📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဝိနယာလင်္ကာရ-ဋီကာ (ဒုတိယော ဘာဂေါ)

၂၇။ ဥပဇ္ဈာယာဒိဝတ္တဝိနိစ္ဆယကထာ

ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏနာ

၁၈၃။ ဧဝံ ဝဿူပနာယိကဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တာဒိဝတ္တကထံ ကထေတုံ ‘‘ဝတ္တန္တိ ဧတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝတ္တေတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ဝတ္တံ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီဟိ ဥပဇ္ဈာယာဒီသု ပဝတ္တေတဗ္ဗံ အာဘိသမာစာရိကသီလံ။ တံ ကတိဝိဓန္တိ အာဟ ‘‘ဝတ္တံ နာမေတံ…ပေ… ဗဟုဝိဓ’’န္တိ။ ဝစ္စကုဋိဝတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒျတ္ထော။ တေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တအန္တေဝါသိကဝတ္တအနုမောဒနဝတ္တာနိ သင်္ဂယှန္တိ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ တတ္ထ အဋ္ဌကထာသု ‘‘စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနီ’’တိ။ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၅၆) စ ပါဠိယံ အာဂတမေဝ၊ တတ္ထ ပန အာဂန္တုကဝတ္တတော ပဋ္ဌာယ အာဂတံ၊ ဣဓ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တတော။ ဣတော အညာနိပိ ပဉ္စသတ္တတိ သေခိယဝတ္တာနိ ဒွေအသီတိ မဟာဝတ္တာနိ စ ဝတ္တမေဝ။ တေသု ပန သေခိယဝတ္တာနိ မဟာဝိဘင်္ဂေ အာဂတာနိ၊ မဟာဝတ္တာနိ ကမ္မက္ခန္ဓကပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေသု (စူဠဝ။ ၇၅ အာဒယော)၊ တသ္မာ ဣဓ စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနိယေဝ ဒဿိတာနိ။ တေသု ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ ပဌမံ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ တာဝ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တျာဒိမာဟ။

တတ္ထ ကော ဥပဇ္ဈာယော၊ ကေနဋ္ဌေန ဥပဇ္ဈာယော၊ ကထံ ဂဟိတော ဥပဇ္ဈာယော၊ ကေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ၊ ကတမံ တံ ဝတ္တန္တိ? တတ္ထ ကော ဥပဇ္ဈာယောတိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၇၆) ဗျတ္တိဗလသမ္ပန္နော ဥပသမ္ပဒတော ပဋ္ဌာယ ဒသဝဿော ဝါ အတိရေကဒသဝဿော ဝါ ဘိက္ခု ဥပဇ္ဈာယော။ ကေနဋ္ဌေန ဥပဇ္ဈာယောတိ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဥပဇ္ဈာယော၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ခုဒ္ဒကံ ဝဇ္ဇံ ဝါ မဟန္တံ ဝဇ္ဇံ ဝါ ဘုသော စိန္တေတီတိ အတ္ထော။ ကထံ ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယောတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဟောဟီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တေ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘သာဟူ’’တိ ဝါ ‘‘လဟူ’’တိ ဝါ ‘‘ဩပါယိက’’န္တိ ဝါ ‘‘ပတိရူပ’’န္တိ ဝါ ‘‘ပါသာဒိကေန သမ္ပာဒေဟီ’’တိ ဝါ ဣမေသု ပဉ္စသု ပဒေသု ယဿ ကဿစိ ပဒဿ ဝသေန ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ကာယဝါစာဟိ ဝါ ‘‘ဂဟိတော တယာ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏံ ဝိညာပေတိ၊ ဂဟိတော ဟောတိ ဥပဇ္ဈာယော။ တတ္ထ သာဟူတိ သာဓု။ လဟူတိ အဂရု၊ သုဘရတာတိ အတ္ထော။ ဩပါယိကန္တိ ဥပါယပဋိသံယုတ္တံ၊ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇနံ နိတ္ထရဏုပါယောတိ အတ္ထော။ ပတိရူပန္တိ သာမီစိကမ္မမိဒန္တိ အတ္ထော။ ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒါဝဟေန ကာယဝစီပယောဂေန သမ္ပာဒေဟီတိ အတ္ထော။

ကေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တန္တိ ဂဟိတဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ ကတမံ တံ ဝတ္တန္တိ ဣဒံ အာဂတမေဝ၊ တတ္ထ ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ ဥပါဟနာ ဩမုဉ္စိတွာတိ သစဿ ပစ္စူသကာလေ စင်္ကမနတ္ထာယ ဝါ ဓောတပါဒပရိဟရဏတ္ထာယ ဝါ ပဋိမုက္ကာ ဥပါဟနာ ပါဒဂတာ ဟောန္တိ၊ တာ ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ အပနေတွာ။ တာဒိသမေဝ မုခဓောဝနောဒကံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဥတုမ္ပိ သရီရသဘာဝေ စ ဧကာကာရေ တာဒိသမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။

သဂုဏံ ကတွာတိ ဥတ္တရာသင်္ဂံ သင်္ဃာဋိဉ္စာတိ ဒွေ စီဝရာနိ ဧကတော ကတွာ တာ ဒွေပိ သင်္ဃာဋိယော ဒါတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗဉှိ စီဝရံ သင်္ဃဋိတတ္တာ သင်္ဃာဋီတိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သင်္ဃာဋိယော ဒါတဗ္ဗာ’’တိ။ ပဒဝီတိဟာရေဟီတိ ဧတ္ထ ပဒံ ဝီတိဟရတိ ဧတ္ထာတိ ပဒဝီတိဟာရော၊ ပဒဝီတိဟာရဋ္ဌာနံ။ ဒုတဝိလမ္ဗိတံ အကတွာ သမဂမနေန ဒွိန္နံ ပဒါနံ အန္တရေ မုဋ္ဌိရတနမတ္တံ။ ပဒါနံ ဝါ ဝီတိဟရဏံ အဘိမုခံ ဟရိတွာ နိက္ခေပေါ ပဒဝီတိဟာရောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿ အန္တရန္တရာ ကထာ ဩပါတေတဗ္ဗာတိ အန္တရဃရေ ဝါ အညတြ ဝါ ဘဏမာနဿ အနိဋ္ဌိတေ တဿ ဝစနေ အညာ ကထာ န သမုဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ။ ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ ‘‘န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿာ’’တိ ဧတ္ထ န-ကာရတော ပဋ္ဌာယ။ တေန နာတိဒူရေတိအာဒီသု န-ကာရပဋိသိဒ္ဓေသု အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တီတိ အာပဒါဥမ္မတ္တခိတ္တစိတ္တဝေဒနာဋ္ဋတာဒီဟိ ဝိနာ ပဏ္ဏတ္တိံ အဇာနိတွာပိ ဝဒန္တဿ ဂိလာနဿ စ ဒုက္ကဋမေဝ။ အာပဒါသု ဟိ အန္တရန္တရာ ကထာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝမညေသု န-ကာရပဋိသိဒ္ဓေသု ဤဒိသေသု၊ ဣတရေသု ပန ဂိလာနောပိ န မုစ္စတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ‘‘ဤဒိသေသု ဂိလာနောပိ န မုစ္စတီ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အညမ္ပိ ဟိ ယထာဝုတ္တံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ အနာဒရိယေန အကရောန္တဿ အဂိလာနဿ ဝတ္တဘေဒေ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋမေဝ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အဂိလာနေန ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန သဋ္ဌိဝဿေနပိ သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ၊ အနာဒရိယေန အကရောန္တဿ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။ န-ကာရပဋိသံယုတ္တေသု ပန ပဒေသု ဂိလာနဿပိ ပဋိက္ခိတ္တကိရိယံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါ’’တိ။ အာပတ္တိသာမန္တာ ဘဏမာနောတိ ပဒသောဓမ္မ(ပါစိ။ ၄၄ အာဒယော)-ဒုဋ္ဌုလ္လာဒိဝသေန (ပါရာ။ ၂၈၃) အာပတ္တိယာ အာသန္နဝါစံ ဘဏမာနော။ အာပတ္တိယာ အာသန္နဝါစန္တိ စ အာပတ္တိဇနကမေဝ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယာယ ဟိ ဝါစာယ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ သာ ဝါစာ အာပတ္တိယာ အာသန္နာတိ ဝုစ္စတိ။

စီဝရေန ပတ္တံ ဝေဌေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥတ္တရာသင်္ဂဿ ဧကေန ကဏ္ဏေန ဝေဌေတွာ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌာပီဌံ ဝါ ပရာမသိတွာတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ တတ္ထ ဌပိတပတ္တာဒိနာ အသင်္ဃဋ္ဋနတ္ထာယ ဝုတ္တံ။ စက္ခုနာ ဩလောကေတွာပိ အညေသံ အဘာဝံ ဉတွာပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ စတုရင်္ဂုလံ ကဏ္ဏံ ဥဿာရေတွာတိ ကဏ္ဏံ စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏံ အတိရေကံ ကတွာ ဧဝံ စီဝရံ သင်္ဃရိတဗ္ဗံ။ ဩဘောဂေ ကာယဗန္ဓနံ ကာတဗ္ဗန္တိ ကာယဗန္ဓနံ သင်္ဃရိတွာ စီဝရဘောဂေ ပက္ခိပိတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ ပိဏ္ဍပါတော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ယော ဂါမေယေဝ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ ပဋိက္ကမနေ ဝါ ဘုဉ္ဇိတွာ အာဂစ္ဆတိ၊ ပိဏ္ဍံ ဝါ န လဘတိ၊ တဿ ပိဏ္ဍပါတော န ဟောတိ၊ ဂါမေ အဘုတ္တဿ ပန လဒ္ဓဘိက္ခဿ ဝါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘သစေ ပိဏ္ဍပါတော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဂါမေတိ ဂါမပရိယာပန္နေ တာဒိသေ ကိသ္မိဉ္စိ ပဒေသေ။ အန္တရဃရေတိ အန္တောဂေဟေ။ ပဋိက္ကမနေတိ အာသနသာလာယံ။ သစေပိ တဿ န ဟောတိ၊ ဘုဉ္ဇိတုကာမော စ ဟောတိ၊ ဥဒကံ ဒတွာ အတ္တနာ လဒ္ဓတောပိ ပိဏ္ဍပါတော ဥပနေတဗ္ဗော။ တိက္ခတ္တုံ ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အာဒိမှိ မဇ္ဈေ အန္တေတိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဥပကဋ္ဌောတိ အာသန္နော။ ဓောတဝါလိကာယာတိ ဥဒကေန ဂတဋ္ဌာနေ နိရဇာယ ပရိသုဒ္ဓဝါလိကာယ။

နိဒ္ဓူမေတိ ဇန္တာဃရေ ဇလမာနအဂ္ဂိဓူမရဟိတေ။ ဇန္တာဃရဉှိ နာမ ဟိမပါတဗဟုကေသု ဒေသေသု တပ္ပစ္စယရောဂပီဠာဒိနိဝါရဏတ္ထံ သရီရသေဒတာပနဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ကိရ အန္ဓကာရပဋိစ္ဆန္နတာယ ဗဟူပိ ဧကတော ပဝိသိတွာ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အဂ္ဂိတာပပရိဟာရာယ မတ္တိကာယ မုခံ လိမ္ပိတွာ သရီရံ ယာဝဒတ္ထံ သေဒေတွာ စုဏ္ဏာဒီဟိ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ နဟာယန္တိ။ တေနေဝ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၆၆) ‘‘စုဏ္ဏံ သန္နေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သစေ ဥဿဟတီတိ သစေ ပဟောတိ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ကေနစိ ဂေလညေန အနဘိဘူတော ဟောတီ’’တိ။ အပဋိဃံသန္တေနာတိ ဘူမိယံ အပဋိဃံသန္တေန။ ကဝါဋပီဌန္တိ ကဝါဋပီဌဉ္စ ပိဋ္ဌသင်္ဃာတဉ္စ အစ္ဆုပန္တေန။ သန္တာနကန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ကီဋကုလာဝကမက္ကဋကသုတ္တာဒိ။ ဥလ္လောကာ ပဌမံ ဩဟာရေတဗ္ဗန္တိ ဥလ္လောကတော ပဌမံ ဥလ္လောကံ အာဒိံ ကတွာ အဝဟရိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဥလ္လောကန္တိ စ ဥဒ္ဓံ ဩလောကနဋ္ဌာနံ၊ ဥပရိဘာဂန္တိ အတ္ထော။ အာလောကသန္ဓိကဏ္ဏဘာဂါတိ အာလောကသန္ဓိဘာဂါ စ ကဏ္ဏဘာဂါ စ၊ အဗ္ဘန္တရဗာဟိရဝါတပါနကဝါဋကာနိ စ ဂဗ္ဘဿ စ စတ္တာရော ကောဏာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

အညတ္ထ နေတဗ္ဗောတိ ယတ္ထ ဝိဟာရတော သာသနေ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ၊ တတော အညတ္ထ ကလျာဏမိတ္တာဒိသမ္ပတ္တိယုတ္တဋ္ဌာနေ နေတဗ္ဗော။ န စ အစ္ဆိန္နေ ထေဝေ ပက္ကမိတဗ္ဗန္တိ ရဇိတစီဝရတော ယာဝ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ရဇနံ ဂဠတိ၊ န တာဝ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။ န ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ ဧကစ္စဿ ပတ္တော ဒါတဗ္ဗောတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန ကထိတံ။ ဧတ္ထ စ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလာနန္တိ လဇ္ဇိနော ဝါ အလဇ္ဇိနော ဝါ ဥပဇ္ဈာယဿ အဝဍ္ဎိကာမေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ဥပဇ္ဈာယော အလဇ္ဇီ ဩဝါဒမ္ပိ န ဂဏှာတိ၊ လဇ္ဇိနော စ ဧတဿ ဝိသဘာဂါ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ ဥပဇ္ဈာယံ ဝိဟာယ လဇ္ဇီဟေဝ သဒ္ဓိံ အာမိသာဒိပရိဘောဂေါ ကာတဗ္ဗော။ ဥပဇ္ဈာယာဒိဘာဝေါ ဟေတ္ထ နပ္ပမာဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဝေဏံ ဂန္တွာ။ သုသာနန္တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏံ။ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ ဂန္တုကာမေန အနာပုစ္ဆာ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမေတဗ္ဗန္တိ ဂေလညတော ဝုဋ္ဌာနံ အဿ အာဂမေတဗ္ဗံ။

ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာစရိယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၄။ အာစရိယဝတ္တကထာယံ ကော အာစရိယော၊ ကေနဋ္ဌေန အာစရိယော၊ ကတိဝိဓော အာစရိယော၊ ကထံ ဂဟိတော အာစရိယော၊ ကေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ အာစရိယဝတ္တံ၊ ကတမံ တံ ဝတ္တန္တိ? တတ္ထ ကော အာစရိယောတိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒသဝဿံ နိဿာယ ဝတ္ထုံ ဒသဝဿေန နိဿယံ ဒါတု’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၇၇) ဗျတ္တိဗလသမ္ပန္နော ဒသဝဿော ဝါ အတိရေကဒသဝဿော ဝါ ဘိက္ခု အာစရိယော။ ကေနဋ္ဌေန အာစရိယောတိ အန္တေဝါသိကေန အာဘုသော စရိတဗ္ဗောတိ အာစရိယော၊ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ကတိဝိဓော အာစရိယောတိ နိဿယာစရိယပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယဥပသမ္ပဒါစရိယဓမ္မာစရိယဝသေန စတုဗ္ဗိဓော။ တတ္ထ နိဿယံ ဂဟေတွာ တံ နိဿာယ ဝတ္ထဗ္ဗော နိဿယာစရိယော။ ပဗ္ဗဇိတကာလေ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာပကော ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော။ ဥပသမ္ပဒကာလေ ကမ္မဝါစာနုဿာဝကော ဥပသမ္ပဒါစရိယော။ ဗုဒ္ဓဝစနသိက္ခာပကော ဓမ္မာစရိယော နာမ။ ကထံ ဂဟိတော ဟောတိ အာစရိယောတိ အန္တေဝါသိကေန ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အာစရိယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဟောဟိ၊ အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တေ အာစရိယော ‘‘သာဟူ’’တိ ဝါ ‘‘လဟူ’’တိ ဝါ ‘‘ဩပါယိက’’န္တိ ဝါ ‘‘ပတိရူပ’’န္တိ ဝါ ‘‘ပါသာဒိကေန သမ္ပာဒေဟီ’’တိ ဝါ ကာယေန ဝိညာပေတိ၊ ဝါစာယ ဝိညာပေတိ၊ ကာယဝါစာဟိ ဝိညာပေတိ၊ ဂဟိတော ဟောတိ အာစရိယော။

ကေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ အာစရိယဝတ္တန္တိ အန္တေဝါသိကေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ အာစရိယဝတ္တံ။ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဉ္စ ဝဿာနိ နိဿာယ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ အဗျတ္တေန ယာဝဇီဝံ။ ဧတ္ထ သစာယံ ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎတရံ အာစရိယံ န လဘတိ၊ ဥပသမ္ပဒါယ သဋ္ဌိဝဿော ဝါ သတ္တတိဝဿော ဝါ ဟောတိ၊ နဝကတရဿပိ ဗျတ္တဿ သန္တိကေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အာစရိယော မေ၊ အာဝုသော၊ ဟောဟိ၊ အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆန္တေနပိ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆာမိ အာစရိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗအာပုစ္ဆနေသု။ ကတမံ တံ ဝတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တတော အညံ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဣဒမေဝ စ…ပေ… အာစရိယဝတ္တန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ နနု ဥပဇ္ဈာစရိယာ ဘိန္နပဒတ္ထာ၊ အထ ကသ္မာ ဣဒမေဝ ‘‘အာစရိယဝတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘အာစရိယဿ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ’’တိ။ ယထာ ဧကောပိ ဘိက္ခု မာတုဘာတာဘူတတ္တာ ‘‘မာတုလော’’တိ စ ဓမ္မေ သိက္ခာပကတ္တာ ‘‘အာစရိယော’’တိ စ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဧကမေဝ ဝတ္တံ ဥပဇ္ဈာယဿ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဝတ္တ’’န္တိ စ အာစရိယဿ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘အာစရိယဝတ္တ’’န္တိ စ ဝုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ သန္တေပိ နာမေ ဘိန္နေ အတ္ထော ဘိန္နော သိယာတိ အာဟ ‘‘နာမမတ္တမေဝ ဟေတ္ထ နာန’’န္တိ။ ယထာ ‘‘ဣန္ဒော သက္ကော’’တိအာဒီသု နာမမတ္တမေဝ ဘိန္နံ၊ န အတ္ထော၊ ဧဝမေတ္ထာပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။

ဣဒါနိ တသ္မိံ ဝတ္တေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကာနံ ဝသေန လဗ္ဘမာနံ ကဉ္စိ ဝိသေသံ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ယာဝ စီဝရရဇန’’န္တျာဒိမာဟ။ တတော ဥပဇ္ဈာယာစရိယာနံ ဝသေန ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥပဇ္ဈာယေ’’တျာဒိမာဟ။ တေသု ဝတ္တံ သာဒိယန္တေသု အာပတ္တိ၊ အသာဒိယန္တေသု အနာပတ္တိ၊ တေသု အဇာနန္တေသု၊ ဧကဿ ဘာရကရဏေပိ အနာပတ္တီတိ အယမေတ္ထ ပိဏ္ဍတ္ထော။ ဣဒါနိ အန္တေဝါသိကဝိသေသဝသေန လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ။

အာစရိယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တေ ကော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော၊ ကေနဋ္ဌေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကော၊ ကေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တံ၊ ကတမံ တံ ဝတ္တန္တိ? တတ္ထ ကော သဒ္ဓိဝိဟာရိကောတိ ဥပသမ္ပန္နော ဝါ ဟောတု သာမဏေရော ဝါ၊ ယော ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာတိ၊ သော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော နာမ။ ကေနဋ္ဌေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကောတိ ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိံ ဝိဟာရော ဧတဿ အတ္ထီတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကောတိ အတ္ထေန။ ကေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တန္တိ ဥပဇ္ဈာယေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၃၇၈) ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပဇ္ဈာယာနံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေသု ဝတ္တံ ပညပေဿာမိ၊ ယထာ ဥပဇ္ဈာယေဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေသု ဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ကတမံ တံ ဝတ္တန္တိ ဣဒါနိ ပကရဏာဂတံ။ ဣမသ္မိံ ပန ပကရဏေ သင်္ခေပရုစိတ္တာ၊ အာစရိယသဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကဝတ္တာနဉ္စ သမာနတ္တာ ဒွေပိ ဧကတော ဝုတ္တာ၊ တထာပိ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ဝိသုံ ဝိသုံ အာဂတတ္တာ ဝိသုံ ဝိသုံယေဝ ကထယာမ။

သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဥဒ္ဒေသာဒီဟိဿ သင်္ဂဟော စ အနုဂ္ဂဟော စ ကာတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဥဒ္ဒေသောတိ ပါဠိဝစနံ။ ပရိပုစ္ဆာတိ ပါဠိယာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။ ဩဝါဒေါတိ အနောတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ ‘‘ဣဒံ ကရောဟိ၊ ဣဒံ မာ ကရိတ္ထာ’’တိ ဝစနံ။ အနုသာသနီတိ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ။ အပိစ ဩတိဏ္ဏေ ဝါ အနောတိဏ္ဏေ ဝါ ပဌမံ ဝစနံ ဩဝါဒေါ၊ ပုနပ္ပုနံ ဝစနံ အနုသာသနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ပတ္တော ဟောတီတိ သစေ အတိရေကပတ္တော ဟောတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ပရိက္ခာရောတိ အညောပိ သမဏပရိက္ခာရော။ ဣဓ ဥဿုက္ကံ နာမ ဓမ္မိယေန နယေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနဥပါယပရိယေသနံ။ ဣတော ပရံ ဒန္တကဋ္ဌဒါနံ အာဒိံ ကတွာ အာစမနကုမ္ဘိယာ ဥဒကသိဉ္စနပရိယောသာနံ ဝတ္တံ ဂိလာနဿေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ကာတဗ္ဗံ။ အနဘိရတိဝူပကာသနာဒိ ပန အဂိလာနဿပိ ကတ္တဗ္ဗမေဝ။ စီဝရံ ရဇန္တေနာတိ ‘‘ဧဝံ ရဇေယျာသီ’’တိ ဥပဇ္ဈာယတော ဥပါယံ သုတွာ ရဇန္တေန။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိအာဒီသု အနာဒရိယံ ပဋိစ္စ ဓမ္မာမိသေဟိ အသင်္ဂဏှန္တာနံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဒုက္ကဋံ ဝတ္တဘေဒတ္တာ။ တေနေဝ ပရိဝါရေပိ (ပရိ။ ၃၂၂) ‘‘န ဒေန္တော အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အန္တေဝါသိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

အန္တေဝါသိကဝတ္တေ ကော အန္တေဝါသိကော၊ ကေနဋ္ဌေန အန္တေဝါသိကော၊ ကတိဝိဓာ အန္တေဝါသိကာ၊ ကေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ အန္တေဝါသိကဝတ္တံ၊ ကတမံ တံ ဝတ္တန္တိ? တတ္ထ ကော အန္တေဝါသိကောတိ ဥပသမ္ပန္နော ဝါ ဟောတု သာမဏေရော ဝါ၊ ယော အာစရိယဿ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဏှာတိ၊ ယော ဝါ အာစရိယဿ ဩဝါဒံ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇတိ၊ ယော ဝါ တေနာနုဿာဝိတော ဟုတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ၊ ယော ဝါ တဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ၊ သော သဗ္ဗော အန္တေဝါသိကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပဌမော နိဿယန္တေဝါသိကော နာမ၊ ဒုတိယော ပဗ္ဗဇ္ဇန္တေဝါသိကော နာမ၊ တတိယော ဥပသမ္ပဒန္တေဝါသိကော နာမ၊ စတုတ္ထော ဓမ္မန္တေဝါသိကော နာမ။ အညတ္ထ ပန သိပ္ပန္တေဝါသိကောပိ အာဂတော၊ သော ဣဓ နာဓိပ္ပေတော။ ကေနဋ္ဌေန အန္တေဝါသိကောတိ အန္တေ ဝသတီတိ အန္တေဝါသိကော အလုတ္တသမာသဝသေန။ ကတိဝိဓာ အန္တေဝါသိကာတိ ယထာဝုတ္တနယေန စတုဗ္ဗိဓာ အန္တေဝါသိကာ။

ကေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ အန္တေဝါသိကဝတ္တန္တိ စတုဗ္ဗိဓေဟိ အာစရိယေဟိ အန္တေဝါသိကေသု ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ ယထာဟ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၈၂) ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာစရိယာနံ အန္တေဝါသိကေသု ဝတ္တံ ပညပေဿာမိ၊ ယထာ အာစရိယေဟိ အန္တေဝါသိကေသု ဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ကတမံ တံ ဝတ္တန္တိ ယံ ဘဂဝတာ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ စ သင်္ခေပေန ဒဿိတံ၊ တံ ဝတ္တန္တိ။ ဣဓ ပန အတ္ထော သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဧတေသု ပဗ္ဗဇ္ဇန္တေဝါသိကော စ ဥပသမ္ပဒန္တေဝါသိကော စ အာစရိယဿ ယာဝဇီဝံ ဘာရော၊ နိဿယန္တေဝါသိကော စ ဓမ္မန္တေဝါသိကော စ ယာဝ သမီပေ ဝသန္တိ၊ တာဝဒေဝ၊ တသ္မာ အာစရိယေဟိပိ တေသု သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ အာစရိယန္တေဝါသိကေသု ဟိ ယော ယော န သမ္မာ ဝတ္တတိ၊ တဿ တဿ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အန္တေဝါသိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာဂန္တုကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၅။ အာဂန္တုကဝတ္တေ အာဂစ္ဆတီတိ အာဂန္တုကော၊ တေန ဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အာဂန္တုကဝတ္တံ။ ‘‘ဣဒါနိ အာရာမံ ပဝိသိဿာမီ’’တိ ဣမိနာ ဥပစာရသီမာသမီပံ ဒဿေတိ၊ တသ္မာ ဥပစာရသီမာသမီပံ ပတွာ ဥပါဟနာဩမုဉ္စနာဒိ သဗ္ဗံ ကာတဗ္ဗံ။ ဂဟေတွာတိ ဥပါဟနဒဏ္ဍကေန ဂဟေတွာ။ ဥပါဟနပုဉ္ဆနစောဠကံ ပုစ္ဆိတွာ ဥပါဟနာ ပုဉ္ဆိတဗ္ဗာတိ ‘‘ကတရသ္မိံ ဌာနေ ဥပါဟနပုဉ္ဆနစောဠက’’န္တိ အာဝါသိကေ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိတွာ။ ပတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ သုက္ခာပနတ္ထာယ အာတပေ ပတ္ထရိတဗ္ဗံ။ သစေ နဝကော ဟောတိ၊ အဘိဝါဒါပေတဗ္ဗောတိ တဿ ဝဿေ ပုစ္ဆိတေ ယဒိ ဒဟရော ဟောတိ၊ သယမေဝ ဝန္ဒိဿတိ၊ တဒါ ဣမိနာ ဝန္ဒာပိတော ဟောတိ။ နိလ္လောကေတဗ္ဗောတိ ဩလောကေတဗ္ဗော။ ဗဟိ ဌိတေနာတိ ဗဟိ နိက္ခမန္တဿ အဟိနော ဝါ အမနုဿဿ ဝါ မဂ္ဂံ ဌတွာ ဌိတေန နိလ္လောကေတဗ္ဗော။ သေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာဂန္တုကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာဝါသိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၆။ အာဝါသိကဝတ္တေ အာဝသတီတိ အာဝါသိကော၊ တေန ဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အာဝါသိကဝတ္တံ။ တတ္ထ အာဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ အာဂန္တုကံ ဘိက္ခုံ ဝုဍ္ဎတရံ ဒိသွာ အာသနံ ပညပေတဗ္ဗန္တိအာဒိ ပါဠိယံ (စူဠဝ။ ၃၅၉) အာဂတဉ္စ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတဉ္စ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၉) ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဂဟေတွာ ဝုတ္တတ္တာ ပါကဋမေဝ၊ ဥပါဟနပုဉ္ဆနံ ပန အတ္တနော ရုစိဝသေန ကာတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဟေတ္ထ ‘‘သစေ ဥဿဟတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဥပါဟနာ အပုဉ္ဆန္တဿပိ အနာပတ္တိ။ သေနာသနံ ပညပေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကတ္ထ မယှံ သေနာသနံ ပါပုဏာတီ’’တိ ပုစ္ဆိတေန သေနာသနံ ပညပေတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဧတံ သေနာသနံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဧဝံ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ပပ္ဖောဋေတွာ ပတ္ထရိတုံ ပန ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဧတေန မဉ္စပီဌာဒိံ ပပ္ဖောဋေတွာ ပတ္ထရိတွာ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ ဒါနမ္ပိ သေနာသနပညာပနမေဝါတိ ဒဿေတိ။ မဟာအာဝါသေပိ အတ္တနော သန္တိကံ သမ္ပတ္တဿ အာဂန္တုကဿ ဝတ္တံ အကာတုံ န လဗ္ဘတိ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အာဝါသိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂမိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၇။ ဂမိကဝတ္တေ ဂန္တုံ ဘဗ္ဗောတိ ဂမိကော၊ တေန ဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ ဂမိကဝတ္တံ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ဒါရုဘဏ္ဍန္တိ သေနာသနက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၂၂) ဝုတ္တံ မဉ္စပီဌာဒိ။ မတ္တိကာဘဏ္ဍမ္ပိ ရဇနဘာဇနာဒိ သဗ္ဗံ တတ္ထ ဝုတ္တပ္ပဘေဒမေဝ။ တံ သဗ္ဗံ အဂ္ဂိသာလာယံ ဝါ အညတရသ္မိံ ဝါ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ပဋိသာမေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ အနောဝဿကေ ပဗ္ဘာရေပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနံ အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ယံ ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ ဝါ ပါသာဏတ္ထမ္ဘေသု ဝါ ကတသေနာသနံ၊ ယတ္ထ ဥပစိကာ နာရောဟန္တိ၊ တံ အနာပုစ္ဆန္တဿပိ အနာပတ္တိ။ စတူသု ပါသာဏေသူတိအာဒိ ဥပစိကာနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေ ပဏ္ဏသာလာဒိသေနာသနေ ကတ္တဗ္ဗာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အပ္ပေဝ နာမ အင်္ဂါနိပိ သေသေယျုန္တိ အယံ အဇ္ဈောကာသေ ဌပိတမှိ အာနိသံသော။ ဩဝဿကဂေဟေ ပန တိဏေသု စ မတ္တိကာပိဏ္ဍေသု စ ဥပရိ ပတန္တေသု မဉ္စပီဌာနံ အင်္ဂါနိပိ ဝိနဿန္တိ။

ဂမိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၈။ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အနုမောဒနဝတ္တံ အာဂတံ၊ တတော ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယဉ္စ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၃၇၃-၃၇၄) ‘‘ဣမသ္မိံ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၅၆) အာဂတာနိ အာဂန္တုကာဝါသိကဂမိယာနုမောဒနဘတ္တဂ္ဂပိဏ္ဍစာရိကာရညိကသေနာသနဇန္တာဃရဝစ္စကုဋိဥပဇ္ဈာယာစရိယသဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကဝတ္တာနိ စုဒ္ဒသ မဟာဝတ္တာနိ နာမာ’’တိ အနုက္ကမော ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန ဝိနယသင်္ဂဟပ္ပကရဏေ ဂမိကဝတ္တတော ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တံ အာဂတံ၊ အနုမောဒနဝတ္တံ ပန ဝိသုံ အဝတွာ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တေယေဝ အန္တောဂဓံ ကတွာ ပစ္ဆာ ဝုတ္တံ ဘတ္တဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဘတ္တေ ဘုတ္တေယေဝ အနုမောဒနာကရဏတော၊ ပါဠိယဉ္စ အညေသု ဝတ္တေသု ဝိယ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ အနုမောဒနဝတ္တံ ပညာပေဿာမီ’’တိ ဝိသုံ ဝတ္တဘာဝေန အနာဂတတ္တာ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တေယေဝ အန္တောဂဓန္တိ အာစရိယဿ အဓိပ္ပာယော သိယာ။ ဣမဿ စ ဝိနယာလင်္ကာရပကရဏဿ တဿာ ဝဏ္ဏနာဘူတတ္တာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗက္ကမေနေဝ သံဝဏ္ဏနံ ကထယိဿာမ။

ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဘတ္တံ။ အဇတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတိ ဧတ္ထာတိ အဂ္ဂံ။ ‘‘အာဒိကောဋ္ဌာသကောဋီသု၊ ပုရတောဂ္ဂံ ဝရေ တီသူ’’တိ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာယံ အာဂတေပိ ‘‘ရာဇဂ္ဂန္တိ ရာဇာရဟံ၊ သလာကဂ္ဂန္တိ သလာကဂ္ဂဟဏဋ္ဌာန’’န္တိအာဒီသု အညတ္ထေသုပိ ပဝတ္တနတော ဘတ္တဿ အဂ္ဂံ ဘတ္တဂ္ဂံ၊ ဘတ္တပရိဝိသနဋ္ဌာနံ၊ ဘတ္တဂ္ဂေ ဝတ္တိတဗ္ဗံ ဝတ္တံ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ တတ္ထ အာရာမေ ကာလော အာရောစိတော ဟောတီတိ ‘‘ကာလော ဘန္တေ၊ နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ အာရောစိတော ဟောတိ။ တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေနာတိ ဒွေ ဇာဏုမဏ္ဍလာနိ နာဘိမဏ္ဍလဉ္စ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေန။ ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာတိ သမန္တတော မဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ။ ဥဒ္ဓံ နာဘိမဏ္ဍလံ၊ အဓော ဇာဏုမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေန ဇာဏုမဏ္ဍလဿ ဟေဋ္ဌာ ဇင်္ဃဋ္ဌိတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တံ နိဝါသနံ ဩတာရေတွာ နိဝါသေတဗ္ဗံ၊ တတော ပရံ ဩတာရေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာနိသိန္နဿ ဇာဏုမဏ္ဍလတော ဟေဋ္ဌာ စတုရင်္ဂုလမတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာတိ တဿ နိဝါသနဿ ဥပရိ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အကာယဗန္ဓနေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော၊ ယော ပဝိသေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၈) ဝုတ္တတ္တာ။ သဂုဏံ ကတွာတိ ဣဒံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တေ ဝုတ္တမေဝ။ ‘‘ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာတိ ပါသကေ ဂဏ္ဌိကံ ပဝေသေတွာ အန္တောဂါမော ဝါ ဟောတု ဝိဟာရော ဝါ၊ မနုဿာနံ ပရိဝိသနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တေန စီဝရံ ပါရုပိတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ဂမနမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ မနုဿာနံ ပရိဝိသနဋ္ဌာနန္တိ ယတ္ထ အန္တောဝိဟာရေပိ မနုဿာ သပုတ္တဒါရာ အာဝသိတွာ ဘိက္ခူ နေတွာ ဘောဇေန္တိ။

သုပ္ပဋိစ္ဆန္နေနာတိ န သသီသံ ပါရုတေန၊ အထ ခေါ ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ အနုဝါတန္တေန ဂီဝံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဥဘော ကဏ္ဏေ သမံ ကတွာ ပဋိသံဟရိတွာ ယာဝ မဏိဗန္ဓာ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေန။ သုသံဝုတေနာတိ ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ အကီဠာပေန္တေန၊ သုဝိနီတေနာတိ အတ္ထော။ ဩက္ခိတ္တစက္ခုနာတိ ဟေဋ္ဌာခိတ္တစက္ခုနာ။ ယော အနာဒရိယံ ပဋိစ္စ တဟံ တဟံ ဩလောကေန္တော ဘိယျော တံ တံ ဒိသာဘာဂံ ပါသာဒံ ကူဋာဂါရံ ဝီထိံ ဩလောကေန္တော ဂစ္ဆတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဧကသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတွာ ဟတ္ထိအဿာဒိပရိဿယာဘာဝံ ဩလောကေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပ္ပသဒ္ဒေနာတိ ဧတ္ထ ကိတ္တာဝတာ အပ္ပသဒ္ဒေါ ဟောတိ? ဒွါဒသဟတ္ထေ ဂေဟေ အာဒိမှိ သင်္ဃတ္ထေရော မဇ္ဈေ ဒုတိယတ္ထေရော အန္တေ တတိယတ္ထေရောတိ ဧဝံ နိသိန္နေသု သင်္ဃတ္ထေရော ဒုတိယေန သဒ္ဓိံ မန္တေတိ၊ ဒုတိယတ္ထေရော တဿ သဒ္ဒဉ္စေဝ သုဏာတိ၊ ကထဉ္စ ဝဝတ္ထပေတိ၊ တတိယတ္ထေရော ပန သဒ္ဒမေဝ သုဏာတိ၊ ကထံ န ဝဝတ္ထပေတိ၊ ဧတ္တာဝတာ အပ္ပသဒ္ဒေါ ဟောတိ။ သစေ ပန တတိယတ္ထေရော ကထံ ဝဝတ္ထပေတိ၊ မဟာသဒ္ဒေါ နာမ ဟောတိ။

န ဥက္ခိတ္တကာယာတိ န ဥက္ခေပေန၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ၊ ဧကတော ဝါ ဥဘတော ဝါ ဥက္ခိတ္တစီဝရော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ အန္တောဣန္ဒခီလတော ပဋ္ဌာယ န ဧဝံ ဂန္တဗ္ဗံ။ နိသိန္နကာလေ ပန ဓမကရဏံ နီဟရန္တေနပိ စီဝရံ အနုက္ခိပိတွာဝ နီဟရိတဗ္ဗံ။ န ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာယာတိ န မဟာဟသိတံ ဟသန္တော၊ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ ကရဏဝစနံ။ န ကာယပ္ပစာလကန္တိ ကာယံ အစာလေတွာ ကာယံ ပဂ္ဂဟေတွာ နိစ္စလံ ကတွာ ဥဇုကေန ကာယေန သမေန ဣရိယာပထေန။ န ဗာဟုပ္ပစာလကန္တိ ဗာဟုံ အစာလေတွာ ဗာဟုံ ပဂ္ဂဟေတွာ နိစ္စလံ ကတွာ။ န သီသပ္ပစာလကန္တိ သီသံ အစာလေတွာ သီသံ ပဂ္ဂဟေတွာ နိစ္စလံ ဥဇုံ ဌပေတွာ။ န ခမ္ဘကတောတိ ခမ္ဘကတော နာမ ကဋိယံ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ ကတခမ္ဘော။ န ဥက္ကုဋိကာယာတိ ဧတ္ထ ဥက္ကုဋိကာ ဝုစ္စတိ ပဏှိယော ဥက္ခိပိတွာ အဂ္ဂပါဒေဟိ ဝါ အဂ္ဂပါဒေ ဥက္ခိပိတွာ ပဏှေဟိယေဝ ဝါ ဘူမိံ ဖုသန္တဿ ဂမနံ။ ကရဏဝစနံ ပနေတ္ထ ဝုတ္တလက္ခဏမေဝ။ န ဩဂုဏ္ဌိတေနာတိ သသီသံ ပါရုတေန။ န ပလ္လတ္ထိကာယာတိ န ဒုဿပလ္လတ္ထိကာယ။ ဧတ္ထ အာယောဂပလ္လတ္ထိကာပိ ဒုဿပလ္လတ္ထိကာ ဧဝ။ န ထေရေ ဘိက္ခူ အနုပခဇ္ဇာတိ ထေရေ ဘိက္ခူ အတိအလ္လီယိတွာ န နိသီဒိတဗ္ဗံ။ န သင်္ဃာဋိံ ဩတ္ထရိတွာတိ န သင်္ဃာဋိံ အတ္ထရိတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။

သက္ကစ္စန္တိ သတိံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ။ ပတ္တသညီတိ ပတ္တေ သညံ ကတွာ။ သမသူပကော နာမ ယတ္ထ ဘတ္တဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏော သူပေါ ဟောတိ။ သမတိတ္ထိကန္တိ သမပုဏ္ဏံ သမဘရိတံ။ ထူပီကတံ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ ထူပီကတော နာမ ပတ္တဿ အန္တောမုခဝဋ္ဋိလေခံ အတိက္ကမိတွာ ကတော၊ ပတ္တေ ပက္ခိတ္တော ဘရိတော ပူရိတောတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ကတံ အဂ္ဂဟေတွာ အန္တောမုခဝဋ္ဋိလေခါသမပ္ပမာဏော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ယံ ကဉ္စိ ယာဂုံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ဖလာဖလံ ဝါ အာမိသဇာတိကံ သမတိတ္ထိကမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ အဓိဋ္ဌာနုပဂေန ပတ္တေန၊ ဣတရေန ပန ထူပီကတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယာမကာလိကသတ္တာဟကာလိကယာဝဇီဝိကာနိ ပန အဓိဋ္ဌာနုပဂပတ္တေ ထူပီကတာနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ။ ယံ ပန ဒွီသု ပတ္တေသု ဘတ္တံ ဂဟေတွာ ဧကသ္မိံ ပူရေတွာ ဝိဟာရံ ပေသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ယံ ပတ္တေ ပက္ခိပိယမာနံ ပူဝဥစ္ဆုခဏ္ဍဖလာဖလာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဩရောဟတိ၊ တံ ထူပီကတံ နာမ န ဟောတိ။ ပူဝဝဋံသကံ ဌပေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေန္တိ၊ ထူပီကတမေဝ ဟောတိ။ ပုပ္ဖဝဋံသကတက္ကောလကဋုကဖလာဒိဝဋံသကေ ပန ဌပေတွာ ဒိန္နံ ထူပီကတံ န ဟောတိ။ ဘတ္တဿ ဥပရိ ထာလကံ ဝါ ပတ္တံ ဝါ ဌပေတွာ ပူရေတွာ ဂဏှာတိ၊ ထူပီကတံ နာမ န ဟောတိ။ ကုရုန္ဒိယမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ထာလကေ ဝါ ပတ္တေ ဝါ ပက္ခိပိတွာ တံ ပတ္တမတ္ထကေ ဌပေတွာ ဒေန္တိ၊ ပါဋေက္ကဘာဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဓ အနာပတ္တိယံ ဂိလာနော န အာဂတော၊ တသ္မာ ဂိလာနဿပိ ထူပီကတံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပန ပဋိဂ္ဂဟေတုမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပန ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

‘‘သက္ကစ္စ’’န္တိ စ ‘‘ပတ္တသညီ’’တိ စ ဥဘယံ ဝုတ္တနယမေဝ။ သပဒါနန္တိ တတ္ထ တတ္ထ ဩဓိံ အကတွာ အနုပဋိပါဋိယာ။ သမသူပကေ ဝတ္တဗ္ဗံ ဝုတ္တမေဝ။ ထူပကတောတိ မတ္ထကတော၊ ဝေမဇ္ဈတောတိ အတ္ထော။ န သူပံ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဝါတိအာဒိ ပါကဋမေဝ။ ဝိညတ္တိယံ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။ ဥဇ္ဈာနသညီသိက္ခာပဒေပိ ဂိလာနော န မုဉ္စတိ။ နာတိမဟန္တော ကဗဠောတိ မယူရဏ္ဍံ အတိမဟန္တံ၊ ကုက္ကုဋဏ္ဍံ အတိခုဒ္ဒကံ၊ တေသံ ဝေမဇ္ဈပ္ပမာဏော။ ပရိမဏ္ဍလံ အာလောပေါတိ နာတိဒီဃော အာလောပေါ။ အနာဟဋေတိ အနာဟရိတေ၊ မုခဒွါရံ အသမ္ပာပိတေတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗော ဟတ္ထောတိ ဧတ္ထ ဟတ္ထသဒ္ဒေါ တဒေကဒေသေသု အင်္ဂုလီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘ဟတ္ထမုဒ္ဒေါ’’တိအာဒီသု ဝိယ သမုဒါယေ ပဝတ္တဝေါဟာရဿ အဝယဝေ ပဝတ္တနတော။ ဧကင်္ဂုလိမ္ပိ မုခေ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ န သကဗဠေနာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မံ ကထေန္တော ဟရီတကံ ဝါ လဋ္ဌိမဓုကံ ဝါ မုခေ ပက္ခိပိတွာ ကထေတိ၊ ယတ္တကေန ဝစနံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ၊ တတ္တကေ မုခမှိ သန္တေ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပိဏ္ဍုက္ခေပကန္တိ ပိဏ္ဍံ ဥက္ခိပိတွာ ဥက္ခိပိတွာ။ ကဗဠာဝစ္ဆေဒကန္တိ ကဗဠံ အဝဆိန္ဒိတွာ အဝဆိန္ဒိတွာ။ အဝဂဏ္ဍကာရကန္တိ မက္ကဋော ဝိယ ဂဏ္ဍေ ကတွာ ကတွာ။ ဟတ္ထနိဒ္ဓုနကန္တိ ဟတ္ထံ နိဒ္ဓုနိတွာ နိဒ္ဓုနိတွာ။ သိတ္ထာဝကာရကန္တိ သိတ္ထာနိ အဝကိရိတွာ အဝကိရိတွာ။ ဇိဝှာနိစ္ဆာရကန္တိ ဇိဝှံ နိစ္ဆာရေတွာ နိစ္ဆာရေတွာ။ စပုစပုကာရကန္တိ ‘‘စပုစပူ’’တိ ဧဝံ သဒ္ဒံ ကတွာ ကတွာ။ သုရုသုရုကာရကန္တိ ‘‘သုရုသုရူ’’တိ ဧဝံ သဒ္ဒံ ကတွာ ကတွာ။ ဟတ္ထနိလ္လေဟကန္တိ ဟတ္ထံ နိလ္လေဟိတွာ နိလ္လေဟိတွာ။ ဘုဉ္ဇန္တေန ဟိ အင်္ဂုလိမတ္တမ္ပိ နိလ္လေဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဃနယာဂုဖာဏိတပါယာသာဒိကေ ပန အင်္ဂုလီဟိ ဂဟေတွာ အင်္ဂုလိယော မုခေ ပဝေသေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တနိလ္လေဟကဩဋ္ဌနိလ္လေဟကေသုပိ ဧသေဝ နယော၊ တသ္မာ အင်္ဂုလိယာပိ ပတ္တော န နိလ္လေဟိတဗ္ဗော၊ ဧကဩဋ္ဌောပိ ဇိဝှာယ န နိလ္လေဟိတဗ္ဗော၊ ဩဋ္ဌမံသေဟိ ဧဝ ပန ဂဟေတွာ အန္တော ပဝေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

န သာမိသေန ဟတ္ထေန ပါနီယထာလကောတိ ဧတံ ပဋိကူလဝသေန ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တသ္မာ သင်္ဃိကမ္ပိ ပုဂ္ဂလိကမ္ပိ ဂိဟိသန္တကမ္ပိ အတ္တနော သန္တကမ္ပိ သင်္ခမ္ပိ သရာဝမ္ပိ အာမိသမက္ခိတံ န ဂဟေတဗ္ဗမေဝ၊ ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ဟတ္ထဿ ဧကဒေသော အာမိသမက္ခိတော န ဟောတိ၊ တေန ပဒေသေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ န သသိတ္ထကံ ပတ္တဓောဝနံ အန္တရဃရေ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါတိ သိတ္ထာနိ ဧကတော ဥဒ္ဓရိတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ရာသိံ ကတွာ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတိ။ ဘိန္ဒိတွာ ဝါ ဥဒကဂတိကာနိ ကတွာ ဆဍ္ဍေတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေန သမ္ပဋိစ္ဆန္တော နံ ပဋိဂ္ဂဟေ ဆဍ္ဍေတိ၊ ဗဟိ နီဟရိတွာ ဝါ ဆဍ္ဍေတိ၊ ဧဝံ ဆဍ္ဍေန္တဿ အနာပတ္တိ။ န တာဝ ထေရေန ဥဒကန္တိ ဣဒံ ဟတ္ထဓောဝနဥဒကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အန္တရာ ပိပါသိတေန၊ ပန ဂလေ ဝိလဂ္ဂါမိသေန ဝါ ပါနီယံ ပိဝိတွာ န ဓောဝိတဗ္ဗာတိ။

ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနုမောဒနဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

အနုမောဒနဝတ္တေ အနု ပုနပ္ပုနံ မောဒိယတေ ပမောဒိယတေတိ အနုမောဒနာ။ ကာ သာ? ဓမ္မကထာ။ အနုမောဒနာယ ကတ္တဗ္ဗံ ဝတ္တံ အနုမောဒနဝတ္တံ။ ပဉ္စမေ နိသိန္နေတိ အနုမောဒနတ္ထာယ နိသိန္နေ။ ဥပနိသိန္နကထာ နာမ ဗဟူသု သန္နိပတိတေသု ပရိကထာကထနံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

အနုမောဒနဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၉။ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တေ ပိဏ္ဍိတဗ္ဗော သင်္ဃရိတဗ္ဗောတိ ပိဏ္ဍော၊ ပိဏ္ဍပါတော။ ပိဏ္ဍာယ စရဏံ သီလမဿာတိ ပိဏ္ဍစာရီ၊ သော ဧဝ ပိဏ္ဍစာရိကော သကတ္ထေ ကပစ္စယဝသေန။ ပိဏ္ဍစာရိကေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ ဝတ္တံ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တံ။ တတြာယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – နိဝေသနံ နာမ ဣတ္ထိကုမာရိကာဒီနံ ဝသနဋ္ဌာနံ။ ယသ္မာ ပဝိသနနိက္ခမနဒွါရံ အသလ္လက္ခေတွာ သဟသာ ပဝိသန္တော ဝိသဘာဂါရမ္မဏံ ဝါ ပဿေယျ၊ ပရိဿယော ဝါ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ‘‘နိဝေသနံ…ပေ… ပဝိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အတိဒူရေ တိဋ္ဌန္တော အပဿန္တော ဝါ ဘဝေယျ၊ ‘‘အညဿ ဂေဟေ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝါ မညေယျ။ အစ္စာသန္နေ တိဋ္ဌန္တော အပဿိတဗ္ဗံ ဝါ ပဿေယျ၊ အသုဏိတဗ္ဗံ ဝါ သုဏေယျ၊ တေန မနုဿာနံ အဂါရဝေါ ဝါ အပ္ပသာဒေါ ဝါ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ‘‘နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အတိစိရံ တိဋ္ဌန္တော အဒါတုကာမာနံ မနောပဒေါသော ဘဝေယျ၊ အညတ္ထ ဘိက္ခာ စ ပရိက္ခယေယျ၊ အတိလဟုကံ နိဝတ္တန္တော ဒါတုကာမာနံ ပုညဟာနိ စ ဘဝေယျ၊ ဘိက္ခုနော စ ဘိက္ခာယ အသမ္ပဇ္ဇနံ၊ တသ္မာ ‘‘နာတိစိရံ ဌာတဗ္ဗံ၊ နာတိလဟုကံ နိဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ ဌိတေန သလ္လက္ခေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သလ္လက္ခဏာကာရံ ဒဿေတိ ‘‘သစေ ကမ္မံ ဝါ နိက္ခိပတီ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ ကမ္မံ ဝါ နိက္ခိပတီတိ ကပ္ပာသံ ဝါ သုပ္ပံ ဝါ မုသလံ ဝါ ယဉ္စ ဂဟေတွာ ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဌိတာ ဝါ နိသိန္နာ ဝါ ဟောန္တိ၊ တံ နိက္ခိပတိ။ ပရာမသတီတိ ဂဏှာတိ။ ဌပေတိ ဝါတိ ‘‘တိဋ္ဌထ ဘန္တေ’’တိ ဝဒန္တီ ဌပေတိ နာမ။ အဝက္ကာရပါတီတိ အတိရေကပိဏ္ဍပါတံ အပနေတွာ ဌပနတ္ထာယ ဧကာ သမုဂ္ဂပါတိ။ ဧတ္ထ စ သမုဂ္ဂပါတိ နာမ သမုဂ္ဂပုဋသဒိသာ ပါတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာရညိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၁၉၀။ အာရညိကဝတ္တေ န ရမန္တိ ဇနာ ဧတ္ထာတိ အရညံ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ရမဏီယာနိ အရညာနိ၊ ယတ္ထ န ရမတီ ဇနော၊

ဝီတရာဂါ ရမိဿန္တိ၊ န တေ ကာမဂဝေသိနော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၉၉)၊

အရညေ ဝသတီတိ အာရညိကော၊ တေန ဝတ္တိတဗ္ဗံ ဝတ္တံ အာရညိကဝတ္တံ။ တတြာယံ ဝိသေသပဒါနမတ္ထော – ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယာတိ အရညသေနာသနဿ ဂါမတော ဒူရတ္တာ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ ကာရဏေန ‘‘ပတ္တံ ဂဟေတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဂစ္ဆန္တော ပရိဿမော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပတ္တံ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ အံသေ လဂ္ဂေတွာ စီဝရံ ခန္ဓေ ကရိတွာ အရညမဂ္ဂေါ န ဒုဿောဓနော ဟောတိ၊ တသ္မာ ကဏ္ဋကသရီသပါဒိပရိဿယဝိမောစနတ္ထံ ဥပါဟနာ အာရောဟိတွာ။ အရညံ နာမ ယသ္မာ စောရာဒီနံ ဝိစရဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဒါရုဘဏ္ဍံ မတ္တိကာဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတွာ ဒွါရဝါတပါနံ ထကေတွာ ဝသနဋ္ဌာနတော နိက္ခမိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣတော ပရာနိ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တေသု ဝုတ္တသဒိသာနေဝ။ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ သစေ ဗဟိဂါမေ ဥဒကံ နတ္ထိ၊ အန္တောဂါမေယေဝ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ၊ အထ ဗဟိဂါမေ အတ္ထိ၊ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဝေါဒကံ ကတွာ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ စီဝရံ သင်္ဃရိတွာ အံသေ ကရိတွာ ဥပါဟနာ အာရောဟိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။

ဘာဇနံ အလဘန္တေနာတိအာဒိ အရညသေနာသနဿ ဒုလ္လဘဒဗ္ဗသမ္ဘာရတ္တာ ဝုတ္တံ၊ အဂ္ဂိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိအာဒိ ဝါဠမိဂသရီသပါဒိဗာဟိရပရိဿယကာလေ စ ဝါတပိတ္တာဒိအဇ္ဈတ္တပအဿယကာလေ စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ။ ဗဟူနံ ပန ဝသနဋ္ဌာနေ တာဒိသာနိ သုလဘာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဂဏဝါသိနော ပန တေန ဝိနာပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ကတ္တရဒဏ္ဍော နာမ ပရိဿယဝိနောဒနော ဟောတိ၊ တသ္မာ အရညေ ဝိဟရန္တေန အဝဿံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကတ္တရဒဏ္ဍော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ။ နက္ခတ္တာနေဝ နက္ခတ္တပဒါနိ။ စောရာဒီသု အာဂန္တွာ ‘‘အဇ္ဇ၊ ဘန္တေ၊ ကေန နက္ခတ္တေန စန္ဒော ယုတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိတေသု ‘‘န ဇာနာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ကုဇ္ဈန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘နက္ခတ္တပဒါနိ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ သကလာနိ ဝါ ဧကဒေသာနိ ဝါ’’တိ၊ တထာ ဒိသာမူဠှေသု ‘‘ကတမာယံ၊ ဘန္တေ၊ ဒိသာ’’တိ ပုစ္ဆိတေသု၊ တသ္မာ ‘‘ဒိသာကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။

အာရညိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သေနာသနဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၁၉၁။ သေနာသနဝတ္တေ သယန္တိ ဧတ္ထာတိ သေနံ၊ သယနန္တိ အတ္ထော။ အာဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ အာသနံ။ သေနဉ္စ အာသနဉ္စ သေနာသနံ။ သေနာသနေသု ကတ္တဗ္ဗံ ဝတ္တံ သေနာသနဝတ္တံ။ ဣဓ ပန ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာယံ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၃ ) ဝုတ္တမေဝ။ တတ္ထ ပန ဥပဇ္ဈာယေန ဝုတ္ထဝိဟာရော ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန အတ္တနာ ဝုတ္ထဝိဟာရောတိ အယမေဝ ဝိသေသော။ န ဝုဍ္ဎံ အနာပုစ္ဆာတိ ဧတ္ထ တဿ ဩဝရကေ တဒုပစာရေ စ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ဘောဇနသာလာဒီသုပိ ဧဝမေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဘောဇနသာလာဒီသုပိ ဥဒ္ဒေသဒါနာဒိ အာပုစ္ဆိတွာဝ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

သေနာသနဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဇန္တာဃရဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၁၉၂။ ဇန္တာဃရဝတ္တေ ဇာယတီတိ ဇံ၊ ကိံ တံ? သရီရံ။ ဇံ တာယတိ ရက္ခတီတိ ဇန္တာ၊ ကာ သာ? တိကိစ္ဆာ။ ဂယှတေတိ ဃရံ၊ ကိံ တံ? နိဝေသနံ၊ ဇန္တာယ သရီရတိကိစ္ဆာယ ကတံ ဃရံ ဇန္တာဃရံ၊ ဇန္တာဃရေ ကတ္တဗ္ဗံ ဝတ္တံ ဇန္တာဃရဝတ္တံ။ တတ္ထ ပရိဘဏ္ဍန္တိ ဗဟိဇဂတိ။ သေသံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တေ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယျမေဝ။

ဇန္တာဃရဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝစ္စကုဋိဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၁၉၃။ ဝစ္စကုဋိဝတ္တေ ဝစ္စယတေ ဦဟဒယတေတိ ဝစ္စံ၊ ကရီသံ။ ကုဋီယတိ ဆိန္ဒီယတိ အာတပေါ ဧတာယာတိ ကုဋိ၊ ဝစ္စတ္ထာယ ကတာ ကုဋိ ဝစ္စကုဋိ၊ ဝစ္စကုဋိယာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ ဝတ္တံ ဝစ္စကုဋိဝတ္တံ၊ ဣဓ စ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ အာစမနဝတ္တံ ပဌမံ အာဂတံ၊ ပစ္ဆာ ဝစ္စကုဋိဝတ္တံ။ ဣမသ္မိံ ပန ပကရဏေ ပဌမံ ဝစ္စံ ကတွာ ပစ္ဆာ အာစမတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝစ္စကုဋိဝတ္တံ ပဌမံ အာဂတံ၊ တသ္မာ တဒနုက္ကမေန ကထယိဿာမ။ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒန္တေနာတိ အယံ ဝစ္စကုဋိယာပိ သဗ္ဗတ္ထေဝ ပဋိက္ခေပေါ။ နိဗဒ္ဓဂမနတ္ထာယာတိ အတ္တနာ နိဗဒ္ဓဂမနတ္ထာယ။ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌာနံ ဝါတိ အတ္တနော ဝိဟာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

ဝစ္စကုဋိဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ဥပဇ္ဈာယဝတ္တာဒိဝတ္တဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

သတ္တဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၂၈။ စတုပစ္စယဘာဇနီယဝိနိစ္ဆယကထာ

စီဝရဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၉၄။ ဧဝံ ဥပဇ္ဈာယာဒိဝတ္တသင်္ခါတာနိ စုဒ္ဒသ ခန္ဓကဝတ္တာနိ ကထေတွာ ဣဒါနိ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ဘာဇနံ ကထေန္တော ‘‘စတုပစ္စယဘာဇန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စတူတိ သင်္ချာသဗ္ဗနာမပဒံ။ ပဋိစ္စ ဧတိ သီတပဋိဃာတာဒိကံ ဖလံ ဧတသ္မာတိ ပစ္စယော၊ စီဝရာဒိ၊ ပစ္စယော စ ပစ္စယော စ ပစ္စယာ၊ စတ္တာရော ပစ္စယာ စတုပစ္စယံ၊ ဘာဇီယတေ ဝိဘာဇီယတေ ဘာဇနံ။ စတုပစ္စယဿ ဘာဇနံ စတုပစ္စယဘာဇနံ။ တေနာဟ ‘‘စီဝရာဒီနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ဘာဇန’’န္တိ။ တတ္ထ တသ္မိံ စတုပစ္စယဘာဇနေ သမဘိနိဝိဋ္ဌေ စီဝရဘာဇနေ တာဝ ပဌမံ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကော…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? သင်္ဃိကစီဝရဿ ဒုက္ကရဘာဇနတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ အာဂတာဂတံ စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တမေဝဿ ဘာရောတိ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကော။ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ စီဝရံ နိဒဟတိ၊ နိဒဟနမတ္တမေဝဿ ဘာရောတိ စီဝရနိဒဟကော။ ဘဏ္ဍာဂါရေ နိယုတ္တော ဘဏ္ဍာဂါရိကော။ စီဝရာဒိကဿ ဘဏ္ဍဿ ဌပနဋ္ဌာနဘူတံ အဂါရံ ဘဏ္ဍာဂါရံ။ စီဝရံ ဘာဇေတိ ဘာဂံ ကရောတီတိ စီဝရဘာဇကော။ စီဝရဿ ဘာဇနံ ဝိဘာဂကရဏံ စီဝရဘာဇနံ၊ ဝိဘဇနကိရိယာ။

တတ္ထ ‘‘စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တော၊ သော ကုတော လဗ္ဘတေတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ…ပေ… သမ္မန္နိတဗ္ဗော’’တိ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ…ပေ… ဝစနတော’’တိ။ ဆန္ဒနံ ဆန္ဒော၊ ဣစ္ဆနံ ပိဟနန္တိ အတ္ထော။ ဂမနံ ကရဏံ ဂတိ၊ ကိရိယာ။ ဂါရေယှာ ဂတိ အဂတိ၊ ဆန္ဒေန အဂတိ ဆန္ဒာဂတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကထံ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘တတ္ထ ပစ္ဆာ အာဂတာနမ္ပီ’’တိအာဒိ။ ဧဝမိတရေသုပိ။ ပဉ္စမင်္ဂံ ပန သတိသမ္ပဇညယုတ္တာဘာဝံ ဒဿေတိ။ သုက္ကပက္ခေပိ ဣတော ပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။

ဣမာယ ကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနေန ဝါတိ ဣဒံ ဣမဿ သမ္မုတိကမ္မဿ လဟုကကမ္မတ္တာ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယံ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၂) ‘‘အဝသေသာ တေရသ သမ္မုတိယော သေနာသနဂ္ဂါဟမတကစီဝရဒါနာဒိသမ္မုတိယော စာတိ ဧတာနိ လဟုကကမ္မာနိ အပလောကေတွာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ။ အန္တောဝိဟာရေ သဗ္ဗသင်္ဃမဇ္ဈေပိ ခဏ္ဍသီမာယမ္ပိ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ အန္တောဝိဟာရေတိ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရေ အပလောကနာဒိစတုဗ္ဗိဓကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ဒုဗ္ဗိသောဓနတ္တာ။ ဓုရဝိဟာရဋ္ဌာနေတိ ဝိဟာရဒွါရဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ။

၁၉၇။ ဘဏ္ဍာဂါရသမ္မုတိယံ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝါတိ အဝိပ္ပဝါသသီမာသင်္ခါတမဟာသီမာ ဝိဟာရဿ မဇ္ဈေယေဝ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဣမံ ပန ဘဏ္ဍာဂါရံ ခဏ္ဍသီမံ ဂန္တွာ ခဏ္ဍသီမာယံ နိသိန္နေဟိ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဝိဟာရံ ဘဏ္ဍာဂါရံ သမ္မန္နေယျာ’’တိအာဒိနာ နယေန ‘‘ကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနေန ဝါ သမ္မန္နိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနံ နိဿာယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဥပစာရသီမာယံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဂဟေတွာ ကထိနဒါနကမ္မမ္ပိ အဗဒ္ဓသီမာဘူတေ ဝိဟာရေ ဥပစာရသီမာယံ ကရောန္တိ၊ ဧကစ္စေ ဉတ္တိကမ္မမ္ပိ တထေဝ ဂဟေတွာ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရေ ဥပစာရသီမာမတ္တေယေဝ ဥပေါသထပဝါရဏံ ကရောန္တိ၊ တဒယုတ္တံ၊ ကာရဏံ ပနေတ္ထ ကထိနဝိနိစ္ဆယကထာယံ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

၁၉၈။ တုလာဘူတောတိ တုလာသဒိသော။ ဣဒန္တိ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသဒါနံ။ ဣမံ ကိရ ပါဌံ အမနသိကရောန္တာ ဣဒါနိ ကာလစီဝရမ္ပိ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသံ ဒေန္တိ။ ဖာတိကမ္မန္တိ ပဟောနကကမ္မံ၊ ယတ္တကေန ဝိနယာဂတေန သမ္မုဉ္ဇနီဗန္ဓနာဒိဟတ္ထကမ္မေန ဝိဟာရဿ ဦနတာ န ဟောတိ၊ တတ္တကံ ကတွာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေသန္တိ တတြုပ္ပာဒဝဿာဝါသိကံ ဂဏှန္တာနံ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ သာမဏေရာနဉ္စ။ ဘဏ္ဍာဂါရစီဝရေပီတိ အကာလစီဝရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တီတိ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ ဧတန္တိ ဥက္ကုဋ္ဌိယာ ကတာယ သမဘာဂဒါနံ။ ဝိရဇ္ဈိတွာ ကရောန္တီတိ ကတ္တဗ္ဗကာလေသု အကတွာ ယထာရုစိတက္ခဏေ ကရောန္တိ။ သမပဋိဝီသော ဒါတဗ္ဗောတိ ကရိဿာမာတိ ယာစန္တာနံ ပဋိညာမတ္တေနပိ သမကော ကောဋ္ဌာသော ဒါတဗ္ဗော။

အတိရေကဘာဂေနာတိ ဒသ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ၊ သာဋကာပိ ဒသေဝ၊ တေသု ဧကော ဒွါဒသ အဂ္ဃတိ၊ သေသာ ဒသဂ္ဃနကာ။ သဗ္ဗေသု ဒသဂ္ဃနကဝသေန ကုသေ ပါတိတေ ယဿ ဘိက္ခုနော ဒွါဒသဂ္ဃနကော ကုသော ပါတိတော၊ သော ‘‘ဧတ္တကေန မမ စီဝရံ ပဟောတီ’’တိ တေန အတိရေကဘာဂေန ဂန္တုကာမော ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ဧတ္တကေန မမ စီဝရံ ပဟောတီတိ ဒွါဒသဂ္ဃနကေန မမ စီဝရံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ၊ န တတော ဦနေနာတိ သဗ္ဗံ ဂဟေတုကာမောတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခူ ‘‘အတိရေကံ အာဝုသော သင်္ဃဿ သန္တက’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ သုတွာ ဘဂဝါ ‘‘သင်္ဃိကေ စ ဂဏသန္တကေ စ အပ္ပကံ နာမ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗတ္ထ သံယမော ကာတဗ္ဗော၊ ဂဏှန္တေနပိ ကုက္ကုစ္စာယိတဗ္ဗ’’န္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုက္ခေပေ ဒိန္နေ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ အနုက္ခေပေါ နာမ ယံ ကိဉ္စိ အနုက္ခိပိတဗ္ဗံ အနုပ္ပဒါတဗ္ဗံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ၊ ယတ္တကံ တဿ ပဋိဝီသေ အဓိကံ၊ တတ္တကေ အဂ္ဃနကေ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေ ဒိန္နေတိ အတ္ထောတိ ဣမမတ္ထံ သင်္ခေပေန ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ဒသ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။

ဝိကလကေ တောသေတွာတိ ဧတ္ထ စီဝရဝိကလကံ ပုဂ္ဂလဝိကလကန္တိ ဒွေ ဝိကလကာ။ တတ္ထ စီဝရဝိကလကံ နာမ သဗ္ဗေသံ ပဉ္စ ပဉ္စ ဝတ္ထာနိ ပတ္တာနိ၊ သေသာနိပိ အတ္ထိ၊ ဧကေကံ ပန န ပါပုဏာတိ၊ ဆိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဆိန္ဒန္တေဟိ စ အဍ္ဎမဏ္ဍလာဒီနံ ဝါ ဥပါဟနထဝိကာဒီနံ ဝါ ပဟောနကာနိ ခဏ္ဍာနိ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထာရမ္ပိ အနုဝါတပ္ပဟောနကာယာမံ ခဏ္ဍံ ကတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပရိဘောဂံ ပန န ကာတဗ္ဗန္တိ ဧဝမေတ္ထ စီဝရဿ အပ္ပဟောနကဘာဝေါ စီဝရဝိကလကံ။ ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နေ ပနေတံ တောသိတံ ဟောတိ။ အထ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗော၊ သစေပိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ကောဋ္ဌာသေ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝတ္ထာနိ နပ္ပဟောန္တိ၊ တတ္ထ အညံ သာမဏကံ ပရိက္ခာရံ ဌပေတွာ ယော တေန တုဿတိ၊ တဿ တံ ဘာဂံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗော။ ဣဒမ္ပိ စီဝရဝိကလကန္တိ အန္ဓဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

ပုဂ္ဂလဝိကလကံ နာမ ဒသ ဒသ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ ဝဂ္ဂံ ကရောန္တာနံ ဧကော ဝဂ္ဂေါ န ပူရတိ၊ အဋ္ဌ ဝါ နဝ ဝါ ဟောန္တိ၊ တေသံ အဋ္ဌ ဝါ နဝ ဝါ ကောဋ္ဌာသာ ‘‘တုမှေ ဣမေ ဂဟေတွာ ဝိသုံ ဘာဇေထာ’’တိ ဒါတဗ္ဗာ။ ဧဝမယံ ပုဂ္ဂလာနံ အပ္ပဟောနကဘာဝေါ ပုဂ္ဂလဝိကလကံ နာမ။ ဝိသုံ ဒိန္နေ ပန တံ တောသိတံ ဟောတိ၊ ဧဝံ တောသေတွာ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗောတိ။ အထ ဝါ ဝိကလကေ တောသေတွာတိ ယော စီဝရဝိဘာဂေါ ဦနကော၊ တံ အညေန ပရိက္ခာရေန သမံ ကတွာ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘သစေ သဗ္ဗေသံ ပဉ္စ ပဉ္စ ဝတ္ထာနီ’’တိအာဒိနာ။

၁၉၉။ ဣတော ပရံ တေသု တေသု ဝတ္ထူသု အာဂတဝသေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တေသု ဝိနိစ္ဆယေသု သန္တေသုပိ တေသံ ဝိနိစ္ဆယာနံ အဋ္ဌမာတိကာဝိနိစ္ဆယတော အဝိမုတ္တတ္တာ အဋ္ဌမာတိကာဝိနိစ္ဆယေသွေဝ ပက္ခိပိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒါနိ အဋ္ဌိမာ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ ယာ တာ အဋ္ဌ မာတိကာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ၊ တာသံ အဋ္ဌန္နံ မာတိကာနံ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဣဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နာတိ ဣမိနာ အပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနာဒိတော ပဌမလေဍ္ဍုပါတဿ အန္တော ဥပစာရသီမာတိ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတဿ အန္တောပိ ဥပစာရသီမာယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနမ္ပိ ပရိယန္တဂတမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ တိယောဇနေ ဌိတာ လာဘံ ဂဏှိဿန္တီ’’တိအာဒိနာ ဣမေ လာဘဂ္ဂဟဏာဒယော ဥပစာရသီမာဝသေနေဝ ဟောတိ၊ န အဝိပ္ပဝါသသီမာဝသေနာတိ ဒဿေတိ၊ တေန စ ဣမာနိ လာဘဂ္ဂဟဏာဒီနိယေဝ ဥပစာရသီမာယံ ကတ္တဗ္ဗာနိ၊ န အပလောကနကမ္မာဒီနိ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ၊ တာနိ ပန အဝိပ္ပဝါသသီမာဒီသုယေဝ ကတ္တဗ္ဗာနီတိ ပကာသေတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၇၉) ‘‘ဘိက္ခုနီနံ အာရာမပ္ပဝေသနသေနာသနပုစ္ဆနာဒိ ပရိဝါသမာနတ္တာရောစနဝဿစ္ဆေဒနိဿယသေနာသနဂ္ဂါဟာဒိ ဝိဓာနန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဣမိဿာယေဝ ဥပစာရသီမာယ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။

လာဘတ္ထာယ ဌပိတာ သီမာ လာဘသီမာ။ လောကေ ဂါမသီမာဒယော ဝိယ လာဘသီမာ နာမ ဝိသုံ ပသိဒ္ဓါ နတ္ထိ၊ ကေနာယံ အနုညာတာတိ အာဟ ‘‘နေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒိ။ ဧတေန နာယံ သာသနဝေါဟာရသိဒ္ဓါ၊ လောကဝေါဟာရသိဒ္ဓါ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ ဇနပဒပရိစ္ဆေဒေါတိ ဣဒံ လောကပသိဒ္ဓသီမာသဒ္ဒတ္ထဝသေန ဝုတ္တံ၊ ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရမ္ပိ သဗ္ဗံ ဇနပဒသီမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဇနပဒေါ ဧဝ ဇနပဒသီမာ၊ ဧဝံ ရဋ္ဌသီမာဒီသုပိ။ တေနာဟ ‘‘အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ။ ပထဝီဝေမဇ္ဈဂတဿာတိ ယာဝ ဥဒကပရိယန္တာ ခဏ္ဍသီမတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဥပစာရသီမာဒီသု ပန အဗဒ္ဓသီမာသု ဟေဋ္ဌာပထဝိယံ သဗ္ဗတ္ထ ဌိတာနံ န ပါပုဏာတိ၊ ကူပါဒိပဝေသာရဟဋ္ဌာနေ ဌိတာနညေဝ ပါပုဏာတီတိ ဟေဋ္ဌာ သီမကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ တံတံသီမဋ္ဌဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စက္ကဝါဠသီမာယ ဒိန္နံ ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကဋ္ဌာနေပိ ဌိတာနံ ပါပုဏာတိ သဗ္ဗတ္ထ စက္ကဝါဠဝေါဟာရတ္တာတိ။ သမာနသံဝါသအဝိပ္ပဝါသသီမာသု ဒိန္နဿ ဣဒံ နာနတ္တံ – ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ဂါမဋ္ဌာနံ န ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၄) ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘သမာနသံဝါသကသီမာယဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ဂါမေ ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတီတိ။

၂၀၀-၁။ ဗုဒ္ဓါဓိဝုတ္ထောတိ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ အဓိဝုတ္ထော။ ဧကသ္မိန္တိ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ။ ပါကဝတ္တန္တိ နိဗဒ္ဓဒါနံ။ ဝတ္တတီတိ ပဝတ္တတိ။ တေဟိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယေသံ သမ္မုခေ ဧသ ဒေတိ၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၂၀၂။ ဒုတိယဘာဂေ ပန ထေရာသနံ အာရုဠှေတိ ယာဝ သင်္ဃနဝကံ ဧကဝါရံ သဗ္ဗေသံ ဘာဂံ ဒတွာ စီဝရေ အပရိက္ခီဏေ ပုန သဗ္ဗေသံ ဒါတုံ ဒုတိယဘာဂေ ထေရဿ ဒိန္နေတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘တုယှေဝ ဘိက္ခု တာနိ စီဝရာနီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၆၃) ဘဂဝတာ ဝုတ္တနယေန။ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘တုယှံ ဒေမာ’’တိ အဝတွာ၊ ‘ဘိက္ခူနံ ဒေမ၊ ထေရာနံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၇၉) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၇၉) ပန ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘တုယှံ ဒေမာ’’တိ အဝုတ္တတ္တာတိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဝဋ္ဋေယျ၊ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဒေမ၊ ထေရာနံ ဒေမ၊ သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝစနတော ဘေဒေါ န ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗမေတ္ထ ကာရဏန္တိ။ ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပံသုကူလိကာနံ ဝဋ္ဋတိ။ သာမိကေဟိ ဝိစာရိတမေဝါတိ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒီနမတ္ထာယ ဝိစာရိတမေဝ။

၂၀၃။ ဥပဍ္ဎံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ယံ ဥဘတောသင်္ဃဿ ဒိန္နံ၊ တတော ဥပဍ္ဎံ ဘိက္ခူနံ ဥပဍ္ဎံ ဘိက္ခုနီနံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဧကော ဘိက္ခု ဟောတိ၊ ဧကာ ဝါ ဘိက္ခုနီ၊ အန္တမသော အနုပသမ္ပန္နဿပိ ဥပဍ္ဎမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန န မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဘိက္ခုနိပက္ခေ သင်္ဃဿ ပစ္စေကံ အပရာမဋ္ဌတ္တာ ဘိက္ခုနီနံ ဂဏနာယ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗောတိ ဒါယကဿ အဓိပ္ပာယောတိ သိဇ္ဈတိ၊ တထာ ဒါနဉ္စ ဘိက္ခူပိ ဂဏေတွာ ဒိန္နေ ဧဝ ယုဇ္ဇတိ။ ဣတရထာ ဟိ ‘‘ကိတ္တကံ ဘိက္ခူနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ကိတ္တကံ ဘိက္ခုနီန’’န္တိ န ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တဝစနမ္ပိ ‘‘ဘိက္ခူန’’န္တိ ဝုတ္တဝစနသဒိသမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလော…ပေ… ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ’’တိ။ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပုဂ္ဂလော ဝိသုံ န လဘတီတိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာပမာဏေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ဟေတ္ထ ဝိသေသကာရဏံ ဥပလဗ္ဘတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဥဘတောသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ သာမညဝိသေသဝစနေဟိ သင်္ဂဟိတတ္တာ ယထာ ပုဂ္ဂလော ဝိသုံ လဘတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိ သာမညဝိသေသဝစနသဗ္ဘာဝတော ဘဝိတဗ္ဗမေဝ ဝိသုံ ပုဂ္ဂလပဋိဝီသေနာတိ ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာဝစနမေဝေတ္ထ ပမာဏံ။ ပါပုဏနဋ္ဌာနတော ဧကမေဝ လဘတီတိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တဋ္ဌာနတော ဧကမေဝ ကောဋ္ဌာသံ လဘတိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ကသ္မာ? ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ’’တိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေနေဝ ပုဂ္ဂလဿပိ ဂဟိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယောတိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၇၉) ဝုတ္တံ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၇၉) ပန ဘိက္ခုသင်္ဃသဒ္ဒေန ဘိက္ခူနညေဝ ဂဟိတတ္တာ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပန ‘‘တုယှဉ္စာ’’တိ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ စ တတ္ထဿ အဂ္ဂဟိတတ္တာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနသဒိသတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဂ္ဂလပ္ပဓာနော ဟေတ္ထ သင်္ဃ-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေစိ ပန ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ’’တိ ပါဌံ လိခန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ တဿ ဝိသုံ လာဘဂ္ဂဟဏေ ကာရဏဝစနတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘ဝိသုံ သင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ’’တိ ဝိသုံ ပုဂ္ဂလဿပိ ဘာဂဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ ယထာ စေတ္ထ ပုဂ္ဂလဿ အဂ္ဂဟဏံ၊ ဧဝံ ဥပရိ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိအာဒီသုပိ ဝိသုံ သင်္ဃာဒိသဒ္ဒေဟိ ပုဂ္ဂလဿ အဂ္ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ ဂဟဏံ သိယာ၊ သင်္ဃတောပိ ဝိသုမ္ပီတိ ဘာဂဒွယံ လဘေယျ ဥဘယတ္ထ ဂဟိတတ္တာတိ ဝုတ္တံ။ ပူဇေတဗ္ဗန္တိအာဒိ ဂိဟိကမ္မံ န ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဟရာတိ ဣဒံ ပိဏ္ဍပါတဟရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဟရာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဟရိတဗ္ဗန္တိ ဤဒိသံ ဂိဟိဝေယျာဝစ္စံ န ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

၂၀၄။ အန္တောဟေမန္တေတိ ဣမိနာ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ဒိန္နံ ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာနညေဝ ပါပုဏာတိ၊ တတော ပရံ ဟေမန္တေ ဒိန္နံ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿတ္တာ ပါပုဏာတိ၊ ဟေမန္တတော ပန ပရံ ပိဋ္ဌိသမယေ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’’တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိန္နံ အနန္တရေ ဝဿေ ဝါ တတော ပရေသု ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ တသ္မိံ ဘိက္ခုဘာဝေ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ယေ ပန သဗ္ဗထာ အဝုတ္ထဝဿာ၊ တေသံ န ပါပုဏာတီတိ ဒဿေတိ။ လက္ခဏညူ ဝဒန္တီတိ ဝိနယလက္ခဏညုနော အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ လက္ခဏညူ ဝဒန္တီတိ ဣဒံ သန္နိဋ္ဌာနဝစနံ၊ အဋ္ဌကထာသု အနာဂတတ္တာ ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ…ပေ… သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ကင်္ခ။ အဋ္ဌ။ အကာလစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘သစေ ပန ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ဌိတော ‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒမ္မီ’တိ ဝဒတိ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ သမ္ပတ္တာနံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန ‘‘ဝဿာဝါသဿ အနနုရူပေ ပဒေသေ ဌတွာ ဝုတ္တတ္တာ ဝဿံဝုတ္ထာနဉ္စ အဝုတ္ထာနဉ္စ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ အဝုတ္ထဝဿာနံ ပါပုဏာတိ။ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ တသ္မိံ ဘိက္ခုဘာဝေ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ဝဒတီတိ ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒမ္မီတိ ဝဒတိ။ အတီတဝဿန္တိ အနန္တရာတီတဝဿံ။

၂၀၅။ ဣဒါနိ ‘‘အာဒိဿ ဒေတီ’’တိ ပဒံ ဝိဘဇန္တော ‘‘အာဒိဿ ဒေတီတိ ဧတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာဂုယာ ဝါ…ပေ… ဘေသဇ္ဇေ ဝါ အာဒိသိတွာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒေန္တော ဒါယကော အာဒိဿ ဒေတိ နာမာတိ ယောဇနာ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

၂၀၆။ ဣဒါနိ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီ’’တိ ပဒံ ဝိဘဇန္တော အာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ ဧတ္ထာ’’တိအာဒိ။ သင်္ဃတော စ ဂဏတော စ ဝိနိမုတ္တဿ အတ္တနော ကုလူပကာဒိပုဂ္ဂလဿ ဒေန္တော ဒါယကော ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ နာမ။ တံ ပန ပုဂ္ဂလိကဒါနံ ပရမ္မုခါ ဝါ ဟောတိ သမ္မုခါ ဝါ။ တတ္ထ ပရမ္မုခါ ဒေန္တော ‘‘ဣဒံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ နာမံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒေတိ၊ သမ္မုခါ ဒေန္တော စ ဘိက္ခုနော ပါဒမူလေ စီဝရံ ဌပေတွာ ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ဒေတိ၊ တဒုဘယထာပိ ဒေန္တော ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ နာမာတိ အတ္ထော။ န ကေဝလံ ဧကဿေဝ ဒေန္တော ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ နာမ၊ အထ ခေါ အန္တေဝါသိကာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဒေန္တောပိ ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ နာမာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတုံ အာဂတောတိ တဿ သန္တိကေ ဥဒ္ဒေသံ အဂ္ဂဟိတပုဗ္ဗဿပိ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှိဿာမီတိ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ အန္တေဝါသိကဘာဝူပဂမနတော ဝုတ္တံ။ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တောတိ ပရိနိဋ္ဌိတဥဒ္ဒေသော ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တော။ ဝတ္တံ ကတွာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တာနန္တိ ဣဒံ ‘‘ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကာန’’န္တိ ဣမဿေဝ ဝိသေသနံ။ တေန ဥဒ္ဒေသကာလေ အာဂန္တွာ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတွာ ဂန္တွာ အညတ္ထ နိဝသန္တေ အနိဗဒ္ဓစာရိကေ နိဝတ္တေတိ။

ဧဝံ စီဝရက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၃၇၉) အာဂတအဋ္ဌမာတိကာဝသေန စီဝရဝိဘဇနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တသ္မိံယေဝ စီဝရက္ခန္ဓကေ မဇ္ဈေ အာဂတေသု ဝတ္ထူသု အာဂတနယံ နိဝတ္တေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ ကောစိ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆာယ တဿေဝ တာနိ စီဝရာနီတိ ဝိဿဇ္ဇနာ၊ သေသာနိ ဉာပကာဒိဝသေန ဝုတ္တာနိ။ ပဉ္စ မာသေတိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတောတိ ဝဿာဝါသိကတ္ထာယ ဝေယျာဝစ္စကရေဟိ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတော။ တတြုပ္ပာဒတောတိ နာဠိကေရာရာမာဒိတတြုပ္ပာဒတော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒံ ဣဓ ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒေမာတိ ဝါ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာတိ ဝါ ဝတွာ ဒိန္နံ တံ အနတ္ထတကထိနဿပိ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝဿာဝါသိကလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နေ လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဓာတိ အဘိလာပမတ္တမေဝေတံ၊ ဣဓ-သဒ္ဒံ ဝိနာ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ သော ဧဝ နယော။ အနတ္ထတကထိနဿပိ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတီတိ ဝဿာဝါသိကလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ အနတ္ထတကထိနဿပိ ဝုတ္ထဝဿဿ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတိ၊ တတော ပရံ ပန ဥပ္ပန္နဝဿာဝါသိကံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ကိံ အတီတဝဿေ ဣဒံ ဝဿာဝါသိကံ၊ ဥဒါဟု အနာဂတဝဿေ’’တိ။ တတ္ထ တတော ပရန္တိ ပဉ္စမာသတော ပရံ၊ ဂိမှာနဿ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။

ဌိတိကာ ပန န တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌိတာယ ဌိတိကာယ ပုန အညသ္မိံ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ ဧကော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ၊ မဇ္ဈေ ဆိန္ဒိတွာ ဒွီဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဌိတာယ ပန ဌိတိကာယ ပုန အညသ္မိံ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ နဝကတရော အာဂစ္ဆတိ၊ ဌိတိကာ ဟေဋ္ဌာ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ၊ ဌိတိကာ ဥဒ္ဓံ အာရောဟတိ။ အထ အညော နတ္ထိ၊ ပုန အတ္တနော ပါပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒုဂ္ဂဟိတာနီတိ အဂ္ဂဟိတာနိ၊ သင်္ဃိကာနေဝ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘ပါတိတေ ကုသေ’’တိ ဧကကောဋ္ဌာသေ ကုသဒဏ္ဍကေ ပါတိတမတ္တေ သစေပိ ဘိက္ခုသဟဿံ ဟောတိ၊ ဂဟိတမေဝ နာမ စီဝရံ။ ‘‘နာကာမာ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၃)၊ တတ္ထ ဂဟိတမေဝ နာမာတိ ‘‘ဣမဿ ဣဒံ ပတ္တ’’န္တိ ကိဉ္စာပိ န ဝိဒိတံ၊ တေ ပန ဘာဂါ အတ္ထတော တေသံ ပတ္တာယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတီတိ ဣဒံ နာနာသီမဝိဟာရေသု ကတ္တဗ္ဗနယေန ဧကသ္မိမ္ပိ ဝိဟာရေ ဒွီသု သေနာသနေသု နိဝုတ္ထဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ အရုဏုဋ္ဌာပနေနေဝ တတ္ထ ဝုတ္ထော ဟောတိ၊ န ပန ဝဿစ္ဆေဒပရိဟာရာယ။ အန္တောဥပစာရသီမာယ ဟိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေန္တော အတ္တနာ ဂဟိတသေနာသနံ အပ္ပဝိဋ္ဌောပိ ဝုတ္ထဝဿော ဧဝ ဟောတိ။ ဂဟိတသေနာသနေ ပန နိဝုတ္ထော နာမ န ဟောတိ၊ တတ္ထ အရုဏုဋ္ဌာပနေ သတိ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမသ္မိံ ဗဟုတရံ နိဝသတိ နာမာ’’တိ။ ဧတေန စ ဣတရသ္မိံ သတ္တာဟဝါရေနပိ အရုဏုဋ္ဌာပနေ သတိ ဧဝ အပ္ပတရံ နိဝသတိ နာမ ဟောတိ၊ နာသတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ဣဒန္တိ ဧကာဓိပ္ပာယဒါနံ။ နာနာလာဘေဟီတိအာဒီသု နာနာ ဝိသုံ ဝိသုံ လာဘော ဧတေသူတိ နာနာလာဘာ၊ ဒွေ ဝိဟာရာ၊ တေဟိ နာနာလာဘေဟိ။ နာနာ ဝိသုံ ဝိသုံ ပါကာရာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နော ဥပစာရော ဧတေသန္တိ နာနူပစာရာ၊ တေဟိ နာနူပစာရေဟိ။ ဧကသီမဝိဟာရေဟီတိ ဧကသီမာယံ ဒွီဟိ ဝိဟာရေဟီတိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၆၄) ဝုတ္တံ။ နာနာလာဘေဟီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ နိဗဒ္ဓဝဿာဝါသိကလာဘေဟိ။ နာနူပစာရေဟီတိ နာနာပရိက္ခေပနာနာဒွါရေဟိ။ ဧကသီမဝိဟာရေဟီတိ ဒွိန္နံ ဝိဟာရာနံ ဧကေန ပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တတ္တာ ဧကာယ ဥပစာရသီမာယ အန္တောဂတေဟိ ဒွီဟိ ဝိဟာရေဟီတိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၆၄)။ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ပဌမံ ဂဟိတော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ တတ္ထာတိ ယတ္ထ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ တတ္ထ။

၂၀၇။ ဘိက္ခုဿ ကာလကတေတိ ဧတ္ထ ကာလကတ-သဒ္ဒေါ ဘာဝသာဓနောတိ အာဟ ‘‘ကာလကိရိယာယာ’’တိ။ ပါဠိယံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ စီဝရဒါနေ သာမဏေရာနံ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနာဘာဝါ ‘‘စီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စာ’’တိအာဒိ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တံ။

၂၀၈။ သစေပိ သဟဿံ အဂ္ဃတိ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနညေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အညန္တိ တိစီဝရပတ္တတော အညံ။ အပ္ပဂ္ဃန္တိ အတိဇိဏ္ဏာဒိဘာဝေန နိဟီနံ။ တတောတိ အဝသေသပရိက္ခာရတော။ သဗ္ဗန္တိ ပတ္တံ စီဝရဉ္စ။ တတ္ထ တတ္ထ သင်္ဃဿေဝါတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿေဝ။ ဘိက္ခုနော ကာလကတဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘ဣဓာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘တတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိစ္ဆာဝစနတ္တာ စ ပရိက္ခာရဿ ဌပိတဋ္ဌာနံ ဝုတ္တန္တိ ဝိညာယတိ။ ပါဠိယံ အဝိဿဇ္ဇိကံ အဝေဘင်္ဂိကန္တိ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿေဝ သန္တကံ ဟုတွာ ကဿစိ အဝိဿဇ္ဇိကံ အဝေဘင်္ဂိကဉ္စ ဘဝိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ‘‘သန္တေ ပတိရူပေ ဂါဟကေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂါဟကေ အသတိ အဒတွာ ဘာဇိတေပိ သုဘာဇိတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏန္တိ ဧတ္ထ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၇၆) တာဝ ‘‘ယတ္ထ ပန ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏန္တိ ဘိက္ခူ ယသ္မိံ ရဋ္ဌေ ဒက္ခိဏောဒကပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တေနပိ ဒေယျဓမ္မဿ သာမိနော ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၇၆) ပန ‘‘ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏန္တိ ဧတ္တကာနိ စီဝရာနိ ဒဿာမီတိ ပဌမံ ဥဒကံ ပါတေတွာ ပစ္ဆာ ဒေန္တိ၊ တံ ယေဟိ ဂဟိတံ၊ တေ ဘာဂိနောဝ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရသမုဒ္ဒေတိ ဇမ္ဗုဒီပေ။ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဉှိ ဥပါဒါယေသ ဧဝံ ဝုတ္တော။

‘‘မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတီ’’တိ ဧတ္ထ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တော တဿ ကာလကိရိယံ သုတွာ အဝိဟာရဋ္ဌာနေ စေ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣဒံ စီဝရံ မယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ အဓိဋ္ဌာတိ၊ သွာဓိဋ္ဌိတံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု ဗဟုဘဏ္ဍော ဗဟုပရိက္ခာရော ကာလကတော ဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ၊ ‘‘ဘိက္ခုဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာလကတေ သင်္ဃော သာမီ ပတ္တစီဝရေ။ အပိစ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ဗဟုပကာရာ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိစီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတုံ။ ယံ တတ္ထ လဟုဘဏ္ဍံ လဟုပရိက္ခာရံ၊ တံ သမ္မုခီဘူတေန သင်္ဃေန ဘာဇေတုံ။ ယံ တတ္ထ ဂရုဘဏ္ဍံ ဂရုပရိက္ခာရံ၊ တံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ အဝိဿဇ္ဇိကံ အဝေဘင်္ဂိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၉) ဣမိနာ ပါဌေန ဘဂဝါ သဗ္ဗညူ ဘိက္ခူနံ အာမိသဒါယဇ္ဇံ ဝိစာရေသိ။

တတ္ထ တိစီဝရပတ္တအဝသေသလဟုဘဏ္ဍဂရုဘဏ္ဍဝသေန အာမိသဒါယဇ္ဇံ တိဝိဓံ ဟောတိ။ တေသု တိစီဝရပတ္တံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဿ ဘာဂေါ ဟောတိ၊ အဝသေသလဟုဘဏ္ဍံ သမ္မုခီဘူတသင်္ဃဿ၊ ပဉ္စဝီသတိဝိဓ ဂရုဘဏ္ဍံ စာတုဒ္ဒိသသင်္ဃဿ။ ဣမိနာ ဣတော တိဝိဓဘဏ္ဍတော အညံ ဘိက္ခုဘဏ္ဍံ နာမ နတ္ထိ၊ ဣမေဟိ တိဝိဓေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ အညော ဒါယာဒေါ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိ ပန ဝိနယဓရာ ‘‘ဘိက္ခူနံ အကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂိဟိဘူတာ ဉာတကာ လဘန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ကသ္မာတိ စေ? ‘‘ယေ တဿ ဓနေ ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ၊ တေသံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတတ္တာတိ။ သစ္စံ အာဂတော၊ သော ပန ပါဌော ဝိဿာသဂ္ဂါဟဝိသယေ အာဂတော၊ န ဒါယဇ္ဇဂဟဏဋ္ဌာနေ။ ‘‘ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ’’ဣစ္စေဝ အာဂတော၊ န ‘‘ဉာတကာ အညာတကာ ဝါ’’တိ၊ တသ္မာ ဉာတကာ ဝါ ဟောန္တု အညာတကာ ဝါ၊ ယေ တံ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တေ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘာဂဘူတဿ ဓနဿ ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာ၊ အန္တမသော မာတုဂါမာပိ။ တေ သန္ဓာယ ‘‘တေသံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ယေ ဂိလာနံ နုပဋ္ဌဟန္တိ၊ တေ သန္ဓာယ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၉) ‘‘ဂိလာနုပဋ္ဌာကော နာမ ဂိဟီ ဝါ ဟောတု ပဗ္ဗဇိတော ဝါ၊ အန္တမသော မာတုဂါမောပိ၊ သဗ္ဗေ ဘာဂံ လဘန္တီ’’တိ။

အထ ဝါ ယော ဘိက္ခု အတ္တနော ဇီဝမာနကာလေယေဝ သဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ ဉာတကဿ ဝါ အညာတကဿ ဝါ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ အဒါသိ၊ ကောစိ စ ဉာတကော ဝါ အညာတကော ဝါ ဂဟဋ္ဌော ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟေသိ၊ တာဒိသေ သန္ဓာယ ‘‘ယေ တဿ ဓနဿ ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ၊ တေသံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန အတာဒိသေ ဉာတကေ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၉) ‘‘သစေ ပန သော ဇီဝမာနောယေဝ သဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ အဒါသိ၊ ကောစိ ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟေသိ၊ ယဿ ဒိန္နံ၊ ယေန စ ဂဟိတံ၊ တဿေဝ ဟောတိ၊ တဿ ရုစိယာ ဧဝ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ လဘန္တီ’’တိ။ ဧဝံ ဟောတု၊ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေ ပန ကထန္တိ? တမ္ပိ ‘‘ဂိဟိဉာတကာနံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ပါဠိယံ ဝါ အဋ္ဌကထာယံ ဝါ ဋီကာသု ဝါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝိစာရေတဗ္ဗမေတံ။

စီဝရဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပိဏ္ဍပါတဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၉။ ဣဒါနိ ပိဏ္ဍပါတဘာဇနဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘ပိဏ္ဍပါတဘာဇနေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သေနာသနက္ခန္ဓကေ သေနာသနဘာဇနေယေဝ ပဌမံ အာဂတေပိ စတုပစ္စယဘာဇနဝိနိစ္ဆယတ္တာ ပစ္စယာနုက္ကမေန ပိဏ္ဍပါတဘာဇနံ ပဌမံ ဒဿေတိ။ ပိဏ္ဍပါတဘာဇနေ ပန သင်္ဃဘတ္တာဒီသု အယံ ဝိနိစ္ဆယောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထံ ဧတာနိ သင်္ဃဘတ္တာဒီနိ ဘဂဝတာ အနုညာတာနီတိ အာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ…ပေ… အနုညာတေသူ’’တိ။ သင်္ဃဿ အတ္ထာယ အာဘတံ ဘတ္တံ သင်္ဃဘတ္တံ ယထာ ‘‘အာဂန္တုကဿ အာဘတံ ဘတ္တံ အာဂန္တုကဘတ္တ’’န္တိ။ သင်္ဃတော ဥဒ္ဒိဿ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ။ နိမန္တေတွာ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ နိမန္တနဘတ္တံ။ သလာကံ ပါတေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ။ ပက္ခေ ပက္ခဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ပက္ခဘတ္တံ။ ဥပေါသထေ ဥပေါသထဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဥပေါသထဘတ္တံ။ ပါဋိပဒေ ဥပေါသထဒိဝသတော ဒုတိယဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ပါဋိပဒဘတ္တန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဌိတိကာ နာမ နတ္ထီတိ သင်္ဃတ္ထေရတော ပဋ္ဌာယ ဝဿဂ္ဂေန ဂါဟဏံ ဌိတိကာ နာမ။

အတ္တနော ဝိဟာရဒွါရေတိ ဝိဟာရဿ ဒွါရကောဋ္ဌကသမီပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဘောဇနသာလာယာတိ ဘတ္တုဒ္ဒေသဋ္ဌာနဘူတာယ ဘောဇနသာလာယံ။ ဝဿဂ္ဂေနာတိ ဝဿကောဋ္ဌာသေန။ ဒိန္နံ ပနာတိ ဝတွာ ယထာ သော ဒါယကော ဝဒတိ၊ တံ ဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ဃတော ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ အန္တရဃရေတိ အန္တောဂေဟေ။ အန္တောဥပစာရဂတာနန္တိ ဧတ္ထ ဂါမဒွါရဝီထိစတုက္ကေသု ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရံ ဥပစာရော နာမ။

အန္တရဃရဿ ဥပစာရေ ပန လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဃရူပစာရော စေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧကဝဠဉ္ဇန္တိ ဧကေန ဒွါရေန ဝဠဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ နာနာနိဝေသနေသူတိ နာနာကုလဿ နာနူပစာရေသု နိဝေသနေသု။ လဇ္ဇီ ပေသလော အဂတိဂမနံ ဝဇ္ဇေတွာ မေဓာဝီ စ ဥပပရိက္ခိတွာ ဥဒ္ဒိသတီတိ အာဟ ‘‘ပေသလော လဇ္ဇီ မေဓာဝီ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ။ နိသိန္နဿပိ နိဒ္ဒါယန္တဿပီတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ၊ ဝုဍ္ဎတရေ နိဒ္ဒါယန္တေ နဝကဿ ဂါဟိတံ သုဂ္ဂါဟိတန္တိ အတ္ထော။ တိစီဝရပရိဝါရံ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဒကမတ္တလာဘီ ဝိယ အညောပိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ အလဘိတွာ ဝတ္ထာဒိအနေကပ္ပကာရကံ လဘတိ စေ၊ တဿေဝ တ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ရုစိဝသေန ယံ ကိဉ္စိ ဝတွာ အာဟရိတုံ ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ ဝိဿဋ္ဌဒူတော နာမ။ ယံ ဣစ္ဆတီတိ ‘‘ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ ဒေထာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ယံ ဣစ္ဆတိ။ ပုစ္ဆာသဘာဂေနာတိ ပုစ္ဆာသဒိသေန။

‘‘ဧကာ ကူဋဋ္ဌိတိကာ နာမ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တမေဝ ဌိတိကံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ရညော ဝါ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ အညေဟိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီဟိ အမိဿေတွာ ဝိသုံယေဝ ဌိတိကာယ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဧကစာရိကဘတ္တာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ထေယျာယ ဟရန္တီတိ ပတ္တဟာရကာ ဟရန္တိ။ ဂီဝါ ဟောတီတိ အာဏာပကဿ ဂီဝါ ဟောတိ။ သဗ္ဗံ ပတ္တဿာမိကဿ ဟောတီတိ စီဝရာဒိကမ္ပိ သဗ္ဗံ ပတ္တဿာမိကဿေဝ ဟောတိ၊ ‘‘မယာ ဘတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န စီဝရာဒိ’’န္တိ ဝတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ မနုဿာနံ ဝစနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တာ ဂစ္ဆန္တီတိ မနုဿာနံ ဝစနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ တေန ဘိက္ခုနာ ဝုတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ။ အကတဘာဂေါ နာမာတိ အာဂန္တုကဘာဂေါ နာမ၊ အဒိန္နပုဗ္ဗဘာဂေါတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗော သင်္ဃော ပရိဘူဉ္ဇတူတိ ဝုတ္တေတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဌမမေဝ ‘သဗ္ဗသင်္ဃိကဘတ္တံ ဒေထာ’တိ ဝတွာ ပစ္ဆာ ‘သဗ္ဗော သင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’တိ အဝုတ္တေပိ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကိံ အာဟရီယတီတိ အဝတွာတိ ‘‘ကတရဘတ္တံ တယာ အာဟရီယတီ’’တိ ဒါယကံ အပုစ္ဆိတွာ။ ပကတိဌိတိကာယာတိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တဌိတိကာယ။

ပိဏ္ဍပါတဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိမန္တနဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၀။ ‘‘ဧတ္တကေ ဘိက္ခူ သင်္ဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒေထာ’’တိအာဒီနိ အဝတွာ ‘‘ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တံ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ ဒိန္နံ သင်္ဃိကံ နိမန္တနံ နာမ။ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဘိက္ခာပရိယာယေန ဝုတ္တတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ပဋိပါဋိယာတိ လဒ္ဓပဋိပါဋိယာ။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ‘‘ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ပဒံ အဝတွာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘတ္တန္တိ အဝဒန္တေနာ’’တိ။ အာလောပသင်္ခေပေနာတိ ဧကေကပိဏ္ဍဝသေန။ အယဉ္စ နယော နိမန္တနေယေဝ၊ န ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ။ တဿ ဟိ ဧကဿ ပဟောနကပ္ပမာဏံယေဝ ဘာဇေတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဥဒ္ဒေသဘတ္တေ အာလောပဋ္ဌိတိကာ နာမ နတ္ထိ။

အာရုဠှာယေဝ မာတိကံ။ သင်္ဃတော အဋ္ဌ ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ ယေ မာတိကံ အာရုဠှာ၊ တေ အဋ္ဌ ဘိက္ခူတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တနိမန္တနဘတ္တာဒိသင်္ဃိကဘတ္တမာတိကာသု နိမန္တနဘတ္တမာတိကာယ ဌိတိကာဝသေန အာရုဠှေ ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန ဝါ သယံ ဝါ သင်္ဃတော ဥဒ္ဒိသာပေတွာ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ န အတ္တနာ ရုစိတေ ဂဟေတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ မာတိကံ အာရောပေတွာတိ ‘‘သင်္ဃတော ဂဏှာမီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမာတိကာဘေဒံ ဒါယကဿ ဝိညာပေတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဧကဝါရန္တိ ယာဝ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တိ ဘိက္ခူ၊ သဗ္ဗေ လဘန္တီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ဧကဝါရန္တိ န ဧကဒိဝသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ယတ္တကာ ပန ဘိက္ခူ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေ။ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ဂဟိတဘိက္ခူ အညဒါ အဂ္ဂဟေတွာ ယာဝ ဧကဝါရံ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ ဘောဇိတာ ဟောန္တီတိ ဇာနာတိ စေ၊ ယေ ဇာနန္တိ၊ တေ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ။ ပဋိဗဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယာတိ တတ္ထေဝ ဝါသဿ နိဗဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ။

နိမန္တနဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သလာကဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၁။ ဥပနိဗန္ဓိတွာတိ လိခိတွာ။ ဂါမဝသေနပီတိ ယေဘုယျေန သမလာဘဂါမဝသေနပိ။ ဗဟူနိ သလာကဘတ္တာနီတိ တိံသံ ဝါ စတ္တာရီသံ ဝါ ဘတ္တာနိ။ သစေ ဟောန္တီတိ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သလ္လက္ခေတွာတိ တာနိ ဘတ္တာနိ ပမာဏဝသေန သလ္လက္ခေတွာ။ နိဂ္ဂဟေန ဒတွာတိ ဒူရံ ဂန္တုံ အနိစ္ဆန္တဿ နိဂ္ဂဟေန သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ။ ပုန ဝိဟာရံ အာဂန္တွာတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရံ အနာဂန္တွာ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာ ဝိဟာရေ အတ္တနော ပါပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဂေဟဝသေနာတိ ဝီထိယမ္ပိ ဧကပဿေ ဃရပါဠိယာ ဝသေန။ ဥဒ္ဒိသိတွာပီတိ ‘‘အသုကကုလေ သလာကဘတ္တာနိ တုယှံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဝတွာ။

၂၁၂။ ဝါရဂါမေတိ အတိဒူရတ္တာ ဝါရေန ဂန္တဗ္ဗဂါမေ။ သဋ္ဌိတော ဝါ ပဏ္ဏာသတော ဝါတိ ဒဏ္ဍကမ္မတ္ထာယ ဥဒကဃဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိဟာရဝါရောတိ သဗ္ဗဘိက္ခူသု ဘိက္ခာယ ဂတေသု ဝိဟာရရက္ခဏဝါရော။ နေသန္တိ ဝိဟာရဝါရိကာနံ။ ဖာတိကမ္မမေဝါတိ ဝိဟာရရက္ခဏကိစ္စဿ ပဟောနကပဋိပါဒနမေဝ။ ဒူရတ္တာ နိဂ္ဂဟေတွာပိ ဝါရေန ဂဟေတဗ္ဗော ဂါမော ဝါရဂါမော။ ဝိဟာရဝါရေ နိယုတ္တာ ဝိဟာရဝါရိကာ၊ ဝါရေန ဝိဟာရရက္ခဏကာ။ အညထတ္တန္တိ ပသာဒညထတ္တံ။ ဖာတိကမ္မမေဝ ဘဝန္တီတိ ဝိဟာရရက္ခဏတ္ထာယ သင်္ဃေန ဒါတဗ္ဗာ အတိရေကလာဘာ ဟောန္တိ။ ဧကဿေဝ ပါပုဏန္တီတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကေကဿေဝ ပါပိတာနီတိ အတ္ထော။ သင်္ဃနဝကေန လဒ္ဓကာလေတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကေကဿ ပါပိတာနိ ဒွေ တီဏိ ဧကစာရိကဘတ္တာနိ တေနေဝ နိယာမေန အတ္တနော ပါပုဏနဋ္ဌာနေ သင်္ဃနဝကေန လဒ္ဓကာလေ။

ယဿ ကဿစိ သမ္မုခီဘူတဿ ပါပေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ယေဘုယျေန စေ ဘိက္ခူ ဗဟိသီမဂတာ ဟောန္တိ၊ သမ္မုခီဘူတဿ ယဿ ကဿစိ ပါပေတဗ္ဗံ သဘာဂတ္တာ ဧကေန လဒ္ဓံ သဗ္ဗေသံ ဟောတိ၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ အတ္တနော ပါပေတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ရသသလာကန္တိ ဥစ္ဆုရသသလာကံ။ သလာကဝသေန ပန ဂါဟိတတ္တာ န သာဒိတဗ္ဗာတိ ဣဒံ အသာရုပ္ပဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဓုတင်္ဂဘေဒဝသေန။ ‘‘သင်္ဃတော နိရာမိသသလာကာ…ပေ… ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ဟိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၆) ဝုတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယမ္ပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၃၂၅) – သင်္ဃတော နိရာမိသသလာကာပိ ဝိဟာရေ ပက္ကဘတ္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ သာဓာရဏံ ကတွာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၆) ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘ဧဝံ ဂါဟိတေ သာဒိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ န သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိသေသေတွာ အဝုတ္တတ္တာ စ ‘‘ဘေသဇ္ဇာဒိသလာကာယော စေတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ သလာကဝသေန ပန ဂါဟိတတ္တာ န သာဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဝီမံသိတဗ္ဗော။ ယဒိ ဟိ ဘေသဇ္ဇာဒိသလာကာ သလာကဝသေန ဂါဟိတာ န သာဒိတဗ္ဗာ သိယာ၊ ‘‘သင်္ဃတော နိရာမိသသလာကာ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ န ဝဒေယျ၊ ‘‘အတိရေကလာဘော သင်္ဃဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၂၈) စ ‘‘အတိရေကလာဘံ ပဋိက္ခိပါမီ’’တိ သလာကဝသေန ဂါဟေတဗ္ဗံ ဘတ္တမေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ န ဘေသဇ္ဇံ။ သင်္ဃဘတ္တာဒီနိ ဟိ စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနိယေဝ တေန န သာဒိတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တာနိ။ ခန္ဓကဘာဏကာနံ ဝါ မတေန ဣဓ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂတော ဒါတဗ္ဗာ ဘိက္ခာ အဂ္ဂဘိက္ခာ။ အဂ္ဂဘိက္ခာမတ္တန္တိ ဧကကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တံ။ လဒ္ဓါ ဝါ အလဒ္ဓါ ဝါ သွေပိ ဂဏှေယျာသီတိ လဒ္ဓေပိ အပ္ပမတ္တတာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ယာဝဒတ္ထံ လဘတိ…ပေ… အလဘိတွာ သွေ ဂဏှေယျာသီတိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ။ အဂ္ဂဘိက္ခမတ္တန္တိ ဟိ ဧတ္ထ မတ္တ-သဒ္ဒေါ ဗဟုဘာဝံ နိဝတ္တေတိ။

သလာကဘတ္တံ နာမ ဝိဟာရေယေဝ ဥဒ္ဒိသီယတိ ဝိဟာရမေဝ သန္ဓာယ ဒီယမာနတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဝိဟာရေ အပါပိတံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတြ အာသနသာလာယာတိ တသ္မိံ ဂါမေ အာသနသာလာယ။ ဝိဟာရံ အာနေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ တထာ ဝတွာ တသ္မိံ ဒိဝသေ ဒိန္နဘတ္တံ ဝိဟာရမေဝ အာနေတွာ ဌိတိကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ။ တံ ဂဟေတွာတိ တံ ဝါရဂါမသလာကံ အတ္တနာ ဂဟေတွာ။ တေနာတိ ယော အတ္တနော ပတ္တဝါရဂါမေ သလာကံ ဒိသာဂမိကဿ အဒါသိ၊ တေန။ အနတိက္ကမန္တေယေဝ တသ္မိံ တဿ သလာကာ ဂါဟေတဗ္ဗာတိ ယသ္မာ ဥပစာရသီမဋ္ဌဿေဝ သလာကာ ပါပုဏာတိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ဒိသံဂမိကေ ဥပစာရသီမံ အနတိက္ကန္တေယေဝ တဿ ဒိသံဂမိကဿ ပတ္တသလာကာ အတ္တနော ပါပေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗာ။

ဒေဝသိကံ ပါပေတဗ္ဗာတိ ဥပစာရသီမာယံ ဌိတဿ ယဿ ကဿစိ ဝဿဂ္ဂေန ပါပေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဧတေသု အနာဂတေသု အာသန္နဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရထာ သင်္ဃိကံ ဟောတိ။ အနာဂတဒိဝသေတိ ဧတ္ထ ကထံ တေသံ ဘိက္ခူနံ အာဂတာနာဂတဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ စေ? ယသ္မာ တတော တတော အာဂတာ ဘိက္ခူ တသ္မိံ ဂါမေ အာသနသာလာယ သန္နိပတန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ အာဂတာနာဂတဘာဝေါ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ အမှာကံ ဂေါစရဂါမေတိ သလာကဘတ္တဒါယကာနံ ဂါမေ။ ဘုဉ္ဇိတုံ အာဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘မဟာထေရော ဧကကောဝ ဝိဟာရေ ဩဟီနော အဝဿံ သဗ္ဗသလာကာ အတ္တနော ပါပေတွာ ဌိတော’’တိ မညမာနာ အာဂစ္ဆန္တိ။

သလာကဘတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပက္ခိကဘတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၃။ အဘိလက္ခိတေသု စတူသု ပက္ခဒိဝသေသု ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ပက္ခိကံ။ အဘိလက္ခိတေသူတိ ဧတ္ထ အဘီတိ ဥပသာရမတ္တံ၊ လက္ခဏိယေသုဣစ္စေဝတ္ထော၊ ဥပေါသထသမာဒါနဓမ္မဿဝနပူဇာသက္ကာရာဒိကရဏတ္ထံ လက္ခိတဗ္ဗေသု သလ္လက္ခေတဗ္ဗေသု ဥပလက္ခေတဗ္ဗေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သွေ ပက္ခောတိ အဇ္ဇပက္ခိကံ န ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ အဋ္ဌမိယာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ သတ္တမိယာ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ န ဂါဟေတဗ္ဗံ၊ ဒါယကေဟိ နိယမိတဒိဝသေနေဝ ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ သွေ လူခန္တိ အဇ္ဇ အာဝါဟမင်္ဂလာဒိကရဏတော အတိပဏီတံ ဘောဇနံ ကရီယတိ၊ သွေ တထာ န ဘဝိဿတိ၊ အဇ္ဇေဝ ဘိက္ခူ ဘောဇေဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၃၂၅) ပန အညထာ ဝုတ္တံ။ ပက္ခိကဘတ္တတော ဥပေါသထိကဘတ္တဿ ဘေဒံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပေါသထင်္ဂါနိ သမာဒိယိတွာ’’တိအာဒိ။ ဥပေါသထေ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ ဥပေါသထိကံ။

ပက္ခိကဘတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာဂန္တုကဘတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၄။ နိဗန္ဓာပိတန္တိ ‘‘အသုကဝိဟာရေ အာဂန္တုကာ ဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ နိယမိတံ။ ဂမိကော အာဂန္တုကဘတ္တမ္ပီတိ ဂါမန္တရတော အာဂန္တွာ အဝူပသန္တေန ဂမိကစိတ္တေန ဝသိတွာ ပုန အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အာဝါသိကဿ ပန ဂန္တုကာမဿ ဂမိကဘတ္တမေဝ လဗ္ဘတိ။ ‘‘လေသံ ဩဍ္ဍေတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ လေသာဘာဝေန ယာဝ ဂမနပရိဗန္ဓော ဝိဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဉာပိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဓုရဘတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၅။ တဏ္ဍုလာဒီနိ ပေသေန္တိ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ အဘိဟဋဘိက္ခတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။

၂၁၆။ တထာ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာတိ ဘိက္ခာနာမေန ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ပတ္တံ ပူရေတွာ ထကေတွာ ဒိန္နန္တိ ‘‘ဂုဠကဘတ္တံ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ပိဏ္ဍပါတဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂိလာနပစ္စယဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၇။ ဣတော ပရံ ပစ္စယာနုက္ကမေန သေနာသနဘာဇနကထာယ ဝတ္တဗ္ဗာယပိ တဿာ မဟာဝိသယတ္တာ၊ ဂိလာနပစ္စယဘာဇနီယကထာယ ပန အပ္ပဝိသယတ္တာ၊ ပိဏ္ဍပါတဘာဇနီယကထာယ အနုလောမတ္တာ စ တဒနန္တရံ တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဂိလာနပစ္စယဘာဇနီယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာတိ ဥပလက္ခဏမတ္တမေဝေတံ။ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလဂဟပတိမဟာသာလာဒယောပိ ဧဝံ ကရောန္တိယေဝ။ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာတိအာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ စ ပါကဋတ္တာ စ သုဝိညေယျမေဝ။ ဥပစာရသီမံ…ပေ… ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ။ ကုမ္ဘံ ပန အာဝဇ္ဇေတွာတိ ကုမ္ဘံ ဒိသာမုခံ ကတွာ။ သစေ ထိနံ သပ္ပိ ဟောတီတိ ကက္ခဠံ သပ္ပိ ဟောတိ။ ထောကံ ထောကမ္ပိ ပါပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝံ ကတေ ဌိတိကာပိ တိဋ္ဌတိ။ သိင်္ဂိဝေရမရိစာဒိဘေသဇ္ဇမ္ပိ အဝသေသပတ္တထာလကာဒိသမဏပရိက္ခာရောပီတိ ဣမိနာ န ကေဝလံ ဘေသဇ္ဇမေဝ ဂိလာနပစ္စယော ဟောတိ၊ အထ ခေါ အဝသေသပရိက္ခာရောပိ ဂိလာနပစ္စယေ အန္တောဂဓောယေဝါတိ ဒဿေတိ။

ဂိလာနပစ္စယဘာဇနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သေနာသနဂ္ဂါဟကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၈။ သေနာသနဘာဇနကထာယံ သေနာသနဂ္ဂါဟေ ဝိနိစ္ဆယောတိ သေနာသနဘာဇနမေဝါဟ။ တတ္ထ ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ဝဿာဝါသေ သေနာသနဂ္ဂါဟော စာတိ ကာလဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ ဒုဝိဓော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ဥတုကာလေတိ ဟေမန္တဂိမှာနဥတုကာလေ။ ဝဿာဝါသေတိ ဝဿာနကာလေ။ ဘိက္ခုံ ဥဋ္ဌာပေတွာ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ အကာလော နာမ နတ္ထိ ဒါယကေဟိ ‘‘အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နသင်္ဃိကသေနာသနတ္တာ။ ဧကေကံ ပရိဝေဏန္တိ ဧကေကဿ ဘိက္ခုဿ ဧကေကံ ပရိဝေဏံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ လဒ္ဓပရိဝေဏေ။ ဒီဃသာလာတိ စင်္ကမနသာလာ။ မဏ္ဍလမာဠောတိ ဥပဋ္ဌာနသာလာ။ အနုဒဟတီတိ ပီဠေတိ။ အဒါတုံ န လဘတီတိ ဣမိနာ သဉ္စိစ္စ အဒေန္တဿ ပဋိဗာဟနေ ပဝိသနတော ဒုက္ကဋန္တိ ဒီပေတိ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ပနာတိ အရိယဒေသေ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေ ကိရ တထာ ပညာပေန္တိ။

၂၁၉။ န ဂေါစရဂါမော ဃဋ္ဋေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘န တတ္ထ မနုဿာ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ။ ဝိတက္ကံ ဆိန္ဒိတွာတိ ‘‘ဣမိနာ နီဟာရေန ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ နိဝါရေတွာ ပစ္စယေ ဒဿန္တီ’’တိ ဧဝရူပံ ဝိတက္ကံ အနုပ္ပာဒေတွာ။ တေသု စေ ဧကောတိ တေသု မနုဿေသု ဧကော ပဏ္ဍိတပုရိသော။ ဘဏ္ဍပဋိစ္ဆာဒနန္တိ ပဋိစ္ဆာဒနဘဏ္ဍံ၊ သရီရပဋိစ္ဆာဒနံ စီဝရန္တိ အတ္ထော။ သုဒ္ဓစိတ္တတ္တာဝ အနဝဇ္ဇန္တိ ဣဒံ ပုစ္ဆိတက္ခဏေ ကာရဏာစိက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ န ဟောတိ အသုဒ္ဓစိတ္တဿပိ ပုစ္ဆိတပဉှဝိဿဇ္ဇနေ ဒေါသာဘာဝါ။ ဧဝံ ပန ဂတေ မံ ပုစ္ဆိဿန္တီတိ သညာယ အဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနီတိ ခဏ္ဍဖုလ္လာဘိသင်္ခရဏသမ္မဇ္ဇနာဒီဟိ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနိ။ မုဏ္ဍဝေဒိကာယာတိ စေတိယဿ ဟမ္မိယဝေဒိကာယ ဃဋာကာရဿ ဥပရိ စတုရဿဝေဒိကာယ။ ကတ္ထ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆာယ ယတော ပကတိယာ လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဝိဿဇ္ဇနာ။ ကသ္မာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိအာဒိ ယတော ပကတိယာ လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထာပိ ပုစ္ဆနဿ ကာရဏသန္ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပဋိက္ကမ္မာတိ ဝိဟာရတော အပသက္ကိတွာ။ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ယောဇနဒွိယောဇနန္တရေ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဥပနိက္ခေပန္တိ ခေတ္တံ ဝါ နာဠိကေရာဒိအာရာမံ ဝါ ကဟာပဏာဒီနိ ဝါ အာရာမိကာနံ နိယျာတေတွာ ‘‘ဣတော ဥပ္ပန္နာ ဝဍ္ဎိ ဝဿာဝါသိကတ္ထာယ ဟောတူ’’တိ ဒိန္နံ။ ဝတ္တံ ကတွာတိ တသ္မိံ သေနာသနေ ကတ္တဗ္ဗဝတ္တံ ကတွာ။ ဣတိ သဒ္ဓါဒေယျေတိ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သဒ္ဓါယ ဒါတဗ္ဗေ ဝဿာဝါသိကလာဘဝိသယေတိ အတ္ထော။

ဝတ္ထု ပနာတိ တတြုပ္ပာဒေ ဥပ္ပန္နရူပိယံ၊ တဉ္စ ‘‘တတော စတုပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒိန္နခေတ္တာဒိတော ဥပ္ပန္နတ္တာ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေ ‘‘ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒါယကေဟိ ဒိန္နဝတ္ထုသဒိသံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကပ္ပိယကာရကာနဉှီ’’တိအာဒိ။ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယာတိ သင်္ဃဿ ဟိတာယ။ ပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ပရတော ဝက္ခမာနနယေန ဘိက္ခူ စီဝရေန ကိလမန္တိ၊ ဧတ္တကံ နာမ တဏ္ဍုလဘာဂံ ဘိက္ခူနံ စီဝရံ ကာတုံ ရုစ္စတီတိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလပရာမာသဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗံ၊ ‘‘သင်္ဃော စီဝရေန ကိလမတီ’’တိအာဒိနာ ပန သင်္ဃပရာမာသဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဝသေနာတိ သာမညတော ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘စီဝရတဏ္ဍုလာဒိဝသေနေဝ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ စ-ကာရော စေတ္ထ ပနသဒ္ဒတ္ထေ ဝတ္တတိ၊ န သမုစ္စယတ္ထေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ကပ္ပိယဘဏ္ဍဝသေန စ အပလောကနပ္ပကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ပန ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

စီဝရပစ္စယံ သလ္လက္ခေတွာတိ သဒ္ဓါဒေယျတတြုပ္ပာဒဝသေန တသ္မိံ ဝဿာဝါသေ လဗ္ဘမာနစီဝရသင်္ခါတံ ပစ္စယံ ‘‘ဧတ္တက’’န္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ သေနာသနဿာတိ သေနာသနဂ္ဂါဟာပဏဿ။ ဝုတ္တန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဧဝဉှီ’’တိအာဒိ၊ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကဿ အတ္တနာဝ အတ္တနော ဂဟဏံ အသာရုပ္ပံ၊ တသ္မာ ဥဘော အညမညံ ဂါဟေဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ သမ္မတသေနာသနဂ္ဂါဟာပကဿ အာဏတ္တိယာ အညေန ဂဟိတောပိ ဂါဟော ရုဟတိယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌပိ သောဠသပိ ဇနေ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဒါဟု ဧကတောတိ? ဧကတောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကကမ္မဝါစာယ သဗ္ဗေပိ ဧကတော သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိဂ္ဂဟကမ္မမေဝ ဟိ သင်္ဃော သင်္ဃဿ န ကရောတိ။ သမ္မုတိဒါနံ ပန ဗဟူနမ္ပိ ဧကတော ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ သတ္တသတိကက္ခန္ဓကေ ဥဗ္ဗာဟိကသမ္မုတိယံ အဋ္ဌပိ ဇနာ ဧကတော သမ္မတာတိ။ အာသနဃရန္တိ ပဋိမာဃရံ။ မဂ္ဂေါတိ ဥပစာရသီမဗ္ဘန္တရဂတေ ဂါမာဘိမုခမဂ္ဂေ ကတသာလာ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ပေါက္ခရဏိရုက္ခမူလာဒီသုပိ။ ရုက္ခမူလာဒယော ဆန္နာ ကဝါဋဗဒ္ဓါဝ သေနာသနံ။ ဣတော ပရာနိ သုဝိညေယျာနိ။

၂၂၀။ မဟာလာဘပရိဝေဏကထာယံ လဘန္တီတိ တတြ ဝါသိနော ဘိက္ခူ လဘန္တိ။ ဝိဇဋေတွာတိ ဧကေကဿ ပဟောနကပ္ပမာဏေန ဝိယောဇေတွာ။ အာဝါသေသူတိ သေနာသနေသု။ ပက္ခိပိတွာတိ ဧတ္ထ ပက္ခိပနံ နာမ တေသု ဝသန္တာနံ ဣတော ဥပ္ပန္နဝဿာဝါသိကဒါနံ။ ပဝိသိတဗ္ဗန္တိ အညေဟိ ဘိက္ခူဟိ တသ္မိံ မဟာလာဘေ ပရိဝေဏေ ဝသိတွာ စေတိယေ ဝတ္တံ ကတွာဝ လာဘော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၂၁။ ပစ္စယံ ဝိဿဇ္ဇေတီတိ စီဝရပစ္စယံ နာဓိဝါသေတိ။ အယမ္ပီတိ တေန ဝိဿဇ္ဇိတပစ္စယောပိ။ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ သာဋကံ ဒေန္တီတိ ပစ္စယဒါယကာ ဒေန္တိ။ ဧတေန ဂဟဋ္ဌေဟိ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဒိန္နမ္ပိ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာတိ ဝဒန္တီတိ ဧတ္ထ ‘‘ပံသုကူလိကာနံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဇ္ဈာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝဿံ ဝုတ္ထဘိက္ခူနန္တိ ပံသုကူလိကတော အညေသံ ဘိက္ခူနံ။ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ ဝါ မဏ္ဍပေ ဝါ ဝသိတွာ စေတိယေ ဝတ္တံ ကတွာ ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ။

ပါဋိပဒအရုဏတောတိအာဒိ ဝဿူပနာယိကဒိဝသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အန္တရာမုတ္တကံ ပန ပါဋိပဒံ အတိက္ကမိတွာပိ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဝသိဿာမိ၊ ကတ္ထ ဝသန္တဿ ဖာသု ဘဝိဿတိ၊ ကတ္ထ ဝါ ပစ္စယေ လဘိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နေန ဝိတက္ကေန စရတီတိ ဝိတက္ကစာရိကော။ ဣဒါနိ ယံ ဒါယကာ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနံ ဝဿာဝါသိကံ ဒေတိ၊ တတ္ထ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘ပစ္ဆိမဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အာဂန္တုကော စေ ဘိက္ခူတိ စီဝရေ ဂါဟိတေ ပစ္ဆာ အာဂတော အာဂန္တုကော ဘိက္ခု။ ပတ္တဋ္ဌာနေတိ ဝဿဂ္ဂေန အာဂန္တုကဘိက္ခုနော ပတ္တဋ္ဌာနေ။ ပဌမဝဿူပဂတာတိ အာဂန္တုကဿ အာဂမနတော ပုရေတရမေဝ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပနာယိကာယ ဝဿူပဂတာ။ လဒ္ဓံ လဒ္ဓန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဒါယကာနံ သန္တိကာ အာဂတာဂတသာဋကံ။

သာဒိယန္တာပိ ဟိ တေနေဝ ဝဿာဝါသိကဿ သာမိနောတိ ဆိန္နဝဿတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပဌမမေဝ ကတိကာယ ကတတ္တာ ‘‘နေဝ အဒါတုံ လဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဒါတဗ္ဗံ ဝါရေန္တာနံ ဂီဝါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေသမေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝဿူပဂတေသု အလဒ္ဓဝဿာဝါသိကာနံ ဧကစ္စာနမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဘတိနိဝိဋ္ဌန္တိ ဘတိံ ကတွာ ဝိယ နိဝိဋ္ဌံ ပရိယိဋ္ဌံ။ ဘတိနိဝိဋ္ဌန္တိ ဝါ ပါနီယုပဋ္ဌာနာဒိဘတိံ ကတွာ လဒ္ဓံ။ သင်္ဃိကံ ပနာတိအာဒိ ကေသဉ္စိ ဝါဒဒဿနံ။ တတ္ထ သင်္ဃိကံ ပန အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ဂါဟိတန္တိ တတြုပ္ပာဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ဂါဟိတန္တိ ‘‘ဆိန္နဝဿာဝါသိကဉ္စ ဣဒါနိ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝဿာဝါသိကဉ္စ ဣမေသံ ဒါတုံ ရုစ္စတီ’’တိ အနန္တရေ ဝုတ္တနယေန အပလောကနံ ကတွာ ဂါဟိတံ သင်္ဃေန ဒိန္နတ္တာ ဝိဗ္ဘန္တောပိ လဘတေဝ၊ ပဂေဝ ဆိန္နဝဿော။ ပစ္စယဝသေန ဂါဟိတံ ပန တေမာသံ ဝသိတွာ ဂဟေတုံ အတ္တနာ ဒါယကေဟိ စ အနုမတတ္တာ ဘတိနိဝိဋ္ဌမ္ပိ ဆိန္နဝဿောပိ ဝိဗ္ဘန္တောပိ န လဘတီတိ ကေစိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ဣဒဉ္စ ပစ္ဆာ ဝုတ္တတ္တာ ပမာဏံ၊ တေနေဝ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဧဝံ ဒါယကေဟိ ဒိန္နံ ဝဿာဝါသိကံ ဂဟိတဘိက္ခုနော ဝဿစ္ဆေဒံ အကတွာ ဝါသောဝ ဟေဋ္ဌာ ဝိဟိတော၊ န ပါနီယုပဋ္ဌာနာဒိဘတိကရဏမတ္တံ။ ယဒိ ဟိ တံ ဘတိနိဝိဋ္ဌမေဝ သိယာ၊ ဘတိကရဏမေဝ ဝိဓာတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဝဿဂ္ဂေန ဂါဟိတံ ဆိန္နဝဿာဒယော န လဘန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံဝုတ္ထော ဘိက္ခု ဝိဗ္ဘမတိ၊ သင်္ဃဿေဝ တ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၇၄-၃၇၅) ဝစနတော ‘‘ဝတဋ္ဌာနေ…ပေ… သင်္ဃိကံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သင်္ဃိကံ ဟောတီတိ ဧတေန ဝုတ္ထဝဿာနမ္ပိ ဝဿာဝါသိကဘာဂေါ သင်္ဃိကတော အမောစိတော တေသံ ဝိဗ္ဘမေန သင်္ဃိကော ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ မနုဿေတိ ဒါယကမနုဿေ။ လဘတီတိ ‘‘မမ ပတ္တဘာဝံ ဧတဿ ဒေထာ’’တိ ဒါယကေ သမ္ပဋိစ္ဆာပေန္တေနေဝ သင်္ဃိကတော ဝိယောဇိတံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဝရဘာဂံ သာမဏေရဿာတိ တဿ ပဌမဂါဟတ္တာ၊ ထေရေန ပုဗ္ဗေ ပဌမဘာဂဿ ဂဟိတတ္တာ၊ ဣဒါနိ ဂယှမာနဿ ဒုတိယဘာဂတ္တာ စ ဝုတ္တံ။

၂၂၂။ ဣဒါနိ အန္တရာမုတ္တသေနာသနဂ္ဂါဟံ ဒဿေတုံ ‘‘အယမပရောပီ’’တျာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပရောပီတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသေနာသနဂ္ဂါဟဒွယတော အညောပီတိ အတ္ထော။ နနု စ ‘‘အယံ သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ ဒုဝိဓော ဟောတိ ဥတုကာလေ စ ဝဿာဝါသေ စာ’’တိ ဝုတ္တော၊ အထ ကသ္မာ ‘‘အယမပရောပီ’’တျာဒိ ဝုတ္တောတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဒိဝသဝသေန ဟီ’’တိအာဒိ။ အပရဇ္ဇုဂတာယ အာသာဠှိယာတိ ပဌမဝဿူပနာယိကဒိဝသဘူတံ အာသာဠှိပုဏ္ဏမိယာ ပါဋိပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ မာသဂတာယ အာသာဠှိယာတိ ဒုတိယဝဿူပနာယိကဒိဝသဘူတသာဝဏပုဏ္ဏမိယာ ပါဋိပဒံ။ အပရဇ္ဇုဂတာယ ပဝါရဏာတိ အဿယုဇပုဏ္ဏမိယာ ပါဋိပဒံ။

၂၂၃။ ဥတုကာလေ ပဋိဗာဟိတုံ န လဘတီတိ ဟေမန္တဂိမှေသု အညေ သမ္ပတ္တဘိက္ခူ ပဋိဗာဟိတုံ န လဘတိ။ နဝကမ္မန္တိ နဝကမ္မသမ္မုတိ။ အကတန္တိ အပရိသင်္ခတံ။ ဝိပ္ပကတန္တိ အနိဋ္ဌိတံ။ ဧကံ မဉ္စဋ္ဌာနံ ဒတွာတိ ဧကံ မဉ္စဋ္ဌာနံ ပုဂ္ဂလိကံ ဒတွာ။ တိဘာဂန္တိ တတိယဘာဂံ။ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ ထာဝရေန ထာဝရံ ပရိဝတ္တနဋ္ဌာနေယေဝ ပဝိသတိ၊ န ဣတရထာ သဗ္ဗသေနာသနဝိဿဇ္ဇနတော။ သစေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ သစေ သော သင်္ဃဿ ဘဏ္ဍဌပနဋ္ဌာနံ ဝါ အညေသံ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝါ ဒါတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနညေဝ ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ တာဒိသဿ ‘‘တုယှံ ပုဂ္ဂလိကမေဝ ကတွာ ဇဂ္ဂါဟီ’’တိ န သဗ္ဗံ ဒါတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထဿ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကမ္မ’’န္တိအာဒိ။ ဧဝဉှီတိအာဒိမှိ စယာနုရူပံ တတိယဘာဂေ ဝါ ဥပဍ္ဎဘာဂေ ဝါ ဂဟိတေ တံ ဘာဂံ ဒါတုံ လဘတီတိ အတ္ထော။ ယေနာတိ တေသု ဒွီသု တီသု ဘိက္ခူသု ယေန။ သော သာမီတိ တဿာ ဘူမိယာ ဝိဟာရကရဏေ သောဝ သာမီ၊ တံ ပဋိဗာဟိတွာ ဣတရေန န ကာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၂၂၄။ အကတဋ္ဌာနေတိ သေနာသနတော ဗဟိ စယာဒီနံ အကတဋ္ဌာနေ။ စယံ ဝါ ပမုခံ ဝါတိ သင်္ဃိကသေနာသနံ နိဿာယ တတော ဗဟိ ဗန္ဓိတွာ ဧကံ သေနာသနံ ဝါ။ ဗဟိကုဋ္ဋေတိ ကုဋ္ဋတော ဗဟိ၊ အတ္တနော ကတဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သေနာသနဂ္ဂါဟကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုပစ္စယသာဓာရဏကထာဝဏ္ဏနာ

၂၂၅။ စတုပစ္စယသာဓာရဏကထာယံ သမ္မတေန အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကေနာတိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနကမ္မေန ဝါ သမ္မတေန အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကသမ္မုတိလဒ္ဓေန။ အဝိဘတ္တံ သင်္ဃိကဘဏ္ဍန္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဧတ္ထ အဝိဘတ္တံ သင်္ဃိကဘဏ္ဍန္တိ ကုက္ကုစ္စုပ္ပတ္တိအာကာရဒဿနံ၊ ဧဝံ ကုက္ကုစ္စံ ကတွာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အပုစ္ဆိတွာဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကသ္မာတိ စေ? ဧတ္တကဿ သင်္ဃိကဘဏ္ဍဿ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထာယေဝ သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ ကတသမ္မုတိကမ္မတ္တာ။ ဂုဠပိဏ္ဍေ…ပေ… ဒါတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ဂုဠပိဏ္ဍံ တာလပက္ကပ္ပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌဿပီတိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ အညေန ကာရဏေန ဗဟိသီမဂတဿပိ ဧသေဝ နယော။ ဩဒနပဋိဝီသောတိ သင်္ဃဘတ္တာဒိသင်္ဃိကဩဒနပဋိဝီသော။ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတဿာတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ၊ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတဿေဝ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဗဟိဥပစာရသီမံ ပတ္တဿာတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၅) ‘‘ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဌိတာနံ ဂါဟေထာတိ ဝဒန္တိ၊ န ဂါဟေတဗ္ဗ’’န္တိ။ အန္တောဂါမဋ္ဌာနမ္ပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ အန္တောဂါမဋ္ဌာနမ္ပိ ဗဟိဂါမဋ္ဌာနမ္ပိ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ သမ္ဘာဝနတ္ထော ဝါ၊ တေန အန္တောဂါမဋ္ဌာနမ္ပိ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဂေဝ ဗဟိဂါမဋ္ဌာနန္တိ။

စတုပစ္စယသာဓာရဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

စတုပစ္စယဘာဇနီယဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

အဋ္ဌဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

ဝိဟာရဝိနိစ္ဆယကထာဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ စတုပစ္စယန္တောဂဓတ္တာ ဝိဟာရဿ စတုပစ္စယဘာဇနကထာနန္တရံ ဝိဟာရဝိနိစ္ဆယကထာ အာရဘီယတေ။ တတြိဒံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ကော ဝိဟာရော ကေနဋ္ဌေန၊

ဝိဟာရော သော ကတိဝိဓော၊

ကေန သော ကဿ ဒါတဗ္ဗော၊

ကထံ ကော တဿ ဣဿရော။

‘‘ကေန သော ဂါဟိတော ကဿ၊

အနုဋ္ဌာပနိယာ ကတိ၊

ကတိဟင်္ဂေဟိ ယုတ္တဿ၊

ဓုဝဝါသာယ ဒီယတေ’’တိ။

တတ္ထ ကော ဝိဟာရောတိ စတူသု ပစ္စယေသု သေနာသနသင်္ခါတော စတူသု သေနာသနေသု ဝိဟာရသေနာသနသင်္ခါတော ဘိက္ခူနံ နိဝါသဘူတော ပတိဿယဝိသေသော။ ကေနဋ္ဌေန ဝိဟာရောတိ ဝိဟရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝိဟာရော၊ ဣရိယာပထဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယသင်္ခါတေဟိ စတူဟိ ဝိဟာရေဟိ အရိယာ ဧတ္ထ ဝိဟရန္တီတျတ္ထော။ သော ကတိဝိဓောတိ သင်္ဃိကဝိဟာရဂဏသန္တကဝိဟာရပုဂ္ဂလိကဝိဟာရဝသေန တိဗ္ဗိဓော။ ဝုတ္တဉှေတံ သမန္တပါသာဒိကာယံ ‘‘စာတုဒ္ဒိသံ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဘိက္ခူနံ ဒိန္နံ ဝိဟာရံ ဝါ ပရိဝေဏံ ဝါ အာဝါသံ ဝါ မဟန္တမ္ပိ ခုဒ္ဒကမ္ပိ အဘိယုဉ္ဇတော အဘိယောဂေါ န ရုဟတိ၊ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုမ္ပိ န သက္ကောတိ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗေသံ ဓုရနိက္ခေပါဘာဝတော။ န ဟေတ္ထ သဗ္ဗေ စာတုဒ္ဒိသာ ဘိက္ခူ ဓုရနိက္ခေပံ ကရောန္တီတိ။ ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒဿ ပန ဂဏဿ၊ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တကံ အဘိယုဉ္ဇိတွာ ဂဏှန္တော သက္ကောတိ တေ ဓုရံ နိက္ခိပါပေတုံ၊ တသ္မာ တတ္ထ အာရာမေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ဣမိနာ ဒါယကသန္တကော ဝိဟာရော နာမ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။

ကေန သော ဒါတဗ္ဗောတိ ခတ္တိယေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ယေန ကေနစိ သော ဝိဟာရော ဒါတဗ္ဗော။ ကဿ ဒါတဗ္ဗောတိ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒါတဗ္ဗော။ ကထံ ဒါတဗ္ဗောတိ ယဒိ သင်္ဃဿ ဒေတိ၊ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ၊ ယဒိ ဂဏဿ၊ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာယသ္မန္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ၊ ယဒိ ပုဂ္ဂလဿ၊ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာယသ္မတော ဒမ္မီ’’တိ ဒါတဗ္ဗော။ ကော တဿ ဣဿရောတိ ယဒိ သင်္ဃဿ ဒေတိ၊ သင်္ဃော တဿ ဝိဟာရဿ ဣဿရော။ ယဒိ ဂဏဿ ဒေတိ၊ ဂဏော တဿ ဣဿရော။ ယဒိ ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ၊ ပုဂ္ဂလော တဿ ဣဿရောတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဒီဃဘာဏကာဒိကဿ ပန ဂဏဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တက’’န္တိ။

ကေန သော ဂါဟိတောတိ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကေန သော ဝိဟာရော ဂါဟိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတုံ၊ ယော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ ဧဝဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မန္နိတဗ္ဗော၊ ပဌမံ ဘိက္ခု ယာစိတဗ္ဗော၊ ယာစိတွာ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နေယျ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နတိ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သေနာသနဂ္ဂါဟာပကဿ သမ္မုတိ၊ သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။

‘‘သမ္မတော သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သေနာသနဂ္ဂါဟာပကော၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၇)။

ကဿ သော ဂါဟိတောတိ ဘိက္ခူနံ သော ဝိဟာရော ဂါဟိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမံ ဘိက္ခူ ဂဏေတုံ၊ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ သေယျာ ဂဏေတုံ၊ သေယျာ ဂဏေတွာ သေယျဂ္ဂေန ဂါဟေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈)။ အနုဋ္ဌာပနိယာ ကတီတိ စတ္တာရော အနုဋ္ဌာပနီယာ ဝုဍ္ဎတရော ဂိလာနော ဘဏ္ဍာဂါရိကော သင်္ဃတော လဒ္ဓသေနာသနောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကငခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဝုဍ္ဎော ဟိ အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ အနုဋ္ဌာပနီယော၊ ဂိလာနော ဂိလာနတာယ၊ သင်္ဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရဂဏဝါစကာစရိယာနံ ဝါ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သလ္လက္ခေတွာ သမ္မန္နိတွာ ဒေတိ၊ တသ္မာ ယဿ သင်္ဃေန ဒိန္နော၊ သောပိ အနုဋ္ဌာပနီယော’’တိ။

ကတိဟင်္ဂေဟိ ယုတ္တဿ ဓုဝဝါသာယ ဒီယတေတိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ဒွီဟိ အင်္ဂေဟိ ယုတ္တဿ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရော ဒီယတေ။ ကတမေဟိ ဒွီဟိ? ဗဟူပကာရတာယ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ စေတိ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဗဟူပကာရတန္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကတာဒိဗဟုဥပကာရဘာဝံ၊ န ကေဝလံ ဣဒမေဝါတိ အာဟ ‘ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စာ’တိ။ တေန ဗဟူပကာရတ္တေပိ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတ္တာဘာဝေ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတ္တေပိ ဗဟူပကာရတ္တာဘာဝေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတီ’’တိ ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာယံ (ကငခါ။ အဘိ။ ဋီ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝစနတော။ ဩမကပရိစ္ဆေဒေန ဧကေန အင်္ဂေန ယုတ္တဿပိ။ ကတမေန ဧကေန အင်္ဂေန? ဗဟူပကာရတာယ ဝါ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ ဝါ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တောတိ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဗဟူပကာရတံ၊ ဓမ္မကထိကာဒီနံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တော’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၁၁၉-၁၂၁) ဝစနတော။

သေနာသနဂ္ဂါဟော ပန ဒုဝိဓော ဥတုကာလေ စ ဝဿာဝါသေ စာတိ ကာလဝသေန။ အထ ဝါ တယော သေနာသနဂ္ဂါဟာ ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော အန္တရာမုတ္တကောတိ။ တေသံ ဝိသေသော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။ ‘‘ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟော အန္တရာမုတ္တကော စ တင်္ခဏပဋိသလ္လာနော စာတိ ဒုဗ္ဗိဓော။ ဝဿာဝါသေ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပုရိမကော စ ပစ္ဆိမကော စာတိ ဒုဗ္ဗိဓောတိ စတ္တာရော သေနာသနဂ္ဂါဟာ’’တိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ၊ တံ ဝစနံ ပါဠိယမ္ပိ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ န အာဂတံ။ ပါဠိယံ (စူဠဝ။ ၃၁၈) ပန ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနဂ္ဂါဟာ ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော အန္တရာမုတ္တကော’’ဣစ္စေဝ အာဂတော၊ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) ‘‘တီသု သေနာသနဂ္ဂါဟေသု ပုရိမကော စ ပစ္ဆိမကော စာတိ ဣမေ ဒွေ ဂါဟာ ထာဝရာ၊ အန္တရာမုတ္တကေ အယံ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ အာဂတော။

ဣဒါနိ ပန ဧကစ္စေ အာစရိယာ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ သဗ္ဗေ ဝိဟာရာ သင်္ဃိကာဝ၊ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရော နာမ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ဝိဟာရဒါယကာနံ ဝိဟာရဒါနကာလေ ကုလူပကာ ‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ ဒေမာ’တိ ဝစီဘေဒံ ကာရာပေန္တိ၊ တသ္မာ နဝဝိဟာရာပိ သင်္ဃိကာ ဧဝ။ ဧကစ္စေသု ဝိဟာရေသု ဧဝံ အဝတွာ ဒေန္တေသုပိ ‘တသ္မိံ ဇီဝန္တေ ပုဂ္ဂလိကော ဟောတိ၊ မတေ သင်္ဃိကောယေဝါ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပေါရာဏကဝိဟာရာပိ သင်္ဃိကာဝ ဟောန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တတြေဝံ ဝိစာရေတဗ္ဗော – ဝစီဘေဒံ ကာရာပေတွာ ဒိန္နဝိဟာရေသုပိ ဒါယကာ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ကရောန္တာ နာမ အပ္ပကာ၊ ‘‘ဣမံ နာမ ဘိက္ခုံ ဣမံ နာမ ထေရံ ဝသာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုတ္တဒါရမိတ္တာမစ္စာဒီဟိ သမ္မန္တေတွာ ပတိဋ္ဌာပေန္တိ၊ ပတိဋ္ဌာနကာလေ အဝဒန္တာပိ ဒါနကာလေ ယေဘုယျေန ဝဒန္တိ။ အထ ပန ကုလူပကာ ဒါနကာလေ သိက္ခာပေတွာ ဝဒါပေန္တိ၊ ဧဝံ ဝဒန္တာပိ ဒါယကာ အပ္ပကာ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒေန္တိ၊ ဗဟုတရာ အတ္တနော ကုလူပကမေဝ ဥဒ္ဒိဿ ဒေန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ ကုလူပကာနံ ဝစနံ နဝသု အဓမ္မိကဒါနေသု ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတံ သင်္ဃဿ ပရိဏာမေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၆၆၀၊ ပါစိ။ ၄၉၂) ဝုတ္တံ ဧကံ အဓမ္မိကဒါနံ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘တသ္မိံ ဇီဝန္တေ ပုဂ္ဂလိကော၊ မတေ သင်္ဃိကော’’တိ အယံ ပါဌော မူလပုဂ္ဂလိကဝိသယေ န အာဂတော၊ မူလသင်္ဃိကဝိဟာရံ ဇဂ္ဂါပေတုံ ပုဂ္ဂလိကကာရာပနဋ္ဌာနေ အာဂတော၊ တသ္မာ နဝဝိဟာရာပိ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နာ သန္တိယေဝ။ ပေါရာဏကဝိဟာရာပိ မူလေ ပုဂ္ဂလိကဝသေန ဒိန္နာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ပုဂ္ဂလိကဝသေနေဝ ဒီယမာနာပိ တသ္မိံ ဇီဝန္တေယေဝ ဝိဿာသဝသေန ဂယှမာနာပိ ပုဂ္ဂလိကာ ဟောန္တိယေဝ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသော ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရဿ အဘာဝဝါဒေါ ဝိစာရေတဗ္ဗောဝ။

အညေ ပန အာစရိယာ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ သင်္ဃိကဝိဟာရာ နာမ န သန္တိ၊ သဗ္ဗေ ပုဂ္ဂလိကာဝ။ ကသ္မာ? နဝဝိဟာရာပိ ပတိဋ္ဌာပနကာလေ ဒါနကာလေ စ ကုလူပကဘိက္ခုံယေဝ ဥဒ္ဒိဿ ကတတ္တာ ပုဂ္ဂလိကာဝ၊ ပေါရာဏကဝိဟာရာပိ သိဿာနုသိဿေဟိ ဝါ အညေဟိ ဝါ ပုဂ္ဂလေဟိ ဧဝ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ န ကဒါစိ သင်္ဃေန ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ပုဂ္ဂလိကာဝ ဟောန္တိ၊ န သင်္ဃိကာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တတြာပျေဝံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ – နဝဝိဟာရေပိ ပတိဋ္ဌာနကာလေပိ ဒါနကာလေပိ ဧကစ္စေ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ကရောန္တိ၊ ဧကစ္စေ ပုဂ္ဂလံ။ ပုဗ္ဗေဝ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ ကတေပိ အတ္ထကာမာနံ ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ သုတွာ ပုဂ္ဂလိကဒါနတော သင်္ဃိကဒါနမေဝ မဟပ္ဖလတရန္တိ သဒ္ဒဟိတွာ သင်္ဃိကေ ကရောန္တာပိ ဒါယကာ သန္တိ၊ ပုဂ္ဂလိကဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတေ ပေါရာဏကဝိဟာရေပိ ကေစိ ဘိက္ခူ မရဏကာလေ သင်္ဃဿ နိယျာတေန္တိ။ ကေစိ ကဿစိ အဒတွာ မရန္တိ၊ တဒါ သော ဝိဟာရော သင်္ဃိကော ဟောတိ။ သဝတ္ထုကမဟာဝိဟာရေ ပန ကရောန္တာ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော ‘‘ပဉ္စဝဿသဟဿပရိမာဏံ သာသနံ ယာဝ တိဋ္ဌတိ၊ တာဝ မမ ဝိဟာရေ ဝသိတွာ သင်္ဃော စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ ပဏိဓာယ စိရကာလံ သင်္ဃဿ ပစ္စယုပ္ပာဒကရံ ဂါမခေတ္တာဒိကံ ‘‘အမှာကံ ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဒေန္တိ၊ ဝိဟာရဿာတိ စ ဝိဟာရေ ဝသနကသင်္ဃဿ ဥဒ္ဒိဿ ဒေန္တိ၊ န ကုလူပကဘူတဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဧဝ၊ တသ္မာ ယေဘုယျေန သင်္ဃိကာ ဒိဿန္တိ၊ ပါသာဏေသု အက္ခရံ လိခိတွာပိ ဌပေန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသော သင်္ဃိကဝိဟာရာဘာဝဝါဒေါပိ ဝိစာရေတဗ္ဗောဝ။

အပရေ ပန အာစရိယာ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ ဝိဟာရဒါယကသန္တကာဝ၊ တသ္မာ ဒါယကာယေဝ ဝိစာရေတုံ ဣဿရာ၊ န သင်္ဃော၊ န ပုဂ္ဂလော။ ဝိဟာရဒါယကေ အသန္တေပိ တဿ ပုတ္တဓီတုနတ္တပနတ္တာဒယော ယာဝ ကုလပရမ္ပရာ တဿ ဝိဟာရဿ ဣဿရာဝ ဟောန္တိ။ ကသ္မာတိ စေ? ‘ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော၊ သော ဝိဟာရသာမိကော’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆) အာဂတတ္တာ စ ‘တဿ ဝါ ကုလေ ယော ကောစိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆) စ ဝစနတော ဝိဟာရဿာမိဘူတော ဒါယကော ဝါ တဿ ဝံသေ ဥပ္ပန္နော ဝါ ဝိစာရေတုံ ဣဿရော။ ‘ပစ္ဆိန္နေ ကုလဝံသေ ယော တဿ ဇနပဒဿ သာမိကော၊ သော အစ္ဆိန္ဒိတွာ ပုန ဒေတိ စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဘိက္ခုနာ နီဟဋံ ဥဒကဝါဟကံ အဠနာဂရာဇမဟေသီ ဝိယ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၅၃၉) ဝစနတော ဝိဟာရဒါယကဿ ကုလဝံသေ ပစ္ဆိန္နေပိ တဿ ဇနပဒဿ ဣဿရော ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ ယော ကောစိ ဣဿရော ဝါ ဝိဟာရံ ဝိစာရေတုံ ယထာဇ္ဈာသယံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ အညေ ပဏ္ဍိတာ နာနုဇာနန္တိ။

ကထံ? ‘‘ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော၊ သော ဝိဟာရသာမိကော’’တိ ဝစနံ ပုဗ္ဗဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဣဒါနိ ဣဿရဝသေန ယထာ ဇေတဝနံ၊ ပတ္တဿာမိကောတျာဒိ။ ယထာ ဟိ ဇေတဿ ရာဇကုမာရဿ ဝနံ ဥယျာနံ ဇေတဝနန္တိ ဝိဂ္ဂဟေ ကတေ ယဒိပိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ကိဏိတွာ ဝိဟာရပတိဋ္ဌာပနကာလတော ပဋ္ဌာယ ရာဇကုမာရော တဿ ဥယျာနဿ ဣဿရော န ဟောတိ၊ တထာပိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ကိဏိတကာလတော ပုဗ္ဗေ ဣဿရဘူတပုဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗဝေါဟာရဝသေန သဗ္ဗဒါပိ ဇေတဝနန္တွေဝ ဝေါဟရီယတိ။ ယထာ စ ပတ္တဿ သာမိကော ပတ္တဿာမိကောတိ ဝိဂ္ဂဟေ ကတေ ယဒိပိ ဒါယကေဟိ ကိဏိတွာ ဘိက္ခုဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ကမ္မာရော ပတ္တဿ ဣဿရော န ဟောတိ၊ တထာပိ ဒါယကေန ကိဏိတကာလတော ပုဗ္ဗေ ဣဿရဘူတပုဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗဝေါဟာရဝသေန ပတ္တဿာမိကောတွေဝ ဝေါဟရီယတိ၊ ဧဝံ ယဒိပိ ဘိက္ခုဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒါယကော ဝိဟာရဿ ဣဿရော န ဟောတိ ဝတ္ထုပရိစ္စာဂလက္ခဏတ္တာ ဒါနဿ၊ တထာပိ ဒါနကာလတော ပုဗ္ဗေ ဣဿရဘူတပုဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗဝေါဟာရဝသေန ဝိဟာရဿာမိကောတွေဝ ဝေါဟရီယတိ၊ န မုချတော ဣဿရဘာဝတောတိ ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ သင်္ဃာဒယော ပဋိဂ္ဂါဟကာ ဧဝ ဝိစာရေတုံ ဣဿရာ၊ န ဒါယကော။

ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? သန္တေသုပိ အနာထပိဏ္ဍိကာဒီသု ဝိဟာရဒါယကေသု ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတု’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၃၁၇) သင်္ဃေန သမ္မတံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ အနုဇာနိတွာ၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… သေယျဂ္ဂေန ဂါဟေတု’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၃၁၈) သေနာသနဂ္ဂါဟာပကဿေဝ ဝိစာရေတုံ ဣဿရဘာဝဿ ဝစနတော စ ‘‘ဒွေ ဘိက္ခူ သင်္ဃိကံ ဘူမိံ ဂဟေတွာ သောဓေတွာ သင်္ဃိကံ သေနာသနံ ကရောန္တိ၊ ယေန သာ ဘူမိ ပဌမံ ဂဟိတာ၊ သော သာမီ’’တိ စ ‘‘ဥဘောပိ ပုဂ္ဂလိကံ ကရောန္တိ၊ သောယေဝ သာမီ’’တိ စ ‘‘ယော ပန သင်္ဃိကံ ဝလ္လိမတ္တမ္ပိ အဂ္ဂဟေတွာ အာဟရိမေန ဥပကရဏေန သင်္ဃိကာယ ဘူမိယာ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရံ ကာရေတိ၊ ဥပဍ္ဎံ သင်္ဃိကံ ဥပဍ္ဎံ ပုဂ္ဂလိက’’န္တိ စ သင်္ဃပုဂ္ဂလာနံယေဝ သာမိဘာဝဿ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ စ ဝိညာယတိ။

‘‘တဿ ဝါ ကုလေ ယော ကောစိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနမ္ပိ တေသံ ဝိဟာရဿ ဣဿရဘာဝဒီပကံ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဂမိကော ဘိက္ခု ဒိသံ ဂန္တုကာမော ဝိဟာရေ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗဘိက္ခုသာမဏေရအာရာမိကေသု အသန္တေသု တေ အာပုစ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗဘာဝမေဝ ဒီပေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဣမံ ပန ဒသဝိဓမ္ပိ သေယျံ သင်္ဃိကေ ဝိဟာရေ သန္ထရိတွာ ဝါ သန္ထရာပေတွာ ဝါ ပက္ကမန္တေန အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ အာပုစ္ဆန္တေန စ ဘိက္ခုမှိ သတိ ဘိက္ခု အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော…ပေ… တသ္မိံ အသတိ အာရာမိကော၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော၊ သော ဝိဟာရဿာမိကော၊ တဿ ဝါ ကုလေ ယော ကောစိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ။ ဧဝံ အာရာမိကဿပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗတော ဩလောကနတ္ထာယ ဝတ္တသီသေနေဝ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န တေသံ သင်္ဃိကသေနာသနဿ ဣဿရဘာဝတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘ပစ္ဆိန္နေ ကုလဝံသေ’’တျာဒိဝစနဉ္စ အကပ္ပိယဝသေန ကတာနံ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ပဋိဂ္ဂဟိတာနံ ခေတ္တဝတ္ထုတဠာကာဒီနံ အကပ္ပိယတ္တာ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တာနံ ကပ္ပိယကရဏတ္ထာယ ရာဇာဒီဟိ ဂဟေတွာ ပုန တေသံယေဝ ဘိက္ခူနံ ဒါနမေဝ ဒီပေတိ၊ န တေသံ ရာဇာဒီနံ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ အညေသံ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလစေတိယာနံ ဒါနံ။ ယဒိ ဒဒေယျုံ၊ အဓမ္မိကဒါနအဓမ္မိကပအဂ္ဂဟအဓမ္မိကပရိဘောဂါ သိယုံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၉) ‘‘နဝ အဓမ္မိကာနိ ဒါနာနိ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ အညသင်္ဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ၊ စေတိယဿ ပရိဏတံ အညစေတိယဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတံ အညပုဂ္ဂလဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေတီ’’တိ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၉) ‘‘နဝ အဓမ္မိကာနိ ဒါနာနီတိ…ပေ… ဧဝံ ဝုတ္တာနိ။ နဝ ပဋိဂ္ဂဟပရိဘောဂါတိ ဧတေသံယေဝ ဒါနာနံ ပဋိဂ္ဂဟာ စ ပရိဘောဂါ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယဒိ ရာဇာဒယော ဣဿရာတိ ဂဟေတွာ အညဿ ဒေယျုံ၊ တမ္ပိ ဒါနံ အဓမ္မိကဒါနံ ဟောတိ၊ တံ ဒါနံ ပဋိဂ္ဂဟာ စ အဓမ္မိကပဋိဂ္ဂဟာ ဟောန္တိ၊ တံ ဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ စ အဓမ္မိကပရိဘောဂါ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အထာပိ ဧဝံ ဝဒေယျုံ ‘‘ဝိဟာရဒါနံ သင်္ဃဿ၊ အဂ္ဂံ ဗုဒ္ဓေန ဝဏ္ဏိတန္တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၂၉၅၊ ၃၁၅) ‘သင်္ဃဿာ’တိ အယံ သဒ္ဒေါ ‘ဒါန’န္တိ ဧတ္ထ သာမိသမ္ဗန္ဓော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ သမ္ပဒါနမေဝ၊ ‘ဒါယကဿာ’တိ ပန သာမိသမ္ဗန္ဓော အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗော၊ တသ္မာ သာမိဘူတော ဒါယကောဝ ဣဿရော၊ န သမ္ပဒါနဘူတော သင်္ဃော’’တိ။ တေ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘ဝိဟာရဒါနံ သင်္ဃဿာ’’တိ ဣဒံ ဒါနသမယေ ပဝတ္တဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဒိန္နသမယေ ပဝတ္တဝသေန။ ဒါနကာလေ ဟိ ဒါယကော အတ္တနော ဝတ္ထုဘူတံ ဝိဟာရံ သင်္ဃဿ ပရိစ္စဇိတွာ ဒေတိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ သမယေ ဒါယကော သာမီ ဟောတိ၊ သင်္ဃော သမ္ပဒါနံ၊ ဒိန္နကာလေ ပန သင်္ဃောဝ သာမီ ဟောတိ ဝိဟာရဿ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ န ဒါယကော ပရိစ္စတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ သင်္ဃော ဝိစာရေတုံ ဣဿရော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ပရိစ္စတ္တံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယကေဟီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၃)။ ဣဒံ ပန သဒ္ဒလက္ခဏဂရုကာ သဒ္ဒဟိဿန္တီတိ ဝုတ္တံ၊ အတ္ထတော ပန စီဝရာဒီနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ဒါနကာလေယေဝ ဒါယကသန္တကဘာဝေါ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဋိဂ္ဂါဟကသန္တကဘာဝေါ သဗ္ဗေသံ ပါကဋော၊ တသ္မာ ဣဒမ္ပိ ဝစနံ ဒါယကသန္တကဘာဝသာဓကံ န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဟောတု၊ တထာပိ ‘‘သစေ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တဘာဝံ ဉတွာ သာမိကော ဝါ တဿ ပုတ္တဓီတရော ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဝံသေ ဥပ္ပန္နော ပုန ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၅၃၉) ဝုတ္တတ္တာ ဝိဟာရဿာမိကဘူတဒါယကဿ ဝါ တဿ ပုတ္တဓီတာဒီနံ ဝံသေ ဥပ္ပန္နာနံ ဝါ ဒါတုံ ဣဿရဘာဝေါ သိဒ္ဓါယေဝါတိ။ န သိဒ္ဓါ။ ကသ္မာတိ စေ? နနု ဝုတ္တံ ‘‘ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တဘာဝံ ဉတွာ’’တိ၊ တသ္မာ အကပ္ပိယတ္တာ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တမေဝ ကပ္ပိယကရဏတ္ထာယ ဒါယကာဒီဟိ ပုန ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဘိက္ခူဟိ အပရိဘုတ္တမေဝ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဘိက္ခုသန္တကံယေဝ အာပတ္တိမောစနတ္ထံ ဒါယကာဒယော ပဋိဂ္ဂဟာပေတိ၊ န ပရိဘုတ္တံ၊ ယထာ စ ဗီဇဂါမပရိယာပန္နံယေဝ ဘိက္ခုသန္တကံ ဗီဇဂါမဘူတဂါမဘာဝတော ပရိမောစနတ္ထံ ကပ္ပိယကာရကာဒယော ကပ္ပိယံ ကရောန္တိ၊ န အပရိယာပန္နံ၊ ဧဝံ အကပ္ပိယံ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တံယေဝ တဠာကာဒိကံ ကပ္ပိယကရဏတ္ထံ ဒါယကာဒယော ပုန ဒေန္တိ၊ န အပရိစ္စတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဒမ္ပိ ဝစနံ ကပ္ပိယကရဏတ္တံယေဝ သာဓေတိ၊ န ဣဿရတ္တန္တိ ဝိညာယတိ။

တထာပိ ဧဝံ ဝဒေယျုံ ‘‘ဇာတိဘူမိယံ ဇာတိဘူမိကာ ဥပါသကာ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မိကတ္ထေရံ သတ္တဟိ ဇာတိဘူမိကဝိဟာရေဟိ ပဗ္ဗာဇယိံသူတိ ဝစနတော ဒါယကော ဝိဟာရဿ ဣဿရောတိ ဝိညာယတိ။ ဣဿရတ္တာယေဝ ဟိ တေ ထေရံ ပဗ္ဗာဇေတုံ သက္ကာ၊ နော အနိဿရာ’’တိ၊ န ခေါ ပနေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ‘‘ဇာတိဘူမိကာ ဥပါသကာ’’ဣစ္စေဝ ဟိ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘ဝိဟာရဒါယကာ’’တိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ဒေသေ ဝသန္တာ ဗဟဝေါ ဥပါသကာ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မိကတ္ထေရံ အယုတ္တစာရိတ္တာ သကလသတ္တဝိဟာရတော ပဗ္ဗာဇယိံသု၊ န အတ္တနော ဝိဟာရဒါယကဘာဝေန ဣဿရတ္တာ၊ တသ္မာ ဣဒမ္ပိ ဥဒါဟရဏံ န ဣဿရဘာဝဒီပကံ၊ အထ ခေါ အပရာဓာနုရူပကရဏဘာဝဒီပကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ယဒါ ဒါယကော ဝိဟာရံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဒေတိ၊ တဿ မုဉ္စစေတနံ ပတွာ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ သော ဝါ တဿ ဝံသေ ဥပ္ပန္နော ဝါ ဇနပဒဿာမိကရာဇာဒယော ဝါ ဣဿရာ ဘဝိတုံ ဝါ ဝိစာရေတုံ ဝါ န လဘန္တိ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကဘူတော သင်္ဃော ဝါ ဂဏော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ သောယေဝ ဣဿရော ဘဝိတုံ ဝါ ဝိစာရေတုံ ဝါ လဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တတ္ထ ဒါယကာဒီနံ ဣဿရော ဘဝိတုံ အလဘနဘာဝေါ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဝတ္ထုပရိစ္စာဂလက္ခဏတ္တာ ဒါနဿ၊ ပထဝါဒိဝတ္ထုပရိစ္စာဂေန စ ပုန ဂဟဏဿ အယုတ္တတ္တာ’’တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ဝစနတော ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ ဒီယမာနံ ပတတိ၊ တံ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ ပရိစ္စတ္တံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယကေဟီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၇၃) ဘဂဝတာ ဝုတ္တတ္တာ စ ‘‘ပရိစ္စတ္တံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါယကေဟီတိ ဝစနေန ပနေတ္ထ ပရသန္တကာဘာဝေါ ဒီပိတော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ စ ဝိညာယတိ။ သင်္ဃာဒီနံ ဣဿရော ဘဝိတုံ လဘနဘာဝေါ ကထံ ဉာတဗ္ဗောတိ စေ? သင်္ဃိကော နာမ ဝိဟာရော သင်္ဃဿ ဒိန္နော ဟောတိ ပရိစ္စတ္တော၊ ‘‘ပုဂ္ဂလိကေ ပုဂ္ဂလိကသညီ အညဿ ပုဂ္ဂလိကေ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ၊ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကေ အနာပတ္တီ’’တိ ပါစိတ္တိယပါဠိယံ (ပါစိ။ ၁၁၇၊ ၁၂၇) အာဂမနတော စ ‘‘အန္တမသော စတုရင်္ဂုလပါဒကံ ဂါမဒါရကေဟိ ပံသွာဂါရကေသု ကီဠန္တေဟိ ကတမ္ပိ သင်္ဃဿ ဒိန္နတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝစနတော စ ‘‘အဘိယောဂေပိ စေတ္ထ စာတုဒ္ဒိသံ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဘိက္ခူနံ ဒိန္နံ ဝိဟာရံ ဝါ ပရိဝေဏံ ဝါ အာဝါသံ ဝါ မဟန္တမ္ပိ ခုဒ္ဒကမ္ပိ အဘိယုဉ္ဇတော အဘိယောဂေါ န ရုဟတိ၊ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုမ္ပိ န သက္ကောတိ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗေသံ ဓုရနိက္ခေပါဘာဝတော။ န ဟေတ္ထ သဗ္ဗေ စာတုဒ္ဒိသာ ဘိက္ခူ ဓုရနိက္ခေပံ ကရောန္တီတိ။ ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒဿ ပန ဂဏဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တကံ အဘိယုဉ္ဇိတွာ ဂဏှန္တော သက္ကောတိ တေ ဓုရံ နိက္ခိပါပေတု’’န္တိ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၂) ဝစနတော စ ဝိညာယတိ။

ကထံ ဒါယကာဒီနံ ဝိစာရေတုံ အလဘနဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ စေ? သန္တေသုပိ ဝေဠုဝနဝိဟာရာဒိဒါယကေသု တေသံ ဝိစာရဏံ အနနုဇာနိတွာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ ဘိက္ခုဿေဝ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကသမ္မုတိအနုဇာနတော စ ဘဏ္ဍနကာရကေသု ကောသမ္ဗကဘိက္ခူသု သာဝတ္ထိံ အာဂတေသု အနာထပိဏ္ဍိကေန စ ဝိသာခါယ မဟာဥပါသိကာယ စ ‘‘ကထာဟံ၊ ဘန္တေ၊ တေသု ဘိက္ခူသု ပဋိပဇ္ဇာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၄၆၈) ဧဝံ ဇေတဝနဝိဟာရဒါယကပုဗ္ဗာရာမဝိဟာရဒါယကဘူတေသု အာရောစိတေသုပိ တေသံ သေနာသနဝိစာရဏံ အဝတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ‘‘ကထံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ တေသု ဘိက္ခူသု သေနာသနေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ အာရောစိတေ ‘‘တေန ဟိ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘သစေ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဝိဝိတ္တံ န ဟောတိ၊ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ဝိဝိတ္တံ ကတွာပိ ဒါတဗ္ဗံ၊ န တွေဝါဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ကေနစိ ပရိယာယေန ဝုဍ္ဎတရဿ ဘိက္ခုနော သေနာသနံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ၊ ယော ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၄၇၃) ထေရဿေဝ သေနာသနဿ ဝိစာရဏဿ အနုညာတတ္တာ စ ဝိညာယတိ။

ကထံ ပန သင်္ဃာဒီနံ သေနာသနံ ဝိစာရေတုံ လဘနဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ? ‘‘ဧဝဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မန္နိတဗ္ဗော – ပဌမံ ဘိက္ခု ယာစိတဗ္ဗော၊ ယာစိတွာ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော…ပေ… သမ္မတော သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု သေနာသနဂ္ဂါဟာပကော၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီတိ (စူဠဝ။ ၃၁၇)။

ဧဝံ သင်္ဃေန သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နာပေတွာ ပုန တေန သင်္ဃသမ္မတေန သေနာသနဂ္ဂါဟာပကေန သေနာသနဂ္ဂါဟကဝိဓာနံ အနုဇာနိတုံ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမံ ဘိက္ခူ ဂဏေတုံ၊ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ သေယျာ ဂဏေတုံ၊ သေယျာ ဂဏေတွာ သေယျဂ္ဂေန ဂါဟေတု’’န္တိ ဝစနတော သင်္ဃိကသေနာသနဿ သင်္ဃေန ဝိစာရေတုံ လဘနဘာဝေါ ဝိညာယတိ။

‘‘ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒဿ ပန ဂဏဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒိန္နဝိဟာရာဒိံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တေ ဓုရနိက္ခေပသမ္ဘဝါ ပါရာဇိက’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၂) အာဂမနတော စ ‘‘အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကေ အနာပတ္တီ’’တိ ပါဠိယံ (ပါစိ။ ၁၁၇) အာဂမနတော စ ‘‘ယသ္မိံ ပန ဝိဿာသော ရုဟတိ၊ တဿ သန္တကံ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကမိဝ ဟောတီတိ မဟာပစ္စရိအာဒီသု ဝုတ္တ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၂) ဝစနတော စ ဂဏဿ ဒိန္နော ဂဏသန္တကဝိဟာရော ဂဏေနေဝ ဝိစာရီယတေ၊ နော ဒါယကာဒီဟိ။ ပုဂ္ဂလဿ ဒိန္နော ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရောပိ ပဋိဂ္ဂါဟကပုဂ္ဂလေနေဝ ဝိစာရီယတေ၊ နော ဒါယကာဒီဟီတိ ဝိညာယတိ။ ဧဝံ ဝိနယပါဠိယံ အဋ္ဌကထာဋီကာသု စ ဝိဟာရဿ သင်္ဃိကဂဏသန္တကပုဂ္ဂလိကဝသေန တိဝိဓဿေဝ ဝစနတော စ တေသံယေဝ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလာနံ ဝိဟာရဝိစာရဏဿ အနုညာတတ္တာ စ ဒါယကသန္တကဿ ဝိဟာရဿ ဝိသုံ အဝုတ္တတ္တာ စ ဒါယကာနံ ဝိဟာရဝိစာရဏဿ အနနုညာတတ္တာ စ သင်္ဃာဒယော ဧဝ ဝိဟာရဿ ဣဿရာ ဟောန္တိ၊ တေယေဝ စ ဝိစာရေတုံ လဘန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဟောတု၊ တေသု ပဋိဂ္ဂါဟကဘူတေသု သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလေသု သော ဝိဟာရော ကဿ သန္တကော ဟောတိ၊ ကေန စ ဝိစာရေတဗ္ဗောတိ? ဝုစ္စတေ – သင်္ဃိကဝိဟာရေ တာဝ ‘‘အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နတ္တာ ပဋိဂ္ဂါဟကေသု ကာလကတေသုပိ တဒညော စာတုဒ္ဒိသသင်္ဃော စ အနာဂတသင်္ဃော စ ဣဿရော၊ တဿ သန္တကော၊ တေန ဝိစာရေတဗ္ဗော။ ဂဏသန္တကေ ပန တသ္မိံ ဂဏေ ယာဝ ဧကောပိ အတ္ထိ၊ တာဝ ဂဏသန္တကောဝ၊ တေန အဝသိဋ္ဌေန ဘိက္ခုနာ ဝိစာရေတဗ္ဗော။ သဗ္ဗေသု ကာလကတေသု ယဒိ သကလဂဏော ဝါ တံဂဏပရိယာပန္နအဝသိဋ္ဌပုဂ္ဂလော ဝါ ဇီဝမာနကာလေယေဝ ယဿ ကဿစိ ဒိန္နော၊ ယေန စ ဝိဿာသဂ္ဂါဟဝသေန ဂဟိတော၊ သော ဣဿရော။ သစေပိ သကလဂဏော ဇီဝမာနကာလေယေဝ အညဂဏဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒေတိ၊ တေ အညဂဏသင်္ဃပုဂ္ဂလာ ဣဿရာ ဟောန္တိ။ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရေ ပန သော ဝိဟာရဿာမိကော အတ္တနော ဇီဝမာနကာလေယေဝ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒေတိ၊ တေ ဣဿရာ ဟောန္တိ။ ယော ဝါ ပန တဿ ဇီဝမာနဿေဝ ဝိဿာသဂ္ဂါဟဝသေန ဂဏှာတိ၊ သောဝ ဣဿရော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? သင်္ဃိကေ ဝိဟာရဿ ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘင်္ဂိကံ ဟောတိ၊ န ကဿစိ ဒါတဗ္ဗံ။ ဂဏသန္တကပုဂ္ဂလိကေသု ပန တေသံ သာမိကတ္တာ ဒါနဝိဿာသဂ္ဂါဟာ ရုဟန္တိ၊ ‘‘တသ္မာ သော ဇီဝမာနောယေဝ သဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ အဒါသိ၊ ကောစိ ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟေသိ။ ယဿ ဒိန္နံ၊ ယေန စ ဂဟိတံ၊ တဿေဝ ဟောတီ’’တိ စ ‘‘ဒွိန္နံ သန္တကံ ဟောတိ အဝိဘတ္တံ၊ ဧကသ္မိံ ကာလကတေ ဣတရော သာမီ၊ ဗဟူနမ္ပိ သန္တကေ ဧသေဝ နယော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၉) စ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိ။

ဧဝံ ပန ဝိဿဇ္ဇေတွာ အဒိန္နံ ‘‘မမစ္စယေန အသုကဿ ဟောတူ’’တိ ဒါနံ အစ္စယဒါနတ္တာ န ရုဟတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၄၁၉) ‘‘သစေ ဟိ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု ယော ကောစိ ကာလံ ကရောန္တော ‘မမစ္စယေန မယှံ ပရိက္ခာရော ဥပဇ္ဈာယဿ ဟောတု၊ အာစရိယဿ ဟောတု၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဟောတု၊ အန္တေဝါသိကဿ ဟောတု၊ မာတု ဟောတု၊ ပိတု ဟောတု၊ အညဿ ဝါ ကဿစိ ဟောတူ’တိ ဝဒတိ၊ တေသံ န ဟောတိ၊ သင်္ဃဿေဝ ဟောတိ။ န ဟိ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ အစ္စယဒါနံ ရုဟတိ၊ ဂိဟီနံ ပန ရုဟတီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ဧကစ္စေ ပန ဝိနယဓရာ ‘‘ဂိဟီနန္တိ ပဒံ သမ္ပဒါနန္တိ ဂဟေတွာ ဘိက္ခူနံ သန္တကံ အစ္စယဒါနဝသေန ဂိဟီနံ ဒဒန္တေ ရုဟတိ၊ ပဉ္စန္နံ ပန သဟဓမ္မိကာနံ ဒေန္တော န ရုဟတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ မာတာပိတူနံ ဒဒန္တောပိ ရုဟေယျ တေသံ ဂိဟိဘူတတ္တာ။ ‘‘အထ စ ပန ‘မာတု ဟောတု၊ ပိတု ဟောတု၊ အညဿ ဝါ ကဿစိ ဟောတူ’တိ ဝဒတိ၊ တေသံ န ဟောတီ’’တိ ဝစနတော န ရုဟတီတိ ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဂိဟီနံ ပနာ’’တိ ဣဒံ န သမ္ပဒါနဝစနံ၊ အထ ခေါ သာမိဝစနမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန ဂိဟီနံ ပန သန္တကံ အစ္စယဒါနံ ရုဟတီတိ သမ္ဗန္ဓော ကာတဗ္ဗော။

ကိဉ္စ ဘိယျော – ‘‘သစေ ဟိ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု ယော ကောစိ ကာလံ ကရောန္တော မမစ္စယေန မယှံ ပရိက္ခာရော’’တိ အာရဘိတွာ ‘‘န ဟိ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ အစ္စယဒါနံ ရုဟတိ၊ ဂိဟီနံ ပန ရုဟတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သာမျတ္ထေ ဆဋ္ဌီဗဟုဝစနံ သမတ္ထိတံ ဘဝတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ဂိဟီန’’န္တိ ပဒဿ အသမ္ပဒါနတ္တေ သတိ ကတမံ သမ္ပဒါနံ ဟောတီတိ? ‘‘ယဿ ကဿစီ’’တိ ပဒံ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၄၁၉) ‘‘မာတု ဟောတု၊ ပိတု ဟောတု၊ အညဿ ဝါ ကဿစိ ဟောတူ’’တိ။ အယမတ္ထော အဇ္ဇုကဝတ္ထုနာ (ပါရာ။ ၁၅၈) ဒီပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဇီဝမာနကာလေယေဝ ဒတွာ မတေသု ဝိနိစ္ဆယော အမှေဟိ ဉာတော၊ ကဿစိ အဒတွာ မတေသု ဝိနိစ္ဆယော ကထံ ဉာတဗ္ဗောတိ? တတ္ထာပိ သင်္ဃိကေ တာဝ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သင်္ဃောဝ ဣဿရော၊ ဂဏသန္တကေ ပန ဧကစ္စေသု အဝသေသာ ဣဿရာ၊ သဗ္ဗေသု မတေသု သင်္ဃောဝ ဣဿရော။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၉) ‘‘သဗ္ဗေသု မတေသု သင်္ဃိကံ ဟောတီ’’တိ။ ပုဂ္ဂလိကေ ပန ဝိဟာရဿ ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘင်္ဂိကံ သင်္ဃိကမေဝ ဟောတိ။

ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဘိက္ခုဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာလကတေ သင်္ဃော သာမီ ပတ္တစီဝရေ၊ အပိစ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ဗဟူပကာရာ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃေန တိစီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတုံ။ ယံ တတ္ထ လဟုဘဏ္ဍံ လဟုပရိက္ခာရံ၊ တံ သမ္မုခီဘူတေန သင်္ဃေန ဘာဇေတုံ။ ယံ တတ္ထ ဂရုဘဏ္ဍံ ဂရုပရိက္ခာရံ၊ တံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘင်္ဂိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၉) တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိ။ ဧဝမ္ပိ ‘‘ဂရုဘဏ္ဍံ ဂရုပရိက္ခာရံ’’ဣစ္စေဝ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘ဝိဟာရ’’န္တိ၊ တသ္မာ ကထံ ဝိဟာရဿ ဂရုဘဏ္ဍဘာဝေါတိ ဝိညာယတီတိ? ‘‘ဝိဟာရော ဝိဟာရဝတ္ထု၊ ဣဒံ ဒုတိယံ အဝေဘင်္ဂိက’’န္တိ ပါဠိယံ၊

‘‘ဒွိသင်္ဂဟာနိ ဒွေ ဟောန္တိ၊ တတိယံ စတုသင်္ဂဟံ၊

စတုတ္ထံ နဝကောဋ္ဌာသံ၊ ပဉ္စမံ အဋ္ဌဘေဒနံ။

‘‘ဣတိ ပဉ္စဟိ ရာသီဟိ၊ ပဉ္စနိမ္မလလောစနော၊

ပဉ္စဝီသဝိဓံ နာထော၊ ဂရုဘဏ္ဍံ ပကာသယီ’’တိ။ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) –

အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိ။

ဣတိ ဒါယကော ဝိဟာရံ ကတွာ ကုလူပကဘိက္ခုဿ ဒေတိ၊ တဿ မုဉ္စစေတနုပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗကာလေ ဒါယကော ဝိဟာရဿာမိကော ဟောတိ၊ ဒါတုံ ဝါ ဝိစာရေတုံ ဝါ ဣဿရော၊ မုဉ္စစေတနုပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ပဋိဂ္ဂါဟကဘိက္ခု သာမိကော ဟောတိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ အညေသံ ဒါတုံ ဝါ ဣဿရော။ သော ပုဂ္ဂလော အတ္တနော ဇီဝမာနက္ခဏေယေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ နိဿဇ္ဇိတွာ ဒေတိ၊ တဒါ တေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော သာမိကာ ဟောန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ အညဿ ဝါ ဒါတုံ ဣဿရာ။ ယဒိ ပန ကဿစိ အဒတွာဝ ကာလံ ကရောတိ၊ တဒါ သင်္ဃောဝ တဿ ဝိဟာရဿ သာမိကော ဟောတိ၊ န ဒါယကော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ၊ သင်္ဃာနုမတိယာ ဧဝ ပုဂ္ဂလော ပရိဘုဉ္ဇိတုံ လဘတိ၊ န အတ္တနော ဣဿရဝတာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧဝံ မူလတောယေဝ သင်္ဃဿ ဒိန္နတ္တာ သင်္ဃိကဘူတဝိဟာရော ဝါ မူလေ ဂဏပုဂ္ဂလာနံ ဒိန္နတ္တာ ဂဏသန္တကပုဂ္ဂလိကဘူတောပိ တေသံ ဂဏပုဂ္ဂလာနံ အညဿ နိဿဇ္ဇနဝသေန အဒတွာ ကာလကတတ္တာ ပစ္ဆာ သင်္ဃိကဘာဝံ ပတ္တဝိဟာရော ဝါ သင်္ဃေန ဝိစာရေတဗ္ဗော ဟောတိ။ သင်္ဃေနပိ ဘဂဝတော အနုမတိယာ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတွာ ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ သေနာသနက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၁၇) ‘‘အထ ခေါ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ ‘ကေန နု ခေါ သေနာသနံ ဂါဟေတဗ္ဗ’န္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – ‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတု’န္တိ’’အာဒိ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ ‘‘သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ ဝဿကာလဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော၊ ဥတုကာလဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော၊ ဓုဝဝါသဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ တိဝိဓော ဟောတိ။ တေသု ဝဿကာလဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော ပုရိမဝဿဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော၊ ပစ္ဆိမဝဿဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ ဒုဝိဓော။ ဥတုကာလဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောပိ အန္တရာမုတ္တကဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော၊ တင်္ခဏပဋိသလ္လာနဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ ဒုဝိဓော’’တိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ၊ ဧတံ ပါဠိယာ စ အဋ္ဌကထာယ စ အသမေန္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ပါဠိယဉှိ (စူဠဝ။ ၃၁၈) ‘‘အထ ခေါ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ ‘ကတိ နု ခေါ သေနာသနဂ္ဂါဟော’တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနဂ္ဂါဟာ ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော အန္တရာမုတ္တကော။ အပရဇ္ဇုဂတာယ အာသာဠှိယာ ပုရိမကော ဂါဟေတဗ္ဗော၊ မာသဂတာယ အာသာဠှိယာ ပစ္ဆိမကော ဂါဟေတဗ္ဗော၊ အပရဇ္ဇုဂတာယ ပဝါရဏာယ အာယတိံ ဝဿာဝါသတ္ထာယ အန္တရာမုတ္တကော ဂါဟေတဗ္ဗော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တယော သေနာသနဂ္ဂါဟာ’’တိ ဧဝံ အာဂတော၊ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) ‘‘တီသု သေနာသနဂ္ဂါဟေသု ပုရိမကော စ ပစ္ဆိမကော စာတိ ဣမေ ဒွေ ဂါဟာ ထာဝရာ။ အန္တရာမုတ္တကေ အယံ ဝိနိစ္ဆယော…ပေ… အယံ တာဝ အန္တောဝဿေ ဝဿူပနာယိကာဒိဝသေန ပါဠိယံ အာဂတသေနာသနဂ္ဂါဟကထာ၊ အယံ ပန သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ ဒုဝိဓော ဟောတိ ဥတုကာလေ စ ဝဿာဝါသေ စာ’’တိ ဧဝံ အာဂတော၊ တသ္မာ သင်္ဃေန သမ္မတသေနာသနဂ္ဂါဟာပကေန ဝိစာရေတဗ္ဗာ။

သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟော၊ ဝဿာဝါသေ သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ ဒုဝိဓော။ တတ္ထ ဥတုကာလော နာမ ဟေမန္တဥတုဂိမှဥတုဝသေန အဋ္ဌ မာသာ၊ တသ္မိံ ကာလေ ဘိက္ခူ အနိယတာဝါသာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ယေ ယဒါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ တဒါ ဘိက္ခူ ဥဋ္ဌာပေတွာ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ အကာလော နာမ နတ္ထိ။ အယံ ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟော နာမ။ ဝဿာဝါသေ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပန ‘‘ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော အန္တရာမုတ္တကော’’တိ ပါဠိယံ အာဂတနယေန တိဝိဓော ဟောတိ။ အန္တရာမုတ္တကောပိ ဟိ အာယတိံ ဝဿာဝါသတ္ထာယ ဂါဟိတတ္တာ ဝဿာဝါသေ သေနာသနဂ္ဂါဟမေဝ ပဝိသတိ၊ န ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟော။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘အပရဇ္ဇုဂတာယ ပဝါရဏာယ အာယတိံ ဝဿာဝါသတ္ထာယ အန္တရာမုတ္တကော ဂါဟေတဗ္ဗော’’တိ။ တင်္ခဏပဋိသလ္လာနဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ စ နေဝ ပါဠိယံ န အဋ္ဌကထာယံ ဝိသုံ အာဂတော၊ ဥတုကာလေ သေနာသနဂ္ဂါဟောယေဝ တဒင်္ဂသေနာသနဂ္ဂါဟောတိပိ တင်္ခဏပဋိသလ္လာနဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောတိပိ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ ဥတုကာလဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောပိ ‘‘အန္တရာမုတ္တကဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော တင်္ခဏပဋိသလ္လာနဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟောတိ ဒုဗ္ဗိဓော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။

အထာပိ ဝဒန္တိ ‘‘ယထာဝုတ္တေသု ပဉ္စသု သေနာသနဂ္ဂါဟေသု စတ္တာရော သေနာသနဂ္ဂါဟာ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေန သေနာသနဂ္ဂါဟာပကသမ္မုတိလဒ္ဓေန ဘိက္ခုနာ အန္တောဥပစာရသီမဋ္ဌေန ဟုတွာ အန္တောသီမဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ ယထာဝိနယံ ဝိစာရေတဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ တေ ပန ဝိစာရဏာ ယာဝဇ္ဇကာလာ ထာဝရာ ဟုတွာ န တိဋ္ဌန္တိ၊ ဓုဝဝါသဝသေန ဝိစာရဏမေဝ ယာဝဇ္ဇကာလာ ထာဝရံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတီ’’တိ၊ တမ္ပိ တထာ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ကသ္မာ? သေနာသနဂ္ဂါဟာပကဘေဒေ ‘‘ဓုဝဝါသဝသေန သေနာသနဂ္ဂါဟော’’တိ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ နတ္ထိ။ ဓုဝဝါသဝသေန ဝိစာရဏဉ္စ သမ္မုတိလဒ္ဓေန သေနာသနဂ္ဂါဟာပကေန ဝိစာရေတဗ္ဗံ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန အပလောကနကမ္မဝသေန ဒုဝင်္ဂသမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုဿ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒါနမေဝ၊ တသ္မာ သမဂ္ဂေါ သင်္ဃော ဗဟူပကာရတာဂုဏဝိသိဋ္ဌတာသင်္ခါတေဟိ ဒွီဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ အပလောကနကမ္မဝသေန သမ္မန္နိတွာ တဿ ဖာသုကံ အာဝါသံ ဓုဝဝါသဝသေန အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေတိ၊ တံ ယာဝဇ္ဇကာလာ ထာဝရံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

သမဂ္ဂေါ သင်္ဃောဝ ဓုဝဝါသဝသေန ဒေတိ၊ န သေနာသနဂ္ဂါဟာပကောတိ အယမတ္ထော ကထံ ဉာတဗ္ဗောတိ စေ? ‘‘သင်္ဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရာဒီနံ ဝါ ဂဏဝါစကအာစရိယဿ ဝါ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တော ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သမ္မန္နိတွာ ဒေတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၀၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘သင်္ဃော ပန ဗဟုဿုတဿ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဗဟူပကာရဿ ဘာရနိတ္ထာရကဿ ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေတီ’’တိ စ ‘‘သင်္ဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရဂဏဝါစကာစရိယာနံ ဝါ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သလ္လက္ခေတွာ သမ္မန္နိတွာ ဒေတီ’’တိ စ ‘‘ဗဟုဿုတဿ သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော အနုဋ္ဌာပနီယသေနာသနမ္ပီ’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆) စ ‘‘အပလောကနကမ္မံ နာမ သီမဋ္ဌကံ သင်္ဃံ သောဓေတွာ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မ’’န္တိ စ အဋ္ဌကထာသု (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၂) ဝစနတော သာဓုကံ နိဿံသယေန ဉာတဗ္ဗောတိ။

ကထံ ပန အပလောကနကမ္မေန ဒါတဗ္ဗဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ? ‘‘ဗဟုဿုတဿ သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော အနုဋ္ဌာပနီယသေနာသနမ္ပိ သင်္ဃကိစ္စံ ကရောန္တာနံ ကပ္ပိယကာရကာဒီနံ ဘတ္တဝေတနမ္ပိ အပလောကနကမ္မေန ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယံ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆) ကမ္မဝဂ္ဂေ အာဂတတ္တာ ဝိညာယတိ။ ကထံ ပန ဒုဝင်္ဂသမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနောယေဝ ဒါတဗ္ဗဘာဝေါ ဝိညာယတီတိ? ‘‘ဗဟူပကာရတန္တိ ဘဏ္ဍာဂါရိကတာဒိဗဟုဥပကာရဘာဝံ။ န ကေဝလံ ဣဒမေဝါတိ အာဟ ‘ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စာ’တိအာဒိ။ တေန ဗဟူပကာရတ္တေပိ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတ္တာဘာဝေ၊ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတ္တေပိ ဗဟူပကာရတ္တာဘာဝေ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတီ’’တိ ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဋီ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိ။

ကသ္မာ ပန သေနာသနဂ္ဂါဟာပကေန ဝိစာရေတဗ္ဗော သေနာသနဂ္ဂါဟော ယာဝဇ္ဇကာလာ န တိဋ္ဌတီတိ? ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတဿ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကဿ ဘိက္ခုနော ဒုလ္လဘတ္တာ၊ နာနာဒေသဝါသီနံ နာနာစရိယကုလသမ္ဘဝါနံ ဘိက္ခူနံ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂဿ ဒုက္ကရတ္တာ စ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ န တိဋ္ဌတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတုံ၊ ယော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ၊ ဂဟိတာဂဟိတဉ္စ ဇာနေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၇)။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၂) ‘‘ဧဝရူပေန ဟိ သဘာဂပုဂ္ဂလေန ဧကဝိဟာရေ ဝါ ဧကပရိဝေဏေ ဝါ ဝသန္တေန အတ္ထော နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ပန ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဒါနဝိစာရော ယာဝဇ္ဇကာလာ တိဋ္ဌတီတိ? ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတာဘာဝေပိ သီမဋ္ဌကဿ သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘အပလောကနကမ္မံ နာမ သီမဋ္ဌကံ သင်္ဃံ သောဓေတွာ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မ’’န္တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၂)။

ဥတုကာလေ သင်္ဃိကသေနာသနေ ဝသန္တေန အာဂတော ဘိက္ခု န ပဋိဗာဟေတဗ္ဗော အညတြ အနုဋ္ဌာပနီယာ။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿာနံ တေမာသံ ပဋိဗာဟိတုံ၊ ဥတုကာလံ ပန န ပဋိဗာဟိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈)။ ‘‘အညတြ အနုဋ္ဌာပနီယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကတမေ အနုဋ္ဌာပနီယာတိ? စတ္တာရော အနုဋ္ဌာပနီယာ ဝုဍ္ဎတရော၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော၊ ဂိလာနော၊ သင်္ဃတော လဒ္ဓသေနာသနော စ။ တတ္ထ ဝုဍ္ဎတရော ဘိက္ခု တသ္မိံ ဝိဟာရေ အန္တောသီမဋ္ဌကဘိက္ခူသု အတ္တနာ ဝုဍ္ဎတရဿ အညဿ အဘာဝါ ယထာဝုဍ္ဎံ ကေနစိ အနုဋ္ဌာပနီယော။ ဘဏ္ဍာဂါရိကော သင်္ဃေန သမ္မန္နိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရဿ ဒိန္နတာယ သင်္ဃဿ ဘဏ္ဍံ ရက္ခန္တော ဂေါပေန္တော ဝသတိ၊ တသ္မာ သော ဘဏ္ဍာဂါရိကော ကေနစိ အနုဋ္ဌာပနီယော။ ဂိလာနော ဂေလညာဘိဘူတော အတ္တနော လဒ္ဓသေနာသနေ ဝသန္တော ကေနစိ အနုဋ္ဌာပနီယော။ သင်္ဃတော လဒ္ဓသေနာသနော သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန ဒိန္နသေနာသနတ္တာ ကေနစိ အနုဋ္ဌာပနီယော။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၃) ‘‘စတ္တာရော ဟိ န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ ဝုဍ္ဎတရော၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော၊ ဂိလာနော၊ သင်္ဃတော လဒ္ဓသေနာသနောတိ။ တတ္ထ ဝုဍ္ဎတရော အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ နဝကတရေန န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကော သင်္ဃေန သမ္မန္နိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရဿ ဒိန္နတာယ၊ ဂိလာနော အတ္တနော ဂိလာနတာယ၊ သင်္ဃော ပန ဗဟုဿုတဿ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဗဟူပကာရဿ ဘာရနိတ္ထာရကဿ ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေတိ၊ တသ္မာ သော ဥပကာရကတာယ စ သင်္ဃတော လဒ္ဓတာယ စ န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ။ ဌပေတွာ ဣမေ စတ္တာရော အဝသေသာ ဝုဋ္ဌာပနီယာဝ ဟောန္တိ။

အပရသ္မိံ ဘိက္ခုမှိ အာဂတေ ဝုဋ္ဌာပေတွာ သေနာသနံ ဒါပေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) ‘‘ဥတုကာလေ တာဝ ကေစိ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ ပုရေဘတ္တံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ကေစိ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဌမယာမံ ဝါ မဇ္ဈိမယာမံ ဝါ ပစ္ဆိမယာမံ ဝါ၊ ယေ ယဒါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ တဒါဝ ဘိက္ခူ ဥဋ္ဌာပေတွာ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ အကာလော နာမ နတ္ထီ’’တိ။ ဧတရဟိ ပန သဒ္ဓါ ပသန္နာ မနုဿာ ဝိဟာရံ ကတွာ အပ္ပေကစ္စေ ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘သင်္ဃေ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလ’’န္တိ ဉတွာ စာတုဒ္ဒိသံ သင်္ဃံ အာရဗ္ဘ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝတွာ ဒေန္တိ၊ အပ္ပေကစ္စေ အတ္တနာ ပသန္နံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ဝိဟာရံ ကတွာပိ ဒါနကာလေ တေန ဥယျောဇိတာ ဟုတွာ စာတုဒ္ဒိသံ သင်္ဃံ အာရဗ္ဘ ဝုတ္တနယေန ဒေန္တိ၊ အပ္ပေကစ္စေ ကရဏကာလေပိ ဒါနကာလေပိ အတ္တနော ကုလူပကဘိက္ခုမေဝ အာရဗ္ဘ ပရိစ္စဇန္တိ၊ တထာပိ ဒက္ခိဏောဒကပါတနကာလေ တေန သိက္ခာပိတာ ယထာဝုတ္တပါဌံ ဝစီဘေဒံ ကရောန္တိ၊ စိတ္တေန ပန ကုလူပကဿေဝ ဒေန္တိ၊ န သဗ္ဗသင်္ဃသာဓာရဏတ္ထံ ဣစ္ဆန္တိ။

ဣမေသု တီသု ဒါနေသု ပဌမံ ပုဗ္ဗကာလေပိ ဒါနကာလေပိ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တတ္တာ သဗ္ဗသင်္ဃိကံ ဟောတိ။ ဒုတိယံ ပုဗ္ဗကာလေ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ဒါနကာလေ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တတ္တာ သင်္ဃိကမေဝ။ တတိယံ ပန ပုဗ္ဗကာလေပိ ဒါနကာလေပိ ကုလူပကပုဂ္ဂလမေဝ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တတိ၊ န သင်္ဃံ၊ ကေဝလံ ဘိက္ခုနာ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝစီဘေဒံ ကရောန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ ‘‘ကိံ အယံ ဝိဟာရော စိတ္တဝသေန ပုဂ္ဂလိကော ဟောတိ၊ ဝစီဘေဒဝသေန သင်္ဃိကော’’တိ စိန္တာယံ ဧကစ္စေ ဧဝံ ဝဒေယျုံ –

‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ၊ မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ၊

မနသာ စေ ပသန္နေန၊ ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ၊

တတော နံ သုခမနွေတိ၊ ဆာယာဝ အနပါယိနီတိ။ (ဓ။ ပ။ ၂) –

ဝစနတော စိတ္တဝသေန ပုဂ္ဂလိကော ဟောတီ’’တိ။ အညေ ‘‘ယထာ ဒါယကာ ဝဒန္တိ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၅) ဝစနတော ဝစီဘေဒဝသေန သင်္ဃိကော ဟောတီ’’တိ။

တတြာယံ ဝိစာရဏာ – ဣဒံ ဒါနံ ပုဗ္ဗေ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတံ ပစ္ဆာ သင်္ဃဿ ပရိဏာမိတံ၊ တသ္မာ ‘‘သင်္ဃိကော’’တိ ဝုတ္တေ နဝသု အဓမ္မိကဒါနေသု ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတံ သင်္ဃဿ ပရိဏာမေတီ’’တိ (ပါရာ။ ၆၆၀) ဝုတ္တံ အဋ္ဌမံ အဓမ္မိကဒါနံ ဟောတိ၊ တဿ ဒါနဿ ပဋိဂ္ဂဟာပိ ပရိဘောဂါပိ အဓမ္မိကပဋိဂ္ဂဟာ အဓမ္မိကပရိဘောဂါ ဟောန္တိ။ ‘‘ပုဂ္ဂလိကော’’တိ ဝုတ္တေ တီသု ဓမ္မိကဒါနေသု ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဒိန္နံ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ တတိယဓမ္မိကဒါနံ ဟောတိ၊ တဿ ပဋိဂ္ဂဟာပိ ပရိဘောဂါပိ ဓမ္မိကပဋိဂ္ဂဟာ ဓမ္မိကပရိဘောဂါ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ပုဂ္ဂလိကပက္ခံ ဘဇတိ။ အပ္ပေကစ္စေ သုတ္တန္တိကာဒိဂဏေ ပသီဒိတွာ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဂဏဿ ဒေန္တိ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာယသ္မန္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ။ အပ္ပေကစ္စေ ပုဂ္ဂလေ ပသီဒိတွာ ဝိဟာရံ ကတွာ ပုဂ္ဂလဿ ဒေန္တိ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ အာယသ္မတော ဒမ္မီ’’တိ။ ဧတေ ပန ဂဏသန္တကပုဂ္ဂလိကာ ဝိဟာရာ ဒါနကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဋိဂ္ဂါဟကသန္တကာဝ ဟောန္တိ၊ န ဒါယကသန္တကာ။ တေသု ဂဏသန္တကော တာဝ ဧကစ္စေသု မတေသု အဝသေသာနံ သန္တကော၊ တေသု ဓရမာနေသုယေဝ ကဿစိ ဒေန္တိ၊ တဿ သန္တကော။ ကဿစိ အဒတွာ သဗ္ဗေသု မတေသု သင်္ဃိကော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၉) ‘‘ဒွိန္နံ သန္တကံ ဟောတိ အဝိဘတ္တံ၊ ဧကသ္မိံ ကာလကတေ ဣတရော သာမီ၊ ဗဟူနံ သန္တကေပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗေသု မတေသု သင်္ဃိကံဝ ဟောတီ’’တိ။

ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရောပိ ယဒိ သော ပဋိဂ္ဂါဟကပုဂ္ဂလော အတ္တနော ဇီဝမာနကာလေယေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဒေတိ၊ ကောစိ ဝါ တဿ ဝိဿာသေန တံ ဝိဟာရံ အဂ္ဂဟေသိ၊ တဿ သန္တကော ဟောတိ။ ကဿစိ အဒတွာ ကာလကတေ သင်္ဃိကော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သော ဇီဝမာနောယေဝ သဗ္ဗံ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ အဒါသိ၊ ကောစိ ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟေသိ။ ယဿ ဒိန္နော၊ ယေန စ ဂဟိတော၊ တဿေဝ ဟောတီ’’တိ။ ပါဠိယဉ္စ (မဟာဝ။ ၃၆၉) ‘‘ဘိက္ခုဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာလကတေ သင်္ဃော သာမီ ပတ္တစီဝရေ၊ အပိစ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ဗဟူပကာရာ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃေန တိစီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတုံ၊ ယံ တတ္ထ လဟုဘဏ္ဍံ လဟုပရိက္ခာရံ၊ တံ သမ္မုခီဘူတေန သင်္ဃေန ဘာဇေတုံ၊ ယံ တတ္ထ ဂရုဘဏ္ဍံ ဂရုပရိက္ခာရံ၊ တံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘင်္ဂိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၆၉) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဣမိနာ နယေန ဝိနိစ္ဆယော ကာတဗ္ဗော။

သင်္ဃိကေ ပန ပါဠိယံ အာဂတာနံ ‘‘ပုရိမကော ပစ္ဆိမကော အန္တရာမုတ္တကော စာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈) ဝုတ္တာနံ တိဏ္ဏံ သေနာသနဂ္ဂါဟာနဉ္စ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) အာဂတာနံ ‘‘ဥတုကာလေ စ ဝဿာဝါသေ စာ’’တိ ဝုတ္တာနံ ဒွိန္နံ သေနာသနဂ္ဂါဟာနဉ္စ ဧတရဟိ အသမ္ပဇ္ဇနတော အနုဋ္ဌာပနီယပါဠိယံ အာဂတဿ အတ္တနော သဘာဝေန အနုဋ္ဌာပနီယဿ ဓုဝဝါသတ္ထာယ သင်္ဃေန ဒိန္နတာယ အနုဋ္ဌာပနီယဿ ဝသေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဟောတိ။ ဝုဍ္ဎတရဂိလာနာ ဟိ အတ္တနော သဘာဝေန အနုဋ္ဌာပနီယာ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၃) ‘‘ဝုဍ္ဎတရော အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ နဝကတရေန န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ ဂိလာနော အတ္တနော ဂိလာနတာယာ’’တိ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကဓမ္မကထိကာဒယော ဓုဝဝါသတ္ထာယ သင်္ဃေန ဒိန္နတာယ အနုဋ္ဌာပနီယာ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘သင်္ဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရာဒီနံ ဝါ…ပေ… ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သမ္မန္နိတွာ ဒေတိ၊ တသ္မာ ယဿ သင်္ဃေန ဒိန္နော၊ သောပိ အနုဋ္ဌာပနီယော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၀၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ)။ သော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဧတရဟိ သင်္ဃိကဝိဟာရေသု သင်္ဃတ္ထေရေသု ယထာကမ္မင်္ဂတေသု တသ္မိံ ဝိဟာရေ ယော ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎတရော၊ သောပိ ‘‘အယံ ဝိဟာရော မယာ ဝသိတဗ္ဗော’’တိ ဝဒတိ။ ယော တတ္ထ ဗျတ္တော ပဋိဗလော၊ သောပိ တထေဝ ဝဒတိ။ ယေန သော ဝိဟာရော ကာရိတော၊ သောပိ ‘‘မယာ ပသီဒိတပုဂ္ဂလော အာရောပေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒတိ။ သင်္ဃောပိ ‘‘မယမေဝ ဣဿရာ၊ တသ္မာ အမှေဟိ ဣစ္ဆိတပုဂ္ဂလော အာရောပေတဗ္ဗော’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံဒွိဓာ ဝါ တိဓာ ဝါ စတုဓာ ဝါ ဘိန္နေသု မဟန္တံ အဓိကရဏံ ဟောတိ။

တေသု ဝုဍ္ဎတရော ‘‘န တွေဝါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကေနစိ ပရိယာယေန ဝုဍ္ဎတရဿ အာသနံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ၊ ယော ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ပါဠိပါဌဉ္စ (မဟာဝ။ ၄၇၃၊ စူဠဝ။ ၃၁၆)၊ ‘‘ဝုဍ္ဎတရော အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ နဝကတရေန န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၉ အာဒယော၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဂဟေတွာ ‘‘အဟမေဝ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎတရော၊ မယာ ဝုဍ္ဎတရော အညော နတ္ထိ၊ တသ္မာ အဟမေဝ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသိတုမနုစ္ဆဝိကော’’တိ သညီ ဟောတိ။ ဗျတ္တောပိ ‘‘ဗဟုဿုတဿ သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော အနုဋ္ဌာပနီယသေနာသနမ္ပီ’’တိ ပရိဝါရဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆)၊ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတုံ၊ နိဿယံ ဒါတု’’န္တိအာဒိပါဠိဝစနဉ္စ (မဟာဝ။ ၇၆၊ ၈၂) ဂဟေတွာ ‘‘အဟမေဝ ဧတ္ထ ဗျတ္တော ပဋိဗလော၊ န မယာ အညော ဗျတ္တတရော အတ္ထိ၊ တသ္မာ အဟမေဝ ဣမဿ ဝိဟာရဿ အနုစ္ဆဝိကော’’တိ သညီ။ ဝိဟာရကာရကောပိ ‘‘ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော၊ သော ဝိဟာရသာမိကောတိ ဝိနယပါဌော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆) အတ္ထိ၊ မယာ စ ဗဟုံ ဓနံ စဇိတွာ အယံ ဝိဟာရော ကာရိတော၊ တသ္မာ မယာ ပသန္နပုဂ္ဂလော အာရောပေတဗ္ဗော၊ န အညော’’တိ သညီ။ သင်္ဃောပိ ‘‘သင်္ဃိကော နာမ ဝိဟာရော သင်္ဃဿ ဒိန္နော ဟောတိ ပရိစ္စတ္တော’’တိအာဒိပါဠိဝစနဉ္စ (ပါစိ။ ၁၁၆၊ ၁၂၁၊ ၁၂၆၊ ၁၃၁)၊ အန္တမသော စတုရင်္ဂုလပါဒကံ ဂါမဒါရကေဟိ ပံသွာဂါရကေသု ကီဠန္တေဟိ ကတမ္ပိ သင်္ဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတီ’’တိအာဒိအဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) ဂဟေတွာ ‘‘အယံ ဝိဟာရော သင်္ဃိကော သင်္ဃသန္တကော၊ တသ္မာ အမှေဟိ အဘိရုစိတပုဂ္ဂလောဝ အာရောပေတဗ္ဗော၊ န အညော’’တိ သညီ။

တတ္ထ ဝုဍ္ဎတရဿ ဝစနေပိ ‘‘န တွေဝါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ’’တျာဒိဝစနံ (စူဠဝ။ ၃၁၆) တေသု တေသု အာသနသာလာဒီသု အဂ္ဂါသနဿ ဝုဍ္ဎတရာရဟတ္တာ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ နိသိန္နောပိ ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎတရေ အာဂတေ ဝုဋ္ဌာယ အာသနံ ဒါတဗ္ဗံ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ န ဓုဝဝါသံ သန္ဓာယ။ ‘‘ဝုဍ္ဎတရော အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ’’တျာဒိဝစနဉ္စ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၀၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ယထာဝုဍ္ဎံ သေနာသနေ ဒီယမာနေ ဝုဍ္ဎတရေ အာဂတေ နဝကတရော ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဝုဍ္ဎတရဿ သေနာသနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ဝုဍ္ဎတရော ပန နဝကတရေန န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ‘‘အတ္တနော ဝုဍ္ဎတရတာယာ’’တိ ဥတုကာလေ ယထာဝုဍ္ဎံ သေနာသနဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဒါနံ သန္ဓာယ၊ တသ္မာ ဣဒမ္ပိ ဝစနံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ၊ န သီဃံ အနုဇာနိတဗ္ဗံ။

ဗျတ္တဝစနေပိ ‘‘ဗဟုဿုတဿ သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကဿ’’တျာဒိဝစနဉ္စ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၄၅-၄၉၆) န ဗဟုဿုတမတ္တေန သင်္ဃိကဝိဟာရဿ ဣဿရဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ တဿ ဘိက္ခုဿ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ သင်္ဃေန ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒိန္နေ သော ဘိက္ခု ကေနစိ တမှာ ဝိဟာရာ အနုဋ္ဌာပနီယော ဟောတိ၊ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ’’တျာဒိဝစနဉ္စ (မဟာဝ။ ၈၂) နိဿယာစရိယာနံ လက္ခဏံ ပကာသေတုံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ န သင်္ဃိကဝိဟာရဿ ဣဿရတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဒမ္ပိ ဝစနံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ၊ န သီဃံ အနုဇာနိတဗ္ဗံ။

ဒါယကဝစနံ ပန နာနုဇာနိတဗ္ဗံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ‘‘ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော’’တျာဒိပါဌဿ အမုချဝေါဟာရတ္တာ။ ယထာ ဟိ ပုထုဇ္ဇနကာလေ ရူပါဒီသု သဉ္ဇနဿ ဘူတပုဗ္ဗတ္တာ ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ အရဟာပိ ‘‘သတ္တော’’တိ၊ ဧဝံ ဒါနကာလတော ပုဗ္ဗေ တဿ ဝိဟာရဿ သာမိဘူတပုဗ္ဗတ္တာ ဒါယကော ‘‘ဝိဟာရသာမိကော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ န ဣဿရတ္တာ။ န ဟိ သကလေ ဝိနယပိဋကေ အဋ္ဌကထာဋီကာသု စ ‘‘ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒိန္နဿ ဝိဟာရဿ ဒါယကော ဣဿရော’’တိ ဝါ ‘‘ဒါယကေန ဝိစာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ ‘‘ဒါယကသန္တကဝိဟာရော’’တိ ဝါ ပါဌော အတ္ထိ၊ ‘‘သင်္ဃိကော၊ ဂဏသန္တကော၊ ပုဂ္ဂလိကော’’ဣစ္စေဝ အတ္ထိ၊ တသ္မာ တဿ ဝစနံ နာနုဇာနိတဗ္ဗံ။

သင်္ဃဿ ဝစနေပိ ‘‘သင်္ဃိကော နာမ ဝိဟာရော’’တျာဒိဝစနံ (ပါစိ။ ၁၁၆၊ ၁၂၁၊ ၁၂၆၊ ၁၃၁) သင်္ဃသန္တကဘာဝံ သင်္ဃေန ဝိစာရေတဗ္ဗဘာဝံ ဒီပေတိ၊ သင်္ဃော ပန ဝိစာရေန္တော ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နိတွာ တေန ယထာဝုဍ္ဎံ ဝိစာရေတဗ္ဗော ဝါ ဟောတိ၊ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန ဒုဝင်္ဂသမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အပလောကနကမ္မေန ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗော ဝါ။ တေသု ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော ဒုလ္လဘတ္တာ သေနာသနဂ္ဂါဟာပကသမ္မုတိယာ အဘာဝေ သတိ ဒုဝင်္ဂသမန္နာဂတော ဘိက္ခု ပရိယေသိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ပန အပရိယေသိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရိကတာဒိဗဟဦပကာရတာယုတ္တဿ ဗဟုဿုတတာဒိဂုဏဝိသိဋ္ဌတာဝိရဟဿ ဘိက္ခုနော အာမိသဂရုကတာဒိဝသေန သင်္ဃေန ဝိဟာရော ဒါတဗ္ဗော န ဟောတိ၊ တသ္မာ သင်္ဃဝစနမ္ပိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ၊ န တာဝ အနုဇာနိတဗ္ဗံ။

အထ တီဏိပိ ဝစနာနိ သံသန္ဒေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ သင်္ဃဿ ဣဿရတ္တာ သင်္ဃော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ကော ပုဂ္ဂလော တုမှေဟိ အဘိရုစိတော’’တိ၊ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧသော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကသ္မာ အဘိရုစိတော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧသော ပုဂ္ဂလော အမှေ စီဝရာဒိပစ္စယေဟိ အနုဂ္ဂဟေတာ၊ အမှာကံ ဉာတိသာလောဟိတော၊ ဥပဇ္ဈာယော၊ အာစရိယော၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော၊ အန္တေဝါသိကော၊ သမာနုပဇ္ဈာယကော၊ သမာနာစရိယကော၊ ပိယသဟာယော၊ လာဘီ၊ ယသဿီ၊ တသ္မာ အမှေဟိ အဘိရုစိတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ဧတ္တာဝတာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗော။ အထ ‘‘ဧသော ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗေဟိ အမှေဟိ ဝုဍ္ဎတရော အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂပိဏ္ဍံ အရဟတိ၊ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရော ပန တဿ ဒါတဗ္ဗောတိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ န ဝုတ္တော’’တိ ဝတွာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗော။ အထ ‘‘ဓမ္မကထိကော၊ ဝိနယဓရော၊ ဂဏဝါစကအာစရိယော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဧသော ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဒိန္နဝိဟာရဿ အနုစ္ဆဝိကော၊ ဧတဿ ဒါတဗ္ဗော’’တိ အနုမောဒိတဗ္ဗော။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘သင်္ဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရာဒီနံ ဝါ ဂဏဝါစကအာစရိယဿ ဝါ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တော ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သမ္မန္နိတွာ ဒေတီ’’တိ ဝစနတော ဝိညာယတိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၉၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ)။

ဣဓ ပန သာဓကပါဌေ ‘‘ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ’’တိ ဝိဇ္ဇမာနေ ကသ္မာ သာဓျဝစနေ ဘဏ္ဍာဂါရိကော န ဝုတ္တောတိ? ဧတရဟိ ဘဏ္ဍာဂါရဿ အဘာဝါ။ ယဒိ ကေသုစိ ဝိဟာရေသု ဘဏ္ဍာဂါရံ သမ္မန္နေယျ၊ သော ဘဏ္ဍာဂါရဝိဟာရေ နိသိန္နော သင်္ဃဿ ပတ္တစီဝရရက္ခဏာဒိကံ ဥပကာရံ ကရေယျ၊ တဿ ဗဟူပကာရတံ သလ္လက္ခေန္တော သင်္ဃော ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဖာသုကံ အာဝါသံ ဧတရဟိပိ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဒဒေယျ၊ သော တဿ ဝိသုံ ဓုဝဝါသဝိဟာရောတိ။ ဧတ္ထ သာဓကပါဌေ ‘‘ဓမ္မကထိကဝိနယဓရာဒီနံ ဝါ’’တိအာဒိသဒ္ဒေန ဗဟုဿုတော အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော ဝိနယဓရော မာတိကာဓရော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမောတိ ဝုတ္တဂုဏဝန္တေ သင်္ဂဏှာတိ။ အထာပိ ‘‘ဧသော ပုဂ္ဂလော ဗဟုဿုတော ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဘိက္ခူနံ ဗဟူပကာရော သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကော’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘သာဓု ဧသောပိ ဖာသုကာဝါသဿ အရဟော၊ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရော ဧတဿပိ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ အနုမောဒိတဗ္ဗော။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘သင်္ဃော ပန ဗဟုဿုတဿ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဗဟူပကာရဿ ဘာရနိတ္ထာရကဿ ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၃) ဝစနတော ဝိညာယတိ။

အထာပိ ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မကထိကော ဝိနယဓရော ဂဏဝါစကာစရိယော သင်္ဃဿ ဗဟူပကာရော ဝိသိဋ္ဌဂုဏယုတ္တော’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘သာဓု ဧတဿပိ ပုဂ္ဂလဿ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သလ္လက္ခေတွာ သမ္မန္နိတွာဝ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ အနုမောဒိတဗ္ဗော။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘သင်္ဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရာဒီနံ ဝါ ဂဏဝါစကာစရိယဿ ဝါ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သမ္မန္နိတွာ ဒေတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၀၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝစနတော ဝိညာယတိ။

အထာပိ ‘‘ဧသော ပုဂ္ဂလော ဗဟုဿုတော သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကော’’တိ ဝဒတိ၊ ‘‘သာဓု ဧတဿပိ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ အနုမောဒိတဗ္ဗော။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဗဟုဿုတဿ သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော အနုဋ္ဌာပနီယသေနာသနမ္ပီ’’တိ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယံ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆) ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိ။ တတော ‘‘ဧဝံ ဒုဝင်္ဂသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော အန္တောသီမဋ္ဌော ဝါ ဗဟိသီမဋ္ဌော ဝါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အန္တောသီမဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တဿ ဒါတဗ္ဗော’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဗဟိသီမဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ဒါတဗ္ဗော’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာတိ စေ? ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿီမေ ဌိတဿ သေနာသနံ ဂါဟေတဗ္ဗံ၊ ယော ဂါဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈) ဝစနတောတိ။

အထ ‘‘ဒုဝင်္ဂသမန္နာဂတေ အန္တောသီမဋ္ဌေ အသတိ ဧကင်္ဂသမန္နာဂတော အန္တောသီမဋ္ဌော အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု ဧတဿ ဒါတဗ္ဗော’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တောတိ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဗဟူပကာရတံ ဓမ္မကထိကာဒီနံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခေန္တော’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၃။၁၁၉-၁၂၁) ဧကေကင်္ဂဝသေန အာဂတတ္တာ ဝိညာယတိ။ ‘‘အန္တောသီမဋ္ဌော ဧကင်္ဂသမန္နာဂတောပိ နတ္ထိ၊ ဗဟိသီမဋ္ဌောဝ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာဂန္တွာ အန္တောသီမေ ဌိတဿ ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ကသ္မာတိ စေ? ‘‘အသမ္ပတ္တာနမ္ပိ ဥပစာရသီမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တေဝါသိကာဒီသု ဂဏှန္တေသု ဒါတဗ္ဗမေဝါ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ဝစနတော ဝိညာယတိ။

သစေ ပန ဧကင်္ဂယုတ္တဘာဝေန ဝါ ဒုဝင်္ဂယုတ္တဘာဝေန ဝါ သမာနာ ဒွေ တယော ဘိက္ခူ အန္တောသီမာယံ ဝိဇ္ဇမာနာ ဘဝေယျုံ၊ ကဿ ဒါတဗ္ဗောတိ? ဝဍ္ဎတရဿာတိ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃိကံ ယထာဝုဍ္ဎံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗံ၊ ယော ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၁) ဝစနတောတိ။ သစေ ပန အန္တောသီမာယံ ဧကင်္ဂယုတ္တော ဝါ ဒုဝင်္ဂယုတ္တော ဝါ ဘိက္ခု နတ္ထိ၊ သဗ္ဗေဝ အာဝါသိကာ ဗာလာ အဗျတ္တာ၊ ဧဝံ သတိ ကဿ ဒါတဗ္ဗောတိ? ယော တံ ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆတိ အာဂန္တုကော ဘိက္ခု၊ သော စေ လဇ္ဇီ ဟောတိ ပေသလော ဗဟုဿုတော သိက္ခာကာမော၊ သော တေဟိ အာဝါသိကေဟိ ဘိက္ခူဟိ အညတ္ထ အဂမနတ္ထံ သင်္ဂဟံ ကတွာ သော အာဝါသော ဒါတဗ္ဗော။

အယမတ္ထော ကထံ ဇာနိတဗ္ဗောတိ စေ? ‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗာလာ အဗျတ္တာ၊ တေ န ဇာနန္တိ ဥပေါသထံ ဝါ ဥပေါသထကမ္မံ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝါ။ တတ္ထ အညော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ ဗဟုဿုတော အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော ဝိနယဓရော မာတိကာဓရော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော၊ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ သော ဘိက္ခု သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော ဥပလာပေတဗ္ဗော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌေန မုခေါဒကေန။ နော စေ သင်္ဂဏှေယျုံ အနုဂ္ဂဏှေယျုံ ဥပလာပေယျုံ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌေန မုခေါဒကေန၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၃) သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပညတ္တတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၃) ‘‘သင်္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ အာဂတတ္ထ၊ ဣဓ ဘိက္ခာ သုလဘာ သူပဗျဉ္ဇနံ အတ္ထိ၊ ဝသထ အနုက္ကဏ္ဌမာနာ’တိ ဧဝံ ပိယဝစနေန သင်္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ပုနပ္ပုနံ တထာကရဏဝသေန အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ‘အာမ ဝသိဿာမီ’တိ ပဋိဝစနဒါပနေန ဥပလာပေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗော စေဝ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော စ၊ ပိယဝစနေန ဥပလာပေတဗ္ဗော၊ ကဏ္ဏသုခံ အာလပိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော၊ စုဏ္ဏာဒီဟိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သစေ သကလောပိ သင်္ဃော န ကရောတိ၊ သဗ္ဗေသံ ဒုက္ကဋံ။ ဣဓ နေဝ ထေရာ၊ န ဒဟရာ မုစ္စန္တိ၊ သဗ္ဗေဟိ ဝါရေန ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ အတ္တနော ဝါရေ အနုပဋ္ဌဟန္တဿ အာပတ္တိ။ တေန ပန မဟာထေရာနံ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနဒန္တကဋ္ဌဒါနာဒီနိ န သာဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝမ္ပိ သတိ မဟာထေရေဟိ သာယံပါတံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တဗ္ဗံ။ တေန ပန တေသံ အာဂမနံ ဉတွာ ပဌမတရံ မဟာထေရာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစဿ သဒ္ဓိံစရာ ဘိက္ခူ ဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ၊ ‘မယှံ ဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ၊ တုမှေ အပ္ပောဿုက္ကာ ဝိဟရထာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထာပိဿ သဒ္ဓိံ စရာ နတ္ထိ၊ တသ္မိံယေဝ ပန ဝိဟာရေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဝတ္တသမ္ပန္နာ ဝဒန္တိ ‘မယှံ ထေရဿ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿာမ၊ အဝသေသာ ဖာသု ဝိဟရန္တူ’တိ၊ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဧဝံ တာဒိသံ ဗဟိသီမတော အန္တောသီမမာဂတံ လဇ္ဇီပေသလဗဟုဿုတသိက္ခာကာမဘူတံ ဘိက္ခုံ အန္တောသီမာယ ဓုဝနိဝါသတ္ထာယ ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗောတိ ဝိညာယတိ။

နနု စ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿီမေ ဌိတဿ သေနာသနံ ဂါဟေတဗ္ဗံ၊ ယော ဂါဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈) ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ အထ ကသ္မာ နိဿီမတော အာဂတဿ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရော ဒါတဗ္ဗောတိ? ဝုစ္စတေ – ‘‘နိဿီမေ ဌိတဿာ’’တိ ဣဒံ အနာဒရေ သာမိဝစနံ၊ တသ္မာ နိဿီမေ ဌိတံယေဝ သေနာသနံ န ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န နိဿီမေ ဌိတဿ တဿ ဘိက္ခုဿ အန္တောသီမံ ပဝိဋ္ဌဿပိ သေနာသနံ န ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော၊ တသ္မာ ပုဗ္ဗေ ဗဟိသီမာယံ ဌိတေပိ ဣဒါနိ အန္တောသီမံ ပဝိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ စတုပစ္စယဘာဂေါ လဗ္ဘတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ‘‘အသုကဝိဟာရေ ကိရ ဗဟုံ စီဝရံ ဥပ္ပန္နန္တိ သုတွာ ယောဇနန္တရိကဝိဟာရတောပိ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာနံ ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ။ အန္တောသီမဋ္ဌေသု ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ အသက္ကောန္တေသု ယတ္ထ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော အတ္ထိ၊ သော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော ဟောတိ။ အန္တောဝဿေပိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝိနာ ဝဿံ ဝသိတုံ န လဘတိ။ ယတ္ထ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကော အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝဿံ ဝသိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဗဟိသီမတော အာဂတောပိ လဇ္ဇီပေသလဗဟုဿုတသိက္ခာကာမဘိက္ခု သင်္ဂဟေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ တဒဟုပေါသထေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗာလာ အဗျတ္တာ၊ တေ န ဇာနန္တိ ဥပေါသထံ ဝါ ဥပေါသထကမ္မံ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝါ။ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘ဂစ္ဆာဝုသော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ ပါတိမောက္ခံ ပရိယာပုဏိတွာ အာဂစ္ဆာ’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ သဗ္ဗေဟေဝ ယတ္ထ ဇာနန္တိ ဥပေါသထံ ဝါ ဥပေါသထကမ္မံ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝါ၊ သော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော။ နော စေ ဂစ္ဆေယျုံ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဝဿံ ဝသန္တိ ဗာလာ အဗျတ္တာ၊ တေ န ဇာနန္တိ ဥပေါသထံ ဝါ ဥပေါသထကမ္မံ ဝါ ပါတိမောက္ခံ ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝါ။ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘ဂစ္ဆာဝုသော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ ပါတိမောက္ခံ ပရိယာပုဏိတွာ အာဂစ္ဆာ’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ ဧကော ဘိက္ခု သတ္တာဟကာလိကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘ဂစ္ဆာဝုသော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါ ပါတိမောက္ခံ ပရိယာပုဏိတွာ အာဂစ္ဆာ’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝဿံ ဝသိတဗ္ဗံ၊ ဝသေယျုံ စေ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ’’ (မဟာဝ။ ၁၆၃)။

ဧဝံ ဗဟိသီမတော အာဂတဿပိ သင်္ဃဿ ဥပကာရံ ကာတုံ သက္ကောန္တဿ ဝိသိဋ္ဌဂုဏယုတ္တဿ ဒါတဗ္ဗဘာဝေါ ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘အမှာကံ ဂဏော န ဟောတိ၊ အမှာကံ ဝံသော ပဝေဏီ န ဟောတိ၊ အမှာကံ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တော န ဟောတီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ န ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗော။ ဂဏာဒိဘာဝေါ ဟိ အပ္ပမာဏံ၊ ယထာဝုတ္တဗဟူပကာရတာဒိဘာဝေါယေဝ ပမာဏံ။ သာမဂ္ဂိကရဏတော ပဋ္ဌာယ ဟိ သမာနဂဏော ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာနံ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကာနမ္ပိ လဒ္ဓိဝိဿဇ္ဇနေန တိဝိဓဥက္ခေပနီယကမ္မကတာနံ ကမ္မနာနာသံဝါသကာနမ္ပိ ဩသာရဏံ ကတွာ သာမဂ္ဂိကရဏေန သံဝါသော ဘဂဝတာ အနုညာတော။ အလဇ္ဇိံ ပန ဗဟုဿုတမ္ပိ သင်္ဂဟံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သော ဟိ အလဇ္ဇီပရိသံ ဝဍ္ဎာပေတိ၊ လဇ္ဇီပရိသံ ဟာပေတိ။ ဘဏ္ဍနကာရကံ ပန ဝိဟာရတောပိ နိက္ကဍ္ဎိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ‘‘ဘဏ္ဍနကာရကကလဟကာရကမေဝ သကလသင်္ဃာရာမတော နိက္ကဍ္ဎိတုံ လဘတိ။ သော ဟိ ပက္ခံ လဘိတွာ သင်္ဃမ္ပိ ဘိန္ဒေယျ။ အလဇ္ဇီအာဒယော ပန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနတောယေဝ နိက္ကဍ္ဎိတဗ္ဗာ၊ သကလသင်္ဃာရာမတော နိက္ကဍ္ဎိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၈) ဝုတ္တံ။

ဝုဍ္ဎာပစာယနာဒိသာမဂ္ဂိရသရဟိတံ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလမ္ပိ သင်္ဂဟံ ကာတုံ န လဘတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ဧဝရူပေန ဟိ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလေန ဧကဝိဟာရေ ဝါ ဧကပရိဝေဏေ ဝါ ဝသန္တေန အတ္ထော နတ္ထိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထေဝဿ နိဝါသော ဝါရိတော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၂)၊ တသ္မာ အာဝါသိကော ဝါ ဟောတု အာဂန္တုကော ဝါ၊ သဂဏော ဝါ ဟောတု အညဂဏော ဝါ၊ ဗဟုဿုတသီလဝန္တဘူတော ဘိက္ခု သင်္ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ –

‘‘ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ၊ သပ္ပညံ ဗုဒ္ဓသာဝကံ၊

နေက္ခံ ဇမ္ဗောနဒဿေဝ၊ ကော တံ နန္ဒိတုမရဟတိ၊

ဒေဝါပိ နံ ပသံသန္တိ၊ ဗြဟ္မုနာပိ ပသံသိတော’’တိ။ (အ။ နိ။ ၄။၆) –

အယံ အန္တောသီမဋ္ဌေန သင်္ဃေန ဗဟူပကာရတာဂုဏဝိသိဋ္ဌတာသင်္ခါတေဟိ ဂုဏေဟိ ယုတ္တဿ သင်္ဃဘာရနိတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒါနေ ဝိနိစ္ဆယော။

ယဒါ ပန သင်္ဃတ္ထေရော ဇရာဒုဗ္ဗလတာယ ဝါ ရောဂပီဠိတတာယ ဝါ ဝိဝေကဇ္ဈာသယတာယ ဝါ ဂဏံ အပရိဟရိတုကာမော အညဿ ဒါတုကာမော၊ အတ္တနော အစ္စယေန ဝါ ကလဟဝိဝါဒါဘာဝမိစ္ဆန္တော သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ နိယျာတေတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ န အတ္တနော ဣဿရဝတာယ ဒါတဗ္ဗံ၊ အယံ ဝိဟာရော သင်္ဃိကော၊ တသ္မာ သင်္ဃံ သန္နိပါတာပေတွာ တံ ကာရဏံ အာစိက္ခိတွာ ဗဟူပကာရတာဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယုတ္တပုဂ္ဂလော ဝိစိနာပေတဗ္ဗော။ တတော သင်္ဃော စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ အနုပဂန္တွာ ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယာနုရူပံ လဇ္ဇီပေသလဗဟုဿုတသိက္ခာကာမဘူတံ ပုဂ္ဂလံ ဝိစိနိတွာ ‘‘အယံ ဘိက္ခု ဣမဿ ဝိဟာရဿ အနုစ္ဆဝိကော’’တိ အာရောစေတိ။ မဟာထေရဿပိ တမေဝ ရုစ္စတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ရုစ္စတိ၊ အတ္တနော ဘာရဘူတံ ဝုတ္တပ္ပကာရအင်္ဂဝိယုတ္တံ ပုဂ္ဂလံ ဒါတုကာမော ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေ သင်္ဃော ဆန္ဒာဒိအဂတိံ န ဂစ္ဆတိ၊ ပုဂ္ဂလောဝ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿေဝ အနုမတိယာ ဝိဟာရော ဒါတဗ္ဗော။

သစေ ပန သင်္ဃော ယံ ကဉ္စိ အာမိသံ လဘိတွာ ယထာဝုတ္တဂုဏဝိယုတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ ပုဂ္ဂလော ပန ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဝုတ္တပ္ပကာရအင်္ဂယုတ္တဘူတဿေဝ ဘိက္ခုဿ ဒါတုကာမော၊ တဒါ ပုဂ္ဂလောပိ သင်္ဃပရိယာပန္နောယေဝါတိ ကတွာ ဓမ္မကမ္မကာရကဿ ပုဂ္ဂလဿေဝ အနုမတိယာ ဝိဟာရော ဒါတဗ္ဗော၊ န သင်္ဃာနုမတိယာ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၃၈-၅၃၉) ‘‘သစေ သင်္ဃော ကိဉ္စိ လဘိတွာ အာမိသဂရုကတာယ န နိဝါရေတိ၊ ဧကော ဘိက္ခု နိဝါရေတိ၊ သောဝ ဘိက္ခု ဣဿရော။ သင်္ဃိကေသု ဟိ ကမ္မေသု ယော ဓမ္မကမ္မံ ကရောတိ၊ သောဝ ဣဿရော’’တိ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊

ယော ဓမ္မံ အတိဝတ္တတိ၊

နိဟီယတိ တဿ ယသော၊

ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ။

‘‘ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊

ယော ဓမ္မံ နာတိဝတ္တတိ၊

အာပူရတိ တဿ ယသော၊

သုက္ကပက္ခေဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၄၆၊ အ။ နိ။ ၄။၁၇-၁၈၊ ပါရိ။ ၃၈၂၊ ၃၈၆)၊

ယဒါ ပန ထေရောပိ ကိဉ္စိ အဝတွာ ယထာကမ္မင်္ဂတော၊ သင်္ဃောပိ န ကဿစိ ဝိစာရေတိ၊ ဧဝံ သင်္ဃိကဝိဟာရေ အဘိက္ခုကေ သုညေ ဝတ္တမာနေ တသ္မိံ ဒေသေ ယေန ကေနစိ သာသနဿ ဝုဒ္ဓိမိစ္ဆန္တေန အာစရိယေန အန္တောသီမဋ္ဌကာ ဘိက္ခူ ဧဝံ သမုဿာဟေတဗ္ဗာ ‘‘မာ တုမှေ အာယသ္မန္တော ဧဝံ အကတ္ထ၊ အန္တောသီမဋ္ဌကေသု ဘိက္ခူသု ဗဟူပကာရတာဒိယုတ္တံ ပုဂ္ဂလံ ဝိစိနထ၊ ဝိစိနိတွာ လဘန္တာ တဿ ပုဂ္ဂလဿ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေထ၊ နော စေ အန္တောသီမဋ္ဌကေသု ဘိက္ခူသု အလတ္ထ၊ အထ ဗဟိသီမဋ္ဌကေသု ဘိက္ခူသု ဝိစိနထ။ ဗဟိသီမဋ္ဌကေသု ဘိက္ခူသု ဝိစိနိတွာ ယထာဝုတ္တအင်္ဂယုတ္တပုဂ္ဂလေ လဗ္ဘမာနေ တံ ပုဂ္ဂလံ အန္တောသီမံ ပဝေသေတွာ အန္တောသီမဋ္ဌကဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သမ္မန္နိတွာ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေထ။ ဧဝံ ကရောန္တာ ဟိ တုမှေ အာယသ္မန္တော အပ္ပိစ္ဆကထာ-သန္တောသကထာ-သလ္လေခကထာ-ပဝိဝိတ္တကထာဝီရိယာရမ္ဘကထာ-သီလကထာ-သမာဓိကထာ-ပညာကထာ-ဝိမုတ္တိကထာ-ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာသင်္ခါတဒသကထာဝတ္ထုသမ္ပန္နံ ပုဂ္ဂလံ ဥပနိဿာယ အဿုတပုဗ္ဗံ ဓမ္မံ သုဏိဿထ၊ သုတပုဗ္ဗံ ဓမ္မံ ပရိယောဒါပိဿထ၊ ကင်္ခံ ဝိနောဒိဿထ၊ ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရိဿထ၊ စိတ္တံ ပသာဒေဿထ။ ယဿ လဇ္ဇိနော ပေသလဿ ဗဟုဿုတဿ သိက္ခာကာမဿ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခံ အနုသိက္ခမာနာ သဒ္ဓါယ ဝဍ္ဎိဿန္တိ၊ သီလေန ဝဍ္ဎိဿန္တိ၊ သုတေန ဝဍ္ဎိဿန္တိ၊ စာဂေန ဝဍ္ဎိဿန္တိ၊ ပညာယ ဝဍ္ဎိဿန္တီ’’တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၄) ‘‘ကတမော ဥပနိဿယဂေါစရော ဒသကထာဝတ္ထုဂုဏသမန္နာဂတော ကလျာဏမိတ္တော၊ ယံ နိဿာယ အဿုတံ သုဏာတိ၊ သုတံ ပရိယောဒပေတိ၊ ကင်္ခံ ဝိတရတိ၊ ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရောတိ၊ စိတ္တံ ပသာဒေတိ။ ယဿ ဝါ အနုသိက္ခမာနော သဒ္ဓါယ ဝဍ္ဎတိ၊ သီလေန ဝဍ္ဎတိ၊ သုတေန ဝဍ္ဎတိ၊ စာဂေန ဝဍ္ဎတိ၊ ပညာယ ဝဍ္ဎတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဥပနိဿယဂေါစရော’’တိ။ ဧဝံ သမုဿာဟေတွာ ဓမ္မကထံ ကတွာ အန္တောသီမဋ္ဌကသင်္ဃေနေဝ ဓုဝဝါသဝိဟာရော ဒါပေတဗ္ဗောတိ။

ဧဝံ ဇိနသာသနဿ၊ ဝဍ္ဎိကာမော သုပေသလော၊

အကာသိ ပညဝါ ဘိက္ခု၊ သုဋ္ဌု အာဝါသနိစ္ဆယန္တိ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ဝိဟာရဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော။

၂၉။ ကထိနတ္ထာရဝိနိစ္ဆယကထာ

၂၂၆။ ဧဝံ စတုပစ္စယဘာဇနဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ကထိနဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုမာဟ ‘‘ကထိနန္တိ ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကထိနန္တိ ကတမံ ကထိနံ? သမူဟပညတ္တိ။ န ဟိ ပရမတ္ထတော ကထိနံ နာမ ဧကော ဓမ္မော အတ္ထိ၊ ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာ ဘိက္ခူ၊ အနူနပဉ္စဝဂ္ဂသင်္ဃော၊ စီဝရမာသော၊ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နစီဝရန္တိအာဒီသု ယေသု နာမရူပေသု သမုပ္ပဇ္ဇမာနေသု တေသံ နာမရူပဓမ္မာနံ သမူဟသမဝါယသင်္ခါတံ သမူဟပညတ္တိမတ္တမေဝ ကထိနံ။ အယမတ္ထော ကထံ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? ‘‘တေသညေဝ ဓမ္မာနံ သင်္ဂဟော သမဝါယော နာမံ နာမကမ္မံ နာမဓေယျံ နိရုတ္တိ ဗျဉ္ဇနံ အဘိလာပေါ၊ ယဒိဒံ ကထိန’’န္တိ ပရိဝါရပါဠိယံ (ပရိ။ ၄၁၂) အာဂတတ္တာ စ၊ ‘‘တေသညေဝ ဓမ္မာနန္တိ ယေသု ရူပါဒိဓမ္မေသု သတိ ကထိနံ နာမ ဟောတိ၊ တေသံ သမောဓာနံ မိဿီဘာဝေါ။ နာမံ နာမကမ္မန္တိအာဒိနာ ပန ‘ကထိန’န္တိ ဣဒံ ဗဟူသု ဓမ္မေသု နာမမတ္တံ၊ န ပရမတ္ထတော ဧကော ဓမ္မော အတ္ထီတိ ဒဿေတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၁၂) အာဂတတ္တာ စ၊ ‘‘ယေသု ရူပါဒိဓမ္မေသူတိ ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာ ဘိက္ခူ၊ ပဉ္စဟိ အနူနော သင်္ဃော၊ စီဝရမာသော၊ ဓမ္မေန သမေန သမုပ္ပန္နံ စီဝရန္တိ ဧဝမာဒီသု ယေသု ရူပါရူပဓမ္မေသု။ သတီတိ သန္တေသု။ မိဿီဘာဝေါတိ သံသဂ္ဂတာ သမူဟပညတ္တိမတ္တံ။ တေနာဟ န ပရမတ္ထတော ဧကော ဓမ္မော အတ္ထီတိ ဒဿေတီ’’တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ပရိဝါရ ၂။၄၁၂) အာဂတတ္တာ စ ဇာနိတဗ္ဗောတိ။

ကေနဋ္ဌေန ကထိနန္တိ? ထိရဋ္ဌေန။ ကသ္မာ ထိရန္တိ? အနာမန္တစာရအသမာဒါနစာရဂဏဘောဇနယာဝဒတ္ထစီဝရယောစတတ္ထစီဝရုပ္ပာဒသင်္ခါတေ ပဉ္စာနိသံသေ အန္တောကရဏသမတ္ထတာယ။ ဝုတ္တဉှိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၀၆) ‘‘ပဉ္စာနိသံသေ အန္တောကရဏသမတ္ထတာယ ထိရန္တိ အတ္ထော’’တိ၊ တထာ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၀၆) ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယဉ္စ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၆)။ အထ ဝါ ကေနဋ္ဌေန ကထိနန္တိ? သင်္ဂဏှနဋ္ဌေန။ ကထံ သင်္ဂဏှာတီတိ? ပဉ္စာနိသံသေ အညတ္ထ ဂန္တုံ အဒတွာ သင်္ဂဏှာတိ သင်္ခိပိတွာ ဂဏှာတိ။ ဝုတ္တဉှိ ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာယံ (ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ပဉ္စာနိသံသေ အညတ္ထ ဂန္တုံ အဒတွာ သင်္ဂဏှနဋ္ဌေန ကထိန’’န္တိ။

ကထိန-သဒ္ဒေါ ကာယ ဓာတုယာ ကေန ပစ္စယေန သိဇ္ဈတီတိ? ဋီကာစရိယာ ဓာတုပစ္စယေ အစိန္တေတွာ အနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကဝသေနေဝ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ တသ္မာ အယံ သဒ္ဒေါ ရုဠှီသုဒ္ဓနာမဘူတော အနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကသဒ္ဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? တီသုပိ ဝိနယဋီကာသု (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၀၆၊ ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၀၆၊ ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၆၊ ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ထိရန္တိ အတ္ထော’’ ဣစ္စေဝ ဝဏ္ဏိတတ္တာ။ ပဉ္စာနိသံသေ အန္တောကရဏသမတ္ထတာယာတိ ပန ထိရတာ စဿ ဟေတုပဒမေဝ။ အထ ဝါ ကထိန-သဒ္ဒေါ ကထဓာတုယာ ဣနပစ္စယေန သိဇ္ဈတိ။ ကထံ? ကထ သင်္ဂဟဏေတိမဿ လဒ္ဓဓာတုသညာဒိဿ ပဉ္စာနိသံသေ အညတ္ထ ဂန္တုံ အဒတွာ သင်္ဂဏှာတီတိ အတ္ထေ ‘‘ဣန သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ ယောဂဝိဘာဂေန ဝါ ‘‘သုပတော စာ’’တိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေန ဝါ ဣနပစ္စယံ ကတွာ ပရက္ခရံ နေတွာ ကထိနသဒ္ဒတော သျုပ္ပတ္တာဒိမှိ ကတေ ရူပံ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘သင်္ဂဏှနဋ္ဌေနာ’’တိ ဝုတ္တံ ကင်္ခါဝိတရဏီဋီကာပါဌံ နိဿာယ ဝိညာယတိ။ အထ ဝါ ကဌ ကိစ္ဆဇီဝနေတိ ဓာတုတော ဣနပစ္စယံ ကတွာ သိဇ္ဈတိ။ အယမတ္ထော ‘‘ကဌ ကိစ္ဆဇီဝနေ၊ မုဒ္ဓဇဒုတိယန္တော ဓာတု၊ ဣနော’’တိ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာဋီကာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိ။

ဗဟူ ပန ပဏ္ဍိတာ ဣမံ ပါဌံယေဝ ဂဟေတွာ ‘‘ကထိန-သဒ္ဒေါ မုဒ္ဓဇဒုတိယန္တောယေဝ ဟောတိ၊ န ဒန္တဇော’’တိ ဝဒန္တိ စေဝ လိခန္တိ စ၊ န ပနေဝံ ဧကန္တတော ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာဋီကာယံ ကက္ခဠပရိယာယံ ဂုဏသဒ္ဒဘူတံ ကဌိနသဒ္ဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သာသနဝေါဟာရတော နာမသဒ္ဒဘူတံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပဉ္စကံ ကက္ခဠေ’’တိ။ အနေကေသု ပန ပါဠိအဋ္ဌကထာဒိပေါတ္ထကေသု ဇိနသာသနဝေါဟာရတော နာမသဒ္ဒဘူတော ကထိန-သဒ္ဒေါ ဒန္တဇောယေဝ ယေဘုယျေန ပညာယတိ၊ တေနေဝ စ ကာရဏေန အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာဋီကာယမ္ပိ ဝဏ္ဏဝိပရိယာယေ ကထိနန္တိပိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ကတ္ထ သိလာဃာယန္တိ ဓာတုတော ဣနပစ္စယံ ကတွာ သသံယောဂတ္ထကာရံ နိသံယောဂံ ကတွာ သိဇ္ဈတိ။ အယမတ္ထော သိလာဃာဒိသုတ္တဿ ဝုတ္တိယံ ‘‘သိလာဃ ကတ္ထနေ’’တိ ဝစနတော၊ သဒ္ဒနီတိယဉ္စ ‘‘ကတ္ထနံ ပသံသန’’န္တိ ဝဏ္ဏိတတ္တာ စ ဝိညာယတိ။ ဣဒဉ္စ ဝစနံ ‘‘ဣဒဉှိ ကထိနဝတ္တံ နာမ ဗုဒ္ဓပ္ပသတ္ထ’’န္တိ အဋ္ဌကထာဝစနေန (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) သမေတိ။ အာစရိယာ ပန ‘‘ကဌဓာတု ဣနပစ္စယော’’တိ ဝိကပ္ပေတွာ ‘‘ကဌ သမတ္ထနေ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တံ ဋီကာသု (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၀၆၊ ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၀၆၊ ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၆၊ ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ထိရန္တိ အတ္ထော’’တိ ဝစနံ အနပေက္ခိတွာ ‘‘ပဉ္စာနိသံသေ အန္တောကရဏသမတ္ထတာယာ’’တိ ဟေတုမေဝ အတ္ထဘာဝေန ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ သိယာ၊ တံ ပန ထိရဘာဝဿ ဟေတုယေဝ။

ကထံ ဝိဂ္ဂဟော ကာတဗ္ဗောတိ? အယံ ကထိန-သဒ္ဒေါ စတူသု ပဒေသု နာမပဒံ၊ ပဉ္စသု နာမေသု သုဒ္ဓနာမံ၊ စတူသု သုဒ္ဓနာမေသု ရုဠှီသုဒ္ဓနာမံ၊ ဒွီသု ပါဋိပဒိကသဒ္ဒေသု အနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကသဒ္ဒေါ၊ တသ္မာ ဝိဂ္ဂဟော န ကာတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ရုဠှီချာတံ နိပါတဉ္စု-ပသဂ္ဂါလပနံ တထာ၊

သဗ္ဗနာမိကမေတေသု၊ န ကတော ဝိဂ္ဂဟော ဆသူ’’တိ။

အယမတ္ထော ‘‘ကထိနန္တိ…ပေ… ထိရန္တိ အတ္ထော’’တိ ဋီကာသု (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၀၆၊ ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၀၆၊ ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၆၊ ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝစနတော ဝိညာယတိ။ အထ ဝါ ပဉ္စာနိသံသေ အညတ္ထ ဂန္တုံ အဒတွာ ကထတိ သင်္ဂဏှာတီတိ ကထိနံ၊ အယံ ဝစနတ္ထော ယထာဝုတ္တဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာပါဌဝသေန (ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ဝိညာယတိ။ အထ ဝါ ကဌတိ ကိစ္ဆေန ဇီဝတီတိ ကထိနော၊ ရုက္ခော၊ တဿ ဧသောတိ ကထိနော၊ ထိရဘာဝေါ၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ ကထိနံ၊ ပညတ္တိဇာတံ ဌ-ကာရဿ ထ-ကာရံ ကတွာ ကထိနန္တိ ဝုတ္တံ။ အယံ နယော ‘‘ကဌ ကိစ္ဆဇီဝနေ’’တိ ဓာတွတ္ထသံဝဏ္ဏနာယ စ ‘‘ပဉ္စာနိသံသေ အန္တောကရဏသမတ္ထတာယ ထိရန္တိ အတ္ထော’’တိ ဋီကာဝစနေန (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၃၀၆၊ ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၃၀၆၊ ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၆၊ ကင်္ခါ။ အဘိ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) စ သမေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အထ ဝါ ကထီယတေ သိလာဃတေ ပသံသီယတေ ဗုဒ္ဓါဒီဟီတိ ကထိနံ၊ အယံ နယော ‘‘ကတ္ထ သိလာဃာယ’’န္တိ ဓာတွတ္ထသံဝဏ္ဏနာယ စ ‘‘ဣဒဉှိ ကထိနဝတ္တံ နာမ ဗုဒ္ဓပ္ပသတ္ထ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) အဋ္ဌကထာဝစနေန စ သမေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧတ္ထ ပန သင်္ခေပရုစိတ္တာ အာစရိယဿ သဒ္ဒလက္ခဏံ အဝိစာရေတွာ အတ္ထမေဝ ပုစ္ဆံ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ‘‘ကထိနံ အတ္ထရိတုံ ကေ လဘန္တိ၊ ကေ န လဘန္တီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကေ လဘန္တီတိ ကေ သာဓေန္တီတိ အတ္ထော။ ပဉ္စ ဇနာ လဘန္တီတိ ပဉ္စ ဇနာ သာဓေန္တိ။ ကထိနဒုဿဿ ဟိ ဒါယကာ ပစ္ဆိမကောဋိယာ စတ္တာရော ဟောန္တိ၊ ဧကော ပဋိဂ္ဂါဟကောတိ။ ‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယွာယံ စတုဝဂ္ဂေါ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဌပေတွာ တီဏိ ကမ္မာနိ ဥပသမ္ပဒံ ပဝါရဏံ အဗ္ဘာန’’န္တိ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၃၈၈) ဝုတ္တတ္တာ န ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဌမပ္ပဝါရဏာယ ပဝါရိတာတိ ဣဒံ ဝဿစ္ဆေဒံ အကတွာ ဝဿံဝုတ္ထဘာဝသန္ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ အန္တရာယေန အပဝါရိတာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿာနံ ကထိနတ္ထာရသမ္ဘဝတော။ တေနေဝ ‘‘အပ္ပဝါရိတာ ဝါ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဆိန္နဝဿာ ဝါ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ဝါ န လဘန္တီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဘန္တီတိ နာနာသီမာယ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ကထိနတ္ထာရံ န လဘန္တီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေတိ ဆိန္နဝဿာဒယော၊ အနုပဂတာပိ တတ္ထေဝ သင်္ဂဟိတာ။ အာနိသံသန္တိ ကထိနာနိသံသစီဝရံ။ ဧကံ အတ္ထတစီဝရံယေဝ ဟိ ကထိနစီဝရံ နာမ ဟောတိ၊ အဝသေသာနိ စီဝရာနိ ဝါ သာဋကာ ဝါ ကထိနာနိသံသာယေဝ နာမ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘အဝသေသကထိနာနိသံသေ ဗလဝဝတ္ထာနိ ဝဿာဝါသိကဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ။ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆) ဣတရေသန္တိ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာနံ။

သော စေ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဂဏပူရကော စေဝ ဟောတိ၊ အာနိသံသဉ္စ လဘတီတိ ဣမိနာ သာမဏေရာနံ ဝဿူပဂမနံ အနုညာတံ ဟောတိ။ သော ဟိ ပုရိမိကာယ ဝဿူပဂတတ္တာ အာနိသံသံ လဘတိ၊ ပစ္ဆိမိကာယ ပန ဥပသမ္ပဇ္ဇိတတ္တာ ဂဏပူရကော ဟောတီတိ။ သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ ကထိနတ္ထာရကုသလာ န ဟောန္တီတိအာဒိနာ ‘‘အဋ္ဌဓမ္မကောဝိဒေါ ဘိက္ခု၊ ကထိနတ္ထာရမရဟတီ’’တိ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ (ဝိ။ ဝိ။ ၂၇၀၄) အာဂတတ္တာ သယံ စေ အဋ္ဌဓမ္မကုသလော၊ သယမေဝ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ နော စေ၊ အညေ အဋ္ဌဓမ္မကုသလေ ပရိယေသိတွာ နေတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ အကတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ကထိနံ အတ္ထရာပေတွာတိ သကာရိတဝစနေန တေဟိ ဗာဟိရတော အာဂတတ္ထေရေဟိ သယံ ကထိနံ န အတ္ထရိတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗပုဗ္ဗကိစ္စာဒိကံ သံဝိဒဟိတွာ တေ ပုရိမိကာယ ဝဿူပဂတာ အန္တောသီမဋ္ဌဘိက္ခူယေဝ အတ္ထရာပေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ၊ အညထာ အညော ကထိနံ အတ္ထရတိ၊ အညော အာနိသံသံ လဘတီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ န ပနေဝံ ယုဇ္ဇတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘အာနိသံသော ပန ဣတရေသံယေဝ ဟောတီ’’တိ။ ဒါနဉ္စ ဘုဉ္ဇိတွာတိ ခါဒနီယဘောဇနီယဘူတံ အန္နပါနာဒိဒါနံ ဘုဉ္ဇိတွာ။ န ဟိ တေ ဝတ္ထုဒါနံ လဘန္တိ။

ကထိနစီဝရံ ဒေမာတိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘သင်္ဃဿ ကထိနစီဝရံ ဒေမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ ကထိနဒုဿံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၀၇) ကမ္မဝါစာယ သမေတိ။ အထ စ ပန ပုဗ္ဗေ ကတပရိစယတ္တာ ‘‘သင်္ဃဿာ’’တိ အဝုတ္တေပိ သမ္ပဒါနံ ပါကဋန္တိ ကတွာ အဝုတ္တံ သိယာတိ။ ဧတ္ထေကေ အာစရိယာ ဝဒန္တိ ‘‘သင်္ဃဿာတိ အဝုတ္တေပိ ကာလေ ဒိန္နံ သင်္ဃိကံ ဟောတီ’’တိ၊ တတြေဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘န ကာလေ ဒိန္နံ သဗ္ဗံ သင်္ဃိကံ ဟောတီ’’တိ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ယဉ္စ ကာလေပိ သင်္ဃဿ ဝါ ဣဒံ အကာလစီဝရန္တိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဣဒံ တုယှံ ဒမ္မီတိအာဒိနာ နယေန ဒိန္နံ၊ ဧတံ အကာလစီဝရံ နာမာ’’တိ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အကာလစိဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) အာဂတတ္တာ ပုဂ္ဂလိကမ္ပိ ဟောတီတိ ဝိညာယတိ၊ တသ္မာ ပရမ္မုခါပိ နာမံ ဝတွာ သမ္မုခါပိ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဒိန္နံ ပုဂ္ဂလိကမေဝ ဟောတိ၊ န သင်္ဃိကံ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီတိ ‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’တိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ၊ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘ဣမံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဒမ္မီ’တိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ဒေတီ’’တိ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလိကေ သတိ တံ စီဝရံ သင်္ဃဿ ဘာဇေတဗ္ဗံ ဟောတိ ဝါ န ဟောတိ ဝါတိ? သော ပုဂ္ဂလော အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကဘူတဿ သင်္ဃဿ ဝါ အညဿ သဟဓမ္မိကသင်္ဃဿ ဝါ ဘာဇေတုကာမော ဘာဇေယျ၊ အဘာဇေတုကာမော ‘‘ဘာဇေတူ’’တိ န ကေနစိ ဝစနီယော။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘န ဟိ ပုဂ္ဂလဿ အာဒိဿ ဒိန္နံ ကေနစိ ဘာဇနီယံ ဟောတီ’’တိ ဋီကာသု အာဂမနတော ဝိညာယတိ။ အထေကေ အာစရိယာ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ကထိနဿ ဧကံ မူလံ သင်္ဃောတိ (ပရိ။ ၄၀၈) ဝုတ္တတ္တာ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နေပိ သင်္ဃာယတ္တံ သင်္ဃိကံ ဟောတိ။ ယထာ ကိံ ‘သီမာယ ဒမ္မိ၊ သေနာသနဿ ဒမ္မီ’တိ ဝုတ္တေပိ တံ ဒါနံ သင်္ဃိကံ ဟောတိ၊ ယထာ စ ‘ကထိနစီဝရံ ဒမ္မီ’တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃိကံ ဟောတီ’’တိ။

တတြေဝံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ – ‘‘ကထိနဿ ဧကံ မူလံ သင်္ဃော’’တိ ဝစနံ (ပရိ။ ၄၀၈) ကထိနဿ မူလံ ကထိနဿ ကာရဏံ ဒဿေတိ။ ယထာ ဟိ မူလေ ဝိဇ္ဇမာနေ ရုက္ခော တိဋ္ဌတိ၊ အဝိဇ္ဇမာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ မူလံ ရုက္ခဿ ကာရဏံ ဟောတိ၊ ပတိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သင်္ဃေ ဝိဇ္ဇမာနေ ကထိနံ ဟောတိ၊ နော အဝိဇ္ဇမာနေ၊ တသ္မာ သင်္ဃော ကထိနဿ မူလံ ကထိနဿ ကာရဏံ နာမ ဟောတိ။ ကထံ သင်္ဃေ ဝိဇ္ဇမာနေ ကထိနံ ဟောတိ? သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတုဝဂ္ဂဘူတေန သင်္ဃေန အတ္ထာရာရဟဿ ဘိက္ခုနော ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ ကထိနစီဝရေ ဒိန္နေယေဝ တေန စီဝရေန အတ္ထတံ ကထိနံ နာမ ဟောတိ၊ နော အဒိန္နေ၊ တသ္မာ စတုဝဂ္ဂသင်္ဃေ အလဗ္ဘမာနေ သဟဿက္ခတ္တုံ ‘‘ကထိနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ကထိနံ နာမ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ဥပစာရသီမာယ ပရိစ္ဆိန္နေ ဝိဟာရေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ စတ္တာရော ဝါ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ၊ တတ္ထ ကထိနစီဝရေ ဥပ္ပန္နေ အညတော ပရိယေသိတွာ စတုဝဂ္ဂသင်္ဃော ဧကော ပဋိဂ္ဂါဟကောတိ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခူနံ ပူရဏေ သတိ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ လဘတိ၊ နာသတိ၊ ဧဝံ သင်္ဃေ ဝိဇ္ဇမာနေယေဝ ကထိနံ နာမ ဟောတိ၊ နော အဝိဇ္ဇမာနေ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ ကထိနဿ မူလဘူတတံ ကာရဏဘူတတံ သန္ဓာယ ‘‘ကထိနဿ ဧကံ မူလံ သင်္ဃော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကထိန’’န္တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃိကံယေဝ ဟောတိ၊ နော ပုဂ္ဂလိကန္တိ အဓိပ္ပာယော ဧတသ္မိံ ပါဌေ န လဗ္ဘတိ။ ယထာ ကိံ ‘‘ကိစ္စာဓိကရဏဿ ဧကံ မူလံ သင်္ဃော’’တိ (စူဠဝ။ ၂၁၉) ဧတ္ထ အပလောကနကမ္မဉတ္တိကမ္မဉတ္တိဒုတိယကမ္မဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မသင်္ခါတံ ကိစ္စာဓိကရဏံ စတုဝဂ္ဂါဒိကေ သင်္ဃေ ဝိဇ္ဇမာနေယေဝ ဟောတိ၊ နော အဝိဇ္ဇမာနေ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ ကိစ္စာဓိကရဏဿ မူလဘူတတံ ကာရဏဘူတတံ သန္ဓာယ ‘‘ကိစ္စာဓိကရဏဿ ဧကံ မူလံ သင်္ဃော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယဒိပိ ဝုတ္တံ ‘‘ယထာ ‘သီမာယ ဒမ္မိ၊ သေနာသနဿ ဒမ္မီ’တိအာဒီသု တံ ဒါနံ သင်္ဃာယတ္တမေဝ ဟောတိ၊ တထာ ‘ကထိန ဒမ္မီ’တိ ဝုတ္တေ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နေပိ သင်္ဃာယတ္တမေဝ သင်္ဃိကမေဝ ဟောတီ’’တိ၊ တထာပိ ဧဝံ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ – ‘‘သီမာယ ဒမ္မိ၊ သေနာသနဿ ဒမ္မီ’’တိအာဒီသု သီမာ စ သေနာသနဉ္စ ဒါနပဋိဂ္ဂါဟကာ န ဟောန္တိ၊ တသ္မာ သီမဋ္ဌဿ စ သေနာသနဋ္ဌဿ စ သင်္ဃဿ အာယတ္တံ ဟောတိ၊ ပုဂ္ဂလော ပန ဒါနပဋိဂ္ဂါဟကောဝ၊ တသ္မာ ‘‘ဣမံ ကထိနစီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒမ္မီ’’တိ ပရမ္မုခါ ဝါ တဿ ဘိက္ခုနော ပါဒမူလေ ဌပေတွာ သမ္မုခါ ဝါ ဒိန္နံ ကထံ သင်္ဃာယတ္တံ သင်္ဃသန္တကံ ဘဝေယျ၊ ဧဝံ သင်္ဃဿ အပရိဏတံ ပုဂ္ဂလိကစီဝရံ သင်္ဃဿ ပရိဏာမေယျ၊ နဝသု အဓမ္မိကဒါနေသု ဧကံ ဘဝေယျ၊ တဿ စီဝရဿ ပဋိဂ္ဂဟောပိ နဝသု အဓမ္မိကပဋိဂ္ဂဟေသု ဧကော ဘဝေယျ၊ တဿ စီဝရဿ ပရိဘောဂေါပိ နဝသု အဓမ္မိကပရိဘောဂေသု ဧကော ဘဝေယျ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? နဝ အဓမ္မိကာနိ ဒါနာနီတိ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ အညသင်္ဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ၊ စေတိယဿ ပရိဏတံ အညစေတိယဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတံ အညပုဂ္ဂလဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ၊ ‘‘နဝ အဓမ္မိကာ ပရိဘောဂါ’’တိ အာဂတံ ပရိဝါရပါဠိဉ္စ (ပရိ။ ၃၂၉) ‘‘နဝ ပဋိဂ္ဂဟပရိဘောဂါတိ ဧတေသံယေဝ ဒါနာနံ ပဋိဂ္ဂဟာ စ ပရိဘောဂါ စာ’’တိ အာဂတံ အဋ္ဌကထဉ္စ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၉) ဩလောကေတွာ ဝိညာယတီတိ။

အထာပိ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ဒါယကော သင်္ဃတ္ထေရဿ ဝါ ဂန္ထဓုတင်္ဂဝသေန အဘိညာတဿ ဝါ ဘတ္တုဒ္ဒေသကဿ ဝါ ပဟိဏတိ ‘‘အမှာကံ ဘတ္တဂ္ဂဟဏတ္ထာယ အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ၊ သစေပိ ဉာတိဥပဋ္ဌာကေဟိ ပေသိတံ ဟောတိ၊ ဣမေ တယော ဇနာ ပုစ္ဆိတုံ န လဘန္တိ။ အာရုဠှာယေဝ မာတိကံ၊ သင်္ဃတော အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိသာပေတွာ အတ္တနဝမေဟိ ဂန္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဟိ ဧတေ ဘိက္ခူ နိဿာယ လာဘော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဂန္ထဓုတင်္ဂါဒီဟိ ပန အနဘိညာတော အာဝါသိကဘိက္ခု ပုစ္ဆိတုံ လဘတိ၊ တသ္မာ တေန ‘‘ကိံ သင်္ဃတော ဂဏှာမိ၊ ဥဒါဟု ယေ ဇာနာမိ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ မာတိကံ အာရောပေတွာ ယထာ ဒါယကာ ဝဒန္တိ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၅)၊ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ‘‘သင်္ဃဿ လာဘော ပုဂ္ဂလံ ဥပနိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနံ ဥပနိဓာယ ‘‘သင်္ဃဿ လာဘော ပုဂ္ဂလံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပတ္တလာဘော သင်္ဃံ အာမသိတွာ ဒေန္တော သင်္ဃာယတ္တော ဟောတီ’’တိ ဝိညာယတီတိ။

ဣမသ္မိမ္ပိ ဝစနေ ဧဝံ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ – တသ္မိံ တု နိမန္တနေ န ပုဂ္ဂလံယေဝ နိမန္တေတိ၊ အထ ခေါ သသင်္ဃံ ပုဂ္ဂလံ နိမန္တေတိ။ တတ္ထ တု ‘‘သင်္ဃ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘အဋ္ဌ ဘိက္ခူ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ကိံ သင်္ဃတော ဂဏှာမိ၊ ဥဒါဟု ယေ ဇာနာမိ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ အနဘိညာတော ပုဂ္ဂလော ပုစ္ဆိတုံ လဘတိ။ သင်္ဃတ္ထေရဿ ပန သင်္ဃံ ပရိဟရိတွာ ဝသိတတ္တာ ‘‘အဋ္ဌ ဘိက္ခူ’’တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃံ ဌပေတွာ အညေသံ ဂဟဏကာရဏံ နတ္ထိ၊ ဂန္ထဓုတင်္ဂဝသေန အဘိညာတပုဂ္ဂလောပိ သင်္ဃဿ ပုညနိဿိတတ္တာ ‘‘အဋ္ဌ ဘိက္ခူ’’တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃတောယေဝ ဂဏှာတိ၊ ဘတ္တုဒ္ဒေသကဿပိ ဒေဝသိကံ သင်္ဃဿေဝ ဘတ္တဝိစာရဏတ္တာ ‘‘အဋ္ဌ ဘိက္ခူ’’တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃံ ဌပေတွာ အညေသံ ဂဟဏကာရဏံ နတ္ထိ။ ဧဝံ ‘‘အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ သဟ သင်္ဃေန နိမန္တိတတ္တာ ‘‘ဣမေ တယော ဇနာ ပုစ္ဆိတုံ န လဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘တွံ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ ပုဂ္ဂလဿေဝ နိမန္တနေ သတိပိ သင်္ဃံ ဂဟေတွာ အာဂန္တဗ္ဗတောတိ။ ဧဝံ ‘‘အဋ္ဌ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ သသင်္ဃဿေဝ ပုဂ္ဂလဿ နိမန္တိတတ္တာ သင်္ဃော ဂဟေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ န ‘‘တုမှေ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ပုဂ္ဂလဿေဝ နိမန္တိတတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ လာဘော သင်္ဃာယတ္တော’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ အဋ္ဌကထာဒီသု ပကရဏေသုပိ ‘‘ပုဂ္ဂလံ နိဿာယ သင်္ဃဿ လာဘော ဥပ္ပဇ္ဇတိ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တော၊ န ‘‘ပုဂ္ဂလဿ လာဘော သင်္ဃာယတ္တော’’တိ။ စီဝရလာဘခေတ္တဘူတာသု အဋ္ဌသု မာတိကာသု စ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေတီ’’တိ စ ဝိသုံ၊ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီ’’တိ စ ဝိသုံ အာဂတံ။ ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ၊ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ဣမံ ဘန္တေ တုမှာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ဒေတီတိ။

ဣဒါနိ ပန စီဝရံ ဒါတုကာမာ ဥပါသကာ ဝါ ဥပါသိကာယော ဝါ သယံ အနာဂန္တွာ ပုတ္တဒါသာဒယော အာဏာပေန္တာပိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ထေရဿ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒါပေန္တိ၊ သာမံ ဂန္တွာ ဒဒန္တာပိ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဝါ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ဝါ ဟတ္ထေန ဖုသာပေတွာ ဝါ ဒဒန္တိ ‘‘ဣမံ၊ ဘန္တေ၊ စီဝရံ တုမှေ ဥဒ္ဒိဿ ဧတ္တကံ ဓနံ ပရိစ္စဇိတွာ ကတံ၊ ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ ဟတ္ထကမ္မံ ကတွာ သမ္ပာဒိတံ၊ တသ္မာ တုမှေ နိဝါသထ ပါရုပထ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တိ၊ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဘောဂကရဏမေဝ ဣစ္ဆန္တိ၊ န သင်္ဃဿ ဒါနံ။ ကေစိ အတုဋ္ဌကထမ္ပိ ကထေန္တိ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလမေဝ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နစီဝရဿ သင်္ဃေန အာယတ္တကာရဏံ နတ္ထိ။ ‘‘သစေ ပန ‘ဣဒံ တုမှာကဉ္စ တုမှာကံ အန္တေဝါသိကာနဉ္စ ဒမ္မီ’တိ ဧဝံ ဝဒတိ၊ ထေရဿ စ အန္တေဝါသိကာနဉ္စ ပါပုဏာတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) အာဂမနတော ဧဝံ ဝတွာ ဒေန္တေ ပန အာစရိယန္တေဝါသိကာနံ ပါပုဏာတိ၊ အနန္တေဝါသိကဿ ပန န ပါပုဏာတိ။ ‘‘ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတုံ အာဂတော ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော စ အတ္ထိ၊ တဿပိ ပါပုဏာတီ’’တိ အာဂမနတော ဗဟိသီမဋ္ဌဿ ဓမ္မန္တေဝါသိကဿပိ ပါပုဏာတိ။ ‘‘တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ နိဗဒ္ဓစာရိကဘိက္ခူနံ ဒမ္မီတိ ဝုတ္တေ ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကာနံ ဝတ္တံ ကတွာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) အာဂမနတော ဧဝံ ဝတွာ ဒေန္တေ ဓမ္မန္တေဝါသိကာနံ ဝတ္တပဋိပတ္တိကာရကာနဉ္စ အန္တေဝါသိကာနံ ပါပုဏာတိ။ ဧဝံ ဒါယကာနံ ဝစနာနုရူပမေဝ ဒါနဿ ပဝတ္တနတော ‘‘ယထာ ဒါယကာ ဝဒန္တိ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၅) အဋ္ဌကထာစရိယာ ဝဒန္တိ။

ဧဝံ ဣဒါနိ ဒါယကာ ယေဘုယျေန ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒေန္တိ၊ သတေသု သဟဿေသု ဧကောယေဝ ပဏ္ဍိတော ဗဟုဿုတော ဒါယကော သင်္ဃဿ ဒဒေယျ၊ ပုဂ္ဂလိကစီဝရဉ္စ သင်္ဃိကဘဝနတ္ထာယ အကရိယမာနံ န ဉတ္တိယာ ကမ္မဝါစာယ စ အရဟံ ဟောတိ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ဉတ္တိကမ္မဝါစာဝိရောဓတော။ ကထံ ဝိရောဓောတိ စေ? ဉတ္တိယာ ကမ္မဝါစာယ စ ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ ကထိနဒုဿံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ကထိနစီဝရဿ သင်္ဃိကဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ဣဒါနိ ပန တံ စီဝရံ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဒိန္နံ ပုဂ္ဂလိက’’န္တိ ဝစနတ္ထာနုရူပတော ပုဂ္ဂလိကံ ဟောတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝိရောဓော။ ‘‘သင်္ဃော ဣမံ ကထိနဒုဿံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျ ကထိနံ အတ္ထရိတု’’န္တိ ဧတ္ထ စ သင်္ဃောတိ ဓာတုယာ ကတ္တာ ဟောတိ၊ ဘိက္ခုနောတိ သမ္ပဒါနံ၊ ဣဓ ပန သင်္ဃဿ တသ္မိံ ကထိနစီဝရေ အနိဿရဘာဝတော သင်္ဃော ကတ္တာ န ဟောတိ၊ ဘိက္ခု ပဋိဂ္ဂါဟလက္ခဏာဘာဝတော သမ္ပဒါနံ န ဟောတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝိရောဓော။ ဒါယကေန ပန သင်္ဃဿ ပရိစ္စတ္တတ္တာ သင်္ဃိကဘူတံ ကထိနစီဝရံ ယသ္မိံ ကာလေ သင်္ဃော ကထိနံ အတ္ထရိတုံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော ဒေတိ၊ တသ္မိံ ကာလေ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစံ ဣဒါနိ မနုဿာ ‘‘ဉတ္တီ’’တိ ဝေါဟရန္တိ၊ တဉ္စ စီဝရံ ‘‘ဉတ္တိလဒ္ဓစီဝရ’’န္တိ၊ တံ စီဝရဒါယကဉ္စ ‘‘ဉတ္တိလဒ္ဓဒါယကော’’တိ၊ တသ္မာ သင်္ဃိကစီဝရမေဝ ဉတ္တိလဒ္ဓံ ဟောတိ၊ နော ပုဂ္ဂလိကစီဝရံ။ ဉတ္တိလဒ္ဓကာလတော ပန ပဋ္ဌာယ တံ စီဝရံ ပုဂ္ဂလိကံ ဟောတိ။ ကသ္မာ? အတ္ထာရကပုဂ္ဂလဿ စီဝရဘာဝတောတိ။

အထာပိ ဝဒန္တိ ‘‘ဒိန္နန္တိ ပါဌဉ္စ ‘သာဓေန္တီ’တိ ပါဌဉ္စ ‘အာနိသံသံ လဘန္တီ’တိ ပါဌဉ္စ ဥပနိဓာယ အယမတ္ထော ဝိညာယတီ’’တိ၊ တတ္ထာယမာစရိယာနမဓိပ္ပာယော – ‘‘ဒိန္နံ ဣဒံ သင်္ဃေနာ’’တိ ဧတ္ထ ဒါ-ဓာတုယာ သင်္ဃေနာတိ ကတ္တာ၊ ဣဒန္တိ ကမ္မံ၊ ဣမဿ ကထိနစီဝရဿ သင်္ဃိကတ္တာ သင်္ဃေန ဒိန္နံ ဟောတိ၊ တေန ဝိညာယတိ ‘‘ကထိန’’န္တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃိကံ ဟောတီတိ။ ‘‘ကထိနတ္ထာရံ ကေ လဘန္တီတိ ဧတ္ထ ကေ လဘန္တီတိ ကေ သာဓေန္တီတိ အတ္ထော။ ပဉ္စ ဇနာ သာဓေန္တီ’’တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၆) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပဉ္စ ဇနာတိ သင်္ဃော ဝုတ္တော၊ ဣမိနာပိ ဝိညာယတိ ‘‘ကထိနန္တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃိကံ ဟောတီ’’တိ။ အာနိသံသံ လဘန္တီတိ ဧတ္ထ စ သင်္ဃိကတ္တာ သဗ္ဗေ သီမဋ္ဌကဘိက္ခူ အာနိသံသံ လဘန္တိ၊ ဣမိနာပိ ဝိညာယတိ ‘‘ကထိနန္တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃိကံ ဟောတီ’’တိ။

တတြာပျေဝံ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ – ပုဗ္ဗေဒါယကာ စတ္တာရောပိ ပစ္စယေ ယေဘုယျေန သင်္ဃဿေဝ ဒေန္တိ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ စတုပစ္စယဘာဇနကထာ အတိဝိတ္ထာရာ ဟောတိ။ အပ္ပကတော ပန ပုဂ္ဂလဿ ဒေန္တိ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ ဒိန္နံ ကထိနစီဝရံ သင်္ဃေန အတ္ထာရကဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒိန္နံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သာဓေန္တီတိ စ ကထိနဒုဿဿ ဒါယကာ စတ္တာရော၊ ပဋိဂ္ဂါဟကော ဧကောတိ ပဉ္စ ဇနာ ကထိနဒါနကမ္မံ သာဓေန္တီတိ ဝုတ္တံ။ အာနိသံသံ လဘန္တီတိ ဣဒဉ္စ အတ္ထာရကဿ စ အနုမောဒနာနဉ္စ ဘိက္ခူနံ အာနိသံသလာဘမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဧတေဟိ ပါဌေဟိ ‘‘ကထိန’’န္တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃိကံ ဟောတီတိ အတ္ထော ဝိညာတဗ္ဗော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သင်္ဃဿ ဥပ္ပန္နစီဝရံ သင်္ဃေန အတ္ထာရကဿ ဒိန္နဘာဝေါ ကထံ ဝိညာယတီတိ? ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ ကထိနဒုဿံ ဥပ္ပန္နံ၊ သင်္ဃော ဣမံ ကထိနဒုဿံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒေတိ ကထိနံ အတ္ထရိတု’’န္တိ ဝုတ္တံ ပါဠိပါဌဉ္စ (မဟာဝ။ ၃၀၇) ‘‘သင်္ဃော အဇ္ဇ ကထိနဒုဿံ လဘိတွာ ပုနဒိဝသေ ဒေတိ၊ အယံ နိစယသန္နိဓီ’’တိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာပါဌဉ္စ ဒိသွာ ဝိညာယတီတိ။ သင်္ဃသန္တကဘူတံ စီဝရမေဝ ဒါနကိရိယာယ ကမ္မံ၊ သင်္ဃော ကတ္တာ၊ ပုဂ္ဂလော သမ္ပဒါနံ ဘဝိတုံ အရဟဘာဝေါ စ ယထာဝုတ္တပါဠိပါဌမေဝ ဥပနိဓာယ ဝိညာယတီတိ။

ဧဝံ သန္တေ ပုဂ္ဂလဿ ဒိန္နံ ပုဂ္ဂလိကစီဝရံ သင်္ဃိကံ ကာတုံ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? သစေ သော ပဋိဂ္ဂါဟကပုဂ္ဂလော ဒါယကာနံ ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘ဥပါသက ဒါနံ နာမ ပုဂ္ဂလဿ ဒိန္နတော သင်္ဃဿ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလတရံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ ဒေဟိ၊ သင်္ဃဿ ဒတွာ ပုန သင်္ဃေန အတ္ထာရာရဟဿ ဘိက္ခုနော ကမ္မဝါစာယ ဒတွာ တေန ပုဂ္ဂလေန ယထာဝိနယံ အတ္ထတေယေဝ ကထိနံ နာမ ဟောတိ၊ န ပုဂ္ဂလဿ ဒတွာ ပုဂ္ဂလေန သာမံယေဝ အတ္ထတေ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ ဒေဟီ’’တိ ဥယျောဇေတွာ သင်္ဃဿ ဒါပိတေပိ တံ စီဝရံ သင်္ဃိကံ ဟောတိ ကထိနတ္ထာရာရဟံ။ ယဒိ ပန ဒါယကော အပ္ပဿုတတာယ ‘‘နာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ကိဉ္စိ ဇာနာမိ၊ ဣမံ စီဝရံ တုမှာကမေဝ ဒမ္မီ’’တိ ဝက္ခတိ၊ ဧဝံ သတိ ပုဂ္ဂလိကဝသေနေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တေန ပုဂ္ဂလေန တံ စီဝရံ သင်္ဃဿ ဒိန္နမ္ပိ သင်္ဃိကံ ဟောတိ။

ယဒိ ဧဝံ သမဏေနေဝ သမဏဿ ဒိန္နံ စီဝရံ ကထံ ကထိနတ္ထာရာရဟံ ဘဝေယျာတိ? နော န ဘဝေယျ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) ‘‘ကထိနံ ကေန ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတိ? ယေန ကေနစိ ဒေဝေန ဝါ မနုဿေန ဝါ ပဉ္စန္နံ ဝါ သဟဓမ္မိကာနံ အညတရေန ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ အထ ကသ္မာ ပရမ္ပရဘူတေဟိ အာစရိယေဟိ ဉတ္တိလဒ္ဓစီဝရတော အဝသေသာနိ စီဝရာနိ သင်္ဃဿ ဘာဇေတွာ ဧဝ ပရိဘုဉ္ဇိတာနီတိ? ဝုစ္စတေ – ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ အာစရိယပရမ္ပရာဂတအနဥသာရေနေဝ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ ကေစိ ဗဟူနံ ကိရိယံ ဒိသွာ ဒိဋ္ဌာနုဂတိဝသေန ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ ဗဟုဿုတာပိ ကေစိ ထေရာ အရုစ္စန္တာပိ ပဝေဏိဘေဒဘယေန ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ အပရေ ရုစိဝသေန အတ္ထဉ္စ အဓိပ္ပာယဉ္စ ပရိဏာမေတွာ ဂဏှန္တိ၊ ပကရဏမေဝါနုဂတဘိက္ခူ ပန ယထာပကရဏာဂတမေဝ အတ္ထံ ဂဟေတွာ သင်္ဃိကဉ္စ ပုဂ္ဂလိကဉ္စ အမိဿံ ကတွာ၊ ကာလစီဝရဉ္စ အကာလစီဝရဉ္စ အမိဿံ ကတွာ ဂဏှန္တိ။ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ (ပါစိ။ ၇၃၈) ‘‘ထူလနန္ဒာ ဘိက္ခုနီ အကာလစီဝရံ ‘ကာလစီဝရ’န္တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘာဇာပေဿတိ၊ အထ ဘဂဝါ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာပတ္တိံ ပညပေသီ’’တိ အာဂတံ၊ တသ္မာ လဇ္ဇီပေသလဗဟုဿုတသိက္ခာကာမဘူတေန ဘိက္ခုနာ အနေက-ပါဠိအဋ္ဌကထာဒယော ပကရဏေ ဩလောကေတွာ သံသန္ဒိတွာ ပကရဏမေဝါနုဂန္တဗ္ဗံ၊ န အညေသံ ကိရိယံ သဒ္ဒဟိတဗ္ဗံ၊ န စ အနုဂန္တဗ္ဗံ။ ဘဂဝတော ဟိ ဓရမာနကာလေ ဝါ တတော ပစ္ဆာ ဝါ ပုဗ္ဗေ ဒါယကာ ယေဘုယျေန စတ္တာရော ပစ္စယေ သင်္ဃဿေဝ ဒေန္တိ၊ တသ္မာ သင်္ဃိကသေနာသနဿ သင်္ဃိကစီဝရဿ စ ဗာဟုလ္လတော ပုဗ္ဗာစရိယာ သင်္ဃဿ ဘာဇေတွာ ဧဝ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။

ဣဒါနိ ပန ဒါယကာ ယေဘုယျေန စတ္တာရော ပစ္စယေ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒေန္တိ၊ တသ္မာ သေနာသနမ္ပိ အဘိနဝဘူတံ ပုဂ္ဂလိကမေဝ ဗဟုလံ ဟောတိ၊ စီဝရမ္ပိ ပုဂ္ဂလိကမေဝ ဗဟုလံ။ ဒလိဒ္ဒါပိ သုတ္တကန္တနကာလတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ကထိနကာလေ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ စ တထေဝ ဝတွာ စ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောန္တိ၊ မဟဒ္ဓနာ စ သာဋကဿ ကီဏိတကာလတော ပဋ္ဌာယ တထေဝ စိန္တေတွာ ကထေတွာ ကရောန္တိ၊ ဒါနကာလေ စ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေဟီ’’တိ ပုတ္တဒါသာဒယော ဝါ ပေသေန္တိ၊ သာမံ ဝါ ဂန္တွာ စီဝရံ တဿ ဘိက္ခုဿ ပါဒမူလေ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ ဌပေတွာ ‘‘ဣမံ စီဝရံ တုယှံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ဝါ စိန္တေတွာ ဝါ ဒေန္တိ၊ သတေသု ဝါ သဟဿေသု ဝါ ဧကော ပဏ္ဍိတပုရိသော ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဒိန္နဒါနတော သင်္ဃဿ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလ’’န္တိ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ကထိနစီဝရံ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ဝါ စိန္တေတွာ ဝါ ဒေတိ၊ တဿ သာ ဒက္ခိဏာ သင်္ဃဂတာ ဟောတိ။ သစေ ပန ဒါယကော ပုဂ္ဂလဿ ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ ပုဂ္ဂလော ပန တဿ မဟပ္ဖလဘာဝမိစ္ဆန္တော ဒက္ခိဏာ-ဝိဘင်္ဂသုတ္တာဒိဓမ္မဒေသနာယ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၆ အာဒယော) ပုဂ္ဂလိကဒါနတော သင်္ဃိကဒါနဿ မဟပ္ဖလဘာဝံ ဇာနာပေတွာ ‘‘ဣမံ တဝ စီဝရံ သင်္ဃဿ ဒေဟီ’’တိ ဥယျောဇေတိ၊ ဒါယကောပိ တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမံ ကထိနစီဝရံ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ဝါ စိန္တေတွာ ဝါ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ သာ ဒက္ခိဏာ သင်္ဃဂတာ ဟောတိ။

ယဒိ ပန ဘိက္ခုနာ ဥယျောဇိတောပိ ဒုပ္ပညော ဒါယကော တဿ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒေတိ၊ တဿ သာ ဒက္ခိဏာ ပုဂ္ဂလဂတာ ဟောတိ။ အထ ပန သော ပုဂ္ဂလော သယံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပုန သင်္ဃဿ ပရိစ္စဇတိ၊ ဧဝမ္ပိ တံ စီဝရံ သင်္ဃိကံ ဟောတိ၊ တံ သင်္ဃိကဝသေန ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ပန ဒါယကောပိ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒေတိ၊ ပုဂ္ဂလောပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ န ပရိစ္စဇတိ၊ ဧဝံ သန္တေ တံ စီဝရံ ပုဂ္ဂလိကံ ဟောတိ၊ န ကထိနကာလမတ္တေန ဝါ ကထိနဝစနမတ္တေန ဝါ သင်္ဃိကံ ဟောတိ။ ဣဒါနိ ပန ဣမိနာ နယေန ပုဂ္ဂလိကစီဝရံယေဝ ဗဟုလံ ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ အာစရိယပရမ္ပရာ ပဝေဏိံ အဘိန္ဒိတုကာမာ သင်္ဃိကံ ဝိယ ကတွာ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ ယဒိ မုချတော သင်္ဃိကံ သိယာ၊ သင်္ဃေန ဒိန္နတော ပရံ ဧကသူစိမတ္တမ္ပိ ပုဂ္ဂလော အဓိကံ ဂဏှိတုံ န လဘေယျ။

ဧကစ္စေ ထေရာ သင်္ဃိကန္တိ ပန ဝဒန္တိ၊ ဘာဇနကာလေ ပန ဣဿရဝတာယ ယထာရုစိ ဝိစာရေန္တိ၊ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ မုချသင်္ဃိကန္တိ မညမာနာ အဘာဇေတုကာမမ္ပိ ပုဂ္ဂလံ အဘိဘဝိတွာ ဘာဇာပေန္တိ၊ တဿ ပုဂ္ဂလဿ မာတာ ပိတာ ဉာတကာ ဥပါသကာဒယော ‘‘အမှာကံ ပုတ္တဿ ဒေမ၊ အမှာကံ ဉာတကဘိက္ခုဿ ဒေမ၊ အမှာကံ ကုလူပကဿ ဒေမာ’’တိ၊ အညေပိ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ဒါယကာ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒေမာ’’တိ ဝိစာရေတွာ ပရမ္မုခါပိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ သမ္မုခါပိ ပါဒမူလေ ဝါ ဟတ္ထေ ဝါ ဌပေတွာ ဒေန္တိ၊ ဧဝရူပံ စီဝရံ ပုဂ္ဂလိကံ ဟောတိ၊ သင်္ဃံ အာမသိတွာ အဝုတ္တတ္တာ သင်္ဃာယတ္တံ န ဟောတိ၊ ‘‘ကထိနံ ဒဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ကထိနံ ဒါတုံ ဂတော’’တိ ဝါ ‘‘ကထိနစီဝရ’’န္တိ ဝါ ပုဗ္ဗာပရကာလေသု ဝစနံ ပန မုချကထိနဘူတဿ သင်္ဃိကစီဝရဿ ကာလေ ဒိန္နတ္တာ တဒုပစာရတော ဝေါဟာရမတ္တံ ဟောတိ။ ယထာ ကိံ? ‘‘ဥပေါသထိက’’န္တိ ဝုတ္တံ ဘတ္တံ စုဒ္ဒသသု သင်္ဃိကဘတ္တေသု အန္တောဂဓံ မုချသင်္ဃိကံ ဟောတိ၊ သမာဒိန္နဥပေါသထာ ဒါယကာ သာယံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဘတ္တဘာဂံ သင်္ဃဿ ဒေန္တိ၊ တံ သင်္ဃော သလာကဘတ္တံ ဝိယ ဌိတိကံ ကတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဣတိ သင်္ဃဿ ဒိန္နတ္တာ သင်္ဃိကံ ဟောတိ။ ဣဒါနိ ပန ဒါယကာ အတ္တနော အတ္တနော ကုလူပကဿ ဝါ ဉာတိဘိက္ခုဿ ဝါ ဥပေါသထဒိဝသေသု ဘတ္တံ ဒေန္တိ၊ တံ သင်္ဃဿ အဒိန္နတ္တာ သင်္ဃိကံ န ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဥပေါသထဒိဝသေ ဒိန္နတ္တာ မုချဝသေန ပဝတ္တဥပေါသထဘတ္တံ ဝိယ တဒုပစာရေန ‘‘ဥပေါသထဘတ္တ’’န္တိ ဝေါဟရီယတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဣမသ္မိံ ကာလေ ယေဘုယျေန ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒိန္နတ္တာ ပုဂ္ဂလိကဘူတံ စီဝရံ ဉတ္တိကမ္မဝါစာရဟံ န ဟောတိ၊ သင်္ဃိကမေဝ ဉတ္တိကမ္မဝါစာရဟံ ဟောတိ၊ တဒေဝ စ ပဉ္စာနိသံသကာရဏံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဏ္ဍိတေန ပုဂ္ဂလေန ‘‘ဥပါသကာ သင်္ဃေ ဒေထ၊ သင်္ဃေ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နိယောဇေတွာ ဒါပေတဗ္ဗံ၊ သယံ ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သင်္ဃဿ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပရိစ္စဇိတတ္တာ သင်္ဃိကဘူတံ စီဝရံ ဉတ္တိကမ္မဝါစာရဟဉ္စ ဟောတိ ပဉ္စာနိသံသနိပ္ဖာဒကဉ္စ။ ဧဝံ နိယောဇနဉ္စ ‘‘သင်္ဃေ ဂေါတမိ ဒေဟိ၊ သင်္ဃေ တေ ဒိန္နေ အဟဉ္စေဝ ပူဇိတော ဘဝိဿာမိ သင်္ဃော စာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၆) ဘဂဝတာ ဝုတ္တဝစနံ အနုဂတံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပရိကမ္မံ ကရောန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ယာဂုဘတ္တဉ္စ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ ပုစ္ဆိတတ္တာ ဒေါသော နတ္ထီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ အပုစ္ဆိတေ ပန ဧဝံ ကထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ခလိမက္ခိတသာဋကောတိ အဟတဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သုဋ္ဌု ဓောဝိတွာတိအာဒိနာ သပုဗ္ဗကရဏံ အတ္ထာရံ ဒဿေတိ။ ဓောဝနသိဗ္ဗနရဇနကပ္ပကရဏေန ဟိ ဝိစာရဏဆေဒနဗန္ဓနာနိပိ ဒဿိတာနိယေဝ ဟောန္တိ၊ အတ္ထာရဒဿနေန ပစ္စုဒ္ဓါရအဓိဋ္ဌာနာနိပိ ဒဿေတိ။ သူစိအာဒီနိ စီဝရကမ္မုပကရဏာနိ သဇ္ဇေတွာ ဗဟူဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိန္တိ ဣဒံ ပန သိဗ္ဗနဿ ဥပကရဏနိဒဿနံ။ တဒဟေဝါတိ ဣဒံ ပန ကရဏသန္နိဓိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဒါယကဿ ဟတ္ထတော သာဋကံ လဒ္ဓဒိဝသေယေဝ သင်္ဃေန အတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော ဒါတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ အဒေန္တေ နိစယသန္နိဓိ ဟောတိ။ အတ္ထာရကေနပိ သင်္ဃတော လဒ္ဓဒိဝသေယေဝ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ အကရောန္တေ ကရဏသန္နိဓိ ဟောတိ။

အညာနိ စ ဗဟူနိ အာနိသံသဝတ္ထာနိ ဒေတီတိ ဣမိနာ အတ္ထရိတဗ္ဗသာဋကောယေဝ ကထိနသာဋကော နာမ၊ တတော အညေ သာဋကာ ဗဟဝေါပိ ကထိနာနိသံသာယေဝ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဧတေန စ ‘‘ကထိနာနိသံသော’’တိ ဝတ္ထာနိယေဝ ဝုတ္တာနိ န အဂ္ဃောတိ ဒီပေတိ။ ယဒိ အဂ္ဃော ဝုတ္တော သိယာ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘ဗဟွာနိသံသာနိ ကထိနဝတ္ထာနိ ဒေတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ပန အဝတွာ ‘‘ဗဟူနိ ကထိနာနိသံသဝတ္ထာနိ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေန ဉာယတိ ‘‘န အဂ္ဃော ဝုတ္တော’’တိ၊ တသ္မာ ဗဟွာနိသံသဘာဝေါ အဂ္ဃဝသေန န ဂဟေတဗ္ဗော၊ အထ ခေါ ဝတ္ထဝသေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။ ဣတရောတိ အညော ဒါယကော။ တထာ တထာ ဩဝဒိတွာ သညာပေတဗ္ဗောတိ ‘‘ဥပါသက ဒါနံ နာမ သင်္ဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာနိသံသံ၊ အတ္ထာရော ပန ဘိက္ခူနံ ဥပကာရတ္ထာယ ဘဂဝတာ အနုညာတော၊ တသ္မာ ဉတ္တိလဒ္ဓမ္ပိ အလဒ္ဓမ္ပိ မဟပ္ဖလမေဝါ’’တိ ဝါ ‘‘ဥပါသက အယမ္ပိ ဒါယကော သင်္ဃဿေဝ ဒေတိ၊ တွမ္ပိ သင်္ဃဿေဝ ဒေသိ၊ ဘဂဝတာ စ –

‘ယော သီလဝါ သီလဝန္တေသု ဒဒါတိ ဒါနံ၊

ဓမ္မေန လဒ္ဓံ သုပသန္နစိတ္တော၊

အဘိသဒ္ဒဟံ ကမ္မဖလံ ဥဠာရံ၊

တံ ဝေ ဒါနံ ဝိပုလဖလန္တိ ဗြူမီ’တိ။ (မ။ နိ။ ၃။၃၈၂) –

ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ မဟပ္ဖလမေဝါ’’တိ ဝါ ဣတိအာဒီနိ ဝတွာ သညာပေတဗ္ဗော။

ယဿ သင်္ဃော ကထိနစီဝရံ ဒေတိ၊ တေန ဘိက္ခုနာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ယော ဇိဏ္ဏစီဝရော ဟောတိ ဘိက္ခု၊ တဿ ဒါတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဣဒါနိ ဘိက္ခူ –

‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏဉ္စ သပ္ပာယံ၊ ဉတ္တိ စ အနုသာဝနံ၊

ကပ္ပဗိန္ဒု ပစ္စုဒ္ဓါရော၊ အဓိဋ္ဌာနတ္ထရာနိ စ၊

နိယောဇနာနုမောဒါ စ၊ ဣစ္စယံ ကထိနေ ဝိဓီ’’တိ။ –

ဣမံ ဂါထံ အာဟရိတွာ ကထိနဒါနကမ္မဝါစာယ ပဌမံ ကထိနစီဝရဿ ပဋိဂ္ဂဟဏဉ္စ သပ္ပာယပုစ္ဆနဉ္စ ကရောန္တိ၊ တဒယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ကသ္မာတိ စေ? ‘‘အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဘဗ္ဗော ကထိနံ အတ္ထရိတုံ…ပေ… ပုဗ္ဗကရဏံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စုဒ္ဓါရံ ဇာနာတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ ဇာနာတိ၊ အတ္ထာရံ ဇာနာတိ၊ မာတိကံ ဇာနာတိ၊ ပလိဗောဓံ ဇာနာတိ၊ ဥဒ္ဓါရံ ဇာနာတိ၊ အာနိသံသံ ဇာနာတီ’’တိ ပရိဝါရပါဠိယဉ္စ (ပရိ။ ၄၀၉)၊

‘‘အဋ္ဌဓမ္မဝိဒေါ ဘိက္ခု၊ ကထိနတ္ထာရမရဟတိ၊

ပုဗ္ဗပစ္စုဒ္ဓါရာဓိဋ္ဌာ-နတ္ထာရော မာတိကာတိ စ၊

ပလိဗောဓော စ ဥဒ္ဓါရော၊ အာနိသံသာ ပနဋ္ဌိမေ’’တိ။ (ဝိ။ ဝိ။ ၂၇၀၄၊ ၂၇၀၆) –

ဝိနယဝိနိစ္ဆယပ္ပကရဏေ စ အာဂတေသု အဋ္ဌသု အင်္ဂေသု အနာဂတတ္တာ စ ‘‘ပုဗ္ဗကရဏံ သတ္တဟိ ဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတံ ဓောဝနေန ဝိစာရဏေန ဆေဒနေန ဗန္ဓနေန သိဗ္ဗနေန ရဇနေန ကပ္ပကရဏေနာ’’တိ ပရိဝါရပါဠိယဉ္စ (ပရိ။ ၄၀၈)၊

‘‘ဓောဝနဉ္စ ဝိစာရော စ၊ ဆေဒနံ ဗန္ဓနမ္ပိ စ၊

သိဗ္ဗနံ ရဇနံ ကပ္ပံ၊ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ဝိ။ ဝိ။ ၂၇၀၇) –

ဝိနယဝိနိစ္ဆယပ္ပကရဏေ စ ဝုတ္တေသု သတ္တသု ပုဗ္ဗကရဏေသု အနာဂတတ္တာ စ။

န ကေဝလဉ္စ ပကရဏေသု အနာဂတမေဝ၊ အထ ခေါ ယုတ္တိပိ န ဒိဿတိ။ ကထံ? ပဋိဂ္ဂဟဏံ နာမ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အဒိန္နံ မုခဒွါရံ အာဟာရံ အာဟာရေယျ အညတြ ဥဒကဒန္တပေါနာ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၆၅) ယာဝကာလိကာဒီသု အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗေသု စတူသု ကာလိကဝတ္ထူသု ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ န စီဝရေ၊ တံ ပန ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဒိန္နမ္ပိ ပရမ္မုခါ ဒိန္နမ္ပိ လဗ္ဘတေဝ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီတိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘ဣမံ တုမှာက’န္တိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ဒေတီ’’တိ၊ တသ္မာ ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဒါယကေန စီဝရေ ဒိန္နေ သင်္ဃဿ စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆနမတ္တမေဝ ပမာဏံ ဟောတိ။

သပ္ပာယပုစ္ဆနဉ္စ ဧဝံ ကရောန္တိ – ဧကေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ဘောန္တော သင်္ဃာ သင်္ဃဿ ကထိနေ သမ္ပတ္တေ ကဿ ပုဂ္ဂလဿ သပ္ပာယာရဟံ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ဧကော ဘိက္ခု နာမံ ဝတွာ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ထေရဿ သပ္ပာယာရဟံ ဟောတီ’’တိ ဝဒတိ၊ သပ္ပာယဣတိ စ နိဝါသနပါရုပနတ္ထံ ဂဟေတွာ ဝဒန္တိ။ ဧတသ္မိံ ဝစနေ သဒ္ဒတော စ အတ္ထတော စ အဓိပ္ပာယတော စ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ ဟောတိ။ ကထံ? သဒ္ဒတော ဝဂ္ဂဘေဒေ သတိယေဝ ဗဟုဝစနံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ န အဘေဒေ၊ ဧဝံ သဒ္ဒတော။ သပ္ပာယဣတိဝစနဉ္စ အနုရူပတ္ထေယေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န နိဝါသနပါရုပနတ္ထေ၊ ဧဝံ အတ္ထတော။ ဣဒဉ္စ စီဝရံ သင်္ဃော ကထိနံ အတ္ထရိတုံ ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ၊ န နိဝါသနပါရုပနတ္ထံ။ ဝုတ္တဉှိ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၃၀၇) ‘‘သင်္ဃော ဣမံ ကထိနဒုဿံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒေတိ ကထိနံ အတ္ထရိတု’’န္တိ၊ တသ္မာ ယုတ္တိ ဂဝေသိတဗ္ဗာ ဟောတိ။ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏဉ္စ သပ္ပာယ’’န္တိအာဒိဂါထာပိ ကတ္ထစိ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာဋီကာဒီသု စ န ဒိဿတိ၊ တသ္မာ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

သစေ ဗဟူ ဇိဏ္ဏစီဝရာ၊ ဝုဍ္ဎဿ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ကထိနစီဝရဿ သင်္ဃိကတ္တာ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃိကံ ယထာဝုဍ္ဎံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗံ၊ ယော ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဣမိနာ ပါဠိနယေန (စူဠဝ။ ၃၁၁) ဝုတ္တံ။ ဧတေနေဝ နယေန သဗ္ဗေသု ဗလဝစီဝရေသု သန္တေသုပိ ဝုဍ္ဎဿေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ။ ဝုဍ္ဎေသု…ပေ… ဒါတဗ္ဗန္တိ ကရဏသန္နိဓိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘သစေ ဝုဍ္ဎော’’တျာဒိ။ နဝကတရေနပိ ဟိ ကရဏသန္နိဓိံ မောစေတွာ ကထိနေ အတ္ထတေ အနုမောဒနံ ကရောန္တဿ သင်္ဃဿ ပဉ္စာနိသံသလာဘော ဟောတီတိ။ အပိစာတိအာဒိနာ သင်္ဃေန ကတ္တဗ္ဗဝတ္တံ ဒဿေတိ။ ဝစနက္ကမော ပန ဧဝံ ကာတဗ္ဗော – ကထိနဒုဿံ လဘိတွာ သင်္ဃေ သီမာယ သန္နိပတိတေ ဧကေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ဘန္တေ၊ သင်္ဃဿ ဣဒံ ကထိနဒုဿံ ဥပ္ပန္နံ၊ သင်္ဃော ဣမံ ကထိနဒုဿံ ကထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျ ကထိနံ အတ္ထရိတု’’န္တိ ဝုတ္တေ အညေန ‘‘ယော ဇိဏ္ဏစီဝရော၊ တဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တတော ပုရိမေန ‘‘ဗဟူ ဇိဏ္ဏစီဝရာ’’တိ ဝါ ‘‘နတ္ထိ ဣဓ ဇိဏ္ဏစီဝရာ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ အပရေန ‘‘တေန ဟိ ဝုဍ္ဎဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပုန ပုရိမေန ‘‘ကော ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎော’’တိ ဝုတ္တေ ဣတရေန ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပုန ပုရိမေန ‘‘သော ဘိက္ခု တဒဟေဝ စီဝရံ ကတွာ အတ္ထရိတုံ သက္ကောတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဣတရေန ‘‘သော သက္ကောတီ’’တိ ဝါ ‘‘သင်္ဃော မဟာထေရဿ သင်္ဂဟံ ကရိဿတီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပုန ပုရိမေန ‘‘သော မဟာထေရော အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ ဝုတ္တေ ဣတရေန ‘‘အာမ သမန္နာဂတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တတော ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တဿ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ‘‘ဘန္တေ၊ သင်္ဃဿာ’’တိအာဒိဝစနံ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ဣဒံ သင်္ဃဿ ကထိနဒုဿံ ဥပ္ပန္နံ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣမံ ကထိနဒုဿံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျ ကထိနံ အတ္ထရိတု’’န္တိ ဣမာယ ဉတ္တိပါဠိယာ သမေတိ။ ‘‘ယော ဇိဏ္ဏစီဝရော၊ တဿာ’’တိအာဒိ ‘‘သင်္ဃေန ကဿာ’’တိအာဒိ ‘‘သင်္ဃေန ကဿ ဒါတဗ္ဗံ၊ ယော ဇိဏ္ဏစီဝရော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) သမေတိ။ ‘‘သော မဟာထေရော အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော’’တိအာဒိ ‘‘အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဘဗ္ဗော ကထိနံ အတ္ထရိတု’’န္တိအာဒိကာယ ပရိဝါရပါဠိယာ (ပရိ။ ၄၀၉) သမေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ဒီယတိ၊ တဿ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ ဒါတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိနာ ဣမဿ ကထိနဒါနကမ္မဿ ဂရုကတ္တာ န အပလောကနမတ္တေန ဒါတဗ္ဗန္တိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေတိ။ ဂရုကလဟုကာနံ ဘေဒေါ ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယကထာယံ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ဧဝံ ဒိန္နေ ပန ကထိနေ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သစေ တံ ကထိနဒုဿံ နိဋ္ဌိတပရိကမ္မမေဝ ဟောတီတိ ဣမိနာ ကထိနဒုဿံ နာမ န ကေဝလံ ပကတိသာဋကမေဝ ဟောတိ၊ အထ ခေါ ပရိနိဋ္ဌိတသတ္တဝိဓပုဗ္ဗကိစ္စစီဝရမ္ပိ ဟောတီတိ ဒဿေတိ၊ တသ္မာ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဒိန္နေ သတ္တဝိဓပုဗ္ဗကိစ္စကရဏေန အတ္ထော နတ္ထိ၊ ကေဝလံ ပစ္စုဒ္ဓရဏာဒီနိယေဝ ကာတဗ္ဗာနိ။ သစေ ပန ကိဉ္စိ အပရိနိဋ္ဌိတံ ဟောတိ၊ အန္တမသော ကပ္ပဗိန္ဒုမတ္တမ္ပိ၊ တံ နိဋ္ဌာပေတွာယေဝ ပစ္စုဒ္ဓရဏာဒီနိ ကာတဗ္ဗာနိ။ ဂဏ္ဌိကပဋ္ဋပါသကပဋ္ဋာနိ ပန သိဗ္ဗနန္တောဂဓာနိ၊ တာနိပိ နိဋ္ဌာပေတွာယေဝ ကာတဗ္ဗာနိ။ အနိဋ္ဌာပေန္တော အနိဋ္ဌိတသိဗ္ဗနကိစ္စမေဝ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၂-၄၆၃) ‘‘တတ္ထ ကတန္တိ သူစိကမ္မပရိယောသာနေန ကတံ၊ သူစိကမ္မပရိယောသာနံ နာမ ယံ ကိဉ္စိ သူစိယာ ကတ္တဗ္ဗံ။ ပါသကပဋ္ဋဂဏ္ဌိကပဋ္ဋပရိယောသာနံ ကတွာ သူစိယာ ပဋိသာမန’’န္တိ။ ဣဒဉှိ ကထိနဝတ္တံ နာမ ဗုဒ္ဓပ္ပသတ္ထန္တိ ‘‘အတ္ထတကထိနာနံ ဝေါ ဘိက္ခဝေ ပဉ္စ ကပ္ပိဿန္တီ’’တိအာဒိနာ ပသတ္ထံ။

ကတပရိယောသိတံ ပန ကထိနံ ဂဟေတွာတိ –

‘‘ဓောဝနဉ္စ ဝိစာရော စ၊ ဆေဒနံ ဗန္ဓနမ္ပိ စ၊

သိဗ္ဗနံ ရဇနံ ကပ္ပံ၊ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ဝိ။ ဝိ။ ၂၇၀၇) –

ဝုတ္တာနိ သတ္တဝိဓပုဗ္ဗကရဏာနိ ကတွာ ပရိယောသာပိတံ ကထိနစီဝရံ ဂဟေတွာ။ အတ္ထာရကေန ဘိက္ခုနာ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရိတုကာမော ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌိတံ ပေါရာဏိကံ သင်္ဃာဋိံ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝတွာ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗာ၊ တတော အနဓိဋ္ဌိတံ နဝံ သင်္ဃာဋိံ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ တတော အတ္ထရဏကာလေ တမေဝ အဓိဋ္ဌိတသင်္ဃာဋိံ ‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော ဣတရေသု။ ဧတေန ကထိနတ္ထာရဏံ နာမ ဝစီဘေဒကရဏမေဝ ဟောတိ၊ န ကိဉ္စိ ကာယဝိကာရကရဏန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာယံ (ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘အတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထရဏံ ကာတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ တထာဝစီဘေဒကရဏမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။

တတ္ထ ပစ္စုဒ္ဓါရော တိဝိဓော ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ သင်္ဃာဋိယာ ပစ္စုဒ္ဓါရော၊ ‘‘ဣမံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ ပစ္စုဒ္ဓါရော၊ ‘‘ဣမံ အန္တရဝါသကံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ အန္တရဝါသကဿ ပစ္စုဒ္ဓါရောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၄၀၈) ‘‘ပစ္စုဒ္ဓါရော တီဟိ ဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတော သင်္ဃာဋိယာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန အန္တရဝါသကေနာ’’တိ။ အဓိဋ္ဌာနံ တိဝိဓံ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ သင်္ဃာဋိယာ အဓိဋ္ဌာနံ၊ ‘‘ဣမံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ အဓိဋ္ဌာနံ၊ ‘‘ဣမံ အန္တရဝါသကံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ အန္တရဝါသကဿ အဓိဋ္ဌာနန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၄၀၈) ‘‘အဓိဋ္ဌာနံ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတံ သင်္ဃာဋိယာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန အန္တရဝါသကေနာ’’တိ။

အထ ဝါ အဓိဋ္ဌာနံ ဒုဝိဓံ ကာယေန အဓိဋ္ဌာနံ၊ ဝါစာယ အဓိဋ္ဌာနန္တိ။ တတ္ထ ပေါရာဏိကံ သင်္ဃာဋိံ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ နဝံ သင်္ဃာဋိံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ စိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ကာယဝိကာရကရဏေန ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၉၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘တတ္ထ ယသ္မာ ဒွေ စီဝရဿ အဓိဋ္ဌာနာနိ ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌေတိ၊ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌေတီတိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ…ပေ… အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ’’တိ။ အထ ဝါ အဓိဋ္ဌာနံ ဒုဝိဓံ သမ္မုခါဓိဋ္ဌာနပရမ္မုခါဓိဋ္ဌာနဝသေန။ တတ္ထ ယဒိ စီဝရံ ဟတ္ထပါသေ ဌိတံ ဟောတိ၊ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ အထ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ သာမန္တဝိဟာရေ ဝါ ဟောတိ၊ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧတံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၆၉၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘တတြ ဒုဝိဓံ အဓိဋ္ဌာနံ သစေ ဟတ္ထပါသေ ဟောတီ’’တိအာဒိ၊ ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာယဉ္စ (ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘ဒုဝိဓန္တိ သမ္မုခါပရမ္မုခါဘေဒေန ဒုဝိဓ’’န္တိ။

အတ္ထာရော ကတိဝိဓော? အတ္ထာရော ဧကဝိဓော။ ဝစီဘေဒကရဏေနေဝ ဟိ အတ္ထာရော သမ္ပဇ္ဇတိ၊ န ကာယဝိကာရကရဏေန။ အယမတ္ထော ယထာဝုတ္တ-ပရိဝါရပါဠိယာ စ ‘‘အတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထရဏံ ကာတဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ခေါ တထာဝစီဘေဒကရဏမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာဝစနေန စ ဝိညာယတိ။ အထ ဝါ အတ္ထာရော တိဝိဓော ဝတ္ထုပ္ပဘေဒေန။ တတ္ထ ယဒိ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ၊ ပေါရာဏိကာ သင်္ဃာဋိ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗာ၊ နဝါ သင်္ဃာဋိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ ‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ အထ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ကထိနံ အတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ၊ ပေါရာဏကော ဥတ္တရာသင်္ဂေါ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗော၊ နဝေါ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ ‘‘ဣမိနာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ အထ အန္တရဝါသကေန ကထိနံ အတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ၊ ပေါရာဏကော အန္တရဝါသကော ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗော၊ နဝေါ အန္တရဝါသကော အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ ‘‘ဣမိနာ အန္တရဝါသကေန ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၄၁၃) ‘‘သစေ သင်္ဃာဋိယာ’’တိအာဒိ။

ဧတ္ထ သိယာ – ကိံ ပန ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝိသေသံ ကတွာဝ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗာ၊ ဥဒါဟု ‘‘ဣမံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ သာမညတောပိ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ? ပရိက္ခာရစောဠာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌိတံ စီဝရံ ‘‘ဣမံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ သာမညတော ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗံ၊ န ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝိသေသတော ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ပုဗ္ဗေ အလဒ္ဓနာမတ္တာ။ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌိတံ ပန စီဝရံ ဝိသေသတောယေဝ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗံ၊ န သာမညတော။ ကသ္မာ? ပဋိလဒ္ဓဝိသေသနာမတ္တာ။ ဣဓ ပန ကထိနာဓိကာရေ ပုဗ္ဗေဝ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌိတတ္တာ ဝိသေသတောယေဝ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၄၀၈) ကထိနာဓိကာရေ ‘‘ပစ္စုဒ္ဓါရော တီဟိ ဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတော သင်္ဃာဋိယာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန အန္တရဝါသကေနာ’’တိ။ ကိံ ပန နိစ္စတေစီဝရိကောယေဝ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ လဘတိ၊ ဥဒါဟု အဝတ္ထာတေစီဝရိကောပီတိ? တေစီဝရိကော ဒုဝိဓော ဓုတင်္ဂတေစီဝရိကဝိနယတေစီဝရိကဝသေန။ တတ္ထ ဓုတင်္ဂတေစီဝရိကော ‘‘အတိရေကစီဝရံ ပဋိက္ခိပါမိ၊ တေစီဝရိကင်္ဂံ သမာဒိယာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဓာရဏတော သဗ္ဗကာလမေဝ ဓာရေတိ။ ဝိနယတေစီဝရိကော ပန ယဒါ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဓာရေတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ တထာ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဓာရေတိ။ ယဒါ ပန ပရိက္ခာရစောဠာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဓာရေတုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ တထာ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဓာရေတိ၊ တသ္မာ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနဿ ဒုပ္ပရိဟာရတ္တာ သဗ္ဗဒါ ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော ဟုတွာ ပရိက္ခာရစောဠဝသေန ဓာရေန္တောပိ တံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ အာသန္နေ ကာလေ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌဟန္တောပိ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ လဘတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကစ္စိ နု ဘော ကထိနဒါနကမ္မဝါစာဘဏနသီမာယမေဝ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ၊ ဥဒါဟု အညသီမာယာတိ? ယဒိ ကထိနဒါနကမ္မဝါစာဘဏနဗဒ္ဓသီမာ ဝဿူပနာယိကခေတ္တဘူတဥပစာရသီမာယ အန္တော ဌိတာ၊ ဧဝံ သတိ တသ္မိံယေဝ သီမမဏ္ဍလေ အတ္ထရဏံ ကာတဗ္ဗံ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ပရိနိဋ္ဌိတပုဗ္ဗကရဏမေဝ စေ ဒါယကော သင်္ဃဿ ဒေတိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကမ္မဝါစာယ ဒါတဗ္ဗံ။ တေန စ တသ္မိံယေဝ သီမမဏ္ဍလေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အတ္ထရိတွာ သင်္ဃော အနုမောဒါပေတဗ္ဗော’’တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၈) အာဂတတ္တာ ဝိညာယတီတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘တသ္မိံယေဝ သီမမဏ္ဍလေ’’ဣစ္စေဝ ဋီကာယံ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ သီမမဏ္ဍလေ ကမ္မဝါစံ ဘဏိတွာ တသ္မိံယေဝ သီမမဏ္ဍလေ အတ္ထရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ‘‘ကထိနဒါနကမ္မဝါစာဘဏနဗဒ္ဓသီမာ ဝဿူပနာယိကခေတ္တဘူတဥပစာရသီမာယ အန္တော ဌိတာ’’တိ ဝိသေသံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကမ္မဝါစာဘဏနသီမာ ဟိ ဗဒ္ဓသီမာဘူတာ၊ ကထိနတ္ထာရသီမာ ပန ဥပစာရသီမာဘူတာ၊ ဥပစာရသီမာ စ နာမ ဗဒ္ဓသီမံ အဝတ္ထရိတွာပိ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သာ သီမာ ဗဒ္ဓသီမာ စ ဟောတိ ဥပစာရသီမာ စာတိ တသ္မိံယေဝ သီမမဏ္ဍလေ ကထိနဒါနကမ္မဝါစံ ဘဏိတွာ တတ္ထေဝ အတ္ထရဏံ ကာတဗ္ဗံ၊ န ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ သီမမဏ္ဍလေ ကမ္မဝါစံ ဘဏိတွာ တတ္ထေဝ အတ္ထရဏံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ ‘‘ဥပစာရသီမာယ’’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ‘‘ဝဿူပနာယိကခေတ္တဘူတဥပစာရသီမာယာ’’တိ၊ တမ္ပိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဝဿူပနာယိကခေတ္တဘူတာယ ဧဝ ဥပစာရသီမာယ ကထိနတ္ထာရံ ကာတုံ လဘတိ၊ န အညဥပစာရသီမာယ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) ‘‘အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဘန္တီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ယထိစ္ဆသိ၊ တထာ ဘဝတု၊ အပိ တု ခလု ‘‘ကမ္မဝါစာဘဏနသီမာ ဗဒ္ဓသီမာဘူတာ၊ ကထိနတ္ထာရသီမာ ဥပစာရသီမာဘူတာ’’တိ တုမှေဟိ ဝုတ္တံ၊ တထာဘူတဘာဝေါ ကထံ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? ဝုစ္စတေ – ကထိနတ္ထာရသီမာယံ တာဝ ဥပစာရသီမာဘူတဘာဝေါ ‘‘သစေ ပန ဧကသီမာယ ဗဟူ ဝိဟာရာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတေတွာ ဧကတ္ထ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိဿာ အဋ္ဌကထာယ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) အတ္ထံ သံဝဏ္ဏေတုံ ‘‘ဧကသီမာယာတိ ဧကဥပစာရသီမာယာတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတီ’’တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၆) အာဂတတ္တာ ဝိညာယတိ။ ကမ္မဝါစာဘဏနသီမာယ ဗဒ္ဓသီမာဘူတဘာဝေါ ပန ‘‘တေ စ ခေါ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဧကသီမာယံ ဌိတာ။ သီမာ စ နာမေသာ ဗဒ္ဓသီမာ အဗဒ္ဓသီမာတိ ဒုဝိဓာ ဟောတီ’’တိ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) အာဂတတ္တာ စ ‘‘သီမာ စ နာမေသာ ကတမာ၊ ယတ္ထ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဌိတာ ကမ္မပ္ပတ္တာ နာမ ဟောန္တီတိ အနုယောဂံ သန္ဓာယ သီမံ ဒဿေန္တော ဝိဘာဂဝန္တာနံ သဘာဝဝိဘာဝနံ ဝိဘာဂဒဿနမုခေနေဝ ဟောတီတိ ‘သီမာ စ နာမေသာ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာယံ (ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) အာဂတတ္တာ စ ဝိညာယတိ။

တတ္ထ ကတိဝိဓာ ဗဒ္ဓသီမာ၊ ကတိဝိဓာ အဗဒ္ဓသီမာတိ? တိဝိဓာ ဗဒ္ဓသီမာ ခဏ္ဍသီမာသမာနသံဝါသသီမာအဝိပ္ပဝါသသီမာဝသေန။ တိဝိဓာ အဗဒ္ဓသီမာ ဂါမသီမာဥဒကုက္ခေပသီမာသတ္တဗ္ဘန္တရသီမာဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဧဝံ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ သမ္ဗန္ဓိတွာ သမ္မတာ သီမာ ဗဒ္ဓသီမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခဏ္ဍသီမာ သမာနသံဝါသသီမာ အဝိပ္ပဝါသသီမာတိ တဿာယေဝ ဘေဒေါ။ အဗဒ္ဓသီမာ ပန ဂါမသီမာ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ ဥဒကုက္ခေပသီမာတိ တိဝိဓာ’’တိ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) အာဂတတ္တာ ဝိညာယတိ။ ဧဝံ တီသု ဗဒ္ဓသီမာသု၊ တီသု အဗဒ္ဓသီမာသူတိ ဆသုယေဝ သီမာသု ကမ္မပ္ပတ္တသင်္ဃဿ စတုဝဂ္ဂကရဏီယာဒိကမ္မဿ ကတ္တဗ္ဗဘာဝဝစနတော သုဒ္ဓါယ ဥပစာရသီမာယ ကမ္မဝါစာယ အဘဏိတဗ္ဗဘာဝေါ ဝိညာယတိ။ အန္တောဥပစာရသီမာယ ဗဒ္ဓသီမာယ သတိ တံ ဗဒ္ဓသီမံ အဝတ္ထရိတွာပိ ဥပစာရသီမာယ ဂမနတော သာ ဗဒ္ဓသီမာ ကမ္မဝါစာဘဏနာရဟာ စ ဟောတိ ကထိနတ္ထာရာရဟာ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နနု စ ပန္နရသဝိဓာ သီမာ အဋ္ဌကထာသု (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အကာလစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) အာဂတာ၊ အထ ကသ္မာ ဆဠေဝ ဝုတ္တာတိ? သစ္စံ၊ တာသု ပန ပန္နရသသု သီမာသု ဥပစာရသီမာ သင်္ဃလာဘဝိဘဇနာဒိဋ္ဌာနမေဝ ဟောတိ၊ လာဘသီမာ တတြုပ္ပာဒဂဟဏဋ္ဌာနမေဝ ဟောတီတိ ဣမာ ဒွေ သီမာယော သင်္ဃကမ္မကရဏဋ္ဌာနံ န ဟောန္တိ၊ နိဂမသီမာ နဂရသီမာ ဇနပဒသီမာ ရဋ္ဌသီမာ ရဇ္ဇသီမာ ဒီပသီမာ စက္ကဝါဠသီမာတိ ဣမာ ပန သီမာယော ဂါမသီမာယ သမာနဂတိကာ ဂါမသီမာယမေဝ အန္တောဂဓာတိ န ဝိသုံ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဥပစာရသီမာယ ဗဒ္ဓသီမံ အဝတ္ထရိတွာ ဂတဘာဝေါ ကထံ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? ‘‘ဥပစာရသီမာ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပေန၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ဝုတ္တတ္တာ ပရိက္ခေပပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနာနံ အန္တော ဗဒ္ဓသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနာယ တံ အဝတ္ထရိတွာ ဥပစာရသီမာ ဂတာ။ တထာ ဟိ ‘‘ဣမိဿာ ဥပစာရသီမာယ ‘သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’တိ ဒိန္နံ ပန ခဏ္ဍသီမသီမန္တရိကာသု ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ဝုတ္တံ။ တေန ဉာယတိ ‘‘ဥပစာရသီမာယ အန္တော ဌိတာ ဗဒ္ဓသီမာ ဥပစာရသီမာပိ နာမ ဟောတီ’’တိ။ ဟောတု၊ ဧဝံ သတိ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဗဒ္ဓသီမာယ သတိ တတ္ထေဝ ကထိနဒါနကမ္မဝါစံ ဝါစာပေတွာ တတ္ထေဝ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဗဒ္ဓသီမာယ အဝိဇ္ဇမာနာယ ကထံ ကရိဿန္တီတိ? အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဗဒ္ဓသီမာယ အဝိဇ္ဇမာနာယ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ဝိဇ္ဇမာနဗဒ္ဓသီမံ ဝါ ဥဒကုက္ခေပလဘနဋ္ဌာနံ ဝါ ဂန္တွာ ကမ္မဝါစံ ဝါစာပေတွာ ပုန ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ ဝဿူပနာယိကခေတ္တဘူတာယ ဥပစာရသီမာယံ ဌတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နနု စ ဘော ဧဝံ သန္တေ အညိဿာ သီမာယ ဉတ္တိ၊ အညိဿာ အတ္ထာရော ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တေ ‘‘ပရိနိဋ္ဌိတပုဗ္ဗကရဏမေဝ စေ ဒါယကော သင်္ဃဿ ဒေတိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကမ္မဝါစာယ ဒါတဗ္ဗံ။ တေန စ တသ္မိံယေဝ သီမမဏ္ဍလေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အတ္ထရိတွာ သင်္ဃော အနုမောဒါပေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တေန ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာဝစနေန (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၈) ဝိရုဇ္ဈတီတိ? နနု အဝေါစုမှ ‘‘ကမ္မဝါစာဘဏနသီမာ ဗဒ္ဓသီမာဘူတာ၊ ကထိနတ္ထာရသီမာ ဥပစာရသီမာဘူတာ’’တိ။ တသ္မာ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာဝစနေန န ဝိရုဇ္ဈတိ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ယေဘုယျေန ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရတ္တာ သမဂ္ဂံ သင်္ဃံ သန္နိပါတေတွာ ကမ္မဝါစံ ဝါစာပေတွာ ဥပစာရသီမဗဒ္ဓသီမဘူတေ တသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ အတ္ထရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရေ အဟောန္တေပိ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဗဒ္ဓသီမာယ ဝိဇ္ဇမာနာယ တတ္ထေဝ သီမမဏ္ဍလေ ကမ္မဝါစံ ဝါစာပေတွာ တတ္ထေဝ အတ္ထရိတဗ္ဗဘာဝေါ အမှေဟိပိ ဝုတ္တောယေဝ။ ယဒိ ပန န စေဝ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရော ဟောတိ၊ န စ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဗဒ္ဓသီမာ အတ္ထိ၊ ဧဝရူပေ ဝိဟာရေ ကမ္မဝါစံ ဝါစာပေတုံ န လဘတိ၊ အညံ ဗဒ္ဓသီမံ ဝါ ဥဒကုက္ခေပံ ဝါ ဂန္တွာ ကမ္မဝါစံ ဝါစာပေတွာ အတ္တနော ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ ဝဿူပနာယိကခေတ္တဘူတာယ ဥပစာရသီမာယ ဌတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ ဧဝမေဝ ပရမ္ပရဘူတာ ဗဟဝေါ အာစရိယဝရာ ကရောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အပရေ ပန အာစရိယာ ‘‘ဗဒ္ဓသီမဝိရဟာယ သုဒ္ဓဥပစာရသီမာယ သတိ တဿံယေဝ ဥပစာရသီမာယံ ဉတ္တိကမ္မဝါစာပိ ဝါစေတဗ္ဗာ၊ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ၊ န အညိဿာ သီမာယ ဉတ္တိ၊ အညိဿာ အတ္ထရဏံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အယံ ပန နေသမဓိပ္ပာယော – ‘‘ကထိနတ္ထတသီမာယန္တိ ဥပစာရသီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၆) ကထိနတ္ထာရဋ္ဌာနဘူတာယ သီမာယ ဥပစာရသီမာဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ တဿံယေဝ ဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၈) ပုဗ္ဗေ နိဒ္ဒိဋ္ဌပါဌေ ‘‘တသ္မိံယေဝ သီမမဏ္ဍလေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အတ္ထရိတွာ သင်္ဃော အနုမောဒါပေတဗ္ဗော’’တိ ကမ္မဝါစာဘဏနသီမာယမေဝ အတ္ထရိတဗ္ဗဘာဝေါ စ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ အညိဿာ သီမာယ ဉတ္တိ၊ အညိဿာ အတ္ထရဏံ န ကာတဗ္ဗံ၊ တဿံယေဝ ဥပစာရသီမာယံ ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ တသ္မိံယေဝ အတ္ထာရော ကာတဗ္ဗော၊ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ ဌိတံ ဗဒ္ဓသီမံ ဂန္တွာ အတ္ထရဏကိစ္စံ နတ္ထီတိ။

တတြေဝံ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ – ဣဒံ ဘာသန္တရေသု ‘‘ဉတ္တီ’’တိ ကထိတံ ကထိနဒါနကမ္မံ စတူသု သင်္ဃကမ္မေသု ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဟောတိ၊ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဿ နဝသု ဌာနေသု ကထိနဒါနံ၊ ဂရုကလဟုကေသု ဂရုကံ၊ ယဒိ ‘‘ဥပစာရသီမာယံ စတ္တာရိ သင်္ဃကမ္မာနိ ကာတဗ္ဗာနီ’’တိ ပကရဏေသု အာဂတံ အဘဝိဿာ၊ ဧဝံ သန္တေ တေသံ အာစရိယာနံ ဝစနာနုရူပတော ဥပစာရသီမာယံ ကထိနဒါနဉတ္တိကမ္မဝါစံ ဝါစေတဗ္ဗံ အဘဝိဿာ၊ န ပန ပကရဏေသု ‘‘ဥပစာရသီမာယံ စတ္တာရိ သင်္ဃကမ္မာနိ ကာတဗ္ဗာနီ’’တိ အာဂတံ၊ အထ ခေါ ‘‘သင်္ဃလာဘဝိဘဇနံ၊ အာဂန္တုကဝတ္တံ ကတွာ အာရာမပ္ပဝိသနံ၊ ဂမိကဿ ဘိက္ခုနော သေနာသနအာပုစ္ဆနံ၊ နိဿယပအပ္ပဿမ္ဘနံ၊ ပါရိဝါသိကမာနတ္တစာရိကဘိက္ခူနံ အရုဏုဋ္ဌာပနံ၊ ဘိက္ခုနီနံ အာရာမပ္ပဝိသနအာပုစ္ဆနံ ဣစ္စေဝမာဒီနိ ဧဝ ဥပစာရသီမာယ ကတ္တဗ္ဗာနီ’’တိ အာဂတံ၊ တသ္မာ ကထိနဒါနဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာ ကေဝလာယံ ဥပစာရသီမာယံ န ဝါစေတဗ္ဗာတိ သိဒ္ဓါ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာ နာမ တိယောဇနာပိ ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တေ တိယောဇနေ ဌိတာ လာဘံ ဂဏှိဿန္တိ၊ တိယောဇနေ ဌတွာ အာဂန္တုကဝတ္တံ ပူရေတွာ အာရာမံ ပဝိသိတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ၊ ဂမိကော တိယောဇနံ ဂန္တွာ သေနာသနံ အာပုစ္ဆိဿတိ၊ နိဿယပဋိပန္နဿ ဘိက္ခုနော တိယောဇနာတိက္ကမေ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိဿတိ၊ ပါရိဝါသိကေန တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌပေတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ၊ ဘိက္ခုနိယာ တိယောဇနေ ဌတွာ အာရာမပ္ပဝိသနံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ၊ သဗ္ဗမ္ပေတံ ဥပစာရသီမာယ ပရိစ္ဆေဒဝသေနေဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ဥပစာရသီမာယမေဝ ဘာဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝမာဒိအဋ္ဌကထာပါဌတော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ဝိညာယတီတိ။

အထေဝံ ဝဒေယျုံ – ‘‘ဥပစာရသီမာ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ ဌာနံ န ဟောတီ’’တိ တုမှေဟိ ဝုတ္တံ၊ အထ စ ပန ကတပုဗ္ဗံ အတ္ထိ။ တထာ ဟိ စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကသမ္မုတိစီဝရနိဒဟကသမ္မုတိစီဝရဘာဇကသမ္မုတီနံ ‘‘သုဏာတု မေ…ပေ… ဓာရယာမီတိ ဣမာယ ကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနေန ဝါ အန္တောဝိဟာရေ သဗ္ဗသင်္ဃမဇ္ဈေပိ ခဏ္ဍသီမာယပိ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ ဥပစာရသီမာယံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗဘာဝေါ အဋ္ဌကထာယံ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၄) အာဂတော။ ဘဏ္ဍာဂါရဿ ပန ‘‘ဣမံ ပန ဘဏ္ဍာဂါရံ ခဏ္ဍသီမံ ဂန္တွာ ခဏ္ဍသီမာယ နိသိန္နေဟိ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ ‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမံ ဝိဟာရံ ဘဏ္ဍာဂါရံ သမ္မန္နေယျာ’တိအာဒိနာ နယေန ကမ္မဝါစာယ ဝါ အပလောကနေန ဝါ သမ္မန္နိတဗ္ဗ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၇) ဥပစာရသီမာယမေဝ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သမ္မန္နိတဗ္ဗဘာဝေါ အာဂတောတိ။

တေ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗာ – သစေပိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတံ ‘‘အန္တောဝိဟာရေ’’တိ ပါဌော ‘‘ဝိဟာရမဇ္ဈေ’’တိ ပါဌော စ ဥပစာရသီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တောတိ မညမာနာ တုမှေ အာယသ္မန္တော ဧဝံ အဝစုတ္ထ၊ တေ ပန ပါဌာ ဥပစာရသီမံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ န ဝုတ္တာ၊ အထ ခေါ အဝိပ္ပဝါသသီမာသင်္ခါတံ မဟာသီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ခဏ္ဍသီမာယ ဝက္ခမာနတ္တာ။ ခဏ္ဍသီမာယ ဟိ မဟာသီမာ ဧဝ ပဋိယောဂီ ဟောတိ။ ဥပစာရသီမာတိ အယမတ္ထော ကထံ ဇာနိတဗ္ဗောတိ စေ? ‘‘ဣမံ ပန သမာနသံဝါသကသီမံ သမ္မန္နန္တေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါဒီနံ သင်္ဃကမ္မာနံ သုခကရဏတ္ထံ ပဌမံ ခဏ္ဍသီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ…ပေ… ဧဝံ ဗဒ္ဓါသု ပန သီမာသု ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတာ ဘိက္ခူ မဟာသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ န ကောပေန္တိ၊ မဟာသီမာယ ဝါ ဌိတာ ခဏ္ဍသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ။ သီမန္တရိကာယ ပန ဌိတာ ဥဘိန္နမ္ပိ န ကောပေန္တီ’’တိ ဝုတ္တအဋ္ဌကထာပါဌဝသေန (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) ဇာနိတဗ္ဗောတိ။ အထ ဝါ တေဟိ အာယသ္မန္တေဟိ အာဘတဘဏ္ဍာဂါရသမ္မုတိပါဌဝသေနပိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ။ ကထံ? စီဝရပဋိဂ္ဂါဟကာဒိပုဂ္ဂလသမ္မုတိယော ပန အန္တောဝိဟာရေ သဗ္ဗသင်္ဃမဇ္ဈေပိ ခဏ္ဍသီမာယမ္ပိ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရသင်္ခါတဝိဟာရသမ္မုတိ ပန ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝါတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဝိသေသကာရဏံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။

တတြေဝံ ဝိသေသကာရဏံ ပညာယတိ – ‘‘အညိဿာ သီမာယ ဝတ္ထု အညိဿာ ကမ္မဝါစာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဒေါသပရိဟာရတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပုဂ္ဂလသမ္မုတိယော ဟိ ပုဂ္ဂလဿ ဝတ္ထုတ္တာ ယဒိ မဟာသီမဘူတေ အန္တောဝိဟာရေ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗသင်္ဃမဇ္ဈေ တံ ဝတ္ထုဘူတံ ပုဂ္ဂလံ ဟတ္ထပါသေ ကတွာ ကရေယျုံ။ ယဒိ ခဏ္ဍသီမာယ ကတ္တုကာမာ၊ တံ ဝတ္ထုဘူတံ ပုဂ္ဂလံ ခဏ္ဍသီမံ အာနေတွာ တတ္ထ သန္နိပတိတကမ္မပ္ပတ္တသင်္ဃဿ ဟတ္ထပါသေ ကတွာ ကရေယျုံ။ ဥဘယထာပိ ယထာဝုတ္တဒေါသော နတ္ထိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရသမ္မုတိ ပန ဘဏ္ဍာဂါရဿ ဝိဟာရတ္တာ ခဏ္ဍသီမံ အာနေတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ ယဒိ တံ သမ္မုတိံ ခဏ္ဍသီမာယံ ဌတွာ ကရေယျုံ၊ ဝတ္ထု မဟာသီမာယံ ဟောတိ၊ ကမ္မဝါစာ ခဏ္ဍသီမာယန္တိ ယထာဝုတ္တဒေါသော ဟောတိ၊ တသ္မိဉ္စ ဒေါသေ သတိ ဝတ္ထုဝိပန္နတ္တာ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ မဟာသီမဘူတဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ သာ သမ္မုတိ ကာတဗ္ဗာတိ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ မတိ၊ န ဥပစာရသီမာယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ။

အထာပိ ဧဝံ ဝဒေယျုံ ‘‘ဝိဟာရသဒ္ဒေန အဝိပ္ပဝါသသီမဘူတာ မဟာသီမာဝ ဝုတ္တာ၊ န ဥပစာရသီမာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ကထံ ပစ္စေတဗ္ဗန္တိ? ဣမိနာယေဝ အဋ္ဌကထာဝစနေန။ ယဒိ ဟိ ဥပစာရသီမာ ဝုတ္တာ ဘဝေယျ၊ ဥပစာရသီမာ နာမ ဗဒ္ဓသီမံ အဝတ္ထရိတွာပိ ပဝတ္တာ အာဝါသေသု ဝါ ဘိက္ခူသု ဝါ ဝဍ္ဎန္တေသု အနိယမဝသေန ဝဍ္ဎတိ၊ တသ္မာ ခဏ္ဍသီမံ အဝတ္ထရိတွာ ပဝတ္တနတော ဝိဟာရေန သဟ ခဏ္ဍသီမာ ဧကသီမာယေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ သတိ ဝိဟာရေ ဌိတံ ဘဏ္ဍာဂါရံ ခဏ္ဍသီမာယ ဌတွာ သမ္မန္နိတုံ သက္ကာ ဘဝေယျ၊ န ပန သက္ကာ ‘‘ခဏ္ဍသီမာယ နိသိန္နေဟိ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၃) ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ။ တေန ဉာယတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝိဟာရသဒ္ဒေန အဝိပ္ပဝါသသီမဘူတာ မဟာသီမာ ဝုတ္တာ၊ န ဥပစာရသီမာ’’တိ။ ဥပစာရသီမာယ အနိယမဝသေန ဝဍ္ဎနဘာဝေါ ကထံ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? ‘‘ဥပစာရသီမာ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပေန၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နာ ဟောတိ။ အပိစ ဘိက္ခူနံ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနတော ဝါ ပရိယန္တေ ဌိတဘောဇနသာလတော ဝါ နိဗဒ္ဓဝသနကအာဝါသတော ဝါ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တော ဥပစာရသီမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သာ ပန အာဝါသေသု ဝဍ္ဎန္တေသု ဝဍ္ဎတိ၊ ပရိဟာယန္တေသု ပရိဟာယတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘ဘိက္ခူသုပိ ဝဍ္ဎန္တေသု ဝဍ္ဎတီ’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သစေ ဝိဟာရေ သန္နိပတိတဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ယောဇနသတမ္ပိ ပူရေတွာ နိသီဒန္တိ၊ ယောဇနသတမ္ပိ ဥပစာရသီမာဝ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ လာဘော ပါပုဏာတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ဝစနတောတိ။

ယဒိ ဧဝံ ဥပစာရသီမာယ ကထိနတ္ထတဘာဝေါ ကသ္မာ ဝုတ္တောတိ? ကထိနတ္ထရဏံ နာမ န သင်္ဃကမ္မံ၊ ပုဂ္ဂလကမ္မမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝဿူပနာယိကခေတ္တဘူတာယ ဥပစာရသီမာယ ကာတဗ္ဗာ ဟောတိ။ ဉတ္တိကမ္မဝါစာ ပန သင်္ဃကမ္မဘူတာ၊ တသ္မာ ဥပစာရသီမာယ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သုဝိသောဓိတပရိသာယ ဗဒ္ဓါဗဒ္ဓသီမာယမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နနု စ ဘော ‘‘ကထိနံ အတ္ထရိတုံ ကေ လဘန္တိ၊ ကေ န လဘန္တိ? ဂဏနဝသေန တာဝ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပဉ္စ ဇနာ လဘန္တိ၊ ဥဒ္ဓံ သတသဟဿမ္ပိ၊ ပဉ္စန္နံ ဟေဋ္ဌာ န လဘန္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘ကထိနတ္ထရဏံ နာမ န သင်္ဃကမ္မံ၊ ပုဂ္ဂလကမ္မမေဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? ‘‘န သင်္ဃော ကထိနံ အတ္ထရတိ၊ န ဂဏော ကထိနံ အတ္ထရတိ၊ ပုဂ္ဂလော ကထိနံ အတ္ထရတီ’’တိ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၄၁၄) ဝုတ္တတ္တာ စ အပလောကနကမ္မာဒီနံ စတုန္နံ သင်္ဃကမ္မာနံ ဌာနေသု အပဝိဋ္ဌတ္တာ စ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ကထိနတ္ထာရဿ ဥပစာရဘူတံ ကထိနဒါနကမ္မဝါစာဘဏနကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တသ္မိဉှိ ကာလေ ကထိနဒါယကာ စတ္တာရော၊ ပဋိဂ္ဂါဟကော ဧကောတိ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပဉ္စ ဟောန္တိ၊ တတော ဟေဋ္ဌာ န လဘတီတိ။ ဉတ္တိကမ္မဝါစာယ သင်္ဃကမ္မဘာဝေါ ကထံ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? ‘‘စတုန္နံ သင်္ဃကမ္မာနံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဿ နဝသု ဌာနေသု ကထိနဒါန’’န္တိ အာဂတတ္တာ၊ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ဣဒံ သင်္ဃဿ ကထိနဒုဿံ ဥပ္ပန္န’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တတ္တာ စာတိ။

အပရေ ပန အာစရိယာ ‘‘ဘာသန္တရေသု ဉတ္တီတိ ဝုတ္တာ ကထိနဒါနကမ္မဝါစာ အတ္ထာရကိရိယာယ ပဝိသတိ၊ အတ္ထာရကိရိယာ စ ဥပစာရသီမာယံ ကာတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ ကထိနဒါနကမ္မဝါစာပိ ဥပစာရသီမာယံ ကာတဗ္ဗာယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ အယမဓိပ္ပာယော – မဟာဝဂ္ဂပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၃၀၆) ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗ’’န္တိ အာရဘိတွာ ‘‘ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော…ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိန’’န္တိ ကထိနဒါနဉတ္တိကမ္မဝါစာတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အနုမောဒနာ ပါဌော အာဂတော၊ ပရိဝါရပါဠိယဉ္စ (ပရိ။ ၄၁၂) ‘‘ကထိနတ္ထာရော ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဥဒ္ဒေသဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘သစေ သင်္ဃဿ ကထိနဒုဿံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ သင်္ဃေန ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ အတ္ထာရကေန ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ အနုမောဒကေန ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆံ နီဟရိတွာ ‘‘သင်္ဃေန ဉတ္တိဒုတိယေန ကမ္မေန ကထိနတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော ဒါတဗ္ဗံ…ပေ… အနုမောဒါမာ’’တိ ဉတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အနုမောဒနာ ပါဌော အာဂတော၊ တသ္မာ ဉတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အနုမောဒနာ သဗ္ဗော ဝိဓိ ကထိနတ္ထာရကိရိယာယံ ပဝိသတိ၊ တတော ကထိနတ္ထာရကိရိယာယ ဥပစာရသီမာယံ ကတ္တဗ္ဗာယ သတိ ဉတ္တိသင်္ခါတကထိနဒါနကမ္မဝါစာပိ ဥပစာရသီမာယံ ကတ္တဗ္ဗာယေဝါတိ။

တတြေဝံ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ – အတ္ထာရကိရိယာယ ဝိသုံ အနာဂတာယ သတိ ‘‘သဗ္ဗော ဝိဓိ အတ္ထာရကိရိယာယံ ပဝိသတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ အထ စ ပန မဟာဝဂ္ဂပါဠိယဉ္စ ပရိဝါရပါဠိယဉ္စ အတ္ထာရကိရိယာ ဝိသုံ အာဂတာယေဝ၊ တသ္မာ ဉတ္တိသင်္ခါတာ ကထိနဒါနကမ္မဝါစာ အတ္ထာရကိရိယာယံ န ပဝိသတိ၊ ကေဝလံ အတ္ထာရကိရိယာယ ဥပစာရဘူတတ္တာ ပန တတော ပဋ္ဌာယ အနုက္ကမေန ဝုတ္တံ။ ယထာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ သီမာသမ္မုတိံ အနုဇာနိတွာ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ’’တိ သီမာသမ္မုတိဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဌမံ နိမိတ္တာ ကိတ္တေတဗ္ဗာ…ပေ… ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ နိမိတ္တကိတ္တနေန သဟ သီမာသမ္မုတိကမ္မဝါစာ ဒေသိတာ၊ တတ္ထ နိမိတ္တကိတ္တနံ သီမာသမ္မုတိကမ္မံ န ဟောတိ၊ ကမ္မဝါစာယေဝ သီမာသမ္မုတိကမ္မံ ဟောတိ၊ တထာပိ သီမာသမ္မုတိကမ္မဝါစာယ ဥပစာရဘာဝတော သဟ နိမိတ္တကိတ္တနေန သီမာသမ္မုတိကမ္မဝါစာ ဒေသိတာ။ ယထာ စ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဝိဓိံ ဒေသေန္တော ‘‘ပဌမံ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတဗ္ဗော…ပေ… ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဥပဇ္ဈာယဂါဟာပနာဒိနာ သဟ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ဒေသိတံ၊ တတ္ထ ဥပဇ္ဈာယဂါဟာပနာဒိ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ န ဟောတိ၊ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝါစာယေဝ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ဟောတိ၊ တထာပိ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဿ သမီပေ ဘူတတ္တာ ဥပဇ္ဈာယဂါဟာပနာဒိနာ သဟ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝါစာ ဒေသိတာ၊ ဧဝမေတ္ထ ကထိနဒါနကမ္မဝါစာ အတ္ထာရကိရိယာ န ဟောတိ၊ တထာပိ အတ္ထာရကိရိယာယ ဥပစာရဘူတတ္တာ ကထိနဒါနဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သဟ ကထိနတ္ထာရကိရိယာ ဒေသိတာ၊ တသ္မာ ကထိနဒါနကမ္မဝါစာ အတ္ထာရကိရိယာယံ န ပဝိသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အထ ဝါ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာ စ အတ္ထာရော စာတိ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ အတုလျကိရိယာ အတုလျကတ္တာရော အတုလျကမ္မာ အတုလျကာလာ စ ဟောန္တိ၊ တေန ဝိညာယတိ ‘‘ဘာသန္တရေသု ဉတ္တီတိ ဝုတ္တာ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာ အတ္ထာရကိရိယာယံ န ပဝိသတီ’’တိ။ တတ္ထ ကထံ အတုလျကိရိယာ ဟောန္တိ? ကမ္မဝါစာ ဒါနကိရိယာ ဟောတိ၊ အတ္ထာရော ပန္နရသဓမ္မာနံ ကာရဏဘူတာ အတ္ထာရကိရိယာ၊ ဧဝံ အတုလျကိရိယာ။ ကထံ အတုလျကတ္တာရောတိ? ကမ္မဝါစာယ ကတ္တာ သင်္ဃော ဟောတိ၊ အတ္ထာရဿ ကတ္တာ ပုဂ္ဂလော၊ ဧဝံ အတုလျကတ္တာရော ဟောန္တိ။ ကထံ အတုလျကမ္မာ ဟောန္တိ? ကမ္မဝါစာယ ကမ္မံ ကထိနဒုဿံ ဟောတိ၊ အတ္ထာရဿ ကမ္မံ ကထိနသင်္ခါတာ သမူဟပညတ္တိ၊ ဧဝံ အတုလျကမ္မာ ဟောန္တိ။ ကထံ အတုလျကာလာ ဟောန္တိ? ကထိနဒါနကမ္မဝါစာ ပုဗ္ဗကရဏပစ္စုဒ္ဓါရအဓိဋ္ဌာနာနံ ပုဗ္ဗေ ဟောတိ၊ အတ္ထာရော တေသံ ပစ္ဆာ၊ ဧဝံ အတုလျကာလာ ဟောန္တီတိ။ အထ ဝါ အတ္ထာရော ‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိအာဒိနာ ဝစီဘေဒသင်္ခါတေန ဧကေန ဓမ္မေန သင်္ဂဟိတော၊ န ဉတ္တိအနုဿာဝနာဒိနာ အနေကေဟိ ဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၄၀၈) ‘‘အတ္ထာရော ဧကေန ဓမ္မေန သင်္ဂဟိတော ဝစီဘေဒေနာ’’တိ။ ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘န ဉတ္တိ အတ္ထာရေ ပဝိဋ္ဌာ’’တိ။

အညေ ပန အာစရိယာ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘ကထိနတ္ထာရံ ကေ လဘန္တိ၊ ကေ န လဘန္တီတိ? ဂဏနဝသေန တာဝ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပဉ္စ ဇနာ လဘန္တိ၊ ဥဒ္ဓံ သတသဟဿမ္ပိ၊ ပဉ္စန္နံ ဟေဋ္ဌာ န လဘန္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) အာဂတတ္တာ ‘‘ဟေဋ္ဌိမန္တတော ပဉ္စ ဘိက္ခူ ကထိနတ္ထာရံ လဘန္တိ၊ တတော အပ္ပကတရာ န လဘန္တီ’’တိ ဝိညာယတိ။ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဇနာနံ ဝဋ္ဋတီတိ ပစ္ဆိမကောဋိယာ စတ္တာရော ကထိနဒုဿဿ ဒါယကာ၊ ဧကော ပဋိဂ္ဂါဟကောတိ ပဉ္စန္နံ ဇနာနံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကင်္ခါဝိတရဏီဋီကာယံ (ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) အာဂတတ္တာ တသ္မိံ ဝါကျေ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကိရိယာယ ကတ္တာ ‘‘သော ကထိနတ္ထာရော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ အတ္ထာရောတိ ဣမိနာ ‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ ဝုတ္တအတ္ထရဏကိရိယာ န အဓိပ္ပေတာ၊ စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ အတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော ဉတ္တိယာ ဒါနံ အဓိပ္ပေတန္တိ ဝိညာယတိ။ ‘‘ကထိနတ္ထာရံ ကေ လဘန္တိ…ပေ… ဥဒ္ဓံ သတသဟဿန္တိ ဣဒံ အတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော သင်္ဃဿ ကထိနဒုဿဒါနကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဋီကာယံ ဝုတ္တံ။ တသ္မိမ္ပိ ပါဌေ ဉတ္တိယာ ဒိန္နံယေဝ သန္ဓာယ ‘‘ပဉ္စ ဇနာ အတ္ထာရံ လဘန္တီ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိအာဒိ ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထရဏံ သန္ဓာယ န ဝုတ္တန္တိ ဋီကာစရိယဿ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ကင်္ခါဝိတရဏီဋီကာ-ဝိနယဝိနိစ္ဆယဋီကာကာရကေဟိ အာစရိယေဟိ ‘‘ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ အတ္ထာရော နာမာ’’တိ ဝိနိစ္ဆိတတ္တာ ဥပစာရသီမာယံ ကထိနဒါနဉတ္တိကမ္မဝါစာကရဏံ ယုတ္တန္တိ ဝိညာယတီတိ ဝဒန္တိ။

တတြေဝံ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ – ‘‘ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံယေဝ အတ္ထာရော နာမာ’’တိ ဋီကာစရိယာ န ဝဒေယျုံ။ ဝဒေယျုံ စေ၊ အဋ္ဌကထာယ ဝိရုဒ္ဓါ သိယာ။ ကထံ ဝိရုဒ္ဓါတိ စေ? ‘‘ဆိန္နဝဿာ ဝါ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ဝါ န လဘန္တိ၊ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဘန္တီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) အာဂတတ္တာ ‘‘တေ ဆိန္နဝဿာဒယော ကထိနတ္ထာရံ န လဘန္တီ’’တိ ဝိညာယတိ။ ယဒိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ အတ္ထာရော နာမ သိယာ၊ ဧဝံ သတိ တေ ဘိက္ခူ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေပိ ဂဏပူရကဘာဝေန အပ္ပဝိဋ္ဌာ သိယုံ။ အထ စ ပန ‘‘ပုရိမိကာယ ဥပဂတာနံ ပန သဗ္ဗေ ဂဏပူရကာ ဟောန္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာယ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) ဝုတ္တတ္တာ တေ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ ပဝိဋ္ဌာဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာစရိယော ပဉ္စာနိသံသဟေတုဘူတံ ‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိအာဒိကံ ဝစီဘေဒံယေဝ ‘‘အတ္ထာရော’’တိ ဝဒတိ၊ န ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ၊ တသ္မာ တေ ဆိန္နဝဿာဒယော ပဉ္စာနိသံသဟေတုဘူတံ ကထိနတ္ထာရံ န လဘန္တိ၊ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ ပန စတုဝဂ္ဂသင်္ဃပူရကဘာဝံ လဘန္တီတိ ဝိညာယတိ။ ပုနပိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ စတ္တာရော ဝါ ဟောန္တိ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဧကော ဝါ၊ ဣတရေ ဂဏပူရကေ ကတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧဝံ အလဗ္ဘမာနကထိနတ္ထာရေယေဝ ဆိန္နဝဿာဒယော ဂဏပူရကေ ကတွာ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ ကထိနဒုဿံ ဒါပေတွာ ပုရိမိကာယ ဥပဂတေဟိ ကထိနဿ အတ္ထရိတဗ္ဗဘာဝတော ‘‘ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံယေဝ အတ္ထာရော နာမာတိ ဋီကာစရိယာ န ဝဒေယျု’’န္တိ အဝစိမှာတိ။

နနု စ ဘော ဣမသ္မိမ္ပိ အဋ္ဌကထာဝစနေ ‘‘ဣတရေ ဂဏပူရကေ ကတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနေန စတုဝဂ္ဂသင်္ဃေန ကတ္တဗ္ဗံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံယေဝ ‘‘အတ္ထာရော’’တိ ဝုတ္တန္တိ? န၊ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓတော။ ပုဗ္ဗေ ဟိ ဆိန္နဝဿာဒီနံ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ အလဗ္ဘမာနဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ဣဓ ‘‘ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ အတ္ထာရော’’တိ ဝုတ္တေ တေသမ္ပိ လဗ္ဘမာနဘာဝေါ ဝုတ္တော ဘဝေယျ၊ န အဋ္ဌကထာစရိယာ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓံ ကထေယျုံ၊ တသ္မာ ‘‘ကတွာ’’တိ ပဒံ ‘‘အတ္ထရိတဗ္ဗ’’န္တိ ပဒေန သမ္ဗဇ္ဈန္တေန သမာနကာလဝိသေသနံ အကတွာ ပုဗ္ဗကာလဝိသေသနမေဝ ကတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ သတိ ပုဗ္ဗဝစနေနာပရဝစနံ ဂင်္ဂေါဒကေန ယမုနောဒကံ ဝိယ သံသန္ဒတိ၊ ပစ္ဆာပိ စ ‘‘ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ ကထိနံ အတ္ထရာပေတွာ ဒါနဉ္စ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂမိဿန္တီ’’တိ ဝိသုံ ကမ္မဝါစာသာဝနံ ဝိသုံ ကထိနတ္ထရဏံ ပုဗ္ဗာပရာနုက္ကမတော ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ အတ္ထာရော နာမ န ဟောတိ၊ ကေဝလံ အတ္ထာရဿ ကာရဏမေဝ ဥပစာရမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိဉ္စ ဘိယျော – ‘‘န သင်္ဃော ကထိနံ အတ္ထရတိ၊ န ဂဏော ကထိနံ အတ္ထရတိ၊ ပုဂ္ဂလော ကထိနံ အတ္ထရတီ’’တိ ပရိဝါရဝစနေန (ပရိ။ ၄၁၄) အယမတ္ထော ဇာနိတဗ္ဗောတိ။

ယဒိ ဧဝံ ကင်္ခါဝိတရဏီဋီကာ-ဝိနယဝိနိစ္ဆယဋီကာသု အာဂတပါဌာနံ အဓိပ္ပာယော ကထံ ဘာသိတဗ္ဗော ဘဝေယျ။ နနု ကင်္ခါဝိတရဏီဋီကာယံ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိဿာ ကိရိယာယ ကတ္တာ ‘‘သော ကထိနတ္ထာရော’’တိ ဝုတ္တော၊ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဋီကာယဉ္စ ‘‘ကထိနဒုဿဒါနကမ္မ’’န္တိ ပဒံ ‘‘သန္ဓာယာ’’တိ ကိရိယာယ ကမ္မံ၊ ကထိနတ္ထာရော…ပေ… ဣဒံ ‘‘ဝုတ္တ’’န္တိ ကိရိယာယ ကမ္မံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဋီကာသု နီတတ္ထတော အာဂတပါဌေသု သန္တေသု ‘‘ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံယေဝ အတ္ထာရော နာမာတိ ဋီကာစရိယာ န ဝဒေယျု’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? ယေနာကာရေန အဋ္ဌကထာဝစနေန ဋီကာဝစနဉ္စ ပုဗ္ဗာပရအဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ အဝိရုဒ္ဓံ ဘဝေယျ၊ တေနာကာရေန ဋီကာပါဌာနံ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ကထံ? ကင်္ခါဝိတရဏီအဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘သော သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ပဉ္စန္နံ ဇနာနံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဂတော၊ တသ္မိံ အဋ္ဌကထာဝစနေ စောဒကေန စောဒေတဗ္ဗဿ အတ္ထိတာယ တံ ပရိဟရိတုံ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဇနာနံ ဝဋ္ဋတီတိ ပစ္ဆိမကောဋိယာ စတ္တာရော ကထိနဒုဿဿ ဒါယကာ၊ ဧကော ပဋိဂ္ဂါဟကောတိ ပဉ္စန္နံ ဇနာနံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပါဌော ဋီကာစရိယေန ဝုတ္တော၊ ကထံ စောဒေတဗ္ဗံ အတ္ထီတိ? ဘော အဋ္ဌကထာစရိယ ‘‘သော သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ပဉ္စန္နံ ဇနာနံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ သတိ ပဉ္စန္နံ ကထိနတ္ထာရကာနံ ဧဝ သော ကထိနတ္ထာရော ဝဋ္ဋတိ၊ န ဧကဒွိတိစတုပုဂ္ဂလာနန္တိ အတ္ထော အာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘န သင်္ဃော ကထိနံ အတ္ထရတိ၊ န ဂဏော ကထိနံ အတ္ထရတိ၊ ပုဂ္ဂလော ကထိနံ အတ္ထရတီ’’တိ အာဂတပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈနတော အာဂမဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ၊ တံ စောဒနံ ပရိဟရန္တော ‘‘ပဉ္စန္နံ ဇနာနံ ဝဋ္ဋတီတိ ပစ္ဆိမကောဋိယာ စတ္တာရော ကထိနဒုဿဿ ဒါယကာ၊ ဧကော ပဋိဂ္ဂါဟကောတိ ပဉ္စန္နံ ဇနာနံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပါဌော ဋီကာစရိယေန ဝုတ္တော။ တတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – ဘော စောဒကာစရိယ အဋ္ဌကထာစရိယေန ကထိနတ္ထာရကာလေ ပဉ္စန္နံ အတ္ထာရကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝသေန ‘‘သော သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ပဉ္စန္နံ ဇနာနံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပါဌော န ဝုတ္တော၊ အထ ခေါ သင်္ဃေန အတ္ထာရကဿ ကထိနဒုဿဒါနကာလေ ပစ္ဆိမကောဋိယာ စတ္တာရော ကထိနဒုဿဿ ဒါယကာ၊ ဧကော ပဋိဂ္ဂါဟကောတိ ပဉ္စန္နံ ဒါယကပဋိဂ္ဂါဟကပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထိတာယ သော ပစ္ဆာ ကတ္တဗ္ဗော အတ္ထာရော ဝဋ္ဋတိ၊ ကာရဏသမ္ပတ္တိယာ ဖလသမ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ တသ္မာ တသ္မိံ အဋ္ဌကထာဝစနေ အာဂမဝိရောဓော နာပဇ္ဇတီတိ။

ဝိနယဝိနိစ္ဆယဋီကာယမ္ပိ ‘‘ကထိနတ္ထာရံ ကေ လဘန္တိ၊ ကေ န လဘန္တီတိ? ဂဏနဝသေန တာဝ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပဉ္စ ဇနာ လဘန္တိ၊ ဥဒ္ဓံ သတသဟဿမ္ပိ၊ ပဉ္စန္နံ ဟေဋ္ဌာ န လဘန္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနေ ပရေဟိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဿ အတ္ထိတာယ တံ ပုစ္ဆံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ‘‘ဣဒံ အတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော သင်္ဃဿ ကထိနဒုဿဒါနကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ပါဌော ဋီကာစရိယေန ဝုတ္တော။ ကထံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ စေ? ဘော အဋ္ဌကထာစရိယ ‘‘ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ ပဉ္စန္နံ ဇနာနံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ကိံ ပဉ္စာနိသံသဿ ကာရဏဘူတံ ‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိအာဒိအတ္ထာရကိရိယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဥဒါဟု အတ္ထာရဿ ကာရဏဘူတံ ကထိနဒုဿဒါနကမ္မန္တိ။ ကထံ ဝိဿဇ္ဇနာတိ? ဘော ဘဒြမုခ ‘‘ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ ပဉ္စန္နံ ဇနာနံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ ပဉ္စာနိသံသဿ ကာရဏဘူတံ ‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိအာဒိကံ အတ္ထာရကိရိယံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာစရိယေန န ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ အတ္ထာရဿ ကာရဏဘူတံ ကထိနဒါနကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ။ တတြာယမဓိပ္ပာယော – သင်္ဃေန အတ္ထာရကဿ ဒိန္နဒုဿေန ဧဝ ကထိနတ္ထာရော သမ္ဘဝတိ၊ န ဌိတိကာယ လဒ္ဓစီဝရေန ဝါ ပုဂ္ဂလိကစီဝရေန ဝါ သမ္ဘဝတိ၊ တဉ္စ ကထိနဒုဿဒါနကမ္မံ စတ္တာရော ကထိနဒုဿဒါယကာ၊ ဧကော ပဋိဂ္ဂါဟကောတိ ပဉ္စသု ဘိက္ခူသု ဝိဇ္ဇမာနေသုယေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ န တတော ဦနေသူတိ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပဉ္စန္နံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကာရဏသိဒ္ဓိယာ ဖလသိဒ္ဓိ ဟောတိ၊ တေနေဝ စ ကာရဏေန ‘‘ကထိနဒုဿဒါနကမ္မံ ဝုတ္တ’’န္တိ မုချဝသေန အဝတွာ ‘‘သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဥပစာရဝသေနာဟ။ ဧဝံ ဝုတ္တေယေဝ အဋ္ဌကထာဝစနဿ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓော နတ္ထိ၊ အဋ္ဌကထာဝစနေန စ ဋီကာဝစနံ ဝိရုဒ္ဓံ န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ‘‘အပလောကနာဒိသင်္ဃကမ္မကရဏတ္ထံ ဗဒ္ဓသီမာ ဘဂဝတာ အနုညာတာ’’တိ ဣမိနာ ဝိနယလက္ခဏေန စ သမေတိ။

‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိအာဒိကာ ပန အတ္ထာရကိရိယာ အပလောကနာဒီသု စတူသု သင်္ဃကမ္မေသု အပ္ပဝိဋ္ဌာ၊ အဓိဋ္ဌာနာဒယော ဝိယ ပဉ္စာနိသံသလာဘကာရဏဘူတာ ပုဂ္ဂလကိရိယာဝ ဟောတီတိ ဝဿူပနာယိကခေတ္တဘူတာယ အန္တောဥပစာရသီမာယ ကာတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဗဒ္ဓသီမာယ အဝိဇ္ဇမာနာယ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ဗဒ္ဓသီမံ ဝါ ဥဒကုက္ခေပသတ္တဗ္ဘန္တရလဘမာနဋ္ဌာနံ ဝါ ဂန္တွာ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေန ကထိနဒုဿံ ဒါပေတွာ ပုန ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ အန္တောဥပစာရသီမာယမေဝ ကထိနတ္ထရဏံ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ကတံ၊ တံ သုကတမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ အဂ္ဂဟေတွာ သုဒ္ဓဥပစာရသီမာယမေဝ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဂယှမာနေ သတိ တေသံ အာယသ္မန္တာနံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇမာနာ သိဿာနုသိဿာ ဓုဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရဒါနာဒိအပလောကနကမ္မံ ဝါ ဥပေါသထပဝါရဏာဒိဉတ္တိကမ္မံ ဝါ သီမာသမ္မန္နနာဒိဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဝါ ဥပသမ္ပဒါဒိဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ဝါ ဥပစာရသီမာယမေဝ ကရေယျုံ၊ ဧဝံ ကရောန္တာ ဘဂဝတော သာသနေ မဟန္တံ ဇဋံ မဟန္တံ ဂုမ္ဗံ မဟန္တံ ဝိသမံ ကရေယျုံ၊ တသ္မာ တမကရဏတ္ထံ ယုတ္တိတော စ အာဂမတော စ အနေကာနိ ကာရဏာနိ အာဟရိတွာ ကထယိမှာတိ။

သာသနေ ဂါရဝံ ကတွာ၊ သဒ္ဓမ္မဿာနုလောမတော၊

မယာ ကတံ ဝိနိစ္ဆယံ၊ သမ္မာ စိန္တေန္တု သာဓဝေါ။

ပုနပ္ပုနံ ဝိစိန္တေတွာ၊ ယုတ္တံ စေ ဟောတိ ဂဏှန္တု၊

နော စေ ယုတ္တံ မာ ဂဏှန္တု၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကာတိ။

ဣတော ပရာနိပိ ကာရဏသာဓကာနိ အာဟရန္တိ အာစရိယာ၊ တေသံ ပဋိဝစနေန အတိဝိတ္ထာရော ဘဝိဿတိ၊ ဥပစာရသီမာယ စတုန္နံ သင်္ဃကမ္မာနံ ကတဋ္ဌာနဘာဝေါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တောဝ၊ တသ္မာ တံ ဝစနံ မနသိ ကတွာ သံသယံ အကတွာ ဓာရေတဗ္ဗောတိ။

‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာတိ ကိံ ဧတ္တကေန ဝစီဘေဒေန ကထိနံ အတ္ထတံ ဟောတိ၊ ဥဒါဟု အညော ကောစိ ကာယဝိကာရော ကာတဗ္ဗော? န ကာတဗ္ဗော။ ဧတ္တကေနေဝ ဟိ ဝစီဘေဒေန အတ္ထတံ ဟောတိ၊ ကထိနံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၄၀၈) ‘‘အတ္ထာရော ဧကေန ဓမ္မေန သင်္ဂဟိတော ဝစီဘေဒေနာ’’တိ။

ဧဝံ ကထိနတ္ထာရံ ဒဿေတွာ အနုမောဒါပနအနုမောဒနေ ဒဿေန္တော ‘‘တေန ကထိနတ္ထာရကေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိအာဒိနာ ဝစီဘေဒေန ကထိနံ အတ္ထတံ၊ တေန ‘‘ကထိနဿ အတ္ထာရာ ပန္နရသ ဓမ္မာ ဇာယန္တီ’’တိ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၄၀၃) အာဂတတ္တာ ကထိနတ္ထာရေန သဟေဝ ပဉ္စ အာနိသံသာ အာဂတာ၊ အထ ကသ္မာ သင်္ဃံ အနုမောဒါပေတီတိ? ကိဉ္စာပိ အတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော ပဉ္စ အာနိသံသာ အာဂတာ၊ သင်္ဃဿ ပန အနာဂတာ၊ တသ္မာ သင်္ဃဿ စ အာဂမနတ္ထံ သင်္ဃံ အနုမောဒါပေတိ၊ သင်္ဃော စ အနုမောဒနံ ကရောတိ၊ ဧဝံ ကတေ ဥဘိန္နမ္ပိ အာနိသံသာ အာဂတာ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၄၀၃) ‘‘ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ အတ္ထာရကဿ စ အနုမောဒကဿ စာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ကထိနတ္ထာရကဘိက္ခုတော ဝုဍ္ဎတရော ဘိက္ခု တသ္မိံ သင်္ဃေ အတ္ထိ၊ ဣဓ ဝုတ္တနယေန အတ္ထာရကေန ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အနုမောဒကေန ‘‘အာဝုသော’’တိ။ ယဒိ ပန ကထိနတ္ထာရကော ဘိက္ခု သဗ္ဗေသံ ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ၊ တေန ‘‘အာဝုသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဣတရေဟိ ‘‘ဘန္တေ’’တိ၊ ဧဝံ သေသနယဒွယေပိ။ ဧဝံ သဗ္ဗေသံ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနန္တိ။ ဣမေသု ပန သင်္ဃပုဂ္ဂလေသု ယေ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပဌမပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ၊ တေယေဝ အနုမောဒိတုံ လဘန္တိ၊ ဆိန္နဝဿာ ဝါ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ဝါ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာ ဝါ န လဘန္တိ၊ အနနုမောဒန္တာပိ အာနိသံသံ န လဘန္တိ။

ဧဝံ ကထိနတ္ထာရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ စီဝရဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ အတ္ထတေ ပန ကထိနေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သစေ ကထိနစီဝရေန သဒ္ဓိံ အာဘတံ အာနိသံသန္တိ ဣမိနာ ဧကံ အတ္ထတစီဝရမေဝ ကထိနစီဝရံ နာမ၊ တတော အညံ တေန သဒ္ဓိံ အာဘတံ သဗ္ဗံ စီဝရံ ကထိနာနိသံသစီဝရံ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘အဝသေသကထိနာနိသံသေ ဗလဝဝတ္ထာနီ’’တိအာဒိ။ တေန ဉာယတိ ‘‘ဝတ္ထမေဝ ဣဓ အာနိသံသော နာမ၊ န အဂ္ဃော၊ ကထိနသာဋကေန သဒ္ဓိံ အာဘတာနံ အညသာဋကာနံ ဗဟုလဝသေန အတ္ထရိတဗ္ဗံ၊ န ကထိနသာဋကဿ မဟဂ္ဃဝသေနာ’’တိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃော အနိဿရော၊ အတ္ထတကထိနော ဘိက္ခုယေဝ ဣဿရော။ ကသ္မာ? ဒါယကေဟိ ဝိစာရိတတ္တာ။ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဣဿရော၊ ကသ္မာ? ဒါယကေဟိ အဝိစာရိတတ္တာ၊ မူလကထိနဿ စ သင်္ဃေ ဒိန္နတ္တာ။ အဝသေသကထိနာနိသံသေတိ တဿ ဒိန္နဝတ္ထေဟိ အဝသေသကထိနာနိသံသဝတ္ထေ။ ဗလဝဝတ္ထာနီတိ အတ္ထရိတဗ္ဗကထိနသာဋကံယေဝ အဟတံ ဝါ အဟတကပ္ပံ ဝါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာနိသံသစီဝရံ ပန ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ ပုရာဏံ ဝါ အဘိနဝံ ဝါ ဒုဗ္ဗလံ ဝါ ဗလဝံ ဝါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ တေသု ဒုဗ္ဗလဝတ္ထေ ဌိတိကာယ ဒိန္နေ လဒ္ဓဘိက္ခုဿ ဥပကာရကံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ဥပကာရဏယောဂ္ဂါနိ ဗလဝဝတ္ထာနိ ဒါတဗ္ဗာနီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝဿာဝါသိကဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗာနီတိ ယတ္တကာ ဘိက္ခူ ဝဿာဝါသိကစီဝရံ လဘိံသု၊ တေ ဌပေတွာ တေသံ ဟေဋ္ဌတော ပဋ္ဌာယ ယထာက္ကမံ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယာတိ ယတ္တကာ ဘိက္ခူ တိဿံ ကထိနတ္ထတသီမာယံ သန္တိ၊ တေသု ဇေဋ္ဌကဘိက္ခုတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗာနိ။ အာသနဂ္ဂဟဏံ ပန ယထာဝုဍ္ဎံ နိသိန္နေ သန္ဓာယ ကတံ။ ဧတေန ဝဿာဝါသိကကထိနာနိသံသာနံ သမာနဂတိကတံ ဒီပေတိ။ ဂရုဘဏ္ဍံ န ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ ကထိနသာဋကေန သဒ္ဓိံ အာဘတေသု မဉ္စပီဌာဒိကံ ဂရုဘဏ္ဍံ န ဘာဇေတဗ္ဗံ၊ သင်္ဃိကဝသေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဂရုဘဏ္ဍဝိနိစ္ဆယော အနန္တရကထာယံ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ။ ကထံ? ဣဒါနိ ဘိက္ခူ ကထိနာနိသံသစီဝရံ ကုသပါတံ ကတွာ ဝိဘဇန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ ဝိယ န ဒိဿတီတိ။ ကသ္မာတိ စေ? ‘‘အဝသေသကထိနာနိသံသေ ဗလဝဝတ္ထာနိ ဝဿာဝါသိကဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဌိတိကာယ အဘာဝေ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝစနတောတိ။ ဧဝံ သန္တေ ကတ္ထ ကုသပါတော ကာတဗ္ဗောတိ? ဘဏ္ဍာဂါရေ ဌပိတစီဝရေတိ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဥဿန္နံ ဟောတီတိ ဗဟု ရာသိကတံ ဟောတိ၊ ဘဏ္ဍာဂါရံ န ဂဏှာတိ။ သမ္မုခီဘူတေနာတိ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတေန။ ဘာဇေတုန္တိ ကာလံ ဃောသာပေတွာ ပဋိပါဋိယာ ဘာဇေတုံ…ပေ… ဧဝံ ဌပိတေသု စီဝရပဋိဝီသေသု ကုသော ပါတေတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၃) ဝုတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ ဣမိဿံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ အမှာကံ ခန္တိ။

ဧကစ္စေ ပန ဘိက္ခူ ဧကေကဿ ဧကေကသ္မိံ စီဝရေ အပ္ပဟောန္တေ စီဝရံ ပရိဝတ္တေတွာ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဂဟေတွာ ဘာဇေန္တိ၊ တံ အတိဩဠာရိကမေဝ။ အညေပိ ဧကစ္စာနံ စီဝရာနံ မဟဂ္ဃတာယ ဧကစ္စာနံ အပ္ပဂ္ဃတာယ သမဂ္ဃံ ကာတုံ န သက္ကာတိ တထေဝ ကရောန္တိ၊ တမ္ပိ ဩဠာရိကမေဝ။ တတ္ထ ဟိ အကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ပရိဝတ္တနေပိ တဿ ဝိစာရဏေပိ ဘာဂဂ္ဂဟဏေပိ အာပတ္တိယေဝ ဟောတိ။ ဧကေ ‘‘ကထိနံ နာမ ဒုဗ္ဗိစာရဏီယ’’န္တိ ဝတွာ အတ္ထရဏံ န ကရောန္တိ၊ ပုဂ္ဂလိကဝသေနေဝ ယထာဇ္ဈာသယံ ဝိစာရေန္တိ၊ တံ ပန ယဒိ ဒါယကေဟိ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒိန္နံ၊ ပုဂ္ဂလေန စ သင်္ဃဿ အပရိစ္စဇိတံ၊ ဧဝံ သတိ အတ္တနော သန္တကတ္တာ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ယဒိ ပန သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ဒိန္နံ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဒိန္နေပိ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပရိစ္စဇိတံ၊ ဧဝံ သန္တေ သင်္ဃဂဏာနံ သန္တကတ္တာ အယုတ္တံ ဘဝေယျ။ အပရေ ပန ကထိနဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတေ ဝိစာရေတုံ ဒုက္ကရန္တိ မညမာနာ ‘‘န မယံ ကထိနဝသေန ပဋိဂ္ဂဏှာမ၊ ဝဿာဝါသိကဘာဝေနေဝ ပဋိဂ္ဂဏှာမာ’’တိ ဝတွာ ယထာရုစိ ဝိစာရေန္တိ၊ တမ္ပိ အယုတ္တံ။ ဝဿာဝါသိကမ္ပိ ဟိ သင်္ဃဿ ဒိန္နံ သင်္ဃိကံ ဟောတိယေဝ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဒိန္နံ ပုဂ္ဂလိကံ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘သစေ ပန တေသံ သေနာသနေ ပံသုကူလိကော ဝသတိ၊ အာဂတဉ္စ တံ ဒိသွာ ‘တုမှာကံ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ’တိ ဝဒန္တိ၊ တေန သင်္ဃဿ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ တာနိ ကုလာနိ သင်္ဃဿ ဒါတုံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ ‘တုမှာကံယေဝ ဒေမာ’တိ ဝဒန္တိ၊ သဘာဂေါ ဘိက္ခု ‘ဝတ္တံ ကတွာ ဂဏှာဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ပံသုကူလိကဿ ပနေတံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈၊ ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၉) ဝုတ္တတ္တာ။

ဝဿာဝါသိကံ ဒုဝိဓံ သဒ္ဓါဒေယျတတြုပ္ပာဒဝသေန။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) ‘‘ဣတိ သဒ္ဓါဒေယျေ ဒါယကမနုဿာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ တတြုပ္ပာဒေ ပန ကပ္ပိယကာရကာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ’’တိ။ သဒ္ဓါဒေယျဝဿာဝါသိကမ္ပိ သဝိဟာရာဝိဟာရဝသေန ဒုဝိဓံ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) ‘‘မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ န ဧဝံ ကာတဗ္ဗံ။ မနုဿာ ဟိ အတ္တနော အာဝါသပဋိဇဂ္ဂနတ္ထာယ ပစ္စယံ ဒေန္တိ၊ တသ္မာ အညေဟိ ဘိက္ခူဟိ တတ္ထ ပဝိသိတဗ္ဗ’’န္တိ၊ ‘‘ယေသံ ပန သေနာသနံ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ ပစ္စယမေဝ ဒေန္တိ၊ တေသံ ပစ္စယံ အဝဿာဝါသိကေ သေနာသနေ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ။ တတြုပ္ပာဒဝဿာဝါသိကံ နာမ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေ ကပ္ပိယဝတ္ထုပအဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ဒိန္နဝတ္ထုတော နိဗ္ဗတ္တံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) ‘‘ကပ္ပိယကာရကာနဉှိ ဟတ္ထေ ‘ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’တိ ဒိန္နဝတ္ထုတော ယံ ယံ ကပ္ပိယံ၊ တံ သဗ္ဗံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုညာတ’’န္တိ။ ဧဝံ ဝဿာဝါသိကစီဝရမ္ပိ ပုဗ္ဗေ ယေဘုယျေန သင်္ဃဿေဝ ဒေန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ကထိနစီဝရံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ကထိနစီဝရဘာဝေန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ဝဿာဝါသိကစီဝရဘာဝေနေဝ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ‘‘ယထာ ဒါယကာ ဝဒန္တိ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၅) ဝစနတော။

ကိဉ္စိ အဝတွာ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒမူလေ ဝါ ဌပေတွာ ဂတေ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? တတ္ထ သစေ ‘‘ဣဒံ ဝတ္ထု စေတိယဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ပရပုဂ္ဂလဿ ဝါ အတ္ထာယ ပရိဏတ’’န္တိ ဇာနေယျ၊ တေသံ အတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ အထ ‘‘မမတ္ထာယ ပရိဏတ’’န္တိ ဇာနေယျ၊ အတ္တနော အတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၃၂၉) ‘‘နဝ အဓမ္မိကဒါနာနီ’’တိအာဒိ။ အထ န ကိဉ္စိ ဇာနေယျ၊ အတ္တနော ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒမူလေ ဝါ ကိဉ္စိ အဝတွာ ဌပိတံ တဿေဝ ပုဂ္ဂလိကံ ဟောတိ။ န ဟိ စေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ ပရိဏတံ ကိဉ္စိ အဝတွာ ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒမူလေ ဝါ ဌပေတီတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ သမန္တပါသာဒိကာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီတိ ‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’တိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘ဣမံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဒမ္မီ’တိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ဒေတီ’’တိအာဒိ။

‘‘ဣမိဿံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဘာဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ကထံ ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ? ‘‘အဝသေသကထိနာနိသံသေ ဗလဝဝတ္ထာနိ ဝဿာဝါသိကဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယေ ဘိက္ခူ ဣမသ္မိံ ဝဿေ ဝဿာဝါသိကံ န လဘိံသု၊ တေသံ ဟေဋ္ဌတော ပဋ္ဌာယ ဧကေကံ စီဝရံ ဝါ သာဋကံ ဝါ ဒါတဗ္ဗံ။ အထ စီဝရာနံ ဝါ သာဋကာနံ ဝါ အဝသိဋ္ဌေသု သန္တေသု ပုန ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒုတိယဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ တတော စီဝရေသု ဝါ သာဋကေသု ဝါ ခီဏေသု ယေ လဘန္တိ၊ တေသု ပစ္ဆိမဿ ဝဿာဒီနိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာနိ။ န ကေဝလံ တသ္မိံ ကထိနတ္ထတဒိဝသေ ဒိန္နဒုဿာနိ ဧဝ ကထိနာနိသံသာနိ နာမ ဟောန္တိ၊ အထ ခေါ ယာဝ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရာ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နစီဝရာနိပိ သင်္ဃိကေန တတြုပ္ပာဒေန အာရာမိကေဟိ အာဘတစီဝရာနိပိ ကထိနာနိသံသာနိယေဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ တာဒိသေသု စီဝရေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု ယထာဝုတ္တသလ္လက္ခိတဝဿဿ ဘိက္ခုနော ဟေဋ္ဌတော ပဋ္ဌာယ ပုနပ္ပုနံ ဂါဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဌိတိကာယ အဘာဝေ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) ဝစနတော တသ္မိံ ဝဿေ ဝဿာဝါသိကစီဝရာနံ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသုပိ ဌိတိကာယ အဂါဟာပနတော ဝါ ဝဿာဝါသိကဌိတိကာယ အဘာဝေ သတိ လဒ္ဓဗ္ဗကထိနာနိသံသေ တဿံ ဥပစာရသီမာယံ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ ပဋိပါဋိယာ နိသီဒါပေတွာ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဌိတိကံ ကတွာ ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော ဧကေကံ စီဝရံ ဝါ သာဋကံ ဝါ ဒါတဗ္ဗံ။ သင်္ဃနဝကဿ ဒါနကာလေပိ မဟာထေရာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဝီသတိဝဿာနံ ဒီယတိ၊ တုမှာကံ ဌိတိကာ အတိက္ကန္တာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ဌိတိကံ ဌပေတွာ တေသံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗံ။ ဒုတိယဘာဂေ ပန ထေရာသနံ အာရုဠှေ ပစ္ဆာ အာဂတာနံ ပဌမဘာဂေါ န ပါပုဏာတိ၊ ဒုတိယဘာဂတော ဝဿဂ္ဂေန ဒါတဗ္ဗော။ အယံ ဌိတိကာဝိစာရော စတုပစ္စယဘာဇနကထာတော (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၂) ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

နနု စ ဘော ဧကစ္စာနိ ကထိနာနိသံသစီဝရာနိ မဟဂ္ဃာနိ၊ ဧကစ္စာနိ အပ္ပဂ္ဃာနိ ဟောန္တိ၊ ကထံ ဧကေကဿ ဧကေကသ္မိံ ဒိန္နေ အဂ္ဃသမတ္တံ ဘဝေယျာတိ? ဝုစ္စတေ – ဘဏ္ဍာဂါရစီဝရဘာဇနေ အဂ္ဃသမတ္တံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ စီဝရက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၃၄၃) ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန သင်္ဃဿ ဘဏ္ဍာဂါရေ စီဝရံ ဥဿန္နံ ဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မုခီဘူတေန သင်္ဃေန ဘာဇေတုံ…ပေ… အထ ခေါ စီဝရဘာဇကာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ ‘ကထံ နု ခေါ စီဝရံ ဘာဇေတဗ္ဗ’န္တိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမံ ဥစ္စိနိတွာ တုလယိတွာ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏံ ကတွာ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ ဝဂ္ဂံ ဗန္ဓိတွာ စီဝရပဋိဝီသံ ဌပေတု’’န္တိ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၃) ‘‘ဥစ္စိနိတွာတိ ‘ဣဒံ ထူလံ၊ ဣဒံ သဏှံ၊ ဣဒံ ဃနံ၊ ဣဒံ တနုကံ၊ ဣဒံ ပရိဘုတ္တံ၊ ဣဒံ အပရိဘုတ္တံ၊ ဣဒံ ဒီဃတော ဧတ္တကံ၊ ပုထုလတော ဧတ္တက’န္တိ ဧဝံ ဝတ္ထာနိ ဝိစိနိတွာ။ တုလယိတွာတိ ‘ဣဒံ ဧတ္တကံ အဂ္ဃတိ၊ ဣဒံ ဧတ္တက’န္တိ ဧဝံ အဂ္ဃပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏံ ကတွာတိ သစေ သဗ္ဗေသံ ဧကေကမေဝ ဒသဒသအဂ္ဃနကံ ပါပုဏာတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ပါပုဏာတိ၊ ယံ နဝ ဝါ အဋ္ဌ ဝါ အဂ္ဃတိ၊ တံ အညေန ဧကအဂ္ဃနကေန စ ဒွိအဂ္ဃနကေန စ သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ ဧတေန ဥပါယေန သမေ ပဋိဝီသေ ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ ဝဂ္ဂံ ဗန္ဓိတွာတိ သစေ ဧကေကဿ ဒီယမာနေ ဒိဝသော န ပဟောတိ၊ ဒသ ဒသ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ ဒသ ဒသ စီဝရပဋိဝီသေ ဧကဝဂ္ဂံ ဗန္ဓိတွာ ဧကံ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ ဧဝံ စီဝရပဋိဝီသံ ဌပေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဌပိတေသု စီဝရပဋိဝီသေသု ကုသော ပါတေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန ဉာယတိ ‘‘ဘဏ္ဍာဂါရစီဝရဘာဇနေ အဂ္ဃသမတ္တံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ကုသပါတော စ ကာတဗ္ဗော’’တိ။

ဣမသ္မိံ ပန ကထိနာနိသံသစီဝရဘာဇနေ အဂ္ဃသမတ္တံ န ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ကုသပါတော စ န ကာတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ကထိနက္ခန္ဓကဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) ‘‘ဧဝံ အတ္ထတေ ပန ကထိနေ သစေ ကထိနစီဝရေန သဒ္ဓိံ အာဘတံ အာနိသံသံ ဒါယကာ ‘ယေန အမှာကံ ကထိနံ ဂဟိတံ၊ တဿေဝ ဒေမာ’တိ ဒေန္တိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော အနိဿရော။ အထ အဝိစာရေတွာဝ ဒတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဣဿရော၊ တသ္မာ သစေ ကထိနတ္ထာရကဿ သေသစီဝရာနိပိ ဒုဗ္ဗလာနိ ဟောန္တိ၊ သင်္ဃေန အပလောကေတွာ တေသမ္ပိ အတ္ထာယ ဝတ္ထာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ကမ္မဝါစာ ပန ဧကာယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ အဝသေသကထိနာနိသံသေ ဗလဝဝတ္ထာနိ ဝဿာဝါသိကဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဌိတိကာယ အဘာဝေ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗာနိ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘အဂ္ဃပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ’’တိ ဝါ ‘‘ကုသပါတော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝါ။ တေန ဉာယတိ ‘‘ကထိနာနိသံသစီဝရာနိ ဝဿာဝါသိကဌိတိကာယ ဝါ ဝုဍ္ဎတရတော ဝါ ပဋ္ဌာယေဝ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ နေဝ အဂ္ဃသမတ္တံ ကာတဗ္ဗံ၊ န ကုသော ပါတေတဗ္ဗော’’တိ။

ဣဒါနိ ပန ဝဿာဝါသိကဘာဝေန အဒိန္နတ္တာ ဝဿာဝါသိကဌိတိကာယ အကတတ္တာ စ ကထိနတ္ထတစီဝရတော စ ကထိနတ္ထာရကဿ အဝသေသစီဝရတ္ထာယ ဒိန္နဝတ္ထတော စ အဝသေသကထိနာနိသံသေ ဗလဝဝတ္ထာနိ ဝုဍ္ဎတရတော ပဋ္ဌာယ ဧကဿ ဘိက္ခုဿ ဧကံ ဝတ္ထံ ဒါတဗ္ဗံ၊ တေသု ပန ဝရံ ဝရံ ဝုဍ္ဎဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ပစ္ဆိမဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ပန သစေ ကာလံ ဃောသေတွာ သန္နိပတိတေ သင်္ဃေ ကောစိ ဒသဟတ္ထံ ဝတ္ထံ အာဟရိတွာ ဝဿာဝါသိကံ ဒေတိ၊ အာဂန္တုကော သစေ ဘိက္ခုသင်္ဃတ္ထေရော ဟောတိ၊ တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ နဝကော စေ ဟောတိ၊ သမ္မတေန ဘိက္ခုနာ သင်္ဃတ္ထေရော ဝတ္တဗ္ဗော ‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ ဣစ္ဆထ၊ ပဌမဘာဂံ မုဉ္စိတွာ ဣဒံ ဝတ္ထံ ဂဏှထာ’တိ။ အမုဉ္စန္တဿ န ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ပုဗ္ဗေ ဂါဟိတံ မုဉ္စိတွာ ဂဏှာတိ၊ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဒုတိယတ္ထေရတော ပဋ္ဌာယ ပရိဝတ္တေတွာ ပတ္တဋ္ဌာနေ အာဂန္တုကဿ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပဌမဝဿူပဂတာ ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဝါ ဝတ္ထာနိ အလတ္ထုံ၊ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ ယာဝ အာဂန္တုကဿ သမကံ ဟောတိ၊ တာဝ ဒါတဗ္ဗံ။ တေန ပန သမကေ လဒ္ဓေ အဝသိဋ္ဌော အနုဘာဂေါ ထေရာသနေ ဒါတဗ္ဗော’’တိ သေနာသနက္ခန္ဓကဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈) ဝစနတော တံသံဝဏ္ဏနာဘူတာယံ ဝိမတိဝိနောဒနိယဉ္စ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၃၁၈) ‘‘အာဂန္တုကော သစေ ဘိက္ခူတိ စီဝရေ ဂါဟိတေ ပစ္ဆာ အာဂတော အာဂန္တုကော ဘိက္ခု။ ပတ္တဋ္ဌာနေတိ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တဋ္ဌာနေ။ ပဌမဝဿူပဂတာတိ အာဂန္တုကဿ အာဂမနတော ပုရေတရမေဝ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပနာယိကာယ ဝဿူပဂတာ။ လဒ္ဓံ လဒ္ဓန္တိ ဒါယကာနံ သန္တိကာ အာဂတာဂတသာဋက’’န္တိ ဝစနတော၊ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယဉ္စ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃၁၈) ‘‘ပဌမဘာဂံ မုဉ္စိတွာတိ ဣဒံ စေ ပဌမဂါဟိတဝတ္ထုတော မဟဂ္ဃံ ဟောတီတိ လိခိတ’’န္တိ ဝစနတော စ ဝိညာယတိ။ ဧဝံ အဋ္ဌကထာယံ ဋီကာသု စ ဝဿာဝါသိကဒါနေ ပစ္ဆာ အာဘတံ မဟဂ္ဃဝတ္ထံ မဟာထေရတော ပဋ္ဌာယ ပရိဝတ္တေတွာ တေဟိ အနိစ္ဆိတံယေဝ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တဿ ပစ္ဆာ အာဂတဿ ဘိက္ခုနော ဒါတဗ္ဗဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ ဝရံ ဝရံ ဝုဍ္ဎဿ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝိညာယတိ။

‘‘သစေ ပဌမဝဿူပဂတာ ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဝါ ဝတ္ထာနိ အလတ္ထု’’န္တိ ဝတ္ထဂဏနာယ ဧဝ ဝုတ္တတ္တာ၊ အဂ္ဃဂဏနာယ အဝုတ္တတ္တာ စ ကထိနာနိသံသဝတ္ထဿ စ ဝဿာဝါသိကဂတိကဘာဝဿ ဝစနတော ကထိနာနိသံသဝတ္ထာနိ ဝတ္ထဂဏနာဝသေနေဝ ဘာဇေတဗ္ဗာနိ၊ န အဂ္ဃသမဘာဝေနာတိ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ၊ တေနေဝ စ ကာရဏေန ‘‘ယော ဗဟူနိ ကထိနာနိသံသဝတ္ထာနိ ဒေတိ၊ တဿ သန္တကေနေဝ အတ္ထရိတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) ဝုတ္တံ။ ဗဟူနိ ဟိ ကထိနာနိသံသဝတ္ထာနိ ဝိဘဇနကာလေ သင်္ဃဿ ဥပကာရကာနိ ဟောန္တီတိ။

ပါဠိအဋ္ဌကထာဒီဟိ၊ နေတွာ ဝုတ္တံ ဝိနိစ္ဆယံ၊

ကထိနေ စီဝရေ မယှံ၊ စိန္တယန္တု ဝိစက္ခဏာ။

စိန္တယိတွာ ပုနပ္ပုနံ၊ ယုတ္တံ စေ ဓာရယန္တု တံ၊

အယုတ္တဉ္စေ ဣတော အညံ၊ ပရိယေသန္တု ကာရဏန္တိ။

‘‘ယော စ တတ္ထ စီဝရုပ္ပာဒေါ၊ သော နေသံ ဘဝိဿတီ’’တိ စီဝရဿေဝ အတ္ထတကထိနာနံ ဘိက္ခူနံ သန္တကဘာဝဿ ဘဂဝတာ ဝုတ္တတ္တာ စီဝရတော အညာနိ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နာနိ ပိဏ္ဍပါတာဒီနိ ဝတ္ထူနိ ဥပစာရသီမံ ပဝိဋ္ဌဿ အာဂတာဂတဿ သင်္ဃဿ သန္တကံ ဟောန္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) ‘‘ကထိနံ အတ္ထရာပေတွာ ဒါနဉ္စ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂမိဿန္တိ၊ အာနိသံသော ပန ဣတရေသံယေဝ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသံ ဒါတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၃) ပါဌံ ဥပနိဿာယ ကထိနာနိသံသစီဝရမ္ပိ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသံယေဝ ဒေန္တိ၊ န ပနေဝံ ကာတဗ္ဗံ။ ဘဏ္ဍာဂါရေ ဌပိတဉှိ အကာလစီဝရမေဝ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဝဿာဝါသိကကထိနာနိသံသာဒိကာလစီဝရံ ပန သမကမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ စီဝရက္ခန္ဓကဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄၃) ‘‘သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎပဋိဝီသန္တိ ဧတ္ထ ယေ သာမဏေရာ အတ္တိဿရာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ န ကရောန္တိ၊ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာသု ယုတ္တာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံယေဝ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကရောန္တိ၊ အညေသံ န ကရောန္တိ၊ ဧတေသံယေဝ ဥပဍ္ဎဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ ယေ ပန ပုရေဘတ္တဉ္စ ပစ္ဆာဘတ္တဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဿေဝ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကရောန္တိ၊ တေသံ သမကော ဒါတဗ္ဗော။ ဣဒဉ္စ ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နေန ဘဏ္ဍာဂါရေ ဌပိတေန အကာလစီဝရေနေဝ ကထိတံ၊ ကာလစီဝရံ ပန သမကမေဝ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ။

ကစ္စိ နု ခေါ သာမဏေရာ ဝဿံ ဥပဂတာ၊ ယေန အာနိသံသံ လဘေယျုန္တိ? အာမ ဥပဂတာတိ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ? ‘‘အထ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ဥပဂတာ၊ ဧကော ပရိပုဏ္ဏဝဿော သာမဏေရော၊ သော စေ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဂဏပူရကော စေဝ ဟောတိ၊ အာနိသံသဉ္စ လဘတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) ဝစနတော ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယဉ္စ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၆) ‘‘ပစ္ဆိမိကာယ ဥပသမ္ပန္နော ပဌမပဝါရဏာယ ပဝါရေတုမ္ပိ လဘတိ၊ ဝဿိကော စ ဟောတိ၊ အာနိသံသဉ္စ လဘတီတိ သာမဏေရာနံ ဝဿူပဂမနံ အနုညာတံ ဟောတိ။ သာမဏေရာ ကထိနာနိသံသံ လဘန္တီတိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝစနတောတိ။

တတြုပ္ပာဒေသု ကထိနာနိသံသေသု ယဒိ အာရာမိကာ တဏ္ဍုလာဒီဟိ ဝတ္ထာနိ စေတာပေန္တိ၊ ဝတ္ထေဟိပိ တဏ္ဍုလာဒီနိ စေတာပေန္တိ၊ တတ္ထ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? ဝိဘဇနကာလေ ဝိဇ္ဇမာနဝတ္ထုဝသေန ကာတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၆) ‘‘တတြုပ္ပာဒေန တဏ္ဍုလာဒိနာ ဝတ္ထူသု စေတာပိတေသု အတ္ထတကထိနာနမေဝ တာနိ ဝတ္ထာနိ ပါပုဏန္တိ။ ဝတ္ထေဟိ ပန တဏ္ဍုလာဒီသု စေတာပိတေသု သဗ္ဗေသံ တာနိ ပါပုဏန္တီတိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ‘‘သစေ ပန ဧကသီမာယံ ဗဟူ ဝိဟာရာ ဟောန္တီ’’တိ ဧတ္ထ ကတရသီမာ အဓိပ္ပေတာတိ? ဥပစာရသီမာ။ ဥပစာရသီမာယံယေဝ ဟိ သင်္ဃလာဘဝိဘဇနာဒိကံ သိဇ္ဈတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃၀၆) ‘‘ကထိနတ္ထတသီမာယန္တိ ဥပစာရသီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဥပစာရသီမဋ္ဌဿ မတကစီဝရာဒိဘာဂိယတာယ ဗဒ္ဓသီမာယ တတြုပ္ပာဒါဘာဝတော ဝိညေယျမေတံ ‘ဥပစာရသီမာဝ အဓိပ္ပေတာ’တိ’’။

ဧဝံ ကထိနတ္ထာရံ ဒဿေတွာ သင်္ဃေ ရုစိတာယ မာတိကာပလိဗောဓဥဗ္ဘာရေ အဒဿေတွာဝ အန္တေ အာနိသံသံ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္ထတကထိနာနံ ဝေါ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဋ္ဌဝိဓာ မာတိကာ ပက္ကမနန္တိကာ၊ နိဋ္ဌာနန္တိကာ၊ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကာ၊ နာသနန္တိကာ၊ သဝနန္တိကာ၊ အာသာဝစ္ဆေဒိကာ၊ သီမာတိက္ကန္တိကာ၊ သဟုဗ္ဘာရာတိ။ တတ္ထ အတ္ထတကထိနော ဘိက္ခု ကတပရိယောသိတံ စီဝရံ အာဒါယ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ န ပစ္စေဿာမီ’’တိ ပက္ကမတိ၊ တဿ ဘိက္ခုနော ဥပစာရသီမာတိက္ကမေနေဝ ကထိနုဗ္ဘာရော ဘဝတိ၊ ပဉ္စာနိသံသာနိ အလဘနေယျော ဟောတိ။ အယံ ကထိနုဗ္ဘာရော ပက္ကမနမေဝဿ အန္တဘူတတ္တာ ပက္ကမနန္တိကော နာမ ဟောတိ။

အတ္ထတကထိနော ဘိက္ခု အနိဋ္ဌိတမေဝ အတ္တနော ဘာဂဘူတံ စီဝရံ အာဒါယ အညံ ဝိဟာရံ ဂတော၊ တဿ ဗဟိဥပစာရသီမဂတဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ ဣမံ စီဝရံ ကာရေဿာမိ၊ န ပုရာဏဝိဟာရံ ပစ္စေဿာမီ’’တိ၊ သော ဗဟိသီမာယမေဝ တံ စီဝရံ ကာရေတိ၊ တဿ ဘိက္ခုနော တသ္မိံ စီဝရေ နိဋ္ဌိတေ ကထိနုဗ္ဘာရော ဟောတိ။ အယံ ကထိနုဗ္ဘာရော စီဝရနိဋ္ဌာနမေဝဿ အန္တောတိ နိဋ္ဌာနန္တိကော နာမ။

ဘိက္ခု အတ္ထတကထိနော အကတစီဝရမာဒါယ ပက္ကမတိ၊ တဿ ဗဟိဥပစာရသီမဂတဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ နေဝ ကာရေဿာမိ၊ ပေါရာဏဝိဟာရဉ္စ န ပစ္စေဿာမီ’’တိ၊ တဿ ဘိက္ခုနော တေန သန္နိဋ္ဌာနေန ကထိနုဗ္ဘာရော ဟောတိ။ အယံ ကထိနုဗ္ဘာရော သန္နိဋ္ဌာနမေဝဿ အန္တောတိ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကော နာမ။

အတ္ထတကထိနော ဘိက္ခု အကတမေဝ စီဝရံ အာဒါယ ပက္ကမတိ၊ ဗဟိသီမဂတဿ တဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဣဓေဝိမံ စီဝရံ ကာရေဿာမိ၊ န စ ပေါရာဏဝိဟာရံ ပစ္စေဿာမီ’’တိ၊ တဿ စီဝရံ ကုရုမာနံ စောရာဒီဟိ နဿတိ၊ အဂျာဒီဟိ ဝိနဿတိ၊ ကထိနုဗ္ဘာရော ဟောတိ။ အယံ ကထိနုဗ္ဘာရော နာသနမေဝဿ အန္တောတိ နာသနန္တိကော နာမ။

အတ္ထတကထိနော ဘိက္ခု အကတစီဝရမာဒါယ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ ပစ္စေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပက္ကမတိ၊ တဿ ဗဟိသီမဂတဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဣဓေဝိမံ စီဝရံ ကာရေဿာမီ’’တိ၊ သော ကတစီဝရော သုဏာတိ ‘‘ဝိဟာရေ ကိရ သင်္ဃေန ကထိနံ ဥဗ္ဘတ’’န္တိ၊ တေန သဝနမတ္တေနဿ ကထိနံ ဥဗ္ဘတံ ဟောတိ။ အယံ ကထိနဗ္ဘာရော သဝနမေဝဿ အန္တောတိ သဝနန္တိကော နာမ။

အတ္ထတကထိနော ဘိက္ခု အညတ္ထ ပစ္စာသာစီဝရကာရဏာ ပက္ကမတိ၊ တဿ ဗဟိသီမဂတဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဣဓ ဗဟိသီမာယမေဝ စီဝရပစ္စာသံ ပယိရုပါသာမိ၊ န ဝိဟာရံ ပစ္စေဿာမီ’’တိ၊ သော တတ္ထေဝ တံ စီဝရပစ္စာသံ ပယိရုပါသတိ၊ သော တံ စီဝရပစ္စာသံ အလဘမာနော စီဝရာသာ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တေနေဝ တဿ ဘိက္ခုနော ကထိနုဗ္ဘာရော ဘဝတိ။ အယံ ကထိနုဗ္ဘာရော အာသာဝစ္ဆေဒသဟိတတ္တာ အာသာဝစ္ဆေဒိကော နာမ။

အတ္ထတကထိနော ဘိက္ခု အကတစီဝရံ အာဒါယ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ ပစ္စေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပက္ကမတိ၊ သော ဗဟိသီမဂတော တံ စီဝရံ ကာရေတိ၊ သော ကတစီဝရော ‘‘ဝိဟာရံ ပစ္စေဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တော ဗဟိဥပစာရသီမာယမေဝ ကထိနုဗ္ဘာရကာလံ ဝီတိနာမေတိ၊ တဿ ကထိနုဗ္ဘာရော ဘဝတိ။ အယံ ကထိနုဗ္ဘာရော စီဝရကာလဿ အန္တိမဒိဝသသင်္ခါတာယ သီမာယ အတိက္ကန္တတ္တာ သီမာတိက္ကန္တိကော နာမ။

အတ္ထတကထိနော ဘိက္ခု စီဝရံ အာဒါယ ‘‘ဣမံ ဝိဟာရံ ပစ္စေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပက္ကမတိ၊ သော ကတစီဝရော ‘‘ဝိဟာရံ ပစ္စေဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တော ပစ္စာဂန္တွာ ဝိဟာရေ ကထိနုဗ္ဘာရံ ပပ္ပောတိ၊ တဿ ဘိက္ခုနော ဝိဟာရေ ဘိက္ခူဟိ သဟ ကထိနုဗ္ဘာရော ဘဝတိ။ အယံ ကထိနုဗ္ဘာရော ဝိဟာရေ ဘိက္ခူဟိ သဟ ကတတ္တာ သဟုဗ္ဘာရော နာမ။ အယံ အဋ္ဌဝိဓော ကထိနုဗ္ဘာရော အဋ္ဌ မာတိကာ နာမ။ ဝုတ္တဉှေတံ ကထိနက္ခန္ဓကပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၃၁၀) ‘‘အဋ္ဌိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတိကာ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရာယ ပက္ကမနန္တိကာ နိဋ္ဌာနန္တိကာ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကာ နာသနန္တိကာ သဝနန္တိကာ အာသာဝစ္ဆေဒိကာ သီမာတိက္ကန္တိကာ သဟုဗ္ဘာရာတိ။ ဘိက္ခု အတ္ထတကထိနော ကတစီဝရမာဒါယ ပက္ကမတိ ‘န ပစ္စေဿ’န္တိ၊ တဿ ဘိက္ခုနော ပက္ကမနန္တိကော ကထိနုဗ္ဘာရော’’တိအာဒိ၊ ဝိနယဝိနိစ္ဆယပ္ပကရဏေ စ –

‘‘ပက္ကမနဉ္စ နိဋ္ဌာနံ၊ သန္နိဋ္ဌာနဉ္စ နာသနံ၊

သဝနမာသာ စ သီမာ စ၊ သဟုဗ္ဘာရောတိ အဋ္ဌိမာ’’တိ။ (ဝိ။ ဝိ။ ၂၇၀၉)၊

ပလိဗောဓော ဒုဝိဓော အာဝါသပလိဗောဓော၊ စီဝရပလိဗောဓောတိ။ တတ္ထ ‘‘ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ကထိနံ အတ္ထတံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဝသိဿာမီ’’တိ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တောပိ ‘‘ပုန တံ ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ သာပေက္ခော ဟောတိ။ အယံ အာဝါသပလိဗောဓော နာမ။ တဿ ဘိက္ခုနော စီဝရံ အကတံ ဝါ ဟောတိ အပရိယောသိတံ ဝါ၊ ‘‘အညတော စီဝရံ လစ္ဆာမီ’’တိ အာသာ ဝါ အနုပစ္ဆိန္နာ ဟောတိ။ အယံ စီဝရပလိဗောဓော နာမ။ ဝုတ္တဉှေတံ ကထိနက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၃၂၅) ‘‘ကတမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ ကထိနဿ ပလိဗောဓာ? အာဝါသပလိဗောဓော စ စီဝရပလိဗောဓော စ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝါသပလိဗောဓော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝသတိ ဝါ တသ္မိံ အာဝါသေ၊ သာပေက္ခော ဝါ ပက္ကမတိ ‘ပစ္စေဿ’န္တိ၊ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဝါသပလိဗောဓော ဟောတိ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စီဝရပလိဗောဓော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စီဝရံ အကတံ ဝါ ဟောတိ ဝိပ္ပကတံ ဝါ၊ စီဝရာသာ ဝါ အနုပစ္ဆိန္နာ၊ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စီဝရပလိဗောဓော ဟောတီ’’တိ။

ဥဗ္ဘာရော ဒုဝိဓော အဋ္ဌမာတိကာဥဗ္ဘာရအန္တရုဗ္ဘာရဝသေန။ တတ္ထ ဗဟိဥပစာရသီမဂတာနံ ဘိက္ခူနံ ဝသေန ဝုတ္တာ သတ္တ ကထိနုဗ္ဘာရာ စ ဗဟိဥပစာရသီမံ ဂန္တွာ နိဝတ္တေတွာ ကထိနတ္ထတဝိဟာရေ အန္တရုဗ္ဘာရံ ပတွာ ဘိက္ခူဟိ သဟ အန္တရုဗ္ဘာရဿ ကတတ္တာ သဟုဗ္ဘာရသင်္ခါတော ဧကော ကထိနုဗ္ဘာရော စာတိ ဣမေ အဋ္ဌ ကထိနုဗ္ဘာရာ အဋ္ဌမာတိကာယ ပဝိဋ္ဌတ္တာ အဋ္ဌမာတိကာဥဗ္ဘာရော နာမ။ ဗဟိသီမံ အဂန္တွာ တသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ နိသီဒိတွာ ကထိနုဗ္ဘာရံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ ကထိနုဗ္ဘာရော အဋ္ဌမာတိကာယ အပ္ပဝိဋ္ဌော ဟုတွာ ကာလပရိစ္ဆေဒံ အပ္ပတွာ အန္တရာယေဝ ကတတ္တာ အန္တရုဗ္ဘာရော နာမ။

အန္တရုဗ္ဘာရသဟုဗ္ဘာရာ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယေဝ ကတာ၊ ဧဝံ သန္တေ ကော တေသံ ဝိသေသောတိ? အန္တရုဗ္ဘာရော ဗဟိသီမံ အဂန္တွာ အန္တောသီမာယမေဝ ဌိတေဟိ ဘိက္ခူဟိ ကတော။ သဟုဗ္ဘာရော ဗဟိသီမံ ဂတေန ဘိက္ခုနာ ပစ္စာဂန္တွာ တံ အန္တရုဗ္ဘာရံ ပတွာ တေဟိ အန္တောသီမဋ္ဌေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဟ ကတောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ပက္ကမနန္တိကာဒယော သတ္တ ကထိနုဗ္ဘာရာ န ကမ္မဝါစာယ ကတာ၊ ကေဝလံ ဒွိန္နံ ပလိဗောဓာနံ ဥပစ္ဆေဒေန ပဉ္စဟိ အာနိသံသေဟိ ဝိဂတတ္တာ ကထိနုဗ္ဘာရာ နာမ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အာစရိယဗုဒ္ဓဒတ္တတ္ထေရေန ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ –

‘‘အဋ္ဌန္နံ မာတိကာနံ ဝါ၊ အန္တရုဗ္ဘာရတောပိ ဝါ၊

ဥဗ္ဘာရာပိ ဒုဝေ ဝုတ္တာ၊ ကထိနဿ မဟေသိနာ’’တိ။

တဋ္ဋီကာယမ္ပိ ‘‘အဋ္ဌန္နံ မာတိကာနန္တိ ဗဟိသီမဂတာနံ ဝသေန ဝုတ္တာ။ ပက္ကမနန္တိကာဒယော သတ္တ မာတိကာ ဗဟိသီမံ ဂန္တွာ အန္တရုဗ္ဘာရံ သမ္ပတ္တဿ ဝသေန ဝုတ္တာ၊ သဟုဗ္ဘာရော ဣမာသံ အဋ္ဌန္နံ မာတိကာနံ ဝသေန စ။ အန္တရုဗ္ဘာရတောပိ ဝါတိ ဗဟိသီမံ အဂန္တွာ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ကထိနုဗ္ဘာရကမ္မေန ဥဗ္ဘတကထိနာနံ ဝသေန လဗ္ဘနတော အန္တရုဗ္ဘာရောတိ မဟေသိနာ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရာ ဒုဝေ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။ ဗဟိသီမံ ဂန္တွာ အာဂတဿ ဝသေန သဥဗ္ဘာရော၊ ဗဟိသီမံ အဂတာနံ ဝသေန အန္တရုဗ္ဘာရောတိ ဧကောယေဝ ဥဗ္ဘာရော ဒွိဓာ ဝုတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ။

ကသ္မာ ပန အန္တရုဗ္ဘာရဝသေန ကမ္မဝါစာယ ကထိနံ ဥဗ္ဘတန္တိ? မဟာဒါနံ ဒါတုကာမေဟိ ဥပါသကေဟိ အာဂတဿ သင်္ဃဿ အကာလစီဝရံ ဒါတုကာမေဟိ ယာစိတတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂပါဠိယံ (ပါစိ။ ၉၂၅) ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရေန ဥပါသကေန သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟာရော ကာရာပိတော ဟောတိ၊ သော တဿ ဝိဟာရဿ မဟေ ဥဘတောသင်္ဃဿ အကာလစီဝရံ ဒါတုကာမော ဟောတိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဥဘတောသင်္ဃဿ ကထိနံ အတ္ထတံ ဟောတိ။ အထ ခေါ သော ဥပါသကော သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကထိနုဒ္ဓါရံ ယာစီ’’တိအာဒိ။ ကထံ ပန ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာတိ? ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ကထိနံ ဥဒ္ဓရေယျ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။ သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ သင်္ဃော ကထိနံ ဥဒ္ဓရတိ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ကထိနဿ ဥဒ္ဓါရော၊ သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။ ဥဗ္ဘတံ သင်္ဃေန ကထိနံ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဧဝံ ကာတဗ္ဗာတိ။ ဝုတ္တဉှိ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကထိနံ ဥဒ္ဓရိတုံ၊ ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကထိနံ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ။ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော – သုဏာတု မေ…ပေ… ဓာရယာမီ’’တိ။

ဧတေန စ ကထိနုဗ္ဘာရေန ပုဗ္ဗေ ကတံ ကထိနဒုဿဒါနဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစံ ဥဗ္ဘတန္တိ ဝဒန္တိ၊ န ပန ကထိနဒုဿဒါနဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဥဗ္ဘတံ၊ အထ ခေါ အတ္ထာရကမ္မမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဟိ ကထိနဒုဿဒါနဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ဥဗ္ဘတံ ဘဝေယျ၊ တာယ ကမ္မဝါစာယ ကထိနဒုဿဒါနဿ သိဇ္ဈနတော ဣမာယ ကထိနုဗ္ဘာရကမ္မဝါစာယ တံ ပုဗ္ဗေ ဒိန္နဒုဿံ ပုန အာဟရာပေတဗ္ဗံ သိယာ၊ န ပဉ္စာနိသံသဝိဂမနံ။ ယသ္မာ ပန ဣမာယ ကထိနုဗ္ဘာရကမ္မဝါစာယ ပဉ္စာနိသံသဝိဂမနမေဝ ဟောတိ၊ န ပုဗ္ဗေ ဒိန္နကထိနဒုဿဿ ပုန အာဟရာပနံ။ တေန ဝိညာယတိ ‘‘ပဉ္စာနိသံသလာဘကာရဏံ အတ္ထရဏကမ္မမေဝ ဣမာယ ကထိနဗ္ဘာရကမ္မဝါစာယ ဥဒ္ဓရီယတိ၊ န ကထိနဒုဿဒါနဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာတိ၊ တသ္မာ ကထိနုဗ္ဘာရကမ္မဝါစာကရဏတော ပစ္ဆာ သင်္ဃဿ ဥပ္ပန္နံ စီဝရံ အကာလစီဝရံ ဟောတိ၊ သင်္ဃော ပဉ္စာနိသံသေ န လဘတိ၊ စီဝရံ သဗ္ဗသင်္ဃိကံ ဟုတွာ အာဂတာဂတဿ သင်္ဃဿ ဘာဇနီယံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အယမတ္ထော ကထိနဒုဿဒါနဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ စ ကထိနုဗ္ဘာရကမ္မဝါစာယ စ အတ္ထဉ္စ အဓိပ္ပာယဉ္စ သုဋ္ဌု ဝိနိစ္ဆိနိတွာ ပုဗ္ဗာပရံ သံသန္ဒိတွာ ပစ္စေတဗ္ဗောတိ။

ဧတ္ထ သိယာ – ကထိနုဗ္ဘာရံ ယာစန္တာနံ သဗ္ဗေသံ ကထိနုဗ္ဘာရော ဒါတဗ္ဗော၊ ဥဒါဟု ဧကစ္စာနန္တိ၊ ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ တာဝ သဗ္ဗေသံ ဒါတဗ္ဗော၊ ကထိနုဗ္ဘာရကမ္မေန ပဉ္စာနိသံသဝိဂမနတော သင်္ဃဿ လာဘန္တရာယော ဘဝေယျ၊ အထ ဧကစ္စာနံ မုခေါလောကနံ ဝိယ သိယာတိ? ယဒိ ကထိနတ္ထာရမူလကလာဘတော ကထိနုဗ္ဘာရမူလကလာဘော မဟန္တော ဘဝေယျ၊ တေသံ ယာစန္တာနံ ကထိနုဗ္ဘာရော ဒါတဗ္ဗော။ ယဒိ အပ္ပကော၊ န ဒါတဗ္ဗော။ ယဒိ သမော၊ ကုလပ္ပသာဒတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗောတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၂၇) ‘‘ကီဒိသော ကထိနုဒ္ဓါရော ဒါတဗ္ဗော၊ ကီဒိသော န ဒါတဗ္ဗောတိ? ယဿ အတ္ထာရမူလကော အာနိသံသော မဟာ၊ ဥဗ္ဘာရမူလကော အပ္ပော၊ ဧဝရူပေါ န ဒါတဗ္ဗော။ ယဿ ပန အတ္ထာရမူလကော အာနိသံသော အပ္ပော၊ ဥဗ္ဘာရမူလကော မဟာ၊ ဧဝရူပေါ ဒါတဗ္ဗော။ သမာနိသံသောပိ သဒ္ဓါပရိပါလနတ္ထံ ဒါတဗ္ဗောဝါ’’တိ။ ဣမိနာပိ ဝိညာယတိ ‘‘ပဉ္စာနိသံသာနံ ကာရဏဘူတံ အတ္ထာရကမ္မမေဝ ဥဒ္ဓရီယတိ၊ န ကထိနဒုဿဒါနဘူတံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မ’’န္တိ။

အာနိသံသကထာယံ ပဉ္စာတိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာ အနာမန္တစာရာဒယော ပဉ္စ ကိရိယာ။ ကပ္ပိဿန္တီတိ ကပ္ပာ ဘဝိဿန္တိ၊ အနာပတ္တိကာရဏာ ဘဝိဿန္တီတိ အတ္ထော။ အနာမန္တစာရောတိ အနာမန္တေတွာ စရဏံ။ ယော ဟိ ဒါယကေဟိ ဘတ္တေန နိမန္တိတော ဟုတွာ သဘတ္တော သမာနော ဝိဟာရေ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာမန္တေတွာ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဘိက္ခုနော စာရိတ္တသိက္ခာပဒေန ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတိ၊ သာ အာပတ္တိ အတ္ထတကထိနဿ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ စာရိတ္တသိက္ခာပဒံ နာမ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု နိမန္တိတော သဘတ္တော သမာနော သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ အညတြ သမယာ၊ ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော စီဝရဒါနသမယော စီဝရကာရသမယော၊ အယံ တတ္ထ သမယော’’တိ အစေလကဝဂ္ဂေ ပဉ္စမသိက္ခာပဒံ (ပါစိ။ ၂၉၉-၃၀၀)။ စီဝရဝိပ္ပဝါသောတိ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရေန ဝါ သဗ္ဗေန ဝါ ဝိနာ ဟတ္ထပါသေ အကတွာ အရုဏုဋ္ဌာပနံ၊ ဧဝံ ကရောတောပိ ဒုတိယကထိနသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ စ ဒုတိယကထိနသိက္ခာပဒံ နာမ ‘‘နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ပန ဘိက္ခုနာ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ ဧကရတ္တမ္ပိ စေ ဘိက္ခု တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝသေယျ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ အာဂတံ နိဿဂ္ဂိယေသု ဒုတိယသိက္ခာပဒံ (ပါရာ။ ၄၇၂)။

ဂဏဘောဇနန္တိ ဧတေန ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဂဏဘောဇနံ နာမ ‘‘အမှာကံ ဘတ္တံ ဒေထာ’’တိ ဘိက္ခူနံ ဝိညတ္တိယာ ဝါ ‘‘အမှာကံ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဒါယကာနံ နိမန္တနေန ဝါ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန စတ္တာရော ဝါ အတိရေကာ ဝါ ဘိက္ခူ ဧကတော ပဋိဂ္ဂဏှိတွာ ဧကတော ဘုဉ္ဇနံ။ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒံ နာမ ‘‘ဂဏဘောဇနေ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယံ။ တတ္ထာယံ သမယော ဂိလာနသမယော စီဝရဒါနသမယော စီဝရကာရသမယော အဒ္ဓါနဂမနသမယော နာဝါဘိရုဟနသမယော မဟာသမယော သမဏဘတ္တသမယော၊ အယံ တတ္ထ သမယော’’တိ အာဂတံ ဘောဇနဝဂ္ဂေ ဒုတိယသိက္ခာပဒံ (ပါစိ။ ၂၁၅)။ အနဓိဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိတံ ဝဋ္ဋတီတိ ပဌမကထိနသိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ ပဌမကထိနသိက္ခာပဒံ နာမ ‘‘နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ပန ဘိက္ခုနာ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ တံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ အာဂတံ နိဿဂ္ဂိယေသု ပဌမသိက္ခာပဒံ (ပါရာ။ ၄၇၂)။ ကထိနတ္ထတသီမာယာတိ ဥပစာရသီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မတကစီဝရန္တိ မတဿ စီဝရံ။ တတြုပ္ပာဒေနာတိ သင်္ဃသန္တကေန အာရာမုယျာနခေတ္တဝတ္ထုအာဒိနာ။ ယံ သင်္ဃိကံ စီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ တေသံ ဘဝိဿတီတိ ဣမိနာ စီဝရမေဝ ကထိနတ္ထာရကာနံ ဘိက္ခူနံ သန္တကံ ဟောတိ၊ တတော အညံ ပိဏ္ဍပါတဘေသဇ္ဇာဒိကံ အာဂတာဂတဿ သင်္ဃဿ သန္တကံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမ္ပန္နော၊ လဇ္ဇီ ဘိက္ခု သုပေသလော၊

ကရေယျ ကထိနတ္ထာရံ၊ ဥဗ္ဘာရဉ္စာပိ သာဓုကန္တိ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ကထိနတ္ထာရဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

ဧကူနတိံသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၃၀။ ဂရုဘဏ္ဍဝိနိစ္ဆယကထာ

၂၂၇။ ဧဝံ ကထိနဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဂရုဘဏ္ဍာဒိဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဂရုဘဏ္ဍာနီတိ ဧတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂရူတိ –

‘‘ပုမေ အာစရိယာဒိမှိ၊ ဂရု မာတာပိတူသုပိ၊

ဂရု တီသု မဟန္တေ စ၊ ဒုဇ္ဇရာလဟုကေသု စာ’’တိ။ –

ဝုတ္တေသု အနေကတ္ထေသု အလဟုကဝါစကော။ ဘဏ္ဍ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဘာဇနာဒိပရိက္ခာရေ၊ ဘဏ္ဍံ မူလဓနေပိ စာ’’တိ ဧတ္ထ ဘာဇနာဒိပရိက္ခာရတ္ထော ဟောတိ။ ဝစနတ္ထော ပန ဂရန္တိ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တိ ဥဂ္ဂတာ ပါကဋာ ဟောန္တီတိ ဂရူနိ၊ ဘဍိတဗ္ဗာနိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာနီတိ ဘဏ္ဍာနိ၊ ဂရူနိ စ တာနိ ဘဏ္ဍာနိ စာတိ ဂရုဘဏ္ဍာနိ၊ အာရာမာဒီနိ ဝတ္ထူနိ။ ဣတိ အာဒိနာ နယေန သေနာသနက္ခန္ဓကေ ဘဂဝတာ ဒဿိတာနိ ဣမာနိ ပဉ္စ ဝတ္ထူနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိ နာမာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

မဉ္စေသု မသာရကောတိ မဉ္စပါဒေ ဝိဇ္ဈိတွာ တတ္ထ အဋနိယော ပဝေသေတွာ ကတော။ ဗုန္ဒိကာဗဒ္ဓါတိ အဋနီဟိ မဉ္စပါဒေ ဍံသာပေတွာ ပလ္လင်္ကသင်္ခေပေန ကတော။ ကုဠီရပါဒကောတိ အဿမေဏ္ဍကာဒီနံ ပါဒသဒိသေဟိ ပါဒေဟိ ကတော။ ယော ဝါ ပန ကောစိ ဝင်္ကပါဒကော၊ အယံ ဝုစ္စတိ ‘‘ကုဠီရပါဒကော’’တိ။ အာဟစ္စပါဒကောတိ အယံ ပန ‘‘အာဟစ္စပါဒကော နာမ မဉ္စော အင်္ဂေ ဝိဇ္ဈိတွာ ကတော ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပရတော ပါဠိယံယေဝ (ပါစိ။ ၁၃၁) ဝုတ္တော၊ တသ္မာ အဋနိယော ဝိဇ္ဈိတွာ တတ္ထ ပါဒသိခံ ပဝေသေတွာ ဥပရိ အာဏိံ ဒတွာ ကတမဉ္စော အာဟစ္စပါဒကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပီဌေပိ ဧသေဝ နယော။

ဥဏ္ဏဘိသိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံ အညတရာတိ ဥဏ္ဏဘိသိ စောဠဘိသိ ဝါကဘိသိ တိဏဘိသိ ပဏ္ဏဘိသီတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဘိသီနံ အညတရာ။ ပဉ္စ ဘိသိယောတိ ပဉ္စဟိ ဥဏ္ဏာဒီဟိ ပူရိတဘိသိယော။ တူလဂဏနာယ ဟိ ဧတာသံ ဂဏနာ။ တတ္ထ ဥဏ္ဏဂ္ဂဟဏေန န ကေဝလံ ဧဠကလောမမေဝ ဂဟိတံ၊ ဌပေတွာ ပန မနုဿလောမံ ယံ ကိဉ္စိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယမံသဇာတီနံ ပက္ခိစတုပ္ပဒါနံ လောမံ၊ သဗ္ဗံ ဣဓ ဥဏ္ဏဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတံ၊ တသ္မာ ဆန္နံ စီဝရာနံ၊ ဆန္နံ အနုလောမစီဝရာနဉ္စ အညတရေန ဘိသိစ္ဆဝိံ ကတွာ တံ သဗ္ဗံ ပက္ခိပိတွာ ဘိသိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဠကလောမာနိ ပန အပက္ခိပိတွာ ကမ္ဗလမေဝ စတုဂ္ဂုဏံ ဝါ ပဉ္စဂုဏံ ဝါ ပက္ခိပိတွာ ကတာပိ ဥဏ္ဏဘိသိသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတိ။ စောဠဘိသိအာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ နဝစောဠံ ဝါ ပုရာဏစောဠံ ဝါ သံဟရိတွာ ဝါ အန္တော ပက္ခိပိတွာ ဝါ ကတာ စောဠဘိသိ၊ ယံ ကိဉ္စိ ဝါကံ ပက္ခိပိတွာ ကတာ ဝါကဘိသိ၊ ယံ ကိဉ္စိ တိဏံ ပက္ခိပိတွာ ကတာ တိဏဘိသိ၊ အညတြ သုဒ္ဓတမာလပတ္တံ ယံ ကိဉ္စိ ပဏ္ဏံ ပက္ခိပိတွာ ကတာ ပဏ္ဏဘိသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တမာလပတ္တံ ပန အညေန မိဿမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ သုဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဘိသိယာ ပမာဏနိယမော နတ္ထိ၊ မဉ္စဘိသိ ပီဌဘိသိ ဘူမတ္ထရဏဘိသိ စင်္ကမနဘိသိ ပါဒပုဉ္ဆနဘိသီတိ ဧတာသံ အနုရူပတော သလ္လက္ခေတွာ အတ္တနော ရုစိဝသေန ပမာဏံ ကာတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတံ ဥဏ္ဏာဒိပဉ္စဝိဓတူလမ္ပိ ဘိသိယံ ဝဋ္ဋတိ၊ တံ မသူရကေပိ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မသူရကေတိ စမ္မမယဘိသိယံ။ ဧတေန မသူရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။

ဗိမ္ဗောဟနေ တီဏိ တူလာနိ ရုက္ခတူလံ လတာတူလံ ပေါဋကီတူလန္တိ။ တတ္ထ ရုက္ခတူလန္တိ သိမ္ဗလိရုက္ခာဒီနံ ယေသံ ကေသဉ္စိ ရုက္ခာနံ တူလံ။ လတာတူလန္တိ ခီရဝလ္လိအာဒီနံ ယာသံ ကာသဉ္စိ လတာနံ တူလံ။ ပေါဋကီတူလန္တိ ပေါဋကီတိဏာဒီနံ ယေသံ ကေသဉ္စိ တိဏဇာတိကာနံ အန္တမသော ဥစ္ဆုနဠာဒီနမ္ပိ တူလံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၂၉၇) ပန ‘‘ပေါဋကီတူလန္တိ ဧရကတိဏတူလ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧတေဟိ တီဟိ သဗ္ဗဘူတဂါမာ သင်္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ ရုက္ခဝလ္လိတိဏဇာတိယော ဟိ မုဉ္စိတွာ အညော ဘူတဂါမော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ယဿ ကဿစိ ဘူတဂါမဿ တူလံ ဗိမ္ဗောဟနေ ဝဋ္ဋတိ၊ ဘိသိံ ပန ပါပုဏိတွာ သဗ္ဗမ္ပေတံ ‘‘အကပ္ပိယတူလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ န ကေဝလဉ္စ ဗိမ္ဗောဟနေ ဧတံ တူလမေဝ၊ ဟံသမောရာဒီနံ သဗ္ဗသကုဏာနံ၊ သီဟာဒီနံ သဗ္ဗစတုပ္ပဒါနဉ္စ လောမမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပိယင်္ဂုပုပ္ဖဗကုဠပုပ္ဖာဒိ ပန ယံ ကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ န ဝဋ္ဋတိ။ တမာလပတ္တံ သုဒ္ဓမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ မိဿကံ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ ဘိသီနံ အနုညာတံ ပဉ္စဝိဓံ ဥဏ္ဏာဒိတူလမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အဒ္ဓကာယိကာနိ ပန ဗိမ္ဗောဟနာနိ န ဝဋ္ဋန္တိ။ အဒ္ဓကာယိကာနီတိ ဥပဍ္ဎကာယပ္ပမာဏာနိ၊ ယေသု ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သီသံ ဥပဒဟန္တိ ဌပေန္တိ။ သီသပ္ပမာဏံ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ သီသပ္ပမာဏံ နာမ ယဿ ဝိတ္ထာရတော တီသု ကဏ္ဏေသု ဒွိန္နံ ကဏ္ဏာနံ အန္တရံ မိနိယမာနံ ဝိဒတ္ထိ စေဝ စတုရင်္ဂုလဉ္စ ဟောတိ၊ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတိ၊ ဒီဃတော ပန ဒိယဍ္ဎရတနံ ဝါ ဒွိရတနံ ဝါတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ၊ အယံ သီသပ္ပမာဏဿ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ပန ဝဋ္ဋတီတိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၇) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘တီသု ကဏ္ဏေသု ဒွိန္နံ ကဏ္ဏာန’’န္တိ ပါဌံ ဥပနိဓာယ ဗိမ္ဗောဟနဿ ဥဘောသု အန္တေသု ဌပေတဗ္ဗစောဠကံ တိကောဏမေဝ ကရောန္တိ ဧကစ္စေ။ ‘‘ဣဒဉ္စ ဌာနံ ဂဏ္ဌိဋ္ဌာန’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၂၉၇) ပန ‘‘သီသပ္ပမာဏံ နာမ ယတ္ထ ဂီဝါယ သဟ သကလံ သီသံ ဌပေတုံ သက္ကာ၊ တဿ စ မုဋ္ဌိရတနံ ဝိတ္ထာရပ္ပမာဏန္တိ ဒဿေန္တော ‘ဝိတ္ထာရတော’တိအာဒိမာဟ။ ဣဒဉ္စ ဗိမ္ဗောဟနဿ ဥဘောသု အန္တေသု ဌပေတဗ္ဗစောဠပ္ပမာဏဒဿနံ၊ တဿ ဝသေန ဗိမ္ဗောဟနဿ ဝိတ္ထာရပ္ပမာဏံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တံ ဝဋ္ဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ကတွာ သိဗ္ဗိတံ ယထာ ကောဋိတော ကောဋိ ဝိတ္ထာရတော ပုထုလဋ္ဌာနံ မုဋ္ဌိရတနပ္ပမာဏံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သိဗ္ဗိတဗ္ဗံ၊ ဣတော အဓိကံ န ဝဋ္ဋတိ။ တံ ပန အန္တေသု ဌပိတစောဠံ ကောဋိယာ ကောဋိံ အာဟစ္စ ဒိဂုဏံ ကတံ တိကဏ္ဏံ ဟောတိ၊ တေသု တီသု ကဏ္ဏေသု ဒွိန္နံ ကဏ္ဏာနံ အန္တရံ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလံ ဟောတိ၊ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ ကောဋိတော ကောဋိံ အာဟစ္စ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတိ၊ ဣဒမဿ ဥက္ကဋ္ဌပ္ပမာဏ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဗိမ္ဗောဟနဿ ဥဘောသု အန္တေသု ဌပေတဗ္ဗစောဠကံ ပကတိယာယေဝ တိကဏ္ဏံ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ကောဋိယာ ကောဋိံ အာဟစ္စ ဒိဂုဏကတကာလေယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ စောဠကံ ဝဋ္ဋံ ဝါ ဟောတု စတုရဿံ ဝါ၊ ဒိဂုဏံ ကတွာ မိနိယမာနံ တိကဏ္ဏမေဝ ဟောတိ၊ ဒွိန္နဉ္စ ကဏ္ဏာနံ အန္တရံ စတုရင်္ဂုလာဓိကဝိဒတ္ထိမတ္တံ ဟောတိ၊ တဿ စ စောဠကဿ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတိ၊ တဿေဝ စောဠကဿ ပမာဏေန ဗိမ္ဗောဟနဿ မဇ္ဈဋ္ဌာနမ္ပိ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတီတိ ဝိညာယတီတိ။

‘‘ကမ္ဗလမေဝ…ပေ… ဥဏ္ဏဘိသိသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတီတိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ဂေါနကာဒိအကပ္ပိယမ္ပိ ဥဏ္ဏမယတ္ထရဏံ ဘိသိယံ ပက္ခိပိတွာ သယိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မသူရကေတိ စမ္မမယဘိသိယံ၊ စမ္မမယံ ပန ဗိမ္ဗောဟနံ တူလပုဏ္ဏမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ စ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၂၉၇) ဝုတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၂၉၇) ပန ‘‘သီသပ္ပမာဏန္တိ ယတ္ထ ဂလဝါဋကတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗသီသံ ဥပဒဟန္တိ၊ တံ သီသပ္ပမာဏံ ဟောတိ၊ တဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတော တိရိယံ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘ယတ္ထ ဝိတ္ထာရတော တီသု ကဏ္ဏေသူ’တိအာဒိမာဟ။ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတီတိ ဗိမ္ဗောဟနဿ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ တိရိယတော မုဋ္ဌိရတနပ္ပမာဏံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အရဉ္ဇရောတိ ဗဟုဥဒကဂဏှနကာ မဟာစာဋိ။ ဇလံ ဂဏှိတုံ အလန္တိ အရဉ္ဇရော၊ ဝဋ္ဋစာဋိ ဝိယ ဟုတွာ ထောကံ ဒီဃမုခေါ မဇ္ဈေ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ကတောတိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယန္တိ အဇ္ဈာဟာရသမ္ဗန္ဓော။

ဒွိသင်္ဂဟာနိ ဒွေ ဟောန္တီတိ ဒွေ ပဌမဒုတိယအဝိဿဇ္ဇိယာနိ ‘‘အာရာမော အာရာမဝတ္ထူ’’တိ စ ‘‘ဝိဟာရော ဝိဟာရဝတ္ထူ’’တိ စ ဝုတ္တဒွေဒွေဝတ္ထုသင်္ဂဟာနိ ဟောန္တိ။ တတိယံ အဝိဿဇ္ဇိယံ ‘‘မဉ္စော ပီဌံ ဘိသိ ဗိမ္ဗောဟန’’န္တိ ဝုတ္တစတုဝတ္ထုသင်္ဂဟံ ဟောတိ။ စတုတ္ထံ အဝိဿဇ္ဇိယံ ‘‘လောဟကုမ္ဘီ လောဟဘာဏကံ လောဟဝါရကော လောဟကဋာဟံ ဝါသိ ဖရသု ကုဌာရီ ကုဒါလော နိခါဒန’’န္တိ ဝုတ္တနဝကောဋ္ဌာသဝန္တံ ဟောတိ။ ပဉ္စမံ အဝိဿဇ္ဇိယံ ‘‘ဝလ္လိ ဝေဠု မုဉ္ဇံ ပဗ္ဗဇံ တိဏံ မတ္တိကာ ဒါရုဘဏ္ဍံ မတ္တိကာဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုတ္တအဋ္ဌဘေဒနံ အဋ္ဌပဘေဒဝန္တံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ပဉ္စနိမ္မလလောစနောတိ မံသစက္ခုဒိဗ္ဗစက္ခုဓမ္မစက္ခုဗုဒ္ဓစက္ခုသမန္တစက္ခူနံ ဝသေန နိမ္မလပဉ္စလောစနော။

သေနာသနက္ခန္ဓကေ အဝိဿဇ္ဇိယံ ကီဋာဂိရိဝတ္ထုသ္မိံ အဝေဘင်္ဂိယန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သေနာသနက္ခန္ဓကေ ဂါမကာဝါသဝတ္ထုသ္မိံ အဝိဿဇ္ဇိယံ ကီဋာဂိရိဝတ္ထုသ္မိံ အဝေဘင်္ဂိယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဒွိန္နမ္ပိ ဝတ္ထူနံ သေနာသနက္ခန္ဓကေ အာဂတတ္တာ။ သေနာသနက္ခန္ဓကေတိ အယံ သာမညာဓာရော။ ဂါမကာဝါသဝတ္ထုသ္မိံ ကီဋာဂိရိဝတ္ထုသ္မိန္တိ ဝိသေသာဓာရော။ အယမတ္ထော ပါဠိံ ဩလောကေတွာ ပစ္စေတဗ္ဗော။ တေနေဝ ဟိ သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) ‘‘သေနာသနက္ခန္ဓကေ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဣဓ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ ဣဓာတိ ဣမိနာ ဂါမကာဝါသဝတ္ထုံ ဒဿေတိ၊ ကီဋာဂိရိဝတ္ထု ပန သရူပတော ဒဿိတမေဝ။ သာမညာဓာရော ပန တံသံဝဏ္ဏနာဘာဝတော အဝုတ္တောပိ သိဇ္ဈတီတိ န ဝုတ္တောတိ ဝိညာယတိ။

၂၂၈။ ထာဝရေန စ ထာဝရံ၊ ဂရုဘဏ္ဍေန စ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု ပုရိမဒွယံ ထာဝရံ၊ ပစ္ဆိမတ္တယံ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမကမေဝ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ဦနကံ ဒေန္တမ္ပိ ဝိဟာရဝတ္ထုသာမန္တံ ဂဟေတွာ ဒူရတရံ ဒုက္ခဂေါပံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စေ မဟဂ္ဃတရံ…ပေ… သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဇာနာပေတွာတိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဇာနာပေတွာ၊ အပလောကေတွာတိ အတ္ထော။ နနု တုမှာကံ ဗဟုတရံ ရုက္ခာတိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣဒံ သာမိကေသု အတ္တနော ဘဏ္ဍဿ မဟဂ္ဃတံ အဇာနိတွာ ဒေန္တေသု တံ ဉတွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှတော အဝဟာရော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဝိဟာရေန ဝိဟာရော ပရိဝတ္တေတဗ္ဗောတိ သဝတ္ထုကေန အညေသံ ဘူမိယံ ကတပါသာဒါဒိနာ၊ အဝတ္ထုကေန ဝါ သဝတ္ထုကံ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ၊ အဝတ္ထုကံ ပန အဝတ္ထုကေနေဝ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ ကေဝလံ ပါသာဒဿ ဘူမိတော အထာဝရတ္တာ။ ဧဝံ ထာဝရေသုပိ ထာဝရဝိဘာဂံ ဉတွာဝ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ။

‘‘ကပ္ပိယမဉ္စာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဣမိနာ သုဝဏ္ဏာဒိဝိစိတ္တံ အကပ္ပိယမဉ္စံ ‘သင်္ဃဿာ’တိ ဝုတ္တေပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ‘ဝိဟာရဿ ဒေမာ’တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃဿ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပုဂ္ဂလဿ ခေတ္တာဒိ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၃၂၁) ဝုတ္တံ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠွဂ္ဂ ၃။၃၂၁) ပန ‘‘ကပ္ပိယမဉ္စာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’တိ ဒိန္နံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ‘ဝိဟာရဿ ဒေမာ’တိ ဝဒန္တိ၊ သုဝဏ္ဏရဇတမယာဒိအကပ္ပိယမဉ္စေပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ကေဝလံ…ပေ… ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဣမိနာ အထာဝရေန ထာဝရမ္ပိ အထာဝရမ္ပိ ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ထာဝရေန အထာဝရမေဝ ဟိ ပရိဝတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အကပ္ပိယံ ဝါ မဟဂ္ဃံ ကပ္ပိယံ ဝါတိ ဧတ္ထ အကပ္ပိယံ နာမ သုဝဏ္ဏမယမဉ္စာဒိ အကပ္ပိယဘိသိဗိမ္ဗောဟနာနိ စ။ မဟဂ္ဃံ ကပ္ပိယံ နာမ ဒန္တမယမဉ္စာဒိ၊ ပါဝါရာဒိကပ္ပိယအတ္ထရဏာဒီနိ စာ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ ဝုတ္တံ၊ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ပန ‘‘အကပ္ပိယံ ဝါတိ အာသန္ဒိအာဒိ၊ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဗိမ္ဗောဟနာဒိ စ။ မဟဂ္ဃံ ကပ္ပိယံ ဝါတိ သုဝဏ္ဏာဒိဝိစိတ္တံ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒိန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၂၂၉။ ‘‘ကာဠလောဟ …ပေ… ဘာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝဋ္ဋကံသလောဟမယမ္ပိ ဘာဇနံ ပုဂ္ဂလိကမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုမ္ပိ ပရိဟရိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ ပုဂ္ဂလာနံ ပရိဟရိတဗ္ဗဿေဝ ဘာဇေတဗ္ဗတ္တာတိ ဝဒန္တိ၊ တံ ဥပရိ ‘‘ကံသလောဟဝဋ္ဋလောဟဘာဇနဝိကတိ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ဂိဟိဝိကဋာ ဝါ ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒိကေန မဟာပစ္စရိဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဣမဿ ဟိ ‘‘ဝဋ္ဋလောဟကံသလောဟာနံ ယေန ကေနစိ ကတော သီဟဠဒီပေ ပါဒဂ္ဂဏှနကော ဘာဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တဿ မဟာအဋ္ဌကထာဝစနဿ ပဋိက္ခေပါယ တံ မဟာပစ္စရိဝစနံ ပစ္ဆာ ဒဿိတံ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋလောဟကံသလောဟမယံ ယံ ကိဉ္စိ ပါဒဂ္ဂဏှနကဝါရကမ္ပိ ဥပါဒါယ အဘာဇနီယမေဝ၊ ဂိဟီဟိ ဒီယမာနမ္ပိ ပုဂ္ဂလဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါရိဟာရိယံ န ဝဋ္ဋတီတိ ပတ္တာဒိပရိက္ခာရံ ဝိယ သယမေဝ ပဋိသာမေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂိဟိသန္တကံ ဝိယ အာရာမိကာဒယော စေ သယမေဝ ဂေါပေတွာ ဝိနိယောဂကာလေ အာနေတွာ ပဋိဒေန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ပဋိသာမေတွာ ဘိက္ခူနံ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ။

ပဏ္ဏသူစိ နာမ လေခနီတိ ဝဒန္တိ။ အတ္တနာ လဒ္ဓါနိပီတိအာဒိနာ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ပရိဟရိတွာ ပရိဘောဂေါဝ အာပတ္တိကရောတိ ဒဿေတိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥပရိ ဘာဇနီယဝါသိအာဒီသု အတ္တနော သန္တကေသုပိ။

အနာမာသမ္ပီတိ သုဝဏ္ဏာဒိမယမ္ပိ၊ သဗ္ဗံ တံ အာမသိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဥပက္ခရေတိ ဥပကရဏေ။ သိခရံ နာမ ယေန ပရိဗ္ဘမန္တာ ဆိန္ဒန္တိ။ ပတ္တဗန္ဓကော နာမ ပတ္တဿ ဂဏ္ဌိအာဒိကာရကော။ ‘‘ပဋိမာနံ သုဝဏ္ဏာဒိပတ္တကာရကော’’တိပိ ဝဒန္တိ။

‘‘အဍ္ဎဗာဟူတိ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အံသကူဋ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ‘‘အဍ္ဎဗာဟု နာမ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလန္တိပိ ဝဒန္တီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၃၂၁) ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယမ္ပိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃၂၁) ‘‘အဍ္ဎဗာဟူတိ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အံသကူဋန္တိ လိခိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၃၂၁) ပန ‘‘အဍ္ဎဗာဟုပ္ပမာဏာ နာမ အဍ္ဎဗာဟုမတ္တာ၊ အဍ္ဎဗျာမမတ္တာတိပိ ဝဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယောတ္တာနီတိ စမ္မရဇ္ဇုကာ။ တတ္ထဇာတကာတိ သင်္ဃိကဘူမိယံ ဇာတာ။

‘‘အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍမတ္တောတိ ဒီဃသော အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တော ပရိဏာဟတော ပဏ္ဏသူစိဒဏ္ဍမတ္တော’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၃၂၁) ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ပန (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၃၂၁) ‘‘အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍမတ္တောတိ သရဒဏ္ဍာဒိသူစိအာကာရတနုဒဏ္ဍကမတ္တောပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏောတိ ဒီဃတော အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏော။ ရိတ္တပေါတ္ထကောပီတိ အလိခိတပေါတ္ထကောပိ၊ ဣဒဉ္စ ပဏ္ဏပ္ပသင်္ဂေန ဝုတ္တံ။

အာသန္ဒိကောတိ စတုရဿပီဌံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဥစ္စကမ္ပိ အာသန္ဒိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) ဝစနတော။ ဧကတောဘာဂေန ဒီဃပီဌမေဝ ဟိ အဋ္ဌင်္ဂုလပါဒကံ ဝဋ္ဋတိ၊ စတုရဿာသန္ဒိကော ပန ပမာဏာတိက္ကန္တောပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတ္တင်္ဂေါ နာမ တီသု ဒိသာသု အပဿယံ ကတွာ ကတမဉ္စော၊ အယမ္ပိ ပမာဏာတိက္ကန္တောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဘဒ္ဒပီဌန္တိ ဝေတ္တမယံ ပီဌံ ဝုစ္စတိ။ ပီဌိကာတိ ပိလောတိကဗန္ဓံ ပီဌမေဝ။ ဧဠကပါဒပီဌံ နာမ ဒါရုပဋိကာယ ဥပရိပါဒေ ဌပေတွာ ဘောဇနဖလကံ ဝိယ ကတပီဌံ ဝုစ္စတိ။ အာမဏ္ဍကဝဏ္ဋကပီဌံ နာမ အာမလကာကာရေန ယောဇိတဗဟဥပါဒပီဌံ။ ဣမာနိ တာဝ ပါဠိယံ အာဂတပီဌာနိ။ ဒါရုမယံ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ပီဌံ ဝဋ္ဋတိ။

‘‘ဃဋ္ဋနဖလကံ နာမ ယတ္ထ ဌပေတွာ ရဇိတစီဝရံ ဟတ္ထေန ဃဋ္ဋေန္တိ။ ဃဋ္ဋနမုဂ္ဂရော နာမ အနုဝါတာဒိဃဋ္ဋနတ္ထံ ကတောတိ ဝဒန္တီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၃၂၁) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၃၂၁) ‘‘ဃဋ္ဋနဖလကံ ဃဋ္ဋနမုဂ္ဂရောတိ ဣဒံ ရဇိတစီဝရံ ဧကသ္မိံ မဋ္ဌေ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရေ ဝေဌေတွာ ဧကဿ မဋ္ဌဖလကဿ ဥပရိ ဌပေတွာ ဥပရိ အပရေန မဋ္ဌဖလကေန နိက္ကုဇ္ဇိတွာ ဧကော ဥပရိ အက္ကမိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ဒွေ ဇနာ ဥပရိဖလကံ ဒွီသု ကောဋီသု ဂဟေတွာ အပရာပရံ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနံ ကရောန္တိ၊ ဧတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထေ ဌပါပေတွာ ဟတ္ထေန ပဟရဏံ ပန နိဋ္ဌိတရဇနဿ စီဝရဿ အလ္လကာလေ ကာတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ ပန ဖလကမုဂ္ဂရေဟိ ဃဋ္ဋနံ သုက္ခကာလေ ထဒ္ဓဘာဝဝိမောစနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အမ္ဗဏန္တိ ဖလကေဟိ ပေါက္ခရဏီသဒိသကတပါနီယဘာဇနံ။ ရဇနဒေါဏီတိ ယတ္ထ ပက္ကရဇနံ အာကိရိတွာ ဌပေန္တီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ ပန ‘‘အမ္ဗဏန္တိ ဧကဒေါဏိကနာဝါဖလကေဟိ ပေါက္ခရဏီသဒိသံ ကတံ။ ပါနီယဘာဇနန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ရဇနဒေါဏီတိ ဧကဒါရုနာဝ ကတံ ရဇနဘာဇနံ။ ဥဒကဒေါဏီတိ ဧကဒါရုနာဝ ကတံ ဥဒကဘာဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဘူမတ္ထရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အကပ္ပိယစမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပစ္စတ္ထရဏဂတိကန္တိ ဣမိနာ မဉ္စပီဌေပိ အတ္ထရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ပါဝါရာဒိပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဧကေ။ နောတိ အပရေ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၃၂၁) ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃၂၁) ပန ‘‘ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရော နာမ ‘ယေန ရဇိတစီဝရံ ပေါထေန္တိ၊ တမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝါ’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘ပစ္စတ္ထရဏဂတိက’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ စ အပိ-သဒ္ဒေန ပါဝါရာဒိပစ္စတ္ထရဏံ သဗ္ဗံ ဂရုဘဏ္ဍမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဧတေနေဝ သုတ္တေန အညထာ အတ္ထံ ဝတွာ ပါဝါရာဒိပစ္စတ္ထရဏံ န ဂရုဘဏ္ဍံ၊ ဘာဇနီယမေဝ၊ သေနာသနတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏမေဝ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဝဒန္တိ။ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၃၂၁) ပန ‘‘ဘူမတ္ထရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အကပ္ပိယစမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပေန သယိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပစ္စတ္ထရဏဂတိကန္တိ ဣမိနာ မဉ္စာဒီသု အတ္ထရိတဗ္ဗံ မဟာစမ္မံ ဧဠကစမ္မံ နာမာတိ ဒဿေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဆတ္တမုဋ္ဌိပဏ္ဏန္တိ တာလပဏ္ဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပတ္တကဋာဟန္တိ ပတ္တပစနကဋာဟံ။ ဂဏ္ဌိကာတိ စီဝရဂဏ္ဌိကာ။ ဝိဓောတိ ကာယဗန္ဓနဝိဓော။

ဣဒါနိ ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာယံ (ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) အာဂတနယော ဝုစ္စတေ – အာရာမော နာမ ပုပ္ဖာရာမော ဝါ ဖလာရာမော ဝါ။ အာရာမဝတ္ထု နာမ တေသံယေဝ အာရာမာနံ အတ္ထာယ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဌပိတောကာသော။ တေသု ဝါ အာရာမေသု ဝိနဋ္ဌေသု တေသံ ပေါရာဏကဘူမိဘာဂေါ။ ဝိဟာရော နာမ ယံ ကိဉ္စိ ပါသာဒါဒိသေနာသနံ။ ဝိဟာရဝတ္ထု နာမ တဿ ပတိဋ္ဌာနောကာသော။ မဉ္စော နာမ မသာရကော ဗုန္ဒိကာဗဒ္ဓါ ကုဠီရပါဒကော အာဟစ္စပါဒကောတိ ဣမေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနံ စတုန္နံ မဉ္စာနံ အညတရော။ ပီဌံ နာမ မသာရကာဒီနံယေဝ စတုန္နံ ပီဌာနံ အညတရံ။ ဘိသိ နာမ ဥဏ္ဏဘိသိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ဘိသီနံ အညတရံ။ ဗိမ္ဗောဟနံ နာမ ရုက္ခတူလလတာတူလပေါဋကီတူလာနံ အညတရေန ပုဏ္ဏံ။ လောဟကုမ္ဘီ နာမ ကာဠလောဟေန ဝါ တမ္ဗလောဟေန ဝါ ယေန ကေနစိ ကတကုမ္ဘီ။ လောဟဘာဏကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ပန ဘာဏကန္တိ အရဉ္ဇရော ဝုစ္စတိ။ ဝါရကောတိ ဃဋော။ ကဋာဟံ ကဋာဟမေဝ။ ဝါသိအာဒီသု ဝလ္လိအာဒီသု စ ဒုဝိညေယျံ နာမ နတ္ထိ…ပေ…။

တတ္ထ ထာဝရေန ထာဝရန္တိ ဝိဟာရဝိဟာရဝတ္ထုနာ အာရာမအာရာမဝတ္ထုံ ဝိဟာရဝိဟာရဝတ္ထုံ။ ဣတရေနာတိ အထာဝရေန၊ ပစ္ဆိမရာသိတ္တယေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အကပ္ပိယေနာတိ သုဝဏ္ဏမယမဉ္စာဒိနာ စေဝ အကပ္ပိယဘိသိဗိမ္ဗောဟနေဟိ စ။ မဟဂ္ဃကပ္ပိယေနာတိ ဒန္တမယမဉ္စာဒိနာ စေဝ ပါဝါရာဒိနာ စ။ ဣတရန္တိ အထာဝရံ။ ကပ္ပိယပရိဝတ္တနေန ပရိဝတ္တေတုန္တိ ယထာ အကပ္ပိယံ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ပရိဝတ္တေတုံ…ပေ… ဧဝံ တာဝ ထာဝရေန ထာဝရပရိဝတ္တနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတရေန ဣတရပရိဝတ္တနေ ပန မဉ္စပီဌံ မဟန္တံ ဝါ ဟောတု၊ ခုဒ္ဒကံ ဝါ၊ အန္တမသော စတုရင်္ဂုလပါဒကံ ဂါမဒါရကေဟိ ပံသွာဂါရကေသု ကီဠန္တေဟိ ကတမ္ပိ သင်္ဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ…ပေ… သတဂ္ဃနကေန ဝါ သဟဿဂ္ဃနကေန ဝါ မဉ္စေန အညံ မဉ္စသတမ္ပိ လဘတိ၊ ပရိဝတ္တေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ကေဝလံ မဉ္စေန မဉ္စောယေဝ၊ အာရာမအာရာမဝတ္ထုဝိဟာရဝိဟာရဝတ္ထုပီဌဘိသိဗိမ္ဗောဟနာနိပိ ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဧသ နယော ပီဌဘိသိဗိမ္ဗောဟနေသုပိ။

ကာဠလောဟတမ္ဗလောဟကံသလောဟဝဋ္ဋလောဟာနန္တိ ဧတ္ထ ကံသလောဟံ ဝဋ္ဋလောဟဉ္စ ကိတ္တိမလောဟံ။ တီဏိ ဟိ ကိတ္တိမလောဟာနိ ကံသလောဟံ ဝဋ္ဋလောဟံ ဟာရကူဋန္တိ။ တတ္ထ တိပုတမ္ဗေ မိဿေတွာ ကတံ ကံသလောဟံ။ သီသတမ္ဗေ မိဿေတွာ ကတံ ဝဋ္ဋလောဟံ။ ရသတမ္ဗေ မိဿေတွာ ကတံ ဟာရကူဋံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကံသလောဟံ ဝဋ္ဋလောဟဉ္စ ကိတ္တိမလောဟ’’န္တိ။ တတော အတိရေကန္တိ တတော အတိရေကဂဏှနကော။ သာရကောတိ မဇ္ဈေ မကုဠံ ဒဿေတွာ မုခဝဋ္ဋိဝိတ္ထတံ ကတွာ ပိဋ္ဌိတော နာမေတွာ ကာတဗ္ဗံ ဧကံ ဘာဇနံ။ သရာဝန္တိပိ ဝဒန္တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကဉ္စနကာဒီနံ ဂိဟိဥပကရဏာနံ ဂဟဏံ။ တာနိ ဟိ ခုဒ္ဒကာနိပိ ဂရုဘဏ္ဍာနေဝ ဂိဟိဥပကရဏတ္တာ။ ပိ-သဒ္ဒေန ပဂေဝ မဟန္တာနီတိ ဒဿေတိ၊ ဣမာနိ ပန ဘာဇနီယာနိ ဘိက္ခုပကရဏတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ စ ဧတာနိ၊ ဧဝံ ကုဏ္ဍိကာပိ ဘာဇနီယာ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ယထာ စ မတ္တိကာဘဏ္ဍေ၊ ဧဝံ လောဟဘဏ္ဍေပိ ကုဏ္ဍိကာ ဘာဇနီယကောဋ္ဌာသမေဝ ဘဇတီ’’တိ။ သင်္ဃိကပရိဘောဂေနာတိ အာဂန္တုကာနံ ဝုဍ္ဎတရာနံ ဒတွာ ပရိဘောဂေန။ ဂိဟိဝိကဋာတိ ဂိဟီဟိ ဝိကတာ ပညတ္တာ၊ အတ္တနော ဝါ သန္တကကရဏေန ဝိရူပံ ကတာ။ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန န ဝဋ္ဋတီတိ အာဂန္တုကာနံ အဒတွာ အတ္တနော သန္တကံ ဝိယ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပိပ္ဖလိကောတိ ကတ္တရိ။ အာရကဏ္ဋကံ သူစိဝေဓကံ။ တာဠံ ယန္တံ။ ကတ္တရယဋ္ဌိဝေဓကော ကတ္တရယဋ္ဌိဝလယံ။ ယထာ တထာ ဃနကတံ လောဟန္တိ လောဟဝဋ္ဋိ လောဟဂုဠော လောဟပိဏ္ဍိ လောဟစက္ကလိကန္တိ ဧဝံ ဃနကတံ လောဟံ။ ခီရပါသာဏမယာနီတိ မုဒုကခီရဝဏ္ဏပါသာဏမယာနိ။

ဂိဟိဝိကဋာနိပိ န ဝဋ္ဋန္တိ အနာမာသတ္တာ။ ပိ-သဒ္ဒေန ပဂေဝ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ဝါတိ ဒဿေတိ။ သေနာသနပရိဘောဂေါ ပန သဗ္ဗကပ္ပိယော၊ တသ္မာ ဇာတရူပါဒိမယာ သဗ္ဗာပိ သေနာသနပရိက္ခာရာ အာမာသာ။ တေနာဟ ‘‘သေနာသနပရိဘောဂေ ပနာ’’တိအာဒိ။

သေသာတိ တတော မဟတ္တရီ ဝါသိ။ ယာ ပနာတိ ယာ ကုဌာရီ ပန။ ကုဒါလော အန္တမသော စတုရင်္ဂုလမတ္တောပိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ နိခါဒနံ စတုရဿမုခံ ဝါ ဟောတု ဒေါဏိမုခံ ဝါ ဝင်္ကံ ဝါ ဥဇုကံ ဝါ၊ အန္တမသော သမ္မုဉ္ဇနီဒဏ္ဍဝေဓနမ္ပိ၊ ဒဏ္ဍဗန္ဓဉ္စေ၊ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ တေနာဟ ‘‘ကုဒါလော ဒဏ္ဍဗန္ဓနိခါဒနံ ဝါ အဂရုဘဏ္ဍံ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ သိပါဋိကာ နာမ ခုရကောသော၊ သိခရံ ပန ဒဏ္ဍဗန္ဓနိခါဒနံ အနုလောမေတီတိ အာဟ ‘‘သိခရမ္ပိ နိခါဒနေနေဝ သင်္ဂဟိတ’’န္တိ။ သစေ ပန ဝါသိ အဒဏ္ဍကံ ဖလမတ္တံ၊ ဘာဇနီယံ။ ဥပက္ခရေတိ ဝါသိအာဒိဘဏ္ဍေ။

ပတ္တဗန္ဓကော နာမ ပတ္တဿ ဂဏ္ဌိကာဒိကာရကော။ ‘‘ပဋိမာနံ သုဝဏ္ဏာဒိပတ္တကာရကော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ တိပုစ္ဆေဒနကသတ္ထံ သုဝဏ္ဏစ္ဆေဒနကသတ္ထံ ကတပရိကမ္မစမ္မစ္ဆိန္ဒနကခုဒ္ဒကသတ္ထန္တိ ဣမာနိ စေတ္ထ တီဏိ ပိပ္ဖလိကံ အနုလောမန္တီတိ အာဟ ‘‘အယံ ပန ဝိသေသော’’တိအာဒိ။ ဣတရာနီတိ မဟာကတ္တရိအာဒီနိ။

အဍ္ဎဗာဟုပ္ပမာဏာတိ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အံသကူဋပ္ပမာဏာ၊ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထဇာတကာတိ သင်္ဃိကဘူမိယံ ဇာတာ၊ အာရက္ခသံဝိဓာနေန ရက္ခိတတ္တာ ရက္ခိတာ စ သာ မဉ္ဇူသာဒီသု ပက္ခိတ္တံ ဝိယ ယထာ တံ န နဿတိ၊ ဧဝံ ဂေါပနတော ဂေါပိတာ စာတိ ရက္ခိတဂေါပိတာ။ တတ္ထဇာတကာပိ ပန အရက္ခိတာ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ န ဟောတိ။ သင်္ဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတေတိ ဣမိနာ သင်္ဃသန္တကေန စေတိယသန္တကံ ရက္ခိတုံ ပရိဝတ္တိတုဉ္စ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ သုတ္တံ ပနာတိ ဝဋ္ဋိတဉ္စေဝ အဝဋ္ဋိတဉ္စ သုတ္တံ။

အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍမတ္တောတိ အန္တမသော ဒီဃသော အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တော ပရိဏာဟတော သီဟဠ-ပဏ္ဏသူစိဒဏ္ဍမတ္တော။ ဧတ္ထာတိ ဝေဠုဘဏ္ဍေ။ ဒဍ္ဎံ ဂေဟံ ယေသံ တေတိ ဒဍ္ဎဂေဟာ။ န ဝါရေတဗ္ဗာတိ ‘‘မာ ဂဏှိတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ န နိသေဓေတဗ္ဗာ။ ဒေသန္တရဂတေန သမ္ပတ္တဝိဟာရေ သင်္ဃိကာဝါသေ ဌပေတဗ္ဗာ။

အဝသေသဉ္စ ဆဒနတိဏန္တိ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇေဟိ အဝသေသံ ယံ ကိဉ္စိ ဆဒနတိဏံ။ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏောပီတိ ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏော။ လိခိတပေါတ္ထကော ပန ဂရုဘဏ္ဍံ န ဟောတိ။ ကပ္ပိယစမ္မာနီတိ မိဂါဒီနံ စမ္မာနိ။ သဗ္ဗံ စက္ကယုတ္တယာနန္တိ ရထသကဋာဒိကံ သဗ္ဗံ စက္ကယုတ္တယာနံ။ ဝိသင်္ခတစက္ကံ ပန ယာနံ ဘာဇနီယံ။ အနုညာတဝါသိ နာမ ယာ သိပါဋိကာယ ပက္ခိပိတွာ ပရိဟရိတုံ သက္ကာတိ ဝုတ္တာ။ မုဋ္ဌိပဏ္ဏံ တာလပတ္တံ။ တဉှိ မုဋ္ဌိနာ ဂဟေတွာ ပရိဟရန္တီတိ ‘‘မုဋ္ဌိပဏ္ဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘မုဋ္ဌိပဏ္ဏန္တိ ဆတ္တစ္ဆဒပဏ္ဏမေဝါ’’တိ ကေစိ။ အရဏီသဟိတန္တိ အရဏီယုဂဠံ၊ ဥတ္တရာရဏီ အဓရာရဏီတိ အရဏီဒွယန္တိ အတ္ထော။ ဖာတိကမ္မံ ကတွာတိ အန္တမသော တံအဂ္ဃနကဝါလိကာယပိ ထာဝရံ ဝဍ္ဎိကမ္မံ ကတွာ။ ကုဏ္ဍိကာတိ အယကုဏ္ဍိကာ စေဝ တမ္ဗလောဟကုဏ္ဍိကာ စ။ ဘာဇနီယကောဋ္ဌာသမေဝ ဘဇတီတိ ဘာဇနီယပက္ခမေဝ သေဝတိ၊ န တု ဂရုဘဏ္ဍန္တိ အတ္ထော။ ကဉ္စနကော ပန ဂရုဘဏ္ဍမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

ဂရုဘဏ္ဍဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

တိံသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၃၁။ စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ

၂၃၀။ ဧဝံ ဂရုဘဏ္ဍဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယောတိ ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စောဒီယတေ စောဒနာ၊ ဒေါသာရောပနန္တိ အတ္ထော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သာရဏာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ကမ္မက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၄၊ ၅) ‘‘စောဒေတွာ ကတံ ဟောတိ၊ သာရေတွာ ကတံ ဟောတိ၊ အာပတ္တိံ ရောပေတွာ ကတံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘စောဒေတုံ ပန ကော လဘတိ၊ ကော န လဘတီ’’တိ ဣဒံ အနုဒ္ဓံသနာဓိပ္ပာယံ ဝိနာပိ စောဒနာလက္ခဏံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ သီလသမ္ပန္နောတိ ဣဒံ ဒုဿီလဿ ဝစနံ အပ္ပမာဏန္တိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခုနီနံ ပန ဘိက္ခုံ စောဒေတုံ အနိဿရတ္တာ ‘ဘိက္ခုနိမေဝါ’တိ ဝုတ္တံ။ သတိပိ ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူသု အနိဿရဘာဝေ တာဟိ ကတစောဒနာပိ စောဒနာရဟတ္တာ စောဒနာယေဝါတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ပဉ္စပိ သဟဓမ္မိကာ လဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခုဿ သုတွာ စောဒေတီတိအာဒိနာ စောဒကော ယေသံ သုတွာ စောဒေတိ၊ တေသမ္ပိ ဝစနံ ပမာဏမေဝါတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ တေသံ စောဒနာပိ ရုဟတေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ထေရော သုတ္တံ နိဒဿေသီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၃၈၅-၃၈၆) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၃၈၆) ပန ‘‘အမူလကစောဒနာပသင်္ဂေန သမူလကစောဒနာလက္ခဏာဒိံ ဒဿေတုံ ‘စောဒေတုံ ပန ကော လဘတိ၊ ကော န လဘတီ’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ‘ဘိက္ခုဿ သုတွာ စောဒေတီ’တိအာဒိသုတ္တံ ယသ္မာ ယေ စောဒကဿ အညေသံ ဝိပတ္တိံ ပကာသေန္တိ၊ တေပိ တသ္မိံ ခဏေ စောဒကဘာဝေ ဌတွာဝ ပကာသေန္တိ၊ တေသဉ္စ ဝစနံ ဂဟေတွာ ဣတရောပိ ယသ္မာ စောဒေတုဉ္စ အသမ္ပဋိစ္ဆန္တံ တေဟိ တိတ္ထိယသာဝကပရိယောသာနေဟိ ပဌမစောဒကေဟိ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတုဉ္စ လဘတိ၊ တသ္မာ ဣဓ သာဓကဘာဝေန ဥဒ္ဓဋန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဂရုကာနံ ဒွိန္နန္တိ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသာနံ။ အဝသေသာနန္တိ ထုလ္လစ္စယာဒီနံ ပဉ္စန္နံ အာပတ္တီနံ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နာမ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဒသဝတ္ထုကာ ဒိဋ္ဌိ။ ‘‘အန္တဝါ လောကော အနန္တဝါ လောကော’’တိအာဒိကာ အန္တံ ဂဏှာပကဒိဋ္ဌိ အန္တဂ္ဂါဟိကာ နာမ။ အာဇီဝဟေတု ပညတ္တာနံ ဆန္နန္တိ အာဇီဝဟေတုပိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ ပါရာဇိကံ၊ သဉ္စရိတ္တေ သင်္ဃာဒိသေသော၊ ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ သော အရဟာ’’တိ ပရိယာယေန ထုလ္လစ္စယံ၊ ဘိက္ခုဿ ပဏီတဘောဇနဝိညတ္တိယာ ပါစိတ္တိယံ၊ ဘိက္ခုနိယာ ပဏီတဘောဇနဝိညတ္တိယာ ပါဋိဒေသနီယံ၊ သူပေါဒနဝိညတ္တိယာ ဒုက္ကဋန္တိ ဣမေသံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၂၈၇) ဝုတ္တာနံ ဆန္နံ။ န ဟေတာ အာပတ္တိယော အာဇီဝဟေတု ဧဝ ပညတ္တာ သဉ္စရိတ္တာဒီနံ အညထာပိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ အာဇီဝဟေတုပိ ဧတာသံ အာပဇ္ဇနံ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ အာဇီဝဟေတုပိ ပညတ္တာနန္တိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိအာဇီဝဝိပတ္တီဟိ စောဒေန္တောပိ တမ္မူလိကာယ အာပတ္တိယာ ဧဝ စောဒေတိ။

‘‘ကသ္မာ မံ န ဝန္ဒသီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ‘‘အဿမဏောသိ၊ အသကျပုတ္တိယောသီ’’တိ အဝန္ဒနကာရဏဿ ဝုတ္တတ္တာ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နော န ဝန္ဒိတဗ္ဗောတိ ဝဒန္တိ။ စောဒေတုကာမတာယ ဧဝ အဝန္ဒိတွာ အတ္တနာ ဝတ္တဗ္ဗဿ ဝုတ္တမတ္ထံ ဌပေတွာ အဝန္ဒိယဘာဝေ တံ ကာရဏံ န ဟောတီတိ စူဠဂဏ္ဌိပဒေ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ စ ဝုတ္တံ။ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နဿ အဝန္ဒိယေသု အဝုတ္တတ္တာ တေန သဒ္ဓိံ သယန္တဿ သဟသေယျာပတ္တိယာ အဘာဝတော၊ တဿ စ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ ရုဟနတော တဒေဝ ယုတ္တတရန္တိ ဝိညာယတိ။ ကိဉ္စာပိ ယာဝ သော ဘိက္ခုဘာဝံ ပဋိဇာနာတိ၊ တာဝ ဝန္ဒိတဗ္ဗော၊ ယဒါ ပန ‘‘အဿမဏောမှီ’’တိ ပဋိဇာနာတိ၊ တဒါ န ဝန္ဒိတဗ္ဗောတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နဿ ဟိ ဘိက္ခုဘာဝံ ပဋိဇာနန္တဿေဝ ဘိက္ခုဘာဝေါ၊ န တတော ပရံ။ ဘိက္ခုဘာဝံ အပ္ပဋိဇာနန္တော ဟိ အနုပသမ္ပန္နပက္ခံ ဘဇတိ။ ယသ္မာ အာမိသံ ဒေန္တော အတ္တနော ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနေယေဝ ဒေတိ၊ တသ္မာ ပဋိပါဋိယာ နိသိန္နာနံ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ ဒေန္တေန ဧကဿ စောဒေတုကာမတာယ အဒိန္နေပိ စောဒနာ နာမ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န တာဝ တာ စောဒနာ ဟောတီ’’တိ။

၂၃၁။ စောဒေတဗ္ဗောတိ စုဒိတော၊ စုဒိတော ဧဝ စုဒိတကော၊ အပရာဓဝန္တော ပုဂ္ဂလော။ စောဒေတီတိ စောဒကော၊ အပရာဓပကာသကော။ စုဒိတကော စ စောဒကော စ စုဒိတကစောဒကာ။ ဥဗ္ဗာဟိကာယာတိ ဥဗ္ဗဟန္တိ ဝိယောဇေန္တိ ဧတာယ အလဇ္ဇီနံ တဇ္ဇနိံ ဝါ ကလဟံ ဝါတိ ဥဗ္ဗာဟိကာ၊ သင်္ဃသမ္မုတိ၊ တာယ။ ဝိနိစ္ဆိနနံ နာမ တာယ သမ္မတဘိက္ခူဟိ ဝိနိစ္ဆိနနမေဝ။ အလဇ္ဇုဿန္နာယ ဟိ ပရိသာယ သမထက္ခန္ဓကေ အာဂတေဟိ ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ ဒွေ တယော ဘိက္ခူ တတ္ထေဝ ဝုတ္တာယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ သမထက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၂၃၁-၂၃၂) –

‘‘တေဟိ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ တသ္မိံ အဓိကရဏေ ဝိနိစ္ဆိယမာနေ အနန္တာနိ စေဝ ဘဿာနိ ဇာယန္တိ၊ န စေကဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော ဝိညာယတိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝရူပံ အဓိကရဏံ ဥဗ္ဗာဟိကာယ ဝူပသမေတုံ။ ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မန္နိတဗ္ဗော၊ သီလဝါ ဟောတိ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု၊ ဗဟုဿုတော ဟောတိ သုတဓရော သုတသန္နိစယော၊ ယေ တေ ဓမ္မာ အာဒိကလျာဏာ မဇ္ဈေကလျာဏာ ပရိယောသာနကလျာဏာ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ အဘိဝဒန္တိ၊ တထာရူပဿ ဓမ္မာ ဗဟုဿုတာ ဟောန္တိ ဓာတာ ဝစသာ ပရိစိတာ မနသာနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန သွာဂတာနိ ဟောန္တိ သုဝိဘတ္တာနိ သုပ္ပဝတ္တီနိ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသော၊ ဝိနယေ ခေါ ပန ဆေကော ဟောတိ အသံဟီရော၊ ပဋိဗလော ဟောတိ ဥဘော အတ္ထပစ္စတ္ထိကေ အဿာသေတုံ သညာပေတုံ နိဇ္ဈာပေတုံ ပေက္ခေတုံ ပဿိတုံ ပသာဒေတုံ၊ အဓိကရဏသမုပ္ပာဒဝူပသမကုသလော ဟောတိ၊ အဓိကရဏံ ဇာနာတိ၊ အဓိကရဏသမုဒယံ ဇာနာတိ၊ အဓိကရဏနိရောဓံ ဇာနာတိ၊ အဓိကရဏနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒံ ဇာနာတိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေဟိ ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မန္နိတုံ။

‘‘ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ ပဌမံ ဘိက္ခု ယာစိတဗ္ဗော၊ ယာစိတွာ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အမှာကံ ဣမသ္မိံ အဓိကရဏေ ဝိနိစ္ဆိယမာနေ အနန္တာနိ စေဝ ဘဿာနိ ဇာယန္တိ၊ န စေကဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော ဝိညာယတိ။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမဉ္စ ဣတ္ထန္နာမဉ္စ ဘိက္ခုံ သမ္မန္နေယျ ဥဗ္ဗာဟိကာယ ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတုံ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အမှာကံ ဣမသ္မိံ အဓိကရဏေ ဝိနိစ္ဆိယမာနေ အနန္တာနိ စေဝ ဘဿာနိ ဇာယန္တိ၊ န စေကဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော ဝိညာယတိ။ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမဉ္စ ဣတ္ထန္နာမဉ္စ ဘိက္ခုံ သမ္မန္နတိ ဥဗ္ဗာဟိကာယ ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတုံ။ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣတ္ထန္နာမဿ စ ဣတ္ထန္နာမဿ စ ဘိက္ခုနော သမ္မုတိ ဥဗ္ဗာဟိကာယ ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတုံ၊ သော တုဏှဿ။ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။

‘‘သမ္မတော သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမော စ ဣတ္ထန္နာမော စ ဘိက္ခု ဥဗ္ဗာဟိကာယ ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတုံ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ။

တေဟိ စ သမ္မတေဟိ ဝိသုံ ဝါ နိသီဒိတွာ တဿာ ဧဝ ဝါ ပရိသာယ ‘‘အညေဟိ န ကိဉ္စိ ကထေတဗ္ဗ’’န္တိ သာဝေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တုမှာကန္တိ စုဒိတကစောဒကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

‘‘ကိမှီတိ ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ။ ကိမှိ နမ္ပိ န ဇာနာသီတိ ကိမှိ နန္တိ ဝစနမ္ပိ န ဇာနာသိ။ နာဿ အနုယောဂေါ ဒါတဗ္ဗောတိ နာဿ ပုစ္ဆာ ပဋိပုစ္ဆာ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၃၈၅-၃၈၆) ဝုတ္တံ၊ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၃၈၆) ပန – ကိမှီတိ ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ၊ ကတရဝိပတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ ကိမှိ နံ နာမာတိ ဣဒံ ‘‘ကတရာယ ဝိပတ္တိယာ ဧတံ စောဒေသီ’’တိ ယာယ ကာယစိ ဝိညာယမာနာယ ဘာသာယ ဝုတ္တေပိ စောဒကဿ ဝိနယေ အပကတညုတာယ ‘‘သီလာစာရဒိဋ္ဌိအာဇီဝဝိပတ္တီသု ကတရာယာတိ မံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဝိညာတုံ အသက္ကောန္တဿ ပုစ္ဆာ၊ န ပန ‘‘ကိမှီ’’တိအာဒိပဒတ္ထမတ္တံ အဇာနန္တဿ။ န ဟိ အနုဝိဇ္ဇကော စောဒကံ ဗာလံ အပရိစိတဘာသာယ ‘‘ကိမှိ န’’န္တိ ပုစ္ဆတိ။ ကိမှိ နမ္ပိ န ဇာနာသီတိ ဣဒမ္ပိ ဝစနမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ န ဟောတိ။ ‘‘ကတရဝိပတ္တိယာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အသုကာယ ဝိပတ္တိယာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ ‘‘န ဇာနာသီ’’တိ ဝစနဿ အဓိပ္ပာယမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘နာဿ အနုယောဂေါ ဒါတဗ္ဗော’’တိ။

‘‘တဿ နယော ဒါတဗ္ဗော’’တိ တဿာတိ ဗာလဿ လဇ္ဇိဿ။ ‘‘တဿ နယော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ စ ‘‘ကိမှိ နံ စောဒေသီတိ သီလဝိပတ္တိယာ’’တိအာဒိ အဓိပ္ပာယပ္ပကာသနမေဝ နယဒါနံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ကိမှိ-နံ-ပဒါနံပရိယာယမတ္တဒဿနံ။ န ဟိ ဗာလော ‘‘ကတရဝိပတ္တိယံ နံ စောဒေသီ’’တိ ဣမဿ ဝစနဿ အတ္ထေ ဉာတေပိ ဝိပတ္တိပ္ပဘေဒံ၊ အတ္တနာ စောဒိယမာနံ ဝိပတ္တိသရူပဉ္စ ဇာနိတုံ သက္ကောတိ၊ တသ္မာ တေနေဝ အဇာနနေန အလဇ္ဇီ အပသာဒေတဗ္ဗော။ ကိမှိ နန္တိ ဣဒမ္ပိ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ အညေန ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန အဝိညုတံ ပကာသေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောဝ။ ‘‘ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိအာဒိဝစနတော ‘‘အလဇ္ဇီနိဂ္ဂဟတ္ထာယ…ပေ… ပညတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဟိတီတိ ဧတိ၊ ဟိ-ကာရော ဧတ္ထ အာဂမော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အာဂမိဿတီတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌသန္တာနေနာတိ ဒိဋ္ဌနိယာမေန။ အလဇ္ဇိဿ ပဋိညာယ ဧဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝစနပဋိဝစနက္ကမေနေဝ ဒေါသေ အာဝိဘူတေပိ အလဇ္ဇိဿ ‘‘အသုဒ္ဓါ အဟ’’န္တိ ဒေါသသမ္ပဋိစ္ဆနပဋိညာယ ဧဝ အာပတ္တိယာ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘အလဇ္ဇိဿ ဧတံ နတ္ထီတိ သုဒ္ဓပဋိညာယ ဧဝ အနာပတ္တိယာ ကာတဗ္ဗန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော သင်္ဂဟိတော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ အနုဝိဇ္ဇကဿေဝ နိရတ္ထကတ္တာပတ္တိတော၊ စောဒကေနေဝ အလဇ္ဇိပဋိညာယ ဌာတဗ္ဗတော။ ဒေါသောပဂမပဋိညာ ဧဝ ဟိ ဣဓ ပဋိညာတိ အဓိပ္ပေတာ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဧတမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဧတမ္ပိ နတ္ထီတိ ပဋိညံ န ဒေတီ’’တိအာဒိ။

တဒတ္ထဒီပနတ္ထန္တိ အလဇ္ဇိဿ ဒေါသေ အာဝိဘူတေပိ တဿ ဒေါသောပဂမပဋိညာယ ဧဝ ကာတဗ္ဗတာဒီပနတ္ထံ။ ဝိဝါဒဝတ္ထုသင်္ခါတေ အတ္ထေ ပစ္စတ္ထိကာ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာ။ သညံ ဒတွာတိ တေသံ ကထာပစ္ဆေဒတ္ထံ အဘိမုခကရဏတ္ထဉ္စ သဒ္ဒံ ကတွာ။ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ အနနုစ္ဆဝိကောတိ အသုဒ္ဓါတိ သညာယ စောဒကပက္ခေ ပဝိဋ္ဌတ္တာ အနုဝိဇ္ဇကဘာဝတော ဗဟိဘူတတ္တာ အနုဝိဇ္ဇိတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သန္ဒေဟေ ဧဝ ဟိ သတိ အနုဝိဇ္ဇိတုံ သက္ကာ၊ အသုဒ္ဓလဒ္ဓိယာ ပန သတိ စုဒိတကေန ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ အသစ္စတောပိ ပဋိဘာတိ၊ ကထံ တတ္ထ အနုဝိဇ္ဇနာ သိယာတိ။

တထာ နာသိတကောဝ ဘဝိဿတီတိ ဣမိနာ ဝိနိစ္ဆယမ္ပိ အဒတွာ သင်္ဃတော ဝိယောဇနံ နာမ လိင်္ဂနာသနာ ဝိယ အယမ္ပိ ဧကော နာသနပ္ပကာရောတိ ဒဿေတိ။ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂါတိ ဣဒံ အတ္တနော သန္တိကာ တေသံ ဝိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပန တေသံ အညမညသမ္ဘောဂေ ယောဇနတ္ထံ။

ဝိရဒ္ဓံ ဟောတီတိ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပန္နော ဟောတိ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထီတိ ဣဒံ ‘‘ပက္ခာနံ အနုရက္ခဏတ္ထာယ ပဋိညံ န ဒေတီ’’တိ ဣမဿ အလဇ္ဇီလက္ခဏသမ္ဘဝဿ ကရဏဝစနံ။ ပဋိစ္ဆာဒိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အလဇ္ဇီ နာမ ဧဝ၊ ပုရိမော လဇ္ဇိဘာဝေါ န ရက္ခတီတိ အတ္ထော။ ပဋိညံ န ဒေတီတိ ‘‘သစေ မယာ ကတဒေါသံ ဝက္ခာမိ၊ မယှံ အနုဝတ္တကာ ဘိဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ ပဋိညံ န ဒေတိ။ ဌာနေ န တိဋ္ဌတီတိ လဇ္ဇိဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ ကာယဝါစာသု ဝီတိက္ကမော ဟောတိ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ဝိနိစ္ဆယော န ဒါတဗ္ဗော’’တိ၊ ပုဗ္ဗေ ပက္ခိကာနံ ပဋိညာယ ဝူပသမိတဿပိ အဓိကရဏဿ ဒုဝူပသန္တတာယ အယမ္ပိ တထာ နာသိတကောဝ ဘဝိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၃၂။ အဒိန္နာဒါနဝတ္ထုံ ဝိနိစ္ဆိနန္တေန ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရာ သာဓုကံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရာ နာမ ပဉ္စ ပဉ္စကာနိ၊ တတ္ထ ပဉ္စ ပဉ္စကာနိ နာမ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကန္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ကင်္ခါဝိတရဏိယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုတိယပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ‘‘တေ ပန အဝဟာရာ ပဉ္စ ပဉ္စကာနိ သမောဓာနေတွာ သာဓုကံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကဧကဘဏ္ဍပဉ္စကာနိ ပဒဘာဇနေ (ပါရာ။ ၉၂) ဝုတ္တာနံ ‘‘အာဒိယေယျ၊ ဟရေယျ၊ အဝဟရေယျ၊ ဣရိယာပထံ ဝိကောပေယျ၊ ဌာနာ စာဝေယျာ’’တိ ဣမေသံ ပဒါနံ ဝသေန လဗ္ဘန္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ပေါရာဏေဟိ –

‘‘အာဒိယန္တော ဟရန္တောဝ၊

ဟရန္တော ဣရိယာပထံ၊

ဝိကောပေန္တော တထာ ဌာနာ၊

စာဝေန္တောပိ ပရာဇိကော’’တိ။

တတ္ထ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ သဝိညာဏကအဝိညာဏကဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဣတရံ သဝိညာဏကဝသေနေဝ။ ကထံ? အာဒိယေယျာတိ အာရာမံ အဘိယုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ သာမိကဿ ဝိမတိံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ သာမိကော ‘‘န မယှံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ ဟရေယျာတိ အညဿ ဘဏ္ဍံ ဟရန္တော သီသေ ဘာရံ ထေယျစိတ္တော အာမသတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဖန္ဒာပေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ခန္ဓံ ဩရောပေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ အဝဟရေယျာတိ ဥပနိက္ခိတ္တံ ဘဏ္ဍံ ‘‘ဒေဟိ မေ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုစ္စမာနော ‘‘နာဟံ ဂဏှာမီ’’တိ ဘဏတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ သာမိကဿ ဝိမတိံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ သာမိကော ‘‘န မယှံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဣရိယာပထံ ဝိကောပေယျာတိ ‘‘သဟဘဏ္ဍဟာရကံ နေဿာမီ’’တိ ပဌမံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ဒုတိယံ ပါဒံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဌာနာ စာဝေယျာတိ ထလဋ္ဌံ ဘဏ္ဍံ ထေယျစိတ္တော အာမသတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဖန္ဒာပေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ ဌာနာ စာဝေတိ၊ ပါရာဇိကံ။ ဧဝံ တာဝ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဿာမိကဿ ပန ဒါသဿ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတဿ ဝါ ယထာဝုတ္တေန အဘိယောဂါဒိနာ နယေန အာဒိယနဟရဏ အဝဟရဏ ဣရိယာပထဝိကောပန ဌာနာစာဝနဝသေန ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘တတ္ထ နာနေကဘဏ္ဍာနံ၊ ပဉ္စကာနံ ဝသာ ပန၊

အာဒိယနာဒိပဉ္စကာ၊ ဒုဝိဓာတိ ဥဒီရိတာ’’တိ။

ကတမံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ? သာဟတ္ထိကော အာဏတ္တိကော နိဿဂ္ဂိယော အတ္ထသာဓကော ဓုရနိက္ခေပေါတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ –

‘‘သာဟတ္ထာဏတ္တိကော စေဝ၊ နိဿဂ္ဂိယောတ္ထသာဓကော၊

ဓုရနိက္ခေပကော စာတိ၊ ဣဒံ သာဟတ္ထပဉ္စက’’န္တိ။

တတ္ထ သာဟတ္ထိကော နာမ ပရဿ ဘဏ္ဍံ သဟတ္ထာ အဝဟရတိ။ အာဏတ္တိကော နာမ ‘‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ အညံ အာဏာပေတိ။ နိဿဂ္ဂိယော နာမ သုင်္ကဃာတပရိကပ္ပိတောကာသာနံ အန္တော ဌတွာ ဗဟိ ပါတနံ။ အတ္ထသာဓကော နာမ ‘‘အသုကဿ ဘဏ္ဍံ ယဒါ သက္ကောသိ၊ တဒါ တံ အဝဟရာ’’တိ အာဏာပေတိ။ တတ္ထ သစေ ပရော အနန္တရာယိကော ဟုတွာ တံ အဝဟရတိ၊ အာဏာပကဿ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ပရဿ ဝါ ပန တေလကုမ္ဘိယာ ပါဒဂ္ဃနကံ တေလံ အဝဿံ ပိဝနကာနိ ဥပါဟနာဒီနိ ပက္ခိပတိ၊ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေယေဝ ပါရာဇိကံ။ ဓုရနိက္ခေပေါ ပန အာရာမာဘိယောဂဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တာဝကာလိကဘဏ္ဍဒေယျာနိ အဒေန္တဿပိ ဧသေဝ နယောတိ ဣဒံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ။

ကတမံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ? ပုဗ္ဗပယောဂေါ သဟပယောဂေါ သံဝိဒါဝဟာရော သင်္ကေတကမ္မံ နိမိတ္တကမ္မန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ပုဗ္ဗသဟပယောဂေါ စ၊ သံဝိဒါဟရဏံ တထာ၊

သင်္ကေတကမ္မံ နိမိတ္တံ၊ ဣဒံ သာဟတ္ထပဉ္စက’’န္တိ။

တတ္ထ အာဏတ္တိဝသေန ပုဗ္ဗပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဌာနာစာဝနဝသေန၊ ခိလာဒီနိ သင်္ကာမေတွာ ခေတ္တာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန စ သဟပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သံဝိဒါဝဟာရော နာမ ‘‘အသုကံ နာမ ဘဏ္ဍံ အဝဟရိဿာမာ’’တိ သံဝိဒဟိတွာ သမ္မန္တယိတွာ အဝဟရဏံ။ ဧဝံ သံဝိဒဟိတွာ ဂတေသု ဟိ ဧကေနပိ တသ္မိံ ဘဏ္ဍေ ဌာနာ စာဝိတေ သဗ္ဗေသံ အဝဟာရော ဟောတိ။ သင်္ကေတကမ္မံ နာမ သဉ္ဇာနနကမ္မံ။ သစေ ဟိ ပုရေဘတ္တာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ ကာလံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘အသုကသ္မိံ ကာလေ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ ဝုတ္တော သင်္ကေတတော အပစ္ဆာ အပုရေ တံ အဝဟရတိ၊ သင်္ကေတကာရကဿ သင်္ကေတကရဏက္ခဏေယေဝ အဝဟာရော။ နိမိတ္တကမ္မံ နာမ သညုပ္ပာဒနတ္ထံ အက္ခိနိခဏနာဒိနိမိတ္တကရဏံ။ သစေ ဟိ ဧဝံ ကတနိမိတ္တတော အပစ္ဆာ အပုရေ ‘‘ယံ အဝဟရာ’’တိ ဝုတ္တော၊ တံ အဝဟရတိ၊ နိမိတ္တကာရကဿ နိမိတ္တက္ခဏေယေဝ အဝဟာရောတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ။

ကတမံ ထေယျာဝဟာရပဉ္စကံ? ထေယျာဝဟာရော ပသယှာဝဟာရော ပရိကပ္ပာဝဟာရော ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော ကုသာဝဟာရောတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ထေယျာ ပသယှာ ပရိကပ္ပာ၊ ပဋိစ္ဆန္နာ ကုသာ တထာ၊

အဝဟာရာ ဣမေ ပဉ္စ၊ ထေယျာဝဟာရပဉ္စက’’န္တိ။

တတ္ထ ယော သန္ဓိစ္ဆေဒါဒီနိ ကတွာ အဒိဿမာနော အဝဟရတိ၊ ကူဋတုလာကူဋမာနကူဋကဟာပဏာဒီဟိ ဝါ ဝဉ္စေတွာ ဂဏှာတိ၊ တဿေဝံ ဂဏှတော အဝဟာရော ထေယျာဝဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော ပန ပသယှ ဗလက္ကာရေန ပရေသံ သန္တကံ ဂဏှာတိ ဂါမဃာတကာဒယော ဝိယ၊ အတ္တနော ပတ္တဗလိတော ဝါ ဝုတ္တနယေနေဝ အဓိကံ ဂဏှာတိ ရာဇဘဋာဒယော ဝိယ၊ တဿေဝံ ဂဏှတော အဝဟာရော ပသယှာဝဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိကပ္ပေတွာ ဂဟဏံ ပန ပရိကပ္ပာဝဟာရော နာမ။

သော ဘဏ္ဍောကာသဿ ဝသေန ဒုဝိဓော။ တတြာယံ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပော – သာဋကတ္ထိကော အန္တောဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ‘‘သစေ သာဋကော ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမိ။ သစေ သုတ္တံ၊ န ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတွာ အန္ဓကာရေ ပသိဗ္ဗကံ ဂဏှာတိ။ တတြ စေ သာဋကော ဟောတိ၊ ဥဒ္ဓါရေယေဝ ပါရာဇိကံ။ သုတ္တဉ္စေ ဟောတိ၊ ရက္ခတိ။ ဗဟိ နီဟရိတွာ မုဉ္စိတွာ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဉတွာ ပုန အာဟရိတွာ ဌပေတိ၊ ရက္ခတိယေဝ။ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဉတွာပိ ယံ လဒ္ဓံ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဂစ္ဆတိ၊ ပဒဝါရေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဂဏှာတိ၊ ဥဒ္ဓါရေ ပါရာဇိကံ။ ‘‘စောရော စောရော’’တိ အနုဗန္ဓော ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယတိ၊ ရက္ခတိ။ သာမိကာ ဒိသွာ ဂဏှန္တိ၊ ရက္ခတိယေဝ။ အညော စေ ဂဏှာတိ၊ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ သာမိကေသု နိဝတ္တန္တေသု သယံ ဒိသွာ ပံသုကူလသညာယ ‘‘ပဂေဝေတံ မယာ ဂဟိတံ၊ မမ ဒါနိ သန္တက’’န္တိ ဂဏှန္တဿပိ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ တတ္ထ ယွာယံ ‘‘သစေ သာဋကော ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှိဿာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တော ပရိကပ္ပော၊ အယံ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပော နာမ။ ဩကာသပရိကပ္ပော ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဧကစ္စော ပန ပရပရိဝေဏာဒီနိ ပဝိဋ္ဌော ကိဉ္စိ လောဘနေယျဘဏ္ဍံ ဒိသွာ ဂဗ္ဘဒွါရပမုခဟေဋ္ဌာ ပါသာဒဒွါရကောဋ္ဌကရုက္ခမူလာဒိဝသေန ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ‘‘သစေ မံ ဧတ္ထန္တရေ ပဿိဿန္တိ၊ ဒဋ္ဌုကာမတာယ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တော ဝိယ ဒဿာမိ။ နော စေ ပဿိဿန္တိ၊ ဟရိဿာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတိ၊ တဿ တံ အာဒါယ ပရိကပ္ပိတပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကန္တမတ္တေ အဝဟာရော ဟောတိ။ ဣတိ ယွာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဝတ္တော ပရိကပ္ပော၊ အယံ ဩကာသပရိကပ္ပော နာမ။ ဧဝမိမေသံ ဒွိန္နံ ပရိကပ္ပာနံ ဝသေန ပရိကပ္ပေတွာ ဂဏှတော အဝဟာရော ပရိကပ္ပာဝဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပန အဝဟရဏံ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော။ သော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ယော ဘိက္ခု ဥယျာနာဒီသု ပရေသံ ဩမုဉ္စိတွာ ဌပိတံ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကာဒိံ ဒိသွာ ‘‘ပစ္ဆာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပံသုနာ ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တဿ ဧတ္တာဝတာ ဥဒ္ဓါရော နတ္ထီတိ န တာဝ အဝဟာရော ဟောတိ။ ယဒါ ပန သာမိကာ ဝိစိနန္တာ အပဿိတွာ ‘‘သွေ ဇာနိဿာမာ’’တိ သာလယာဝ ဂတာ ဟောန္တိ၊ အထဿ တံ ဥဒ္ဓရတော ဥဒ္ဓါရေ အဝဟာရော။ ‘‘ပဋိစ္ဆန္နကာလေယေဝ ဧတံ မမ သန္တက’’န္တိ သကသညာယ ဝါ ‘‘ဂတာဒါနိ တေ၊ ဆဍ္ဍိတဘဏ္ဍံ ဣဒ’’န္တိ ပံသုကူလသညာယ ဝါ ဂဏှန္တဿ ပန ဘဏ္ဍဒေယျံ။ တေသု ဒုတိယတတိယဒိဝသေ အာဂန္တွာ ဝိစိနိတွာ အဒိသွာ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ဂတေသုပိ ဂဟိတံ ဘဏ္ဍဒေယျမေဝ။ ပစ္ဆာ ဉတွာ စောဒိယမာနဿ အဒဒတော သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပေ အဝဟာရော ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တဿ ပယောဂေန တေဟိ န ဒိဋ္ဌံ။ ယော ပန တထာရူပံ ဘဏ္ဍံ ယထာဌာနေ ဌိတံယေဝ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ထေယျစိတ္တော ပါဒေန အက္ကမိတွာ ကဒ္ဒမေ ဝါ ဝါလိကာယ ဝါ ပဝေသေတိ၊ တဿ ပဝေသိတမတ္တေယေဝ အဝဟာရော။

ကုသံ သင်္ကာမေတွာ ပန အဝဟရဏံ ကုသာဝဟာရော နာမ။ သောပိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ယော ဘိက္ခု ဝိလီဝမယံ ဝါ တာလပဏ္ဏမယံ ဝါ ကတသညာဏံ ယံ ကိဉ္စိ ကုသံ ပါတေတွာ စီဝရေ ဘာဇိယမာနေ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသဿ သမီပေ ဌိတံ သမဂ္ဃတရံ ဝါ မဟဂ္ဃတရံ ဝါ သမသမံ ဝါ အဂ္ဃေန ပရဿ ကောဋ္ဌာသံ ဟရိတုကာမော အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ ပတိတံ ကုသံ ပရဿ ကောဋ္ဌာသေ ပါတေတုကာမတာယ ဥဒ္ဓရတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ပရဿ ကောဋ္ဌာသေ ပါတိတေ ရက္ခတေဝ။ ယဒါ ပန တသ္မိံ ပတိတေ ပရဿ ကောဋ္ဌာသတော ပရဿ ကုသံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ဥဒ္ဓဋမတ္တေ အဝဟာရော။ သစေ ပဌမတရံ ပရဿ ကောဋ္ဌာသတော ကုသံ ဥဒ္ဓရတိ၊ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ ပါတေတုကာမတာယ ဥဒ္ဓါရေ ရက္ခတိ၊ ပါတနေပိ ရက္ခတိ။ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသတော ပန အတ္တနော ကုသံ ဥဒ္ဓရတော ဥဒ္ဓါရေယေဝ ရက္ခတိ၊ တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပရကောဋ္ဌာသေ ပါတေန္တဿ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ အဝဟာရော ဟောတိ၊ အယံ ကုသာဝဟာရော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကတော (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၂) ဂဟေတဗ္ဗော။

တုလယိတွာတိ ဥပပရိက္ခိတွာ။

သာမီစီတိ ဝတ္တံ၊ အာပတ္တိ ပန နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။

မဟာဇနသမ္မဒ္ဒေါတိ မဟာဇနသင်္ခေါဘော။ ဘဋ္ဌေ ဇနကာယေတိ အပဂတေ ဇနကာယေ။ ‘‘ဣဒဉ္စ ကာသာဝံ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ ကိံ ကာရဏာ ဧဝမာဟ? စီဝရဿာမိကေန ဓုရနိက္ခေပေါ ကတော၊ တသ္မာ တဿ အဒိန္နံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အဝဟာရကောပိ ဝိပ္ပဋိသာရဿ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ စီဝရဿာမိကံ ပရိယေသန္တော ဝိစရတိ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ၊ စီဝရဿာမိကေန စ ‘‘မမေတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဧတေနပိ အဝဟာရကေန အာလယော ပရိစ္စတ္တော၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ယဒိ ဧဝံ စီဝရဿာမိကောယေဝ ‘‘အတ္တနော သန္တကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ကသ္မာ န ဝုတ္တောတိ? ဥဘိန္နံ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနတ္ထံ။ ကထံ? အဝဟာရကဿ ‘‘မယာ သဟတ္ထေန န ဒိန္နံ၊ ဘဏ္ဍဒေယျမေတ’’န္တိ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ဣတရဿ ‘‘မယာ ပဌမံ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ပစ္ဆာ အဒိန္နံ ဂဟိတ’’န္တိ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ။

သမဂ္ဃန္တိ အပ္ပဂ္ဃံ။

ဒါရုအတ္ထံ ဖရတီတိ ဒါရူဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ သာဓေတိ။ မယိ သန္တေတိအာဒိ သဗ္ဗံ ရညာ ပသာဒေန ဝုတ္တံ၊ ထေရေန ပန ‘‘အနနုစ္ဆဝိကံ ကတ’’န္တိ န မညိတဗ္ဗံ။

ဧကဒိဝသံ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနာဒိနာ ယာ အယံ အဂ္ဃဟာနိ ဝုတ္တာ၊ သာ ဘဏ္ဍဿာမိနာ ကိဏိတွာ ဂဟိတမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗံ ပနေတံ အဋ္ဌကထာစရိယပ္ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပါသာဏဉ္စ သက္ခရဉ္စ ပါသာဏသက္ခရံ။

‘‘ဓာရေယျ အတ္ထံ ဝိစက္ခဏော’’တိ ဣမဿေဝ ဝိဝရဏံ ‘‘အာပတ္တိံ ဝါ အနာပတ္တိံ ဝါ’’တိအာဒိ။ ‘‘သိက္ခာပဒံ သမံ တေနာ’’တိ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧကာ ဂါထာ –

‘‘ဒုတိယံ အဒုတိယေန၊ ယံ ဇိနေန ပကာသိတံ၊

ပရာဇိတကိလေသေန၊ ပါရာဇိကပဒံ ဣဓာ’’တိ။

တာယ သဒ္ဓိံ ဃဋေတွာ အဒုတိယေန ပရာဇိတကိလေသေန ဇိနေန ဒုတိယံ ယံ ဣဒံ ပါရာဇိကပဒံ ပကာသိတံ၊ ဣဓ တေန သမံ အနေကနယဝေါကိဏ္ဏံ ဂမ္ဘီရတ္ထဝိနိစ္ဆယံ အညံ ကိဉ္စိ သိက္ခာပဒံ န ဝိဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ပရာဇိတကိလေသေနာတိ သန္တာနေ ပုန အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနေ စတူဟိ မဂ္ဂဉာဏေဟိ သဟ ဝါသနာယ သမုစ္ဆိန္နသဗ္ဗကိလေသေန။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၅၉) ပန ‘‘ပရာဇိတကိလေသေနာတိ ဝိဇိတကိလေသေန၊ နိကိလေသေနာတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။

တေနာတိ တေန ဒုတိယပါရာဇိကသိက္ခာပဒေန။ အတ္ထော နာမ ပါဠိအတ္ထော။ ဝိနိစ္ဆယော နာမ ပါဠိမုတ္တဝိနိစ္ဆယော။ အတ္ထော စ ဝိနိစ္ဆယော စ အတ္ထဝိနိစ္ဆယာ၊ တေ ဂမ္ဘီရာ ယသ္မိန္တိ ဂမ္ဘီရတ္ထဝိနိစ္ဆယံ ။ ဝတ္ထုမှိ ဩတိဏ္ဏေတိ စောဒနာဝသေန ဝါ အတ္တနာဝ အတ္တနော ဝီတိက္ကမာရောစနဝသေန ဝါ သင်္ဃမဇ္ဈေ အဒိန္နာဒါနဝတ္ထုသ္မိံ ဩတိဏ္ဏေ။ ဧတ္ထာတိ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ။ ဝိနိစ္ဆယောတိ အာပတ္တာနာပတ္တိနိယမနံ။ အဝတွာဝါတိ ‘‘တွံ ပါရာဇိကံ အာပန္နော’’တိ အဝတွာဝ။ ကပ္ပိယေပိ စ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ အတ္တနာ ဂဟေတုံ ကပ္ပိယေ မာတုပိတုအာဒိသန္တကေပိ ဝတ္ထုသ္မိံ။ လဟုဝတ္တိနောတိ ထေယျစိတ္တုပ္ပာဒေန လဟုပရိဝတ္တိနော။ အာသီဝိသန္တိ သီဃမေဝ သကလသရီရေ ဖရဏသမတ္ထဝိသံ။

၂၃၃။ ပကတိမနုဿေဟိ ဥတ္တရိတရာနံ ဗုဒ္ဓါဒိဥတ္တမပုရိသာနံ အဓိဂမဓမ္မောတိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော၊ တဿ ပရေသံ အာရောစနံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစနံ။ တံ ဝိနိစ္ဆိနန္တေန ဆ ဌာနာနိ သောဓေတဗ္ဗာနီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ကိံ တေ အဓိဂတန္တိ အဓိဂမပုစ္ဆာ။ ကိန္တိ တေ အဓိဂတန္တိ ဥပါယပုစ္ဆာ။ ကဒါ တေ အဓိဂတန္တိ ကာလပုစ္ဆာ။ ကတ္ထ တေ အဓိဂတန္တိ ဩကာသပုစ္ဆာ။ ကတမေ တေ ကိလေသာ ပဟီနာတိ ပဟီနကိလေသပုစ္ဆာ။ ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီတိ ပဋိလဒ္ဓဓမ္မပုစ္ဆာ။ ဣဒါနိ တမေဝ ဆဋ္ဌာနဝိသောဓနံ ဝိတ္ထာရေတုမာဟ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကေန ဗျာကရဏဝစနမတ္တေန န သက္ကာရော ကာတဗ္ဗော။ ဗျာကရဏဉှိ ဧကဿ အယာထာဝတောပိ ဟောတီတိ။ ဣမေသု ဆသု ဌာနေသု သောဓနတ္ထံ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ယထာ နာမ ဇာတရူပပတိရူပကမ္ပိ ဇာတရူပံ ဝိယ ခါယတီတိ ဇာတရူပံ နိဃံသနတာပနဆေဒနေဟိ သောဓေတဗ္ဗံ၊ ဧဝမေဝ ဣဒါနေဝ ဝုတ္တေသု ဆသု ဌာနေသု ပက္ခိပိတွာ သောဓနတ္ထံ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝိမောက္ခာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သမာပတ္တိဉာဏဒဿနမဂ္ဂဘာဝနာဖလသစ္ဆိကိရိယာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပါကဋော ဟောတိ အဓိဂတဝိသေသဿ သတိသမ္မောသာဘာဝတော။ သေသပုစ္ဆာသုပိ ‘‘ပါကဋော ဟောတီ’’တိ ပဒေ ဧသေဝ နယော။

သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတမဂ္ဂေန ပဟီနာ ကိလေသာ ပါကဋာ ဟောန္တီတိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ ကဿစိ ဟိ အတ္တနာ အဓိဂတမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသေသု သန္ဒေဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိယေဝ မဟာနာမဿ သက္ကဿ ဝိယ။ သော ဟိ သကဒါဂါမီ သမာနောပိ ‘‘တဿ မယှံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝံ ဟောတိ – ကော သု နာမ မေ ဓမ္မော အဇ္ဈတ္တံ အပ္ပဟီနော၊ ယေန မေ ဧကဒါ လောဘဓမ္မာပိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဒေါသဓမ္မာပိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တိ၊ မောဟဓမ္မာပိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၇၅) ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ။ အယံ ကိရ ရာဇာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန လောဘဒေါသမောဟာ နိရဝသေသာ ပဟီယန္တီတိ သညီ အဟောသီတိ။

ယာယ ပဋိပဒါယ ယဿ အရိယမဂ္ဂေါ အာဂစ္ဆတိ၊ သာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိ အာဂမနပဋိပဒါ။ သောဓေတဗ္ဗာတိ သုဒ္ဓါ၊ ဥဒါဟု န သုဒ္ဓါတိ ဝိစာရဏဝသေန သောဓေတဗ္ဗာ။ ‘‘န သုဇ္ဈတီတိ တတ္ထ တတ္ထ ပမာဒပဋိပတ္တိသမ္ဘဝတော။ အပနေတဗ္ဗောတိ အတ္တနော ပဋိညာယ အပနေတဗ္ဗော’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၁၉၇-၁၉၈)။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၁၉၇) ပန ‘‘န သုဇ္ဈတီတိ ပုစ္ဆိယမာနော ပဋိပတ္တိက္ကမံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ကထေသိ။ အပနေတဗ္ဗောတိ တယာ ဝုတ္တက္ကမေနာယံ ဓမ္မော န သက္ကာ အဓိဂန္တုန္တိ အဓိဂတမာနတော အပနေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သုဇ္ဈတီ’’တိ ဝတွာ သုဇ္ဈနာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒီဃရတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပညာယတီတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ယဒီ’’တိ ပဒံ အာနေတွာ ယဒိ သော ဘိက္ခု တာယ ပဋိပဒါယ ပညာယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ စတူသု ပစ္စယေသု အလဂ္ဂတ္တာ ‘‘အာကာသေ ပါဏိသမေန စေတသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တသဒိသံ ဗျာကရဏံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ဝုတ္တသဒိသန္တိ တဿ ဘိက္ခုနော ဗျာကရဏံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝုတ္တေန သဒိသံ၊ သမန္တိ အတ္ထော။ ခီဏာသဝဿ ပဋိပတ္တိသဒိသာ ပဋိပတ္တိ ဟောတီတိ ဒီဃရတ္တံ သုဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသတ္တာ၊ ဣဒဉ္စ အရဟတ္တံ ပဋိဇာနန္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ခီဏာသဝဿ နာမာ’’တိအာဒိ။ ခီဏာသဝဿ နာမ…ပေ… န ဟောတီတိ ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ၊ ဇီဝိတနိကန္တိယာ စ အဘာဝတော န ဟောတိ၊ ပုထုဇ္ဇနဿ ပန အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ ဇီဝိတနိကန္တိသဗ္ဘာဝတော စ အပ္ပမတ္တကေနပိ ဟောတိ၊ ဧဝံ သုဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသဿ ဝတ္တနသေက္ခဓမ္မပဋိဇာနနံ ဣမိနာ ဘယုပ္ပာဒနေန၊ အမ္ဗိလာဒိဒဿနေ ခေဠုပ္ပာဒါဒိနာ စ န သက္ကာ ဝီမံသိတုံ၊ တသ္မာ တဿ ဝစနေနေဝ တံ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ။

အယံ ဘိက္ခု သမ္ပန္နဝေယျာကရဏောတိ ဣဒံ န ကေဝလံ အဘာယနကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဧကစ္စဿ သူရဇာတိကဿ ပုထုဇ္ဇနဿပိ အဘာယနတော၊ ရဇ္ဇနီယာရမ္မဏာနံ ဗဒရသာဠဝါဒိအမ္ဗိလမဒ္ဒနာဒီနံ ဥပယောဇနေပိ ခေဠုပ္ပာဒါဒိတဏှုပ္ပတ္တိရဟိတံ သဗ္ဗထာ သုဝိသောဓိတမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၃၄။ ‘‘နီဟရိတွာတိ သာသနတော နီဟရိတွာ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၅) ဝုတ္တံ၊ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၅) ပန ‘‘နီဟရိတွာတိ ပါဠိတော ဥဒ္ဓရိတွာ’’တိ။ တထာ ဟိ ‘‘ပဉ္စဟုပါလိ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ နာနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? သုတ္တံ န ဇာနာတိ၊ သုတ္တာနုလောမံ န ဇာနာတီ’’တိအာဒိပါဠိတော (ပရိ။ ၄၄၂) သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမဉ္စ နီဟရိံသု၊ ‘‘အနာပတ္တိ ဧဝံ အမှာကံ အာစရိယာနံ ဥဂ္ဂဟော ပရိပုစ္ဆာတိ ဘဏတီ’’တိ ဧဝမာဒိတော အာစရိယဝါဒံ၊ ‘‘အာယသ္မာ ဥပါလိ ဧဝမာဟ ‘အနာပတ္တိ အာဝုသော သုပိနန္တေနာ’’တိ (ပါရာ။ ၇၈) ဧဝမာဒိတော အတ္တနောမတိံ နီဟရိံသု။ သာ စ ထေရဿ အတ္တနောမတိ သုတ္တေန သင်္ဂဟိတတ္တာ သုတ္တံ ဇာတံ၊ ဧဝမညာပိ သုတ္တာဒီဟိ သင်္ဂဟိတာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ နေတရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ နီဟရိတွာတိ ဝိဘဇိတွာ၊ သာဋ္ဌကထံ သကလံ ဝိနယပိဋကံ သုတ္တာဒီသု စတူသု ပဒေသေသု ပက္ခိပိတွာ စတုဓာ ဝိဘဇိတွာ ဝိနယံ ပကာသေသုံ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ အဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယမ္ပိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၄၅) ‘‘နီဟရိတွာတိ ဧတ္ထ သာသနတော နီဟရိတွာတိ အတ္ထော…ပေ… တာယ ဟိ အတ္တနောမတိယာ ထေရော ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌပနံ လဘတိ။ အပိစ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘အနုပသမ္ပန္နေန ပညတ္တေန ဝါ အပညတ္တေန ဝါ ဝုစ္စမာနော…ပေ… အနာဒရိယံ ကရောတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’တိ။ တတ္ထ ဟိ ပညတ္တံ နာမ သုတ္တံ၊ သေသတ္တယံ အပညတ္တံ နာမ။ တေနာယံ ‘စတုဗ္ဗိဓဉှိ ဝိနယံ၊ မဟာထေရာ’တိ ဂါထာ သုဝုတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝုတ္တန္တိ မိလိန္ဒပဉှေ နာဂသေနတ္ထေရေန ဝုတ္တံ။ ပဇ္ဇတေ အနေန အတ္ထောတိ ပဒံ၊ ဘဂဝတာ ကဏ္ဌာဒိဝဏ္ဏုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ အာဟစ္စ ဝိသေသေတွာ ဘာသိတံ ပဒံ အာဟစ္စပဒံ၊ ဘဂဝတောယေဝ ဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘အာဟစ္စပဒန္တိ သုတ္တံ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၅) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၅) ပန ‘‘ကဏ္ဌာဒိဝဏ္ဏုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနကရဏာဒီဟိ နီဟရိတွာ အတ္တနော ဝစီဝိညတ္တိယာဝ ဘာသိတံ ဝစနံ အာဟစ္စပဒ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၄၅) ပန ‘‘အဋ္ဌ ဝဏ္ဏဋ္ဌာနာနိ အာဟစ္စ ဝုတ္တေန ပဒနိကာယေနာတိ အတ္ထော၊ ဥဒါဟဋေန ကဏ္ဌောက္ကန္တေန ပဒသမူဟေနာတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒံ ကပ္ပတိ၊ ဣဒံ န ကပ္ပတီ’’တိ ဧဝံ အဝိသေသေတွာ ‘‘ယံ ဘိက္ခဝေ မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တဉ္စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ န ကပ္ပတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၀၅) ဝုတ္တသာမညလက္ခဏံ ဣဓ ရသောတိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ရသောတိ သုတ္တာနုလောမ’’န္တိ။ ရသောတိ သာရော ‘‘ပတ္တရသော’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၆၂၈-၆၃၀) ဝိယ၊ ပဋိက္ခိတ္တာနုညာတသုတ္တသာရောတိ အတ္ထော။ ရသောတိ ဝါ လက္ခဏံ ပဋိဝတ္ထုကံ အနုဒ္ဓရိတွာ လက္ခဏာနုလောမေန ဝုတ္တတ္တာ။ ရသေနာတိ တဿ အာဟစ္စဘာသိတဿ ရသေန၊ တတော ဥဒ္ဓဋေန ဝိနိစ္ဆယေနာတိ အတ္ထော။ သုတ္တဆာယာ ဝိယ ဟိ သုတ္တာနုလောမန္တိ။ ဓမ္မသင်္ဂါဟကပဘုတိအာစရိယပရမ္ပရတော အာနီတာ အဋ္ဌကထာတန္တိ ဣဓ ‘‘အာစရိယဝံသော’’တိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘အာစရိယဝံသောတိ အာစရိယဝါဒေါ’’တိ၊ အာစရိယဝါဒေါ ‘‘အာစရိယဝံသော’’တိ ဝုတ္တော ပါဠိယံ ဝုတ္တာနံ အာစရိယာနံ ပရမ္ပရာယ အာဘတောဝ ပမာဏန္တိ ဒဿနတ္ထံ။ အဓိပ္ပာယောတိ ကာရဏောပပတ္တိသိဒ္ဓါ ဥဟာပေါဟနယပဝတ္တော ပစ္စက္ခာဒိပမာဏပတိရူပကော။ အဓိပ္ပာယောတိ ဧတ္ထ ‘‘အတ္တနောမတီ’’တိ ကေစိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။

ဝိနယပိဋကေ ပါဠီတိ ဣဓ အဓိကာရဝသေန ဝုတ္တံ၊ သေသပိဋကေသုပိ သုတ္တာဒိစတုနယာ ယထာနုရူပံ လဗ္ဘန္တေဝ။

‘‘မဟာပဒေသာတိ မဟာဩကာသာ။ မဟန္တာနိ ဝိနယဿ ပတိဋ္ဌာပနဋ္ဌာနာနိ၊ ယေသု ပတိဋ္ဌာပိတော ဝိနယော ဝိနိစ္ဆိနီယတိ အသန္ဒေဟတော၊ မဟန္တာနိ ဝါ ကာရဏာနိ မဟာပဒေသာ၊ မဟန္တာနိ ဝိနယဝိနိစ္ဆယကာရဏာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတ္ထတော ပန ‘ယံ ဘိက္ခဝေ’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာသာဓိပ္ပာယာ ပါဠိယေဝ မဟာပဒေသာတိ ဝဒန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘ယေ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဝုတ္တာ’တိအာဒိ။ ဣမေ စ မဟာပဒေသာ ခန္ဓကေ အာဂတာ၊ တသ္မာ တေသံ ဝိနိစ္ဆယကထာ တတ္ထေဝ အာဝိ ဘဝိဿတီတိ ဣဓ န ဝုစ္စတီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၅) ဝုတ္တံ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၅) ပန ‘‘မဟာပဒေသာတိ မဟာဩကာသာ မဟာဝိသယာ၊ တေ အတ္ထတော ‘ယံ ဘိက္ခဝေတိအာဒိပါဠိဝသေန အကပ္ပိယာနုလောမတော ကပ္ပိယာနုလောမတော စ ပုဂ္ဂလေဟိ နယတော တထာ တထာ ဂယှမာနာ အတ္ထနယာ ဧဝ။ တေ ဟိ ဘဂဝတာ သရူပတော အဝုတ္တေသုပိ ပဋိက္ခိတ္တာနုလောမေသု အနုညာတာနုလောမေသု စ သေသေသု ကိစ္စေသု နိဝတ္တိပဝတ္တိဟေတုတာယ မဟာဂေါစရာတိ ‘မဟာပဒေသာ’တိ ဝုတ္တာ၊ န ပန ‘ယံ ဘိက္ခဝေ မယာ ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ သာဓိပ္ပာယာ ပါဠိယေဝ တဿာ သုတ္တေ ပဝိဋ္ဌတ္တာ။ ‘သုတ္တာနုလောမမ္ပိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ…ပေ… သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅) ဟိ ဝုတ္တံ။ န ဟေသာ သာဓိပ္ပာယာ ပါဠိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာ၊ န ဂဟေတဗ္ဗာ ဝါ ဟောတိ။ ယေနာယံ သုတ္တာနုလောမံ သိယာ၊ တသ္မာ ဣမံ ပါဠိအဓိပ္ပာယံ နိဿာယ ပုဂ္ဂလေဟိ ဂဟိတာ ယထာဝုတ္တအတ္ထာဝ သုတ္တာနုလောမံ၊ တံပကာသကတ္တာ ပန အယံ ပါဠိပိ သုတ္တာနုလောမန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘ယေ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဝုတ္တာ’တိအာဒိ။ ‘ယံ ဘိက္ခဝေ’တိအာဒိပါဠိနယေန ဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ ဂဟိတဗ္ဗာ ယေ အကပ္ပိယာနုလောမာဒယော အတ္ထာ ဝုတ္တာ၊ တေ မဟာပဒေသာတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယမ္ပိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၄၅) ‘‘ပရိဝါရဋ္ဌကထာယံ ဣဓ စ ကိဉ္စာပိ ‘သုတ္တာနုလောမံ နာမ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ’တိ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ မဟာပဒေသနယသိဒ္ဓံ ပဋိက္ခိတ္တာပဋိက္ခိတ္တံ အနုညာတာနနုညာတံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယန္တိ အတ္ထတော ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ယသ္မာ ‘ဌာနံ ဩကာသော ပဒေသောတိ ကာရဏဝေဝစနာနိ ‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ အာနန္ဒ၊ အနဝကာသော’တိအာဒိ သာသနတော၊ ‘နိဂ္ဂဟဋ္ဌာန’န္တိ စ ‘အသန္ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာန’န္တိ စ ‘အသန္ဒိဋ္ဌိ စ ပန ပဒေသော’တိ စ လောကတော၊ တသ္မာ မဟာပဒေသာတိ မဟာကာရဏာနီတိ အတ္ထော။ ကာရဏံ နာမ ဉာပကော ဟေတု ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ မဟန္တဘာဝေါ ပန တေသံ မဟာဝိသယတ္တာ မဟာဘူတာနံ ဝိယ။ တေ ဒုဝိဓာ ဝိနယမဟာပဒေသာ သုတ္တန္တိကမဟာပဒေသာ စာတိ။ တတ္ထ ဝိနယမဟာပဒေသာ ဝိနယေ ယောဂံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဣတရေ ဥဘယတ္ထာပိ၊ တေနေဝ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၄၄၂) အနုယောဂဝတ္တေ ‘ဓမ္မံ န ဇာနာတိ၊ ဓမ္မာနုလောမံ န ဇာနာတီ’တိ’’ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဓမ္မန္တိ ဌပေတွာ ဝိနယပိဋကံ အဝသေသံ ပိဋကဒွယံ၊ ဓမ္မာနုလောမန္တိ သုတ္တန္တိကေ စတ္တာရော မဟာပဒေသေတိအာဒိ။

ယဒိ သာပိ တတ္ထ တတ္ထ ဘဂဝတာ ပဝတ္တိတာ ပကိဏ္ဏကဒေသနာဝ အဋ္ဌကထာ၊ သာ ပန ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ ပဌမံ တီဏိ ပိဋကာနိ သင်္ဂါယိတွာ တဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာနုရူပေနေဝ ဝါစနာမဂ္ဂံ အာရောပိတတ္တာ ‘‘အာစရိယဝါဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ ‘‘အာစရိယာ ဝဒန္တိ သံဝဏ္ဏေန္တိ ပါဠိံ ဧတေနာ’’တိ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘အာစရိယဝါဒေါ နာမ…ပေ… အဋ္ဌကထာတန္တီ’’တိ။ တိဿော ဟိ သင်္ဂီတိယော အာရုဠှောယေဝ ဗုဒ္ဓဝစနဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဘူတော ကထာမဂ္ဂေါ မဟာမဟိန္ဒတ္ထေရေန တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ အာဘတော၊ ပစ္ဆာ တမ္ဗပဏ္ဏိယေဟိ မဟာထေရေဟိ သီဟဠဘာသာယ ဌပိတော နိကာယန္တရလဒ္ဓိသင်္ကရပရိဟရဏတ္ထံ။ ဘဂဝတော ပကိဏ္ဏကဒေသနာဘူတာ စ သုတ္တာနုလောမဘူတာ စ အဋ္ဌကထာ ယသ္မာ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ပါဠိဝဏ္ဏနာက္ကမေန သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ အာစရိယဝါဒေါတိ ဝုတ္တာ။ ဧတေန စ အဋ္ဌကထာ သုတ္တသုတ္တာနုလောမေသု အတ္ထတော သင်္ဂယှတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဧသာ၊ ဧဝံ အတ္တနောမတိပိ ပမာဏဘူတာ။ န ဟိ ဘဂဝတော ဝစနံ ဝစနာနုလောမဉ္စ အနိဿာယ အဂ္ဂသာဝကာဒယောပိ အတ္တနော ဉာဏဗလေန သုတ္တာဘိဓမ္မဝိနယေသု ကိဉ္စိ သမ္မုတိပရမတ္ထဘူတံ အတ္ထံ ဝတ္တုံ သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗမ္ပိ ဝစနံ သုတ္တေ သုတ္တာနုလောမေ စ သင်္ဂယှတိ။ ဝိသုံ ပန အဋ္ဌကထာဒီနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ တဒဝသေသံ သုတ္တသုတ္တာနုလောမတော ဂဟေတွာ စတုဓာ ဝိနယော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။

ကိဉ္စာပိ အတ္တနောမတိ သုတ္တာဒီဟိ သံသန္ဒိတွာဝ ပရိကပ္ပီယတိ၊ တထာပိ သာ န သုတ္တာဒီသု ဝိသေသတော နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ အာဟ ‘‘သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒေ မုဉ္စိတွာ’’တိ။ အနုဗုဒ္ဓိယာတိ သုတ္တာဒီနိယေဝ အနုဂတဗုဒ္ဓိယာ။ နယဂ္ဂါဟေနာတိ သုတ္တာဒိတော လဗ္ဘမာနနယဂ္ဂဟဏေန။ အတ္တနောမတိံ သာမညတော ပဌမံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဝိသေသေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘သုတ္တန္တာဘိဓမ္မဝိနယဋ္ဌကထာသူ’’တိ ဝစနတော ပိဋကတ္တယဿပိ သာဓာရဏာ ဧသာ ကထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ထေရဝါဒေါတိ မဟာသုမတ္ထေရာဒီနံ ဂါဟော။ ဣဒါနိ တတ္ထ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အတ္ထေနာတိ အတ္တနာ နယတော ဂဟိတေန အတ္ထေန။ ပါဠိန္တိ အတ္တနော ဂါဟဿ နိဿယဘူတံ သာဋ္ဌကထံ ပါဠိံ။ ပါဠိယာတိ တပ္ပဋိက္ခေပတ္ထံ ပရေနာဘတာယ သာဋ္ဌကထာယ ပါဠိယာ၊ အတ္တနာ ဂဟိတံ အတ္ထံ နိဿာယ၊ ပါဠိဉ္စ သံသန္ဒိတွာတိ အတ္ထော။ အာစရိယဝါဒေတိ အတ္တနာ ပရေန စ သမုဒ္ဓဋအဋ္ဌကထာယ။ ဩတာရေတဗ္ဗာတိ ဉာဏေန အနုပ္ပဝေသေတဗ္ဗာ။ ဩတရတိ စေဝ သမေတိ စာတိ အတ္တနာ ဥဒ္ဓဋေဟိ သံသန္ဒနဝသေန ဩတရတိ၊ ပရေန ဥဒ္ဓဋေန သမေတိ။ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာတိ အသဗ္ဗညုပုဂ္ဂလဿ ဒေါသဝါသနာယ ယာထာဝတော အတ္ထသမ္ပဋိပတ္တိအဘာဝတော ဝုတ္တံ။

ပမာဒပါဌဝသေန အာစရိယဝါဒဿ သုတ္တာနုလောမေန အသံသန္ဒနာပိ သိယာတိ အာဟ ‘‘ဣတရော န ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယေ သုတ္တေန သံသန္ဒန္တိ၊ ဧဝရူပါဝ အတ္ထာ မဟာပဒေသတော ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ တထာ တထာ ဥဒ္ဓဋအတ္ထာနံယေဝ သုတ္တာနုလောမတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘သုတ္တာနုလောမတော ဟိ သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ။ အထ ဝါ သုတ္တာနုလောမဿ သုတ္တေကဒေသတ္တေပိ သုတ္တေ ဝိယ ‘‘ဣဒံ ကပ္ပတိ၊ ဣဒံ န ကပ္ပတီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အာဟစ္စဘာသိတံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သုတ္တာ…ပေ… ဗလဝတရ’’န္တိ။ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ အပ္ပဋိဗာဟိယံ။ ကာရကသင်္ဃသဒိသန္တိ ပမာဏတ္တာ သင်္ဂီတိကာရကသင်္ဃသဒိသံ။ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတကာလသဒိသ’’န္တိ ဣမိနာ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ကထိတဓမ္မဘာဝံ ဒဿေတိ၊ ဓရမာနဗုဒ္ဓသဒိသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုတ္တေ ဟိ ပဋိဗာဟိတေ ဗုဒ္ဓါဝ ပဋိဗာဟိတော ဟောတိ။ ‘‘သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတီတိ သကဝါဒီ အတ္တနော သုတ္တံ ဂဟေတွာ ဝေါဟရတိ။ ပရဝါဒီ သုတ္တာနုလောမန္တိ အညနိကာယဝါဒီ အတ္တနော နိကာယေ သုတ္တာနုလောမံ ဂဟေတွာ ကထေတီ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၅) ဝုတ္တံ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၅) ပန ‘‘သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတီတိအာဒီသု ယော ယထာဘူတမတ္ထံ ဂဟေတွာ ကထနသီလော၊ သော သကဝါဒီ။ သုတ္တန္တိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှံ ပါဠိဝစနံ။ ပရဝါဒီတိ မဟာဝိဟာရဝါသီ ဝါ ဟောတု အညနိကာယဝါသီ ဝါ၊ ယော ဝိပရီတတော အတ္ထံ ဂဟေတွာ ကထနသီလော၊ သောဝ ဣဓ ‘ပရဝါဒီ’တိ ဝုတ္တော။ သုတ္တာနုလောမန္တိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှံ ဝါ အနာရုဠှံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဝိပလ္လာသတော ဝါ ဝဉ္စနာယ ဝါ ‘သင်္ဂီတိတ္တယာဂတမိဒ’န္တိ ဒဿိယမာနံ သုတ္တာနုလောမံ။ ကေစိ ‘အညနိကာယေ သုတ္တာနုလောမ’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ သကဝါဒီပရဝါဒီနံ ဥဘိန္နမ္ပိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှသုတ္တာဒီနမေဝ ဂဟေတဗ္ဗတော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှံ ပါဠိအာဂတံ ပညာယတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗ’န္တိအာဒိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅)။ န ဟိ သကဝါဒီ အညနိကာယသုတ္တာဒိံ ပမာဏတော ဂဏှာတိ။ ယေန တေသု သုတ္တာဒီသု ဒဿိတေသု တတ္ထ ဌာတဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ ဝက္ခတိ စ ‘ပရော တဿ အကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတိ…ပေ… သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အကပ္ပိယေယေဝ ဌာတဗ္ဗ’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅)၊ တသ္မာ ပရဝါဒိနာပိ သင်္ဂီတိတ္တယေ အနာရုဠှမ္ပိ အနာရုဠှမိစ္စေဝ ဒဿီယတိ၊ ကေဝလံ တဿ တဿ သုတ္တာဒိနော သင်္ဂီတိတ္တယေ အနာဂတဿ ကူဋတာ၊ အာဂတဿ စ ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ အညထာ အဓိပ္ပာယယောဇနာ စ ဝိသေသာ၊ တတ္ထ စ ယံ ကူဋံ၊ တံ အပနီယတိ။ ယံ အညထာ ယောဇိတံ၊ တံ တဿ ဝိပရီတတာဒဿနတ္ထံ တဒညေန သုတ္တာဒိနာ သံသန္ဒနာ ကရီယတိ။ ယော ပန ပရဝါဒိနာ ဂဟိတော အဓိပ္ပာယော သုတ္တန္တာဒိနာ သံသန္ဒတိ၊ သော သကဝါဒိနာပိ အတ္တနော ဂါဟံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဥဘိန္နမ္ပိ သင်္ဂီတိတ္တယာဂတမေဝ သုတ္တံ ပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ကထာဝတ္ထုပကရဏေ ‘သကဝါဒေ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ ပရဝါဒေ ပဉ္စာ’တိ၊ သုတ္တသဟဿမ္ပိ အဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏနာနတ္တေန သင်္ဂီတိတ္တယာဂတမေဝ ဂဟိတံ၊ န နိကာယန္တရေ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၄၅) ပန ‘‘ပရဝါဒီတိ အမှာကံ သမယဝိဇာနနကော အညနိကာယိကောတိ ဝုတ္တံ။ ပရဝါဒီ သုတ္တာနုလောမန္တိ ကထံ? ‘အညတြ ဥဒကဒန္တပေါနာ’တိ သုတ္တံ သကဝါဒိဿ၊ တဒနုလောမတော နာဠိကေရဖလဿ ဥဒကမ္ပိ ဥဒကမေဝ ဟောတီတိ ပရဝါဒီ စ။

‘နာဠိကေရဿ ယံ တောယံ၊ ပုရာဏံ ပိတ္တဝဍ္ဎနံ၊

တမေဝ တရုဏံ တောယံ၊ ပိတ္တဃံ ဗလဝဍ္ဎန’န္တိ။ –

ဧဝံ ပရဝါဒိနာ ဝုတ္တေ သကဝါဒီ ဓညဖလဿ ဂတိကတ္တာ၊ အာဟာရတ္ထဿ စ ဖရဏတော ‘ယာဝကာလိကမေဝ တ’န္တိ ဝဒန္တော ပဋိက္ခိပတီ’’တိ။ ခေပံ ဝါ ဂရဟံ ဝါ အကတွာတိ ‘‘ကိံ ဣမိနာ’’တိ ခေပံ ပဋိက္ခေပံ ဆဍ္ဍနံ ဝါ ‘‘ကိမေသ ဗာလော ဝဒတိ၊ ကိမေသ ဗာလော ဇာနာတီ’’တိ ဂရဟံ နိန္ဒံ ဝါ အကတွာ။ သုတ္တာနုလောမန္တိ အတ္တနာ အဝုတ္တံ အညနိကာယေ သုတ္တာနုလောမံ။ ‘‘သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗန္တိ သကဝါဒိနာ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗ’’န္တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၅)။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၅) ပန ‘‘သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗန္တိ ယဿ သုတ္တဿ အနုလောမနတော ဣဒံ သုတ္တာနုလောမံ အကာသိ၊ တသ္မိံ၊ တဒနုရူပေ ဝါ အညတရသ္မိံ သုတ္တေ အတ္တနာ ဂဟိတံ သုတ္တာနုလောမံ အတ္ထတော သံသန္ဒနဝသေန ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေန ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သံသန္ဒတီ’တိ သံသန္ဒေတွာ ဒဿေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ သုတ္တသ္မိံယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ အတ္တနော သုတ္တေယေဝ ဌာတဗ္ဗံ။ အယန္တိ သကဝါဒီ။ ပရောတိ ပရဝါဒီ။ အာစရိယဝါဒေါ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗောတိ ယဿ သုတ္တဿ သံဝဏ္ဏနာဝသေန အယံ အာစရိယဝါဒေါ ပဝတ္တော၊ တသ္မိံ၊ တာဒိသေ စ အညသ္မိံ သုတ္တေ ပုဗ္ဗာပရအတ္ထသံသန္ဒနဝသေန ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဂါရယှာစရိယဝါဒေါတိ ပမာဒလိခိတော၊ ဘိန္နလဒ္ဓိကေဟိ စ ဌပိတော၊ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၄၅) ပန – ပရော အာစရိယဝါဒန္တိ ‘‘သုင်္ကံ ပရိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ ကိဉ္စာပိ ပရိဟရတိ၊ အဝဟာရော ဧဝါ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနတော ‘‘တထာ ကရောန္တော ပါရာဇိကမာပဇ္ဇတီ’’တိ ပရဝါဒိနာ ဝုတ္တေ သကဝါဒီ ‘‘သုင်္ကံ ပရိဟရတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ သုတ္တံ တတ္ထေဝ အာဂတမဟာအဋ္ဌကထာဝစနေန သဒ္ဓိံ ဒဿေတွာ ပဋိသေဓေတိ။ တထာ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါတိ။ ပရော အတ္တနောမတိန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပုရေဘတ္တံ ပရသန္တကံ အဝဟရာတိ ပုရေဘတ္တမေဝ ဟရိဿာမီတိ ဝါယမန္တဿ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဟောတိ၊ ပုရေဘတ္တပယောဂေါဝ သော၊ တသ္မာ မူလဋ္ဌော န မုစ္စတီတိ တုမှာကံ ထေရဝါဒတ္တာ မူလဋ္ဌဿ ပါရာဇိကမေဝါ’’တိ ပရဝါဒိနာ ဝုတ္တေ သကဝါဒီ ‘‘တံ သင်္ကေတံ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ၊ မူလဋ္ဌဿ အနာပတ္တီ’’တိ သုတ္တံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ခိပတိ။

ပရော သုတ္တန္တိ ‘‘အနိယတဟေတုဓမ္မော သမ္မတ္တနိယတဟေတုဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ သုတ္တံ ပဋ္ဌာနေ လိခိတံ ဒဿေတွာ ‘‘အရိယမဂ္ဂဿ န နိဗ္ဗာနမေဝါရမ္မဏ’’န္တိ ပရဝါဒိနာ ဝုတ္တေ သကဝါဒီ အာရမ္မဏတ္တိကာဒိသုတ္တာနုလောမေန ဩတရတီတိ ပဋိက္ခိပတိ။ သုတ္တာနုလောမေ ဩတရန္တံယေဝ ဟိ သုတ္တံ နာမ၊ နေတရံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပါဠိအာဂတံ ပညာယတီ’’တိ ဧတ္တကေနပိ သိဒ္ဓေ ‘‘တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှံ ပါဠိအာဂတံ ပညာယတီ’’တိအာဒိ။ တာဒိသဉှိ ပမာဒလေခန္တိ အာစရိယော။ ‘‘အပ္ပမာဒေါ အမတပဒံ၊ ပမာဒေါ မစ္စုနော ပဒ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၂၁) ဝစနတော ဒိန္နဘောဇနေ ဘုဉ္ဇိတွာ ပရိဿယာနိ ပရိဝဇ္ဇိတွာ သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဝိဟရန္တော နိစ္စော ဟောတီတိ။ ဧဝရူပဿ အတ္ထဿ အာရုဠှမ္ပိ သုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နော စေ တထာ ပညာယတီ’’တိ သိဒ္ဓေပိ ‘‘နော စေ တထာ ပညာယတိ၊ န ဩတရတိ န သမေတီတိ။ ဗာဟိရကသုတ္တံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အတ္တနော သုတ္တမ္ပိ အတ္ထေန အသမေန္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပရော အာစရိယဝါဒန္တိအာဒီသု ဒွီသု နယေသု ပမာဒလေခဝသေန တတ္ထ တတ္ထ အာဂတဋ္ဌကထာဝစနံ ထေရဝါဒေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အထာယံ အာစရိယဝါဒံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တန္တိ ပရဝါဒိနာ ‘‘မူလဗီဇံ နာမ ဟလိဒ္ဒိ သိင်္ဂိဝေရံ ဝစာ…ပေ… ဗီဇေ ဗီဇသညီ ဆိန္ဒတိ ဝါ ဆေဒါပေတိ ဝါ ဘိန္ဒတိ ဝါ…ပေ… အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၁) တုမှာကံ ပါဌတ္တာ ‘‘ဟလိဒ္ဒိဂဏ္ဌိံ ဆိန္ဒန္တဿ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တေ သကဝါဒီ ‘‘ယာနိ ဝါ ပနညာနိ အတ္ထိ မူလေ ဇာယန္တိ၊ မူလေ သဉ္ဇာယန္တီ’’တိအာဒိံ ဒဿေတွာ တဿ အဋ္ဌကထာသင်္ခါတေန အာစရိယဝါဒေန ပဋိက္ခိပတိ။ န ဟိ ဂဏ္ဌိမှိ ဂဏ္ဌိ ဇာယတီတိ။ ပရော သုတ္တာနုလောမန္တိ ပရဝါဒိနာ ‘‘အနာပတ္တိ ဧဝံ အမှာကံ အာစရိယာနံ ဥဂ္ဂဟော’’တိ ဝစနဿာနုလောမတော ‘‘အမှာကံ ပေါရာဏဘိက္ခူ ဧကပါသာဒေ ဂဗ္ဘံ ထကေတွာ အနုပသမ္ပန္နေန သယိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ တထာ ကတွာ အာဂတာ၊ တသ္မာ အမှာကံ ဝဋ္ဋတီတိ တုမှေသု ဧဝ ဧကစ္စေသု ဝဒန္တေသု ‘‘တုမှာကံ န ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ သက္ကာ’’တိ ဝုတ္တေ သကဝါဒီ ‘‘သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမဉ္စ ဥဂ္ဂဟိတကာနံယေဝ အာစရိယာနံ ဥဂ္ဂဟော ပမာဏ’’န္တိအာဒိအဋ္ဌကထာဝစနံ ဒဿေတွာ ပဋိသေဓေတိ။ ပရော အတ္တနောမတိန္တိ ‘‘ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ အနာပုစ္ဆာ သယိတေသု ကေ မုစ္စန္တီ’’တိ ဧတ္ထ ပန ဒွေပိ ဇနာ မုစ္စန္တိ – ယော စ ယက္ခဂဟိတကော၊ ယော စ ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပိတောတိ တုမှာကံ ထေရဝါဒတ္တာ အညေ သဗ္ဗေပိ ယထာ တထာ ဝါ နိပန္နာဒယောပိ မုစ္စန္တီတိ ပဋိသေဓေတိ။

အထ ပနာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တန္တိ ‘‘အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တီ’’တိ ပရဝါဒိနာ ဝုတ္တေ သကဝါဒီ ‘‘ဒိဝါ ကိလန္တရူပေါ မဉ္စေ နိသိန္နော ပါဒေ ဘူမိတော အမောစေတွာဝ နိဒ္ဒါဝသေန နိပဇ္ဇတိ၊ တဿ အနာပတ္တီ’’တိအာဒိအဋ္ဌကထာဝစနံ ဒဿေတွာ ဧကဘင်္ဂေန နိပန္နာဒယောပိ မုစ္စန္တီတိ ပဋိသေဓေတိ။

အထာယံ အတ္တနောမတိံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရော သုတ္တာနုလောမန္တိ ‘‘ဒေါမနဿမ္ပာဟံ ဒေဝါနမိန္ဒ ဒုဝိဓေန ဝဒါမိ သေဝိတဗ္ဗမ္ပိ အသေဝိတဗ္ဗမ္ပီတိအာဒိဝစနေဟိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၆၀) သံသန္ဒနတော သဒါရပေါသေ ဒေါသော တုမှာကံ နတ္ထိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘ပုတ္တဒါရဿ သင်္ဂဟော’’တိ (ခု။ ပါ။ ၅။၆၊ သု။ နိ။ ၂၆၅) ပရဝါဒိနာ ဝုတ္တေ ‘‘ကိဉ္စာပိ သကဝါဒီ ဗဟုဿုတော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ရာဂသဟိတေနေဝ အကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ပဋိက္ခိပတိ။ သေသေသုပိ ဣမိနာ နယေန အညထာပိ အနုရူပတော ယောဇေတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဥပတိဿတ္ထေရာဒယော အာဟု။ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော ပန ‘‘ဧတ္ထ ပရောတိ ဝုတ္တော အညနိကာယိကော၊ သော ပန အတ္တနော သုတ္တာဒီနိယေဝ အာဟရတိ၊ တာနိ သကဝါဒီ အတ္တနော သုတ္တာဒိမှိ ဩတာရေတွာ သစေ သမေတိ၊ ဂဏှာတိ။ နော စေ၊ ပဋိက္ခိပတီ’’တိ ဝဒတီတိ အာဂတံ။

နနု စ ‘‘သုတ္တာနုလောမတော သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန ‘‘သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? နာယံ ဝိရောဓော၊ ‘‘သုတ္တာနုလောမတော သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ ဣဒဉှိ သကမတေယေဝ သုတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ သကမတိပရိယာပန္နမေဝ သုတ္တာဒိံ သန္ဓာယ ‘‘အတ္တနောမတိ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ၊ အတ္တနောမတိတော အာစရိယဝါဒေါ ဗလဝတရော၊ အာစရိယဝါဒတော သုတ္တာနုလောမံ ဗလဝတရံ၊ သုတ္တာနုလောမတော သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ပရဝါဒိနာ အာနီတံ အညနိကာယေ သုတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘သုတ္တာနုလောမေ သုတ္တံ ဩတာရေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ပရဝါဒိနာ အာနီတံ သုတ္တာဒိ အတ္တနော သုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒအတ္တနောမတီသု ဩတာရေတွာ သမေန္တံယေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အယံ နယော ဣဓ ဝုစ္စတီတိ န ကောစိ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓောတိ အယံ သာရတ္ထဒီပနိယာဂတော (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၅) နယော။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၅) ပန ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ကူဋသုတ္တံ ဗာဟိရကသုတ္တာဒိဝစနံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗန္တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဗာဟိရကသုတ္တန္တိ တိဿော သင်္ဂီတိယော အနာရုဠှဂုဠှဝေဿန္တရာဒီနိ စ မဟာသင်္ဃိကနိကာယဝါသီနံ သုတ္တာနိ။ ဝေဒလ္လာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂုဠှဥမ္မဂ္ဂါဒိဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတရံ ဂါရယှသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘အတ္တနောမတိယမေဝ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ အညနိကာယတော အာနီတသုတ္တတောပိ သကနိကာယေ အတ္တနောမတိယေဝ ဗလဝတရာတိ ဒဿေတိ။ ‘‘သကဝါဒီ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတိ၊ ပရဝါဒီ သုတ္တမေဝါ’’တိ ဧဝမာဒိနာ သမာနဇာတိကာနံ ဝသေန ဝါရော န ဝုတ္တော။ သုတ္တဿ သုတ္တေယေဝ ဩတာရဏံ ဘိန္နံ ဝိယ ဟုတွာ န ပညာယတိ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ စ သက္ကာ ယောဇေတုန္တိ။

ဣဒါနိ သကဝါဒီပရဝါဒီနံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယာဒိဘာဝံ သန္ဓာယ ဝိဝါဒေ ဥပ္ပန္နေ တတ္ထ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထ ပနာယံ ကပ္ပိယန္တိ ဂဟေတွာ ကထေတီ’’တိအာဒိ။ အထ ဝါ ဧဝံ သုတ္တသုတ္တာနုလောမာဒိမုခေန သာမညတော ဝိဝါဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိသေသတော ဝိဝါဒဝတ္ထုံ တဗ္ဗိနိစ္ဆယမုခေန သုတ္တာဒိဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ပနာယံ ကပ္ပိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗန္တိ သကဝါဒိနာ အတ္တနောယေဝ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ပရော ကာရဏံ န ဝိန္ဒတီတိ ပရဝါဒီ ကာရဏံ န လဘတိ။ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတီတိ ပရဝါဒီ အတ္တနော သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ အာဟရိတွာ ဒဿေတိ၊ ‘‘သာဓူတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အကပ္ပိယေယေဝ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ အတ္တနော နိကာယေ သုတ္တာဒီနိ အလဘန္တေန သကဝါဒိနာ ပရဝါဒီဝစနေယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဝဒတိ။ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စာတိ ဧတ္ထ စ-ကာရော ဝိကပ္ပနတ္ထော၊ တေန အာစရိယဝါဒါဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော။ တေနာဟ ‘‘ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒဿေတီ’’တိ။ တတ္ထ ကာရဏန္တိ သုတ္တာဒိနယံ နိဿာယ အတ္တနောမတိယာ ဥဒ္ဓဋံ ဟေတုံ။ ဝိနိစ္ဆယန္တိ အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယံ။

ဒွိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိဿတီတိ သကဝါဒီပရဝါဒီနံ ဥဘိန္နမ္ပိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ ကာရဏပတိရူပကစ္ဆာယာ ဒိဿတိ။ တတ္ထ ကာရဏစ္ဆာယာတိ သုတ္တာဒီသု ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဂါဟဿ၊ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဂါဟဿ စ နိမိတ္တဘူတေန ကိစ္ဆေန ပဋိပါဒနီယံ အဝိဘူတကာရဏံ ကာရဏစ္ဆာယာ၊ ကာရဏပတိရူပကန္တိ အတ္ထော။ ယဒိ ဒွိန္နမ္ပိ ကာရဏစ္ဆာယာ ဒိဿတိ၊ ကသ္မာ အကပ္ပိယေယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဝိနယဉှိ ပတွာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဝိနယံ ပတွာ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိစာရဏံ အာဂမ္မာ’’တိ။ ရုန္ဓိတဗ္ဗန္တိအာဒီသု ဒုဗ္ဗိညေယျဝိနိစ္ဆယေ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဘာဝေ သတိ ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဂဟဏံ ရုန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဂဟဏံ ဂါဠှံ ကာတဗ္ဗံ၊ အပရာပရပ္ပဝတ္တံ ကပ္ပိယဂ္ဂဟဏံ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ၊ ဂရုကဘာဝသင်္ခတေ အကပ္ပိယေယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ရုန္ဓိတဗ္ဗန္တိ ကပ္ပိယသညာယ ဝီတိက္ကမကာရဏံ ရုန္ဓိတဗ္ဗံ၊ တံနိဝါရဏစိတ္တံ ဒဠှတရံ ကာတဗ္ဗံ။ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗန္တိ တတ္ထ ဝီတိက္ကမပ္ပဝတ္တိ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဂရုကဘာဝေတိ အကပ္ပိယဘာဝေတိ အတ္ထော။

ဗဟူဟိ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟီတိ ဗဟူဟိ သုတ္တေဟိ စေဝ တတော အာနီတဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟိ စ။ အထ ဝါ သုတ္တေန အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယေန စ လဒ္ဓကာရဏေဟိ။ အတ္တနော ဂဟဏံ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗန္တိ သကဝါဒိနာ အတ္တနော ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဂဟဏံ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ နိဂမေန္တော ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယောတိ သကဝါဒီပရဝါဒီသု ယော ကောစိ။ ကေစိ ပန ‘‘သကဝါဒီသုယေဝ ယော ကောစိ ဣဓာဓိပ္ပေတော’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေ ‘‘အထ ပနာယံ ကပ္ပိယန္တိ ဂဟေတွာ ကထေတီ’’တိအာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ ဥဘောပိ သကဝါဒိနောယေဝ သိယုံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဿေဝ နိဂမနဝသေန ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ အတိရေကကာရဏံ လဘတီတိ ဧတ္ထ သုတ္တာဒီသု ပုရိမံ ပုရိမံ အတိရေကကာရဏံ နာမ၊ ယော ဝါ သုတ္တာဒီသု စတူသု ဗဟုတရံ ကာရဏံ လဘတိ၊ သော အတိရေကကာရဏံ လဘတိ နာမ။

သုဋ္ဌု ပဝတ္တိ ဧတဿာတိ၊ သုဋ္ဌု ပဝတ္တတိ သီလေနာတိ ဝါ သုပ္ပဝတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘သုပ္ပဝတ္တီတိ သုဋ္ဌု ပဝတ္တ’’န္တိ။ ဝါစာယ ဥဂ္ဂတံ ဝါစုဂ္ဂတံ၊ ဝစသာ သုဂ္ဂဟိတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ဝါစုဂ္ဂတန္တိ ဝါစာယ ဥဂ္ဂတံ၊ တတ္ထ နိရန္တရံ ဌိတန္တိ အတ္ထော။ သုတ္တတောတိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ‘‘ပါဠိတော’’တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သုတ္တံ နာမ သကလံ ဝိနယပိဋက’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုန သုတ္တတောတိ တဒတ္ထပဋိပါဒကံ သုတ္တာဘိဓမ္မပါဠိဝစနံ အဓိပ္ပေတံ။ အနုဗျဉ္ဇနသောတိ ဣမဿ ဝိဝရဏံ ‘‘ပရိပုစ္ဆတော စ အဋ္ဌကထာတော စာ’’တိ။ ပါဠိံ အနုဂန္တွာ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇနတော ပကာသနတော ‘‘အနုဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဟိ ပရိပုစ္ဆာ အဋ္ဌကထာ စ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ အဋ္ဌကထာယ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ ‘‘ပရိပုစ္ဆာ’’တိ ထေရဝါဒေါ ဝုတ္တော။ အထ ဝါ ပရိပုစ္ဆာတိ အာစရိယဿ သန္တိကာ ပါဠိယာ အတ္ထသဝနံ။ အဋ္ဌကထာတိ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော။ တဒုဘယမ္ပိ ပါဠိံ အနုဂန္တွာ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇနတော ‘‘အနုဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဝိနယေတိ ဝိနယာစာရေ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဝိနယံ အဇဟန္တော အဝေါက္ကမန္တော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာနံ နာမ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိယာ အနာပဇ္ဇနာဒိနာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘လဇ္ဇိဘာဝေန ပတိဋ္ဌိတော’’တိ၊ တေန လဇ္ဇီ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိနယဓရဿ လက္ခဏေ ဝတ္တဗ္ဗေ ကိံ ဣမိနာ လဇ္ဇိဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘အလဇ္ဇီ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဗဟုဿုတောပီတိ ဣမိနာ ပဌမလက္ခဏသမန္နာဂမံ ဒဿေတိ။ လာဘဂရုကတာယာတိ ဣမိနာ ဝိနယေ ဌိတတာယ အဘာဝေ ပဌမလက္ခဏယောဂါ ကိစ္စကရော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ အကိစ္စကရော အနတ္ထကရော ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ သင်္ဃဘေဒဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တကလဟဿေတံ အဓိဝစနံ သင်္ဃရာဇီတိ။ ကုက္ကုစ္စကောတိ အဏုမတ္တေသုပိ ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿနဝသေန ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပာဒေန္တော။ တန္တိံ အဝိသံဝါဒေတွာတိ ပါဠိံ အညထာ အကတွာ။ အဝေါက္ကမန္တောတိ အနတိက္ကမန္တော။

ဝိတ္ထုနတီတိ အတ္ထံ အဒိသွာ နိတ္ထုနတိ၊ ဝိတ္ထမ္ဘတိ ဝါ။ ဝိပ္ဖန္ဒတီတိ ကမ္ပတိ။ သန္တိဋ္ဌိတုံ န သက္ကောတီတိ ဧကသ္မိံယေဝ အတ္ထေ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ။ တေနာဟ ‘‘ယံ ယံ ပရေန ဝုစ္စတိ၊ တံ တံ အနုဇာနာတီ’’တိ။ သကဝါဒံ ဆဍ္ဍေတွာ ပရဝါဒံ ဂဏှာတီတိ ‘‘ဥစ္ဆုမှိ ကသဋံ ယာဝဇီဝိကံ၊ ရသော သတ္တာဟကာလိကော၊ တဒုဘယဝိနိမုတ္တော စ ဥစ္ဆု နာမ ဝိသုံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဥစ္ဆုပိ ဝိကာလေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပရဝါဒိနာ ဝုတ္တေ တမ္ပိ ဂဏှာတိ။ ဧကေကလောမန္တိ ပလိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယမှီတိ ယသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ။ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနန္တိ အတ္ထတော ဧကံ။

အာစရိယပရမ္ပရာတိ အာစရိယာနံ ဝိနိစ္ဆယပရမ္ပရာ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အတ္တနောမတိံ ပဟာယ…ပေ… ယထာ အာစရိယော စ အာစရိယာစရိယော စ ပါဠိဉ္စ ပရိပုစ္ဆဉ္စ ဝဒန္တိ၊ တထာ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ န ဟိ အာစရိယာနံ နာမမတ္တတော ပရမ္ပရဇာနနေ ပယောဇနံ အတ္ထိ။ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိတောတိ ပုဗ္ဗဝစနဿ အပရဝစနေန သဟ အတ္ထသမ္ဗန္ဓဇာနနတော။ အတ္ထတောတိ သဒ္ဒတ္ထပိဏ္ဍတ္ထအဓိပ္ပေတတ္ထာဒိတော။ ကာရဏတောတိ တဒတ္ထုပပတ္တိတော။ အာစရိယပရမ္ပရန္တိ ဣမဿေဝ ဝေဝစနံ ‘‘ထေရဝါဒင်္ဂ’’န္တိ၊ ထေရပဋိပါဋိန္တိ အတ္ထော။ ဒွေ တယော ပရိဝဋ္ဋာတိ ဒွေ တယော ပရမ္ပရာ။

ဣမေဟိ စ ပန တီဟိ လက္ခဏေဟီတိ ဧတ္ထ ပဌမေန လက္ခဏေန ဝိနယဿ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂဟိတဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ဒုတိယေန တတ္ထ လဇ္ဇိဘာဝေန စေဝ အစလတာယ စ သုပ္ပတိဋ္ဌိတတာ၊ တတိယေန ပါဠိအဋ္ဌကထာသု သရူပေန အနာဂတာနမ္ပိ တဒနုလောမတော အာစရိယေဟိ ဒိန္နနယတော ဝိနိစ္ဆိနိတုံ သမတ္ထတာ။ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ စောဒနာဝသေန ဝီတိက္ကမဝတ္ထုသ္မိံ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဩတိဏ္ဏေ။ စောဒကေန စ စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေတိ ဧဝံ ဩတိဏ္ဏဝတ္ထုံ နိဿာယ စောဒကေန ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတ’’န္တိအာဒိနာ၊ စုဒိတကေန ‘‘အတ္ထီ’’တိအာဒိနာ စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မိံ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝုတ္တေတိ အတ္ထော။ ဝတ္ထု ဩလောကေတဗ္ဗန္တိ တဿ တဿ သိက္ခာပဒဿ ဝတ္ထု ဩလောကေတဗ္ဗံ။ ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ…ပေ… ယော အာဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဟိဒံ နိဿဂ္ဂိယေ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဿ (ပါရာ။ ၅၁၇) ဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။

ထုလ္လစ္စယဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တီနံ မာတိကာယ အနာဂတတ္တာ ‘‘ပဉ္စန္နံ အာပတ္တီနံ အညတရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တိကဒုက္ကဋန္တိ ‘‘အနုပသမ္ပန္နေ ဥပသမ္ပန္နသညီ ဥဇ္ဈာယတိ ခီယတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၁၀၆) အာဂတံ တိကဒုက္ကဋံ။ အညတရံ ဝါ အာပတ္တိန္တိ ‘‘ကာလေ ဝိကာလသညီ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ၊ ကာလေ ဝေမတိကော၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိကံ (ပါစိ။ ၂၅၀) ဒုကဒုက္ကဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

အန္တရာပတ္တိန္တိ ဧတ္ထ တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အာဂတဝတ္ထုဝီတိက္ကမံ ဝိနာ အညသ္မိံ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမေ နိဒါနတော ပဘုတိ ဝိနီတဝတ္ထုပရိယောသာနာ အန္တရန္တရာ ဝုတ္တာ အာပတ္တိ။ ဣဓ ပန ‘‘ဝတ္ထုံ ဩလောကေတီ’’တိ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ တဒဝသေသာ အန္တရာပတ္တီတိ ဂဟိတာ။ ပဋိလာတံ ဥက္ခိပတီတိ ဣဒမ္ပိ ဝိသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၃၅၀) အာဂတံ၊ တတ္ထ ဍယှမာနံ အလာတံ အဂ္ဂိကပါလာဒိတော ဗဟိ ပတိတံ အဝိဇ္ဈာတမေဝ ပဋိဥက္ခိပတိ၊ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတီတိ အတ္ထော။ ဝိဇ္ဈာတံ ပန ပဋိက္ခိပန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။

အနာပတ္တိန္တိ ဧတ္ထ အန္တရန္တရာ ဝုတ္တာ အနာပတ္တိပိ အတ္ထိ၊ ‘‘အနာပတ္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒ္ဓိမဿ ဣဒ္ဓိဝိသယေ’’တိအာဒိ ဝိယ သာပိ သင်္ဂယှတိ။ သိက္ခာပဒန္တရေသူတိ ဝိနီတဝတ္ထုံ အန္တောကတွာ ဧကေကသ္မိံ သိက္ခာပဒန္တရေ။

ပါရာဇိကာပတ္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣဒံ အာပန္နပုဂ္ဂလေန လဇ္ဇိဓမ္မေ ဌတွာ ယထာဘူတံ အာဝိကရဏေပိ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယံ အဒိန္နာဒါနာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန မေထုနာဒီသု ဝိဇာနနံ၊ တံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ တေနာဟ ‘‘မေထုနဓမ္မဝီတိက္ကမော ဟီ’’တိအာဒိ။ ယော ပန အလဇ္ဇိတာယ ပဋိညံ အဒတွာ ဝိက္ခေပံ ကရောတိ၊ တဿ အာပတ္တိ န သက္ကာ ဩဠာရိကာပိ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ။ ယာဝ သော ယထာဘူတံ နာဝိကရောတိ၊ သင်္ဃဿ စ အာပတ္တိသန္ဒေဟော န ဝိဂစ္ဆတိ၊ တာဝ နာသိတကောဝ ဘဝိဿတိ။ သုခုမာတိ အတ္တနောပိ ဒုဝိညေယျသဘာဝဿ လဟုပရိဝတ္တိနော စိတ္တဿ သီဃပရိဝတ္တိတာယ ဝုတ္တံ။ သုခုမာတိ ဝါ စိတ္တပရိဝတ္တိယာ သုခုမတာယ သုခုမာ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တလဟုကာ’’တိ၊ စိတ္တံ ဝိယ လဟုကာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ စိတ္တံ လဟု သီဃပရိဝတ္တိ ဧတေသန္တိ စိတ္တလဟုကာ။ တေတိ တေ ဝီတိက္ကမေ။ တံဝတ္ထုကန္တိ တေ အဒိန္နာဒါနမနဥဿဝိဂ္ဂဟဝီတိက္ကမာ ဝတ္ထု အဓိဋ္ဌာနံ ကာရဏမေတဿာတိ တံဝတ္ထုကံ။

ယံ အာစရိယော ဘဏတိ၊ တံ ကရောဟီတိအာဒိ သဗ္ဗံ လဇ္ဇီပေသလံ ကုက္ကုစ္စကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယော ယာထာဝတော ပကာသေတွာ သုဒ္ဓိမေဝ ဂဝေသတိ၊ တေနပိ။ ပါရာဇိကောသီတိ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ အနာပတ္တိကောဋိယာပိ သင်္ကိယမာနတ္တာ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ‘‘ပါရာဇိကစ္ဆာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သီလာနိ သောဓေတွာတိ ယံဝတ္ထုကံ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပန္နံ၊ တံ အမနသိကရိတွာ အဝသေသသီလာနိ သောဓေတွာ’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၅) ဝုတ္တံ၊ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၅) ပန ‘‘သီလာနိ သောဓေတွာတိ ယသ္မိံ ဝီတိက္ကမေ ပါရာဇိကာသင်္ကာ ဝတ္တတိ၊ တတ္ထ ပါရာဇိကာဘာဝပက္ခံ ဂဟေတွာ ဒေသနာဝုဋ္ဌာနဂါမိနီနံ အာပတ္တီနံ သောဓနဝသေန သီလာနိ သောဓေတွာ’’တိ။ ပါကဋဘာဝတော သုခဝလဉ္ဇတာယ စ ‘‘ဒွတ္တိံသာကာရံ တာဝ မနသိ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝါ။ အညသ္မိံ ကမ္မဋ္ဌာနေ ကတပရိစယေန တမေဝ မနသိ ကာတဗ္ဗံ။ ယံ ကိဉ္စိ ဝါ အဘိရုစိတံ မနသိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတေဝ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋယတီတိ အန္တရန္တရာ ခဏ္ဍံ အဒဿေတွာ စိတ္တေန သဒ္ဓိံ အာရမ္မဏဘာဝေန စိရကာလံ ဃဋယတိ။ သင်္ခါရာ ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနိကော စေ၊ တဿ သင်္ခါရာ ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။

သစေ ကတပါရာဇိကဝီတိက္ကမော ဘဝေယျ၊ တဿ သတိပိ အသရိတုကာမတာယ ဝိပ္ပဋိသာရဝတ္ထုဝသေန ပုနပ္ပုနံ တံ ဥပဋ္ဌဟတီတိ စိတ္တေကဂ္ဂတံ န ဝိန္ဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋယတီ’’တိအာဒိ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋယတီတိ စိတ္တက္ခောဘာဒိဗဟုလဿ သုဒ္ဓသီလဿပိ စိတ္တံ န သမာဓိယတိ၊ တံ ဣဓ ပါရာဇိကမူလန္တိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကတပါပမူလကေန ဝိပ္ပဋိသာရေနေဝေတ္ထ စိတ္တဿ အသမာဓိယနံ သန္ဓာယ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋယတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပ္ပဋိသာရဂ္ဂိနာ’’တိအာဒိ။ အတ္တနာတိ စိတ္တေန ကရဏဘူတေန ပုဂ္ဂလော ကတ္တာ ဇာနာတိ၊ ပစ္စတ္တေ ဝါ ကရဏဝစနံ၊ အတ္တာ သယံ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ အညာ စ ဒေဝတာ ဇာနန္တီတိ အာရက္ခဒေဝတာဟိ အညာ ပရစိတ္တဝိဒုနိယော ဒေဝတာ ဇာနန္တိ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ ကာရဏံ အတ္ထိ။ ကထံ? ဣဒါနိ ဧကစ္စေ ဝိနယဓရာ ပဌမပါရာဇိကဝိသယေ ဝတ္ထုမှိ ဩတိဏ္ဏေ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသေန ဝါ ဂဟဋ္ဌေန ဝါ ပဗ္ဗဇိတေန ဝါ စောဒိယမာနေ စုဒိတကံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆိတွာ ပဋိညာယ အဒီယမာနာယ တံ ဘိက္ခုံ သုသာနေ ဧကကမေဝ သယာပေန္တိ၊ ဧဝံ သယာပိယမာနော သော ဘိက္ခု သစေ ဘယသန္တာသဝိရဟိတော သဗ္ဗရတ္တိံ တသ္မိံ သုသာနေ သယိတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ သက္ကောတိ၊ တံ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ ဧသော’’တိ ဝိနိစ္ဆိနန္တိ။ သစေ ပန ဘယသန္တာသပ္ပတ္တော သဗ္ဗရတ္တိံ သယိတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ န သက္ကောတိ၊ တံ ‘‘အသုဒ္ဓါ’’တိ ဝိနိစ္ဆိနန္တိ၊ တံ အယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ကသ္မာတိ စေ? အဋ္ဌကထာယ ဝိရုဒ္ဓါတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ ဒုတိယတတိယပါရာဇိကဝိသယေ ဧဝ တထာရူပေါ ဝိစာရော ဝုတ္တော၊ န ပဌမစတဥတ္ထပါရာဇိကဝိသယေ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘မေထုနဓမ္မဝီတိက္ကမော ဟိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝီတိက္ကမော စ ဩဠာရိကော၊ အဒိန္နာဒါနမနုဿဝိဂ္ဂဟဝီတိက္ကမာ ပန သုခုမာ စိတ္တလဟုကာ၊ တေ သုခုမေနေဝ အာပဇ္ဇတိ၊ သုခုမေန ရက္ခတိ၊ တသ္မာ ဝိသေသေန တံဝတ္ထုကံ ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိယမာနော’’တိ။ ဋီကာယဉ္စ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၅) ဝုတ္တံ ‘‘တံဝတ္ထုကန္တိ တေ အဒိန္နာဒါနမနုဿဝိဂ္ဂဟဝီတိက္ကမာ ဝတ္ထု အဓိဋ္ဌာနံ ကာရဏမေတဿာတိ တံဝတ္ထုက’’န္တိ၊ ဣဒမ္ပိ ဧကံ ကာရဏံ။

တတ္ထာပိ အညေ ပဏ္ဍိတေပိ ဝိနိစ္ဆိနာပေတွာ တေသမ္ပိ ပါရာဇိကစ္ဆာယာဒိဿနေယေဝ တထာ ဝိနိစ္ဆယော ကာတဗ္ဗော၊ န သုဒ္ဓဘာဝဒိဿနေ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အာပတ္တီတိ အဝတွာ ‘သစဿ အာစရိယော ဓရတိ…ပေ… အထ ဒဟရဿပိ ပါရာဇိကစ္ဆာယာဝ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တေနပိ ‘ပါရာဇိကောသီ’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဒုလ္လဘော ဟိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ၊ တတော ဒုလ္လဘတရာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ၊ ဧဝံ ပန ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ၊ ဣဒမေကံ။ နိသီဒါပိယမာနောပိ ဝိဝိတ္တောကာသေယေဝ နိသီဒါပေတဗ္ဗော၊ န သုသာနေ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘ဝိဝိတ္တံ ဩကာသံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိတွာ’’တိအာဒိ၊ ဣဒမေကံ။ ဝိဝိတ္တောကာသေ နိသီဒါပိယမာနောပိ ဒိဝါယေဝ နိသီဒါပေတဗ္ဗော၊ န ရတ္တိံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒိဝသံ အတိက္ကန္တမ္ပိ န ဇာနာတိ၊ သော ဒိဝသာတိက္ကမေ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတော ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ၊ ဣဒမေကံ။

ဤဒိသံ ဝိဓာနံ သယံ အာရောစိတေ ဧဝ ဝိဓာတဗ္ဗံ၊ န ပရေဟိ စောဒိယမာနေ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ ကတဝီတိက္ကမေန ဘိက္ခုနာ သယမေဝ အာဂန္တွာ အာရောစိတေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ။ အထ ကသ္မာ ဣဒါနိ ဧဝံ ကရောန္တီတိ? ဂိဟီနံ အသက္ခိကအဋ္ဋကရဏေ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇာပနံ ဝိယ မညမာနာ ဧဝံ ကရောန္တိ။ တမ္ပိ မာယာကုသလာ မနုဿာ ဝိဝိဓေဟိ ဥပါယေဟိ ဝိတထံ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ သစ္စမ္ပိ ဟောတိ၊ အသစ္စမ္ပိ ဟောတိ။ တေနေဝ စ ကာရဏေန မဟောသဓပဏ္ဍိတာဒယော ဗောဓိသတ္တာ အသက္ခိကမ္ပိ အဋ္ဋံ ဥဒကနိမုဇ္ဇာပနာဒိနာ န ဝိနိစ္ဆိနန္တိ၊ ဥဘိန္နံ ဝစနံ ပရိသံ ဂါဟာပေတွာ တေသံ ဝစနဉ္စ ကိရိယဉ္စ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သစ္စဉ္စ ဝိတထဉ္စ ဉတွာဝ ဝိနိစ္ဆိနန္တိ။ သာသနေ ပန ဘိက္ခူ သူရဇာတိကာပိ သန္တိ၊ ဘီရုကဇာတိကာပိ သန္တိ။ သုသာနဉ္စ နာမ ပကတိမနုဿာနမ္ပိ ဘယသန္တာသကရံ ဟောတိ၊ ရတ္တိကာလေ ပန အတိဝိယ ဘယာနကံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဧဝံဘူတေ သုသာနေ ရတ္တိယံ ဧကော အသဟာယော ဟုတွာ နိပဇ္ဇာပိယမာနော ဘီရုကဇာတိကော ဘိက္ခု ပရိသုဒ္ဓသီလောပိ သမာနော ကိံ န ဘာယေယျ၊ ကထံ သဗ္ဗရတ္တိံ သယိတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ သက္ကုဏေယျ၊ တထာရူပံ ဘိက္ခုံ ‘‘အပရိသုဒ္ဓါ’’တိ ဝဒန္တော ကထံ ကိစ္စကရော ဘဝိဿတိ။

အလဇ္ဇီ ပန သူရဇာတိကော အတ္တနော ဝဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမော ဘာယန္တောပိ အဘာယန္တော ဝိယ ဟုတွာ ‘‘သစေ ဝိကာရံ ဒဿေဿာမိ၊ အနတ္ထံ မေ ကရိဿန္တီ’’တိ အနတ္ထဘယေန အဓိဝါသေတွာ သယိတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ သက္ကုဏေယျ၊ ဧဝရူပံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ’’တိ ဝဒန္တော ကထံ သုဝိနိစ္ဆိတော ဘဝိဿတီတိ။ ဣဒမ္ပိ ဧကံ ကာရဏံ။

အထာပိ ဝဒေယျုံ – ယထာ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇာပိတမနုဿာနံ အသစ္စဝါဒီနံ ဒေဝတာနုဘာဝေန ကုမ္ဘီလာဒယော အာဂန္တွာ ဂဏှန္တာ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တသ္မာ အသစ္စဝါဒိနော သီဃံ ပ္လဝန္တိ၊ သစ္စဝါဒီနံ ပန န ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တသ္မာ တေ သုခေန နိသီဒိတုံ သက္ကောန္တိ၊ ဧဝံ တေသမ္ပိ ဘိက္ခူနံ အပရိသုဒ္ဓသီလာနံ ဒေဝတာနုဘာဝေန သီဟဗျဂ္ဃာဒယော အာဂတာ ဝိယ ပညာယန္တိ၊ တသ္မာ တေ သဗ္ဗရတ္တိံ သယိတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ န သက္ကောန္တိ။ ပရိသုဒ္ဓသီလာနံ ပန တထာ န ပညာယန္တိ၊ တသ္မာ တေ သဗ္ဗရတ္တိံ ဒေဝတာဟိ ရက္ခိတာ ဟုတွာ ဘယသန္တာသရဟိတာ သုသာနေ သယိတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ သက္ကောန္တိ၊ ဧဝံ ဒေဝတာ သက္ခိံ ကတွာ ဝိနိစ္ဆိတတ္တာ သုဝိနိစ္ဆိတမေဝ ဟောတီတိ၊ တမ္ပိ တထာ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ကသ္မာ? အဋ္ဌကထာဋီကာဒီသု တထာ အဝုတ္တတ္တာ။ အဋ္ဌကထာယဉှိ ‘‘ဝိဝိတ္တံ ဩကာသံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိတွာ သီလာနိ သောဓေတွာ ‘ဒွတ္တိံသာကာရံ တာဝ မနသိကရောဟီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ တဿ အရောဂံ သီလံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋယတိ၊ သင်္ခါရာ ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဥပစာရပ္ပနာပ္ပတ္တံ ဝိယ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ဒိဝသံ အတိက္ကန္တမ္ပိ န ဇာနာတိ…ပေ… ယဿ ပန သီလံ ဘိန္နံ ဟောတိ၊ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋယတိ၊ ပတောဒါဘိတုန္နံ ဝိယ စိတ္တံ ကမ္ပတိ၊ ဝိပ္ပဋိသာရဂ္ဂိနာ ဍယှတိ၊ တတ္တပါသာဏေ နိသိန္နော ဝိယ တင်္ခဏညေဝ ဝုဋ္ဌာတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။

ဋီကာယမ္ပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၄၅) ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋယတီတိ အန္တရန္တရာ ခဏ္ဍံ အဒဿေတွာ စိတ္တေန သဒ္ဓိံ အာရမ္မဏဘာဝေန စိရကာလံ ဃဋယတိ။ သင်္ခါရာ ပါကဋာ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနိကော စေ၊ တဿ သင်္ခါရာ ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ သစေ ကတပါရာဇိကဝီတိက္ကမော ဘဝေယျ၊ တဿ သတိပိ အသရိတုကာမတာယ ဝိပ္ပဋိသာရဝတ္ထုဝသေန ပုနပ္ပုနံ တံ ဥပဋ္ဌဟတီတိ စိတ္တေကဂ္ဂတံ န ဝိန္ဒတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။

ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၄၅) ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋယတီတိ ဝိပ္ပဋိသာရမူလကေန ဝိက္ခေပေန အန္တရန္တရာ ခဏ္ဍံ အဒဿေတွာ ပဗန္ဓဝသေန စိတ္တေန သင်္ဃဋယတိ။ သင်္ခါရာတိ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တံ။ သာပတ္တိကဿ ဟိ ပဂုဏမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ န သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌာတိ။ ပဂေဝ ပါရာဇိကဿ။ တဿ ဟိ ဝိပ္ပဋိသာရနိန္နတာယ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န ဟောတိ။ ဧကဿ ပန ဝိတက္ကဝိက္ခေပါဒိဗဟုလဿ သုဒ္ဓသီလဿပိ စိတ္တံ န သမာဓိယတိ၊ တံ ဣဓ ပါရာဇိကမူလန္တိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကတပါပမူလကေန ဝိပ္ပဋိသာရေနေဝေတ္ထ စိတ္တဿ အသမာဓိယနံ သန္ဓာယ ‘ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋယတီ’တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘ဒေဝတာနုဘာဝေနာ’’တိအာဒိ၊ တသ္မာ ယဒိ ဗုဒ္ဓသာသနေ သဂါရဝေါ သိက္ခာကာမော ဘိက္ခု ဒုတိယတတိယပါရာဇိကဝိသယေ အတ္တနော ကဉ္စိ ဝီတိက္ကမံ ဒိသွာ ‘‘ပါရာဇိကံ အာပန္နော နု ခေါ အဟံ၊ န နု ခေါ’’တိ သံသယပက္ခန္ဒော ဝိနယဓရံ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဝီတိက္ကမံ ယထာဘူတံ အာစိက္ခိတွာ ပုစ္ဆေယျ၊ တတော ဝိနယဓရေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗဝိဓာနံ ကတွာ ဝိဝိတ္တံ ဩကာသံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိတွာ သီလာနိ သောဓေတွာ ဒွတ္တိံသာကာရေ တာဝ မနသိကရောဟီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗော၊ န ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘သုသာနေ သေယျံ ကပ္ပေဟီ’’တိအာဒိ။ အာဂတကာလေပိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေနေဝ ပုစ္ဆိတွာ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေနေဝဿ သုဒ္ဓါသုဒ္ဓဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဟောတု၊ ဧဝံ သန္တေ ဣဒါနိ ပဌမပါရာဇိကဝိသယေ စောဒေန္တာနံ ကထံ ဝိနိစ္ဆယော ကာတဗ္ဗောတိ? စောဒကေန ဝတ္ထုသ္မိံ အာရောစိတေ စုဒိတကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘သန္တမေတံ၊ နော’’တိ ဧဝံ ဝတ္ထုံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဘူတေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတွာ သာရေတွာ ဉတ္တိသမ္ပဒါယ အနုဿာဝနသမ္ပဒါယ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ အလဇ္ဇီ နာမ ‘‘ဧတမ္ပိ နတ္ထိ၊ ဧတမ္ပိ နတ္ထီ’’တိ ဝဒေယျ၊ ပဋိညံ န ဒဒေယျ၊ အထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ဧဝမ္ပိ အလဇ္ဇိဿ ပဋိညာယ ဧဝ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗံ ယထာ တံ တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရေနာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅-၃၈၆) ‘‘ဧဝံ လဇ္ဇိနာ စောဒိယမာနော အလဇ္ဇီ ဗဟူသုပိ ဝတ္ထူသု ဥပ္ပန္နေသု ပဋိညံ န ဒေတိ၊ သော ‘နေဝ သုဒ္ဓါ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ န ‘အသုဒ္ဓါ’တိ၊ ဇီဝမတကော နာမ အာမကပူတိကော နာမ စေသ။ သစေ ပနဿ အညမ္ပိ တာဒိသံ ဝတ္ထု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဝိနိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ တထာ နာသိတကောဝ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိ။

၂၃၅။ ဧဝံ ဝိနယဓရလက္ခဏဉ္စ ဆဋ္ဌာနဩလောကနဉ္စ ဝိဒိတွာ ဣဒါနိ…ပေ… ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ကိမတ္ထန္တိ အာဟ ‘‘ယာ သာ…ပေ… ဇာနနတ္ထ’’န္တိ။ ယာ သာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပဘေဒါ စောဒနာ အတ္ထိ၊ တဿာယေဝ သမ္ပတ္တိဝိပတ္တိဇာနနတ္ထံ အာဒိမဇ္ဈပအယောသာနာဒီနံ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န အဝုတ္တစောဒနာပဘေဒဇာနနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ သေယျထိဒန္တိ ပုစ္ဆနတ္ထေ နိပါတော၊ သော ဝိနိစ္ဆယော ကတမောတိ အတ္ထော။

စောဒနာယ ကတိ မူလာနိ၊ ကတိ ဝတ္ထူနိ၊ ကတိ ဘူမိယောတိ ဧတ္ထ ‘‘ကတိဟာကာရေဟီ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၃၆၂) စောဒနာကဏ္ဍေ ‘‘စောဒနာယ ကတိ မူလာနိ၊ ကတိ ဝတ္ထူနိ၊ ကတိ ဘူမိယော၊ ကတိဟာကာရေဟိ စောဒေတီ’’တိ။ မေတ္တစိတ္တော ဝက္ခာမိ၊ နော ဒေါသန္တရောတိ ဧတဿပိ ပရတော ‘‘စောဒနာယ ဣမာ ပဉ္စ ဘူမိယော။ ကတမေဟိ ဒွီဟာကာရေဟိ စောဒေတိ၊ ကာယေန ဝါ စောဒေတိ၊ ဝါစာယ ဝါ စောဒေတိ၊ ဣမေဟိ ဒွီဟာကာရေဟိ စောဒေတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? စောဒနာကဏ္ဍေ (ပရိ။ ၃၆၂) တထာ ဝိဇ္ဇမာနတောတိ။ ပန္နရသသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာ၊ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရတာ၊ မေတ္တစိတ္တေ ပစ္စုပဋ္ဌိတတာ၊ ဗဟုဿုတတာ၊ ဥဘယပါတိမောက္ခသွာဂတတာ၊ ကာလေန ဝစနတာ၊ ဘူတေန ဝစနတာ၊ သဏှေန ဝစနတာ၊ အတ္ထသဉှိတေန ဝစနတာ၊ မေတ္တစိတ္တော ဟုတွာ ဝစနတာ၊ ကာရုညတာ၊ ဟိတေသိတာ၊ အနုကမ္ပတာ၊ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတာ၊ ဝိနယပုရေက္ခာရတာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဥပါလိပဉ္စကေ (ပရိ။ ၄၃၆) ‘‘စောဒကေနုပါလိ ဘိက္ခုနာ ပရံ စောဒေတုကာမေန ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ – ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော နု ခေါမှိ…ပေ… ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော နု ခေါမှိ…ပေ… မေတ္တံ နု ခေါ မေ စိတ္တံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ သဗြဟ္မစာရီသု…ပေ… ဗဟုဿုတော နု ခေါမှိ သုတဓရော သုတသန္နိစယော…ပေ… ဥဘယာနိ ခေါ မေ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန သွာဂတာနိ…ပေ… ကာလေန ဝက္ခာမိ၊ နော အကာလေန၊ ဘူတေန ဝက္ခာမိ၊ နော အဘူတေန၊ သဏှေန ဝက္ခာမိ၊ နော ဖရုသေန၊ အတ္ထသဉှိတေန ဝက္ခာမိ၊ နော အနတ္ထသဉှိတေန၊ မေတ္တစိတ္တော ဝက္ခာမိ၊ နော ဒေါသန္တရော…ပေ… ကာရုညတာ၊ ဟိတေသိတာ၊ အနုကမ္ပတာ၊ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတာ၊ ဝိနယပုရေက္ခာရတာ’’တိ။

တတ္ထ ကာရုညတာတိ ကာရုဏိကဘာဝေါ။ ဣမိနာ ကရုဏာ စ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ စ ဒဿိတော။ ဟိတေသိတာတိ ဟိတဂဝေသနတာ။ အနုကမ္ပတာတိ တေန ဟိတေန သံယောဇနတာ။ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတာတိ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာပေတွာ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာပနတာ။ ဝတ္ထုံ စောဒေတွာ သာရေတွာ ပဋိညံ အာရောပေတွာ ယထာပဋိညာယ ကမ္မကရဏံ ဝိနယပုရေက္ခာရတာ နာမ။ အမူလကမ္ပိ သမူလကမ္ပိ ‘‘မူလ’’န္တိ ဂဟေတွာ ဝဒန္တီတိ အာဟ ‘‘ဒွေ မူလာနီ’’တိ။ ကာလေန ဝက္ခာမီတိအာဒီသု ဧကော ဧကံ ဩကာသံ ကာရေတွာ စောဒေန္တော ကာလေန ဝဒတိ နာမ။ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဂဏမဇ္ဈေ သလာကဂ္ဂယာဂုအဂ္ဂဝိတက္ကမာဠကဘိက္ခာစာရမဂ္ဂအာသနသာလာဒီသု၊ ဥပဋ္ဌာကေဟိ ပရိဝါရိတက္ခဏေ ဝါ စောဒေန္တော အကာလေန ဝဒတိ နာမ။ တစ္ဆေန ဝတ္ထုနာ စောဒေန္တော ဘူတေန ဝဒတိ နာမ။ တုစ္ဆေန စောဒေန္တော အဘူတေန ဝဒတိ နာမ။ ‘‘အမ္ဘော မဟလ္လက ပရိသာဝစရ ပံသုကူလိက ဓမ္မကထိက ပတိရူပံ တဝ ဣဒ’’န္တိ ဝဒန္တော ဖရုသေန ဝဒတိ နာမ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မဟလ္လကာ ပရိသာဝစရာ ပံသုကူလိကာ ဓမ္မကထိကာ ပတိရူပံ တုမှာကံ ဣဒ’’န္တိ ဝဒန္တော သဏှေန ဝဒတိ နာမ။ ကာရဏနိဿိတံ ကတွာ ဝဒန္တော အတ္ထသဉှိတေန ဝဒတိ နာမ။ မေတ္တစိတ္တော ဝက္ခာမိ၊ နော ဒေါသန္တရောတိ မေတ္တစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ဝက္ခာမိ၊ န ဒုဋ္ဌစိတ္တော ဟုတွာ။ သစ္စေ စ အကုပ္ပေ စာတိ ဝစီသစ္စေ စ အကုပ္ပတာယ စ။ စုဒိတကေန ဟိ သစ္စဉ္စ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ကောပေါ စ န ကာတဗ္ဗော၊ အတ္တနာ စ န ကုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ပရော စ န ဃဋ္ဋေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ ‘‘သင်္ဃေန ဩတိဏ္ဏာနောတိဏ္ဏံ ဇာနိတဗ္ဗံ – အနုဝိဇ္ဇကေန ယေန ဓမ္မေန ယေန ဝိနယေန ယေန သတ္ထုသာသနေန တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမ္မတိ၊ တထာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ စောဒနာကဏ္ဍေ (ပရိ။ ၃၆၃) ‘‘စောဒကေန ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ? စုဒိတကေန ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ? သင်္ဃေန ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ? အနုဝိဇ္ဇကေန ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ? စောဒကေန ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? စောဒကေန ပဉ္စသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာယ ပရော စောဒေတဗ္ဗော။ ကာလေန ဝက္ခာမိ နော အကာလေန၊ ဘူတေန ဝက္ခာမိ နော အဘူတေန၊ သဏှေန ဝက္ခာမိ နော ဖရုသေန၊ အတ္ထသဉှိတေန ဝက္ခာမိ နော အနတ္ထသဉှိတေန၊ မေတ္တစိတ္တော ဝက္ခာမိ နော ဒေါသန္တရောတိ။ စောဒကေန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ စုဒိတကေန ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? စုဒိတကေန ဒွီသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ သစ္စေ စ အကုပ္ပေ စ။ စုဒိတကေန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သင်္ဃေန ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? သင်္ဃေန ဩတိဏ္ဏာနောတိဏ္ဏံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ သင်္ဃေန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အနုဝိဇ္ဇကေန ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? အနုဝိဇ္ဇကေန ယေန ဓမ္မေန ယေန ဝိနယေန ယေန သတ္ထုသာသနေန တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမ္မတိ၊ တထာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။ အနုဝိဇ္ဇကေန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ။

အဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၂-၃၆၃) ‘‘စောဒနာယ ကော အာဒီတိအာဒိပုစ္ဆာနံ ဝိဿဇ္ဇနေ သစ္စေ အကုပ္ပေ စာတိ ဧတ္ထ သစ္စေ ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ အကုပ္ပေ စ၊ ယံ ကတံ ဝါ အကတံ ဝါ၊ တဒေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န စောဒကေ ဝါ အနုဝိဇ္ဇကေ ဝါ သင်္ဃေ ဝါ ကောပေါ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ဩတိဏ္ဏာနောတိဏ္ဏံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ဩတိဏ္ဏဉ္စ အနောတိဏ္ဏဉ္စ ဝစနံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတြာယံ ဇာနနဝိဓိ – ဧတ္တကာ စောဒကဿ ပုဗ္ဗကထာ၊ ဧတ္တကာ ပစ္ဆိမကထာ၊ ဧတ္တကာ စုဒိတကဿ ပုဗ္ဗကထာ၊ ဧတ္တကာ ပစ္ဆိမကထာတိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ စောဒကဿ ပမာဏံ ဂဏှိတဗ္ဗံ၊ စုဒိတကဿ ပမာဏံ ဂဏှိတဗ္ဗံ၊ အနုဝိဇ္ဇကဿ ပမာဏံ ဂဏှိတဗ္ဗံ။ အနုဝိဇ္ဇကော အပ္ပမတ္တကမ္ပိ အဟာပေန္တော ‘အာဝုသော၊ သမန္နာဟရိတွာ ဥဇုံ ကတွာ အာဟရာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ သင်္ဃေန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယေန ဓမ္မေန ယေန ဝိနယေန ယေန သတ္ထုသာသနေန တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမ္မတီတိ ဧတ္ထ ဓမ္မောတိ ဘူတံ ဝတ္ထု။ ဝိနယောတိ စောဒနာ စေဝ သာရဏာ စ။ သတ္ထုသာသနန္တိ ဉတ္တိသမ္ပဒါ စေဝ အနုဿာဝနသမ္ပဒါ စ။ ဧတေန ဟိ ဓမ္မေန စ ဝိနယေန စ သတ္ထုသာသနေန စ အဓိကရဏံ ဝူပသမ္မတိ၊ တသ္မာ အနုဝိဇ္ဇကေန ဘူတေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတွာ အာပတ္တိံ သာရေတွာ ဉတ္တိသမ္ပဒါယ စေဝ အနုဿာဝနသမ္ပဒါယ စ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ၊ အနုဝိဇ္ဇကေန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ အာဂတံ၊ တသ္မာ ဝတ္တဗ္ဗမေတ္တကံ ဒွယန္တိ။

ဧဝံ ဧကဒေသေန စောဒနာကဏ္ဍနယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဧကဒေသေနေဝ မဟာသင်္ဂါမနယံ ဒဿေန္တော ‘‘အနုဝိဇ္ဇကေန စောဒကော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယံ ခေါ တွံ၊ အာဝုသော၊ ဣမံ ဘိက္ခုံ စောဒေသိ၊ ကိမှိ နံ စောဒေသီတိ စောဒနာသာမညတော ဝုတ္တံ၊ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၂၃၇) ပန ပဝါရဏဋ္ဌပနဝသေန စောဒနံ သန္ဓာယ ‘‘ယံ ခေါ တွံ၊ အာဝုသော၊ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ပဝါရဏံ ဌပေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧဝံ ဧကဒေသေန မဟာသင်္ဂါမနယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဧကဒေသေနေဝ စူဠသင်္ဂါမနယံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ဂါမာဝစရေန ဘိက္ခုနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သင်္ဂါမာဝစရေန ဘိက္ခုနာတိ သင်္ဂါမော ဝုစ္စတိ အဓိကရဏဝိနိစ္ဆယတ္ထာယ သင်္ဃသန္နိပါတော။ တတြ ဟိ အတ္တပစ္စတ္ထိကာ စေဝ သာသနပစ္စတ္ထိကာ စ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဒီပေန္တာ သမောသရန္တိ ဝေသာလိကာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဝိယ။ ယော ဘိက္ခု တေသံ ပစ္စတ္ထိကာနံ လဒ္ဓိံ မဒ္ဒိတွာ သကဝါဒဒီပနတ္ထာယ တတ္ထ အဝစရတိ၊ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဝိနိစ္ဆယံ ပဝတ္တေတိ၊ သော သင်္ဂါမာဝစရော နာမ ယသတ္ထေရော ဝိယ၊ တေန သင်္ဂါမာဝစရေန ဘိက္ခုနာ သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမန္တေန နီစစိတ္တေန သင်္ဃော ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော။ နီစစိတ္တေနာတိ မာနဒ္ဓဇံ နိပါတေတွာ နိဟတမာနစိတ္တေန။ ရဇောဟရဏသမေနာတိ ပါဒပုဉ္ဆနသမေန၊ ယထာ ရဇောဟရဏဿ သံကိလိဋ္ဌေ ဝါ အသံကိလိဋ္ဌေ ဝါ ပါဒေ ပုဉ္ဆိယမာနေ နေဝ ရာဂေါ န ဒေါသော၊ ဧဝံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အရဇ္ဇန္တေန အဒုဿန္တေနာတိ အတ္ထော။ ယထာပတိရူပေ အာသနေတိ ယထာပတိရူပံ အာသနံ ဉတွာ အတ္တနော ပါပုဏနဋ္ဌာနေ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပိဋ္ဌိံ အဒဿေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။

အနာနာကထိကေနာတိ နာနာဝိဓံ တံ တံ အနတ္ထကထံ အကထေန္တေန။ အတိရစ္ဆာနကထိကေနာတိ ဒိဋ္ဌသုတမုတမ္ပိ ရာဇကထာဒိကံ တိရစ္ဆာနကထံ အကထေန္တေန။ သာမံ ဝါ ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗောတိ သင်္ဃသန္နိပါတဋ္ဌာနေ ကပ္ပိယာကပ္ပိယသန္နိဿိတာ ဝါ ရူပါရူပပရိစ္ဆေဒသမထစာရဝိပဿနာစာရဋ္ဌာနနိသဇ္ဇဝတ္တာဒိနိဿိတာ ဝါ ကထာ ဓမ္မော နာမ။ ဧဝရူပေါ ဓမ္မော သယံ ဝါ ဘာသိတဗ္ဗော၊ ပရော ဝါ အဇ္ဈေသိတဗ္ဗော။ ယော ဘိက္ခု တထာရူပိံ ကထံ ကထေတုံ ပဟောတိ၊ သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘အာဝုသော၊ သင်္ဃမဇ္ဈမှိ ပဉှေ ဥပ္ပန္နေ တွံ ကထေယျာသီ’’တိ။ အရိယော ဝါ တုဏှီဘာဝေါ နာတိမညိတဗ္ဗောတိ အရိယာ တုဏှီ နိသီဒန္တာ န ဗာလပုထုဇ္ဇနာ ဝိယ နိသီဒန္တိ၊ အညတရံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ နိသီဒန္တိ။ ဣတိ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရဝသေန တုဏှီဘာဝေါ အရိယော တုဏှီဘာဝေါ နာမ၊ သော နာတိမညိတဗ္ဗော၊ ‘‘ကိံ ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂေနာ’’တိ နာဝဇာနိတဗ္ဗော၊ အတ္တနော ပတိရူပံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

န ဥပဇ္ဈာယော ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ‘‘ကော နာမ တုယှံ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ န ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ န ဇာတီတိ ‘‘ခတ္တိယဇာတိယော တွံ ဗြာဟ္မဏဇာတိယော’’တိ ဧဝံ ဇာတိ န ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ န အာဂမောတိ ‘‘ဒီဃဘာဏကော တွံ မဇ္ဈိမဘာဏကော’’တိ ဧဝံ အာဂမော န ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ကုလပဒေသောပိ ခတ္တိယကုလာဒိဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတြဿ ပေမံ ဝါ ဒေါသော ဝါတိ တတြ ပုဂ္ဂလေ ဧတေသံ ကာရဏာနံ အညတရဝသေန ပေမံ ဝါ ဘဝေယျ ဒေါသော ဝါ။

နော ပရိသကပ္ပိကေနာတိ ပရိသကပ္ပကေန ပရိသာနုဝိဓာယကေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ယံ ပရိသာယ ရုစ္စတိ၊ တဒေဝ စေတေတွာ ကပ္ပေတွာ န ကထေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ န ဟတ္ထမုဒ္ဒါ ဒဿေတဗ္ဗာတိ ကထေတဗ္ဗေ စ အကထေတဗ္ဗေ စ သညာဇနနတ္ထံ ဟတ္ထဝိကာရော န ကာတဗ္ဗော။

အတ္ထံ အနုဝိဓိယန္တေနာတိ ဝိနိစ္ဆယပဋိဝေဓမေဝ သလ္လက္ခေန္တေန၊ ‘‘ဣဒံ သုတ္တံ ဥပလဗ္ဘတိ၊ ဣမသ္မိံ ဝိနိစ္ဆယေ ဣဒံ ဝက္ခာမီ’’တိ ဧဝံ ပရိတုလယန္တေန နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ န စ အာသနာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ န အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ သန္နိပါတမဏ္ဍလေ ဝိစရိတဗ္ဗံ။ ဝိနယဓရေ ဟိ ဥဋ္ဌိတေ သဗ္ဗာ ပရိသာ ဝုဋ္ဌဟန္တိ၊ တသ္မာ န ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ န ဝီတိဟာတဗ္ဗန္တိ န ဝိနိစ္ဆယော ဟာပေတဗ္ဗော။ န ကုမ္မဂ္ဂေါ သေဝိတဗ္ဗောတိ န အာပတ္တိ ဒီပေတဗ္ဗာ။ အသာဟသိကေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ န သဟသာ ကာရိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န သဟသာ ဒုရုတ္တဝစနံ ကထေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဝစနက္ခမေနာတိ ဒုရုတ္တဝါစံ ခမနသီလေန။ ဟိတပရိသက္ကိနာတိ ဟိတေသိနာ ဟိတဂဝေသိနာ ကရုဏာ စ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ စ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ အယံ ပဒဒွယေပိ အဓိပ္ပာယော။ အနသုရုတ္တေနာတိ န အသုရုတ္တေန၊ အသုရုတ္တံ ဝုစ္စတိ ဝိဂ္ဂါဟိကကထာသင်္ခါတံ အသုန္ဒရဝစနံ၊ တံ န ကထေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အတ္တာ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘ဝိနိစ္ဆိနိတုံ ဝူပသမေတုံ သက္ခိဿာမိ နု ခေါ၊ နော’’တိ ဧဝံ အတ္တာ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ အတ္တနော ပမာဏံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ပရော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘လဇ္ဇိယာ နု ခေါ အယံ ပရိသာ သက္ကာ သညာပေတုံ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ ဧဝံ ပရော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ စောဒကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘ဓမ္မစောဒကော နု ခေါ၊ နော’’တိ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ စုဒိတကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ‘‘ဓမ္မစုဒိတကော နု ခေါ၊ နော’’တိ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ အဓမ္မစောဒကော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ တဿ ပမာဏံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဝုတ္တံ အဟာပေန္တေနာတိ စောဒကစုဒိတကေဟိ ဝုတ္တဝစနံ အဟာပေန္တေန။ အဝုတ္တံ အပကာသေန္တေနာတိ အနောသဋံ ဝတ္ထုံ အပကာသေန္တေန။ မန္ဒော ဟာသေတဗ္ဗောတိ မန္ဒော မောမူဠှော ပဂ္ဂဏှိတဗ္ဗော၊ ‘‘နနု တွံ ကုလပုတ္တော’’တိ ဥတ္တေဇေတွာ အနုယောဂဝတ္တံ ကထာပေတွာ တဿ အနုယောဂေါ ဂဏှိတဗ္ဗော။ ဘီရု အဿာသေတဗ္ဗောတိ ယဿ သင်္ဃမဇ္ဈံ ဝါ ဂဏမဇ္ဈံ ဝါ အနောသဋပုဗ္ဗတ္တာ သာရဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဒိသော ‘‘မာ ဘာယိ၊ ဝိဿတ္ထော ကထယာဟိ၊ မယံ တေ ဥပတ္ထမ္ဘာ ဘဝိဿာမာ’’တိ ဝတွာပိ အနုယောဂဝတ္တံ ကထာပေတဗ္ဗော။ စဏ္ဍော နိသေဓေတဗ္ဗောတိ အပသာရေတဗ္ဗော တဇ္ဇေတဗ္ဗော။ အသုစိ ဝိဘာဝေတဗ္ဗောတိ အလဇ္ဇိံ ပကာသေတွာ အာပတ္တိံ ဒေသာပေတဗ္ဗော။ ဥဇုမဒ္ဒဝေနာတိ ယော ဘိက္ခု ဥဇု သီလဝါ ကာယဝင်္ကာဒိရဟိတော၊ သော မဒ္ဒဝေနေဝ ဥပစရိတဗ္ဗော။ ဓမ္မေသု စ ပုဂ္ဂလေသု စာတိ ဧတ္ထ ယော ဓမ္မဂရုကော ဟောတိ၊ န ပုဂ္ဂလဂရုကော၊ အယမေဝ ဓမ္မေသု စ ပုဂ္ဂလေသု စ မဇ္ဈတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဣတိ ဝိနယသင်္ဂဟသံဝဏ္ဏနာဘူတေ ဝိနယာလင်္ကာရေ

စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယကထာလင်္ကာရော နာမ

ဧကတိံသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

၃၂။ ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယကထာ

ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသကထာ

၂၃၆။ ဧဝံ စောဒနာဒိဝိနိစ္ဆယံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယံ ကထေတုံ ‘‘ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂရု အလဟုကံ ပဋိကရဏံ ဧတိဿာ အာပတ္တိယာတိ ဂရုကာ၊ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ အာပတ္တိ၊ ဂရုကာ စ သာ အာပတ္တိ စာတိ ဂရုကာပတ္တိ၊ ဝုဋ္ဌဟတေ ဝုဋ္ဌာနံ၊ ဂရုကာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ ဂရုကာပတ္တိ ဝုဋ္ဌာနံ။ ကိံ တံ? သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိတော ပရိသုဒ္ဓဘာဝေါ။ တေနာဟ ‘‘ပရိဝါသမာနတ္တာဒီဟိ ဝိနယကမ္မေဟိ ဂရုကာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ။ ကိဉ္စာပိ စတုဗ္ဗိဓော ပရိဝါသော၊ အပ္ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော ပန ဣဓ နာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘တိဝိဓော ပရိဝါသော’’တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၅) ‘‘တတ္ထ စတုဗ္ဗိဓော ပရိဝါသော – အပ္ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော သမောဓာနပရိဝါသောတိ။ တေသု ‘ယော သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညောပိ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အာကင်္ခတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ အာကင်္ခတိ ဥပသမ္ပဒံ၊ တဿ စတ္တာရော မာသေ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော’တိ ဧဝံ မဟာခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၈၆) ဝုတ္တော တိတ္ထိယပရိဝါသော အပ္ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော နာမ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝုတ္တမေဝ။ အယံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတော’’တိ။ ဣတော ပရံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ သုဝိညေယျောတိ တသ္မာ ဒုဗ္ဗိညေယျဋ္ဌာနေယေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

၂၃၇။ ဧဝံ ယော ယော အာပန္နော ဟောတိ၊ တဿ တဿ နာမံ ဂဟေတွာ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာတိ ဧတေန ပါဠိယံ သဗ္ဗသာဓာရဏဝသေန ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခူ’’တိ စ ‘‘ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော’’တိ စ အာဂတေပိ ကမ္မဝါစာဘဏနကာလေ တထာ အဘဏိတွာ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဘိက္ခူ’’တိ စ ‘‘ဣမဿ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဘိက္ခုနော’’တိ စ ဧဝံ သကသကနာမံ ဥဒ္ဓရိတွာဝ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။

မာဠကသီမာယမေဝ ဝတ္တံ သမာဒါတဗ္ဗံ၊ န တတော ဗဟိ။ ကသ္မာ? ‘‘အညတ္ထ ကမ္မဝါစာ အညတ္ထ သမာဒါန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗဒေါသပ္ပသင်္ဂတော။ အသမာဒိန္နဝတ္တဿ အာရောစနာသမ္ဘဝတော၊ မာဠကသီမာယ သန္နိပတိတာနံ ဘိက္ခူနံ ဧကဿပိ အနာရောစနေ သတိ ရတ္တိစ္ဆေဒသမ္ဘဝတော စ။ ပရိဝါသံ သမာဒိယာမိ၊ ဝတ္တံ သမာဒိယာမီတိ ဣမေသု ဒွီသု ပဒေသု ဧကေကေန ဝါ ဥဘောဟိ ပဒေဟိ ဝါ သမာဒါတဗ္ဗံ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ? ‘‘ဧကပဒေနပိ စေတ္ထ နိက္ခိတ္တော ဟောတိ ပရိဝါသော၊ ဒွီဟိ ပန သုနိက္ခိတ္တောယေဝ၊ သမာဒါနေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ။ သမာဒိယိတွာ တတ္ထေဝ သင်္ဃဿ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ န တတ္ထ အနာရောစေတွာ အညတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ပုန သန္နိပါတေတုံ ဒုက္ကရတ္တာ၊ ဧကဿပိ ဘိက္ခုနော အနာရောစေတွာ အရုဏုဋ္ဌာပနေ သတိ ရတ္တိစ္ဆေဒကရတ္တာ။

အာရောစေန္တေန ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အဟံ ဘန္တေ…ပေ… သင်္ဃော ဓာရေတူ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ယာစနေ ဝိယ ‘‘ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပီ’’တိ အဝုတ္တတ္တာ အစ္စာယိကကရဏေ သတိ ဧကဝါရံ အာရောစိတေပိ ဥပပန္နမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝေဒိယာမဟံ ဘန္တေ၊ ဝေဒိယတီတိ မံ သင်္ဃော ဓာရေတူတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝေဒိယာမီတိ စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သုခံ အနုဘဝါမိ၊ န တပ္ပစ္စယာ အဟံ ဒုက္ခိတောတိ အဓိပ္ပာယော’’တိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၉၇) ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သုခံ ဝေဒေမိ ဝေဒန’’န္တိအာဒီသု ဝိယ ပိ-သဒ္ဒေါ အနုဘဝနတ္ထော ဟောတိ။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၉၇) ပန ‘‘ဝေဒိယာမီတိ ဇာနေမိ၊ စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သုခံ အနုဘဝါမိ၊ န တပ္ပစ္စယာ အဟံ ဒုက္ခိတောတိ အဓိပ္ပာယောတိ လိခိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဒီပင်္ကရော လောကဝိဒူ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဉာဏတ္ထော အနုဘဝနတ္ထော စ။ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၉၇) ပန ‘‘ဝေဒိယာမဟန္တိ ဇာနာပေမဟံ၊ အာရောစေမီတိ အတ္ထော၊ အနုဘဝါမီတိပိဿ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ပုရိမံ ပန ပသံသန္တိ အာရောစနဝစနတ္တာ’’တိ။ ဧတ္ထ တု –

‘‘သမ္ပန္နံ သာလိကေဒါရံ၊ သုဝါ ခါဒန္တိ ဗြာဟ္မဏ၊

ပဋိဝေဒေမိ တေ ဗြဟ္မေ၊ န နံ ဝါရေတုမုဿဟေ’’တိ။ –

အာဒီသု ဝိယ အာရောစနတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အာရောစေတွာ…ပေ… နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဒုက္ကဋပရိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘တဒဟေဝ ပုန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုကာမဿ ရတ္တိစ္ဆေဒပရိဟာရတ္ထမ္ပီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ယဿ မာဠကေ နာရောစိတံ၊ တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ယဿ အာရောစိတံ၊ တဿ ပုန အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ နိက္ခိပိတဗ္ဗမေဝ။ ‘‘သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိသဘာဂါနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဝတ္တံ အသမာဒိယိတွာ ဗဟိ ဧဝ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာတိ ဣဒံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ သဇ္ဈာယာဒိသဒ္ဒသဝနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မာတိ ဣဒံ မဂ္ဂပဋိပန္နာနံ ဘိက္ခူနံ သဝနူပစာရာတိက္ကမနတ္ထံ၊ ဂုမ္ဗေန ဝါတိအာဒိ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ။ သောပိ ကေနစိ ကမ္မေန ပုရေအရုဏေ ဧဝ ဂစ္ဆတီတိ ဣမိနာ အာရောစနာယ ကတာယ သဗ္ဗေသု ဘိက္ခူသု ဗဟိဝိဟာရံ ဂတေသုပိ ဦနေဂဏေစရဏဒေါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသဒေါသော ဝါ န ဟောတိ အာရောစနတ္ထတ္တာ သဟဝါသဿာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘အယဉ္စာ’’တိအာဒိ။ အနိက္ခိတ္တဝတ္တေန အန္တောဥပစာရဂတာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အာရောစေတဗ္ဗာ။ ‘‘အယံ နိက္ခိတ္တဝတ္တဿ ပရိဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ နိက္ခိတ္တဝတ္တဿာတိ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿာတိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ ထေရဿ အဓိပ္ပာယော – ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ ဥပစာရဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ အဒိဋ္ဌအသုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ လက္ခဏန္တိ။ ထေရဿာတိ မဟာပဒုမတ္ထေရဿ။

၂၃၈။ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနတ္ထာယာတိ ဣမေသု ပဋိစ္ဆန္နဒိဝသပ္ပမာဏေန ပရိဝသိတဒိဝသေသု ‘‘သိယုံ နု ခေါ တိဝိဓရတ္တိစ္ဆေဒကာရဏယုတ္တာနိ ကာနိစိ ဒိဝသာနိ၊ ဧဝံ သတိ အပရိပုဏ္ဏပရိဝါသဒိဝသတ္တာ န မာနတ္တာရဟော ဘဝေယျ၊ အသတိ စ မာနတ္တာရဟဘာဝေ မာနတ္တံ ဒိန္နမ္ပိ အဒိန္နံယေဝ ဘဝေယျ၊ ဧဝဉ္စ သတိ အာပန္နာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ န ဘဝေယျာ’’တိ ဣမဿ ဝိနယကုက္ကုစ္စဿ ဝိနောဒနတ္ထာယ။ ဧကေန ဝါ ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ ဒိဝသေဟိ အဓိကတရာနိ ဒိဝသာနိ ပရိဝသိတွာ နနု စာယံ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော၊ တသ္မာနေန မာနတ္တမေဝ ယာစိတဗ္ဗံ၊ အထ ကသ္မာ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ မာနတ္တံ ယာစိတဗ္ဗန္တိ အာဟာတိ စောဒနံ မနသိ ကရောန္တေန ဝုတ္တံ ‘‘အယဉှိ ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ’’တိအာဒိ။ ဟိ ယသ္မာ အယံ ဘိက္ခု ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ ဧဝ မာနတ္တာရဟော ဟောတိ၊ န အသမာဒိန္နေ၊ ဣတိ တသ္မာ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ မာနတ္တံ ယာစိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ နနု စ ကမ္မဝါစာယံ ‘‘သော ပရိဝုတ္ထပရိဝါသော သင်္ဃံ မာနတ္တံ ယာစတိ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘သမာဒိန္နဝတ္တော’’တိ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ ဧဝ မာနတ္တာရဟော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘နိက္ခိတ္တဝတ္တေန ပရိဝုတ္ထတ္တာ’’တိ။ ယသ္မာ အယံ ဘိက္ခု နိက္ခိတ္တဝတ္တေန ဟုတွာ ပရိဝုတ္ထော ဟောတိ၊ နော အနိက္ခိတ္တဝတ္တေန၊ တသ္မာ နိက္ခိတ္တဝတ္တေန ဟုတွာ ပရိဝုတ္ထတ္တာ အယံ ဘိက္ခု ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ ဧဝ မာနတ္တာရဟော ဟောတိ၊ နော အသမာဒိန္နေတိ ယောဇနာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘အနိက္ခိတ္တဝတ္တဿ ပန ပုန သမာဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သော ဟိ ပဋိစ္ဆန္နဒိဝသာတိက္ကမေနေဝ မာနတ္တာရဟော ဟောတိ၊ တသ္မာ တဿ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗမေဝါ’’တိ။

စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိန္တိ ဦနေဂဏေစရဏဒေါသာ ဝိမုစ္စနတ္ထံ။ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတောတိအာဒိ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ နတ္ထိ၊ အထ ခေါ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ ဝစနေန တထာ ဧဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ စ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ သလ္လက္ခေတွာ၊ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဥပစာရသီမာယ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ စ ဝုတ္တံ။ ‘နိက္ခိပန္တေန အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ ပယောဇနံ အတ္ထီ’တိ စ ဝုတ္တံ၊ န ပန တံ ပယောဇနံ ဒဿိတ’’န္တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၉၇) ဝုတ္တံ၊ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋာ မုစ္စနပယောဇနံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၃၉။ အဗ္ဘာနံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကတမ္ပိ အကတမေဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘တေနာပိ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတွာ အဗ္ဘာနံ ယာစိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အဗ္ဘာနယာစနတ္ထံ မာနတ္တဿ သမာဒိယနကာလေပိ အာရောစေတဗ္ဗမေဝ။ ပုဗ္ဗေ မာနတ္တစာရိတကာလေ အာရောစိတမေဝါတိ အနာရောစေတွာ အဗ္ဘာနံ န ယာစိတဗ္ဗန္တိ ဝိညာယတိ။ ဧဝံ မာနတ္တယာစနကာလေပိ ပရိဝါသံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတဗ္ဗမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၄၀။ စိဏ္ဏမာနတ္တော ဘိက္ခု အဗ္ဘေတဗ္ဗောတိ စိဏ္ဏမာနတ္တဿ စ အဗ္ဘာနာရဟဿ စ နိန္နာနာကရဏတ္တာ ဝုတ္တံ။ အညထာ ‘‘အဗ္ဘာနာရဟော အဗ္ဘေတဗ္ဗော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတောပိ အတ္တနော လဒ္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန သဘာဂဘိက္ခုမှိ သတိ တဿ အနာရောစာပေတုံ န လဘတိ။

‘‘အနန္တရာယိကဿ ပန အန္တရာယိကသညာယ ဆာဒယတော အစ္ဆန္နာဝါ’’တိ ပါဌော။ အဝေရိဘာဝေန သဘာဂေါ အဝေရိသဘာဂေါ။ ‘‘သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ အာပန္နဿ ပန သန္တိကေ အာဝိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပသင်္ဂတော ဣဓေဝ ပကာသိတံ။ လဟုကေသု ပဋိက္ခေပေါ နတ္ထိ။ တတ္ထ ဉတ္တိယာ အာဝိ ကတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ အနုညာတတ္တာ လဟုကသဘာဂံ အာဝိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ ပန ဉတ္တိယာ အာရောစနံ န ဝဋ္ဋတီတိ ကိရ။ ‘‘တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီတိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) ဝုတ္တတ္တာ လဟုကဿေဝါယံ သမနုညာတာ။ န ဟိ သက္ကာ သုဒ္ဓဿ ဧကဿ သန္တိကေ သင်္ဃာဒိသေသဿ ပဋိကရဏံ ကာတု’’န္တိ လိခိတံ။ လဟုကေသုပိ သဘာဂံ အာဝိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ။ တသ္မာ ဧဝ ဟိ ဉတ္တိယာ အာဝိကရဏံ အနုညာတံ၊ ဣတရထာ တံ နိရတ္ထကံ သိယာ။ အညမညာရောစနဿ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပနတ္ထမေဝ ဉတ္တိယာ အာဝိကရဏမနုညာတံ၊ တေနေဝ ဣဓ ‘‘သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ အာပန္နဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ အယမတ္ထော ‘‘ဧတ္တာဝတာ တေ ဒွေ နိရာပတ္တိကာ ဟောန္တိ၊ တေသံ သန္တိကေ သေသေဟိ သဘာဂါပတ္တိယော ဒေသေတဗ္ဗာ’’တိ ဝစနေန ကင်္ခါဝိတရဏိယမ္ပိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ပကာသိတောဝ။ သင်္ဃာဒိသေသံ ပန ဉတ္တိယာ အာရောစေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တဿာ ဉတ္တိယာ အယမတ္ထော – ယဒါ သုဒ္ဓံ ဘိက္ခုံ ပဿိဿတိ၊ တဿ သန္တိကေ အညမညာရောစနဝသေန ပဋိကရိဿတိ၊ ဧဝံ ပဋိကတေ ‘‘န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာပတ္တိကေန ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗံ၊ ယော သုဏေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၈၆) ဝုတ္တာပတ္တိတော မောက္ခော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဂရုကံ ဝါ ဟောတု လဟုကံ ဝါ၊ ဉတ္တိယာ အာဝိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဘောသု နယေသု ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စာတိ တေန တေန ဝီတိက္ကမေနာပန္နာပတ္တိ အာပတ္တိ။ နာမန္တိ တဿာ အာပတ္တိယာ နာမ’’န္တိ လိခိတံ။ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ အာရောစနံ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋပရိဟရဏပ္ပယောဇနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘သတိယေဝ အန္တရာယေ အန္တရာယိကသညီ ဆာဒေတိ၊ အစ္ဆန္နာ ဟောတိ။ အန္တရာယိကဿ ပန အန္တရာယိကသညာယ ဝါ အနန္တရာယိကသညာယ ဝါ ဆာဒယတော အစ္ဆန္နာဝါ’’တိပိ ပါဌော။ အဝေရီတိ ဟိတကာမော။ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေတိ ဥဋ္ဌိတေ အရုဏေ။ သုဒ္ဓဿ သန္တိကေတိ သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ အနာပန္နဿ သန္တိကေ။ ဝတ္ထုန္တိ အသုစိမောစနာဒိဝီတိက္ကမံ။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီတိ ဝတ္ထု စေဝ ဂေါတ္တဉ္စာတိ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌီ’’တိ ဣဒံ အသုစိမောစနလက္ခဏဿ ဝီတိက္ကမဿ ပကာသနတော ဝတ္ထု စေဝ ဟောတိ၊ သဇာတိယသာဓာရဏဝိဇာတိယဝိနိဝတ္တသဘာဝါယ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယာ ဧဝ ပကာသနတော ဂေါတ္တဉ္စ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဂံ တာယတီတိ ဟိ ဂေါတ္တံ။ သင်္ဃာဒိသေသောတိ နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စာတိ သင်္ဃာဒိသေသောတိ တေန တေန ဝီတိက္ကမေန အာပန္နဿ အာပတ္တိနိကာယဿ နာမပကာသနတော နာမဉ္စေဝ ဟောတိ၊ အာပတ္တိသဘာဝတော အာပတ္တိ စ။

သုဒ္ဓဿာတိ သဘာဂသင်္ဃာဒိသေသံ အနာပန္နဿ၊ တတော ဝုဋ္ဌိတဿ ဝါ။ အညသ္မိန္တိ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသဝသေန အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတော အညသ္မိံ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနေ။ ပဋိစ္ဆာဒိယိတ္ထာတိ ပဋိစ္ဆန္နာ။ ကာ သာ? အာပတ္တိ။ ဒိဝသာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝသနံ ပရိဝါသော။ ကော သော? ဝိနယကမ္မကရဏံ။ ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသော ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသော။

ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

သုဒ္ဓန္တပရိဝါသကထာ

၂၄၂။ သုဇ္ဈနံ သုဒ္ဓါ၊ ကော သော? အာပတ္တိဝိဂမော။ အမတိ ဩသာနဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ အန္တော၊ သုဒ္ဓါ အန္တော ယဿ ပရိဝါသဿာတိ သုဒ္ဓန္တော၊ သုဒ္ဓန္တော စ သော ပရိဝါသော စာတိ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသော၊ သုဒ္ဓကာလံ ပရိယန္တံ ကတွာ အသုဒ္ဓကာလပ္ပမာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကတပရိဝါသော။

သုဒ္ဓန္တပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

ဩဓာနသမောဓာနပရိဝါသကထာ

၂၄၃။ သမောဓီယတေ သမောဓာနံ၊ နာနာကာလိကာ နာနာဝတ္ထုကာ အာပတ္တိယော အဂ္ဃာဒိဝသေန သမောဓာနံ ဧကီကရဏံ၊ သမောဓာနေတွာ ကတော ပရိဝါသော သမောဓာနပရိဝါသောတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ကမ္မဝါစာယံ ‘‘ပဋိကဿိတော သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ မူလာယပဋိကဿနာ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဧတ္ထ ဂတျတ္ထဓာတုယာ ကမ္မနိ စ နယနတ္ထဓာတုယာ ကမ္မနိ စ တဒတ္ထသမ္ပဒါနေ စ ဝိဘတ္တိပရိဏာမေ စာတိ ဣမေသု စတူသု ဌာနေသု အာယာဒေသဿ ဝုတ္တတ္တာ၊ ပဋိပုဗ္ဗကသဓာတုယာ စ နယနတ္ထတ္တာ ‘‘မူလာယာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ပဋိကဿိတော’’တိ ဧတ္ထ ကမ္မံ၊ တသ္မာ ‘‘ပဋိကဿိတော…ပေ… မူလာယ’’ ဣတိ ဧတ္တကမေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န ‘‘မူလာယပဋိကဿနာ’’တိ ဧဝံ မညမာနာ သဒ္ဒဝိဒုနော ‘‘ပဋိကဿနာ’’တိ ဣဒံ အဓိကန္တိ ဝါ ဝဒေယျုံ မက္ခေယျုံ ဝါ၊ န ပနေတံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နဝပါဌေသုယေဝ အယံ ပါဌော သဒ္ဒလက္ခဏယုတ္တော ဝါ အယုတ္တော ဝါတိ စိန္တေတဗ္ဗော၊ န ပန ပါဠိယဋ္ဌကထာဒိတော အာဂတေသု ပေါရာဏပါဌေသု။ တေသု ပန ကထံ ယောဇိယမာနော အယံ ပါဌော သဒ္ဒယုတ္တိယာ စ အတ္ထယုတ္တိယာ စ သမန္နာဂတော ဘဝေယျာတိ ယောဇနာကာရောယေဝ စိန္တေတဗ္ဗော။ အယဉ္စ ပါဌော ပေါရာဏပါဠိပါဌောဝ၊ တသ္မာ ‘‘မူလာယပဋိကဿနာ’’တိ ဣဒံ ကရဏဝသေန ဝိပရိဏာမေတွာ ‘‘မူလာယပဋိကဿနာယ ပဋိကဿိတော’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ကထံ ပနေတဿ ပေါရာဏပါဌဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? ပကရဏေ အာဂတတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၁၀၂) ‘‘ပါဠိယံ ပဋိကဿိတော သင်္ဃေန ဥဒါယိ ဘိက္ခု အန္တရာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ…ပေ… မူလာယပဋိကဿနာတိ ဣဒံ ကရဏဝသေန ဝိပရိဏာမေတွာ မူလာယပဋိကဿနာယ ပဋိကဿိတောတိ ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ။ အထ ဝါ ‘‘မူလာယ ပဋိကဿနာ မူလာယပဋိကဿနာ’’တိ အလုတ္တသမာသဝသေန ဥတ္တရပဒေန သမာသံ ကတွာ သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အန္တရာ သမ္ဗဟုလာနံ အာပတ္တီနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဟေတု ပဋိကဿိတော။ သာ မူလာယပဋိကဿနာ ခမတိ သင်္ဃဿာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ တတ္ထေဝ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၁၀၂) ‘‘အထ ဝါ မူလာယပဋိကဿနာ ခမတိ သင်္ဃဿာတိ ဥတ္တရပဒေန သဟ ပစ္စတ္တဝသေနေဝ ယောဇေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

တံ ဒေန္တေန ပဌမံ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ ပစ္ဆာပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ တံ ဩဓာနသမောဓာနပရိဝါသံ ဒေန္တေန ပဌမံ တံ ဘိက္ခုံ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ မူလဒိဝသေ အာကဍ္ဎိတွာ တဿ အန္တရာပတ္တိယာ သမောဓာနပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ယထာ ကိံ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၁၀၂) ‘‘ဥဒါယိံ ဘိက္ခုံ အန္တရာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ…ပေ… မူလာယ ပဋိကဿိတွာတိ ဧတ္ထ အန္တရာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဟေတုဘူတာယ ဥဒါယိံ ဘိက္ခုံ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ မူလဒိဝသေ အာကဍ္ဎိတွာ တဿာ အန္တရာပတ္တိယာ သမောဓာနပရိဝါသံ ဒေတူတိ ယောဇနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာသုမတ္ထေရဝါဒေ အာဝိကာရာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ တဿ အတေကိစ္ဆဘာဝံ တေနေဝ သင်္ဃဿ ပါကဋံ ကာရေတွာ လဇ္ဇီဂဏတော ဝိယောဇနဝသေန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

ဩဓာနသမောဓာနပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

အဂ္ဃသမောဓာနပရိဝါသကထာ

၂၄၄။ အဂ္ဃေန အဂ္ဃဝသေန အရဟဝသေန သမောဓာနံ အဂ္ဃသမောဓာနံ၊ အာပန္နာသု သမ္ဗဟုလာသု အာပတ္တီသု ယာ အာပတ္တိယော စိရတရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော၊ တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာယ တာသံ ရတ္တိပရိစ္ဆေဒဝသေန အဝသေသာနံ ဦနတရပ္ပဋိစ္ဆန္နာနံ အာပတ္တီနံ ပရိဝါသော ဒီယတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အဂ္ဃသမောဓာနော ။ သတံ အာပတ္တိယောတိ ကာယသံသဂ္ဂါဒိဝသေန ဧကဒိဝသေ အာပန္နာ သတံ အာပတ္တိယော။ ဒသသတန္တိ သဟဿအာပတ္တိယော။ ရတ္တိသတံ ဆာဒယိတွာနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘အဂ္ဃသမောဓာနော နာမ သဘာဂဝတ္ထုကာယော သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပန္နဿ ဗဟုရတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒိတာပတ္တိယံ နိက္ခိပိတွာ ဒါတဗ္ဗော၊ ဣတရော နာနာဝတ္ထုကာနံ ဝသေနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော’’တိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၁၀၂) ဝုတ္တံ။

အဂ္ဃသမောဓာနပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၄၆။ လိင်္ဂပရိဝတ္တနကကထာယံ ယဒိ ကဿစိ ဘိက္ခုနော ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတု ဘဝေယျ၊ ကိံ တေန ပုန ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ပုန ဥပသမ္ပဒါ ကာတဗ္ဗာ၊ ကိံ ဘိက္ခူပသမ္ပဒါတော ပဋ္ဌာယ ဝဿဂဏနာ ကာတဗ္ဗာ၊ ဥဒါဟု ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ ပုစ္ဆာယ သတိ တံ ပရိဟရိတုမာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ သန္တေ သာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခူနံ မဇ္ဈေယေဝ ဝသိတဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အပ္ပတိရူပ’’န္တိအာဒိ။ ဧဝံ သန္တေ ဘိက္ခုဘူတကာလေ အာပဇ္ဇိတာပတ္တိယော ကထံ ကာတဗ္ဗာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ယာ ဒေသနာဂါမိနိယော ဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာတိ သဉ္စရိတ္တာဒယော။ အသာဓာရဏာတိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒယော။ ဟောတု ဘဂဝတော အနုညာတဝသေန လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေ အသာဓာရဏာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌိတဘာဝေါ၊ ပုန ပကတိလိင်္ဂေ ဥပ္ပန္နေ ပုန အာပတ္တိ သိယာတိ အာသင်္ကံ ပရိဟရိတုံ ‘‘ပုန ပကတိလိင်္ဂေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ပါဠိယာ သာဓေတုံ ‘‘ဝုတ္တဉ္စေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာယ ဋီကာသု (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၆၉၊ ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါရာဇိက ၆၉) ဝုတ္တနယေနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဣဓ ပန ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကထာဘူတတ္တာ သာယေဝ ကထာ ဝုစ္စတေ။

၂၄၇။ တတ္ထ ဘိက္ခုနီဟိ သာဓာရဏာယ ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာတိ သဉ္စရိတ္တာဒိအာပတ္တိယာ၊ ဟေတွတ္ထေ စေတံ ကရဏဝစနံ။ ပရိဝသန္တဿာတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ န ပုန ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော ဘိက္ခုနိဘာဝေ အပရိဝါသာရဟတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ မာနတ္တံ စရန္တဿာတိ အနာဒရေယေဝ သာမိဝစနံ၊ ဆာရတ္တမာနတ္တေ အာစိဏ္ဏေယေဝ ပရိဝတ္တတိ၊ ပုန ပက္ခမာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ။ တေန ဝက္ခတိ ‘‘သစေ စိဏ္ဏမာနတ္တဿာ’’တိအာဒိ။ အကုသလဝိပါကေ ပရိက္ခီဏေတိ ပုရိသိန္ဒြိယဿ အန္တရဓာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣတ္ထိန္ဒြိယပတိဋ္ဌာနံ ပန ကုသလဝိပါကမေဝ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဥဘယမ္ပိ အကုသလေန အန္တရဓာယတိ၊ ကုသလေန ပဋိလဗ္ဘတီ’’တိ။ ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ န ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော၊ န ဝါ ပက္ခမာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗံ။

‘‘အယံ ပန ဝိသေသော’’တိ ဝတွာ တံ ဝိသေသံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ ပရိဝါသဒါနံ နတ္ထိ၊ ဆာရတ္တံ မာနတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုနိကာလေ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ။ ဘိက္ခုကာလေ ဆန္နာယေဝ ဟိ အာပတ္တိ ပရိဝါသာရဟာ ဟောတိ၊ နော ဘိက္ခုနိကာလေတိ အယမေတာသံ ဝိသေသော။ ပက္ခမာနတ္တံ စရန္တိယာတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ၊ ပက္ခမာနတ္တေ အာစိဏ္ဏေယေဝါတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘စိဏ္ဏမာနတ္တာယာ’’တိအာဒိ။ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ စရန္တဿာတိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။

ပရိဝါသဝိနိစ္ဆယကထာ

ဣဒါနိ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိ ယသ္မာ သာဝသေသဂရုကာပတ္တိ ဟောတိ သတေကိစ္ဆာ၊ တသ္မာ ယထာ နာမ ရောဂါတုရော ပုဂ္ဂလော ကိဉ္စိ အတ္တနော ဟိတသုခကာရဏံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ တမေနံ ကာရုဏိကော တိကိစ္ဆကော ကရုဏာသဉ္စောဒိတော တိကိစ္ဆံ ကတွာ ဂေလညတော ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဟိတသုခံ ဇနေတိ၊ ဧဝံ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော အာဏာဝီတိက္ကမန္တရာယိကဘာဝတော သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂံ သောဓေတုံ န သက္ကောတိ၊ တမေနံ မဟာကာရုဏိကော ဘဂဝါ မဟာကရုဏာယ သဉ္စောဒိတမာနသော အနေကေဟိ နယေဟိ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ကတွာ သဂ္ဂမောက္ခသုခေ ပတိဋ္ဌပေတိ၊ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညုနော အဋ္ဌကထာစရိယာပိ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝတော ဝစနဿ အတ္ထံ ပကာသေတွာ ဝိသုဒ္ဓကာမာနံ နယံ ဒေန္တိ၊ တထာ ဋီကာစရိယာဒယောပိ။ ဧဝံ ဒိန္နေ ပန နယေ ယောနိသော မနသိ ကာတုံ သက္ကောန္တာ ပဏ္ဍိတာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ အသက္ကောန္တာ အညထာ အတ္ထံ ဂဟေတွာ န ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အနုဂစ္ဆန္တာ သိဿာဒယောပိ တထေဝ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ ဘဂဝတော ဝစနဉ္စ ပုဗ္ဗေနာပရံ သံသန္ဒိတွာ အဋ္ဌကထာဋီကာဒိဝစနဉ္စ သမ္မာ တုလယိတွာ တထတော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တေဟိ ဂရုကာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌဟနတ္ထံ ယောဂေါ ကရဏီယော။

တသ္မာ ယဒါ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ ဝိနယဓရဿ သန္တိကံ ‘‘ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနံ ကရိဿာမာ’’တိ၊ တဒါ ဝိနယဓရေန ‘‘တွံ ကတရာပတ္တိံ အာပန္နော’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသံ အာပန္နော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကတရသင်္ဃာဒိသေသ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယံ မောစေတုကာမစေတနာ၊ ဥပက္ကမော၊ မုစ္စနန္တိ တီဏိ အင်္ဂါနိ။ ကာယသံသဂ္ဂေ မနုဿိတ္ထီ၊ ဣတ္ထိသညိတာ၊ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေါ၊ တေန ရာဂေန ဝါယာမော၊ ဟတ္ထဂ္ဂါဟာဒိသမာပဇ္ဇနန္တိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာယံ မနုဿိတ္ထီ၊ ဣတ္ထိသညိတာ၊ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစဿာဒရာဂေါ၊ တေန ရာဂေန ဩဘာသနံ၊ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ အတ္တကာမေ မနုဿိတ္ထီ၊ ဣတ္ထိသညိတာ၊ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ရာဂေါ၊ တေန ရာဂေန ဝဏ္ဏဘဏနံ၊ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ သဉ္စရိတ္တေ ယေသု သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တေသံ မနုဿဇာတိကတာ၊ နာလံဝစနီယတာ၊ ပဋိဂ္ဂဏှနဝီမံသနပစ္စာဟရဏာနီတိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ ကုဋိကာရေ ဥလ္လိတ္တာဒီနံ အညတရတာ၊ ဟေဋ္ဌိမပမာဏသမ္ဘဝေါ၊ အဒေသိတဝတ္ထုကတာ၊ ပမာဏာတိက္ကန္တတာ၊ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ ဝါသာဂါရတာ၊ လေပဃဋနာတိ သတ္တ ပမာဏယုတ္တာဒီသု ဆဓာ အင်္ဂါနိ။ ဝိဟာရကာရေ တာနိယေဝ ဆ အင်္ဂါနိ။ ဒုဋ္ဌဒေါသေ ယံ စောဒေတိ၊ တဿ ဥပသမ္ပန္နောတိ သင်္ချုပဂမနံ၊ တသ္မိံ သုဒ္ဓသညိတာ၊ ယေန ပါရာဇိကေန စောဒေတိ၊ တဿ ဒိဋ္ဌာဒိဝသေန အမူလကတာ၊ စာဝနာဓိပ္ပာယေန သမ္မုခါစောဒနာ၊ တဿ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။ အညဘာဂိယေ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ ကဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒိယနတာ၊ ပုရိမာနိ ပဉ္စာတိ ဆ အင်္ဂါနိ။ သင်္ဃဘေဒေ ဘေဒါယ ပရက္ကမနံ၊ ဓမ္မကမ္မေန သမနုဘာသနံ၊ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနံ၊ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနန္တိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ ဘေဒါနုဝတ္တကေ အင်္ဂေသု ယထာ တတ္ထ ပရက္ကမနံ၊ ဧဝံ ဣဓ အနုဝတ္တနန္တိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ ဒုဗ္ဗစေ အင်္ဂေသု ယထာ တတ္ထ ပရက္ကမနံ၊ ဧဝံ ဣဓ အဝစနီယကရဏတာတိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ ကုလဒူသကေ အင်္ဂေသု ယထာ တတ္ထ ပရက္ကမနံ၊ ဧဝံ ဣဓ ဆန္ဒာဒီဟိ ပါပနန္တိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ ဣတိ ဣမာနိ အင်္ဂါနိ သောဓေတွာ သစေ အင်္ဂပါရိပူရီ ဟောတိ၊ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ နော စေ၊ ‘‘နာယံ သင်္ဃာဒိသေသော၊ ထုလ္လစ္စယာဒီသု အညတရာပတ္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘နာယံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ၊ ဒေသနာဂါမိနီ အယံ အာပတ္တိ၊ တသ္မာ ပတိရူပဿ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ ဒေသေဟီ’’တိ ဝတွာ ဒေသာပေတဗ္ဗော။

အထ ပန အနာပတ္တိစ္ဆာယာ ပညာယတိ၊ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဝတွာ ဥယျောဇေတဗ္ဗာ။ သစေ ပန သင်္ဃာဒိသေသစ္ဆာယာ ပညာယတိ၊ ‘‘တွံ ဣမံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ဆာဒေသိ၊ န ဆာဒေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘န ဆာဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ တွံ န ပရိဝါသာရဟော၊ မာနတ္တာရဟောဝ ဟောတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ဆာဒေမီ’’တိ ပန ဝုတ္တေ ‘‘ဒသသု အာကာရေသု အညတရကာရဏေန ဆာဒေသိ၊ ဥဒါဟု အညကာရဏေနာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒသသု အညတရကာရဏေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဧဝမ္ပိ မာနတ္တာရဟော ဟောတိ၊ န ပရိဝါသာရဟော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ‘‘အညကာရဏေနာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ‘‘တွံ အာပတ္တိအာပန္နဘာဝံ ဇာနန္တော ပဋိစ္ဆာဒေသိ၊ ဥဒါဟု အဇာနန္တော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဇာနန္တော ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘အာပတ္တိအာပန္နဘာဝံ သရန္တော ပဋိစ္ဆာဒေသိ၊ ဥဒါဟု ဝိသရိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဝိသရိတွာ ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘အာပတ္တိအာပန္နဘာဝေ ဝေမတိကော ဟုတွာ ပဋိစ္ဆာဒေသိ၊ ဥဒါဟု နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဝေမတိကော ဟုတွာ’’တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘န တွံ ပရိဝါသာရဟော၊ မာနတ္တာရဟောဝ ဟောတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

အထ ‘‘ဇာနန္တော ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘သရန္တော ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာ ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘တွံ ပရိဝါသာရဟော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ သမုစ္စယက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၁၄၄) ‘‘သော ဧဝံ ဝဒတိ ‘ယာယံ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိ ဇာနပဋိစ္ဆန္နာ၊ ဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ ဓမ္မတ္တာ ရုဟတိ။ ယာ စ ခွာယံ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိ အဇာနပ္ပဋိစ္ဆန္နာ၊ အဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ အဓမ္မတ္တာ န ရုဟတိ။ ဧကိဿာ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိယာ ဘိက္ခု မာနတ္တာရဟော’’’တိ စ၊ ‘‘သော ဧဝံ ဝဒတိ ‘ယာယံ အာပတ္တိ သရမာနပဋိစ္ဆန္နာ၊ ဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ ဓမ္မတ္တာ ရုဟတိ။ ယာ စ ခွာယံ အာပတ္တိ အသရမာနပဋိစ္ဆန္နာ၊ အဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ အဓမ္မတ္တာ န ရုဟတိ။ ဧကိဿာ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိယာ ဘိက္ခု မာနတ္တာရဟော’’’တိ စ၊ ‘‘သော ဧဝံ ဝဒတိ ‘ယာယံ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိ နိဗ္ဗေမတိကပဋိစ္ဆန္နာ၊ ဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ ဓမ္မတ္တာ ရုဟတိ။ ယာ စ ခွာယံ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိ ဝေမတိကပဋိစ္ဆန္နာ၊ အဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ အဓမ္မတ္တာ န ရုဟတိ။ ဧကိဿာ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိယာ ဘိက္ခုမာနတ္တာရဟော’’’တိ စ။

ဧဝံ ပရိဝါသာရဟဘာဝံ ပကာသေတွာ ‘‘အယံ ဘိက္ခု ပရိဝါသာရဟော၊ တီသု ပရိဝါသေသု ကတရပရိဝါသာရဟော’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဘိက္ခု တွံ ကတိ အာပတ္တိယော ဆာဒေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧကံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဒွေ တီဏိ တတုတ္တရိ ဝါ အာပတ္တိယော ဆာဒေမီ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ‘‘ကတီဟံ တွံ အာပတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧကာဟမေဝါဟံ ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဒွီဟံ တီဟံ တတုတ္တရိ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ‘‘ယာဝတီဟံ ပဋိစ္ဆာဒေသိ၊ တာဝတီဟံ တွံ ပဋိဝသိဿသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ယာဝတီဟံ ဇာနံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တာဝတီဟံ တေန ဘိက္ခုနာ အကာမာ ပရိဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ။ တတော ‘‘အယံ ဘိက္ခု အာပတ္တိပရိယန္တံ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသာရဟော’’တိ (ပါရာ။ ၄၄၂) ဉတွာ တဒနုရူပါ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။

ဧတ္ထ စ အာပတ္တိပရိယန္တပုစ္ဆနံ ကမ္မဝါစာကရဏတ္ထမေဝ ဟောတိ၊ ရတ္တိပရိယန္တပုစ္ဆနံ ပန တဒတ္ထဉ္စေဝ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသဿ အနနုရူပဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စုဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ‘‘သော ဒုဝိဓော စူဠသုဒ္ဓန္တော မဟာသုဒ္ဓန္တောတိ၊ ဒုဝိဓောပိ စေသ ရတ္တိပရိစ္ဆေဒံ သကလံ ဝါ ဧကစ္စံ ဝါ အဇာနန္တဿ စ အသရန္တဿ စ တတ္ထ ဝေမတိကဿ စ ဒါတဗ္ဗော။ အာပတ္တိပရိယန္တံ ပန ‘အဟံ ဧတ္တကာ အာပတ္တိယော အာပန္နော’တိ ဇာနာတု ဝါ၊ မာ ဝါ၊ အကာရဏမေတ’’န္တိ။ တတော တဿ ဘိက္ခုနော နိသီဒနဋ္ဌာနံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ဒုဝိဓဉှိ နိသီဒနဋ္ဌာနံ အနိက္ခိတ္တဝတ္တေန နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ၊ နိက္ခိတ္တဝတ္တေန နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနန္တိ။

တတ္ထ အပ္ပဘိက္ခုကေ ဝိဟာရေ သဘာဂဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဥပစာရသီမာပရိစ္ဆိန္နော အန္တောဝိဟာရော အနိက္ခိတ္တဝတ္တေန နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမ္မ မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ဂုမ္ဗဝတိပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ နိက္ခိတ္တဝတ္တေန နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ‘‘သစေ အပ္ပဘိက္ခုကော ဝိဟာရော ဟောတိ၊ သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ၊ ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ ဝိဟာရေယေဝ ရတ္တိပရိဂ္ဂဟော ကာတဗ္ဗော။ အထ န သက္ကာ သောဓေတုံ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပစ္စူသသမယေ ဧကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ မာနတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမိတွာ မဟာမဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ တဿ ဘိက္ခုနော ပရိဝါသော အာရောစေတဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘မာနတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝါ’’တိ စ ‘‘သစေ အပ္ပဘိက္ခုကော ဝိဟာရော ဟောတိ၊ သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ၊ ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ရတ္တိယော ဂဏေတဗ္ဗာ။ အထ န သက္ကာ သောဓေတုံ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပစ္စူသသမယေ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတော၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ဂုမ္ဗေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၈) ဣဒံ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ အပ္ပဘိက္ခုကော ဝိဟာရော ဟောတီတိ ဣဒံ ဗဟုဘိက္ခုကေ ဝိဟာရေ အညေ ဘိက္ခူ ဂစ္ဆန္တိ၊ အညေ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒကာရဏာနိ သောဓေတုံ ဒုက္ကရတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘အထ န သက္ကာ သောဓေတု’’န္တိ။ သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တီတိ ဣဒံ ဝိသဘာဂါနံ ဝေရီဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဝတ္တံ အာရောစေန္တော ပကာသေတုကာမော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂၊ ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၆) ‘‘တသ္မာ အဝေရိသဘာဂဿ သန္တိကေ အာရောစေတဗ္ဗာ။ ယော ပန ဝိသဘာဂေါ ဟောတိ သုတွာ ပကာသေတုကာမော၊ ဧဝရူပဿ ဥပဇ္ဈာယဿပိ သန္တိကေ နာရောစေတဗ္ဗာ’’တိ၊ တသ္မာ ဝိသဘာဂါနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဝတ္တံ အသမာဒိယိတွာ ဗဟိယေဝ ကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိဟာရေယေဝါတိ အန္တောဥပစာရသီမာယမေဝ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘အထ န သက္ကာ…ပေ… ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမိတွာ’’တိ။ ရတ္တိပရိဂ္ဂဟော ကာတဗ္ဗောတိ ရတ္တိဂဏနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှိ မာနတ္တဝဏ္ဏနာယံ ‘‘ရတ္တိယော ဂဏေတဗ္ဗာ’’တိ။ အထ န သက္ကာ သောဓေတုန္တိ ဗဟုဘိက္ခုကတ္တာ ဝါ ဝိဟာရဿ ဝိသဘာဂါနံ ဝသနဋ္ဌာနတ္တာ ဝါ ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တာဘေဒကာရဏာနိပိ သောဓေတုံ န သက္ကာ။ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာတိ ပရိဝါသဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ။ ပစ္စူသသမယေတိ ပစ္ဆိမယာမကာလေ အရုဏောဒယတော ပုရေတရမေဝ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယေန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ တဿ ဘိက္ခုနော ပရိဝါသော အာရောစေတဗ္ဗော’’တိ။ ဧကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိန္တိ ဝိပ္ပဝါသရတ္တိစ္ဆေဒဝိမုစ္စနတ္ထံ ဝိနာ ပကတတ္တေန သဘိက္ခုကအာဝါသအဘိက္ခုကအနာဝါသဂမနသင်္ခါတဝတ္တဘေဒဝိမုစ္စနတ္ထဉ္စ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ အဘိက္ခုကော အနာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ’’တိ (စူဠဝ။ ၇၆)။

မာနတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတော၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ’’တိ ဝုတ္တနယေန။ ယဒိ ဧဝံ ဝိသမမိဒံ နယဒဿနံ၊ ပရိက္ခေပပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေ ဧဝ ဟိ ဥပစာရသီမာ ဟောတိ၊ ကသ္မာ တတ္ထ ဥပစာရသီမတော ဒွေလေဍ္ဍုပါတာတိက္ကမော ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန ဥပစာရသီမာတိက္ကမော ဧဝါတိ? သစ္စံ၊ တထာပိ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ သဇ္ဈာယာဒိသဒ္ဒသဝနသဗ္ဘာဝတော သုဝိဒူရာတိက္ကမော ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန ဥပစာရသီမတော အတိက္ကမမတ္တောပိ အတိက္ကမောယေဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တော။ ဗုဒ္ဓမတညုနော ဟိ အဋ္ဌကထာစရိယာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၉၇) ‘‘ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတောတိအာဒိ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ နတ္ထိ၊ အထ ခေါ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ ဝစနေန တထာ ဧဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ စ ဝုတ္တ’’န္တိ။

မာနတ္တဝဏ္ဏနာယံ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိန္တိ ဣဒံ ပန ဦနေဂဏေစရဏရတ္တိစ္ဆေဒဝိမုစ္စနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာတိအာဒိ အညေသံ ဘိက္ခူနံ သဝနူပစာရဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ဋီကာစရိယော ‘‘ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာတိ ဣဒံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ သဇ္ဈာယာဒိသဒ္ဒသဝနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ‘မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မာတိ ဣဒံ မဂ္ဂပဋိပန္နာနံ ဘိက္ခူနံ သဝနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ၊ ဂုမ္ဗေန ဝါတိအာဒိ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထ’’န္တိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တံ ဒုဝိဓံ ဌာနံ ပရိဝသန္တမာနတ္တစာရိကဘိက္ခူဟိ နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တေသု စ ယဒိ အန္တောဝိဟာရေယေဝ နိသီဒိတွာ ပရိဝသတိ၊ ဥပစာရသီမဂတာနံ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အထ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ၊ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အဒိဋ္ဌအသုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗမေဝ။ ဝုတ္တဉှိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ ‘‘ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ ဥပစာရသီမဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အဒိဋ္ဌအဿုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ လက္ခဏန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဣဒဉ္စ ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ရတ္တိပရိဂ္ဂဟဿ စ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမိတွာ ဝတ္တသမာဒါနဿ စ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဥပစာရော ပန အန္တောသီမာယ ဌိတာနံ သကလဥပစာရသီမာ ဟောတိ၊ ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဌိတာနံ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တံ။ တေနေဝ ဟိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒိသင်္ဃလာဘော ယဒိ အန္တောသီမာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သီမဋ္ဌကသင်္ဃဿ ဟောတိ။ ယဒိ ဗဟိသီမာယံ၊ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ပတ္တဘိက္ခူနံ၊ တသ္မာ ဥပစာရဝသေနပိ ဧသ အတ္ထော ဝိညာယတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၉၇) ‘‘အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ သလ္လက္ခေတွာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဥပစာရသီမာယ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ စ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဧဝံ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဟုတွာ ပရိဝသန္တာနံ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝသနဿ၊ နိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဟုတွာ ပရိဝသန္တာနံ ဝိဟာရတော ဗဟိ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ ဝသနဿ စ အဋ္ဌကထာဒီသု ပကရဏေသု အာဂတတ္တာ တထာဂတနယော ပကရဏာဂတနယော ဟောတိ။ ဣဒါနိ ပန အာစရိယာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တဿ စ ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒေါသေ ပရိဟရိတုံ အတိဒုက္ကရတ္တာ၊ နိက္ခိတ္တဝတ္တဿ စ ဒေဝသိကံ ပစ္စူသသမယေ ဗဟိသီမဂမနဿ ဒုက္ခတ္တာ၊ ဝါဠသရီသပါဒိပရိသယဿ စ အာသင်္ကိတဗ္ဗဘာဝတော ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒပရိဟရဏဝသေန လက္ခဏပါရိပူရိမေဝ မနသိ ကရောန္တာ နိက္ခိတ္တဝတ္တာပိ သမာနာ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ပရိဝါသဝသနဉ္စ မာနတ္တစရဏဉ္စ ကရောန္တိ။

ဧကစ္စေ အာစရိယာ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ပတိရူပဋ္ဌာနေ ပကတတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဝသနသာလံ ကာရာပေတွာ ပါရိဝါသိကဘိက္ခူနံ နိပဇ္ဇနမဉ္စံ သဗ္ဗတော ဆန္နပရိစ္ဆိန္နံ သဒွါရဗန္ဓနံ သုဂုတ္တံ ကာရာပေတွာ တံ ပဒေသံ ဝတိယာ ပရိက္ခိပါပေတွာ သာယနှသမယေ တတ္ထ ဂန္တွာ ဥပဋ္ဌာကသာမဏေရာဒယော နိဝတ္တာပေတွာ ပုရိမယာမေ ဝါ မဇ္ဈိမယာမေ ဝါ သမန္တတော သဒ္ဒဆိဇ္ဇနကာလေ ပကတတ္တဘိက္ခူ သာလာယံ နိပဇ္ဇာပေတွာ ပါရိဝါသိကဘိက္ခူ ဝတ္တံ သမာဒါပေတွာ အာရောစာပေတွာ အတ္တနော အတ္တနော မဉ္စကေသု နိပဇ္ဇာပေတွာ ပစ္ဆိမယာမကာလေ ဥဋ္ဌာပေတွာ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ အာရောစာပေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေန္တိ။ ဧသ နယော ပကရဏေသု အနာဂတတ္တာ အာစရိယာနံ မတေန ကတတ္တာ အာစရိယနယော နာမ။ ဧသ နယောပိ ယထာရုတတော ပကရဏေသု အနာဂတောပိ ပကရဏာနုလောမဝသေန ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒေါသေ ပရိဟရိတွာ လဇ္ဇိပေသလေဟိ ဗဟုဿုတေဟိ သိက္ခာကာမေဟိ ဝိနယေ ပကတညူဟိ ဝိစာရိတော သမာနော သုန္ဒရော ပသတ္ထောဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘အနုလောမနယော’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

နနု စ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံယေဝ အန္တောဝိဟာရေ ဝသနံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ အထ ကသ္မာ နိက္ခိတ္တဝတ္တာပိ သမာနာ ဝသန္တီတိ? သစ္စံ၊ တတ္ထ ပန အပ္ပဘိက္ခုကတ္တာ သဘာဂဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနတ္တာ စ ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒေါသေ စ ပရိဟရိတုံ သက္ကုဏေယျဘာဝတော သကလရတ္တိန္ဒိဝမ္ပိ ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ ဝသနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန တထာ အသက္ကုဏေယျဘာဝတော ဒိဝါ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ရတ္တိယံ သမာဒိယန္တော အာဂန္တုကာနံ အနာဂမနကာလဘာဝတော၊ သဒ္ဒဆိဇ္ဇနကာလဘာဝတော စ ရတ္တိစ္ဆေဒါဒိဒေါသေ ပရိဟရိတုံ သက္ကုဏေယျတ္တာ တဒနုလောမောယေဝ ဟောတီတိ မန္တွာ အာစရိယာ ဧဝံ ကရောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဟောတု၊ ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဝသန္တာနံ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒနမေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ န ပကတတ္တသာလာကရဏမဉ္စကရဏာဒီနိ၊ အထ ကသ္မာ ဧတာနိ ကရောန္တီတိ? သစ္စံ၊ တထာပိ ပကတတ္တသာလာကရဏံ ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ပကတတ္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝိပ္ပဝါသရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒေါသပရိဟရဏတ္ထံ၊ တံ ‘‘တယော ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ပါရိဝါသိကဿ ဘိက္ခုနော ရတ္တိစ္ဆေဒါ သဟဝါသော၊ ဝိပ္ပဝါသော၊ အနာရောစနာ’’တိ ဝုတ္တပါဌံ (စူဠဝ။ ၈၃) အနုလောမေတိ။ မဉ္စကရဏံ သဟဝါသရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒေါသပရိဟရဏတ္ထံ၊ တံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အနာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝါ အနာဝါသေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တပါဌဉ္စ (စူဠဝ။ ၈၁) ယထာဝုတ္တပါဌဉ္စ အနုလောမေတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သာယနှသမယေ ဂမနာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။ တေသု အဋ္ဌကထာယံ ပစ္စူသသမယေ ဂမနေ ဧဝ ဝုတ္တေပိ သာယနှသမယေ ဂမနံ ရတ္တိဂမနဿ ဗဟုပရိဿယတ္တာ ပရိဿယဝိနောဒနတ္ထံ၊ တံ ‘‘အန္တရာယတော ပရိမုစ္စနတ္ထာယ ဂန္တဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာပါဌံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၆) အနုလောမေတိ။ ဥပဋ္ဌာကသာမဏေရာဒီနံ နိဝတ္တာပနံ အနုပသမ္ပန္နေန သဟသေယျသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ၊ တံ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အနုပသမ္ပန္နေန သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ မာတိကာပါဌံ (ပါစိ။ ၄၉) အနုလောမေတိ။ ပုရိမယာမေ ဝါ မဇ္ဈိမယာမေ ဝါ သမန္တတော သဒ္ဒဆိဇ္ဇနကာလေ ပကတတ္တဘိက္ခူ သာလာယံ နိပဇ္ဇာပေတွာ ပါရိဝါသိကဘိက္ခူနံ ဝတ္တသမာဒါပနံ အညဘိက္ခူနံ သဒ္ဒသဝနဝိဝဇ္ဇနတ္ထံ၊ တံ အနာရောစနရတ္တိစ္ဆေဒဒေါသပရိဟရဏတ္ထံ၊ တံ ယထာဝုတ္တရတ္တိစ္ဆေဒပါဌံ အနုလောမေတိ။

နနု စ အဋ္ဌကထာယံ အန္တောအရုဏေယေဝ ဝတ္တသမာဒါပနံ ဝုတ္တံ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘ပုရိမယာမမဇ္ဈိမယာမေသူ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? နာယံ ဒေါသော၊ ဟိယျောအရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ယာဝ အဇ္ဇအရုဏုဂ္ဂမနာ ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝေါ အဇ္ဇအရုဏဿ အန္တော နာမ၊ အဇ္ဇအရုဏတော ပဋ္ဌာယ ပစ္ဆာကာလော အရုဏဿ ဗဟိ နာမ၊ တသ္မာ ပုရိမမဇ္ဈိမယာမေသု ကတဝတ္တသမာဒါနမ္ပိ အရုဏောဒယတော ပုရေ ကတတ္တာ အန္တောအရုဏေ ကတံယေဝ ဟောတိ။ ဝတ္တံ အသမာဒိယိတွာ နိပဇ္ဇနေ စ သတိ နိဒ္ဒါဝသေန အရုဏုဂ္ဂမနကာလံ အဇာနိတွာ ဝတ္တသမာဒါနံ အတိက္ကန္တံ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ပုရေတရမေဝ သမာဒါနံ ကတွာ နိပဇ္ဇနံ ဉာယာဂတံ ဟောတိ၊ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ’’တိ ဝုတ္တအဋ္ဌကထာပါဌဉ္စ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) အနုလောမေတိ။

ဧဝံ ဟောတု၊ ဧဝံ သန္တေပိ ကသ္မာ ‘‘အာရောစာပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ နနု မာဠကသီမာယံ သမာဒိန္နကာလေယေဝ ဝတ္တမာရောစိတန္တိ? သစ္စံ အာရောစိတံ၊ အယံ ပန ဘိက္ခု ဒိဝါ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ နိသိန္နော၊ ဣဒါနိ သမာဒိန္နော၊ တသ္မာ မာဠကသီမာယ အာရောစိတမ္ပိ ပုန အာရောစေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဣဒမ္ပိ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ တဿ ဘိက္ခုနော ပရိဝါသော အာရောစေတဗ္ဗော’’တိ ပါဌံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) အနုလောမေတိ။ အထ ‘‘အတ္တနော အတ္တနော မဉ္စကေသု နိပဇ္ဇာပေတွာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု အညမညဿ မဉ္စေသု နိပဇ္ဇမာနာပိ ပကတတ္တသာလတော နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနတော ဗဟိ နိပဇ္ဇမာနာ သဟဝါသရတ္တိစ္ဆေဒဒေါသတော မုတ္တာယေဝါတိ? န ပနေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ပါရိဝါသိကော ပကတတ္တဘိက္ခူဟေဝ ဧကစ္ဆန္နေ နိပန္နော သဟဝါသရတ္တိစ္ဆေဒပ္ပတ္တော ဟောတိ၊ အထ ခေါ အညမညမ္ပိ ဟောတိယေဝ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၁) ‘‘သစေ ဟိ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဧကတော ဝသေယျုံ၊ တေ အညမညဿ အဇ္ဈာစာရံ ဉတွာ အဂါရဝါ ဝါ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဝါ ဟုတွာ ပါပိဋ္ဌတရံ ဝါ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျုံ ဝိဗ္ဘမေယျုံ ဝါ၊ တသ္မာ နေသံ သဟသေယျာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ပဋိက္ခိတ္တာ’’တိ။ ‘‘ပစ္ဆိမယာမကာလေ ဥဋ္ဌာပေတွာ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ အာရောစာပေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေန္တီ’’တိ ဧတ္ထ အရုဏေ အနုဋ္ဌိတေယေဝ ဝတ္တနိက္ခိပနေ ကရိယမာနေ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ၊ သာ ရတ္တိ ဂဏနူပဂါ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဌမပရိစ္ဆေဒေ ဝုတ္တံ အရုဏကထာဝိနိစ္ဆယံ ဩလောကေတွာ အရုဏုဂ္ဂမနဘာဝေါ သုဋ္ဌု ဇာနိတဗ္ဗော။

‘‘အာရောစာပေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ အာရောစာပေတိ၊ နနု သမာဒိန္နကာလေယေဝ အာရောစိတန္တိ? သစ္စံ၊ တထာပိ ပါရိဝါသိကဝတ္တသမာဒါနကာလေ အာရောစိတေသု ဘိက္ခူသု ဧကစ္စေ နိက္ခိပနကာလေ ဂစ္ဆန္တိ၊ အညေ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ ပရိသသင်္ကမနမ္ပိ သိယာ၊ တထာ စ သတိ အဘိနဝါဂတာနံ သဗ္ဘာဝါ အာရောစေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ အသတိ ပန အဘိနဝါဂတဘိက္ခုမှိ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဧဝံ သန္တေပိ အာရောစနေ ဒေါသာဘာဝတော ပုန အာရောစနံ ဉာယာဂတံ ဟောတိ၊ မာနတ္တစရဏကာလေ ပန သမာဒါနေ အာရောစိတေပိ နိက္ခိပနေ အဝဿံ အာရောစေတဗ္ဗမေဝ။ ကသ္မာ? ဒိဝသန္တရဘာဝတော။ ‘‘ဒေဝသိကံ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၀) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေပိ သာယံ သမာဒါနကာလေ အာရောစေဿတိ၊ တသ္မာ နိက္ခိပနေ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထီတိ စေ? န၊ သာယံ သမာဒါနကာလေ ဧတေ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆိဿန္တိပိ၊ န အာဂစ္ဆိဿန္တိပိ၊ အနာဂတာနံ ကထံ အာရောစေတုံ လဘိဿတိ၊ အနာရောစနေ စ သတိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ သိယာ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ဒိဝသေ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ ဝတ္တနိက္ခိပနတော ပုရေယေဝ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ နော မတိ၊ သုဋ္ဌုတရံ ဥပဓာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပကရဏာဂတနယေန ဝါ ပကရဏာနုလောမအာစရိယနယေန ဝါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အာဏံ ပတိဋ္ဌာပေန္တေန ဝိနယကောဝိဒေန ဗဟုဿုတေန လဇ္ဇီပေသလဘူတေန ဝိနယဓရေန ဝိသုဒ္ဓိကာမာနံ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ သီလဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ သုဋ္ဌု ဝိစာရေတွာ ပရိဝါသဝတ္တာမာနတ္တစရဏဝတ္တာနိ အာစိက္ခိတဗ္ဗာနီတိ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ လဇ္ဇီဘိက္ခူနံ ပရိဝါသာဒိကထာယ ကုသလတ္ထံ နာနာဝါဒနယော ဝုစ္စတေ – ကေစိ ဘိက္ခူ ‘‘ပကတတ္တသာလံ ကုရုမာနေန တဿာ သာလာယ မဇ္ဈေ ထမ္ဘံ နိမိတ္တံ ကတွာ တတော ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တံ ပဒေသံ သလ္လက္ခေတွာ ယထာ ပညတ္တေ ပါရိဝါသိကာနံ မဉ္စေ နိပန္နဿ ဘိက္ခုဿ ဂီဝါ တဿ ပဒေသဿ ဥပရိ ဟောတိ၊ တထာ ပညာပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ကတေ သုကတံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ ကရောန္တိ စ။ ဧကစ္စေ ‘‘မဉ္စေ နိပန္နဿ ဘိက္ခုဿ ကဋိ တဿ ပဒေသဿ ဥပရိ ဟောတိ၊ ယထာ ပညာပေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ ကတေ သုကတံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ ကရောန္တိ စ၊ တံ ဝစနံ နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာဋီကာဒီသု ဝိဇ္ဇတိ၊ ကေဝလံ တေသံ ပရိကပ္ပမေဝ။ အယံ ပန နေသံ အဓိပ္ပာယော သိယာ – ‘‘ဒွါဒသဟတ္ထံ ပန ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝစနဉ္စ ‘‘အထ ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ အဇာနန္တဿေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ ဧဝ၊ ဝတ္တဘေဒေါ ပန နတ္ထီ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၇) ‘‘အဒိဋ္ဌအဿုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တဋီကာဝစနဉ္စ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၉၇) ‘‘အဒိဋ္ဌအဿုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ ‘ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ လက္ခဏ’န္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာဝစနဉ္စ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၉၇) ‘‘အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ သလ္လက္ခေတွာ၊ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဥပစာရသီမာယ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာဝစနဉ္စ ပဿိတွာ အယောနိသော အတ္ထံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဒွါဒသဟတ္ထမေဝ ပမာဏံ၊ တတော ဦနမ္ပိ အဓိကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တနယေန မဇ္ဈေ ထမ္ဘတော ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တေ ပဒေသေ နိပန္နဿ ဘိက္ခုဿ ဂီဝါ ဝါ ကဋိ ဝါ ဟောတု၊ ဧဝံ သန္တေ ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပဒေသေ ပါရိဝါသိကဘိက္ခု ဟောတိ၊ တတော သဟဝါသတော ဝါ ဝိပ္ပဝါသတော ဝါ ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒေါသာ န ဟောန္တီတိ။

တတြေဝံ ယုတ္တာယုတ္တဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ။ ယထာဝုတ္တပါဌေသု ပဌမပါဌဿ အယမဓိပ္ပာယော – ပကတတ္တဘိက္ခုမှိ ဆမာယ နိသိန္နေ ယဒိ ပါရိဝါသိကဘိက္ခု အာသနေ နိသီဒိတုကာမော၊ ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာဝ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေတိ။ ဧတေန ဒွီသုပိ ဆမာယ နိသိန္နေသု ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပဒေသတော ဗဟိ နိသီဒန္တော အာသနေပိ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဆမာယ နိသိန္နေတိ ပကတတ္တေ ဘူမိယံ နိသိန္နေ ဣတရေန အန္တမသော တိဏသန္ထရေပိ ဥစ္စတရေ ဝါလိကတလေပိ ဝါ န နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ ဒွါဒသဟတ္ထံ ပန ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၁)။ ဣတိ ပကတတ္တေ ဆမာယ နိသိန္နေ ပါရိဝါသိကေန နိသီဒိတဗ္ဗဋ္ဌာနဒီပကော အယံ ပါဌော၊ န မဉ္စပညာပနဋ္ဌာနသယနဋ္ဌာနဒီပကော၊ တံ ပုဗ္ဗာပရပရိပုဏ္ဏံ သကလံ ပါဌံ အနောလောကေတွာ ဧကဒေသမတ္တမေဝ ပဿိတွာ ပရိကပ္ပဝသေန အယောနိသော အဓိပ္ပာယံ ဂဏှန္တိ။

ဒုတိယပါဌဿ ပန အယမဓိပ္ပာယော – ဗဟိ ဥပစာရသီမာယ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ နိသိန္နေ ဘိက္ခုသ္မိံ တဿ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ တဿ အဇာနန္တဿေဝ အညော ဘိက္ခု ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ပါရိဝါသိကဿ ဘိက္ခုနော ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ၊ ဝတ္တဘေဒေါ ပန နတ္ထိ။ ကသ္မာ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ? ဥပစာရံ ဩက္ကမိတတ္တာ။ ကသ္မာ န ဝတ္တဘေဒေါ? အဇာနန္တတ္တာတိ။ ဧတေန ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဥပစာရော ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပမာဏော ဟောတိ အာရောစနက္ခေတ္တဘူတောတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဂုမ္ဗေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယေန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ အညော ကောစိ ဘိက္ခု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ၊ သစေ ဧသ တံ ပဿတိ၊ သဒ္ဒံ ဝါဿ သုဏာတိ၊ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အနာရောစေန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒေါ စ။ အထ ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ အဇာနန္တဿေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ ဧဝ၊ ဝတ္တဘေဒေါ ပန နတ္ထီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၇)။ ဣတိ အယမ္ပိ ပါဌော အာရောစနက္ခေတ္တဒီပကော ဟောတိ၊ န မဉ္စပညာပနာဒိဒီပကောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တတိယပါဌဿ ပန အယမဓိပ္ပာယော – ကိံ ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဝတ္တသမာဒါနဋ္ဌာနံ အာဂတဘိက္ခူနံ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံယေဝ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆာယ သတိ အဒိဋ္ဌအဿုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗန္တိ။ ဧတေန အဒိဋ္ဌအဿုတာနံ ပန အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံယေဝ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ န ဗဟိဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ၊ ဒိဋ္ဌသုတာနံ ပန အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနမ္ပိ ဗဟိဒွါဒသဟတ္ထဂတာနမ္ပိ အာကာသာဒိဂတာနမ္ပိ အာရောစေတဗ္ဗမေဝါတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘အယံ ပနေတ္ထ ထေရဿ အဓိပ္ပာယော – ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ ဥပစာရဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ အဒိဋ္ဌအဿုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ လက္ခဏ’’န္တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၉၇)။ ဣတိ အယမ္ပိ ပါဌော အာရောစေတဗ္ဗလက္ခဏဒီပကော ဟောတိ၊ န မဉ္စပညာပနာဒိဒီပကောတိ။ စတုတ္ထပါဌဿ အဓိပ္ပာယောပိ တတိယပါဌဿ အဓိပ္ပာယသဒိသောဝ။

ပဉ္စမပါဌဿ ပန အယမဓိပ္ပာယော – အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ အဋ္ဌကထာဝစနေ နိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဥပစာရသီမာယ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိပ္ပဝါသအနာရောစနဦနေဂဏေစရဏာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ အယဉ္စ ယသ္မာ ဂဏဿ အာရောစေတွာ ဘိက္ခူနဉ္စ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ ဝသိ၊ တသ္မာ နိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဗဟိဥပစာရသီမာယ သမာဒိန္နတ္တာ အတ္တနော နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ အန္တောဝိဟာရေ သမာဒိန္နတ္တာ ဥပစာရသီမာယ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသဝိပ္ပဝါသအနာရောစနဦနေဂဏေစရဏသင်္ခါတာနိ ဝတ္တစ္ဆေဒကာရဏာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၇) ‘‘အယဉ္စ ယသ္မာ ဂဏဿ အာရောစေတွာ ဘိက္ခူနဉ္စ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာဝ ဝသိ၊ တေနဿ ဦနေဂဏေစရဏဒေါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသော ဝါ န ဟောတီ’’တိ။ ဣတိ အယဉ္စ ပါဌော ပကတတ္တဘိက္ခူသု ဂတေသုပိ ဝတ္တံ အာရောစေတွာ ဘိက္ခူနံ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ ဝသိတတ္တာ ဒေါသာဘာဝမေဝ ဒီပေတိ၊ န မဉ္စပညာပနာဒီနိ။ ဣတိ ဣမေသံ ပါဌာနံ အယောနိသော အဓိပ္ပာယံ ဂဟေတွာ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ဒွါဒသဟတ္ထမေဝ ပမာဏ’’န္တိ မညမာနာ ဝိစာရိံသု၊ တေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇမာနာ သိဿာနုသိဿာဒယောပိ တထေဝ ကရောန္တိ၊ တဒေတံ အပ္ပမာဏံ။

ကထံ? ယံ တတ္ထ ပကတတ္တသာလာယ မဇ္ဈေ ထမ္ဘံ နိမိတ္တံ ကတွာ ဒွါဒသဟတ္ထံ မိနိံသု၊ တဒပ္ပမာဏံ။ န ဟိ ထမ္ဘေန ဝါ သာလာယ ဝါ သဟဝါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသော ဝါ ဝုတ္တော၊ အထ ခေါ ပကတတ္တဘိက္ခုနာဝ။ ဝုတ္တဉှိ သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၃) ‘‘တတ္ထ သဟဝါသောတိ ယွာယံ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေတိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ဧကတော ဝါသော။ ဝိပ္ပဝါသောတိ ဧကကဿေဝ ဝါသော’’တိ။ ယဉှိ တတော ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တဋ္ဌာနေ ဘိက္ခုဿ ဂီဝါဋ္ဌပနံ ဝါ ကဋိဋ္ဌပနံ ဝါ ဝဒန္တိ၊ တဒပိ အပ္ပမာဏံ။ ဗဟိဥပစာရသီမာယ ဟိ ပရိဝသန္တဿ ဘိက္ခုဿ သကလသရီရံ ပကတတ္တဘိက္ခူနံ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ ဌပေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ န ဧကဒေသမတ္တံ။

တေသံ ပန အယမဓိပ္ပာယော သိယာ – ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပဒေသတော သကလသရီရဿ အန္တောကရဏေ သတိ သဟဝါသော ဘဝေယျ၊ ဗဟိကရဏေ သတိ ဝိပ္ပဝါသော၊ တေန ဥပဍ္ဎံ အန္တော ဥပဍ္ဎံ ဗဟိ ဟောတူတိ၊ တံ မိစ္ဆာဉာဏဝသေန ဟောတိ။ န ဟိ သဟဝါသဒေါသော ဒွါဒသဟတ္ထေန ကထိတော၊ အထ ခေါ ဧကစ္ဆန္နေ သယနေန။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၈၁) ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အနာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝါ အနာဝါသေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၁) ဝုတ္တံ ‘‘ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ’’တိအာဒီသု အာဝါသော နာမ ဝသနတ္ထာယ ကတသေနာသနံ။ အနာဝါသော နာမ စေတိယဃရံ ဗောဓိဃရံ သမ္မုဉ္ဇနိအဋ္ဋကော ဒါရုအဋ္ဋကော ပါနီယမာဠော ဝစ္စကုဋိ ဒွါရကောဋ္ဌကောတိ ဧဝမာဒိ။ တတိယပဒေန တဒုဘယမ္ပိ ဂဟိတံ၊ ‘ဧတေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကစ္ဆန္နေ ဆဒနတော ဥဒကပတနဋ္ဌာနပရိစ္ဆိန္နေ ဩကာသေ ဥက္ခိတ္တကော ဝသိတုံ န လဘတိ၊ ပါရိဝါသိကော ပန အန္တောအာဝါသေယေဝ န လဘတီ’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘အဝိသေသေန ဥဒကပါတေန ဝါရိတ’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံ ‘ဧတေသု ဧတ္တကေသု ပဉ္စဝဏ္ဏဆဒနဗဒ္ဓဋ္ဌာနေသု ပါရိဝါသိကဿ စ ဥက္ခိတ္တကဿ စ ပကတတ္တေန သဒ္ဓိံ ဥဒကပါတေန ဝါရိတ’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ နာနူပစာရေပိ ဧကစ္ဆန္နေ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပနေတ္ထ တဒဟုပသမ္ပန္နေပိ ပကတတ္တေ ပဌမံ ပဝိသိတွာ နိပန္နေ သဋ္ဌိဝဿောပိ ပါရိဝါသိကော ပစ္ဆာ ပဝိသိတွာ ဇာနန္တော နိပဇ္ဇတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဉ္စ၊ အဇာနန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန တသ္မိံ ပဌမံ နိပန္နေ ပစ္ဆာ ပကတတ္တော ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇတိ၊ ပါရိဝါသိကော စ ဇာနာတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဉ္စ။ နော စေ ဇာနာတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋန္တိ၊ တသ္မာ သာလာယပိ ဝိဟာရေပိ ဆဒနတော ဥဒကပတနဋ္ဌာနတော မုတ္တမတ္တေယေဝ သဟဝါသဒေါသော န ဝိဇ္ဇတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧကစ္စေ ပန မဇ္ဈိမတ္ထမ္ဘတော ဒွါဒသဟတ္ထာယာမေန ဒဏ္ဍကေန စက္ကံ ဘမိတွာ သမန္တတော ဗာဟိရေ လေခံ ကရောန္တိ၊ ဧဝံ ကတေ သာ ဗာဟိရလေခါ အာဝဋ္ဋတော ဒွါသတ္တတိဟတ္ထမတ္တာ ဟောတိ၊ တတော တံ ပဒေသံ ဒွါဒသဟတ္ထေန ဒဏ္ဍကေန မိနိတွာ ဘာဇိယမာနံ ဆဘာဂမေဝ ဟောတိ၊ တတော တေသံ ဆဘာဂါနံ သီမာယ ဧကေကသ္မိံ မဉ္စေ ပညပိယမာနေ ဆဠေဝ မဉ္စဋ္ဌာနာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဧကသ္မိံ ဝဋ္ဋမဏ္ဍလေ ဆ ဘိက္ခူယေဝ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဝသိတုံ လဘန္တိ၊ န တတော ဥဒ္ဓန္တိ ဝဒန္တိ။ ကသ္မာ ပန ဧဝံ ကရောန္တီတိ? ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တမေဝ ပမာဏ’’န္တိ ဂဟိတတ္တာ။ ဧဝံ ကိရ နေသမဓိပ္ပာယော – ပါရိဝါသိကော ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ သယမာနော သဟဝါသော သိယာ၊ ဗာဟိရေ သယမာနော ဝိပ္ပဝါသော၊ တထာ အညမညဿပီတိ။ ဧဝံ ကရောန္တာနံ ပန နေသံ သကအဓိပ္ပာယောပိ န သိဇ္ဈတိ၊ ကုတော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

ကထံ? ပါရိဝါသိကော ဘိက္ခု ပကတတ္တဘိက္ခူနဉ္စ အညမညဿ စ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တေ ပဒေသေ ဟောတူတိ နေသမဓိပ္ပာယော။ အထ ပန မဇ္ဈိမတ္ထမ္ဘံ နိမိတ္တံ ကတွာ မိနိယမာနာ သမန္တတော ဗာဟိရလေခါ ထမ္ဘတောယေဝ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တာ ဟောတိ၊ န ပကတတ္တဘိက္ခူဟိ။ တေ ဟိ ထမ္ဘတော ဗဟိ ဧကရတနဒွိတိရတနာဒိဋ္ဌာနေ ဌိတာ၊ ဗာဟိရတောပိ လေခါယေဝ ထမ္ဘတော ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တာ ဟောတိ၊ န တဿူပရိ နိပန္နဘိက္ခု။ သော ဟိ ဒွိရတနမတ္တေနပိ တိရတနမတ္တေနပိ လေခါယ အန္တောပိ ဟောတိ ဗဟိပိ။ အညမညဿပိ ဆဘာဂသီမာယေဝ အညမညဿ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တာ ဟောတိ၊ န တဿူပရိ ပညတ္တမဉ္စော ဝါ တတ္ထ နိပန္နဘိက္ခု ဝါ။ မဉ္စော ဟိ ဧကရတနမတ္တေန ဝါ ဒွိရတနမတ္တေန ဝါ သီမံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော၊ ဘိက္ခူပိ သယမာနာ န သီမာယ ဥပရိယေဝ သယန္တိ၊ ဝိဒတ္ထိမတ္တေန ဝါ ရတနမတ္တေန ဝါ သီမံ အတိက္ကမိတွာ ဝါ အပ္ပတွာ ဝါ သယန္တိ၊ တသ္မာ တေ ပါရိဝါသိကာ ဘိက္ခူ ပကတတ္တဘိက္ခူနမ္ပိ အညမညဿပိ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တဋ္ဌာယိနော န ဟောန္တိ၊ တတော ဦနာဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ သကအဓိပ္ပာယောပိ န သိဇ္ဈတိ။

ဘဂဝတော ပန အဓိပ္ပာယော – ယဒိ အပ္ပဘိက္ခုကာဒိအင်္ဂသမ္ပန္နတ္တာ ဝိဟာရဿ ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ပရိဝသတိ၊ ဧဝံ သတိ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝသိတဗ္ဗံ။ ယဒိ တာဒိသအာဝါသေ ဝါ အနာဝါသေ ဝါ ဆဒနတော ဥဒကပတနဋ္ဌာနဿ အန္တော သယေယျ၊ သဟဝါသော နာမ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတီတိ အယမတ္ထော ယထာဝုတ္တ-ပါဠိယာ စ အဋ္ဌကထာယ စ ပကာသေတဗ္ဗော။ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဒွီဟိ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ယဒိ ဝသေယျ၊ ဝုဍ္ဎဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါယေဝ၊ နဝကဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတိ။ သမဝဿာ စေ၊ အဇာနန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါယေဝ၊ ဇာနန္တဿ ဥဘယမ္ပီတိ အယမတ္ထော ‘‘တယော ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ပါရိဝါသိကဿ ဘိက္ခုနော ရတ္တိစ္ဆေဒါ သဟဝါသော ဝိပ္ပဝါသော အနာရောစနာ’’တိ စ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပါရိဝါသိကေန ဝုဍ္ဎတရေန သဒ္ဓိံ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၈၂) စ ‘‘ဝုဍ္ဎတရေနာတိ ဧတ္ထ…ပေ… သစေ ဟိ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဧကတော ဝသေယျုံ၊ တေ အညမညဿ အဇ္ဈာစာရံ ဉတွာ အဂါရဝါ ဝါ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဝါ ဟုတွာ ပါပိဋ္ဌတရံ ဝါ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျုံ ဝိဗ္ဘမေယျုံ ဝါ၊ တသ္မာ နေသံ သဟသေယျာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ပဋိက္ခိတ္တာ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၁) စ ဣမေဟိ ပါဠိအဋ္ဌကထာပါဌေဟိ ပကာသေတဗ္ဗော။ ဝိပ္ပဝါသေပိ ပါရိဝါသိကေန အဘိက္ခုကေ အာဝါသေ န ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ ပကတတ္တေန ဝိနာ အဘိက္ခုကော အာဝါသော န ဂန္တဗ္ဗော၊ ဗဟိသီမာယံ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနတော ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပမာဏဿ ဥပစာရဿ အန္တော နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

အယမတ္ထော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ အဘိက္ခုကော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ’’တိအာဒိ (စူဠဝ။ ၇၆) စ ‘‘တယော ခေါ၊ ဥပါလိ…ပေ… အနာရောစနာ’’တိ စ ‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ ဥပါလိ၊ မာနတ္တစာရိကဿ ဘိက္ခုနော ရတ္တိစ္ဆေဒါ သဟဝါသော၊ ဝိပ္ပဝါသော၊ အနာရောစနာ၊ ဦနေဂဏေစရဏ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၉၂) စ ‘‘ဝိပ္ပဝါသောတိ ဧကကဿေဝ ဝါသော’’တိ စ ‘‘အယဉ္စ ယသ္မာ ဂဏဿ အာရောစေတွာ ဘိက္ခူနဉ္စ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာဝ ဝသိ၊ တေနဿ ဦနေဂဏေစရဏဒေါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသော ဝါ န ဟောတီ’’တိ စ ‘‘အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာတိ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဥပစာရေ သလ္လက္ခေတွာ၊ အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဥပစာရသီမာယ အာဂတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ သဟဝါသာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ စ အာဂတေဟိ ပါဠိယဋ္ဌကထာ-ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာပါဌေဟိ ပကာသေတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ဝိဟာရေ ပရိဝသန္တဿ ဥပစာရသီမာယ အဗ္ဘန္တရေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသန္တဿ နတ္ထိ ဝိပ္ပဝါသော၊ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ ပရိဝသန္တဿ ဘိက္ခူနံ နိသိန္နပရိယန္တတော ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ ဝသန္တဿ စ နတ္ထိ ဝိပ္ပဝါသောတိ၊ တဉ္စ ပရိဝါသကာလေ ‘‘ဧကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိ’’န္တိ ဝစနတော ဧကဿပိ ဘိက္ခုနော၊ မာနတ္တစရဏကာလေ ‘‘စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ဝစနတော စ စတုန္နံ ပဉ္စန္နမ္ပိ ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသဘူတေ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေပိ ဝသိတုံ လဘတိ၊ နတ္ထိ ဝိပ္ပဝါသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ တေသံ ဘိက္ခူနံ အာရောစိတကာလတော ပန ပဋ္ဌာယ ကေနစိ ကရဏီယေန တေသု ဘိက္ခူသု ဂတေသုပိ ယထာဝုတ္တအဋ္ဌကထာပါဌနယေန ဝိပ္ပဝါသော န ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၉၇) ‘‘သောပိ ကေနစိ ကမ္မေန ပုရေအရုဏေ ဧဝ ဂစ္ဆတီတိ ဣမိနာ အာရောစနာယ ကတာယ သဗ္ဗေသုပိ ဘိက္ခူသု ဗဟိဝိဟာရံ ဂတေသု ဦနေဂဏေစရဏဒေါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသဒေါသော ဝါ န ဟောတိ အာရောစိတတ္တာ သဟဝါသဿာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘အယဉ္စာ’တိအာဒီ’’တိ။ အပရေ ပန အာစရိယာ ‘‘ဗဟိသီမာယ ဝတ္တသမာဒါနဋ္ဌာနေ ဝတိပရိက္ခေပေါပိ ပကတတ္တဘိက္ခူဟေဝ ကာတဗ္ဗော၊ န ကမ္မာရဟဘိက္ခူဟိ။ ယထာ လောကေ ဗန္ဓနာဂါရာဒိ ဒဏ္ဍကာရကေဟိ ဧဝ ကတ္တဗ္ဗံ၊ န ဒဏ္ဍာရဟေဟိ၊ ဧဝမိဓာပီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ အဋ္ဌကထာဒီသု န ဒိဿတိ။ န ဟိ ဝတိပရိက္ခေပေါ ဒဏ္ဍကမ္မတ္ထာယ ကာရိတော၊ အထ ခေါ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထမေဝ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၉၇) ‘‘ဂုမ္ဗေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေတိ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထ’’န္တိ။ တထာ ဝိမတိဝိနောဒနိယမ္ပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၂။၉၇) ‘‘ဂုမ္ဗေန ဝါတိအာဒိ ဒဿနူပစာရဝိဇဟနတ္ထ’’န္တိ။ ဣတော ပရံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပရိဝါသဒါနဉ္စ မာနတ္တဒါနဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ပန သံသယိတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ သံသယဝိနောဒနတ္ထာယ ကထေတဗ္ဗံ ကထယာမ။

ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ပါရိဝါသိကော ဘိက္ခု ဝုဍ္ဎတရောပိ သမာနော ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ နဝကဋ္ဌာနေ ဌိတော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ယတ္ထ ပန နိသီဒါပေတွာ ပရိဝိသန္တိ၊ တတ္ထ သာမဏေရာနံ ဇေဋ္ဌကေန၊ ဘိက္ခူနံ သင်္ဃနဝကေန ဟုတွာ နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၅) တသ္မာ အာရောစိတကာလာဒီသု ‘‘အဟံ ဘန္တေ’’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ‘‘အဟံ အာဝုသော’’တိ။ တတြေဝံ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာ – ပါရိဝါသိကာဒယော ဘိက္ခူ သေယျာပရိယန္တအာသနပရိယန္တဘာဂိတာယ နဝကဋ္ဌာနေ ဌိတာ၊ န ဧကန္တေန နဝကဘူတတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ ယထာဝုဍ္ဎံ ဥပေါသထံ ပဝါရဏံ ဝဿိကသာဋိကံ ဩဏောဇနံ ဘတ္တ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၇၅)။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၁) ‘‘ပကတတ္တံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ပကတတ္တော ဘိက္ခု အာသနေန နိမန္တေတဗ္ဗော’’တိ ဧတိဿာ ပါဠိယာ သံဝဏ္ဏနာယ ‘‘ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ နိမန္တေတဗ္ဗောတိ တဒဟုပသမ္ပန္နမ္ပိ ဒိသွာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ ဝုဋ္ဌာယ စ ‘အဟံ ဣမိနာ သုခနိသိန္နော ဝုဋ္ဌာပိတော’တိ ပရမ္မုခေန န ဂန္တဗ္ဗံ၊ ‘ဣဒံ အာစရိယ အာသနံ၊ ဧတ္ထ နိသီဒထာ’တိ ဧဝံ နိမန္တေတဗ္ဗောယေဝါ’’တိ ဧတ္ထေဝ ‘‘အာစရိယာ’’တိ အာလပနဝိသေသော ဝုတ္တော၊ န အညတ္ထ။ ယဒိ ဝုဍ္ဎတရေနပိ ‘‘ဘန္တေ’’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ၊ ဣဓာပိ ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ အာသန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ န ပန ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ န တေသံ တံ ဝစနံ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဝိနယသင်္ဂဟပ္ပကရဏေ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၇) ‘‘အာရောစေန္တေန သစေ နဝကတရော ဟောတိ၊ ‘အာဝုသော’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝုဍ္ဎတရော၊ ‘ဘန္တေ’တိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဒဉ္စ ‘‘ဧကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိ’’န္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္တာ တံ ပဋိဂ္ဂါဟကဘူတံ ပကတတ္တံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဗဟဝေါ ပန ဘိက္ခူ ပါရိဝါသိကံ ဘိက္ခုံ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိသီဒါပေတွာ ဝတ္တံ ယာစာပေတွာ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ သမာဒါပေတွာ အာရောစနမကာရေတွာ သင်္ဃမဇ္ဈတော နိက္ခမာပေတွာ ပရိသပရိယန္တေ နိသီဒါပေတွာ တတ္ထ နိသိန္နေန အာရောစာပေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေန္တိ၊ ဧဝံ ကရောန္တာနဉ္စ နေသံ အယမဓိပ္ပာယော – အယံ ဘိက္ခု ဝတ္တေ အသမာဒိန္နေ ဝုဍ္ဎဋ္ဌာနိယောပိ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယာစနကာလေ စ ကမ္မဝါစာသဝနကာလေ စ ဝတ္တသမာဒါနကာလေ စ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိသီဒနာရဟော ဟောတိ၊ ဝတ္တေ ပန သမာဒိန္နေ နဝကဋ္ဌာနိယော၊ တသ္မာ န သင်္ဃမဇ္ဈေ နိသီဒနာရဟော၊ အာသနပရိယန္တဘာဂိတာယ ပရိသပရိယန္တေယေဝ နိသီဒနာရဟောတိ၊ တဒေတံ ဧဝံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ – အယံ ဘိက္ခု သင်္ဃမဇ္ဈေ နိသီဒမာနော အာသနံ ဂဟေတွာ ယထာဝုဍ္ဎံ နိသိန္နော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ကမ္မာရဟဘာဝေန အာသနံ အဂ္ဂဟေတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဥက္ကုဋိကမေဝ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ကမ္မာရဟော စ နာမ သင်္ဃမဇ္ဈေယေဝ ဌပေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ နော ဗဟိ၊ တသ္မာ ‘‘သင်္ဃမဇ္ဈေ နိသီဒနာရဟော န ဟောတီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ တသ္မိံ ကာလေ၊ နိက္ခမာပိတေ စ ဝတ္တာရောစနဝတ္တနိက္ခိပနာနံ အနိဋ္ဌိတတ္တာ အညမညံ အာဟစ္စ သုဋ္ဌု နိသိန္နံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိတုမသက္ကုဏေယျတ္တာ၊ စီဝရကဏ္ဏပါဒပိဋ္ဌိအာဒီဟိ ဗာဓိတတ္တာ အဂါရဝကိရိယာ ဝိယ ဒိဿတိ၊ အာရောစနကိရိယဉ္စ ဝတ္တနိက္ခိပနဉ္စ သင်္ဃမဇ္ဈေယေဝ ကတ္တဗ္ဗံ ပရိယန္တေ နိသီဒိတွာ ကရောန္တော အဋ္ဌကထာဝိရောဓော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၇) ‘‘ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ တတ္ထေဝ သင်္ဃဿ အာရောစေတဗ္ဗံ…ပေ… အာရောစေတွာ သစေ နိက္ခိပိတုကာမော၊ ဝုတ္တနယေနေဝ သင်္ဃမဇ္ဈေ နိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ကသ္မာ? သမာဒါနဋ္ဌာနေယေဝ အာရောစာပေတွာ တတ္ထေဝ နိက္ခိပါပေတွာ နိဋ္ဌိတသဗ္ဗကိစ္စမေဝ နိက္ခမာပေတွာ အတ္တနော အာသနေ နိသီဒါပေန္တော ဉာယာဂတောတိ အမှာကံ ခန္တိ။

တထာ သာယံ ဝတ္တာရောစနကာလေ ဗဟူသု ပါရိဝါသိကေသု ဝုဍ္ဎတရံ ပဌမံ သမာဒါပေတွာ အာရောစာပေတွာ အနုက္ကမေန သဗ္ဗပစ္ဆာ နဝကတရံ သမာဒါပေန္တိ အာရောစာပေန္တိ၊ ပါတော နိက္ခိပနကာလေ ပန နဝကတရံ ပဌမံ အာရောစာပေတွာ နိက္ခိပါပေန္တိ၊ တတော အနုက္ကမေန ဝုဍ္ဎတရံ သဗ္ဗပစ္ဆာ အာရောစာပေတွာ နိက္ခိပါပေန္တိ။ တေသံ အယမဓိပ္ပာယော သိယာ – ယဒါ ဒသ ဘိက္ခူ ပကတတ္တာ ဒသ ဘိက္ခူ ပါရိဝါသိကာ ဟောန္တိ၊ တဒါ ဝုဍ္ဎတရေန ပဌမံ သမာဒိယိတွာ အာရောစိတေ တဿ အာရောစနံ အဝသေသာ ဧကူနဝီသတိ ဘိက္ခူ သုဏန္တိ၊ ဒုတိယဿ အဋ္ဌာရသ၊ တတိယဿ သတ္တရသာတိ အနုက္ကမေန ဟာယိတွာ သဗ္ဗနဝကဿ အာရောစနံ ဒသ ပကတတ္တာ သုဏန္တိ သေသာနံ အပကတတ္တဘာဝတော။ တတော နိက္ခိပနကာလေ သဗ္ဗနဝကော ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ အာရောစိတာနံ ဒသန္နံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေတွာ နိက္ခိပတိ၊ တတော ပဋိလောမေန ဒုတိယော ဧကာဒသန္နံ၊ တတိယော ဒွါဒသန္နန္တိ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတွာ သဗ္ဗဇေဋ္ဌကော အတ္တနာ ပုဗ္ဗေ အာရောစိတာနံ ဧကူနဝီသတိဘိက္ခူနံ အာရောစေတွာ နိက္ခိပတိ၊ ဧဝံ ယထာနုက္ကမေန နိက္ခိပနံ ဟောတိ။ သဗ္ဗဇေဋ္ဌကေ ပန ပဌမံ နိက္ခိတ္တေ သတိ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ အာရောစိတာနံ နဝန္နံ ဘိက္ခူနံ တဒါ အပကတတ္တဘာဝတော အာရောစိတာနံ သန္တိကေ နိက္ခိပနံ န ဟောတိ၊ တထာ သေသာနံ။ တေသံ ပန ဧကစ္စာနံ ဦနံ ဟောတိ၊ ဧကစ္စာနံ အဓိကံ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တနယေန သဗ္ဗနဝကတော ပဋ္ဌာယ အနုက္ကမေန နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ။

ဧဝံဝါဒီနံ ပန တေသမာယသ္မန္တာနံ ဝါဒေ ပကတတ္တာယေဝ ဘိက္ခူ အာရောစေတဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ နော အပကတတ္တာ။ ပုဗ္ဗေ အာရောစိတာနံယေဝ သန္တိကေ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ နော အနာရောစိတာနံ။ ဧဝံ ပန ပကတတ္တာယေဝ ဘိက္ခူ အာရောစေတဗ္ဗာ န ဟောန္တိ၊ အထ ခေါ အပကတတ္တာပိ ‘‘သစေ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဂတဋ္ဌာနေ အညမညံ ပဿန္တိ၊ ဥဘောဟိ အညမညဿ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ။ ပုဗ္ဗေ အာရောစိတာနမ္ပိ အနာရောစိတာနမ္ပိ သန္တိကေ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗမေဝ ‘‘သစေ သော ဘိက္ခု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပက္ကန္တော ဟောတိ၊ ယံ အညံ သဗ္ဗပဌမံ ပဿတိ၊ တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ဝုတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ တထာ အကရောန္တေပိ သဗ္ဗေသံ အာရောစိတတ္တာ နတ္ထိ ဒေါသော။ အပ္ပေကစ္စေ ဘိက္ခူ ‘‘ပကတတ္တဿေဝါယံ အာရောစနာ’’တိ မညမာနာ သာယံ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတွာ အတ္တနော သယနံ ပဝိသိတွာ ဒွါရဇဂ္ဂနသယနသောဓနာဒီနိ ကရောန္တာ အညေသံ အာရောစိတံ န သုဏန္တိ။ အပ္ပေကစ္စေ ပါတော သယံ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတွာ အညေသံ အာရောစနံ ဝါ နိက္ခိပနံ ဝါ အနာဂမေတွာ ဘိက္ခာစာရာဒီနံ အတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ ကရောန္တာနံ တေသံ အာရောစနံ ဧကစ္စာနံ အသုတဘာဝသမ္ဘဝတော သာသင်္ကော ဟောတိ ပါရိဝါသိကာနံ အညမညာရောစနဿ ပကရဏေသု အာဂတတ္တာ။ န ကေဝလံ သာရတ္ထဒီပနိယံယေဝ၊ အထ ခေါ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယမ္ပိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၇၆) ‘‘သစေ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဂတဋ္ဌာနေ အညမညံ ပဿန္တိ၊ ဥဘောဟိပိ အညမညဿ အာရောစေတဗ္ဗံ အဝိသေသေန ‘အာဂန္တုကေန အာရောစေတဗ္ဗံ၊ အာဂန္တုကဿ အာရောစေတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။

တထာ အပ္ပေကစ္စေ ပကတတ္တာ ဘိက္ခူ ပါရိဝါသိကေသု ဘိက္ခူသု သာယံ ဝတ္တသမာဒါနတ္ထံ ပကတတ္တသာလတော နိက္ခမိတွာ အတ္တနော အတ္တနော သယနသမီပံ ဂတေသု အတ္တနော သယနပညာပနပအက္ခာရဌပနအညမညအာလာပသလ္လာပကရဏာဒိဝသေန အာဠောလေန္တာ ပါရိဝါသိကာနံ ဝတ္တာရောစနံ န သုဏန္တိ၊ န မနသိ ကရောန္တိ။ အပ္ပေကစ္စေ ပါတော ဝတ္တနိက္ခိပနကာလေ ပါရိဝါသိကဘိက္ခူသု ဝတ္တာရောစနဝတ္တနိက္ခိပနာနိ ကရောန္တေသုပိ နိဒ္ဒါပသုတာ ဟုတွာ န သုဏန္တိ။ ဧဝံ ကရောန္တာနမ္ပိ တေသံ ဧကစ္စာနံ အဿုတသမ္ဘဝတော ဝတ္တာရောစနံ သာသင်္ကံ ဟောတီတိ။ ဟောတု သာသင်္ကံ၊ သုဏန္တာနံ အဿုတသမ္ဘဝေပိ အာရောစကာနံ သမ္မာအာရောစနေန ဝတ္တဿ ပရိပုဏ္ဏတ္တာ ကော ဒေါသောတိ စေ? အာရောစကာနံ သမ္မာ အာရောစိတတ္တာ ဝတ္တေ ပရိပုဏ္ဏေပိ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋတောဝ ဝိမုတ္တော သိယာ၊ န ရတ္တိစ္ဆေဒတော။ ဝုတ္တဉှိ သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၆) ‘‘သစေ ဝါယမန္တောပိ သမ္ပာပုဏိတုံ ဝါ သာဝေတုံ ဝါ န သက္ကောတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ’’န္တိ။

အထညေ ဘိက္ခူ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ ရတ္တိံ နိပန္နာ နိဒ္ဒါဘာဝေန မနုဿသဒ္ဒမ္ပိ သုဏန္တိ၊ ဘေရိအာဒိသဒ္ဒမ္ပိ သုဏန္တိ၊ သကဋနာဝါဒိယာနသဒ္ဒမ္ပိ သုဏန္တိ၊ တေ တေန သဒ္ဒေန အာသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နု ခေါ အယ’’န္တိ၊ တေ တေန ကာရဏေန ရတ္တိစ္ဆေဒံ မညန္တိ။ ကသ္မာ? ‘‘အယဉ္စ နေသံ ဆတ္တသဒ္ဒံ ဝါ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒံ ဝါ ခိပိတသဒ္ဒံ ဝါ သုတွာ အာဂန္တုကဘာဝံ ဇာနာတိ၊ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဂတကာလေ ဇာနန္တေနပိ အနုဗန္ဓိတွာ အာရောစေတဗ္ဗမေဝ။ သမ္ပာပုဏိတုံ အသက္ကောန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၆) ဝုတ္တတ္တာတိ။ တေ ဧဝံ သညာပေတဗ္ဗာ – မာယသ္မန္တော ဧဝံ မညိတ္ထ၊ နာယံ ပါဌော ဗဟိသီမဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တော၊ အထ ခေါ ဥပစာရသီမဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တော။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထေဝ ‘‘ယေပိ အန္တောဝိဟာရံ အပ္ပဝိသိတွာ ဥပစာရသီမံ ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ တတ္ထပိ အာဂန္တုကဘာဝဿ ဇာနိတတ္တာ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဒူရေသဒ္ဒသဝနမတ္တေန ရတ္တိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ၊ ‘‘အယံ ဘိက္ခူနံ သဒ္ဒေါ၊ အယံ ဘိက္ခူဟိ ဝါဒိတဘေရိဃဏ္ဋာဒိသဒ္ဒေါ၊ အယံ ဘိက္ခူဟိ ပါဇိတသကဋနာဝါဒိသဒ္ဒေါ’’တိ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဇာနန္တောယေဝ ရတ္တိစ္ဆေဒကရော ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အာယသ္မာ ကရဝီကတိဿတ္ထေရော ‘သမဏော အယ’န္တိ ဝဝတ္ထာနမေဝ ပမာဏ’’န္တိ။

ဒိဝါ ဒူရေ ဂစ္ဆန္တံ ဇနကာယံ ဒိသွာပိ ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ နု ခေါ’’တိ ပရိကပ္ပေန္တာ ရတ္တိစ္ဆေဒံ မညန္တိ၊ တမ္ပိ အကာရဏံ။ ကသ္မာ? ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝဝတ္ထာနဿ အဘာဝါ။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘နဒီအာဒီသု နာဝါယ ဂစ္ဆန္တမ္ပိ ပရတီရေ ဌိတမ္ပိ အာကာသေ ဂစ္ဆန္တမ္ပိ ပဗ္ဗတထလအရညာဒီသု ဒူရေ ဌိတမ္ပိ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ သစေ ‘ဘိက္ခူ’တိ ဝဝတ္ထာနံ အတ္ထိ၊ နာဝါဒီဟိ ဝါ ဂန္တွာ မဟာသဒ္ဒံ ကတွာ ဝါ ဝေဂေန အနုဗန္ဓိတွာ ဝါ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဣတိ ဘိက္ခုံ ဒိသွာပိ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝဝတ္ထာနမေဝ ပမာဏံ။ အဘိက္ခုံ ပန ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝဝတ္ထာနေ သန္တေပိ ဝါ အသန္တေပိ ဝါ ကိံ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ ဗဟဝေါ ပန ဘိက္ခူ ဣဒံ ရူပဒဿနံ သဒ္ဒသဝနဉ္စ အာသင်္ကန္တာ ‘‘ပဘာတေ သတိ တံ ဒွယံ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ မနုဿာနံ ဂမနကာလသဒ္ဒကရဏကာလတော ပုဗ္ဗေယေဝ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ မညမာနာ အနုဂ္ဂတေယေဝ အရုဏေ ဝတ္တံ နိက္ခိပန္တိ၊ တဒယုတ္တံ ရတ္တိစ္ဆေဒတ္တာတိ။

အထ ပန ဝိနယဓရေန ‘‘ကိတ္တကာ တေ အာပတ္တိယော၊ ဆာဒေသိ၊ ကီဝတီဟံ ပဋိစ္ဆာဒေသီ’’တိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ၊ ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာမိ၊ အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ၊ ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရာမိ၊ အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော၊ ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဘိက္ခု သုဒ္ဓန္တပရိဝါသာရဟော’’တိ ဉတွာ တဿပိ ဒုဝိဓတ္တာ စူဠသုဒ္ဓန္တမဟာသုဒ္ဓန္တဝသေန ‘‘တေသု အယံ ဘိက္ခု ဣမဿ အရဟော’’တိ ဉာပနတ္ထံ ဥပသမ္ပဒတော ပဋ္ဌာယ အနုလောမက္ကမေန ဝါ အာရောစိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပဋိလောမက္ကမေန ဝါ ‘‘ကိတ္တကံ ကာလံ တွံ အာရောစနအာဝိကရဏာဒိဝသေန သုဒ္ဓါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ ဘန္တေ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ အဟံ သုဒ္ဓါမှီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဘိက္ခု ဧကစ္စံ ရတ္တိပရိယန္တံ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ စူဠသုဒ္ဓန္တာရဟော’’တိ ဉတွာ တဿ သုဒ္ဓကာလံ အပနေတွာ အသုဒ္ဓကာလဝသေန ပရိယန္တံ ကတွာ စူဠသုဒ္ဓန္တပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ အယံ ဥဒ္ဓမ္ပိ အာရောဟတိ၊ အဓောပိ ဩရောဟတိ။ ယော ပန အနုလောမဝသေန ဝါ ပဋိလောမဝသေန ဝါ ပုစ္ဆိယမာနော ‘‘သကလမ္ပိ ရတ္တိပရိယန္တံ အဟံ န ဇာနာမိ နဿရာမိ၊ ဝေမတိကော ဟောမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဘိက္ခု သကလမ္ပိ ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ၊ တသ္မာ မဟာသုဒ္ဓန္တာရဟော’’တိ ဉတွာ တဿ ဥပသမ္ပဒတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဝတ္တသမာဒါနာ ဧတ္တကံ ကာလံ ပရိယန္တံ ကတွာ မဟာသုဒ္ဓန္တပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ ဥဒ္ဓံအာရောဟနအဓောဩရောဟနဘာဝေါ ပနေသံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ဝုတ္တောယေဝ။ ဣတော ပရမ္ပိ ဝိဓာနံ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ပန ဗဟဝေါ ဘိက္ခူ ‘‘အယံ စူဠသုဒ္ဓန္တာရဟော၊ အယံ မဟာသုဒ္ဓန္တာရဟော’’တိ အဝိစိနန္တာ အန္တောကမ္မဝါစာယံ ‘‘အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ၊ ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ၊ အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ၊ ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ၊ အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော၊ ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော’’တိ အဝိသေသဝစနမေဝ မနသိ ကရောန္တာ ‘‘ဣမာယ ကမ္မဝါစာယ ဒိန္နံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ဂဟေတွာ ပဉ္စာဟမတ္တံ ဝါ ဒသာဟမတ္တံ ဝါ ပရိဝသိတွာ အပရိယန္တရတ္တိပဋိစ္ဆာဒိတာဟိ အပရိယန္တာဟိ အာပတ္တီဟိ မောက္ခော ဟောတီ’’တိ မညန္တာ ပဉ္စာဟမတ္တံ ဝါ ဒသာဟမတ္တံ ဝါ ပရိဝသိတွာ မာနတ္တံ ယာစန္တိ၊ ဧဝံ ကရောန္တာ တေ ဘိက္ခူ သဟဿက္ခတ္တုံ ပရိဝသန္တာပိ အာပတ္တိတော န မုစ္စေယျုံ။ ကသ္မာတိ စေ? ပါဠိယာ စ အဋ္ဌကထာယ စ ဝိရုဇ္ဈနတော။ ဝုတ္တဉှိ ပါဠိယံ (ပါရာ။ ၄၄၂) ‘‘ယာဝတီဟံ ဇာနံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တာဝတီဟံ တေန ဘိက္ခုနာ အကာမာ ပရိဝတ္ထဗ္ဗံ။ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသေန ဘိက္ခုနာ ဥတ္တရိ ဆာရတ္တံ ဘိက္ခုမာနတ္တာယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ စိဏ္ဏမာနတ္တော ဘိက္ခု ယတ္ထ သိယာ ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ တတ္ထ သော ဘိက္ခု အဗ္ဘေတဗ္ဗော’’တိ၊ တသ္မာ ပဋိစ္ဆန္နဒိဝသမတ္တံ အပရိဝသိတွာ မာနတ္တာရဟော နာမ န ဟောတိ၊ အမာနတ္တာရဟဿ မာနတ္တဒါနံ န ရုဟတိ၊ အစိဏ္ဏမာနတ္တော အဗ္ဘာနာရဟော န ဟောတိ၊ အနဗ္ဘာနာရဟဿ အဗ္ဘာနံ န ရုဟတိ၊ အနဗ္ဘိတော ဘိက္ခု အာပတ္တိမုတ္တော ပကတတ္တော န ဟောတီတိ အယမေတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော။

အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ပန စူဠသုဒ္ဓန္တေ ‘‘တံ ဂဟေတွာ ပရိဝသန္တေန ယတ္တကံ ကာလံ အတ္တနော သုဒ္ဓိံ ဇာနာတိ၊ တတ္တကံ အပနေတွာ အဝသေသံ မာသံ ဝါ ဒွိမာသံ ဝါ ပရိဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ၊ မဟာသုဒ္ဓန္တေ ‘‘တံ ဂဟေတွာ ဂဟိတဒိဝသတော ယာဝ ဥပသမ္ပဒဒိဝသော၊ တာဝ ရတ္တိယော ဂဏေတွာ ပရိဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ပဋိစ္ဆန္နရတ္တိပ္ပမာဏံ ပရိဝသန္တောယေဝ မာနတ္တာရဟော ဟောတိ၊ န ပဉ္စာဟဒသာဟရတ္တိပ္ပမာဏမတ္တံ ပရိဝသန္တောတိ အယံ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝ စ ကာရဏေန ဒေသနာအာရောစနာဒီဟိ သဗ္ဗကာလံ အာပတ္တိံ သောဓေတွာ ဝသန္တာနံ လဇ္ဇီပေသလာနံ သိက္ခာကာမာနံ ဘိက္ခူနံ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသံ ဒါတုံ အယုတ္တရူပေါ၊ ဒေသနာအာရောစနာဒီဟိ အာပတ္တိံ အသောဓေတွာ ပမာဒဝသေန စိရကာလံ ဝသန္တာနံ ဇနပဒဝါသိကာဒီနံ ဒါတုံ ယုတ္တရူပေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထာပိ အဝသေသဝိနိစ္ဆယော အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အထ ပန ဝိနယဓရေန ‘‘တွံ၊ အာဝုသော၊ ကတရအာပတ္တိံ အာပန္နော၊ ကတိ ရတ္တိယော တေ ဆာဒိတာ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃာဒိသေသံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပက္ခမတ္တံ ပဋိစ္ဆာဒိတာ၊ တေနာဟံ သင်္ဃံ ပက္ခပရိဝါသံ ယာစိတွာ သင်္ဃေန ဒိန္နေ ပက္ခပရိဝါသေ ပရိဝသိတွာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တောဝ ဟုတွာ အန္တရာ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပဉ္စာဟမတ္တံ ဆာဒိတာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဘိက္ခု သမောဓာနပရိဝါသာရဟော၊ တီသု စ သမောဓာနပရိဝါသေသု ဩဓာနသမောဓာနာရဟော’’တိ ဉတွာ ‘‘တေန ဟိ ဘိက္ခု တွံ မူလာယပဋိကဿနာရဟော’’တိ ဝတွာ တံ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ ပရိဝုတ္ထဒိဝသေ အဒိဝသေ ကတွာ အန္တရာ ပဋိစ္ဆန္နေ ပဉ္စ ဒိဝသေ မူလာပတ္တိယာ ပဋိစ္ဆန္နေသု ဒိဝသေသု သမောဓာနေတွာ ဩဓာနသမောဓာနော ဒါတဗ္ဗော။ ဣတော ပရာနိ ဩဓာနသမောဓာနေ ဝတ္တဗ္ဗဝစနာနိ ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

အထ ပန ဝိနယဓရေန ပုဋ္ဌော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ၊ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဘိက္ခု အဂ္ဃသမောဓာနာရဟော’’တိ ဉတွာ တာသံ အာပတ္တီနံ ယာ အာပတ္တိယော စိရတရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော၊ တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ တတြေဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘ယာ အာပတ္တိယော စိရတရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော၊ တာသံ အဂ္ဃေန သမောဓာနပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ သန္တေ ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နမာသပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒီသု ကထန္တိ? တေသုပိ ‘‘ယာ အာပတ္တိယော ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော၊ ယာ အာပတ္တိယော မာသပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ပါဠိဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ။ ပါဠိယဉှိ ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နပရိယောသာနာ ဧဝ အာပတ္တိ ဒဿိတာ၊ န ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နမာသပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒယောတိ? သစ္စံ၊ ပါဠိယံ တထာဒဿနံ ပန နယဒဿနမတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ‘‘ပဉ္စဒသ ဒိဝသာနိ ပဋိစ္ဆန္နာယ ‘ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္န’န္တိ ဝတွာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ…ပေ… ဧဝံ ယာဝ သဋ္ဌိသံဝစ္ဆရံ၊ အတိရေကသဋ္ဌိသံဝစ္ဆရပ္ပဋိစ္ဆန္နန္တိ ဝါ တတော ဝါ ဘိယျောပိ ဝတွာ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရေနပိ ဝုတ္တံ ‘‘အယံ သမုစ္စယက္ခန္ဓကော နာမ ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတကာလသဒိသော၊ အာပတ္တိ နာမ ပဋိစ္ဆန္နာ ဝါ ဟောတု အပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဝါ သမကဦနတရအတိရေကပ္ပဋိစ္ဆန္နာ ဝါ၊ ဝိနယဓရဿ ကမ္မဝါစံ ယောဇေတုံ သမတ္ထဘာဝေါယေဝေတ္ထ ပမာဏ’’န္တိ၊ တသ္မာ ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒီနံ ကမ္မဝါစာကရဏေ ကုက္ကုစ္စံ န ကာတဗ္ဗန္တိ။

ဟောတု၊ ဧဝမ္ပိ ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ပရိယန္တံ ကတွာ ကတာယ ကမ္မဝါစာယ တတော ဥဒ္ဓံ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ကထံ ဇာနေယျာတိ? ဣဒါနိ သိက္ခာကာမာ ဘိက္ခူ ဒေဝသိကမ္ပိ ဒေသနာရောစနာဝိကရဏာနိ ကရောန္တိ ဧကာဟိကဒွီဟိကာဒိဝသေနပိ၊ ကိစ္စပသုတာ ဟုတွာ တထာ အသက္ကောန္တာပိ ဥပေါသထဒိဝသံ နာတိက္ကမန္တိ၊ ဂိလာနာဒိဝသေန တဒတိက္ကန္တာပိ အတိက္ကန္တဘာဝံ ဇာနန္တိ၊ တသ္မာ တဒတိက္ကန္တဘာဝေ သတိ အတိရေကပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နမာသပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒိဝသေန ဝဍ္ဎေတွာ ကမ္မဝါစံ ကရေယျ၊ တဒတိက္ကန္တဘာဝေ ပန အသတိ ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နပရိယန္တာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပက္ခပရိယန္တကမ္မဝါစာကရဏံ ဉာယာဂတံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဟောတု၊ တထာပိ ယဒေတံ ‘‘သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဣမိနာယေဝ အနုက္ကမေန မယာ ပဋိစ္ဆာဒိတာ အာပတ္တိယော ဟောန္တီတိ ကထံ ဇာနေယျ၊ အဇာနနေ စ သတိ ‘‘ယာ စ ခွာယံ၊ အာဝုသော၊ အာပတ္တိ အဇာနပ္ပဋိစ္ဆန္နာ၊ အဓမ္မိကံ တဿာ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ၊ အဓမ္မတ္တာ န ရုဟတီ’’တိ ဣဒံ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဟိ အာပတ္တိယာ အာပန္နဘာဝံ အဇာနန္တော ဟုတွာ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တသ္မာ ‘‘အာပတ္တိ စ ဟောတိ အာပတ္တိသညီ စာ’’တိ ဝုတ္တအာပတ္တိသညိတာဘာဝါ အပ္ပဋိစ္ဆန္နမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသဒါနံ အဓမ္မိကံ ဟောတိ။ ဣဓ ပန ‘‘ဧတ္တကာ ရတ္တိယော မယာ ဆာဒိတာ’’တိ ဆန္နကာလမေဝ န ဇာနာတိ၊ တဒဇာနဘာဝေ သတိပိ ပရိဝါသဒါနံ ရုဟတိ။ တေနေဝ စ ကာရဏေန သုဒ္ဓန္တပရိဝါသေ (စူဠဝ။ ၁၅၆-၁၅၇) ‘‘အာပတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ၊ ရတ္တိပရိယန္တံ န ဇာနာတိ၊ အာပတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ၊ ရတ္တိပရိယန္တံ နဿရတိ၊ အာပတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော၊ ရတ္တိပရိယန္တေ ဝေမတိကော’’တိ ရတ္တိပရိယန္တဿ အဇာနနအသရဏဝေမတိကဘာဝေ သတိပိ ပရိဝါသဒါနံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဆာဒိတကာလံ တထတော အဇာနန္တောပိ ‘‘သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဧတ္ထ အပ္ပဝိဋ္ဌဿ အဘာဝါ သမ္ပဇ္ဇတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အထာပိ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘‘သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော…ပေ… သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော’’တိ ဝုတ္တေ တေသု ဒိဝသေသု အာပတ္တိယော အတ္ထိ ပဋိစ္ဆန္နာယောပိ၊ အတ္ထိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယောပိ၊ အတ္ထိ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယောပိ၊ အတ္ထိ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယောပိ၊ အတ္ထိ ဧကာပိ၊ အတ္ထိ သမ္ဗဟုလာပိ၊ သဗ္ဗာ တာ အာပတ္တိယော ဧတေနေဝ ပဒေန သင်္ဂဟိတာ သိယုန္တိ? သင်္ဂဟိတာ ဧဝ။ န ဟေတ္ထ သံသယော ကာတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ‘‘အညသ္မိံ ပန အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနေ ဣဒံ လက္ခဏံ – ယော အပ္ပဋိစ္ဆန္နံ အာပတ္တိံ ‘ပဋိစ္ဆန္နာ’တိ ဝိနယကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ အာပတ္တိ ဝုဋ္ဌာတိ။ ယော ပဋိစ္ဆန္နံ ‘အပ္ပဋိစ္ဆန္နာ’တိ ဝိနယကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ န ဝုဋ္ဌာတိ။ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ‘စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာ’တိ ကရောန္တဿပိ ဝုဋ္ဌာတိ၊ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ‘အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာ’တိ ကရောန္တဿ န ဝုဋ္ဌာတိ။ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ‘သမ္ဗဟုလာ’တိ ကရောန္တဿပိ ဝုဋ္ဌာတိ ဧကံ ဝိနာ သမ္ဗဟုလာနံ အဘာဝတော။ သမ္ဗဟုလာ ပန အာပဇ္ဇိတွာ ‘ဧကံ အာပဇ္ဇိ’န္တိ ကရောန္တဿ န ဝုဋ္ဌာတီ’’တိ၊ တသ္မာ ဧတေဟိ ပဒေဟိ သဗ္ဗာသံ ပဋိစ္ဆန္နာပတ္တီနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ တာဟိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနံ သမ္ဘဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အထ ပန ဝိနယဓရေန ပုဋ္ဌော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ ဧကံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ၊ ဧကံ ကာယသံသဂ္ဂံ၊ ဧကံ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစံ၊ ဧကံ အတ္တကာမံ၊ ဧကံ သဉ္စရိတ္တံ၊ ဧကံ ကုဋိကာရံ၊ ဧကံ ဝိဟာရကာရံ၊ ဧကံ ဒုဋ္ဌဒေါသံ၊ ဧကံ အညဘာဂိယံ၊ ဧကံ သင်္ဃဘေဒံ၊ ဧကံ ဘေဒါနုဝတ္တကံ၊ ဧကံ ဒုဗ္ဗစံ၊ ဧကံ ကုလဒူသက’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဘိက္ခု မိဿကသမောဓာနပရိဝါသာရဟော’’တိ ဉတွာ အဋ္ဌကထာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) အာဂတနယေန ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော။ ဧတ္ထာဟ – အဂ္ဃသမောဓာနမိဿကသမောဓာနာနံ ကော ဝိသေသော၊ ကိံ နာနာကရဏန္တိ? ဝုစ္စတေ – အဂ္ဃသမောဓာနပရိဝါသော အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာ အာပတ္တိယော စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယံ အာပတ္တိယံ သမောဓာနေတွာ တဿာ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ အဂ္ဃဝသေန ဒီယတိ၊ မိဿကသမောဓာနပရိဝါသော နာနာဝတ္ထုကာ အာပတ္တိယော သမောဓာနေတွာ တာသံ မိဿကဝသေန ဒီယတိ၊ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ အထ ဝါ အဂ္ဃသမောဓာနော သဘာဂဝတ္ထူနံ အာပတ္တီနံ သမောဓာနဝသေန ဟောတိ၊ ဣတရော ဝိသဘာဂဝတ္ထူနန္တိ အာစရိယာ။ တေနေဝါဟ အာစရိယဝဇိရဗုဒ္ဓိတ္ထေရော (ဝဇိရ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၁၀၂) ‘‘အဂ္ဃသမောဓာနော နာမ သဘာဂဝတ္ထုကာယော သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပန္နဿ ဗဟုရတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒိတာပတ္တိယံ နိက္ခိပိတွာ ဒါတဗ္ဗော၊ ဣတရော နာနာဝတ္ထုကာနံ ဝသေနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော’’တိ။

အထ သိယာ ‘‘ဧဝံ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော စ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော စ နာနာဝတ္ထုကာယော အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇန္တဿ ကော ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော အဂ္ဃသမောဓာနော ဝါ မိဿကသမောဓာနော ဝါ၊ အထ တဒုဘယာ ဝါ’’တိ။ ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ အဂ္ဃသမောဓာနံ ဒဒေယျ၊ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ စ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ စ သဘာဂဝတ္ထုကာဟိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌိတော ဘဝေယျ၊ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ စ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ စ နော ဝိသဘာဂဝတ္ထုကာဟိ။ ယဒိ စ မိဿကသမောဓာနံ ဒဒေယျ၊ သမာနကာလပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ ဝိသဘာဂဝတ္ထူဟိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌိတော ဘဝေယျ၊ နော အသမာနကအာလပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ သဘာဂဝတ္ထုကာဟိ စ၊ အထ တဒုဘယမ္ပိ ဒဒေယျ၊ ‘‘ဧကသ္မိံ ကမ္မေ ဒွေ ပရိဝါသာ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – ဣဒဉှိ သဗ္ဗမ္ပိ ပရိဝါသာဒိကံ ဝိနယကမ္မံ ဝတ္ထုဝသေန ဝါ ဂေါတ္တဝသေန ဝါ နာမဝသေန ဝါ အာပတ္တိဝသေန ဝါ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

တတ္ထ သုက္ကဝိဿဋ္ဌီတိ ဝတ္ထု စေဝ ဂေါတ္တဉ္စ။ သင်္ဃာဒိသေသောတိ နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စ။ တတ္ထ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌိံ ကာယသံသဂ္ဂ’’န္တိအာဒိဝစနေနာပိ ‘‘နာနာဝတ္ထုကာယော’’တိ ဝစနေနပိ ဝတ္ထု စေဝ ဂေါတ္တဉ္စ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ ဝစနေနပိ ‘‘အာပတ္တိယော’’တိ ဝစနေနပိ နာမဉ္စေဝ အာပတ္တိ စ ဂဟိတာ ဟောတိ၊ တသ္မာ အဂ္ဃသမောဓာနဝသေန ပရိဝါသေ ဒိန္နေ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ’’န္တိအာဒိဝစနေနေဝ ဝတ္ထုဿ စ ဂေါတ္တဿ စ နာမဿ စ အာပတ္တိယာ စ ဂဟိတတ္တာ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ စ သဘာဂဝတ္ထုကာဟိ စ ဝိသဘာဂဝတ္ထုကာဟိ စ သဗ္ဗာဟိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ သမန္တပါသာဒိကာယံ ‘‘ဧတ္ထ စ ‘သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ နာနာဝတ္ထုကာယော’တိပိ ‘သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ’န္တိပိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဝတ္ထုဝသေနပိ ဂေါတ္တဝသေနပိ နာမဝသေနပိ အာပတ္တိဝသေနပိ ယောဇေတွာ ကမ္မဝါစံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ အယံ မိဿကသမောဓာနော’’တိ၊ ဣမသ္မိဉ္စ ဝိနယသင်္ဂဟပ္ပကရဏေ (ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၅) တထေဝ ဝတွာ ‘‘တသ္မာ န ဣဓ ဝိသုံ ကမ္မဝါစံ ယောဇေတွာ ဒဿယိဿာမ၊ ပုဗ္ဗေ သဗ္ဗာပတ္တိသာဓာရဏံ ကတွာ ယောဇေတွာ ဒဿိတာယ ဧဝ ကမ္မဝါစာယ နာနာဝတ္ထုကာဟိပိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနသမ္ဘဝတော သာယေဝေတ္ထ ကမ္မဝါစာ အလ’’န္တိ။

ယဒိ ဧဝံ အာစရိယဝဇိရဗုဒ္ဓိတ္ထေရေန ဒွိန္နံ ဝိသေသော န ဝတ္တဗ္ဗော၊ အထ ကသ္မာ ဝုတ္တောတိ? တီသု သမောဓာနပရိဝါသေသု ဩဓာနသမောဓာနော မူလာယပဋိကဿနာယ ဩဓူနိတကာလေယေဝ ဒါတဗ္ဗော၊ အဂ္ဃသမောဓာနမိဿကသမောဓာနပရိဝါသာ ပန ဝိသုံယေဝ ဒါတဗ္ဗာ။ ‘‘ဧဝံ ဒိန္နေ ဧတေသံ ကော ဝိသေသော’’တိ စိန္တာယံ ဝိသေသသမ္ဘဝမတ္တဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ပရိဝါသာဒိကမ္မဿ လက္ခဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝတ္ထုဝသေန ဝါ’’တိအာဒိမာဟ၊ တသ္မာ လက္ခဏဝသေနေဝ သဘာဂဝတ္ထုကာဟိပိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနံ သမ္ဘဝတိ။ တေနေဝ စ ကာရဏေန သာရတ္ထဒီပနိနာမိကာယံ ဝိနယဋီကာယဉ္စ ဝိမတိဝိနောဒနိနာမိကာယံ ဝိနယဋီကာယဉ္စ န ကောစိ ဝိသေသော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယဒိ ဧဝံ မိဿကသမောဓာနကမ္မဝါစာယပိ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိပိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနံ သမ္ဘဝေယျ။ တတ္ထပိ ဟိ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာ သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိံ နာနာဝတ္ထုကာယော’’တိပိ ‘‘ဧကာ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ…ပေ… ဧကာ ကုလဒူသကာ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ သတိ ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိပိ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော’’တိပိ ဝတ္ထုဂေါတ္တနာမာပတ္တီဟိ ကိတ္တနသမ္ဘဝတော စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိပိ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိပိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနံ သမ္ဘဝေယျာတိ? န ပနေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝတ္ထာဒိကိတ္တနဉှိ သဗ္ဗာပတ္တီနံ ဂဏှနတ္ထံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဂဏှန္တေပိ ပဋိစ္ဆန္နကာလဿ အကထိတတ္တာ ‘‘ဧတ္တကံ နာမ ကာလံ ပရိဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ န ပညာယတိ၊ တသ္မိံ အပညာယမာနေ တေန ပမာဏေန ပရိဝါသော န ဟောတိ၊ တသ္မိံ အသတိ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ န သမ္ဘဝတိ၊ တသ္မာ မိဿကသမောဓာနကမ္မဝါစာယ စိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိပိ အစိရပ္ပဋိစ္ဆန္နာဟိပိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနံ န သမ္ဘဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပရိဝါသဝိနိစ္ဆယကထာ နိဋ္ဌိတာ။

မာနတ္တဝိနိစ္ဆယကထာ

မာနတ္တကထာယမ္ပိ မာနတ္တံ နာမ အပ္ပဋိစ္ဆန္နမာနတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နမာနတ္တံ ပက္ခမာနတ္တံ သမောဓာနမာနတ္တန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု သင်္ဃာဒိသေသံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ တံ ဒိဝသမေဝ အာရောစေတိ၊ ဧကရတ္တိမတ္တမ္ပိ န ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တဿ ပရိဝါသံ အဒတွာဝ ဒိန္နံ မာနတ္တံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နမာနတ္တံ နာမ။ ယော အာပဇ္ဇိတွာ ဒသဟိ အာကာရေဟိ ဝိနာ တံ ဒိဝသံ နာရောစေတိ၊ ဧကရတ္တာဒိဝသေန ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တတ္ထ ယထာပဋိစ္ဆန္နဒိဝသံ ပရိဝါသံ ဒတွာ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿ ဒိန္နံ မာနတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နမာနတ္တံ နာမ။ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပဋိစ္ဆန္နာယ ဝါ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ပက္ခမတ္တမေဝ ဒိန္နံ မာနတ္တံ ပက္ခမာနတ္တံ နာမ။ ဘိက္ခု ပန ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝသိတွာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တကာလေယေဝ ပုန အာပဇ္ဇိတွာ န ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တဿ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ ပရိဝုတ္ထဒိဝသေ အဒိဝသေ ကတွာ အပ္ပဋိစ္ဆာဒိတတ္တာ သမောဓာနပရိဝါသံ အဒတွာ ဒိန္နံ မာနတ္တံ သမောဓာနမာနတ္တံ နာမ။ မာနတ္တာရဟကာလေပိ မာနတ္တစရဏကာလေပိ အဗ္ဘာနာရဟကာလေပိ ဧသေဝ နယော။ တေသု တီဏိ မာနတ္တာနိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန သုဝိညေယျတ္တာ န ဝုတ္တာနိ။ ပက္ခမာနတ္တံ ပစ္ဆာ အာဂမိဿတိ။

ယာနိ ပန ပရိဝါသမာနတ္တာနိ အနဝဋ္ဌိတတ္တာ ပုထုဇ္ဇနဿ ဂိဟိအာဒိဝသေန ပရိဝတ္တနေ သတိ ပုန ဒါတဗ္ဗာဒါတဗ္ဗဘာဝေ သင်္ကိတဗ္ဗာနိ၊ တာနိ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ အနေကေဟိ ပကာရေဟိ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တာနိ။ တေသု ဘိက္ခူနံ သံသယဝိနောဒနတ္ထာယ ဧကဒေသံ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ကောစီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဗ္ဘမတီတိ ဝိရူပေါ ဟုတွာ ဘမတိ၊ ဟီနာယာဝတ္တတိ ဂိဟီ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သာမဏေရော ဟောတီတိ ဥပသမ္ပန္နဘာဝံ ဇဟိတွာ သာမဏေရဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ပါရာဇိကပ္ပတ္တဘာဝေန ဝါ ‘‘ဂိဟီတိ မံ ဓာရေထာ’’တိအာဒိနာ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန ဝါ ဂိဟီ ဟောတိ။ တေသု ပဌမေန ပုန ဥပသမ္ပဒါယ အဘဗ္ဗတ္တာ ပုန ပရိဝါသော န ရုဟတိယေဝ၊ ဒုတိယေန ပန ပုန ဥပသမ္ပဒါယ ဘဗ္ဗတ္တာ ‘‘သော စေ ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရော ပန ပါရာဇိကပ္ပတ္တဘာဝေန သာမဏေရော န ဟောတိ။ ကသ္မာ? သရဏဂမနာဒီနံ ဝိနဿနတော။ ဝုတ္တဉှိ ဝိမတိဝိနောဒနိယံ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂။၁၀၈) ‘‘ဥပသမ္ပန္နာနမ္ပိ ပါရာဇိကသမအာပတ္တိယာ သရဏဂမနာဒိသာမဏေရဘာဝဿပိ ဝိနဿနတော သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ သင်္ဃလာဘမ္ပိ တေန လဘန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ၊ ဂိဟီ ပန ဟုတွာ ပုန သာမဏေရဘာဝမတ္တံ လဒ္ဓဗ္ဗံ ဟောတိ။ ‘‘သာမဏေရောတိ မံ ဓာရေထာ’’တိအာဒိနာ ပန သိက္ခာပစ္စက္ခာနေ ကတေ သိယာ သာမဏေရဘာဝေါ၊ တတောပိ ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇိတုကာမတာယ သတိ သိယာ ဥပသမ္ပန္နဘာဝေါ။ ‘‘ဂိဟီတိ မံ ဓာရေထာ’’တိအာဒိနာ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ကတွာ ဂိဟိဘာဝံ ဥပဂတေပိ ပုန သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ သာမဏေရော ဟောတိ။ တတော ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇိတုံ လဒ္ဓဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တော။ တေသံ ဘိက္ခုဘာဝေ ပရိဝါသေ အနိဋ္ဌိတေပိ ဂိဟိသာမဏေရဘာဝံ ပတ္တတ္တာ ပရိဝါသော န ရုဟတိ ဥပသမ္ပန္နာနမေဝ ပရိဝါသဿ ဘဂဝတာ ပညတ္တတ္တာတိ အတ္ထော။

ဧဝံ သန္တေ ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇန္တဿ ကိံ ပရိဝါသော ပုန ဒါတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘သော စေ ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ။ တဿတ္ထော – သော ဝိဗ္ဘန္တကော သော ဝါ သာမဏေရော ပုန ဥပသမ္ပန္နဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ပုရိမံ ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုဘူတကာလေ ဒိန္နံ ပရိဝါသဒါနံ ဧဝ ဣဒါနိ ပရိဝါသဒါနံ ဟောတိ။ ယော ပရိဝါသော ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုဘူတကာလေ ဒိန္နော၊ သော ပရိဝါသော သုဒိန္နော၊ ဒုဒိန္နော န ဟောတိ။ ယော ယတ္တကော ကာလော ပရိဝုတ္ထော၊ သော တတ္တကော ကာလော သုပရိဝုတ္ထောယေဝ ဟောတိ၊ န ဒုပရိဝုတ္ထော၊ တသ္မာ အဝသေသော ကာလော ပရိဝသိတဗ္ဗောတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုကာလေ ပက္ခပ္ပဋိစ္ဆန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသံ ဂဟေတွာ ဒသဒိဝသမတ္တံ ပရိဝသိတွာ အနိဋ္ဌိတေယေဝ ပရိဝါသေ ဝိဗ္ဘမိတွာ သာမဏေရော ဝါ ဟုတွာ ပုန ဥပသမ္ပန္နေန အဝသေသပဉ္စဒိဝသေ ပရိဝသိတွာ ပရိဝါသော နိဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ။ မာနတ္တာရဟာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဥမ္မတ္တကာဒီသုပိ တသ္မိံ ကာလေ အဇာနန္တတ္တာ ‘‘ပရိဝါသော န ရုဟတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တိဏ္ဏမ္ပိ ဥက္ခိတ္တကာနံ ကမ္မနာနာသံဝါသကတ္တာ တေဟိ သဟသံဝါသောယေဝ နတ္ထီတိ ဥက္ခိတ္တကာနံ ပရိဝါသော န ရုဟတီတိ ဝုတ္တံ။

သစေ ပုန ဩသာရီယတီတိ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝသေန သမာနသံဝါသကဘာဝံ ပဝေသီယတိ။ ‘‘သစေ ကဿစိ ဘိက္ခုနော ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘဝတီ’’တိအာဒီသု အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော သုဝိညေယျော ဟောတိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ပက္ခမာနတ္တံ ပစ္ဆာ အာဂမိဿတီ’’တိ၊ တတြေဝံ ဇာနိတဗ္ဗံ – ပက္ခမာနတ္တန္တိ ဘိက္ခုနိယာ ဒါတဗ္ဗမာနတ္တံ။ တံ ပန ပဋိစ္ဆန္နာယပိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာယပိ အာပတ္တိယာ အဍ္ဎမာသမတ္တမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဂရုဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နာယ ဘိက္ခုနိယာ ဥဘတောသင်္ဃေ ပက္ခမာနတ္တံ စရိတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၄၉၊ စူဠဝ။ ၄၀၃၊ အ။ နိ။ ၈။၅၁)။ တံ ပန ဘိက္ခုနီဟိ အတ္တနော သီမံ သောဓေတွာ ဝိဟာရသီမာယ ဝါ ဝိဟာရသီမံ သောဓေတုံ အသက္ကောန္တီဟိ ခဏ္ဍသီမာယ ဝါ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတုဝဂ္ဂဂဏံ သန္နိပါတာပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဧကာ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ဧကိဿာ ဝသေန၊ သစေ ဒွေ ဝါ တိဿော ဝါ သမ္ဗဟုလာ ဝါ ဧကဝတ္ထုကာ ဝါ နာနာဝတ္ထုကာ ဝါ၊ တာသံ တာသံ ဝသေန ဝတ္ထုဂေါတ္တနာမအာပတ္တီသု ယံ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ တံ အာဒါယ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

တတြိဒံ ဧကာပတ္တိဝသေန မုခမတ္တနိဒဿနံ – တာယ အာပန္နာယ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခုနီနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘အဟံ၊ အယျေ၊ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိံ ဂါမန္တရံ၊ သာဟံ၊ အယျ၊ဧ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဂါမန္တရာယ ပက္ခမာနတ္တံ ယာစာမီ’’တိ။ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစာပေတွာ ဗျတ္တာယ ဘိက္ခုနိယာ ပဋိဗလာယ သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော ‘‘သုဏာတု မေ၊ အယျေ၊ သင်္ဃော၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမာ ဘိက္ခုနီ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိ ဂါမန္တရံ၊ သာ သင်္ဃံ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဂါမန္တရာယ ပက္ခမာနတ္တံ ယာစတိ။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣတ္ထန္နာမာယ ဘိက္ခုနိယာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဂါမန္တရာယ ပက္ခမာနတ္တံ ဒဒေယျ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။ သုဏာတု မေ၊ အယျေ၊ သင်္ဃော…ပေ… ဒုတိယမ္ပိ။ တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။ သုဏာတု မေ၊ အယျေ၊ သင်္ဃော…ပေ… ဘာသေယျ။ ဒိန္နံ သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမာယ ဘိက္ခုနိယာ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဂါမန္တရာယ ပက္ခမာနတ္တံ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ။

ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ ဘိက္ခုမာနတ္တကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ သင်္ဃဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိတ္တဝတ္တံ ဝသိတုကာမာယ တထေဝ သင်္ဃဿ မဇ္ဈေ ဝါ ပက္ကန္တာသု ဘိက္ခုနီသု ဧကဘိက္ခုနိယာ ဝါ ဒုတိယိကာယ ဝါ သန္တိကေ ဝုတ္တနယေနေဝ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ အညိဿာ ပန အာဂန္တုကာယ သန္တိကေ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ နိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။

ပုန သမာဒိယိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌပေန္တိယာ ပန ဘိက္ခုနီနံယေဝ သန္တိကေ ဝသိတုံ န လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဥဘတောသင်္ဃေ ပက္ခမာနတ္တံ စရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အဿာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဟိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သင်္ဂါဟကပက္ခေ ဌိတော ဧကော မဟာထေရော ဝါ ဓမ္မကထိကော ဝါ ဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဧကိဿာ ဘိက္ခုနိယာ ဝိနယကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗမတ္ထိ၊ တတြ နော အယျာ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ပေသေထာ’’တိ။ သင်္ဂဟံ အကာတုံ န လဗ္ဘတိ၊ ‘‘ပေသေဿာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ စတူဟိ ပကတတ္တဘိက္ခုနီဟိ မာနတ္တစာရိနိံ ဘိက္ခုနိံ ဂဟေတွာ အန္တောအရုဏေယေဝ နိက္ခိပိတွာ ဂါမူပစာရတော ဒွေ လေဍ္ဍုပါတေ အတိက္ကမိတွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ဂုမ္ဗဝတိအာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နေ ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ ဝိဟာရူပစာရတောပိ ဒွေ လေဍ္ဍုပါတာ အတိက္ကမိတဗ္ဗာ။ စတူဟိ ပကတတ္တဘိက္ခူဟိပိ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဂန္တွာ ပန ဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ န ဧကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ ပဋိက္ကမိတွာ အဝိဒူရေ ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ကုရုန္ဒိမဟာပစ္စရီသု ပန ‘‘ဘိက္ခုနီဟိ ဗျတ္တံ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဥပါသိကာယော ဘိက္ခူဟိပိ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဥပါသကေ အတ္တရက္ခဏတ္ထာယ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံယေဝ စ ‘‘ဘိက္ခုနုပဿယဿ စ ဝိဟာရဿ စ ဥပစာရံ မုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဂါမဿာ’’တိ န ဝုတ္တံ။

ဧဝံ နိသိန္နေသု ပန ဘိက္ခုနီသု စ ဘိက္ခူသု စ တာယ ဘိက္ခုနိယာ ‘‘မာနတ္တံ သမာဒိယာမိ၊ ဝတ္တံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ တာဝ ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ ‘‘အဟံ၊ အယျေ၊ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိံ ဂါမန္တရံ၊ သာဟံ သင်္ဃံ ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဂါမန္တရာယ ပက္ခမာနတ္တံ ယာစိံ၊ တဿာ မေ သင်္ဃော ဧကိဿာ အာပတ္တိယာ ဂါမန္တရာယ ပက္ခမာနတ္တံ အဒါသိ၊ သာဟံ မာနတ္တံ စရာမိ၊ ဝေဒိယာမဟံ အယျေ၊ ဝေဒိယတီတိ မံ သင်္ဃော ဓာရေတူ’’တိ။

တတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧဝံ အာရောစေတဗ္ဗံ ‘‘အဟံ၊ အယျာ၊ ဧကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိံ…ပေ… ဝေဒိယာမဟံ အယျာ၊ ဝေဒိယတီတိ မံ သင်္ဃော ဓာရေတူ’’တိ။ ဣဓာပိ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာရောစေတွာ စ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿေဝ သန္တိကေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ အာရောစိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သာသင်္ကာ ဟောတိ၊ ဘိက္ခုနိယော တတ္ထေဝ ဌာနံ ပစ္စာသီသန္တိ၊ ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ အညော ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ တံ ဌာနံ ဧတိ၊ ပဿန္တိယာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ နော စေ အာရောစေတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဉ္စ။ သစေ အဇာနန္တိယာ ဧဝ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋံ။ သစေ ဘိက္ခုနိယော ဥပဇ္ဈာယာဒီနံ ဝတ္တကရဏတ္ထံ ပဂေဝ ဂန္တုကာမာ ဟောန္တိ၊ ရတ္တိဝိပ္ပဝါသဂဏဩဟီယနဂါမန္တရာပတ္တိရက္ခဏတ္ထံ ဧကံ ဘိက္ခုနိံ ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ တာယ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ တဿာ သန္တိကေ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ဧတေနုပါယေန အခဏ္ဍာ ပဉ္စဒသ ရတ္တိယော မာနတ္တံ စရိတဗ္ဗံ။

အနိက္ခိတ္တဝတ္တာယ ပန ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေနေဝ သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ‘‘အာဂန္တုကဿ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္ထ ယတ္တကာ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ တံ ဂါမံ ဘိက္ခူ ဝါ ဘိက္ခုနိယော ဝါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အနာရောစေန္တိယာ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဉ္စ။ သစေပိ ရတ္တိံ ကောစိ ဘိက္ခု တံ ဂါမူပစာရံ ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိယေဝ၊ အဇာနနပစ္စယာ ပန ဝတ္တဘေဒတော မုစ္စတိ။ ကုရုန္ဒီအာဒီသု ပန ‘‘အနိက္ခိတ္တဝတ္တဘိက္ခူနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ကထေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါရိဝါသိကဝတ္တာဒီနံ ဥပစာရသီမာယ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ယုတ္တတရံ ဒိဿတိ။ ဥပေါသထေ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ ပဝါရဏာယ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ စတုန္နံ ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒေဝသိကံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ ဘိက္ခူနံ တသ္မိံ ဂါမေ ဘိက္ခာစာရော သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထေဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ နော စေ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ အညတြ စရိတွာပိ တတြ အာဂန္တွာ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဗဟိဂါမေ ဝါ သင်္ကေတဋ္ဌာနံ ကာတဗ္ဗံ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ အမှေ ပဿိဿတီ’’တိ။ တာယ သင်္ကေတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ သင်္ကေတဋ္ဌာနေ အဒိသွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရေ သဗ္ဗဘိက္ခူနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ သဗ္ဗေသံ သက္ကာ န ဟောတိ အာရောစေတုံ၊ ဗဟိ ဥပစာရသီမာယ ဌတွာ ဘိက္ခုနိယော ပေသေတဗ္ဗာ၊ တာဟိ အာနီတာနံ စတုန္နံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရော ဒူရော ဟောတိ သာသင်္ကော၊ ဥပါသကေ စ ဥပါသိကာယော စ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ပန အယံ ဧကာ ဝသတိ၊ ရတ္တိဝိပ္ပဝါသံ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာဿာ ဧကာ ပကတတ္တာ ဘိက္ခုနီ သမ္မန္နိတွာ ဒါတဗ္ဗာ ဧကစ္ဆန္နေ ဝသနတ္ထာယ။

ဧဝံ အခဏ္ဍံ မာနတ္တံ စရိတွာ ဝီသတိဂဏေ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေ ဝုတ္တနယေနေဝ အဗ္ဘာနံ ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘သစေ မာနတ္တံ စရမာနာ အန္တရာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ မူလာယ ပဋိကဿိတွာ တဿာ အာပတ္တိယာ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ပက္ခမာနတ္တံ နာမ။ ဣဒံ ပန ပက္ခမာနတ္တံ သမန္တပါသာဒိကာယံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂) ပါဠိမုတ္တဝိနယဝိနိစ္ဆယဘာဝေန အာဂတမ္ပိ ဣမသ္မိံ ဝိနယသင်္ဂဟပ္ပကရဏေ အာစရိယေန အနုဒ္ဓဋံ။ အယံ ပနာစရိယဿ အဓိပ္ပာယော သိယာ – ဣဒံ ပက္ခမာနတ္တံ ဘိက္ခုနိယောယေဝ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ ဝိသုံ ပညတ္တံ၊ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏံ၊ ဣမသ္မိဉ္စ ကာလေ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဂန္ထဿ လဟုဘာဝတ္ထံ ဣဒမ္ပိ အညမ္ပိ ဤဒိသံ အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗန္တိ။ အမှေဟိ ပန ဘိက္ခုနိသင်္ဃေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃော ဘိက္ခုနီဟိ သမာဒါတဗ္ဗဝတ္တံ ဇာနိဿတိ။ ‘ဒုဗ္ဗလဇာတိကာ ဟိ ဘီရုကဇာတိကာ ဘိက္ခုနိယော ဘဂဝတော အာဏံ ပတိဋ္ဌာပေန္တိယော ဧဝရူပံ ဒုက္ကရံ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ ဝတ္တံ သမာဒယိံသု၊ ကိမင်္ဂံ ပန မယ’န္တိ မနသိ ကရောန္တာ ဘဂဝတော အာဏံ ပတိဋ္ဌာပေန္တာ ပရိဝါသာဒိဝတ္တံ သမာဒိယိဿန္တီ’’တိ မန္တွာ အာစရိယေန အနုဒ္ဓဋမ္ပိ ဣမသ္မိံ ဝိနယာလင်္ကာရပ္ပကရဏေ ဥဒ္ဓဋံ၊ တသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ သဉ္ဇာတသဒ္ဓါပေမဂါရဝါဒိယုတ္တေဟိ သတ္ထုသာသနကရေဟိ ဘိက္ခူဟိ သမ္မာ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဣတော ပရာနိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

မာနတ္တဝိနိစ္ဆယကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၄၈။ ပါရိဝါသိကဝတ္တကထာယံ နဝကတရံ ပါရိဝါသိကန္တိ အတ္တနာ နဝကတရံ ပါရိဝါသိကံ။ ပါရိဝါသိကဿ ဟိ အတ္တနာ နဝကတရံ ပါရိဝါသိကံ ဌပေတွာ အညေ မူလာယပဋိကဿနာရဟ မာနတ္တာရဟ မာနတ္တစာရိက အဗ္ဘာနာရဟာပိ ပကတတ္တဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အန္တမသော မူလာယပဋိကဿနာရဟာဒီနမ္ပီ’’တိ။ အန္တမသော မူလာယပဋိကဿနာရဟာဒီနမ္ပီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မာနတ္တာရဟမာနတ္တစာရိကအဗ္ဘာနာရဟေ သင်္ဂဏှာတိ။ တေ ဟိ ပါရိဝါသိကာနံ၊ ပါရိဝါသိကာ စ တေသံ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ ဧဝ တိဋ္ဌန္တိ။ အဓောတပါဒဋ္ဌပနကန္တိ ယတ္ထ ဌတွာ ပါဒေ ဓောဝန္တိ၊ တာဒိသံ ဒါရုဖလကခဏ္ဍာဒိံ။ ပါဒဃံသနန္တိ သက္ခရကထလာဒိံ။ ပါဒေ ဃံသန္တိ ဧတေနာတိ ပါဒဃံသနံ၊ သက္ခရကထလာဒိ။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဿော ပါဒဃံသနိယော သက္ခရံ ကထလံ သမုဒ္ဒဖေဏ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၉)။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနမ္ပိ သာဒိယန္တဿာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနမ္ပိ အဘိဝါဒနာဒိံ သာဒိယန္တဿ။ ဝတ္တံ ကရောန္တီတိ ဧတ္တကမတ္တဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီဟိပိ အဘိဝါဒနာဒိံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆထာ’’တိ ဝုတ္တေ အနာပုစ္ဆာပိ ဂါမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယော ယော ဝုဍ္ဎောတိ ပါရိဝါသိကေသု ဘိက္ခူသု ယော ယော ဝုဍ္ဎော။ နဝကတရဿ သာဒိတုန္တိ ပါရိဝါသိကနဝကတရဿ အဘိဝါဒနာဒိံ သာဒိတုံ။ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထေ ကရိယမာနေ’’တိ ဣဒံ ပဝါရဏဒိဝသေသု သင်္ဃေ ပဝါရေန္တေ အနုပဂတဆိန္နဝဿာဒီဟိ ကရိယမာနံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထေဝါတိ သင်္ဃနဝကဋ္ဌာနေယေဝ။ အတ္တနော ပါဠိယာ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တပါဠိယာ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ န ပန သဗ္ဗေသု ပဝါရိတေသူတိ အတ္ထော။

ဩဏောဇနံ နာမ ဝိဿဇ္ဇနံ၊ တံ ပန ပါရိဝါသိကေန ပါပိတဿ အတ္တနာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဿေဝ ပုနဒိဝသာဒိအတ္ထာယ ဝိဿဇ္ဇနံ ကာတဗ္ဗံ။ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ စေ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ န လဘတီတိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန န ဂဏှာတိ န ဝိဿဇ္ဇေတီတိ ယဒိ ပုရိမဒိဝသေ အတ္တနော န ဂဏှာတိ၊ ဂဟေတွာ စ န ဝိဿဇ္ဇေတိ။

စတုဿာလဘတ္တန္တိ ဘောဇနသာလာယ ပဋိပါဋိယာ ဒီယမာနံ ဘတ္တံ။ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေနာတိ ဒါယကဿ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေန၊ ပဋိဂ္ဂဟဏရုဟနဋ္ဌာနေတိ အဓိပ္ပာယော။ မဟာပေဠဘတ္တေပီတိ မဟန္တေသု ဘတ္တပစ္ဆိအာဒိဘာဇနေသု ဌပေတွာ ဒီယမာနဘတ္တေသုပိ။ ဣတော ပရမ္ပိ ပါရိဝါသိကဝတ္တံ ပါဠိယံ (စူဠဝ။ ၇၅) အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပန အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေနေဝ အတ္ထော သုဝိညေယျော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဒုဗ္ဗိညေယျဋ္ဌာနေယေဝ ကထယိဿာမ။

‘‘န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ ဧတ္ထ ဒုဗ္ဗိဓံ သာမဏေရံ ဒဿေတုံ ‘‘အညော’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘န ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဧတ္ထ လဒ္ဓသမ္မုတိကေန အာဏတ္တောပိ ဂရုဓမ္မေဟိ အညေဟိ ဝါ ဩဝဒိတုံ န လဘတီတိ အာဟ ‘‘ပဋိဗလဿ ဝါ ဘိက္ခုဿ ဘာရော ကာတဗ္ဗော’’တိ။ အာဂတာ ဘိက္ခုနိယော ဝတ္တဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဝစနီယန္တိ သဒေါသံ။ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနံ န ကာတဗ္ဗန္တိ ပဓာနဋ္ဌာနံ န ကာတဗ္ဗံ။ ကိံ တန္တိ အာဟ ‘‘ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေနာ’’တိအာဒိ။

ရဇေဟိ ဟတာ ဥပဟတာ ဘူမိ ဧတိဿာတိ ရဇောဟတဘူမိ၊ ရဇောကိဏ္ဏဘူမီတိ အတ္ထော။ ပစ္စယန္တိ ဝဿာဝါသိကလာဘံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧကပဿေ ဌတွာတိ ပါဠိံ ဝိဟာယ ဘိက္ခူနံ ပစ္ဆတော ဌတွာ။ သေနာသနံ န လဘတီတိ သေယျပရိယန္တဘာဂိတာယ ဝဿဂ္ဂေန ဂဏှိတုံ န လဘတိ။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ ‘‘အာဂန္တုကေန အာရောစေတဗ္ဗံ၊ အာဂန္တုကဿ အာရောစေတဗ္ဗ’’န္တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ သစေ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဂတဋ္ဌာနေ အညမညံ ပဿန္တိ၊ ဥဘောဟိပိ အညမညဿ အာရောစေတဗ္ဗံ။ ယထာ ဗဟိ ဒိသွာ အာရောစိတဿ ဘိက္ခုနော ဝိဟာရံ အာဂတေန ပုန အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ အညဝိဟာရံ ဂတေနပိ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ အာရောစိတဿ ပုန အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။ အဝိသေသေနာတိ ပါရိဝါသိကဿ စ ဥက္ခိတ္တကဿ စ အဝိသေသေန။

ဩဗဒ္ဓန္တိ ပလိဗုဒ္ဓံ။ သဟဝါသောတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဆန္နေ ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ သယနမေဝ အဓိပ္ပေတံ၊ န သေသဣရိယာပထကပ္ပနံ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျမေဝ။

ပါပိဋ္ဌတရာတိ ပါရာဇိကာပတ္တီတိ ဥက္ကံသဝသေန ဝုတ္တံ။ သဉ္စရိတ္တာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတော ပန သုက္ကဝိဿဋ္ဌာဒိကာ လောကဝဇ္ဇာဝ။ တတ္ထပိ သင်္ဃဘေဒါဒိကာ ပါပိဋ္ဌတရာ ဧဝ။ ကမ္မန္တိ ပါရိဝါသိကကမ္မဝါစာတိ ဧတေန ‘‘ကမ္မဘူတာ ဝါစာ ကမ္မဝါစာ’’တိ ကမ္မဝါစာသဒ္ဒဿ အတ္ထောပိ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဝစနီယန္တိ ဧတ္ထ သ-သဒ္ဒေါ ‘‘သန္တိ’’အတ္ထံ ဝဒတိ၊ အတ္တနော ဝစနေန အတ္တနော ပဝတ္တနကမ္မန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ‘‘မာ ပက္ကမာဟီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧဟိ ဝိနယဓရာနံ သမ္မုခီဘာဝ’’န္တိ ဝါ ဧဝံ အတ္တနော အာဏာယ ပဝတ္တနကကမ္မံ န ကာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉှိ ကေနစိ သဝစနီယေ ကတေ အနာဒရေန အတိက္ကမိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဗုဒ္ဓဿ သင်္ဃဿ အာဏာ အတိက္ကန္တာ နာမ ဟောတိ။ ရဇောဟတဘူမီတိ ပဏ္ဏသာလာဝိသေသနံ။ ပစ္စယန္တိ ဝဿာဝါသိကစီဝရံ။ သေနာသနံ န လဘတီတိ ဝဿဂ္ဂေန န လဘတိ။ အပဏ္ဏကပဋိပဒါတိ အဝိရဒ္ဓပဋိပဒါ။ သစေ ဝါယမန္တောပီတိ ဧတ္ထ အဝိသယဘာဝံ ဉတွာ အဝါယမန္တောပိ သင်္ဂယှတိ။ အဝိသေသေနာတိ ပါရိဝါသိကုက္ခိတ္တကာနံ သာမညေန။ ပဉ္စဝဏ္ဏဆဒနဗန္ဓနဋ္ဌာနေသူတိ ပဉ္စပ္ပကာရဆဒနေဟိ ဆန္နဋ္ဌာနေသု။ ဩဗဒ္ဓန္တိ ဥဋ္ဌာနာဒိဗျာ