ အဿဝနဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ အာပဇ္ဇတိ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဥပဿုတိ-သဒ္ဒဿေဝ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ယတ္ထ ဌတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ န သုတိ-သဒ္ဒမတ္တဿ။

၄၇၃။ ဧကပရိစ္ဆေဒါနီတိ ကဒါစိ အကိရိယတော၊ ကဒါစိ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာနသာမညေန ဝုတ္တံ။ ဥပသမ္ပန္နေန စောဒနာဓိပ္ပာယော၊ သဝနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဥပဿုတိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ခိယျနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၇၄။ နဝမေ ဓမ္မကမ္မတာ၊ ဇာနနံ၊ ဆန္ဒံ ဒတွာ ခိယျနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ခိယျနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပက္ကမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၈၁။ ဒသမေ ဝိနိစ္ဆယကထာယ ဓမ္မိကတာ၊ တံ ဉတွာ ကမ္မတော ပဋ္ဌာယ ဧကသီမဋ္ဌဿ သမာနသံဝါသိကဿ ဟတ္ထပါသဝိဇဟနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပက္ကမနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၈၄။ ဧကာဒသမေ ဥပသမ္ပန္နဿ ဓမ္မေန လဒ္ဓသမ္မုတိတာ၊ သင်္ဃေန သဒ္ဓိံ စီဝရံ ဒတွာ ခိယျိတုကာမတာယ ခိယျနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၈၉။ ဒွါဒသမံ ဝုတ္တနယမေဝ။

နိဋ္ဌိတော သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

၉။ ရာဇဝဂ္ဂေါ

၁။ အန္တေပုရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၉၉။ နဝမဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပါဠိယံ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကောတိ ဧတ္ထ ဂဟဏီတိ ဂဗ္ဘာသယသညိတော မာတု ကုစ္ဆိပ္ပဒေသော၊ ပုရိသန္တရသုက္ကာသမ္ဖုဋ္ဌတာယ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော။ အဘိသိတ္တခတ္တိယတာ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ သယနိဃရတော အနိက္ခန္တတာ၊ အပ္ပဋိသံဝိဒိတဿ ဣန္ဒခီလာတိက္ကမောတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

အန္တေပုရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ရတနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀၆။ ဒုတိယေ အာဝသထဿာတိ ဧတ္ထ အန္တောအာရာမေ ဝါ ဟောတု အညတ္ထ ဝါ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အာဝသထော နာမ။ ဆန္ဒေနပိ ဘယေနပီတိ ဝဍ္ဎကိအာဒီသု ဆန္ဒေန၊ ရာဇဝလ္လဘေသု ဘယေန။ အာကိဏ္ဏမနုဿေပိ ဇာတေ…ပေ… အာသင်္ကန္တီတိ တသ္မိံ နိမ္မနုဿဋ္ဌာနေ ပစ္ဆာ အာကိဏ္ဏမနုဿေ ဇာတေပိ ဝိသရိတွာ ဂမနကာလေ အညဿ အဒိဋ္ဌတ္တာ တမေဝ ဘိက္ခုံ အာသင်္ကန္တိ။ ပတိရူပံ နာမ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေ သယံ ပံသုကူလံ ဂဟေတွာ အကပ္ပိယဘဏ္ဍေ ပတိရူပါနံ ဥပါသကာဒီနံ ဒဿေတွာ စေတိယာဒိပုညေ နိယောဇနံ ဝါ ဒါပေတွာ နိရပေက္ခဂမနံ ဝါ။ သမာဒပေတွာတိ ယာစိတွာ။ ပရသန္တကတာ၊ ဝိဿာသဂ္ဂါဟပံသုကူလသညာနံ အဘာဝေါ၊ အနနုညာတကာရဏာ ဥဂ္ဂဟဏာဒိ စာတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ရတနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀၈။ တတိယေ ပါဠိယံ ဘယကထန္တိ ရာဇစောရာဒိဘယံ ဝါ ရောဂါမနုဿဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရာဒိဘယံ ဝါ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တံ။ ဝိသိခါကထန္တိ သုနိဝိဋ္ဌာဒိဝီထိကထံ။ ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထန္တိ ဥဒကတိတ္ထကထံ၊ ကုမ္ဘဒါသီကထံ ဝါ။ ပုဗ္ဗပေတကထန္တိ အတီတဉာတိကထံ။ နာနတ္တကထန္တိ ဝုတ္တာဟိ၊ ဝက္ခမာနာဟိ စ ဝိမုတ္တံ နာနာသဘာဝံ နိရတ္ထကကထံ။ လောကက္ခာယိကန္တိ ‘‘အယံ လောကော ကေန နိမ္မိတော’’တိအာဒိနာ လောကသဘာဝက္ခာနဝသေန ပဝတ္တနကထာ။ ဧဝံ သမုဒ္ဒက္ခာယိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဘဝေါ ဣတိ အဘဝေါတိ ယံ ဝါ တံ ဝါ နိရတ္ထကကာရဏံ ဝတွာ ပဝတ္တိတကထာ ဣတိဘဝါဘဝကထာ။ ဧတ္ထ စ ဘဝေါ သဿတံ၊ ဝုဍ္ဎိ၊ ကာမသုခဉ္စာတိ တိဝိဓော၊ အဘဝေါ တဗ္ဗိပရီတဝသေန။ ဣတိ ဣမာယ ဆဗ္ဗိဓာယ ဣတိဘဝါဘဝကထာယ သဒ္ဓိံ ဒွတ္တိံသတိရစ္ဆာနကထာ နာမ ဟောန္တိ။ အထ ဝါ ပါဠိယံ သရူပတော အနာဂတာပိ အရညပဗ္ဗတနဒီဒီပကထာ ဣတိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟေတွာ ဒွတ္တိံသတိရစ္ဆာနကထာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣတိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပကာရတ္ထေ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပတ္ထေ။ တသ္မာ ဧဝံ ပကာရံ ဣတော အညံ ဝါ တာဒိသံ နိရတ္ထကကထံ ကထေတီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

၅၁၂။ ဥဿာဟံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တာတိ ဧတ္ထ ဂါမူပစာရတော ဗဟိ နိက္ခန္တေ အန္တရာရာမာဒီနမုပစာရံ ပဝိဋ္ဌေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဂါမူပစာရဗ္ဘန္တရေ ပန ပဋိပဿဒ္ဓုဿာဟာနမ္ပိ ပုန တမေဝ ဝါ အညံ ဝါ ဂါမံ ပဝိသိတုကာမတာယ သတိ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ‘‘ကုလဃရေ ဝါ…ပေ… ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဝိဋ္ဌာနံ ဝိကာလေ သဉ္ဇာတေ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသဿ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗတာယ ဝုတ္တံ။ အဒိန္နာဒါနေ ဝုတ္တနယေနာတိ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၅၁၅။ အန္တရာရာမန္တိအာဒီသူတိ ဧတ္ထ ဥဿဝဒိဝသာဒီသု မနုဿေဟိ ဂါမေ ပဒက္ခိဏံ ကာရေန္တံ ဇိနဗိမ္ဗာဒိံ ပူဇေတုကာမေဟိ ဝါ ရောဂဝူပသမာဒိယတ္ထံ မနုဿေဟိ ယာစိတေဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒိဝိဓိံ အကတွာပိ ဝီထိမဇ္ဈေနေဝ ဂါမံ ပဒက္ခိဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ အနာပတ္တိဝါရေ အဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘မဂ္ဂါ အနောက္ကမိတွာ…ပေ… ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ စ။ ဝေသာလိံ အနုပရိယာယိတွာ ပရိတ္တံ ကရောန္တေနာပိ အာနန္ဒတ္ထေရေန သုပ္ပဋိစ္ဆန္နတာဒိံ အကောပေန္တေနေဝ၊ အပညတ္တေ ဝါ သိက္ခာပဒေ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘အန္တရာရာမာဒိဂါမန္တရေ ဌိတေဟိ ဂရုဋ္ဌာနီယာနံ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂ္ဂမနာဒိဝသေန ဂါမဝီထိံ ဩတရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ အန္တရဃရံ ပဝိသန္တံ ပတိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အန္တရာရာမာဒိကပ္ပိယဘူမိံ ပန ဥဒ္ဒိဿ ဂစ္ဆန္တံ ပတိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ခါယတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆနာ၊ အနနုညာတကာရဏာ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သူစိဃရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၂၀။ စတုတ္ထေ ပါဠိယံ ဝါသိဇဋေတိ ဝါသိဒဏ္ဍကေ။ အဋ္ဌိမယာဒိသူစိဃရတာ၊ ကရဏကာရာပနာဒိဝသေန အတ္တနော ပဋိလာဘောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

သူစိဃရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မဉ္စပီဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၂၁။ ပဉ္စမေ ပါဠိယံ အာသယတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မောဃပုရိသော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဟီနဇ္ဈာသယဝသေန အယံ တုစ္ဆပုရိသောတိ ဉာတဗ္ဗော၊ ဟီနာယ ပစ္စယေ လောလတာယ ပုဂ္ဂလဿ တုစ္ဆတာ ဉာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ၊ ဣတော ပရေသု စ ပဉ္စသု အတ္တနာ ကာရာပိတဿ ပဋိလာဘေ ဧဝ ပါစိတ္တိယံ။ ပရိဘောဂေ ပနဿ၊ အညေသဉ္စ ဒုက္ကဋမေဝ။ ပမာဏာတိက္ကန္တမဉ္စပီဌတာ၊ အတ္တနော ကရဏကာရာပနဝသေန ပဋိလာဘောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

မဉ္စပီဌသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၂၆။ ဆဋ္ဌေ ပေါဋကိတူလန္တိ တိဏဂစ္ဆဇာတိကာနံ တူလံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၃၁-၅၃၆။ သတ္တမေ နိသီဒနဿ ပမာဏာတိက္ကန္တတာ၊ အတ္တနော ကရဏာဒိနာ ပဋိလာဘောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၃၇-၅၄၇။ ဣမိနာ နယေန အဋ္ဌမနဝမဒသမေသုပိ အင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

နိဋ္ဌိတော ရာဇဝဂ္ဂေါ နဝမော။

ခုဒ္ဒကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၆။ ပါဋိဒေသနီယကဏ္ဍံ

၁။ ပဌမပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅၃။ ပါဋိဒေသနီယေသု ပဌမေ ပဋိဒေသေတဗ္ဗာကာရဒဿနန္တိ ဧဝံ အာပတ္တိံ နဝကဿ သန္တိကေ ဒေသေတဗ္ဗာကာရဒဿနံ။ ဣမိနာ လက္ခဏေန သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနမ္ပိ ဝုဍ္ဎဿ သန္တိကေ စ ဒေသေတဗ္ဗာကာရော သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ။ တတြာယံ နယော – ‘‘ဂါရယှေ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မေ အာပဇ္ဇိံ အသပ္ပာယေ ပါဋိဒေသနီယေ’’တိ ဧဝံ သမ္ဗဟုလာသု။ ဝုဍ္ဎဿ ပန သန္တိကေ ‘‘ဂါရယှံ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မံ…ပေ… ဂါရယှေ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မေ’’တိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ အသပ္ပာယန္တိ သဂ္ဂမောက္ခန္တရာယကရန္တိ အတ္ထော။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ အန္တရဃရေ ဌိတာယ ဟတ္ထတော သဟတ္ထာ ယာဝကာလိကဂ္ဂဟဏံ၊ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပဌမပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၅၈။ ဒုတိယေ ပရိပုဏ္ဏူပသမ္ပန္နာယ အနနုညာတာကာရေန ဝေါသာသနာ၊ အနိဝါရေတွာ ဘောဇနဇ္ဈောဟာရောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၅၆၃။ တတိယေ သေက္ခသမ္မတတာ၊ ဃရူပစာရေ အနိမန္တိတတာ၊ ဂိလာနဿ အနိစ္စဘတ္တာဒိံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

၅၇၀။ စတုတ္ထေ သာသင်္ကာရညသေနာသနတာ၊ အနနုညာတံ ယာဝကာလိကံ အပ္ပဋိသံဝိဒိတံ အဇ္ဈာရာမေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အဂိလာနဿ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ပါဋိဒေသနီယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၇။ သေခိယကဏ္ဍံ

၁။ ပရိမဏ္ဍလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၅၇၆။ သေခိယေသု ယသ္မာ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၅၆ အာဒယော) ဝုတ္တဝတ္တာနိပိ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တာ သေခိယာနေဝ၊ တသ္မာ ပါရာဇိကာဒီသု ဝိယေတ္ထ ပါဠိယံ ပရိစ္ဆေဒေါ န ကတော။ စာရိတ္တနယဒဿနတ္ထဉ္စ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဩလမ္ဗေန္တော နိဝါသေယျ၊ ဒုက္ကဋ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘သိက္ခာ ကရဏီယာ’’တိ သဗ္ဗတ္ထ ပါဠိ အာရောပိတာ။ ပဒဘာဇနေ ပန ‘‘အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗတ္ထ အနာဒရိယကရဏေ ဒုက္ကဋံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တန္တိ မတ္တ-သဒ္ဒေန တတော ကိဉ္စိ အဓိကံ၊ ဦနမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ တေနေဝ နိသိန္နဿ စတုရင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ နိသိန္နဿ စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏံ၊ ဌိတဿ အဋ္ဌင်္ဂုလမေဝါတိ သက္ကာ နိယမေတုံ ဦနာဓိကတ္တသမ္ဘဝတော။ တသ္မာ ယထာ သာရုပ္ပံ ဟောတိ ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂုလာနုသာရေန နိဝါသနညေဝ အဓိပ္ပေတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု သုက္ခဇင်္ဃော ဝါ’’တိအာဒိ။ ကုရုန္ဒိယံ ‘‘အဇာနန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ အာဒရံ ကတွာ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာပိ အဇာနနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာပိ နိရန္တရံ နိဝါသနပါရုပနဝတ္တံ သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ အသိက္ခိတော အနာဒရိယမေဝ။ ပရိမဏ္ဍလဂ္ဂဟဏေန ဥက္ခိပိတွာ နိဝါသနမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ဩတာရေတွာ ဝါ’’တိ။

သစိတ္တကန္တိ ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ ပန ဥပတိဿတ္ထေရဝါဒနယေန လောကဝဇ္ဇတ္တံ ဂဟေတွာ ‘‘ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေန၊ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တေန စ သစိတ္တက’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ သေခိယကဏ္ဍ ၃။၅၇၆) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စ ဝတ္ထုဝိဇာနနံ ဝိသုံ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနေန တဿာပိ အန္တောဂဓဘာဝတော ဣဒံ ဝတ္ထုံ ဧဝံ ဝီတိက္ကမန္တဿ အာပတ္တီတိ ဝိဇာနန္တော ဟိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဝိဇာနာတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဥပတိဿတ္ထေရဝါဒေ စေတ္ထ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနိတွာ အပရိမဏ္ဍလနိဝါသနာဒိဝတ္ထုမေဝ ဇာနန္တဿ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမာနာဒရိယာဘာဝါ သဗ္ဗသေခိယေသု အနာပတ္တိ ဧဝ အဘိမတာ၊ တဉ္စ န ယုတ္တံ ကောသမ္ဗက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၄၅၁ အာဒယော) ဝစ္စကုဋိယံ ဥဒကာဝသေသံ ဌပေန္တဿ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနာဘာဝေပိ အာပတ္တိယာ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ အာပန္နော ဟောတိ …ပေ… သော အပရေန သမယေန တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၄၅၁)။ အဋ္ဌကထာယဉ္စဿ ‘‘တွံ ဧတ္ထ အာပတ္တိဘာဝံ န ဇာနာသီတိ၊ အာမ န ဇာနာမီတိ။ ဟောတု အာဝုသော၊ ဧတ္ထ အာပတ္တီတိ၊ သစေ ဟောတိ၊ ဒေသေဿာမီတိ။ သစေ ပန တေ၊ အာဝုသော၊ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ ကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တီတိ။ သော တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ အဟောသီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၄၅၁) ဝုတ္တံ၊ တထာ ‘‘အဓမ္မဝါဒီတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကေသု အညတရော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၄၅၇-၄၅၈) စ ဝုတ္တံ။ ခန္ဓကဝတ္တာနဉှိ သေခိယတ္တာ တတ္ထ ဝုတ္တော နယော ဣမေသံ၊ ဣဓ ဝုတ္တော စ တေသံ သာဓာရဏောဝ ဟောတီတိ။ တေနေဝ ‘‘အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ ကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တီ’’တိ ဧဝံ ဣဓ ဝုတ္တော အာပတ္တိနယော တတ္ထာပိ ဒဿိတော။ တသ္မာ ဖုဿဒေဝတ္ထေရဝါဒေ ဧဝ ဌတွာ ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေနေဝ သဗ္ဗသေခိယာနိ သစိတ္တကာနိ၊ န ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တေန။ ဘိယျောကမျတာယသူပဗျဉ္ဇနပဋိစ္ဆာဒနဥဇ္ဈာနသညီတိ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ လောကဝဇ္ဇာနိ အကုသလစိတ္တာနိ၊ သေသာနိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနိ၊ တိစိတ္တာနိ၊ တိဝေဒနာနိ စာတိ ဂဟဏမေဝ ယုတ္တတရံ ဒိဿတိ။ တေနေဝေတ္ထ ‘‘အသဉ္စိစ္စာတိ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဩလမ္ဗေတွာ နိဝါသေဿာမီတိ ဧဝံ အသဉ္စိစ္စာ’’တိအာဒိနာ ဝတ္ထုအဇာနနဝသေနေဝ အနာပတ္တိဝဏ္ဏနာ ကတာ၊ န ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တဝသေန။

အပိစ ‘‘ယဿ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ တံ လောကဝဇ္ဇ’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဣမိနာ လက္ခဏဝစနေနာပိ စေတံ သိဇ္ဈတိ။ ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တဝသေနေဝ ဟေတ္ထ ‘‘သစိတ္တကပက္ခေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တဝသေန သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနမ္ပိ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တဿ အကုသလတ္တနိယမေန လောကဝဇ္ဇတ္တပ္ပသင်္ဂတော ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇမေဝ န သိယာ၊ ဣဒဉ္စ ဝစနံ နိရတ္ထကံ သိယာ ဣမိနာ ဝစနေန နိဝတ္တေတဗ္ဗဿ သိက္ခာပဒဿ အဘာဝါ။ န စ သေခိယေသု ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ ပါဏာတိပါတာဒီသု ဝိယ အကုသလမေဝါတိ နိယမော အတ္ထိ၊ ယေနေတ္ထ လောကဝဇ္ဇတာ ပသဇ္ဇေယျ၊ ‘‘အနာဒရိယံ ပဋိစ္စာ’’တိ စေတံ ပါဠိဝစနံ ဝတ္ထုံ ဇာနိတွာ တီဟိ စိတ္တေဟိ ဝီတိက္ကမမေဝ အနာဒရိယံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ န ပဏ္ဏတ္တိံ ဇာနိတွာ အကုသလစိတ္တေနေဝ ဝီတိက္ကမန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညထာ ခန္ဓကပါဠိယာ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ပုဗ္ဗာပရဉ္စ ဝိရုဇ္ဈနတောတိ အမှာကံ ခန္တိ။ ယထာ ဝါ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာ ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဂဝေသိတဗ္ဗော။ အနာဒရိယံ၊ အနာပတ္တိကာရဏာဘာဝေါ၊ အပရိမဏ္ဍလနိဝါသနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ ကေဝလံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တပဋိပက္ခကရဏဝသေန တတိယင်္ဂယောဇနမေဝ ဝိသေသော။

၅၇၇။ ဒုတိယာဒီသု ဂိဟိပါရုတန္တိ သေတပဋပါရုတာဒိ။ ဝိဟာရေပီတိ သင်္ဃသန္နိပါတဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနာဒိကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၅၇၈။ ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာတိအာဒိ ပဋိစ္ဆာဒနဝိဓိဒဿနံ။ ဂီဝံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာတိအာဒိနာ ဝုတ္တတ္တာ သဉ္စိစ္စ ဂီဝံ၊ မဏိဗန္ဓနဉ္စ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေန္တဿ အာပတ္တိ။ ဧတ္ထာပိ ပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပဒဿ သာဓာရဏတ္တာ ဇာဏုမဏ္ဍလတော ဟေဋ္ဌာ စတုရင်္ဂုလမတ္တံ ဩတာရေတွာ အနောလမ္ဗေတွာ ပရိမဏ္ဍလမေဝ ပါရုပိတဗ္ဗံ။

၅၇၉။ ဝိဝရိတွာ နိသီဒတောတိ ဝိဟာရေ ဝိယ ဧကံသပါရုပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝါသတ္ထာယ ဥပဂတဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝါသာဓိပ္ပာယံ ဝိနာ ဓမ္မဒေသနပရိတ္တဘဏနာဒိအတ္ထာယ သုစိရမ္ပိ နိသီဒန္တေန သဗ္ဗံ အန္တရဃရဝတ္တံ ပူရေန္တေနေဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ နိသီဒနပဋိသံယုတ္တေသု ဧဝ စ သိက္ခာပဒေသု ‘‘ဝါသူပဂတဿာ’’တိ အနာပတ္တိယာ ဝုတ္တတ္တာ ဝါသတ္ထာယ အန္တရဃရံ ဥပဂစ္ဆန္တေနာပိ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နတာဒိသဗ္ဗံ အကောပေန္တေနေဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ ‘‘ဝါသူပဂတဿာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဥပဂစ္ဆမာနဿာတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဧကေကသ္မိံ ပဌမံ ဂန္တွာ ဝါသပရိဂ္ဂဟေ ကတေ တတော အညေဟိ ယထာသုခံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ‘‘ဂေဟဿာမိကေဟိ ‘ယာဝ တုမှေ နိဝသိဿထ၊ တာဝ တုမှာကံ ဣမံ ဂေဟံ ဒေမီ’တိ ဒိန္နေ အညေဟိ အဝါသာဓိပ္ပာယေဟိ အန္တရာရာမေ ဝိယ ယထာသုခံ ဂန္တုံ၊ နိသီဒိတုဉ္စ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ န ဂဟေတဗ္ဗံ တထာဝစနာဘာဝါ၊ ဒါနလက္ခဏာဘာဝါ၊ တာဝတ္တကေန ဝိဟာရသင်္ချာနုပဂမနတော စ။ ‘‘ယာဝ နိသီဒိဿထ၊ တာဝ တုမှာကံ ဣမံ ဂေဟံ ဒေမီ’’တိ ဒေန္တောပိ ဟိ တာဝကာလိကမေဝ ဒေတိ ဝတ္ထုပရိစ္စာဂလက္ခဏတ္တာ ဒါနဿ။

၅၈၂။ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏန္တိ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။

၅၈၄။ ဥက္ခိတ္တစီဝရော ဟုတွာတိ ကဋိတော ဥဒ္ဓံ ကာယဗန္ဓနာဒိဒဿနဝသေနေဝုက္ခိပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ပိဏ္ဍာယ စရတော ပတ္တဂ္ဂဟဏာဒိမတ္တဿ အနုညာတတ္တာ။ တေနေဝ ‘‘နိသိန္နကာလေ ပန ဓမကရဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိသိန္နကာလေ ဟိ ခန္ဓေ လဂ္ဂပတ္တတ္ထဝိကာဒိတော ဓမကရဏံ နီဟရန္တဿ ကဋိတော ဥဒ္ဓမ္ပိ ဒိဿတိ၊ တထာ အဒဿေတွာ နီဟရိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အာသနေ နိသီဒန္တဿာပိ စ ပါရုပိတစီဝရံ ကိဉ္စိ ဥက္ခိပိတွာ သင်္ဃာဋိံ ဇင်္ဃပိဏ္ဍေဟိ အနုက္ခိပိတွာဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိညေဝ ပန သိက္ခာပဒေ ‘‘ဝါသူပဂတဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ နိသီဒနပဋိသံယုတ္တေသု ဆဋ္ဌအဋ္ဌမေသု အဝုတ္တတ္တာ ဝါသူပဂတေနာပိ သုသံဝုတေန ဩက္ခိတ္တစက္ခုနာဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ တေသံ ဝိသေသံ အဝတွာ ဣဓေဝ ‘‘ဝါသူပဂတဿ ပန အနာပတ္တီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဥက္ခိတ္တကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တာ။

ပရိမဏ္ဍလဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၅၈၆။ ဒုတိယဝဂ္ဂါဒိဥဇ္ဇဂ္ဃိကအပ္ပသဒ္ဒေသု နိသီဒနပဋိသံယုတ္တေသုပိ ဝါသူပဂတဿ အနာပတ္တိ န ဝုတ္တာ၊ ကာယပ္ပစာလကာဒီသု ဧဝ ပန ဝုတ္တာ။ ပါဠိပေါတ္ထကေသု ပနေတံ ကေသုစိ ပေယျာလေန ဗျာမောဟိတတ္တာ န သုဋ္ဌု ဝိညာယတိ။ ယတ္ထ စ အန္တရဃရေ ဓမ္မံ ဝါ ဒေသေန္တဿ၊ ပါတိမောက္ခံ ဝါ ဥဒ္ဒိသန္တဿ မဟာသဒ္ဒေန ယာဝပရိသသာဝနေပိ အနာပတ္တိ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ တထာ အာနန္ဒတ္ထေရမဟိန္ဒတ္ထေရာဒီဟိ အာစရိတတ္တာ။

ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ခမ္ဘကတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၆၀၃။ ပတ္တေ ဂဟဏသညာ အဿ အတ္ထီတိ ပတ္တသညီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ပတ္တေ သညံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၆၀၄။ ဩလောဏီတိ ဧကာ ဗျဉ္ဇနဝိကတိ။ ကဉ္ဇိကတက္ကာဒိရသောတိ ကေစိ။ မံသရသာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဝသေသာ သဗ္ဗာပိ ဗျဉ္ဇနဝိကတိ သင်္ဂဟိတာ။

၆၀၅။ သမဘရိတန္တိ ရစိတံ။ ဟေဋ္ဌာ ဩရောဟတီတိ သမန္တာ ဩကာသသမ္ဘဝတော ဟတ္ထေန သမံ ကရိယမာနံ ဟေဋ္ဌာ ဘဿတိ။ ပတ္တမတ္ထကေ ဌပိတာနိ ပူဝါနိ ဧဝ ဝဋံသကာကာရေန ဌပိတတ္တာ ‘‘ပူဝဝဋံသက’’န္တိ ဝုတ္တာနိ။ ကေစိ ပန ‘‘ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထူပီကတံ ပိဏ္ဍပါတံ ရစိတွာ ဒိယျမာနမေဝ ဂဏှတော အာပတ္တိ၊ ဟတ္ထဂတေ ဧဝ ပန ပတ္တေ ဒိယျမာနေ ထူပီကတမ္ပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗမေဝ ‘‘သမတိတ္တိက’’န္တိ ဘာဝနပုံသကဝသေန သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ။

ခမ္ဘကတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သက္ကစ္စဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၆၀၈။ စတုတ္ထဝဂ္ဂါဒီသု သပဒါနန္တိ ဧတ္ထ ဒါနံ ဝုစ္စတိ အဝခဏ္ဍနံ၊ အပေတံ ဒါနတော အပဒါနံ၊ သဟ အပဒါနေန သပဒါနံ၊ အဝခဏ္ဍနဝိရဟိတံ အနုပဋိပါဋိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ ဩဓိံ အကတွာ’’တိအာဒိ။

၆၁၁။ ဝိညတ္တိယန္တိ သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ‘‘ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီ’’တိ ဣမိနာ ပါဠိယာဝ သဗ္ဗံ ဝိညာယတီတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ပါဠိယံ အသဉ္စိစ္စာတိအာဒီသု ဝတ္ထုမတ္တံ ဉတွာ ဘုဉ္ဇနေန အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တဿေဝ ပုန ပဏ္ဏတ္တိံ ဉတွာ မုခဂတံ ဆဍ္ဍေတုကာမဿ ယံ အရုစိယာ ပဝိဋ္ဌံ၊ တံ အသဉ္စိစ္စ ပဝိဋ္ဌံ နာမ၊ တတ္ထ အနာပတ္တိ။ တဒေဝ ပုန အညဝိဟိတတာယ ဝါ အဝိညတ္တမိဒန္တိသညာယ ဝါ ဘုဉ္ဇနေ ‘‘အသတိယာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

၆၁၃။ ‘‘အညဿတ္ထာယာ’’တိ ဣဒမဿ သိက္ခာပဒဿ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ သယံ ဘုဉ္ဇနေ ဧဝ ပညတ္တတ္တာ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စသဟဓမ္မိကာနံ ပန အတ္ထာယ အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဝိညာပေန္တော ဝိညတ္တိက္ခဏေ အဋ္ဌကထာသု သုတ္တာနုလောမတော ဝုတ္တအကတဝိညတ္တိဒုက္ကဋတော န မုစ္စတိ။ သဉ္စိစ္စ ဘုဉ္ဇနက္ခဏေ သယဉ္စ အညေ စ မိစ္ဆာဇီဝတော န မုစ္စန္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၆၁၅။ ‘‘ကုက္ကုဋဏ္ဍံ အတိခုဒ္ဒက’’န္တိ ဣဒံ အသာရုပ္ပဝသေန ဝုတ္တံ၊ အတိမဟန္တေ ဧဝ အာပတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဘုဉ္ဇန္တေန ပန စောရာဒိဘယံ ပဋိစ္စ မဟန္တမ္ပိ အပရိမဏ္ဍလမ္ပိ ကတွာ သီဃံ ဘုဉ္ဇနဝသေနေတ္ထ အာပဒါ။ ဧဝမညေသုပိ ယထာနုရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သက္ကစ္စဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ကဗဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၆၁၇။ အနာဟဋေ ကဗဠေ မုခဒွါရဝိဝရဏေ ပန ပယောဇနာဘာဝါ ‘‘အာပဒါသူ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ဧဝမညေသုပိ ဤဒိသေသု။

၆၁၈။ သဗ္ဗံ ဟတ္ထန္တိ ဟတ္ထေကဒေသာ အင်္ဂုလိယော ဝုတ္တာ ‘‘ဟတ္ထမုဒ္ဒါ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ တသ္မာ ဧကင်္ဂုလိမ္ပိ မုခေ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ကဗဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သုရုသုရုဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၆၂၇။ ပါဠိယံ သီတီကတောတိ သီတပီဠိတော။ သိလကဗုဒ္ဓါတိ ပရိဟာသဝစနမေတံ။ သိလကဉှိ ကိဉ္စိ ဒိသွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ အယ’’န္တိ ဝေါဟရန္တိ။

၆၂၈။ ‘‘အင်္ဂုလိယော မုခေ ပဝေသေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗံ ဟတ္ထံ အန္တောမုခေ ပက္ခိပနသိက္ခာပဒဿပိ ပဝိဋ္ဌင်္ဂုလိနိလ္လေဟနေန ဣမဿပိ သိက္ခာပဒဿ အနာပတ္တိံ ဒဿေတိ။ ဧသေဝ နယောတိ ဃနယာဂုအာဒီသု ပတ္တံ ဟတ္ထေန၊ ဩဋ္ဌဉ္စ ဇိဝှာယ နိလ္လေဟိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတိဒိသတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဃနယာဂုအာဒိဝိရဟိတံ နိလ္လေဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၆၃၄။ ဝိလီဝစ္ဆတ္တန္တိ ဝေဏုပေသိကာဟိ ကတံ။ မဏ္ဍလဗဒ္ဓါနီတိ ဒီဃသလာကာသု တိရိယံ ဝလယာကာရေန သလာကံ ဌပေတွာ သုတ္တေဟိ ဗဒ္ဓါနိ ဒီဃဉ္စ တိရိယဉ္စ ဥဇုကမေဝ သလာကာယော ဌပေတွာ ဒဠှဗဒ္ဓါနိ စေဝ တိရိယံ ဌပေတွာ ဒီဃဒဏ္ဍကေဟေဝ သင်္ကောစာရဟံ ကတွာ သုတ္တေဟေဝ တိရိယံ ဗဒ္ဓါနိ။ တတ္ထဇာတကဒဏ္ဍကေန ကတန္တိ သဟ ဒဏ္ဍကေန ဆိန္နတာလပဏ္ဏာဒီဟိ ကတံ။ ဆတ္တပါဒုကာယာတိ ယသ္မိံ ဆတ္တဒဏ္ဍကောဋိံ ပဝေသေတွာ ဆတ္တံ ဥဇုကံ ဌပေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဆာယာယ နိသီဒန္တိ၊ တိဋ္ဌန္တိ ဝါ၊ တာဒိသေ ဆတ္တာဓာရေ။

၆၃၇။ စာပေါတိ မဇ္ဈေ ဝင်္ကကာဇဒဏ္ဍသဒိသာ ဓနုဝိကတိ။ ကောဒဏ္ဍောတိ ဝိဒ္ဓဒဏ္ဍာ ဓနုဝိကတိ။

သုရုသုရုဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ပါဒုကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၆၄၇။ သတ္တမဝဂ္ဂေ ရုက္ခတော ပတိတောတိ ဧကံ ဩလမ္ဗနသာခံ ဂဟေတွာ ပတိတော။ ပါဠိယာတိ အတ္တနော အာစာရပ္ပကာသကဂန္ထဿ။ ဓီရတ္ထူတိ ဓီ အတ္ထု၊ နိန္ဒာ ဟောတူတိ အတ္ထော။ ဝိနိပါတနဟေတုနာတိ ဝိနိပါတနဿ ဟေတုဘာဝေန။ တွန္တိ ဥပယောဂတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ တံ ဣစ္စေဝ ဝါ ပါဌော။ အသ္မာတိ ပါသာဏော။

၆၄၉။ န ကထေတဗ္ဗန္တိ ထေရေန အတ္တနော ကင်္ခါဋ္ဌာနဿ ပုစ္ဆိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဒဟရဿ အတ္ထကောသလ္လံ ဉာတုံ ပုစ္ဆိတေန ဥစ္စာသနေ နိသိန္နဿ အာစရိယဿ အနုယောဂဒါနနယေန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

၆၅၂။ ခေဠေန စေတ္ထ သိင်္ဃာဏိကာပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဧတ္ထ ဥဒကဂဏ္ဍုသကံ ကတွာ ဥစ္ဆုကစဝရာဒိဉ္စ မုခေနေဝ ဟရိတုံ ဥဒကေသု ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ပါဒုကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သေခိယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၆၅၅။ အဓိကရဏသမထေသု စ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၁။ ပါရာဇိကကဏ္ဍံ

၁။ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၅၆။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ မိဂါရမာတုယာတိ မိဂါရမာတု၊ ဝိသာခါယာတိ အတ္ထော။ ပါဠိယံ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခုနီတိ ဘိက္ခုနီ၊ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နာတိ ဘိက္ခုနီ’’တိ ဣဒံ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂပါဠိယာ သမဒဿနတ္ထံ အဋ္ဌဂရုဓမ္မပ္ပဋိဂ္ဂဟဏေန လဒ္ဓူပသမ္ပဒံ မဟာပဇာပတိဂေါတမိဉ္စေဝ တာယ သဟ နိက္ခန္တာ ဘဂဝတော အာဏာယ ဘိက္ခူနညေဝ သန္တိကေ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ပဉ္စသတသာကိယာနိယော စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တာ ဟိ ဘဂဝတာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ယာစနာယ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနန္တေန ‘‘ဧထ ဘိက္ခုနိယော၊ မမ သာသနေ တုမှေပိ ပဝိသထာ’’တိ ဝုတ္တာ ဝိယ ဇာတာ။ သာကိယာနိယော ဧဝ သရဏသီလာနိ ဒတွာ ကမ္မဝါစာယ ဥပသမ္ပာဒိတတ္တာ ‘‘တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဥပသမ္ပန္နာ’’တိ ဝုတ္တာ။ န ဟိ ဧတာဟိ အညာ ဧဟိဘိက္ခုနိဘာဝါဒိနာ ဥပသမ္ပန္နာ နာမ သန္တိ။ ယံ ပန ထေရီဂါထာသု ဘဒ္ဒါယ ကုဏ္ဍလကေသိယာ –

‘‘နိဟစ္စ ဇာဏုံ ဝန္ဒိတွာ၊ သမ္မုခါ အဉ္ဇလိံ အကံ၊

‘ဧဟိ ဘဒ္ဒေ’တိ မံ အဝေါစ၊ သာ မေ အာသူပသမ္ပဒါ’’တိ။ (ထေရီဂါ။ ၁၀၉) –

ဝုတ္တံ။ ယဉ္စ အပဒါနေပိ –

‘‘အာယာစိတော တဒါ အာဟ၊ ‘ဧဟိ ဘဒ္ဒေ’တိ နာယကော၊

တဒါဟံ ဥပသမ္ပန္နာ၊ ပရိတ္တံ တောယမဒ္ဒသ’’န္တိ။ (အပ။ ထေရီ ၂။၃။၄၄) –

ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ ‘‘ဧဟိ တွံ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ ဥပသမ္ပဒဉ္စ ဂဏှာဟီ’’တိ ဘဂဝတော အာဏာ ဥပသမ္ပဒါယ ကာရဏတ္တာ ဥပသမ္ပဒါ အဟောသီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ထေရီဂါထာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧဟိ ဘဒ္ဒေ၊ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇ ဥပသမ္ပဇ္ဇဿူတိ မံ အဝစ အာဏာပေသိ၊ သာ သတ္ထု အာဏာ မယှံ ဥပသမ္ပဒါယ ကာရဏတ္တာ ဥပသမ္ပဒါ အာသိ အဟောသီ’’တိ (ထေရီဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၁)။

၆၅၇။ သာဓာရဏပါရာဇိကေဟီတိ မေထုနာဒီဟိ စတူဟိ။ တာနိ၊ ပန အညာနိ စ သာဓာရဏသိက္ခာပဒါနိ ယသ္မာ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနိဒါနဝတ္ထာဒီသု ဧဝ သာဓာရဏဝသေန ပညတ္တာနိ၊ ပစ္ဆာ ပန တာနိ ဘိက္ခုနီနံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အနုဇာနန္တေန ဘဂဝတာ တာသံ သိက္ခာပစ္စက္ခာနာဘာဝေန ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဆန္ဒသော မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိအာဒိနာ တဒနုရူပဝသေန ပရိဝတ္တေတွာ အသာဓာရဏသိက္ခာပဒေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒေတွာ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသဝသေန ဧကတော သင်္ဂဟိတာနိ။ ယသ္မာ စ နေသံ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ (ပါရာ။ ၄၄ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗောပိ ဝိနိစ္ဆယော သက္ကာ ဉာတုံ၊ တသ္မာ တာနိ ဝဇ္ဇေတွာ အသာဓာရဏာနံ ဧဝ ဣဓ ဝိဘင်္ဂေါ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၅၉။ ဘိက္ခူနံ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂံ သာဒိယေယျာ’’တိ အဝတွာ ‘‘သမာပဇ္ဇေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဘိက္ခု အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ တဗ္ဗဟုလနယေနာတိ ကိရိယာသမုဋ္ဌာနဿေဝ ဗဟုလဘာဝတော၊ ဧတေန အကိရိယာသမုဋ္ဌာနာပိ အယံ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ကိဉ္စာပိ ဒဿေတိ၊ မယံ ပနေတ္ထ ဧဝံ တက္ကယာမ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂက္ခဏေ သာဒိယန္တိယာ ကိရိယာယ အဘာဝေပိ တတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တိတာနံ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနဂမနဣင်္ဂိတာကာရဒဿနာဒိကိရိယာနံ ဝသေနေဝ ကိရိယာသမဥဋ္ဌာနမေဝ၊ ပရေဟိ မဂ္ဂေ ကရိယမာနုပက္ကမေန နိစ္စလဿ သာဒိယတော သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ ဝိယ ပုဗ္ဗပယောဂါဘာဝေပိ ဝါ တသ္မိညေဝ ခဏေ ပရူပက္ကမေန ဇနိယမာနာယ အတ္တနော ကာယစလနာဒိသင်္ခါတာယ ကိရိယာယ၊ သာ ဟိ သာဒိယမာနေန တဿာ စိတ္တေနာပိ သမုဋ္ဌိတာ ကိရိယာ နာမ ဟောတိ အဝါယမိတွာ ပရူပက္ကမေန မေထုနသာဒိယနေ ဝိယ၊ ဘိက္ခူနံ ပန ပရူပက္ကမဇနိတံ ကိရိယံ အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာ အတ္တနာ ကရိယမာနပယောဂဝသေနေဝ ‘ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇေယျာ’တိ ဧဝံ ဝိသေသေတွာဝ သိက္ခာပဒဿ ပညတ္တတ္တာ သာဒိယမာနေပိ န ဒေါသော။ ဣတရထာ ဟိ တဗ္ဗဟုလနယေနေတ္ထ ကိရိယတ္တေ ဂယှမာနေ အညေသမ္ပိ ကိရိယာကိရိယသိက္ခာပဒါနံ ကိရိယတ္တဂ္ဂဟဏပ္ပသင်္ဂေါ သိယာ’’တိ။ တသ္မာ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သာတိ ကိရိယာသမုဋ္ဌာနတာ။ တထေဝါတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂီ ဧဝ။

ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၆၆။ ဒုတိယေ ပုရိမေနာတိအာဒိ သုန္ဒရီနန္ဒာယ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနေ ပညတ္တတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဋ္ဌန္န’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနဿာပိ ပဋိစ္ဆာဒနေ ပါရာဇိကမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနန္တိယာပိ ‘‘ဣဒံ ဝဇ္ဇံ န ပကာသေဿာမီ’’တိ ဆန္ဒေန ဓုရံ နိက္ခေပက္ခဏေ ပါရာဇိကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တံ ပန ပဋိစ္ဆာဒနံ ယသ္မာ ‘‘ပေသလာ ဉတွာ ဂရဟိဿန္တီ’’တိ ဘယေနေဝ ဟောတိ၊ ဘယဉ္စ ကောဓစိတ္တသမ္ပယုတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဒံ ‘‘ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါရာဇိကကဏ္ဍ ၃။၆၆၆) ‘‘ကိဉ္စာပိ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနံ ပေမဝသေန ဟောတိ၊ တထာပိ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမစိတ္တံ ဒေါမနဿိတမေဝ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမစိတ္တေနေဝ ဆာဒနံ ဒေါမနဿတ္တေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ အကာရဏံ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနံ ဝိနာပိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတောဝ။

ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၆၉။ တတိယံ ဥတ္တာနမေဝ။

၄။ အဋ္ဌဝတ္ထုကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၇၅။ စတုတ္ထေ လောကဿာဒသင်္ခါတံ မိတ္တေဟိ အညမညံ ကာတဗ္ဗံ သန္ထဝံ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပရိယာယန္တရေန ဒဿေတုံ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂရာဂေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

တိဿိတ္ထိယော မေထုနံ တံ န သေဝေတိ ယာ တိဿော ဣတ္ထိယော၊ တာသု ဝုတ္တံ တံ မေထုနံ န သေဝေယျ။ အနရိယပဏ္ဍကေတိ တယော အနရိယေ၊ တယော ပဏ္ဍကေ စ ဥပသင်္ကမိတွာ မေထုနံ န သေဝေတိ အတ္ထော။ အနရိယာတိ စေတ္ထ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာ အဓိပ္ပေတာ။ ဗျဉ္ဇနသ္မိန္တိ အတ္တနော ဝစ္စမုခမဂ္ဂေပိ။ ဆေဒေါ ဧဝ ဆေဇ္ဇံ၊ ပါရာဇိကံ။

ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏောတိ ဒွီဟိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ ဝုတ္တာ။ ဂမနုပ္ပာဒနန္တိ သဉ္စရိတ္တံ။ ‘‘မေထုနဓမ္မဿ ပုဗ္ဗဘာဂတ္တာ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ကာရိယောပစာရေန ကာယသံသဂ္ဂေါ မေထုနဓမ္မောတိ ဝုတ္တောတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗပဒေသူတိ သင်္ဃာဋိကဏ္ဏဂ္ဂဟဏာဒိပဒေသု။ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေါ၊ သဥဿာဟတာ၊ အဋ္ဌမဝတ္ထုဿ ပူရဏန္တိ တီဏေတ္ထ အင်္ဂါနိ။

အဋ္ဌဝတ္ထုကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါရာဇိကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၂။ သင်္ဃာဒိသေသကဏ္ဍံ

၁။ ပဌမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၇၉။ သင်္ဃာဒိသေသကဏ္ဍေ ‘‘ဒုတိယဿ အာရောစေတီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဒွီသုပိ အဍ္ဍကာရကေသု ယဿ ကဿစိ ဒုတိယဿ ကထံ ယော ကောစိ အာရောစေတီတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ။

ဂတိဂတန္တိ စိရကာလပ္ပဝတ္တံ။ အာပတ္တီတိ အာပဇ္ဇနံ။ ‘‘နိဿာရဏီယ’’န္တိ ဣဒံ ကတ္တုအတ္ထေ သိဒ္ဓန္တိ အာဟ ‘‘နိဿာရေတီ’’တိ။ အာပန္နံ ဘိက္ခုနိံ သင်္ဃတော ဝိယောဇေတိ၊ ဝိယောဇနဟေတု ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဂီဝါယေဝါတိ အာဏတ္တိယာ အဘာဝတော။ တေသံ အနတ္ထကာမတာယာတိ ‘‘စောရော’’တိ ဝုတ္တံ မမ ဝစနံ သုတွာ ကေစိ ဒဏ္ဍိဿန္တိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဿန္တီတိ ဧဝံ သညာယ။ ဧတေန ကေဝလံ ဘယေန ဝါ ပရိက္ခာရဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဝါ သဟသာ ‘‘စောရော’’တိ ဝုတ္တေ ဒဏ္ဍိတေပိ န ဒေါသောတိ ဒဿေတိ။ ရာဇပုရိသာနဉှိ ‘‘စောရော အယ’’န္တိ ဥဒ္ဒိဿ ကထနေ ဧဝ ဂီဝါ၊ ဘိက္ခူနံ၊ ပန အာရာမိကာဒီနံ ဝါ သမ္မုခါ ‘‘အသုကော စောရော ဧဝမကာသီ’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တဝစနံ နိဿာယ အာရာမိကာဒီသု ရာဇပုရိသာနံ ဝတွာ ဒဏ္ဍာပေန္တေသုပိ ဘိက္ခုဿ န ဂီဝါ ရာဇပုရိသာနံ အဝုတ္တတ္တာ။ ယေသဉ္စ ဝုတ္တံ၊ တေဟိ သယံ စောရဿ အဒဏ္ဍိတတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘တွံ ဧတဿ သန္တကံ အစ္ဆိန္ဒာ’’တိ အာဏတ္တောပိ ဟိ သစေ အညေန အစ္ဆိန္ဒာပေတိ၊ အာဏာပကဿ အနာပတ္တိ ဝိသင်္ကေတတ္တာ။ ‘‘အတ္တနော ဝစနကရ’’န္တိ ဣဒံ သာမီစိဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝစနံ အကရောန္တာနံ ရာဇပုရိသာနမ္ပိ ‘‘ဣမိနာ ဂဟိတပရိက္ခာရံ အာဟရာပေဟိ၊ မာ စဿ ဒဏ္ဍံ ကရောဟီ’’တိ ဥဒ္ဒိဿ ဝဒန္တဿာပိ ဒဏ္ဍေ ဂဟိတေပိ န ဂီဝါ ဧဝ ဒဏ္ဍဂ္ဂဟဏဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ ‘‘အသုကဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ အာဏာပေတွာ ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ ပုန ပဋိက္ခိပနေ (ပါရာ။ ၁၂၁) ဝိယ။

ဒါသာဒီနံ သမ္ပဋိစ္ဆနေ ဝိယ တဒတ္ထာယ အဍ္ဍကရဏေ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဒုက္ကဋန္တိ အာဟ ‘‘အကပ္ပိယအဍ္ဍော နာမ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ကေနစိ ပန ဘိက္ခုနာ ခေတ္တာဒိအတ္ထာယ ဝေါဟာရိကာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဍ္ဍေ ကတေပိ တံ ခေတ္တာဒိသမ္ပဋိစ္ဆနေ ဝိယ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ န ဟောတိ ပုဗ္ဗေ ဧဝ သင်္ဃဿ သန္တကတ္တာ၊ ဘိက္ခုဿေဝ ပန ပယောဂဝသေန အာပတ္တိယော ဟောန္တိ။ ဒါသာဒီနမ္ပိ ပန အတ္ထာယ ရက္ခံ ယာစိတုံ ဝေါဟာရိကေန ပုဋ္ဌေန သင်္ဃဿ ဥပ္ပန္နံ ကပ္ပိယက္ကမံ ဝတ္တုံ၊ အာရာမိကာဒီဟိ စ အဍ္ဍံ ကာရာပေတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ဝိဟာရဝတ္ထာဒိကပ္ပိယအဍ္ဍံ ပန ဘိက္ခုနော သယမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဘိက္ခုနီနံ ဝုတ္တောတိ ရက္ခံ ယာစန္တီနံ ဘိက္ခုနီနံ ဝုတ္တော ဥဒ္ဒိဿအနုဒ္ဒိဿဝသေန ရက္ခာယာစနဝိနိစ္ဆယော၊ န သဗ္ဗော သိက္ခာပဒဝိနိစ္ဆယော အသာဓာရဏတ္တာ သိက္ခာပဒဿ။ တေနာဟ ‘‘ဘိက္ခုနောပီ’’တိအာဒိ။ အနာကဍ္ဎိတာယ အဍ္ဍကရဏံ၊ အဍ္ဍပရိယောသာနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပဌမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၈၃။ ပါဠိယံ ဒုတိယေ မလ္လဂဏဘဋိပုတ္တဂဏာဒိကန္တိအာဒီသု မလ္လရာဇူနံ ဂဏော မလ္လဂဏော။ ဘဋိပုတ္တာ နာမ ကေစိ ဂဏရာဇာနော၊ တေသံ ဂဏော။ ကေစိ ပန ‘‘နာရာယနဘတ္တိကော ပုညကာရဂဏော မလ္လဂဏော။ တထာ ကုမာရဘတ္တိကော စ ဂဏော ဘဋိပုတ္တဂဏော’’တိပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ သံဃာဒိသေသကဏ္ဍ ၃။၆၈၃) ဝဒန္တိ။ ဓမ္မဂဏောတိ သာသနေ၊ လောကေ ဝါ အနေကပ္ပကာရပုညကာရကော ဂဏော။ ဂန္ဓဝိကတိကာရကော ဂဏော ဂန္ဓိကသေဏီ။ ပေသကာရာဒိဂဏော ဒုဿိကသေဏီ။ ကပ္ပဂတိကန္တိ ကပ္ပိယဘာဝဂတံ၊ ပဗ္ဗဇိတပုဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

၆၈၅။ ပါဠိယံ ဝုဋ္ဌာပေတီတိ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ အကပ္ပဂတမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေန္တိယာ ဒုက္ကဋန္တိ ဝဒန္တိ။ ခီဏာသဝါယပိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ‘‘တိစိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ စောရိတာ၊ တံ ဉတွာ အနနုညာတကာရဏာ ဝုဋ္ဌာပနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ဒုတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၉၂။ တတိယေ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တိယာတိ ဂါမန္တရဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေန္တိယာ။ ‘‘ဂါမန္တရံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပဒေ ဝိယ ‘‘အပရိက္ခိတ္တဿ ဥပစာရံ ဩက္ကမန္တိယာ’’တိ အဝတွာ ‘‘အတိက္ကာမေန္တိယာ’’တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တတ္တာ ဂါမံ ပဝိသန္တိယာ ဃရူပစာရေ ဌိတဿ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတသင်္ခါတဿ ဥပစာရဿ အတိက္ကမော နာမ ပဌမလေဍ္ဍုပါတဋ္ဌာနသင်္ခါတဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနဿ အတိက္ကမော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ ဧကေန ပါဒေန အတိက္ကမတီ’’တိ။

မဇ္ဈေတိ ဂါမမဇ္ဈေ။ ပစ္ဆာတိ အပရကာလေ။ ‘‘စတုဂါမသာဓာရဏတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဝိဟာရတော စတူသု ဂါမေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ကာရဏမာဟ။

ပရတီရမေဝ အက္ကမန္တိယာတိ နဒိံ အနောတရိတွာ ဩရိမတီရတော လင်္ဃိတွာ ဝါ အာကာသာဒိနာ ဝါ ပရတီရမေဝ အတိက္ကာမေန္တိယာ။ ဩရိမတီရမေဝ အာဂစ္ဆတိ၊ အာပတ္တီတိ ပါရဂမနာယ ဩတိဏ္ဏတ္တာ ဝုတ္တံ။

တာဒိသေ အရညေတိ ဣန္ဒခီလတော ဗဟိဘာဝလက္ခဏေ အရညေ။ ‘‘တေနေဝါ’’တိအာဒိနာ ဒဿနူပစာရေ ဝိရဟိတေ သဝနူပစာရဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တေပိ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ အညံ မဂ္ဂံ ဂဏှာတီတိ မဂ္ဂမူဠှတ္တာ ဂဏှာတိ၊ န ဒုတိယိကံ ဩဟိယိတုံ။ တသ္မာ အနာပတ္တိ။ အနန္တရာယေန ဧကဘာဝေါ၊ အနာပဒါယ ဂါမန္တရဂမနာဒီသု ဧကန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

တတိယသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၉၄။ စတုတ္ထေ ကာရကဂဏဿာတိ ဣမဿ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ယေဟိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတံ၊ တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကမ္မဝါစက္ခဏေ သဟဌိတေတိ ကေစိ။ နေတ္ထာရဝတ္တေတိ နိတ္ထရဏဟေတုမှိ ဝတ္တေ။

၆၉၈။ ပါဠိယံ အသန္တေ ကာရကသင်္ဃေတိ ဧတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနံ သုဒူရမ္ပိ ဂန္တွာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အန္တရာယေ ပန သတိ သမ္မာ ဝတ္တန္တံ ဩသာရေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ ဓမ္မကမ္မေန ဥက္ခိတ္တတာ၊ အနနုညာတကာရဏာ ဩသာရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

စတုတ္ထသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၀၁။ ပဉ္စမေ တန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အဝစနံ ‘‘အနဝဿုတောတိ ဇာနန္တီ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိအာဒိ ပါဠိယာ သမေတိ။ ဥဘတော အဝဿုတဘာဝေါ၊ ဥဒကဒန္တပေါနတော အညံ သဟတ္ထာ ဂဟေတွာ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

ပဉ္စမသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဆဋ္ဌသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၀၅။ ဆဋ္ဌေ ပဋိဂ္ဂဟော တေန န ဝိဇ္ဇတီတိ တေနေဝ ‘‘န ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တကာရဏေန ဥယျောဇိတာယ ဟတ္ထတော ဣတရာယ ပဋိဂ္ဂဟောပိ နတ္ထိ။ ပရိဘောဂပစ္စယာတိ ဥယျောဇိတာယ ဘောဇနပရိယောသာနပစ္စယာတိ အတ္ထော။ မနုဿပုရိသဿ အဝဿုတတာ၊ တံ ဉတွာ အနနုညာတကာရဏာ ဥယျောဇနာ၊ တေန ဣတရိဿာ ဂဟေတွာ ဘောဇနပရိယောသာနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

ဆဋ္ဌသင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၀၉-၇၂၇။ သတ္တမတော ယာဝဒသမပရိယောသာနာနိ ဥတ္တာနာနေဝ။

သင်္ဃာဒိသေသဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၃။ နိဿဂ္ဂိယကဏ္ဍံ

၂။ ဒုတိယနိဿဂ္ဂိယာဒိပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၃၃။ နိဿဂ္ဂိယေသုပိ ပဌမံ ဥတ္တာနမေဝ။

၇၄၀။ ဒုတိယေ အယျာယ ဒမ္မီတိ ဧဝံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ နိဿဋ္ဌပဋိလဒ္ဓံ၊ နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာပိ ယံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါယကေဟိ ဒိန္နံ၊ တတ္ထေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ယထာဒါနေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗ’’န္တိ။ အကာလစီဝရတာ၊ တံ ဉတွာ ကာလစီဝရန္တိ လေသေန ဘာဇာပနံ၊ ပဋိလာဘောတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

၇၄၃။ တတိယေ မေတန္တိ မမေဝေတံ စီဝရံ။ ဥပသမ္ပန္နတာ၊ ပရိဝတ္တိတဝိကပ္ပနုပဂစီဝရဿ သကသညာယ အစ္ဆိန္ဒနာဒီတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၇၄၈-၇၅၂။ စတုတ္ထေ အာဟဋသပ္ပိံ ဒတွာတိ အတ္တနော ဒတွာ။ ယမကံ ပစိတဗ္ဗန္တိ သပ္ပိဉ္စ တေလဉ္စ ဧကတော ပစိတဗ္ဗံ။ လေသေန ဂဟေတုကာမတာ၊ အညဿ ဝိညတ္တိ၊ ပဋိလာဘောတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

၇၅၃။ ပဉ္စမေ သာတိ ထုလ္လနန္ဒာ။ အယန္တိ သိက္ခမာနာ။ စေတာပေတွာတိ ဇာနာပေတွာတိ ဣဓ ဝုတ္တံ၊ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍေန ‘ဣဒံ နာမ အာဟရာ’တိ အညံ ပရိဝတ္တာပေတွာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အညစေတာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။

၇၅၈။ ဆဋ္ဌေ ပါဝါရိကဿာတိ ဒုဿဝါဏိဇကဿ။

၇၆၄။ သတ္တမေ သညာစိတကေနာတိ သယံ ယာစိတကေနပီတိ အတ္ထော။

၇၆၉-၇၈၉။ အဋ္ဌမတော ယာဝဒွါဒသမာ ဥတ္တာနမေဝ။

နိဿဂ္ဂိယဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၄။ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍံ

၁။ လသုဏဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမလသုဏာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၇၉၇။ ပါစိတ္တိယေသု လသုဏဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဗဒရသာဠဝံ နာမ ဗဒရဖလာနိ သုက္ခာပေတွာ တေဟိ ကတ္တဗ္ဗဗျဉ္ဇနဝိကတိ။ အာမကမာဂဓလသုဏဉ္စေဝ၊ အဇ္ဈောဟရဏဉ္စာတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၇၉၉-၈၁၂။ ဒုတိယာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနိ။

၈၁၅။ ဆဋ္ဌေ ပါဠိယံ အာသုမ္ဘိတွာတိ ပါတေတွာ။

၈၁၇။ ဒဓိမတ္ထူတိ ဒဓိမှိ ပသန္နောဒကံ။ ရသခီရာဒီနန္တိ မံသရသခီရာဒီနံ။ ဘုဉ္ဇန္တဿ ဘိက္ခုနော ဟတ္ထပါသေ ဌာနံ၊ ပါနီယဿ ဝါ ဝိဓူပနဿ ဝါ ဂဟဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၈၂၂။ သတ္တမေ အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓန္တိ အတ္တနော ဝိညတ္တိံ ဝိနာ လဒ္ဓံ။ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓန္တိ သယံ ကရဏေ ပါစိတ္တိယန္တိ ဣဒံ ကာရာပနေ ဒုက္ကဋဝစနေန ဝိရုဇ္ဈနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ၊ ‘‘အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓ’’န္တိအာဒိဝစနေန ဝါ ဝိရုဇ္ဈနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အညာယ ဝိညတ္တိပိ ဟိ ဣမိဿာ အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓမေဝါတိ။ အာမကဓညဝိညာပနာဒိ၊ တံ ဘဇ္ဇနာဒိနာ အဇ္ဈောဟရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၈၂၄။ အဋ္ဌမေ နိဗ္ဗိဋ္ဌောတိ လဒ္ဓါ။ ကေဏီတိ ရညော ဒါတဗ္ဗော အာယော၊ အာယုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဧကံ ဌာနန္တရ’’န္တိအာဒိ။ ဌာနန္တရန္တိ စ ဂါမဇနပဒါဏာယတ္တံ။ ဝဠဉ္ဇိယမာနတိရောကုဋ္ဋာဒိတာ၊ အနပလောကေတွာ ဥစ္စာရာဒီနံ ဆဍ္ဍနာဒီတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၈၃၀။ နဝမေ ‘‘မတ္ထကစ္ဆိန္နနာဠိကေရမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဟရိတူပရိ ဆဍ္ဍနမေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အနိက္ခိတ္တဗီဇေသူ’’တိအာဒိ။ ယတ္ထ စ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တတ္ထ ဟရိတေ ဝစ္စာဒိံ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ သဗ္ဗေသန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ။

၈၃၆-၇။ ဒသမေ တေသံယေဝါတိ ယေသံ နိစ္စံ ပဿတိ။ အာရာမေ ဌတွာတိ ဌိတနိသန္နဋ္ဌာနေ ဧဝ ဌတွာ သမန္တတော ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာပိ ပဿတိ၊ အနာပတ္တိ။ ဌိတဋ္ဌာနတော ဂန္တွာ ပဿိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တံ ပန ‘‘ဒဿနာယ ဂစ္ဆေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ သာမညတော ဂမနဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ အနာပတ္တိယမ္ပိ ဂမနာယ အဝုတ္တတ္တာ စ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ နစ္စာဒိတာ၊ အနနုညာတကာရဏာ ဂမနံ၊ ဒဿနာဒိ စာတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

နိဋ္ဌိတော လသုဏဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ အန္ဓကာရဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၄၁။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဒါနေ ဝါတိ ဒါနနိမိတ္တံ။ ရတ္တန္ဓကာရေ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌာနာဒိ၊ ရဟောပေက္ခာ၊ သဟာယာဘာဝေါတိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။

၈၄၂-၈၅၀။ ဒုတိယာဒီနိ ဥတ္တာနာနိ။

၈၅၄။ ပဉ္စမေ ပလ္လင်္ကဿ အနောကာသေတိ ဦရုဗဒ္ဓါသနဿ အပ္ပဟောနကေ။ ပုရေဘတ္တံ အန္တရဃရေ ပလ္လင်္ကပ္ပဟောနကာသနေ နိသဇ္ဇာ၊ အနနုညာတကာရဏာ အနာပုစ္ဆာ ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒါတိက္ကမောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၈၆၀-၈၇၉။ ဆဋ္ဌာဒီနိ ဥတ္တာနာနိ။

နိဋ္ဌိတော အန္ဓကာရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၃။ နဂ္ဂဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၈၈၃-၈၈၇။ တတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမဒုတိယာနိ ဥတ္တာနာနိ။

၈၉၃။ တတိယေ ဝိသိဗ္ဗေတွာတိ ဝိဇဋေတွာ။ ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေတိ ဝိသိဗ္ဗနဒိဝသတော ပဉ္စ ဒိဝသေ အတိက္ကာမေတွာ ဓုရံ နိက္ခိတ္တမတ္တေ။ အန္တောပဉ္စာဟေ ပန ဓုရနိက္ခေပေပိ အနာပတ္တိ ဧဝ ‘‘အညတြ စတူဟပဉ္စာဟာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဥပသမ္ပန္နာယ စီဝရံ သိဗ္ဗနတ္ထာယ ဝိသိဗ္ဗေတွာ ပဉ္စဟာတိက္ကမော၊ အနနုညာတကာရဏာ ဓုရနိက္ခေပေါတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၉၀၀။ စတုတ္ထေ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ အပရိဝတ္တနံ၊ အနနုညာတကာရဏာ ပဉ္စာဟာတိက္ကမောတိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၉၀၃။ ပဉ္စမံ ဥတ္တာနမေဝ။

၉၀၉။ ဆဋ္ဌေ ဝိကပ္ပနုပဂဿ သင်္ဃေ ပရိဏတတာ၊ ဝိနာ အာနိသံသဒဿနေန အန္တရာယကရဏန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၉၁၁။ သတ္တမံ ဥတ္တာနမေဝ။

၉၁၆။ အဋ္ဌမေ ကုမ္ဘထူဏံ နာမ ကုမ္ဘသဒ္ဒေါ၊ တေန ကီဠန္တီတိ ကုမ္ဘထူဏိကာ။ တေနာဟ ‘‘ဃဋကေန ကီဠနကာ’’တိ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘စတုရဿအမ္ဗဏကတာဠ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဉှိ ရုက္ခသာရာဒိမယံ အန္တောဆိဒ္ဒံ စတူသု ပဿေသု စမ္မောနဒ္ဓံ ဝါဒိတဘဏ္ဍံ၊ ယံ ‘‘ဗိမ္ဗိသက’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဝါဒေန္တာပိ ကုမ္ဘထူဏိကာ။ တေနာဟ ‘‘ဗိမ္ဗိသကဝါဒိတကာတိပိ ဝဒန္တီ’’တိ။

၉၁၈။ ပါဠိယံ ကပ္ပကတန္တိ ကပ္ပကတံ နိဝါသနပါရုပနူပဂံ။ သမဏစီဝရတာ၊ အနနုညာတာနံ ဒါနန္တိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။

၉၂၁-၉၃၁။ နဝမဒသမာနိ ဥတ္တာနာနေဝ။

နိဋ္ဌိတော နဂ္ဂဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၄။ တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေါ

၁၀။ ဒသမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၇၆။ တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂဿ ဒသမေ စာရိကာယ အပက္ကမနံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇမေဝ။ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကတံ သန္ဓာယ ပနေတ္ထ ‘‘လောကဝဇ္ဇ’’န္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

နိဋ္ဌိတော တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၅။ စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၉၇၈။ စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပါဋေက္ကာ အာပတ္တိယောတိ ဂီဝါယ ပရိဝတ္တနပ္ပယောဂဂဏနာယ။

၁၀၁၅။ နဝမေ ဟတ္ထိအာဒီသု သိပ္ပ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော၊ တထာ အာထဗ္ဗဏာဒီသု မန္တ-သဒ္ဒေါ။ တတ္ထ အာထဗ္ဗဏမန္တော နာမ အာထဗ္ဗဏဝေဒဝိဟိတော ပရူပဃာတကရော မန္တော။ ခီလနမန္တော နာမ ဝေရိမာရဏတ္ထာယ သာရဒါရုမယံ ခီလံ မန္တေတွာ ပထဝိယံ အာကောဋနမန္တော။ အဂဒပ္ပယောဂေါ ဝိသပ္ပယောဇနံ။ နာဂမဏ္ဍလန္တိ သပ္ပာနံ ပဝေသနိဝါရဏတ္ထံ မဏ္ဍလဗန္ဓမန္တော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

နိဋ္ဌိတော စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

၁၀၂၅-၁၁၁၆။ အာရာမဝဂ္ဂေ၊ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ စ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝ။

၈။ ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမာဒိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၁၁၉။ အဋ္ဌမဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သဗ္ဗပဌမာ ဒွေ မဟာသိက္ခမာနာတိ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ (ပါစိ။ ၁၀၆၇ အာဒယော) သဗ္ဗပဌမံ ဝုတ္တာ ဒွေ။ သိက္ခမာနာ ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗာတိ သမ္မုတိကမ္မာဒီသု အညထာ ဝုတ္တေ ကမ္မံ ကုပ္ပတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၁၆၇။ ဧကာဒသမေ ပါရိဝါသိယေန ဆန္ဒဒါနေနာတိ ပရိဝုတ္ထေန နဝိကပ္ပဝုတ္ထေန ဝိဂတေန ဆန္ဒဒါနေနာတိ အတ္ထော၊ ဆန္ဒဝိဿဇ္ဇနမတ္တေန ဝါ။

၁၁၆၈။ ‘‘ဝုဋ္ဌိတာယာ’’တိ ဧတေန ‘‘ဣဒါနိ ကမ္မံ န ကရိဿာမာ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ကာယေန အဝုဋ္ဌဟိတွာ နိသိန္နာယပိ ပရိသာယ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဆန္ဒံ အဝိဿဇ္ဇေတွာ အဝုဋ္ဌိတာယာ’’တိ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘အနာပတ္တိ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယာ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ၊ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ စ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကပါရိသုဒ္ဓိဒါနေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော အညတြ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၃) ဝုတ္တတ္တာ၊ တဒဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘ပါရိဝါသိယပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ နာမ ပရိသာယ ဝုဋ္ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဝုဋ္ဌိတာယ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၃) ဝုတ္တတ္တာ စ ‘‘ကမ္မံ န ကရိဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ နိသိန္နာယပိ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

နိဋ္ဌိတော ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

၁၁၈၁။ ဆတ္တဝဂ္ဂေါ ဥတ္တာနော ဧဝ။

ခုဒ္ဒကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၅။ ပါဋိဒေသနီယကဏ္ဍံ

ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၁၂၂၈။ ပါဋိဒေသနီယာဒီသု ပါဠိဝိနိမုတ္တကေသူတိ ပါဠိယံ အနာဂတေသု သပ္ပိအာဒီသု။

သတ္တာဓိကရဏဝှယာတိ သတ္တာဓိကရဏသမထနာမကာ။ တံ အတ္ထဝိနိစ္ဆယံ တာဒိသံယေဝ ယသ္မာ ဝိဒူ ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ယထာ နိဋ္ဌိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗာသဝပဟန္တိ သဗ္ဗာသဝဝိဃာတကံ အရဟတ္တမဂ္ဂံ။ ပဿန္တု နိဗ္ဗုတိန္တိ မဂ္ဂဉာဏေန နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောန္တု၊ ပပ္ပောန္တူတိ ဝါ ပါဌော။ တတ္ထ နိဗ္ဗုတိန္တိ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဥဘတောဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁။ မဟာခန္ဓကော

ဗောဓိကထာဝဏ္ဏနာ

မဟာဝဂ္ဂေ ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခာနန္တိ ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခဝိဘင်္ဂါနံ။ ယံ ခန္ဓကံ သင်္ဂါယိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ခန္ဓာနံ သမူဟော၊ ခန္ဓာနံ ဝါ ပကာသနတော ခန္ဓကော။ ခန္ဓာတိ စေတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိစာရိတ္တဝါရိတ္တသိက္ခာပဒပညတ္တိသမူဟော အဓိပ္ပေတော။ ပဒဘာဇနီယေ ယေသံ ပဒါနံ အတ္ထာ ယေဟိ အဋ္ဌကထာနယေဟိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။ အထ ဝါ ယေ အတ္ထာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ပဒပူရဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁။ ဝိသေသကာရဏန္တိ ‘‘ယေန သမယေန အာယသ္မတော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာစနဟေတုဘူတော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ၊ တေန သမယေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တကာရဏံ ဝိယ ဝိသေသကာရဏံ ဘုမ္မဝစနနိဝတ္တနကကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ဧတဿာတိ အဘိသမ္ဗောဓိတော ပဋ္ဌာယ သတ္ထု စရိယာဝိဘာဝနဿ ဝိနယပညတ္တိယံ ကိံ ပယောဇနံ? ယဒိ ဝိသေသကာရဏံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ နိဒါနဒဿနံ ပယောဇနန္တိ ယောဇနာ။ နိဒါနန္တိစေတ္ထ သိက္ခာပဒပညတ္တိဟေတုဘူတံ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလာဒိကာရဏံ အဓိပ္ပေတံ၊ န ပညတ္တိဋ္ဌာနမေဝ။ တေနာဟ ‘‘ယာ ဟီ’’တိအာဒိ။

ဥရုဝေလာယန္တိ ဧတ္ထ ဥရု-သဒ္ဒေါ မဟန္တဝါစီ။ ဝေလာ-သဒ္ဒေါ တီရပရိယာယော။ ဥန္နတတ္တာဒိနာ ဝေလာ ဝိယ ဝေလာ။ ဥရု မဟန္တီ ဝေလာ ဥရုဝေလာ၊ တဿံ။ တေနာဟ ‘‘မဟာဝေလာယ’’န္တိအာဒိ။ မရိယာဒါတိ သီလာဒိဂုဏသီမာ။ ပတ္တပုဋေနာတိ တာလာဒီနံ ပဏ္ဏပုဋေန။

‘‘ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ အနုနာသိကလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ပဌမံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ပဌမန္တိ စ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော။ တသ္မာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ သဗ္ဗပဌမံ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ဝိဟရတီတိ ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ပါဠိယံ အထ ခေါတိ ဧတ္ထ အထာတိ ဧတသ္မိံ သမယေတိ အတ္ထော အနေကတ္ထတ္တာ နိပါတာနံ။ သတ္တာဟန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ။ အထ ခေါတိ အဓိကာရန္တရဒဿနေ နိပါတော။ တေန ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒနံ ပဟာယ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမနသိကာရေ အဓိကတဘာဝံ ဒဿေတိ။ ပဋိစ္စာတိ ပဋိမုခံ ဂန္တွာ၊ အညမညံ အပေက္ခိတွာတိ အတ္ထော။ ဧတေန ကာရဏဗဟုတာ ဒဿိတာ။ သဟိတေတိ ကာရိယဗဟုတာ။ အနုလောမန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော။ သွေဝါတိ သော ဧဝ ပစ္စယာကာရော။ ပုရိမနယေန ဝါ ဝုတ္တောတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ပစ္စယာကာရော။ ပဝတ္တိယာတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ။

ပါဠိယံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ’’တိအာဒီသု ဒုက္ခာဒီသု အညာဏံ အဝိဇ္ဇာ။ လောကိယကုသလာကုသလစေတနာ သင်္ခါရာ။ လောကိယဝိပါကမေဝ ဝိညာဏံ။ လောကိယဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယံ နာမံ၊ ဘူတုပါဒါယဘေဒံ ရူပံ။ ပသာဒဝိညာဏဘေဒံ သဠာယတနံ။ ဝိပါကဘူတော သဗ္ဗော ဖဿော၊ ဝေဒနာ စ။ ရာဂေါ တဏှာ။ ဗလဝရာဂေါ၊ တိဝိဓာ စ ဒိဋ္ဌိ ဥပါဒါနံ။ ဘဝေါ ပန ဒုဝိဓော ကမ္မဘဝေါ၊ ဥပပတ္တိဘဝေါ စ။ တတ္ထ ကမ္မဘဝေါ သာသဝကုသလာကုသလစေတနာဝ၊ ဥပပတ္တိဘဝေါ ဥပါဒိန္နကက္ခန္ဓာ။ တေသံ ဥပပတ္တိ ဇာတိ။ ပါကော ဇရာ။ ဘေဒေါ မရဏံ။ တေ ဧဝ နိဿာယ သောစနံ သောကော။ ကန္ဒနံ ပရိဒေဝေါ။ ဒုက္ခံ ကာယိကံ။ ဒေါမနဿံ စေတသိကံ။ အတိဝိယ သောကော ဥပါယာသော။

ပစ္စေကဉ္စ သမ္ဘဝတိ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ဣမိနာ နယေနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဒုက္ခရာသိဿာ’’တိ ဣမိနာ န သတ္တဿ။ နာပိ သုဘသုခါဒီနန္တိ ဒဿေတိ။

ဟဝေတိ ဗျတ္တန္တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော။ ‘‘အနုလောမပစ္စယာကာရပဋိဝေဓသာဓကာ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ’’တိ ဣဒံ ပဌမဝါရေ ကိဉ္စာပိ ‘‘အဝိဇ္ဇာယတွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ’’တိအာဒိနာ ပဋိလောမပစ္စယာကာရောပိ အာဂတော၊ တထာပိ ‘‘ယတော ပဇာနာတိ သဟေတုဓမ္မ’’န္တိ အနုလောမပစ္စယာကာရပဋိဝေဓဿေဝ ကာရဏတ္တေန ဝုတ္တန္တိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဒုတိယဝါရေပိ ‘‘ယတော ခယံ ပစ္စယာနံ အဝေဒီ’’တိ ဂါထာယ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပစ္စယာနံ ခယသင်္ခါတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နော ကလ္လော ပဉှောတိ အယုတ္တော န ဗျာကာတဗ္ဗော၊ အဝိဇ္ဇမာနံ အတ္တာနံ သိဒ္ဓံ ကတွာ ‘‘ကော ဖုသတီ’’တိ တဿ ကိရိယာယ ပုဋ္ဌတ္တာ ‘‘ကော ဝဉ္ဈာပုတ္တော ဖုသတီ’’တိအာဒိ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ သောဠသ ကင်္ခါတိ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါနံ၊ နနု ခေါ အဟောသိံ၊ ကိံ နု ခေါ အဟောသိံ၊ ကထံ နု ခေါ အဟောသိံ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါနံ၊ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ နနု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကထံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ အဟံ နု ခေါသ္မိ၊ နော နု ခေါသ္မိ၊ ကိံ နု ခေါသ္မိ၊ ကထံ နု ခေါသ္မိ၊ အယံ နု ခေါ သတ္တော ကုတော အာဂတော၊ သော ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ဧဝံ အာဂတာ အတီတေ ပဉ္စ၊ အနာဂတေ ပဉ္စ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဆာတိ သောဠသဝိဓာ ကင်္ခါ။

တတ္ထ ကိံ နု ခေါတိ မနုဿဒေဝါဒီသု၊ ခတ္တိယာဒီသု ဝါ အညတရံ နိဿာယ ကင်္ခတိ။ ကထံ နု ခေါတိ ပန သဏ္ဌာနာကာရာဒီသု ဣဿရာဒိဇနကံ၊ ကာရဏံ ဝါ နိဿာယ။ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိန္တိ စ မနုဿာဒီသု ပဌမံ ကိံ ဟုတွာ ပစ္ဆာ ကိံ အဟောသိန္တိ ကင်္ခတိ။ အဟံ နု ခေါသ္မီတိအာဒိ ဣဒါနိ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနတံ၊ သရူပပကာရာဒိကဉ္စ ကင်္ခတိ။ ဝပယန္တီတိ ဝိအပယန္တိ ဗျပဂစ္ဆန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အပဂစ္ဆန္တိ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ။

၃။ တဿ ဝသေနာတိ တဿ ပစ္စယာကာရပဇာနနဿ၊ ပစ္စယက္ခယာဓိဂမဿ စ ဝသေန။ ဧကေကမေဝ ကောဋ္ဌာသန္တိ အနုလောမပဋိလောမတော ဧကေကမေဝ ကောဋ္ဌာသံ။ ပါဋိပဒရတ္တိယာ ဧဝံ မနသာကာသီတိ ရတ္တိယာ တီသုပိ ယာမေသု ဧဝံ ဣဓ ခန္ဓကပါဠိယာ အာဂတနယေန အနုလောမပဋိလောမံယေဝ မနသာကာသိ။

အဇပါလကထာဝဏ္ဏနာ

၄။ တဿ သတ္တာဟဿ အစ္စယေနာတိ ပလ္လင်္ကသတ္တာဟဿ အပဂမနေန။ တမှာ သမာဓိမှာတိ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသမာဓိမှာ။ အန္တရန္တရာ ဧဝ ဟိ ပစ္စယာကာရမနသိကာရော။ အဝသေသကာလံ ပန သဗ္ဗံ ဘဂဝါ ဖလသမာပတ္တိယာပိ ဝီတိနာမေသိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘တမှာ သမာဓိမှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ရတနစင်္ကမေတိ ဘဂဝတော စိရံ ဌိတဿ စင်္ကမနာဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ဒေဝတာဟိ မာပိတေ ရတနစင်္ကမေ။ ရတနဃရန္တိ ဘဂဝတော နိသီဒနာဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ဒေဝတာဟိ မာပိတံ ရတနမယံ ဂေဟံ။

တတြာပီတိ န ကေဝလံ ရတနဃရေယေဝ။ တတြာပိ အဇပါလနိဂြောဓမူလေပိ အဘိဓမ္မံ ဝိစိနန္တော ဧဝ အန္တရန္တရာ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တောတိ အတ္ထော။ တတ္ထာပိ ဟိ အနန္တနယသမန္တပဋ္ဌာနံ သမ္မသတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပီတိသမုဋ္ဌိတာ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ရတနဃရေ ဝိယ နိစ္ဆရိံသု ဧဝ။ ‘‘ဟုံဟု’’န္တိ ကရောန္တောတိ ‘‘သဗ္ဗေ ဟီနဇာတိကာ မံ မာ ဥပဂစ္ဆန္တူ’’တိ မာနဝသေန၊ သမီပံ ဥပဂတေသု ကောဓဝသေန စ ‘‘အပေထာ’’တိ အဓိပ္ပာယနိစ္ဆာရိတံ ဟုံဟုံကာရံ ကရောန္တော။

ဗြဟ္မညန္တိ ဗြာဟ္မဏတ္တံ။ အန္တန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ ဒေဝါနံ ဝါ အန္တန္တိ မဂ္ဂဉာဏာနံ ဝါ အန္တဘူတံ အရဟတ္တဖလံ။

မုစလိန္ဒကထာဝဏ္ဏနာ

၅။ မုစလိန္ဒမူလေတိ ဧတ္ထ စ မုစလိန္ဒော ဝုစ္စတိ နီပရုက္ခော၊ ယော ‘‘နိစုလော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဥပ္ပန္နမေဃောတိ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ပူရေတွာ ဥပ္ပန္နော မဟာမေဃော။ ဝဒ္ဒလိကာတိ ဝုဋ္ဌိယာ ဧဝ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန နာမံ။ ယာ စ သတ္တာဟံ ပဝတ္တတ္တာ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာတိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘သတ္တာဟံ အဝိစ္ဆိန္နဝုဋ္ဌိကာ အဟောသီ’’တိ။ သီတဝါတေန ဒူသိတံ ဒိနမေတိဿာ ဝဒ္ဒလိကာယာတိ သီတဝါတဒုဒ္ဒိနီတိ အာဟ ‘‘ဥဒကဖုသိတသမ္မိဿေနာ’’တိအာဒိ။ ဥဗ္ဗိဒ္ဓတာ နာမ ဒူရဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘မေဃဝိဂမေန ဒူရီဘူတ’’န္တိ။ ဣန္ဒနီလမဏိ ဝိယ ဒိဗ္ဗတိ ဇောတေတီတိ ဒေဝေါ၊ အာကာသော။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဝိဝေကဿ သုခဘာဝံ ဝိဒိတွာ။ သဗ္ဗသော အသန္တုဋ္ဌိသမုစ္ဆေဒကတ္တာ မဂ္ဂဉာဏာနံ ‘‘စတုမဂ္ဂဉာဏသန္တောသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အကုပ္ပနဘာဝေါတိ အကုဇ္ဈနသဘာဝေါ။

ရာဇာယတနကထာဝဏ္ဏနာ

၆။ ပစ္စဂ္ဃေတိ အဘိနဝေ။ အယမေဝ အတ္ထော ပသတ္ထော၊ န ပုရိမော။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါ မဟဂ္ဃံ ပတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။

ဗြဟ္မယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၇။ အာလီယန္တိ သေဝီယန္တီတိ အာလယာ။ ပဉ္စ ကာမဂုဏာတိ အာဟ ‘‘သတ္တာ…ပေ… ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ သုဋ္ဌု မုဒိတာတိ အတိဝိယ ပမုဒိတာ။ ဌာနံ သန္ဓာယာတိ ဌာန-သဒ္ဒံ အပေက္ခိတွာ။ ဣမေသန္တိ သင်္ခါရာဒီနံ ဖလာနံ။ ပါဠိယံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒီနိ နိဗ္ဗာနဝေဝစနာနိ။ အပိဿူတိ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထေ နိပါတော။ န ကေဝလံ ဧတဒဟောသိ၊ ဣမာပိ ဂါထာ ပဋိဘံသူတိ အတ္ထော။

ကိစ္ဆေန မေ အဓိဂတန္တိ ပါရမိပူရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဒုက္ခာပဋိပဒံ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ စတ္တာရော မဂ္ဂါ သုခါပဋိပဒါဝ ဟောန္တိ။ ဟ-ဣတိ ဗျတ္တံ၊ ဧကံသန္တိ ဒွီသု အတ္ထေသု နိပါတော၊ ဗျတ္တံ၊ ဧကံသေန ဝါ အလန္တိ ဝိယောဇေန္တိ။ ဟလန္တိ ဝါ ဧကော နိပါတော။

၈။ ပါဠိယံ သဟမ္ပတိဿာတိ သော ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ သဟကော နာမ ထေရော ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ဗြဟ္မပတိ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ တေန နံ ‘‘သဟမ္ပတီ’’တိ သဉ္ဇာနိံသု။ အဿဝနတာတိ အဿဝနတာယ၊ အဿဝနေနာတိ အတ္ထော။ သဝနမေဝ ဟိ သဝနတာ ယထာ ဒေဝတာတိ။

ဓမ္မော အသုဒ္ဓါတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မော။ သမလေဟီတိ ပူရဏကဿပါဒီဟိ ဆဟိ သတ္ထာရေဟိ။ အပါပုရာတိ ဒေသနာဟတ္ထေန ဝိဝရ။ ဒွါရန္တိ အရိယမဂ္ဂံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

သေလေတိ ဃနသိလာမယေ။ တထူပမန္တိ ဧတ္ထ တထာ-သဒ္ဒေါ တံ-သဒ္ဒတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန သော သေလပဗ္ဗတော ဥပမာ ယဿ။ တံ တထူပမန္တိ အတ္ထော။ တေန ဝါ ပဗ္ဗတာဒိနာ ပကာရေန ဥပမာ အဿာတိပိ အတ္ထော။ ဓမ္မမယန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မဘူတံ။ ဥဋ္ဌာဟီတိ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ စာရိကစရဏတ္ထံ ဣမမှာ အာသနာ ကာယေန၊ အပ္ပောဿုက္ကဘာဝတော ဝါ စိတ္တေန ဥဋ္ဌေဟိ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တေနေဝ ‘‘ဝိစရ၊ ဒေသဿူ’’တိ ဒုဝိဓေပိ ကာယစိတ္တပယောဂေ နိယောဇေသိ။ ဝီရာတိအာဒိ စတ္တာရိ ထုတိဝသေန သမ္ဗောဓနာနိ။

၉။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန၊ အာသယာနုသယဉာဏေန စ။ ဣမေသဉှိ ဒွိန္နံ ‘‘ဗုဒ္ဓစက္ခူ’’တိ နာမံ။ သွာကာရာတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒယောဝ အာကာရာ သုန္ဒရာ ယေသံ၊ တေ သွာကာရာ၊ သုဝိညာပယာ၊ ပရလောကဉ္စ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ဒဿနသီလာ စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပ္ပလာနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ဥပ္ပလိနီတိ ဂစ္ဆလတာပိ ပေါက္ခရဏီပိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန ပေါက္ခရဏီ။ ဧဝမိတရေသုပိ။ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနီတိ ဥဒကတော အနုဂ္ဂတာနိ။ အန္တော နိမုဂ္ဂါနေဝ ဟုတွာ ပုသန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ၊ တာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ။ အစ္စုဂ္ဂမ္မာတိ ဥဒကံ အတိက္ကမနဝသေန ဥဂ္ဂန္တွာ။

အပါရုတာတိ ဝိဝဋာ။ တေသန္တိ သဥပနိဿယာနံ သတ္တာနံ။ ဒွါရာတိ အရိယမဂ္ဂဒွါရာနိ။ ဣဒဉ္စ အတ္တနော သယမ္ဘုဉာဏေန သဥပနိဿယာနံ တေသံ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိဒိဋ္ဌတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဝိဟိံသသညီတိအာဒီသု ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – ‘‘အဟဉှိ အတ္တနော ပဂုဏံ သုပ္ပဝတ္တိတမ္ပိ ဣမံ ပဏီတံ ဓမ္မံ အဇာနန္တေသု မနုဇေသု ဒေသနာယ ဝိဟိံသာ ကာယဝါစာကိလမထော ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ဝိဟိံသသညီ ဟုတွာ န ဘာသိံ ဘာသိတုံ န ဣစ္ဆိံ။ ဣဒါနိ ပန ဟေတုသမ္ပန္နာ အတ္တနော သဒ္ဓါဘာဇနံ ဝိဝရန္တု၊ ပူရေဿာမိ နေသံ သင်္ကပ္ပန္တိ။

ပဉ္စဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀။ အာဠာရောတိ နာမံ။ ကာလာမောတိ ဂေါတ္တံ။ ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီတိ ကိံ ဣဒါနေဝ ဥဒပါဒိ၊ နနု ဗောဓိမူလေ တေကာလိကာ၊ ကာလဝိနိမုတ္တာ စ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရတော ဒိဋ္ဌာတိ? သစ္စံ ဒိဋ္ဌာ၊ တထာပိ နာမာဒိဝသေန အဝိကပ္ပိတာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ။ န ဟိ ဧကေန စိတ္တေန သဗ္ဗဓမ္မာနံ နာမဇာတိအာဒိကံ ပစ္စေကံ အနန္တံ ဝိဘာဂံ ဝိကပ္ပေတုံ သက္ကာ ဝိကပ္ပာနံ ဝိရုဒ္ဓါနံ သဟာနုပ္ပတ္တိတော၊ သဗ္ဗဝိကပ္ပာရဟဓမ္မဒဿနမေဝ ပနာနေန သက္ကာ ကာတုံ။ ယထာ ဒိဋ္ဌေသု ပန ယထိစ္ဆိတာကာရံ အာရဗ္ဘ ဝိကပ္ပော ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိဋ္ဌေ စိတ္တပဋေ ဝိယ။ ဣဓာပိ အာဠာရံ နိဿာယ အာဝဇ္ဇနာနန္တရမေဝ သဗ္ဗာကာရဉာဏံ ဥဒပါဒိ။ န ကေဝလဉ္စ တံ၊ အထ ခေါ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဧဝ ပဌမံ ဓမ္မံ ဇာနိဿန္တိ၊ တပ္ပမုခါ စ ဒေဝတာ၊ အာဠာရော ကာလံ ကတွာ အာကိဉ္စညာယတနေ၊ ဥဒကော စ နေဝသညာနာသညာယတနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဧဝမာဒိကံ သဗ္ဗမ္ပိ နိဿာယ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧဝ။ တံ ပန ခဏသမ္ပတ္တိယာ ဒုလ္လဘဘာဝံ ဒဿေတုံ ကမေန ဩလောကေတွာ ဒေဝတာယ ဝုတ္တေ ဉာဏံ ဝိယ ကတွာ ဝုတ္တံ။ သဒ္ဒဂတိယာ ဟိ ဗန္ဓတ္တာ ဧကေန ဉာဏေန ဉာတမ္ပိ ဝုစ္စမာနံ ကမေန ဉာတံ ဝိယ ပဋိဘာတိ၊ ဒေဝတာပိ စ ဘဂဝတာ ဉာတမေဝတ္ထံ အာရောစေသိ။ တေနေဝ ‘‘ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏံ ဥဒပါဒီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမညတ္ထာပိ ဤဒိသေသု ‘‘လောကံ ဝေါလောကေန္တော အသုကံ အဒ္ဒသ၊ တတ္ထ မယိ ဂတေ ကိံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ သတ္ထု ဟိတေသိတာသန္ဒဿနဝသပ္ပဝတ္တေသု။ သဗ္ဗတ္ထ ဝစနဂတိယံ ကမဝုတ္တိတေ ပညာယမာနေပိ ဧကေနေဝ ဉာဏေန သကလာဝဗောဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗဟုကာရာ ခေါ မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာတိ ဥပကာရဿာပိ ဝိဇ္ဇမာနတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဓမ္မဒေသနာယ ကာရဏတ္တေန အနုပကာရာနမ္ပိ ဒေသနတော။

၁၁။ အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိန္တိ ဂယာယ၊ ဗောဓိဿ စ အန္တရေ တိဂါဝုတေ ဌာနေ။

သဗ္ဗာဘိဘူတိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မံ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော။ အနူပလိတ္တောတိ ကိလေသလေပေန အလိတ္တော။ တတော ဧဝ သဗ္ဗဉ္ဇဟော။ တဏှက္ခယေ ဝိမုတ္တောတိ တဏှက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏကရဏဝသဧန ဝိမုတ္တော။ ဧဝံ သယံ သဗ္ဗဓမ္မေ အတ္တနာဝ ဇာနိတွာ။ ကမုဒ္ဒိသေယျန္တိ ကံ အညံ ‘‘အယံ မေ အာစရိယော’’တိ ဥဒ္ဒိသေယျံ။

ကာသိနံ ပုရန္တိ ဗာရာဏသိံ။ အာဟဉ္ဆန္တိ အာဟနိဿာမိ။ အမတာဓိဂမာယ ဥဂ္ဃောသနတော အမတဒုန္ဒုဘိန္တိ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာ ဝုတ္တာ၊ ‘‘အမတဘေရိံ ပဟရိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။

အရဟသိ အနန္တဇိနောတိ အနန္တဇိနောပိ ဘဝိတုံ ယုတ္တောတိ အတ္ထော။ အနန္တဉာဏတာယ အနန္တော ဇိနော စ၊ အနန္တေန ဝါ ဉာဏေန၊ အနန္တံ ဝါ ဒေါသံ ဇိတဝါ၊ ဥပ္ပာဒဝယန္တရဟိတတာယ ဝါ အနန္တံ နိဗ္ဗာနံ အဇိနိ ကိလေသာရယော မဒ္ဒိတွာ ဂဏှီတိပိ အနန္တဇိနော။

ဟုပေယျာပီတိ ဧဝမ္ပိ ဘဝေယျ၊ ဧဝံဝိဓေ ရူပကာယရတနေ ဤဒိသေန ဉာဏေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ နာမ ကထနဉှိဿ ဥပနိဿယသမ္ပန္နဿ အပရကာလေ ဒုက္ခပ္ပတ္တဿ ဘဂဝန္တံ ဥပဂမ္မ ပဗ္ဗဇိတွာ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓာယ ပစ္စယော ဇာတော။ တထာဟေသ ဘဂဝါ တေန သမာဂမတ္ထံ ပဒသာဝ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။

၁၂။ ဗာဟုလ္လိကောတိ ပစ္စယဗာဟုလ္လိကော။ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တောတိ ပဓာနတော ဒုက္ကရစရဏတော ပရိဟီနော။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဂါရိယံ၊ အဂါရဿ ဟိတံ ကသိဂေါရက္ခာဒိကမ္မန္တိ အနဂါရိယာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ တံ အနဂါရိယံ။ ပဗ္ဗဇန္တီတိ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ တဒနုတ္တရန္တိ တံ အနုတ္တရံ။ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ပရိယောသာနံ၊ အရဟတ္တဖလန္တိ အတ္ထော။ တဿ ဟိ အတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံ ပစ္စက္ခေ အတ္တဘာဝေ။ သယန္တိ အပရပ္ပစ္စယာ။ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာတိ အတ္တနောဝ ဉာဏေန ပစ္စက္ခံ ကတွာ။ ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ပါပုဏိတွာ။

ဣရိယာယာတိ ဒုက္ကရဣရိယာယ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာတိအာဒီသု မနုဿဓမ္မတော လောကိယဉာဏတော ဥပရိ အရိယံ ကာတုံ အလံ သမတ္ထော အလမရိယော။ ဉာဏဒဿနဝိသေသောတိ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပုဗ္ဗဘာဂံ အဓိပ္ပေတံ။ နောတိ နု။ ဘာသိတမေတန္တိ ဧဝရူပမေတံ ဝါကျဘေဒန္တိ အတ္ထော။ တေ စ ‘‘ယဒိ ဧသ ပဓာနကာလေ ‘အဟံ အရဟာ’တိ ဝဒေယျ၊ မယဉ္စ သဒ္ဒဟာမ၊ န စာနေန တဒါ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ ပန ဝိဇ္ဇမာနမေဝ ဂုဏံ ဝဒတီ’’တိ ဧကပဒေန သတိံ လဘိတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဇာတော’’တိ ဥပ္ပန္နဂါရဝါ အာဝုသောဝါဒံ ပဟာယ ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟံသု။ အညာ စိတ္တန္တိ အညာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ စိတ္တံ။

၁၃။ အန္တာတိ ကောဋ္ဌာသာ ဒွေ ဘာဂါ။ ကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါတိ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမသုခဿ အနုဘဝေါ။ ကိလေသကာမာ ဧဝ ဝါ အာမိသသုခေန အလ္လီယနတော ကာမသုခလ္လိကာတိ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဂမ္မောတိ ဂါမဝါသီနံ သန္တကော။ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါတိ အတ္တနော ကိလမထဿ ကဏ္ဋကသေယျာဒိဒုက္ခဿ အနုယောဂေါ။ ဥဘော အန္တေတိ ယထာဝုတ္တေ လောဘော ဝါ သဿတော ဝါ ဧကော အန္တော၊ ဒေါသော ဝါ ဥစ္ဆေဒေါ ဝါ ဧကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

စက္ခုကရဏီတိအာဒီသု အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တဉာဏစက္ခုံ ကရောတီတိ စက္ခုကရဏီ။ ဒုတိယံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥပသမောတိ ကိလေသုပသမော။ အဘိညာ၊ သမ္ဗောဓော စ စတုသစ္စပဋိဝေဓောဝ။ နိဗ္ဗာနံ အသင်္ခတဓာတု။ ဧတေသမ္ပိ အတ္ထာယ သံဝတ္တတီတိ ပဋိပဒံ ထောမေတိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ဉာဏံ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပောတိ ဝိတက္ကော။ သေသံ ဓမ္မတော သုဝိညေယျမေဝ။

၁၄။ ဧဝံ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂေ ဧကတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေဟိ မဂ္ဂေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ ဇာတိပိ ဒုက္ခာတိအာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တမာနာနံ သတ္တာနံ သဗ္ဗပဌမံ ရူပါရူပဓမ္မပ္ပဝတ္တိ ဣဓ ဇာတိ နာမ၊ သာ စ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေသု ဥပလဗ္ဘမာနာနံ ဒုက္ခာဒီနံ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခာ၊ ဧဝံ ဇရာဒီသု ဒုက္ခဝတ္ထုကတာယ ဒုက္ခတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ပန ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခဝသေန ဒုက္ခာ ဧဝ။ ပေါနောဘဝိကာတိ ပုနဗ္ဘဝကရဏံ ပုနဗ္ဘဝေါ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ ပုနဗ္ဘဝေါ သီလမေတိဿာတိ ပေါနောဘဝိကာ။ နန္ဒိရာဂသဟဂတာတိ ဧတ္ထ ရူပါဒီသု နန္ဒတိ ပိယာယတီတိ နန္ဒီ၊ သာ ဧဝ ရာဂေါတိ နန္ဒိရာဂေါတိ ဘာဝပ္ပဓာနောယံ နိဒ္ဒေသော၊ နန္ဒိရာဂတ္တန္တိ အတ္ထော။ တေန သဟဂတာနိ နန္ဒိရာဂသဟဂတာ။ တတြ တတြာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဘဝေ။ ရူပါဒီသု ဆသု အာရမ္မဏေသု ကာမဿာဒနဝသေန ပဝတ္တာ ကာမတဏှာ နာမ။ သဿတဒိဋ္ဌိယာ သဟ ပဝတ္တာ ဘဝတဏှာ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ သဟ ပဝတ္တာ ဝိဘဝတဏှာ။ အသေသဝိရာဂနိရောဓောတိအာဒိနာ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ဝိရဇ္ဇနံ ဝိဂမနံ ဝိရာဂေါ။ နိရုဇ္ဈနံ နိရောဓော။ ဥဘယေနာပိ သုဋ္ဌု ဝိဂမောဝ ဝုစ္စတိ။ အသေသာယပိ တဏှာယ ဝိရာဂေါ၊ နိရောဓော စ ယေန ဟောတိ၊ သော အသေသဝိရာဂနိရောဓော၊ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ တဏှံ၊ ဝဋ္ဋဉ္စ စဇန္တိ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တိ ဝိမုစ္စန္တိ န အလ္လီယန္တိ၊ တသ္မာ စာဂေါ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ မုတ္တိ အနာလယောတိ ဝုစ္စတိ။

၁၅။ စက္ခုန္တိအာဒီနိ ဉာဏဝေဝစနာနေဝ။

၁၆။ ယာဝကီဝဉ္စာတိ ယတ္တကံ ကာလံ။ တိပရိဝဋ္ဋန္တိ သစ္စဉာဏ၊ ကိစ္စဉာဏ၊ ကတဉာဏသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ပရိဝဋ္ဋာနံ ဝသေန တိပရိဝဋ္ဋံ ဉာဏဒဿနံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခသမုဒယ’’န္တိ ဧဝံ စတူသု သစ္စေသု ယထာဘူတဉာဏံ သစ္စဉာဏံ နာမ။ တေသု ဧဝ ‘‘ပရိညေယျံ ပဟာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ ဘာဝေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဇာနနဉာဏံ ကိစ္စဉာဏံ နာမ။ ‘‘ပရိညာတံ ပဟီနံ သစ္ဆိကတံ ဘာဝိတ’’န္တိ တဿ ကိစ္စဿ ကတဘာဝဇာနနဉာဏံ ကတဉာဏံ နာမ။ ဒွါဒသာကာရန္တိ တေသမေဝ ဧကေကသ္မိံ သစ္စေ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ အာကာရာနံ ဝသေန ဒွါဒသာကာရံ။

အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ပစ္စညာသိန္တိ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ အရဟတ္တံ ပတ္တောတိ ဧဝံ န ပဋိဇာနိံ။ ယတော စ ခေါတိ ယတော ဗောဓိမူလေ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ။ အထာဟန္တိ တတော ပရံ အဟံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အကုပ္ပာ မေတိအာဒိ တဿ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနံ။ တတ္ထ အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလံ တဿ မဂ္ဂသင်္ခါတကာရဏတော စ အာရမ္မဏတော စ အကုပ္ပတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣမသ္မိံ ပန ဝေယျာကရဏသ္မိန္တိ နိဂ္ဂါထသုတ္တေ။ ဘညမာနေတိ ဘဏိယမာနေ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဣဓ စတုသစ္စဓမ္မေသု စက္ခုကိစ္စကရဏတော သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတော။ ယံ ကိဉ္စီတိအာဒိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတ္တေပိ ကိစ္စဝသေန အသမ္မောဟတော ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

၁၇။ ဓမ္မစက္ကန္တိ ပဋိဝေဓဉာဏဓမ္မဉ္စေဝ ဒေသနာဉာဏဓမ္မဉ္စ ပဝတ္တနဋ္ဌေန စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကံ။ ဩဘာသောတိ သဗ္ဗညုတညာဏာနုဘာဝေန ပဝတ္တော စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ ဌိတော ဩဘာသော။

၁၈။ ဒိဋ္ဌော အရိယသစ္စဓမ္မော ဧတေနာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ အတ္တနော ပစ္စက္ခတော အဓိဂတတ္တာ န ပရံ ပစ္စေတိ၊ ပရဿ သဒ္ဓါယ ဧတ္ထ န ပဝတ္တတီတိ အပရပ္ပစ္စယော။ ဧဟိ ဘိက္ခူတိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တမတ္တေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဥပသမ္ပဒါ စ သိဇ္ဈတိ၊ တေနေဝ တတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေန ပရိစ္ဆေဒေါ ဒဿိတောတိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာတိ ဝစနပရိယောသာနေ ဧဝ ဥပသမ္ပဒါ သိဇ္ဈတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘ဧဟိ ဘိက္ခူတိ ဘဂဝတော ဝစနေနာ’တိ ဣဒံ ဧဟိဘိက္ခုသဒ္ဒေါပလက္ခိတဝစနံ ဧဟိဘိက္ခုဝစနန္တိအာဒိပဒဝသေန ဝုတ္တံ မုသာဝါဒဝဂ္ဂေါတိအာဒီသု ဝိယာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တဒေတံ ပဌမပါရာဇိကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဘဂဝါ ဟိ…ပေ… ဧဟိ ဘိက္ခု၊ စရ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅ ဘိက္ခူပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ) ဣမိနာ ဝစနေန သမေတိ။ ယတ္တကဉှိ ဘဂဝတာ နိယမေန ဝုစ္စတိ၊ တတ္တကံ သဗ္ဗမ္ပိ အင်္ဂမေဝ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနဉှိ ဧတံ ပရိပုဏ္ဏံ ဝုစ္စတိ၊ အသေက္ခာနံ ပန ‘‘စရ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ပရိယောသာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ သိက္ခတ္တယသမိဒ္ဓိတော။ လောကိယသမ္ပဒါဟိ ဥပရိဘူတာ သေဋ္ဌဘူတာ သမ္ပဒါတိ ဥပသမ္ပဒါ။

၁၉-၂၁။ နီဟာရဘတ္တောတိ ဘိက္ခူဟိ ဂါမတော နီဟရိတွာ ဒိန္နဘတ္တော။ ကလ္လံ နူတိ ယုတ္တံ နု။ ဧတံ မမာတိအာဒိ ယထာက္ကမံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂါဟာနံ ဒဿနံ။

၂၂-၂၃။ တသ္မာ တိဟာတိ ဧတ္ထ တိဟာတိ နိပါတမတ္တံ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာဝသေန ဥက္ကဏ္ဌတိ။ ဝိရဇ္ဇတီတိ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ ဝသေန န ရဇ္ဇတိ။ ဝိမုစ္စတီတိ ဖလဝသေန ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိန္တိအာဒိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဒဿနံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ကရဏီယံ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပစ္စေကံ ကတ္တဗ္ဗံ ပရိညာဒိဝသေန သောဠသဝိဓံ ကိစ္စံ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝါယ သောဠသကိစ္စဘာဝါယ၊ ကိလေသက္ခယာယ ဝါ အပရံ ပုန မဂ္ဂဘာဝနာကိစ္စံ မေ နတ္ထီတိ ပဇာနာတိ။ အထ ဝါ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝတော ဝတ္တမာနက္ခန္ဓသန္တာနတော အပရံ ခန္ဓသန္တာနံ မယှံ န ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။

ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅။ အာဠမ္ဗရန္တိ ပဏဝံ။ ဝိကေသိကန္တိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏကေသံ။ ဝိက္ခေဠိကန္တိ ဝိဿန္ဒမာနလာလံ။ သုသာနံ မညေတိ သုသာနံ ဝိယ အဒ္ဒသ သကံ ပရိဇနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ သံဝေဂဝသပ္ပဝတ္တံ ဝစနံ နိစ္ဆာရေသိ။ ဥပဿဋ္ဌန္တိ ဒုက္ခေန သမ္မိဿံ၊ ဒုက္ခောတိဏ္ဏံ သဗ္ဗသတ္တကာယဇာတန္တိ အတ္ထော။

၂၆။ ဣဒံ ခေါ ယသာတိ ဘဂဝါ နိဗ္ဗာနံ သန္ဓာယာဟ။ အနုပုဗ္ဗိံ ကထန္တိ အနုပဋိပါဋိကထံ။ အာဒီနဝန္တိ ဒေါသံ။ ဩကာရန္တိ နိဟီနတာ နိဟီနဇနသေဝိတတ္တာ။ သံကိလေသန္တိ တေဟိ သတ္တာနံ သံကိလေသနံ၊ သံကိလေသဝိသယန္တိ ဝါ အတ္ထော။ ကလ္လစိတ္တန္တိ အရောဂစိတ္တံ။ သာမံ အတ္တနာဝ ဥက္ကံသော ဥက္ခိပနံ ဧတိဿန္တိ သာမုက္ကံသိကာ၊ သစ္စဒေသနာ။ တဿာ သရူပဒဿနံ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ။

၂၇။ အဿဒူတေတိ အဿအာရုဠှေ ဒူတေ။ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရန္တိ ဣဒ္ဓိကိရိယံ။ အဘိသင်္ခရေသိ အကာသိ။

၂၈။ ယထာဒိဋ္ဌန္တိ ပဌမမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌံ စတုဿစ္စဘူမိံ သေသမဂ္ဂတ္တယေန ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ပဿန္တဿာတိ အတ္ထော။ မာတု နော ဇီဝိတန္တိ ဧတ္ထ နောတိ နိပါတမတ္တံ၊ မာတု ဇီဝိတန္တိ အတ္ထော။ ယသဿ ခီဏာသဝတ္တာ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခု၊ သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ စရ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဧတ္တကေနေဝ ဘဂဝါ ဥပသမ္ပဒံ အဒါသိ။ ခီဏာသဝါနဉှိ ဧတ္တကေနေဝ ဥပသမ္ပဒါ အနုညာတာ ပုဗ္ဗေဝ ဒုက္ခဿ ပရိက္ခီဏတ္တာ။ စရ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သာသနဗြဟ္မစရိယသင်္ခါတံ သိက္ခာပဒပူရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။

၃၀။ သေဋ္ဌာနုသေဋ္ဌီနန္တိ သေဋ္ဌိနော စ အနုသေဋ္ဌိနော စ ပဝေဏီဝသေန အာဂတာ ယေသံ ကုလာနံ သန္တိ၊ တေသံ သေဋ္ဌာနုသေဋ္ဌီနံ ကုလာနံ။ ဩရကောတိ လာမကော။

၃၂-၃၃။ မာ ဧကေန ဒွေတိ ဧကေန မဂ္ဂေန ဒွေ ဘိက္ခူ မာ အဂမိတ္ထ။ ဝိသုဒ္ဓေ သတ္တေ၊ ဂုဏေ ဝါ မာရေတီတိ မာရော။ ပါပေ နိယုတ္တော ပါပိမာ။

သဗ္ဗပါသေဟီတိ သဗ္ဗကိလေသပါသေဟိ။ ယေ ဒိဗ္ဗာ ယေ စ မာနုသာတိ ယေ ဒိဗ္ဗကာမဂုဏနိဿိတာ၊ မာနုသကကာမဂုဏနိဿိတာ စ ကိလေသပါသာ နာမ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗေဟိ တေဟိ။ ‘‘တွံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဒေဝမနုဿေဟိ ကရိယမာနသက္ကာရသမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

အန္တလိက္ခေ စရန္တေ ပဉ္စာဘိညေပိ ဗန္ဓတီတိ အန္တလိက္ခစရော၊ ရာဂပါသော။ မာရော ပန ပါသမ္ပိ အန္တလိက္ခစရံ မညတိ။ မာနသောတိ မနောသမ္ပယုတ္တော။

ဇာနာတိ မန္တိ သော ကိရ ‘‘မဟာနုဘာဝေါ အညော ဒေဝပုတ္တော နိဝါရေတီတိ ဘီတော နိဝတ္တိဿတိ နု ခေါ’’တိသညာယ ဝတွာ ‘‘နိဟတော တွမသိ အန္တကာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဇာနာတိ မ’’န္တိ ဒုမ္မနော ပလာယိ။

၃၄။ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒီတိ ယသ္မာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝါယ ဥပနိဿယရဟိတာနမ္ပိ ပဗ္ဗဇိတုကာမတာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ဗုဒ္ဓါ စ တေ န ပဗ္ဗာဇေန္တိ၊ တသ္မာ တေသမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိဓိံ ဒဿေန္တော ဧဝံ ပရိဝိတက္ကေသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပနိဿယသမ္ပန္နာ ပန ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေနေဝ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ယေ ပဋိက္ခိတ္တပုဂ္ဂလာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သယံ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ‘‘ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ’’တိအာဒိဝစနတော ကေသစ္ဆေဒနကာသာယစ္ဆာဒနသရဏဒါနာနိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ၊ တေသု ပစ္ဆိမဒွယံ ဘိက္ခူဟိ ဧဝ ကာတဗ္ဗံ၊ ကာရေတဗ္ဗံ ဝါ။ ‘‘ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ ဣဒံ တိဝိဓမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ခဏ္ဍသီမံ နေတွာတိ ဘဏ္ဍုကမ္မာရောစနပရိဟရဏတ္ထံ။ ဘိက္ခူနဉှိ အနာရောစေတွာ ဧကသီမာယ ‘‘ဧတဿ ကေသေ ဆိန္ဒာ’’တိ အညံ အာဏာပေတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဗ္ဗာဇေတွာတိ ကေသာဒိစ္ဆေဒနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ’’တိ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ။ ပဗ္ဗာဇေတုံ န လဘတီတိ သရဏဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အနုပသမ္ပန္နေန ဘိက္ခုအာဏတ္တိယာ ဒိန္နမ္ပိ သရဏံ န ရုဟတိ။

ယသဿီတိ ပရိဝါရသမ္ပန္နော။ နိဇ္ဇီဝနိဿတ္တဘာဝန္တိ ‘‘ကေသာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗျာကတော သုညော နိဿတ္တော ထဒ္ဓါ ပထဝီဓာတူ’’တိအာဒိနယံ သင်္ဂဏှာတိ၊ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၁၁) အာဂတနယေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေတိ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေသု။ မဒ္ဒိတသင်္ခါရောတိ ဝိပဿနာဝသေန ဝုတ္တံ။ ဘာဝိတဘာဝနောတိ သမထဝသေနာပိ။

ကာသာယာနိ တိက္ခတ္တုံ ဝါ…ပေ… ပဋိဂ္ဂါဟာပေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ‘‘သဗ္ဗဒုက္ခနိဿရဏတ္ထာယ ဣမံ ကာသာဝံ ဂဟေတွာ’’တိ ဝါ ‘‘တံ ကာသာဝံ ဒတွာ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ မံ၊ ဘန္တေ၊ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ ဧဝံ ယာစနပုဗ္ဗကံ စီဝရံ ပဋိစ္ဆာပေတိ။ အထာပီတိအာဒိ တိက္ခတ္တုံ ပဋိဂ္ဂါဟာပနတော ပရံ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိဒဿနံ။ အထာပီတိ တတော ပရမ္ပီတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘စီဝရံ အပ္ပဋိဂ္ဂါဟာပေတွာ ပဗ္ဗဇနပ္ပကာရဘေဒဒဿနတ္ထံ ‘‘အထာပီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အထာပီတိ စ အထ ဝါတိ အတ္ထော’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ရုဟတီတိ ဒဿေတိ။

ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာတိ ပါဒါဘိမုခံ နမာပေတွာ။ ဒူရေ ဝန္ဒန္တောပိ ဟိ ပါဒေ ဝန္ဒတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါတိ ဧတ္ထ ယဿ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာတိ၊ အယံ ဥပဇ္ဈာယော။ အာဘိသမာစာရိကေသု ဝိနယနတ္ထံ ယံ အာစရိယံ ကတွာ နိယျာတေန္တိ၊ အယံ အာစရိယော။ သစေ ပန ဥပဇ္ဈာယော သယမေဝ သဗ္ဗံ သိက္ခာပေတိ၊ အညသ္မိံ န နိယျာတေတိ၊ ဥပဇ္ဈာယောဝဿ အာစရိယောပိ ဟောတိ၊ ယထာ ဥပသမ္ပဒါကာလေ သယမေဝ ကမ္မဝါစံ ဝါစေန္တော ဥပဇ္ဈာယောဝ ကမ္မဝါစာစရိယောပိ ဟောတိ။

အနုနာသိကန္တံ ကတွာ ဒါနကာလေ အန္တရာ ဝိစ္ဆေဒေါ န ကာတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဧကသမ္ဗန္ဓာနီ’’တိ။

‘‘အာဘိသမာစာရိကေသု ဝိနေတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ သေခိယဝတ္တခန္ဓကဝတ္တေသု၊ အညေသု

စ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒိလောကဝဇ္ဇသိက္ခာပဒေသု သာမဏေရေဟိ ဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ တတ္ထ အဝတ္တမာနော အလဇ္ဇီ၊ ဒဏ္ဍကမ္မာရဟော စ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယမာရကထာဝဏ္ဏနာ

၃၅။ ပါဠိယံ အနုတ္တရံ ဝိမုတ္တိံ အနုပါပုဏာထာတိ ‘‘ခီဏာသဝါ မယံ၊ ကိံ အမှာကံ ပဓာနေနာ’’တိ ဝါသနာဒေါသေန ဝေါသာနံ အနာပဇ္ဇိတွာ ပန္တေသု သေနာသနေသု ဖလသမာပတ္တိယာဝ ဝီတိနာမနတ္ထံ၊ တံ ဒိသွာ အညေသမ္ပိ ဒိဋ္ဌာနုဂတိသမာပဇ္ဇနတ္ထဉ္စ ဩဝဒတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒုတိယမာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆။ ဣဒံ နေသံ ပုဗ္ဗကမ္မန္တိ တေသံ တိံသဇနာနံ ဧကတော အဘိသမယဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ။ အညမ္ပိ တေသံ ပစ္စေကံ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေသု သဒ္ဓမ္မဿဝနသရဏဂမနဒါနသီလသမာဓိဝိပဿနာသမာယောဂဝသေန ဗဟုံ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ အတ္ထေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရထာ ဟိ တဒဟေဝ ပဋိဝေဓော၊ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝါဒိဝိသေသော စ န သမ္ပဇ္ဇေယျ။

ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇-၃၈။ ပါဠိယံ အဂရူတိ ဘာရိယံ န သိယာတိ အတ္ထော။ ဥဘိန္နံ သဇောတိဘူတာနန္တိ ဥဘောသု သဇောတိဘူတေသု။ ပတ္တေ ပက္ခိပီတိ တံ နာဂံ နိဟတတေဇံ ဓမ္မဒေသနာယ သန္တပ္ပေတွာ သရဏသီလာနိ ဒတွာ သကလရတ္တိံ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသိတွာ ဌိတံ ဇဋိလာနံ ဒဿနတ္ထံ ပတ္တေ ပက္ခိပိ၊ န အဟိတုဏ္ဍိကော ဝိယ ဗလက္ကာရေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။

၃၉။ အဇ္ဇဏှောတိ အဇ္ဇ ဧကဒိဝသံ။ အဂ္ဂိသာလမှီတိ အဂျာဂါရေ။ သုမနာနံ ဗုဒ္ဓါနံ မနသာ သဒိသော မနော အဿာတိ သုမနမနသော။ အဓိစိတ္တောတိ မဟာကရုဏာဒီဟိ အဓိစိတ္တော။ ဥဒိစ္ဆရေတိ ဥလ္လောကေသုံ၊ ပရိဝါရေသုန္တိ အတ္ထော။ အနေကဝဏ္ဏာ အစ္စိယောတိ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော ဝုတ္တာ။ အဟံ တေ ဓုဝဘတ္တေန ပဋိမာနနံ ကရိဿာမီတိ သေသော။

၄၀။ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ပရိက္ခီဏာယ ရတ္တိယာ၊ မဇ္ဈရတ္တိသမယေတိ အတ္ထော။ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ အဘိရူပစ္ဆဝိဝဏ္ဏာ။ ကေဝလကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလ-သဒ္ဒဿ အနဝသေသတ္ထော၊ ကပ္ပ-သဒ္ဒဿ သမန္တဘာဝေါ၊ တသ္မာ အနဝသေသံ သမန္တတော ဝနသဏ္ဍန္တိ အတ္ထော။ စတုဒ္ဒိသာတိ စတူသု ဒိသာသု။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယံ နာမ။

၄၃။ အင်္ဂမဂဓာတိ အင်္ဂမဂဓရဋ္ဌဝါသိနော။ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယန္တိ အဘိညိဒ္ဓိယေဝ ပဋိပက္ခာနံ တိတ္ထိယာနံ၊ ဝေနေယျသတ္တဂတဒေါသာနဉ္စ ဟရဏတော အပနယနတော ပါဋိဟာရိယံ၊ တံ တံ ဝါ သတ္တဟိတံ ပဋိစ္စ ဟရိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ပဋိဟာရိယံ၊ တဒေဝ ပါဋိဟာရိယံ။ ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဋိဟာရိယံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ။

၄၄။ ပံသုကူလံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ ပုဏ္ဏာယ ဒါသိယာ သရီရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဆဍ္ဍိတံ သာဏမယံ ကိမိကုလာကုလံ ပရိယေသနဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ ယံ ဘဂဝါ ဘူမိံ ကမ္ပေန္တော ပါရုပိတွာ ပစ္ဆာ မဟာကဿပတ္ထေရဿ အဒါသိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ကတ္ထ နု ခေါတိအာဒိပရိဝိတက္ကော ဇဋိလာနံ ဝိဝိဓပါဋိဟာရိယဒဿနတ္ထံ ကတော။ ပါဏိနာ ခဏန္တော ဝိယ ဣဒ္ဓိယာ မတ္တိကံ အပနေတွာ ဒိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ပါဏိနာ ပေါက္ခရဏိံ ခဏိတွာ’’တိ။

၄၆။ ဖာလိယန္တု၊ ကဿပ၊ ကဋ္ဌာနီတိ ဥရုဝေလကဿပေန နိဝေဒိတေ ဧဝမဝေါစာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

၄၉။ အန္တရဋ္ဌကာသု ဟိမပါတသမယေတိ ဧတ္ထ မာဃမာသဿ အဝသာနေ စတဿော၊ ဖဂ္ဂုဏမာသဿ အာဒိမှိ စတဿောတိ ဧဝံ ဥဘိန္နံ မာသာနံ အန္တရေ အဋ္ဌရတ္တိယော အန္တရဋ္ဌကာ နာမ။ တာသု အန္တရဋ္ဌကာသု ရတ္တီသု ဟိမပါတကာလေ။ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနမ္ပိ သဟသာ တဒုဘယကရဏဝသေန ဝုတ္တံ။

၅၀။ ဥဒကဝါဟကောတိ ဥဒကောဃော။ ရေဏုဟတာယာတိ ရဇောကိဏ္ဏာယ၊ အတိန္တာယာတိ အတ္ထော။ နာဝါယာတိ ကုလ္လေန။ ဣဒံ နု တွံ မဟာသမဏာတိ ဣဓ နု တွံ။ ဓ-ကာရဿ ဒ-ကာရံ၊ အနုသာရဉ္စ ကတွာ ‘‘ဣဒံ နူ’’တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကမိဒါဟ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၅၊ ၂၆၅) ဝိယ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ပဒေသေ တွံ နု ခေါ ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အယမဟမသ္မီတိ အယမဟံ ဣဓ ဌိတောသ္မီတိ အတ္ထော။

၅၁။ စိရပဋိကာတိ စိရကာလတော ပဋ္ဌာယ။ ကေသမိဿံ သဗ္ဗံ ပရိက္ခာရံ ဥဒကေ ပဝါဟေတွာတိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အရဏိကမဏ္ဍလုအာဒိကာ တာပသပရိက္ခာရာ ခါရီ နာမ၊ တံဟရဏကကာဇံ ခါရိကာဇံ နာမ။ အဂ္ဂိဟုတမိဿန္တိ အဂ္ဂိပူဇောပကရဏသဟိတံ။

၅၂-၃။ ဥပသဂ္ဂေါတိ ဥပဒ္ဒဝေါ။ ‘‘အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ ပါဋိဟာရိယသဟဿာနီ’’တိ ဣဒံ နာဂဒမနာဒီနိ ပန္နရသ ပါဋိဟာရိယာနိ ဝဇ္ဇေတွာ ဝုတ္တံ အပ္ပကမဓိကံ ဂဏနူပဂံ န ဟောတီတိ။

၅၄။ ဂယာယန္တိ ဂယာနာမိကာယ နဒိယာ အဒူရဘဝတ္တာ ဂါမော ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ဂယာ နာမ ဇာတော၊ တဿံ။ ဂယာသီသေတိ ဧဝံနာမကေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ။

‘‘ယမိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ…ပေ… သုခံ ဝါ’’တိအာဒိနာ စက္ခုဝိညာဏဝီထိစိတ္တေသု သောမနဿဒေါမနဿဥပေက္ခာဝေဒနာမုခေန သေသာရူပက္ခန္ဓာနမ္ပိ အာဒိတ္တတံ ဒဿေတိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ မနောတိ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ မနောဒွါရဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ မနောဝိညာဏန္တိ မနောဒွါရဝီထိပအယာပန္နမေဝ ဂဟိတံ။

ဥရုဝေလပါဋိဟာရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ယညာ အဘိဝဒန္တီတိ ယာဂဟေတု ဣဇ္ဈန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ဥပဓီသူတိ ဧတ္ထ ဒုက္ခသုခါဒီနံ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန စတ္တာရော ဥပဓီ ကာမခန္ဓကိလေသအဘိသင်္ခါရူပဓီနံ ဝသေန။ တေသု ခန္ဓူပဓိ ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ခန္ဓူပဓီသု မလန္တိ ဉတွာ’’တိ။ ယညာတိ ယညဟေတု။ ယိဋ္ဌေတိ မဟာယာဂေ။ ဟုတေတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ကတ္တဗ္ဗေ အဂ္ဂိပရိစရဏေ။ ကိံ ဝက္ခာမီတိ ကထံ ဝက္ခာမိ။

၅၇-၈။ အာသီသနာတိ မနောရထာ။ သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏနိက္ခေနာတိ သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏဿ ရာသိနာ။ သုဝဏ္ဏေသု ဟိ ယုတ္တိကတံ ဟီနံ။ တတော ရသဝိဒ္ဓံ သေဋ္ဌံ၊ တတော အာကရုပ္ပန္နံ သေဋ္ဌံ၊ တတော ယံကိဉ္စိ ဒိဗ္ဗသုဝဏ္ဏံ သေဋ္ဌံ၊ တတြာပိ စာမီကရံ၊ တတော သာတကုမ္ဘံ၊ တတော ဇမ္ဗုနဒံ၊ တတောပိ သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏံ သေဋ္ဌံ။ တဿ နိက္ခံ နာမ ပဉ္စသုဝဏ္ဏပရိမာဏံ။ အဋ္ဌသုဝဏ္ဏာဒိဘေဒံ အနေကဝိဓမ္ပိ ဝဒန္တိ။ ဒသသု အရိယဝါသေသူတိ –

‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဧကာရက္ခော စတုရာပဿေနော ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော သမဝယသဋ္ဌေသနော အနာဝိလသင်္ကပ္ပော ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော သုဝိမုတ္တစိတ္တော သုဝိမုတ္တပညော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀၊ အ။ နိ။ ၁၀။၁၉) –

ဧဝမာဂတေသု ဒသသု အရိယဝါသေသု။ တတ္ထ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနောတိ ပဉ္စနီဝရဏေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တတာ ဝုတ္တာ။ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတောတိ ဣဋ္ဌာဒီသု ဆသု အာရမ္မဏေသု သောမနဿိတာဒိပဋိပက္ခာ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ဝုတ္တာ။ ဧကာရက္ခောတိ ဥပဋ္ဌိတသတိတာ။ သင်္ခါယသေဝနာ အဓိဝါသနာ ပရိဝဇ္ဇနာ ဝိနောဒနာသင်္ခါတာနိ စတ္တာရိ အပဿေနာ နိဿယာ ဧတဿာတိ စတုရာပဿေနော၊ ဧတေန စ တေ နိဿယာ ဒဿိတာ။ ပဏုန္နာနိ အပနီတာနိ ဒိဋ္ဌိဂတိကေဟိ ပစ္စေကံ ဂဟိတာနိ ဒိဋ္ဌိသစ္စာနိ ယဿ၊ သော ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော၊ တေန လောကိယဉာဏေန ဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနံ ဝုတ္တံ။ ကာမေသနာ ဘဝေသနာဗြဟ္မစရိယေသနာသင်္ခါတာ ဧသနာ သမ္မဒေဝ အဝယာ အနူနာ သဋ္ဌာ နိသဋ္ဌာ အနေနာတိ သမဝယသဋ္ဌေသနော။ ဧတေန တိဏ္ဏံ ဧသနာနံ အဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ‘‘အနာဝိလသင်္ကပ္ပော’’တိ ဣမိနာ ကာမဝိတက္ကာဒီဟိ အနာဝိလစိတ္တတာ။ ‘‘ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော’’တိ ဣမိနာ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာယောဂေန ဝိဂတဒရထတာ ဝုတ္တာ။ ‘‘သုဝိမုတ္တစိတ္တော’’တိ ဣမိနာ မဂ္ဂေါ။ ‘‘သုဝိမုတ္တပညော’’တိ ဣမိနာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမုခေန ဖလဉာဏံ ဝုတ္တံ။ ဧတေ ဟိ အရိယာ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ အရိယဝါသာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ပန ဝါသာ ဝုတ္ထာ ဝသိတာ သမ္ပာဒိတာ ယေန၊ သော ဝုတ္ထဝါသော၊ ဘဂဝါ။ ဒသဗလောတိ ဒသဟိ ကာယဗလေဟိ၊ ဉာဏဗလေဟိ စ ဥပေတော။ ယာနိ ဟေတာနိ –

‘‘ကာဠာဝကဉ္စ ဂင်္ဂေယျံ၊ ပဏ္ဍရံ တမ္ဗပိင်္ဂလံ၊

ဂန္ဓမင်္ဂလဟေမဉ္စ၊ ဥပေါသထဆဒ္ဒန္တိမေ ဒသာ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၈၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၂၂၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၀။၂၁၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၀၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၇၅၊ ဗု။ ဝ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၉၊ စူဠနိ။ အဋ္ဌ။ ၈၁၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၄၄) –

ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ဒသဟတ္ထိကုလာနိ ပုရိမပုရိမတော ဒသဗလဂုဏောပေတာနိ၊ တေသု သဗ္ဗဇေဋ္ဌာနံ ဒသန္နံ ဆဒ္ဒန္တာနံ ဗလာနိ ဘဂဝတော ကာယဿ ဒသဗလာနိ နာမ။ တဉ္စ ကာဠာဝကသင်္ခါတာနံ ပကတိဟတ္ထီနံ ကောဋိသဟဿဿ၊ မဇ္ဈိမပုရိသာနံ ပန ဒသန္နံ ကောဋိသဟဿာနဉ္စ ဗလံ ဟောတိ၊ တံ ‘‘နာရာယနသင်္ဃာတဗလ’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။

ယာနိ ပနေတာနိ ပါဠိယံ ‘‘ဣဓ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၈၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၁၊ ဝိဘ။ ၇၆၀၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၄၄) ဝုတ္တာနိ ဌာနာဌာနဉာဏဗလံ၊ ကမ္မဝိပါကဉာဏဗလံ၊ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏဗလံ၊ အနေကဓာတုနာနာဓာတုလောကဉာဏဗလံ၊ သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏဗလံ၊ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏဗလံ၊ ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနဉာဏဗလံ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏဗလံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဗလံ၊ အာသဝက္ခယဉာဏဗလန္တိ ဒသဗလဉာဏာနိ၊ ဣမာနိ ဘဂဝတော ဒသဗလာနိ နာမ။ ဒသဟိ အသေက္ခေဟိ အင်္ဂေဟီတိ အရဟတ္တဖလသမ္ပယုတ္တေဟိ ပါဠိယံ ‘‘အသေက္ခာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… အသေက္ခော သမ္မာသမာဓိ၊ အသေက္ခံ သမ္မာဉာဏံ၊ အသေက္ခာ သမ္မာဝိမုတ္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ ဒသဟိ အသေက္ခဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော။ ဧတ္ထ စ ဒဿနဋ္ဌေန ဝုတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဇာနနဋ္ဌေန သမ္မာဉာဏန္တိပိ ဝုတ္တာ၊ ဝုတ္တာဝသေသာ ပန ဖလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ သဗ္ဗေ ဖဿာဒိဓမ္မာ သမ္မာဝိမုတ္တီတိ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

၆၀။ သာရီဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော သာရိပုတ္တော။ မောဂ္ဂလီဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော မောဂ္ဂလ္လာနော။ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကဿာတိ သေတဝတ္ထေန ဟိရိကောပီနံ ဆာဒေတွာ ဝိစရဏကပရိဗ္ဗာဇကဿ၊ တေန ‘‘နာယံ နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကော’’တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥပညာတ’’န္တိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ဉာတော စေဝါတိ။ ‘‘မဂ္ဂ’’န္တိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ဥပဂတော စ မဂ္ဂေါတိ။ တေန စ ဥပညာတန္တိ ဧတ္ထ ဉာတ-သဒ္ဒေါ ဉာဏပရိယာယော။ မဂ္ဂန္တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန မဂ္ဂေါဝ ဝုတ္တော။ ဥပသဒ္ဒေါ စ ဥပဂမနတ္ထော မဂ္ဂသဒ္ဒေနပိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယသ္မာ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓနံ နာမ အတ္ထိကေဟိ ဥပညာတံ ဥပဂတဉာဏဉ္စေဝ ဟောတိ၊ တေဟိ ဥပဂတော ပဋိပန္နော မဂ္ဂေါ စ၊ တသ္မာ ယံနူနာဟံ အနုဗန္ဓေယျန္တိ။ ဥပညာတံ နိဗ္ဗာနန္တိ ဥပပတ္တိယာ အနုမာနေန ဉာတံ နိဗ္ဗာနံ။ ‘‘မဂ္ဂ’’န္တိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ မဂ္ဂန္တောတိ၊ အနုမာနေန ဉာတံ ပစ္စက္ခတော ဒဿနတ္ထာယ ဂဝေသန္တောတိ အတ္ထော။

နိရောဓော စ နိရောဓူပါယော စ ဧကသေသေန နိရောဓောတိ ဝုတ္တောတိ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဋိပါဒေန္တောတိ နိဂမေန္တော။

ဣတော ဥတ္တရီတိ ဣတော မယာ လဒ္ဓသောတာပတ္တိတော ဥတ္တရိ ဣတရမဂ္ဂတ္တယံ ယဒိပိ နတ္ထိ၊ တထာပိ ဧသော ဧဝ မယာ ဂဝေသိတော နိဗ္ဗာနဓမ္မောတိ အတ္ထော။

၆၂-၃။ တဒါရမ္မဏာယာတိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာယ သောတာပတ္တိဖလဝိမုတ္တိယာ။ တေသံ အာယသ္မန္တာနန္တိ သပရိသာနံ တေသံ ဒွိန္နံ ပရိသာနံ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ အဂ္ဂသာဝကာ ပန အတ္တနော ဉာဏကိစ္စဿ မဟန္တတာယ ကတိပါဟစ္စယေန။ တေနာဟ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ။ ဥသူယနကိရိယာယ ကမ္မဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ဥပယောဂတ္ထေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄။ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇန္တိ ခုဒ္ဒကံ၊ မဟန္တဉ္စ ဝဇ္ဇံ။ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဥတ္တိဋ္ဌံ နာမ ပိဏ္ဍာယ စရဏံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၆၈) ဝိယ။ ဥတ္တိဋ္ဌတ္ထာယ ဂဟိတံ ပတ္တံ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တံ၊ တေနာဟ ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရဏကပတ္တ’’န္တိ။ တဿ ဥပနာမေ ကော ဒေါသောတိ အာဟ ‘‘တသ္မိံ ဟီ’’တိအာဒိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ မနုဿာ ဧတသ္မိံယေဝ ဧတေ ဘုဉ္ဇန္တီတိ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တေ ဥစ္ဆိဋ္ဌသညိနော၊ တသ္မာ ဥတ္တိဋ္ဌပတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဥတ္တိဋ္ဌ-သဒ္ဒေနေဝ မနုဿာနံ သညာယ ဥစ္ဆိဋ္ဌတာပိ ဂမ္မတီတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဥစ္ဆိဋ္ဌသဒ္ဒေန သမာနတ္ထော ဥတ္တိဋ္ဌသဒ္ဒေါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဥတ္တိဋ္ဌာ’’တိ တွာပစ္စယန္တောပိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဥဋ္ဌဟိတွာ’’တိ။ ဥပဇ္ဈာယံ ဂဟေတုန္တိ ဥပဇ္ဈာယတ္တံ မနသာ ဂဟေတုံ၊ ယာစနဝစနေန တဿ အနုမတိံ ဂဟေတုန္တိ ဝါ အတ္ထော။

၆၅။ ပတိဿယနံ ပတိဿော၊ ဂရုံ နိဿာယ ဝတ္တနဘာဝေါ၊ ယံကိဉ္စိ ဂါရဝန္တိ အတ္ထော။ သဟ ပတိဿေန သပ္ပတိဿော၊ ပရံ ဇေဋ္ဌံ ကတွာ တဿောဝါဒေ ဝတ္တနတာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဇေဋ္ဌကဘာဝဉ္စ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ။ သာဟူတိ သာဓု သုန္ဒရံ။ လဟူတိ အဂရု၊ သုဘရတာတိ အတ္ထော။ ဩပါယိကန္တိ ဥပါယပဋိသံယုတ္တံ၊ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇနံ နိတ္ထရဏူပါယောတိ အတ္ထော။ ပတိရူပန္တိ သာမီစိကမ္မမိဒန္တိ အတ္ထော။ ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒါဝဟေန ကာယဝစီပယောဂေန သမ္ပာဒေဟီတိ အတ္ထော။ ကာယေနာတိ ဧတဒတ္ထဝိညာပကံ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိံ ဒဿေန္တော ကာယေန ဝိညာပေတိ။ သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ သန္ဓာယာတိ ဥပဇ္ဈာယေန ‘‘သာဟူ’’တိအာဒီသု ဝုတ္တေသု သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ ဝစနံ သန္ဓာယ ‘‘ကာယေန ဝိညာပေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အာယာစနဒါနမတ္တေနာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ပဌမံ အာယာစနမတ္တေန၊ တတော ဥပဇ္ဈာယဿ စ ‘‘သာဟူ’’တိအာဒိနာ ဝစနမတ္တေနာတိ အတ္ထော။

၆၆။ အဿာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ။ ဒွေ စီဝရာနီတိ ဥတ္တရာသင်္ဂံ၊ သင်္ဃာဋိဉ္စ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ ‘‘န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿာ’’တိ ဧတ္ထ န-ကာရတော ပဋ္ဌာယ၊ တေန ‘‘နာတိဒူရေ’’တိအာဒီသု န-ကာရပဋိသိဒ္ဓေသု အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တီတိ အာပဒါဥမ္မတ္တခိတ္တစိတ္တဝေဒနဋ္ဋတာဒီဟိ ဝိနာ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနိတွာပိ ဝဒန္တဿ ဂိလာနဿပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ အာပဒါသု ဟိ အန္တရန္တရာ ကထာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝမညေသုပိ န-ကာရပဋိသိဒ္ဓေသု ဤဒိသေသု၊ ဣတရေသု ပန ဂိလာနောပိ န မုစ္စတိ။ ပါဠိယံ ‘‘ဟေဋ္ဌာပီဌံ ဝါ ပရာမသိတွာ’’တိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ တတ္ထ ဌပိတပတ္တာဒိနာ အသင်္ဃဋ္ဋနတ္ထာယ ဝုတ္တံ၊ စက္ခုနာ ဩလောကေတွာပိ အညေသံ အဘာဝံ ဉတွာပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ အာပတ္တိယာ အာသန္နန္တိ အာပတ္တိကရဏမေဝ။

ဂါမေတိ အန္တောဂါမေ တာဒိသေ မဏ္ဍပါဒိမှိ။ အန္တရဃရေတိ အန္တောဂေဟေ။ ပဋိက္ကမနေတိ အာသနသာလာယံ။ ဓောတဝါလိကာယာတိ ဥဒကေန ဂတဋ္ဌာနေ နိရဇာယ ပရိသုဒ္ဓဝါလိကာယ။ နိဒ္ဓူမေတိ ဇန္တာဃရေ ဇလိယမာနအဂ္ဂိဓူမရဟိတေ။ ဇန္တာဃရဉှိ နာမ ဟိမပါတဗဟုလေသု ဒေသေသု တပ္ပစ္စယရောဂပီဠာဒိနိဝါရဏတ္ထံ သရီရသေဒါပနဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ကိရ အန္ဓကာရပဋိစ္ဆန္နတာယ ဗဟူပိ ဧကတော ပဝိသိတွာ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အဂ္ဂိတာပပရိဟာရာယ မတ္တိကာယ မုခံ လိမ္ပိတွာ သရီရံ ယာဝဒတ္ထံ သေဒေတွာ စုဏ္ဏာဒီဟိ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ နဟာယန္တိ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘စုဏ္ဏံ သန္နေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥလ္လောကန္တိ ဥဒ္ဓံ ဩလောကနဋ္ဌာနံ။ ဥပရိဘာဂန္တိ အတ္ထော။

အညတ္ထ နေတဗ္ဗောတိ ယတ္ထ ဝိဟရတော သာသနေ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ၊ တတော အညတ္ထ ကလျာဏမိတ္တာဒိသမ္ပတ္တိယုတ္တဋ္ဌာနေ နေတဗ္ဗော။ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလာနန္တိ လဇ္ဇိနော ဝါ အလဇ္ဇိနော ဝါ ဥပဇ္ဈာယဿ အဝဍ္ဎိကာမေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ဥပဇ္ဈာယော အလဇ္ဇီ ဩဝါဒမ္ပိ န ဂဏှာတိ၊ လဇ္ဇိနော စ ဧတဿ ဝိသဘာဂါ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ ဥပဇ္ဈာယံ ဝိဟာယ လဇ္ဇီဟေဝ သဒ္ဓိံ အာမိသာဒိပရိဘောဂေါ ကာတဗ္ဗော။ ဥပဇ္ဈာယာဒိဘာဝေါ ဟေတ္ထ န ပမာဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ။ ‘‘န သုသာန’’န္တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏံ၊ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ ဂန္တုကာမေန အနာပုစ္ဆာ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၆၇။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တကထာယံ သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိအာဒီသု အနာဒရိယံ ပဋိစ္စ ဓမ္မာမိသေဟိ အသင်္ဂဏှန္တာနံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဒုက္ကဋံ ဝတ္တဘေဒတ္တာ။ တေနေဝ ပရိဝါရေပိ ‘‘နဒေန္တော အာပဇ္ဇတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၂) ဝုတ္တံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၆၈။ နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာယံ ဝတ္တံ န ပူရေယျာတိ ‘‘ဝတ္တကရဏကာလော’’တိ ဝတ္ထုဝိဇာနနဝသေန ဉတွာ မာနကောသဇ္ဇာဒိဝသေန ဝါ ဥပဇ္ဈာယာဒီသု အနာဒရေန ဝါ ‘‘အကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဇာနနတာယ ဝါ န ကရေယျ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာတိအာဒီဟိ စ အကရောန္တဿ ပန အနာပတ္တိ။ သဗ္ဗာနိ ဟိ ဝတ္တာနိ သေခိယာနေဝ၊ တသ္မာ သေခိယေသု ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ သဗ္ဗောပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂေဟဿိတပေမန္တိ မေတ္တာပေမံ။

သာဒိယနံ ဝါ အသာဒိယနံ ဝါ န ဇာနာတီတိ ‘‘မယိ သာဒိယန္တေ အကရောန္တာနံ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ပဋိက္ခိပိတွာ အသာဒိယန္တေ အာပတ္တိ န ဟောတီ’’တိ ဧဝံ န ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ‘‘တေသု ဧကော ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု…ပေ… တေသံ အနာပတ္တီ’’တိ ဝစနတော သစေ ကောစိ ‘‘တုမှာကံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေ၊ အန္တေဝါသိကေ ဝါ ဂိလာနေ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ၊ ဩဝါဒါနုသာသနိအာဒိကံ သဗ္ဗံ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ တေ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော ‘‘အပ္ပောဿုက္ကာ ဟောထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝတ္တံ ဝါ န သာဒိယန္တိ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနမ္ပိ အနာပတ္တိ။

နသမ္မာဝတ္တနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၆၉။ ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုသ္မိံ ပါဠိယံ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတောတိ သကလသရီရေ သဉ္ဇာတပဏ္ဍုဝဏ္ဏော။ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏဿ သကလသရီရေ ဗျာပိတဘာဝဒဿနတ္ထဉှိ ဝိစ္ဆာဝစနံ ကတံ။ အဓိကာရန္တိ ဥပကာရံ။ ကတဝေဒိနောတိ အတ္တနော ကတံ ဥပကာရံ ပဋိကိရိယာယ ဉာပကာ။ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဝါစာယ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရိယောသာနေ ဝက္ခာမ။ ပရိမဏ္ဍလေဟီတိ ပရိပုဏ္ဏေဟိ။

၇၁-၇၃။ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမန္တိ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမံ။ ပါဠိယံ ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနန္တိ ဇင်္ဃပိဏ္ဍိမံသဗလေန စရိတွာ အာလောပါလောပဝသေန ပရိယိဋ္ဌဘောဇနံ။ အတိရေကလာဘောတိ ဘိက္ခာဟာရတော အဓိကလာဘော။ သင်္ဃဘတ္တာဒီနံ ဝိဘာဂေါ သေနာသနက္ခန္ဓကေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဝိဟာရောတိ တိဏကုဋိကာဒိသဟိတော ပါကာရပရိစ္ဆိန္နော သကလော သင်္ဃာရာမော။ အဍ္ဎယောဂေါတိ ဧကသာလော ဒီဃပါသာဒေါ။ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိဂရုဠသဏ္ဌာနော ဒီဃပါသာဒေါတိပိ ဝဒန္တိ။ ပါသာဒေါတိ စတုရဿော ဥစ္စော အနေကဘူမကပါသာဒေါ။ ဟမ္မိယန္တိ မုဏ္ဍစ္ဆဒနော စန္ဒိကင်္ဂဏယုတ္တော နာတိဥစ္စော ပါသာဒေါ။ ဂုဟာတိ ပဗ္ဗတဂုဟာ။ ပူတိမုတ္တန္တိ ဂေါမုတ္တံ။

ရာဓဗြာဟ္မဏဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာစရိယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၇၆။ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနောတိ ‘‘ဧဝံ နိဝါသေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ သိက္ခာပဒေန ဩဝဒိယမာနော။ ဝါဒံ အာရောပေတွာတိ ‘‘ဩလမ္ဗိတွာ နိဝါသနာဒီသု ကော ဒေါသော? ယဒိ ဒေါသော ဘဝေယျ၊ ပရိမဏ္ဍလနိဝါသနာဒီသုပိ ဒေါသော သိယာ’’တိအာဒိနာ နိဂ္ဂဟံ အာရောပေတွာ။ တံယေဝ တိတ္ထာယတနန္တိ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတတိတ္ထမေဝ အာယတနံ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနန္တိ တိတ္ထာယတနံ။ အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီတိ အာယသ္မန္တံ နိဿာယ ဝသိဿာမီတိ အတ္ထော။

အာစရိယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏာမနာခမာပနာကထာဝဏ္ဏနာ

၈၀။ ယံ ပုဗ္ဗေ လက္ခဏံ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ န ဝေဒိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘န တေနေဝ လက္ခဏေနာ’’တိ ဧတ္ထ န-ကာရံ ဆဍ္ဍေတွာ ‘‘တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ လိခန္တိ၊ တံ ပမာဒလိခိတံ။ တထာ ဟိ တေနေဝ လက္ခဏေန အာပတ္တိဘာဝေ ဂယှမာနေ နိဿယမုတ္တကဿာပိ အမုတ္တကဿာပိ အာပတ္တိ ဧဝါတိ ဝုတ္တလက္ခဏေန အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျ။ တထာ စ ‘‘နိဿယန္တေဝါသိကေန ဟိ ယာဝ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသတိ၊ တာဝ သဗ္ဗံ အာစရိယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ အနန္တရဝစနေန ဝိရောဓော သိယာ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေပိ စ –

‘‘နိဿယာစရိယ၊ ဥဒ္ဒေသာစရိယ၊ နိဿယန္တေဝါသိက၊ ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိက၊ သမာနာစရိယကာ ပန ယာဝ နိဿယဥဒ္ဒေသာ အနုပစ္ဆိန္နာ။ တာဝ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၁) –

ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေန ဣဓ ပရိဂဠိတံ န-ကာရံ အာနေတွာ တေနေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဝုတ္တေနေဝ လက္ခဏေန နိဿယန္တေဝါသိကဿ အာပတ္တိ န ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ပဏာမနာခမာပနာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၈၃။ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာယံ ‘‘ယော ဝါ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂေါ၊ တဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ လဇ္ဇီသု ဧဝ နိဿယဂ္ဂဟဏံ နိယောဇေတိ အလဇ္ဇီသု ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ပရိဘောဂသဒ္ဒေန ဧကကမ္မာဒိကော သံဝါသော ဂဟိတော ပစ္စယပရိဘောဂဿ သမ္ဘောဂ-သဒ္ဒေန ဂဟိတတ္တာ၊ ဧတေန စ သမ္ဘောဂသံဝါသာနံ အလဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိံ န ကတ္တဗ္ဗတံ ဒဿေတိ။ ပရိဟာရော နတ္ထီတိ အာပတ္တိပရိဟာရော နတ္ထိ။ တာဒိသောတိ ယတ္ထ နိဿယော ဂဟိတပုဗ္ဗော၊ ယော စ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂေါ၊ တာဒိသော။ တထာ ဝုတ္တန္တိ ‘‘လဟုံ အာဂမိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တဉ္စေတိ အတ္ထော။ ‘‘စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒိဝသာနီ’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ ယဒိ ဧကာဟဒွီဟေန သဘာဂတာ ပညာယတိ၊ ဉာတဒိဝသေန ဂဟေတဗ္ဗောဝ။ အထာပိ စတုပဉ္စာဟေနာပိ န ပညာယတိ၊ ယတ္တကေဟိ ဒိဝသေဟိ ပညာယတိ၊ တတ္တကာနိ အတိက္ကမေတဗ္ဗာနိ။ သဘာဂတံ ဩလောကေမီတိ ပန လေသော န ကာတဗ္ဗော။

ဒဟရာ သုဏန္တီတိ ဧတ္ထ အသုတွာပိ အာဂမိဿတိ၊ ကေနစိ အန္တရာယေန စိရာယတီတိ သညာယ သတိ လဗ္ဘတေဝ ပရိဟာရော။ တေနာဟ ‘‘ဣဓေဝါဟံ ဝသိဿာမီတိ ပဟိဏတိ၊ ပရိဟာရော နတ္ထီ’’တိ။

ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထီတိ ဂမနေ နိရုဿာဟံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သဥဿာဟဿ ပန သေနာသနပဋိသာမနာဒိဝသေန ကတိပါဟေ ဂတေပိ န ဒေါသော။

တတြေဝ ဝသိတဗ္ဗန္တိ တတြ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဧဝ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ ‘‘တံယေဝ ဝိဟာရံ…ပေ… ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ ဥပဇ္ဈာယေ သင်္ဂဏှန္တေယေဝ တံသမောဓာနေ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မိံ ပန ကောဓေန ဝါ ဂဏနိရပေက္ခတာယ ဝါ အသင်္ဂဏှန္တေ အညေသု ဂဟိတော နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဒဿေတိ။

အာစရိယမှာ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယံ ဝုတ္တော ‘‘ကောစိ အာစရိယော’’တိအာဒိကော နယော ဥပဇ္ဈာယပက္ကမနာဒီသုပိ နေတွာ တတ္ထ စ ဝုတ္တော ဣဓာပိ နေတွာ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗော။

ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တီတိ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ အန္တေဝါသိကာနံ ဝသနဋ္ဌာနတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမ္မ ဝသန္တိ။ တေန ဗဟိဥပစာရေပိ အန္တေဝါသိကာဒီနံ ဝသနဋ္ဌာနတော ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တရေ အာသန္နပဒေသေ ဝသတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ဒဿေတိ။ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ပန ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ ဝသတော နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတေဝ။

နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာဝဏ္ဏနာ

၈၄။ ဥပဇ္ဈာစရိယလက္ခဏကထာယံ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အသေက္ခဿ အယန္တိ အသေက္ခော၊ လောကိယလောကုတ္တရော သီလက္ခန္ဓော။

အန္တဂ္ဂါဟိကာယာတိ သဿတုစ္ဆေဒကောဋ္ဌာသဂ္ဂါဟိကာယ။ ပစ္ဆိမာနိ ဒွေတိ အပ္ပဿုတော ဟောတိ၊ ဒုပ္ပညော ဟောတီတိ ဣမာနိ ဒွေ အင်္ဂါနိ။ ပစ္ဆိမာနိ တီဏီတိ န ပဋိဗလော ဥပ္ပန္နံ ကုက္ကုစ္စံ ဓမ္မတော ဝိနောဒေတုံ၊ အာပတ္တိံ န ဇာနာတိ၊ အာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ န ဇာနာတီတိ ဣမာနိ တီဏိ။ ကုက္ကုစ္စဿ ဟိ ပါဠိအဋ္ဌကထာနယသင်္ခါတဓမ္မတော ဝိနောဒေတုံ အပဋိဗလတာ နာမ အဗျတ္တတာ ဧဝ ဟောတီတိ သာပိ အာပတ္တိအင်္ဂမေဝ ဝုတ္တာ။

အဘိဝိသိဋ္ဌော ဥတ္တမော သမာစာရော အာဘိသမာစာရော၊ ဝတ္တပဋိဝတ္တသီလံ။ တံ အာရဗ္ဘ ပညတ္တာ ခန္ဓကသိက္ခာပဒသင်္ခါတာ သိက္ခာ အာဘိသမာစာရိကာ။ သိက္ခာပဒမ္ပိ ဟိ တံ တတ္ထ ပဋိပူရဏတ္ထိကေဟိ ဥဂ္ဂဟဏာဒိဝသေန သိက္ခိတဗ္ဗတော ‘‘သိက္ခာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတာ ကာရဏဘူတာတိ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာ သိက္ခာ၊ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နသိက္ခာပဒံ။ တေနေဝ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေပိ ‘‘ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နသိက္ခာပဒံ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ၊ ခန္ဓကဝတ္တပအယာပန္နံ အာဘိသမာစာရိက’’န္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၁) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယ’’န္တိ ဧတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗတော သေက္ခာ၊ ဘဂဝတာ ပညတ္တတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိ။ သဗ္ဗာပိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နာ သိက္ခာပဒပဏ္ဏတ္တိ ‘‘သေက္ခပဏ္ဏတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေတိ ဧတ္ထ ကုသလတ္တိကာဒီဟိ ဝုတ္တံ ဇာတိဘူမိပုဂ္ဂလသမ္ပယောဂဝတ္ထာရမ္မဏကမ္မဒွါရလက္ခဏရသာဒိဘေဒေဟိ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိစတုဗ္ဗိဓံ သနိဗ္ဗာနံ နာမံ၊ ဘူတုပါဒါယဘေဒံ ရူပဉ္စ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဇာနနပညာ၊ တပ္ပကာသကော စ ဂန္ထော နာမရူပပရိစ္ဆေဒေါ နာမ။ ဣမိနာ အဘိဓမ္မတ္ထကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ သိက္ခာပေတုန္တိ ဥဂ္ဂဏှာပေတုံ။

ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၈၆။ တိတ္ထိယပရိဝါသကထာယံ အာဇီဝကဿ ဝါတိအာဒီသု အကိရိယဝါဒီ အာဇီဝကော နာမ၊ ကိရိယဝါဒိနော ပန နိဂဏ္ဌာပိ အညေပိ နဂ္ဂတိတ္ထိကာ အစေလကပဒေ သင်္ဂဟိတာ။ သဗ္ဗထာ နဂ္ဂဿေဝ တိတ္ထိယပရိဝါသော ဝိဟိတော။ သော စ တေနေဝ နဂ္ဂဝေသေန ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ အာဂတဿ၊ န ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂတဿာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ သောပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သောပီတိ အာဇီဝကော။

အာမိသကိဉ္စိက္ခသမ္ပဒါနံ နာမ အပ္ပမတ္တကဿ ဒေယျဓမ္မဿ အနုပ္ပဒါနံ။ ရူပူပဇီဝိကာတိ အတ္တနော ရူပမေဝ နိဿာယ ဇီဝန္တိယော။ ဝေသိယာ ဂေါစရော ဗဟုလံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ အဿာတိ ဝေသိယာဂေါစရော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ယောဗ္ဗန္နာတီတာတိ အနိဝိဒ္ဓါ ဧဝ မဟလ္လိကဘာဝံ ပတ္တာ ထုလ္လကုမာရီ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ။ အာဒါယဿာတိ အာဒါနဿ ဂဟဏဿ။

အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၈၈-၉။ ပဉ္စာဗာဓာဒိဝတ္ထူသု ပါဠိယံ သောမှိ အရောဂေါ၊ ဝိဗ္ဘမိဿာမီတိ သော အဟံ အရောဂေါ၊ ဝိဗ္ဘမိဿာမီတိ အတ္ထော။ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏန္တိ ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခပိဋ္ဌိ အဓိပ္ပေတာ။ ‘‘ပဋိစ္ဆန္နေ ဌာနေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ တာဒိသမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေပိ စ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတောပိ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ ပါကဋဋ္ဌာနေပိ ပန နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏတော ဦနတရံ အဝဍ္ဎနကံ ဝဋ္ဋတီတိ ယေ ဂဏှေယျုံ၊ တေသံ တံ ဂဟဏံ ပဋိသေဓေတုံ ‘‘မုခေ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ကောလဋ္ဌိမတ္တကောပီတိ ဗဒရဋ္ဌိပ္ပမာဏောပိ။ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတောပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန ကောလဋ္ဌိမတ္တတော ခုဒ္ဒကတရောပိ ဂဏ္ဍော န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘သစ္ဆဝိံ ကာရေတွာ’’တိ၊ ဝိဇ္ဇမာနစ္ဆဝိံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘သဉ္ဆဝိ’’န္တိ ဝါ ပါဌော၊ သဉ္ဇာတစ္ဆဝိန္တိ အတ္ထော။ ဂဏ္ဍာဒီသု ဝူပသန္တေသုပိ ဂဏ္ဍာနံ ဝိဝဏ္ဏမ္ပိ ဟောတိ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။

ပဒုမပုဏ္ဍရီကပတ္တဝဏ္ဏန္တိ ရတ္တပဒုမသေတပဒုမပုပ္ဖဒလဝဏ္ဏံ။ ကုဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ အဝဍ္ဎနကံ ဝဋ္ဋတိ၊ အညတ္ထ န ကိဉ္စိပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တနယံ ဒဿေတိ။ သောသဗျာဓီတိ ခယရောဂေါ။ ယက္ခုမ္မာရောတိ ကဒါစိ ကဒါစိ အာဂန္တွာ ဘူမိယံ ပါတေတွာ ဟတ္ထမုခါဒိကံ အဝယဝံ ဘူမိယံ ဃံသနကော ယက္ခောဝ ရောဂေါ။

ပဉ္စာဗာဓဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဇဘဋဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၉၀။ န ဒါနာဟံ ဒေဝဿ ဘဋောတိ အာပုစ္ဆတီတိ ရညာ ဧဝ ဒိန္နဋ္ဌာနန္တရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယော ပန ရာဇကမ္မိကေဟိ အမစ္စာဒီဟိ ဌပိတော၊ အမစ္စာဒီနံ ဧဝ ဝါ ဘဋော ဟောတိ၊ တေန တံ တံ အမစ္စာဒိမ္ပိ အာပုစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ရာဇဘဋဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စောရဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၉၁။ တသ္မာတိ ဘဂဝါ သယံ ယသ္မာ ဓမ္မဿာမီ၊ တသ္မာ အင်္ဂုလိမာလံ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ပဗ္ဗာဇေသိ၊ ဘိက္ခူနံ ပန သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တော ဧဝမာဟာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ဇာနန္တီတိ သီလဝါ ဇာတောတိ ဇာနန္တိ။

၉၂။ ဥပရမန္တိ ဝိရမန္တိ။ ဘိန္ဒိတွာတိ အန္ဒုဗန္ဓနံ ဘိန္ဒိတွာ။ ဆိန္ဒိတွာတိ သင်္ခလိကံ ဆိန္ဒိတွာ။ မုဉ္စိတွာတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနံ မုဉ္စိတွာ။ ဝိဝရိတွာတိ ဂါမဗန္ဓနာဒီသု ဂါမဒွါရာဒီနံ ဝိဝရိတွာ။ အပဿမာနာနန္တိ ပုရိသဂုတ္တိယံ ဂေါပကာနံ အပဿန္တာနံ။

၉၅။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ‘‘ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ။

စောရဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣဏာယိကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၉၆။ ပလာတောပီတိ ဣဏသာမိကာနံ အာဂမနံ ဉတွာ ဘယေန ပလာတော။ ဂီဝါ ဟောတီတိ ဣဏာယိကဘာဝံ ဉတွာ အနာဒရေန ဣဏမုတ္တကေ ဘိက္ခုဘာဝေ ပဝေသိတတ္တာ။ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎန္တိ ထောကထောကံ။ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဣဏာယိကေန ဓနံ သမ္ပဋိစ္ဆတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဒါနေ သဥဿာဟေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အညေဟိ စ ဘိက္ခူဟိ ‘‘မာ ဓုရံ နိက္ခိပါဟီ’’တိ ဝတွာ သဟာယကေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ဓုရနိက္ခေပေန ဟိဿ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗတာ သိယာတိ။

ဣဏာယိကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒါသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၉၇။ ‘‘ဒါသစာရိတ္တံ အာရောပေတွာ ကီတော’’တိ ဣမိနာ ဒါသဘာဝပရိမောစနတ္ထာယ ကီတကံ နိဝတ္တေတိ။ တာဒိသော ဟိ ဓနက္ကီတောပိ အဒါသော ဧဝ။ တတ္ထ တတ္ထ စာရိတ္တဝသေနာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဇနပဒေ ဒါသပဏ္ဏဇ္ဈာပနာဒိနာ အဒါသကရဏနိယာမေန။ အဘိသေကာဒီသု သဗ္ဗဗန္ဓနာနိ မောစာပေန္တိ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘သဗ္ဗသာဓာရဏေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

သယမေဝ ပဏ္ဏံ အာရောပေန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတီတိ တာ ဘုဇိဿိတ္ထိယော ‘‘မယမ္ပိ ဝဏ္ဏဒါသိယော ဟောမာ’’တိ အတ္တနော ရက္ခဏတ္ထာယ သယမေဝ ရာဇူနံ ဒါသိပဏ္ဏေ အတ္တနော နာမံ လိခါပေန္တိ၊ တာသံ ပုတ္တာပိ ရာဇဒါသာဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေဟိ အဒိန္နာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာတိ ယတ္တကာ တေသံ သာမိနော၊ တေသု ဧကေန အဒိန္နေပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။

ဘုဇိဿေ ပန ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယဿ ဝိဟာရဿ တေ အာရာမိကာ ဒိန္နာ၊ တသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃံ ဉာပေတွာ ဖာတိကမ္မေန ဓနာနိ ဒတွာ ဘုဇိဿေ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တက္ကံ သီသေ အာသိတ္တကသဒိသာဝ ဟောန္တီတိ ကေသုစိ ဇနပဒေသု အဒါသေ ကရောန္တာ တက္ကံ သီသေ အာသိဉ္စန္တိ၊ တေန ကိရ တေ အဒါသာ ဟောန္တိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ အာရာမိကဝစနေန ဒါနမ္ပီတိ အဓိပ္ပာယော။ တထာ ဒိန္နေပိ သင်္ဃဿ အာရာမိကဒါသော ဧဝါတိ ‘‘နေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တာဝကာလိကော နာမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဝါ ပစ္ဆာပိ ဂဟေတုကာမတာယ ဝါ ဒိန္နံ သဗ္ဗံ တာဝကာလိကမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နိဿာမိကဒါသော နာမ ယဿ သာမိကုလံ အညာတိကံ မရဏေန ပရိက္ခီဏံ၊ န ကောစိ တဿ ဒါယာဒေါ၊ သော ပန သမာနဇာတိကေဟိ ဝါ နိဝါသဂါမဝါသီဟိ ဝါ ဣဿရေဟိ ဝါ ဘုဇိဿော ကတောဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဒေဝဒါသာပိ ဒါသာ ဧဝ။ တေ ဟိ ကတ္ထစိ ဒေသေ ရာဇဒါသာ ဟောန္တိ၊ ကတ္ထစိ ဝိဟာရဒါသာ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒါသမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတွာ သာမိကေ ဒိသွာ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ အပနေန္တော ပဒဝါရေန အဒိန္နာဒါနာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော၊ ဒါသဿ ပန ပလာယတော အနာပတ္တိ။

ဒါသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကမ္မာရဘဏ္ဍုဝတ္ထာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၉၈။ ဘဏ္ဍုကမ္မာပုစ္ဆာနာဒိကထာယံ ကမ္မာရဘဏ္ဍူတိ ဒဟရတာယ အမောဠိဗန္ဓော မုဏ္ဍိကသီသော ကမ္မာရဒါရကော ဧဝ ဝုတ္တော။ တုလာဓာရမုဏ္ဍကောတိ ဧတ္ထ တုလာဓာရာတိ တမ္ဗသုဝဏ္ဏာဒီနံ တုလံ ဟတ္ထေန ဓာရေတီတိ ကမ္မာရာ ‘‘တုလာဓာရာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တေသု ဧကော မုဏ္ဍိကသီသော ဒဟရောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပဉ္စသိခေါ တရုဏဒါရကော’’တိ။ ဧကာဝ သိခါ ပဉ္စ ဝေဏိယော ကတွာ ဗန္ဓနေန ပဉ္စသိခါတိ ဝုစ္စတိ၊ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ ပဉ္စသိခေါ၊ တဿ သိခံ ဆိန္ဒန္တာ ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ အဇာနာပေတွာဝ ပဗ္ဗာဇေသုံ။ တေန ဘဏ္ဍုကမ္မာပလောကနံ အနုညာတံ။ သီမာပရိယာပန္နေတိ ဗဒ္ဓသီမာယ သတိ တဒန္တောဂဓေ၊ အသတိ ဥပစာရသီမန္တောဂဓေတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃံ အပလောကေတုံ ဘဏ္ဍုကမ္မာယာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ပန အနပလောကေန္တဿ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ တထာပိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သဗ္ဗေ အာပုစ္ဆိတာ အမှေဟီတိသညိနော…ပေ… ပဗ္ဗာဇေန္တဿပိ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သဉ္စိစ္စ အနာပုစ္ဆာ ကေသေ ဩဟာရေန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေသောရောပနမ္ပိ သမဏပဗ္ဗဇနဝေါဟာရံ လဘတီတိ အာဟ ‘‘ဣမဿ သမဏကရဏ’’န္တိအာဒိ။ ဧကသိခါမတ္တဓရောတိ ဧတ္ထ ဧကေန ကေသေန သိခါ ဧကသိခါတိ ဝဒန္တိ၊ အပ္ပကေသာဝ သိခါ ဧဝံ ဝုတ္တာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဧကကေသမ္ပိ ပန အနာပုစ္ဆာ ဆိန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။

၁၀၀။ ဝါမဟတ္ထေနာတိ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန ဘုဉ္ဇနတော ဝုတ္တံ။

၁၀၃-၄။ နိဿယမုစ္စနကဿ ဝတ္တေသု ပဉ္စကဆက္ကေသု ပန ‘‘ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ…ပေ… အနုဗျဉ္ဇနသော’’တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗောပိ စာယံ ပဘေဒေါ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ဉာတာယံ ဉာတော ဟောတိ။ ‘‘အာပတ္တိံ ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိံ ဇာနာတီ’’တိ ဣဒဉ္စ အတ္တနာ ဉာတဋ္ဌာနေသု အာပတ္တာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

ကမ္မာရဘဏ္ဍုဝတ္ထာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၅။ ပေါက္ခရဝဿန္တိ ပေါက္ခရေ ပဒုမဂစ္ဆေ ဝိယ အတေမိတုကာမာနံ သရီရတော ပဝဋ္ဋနကဝဿံ။ တသ္မိံ ကိရ ဝဿန္တေ တေမိတုကာမာဝ တေမေန္တိ၊ န ဣတရေ။ ‘‘ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ဂတော နာမ နတ္ထီတိ အတ္တနော သန္တကေ ရဇ္ဇေ သဗ္ဗမ္ပိ သာပတေယျံ သယမေဝ ပရိဘုဉ္ဇိဿတီတိ ဂါရဝေန သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာပိ န နိမန္တေသိ၊ ဂန္တွာ ပန ဂေဟေ သကလရတ္တိံ မဟာဒါနဉ္စေဝ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ အာသနပညတ္တိဋ္ဌာနာလင်္ကာရဉ္စ သံဝိဒဟန္တောဝ ဝီတိနာမေသိ။

န ကောစိ…ပေ… ပတ္တံ ဝါ အဂ္ဂဟေသီတိ ဘဂဝါ အတ္တနော ပိတု နိဝေသနမေဝ ဂမိဿတီတိသညာယ နဂ္ဂဟေသိ။ ကုလနဂရေတိ ဉာတိကုလန္တကေ နဂရေ။ ပိဏ္ဍစာရိယဝတ္တန္တိ အတ္တနော ဉာတိဂါမေသုပိ သပဒါနစာရိကဝတ္တံ။ ဘိက္ခာယ စာရော စရဏံ ဧတဿာတိ ဘိက္ခာစာရော၊ ခတ္တိယော။

ဥတ္တိဋ္ဌေတိ ဥတ္တိဋ္ဌိတွာ ပရေသံ ဃရဒွါရေ ဥဒ္ဒိဿ ဌတွာ ဂဟေတဗ္ဗပိဏ္ဍေ။ နပ္ပမဇ္ဇေယျာတိ နိမန္တနာဒိဝသေန လဗ္ဘမာနပဏီတဘောဇနံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပိဏ္ဍာယ စရဏဝသေန တတ္ထ နပ္ပမဇ္ဇေယျ။ ဓမ္မန္တိ အနေသနံ ပဟာယ သပဒါနံ စရန္တော တမေဝ ဘိက္ခာစရိယဓမ္မံ သုစရိတံ စရေယျ။ သုခံ သေတီတိ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ သုခံ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။

ဒုတိယဂါထာယံ န နံ ဒုစ္စရိတန္တိ ဝေသိယာဒိဘေဒေ အဂေါစရေ စရဏဝသေန တံ ယထာဝုတ္တံ ဓမ္မံ ဒုစ္စရိတံ န စ စရေ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမံ ပန ဂါထံ သုတွာတိ နိဝေသနေ နိသိန္နေန ဘဂဝတာ ဉာတိသမာဂမေ အတ္တနော ပိဏ္ဍာယ စရဏံ နိဿာယ ပဝတ္တာယ ဂါထာယ ဝုတ္တံ ဣမံ ဒုတိယဂါထံ သုတွာ။

ဓမ္မပါလဇာတကန္တိအာဒီသု ပန တတော ပရကာလေသုပိ ရညော ပဝတ္တိ ပရိနိဗ္ဗာနံ ပါပေတွာ ယထာပသင်္ဂဝသေန ဒဿေတုံ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကတွာ’’တိအာဒိ။ သိရိဂဗ္ဘံ ဂန္တွာတိ ဧတ္ထ ယဒိ ဟိ ဘဂဝါ တဒဟေဝ ဂန္တွာ န ပဿေယျ၊ သာ ဟဒယေန ဖလိတေန မရေယျာတိ အဂမာသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တံ ဒိဝသမေဝါတိ တသ္မိံ ရာဟုလမာတုဒဿနဒိဝသေယေဝ။ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သတ္ထာ ကပိလပုရံ ဂန္တွာ တတိယဒိဝသေ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂ နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု) ဝုတ္တံ။ ကေသဝိဿဇ္ဇနန္တိ ရာဇမောဠိဗန္ဓနတ္ထံ ကုမာရကာလေ ဗန္ဓိတသိခါဝေဏိမောစနံ၊ တံ ကိရ ကရောန္တာ မင်္ဂလံ ကရောန္တိ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ ပန ‘‘ကေသဝိဿဇ္ဇနန္တိ ကုလမရိယာဒဝသေန ကေသောရောပန’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၀၅) ဝုတ္တံ။ ပဋ္ဋဗန္ဓောတိ ‘‘အသုကရာဇာ’’တိ နဠာဋေ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋဗန္ဓနံ။ အဘိနဝပါသာဒပ္ပဝေသမင်္ဂလံ ဃရမင်္ဂလံ။ ဆတ္တုဿာပနေ မင်္ဂလံ ဆတ္တမင်္ဂလံ။ ဇနပဒကလျာဏီတိ ဇနပဒမှိ ကလျာဏီ ပရေဟိ အသာဓာရဏေဟိ ပဉ္စကလျာဏာဒီဟိ သဟိတတ္တာ သာ ဧဝံ ဝုတ္တာ။ တုဝဋန္တိ သီဃံ။ အနိစ္ဆမာနန္တိ မနသာ အရောစေန္တံ၊ ဝါစာယ ပန ဘဂဝတာ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿသိ နန္ဒာ’’တိ ဝုတ္တေ ဂါရဝေန ပဋိက္ခိပိတုံ အဝိသဟန္တော ‘‘အာမာ’’တိ အဝေါစ။ ဘဂဝါ စ ဧတေန လေသေန ပဗ္ဗာဇေသိ။

ဗြဟ္မရူပဝဏ္ဏန္တိ ဗြဟ္မရူပသမာနရူပံ။ တျဿာတိ တေ အဿ။ နိဝတ္တေတုံ န ဝိသဟီတိ ‘‘မာ နံ နိဝတ္တယိတ္ထာ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တတ္တာ နာသက္ခိ။ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနန္တိ –

‘‘သဒ္ဓါဓနံ သီလဓနံ၊ ဟိရိဩတ္တပ္ပိယံ ဓနံ၊

သုတဓနဉ္စ စာဂေါ စ၊ ပညာ ဝေ သတ္တမံ ဓန’’န္တိ။ (အ။ နိ။ ၇။၅၊ ၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တံ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနံ။ အဓိမတ္တံ ရာဟုလေတိ ရာဟုလေ ပဗ္ဗဇိတေ နန္ဒပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥပ္ပန္နဒုက္ခတောပိ အဓိကတရံ ဒုက္ခံ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ဣတော ပစ္ဆာတိ ဣတော ဝုတ္တသောကုပ္ပတ္တိတော အပရဒိဝသေသု အနာဂါမီနံ ဉာတိသိနေဟပဋိဃစိတ္တုပ္ပာဒါဘာဝါ။ ပါဠိယံ ပုတ္တပေမန္တိအာဒိ ရညာ ပုတ္တသိနေဟဿ တိဗ္ဗဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ပုတ္တသိနေဟော ဟိ အတ္တနာ သဟဇာတပီတိဝေဂသမုဋ္ဌိတာနံ ရူပဓမ္မာနံ သကလသရီရံ ခေါဘေတွာ ပဝတ္တနဝသေန ‘‘ဆဝိံ…ပေ… အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝုတ္တော။ အတ္တနော ပိယတရာတိ ဘဂဝန္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပုတ္တေတိ ရာဟုလံ။ သဒ္ဒဟန္တေနာတိ တဿ ဝစနေန အဝေမတိကေနာတိ အတ္ထော။ ဝိမတိယာ သတိ အာပတ္တိ ဧဝ။

ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၆။ သာမဏေရသိက္ခာပဒါဒီသု ပါဠိယံ သိက္ခာပဒါနီတိ သိက္ခာကောဋ္ဌာသာ။ အဓိသီလသိက္ခာနံ ဝါ အဓိဂမူပါယာ။ ပါဏောတိ ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တဿ အတိပါတနံ ပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တိတုံ အဒတွာ သတ္ထာဒီဟိ အတိက္ကမ္မ အဘိဘဝိတွာ ပါတနံ ပါဏာတိပါတော။ ပါဏဝဓောတိ အတ္ထော။ သော ပန အတ္ထတော ပါဏေ ပါဏသညိနော ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ဝဓကစေတနာဝ။ တသ္မာ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ၊ ဝေရဟေတုတာယ ဝေရသင်္ခါတံ ပါဏာတိပါတာဒိပါပဓမ္မံ မဏတိ နီဟရတီတိ ဝိရတိ ‘‘ဝေရမဏီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဝိရမတိ ဧတာယာတိ ဝါ ‘‘ဝိရမဏီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ နိရုတ္တိနယေန ‘‘ဝေရမဏီ’’တိ သမာဒါနဝိရတိ ဝုတ္တာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။

အဒိန္နဿ အာဒါနံ အဒိန္နာဒါနံ၊ ထေယျစေတနာဝ။ အဗြဟ္မစရိယန္တိ အသေဋ္ဌစရိယံ၊ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပဋိပတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ မေထုနစေတနာ။ မုသာတိ အဘူတဝတ္ထု၊ တဿ ဝါဒေါ အဘူတတံ ဉတွာဝ ဘူတတော ဝိညာပနစေတနာ မုသာဝါဒေါ။ ပိဋ္ဌပူဝါဒိနိဗ္ဗတ္တသုရာ စေဝ ပုပ္ဖာသဝါဒိဘေဒံ မေရယဉ္စ သုရာမေရယံ။ တဒေဝ မဒနီယဋ္ဌေန မဇ္ဇဉ္စေဝ ပမာဒကာရဏဋ္ဌေန ပမာဒဋ္ဌာနဉ္စ၊ တံ ယာယ စေတနာယ ပိဝတိ၊ တဿ ဧတံ အဓိဝစနံ။

အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဇ္ဈနှိကာ အယံ အရိယာနံ ဘောဇနဿ ကာလော နာမ၊ တဒညော ဝိကာလော။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဘောဇနန္တိ ဣဓ သဗ္ဗံ ယာဝကာလိကံ ဝုစ္စတိ၊ တဿ အဇ္ဈောဟရဏံ ဣဓ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ဘောဇန’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ဝိကာလေ ဘောဇနံ အဇ္ဈောဟရဏံ ဝိကာလဘောဇနံ၊ ဝိကာလေ ဝါ ယာဝကာလိကဿ ဘောဇနံ အဇ္ဈောဟရဏံ ဝိကာလဘောဇနန္တိပိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ အတ္ထတော ဝိကာလေ ယာဝကာလိကအဇ္ဈောဟရဏစေတနာဝ။

သာသနဿ အနနုလောမတ္တာ ဝိသူကံ ပဋာဏီဘူတံ ဒဿနံ ဝိသူကဒဿနံ၊ နစ္စဂီတာဒိဒဿနသဝနာနဉ္စေဝ ဝဋ္ဋကယုဒ္ဓဇူတကီဠာဒိသဗ္ဗကီဠာနဉ္စ နာမံ။ ဒဿနန္တိ စေတ္ထ ပဉ္စန္နမ္ပိ ဝိညာဏာနံ ယထာသကံ ဝိသယဿ အာလောစနသဘာဝတာယ ဒဿန-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ သဝနမ္ပိ သင်္ဂဟိတံ။ နစ္စဂီတဝါဒိတ-သဒ္ဒေဟိ စေတ္ထ အတ္တနော နစ္စနဂါယနာဒီနိပိ သင်္ဂဟိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မာလာတိ ဗဒ္ဓမဗဒ္ဓံ ဝါ အန္တမသော သုတ္တာဒိမယမ္ပိ အလင်္ကာရတ္ထာယ ပိဠန္ဓိယမာနံ ‘‘မာလာ’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဂန္ဓန္တိ ဝါသစုဏ္ဏာဒိဝိလေပနတော အညံ ယံ ကိဉ္စိ ဂန္ဓဇာတံ။ ဝိလေပနန္တိ ပိသိတွာ ဂဟိတံ ဆဝိရာဂကရဏဉ္စေဝ ဂန္ဓဇာတဉ္စ။ ဓာရဏံ နာမ ပိဠန္ဓနံ။ မဏ္ဍနံ နာမ ဦနဋ္ဌာနပူရဏံ။ ဂန္ဓဝသေန၊ ဆဝိရာဂဝသေန စ သာဒိယနံ ဝိဘူသနံ နာမ။ မာလာဒီသု ဝါ ဓာရဏာဒီနိ ယထာက္ကမံ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ တေသံ ဓာရဏာဒီနံ ဌာနံ ကာရဏံ ဝီတိက္ကမစေတနာ။

ဥစ္စာတိ ဥစ္စ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထော နိပါတော၊ ဥစ္စာသယနံ ဝုစ္စတိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ အာသန္ဒာဒိ။ မဟာသယနံ အကပ္ပိယတ္ထရဏေဟိ အတ္ထတံ၊ သလောဟိတဝိတာနဉ္စ။ ဧတေသု ဟိ အာသနံ၊ သယနဉ္စ ဥစ္စာသယနမဟာသယန-သဒ္ဒေဟိ ဂဟိတာနိ ဥတ္တရပဒလောပေန။ ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ရဇတ-သဒ္ဒေန ဒါရုမာသကာဒိ သဗ္ဗံ ရူပိယံ သင်္ဂဟိတံ၊ မုတ္တာမဏိအာဒယောပေတ္ထ ဓညခေတ္တဝတ္ထာဒယော စ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပဋိဂ္ဂဟဏ-သဒ္ဒေန ပဋိဂ္ဂါဟာပနသာဒိယနာနိ သင်္ဂဟိတာနိ။ နာသနဝတ္ထူတိ ပါရာဇိကဋ္ဌာနတာယ လိင်္ဂနာသနာယ ကာရဏံ။

၁၀၇။ ပါဠိယံ သဗ္ဗံ သင်္ဃာရာမံ အာဝရဏံ ကရောန္တီတိ သဗ္ဗသင်္ဃာရာမေ ပဝေသနိဝါရဏံ ကရောန္တိ။ သင်္ဃာရာမော အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗောတိ သင်္ဃာရာမော အာဝရဏော ကာတဗ္ဗော၊ သင်္ဃာရာမေ ဝါ အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တေနေဝ ‘‘တတ္ထ အာဝရဏံ ကာတု’’န္တိ ဘုမ္မဝသေန ဝုတ္တံ။ အာဟာရံ အာဝရဏန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ယတ္ထ ဝါ ဝသတီ’’တိ ဣမိနာ သာမဏေရဿ ဝဿဂ္ဂေန လဒ္ဓံ ဝါ သကသန္တကမေဝ ဝါ နိဗဒ္ဓဝသနကသေနာသနံ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ဝါ ပဋိက္ကမတီတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနော’’တိအာဒိ။ အတ္တနောတိ ဟိ သယံ၊ အာစရိယဿ၊ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝါတိ အတ္ထော။ ဒဏ္ဍေန္တိ ဝိနေန္တိ ဧတေနာတိ ဒဏ္ဍော၊ သော ဧဝ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ကမ္မန္တိ ဒဏ္ဍကမ္မံ၊ အာဝရဏာဒိ။ ဥဒကံ ဝါ ပဝေသေတုန္တိ ပေါက္ခရဏီအာဒိဥဒကေ ပဝေသေတုံ။

သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၈။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကာနမ္ပီတိ ဥပသမ္ပန္နေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသုပိ ဟိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု ယထာ ဩရမန္တိ၊ တထာ တေသံ နိဂ္ဂဟံ အကရောန္တေသု အညေဟိ အာဝရဏာဒိနိဂ္ဂဟကမ္မံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ သင်္ဂဏှန္တီတိ ‘‘ပရပရိသတော ဘိန္ဒိတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဒါနာဒိစတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၁၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၂၊ ၂၅၆) ဥပလာဠနဝသေန သင်္ဂဏှန္တိ။ သော ဘိဇ္ဇတု ဝါ မာ ဝါ၊ သင်္ဂဏှန္တဿ ပယောဂေ အာပတ္တိ ဧဝ။ ဘိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဘိန္ဒိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဂဏှိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ အာဒီနဝံ ပန ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ သာသနဂါရဝေန ဝါ ပရာနုဒ္ဒယတာယ ဝါ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပရိသလောလတာယ။

‘‘သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ ဣမိနာ ဝဿစ္ဆေဒံ ဒဿေတိ။ ဥပသမ္ပန္နာနမ္ပိ ပါရာဇိကသမာပတ္တိယာ သရဏဂမနာဒိသာမဏေရဘာဝဿာပိ ဝိနဿနတော သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ သင်္ဃလာဘမ္ပိ တေ န လဘန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုရိမိကာယ ပုန သရဏာနိ ဂဟိတာနီတိ သရဏဂ္ဂဟဏေန သဟ တဒဟေဝဿ ဝဿူပဂမနမ္ပိ ဒဿေတိ။ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿာဝါသိကန္တိ ဝဿာဝါသိကလာဘဂ္ဂဟဏဒဿနမတ္တမေဝေတံ၊ တတော ပုရေပိ၊ ပစ္ဆာပိ ဝါ ဝဿာဝါသိကဉ္စ စီဝရမာသေသု သင်္ဃေ ဥပ္ပန္နံ ကာလစီဝရဉ္စ ပုရိမိကာယ ဥပဂန္တွာ အဝိပန္နသီလော သာမဏေရော လဘတိ ဧဝ။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယ ဂဟိတာနီတိ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပဂမနဉ္စ ဆိန္နဝဿတဉ္စ ဒဿေတိ။ တဿ ဟိ ကာလစီဝရေ ဘာဂေါ န ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ ‘‘အပလောကေတွာ လာဘော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝဿာဝါသိကလာဘော ပန ယဒိ သေနာသနသာမိကာ ဒါယကာ သေနာသနဂုတ္တတ္ထာယ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂန္တွာ ဝတ္တံ ကတွာ အတ္တနော သေနာသနေ ဝသန္တဿပိ ဝဿာဝါသိကံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ၊ အနပလောကေတွာပိ ဒါတဗ္ဗောဝ။ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿာဝါသိကံ လစ္ဆတီတိ ပစ္ဆိမိကာယ ပုန ဝဿံ ဥပဂတတ္တာ လစ္ဆတီ’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၀၈) ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ဝဿာဝါသိကေ ဒါယကာနံ ဣမံ အဓိပ္ပာယံ နိဿာယ ဝုတ္တဉ္စေ၊ သုန္ဒရံ။ သင်္ဃိကံ၊ ကာလစီဝရမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တဉ္စေ၊ န ယုဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

န အဇာနိတွာတိ ‘‘သုရာ’’တိ အဇာနိတွာ ပိဝတော ပါဏာတိပါတဝေရမဏိအာဒိသဗ္ဗသီလဘေဒံ၊ သရဏဘေဒဉ္စ န အာပဇ္ဇတိ၊ အကုသလံ ပန သုရာပါနဝေရမဏိသီလဘေဒေါ စ ဟောတိ မာလာဒိဓာရဏာဒီသု ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣတရာနီတိ ဝိကာလဘောဇနဝေရမဏိအာဒီနိ။ တာနိပိ ဟိ သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကမန္တဿ တံ တံ ဘိဇ္ဇတိ ဧဝ၊ ဣတရီတရေသံ ပန အဘိဇ္ဇမာနေန နာသနင်္ဂါနိ န ဟောန္တိ။ တေနေဝ ‘‘တေသု ဘိန္နေသူ’’တိ ဘေဒဝစနံ ဝုတ္တံ။

အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗောတိ ‘‘အစ္စယော မံ၊ ဘန္တေ၊ အစ္စဂမာ’’တိအာဒိနာ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဒေသာပေတွာ သရဏသီလံ ဒါတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော ပါရာဇိကတ္တာ တေသံ။ တေနာဟ ‘‘လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော’’တိ။ အယမေဝ ဟိ နာသနာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာတိ လိင်္ဂနာသနာကာရဏေဟိ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ အဝဏ္ဏဘာသနာဒီနံ သဟ ပတိတတ္တာ ဝုတ္တံ။

နနု စ ကဏ္ဋကသာမဏေရောပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဧဝ၊ တဿ စ ဟေဋ္ဌာ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာဝ ဝုတ္တာ။ ဣဓ ပန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကဿ လိင်္ဂနာသနာ ဝုစ္စတိ၊ ကော ဣမေသံ ဘေဒေါတိ စောဒနံ မနသိ နိဓာယာဟ ‘‘သဿတုစ္ဆေဒါနဉှိ အညတရဒိဋ္ဌိကော’’တိ။ ဧတ္ထ စာယမဓိပ္ပာယော – ယော ဟိ ‘‘အတ္တာ ဣဿရော ဝါ နိစ္စော ဓုဝေါ’’တိအာဒိနာ ဝါ ‘‘အတ္တာ ဥစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ ဝိနဿိဿတီ’’တိအာဒိနာ ဝါ တိတ္ထိယပရိကပ္ပိတံ ယံ ကိဉ္စိ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဒဠှံ ဂဟေတွာ ဝေါဟရတိ၊ တဿ သာ ပါရာဇိကဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ သော စ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗော။ ယော ပန ဤဒိသံ ဒိဋ္ဌိံ အဂ္ဂဟေတွာ သာသနိကောဝ ဟုတွာ ကေဝလံ ဗုဒ္ဓဝစနာဓိပ္ပာယံ ဝိပရီတတော ဂဟေတွာ ဘိက္ခူဟိ ဩဝဒိယမာနောပိ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာ ဝေါဟရတိ၊ တဿ သာ ဒိဋ္ဌိ ပါရာဇိကံ န ဟောတိ၊ သော ပန ကဏ္ဋကနာသနာယ ဧဝ နာသေတဗ္ဗောတိ။

အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဏ္ဍကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၉။ ပဏ္ဍကဝတ္ထုသ္မိံ အာသိတ္တဥသူယပက္ခပဏ္ဍကာ တယောပိ ပုရိသဘာဝလိင်္ဂါဒိယုတ္တာ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ၊ တေ စ ကိလေသပရိယုဋ္ဌာနဿ ဗလဝတာယ နပုံသကပဏ္ဍကသဒိသတ္တာ ‘‘ပဏ္ဍကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေသု အာသိတ္တဥသူယပဏ္ဍကာနံ ဒွိန္နံ ကိလေသပရိယုဋ္ဌာနံ ယောနိသောမနသိကာရာဒီဟိ ဝီတိက္ကမတော နိဝါရေတုမ္ပိ သက္ကာ၊ တေန တေ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ ဝုတ္တာ။ ပက္ခပဏ္ဍကဿ ပန ကာဠပက္ခေသု ဥမ္မာဒေါ ဝိယ ကိလေသပရိဠာဟော အဝတ္ထရန္တော အာဂစ္ဆတိ၊ ဝီတိက္ကမံ ပတွာ ဧဝ စ နိဝတ္တတိ။ တသ္မာ သော တသ္မိံ ပက္ခေ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တော။ တဒေတံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿ ပရေသ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာသိတ္တဿာတိ မုခေ အာသိတ္တဿ အတ္တနောပိ အသုစိမုစ္စနေန ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ။ ဥသူယာယ ဥပ္ပန္နာယာတိ ဥသူယာယ ဝသေန အတ္တနော သေဝေတုကာမတာရာဂေ ဥပ္ပန္နေ အသုစိမုတ္တိယာ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ။

‘‘ဗီဇာနိ အပနီတာနီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဗီဇေသု ဌိတေသု နိမိတ္တမတ္တေ အပနီတေ ပဏ္ဍကော န ဟောတိ။ ဘိက္ခုနောပိ အနာဗာဓပစ္စယာ တဒပနယနေ ထုလ္လစ္စယမေဝ၊ န ပန ပဏ္ဍကတ္တံ၊ ဗီဇေသု ပန အပနီတေသု အင်္ဂဇာတမ္ပိ ရာဂေန ကမ္မနိယံ န ဟောတိ၊ ပုမဘာဝေါ ဝိဂစ္ဆတိ၊ မဿုအာဒိပုရိသလိင်္ဂမ္ပိ ဥပသမ္ပဒါပိ ဝိဂစ္ဆတိ၊ ကိလေသပရိဠာဟောပိ ဒုန္နိဝါရဝီတိက္ကမော ဟောတိ နပုံသကပဏ္ဍကဿ ဝိယ။ တသ္မာ ဤဒိသော ဥပသမ္ပန္နောပိ နာသေတဗ္ဗောတိ ဝဒန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဗီဇုဒ္ဓရဏေ ပါရာဇိကံ န ပညတ္တန္တိ? ဧတ္ထ တာဝ ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘ပညတ္တမေဝေတံ ဘဂဝတာ ‘ပဏ္ဍကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’တိ ဝုတ္တတ္တာ’’တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယသ္မာ ဗီဇုဒ္ဓရဏက္ခဏေ ပဏ္ဍကော န ဟောတိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ခဏေ ပါရာဇိကံ န ပညတ္တံ။ ယသ္မာ ပန သော ဥဒ္ဓဋဗီဇော ဘိက္ခု အပရေန သမယေန ဝုတ္တနယေန ပဏ္ဍကတ္တံ အာပဇ္ဇတိ၊ အဘာဝကော ဟောတိ၊ ဥပသမ္ပဒါယ အဝတ္ထု၊ တတော ဧဝ စဿ ဥပသမ္ပဒါ ဝိဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ဧသ ပဏ္ဍကတ္တုပဂမနကာလတော ပဋ္ဌာယ ဇာတိယာ နပုံသကပဏ္ဍကေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ‘ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’တိ အဘဗ္ဗောတိ ဝုတ္တော၊ န တတော ပုဗ္ဗေ။ အယဉ္စ ကိဉ္စာပိ သဟေတုကော၊ ဘာဝက္ခယေန ပနဿ အဟေတုကသဒိသတာယ မဂ္ဂေါပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇတော ပုဗ္ဗေ ဥပက္ကမေန ပဏ္ဍကဘာဝမာပန္နံ သန္ဓာယ ‘ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’တိ ဝုတ္တံ၊ ဥပသမ္ပန္နဿ ပန ပစ္ဆာ ဥပက္ကမေန ဥပသမ္ပဒါပိ န ဝိဂစ္ဆတီ’’တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇတော ပုဗ္ဗေ ဥပက္ကမေန အဘဗ္ဗော ဟောတိ၊ တဒဂ္ဂေန ပစ္ဆာပိ ဟောတီတိ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဣတ္ထတ္တာဒိ ဘာဝေါ နတ္ထိ ဧတဿာတိ အဘာဝကော။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဝါရိတာတိ ဧတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂဟဏေနေဝ ဥပသမ္ပဒါပိ ဂဟိတာ။ တေနာဟ ‘‘ယဿ စေတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာ’’တိအာဒိ။ တသ္မိံယေဝဿ ပက္ခေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာတိ ဧတ္ထ ပန အပဏ္ဍကပက္ခေပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တမေဝ လဘတိ၊ ဥပသမ္ပဒါ ပန တဒါပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပဏ္ဍကပက္ခေ ပန အာဂတေ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဏ္ဍကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၀။ ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုမှိ ကောလညာတိ ကုလေ ဇာတာ၊ တတ္ထ ဝါ ဝိဒိတာ ဉာတာ ပသိဒ္ဓါ၊ တံ ဝါ ဇာနန္တိ ကောလညာတိ ဉာတကာနံ နာမံ။ ထေယျာယ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏမတ္တမ္ပိ ဣဓ သံဝါသော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘တယော ထေယျသံဝါသကာ’’တိ။ န ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနန္တိ ဘိက္ခူနံ၊ သာမဏေရာနံ ဝါ ဝန္ဒနံ န သာဒိယတိ။

ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနန္တိ အတ္တနာ မုသာဝါဒေန ဒဿိတဝဿက္ကမေန ဘိက္ခူနံ ဝန္ဒနံ သာဒိယတိ၊ ဒဟရသာမဏေရော ပန ဝုဍ္ဎသာမဏေရာနံ၊ ဒဟရဘိက္ခု စ ဝုဍ္ဎာနံ ဝန္ဒနံ သာဒိယန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေတိ သံဝါသတ္ထေနကတ္ထေ။

‘‘ဘိက္ခုဝဿာနီ’’တိ ဣဒံ သံဝါသတ္ထေနကေ ဝုတ္တပါဌဝသေန ဝုတ္တံ၊ သယမေဝ ပန ပဗ္ဗဇိတွာ သာမဏေရဝဿာနိ ဂဏေန္တောပိ ဥဘယတ္ထေနကော ဧဝ။ န ကေဝလဉ္စ ပုရိသောဝ၊ ဣတ္ထီပိ ဘိက္ခုနီသု ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ထေယျသံဝါသိကာဝ။ အာဒိကမ္မိကာပိ စေတ္ထ န မုစ္စန္တိ၊ ဥပသမ္ပန္နေသု ဧဝ ပညတ္တာပတ္တိံ ပဋိစ္စ အာဒိကမ္မိကာ ဝုတ္တာ၊ တေနေဝေတ္ထ အာဒိကမ္မိကောပိ န မုတ္တော။

ရာဇ…ပေ… ဘယေနာတိ ဧတ္ထ ဘယ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသောတိ ‘‘ဣမိနာ လိင်္ဂေန ဘိက္ခူ ဝဉ္စေတွာ တေဟိ သံဝသိဿာမီ’’တိ အသုဒ္ဓစိတ္တာဘာဝေန သုဒ္ဓစိတ္တော။ တေန ဟိ အသုဒ္ဓစိတ္တေန လိင်္ဂေ ဂဟိတမတ္တေ ပစ္ဆာ ဘိက္ခူဟိ သဟ သံဝသတု ဝါ မာ ဝါ၊ လိင်္ဂတ္ထေနကော ဟောတိ။ ပစ္ဆာ သံဝသန္တောပိ အဘဗ္ဗော ဟုတွာ သံဝသတိ။ တသ္မာ ဥဘယတ္ထေနကောပိ လိင်္ဂတ္ထေနကေ ဧဝ ပဝိသတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ပန ရာဇာဒိဘယေန သုဒ္ဓစိတ္တောဝ လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တော ပစ္ဆာ ‘‘ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဇီဝိဿာမီ’’တိ အသုဒ္ဓစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ သော စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ထေယျသံဝါသကောပိ န ဟောတိ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတလိင်္ဂတ္တာ။ သစေ ပန သော ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ သာမဏေရဝဿဂဏနာဒိံ ကရောတိ၊ တဒါ သံဝါသတ္ထေနကော၊ ဥဘယတ္ထေနကော ဝါ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ပန ပရတော သဟ ဓုရနိက္ခေပေန ‘‘အယမ္ပိ ထေယျသံဝါသကော၊ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဘိက္ခူဟိ သင်္ဂမ္မ သံဝါသာဓိဝါသနဝသေန ဓုရနိက္ခေပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ ယာဝါ’’တိ။ တဿ တာဝ ထေယျသံဝါသကော နာမ န ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ စောရာဒိဘယံ ဝိနာပိ ကီဠာဓိပ္ပာယေန လိင်္ဂံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတာလယံ ဒဿေတွာ ဝန္ဒနာဒိံ အသာဒိယန္တောပိ ‘‘သောဘတိ နု ခေါ မေ ပဗ္ဗဇိတလိင်္ဂ’’န္တိအာဒိနာ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဏှန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနီတိ သဗ္ဗသာမယိကာနံ သာဓာရဏံ ကတွာ ပညတ္တဘတ္တာနိ၊ ဣဒဉ္စ ဘိက္ခူနညေဝ နိယမိတဘတ္တဂဟဏေ သံဝါသောပိ သမ္ဘဝေယျာတိ သဗ္ဗသာဓာရဏဘတ္တံ ဝုတ္တံ။ သံဝါသံ ပန အသာဒိယိတွာ အဘိက္ခုကဝိဟာရာဒီသု ဝိဟာရဘတ္တာဒီနိ ဘုဉ္ဇန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ ဧဝ။ ကမ္မန္တာနုဋ္ဌာနေနာတိ ကသိအာဒိကမ္မကရဏေန။ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယာတိ ဘိက္ခုလိင်္ဂဝေသေန သရီရေန ဓာရေတွာ။

‘‘ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ၊ သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ ‘‘ထေယျသံဝါသကော’’တိ ပန နာမံ အဇာနန္တောပိ ‘‘ဧဝံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧဝံ ကရောန္တော သမဏော နာမ န ဟောတီ’’တိ ဝါ ‘‘ယဒိ အာရောစေဿာမိ၊ ဆဍ္ဍေဿန္တိ မ’’န္တိ ဝါ ‘‘ယေန ကေနစိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ မေ န ရုဟတီ’’တိ ဇာနာတိ၊ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ။ ယော ပန ပဌမံ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဧဝံ မေ ဂဟိတာ’’တိသညီ ကေဝလံ အန္တရာ အတ္တနော သေတဝတ္ထနိဝါသနာဒိဝိပ္ပကာရံ ပကာသေတုံ လဇ္ဇန္တော န ကထေတိ၊ သော ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ အနုပသမ္ပန္နကာလေယေဝါတိ ဧတ္ထ အဝဓာရဏေန ဥပသမ္ပန္နကာလေ ထေယျသံဝါသကလက္ခဏံ ဉတွာ ဝဉ္စနာယပိ နာရောစေတိ၊ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ သော ပရိသုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတလိင်္ဂတ္တာ လိင်္ဂတ္ထေနကော န ဟောတိ၊ လဒ္ဓူပသမ္ပဒတ္တာ တဒနုဂုဏဿေဝ သံဝါသဿ သာဒိတတ္တာ သံဝါသတ္ထေနကောပိ န ဟောတိ။ အနုပသမ္ပန္နော ပန လိင်္ဂတ္ထေနကော ဟောတိ၊ သံဝါသာရဟဿ လိင်္ဂဿ ဂဟိတတ္တာ သံဝါသသာဒိယနမတ္တေန သံဝါသတ္ထေနကော ဟောတိ။

သလိင်္ဂေ ဌိတောတိ သလိင်္ဂဘာဝေ ဌိတော။ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဘိက္ခူဟိ ဒိန္နလိင်္ဂဿ အပရိစ္စတ္တတ္တာ လိင်္ဂတ္ထေနကော န ဟောတိ၊ ဘိက္ခုပဋိညာယ အပရိစ္စတ္တတ္တာ သံဝါသတ္ထေနကော န ဟောတီတိ။ ယံ ပန မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘လိင်္ဂါနုရူပဿ သံဝါသဿ သာဒိတတ္တာ န သံဝါသတ္ထေနကော’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ဣဒမေဝ ကာရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ သာမဏေရဿပိ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒီသု လိင်္ဂါနုရူပသံဝါသော ဧဝ သာဒိတောတိ သံဝါသတ္ထေနကတာ န သိယာ ဘိက္ခူဟိ ဒိန္နလိင်္ဂဿ ဥဘိန္နမ္ပိ သာဓာရဏတ္တာ။ ယထာ စေတ္ထ ဘိက္ခု၊ ဧဝံ သာမဏေရောပိ ပါရာဇိကံ သမာပန္နော သာမဏေရပဋိညာယ အပရိစ္စတ္တတ္တာ သံဝါသတ္ထေနကော န ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သောဘတီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာတိ ကာသာဝဓာရဏေ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဂိဟိဘာဝံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ။

ယော ကောစိ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတောတိ သာမဏေရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မဟာပေဠာဒီသူတိ ဝိလီဝါဒိမယေသု ဃရဒွါရေသု ဌပိတဘတ္တဘာဇနဝိသေသေသု၊ ဧတေန ဝိဟာရေ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝဿဂဏနာဒီနံ အကရဏံ ဒဿေတိ။

ထေယျသံဝါသကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာဝဏ္ဏနာ

တိတ္ထိယပက္ကန္တကာဒိကထာသု တေသံ လိင်္ဂေ အာဒိန္နမတ္တေတိ ဝီမံသာဒိအဓိပ္ပာယံ ဝိနာ ‘‘တိတ္ထိယော ဘဝိဿာမီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန လိင်္ဂေ ကာယေန ဓာရိတမတ္တေ။ သယမေဝါတိ တိတ္ထိယာနံ သန္တိကံ အဂန္တွာ သယမေဝ သင်္ဃာရာမေပိ ကုသစီရာဒီနိ နိဝါသေတိ။ အာဇီဝကော ဘဝိဿာမိ…ပေ… ဂစ္ဆတီတိ အာဇီဝကာနံ သန္တိကေ တေသံ ပဗ္ဗဇနဝိဓိနာ ‘‘အာဇီဝကော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆတိ။ တဿ ဟိ တိတ္ထိယဘာဝူပဂမနံ ပတိ သန္နိဋ္ဌာနေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ‘‘ဂန္တွာ ဘဝိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပိတတ္တာ ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ကဋန္တိ ပါဠိယာ အဝုတ္တေပိ မေထုနာဒီသု ဝုတ္တပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋာနုလောမတော ဝုတ္တံ။ ဧတေန စ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန လိင်္ဂေ သမ္ပဋိစ္ဆိတေ ပါရာဇိကံ၊ တတော ပုရိမပယောဂေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ၊ ထုလ္လစ္စယက္ခဏေ နိဝတ္တန္တောပိ အာပတ္တိံ ဒေသာပေတွာ မုစ္စတိ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ သင်္ဃဘေဒေပိ လောဟိတုပ္ပာဒေပိ ဘိက္ခူနံ ပုဗ္ဗပယောဂါဒီသု ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယပါရာဇိကာဟိ မုစ္စနသီမာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာသနဝိရုဒ္ဓတာယေတ္ထ အာဒိကမ္မိကာနမ္ပိ အနာပတ္တိ န ဝုတ္တာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယပိ အဘဗ္ဗတာဒဿနတ္ထံ ပနေတေ၊ အညေ စ ပါရာဇိကကဏ္ဍေ ဝိသုံ သိက္ခာပဒေန ပါရာဇိကာဒိံ အဒဿေတွာ ဣဓ အဘဗ္ဗေသု ဧဝ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တံ လဒ္ဓိန္တိ တိတ္ထိယဝေသေ သေဋ္ဌဘာဝဂ္ဂဟဏမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ တိတ္ထိယာနံ သဿတာဒိဂ္ဂါဟံ ဂဏှန္တောပိ လိင်္ဂေ အသမ္ပဋိစ္ဆိတေ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော န ဟောတိ၊ တံ လဒ္ဓိံ အဂ္ဂဟေတွာပိ ‘‘ဧတေသံ ဝတစရိယာ သုန္ဒရာ’’တိ လိင်္ဂံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ ဧဝ။ လဒ္ဓိယာ အဘာဝေနာတိ ဘိက္ခုဘာဝေ သာလယတာယ တိတ္ထိယဘာဝူပဂမနလဒ္ဓိယာ အဘာဝေန၊ ဧတေန စ အာပဒါသု ကုသစီရာဒိံ ပါရုပန္တဿာပိ နဂ္ဂဿ ဝိယ အနာပတ္တိံ ဒဿေတိ။

ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနာ ကထိတောတိ ဧတ္ထ သင်္ဃဘေဒကောပိ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနာဝ ကထိတော၊ မာတုဃာတကာဒယော ပန အနုပသမ္ပန္နေနာပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တိရစ္ဆာနဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၁။ ဥဒကသဉ္စာရိကံ မဏ္ဍူကဘက္ခံ နာဂသရီရန္တိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဝိဿရဘယေနာတိ နာဂဿ သရီရံ ဒိသွာ ဘိက္ခုနော ဝိရဝနဘယေန။ ကပိမိဒ္ဓါဒီသု နာဂသရီရံ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ တဒုပ္ပတ္တိသီမံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိဿဋ္ဌော’’တိအာဒိ။

တိရစ္ဆာနဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မာတုဃာတကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၂။ အပဝါဟနန္တိ သောဓနံ။ တိရစ္ဆာနာဒိအမနုဿဇာတိတော မနုဿဇာတိကာနညေဝ ပုတ္တေသု မေတ္တာဒယောပိ တိက္ခဝိသဒါ ဟောန္တိ လောကုတ္တရဂုဏာ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘မနုဿိတ္ထိဘူတာ ဇနိကာ မာတာ’’တိ။ ယထာ မနုဿာနညေဝ ကုသလပ္ပဝတ္တိ တိက္ခဝိသဒါ၊ ဧဝံ အကုသလပ္ပဝတ္တိပီတိ အာဟ ‘‘သယမ္ပိ မနုဿဇာတိကေနေဝါ’’တိအာဒိ။ အာနန္တရိယေနာတိ ဧတ္ထ စုတိအနန္တရံ နိရယေ ပဋိသန္ဓိဖလံ အနန္တရံ နာမ၊ တသ္မိံ အနန္တရေ ဇနကတ္တေန နိယုတ္တံ အာနန္တရိယံ၊ တေန။ ဝေသိယာ ပုတ္တောတိ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ ကုလိတ္ထိယာ အတိစာရိနိယာ ပုတ္တောပိ အတ္တနော ပိတရံ အဇာနိတွာ ဃာတေန္တော ပိတုဃာတကောဝ ဟောတိ။

၁၁၄။ အဝသေသန္တိ အနာဂါမိအာဒိကံ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကေ ဝုတ္တမေဝ။

၁၁၅။ အယံ သင်္ဃဘေဒကောတိ ပကတတ္တံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေ ဧဝ ပါရာဇိကံ သမာပန္နော ဝါ ဝတ္ထာဒိဒေါသေန ဝိပန္နောပသမ္ပဒေါ ဝါ သင်္ဃံ ဘိန္ဒန္တောပိ အနန္တရိယံ န ဖုသတိ၊ သင်္ဃော ပန ဘိန္နောဝ ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စဿ န ဝါရိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘ဒုဋ္ဌစိတ္တေနာ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဝဓကစိတ္တေနာ’’တိ။ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေတီတိ တထာဂတဿ ဝေရီဟိ အဘေဇ္ဇကာယတာယ ကေနစိ ဗလက္ကာရေန စမ္မာဒိဆေဒံ ကတွာ ဗဟိ လောဟိတံ ပဂ္ဃရာပေတုံ န သက္ကာ၊ အာဝုဓာဒိပဟာရေန ပန လောဟိတံ ဌာနတော စလိတွာ ကုပ္ပမာနံ ဧကတ္ထ သဉ္စိတံ ဟောတိ၊ ဧတ္တကေန ပန ပဟာရဒါယကော လောဟိတုပ္ပာဒကော နာမ ဟောတိ ဒေဝဒတ္တော ဝိယ။ စေတိယံ ပန ဗောဓိံ ဝါ ပဋိမာဒိံ ဝါ ဘိန္ဒတော အာနန္တရိယံ န ဟောတိ၊ အာနန္တရိယသဒိသံ မဟာသာဝဇ္ဇံ ဟောတိ။ ဗောဓိရုက္ခဿ ပန ဩဇောဟရဏသာခါ စေဝ သဓာတုကံ စေတိယံ ဗာဓယမာနာ စ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ၊ ပုညမေဝေတ္ထ ဟောတိ။

မာတုဃာတကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၆။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဣတ္ထိန္ဒြိယယုတ္တော၊ ဣတရော ပန ပုရိသိန္ဒြိယယုတ္တော။ ဧကဿ ဟိ ဘာဝဒွယံ သဟ နုပ္ပဇ္ဇတိ ယမကေ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၁၈၈) ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဒုတိယဗျဉ္ဇနံ ပန ကမ္မသဟာယေန အကုသလစိတ္တေနေဝ ဘာဝဝိရဟိတံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပကတိတ္ထိပုရိသာနမ္ပိ ကမ္မမေဝ ဗျဉ္ဇနလိင်္ဂါနံ ကာရဏံ၊ န ဘာဝေါ တဿ ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယတ္တဿ ပဋ္ဌာနေ အဝုတ္တတ္တာ။ ကေဝလံ ဘာဝသဟိတာနံယေဝ ဗျဉ္ဇနလိင်္ဂါနံ ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ အဋ္ဌကထာသု ‘‘ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၆၃၂) ဣန္ဒြိယံ ဗျဉ္ဇနကအာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန အကုသလဗလေန ဣန္ဒြိယံ ဝိနာပိ ဗျဉ္ဇနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ။ ဥဘိန္နမ္ပိ စေသံ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ ယဒါ ဣတ္ထိယာ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ ပုရိသဗျဉ္ဇနံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ဣတရံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ယဒါ ပုရိသေ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ ဣတ္ထိဗျဉ္ဇနံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ဣတရံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ တတ္ထ ဝိစာရဏက္ကမောတိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဧဝ ဣတ္ထိပုရိသလိင်္ဂါနမ္ပိ ပါတုဘာဝပ္ပကာသကေ ကုရုန္ဒိဝစနေ အယုတ္တတာပကာသနတ္ထံ အတ္ထဝိစာရဏက္ကမော။ အဋ္ဌသာလိနိယဉှိ ‘‘ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ပန ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ ပဝတ္တေ သမုဋ္ဌိတာနီ’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၆၃၂) ဝုတ္တံ။ နေဝဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ယော စ ပဋိက္ခိတ္တေ အဘဗ္ဗေ၊ ဘဗ္ဗေ စ ပုဂ္ဂလေ ဉတွာ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ ဥပသမ္ပာဒေတိ ဝါ၊ ဒုက္ကဋံ။ အဇာနန္တဿ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနုပဇ္ဈာယကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၇။ အနုပဇ္ဈာယာဒိဝတ္ထူသု သိက္ခာပဒံ အပညတ္တန္တိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပဇ္ဈာယကော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိ ဣဓေဝ ပညာပိယမာနသိက္ခာပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတီ’’တိ ဣဒံ ဥပဇ္ဈာယာဘာဝေပိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော၊ ဣတ္ထန္နာမေန ဥပဇ္ဈာယေနာ’’တိ မတဿ ဝါ ဝိဗ္ဘမန္တဿ ဝါ ပုရာဏဥပဇ္ဈာယဿ၊ အညဿ ဝါ ယဿ ကဿစိ အဝိဇ္ဇမာနဿာပိ နာမေန သဗ္ဗတ္ထ ဥပဇ္ဈာယကိတ္တနဿ ကတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ ဥပဇ္ဈာယကိတ္တနံ န ကရေယျ၊ ‘‘ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတီ’’တိ ဝုတ္တကမ္မဝိပတ္တိ ဧဝ သိယာ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘အနုပဇ္ဈာယက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိဿ ‘‘ဥပဇ္ဈာယံ အကိတ္တေတွာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယံ အဂါဟာပေတွာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဝိရဟိတံ’’ဣစ္စေဝ အတ္ထောတိ ဝုတ္တော။ ပါဠိယံ သင်္ဃေန ဥပဇ္ဈာယေနာတိ ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော သင်္ဃဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော၊ ဣတ္ထန္နာမော သင်္ဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတိ သင်္ဃေန ဥပဇ္ဈာယေနာ’’တိ ဧဝံ ကမ္မဝါစာယ သင်္ဃမေဝ ဥပဇ္ဈာယံ ကိတ္တေတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဂဏေန ဥပဇ္ဈာယေနာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဂဏဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိအာဒိနာ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ကမ္မံ န ကုပ္ပတိ ဧဝ ဒုက္ကဋဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ အညထာ ‘‘သော စ ပုဂ္ဂလော အနုပသမ္ပန္နော’’တိ ဝဒေယျ။ တေနာဟ ‘‘သင်္ဃေနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပဏ္ဍကာဒီဟိ ဥပဇ္ဈာယေဟိ ကရိယမာနေသု ကမ္မေသု ပဏ္ဍကာဒိကေ ဝိနာဝ ယဒိ ပဉ္စဝဂ္ဂါဒိဂဏော ပူရတိ၊ ကမ္မံ န ကုပ္ပတိ၊ ဣတရထာ ကုပ္ပတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အနုပဇ္ဈာယကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အပတ္တကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၈။ အပတ္တစီဝရဝတ္ထူသုပိ ပတ္တစီဝရာနံ အဘာဝေပိ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ကမ္မဝါစာယ သာဝိတတ္တာ ကမ္မကောပံ အဝတွာ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ သာဝနာယ ဟာပနတော ကမ္မကောပေါ ဧဝ သိယာ။ ကေစိ ပန ‘‘ပဌမံ အနုညာတကမ္မဝါစာယ ဥပသမ္ပန္နာ ဝိယ ဣဒါနိပိ ‘ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရ’န္တိ အဝတွာ ကမ္မဝါစာယ ဥပသမ္ပန္နာပိ သူပသမ္ပန္နာဧဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ အနုညာတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အပရာမသနံ သာဝနာယ ဟာပနဝိပတ္တိ ဧဝ ဟောတိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော သင်္ဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတီ’’တိ ပဒဿ ဟာပနေ ဝိယ။ တမ္ပိ ဟိ ပစ္ဆာ အနုညာတံ၊ ‘‘သင်္ဃံ၊ ဘန္တေ၊ ဥပသမ္ပဒံ ယာစာမီ’’တိအာဒိဝါကျေန အယာစေတွာ တမ္ပိ ဥပသမ္ပာဒေန္တော ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော သင်္ဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတီ’’တိ ဝတွာဝ ယဒိ ကမ္မဝါစံ ကရောတိ၊ ကမ္မံ သုကတမေဝ ဟောတိ၊ နော စေ ဝိပန္နံ။ သဗ္ဗပစ္ဆာ ဟိ အနုညာတကမ္မဝါစတော ကိဉ္စိပိ ပရိဟာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သာဝနာယ ဟာပနမေဝ ဟောတိ။ အညေ ဝါ ဘိက္ခူ ဒါတုကာမာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတန္တိ ဘိက္ခူဟိ လဒ္ဓဘိက္ခတော အဂ္ဂဟိတဂ္ဂံ ပိဏ္ဍပါတံ။ သာမဏေရဘာဂသမကောတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သာမဏေရာနမ္ပိ အာမိသဘာဂဿ သမကမေဝ ဒိယျမာနတ္တာ ဝိသုံ သာမဏေရဘာဂေါ နာမ နတ္ထိ၊ ပတ္တစီဝရပရိကမ္မမတ္တပဋိဗဒ္ဓပဗ္ဗဇ္ဇတာယ ပန သာမဏေရသဒိသာ ဧတေ ပဏ္ဍုပလာသာတိ ဒဿနတ္ထံ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိယတာသန္နပဗ္ဗဇ္ဇဿေဝ စာယံ ဘာဂေါ ဒီယတိ။ တေနေဝ ‘‘ယာဝ ပတ္တော ပစ္စတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာမိသဘာဂေါတိ ဝိဟာရေ ဒိန္နံ သင်္ဃဘတ္တံ၊ တတြုပ္ပာဒဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဒါယကာနံ ဂေဟေသု တေဟိ ဒိယျမာနံ။ တေနေဝ သလာကဘတ္တာဒိ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ဒါယကာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟောန္တီတိ။ ဘေသဇ္ဇန္တိအာဒိနာ ပန ဂိဟီနံ ဘေသဇ္ဇကရဏာဒိဒေါသော ဧတ္ထ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

အပတ္တကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၉။ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထူသု ကဏ္ဏမူလေတိ သကလဿ ကဏ္ဏဿ ဆေဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကဏ္ဏသက္ခလိကာယာတိ ကဏ္ဏစူဠိကာယ။ ယဿ ပန ကဏ္ဏာဝိဒ္ဓေတိ ဟေဋ္ဌာ ကုဏ္ဍလာဒိဌပနစ္ဆိဒ္ဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ သင်္ဃဋနက္ခမံ။ အဇပဒကေတိ အဇပဒနာသိကဋ္ဌိကောဋိယံ။ တတော ဟိ ဥဒ္ဓံ န ဝိစ္ဆိန္ဒတိ။ သက္ကာ ဟောတိ သန္ဓေတုန္တိ အဝိရူပသဏ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဝိရူပံ ပန ပရိသဒူသကတံ အာပါဒေတိ။

ခုဇ္ဇသရီရောတိ ဝင်္ကသရီရော။ ဗြဟ္မုနော ဝိယ ဥဇုကံ ဂတ္တံ သရီရံ ယဿ၊ သော ဗြဟ္မုဇ္ဇုဂတ္တော၊ ဘဂဝါ။

ပရိဝဋုမောတိ သမန္တတော ဝဋ္ဋကာယော၊ ဧတေန ဧဝရူပါ ဧဝ ဝါမနကာ န ဝဋ္ဋန္တီတိ ဒဿေတိ။

ကူဋကူဋသီသောတိ အနေကေသု ဌာနေသု ပိဏ္ဍိကမံသတံ ဒဿေတုံ အာမေဍိတံ ကတံ။ တေနာဟ ‘‘တာလဖလပိဏ္ဍိသဒိသေနာ’’တိ၊ တာလဖလာနံ မဉ္ဇရီ ပိဏ္ဍိ နာမ။ အနုပုဗ္ဗတနုကေန သီသေနာတိ စေတိယထူပိကာ ဝိယ ကမေန ကိသေန သီသေန၊ ထူလဝေဠုပဗ္ဗံ ဝိယ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝပရိယောသာနံ သမထူလေန ဥစ္စေန သီသေန သမန္နာဂတော နာဠိသီသော နာမ။ ကပ္ပသီသောတိ ဂဇမတ္ထကံ ဝိယ ဒွိဓာ ဘိန္နသီသော။ ‘‘ကဏ္ဏိကကေသော ဝါ’’တိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ‘‘ပါဏကေဟီ’’တိအာဒိ။ မက္ကဋဿေဝ နဠာဋေပိ ကေသာနံ ဥဋ္ဌိတဘာဝံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သီသလောမေဟီ’’တိအာဒိ။

မက္ကဋဘမုကောတိ နဠာဋလောမေဟိ အဝိဘတ္တလောမဘမုကော။ အက္ခိစက္ကလေဟီတိ ကဏှမဏ္ဍလေဟိ။ ကေကရောတိ တိရိယံ ပဿနကော။ ဥဒကတာရကာတိ ဩလောကေန္တာနံ ဥဒကေ ပဋိဗိမ္ဗိကစ္ဆာယာ၊ ဥဒကပုဗ္ဗုဠန္တိ ကေစိ။ အက္ခိတာရကာတိ အဘိမုခေ ဌိတာနံ ဆာယာ၊ အက္ခိဂဏ္ဍကာတိပိ ဝဒန္တိ။ အတိပိင်္ဂလက္ခီတိ မဇ္ဇာရက္ခိ။ မဓုပိင်္ဂလန္တိ မဓုဝဏ္ဏပိင်္ဂလံ။ နိပ္ပခုမက္ခီတိ ဧတ္ထ ပခုမ-သဒ္ဒေါ အက္ခိဒလလောမေသု နိရူဠှော၊ တဒဘာဝါ နိပ္ပခုမက္ခိ။ အက္ခိပါကေနာတိ အက္ခိဒလ ပရိယန္တေသု ပူတိဘာဝါပဇ္ဇနရောဂေန။

စိပိဋနာသိကောတိ အနုန္နတနာသိကော။ ပဋင်္ဂမဏ္ဍူကော နာမ မဟာမုခမဏ္ဍူကော။ ဘိန္နမုခေါတိ ဥပက္ကမုခပရိယောသာနော၊ သဗ္ဗဒါ ဝိဝဋမုခေါ ဝါ။ ဝင်္ကမုခေါတိ ဧကပဿေ အပက္ကမ္မ ဌိတဟေဋ္ဌိမဟနုကဋ္ဌိကော။ ဩဋ္ဌစ္ဆိန္နကောတိ ဥဘောသု ဩဋ္ဌေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဇာတိယာ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ သတ္ထာဒိနာ အပနီတမံသေန ဩဋ္ဌေန သမန္နာဂတော။ ဧဠမုခေါတိ နိစ္စပဂ္ဃရိတလာလာမုခေါ။

ဘိန္နဂလောတိ အဝနတဂတော။ ဘိန္နဥရောတိ အတိနိန္နဥရမဇ္ဈော။ ဧဝံ ဘိန္နပိဋ္ဌိပိ။ သဗ္ဗဉ္စေတန္တိ ‘‘ကစ္ဆုဂတ္တော’’တိအာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ဝိနိစ္ဆယော ကုဋ္ဌာဒီသု ဝုတ္တော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဝိနိစ္ဆယော’’တိအာဒိ။

ဝါတဏ္ဍိကောတိ အဏ္ဍဝါတရောဂေန ဥဒ္ဓုတဗီဇဏ္ဍကောသေန သမန္နာဂတော၊ ယဿ နိဝါသနေန ပဋိစ္ဆန္နမ္ပိ ဥန္နတံ ပကာသတိ၊ သောဝ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဝိကဋောတိ တိရိယံဂမနပါဒေါ၊ ယဿ စင်္ကမတော ဇာဏုကာ ဗဟိ နိဂစ္ဆန္တိ။ ပဏှောတိ ပစ္ဆတော ပရိဝတ္တနကပါဒေါ၊ ယဿ စင်္ကမတော ဇာဏုကာ အန္တော ပဝိသန္တိ။ မဟာဇင်္ဃောတိ ထူလဇင်္ဃော။ မဟာပါဒေါတိ မဟန္တေန ပါဒတလေန ယုတ္တော။ ပါဒဝေမဇ္ဈေတိ ပိဋ္ဌိပါဒဝေမဇ္ဈေ၊ ဧတေန အဂ္ဂပါဒေါ စ ပဏှိ စ သဒိသောတိ ဒဿေတိ။

မဇ္ဈေ သင်္ကုဋိတပါဒတ္တာတိ ကုဏ္ဍပါဒတာယ ကာရဏဝိဘာဝနံ။ အဂ္ဂေ သင်္ကုဋိတပါဒတ္တာတိ ကုဏ္ဍပါဒတာယ သကုဏပါဒဿေဝ ဂမနဝိဘာဝနံ။ ပိဋ္ဌိပါဒဂ္ဂေန စင်္ကမန္တောတိ ‘‘ပါဒဿ ဗာဟိရန္တေနာတိ စ အဗ္ဘန္တရန္တေနာ’’တိ စ ဣဒံ ပါဒတလဿ ဥဘောဟိ ပရိယန္တေဟိ စင်္ကမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

မမ္မနန္တိ ဌာနကရဏဝိသုဒ္ဓိယာ အဘာဝေန အယုတ္တက္ခရဝစနံ။ ဝစနာနုကရဏေန ဟိ သော မမ္မနော ဝုတ္တော။ ယော စ ကရဏသမ္ပန္နောပိ ဧကမေဝက္ခရံ ဟိက္ကာရဗဟုသော ဝဒတိ၊ သောပိ ဣဓေဝ သင်္ဂယှတိ။ ယော ဝါ ပန ဟိက္ကံ နိဂ္ဂဟေတွာပိ အနာမေဍိတက္ခရမေဝ သိလိဋ္ဌဝစနံ ဝတ္တုံ သမတ္ထော၊ သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

အာပတ္တိတော န မုစ္စတီတိ ဉတွာ ကရောန္တောဝ န မုစ္စတိ။ ဇီဝိတန္တရာယာဒိအာပဒါသု အရုစိယာ ကာယသာမဂ္ဂိံ ဒေန္တဿ အနာပတ္တိ။ အပ္ပတ္တော ဩသာရဏန္တိ ဩသာရဏာယ အနရဟောတိ အတ္ထော။

ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အလဇ္ဇိနိဿယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၀။ နိဿယပဋိသံယုတ္တဝတ္ထူသု ဘိက္ခူဟိ သမာနော ဘာဂေါ ဒိဋ္ဌိသီလာဒိဂုဏကောဋ္ဌာသော အဿာတိ ဘိက္ခုသဘာဂေါ၊ တဿ ဘာဝေါ ဘိက္ခုသဘာဂတာ။

အလဇ္ဇိနိဿယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂမိကာဒိနိဿယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ နိဿယကရဏီယောတိ ဧတ္ထ နိဿယဂ္ဂဟဏံ နိဿယော၊ သော ကရဏီယော ယဿာတိ ဝိသေသနဿ ပရနိပါတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိဿမေန္တော ဝါ…ပေ… အနာပတ္တီတိ ဂမနသဥဿာဟတာယ တထာ ဝသန္တောပိ အဒ္ဓိကော ဧဝ၊ တတ္ထ နိဿယဒါယကေ အသတိ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေန စ ပရိဿမာဒိအဘာဝေ သေနာသနာဒိသမ္ပဒံ ပဋိစ္စ ဝသတော အာပတ္တီတိ ဒဿေတိ။ တဉ္စ အဂမနပစ္စယာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အာပဇ္ဇတီတိ ဝဒန္တိ။ စီဝရရဇနာဒိကိစ္စတ္ထာယ ဂရူဟိ ပေသိတဿာပိ ကိစ္စပရိယောသာနမေဝ ဝသိတဗ္ဗံ၊ န တတော ပရံ။ ဂရူဟိပိ တာဝကာလိကကိစ္စတ္ထမေဝ ပေသလဒဟရာ ပေသိတဗ္ဗာ၊ န နိစ္စကာလကိစ္စတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘နာဝါယ ဂစ္ဆန္တဿ…ပေ… အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝရူပံ အဝိဓေယျတံ ဝိနာ နိဿယဒါယကရဟိတဋ္ဌာနေ ဝဿံ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တဿ နိဿာယာတိ တံ နိဿာယ။ အာသာဠှီမာသေ…ပေ… တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ပန သစေပိ ‘‘အသုကော ထေရော ဧတ္ထ အာဂမိဿတိ အာဂမိဿတီ’’တိ အာဂမေန္တဿေဝ ဝဿူပနာယိကဒိဝသော ဟောတိ။ ဟောတု၊ ဝသိတဋ္ဌာနေ ဝဿံ အနုပဂမ္မ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ ဒူရေပိ တတ္ထ ဂန္တွာ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။

၁၂၂။ ဂေါတ္တေနပီတိ ‘‘အာယသ္မတော ပိပ္ပလိဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဧဝံ နာမံ အဝတွာ ဂေါတ္တနာမေနပီတိ အတ္ထော၊ တေန ‘‘ကောနာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ ပုဋ္ဌေန ဂေါတ္တနာမေန ‘‘အာယသ္မာ ကဿပေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ တသ္မာ အညမ္ပိ ကိဉ္စိ တဿ နာမံ ပသိဒ္ဓံ၊ တသ္မိံ ဝါ ခဏေ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ နာမံ ပညာပိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဂဟေတွာပိ အနုဿာဝနာ ကာတဗ္ဗာ။ ယထာ ဥပဇ္ဈာယဿ၊ ဧဝံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿပိ ဂေါတ္တာဒိနာမေန၊ တင်္ခဏိကနာမေန စ အနုဿာဝနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မိမ္ပိ ခဏေ ‘‘အယံ တိဿော’’တိ ဝါ ‘‘နာဂေါ’’တိ ဝါ နာမံ ကရောန္တေဟိ အနုသာသကသမ္မုတိတော ပဌမမေဝ ကာတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ကတွာပိ အန္တရာယိကဓမ္မာနုသာသနပုစ္ဆနကာလေသု ‘‘ကိန္နာမောသိ၊ အဟံ ဘန္တေ နာဂေါ နာမ၊ ကောနာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဥပဇ္ဈာယော မေ ဘန္တေ တိဿော နာမာ’’တိအာဒိနာ ဝိညာပေန္တေန ဥဘိန္နမ္ပိ စိတ္တေ ‘‘မမေဒံ နာမ’’န္တိ ယထာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဝိညာပေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန တသ္မိံ ခဏေ ပကတိနာမေန ဝတွာ ပစ္ဆာ တိဿ-နာမာဒိအပုဗ္ဗနာမေန အနုဿာဝေတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။

တတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဥပဇ္ဈာယဿေဝ နာမံ အဂ္ဂဟေတွာ ယေန ကေနစိ နာမေန ‘‘တိဿဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိအာဒိနာပိ ပုဂ္ဂလေ ပရာမဋ္ဌေ ကမ္မံ သုကတမေဝ ဟောတိ အနုပဇ္ဈာယကာဒီနံ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ဝိယ ဥပဇ္ဈာယဿ အဘာဝေပိ အဘဗ္ဗတ္တေပိ ကမ္မဝါစာယ ပုဂ္ဂလေ ပရာမဋ္ဌေ ကမ္မဿ သိဇ္ဈနတော။ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ပန ယထာသကံ နာမံ ဝိနာ အညေန နာမေန အနုဿာဝိတေ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ၊ သော အနုပသမ္ပန္နောဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ဌိတော အညော အနုပသမ္ပန္နော ဝိယ ဂဟိတနာမဿ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလဿ တတ္ထ အဘာဝါ၊ ဧတဿ စ နာမဿ အနုဿာဝနာယ အဝုတ္တတ္တာ။ တသ္မာ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ပကတိနာမံ ပရိဝတ္တေတွာ အနုပုဗ္ဗေန နာဂါဒိနာမေန အနုဿာဝေတုကာမေန ပဋိကစ္စေဝ ‘‘တွံ နာဂေါ’’တိအာဒိနာ ဝိညာပေတွာ အနုသာသနအန္တရာယိကဓမ္မပုစ္ဆနက္ခဏေသုပိ တဿ စ သင်္ဃဿ စ ယထာ ပါကဋံ ဟောတိ၊ တထာ ပကာသေတွာဝ နာဂါဒိနာမေန အနုဿာဝေတဗ္ဗံ။ ဧကဿ ဗဟူနိ နာမာနိ ဟောန္တိ၊ တေသု ဧကံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယံ ပန ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဥပဇ္ဈာယာနံ ဧကတ္ထ ဂဟိတံ နာမံ၊ တဒေဝ ဉတ္တိယာ၊ သဗ္ဗတ္ထ အနုဿာဝနာသု စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဂဟိတတော ဟိ အညသ္မိံ ဂဟိတေ ဗျဉ္ဇနံ ဘိန္နံ နာမ ဟောတိ၊ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတိ။ အတ္ထတော၊ ဟိ ဗျဉ္ဇနတော စ အဘိန္နာ ဧဝ ဉတ္တိ၊ အနုဿာဝနာ စ ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဥပဇ္ဈာယနာမဿ ပန ပုရတော ‘‘အာယသ္မတော တိဿဿာ’’တိအာဒိနာ အာယသ္မန္တ-ပဒံ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတွာပိ အနုဿာဝေတိ၊ တထာ အယောဇိတေပိ ဒေါသော နတ္ထိ။

ပါဠိယံ ပန ကိဉ္စာပိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော’’တိ ပစ္ဆတော ‘‘အာယသ္မတော’’တိ ပဒံ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ‘‘အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အတ္ထကုသလော’’တိအာဒိနာ နာမဿ ပုရတော အာယသ္မန္တ-ပဒယောဂဿ ဒဿနတော ပုရတောဝ ပယောဂေါ ယုတ္တတရော။ တဉ္စ ဧကတ္ထ ယောဇေတွာ အညတ္ထ အယောဇိတေပိ ဧကတ္ထ ပုရတော ယောဇေတွာ အညတ္ထ ပစ္ဆတော ယောဇနေပိ သာဝနာယ ဟာပနံ နာမ န ဟောတိ နာမဿ အဟာပိတတ္တာ။ တေနေဝ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော’’တိ ဧကတ္ထ ယောဇေတွာ ‘‘ဣတ္ထန္နာမေန ဥပဇ္ဈာယေနာ’’တိအာဒီသု ‘‘အာယသ္မတော’’တိ န ယောဇိတန္တိ ဝဒန္တိ။ တဉ္စ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ၊ တထာပိ သဗ္ဗဋ္ဌာနေပိ ဧကေနေဝ ပကာရေန ယောဇေတွာ ဧဝ ဝါ အယောဇေတွာ ဝါ အနုဿာဝနံ ပသတ္ထတရန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဂမိကာဒိနိဿယဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒွေဥပသမ္ပဒါပေက္ခာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၃။ ဧကတော သဟေဝ ဧကသ္မိံ ခဏေ အနုဿာဝနံ ဧတေသန္တိ ဧကာနုဿာဝနာ၊ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ၊ ဧတေ ဧကာနုဿာဝနေ ကာတုံ။ တေနာဟ ‘‘ဧကာနုဿာဝနေ ကာတု’’န္တိ၊ ဣဒဉ္စ ဧကံ ပဒံ ဝိဘတ္တိအလောပေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကေန ဝါတိ ဒွိန္နမ္ပိ ဧကသ္မိံ ခဏေ ဧကာယ ဧဝ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနေ ဧကေနာစရိယေနာတိ အတ္ထော။ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော စ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော စ အာယသ္မတော သင်္ဃရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိအာဒိနာ နယေန ဧကေန အာစရိယေန ဒွိန္နံ ဧကသ္မိံ ခဏေ အနုဿာဝနနယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣမိနာဝ နယေန တိဏ္ဏမ္ပိ ဧကေန အာစရိယေန ဧကက္ခဏေ အနုဿာဝနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပုရိမနယေနေဝ ဧကတော အနုဿာဝနေ ကာတုန္တိ ‘‘ဧကေန ဧကဿ၊ အညေန ဣတရဿာ’’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဒွိန္နံ ဒွီဟိ ဝါ၊ တိဏ္ဏံ တီဟိ ဝါ အာစရိယေဟိ၊ ဧကကေန ဝါ အာစရိယေန တယောပိ ဧကတော အနုဿာဝနေ ကာတုန္တိ အတ္ထော၊ တဉ္စ ခေါ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေန။ ‘‘န တွေဝ နာနုပဇ္ဈာယေနာ’’တိ ဣဒံ ဧကေန အာစရိယေန ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ ဥပဇ္ဈာယေဟိ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခေ ဧကက္ခဏေ ဧကာယ အနုဿာဝနာယ ဧကာနုဿာဝနေ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ပဋိက္ခေပပဒံ။ န ပန နာနာစရိယေဟိ နာနုပဇ္ဈာယေဟိ တယော ဧကာနုဿာဝနေ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘သစေ ပန နာနာစရိယာ နာနုပဇ္ဈာယာ…ပေ… ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ယဉ္စေတ္ထ ‘‘တိဿတ္ထေရော သုမနတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ သုမနတ္ထေရော တိဿတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိက’’န္တိ ဧဝံ ဥပဇ္ဈာယေဟိ အညမညံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ အနုဿာဝနကရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ တသ္မာ သစေ တိဿတ္ထေရော သုမနတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ သုမနတ္ထေရော နန္ဒတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အနုဿာဝေတိ၊ အညမညဉ္စ ဂဏပူရကာ ဟောန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ သစေ ပန ဥပဇ္ဈာယော သယမေဝ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အနုဿာဝေတီတိ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ ကမ္မံ သုကတမေဝ ဟောတိ။ အနုပဇ္ဈာယကဿပိ ယေန ကေနစိ အနုဿာဝိတေ ဥပသမ္ပဒါ ဟောတိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန သဥပဇ္ဈာယကဿ ဥပဇ္ဈာယေနေဝ အနုဿာဝနေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ နဝဋ္ဋနပက္ခံ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။

ဒွေဥပသမ္ပဒါပေက္ခာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပသမ္ပဒါဝိဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၆။ ဥပဇ္ဈာတိ ဥပဇ္ဈာယ-သဒ္ဒသမာနတ္ထော အာကာရန္တော ဥပဇ္ဈာသဒ္ဒေါတိ ဒဿေတိ။ ဥပဇ္ဈာယ-သဒ္ဒေါ ဧဝ ဝါ ဥပဇ္ဈာ ဥပယောဂပစ္စတ္တဝစနေသု ယ-ကာရလောပံ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တော ကရဏဝစနာဒီသု ဥပဇ္ဈာ-သဒ္ဒဿ ပယောဂါဘာဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ သမ္မန္နိတဗ္ဗန္တိ အတ္တနာဝ ကတ္တုဘူတေန ကရဏဘူတေန အတ္တာနမေဝ ကမ္မဘူတံ ပတိ သမ္မနနကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ။ အတ္တာနန္တိ ဝါ ပစ္စတ္တေ ဥပယောဂဝစနံ၊ အတ္တနာဝ အတ္တာ သမ္မန္နိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ န ကေဝလဉ္စ ဧတ္ထေဝ၊ အညတြာပိ တေရသသမ္မုတိအာဒီသု ဣမိနာဝ လက္ခဏေန အတ္တနာဝ အတ္တာ သမ္မန္နိတဗ္ဗောဝ။ အပိစ သယံ ကမ္မာရဟတ္တာ အတ္တာနံ မုဉ္စိတွာ စတုဝဂ္ဂါဒိကော ဂဏော သဗ္ဗတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။

သစ္စကာလောတိ ‘‘နိဂူဟိဿာမီ’’တိ ဝဉ္စနံ ပဟာယ သစ္စဿေဝ တေ ဣစ္ဆိတဗ္ဗကာလော။ ဘူတကာလောတိ ဝဉ္စနာယ အဘာဝေပိ မနုဿတ္တာဒိဝတ္ထုနော ဘူတတာယ အဝဿံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗကာလော၊ ဣတရထာ ကမ္မကောပါဒိအန္တရာယော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ မင်္ကူတိ အဓောမုခေါ။ ဥဒ္ဓရတူတိ အနုပသမ္ပန္နဘာဝတော ဥပသမ္ပတ္တိယံ ပတိဋ္ဌပေတူတိ အတ္ထော။

သဗ္ဗကမ္မဝါစာသု အတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ပနေတ္ထ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဝါစာယ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော – သုဏာတူတိ သဝနာဏတ္တိယံ ပဌမပုရိသေကဝစနံ။ တဉ္စ ကိဉ္စာပိ ယော သင်္ဃော သဝနကိရိယာယ နိယောဇီယတိ၊ တဿ သမ္မုခတ္တာ ‘‘သုဏာဟီ’’တိ မဇ္ဈိမပုရိသေကဝစနေန ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တထာပိ ယသ္မာ သင်္ဃ-သဒ္ဒသန္နိဓာနေ ပဌမပုရိသပယောဂေါဝ သဒ္ဒဝိဓူဟိ သမာစိဏ္ဏော ဘဂဝန္တအာယသ္မန္တာဒိသဒ္ဒသန္နိဓာနေသု ဝိယ ‘‘အဓိဝါသေတု မေ ဘဝံ ဂေါတမော (ပါရာ။ ၂၂)။ ဧတဿ သုဂတ ကာလော၊ ယံ ဘဂဝါ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေယျ (ပါရာ။ ၂၁)။ ပက္ကမတာယသ္မာ (ပါရာ။ ၄၃၆)။ သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ တသ္မာ ဣဓ ပဌမပုရိသပယောဂေါ ကတော။ အထ ဝါ ဂါရဝဝသေနေဝေတံ ဝုတ္တံ။ ဂရုဋ္ဌာနီယေသု ဟိ ဂါရဝဝသေန မဇ္ဈိမပုရိသပယောဂုပ္ပတ္တိယမ္ပိ ပဌမပုရိသပယောဂံ ပယုဇ္ဇန္တိ ‘‘ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၆၆၊ မ။ နိ။ ၂။၃၃၈၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၇၂၊ မဟာဝ။ ၈) ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဘန္တေ၊ အာဝုသောတိ သဒ္ဒေ အပေက္ခိတွာ ဣဓ ပဌမပုရိသပယောဂေါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ‘‘အာစရိယော မေ ဘန္တေ ဟောဟိ၊ (မဟာဝ။ ၇၇) ဣင်္ဃာဝုသော ဥပါလိ၊ ဣမံ ပဗ္ဗဇိတံ အနုယုဉ္ဇာဟီ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၅၁၇) တပ္ပယောဂေပိ မဇ္ဈိမပုရိသပယောဂဿေဝ ဒဿနတော။

မေတိ ယော သာဝေတိ၊ တဿ အတ္တနိဒ္ဒေသေ သာမိဝစနံ။ ဘန္တေတိ အာလပနတ္ထေ ဝုဍ္ဎေသု သဂါရဝဝစနံ။ ‘‘အာဝုသော’’တိ ပဒံ ပန နဝကေသု။ တဒုဘယမ္ပိ နိပါတော ‘‘တုမှေ ဘန္တေ၊ တုမှေ အာဝုသော’’တိ ဗဟူသုပိ သမာနရူပတ္တာ။ သင်္ဃောတိ အဝိသေသတော စတုဝဂ္ဂါဒိကေ ပကတတ္တပုဂ္ဂလသမူဟေ ဝတ္တတိ။ ဣဓ ပန ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ပဉ္စဝဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ၊ မဇ္ဈိမေသု ဇနပဒေသု ဒသဝဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ သင်္ဃောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တတြာယံ ပိဏ္ဍတ္ထော – ဘန္တေ၊ သင်္ဃော မမ ဝစနံ သုဏာတူတိ။ ဣဒဉ္စ နဝကတရေန ဝတ္တဗ္ဗဝစနံ။ သစေ ပန အနုဿာဝကော သဗ္ဗေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ၊ ‘‘သုဏာတု မေ၊ အာဝုသော၊ သင်္ဃော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သောပိ စေ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝဒေယျ၊ နဝကတရော ဝါ ‘‘အာဝုသော’’တိ၊ ကမ္မကောပေါ နတ္ထိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဧကတ္ထ ‘အာဝုသော’တိ ဝတွာ အညတ္ထ ‘ဘန္တေ’တိ ဝုတ္တေပိ နတ္ထိ ဒေါသော ဥဘယေနာပိ အာလပနဿ သိဇ္ဈနတော’’တိ ဝဒန္တိ။

ဣဒါနိ ယမတ္ထံ ဉာပေတုကာမော ‘‘သုဏာတူ’’တိ သင်္ဃံ သဝနေ နိယောဇေတိ၊ တံ ဉာပေန္တော ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အယန္တိ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ဟတ္ထပါသေ သန္နိဟိတဘာဝဒဿနံ။ တေန စ ဟတ္ထပါသေ ဌိတဿေဝ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတီတိ သိဇ္ဈတိ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌိတဿ ‘‘အယ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗတော။ တေနေဝ အနုသာသကသမ္မုတိယံ သော ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌိတတ္တာ ‘‘အယ’’န္တိ န ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော အနုပသမ္ပန္နော ဟတ္ထပါသေ ဌပေတဗ္ဗော။ အယံ ဣတ္ထန္နာမောတိ အယံ-သဒ္ဒေါ စ အဝဿံ ပယုဇ္ဇိတဗ္ဗော။ သော စ ဣမသ္မိံ ပဌမနာမပယောဂေ ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော’’တိ ဣဒံ အနိယမတော တဿ နာမဒဿနံ။ ဥဘယေနပိ အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတောတိအာဒိနာမံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဘိန္နာဓိကရဏဝိသယေ ဗဟုဗ္ဗီဟိသမအာသော၊ ဥပသမ္ပဒံ မေ သင်္ဃော အပေက္ခမာနောတိ အတ္ထော။ တဿ စ ဥပဇ္ဈာယတံ သမင်္ဂိဘာဝေန ဒဿေတုံ ‘‘ဣတ္ထန္နမဿ အာယသ္မတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေန ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာယသ္မတော ဓမ္မရက္ခိတဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဘူတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန နာမယောဇနာယ သဟ အတ္ထော ဒဿိတောတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အာယသ္မတော’’တိ ပဒံ အဝတွာပိ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဓမ္မရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘ဣတ္ထန္နာမေန ဥပဇ္ဈာယေနာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘အာယသ္မတော’’တိ ပဒံ န ဝုတ္တံ။ ယဉ္စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

နနု စေတ္ထ ဥပဇ္ဈာယောပိ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော ဝိယ ဟတ္ထပါသေ ဌိတော ဧဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ အထ ကသ္မာ ‘‘အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဣမဿ ဣတ္ထန္နာမဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဧဝံ ဥပဇ္ဈာယပရာမသနေပိ ဣမ-သဒ္ဒဿ ပယောဂေါ န ကတောတိ? နာယံ ဝိရောဓော ဥပဇ္ဈာယဿ အဘာဝေပိ ကမ္မကောပါဘာဝတော။ ကေဝလဉှိ ကမ္မနိပ္ဖတ္တိယာ သန္တပဒဝသေန အဝိဇ္ဇမာနဿပိ ဥပဇ္ဈာယဿ နာမကိတ္တနံ အနုပဇ္ဈာယဿ ဥပသမ္ပဒါဒီသုပိ ကရီယတိ။ တသ္မာ ဥပဇ္ဈာယဿ အသန္နိဟိတတာယပိ တပ္ပရာမသနမတ္တေနေဝ ကမ္မသိဒ္ဓိတော ‘‘ဣမဿာ’’တိ နိဒ္ဒိသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ပရိသုဒ္ဓါ အန္တရာယိကေဟိ ဓမ္မေဟီတိ အဘဗ္ဗတာဒိကေဟိ ဥပသမ္ပဒါယ အဝတ္ထုကရေဟိ စေဝ ပဉ္စာဗာဓဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒီဟိ စ အာပတ္တိမတ္တကရေဟိ အန္တရာယိကေဟိ သဘာဝေဟိ ပရိမုတ္တော။ ဧဝံ ဝုတ္တော ဧဝ စ အာပတ္တိမတ္တကရေဟိ ပဉ္စာဗာဓာဒီဟိ အပရိမုတ္တဿပိ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိ၊ နာညထာ။ ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရန္တိ ပရိပုဏ္ဏမဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ပတ္တစီဝရံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဧဝ အပတ္တစီဝရဿာပိ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိ၊ နာညထာ။ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတီတိ ‘‘သင်္ဃံ၊ ဘန္တေ၊ ဥပသမ္ပဒံ ယာစာမီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၇၁၊ ၁၂၆) ယာစိတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ တေန သင်္ဃေ အယာစိတေပိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော သင်္ဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဧဝ ကမ္မံ အဝိပန္နံ ဟောတိ၊ နာညထာ။ ဥပဇ္ဈာယေနာတိ ဥပဇ္ဈာယေန ကရဏဘူတေန ဣတ္ထန္နာမံ ဥပဇ္ဈာယံ ကတွာ ကမ္မဘူတံ ဥပသမ္ပဒံ ဒါတုံ နိပ္ဖာဒေတုံ ကတ္တုဘူတံ သင်္ဃံ ယာစတီတိ အတ္ထော။ ယာစဓာတုနော ပန ဒွိကမ္မကတ္တာ ‘‘သင်္ဃံ၊ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ ဒွေ ကမ္မပဒါနိ ဝုတ္တာနိ။

ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လန္တိ ဧတ္ထ ပတ္တော ကာလော ဣမဿာတိ ပတ္တကာလံ၊ အပလောကနာဒိစတုဗ္ဗိဓသင်္ဃကမ္မံ၊ တဒေဝ သကတ္ထေ ယ-ပစ္စယေန ‘‘ပတ္တကလ္လ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန ဉတ္တိစတုတ္ထဥပသမ္ပဒါကမ္မံ အဓိပ္ပေတံ၊ တံ ကာတုံ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ ဇာတံ။ ယဒီတိ အနုမတိဂဟဏဝသေန ကမ္မဿ ပတ္တကလ္လတံ ဉာပေတိ။ ယော ဟိ ကောစိ တတ္ထ အပတ္တကလ္လတံ မညိဿတိ၊ သော ဝက္ခတိ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ သန္ဓာယ အနုဿာဝနာသု ‘‘ယဿာယသ္မတော ခမတိ…ပေ… သော ဘာသေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၇) ဝုတ္တံ။ တံ ပနေတံ ပတ္တကလ္လံ ဝတ္ထုသမ္ပဒါ၊ အန္တရာယိကေဟိ ဓမ္မေဟိ စဿ ပရိသုဒ္ဓတာ၊ သီမာသမ္ပဒါ၊ ပရိသသမ္ပဒါ၊ ပုဗ္ဗကိစ္စနိဋ္ဌာပနန္တိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတံ။

တတ္ထ ဝတ္ထုသမ္ပဒါ နာမ ယထာဝုတ္တေဟိ ဧကာဒသဟိ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေဟိ စေဝ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နေဟိ စ အညော ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော အနုပသမ္ပန္နဘူတော မနုဿပုရိသော၊ ဧတသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ သတိ ဧဝ ဣဒံ သင်္ဃဿ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ နာသတိ။ ကတဉ္စ ကုပ္ပမေဝ ဟောတိ။

အန္တရာယိကေဟိ ဓမ္မေဟိ စဿ ပရိသုဒ္ဓတာ နာမ ယထာဝုတ္တဿေဝ ဥပသမ္ပဒါဝတ္ထုဘူတဿ ပုဂ္ဂလဿ ယေ ဣမေ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တာ ပဉ္စာဗာဓဖုဋ္ဌတာဒယော မာတာပိတူဟိ အနနုညာတတာပရိယောသာနာ စေဝ ဟတ္ထစ္ဆိန္နတာဒယော စ ဒေါသဓမ္မာ ကာရကသင်္ဃဿ အာပတ္တာဒိအန္တရာယဟေတုတာယ ‘‘အန္တရာယိကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ တေဟိ အန္တရာယိကေဟိ ဒေါသဓမ္မေဟိ ပရိမုတ္တတ္တာ၊ ဣမိဿာ စ သတိ ဧဝ ဣဒံ ကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ နာသတိ။ ကတံ ပန ကမ္မံ သုကတမေဝ ဟောတိ ဌပေတွာ ဦနဝီသတိဝဿပုဂ္ဂလံ။

သီမာသမ္ပဒါ ပန ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၁၄၇-၁၄၈) ဝက္ခမာနနယေန သဗ္ဗဒေါသဝိရဟိတာယ ဗဒ္ဓါဗဒ္ဓဝသေန ဒုဝိဓာယ သီမာယ ဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တာဒိသာယ ဟိ သီမာယ သတိ ဧဝ ဣဒံ ကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ နာသတိ။ ကတဉ္စ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတိ။

ပရိသသမ္ပဒါ ပန ယေ ဣမေ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဿ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ကမ္မပ္ပတ္တာ ဒသဟိ ဝါ ပဉ္စဟိ ဝါ အနူနာ ပါရာဇိကံ အနာပန္နာ၊ အနုက္ခိတ္တာ စ သမာနသံဝါသကာ ဘိက္ခူ၊ တေသံ ဧကသီမာယံ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဌာနံ၊ ဆန္ဒာရဟာနဉ္စ ဆန္ဒဿ အာနယနံ၊ သမ္မုခီဘူတာနဉ္စ အပ္ပဋိက္ကောသနံ၊ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခရဟိတာနံ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ ပဋိက္ခိတ္တာနံ ဂဟဋ္ဌာဒိအနဥပသမ္ပန္နာနဉ္စေဝ ပါရာဇိကုက္ခိတ္တကနာနာသံဝါသကဘိက္ခုနီနဉ္စ ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂလာနံ သင်္ဃဿ ဟတ္ထပါသေ အဘာဝေါ စာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတာ။ ဧဝရူပါယ စ ပရိသသမ္ပဒါယ သတိ ဧဝ ဣဒံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ နာသတိ။ တတ္ထ ပုရိမာနံ တိဏ္ဏံ အင်္ဂါနံ အညတရဿပိ အဘာဝေ ကတံ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတိ၊ န ပစ္ဆိမဿ။

ပုဗ္ဗကိစ္စနိဋ္ဌာပနံ နာမ ယာနိမာနိ ‘‘ပဌမံ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ပါဠိယံ ဝုတ္တာနိ ‘‘ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပနံ၊ ပတ္တစီဝရာစိက္ခနံ၊ တတော တံ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌပေတွာ အနုသာသကသမ္မုတိကမ္မကရဏံ၊ သမ္မတေန စ ဂန္တွာ အနုသာသနံ၊ တေန စ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ သင်္ဃဿ ဉာပေတွာ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခံ ‘အာဂစ္ဆာဟီ’တိ ဟတ္ထပါသေ ဧဝ အဗ္ဘာနံ၊ တေန စ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာ ဥပသမ္ပဒါယာစာပနံ၊ တတော အန္တရာယိကဓမ္မပုစ္ဆကသမ္မုတိကရဏံ၊ သမ္မတေန စ ပုစ္ဆန’’န္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပုဗ္ဗကိစ္စာနိ၊ တေသံ သဗ္ဗေသံ ယာထာဝတော ကရဏေန နိဋ္ဌာပနံ။ ဧတသ္မိဉ္စ ပုဗ္ဗကမ္မနိဋ္ဌာပနေ သတိ ဧဝ ဣဒံ သင်္ဃဿ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ပတ္တကလ္လံ နာမ ဟောတိ၊ နာသတိ။ ဧတေသု ပန ပုဗ္ဗကမ္မေသု အကတေသုပိ ကတံ ကမ္မံ ယထာဝုတ္တဝတ္ထုသမ္ပတ္တိအာဒီသု ဝိဇ္ဇမာနေသု အကုပ္ပမေဝ ဟောတိ။ တဒေဝမေတ္ထ ပတ္တကလ္လံ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာဝ နယေန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေသု၊ ဝက္ခမာနေသု စ သဗ္ဗေသု ကမ္မေသု ပတ္တကလ္လတာ ယထာရဟံ ယောဇေတွာ ဉာတဗ္ဗာ။

ဣတ္ထန္နာမံ ဥပသမ္ပာဒေယျာတိ ဥပသမ္ပဒါနိပ္ဖာဒနေန တံသမင်္ဂိံ ကရေယျ ကရောတူတိ ပတ္ထနာယံ၊ ဝိဓိမှိ ဝါ ဣဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ‘‘ဒေဝဒတ္တံ သုခါပေယျာ’’တိ ဝုတ္တေ သုခမဿ နိပ္ဖာဒေတွာ တံ သုခသမင်္ဂိနံ ကရေယျာတိ အတ္ထော ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဥပသမ္ပဒမဿ နိပ္ဖာဒေတွာ တံ ဥပသမ္ပဒါသမင်္ဂိနံ ကရေယျာတိ အတ္ထော။ ပယောဇကဗျာပါရေ စေတံ ယထာ သုခယန္တံ ကဉ္စိ သုဒ္ဓကတ္တာရံ ကောစိ ဟေတုကတ္တာ သုခဟေတုနိပ္ဖာဒနေန သုခါပေယျာတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဥပသမ္ပဇ္ဇန္တံ သုဒ္ဓကတ္တာရံ ပုဂ္ဂလံ ဟေတုကတ္တုဘူတော သင်္ဃော ဥပသမ္ပဒါဟေတုနိပ္ဖာဒနေန ဥပသမ္ပာဒေယျာတိ ဝုတ္တော။ ဧတေန စ သုခံ ဝိယ သုခဒါယကေန သင်္ဃေန ပုဂ္ဂလဿ ဒိယျမာနာ တထာပဝတ္တပရမတ္ထဓမ္မေ ဥပါဒါယ အရိယဇနပညတ္တာ ဥပသမ္ပဒါ နာမ သမ္မုတိသစ္စတာ အတ္ထီတိ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော သင်္ဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပရိဝါသာဒီသု ဝိယ ယာစနာနုဂုဏံ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဥပသမ္ပဒံ ဒဒေယျာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ ဥပသမ္ပာဒေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣဒံ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ဒါနေ အသင်္ဂဟေတွာ ကမ္မလက္ခဏေ ဧဝ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမိနာ နယေန ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ ဥပသမ္ပန္နော သင်္ဃေနာ’’တိ ဧတ္ထာပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ ဝတ္တမာနကာလအတီတကာလဝသေန၊ ဣဓ ပန အနာမဋ္ဌကာလဝသေနာတိ ဧတ္တကမေဝ ဝိသေသော။

ဧသာ ဉတ္တီတိ ‘‘သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တဉာပနာ ဧသာ။ ဣဒဉ္စ အနုဿာဝနာနမ္ပိ သဗ္ဘာဝသူစနတ္ထံ ဝုစ္စတိ။ အဝဿဉ္စေတံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ၊ ဉတ္တိကမ္မေ ဧဝ တံ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပန ယျ-ကာရေ ဝုတ္တမတ္တေ ဧဝ ဉတ္တိကမ္မံ နိဋ္ဌိတံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ခမတီတိ ရုစ္စတိ။ ဥပသမ္ပဒါတိ သင်္ဃေန ဒိယျမာနာ နိပ္ဖာဒိယမာနာ ဥပသမ္ပဒါ ယဿ ခမတိ။ သော တုဏှဿာတိ ယောဇနာ။ တုဏှီတိ စ အကထနတ္ထေ နိပါတော၊ အကထနကော အဿ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ခမတိ သင်္ဃဿ ဣတ္ထန္နာမဿ ဥပသမ္ပဒါတိ ပကတေန သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘တသ္မာ တုဏှီ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘အာသီ’’တိ သေသော။ ယသ္မာ ‘‘ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝုစ္စမာနောပိ သင်္ဃော တုဏှီ နိရဝေါ အဟောသိ၊ တသ္မာ ခမတိ သင်္ဃဿာတိ အတ္ထော။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ပကာရေန။ တုဏှီဘာဝေနေဝေတံ သင်္ဃဿ ရုစ္စနဘာဝံ ဓာရယာမိ ဗုဇ္ဈာမိ ပဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပရိသမာပနတ္ထေ ကတော၊ သော စ ကမ္မဝါစာယ အနင်္ဂံ။ တသ္မာ အနုဿာဝကေန ‘‘ဓာရယာမီ’’တိ ဧတ္ထ မိ-ကာရပရိယောသာနမေဝ ဝတွာ နိဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ၊ ဣတိ-သဒ္ဒေါ န ပယုဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ ကမ္မဝါစာနမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥပသမ္ပဒါဝိဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတ္တာရောနိဿယာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၈။ ဧကပေါရိသာ ဝါတိအာဒိ သတ္တာနံ သရီရစ္ဆာယံ ပါဒေဟိ မိနိတွာ ဇာနနပ္ပကာရဒဿနံ။ ဆသတ္တပဒပရမတာ ဟိ ဆာယာ ‘‘ပေါရိသာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒဉ္စ ဥတုပ္ပမာဏာစိက္ခနာဒိ စ အာဂန္တုကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝီမံသိတွာ ဝုဍ္ဎနဝဘာဝံ ဉတွာ ဝန္ဒနဝန္ဒာပနာဒိကရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧတိ အာဂစ္ဆတိ၊ ဂစ္ဆတိ စာတိ ဥတု၊ သောဝ ပမိယတေ အနေန သံဝစ္ဆရန္တိ ပမာဏန္တိ အာဟ ‘‘ဥတုယေဝ ဥတုပ္ပမာဏ’’န္တိ။ အပရိပုဏ္ဏာတိ ဥပသမ္ပဒါဒိဝသေန အပရိပုဏ္ဏာ။ ယဒိ ဥတုဝေမဇ္ဈေ ဥပသမ္ပာဒိတော၊ တဒါ တသ္မိံ ဥတုမှိ အဝသိဋ္ဌဒိဝသာစိက္ခနံ ‘‘ဒိဝသဘာဂါစိက္ခန’’န္တိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ယတ္တကေဟိ ဒိဝသေဟိ ယဿ ယော ဥတု အပရိပုဏ္ဏော၊ တေ ဒိဝသေ’’တိ။ တတ္ထ ယဿ တံ ခဏံ လဒ္ဓူပသမ္ပဒဿ ပုဂ္ဂလဿ သမ္ဗန္ဓီ ယော ဥတု ယတ္တကေဟိ ဒိဝသေဟိ အပရိပုဏ္ဏော၊ တေ ဒိဝသေတိ ယောဇနာ။

ဆာယာဒိကမေဝ သဗ္ဗံ သင်္ဂဟေတွာ ဂါယိတဗ္ဗတော ကထေတဗ္ဗတော သင်္ဂီတီတိ အာဟ ‘‘ဣဒမေဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧကတော ကတွာ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ တွံ ကိံ လဘသီတိ တွံ ဥပသမ္ပာဒနကာလေ ကတရဝဿံ၊ ကတရဥတုဉ္စ လဘသိ၊ ကတရသ္မိံ တေ ဥပသမ္ပဒါ လဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဝဿန္တိ ဝဿာနဥတု။ ဣဒဉ္စ သံဝစ္ဆရာစိက္ခနံ ဝိနာ ဝုတ္တမ္ပိ န ဉာယတီတိ ဣမိနာ ဥတုအာစိက္ခနေနေဝ သာသနဝဿေသု ဝါ ကလိယုဂဝဿာဒီသု ဝါ သဟဿိမေ ဝါ သတိမေ ဝါ အသုကံ ဥတုံ လဘာမီတိ ဒဿိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဆာယာ’’တိ ဣဒံ ပါဠိယံ အာဂတပဋိပါဋိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝတ္တဗ္ဗကမတော ပန ကလိယုဂဝဿာဒီသု သဗ္ဗဒေသပသိဒ္ဓေသု အသုကဝဿေ အသုကဥတုမှိ အသုကမာသေ အသုကေ ကဏှေ ဝါ သုက္ကေ ဝါ ပက္ခေ အသုကတိထိဝါရဝိသေသယုတ္တေ နက္ခတ္တေ ပုဗ္ဗဏှာဒိဒိဝသဘာဂေ ဧတ္တကေ ဆာယာပမာဏေ၊ နာဍိကာပမာဏေ ဝါ မယာ ဥပသမ္ပဒါ လဒ္ဓါတိ ဝဒေယျာသီတိ ဧဝံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣဒံ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂဟေတွာ အာဂန္တုကေဟိ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိံ ဉတွာ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ ကိဿ တွန္တိ ကိံ တွံ ဧတ္တကံ ကာလံ အကာသီတိ အတ္ထော။

၁၃၀။ ဥပသမ္ပဒံ ယာစီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ ယာစီတိ အတ္ထော။ ပဿိဿာမီတိ ဧတ္ထ ဝဒတီတိ သေသော၊ ဧဝံ ဥပရိပိ။ ‘‘ဩသာရေတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ ပုရိမော ဥက္ခိတ္တဘာဝေါ ဝိဗ္ဘမိတွာ ပုန လဒ္ဓူပသမ္ပဒမ္ပိ န မုဉ္စတိ။ တေန စ သမ္ဘုဉ္ဇနာဒီသုပိ ဘိက္ခူနံ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဒဿေတိ။ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေတိ ဧတ္ထ သဟသေယျာပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စာယမဓိပ္ပာယော – ယသ္မာ အယံ ဩသာရိတတ္တာ ပကတတ္တော၊ တသ္မာ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂါဒိပစ္စယေန ပါစိတ္တိယေနေတ္ထ အနာပတ္တီတိ။ ယော ပန အာပတ္တိဋ္ဌာနေ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိတာယ အာပတ္တိံ န ပဿတိ၊ တေနေဝ ပဋိကမ္မမ္ပိ န ကရောတိ၊ သော ယသ္မာ ဧတ္တာဝတာ အလဇ္ဇီ နာမ န ဟောတိ။ ပဏ္ဏတ္တိံ ဉတွာ ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တော ဧဝ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ ဟောတိ။ ‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ (ပရိ။ ၃၅၉) ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဧတ္ထ အလဇ္ဇိသမ္ဘောဂါဒိပစ္စယာ ဒုက္ကဋာပတ္တိနိယမော နတ္ထိ။ တေန သာပေတ္ထ အာပတ္တိ န ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယော ပနေတ္ထ ဣမံ အဓိပ္ပာယံ အသလ္လက္ခေန္တေန ကေနစိ ‘‘အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေ’’တိ ဣမိနာ ပါစိတ္တိယေန အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ အလဇ္ဇိသမ္ဘောဂပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ပန အာပဇ္ဇတိ ဧဝါတိ အာပတ္တိနိယမော ဝုတ္တော၊ သော အလဇ္ဇိတ္တေ သတိ ဧဝ ဝုတ္တော၊ နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၃၁။ ဝိနယမှီတိအာဒိဂါထာသု နိဂ္ဂဟာနန္တိ နိဂ္ဂဟကရဏေသု။ ပါပိစ္ဆေတိ ပါပပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟကရဏေသု၊ လဇ္ဇီနံ ပဂ္ဂဟေသု စ ပေသလာနံ သုခါဝဟေ မဟန္တေ ဝိနယမှိ ယထာ အတ္ထကာရီ အတ္ထာနုဂုဏံ ကရောန္တောဝ ယသ္မာ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇတိ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဥဒ္ဒါနံ ပဝက္ခာမီတိ သမ္ဗန္ဓယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

စတ္တာရောနိဿယာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

မဟာခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၂။ ဥပေါသထက္ခန္ဓကော

သန္နိပါတာနုဇာနနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၃၂။ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ တရန္တိ ဩတရန္တိ ဧတ္ထာတိ တိတ္ထံ၊ လဒ္ဓိ။ ဣတောတိ သာသနလဒ္ဓိတော။

၁၃၅။ အာပဇ္ဇိတွာ ဝါ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဧတ္ထ ဒေသနာရောစနာနမ္ပိ သင်္ဂဟော။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝုဋ္ဌိတာ ဝါ ဒေသိတာ ဝါ အာရောစိတာ ဝါ အာပတ္တိ…ပေ… အသန္တီ နာမ ဟောတီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။

မနုဇေနာတိ အာသန္နေန သဟ။ ပရေတိ ဒူရဋ္ဌေပိ ပရပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ ဂိရံ နော စ ဘဏေယျာတိ ယောဇနာ။

‘‘အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၄) ဝုတ္တတ္တာ ဂရုကာပတ္တိပိ အာဝိကရဏမတ္တေန ဝုဋ္ဌာတီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ပရိဝါသာဒိဝိဓာနသုတ္တေဟိ ဝိရုဇ္ဈနတော။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယထာဘူတဉှိ အတ္တာနမာဝိကရောန္တံ ပေသလာ ဘိက္ခူ ‘‘အကာမာ ပရိဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနံ နိဿာယ အနိစ္ဆမာနမ္ပိ နံ ဥပါယေန ပရိဝါသာဒီနိ ဒတွာ အဝဿံ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာပေဿန္တိ၊ တတော တဿ အဝိပ္ပဋိသာရာဒီနံ ဝသေန ဖာသု ဟောတိ။ ပဌမံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသန္တိ နိဒါနုဒ္ဒေသံ ဒဿေတိ။ ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇမာနံ ပညာပေသီတိ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတံ၊ ပုဗ္ဗေ ပညတ္တမ္ပိ ပန ပါရာဇိကာဒိသိက္ခာပဒံ သဗ္ဗံ ဘဂဝါ ‘‘တတြိမေ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ ဥဒ္ဒေသံ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိအာဒိနာ ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒိဝသေန ဝိနယမာတိကံ ကတွာ နိဒါနုဒ္ဒေသေန သဟ သယမေဝ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ပညာပေသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဒေတံ သဗ္ဗမ္ပိ သန္ဓာယ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၃) ဝုတ္တံ။

၁၃၆။ ဧတံ ၃၄ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယသ္မိံ တသ္မိံ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ပန္နရသေ ဝါတိ ဧဝံ အတ္ထဇာတံ။

သန္နိပါတာနုဇာနနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၃၈။ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယာ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ။ တဿံ ပန ဒိသာယံ နိမိတ္တေ အသတိ ယတ္ထ အတ္ထိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ပဌမံ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယ၊ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယာ’’တိအာဒိနာ သမန္တာ ဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌာနေသု နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ပုန ‘‘ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယာ’’တိ ပဌမကိတ္တိတံ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တီဟိ နိမိတ္တေဟိ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာယပိ သီမာယ သမ္မန္နိတဗ္ဗတော။ တိက္ခတ္တုံ သီမာမဏ္ဍလံ သမ္ဗန္ဓန္တေနာတိ ဝိနယဓရေန သယံ ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဌတွာ ကေဝလံ နိမိတ္တကိတ္တနဝစနေနေဝ သီမာမဏ္ဍလံ သမန္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဗန္ဓန္တေနာတိ အတ္ထော။ တံ တံ နိမိတ္တဋ္ဌာနံ အဂန္တွာပိ ဟိ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တိယောဇနပရမာယ သီမာယ သမန္တတော တိက္ခတ္တုံ အနုပရိဂမနဿ ဧကဒိဝသေန ဒုက္ကရတ္တာ ဝိနယဓရေန သယံ အဒိဋ္ဌမ္ပိ ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခူဟိ ယထာဝဝတ္ထိတံ နိမိတ္တံ ‘‘ပါသာဏော ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ ကေနစိ ဝုတ္တာနုသာရေန သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ကိတ္တေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။

သုဒ္ဓပံသုပဗ္ဗတောတိ န ကေနစိ ကတော သယံဇာတောဝ ဝုတ္တော။ တထာ သေသာပိ။ ဣတရောပီတိ သုဒ္ဓပံသုပဗ္ဗတာဒိကောပိ ပဗ္ဗတော။ ဟတ္ထိပ္ပမာဏတောတိ ဧတ္ထ ဘူမိတော ဥဂ္ဂတပ္ပဒေသေန ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ စတူဟိ ဝါ တီဟိ ဝါတိ သီမာဘူမိယံ စတူသု၊ တီသု ဝါ ဒိသာသု ဌိတေဟိ။ ဧကိဿာ ဧဝ ပန ဒိသာယ ဌိတေဟိ တတော ဗဟူဟိပိ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒွီဟိ ပန ဒွီသု ဒိသာသု ဌိတေဟိပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧကေန န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ။ တံ ဗဟိဒ္ဓါ ကတွာတိ ကိတ္တိတနိမိတ္တဿ အသီမတ္တာ အန္တောသီမာယ ကရဏံ အယုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။

ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပ္ပမာဏတာ သဏ္ဌာနတော ဂဟေတဗ္ဗာ၊ န တုလဂဏနာဝသေန၊ ဘာရတော ပလပရိမာဏဉ္စ မဂဓတုလာယ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သာ စ လောကိယတုလာယ ဒွိဂုဏာတိ ဝဒန္တိ။ အတိမဟန္တောပီတိ ဘူမိတော ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ အနုဂ္ဂန္တွာ ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ ဩတိဏ္ဏဃနတော အနေကယောဇနပ္ပမာဏောပိ။ သစေ ဟိ တတော ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ ကူဋံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ပဗ္ဗတသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။

အန္တောသာရာနန္တိ တသ္မိံ ခဏေ တရုဏတာယ သာရေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ပရိဏာမေန ဘဝိဿမာနသာရေပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တာဒိသာနဉှိ သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏပရိဏာဟာနံ စတုပဉ္စမတ္တမ္ပိ ဝနံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တောသာရမိဿကာနန္တိ အန္တောသာရေဟိ ရုက္ခေဟိ သမ္မိဿာနံ။ ဧတေန စ သာရရုက္ခမိဿမ္ပိ ဝနံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ စတုပဉ္စရုက္ခမတ္တမ္ပီတိ သာရရုက္ခေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝနမဇ္ဈေ ဝိဟာရံ ကရောန္တီတိ ရုက္ခဃဋာယ အန္တရေ ရုက္ခေ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝတိအာဒီဟိ ဝိဟာရပရိစ္ဆေဒံ ကတွာဝ အန္တောရုက္ခန္တရေသု ဧဝ ပရိဝေဏပဏ္ဏသာလာဒီနံ ကရဏဝသေန ယထာ အန္တောဝိဟာရမ္ပိ ဝနမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝိဟာရံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဟိ သဗ္ဗံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ဝိဟာရံ ကရေယျုံ၊ ဝိဟာရဿ အဝနတ္တာ တံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတံ ဝနံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတဗ္ဗံ သိယာ။ ဣဓ ပန အန္တောပိ ဝနတ္တာ ‘‘ဝနံ န ကိတ္တေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သစေ ဟိ တံ ကိတ္တေန္တိ၊ ‘‘နိမိတ္တဿ ဥပရိ ဝိဟာရော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အနန္တရေ ဝုတ္တဒေါသံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧကဒေသန္တိ ဝနေကဒေသံ၊ ရုက္ခဝိရဟိတဋ္ဌာနေ ကတဝိဟာရဿ ဧကပဿေ ဌိတဝနဿ ဧကဒေသန္တိ အတ္ထော။

သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏောတိ ဝံသဒဏ္ဍပ္ပမာဏော။ လေခနိဒဏ္ဍပ္ပမာဏောတိ ကေစိ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ပန အဝေဘင်္ဂိယဝိနိစ္ဆယေ ‘‘ယော ကောစိ အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍကမတ္တောပိ ဝေဠု…ပေ… ဂရုဘဏ္ဍ’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုဗ္ဗတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တတ္တာ တနုတရော ဝေဠုဒဏ္ဍောတိ စ သူစိဒဏ္ဍောတိ စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝံသနဠကသရာဝါဒီသူတိ ဝေဠုပဗ္ဗေ ဝါ နဠပဗ္ဗေ ဝါ ကပလ္လကာဒိမတ္တိကဘာဇနေသု ဝါတိ အတ္ထော။ တင်္ခဏမ္ပီတိ တရုဏပေါတကေ အမိလာယိတွာ ဝိရုဟနဇာတိကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ပရိဏတာ သမူလံ ဥဒ္ဓရိတွာ ရောပိတာပိ ဆိန္နသာခါ ဝိယ မိလာယိတွာ စိရေန နဝမူလင်္ကုရုပ္ပတ္တိယာ ဇီဝန္တိ၊ မီယန္တိယေဝ ဝါ၊ တာဒိသေ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧတန္တိ နဝမူလသာခါနိဂ္ဂမနံ။

မဇ္ဈေတိ သီမာယ မဟာဒိသာနံ အန္တော။ ကောဏန္တိ သီမာယ စတူသု ကောဏေသု ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ မဂ္ဂါနံ သမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနံ။ ပရဘာဂေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ တေသံ စတုန္နံ ကောဏာနံ ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ဌိတေသု မဂ္ဂေသု ဧကိဿာ ဒိသာယ ဧကံ၊ အညိဿာ ဒိသာယ စာပရန္တိ ဧဝံ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ စတူသု ဒိသာသု ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ပန ကိတ္တိတမတ္တေန ကထံ ဧကာဗဒ္ဓတာ ဝိဂစ္ဆတီတိ ဝိညာယတီတိ။ ပရတော ဂတဋ္ဌာနေပိ ဧတေ ဧဝ တေ စတ္တာရော မဂ္ဂါ။ ‘‘စတူသု ဒိသာသု ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဝိစိနိတဗ္ဗံ။

‘‘ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ ဣဒဉ္စ ပါဠိယံ (ပါစိ။ ၆၉၂) ဘိက္ခုနီနံ နဒီပါရဂမနေ နဒိလက္ခဏဿ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခူနံ အန္တရဝါသကတေမနမတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ‘‘နဒိစတုက္ကေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ပရတော ဂတဋ္ဌာနေပိ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ တေနေဝ စ ‘‘အဿမ္မိဿနဒိယော စတဿောပိ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အသမ္မိဿ-ဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ မူလေတိ အာဒိကာလေ။ နဒိံ ဘိန္ဒိတွာတိ ယထာ ဥဒကံ အနိစ္ဆန္တေဟိ ကဿကေဟိ မဟောဃေ နိဝတ္တေတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ နဒိကူလံ ဘိန္ဒိတွာ။

ဥက္ခေပိမန္တိ ဒီဃရဇ္ဇုနာ ကုဋေန ဥဿိဉ္စနီယံ။

အသမ္မိဿေဟီတိ သဗ္ဗဒိသာသု ဌိတပဗ္ဗတေဟိ ဧဝ၊ ပါသာဏာဒီသု အညတရေဟိ ဝါ နိမိတ္တန္တရာဗျဝဟိတေဟိ။ သမ္မိဿေဟီတိ ဧကတ္ထ ပဗ္ဗတော၊ အညတ္ထ ပါသာဏောတိ ဧဝံ ဌိတေဟိ အဋ္ဌဟိပိ။ ‘‘နိမိတ္တာနံ သတေနာပီ’’တိ ဣမိနာ ဧကိဿာယ ဧဝ ဒိသာယ ဗဟုနိမိတ္တာနိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ပဗ္ဗတော ဘန္တေ။ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ပါသာဏော ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာတိ တိကောဏာ။ စတုရဿာတိ သမစတုရဿာ၊ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနာ ပန အာယတစတုရဿာ။ ဧကကောဋိယံ သင်္ကောစိတာ၊ တဒညာယ ဝိတ္ထိဏ္ဏာ ဝါ ဟောတီတိ။ သီမာယ ဥပစာရံ ဌပေတွာတိ အာယတိံ ဗန္ဓိတဗ္ဗာယ သီမာယ နေသံ ဝိဟာရာနံ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ သီမန္တရိကပ္ပဟောနကံ ဥပစာရံ ဌပေတွာ။ ဗဒ္ဓါ သီမာ ယေသု ဝိဟာရေသု၊ တေ ဗဒ္ဓသီမာ။ ပါဋေက္ကန္တိ ပစ္စေကံ။ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာနီတိ ယထာ ဗဒ္ဓသီမာသု ဌိတာ အညမညံ ဆန္ဒာဒိံ အနပေက္ခိတွာ ပစ္စေကံ ကမ္မံ ကာတုံ လဘန္တိ၊ ဧဝံ ဂါမသီမာသု ဌိတာပီတိ ဒဿေတိ။ အာဂန္တဗ္ဗန္တိ သာမီစိမတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အာဂမနမ္ပီ’’တိအာဒိ။

ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါဒီနန္တိ ဧတ္ထ ဘဏ္ဍုကမ္မာပုစ္ဆနံ သန္ဓာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂဟဏံ။ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူတိ နိသိန္နေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉ္စ ကမ္မာရဟေန သဟ အဗ္ဘာနကာရကာနမ္ပိ ပဟောနကတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိမိတ္တုပဂါ ပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ’’တိ ဣဒံ ယထာရုစိတဋ္ဌာနေ ရုက္ခနိမိတ္တာဒီနံ ဒုလ္လဘတာယ ဝဍ္ဎိတွာ ဥဘိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ သင်္ကရကရဏတော စ ပါသာဏနိမိတ္တဿ စ တဒဘာဝတော ယတ္ထ ကတ္ထစိ အာနေတွာ ဌပေတုံ သုကရတာယ စ ဝုတ္တံ။ တထာ သီမန္တရိကပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထာပိ။ စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏာပီတိ ယထာ ခန္ဓသီမာပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ နိမိတ္တပါသာဏာနံ စတုရင်္ဂုလမတ္တဋ္ဌာနံ သမန္တာ နိဂစ္ဆတိ၊ အဝသေသံ ဌာနံ အန္တောခန္ဓသီမာယ ဟောတိယေဝ၊ ဧဝံ တေသုပိ ဌပိတေသု စတုရင်္ဂုလမတ္တာ သီမန္တရိကာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သီမန္တရိကပါသာဏာတိ သီမန္တရိကာယ ဌပိတနိမိတ္တပါသာဏာ။ တေ ပန ကိတ္တေန္တေန ပဒက္ခိဏတော အနုပရိယာယန္တေနေဝ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ ကထံ? ခဏ္ဍသီမတော ဟိ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ တတ္ထ သဗ္ဗာနိ နိမိတ္တာနိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ တထာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဒက္ခိဏာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ တထာ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပစ္ဆိမာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ တထာ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ဥတ္တရာဘိမုခေန ဌတွာ ‘‘ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိ တတ္ထ သဗ္ဗာနိ နိမိတ္တာနိ အနုက္ကမေန ကိတ္တေတွာ ပုန ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေန ဌတွာ ပုရိမကိတ္တိတံ ဝုတ္တနယေန ပုန ကိတ္တေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဗဟူနမ္ပိ ခဏ္ဍသီမာနံ သီမန္တရိကပါသာဏာ ပစ္စေကံ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ တတောတိ ပစ္ဆာ။ အဝသေသနိမိတ္တာနီတိ မဟာသီမာယ ဗာဟိရန္တရေသု အဝသေသနိမိတ္တာနိ။ ဥဘိန္နမ္ပိ န ကောပေန္တီတိ ဥဘိန္နမ္ပိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ။

ကုဋိဂေဟေတိ ဘူမိယံ ကတတိဏကုဋိယံ။ ဥဒုက္ခလန္တိ ဥဒုက္ခလာဝါဋသဒိသခုဒ္ဒကာဝါဋံ။ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗန္တိ တံ ရာဇိံ ဝါ ဥဒုက္ခလံ ဝါ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ ယထာဝုတ္တေသု နိမိတ္တေသု အနာဂတတ္တေန န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓမ္ပိ အဝိနဿကသညာယ ကောစိ မောဟေန နိမိတ္တံ ကရေယျာတိ ဒူရတောပိ ဝိပတ္တိပရိဟာရတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဥပရိ ‘‘ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာ’’တိအာဒီသုပိ သိဒ္ဓမေဝတ္ထံ ပုနပ္ပုနံ ကထနေ ကာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သီမာဝိပတ္တိ ဟိ ဥပသမ္ပဒါဒိသဗ္ဗကမ္မဝိပတ္တိမူလန္တိ တဿာ သဗ္ဗံ ဒွါရံ သဗ္ဗထာ ပိဒဟနဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ။ သဗ္ဗံ ဝတွာဝ ဣဓ အာစရိယာ ဝိနိစ္ဆယံ ဌပေသုန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဘိတ္တိန္တိ ဣဋ္ဌကဒါရုမတ္တိကာမယံ။ သိလာမယာယ ပန ဘိတ္တိယာ နိမိတ္တုပဂံ ဧကံ ပါသာဏံ တံတံဒိသာယ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနေကသိလာဟိ စိနိတံ သကလဘိတ္တိံ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ ‘‘ဧသော ပါသာဏော နိမိတ္တ’’န္တိ ဧကဝစနေန ဝတ္တဗ္ဗတော။ အန္တောကုဋ္ဋမေဝါတိ ဧတ္ထ အန္တောကုဋ္ဋေပိ နိမိတ္တာနံ ဌိတောကာသတော အန္တော ဧဝ သီမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပမုခေ နိမိတ္တပါသာဏေ ဌပေတွာတိ ဂဗ္ဘာဘိမုခေပိ ဗဟိပမုခေ ဂဗ္ဘဝိတ္ထာရပ္ပမာဏေ ဌာနေ ပါသာဏေ ဌပေတွာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ဂဗ္ဘပမုခါနံ အန္တရေ ဌိတကုဋ္ဋမ္ပိ ဥပါဒါယ အန္တော စ ဗဟိ စ စတုရဿသဏ္ဌာနာဝ သီမာ ဟောတိ။ ဗဟီတိ သကလဿ ကုဋိဂေဟဿ သမန္တတော ဗဟိ။

အန္တော စ ဗဟိ စ သီမာ ဟောတီတိ မဇ္ဈေ ဌိတဘိတ္တိယာ သဟ စတုရဿသီမာ ဟောတိ။

‘‘ဥပရိပါသာဒေယေဝ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဂဗ္ဘဿ စ ပမုခဿ စ အန္တရာ ဌိတဘိတ္တိယာ ဧကတ္တာ တတ္ထ စ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသာဘာဝေန ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ၊ ဥပရိဘိတ္တိ ပန သီမဋ္ဌာဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဟေဋ္ဌိမတလေ ကုဋ္ဋောတိ ဟေဋ္ဌိမတလေ စတူသု ဒိသာသု ဌိတကုဋ္ဋော။ သစေ ဟိ ဒွီသု၊ တီသု ဝါ ဒိသာသု ဧဝ ကုဋ္ဋော တိဋ္ဌေယျ၊ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ။ ဟေဋ္ဌာပိ ဩတရတီတိ စတုန္နမ္ပိ ဘိတ္တီနံ အန္တော ဘိတ္တီဟိ သဟ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ပဟောနကတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဩတရမာနာ စ ဥပရိသီမပ္ပမာဏေန ဩတရတိ၊ စတုန္နံ ပန ဘိတ္တီနံ ဗာဟိရန္တရပရိစ္ဆေဒေ ဟေဋ္ဌာဘူမိဘာဂေ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ဩတရတိ။ န ပန ဘိတ္တီနံ ဗဟိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနံ။ ပါသာဒဘိတ္တိတောတိ ဥပရိတလေ ဘိတ္တိတော။ ဩတရဏာနောတရဏံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဥပရိသီမပ္ပမာဏဿ အန္တောဂဓာနံ ဟေဋ္ဌိမတလေ စတူသု ဒိသာသု ကုဋ္ဋာနံ တုလာရုက္ခေဟိ ဧကသမ္ဗန္ဓတံ တဒန္တော ပစ္ဆိမသီမပ္ပမာဏတာဒိဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပေတ္ထ နိယျူဟကာဒယော နိမိတ္တာနံ ဌိတောကာသတာယ ဗဇ္ဈမာနက္ခဏေ သီမာ န ဟောန္တိ၊ ဗဒ္ဓါယ ပန သီမာယ သီမဋ္ဌာဝ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပရိယန္တထမ္ဘာနန္တိ နိမိတ္တဂတပါသာဏတ္ထမ္ဘေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဥပရိမတလေန သမ္ဗဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ကုဋ္ဋာနံ အန္တရာ သီမဋ္ဌာနံ ထမ္ဘာနံ အဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ ဘဝေယျုံ၊ ကုဋ္ဋေ ဥပရိမတလေန အသမ္ဗန္ဓေပိ သီမဋ္ဌတ္ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ဌိတော ပါသာဒေါ သီမဋ္ဌောဝ ဟောတိ။

သစေ ပန ဗဟူနံ ထမ္ဘပန္တီနံ ဥပရိ ကတပါသာဒဿ ဟေဋ္ဌာ ပထဝိယံ သဗ္ဗဗာဟိရာယ ထမ္ဘပန္တိယာ အန္တော နိမိတ္တပါသာဏေ ဌပေတွာ သီမာ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဧတ္ထ ကထန္တိ? ဧတ္ထာပိ ယံ တာဝ သီမဋ္ဌတ္ထမ္ဘေဟေဝ ဓာရိယမာနာနံ တုလာနံ ဥပရိမတလံ၊ သဗ္ဗံ တံ သီမဋ္ဌမေဝ၊ ဧတ္ထ ဝိဝါဒေါ နတ္ထိ။ ယံ ပန သီမဋ္ဌတ္ထမ္ဘပန္တိယာ၊ အသီမဋ္ဌာယ ဗာဟိရတ္ထမ္ဘပန္တိယာ စ သမဓုရံ ဓာရိယမာနာနံ တုလာနံ ဥပရိမတလံ၊ တတ္ထ ဥပဍ္ဎံ သီမာတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ သကလမ္ပိ ဂါမသီမာတိ အပရေ။ ဗဒ္ဓသီမာ ဧဝါတိ အညေ။ တသ္မာ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ဂရုကေ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ဌတွာ သဗ္ဗံ တံ အာသင်္ကဋ္ဌာနံ သောဓေတွာဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ သန္နိဋ္ဌာနကာရဏံ ဝါ ဂဝေသိတွာ တဒနုဂုဏံ ကာတဗ္ဗံ။

တာလမူလကပဗ္ဗတေတိ တာလက္ခန္ဓမူလသဒိသေ ဟေဋ္ဌာ ထူလော ဟုတွာ ကမေန ကိသော ဟုတွာ ဥဂ္ဂတော ဟိ တာလသဒိသော နာမ ဟောတိ။ ဝိတာနသဏ္ဌာနောတိ အဟိစ္ဆတ္တကသဏ္ဌာနော။ ပဏဝသဏ္ဌာနောတိ မဇ္ဈေ တနုကော ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ ဝိတ္ထိဏ္ဏော။ ဟေဋ္ဌာ ဝါ မဇ္ဈေ ဝါတိ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနဿ ဟေဋ္ဌာ၊ ပဏဝသဏ္ဌာနဿ မဇ္ဈေ။

သပ္ပဖဏသဒိသော ပဗ္ဗတောတိ သပ္ပဖဏော ဝိယ ခုဇ္ဇော၊ မူလဋ္ဌာနတော အညတ္ထ အဝနတသီသောတိ အတ္ထော။ အာကာသပဗ္ဘာရန္တိ ဘိတ္တိယာ အပရိက္ခိတ္တပဗ္ဘာရံ။ သီမပ္ပမာဏောတိ အန္တောအာကာသေန သဒ္ဓိံ ပစ္ဆိမသီမပ္ပမာဏော။ ‘‘သော စ ပါသာဏော သီမဋ္ဌော’’တိ ဣမိနာ ဤဒိသေဟိ သုသိရပါသာဏလေဏကုဋ္ဋာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နေ ဘူမိဘာဂေ ဧဝ သီမာ ပတိဋ္ဌာတိ၊ န အပရိစ္ဆိန္နေ။ တေ ပန သီမဋ္ဌတ္တာ သီမာ ဟောန္တိ၊ န သရူပေန သီမဋ္ဌမဉ္စာဒိ ဝိယာတိ ဒဿေတိ။ သစေ ပန သော သုသိရပါသာဏော ဘူမိံ အနာဟစ္စ အာကာသဂတောဝ ဩလမ္ဗတိ၊ သီမာ န ဩတရတိ။ သုသိရပါသာဏာ ပန သယံ သီမာပဋိဗဒ္ဓတ္တာ သီမာ ဟောန္တိ။ ကထံ ပန ပစ္ဆိမပ္ပမာဏရဟိတေဟိ ဧတေဟိ သုသိရပါသာဏာဒီဟိ သီမာ န ဩတရတီတိ ဣဒံ သဒ္ဓါတဗ္ဗန္တိ? အဋ္ဌကထာပမာဏတော။

အပိစေတ္ထ သုသိရပါသာဏဘိတ္တိအနုသာရေန မူသိကာဒီနံ ဝိယ သီမာယ ဟေဋ္ဌိမတလေ ဩတရဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဟေဋ္ဌာ ပန ပစ္ဆိမသီမပ္ပမာဏေ အာကာသေ ဒွင်္ဂုလမတ္တဗဟလေဟိ ပါသာဏဘိတ္တိအာဒီဟိပိ ဥပရိမတလံ အာဟစ္စ ဌိတေဟိ သဗ္ဗသော၊ ယေဘုယျေန ဝါ ပရိစ္ဆိန္နေ သတိ ဥပရိ ဗဇ္ဈမာနာ သီမာ တေဟိ ပါသာဏာဒီဟိ အန္တရိတာယ တပ္ပရိစ္ဆိန္နာယ ဟေဋ္ဌာဘူမိယာပိ ဥပရိမတလေန သဒ္ဓိံ ဧကက္ခဏေ ပတိဋ္ဌာတိ နဒိပါရသီမာ ဝိယ နဒိအန္တရိတေသု ဥဘောသု တီရေသု၊ လေဏာဒီသု အပနီတေသုပိ ဟေဋ္ဌာ ဩတိဏ္ဏာ သီမာ ယာဝ သာသနန္တရဓာနာ န ဝိဂစ္ဆတိ။ ပဌမံ ပန ဥပရိ သီမာယ ဗဒ္ဓါယ ပစ္ဆာ လေဏာဒီသု ကတေသုပိ ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ သီမာ ဩတရတိ ဧဝ။ ကေစိ တံ န ဣစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ဥဘယတ္ထ ပတိဋ္ဌိတာ စ သာ သီမာ ဧကာဝ ဟောတိ ဂေါတ္တာဒိဇာတိ ဝိယ ဗျတ္တိဘေဒေသူတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာ ဧဝ ဟိ ဗဒ္ဓသီမာ၊ အဗဒ္ဓသီမာ စ အတ္တနော အတ္တနော ပကတိနိဿယဘူတေ ဂါမာရညနဒိအာဒိကေ ခေတ္တေ ယထာပရိစ္ဆေဒံ သဗ္ဗတ္ထ သာကလျေန ဧကသ္မိံ ခဏေ ဗျာပိနီ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနာပိ တေ တေ နိဿယဘူတေ ပရမတ္ထဓမ္မေ၊ တံ တံ ကိရိယာဝိသေသမ္ပိ ဝါ ဥပါဒါယ လောကိယေဟိ၊ သာသနိကေဟိ စ ယထာရဟံ ဧကတ္တေန ပညတ္တတာယ နိဿယေကရူပါ ဧဝ။ တထာ ဟိ ဧကော ဂါမော အရညံ နဒီ ဇာတဿရော သမုဒ္ဒေါတိ ဧဝံ လောကေ၊

‘‘သမ္မတာ သာ သီမာ သင်္ဃေန (မဟာဝ။ ၁၄၃)။ အဂါမကေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ။ သမန္တာ ဥဒကုက္ခေပါ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) –

အာဒိနာ သာသနေ စ ဧကဝေါဟာရော ဒိဿတိ။ န ဟိ ပရမတ္ထတော ဧကဿ အနေကဓမ္မေသု ဗျာပနမတ္ထိ။ ကသိဏေကဒေသာဒိဝိကပ္ပာသမာနတာယ ဧကတ္တဟာနိတောတိ အယံ နော မတိ။

အဿ ဟေဋ္ဌာတိ သပ္ပဖဏပဗ္ဗတဿ ဟေဋ္ဌာ အာကာသပဗ္ဘာရေ။ လေဏဿာတိ လေဏဉ္စေ ကတံ၊ တဿ လေဏဿာတိ အတ္ထော။ တမေဝ ပုန လေဏံ ပဉ္စဟိ ပကာရေဟိ ဝိကပ္ပေတွာ ဩတရဏာနောတရဏဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုံ အာဟ ‘‘သစေ ပန ဟေဋ္ဌာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ဟေဋ္ဌာ’’တိ ဣမဿ ‘‘လေဏံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ဟေဋ္ဌာ လေဏဉ္စ ဧကသ္မိံ ပဒေသေတိ အာဟ ‘‘အန္တော’’တိ၊ ပဗ္ဗတဿ အန္တော၊ ပဗ္ဗတမူလေတိ အတ္ထော။ တမေဝ အန္တော-သဒ္ဒံ သီမာပရိစ္ဆေဒေန ဝိသေသေတုံ ‘‘ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ပါရတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဗ္ဗတပါဒံ ပန အပေက္ခိတွာ ‘‘ဩရတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေပိ သီမာနိဿယံ ပဗ္ဗတဂ္ဂံ သန္ဓာယ ‘‘ပါရတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ ‘‘ဗဟိလေဏ’’န္တိ ဧတ္ထ ဗဟိ-သဒ္ဒံ ဝိသေသေန္တော ‘‘ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ဩရတော’’တိ အာဟ။ ဗဟိ သီမာ န ဩတရတီတိ ဧတ္ထ ဗဟီတိ ပဗ္ဗတပါဒေ လေဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ လေဏဿ ဗဟိဘူတေ ဥပရိသီမာပရိစ္ဆေဒဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ သီမာ န ဩတရတီတိ အတ္ထော။ အန္တော သီမာတိ လေဏဿ စ ပဗ္ဗတပါဒဿ စ အန္တော အတ္တနော ဩတရဏာရဟဋ္ဌာနေ န ဩတရတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဗဟိ သီမာ န ဩတရတိ၊ အန္တော သီမာ န ဩတရတီ’’တိ စေတ္ထ အတ္တနော ဩတရဏာရဟဋ္ဌာနေ လေဏာဘာဝေန သီမာယ သဗ္ဗထာ အနောတရဏမေဝ ဒဿိတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထာပိ အနောတရန္တီ ဥပရိ ဧဝ ဟောတီတိ။ ‘‘ဗဟိ ပတိတံ အသီမာ’’တိအာဒိနာ ဥပရိပါသာဒါဒီသု အထိရနိဿယေသု ဌိတာ သီမာပိ တေသံ ဝိနာသေန ဝိနဿတီတိ ဒဿိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပေါက္ခရဏိံ ခဏန္တိ၊ သီမာယေဝါတိ ဧတ္ထ သစေ ဟေဋ္ဌာ ဥမင်္ဂနဒိသီမပ္ပမာဏတော အနူနာ ပဌမမေဝ စ ပဝတ္တာ ဟောတိ။ သီမာ စ ပစ္ဆာ ဗဒ္ဓါ နဒိတော ဥပရိ ဧဝ ဟောတိ၊ နဒိံ အာဟစ္စ ပေါက္ခရဏိယာ စ ခတာယ သီမာ ဝိနဿတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဟေဋ္ဌာပထဝိတလေတိ အန္တရာ ဘူမိဝိဝရေ။

သီမာမာဠကေတိ ခဏ္ဍသီမင်္ဂဏေ။ ‘‘ဝဋရုက္ခော’’တိ ဣဒံ ပါရောဟောပတ္ထမ္ဘေန အတိဒူရမ္ပိ ဂန္တုံ သမတ္ထသာခါသမင်္ဂိတာယ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗရုက္ခလတာဒီနမ္ပိ သမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ တေနေဝ နာဝါရဇ္ဇုသေတုသမ္ဗန္ဓောပိ ပဋိက္ခိတ္တော။ တတောတိ သာခတော။ မဟာသီမာယ ပထဝိတလန္တိ ဧတ္ထ အာသန္နတရမ္ပိ ဂါမသီမံ အဂ္ဂဟေတွာ ဗဒ္ဓသီမာယ ဧဝ ဂဟိတတ္တာ ဂါမသီမာဗဒ္ဓသီမာနံ အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေပိ သမ္ဘေဒဒေါသော နတ္ထိ၊ အညမညံ နိဿယနိဿိတဘာဝေန ပဝတ္တိတောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ တာသမ္ပိ သမ္ဗန္ဓဒေါသော ဘဝေယျ၊ ကထံ ဂါမသီမာယ ဗဒ္ဓသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ သိယာ? ယဿာ ဟိ သီမာယ သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓေ ဒေါသော ဘဝေယျ၊ သာ တတ္ထ ဗန္ဓိတုမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဗဒ္ဓသီမာဥဒကုက္ခေပသီမာသု ဗဒ္ဓသီမာ ဝိယ၊ အတ္တနော နိဿယဘူတဂါမသီမာဒီသု ဥဒကုက္ခေပသီမာ ဝိယ စ။ တေနေဝ ‘‘သစေ ပန ရုက္ခဿ သာခါ ဝါ တတော နိက္ခန္တပါရောဟော ဝါ ဗဟိနဒိတီရေ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဂါမသီမာယ ဝါ ပတိဋ္ဌိတော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) ဥဒကုက္ခေပသီမာယ အတ္တနော အနိဿယဘူတဂါမသီမာဒီဟိ ဧဝ သမ္ဗန္ဓဒေါသော ဒဿိတော၊ န နဒိသီမာယံ။ ဧဝမိဓာပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အယဉ္စတ္ထော ဥပရိ ပါကဋော ဘဝိဿတိ။ အာဟစ္စာတိ ဖုသိတွာ။

မဟာသီမံ ဝါ သောဓေတွာတိ မဟာသီမာဂတာနံ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသာနယနဗဟိကရဏာဒိဝသေန သကလံ မဟာသီမံ သောဓေတွာ။ ဧတေန သဗ္ဗဝိပတ္တိယော မောစေတွာ ပုဗ္ဗေ သုဋ္ဌု ဗဒ္ဓါနမ္ပိ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ ပစ္ဆာ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေန ဥပ္ပဇ္ဇနကော ဤဒိသော ပါဠိမုတ္တကော သမ္ဘေဒဒေါသော အတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ သော စ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမာယ သီမာ သမ္ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ ဗဒ္ဓသီမာနံ အညမညံ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမံ သမ္မန္နန္တေန သီမန္တရိကံ ဌပေတွာ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ ဥဘိန္နံ (မဟာဝ။ ၁၄၈) ဗဒ္ဓသီမာနမန္တရာ သီမန္တရိကံ ဌပေတွာဝ ဗန္ဓိတုံ အနုဇာနန္တေန သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏံ ဝိယ တာသံ အညမညံ ဖုသိတွာ တိဋ္ဌနဝသေန ဗန္ဓနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓတ္တာ ဗဒ္ဓါနမ္ပိ တာသံ ပစ္ဆာ အညမညံ ဧကရုက္ခာဒီဟိ ဖုသိတွာ ဌာနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညူဟိ သင်္ဂီတိကာရကေဟိ နိဒ္ဓါရိတော။ ဗန္ဓနကာလေ ပဋိက္ခိတ္တဿ သမ္ဗန္ဓဒေါသဿ အနုလောမေန အကပ္ပိယာနုလောမတ္တာ။

အယံ ပန သမ္ဗန္ဓဒေါသော – ပုဗ္ဗေ သုဋ္ဌု ဗဒ္ဓါနံ ပစ္ဆာ သဉ္ဇာတတ္တာ ဗဇ္ဈမာနက္ခဏေ ဝိယ အသီမတ္တံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ တသ္မာ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ အပနီတမတ္တေ တာ သီမာ ပါကတိကာ ဟောန္တိ။ ယထာ စာယံ ပစ္ဆာ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ဗဇ္ဈမာနက္ခဏေပိ တာသံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ သတိ တာ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကေစိ ပန ‘‘မဟာသီမံ ဝါ သောဓေတွာတိ ဧတ္ထ မဟာသီမာဂတာ ဘိက္ခူ ယထာ တံ သာခံ ဝါ ပါရောဟံ ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေဟိ န ဖုသန္တိ၊ ဧဝံ သောဓနမေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ န သကလသီမာသောဓန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ အဋ္ဌကထာယ ဝိရုဇ္ဈနတော။ တထာ ဟိ ‘‘မဟာသီမာယ ပထဝိတလံ ဝါ တတ္ထဇာတရုက္ခာဒီနိ ဝါ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဧဝံ သာခါပါရောဟာနံ မဟာသီမံ ဖုသိတွာ ဌာနမေဝ သမ္ဗန္ဓဒေါသေ ကာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ န ပန တတ္ထ ဌိတဘိက္ခူဟိ သာခါဒီနံ ဖုသနံ။ ယဒိ ဟိ ဘိက္ခူနံ သာခါဒိ ဖုသိတွာ ဌာနမေဝ ကာရဏံ သိယာ၊ တဿ သာခံ ဝါ တတော နိဂ္ဂတပါရောဟံ ဝါ မဟာသီမာယ ပဝိဋ္ဌံ တတြဋ္ဌော ကောစိ ဘိက္ခု ဖုသိတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဘိက္ခုဖုသနမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ယဉှိ တတ္ထ မဟာသီမာသောဓနေ ကာရဏံ၊ တဒေဝ တသ္မိံ ဝါကျေ ပဓာနတော ဒဿေတဗ္ဗံ။ န ဟိ အာဟစ္စ ဌိတမေဝ သာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌိတော ဘိက္ခု သောဓေတဗ္ဗော အာကာသဋ္ဌသာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌိတဿာပိ သောဓေတဗ္ဗတော၊ ကိံ နိရတ္ထကေန အာဟစ္စဋ္ဌာနဝစနေန။ အာကာသဋ္ဌသာခါသု စ ဘိက္ခုနော ဖုသနမေဝ ကာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ သောဓနဉ္စ တဿေဝ ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထပါသာနယနာဒိဝသေန သောဓနံ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ‘‘မဟာသီမံ သောဓေတွာ’’တိ သကလသီမာသာဓာရဏဝစနေန သောဓနံ ဝုတ္တံ။

အပိစ သာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌိတဘိက္ခုမတ္တသောဓနေ အဘိမတေ ‘‘မဟာသီမာယ ပထဝိတလ’’န္တိ ဝိသေသသီမောပါဒါနံ နိရတ္ထကံ သိယာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အန္တမသော အာကာသေပိ ဌတွာ သာခါဒိံ ဖုသိတွာ ဌိတဿ ဝိသောဓေတဗ္ဗတော။ ဆိန္ဒိတွာ ဗဟိဋ္ဌကာ ကာတဗ္ဗာတိ တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတဘာဝဝိယောဇနဝစနတော စ ဝိသဘာဂသီမာနံ ဖုသနေနေဝ သကလသီမာသောဓနဟေတုကော အဋ္ဌကထာသိဒ္ဓါယံ ဧကော သမ္ဗန္ဓဒေါသော အတ္ထေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေနေဝ ဥဒကုက္ခေပသီမာကထာယမ္ပိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) ‘‘ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဂါမသီမာယ ဝါ ပတိဋ္ဌိတော’’တိ စ ‘‘နဒိတီရေ ပန ခါဏုကံ ကောဋ္ဋေတွာ တတ္ထ ဗဒ္ဓနာဝါယ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ‘‘သစေ ပန သေတု ဝါ သေတုပါဒါ ဝါ ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတာ၊ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ဧဝံ ဝိသဘာဂါသု ဂါမသီမာသု သာခါဒီနံ ဖုသနမေဝ သင်္ကရဒေါသကာရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ န ဘိက္ခုဖုသနံ။ တထာ ဟိ ‘‘အန္တောနဒိယံ ဇာတရုက္ခေ ဗန္ဓိတွာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ နဒိယံ နာဝါဗန္ဓနံ အနုညာတံ ဥဒကုက္ခေပနိဿယတ္တေန နဒိသီမာယ သဘာဂတ္တာ။ ယဒိ ဟိ ဘိက္ခူနံ ဖုသနမေဝ ပဋိစ္စ သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဗန္ဓဒေါသော ဝုတ္တော သိယာ၊ နဒိယမ္ပိ ဗန္ဓနံ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ တတ္ထာပိ ဟိ ဘိက္ခုဖုသနံ ကမ္မကောပကာရဏံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သဘာဂသီမာသု ပဝိသိတွာ ဘူမိအာဒိံ ဖုသိတွာ ဝါ အဖုသိတွာ ဝါ သာခါဒိမှိ ဌိတေ တံ သာခါဒိံ ဖုသန္တောဝ ဘိက္ခု သောဓေတဗ္ဗော။ ဝိသဘာဂသီမာသု ပန သာခါဒိမှိ ဖုသိတွာ ဌိတေ တံ သာခါဒိံ အဖုသန္တာပိ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သောဓေတဗ္ဗာ။ အဖုသိတွာ ဌိတေ ပန တံ သာခါဒိံ ဖုသန္တောဝ ဘိက္ခု သောဓေတဗ္ဗောတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

ယံ ပနေတ္ထ ကေစိ ‘‘ဗဒ္ဓသီမာနံ ဒွိန္နံ အညမညံ ဝိယ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာနမ္ပိ တဒညာသမ္ပိ သဗ္ဗာသံ သမာနသံဝါသကသီမာနံ အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ သတိ တဒုဘယမ္ပိ ဧကသီမံ ဝိယ သောဓေတွာ ဧကတ္ထေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ အညတ္ထ ကတံ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတိ၊ နတ္ထေတ္ထ သဘာဂဝိသဘာဂဘေဒေါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ၊ သဘာဂသီမာနံ အညမညံ သမ္ဘေဒဒေါသာဘာဝဿ ဝိသဘာဂသီမာနမေဝ တဗ္ဘာဝဿ သုတ္တသုတ္တာနုလောမာဒိဝိနယနယေဟိ သိဒ္ဓတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ ဂါမသီမာယမေဝ ဗဒ္ဓသီမံ သမ္မန္နိတုံ အနုညာတံ။ တာသံ နိဿယနိဿိတဘာဝေန သဘာဂတာ၊ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏာဒိဒေါသာဘာဝေါ စ သုတ္တတောဝ သိဒ္ဓါ။ ဗန္ဓနကာလေ ပန အနုညာတဿ သမ္ဗန္ဓဿ အနုလောမတော ပစ္ဆာ သဉ္ဇာတရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓောပိ တာသံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ။ တံ ဝေါ ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၅) ဝုတ္တတ္တာ။ ဧဝံ တာဝ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာနံ အညမညံ သဘာဂတာ၊ သမ္ဘေဒါဒိဒေါသာဘာဝေါ စ သုတ္တသုတ္တာနုလောမတော သိဒ္ဓါ။ ဣမိနာ ဧဝ နယေန အရညသီမာသတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနံ၊ နဒိအာဒိဥဒကုက္ခေပသီမာနဉ္စ သုတ္တသုတ္တာနုလောမတော အညမညံ သဘာဂတာ၊ သမ္ဘေဒါဒိဒေါသာဘာဝေါ စ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဗဒ္ဓသီမာယ ပန အညာယ ဗဒ္ဓသီမာယ၊ နဒိအာဒိသီမာသု စ ဗန္ဓိတုံ ပဋိက္ခေပသိဒ္ဓိတော စေဝ ဥဒကုက္ခေပသတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနံ နဒိအာဒီသု ဧဝ ကာတုံ နိယမနသုတ္တသာမတ္ထိယေန ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာဒီသု ကရဏပဋိက္ခေပသိဒ္ဓိတော စ တာသံ အညမညံ ဝိသဘာဂတာ၊ ဥပ္ပတ္တိက္ခဏေ၊ ပစ္ဆာ စ ရုက္ခာဒီဟိ သမ္ဘေဒါဒိဒေါသသမ္ဘဝေါ စ ဝုတ္တနယေန သုတ္တသုတ္တာနုလောမတော စ သိဇ္ဈန္တိ။ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၈) ဝိသဘာဂသီမာနမေဝ ဝဋရုက္ခာဒိဝစနေဟိ သမ္ဗန္ဓဒေါသံ ဒဿေတွာ သဘာဂါနံ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာဒီနံ သမ္ဗန္ဓဒေါသော န ဒဿိတော၊ န ကေဝလဉ္စ န ဒဿိတော၊ အထ ခေါ တာသံ သဘာဂသီမာနံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေပိ ဒေါသာဘာဝေါ ပါဠိအဋ္ဌကထာသု ဉာပိတော ဧဝ။ တထာ ဟိ ပါဠိယံ ‘‘ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ ပါသာဏနိမိတ္တံ ဝနနိမိတ္တံ ရုက္ခနိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဝဍ္ဎနကနိမိတ္တာနိ အနုညာတာနိ။ တေန နေသံ ရုက္ခာဒီနံ နိမိတ္တာနံ ဝဍ္ဎနေပိ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာနံ သင်္ကရဒေါသာဘာဝေါ ဉာပိတောဝ ဟောတိ။ ဒွိန္နံ ပန ဗဒ္ဓသီမာနံ ဤဒိသော သမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ဧကရုက္ခောပိ စ ဒွိန္နံ သီမာနံ နိမိတ္တံ ဟောတိ၊ သော ပန ဝဍ္ဎန္တော သီမာသင်္ကရံ ကရောတိ၊ တသ္မာ န ကာတဗ္ဗော’’တိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိယောဇနပရမံ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ ဝစနတောပိ စာယံ ဉာပိတော။ တိယောဇနပရမာယ ဟိ သီမာယ သမန္တာ ပရိယန္တေသု ရုက္ခလတာဂုမ္ဗာဒီဟိ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာနံ နိယမေန အညမညံ သမ္ဗန္ဓဿ သမ္ဘဝတော ‘‘ဤဒိသံ သမ္ဗန္ဓနံ ဝိနာသေတွာဝ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ’’တိ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ န ဝုတ္တံ။

ယဒိ စေတ္ထ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေန ကမ္မဝိပတ္တိ ဘဝေယျ၊ အဝဿမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဝိပတ္တိပရိဟာရတ္ထဉှိ အာစရိယာ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေသုပိ ‘‘ဘိတ္တိံ အကိတ္တေတွာ’’တိအာဒိနာ သိဒ္ဓမေဝတ္ထံ ပုနပ္ပုနံ အဝေါစုံ။ ဣဓ ပန ‘‘ဝနမဇ္ဈေ ဝိဟာရံ ကရောန္တိ၊ ဝနံ န ကိတ္တေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိရုက္ခလတာဒီဟိ နိရန္တရေ ဝနမဇ္ဈေပိ သီမာဗန္ဓနမေဝ အဝေါစုံ။ တထာ ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ကတပါသာဒါဒီသု ဟေဋ္ဌာ ထမ္ဘာဒီဟိ ဧကာဗဒ္ဓေသု ဥပရိမတလာဒီသု သီမာဗန္ဓနံ ဗဟုဓာ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာနံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓော တေဟိ မုခတောဝ ဝိဟိတော။ အပိစ ဂါမသီမာနမ္ပိ ပါဋေက္ကံ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသတာယ ဧကိဿာ ဂါမသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ဒဗ္ဗတိဏမတ္တေနာပိ သမ္ဗန္ဓာ ဂါမန္တရပရမ္ပရာ အရညနဒိသမုဒ္ဒါ စ သောဓေတဗ္ဗာတိ သကလဒီပံ သောဓေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ သိယာ။ ဧဝံ ပန အသောဓေတွာ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလတော ပဘုတိ ကတာနံ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မာနံ၊ သီမာသမ္မုတီနဉ္စ ဝိပဇ္ဇနတော သဗ္ဗေသမ္ပိ ဘိက္ခူနံ အနုပသမ္ပန္နသင်္ကာပသင်္ဂေါ စ ဒုန္နိဝါရော ဟောတိ။ န စေတံ ယုတ္တံ။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိသဘာဂသီမာနမေဝ ရုက္ခာဒီဟိ သမ္ဗန္ဓဒေါသော၊ န ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာဒီနံ သဘာဂသီမာနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

မဟာသီမာသောဓနဿ ဒုက္ကရတာယ ခဏ္ဍသီမာယမေဝ ယေဘုယျေန သင်္ဃကမ္မကရဏန္တိ အာဟ ‘‘သီမာမာဠကေ’’တိအာဒိ။ မဟာသင်္ဃသန္နိပါတေ ပန ခဏ္ဍသီမာယ အပ္ပဟောနကတာယ မဟာသီမာယ ကမ္မေ ကရိယမာနေပိ အယံ နယော ဂဟေတဗ္ဗောဝ။

‘‘ဥက္ခိပါပေတွာ’’တိ ဣမိနာ ကာယပဋိဗဒ္ဓေနပိ သီမံ ဖုသန္တော သီမဋ္ဌောဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ပုရိမနယေပီတိ ခဏ္ဍသီမတော မဟာသီမံ ပဝိဋ္ဌသာခါနယေပိ။ သီမဋ္ဌရုက္ခသာခါယ နိသိန္နော သီမဋ္ဌောဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထပါသမေဝ အာနေတဗ္ဗော’’တိ။ ဧတ္ထ စ ရုက္ခသာခါဒီဟိ အညမညံ သမ္ဗန္ဓာသု ဧတာသု ခန္ဓသီမာယံ တယော ဘိက္ခူ၊ မဟာသီမာယံ ဒွေတိ ဧဝံ ဒွီသု သီမာသု သီမန္တရိကံ အဖုသိတွာ၊ ဟတ္ထပါသဉ္စ အဝိဇဟိတွာ ဌိတေဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခူဟိ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ တံ န ယုတ္တံ ‘‘နာနာသီမာယ ဌိတစတုတ္ထော ကမ္မံ ကရေယျ၊ အကမ္မံ၊ န စ ကရဏီယ’’န္တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၃၈၉) ဝစနတော။ တေနေဝေတ္ထာပိ မဟာသီမံ သောဓေတွာ မာဠကသီမာယမေဝ ကမ္မကရဏံ ဝိဟိတံ။ အညထာ ဘိန္နသီမဋ္ဌတာယ တတြဋ္ဌဿ ဂဏပူရကတ္တာဘာဝါ ကမ္မကောပေါဝ ဟောတီတိ။

ယဒိ ဧဝံ ကထံ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိအာဟရဏဝသေန မဟာသီမာသောဓနန္တိ? တမ္ပိ ဝိနယညူ န ဣစ္ဆန္တိ၊ ဟတ္ထပါသာနယနဗဟိသီမာကရဏဝသေနေဝ ပနေတ္ထ သောဓနံ ဣစ္ဆန္တိ၊ ဒိန္နဿာပိ ဆန္ဒဿ အနာဂမနေန မဟာသီမဋ္ဌော ကမ္မံ ကောပေတီတိ။ ယဒိ စဿ ဆန္ဒာဒိ နာဂစ္ဆတိ၊ ကထံ သော ကမ္မံ ကောပေဿတီတိ? ဒွိန္နံ ဝိသဘာဂသီမာနံ သမ္ဗန္ဓဒေါသတော။ သော စ သမ္ဗန္ဓဒေါသော အဋ္ဌကထာဝစနပ္ပမာဏတော။ န ဟိ ဝိနယေ သဗ္ဗတ္ထ ယုတ္တိ သက္ကာ ဉာတုံ ဗုဒ္ဓဂေါစရတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘သစေ ဒွေပိ သီမာယော ပူရေတွာ နိရန္တရံ ဌိတေသု ဘိက္ခူသု ကမ္မံ ကရောန္တေသု ဧကိဿာ ဧဝ သီမာယ ဂဏော စ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော စ အနုဿာဝကော စ ဧကတော တိဋ္ဌတိ၊ ကမ္မံ သုကတမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ကမ္မာရဟော ဝါ အနုဿာဝကော ဝါ သီမန္တရဋ္ဌော ဟောတိ၊ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တဉ္စ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာဒိသဘာဂသီမာသု ဧဝ ယုဇ္ဇတိ၊ ယာသု အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေသုပိ ဒေါသော နတ္ထိ။ ယာသု ပန အတ္ထိ၊ န တာသု ဝိသဘာဂသီမာသု ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ သတိ ဧကတ္ထ ဌိတော ဣတရဋ္ဌာနံ ကမ္မံ ကောပေတိ ဧဝ အဋ္ဌကထာယံ သာမညတော သောဓနဿ ဝုတ္တတ္တာတိ အမှာကံ ခန္တိ။ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

န ဩတရတီတိ ပဏဝသဏ္ဌာနပဗ္ဗတာဒီသု ဟေဋ္ဌာ ပမာဏရဟိတဋ္ဌာနံ န ဩတရတိ။ ကိဉ္စာပိ ပနေတ္ထ ဗဇ္ဈမာနက္ခဏေ ဥဒ္ဓမ္ပိ ပမာဏရဟိတံ ပဗ္ဗတာဒီနိ နာရောဟတိ၊ တထာပိ တံ ပစ္ဆာ သီမဋ္ဌတာယ သီမာ ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌာ ပဏဝသဏ္ဌာနာဒိ ပန ဥပရိ ဗဒ္ဓါယပိ သီမာယ သီမာသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ဝသေန န ဩတရတီတိ ဝုတ္တံ၊ ဣတရထာ ဩရောဟဏာရောဟဏာနံ သာဓာရဏဝသေန ‘‘န ဩတရတီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗတော။ ယံ ကိဉ္စီတိ နိဋ္ဌိတသီမာယ ဥပရိ ဇာတံ ဝိဇ္ဇမာနံ ပုဗ္ဗေ ဌိတံ၊ ပစ္ဆာ သဉ္ဇာတံ၊ ပဝိဋ္ဌဉ္စ ယံကိဉ္စိ သဝိညာဏကာဝိညာဏကံ သဗ္ဗမ္ပီတိ အတ္ထော။ အန္တောသီမာယ ဟိ ဟတ္ထိက္ခန္ဓာဒိသဝိညာဏကေသု နိသိန္နောပိ ဘိက္ခု သီမဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ ‘‘ဗဒ္ဓသီမာယာ’’တိ ဣဒဉ္စ ပကရဏဝသေန ဥပလက္ခဏတော ဝုတ္တံ။ အဗဒ္ဓသီမာသုပိ သဗ္ဗာသု ဌိတံ တံ သီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။

ဧကသမ္ဗဒ္ဓေန ဂတန္တိ ရုက္ခလတာဒိတတြဇာတမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တာဒိသမ္ပိ ‘‘ဣတော ဂတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။ ယံ ပန ‘‘ဣတော ဂတ’’န္တိ ဝါ ‘‘တတော အာဂတ’’န္တိ ဝါ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျံ ဥဘောသု ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာသု၊ ဥဒကုက္ခေပနဒိအာဒီသု စ တိရိယံ ပတိတရဇ္ဇုဒဏ္ဍာဒိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ဧတ္ထ ပန ဗဒ္ဓသီမာယ ပတိဋ္ဌိတဘာဂေါ ဗဒ္ဓသီမာ၊ အဗဒ္ဓဂါမသီမာယ ပတိဋ္ဌိတဘာဂေါ ဂါမသီမာ တဒုဘယသီမဋ္ဌပဗ္ဗတာဒိ ဝိယ။ ဗဒ္ဓသီမတော ဥဋ္ဌိတဝဋရုက္ခဿ ပါရောဟေ၊ ဂါမသီမာယ ဂါမသီမတော ဥဋ္ဌိတဝဋရုက္ခဿ ပါရောဟေ စ ဗဒ္ဓသီမာယ ပတိဋ္ဌိတေပိ ဧသေဝ နယော။ မူလပတိဋ္ဌိတကာလတော ဟိ ပဋ္ဌာယ ‘‘ဣတော ဂတံ၊ တတော အာဂတ’’န္တိ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျတော သော ဘာဂေါ ယထာပဝိဋ္ဌသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တေသံ ရုက္ခပါရောဟာနံ အန္တရာ ပန အာကာသဋ္ဌသာခါ ဘူမိယံ သီမာပရိစ္ဆေဒပ္ပမာဏေန တဒုဘယသီမာ ဟောတီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ပနဿ သာခါယ ပါရောဟော ပဝိဋ္ဌသီမာယ ပထဝိယံ မူလေဟိ ပတိဋ္ဌဟိတွာပိ ယာဝ သာခံ ဝိနာ ဌာတုံ န သက္ကောတိ၊ တာဝ မူလသီမဋ္ဌတံ န ဝိဇဟတိ။ ယဒါ ပန ဝိနာ ဌာတုံ သက္ကောတိ၊ တဒါပိ ပါရောဟမတ္တမေဝ ပဝိဋ္ဌသီမဋ္ဌတံ သမုပေတိ။ တသ္မာ သဗ္ဗောပိ အာကာသဋ္ဌသာခါဘာဂေါ ပုရိမသီမဋ္ဌတံ န ဝိဇဟတိ၊ တတော အာဂတဘာဂဿ အဝိဇဟိတတ္တာတိ အမှာကံ ခန္တိ။ ဥဒကုက္ခေပနဒိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ စ ဝိသဘာဂသီမာယ ဧဝံ ပဝိဋ္ဌေ သကလသီမာသောဓနံ၊ သဘာဂါယ ပဝိဋ္ဌေ ဖုသိတွာ ဌိတမတ္တဘိက္ခုသောဓနဉ္စ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယမေဝ။

၁၄၀။ ပါရယတီတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ၊ နဒိယာ ဥဘောသု တီရေသု ပတိဋ္ဌမာနာ သီမာ နဒိအဇ္ဈောတ္ထရာ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နဒိံအဇ္ဈောတ္ထရမာန’’န္တိ။ အန္တောနဒိယဉှိ သီမာ န ဩတရတိ။ နဒိလက္ခဏေ ပန အသတိ ဩတရတိ၊ သာ စ တဒါ နဒိပါရသီမာ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နဒိယာ လက္ခဏံ နဒိနိမိတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝါ’’တိ။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ အဝဿံ လဗ္ဘနေယျာ ပန ဓုဝနာဝါဝ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘န နာဝါယာ’’တိ ဣမိနာ နာဝံ ဝိနာပိ သီမာ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါ ဧဝ ဟောတိ၊ အာပတ္တိပရိဟာရတ္ထာ နာဝါတိ ဒဿေတိ။

ရုက္ခသင်္ဃာဋမယောတိ အနေကရုက္ခေ ဧကတော ဃဋေတွာ ကတသေတု။ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ကတောတိ ပါဌသေသော။ ‘‘သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အန္တော ဌိတေ ဘိက္ခူ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ’’တိ ဣဒံ ဥဘိန္နံ တီရာနံ ဧကဂါမခေတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဗ္ဗတသဏ္ဌာနာတိ ဧကတော ဥဂ္ဂတဒီပသိခရတ္တာ ဝုတ္တံ။

သီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပေါသထာဂါရာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၄၁။ သမူဟနိတွာတိ ဝိနာသေတွာ၊ ဥဒ္ဓရိတွာတိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ အာပတ္တိပရိဟာရတ္ထံ ဝုတ္တံ။

၁၄၂။ ယာနိ ကာနိစီတိ ဣဓ နိမိတ္တာနံ သီမာယ ပါဠိယံ သရူပတော အဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။

ဥပေါသထာဂါရာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဝိပ္ပဝါသသီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၄၃။ အဋ္ဌာရသာတိ အန္ဓကဝိန္ဒဝိဟာရမ္ပိ ဥပါဒါယ ဝုစ္စတိ။ နေသံ သီမာတိ တေသု မဟာဝိဟာရေသု။ ‘‘မန’’န္တိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ဤသကန္တိ၊ ဤသကံ ဝုဠှောတိ အတ္ထော။ ဣမမေဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပ္ပတ္တဝုဠှဘာဝေါ အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အမနသိကရောန္တောတိ ဣဒ္ဓိယာ အနတိက္ကမဿ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။

၁၄၄။ သောတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော။ ဒွေပီတိ ဒွေ သမာနသံဝါသအဝိပ္ပဝါသာယော။ အဝိပ္ပဝါသသီမာတိ မဟာသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထေဝ ယေဘုယျေန အဝိပ္ပဝါသာတိ။

‘‘အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပီ’’တိ ဣဒံ မဟာသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနတ္တံ၊ တဿာ ဗာဟိရပရိစ္ဆေဒဉ္စ အဇာနန္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧဝံ အဇာနန္တေဟိပိ အန္တောသီမာယ ဌတွာ ကမ္မဝါစာယ ကတာယ သာ သီမာ သမူဟတာဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တီ’’တိ။ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေတိ ခဏ္ဍသီမာရဟိတဋ္ဌာနေ။ ဣဒဉ္စ မဟာသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနာယပိ ကမ္မကရဏသုခတ္ထံ ခဏ္ဍသီမာ ဣစ္ဆိတာတိ တံ စေတိယင်္ဂဏာဒိဗဟုသန္နိပါတဋ္ဌာနေ န ဗန္ဓတီတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ သာ ဗဒ္ဓါ သုဗဒ္ဓါ ဧဝ မဟာသီမာ ဝိယ။ ‘‘ပဋိဗန္ဓိတုံ ပန န သက္ခိဿန္တေဝါ’’တိ ဣဒံ ခဏ္ဍသီမာယ အသမူဟတတ္တာ၊ တဿာ အဝိဇ္ဇမာနတ္တဿ အဇာနနတော စ မဟာသီမာဗန္ဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ခဏ္ဍသီမံ ပန နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ဗန္ဓိတုံ သက္ခိဿန္တေဝ။ သီမာသမ္ဘေဒံ ကတွာတိ ခဏ္ဍသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနပက္ခေ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရဏသမ္ဘေဒံ ကတွာ အဝိဇ္ဇမာနပက္ခေပိ သမ္ဘေဒသင်္ကာယ အနိဝတ္တနေန သမ္ဘေဒသင်္ကံ ကတွာ။ အဝိဟာရံ ကရေယျုန္တိ သင်္ဃကမ္မာနာရဟံ ကရေယျုံ။ ပုဗ္ဗေ ဟိ စေတိယင်္ဂဏာဒိနိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ကမ္မံ ကာတုံ သက္ကာ၊ ဣဒါနိ တမ္ပိ ဝိနာသိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ န သမူဟနိတဗ္ဗာတိ ခဏ္ဍသီမံ အဇာနန္တေဟိ န သမူဟနိတဗ္ဗာ။ ဥဘောပိ န ဇာနန္တီတိ ဥဘိန္နံ ပဒေသနိယမံ ဝါ တာသံ ဒွိန္နမ္ပိ ဝါ အညတရာယ ဝါ ဝိဇ္ဇမာနတံ ဝါ အဝိဇ္ဇမာနတံ ဝါ န ဇာနန္တိ၊ သဗ္ဗတ္ထ သင်္ကာ ဧဝ ဟောတိ။ ‘‘နေဝ သမူဟနိတုံ၊ န ဗန္ဓိတုံ သက္ခိဿန္တီ’’တိ ဣဒံ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ဌတွာ သမူဟနိတုံ သက္ကောန္တောပိ မဟာသီမံ ပဋိဗန္ဓိတုံ န သက္ကောန္တီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘န စ သက္ကာ…ပေ… ကမ္မဝါစံ ကာတု’’န္တိ ဣဒံ သီမာဗန္ဓနကမ္မဝါစံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဗန္ဓိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ န သမူဟနိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

ကေစိ ပန ‘‘ဤဒိသေသု ဝိဟာရေသု ဆပဉ္စမတ္တေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ဝိဟာရကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ဝိဟာရပရိက္ခေပဿ အန္တော စ ဗဟိ စ သမန္တာ လေဍ္ဍုပါတေ သဗ္ဗတ္ထ မဉ္စပ္ပမာဏေ ဩကာသေ နိရန္တရံ ဌတွာ ပဌမံ အဝိပ္ပဝါသသီမံ၊ တတော သမာနသံဝါသကသီမဉ္စ သမူဟနနဝသေန သီမာယ သမုဂ္ဃာတေ ကတေ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ခဏ္ဍသီမာယ၊ မဟာသီမာယပိ ဝါ ဝိဇ္ဇမာနတ္တေ သတိ အဝဿံ ဧကသ္မိံ မဉ္စဋ္ဌာနေ တာသံ မဇ္ဈဂတာ တေ ဘိက္ခူ တာ သမူဟနေယျုံ၊ တတော ဂါမသီမာ ဧဝ အဝသိဿေယျ။ န ဟေတ္ထ သီမာယ၊ တပ္ပရိစ္ဆေဒဿ ဝါ ဇာနနံ အင်္ဂံ။ သီမာယ ပန အန္တောဌာနံ၊ ‘‘သမူဟနိဿာမာ’’တိ ကမ္မဝါစာယ ကရဏဉ္စေတ္ထ အင်္ဂံ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘ခဏ္ဍသီမံ ပန ဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပိ သမူဟနိတုဉ္စေဝ ဗန္ဓိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တီ’တိ ဧဝံ မဟာသီမာယ ပရိစ္ဆေဒဿ အဇာနနေပိ သမူဟနဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ဂါမသီမာယ ဧဝ စ အဝသိဋ္ဌာယ တတ္ထ ယထာရုစိ ဒုဝိဓမ္ပိ သီမံ ဗန္ဓိတုဉ္စေဝ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မံ ကာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အဝိပ္ပဝါသသီမာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂါမသီမာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၄၇။ ပါဠိယံ ‘‘အသမ္မတာယ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမာယာ’’တိအာဒိနာ ဂါမသီမာ ဧဝ ဗဒ္ဓသီမာယ ခေတ္တံ၊ အရညနဒိအာဒယော ဝိယ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပါဒီနံ။ သာ စ ဂါမသီမာ ဗဒ္ဓသီမာဝိရဟိတဋ္ဌာနေ သယမေဝ သမာနသံဝါသာ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ယာ တဿ ဝါ ဂါမဿ ဂါမသီမာတိ ဧတ္ထ ဂါမသီမာပရိစ္ဆေဒဿ အန္တော စ ဗဟိ စ ခေတ္တဝတ္ထုအရညပဗ္ဗတာဒိကံ သဗ္ဗံ ဂါမခေတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘ဂါမဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န အန္တရဃရမေဝ။ တသ္မာ တဿ သကလဿ ဂါမခေတ္တဿ သမ္ဗန္ဓနီယာ ဂါမသီမာတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော ဟိ သော အန္တရဃရခေတ္တာဒီသု အနေကေသု ဘူမိဘာဂေသု ‘‘ဂါမော’’တိ ဧကတ္တေန လောကဇနေဟိ ပညတ္တော ဂါမဝေါဟာရော၊ သောဝ ဣဓ ‘‘ဂါမသီမာ’’တိပိ ဝုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယော၊ ဂါမော ဧဝ ဟိ ဂါမသီမာ။ ဣမိနာဝ နယေန ဥပရိ အရညံ နဒီ သမုဒ္ဒေါ ဇာတဿရောတိ ဧဝံ တေသု ဘူမိပ္ပဒေသေသု ဧကတ္တေန လောကဇနပညတ္တာနမေဝ အရညာဒီနံ အရညသီမာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ လောကေ ပန ဂါမသီမာဒိဝေါဟာရော ဂါမာဒီနံ မရိယာဒါယမေဝ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဂါမခေတ္တာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ။ သာသနေ ပန တေ ဂါမာဒယော ဣတရနိဝတ္တိအတ္ထေန သယမေဝ အတ္တနော မရိယာဒါတိ ကတွာ ဂါမော ဧဝ ဂါမသီမာ၊ အရညမေဝ အရညသီမာ…ပေ… သမုဒ္ဒေါ ဧဝ သမုဒ္ဒသီမာတိ သီမာဝေါဟာရေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘နိဂမဿ ဝါ’’တိ ဣဒံ ဂါမသီမပ္ပဘေဒံ သဗ္ဗံ ဥပလက္ခဏဝသေန ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘နဂရမ္ပိ ဂဟိတမေဝါ’’တိ။ ‘‘ဗလိံ လဘန္တီ’’တိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘အယံ ဂါမော ဧတ္တကော ကရီသဘာဂေါ’’တိအာဒိနာ ပန ရာဇပဏ္ဏေသု အာရောပိတေသု ဘူမိဘာဂေသု ယသ္မိံ ယသ္မိံ တဠာကမာတိကာသုသာနပဗ္ဗတာဒိကေ ပဒေသေ ဗလိံ န ဂဏှန္တိ၊ သောပိ ဂါမသီမာ ဧဝ။ ရာဇာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နဘူမိဘာဂေါ ဟိ သဗ္ဗောဝ ဌပေတွာ နဒိလောဏိဇာတဿရေ ဂါမသီမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတီ’’တိ။ သစေ ပန တတ္ထ ရာဇာ ကဉ္စိ ပဒေသံ ဂါမန္တရေန ယောဇေတိ၊ သော ပဝိဋ္ဌဂါမသီမတံ ဧဝ ဘဇတိ၊ နဒိဇာတဿရေသု ဝိနာသေတွာ တဠာကာဒိဘာဝံ ဝါ ပူရေတွာ ခေတ္တာဒိဘာဝံ ဝါ ပါပိတေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ယေ ပန ဂါမာ ရာဇစောရာဒိဘယပီဠိတေဟိ မနုဿေဟိ ဆဍ္ဍိတာ စိရမ္ပိ နိမ္မနုဿာ တိဋ္ဌန္တိ၊ သမန္တာ ပန ဂါမာ သန္တိ၊ တေပိ ပါဋေက္ကံ ဂါမသီမာဝ။ တေသု ဟိ ရာဇာနော သမန္တဂါမဝါသီဟိ ကသာပေတွာ ဝါ ယေဟိ ကေဟိစိ ကသိတဋ္ဌာနံ လိခိတွာ ဝါ ဗလိံ ဂဏှန္တိ၊ အညေန ဝါ ဂါမေန ဧကီဘာဝံ ဝါ ဥပနေန္တိ။ ယေ ပန ဂါမာ ရာဇူဟိပိ ပရိစ္စတ္တာ ဂါမခေတ္တာနန္တရိကာ မဟာရညေန ဧကီဘူတာ၊ တေ အဂါမကာရညသီမတံ ပါပုဏန္တိ၊ ပုရိမာ ဂါမသီမာ ဝိနဿတိ။ ရာဇာနော ပန ဧကသ္မိံ အရညာဒိပ္ပဒေသေ မဟန္တံ ဂါမံ ကတွာ အနေကသဟဿာနိ ကုလာနိ ဝါသာပေတွာ တတ္ထ ဝါသီနံ ဘောဂဂါမာတိ သမန္တာ ဘူတဂါမေ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒေန္တိ။ ပုရာဏနာမံ၊ ပန ပရိစ္ဆေဒဉ္စ န ဝိနာသေန္တိ၊ တေပိ ပစ္စေကံ ဂါမသီမာ ဧဝ။ ဧတ္တာဝတာ ပုရိမဂါမသီမတ္တံ န ဝိဇဟန္တိ။ သာ စ ဣတရာ စာတိအာဒိ ‘‘သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာ’’တိ ပါဠိပဒဿ အဓိပ္ပာယဝိဝရဏံ။ တတ္ထ ဟိ သာ စ ရာဇိစ္ဆာဝသေန ပရိဝတ္တိတွာ သမုပ္ပန္နာ အဘိနဝါ၊ ဣတရာ စ အပရိဝတ္တာ ပကတိဂါမသီမာ၊ ယထာ ဗဒ္ဓသီမာယ သဗ္ဗံ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝမေတာပိ သဗ္ဗကမ္မာရဟတာသဒိသေန ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ၊ သာ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာတိ အဓိပ္ပာယော။ သာမညတော ‘‘ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ’’တိ ဝုတ္တေ တိစီဝရာဝိပ္ပဝါသသီမံ ဗဒ္ဓသီမံ ဧဝ မညန္တီတိ တံသဒိသတာနိဝတ္တနမုခေန ဥပရိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ တံသဒိသတာပိ အတ္ထီတိ ဒဿနနယဿ ဣဓေဝ ပသင်္ဂံ ဒဿေတုံ ‘‘ကေဝလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဝိဉ္ဈာဋဝိသဒိသေ အရညေတိ ယတ္ထ ‘‘အသုကဂါမဿ ဣဒံ ခေတ္တ’’န္တိ ဂါမဝေါဟာရော နတ္ထိ၊ ယတ္ထ စ န ကသန္တိ န ဝပန္တိ၊ တာဒိသေ အရညေ။ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထာ နိမ္မနုဿာဝါသာ သမုဒ္ဒန္တရဒီပကာပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂယှန္တိ။ ယံ ယဉှိ အဂါမခေတ္တဘူတံ နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရဝိရဟိတံ ပဒေသံ၊ တံ သဗ္ဗံ အရညသီမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သာ စ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမံ ဝိနာဝ သယမေဝ သမာနသံဝါသာ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ။ နဒိအာဒိသီမာသု ဝိယ သဗ္ဗမေတ္ထ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရာနံ တာဝ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အတ္တနော သဘာဝေနေဝ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တတ္တာ သီမတာ သိဒ္ဓါ။ အရညဿ ပန သီမတာ ကထန္တိ? သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနုဇာနနသုတ္တာဒိသာမတ္ထိယတော။ ယထာ ဟိ ဂါမသီမာယ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထံ ဗဟူ ဗဒ္ဓသီမာယော အနုညာတာ၊ တာသဉ္စ ဒွိန္နမန္တရာ အညမညံ အသမ္ဘေဒတ္ထံ သီမန္တရိကာ အနုညာတာ၊ ဧဝမိဓာရညေပိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ။ တာသဉ္စ ဒွိန္နံ အန္တရာ သီမန္တရိကာယ ပါဠိအဋ္ဌကထာသုပိ ဝိဓာနသာမတ္ထိယတော အရညဿပိ သဘာဝေနေဝ နဒိအာဒီနံ ဝိယ သီမာဘာဝေါ တတ္ထ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထမေဝ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ အနုညာတတ္တာဝ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သီမာယမေဝ ဟိ ဌိတာ သီမဋ္ဌာနံ ဝဂ္ဂကမ္မံ ကရောန္တိ၊ န အသီမာယံ အာကာသေ ဌိတာ ဝိယ အာကာသဋ္ဌာနံ။ ဧဝမေဝ ဟိ သာမတ္ထိယံ ဂဟေတွာ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ’’တိအာဒိနာ ပဋိက္ခိတ္တဗဒ္ဓသီမာနမ္ပိ နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရာနံ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ သီမာဘာဝေါ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

အထဿ ဌိတောကာသတောတိ အဿ ဘိက္ခုဿ ဌိတောကာသတော။ သစေပိ ဟိ ဘိက္ခုသဟဿံ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ ဌိတောကာသဿ ဗာဟိရန္တတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထံ သီမာပေက္ခာယ ဥပ္ပန္နာယ တာယ သဟ သယမေဝ သဉ္ဇာတာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ သမာနသံဝါသာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယတ္ထ ပန ခုဒ္ဒကေ အရညေ မဟန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပရိပုဏ္ဏတာယ ဝဂ္ဂကမ္မသင်္ကာဘာဝေန သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာပေက္ခာ နတ္ထိ၊ တတ္ထ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကေဝလာရညသီမာယမေဝ၊ တတ္ထ သင်္ဃေန ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ နဒိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘သစေ နဒီ နာတိဒီဃာ ဟောတိ၊ ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မုခဒွါရာ သဗ္ဗတ္ထ သင်္ဃော နိသီဒတိ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာကမ္မံ နတ္ထီ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇)။ ဣမိနာ ဧဝ စ ဝစနေန ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထံ သီမာပေက္ခာယ သတိ ဧဝ ဥဒကုက္ခေပသတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကေစိ ပန ‘‘သမန္တာ အဗ္ဘန္တရံ မိနိတွာ ပရိစ္ဆေဒကရဏေနေဝ သီမာ သဉ္ဇာယတိ၊ န သယမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ အဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒကရဏပ္ပကာရေန သီမာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ အဗဒ္ဓသီမာ စ န သိယာ ဘိက္ခူနံ ကိရိယာပကာရသိဒ္ဓိတော။ အပိစ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထာနံ၊ ပကတိဟတ္ထာနဉ္စ လောကေ အနေကဝိဓတ္တာ၊ ဝိနယေ ဤဒိသံ ဟတ္ထပ္ပမာဏန္တိ အဝုတ္တတ္တာ စ ယေန ကေနစိ မိနိတေ စ ဘဂဝတာ အနုညာတေန နု ခေါ ဟတ္ထေန မိနိတံ၊ န နု ခေါတိ သီမာယ ဝိပတ္တိသင်္ကာ ဘဝေယျ။ မိနန္တေဟိ စ အဏုမတ္တမ္ပိ ဦနမဓိကံ အကတွာ မိနိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ဝိပတ္တိ ဧဝ သိယာ။ ပရိသဝသေန စာယံ ဝဍ္ဎမာနာ တေသံ မိနနေန ဝဍ္ဎတိ ဝါ ဟာယတိ ဝါ။ သင်္ဃေ စ ကမ္မံ ကတွာ ဂတေ အယံ ဘိက္ခူနံ ပယောဂေန သမုပ္ပန္နသီမာ တေသံ ပယောဂေန ဝိဂစ္ဆတိ န ဝိဂစ္ဆတိ စ။ ကထံ ဗဒ္ဓသီမာ ဝိယ ယာဝ သာသနန္တရဓာနာ န တိဋ္ဌေယျ၊ ဌိတိယာ စ ပုရာဏဝိဟာရေသု ဝိယ သကလေပိ အရညေ ကထံ သီမာသမ္ဘေဒသင်္ကာ န ဘဝေယျ။ တသ္မာ သီမာပေက္ခာယ ဧဝ သမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဗ္ဗိဂမေန ဝိဂစ္ဆတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥဒကုက္ခေပသီမာယမ္ပိ နဒိအာဒီသုပိ။

တတ္ထာပိ ဟိ မဇ္ဈိမပုရိသော န ဉာယတိ။ တထာ သဗ္ဗထာမေန ခိပနံ ဥဘယတ္ထာပိ စ ယဿံ ဒိသာယံ သတ္တဗ္ဘန္တရဿ၊ ဥဒကုက္ခေပဿ ဝါ ဩကာသော န ပဟောတိ၊ တတ္ထ ကထံ မိနနံ၊ ခိပနံ ဝါ ဘဝေယျ? ဂါမခေတ္တာဒီသု ပဝိသနတော အခေတ္တေ သီမာ ပဝိဋ္ဌာ နာမာတိ သီမာ ဝိပဇ္ဇေယျ။ အပေက္ခာယ သီမုပ္ပတ္တိယံ ပန ယတော ပဟောတိ၊ တတ္ထ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာ သယမေဝ ပရိပုဏ္ဏာ ဇာယန္တိ။ ယတော ပန န ပဟောတိ၊ တတ္ထ အတ္တနော ခေတ္တပ္ပမာဏေနေဝ ဇာယန္တိ၊ န ဗဟိ။ ယံ ပနေတ္ထ အဗ္ဘန္တရမိနနပမာဏဿ၊ ဝါလုကာဒိခိပနကမ္မဿ စ ဒဿနံ၊ တံ သဉ္ဇာတသီမာနံ ဌိတဋ္ဌာနဿ ပရိစ္ဆေဒနတ္ထံ ကတံ ဂါမူပစာရဃရူပစာရဇာနနတ္ထံ လေဍ္ဍုသုပ္ပာဒိခိပနဝိဓာနဒဿနံ ဝိယ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘သီမံ ဝါ သမ္မန္နတိ ဥဒကုက္ခေပံ ဝါ ပရိစ္ဆိန္ဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ)။ ဧဝံ ကတေပိ တဿ ပရိစ္ဆေဒဿ ယာထာဝတော ဉာတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တေန ပုထုလတော ဉတွာ အန္တော တိဋ္ဌန္တေဟိ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ဌာတဗ္ဗံ၊ အညံ ဗဟိ ကရောန္တေဟိ အတိဒူရေ နိရာသင်္ကဋ္ဌာနေ ပေသေတဗ္ဗံ။

အပရေ ပန ‘‘သီမာပေက္ခာယ ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ မဂ္ဂဂမနနဟာနာဒိအတ္ထေဟိ ဧကဘိက္ခုသ္မိမ္ပိ အရညေ ဝါ နဒိအာဒီသု ဝါ ပဝိဋ္ဌေ တံ ပရိက္ခိပိတွာ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာ သယမေဝ ပဘာ ဝိယ ပဒီပဿ သမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဂါမခေတ္တာဒီသု တသ္မိံ ဩတိဏ္ဏမတ္တေ ဝိဂစ္ဆတိ။ တေနေဝ စေတ္ထ ဒွိန္နံ သင်္ဃာနံ ဝိသုံ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ သီမာဒွယဿ အန္တရာ သီမန္တရိကာ အညံ သတ္တဗ္ဘန္တရံ၊ ဥဒကုက္ခေပဉ္စ ဌပေတုံ အနုညာတံ၊ သီမာပရိယန္တေ ဟိ ကေနစိ ကမ္မေန ပေသိတဿ ဘိက္ခုနော သမန္တာ သဉ္ဇာတသီမာ ဣတရေသံ သီမာယ ဖုသိတွာ သီမာသမ္ဘေဒံ ကရေယျ၊ သော မာ ဟောတူတိ၊ ဣတရထာ ဟတ္ထစတုရင်္ဂုလမတ္တာယပေတ္ထ သီမန္တရိကာယ အနုဇာနိတဗ္ဗတော။ အပိစ သီမန္တရိကာယ ဌိတဿာပိ ဥဘယတ္ထ ကမ္မကောပဝစနတောပိ စေတံ သိဇ္ဈတိ။ တမ္ပိ ပရိက္ခိပိတွာ သယမေဝ သဉ္ဇာတာယ သီမာယ ဥဘိန္နမ္ပိ သီမာနံ၊ ဧကာယ ဧဝ ဝါ သင်္ကရတော။ ဣတရထာ တဿ ကမ္မကောပဝစနံ န ယုဇ္ဇေယျ။ ဝုတ္တဉှိ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတောပိ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတောပိ ကမ္မံ ကောပေတီ’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ)။ ကိဉ္စ အဂါမကာရညေ ဌိတဿ ကမ္မကရဏိစ္ဆာဝိရဟိတဿာပိ ဘိက္ခုနော သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆိန္နေ အဇ္ဈောကာသေ စီဝရဝိပ္ပဝါသော ဘဂဝတာ အနုညာတော၊ သော စ ပရိစ္ဆေဒေါ သီမာ။ ဧဝံ အပေက္ခံ ဝိနာ သမုပ္ပန္နာ။ တေနေဝေတ္ထ ‘အယံ သီမာ တိစီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရမ္ပိ လဘတီ’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ကမ္မကရဏိစ္ဆံ ဝိနာပိ ဝုတ္တနယေန သမုပ္ပတ္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ ပဒီပဿ ပဘာ ဝိယ သဗ္ဗပုဂ္ဂလာနမ္ပိ ပစ္စေကံ သီမာသမ္ဘဝေန သင်္ဃေ၊ ဂဏေ ဝါ ကမ္မံ ကရောန္တေ တတြဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ သမန္တာ ပစ္စေကံ သမုပ္ပန္နာနံ အနေကသီမာနံ အညမညံ သင်္ကရဒေါသပ္ပသင်္ဂတော။ ပရိသဝသေန စဿာ ဝဍ္ဎိ၊ ဟာနိ စ သမ္ဘဝတိ။ ပစ္ဆာ အာဂတာနံ အဘိနဝသီမန္တရုပ္ပတ္တိ ဧဝ၊ ဂတာနံ သမန္တာ ဌိတသီမာပိ ဝိနာသော စ ဘဝေယျ။

ပါဠိယံ ပန ‘‘သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၄၇) ဧကာ ဧဝ သတ္တဗ္ဘန္တရာ၊ ဥဒကုက္ခေပါ စ အနုညာတာ၊ န စေသာ သီမာ သဘာဝေန၊ ကာရဏသာမတ္ထိယေန ဝါ ပဘာ ဝိယ ပဒီပဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိန္တု ဘဂဝတော အနုဇာနနေနေဝ၊ ဘဂဝါ စ ဣမာယော အနုဇာနန္တော ဘိက္ခူနံ ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရေန ကမ္မကရဏသုခတ္ထမေဝ အနုညာသီတိ ကထံ နဟာနာဒိကိစ္စေန ပဝိဋ္ဌာနမ္ပိ သမန္တာ တာသံ သီမာနံ သမုပ္ပတ္တိ ပယောဇနာဘာဝါ? ပယောဇနေ စ ဧကံ ဧဝ ပယောဇနန္တိ ကထံ ပစ္စေကံ ဘိက္ခုဂဏနာယ အနေကသီမာသမုပ္ပတ္တိ? ‘‘ဧကသီမာယံ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဌိတာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဒွိန္နံ သီမာနံ အန္တရာ တတ္တကပရိစ္ဆေဒေနေဝ သီမန္တရိကဋ္ဌပနဝစနံ၊ တတ္ထ ဌိတာနံ ကမ္မကောပဝစနဉ္စ၊ တမ္ပိ ဣမာသံ သီမာနံ ပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဗ္ဗောဓတာယ သီမာယ သမ္ဘေဒသင်္ကံ၊ ကမ္မကောပသင်္ကဉ္စ ဒူရတော ပရိဟရိတုံ ဝုတ္တံ။

ယော စ စီဝရာဝိပ္ပဝါသတ္ထံ ဘဂဝတာ အဗ္ဘောကာသေ ဒဿိတော သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒေါ၊ သော သီမာ ဧဝ န ဟောတိ၊ ခေတ္တတဠာကာဒိပရိစ္ဆေဒေါ ဝိယ အယမေတ္ထ ဧကော ပရိစ္ဆေဒေါဝ။ တတ္ထ စ ဗဟူသု ဘိက္ခူသု ဧကတော ဌိတေသု တေသံ ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္တနော ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဧဝ စီဝရံ ဌပေတဗ္ဗံ။ န ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ။ ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အဗ္ဘန္တရေ ဂယှမာနေ အဗ္ဘန္တရပရိယောသာနေ ဌပိတစီဝရံ မဇ္ဈေ ဌိတဿ အဗ္ဘန္တရတော ဗဟိ ဟောတီတိ တံ အရုဏုဂ္ဂမနေ နိဿဂ္ဂိယံ သိယာ။ သီမာ ပန ပရိသပရိယန္တတောဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ စီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရောပေတ္ထ အဗ္ဘောကာသပရိစ္ဆေဒဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝုတ္တော၊ န ပန ယာဝ သီမာပရိစ္ဆေဒံ လဗ္ဘမာနတ္တာ မဟာသီမာယ အဝိပ္ပဝါသသီမာဝေါဟာရော ဝိယ။ မဟာသီမာယမ္ပိ ဟိ ဂါမဂါမူပစာရေသု စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ဣဓာပိ မဇ္ဈေ ဌိတဿ သီမာပရိယန္တေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တသီမာပေက္ခဝသေနေဝေတာသံ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာနံ ဥပ္ပတ္တိ၊ တဗ္ဗိဂမေန ဝိနာသော စ ဂဟေတဗ္ဗာတိ အမှာကံ ခန္တိ။ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညော ဝါ ပကာရော ဣတော ယုတ္တတရော ဂဝေသိတဗ္ဗော။

ဣဓ ပန ‘‘အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ’’တိ ဧဝံ ပါဠိယံ ဝိဉ္ဈာဋဝိသဒိသေ အရညေ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာတိ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ရုက္ခာဒိနိရန္တရေပိ အရညေ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ဝိဟိတတ္တာ အတ္တနော နိဿယဘူတာယ အရညသီမာယ သဟ ဧတဿာ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ ဒေါသာဘာဝေါ ပဂေဝ အဂါမကေ ရုက္ခေတိ နိဿိတေပိ ပဒေသေ စီဝရဝိပ္ပဝါသဿ ရုက္ခပရိဟာရံ ဝိနာဝ အဗ္ဘောကာသပရိဟာရောဝ အနုမတောတိ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥပစာရတ္ထာယာတိ သီမန္တရိကတ္ထာယ သတ္တဗ္ဘန္တရတော အဓိကံ ဝဋ္ဋတိ။ ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတိ ဧဝ သတ္တဗ္ဘန္တရပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဗ္ဗိဇာနတ္တာ။ တသ္မာ သင်္ဃံ ဝိနာ ဧကေနာပိ ဘိက္ခုနာ ဗဟိ တိဋ္ဌန္တေန အညံ သတ္တဗ္ဘန္တရံ အတိက္ကမိတွာ အတိဒူရေ ဧဝ ဌာတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ ကမ္မကောပသင်္ကတော။ ဥဒကုက္ခေပေပိ ဧသေဝ နယော။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇)။ ဣဒဉ္စေတ္ထ သီမန္တရိကဝိဓာနံ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ သီမန္တရိကာနုဇာနနသုတ္တာနုလောမတော သိဒ္ဓန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဘဂဝတာ နိဒါနဝသေန ဧကဂါမသီမာနိဿိတာနံ၊ ဧကသဘာဂါနဉ္စ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနမေဝ အညမညံ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏဒေါသပရိဟာရာယ သီမန္တရိကာ အနုညာတာ၊ တထာပိ တဒနုလောမတော ဧကအရညသီမာနဒိအာဒိသီမဉ္စ နိဿိတာနံ ဧကသဘာဂါနံ ဒွိန္နံ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနမ္ပိ ဥဒကုက္ခေပသီမာနမ္ပိ အညမညံ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏံ၊ သီမန္တရိကံ ဝိနာ အဗျဝဓာနေန ဌာနဉ္စ ဘဂဝတာ အနဘိမတမေဝါတိ ဉတွာ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဣဓာပိ သီမန္တရိကဝိဓာနမကံသု။ ဝိသဘာဂသီမာနမ္ပိ ဟိ ဧကသီမာနိဿိတတ္တံ၊ ဧကသဘာဂတ္တဉ္စာတိ ဒွီဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေ သတိ ဧကံ သီမန္တရိကံ ဝိနာ ဌာနံ သမ္ဘေဒါယ ဟောတိ၊ နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သီမန္တရိကဝိဓာနသာမတ္ထိယေနေဝ စေတာသံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓောပိ ဗဒ္ဓသီမာနံ ဝိယ အညမညံ န ဝဋ္ဋတီတိ အယမ္ပိ နယတော ဒဿိတော ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘သဘာဝေနေဝါ’’တိ ဣမိနာ ဂါမသီမာ ဝိယ အဗဒ္ဓသီမာတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗမေတ္ထ သင်္ဃကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သမာနသံဝါသာ ဧကူပေါသထာတိ ဒဿေတိ။ ယေန ကေနစီတိ အန္တမသော သူကရာဒိနာ သတ္တေန။ မဟောဃေန ပန ဥန္နတဋ္ဌာနတော နိန္နဋ္ဌာနေ ပတန္တေန ခတော ခုဒ္ဒကော ဝါ မဟန္တော ဝါ လက္ခဏယုတ္တော ဇာတဿရောဝ။ ဧတ္ထာပိ ခုဒ္ဒကေ ဥဒကုက္ခေပကိစ္စံ နတ္ထိ၊ သမုဒ္ဒေ ပန သဗ္ဗထာ ဥဒကုက္ခေပသီမာယမေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ သောဓေတုံ ဒုက္ကရတ္တာ။

ပုန တတ္ထာတိ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါသု ဧတာသု နဒိအာဒီသု တီသု အဗဒ္ဓသီမာသု ပုန ဝဂ္ဂကမ္မပရိဟာရတ္ထံ သာသနဝေါဟာရသိဒ္ဓါယ အဗဒ္ဓသီမာယ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေန္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပါဠိယံ ယံ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿာတိအာဒီသု ဥဒကံ ဥက္ခိပိတွာ ခိပီယတိ ဧတ္ထာတိ ဥဒကုက္ခေပေါ၊ ဥဒကဿ ပတနောကာသော၊ တသ္မာ ဥဒကုက္ခေပါ။ အယဉှေတ္ထ ပဒသမ္ဗန္ဓဝသေန အတ္ထော – ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ သမန္တာ ယာဝ မဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဥဒကုက္ခေပေါ ဥဒကပတနဋ္ဌာနံ၊ တာဝ ယံ တံ ပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနံ၊ အယံ တတ္ထ နဒိအာဒီသု အပရာ သမာနသံဝါသာ ဥဒကုက္ခေပသီမာတိ။

တဿ အန္တောတိ တဿ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆိန္နဿ ဌာနဿ အန္တော။ န ကေဝလဉ္စ တဿေဝ အန္တော၊ တတော ဗဟိပိ၊ ဧကဿ ဥဒကုက္ခေပဿ အန္တော ဌာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝစနံ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဗ္ဗိဇာနတော ကမ္မကောပသင်္ကာ ဟောတီတိ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတောပိ ပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ အညံ တတ္တကံယေဝ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတောပိ ကမ္မံ ကောပေတိ ဣဒံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု သန္နိဋ္ဌာန’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။ ယံ ပနေတ္ထ သာရတ္ထဒီပနိယံ ‘‘တဿ အန္တော ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတော ကမ္မံ ကောပေတီတိ ဣမိနာ ဗဟိပရိစ္ဆေဒတော ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတော ကမ္မံ န ကောပေတီ’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၄၇) ဝတွာ မာတိကာဋ္ဌကထာဝစနမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နေဝ ပါဠိယံ န အဋ္ဌကထာယံ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိ ဗဟု ပပဉ္စိတံ၊ တံ န သုန္ဒရံ ဣဓ အဋ္ဌကထာဝစနေန မာတိကာဋ္ဌကထာဝစနဿ နယတော သံသန္ဒနတော သင်္ဃဋနတော။ တထာ ဟိ ဒွိန္နံ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒါနမန္တရာ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ သီမန္တရိကံ အဋ္ဌပေတွာ ‘‘အညော ဥဒကုက္ခေပေါ သီမန္တရိကာယ ဌပေတဗ္ဗော၊ တတော အဓိကံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ၊ ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧဝံ ဣဓေဝ ဝုတ္တေန ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန သီမန္တရိကောပစာရေန ဥဒကုက္ခေပတော ဦနကေ ဌပိတေ သီမာယ သီမာသမ္ဘေဒတော ကမ္မကောပေါပိ ဝုတ္တော ဧဝ။ ယဒဂ္ဂေန စ ဧဝံ ဝုတ္တော၊ တဒဂ္ဂေန တတ္ထ ဧကဘိက္ခုနော ပဝေသေပိ သတိ တဿ သီမဋ္ဌဘာဝတော ကမ္မကောပေါ ဝုတ္တော ဧဝ ဟောတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဦနကံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကထနဉ္စေတံ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ ဒုဗ္ဗိဇာနန္တေနပိ သီမာသမ္ဘေဒသင်္ကအာပရိဟာရတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာနမန္တရာ တတ္တကပရိစ္ဆေဒေနေဝ သီမန္တရိကဝိဓာနဝစနတောပိ ဧတာသံ ဒုဗ္ဗိဇာနပရိစ္ဆေဒတာ၊ တတ္ထ စ ဌိတာနံ ကမ္မကောပသင်္ကာ သိဇ္ဈတိ။ ကမ္မကောပသင်္ကဋ္ဌာနမ္ပိ အာစရိယာ ဒူရတော ပရိဟာရတ္ထံ ကမ္မကောပဋ္ဌာနန္တိ ဝတွာဝ ဌပေသုန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

တန္တိ သီမံ။ ‘‘သီဃမေဝ အတိက္ကာမေတီ’’တိ ဣမိနာ တံ အနတိက္ကမိတွာ အန္တော ဧဝ ပရိဝတ္တမာနာယ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိ ဝါလုကာဒီဟိ သီမာပရိစ္ဆိန္ဒနံ၊ ဣတရထာ ဗဟိ ပရိဝတ္တာ နု ခေါ၊ နော ဝါတိ ကမ္မကောပသင်္ကာ ဘဝေယျာတိ။ အညိဿာ အနုဿာဝနာတိ ကေဝလာယ နဒိသီမာယ အနုဿာဝနာ။ အန္တောနဒိယံ ဇာတရုက္ခေ ဝါတိ ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒဿ ဗဟိ ဌိတေ ရုက္ခေပိ ဝါ။ ဗဟိနဒိတီရမေဝ ဟိ ဝိသဘာဂသီမတ္တာ အဗန္ဓိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ၊ န အန္တောနဒီ နိဿယတ္တေန သဘာဂတ္တာ။ တေနေဝ ‘‘ဗဟိနဒိတီရေ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ’’တိအာဒိနာ တီရမေဝ အဗန္ဓိတဗ္ဗဋ္ဌာနတ္တေန ဒဿိတံ၊ န ပန နဒီ။ ‘‘ရုက္ခေပိ ဌိတေဟီ’’တိ ဣဒံ အန္တောဥဒကုက္ခေပဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ဗဟိဥဒကုက္ခေပေ ဘိက္ခူနံ ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ရုက္ခဿာတိ တဿေဝ အန္တောဥဒကုက္ခေပဋ္ဌဿ ရုက္ခဿ။ သီမံ ဝါ သောဓေတွာတိ ယထာဝုတ္တံ ဝိဟာရေ ဗဒ္ဓသီမံ၊ ဂါမသီမဉ္စ တတ္ထ ဌိတဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသာနယနဗဟိသီမာကရဏဝသေနေဝ သောဓေတွာ။ ယထာ စ ဥဒကုက္ခေပသီမာယံ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိ၊ ဧဝံ ဗဒ္ဓသီမာယံ၊ ဂါမသီမာယံ ဝါ ကမ္မံ ကရောန္တေဟိပိ ဥဒကုက္ခေပသီမဋ္ဌေ သောဓေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဧတေနေဝ သတ္တဗ္ဘန္တရအရညသီမာဟိပိ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ၊ ဣမာယ စ သဒ္ဓိံ တာသံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓဒေါသောပိ နယတော ဒဿိတောဝ ဟောတိ။ ဣမိနာဝ နယေန သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ဗဒ္ဓသီမာဂါမသီမာဟိပိ သဒ္ဓိံ၊ ဧတာသဉ္စ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓဒေါသော ဉာတဗ္ဗော။ အဋ္ဌကထာယံ ပနေတံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယတော သက္ကာ ဉာတုန္တိ အညမညသမာသန္နာနမေဝေတ္ထ ဒဿိတံ။

တတြိဒံ သုတ္တာနုလောမတော နယဂ္ဂဟဏမုခံ – ယထာ ဟိ ဗဒ္ဓသီမာယံ သမ္မတာ ဝိပတ္တိသီမာ ဟောတီတိ တာသံ အညမညံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ နဒိအာဒီသု သမ္မတာပိ ဗဒ္ဓသီမာ ဝိပတ္တိသီမာဝ ဟောတီတိ တာဟိပိ သဒ္ဓိံ တဿာ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတီတိ သိဇ္ဈတိ။ ဣမိနာ နယေန သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ဂါမနဒိအာဒီဟိ သဒ္ဓိံ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ စ အရညာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓဿ န ဝဋ္ဋနကဘာဝေါ ဉာတဗ္ဗော၊ ဧဝမေတာ ဘဂဝတာ အနုညာတာ ဗဒ္ဓသီမာ သတ္တဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာ အညမညဉ္စေဝ အတ္တနော နိဿယဝိရဟိတာဟိ ဣတရီတရာသံ နိဿယသီမာဟိ စ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေ သတိ သမ္ဘေဒဒေါသမာပဇ္ဇတီတိ သုတ္တာနုလောမနယော ဉာတဗ္ဗောဝ။

အတ္တနော အတ္တနော ပန နိဿယဘူတဂါမာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဗဒ္ဓသီမာဒီနံ တိဿန္နံ ဥပ္ပတ္တိကာလေ ဘဂဝတာ အနုညာတဿ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏဿ အနုလောမတော ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓောပိ အနုညာတောဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ဥဒကုက္ခေပဗဒ္ဓသီမာဒီနံ အန္တရာ ကသ္မာ သီမန္တရိကာ န ဝိဟိတာတိ? နိဿယဘေဒသဘာဝဘေဒေဟိ သယမေဝ ဘိန္နတ္တာ။ ဧကနိဿယဧကသဘာဝါနမေဝ ဟိ သီမန္တရိကာယ ဝိနာသံ ကရောတီတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ ဧတေနေဝ နဒိနိမိတ္တံ ကတွာ ဗဒ္ဓါယ သီမာယ သင်္ဃေ ကမ္မံ ကရောန္တေ နဒိယမ္ပိ ယာဝ ဂါမခေတ္တံ အာဟစ္စ ဌိတာယ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ အညေသံ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ယာ ပနေတာ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါ ဂါမာရညနဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရသီမာ ပဉ္စ၊ တာ အညမညရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓေပိ သမ္ဘေဒဒေါသံ နာပဇ္ဇတိ၊ တထာ လောကဝေါဟာရာဘာဝတော။ န ဟိ ဂါမာဒယော ဂါမန္တရာဒီဟိ၊ နဒိအာဒီဟိ စ ရုက္ခာဒိသမ္ဗန္ဓမတ္တေန သမ္ဘိန္နာတိ လောကေ ဝေါဟရန္တိ။ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါနဉ္စ လောကဝေါဟာရတောဝ သမ္ဘေဒေါ ဝါ အသမ္ဘေဒေါ ဝါ ဂဟေတဗ္ဗော၊ နာညတော။ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ တာသံ အညမညံ ကတ္ထစိပိ သမ္ဘေဒနယော န ဒဿိတော၊ သာသနဝေါဟာရသိဒ္ဓါယေဝ ဒဿိတောတိ။

ဧတ္ထ ပန ဗဒ္ဓသီမာယ တာဝ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ပထဝီသန္ဓာရကံ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ သီမာဂတာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) အဓောဘာဂပရိစ္ဆေဒေါ အဋ္ဌကထာယံ သဗ္ဗထာ ဒဿိတော။ ဂါမသီမာဒီနံ ပန န ဒဿိတော။ ကထမယံ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? ကေစိ တာဝေတ္ထ ‘‘ဂါမသီမာဒယောပိ ဗဒ္ဓသီမာ ဝိယ ပထဝီသန္ဓာရကံ ဥဒကံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ကေစိ ပန တံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရသီမာ၊ တာဝ တန္နိဿိတဥဒကုက္ခေပသီမာ စ ပထဝိယာ ဥပရိတလေ၊ ဟေဋ္ဌာ စ ဥဒကဇ္ဈောတ္ထရဏပ္ပဒေသေ ဧဝ တိဋ္ဌန္တိ၊ န တတော ဟေဋ္ဌာ ဥဒကဿ အဇ္ဈောတ္ထရဏာဘာဝါ။ သစေ ပန ဥဒကောဃာဒိနာ ယောဇနပ္ပမာဏမ္ပိ နိန္နဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ နဒိသီမာဒယောဝ ဟောန္တိ၊ န တတော ဟေဋ္ဌာ။ တသ္မာ နဒိအာဒီနံ ဟေဋ္ဌာ ဗဟိတီရမုခေန ဥမင်္ဂေန၊ ဣဒ္ဓိယာ ဝါ ပဝိဋ္ဌော ဘိက္ခု နဒိယံ ဌိတာနံ ကမ္မံ န ကောပေတိ။ သော ပန အာသန္နဂါမေ ဘိက္ခူနံ ကမ္မံ ကောပေတိ။ သစေ ပန သော ဥဘိန္နံ တီရဂါမာနံ မဇ္ဈေ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ဥဘယဂါမဋ္ဌာနံ ကမ္မံ ကောပေတိ။ သစေ ပန တီရံ ဂါမခေတ္တံ န ဟောတိ၊ အဂါမကာရညမေဝ။ တတ္ထ ပန တီရဒွယေပိ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမံ ဝိနာ ကေဝလာယ ခုဒ္ဒကာရညသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ ကမ္မံ ကောပေတိ။ သစေ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယံ ကရောန္တိ၊ တဒါ ယဒိ တေသံ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ ပရိစ္ဆေဒေါ ဧတဿ နိသိန္နောကာသဿ ပရတော ဧကံ သတ္တဗ္ဘန္တရံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော န ကမ္မကောပေါ။ နော စေ၊ ကမ္မကောပေါ။ ဂါမသီမာယံ ပန အန္တောဥမင်္ဂေ ဝါ ဗိလေ ဝါ ယတ္ထ ပဝိသိတုံ သက္ကာ၊ ယတ္ထ ဝါ သုဝဏ္ဏမဏိအာဒိံ ခဏိတွာ ဂဏှန္တိ၊ ဂဟေတုံ သက္ကာတိ ဝါ သမ္ဘာဝနာ ဟောတိ၊ တတ္တကံ ဟေဋ္ဌာပိ ဂါမသီမာ၊ တတ္ထ ဣဒ္ဓိယာ အန္တော နိသိန္နောပိ ကမ္မံ ကောပေတိ။ ယတ္ထ ပန ပကတိမနုဿာနံ ပဝေသသမ္ဘာဝနာပိ နတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗံ ယာဝ ပထဝိသန္ဓာရကဥဒကာ အရညသီမာဝ၊ န ဂါမသီမာ။ အရညသီမာယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထပိ ဟိ ယတ္တကေ ပဒေသေ ပဝေသသမ္ဘာဝနာ၊ တတ္တကမေဝ ဥပရိတလေ အရညသီမာ ပဝတ္တတိ။ တတော ပန ဟေဋ္ဌာ န အရညသီမာ၊ တတ္ထ ဥပရိတလေန သဟ ဧကာရညဝေါဟာရာဘာဝတော။ န ဟိ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌံ အရညံ ပဝိဋ္ဌော တိ ဝေါဟရန္တိ။ တသ္မာ တတြဋ္ဌော ဥပရိ အရညဋ္ဌာနံ ကမ္မံ န ကောပေတိ ဥမင်္ဂနဒိယံ ဌိတော ဝိယ ဥပရိနဒိယံ ဌိတာနံ။ ဧကသ္မိဉှိ စက္ကဝါဠေ ဂါမနဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရေ မုဉ္စိတွာ တဒဝသေသံ အမနုဿာဝါသံ ဒေဝဗြဟ္မလောကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗံ အရညမေဝ။ ‘ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဟိ နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရာဒိပိ အရညမေဝ။ ဣဓ ပန နဒိအာဒီနံ ဝိသုံ သီမာဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ တဒဝသေသမေဝ အရညံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စ ယတ္တကေ ပဒေသေ ဧကံ ‘အရည’န္တိ ဝေါဟရန္တိ၊ အယမေကာရညသီမာ။ ဣန္ဒပုရဉှိ သဗ္ဗံ ဧကာရညသီမာ။ တထာ အသုရယက္ခပုရာဒိ။ အာကာသဋ္ဌဒေဝဗြဟ္မဝိမာနာနိ ပန သမန္တာ အာကာသပရိစ္ဆိန္နာနိ ပစ္စေကံ အရညသီမာ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ပဗ္ဗတဒီပကာ ဝိယ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယံ၊ အရညသီမာယမေဝ ဝါတိ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဣဓာပိ ဥပရိအရညတလေန သဒ္ဓိံ ဟေဋ္ဌာပထဝိယာ အရညဝေါဟာရာဘာဝါ ဝိသုံ အရညသီမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝေတ္ထ ဂါမနဒိအာဒိသီမာကထာယ အဋ္ဌကထာယံ ‘ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခု ဟေဋ္ဌာပထဝိတလေ ဌိတော ကမ္မံ ကောပေတီ’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ဗဒ္ဓသီမာယံ ဒဿိတနယော န ဒဿိတော’’တိ ဝဒန္တိ။

ဣဒဉ္စေတာသံ ဂါမသီမာဒီနံ ဟေဋ္ဌာပမာဏဒဿနံ သုတ္တာဒိဝိရောဓာဘာဝါ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂဟဏေ စ ဂါမသီမာယံ သမ္မတာ ဗဒ္ဓသီမာ ဥပရိ ဂါမသီမံ၊ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကပရိယန္တံ အရညသီမဉ္စ အဝတ္ထရတီတိ တဿာ အရညသီမာပိ ခေတ္တန္တိ သိဇ္ဈတိ။ ဘဂဝတာ စ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရာ ဗဒ္ဓသီမာယ အခေတ္တဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ န ပန အရညံ။ တသ္မာ အရညမ္ပိ ဗဒ္ဓသီမာယ ခေတ္တမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ တတ္ထ သာ န ဗဇ္ဈတီတိ? ပယောဇနာဘာဝါ။ သီမာပေက္ခာနန္တရမေဝ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယ သမ္ဘဝတော။ တဿာ စ ဥပရိ သမ္မတာယ ဗဒ္ဓသီမာယ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏာနုလောမတော ဝိပတ္တိသီမာ ဧဝ သိယာ။ ဂါမခေတ္တေ ပန ဌတွာ အဂါမကာရညေကဒေသမ္ပိ အန္တောကရိတွာ သမ္မတာ ကိဉ္စာပိ သုသမ္မတာ၊ အဂါမကာရညေ ဘဂဝတာ ဝိဟိတာယ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာယပိ အနိဝတ္တိတော။ တတ္ထ ပန ကမ္မံ ကာတုံ ပဝိဋ္ဌာနမ္ပိ တတော ဗဟိ ကေဝလာရညေ ကရောန္တာနမ္ပိ အန္တရာ တီဏိ သတ္တဗ္ဘန္တရာနိ ဌပေတဗ္ဗာနိ၊ အညထာ ဝိပတ္တိ ဧဝ သိယာတိ သဗ္ဗထာ နိရတ္ထကမေဝ အဂါမကာရညေ ဗဒ္ဓသီမာကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အန္တောနဒိယံ ပဝိဋ္ဌသာခါယာတိ နဒိယာ ပထဝိတလံ အာဟစ္စ ဌိတာယ သာခါယပိ၊ ပဂေဝ အနာဟစ္စ ဌိတာယ။ ပါရောဟေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတေန သဘာဂံ နဒိသီမံ ဖုသိတွာ ဌိတေနပိ ဝိသဘာဂသီမာသမ္ဗန္ဓသာခါဒိနာ ဥဒကုက္ခေပသီမာယ သမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဧတေနေဝ မဟာသီမံ၊ ဂါမသီမဉ္စ ဖုသိတွာ ဌိတေန သာခါဒိနာ မာဠကသီမာယ သမ္ဗန္ဓော န ဝဋ္ဋတီတိ ဉာပိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အန္တောနဒိယံယေဝါတိ သေတုပါဒါနံ တီရဋ္ဌတံ နိဝတ္တေတိ။ တေန ဥဒကုက္ခေပပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိ နဒိယံ ပတိဋ္ဌိတတ္တေပိ သမ္ဘေဒါဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဟိ ဥဒကုက္ခေပတော ဗဟိ အန္တောနဒိယမ္ပိ ပတိဋ္ဌိတတ္တေ သမ္ဘေဒေါ ဘဝေယျ၊ တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဘဝေယျ ကမ္မကောပဿ သမာနတ္တာ၊ န စ ပဋိက္ခိတ္တံ။ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထ အတ္တနော နိဿယသီမာယ သမ္ဘေဒဒေါသော နတ္ထေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အာဝရဏေန ဝါတိ ဒါရုအာဒိံ နိခဏိတွာ ဥဒကနိဝါရဏေန။ ကောဋ္ဋကဗန္ဓနေန ဝါတိ မတ္တိကာဒီဟိ ပူရေတွာ ကတသေတုဗန္ဓေန။ ဥဘယေနာပိ အာဝရဏမေဝ ဒဿေတိ။ ‘‘နဒိံ ဝိနာသေတွာ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ပါဠိ ဗဒ္ဓါ’’တိ၊ ဟေဋ္ဌာ နဒိံ အာဝရိတွာ ပါဠိ ဗဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဆဍ္ဍိတမောဒကန္တိ အတိရိတ္တောဒကံ။ ‘‘နဒိံ ဩတ္ထရိတွာ သန္ဒနဋ္ဌာနတော’’တိ ဣမိနာ တဠာကနဒီနံ အန္တရာ ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ဥပ္ပတိတွာတိ တီရာဒိဘိန္ဒနဝသေန ဝိပုလာ ဟုတွာ။ ဝိဟာရသီမန္တိ ဗဒ္ဓသီမံ။

အဂမနပထေတိ တဒဟေဝ ဂန္တွာ နိဝတ္တိတုံ အသက္ကုဏေယျေ။ အရညသီမာသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓံ အဂါမကာရညသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထာတိ ပကတိယာ မစ္ဆဗန္ဓာနံ ဂမနပထေသု ဒီပကေသု။

တံ ဌာနန္တိ အာဝါဋာဒီနံ ကတဋ္ဌာနမေဝ၊ န အကတန္တိ အတ္ထော။ လောဏီတိ သမုဒ္ဒေါဒကဿ ဥပ္ပတ္တိဝေဂနိန္နော မာတိကာကာရေန ပဝတ္တနကော။

၁၄၈။ သမ္ဘိန္ဒန္တီတိ ယတ္ထ စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ နိသီဒိတုံ န သက္ကာ၊ တတ္တကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အန္တောသီမာယ ကရောန္တော သမ္ဘိန္ဒတိ။ စတုန္နံ ဘိက္ခူနံ ပဟောနကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သကလမ္ပိ အန္တော ကရောန္တော အဇ္ဈောတ္ထရန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သံသဋ္ဌဝိဋပါတိ အညမညံ သိဗ္ဗိတွာ ဌိတမဟာသာခမူလာ၊ ဧတေန အညမညဿ အစ္စာသန္နတံ ဒီပေတိ။ သာခါယ သာခံ ဖုသန္တာ ဟိ ဒူရဋ္ဌာပိ သိယျုံ၊ တတော ဧကံသတော သမ္ဘေဒလက္ခဏံ ဒဿိတံ န သိယာတိ တံ ဒဿေတုံ ဝိဋပဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ဧဝဉှိ ဘိက္ခူနံ နိသီဒိတုံ အပ္ပဟောနကဋ္ဌာနံ အတ္တနော သီမာယ အန္တောသီမဋ္ဌံ ကရိတွာ ပုရာဏဝိဟာရံ ကရောန္တော သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒတိ နာမ၊ န တတော ပရန္တိ ဒဿိတမေဝ ဟောတိ။ ဗဒ္ဓါ ဟောတီတိ ပေါရာဏကဝိဟာရသီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အမ္ဗန္တိ အပရေန သမယေန ပုရာဏဝိဟာရပရိက္ခေပါဒီနံ ဝိနဋ္ဌတ္တာ အဇာနန္တာနံ တံ ပုရာဏသီမာယ နိမိတ္တဘူတံ အမ္ဗံ။ အတ္တနော သီမာယ အန္တောသီမဋ္ဌံ ကရိတွာ ပုရာဏဝိဟာရသီမဋ္ဌံ ဇမ္ဗုံ ကိတ္တေတွာ အမ္ဗဇမ္ဗူနံ အန္တရေ ယံ ဌာနံ၊ တံ အတ္တနော သီမာယ ပဝေသေတွာ ဗန္ဓန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ပုရာဏသီမာယ နိမိတ္တဘူတဿ ဂါမဋ္ဌဿ အမ္ဗရုက္ခဿ အန္တောသီမဋ္ဌာယ ဇမ္ဗုယာ သဟ သံသဋ္ဌဝိဋပတ္တေပိ သီမာယ ဗန္ဓနကာလေ ဝိပတ္တိ ဝါ ပစ္ဆာ ဂါမသီမာယ သဟ သမ္ဘေဒေါ ဝါ ကမ္မဝိပတ္တိ ဝါ န ဟောတီတိ မုခတောဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဒေသန္တိ သင်္ဃဿ နိသီဒနပ္ပဟောနကပ္ပဒေသံ။ ‘‘သီမန္တရိကံ ဌပေတွာ’’တိအာဒိနာ သမ္ဘေဒဇ္ဈောတ္ထရဏံ အကတွာ ဗဒ္ဓသီမာဟိ အညမညံ ဖုသာပေတွာ အဗျဝဓာနေန ဗဒ္ဓါပိ သီမာ အသီမာ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ တသ္မာ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တာပိ သီမန္တရိကာ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ သာ ပန ဒုဗ္ဗောဓာတိ အဋ္ဌကထာသု စတုရင်္ဂုလာဒိကာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒွိန္နံ သီမာနန္တိ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနံ။ နိမိတ္တံ ဟောတီတိ နိမိတ္တဿ သီမတော ဗာဟိရတ္တာ ဗန္ဓနကာလေ တာဝ သမ္ဘေဒဒေါသော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ န ကေဝလဉ္စ နိမိတ္တကတ္တာ ဧဝ သင်္ကရံ ကရောတိ၊ အထ ခေါ သီမန္တရိကာယ ဌိတော အညောပိ ရုက္ခော ကရောတိ ဧဝ။ တသ္မာ အပ္ပမတ္တိကာယ သီမန္တရိကာယ ဝဍ္ဎနကာ ရုက္ခာဒယော န ဝဋ္ဋန္တိ ဧဝ။ ဧတ္ထ စ ဥပရိ ဒိဿမာနခန္ဓသာခါဒိပဝေသေ ဧဝ သင်္ကရဒေါသဿ သဗ္ဗတ္ထ ဒဿိတတ္တာ အဒိဿမာနာနံ မူလာနံ ပဝေသေပိ ဘူမိဂတိကတ္တာ ဒေါသော နတ္ထီတိ သိဇ္ဈတိ။ သစေ ပန မူလာနိပိ ဒိဿမာနာနေဝ ပဝိသန္တိ၊ သင်္ကရောဝ။ ပဗ္ဗတပါသာဏာ ပန ဒိဿမာနာပိ ဘူမိဂတိကာ ဧဝ။ ယဒိ ပန ဗန္ဓနကာလေ ဧဝ ဧကော ထူလရုက္ခော ဥဘယမ္ပိ သီမံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ၊ ပစ္ဆာ ဗဒ္ဓါ အသီမာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သီမာသင်္ကရန္တိ သီမာသမ္ဘေဒံ။ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနိယံ ဝုတ္တံ ‘‘သီမာသင်္ကရံ ကရောတီတိ ဝဍ္ဎိတွာ သီမပ္ပဒေသံ ပဝိဋ္ဌေ ဒွိန္နံ သီမာနံ ဂတဋ္ဌာနဿ ဒုဝိညေယျတ္တာ ဝုတ္တ’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၁၄၈)၊ တံ န ယုတ္တံ ဂါမသီမာယပိ သဟ သင်္ကရံ ကရောတီတိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ တတ္ထာပိ ဟိ နိမိတ္တေ ဝဍ္ဎိတေ ဂါမသီမာဗဒ္ဓသီမာနံ ဂတဋ္ဌာနံ ဒုဗ္ဗိညေယျမေဝ ဟောတိ၊ တတ္ထ ပန အဝတွာ ဒွိန္နံ ဗဒ္ဓသီမာနမေဝ သင်္ကရဿ ဝုတ္တတ္တာ ယထာဝုတ္တသမ္ဗဒ္ဓဒေါသောဝ သင်္ကရ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ ပန နိဒါနဝသေန ‘‘ယေသံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမာ ပစ္ဆာ သမ္မတာ၊ တေသံ တံ ကမ္မံ အဓမ္မိက’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၄၈) ပစ္ဆာ သမ္မတာယ အသီမတ္တေ ဝုတ္တေပိ ဒွီသု ဂါမသီမာသု ဌတွာ ဒွီဟိ သင်္ဃေဟိ သမ္ဘေဒံ ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရဏံ ဝါ ကတွာ သီမန္တရိကံ အဋ္ဌပေတွာ ဝါ ရုက္ခပါရောဟာဒိသမ္ဗန္ဓံ အဝိယောဇေတွာ ဝါ ဧကသ္မိံ ခဏေ ကမ္မဝါစာနိဋ္ဌာပနဝသေန ဧကတော သမ္မတာနံ ဒွိန္နံ သီမာနမ္ပိ အသီမတာ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဂါမသီမာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပေါသထဘေဒါဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၄၉။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂန္တိ ဧတ္ထ ဧကသီမာယ စတူသု ဘိက္ခူသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသောဝ အနုညာတော၊ တီသု၊ ဒွီသု စ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထောဝ။ ဣဓ ပန တထာ အကတတ္တာ ‘‘အဓမ္မေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ သင်္ဃေ ဧဝ အာဂစ္ဆတိ၊ န ဂဏေ၊ န ပုဂ္ဂလေ၊ တသ္မာ ‘‘ဝဂ္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ။

သစေ ပန ဒွေ သင်္ဃာ ဧကသီမာယ အညမညံ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ ဧကသ္မိံ ခဏေ ဝိသုံ သင်္ဃကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဧတ္ထ ကထန္တိ? ကေစိ ပနေတံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ဝဂ္ဂကမ္မတ္တာ။ ကမ္မံ ကရောန္တာနဉှိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အညတ္ထ န ဂစ္ဆတိ တထာ ဝစနာဘာဝါ၊ ဝိသုံ ဝိသုံ ကမ္မကရဏတ္ထမေဝ သီမာယ အနုညာတတ္တာ စာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရသီမာယံ ပန သင်္ဃေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ကေနစိ ပစ္စယေန ခန္ဓသီမာယံ တီသု၊ ဒွီသု ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တေသု ကမ္မံ ဓမ္မေန သမဂ္ဂမေဝ ဘိန္နသီမဋ္ဌတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဥပေါသထဘေဒါဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ။ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ၊ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟိ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဧဝမေဝ ဝုတ္တံ။ သုတေနာတိ သုတပဒေန။

သဝရဘယန္တိ ဝနစရကဘယံ။ တေနာဟ ‘‘အဋဝိမနုဿဘယ’’န္တိ။ နိဒါနုဒ္ဒေသေ အနိဋ္ဌိတေ ပါတိမောက္ခံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ နာမ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒုတိယာဒီသု ဥဒ္ဒေသေသူ’’တိအာဒိ။ တီဟိပိ ဝိဓီဟီတိ ဩသာရဏကထနသရဘညေဟိ။ ဧတ္ထ စ အတ္ထံ ဘဏိတုကာမတာယ ဝါ ဘဏာပေတုကာမတာယ ဝါ သုတ္တဿ ဩသာရဏံ ဩသာရဏံ နာမ။ တဿေဝ အတ္ထပ္ပကာသနာ ကထနံ နာမ။ ကေဝလံ ပါဌဿေဝ သရေန ဘဏနံ သရဘညံ နာမ။ သဇ္ဈာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာတိ ‘‘သဇ္ဈာယံ ကရောမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ။ ဩသာရေတွာ ပန ကထေန္တေနာတိ သယမေဝ ပါဌံ ဝတွာ ပစ္ဆာ အတ္ထံ ကထေန္တေန။

ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဓမ္မကမ္မပဋိက္ကောသနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၅။ နဝဝိဓန္တိ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလေသု တယော၊ သုတ္တုဒ္ဒေသပါရိသုဒ္ဓိအဓိဋ္ဌာနဝသေန တယော၊ စာတုဒ္ဒသီပန္နရသီသာမဂ္ဂီဝသေန တယောတိ နဝဝိဓံ။ စတုဗ္ဗိဓန္တိ အဓမ္မေနဝဂ္ဂါဒိ စတုဗ္ဗိဓံ။ ဒုဝိဓန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခဝသေန ဒုဝိဓံ ပါတိမောက္ခံ။ နဝဝိဓန္တိ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ၊ ဘိက္ခုနီနံ စတ္တာရောတိ နဝဝိဓံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ။

အဓမ္မကမ္မပဋိက္ကောသနာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပက္ခဂဏနာဒိဥဂ္ဂဟဏာနုဇာနနကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၅၆။ ကတိမီတိ တိထိ-သဒ္ဒါပေက္ခံ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၆၃။ ဥတုဝဿေယေဝါတိ ဟေမန္တဂိမှေသုယေဝ။

၁၆၄။ ဝိညာပေတီတိ ဧတ္ထ မနသာ စိန္တေတွာ ကာယဝိကာရကရဏမေဝ ဝိညာပနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ အညဿ ဒါတဗ္ဗာ ပါရိသုဒ္ဓီတိ ပါရိသုဒ္ဓိဒါယကေန ပုန အညဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ဒါတဗ္ဗာ။ ‘‘ဘူတံယေဝ ဝါ သာမဏေရဘာဝံ အာရောစေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဦနဝီသတိဝဿကာလေ ဥပသမ္ပန္နဿ၊ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နသိက္ခာပစ္စက္ခာတာဒီနံ ဝါ ယာဝ ဘိက္ခုပဋိညာ ဝတ္တတိ၊ တာဝ တေဟိ အာဟဋာပိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အာဂစ္ဆတိ။ ယဒါ ပန တေ အတ္တနော သာမဏေရာဒိဘာဝံ ပဋိဇာနန္တိ၊ တတော ပဋ္ဌာယေဝ နာဂစ္ဆတီတိ ဒဿိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယမ္ပိ ဟိ ‘‘ဒိန္နာယ ပါရိသုဒ္ဓိယာ သင်္ဃပ္ပတ္တော ဝိဗ္ဘမတိ…ပေ… ပဏ္ဍကော ပဋိဇာနာတိ။ တိရစ္ဆာနဂတော ပဋိဇာနာတိ။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော ပဋိဇာနာတိ၊ အာဟဋာ ဟောတိ ပါရိသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဏ္ဍကာဒီနမ္ပိ ဘိက္ခုပဋိညာယ ဝတ္တမာနကာလေသု ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိယာ အာဂမနံ သိဒ္ဓမေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ။ ဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနာဋ္ဋာနံ ပန ပကတတ္တာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဥမ္မတ္တကာဒိဘာဝေ ပဋိညာတေပိ တေသံ သင်္ဃပ္ပတ္တမတ္တေနေဝ ဆန္ဒာဒိ အာဂစ္ဆတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသ’’န္တိ ဣမိနာ ဂဏပုဂ္ဂလေသု ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိယာ အနာဂမနံ ဒဿေတိ။ ‘‘သင်္ဃပ္ပတ္တော’’တိ ဟိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ ဗိဠာလသင်္ခလိကပါရိသုဒ္ဓီတိ ဗိဠာလဂီဝါယ ဗန္ဓနသင်္ခလိကသဒိသာ ပါရိသုဒ္ဓိ နာမ၊ ယထာ သင်္ခလိကာ ဗိဠာလေ အာဂစ္ဆန္တေ ဧဝ အာဂစ္ဆတိ၊ န အနာဂစ္ဆန္တေ တပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ၊ ဧဝမယံ ပါရိသုဒ္ဓိပီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယထာ သင်္ခလိကာယ ပဌမဝလယံ ဒုတိယဝလယံ ပါပုဏာတိ၊ န တတိယဝလယံ၊ ဧဝမယမ္ပီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥပလက္ခဏမတ္တဉ္စေတ္ထ ဗိဠာလ-ဂ္ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပက္ခဂဏနာဒိဥဂ္ဂဟဏာနုဇာနနကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဆန္ဒဒါနကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆၅။ ပါဠိယံ ‘‘သန္တိ သင်္ဃဿ ကရဏီယာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝစနဝိပလ္လာသေန ‘‘ကရဏီယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၁၆၇။ ‘‘တဿ သမ္မုတိဒါနကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ ဣဒံ ပါဠိယံ ဧကဒါ သရန္တဿေဝ သမ္မုတိဒါနဿ ဝုတ္တတ္တာ ဧကဒါ အသရန္တဿ သမ္မုတိအဘာဝေပိ တဿ အနာဂမနံ ဝဂ္ဂကမ္မာယ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘သောပိ ဟတ္ထပါသေဝ အာနေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၆၈။ သင်္ဃသန္နိပါတတော ပဌမံ ကာတဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကရဏံ။ သင်္ဃသန္နိပါတေ ကာတဗ္ဗံ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ နော စေ အဓိဋ္ဌဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ အနာပတ္တိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥပရိပိ။ ယတ္ထ ပန အစိတ္တကာပတ္တိ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဝက္ခာမ။

၁၆၉။ ‘‘ပညတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝိသုံ ပဋိက္ခေပါဘာဝေပိ ယထာဝုတ္တသုတ္တသာမတ္ထိယတော ပညတ္တမေဝါတိ ဒဿေတိ။ ဣမိနာ ဧဝ နယေန –

‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော ယံ တထာဂတော အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထံ ကရေယျ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၆၊ အ။ နိ။ ၈။၂၀၊ ဥဒါ။ ၄၅) –

အာဒိသုတ္တနယတော စ အလဇ္ဇီဟိပိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထကရဏမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ အလဇ္ဇိနိဂ္ဂဟတ္ထတ္တာ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိဒါနပညာပနေနာ’’တိ ဣမိနာ သာပတ္တိကေန ပါရိသုဒ္ဓိပိ န ဒါတဗ္ဗာတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ဥဘောပိ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ သဘာဂါပတ္တိဘာဝံ အဇာနိတွာ ကေဝလံ အာပတ္တိနာမေနေဝ ဒေသေန္တဿ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ အစိတ္တကမေဝ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ ယထာ သင်္ဃော သဘာဂါပတ္တိံ အာပန္နော ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ လဘတိ၊ ဧဝံ တယောပိ ‘‘သုဏန္တု မေ၊ အာယသ္မန္တာ၊ ဣမေ ဘိက္ခူ သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ဒွီဟိ အညမညံ အာရောစေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကေန ပန သာပတ္တိကေန ဒူရံ ဂန္တွာပိ ပဋိကာတုမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ အသမ္ပာပုဏန္တေန ‘‘ဘိက္ခုံ လဘိတွာ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ပဋိကရိတွာ စ ပုန ဥပေါသထော ကတ္တဗ္ဗော။

ဆန္ဒဒါနကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနာပတ္တိပန္နရသကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၇၂။ ကေနစိ ၆၃ ကရဏီယေန ဂန္တွာတိ သီမာပရိစ္ဆေဒတော ဗဟိဘူတံ ဂါမံ ဝါ အရညံ ဝါ ဂန္တွာတိ အတ္ထော။ ဧတေနေဝ ဥပေါသထဉတ္တိယာ ဌပနကာလေ သမဂ္ဂါ ဧဝ တေ ဉတ္တိံ ဌပေသုန္တိ သိဒ္ဓံ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ သုဥဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ သဗ္ဗပန္နရသကေသုပိ ဝုတ္တံ။ ဝဂ္ဂါ သမဂ္ဂသညိနောတိအာဒိ ပန ဉတ္တိယာ နိဋ္ဌိတာယ ‘‘ကိံ သင်္ဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိအာဒီနံ (မဟာဝ။ ၁၃၄) ဝစနက္ခဏေ ဗဟိဂတာနံ ဘိက္ခူနံ သီမာယ ပဝိဋ္ဌတ္တာ ဘိက္ခူ တသ္မိံ ခဏေ ဝဂ္ဂါ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တေသံ သီမံ ဩက္ကန္တတ္တာ ဝဂ္ဂါ’’တိအာဒိ၊ ဧတေန ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒိက္ခဏေပိ ဝဂ္ဂသညီနံ ဥဒ္ဒိသန္တာနံ အာပတ္တိ ဧဝ၊ ဉတ္တိယာ ပန ပုဗ္ဗေ နိဋ္ဌိတတ္တာ ကမ္မကောပေါ နတ္ထီတိ ဒဿိတမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဥပရိပိ သဗ္ဗဝါရေသု အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ပါဠိယံ ‘‘သဗ္ဗာယ ဝုဋ္ဌိတာယ…ပေ… တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၄) ဝုတ္တတ္တာ ဗဟိသီမာဂတာယ ပရိသာယ တေသု ယဿ ကဿစိ သန္တိကေ အနဓိဋ္ဌိတေဟိ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။

အနာပတ္တိပန္နရသကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

လိင်္ဂါဒိဒဿနကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၇၉။ အညာတကံ နာမ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘အညေသံ သန္တက’’န္တိ။ အညေသန္တိ အတ္တနာ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာနံ။ နာနာသံဝါသကဘာဝန္တိ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကဘာဝံ။

၁၈၀။ ပါဠိယံ အဘိဝိတရန္တိ သမာနသံဝါသကာဘာဝံ နိစ္ဆိနန္တိ။

၁၈၁။ ဥပေါသထကာရကာတိ သင်္ဃုပေါသထကာရကာ။ တေနေဝ ‘‘အညတြ သင်္ဃေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သင်္ဃုပေါသထဋ္ဌာနတော ဟိ ဂစ္ဆန္တေန အတ္တစတုတ္ထေနေဝ ဂန္တဗ္ဗံ၊ တိဏ္ဏံ ဘိက္ခူနံ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ပန ဂစ္ဆန္တေန ဧကေန ဘိက္ခုနာပိ သဟ ဂန္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပါဠိယံ ‘‘အဘိက္ခုကော အာဝါသော’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ သင်္ဃုပေါသထဋ္ဌာနတော ဂဏပုဂ္ဂလေဟိ သဘိက္ခုကောပိ အာဝါသော န ဂန္တဗ္ဗော ‘‘အညတြ သင်္ဃေနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ ဥပေါသထံ ကရောန္တီတိ သင်္ဃုပေါသထံ ဝါ ဂဏုပေါသထံ ဝါ။ ‘‘တဿ သန္တိက’’န္တိ ဣဒံ ဂဏုပေါသထဋ္ဌာနတော ဂစ္ဆန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အညထာ ‘‘သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန အတ္တစတုတ္ထေန ဝါ’’တိ ဝစနေန ဝိရုဇ္ဈနတော။ အာရညကေနာတိ ဧကစာရိနာ။ ဥပေါသထန္တရာယောတိ အတ္တနော ဥပေါသထန္တရာယော။

၁၈၃။ ပါဠိယံ ဘိက္ခုနိယာ နိသိန္နပရိသာယာတိအာဒီသု ဘိက္ခုနိယာတိအာဒိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ။

လိင်္ဂါဒိဒဿနကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပေါသထက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၃။ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကော

ဝဿူပနာယိကအနုဇာနနကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၈၄။ ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကေ အပရသ္မိံ ဒိဝသေတိ ဒုတိယေ ပါဋိပဒဒိဝသေ။

၁၈၅။ အညတ္ထ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပနေန ဝါတိ သာပေက္ခဿ အကရဏီယေန ဂန္တွာ အညတ္ထ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပနေန ဝါ။ ပရိဟာနီတိ ဂုဏပရိဟာနိ။

၁၈၇။ ပါဠိယံ သတ္တာဟံ သန္နိဝတ္တော ကာတဗ္ဗောတိ သကလံ သတ္တာဟံ ဗဟိ ဧဝ အဝီတိနာမေတွာ သတ္တာဟပရိယောသာနဘူတံ အရုဏုဋ္ဌာနကာလံ ပုန ဝိဟာရေဝ သမ္ဗန္ဓဝသေန သတ္တာဟံ ဝိဟာရေ သန္နိဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ သတ္တာဟပရိယောသာနကာလော ဟိ ဣဓ သတ္တာဟ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော၊ တဒပေက္ခာယ စ ‘‘သန္နိဝတ္တော’’တိ ပုလ္လိင်္ဂေန ဝုတ္တံ။ တီဏိ ပရိဟီနာနီတိ ဘိက္ခုနီနံ ဝစ္စကုဋိအာဒီနံ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ပရိဟီနာနိ။

၁၈၉။ န ပလုဇ္ဇတီတိ အညေသံ အပ္ပဂုဏတ္တာ၊ မမ စ မရဏေန န ဝိနဿတိ။

ဝဿူပနာယိကအနုဇာနနကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဟိတေယေဝအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၉၉။ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသနကပုရိသောတိ အနညဂတိကောတိ ဒဿေတိ။ ဂန္တဗ္ဗန္တိ သင်္ဃကရဏီယေန အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ အနုပါသကေဟိပိ သာသနဘာဝံ ဉာတုကာမေဟိ ပဟိတေ တေသံ ပသာဒဝဍ္ဎိံ သမ္ပဿန္တေဟိပိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ရတ္တိစ္ဆေဒဝိနိစ္ဆယောတိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တွာ ဗဟိဒ္ဓါ အရုဏုဋ္ဌာပနသင်္ခါတဿ ရတ္တိစ္ဆေဒဿ ဝိနိစ္ဆယော။ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတေနေဝ သတ္တာဟကရဏီယနိမိတ္တံ သလ္လက္ခေတွာ ဣမိနာ နိမိတ္တေန ဂန္တွာ ‘‘အန္တောသတ္တာဟေ အာဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရိမက္ခဏေ အာဘောဂံ ကတွာ ဂမနက္ခဏေ ဝိဿရိတွာ ဂတေပိ ဒေါသော နတ္ထိ ‘‘သကရဏီယော ပက္ကမတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၀၇) ဝုတ္တတ္တာ။ သဗ္ဗထာ ပန အာဘောဂံ အကတွာ ဂတဿ ဝဿစ္ဆေဒေါတိ ဝဒန္တိ။ ယော ပန သတ္တာဟကရဏီယနိမိတ္တာဘာဝေပိ ‘‘သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ အာဂမိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂန္တွာ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ အာဂစ္ဆတိ၊ တဿ အာပတ္တိယေဝ၊ ဝဿစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ သတ္တာဟဿ သန္နိဝတ္တတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဘဏ္ဍကန္တိ စီဝရဘဏ္ဍံ။ သမ္ပာပုဏိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ တဒဟေဝ အာဂမနေ သဥဿာဟတ္တာ ဝဿစ္ဆေဒေါ ဝါ အာပတ္တိ ဝါ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အာစရိယန္တိ အဂိလာနမ္ပိ နိဿယာစရိယဉ္စ ဓမ္မာစရိယဉ္စ၊ ပဂေဝ ဥပသမ္ပဒါစရိယဥပဇ္ဈာယေသု။ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ သတ္တာဟာတိက္ကမေ အာပတ္တိအဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဝဿစ္ဆေဒေါ ပန ဟောတိ ဧဝ။

ပဟိတေယေဝအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အန္တရာယေအနာပတ္တိဝဿစ္ဆေဒကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၀။ ပါဠိယံ ဂဏှိံသူတိ ဂဟေတွာ ခါဒိံသု။ ပရိပါတိံသူတိ ပလာပေသုံ၊ အနုဗန္ဓိံသူတိ အတ္ထော။

၂၀၁။ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ဆဒိဝသာနိ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပုရာရုဏာ ဧဝ အန္တောဥပစာရသီမာယ ပဝိသိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ပုနဒိဝသေ သတ္တာဟံ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘သတ္တမေ ဒိဝသေ အာဂန္တွာ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝ ဒိဝသဘာဂေပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ ‘‘အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ တတ္ထ အရုဏုဋ္ဌာပနမေဝ ဟိ သန္ဓာယ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘သတ္တာဟံ သန္နိဝတ္တော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဂစ္ဆန္တော အန္တော အပ္ပဝိသိတွာ ဗဟိဒ္ဓါဝ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေန္တေန သမုစ္ဆိန္နဝဿော ဧဝ ဘဝိဿတိ အရုဏဿ ဗဟိ ဧဝ ဥဋ္ဌာပိတတ္တာ။ ဣတရထာ ‘‘အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝစနံ နိရတ္ထကံ သိယာ ‘‘သတ္တာဟဝါရေန အန္တောဝိဟာရေ ပဝိသိတွာ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာပိ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ အညေသု စ ဌာနေသု အရုဏုဋ္ဌာပနမေဝ ဝုစ္စတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ စီဝရက္ခန္ဓကေ ‘‘ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တော ဣတရသ္မိံ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၄)။

အထာပိ ယံ တေ ဝဒေယျုံ ‘‘သတ္တမေ ဒိဝသေ ယဒါ ကဒါစိ ပဝိဋ္ဌေန တံဒိဝသနိဿိတော အတီတအရုဏော ဥဋ္ဌာပိတော နာမ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ တံ သဒ္ဒဂတိယာပိ န သမေတိ။ န ဟိ ဥဋ္ဌိတေ အရုဏေ ပစ္ဆာ ပဝိဋ္ဌော တဿ ပယောဇကော ဥဋ္ဌာပကော ဘဝိတုမရဟတိ။ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပနဿ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကန္တဿာပီတိ ဧတ္ထ ‘‘အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ’’တိ ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈေယျ၊ တေနပိ တံဒိဝသသန္နိဿိတဿ အရုဏဿ ဥဋ္ဌာပိတတ္တာ။ အာရညကဿာပိ ဟိ ဘိက္ခုနော သာယနှသမယေ အင်္ဂယုတ္တံ အရညဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တဒါ ဧဝ နိဝတ္တန္တဿ အရုဏော ဥဋ္ဌာပိတော ဓုတင်္ဂဉ္စ ဝိသောဓိတံ သိယာ၊ န စေတံ ယုတ္တံ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ ဧဝ အရုဏုဋ္ဌာပနဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ကာလဿေဝ ပန နိက္ခမိတွာ အင်္ဂယုတ္တေ ဌာနေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သစေ အရုဏုဋ္ဌာနဝေလာယံ တေသံ အာဗာဓော ဝဍ္ဎတိ၊ တေသံ ဧဝ ကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ၊ န ဓုတင်္ဂဝိသုဒ္ဓိကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၁)။ တထာ ပါရိဝါသိကာဒီနမ္ပိ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပန္တာနံ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော။ ‘‘ဥဂ္ဂတေ အရုဏေ နိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၉၇) ဟိ ဝုတ္တံ။ သဟသေယျသိက္ခာပဒေပိ အနုပသမ္ပန္နေဟိ သဟ နိဝုတ္ထဘာဝပရိမောစနတ္ထံ ‘‘ပုရာရုဏာ နိက္ခမိတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ စီဝရဝိပ္ပဝါသာဒီသု စ သဗ္ဗတ္ထ ရတ္တိပရိယောသာနေ အာဂါမိအရုဏဝသေနေဝ အရုဏုဋ္ဌာပနံ ဒဿိတံ၊ န အတီတာရုဏဝသေန။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အရုဏုဋ္ဌာပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ အညထာ ဝဿစ္ဆေဒတ္တာ။

ယံ ပန ဝဿံ ဥပဂတဿ တဒဟေဝ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ သကရဏီယဿ ပက္ကမနဝစနံ၊ တံ ဝဿံ ဥပဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ယဒါ ကဒါစိ နိမိတ္တေ သတိ ဂမနဿ အနုညာတတ္တာ ယုတ္တံ၊ န ပန သတ္တာဟဝါရေန ဂတဿ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝ ဂမနံ ‘‘အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝ။ ယထာ ဝါ ‘‘သတ္တာဟံ အနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏီယော ပက္ကမတိ၊ အာဂစ္ဆေယျ ဝါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု တံ အာဝါသံ၊ န ဝါ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၂၀၇) ပစ္ဆိမသတ္တာဟေ အနာဂမနေ အနုညာတေပိ အညသတ္တာဟေသု န ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ပဌမသတ္တာဟေ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဂမနေ အနုညာတေပိ တတော ပရေသု သတ္တာဟေသု အာဂတဿ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ ဂမနံ န ဝဋ္ဋတီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဣဓ အာဟဋန္တိ ဝိဟာရတော ဗဟိ အာဂတဋ္ဌာနေ အာနီတံ။

အန္တရာယေအနာပတ္တိဝဿစ္ဆေဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝဇာဒီသု ဝဿူပဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၃။ ဥပဂန္တုံ ၆၈ န ဝဋ္ဋတီတိ ကုဋိကာဒီနံ အဘာဝေန ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဧဝံ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၂၀၄။ ပါဠိယံ ပိသာစိလ္လိကာတိ ပိသာစဒါရကာ။ ပဝိသနဒွါရံ ယောဇေတွာတိ သကဝါဋဒွါရံ ကတွာ။ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာတိ သုသိရဋ္ဌာနဿ ဥပရိဘာဂံ ဆိန္ဒိတွာ။ ခါဏုမတ္ထကေတိ သုသိရခါဏုမတ္ထကေ။ ဋင်္ကိတမဉ္စော နာမ ဒီဃေ မဉ္စပါဒေ ဝိဇ္ဈိတွာ အဋနိယော ပဝေသေတွာ ကတော၊ သော ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန ပညတ္တောပိ ပုရိမသဒိသောဝ ဟောတိ၊ တံ သုသာနေ၊ ဒေဝတာဌာနေ စ ဌပေန္တိ။ စတုန္နံ ပါသာဏာနံ ဥပရိ ပါသာဏဖလကေ အတ္ထရိတွာ ကတဂေဟမ္ပိ ‘‘ဋင်္ကိတမဉ္စော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဝဇာဒီသုဝဿူပဂမနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဓမ္မိကကတိကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၅။ မဟာဝိဘင်္ဂေတိ စတုတ္ထပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ။ ပရတော သေနာသနက္ခန္ဓကေပိ အဓမ္မိကံ ကတိကဝတ္တံ အာဝိ ဘဝိဿတိ ဧဝ။

၂၀၇။ ယသ္မာ နာနာသီမာယံ ဒွီသု အာဝါသေသု ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တဿ ‘‘ဒုတိယေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဥပစာရတော နိက္ခန္တမတ္တေ ပဌမော သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ တသ္မာ ပါဠိယံ ‘‘တဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ န ပညာယတီ’’တိ ပဌမံ သေနာသနဂ္ဂါဟံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယေ သေနာသနဂ္ဂါဟေ ပန ပုရိမိကာ ပညာယတေဝ၊ တတ္ထေဝ တေမာသံ ဝသန္တော ပုရိမဝဿံဝုတ္ထော ဧဝ ဟောတိ၊ တတော ဝါ ပန ဒုတိယဒိဝသာဒီသု ‘‘ပဌမသေနာသနေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဥပစာရာတိက္ကမေ ပုရိမိကာပိ န ပညာယတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၀၈။ ပါဠိယံ ‘‘သော သတ္တာဟံ အနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏီယော ပက္ကမတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဝါရဏာဒိဝသေပိ သတ္တာဟကရဏီယံ ဝိနာ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကောမုဒိယာ စာတုမာသိနိယာတိ ပစ္ဆိမ-ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယ။ သာ ဟိ တသ္မိံ ကာလေ ကုမုဒါနံ အတ္ထိတာယ ကောမုဒီ၊ စတုန္နံ ဝဿိကမာသာနံ ပရိယောသာနတ္တာ စာတုမာသိနီတိ စ ဝုစ္စတိ။

အဓမ္မိကကတိကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၄။ ပဝါရဏာက္ခန္ဓကော

အဖာသုဝိဟာရကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၀၉။ ပဝါရဏာက္ခန္ဓကေ ပါဠိယံ ပိဏ္ဍာယ ပဋိက္ကမေယျာတိ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဋိက္ကမေယျ။ အဝက္ကာရပါတိန္တိ အတိရေကပိဏ္ဍပါတဌပနကံ ဧကံ ဘာဇနံ။ အဝိသယှန္တိ ဥက္ခိပိတုံ အသက္ကုဏေယျံ။ ဝိလင်္ဃနံ ဥက္ခိပနံ ဝိလင်္ဃော၊ သော ဧဝ ဝိလင်္ဃကော၊ ဟတ္ထေဟိ ဝိလင်္ဃကော ဟတ္ထဝိလင်္ဃကောတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထုက္ခေပကေနာ’’တိ။ အထ ဝါ ဝိလင်္ဃကေန ဥက္ခေပကေန ဟတ္ထေနာတိပိ အတ္ထော၊ အညမညံ သံသိဗ္ဗိတဟတ္ထေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၁၃။ သစေ ပန ဝုဍ္ဎတရော ဟောတီတိ ပဝါရဏာဒါယကော ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ။ ဧဝဉှိ တေန တဿတ္ထာယ ပဝါရိတံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဧဝံ တေန အပ္ပဝါရိတောပိ တဿ သင်္ဃပ္ပတ္တိမတ္တေန သင်္ဃပဝါရဏာကမ္မံ သမဂ္ဂကမ္မမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန စ ဘိက္ခုနာတိ ပဝါရဏာဒါယကေန ဘိက္ခုနာ။

၂၃၄။ ဗဟူပိ သမာနဝဿာ ဧကတော ပဝါရေတုံ လဘန္တီတိ ဧကသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ လဒ္ဓူပသမ္ပဒတာယ သမာနုပသမ္ပန္နဝဿာ သဗ္ဗေ ဧကတော ပဝါရေတုံ လဘန္တီတိ အတ္ထော။

၂၃၇။ ပါဠိယံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၇၁၊ မ။ နိ။ ၁။၄၄၅၊ ၂။၉၄၊ ၉၅၊ ၂၂၅၊ ၃။၉၁၊ ၁၁၆၊ ၁၃၆၊ သံ။ နိ။ ၃။၂၁၀၊ ဓ။ သ။ ၁၂၂၁) နယပ္ပဝတ္တာ။ အန္တဂ္ဂါဟိကာတိ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတဿ အန္တဿ ဂါဟိကာ။ ယံ ခေါ တွန္တိအာဒီသု ယံ ပဝါရဏံ ဌပေသိ၊ တံ ဒိဋ္ဌေန ဌပေသီတိ တံ-သဒ္ဒံ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၃၉။ ဝတ္ထုံ ပကာသေန္တောတိ ပုဂ္ဂလေ ပရိသင်္ကုပ္ပတ္တိယာ နိမိတ္တဘူတံ ဝတ္ထုမတ္တံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဝတ္ထုံ သန္ဓာယ ‘‘ပုဂ္ဂလော ပညာယတိ၊ န ဝတ္ထူ’’တိ အာဟ၊ န တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန တဿ ဘိက္ခုနော ဝသနဋ္ဌာနေ ပေါက္ခရဏိတော မစ္ဆဂ္ဂဟဏာဒိ ဒိဿေယျ၊ တဒါ ‘‘ဝတ္ထု စ ပုဂ္ဂလော စ ပညာယတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမနယေနေဝ စောရေဟီ’’တိအာဒိ။ ဘိက္ခုနော သရီရေ မာလာဂန္ဓဉ္စ အရိဋ္ဌဂန္ဓဉ္စ ဒိသွာ ဧဝံ ‘‘ဝတ္ထု စ ပုဂ္ဂလော စ ပညာယတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဖာသုဝိဟာရကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘဏ္ဍနကာရကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၀။ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောန္တီတိ တတိယပက္ခေ စာတုဒ္ဒသိယာ သဒ္ဓိံ ဒွေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောန္တိ။ ‘‘ဘဏ္ဍနကာရကာနံ တေရသေ ဝါ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ဣမေ ပန္နရသီပဝါရဏံ ပဝါရေဿန္တီ’’တိ ဣမိနာ ယထာသကံ ဥပေါသထကရဏဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ စာတုဒ္ဒသီပန္နရသီဝေါဟာရော၊ န စန္ဒဂတိသိဒ္ဓိယာ တိထိယာ ဝသေနာတိ ဒဿေတိ။ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇူနံ အနုဝတ္တိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၈၆) ဝစနတော ပနေတ္ထ လောကိယာနံ တိထိံ အနုဝတ္တန္တေဟိပိ အတ္တနော ဥပေါသထက္ကမေန စာတုဒ္ဒသိံ ပန္နရသိံ ဝါ၊ ပန္နရသိံ စာတုဒ္ဒသိံ ဝါ ကရောန္တေဟေဝ အနုဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ န ပန သောဠသမဒိဝသံ ဝါ တေရသမဒိဝသံ ဝါ ဥပေါသထဒိဝသံ ကရောန္တေဟိ။ တေနေဝ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘ဒွေ တယော ဥပေါသထေ စာတုဒ္ဒသိကေ ကာတု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အညထာ ဒွါဒသိယံ၊ တေရသိယံ ဝါ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ ‘‘သကိံ ပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသေ၊ ပန္နရသေ ဝါ’’တိအာဒိဝစနမ္ပိ ဥပဝုတ္ထက္ကမေနေဝ ဝုတ္တံ၊ န တိထိက္ကမေနာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဘဏ္ဍနကာရကဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဝါရဏာသင်္ဂဟကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၁။ ‘‘ပဝါရေတွာ ပန အန္တရာပိ စာရိကံ ပက္ကမိတုံ လဘန္တီ’’တိ ဣမိနာ ပဝါရဏာသင်္ဂဟေ ကတေ အန္တရာ ပက္ကမိတုကာမာ သင်္ဃံ သန္နိပါတာပေတွာ ပဝါရေတုံ လဘန္တီတိ ဒဿေတိ။

ပဝါရဏာသင်္ဂဟကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဝါရဏာက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၅။ စမ္မက္ခန္ဓကော

သောဏကောဠိဝိသကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၄၂။ စမ္မက္ခန္ဓကေ ဥဏ္ဏပါဝါရဏန္တိ ဥဘတော လောမာနိ ဥဋ္ဌာပေတွာ ကတံ ဥဏ္ဏမယံ ပါဝါရဏံ၊ ဥဘတော ကပ္ပာသပိစုံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဝီတပါဝါရောပိ အတ္ထိ၊ တတော နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ဥဏ္ဏပါဝါရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အဍ္ဎစန္ဒပါသာဏေတိ သောပါနမူလေ ဥပဍ္ဎံ အန္တော ပဝေသေတွာ ဌပိတေ အဍ္ဎပါသာဏေ။ ပါဠိယံ ဝိဟာရပစ္ဆာယာယန္တိ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဆာယာယ၊ ဝိဟာရဿ ဝဍ္ဎမာနစ္ဆာယာယန္တိပိ ဝဒန္တိ။

၂၄၃။ ဘောဂါတိ ဥပယောဂတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ အစ္စာယတာတိ အတိအာယတာ ခရမုစ္ဆနာ။ သရဝတီတိ မဓုရသရသံယုတ္တာ။ အတိသိထိလာ မန္ဒမုစ္ဆနာ။ ဝီရိယသမထန္တိ ဝီရိယသမ္ပယုတ္တသမထံ။ တတ္ထ စ နိမိတ္တံ ဂဏှာဟီတိ တသ္မိဉ္စ သမဘာဝေ သတိ ယံ အာဒါသေ မုခနိမိတ္တံ ဝိယ နိမိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သမထနိမိတ္တံ၊ ဝိပဿနာနိမိတ္တံ၊ မဂ္ဂနိမိတ္တံ၊ ဖလနိမိတ္တဉ္စ ဂဏှာဟိ နိဗ္ဗတ္တေဟီတိ၊ ဧဝမဿ အရဟတ္တပရိယောသာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထိတံ။

၂၄၄။ ဆဌာနာနီတိ ဆ ကာရဏာနိ။ အဓိမုတ္တောတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတော။ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တောတိအာဒိ သဗ္ဗံ အရဟတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ အရဟတ္တဉှိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ နိက္ခန္တတ္တာ နေက္ခမ္မံ၊ တေဟေဝ စ ပဝိဝိတ္တတ္တာ ပဝိဝေကော၊ ဗျာပဇ္ဇာဘာဝတော အဗျာပဇ္ဇံ၊ ဥပါဒါနဿ ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဥပါဒါနက္ခယော၊ တဏှက္ခယန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ တဏှက္ခယော၊ သမ္မောဟာဘာဝတော အသမ္မောဟောတိ စ ဝုစ္စတိ။

ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကန္တိ ကေဝလံ ပဋိဝေဓပညာယ အသမ္မိဿံ သဒ္ဓါမတ္တကံ။ ပဋိစယန္တိ ပုနပ္ပုနံ ကရဏေန ဝဍ္ဎိံ။ ဝီတရာဂတ္တာတိ မဂ္ဂပဋိဝေဓေန ရာဂဿ ဝိဂတတ္တာ ဧဝ နေက္ခမ္မသင်္ခါတံ အရဟတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သစ္ဆိကတွာ ဌိတော ဟောတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဝိဝေကာဓိမုတ္တောတိ ‘‘ပဝိဝေကေ အဓိမုတ္တော အဟ’’န္တိ ဧဝံ အရဟတ္တံ ဗျာကရောတီတိ အတ္ထော။

သီလဗ္ဗတပရာမာသန္တိ သီလဉ္စ ဝတဉ္စ ပရာမသိတွာ ဂဟိတဂ္ဂဟဏမတ္တံ။ သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆန္တောတိ သာရဘာဝေန ဇာနန္တော။ အဗျာပဇ္ဇာဓိမုတ္တောတိ အဗျာပဇ္ဇံ အရဟတ္တံ ဗျာကရောတိ။

အမိဿီကတန္တိ အမိဿကတံ။ ကိလေသာ ဟိ အာရမ္မဏေန သဒ္ဓိံ စိတ္တံ မိဿံ ကရောန္တိ၊ တေသံ အဘာဝါ အမိဿီကတံ။ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌီတိ ဗလဝဝါတက္ခန္ဓော။

ဥပါဒါနက္ခယဿ စာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ ဒိသွာ အာယတနုပ္ပာဒန္တိ စက္ခာဒိအာယတနာနံ ဥပ္ပာဒဉ္စ ဝယဉ္စ ဒိသွာ။ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ ဣမာယ ဝိပဿနာပဋိပတ္တိယာ ဖလသမာပတ္တိဝသေန စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။

သောဏကောဠိဝိသကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒိဂုဏာဒိဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၅။ သကဋဝါဟေတိ ဒွီဟိ သကဋေဟိ ပရိစ္ဆိန္နေ ဝါဟေ။ ‘‘ဝါဟေ’’တိ ဗဟုဝစနဿ ဟိရညဝိသေသနတ္တေပိ သာမညာပေက္ခာယ ‘‘ဟိရည’’န္တိ ဧကဝစနံ ကတံ။

၂၄၆။ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာတိ အလ္လာရိဋ္ဌဖလဝဏ္ဏာ၊ တိန္တကာကပက္ခဝဏ္ဏာတိပိ ဝဒန္တိ။ ရဇနန္တိ ဥပလိတ္တံ နီလာဒိဝဏ္ဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘စောဠကေန ပုဉ္ဆိတွာ’’တိ။ တဉှိ တထာ ပုဉ္ဆိတေ ဝိဂစ္ဆတိ။ ယံ ပန စမ္မဿ ဒုဂ္ဂန္ဓာပနယနတ္ထံ ကာဠရတ္တာဒိရဇနေဟိ ရဉ္ဇိတတ္တာ ကာဠရတ္တာဒိဝဏ္ဏံ ဟောတိ၊ တံ စောဠာဒီဟိ အပနေတုံ န သက္ကာ စမ္မဂတိကမေဝ၊ တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ခလ္လကန္တိ သဗ္ဗပဏှိပိဓာနစမ္မံ၊ အပရိဂဠနတ္ထံ ပဏှိဥပရိဘာဂေ အပိဓာယ အာရောပနဗန္ဓနမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိစိတြာတိ သဏ္ဌာနတော ဝိစိတြပဋာ အဓိပ္ပေတာ၊ န ဝဏ္ဏတော သဗ္ဗသော အပနေတဗ္ဗေသု ခလ္လကာဒီသု ပဝိဋ္ဌတ္တာ။ ဗိဠာလသဒိသမုခတ္တာ မဟာဥလူကာ ‘‘ပက္ခိဗိဠာလာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တေသံ စမ္မံ နာမ ပက္ခလောမမေဝ။

ဒိဂုဏာဒိဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဇ္ဈာရာမေဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၅၁။ ဥဏ္ဏာဟိ ကတပါဒုကာတိ ဧတ္ထ ဥဏ္ဏာမယကမ္ဗလေဟိ ကတာ ပါဒုကာ သင်္ဂယှန္တိ။

၂၅၃။ ဂင်္ဂါမဟကီဠိကာယာတိ ဂင်္ဂါမဟေ ကီဠိကာယ။ တတ္ထ ဟိ ဣတ္ထိပုရိသာ ယာနေဟိ ဥဒကကီဠံ ဂစ္ဆန္တိ။ ပီဌကသိဝိကန္တိ ဖလကာဒိနာ ကတံ ပီဌကယာနံ။ ပဋပေါတလိကံ အန္ဒောလိကာ။ သဗ္ဗမ္ပိ ယာနံ ဥပါဟနေနပိ ဂန္တုံ အသမတ္ထဿ ဂိလာနဿ အနုညာတံ။

၂၅၄။ ဝါဠရူပါနီတိ အာဟရိမာနိ ဝါဠရူပါနိ။ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနီတိ ဥဒ္ဒလောမီဧကန္တလောမီဟိ ဝိသေသဒဿနံ။ စတုရင်္ဂုလတော ဟိ ဦနာနိ ကိရ ဥဒ္ဒလောမီအာဒီသု ပဝိသန္တိ။ ဝါနစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏောတိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ ဥဏ္ဏာမယသုတ္တေဟိ ဘိတ္တိစ္ဆေဒါဒိဝသေန ဝါယိတွာ ကတစိတ္တတ္ထရဏော။ ဃနပုပ္ဖကောတိ ဗဟလရာဂေါ။ ပကတိတူလိကာတိ တူလပုဏ္ဏာ ဘိသိ။ ဝိကတိကာတိ သီဟရူပါဒိဝသေန ဝါနစိတြာဝ ဂယှတိ။ ဥဒ္ဒလောမီတိ ‘‘ဥဘတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏ’’န္တိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယန္တိ ကောသိယသုတ္တာနံ အန္တရာ သုဝဏ္ဏမယသုတ္တာနိ ပဝေသေတွာ ဝီတံ။ သုဝဏ္ဏသုတ္တံ ကိရ ‘‘ကဋ္ဋိဿံ၊ ကသဋ’’န္တိ စ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝ ‘‘ကောသေယျကသဋမယ’’န္တိ အာစရိယ-ဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ရတနပရိသိဗ္ဗိတန္တိ သုဝဏ္ဏလိတ္တံ။ သုဒ္ဓကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗနရဟိတံ။

အဇိနမိဂစမ္မာနံ အတိသုခုမတ္တာ ဒုပဋ္ဋတိပဋ္ဋာနိ ကတွာ သိဗ္ဗန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဇိနပ္ပဝေဏီ’’တိ။ ရတ္တဝိတာနေနာတိ သဗ္ဗရတ္တေန ဝိတာနေန။ ယံ ပန နာနာဝဏ္ဏံ ဝါနစိတ္တံ ဝါ လေပစိတ္တံ ဝါ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘စိတြံ ဝါ’’တိ ဣဒံ ပန သဗ္ဗထာ ကပ္ပိယတ္တာ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဥဘတောဥပဓာနေသု အကပ္ပိယတ္တာ။ န ဟိ လောဟိတက-သဒ္ဒေါ စိတ္တေ ဝတ္တတိ၊ ပဋလိဂ္ဂဟဏေနေဝ စိတ္တကဿပိ အတ္ထရဏဿ သင်္ဂဟေတဗ္ဗပ္ပသင်္ဂတော၊ ကာသာဝံ ပန လောဟိတကဝေါဟာရံ န ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဝိတာနေပိ ဥဘတောဥပဓာနေပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပမာဏယုတ္တန္တိအာဒိ အညပ္ပမာဏာတိက္ကန္တဿ ဗိဗ္ဗောဟနဿ ပဋိက္ခိတ္တဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဥစ္စာသယနမဟာသယနဘာဝဒဿနတ္ထံ တထာ အဝုတ္တတ္တာ။ တံ ပန ဥပဓာနံ ဥပေါသထိကာနံ ဂဟဋ္ဌာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥစ္စာသယနမဟာသယနမေဝ ဟိ တဒါ တေသံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာဒီသု ကိဉ္စာပိ ‘‘ဌပေတွာ တူလိကံ သဗ္ဗာနေဝ ဂေါနကာဒီနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ဝိနယဋ္ဌကထာယေဝ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဘာဝေ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အဇ္ဈာရာမေဥပါဟနပဋိက္ခေပကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂိဟိဝိကတာနုညာတာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅၆။ အဘိနိဿာယာတိ အပဿာယ။ ဝိသုကာယိကဝိပ္ဖန္ဒိတာနန္တိ ပဋိပက္ခဘူတာနံ ဒိဋ္ဌိစိတ္တဝိပ္ဖန္ဒိတာနန္တိ အတ္ထော။

၂၅၇။ ယတိန္ဒြိယန္တိ မနိန္ဒြိယဝသေန သညတိန္ဒြိယံ။

၂၅၈။ ပါဠိယံ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိကာနီတိ သုတ္တနိပါတေ (သု။ နိ။ ၇၇၂ အာဒယော) အဋ္ဌကဝဂ္ဂဘူတာနိ သောဠသ သုတ္တာနိ။ ဧဝံ စိရံ အကာသီတိ ဧဝံ စိရကာလံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုပဂန္တွာ အဂါရမဇ္ဈေ ကေန ကာရဏေန ဝါသမကာသီတိ အတ္ထော။ သော ကိရ မဇ္ဈိမဝယေ ပဗ္ဗဇိတော၊ တေန ဘဂဝါ ဧဝမာဟ။ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ကာမေသု ဒိဋ္ဌာဒီနဝါ စိရာယိတွာပိ ဃရာဝါသေန ပက္ခန္ဒန္တီတိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။

အာဒီနဝံ လောကေတိ သင်္ခါရလောကေ အနိစ္စတာဒိအာဒီနဝံ။ နိရုပဓိန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ ‘‘အရိယော န ရမတီ ပါပေ’’တိ ဣမဿ ဟေတုမာဟ ‘‘ပါပေ န ရမတီ သုစီ’’တိ။ တတ္ထ သုစီတိ ဝိသုဒ္ဓပုဂ္ဂလော။

၂၅၉။ ကာဠသီဟောတိ ကာဠမုခဝါနရဇာတိ။ စမ္မံ န ဝဋ္ဋတီတိ နိသီဒနတ္ထရဏံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘူမတ္ထရဏာဒိဝသေန သေနာသနပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတေဝ။

ဂိဟိဝိကတာနုညာတာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စမ္မက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၆။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကော

ပဉ္စဘေသဇ္ဇာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၆၀။ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ ပိတ္တံ ကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရဂတံ ဟောတီတိ ဗဟိသရီရေ ဗျာပေတွာ ဌိတံ အဗဒ္ဓပိတ္တံ ကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရဂတံ ဟောတိ၊ တေန ပိတ္တံ ကုပိတံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၆၁-၂။ ပါဠိယံ နစ္ဆာဒေန္တီတိ ရုစိံ န ဥပ္ပာဒေန္တိ။ သုသုကာတိ သမုဒ္ဒေ ဧကာ မစ္ဆဇာတိ၊ ကုမ္ဘိလာတိပိ ဝဒန္တိ။ သံသဋ္ဌန္တိ ပရိဿာဝိတံ။

၂၆၃။ ပိဋ္ဌေဟီတိ ပိသိတေဟိ။ ကသာဝေဟီတိ တစာဒီနိ ဥဒကေ တာပေတွာ ဂဟိတဦသရေဟိ။ ဥဗ္ဘိဒန္တိ ဦသရပံသုမယံ။ လောဏဗိလန္တိ လောဏဝိသေသော။

၂၆၄-၅။ ဆကဏန္တိ ဂေါမယံ။ ပါကတိကစုဏ္ဏန္တိ အပက္ကကသာဝစုဏ္ဏံ၊ ဂန္ဓစုဏ္ဏံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ပါဠိယံ စုဏ္ဏစာလိနိန္တိ ဥဒုက္ခလေ ကောဋ္ဋိတစုဏ္ဏပရိဿာဝနိံ။ သုဝဏ္ဏဂေရုကောတိ သုဝဏ္ဏတုတ္ထာဒိ။ ပါဠိယံ အဉ္ဇနူပပိသနန္တိ အဉ္ဇနေ ဥပနေတုံ ပိသိတဗ္ဗဘေသဇ္ဇံ။

၂၆၇-၉။ ကဗဠိကာတိ ဥပနာဟဘေသဇ္ဇံ။ ဃရဒိန္နကာဗာဓော နာမ ဃရဏိယာ ဒိန္နဝသီကရဏဘေသဇ္ဇသမုဋ္ဌိတအာဗာဓော။ တာယ ဆာရိကာယ ပဂ္ဃရိတံ ခါရောဒကန္တိ ပရိဿာဝနေ တစ္ဆာရိကံ ပက္ခိပိတွာ ဥဒကေ အဘိသိဉ္စိတေ တတော ဆာရိကတော ဟေဋ္ဌာ ပဂ္ဃရိတံ ခါရောဒကံ။ ပါဠိယံ အကဋယူသေနာတိ အနဘိသင်္ခတေန မုဂ္ဂယူသေန။ ကဋာကဋေနာတိ မုဂ္ဂေ ပစိတွာ အစာလေတွာ ပရိဿာဝိတေန မုဂ္ဂယူသေနာတိ ဝဒန္တိ။

ပဉ္စဘေသဇ္ဇာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂုဠာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇၂-၄။ ဂုဠကရဏန္တိ ဥစ္ဆုသာလံ။ အဝိဿတ္ထာတိ သာသင်္ကာ။

၂၇၆။ အပ္ပမတ္တကေပိ ဝါရေန္တီတိ အပ္ပမတ္တကေ ဒိန္နေ ဒါယကာနံ ပီဠာတိ ပဋိက္ခိပန္တိ။ ပဋိသင်္ခါပီတိ ဧတ္တကေနပိ ယာပေတုံ သက္ကာ၊ ‘‘အဝသေသံ အညေသံ ဟောတူ’’တိ သလ္လက္ခေတွာပိ ပဋိက္ခိပန္တိ။

၂၇၉။ ဝတ္ထိပီဠနန္တိ ယထာ ဝတ္ထိဂတတေလာဒိ အန္တောသရီရေ အာရောဟန္တိ၊ ဧဝံ ဟတ္ထေန ဝတ္ထိမဒ္ဒနံ။ သမ္ဗာဓေ သတ္ထကမ္မဝတ္ထိကမ္မာနမေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ဒဟနကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။

ဂုဠာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ယာဂုမဓုဂေါဠကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၂-၃။ ပါဠိယံ ဒသဿ ဌာနာနီတိ အဿ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ ဒသ ဌာနာနိ ကာရဏာနိ ဓမ္မေနာတိ အတ္ထော။ အနုပ္ပဝေစ္ဆတီတိ ဒေတိ။ ဝါတဉ္စ ဗျပနေတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဝါတဉ္စ အနုလောမေတီတိ အတ္ထော။ သဂ္ဂါ တေ အာရဒ္ဓါတိ တယာ ဒေဝလောကာ အာရာဓိတာ။

ယာဂုမဓုဂေါဠကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါဋလိဂါမဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၆။ ပါဋလိဂါမေ နဂရံ မာပေန္တီတိ ပါဋလိဂါမဿ သမီပေ တဿေဝ ဂါမခေတ္တဘူတေ မဟန္တေ အရညပ္ပဒေသေ ပါဋလိပုတ္တံ နာမ နဂရံ မာပေန္တိ။ ယာဝတာ အရိယံ အာယတနန္တိ ယတ္တကံ အရိယမနုဿာနံ ဩသရဏဋ္ဌာနံ။ ယာဝတာ ဝဏိပ္ပထောတိ ယတ္တကံ ဝါဏိဇာနံ ဘဏ္ဍဝိက္ကီဏနဋ္ဌာနံ၊ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝါ၊ ဣဒံ တေသံ သဗ္ဗေသံ အဂ္ဂနဂရံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ ပုဋဘေဒနန္တိ သကဋာဒီဟိ နာနာဒေသတော အာဟဋာနံ ဘဏ္ဍပုဋာနံ ဝိက္ကီဏနတ္ထာယ မောစနဋ္ဌာနံ။ သရန္တိ တဠာကာဒီသုပိ ဝတ္တတိ၊ တန္နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘သရန္တိ ဣဓ နဒီ အဓိပ္ပေတာ’’တိ ဝုတ္တံ သရတိ သန္ဒတီတိ ကတွာ။ ဝိနာ ဧဝ ကုလ္လေန တိဏ္ဏာတိ ဣဒံ အပ္ပမတ္တကဥဒကမ္ပိ အဖုသိတွာ ဝိနာ ကုလ္လေန ပါရပ္ပတ္တာ။

ပါဋလိဂါမဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကောဋိဂါမေသစ္စကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၇။ ပါဠိယံ သန္ဓာဝိတန္တိ ဘဝတော ဘဝံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန သန္ဓာဝနံ ကတံ။ သံသရိတန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စာတိ မယာ စ တုမှေဟိ စ၊ သာမိဝသေနေဝ ဝါ မမ စ တုမှာကဉ္စ သန္ဓာဝနံ အဟောသီတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ သံသရိတန္တိ သံသရိ။ ဘဝတဏှာ ဧဝ ဘဝတော ဘဝံ နေတီတိ ဘဝနေတ္တီတိ ဝုတ္တာ။

၂၈၉။ ‘‘နီလာ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘နီလဝဏ္ဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နီလဝဏ္ဏာတိ နီလဝိလေပနာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ပဋိဝဋ္ဋေသီတိ ပဟရိ။ အမ္ဗကာယာတိ အမ္ဗာယ။ ဥပစာရဝစနဉှေတံ၊ မာတုဂါမေနာတိ အတ္ထော။ ဥပသံဟရထာတိ ဥပနေထ၊ ‘‘ဤဒိသာ တာဝတိံသာ’’တိ ပရိကပ္ပေထာတိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ ဘိက္ခူနံ သံဝေဂဇနနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟတ္ထံ။ လိစ္ဆဝိရာဇာနော ဟိ သဗ္ဗေ န စိရဿေဝ အဇာတသတ္တုနာ ဝိနာသံ ပါပုဏိဿန္တိ။

ကောဋိဂါမေသစ္စကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သီဟသေနာပတိဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၀။ သန္ဓာဂါရေတိ ရာဇကိစ္စဿ သန္ဓာရဏတ္ထာယ နိစ္ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ဝိစာရဏတ္ထာယ ကတမဟာသဘာယ။ ဂမိကာဘိသင်္ခါရောတိ ဂမနေ ဝါယာမော။ ဓမ္မဿ စ အနုဓမ္မန္တိ တုမှေဟိ ဝုတ္တဿ ကာရဏဿ အနုကာရဏံ၊ တုမှေဟိ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ အနုရူပမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါတိ ပရေဟိ ဝုတ္တကာရဏေန သကာရဏော ဟုတွာ တုမှာကံ ဝါဒေါ ဝါ ဣတော ပရံ တဿ အနုဝါဒေါ ဝါ။ ကောစိ အပ္ပမတ္တကောပိ ဂါရယှံ ဌာနံ န အာဂစ္ဆတီတိ ကိံ တဝ ဝါဒေ ဂါရယှကာရဏံ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၉၃။ အနုဝိစ္စကာရန္တိ အနုဝိဒိတာကာရံ။ ရတနတ္တယဿ သရဏဂမနာဒိကိရိယံ ကရောတိ။ သဟသာ ကတွာ မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ပဋာကံ ပရိဟရေယျုန္တိ ဓဇပဋာကံ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘ဤဒိသော အမှာကံ သရဏံ ဂတော သာဝကော ဇာတော’’တိ နဂရေ ဃောသေန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တိ။

၂၉၄။ နိမိတ္တကမ္မဿာတိ မံသခါဒနနိမိတ္တေန ဥပ္ပန္နပါဏာတိပါတကမ္မဿ။

သီဟသေနာပတိဝတ္ထုအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကပ္ပိယဘူမိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၅။ အနုပ္ပဂေ ဧဝါတိ ပါတောဝ။ ဩရဝသဒ္ဒန္တိ မဟာသဒ္ဒံ။ တံ ပန အဝတွာပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန တထာဝစနမ္ပိ အနုဇာနာတိ။ အဋ္ဌကထာသူတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာဝိရဟိတာသု သေသဋ္ဌကထာသု။ သာဓာရဏလက္ခဏန္တိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယ သဟ သဗ္ဗဋ္ဌကထာနံ သမာနံ။

စယန္တိ အဓိဋ္ဌာနဥစ္စဝတ္ထုံ။ ယတော ပဋ္ဌာယာတိ ယတော ဣဋ္ဌကာဒိတော ပဋ္ဌာယ၊ ယံ အာဒိံ ကတွာ ဘိတ္တိံ ဥဋ္ဌာပေတုကာမာတိ အတ္ထော။ ‘‘ထမ္ဘာ ပန ဥပရိ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဧတေန ဣဋ္ဌကပါသာဏာ ဟေဋ္ဌာ ပတိဋ္ဌာပိတာပိ ယဒိ စယတော၊ ဘူမိတော ဝါ ဧကင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဥဂ္ဂတာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဝဋ္ဋန္တီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။

အာရာမောတိ ဥပစာရသီမာပရိစ္ဆိန္နော သကလော ဝိဟာရော။ သေနာသနာနီတိ ဝိဟာရဿ အန္တော တိဏကုဋိအာဒိကာနိ သင်္ဃဿ နိဝါသဂေဟာနိ။ ဝိဟာရဂေါနိသာဒိကာ နာမာတိ သေနာသနဂေါနိသာဒိကာ။ သေနာသနာနိ ဟိ သယံ ပရိက္ခိတ္တာနိပိ အာရာမပရိက္ခေပါဘာဝေန ‘‘ဂေါနိသာဒိကာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ ‘‘ဥပဍ္ဎပရိက္ခိတ္တောပီ’’တိ ဣမိနာ တတော ဦနပရိက္ခိတ္တော ယေဘုယျေန အပရိက္ခိတ္တော နာမ၊ တသ္မာ အပရိက္ခိတ္တသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထာတိ ဥပဍ္ဎာဒိပရိက္ခိတ္တေ။ ကပ္ပိယကုဋိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂေါနိသာဒိယာ အဘာဝေန သေသကပ္ပိယကုဋီသု တီသု ယာ ကာစိ ကပ္ပိယကုဋိ ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

တေသံ ဂေဟာနီတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခူနံ ဝါသတ္ထာယ ကတမ္ပိ ယာဝ န ဒေန္တိ၊ တာဝ တေသံ သန္တကံယေဝ ဘဝိဿတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိဟာရံ ဌပေတွာတိ ဥပသမ္ပန္နာနံ ဝါသတ္ထာယ ကတဂေဟံ ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ ဂေဟန္တိ နိဝါသဂေဟံ၊ တဒညံ ပန ဥပေါသထာဂါရာဒိ သဗ္ဗံ အနိဝါသဂေဟံ စတုကပ္ပိယဘူမိဝိမုတ္တာ ပဉ္စမီ ကပ္ပိယဘူမိ။ သင်္ဃသန္တကေပိ ဟိ ဧတာဒိသေ ဂေဟေ သုဋ္ဌု ပရိက္ခိတ္တာရာမတ္တေပိ အဗ္ဘောကာသေ ဝိယ အန္တောဝုတ္ထာဒိဒေါသော နတ္ထိ။ ယေန ကေနစိ ဆန္နေ၊ ပရိစ္ဆန္နေ စ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိဝါသဂေဟေ အန္တောဝုတ္ထာဒိဒေါသော၊ န အညတ္ထ။ တေနာဟ ‘‘ယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘သင်္ဃိကံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ’’တိ ဣဒံ ကိဉ္စာပိ ဘိက္ခုနီနံ သာမညတော ဝုတ္တံ၊ ဘိက္ခူနံ ပန သင်္ဃိကံ ပုဂ္ဂလိကဉ္စ ဘိက္ခုနီနံ၊ တာသံ သင်္ဃိကံ ပုဂ္ဂလိကဉ္စ ဘိက္ခူနံ ဂိဟိသန္တကဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

မုခသန္နိဓီတိ အန္တောသန္နိဟိတဒေါသော ဟိ မုခပ္ပဝေသနနိမိတ္တံ အာပတ္တိံ ကရောတိ၊ နာညထာ။ တသ္မာ ‘‘မုခသန္နိဓီ’’တိ ဝုတ္တော။

တတ္ထ တတ္ထ ခဏ္ဍာ ဟောန္တီတိ ဥပဍ္ဎတော အဓိကံ ခဏ္ဍာ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗသ္မိံ ဆဒနေ ဝိနဋ္ဌေတိ တိဏပဏ္ဏာဒိဝဿပရိတ္တာယကေ ဆဒနေ ဝိနဋ္ဌေ။ ဂေါပါနသီနံ ပန ဥပရိ ဝလ္လီဟိ ဗဒ္ဓဒဏ္ဍေသု ဌိတေသုပိ ဇဟိတဝတ္ထုကာ ဟောန္တိ ဧဝ။ ပက္ခပါသကမဏ္ဍလန္တိ ဧကသ္မိံ ပဿေ တိဏ္ဏံ ဂေါပါနသီနံ ဥပရိ ဌိတတိဏပဏ္ဏာဒိစ္ဆဒနံ ဝုစ္စတိ။

အနုပသမ္ပန္နဿ ဒါတဗ္ဗော အဿာတိအာဒိနာ အကပ္ပိယကုဋိယံ ဝုတ္ထမ္ပိ အနုပသမ္ပန္နဿ ဒိန္နေ ကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ သာပေက္ခဒါနဉ္စေတ္ထ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိယ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

၂၉၉။ ပါဠိယံ ကန္တာရေ သမ္ဘာဝေသီတိ အပ္ပဘက္ခကန္တာရေ သမ္ပာပုဏိ။

ကပ္ပိယဘူမိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကေဏိယဇဋိလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၀။ ဇဋိလောတိ အာဟရိမဇဋာဓရော တာပသဝေသဓာရကော ယညယုတ္တော လောကပူဇိတော ဗြာဟ္မဏော။ ပဝတ္တာရော ပါဝစနဝသေန ဝတ္တာရော။ ယေသံ သန္တကမိဒံ၊ ယေဟိ ဝါ ဣဒံ ဂီတန္တိ အတ္ထော။ ဂီတံ ပဝုတ္တံ သမိဟိတန္တိ အညမညဿ ပရိယာယဝစနံ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ တဒနုဂါယန္တီတိ တံ တေဟိ ပုဗ္ဗေ ဂီတံ အနုဂါယန္တိ။ ဧဝံ သေသေသု စ။

ယာဝကာလိကပက္ကာနန္တိ ပက္ကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အာမာနိ ပန အနုပသမ္ပန္နေဟိ သီတုဒကေ မဒ္ဒိတွာ ပရိဿာဝေတွာ ဒိန္နပါနံ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ ကပ္ပတိ ဧဝ။ အယဉ္စ အတ္ထော မဟာအဋ္ဌကထာယံ သရူပတော အဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ကုရုန္ဒိယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဥစ္ဆုရသော နိကသဋော’’တိ ဣဒံ ပါတဗ္ဗသာမညေန ယာမကာလိကကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန သတ္တာဟကာလိကမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣမေ စတ္တာရော ရသာတိ ဖလပတ္တပုပ္ဖဥစ္ဆုရသာ စတ္တာရော။

ပါဠိယံ အဂ္ဂိဟုတ္တမုခါတိ အဂ္ဂိဇုဟနပုဗ္ဗကာ။ ဆန္ဒသောတိ ဝေဒဿ။ သာဝိတ္တီ မုခံ ပဌမံ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ တပတန္တိ ဝိဇောတန္တာနံ။

ကေဏိယဇဋိလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရောဇမလ္လာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၁။ ဗဟုကတော ဗုဒ္ဓေ ဝါတိ ဗုဒ္ဓေ ကတဗဟုမာနောတိ အတ္ထော။ သော ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ ဉာတီနံ ဒဏ္ဍဘယတဇ္ဇိတော အဟောသိန္တိ သေသော။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘ဧဝါဟ’’န္တိ ပုန အဟံ-ဂဟဏံ ယုဇ္ဇတိ။ ဝိဝရီတိ ‘‘ဝိဝရတူ’’တိ စိန္တာမတ္တေန ဝိဝရိ၊ န ဥဋ္ဌာယ ဟတ္ထေန။

၃၀၃။ အညတရောတိ သုဘဒ္ဒေါ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော။ ဒွေ ဒါရကာတိ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတာ ဒွေ ပုတ္တာ။ နာဠိယာဝါပကေနာတိ နာဠိယာ စေဝ ထဝိကာယ စ။ သံဟရထ ဣမေဟိ ဘာဇနေဟိ တဏ္ဍုလာဒီနိ သင်္ကဍ္ဎထာတိ အတ္ထော။ ဘုသာဂါရေတိ ပလာလမယေ အဂါရေ၊ ပလာလပုဉ္ဇံ အဗ္ဘန္တရတော ပလာလံ သင်္ကဍ္ဎိတွာ အဂါရံ ကတံ ဟောတိ၊ တတ္ထာတိ အတ္ထော။

ရောဇမလ္လာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုမဟာပဒေသကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၅။ ပရိမဒ္ဒန္တာတိ ဥပပရိက္ခန္တာ။ ဒွေ ပဋာ ဒေသနာမေနေဝ ဝုတ္တာတိ တေသံ သရူပဒဿနပဒမေတံ။ နာညနိဝတ္တနပဒံ ပတ္တုဏ္ဏပဋဿာပိ ဒေသနာမေန ဝုတ္တတ္တာ။

တုမ္ဗာတိ ဘာဇနာနိ။ ဖလတုမ္ဗော နာမ လာဗုအာဒိ။ ဥဒကတုမ္ဗော ဥဒကဃဋော။ ကိလဉ္ဇစ္ဆတ္တန္တိ ဝေဠုဝိလီဝေဟိ ဝါယိတွာ ကတဆတ္တံ။ သမ္ဘိန္နရသန္တိ မိဿီဘူတရသံ။

စတုမဟာပဒေသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၇။ ကထိနက္ခန္ဓကော

ကထိနာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၆။ ကထိနက္ခန္ဓကေ သီသဝသေနာတိ ပဓာနဝသေန။ ကထိနန္တိ ပဉ္စာနိသံသေ အန္တောကရဏသမတ္ထတာယ ထိရန္တိ အတ္ထော။ သော နေသံ ဘဝိဿတီတိ ယုဇ္ဇတီတိ ‘‘သော တုမှာက’’န္တိ အဝတွာ ‘‘နေသ’’န္တိ ဝစနံ ယုဇ္ဇတိ။ ယေ အတ္ထတကထိနာတိ န ကေဝလံ တုမှာကမေဝ၊ ယေ အညေပိ အတ္ထတကထိနာ၊ တေသံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဝေါတိ တဒါ သမ္မုခီဘူတေဟိ သဒ္ဓိံ အသမ္မုခီဘူတေ စ အနာဂတေ စ ဘိက္ခူ သဗ္ဗေ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဝုတ္တံ၊ တုမှာကန္တိ အတ္ထော။ သော နေသန္တိ ဧတ္ထ သော တေသန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘အတ္ထတကထိနာနံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမာနိ ပဉ္စ ကပ္ပိဿန္တီ’’တိ။ မတကစီဝရန္တိ မတဿ စီဝရံ။ ‘‘ဝုတ္ထဝဿဝသေနာ’’တိ ဣဒံ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနမ္ပိ သာဓာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပဌမပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ လဘန္တီ’’တိ။ ဥပဂတာ ဝါ န လဘန္တီတိ ပစ္ဆိမိကာယ ဝုတ္ထဝဿေပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ခလိမက္ခိတသာဋကောတိ အဟတဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘အကာတုံ န လဗ္ဘတီ’’တိ ဣမိနာ အနာဒရိယေ သတိ ဒုက္ကဋန္တိ ဒီပေတိ။

‘‘အပလောကေတွာ’’တိ ဣဒံ အညေသံ ဝဿံဝုတ္ထဘိက္ခူနံ အဒတွာ ဒါတုကာမေဟိ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိဒဿနံ။ ယဒိ ဧဝံ ကမ္မဝါစာယ ဧဝ ဒါနံ အဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ကမ္မဝါစာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ကထိနစီဝရံ ဝိယ ကမ္မဝါစာယ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အပလောကေတွာဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၃၀၈။ မဟာဘူမိကန္တိ မဟာဝိသယံ၊ စတုဝီသတိအာကာရဝန္တတာယ မဟာဝိတ္ထာရိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဉ္စကန္တိ ပဉ္စခဏ္ဍံ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ပဌမစိမိလိကာတိ ကထိနဝတ္ထတော အညာ အတ္တနော ပကတိစိမိလိကာ။ ကုစ္ဆိစိမိလိကံ ကတွာ သိဗ္ဗိတမတ္တေနာတိ ထိရဇိဏ္ဏာနံ စိမိလိကာနံ ဧကတော ကတွာ သိဗ္ဗနဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ဝဒန္တိ။ မဟာပစ္စရိယံ၊ ကုရုန္ဒိယဉ္စ ဝုတ္တဝစနန္တိ ဒဿနံ၊ ဗျဉ္ဇနတော ဧဝ ဘေဒေါ၊ န အတ္ထတောတိ ဒဿနတ္ထံ ကတန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ပိဋ္ဌိအနုဝါတာရောပနမတ္တေနာတိ ဒီဃတော အနုဝါတဿ အာရောပနမတ္တေန။ ကုစ္ဆိအနုဝါတာရောပနမတ္တေနာတိ ပုထုလတော အနုဝါတဿ အာရောပနမတ္တေန။ ရတ္တိနိဿဂ္ဂိယေနာတိ ရတ္တိအတိက္ကန္တေန။

၃၀၉။ ဟတဝတ္ထကသာဋကေနာတိ အတိဇိဏ္ဏသာဋကော။ န ဟိ တေနာတိအာဒီသု တေန ပရိဝါရာဂတပါဌေန ဣဓ အာနေတွာ အဝုစ္စမာနေန ကထိနတ္ထာရကဿ ဇာနိတဗ္ဗေသု န ကိဉ္စိ ပရိဟာယတိ၊ တဿ သဗ္ဗဿ ဣဓေဝ ဝုတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၁၀။ မာတာ ဝိယာတိ မာတိကာ၊ ဣဝတ္ထေ က-ပစ္စယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန သိဒ္ဓမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မာတိကာတိ မာတရော’’တိအာဒိ။ အဿာတိ ဧတိဿာ မာတိကာယ။ ပက္ကမနန္တိကော ကထိနုဗ္ဘာရော ဧဝ ဟိ သယံ အတ္တနော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧဝမဘေဒူပစာရေန ‘‘မာတိကာ’’တိ ဝုတ္တော ဥဗ္ဘာရဿေဝ ပက္ကမနန္တေ သမုပ္ပတ္တိတော၊ တဗ္ဗိနိမုတ္တာယ စ မာတိကာယ အဘာဝါ၊ တပ္ပကာသိကာပိ စေတ္ထ ပါဠိ ‘‘မာတိကာ’’တိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ သာပိ ဟိ ပက္ကမနန္တိကုဗ္ဘာရပ္ပကာသနေန ‘‘ပက္ကမနန္တိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဧသေဝ နယော သေသုဗ္ဘာရေသုပိ။ ပက္ကမနန္တိ စေတ္ထ ဥပစာရသီမာတိက္ကမနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကထိနာနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာဒါယသတ္တကကထာဝဏ္ဏနာ

၃၁၁။ ‘‘န ပုန အာဂမိဿ’’န္တိ ဣဒံ အာဝါသပလိဗောဓုပစ္ဆေဒကာရဏဒဿနံ။ ပဉ္စသု ဟိ စီဝရမာသေသု ယဒါ ကဒါစိ န ပစ္စေဿန္တိ စိတ္တေန ဥပစာရသီမာတိက္ကမေန အာဝါသပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတိ။ ပစ္စေဿန္တိ ဗဟိဥပစာရဂတဿ ပန ယတ္ထ ကတ္ထစိ န ပစ္စေဿန္တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ ဆိဇ္ဇတိ။ ပဌမံ စီဝရပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတီတိ န ပစ္စေဿန္တိ ပက္ကမနတော ပုရေတရမေဝ စီဝရဿ နိဋ္ဌိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတစီဝရမာဒါယာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထတကထိနဿ ဟိ ဘိက္ခုနော ယာဝ ‘‘သင်္ဃတော ဝါ ဒါယကကုလာဒိတော ဝါ စီဝရံ လဘိဿာမီ’’တိ စီဝရာသာ ဝါ လဒ္ဓဝတ္ထာနံ သဟာယသမ္ပဒါဒိယောဂံ လဘိတွာ သင်္ဃာဋိအာဒိဘာဝေန ‘‘ဆိန္ဒိတွာ ကရိဿာမီ’’တိ ကရဏိစ္ဆာ ဝါ ပဝတ္တတိ၊ တာဝ စီဝရပလိဗောဓော အနုပစ္ဆိန္နော ဧဝ။ ယဒါ ပန ယထာပတ္ထိတဋ္ဌာနတော စီဝရာဒီနံ သဗ္ဗထာ အလာဘေန ဝါ စီဝရာသာ စေဝ လဒ္ဓါနံ ကတွာ နိဋ္ဌာနေန ဝါ နဋ္ဌဝိနဋ္ဌာဒိဘာဝေန ဝါ စီဝရေ နိရပေက္ခတာယ ဝါ ကရဏိစ္ဆာ စ ဝိဂစ္ဆတိ၊ တဒါ စီဝရပလိဗောဓော ဥပစ္ဆိန္နော ဟောတိ။

သော စ ဣဓ ‘‘ကတစီဝရံ အာဒါယာ’’တိ ဝစနေန ပကာသိတော။ ဧဝံ ဥပရိ သဗ္ဗတ္ထ ပါဠိဝစနက္ကမံ နိဿာယ နေသံ ပဌမံ၊ ပစ္ဆာ စ ဥပစ္ဆိဇ္ဇနံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗထာပိ စ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ပလိဗောဓာနံ ဥပစ္ဆေဒေနေဝ ကထိနုဗ္ဘာရော၊ န ဧကဿ။ တေသဉ္စ ပုဗ္ဗာပရိယေန၊ ဧကက္ခဏေ စ ဥပစ္ဆိဇ္ဇနံ ဒဿေတုံ ဣမာ အဋ္ဌ မာတိကာ ဌပိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အန္တောသီမာယန္တိ စီဝရနိဋ္ဌာနက္ခဏေယေဝ ဆိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ။ နေဝိမံ စီဝရံ ကာရေဿန္တိ စီဝရေ အပေက္ခာယ ဝိဂတတ္တာ ကရဏပလိဗောဓဿာပိ ဥပစ္ဆိန္နတံ ဒဿေတိ။ ယော ပန အပ္ပိစ္ဆတာယ ဝါ အနတ္ထိကတာယ ဝါ သဗ္ဗထာ စီဝရံ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တဿ ဗဟိသီမာဂတဿ သဗ္ဗထာပိ စီဝရပလိဗောဓာဘာဝေန န ပစ္စေဿန္တိ သန္နိဋ္ဌာနမတ္တေန သန္နိဋ္ဌာနန္တိကော ကထိနုဗ္ဘာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ပနာတိ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ။ အယံ ပနာတိ အာသာဝစ္ဆေဒကော ကထိနုဗ္ဘာရော ဝိသုံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဝုတ္တော၊ ဣဓ န ဝုတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။

အနာသာယ လဘတီတိ ‘‘ယသ္မိံ ကုလေ စီဝရံ လဘိဿာမာ’’တိ အာသာ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗာ၊ တတ္ထ စီဝရာသာယ အနုပ္ပန္နဋ္ဌာနေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ လဘတီတိ အတ္ထော။ အာသာယ န လဘတီတိ အာသီသိတဋ္ဌာနေ န လဘတီတိ အတ္ထော။ ဣဓ န ဝုတ္တောတိ ဣဓ သဝနန္တိကာနန္တရေ န ဝုတ္တော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သီမာတိက္ကန္တိကေ။ သီမာတိက္ကန္တိကော နာမ စီဝရမာသာနံ ပရိယန္တဒိဝသသင်္ခါတာယ သီမာယ အတိက္ကမနတော သဉ္ဇာတော။ ကေစိ ‘‘ဗဟိသီမာယ ကာလာတိက္ကမော သီမာတိက္ကမော’’တိ မညန္တိ၊ တေသံ အန္တောဥပစာရေ စီဝရကာလာတိက္ကမေပိ ကထိနုဗ္ဘာရော အသမ္မတော နာမ သိယာတိ န စေတံ ယုတ္တံ။ တသ္မာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကာလာတိက္ကမော သီမာတိက္ကမောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ပါဠိယံ ‘‘ကတစီဝရော’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ အကတစီဝရဿပိ ကာလာတိက္ကမေန သီမာတိက္ကန္တိကော ဟောတိ၊ ဒွေ စ ပလိဗောဓာ ဧကတော ဆိဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ အညတ္ထာပိ ယထာသမ္ဘဝံ တံတံ ဝိသေသနာဘာဝေပိ ကထိနုဗ္ဘာရတာ၊ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒပ္ပကာရော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘သဟုဗ္ဘာရေ ဒွေပိ ပလိဗောဓာ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ ဣဒံ အကတစီဝရဿ ပစ္စေဿန္တိ အဓိဋ္ဌာနသမ္ဘဝပက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တေသု အညတရာဘာဝေပိ သဟုဗ္ဘာရောဝ ဟောတိ။

၃၁၂-၃၂၅။ သမာဒါယဝါရော အာဒါယဝါရသဒိသောဝ။ ဥပသဂ္ဂမေဝေတ္ထ ဝိသေသော။ တေနာဟ ‘‘ပုန သမာဒါယဝါရေပိ…ပေ… တေယေဝ ဒဿိတာ’’တိ။ ဝိပ္ပကတစီဝရေ ပက္ကမနန္တိကဿ အဘာဝတော ‘‘ယထာသမ္ဘဝ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဝိပ္ပကတစီဝရဝါရေ ဆဠေဝ ဥဗ္ဘာရာ ဝုတ္တာ၊ စီဝရေ ဟတ္ထဂတေ စ အာသာဝစ္ဆေဒိကဿ အသမ္ဘဝါ၊ သော ဧတေသု ဝါရေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ န ဝုတ္တော၊ ဝိသုညေဝ ဝုတ္တော။ ဝိပ္ပကတဝါရေ စေတ္ထ အာဒါယဝါရသမာဒါယဝါရဝသေန ဒွေ ဆက္ကဝါရာ ဝုတ္တာ။

တတော ပရံ နိဋ္ဌာနသန္နိဋ္ဌာနနာသနန္တိကာနံ ဝသေန တီဏိ တိကာနိ ဒဿိတာနိ။ တတ္ထ တတိယတ္တိကေ အနဓိဋ္ဌိတေနာတိ ‘‘ပစ္စေဿံ၊ န ပစ္စေဿ’’န္တိ ဧဝံ အနဓိဋ္ဌိတေန၊ န ဧဝံ မနသိကတွာတိ အတ္ထော။ တတိယတ္တိကတော ပန ပရံ ဧကံ ဆက္ကံ ဒဿိတံ။ ဧဝံ တီဏိ တိကာနိ၊ ဧကံ ဆက္ကဉ္စာတိ ပဌမံ ပန္နရသကံ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာ နယေန ဒုတိယပန္နရသကာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ပါဠိယံ အာသာဒွါဒသကေ ဗဟိသီမာဂတဿ ကထိနုဒ္ဓါရေသု တေသမ္ပိ စီဝရာသာဒိဝသေန စီဝရပလိဗောဓော ယာဝ စီဝရနိဋ္ဌာနာ တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘သော ဗဟိသီမာဂတော သုဏာတိ ‘ဥဗ္ဘတံ ကိရ တသ္မိံ အာဝါသေ ကထိနန္တိ…ပေ… သဝနန္တိကော ကထိနုဒ္ဓါရော’’’တိ။ ဧတ္ထ စ သဝနက္ခဏေ အာဝါသပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇတိ၊ နိဋ္ဌိတေ စီဝရပလိဗောဓောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒိသံဂမိကနဝကေ ဒိသံဂမိကော ပက္ကမတီတိ န ပစ္စေဿန္တိ ပက္ကမတိ၊ ဣမိနာ အာဝါသပလိဗောဓာဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ တေနေဝ ဝဿံဝုတ္ထာဝါသေ ပုန ဂန္တွာ စီဝရနိဋ္ဌာပိတမတ္တေ နိဋ္ဌာနန္တိကော ကထိနုဒ္ဓါရော ဝုတ္တော။ ‘‘စီဝရပဋိဝိသံ အပဝိလာယမာနော’’တိ ဣမိနာ စီဝရပလိဗောဓသမင်္ဂိကတ္တမဿ ဒဿေတိ၊ အပဝိလာယမာနောတိ အာကင်္ခမာနော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

အာဒါယသတ္တကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကထိနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၈။ စီဝရက္ခန္ဓကော

ဇီဝကဝတ္ထုကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၂၉။ စီဝရက္ခန္ဓကေ ကမ္မဝိပါကန္တိ ကမ္မပစ္စယဥတုစိတ္တာဟာရသမုဋ္ဌိတံ အပ္ပဋိဗာဟိယရောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ကမ္မဇဿ ရောဂဿ အဘာဝါ။

၃၃၀။ ပါဠိယံ သံယမဿာတိ သင်္ဂဟဏဿ။ အဝိသဇ္ဇနဿာတိ အတ္ထော ‘‘ယော သံယမော သော ဝိနာသော’’တိအာဒီသု (ပေ။ ဝ။ ၂၃၇) ဝိယ။ ဧတဿ သံယမဿ ဖလံ ဥပဇာနာမာတိ ယောဇနာ။ တမေဝ ဖလံ ဒဿေန္တီ အာဟ ‘‘ဝရမေတံ…ပေ… အာသိတ္တ’’န္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သံယမဿာတိ အာနိသံသဿ၊ ဥပယောဂတ္ထေ စေတံ သာမိဝစန’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၂၉-၃၃၀) အတ္ထံ ဝဒန္တိ။

၃၃၆။ ဥဿန္နဒေါသောတိ သဉ္ဇာတပိတ္တာဒိဒေါသော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သကလသရီရေ။

၃၃၇။ မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝန္တိ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗတာယ ‘‘မဟာပိဋ္ဌိယ’’န္တိ လဒ္ဓသမညံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။

၃၃၈-၉။ ဥပဍ္ဎကာသိနံ ခမမာနန္တိ အဍ္ဎကာသိအဂ္ဃနကံ။ ပါဠိယံ ကိံ နု ခေါတိ ကတမံ နု ခေါ။

၃၄၀-၃၄၂။ ဥပစာရေတိ သုသာနဿ အာသန္နေ ပဒေသေ။ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာတိ ကိဉ္စိ အဝတွာ ဧဝ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာ၊ ဧတေန ‘‘ဘိက္ခူ ဂဏှန္တူ’’တိ ဆဍ္ဍိတေ ဧဝ အကာမာ ဘာဂဒါနံ ဝိဟိတံ၊ ကေဝလံ ဆဍ္ဍိတေ ပန ကတိကာယ အသတိ ဧကတော ဗဟူသု ပဝိဋ္ဌေသု ယေန ဂဟိတံ၊ တေန အကာမဘာဂေါ န ဒါတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ သမာနာ ဒိသာ ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒါ ဧတေသန္တိ သဒိသာတိ အာဟ ‘‘ဧကဒိသာယ ဝါ ဩက္ကမိံသူ’’တိ။ ဓုရဝိဟာရဋ္ဌာနေတိ ဝိဟာရဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ။

ဇီဝကဝတ္ထုကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘဏ္ဍာဂါရသမ္မုတိအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၄၃။ ဝိဟာရမဇ္ဈေတိ သဗ္ဗေသံ ဇာနနတ္ထာယ ဝုတ္တံ။ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏံ ကတွာတိ ပဋိဝီသပ္ပဟောနကတာဇာနနတ္ထံ ဟလိဒ္ဒိယာဒီဟိ ခုဒ္ဒကမဟန္တဝဏ္ဏေဟိ ယုတ္တေ သမေ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘သမေ ပဋိဝီသေ ဌပေတွာ’’တိ။ ဣဒန္တိ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသဒါနံ။ ဖာတိကမ္မန္တိ ပဟောနကကမ္မံ။ ယတ္တကေန ဝိနယာဂတေန သမ္မုဉ္ဇနီဗန္ဓနာဒိဟတ္ထကမ္မေန ဝိဟာရဿ ဦနကတာ န ဟောတိ၊ တတ္တကံ ကတွာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေသန္တိ တတြုပ္ပာဒဝဿာဝါသိကံ ဂဏှန္တာနံ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ၊ သာမဏေရာနဉ္စ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကစီဝရေပီတိ အကာလစီဝရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧတန္တိ ဥက္ကုဋ္ဌိယာ ကတာယ သမဘာဂဒါနံ။ ဝိရဇ္ဈိတွာ ကရောန္တီတိ ကတ္တဗ္ဗကာလေသု အကတွာ ယထာရုစိတက္ခဏေ ကရောန္တိ။

ဧတ္တကေန မမ စီဝရံ ပဟောတီတိ ဒွါဒသဂ္ဃနကေနေဝ မမ စီဝရံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ၊ န တတော ဦနေနာတိ သဗ္ဗံ ဂဟေတုကာမောတိ အတ္ထော။

ဘဏ္ဍာဂါရသမ္မုတိအာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စီဝရရဇနကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၄၄။ ဧဝဉှိ ကတေတိ ဝဋ္ဋာဓာရဿ အန္တော ရဇနောဒကံ၊ ဗဟိ ဆလ္လိကဉ္စ ကတွာ ဝိယောဇနေ ကတေ။ န ဥတ္တရတီတိ ကေဝလံ ဥဒကတော ဖေဏုဋ္ဌာနာဘာဝါ န ဥတ္တရတိ။ ရဇနကုဏ္ဍန္တိ ပက္ကရဇနဋ္ဌပနကံ မဟာဃဋံ။

၃၄၅။ အနုဝါတာဒီနံ ဒီဃပတ္တာနန္တိ အာယာမတော၊ ဝိတ္ထာရတော စ အနုဝါတံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒွိန္နံ ခန္ဓာနံ အန္တရာ မာတိကာကာရေန ဌပိတပတ္တဉ္စ ‘‘ဒီဃပတ္တ’’န္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာဂန္တုကပတ္တန္တိ ဒိဂုဏစီဝရဿ ဥပရိ အညံ ပဋ္ဋံ အပ္ပေန္တိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တံ ကိရ ဣဒါနိ န ကရောန္တိ။

၃၄၆။ ပါဠိယံ နန္ဒိမုခိယာတိ တုဋ္ဌိမုခိယာ၊ ပသန္နဒိသာမုခါယာတိ အတ္ထော။

၃၄၈။ အစ္ဆုပေယျန္တိ ပတိဋ္ဌပေယျံ။ ဟတဝတ္ထကာနန္တိ ပုရာဏဝတ္ထာနံ။ အနုဒ္ဓရိတွာဝါတိ အဂ္ဂဠေ ဝိယ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနံ အနပနေတွာဝ။

၃၄၉-၃၅၁။ ဝိသာခဝတ္ထုမှိ ကလ္လကာယာတိ အကိလန္တကာယာ။ ဂတီတိ ဉာဏဂတိ အဓိဂမော။ အဘိသမ္ပရာယောတိ ‘‘သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၄၈) ဝုတ္တော ဉာဏာဘိသမ္ပရာယော၊ မဂ္ဂဉာဏယုတ္တေဟိ ဂန္တဗ္ဗဂတိဝိသေသောတိ အတ္ထော။ တံ ဘဂဝါ ဗျာကရိဿတိ။ ‘‘ဒဒါတိ ဒါန’’န္တိ ဣဒံ အန္နပါနဝိရဟိတာနံ သေသပစ္စယာနံ ဒါနဝသေန ဝုတ္တံ။ သောဝဂ္ဂိကန္တိ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ။

၃၅၉။ အဋ္ဌပဒကစ္ဆန္နေနာတိ အဋ္ဌပဒကသင်္ခါတဇူတဖလကလေခါသဏ္ဌာနေန။

၃၆၂။ ပါဠိယံ နဒီပါရံ ဂန္တုန္တိ ဘိက္ခုနော နဒီပါရဂမနံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အဂ္ဂဠဂုတ္တိယေဝ ပမာဏန္တိ ဣမေဟိ စတူဟိ နိက္ခေပကာရဏေဟိ ဌပေန္တေနပိ အဂ္ဂဠဂုတ္တိဝိဟာရေ ဧဝ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ နိဿီမာဂတန္တိ ဝဿာနသင်္ခါတံ ကာလသီမံ အတိက္ကန္တံ၊ တံ ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

စီဝရရဇနကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သင်္ဃိကစီဝရုပ္ပာဒကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၃။ ပဉ္စ မာသေတိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတောတိ ဝဿာဝါသိကဿတ္ထာယ ဒါယကေဟိ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတော။ ‘‘ဣဓ ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’’တိ ဣဒံ အဘိလာပမတ္တံ။ ဣဓ-သဒ္ဒံ ပန ဝိနာ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ သော ဧဝ နယော။ အနတ္ထတကထိနဿာပိ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတီတိ ဝဿာဝါသိကလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ အနတ္ထတကထိနဿာပိ ဝုတ္ထဝဿဿ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘စီဝရမာသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမော ဒိဝသော၊ တာဝ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာတိ ဝုတ္တေ ကထိနံ အတ္ထတံ ဝါ ဟောတု အနတ္ထတံ ဝါ၊ အတီတဝဿံဝုတ္ထာနမေဝ ပါပုဏာတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉)။ တတော ပရန္တိ ပဉ္စမာသတော ပရံ၊ ဂိမှာနဿ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဥဒါဟု အနာဂတဝဿေ’’တိ ဣမဿာနန္တရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘အနတ္ထတကထိနဿာပိ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတီ’’တိ ဣမဿာနန္တရံ ‘‘ကသ္မာ ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’’တိ ဣဒံ လိခန္တိ၊ တံ ပမာဒလိခိတံ ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နံ သန္ဓာယ ‘‘အနတ္ထတကထိနဿာပီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ ဝုတ္ထဝဿေ ဟိ သန္ဓာယ ‘‘အနတ္ထတကထိနဿာပီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န စ ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နံ ဝုတ္ထဝဿဿေဝ ပါပုဏာတီတိ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပါပုဏနတော။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘သစေ ပန ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဝဒတိ၊ တတြ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၇၉)။

ဒုဂ္ဂဟိတာနီတိ အဂ္ဂဟိတာနိ။ သင်္ဃိကာနေဝါတိ အတ္ထော။ ဣတောဝါတိ ထေရာနံ ဒါတဗ္ဗတောဝ၊ ဣဒါနေဝါတိ ဝါ အတ္ထော။

သင်္ဃိကစီဝရုပ္ပာဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပနန္ဒသကျပုတ္တဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၄။ ‘‘သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတီ’’တိ ဣဒံ နာနာသီမာဝိဟာရေသု ကတ္တဗ္ဗနယေန ဧကသ္မိမ္ပိ ဝိဟာရေ ဒွီသု သေနာသနေသု နိဝုတ္ထဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ အရုဏုဋ္ဌာပနေနေဝ တတ္ထ ဝုတ္ထော ဟောတိ၊ န ပန ဝဿစ္ဆေဒပရိဟာရာယ။ အန္တောဥပစာရသီမာယပိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေန္တော အတ္တနာ ဂဟိတသေနာသနံ အပ္ပဝိဋ္ဌောပိ ဝုတ္ထဝဿော ဧဝ ဟောတိ၊ ဂဟိတသေနာသနေ ပန နိဝုတ္ထော နာမ န ဟောတိ၊ တတ္ထ စ အရုဏုဋ္ဌာပနေ ပန သတိ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမသ္မိံ ဗဟုတရံ နိဝသတိ နာမာ’’တိ၊ ဧတေန စ ဣတရသ္မိံ သတ္တာဟဝါရေနာပိ အရုဏုဋ္ဌာပနေ သတိ ဧဝ အပ္ပကတရံ နိဝသတိ နာမ ဟောတိ၊ နာသတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ နာနာလာဘေဟီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ နိဗဒ္ဓဝဿာဝါသိကလာဘေဟိ။ နာနူပစာရေဟီတိ နာနာပရိက္ခေပနာနာဒွါရေဟိ။ ဧကသီမာဝိဟာရေဟီတိ ဒွိန္နံ ဝိဟာရာနံ ဧကေန ပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တတ္တာ ဧကာယ ဥပစာရသီမာယ အန္တောဂတေဟိ ဒွီဟိ ဝိဟာရေဟိ။ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ပဌမံ ဂဟိတော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ တတ္ထာတိ ယတ္ထ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ၊ တတ္ထ။

ဥပနန္ဒသကျပုတ္တဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂိလာနဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၅-၆။ ဘူမိယံ ပရိဘဏ္ဍံ အကာသီတိ ဂိလာနေန နိပန္နဘူမိယံ ကိလိဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဓောဝိတွာ ဟရိတူပလိတ္တံ ကာရေသီတိ အတ္ထော။ ဘေသဇ္ဇံ ယောဇေတုံ အသမတ္ထောတိ ပရေဟိ ဝုတ္တဝိဓိမ္ပိ ကာတုံ အသမတ္ထော။ ပါဠိယံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ စီဝရဒါနေ သာမဏေရာနံ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနာဘာဝါ ‘‘စီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စာ’’တိအာဒိ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တံ။ သစေပိ သဟဿံ အဂ္ဃတိ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနညေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဂိလာနဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မတသန္တကကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၆၉။ အညန္တိ စီဝရပတ္တတော အညံ။ အပ္ပဂ္ဃန္တိ အတိဇိဏ္ဏာဒိဘာဝေန နိဟီနံ။ တတောတိ အဝသေသပရိက္ခာရတော။ သဗ္ဗန္တိ ပတ္တံ၊ တိစီဝရဉ္စ။

တတ္ထ တတ္ထ သင်္ဃဿေဝါတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿေဝ။ ပါဠိယံ အဝိဿဇ္ဇိကံ အဝေဘင်္ဂိကန္တိ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿေဝ သန္တကံ ဟုတွာ ကဿစိ အဝိဿဇ္ဇိကံ အဝေဘင်္ဂိကံ ဘဝိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။

၃၇၁-၂။ အက္ကနာဠမယန္တိ အက္ကဒဏ္ဍမယံ။ အက္ကဒုဿာနီတိ အက္ကဝါကေန ကတဒုဿာနိ၊ ပေါတ္ထကဂတိကာနိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကာနီတိ အတ္ထော။ ဒုပဋ္ဋစီဝရဿ ဝါ မဇ္ဈေတိ ယံ နိဋ္ဌိတေ တိပဋ္ဋစီဝရံ ဟောတိ၊ တဿ မဇ္ဈေ ပဋလံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။

၃၇၄။ ‘‘သန္တေ ပတိရူပေ ဂါဟကေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂါဟကေ အသတိ အဒတွာ ဘာဇိတေပိ သုဘာဇိတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၇၆။ ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏန္တိ ‘‘ဧတ္တကာနိ စီဝရာနိ ဒဿာမီ’’တိ ပဌမံ ဥဒကံ ပါတေတွာ ပစ္ဆာ ဒေန္တိ။ တံ ယေဟိ ဂဟိတံ၊ တေ ဘာဂိနောဝ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရသမုဒ္ဒေတိ ဇမ္ဗုဒီပေ။ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဉှိ ဥပါဒါယေသ ဧဝံ ဝုတ္တော။

မတသန္တကကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌစီဝရမာတိကာကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇၉။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနနယေန ဝုတ္တန္တိ ‘‘သီမာယ ဒါန’’န္တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သီမာယ ဒေတီ’’တိအာဒိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ဝုတ္တံ။ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိနာ ပဌမလေဍ္ဍုပါတဘူတပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဗဟိ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတောပိ ဥပစာရသီမာ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနာဒိကမ္ပိ ပရိယန္တေ ဌိတမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ လောကေ ဂါမသီမာဒယော ဝိယ လာဘသီမာ နာမ ဝိသုံ ပသိဒ္ဓါ နာမ နတ္ထိ၊ ကေနာယံ အနုညာတာတိ အာဟ ‘‘နေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒိ။ ဧတေန နာယံ သာသနဝေါဟာရသိဒ္ဓါ၊ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဇနပဒပရိစ္ဆေဒေါ’’တိ ဣဒံ လောကပသိဒ္ဓသီမာသဒ္ဒတ္ထဝသေန ဝုတ္တံ။ ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရံ ပန သဗ္ဗံ ဇနပဒသီမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဇနပဒေါ ဧဝ ဇနပဒသီမာ။ ဧဝံ ရဋ္ဌသီမာဒီသုပိ။ တေနာဟ ‘‘အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ။

ပထဝီဝေမဇ္ဈေ ဂတဿာတိ ယာဝ ဥဒကပရိယန္တာ ခဏ္ဍသီမတ္တာ ဝုတ္တံ၊ ဥပစာရသီမာဒီသု ပန အဗဒ္ဓသီမာသု ဟေဋ္ဌာပထဝိယံ သဗ္ဗတ္ထ ဌိတာနံ န ပါပုဏာတိ၊ ကူပါဒိပဝေသာရဟဋ္ဌာနေ ဌိတာနညေဝ ပါပုဏာတီတိ ဟေဋ္ဌာ သီမာကထာယံ ဝုတ္တနယေန တံတံသီမဋ္ဌဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စက္ကဝါဠသီမာယ ပန ဒိန္နံ ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကဋ္ဌာနေပိ ဌိတာနံ ပါပုဏာတိ သဗ္ဗတ္ထ စက္ကဝါဠဝေါဟာရတ္တာ။

ဗုဒ္ဓါဓိဝုတ္ထောတိ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ နိဝုတ္ထော။ ပါကဝဋ္ဋန္တိ နိဗဒ္ဓဒါနံ။ ဝတ္တတီတိ ပဝတ္တတိ။ တေဟီတိ ယေသံ သမ္မုခေ ဧသ ဒေတိ၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ။ ဒုတိယဘာဂေ ပန ထေရာသနံ အာရုဠှေတိ ယာဝ သင်္ဃနဝကာ ဧကဝါရံ သဗ္ဗေသံ ဘာဂံ ဒတွာ စီဝရေ အပရိက္ခီဏေ ပုန သဗ္ဗေသံ ဒါတုံ ဒုတိယဘာဂေ ထေရဿ ဒိန္နေတိ အတ္ထော။ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘တုယှံ ဒေမာ’’တိ အဝုတ္တတ္တာတိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဝဋ္ဋေယျ၊ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဒေမ၊ ထေရာနံ ဒေမ၊ သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ဝစနတော ဘေဒေါ န ဒိဿတိ။ ဝီမံသိတဗ္ဗမေတ္ထ ကာရဏံ။

ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပံသုကူလိကာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒမ္မီတိ ဝုတ္တေ ပန န မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဘိက္ခုနိပက္ခေ သင်္ဃဿ ပစ္စေကံ အပရာမဋ္ဌတ္တာ ဘိက္ခုနီနံ ဂဏနာယ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗောတိ ဒါယကဿ အဓိပ္ပာယောတိ သိဇ္ဈတိ၊ တထာ ဒါနဉ္စ ဘိက္ခူပိ ဂဏေတွာ ဒိန္နေ ဧဝ ယုဇ္ဇတိ။ ဣတရထာ ဟိ ကိတ္တကံ ဘိက္ခူနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ကိတ္တကံ ဘိက္ခုနီနန္တိ န ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တဝစနမ္ပိ ‘‘ဘိက္ခူန’’န္တိ ဝုတ္တဝစနသဒိသမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလော …ပေ… ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန အဂ္ဂဟိတတ္တာ’’တိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃ-သဒ္ဒေန ဘိက္ခူနညေဝ ဂဟိတတ္တာ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပန ‘‘တုယှဉ္စာ’’တိ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ စ တတ္ထဿ အဂ္ဂဟိတတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနသဒိသတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဂ္ဂလပ္ပဓာနော ဟေတ္ထ သင်္ဃ-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေစိ ပန ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၇၉) ပါဌံ လိခန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ တဿ ဝိသုံ လာဘဂ္ဂဟဏေ ကာရဏဝစနတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝိသုံ သင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာတိ ဝိသုံ ပုဂ္ဂလဿပိ ဘာဂဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ ယထာ စေတ္ထ ပုဂ္ဂလဿ အဂ္ဂဟဏံ၊ ဧဝံ ဥပရိ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိအာဒီသုပိ သင်္ဃာဒိ-သဒ္ဒေဟိ ပုဂ္ဂလဿ အဂ္ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ ဂဟဏံ သိယာ၊ သင်္ဃတောပိ၊ ဝိသုမ္ပီတိ ဘာဂဒွယံ လဘေယျ ဥဘယတ္ထ ဂဟိတတ္တာ။

ပူဇေတဗ္ဗန္တိအာဒိ ဂိဟိကမ္မံ န ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဟရာ’’တိ ဣဒံ ပိဏ္ဍပါတဟရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘အန္တောဟေမန္တေ’’တိ ဣမိနာ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ဒိန္နံ ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာနညေဝ ပါပုဏာတိ၊ တတော ပရံ ဟေမန္တေ ဒိန္နံ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿတ္တာ ပါပုဏာတိ။ ဟေမန္တတော ပန ပရံ ပိဋ္ဌိသမယေ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’’တိ ဧဝံ ဝတွာ ဒိန္နံ အနန္တရေ ဝဿေ ဝါ တတော ပရေသု ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ တသ္မိံ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ယေ ပန သဗ္ဗထာ အဝုတ္ထဝဿာ၊ တေသံ န ပါပုဏာတီတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ ဟိ တသ္မိံ ဘိက္ခုဘာဝေ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အတီတဝဿန္တိ အနန္တရာတီတဝဿံ။

ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတုံ အာဂတောတိ ဥဒ္ဒေသေ အဂ္ဂဟိတေပိ အန္တေဝါသိကောဝါတိ ဝုတ္တံ။ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တောတိ ပရိနိဋ္ဌိတဥဒ္ဒေသော ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တော။ ‘‘ဝတ္တံ ကတွာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တာန’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကာန’’န္တိ ဣမဿေဝ ဝိသေသနံ၊ တေန ဥဒ္ဒေသကာလေ အာဂန္တွာ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတွာ ဂန္တွာ အညတ္ထ နိဝသန္တေ အနိဗဒ္ဓစာရိကေ နိဝတ္တေတိ။

အဋ္ဌစီဝရမာတိကာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စီဝရက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၉။ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကော

ကဿပဂေါတ္တဘိက္ခုဝတ္ထုကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၈၀။ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ တန္တိဗဒ္ဓါတိ တန္တိ ဝုစ္စတိ ဗျာပါရော၊ တတ္ထ ဗဒ္ဓါ၊ ဥဿုက္ကံ အာပန္နောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘တသ္မိံ အာဝါသေ’’တိအာဒိ။

၃၈၇-၈။ ဟာပနံ ဝါ အညထာ ကရဏံ ဝါ နတ္ထီတိ ဉတ္တိကမ္မဿ ဉတ္တိယာ ဧကတ္တာ ဟာပနံ န သမ္ဘဝတိ၊ တဿာ ဧကတ္တာ ဧဝ ပစ္ဆာ ဉတ္တိဌပနဝသေန၊ ဒွိက္ခတ္တုံ ဌပနဝသေန စ အညထာ ကရဏံ နတ္ထိ။ ပရတောတိ ပရိဝါရေ။ တန္တိ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ၊ တဿာတိ အတ္ထော။

ကဿပဂေါတ္တဘိက္ခုဝတ္ထုကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒွေနိဿရဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၉၅။ ဧသာတိ ‘‘ဗာလော’’တိအာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌပုဂ္ဂလော၊ အပ္ပတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အာဝေဏိကေန လက္ခဏေနာတိ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မဿ နိမိတ္တဘာဝေန ပါဠိယံ ဝုတ္တတ္တာ အသာဓာရဏဘူတေန ကုလဒူသကဘာဝေန။ ယဒိ ဟေသ တံ ကမ္မံ အပ္ပတ္တော၊ ကထံ ပန သုနိဿာရိတောတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနဿ အာကင်္ခမာနော သင်္ဃော ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကရေယျာတိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သုနိဿာရိတော’’တိ။ တတ္ထ ဝုတ္တန္တိ ကမ္မက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၂၇) ဝုတ္တံ။

ဧတ္ထ ပန ကုလဒူသကကမ္မံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကတဿ တေရသကကဏ္ဍကဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တေန ယသ္မိံ ဂါမေ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝါ တသ္မိံ ဂါမေ ဝါ န ဝသိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၃၃) ယာ သမ္မာဝတ္တနာ ဝုတ္တာ၊ သာ ဣတရေနာပိ ပူရေတဗ္ဗာ။ ယံ ပန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကမ္မဿ ကုလဒူသကဿ တတ္ထေဝ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယေသု ကုလေသု ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ၊ တတော ပစ္စယာ န ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ပူရေတဗ္ဗံ ကုလသင်္ဂဟဿ အကတတ္တာ။ ဧဝံ သေသကမ္မေသုပိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘တဇ္ဇနီယကမ္မာရဟဿ နိယသကမ္မံ ကရောတိ…ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဥပါလိ၊ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတီ’’တိအာဒိဝစနံ (မဟာဝ။ ၄၀၂) ဝိရုဇ္ဈတီတိ? န ဝိရုဇ္ဈတိ သင်္ဃသန္နိဋ္ဌာနဝသေန တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မာရဟတ္တဿ သိဇ္ဈနတော။ ယဿ ဟိ သင်္ဃော ‘‘တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကရောမာ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ကမ္မဝါစံ သာဝေန္တော ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မဝါစံ သာဝေတိ၊ တဿ ကမ္မံ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ။ သစေ ပန ‘‘တဿေဝ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မမေဝ ကရောမာ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ တဒေဝ ကရောတိ၊ တဿ တံ ကမ္မံ ဓမ္မကမ္မန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝမိဓ ‘‘နိဿာရဏ’’န္တိ အဓိပ္ပေတဿ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မဿ ဝသေန အတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဒညေသံ တဇ္ဇနီယာဒီနံ ဝသေန နိဿာရဏေ အဓိပ္ပေတေ ‘‘အပ္ပတ္တော နိဿာရဏ’’န္တိ ဣမဿ ပဋိပက္ခဝသေန သမ္ပတ္တော နိဿာရဏံ၊ ‘‘တဉ္စေ သင်္ဃော နိဿာရေတိ။ သုနိဿာရိတော’’တိ အတ္ထသမ္ဘဝံ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘တဉ္စေ သင်္ဃော နိဿာရေတီတိ သစေ သင်္ဃော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မဝိသယေ၊ ဧကေနာပိ အင်္ဂေန နိဿာရဏာ အနုညာတာတိ ယောဇနာ။ ပါဠိယံ အပ္ပတ္တော နိဿာရဏန္တိ ဧတ္ထ အာပန္နော အာဝေဏိကဝသေန တဇ္ဇနီယာဒိသင်္ခါတံ နိဿာရဏံ ပတ္တောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဒွေနိဿရဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စမ္ပေယျက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၁၀။ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကော

ကောသမ္ဗကဝိဝါဒကထာဝဏ္ဏနာ

၄၅၁။ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ သစေ ဟောတိ၊ ဒေသေဿာမီတိ ဝိနယဓရဿ ဝစနေန အာပတ္တိဒိဋ္ဌိံ ပဋိလဘိတွာ ဧဝမာဟ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘သော တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နတ္ထိ အာပတ္တီတိ ဥဒကဿ ဌပနဘာဝံ အဇာနိတွာ ဝါ ဌပိတံ ဆဍ္ဍေတွာ ဝိဿရိတွာ ဝါ ဂမနေ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ အနာပတ္တိပက္ခောပိ သမ္ဘဝတီတိ ဝိနယဓရော တတ္ထ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိံ ပဋိလဘိတွာ ဧဝမာဟ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘အညေ ဘိက္ခူ တဿ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိနော ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရိသာယပိဿ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပန္နတ္တာ ‘‘အညေ’’တိ ဗဟုဝစနံ ကတံ။ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ အဟောသီတိ သုတ္တန္တိကတ္ထေရဿ ဝိနယေ အပကတညုတာယ ဝိနယဓရဿ ဝစနမတ္တေန သော ဧဝမဟောသိ၊ သာ ပနဿ အာပတ္တိ ဧဝ ဥဒကာဝသေသဿ ဌပနဘာဝံ ဉတွာ ဌပိတတ္တာ။ ဝတ္ထုမတ္တဇာနနေ ဧဝ ဟိ သေခိယာ သစိတ္တကာ၊ န ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနေ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ သဗ္ဗတ္ထ အာပတ္တိ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနော’’တိ ဣဒံ ဝိနယဓရတ္ထေရော ‘‘တယာ ဣဒံ ဥဒကံ ဌပိတ’’န္တိ အတ္တနာ ပုဋ္ဌေန သုတ္တန္တိကတ္ထေရေန ‘‘အာမာဝုသော’’တိ ဝုတ္တဝစနံ သရိတွာ ပဏ္ဏတ္တိအကောဝိဒတာယ သဉ္စိစ္စေဝ အကာသီတိ အာပတ္တိဒိဋ္ဌိ ဟုတွာဝ အဝေါစ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘အညေ ဘိက္ခူ တဿာ အာပတ္တိယာ အာပတ္တိဒိဋ္ဌိနော ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၄၅၃။ ‘‘န တာဝ ဘိန္နော’’တိ ဣဒံ ဥက္ခိပနတဒနုဝတ္တနမတ္တေန သင်္ဃော ဘိန္နော နာမ န ဟောတိ၊ တံ နိဿာယ ပန ဥဘယပက္ခိကာနံ ပက္ခံ ပရိယေသိတွာ အညမညံ ကောဓဝသေန ကာယဝစီကလဟဝဍ္ဎနေနေဝ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သော စ ခေါ ကလဟဝသေနာ’’တိ။ သမ္ဘမအတ္ထဝသေနာတိ တုရိတတ္ထဝသေန။

၄၅၄။ အကာရဏေတိအာဒိ အနုက္ခိပိတွာဝ ဥပါယေန သညာပေတွာ ဟိတေသိတာယ အာပတ္တိတော မောစေတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ကောဓစိတ္တဝသေန ဝိဟေဌနတ္ထာယ ကတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန ကမ္မင်္ဂဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ‘‘အာပတ္တိ ဧသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နေသာ အနာပတ္တိ…ပေ… ဥက္ခိတ္တော ဧသော ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၄၅၅။ ‘‘အဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ နိသိန္နော’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ ဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ နိသီဒိတွာ အဓမ္မဝါဒီနံ လဒ္ဓိံ ဂဏှန္တောပိ ဓမ္မဝါဒီနံ နာနာသံဝါသကော ဟောတိ ဧဝ။ ကမ္မံ ကောပေတီတိ တံ ဝိနာ ဂဏဿ အပူရဏပက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါတိ ဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ ဝါ အဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ ဝါတိ အတ္ထော။ ဣမေ ဓမ္မဝါဒိနောတိ ဂဏှာတီတိ တံတံပက္ခဂတေ ဘိက္ခူ ယာထာဝတော ဝါ အယာထာဝတော ဝါ ‘‘ဣမေ ဓမ္မဝါဒိနော’’တိ ဂဏှာတိ၊ အယံ တံတံပက္ခဂတာနံ အတ္တာနံ သမာနသံဝါသကံ ကရောတိ။

၄၅၆။ ဥပဒံသေန္တီတိ ပဝတ္တေန္တိ။ ပါဠိယံ ဧတ္တာဝတာတိ ‘‘ဧတ္တကပဒေသံ မုဉ္စိတွာ နိသိန္နာ မယံ ကောဓစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေပိ အညမညံ အနနုလောမိကံ ကာယကမ္မာဒိံ ပဝတ္တေတုံ န သက္ခိဿာမာ’’တိ သလ္လေက္ခေတွာ ဒူရေ နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ’’တိ။

၄၅၇။ ပါဠိယံ ဘဏ္ဍနဇာတာတိအာဒီသု ကလဟဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ဘဏ္ဍနံ နာမ။ ဟတ္ထပရာမာသာဒိ ကလဟော နာမ။ ဝိရုဒ္ဓဝါဒေါ ဝိဝါဒေါ နာမ။

၄၅၈။ ပရိပုဏ္ဏကောသကောဋ္ဌာဂါရောတိ ဧတ္ထ ကောသော နာမ သုဝဏ္ဏမဏိအာဒိဘဏ္ဍာဂါရသာရဂဗ္ဘော။ ကောဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ ဓညဿ အာဝသနဋ္ဌာနံ၊ ကောဋ္ဌဘူတံ အဂါရံ ကောဋ္ဌာဂါရံ၊ ဓညသင်္ဂဟဋ္ဌာနံ။ အဗ္ဘုယျာသီတိ ယုဒ္ဓါယ အဘိမုခေါ နိက္ခမီတိ အတ္ထော။ ဧကသင်္ဃာတမ္ပီတိ ဧကယုဒ္ဓမ္ပိ။ ဓောဝနန္တိ ဓောဝနုဒကံ။

၄၆၃။ ပရိယာဒိန္နရူပါတိ ကောဓစိတ္တေန ပရိဂ္ဂဟိတသဘာဝါ။

၄၆၄။ တံ န ဇာနန္တီတိ တံ ကလဟံ န ဇာနန္တိ။ ယေ ဥပနယှန္တီတိ ယထာဝုတ္တံ ကောဓာကာရံ စိတ္တေ ဗန္ဓန္တိ။ ပါကဋပရိဿယေတိ သီဟာဒိကေ။ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယေတိ ရာဂါဒိကေ။ ပါဠိယံ နတ္ထိ ဗာလေ ၉၇ သဟာယတာတိ ဗာလံ နိဿာယ သီလာဒိဂုဏသင်္ခါတာ သဟာယတာ နတ္ထိ၊ န သက္ကာ လဒ္ဓုန္တိ အတ္ထော။

၄၆၆။ အတ္တကာမရူပါတိ အတ္တနော ဟိတကာမယမာနသဘာဝါ။ အနုရုဒ္ဓါတိ ဧကသေသနယေန တိဏ္ဏမ္ပိ ကုလပုတ္တာနံ အာလပနံ၊ တေနေဝ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ ခမနီယံ သရီရံ ယာပနီယံ ဇီဝိတံ ‘‘ကစ္စိ ဝေါ သရီရဉ္စ ဓာရေတုံ၊ ဇီဝိတဉ္စ ယာပေတုံ သက္ကာ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ တဂ္ဃာတိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော၊ ဧကံသေန မယံ ဘန္တေတိ အတ္ထော။ ယထာ ကထန္တိ ဧတ္ထ ယထာတိ နိပါတမတ္တံ၊ ယထာကထန္တိ ဝါ ဧကော နိပါတော ကာရဏပုစ္ဆနတ္ထော၊ ကေန ပကာရေနာတိ အတ္ထော။ ဧကဉ္စ ပန မညေ စိတ္တန္တိ ဧကဿ စိတ္တဝသေန ဣတရေသမ္ပိ ပဝတ္တနတော သဗ္ဗေသံ နော ဧကံ ဝိယ စိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ကစ္စိ ပန ဝေါ အနုရုဒ္ဓါတိ ဧတ္ထ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ၊ ပစ္စတ္တဝစနံ ဝါ၊ ကစ္စိ တုမှေတိ အတ္ထော။ အမှာကန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ၊ အမှေသု တီသု ယော ပဌမံ ပဋိက္ကမတီတိ အတ္ထော။

ကောသမ္ဗကဝိဝါဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါလိလေယျကဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

၄၆၇။ ယေန ပါလိလေယျကန္တိ ပစ္စတ္တေ ဥပယောဂဝစနံ၊ ယတ္ထ ပါလိလေယျကော ဂါမော၊ တတ္ထ အဝသရီတိ အတ္ထော။ ဒဟရပေါတကေဟီတိ ဘိင်္ကစ္ဆာပေဟိ။ ‘‘ဩဂါဟိ’’န္တိပိ ပါဌော၊ နဟာနပေါက္ခရဏိန္တိ အတ္ထော။

ဥဒါနဂါထာယံ ပန – ရထဤသသဒိသဒန္တဿ နာဂဿ ဟတ္ထိနော ဧတံ ဝိဝေကနိန္နံ စိတ္တံ နာဂေန ဗုဒ္ဓနာဂဿ ဝိဝေကနိန္နစိတ္တေန သမေတိ။ ကသ္မာ? ယံ ယသ္မာ ဧကောဝ ရမတိ ဝနေ၊ တသ္မာ ဧဝံ ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ပါလိလေယျကဂမနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌာရသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ

၄၆၈။ ယထာ ဓမ္မော တထာ တိဋ္ဌာဟီတိ ယထာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဌိတော၊ တထာ တိဋ္ဌ၊ ဓမ္မဝါဒီပက္ခေ တိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။

၄၇၃။ ‘‘ယော ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဣဒံ သာမဂ္ဂီဘေဒဿ အကာရကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ဘေဒကာရကာ ဝိရုဒ္ဓါ အလဇ္ဇိနော၊ တေသံ ပဋိဗာဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ တေသံ သန္တကဿပိ သေနာသနဿ ဝိနာသနဝစနတော။ ‘‘ဝိဝိတ္တံ ကတွာပိ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန ယထာဝုဍ္ဎံ ဝရသေနာသနံ အဒတွာ ဝုဍ္ဎာနမ္ပိ အသညတာနံ သညတေဟိ ဝိဝိတ္တံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၇၅။ ကမ္မဝါစာယ ဩသာရေတွာတိ ဧတ္ထ ဥက္ခိတ္တဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိယာပန္နဘာဝံ ပဋိဇာနိတွာ သမ္မာဝတ္တနေန ဥက္ခေပကာနံ သမုပ္ပန္နဩသာရဏစ္ဆန္ဒဿ ပဂေဝ ဉာတတ္တာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနကမ္မဝါစာယ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာ သယမေဝ နံ ဩသာရေသုန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၇၆။ အတ္ထတော အပဂတာတိ သာမဂ္ဂီအတ္ထဝိရဟိတာ၊ တုစ္ဆဗျဉ္ဇနာတိ အတ္ထော။

၄၇၇။ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာစာရောတိ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗသုန္ဒရာစာရော။ အနပဂတန္တိ ကာရဏတော အနပေတံ။ အာဒါတဗ္ဗတော ဂဟေတဗ္ဗတော အာဒါယန္တိ အာစရိယဝါဒေါ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘အာဒါယံ အတ္တနော အာစရိယဝါဒ’’န္တိ။

အဋ္ဌဟိ ဒူတင်္ဂေဟီတိ ‘‘သောတာ စ ဟောတိ သာဝေတာ စ ဥဂ္ဂဟေတာ စ ဓာရေတာ စ ဝိညာတာ စ ဝိညာပေတာ စ ကုသလော စ သဟိတာသဟိတဿ နော စ ကလဟကာရကော’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၁၆) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ ဒူတင်္ဂေဟိ။ သေသမေတ္ထ၊ ဟေဋ္ဌာ စ သဗ္ဗတ္ထ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

အဋ္ဌာရသဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ

မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

စူဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁။ ကမ္မက္ခန္ဓကော

တဇ္ဇနီယကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

၁။ စူဠဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ကမ္မက္ခန္ဓကေ တာဝ ‘‘ဗလဝါဗလဝ’’န္တိ ဣဒံ ဧကပဒံ။ ‘‘ဗလဝဗလဝ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အာကာရံ ကတွာ ‘‘ဗလဝါဗလဝ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဉ္စ ‘‘ဒုက္ခဒုက္ခ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ အတိသယတ္ထေ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘သုဋ္ဌု ဗလဝံ ပဋိဝဒထာ’’တိ၊ အတိ ဝိယ ဗလဝံ ကတွာ ပဋိဝစနံ ဒေထာတိ အတ္ထော။

၂။ ပါဠိယံ အာပတ္တိ အာရောပေတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘မာ ခေါ တုမှေ အာယသ္မန္တော ဧသော အဇေသီ’’တိအာဒိကေ ဘဏ္ဍနာဒိဇနကေ ဝစနေ ပညတ္တာ ကာစိ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ မုသာပေသုညာဒီသု ဧတဿ အပ္ပဝိဋ္ဌတ္တာ၊ တထာပိ ဘိက္ခူဟိ ဝိသုံ၊ သင်္ဃမဇ္ဈေ စ ‘‘မာ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခူ အညမညံ ပယောဇေတွာ ဘဏ္ဍနာဒိံ အကာသိ၊ နေဒံ အပ္ပိစ္ဆတာဒီနံ အတ္ထာယ ဝတ္တတီ’’တိ ဧဝံ အပညတ္တေန ဝုစ္စမာနဿ ဘိက္ခုနော အနာဒရိယေန အနောရမနပစ္စယာ ဝါ အညဝါဒဝိဟေသာဒိကရဏပစ္စယာ ဝါ ယာ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ သာ အာပတ္တိ အာရောပေတဗ္ဗာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နဿ ဝိယာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယဿ ပန ဣဒံ ဝစနံ ဝိနာဝ ကာယဝါစာဟိ အာပန္နာ လဟုကာပတ္တိ အတ္ထိ၊ တဿပိ အာရောပေတဗ္ဗာဝ။ ယံ ပန ကမ္မဝါစာယ ‘‘အတ္တနာ ဘဏ္ဍနကာရကာ’’တိ အတ္တနာ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ၊ ‘‘ယေပိ စညေ ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနကာရကာ…ပေ… တေ ဥပသင်္ကမိတွာ’’တိအာဒိဝစနဉ္စ၊ တံ ဝတ္ထုဝသေန ဂဟိတံ။ ယော ပန သယမေဝ ဘဏ္ဍနကာရကော ဟောတိ၊ အညေ ပန ဘဏ္ဍနကာရကေ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မာ ခေါ တုမှေ’’တိအာဒိဝစနံ န ဝဒတိ၊ တဿာပေတံ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ ကရောန္တေဟိ စ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ဘဏ္ဍနကာရကော…ပေ… သင်္ဃေ အဓိကရဏကာရကော။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လ’’န္တိအာဒိနာဝ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ယော စ အညေပိ ဘိက္ခူ ကလဟာယ သမာဒပေတိ၊ တဿာပိ ဧဝမေဝ ကမ္မဝါစံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ အညေသံ သမာဒါပနဿပိ ဘဏ္ဍနကာရကတ္တေ ဧဝ ပဝိသနတော။ အညေသံ သမာဒါပနာကာရမ္ပိ ဝတွာဝ၊ ကမ္မဝါစံ ကာတုကာမေနပိ စ တေဟိ ဝုတ္တဝစနတ္ထမေဝ ဂဟေတွာ တဒနုဂုဏံ ယောဇေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ၊ န ဣဓာဂတဝသေနေဝ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဣဓာဂတဝသေနေဝ ဝစနာသမ္ဘဝါ။ ဘူတေန ဝတ္ထုနာ ကတမေဝ ဟိ အဝိပန္နံ ဟောတိ၊ နာညန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော နိယဿကမ္မာဒီသုပိ။

တဇ္ဇနီယကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဓမ္မကမ္မဒွါဒသကကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၄။ အပ္ပဋိညာယ ကတန္တိ ဝတ္ထုံ ဝါ အာပတ္တိံ ဝါ အသမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ကတံ။ ယော ပန သဗ္ဗေသံ ပဿန္တာနံ ဧဝ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမံ ကတွာ ပစ္ဆာ ကမ္မကရဏဘယေန ‘‘န ကရောမီ’’တိ မုသာ ဝဒတိ၊ တဿ ဘိက္ခူနံ သမ္မုခေ ဝီတိက္ကမကရဏမေဝ ပဋိညာ။ တထတော ဇာနနတ္ထမေဝ ပဋိညာယ ကရဏံ အနုညာတံ။ ယတ္ထ ပန သန္ဒေဟော ဟောတိ၊ တတ္ထ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာဝ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘ပါရာဇိကာပတ္တိယာ ဝါ’’တိ ဣဒံ လိင်္ဂနာသနနိမိတ္တတာယ ပါရာဇိကဿ ကမ္မေန အတိကိစ္ဆနီယတော ဝုတ္တံ။ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိယာ ဝါ’’တိ ဣဒံ ပန ပရိဝါသာဒိနိဿာရဏကမ္မဿ အာဝေဏိကဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ပရတော ‘‘အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော ဟောတိ…ပေ… တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကရေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၆) ဝုတ္တံ၊ တံ ‘‘အာယတိံ သံဝရေ ဌတွာ ဝုဋ္ဌာနံ ကရောဟီ’’တိ ဩဝဒိယမာနဿ အနာဒရိယာဒိပစ္စယလဟုကာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သီလဝိပတ္တိမူလကဉှိ လဟုကာပတ္တိံ အာပန္နော ဣဓ အဘေဒူပစာရေန ‘‘အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော’’တိ ဝုတ္တော ‘‘အတိဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နော’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ။

ယထာ စ ဒိဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ ဝေါဟရန္တဿ ‘‘ဣတော ဒိဋ္ဌိတော ဩရမာဟီ’’တိ အဝတွာ ကတကမ္မံ ကေဝလာယ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ ကတတ္တာ အနာပတ္တိယာ ကတံ နာမ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သီလဝိပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ လဇ္ဇိဓမ္မေ ဩက္ကန္တေ ယထာဓမ္မံ ဝုဋ္ဌာယ သံဝရေ ဌာတုကာမဿ ကတံ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မံ ကေဝလာယ သီလဝိပတ္တိယာ ကတတ္တာ အဒေသနာဂါမိနိယာ ကတံ နာမ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ။ တေနေဝ နိယဿကမ္မေပိ ‘‘အပိဿု ဘိက္ခူ ပကတာ ပရိဝါသံ ဒေန္တာ’’တိအာဒိနာ သံဝရေ အဋ္ဌာနမေဝ ကမ္မနိမိတ္တဘာဝေန ဝုတ္တံ။ အဒန္တံ ဒမနတ္ထမေဝ ဟိ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မာနိ အနုညာတာနီတိ။ ကေစိ ပန ‘‘အဒေသနာဂါမိနိယာတိ ဣဒံ ပါရာဇိကာပတ္တိံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သင်္ဃာဒိသေသ’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၄) ဝဒန္တိ၊ တံ သုက္ကပက္ခေ ‘‘ဒေသနာဂါမိနိယာ အာပတ္တိယာ ကတံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ သင်္ဃာဒိသေသဿာပိ စ ပရိယာယတော ဒေသနာဂါမိနိဝေါဟာရေ ဂယှမာနေ ‘‘အာပတ္တိယာ ကတံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တဝါရတော ဣမဿ ဝါရဿ ဝိသေသော န သိယာ၊ အဋ္ဌကထာယမ္ပေတ္ထ ဝိသေသဘာဝေါ န ဒဿိတော။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။

၆။ သဗ္ဗာနိပီတိ တဇ္ဇနီယနိယဿပဗ္ဗာဇနီယကမ္မာနိ တီဏိပိ။ အညကမ္မဿ ဝတ္ထုနာတိ တဇ္ဇနီယတော အညဿ ကမ္မဿ ဝတ္ထုနာ အညကမ္မကရဏံ နာမ ကောစိ ဒေါသောပိ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကာရဏမာဟ ‘‘ကသ္မာ’’တိအာဒိနာ။

၈။ ပန္နလောမာတိ ပတိတမာနလောမာ။

အဓမ္မကမ္မဒွါဒသကကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိယဿကမ္မကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၁။ နိယဿကမ္မေ ပါဠိယံ အပိဿူတိ အပိစာတိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတသမုဒါယော။ နိဿာယ တေ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ကေစိ ကလျာဏမိတ္တာယတ္တဝုတ္တိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ၊ အညေ ပန နိဿယဂ္ဂဟဏမေဝါတိ၊ ဥဘယေနပိဿ သေရိဝိဟာရော န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၁။ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မေ ‘‘ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတူ’’တိ ဣဒံ ပက္ကမနာဒိံ အကတွာ သမ္မာဝတ္တန္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။

၃၃။ ပဋိသာရဏီယကမ္မေ နေဝ ဘိက္ခုဝစနံ၊ န ဂိဟိဝစနန္တိ ဧတ္ထ ပရိယာယတောပိ ဘိက္ခူ ပရခုံသနံ န ဝဒန္တိ၊ ဂဟဋ္ဌာ ပန သရူပေနေဝ အက္ကောသိတုံ သမတ္ထာပိ ဥပကာရီသု အကာရဏံ ဧဝရူပံ န ဝဒန္တိ၊ တွံ ဂိဟိဂုဏတောပိ ပရိဟီနောတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၉။ ‘‘အင်္ဂသမန္နာဂမော ပုရိမေဟိ အသဒိသော’’တိ ဣမိနာ တဇ္ဇနီယာဒီနံ ဝုတ္တကာရဏမတ္တေန ဣဒံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ဣဓ ဝုတ္တေန ပန ဂိဟီနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကနာဒိနာ အင်္ဂေန တာနိပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သဒ္ဓံ ပသန္နံ ဒါယကံ ကာရကံ သင်္ဃုပဋ္ဌာကံ ဟီနေန ခုံသေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တာဒိသေသု ဂိဟီသု ခုံသနာဒီဟိ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တေဟိ ဧဝ အင်္ဂေဟိ ကမ္မာရဟတာ၊ န အာရာမိကစေဋကာဒီသု ခုံသနာဒီဟိ။ တတ္ထာပိ ဒါယကာဒီသု ခမာပိတေသု ကမ္မာရဟတာ နတ္ထိ၊ အာပတ္တိ စ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော စေ တိက္ခတ္တုံ ခမာပိယမာနောပိ န ခမတိ၊ အကတကမ္မေနပိ ဒဿနူပစာရေ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ သော စေ ကာလကတော ဟောတိ၊ ဒေသန္တရံ ဝါ ဂတော၊ ဂတဒိသာ န ဉာယတိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ ဇီဝိတန္တရာယော ဟောတိ၊ ကတကမ္မေနပိ အကတကမ္မေနပိ သင်္ဃမဇ္ဈေ ယထာဘူတံ ဝိညာပေတွာ ခမာပေတွာ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာတိ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မိကပဋိဿဝဿ အသစ္စာပနေ ပန တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘မယာ အသမဝေက္ခိတွာ ပဋိဿဝံ ကတွာ သော န သစ္စာပိတော၊ တံ မေ ခမထာ’’တိအာဒိနာ ခမာပနေ ဝစနက္ကမော ဉာပေတဗ္ဗော။

၄၁။ ပါဠိယံ မင်္ကုဘူတော နာသက္ခိ စိတ္တံ ဂဟပတိံ ခမာပေတုန္တိ တိံသယောဇနမဂ္ဂံ ပုန ဂန္တွာပိ မာနထဒ္ဓတာယ ယထာဘူတံ ဒေါသံ အာဝိကတွာ အခမာပနေန ‘‘နာဟံ ခမာမီ’’တိ တေန ပဋိက္ခိတ္တော မင်္ကုဘူတော ခမာပေတုံ န သက္ခိ၊ သော ပုနဒေဝ သာဝတ္ထိံ ပစ္စာဂန္တွာပိ မာနနိဂ္ဂဟတ္ထာယေဝ ပုနပိ သတ္ထာရာ ပေသိတော ပုရိမနယေနေဝ ခမာပေတုံ အသက္ကောန္တော ပုနာဂစ္ဆိ။ အထဿ ဘဂဝါ ‘‘အသန္တံ ဘာဝနမိစ္ဆေယျာ’’တိအာဒိနာဝ (ဓ။ ပ။ ၇၃) ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မာနနိမ္မထနံ ကတွာ အနုဒူတဒါနံ အနုညာသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၂။ ‘‘နော စေ ခမတိ…ပေ… အာပတ္တိံ ဒေသာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဂေဝ ဂဟဋ္ဌော ခမတိ စေ၊ ဒဿနူပစာရေ အာပတ္တိဒေသနာကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄၆။ ဥက္ခေပနီယကမ္မေသု တီသု အရိဋ္ဌဝတ္ထုသ္မိံ အာပတ္တိံ အာရောပေတွာတိ ဝိသုံ သင်္ဃမဇ္ဈေဝ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ၊ သမနုဘာသနပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ ဝါ အာပတ္တိံ အာရောပေတွာ။ ဧတ္ထာပိ ကမ္မဝါစာယ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တံ။ ယေန ယေန ပကာရေန ဒိဋ္ဌိဂတိကာ ဝေါဟရိံသု၊ တေန တေန ပကာရေန ယောဇေတွာ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ဂဟဏာကာရံ ပန ဝိနာပိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ပါပိကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ၊ သော တံ ဒိဋ္ဌိံ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇတိ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လ’’န္တိ ဧဝံ သာမညတောပိ ကမ္မဝါစံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၆၅။ ‘‘ယံ ဒိဋ္ဌိံ နိဿာယ ဘဏ္ဍနာဒီနိ ကရောတီ’’တိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌိံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နာနိ ဧဝ ဘဏ္ဍနာဒီနိ ဣဓ အဓိပ္ပေတာနိ၊ န ကေဝလာနီတိ ဒဿေတိ။ ယော ပန ‘‘ဘဏ္ဍနာဒီနံ ကရဏေ ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ ဒိဋ္ဌိကော ဟုတွာ ဘဏ္ဍနာဒိံ ကရောတိ၊ သာပိဿ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဟောတိ၊ တဿပိ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

နိယဿကမ္မကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကမ္မက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၂။ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကော

ပါရိဝါသိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၇၅။ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေ အန္တမသော မူလာယပဋိကဿနာရဟာဒီနမ္ပီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မာနတ္တာရဟမာနတ္တစာရိကအဗ္ဘာနာရဟေ သင်္ဂဏှာတိ။ တေ ဟိ ပါရိဝါသိကာနံ၊ ပါရိဝါသိကာ စ တေသံ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ ဧဝ တိဋ္ဌန္တိ။ အဓောတပါဒဋ္ဌပနကန္တိ ယတ္ထ ဌတွာ ပါဒေ ဓောဝန္တိ၊ တာဒိသံ ဒါရုဖလကခဏ္ဍာဒိံ။ ပါဒဃံသနန္တိ သက္ခရကထလာဒိံ။ ‘‘ဝတ္တံ ကရောန္တီ’’တိ ဧတ္တကမတ္တဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီဟိပိ အဘိဝါဒနာဒိံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

‘‘ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထေ ကရိယမာနေ’’တိ ဣဒံ ပဝါရဏာဒိဝသေသု သင်္ဃေ ပဝါရေန္တေ အနုပဂတဆိန္နဝဿာဒီဟိ ကရိယမာနပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ပါဠိယာတိ နဝကာနံ ပုရတော။

‘‘ပါရိဝါသိကဿေဝါ’’တိ ဣဒံ အဗ္ဘာနာရဟပရိယောသာနေ သဗ္ဗေ ဂရုကဋ္ဌေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသမ္ပိ ပစ္စေကံ ဩဏောဇနဿ အနုညာတတ္တာ တဒဝသေသာ ပကတတ္တာ ဧဝ တံ န လဘန္တိ။

စတုဿာလဘတ္တန္တိ ဘောဇနသာလာယ ပဋိပါဋိယာ ဒိယျမာနဘတ္တံ။ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေနာတိ ဒါယကဿ ဟတ္ထပါသေ ပဋိဂ္ဂဟဏရုဟနဋ္ဌာနေတိ အဓိပ္ပာယော။ မဟာပေဠဘတ္တေပီတိ မဟန္တေသု ဘတ္တပစ္ဆိအာဒိဘာဇနေသု ဌပေတွာ ဒိယျမာနဘတ္တေသုပိ။

၇၆။ ပါပိဋ္ဌတရာတိ ပါရာဇိကာပတ္တီတိ ဥက္ကံသဝသေန ဝုတ္တံ။ သဉ္စရိတ္တာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတော ပန သုက္ကဝိဿဋ္ဌာဒိကာ လောကဝဇ္ဇာဝ၊ တတ္ထာပိ သင်္ဃဘေဒါဒိကာ ပါပိဋ္ဌတရာ ဧဝ။

‘‘ကမ္မန္တိ ပါရိဝါသိကကမ္မဝါစာ’’တိ ဧတေန ကမ္မဘူတာ ဝါစာတိ ကမ္မဝါစာ-သဒ္ဒဿ အတ္ထောပိ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဝစနီယန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သဒေါသ’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ။ ၃။၇၆) အတ္ထံ ဝဒတိ။ အတ္တနော ဝစနေ ပဝတ္တနကမ္မန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ‘‘မာ ပက္ကမာဟီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧဟိ ဝိနယဓရာနံ သမ္မုခီဘာဝ’’န္တိ ဝါ ဧဝံ အတ္တနော အာဏာယ ပဝတ္တနကကမ္မံ န ကာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉှိ ကေနစိ သဝစနီယေ ကတေ အနာဒရေန အတိက္ကမိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဗုဒ္ဓဿ သင်္ဃဿ အာဏာ အတိက္ကန္တာ နာမ ဟောတိ။

ရဇောဟတဘူမီတိ ပဏ္ဏသာလာဝိသေသနံ။ ပစ္စယန္တိ ဝဿာဝါသိကစီဝရံ။ သေနာသနံ န လဘတီတိ ဝဿဂ္ဂေန န လဘတိ။

အပဏ္ဏကပဋိပဒါတိ အဝိရဒ္ဓပဋိပဒါ။ သစေ ဝါယမန္တောပီတိ ဧတ္ထ အဝိသယဘာဝံ ဉတွာ အဝါယမန္တောပိ သင်္ဂယှတိ။

၈၁။ အဝိသေသေနာတိ ပါရိဝါသိကုက္ခိတ္တကာနံ သာမညေန။ ပဉ္စဝဏ္ဏစ္ဆဒနဗဒ္ဓဋ္ဌာနေသူတိ ပဉ္စပ္ပကာရစ္ဆဒနေဟိ ဆန္နဋ္ဌာနေသု။

ဩဗဒ္ဓန္တိ ဥဋ္ဌာနာဒိဗျာပါရပဋိဗဒ္ဓံ။ ပီဠိတန္တိ အတ္ထော။ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ တေန တဋ္ဋိကာစမ္မခဏ္ဍာဒီသု ဒီဃာသနေသုပိ နိသီဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။

န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋန္တိ ဝုဍ္ဎတရဿ ဇာနန္တဿာပိ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေတွာ’’တိ ဣဒံ ပါရိဝါသာဒိမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ပါရိဝါသိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၃။ သမုစ္စယက္ခန္ဓကော

သုက္ကဝိဿဋ္ဌိကထာဝဏ္ဏနာ

၉၇။ သမုစ္စယက္ခန္ဓကေ ဝေဒယာမဟန္တိ ဇာနာပေမိ အဟံ၊ အာရောစေမီတိအတ္ထော။ အနုဘဝါမီတိပိဿ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ပုရိမံ ပန ပသံသန္တိ အာရောပနဝစနတ္တာ။ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဒုက္ကဋပရိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘တဒဟေဝ ပုန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုကာမဿ ရတ္တိစ္ဆေဒပရိဟာရတ္ထမ္ပီ’’တိ ဝဒန္တိ။

‘‘သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိသဘာဂါနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဝတ္တံ အသမာဒိယိတွာ ဗဟိ ဧဝ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ’’တိ ဣဒံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ သဇ္ဈာယာဒိသဒ္ဒသဝနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မာ’’တိ ဣဒံ မဂ္ဂပဋိပန္နာနံ ဘိက္ခူနံ ဥပစာရာတိက္ကမနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဂုမ္ဗေန ဝါတိအာဒိ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ။

‘‘သောပိ ကေနစိ ကမ္မေန ပုရေ အရုဏေ ဧဝ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာ အာရောစနာယ ကတာယ သဗ္ဗေသုပိ ဘိက္ခူသု ဝိဟာရဂတေသု ဦနေ ဂဏေ စရဏဒေါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသဒေါသော ဝါ န ဟောတိ အာရောစိတတ္တာ သဟဝါသဿာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘အယဉ္စာ’’ တိအာဒိ။ အဗ္ဘာနံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကတမ္ပိ အကတမေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။

သုက္ကဝိဿဋ္ဌိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ

၁၀၂။ သုဒ္ဓဿာတိ သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ အနာပန္နဿ၊ တတော ဝုဋ္ဌိတဿ ဝါ။ အညသ္မိန္တိ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသဝသေန အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတော အညသ္မိံ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနေ။ ပါဠိယံ ‘‘ပဋိကဿိတော သင်္ဃေန ဥဒါယိ ဘိက္ခု အန္တရာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ…ပေ… မူလာယပဋိကဿနာ’’တိ ဣဒံ ကရဏဝသေန ဝိပရိဏာမေတွာ မူလာယပဋိကဿနာယ ပဋိကဿိတောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ‘‘မူလာယ ပဋိကဿနာ ခမတိ သင်္ဃဿာ’’တိ ဥတ္တရပဒေန သဟ ပစ္စတ္တဝသေနေဝ ယောဇေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘ဥဒါယိံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ…ပေ… မူလာယ ပဋိကဿိတွာ’’တိ ဧတ္ထ အန္တရာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဟေတုဘူတာယ ဥဒါယိံ ဘိက္ခုံ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ မူလဒိဝသေ အာကဍ္ဎိတွာ တဿာ အန္တရာပတ္တိယာ သမောဓာနပရိဝါသံ ဒေတူတိ ယောဇနာ။ အာဝိကာရာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ တဿ အတေကိစ္ဆဘာဝံ တေနေဝ သင်္ဃဿ ပါကဋံ ကာရေတွာ လဇ္ဇိဂဏတော ဝိယောဇနဝသေန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော။

သတံ အာပတ္တိယောတိ ကာယသံသဂ္ဂါဒိဝသေန ဧကဒိဝသေ အာပန္နာ သတံ အာပတ္တိယော။ ဒသသတန္တိ သဟဿာ အာပတ္တိယော။ ရတ္တိသတံ ဆာဒယိတွာနာတိ ယောဇေတဗ္ဗော။ သဗ္ဗပရိဝါသကမ္မဝါစာဝသာနေတိ ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတာနံ ဒွိန္နံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသာနံ၊ တိဏ္ဏံ သမောဓာနပရိဝါသာနဉ္စာတိ ဣမေသံ သဗ္ဗေသံ ပရိဝါသာနံ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသေ ဝုတ္တနယေန။

ဝိဟာရူပစာရတောပီတိ ဗဟိဂါမေ ဘိက္ခူနံ ဝိဟာရူပစာရတောပိ။ ‘‘ဒွေ လေဍ္ဍုပါတာ အတိက္ကမိတဗ္ဗာ’’တိ ဣဒံ ဘိက္ခူနံ သဝနူပစာရာတိက္ကမနံ ဝုတ္တံ။ ဂါမဿာတိ န ဝုတ္တန္တိ ဂါမဿ ဥပစာရံ မုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ န ဝုတ္တံ။ တေန ဂါမူပစာရေ ဌိတာပိ တတ္ထ ဒဿနသဝနူပစာရေ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ တဿာ ရတ္တိစ္ဆေဒံ န ကရောန္တီတိ ဒီပေတိ။

အနိက္ခိတ္တဝတ္တဘိက္ခူနံ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ဥပစာရသီမာယ ပဝိဋ္ဌာနံ ဝသေန ရတ္တိစ္ဆေဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တသ္မိံ ဂါမေတိ ဘိက္ခုနီနံ နိဝါသနဂါမေ။ အတ္တာနံ ဒဿေတွာတိ ယထာ အာရောစေတုံ သက္ကာ၊ တထာ ဒဿေတွာ။ ‘‘သမ္မန္နိတွာ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ ဣမိနာ သမ္မတာယ သဟဝါသေပိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

မူလာယပဋိကဿိတဿာတိ မူလာယပဋိကဿိတဿ ပုန ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿာတိ အတ္ထော။ တိဿန္နန္တိ မူလာပတ္တိယာ သဟ ဒွိန္နံ အန္တရာပတ္တီနဉ္စ။

၁၀၈။ သစေ ပဋိစ္ဆန္နာတိ နိက္ခိတ္တဝတ္တေနာပန္နာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပါဠိယံ ပဉ္စာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နဝါရေ အန္တရာပတ္တိကထာယံ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ မူလာယပဋိကဿနာကမ္မဝါစာနန္တရမေဝ ဒါတုံ ဝုတ္တံ န ဟောတိ။ မူလာယပဋိကဿိတဿ ပန ပဉ္စဒိဝသာနိ ပရိဝသိတွာ ယာစိတဿ မာနတ္တစရဏကာလေ အာပန္နာယ တတိယာယ အန္တရာပတ္တိယာ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ မာနတ္တဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ဒိန္နမာနတ္တဿ ဧကေန ဆာရတ္တေန ပုဗ္ဗေ ဒိန္နမာနတ္တာဟိ တီဟိ အာပတ္တီဟိ သဟ စတဿန္နမ္ပိ အာပတ္တီနံ မာနတ္တံ စိဏ္ဏမေဝ ဟောတိ။ ဣမိနာ ပန နယေန အဗ္ဘာနာရဟကာလေ အာပန္နာယ အန္တရာပတ္တိယာ၊ ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နဝါရေ အန္တရာပတ္တီသု စ ပဋိပဇ္ဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒိဝသေန ပဉ္စာ’’တိ ဣဒံ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒီနံ စတုန္နံ ပစ္စေကပရိဝါသဒါနမာနတ္တဒါနအဗ္ဘာနာနိ ဧကေကံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ‘‘အန္တရာပတ္တိဝသေန စတဿော’’တိ ဣဒမ္ပိ မာနတ္တဒါနအဗ္ဘာနာနိ တသ္မိံ တသ္မိံ မူလာယပဋိကဿနေ ဧကတ္တံ အာရောပေတွာ ဝုတ္တံ။

ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမောဓာနပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၅။ ‘‘ယသ္မာ ပဋိစ္ဆန္နာ အန္တရာပတ္တီ’’တိ ဣဒံ သမောဓာနပရိဝါသဒါနဿ ကာရဏဝစနံ၊ န ပန စိဏ္ဏပရိဝုတ္ထဒိဝသာနံ မက္ခိတဘာဝဿ၊ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ အန္တရာပတ္တိယာ မူလာယပဋိကဿနေ ကတေပိ တေသံ မက္ခိတဘာဝသမ္ဘဝတော။ တသ္မာ ‘‘မာနတ္တစိဏ္ဏဒိဝသာပိ ပရိဝုတ္ထဒိဝသာပိ သဗ္ဗေ မက္ခိတာဝ ဟောန္တီ’’တိ ဣမဿာနန္တရံ ‘‘သမောဓာနပရိဝါသော စဿ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘တေနေဝါ’’တိအာဒိ။

သမောဓာနပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဂ္ဃသမောဓာနပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ

၁၃၄။ ‘‘ဧကာပတ္တိမူလကဉ္စာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဧကာ အာပတ္တိ ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ၊ ဧကာ အာပတ္တိ ဒွီဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာ’’တိအာဒိနယံ ဒဿေတိ။ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဘာဝံ ဒဿေတုန္တိ အဇာနနာဒိနာ ပဋိစ္ဆန္နာယပိ အာပတ္တိယာ မာနတ္တာရဟတာဝစနေန အပ္ပဋိစ္ဆန္နဘာဝံ ဒဿေတုံ။ ‘‘ဧကဿ၊ အာဝုသော၊ မာသဿ ဘိက္ခု မာနတ္တာရဟော’’တိ (စူဠဝ။ ၁၅၃) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဧကဿ အဇာနနပဋိစ္ဆန္နမာသဿ ပရိဝါသာရဟော န ဟောတိ၊ ကေဝလံ အာပတ္တိယာ အပ္ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ မာနတ္တာရဟော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပါဠိယံ မက္ခဓမ္မောတိ မဒ္ဒိတုကာမတာ။ သင်္ဃာဒိသေသာနံ ပရိဝါသဒါနာဒိသဗ္ဗဝိနိစ္ဆယဿ သမုစ္စယတ္တာ ပနေသ သမုစ္စယက္ခန္ဓကောတိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဂ္ဃသမောဓာနပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမုစ္စယက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။

၄။ သမထက္ခန္ဓကော

သတိဝိနယကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၉၅။ သမထက္ခန္ဓကေ ခီဏာသဝဿ ဝိပုလသတိံ နိဿာယ ဒါတဗ္ဗော ဝိနယော စောဒနာဒိအသာရုပ္ပာနံ ဝိနယနုပါယော သတိဝိနယော။

၁၉၆။ စိတ္တဝိပရိယာသကတောတိ ကတစိတ္တဝိပရိယာသော။ ဂဂ္ဂံ ဘိက္ခုံ…ပေ… စောဒေန္တီတိ ဧတ္ထ ပန ဥမ္မတ္တကဿ ဣဒံ ဥမ္မတ္တကံ၊ အဇ္ဈာစိဏ္ဏံ။ တဒေဝ စိတ္တဝိပရိယာသေန ကတန္တိ စိတ္တဝိပရိယာသကတံ။ တေန ဥမ္မတ္တကေန စိတ္တဝိပရိယာသကတေန အဇ္ဈာစိဏ္ဏေန အနာစာရေန အာပန္နာယ အာပတ္တိယာ ဂဂ္ဂံ ဘိက္ခုံ စောဒေန္တီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဌမံ မူဠှော ဟုတွာ ပစ္ဆာ အမူဠှဘာဝံ ဥပဂတဿ ဒါတဗ္ဗော ဝိနယော အမူဠှဝိနယော။

၂၀၂။ ဓမ္မဝါဒီနံ ယေဘုယျဘာဝသမ္ပာဒိကာ ကိရိယာ ယေဘုယျသိကာတိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ သ-ကာရာဂမသဟိတော ဣက-ပစ္စယန္တောယံ သဒ္ဒေါတိ ဒဿေတုံ အာဟ ‘‘ယဿာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယဿာ ကိရိယာယာတိ ဂူဠှကဝိဝဋ္ဋကာဒိနာ သလာကဂ္ဂါဟာပကကိရိယာယ။ ယေဘုယျဘာဝံ နိဿိတသမထကိရိယာ ယေဘုယျသိကာတိ ဧဝံ ယေဘုယျသိကာသဒ္ဒဿ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ အယံ အဓိကရဏသမထော နာမ ဟောတိ။ ယထာဝုတ္တသလာကဂ္ဂါဟေန ဟိ ဓမ္မဝါဒီနံ ယေဘုယျဘာဝေ သိဒ္ဓေ ပစ္ဆာ တံ ယေဘုယျဘာဝံ နိဿာယေဝ အဓိကရဏဝူပသမော ဟောတိ၊ န ဓမ္မဝါဒီနံ ဗဟုတရဘာဝသာဓကကိရိယာမတ္တေန။

၂၀၇။ ‘‘သေသမေတ္ထ တဇ္ဇနီယာဒီသု ဝုတ္တနယမေဝါ’’တိ ဧတေန တဇ္ဇနီယာဒိသတ္တကမ္မာနိ ဝိယ ဣဒမ္ပိ တဿပါပိယသိကာကမ္မံ အသုစိဘာဝါဒိဒေါသယုတ္တဿ၊ သင်္ဃဿ စ ဝိနိစ္ဆယေ အတိဋ္ဌမာနဿ ကတ္တဗ္ဗံ ဝိသုံ ဧကံ နိဂ္ဂဟကမ္မန္တိ ဒဿေတိ။ ဧတသ္မိဉှိ နိဂ္ဂဟကမ္မေ ကတေ သော ပုဂ္ဂလော ‘‘အဟံ သုဒ္ဓါ’’တိ အတ္တနော သုဒ္ဓိယာ သာဓနတ္ထံ သင်္ဃမဇ္ဈံ ဩတရိတုံ၊ သင်္ဃော စဿ ဝိနိစ္ဆယံ ဒါတုံ န လဘတိ၊ တံ ကမ္မကရဏမတ္တေနေဝ စ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။

ကထံ ပနေတံ ကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ? ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘သော တထာ နိဂ္ဂဟိတော နိဂ္ဂဟိတောဝ ဟောတိ၊ ဩသာရဏံ န လဘတိ။ တေနေဝ ပါဠိယံ ဩသာရဏာ န ဝုတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘‘ပါဠိယံ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိအာဒိနာ သမ္မာဝတ္တနဿ ဝုတ္တတ္တာ သမ္မာဝတ္တိတွာ လဇ္ဇိဓမ္မေ ဩက္ကန္တဿ ဩသာရဏာ အဝုတ္တာပိ တဇ္ဇနီယာဒီသု ဝိယ နယတော ကမ္မဝါစံ ယောဇေတွာ ဩသာရဏာ ကာတဗ္ဗာ ဧဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဣဒံ ယုတ္တံ။ တေနေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝက္ခတိ ‘‘သစေ သီလဝါ ဘဝိဿတိ၊ ဝတ္တံ ပရိပူရေတွာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ လဘိဿတိ။ နော စေ၊ တထာနာသိတကောဝ ဘဝိဿတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၈)။ တဿပါပိယသိကာကမ္မန္တိ စ အလုတ္တသမာသောယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ ဟီ’’တိ အာဒိ။

သတိဝိနယကထာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဓိကရဏကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၅။ ဝိရူပတော ဝိပရိဏာမဋ္ဌေန စိတ္တံ ဒုက္ခံ ဝိပစ္စတီတိ အာဟ ‘‘စိတ္တဒုက္ခတ္ထံ ဝေါဟာရော’’တိအာဒိ။ ဥပဝဒနာတိ စောဒနာ။ တတ္ထေဝါတိ အနုဝဒနေ။

အာဒိတော ပဋ္ဌာယ စ တဿ တဿ ကမ္မဿ ဝိညာတတ္တာတိ ဝိတ္ထာရတော အာဂတကမ္မဝဂ္ဂဿ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝဏ္ဏနာမုခေန ဝိညာတတ္တာ ဝိနိစ္ဆယော ဘဝိဿတီတိ ယောဇနာ။

၂၁၆။ ပါဠိယံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါတိ အတ္တနိ ဝါ အတ္တနော ပရိသာယ ဝါ။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါတိ ပရသ္မိံ ဝါ ပရဿ ပရိသာယ ဝါ။ အနဝဿဝါယာတိ အနုပ္ပာဒါယ။

၂၂၀။ ‘‘ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ကုသလံ အကုသလံ အဗျာကတ’’န္တိ ဣဒံ ပုစ္ဆာဝစနံ။ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ သိယာ ကုသလန္တိအာဒိ ဝိသဇ္ဇနံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။

၂၂၂။ သမ္မုတိသဘာဝါယပိ အာပတ္တိယာ ကာရဏူပစာရေန အကုသလာဗျာကတဘာဝေန ဝုစ္စမာနေ ကုသလဿာပိ အာပတ္တိကာရဏတ္တာ တဒုပစာရေန ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ ကုသလ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ တထာ အဝတွာ ‘‘နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဧဝံဝစနဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္ထ သန္ဓာယဘာသိတဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စာယမဓိပ္ပာယော – ယဒိ ဟိ အာပတ္တိ နာမ ပရမတ္ထဓမ္မသဘာဝါ ဘဝေယျ၊ တဒါ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလ’’န္တိအာဒိဝစနံ ယုဇ္ဇေယျ။ ယသ္မာ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာဒီသု ဒဿိတဒေါသပ္ပသင်္ဂတော ပရမတ္ထသဘအာဝတာ န ယုတ္တာ၊ ဧကန္တသမ္မုတိသဘာဝါ ဧဝ သာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတ’’န္တိပိ နိပ္ပရိယာယတော န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယဒိ ပန အကုသလအဗျာကတဓမ္မသမုဋ္ဌိတတ္တမေဝ ဥပါဒါယ ပရိယာယတော ‘‘သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဒါ ကုသလဓမ္မသမဥဋ္ဌိတတ္တမ္ပိ ဥပါဒါယ ပရိယာယတော ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ ကုသလ’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ ယတော စေတံ ဝစနံ အာပတ္တိယာ အကုသလာဗျာကတူပစာရာရဟတ္တဿ ကုသလူပစာရာနာရဟတ္တဿ ဝိသုံ ကာရဏသဗ္ဘာဝံ သန္ဓာယ ဘာသိတံ၊ တသ္မာ ယံ တံ ကာရဏဝိသေသံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဘာသိတံ၊ တဿ ဝသေနေဝေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣဒါနိ ပန ယော အင်္ဂပ္ပဟောနကစိတ္တမေဝ သန္ဓာယ အာပတ္တိယာ