📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဝိနယပိဋကေ

ဝိနယဝိနိစ္ဆယ-ဋီကာ (ဒုတိယော ဘာဂေါ)

ပါဋိဒေသနီယကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၃၀-၁။ ဧဝံ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရနယေန ဒွေနဝုတိ ပါစိတ္တိယာနိ ဒဿေတွာ တဒနန္တရံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ပါဋိဒေသနီယေ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ယော စန္တရဃရ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အန္တရဃရန္တိ ရထိကာဒိမာဟ။ ယထာဟ ‘‘အန္တရဃရံ နာမ ရထိကာ ဗျူဟံ သိင်္ဃာဋကံ ဃရ’’န္တိ။

ယော ပန ဘိက္ခု အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌာယ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထတော ယံ ကိဉ္စိ ခါဒနံ၊ ဘောဇနမ္ပိ ဝါ သဟတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ၊ တဿ ဘိက္ခုနော ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ၊ ဘောဂေ အဇ္ဈောဟာရေ ပါဋိဒေသနီယံ သိယာတိ ယောဇနာ။

ဣတော ပဋ္ဌာယ စတဿော ဂါထာ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ပေါတ္ထကေသု လိခိတာ၊ တာသံ အယံ ပဋိပါဋိ – ‘‘ဧတ္ထန္တရဃရ’’န္တိ တတိယာ၊ ‘‘တသ္မာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ စတုတ္ထီ၊ ‘‘ရထိကာဒီသူ’’တိ ပဉ္စမီ၊ ‘‘ရထိကာယပိ ဝါ’’တိ ဆဋ္ဌီ။ ပဋိပါဋိ ပနာယံ မာတိကဋ္ဌကထက္ကမေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမာယ ပဋိပါဋိယာ တာသံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဟောတိ –

၁၈၃၂-၃။ ပုရိမဂါထာဒွယေန ပဒဘာဇနာဂတသာမညဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဋ္ဌကထာဂတံ ဝိသေသံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ ပဌမပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒေ။ တဿာတိ အညာတိကဘိက္ခုနိယာ။ ဝါကျတောတိ ‘‘အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌာယာ’’တိ ဝစနတော။ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ။ ယသ္မာ ဘိက္ခုဿ ဌိတဋ္ဌာနံ နပ္ပမာဏန္တိ အဋ္ဌကထာယ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၅၃) ဝဏ္ဏိတံ၊ တသ္မာ အာရာမာဒီသု ဌတွာ ဒေန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထတော ဝီထိအာဒီသု ဌတွာ ယော ပဋိဂ္ဂဏှေယျ စေ၊ ဧဝံ ပဋိဂ္ဂဏှတော တဿ ဘိက္ခုနော န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။ ပရိဘောဂဿ ပဋိဂ္ဂဟဏမူလကတ္တာ န ဒေါသော။ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှတော’’တိ ဣမိနာ ပရိဘောဂေ ပါဋိဒေသနီယာဘာဝေါ စ ဒီပိတော ဟောတိ။

၁၈၃၄။ သစေ ဘိက္ခုနီ ရထိကာဒီသု ဌတွာ ဘောဇနံ ဒေတိ၊ ဘိက္ခု အန္တရာရာမေ ဌတွာ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ စေ၊ တဿ အာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ‘‘ဘိက္ခုနိ ဘောဇန’’န္တိ ရဿတ္တံ။ အာပတ္တီတိ စ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂေသု ဒုက္ကဋပါဋိဒေသနီယာပတ္တိယော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၁၈၃၅။ ရထိကာဒီသု ဌတွာ ဘိက္ခုနီ ဘောဇနံ ဒေတိ စေ၊ တံ ရထိကာယပိ ဝါ…ပေ… အယံ နယောတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ရထိကာတိ ရစ္ဆာ။ ဗျူဟန္တိ အနိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ဌိတာ ဂတပစ္စာဂတရစ္ဆာ။ သန္ဓိ နာမ ဃရသန္ဓိ။ သိင်္ဃာဋကန္တိ စတုက္ကောဏံ ဝါ တိကောဏံ ဝါ မဂ္ဂသမောဓာနဋ္ဌာနံ။ အယံ နယောတိ ‘‘အာပတ္တီ’’တိ အနန္တရဂါထာယ ဝုတ္တနယော။

၁၈၃၇။ အာမိသေန အသမ္ဘိန္နရသံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဒုက္ကဋံ ဘာသိတံ။ အာမိသေန သမ္ဘိန္နေ ဧကရသေ ယာမကာလိကာဒိမှိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အဇ္ဈောဟာရေ ပါဋိဒေသနီယာပတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၁၈၃၈။ ဧကတောဥပသမ္ပန္နဟတ္ထတောတိ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယ ဟတ္ထတော။ ယထာဟ ‘‘ဧကတောဥပသမ္ပန္နာယာတိ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၅၃)။ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယ ပန ယထာဝတ္ထုကမေဝါတိ။

၁၈၃၉။ အညာတိကာယ ဉာတိကသညိဿ၊ တထေဝ ဝိမတိဿ စ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

၁၈၄၀။ အညာတိကာယ ဒါပေန္တိယာ ဘူမိယာ နိက္ခိပိတွာ ဒဒမာနာယ ဝါ အန္တရာရာမာဒီသု ဌတွာ ဒေန္တိယာ ပဋိဂ္ဂဏှတော ဘိက္ခုဿ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ အန္တရာရာမာဒီသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘိက္ခုနုပဿယတိတ္ထိယသေယျာပဋိက္ကမနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပဋိက္ကမနံ နာမ ဘောဇနသာလာ။

၁၈၄၁။ ဂါမတော ဗဟိ နီဟရိတွာ ဒေတီတိ ယောဇနာ။

၁၈၄၂။ ဟတ္ထတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂဟဏေ’’တိ သေသော။ တထာတိ အနာပတ္တိ။ သမုဋ္ဌာနံ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဧဠကလောမေန သမံ မတန္တိ ယောဇနာ။

ပဌမပါဋိဒေသနီယကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၈၄၃-၄။ အဝုတ္တေတိ ဝက္ခမာနနယေန အဝုတ္တေ။ ဧကေနပိ စ ဘိက္ခုနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အပသက္ကာတိ အပဂစ္ဆ။ အာဒိ-အတ္ထဝါစိနာ ဣတိ-သဒ္ဒေန ‘‘အပသက္က တာဝ၊ ဘဂိနိ၊ ယာဝ ဘိက္ခူ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ ဝါကျသေသော သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣမိနာ အပသာဒနာကာရော သန္ဒဿိတော။ ‘‘ဧကေနပိ စ ဘိက္ခုနာ’’တိ ဣမိနာ အဝကံသော ဒဿိတော။ ဥက္ကံသော ပန ‘‘တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သာ ဘိက္ခုနီ အပသာဒေတဗ္ဗာ’’တိ ပါဠိတောပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အာမိသ’’န္တိ သာမညဝစနေပိ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရဿေဝ ဂဟဏံ။ ယထာဟ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေနာ’’တိ။ ဘောဂေတိ စ ဧကတောဥပသမ္ပန္နန္တိ စ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

၁၈၄၅။ တထေဝါတိ ဒုက္ကဋံ။ တတ္ထာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။

၁၈၄၆။ အတ္တနော ဘတ္တေ ဒိန္နေပိ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ၊ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ပန အာပတ္တိသမ္ဘဝါ ‘‘န ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာဟ ‘‘အတ္တနော ဘတ္တံ ဒါပေတိ၊ န ဒေတီတိ ဧတ္ထ သစေပိ အတ္တနော ဘတ္တံ ဒေတိ၊ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိယေဝ၊ ပုရိမသိက္ခာပဒေန အာပတ္တီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၅၈)။ တထာတိ အနာပတ္တိ။ ဥဘယသိက္ခာပဒေဟိပိ အနာပတ္တိံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပဒေတိ စေ’’တိ။ ယထာဟ ‘‘အညေသံ ဘတ္တံ ဒေတိ၊ န ဒါပေတီတိ ဧတ္ထ ပန သစေပိ ဒါပေယျ၊ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ ဘဝေယျ၊ ဒေန္တိယာ ပန နေဝ ဣမိနာ၊ န ပုရိမေန အာပတ္တီ’’တိ။

၁၈၄၇။ ဘိက္ခုနီ ယံ န ဒိန္နံ၊ တံ ဒါပေတိ၊ ယတ္ထ ဝါ န ဒိန္နံ၊ တတ္ထ ဒါပေတိ၊ တမ္ပိ သဗ္ဗေသံ မိတ္တာမိတ္တာနံ သမံ ဒါပေတိ၊ တတ္ထာပိ အနာပတ္တိ။

၁၈၄၈။ သိက္ခမာနာ ဝါ သာမဏေရိကာ ဝါ ‘‘ဣဓ သူပံ ဒေထ၊ ဩဒနံ ဒေထာ’’တိ ဝေါသာသန္တီ ဝိဓာနံ ကရောန္တီ ဌိတာ၊ တံ အနပသာဒေန္တဿ အနာပတ္တိ။ ပဉ္စေဝ ဘောဇနာနိ ဝိနာ အညံ ဝေါသာသန္တိံ ဘိက္ခုနိံ အနပသာဒေန္တဿ အနာပတ္တိ။ အနပသာဒေန္တဿ ဥမ္မတ္တကာဒိနောပိ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

၁၈၄၉။ သမုဋ္ဌာနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဣမဿာ’’တိ သေသော။ ဘောဇနံ ကိရိယံ၊ ဝေါသာသန္တိယာ အနိဝါရဏံ အကိရိယန္တိ ဧဝမိဒံ ကြိယာကြိယံ။

ဒုတိယပါဋိဒေသနီယကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၈၅၀-၁။ သေက္ခန္တိ သမ္မတေတိ ‘‘သေက္ခသမ္မတံ နာမ ကုလံ ယံ ကုလံ သဒ္ဓါယ ဝဍ္ဎတိ၊ ဘောဂေန ဟာယတိ၊ ဧဝရူပဿ ကုလဿ ဉတ္တိဒုတိယေန ကမ္မေန သေက္ခသမ္မုတိ ဒိန္နာ ဟောတီ’’တိ (ပါစိ။ ၅၆၇) ဝုတ္တံ ဣဒံ ကုလံ သေက္ခသမ္မတံ နာမ။ တေနာဟ ‘‘လဒ္ဓသမ္မုတိကေ ကုလေ’’တိ။ လဒ္ဓါ သမ္မုတိ ယေနာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဃရူပစာရံ ဩက္ကန္တေ နိမန္တိတောပိ အနိမန္တိတောဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဃရူပစာရောက္ကမနာ ပုဗ္ဗေဝါ’’တိ။ ယထာဟ ‘‘အနိမန္တိတော နာမ အဇ္ဇတနာယ ဝါ သွာတနာယ ဝါ အနိမန္တိတော၊ ဃရူပစာရံ ဩက္ကမန္တေ နိမန္တေတိ၊ ဧသော အနိမန္တိတော နာမာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၆၇)။

‘‘အဂိလာနော နာမ ယော သက္ကောတိ ပိဏ္ဍာယ စရိတု’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဘိက္ခာယ စရိတုံ သမတ္ထော အဂိလာနော နာမ။ ဂဟေတွာတိ သဟတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ။ ‘‘အာမိသ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာဟ ‘‘ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ သဟတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၆၇)။ ဂဟဏေတိ ဧတ္ထ ‘‘အာဟာရတ္ထာယာ’’တိ သေသော။

၁၈၅၃။ တတ္ထာတိ အသေက္ခသမ္မတေ ကုလေ။ တထေဝ ပရိဒီပိတန္တိ ဒုက္ကဋံ ပရိဒီပိတံ။

၁၈၅၄။ နိမန္တိတဿ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေန နိမန္တိတဿ အဝသေသံ ဂဏှာတိ။ ယထာဟ ‘‘နိမန္တိတဿ ဝါ ဂိလာနဿ ဝါ သေသကံ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ။ အညေသံ ဘိက္ခာ တတ္ထ ဒီယတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သေက္ခသမ္မတေ ကုလေ။

၁၈၅၅။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ အာသနသာလာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ။ နိစ္စဘတ္တာဒိကေ ဝါပီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန သလာကဘတ္တပက္ခိကဥပေါသထိကပါဋိပဒိကဘတ္တာနံ ဂဟဏံ။

၁၈၅၆။ ဒွါရေတိ ဧတ္ထ ‘‘ဌပေတွာ’’တိ သေသော။ သမ္ပတ္တေတိ ဧတ္ထ ‘‘ပစ္ဆာ’’တိ သေသော။ ယထာဟ ‘‘သစေပိ အနာဂတေ ဘိက္ခုမှိ ပဌမံယေဝ နီဟရိတွာ ဒွါရေ ဌပေတွာ ပစ္ဆာ သမ္ပတ္တဿ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၆၉)။

၁၈၅၇။ မဟာပစ္စရိယာ(ပအာစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၆၉) ဂတဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဘိက္ခု’’န္တိအာဒိ။ သမုဋ္ဌာနေဠကူပမန္တိ သမုဋ္ဌာနတော ဧဠကလောမသိက္ခာပဒသဒိသန္တိ အတ္ထော။

တတိယပါဋိဒေသနီယကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၈၅၈-၉။ ‘‘ပဉ္စန္နံ ပဋိသံဝိဒိတံ၊ ဧတံ အပ္ပဋိသံဝိဒိတံ နာမာ’’တိ ဝစနတော စ ဣဓာပိ ‘‘သဟဓမ္မိကဉာပိတ’’န္တိ ဝက္ခမာနတ္တာ စ အဂဟဋ္ဌ-သဒ္ဒေန ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ဂဟဏံ။ ဝုတ္တမေဝ နယံ ဝေါဟာရန္တရေန ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဣတ္ထိယာ ပုရိသေန ဝါ’’တိ။ ‘‘ယာနိ ခေါ ပန တာနိ အာရညကာနိ သေနာသနာနီ’’တိ (ပါစိ။ ၅၇၃) ဝစနတော အာရာမန္တိ အာရညကာရာမမာဟ။ သစေ ဧဝမာရောစိတံ ပဋိသံဝိဒိတန္တိ ဟိ ဝုတ္တံ ပဒဘာဇနေတိ (ပါစိ။ ၅၇၃) ယောဇနာ။ ပဋိသံဝိဒိတန္တိ ပဂေဝ နိဝေဒိတံ။

၁၈၆၀။ ပစ္ဆာ ယထာရောစိတံ တမေဝ ဝါ တဿ စ ပရိဝါရံ ကတွာ အညံ ဗဟုံ ဝါ အာဟရီယတု၊ တမ္ပိ ပဋိသံဝေဒိတံ နာမာတိ ယောဇနာ။

၁၈၆၁။ ယာဂုယာ ဝိဒိတံ ကတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘တံ ဌပေတွာ’’တိ ဣဒံ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတိ။ ဣဒမ္ပိ ဝိဒိတံ ကုရုန္ဒိယံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။

၁၈၆၂။ ပနာတိ အပိ-သဒ္ဒတ္ထော။ အညာနိပိ ကုလာနီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ ‘‘အသုကံ နာမ ကုလံ ပဋိသံဝေဒိတံ ကတွာ ခါဒနီယာဒီနိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတီတိ သုတွာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၇၃) အဋ္ဌကထာသေသော။ တေနာတိ ကတပဋိသံဝေဒိတေန။ တမ္ပိ စ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၁၈၆၃။ ဧဝံ ယံ အနာရောစိတန္တိ ‘‘အာရာမံ ဝါ ဥပစာရံ ဝါ ပဝိသိတွာ’’တိအာဒိနာ နယေန ယံ ပဌမံ အနိဝေဒိတံ။ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ယံ အာရာမမနာဘတ’’န္တိ ဣမိနာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝန္တိ ‘‘တဿ ပရိဝါရံ ကတွာ’’တိအာဒိနာ ပကာရေန။ ‘‘တံ အသံဝိဒိတံ နာမာ’’တိ ဣဒံ ‘‘သဟဓမ္မိကဉာပိတ’’န္တိ ဣမိနာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယထာဟ ‘‘ပဉ္စန္နံ ပဋိသံဝိဒိတံ၊ ဧတံ အပ္ပဋိသံဝိဒိတံ နာမာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၇၃)။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘ပဉ္စန္နံ ပဋိသံဝိဒိတန္တိ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု ယံ ကိဉ္စိ ပေသေတွာ ‘ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ အာဟရိဿာမာ’တိ ပဋိသံဝိဒိတံ ကတမ္ပိ အပ္ပဋိသံဝိဒိတမေဝါတိ အတ္ထော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၇၃) ဝုတ္တံ။

၁၈၆၄။ ကာရာပေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဋိသံဝိဒိတ’’န္တိ သေသော။

၁၈၆၅။ ဘိက္ခုနာ ဝါ ဂန္တွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဧဝမကတွာတိ ‘‘ဗဟိအာရာမံ ပေသေတွာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝိဓာနံ အကတွာ။ ဥပစာရတောတိ ဧတ္ထ ဘုမ္မတ္ထေ တော-ပစ္စယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၈၆၈။ ‘‘ပဋိသံဝိဒိတေ’’တိအာဒီနံ ပဒါနံ ‘‘အနာပတ္တေ ဝါ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ပဋိသံဝိဒိတေတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂိလာနဿာ’’တိ သေသော။ ပဋိသံဝိဒိတေ အနာပတ္တိ၊ ဂိလာနဿာပိ အနာပတ္တိ၊ အပ္ပဋိသံဝိဒိတေပိ တဿ ပဋိသံဝိဒိတဿ အဝသေသကေ ဝါ ဂိလာနဿ အဝသေသကေ ဝါ အနာပတ္တိ ဧဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာဟ အနာပတ္တိဝါရေ ‘‘ပဋိသံဝိဒိတဿ ဝါ ဂိလာနဿ ဝါ သေသကံ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ (ပါစိ။ ၅၇၅)။ ဗဟာရာမေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အန္တောယေဝ ဘုဉ္ဇတော အဿ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ဂဟေတွာ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ ‘‘တဿာ’’တိအာဒီသုပိ ယောဇေတဗ္ဗော။

၁၈၆၉။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ အာရညကာရာမေ။ ခါဒတော အနာပတ္တိ ဧဝါတိ ယောဇနာ၊ တတ္ထ ‘‘အညေန ကပ္ပိယံ ကတွာ ဒိန္နာနီ’’တိ သေသော။

စတုတ္ထပါဋိဒေသနီယကထာဝဏ္ဏနာ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

ပါဋိဒေသနီယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သေခိယကထာဝဏ္ဏနာ

၁၈၇၀။ ဧဝံ ပါဋိဒေသနီယဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ တဒနန္တရံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနံ သေခိယာနံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ယော အနာဒရိယေနေဝါ’’တိအာဒိ။ ယောတိ ထေရော ဝါ နဝေါ ဝါ မဇ္ဈိမော ဝါ။ ဧတ္ထ အနာဒရိယံ နာမ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိအာပဇ္ဇနံ၊ နိဝါသနာဒိဝတ္ထဿ ဥဂ္ဂဟဏေ နိရုဿာဟဉ္စ။ ပစ္ဆတောပိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေန ‘‘ပဿတောပိ ဝါ’’တိ ဣဒံ သင်္ဂဏှာတိ။ တဿ စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ ဝက္ခမာနသမုစ္စယော။

၁၈၇၁။ န ကေဝလံ ဝုတ္တနယေန နိဝါသေန္တဿေဝ ဟောတိ၊ ခန္ဓကာဂတဟတ္ထိသောဏ္ဍာဒိအာကာရေနာပိ နိဝါသေန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထိသောဏ္ဍာဒီ’’တိအာဒိ။ ဟတ္ထိသောဏ္ဍာဒိနိဝါသနံ ပရတော ခုဒ္ဒကဝတ္ထုက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၂၈၀) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ပရိမဏ္ဍလန္တိ သမန္တတော မဏ္ဍလံ ကတွာ။ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ နိဝတ္ထဗ္ဗံ နိဝါသေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

၁၈၇၂။ ဇာဏုမဏ္ဍလတော ဟေဋ္ဌာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဇင်္ဃဋ္ဌိသီသတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ သေသော။ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏကန္တိ ဝဍ္ဎကိအင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တန္တိ အာစရိယာ။ ‘‘ယော ပန သုက္ခဇင်္ဃော ဝါ မဟာပိဏ္ဍိကမံသော ဝါ ဟောတိ၊ တဿ သာရုပ္ပတ္ထာယ ဇာဏုမဏ္ဍလတော အဋ္ဌင်္ဂုလာဓိကမ္ပိ ဩတာရေတွာ နိဝါသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၇၆) အဋ္ဌကထံ သင်္ဂဏှိတုမာဟ ‘‘တတော ဦနံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

၁၈၇၃။ အသဉ္စိစ္စ အပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေန္တဿ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ဧဝမုပရိပိ။ အသဉ္စိစ္စာတိ ‘‘အပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေဿာမီ’’တိ ဧဝံ အသဉ္စိစ္စ၊ အထ ခေါ ‘‘ပရိမဏ္ဍလံယေဝ နိဝါသေဿာမီ’’တိ ဝိရဇ္ဈိတွာ အပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေန္တဿ အနာပတ္တိ။ အသတိဿာပီတိ အညဝိဟိတဿာပိ တထာ နိဝါသေန္တဿ အနာပတ္တိ။ အဇာနန္တဿာတိ ကေဝလံ ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတုံ အဇာနန္တဿ အနာပတ္တိ။ အပိစ နိဝါသနဝတ္တံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဥဂ္ဂဟိတဝတ္တောပိ သစေ ‘‘အာရုဠှ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဩရုဠှ’’န္တိ ဝါ န ဇာနာတိ၊ တဿာပိ အနာပတ္တိယေဝ။ ဂိလာနဿာတိ ယဿ ဇင်္ဃာယ ဝါ ပါဒေ ဝါ ဝဏော ဟောတိ၊ တဿ ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ဩတာရေတွာ ဝါ နိဝါသေန္တဿ အနာပတ္တိ။ ပါဒေါတိ စေတ္ထ ပါဒသမီပံ အဓိပ္ပေတံ။ အာပဒါသူတိ ဝါဠာ ဝါ စောရာ ဝါ အနုဗန္ဓန္တိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု အနာပတ္တိ။

ပရိမဏ္ဍလကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၈၇၄။ ဥဘော ကောဏေ သမံ ကတွာတိ ပါရုပနဿ ဧကံသေ ကတဿ ပိဋ္ဌိပဿေ၊ ဥဒရပဿေ စ ဩလမ္ဗမာနေ ဥဘော ကဏ္ဏေ ဟတ္ထိပိဋ္ဌေ ဂဏ္ဍာ ဝိယ သမံ ကတွာ။ ပရိမဏ္ဍလံ ကတွာတိ ဧတဿေဝ အတ္ထပဒံ။ သာဒရန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော။ သာဒရံ ဝါ ပါရုပိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ၊ သာဒရံ ပါရုပနံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ အကရောန္တဿာတိ ပါရုပနဝတ္တေ အာဒရံ ဇနေတွာ ဧဝံ အပါရုပန္တဿ။

၁၈၇၅။ ‘‘ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၇၆) ဝါ ‘‘ပရိမဏ္ဍလံ ပါရုပိဿာမီတိ သိက္ခာ ကရဏီယာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၇၇) ဝါ ‘‘အန္တရဃရေ’’တိ အဝိသေသေတွာ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘အဝိသေသေန ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဣဒံ သိက္ခာပဒဒွယံ ယသ္မာ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဃရေ၊ ဝိဟာရေ ဝါ ကာတဗ္ဗံ ပရိမဏ္ဍလန္တိ ယောဇနာ။ ဃရေတိ အန္တရဃရေ။ ဝိဟာရေ ဝါတိ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနာဒိကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပရိမဏ္ဍလံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ပရိမဏ္ဍလမေဝ နိဝါသေတဗ္ဗံ ပါရုပိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

ဒုတိယံ။

၁၈၇၆။ ဥဘော ကောဏေ သမံ ကတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂီဝမေဝ စ အနုဝါတေန ဆာဒေတွာတိ ယောဇနာ။

၁၈၇၇။ တထာ အကတွာတိ ယထာဝုတ္တဝိဓာနံ အကတွာ။ ဇတ္တူနိပီတိ ဥဘော အံသကူဋာနိပိ။ ဥရမ္ပိ စာတိ ဟဒယမ္ပိ။ ဝိဝရိတွာတိ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ။ ယထာကာမန္တိ ဣစ္ဆာနုရူပံ။ ဂစ္ဆတောတိ ဧတ္ထ ‘‘အန္တရဃရေ’’တိ သေသော။ အန္တရဃရံ နာမ ဂါမေ ဝါ ဟောတု ဝိဟာရေ ဝါ၊ ပစိတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂိဟီနံ ဝသနဋ္ဌာနံ။

တတိယံ။

၁၈၇၈-၉။ ‘‘မဏိဗန္ဓတော’’တိ ဣမိနာပိ ‘‘ဟေဋ္ဌာ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝါသူပဂဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကာယံ ဝိဝရိတွာ နိသီဒတော’’တိ သေသော။ ဝါသူပဂေါ နာမ ရတ္တိဝါသတ္ထာယ ဥပဂတော၊ ဧတေန ဝါသတ္ထာယ အန္တရဃရံ ဥပဂစ္ဆန္တေန သုပ္ပဋိစ္ဆန္နေနေဝ ဥပဂန္တဗ္ဗန္တိ ဒီပိတံ ဟောတိ၊ ဧတေနေဝ ဝါသူပဂတဿ သန္တိကံ ဥပဂတဿ ယထာကာမံ ဂမနေ န ဒေါသောတိ စ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ တေနာဟ ဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘ဧကဒိဝသမ္ပိ ဝါသူပဂတဿ သန္တိကံ ယထာသုခံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ စတုပဉ္စာဟံ ဝါသမဓိဋ္ဌာယ ဝသိတဘိက္ခူနံ သန္တိက’’န္တိ။

စတုတ္ထံ။

၁၈၈၀။ သုဝိနီတေနာတိ ဟတ္ထပါဒါနံ အကီဠာပနေနေဝ သုဋ္ဌု ဝိနီတေန။

ပဉ္စမံ။

၁၈၈၁။ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ‘‘သတီမတာ’’တိ ဒီဃော ကတော။ အဝိကာရေနာတိ တံတဒဝလောကာသဟိတေန။ ယုဂံ မတ္တာ ပမာဏံ ဧတဿာတိ ယုဂမတ္တံ၊ ရထယုဂံ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏံ၊ တတ္တကံ ပဒေသံ။ ပေက္ခိနာတိ ဩလောကေန္တေန။ ‘‘ဘိက္ခုနာ ဩက္ခိတ္တစက္ခုနာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၁၈၈၂။ အန္တရဃရေ ယတ္ထ ကတ္ထစိပိ ဧကသ္မိမ္ပိ ဌာနေ ဌတွာတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ တထာရူပေ အန္တရာယေ သတိ ဂစ္ဆတောပိ ဩလောကေတုံ လဗ္ဘတိ။ ဧကသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတွာတိ ဧတ္ထ ဂစ္ဆန္တောပိ ပရိဿယာဘာဝံ ဩလောကေတုံ လဗ္ဘတိယေဝ။ ‘‘တထာ ဂါမေ ပူဇ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ပန-သဒ္ဒတ္ထော၊ ဩလောကေတုံ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၈၈၃။ ဩလောကေန္တော တဟံ တဟန္တိ ယော အနာဒရိယံ ပဋိစ္စ တံ တံ ဒိသာဘာဂံ ပါသာဒံ ကူဋာဂါရံ ဝီထိံ ဩလောကေန္တော။

သတ္တမံ။

၁၈၈၄။ ဧကတော ဝါပီတိ ဧကအံသကူဋတော ဝါ။ ဥဘတော ဝါပီတိ ဥဘယံသကူဋတော ဝါ။ ဣန္ဒခီလကတော အန္တောတိ ဂါမဒွါရိန္ဒခီလတော အန္တော၊ ဃရေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

နဝမံ။

၁၈၈၅။ တထာ နိသိန္နကာလေပီတိ ဣန္ဒခီလဿ အန္တော နိသိန္နကာလေပိ။ ကုဏ္ဍိကံ နီဟရန္တေန စ စီဝရံ အနုက္ခိပိတွာ ဒါတဗ္ဗာ ကုဏ္ဍိကာတိ ယောဇနာ။ ကုဏ္ဍိကန္တိ စ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ ဓမ္မကရဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဒသမံ။

ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။

၁၈၈၆။ ဂန္တုဉ္စေဝ နိသီဒိတုဉ္စ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ စ-သဒ္ဒေါ ကိရိယာသမုစ္စယော။ ဟသနီယသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ ဟာသဇနကေ ကာရဏေ။ သိတမတ္တန္တိ မန္ဒဟာသံ။

ပဌမဒုတိယာနိ။

၁၈၈၇။ အပ္ပသဒ္ဒေနာတိ ‘‘ကိတ္တာဝတာ အပ္ပသဒ္ဒေါ ဟောတိ? ဒွါဒသဟတ္ထေ ဂေဟေ အာဒိမှိ သင်္ဃတ္ထေရော၊ မဇ္ဈေ ဒုတိယတ္ထေရော၊ အန္တေ တတိယတ္ထေရောတိ ဧဝံ နိသိန္နေသုယံ သင်္ဃတ္ထေရော ဒုတိယတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ မန္တေတိ၊ ဒုတိယတ္ထေရော တဿ သဒ္ဒဉ္စေဝ သုဏာတိ၊ ကထဉ္စ ဝဝတ္ထပေတိ။ တတိယတ္ထေရော ပန သဒ္ဒမေဝ သုဏာတိ၊ ကထံ န ဝဝတ္ထပေတိ။ ဧတ္တာဝတာ အပ္ပသဒ္ဒေါ ဟောတီ’’တိ (ပါစိ။ ၅၈၈) ဝုတ္တအပ္ပသဒ္ဒယုတ္တေန။ သစေ ပန တတိယတ္ထေရော ကထဉ္စ ဝဝတ္ထပေတိ၊ မဟာသဒ္ဒေါ နာမ ဟောတီတိ။

တတိယံ။

၁၈၈၈။ ကာယပ္ပစာလကံ ကတွာတိ ကာယံ စာလေတွာ စာလေတွာ။ ဥပရိပိ ဧသေဝ နယော။ ဟတ္ထဿ ဝုတ္တလက္ခဏတ္တာ ‘‘ဗာဟူ’’တိ မဏိဗန္ဓတော ယာဝ အံသကူဋာ ဂဟေတဗ္ဗာ။

၁၈၈၉။ ဥဇုံ ပဂ္ဂဟေတွာတိ ဥဇုံ ဌပေတွာ။ အာသိတဗ္ဗန္တိ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘သမေန ဣရိယာပထေန တူ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၁၈၉၀။ ဣတ္ထမ္ဘူတေ ကရဏဝစနံ။ ဂမနပဋိသံယုတ္တေသု သိက္ခာပဒေသု ဂမနဿ အသမ္ဘဝေါတိ အာဟ ‘‘နိသီဒနေန ယုတ္တေသူ’’တိ။

ပဉ္စမဆဋ္ဌသတ္တမဋ္ဌမနဝမာနိ။

ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။

၁၈၉၁။ ခမ္ဘံ ကတွာတိ ကဋိယာ ဧကပဿေ ဝါ ဒွီသု ဝါ ပဿေသု ကပ္ပရသန္ဓိတော အာဘုဇိတွာ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ။ ယထာဟ – ‘‘ခမ္ဘကတော နာမ ကဋိယံ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ ကတခမ္ဘော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၅၉၆)။ ဥက္ကုဋိကာယ ဝါ ဂစ္ဆတောတိ ယောဇနာ။ ဥက္ကုဋိကာ ဝုစ္စတိ ပဏှိယော ဥက္ခိပိတွာ အဂ္ဂပါဒေဟိ ဝါ အဂ္ဂပါဒေ ဥက္ခိပိတွာ ပဏှီဟိ ဧဝ ဝါ ဘူမိံ ဖုသန္တဿ ဂမနံ။

၁၈၉၂။ ဒုဿပလ္လတ္ထိကာယာတိ အာယောဂပလ္လတ္ထိကာယ။ အန္တရဃရေ နိသီဒန္တဿ တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၁၈၉၃။ ဒုတိယေ စာတိ ‘‘န ခမ္ဘကတော အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၅၉၇) သိက္ခာပဒေ စ။ စတုတ္ထေ စာတိ ‘‘န ဩဂုဏ္ဌိတော အန္တရဃရေ နိသီဒိဿာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၅၉၉) သိက္ခာပဒေ စ။ ဆဋ္ဌေတိ ‘‘န ပလ္လတ္ထိကာယ အန္တရဃရေ’’ဣစ္စာဒိ (ပါစိ။ ၆၀၁) သိက္ခာပဒေ စ။ ဣတိ ဧဝံ သာရုပ္ပာ သမဏာစာရာနုစ္ဆဝိကာ ဆဗ္ဗီသတိ သိက္ခာပဒါနိ ပကာသိတာနိ။

ပဌမဒုတိယတတိယစတုတ္ထပဉ္စမဆဋ္ဌာနိ။

၁၈၉၄။ ဝိညုနာ ဘိက္ခုနာ သက္ကစ္စံ သတိယုတ္တေန၊ ပတ္တသညိနာ စ ဟုတွာ သမသူပေါဝ ပိဏ္ဍပါတော ဂဟေတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ဧတာယ ဂါထာယ သိက္ခာပဒတ္တယံ သင်္ဂဟိတံ။ သက္ကစ္စန္တိ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ ‘‘သတိယုတ္တေနာ’’တိ ဣဒံ ‘‘သက္ကစ္စ’’န္တိ ဧတဿ အတ္ထပဒံ။ ‘‘သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၀၂) ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ပတ္တေ သညာ ပတ္တသညာ၊ သာ အဿ အတ္ထီတိ ပတ္တသညီ၊ အနညဝိဟိတေန အတ္တနော ဘာဇနေယေဝ ဥပနိဗဒ္ဓသညိနာတိ အတ္ထော။

၁၈၉၅။ ဘတ္တစတုဗ္ဘာဂေါတိ ဘတ္တဿ စတုဗ္ဘာဂပ္ပမာဏော။ တတော အဓိကံ ဂဏှတော ဒုက္ကဋံ။

၁၈၉၆။ ‘‘ရသရသေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ရသေရသေ’’တိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဝုတ္တံ။ ဒွေ သူပေ ဌပေတွာ အဝသေသာနိ ဩလောဏိသာကသူပေယျမစ္ဆရသမံသရသာဒီနိ ရသရသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဩလောဏီတိ ဒဓိကတံ ဂေါရသ’’န္တိ ကေစိ။ ‘‘ဧကာ ဗျဉ္ဇနဝိကတီ’’တိ အပရေ။ ‘‘ယော ကောစိ သုဒ္ဓါ ကဉ္ဇိကတက္ကာဒိရသော’’တိ အညေ။ သာကသူပေယျဂ္ဂဟဏေန ယာ ကာစိ သူပေယျသာကေဟိ ကတာ ဗျဉ္ဇနဝိကတိ ဝုတ္တာ။ မံသရသာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဝသေသာ သဗ္ဗာပိ ဗျဉ္ဇနဝိကတိ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဉာတကာဒီနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သန္တကံ ဂဏှန္တဿာ’’တိ သေသော။ အညတ္ထာယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကတံ ဂဏှန္တဿာ’’တိ သေသော။ ဓနေနာတိ ဧတ္ထ ‘‘အတ္တနော’’တိ စ ‘‘ကီတ’’န္တိ စ ‘‘ဂဏှန္တဿာ’’တိ စ သေသော။ ဉာတကာဒီနံ သန္တကံ ဂဏှန္တဿ၊ အညတ္ထာယ ကတံ ဂဏှန္တဿ၊ အတ္တနော ဓနေန ကီတံ ဂဏှန္တဿ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။

သတ္တမဋ္ဌမနဝမာနိ။

၁၈၉၇။ အဓိဋ္ဌာနူပဂဿ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယာ အန္တောလေခါပမာဏေန ပူရိတောဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

၁၈၉၈။ အနာပတ္တိဝိသယံ ဒဿေတွာ အာပတ္တိဝိသယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ အဓိဋ္ဌာနူပဂေ ပတ္တေ။ ထူပီကတံ ကတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒိယျမာန’’န္တိ သေသော။ ယထာဝုတ္တလေခါတိက္ကမော ယထာ ဟောတိ၊ ဧဝံ ထူပီကတံ ဒိယျမာနံ ဂဏှတော အာပတ္တိ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိနာ ပဌမံ ထူပီကတဿ အဓိဋ္ဌာနူပဂပတ္တဿ ပစ္ဆာ ပဋိဂ္ဂဟဏဉ္စ ပဌမပဋိဂ္ဂဟိတပတ္တေ ပစ္ဆာ ဘောဇနဿ ထူပီကတဿ ပဋိဂ္ဂဟဏဉ္စ နိဝါရိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၈၉၉။ ကာလိကတ္တယမေဝ စ ထူပီကတံ ဝဋ္ဋတေဝါတိ ယောဇနာ။ သေသေတိ အနဓိဋ္ဌာနူပဂေ ပတ္တေ။ သဗ္ဗန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ကာလိကံ ထူပီကတံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၁၉၀၀။ ပေသေတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ သေသော။ ဘိက္ခု ဘိက္ခူနံ ယဒိ ပေသေတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝိဟာရံ ပေသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၀၅) အဋ္ဌကထာယ အဓိပ္ပာယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘိက္ခူန’’န္တိ ဝစနေန ပဋိဂ္ဂဟဏံ အဝိဇဟိတွာ ဘိက္ခုနာ ဧဝ ပေသိတံ ဂဏှန္တာနံ ဘိက္ခူနံ အနာပတ္တီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ အညထာ ‘‘ပူရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝိညာယတိ။

၁၉၀၁။ ပက္ခိပ္ပမာနန္တိ မုခဝဋ္ဋိတော ဥစ္စံ ကတွာ မဇ္ဈေ ပက္ခိပိယမာနံ။ ဖလာဒိကန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဩဒနာဒိမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ ဟေဋ္ဌာ ဩရောဟတီတိ သမန္တာ ဩကာသသမ္ဘဝတော စာလိယမာနံ မုခဝဋ္ဋိပ္ပမာဏတော ဟေဋ္ဌာ ဘဿတိ။

၁၉၀၂။ တက္ကောလကာဒီနန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပူဂဖလာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ဌပေတွာတိ ဘတ္တမတ္ထကေ နိက္ခိပိတွာ။ ဝဋံသကန္တိ အဝဋံသကံ။

၁၉၀၃။ ပူဝဿာတိ ဝိကာရသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ၊ ပူဝဝဋံသကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပူဝဿ ယာဝကာလိကတ္တာ အာဟ ‘‘ဣဒံ ထူပီကတံ သိယာ’’တိ။

၁၉၀၄။ ပဏ္ဏာနံ ဝိသုံ ဘာဇနတ္တာ အာဟ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

၁၉၀၅။ အဿာတိ ဘိက္ခုဿ။ တံ တု သဗ္ဗန္တိ ‘‘ထူပီကတတ္တာ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ တံ ပန သဗ္ဗံ။ ဂဟိတံ သုဂဟိတန္တိ ဝိရာဓေတွာ ပဋိဂ္ဂဟိတံ စေ၊ သုပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ။

ဒသမံ။

တတိယော ဝဂ္ဂေါ။

၁၉၀၆။ ‘‘ဥပရိ ဩဓိ’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဥပရီတိ ဘတ္တဿ ဥပရိ။ ဩဓိန္တိ ပရိစ္ဆေဒံ။ ပဋိပါဋိယာတိ အတ္တနော ဒိသာယ ပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ အနုက္ကမေန။

၁၉၀၇။ အညေသန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဒေန္တော’’တိ သေသော။ အတ္တနော ဘတ္တံ အညေသံ ဒေန္တော အညဿ ဘာဇနေ အာကိရံ အာကိရန္တော ပန ပဋိပါဋိံ ဝိနာပိ တဟိံ တဟိံ ဩမသတိ စေ၊ နတ္ထိ ဒေါသောတိ ယောဇနာ။ ဥတ္တရိဘင်္ဂကံ တထာ အာကိရန္တော တတ္ထ တတ္ထ ဩမသတိ၊ နတ္ထိ ဒေါသောတိ ယောဇနာ။ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ဂဏှန္တောပိ စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ နာမ ဗျဉ္ဇနံ။

တတိယံ။

၁၉၀၈။ မတ္ထကံ ဩမဒ္ဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတော ဒေါသောတိ ယောဇနာ။ ‘‘ထူပကတောတိ မတ္ထကတော၊ ဝေမဇ္ဈတော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၁၀) အဋ္ဌကထာဝစနတော မတ္ထကန္တိ ဧတ္ထ ဘတ္တမတ္ထကမာဟ။ ဩမဒ္ဒိတွာတိ ဟတ္ထေန ဘတ္တံ အဝမဒ္ဒိတွာ။

၁၉၀၉။ သေသကေ ပရိတ္တေပိ စာတိ အဝသိဋ္ဌေ အပ္ပကေပိ စ။ သံကဍ္ဎိတွာနာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ဌိတံ သံဟရိတွာ။ ဧကတော ပန မဒ္ဒိတွာ ဘုဉ္ဇတော အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

ပဉ္စမံ။

၁၉၁၀။ ဘိယျောကမျတာဟေတူတိ ပုန ဂဏှိတုကာမတာဟေတု။ သူပံ ဝါတိ မုဂ္ဂါဒိသူပံ ဝါ။ ဗျဉ္ဇနံ ဝါတိ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ ဝါ။

ဆဋ္ဌံ။

၁၉၁၁။ ဝိညတ္တိယန္တိ သူပေါဒနဝိညတ္တိယံ။ ‘‘ဉာတကာနံ ဝါ ပဝါရိတာနံ ဝါ အညဿ အတ္ထာယ ဝါ အတ္တနော ဓနေန ဝါ’’တိ ဣဒံ အနာပတ္တိယံ အဓိကံ။ ဂိလာနောပိ ဟုတွာ ပရေသံ ပတ္တံ ဥဇ္ဈာနသညာယ ဩလောကေန္တဿ အာပတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဥဇ္ဈာနေ ဂိလာနောပိ န မုစ္စတီ’’တိ။ ဥဇ္ဈာနေတိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ။

၁၉၁၂။ ဒဿာမီတိ ဣမဿ ဘတ္တံ ဩလောကေတွာ ‘‘ယံ တတ္ထ နတ္ထိ၊ တံ ဒဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဒါပေဿာမီ’’တိ ဝါ။ အဝမညိတွာ ဥဇ္ဈာယနစိတ္တံ ဥဇ္ဈာနံ၊ ဥဇ္ဈာနေ သညာ ဥဇ္ဈာနသညာ၊ သာ အဿ အတ္ထီတိ ဝိဂ္ဂဟော။ နဥဇ္ဈာနသညိနော စ အနာပတ္တီတိ ဉာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

သတ္တမဋ္ဌမာနိ။

၁၉၁၃။ ‘‘တေသံ မဇ္ဈပ္ပမာဏေနာ’’တိ ဣမိနာ အသာရုပ္ပဝသေန ခုဒ္ဒကပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘နာတိမဟန္တ’’န္တိ စ အတိမဟန္တဿေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ခုဒ္ဒကေ အာပတ္တိ န ဒိဿတီတိ။ ကဗဠောတိ အာလောပေါ။

၁၉၁၄။ မူလခါဒနီယာဒိကေ သဗ္ဗတ္ထ ခဇ္ဇကေ ပနာတိ ယောဇနာ။ ဖလာဖလေတိ ခုဒ္ဒကေ၊ မဟန္တေ စ ဖလေ။

နဝမံ။

၁၉၁၅။ ဒသမေ နတ္ထိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဒသမံ။

စတုတ္ထော ဝဂ္ဂေါ။

၁၉၁၆။ ‘‘အနာဟဋေ’’တိ ဧတဿ အတ္ထပဒံ ‘‘မုခဒွါရံ အပ္ပတ္တေ’’တိ။ ယထာဟ ‘‘အနာဟဋေတိ အနာဟရိတေ၊ မုခဒွါရံ အသမ္ပာပိတေတိ အတ္ထော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၁၇)။ ‘‘မုခဒွါရံ ဝိဝရန္တဿာ’’တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေ မုခဒွါရ-သဒ္ဒဿ သမ္ဗန္ဓိသဒ္ဒတ္တာ ကဿာတိ အပေက္ခာယ ‘‘မုခဒွါရံ ဝိဝရိဿာမီ’’တိ အတ္တနောပဒေကဝစနေန ဗျဉ္ဇိတမေဝတ္ထံ ပကာသေတုံ အတ္တနော-ဂဟဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စ-သဒ္ဒေါ ဧဝကာရတ္ထော၊ အပ္ပတ္တေ ဝါတိ ယောဇေတဗ္ဗော၊ အသမ္ပတ္တေယေဝါတိ အတ္ထော။

ပဌမံ။

၁၉၁၇။ သကလံ ဟတ္ထန္တိ ဧတ္ထ ဟတ္ထ-သဒ္ဒေါ တဒေကဒေသေသု အင်္ဂုလီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဟတ္ထမုဒ္ဒါ’’တိအာဒီသု ဝိယ သမုဒါယေ ပဝတ္တဝေါဟာရဿ အဝယဝေပိ ပဝတ္တနတော ဧကင်္ဂုလိမ္ပိ မုခေ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၁၉၁၈။ အဿာတိ ဘိက္ခုနော။ ဗျာဟရန္တဿာတိ ကထေန္တဿ။

ဒုတိယတတိယာနိ။

၁၉၂၀။ ပိဏ္ဍုက္ခေပကန္တိ ပိဏ္ဍံ ဥက္ခိပိတွာ ဥက္ခိပိတွာ။ ဣဓာပိ ခဇ္ဇကဖလာဖလေသု အနာပတ္တိ။ ကဗဠစ္ဆေဒကမ္ပိ ဝါတိ ကဗဠံ ဆိန္ဒိတွာ။ ဣဓ ခဇ္ဇကဖလာဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ဥတ္တရိဘင်္ဂေပိ အနာပတ္တိ။ ဂဏ္ဍေ ကတွာတိ ဧတ္ထ ဖလာဖလမတ္တေယေဝ အနာပတ္တိ။

စတုတ္ထပဉ္စမဆဋ္ဌာနိ။

၁၉၂၁-၂။ ဟတ္ထံ နိဒ္ဓုနိတွာနာတိ ဟတ္ထံ နိဒ္ဓုနိတွာ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတောတိ စ သမ္ဗန္ဓော။ သိတ္ထာဝကာရကန္တိ သိတ္ထာနိ အဝကိရိတွာ အဝကိရိတွာ။ ဇိဝှာနိစ္ဆာရကံ ဝါပီတိ ဇိဝှံ နိစ္ဆာရေတွာ နိစ္ဆာရေတွာ။ စပု စပူတိ ဝါတိ ‘‘စပု စပူ’’တိ ဧဝံ သဒ္ဒံ ကတွာ။ သတ္တမေတိ ‘‘န ဟတ္ထနိဒ္ဓုနက’’န္တိ သိက္ခာပဒေ။ အဋ္ဌမေတိ ‘‘န သိတ္ထာဝကာရက’’န္တိ သိက္ခာပဒေ။ ကစဝရုဇ္ဈနေတိ ကစဝရာပနယနေ။

သတ္တမဋ္ဌမနဝမဒသမာနိ။

ပဉ္စမော ဝဂ္ဂေါ။

၁၉၂၃။ ‘‘သုရု သုရူ’’တိ ဧဝံ သဒ္ဒံ ကတွာ န ဘောတ္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဟတ္ထနိလ္လေဟကံ ဝါပီတိ ဟတ္ထံ နိလ္လေဟိတွာ နိလ္လေဟိတွာ။

၁၉၂၄။ ဖာဏိတံ၊ ဃနယာဂုံ ဝါ အင်္ဂုလီဟိ ဂဟေတွာ အင်္ဂုလိယော မုခေ ပဝေသေတွာပိ တံ ဘောတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၁၉၂၅။ ဧကာယ အင်္ဂုလိကာယပိ ပတ္တော န လေဟိတဗ္ဗောဝ။ ဇိဝှာယ ဧကဩဋ္ဌောပိ န နိလ္လေဟိတဗ္ဗကောတိ ယောဇနာ။ ဗဟိ ဩဋ္ဌဉ္စ ဇိဝှာယ န လေဟိတဗ္ဗံ။ ဩဋ္ဌေ လဂ္ဂံ သိတ္ထာဒိံ ယံ ကိဉ္စိ ဥဘောဟိ ဩဋ္ဌမံသေဟိယေဝ ဂဟေတွာ အန္တော ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပဌမဒုတိယတတိယစတုတ္ထာနိ။

၁၉၂၆-၈။ န စ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ပဋိက္ကူလဝသေန ပဋိက္ခိတ္တန္တိ ယောဇနာ။ ဟိ-ဣတိ ‘‘ယသ္မာ’’တိ ဧတဿ အတ္ထေ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘တသ္မာ’’တိ။ ‘‘ပါနီယထာလက’’န္တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ သင်္ခါဒီနမ္ပိ တထာ နဂဟေတဗ္ဗတ္တာ။ သရာဝံ ဝါတိ တဋ္ဋကံ ဝါ။

အနာမိသေန ဟတ္ထေနာတိ အာမိသရဟိတေန ဟတ္ထေကဒေသေန။ ယထာဟ ‘‘သစေ ပန ဟတ္ထဿ

ဧကဒေသော အာမိသမက္ခိတော န ဟောတိ၊ တေန ပဒေသေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၃၁)။ အာမိသမက္ခိတေနေဝ ဟတ္ထေန ‘‘ဓောဝိဿာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဓောဝါပေဿာမီ’’တိ ဝါ ဂဏှန္တဿ ပန အနာပတ္တိ။

ပဉ္စမံ။

၁၉၂၉။ ဥဒ္ဓရိတွာတိ သသိတ္ထကာ ပတ္တဓောဝနာ သိတ္ထကာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ တံ ပတ္တဓောဝနောဒကံ ဃရာ ဗဟိ အန္တရဃရေ ဆဍ္ဍေန္တဿ အနာပတ္တိ။ ဘိန္ဒိတွာတိ သသိတ္ထကေ ပတ္တဓောဝနေ သိတ္ထကာနိ မဒ္ဒိတွာ ဥဒကေန သမ္ဘိန္ဒိတွာ ဥဒကဂတိကာနေဝ ကတွာ တံ ဥဒကံ ဃရာ ဗဟိ အန္တရဃရေ ဆဍ္ဍေန္တဿ အနာပတ္တိ။ ဂဟေတွာတိ သသိတ္ထကံ ပတ္တဓောဝနောဒကံ ဂဟေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေ ဆဍ္ဍေန္တဿ အနာပတ္တိ။ သသိတ္ထကံ ပတ္တဓောဝနောဒကံ ဃရာ ဗဟိ နီဟရိတွာ အန္တရဃရေ ဆဍ္ဍေန္တဿ အနာပတ္တီတိ အဇ္ဈာဟာရယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ ပဋိဂ္ဂဟော နာမ ခေဠမလ္လာဒိကော ဥစ္ဆိဋ္ဌဟတ္ထဓောဝနဘာဇနဝိသေသော။

ဆဋ္ဌံ။

၁၉၃၀။ ဆတ္တံ ယံ ကိဉ္စီတိ ‘‘ဆတ္တံ နာမ တီဏိ ဆတ္တာနိ သေတစ္ဆတ္တံ ကိလဉ္ဇစ္ဆတ္တံ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ မဏ္ဍလဗဒ္ဓံ သလာကဗဒ္ဓ’’န္တိ (ပါစိ။ ၆၃၄) ဝုတ္တေသု တီသု ဆတ္တေသု အညတရံ။ ဧတ္ထ စ သေတစ္ဆတ္တန္တိ ဝတ္ထပလိဂုဏ္ဌိတံ ပဏ္ဍရစ္ဆတ္တံ။ ကိလဉ္ဇစ္ဆတ္တန္တိ ဝိလီဝစ္ဆတ္တံ။ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တန္တိ တာလပဏ္ဏာဒီဟိ ယေဟိ ကေဟိစိ ကတံ။ ‘‘မဏ္ဍလဗဒ္ဓံ သလာကဗဒ္ဓ’’န္တိ ဣဒံ ပန တိဏ္ဏမ္ပိ ဆတ္တာနံ ပဉ္ဇရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တာနိ ဟိ မဏ္ဍလဗဒ္ဓါနိ စေဝ ဟောန္တိ သလာကဗဒ္ဓါနိ စ။ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ အနဝသေသပရိဂ္ဂဟဝစနေန ‘‘ယမ္ပိ စ တတ္ထဇာတဒဏ္ဍေန ကတံ ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဆတ္တမေဝါ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၃၄) အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တံ ဆတ္တဝိသေသံ ဂဏှာတိ။ ဟတ္ထေနာတိ ဧတ္ထ ‘‘အမုဉ္စိတွာ’’တိ သေသော။ သရီရာဝယဝေနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂဟေတွာ’’တိ သေသော။ ဝါ-သဒ္ဒေါ အပိ-သဒ္ဒတ္ထော။ အံသကူဋာဒိသရီရာဝယဝေန ဂဟေတွာပိ ဟတ္ထေန အမုဉ္စိတွာ ဓာရေန္တဿာတိ အတ္ထော။

သစေ ပနဿ အညော ဆတ္တံ ဓာရေတိ၊ ဆတ္တပါဒုကာယ ဝါ ဌိတံ ဟောတိ၊ ပဿေ ဝါ ဌိတံ ဟောတိ၊

ဟတ္ထတော အပဂတမတ္တေ ဆတ္တပါဏိ နာမ န ဟောတိ၊ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘န ဆတ္တပါဏိဿ အဂိလာနဿာ’’တိ ဝစနတော၊ ဣဓ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ အဂိလာနဿာ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ စ ဧတ္ထ ‘‘အဂိလာနဿာ’’တိ လဗ္ဘတိ။ ဓမ္မပရိစ္ဆေဒေါ စေတ္ထ ပဒသောဓမ္မေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝမုပရိပိ။

သတ္တမံ။

၁၉၃၁။ ဒဏ္ဍပါဏိမှီတိ ဧတ္ထ ဒဏ္ဍော ပါဏိမှိ အဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ကိတ္တကပ္ပမာဏော ဒဏ္ဍောတိ အာဟ ‘‘စတုဟတ္ထပ္ပမာဏော’’တိအာဒိ။ မဇ္ဈိမဟတ္ထတောတိ ပမာဏမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဟတ္ထတော၊ ယော ‘‘ဝဍ္ဎကိဟတ္ထော’’တိ ဝုစ္စတိ။

အဋ္ဌမံ။

၁၉၃၂။ သတ္ထပါဏိဿာတိ ဧတ္ထာပိ ဝိဂ္ဂဟော ဝုတ္တနယောဝ။ ဝက္ခမာနံ သကလံ ဓနုဝိကတိံ၊ သရဝိကတိဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသံ ခဂ္ဂါဒိ သတ္ထံ နာမ။ ခဂ္ဂံ သန္နဟိတွာ ဌိတောပိ သတ္ထပါဏိ နု ခေါတိ အာသင်္ကာယ နိဝတ္တနတ္ထမာဟ ‘‘သတ္ထပါဏီ’’တိအာဒိ။ ‘‘န ဟောတိ အသိ’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

နဝမံ။

၁၉၃၃-၅။ သရေန သဒ္ဓိံ ဓနုံ ဝါ သုဒ္ဓဓနုံ ဝါ သုဒ္ဓသရံ ဝါ သဇိယံ ဓနုဒဏ္ဍံ ဝါ နိဇိယံ ဓနုဒဏ္ဍံ ဝါ ဂဟေတွာ ဌိတဿာပိ ဝါ နိသိန္နဿာပိ ဝါ နိပန္နဿာပိ ဝါ သစေ ယော တထာ ပဒသောဓမ္မေ ဝုတ္တလက္ခဏံ သဒ္ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တဿ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သစေ ပနဿ ဓနု ခန္ဓေ ပဋိမုက္ကံ ဟောတိ၊ ယာဝ န ဂဏှာတိ၊ တာဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဇိယာယ သဟ ဝတ္တတီတိ သဇိယံ။

ဒသမံ။

ဆဋ္ဌော ဝဂ္ဂေါ။

၁၉၃၆။ ပါဒုကာရုဠှကဿာတိ ပါဒုကံ အာရုဠှော ပါဒုကာရုဠှော၊ သောယေဝ ပါဒုကာရုဠှကော၊ တဿ။ ကထံ အာရုဠှဿာတိ အာဟ ‘‘အက္ကမိတွာ’’တိအာဒိ။ အက္ကမိတွာ ဌိတဿာတိ ဆတ္တဒဏ္ဍကေ အင်္ဂုလန္တရံ အပ္ပဝေသေတွာ ကေဝလံ ပါဒုကံ အက္ကမိတွာ ဌိတဿ။ ပဋိမုက္ကဿ ဝါတိ ပဋိမုဉ္စိတွာ ဌိတဿ။ ဧတံ ဒွယမ္ပိ ‘‘ပါဒုကာရုဠှကဿာ’’တိ ဧတဿ အတ္ထပဒံ။ ယထာဟ ‘‘န ပါဒုကာရုဠှဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မော ဒေသေတဗ္ဗော။ ယော အနာဒရိယံ ပဋိစ္စ အက္ကန္တဿ ဝါ ပဋိမုက္ကဿ ဝါ ဩမုက္ကဿ ဝါ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၃၈)။

ပဌမံ။

၁၉၃၇-၄၀။ ဥပါဟနဂတဿာပီတိ အက္ကန္တာဒိအာကာရေန ဥပါဟနာရုဠှဿ စ။ ယထာဟ ‘‘အက္ကန္တဿ ဝါ ပဋိမုက္ကဿ ဝါ’’တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဆတ္တပါဏိအာဒီသု သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု။ အဂိလာနဿာတိ ဣဒံ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ သေသော။ ယာနေ ဝါ ဂတဿ အဂိလာနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ယာနေ ဝါ ဂတဿာတိ သစေ ဒွီဟိ ဇနေဟိ ဟတ္ထသင်္ဃာတေန ဂဟိတော၊ သာဋကေ ဝါ ဌပေတွာ ဝံသေန ဝယှတိ၊ အယုတ္တေ ဝါ ဝယှာဒိကေ ယာနေ၊ ဝိသင်္ခရိတွာ ဝါ ဌပိတေ စက္ကမတ္တေပိ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ယာနဂတောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။

သယနေပိ ဝါ အန္တမသော ကဋသာရကေ ဝါ ဆမာယ ဝါ နိပန္နဿာပိ အဂိလာနဿာတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ ‘‘သယနဂတဿာတိ အန္တမသော ကဋသာရကေပိ ပကတိဘူမိယမ္ပိ နိပန္နဿာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၄၁)။ ဥစ္စေ ပီဌေ ဝါ ဥစ္စေ မဉ္စေပိ ဝါ နိသိန္နေန၊ ဌိတေန ဝါ နိပန္နဿ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဌတွာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘နိသီဒိတွာ’’တိ ဣဒဉ္စ သင်္ဂဟိတမေဝ။ သယနေသု ဂတဿ စ ဒေသေန္တေန သယနေသု ဂတေနာပိ သမာနေ ဝါပိ ဥစ္စေ ဝါ နိပန္နေနေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၁၉၄၁။ ‘‘တထေဝ စာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ ဂဟိတံ။

ဒုတိယတတိယစတုတ္ထာနိ။

၁၉၄၂။ ‘‘ပလ္လတ္ထိကာယ နိသိန္နဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ယကာရဿ လောပံ ကတွာ ‘‘ပလ္လတ္ထိကာ နိသိန္နဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အာယောဂပလ္လတ္ထိကာယ ဝါ ဟတ္ထပလ္လတ္ထိကာယ ဝါ ဒုဿပလ္လတ္ထိကာယ ဝါ ယာယ ကာယစိ ပလ္လတ္ထိကာယ နိသိန္နဿာတိ အတ္ထော။ ဝေဌိတသီသဿာတိ ဒုဿဝေဌနေန ဝါ မောလိအာဒီဟိ ဝါ ယထာ ကေသန္တော န ဒိဿတိ၊ ဧဝံ ဝေဌိတသီသဿ။

၁၉၄၃။ ယဒိ ကေသန္တံ ဝိဝရာပေတွာ ဒေသေတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ ဣမိနာ ‘‘သီသံ ဝိဝရာပေတွာ ဒေသေတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အနာပတ္တိဝါရောပိ ဝုတ္တော ဟောတိ။

ပဉ္စမဆဋ္ဌသတ္တမာနိ။

၁၉၄၄-၅။ အဋ္ဌမေ ‘‘အာသနေ နိသိန္နဿာတိ အန္တမသော ဝတ္ထမ္ပိ တိဏာနိပိ သန္ထရိတွာ နိသိန္နဿာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၄၅) ဣဒဉ္စ နဝမေ ‘‘ဥစ္စေ အာသနေတိ အန္တမသော ဘူမိပ္ပဒေသေပိ ဥန္နတေ ဌာနေ နိသိန္နဿ ဒေသေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၄၇) ဣဒဉ္စ ဒသမေ ‘‘သစေပီ’’တိအာဒိနာ ဝက္ခမာနဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဌပေတွာ ဝတ္တဗ္ဗဝိသေသာဘာဝါ အာဟ ‘‘အဋ္ဌမေ နဝမေ ဝါပိ၊ ဒသမေ နတ္ထိ ကိဉ္စိပီ’’တိ။ ဧတ္ထ ‘‘ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ သေသော။ ထေရုပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာန ဌိတံ ဒဟရံ အာသနေ နိသိန္နော ထေရော စေ ပဉှံ ပုစ္ဆတီတိ အဇ္ဈာဟာရယောဇနာ။ ကထေတဗ္ဗမုပါယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တဿ ပဿေ ပနညဿ၊ ကထေတဗ္ဗံ ဝိဇာနတာ’’တိ။ ဧတ္ထ ‘‘ဌိတဿာ’’တိ သေသော။ တဿ သမီပဝတ္တိနော ကဿစိ အဘာဝေ သဇ္ဈာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

အဋ္ဌမနဝမဒသမာနိ။

သတ္တမော ဝဂ္ဂေါ။

၁၉၄၆။ ဂစ္ဆတော ပုရတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တေနာ’’တိ သေသော။ ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တေန ပုရတော ဂစ္ဆတော ပဉှံ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ သစေ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ပစ္ဆိမဿာ’’တိအာဒိ။

၁၉၄၇။ ဥဂ္ဂဟိတံ ဓမ္မံ ပုရတော ဂစ္ဆန္တေန သဒ္ဓိံ ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တော သဇ္ဈာယတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ သမမေဝ ဂစ္ဆတော ယုဂဂ္ဂါဟံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ယုဂဂ္ဂါဟန္တိ အညမညံ။ အညမည-သဒ္ဒပရိယာယော ဟိ ယုဂဂ္ဂါဟ-သဒ္ဒေါ။

ပဌမံ။

၁၉၄၈။ သကဋမဂ္ဂေ ဧကေကဿ စက္ကဿ ပထေန ဂစ္ဆန္တော ဧကေကဿ စက္ကဿ ပထေန သမံ ဂစ္ဆတော ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပ္ပထေနာပိ ဂစ္ဆန္တော ဥပ္ပထေန သမံ ဂစ္ဆန္တဿ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဇ္ဈာဟာရယောဇနာ။ ဥပ္ပထေနာတိ အမဂ္ဂေန။ ဧဝံ အနာပတ္တိဝိသယေ ဒဿိတေ တဗ္ဗိပရိယာယတော အာပတ္တိဝိသယော ဒဿိတောယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒုတိယံ။

၁၉၄၉။ တတိယေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ‘‘န ဌိတော အဂိလာနော ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ကရိဿာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၅၁) ဧတဿ ဝိနိစ္ဆယော ယထာရုတဝသေန သုဝိညေယျောတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ သစေ ပဋိစ္ဆန္နံ ဌာနံ ဂစ္ဆန္တဿ သဟသာ ဥစ္စာရော ဝါ ပဿာဝေါ ဝါ နိက္ခမတိ၊ အသဉ္စိစ္စ ကတော နာမ၊ အနာပတ္တိ။ အယမေတ္ထ ဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သိင်္ဃာဏိကာယ ခေဠေနေဝ သင်္ဂဟိတတ္တေပိ ဗာတ္တိံသကောဋ္ဌာသေသု ဝိသုံယေဝ ဒဿိတော ဧကော ကောဋ္ဌာသောတိ သိက္ခာပဒေသု အဝုတ္တမ္ပိ သင်္ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘ဥစ္စာရာဒိစတုက္က’’န္တိ။

၁၉၅၀။ ဧတ္ထ ဟရိတံ နာမ ဣဒန္တိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဇီဝရုက္ခဿာ’’တိအာဒိ။ ရုက္ခဿာတိ ဥပလက္ခဏံ ဇီဝမာနကတိဏလတာဒီနမ္ပိ ဟရိတေယေဝ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ ‘‘ဒိဿမာနံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝစနေနေဝ အဒိဿမာနဂတံ အဟရိတန္တိ ဗျတိရေကတော ဝိညာယတိ။ သာခါ ဝါ ဘူမိလဂ္ဂါ ဒိဿမာနာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ သဗ္ဗံ ဟရိတမေဝါတိ ယောဇနာ။

၁၉၅၁။ သဟသာ ဝစ္စံ နိက္ခမတေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿ ဘိက္ခုနော။ ဝစ္စန္တိ ဥပလက္ခဏံ ပဿာဝါဒီနမ္ပိ ဒဿိတတ္တာ။ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂိလာနဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ’’တိ သေသော။

၁၉၅၂။ ပလာလဏ္ဍုပကေ ဝါပီတိ ပလာလစုမ္ဗဋကေပိ။ ဧတ္ထ ‘‘အပ္ပဟရိတံ အလဘန္တေနာ’’တိ သေသော။ ကိသ္မိဉ္စီတိ သုက္ခတိဏာဒိမှိ ကိသ္မိဉ္စိ။ တံ ဝစ္စံ ပစ္ဆာ ဟရိတံ ဩတ္ထရတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၁၉၅၃။ ဧတီတိ ပဝိသတိ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ‘‘ခေဠေန ဧဝ စာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

တတိယစတုတ္ထာနိ။

၁၉၅၄။ ဝစ္စကုဋိသမုဒ္ဒါဒိဥဒကေသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဗ္ဗံ အပရိဘောဂဇလံ သင်္ဂဏှာတိ။ တေနေဝ ‘‘တေသံ အပရိဘောဂတ္တာ’’တိ အပရိဘောဂတ္တမေဝ ကာရဏမာဟ။

၁၉၅၅။ ဥဒကောဃေတိ ဧတ္ထ ‘‘ဇာတေ’’တိ သေသော။ အဇလန္တိ အဇလဋ္ဌာနံ။ ဇလေတိ ပရိဘောဂါရဟဇလေ။ ဣဓာပိ ထလကတော ဥဒကံ ဩတ္ထရတိ၊ အနာပတ္တိ။

ပဉ္စမံ။

အဋ္ဌမော ဝဂ္ဂေါ။

၁၉၅၆-၇။ ပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သမုဋ္ဌာနာဒယော’’တိအာဒိ။ ဉေယျာတိ ဝက္ခမာနနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု သေခိယေသု။ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာ အာဒိ ယေသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော၊ တဂ္ဂုဏသံဝိညာဏောယံ ဗာဟိရတ္ထသမာသော၊ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာအပ္ပသဒ္ဒပဋိသံယုတ္တာနိ စတ္တာရိ သိက္ခာပဒါနီတိ အတ္ထော။ ဆမာ စ နီစာသနဉ္စ ဌာနဉ္စ ပစ္ဆာ စ ဥပ္ပထော စ ဆမာနီစာသနဋ္ဌာနပစ္ဆာဥပ္ပထာ၊ တေ သဒ္ဒါ ဧတေသံ သိက္ခာပဒါနံ အတ္ထီတိ တပ္ပဋိသံယုတ္တာနိ သိက္ခာပဒါနိ ဆမာ…ပေ… ဥပ္ပထဝါ၊ ဆမာဒိပဒဝန္တာနိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ဌာန-သဒ္ဒေန ဌာ-ဓာတုဿေဝ ရူပတ္တာ သိက္ခာပဒါဂတော ဌိတ-သဒ္ဒေါ ဂဟိတော။ ‘‘ဒသသူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝဏ္ဏလောပေန၊ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသေန ဝါ ‘‘ဒသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမနုဘာသနေ သမုဋ္ဌာနာဒီဟိ ဧတေသု ဒသသု သိက္ခာပဒေသု သမုဋ္ဌာနာဒယော တုလျာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဣမာနိ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနာနိ၊ ဧကေကမေတ္ထ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒုက္ခဝေဒနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၉၅၈-၉။ ‘‘ဆတ္တ’’န္တိအာဒီနိ သိက္ခာပဒါနံ ဥပလက္ခဏပဒါနိ။ ဧတာနိ ဧကာဒသ သိက္ခာပဒါနိ သမုဋ္ဌာနာဒိနာ ပန ဓမ္မဒေသနေန တုလျာဝ သဒိသာ ဧဝါတိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမာနိ ဧကာဒသ သိက္ခာပဒါနိ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနာနိ၊ ကိရိယာကိရိယာနိ၊ သညာဝိမောက္ခာနိ၊ သစိတ္တကာနိ၊ လောကဝဇ္ဇာနိ၊ ဝစီကမ္မာနိ၊ အကုသလစိတ္တာနိ၊ ဒုက္ခဝေဒနာနီတိ။

သူပေါဒနေန ဝိညတ္တီတိ သူပေါဒန-သဒ္ဒေန လက္ခိတံ ဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ။ ဝိညတ္တိသိက္ခာပဒါနံ ဗဟုတ္တာ ဣဒမေဝ ဝိသေသိတံ။ ထေယျသတ္ထသမံ မတန္တိ သမုဋ္ဌာနာဒီဟိ ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒေန သမာနံ မတန္တိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။

၁၉၆၀။ အဝသေသာ တိပညာသာတိ အဝသေသာနိ တေပညာသသိက္ခာပဒါနိ။ သမာနာ ပဌမေန တူတိ ပဌမေန ပါရာဇိကေန သမုဋ္ဌာနာဒိတော သမာနာနီတိ အတ္ထော၊ ပဌမပါရာဇိကသဒိသသမုဋ္ဌာနာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အနာပတ္တိ အာပဒါသူ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ၊ ပါရုပိတွာ စရန္တာနံ စောရုပဒ္ဒဝါဒိ အာပဒါ နာမ။ အပိ-သဒ္ဒေန နဒိသန္တရဏာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ သေခိယေသု သဗ္ဗေသူတိ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။

၁၉၆၁။ ‘‘န ဥဇ္ဈာနသညီ ပရေသံ ပတ္တံ ဩလောကေဿာမီ’’တိအာဒီနံ (ပါစိ။ ၆၁၄) ဣမဿ အနာပတ္တိဝါရဿ အသမ္ဘဝတော န ပနာဂတောတိ ပါဠိယံ န ဝုတ္တော။ တဿာပိ ယထာဝတ္ထုကာဝ အာပတ္တိယော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ

ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

သေခိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉၆၂။ ယော ဣမံ ဝိနိစ္ဆယံ ဝိဒိတွာ ဌိတော၊ သော ဟိ ယသ္မာ ဝိနယေ ဝိသာရဒေါ ဟောတိ၊ ဝိနီတမာနသော စ ဟောတိ၊ ပရေဟိ ဒုပ္ပဓံသိယော စ ဟောတိ၊ တတော တသ္မာ ကာရဏာ သမာဟိတော သတတံ ဣမံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယံ သိက္ခေယျာတိ ယောဇနာ။

တတ္ထ ဣမံ ဝိနိစ္ဆယံ ဝိဒိတွာတိ သဗ္ဗလောကိယလောကုတ္တရဂုဏသမ္ပတ္တိနိဒါနံ ဣမံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယံ အတ္ထတော၊ ဂန္ထတော၊ ဝိနိစ္ဆယတော စ သက္ကစ္စံ ဉတွာ။ ဝိသာရဒေါတိ သာရဇ္ဇနံ သာရဒေါ၊ ဝိဂတော သာရဒေါ အဿာတိ ဝိသာရဒေါ၊ ဝိနယပရိယတ္တိယာ၊ အာပတ္တာဒိဝိဘာဂေ စ နိဗ္ဘယော နိရာသင်္ကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ကေဝလံ ဣမဿ ဇာနနေ ဧသောဝ အာနိသံသော၊ အထ ခေါ ဝိနီတမာနသော စ ဟောတိ၊ သံယတစိတ္တော ဟောတီတိ အတ္ထော။ သောတိ ဣမံ ဝိနိစ္ဆယံ သက္ကစ္စံ ဝိဒိတွာ ဌိတော ဘိက္ခု။ ပရေဟီတိ ဣမံ အဇာနန္တေဟိ အညေဟိ။ ဒုပ္ပဓံသိယော စ ဟောတီတိ အနဘိဘဝနီယော စ ဟောတိ။

တတောတိ တသ္မာ ဝိနယေ ဝိသာရဒတာဒိသဗ္ဗဂုဏသမ္ပန္နဟေတုတ္တာ။ ဟီတိ ယသ္မာတိ အတ္ထော။ သိက္ခေတိ သဇ္ဈာယနသဝနာဒိဝသေန သိက္ခေယျ၊ ဥဂ္ဂဏှေယျာတိ အတ္ထော။ ‘‘သတတ’’န္တိ ဣမိနာ သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာနေ ဝိယ ဧတ္ထာပိ သတတာဘိယောဂေါ ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ဝိက္ခိတ္တဿ ယထာဘူတပဋိဝေဓာဘာဝတော တပ္ပဋိပက္ခာယ ဧကဂ္ဂတာယ နိယောဇေန္တော အာဟ ‘‘သမာဟိတော’’တိ၊ သမ္မာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ အာဟိတော ပတိဋ္ဌိတော ဧကဂ္ဂစိတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ ‘‘အဝိက္ခိတ္တဿာယံ ဓမ္မော၊ နာယံ ဓမ္မော ဝိက္ခိတ္တဿာ’’တိ။

၁၉၆၃။ ဧဝံ ဣမာယ ဂါထာယ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပကာရန္တရေနာပိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဣမ’’န္တိအာဒိ။ တေတိ အပေက္ခိတွာ ‘‘ယေ’’တိ လဗ္ဘတိ။ ယေ ထေရာ ဝါ နဝါ ဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ။ ပရမန္တိ အမတမဟာနိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိယာ မူလကာရဏဿ သီလဿ ပကာသနတော ဥတ္တမံ။ အသံကရန္တိ နိကာယန္တရလဒ္ဓီဟိ အသမ္မိဿံ။ သံကရန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရဂုဏောပေတတ္တာ ကာယစိတ္တသုခကာရဏံ သမ္မုခံ ကရောတီတိ သံကရံ။ သဝနာမတန္တိ သဒ္ဒရသာဒိယောဂေန ကဏ္ဏရသာယနံ။ အမတန္တိ တတောယေဝ အမတံ သုမဓုရံ။ အမတမဟာနိဗ္ဗာနာဝဟတ္တာ ဝါ ဖလူပစာရေန အမတံ။ ဣမံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယံ။ အဝေစ္စာတိ သက္ကစ္စံ ဝိဒိတွာ။ အဓိကေတိ အဓိသီလာဒိသိက္ခတ္တယပ္ပကာသနေန ဥက္ကဋ္ဌေ။ ဟိတေတိ လောကိယလောကုတ္တရသုခဟေတုတ္တေန ဟိတေ။ ဟိနောတိ အတ္တနော ဖလန္တိ ‘‘ဟိတ’’န္တိ သုခဟေတု ဝုစ္စတိ။ ကလိသာသနေတိ လောဘာဒိကိလေသဝိဒ္ဓံသနေ။ သာသနေတိ ဝိနယပရိယတ္တိသင်္ခါတသာသနေကဒေသေ။ ပဋုတ္တန္တိ ဗျတ္တဘာဝံ။ န ယန္တိ န ဂစ္ဆန္တိ။ ကေ တေတိ ကတမေ တေ။ ‘‘န ကေစိ သန္တိ စာ’’တိ နိဿန္ဒေဟေ ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထော လိခိတော။

ဧဝံ ဧတ္ထ အတ္ထယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ပရမံ ဥတ္တမံ အသံကရံ နိကာယန္တရလဒ္ဓီဟိ အသမ္မိဿံ သံကရံ သကလလောကိယလောကုတ္တရသုခါဘိနိပ္ဖာဒကံ သဝနာမတံ သောတရသာယနံ ဣမံ ဝိနိစ္ဆယပ္ပကရဏံ အဝေစ္စ သက္ကစ္စံ ဝိဒိတွာ အဓိကေ အဓိသီလာဒိသိက္ခတ္တယပ္ပကာသနေန ဥက္ကဋ္ဌေ ဟိတေ လောကိယလောကုတ္တရသုခဟေတုဘူတေ ကလိသာသနေ သကလသံကိလေသဝိဒ္ဓံသကေ သာသနေ ဝိနယပိဋကသင်္ခါတေ ပရိယတ္တိသာသနေ ယေ ပဋုတ္တံ န ယန္တိ၊ တေ ကေ နာမာတိ ယောဇနာ၊ ယေ ဣမံ ပကရဏံ အဝေစ္စ ဝိဒိတွာ ဌိတာ၊ တေ ဧကံသတော ဝိနယပိဋကေ ပဋုတ္တံ ပါပုဏန္တိ ယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ

ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေါ

၁၉၆၄။ ဧဝံ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂပါဠိယာ၊ အဋ္ဌကထာယ စ အာဂတံ ဝိနိစ္ဆယသာရံ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရနယေန ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဒနန္တရာယ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂပါဠိယာ၊ တဒဋ္ဌကထာယ စ အာဂတဝိနိစ္ဆယသာရံ ဒဿေတုမာရဘန္တော အာဟ ‘‘ဘိက္ခုနီန’’န္တိအာဒိ။ တသ္မိံ အပီတိ ဧတ္ထ အပိ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တာပေက္ခာယံ။ ‘‘သမာသေနာ’’တိ ဣဒံ ဂန္ထဝသေန သင်္ခိပနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကိဉ္စိမတ္တ’’န္တိ ဣဒံ အတ္ထဝသေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ

၁၉၆၅။ ဆန္ဒသောတိ မေထုနသေဝနရာဂပဋိသံယုတ္တေန ဆန္ဒေန။ ဧတေန ‘‘ဆန္ဒေ ပန အသတိ ဗလက္ကာရေန ပဓံသိတာယ အနာပတ္တီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ မေထုနဓမ္မသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) အဋ္ဌကထာ သူစိတာ ဟောတိ။ သာ သမဏီ ပါရာဇိကာ နာမ ဟောတီတိ ပဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။

၁၉၆၆-၇။ ‘‘သဇီဝဿ အပိ အဇီဝဿာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ‘‘သန္ထတံ ဝါ အသန္ထတ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘အင်္ဂဇာတ’’န္တိ ဣမဿ ဝိသေသနံ။ အတ္တနော တိဝိဓေ မဂ္ဂေတိ အတ္တနော ဝစ္စပဿာဝမုခမဂ္ဂါနံ အညတရသ္မိံ မဂ္ဂေ။ ဧတ္ထ ‘‘သန္ထတေ ဝါ အသန္ထတေ ဝါ’’တိ သေသော၊ ‘‘အလ္လောကာသေ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ယေဘုယျအက္ခာယိတာဒိက’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အက္ခာယိတံ သင်္ဂဏှာတိ။

မနုဿပုရိသာဒီနံ နဝန္နံ သဇီဝဿပိ အဇီဝဿပိ ယဿ ကဿစိ သန္ထတံ ဝါ အသန္ထတံ ဝါ ယေဘုယျက္ခာယိတာဒိကံ အင်္ဂဇာတံ အတ္တနော သန္ထတေ ဝါ အသန္ထတေ ဝါ တိဝိဓေ မဂ္ဂေ အလ္လောကာသေ တိလဖလမတ္တမ္ပိ ပဝေသေန္တီ ပရာဇိတာတိ ယောဇနာ။

၁၉၆၈။ သာဓာရဏဝိနိစ္ဆယန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ သာဓာရဏသိက္ခာပဒဝိနိစ္ဆယံ။

၁၉၆၉-၇၀။ အဓက္ခကန္တိ ဧတ္ထ အက္ခကာနံ အဓောတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလန္တိ ဇာဏုမဏ္ဍလာနံ ဥဗ္ဘန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဥဗ္ဘ-သဒ္ဒေါ ဥဒ္ဓံ-သဒ္ဒပရိယာယော။ ဣဓ ‘‘အတ္တနော’’တိ သေသော။ အဝဿုတဿာတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန တိန္တဿ။ အဝဿုတာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ယာတိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သာ’’တိ လဗ္ဘတိ။ သရီရန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ သေသော။ ပရောပက္ကမမူလကံ ပါရာဇိကံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တေန ဝါ ဖုဋ္ဌာ’’တိ။ ဧတ္ထ ‘‘ယထာပရိစ္ဆိန္နေ ကာယေ’’တိ စ ‘‘သာဒိယေယျာ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဝဿုတာ အဝဿုတဿ မနုဿပုဂ္ဂလဿ ယံ ကိဉ္စိ သရီရံ အတ္တနော အဓက္ခကံ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလံ ယံ သရီရကံ၊ တေန သရီရကေန ဆုပေယျ၊ တေန မနုဿပုရိသေန ယထာပရိစ္ဆိန္နေ ကာယေ ဖုဋ္ဌာ သာဒိယေယျ ဝါ၊ သာ ပါရာဇိကာ သိယာတိ ယောဇနာ။

၁၉၇၁-၂။ ‘‘ဂဟိတံ ဥဗ္ဘဇာဏုနာ’’တိ ဣမိနာ ကပ္ပရတော ဥဒ္ဓံ ပါရာဇိကက္ခေတ္တမေဝါတိ ဒီပေတိ။ အတ္တနော ယထာဝုတ္တပ္ပကာရေန ကာယေနာတိ ယောဇနာ၊ အတ္တနော ‘‘အဓက္ခက’’န္တိအာဒိဝုတ္တပ္ပကာရေန ကာယေနာတိ အတ္ထော။ တထာ အဝဿုတာယ အဝဿုတဿ ပုရိသဿ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဖုသန္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတိ။ အတ္တနော ယထာပရိစ္ဆိန္နကာယပဋိဗဒ္ဓေန တထာ အဝဿုတာယ အဝဿုတဿ ပုရိသဿ ကာယံ ဖုသန္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတိ။

၁၉၇၃။ အတ္တနော အဝသေသေန ကာယေန အဝဿုတာယ အဝဿုတဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ကာယံ ဖုသန္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတိ။ ဧဝံ အတ္တနော ပယောဂေ စ ပုရိသဿ ပယောဂေ စ တဿာ ဘိက္ခုနိယာယေဝ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၁၉၇၄။ ယက္ခပေတတိရစ္ဆာနပဏ္ဍကာနံ ကာယံ ‘‘အဓက္ခကံ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလ’’န္တိ ယထာပရိစ္ဆိန္နံ တထေဝ အတ္တနော ကာယေန ဥဘတောအဝဿဝေ သတိ ဖုသန္တိယာ အဿာ ဘိက္ခုနိယာ ထုလ္လစ္စယံ၊ တထေဝ ယက္ခာဒီနံ ပယောဂေပိ တဿာယေဝ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၁၉၇၅။ ဧကတောဝဿဝေ စာပီတိ ဘိက္ခုနိယာ ဝသေန ဧကတောအဝဿဝေ စာပိ။ ထုလ္လစ္စယမုဒီရိတန္တိ ပါရာဇိကက္ခေတ္တဘူတေန အတ္တနော ကာယေန မနုဿပုရိသဿ ကာယံ ဖုသန္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ အဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၆၂) ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အဝသေသေ စ သဗ္ဗတ္ထာတိ ယထာဝုတ္တပါရာဇိကက္ခေတ္တတော အဝသေသေ ထုလ္လစ္စယက္ခေတ္တေ သဗ္ဗတ္ထ ဧကတောအဝဿဝေ သတိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ကာယပဋိဗဒ္ဓါမသနာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ ဥဘတောအဝဿဝေ ဝါ ဧကတောအဝဿဝေ ဝါ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတိ။

၁၉၇၆။ ‘‘ဥဗ္ဘက္ခကမဓောဇာဏုမဏ္ဍလ’’န္တိ ယံ အပါရာဇိကက္ခေတ္တံ ဣဓ ဒဿိတံ၊ ဧတ္ထ ဧကတောအဝဿဝေ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။ ကပ္ပရဿ စ ဟေဋ္ဌာပိ ဧတ္ထေဝ အဓောဇာဏုမဏ္ဍလေ သင်္ဂဟံ ဂတန္တိ ယောဇနာ။

၁၉၇၇-၉။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ သစေ ကာယသံသဂ္ဂံ ကေလာယတိ သေဝတီတိ ယောဇနာ။ ဘိက္ခုနိယာ နာသော သိယာတိ သီလဝိနာသော ပါရာဇိကာပတ္တိ သိယာတိ အတ္ထော။ ဂေဟပေမန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဂေဟသိတပေမ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန သိတ-သဒ္ဒလောပေါ၊ အတ္ထော ပနဿ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တနယောဝ။

၁၉၈၀။ အဝိသေသေနာတိ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ’’တိ ဝါ ‘‘ဘိက္ခုဿာ’’တိ ဝါ ဝိသေသံ အကတွာ။

၁၉၈၁။ ယဿာတိ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ။ ယတ္ထာတိ ဘိက္ခုနိယံ ဝါ ဘိက္ခုသ္မိံ ဝါ။ မနောသုဒ္ဓန္တိ ကာယသံသဂ္ဂါဒိရာဂရဟိတံ။ တဿ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ တတ္ထ ဘိက္ခုနိယံ ဝါ ဘိက္ခုသ္မိံ ဝါ ဝိသယေ နဒေါသတာ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။

၁၉၈၂။ ဘိန္ဒိတွာတိ သီလဘေဒံ ကတွာ။ ဘိက္ခုနိယာ အပကတတ္တာ အာဟ ‘‘နေဝ ဟောတိ ဘိက္ခုနိဒူသကော’’တိ။

၁၉၈၃။ အထာတိ ဝါကျာရမ္ဘေ။ န ဟောတာပတ္တိ ဘိက္ခုနောတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခုနီဟိ ကာယသံသဂ္ဂသင်္ဃာဒိသေသမာဟ။

၁၉၈၄။ ‘‘ခေတ္တေ’’တိ ဝက္ခမာနံ ‘‘ဖုဋ္ဌာ’’တိ ဣမိနာ ယောဇေတွာ ‘‘ပါရာဇိက’’န္တိအာဒီဟိ၊ ‘‘ထုလ္လစ္စယံ ခေတ္တေ’’တိအာဒီဟိ စ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပါရာဇိက’’န္တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ဖုဋ္ဌာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပါရာဇိကက္ခေတ္တေ’’တိ သေသော။

၁၉၈၅။ တထာတိ နိစ္စလာပိ သာဒိယတိ။ ခေတ္တေတိ ထုလ္လစ္စယာဒီနံ ခေတ္တေ။ ကာယေန နိစ္စလာယပိ စိတ္တေန သာဒိယန္တိယာ အာပတ္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဝုတ္တတ္တာ…ပေ… သတ္ထုနာ’’တိ၊ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခေ ဝိယ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇေယျာ’’တိ အဝတွာ ဣဓ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂံ သာဒိယေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၉၈၆။ တဿာ အာပတ္တိယာ။ ကြိယသမုဋ္ဌာနန္တိ ကိရိယာယ သမုဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ သတီတိ သာဒိယနမတ္တေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗဘာဝေ သတိ။ ဣဒန္တိ ‘‘ကိရိယသမုဋ္ဌာန’’မိတိဝိဓာနံ။ တဗ္ဗဟုလေနေဝ နယေနာတိ ကိရိယသမုဋ္ဌာနဗာဟုလ္လေန နယေန ခဒိရဝနာဒိဝေါဟာရော ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၉၈၇။ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ အသဉ္စိစ္စ ဝိရဇ္ဈိတွာ အာမသန္တိယာ အနာပတ္တိ၊ ‘‘အယံ ပုရိသော’’တိ ဝါ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ ဝါ အဇာနိတွာ အာမသန္တိယာ အနာပတ္တိ၊ ပုရိသဿ အာမသနေ သတိ ဖဿံ အသာဒိယန္တိယာ ဝါ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

၁၉၈၈။ ခိတ္တစိတ္တာယာတိ ယက္ခုမ္မတ္တာယ။ ဥမ္မတ္တိကာယ ဝါတိ ပိတ္တကောပေန ဥမ္မာဒပ္ပတ္တာယ။ ဣဒဉ္စ ‘‘အသုစီ’’တိ ဝါ ‘‘စန္ဒန’’န္တိ ဝါ ဝိသေသတံ အဇာနနမေဝ ပမာဏံ။

ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၉၈၉-၉၀။ ‘‘ပါရာဇိကတ္တံ ဇာနန္တီ’’တိ ဣမိနာ အဝသေသာပတ္တိံ ဇာနိတွာ ဆာဒေန္တိယာ ပါရာဇိကာဘာဝံ ဒီပေတိ။ သလိင်္ဂေ တု ဌိတာယာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာလိင်္ဂေယေဝ ဌိတာယ။ ဣတိ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တသ္မိန္တိ ယောဇနာ။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ နိဒဿနေ။ ဣတရာယ ပုဗ္ဗေယေဝ အာပန္နတ္တာ တမပေက္ခိတွာ ‘‘သာ စာ’’တိ အာဟ။

၁၉၉၁။ ဝုတ္တာဝိသိဋ္ဌံ သဗ္ဗံ ဝိနိစ္ဆယံ သင်္ဂဟေတုမာဟ ‘‘သေသ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ ဒုဋ္ဌုလ္လပဋိစ္ဆာဒနေ။

ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၉၉၂-၅။ သင်္ဃေနာတိ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန။ ဥက္ခိတ္တကောတိ အာပတ္တိယာ အဒဿနာဒီသု ဥက္ခိတ္တကော။ ‘‘ဥက္ခေပနေ ဌိတော’’တိ ဣမိနာ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတဿ အနောသာရိတဘာဝံ ဒီပေတိ။ ယာ ဒိဋ္ဌိ ဧတဿာတိ ယံဒိဋ္ဌိကော၊ သော ဥက္ခိတ္တကော ဘိက္ခု ယာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘တဿာ ဒိဋ္ဌိယာ ဂဟဏေနာ’’တိ ဣမိနာ အနုဝတ္တပ္ပကာရော ဒဿိတော။ တံ ဥက္ခိတ္တကံ ဘိက္ခုန္တိ ယောဇနာ။ သာ ဘိက္ခုနီ အညာဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဝိသုမ္ပိစ သင်္ဃမဇ္ဈေပိ ‘‘ဧသော ခေါ အယျေ ဘိက္ခု သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန ဥက္ခိတ္တော’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၆၆၉) နယေန တိက္ခတ္တုံ ဝုစ္စမာနာတိ ယောဇနာ။ တံ ဝတ္ထုံ အစဇန္တီ ဂဟေတွာ ယဒိ တထေဝ တိဋ္ဌတီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ ‘‘ယာဝတတိယံ သမနုဘာသိတဗ္ဗာ’’တိ သေသော။ တဿ ကမ္မဿ ဩသာနေတိ တတိယာယ ကမ္မဝါစာယ ယျကာရပ္ပတ္တဝသေန အဿ သမနုဘာသနကမ္မဿ ပရိယောသာနေ။ အသာကိယဓီတရာတိ အသာကိယဓီတာ၊ ပစ္စတ္တေ ကရဏဝစနံ။ ‘‘ပုန အပ္ပဋိသန္ဓေယာ’’တိ ဣမိနာ ပုန တေနေဝ စ အတ္တဘာဝေန ဘိက္ခုနိဘာဝေ ပဋိသန္ဓာတုံ အနရဟတာ ဝုတ္တာ။

၁၉၉၆။ တိကဒုက္ကဋံ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ အဓမ္မကမ္မေ အဓမ္မကမ္မသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ ဓမ္မကမ္မသညာတိ ဧတာသံ ဝသေန တိကဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ သမနုဘာသနေ ဝုတ္တာ သမုဋ္ဌာနာဒယော သဗ္ဗေ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။

ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၉၉၇။ ‘‘ဟတ္ထဂ္ဂဟဏံ ဝါ သာဒိယေယျာတိ ဟတ္ထော နာမ ကပ္ပရံ ဥပါဒါယ ယာဝ အဂ္ဂနခါ။ ဧတဿ အသဒ္ဓမ္မဿ ပဋိသေဝနတ္ထာယ ဥဗ္ဘက္ခကံ အဓောဇာဏုမဏ္ဍလံ ဂဟဏံ သာဒိယတိ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၇၆) ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘အပါရာဇိကခေတ္တဿာ’’တိအာဒိ။ ‘‘တ’’န္တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ‘‘ယ’’န္တိ လဗ္ဘတိ။ အပါရာဇိကက္ခေတ္တဿ ယဿ ကဿစိ အင်္ဂဿ ယံ ဂဟဏံ၊ တံ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏန္တိ ပဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။ ဟတ္ထေ ဂဟဏံ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏံ။

၁၉၉၈။ ယဿ ကဿစီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ယဿ ကဿစိ စီဝရဿ ယံ ဂဟဏန္တိ ယောဇနာ။

၁၉၉၉။ အသဒ္ဓမ္မ-သဒ္ဒေန မေထုနဿာပိ ဝုစ္စမာနတ္တာ တတော ဝိသေသေတုမာဟ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂ …ပေ… ကာရဏာ’’တိ။ ဘိက္ခုနီ ကာယသံသဂ္ဂသင်္ခါတဿ အသဒ္ဓမ္မဿ ကာရဏာ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသသ္မိံ တိဋ္ဌေယျ ဝါတိ ယောဇနာ။

၂၀၀၀။ တတောတိ တဿ အသဒ္ဓမ္မဿ ကာရဏာ။ တတ္ထာတိ ဟတ္ထပါသေ။ ပုရိသေနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကတ’’န္တိ သေသော၊ ‘‘သင်္ကေတ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အာဂမနံ အဿာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဣစ္ဆေယျာတိ ဝုတ္တေပိ န ဂမနိစ္ဆာမတ္တေန၊ အထ ခေါ ဘိက္ခုနိယာ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသံ၊ ပုရိသေန စ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထပါသံ ဩက္ကန္တကာလေယေဝ ဝတ္ထုပူရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာဟ ‘‘သင်္ကေတံ ဝါ ဂစ္ဆေယျာတိ ဧတဿ အသဒ္ဓမ္မဿ ပဋိသေဝနတ္ထာယ ပုရိသေန ‘ဣတ္ထန္နာမံ အာဂစ္ဆာ’တိ ဝုတ္တာ ဂစ္ဆတိ၊ ပဒေ ပဒေ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသံ ဩက္ကန္တမတ္တေ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၇၆) စ ‘‘ပုရိသဿ အဗ္ဘာဂမနံ သာဒိယတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဟတ္ထပါသံ ဩက္ကန္တမတ္တေ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၇၆) စ။ ဧတ္ထ စ ဣတ္ထန္နာမံ အာဂစ္ဆာတိ ဣတ္ထန္နာမံ ဌာနံ အာဂစ္ဆာတိ အတ္ထော။

၂၀၀၁။ တဒတ္ထာယာတိ တဿေဝ ကာယသံသဂ္ဂသင်္ခါတအသဒ္ဓမ္မဿ သေဝနတ္ထာယ။ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနဉ္စာတိ ဝတ္ထာဒိနာ ယေန ကေနစိ ပဋိစ္ဆန္နဩကာသံ။ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌိတာ တဒတ္ထာယ ကာယံ ဥပသံဟရေယျ ဝါတိ ယောဇနာ။

၂၀၀၂။ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏာဒီနံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ အဋ္ဌန္နံ ဝတ္ထူနံ ပူရဏေန ‘‘အဋ္ဌဝတ္ထုကာ’’တိ သင်္ခါတာ အယံ ဘိက္ခုနီ ဝိနဋ္ဌာ ဟောတိ သီလဝိနာသေန၊ တတောယေဝ အဿမဏီ ဟောတိ အဘိက္ခုနီ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၀၀၃။ အနုလောမေန ဝါတိ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏာဒိပဋိပါဋိယာ ဝါ။ ပဋိလောမေန ဝါတိ တဗ္ဗိပရိယတော ပဋိလောမေန ဝါ။ ဧကန္တရိကာယ ဝါတိ ဧကမေကံ အန္တရိတွာ ပုန တဿာပိ ကရဏဝသေန ဧကန္တရိကာယ ဝါ။ အနုလောမေန ဝါ ပဋိလောမေန ဝါ တထေကန္တရိကာယ ဝါ အဋ္ဌမံ ဝတ္ထုံ ပရိပူရေန္တီ စုတာတိ ယောဇနာ။

၂၀၀၄။ ဧတဒေဝ အတ္ထံ ဗျတိရေကမုခေန သမတ္ထေတုမာဟ ‘‘အထာဒိတော’’တိအာဒိ။ သတက္ခတ္တုမ္ပီတိ ဗဟုက္ခတ္တုမ္ပိ။ သတ-သဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ ဗဟု-သဒ္ဒပရိယာယော။ ပါရာဇိကာ နေဝ သိယာတိ ယောဇနာ၊ ဣမိနာ တံတံဝတ္ထုမူလကံ ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၀၀၅။ ယာ ပန အာပတ္တိယော အာပန္နာ၊ ဒေသေတွာ တာဟိ မုစ္စတီတိ ယောဇနာ။ ဓုရနိက္ခေပနံ ကတွာတိ ‘‘န ပုနေဝံ ကရိဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ။ ဒေသိတာ ဂဏနူပိကာတိ ဒေသိတာ ဒေသိတဂဏနမေဝ ဥပေတိ၊ ပါရာဇိကဿ အင်္ဂံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ ယာ ဧကံ အာပန္နာ၊ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ဒေသေတွာ ပုန ကိလေသဝသေန အာပဇ္ဇတိ၊ ပုန ဒေသေတိ၊ ဧဝံ အဋ္ဌ ဝတ္ထူနိ ပူရေန္တီပိ ပါရာဇိကာ န ဟောတိ။

၂၀၀၆။ သဥဿာဟာယ ဒေသိတာတိ ပုန အာပဇ္ဇနေ အနိက္ခိတ္တဓုရာယ ဘိက္ခုနိယာ ဒေသိတာပိ အာပတ္တိ ဒေသနာဂဏနံ န ဥပေတိ။ ကိံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒေသိတာပိ အဒေသိတာ’’တိ၊ တသ္မာ ပါရာဇိကာပတ္တိယာ အင်္ဂမေဝ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၀၀၈။ အယံ အတ္ထောတိ ‘‘အသဒ္ဓမ္မော နာမ ကာယသံသဂ္ဂေါ’’တိ အယံ အတ္ထော။ ဥဒ္ဒိသိတောတိ ပကာသိတော။

၂၀၀၉။ အယမတ္ထော ကေန ဝစနေန ဥဒ္ဒိသိတောတိ အာဟ ‘‘ဝိညူ…ပေ… သာဓကံ ဝစနံ ဣဒ’’န္တိ။ ဣဒံ ဝစနန္တိ ‘‘ဝိညူ ပဋိဗလော ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇိတု’’န္တိ (ပါစိ။ ၆၇၆) ဣဒံ ဝစနံ။ သာဓကံ ပမာဏံ။

အဋ္ဌဝတ္ထုကကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၀၁၀။ အဝဿုတာ၊ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကာ၊ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ၊ အဋ္ဌဝတ္ထုကာတိ ဣမာ စတဿော ပါရာဇိကာပတ္တိယော မဟေသိနာ အသာဓာရဏာ ဘိက္ခုနီနမေဝ ပညတ္တာတိ ယောဇနာ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ

ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

ပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သင်္ဃာဒိသေသကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၁၁။ ဧဝံ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ အာဂတံ ပါရာဇိကဝိနိစ္ဆယံ ဝတွာ ဣဒါနိ တဒနန္တရုဒ္ဒိဋ္ဌံ သင်္ဃာဒိသေသဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ’’တိအာဒိ။ ဥဿယဝါဒါတိ ကောဓုဿယမာနုဿယဝသေန ဝိဝဒမာနာ။ တတောယေဝ အဋ္ဋံ ကရောတိ သီလေနာတိ အဋ္ဋကာရီ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အဋ္ဋော’’တိ ဝေါဟာရိကဝိနိစ္ဆယော ဝုစ္စတိ၊ ယံ ပဗ္ဗဇိတာ ‘‘အဓိကရဏ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗေ မုခမဿာ အတ္ထီတိ မုခရီ၊ ဗဟုဘာဏီတိ အတ္ထော။ ယေန ကေနစိ နရေန သဒ္ဓိန္တိ ‘‘ဂဟပတိနာ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တေန ဝါ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၆၇၉) ဒဿိတေန ယေန ကေနစိ မနုဿေန သဒ္ဓိံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ ကိရာတိ ပဒပူရဏေ၊ အနုဿဝနေ ဝါ။

၂၀၁၂။ သက္ခိံ ဝါတိ ပစ္စက္ခတော ဇာနနကံ ဝါ။ အဋ္ဋံ ကာတုံ ဂစ္ဆန္တိယာ ပဒေ ပဒေ တထာ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

၂၀၁၃။ ဝေါဟာရိကေတိ ဝိနိစ္ဆယာမစ္စေ။

၂၀၁၄။ အနန္တရန္တိ တဿ ဝစနာနန္တရံ။

၂၀၁၅။ ဣတရောတိ အဋ္ဋကာရကော။ ပုဗ္ဗသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယောတိ ပဌမာရောစနေ ဒုက္ကဋံ၊ ဒုတိယာရောစနေ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၀၁၆။ ‘‘တဝ၊ မမာပိ စ ကထံ တုဝမေဝ အာရောစေဟီ’’တိ ဣတရေန ဝုတ္တာ ဘိက္ခုနီတိ ယောဇနာ။ ယထာကာမန္တိ တဿာ စ အတ္တနော စ ဝစနေ ယံ ပဌမံ ဝတ္တုမိစ္ဆတိ၊ တံ ဣစ္ဆာနုရူပံ အာရောစေတု။

၂၀၁၈-၉။ ဥဘိန္နမ္ပိ ယထာ တထာ အာရောစိတကထံ သုတွာတိ ယောဇနာ။ ယထာ တထာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ကေနစိ ပကာရေန။ တေဟီတိ ဝေါဟာရိကေဟိ။ အဋ္ဋေ ပန စ နိဋ္ဌိတေတိ အဋ္ဋကာရကေသု ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ပရာဇိတေ။ ယထာဟ ‘‘ပရာဇိတေ အဋ္ဋကာရကေ အဋ္ဋပရိယောသာနံ နာမ ဟောတီ’’တိ။ အဋ္ဋဿ ပရိယောသာနေတိ ဧတ္ထ ‘‘တဿာ’’တိ သေသော။ တဿ အဋ္ဋဿ ပရိယောသာနေတိ ယောဇနာ။

၂၀၂၀-၂၃။ အနာပတ္တိဝိသယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဒူတံ ဝါပီ’’တိအာဒိ။ ပစ္စတ္ထိကမနုဿေဟိ ဒူတံ ဝါပိ ပဟိဏိတွာ သယမ္ပိ ဝါ အာဂန္တွာ ယာ ပန အာကဍ္ဎီယတီတိ ယောဇနာ။ အညေဟီတိ ဂါမဒါရကာဒီဟိ အညေဟိ။ ကိဉ္စိ ပရံ အနောဒိဿာတိ ယောဇနာ။ ဣမိဿာ ဩဒိဿ ဝုတ္တေ တေဟိ ဂဟိတဒဏ္ဍေ တဿာ စ ဂီဝါတိ သူစိတံ ဟောတိ။ ယာ ရက္ခံ ယာစတိ၊ တတ္ထ တသ္မိံ ရက္ခာယာစနေ တဿာ အနာပတ္တိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။ အညတော သုတွာတိ ယောဇနာ။ ဥမ္မတ္တိကာဒီနန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာဒိကမ္မိကာ ဂဟိတာ။

သမုဋ္ဌာနံ ကထိနေန တုလျန္တိ ယောဇနာ။ သေသံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သကိရိယံ ဣဒ’’န္တိ။ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ။ ကိရိယာယ သဟ ဝတ္တတီတိ သကိရိယံ အဋ္ဋကရဏေန အာပဇ္ဇနတော။ ‘‘သမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဣမိနာ စ သမုဋ္ဌာနာဒိဝိနိစ္ဆယော ဥပလက္ခိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အဋ္ဋကာရိကာကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၀၂၄-၅။ ဇာနန္တီတိ ‘‘သာမံ ဝါ ဇာနာတိ၊ အညေ ဝါ တဿာ အာရောစေန္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၈၄) ဝုတ္တနယေန ဇာနန္တီ။ စောရိန္တိ ယာယ ပဉ္စမာသဂ္ဃနကတော ပဋ္ဌာယ ယံ ကိဉ္စိ ပရသန္တကံ အဝဟရိတံ၊ အယံ စောရီ နာမ။ ဝဇ္ဈံ ဝိဒိတန္တိ ‘‘တေန ကမ္မေန ဝဓာရဟာ အယ’’န္တိ ဧဝံ ဝိဒိတံ။ သင်္ဃန္တိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ။ အနပလောကေတွာတိ အနာပုစ္ဆာ။ ရာဇာနံ ဝါတိ ရညာ အနုသာသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ တံ ရာဇာနံ ဝါ။ ယထာဟ ‘‘ရာဇာ နာမ ယတ္ထ ရာဇာ အနုသာသတိ၊ ရာဇာ အပလောကေတဗ္ဗော’’တိ။ ဂဏမေဝ ဝါတိ ‘‘တုမှေဝ တတ္ထ အနုသာသထာ’’တိ ရာဇူဟိ ဒိန္နံ ဂါမနိဂမမလ္လဂဏာဒိကံ ဂဏံ ဝါ။ မလ္လဂဏံ နာမ ပါနီယဋ္ဌပနပေါက္ခရဏိခဏနာဒိပုညကမ္မနိယုတ္တော ဇနသမူဟော။ ဧတေနေဝ ဧဝမေဝ ဒိန္နဂါမဝရာ ပူဂါ စ သေနိယော စ သင်္ဂဟိတာ။ ဝုဋ္ဌာပေယျာတိ ဥပသမ္ပာဒေယျ။ ကပ္ပန္တိ စ ဝက္ခမာနလက္ခဏံ ကပ္ပံ။ သာ စောရိဝုဋ္ဌာပနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပဇ္ဈာယာ ဟုတွာ ယာ စောရိံ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ သာ ဘိက္ခုနီတိ အတ္ထော။ ဥပဇ္ဈာယဿ ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋံ။

၂၀၂၆။ ပဉ္စမာသဂ္ဃနန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စမာသဉ္စ ပဉ္စမာသဂ္ဃနကဉ္စ ပဉ္စမာသဂ္ဃနန္တိ ဧကဒေသသရူပေကသေသနယေန ပဉ္စမာသဿာပိ ဂဟဏံ။ အတိရေကဂ္ဃနံ ဝါပီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

၂၀၂၇။ ပဗ္ဗဇိတံ ပုဗ္ဗံ ယာယ သာ ပဗ္ဗဇိတပုဗ္ဗာ။ ဝုတ္တပ္ပကာရံ စောရကမ္မံ ကတွာပိ တိတ္ထာယတနာဒီသု ယာ ပဌမံ ပဗ္ဗဇိတာတိ အတ္ထော။

၂၀၂၈-၃၀။ ဣဒါနိ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋာဒိအာပတ္တိဝိဘာဂံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဝုဋ္ဌာပေတိ စ ယာ စောရိ’’န္တိအာဒိ။ ဣဓ ‘‘ဥပဇ္ဈာယာ ဟုတွာ’’တိ သေသော။ ဣဒံ ကပ္ပံ ဌပေတွာတိ ယောဇနာ။ သီမံ သမ္မန္နတိ စာတိ အဘိနဝံ သီမံ သမ္မန္နတိ၊ ဗန္ဓတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣမိနာ စ ‘‘ထုလ္လစ္စယံ ဒွယ’’န္တိ ဣမိနာ စ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ကမ္မန္တေတိ ဥပသမ္ပဒကမ္မဿ ပရိယောသာနေ၊ တတိယာယ ကမ္မဝါစာယ ယျကာရပ္ပတ္တာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၀၃၁။ အဇာနန္တီတိ စောရိံ အဇာနန္တီ။ (ဣဒံ သိက္ခာပဒံ။)

၂၀၃၂။ စောရိဝုဋ္ဌာပနံ နာမာတိ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ စောရိဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနံ နာမ။ ဝါစစိတ္တတောတိ ခဏ္ဍသီမံ အဂန္တွာ ကရောန္တိယာ ဝါစာစိတ္တေဟိ။ ကာယဝါစာဒိတော စေဝါတိ ဂန္တွာ ကရောန္တိယာ ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ။ ယထာဟ ‘‘ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပက္ကန္တာသု ဘိက္ခုနီသု အဂန္တွာ ခဏ္ဍသီမံ ဝါ နဒိံ ဝါ ယထာနိသိန္နဋ္ဌာနေယေဝ အတ္တနော နိဿိတကပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဝါစာစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ၊ ခဏ္ဍသီမံ ဝါ နဒိံ ဝါ ဂန္တွာ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ကာယဝါစာစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၈၃)။ ကြိယာကြိယန္တိ အနာပုစ္ဆာဝုဋ္ဌာပနဝသေန ကိရိယာကိရိယံ။

စောရိဝုဋ္ဌာပနကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၀၃၃-၄။ ဂါမန္တရန္တိ အညံ ဂါမံ။ ယာ ဧကာ သစေ ဂစ္ဆေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ နဒီပါရန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ နဒိယာ ပါရံ နဒီပါရံ။ ‘‘ဧကာ ဝါ’’တိ ဥပရိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဩဟီယေယျာတိ ဝိနာ ဘဝေယျ။ ဣဓ ‘‘အရညေ’’တိ သေသော။ အရညလက္ခဏံ ‘‘ဣန္ဒခီလ’’ဣစ္စာဒိနာ ဝက္ခတိ။ ‘‘ဧကာ ဝါ ရတ္တိံ ဝိပ္ပဝသေယျ၊ ဧကာ ဝါ ဂဏမှာ ဩဟီယေယျာ’’တိ သိက္ခာပဒက္ကမော၊ ဧဝံ သန္တေပိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ‘‘ရတ္တိံ ဝိပ္ပဝသေယျာ’’တိ အန္တေ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဝိဘာဂဝိနိစ္ဆယေ ဒေသနာရုဠှက္ကမေနေဝ ‘‘ပုရေရုဏောဒယာယေဝါ’’တိအာဒိံ ဝက္ခတိ။ သာ ပဌမာပတ္တိကံ ဂရုကံ ဓမ္မံ အာပန္နာ သိယာတိ ယောဇနာ။ ပဌမံ အာပတ္တိ ဧတဿာတိ ပဌမာပတ္တိကော၊ ဝီတိက္ကမက္ခဏေယေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဂရုကံ ဓမ္မ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ သကဂါမာ နိက္ခမန္တိယာတိ ဘိက္ခုနိယာ အတ္တနော ဝသနဂါမတော နိက္ခမန္တိယာ။

၂၀၃၅။ တတော သကဂါမတော။

၂၀၃၆-၇။ ဧကေန ပဒဝါရေန ဣတရဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပေ အတိက္ကန္တေ၊ ဥပစာရောက္ကမေ ဝါ ထုလ္လစ္စယန္တိ ယောဇနာ။ အတိက္ကန္တေ ဩက္ကန္တေတိ ဧတ္ထ ‘‘ပရိက္ခေပေ ဥပစာရေ’’တိ အဓိကာရတော လဗ္ဘတိ။

၂၀၃၈-၉။ နိက္ခမိတွာတိ အတ္တနော ပဝိဋ္ဌဂါမတော နိက္ခမိတွာ။ အယမေဝ နယောတိ ‘‘ဧကေန ပဒဝါရေန ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုတိယေန ဂရုကာပတ္တီ’’တိ အယံ နယော။

ဝတိစ္ဆိဒ္ဒေန ဝါ ခဏ္ဍပါကာရေန ဝါတိ ယောဇနာ။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပါကာရေနာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဝါ-သဒ္ဒဿ သမ္ဗန္ဓနီယတံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဘိက္ခုဝိဟာရဿ ဘူမိ တာသမကပ္ပိယာ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ဝိဟာရဿ ဘူမိန္တိ ဘိက္ခုနိဝိဟာရဘူမိ ဂဟိတာ။ ‘‘ကပ္ပိယန္တိ ပဝိဋ္ဌတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဝက္ခမာနဿ ကာရဏံ ဒဿေတိ။ ကောစိ ဒေါသောတိ ထုလ္လစ္စယသင်္ဃာဒိသေသော ဝုစ္စမာနော ယော ကောစိ ဒေါသော။

၂၀၄၀။ တာသန္တိ ဘိက္ခုနီနံ။ ‘‘အကပ္ပိယာ’’တိ ဣမိနာ တတ္ထာပိ ပဝိဋ္ဌာယ ဂါမန္တရပစ္စယာ အာပတ္တိသမ္ဘဝမာဟ။

၂၀၄၁။ ‘‘ပဌမံ ပါဒံ အတိက္ကာမေန္တိယာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၉၂) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဟတ္ထိ…ပေ… အနာပတ္တိ သိယာပတ္တိ၊ ပဒသာ ဂမနေ ပနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၂၀၄၂။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ…ပေ… အာပတ္တိ ပဝိသန္တိယာ’’တိ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ဥပသံဟာရတ္တာ န ပုနရုတ္တိဒေါသော။

၂၀၄၃-၄။ လက္ခဏေနုပပန္နာယာတိ ‘‘နဒီ နာမ တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အန္တရဝါသကော တေမိယတီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၉၂) ဝုတ္တလက္ခဏေန သမန္နာဂတာယ နဒိယာ။ ယာ ပါရံ တီရံ ဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။

ပဌမံ ပါဒံ ဥဒ္ဓရိတွာန တီရေ ဌပေန္တိယာတိ ‘‘ဣဒါနိ ပဒဝါရေန အတိက္ကမတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗကာလေ ပဌမံ ပါဒံ ဥက္ခိပိတွာ ပရတီရေ ဌပေန္တိယာ။ ‘‘ဒုတိယပါဒုဒ္ဓါရေ သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၉၂) အဋ္ဌကထာဝစနတော ‘‘အတိက္ကမေ’’တိ ဣမိနာ ဥဒ္ဓါရော ဂဟိတော။

၂၀၄၅။ အန္တရနဒိယန္တိ နဒိဝေမဇ္ဈေ။ ဘဏ္ဍိတွာတိ ကလဟံ ကတွာ။ ဩရိမံ တီရန္တိ အာဂတဒိသာယ တီရံ။ တထာ ပဌမေ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုတိယေ ဂရု ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ သကလေန ဝစနေန ‘‘ဣတရိဿာ ပန အယံ ပက္ကန္တဋ္ဌာနေ ဌိတာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပရတီရံ ဂစ္ဆန္တိယာပိ အနာပတ္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာပိ ဥလ္လိင်္ဂိတာ။

၂၀၄၆။ ရဇ္ဇုယာတိ ဝလ္လိအာဒိကာယ ယာယ ကာယစိ ရဇ္ဇုယာ။

၂၀၄၇။ ပိဝိတုန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပါနီယ’’န္တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန အပိ-သဒ္ဒေန ဘဏ္ဍဓောဝနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အထာတိ ဝါကျာရမ္ဘေ နိပါတော။ ‘‘နဟာနာဒိကိစ္စံ သမ္ပာဒေတွာ ဩရိမမေဝ တီရံ အာဂမိဿာမီ’’တိ အာလယဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ အာဟ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

၂၀၄၈။ ပဒသာနဒိံ ဩတရိတွာနာတိ ယောဇနာ။ သေတုံ အာရောဟိတွာ တထာ ပဒသာ ဥတ္တရန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

၂၀၄၉။ ဂန္တွာနာတိ ဧတ္ထ ‘‘နဒိ’’န္တိ သေသော။ ဥတ္တရဏကာလေ ပဒသာ ယာတီတိ ယောဇနာ။

၂၀၅၀။ ဝေဂေနာတိ ဧကေနေဝ ဝေဂေန၊ အန္တရာ အနိဝတ္တိတွာတိ အတ္ထော။

၂၀၅၁။ ‘‘နိသီဒိတွာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ခန္ဓေ ဝါ’’တိအာဒီဟိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ခန္ဓာဒယော စေတ္ထ သဘာဂါနမေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဟတ္ထသင်္ဃာတနေ ဝါတိ ဥဘောဟိ ဗဒ္ဓဟတ္ထဝလယေ ဝါ။

၂၀၅၂-၃။ ပါသန္တိ ဟတ္ထပါသံ။ ‘‘အာဘောဂံ ဝိနာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဂမိဿာမီ’’တိ အာဘောဂေ ကတေ အဇာနန္တိယာ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေပိ အနာပတ္တီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ယထာဟ ‘‘သစေ သဇ္ဈာယံ ဝါ သဝနံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကုရုမာနာ ‘ပုရေအရုဏေယေဝ ဒုတိယိကာယ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’တိ အာဘောဂံ ကရောတိ၊ အဇာနန္တိယာ ဧဝ စဿာ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၉၂)။ နာနာဂဗ္ဘေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧကဂဗ္ဘေပိ ဝါ’’တိ။ ဧကဂဗ္ဘေပိ ဝါ ဒုတိယိကာယ ဟတ္ထပါသံ အတိက္ကမ္မ အရုဏံ ဥဋ္ဌပေန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အာပတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၀၅၄။ ဒုတိယာပါသန္တိ ဒုတိယိကာယ ဟတ္ထပါသံ။ ‘‘ဂမိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တိယာ သစေ အရုဏံ ဥဋ္ဌေတိ၊ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။

၂၀၅၅-၆။ အညတ္ထ ပဉ္စဓနုသတိကဿ (ပါရာ။ ၆၅၄) ပစ္ဆိမဿ အာရညကသေနာသနဿ ဝုတ္တတ္တာ တတော နိဝတ္တေတုမာဟ ‘‘ဣန္ဒခီလမတိက္ကမ္မာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ဒီပိတန္တိ အဋ္ဌကထာယ ‘‘အရညေတိ ဧတ္ထ နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၆၉၂) ဧဝံ ဝုတ္တလက္ခဏမေဝ အရညံ ဒဿိတန္တိ အတ္ထော။

ဒုတိယိကာယ ဒဿနူပစာရံ ဝိဇဟန္တိယာ တဿာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဇဟိတေ’’တိ ဣဒံ အပေက္ခိတွာ ‘‘ဥပစာရေ’’တိ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမော ကာတဗ္ဗော။

၂၀၅၇။ သာဏိပါကာရပါကာရတရုအန္တရိတေ ဌာနေ အသတိ ဒဿနူပစာရေ သတိပိ သဝနူပစာရေ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၀၅၈-၆၀။ ဧတ္ထ ကထန္တိ ယတ္ထ ဒူရေပိ ဒဿနံ ဟောတိ၊ ဧဝရူပေ အဇ္ဈောကာသေ အာပတ္တိနိယမော ကထံ ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ အနေကေသု ဌာနေသု ‘‘သဝနူပစာရာတိက္ကမေ’’တိ ဝုစ္စမာနတ္တာ တတ္ထ လက္ခဏံ ဌပေတုမာဟ ‘‘မဂ္ဂ…ပေ… ဧဝရူပကေ’’တိ။ ဧတ္ထ ‘‘ဌာနေ’’တိ သေသော။ ကူဇန္တိယာတိ ယထာဝဏ္ဏဝဝတ္ထာနံ န ဟောတိ၊ ဧဝံ အဗျတ္တသဒ္ဒံ ကရောန္တိယာ။

ဧဝရူပကေ ဌာနေ ဓမ္မဿဝနာရောစနေ ဝိယ စ မဂ္ဂမူဠှဿ သဒ္ဒေန ဝိယ စ ‘‘အယျေ’’တိ ကူဇန္တိယာ တဿာ သဒ္ဒဿ သဝနာတိက္ကမေ ဘိက္ခုနိယာ ဂရုကာ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ ဂရုကာ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဒုတိယိကံ န ပါပုဏိဿာမီ’’တိ နိရုဿာဟဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဩဟီယိတွာထ ဂစ္ဆန္တီ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဂဏမှာ ဩဟီယေယျာ’’တိ ဣမသ္မိံ။

၂၀၆၁။ အထ ဂစ္ဆန္တီ ဩဟီယိတွာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဣဒါနိ အဟံ ပါပုဏိဿာမိ’’ ဣတိ ဧဝံ သဥဿာဟာ အနုဗန္ဓတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒုတိယောပစာရာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၀၆၂။ ‘‘ဂစ္ဆတု အယံ’’ ဣတိ ဥဿာဟဿစ္ဆေဒံ ကတွာ ဩဟီနာ စေ၊ တဿာ အာပတ္တီတိ အဇ္ဈာဟာရယောဇနာ။

၂၀၆၃။ ဣတရာပီတိ ဂန္တုံ သမတ္ထာပိ။ ဩဟီယတု အယန္တိ စာတိ နိရုဿာဟပ္ပကာရော သန္ဒဿိတော။ ဝုတ္တတ္ထမေဝ သမတ္ထယိတုမာဟ ‘‘သဥဿာဟာ န ဟောတိ စေ’’တိ။

၂၀၆၄-၅။ ပုရိမာ ဧကကံ မဂ္ဂံ ယာတီတိ ယောဇနာ။ ဧကမေဝ ဧကကံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧကိဿာ ဣတရာ ပက္ကန္တဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဂဏမှာဩဟီယနေ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ဧဝကာရတ္ထော။ အနာပတ္တိ ဧဝ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။

၂၀၆၆-၇။ ဂါမန္တရဂတာယာတိ ဂါမသီမဂတာယ။ ‘‘နဒိယာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ အာပတ္တိယောစတဿောပီတိ ရတ္တိဝိပ္ပဝါသ ဂါမန္တရဂမန နဒိပါရဂမန ဂဏမှာဩဟီယန သင်္ခါတာ စတဿော သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိယော။ ဂဏမှာဩဟီယနမူလကာပတ္တိယာ ဂါမတော ဗဟိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တေပိ ဂါမန္တရောက္ကမနမူလကာပတ္တိယာ အန္တောဂါမေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တေပိ ဧကက္ခဏေတိ ဂါမူပစာရံ သန္ဓာယာဟ။

၂၀၆၈-၉။ ယာ သဒ္ဓိံ ယာတာ ဒုတိယိကာ၊ သာ စ ပက္ကန္တာ ဝါ သစေ ဟောတိ၊ ဝိဗ္ဘန္တာ ဝါ ဟောတိ၊ ပေတာနံ လောကံ ယာတာ ဝါ ဟောတိ၊ ကာလကတာ ဝါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော၊ ပက္ခသင်္ကန္တာ ဝါ ဟောတိ၊ တိတ္ထာယတနသင်္ကန္တာ ဝါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော၊ နဋ္ဌာ ဝါ ဟောတိ၊ ပါရာဇိကာပန္နာ ဝါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝရူပေ ကာလေ ဂါမန္တရောက္ကမနာဒီနိ…ပေ… အနာပတ္တီတိ ဉာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဥမ္မတ္တိကာယပိ ဧဝံ စတ္တာရိပိ ကရောန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

၂၀၇၀။ ‘‘အဂါမကေ အရညေ’’တိ ဣဒံ ဂါမာဘာဝေန ဝုတ္တံ၊ န ဝိဉ္ဈာဋဝိသဒိသတာယ။

၂၀၇၁။ ဂါမဘာဝတော နဒိပါရဂမနဂဏမှာဩဟီယနာပတ္တိ န သမ္ဘဝတိ၊ တဿာပိ သကဂါမတ္တာ ဂါမန္တရဂမနမူလိကာပတ္တိ စ ဒိဝသဘာဂတ္တာ ရတ္တိဝိပ္ပဝါသမူလိကာပတ္တိ စ န သမ္ဘဝတီတိ အာဟ ‘‘သကဂါမေ…ပေ… န ဝိဇ္ဇရေ’’တိ။ ယထာကာမန္တိ ယထိစ္ဆိတံ၊ ဒုတိယိကာယ အသန္တိယာပီတိ အတ္ထော။

၂၀၇၂။ သမုဋ္ဌာနာဒယော ပဌမန္တိမဝတ္ထုနာ တုလျာတိ ယောဇနာ။

ဂါမန္တရဂမနကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၀၇၃။ သီမာသမ္မုတိယာ စေဝါတိ ‘‘သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန ဓမ္မေန ဝိနယေန ဥက္ခိတ္တံ ဘိက္ခုနိံ ကာရကသင်္ဃံ အနာပုစ္ဆာ တဿေဝ ကာရကသင်္ဃဿ ဆန္ဒံ အဇာနိတွာ ဩသာရေဿာမီ’’တိ နဝသီမာသမ္မန္နနေ စ။ ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ဒုဝေ ထုလ္လစ္စယာ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။

၂၀၇၄။ ကမ္မဿ ပရိယောသာနေတိ ဩသာရဏကမ္မဿ အဝသာနေ။ တိကသင်္ဃာဒိသေသန္တိ ‘‘ဓမ္မကမ္မေ ဓမ္မကမ္မသညာ ဩသာရေတိ၊ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿ။ ဓမ္မကမ္မေ ဝေမတိကာ၊ ဓမ္မကမ္မေ အဓမ္မကမ္မသညာ ဩသာရေတိ၊ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၉၇) တိကသင်္ဃာဒိသေသံ ဝုတ္တံ။ ကမ္မန္တိ စ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ။ အဓမ္မေ တိကဒုက္ကဋန္တိ ‘‘အဓမ္မကမ္မေ ဓမ္မကမ္မသညာ ဩသာရေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အဓမ္မကမ္မေ ဝေမတိကာ၊ အဓမ္မကမ္မသညာ ဩသာရေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ တိကဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။

၂၀၇၅။ ဂဏဿာတိ တဿေဝ ကာရကဂဏဿ။ ဝတ္တေ ဝါ ပန ဝတ္တန္တိန္တိ တေစတ္တာလီသပ္ပဘေဒေ နေတ္တာရဝတ္တေ ဝတ္တမာနံ။ တေစတ္တာလီသပ္ပဘေဒံ ပန ဝတ္တက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၇၆) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ နေတ္တာရဝတ္တေတိ ကမ္မတော နိတ္ထရဏဿ ဟေတုဘူတေ ဝတ္တေ။

၂၀၇၇။ ဩသာရဏံ ကြိယံ။ အနာပုစ္ဆနံ အကြိယံ။

စတုတ္ထံ။

၂၀၇၈-၉။ အဝဿုတာတိ မေထုနရာဂေန တိန္တာ။ ဧဝမုပရိပိ။ ‘‘မနုဿပုဂ္ဂလဿာ’’တိ ဣမိနာ ယက္ခာဒီနံ ပဋိက္ခေပေါ။ ‘‘ဥဒကေ…ပေ… ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝက္ခမာနတ္တာ အာမိသန္တိ အညတြ ဒန္တပေါနာ အဇ္ဈောဟရဏီယဿ ဂဟဏံ။ ပယောဂတောတိ ပယောဂဂဏနာယ။

၂၀၈၀။ ဧကတောဝဿုတေတိ ပုမိတ္ထိယာ သာမညေန ပုလ္လိင်္ဂနိဒ္ဒေသော။ ကထမေတံ ဝိညာယတီတိ? ‘‘ဧကတောအဝဿုတေတိ ဧတ္ထ ဘိက္ခုနိယာ အဝဿုတဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပနေတံ န ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဠိယာ သမေတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၀၁) ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိ။ ဧတ္ထ စ ဧတံ န ဝုတ္တန္တိ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ အဝဿုတဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ ဧတံ နိယမနံ န ဝုတ္တံ။ တန္တိ တံ နိယမေတွာ အဝစနံ။ ပါဠိယာ သမေတီတိ ‘‘ဧကတောအဝဿုတေ’’တိ (ပါစိ။ ၇၀၁-၇၀၂) အဝိသေသေတွာ ဝုတ္တပါဠိယာ၊ ‘‘အနဝဿုတောတိ ဇာနန္တီ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ (ပါစိ။ ၇၀၃) ဣမာယ စ ပါဠိယာ သမေတိ။ ယဒိ ဟိ ပုဂ္ဂလဿ အဝဿုတဘာဝေါ နပ္ပမာဏံ၊ ကိံ ‘‘အနဝဿုတောတိ ဇာနန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန။ ‘‘အနာပတ္တိ ဥဘော အနဝဿုတာ ဟောန္တိ၊ အနဝဿုတာ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ အဇ္ဈောဟာရပယောဂေသု ဗဟူသု ထုလ္လစ္စယစယော ထုလ္လစ္စယာနံ သမူဟော သိယာ၊ ပယောဂဂဏနာယ ဗဟူနိ ထုလ္လစ္စယာနိ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၀၈၁။ သမ္ဘဝေ၊ ဗျဘိစာရေ စ ဝိသေသနံ သာတ္ထကံ ဘဝတီတိ ‘‘မနုဿဝိဂ္ဂဟာန’’န္တိ ဣဒံ ဝိသေသနံ ယက္ခပေတတိရစ္ဆာနပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဥဘတောအဝဿုတေ သတိ မနုဿဝိဂ္ဂဟာနံ ယက္ခပေတတိရစ္ဆာနာနံ ဟတ္ထတော စ ပဏ္ဍကာနံ ဟတ္ထတော စ တထာတိ ယောဇနာ။ တထာ-သဒ္ဒေနေတ္ထ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ အဇ္ဈောဟာရပယောဂေသု ထုလ္လစ္စယစယော သိယာ’’တိ ယထာဝုတ္တမတိဒိသတိ။

၂၀၈၂။ ဧတ္ထာတိ ဣမေသု ယက္ခာဒီသု။ ဧကတောအဝဿုတေ သတိ အာမိသံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိယာ ဒုက္ကဋံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု မနုဿာမနုဿေသု ဧကတော၊ ဥဘတော ဝါ အနဝဿုတေသု။ ဥဒကေ ဒန္တကဋ္ဌကေတိ ဥဒကဿ၊ ဒန္တကဋ္ဌဿ စ ဂဟဏေ။ ပရိဘောဂေ စာတိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ စေဝ ပရိဘောဂေ စ။

၂၀၈၃-၄။ ဥဘယာဝဿုတာဘာဝေတိ ဘိက္ခုနိယာ၊ ပုဂ္ဂလဿ စ ဥဘိန္နံ အဝဿုတတ္တေ အသတိ ယဒိ အာမိသံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။ အယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော။ န စ အဝဿုတောတိ နေဝ အဝဿုတောတိ ဉတွာ။ ယာ ပန အာမိသံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ တဿာ စ ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ယာ ဂဏှာတိ၊ တဿာ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာဝ အနာပတ္တိဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပဉ္စမံ။

၂၀၈၅။ ဥယျောဇနေတိ ‘‘ကိံ တေ အယျေ ဧသော ပုရိသပုဂ္ဂလော ကရိဿတိ အဝဿုတော ဝါ အနဝဿုတော ဝါ၊ ယတော တွံ အနဝဿုတာ၊ ဣင်္ဃ အယျေ ယံ တေ ဧသော ပုရိသပုဂ္ဂလော ဒေတိ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ၊ တံ တွံ သဟတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ခါဒ ဝါ ဘုဉ္ဇ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၇၀၅) ဝုတ္တနယေန နိယောဇနေ။ ဧကိဿာတိ ဥယျောဇိကာယ။ ဣတရိဿာတိ ဥယျောဇိတာယ။ ပဋိဂ္ဂဟေတိ အဝဿုတဿ ဟတ္ထတော အာမိသပဋိဂ္ဂဟဏေ။ ဒုက္ကဋာနိ စာတိ ဥယျောဇိကာယ ဒုက္ကဋာနိ။ ဘောဂေသူတိ ဥယျောဇိတာယ တထာ ပဋိဂ္ဂဟိတဿ အာမိသဿ ပရိဘောဂေသု။ ထုလ္လစ္စယဂဏော သိယာတိ ဥယျောဇိကာယ ထုလ္လစ္စယသမူဟော သိယာတိ အတ္ထော။

၂၀၈၆-၇။ ဘောဇနဿာဝသာနသ္မိန္တိ ဥယျောဇိတာယ ဘောဇနပရိယန္တေ။ သင်္ဃာဒိသေသတာတိ ဥယျောဇိကာယ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိ ဟောတိ။

ယက္ခာဒီနန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပေတပဏ္ဍကတိရစ္ဆာနဂတာ ဂဟိတာ။ တထေဝ ပုရိသဿ စာတိ အဝဿုတဿ မနုဿပုရိသဿ။ ‘‘ဂဟဏေ ဥယျောဇနေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဂဟဏေတိ ဥယျောဇိတာယ ဂဟဏေ။ ဥယျောဇနေတိ ဥယျောဇိကာယ အတ္တနော ဥယျောဇနေ။ တေသန္တိ ဥဒကဒန္တပေါနာနံ။ ပရိဘောဂေတိ ဥယျောဇိတာယ ပရိဘုဉ္ဇနေ။ ဒုက္ကဋံ ပရိကိတ္တိတန္တိ ဥယျောဇိကာယ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။

၂၀၈၈။ သေသဿာတိ ဥဒကဒန္တပေါနတော အညဿ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာမိသဿ။ ‘‘ဂဟဏုယျောဇနေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။

၂၀၈၉-၉၀။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ‘‘အနဝဿုတော’’တိ ဉတွာ ဥယျောဇေတိ၊ ‘‘ကုပိတာ ဝါ န ပဋိဂ္ဂဏှတီ’’တိ ဥယျောဇေတိ၊ ‘‘ကုလာနုဒ္ဒယတာ ဝါပိ န ပဋိဂ္ဂဏှတီ’’တိ ဥယျောဇေတိ၊ တဿာ စ ဥမ္မတ္တိကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ ‘‘အနာပတ္တိ ‘အနဝဿုတော’တိ ဇာနန္တီ ဥယျောဇေတိ၊ ‘ကုပိတာ န ပဋိဂ္ဂဏှတီ’တိ ဥယျောဇေတိ၊ ‘ကုလာနုဒ္ဒယတာယ န ပဋိဂ္ဂဏှတီ’တိ ဥယျောဇေတီ’’တိအာဒိ (ပါစိ။ ၇၀၈)။

ဆဋ္ဌံ။

၂၀၉၁။ သတ္တမန္တိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ကုပိတာ အနတ္တမနာ ဧဝံ ဝဒေယျ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (ပါစိ။ ၇၁၀) သတ္တမသိက္ခာပဒဉ္စ။ အဋ္ဌမန္တိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အဓိကရဏေ ပစ္စာကတာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (ပါစိ။ ၇၁၆) အဋ္ဌမသိက္ခာပဒဉ္စ။

သတ္တမဋ္ဌမာနိ။

၂၀၉၂။ နဝမေတိ ‘‘ဘိက္ခုနိယော ပနေဝ သံသဋ္ဌာ ဝိဟရန္တီ’’တိအာဒိသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၇၂၂) စ။ ဒသမေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧဝံ ဝဒေယျ သံသဋ္ဌာဝ အယျေ တုမှေ ဝိဟရထ၊ မာ တုမှေ နာနာ ဝိဟရိတ္ထာ’’တိအာဒိသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၇၂၈) စ။

နဝမဒသမာနိ။

၂၀၉၃။ တေန မဟာဝိဘင်္ဂါဂတေန ဒုဋ္ဌဒေါသဒွယေန စ တတ္ထေဝ အာဂတေန တေန သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒေန စာတိ ဣမေဟိ တီဟိ သဒ္ဓိံ ဣဓာဂတာနိ ဆ သိက္ခာပဒါနီတိ ဧဝံ နဝ ပဌမာပတ္တိကာ။ ဣတော ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂတော စတ္တာရိ ယာဝတတိယကာနိ တတော မဟာဝိဘင်္ဂတော စတ္တာရိ ယာဝတတိယကာနီတိ ဧဝံ အဋ္ဌ ယာဝတတိယကာနိ၊ ပုရိမာနိ နဝ စာတိ သတ္တရသ သင်္ဃာဒိသေသသိက္ခာပဒါနိ မယာ စေတ္ထ ဒဿိတာနီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

သင်္ဃာဒိသေသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဿဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၉၄-၅။ ဧဝံ သတ္တရသသင်္ဃာဒိသေသေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဒနန္တရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဓိဋ္ဌာနုပဂံ ပတ္တ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘အဓိဋ္ဌာနုပဂံ ပတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ ပဒေန ကေနစိ ကာရဏေန အနဓိဋ္ဌာနုပဂေ ပတ္တေ အနာပတ္တိဘာဝံ ဒီပေတိ။ ‘‘တဿာ’’တိ တ-သဒ္ဒါပေက္ခာယ ဘိက္ခုနီတိ ဧတ္ထ ‘‘ယာ’’တိ လဗ္ဘတိ။ ပတ္တသန္နိဓိကာရဏာတိ အနဓိဋ္ဌာယ၊ အဝိကပ္ပေတွာ ဧကရတ္တမ္ပိ ပတ္တဿ နိက္ခိတ္တကာရဏာ။

၂၀၉၆။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ သေသော သဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော ကထာမဂ္ဂေါတိ ယောဇနာ၊ အဝသေသသဗ္ဗဝိနိစ္ဆယကထာမဂ္ဂေါတိ အတ္ထော။ ပတ္တသိက္ခာပဒေတိ မဟာဝိဘင်္ဂပဌမပတ္တသိက္ခာပဒေ။

၂၀၉၇။ ဝိသေသောဝ ဝိသေသတာ။

ပဌမံ။

၂၀၉၈။ အကာလေတိ ‘‘အနတ္ထတကထိနေ ဝိဟာရေ ဧကာဒသ မာသာ၊ အတ္ထတကထိနေ ဝိဟာရေ သတ္တ မာသာ’’တိ (ပါစိ။ ၇၄၀ အတ္ထတော သမာနံ) ဧဝံ ဝုတ္တေ အကာလေ။ ဝိကပ္ပန္တရံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဒိန္နံ ကာလေပိ ကေနစီ’’တိအာဒိ။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ကာလနိယမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေနစိ အကာလေ ယံ စီဝရံ ဒိန္နံ၊ ကာလေပိ ယံ စီဝရံ အာဒိဿ ဒိန္နံ၊ တံ အကာလစီဝရံ နာမာတိ ယောဇနာ။ အာဒိဿ ဒါနပ္ပကာရံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သမ္ပတ္တာ ဘာဇေန္တူ’’တိ။ နိယာမိတန္တိ ‘‘သမ္ပတ္တာ ဘာဇေန္တူ’’တိ ဧဝံ ဝတွာ ဒိန္နဉ္စ ‘‘ဣဒံ ဂဏဿ၊ ဣဒံ တုယှံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ဝါ ဒါတုကာမတာယ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဝါ ဒိန္နဉ္စ အာဒိဿ ဒိန္နံ နာမာတိ အတ္ထော။ ယထာဟ ‘‘သမ္ပတ္တာ ဘာဇေန္တူ’တိ ဝတွာ ဝါ ‘ဣဒံ ဂဏဿ၊ ဣဒံ တုမှာကံ ဒမ္မီ’တိ ဝတွာ ဝါ ဒါတုကမျတာယ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဝါ ဒိန္နမ္ပိ အာဒိဿ ဒိန္နံ နာမ ဟောတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၄၀)။

၂၀၉၉။ အကာလစီဝရန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရံ အကာလစီဝရံ။

၂၁၀၀။ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓန္တိ တတော ယံ စီဝရံ အတ္တနာ ဝဿဂ္ဂေန ပဋိလဒ္ဓံ။ နိဿဇ္ဇိတွာ ပဋိလဒ္ဓကာလေ ကတ္တဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘လဘိတွာ…ပေ… နိယောဇယေ’’တိ။ ယထာဒါနေ နိယောဇယေတိ ယထာ ဒါယကေန ဒိန္နံ၊ တထာ ဥပနေတဗ္ဗံ၊ အကာလစီဝရပက္ခေယေဝ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၁၀၁။ တဿာတိ ‘‘ယထာဒါနေ နိယောဇယေ’’တိ ဝစနဿ။ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ ပဋိလဒ္ဓမ္ပိ တံ ပုန သေဝိတုံ န စ ဝဋ္ဋတီတိ အယမဓိပ္ပာယောတိ ယောဇနာ။

၂၁၀၂။ ကာလစီဝရေ အကာလဝတ္ထသညာယ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ ဥဘယတ္ထပီတိ အကာလစီဝရေပိ ကာလစီဝရေပိ။ ဝေမတိကာယ တထာ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

၂၁၀၃။ ဥဘယတ္ထပိ စီဝရေ ကာလစီဝရေ စ အကာလစီဝရေ စာတိ ဥဘယစီဝရေပိ ကာလစီဝရသညာယ ဘာဇာပေန္တိယာ နဒေါသောတိ ယောဇနာ။ သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနတ္တယံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တိသမုဋ္ဌာနတာ’’တိ။

ဒုတိယံ။

၂၁၀၄။ သစေ သယံ အစ္ဆိန္ဒတိ အညာယ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ စီဝရံ ပရိဝတ္တေတွာ ပစ္ဆာ ‘‘တုယှံ စီဝရံ တွမေဝ ဂဏှ၊ မယှံ စီဝရံ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ ယဒိ သယံ အစ္ဆိန္ဒတိ။ ဧတ္ထ ‘‘သကသညာယာ’’တိ သေသော။ သကသညာယ ဂဟိတတ္တာ ပါစိတ္တိယံ၊ ဒုက္ကဋဉ္စ ဝုတ္တံ၊ ဣတရထာ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။

၂၁၀၅။ ဣတရေသူတိ အဗန္ဓနဉ္စ အာဏတ္တိဗဟုတ္တဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝတ္ထူနံ ပယောဂဿ ဝသာ သိယာ’’တိ။

၂၁၀၆။ ‘‘တိကပါစိတ္တီ’’တိ ဣဒမပေက္ခိတွာ ‘‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိ သမ္ဗန္ဓနီယံ၊ ဥပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ အနုပသမ္ပန္နသညာတိ ဧတာသံ ဝသေန တိကပါစိတ္တိ ဝုတ္တာတိ အတ္ထော။ အညသ္မိံ ပရိက္ခာရေတိ ဥပသမ္ပန္နာနုပသမ္ပန္နာနံ အညသ္မိံ ပရိက္ခာရေ။ ဣတရိဿာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။ တိကဒုက္ကဋန္တိ အနုပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာဝေမတိကာအနုပသမ္ပန္နသညာနံ ဝသေန တိကဒုက္ကဋံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ။

၂၁၀၇။ တာယ ဝါ ဒီယမာနံ တာယ အညာယ ဘိက္ခုနိယာ ဒုဋ္ဌာယ ဝါ တုဋ္ဌာယ ဝါ ဒီယမာနံ ဂဏှန္တိယာ၊ တဿာ ဝိဿာသမေဝ ဝါ ဂဏှန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တိသမုဋ္ဌာနတာ မတာ’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

တတိယံ။

၂၁၀၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ‘‘ကိံ တေ၊ အယျေ၊ အဖာသု၊ ကိံ အာဟရီယတူ’’တိ ဝုတ္တာ အညံ ဝိညာပေတွာ တံ အာဟဋံ ပဋိက္ခိပိတွာ တဉ္စ အညဉ္စ ဂဏှိတုကာမာ သစေ အညံ ဝိညာပေတိ၊ တဿာ ဝိညတ္တိဒုက္ကဋံ၊ လာဘာ နိဿဂ္ဂိယံ သိယာတိ သာဓိပ္ပာယယောဇနာ။ ဝိညတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ ဝိညတ္တိဒုက္ကဋံ။

၂၁၀၉-၁၁။ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အညေ အညသညာ၊ အညေ ဝေမတိကာ၊ အညေ အနညသညာ အညံ ဝိညာပေတွာ အညံ ဝိညာပေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၇၅၁) တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ အနညေ ဒွိကဒုက္ကဋန္တိ အနညေ အညသညာယ၊ ဝေမတိကာယ စ ဝသေန ဒွိကဒုက္ကဋံ။ ‘‘အနညေနညသညာယာ’’တိအာဒိနာ အနာပတ္တိဝိသယော ဒဿိတော။ ‘‘အနညေ အနညသညာယာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ အနညေ အနညသညာယ ဝိညာပေန္တိယာ အနာပတ္တိ။ တသ္မိံ ပဌမဝိညာပိတေ အပ္ပဟောန္တေ ဝါ တညေဝ ဝါ ဝိညာပေန္တိယာ အနာပတ္တိ။ အညေနပိ အတ္ထေ သတိ တေန သဒ္ဓိံ အညံ ဝိညာပေန္တိယာ အနာပတ္တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သစေ ပဌမံ သပ္ပိ ဝိညတ္တံ၊ ‘‘အာမကမံသံ ပစိတဗ္ဗ’’န္တိ စ ဝေဇ္ဇေန ဝုတ္တတ္တာ တေလေန အတ္ထော ဟောတိ၊ တတော ‘‘တေလေနာပိ မေ အတ္ထော’’တိ ဧဝံ အညဉ္စ ဝိညာပေတီတိ။ အာနိသံသဉ္စ ဒဿေတွာ တတော အညံ ဝိညာပေန္တိယာပိ အနာပတ္တီတိ ဉာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သစေ ကဟာပဏဿ သပ္ပိ အာဘတံ ဟောတိ၊ ဣမိနာ မူလေန ဒိဂုဏံ တေလံ လဗ္ဘတိ၊ တေလေနာပိ စ ဣဒံ ကိစ္စံ နိပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တေလမာဟရာတိ ဧဝံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ ဝိညာပေတီတိ။

စတုတ္ထံ။

၂၁၁၂-၃။ ပုဗ္ဗံ အညံ စေတာပေတွာတိ ယောဇနာ၊ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍေန ‘‘ဣဒံ နာမ အာဟရာ’’တိ ပုဗ္ဗံ အညံ ပရိဝတ္တာပေတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဝုတ္တေ’’တိ သေသော။ ဓနေန နိဗ္ဗတ္တံ ဓညံ၊ အတ္တနော ဓနေန နိပ္ဖာဒိတတ္တာ တေလာဒိ ဣဓ ‘‘ဓည’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ န ဝီဟာဒိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ မယှံ အညံ ဓညံ အာနေတွာ ဒေတိ ဣတိ သညာယ ပစ္ဆာ အညံ စေတာပေယျာတိ ယောဇနာ၊ န မေ ဣမိနာ အတ္ထော၊ အညံ အာဟရာတိ ဝုတ္တေ ဣဒဉ္စ ဒတွာ အညဉ္စ အာဟရိတွာ ဒေတီတိ သညာယ ‘‘န မေ ဣဒံ ရုစ္စတိ၊ အညံ အာဟရာ’’တိ ပစ္ဆာ အညံ ပရိဝတ္တာပေယျာတိ အတ္ထော။ စေတာပနပယောဂေနာတိ အာဏတ္တာယ စေတာပနဝသေန။ မူလဋ္ဌာယာတိ အာဏာပိကာယ။ တေန စ အညေန ဝါ မူလေန အာဘတံ ဟောတု၊ တဿ လာဘေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၁၁၄။ သေသန္တိ တိကပါစိတ္တိယာဒိကံ ဝိနိစ္ဆယဝိသေသံ။

ပဉ္စမံ။

၂၁၁၅-၆။ အညဒတ္ထာယ ဒိန္နေနာတိ ဥပါသကေဟိ ‘‘ဧဝရူပံ ဂဟေတွာ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ အညဿတ္ထာယ ဒိန္နေန။ ‘‘သင်္ဃိကေန ပရိက္ခာရေနာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိက္ခာရေနာတိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍေန။ သင်္ဃိကေနာတိ သင်္ဃဿ ပရိစ္စတ္တေန။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ တဿာတိ ယာယ စေတာပိတံ။ နိဿဂ္ဂိယံ သိယာတိ ဧတ္ထ နိဿဋ္ဌပဋိလဒ္ဓံ ယထာဒါနေ ဥပနေတဗ္ဗန္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယထာဟ ‘‘နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာ ယထာဒါနေ ဥပနေတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါစိ။ ၇၆၁)။ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာဓိပ္ပာယမေဝ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ‘‘အနညဒတ္ထိကေ အညဒတ္ထိကသညာ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနညဒတ္ထိကေ ဝေမတိကာ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘အနညဒတ္ထိကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဒွိကဒုက္ကဋ’’န္တိ။ ဣမိနာ စ ‘‘အညဒတ္ထိကေ တိကပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဣဒံ ဝုတ္တမေဝ။ ‘‘အညဒတ္ထိကေ အညဒတ္ထိကသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ အနညဒတ္ထိကသညာ အညံ စေတာပေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၇၆၁) ဟိ ဝုတ္တံ။

၂၁၁၇။ သေသကန္တိ ယဒတ္ထာယ ဒိန္နံ၊ တံ စေတာပေတွာ အာဟရိတွာ အတိရိတ္တံ မူလံ အညဒတ္ထာယ ဥပနေန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သာမိကေ ပုစ္ဆိတွာတိ ‘‘တုမှေဟိ စီဝရတ္ထာယ ဒိန္နံ၊ အမှာကဉ္စ စီဝရံ သံဝိဇ္ဇတိ၊ တေလာဒီဟိ ပန အတ္ထော’’တိ ဧဝံ သာမိကေ ပုစ္ဆိတွာ။ တန္တိ တံ စေတာပန္နံ။ အာပဒါသူတိ ဘိက္ခုနီဟိ ဝိဟာရံ ပဟာယ ဂမနာရဟမုပဒ္ဒဝေါ ဂဟိတော။ ယထာဟ ‘‘အာပဒါသူတိ တထာရူပေသု ဥပဒ္ဒဝေသု ဘိက္ခုနိယော ဝိဟာရံ ဆဍ္ဍေတွာ ပက္ကမန္တိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု ယံ ဝါ တံ ဝါ စေတာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၂)။

၂၁၁၈။ သယံ ယာစိတကံ ဝိနာတိ ‘‘သံယာစိတက’’န္တိ ပဒံ ဝိနာ၊ ဧတ္တကမေဝ ဝိသဒိသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဆဋ္ဌသတ္တမာနိ။

၂၁၁၉။ အဓိကဝစနံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မဟာဇနိကသညာစိကေနာ’’တိ။ ပဒတာဓိကာတိ ပဒမေဝ ပဒတာ။ မဟာဇနိကေနာတိ ဂဏဿ ပရိစ္စတ္တေန။ သညာစိကေနာတိ သယံ ယာစိတကေန။

၂၁၂၀။ အနန္တရသမာ မတာတိ ဣဓ ‘‘ပုဂ္ဂလိကေနာ’’တိ ပဒံ ဝိနာ သမုဋ္ဌာနာဒိနာ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗေ ဝိနိစ္ဆယာ အနန္တရသိက္ခာပဒသဒိသာ မတာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညဒတ္ထိကေန ပရိက္ခာရေန အညုဒ္ဒိသိကေန ပုဂ္ဂလိကေနာ’’တိ ဟိ သိက္ခာပဒံ။ ပုဂ္ဂလိကေနာတိ ဧကဘိက္ခုနိယာ ပရိစ္စတ္တေန။ ‘‘ကိဉ္စိပီ’’တိ လိခန္တိ။ ‘‘ကောစိပီ’’တိ ပါဌော သုန္ဒရော ‘‘ဝိသေသော’’တိ ဣမိနာ တုလျာဓိကရဏတ္တာ။

အဋ္ဌမနဝမဒသမာနိ။

ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။

၂၁၂၁-၂။ စတ္တာရိ ကံသာနိ သမာဟဋာနိ၊ စတုန္နံ ကံသာနံ သမာဟာရော ဝါ စတုက္ကံသံ၊ စတုက္ကံသတော အတိရေကံ အတိရေကစတုက္ကံသံ၊ တေန အတိရေကစတုက္ကံသဂ္ဃနကံ ပါဝုရဏမာဟ၊ ဥပစာရေန ‘‘အတိရေကစတုက္ကံသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကံသပရိမာဏံ ပနေတ္ထ သယမေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ကဟာပဏစတုက္ကံ တု၊ ကံသော နာမ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ တသ္မာ အတိရေကသောဠသကဟာပဏဂ္ဃနကန္တိ အတ္ထော။ ဂရုပါဝုရဏန္တိ သီတကာလေ ပါရုပိတဗ္ဗပါဝုရဏံ။ စေတာပေယျာတိ ဝိညာပေယျ။ စတ္တာရိ သစ္စာနိ သမာဟဋာနိ၊ စတုန္နံ ဝါ သစ္စာနံ သမာဟာရော စတုသစ္စံ၊ တံ ပကာသေတိ သီလေနာတိ စတုသစ္စပ္ပကာသီ၊ တေန၊ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ နိဒ္ဒိသကေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။ ပယောဂေတိ ‘‘ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ ဝိညာပနပယောဂေ။ လာဘေတိ ပဋိလာဘေ။

စတုန္နံ သမူဟော စတုက္ကံ၊ ကဟာပဏာနံ စတုက္ကံ ကဟာပဏစတုက္ကံ။ ကဟာပဏော စေတ္ထ တံတံကာလေ၊ တံတံပဒေသေ စ ဝေါဟာရူပဂေါ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဣမာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ နိဿဂ္ဂိယာဝသာနာပတ္တိယော ‘‘ဉာတကာနဉ္စ သန္တကေ’’တိ အနာပတ္တိဝိသယေ ဝက္ခမာနတ္တာ ‘‘ယဒါ ယေန အတ္ထော၊ တဒါ တံ ဝဒေယျာထာ’’တိ ဧဝံ နိစ္စပဝါရဏံ အကတွာ တသ္မိံ ကာလေ ကိသ္မိဉ္စိ ဂုဏေ ပသီဒိတွာ ‘‘ဝဒေယျာထ ယေန အတ္ထော’’တိ ဧဝံ ပဝါရိတဋ္ဌာနေ သမ္ဘဝန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၂၁၂၃-၅။ ဦနကစတုက္ကံသေ အတိရေကသညာ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဦနကစတုက္ကံသေ ဝေမတိကာ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ဦနကေ တု စတုက္ကံသေ၊ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ဒွိကဒုက္ကဋ’’န္တိ။ ဣမိနာ ‘‘အတိရေကစတုက္ကံသေ အတိရေကသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ ဦနကသညာ စေတာပေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ တိကပါစိတ္တိယဉ္စ ဒဿိတံ ဟောတိ။

ဂရုကန္တိ ဂရုပါဝုရဏံ။ တဒူနံ ဝါတိ စတုက္ကံသတော ဦနကံ ဝါ။ ဉာတကာနဉ္စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေန ပဝါရိတာနံ သင်္ဂဟော။ ယထာဟ အနာပတ္တိဝါရေ ‘‘ဉာတကာနံ၊ ပဝါရိတာန’’န္တိ (ပါစိ။ ၇၈၇)။ ဧတ္ထ စ ‘‘အတိရေကစတုက္ကံသမ္ပီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘တဒူနံ ဝါ’’တိ ဣမိနာ စတုက္ကံသူနဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘အပ္ပမေဝ ဝါ’’တိ ဣမိနာ အတိရေကစတုက္ကံသေပိ မဟဂ္ဃတရံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧကာဒသမံ။

၂၁၂၆-၇။ ‘‘လဟုပါဝုရဏံ ပန ဘိက္ခုနိယာ စေတာပေန္တိယာ အဍ္ဎတေယျကံသပရမံ စေတာပေတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါစိ။ ၇၈၉) ဝစနတော လဟုပါဝုရဏန္တိ ဧတ္ထ ‘‘စေတာပေန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ’’တိ စ အဍ္ဎတေယျကံသဂ္ဃနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘စေတာပေတဗ္ဗ’’န္တိ စ သေသော။ လဟုပါဝုရဏန္တိ ဥဏှကာလေ ပါဝုရဏံ။ တိဏ္ဏံ ပူရဏော တေယျော၊ အဍ္ဎော တေယျော အဿာတိ အဍ္ဎတေယျော၊ အဍ္ဎတေယျော စ သော ကံသော စာတိ အဍ္ဎတေယျကံသော၊ တံ အဂ္ဃတီတိ အဍ္ဎတေယျကံသဂ္ဃနံ၊ ဒသကဟာပဏဂ္ဃနကန္တိ အတ္ထော။ တတောတိ အဍ္ဎတေယျကံသဂ္ဃနကတော။ ယံ ပန ပါဝုရဏံ အဍ္ဎတေယျကံသဂ္ဃနကံ၊ တံ လဟုပါဝုရဏံ။ တတော အဍ္ဎတေယျကံသဂ္ဃနကတော လဟုပါဝုရဏတော။ ဥတ္တရိန္တိ အတိရေကံ။ အဍ္ဎတေယျကံသဂ္ဃနကံ ယံ ပါဝုရဏံ ယာ ဘိက္ခုနီ စေတာပေတိ၊ တဿ ပါဝုရဏဿ ပဋိလာဘေ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

‘‘အနန္တရသမံ သေသ’’န္တိ ဣဒံ သမတ္ထေတုမာဟ ‘‘နတ္ထိ ကာစိ ဝိသေသတာ’’တိ။ ဝိသေသောယေဝ ဝိသေသတာ။

ဒွါဒသမံ။

၂၁၂၈။ ဣဒါနိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ အာဂတေသု သမတိံသနိဿဂ္ဂိယေသု ကေသဉ္စိ အတ္တနော အဝစနေ ကာရဏဉ္စ အဝုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ ဝုတ္တာနံ ဂဟဏဉ္စ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သာဓာရဏာနီ’’တိအာဒိ။ ဟိ ယသ္မာ ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူဟိ သာဓာရဏာနိ ယာနိ သိက္ခာပဒါနိ သေသာနိ ဣဓ ဝုတ္တေဟိ အညာနိ၊ တာနိ အဋ္ဌာရသ သိက္ခာပဒါနိ စေဝ ဣဓ ဝုတ္တသရူပါနိ ဒွါဒသ သိက္ခာပဒါနိ စေတိ ဣစ္စေဝံ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသိက္ခာပဒါနိ သမတိံသေဝ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

နိဿဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါစိတ္တိယကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၂၉-၃၀။ ဧဝံ တိံသ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သုဒ္ဓပါစိတ္တိယာနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘လသုဏ’’န္တိအာဒိ။ လသုဏန္တိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ‘‘လသုဏံ’’ဣတိ ဘဏ္ဍိကံ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၃-၇၉၅)။ စတုပဉ္စမိဉ္ဇာဒိပ္ပဘေဒံ ဘဏ္ဍိကံ လသုဏံ နာမ၊ န တတော ဦနံ။ တေနာဟ ‘‘န ဧကဒွိတိမိဉ္ဇက’’န္တိ။ ပက္ကလသုဏတော၊ သီဟဠဒီပသမ္ဘဝတော စ ဝိသေသမာဟ ‘‘အာမကံ မာဂဓံယေဝါ’’တိ။ မဂဓေသု ဇာတံ မာဂဓံ၊ ‘‘ဝုတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာဟ ‘‘မဂဓရဋ္ဌေ ဇာတလသုဏမေဝ ဟိ ဣဓ လသုဏန္တိ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၅)။ တံ ‘‘ခါဒိဿာမီ’’တိ ဂဏှတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပါစိတ္တိယဉ္စ အဇ္ဈောဟာရဝသေနာတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဇ္ဈောဟာရဝသေနေဝ၊ ပါစိတ္တိံ ပရိဒီပယေ’’တိ။

၂၁၃၁။ တဒေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဒွေ တယော’’တိအာဒိနာ။ သဒ္ဓိန္တိ ဧကတော။ သင်္ခါဒိတွာတိ ဂလဗိလံ အပ္ပဝေသေတွာ ဒန္တေဟိ သံစုဏ္ဏိယန္တီ ခါဒိတွာ။ အဇ္ဈောဟရတိ ပရဂလံ ကရောတိ။

၂၁၃၂။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဘဏ္ဍိကလသုဏေ။ ‘‘မိဉ္ဇာနံ ဂဏနာယာ’’တိ ဣမိနာ အဇ္ဈောဟာရပယောဂဂဏနာယေဝ ဒီပိတာ။ ယထာဟ ‘‘ဘိန္ဒိတွာ ဧကေကံ မိဉ္ဇံ ခါဒန္တိယာ ပန ပယောဂဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၅)။

၂၁၃၃။ သဘာဝတော ဝဋ္ဋန္တေဝါတိ ယောဇနာ။

၂၁၃၅။ ယထာဝုတ္တပလဏ္ဍုကာဒီနံ နာနတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧကာ မိဉ္ဇာ’’တိအာဒိ။ ဣဓ မိဉ္ဇာနံ ဝသေနေဝ နာနတ္တံ ဒဿိတံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝဏ္ဏဝသေနာပိ။ ယထာဟ ‘‘ပလဏ္ဍုကော ပဏ္ဍုဝဏ္ဏော ဟောတိ။ ဘဉ္ဇနကော လောဟိတဝဏ္ဏော။ ဟရိတကော ဟရိတပဏ္ဏဝဏ္ဏော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၇)။

၂၁၃၆။ ‘‘သာဠဝေ ဥတ္တရိဘင်္ဂကေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ‘‘ဗဒရသာဠဝါဒီသူ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၇) အဋ္ဌကထာဝစနတော ဧတ္ထ ဗဒရ-သဒ္ဒေါ သေသော။ ဗဒရသာဠဝံ နာမ ဗဒရဖလာနိ သုက္ခာပေတွာ စုဏ္ဏေတွာ ကာတဗ္ဗာ ခါဒနီယဝိကတိ။ ဥမ္မတ္တိကာဒီနန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာဒိကမ္မိကာ ဂဟိတာ။ ယထာဟ ‘‘ဥမ္မတ္တိကာယ အာဒိကမ္မိကာယာ’’တိ (ပါစိ။ ၇၉၇)။

ပဌမံ။

၂၁၃၇။ သမ္ဗာဓေတိ ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ။ တဿ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဥပကစ္ဆေသု မုတ္တဿ ကရဏေပိ ဝါ’’တိ။

၂၁၃၈။ အဿာ တထာ ပါစိတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘န လောမဂဏနာယာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပယောဂဂဏနာယာ’’တိ ဣဒမေဝ သမတ္ထယတိ။

၂၁၃၉။ အာဗာဓေတိ ကဏ္ဍုအာဒိကေ ရောဂေ။ ယထာဟ – ‘‘အာဗာဓပစ္စယာတိ ကဏ္ဍုကစ္ဆုအာဒိအာဗာဓပစ္စယာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၀၁)။ မဂ္ဂသံဝိဓာနသမာ မတာတိ ဘိက္ခုနိယာ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနသိက္ခာပဒေန သဒိသာ မတာ ဉာတာတိ အတ္ထော။

ဒုတိယံ။

၂၁၄၀။ ပဒုမဿ ဝါ ပုဏ္ဍရီကဿ ဝါ အန္တမသော ကေသရေနာပိ ကာမရာဂေန မုတ္တကရဏဿ တလဃာတနေ မုတ္တကရဏမ္ပိ ပဟာရဒါနေ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ကေသရေနာပီတိ အပိ-သဒ္ဒေန မဟာပဒုမပဏ္ဏေဟိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ ယထာဟ – ‘‘အန္တမသော ဥပ္ပလပတ္တေနာပီတိ ဧတ္ထ ပတ္တံ တာဝ မဟန္တံ၊ ကေသရေနာပိ ပဟာရံ ဒေန္တိယာ အာပတ္တိယေဝါ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၀၃)။

၂၁၄၁။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ မုတ္တကရဏတလေ။

တတိယံ။

၂၁၄၂။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ကာမရာဂပရေတာ ကာမရာဂေန ပီဠိတာ အတ္တနော ဗျဉ္ဇနေ မုတ္တပထေ ဥပ္ပလပတ္တမ္ပိ ပဝေသေတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ပိ-သဒ္ဒေန ‘‘ကေသရမတ္တမ္ပိ ပန ပဝေသေန္တိယာ အာပတ္တိယေဝါ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၁၂) အဋ္ဌကထာ ဥလ္လိင်္ဂိတာ။

၂၁၄၃-၄။ ယဒျေဝံ ‘‘ဇတုမဋ္ဌကေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒံ…ပေ… ဇတုမဋ္ဌက’’န္တိ။ ဣဒံ ဇတုမဋ္ဌကံ ဝတ္ထုဝသေနေဝ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အထ ခေါ သာ ဘိက္ခုနီ ဇတုမဋ္ဌကံ အာဒိယိတွာ ဓောဝိတုံ ဝိဿရိတွာ ဧကမန္တံ ဆဍ္ဍေသိ။ ဘိက္ခုနိယော မက္ခိကာဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏံ ပဿိတွာ ဧဝမာဟံသု ‘ကဿိဒံ ကမ္မ’န္တိ။ သာ ဧဝမာဟ ‘မယှိဒံ ကမ္မ’န္တိ။ ယာ တာ ဘိက္ခုနိယော အပ္ပိစ္ဆာ၊ တာ ဥဇ္ဈာယန္တိ ခိယျန္တိ ဝိပါစေန္တိ ‘ကထဉှိ နာမ ဘိက္ခုနီ ဇတုမဋ္ဌကံ အာဒိယိဿတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၀၆) အာဂတဝတ္ထုဝသေနေဝ ဝုတ္တံ၊ န တံ ဝိနာ အညဿ ဝဋ္ဋကဿ သမ္ဘဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဇတုမဋ္ဌကံ နာမ ဇတုနာ ကတော မဋ္ဌဒဏ္ဍကော။

ဒဏ္ဍန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ သေသော။ ယထာဟ ‘‘အန္တမသော ဥပ္ပလပတ္တမ္ပိ မုတ္တကရဏံ ပဝေသေတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၀၈)။ ဧတမ္ပိ စ အတိမဟန္တံ၊ ကေသရမတ္တမ္ပိ ပန ပဝေသေန္တိယာ အာပတ္တိ ဧဝ။ ဧဠာလုကန္တိ ကက္ကာရိဖလံ ဝါ။ တသ္မိန္တိ အတ္တနော မုတ္တကရဏေ။

၂၁၄၅။ အာဗာဓပစ္စယာတိ မုတ္တကရဏပ္ပဒေသေ ဇာတဝဏာဒိမှိ ဝဏဋ္ဌာနနိရုပနာဒိပစ္စယာ။

စတုတ္ထံ။

၂၁၄၆။ အဂ္ဂပဗ္ဗဒွယာဓိကန္တိ အဂ္ဂပဗ္ဗဒွယတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အဓိကံ။ ယထာဟ ‘‘အန္တမသော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၁၂)။ ဒကသုဒ္ဓိံ ကရောန္တိယာတိ မုတ္တကရဏဋ္ဌာနေ ဓောဝနံ ကရောန္တိယာ။ ယထာဟ ‘‘ဥဒကသုဒ္ဓိကံ နာမ မုတ္တကရဏဿ ဓောဝနာ ဝုစ္စတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၁၂)။

၂၁၄၇။ ‘‘တီဏီ’’တိ ဣမိနာ ဧကင်္ဂုလိယာ ပဗ္ဗဒွယဿ ပဝေသေတွာ ဓောဝနေ ဒေါသာဘာဝံ ဒီပေတိ။ ဒီဃတောတိ အင်္ဂုလိယာ ဒီဃတော။ တီဏိ ပဗ္ဗာနိ ဂမ္ဘီရတော မုတ္တကရဏေ ပဝေသေတွာ ဥဒကသုဒ္ဓိံ အာဒိယန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ ဘဝေတိ ယောဇနာ။

၂၁၄၈။ တိဿော၊ စတဿော ဝါ အင်္ဂုလိယော ဧကတော ကတွာ ဝိတ္ထာရေန ပဝေသနေ ဧကပဗ္ဗေပိ ပဝိဋ္ဌေ ‘‘ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမ’’န္တိ နိယမိတပ္ပမာဏာတိက္ကမတော အာဟ ‘‘ဧကပဗ္ဗမ္ပိ ယာ ပနာ’’တိ။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ စတုန္နံ ဝါပိ အင်္ဂုလီနံ တိဿန္နံ ဝါပိ အင်္ဂုလီနံ ဧကပဗ္ဗမ္ပိ ဝိတ္ထာရတော ပဝေသေတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၁၄၉။ ဣတီတိ ဧဝံ။ သဗ္ဗပ္ပကာရေနာတိ ဂမ္ဘီရပဝေသနာဒိနာ သဗ္ဗေန ပကာရေန။ အဘိဗျတ္တတရံ ကတွာတိ သုပါကဋတရံ ကတွာ။ အယမတ္ထောတိ ‘‘ဧကိဿင်္ဂုလိယာ တီဏီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော အယမတ္ထော။

၂၁၅၀။ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗေ ဒေါသော နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ဥဒကသုဒ္ဓိပစ္စယေ ပန သတိပိ ဖဿသာဒိယနေ ယထာဝုတ္တပရိစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ။ အဓိကမ္ပီတိ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗတော အဓိကမ္ပိ။ ဥဒကသုဒ္ဓိံ ကရောန္တိယာ ဒေါသော နတ္ထီတိ ယောဇနာ။

၂၁၅၁။ တထာ ဥဒကသုဒ္ဓိံ ကရောန္တီနံ ဥမ္မတ္တိကာဒီနံ အနာပတ္တိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။

ပဉ္စမံ။

၂၁၅၂။ ဘုဉ္ဇတော ပန ဘိက္ခုဿာတိ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘုဉ္ဇတော ဘိက္ခုဿ။ ယထာဟ ‘‘ဘုဉ္ဇန္တဿာတိ ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၁၇)။ ပါနီယံ ဝါ ဝိဓူပနံ ဝါတိ ဝက္ခမာနံ ပါနီယံ၊ ဗီဇနီယဉ္စ။ ဥပတိဋ္ဌေယျာတိ ‘‘ဟတ္ထပါသေ တိဋ္ဌတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၁၇) ဝစနတော ဧတ္ထ ဥပ-သဒ္ဒေါ ဟတ္ထပါသသင်္ခါတံ သမီပံ ဝဒတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၁၅၃။ ဝတ္ထကောဏာဒိ ယာ ကာစိ ‘‘ဗီဇနီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ၊ ဣမိနာ ‘‘ဗီဇနိကိစ္စံ သမ္ပာဒေဿာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌာယ ဂဟိတစီဝရကောဏပ္ပကာရံ ယံ ကိဉ္စိ ‘‘ဗီဇနီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

၂၁၅၄။ ‘‘အထ ခေါ သာ ဘိက္ခုနီ တဿ ဘိက္ခုနော ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါနီယေန စ ဝိဓူပနေန စ ဥပတိဋ္ဌိတွာ အစ္စာဝဒတိ။ အထ ခေါ သော ဘိက္ခု တံ ဘိက္ခုနိံ အပသာဒေတိ ‘မာ၊ ဘဂိနိ၊ ဧဝရူပံ အကာသိ၊ နေတံ ကပ္ပတီ’တိ။ ‘ပုဗ္ဗေ မံ တွံ ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ ကရောသိ၊ ဣဒါနိ ဧတ္တကံ န သဟသီ’တိ ပါနီယထာလကံ မတ္ထကေ အာသုမ္ဘိတွာ ဝိဓူပနေန ပဟာရံ အဒါသီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၁၅) ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုမှိ ဘိက္ခူဟိ အာရောစိတေ ‘‘ကထဉှိ နာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဿ ပဟာရံ ဒဿတီ’’တိအာဒီနိ (ပါစိ။ ၈၁၅) ဝတွာ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဿ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါနီယေန ဝါ ဝိဓူပနေန ဝါ ဥပတိဋ္ဌေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၈၁၆) ဝုတ္တတ္တာ ပဟာရပစ္စယာ နု ခေါတိ အာသင်္ကံ နိဝတ္တေတုမာဟ ‘‘ဟတ္ထပါသေ ဣဓ ဌာနပစ္စယာပတ္တိ ဒီပိတာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ အာသုမ္ဘိတွာတိ ပါတေတွာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုဿ ပဟာရော ဒါတဗ္ဗော။ ယာ ဒဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၂၀) ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တံ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘ပဟာရပစ္စယာ ဝုတ္တံ၊ ခန္ဓကေ ဒုက္ကဋံ ဝိသု’’န္တိ။ ဣမိနာ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ကာရဏံ ဒဿိတံ ဟောတိ။

၂၁၅၅။ ဟတ္ထပါသံ ဇဟိတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတော’’တိ စ ခါဒနံ ခါဒတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဟတ္ထပါသေ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတော ဟတ္ထပါသံ ဇဟိတွာ ဥပတိဋ္ဌန္တိယာ ဝါ ခါဒနံ ခါဒတော ဟတ္ထပါသေ ဥပတိဋ္ဌန္တိယာ ဝါ ဟောတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

၂၁၅၆။ ဒေတီတိ ပါနီယံ ဝါ သူပါဒိံ ဝါ ‘‘ဣမံ ပိဝထ၊ ဣမိနာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒေတိ။ တာလဝဏ္ဋံ ‘‘ဣမိနာ ဗီဇန္တာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒေတိ။ ဒါပေတီတိ အညေန ဥဘယမ္ပိ ဒါပေတိ။ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ သမုဋ္ဌာနတော ဧဠကလောမေန သမံ မတန္တိ ယောဇနာ။

ဆဋ္ဌံ။

၂၁၅၇။ ဝိညတွာတိ သယံ ဝိညတွာ၊ အညာယ ဝါ ဝိညာပေတွာ။ ‘‘ဝိညတွာ ဝါ ဝိညာပေတွာ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၈၂၁) ဟိ သိက္ခာပဒံ။ အာမကံ ဓညန္တိ အပက္ကံ အဘဋ္ဌံ သာလိအာဒိကံ သတ္တဝိဓံ ဓညံ။ ယထာဟ – ‘‘အာမကဓညံ နာမ သာလိ ဝီဟိ ယဝေါ ဂေါဓုမော ကင်္ဂု ဝရကော ကုဒြူသကော’’တိ (ပါစိ။ ၈၂၂)။ ကောဋ္ဋေတွာတိ မုသလေဟိ ကောဋ္ဋေတွာ။ ယဒိ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၂၁၅၈-၆၀။ ‘‘ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဣဒံ ပယောဂဒုက္ကဋံ နာမ၊ တသ္မာ န ကေဝလံ ပဋိဂ္ဂဟဏေယေဝ ဒုက္ကဋံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂၂) အဋ္ဌကထာဂတံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘န ကေဝလံ တု ဓညာန’’န္တိအာဒိ။ ပနာတိ အပိ-သဒ္ဒတ္ထေ၊ သုက္ခာပနေပီတိ အတ္ထော။ ဘဇ္ဇနတ္ထာယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝဒ္ဒလိဒိဝသေ’’တိ သေသော။ ‘‘ကပလ္လသဇ္ဇနေ ဥဒ္ဓနသဇ္ဇနေ’’တိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဒဗ္ဗိသဇ္ဇနေတိ ကဋစ္ဆုသမ္ပာဒနေ။ တတ္ထ ကပလ္လကေ ဓညပက္ခိပနေတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဃဋ္ဋနကောဋ္ဋနေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန န-ကာရလောပံ ကတွာ ‘‘ဃဋ္ဋကောဋ္ဋနေ’’တိ ဝုတ္တံ။

၂၁၆၁-၃။ ပမာဏ-သဒ္ဒဿ အာဝတ္တလိင်္ဂသင်္ချတ္တာ အာဟ ‘‘ဘောဇနဉ္စေဝ ဝိညတ္တိပမာဏ’’န္တိ။ အာဝတ္တလိင်္ဂသင်္ချတ္တံ နာမ နိယတလိင်္ဂေကတ္တဗဟုတ္တံ။ တထာ ဟေတ္ထ ပမာဏ-သဒ္ဒေါ နိယတနပုံသကလိင်္ဂေ နိယတေကတ္တံ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဘောဇနဉ္စေဝ ဝိညတ္တိ စာတိ ဣဒံ ဒွယံ ဟိ ယသ္မာ ပမာဏံ၊ တသ္မာ သယံ ဝိညတွာ ဝါ အညတော ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကာရာပေတွာ ဝါ အညာယ ပန ဝိညာပေတွာ သယံ ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကတွာ ဝါ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဇ္ဈောဟရတိ၊ တဿာ အဇ္ဈောဟာရပယောဂေသု ပါစိတ္တိယော သိယုန္တိ ယောဇနာ။

မဟာပစ္စရိယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂၃) ဝုတ္တံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မာတရံ ဝါ’’တိအာဒိ။ မာတရံ ဝါပိ ယာစိတွာတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ အတ္ထန္တရဝိကပ္ပနေ။ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနေ။ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ အညံ ဝါ ဉာတကံ ဝါ ပဝါရိတံ ဝါ အာမကဓညံ ယာစိတွာ ဝါ အညာယ ကာရာပေတွာ ဝါ ယာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တီတိ ယောဇနာ။

၂၁၆၄။ အဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓံ သယံ ဝါ ဘဇ္ဇနာဒီနိ ကတွာ ဝါ အညာယ ကာရာပေတွာ ဝါ ယာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တဿာ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

၂၁၆၅။ အညာယ ပန ဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓံ တာယ ကာရာပေတွာပိ သယံ ကတွာ ဝါ အဇ္ဈောဟရန္တိယာ တထာ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ ဣဒဉ္စ မဟာပစ္စရိယာဂတနယံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အညာယ ဝိညတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တိယာ ဒုက္ကဋ’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂၂) ဝုတ္တတ္တာ ဝိညတ္တိယာပိ အညာယ လဒ္ဓံ အာမကံ ဓညံ တာယ ကာရာပေတွာ ဝါ သယံ ကတွာ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿာပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၁၆၆-၇။ သေဒကမ္မာဒိအတ္ထာယာတိ ဝါတရောဂါဒိနာ အာတုရာနံ သေဒနာဒိပဋိကာရတ္ထာယ။ ဣဓ ‘‘အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနေပီ’’တိ သေသော။ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ဌပေတွာ သတ္တ ဓညာနိ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနေ သေသဝိညတ္တိယာပိ အနာပတ္တီတိ ဉာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ သေသဝိညတ္တိယာတိ မုဂ္ဂမာသအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍကာဒီနံ ဝုတ္တဓညာဝသေသာနံ ဝိညတ္တိယာ။

သာလိအာဒီနံ သတ္တန္နံ ဓညာနံ ဒုက္ကဋဿ ဝုတ္တတ္တာ၊ အနာမာသတ္တာ စ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋန္တီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဉာတကာနမ္ပီ’’တိအာဒိ။

၂၁၆၈။ လဒ္ဓန္တိ လဗ္ဘမာနံ။ နဝကမ္မေသူတိ နဝကမ္မတ္ထာယ၊ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ။ ဧတ္ထ ‘‘သမ္ပဋိစ္ဆိတု’’န္တိ သေသော။ ‘‘အဝိညတ္တိယာ လဗ္ဘမာနံ ပန နဝကမ္မတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၂၃) မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။

သတ္တမံ။

၂၁၆၉။ သင်္ကာရန္တိ ကစဝရံ။ ဝိဃာသကံ ဝါတိ ဥစ္ဆိဋ္ဌကမစ္ဆကဏ္ဋကမံသဋ္ဌိစလကမုခဓောဝနာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ။ ဆဍ္ဍေယျ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘သယ’’န္တိ သေသော ‘‘ဆဍ္ဍာပေယျ ပရေဟီ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ။ ကုဋ္ဋဿ တိရော တိရောကုဋ္ဋံ၊ တသ္မိံ၊ ကုဋ္ဋဿ ပရဘာဂေတိ အတ္ထော။ ‘‘ပါကာရေပိ အယံ နယော’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ကုဋ္ဋန္တိ ဝါ ဗျတိရိတ္တာ ဘိတ္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။

၂၁၇၁။ ဧကာတိ ဧတ္ထ အာပတ္တီတိ သေသော။ ‘‘တဿာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။

၂၁၇၂။ ဆဍ္ဍနေတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဒန္တကဋ္ဌဿ ဆဍ္ဍနေပိ ဘိက္ခုနိယာ ပါစိတ္တိ ပရိဒီပိတာတိ ယောဇနာ။

၂၁၇၃-၄။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေသု သဗ္ဗေသု ဝိကပ္ပေသု။ အနာပတ္တိဝိသယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဝလဉ္ဇေပီ’’တိအာဒိ။ အဝလဉ္ဇေ ဌာနေ အနောလောကေတွာ ဆဍ္ဍေန္တိယာပိ ဝါ ဝလဉ္ဇေ ဌာနေ ဩလောကေတွာပိ ဝါ ပန ဆဍ္ဍေန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ဆဍ္ဍနံ ကြိယံ။ အနောလောကနံ အကြိယံ။

အဋ္ဌမံ။

၂၁၇၅-၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ခေတ္တေ ဝါ နာဠိကေရာဒိအာရာမေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ရောပိမေ ဟရိတဋ္ဌာနေ တာနိ ဝိဃာသုစ္စာရသင်္ကာရမုတ္တသင်္ခါတာနိ စတ္တာရိ ဝတ္ထူနိ သစေ သယံ ဆဍ္ဍေတိ ဝါ၊ တထာ ပရေ ဆဍ္ဍာပေတိ ဝါ၊ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ အာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တနယော ‘‘ဧကေက’’မိစ္စာဒိနာ ယထာဝုတ္တပကာရောတိ ယောဇနာ။

၂၁၇၇-၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဟရိတေ ခေတ္တေ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇမာနာ ဝါ တထာ ဟရိတေ တတ္ထ ခေတ္တေ ဥစ္ဆုအာဒီနိ ခါဒန္တိ ခါဒမာနာ ဂစ္ဆန္တီ ဝါ ယဒိ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ ဥဒကံ ဝါ စလကာဒိံ ဝါ ဆဍ္ဍေတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ စလကံ နာမ ဝမိကရံ။

၂၁၇၉။ တာဒိသေ ဟရိတေ ဌာနေ အန္တမသော မတ္ထကဆိန္နံ နာဠိကေရမ္ပိ ဇလံ ပိဝိတွာ ဆဍ္ဍေန္တိယာ အာပတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၁၈၀။ သဗ္ဗေသန္တိ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ။

၂၁၈၁။ လာယိတမ္ပိ ခေတ္တံ ပုန ရောဟဏတ္ထာယ မနုဿာ ရက္ခန္တိ စေ၊ တတ္ထ တသ္မိံ ခေတ္တေ ဝိဃာသုစ္စာရာဒီနိ ဆဍ္ဍေန္တိယာ အဿာ ဘိက္ခုနိယာ ယထာဝတ္ထုကမေဝ ဟိ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ယောဇနာ။ ‘‘အဿာ ယထာဝတ္ထုက’’န္တိ ဣမိနာ ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋန္တိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။

၂၁၈၂။ ဆဍ္ဍိတေ ခေတ္တေတိ မနုဿေဟိ ဥဒ္ဓဋသဿေ ခေတ္တေ။ ယထာဟ – ‘‘မနုဿေသု သဿံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂတေသု ဆဍ္ဍိတခေတ္တံ နာမ ဟောတိ၊ တတ္ထ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၃၀)။ ဧဝံ အကတေပိ ခေတ္တေ သာမိကေ အာပုစ္ဆိတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာဟ ‘‘သာမိကေ အပလောကေတွာ ဆဍ္ဍေတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၃၂)။ ဣဓ ခေတ္တပါလကာ၊ အာရာမာဒိဂေါပကာ စ သာမိကာ ဧဝ။ သင်္ဃဿ ခေတ္တေ၊ အာရာမေ စ သစေ ‘‘တတ္ထ ကစဝရံ န ဆဍ္ဍေတဗ္ဗ’’န္တိ ကတိကာ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခုဿ ဆဍ္ဍေတုံ ဝဋ္ဋတိ သင်္ဃပရိယာပန္နတ္တာ၊ န ဘိက္ခုနီနံ။ တာသံ ပန ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဝုတ္တနယေန န ဝဋ္ဋတိ၊ န တဿ ဘိက္ခုဿ၊ ဧဝံ သန္တေပိ သာရုပ္ပဝသေန ကာတဗ္ဗန္တိ။ သဗ္ဗန္တိ ဥစ္စာရာဒိ စတုဗ္ဗိဓံ။

နဝမံ။

၂၁၈၃။ ဧတ္ထ ‘‘နစ္စံ နာမ ယံ ကိဉ္စိ နစ္စံ။ ဂီတံ နာမ ယံ ကိဉ္စိ ဂီတံ။ ဝါဒိတံ နာမ ယံ ကိဉ္စိ ဝါဒိတ’’န္တိ (ပါစိ။ ၈၃၅) ဝစနတော ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ သေသော။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ယံ ကိဉ္စိ နစ္စံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဂီတံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဝါဒိတံ ဝါ ဒဿနတ္ထာယ ဂစ္ဆေယျာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ယံ ကိဉ္စိ နစ္စန္တိ နဋာဒယော ဝါ နစ္စန္တု သောဏ္ဍာ ဝါ၊ အန္တမသော မောရသုကမက္ကဋာဒယောပိ၊ သဗ္ဗမ္ပေတံ နစ္စမေဝ။ ယံ ကိဉ္စိ ဂီတန္တိ နဋာဒီနံ ဝါ ဂီတံ ဟောတု အရိယာနံ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ရတနတ္တယဂုဏူပသံဟိတံ သာဓုကီဠိတဂီတံ ဝါ အသညတဘိက္ခူနံ ဓမ္မဘာဏကဂီတံ ဝါ၊ သဗ္ဗမ္ပေတံ ဂီတမေဝ။ ယံ ကိဉ္စိ ဝါဒိတန္တိ ဃနာဒိဝါဒနီယဘဏ္ဍဝါဒိတံ ဝါ ဟောတု ကုဋဘေရိဝါဒိတံ ဝါ အန္တမသော ဥဒရဘေရိဝါဒိတမ္ပိ၊ သဗ္ဗမ္ပေတံ ဝါဒိတမေဝ။ ‘‘ဒဿနသဝနတ္ထာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိရူပေကသေသနယေန ‘‘ဒဿနတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ ယထာသကံ ဝိသယဿ အာလောစနသဘာဝတာယ ဝါ ‘‘ဒဿနတ္ထာယ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။

၂၁၈၄။ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋေန သဟ ပါစိတ္တိယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဒဿနတ္ထာယ နစ္စဿာ’’တိအာဒိ။ ဂီတဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝါဒိတဿာ’’တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။

၂၁၈၅။ ဧကပယောဂေနာတိ ဧကဒိသာဝလောကနပယောဂေန။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အညသ္မိမ္ပိ…ပေ… သိယု’’န္တိ။ ပဿတီတိ ဧတ္ထ ‘‘နစ္စ’’န္တိ သေသော။ တေသန္တိ ယေသံ နစ္စံ ပဿတိ။ ပိ-သဒ္ဒေန ဝါဒိတမ္ပိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ယထာဟ ‘‘တေသံယေဝ ဂီတဝါဒိတံ သုဏာတိ၊ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၃၆)။

၂၁၈၆။ အညတောတိ အညသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ။

၂၁၈၇။ ‘‘ဝိသုံ ပါစိတ္တိယော သိယု’’န္တိ ဣဒမေဝ ပကာသေတုမာဟ ‘‘ပယောဂဂဏနာယေတ္ထ၊ အာပတ္တိဂဏနာ သိယာ’’တိ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ နာနာဒိသာဘာဂေ။ နစ္စဂီတဝါဒိတာနံ ဒဿနသဝနေ အဋ္ဌကထာဂတံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နစ္စိတု’’န္တိအာဒိ။

၂၁၈၈။ ‘‘နစ္စ ဣတီ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ ‘‘နစ္စာဟီ’’တိပိ ပါဌော။ ဥပဋ္ဌာနန္တိ ဘေရိသဒ္ဒပူဇံ။ သမ္ပဋိစ္ဆိတုန္တိ ‘‘သာဓူ’’တိ အဓိဝါသေတုံ။ ဣမဿ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တတ္တာ နစ္စဂီတေပိ ဧသေဝ နယော။

၂၁၈၉-၉၀။ သဗ္ဗတ္ထာတိ နစ္စနာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ။ ဥပဋ္ဌာနံ ကရောမာတိ တုမှာကံ စေတိယဿ နစ္စာဒီဟိ ဥပဟာရံ ကရောမာတိ။ ဥပဋ္ဌာနံ ပသတ္ထန္တိ ဥပဋ္ဌာနကရဏံ နာမ သုန္ဒရန္တိ။

ယာ အာရာမေယေဝ စ ဌတွာ ပဿတိ ဝါ သုဏာတိ ဝါတိ ယောဇနာ၊ ဣဓ ‘‘အန္တရာရာမေ ဝါ’’တိအာဒိ သေသော။ ‘‘အာရာမေ ဌတွာ အန္တရာရာမေ ဝါ ဗဟိအာရာမေ ဝါ နစ္စာဒီနိ ပဿတိ ဝါ သုဏာတိ ဝါ၊ အနာပတ္တီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၃၇) အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဌတွာ’’တိ ဝုတ္တေပိ သဗ္ဗေသုပိ ဣရိယာပထေသု လဗ္ဘတိ။ အာရာမေ ဌတွာတိ န ကေဝလံ ဌတွာဝ၊ တတော ဂန္တွာပိ သဗ္ဗိရိယာပထေဟိပိ လဘတိ။ ‘‘အာရာမေ ဌိတာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၃၇) ပန အာရာမပရိယာပန္နဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ နိသိန္နာပိ န လဘေယျာတိ ဂဏ္ဌိပဒါဒီသု ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဧသေဝ နယော။

၂၁၉၁။ ယာ အတ္တနော ဌိတောကာသံ အာဂန္တွာ ပယောဇိတံ ပဿတိ ဝါ သုဏာတိ ဝါတိ ယောဇနာ။ ဌိတောကာသန္တိ ဧတ္ထ ဂတိနိဝတ္တိသာမညေန သယိတနိသိန္နမ္ပိ ဂယှတိ။ တထာရူပါ ဟိ ကာရဏာ ဂန္တွာ ပဿန္တိယာ ဝါပီတိ ယောဇနာ။ ကာရဏံ နာမ သလာကဘတ္တာဒိကာရဏံ။ ယထာဟ ‘‘သတိ ကရဏီယေတိ သလာကဘတ္တာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ အညေန ဝါ ကေနစိ ကရဏီယေန ဂန္တွာ ဂတဋ္ဌာနေ ပဿတိ ဝါ သုဏာတိ ဝါ၊ အနာပတ္တီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၃၇)။

၂၁၉၂။ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တီ ပဋိပထေ နစ္စံ အဋ္ဌတွာ ပဿတီတိ ဧဝံ ပဿန္တိယာပိ စ တထာ အနာပတ္တီတိ အဇ္ဈာဟာရယောဇနာ။ ပဋိပထေတိ ဂမနမဂ္ဂါဘိမုခေ။ အာပဒါသုပီတိ တာဒိသေန ဥပဒ္ဒဝေန ဥပဒ္ဒုတာ သမဇ္ဇဋ္ဌာနံ ပဝိသတိ၊ ဧဝံ ပဝိသိတွာ ပဿန္တိယာ ဝါ သုဏန္တိယာ ဝါ အနာပတ္တိ။

၂၁၉၃။ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ သမုဋ္ဌာနတော ဧဠကလောမသိက္ခာပဒေန သမံ မတံ ‘‘သမာန’’န္တိ ဝိညာတံ။

ဒသမံ။

လသုဏဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂၁၉၄-၅။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ရတ္တန္ဓကာရသ္မိံ အပ္ပဒီပေ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဧကိကာ သစေ သန္တိဋ္ဌတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ ရတ္တန္ဓကာရသ္မိန္တိ ရတ္တိယံ။ ရတ္တိပရိယာယော ဟိ ရတ္တန္ဓကာရ-သဒ္ဒေါ။ ယထာဟ ပဒဘာဇနေ ‘‘ရတ္တန္ဓကာရေတိ ဩဂ္ဂတေ သူရိယေ’’တိ (ပါစိ။ ၈၄၀)။ အပ္ပဒီပေတိ ပဇ္ဇောတစန္ဒသူရိယအဂ္ဂီသု ဧကေနာပိ အနောဘာသိတေ၊ ဣမိနာ ရတ္တိက္ခေတ္တံ ဒဿေတိ။ ‘‘သန္တိဋ္ဌတီ’’တိ ဣမိနာ ဂမနနိသိန္နသယနသင်္ခါတံ ဣရိယာပထတ္တိကဉ္စ ဥပလက္ခိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိနာ ‘‘သန္တိဋ္ဌေယျာတိ ဧတ္ထ ဌာနာပဒေသေန စတုဗ္ဗိဓောပိ ဣရိယာပထော သင်္ဂဟိတော၊ တသ္မာ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ စင်္ကမနာဒီနိ ကရောန္တိယာပိ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၈၃၉ ထောကံ ဝိသဒိသံ)။ ပုရိသေန သဒ္ဓိန္တိ သန္တိဋ္ဌိတုံ၊ သလ္လပိတုဉ္စ ဝိညုနာ မနုဿပုရိသေန သဒ္ဓိံ။

ရဟဿာဒဝသေန ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသံ သမာဂန္တွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တိယာ ဝါ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။

၂၁၉၆-၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သစေ မနုဿပုရိသဿ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ သန္တိဋ္ဌတိ ဝါ သလ္လပတိ ဝါ၊ ယက္ခပေတတိရစ္ဆာနဂတာနံ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ သန္တိဋ္ဌတိ ဝါ သလ္လပတိ ဝါ၊ တဿာ ဒုက္ကဋံ ပရိဒီပိတန္တိ ယောဇနာ။

ဝိညုဂ္ဂဟဏေန အဝိညူ ပုရိသော အနာပတ္တိံ န ကရောတီတိ ဒီပေတိ။

၂၁၉၈။ အညဝိဟိတာယာတိ ရဟောအဿာဒတော အညံ စိန္တေန္တိယာ။ ယထာဟ ‘‘ရဟောအဿာဒတော အညဝိဟိတာဝ ဟုတွာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၄၁)။ စတုတ္ထေန၊ ဆဋ္ဌေန စ သမုဋ္ဌာနေန သမုဋ္ဌာနတော ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ။ သန္တိဋ္ဌနသလ္လပနဝသေန ကြိယံ။ သညာယ ဝိမောက္ခော ဧတသ္မိန္တိ သညာဝိမောက္ခကံ။

ပဌမံ။

၂၁၉၉။ ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေတိ ကုဋ္ဋာဒီသု ယေန ကေနစိ ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ။ ဣဒံ ဝစနံ။

ဒုတိယံ။

၂၂၀၀။ တတိယေ ‘‘အဇ္ဈောကာသေ’’တိ စ စတုတ္ထေ ‘‘ရထိကာယ၊ ဗျူဟေ၊ သိင်္ဃာဋကေ’’တိ ပဒါနိ စ ဝဇ္ဇေတွာ အဝသေသံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ ကိဉ္စိပီ’’တိ။ ဧတ္ထ ‘‘ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ သေသော။ ဧတ္ထ စ ရထိကာယာတိ ရစ္ဆာယ။ ဗျူဟေတိ အနိဗ္ဗိဒ္ဓရစ္ဆာယ။ သိင်္ဃာဋကေတိ စစ္စရေ ဩကာသေ၊ တိကောဏံ ဝါ စတုကောဏံ ဝါ မဂ္ဂသမောဓာနဋ္ဌာနေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တတိယစတုတ္ထာနိ။

၂၂၀၁-၂။ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရေဘတ္တံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ အာသနေ နိသီဒိတွာ သာမိကေ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၈၅၅) ဝစနတော ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရေဘတ္တံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ ဆဒနန္တော အာသနေ နိသီဒိတွာ သာမိကေ အနာပုစ္ဆာ အနောဝဿကပ္ပဒေသံ အတိက္ကမေတိ၊ ယာ စ အဇ္ဈောကာသေ ဝါ နိသီဒိတွာ သစေ ဥပစာရံ အတိက္ကမေတိ၊ တဿာ ပဌမေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ၊ ဒုတိယေ ပဒေ ပါစိတ္တိ ပရိယာပုတာတိ ယောဇနာ။ ‘‘အာသနေ’’တိ ဣမိနာ ပလ္လင်္ကမာဘုဇိတွာ နိသီဒနာရဟမာသနံ အဓိပ္ပေတံ။ ယထာဟ – ‘‘အာသနံ နာမ ပလ္လင်္ကဿ ဩကာသော ဝုစ္စတီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၅၆)။ အနောဝဿပ္ပဒေသန္တိ နိဗ္ဗကောသဗ္ဘန္တရံ။ အဗ္ဘောကာသေ အာပတ္တိခေတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဥပစာရမ္ပိ ဝါ သစေ’’တိ။ ဥပစာရန္တိ ဒွါဒသဟတ္ထပ္ပမာဏံ ပဒေသံ။ ယထာဟ ဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘ဥပစာရော ဒွါဒသဟတ္ထော’’တိ။

၂၂၀၃။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဒုက္ကဋံ သမုဒီရိတ’’န္တိ ဣဒံ ပစ္စာမသတိ။ အာပုဋ္ဌေ အနာပုဋ္ဌသညာယ အာပုဋ္ဌေ ဝိစိကိစ္ဆတော ပက္ကမန္တိယာ တထာ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ’’တိ သမ္ဗန္ဓိနိယာ သမာနတ္တာ ‘‘ဝိစိကိစ္ဆန္တိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန ‘‘ဝိစိကိစ္ဆတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၂၀၄။ ဂိလာနာယာတိ ယာ တာဒိသေန ဂေလညေန အာပုစ္ဆိတုံ န သက္ကောတိ။ အာပဒါသူတိ ဃရေ အဂ္ဂိ ဥဋ္ဌိတော ဟောတိ စောရာ ဝါ၊ ဧဝရူပေ ဥပဒ္ဒဝေ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမန္တိယာ အနာပတ္တိ။

ပဉ္စမံ။

၂၂၀၅-၆။ ‘‘ဂစ္ဆန္တိယာ ဝဇန္တိယာ’’တိ စ နိသီဒနနိပဇ္ဇနာဝသာနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပါစိတ္တိယံ ပန ပစ္ဆာဘတ္တံ သာမိကေ ‘‘ဣဓ နိသီဒါမ ဝါ သယာမ ဝါ’’တိ အနာပုစ္ဆိတွာ နိသိန္နနိပန္နပစ္စယာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ သာမိကေ အနာပုစ္ဆာ အာသနေ နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆန္တိယာ ဧကာ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဧသ နယော ‘‘နိပဇ္ဇိတွာ’’တိအာဒီသုပိ။

ယထာ ပန တတ္ထ အသံဟာရိမေ အနာပတ္တိ၊ ဧဝမိဓ ဓုဝပညတ္တေ ဝါ အနာပတ္တီတိ။

ဆဋ္ဌံ။

၂၂၀၇။ တိသမုဋ္ဌာနန္တိ သစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာနတော။

အဋ္ဌမံ။

၂၂၀၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အတ္တာနမ္ပိ ဝါ ပရမ္ပိ ဝါ နိရယဗြဟ္မစရိယေဟိ အဘိသပေယျ၊ တဿာ ဝါစတော ဝါစတော သိယာ ပါစိတ္တီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ အဘိသပေယျာတိ သပထံ ကရေယျ၊ ‘‘နိရယေ နိဗ္ဗတ္တာမိ၊ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တာမီ’’တိ အတ္တာနံ ဝါ ‘‘နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတု၊ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တတူ’’တိ ပရံ ဝါ ‘‘ဂိဟိနီ ဟောမိ၊ ဩဒါတဝတ္ထာ ဟောမီ’’တိ အတ္တာနံ ဝါ ‘‘ဂိဟိနီ ဟောတု၊ ဩဒါတဝတ္ထာ ဟောတူ’’တိ ပရံ ဝါ အဘိသပေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၂၁၀။ အက္ကောသတိ အတ္တာနံ ဝါ ပရံ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ တိကပါစိတ္တိယန္တိ ဥပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာဝေမတိကာအနုပသမ္ပန္နသညာဝသေန။ သေသာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။ အနုပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ အနုပသမ္ပန္နသညာ အက္ကောသတိ၊ ဒုက္ကဋန္တိ ဧဝံ တိကဒုက္ကဋံ။

၂၂၁၁။ အတ္ထဓမ္မာနုသာသနိံ ပုရက္ခတွာ ဝဒန္တီနံ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အတ္ထပုရေက္ခာရာယာတိ အဋ္ဌကထံ ကထေန္တိယာ။ ဓမ္မပုရေက္ခာရာယာတိ ပါဠိံ ဝါစေန္တိယာ။ အနုသာသနိပုရေက္ခာရာယာတိ ‘ဣဒါနိပိ တွံ ဧဒိသာ၊ သာဓု ဝိရမဿု၊ နော စေ ဝိရမသိ၊ အဒ္ဓါ ပုန ဧဝရူပါနိ ကမ္မာနိ ကတွာ နိရယေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿသိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိယာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿသီ’တိ ဧဝံ အနုသာသနိယံ ဌတွာ ဝဒန္တိယာ အနာပတ္တီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၇၈)။

နဝမံ။

၂၂၁၂။ ဝဓိတွာတိ သတ္ထာဒီဟိ ပဟရိတွာ။ ဝဓိတွာ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ ပါဠိယံ ‘‘ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၈၀) ဝုတ္တံ အာမေဍိတံ သူစေတိ။

၂၂၁၃။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ကာယဝါစာစိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာနံ နာမ၊ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနန္တိပိ ဧတဿေဝ နာမံ။

ဒသမံ။

အန္ဓကာရဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၂၂၁၄။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ နဂ္ဂါ အနိဝတ္ထာ အပါရုတာ ဟုတွာ နဟာယတိ၊ အဿာ သဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ တဿ နဟာနဿ ဝေါသာနေ ပရိယောသာနေ သာ ဘိက္ခုနီ ဇိနဝုတ္တံ ဇိနေန ဘဂဝတာ ဘိက္ခုနီနံ ပညတ္တံ ဒေါသံ ပါစိတ္တိယာပတ္တိံ သမုပေတိ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ဘိက္ခုနိ ဒေါသန္တိ ဧတ္ထ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿော ကတော။

၂၂၁၅။ အစ္ဆိန္နစီဝရာတိ အစ္ဆိန္နဥဒကသာဋိကစီဝရာ။ နဋ္ဌစီဝရာတိ စောရာဒီဟိ နဋ္ဌဥဒကသာဋိကစီဝရာ။ အာပဒါသု ဝါတိ ‘‘မဟဂ္ဃံ ဣမံ ဒိသွာ စောရာပိ ဟရေယျု’’န္တိ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု ဝါ နဂ္ဂါယ နဟာယန္တိယာ န ဒေါသော။

ပဌမံ။

၂၂၁၆။ ဒုတိယေတိ ‘‘ဥဒကသာဋိကံ ပန ဘိက္ခုနိယာ ကာရယမာနာယာ’’တိအာဒိသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၈၈၈)။

ဒုတိယံ။

၂၂၁၇-၈။ ဒုဿိဗ္ဗိတံ စီဝရန္တိ အသက္ကစ္စသိဗ္ဗိတံ စီဝရံ။ ဝိသိဗ္ဗေတွာတိ ဒုဿိဗ္ဗိတံ ပုန သိဗ္ဗနတ္ထာယ သယံ ဝါ ဝိဂတသိဗ္ဗနံ ကတွာ။ ‘‘ဝိသိဗ္ဗာပေတွာ’’တိ သေသော။ ယထာဟ ‘‘ဝိသိဗ္ဗေတွာ ဝါ ဝိသိဗ္ဗာပေတွာ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၈၉၃)။ အနန္တရာယာတိ ဒသသု အန္တရာယေသု အညတရန္တရာယရဟိတာ။ တံ ဝိသိဗ္ဗိတံ၊ ဝိသိဗ္ဗာပိတံ ဝါ စီဝရံ။ ‘‘အနန္တရာယာ တံ ပစ္ဆာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿော ကတော။ န သိဗ္ဗေယျာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘န သိဗ္ဗာပေယျာ’’တိ သေသော။ ယထာဟ ‘‘နေဝ သိဗ္ဗေယျ၊ န သိဗ္ဗာပနာယ ဥဿုက္ကံ ကရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၉၃)။

စတုပဉ္စာဟန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစာဟိ (ပါစိ။ ၆၂-၆၄)၊ ဥတ္တရိဒိရတ္တတိရတ္တ’’န္တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၅၁-၅၂) ဝိယ အပ္ပသင်္ချာယ ဗဟုသင်္ချာယံ အန္တောဂဓတ္တေပိ ဥဘယဝစနံ လောကဝေါဟာရဝသေန ဝစနသိလိဋ္ဌတာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓုရေတိ သိဗ္ဗနုဿာဟေ။ နိက္ခိတ္တမတ္တေတိ ဝိဿဋ္ဌမတ္တေ။

၂၂၁၉။ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ဥပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ အနုပသမ္ပန္နသညာတိ တီသု ဝါရေသု တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ သေသာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။ တိကဒုက္ကဋန္တိ ဝါရတ္တယေ ဒုက္ကဋတ္တယံ။

၂၂၂၀။ ဥဘိန္နန္တိ ဥပသမ္ပန္နာနုပသမ္ပန္နာနံ။ အညသ္မိန္တိ စီဝရတော အညသ္မိံ။ အန္တရာယေပိ ဝါ သတီတိ ရာဇစောရာဒိအန္တရာယာနံ ဒသန္နံ အညတရေ သတိ။

၂၂၂၁။ ‘‘ဓုရနိက္ခေပနံ နာမ၊ သမုဋ္ဌာနမိဒံ မတ’’န္တိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာယ ‘‘ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာန’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၈၉၃) ဝုတ္တမေဝ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ၊ တေရသသု သမုဋ္ဌာနသီသေသု ‘‘ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝိသုံ သမုဋ္ဌာနသီသံ နာမ နတ္ထိ။ မာတိကဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာန’’န္တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ၊ အတ္ထတော သမာနံ) ဝုတ္တံ၊ တံ သမုဋ္ဌာနသီသေသု အန္တောဂဓမေဝ။ တသ္မာ ‘‘ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာန’’န္တိ ဣဒံ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနဿေဝ ပရိယာယောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

တတိယံ။

၂၂၂၂။ ပဉ္စ အဟာနိ ပဉ္စာဟံ၊ ပဉ္စာဟမေဝ ပဉ္စာဟိကံ။ ‘‘အတိက္ကမေယျာ’’တိ ကိရိယာယ ဒွိကမ္မကတ္တာ ‘‘ပဉ္စာဟိက’’န္တိ စ ‘‘သင်္ဃာဋိစာရ’’န္တိ စ ဥပယောဂတ္ထေ ဧဝ ဥပယောဂဝစနံ။ သင်္ဃဋိတဋ္ဌေန သင်္ဃာဋိ၊ ဣတိ ဝက္ခမာနာနံ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနမေဝါဓိဝစနံ၊ သင်္ဃာဋီနံ စာရော သင်္ဃာဋိစာရော၊ ပရိဘောဂဝသေန ဝါ ဩတာပနဝသေန ဝါ ပရိဝတ္တနန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ပဉ္စာဟိကံ သင်္ဃာဋိစာရံ အတိက္ကမေယျာတိ ပဉ္စမံ ဒိဝသံ ပဉ္စ စီဝရာနိ နေဝ နိဝါသေတိ န ပါရုပတိ န ဩတာပေတိ ပဉ္စမံ ဒိဝသံ အတိက္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၉၉) ဝစနတော ပဉ္စဒိဝသဗ္ဘန္တရေ ယံ ကိဉ္စိ အကတွာ အတိက္ကာမေန္တိယာ စီဝရဂဏနာယ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ယာတိက္ကမေယျာ’’တိအာဒိ။

၂၂၂၃။ တိစီဝရန္တိ အန္တရဝါသကဥတ္တရာသင်္ဂသင်္ဃာဋိသင်္ခါတံ တိစီဝရဉ္စ။ သံကစ္စီတိ ထနဝေဌနသင်္ခါတံ စီဝရဉ္စ။ ဒကသာဋီတိ ဥတုနိကာလေ နိဝါသေတဗ္ဗဥဒကသာဋိစီဝရဉ္စ။ ဣတိ ဣမေ ပဉ္စ။ ပဉ္စ တူတိ ပဉ္စ စီဝရာနိ နာမ။

၂၂၂၄-၅။ တိကပါစိတ္တီတိ ပဉ္စာဟာတိက္ကန္တသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ အနတိက္ကန္တသညာတိ ဝိကပ္ပတ္တယေ ပါစိတ္တိယတ္တယံ ဟောတိ။ ပဉ္စာဟာနတိက္ကန္တေ အတိက္ကန္တသညာဝေမတိကာနံ ဝသေန ဒွိကဒုက္ကဋံ။

‘‘ပဉ္စမေ ဒိဝသေ’’တိအာဒိ အနာပတ္တိဝါရသန္ဒဿနံ။ နိသေဝတီတိ နိဝါသေတိ ဝါ ပါရုပတိ ဝါ။ ဩတာပေတီတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ဩတာပေတိ ဝါတိ အတ္ထော။ အာပဒါသုပီတိ မဟဂ္ဃံ စီဝရံ၊ န သက္ကာ ဟောတိ စောရဘယာဒီသု ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ ဧဝရူပေ ဥပဒ္ဒဝေ အနာပတ္တိ။

စတုတ္ထံ။

၂၂၂၆။ အညိဿာ သင်္ကမေတဗ္ဗစီဝရံ အနာပုစ္ဆာ ဂဟေတွာ ယာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ၊ အညိဿာ ဥပသမ္ပန္နာယ သန္တကံ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ အညတရံ တဿာ အဝတွာ အာဒါယ ပုန တဿာ ဒါတဗ္ဗံ၊ အဒတွာ ယာ ဘိက္ခုနီ ပဋိသေဝတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘သင်္ကမေတဗ္ဗစီဝရံ သင်္ကမနီယ’’န္တိ ပရိယာယသဒ္ဒါ ဧတေ။ ယထာဟ ‘‘စီဝရသင်္ကမနီယန္တိ သင်္ကမေတဗ္ဗစီဝရံ၊ အညိဿာ သန္တကံ အနာပုစ္ဆာ ဂဟိတံ ပုန ပဋိဒါတဗ္ဗစီဝရန္တိ အတ္ထော’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၀၃)။

၂၂၂၇။ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ‘‘ဥပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာ…ပေ… ဝေမတိကာ …ပေ… အနုပသမ္ပန္နသညာ စီဝရသင်္ကမနီယံ ဓာရေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၀၅) ဧဝံ တိကပါစိတ္တိယံ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ သေသာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။ ‘‘တိကဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣဒဉ္စ ဝုတ္တနယမေဝ။ အာပဒါသူတိ သစေ အပါရုတံ ဝါ အနိဝတ္ထံ ဝါ စောရာ ဟရန္တိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု ဝါ။

၂၂၂၈။ ဧတံ သမုဋ္ဌာနံ ကထိနေန တုလျန္တိ ယောဇနာ။ ဂဟဏံ၊ ပရိဘောဂေါ စ ကြိယံ။ အနာပုစ္ဆနံ အကြိယံ။

ပဉ္စမံ။

၂၂၂၉။ လဘိတဗ္ဗံ တု စီဝရန္တိ လဘိတဗ္ဗံ ဝိကပ္ပနုပဂံ စီဝရံ။ နိဝါရေတီတိ ယထာ တေ ဒါတုကာမာ န ဒေန္တိ၊ ဧဝံ အန္တရာယံ ပရက္ကမတိ။ ပါစိတ္တိံ ပရိဒီပယေတိ သစေ တဿာ ဝစနေန တေ န ဒေန္တိ၊ ဘိက္ခုနိယာ ပါစိတ္တိယံ ဝဒေယျာတိ အတ္ထော။

၂၂၃၀။ ဧတ္ထ ပဌမံ ‘‘သင်္ဃဿာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂဏဿာတိ ဒွေ တယောဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ လာဘေတိ ဧတ္ထ ‘‘နိဝါရိတေ’’တိ သေသော။ သစေ အညံ ပရိက္ခာရံ နိဝါရေတိ၊ တထေဝ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ အညန္တိ ဝိကပ္ပနုပဂစီဝရတော အညံ။ ပရိက္ခာရန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ထာလကာဒီနံ ဝါ သပ္ပိတေလာဒီနံ ဝါ အညတရံ။

၂၂၃၁။ အာနိသံသံ နိဒဿေတွာတိ ‘‘ကိတ္တကံ အဂ္ဃနကံ ဒါတုကာမတ္ထာတိ ပုစ္ဆတိ၊ ‘ဧတ္တကံ နာမာ’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘အာဂမေထ တာဝ၊ ဣဒါနိ ဝတ္ထု မဟဂ္ဃံ၊ ကတိပါဟေန ကပ္ပာသေ အာဂတေ သမဂ္ဃံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ။ န ဒေါသတာတိ န ဒေါသော၊ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။

ဆဋ္ဌံ။

၂၂၃၂-၃။ ဓမ္မိကံ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန သန္နိပတိတွာ ကရိယမာနံ စီဝရာနံ ဝိဘင်္ဂံ ဘာဇနံ ယာ ဘိက္ခုနီ ပဋိသေဓေယျ ပဋိဗာဟေယျ၊ တဿာ ဧဝံ ပဋိသေဓေန္တိယာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ အဓမ္မေ ဓမ္မသညာယ ဒုက္ကဋံ ပရိဒီပိတန္တိ ယောဇနာ။ ဥဘော ဝေမတိကာယ ဝါတိ ဥဘောသု ဝေမတိကာယ။ ဂါထာဗန္ဓဝသေန သု-သဒ္ဒလောပေါ။ ဓမ္မိကေ အဓမ္မိကေ စီဝရဝိဘင်္ဂေ ဝေမတိကာယ ပဋိဗာဟန္တိယာ ဒုက္ကဋံ ပရိဒီပိတန္တိ ယောဇနာ။ ယထာဟ ‘‘ဓမ္မိကေ ဝေမတိကာ ပဋိဗာဟတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အဓမ္မိကေ ဝေမတိကာ ပဋိဗာဟတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ။ အာနိသံသံ နိဒဿေတွာတိ ‘‘ဧကိဿာ ဧကံ သာဋကံ နပ္ပဟောတိ၊ အာဂမေထ တာဝ၊ ကတိပါဟေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တတော ဘာဇေဿာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၉၁၄) ဧဝံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ။

သတ္တမံ။

၂၂၃၅-၆။ နိဝါသနုပဂံ ဝါ တထာ ပါရုပနုပဂံ ဝါ ကပ္ပဗိန္ဒုကတံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ စီဝရံ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ စ မာတာပိတရောပိ မုဉ္စိတွာ အညဿ ယဿ ကဿစိ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ယဒိ ဒဒေယျ၊ တဿာပိ ပါစိတ္တိယံ ပရိယာပုတန္တိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပိတရော’’တိ မာတာ စ ပိတာ စ မာတာပိတရောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိရူပေကသေသဝသေန နိဒ္ဒေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၂၃၇။ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ တာ ပန ပါစိတ္တိယော စီဝရာနံ ဂဏနာယ ဝသေန ဂဏေတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။

၂၂၃၈။ တာဝ သမ္ပဋိစ္ဆိတော ကာလော ဧတဿာတိ တာဝကာလိကံ၊ စီဝရံ။ ‘‘အညဿာ’’တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဿ ဒူရတ္တာ ပုနပိ ‘‘အညေသ’’န္တိ အာဟ၊ သောယေဝတ္ထော။

အဋ္ဌမံ။

၂၂၃၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ‘‘သစေ မယံ သက္ကောမ၊ ဒဿာမ ကရိဿာမာတိ ဧဝံ ဝါစာ ဘိန္နာ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တာယ ဒုဗ္ဗလာယ စီဝရပစ္စာသာယ စီဝရဿ ဝိဘင်္ဂံ နိသေဓေတွာ စီဝရေ ကာလံ အတိက္ကမေယျ၊ အဿာ ဒေါသတာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ စီဝရေ ကာလန္တိ ‘‘စီဝရကာလသမယော နာမ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမော မာသော၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ပဉ္စမာသာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၂၂) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ စီဝရကာလံ။ အတိက္ကမေယျာတိ ‘‘အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနဿ ပစ္ဆိမံ ဒိဝသံ၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ကထိနုဒ္ဓါရဒိဝသံ အတိက္ကာမေတီ’’တိ ဝုတ္တဝိဓိံ အတိက္ကာမေယျ။

၂၂၄၀။ ‘‘အဒုဗ္ဗလစီဝရေ ဒုဗ္ဗလစီဝရသညာ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ ဝစနတော သုဒုဗ္ဗလန္တိ စေတသာတိ ဧတ္ထ သု-သဒ္ဒေါ ပဒပူရဏေ။ ဥဘောသူတိ ဒုဗ္ဗလေ၊ အဒုဗ္ဗလေ စ။ ကင်္ခိတာယ ဝါတိ ဝေမတိကာယ ဝါ။

၂၂၄၁။ အာနိသံသံ နိဒဿေတွာတိ ‘‘ကိဉ္စာပိ ‘န မယံ အယျေ သက္ကောမာ’တိ ဝဒန္တိ၊ ဣဒါနိ ပန တေသံ ကပ္ပာသော အာဂမိဿတိ၊ သဒ္ဓါ ပသန္နော ပုရိသော အာဂမိဿတိ၊ အဒ္ဓါ ဒဿတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၂၁) ဧဝံ အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တနယေန အာနိသံသံ ဒဿေတွာ။

နဝမံ။

၂၂၄၂။ ဓမ္မိကံ ကထိနုဒ္ဓါရန္တိ ‘‘ဓမ္မိကော နာမ ကထိနုဒ္ဓါရော သမဂ္ဂေါ ဘိက္ခုနိသင်္ဃော သန္နိပတိတွာ ဥဒ္ဓရတီ’’တိ (ပါစိ။ ၉၂၉) ဝုတ္တံ ကထိနုဒ္ဓါရံ။

၂၂၄၃။ ယဿာတိ ယဿ ကထိနဿ။ အတ္ထာရမူလကော အာနိသံသော နာမ ‘‘ယော စ တတ္ထ စီဝရုပ္ပာဒေါ၊ သော နေသံ ဘဝိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၆) အနုညာတော တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပ္ပဇ္ဇနကစီဝရဝတ္ထာနိသံသော။ ဥဒ္ဓါရမူလကော နာမ အန္တရုဗ္ဘာရံ ကာရာပေန္တေဟိ ဥပါသကေဟိ ဒိယျမာနစီဝရဝတ္ထာနိသံသော။

၂၂၄၅။ သမာနိသံသောပီတိ အတ္ထာရအာနိသံသေန သမာနိသံသောပိ ဥဗ္ဘာရော။ သဒ္ဓါပါလနကအာရဏာတိ ပသာဒါနုရက္ခနတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ အာနိသံသံ နိဒဿေတွာတိ ‘‘ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဇိဏ္ဏစီဝရော၊ ကထိနာနိသံသမူလကော မဟာလာဘော’’တိ ဧဝရူပံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ။

၂၂၄၆။ သမုဋ္ဌာနာဒိနာ သဒ္ဓိံ သေသံ ပန ဝိနိစ္ဆယဇာတံ အသေသေန သဗ္ဗာကာရေန သတ္တမေန သိက္ခာပဒေန သမံ မတံ ‘‘သဒိသ’’န္တိ ဝိညာတံ။ ကိဉ္စိပိ အပ္ပကမ္ပိ အပုဗ္ဗံ တတ္ထ ဝုတ္တနယတော အညံ နတ္ထီတိ ယောဇနာ။

ဒသမံ။

နဂ္ဂဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၂၂၄၇။ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနိယော ဒွေ ဧကမဉ္စေ တုဝဋ္ဋေယျုံ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၉၃၃) ပညတ္တသိက္ခာပဒေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧကာယာ’’တိအာဒိ။ ဧကာယာတိ ဧကာယ ဘိက္ခုနိယာ။ အပရာတိ အညာ ဥပသမ္ပန္နာ။ နိပဇ္ဇေယျုန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဧကမဉ္စေ’’တိ သေသော။ ဒွေတိ ဒွေ ဘိက္ခုနိယော။

၂၂၄၈-၉။ ‘‘ဧကာယ စာ’’တိအာဒိ အနာပတ္တိဝါရနိဒ္ဒေသော။ ဥဘော ဝါပိ သမံ နိသီဒန္တီတိ ယောဇနာ။ ဧဠကေနာတိ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒေန။

ပဌမံ။

၂၂၅၀-၁။ ပါဝါရကဋသာရာဒိန္တိ ဧတ္ထ ဘုမ္မေကဝစနံ။ ‘‘သံဟာရိမေသူ’’တိ ဣမိနာ သမာနာဓိကရဏတ္တာ ဗဟုဝစနပ္ပသင်္ဂေ ဝစနဝိပလ္လာသေနေတ္ထ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပါဝါရော စ ကဋသာရော စ တေ အာဒိ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မံ။ ဧကကန္တိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗနိဒဿနံ။ ဧကမေဝ ဧကကံ။ သံဟာရိမေသု ပါဝါရာဒီသု အညတရန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ပါဝါရောတိ ကောဇဝါဒယော’’တိ ဝဒန္တိ။ ကဋသာရောတိ ကဋောယေဝ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အတ္ထရိတွာ သယနာရဟံ သဗ္ဗံ သင်္ဂဏှာတိ။ တေနေဝါတိ ယံ အတ္ထတံ၊ တေနေဝ။ ပါရုပိတွာ သစေ ယာ ပန ဒွေ သဟေဝ နိပဇ္ဇန္တိ၊ တာသံ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ အတ္ထရဏပါဝုရဏကိစ္စေ ဧကဿေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဧကဿ အန္တဿ အတ္ထရဏဉ္စ ဧကဿ အန္တဿ ပါရုပနဉ္စ ဝိညာယတိ။ ယထာဟ ‘‘သံဟာရိမာနံ ပါဝါရတ္ထရဏကဋသာရကာဒီနံ ဧကံ အန္တံ အတ္ထရိတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ တုဝဋ္ဋေန္တီနမေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၃၇)။

ဧကသ္မိံ ဧကတ္ထရဏေ ဝါ ဧကပါဝုရဏေ ဝါ နိပဇ္ဇနေ သတိ တာသံ ဒွိန္နံ ဘိက္ခုနီနံ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒွိကဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ‘‘နာနတ္ထရဏပါဝုရဏေ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏသညာ…ပေ… ဝေမတိကာ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၃၉) ဝုတ္တံ ဒုက္ကဋဒွယံ။

၂၂၅၂။ ဝဝတ္ထာနံ နိဒဿေတွာတိ မဇ္ဈေ ကာသာဝံ ဝါ ကတ္တရယဋ္ဌိံ ဝါ အန္တမသော ကာယဗန္ဓနမ္ပိ ဌပေတွာ နိပဇ္ဇန္တိ၊ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ သေသံ သမုဋ္ဌာနာဒိဝိဓာနံ။ အာဒိနာတိ ဣမသ္မိံယေဝ ဝဂ္ဂေ ပဌမသိက္ခာပဒေန။ တုလျန္တိ သမာနံ။

ဒုတိယံ။

၂၂၅၃။ အညိဿာ ဘိက္ခုနိယာ။ အဖာသုကာရဏာတိ အဖာသုကရဏဟေတု။ အနာပုစ္ဆာတိ အနာပုစ္ဆိတွာ။ တဿာ ပုရတော စ စင်္ကမနာဒယော ယဒိ ကရေယျ၊ ဧဝံ ကရောန္တိယာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ စင်္ကမနာဒယောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘တိဋ္ဌတိ ဝါ နိသီဒတိ ဝါ သေယျံ ဝါ ကပ္ပေတိ ဥဒ္ဒိသတိ ဝါ ဥဒ္ဒိသာပေတိ ဝါ သဇ္ဈာယံ ဝါ ကရောတီ’’တိ (ပါစိ။ ၉၄၃) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တာနံ သင်္ဂဟော။

၂၂၅၄။ နိဝတ္တနာနံ ဂဏနာယာတိ စင်္ကမန္တိယာ စင်္ကမဿ ဥဘယကောဋိံ ပတွာ နိဝတ္တန္တိယာ နိဝတ္တနဂဏနာယ။ ပယောဂတောယေဝါတိ ပယောဂဂဏနာယေဝ၊ ဣရိယာပထပရိဝတ္တနဂဏနာယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒေါသာတိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိယော။

၂၂၅၅။ ပဒါနံ ဂဏနာဝသာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ယထာဟ ‘‘ပဒါဒိဂဏနာယာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၄၃)။ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ဥပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ အနုပသမ္ပန္နသညာတိ ဝိကပ္ပတ္တယဿ ဝသေန ပါစိတ္တိယတ္တယံ ဝုတ္တံ။ သေသာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။

၂၂၅၆။ န စ အဖာသုကာမာယာတိ အာပုစ္ဆိတွာ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ ပုရတော စင်္ကမနာဒီနိ ကရောန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

၂၂၅၇။ ကြိယာကြိယန္တိ စင်္ကမနာဒိကရဏံ ကိရိယံ။ အာပုစ္ဆာယ အကရဏံ အကိရိယံ။ ပါပမာနသန္တိ အကုသလစိတ္တံ။

တတိယံ။

၂၂၅၈-၉။ အနန္တရာယာတိ ဝက္ခမာနေသု ရာဇန္တရာယာဒီသု ဒသသု အန္တရာယေသု အညတရရဟိတာ ဘိက္ခုနီ။ ဒုက္ခိတန္တိ ဂိလာနံ။ ယထာဟ ‘‘ဒုက္ခိတာ နာမ ဂိလာနာ ဝုစ္စတီ’’တိ (ပါစိ။ ၉၄၈)။ သဟဇီဝိနိန္တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိနိံ။ ယထာဟ ‘‘သဟဇီဝိနီ နာမ သဒ္ဓိဝိဟာရိနီ ဝုစ္စတီ’’တိ။ အညာယ ဝါ နုပဋ္ဌာပေယျာတိ အညာယ ဘိက္ခုနိယာ၊ သိက္ခမာနာယ၊ သာမဏေရိယာ ဝါ ဂိဟိနိယာ ဝါ ဥပဋ္ဌာနံ န ကာရာပေယျ။ နုပဋ္ဌေယျ သယမ္ပိ ဝါတိ ယာ ဥပဋ္ဌာနံ န ကရေယျ။ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ဝါတိ ‘‘နေဝ ဥပဋ္ဌေဿာမိ၊ န ဥပဋ္ဌာပနာယ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဓုရေ ဥဿာဟေ နိက္ခိတ္တမတ္တေယေဝ။ တဿာတိ ဥပဇ္ဈာယာယ။

အန္တေဝါသိနိယာ ဝါပီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါဓမ္မနိဿယဝသေန စတုဗ္ဗိဓာသု အန္တေဝါသိနီသု အညတရာယ။ ဣတရာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။

၂၂၆၀။ ဂိလာနာယာတိ သယံ ဂိလာနာယ။ ‘‘ဂဝေသိတွာ အလဘန္တိယာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ အညံ ဥပဋ္ဌာယိကံ ပရိယေသိတွာ အလဘမာနာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘အာပဒါသု ဥမ္မတ္တိကာဒီန’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဝဏ္ဏလောပေါပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာပဒါသူတိ တထာရူပေ ဥပဒ္ဒဝေ သတိ။ ဓုရနိက္ခေပနောဒယန္တိ ဓုရနိက္ခေပသမုဋ္ဌာနံ။ ယဒေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

စတုတ္ထံ။

၂၂၆၁-၂။ ပုဂ္ဂလိကဿ အတ္တာယတ္တပရာယတ္တဝသေန အနိယမိတတ္တာ ‘‘သက’’န္တိ ဣမိနာ နိယမေတိ။ သကံ ပုဂ္ဂလိကန္တိ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကံ။ ဒတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ’’တိ သေသော။ သကဝါဋန္တိ ပရိဝတ္တကဒွါရကဝါဋသဟိတံ။ ဥပဿယန္တိ ဂေဟံ။ ဒွါရာဒီသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂဗ္ဘပမုခါနံ သင်္ဂဟော၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မံ။ ဗဟူနိပီတိ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗနိဒဿနံ။ ဗဟူနိပိ ဒွါရာနိ ဝါ ဗဟူ ဂဗ္ဘေ ဝါ ဗဟူနိ ပမုခါနိ ဝါ။ တန္တိ ယဿာ ဥပဿယော ဒိန္နော၊ တံ ဘိက္ခုနိံ။ နိက္ကဍ္ဎန္တိယာတိ အတိက္ကာမေန္တိယာ။ တဿာတိ ယာ နိက္ကဍ္ဎတိ၊ တဿာ။

၂၂၆၃။ ဧတ္ထာတိ နိက္ကဍ္ဎနေ။ ဧသေဝ နယောတိ ‘‘ပယောဂဂဏနာယ အာပတ္တီ’’တိ ဒဿိတနယော။ ဧတ္ထ ပယောဂေါ နာမ အာဏာပနံ၊ ဣမိနာ ‘‘ဧကာယာဏတ္တိယာ အနေကေသု ဒွါရေသု အတိက္ကာမိတေသုပိ ဧကာဝ အာပတ္တိ ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒိကံ အဋ္ဌကထာဂတဝိနိစ္ဆယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၄၃၊ ၉၅၂ အတ္ထတော သမာနံ) သင်္ဂဏှာတိ။

၂၂၆၄။ တေသု ဝိနိစ္ဆယေသု ဧကံ ဝိနိစ္ဆယဝိသေသံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧတ္တကာဝ ဣမံ ဒွါရာ’’တိအာဒိ။ ဒွါရဂဏနာယ အာပတ္တိယော ဒွါရဂဏနာပတ္တိယော။

၂၂၆၅။ အကဝါဋမှာတိ အကဝါဋဗန္ဓတော ဥပဿယာ နိက္ကဍ္ဎန္တိယာ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ သေသာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာယ။ တိကဒုက္ကဋန္တိ အနုပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နသညာယ၊ ဝေမတိကာယ၊ အနုပသမ္ပန္နသညာယ စ ဝသေန တိကဒုက္ကဋံ။ ဥဘိန္နန္တိ ဥပသမ္ပန္နာနုပသမ္ပန္နာနံ။ ပရိက္ခာရေသူတိ ပတ္တစီဝရာဒီသု ပရိက္ခာရေသု။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု ပယောဂေသု၊ နိက္ကဍ္ဎိယမာနေသု၊ နိက္ကဍ္ဎာပိယမာနေသု စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၂၆၆။ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ သမုဋ္ဌာနာဒိဝိနိစ္ဆယေန သဟ သေသံ ဝိနိစ္ဆယဇာတံ အသေသေန သဗ္ဗပ္ပကာရေန သင်္ဃိကာ ဝိဟာရသ္မာ နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပဒေန သမံ မတံ ‘‘သဒိသ’’န္တိ သလ္လက္ခိတန္တိ ယောဇနာ။

ပဉ္စမံ။

၂၂၆၇။ ဆဋ္ဌေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သံသဋ္ဌာ ဝိဟရေယျ ဂဟပတိနာ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တေန ဝါ’’တိအာဒိမာတိကာယ (ပါစိ။ ၉၅၆) နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ဆဋ္ဌသိက္ခာပဒေ။ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣမသ္မိံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ကထေတဗ္ဗံ။ အရိဋ္ဌဿ သိက္ခာပဒေနာတိ အရိဋ္ဌသိက္ခာပဒေန။ ဝိနိစ္ဆယောတိ သမုဋ္ဌာနာဒိကော။

ဆဋ္ဌံ။

၂၂၆၈။ သာသင်္ကသမ္မတေတိ ဧတ္ထ ‘‘သပ္ပဋိဘယေ’’တိ သေသော။ ဥဘယမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ အန္တောရဋ္ဌေတိ ယဿ ဝိဇိတေ ဝိဟရတိ၊ တဿေဝ ရဋ္ဌေ။ သာသင်္ကသမ္မတေ သပ္ပဋိဘယေ အန္တောရဋ္ဌေ သတ္ထေန ဝိနာ စာရိကံ စရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အာပတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၂၆၉။ ဧဝံ စရန္တိယာ သဂါမကဋ္ဌာနေ ဂါမန္တရပ္ပဝေသေ စ အဂါမကေ အရညေ အဒ္ဓယောဇနေ စ ဝိနယညုနာ ဘိက္ခုနာ ပါစိတ္တိယနယော ပါစိတ္တိယာပတ္တိဝိဓာနက္ကမော ဉေယျော ဉာတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

၂၂၇၀။ သဟ သတ္ထေန စရန္တိယာ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။ ခေမဋ္ဌာနေ စရန္တိယာ၊ အာပဒါသု ဝါ စရန္တိယာ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။

သတ္တမံ။

၂၂၇၁။ အဋ္ဌမေ နဝမေ ဝါပီတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ တိရောရဋ္ဌေ’’တိအာဒိကေ (ပါစိ။ ၉၆၆) အဋ္ဌမသိက္ခာပဒေ စ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အန္တောဝဿံ စာရိကံ စရေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၉၇၀) ဝုတ္တနဝမသိက္ခာပဒေ စ။ အနုတ္တာနံ န ဝိဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ မယာ န ဝိစာရီယတီတိ အဓိပ္ပာယော။

အဋ္ဌမနဝမာနိ။

၂၂၇၂။ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝဿံဝုတ္ထာ စာရိကံ န ပက္ကမေယျ အန္တမသော ဆပ္ပဉ္စယောဇနာနိပိ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၉၇၄) ဝုတ္တသိက္ခာပဒေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပါစိတ္တီ’’တိအာဒိ။ အဟံ န ဂမိဿာမိ န ပက္ကမိဿာမီတိ ဓုရနိက္ခေပေ ကတေ ပါစိတ္တီတိ ယောဇနာ။ တထာတိ ပါစိတ္တိ။

၂၂၇၃။ ဝဿံဝုတ္ထာယ ပဝါရေတွာ အန္တမသော ပဉ္စ ယောဇနာနိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ အပိ-သဒ္ဒဿ သမ္ဘာဝနတ္ထတံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဆသူ’’တိအာဒိ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ အနာပတ္တိဝါရေ ဆသု ယောဇနေသု ယဒတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ကိန္နု နာမ သိယာ၊ နတ္ထိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ပဝါရေတွာ ဆ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆန္တိယာ အနာပတ္တိဘာဝေါ အဝုတ္တသိဒ္ဓါဝါတိ ဒီပေတိ။

၂၂၇၄။ တီဏိ ယောဇနာနိ။ တေနေဝါတိ ယေန ဂတာ၊ တေနေဝ မဂ္ဂေန။ အညေန မဂ္ဂေနာတိ ဂတမဂ္ဂတော အညေန ပထေန။

၂၂၇၅။ ဒသဝိဓေ အန္တရာယသ္မိံ သတီတိ ဝက္ခမာနေသု အန္တရာယေသု အညတရသ္မိံ သတိ။ တဿာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ အာပဒါသူတိ အဋ္ဋာဒိကာရဏေန ကေနစိ ပလိဗုဒ္ဓါဒိဘာဝသင်္ခါတာသု အာပဒါသု။ ဂိလာနာယာတိ သယံ ဂိလာနာယ။ ဒုတိယာယ ဘိက္ခုနိယာ အလာဘေ ဝါ အပက္ကမန္တိယာ အနာပတ္တိ။

၂၂၇၆။ ရာဇာ စ စောရာ စ အမနုဿာ စ အဂ္ဂိ စ တောယဉ္စ ဝါဠာ စ သရီသပါ စာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ မနုဿောတိ ဧတ္ထ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ပုဗ္ဗပဒလောပေါ ‘‘လာဗူနိ သီဒန္တီ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁။၇၇) ဝိယ။ ဇီဝိတဉ္စ ဗြဟ္မစရိယာ စ ဇီဝိတဗြဟ္မစရိယန္တိ သမာဟာရဒွန္ဒေ သမာသော၊ တဿ ဇီဝိတဗြဟ္မစရိယဿ။ အန္တရာယာ ဧဝ အန္တရာယိကာ။ ဧတေသံ ဒသန္နံ အညတရသ္မိံ အပက္ကမန္တိယာ အနာပတ္တိ။ ယထာဟ ‘‘အန္တရာယေတိ ဒသဝိဓေ အန္တရာယေ။ ‘ပရံ ဂစ္ဆိဿာမီ’တိ နိက္ခန္တာ၊ နဒိပူရော ပန အာဂတော၊ စောရာ ဝါ မဂ္ဂေ ဟောန္တိ၊ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌာတိ၊ နိဝတ္တိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၇၆)။

၂၂၇၇။ အပက္ကမနံ အကြိယံ။ အနာဒရိယေန အာပဇ္ဇနတော အာဟ ‘‘ဒုက္ခဝေဒန’’န္တိ။

ဒသမံ။

တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၂၂၇၈-၈၀။ ရာဇာဂါရန္တိ ရညော ကီဠနဃရံ။ စိတ္တာဂါရန္တိ ကီဠနစိတ္တသာလံ။ အာရာမန္တိ ကီဠနဥပဝနံ။ ကီဠုယျာနန္တိ ကီဠနတ္ထာယ ကတံ ဥယျာနံ။ ကီဠာဝါပိန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ (ပါစိ။ ၉၇၉) ပေါက္ခရဏီ ဝုတ္တာ၊ သာ ပန သဗ္ဗဇလာသယာနံ ကီဠာယ ကတာနံ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ကီဠာဝါပိ’’န္တိ၊ ကီဠနတ္ထာယ ကတဝါပိန္တိ အတ္ထော။ ‘‘နာနာကာရ’’န္တိ ဣဒံ ယထာဝုတ္တပဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ‘‘တာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ နာနာကာရံ ရာဇာဂါရံ စိတ္တာဂါရံ အာရာမံ ကီဠုယျာနံ ဝါ ကီဠာဝါပိံ ဒဋ္ဌုံ ဂစ္ဆန္တီနံ တာနိ သဗ္ဗာနိ ဧကတော ဒဋ္ဌုံ ဂစ္ဆန္တီနံ တာသံ ဘိက္ခုနီနံ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋံ မုနိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ယောဇနာ။

ပဉ္စပီတိ ရာဇာဂါရာဒီနိ ပဉ္စပိ။ ဧကာယေဝ ပါစိတ္တိ အာပတ္တိ ပရိဒီပိတာတိ ယောဇနာ။ တံ တံ ဒိသာဘာဂံ ဂန္တွာ ပဿန္တိ စေ၊ ပါဋေက္ကာပတ္တိယော ပယောဂဂဏနာယ သိယုန္တိ ယောဇနာ။

၂၂၈၁။ ဂမနဗာဟုလ္လေန အာပတ္တိဗာဟုလ္လံ ပကာသေတွာ ဂီဝါပရိဝတ္တနသင်္ခါတေန ပယောဂဗာဟုလ္လေနာပိ အာပတ္တိဗာဟုလ္လံ ပကာသေတုမာဟ ‘‘ပယောဂဗဟုတာယာပိ၊ ပါစိတ္တိဗဟုတာ သိယာ’’တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ယတ္ထ ဘိက္ခုနိယာ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထ။

၂၂၈၂။ ‘‘အဝသေသောပိ အနာပတ္တီ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ အနာပတ္တိ စ ကထာမဂ္ဂေါ စ အနာပတ္တိကထာမဂ္ဂေါ၊ တေသံ ဝိနိစ္ဆယော အနာပတ္တိကထာမဂ္ဂဝိနိစ္ဆယော၊ ‘‘အနာပတ္တိ အာရာမေ ဌိတာ ပဿတီ’’တိအာဒိကော (ပါစိ။ ၉၈၁) အနာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော စ အဋ္ဌကထာဂတော (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၈၁) အဝသေသဝိနိစ္ဆယော စာတိ အတ္ထော။ ‘‘အာရာမေ ဌိတာ’’တိ ဧတေန အဇ္ဈာရာမေ ရာဇာဂါရာဒီနိ ကရောန္တိ၊ တာနိ ပဿန္တိယာ အနာပတ္တီတိ အယမနာပတ္တိဝါရော ဒဿိတော။ ဧတေနေဝ အန္တောအာရာမေ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ နစ္စာဒီနိ ဝိယ ရာဇာဂါရာဒီနိပိ ပဿိတုံ လဘတီတိပိ သိဒ္ဓံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိယာ မဂ္ဂေ ဟောန္တိ၊ တာနိ ပဿတိ၊ အနာပတ္တိ။ ရညော သန္တိကံ ကေနစိ ကရဏီယေန ဂန္တွာ ပဿတိ၊ အနာပတ္တိ။ ကေနစိ ဥပဒ္ဒုတာ ပဝိသိတွာ ပဿတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိ ဧတေ အနာပတ္တိဝါရာ သင်္ဂဟိတာ။ နစ္စဒဿန…ပေ… သဟာတိ သမုဋ္ဌာနာဒိနာ ဝိနိစ္ဆယေန သဟ နစ္စဒဿနသိက္ခာပဒသဒိသောဝ။

ပဌမံ။

၂၂၈၃။ မာနတော ပမာဏတော အတီတာ အပေတာ မာနာတီတာ၊ အာသန္ဒီ၊ တံ။ ဝါဠေဟိ ဥပေတော ဝါဠူပေတော၊ ပလ္လင်္ကော၊ တံ။ ‘‘အာသန္ဒီ နာမ အတိက္ကန္တပ္ပမာဏာ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝစနတော ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဋနိယာ ဝဍ္ဎကိဟတ္ထတော ဥစ္စတရပါဒေါ အာယာမစတုရဿော မဉ္စပီဌဝိသေသော အာသန္ဒီ နာမ သမစတုရဿာနံ အတိက္ကန္တပ္ပမာဏာနမ္ပိ အနုညာတတ္တာ။ ‘‘ပလ္လင်္ကော နာမ အာဟရိမေဟိ ဝါဠေဟိ ကတော’’တိ (ပါစိ။ ၉၈၄) ဝစနတော ပမာဏယုတ္တောပိ ဧဝရူပေါ န ဝဋ္ဋတိ။ အာဟရိတွာ ယထာနုရူပဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗဝါဠရူပါနိ အာဟရိမဝါဠာ နာမ၊ သံဟရိမဝါဠရူပယုတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မာနာတီတံ အာသန္ဒိံ ဝါ ဝါဠူပေတံ ပလ္လင်္ကံ ဝါ သေဝန္တီနံ အဘိနိသီဒန္တီနံ၊ အဘိနိပဇ္ဇန္တီနဉ္စ ယာသံ ဘိက္ခုနီနံ သတ္ထာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိံ အာဟ။

၂၂၈၄။ တာသံ နိသီဒနဿာပိ နိပဇ္ဇနဿာပိ ပယောဂဗာဟုလ္လဝသေန ပါစိတ္တိယာနံ ဂဏနာ ဟောတိ ဣတိ ဧဝံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဧဝံ အယံ ဂဏနာ အစ္စန္တယသေန အနန္တပရိဝါရေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ဣစ္စေဝန္တိ နိပါတသမုဒါယော၊ ဣတိ-သဒ္ဒေါ နိဒဿနေ၊ ဧဝံ-သဒ္ဒေါ ဣဒမတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၂၈၅။ ပါဒေ အာသန္ဒိယာ ဆေတွာတိ အာသန္ဒိယာ ပါဒေ ပမာဏတော အဓိကဋ္ဌာနဆိန္ဒနေန ဆေတွာ။ ပလ္လင်္ကဿ ပါဒေ ဝါဠကာ ပလ္လင်္ကဝါဠကာ၊ တေ ဟိတွာ အပနေတွာ၊ အနာပတ္တီတိ သေဝန္တီနံ အနာပတ္တိ။

ဒုတိယံ။

၂၂၈၆-၇။ ဆန္နန္တိ ခေါမာဒီနံ ဆန္နံ၊ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ အညတရံ သုတ္တန္တိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗနိဒဿနံ။ ဟတ္ထာတိ ဟတ္ထေန၊ ကရဏတ္ထေ စေတံ နိဿက္ကဝစနံ။ အဉ္စိတန္တိ ဟတ္ထာယာမေန အာကဍ္ဎိတံ။ တသ္မိန္တိ တသ္မိံ အဉ္ဆိတေ သုတ္တပ္ပဒေသေ။ တက္ကမှီတိ ကန္တနသူစိမှိ။ ဝေဌိတေတိ ပလိဝေဌိတေ။

သုတ္တကန္တနတော သဗ္ဗပုဗ္ဗပယောဂေသူတိ သုတ္တကန္တနတော ပုဗ္ဗေသု ကပ္ပာသဝိစိနနာဒိသဗ္ဗပယောဂေသု။ ဟတ္ထဝါရတောတိ ဟတ္ထဝါရဂဏနာယ။ ယထာဟ ‘‘ကပ္ပာသဝိစိနနံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗပုဗ္ဗပယောဂေသု ဟတ္ထဝါရဂဏနာယ ဒုက္ကဋ’’န္တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၈၈)။

၂၂၈၈။ ကန္တိတံ သုတ္တန္တိ ပဌမမေဝ ကန္တိတံ ဒသိကသုတ္တာဒိံ။ ပုန ကန္တန္တိယာတိ ကောဋိယာ ကောဋိံ သင်္ဃာဋေတွာ ပုန ကန္တန္တိယာ။

တတိယံ။

၂၂၈၉။ တဏ္ဍုလာနံ ကောဋ္ဋနံ တု အာဒိံ ကတွာ ဂိဟီနံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောန္တိယာ သဗ္ဗပုဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

၂၂၉၀။ ယာဂုအာဒိသု နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေသု တဒါဓာရာနိ ဘာဇနာနိ ဂဏေတွာဝ ပါစိတ္တိံ ပရိဒီပယေ၊ ခဇ္ဇကာဒီသု ရူပါနံ ဂဏနာယ ပါစိတ္တိံ ပရိဒီပယေတိ ယောဇနာ။ ယာဂုအာဒိသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘတ္တသူပါဒီနံ သင်္ဂဟော။ ခဇ္ဇကာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မစ္ဆမံသာဒိဥတ္တရိဘင်္ဂါနံ သင်္ဂဟော။

၂၂၉၁။ ‘‘သစေပိ မာတာပိတရော အာဂစ္ဆန္တိ၊ ယံကိဉ္စိ ဗီဇနိံ ဝါ သမ္မဇ္ဇနိဒဏ္ဍံ ဝါ ကာရာပေတွာ ဝေယျာဝစ္စကရဋ္ဌာနေ ဌပေတွာဝ ယံ ကိဉ္စိ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာဂတံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ သစေတိ ဧတ္ထ ‘‘မာတာပိတရော အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ သေသော။ အတ္တနော ဧဝမာဂတာနံ မာတာပိတူနမ္ပိ ကိဉ္စိ ကမ္မံ အကာရေတွာ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ အပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနေ၊ တေန အညေသံ ကထာယေဝ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။

၂၂၉၂-၃။ သင်္ဃဿ ယာဂုပါနေ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ‘‘သင်္ဃဘတ္တေပီ’’တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာဟ ‘‘ယာဂုပါနေတိ မနုဿေဟိ သင်္ဃဿတ္ထာယ ကရိယမာနေ ယာဂုပါနေ ဝါ သင်္ဃဘတ္တေ ဝါ တေသံ သဟာယိကဘာဝေန ယံ ကိဉ္စိ ပစန္တိယာ အနာပတ္တိ။ စေတိယပူဇာယ သဟာယိကာ ဟုတွာ ဂန္ဓမာလာဒီနိ ပူဇေတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၉၉၃)။

စတုတ္ထံ။

၂၂၉၄။ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ‘ဧဟာယျေ ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဟီ’တိ ဝုစ္စမာနာ ‘သာဓူ’တိ ပဋိဿုဏိတွာ သာ ပစ္ဆာ အနန္တရာယိကိနီ နေဝ ဝူပသမေယျ န ဝူပသမာယ ဥဿုက္ကံ ကရေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၉၉၅) သိက္ခာပဒဿ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပါစိတ္တိ ဓုရနိက္ခေပေ’’တိအာဒိ။ ဓုရနိက္ခေပေတိ န ဒါနိ တံ ဝူပသမေဿာမိ၊ အညာဟိ ဝါ န ဝူပသမာပေဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဓုရဿ ဥဿာဟဿ နိက္ခေပေ ပါစိတ္တီတိ ယောဇနာ။ စီဝရသိဗ္ဗနေ ယထာ ပဉ္စာဟပရိဟာရော လဗ္ဘတိ၊ ဣဓ ပန တထာ ဧကာဟမ္ပိ ပရိဟာရော န လဗ္ဘတီတိ ယောဇနာ။

၂၂၉၅။ သေသန္တိ ‘‘ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ပစ္ဆာ ဝိနိစ္ဆိနန္တီ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာဝ ဝိနိစ္ဆိနာတီ’’တိအာဒိကံ ဝိနိစ္ဆယဇာတံ။ တတ္ထ စီဝရသိဗ္ဗနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

ပဉ္စမံ။

၂၂၉၆-၇။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဂိဟီနံ ဝါ သဟဓမ္မိကေ ဌပေတွာ အညေသံ ပရိဗ္ဗာဇကပရိဗ္ဗာဇိကာနံ ဝါ ဒန္တပေါနောဒကံ ဝိနာ အညံ ယံ ကိဉ္စိ အဇ္ဈောဟရဏီယံ ခါဒနီယံ၊ ဘောဇနီယံ ဝါ ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ နိဿဂ္ဂိယေန ဝါ ဒဒါတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၂၉၈-၉။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ မုနိနာ ဒန္တကဋ္ဌောဒကေ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ကာယာဒီဟိ သယံ န ဒေတိ အညေန ဒါပေတိ၊ တဿာ စ ကာယာဒီဟိ အဒတွာ ဘူမိယံ နိက္ခိပိတွာ ဒေန္တိယာပိ ယာ ဗာဟိရလေပံ ဝါ ဒေတိ၊ တဿာပိ ဥမ္မတ္တိကာယ စ န ဒေါသော အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

ဆဋ္ဌံ။

၂၃၀၀-၁။ အာဝသထစီဝရန္တိ ‘‘ဥတုနိယော ဘိက္ခုနိယော ပရိဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ ဒိန္နံ စီဝရံ။ ယာ ဘိက္ခုနီ ယံ ‘‘အာဝသထစီဝရ’’န္တိ နိယမိတံ စီဝရံ၊ တံ စတုတ္ထေ ဒိဝသေ ဓောဝိတွာ အန္တမသော ဥတုနိယာ သာမဏေရာယ ဝါ အဒတွာ သစေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ တိကပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ‘‘အနိဿဇ္ဇိတေ အနိဿဇ္ဇိတသညာ…ပေ… ဝေမတိကာ…ပေ… နိဿဇ္ဇိတသညာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၀၆) ဝုတ္တံ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၀၂-၃။ တသ္မိံ စီဝရေ နိဿဇ္ဇိတေ အနိဿဇ္ဇိတသညာယ ဝါ ဝေမတိကာယ ဝါ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ ဒွိကဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ အညာသံ ဥတုနီနံ အဘာဝေ အဒတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ အနာပတ္တိ။ ပုန ပရိယယေတိ ပုန ဥတုနိဝါရေ ယထာကာလံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ အနာပတ္တိ။ အစ္ဆိန္နစီဝရာဒီနဉ္စ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ပရိယယေတိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿတ္တံ။ အစ္ဆိန္နစီဝရာဒီနန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန နဋ္ဌစီဝရာဒီနံ သင်္ဂဟော။ အာပဒါသုပီတိ မဟဂ္ဃစီဝရံ သရီရတော မောစေတွာ သုပ္ပဋိသာမိတမ္ပိ စောရာ ဟရန္တိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

သတ္တမံ။

၂၃၀၄။ သကဝါဋကံ ဝိဟာရန္တိ ကဝါဋဗန္ဓဝိဟာရံ၊ ဒွါရကဝါဋယုတ္တံ သုဂုတ္တသေနာသနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရက္ခနတ္ထာယ အဒတွာတိ ‘‘ဣမံ ဇဂ္ဂေယျာသီ’’တိ ဧဝံ အနာပုစ္ဆိတွာ။

၂၃၀၅-၆။ ‘‘ဟောတိ ပါစိတ္တိယံ တဿာ၊ စာရိကံ ပက္ကမန္တိယာ’’တိ ဝုတ္တမေဝ ပကာသေတုမာဟ ‘‘အတ္တနော ဂါမတော’’တိအာဒိ။ အတ္တနော ဂါမတောတိ အတ္တနော ဝသနကဂါမတော။ တထာ ဣတရဿာတိ အပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပံ ဥပစာရံ။ တန္တိအာဒိပဒတ္တယေ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပေ ပဌမေန ပဒေန သမတိက္ကန္တေ ဒုက္ကဋံ၊ တထာ ဣတရဿ အပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ တသ္မိံ ဥပစာရေ အတိက္ကန္တေ ဒုက္ကဋံ။ ဒုတိယေန ပဒေန ပရိက္ခေပေ၊ ဥပစာရေ သမတိက္ကန္တမတ္တေ ပါစိတ္တီတိ ယောဇနာ။

၂၃၀၇။ အကဝါဋဗန္ဓနသ္မိံ ကဝါဋဗန္ဓရဟိတေ ဝိဟာရေ တထာ အနိဿဇ္ဇန္တိယာ ဒုက္ကဋံ ပရိဒီပိတံ။ ဇဂ္ဂိကံ အလဘန္တိယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပရိယေသိတွာ’’တိ သေသော။ ဇဂ္ဂိကန္တိ ဝိဟာရပဋိဇဂ္ဂိကံ။

၂၃၀၈။ အာပဒါသူတိ ရဋ္ဌေ ဘိဇ္ဇန္တေ အာဝါသေ ဆဍ္ဍေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု။ ဂိလာနာယာတိ ဝစီဘေဒံ ကာတုံ အသမတ္ထာယာတိ။

အဋ္ဌမံ။

၂၃၀၉-၁၀။ ဟတ္ထီ စ အဿော စ ရထော စ ဟတ္ထိအဿရထာ၊ တေ အာဒိ ယေသံ တေ ဟတ္ထိအဿရထာဒယော၊ တေဟိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဓနု ထရူတိ ပဒဒွယံ ဂဟိတံ။ သံယုတ္တန္တိ ယထာဝုတ္တေဟိ ဟတ္ထိအဿာဒိပဒေဟိ သံယောဇိတံ၊ ‘‘ဟတ္ထီနံ သိပ္ပံ ဟတ္ထိသိပ္ပ’’န္တိအာဒိနာ ကတသမာသန္တိ အတ္ထော၊ ‘‘ဟတ္ထိသိပ္ပံ အဿသိပ္ပံ ရထသိပ္ပံ ဓနုသိပ္ပံ ထရုသိပ္ပ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ယံ ကိဉ္စိ သိပ္ပန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟတ္ထိသိက္ခာဒိသိပ္ပံ သန္ဒီပကော ဂန္ထော ဝစ္စဝါစကာနံ အဘေဒေါပစာရေန ဧဝံ ဝုတ္တောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ပဒါဒီနံ ဝသေနိဓာ’’တိ။ ပရူပဃာတကံ မန္တာဂဒယောဂပ္ပဘေဒကံ ကိဉ္စီတိ ပရေသံ အန္တရာယကရံ ခိလနဝသီကရဏသောသာပနာဒိဘေဒံ အာထဗ္ဗဏမန္တဉ္စ ဝိသယောဂါဒိပ္ပဘေဒကဉ္စ ယံ ကိဉ္စိ သိပ္ပန္တိ အတ္ထော။

ဧတ္ထ စ ခိလနမန္တော နာမ ဒါရုသာရခိလံ မန္တေတွာ ပထဝိယံ ပဝေသေတွာ မာရဏမန္တော။ ဝသီကရဏမန္တော နာမ ပရံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တာပနကမန္တော။ သောသာပနကမန္တော နာမ ပရသရီရံ ရသာဒိဓာတုက္ခယေန သုက္ခဘာဝံ ပါပနကမန္တော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိဒေဿနာဒိမန္တာနံ သင်္ဂဟော။ ဝိဒေဿနံ နာမ မိတ္တာနံ အညမညဿ ဝေရိဘာဝါပါဒနံ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယာ ဘိက္ခုနီ ဟတ္ထိ…ပေ… ကိဉ္စိ ယဿ ကဿစိ သန္တိကေ ပဒါဒီနံ ဝသေန ပရိယာပုဏေယျ အဓီယေယျ စေ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၁၁။ လေခေတိ လိခိတသိပ္ပေ။ ဓာရဏာယ စာတိ ဓာရဏသတ္ထေ၊ ယသ္မိံ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇန္တာ ဗဟူနိပိ ဂန္ထာနိ ဓာရေန္တိ။ ဂုတ္တိယာတိ အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ဂုတ္တတ္ထာယ။ ပရိတ္တေသု စ သဗ္ဗေသူတိ ယက္ခပရိတ္တစောရဝါဠာဒိသဗ္ဗေသု ပရိတ္တေသု စ။

နဝမံ။

၂၃၁၂။ ဒသမေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇံ ဝါစေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၀၁၈) သမုဒ္ဒိဋ္ဌေ ဒသမသိက္ခာပဒေ။ ဣဒံ ဒသမသိက္ခာပဒံ။

ဒသမံ။

စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

၂၃၁၃။ သဘိက္ခုကံ အာရာမန္တိ ယတ္ထ ဘိက္ခူ ရုက္ခမူလေပိ ဝသန္တိ၊ တံ ပဒေသံ။ ဇာနိတွာတိ ‘‘သဘိက္ခုက’’န္တိ ဇာနိတွာ။ ယံ ကိဉ္စီတိ ဘိက္ခုံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ အာရာမိကံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ။

၂၃၁၄-၅။ ‘‘သဘိက္ခုကော နာမ အာရာမော ယတ္ထ ဘိက္ခူ ရုက္ခမူလေပိ ဝသန္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၂၅) ဝစနတော အာဟ ‘‘သစေ အန္တမသော’’တိအာဒိ။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အန္တမသော ရုက္ခမူလဿပိ အနာပုစ္ဆာ သစေ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကာမေတိ၊ တဿာ ပဌမေ ပါဒေ ဒုက္ကဋံ၊ အပရိက္ခိတ္တေ တဿ ဝိဟာရဿ ဥပစာရောက္ကမေ ဝါပိ ဘိက္ခုနိယာ ဒုက္ကဋံ၊ ဒုတိယေ ပါဒေ အတိက္ကာမိတေ ပါစိတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၃၁၆။ အဘိက္ခုကေ အာရာမေ သဘိက္ခူတိ သညာယ ဥဘောသုပိ သဘိက္ခုကာဘိက္ခုကေသု အာရာမေသု ဇာတကင်္ခါယ သဉ္ဇာတဝိစိကိစ္ဆာယ၊ ဝေမတိကာယာတိ အတ္ထော။ တဿာ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၁၇။ သီသာနုလောကိကာ ယာ ဘိက္ခုနီ ဂစ္ဆတိ၊ တဿာ စ အနာပတ္တိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။ ဧဝမုပရိပိ။ တာ ဘိက္ခုနိယော ယတ္ထ သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ၊ တာသံ သန္တိကံ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဂစ္ဆတိ။ ယထာဟ ‘‘ယတ္ထ ဘိက္ခုနိယော ပဌမတရံ ပဝိသိတွာ သဇ္ဈာယံ ဝါ စေတိယဝန္ဒနာဒီနိ ဝါ ကရောန္တိ၊ တတ္ထ တာသံ သန္တိကံ ဂစ္ဆာမီတိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၂၇)။

၂၃၁၈။ ‘‘သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ’’တိ ဝစနေနေဝ အဘိက္ခုကံ အာရာမံ ကိဉ္စိ အနာပုစ္ဆာ ပဝိသန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ အာရာမမဇ္ဈတော ဝါ မဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ တေန ဂစ္ဆန္တိယာပိ။ အာပဒါသူတိ ယေန ကေနစိ ဥပဒ္ဒုတာ ဟောတိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု ပဝိသန္တိယာ။

ပဌမံ။

၂၃၂၀။ အက္ကောသေယျာတိ ဒသန္နံ အက္ကောသဝတ္ထူနံ အညတရေန သမ္မုခါ၊ ပရမ္မုခါ ဝါ အက္ကောသေယျ ဝါ။ ပရိဘာသေယျ ဝါတိ ဘယ’မဿ ဥပဒံသေယျ ဝါ။ တိကပါစိတ္တိယန္တိ ‘‘ဥပသမ္ပန္နေ ဥပသမ္ပန္နသညာ…ပေ… ဝေမတိကာ…ပေ… အနုပသမ္ပန္နသညာ အက္ကောသတိ ဝါ ပရိဘာသတိ ဝါ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၃၁) တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ သေသေတိ အနုပသမ္ပန္နေ။ တိကဒုက္ကဋံ တဿာ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၂၁။ ‘‘ပုရက္ခတွာ’’တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ‘‘အဘိသပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၇၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒုတိယံ။

၂၃၂၂-၃။ သင်္ဃန္တိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ။ ပရိဘာသေယျာတိ ‘‘ဗာလာ ဧတာ၊ အဗျတ္တာ ဧတာ၊ နေတာ ဇာနန္တိ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မဒေါသံ ဝါ ကမ္မဝိပတ္တိံ ဝါ ကမ္မသမ္ပတ္တိံ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၃၅) အာဂတနယေန ပရိဘာသေယျာတိ အတ္ထော။ ဣတရာယာတိ ဧတ္ထ ဥပယောဂတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ဧကံ ဘိက္ခုနိံ ဝါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော ဝါ တထေဝ ဣတရံ အနုပသမ္ပန္နံ ဝါ ပရိဘာသန္တိယာ တဿာ ဒုက္ကဋံ ပရိဒီပိတန္တိ ယောဇနာ။

တတိယံ။

၂၃၂၄-၆။ ယာ နိမန္တနပဝါရဏာ ဥဘောပိ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၂၁၇-၂၁၉)၊ ပဝါရဏသိက္ခာပဒေ (ပါစိ။ ၂၃၈-၂၃၉) စ ဝုတ္တလက္ခဏာ၊ တာဟိ ဥဘောဟိ နိမန္တနပဝါရဏာဟိ ယာ စ ဘိက္ခုနီ သစေ နိမန္တိတာပိ ဝါ ပဝါရိတာပိ ဝါ ဘဝေယျ၊ သာ ပုရေဘတ္တံ ယာဂုဉ္စ ယာမကာလိကာဒိကာလိကတ္တယဉ္စ ဌပေတွာ ယံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ယာဝကာလိကံ အဇ္ဈောဟရဏတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ စေ၊ တဿာ ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ သိယာ၊ အဇ္ဈောဟာရဝသေန ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ပါစိတ္တိ ပရိဒီပိတာတိ ယောဇနာ။

ဧတ္ထ စ နိမန္တိတာ နာမ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ အညတရေန ဘောဇနေန နိမန္တိတာ’’တိ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တလက္ခဏာ။ ပဝါရဏာ စ ‘‘ပဝါရိတော နာမ အသနံ ပညာယတိ၊ ဘောဇနံ ပညာယတိ၊ ဟတ္ထပါသေ ဌိတော အဘိဟရတိ၊ ပဋိက္ခေပေါ ပညာယတီ’’တိ ပဝါရဏသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တလက္ခဏာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂၃၂၇။ ကာလိကာနိ စ တီဏေဝါတိ ယာမကာလိကာဒီနိ တီဏိ ကာလိကာနိ ဧဝ။

၂၃၂၈-၉။ နိမန္တိတပဝါရိတာနံ ဒွိန္နံ သာဓာရဏာပတ္တိံ ဒဿေတွာ အနာပတ္တိံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နိမန္တိတာ’’တိအာဒိ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ နိမန္တိတာ အပ္ပဝါရိတာ သစေ ယာဂုံ ပိဝတိ၊ ဝဋ္ဋတိ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ သာမိကဿာတိ ယေန နိမန္တိတာ၊ တဿ နိမန္တနသာမိကဿေဝ။ အညဘောဇနန္တိ ယေန နိမန္တိတာ၊ တတော အညဿ ဘောဇနံ။ သစေ သာ ဘုဉ္ဇတိ၊ တထာ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

ကာလိကာနိ စ တီဏေဝါတိ ယာမကာလိကာဒီနိ တီဏိ ကာလိကာနေဝ။ ပစ္စယေ သတီတိ ပိပါသာဒိပစ္စယေ သတိ။

၂၃၃၀။ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဣဒံ သမုဋ္ဌာနံ အဒ္ဓါနေန တုလျန္တိ ယောဇနာ။ ပဝါရိတာယ၊ အပ္ပဝါရိတာယ ဝါ နိမန္တိတာယ ဝသေန ကိရိယာကိရိယတံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နိမန္တိတာ’’တိအာဒိ။ နိမန္တိတာ ပန သာမိကံ အနာပုစ္ဆာ ဘုဉ္ဇတိ စေ၊ တဿာ ဝသေန ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ကိရိယာကိရိယံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ဘုဉ္ဇနံ ကြိယံ။ သာမိကဿ အနာပုစ္ဆနံ အကြိယံ။

၂၃၃၁။ ‘‘ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ’’တိအာဒိံ ပဝါရိတမေဝ သန္ဓာယာဟ။ ယာ ယဒိ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တဿာ စ ပါစိတ္တိ သိယာ ကိရိယတော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သိယာတိ အဝဿံ။ ပဝါရဏသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေန ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ဝါ အကာရာပေတွာ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ တဿာ ပရိဘောဂေနေဝ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အဝဿံ အာပတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။

စတုတ္ထံ။

၂၃၃၂။ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ကုလမစ္ဆရိနီ အဿ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၀၄၃) ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဘိက္ခုနီန’’န္တိအာဒိ။ ကုလသန္တိကေ ဘိက္ခုနီနံ အဝဏ္ဏံ ဝဒန္တိယာ ပါစိတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကုလဿ သန္တိကေ ‘‘ဘိက္ခုနိယော ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ’’တိ ဘိက္ခုနီနံ အဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိယာတိ အတ္ထော။ ကုလဿာဝဏ္ဏနံ ဝါပီတိ ‘‘တံ ကုလံ အဿဒ္ဓံ အပ္ပသန္န’’န္တိ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ကုလဿ အဝဏ္ဏံ အဂုဏံ ဝဒန္တိယာ ပါစိတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၃၃၃။ သန္တံ ဘာသန္တိယာ ဒေါသန္တိ အမစ္ဆရာယိတွာ ကုလဿ ဝါ ဘိက္ခုနီနံ ဝါ သန္တံ ဒေါသံ အာဒီနဝံ ကထေန္တိယာ။

ပဉ္စမံ။

၂၃၃၄-၅။ ဩဝါဒဒါယကောတိ အဋ္ဌဟိ ဂရုဓမ္မေဟိ ဩဝါဒံ ဒေန္တော။ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တိယာတိ ဝဿံ ဝသန္တိယာ။

၂၃၃၆။ ဘိက္ခူတိ ဩဝါဒဒါယကာ ဘိက္ခူ။

ဆဋ္ဌံ။

၂၃၃၈။ ယာ သာ ဘိက္ခုနီ ဝဿံ ဝုတ္ထာ ပုရိမံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ ဝုတ္ထာ တတော အနန္တရံ ဥဘတောသင်္ဃေ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေ စ ဘိက္ခုသင်္ဃေ စ ‘‘နာဟံ ပဝါရေဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ စေတိ ယောဇနာ။

သတ္တမံ။

၂၃၄၁။ ဩဝါဒါဒီနမတ္ထာယာတိ အဋ္ဌဂရုဓမ္မဿဝနာဒီနမတ္ထာယ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥပေါသထပုစ္ဆနပဝါရဏာနံ ဂဟဏံ။

၂၃၄၂။ ဩဝါဒါဒီနမတ္ထာယ အဂမနေန အကြိယံ။ ကာယိကန္တိ ကာယကမ္မံ။

အဋ္ဌမံ။

၂၃၄၃။ ‘‘အနွဒ္ဓမာသံ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုသင်္ဃတော ဒွေ ဓမ္မာ ပစ္စာသီသိတဗ္ဗာ ဥပေါသထပုစ္ဆနဉ္စ ဩဝါဒူပသင်္ကမနဉ္စ၊ တံ အတိက္ကာမေန္တိယာ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၀၅၉) ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘န ယာစိဿာမီ’’တိအာဒိ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

နဝမံ။

၂၃၄၆-၇။ ပသာခေါ နာမ နာဘိယာ ဟေဋ္ဌာ၊ ဇာဏုမဏ္ဍလာနံ ဥပရိ ပဒေသော။ တထာ ဟိ ယသ္မာ ရုက္ခဿ သာခါ ဝိယ ဥဘော ဦရူ ပဘိဇ္ဇိတွာ ဂတာ၊ တသ္မာ သော ပသာခေါတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ ပသာခေ။ သဉ္ဇာတန္တိ ဥဋ္ဌိတံ။ ဂဏ္ဍန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဂဏ္ဍံ။ ရုဓိတန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏံ။ သင်္ဃံ ဝါတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ ဝါ။ ဂဏံ ဝါတိ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော ဝါ။ ဧကေနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပုရိသေနာ’’တိ သေသော၊ သဟတ္ထေ ဣဒံ ကရဏဝစနံ။ ယထာဟ ‘‘ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဧကေနေကာ’’တိ။ ပုရိသောတိ စ မနုဿပုရိသောဝ ဂဟေတဗ္ဗော။

ဓောဝါတိ ဧတ္ထ အာဒိ-အတ္ထေ ဝတ္တမာနေန ဣတိ-သဒ္ဒေန ‘‘အာလိမ္ပာပေယျ ဝါ ဗန္ဓာပေယျ ဝါ မောစာပေယျ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၆၃) သိက္ခာပဒါဂတာနံ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ သင်္ဂဏှနတော ‘‘အာလိမ္ပ ဗန္ဓ မောစေဟီ’’တိ အာဏတ္တိတ္တယံ သင်္ဂဟိတံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဒုက္ကဋာနိစ္ဆ ပါစိတ္တိယော ဆ စာ’’တိ။

ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပသာခေ ဇာတံ ဂဏ္ဍံ ဝါ ရုဓိတံ ဝါ သင်္ဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ အနာပုစ္ဆိတွာ ဧကေန ပုရိသေန ဧကိကာ ‘‘ဘိန္ဒ ဖာလေဟိ ဓောဝ အာလိမ္ပ ဗန္ဓ မောစေဟီ’’တိ သဗ္ဗာနိ ကာတဗ္ဗာနိ အာဏာပေတိ၊ တဿာ ဆ ဒုက္ကဋာနိ၊ ကတေသု ဘိန္ဒနာဒီသု ဆသု ကိစ္စေသု တဿာ ဆ ပါစိတ္တိယော ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။

၂၃၄၈-၉။ ဧတ္ထာတိ ဂဏ္ဍေ ဝါ ဝဏေ ဝါ။ ‘‘ယံ ကာတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗံ တွံ ကရောဟိ’’ဣတိ သစေ ဧဝံ ယာ အာဏာပေတီတိ ယောဇနာ။ တဿာ ဧကာယ အာဏာပနဝါစာယ ဆ ဒုက္ကဋာနိ စ ပါစိတ္တိယစ္ဆက္ကဉ္စေတိ ဒွါဒသာပတ္တိယော သိယုန္တိ ယောဇနာ။

၂၃၅၁။ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါတိ သင်္ဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ အာပုစ္ဆိတွာ။ ဒုတိယန္တိ ဒုတိယိကံ။ ဝိညုံ ဒုတိယံ ဂဟေတွာပိ ဝါတိ ယောဇနာ။

ဒသမံ။

အာရာမဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

၂၃၅၃။ ‘‘ဂဏပရိယေသနာဒိသ္မိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဆန္ဒာနုရက္ခနတ္ထံ နိဂ္ဂဟိတာဂမော။ ဂဗ္ဘိနိန္တိ အာပန္နသတ္တံ၊ ကုစ္ဆိပဝိဋ္ဌသတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာတိ ဥပသမ္ပာဒေန္တိယာ။ ကမ္မဝါစာဟီတိ ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ။

၂၃၅၄-၅။ ကမ္မဝါစာယ ဩသာနေတိ တတိယကမ္မဝါစာယ ပရိယောသာနေ၊ ယျကာရပ္ပတ္တေတိ အတ္ထော။ ဂဗ္ဘိနိသညာယ န စ ဂဗ္ဘိနိယာတိ အဂဗ္ဘိနိယာ ဂဗ္ဘိနိသညာယ စ။ ဥဘော သဉ္ဇာတကင်္ခါယာတိ ဥဘောသု သမုပ္ပန္နသံသယာယ၊ ဂဗ္ဘိနိယာ၊ အဂဗ္ဘိနိယာ စ ဝေမတိကာယာတိ အတ္ထော။ ဂါထာဗန္ဓဝသေနေတ္ထ သု-သဒ္ဒလောပေါ။ တထာ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဥပဇ္ဈာယာယ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ အာစရိနိယာ တဿာတိ ဥပဇ္ဈာယာ ဂဗ္ဘိနိံ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ တဿာ ကမ္မဝါစံ သာဝေန္တိယာ အာစရိနိယာ စ။ ဂဏဿာတိ ဥပဇ္ဈာယာစရိနီဟိ အညဿ ဘိက္ခုနိဂဏဿ စ။ တထာ ဒုက္ကဋံ ဒီပိတန္တိ ယောဇနာ။

၂၃၅၆။ ‘‘ဒွီသု အဂဗ္ဘိနိသညာယာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဒွီသူတိ ဂဗ္ဘိနိယာ၊ အဂဗ္ဘိနိယာ စ။

ပဌမံ။

၂၃၅၇။ ဒုတိယေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပါယန္တိံ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၀၇၃) သိက္ခာပဒေ။ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ပါယန္တီ နာမ မာတာ ဝါ ဟောတိ ဓာတိ ဝါတိ အယံ ဝိသေသော။

ဒုတိယံ။

၂၃၅၈။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု အသိက္ခိတသိက္ခံ သိက္ခမာနံ သစေ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ဒွေ ဝဿာနီတိ ပဝါရဏဝသေန ဒွေ သံဝစ္ဆရာနိ။ ဆသု ဓမ္မေသူတိ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိအာဒီသု ဝိကာလဘောဇနာဝေရမဏိပရိယောသာနေသု ဆသု ဓမ္မေသု။ အသိက္ခိတသိက္ခန္တိ ‘‘ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိံ ဒွေ ဝဿာနိ အဝီတိက္ကမ္မ သမာဒါနံ သမာဒိယာမီ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၁၀၇၉) နယေန အနာဒိန္နသိက္ခာပဒံ ဝါ ဧဝံ သမာဒိယိတွာပိ ကုပိတသိက္ခံ ဝါ။ သိက္ခမာနံ တေသု ဆသု ဓမ္မေသု သိက္ခနတော ဝါ တေ ဝါ သိက္ခာသင်္ခါတေ ဓမ္မေ မာနနတော ဧဝံ လဒ္ဓနာမံ အနုပသမ္ပန္နံ။ ဝုဋ္ဌာပေယျာတိ ဥပသမ္ပာဒေယျ။ အာပတ္တိ သိယာတိ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိ အာပတ္တိ သိယာ၊ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၃၅၉။ ‘‘ဓမ္မကမ္မေ ဓမ္မကမ္မသညာ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ ဓမ္မကမ္မေ ဝေမတိကာ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ ဓမ္မကမ္မေ အဓမ္မကမ္မသညာ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဧဝံ ဓမ္မကမ္မေ သတ္ထုနာ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဓမ္မကမ္မေ ဓမ္မကမ္မသညာ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အဓမ္မကမ္မေ ဝေမတိကာ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အဓမ္မကမ္မေ အဓမ္မကမ္မသညာ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၈၂) ဧဝံ အဓမ္မေ ပန ကမ္မသ္မိံ သတ္ထုနာ တိကဒုက္ကဋံ ဒီပိတံ။

၂၃၆၀။ အခဏ္ဍတော ခဏ္ဍံ အကတွာ။

၂၃၆၁။ သစေ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ သဋ္ဌိဝဿာပိ ဟောတိ၊ တဿာ ဣမာ ဆ သိက္ခာယော ဒွေ ဝဿာနိ အဝီတိက္ကမနီယာ ပဒါတဗ္ဗာ၊ ဣမာ အဒတွာ န ကာရယေ နေဝ ဝုဋ္ဌာပေယျာတိ ယောဇနာ။

တတိယံ။

၂၃၆၂။ စတုတ္ထေ နတ္ထိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝက္ခမာနဝိသေသတော အညံ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီတိ ယထာဝုတ္တနယမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဣဓာ’’တိအာဒိနာ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတိ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ သင်္ဃေန သမ္မတံ တံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အနာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၆၃။ ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု သိက္ခိတသိက္ခာယ သိက္ခမာနာယ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေန ဥပသမ္ပဒတော ပဌမံ ဉတ္တိဒုတိယာယ ကမ္မဝါစာယ ယာ ဝုဋ္ဌာနသမ္မုတိ ဒါတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ သာ ဝုဋ္ဌာနသမ္မုတိ သစေ ပဌမံ အဒိန္နာ ဟောတိ။ တတ္ထ တသ္မိံ ဥပသမ္ပဒမာဠကေပိ ပဒါတဗ္ဗာယေဝါတိ ယောဇနာ။

၂၃၆၄။ တတိယဉ္စာတိ တတိယသိက္ခာပဒဉ္စ။ စတုတ္ထဉ္စာတိ ဣဒံ စတုတ္ထသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပဌမေန သမံ ဉေယျန္တိ ပဌမေန သိက္ခာပဒေန သမုဋ္ဌာနာဒိနာ ဝိနိစ္ဆယေန သမာနန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။ စတုတ္ထံ ပန သိက္ခာပဒံ ဝုဋ္ဌာပနသမ္မုတိံ အဒါပေတွာ ဝုဋ္ဌာပနဝသေန ကြိယာကြိယံ ဟောတိ။

စတုတ္ထံ။

၂၃၆၅။ ဂိဟိဂတန္တိ ပုရိသန္တရဂတံ၊ ပုရိသသမာဂမပ္ပတ္တန္တိ အတ္ထော။ ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာ ပရိပုဏ္ဏာ ဥတ္တရပဒလောပေန။ ကိဉ္စာပိ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာတိ ဥပဇ္ဈာယာ ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေန္တိယာ။

၂၃၆၆။ သေသန္တိ ဝုတ္တံ။ အသေသေန သဗ္ဗသော။

ပဉ္စမံ။

၂၃၆၈။ ဒုက္ခိတံ သဟဇီဝိနိန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သိက္ခာပဒ’’န္တိ သေသော။ တုဝဋ္ဋကဝဂ္ဂသ္မိံ ‘‘ဒုက္ခိတံ သဟဇီဝိနိ’’န္တိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ယုတ္တံ ယံ သိက္ခာပဒံ ဝုတ္တံ၊ တေန သိက္ခာပဒေန အဋ္ဌမံ သမံ ဉေယျံ၊ န ဝိသေသတာ ဝိသေသော နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ အဋ္ဌမန္တိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သဟဇီဝိနိံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဒွေ ဝဿာနိ နေဝ အနုဂ္ဂဏှေယျ န အနုဂ္ဂဏှာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၀၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ သဟဇီဝိနိန္တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိနိံ။ နေဝ အနုဂ္ဂဏှေယျာတိ သယံ ဥဒ္ဒေသာဒီဟိ နာနုဂ္ဂဏှေယျ။ န အနုဂ္ဂဏှာပေယျာတိ ‘‘ဣမိဿာ အယျေ ဥဒ္ဒေသာဒီနိ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ န အညာယ အနုဂ္ဂဏှာပေယျ။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တေ ပါစိတ္တိယံ။

အဋ္ဌမံ။

၂၃၆၉။ ယာ ကာစိ ဘိက္ခုနီ ဝုဋ္ဌာပိတပဝတ္တိနိံ ဒွေ ဝဿာနိ နာနုဗန္ဓေယျ စေ၊ တဿာ ပါစိတ္တိ ပရိယာပုတာ ကထိတာတိ ယောဇနာ။ ဝုဋ္ဌာပေတီတိ ဝုဋ္ဌာပိတာ၊ ပဝတ္တေတိ သုသိက္ခာပေတီတိ ပဝတ္တိနီ၊ ဝုဋ္ဌာပိတာ စ သာ ပဝတ္တိနီ စာတိ ဝုဋ္ဌာပိတပဝတ္တိနီ၊ ဥပဇ္ဈာယာယေတံ အဓိဝစနံ၊ တံ၊ ဥပဇ္ဈာယံ။ နာနုဗန္ဓေယျာတိ စုဏ္ဏေန၊ မတ္တိကာယ၊ ဒန္တကဋ္ဌေန၊ မုခေါဒကေနာတိ ဧဝံ တေန တေန ကရဏီယေန ဥပဋ္ဌဟေယျ။

၂၃၇၀။ ‘‘ဒွေ ဝဿာနိ အဟံ နာနုဗန္ဓိဿာမီ’’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ စေ၊ ဧဝံ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တသ္မိံ ပန တဿာ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၃၇၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဥပဇ္ဈာယံ ဗာလံ ဝါ အလဇ္ဇိံ ဝါ နာနုဗန္ဓတိ၊ တဿာ၊ ဂိလာနာယ ဝါ အာပဒါသု ဝါ ဥမ္မတ္တိကာယ ဝါ နာနုဗန္ဓန္တိယာ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။

၂၃၇၂။ အနုပဋ္ဌာနေန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အကြိယံ ဝုတ္တ’’န္တိ။

နဝမံ။

၂၃၇၃-၅။ ယာ ကာစိ ဘိက္ခုနီ သဟဇီဝိနိံ သဒ္ဓိဝိဟာရိနိံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတွာ တံ ဂဟေတွာ အန္တမသော ဆပ္ပဉ္စယောဇနာနိပိ န ဂစ္ဆေယျ န စညံ အာဏာပေယျ ‘‘ဣမံ၊ အယျေ၊ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာ’’တိ အညဉ္စ န နိယောဇေယျ စေ၊ ဓုရေ နိက္ခိတ္တမတ္တသ္မိံ ‘‘န ဒါနိ ဂစ္ဆိဿာမိ၊ အညဉ္စ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ န နိယောဇေဿာမီ’’တိ ဥဿာဟေ ဝိဿဋ္ဌမတ္တေ တဿာ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ။

အန္တရာယသ္မိံ သတိ ဝါ ဒုတိယံ အလဘန္တိယာ ဝါ အာပဒါသု ဝါ ဂိလာနာယ ဝါ ဥမ္မတ္တိကာယ ဝါ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။

ဒသမံ။

ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

၂၃၇၆။ ဂိဟိဂတေဟိ တီဟေဝါတိ အနန္တရေ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ ဂိဟိဂတပဒယုတ္တေဟိ ပဉ္စမဆဋ္ဌသတ္တမေဟိ တီဟေဝ သိက္ခာပဒေဟိ။ သဒိသာနီတိ ဣဓ ဝီသတိဝဿဝစနဉ္စ ကုမာရိဘူတဝစနဉ္စ တတ္ထ ဒွါဒသဝဿဝစနဉ္စ ဂိဟိဂတဝစနဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသေဟိ ဝိနိစ္ဆယေဟိ ယထာက္ကမံ သဒိသာနေဝါတိ။

၂၃၇၇။ မဟူပပဒါတိ မဟာ ဥပပဒေါ ယာသံ သိက္ခမာနာနံ တာ မဟူပပဒါ။ ဥပပဒံ နာမ ပဒါနမေဝ ယုဇ္ဇတိ၊ န အတ္ထာနန္တိ ‘‘ယာသ’’န္တိ အညပဒေန သိက္ခမာနာဒိပဒါနံ ဂဟဏံ၊ သဒ္ဒတ္ထာနမဘေဒေါပစာရဿ ပန ဣစ္ဆိတတ္တာ သိက္ခမာနပဒဂဟိတာနမေတ္ထ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ မဟာသိက္ခမာနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာဒိတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝုတ္တာ’’တိ သေသော၊ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ တိဿန္နံ ဂိဟိဂတာနံ ပုရိမေသု တတိယစတုတ္ထသိက္ခာပဒေသု အာဂတာ ဒွေ သိက္ခမာနာတိ အတ္ထော။ ဂိဟိဂတာယ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာ’’တိ စ ကုမာရိဘူတာယ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿာ’’တိ စ ဝဿဝသေန နာနာကရဏဿ ဝုတ္တတ္တာ တာဟိ ဒွီဟိ မဟာသိက္ခမာနာယ ဝဿဝသေနေဝ နာနာကရဏံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဂတာ ဝီသတိဝဿာတိ၊ ဝိညာတဗ္ဗာ ဝိဘာဝိနာ’’တိ၊ အတိက္ကန္တဝီသတိဝဿာ မဟာသိက္ခမာနာ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၃၇၈။ တာ ဒွေ မဟာသိက္ခမာနာ သစေ ဂိဟိဂတာ ဝါ ဟောန္တု၊ န စ ပုရိသဂတာ ဝါ ဟောန္တု၊ သမ္မုတိအာဒိသု ကမ္မဝါစာယ ‘‘သိက္ခမာနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ သမ္မုတိ နာမ ဉတ္တိဒုတိယာယ ကမ္မဝါစာယ ကာတဗ္ဗာယ သိက္ခာယ သမ္မုတိ စေဝ ဝုဋ္ဌာနသမ္မုတိ စ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ဂဟိတံ။

၂၃၇၉။ ဣမာသံ ဒွိန္နံ သမ္မုတိဒါနာဒီသု ဉတ္တိယာ စ ကမ္မဝါစာယ စ ဝတ္တဗ္ဗံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဝတ္တဗ္ဗံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘န တာ’’တိအာဒိ။ တာ ဧတာ ဥဘောပိ မဟာသိက္ခမာနာ ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’တိ ဝါ တထာ ‘‘ဂိဟိဂတာ’’တိ ဝါ ကမ္မဝါစာယ န ဝတ္တဗ္ဗာ ယသ္မာ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဣမိနာ တထာ စေ ကမ္မဝါစာ ဝုစ္စေယျ၊ တံ ကမ္မံ ကုပ္ပတီတိ ဒီပေတိ။ ဣဓ ပန-သဒ္ဒေါ ယသ္မာ-ပဒတ္ထောတိ တဒတ္ထဝသေန ယောဇနာ ဒဿိတာ။

၂၃၈၀။ သမ္မုတိန္တိ သိက္ခမာနသမ္မုတိံ။ ဒသဝဿာယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂိဟိဂတာယာ’’တိ သေသော။ ယထာဟ – ‘‘ဂိဟိဂတာယ ဒသဝဿကာလေ သိက္ခာသမ္မုတိံ ဒတွာ ဒွါဒသဝဿကာလေ ဥပသမ္ပဒါ ကာတဗ္ဗာ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၁၉)။ သေသာသုပီတိ ဧကာဒသဝဿကာလေ ဒတွာ တေရသဝဿကာလေ ကာတဗ္ဗာ၊ ဒွါဒသ၊ တေရသ၊ စုဒ္ဒသ၊ ပန္နရသ၊ သောဠသ၊ သတ္တရသ၊ အဋ္ဌာရသဝဿကာလေ သိက္ခာသမ္မုတိံ ဒတွာ ဝီသတိဝဿကာလေ ကာတဗ္ဗာတိ ဧဝံ အဋ္ဌာရသဝဿပရိယန္တာသု သေသာသုပိ သိက္ခမာနာသု။ အယံ နယောတိ ‘‘သမ္မုတိယာ ဒိန္နသံဝစ္ဆရတော အာဂါမိနိ ဒုတိယေ သံဝစ္ဆရေ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာ’’တိ အယံ နယော။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကာဒသဝဿကာလေ ဒတွာ တေရသဝဿကာလေ ကာတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ။

၂၃၈၁။ ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’တိပိ ‘‘ဂိဟိဂတာ’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၂၃၈၂။ ယာ ပန ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿာ သာမဏေရီ ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ သာ ကမ္မဝါစာယ ‘‘ကုမာရိဘူတာ’’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ အညထာ ပန န ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ဂိဟိဂတာ’’တိ ဝါ ‘‘ပုရိသန္တရဂတာ’’တိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ ‘‘ကုမာရိဘူတာ ပန ‘ဂိဟိဂတာ’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ‘ကုမာရိဘူတာ’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ။

၂၃၈၃။ ဧတာ တု ပန တိဿောပီတိ မဟာသိက္ခမာနာ ဂိဟိဂတာ၊ ကုမာရိဘူတာတိ ဝုတ္တာ ပန ဧတာ တိဿောပိ။ အပိ-သဒ္ဒေန ဂိဟိဂတာ ကုမာရိဘူတာ ဒွေ သကသကနာမေနာပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ကုမာရိဘူတသိက္ခမာနာယာ’’တိ ပါဠိယံ အဝုတ္တတ္တာ န ဝဋ္ဋတီတိ ကောစိ မညေယျာတိ အာဟ ‘‘န သံသယော’’တိ။ တထာ ဝတ္တဗ္ဗတာဟေတုဒဿနတ္ထမာဟ ‘‘သိက္ခာသမ္မုတိဒါနတော’’တိ။

ပဌမဒုတိယတတိယာနိ။

၂၃၈၄-၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဦနဒွါဒသဝဿာဝ ဥပသမ္ပဒါဝသေန အပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာ ဧဝ သယံ ဥပဇ္ဈာယာ ဟုတွာ ပရံ သိက္ခမာနံ သစေ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဏပရိယေသနာဒိဒုတိယာနုဿာဝနပရိယောသာနေသု အာပန္နာနံ ဒုက္ကဋာနံ အနန္တရံ ကမ္မဝါစာနံ ဩသာနေ တတိယာနုဿာဝနာယ ယျတာရပ္ပတ္တာယ တဿာ ပါစိတ္တိ ပရိဒီပိတာတိ ယောဇနာ။

စတုတ္ထံ။

၂၃၈၆။ ပဉ္စမေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာ သင်္ဃေန အသမ္မတာ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၄၂) သိက္ခာပဒေ။ ကာယစိတ္တဝါစာစိတ္တကာယဝါစာစိတ္တဝသေန တိသမုဋ္ဌာနံ။ ကြိယာကြိယန္တိ ဝုဋ္ဌာပနံ ကိရိယံ၊ သင်္ဃသမ္မုတိယာ အဂ္ဂဟဏံ အကိရိယံ။

ပဉ္စမံ။

၂၃၈၇။ သင်္ဃေနာတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေန။ ဥပပရိက္ခိတွာတိ အလဇ္ဇိဘာဝါဒိံ ဥပပရိက္ခိတွာ။ အလံ တာဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘တေ အယျေ’’တိ သေသော။ ဝါရိတာတိ ဧတ္ထ ‘‘သာဓူတိ ပဋိဿုဏိတွာ’’တိ သေသော။ ‘‘အလံ တာဝ တေ၊ အယျေ၊ ဥပသမ္ပာဒိတေနာ’’တိ ဝါရိတာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ပဝါရဏေ ပစ္ဆာ ခီယတိ ‘‘အဟမေဝ နူန ဗာလာ၊ အဟမေဝ နူန အလဇ္ဇိနီ’’တိအာဒိနာ အဝဏ္ဏံ ပကာသေတိ၊ ဒေါသတာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၈၈။ ဆန္ဒဒေါသာဒီဟိ ကရောန္တိယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပကတိယာ’’တိ သေသော။ ပကတိယာ ဆန္ဒဒေါသာဒီဟိ အဂတိဂမနေဟိ နိဝါရဏံ ကရောန္တိယာ သစေ ဥဇ္ဈာယတိ၊ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။

ဆဋ္ဌံ။

၂၃၈၉-၉၀။ လဒ္ဓေ စီဝရေတိ သိက္ခာမာနာယ ‘‘သစေ မေ တွံ၊ အယျေ၊ စီဝရံ ဒဿသိ၊ ဧဝါဟံ တံ ဝုဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ယာစိတေ တသ္မိံ စီဝရေ လဒ္ဓေ။ ပစ္ဆာတိ စီဝရလာဘတော ပစ္ဆာ။ အသန္တေ အန္တရာယိကေတိ ဒသန္နံ အန္တရာယာနံ အညတရသ္မိံ အန္တရာယေ အဝိဇ္ဇမာနေ။ ဝုဋ္ဌာပေဿာမိနာဟန္တိ အဟံ တံ န သမုဋ္ဌာပေဿာမီတိ ဓုရနိက္ခေပနေ တဿာ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၃၉၁။ ဣဒန္တိ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ။ အဝုဋ္ဌာပနေန အကြိယံ။

သတ္တမံ။

၂၃၉၂။ အဋ္ဌမန္တိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ သိက္ခမာနံ ‘သစေ မံ တွံ၊ အယျေ၊ ဒွေ ဝဿာနိ အနုဗန္ဓိဿသိ၊ ဧဝါဟံ တံ ဝုဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိအာဒိ (ပါစိ။ ၁၁၅၅) သိက္ခာပဒံ။ နဝမေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရိသသံသဋ္ဌံ ကုမာရကသံသဋ္ဌံ စဏ္ဍိံ သောကာဝါသံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၅၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒေ။ ‘‘ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီ’’တိ ဣဒံ သဒ္ဒတ္ထဝိသေသမန္တရေန ဝိနိစ္ဆယဿ သုဝိညေယျတ္တာ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဥတ္တာနမေဝိဒ’’န္တိ။

သဒ္ဒတ္ထော ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ပုရိသသံသဋ္ဌန္တိ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿေန ပုရိသေန အနနုလောမိကေန ကာယဝစီကမ္မေန သံသဋ္ဌံ။ ကုမာရကသံသဋ္ဌန္တိ ဦနဝီသတိဝဿေန ကုမာရေန တထေဝ သံသဋ္ဌံ။ စဏ္ဍိန္တိ ကောဓနံ။ သောကာဝါသန္တိ သင်္ကေတံ ကတွာ အာဂစ္ဆမာနာ ပုရိသာနံ အန္တော သောကံ ပဝေသေတီတိ သောကာဝါသာ၊ တံ သောကာဝါသံ။ အထ ဝါ ဃရံ ဝိယ ဃရသာမိကာ၊ အယမ္ပိ ပုရိသသမာဂမံ အလဘမာနာ သောကံ အာဝိသတိ၊ ဣတိ ယံ အာဝိသတိ၊ သွာဿာ အာဝါသော ဟောတီတိ သောကာဝါသာ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘သောကာဝါသာ နာမ ပရေသံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ သောကံ အာဝိသတီ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၆၀) ဒွေဓာ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝရူပံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ဥပဇ္ဈာယာယ ပါစိတ္တိယံ။

၂၃၉၃။ ‘‘နတ္ထိ အဇာနန္တိယာ’’တိ ပစ္ဆေဒေါ၊ သိက္ခမာနာယ ပုရိသသံသဋ္ဌာဒိဘာဝံ အဇာနန္တိယာတိ အတ္ထော။

အဋ္ဌမနဝမာနိ။

၂၃၉၄။ ဝိဇာတမာတရာ ဝါ ဇနကပိတရာ ဝါ သာမိနာ ပရိဂ္ဂါဟကသာမိနာ ဝါ နာနုညာတံ ဥပသမ္ပဒတ္ထာယ အနနုညာတံ တံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ တဿာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၃၉၅။ န ဘိက္ခုနာတိ ဘိက္ခုနာ ဒွိက္ခတ္တုံ န ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ သကိမေဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ ‘‘ဘိက္ခုနီဟိ ဒွိက္ခတ္တုံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ပဗ္ဗဇ္ဇာကာလေ စ ဥပသမ္ပဒါကာလေ စ၊ ဘိက္ခူနံ ပန သကိံ အာပုစ္ဆိတေပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆၂)။

၂၃၉၆-၇။ အတ္ထိတန္တိ အတ္ထိဘာဝံ။ စတူဟိ သမုဋ္ဌာတိ၊ စတ္တာရိ ဝါ သမုဋ္ဌာနာနိ ဧတဿာတိ စတုသမုဋ္ဌာနံ။ ကတမေဟိ စတူဟိ သမုဋ္ဌာတီတိ အာဟ ‘‘ဝါစတော…ပေ… ကာယဝါစာဒိတောပိ စာ’’တိ။ ကထံ ဝါစာဒီဟိ စတူဟိ သမုဋ္ဌာတိ? အဗ္ဘာနကမ္မာဒီသု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ခဏ္ဍသီမာယံ နိသိန္နာ ‘‘ပက္ကောသထ သိက္ခမာနံ၊ ဣဓေဝ နံ ဥပသမ္ပာဒေဿာမာ’’တိ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ ဧဝံ ဝါစတော သမုဋ္ဌာတိ။ ‘‘ဥပဿယတော ပဋ္ဌာယ ဥပသမ္ပာဒေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ခဏ္ဍသီမံ ဂစ္ဆန္တိယာ ကာယဝါစတော သမုဋ္ဌာတိ။ ဒွီသုပိ ဌာနေသု ပဏ္ဏတ္တိံ ဇာနိတွာ ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တိယာ ဝါစာစိတ္တတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ။ ဥပသမ္ပာဒနံ ကြိယံ၊ အနာပုစ္ဆနံ အကြိယံ။

ဒသမံ။

၂၃၉၈။ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယာ ဘိက္ခုနီ ပါရိဝါသိကေန ဆန္ဒဒါနေန သိက္ခမာနံ သစေ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ တဿာ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ပါရိဝါသိကေန ဆန္ဒဒါနေနာတိ စတုဗ္ဗိဓံ ပါရိဝါသိယံ ပရိသပါရိဝါသိယံ၊ ရတ္တိပါရိဝါသိယံ၊ ဆန္ဒပါရိဝါသိယံ၊ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယန္တိ။

တတ္ထ ပရိသပါရိဝါသိယံ နာမ ဘိက္ခူ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ၊ အထ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌဟတိ၊ ဥဿာရဏာ ဝါ ကရီယတိ၊ မနုဿာ ဝါ အဇ္ဈောတ္ထရန္တာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဘိက္ခူ ‘‘အနောကာသော အယံ၊ အညတြ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဆန္ဒံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ ဣဒံ ပရိသပါရိဝါသိယံ။ ကိဉ္စာပိ ပရိသပါရိဝါသိယံ၊ ဆန္ဒဿ ပန အဝိဿဋ္ဌတ္တာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ဥပေါသထာဒီနိ ကရိဿာမာ’’တိ ရတ္တိံ သန္နိပတိတွာ ‘‘ယာဝ သဗ္ဗေ သန္နိပတန္တိ၊ တာဝ ဓမ္မံ သုဏိဿာမာ’’တိ ဧကံ အဇ္ဈေသန္တိ၊ တသ္မိံ ဓမ္မကထံ ကထေန္တေယေဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ သစေ ‘‘စာတုဒ္ဒသိကံ ဥပေါသထံ ကရိဿာမာ’’တိ နိသိန္နာ၊ ‘‘ပန္နရသော’’တိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန္နရသိကံ ကာတုံ နိသိန္နာ၊ ပါဋိပဒေ အနုပေါသထေ ဥပေါသထံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အညံ ပန သင်္ဃကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ ပန ရတ္တိပါရိဝါသိယံ နာမ။

ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ကိဉ္စိဒေဝ အဗ္ဘာနာဒိသင်္ဃကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ နိသိန္နာ ဟောန္တိ၊ တတြေကော နက္ခတ္တပါဌကော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘အဇ္ဇ နက္ခတ္တံ ဒါရုဏံ၊ မာ ဣဒံ ကမ္မံ ကရောထာ’’တိ၊ တေ တဿ ဝစနေန ဆန္ဒံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တတ္ထေဝ နိသိန္နာ ဟောန္တိ၊ အထညော အာဂန္တွာ –

‘‘နက္ခတ္တံ ပဋိမာနေန္တံ၊ အတ္ထော ဗာလံ ဥပစ္စဂါ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၄၉) –

ဝတွာ ‘‘ကိံ နက္ခတ္တေန၊ ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ။ ဣဒံ ဆန္ဒပါရိဝါသိယဉ္စေဝ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယဉ္စ။ ဧတသ္မိံ ပါရိဝါသိယေ ပုန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အနာဟရိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပါရိဝါသိကေန ဆန္ဒဒါနေနာ’’တိ။

ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ဧဝံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ အတ္ထော။

၂၃၉၉။ ဆန္ဒံ အဝိဟာယ ဝါ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ တု ယထာနိသိန္နာယ ပရိသာယ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဧဝကာရတ္ထော။

ဧကာဒသမံ။

၂၄၀၀။ ဒွါဒသေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနုဝဿံ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၇၁) သိက္ခာပဒေ။ တေရသေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧကံ ဝဿံ ဒွေ ဝုဋ္ဌာပေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၇၅) သိက္ခာပဒေ။

ဒွါဒသမတေရသမာနိ။

ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

၂၄၀၁။ အဂိလာနာတိ ဆတ္တုပါဟနေန ဝူပသမေတဗ္ဗရောဂရဟိတာ။ ယထာဟ ‘‘အဂိလာနာ နာမ ယဿာ ဝိနာ ဆတ္တုပါဟနာ ဖာသု ဟောတီ’’တိ။ ဆတ္တဉ္စ ဥပါဟနာ စ ဆတ္တုပါဟနံ။ တတ္ထ ဆတ္တံ ဝုတ္တလက္ခဏံ၊ ဥပါဟနာ ဝက္ခမာနလက္ခဏာ။ ဓာရေယျာတိ ဥဘယံ ဧကတော ဓာရေယျ။ ဝိသုံ ဓာရေန္တိယာ ဟိ ဒုက္ကဋံ ဝက္ခတိ။

၂၄၀၂။ ဒိဝသန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ သစေ ဓာရေတီတိ ယောဇနာ။

၂၄၀၃။ ကဒ္ဒမာဒီနီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန မဟာဝါလုကာဒီနံ ဂဟဏံ။

၂၄၀၄။ သစေ ဂစ္ဆတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒိသွာ ဂစ္ဆာဒိကန္တိ ဆတ္တေ လဂ္ဂနယောဂ္ဂံ နီစတရံ ဂစ္ဆာဒိကံ ဒိသွာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂုမ္ဗာဒီနံ ဂဟဏံ။ ဒုက္ကဋန္တိ ဥပါဟနမတ္တဿေဝ ဓာရဏေ ဒုက္ကဋံ။

၂၄၀၅။ အပနာမေတွာတိ သီသတော အပနာမေတွာ။ ဩမုဉ္စိတွာတိ ပါဒတော ဩမုဉ္စိတွာ။ ဟောတိ ပါစိတ္တိယန္တိ ပုန ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ။

၂၄၀၆။ ပယောဂဂဏနာယေဝါတိ ဆတ္တုပါဟနဿ အပနေတွာ အပနေတွာ ဧကတော ဓာရဏပယောဂဂဏနာယ။ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အဂိလာနာ အဂိလာနသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ ဂိလာနသညာ ဆတ္တုပါဟနံ ဓာရေတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၈၁) ဧဝံ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဂိလာနာ အဂိလာနသညာ၊ ဂိလာနာ ဝေမတိကာ၊ ဆတ္တုပါဟနံ ဓာရေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၈၂) ဧဝံ ဒွိကဒုက္ကဋံ တထေဝ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၄၀၇။ ယတ္ထ ဘိက္ခူ ဝါ ဘိက္ခုနိယော ဝါ နိဝသန္တိ၊ တသ္မိံ အာရာမေ ဝါ ဥပစာရေ ဝါ အပရိက္ခိတ္တဿ အာရာမဿ ဥပစာရေ ဝါ။ အာပဒါသူတိ ရဋ္ဌဘေဒါဒိအာပဒါသု။

ပဌမံ။

၂၄၀၈။ ဘိက္ခုနိယာတိ ဧတ္ထ ‘‘အဂိလာနာယာ’’တိ သေသော၊ ပါဒေန ဂန္တုံ သမတ္ထာယ အဂိလာနာယ ဘိက္ခုနိယာတိ အတ္ထော။ ယထာဟ ‘‘အဂိလာနာ နာမ သက္ကောတိ ပဒသာ ဂန္တု’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၈၇)။ ယာနံ နာမ ရထာဒိ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသရူပမေဝ။

၂၄၀၉။ အာပဒါသူတိ ရဋ္ဌဘေဒါဒိအာပဒါသု။ ဆတ္တုပါဟနသိက္ခာပဒေ အာရာမေ၊ အာရာမူပစာရေ စ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ဣဓ တထာ အဝုတ္တတ္တာ သဗ္ဗတ္ထာပိ အာပတ္တိယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဒုတိယံ။

၂၄၁၀။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိပိ ကဋူပိယ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘သင်္ဃာဏိ’’န္တိ ဧတဿ အတ္ထပဒံ။ ယထာဟ – ‘‘သင်္ဃာဏိ နာမ ယာ ကာစိ ကဋူပဂါ’’တိ။ သင်္ဃာဏိ နာမ မေခလာဒိကဋိပိဠန္ဓနံ။ ကဋူပိယန္တိ ကဋိပ္ပဒေသောပဂံ။

၂၄၁၂။ ကဋိသုတ္တံ နာမ ကဋိယံ ပိဠန္ဓနရဇ္ဇုသုတ္တကံ။

၂၄၁၃။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ စိတ္တံ အကုသလံ၊ ဣဒံ ပန သိက္ခာပဒံ လောကဝဇ္ဇံ၊ ဣတိ ဣဒံ ဥဘယမေဝ ဝိသေသတာ ပုရိမသိက္ခာပဒတော ဣမဿ နာနာကရဏံ။

တတိယံ။

၂၄၁၄။ သီသူပဂါဒိသု ယံ ကိဉ္စိ သစေ ယာ ဓာရေတိ၊ တဿာ တဿ ဝတ္ထုဿ ဂဏနာယ အာပတ္တိယော သိယုန္တိ ယောဇနာ။ သီသံ ဥပဂစ္ဆတီတိ သီသူပဂံ၊ သီသေ ပိဠန္ဓနာရဟန္တိ အတ္ထော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂီဝူပဂါဒီနံ ဂဟဏံ။ ယထာဟ – ‘‘ဣတ္ထာလင်္ကာရော နာမ သီသူပဂေါ ဂီဝူပဂေါ ဟတ္ထူပဂေါ ပါဒူပဂေါ ကဋူပဂေါ’’တိ။

၂၄၁၅။ န စ ဒေါသောတိ ယောဇနာ။ ‘‘သဒိသန္တိ ပရိဒီပိတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဣတိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

စတုတ္ထံ။

၂၄၁၆။ ယေန ကေနစိ ဂန္ဓေနာတိ စန္ဒနတဂရာဒိနာ ယေန ကေနစိ ဂန္ဓကက္ကေန။ သဝဏ္ဏာဝဏ္ဏကေန စာတိ ဝဏ္ဏေန သဟ ဝတ္တတီတိ သဝဏ္ဏကံ၊ ဟလိဒ္ဒိကက္ကာဒိ၊ နတ္ထိ ဧတဿ ဥဗ္ဗဋ္ဋနပစ္စယာ ဒိဿမာနော ဝဏ္ဏဝိသေသောတိ အဝဏ္ဏကံ၊ သာသပကက္ကာဒိ၊ သဝဏ္ဏကဉ္စ အဝဏ္ဏကဉ္စ သဝဏ္ဏာဝဏ္ဏကံ၊ တေန သဝဏ္ဏာဝဏ္ဏကေန စ။ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ နှာယန္တိယာ နှာနောသာနေ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။

၂၄၁၇။ သဗ္ဗပယောဂေတိ သဗ္ဗသ္မိံ ပုဗ္ဗပယောဂေ။ အာဗာဓပစ္စယာတိ ဒဒ္ဒုကုဋ္ဌာဒိရောဂပစ္စယာ။

၂၄၁၈။ ဆဋ္ဌန္တိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝါသိတကေန ပိညာကေန နဟာယေယျ၊ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၂၀၃) သိက္ခာပဒံ။

ပဉ္စမဆဋ္ဌာနိ။

၂၄၁၉။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညာယ ဘိက္ခုနိယာ သစေ ဥဗ္ဗဋ္ဋာပေယျ ဝါ သမ္ဗာဟာပေယျ ဝါ၊ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ တထာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၄၂၀။ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ ဥဗ္ဗဋ္ဋနေ၊ သမ္ဗာဟနေ စ ဟတ္ထံ အမောစေတွာ ဥဗ္ဗဋ္ဋနေ ဧကာ အာပတ္တိ သိယာ၊ ဟတ္ထံ မောစေတွာ မောစေတွာ ဥဗ္ဗဋ္ဋနေ ပယောဂဂဏနာယ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၄၂၁။ အာပဒါသူတိ စောရဘယာဒီဟိ သရီရကမ္ပနာဒီသု။ ဂိလာနာယာတိ အန္တမသော မဂ္ဂဂမနပရိဿမေနာပိ အာဗာဓိကာယ။

၂၄၂၂။ အဋ္ဌမသိက္ခာပဒေ ‘‘သိက္ခမာနာယာ’’တိ စ နဝမသိက္ခာပဒေ ‘‘သာမဏေရိယာ’’တိ စ ဒသမသိက္ခာပဒေ ‘‘ဂိဟိနိယာ’’တိ စ ဝိသေသံ ဝဇ္ဇေတွာ အဝသေသဝိနိစ္ဆယော သတ္တမေနေဝ သမာနောတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဋ္ဌမာဒီနိ တီဏိပီ’’တိ။

သတ္တမဋ္ဌမနဝမဒသမာနိ။

၂၄၂၃။ အန္တောဥပစာရသ္မိန္တိ ဒွါဒသရတနဗ္ဘန္တရေ။ ‘‘ဘိက္ခုဿ ပုရတော’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏံ။ တသ္မာ ပုရတော ဝါ ဟောတု ပစ္ဆတော ဝါ ပဿတော ဝါ၊ သမန္တတော ဒွါဒသရတနဗ္ဘန္တရေတိ နိဒဿနပဒမေတံ။ ဆမာယပီတိ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာပိ။ ယာ နိသီဒေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ န ဝဋ္ဋတိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၄၂၄။ တိကပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ အနာပုစ္ဆိတေ အနာပုစ္ဆိတသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ အာပုစ္ဆိတသညာတိ တီသု ဝိကပ္ပေသု ပါစိတ္တိယတ္တယံ ဝုတ္တံ။ အာပုစ္ဆိတေ အနာပုစ္ဆိတသညာ၊ ဝေမတိကာ ဝါ ဘိက္ခုဿ ပုရတော နိသီဒေယျာတိ ဝိကပ္ပဒွယေ ဒုက္ကဋဒွယံ ဟောတိ။ အာပဒါသူတိ ရဋ္ဌဘေဒါဒိအာပဒါသု။ အာပုစ္ဆိတုဉ္စ ဌာတုဉ္စ အသက္ကောန္တိယာ ဂိလာနာယ။

၂၄၂၅။ နိပဇ္ဇနံ ကြိယံ။ အနာပုစ္ဆနံ အကြိယံ။

ဧကာဒသမံ။

၂၄၂၆။ ဩကာသော ကတော ယေန သော ဩကာသကတော၊ န ဩကာသကတော အနောကာသကတော၊ တံ၊ အကတောကာသန္တိ အတ္ထော၊ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ ပုစ္ဆာမီ’’တိ အတ္တနာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝိနယာဒီနံ နာမံ ဂဟေတွာ ဩကာသံ ကာရာပနကာလေ အဓိဝါသနဝသေန အကတောကာသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒေါသတာတိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ။ ဧကသ္မိံ ပိဋကေ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ အညသ္မိံ ပိဋကေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိယာပိ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဝိနယေ စာ’’တိအာဒိ။

ပုစ္ဆန္တိယာပိ စာတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန ‘‘အဘိဓမ္မံ ပုစ္ဆန္တိယာပီ’’တိ ဣဒဉ္စ အနုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန စ-သဒ္ဒေန ‘‘သုတ္တန္တေ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ ဝိနယံ ဝါ အဘိဓမ္မံ ဝါ ပုစ္ဆတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ အဘိဓမ္မေ ဩကာသံ ကာရာပေတွာ သုတ္တန္တံ ဝါ ဝိနယံ ဝါ ပုစ္ဆတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿာ’’တိ ဣဒဉ္စ သင်္ဂဟိတံ။

၂၄၂၇။ အနောဒိဿာတိ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ပုစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ အနိယမေတွာ ကေဝလံ ‘‘ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ ပုစ္ဆာမိ အယျာ’’တိ ဧဝံ ဝတွာ။

ဒွါဒသမံ။

၂၄၂၈-၉။ သံကစ္စိကန္တိ ထနဝေဌနစီဝရံ၊ တံ ပန ပါရုပန္တိယာ အဓက္ခကံ ဥဗ္ဘနာဘိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိယာ ပါရုပိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ မာတိကဋ္ဌကထာယံ ‘‘အသံကစ္စိကာတိ အဓက္ခကဥဗ္ဘနာဘိမဏ္ဍလသင်္ခါတဿ သရီရဿ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ အနုညာတသံကစ္စိကစီဝရရဟိတာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ အသံကစ္စိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ)။ ‘‘သံကစ္စိကာယ ပမာဏံ တိရိယံ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထန္တိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တ’’န္တိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ ပါစိတ္တိယ ၁၂၂၄-၁၂၂၆) ဝဇိရဗုဒ္ဓိတ္ထေရော။ ပရိက္ခေပေါက္ကမေတိ ပရိက္ခေပဿ အန္တောပဝေသနေ။ ဥပစာရောက္ကမေပီတိ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဒုတိယလေဍ္ဍုပါတဗ္ဘန္တရပဝေသနေပိ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။ ဧသေဝ နယောတိ ‘‘ပဌမေ ပါဒေ ဒုက္ကဋံ၊ ဒုတိယေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ယထာဝုတ္တောယေဝ နယော မတော ဝိညာတောတိ အတ္ထော။

၂၄၃၀။ အာပဒါသုပီတိ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ သံကစ္စိကံ၊ ပါရုပိတွာ ဂစ္ဆန္တိယာ စ ဥပဒ္ဒဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု အနာပတ္တိ။

၂၄၃၁။ သေသန္တိ ဣဓ သရူပတော အဒဿိတဉ္စ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ မာတိကာပဒဘာဇနာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ။ သုနိပုဏသ္မိံ ဓမ္မဇာတံ၊ အတ္ထဇာတဉ္စ ဝိဘာဝေတိ ဝိဝိဓေနာကာရေန ပကာသေတီတိ ဝိဘာဝီ၊ တေန ဝိဘာဝိနာ။

တေရသမံ။

ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂေါ နဝမော။

ဧဝံ နဝဟိ ဝဂ္ဂေဟိ ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာနိ ဆန္နဝုတိ သိက္ခာပဒါနိ ဒဿေတွာ ဣတော ပရေသု မုသာဝါဒဝဂ္ဂါဒီသု သတ္တသု ဝဂ္ဂေသု ဘိက္ခူဟိ သာဓာရဏသိက္ခာပဒါနိ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခဝိနိစ္ဆယကထာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ တာနိ ဣဓ န ဒဿိတာနိ။

သဗ္ဗာနေဝ ဘိက္ခုနီနံ ခုဒ္ဒကေသု ဆန္နဝုတိ၊ ဘိက္ခူနံ ဒွေနဝုတီတိ အဋ္ဌာသီတိသတံ သိက္ခာပဒါနိ။ တတော ပရံ သကလံ ဘိက္ခုနိဝဂ္ဂံ၊ ပရမ္ပရဘောဇနံ၊ အနတိရိတ္တဘောဇနံ၊ အနတိရိတ္တေန အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရဏံ၊ ပဏီတဘောဇနဝိညတ္တိ၊ အစေလကသိက္ခာပဒံ၊ ဒုဋ္ဌုလ္လပအစ္ဆာဒနံ၊ ဦနဝီသတိဝဿဥပသမ္ပာဒနံ၊ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ အဒ္ဓါနဂမနံ၊ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနံ၊ သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသနံ၊ နိသီဒနံ၊ ဝဿိကသာဋိကန္တိ ဣမာနိ ဗာဝီသတိ သိက္ခာပဒါနိ အပနေတွာ သေသာနိ သတဉ္စ ဆသဋ္ဌိ စ သိက္ခာပဒါနိ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသမဂ္ဂေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တတြာယံ သင်္ခေပတော အသာဓာရဏသိက္ခာပဒေသု သမုဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယော – ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇာ၊ စိတ္တာဂါရသိက္ခာပဒံ၊ သင်္ဃာဏိ၊ ဣတ္ထာလင်္ကာရော၊ ဂန္ဓဝဏ္ဏကော၊ ဝါသိတကပိညာကော၊ ဘိက္ခုနိအာဒီဟိ ဥမ္မဒ္ဒနပရိမဒ္ဒနာနီတိ ဣမာနိ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ အစိတ္တကာနိ၊ လောကဝဇ္ဇာနိ၊ အကုသလစိတ္တာနိ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ အစိတ္တကာနိ၊ စိတ္တေ ပန သတိ အကုသလေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ လောကဝဇ္ဇာနိ စေဝ အကုသလစိတ္တာနိ စ။ အဝသေသာနိ အစိတ္တကာနိ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနေဝ။ စောရိဝုဋ္ဌာပနံ၊ ဂါမန္တရံ၊ အာရာမသိက္ခာပဒံ၊ ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂေ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သတ္တ၊ ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စ၊ ပုရိသသံသဋ္ဌံ၊ ပါရိဝါသိယဆန္ဒဒါနံ၊ အနုဝဿဝုဋ္ဌာပနံ၊ ဧကန္တရိကဝုဋ္ဌာပနန္တိ ဣမာနိ ဧကူနဝီသတိ သိက္ခာပဒါနိ သစိတ္တကာနိ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနိ။ အဝသေသာနိ သစိတ္တကာနိ လောကဝဇ္ဇာနေဝါတိ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

ပါစိတ္တိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါဋိဒေသနီယကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၃၂။ ဧဝံ ပါစိတ္တိယဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပါဋိဒေသနီယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဂိလာနာ’’တိအာဒိ။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ သယံ အတ္တနာ ဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓံ သပ္ပိံ သစေ ‘‘ဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ဂဏှတိ၊ တဿာ ဧဝံ ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ ပရိဒီပိတန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ယဿာ ဝိနာ သပ္ပိနာ ဖာသု ဟောတိ၊ သာ အဂိလာနာ နာမ။ သပ္ပိန္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယံ ပါဠိအာဂတံ ဂေါသပ္ပိအာဒိကမေဝ။

၂၄၃၃။ တိပါဋိဒေသနီယန္တိ အဂိလာနာ အဂိလာနသညာ၊ ဝေမတိကာ၊ ဂိလာနသညာတိ တီသု ဝိကပ္ပေသု တီဏိ ပါဋိဒေသနီယာနိ။ ဂိလာနာ ဒွိကဒုက္ကဋန္တိ ဂိလာနာယ ဒွိကဒုက္ကဋံ။ ဂိလာနာ အဂိလာနသညာ၊ ဝေမတိကာ ဝါတိ ဒွီသု ဝိကပ္ပေသု ဒွေ ဒုက္ကဋာနိ။

၂၄၃၄-၅။ ဂိလာနာ ဟုတွာ သပ္ပိံ ဝိညာပေတွာ ပစ္ဆာ ဝူပသန္တဂေလညာ ဟုတွာ သေဝန္တိယာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာပိ စ ဂိလာနာယ အဝသေသံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ ဝါ ဉာတကာဒိတော ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝိညတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တိယာ ဝါ အညဿတ္ထာယ ဝိညတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ ဝါ အတ္တနော ဓနေန ဂဟိတံ ဘုဉ္ဇန္တိယာ ဝါ ဥမ္မတ္တိကာယ ဝါ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

ပဌမံ။

၂၄၃၆။ သေသေသု ဒုတိယာဒီသူတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ တေလံ…ပေ… မဓုံ…ပေ… ဖာဏိတံ…ပေ… မစ္ဆံ…ပေ… မံသံ…ပေ… ခီရံ…ပေ… ဒဓိံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ပဋိဒေသေတဗ္ဗံ တာယ ဘိက္ခုနိယာ ဂါရယှံ အယျေ ဓမ္မံ အာပဇ္ဇိံ အသပ္ပာယံ ပါဋိဒေသနီယံ၊ တံ ပဋိဒေသေမီ’’တိ (ပါစိ။ ၁၂၃၆) ဧဝံ ဒုတိယာဒီသု သတ္တသု ပါဋိဒေသနီယေသု။ နတ္ထိ ကာစိ ဝိသေသတာတိ တေလာဒိပဒါနိ ဝိနာ အညော ကောစိ ဝိသေသော နတ္ထီတိ အတ္ထော။

၂၄၃၇။ ပါဠိယံ အနာဂတေသု သဗ္ဗေသု သပ္ပိအာဒီသု အဋ္ဌသု အညတရံ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တိယာပိ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

ပါဋိဒေသနီယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သိက္ခာကရဏီယကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၃၈။ ပါဋိဒေသနီယာနန္တရံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ပဉ္စသတ္တတိ သေခိယာနိ မဟာဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယာနေဝါတိ တဒေဝ အတိဒိသန္တော အာဟ ‘‘သေခိယာ ပန ယေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ။ ယေ ပန ပဉ္စသတ္တတိ သေခိယာ ဓမ္မာ ပါဋိဒေသနီယာနန္တရံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေသံ အတ္ထဝိနိစ္ဆယော မဟာဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တောဝါတိ ယောဇနာ၊ အတ္ထိကေဟိ တတောဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ န ပုန ဣဓ ဒဿေဿာမီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

သိက္ခာကရဏီယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၄၃၉-၄၀။ သဝိဘင်္ဂါနံ ဥဘတောဝိဘင်္ဂသဟိတာနံ ဥဘတောပါတိမောက္ခာနံ ဘိက္ခူနံ၊ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ပါတိမောက္ခာနံ အဋ္ဌကထာသာရော သဗ္ဗဋ္ဌကထာနံ သာရဘူတော ယော သော အတ္ထော ဝိသေသတော သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တော။ တံ သဗ္ဗံ သာရဘူတံ အတ္ထံ သမာဒါယ ယော ဝိနယဿဝိနိစ္ဆယော ဘိက္ခူနံ၊ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဟိတတ္ထာယ မယာ ကတော ဝိရစိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၄၄၁။ နော အမှာကံ ပဋိဘာဏဇံ ပဋိဘာဏတော ဇာတံ ဣမံ တု ဣမံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယံ ပန ယေ ဇန္တုနော သတ္တာ သုဏန္တိ၊ တေ ဇန္တုနော ဇနဿ သတ္တလောကဿ ဟိတေ အဓိသီလသိက္ခာပကာသကတ္တာ ဥပကာရကေ သုမတဿ သောဘဏန္တိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ မတဿ၊ သောဘဏေဟိ ဝါ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ မတဿ ပဋိဝိဒ္ဓဿ အမတမဟာနိဗ္ဗာနဿ အယနေ အဉ္ဇသဘူတေ ဇနဿ တာယနေ ကာယိကဝါစသိကဝီတိက္ကမပဋိပက္ခတ္တာ အပါယဘယနိဝါရဏဋ္ဌေန တာဏဘူတေ ဝိနယေ ဝိနယပိဋကေ ပကတညုနော ယထာသဘာဝံ ဇာနန္တာ တညုနော ဘဝန္တိ တံ တံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗံ ဇာနန္တာ ဘဝန္တေဝါတိ အတ္ထော။

၂၄၄၂။ ဗဟဝေါ သာရဘူတာ နယာ ဧတ္ထာတိ ဗဟုသာရနယော၊ တသ္မိံ ဗဟုသာရနယေ။ ပရမေ ဥတ္တမေ ဝိနယေ ဝိနယပိဋကေ ဝိသာရဒတံ ဝေသာရဇ္ဇံ အသံဟီရဉာဏံ အဘိပတ္ထယတာ ဝိသေသတော ဣစ္ဆန္တေန ဗုဒ္ဓိမတာ ဉာဏာတိသယမန္တေန ယတိနာ သဗ္ဗကာလံ တိဝိဓသိက္ခာပရိပူရဏေ အသိထိလပဝတ္တသမ္မာဝါယာမေန ဘိက္ခုနာ ဣမသ္မိံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ပရမာ ဥတ္တရိတရာ မဟတီ အာဒရတာ ကရဏီယတမာ ဝိသေသေန ကာတဗ္ဗာယေဝါတိ အတ္ထော။

၂၄၄၃။ ဣစ္စေဝံ သီလဝိသုဒ္ဓိသာဓနေ ဝိနယပိဋကေ ဝေသာရဇ္ဇဟေတုတာယ ဣမဿ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဿ သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒိသတ္တဝိသုဒ္ဓိပရမ္ပရာယ အဓိဂန္တဗ္ဗဿ အမတမဟာနိဗ္ဗာနဿ ပတ္တိယာပိ မူလဘူတတံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဝဂစ္ဆတီ’’တိအာဒိ။

ယော ပန ဘိက္ခု အတ္ထယုတ္တံ မဟတာ ပယောဇနတ္ထေန၊ အဘိဓေယျတ္ထေန စ သမန္နာဂတံ ဣမံ ဝိနယဿဝိနိစ္ဆယံ အဝဂစ္ဆတိ အဝေစ္စ ယာထာဝတော ဇာနာတိ၊ သော အပရမ္ပရံ မရဏာဘာဝါ အမရံ ဇရာယာဘာဝါ အဇရံ ရာဂါဒိကိလေသရဇပဋိပက္ခတ္တာ အရဇံ အနေကပ္ပကာရရောဂါနံ အပ္ပဝတ္တိဟေတုတ္တာ အရုဇံ သန္တိပဒံ သဗ္ဗကိလေသဒရထပရိဠာဟာနံ ဝူပသမဟေတုတ္တာ သန္တိသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနပဒံ အဓိဂစ္ဆတိ သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒိသတ္တဝိသုဒ္ဓိပရမ္ပရာယ ဂန္တွာ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ယောဇနာ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ခန္ဓကကထာ

မဟာဝဂ္ဂေါ

မဟာခန္ဓကကထာ

ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၄၄။ ဣစ္စေဝံ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရဝသေန ဝိဘင်္ဂဒွယေ၊ တဒဋ္ဌကထာယ စ အာဂတံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ခန္ဓကာဂတံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာရဘန္တော အာဟ ‘‘သီလက္ခန္ဓာဒီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သီလက္ခန္ဓာဒိယုတ္တေနာတိ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသင်္ခါတေဟိ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဂုဏရာသီဟိ ယုတ္တေန သမန္နာဂတေန။ သုဘက္ခန္ဓေနာတိ သုဝဏ္ဏာလိင်္ဂသဒိသဝဋ္ဋက္ခန္ဓတာယ သုဘော သုန္ဒရော ခန္ဓော ဧတဿာတိ သုဘက္ခန္ဓော၊ ဘဂဝါ၊ တေန။ ဣမိနာ ဗာတ္တိံသလက္ခဏာနမေကဒေသဘူတဿ သမဝဋ္ဋက္ခန္ဓတာလက္ခဏဿ ပရိဒီပကေန ဝစနေန လက္ခဏာဟာရနယေန ဗာတ္တိံသလက္ခဏာဒိကာ သဗ္ဗာပိ ရူပကာယသိရီ သန္ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ခန္ဓကေတိ ခန္ဓာနံ သမူဟော ခန္ဓကော၊ ခန္ဓာနံ ဝါ ကာယနတော ဒီပနတော ခန္ဓကော။ ‘‘ခန္ဓာ’’တိ စေတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါဒိဝိနယကမ္မသင်္ခါတာ၊ စာရိတ္တဝါရိတ္တသိက္ခာပဒသင်္ခါတာ စ ပညတ္တိယော အဓိပ္ပေတာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီနိ ဟိ ဘဂဝတာ ပညတ္တတ္တာ ‘‘ပညတ္တိယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပညတ္တိယဉ္စ ခန္ဓ-သဒ္ဒေါ ဒိဿတိ ‘‘ဒါရုက္ခန္ဓော (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၁) အဂ္ဂိက္ခန္ဓော (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၆) ဥဒကက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၆။၃၇) ဝိယ။ အပိစ ဘာဂရာသတ္ထတာ စေတ္ထ ယုဇ္ဇတိယေဝ တာသံ ပညတ္တီနံ ဘာဂသော၊ ရာသိတော စ ဝိဘတ္တတ္တာ။ တသ္မိံ ခန္ဓကေ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တာပေက္ခာယ ပဉ္စသတိကသတ္တသတိကက္ခန္ဓကေ ဒွေ ဝဇ္ဇေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇက္ခန္ဓကာဒိကေ ဘိက္ခုနိခန္ဓကပရိယောသာနေ ဝီသတိဝိဓေ ခန္ဓကေ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယဿ ဣဓ ဝက္ခမာနတ္တာ။ တဒေဝ သန္ဓာယာဟ ‘‘ခန္ဓကေပိ ပဝက္ခာမိ၊ သမာသေန ဝိနိစ္ဆယ’’န္တိ။

၂၄၄၅။ ‘‘မာတရာ ပိတရာ’’တိ ဣမိနာ ဇနကာယေဝ အဓိပ္ပေတာ။ ‘‘ဘဏ္ဍုကမ္မံ၊ သမဏကရဏံ၊ ပဗ္ဗာဇနန္တိ စ ပရိယာယ-သဒ္ဒါ’’တိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃံ အပလောကေတုံ ဘဏ္ဍုကမ္မာယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၈) ဣမိဿာ ပါဠိယာ အဋ္ဌကထာယ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၈) ဝုတ္တံ။ အာပုစ္ဆိတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘သင်္ဃ’’န္တိ သေသော။

၂၄၄၆။ ဝါဝဋောတိ ပသုတော၊ ယုတ္တပယုတ္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘ပဗ္ဗာဇေတွာ အာနယ ဣတိ စာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဧတ္ထ စ တိဓာ ပဗ္ဗာဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ကေသစ္ဆေဒနံ၊ ကာသာယအစ္ဆာဒနံ၊ သရဏဒါနန္တိ၊ ဣမာနိ တီဏိ ကရောန္တော ‘‘ပဗ္ဗာဇေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေသု ဧကံ၊ ဒွေ ဝါပိ ကရောန္တော တထာ ဝေါဟရီယတိယေဝ။ တသ္မာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေတွာနယာ’’တိ ဣမိနာ ကေသေ ဆိန္ဒိတွာ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အာနေဟီတိ အယမတ္ထော ဒီပိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၄၄၇။ အဝုတ္တောတိ ဥပဇ္ဈာယေန အနုယျောဇိတော။ သော ဒဟရော သစေ တံ သယမေဝ ကေသစ္ဆေဒနကာသာယစ္ဆာဒနေဟိ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၂၄၄၈။ တတ္ထာတိ အတ္တနော သမီပေ။ ခဏ္ဍသီမံ နေတွာတိ ဘဏ္ဍုကမ္မာရောစနပရိဟာရတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေန သဘိက္ခုကေ ဝိဟာရေ အညမ္ပိ ဘိက္ခုံ ‘‘ဧတဿ ကေသေ ဆိန္ဒာ’’တိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဗ္ဗာဇေတွာတိ ကေသစ္ဆေဒနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၂၄၅၀။ ‘‘ပုရိသံ ဘိက္ခုတော အညော၊ ပဗ္ဗာဇေတိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ သရဏဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘သာမဏေရော’’တိအာဒိ။

၂၄၅၁။ ဥဘိန္နမ္ပိ ထေရထေရီနံ ‘‘ဣမေဟိ စီဝရေဟိ ဣမံ အစ္ဆာဒေဟီ’’တိ အာဏတ္တိယာ သာမဏေရောပိ ဝါ ဟောတု၊ တထာ သာမဏေရီ ဝါ ဟောတု၊ တေ ဥဘော သာမဏေရသာမဏေရီ ကာသာယာနိ ဒါတုံ လဘန္တီတိ ယောဇနာ။

၂၄၅၂-၄။ ပဗ္ဗာဇေန္တေန ဘိက္ခုနာတိ ဧတ္ထ ‘‘တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ ဒတွာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဧဝဉှိ ကတွာ ကေသာပနယနဿ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘အာဝုသော၊ သုဋ္ဌု ဥပဓာရေဟိ၊ သတိံ ဥပဋ္ဌာပေဟီတိ ဝတွာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ အာစိက္ခန္တေန စ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓာသယောကာသဝသေန အသုစိဇေဂုစ္ဆပဋိက္ကူလဘာဝံ၊ နိဇ္ဇီဝနိဿတ္တဘာဝံ ဝါ ပါကဋံ ကရောန္တေန အာစိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ ကိမတ္ထမေဝံ ကရီယတီတိ စေ? သစေ ဥပနိဿယသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ တဿ ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တပါပုဏနတ္ထံ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘ယေ ဟိ ကေစိ ခုရဂ္ဂေ အရဟတ္တံ ပတ္တာ၊ သဗ္ဗေ တေ ဧဝရူပံ သဝနံ လဘိတွာ ကလျာဏမိတ္တေန အာစရိယေန ဒိန္နနယံ နိဿာယ၊ နော အနိဿာယ၊ တသ္မာဿ အာဒိတောဝ ဧဝရူပီ ကထာ ကထေတဗ္ဗာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄)။

ဧတေနေဝ ဗျတိရေကတော ဣတော အညာ အနိယျာနိကကထာ န ကထေတဗ္ဗာတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ဂေါမယာဒိနာတိ ဂေါမယစုဏ္ဏာဒိနာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန မတ္တိကာဒီနံ ဂဟဏံ။ ပီဠကာ ဝါတိ ထုလ္လပီဠကာ ဝါ။ ကစ္ဆု ဝါတိ သုခုမကစ္ဆု ဝါ။ နိယံပုတ္တန္တိ အတ္တနော ပုတ္တံ။ ‘‘ဘိက္ခုနာ’’တိ ဣမဿ ပဒဿ ဒူရတ္တာ ‘‘ယတိနာ’’တိ အာဟ။

၂၄၅၅-၆။ ကသ္မာ ပန ဧဝံ နဟာပေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဧတ္တကေနာပီ’’တိအာဒိ။ သောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော။ ဥပဇ္ဈာယကာဒိသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာစရိယသမာနုပဇ္ဈာယကာဒီနံ ဂဟဏံ။ ပါပုဏန္တိ ဟီတိ ဧတ္ထ ဟိ-သဒ္ဒေါ ယသ္မာ-ပဒတ္ထေ ဝတ္တတိ။ ယသ္မာ ဧတ္တကေနာပိ ဥပဇ္ဈာယာဒီသု သဂါရဝေါ ဟောတိ၊ ယသ္မာ စ ဧဝရူပံ ဥပကာရံ လဘိတွာ ကုလပုတ္တာ ဥပ္ပန္နံ အနဘိရတိံ ပဋိဝိနောဒေတွာ သိက္ခာယော ပရိပူရေတွာ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏိဿန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝရူပေါ ဥပကာရော ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၂၄၅၈။ ဧကတောတိ သဗ္ဗာနိ စီဝရာနိ ဧကတော ကတွာ။

၂၄၅၉။ အထာတိ အဓိကာရန္တရာရမ္ဘေ နိပါတော။ တဿ ဟတ္ထေ အဒတွာပိ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ အာစရိယော ဝါပိ သယမေဝ တံ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခံ အစ္ဆာဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၂၄၆၀။ အဒိန္နစီဝရဿ အဂ္ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ အာဟ ‘‘အပနေတွာ တတော သဗ္ဗံ၊ ပုန ဒါတဗ္ဗမေဝ တ’’န္တိ။ တတောတိ တဿ သရီရတော။ တန္တိ စီဝရံ။

၂၄၆၁-၂။ ဧတဒေဝ အာဟ ‘‘ဘိက္ခုနာ’’တိအာဒိနာ။ အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ရုဟတီတိ ဝဒန္တိ။ တဿေဝ သန္တကံ ဝါပိ စီဝရံ အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတိ အတ္တသန္တကေ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ အတ္တနော သန္တကေ စီဝရေ ကာ ကထာ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခူတိ ယေ တတ္ထ သန္နိပတိတာ။ ကာရာပေတွာန ဥက္ကုဋိန္တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗဓာတွတ္ထာနုဂတော ကရောတိ-သဒ္ဒေါ ဂဟိတောတိ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒါပေတွာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ ‘‘ဥက္ကုဋိက’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄) အဋ္ဌကထာပါဌော ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ဣဓ က-ကာရလောပေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော။

၂၄၆၄။ ဧကပဒံ ဝါပီတိ ဗုဒ္ဓမိစ္စာဒိကံ ဧကမ္ပိ ဝါ ပဒံ။ ဧကက္ခရမ္ပိ ဝါတိ ဗုကာရာဒိအက္ခရေသု ဧကမ္ပိ ဝါ အက္ခရံ။ ပဋိပါဋိန္တိ ‘‘ဗုဒ္ဓ’’မိစ္စာဒိကံ ပဒပန္တိံ။

၂၄၆၅။ အကတ္တဗ္ဗပ္ပကာရန္တရံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တိက္ခတ္တုံ ယဒိ ဝါ’’တိအာဒိ။ တထာ သေသေသူတိ ယဒိ ဝါ ‘‘ဓမ္မံ သရဏ’’န္တိ တိက္ခတ္တုံ ဒေတိ၊ ‘‘သင်္ဃံ သရဏ’’န္တိ ယဒိ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ တီဏိ သရဏာနိ အဒိန္နာနေဝ ဟောန္တိ။

၂၄၆၆။ အနုနာသိကန္တာနိ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနုနာသိကန္တံ ကတွာ ဒါနကာလေ အန္တရာဝိစ္ဆေဒံ အကတွာ ဒါတဗ္ဗာနီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကာဗဒ္ဓါနိ ဝါ ပနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဒပဋိပါဋိတော မ-ကာရန္တံ ကတွာ ဒါနသမယေ ဝိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ မန္တာနီတိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဣစ္စာဒိနာ မ-ကာရန္တာနိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန နိဂ္ဂဟိတန္တမေဝ ကတွာ န ဒါတဗ္ဗန္တိ ‘‘အထာ’’တိ အာဟ။

၂၄၆၇။ သုဒ္ဓိ နာမ အာစရိယဿ ဉတ္တိယာ၊ ကမ္မဝါစာယ စ ဥစ္စာရဏဝိသုဒ္ဓိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ သာမဏေရသာမဏေရိပဗ္ဗဇ္ဇာ။ ဥဘတောသုဒ္ဓိယာ ဝိနာတိ ဥဘတောသုဒ္ဓိံ ဝိနာ အာစရိယန္တေဝါသီနံ ဥဘိန္နံ တီသု သရဏတ္တယဒါနဂ္ဂဟဏေသု ဥစ္စာရဏသုဒ္ဓိံ ဝိနာ၊ ဧကဿာပိ အက္ခရဿ ဝိပတ္တိသဗ္ဘာဝေ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၄၆၈-၉။ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာဂုဏမိစ္ဆတာ’’တိ ဣဒံ ‘‘အာစရိယေန၊ အန္တေဝါသိကေနာ’’တိ ပဒဒွယဿ ဝိသေသနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ အန္တေဝါသိကဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂုဏံ ဣစ္ဆန္တေန အာစရိယေန၊ အတ္တနော ပဗ္ဗဇ္ဇာဂုဏံ ဣစ္ဆန္တေန အန္တေဝါသိကေန စ ဗု-ဒ္ဓ-ကာရာဒယော ဝဏ္ဏာ ဗု-ကာရ ဓ-ကာရာဒယော ဝဏ္ဏာ အက္ခရာ ဌာနကရဏသမ္ပဒံ ကဏ္ဌတာလုမုဒ္ဓဒန္တဩဋ္ဌနာသိကာဘေဒံ ဌာနသမ္ပဒဉ္စ အက္ခရုပ္ပတ္တိသာဓကတမဇိဝှာမဇ္ဈာဒိကရဏသမ္ပဒဉ္စ အဟာပေန္တေန အပရိဟာပေန္တေန ဝတ္တဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ကသ္မာ ဣဒမေဝ ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဧကဝဏ္ဏဝိနာသေနာ’’တိအာဒိ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ ယသ္မာ-ပဒတ္ထေ၊ ယသ္မာ ဧကဿာပိ ဝဏ္ဏဿ ဝိနာသေန အနုစ္စာရဏေန ဝါ ဒုရုစ္စာရဏေန ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ရုဟတိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၂၄၇၀။ ယဒိ သိဒ္ဓါတိ သာသင်္ကဝစနေန ဥဘတောဥစ္စာရဏသုဒ္ဓိယာ ဒုက္ကရတ္တံ ဒီပေတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥဘိန္နံ အာစရိယန္တေဝါသိကာနံ အနုသိဋ္ဌိ ဒိန္နာ ဟောတိ။ သရဏဂမနတောဝါတိ အဝဓာရဏေန သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ ဝိယ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန န ဟောတိ၊ ဣဒါနိပိ သရဏဂမနေနေဝ သိဇ္ဈတီတိ ဒီပေတိ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ ပသိဒ္ဓိယံ။ ယထာဟ –

‘‘ယသ္မာ သရဏဂမနေန ဥပသမ္ပဒါ ပရတော ပဋိက္ခိတ္တာ၊ တသ္မာ သာ ဧတရဟိ သရဏဂမနမတ္တေနေဝ န ရုဟတိ။ သာမဏေရဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပန ယသ္မာ ပရတောပိ ‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေဟိ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇ’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၅) အနုညာတာ ဧဝ၊ တသ္မာ သာ ဧတရဟိပိ သရဏဂမနမတ္တေနေဝ ရုဟတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၄)။

သရဏဂမနတော ဧဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ယဒိပိ ကိဉ္စာပိ သိဒ္ဓါ နိပ္ဖန္နာ၊ တထာပိ အဿ သာမဏေရဿ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ မယာ ပူရေတဗ္ဗံ သီလ’’န္တိ ဉတွာ ပရိပူရဏတ္ထာယ ဘိက္ခုနာ ဒသ သီလာနိ ဒါတဗ္ဗာနီတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမဏေရာနံ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ၊ တေသု စ သာမဏေရေဟိ သိက္ခိတုံ။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၁၀၆)။

ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၄၇၁။ ဥပဇ္ဈာယန္တိ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇေ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဥပဇ္ဈာယော၊ တံ၊ ဘဂဝတာ ဝုတ္တေဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ပရိပုဏ္ဏဒသဝဿော ပုဂ္ဂလော။ နိဝါသေတွာ စ ပါရုပိတွာ စ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနော အဘိမုခေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဟောဟီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ အာယာစနာယ ကတာယ ‘‘သာဟု၊ လဟု၊ ဩပါယိကံ၊ ပဋိရူပံ၊ ပါသာဒိကေန သမ္ပာဒေဟီ’’တိ ဣမေသု ပဉ္စသု ပဒေသု အညတရံ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ဥဘယေန ဝါ ဝိညာပေတွာ တသ္မိံ သမ္ပဋိစ္ဆိတေ ပိတုဋ္ဌာနေ ဌတွာ အတြဇမိဝ တံ ဂဟေတွာ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဒေါသေန နိဂ္ဂဏှိတွာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေ သိက္ခာပေန္တော ဥပဇ္ဈာယော နာမ။

ဝိဇ္ဇာသိပ္ပံ၊ အာစာရသမာစာရံ ဝါ သိက္ခိတုကာမေဟိ အာဒရေန စရိတဗ္ဗော ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗောတိ အာစရိယော၊ တံ၊ ဥပဇ္ဈာယေ ဝုတ္တလက္ခဏသမန္နာဂတောယေဝ ပုဂ္ဂလော။ ဝုတ္တနယေနေဝ နိသီဒိတွာ ‘‘အာစရိယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဟောဟိ၊ အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ အာယာစနာယ ကတာယ ‘‘သာဟူ’’တိအာဒီသု ပဉ္စသု အညတရံ ဝတွာ တသ္မိံ သမ္ပဋိစ္ဆိတေ ပိတုဋ္ဌာနေ ဌတွာ ပုတ္တဋ္ဌာနိယံ အန္တေဝါသိံ သိက္ခာပေန္တော အာစရိယော နာမ။

ဧတ္ထ စ သာဟူတိ သာဓု။ လဟူတိ အဂရု၊ မမ တုယှံ ဥပဇ္ဈာယဘာဝေ ဘာရိယံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဩပါယိကန္တိ ဥပါယပဋိသံယုတ္တံ၊ တံ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏံ ဣမိနာ ဥပါယေန တွံ မေ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘာရော ဇာတောသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဋိရူပန္တိ အနုရူပံ တေ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏန္တိ အတ္ထော။ ပါသာဒိကေနာတိ ပသာဒါဝဟေန ကာယဝစီပယောဂေန။ သမ္ပာဒေဟီတိ တိဝိဓံ သိက္ခံ နိပ္ဖာဒေဟီတိ အတ္ထော။ ကာယေန ဝါတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါဒိံ ဒဿေန္တော ကာယေန ဝါ။ နာမဝိသေသံ ဝိနာ ပူရေတဗ္ဗဝတ္တာနံ သမတာယ ဥဘောပိ ဧကတော ဝုတ္တာ။

ဧတာနိ ဝတ္တာနိ ဥပဇ္ဈာယဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန၊ အာစရိယဿ အန္တေဝါသိကေနာပိ ဧဝမေဝ ကာတဗ္ဗာနေဝါတိ။ ဝသတာတိ ဝသန္တေန။ ပိယသီလေနာတိ ပိယံ သီလမေတဿာတိ ပိယသီလော၊ တေန၊ သီလံ ပရိပူရိတုကာမေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၄၇၂-၃။ အာသနံ ပညပေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ဥပါဟနာ ဩမုဉ္စိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၆) ဝုတ္တာ ပုဗ္ဗကိရိယာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ အာသနံ ပညပေတဗ္ဗန္တိ ဒန္တကဋ္ဌခါဒနဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ နိသီဒနတ္ထာယ အာသနံ ပညပေတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ စ ယာဂုပါနဋ္ဌာနာဒီသုပိ အာသနာနိ ပညပေတဗ္ဗာနေဝါတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။

ဒန္တကဋ္ဌံ ဒါတဗ္ဗန္တိ မဟန္တံ၊ မဇ္ဈိမံ၊ ခုဒ္ဒကန္တိ တီဏိ ဒန္တကဋ္ဌာနိ ဥပနေတွာ တတော ယံ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဂဏှာတိ၊ စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တာဒိသမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ အနိယမံ ကတွာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဂဏှာတိ၊ အထ ယာဒိသံ လဘတိ၊ တာဒိသံ ဒါတဗ္ဗံ။

မုခေါဒကံ ဒါတဗ္ဗန္တိ မုခဓောဝနောဒကံ မုခေါဒကန္တိ မဇ္ဈေပဒလောပီသမာသော၊ တံ ဒေန္တေန သီတဉ္စ ဥဏှဉ္စ ဥဒကံ ဥပနေတွာ တတော ယံ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဝဠဉ္ဇေတိ၊ စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တာဒိသမေဝ မုခဓောဝနောဒကံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ အနိယမံ ကတွာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဂဏှာတိ၊ အထ ယာဒိသံ လဘတိ၊ တာဒိသံ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဒုဝိဓမ္ပိ ဝဠဉ္ဇေတိ၊ ဒုဝိဓမ္ပိ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ‘‘မုခေါဒကံ မုခဓောဝနဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အဝသေသဋ္ဌာနာနိ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ သမ္မဇ္ဇန္တေန စ ဝစ္စကုဋိတော ပဋ္ဌာယ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ထေရေ ဝစ္စကုဋိံ ဂတေ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ပရိဝေဏံ အသုညံ ဟောတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၆၄ အတ္ထတော သမာနံ) ဝုတ္တနယေနေဝ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

တတော ဥတ္တရိံ ကတ္တဗ္ဗံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တဿ ကာလေနာ’’တိအာဒိ။ တဿာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝါ အာစရိယဿ ဝါ။ ကာလေနာတိ ယာဂုပါနကာလေ။ ဣဓာပိ ‘‘အာသနံ ပညပေတဗ္ဗ’’န္တိ သေသော။ ယထာဟ ‘‘ထေရေ ဝစ္စကုဋိတော အနိက္ခန္တေယေဝ အာသနံ ပညပေတဗ္ဗံ။ သရီရကိစ္စံ ကတွာ အာဂန္တွာ တသ္မိံ နိသိန္နဿ ‘သစေ ယာဂု ဟောတီ’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၆၄)။

ယာဂု တဿုပနေတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘာဇနံ ဓောဝိတွာ’’တိ သေသော။ ယထာဟ – ‘‘ဘာဇနံ ဓောဝိတွာ ယာဂု ဥပနာမေတဗ္ဗာ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၆)။ သင်္ဃတော ဝါတိ သလာကာဒိဝသေန သင်္ဃတော လဗ္ဘမာနာ ဝါ။ ကုလတောပိ ဝါတိ ဥပါသကာဒိကုလတော ဝါ။

‘‘ပတ္တေ ဝတ္တဉ္စ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ယာဂုံ ပီတဿ ဥဒကံ ဒတွာ ဘာဇနံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပ္ပဋိဃံသန္တေန ဓောဝိတွာ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ၊ ဥပဇ္ဈာယမှိ ဝုဋ္ဌိတေ အာသနံ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ။ သစေ သော ဒေသော ဥက္လာပေါ ဟောတိ၊ သော ဒေသော သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၆၆) အာဂတဝတ္တံ သန္ဓာယာဟ။ ဒိဝါ ဘုတ္တပတ္တေပိ ကာတဗ္ဗံ ဧတေနေဝ ဒဿိတံ ဟောတိ။

ဝတ္တံ ‘‘ဂါမပ္ပဝေသနေ’’တိ ဣဒံ ‘‘သစေ ဥပဇ္ဈာယော ဂါမံ ပဝိသိတုကာမော ဟောတိ၊ နိဝါသနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ပဋိနိဝါသနံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (မဟာဝ။ ၆၆) ဝတ္တံ သန္ဓာယာဟ။ ‘‘ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ သဗ္ဗပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၄၇၄။ စီဝရေ ယာနိ ဝတ္တာနီတိ ဂါမံ ပဝိသိတုကာမဿ စီဝရဒါနေ၊ ပဋိနိဝတ္တဿ စီဝရဂ္ဂဟဏသင်္ဃရဏပဋိသာမနေသု မဟေသိနာ ယာနိ ဝတ္တာနိ ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ စ ကာတဗ္ဗာနိ။ သေနာသနေ တထာတိ ‘‘ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပဇ္ဈာယော ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၆၆) ဝုတ္တနယေန ‘‘သေနာသနေ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဒဿိတံ သေနာသနဝတ္တဉ္စ။

ပါဒပီဌကထလိကာဒီသု တထာတိ ယောဇနာ။ ဥပဇ္ဈာယေ ဂါမတော ပဋိနိဝတ္တေ စ ဇန္တာဃရေ စ ‘‘ပါဒေါဒကံ ပါဒပီဌံ ပါဒကထလိကံ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၆၆) ဧဝမာဂတံ ဝတ္တဉ္စ ကာတဗ္ဗံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဥပဇ္ဈာယော ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိအာဒိဝတ္တံ (မဟာဝ။ ၆၆) သင်္ဂဏှာတိ။

၂၄၇၅။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တေသု ပါဋိယေက္ကံ ဒဿိယမာနေသု ပပဉ္စောတိ ခန္ဓကံ ဩလောကေတွာ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဂဏနံ ဒဿေတုကာမော အာဟ ‘‘ဧဝမာဒီနီ’’တိအာဒိ။ ရောဂတော ဝုဋ္ဌာနာဂမနန္တာနီတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ရောဂတော ဝုဋ္ဌာနာဂမနပရိယောသာနာနိ။ သတ္တတိံသသတံ သိယုန္တိ သတ္တတိံသာဓိကသတဝတ္တာနီတိ အတ္ထော။

တာနိ ပန ဝတ္တာနိ ခန္ဓကပါဠိယာ (မဟာဝ။ ၆၆) အာဂတက္ကမေန ဧဝံ ယထာဝုတ္တဂဏနာယ သမာနေတဗ္ဗာနိ – ဒန္တကဋ္ဌဒါနံ၊ မုခေါဒကဒါနံ၊ အာသနပညာပနံ၊ သစေ ယာဂု ဟောတိ၊ ဘာဇနံ ဓောဝိတွာ ယာဂုယာ ဥပနာမနံ၊ ယာဂုံ ပီတဿ ဥဒကံ ဒတွာ ဘာဇနံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပ္ပဋိဃံသန္တေန ဓောဝိတွာ ပဋိသာမနံ၊ ဥပဇ္ဈာယမှိ ဝုဋ္ဌိတေ အာသနဿ ဥဒ္ဓရဏံ၊ သစေ သော ဒေသော ဥက္လာပေါ ဟောတိ၊ တဿ သမ္မဇ္ဇနံ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ဂါမံ ပဝိသိတုကာမော ဟောတိ၊ တဿ နိဝါသနဒါနံ၊ ပဋိနိဝါသနပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ ကာယဗန္ဓနဒါနံ၊ သဂုဏံ ကတွာ သင်္ဃာဋိဒါနံ၊ ဓောဝိတွာ သောဒကပတ္တဿ ဒါနံ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ပစ္ဆာသမဏံ အာကင်္ခတိ၊ တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေန ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ သဂုဏံ ကတွာ သင်္ဃာဋိယော ပါရုပိတွာ ဂဏ္ဌိကံ ပရိမုဉ္စိတွာ ဓောဝိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ ပစ္ဆာသမဏေန ဂမနံ၊ နာတိဒူရနစ္စာသန္နေ ဂမနံ၊ ပတ္တပရိယာပန္နဿ ပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿ အန္တရန္တရာ ကထာဩပါတနံ၊ ဥပဇ္ဈာယဿ အာပတ္တိသာမန္တာ ဘဏမာနဿ စ နိဝါရဏံ၊ နိဝတ္တန္တေန ပဌမတရံ အာဂန္တွာ အာသနပညာပနံ၊ ပါဒေါဒကပါဒပီဌပါဒကထလိကာနံ ဥပနိက္ခိပနံ၊ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ ပဋိနိဝါသနဒါနံ၊ နိဝါသနပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ သစေ စီဝရံ သိန္နံ ဟောတိ၊ မုဟုတ္တံ ဥဏှေ ဩတာပနံ၊ နေဝ ဥဏှေ စီဝရဿ နိဒဟနံ၊ မဇ္ဈေ ယထာ ဘင်္ဂေါ န ဟောတိ၊ ဧဝံ စတုရင်္ဂုလံ ကဏ္ဏံ ဥဿာရေတွာ စီဝရဿ သင်္ဃရဏံ၊ ဩဘောဂေ ကာယဗန္ဓနဿ ကရဏံ၊ သစေ ပိဏ္ဍပါတော ဟောတိ၊ ဥပဇ္ဈာယော စ ဘုဉ္ဇိတုကာမော ဟောတိ၊ ဥဒကံ ဒတွာ ပိဏ္ဍပါတဿ ဥပနာမနံ၊ ဥပဇ္ဈာယဿ ပါနီယေန ပုစ္ဆနံ၊ ဘုတ္တာဝိဿ ဥဒကံ ဒတွာ ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပ္ပဋိဃံသန္တေန ဓောဝိတွာ ဝေါဒကံ ကတွာ မုဟုတ္တံ ဥဏှေ ဩတာပနံ၊ န စ ဥဏှေ ပတ္တဿ နိဒဟနံ၊ ပတ္တစီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ –

ပတ္တံ နိက္ခိပန္တေန ဧကေန ဟတ္ထေန ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန ဟေဋ္ဌာမဉ္စံ ဝါ ဟေဋ္ဌာပီဌံ ဝါ ပရာမသိတွာ ပတ္တဿ နိက္ခိပနံ၊ န စ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ ပတ္တဿ နိက္ခိပနံ၊ စီဝရံ နိက္ခိပန္တေန ဧကေန ဟတ္ထေန စီဝရံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန စီဝရဝံသံ ဝါ စီဝရရဇ္ဇုံ ဝါ ပမဇ္ဇိတွာ ပါရတော အန္တံ ဩရတော ဘောဂံ ကတွာ စီဝရဿ နိက္ခိပနံ၊ ဥပဇ္ဈာယမှိ ဝုဋ္ဌိတေ အာသနဿ ဥဒ္ဓရဏံ၊ ပါဒေါဒကပါဒပီဌပါဒကထလိကာနံ ပဋိသာမနံ၊ သစေ သော ဒေသော ဥက္လာပေါ ဟောတိ၊ တဿ သမ္မဇ္ဇနံ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယော နှာယိတုကာမော ဟောတိ၊ နှာနဿ ပဋိယာဒနံ၊ သစေ သီတေန အတ္ထော ဟောတိ၊ သီတဿ သစေ ဥဏှေန အတ္ထော ဟောတိ၊ ဥဏှဿ ပဋိယာဒနံ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ဇန္တာဃရံ ပဝိသိတုကာမော ဟောတိ၊ စုဏ္ဏဿ သန္နယနံ၊ မတ္တိကာတေမနံ၊ ဇန္တာဃရပီဌံ အာဒါယ ဥပဇ္ဈာယဿ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂန္တွာ ဇန္တာဃရပီဌံ ဒတွာ စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပနံ၊ စုဏ္ဏဒါနံ၊ မတ္တိကာဒါနံ၊ သစေ ဥဿဟတိ၊ ဇန္တာဃရံ ပဝိသိတဗ္ဗံ –

ဇန္တာဃရံ ပဝိသန္တေန မတ္တိကာယ မုခံ မက္ခေတွာ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဇန္တာဃရပ္ပဝေသော၊ န ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အနုပခဇ္ဇ နိသီဒနံ၊ န နဝါနံ ဘိက္ခူနံ အာသနေန ပဋိဗာဟနံ၊ ဇန္တာဃရေ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိကမ္မဿ ကရဏံ၊ ဇန္တာဃရာ နိက္ခမန္တေန ဇန္တာဃရပီဌံ အာဒါယ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဇန္တာဃရာ နိက္ခမနံ၊ ဥဒကေပိ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိကမ္မကရဏံ၊ နှာတေန ပဌမတရံ ဥတ္တရိတွာ အတ္တနော ဂတ္တံ ဝေါဒကံ ကတွာ နိဝါသေတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ ဂတ္တတော ဥဒကဿ ပမဇ္ဇနံ၊ နိဝါသနဒါနံ၊ သင်္ဃာဋိဒါနံ၊ ဇန္တာဃရပီဌံ အာဒါယ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ အာသနဿ ပညာပနံ၊ ပါဒေါဒကပါဒပီဌပါဒကထလိကာနံ ဥပနိက္ခိပနံ၊ ဥပဇ္ဈာယဿ ပါနီယေန ပုစ္ဆနံ၊ သစေ ဥဒ္ဒိသာပေတုကာမော ဟောတိ၊ ဥဒ္ဒိသာပနံ၊ သစေ ပရိပုစ္ဆိတုကာမော ဟောတိ၊ ပရိပုစ္ဆနံ၊ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပဇ္ဈာယော ဝိဟရတိ၊ သစေ သော ဝိဟာရော ဥက္လာပေါ ဟောတိ၊ သစေ ဥဿဟတိ၊ တဿ သောဓနံ၊ ဝိဟာရံ သောဓေန္တေန ပဌမံ ပတ္တစီဝရဿ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပနံ၊ နိသီဒနပစ္စတ္ထရဏဿ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပနံ၊ ဘိသိဗိဗ္ဗောဟနဿ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပနံ၊ မဉ္စဿ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပ္ပဋိဃံသန္တေန အသင်္ဃဋ္ဋေန္တေန ကဝါဋပီဌံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပနံ၊ ပီဌဿ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပ္ပဋိဃံသန္တေန အသင်္ဃဋ္ဋေန္တေန ကဝါဋပီဌံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပနံ၊ မဉ္စပဋိပါဒကာနံ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပနံ၊ ခေဠမလ္လကဿ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပနံ၊ အပဿေနဖလကဿ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပနံ၊ ဘူမတ္ထရဏဿ ယထာပညတ္တဿ သလ္လက္ခေတွာ နီဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပနံ၊ သစေ ဝိဟာရေ သန္တာနကံ ဟောတိ၊ ဥလ္လောကာ ပဌမံ ဩဟာရဏံ၊ အာလောကသန္ဓိကဏ္ဏဘာဂါနံ ပမဇ္ဇနံ၊ သစေ ဂေရုကပရိကမ္မကတာ ဘိတ္တိ ကဏ္ဏကိတာ ဟောတိ၊ စောဠကံ တေမေတွာ ပီဠေတွာ ပမဇ္ဇနံ၊ သစေ ကာဠဝဏ္ဏကတာ ဘူမိ ကဏ္ဏကိတာ ဟောတိ၊ စောဠကံ တေမေတွာ ပီဠေတွာ ပမဇ္ဇနံ၊ သစေ အကတာ ဟောတိ ဘူမိ၊ ဥဒကေန ပရိပ္ဖောသိတွာ ပမဇ္ဇနံ ‘‘မာ ဝိဟာရော ရဇေန ဥဟညီ’’တိ၊ သင်္ကာရံ ဝိစိနိတွာ ဧကမန္တံ ဆဍ္ဍနံ၊ ဘူမတ္ထရဏဿ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညာပနံ၊ မဉ္စပဋိပါဒကာနံ ဩတာပေတွာ ပမဇ္ဇိတွာ အတိဟရိတွာ ယထာဋ္ဌာနေ ဌပနံ၊ မဉ္စဿ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပ္ပဋိဃံသန္တေန အသင်္ဃဋ္ဋေန္တေန ကဝါဋပီဌံ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညာပနံ၊ ပီဌဿ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ နီစံ ကတွာ သာဓုကံ အပ္ပဋိဃံသန္တေန အသင်္ဃဋ္ဋေန္တေန ကဝါဋပီဌံ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညာပနံ၊ ဘိသိဗိဗ္ဗောဟနဿ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညာပနံ၊ နိသီဒနပစ္စတ္ထရဏဿ ဩတာပေတွာ သောဓေတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ အတိဟရိတွာ ယထာပညတ္တံ ပညာပနံ၊ ခေဠမလ္လကဿ ဩတာပေတွာ ပမဇ္ဇိတွာ အတိဟရိတွာ ယထာဋ္ဌာနေ ဌပနံ၊ အပဿေနဖလကဿ ဩတာပေတွာ ပမဇ္ဇိတွာ အတိဟရိတွာ ယထာဋ္ဌာနေ ဌပနံ၊ ပတ္တစီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ –

ပတ္တံ နိက္ခိပန္တေန ဧကေန ဟတ္ထေန ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန ဟေဋ္ဌာမဉ္စံ ဝါ ဟေဋ္ဌာပီဌံ ဝါ ပရာမသိတွာ ပတ္တဿ နိက္ခိပနံ၊ န စ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ ပတ္တဿ နိက္ခိပနံ၊ စီဝရံ နိက္ခိပန္တေန ဧကေန ဟတ္ထေန စီဝရံ ဂဟေတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန စီဝရဝံသံ ဝါ စီဝရရဇ္ဇုံ ဝါ ပမဇ္ဇိတွာ ပါရတော အန္တံ ဩရတော ဘောဂံ ကတွာ စီဝရဿ နိက္ခိပနံ၊ သစေ ပုရတ္ထိမာယ သရဇာ ဝါတာ ဝါယန္တိ၊ ပုရတ္ထိမာနံ ဝါတပါနာနံ ထကနံ၊ တထာ ပစ္ဆိမာနံ၊ တထာ ဥတ္တရာနံ၊ တထာ ဒက္ခိဏာနံ ဝါတပါနာနံ ထကနံ၊ သစေ သီတကာလော ဟောတိ၊ ဒိဝါ ဝါတပါနာနံ ဝိဝရဏံ၊ ရတ္တိံ ထကနံ၊ သစေ ဥဏှကာလော ဟောတိ၊ ဒိဝါ ဝါတပါနာနံ ထကနံ၊ ရတ္တိံ ဝိဝရဏံ၊ သစေ ပရိဝေဏံ ဥက္လာပံ ဟောတိ၊ ပရိဝေဏဿ သမ္မဇ္ဇနံ၊ သစေ ကောဋ္ဌကော ဥက္လာပေါ ဟောတိ၊ ကောဋ္ဌကဿ သမ္မဇ္ဇနံ၊ သစေ ဥပဋ္ဌာနသာလာ ဥက္လာပါ ဟောတိ၊ တဿာ သမ္မဇ္ဇနံ၊ သစေ အဂ္ဂိသာလာ ဥက္လာပါ ဟောတိ၊ တဿာ သမ္မဇ္ဇနံ၊ သစေ ဝစ္စကုဋိ ဥက္လာပါ ဟောတိ၊ တဿာ သမ္မဇ္ဇနံ၊ သစေ ပါနီယံ န ဟောတိ၊ ပါနီယဿ ဥပဋ္ဌာပနံ၊ သစေ ပရိဘောဇနီယံ န ဟောတိ၊ ပရိဘောဇနီယဿ ဥပဋ္ဌာပနံ၊ သစေ အာစမနကုမ္ဘိယာ ဥဒကံ န ဟောတိ၊ အာစမနကုမ္ဘိယာ ဥဒကဿ အာသိဉ္စနံ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဝူပကာသနံ ဝူပကာသာပနံ ဝါ၊ ဓမ္မကထာယ ဝါ တဿ ကရဏံ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဝိနောဒနံ ဝိနောဒါပနံ ဝါ၊ ဓမ္မကထာယ ဝါ တဿ ကရဏံ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဝိဝေစနံ ဝိဝေစာပနံ ဝါ၊ ဓမ္မကထာယ ဝါ တဿ ကရဏံ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ဂရုဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နော ဟောတိ ပရိဝါသာရဟော၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥဿုက္ကကရဏံ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ သင်္ဃော ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဝါသံ ဒဒေယျာ’’တိ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယော မူလာယပဋိကဿနာရဟော ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥဿုက္ကကရဏံ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ သင်္ဃော ဥပဇ္ဈာယံ မူလာယ ပဋိကဿေယျာ’’တိ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယော မာနတ္တာရဟော ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥဿုက္ကကရဏံ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ သင်္ဃော ဥပဇ္ဈာယဿ မာနတ္တံ ဒဒေယျာ’’တိ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယော အဗ္ဘာနာရဟော ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥဿုက္ကကရဏံ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ သင်္ဃော ဥပဇ္ဈာယံ အဗ္ဘေယျာ’’တိ၊ သစေ သင်္ဃော ဥပဇ္ဈာယဿ ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဟောတိ တဇ္ဇနီယံ ဝါ နိယဿံ ဝါ ပဗ္ဗာဇနီယံ ဝါ ပဋိသာရဏီယံ ဝါ ဥက္ခေပနီယံ ဝါ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥဿုက္ကကရဏံ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ သင်္ဃော ဥပဇ္ဈာယဿ ကမ္မံ န ကရေယျ၊ လဟုကာယ ဝါ ပရိဏာမေယျာ’’တိ၊ ကတံ ဝါ ပနဿ ဟောတိ သင်္ဃေန ကမ္မံ တဇ္ဇနီယံ ဝါ နိယဿံ ဝါ ပဗ္ဗာဇနီယံ ဝါ ပဋိသာရဏီယံ ဝါ ဥက္ခေပနီယံ ဝါ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥဿုက္ကကရဏံ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ ဥပဇ္ဈာယော သမ္မာ ဝတ္တေယျ၊ လောမံ ပါတေယျ၊ နေတ္ထာရံ ဝတ္တေယျ၊ သင်္ဃော တံ ကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေယျာ’’တိ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ စီဝရံ ဓောဝိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဓောဝနံ ဥဿုက္ကကရဏံ ဝါ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ ဥပဇ္ဈာယဿ စီဝရံ ဓောဝိယေထာ’’တိ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ စီဝရံ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ကရဏံ ဥဿုက္ကကရဏံ ဝါ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ ဥပဇ္ဈာယဿ စီဝရံ ကရိယေထာ’’တိ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ရဇနံ ပစိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ပစနံ ဥဿုက္ကကရဏံ ဝါ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ ဥပဇ္ဈာယဿ ရဇနံ ပစိယေထာ’’တိ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ စီဝရံ ရဇေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ရဇနံ ဥဿုက္ကကရဏံ ဝါ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ ဥပဇ္ဈာယဿ စီဝရံ ရဇိယေထာ’’တိ၊ စီဝရံ ရဇန္တေန သာဓုကံ သမ္ပရိဝတ္တကံ သမ္ပရိဝတ္တကံ ရဇနံ၊ န စ အစ္ဆိန္နေ ထေဝေ ပက္ကမနံ၊ ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ န ဧကစ္စဿ ပတ္တဒါနံ၊ န ဧကစ္စဿ ပတ္တပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ န ဧကစ္စဿ စီဝရဒါနံ၊ န ဧကစ္စဿ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ န ဧကစ္စဿ ပရိက္ခာရဒါနံ၊ န ဧကစ္စဿ ပရိက္ခာရပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ န ဧကစ္စဿ ကေသစ္ဆေဒနံ၊ န ဧကစ္စေန ကေသာနံ ဆေဒါပနံ၊ န ဧကစ္စဿ ပရိကမ္မကရဏံ၊ န ဧကစ္စေန ပရိကမ္မဿ ကာရာပနံ၊ န ဧကစ္စဿ ဝေယျာဝစ္စကရဏံ၊ န ဧကစ္စေန ဝေယျာဝစ္စဿ ကာရာပနံ၊ န ဧကစ္စဿ ပစ္ဆာသမဏေန ဂမနံ၊ န ဧကစ္စဿ ပစ္ဆာသမဏဿ အာဒါနံ၊ န ဧကစ္စဿ ပိဏ္ဍပါတဿ နီဟရဏံ၊ န ဧကစ္စေန ပိဏ္ဍပါတနီဟရာပနံ၊ န ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ ဂါမပ္ပဝေသနံ၊ န သုသာနဂမနံ၊ န ဒိသာပက္ကမနံ၊ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ဂိလာနော ဟောတိ၊ ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာနံ၊ ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမနန္တိ တေသု ကာနိစိ ဝတ္တာနိ သဝိဘတ္တိကာနိ၊ ကာနိစိ အဝိဘတ္တိကာနိ၊ တေသု အဝိဘတ္တိကာနံ ဝိဘာဂေ ဝုစ္စမာနေ ယထာဝုတ္တဂဏနာယ အတိရေကတရာနိ ဟောန္တိ၊ တံ ပန ဝိဘာဂံ အနာမသိတွာ ပိဏ္ဍဝသေန ဂဟေတွာ ယထာ အယံ ဂဏနာ ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂၄၇၆။ အကရောန္တဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝတ္တ’’န္တိ သေသော။ အနာဒရဝသေနေဝ ဝတ္တံ အကရောန္တဿ ဘိက္ခုနော တေန ဝတ္တဘေဒေန ဝတ္တာကရဏေန သဗ္ဗတ္ထ သတ္တတိံသာဓိကသတပ္ပဘေဒဋ္ဌာနေ တတ္တကံယေဝ ဒုက္ကဋံ ပကာသိတန္တိ ယောဇနာ။

ဥပဇ္ဈာယာစရိယဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၄၇၇။ ဧဝံ ဥပဇ္ဈာယာစရိယဝတ္တာနိ သင်္ခေပေန ဒဿေတွာ ဥပဇ္ဈာယာစရိယေဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တေဝါသီနံ ကာတဗ္ဗဝတ္တာနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ ဝတ္တာနီ’’တိအာဒိ။ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝတ္တာနီတိ ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ယုတ္တပတ္တကာလေ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ဥပဇ္ဈာယာယတ္တဝတ္တာနီတိ အတ္ထော။ တထာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေတိ ယထာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥပဇ္ဈာယဿ ကာတဗ္ဗာနိ၊ တထာ ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကေ ကာတဗ္ဗာနိ။

ဥပဇ္ဈာယာစရိယဝတ္တေသု ဂါမပ္ပဝေသေ ပစ္ဆာသမဏေန ဟုတွာ နာတိဒူရနစ္စာသန္နဂမနံ၊ န အန္တရန္တရာ ကထာဩပါတနံ၊ အာပတ္တိသာမန္တာ ဘဏမာနဿ နိဝါရဏံ၊ ပတ္တပရိယာပန္နပဋိဂ္ဂဟဏန္တိ စတ္တာရိ ဝတ္တာနိ၊ န ဧကစ္စဿ ပတ္တဒါနာဒိအနာပုစ္ဆာဒိသာပက္ကမနာဝသာနာနိ ဝီသတိ ပဋိက္ခေပါ စေတိ ဧတာနိ စတုဝီသတိ ဝတ္တာနိ ဌပေတွာ အဝသေသာနိ တေရသာဓိကသတဝတ္တာနိ သန္ဓာယာဟ ‘‘သတံ တေရသ ဟောန္တေဝါ’’တိ၊ တေရသာဓိကသတဝတ္တာနိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ အာစရိယေန အန္တေဝါသိကေပိ စ ကာတဗ္ဗဝတ္တာနိ တထာ တတ္တကာနေဝါတိ အတ္ထော။

သဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တေဝါသိကဝတ္တကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၄၇၈။ ဥပဇ္ဈာယာစရိယေဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တေဝါသိကာနံ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပကာရံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပက္ကန္တေ ဝါပီ’’တိအာဒိ။ ပက္ကန္တေ ဝါပိ ဝိဗ္ဘန္တေ ဝါပိ ပက္ခသင်္ကန္တေ ဝါပိ မတေ ဝါပိ အာဏတ္တိယာ ဝါပိ ဧဝံ ပဉ္စဓာ ဥပဇ္ဈာယာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဂဟိတော နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ ယောဇနာ။ ပက္ကန္တေတိ တဒဟု အပစ္စာဂန္တုကာမတာယ ဒိသံ ဂတေ။ ဝိဗ္ဘန္တေတိ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္တေ။ ပက္ခသင်္ကန္တကေတိ တိတ္ထိယာယတနံ ဂတေ။ မတေတိ ကာလကတေ။ အာဏတ္တိယာတိ နိဿယပဏာမနေန။

၂၄၇၉-၈၀။ အာစရိယမှာပိ အန္တေဝါသိကေန ဂဟိတနိဿယဿ ဘေဒနံ ဆဓာ ဆပ္ပကာရေန ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ကထန္တိ အာဟ ‘‘ပက္ကန္တေ စာ’’တိအာဒိ။ တံ ဥပဇ္ဈာယတော နိဿယဘေဒေ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဝိသေသံ ပန သယမေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အာဏတ္တိယ’’န္တိအာဒိနာ။ အာဏတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ ဝိသေသတ္ထဇောတကော ပန-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဥဘိန္နမ္ပိ ဓုရနိက္ခေပနေပိ စာတိ အာစရိယဿ နိဿယပဏာမနေ ပန ဥဘိန္နံ အာစရိယန္တေဝါသိကာနံယေဝ အညမညနိရာလယဘာဝေ သတိ နိဿယဘေဒေါ ဟောတိ၊ န ဧကဿာတိ အတ္ထော။ တမေဝတ္ထံ ဗျတိရေကတော ဒဠှီကရောတိ ‘‘ဧကေကဿာ’’တိအာဒိနာ။ ဧကေကဿ ဝါ ဥဘိန္နံ ဝါ အာလယေ သတိ န ဘိဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ –

‘‘အာဏတ္တိယံ ပန သစေပိ အာစရိယော မုဉ္စိတုကာမောဝ ဟုတွာ နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမေတိ၊ အန္တေဝါသိကော စ ‘ကိဉ္စာပိ မံ အာစရိယော ပဏာမေတိ၊ အထ ခေါ ဟဒယေန မုဒုကော’တိ သာလယောဝ ဟောတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိယေဝ။ သစေပိ အာစရိယော သာလယော၊ အန္တေဝါသိကော နိရာလယော ‘န ဒါနိ ဣမံ နိဿာယ ဝသိဿာမီ’တိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ ဧဝမ္ပိ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥဘိန္နံ သာလယဘာဝေ ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိယေဝ။ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၃)။

အယံ ပန ဝိသေသော အာစရိယာဏတ္တိယာ နိဿယဘေဒေယေဝ ဒဿိတော၊ န ဥပဇ္ဈာယာဏတ္တိယာ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ ပန ‘‘သစေပိ အာစရိယော မုဉ္စိတုကာမောဝ ဟုတွာ နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမေတီတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဥပဇ္ဈာယဿ အာဏတ္တိယမ္ပိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၂၄၈၁။ ဧဝံ ပဉ္စ သာဓာရဏင်္ဂါနိ ဒဿေတွာ အသာဓာရဏင်္ဂံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဥပဇ္ဈာယသမောဓာန-ဂတဿာပိ စ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ။ တတ္ထ သမောဓာနဂမနံ သရူပတော၊ ပဘေဒတော စ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဒဿနံ သဝနဉ္စာတိ၊ သမောဓာနံ ဒွိဓာ မတ’’န္တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၃) ဂဟေတဗ္ဗော။ ဂန္ထဝိတ္ထာရဘီရူနံ အနုဂ္ဂဟာယ ပန ဣဓ န ဝိတ္ထာရိတော။

၂၄၈၂-၃။ သဘာဂေ ဒါယကေ အသန္တေ အဒ္ဓိကဿ စ ဂိလာနဿ စ ‘‘ဂိလာနေန မံ ဥပဋ္ဌဟာ’’တိ ယာစိတဿ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဿ စ နိဿယံ ဝိနာ ဝသိတုံ ဒေါသော နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဂိလာနုပဋ္ဌာကဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿတ္တံ။ ဣမိနာ သဘာဂေ နိဿယဒါယကေ သန္တေ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော န လဗ္ဘတီတိ ဒီပေတိ။ အတ္တနော ဝနေ ဖာသုဝိဟာရတံ ဇာနတာတိ အတ္တနော သမထဝိပဿနာပဋိလာဘဿ ဝနေ ဖာသုဝိဟာရံ ဇာနန္တေနပိ။ ‘‘သဘာဂေ ဒါယကေ အသန္တေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ သဗ္ဗမေတံ ဝိဓာနံ အန္တောဝဿတော အညသ္မိံ ကာလေ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယ ဂဟေတဗ္ဗော။

နိဿယပဋိပ္ပဿမ္ဘနကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၄၈၄။ ကုဋ္ဌမဿ အတ္ထီတိ ကုဋ္ဌီ၊ တံ။ ‘‘ဂဏ္ဍိ’’န္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ရတ္တသေတာဒိဘေဒေန ယေန ကေနစိ ကုဋ္ဌေန ဝေဝဏ္ဏိယံ ပတ္တသရီရန္တိ အတ္ထော။ ယထာဟ –

‘‘ရတ္တကုဋ္ဌံ ဝါ ဟောတု ကာဠကုဋ္ဌံ ဝါ၊ ယံ ကိဉ္စိ ကိဋိဘဒဒ္ဒုကစ္ဆုအာဒိပ္ပဘေဒမ္ပိ သဗ္ဗံ ကုဋ္ဌမေဝါတိ ဝုတ္တံ။ တဉ္စေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏမ္ပိ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဟောတိ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေ ပန နိဝါသနပါရုပနေဟိ ပကတိပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ မုခေ၊ ပန ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌေသု ဝါ သစေပိ အဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတံ နခပိဋ္ဌိတော ခုဒ္ဒကပမာဏမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ တံ တိကိစ္ဆာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တေနာပိ ပကတိဝဏ္ဏေ ဇာတေယေဝ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၈)။

နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခပိဋ္ဌိ အဓိပ္ပေတာ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။

ဂဏ္ဍိန္တိ မေဒဂဏ္ဍာဒိဂဏ္ဍဘေဒဝန္တံ။ ယထာဟ ‘‘မေဒဂဏ္ဍော ဝါ ဟောတု အညော ဝါ၊ ယော ကောစိ ကောလဋ္ဌိမတ္တကောပိ စေ ဝဍ္ဎနကပက္ခေ ဌိတော ဂဏ္ဍော ဟောတိ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၈)။ ကောလဋ္ဌီတိ ဗဒရဋ္ဌိ။ ကိလာသိန္တိ ကိလာသဝန္တံ။ ယထာဟ – ‘‘ကိလာသောတိ နဘိဇ္ဇနကံ နပဂ္ဃရဏကံ ပဒုမပုဏ္ဍရီကပတ္တဝဏ္ဏံ ကုဋ္ဌံ၊ ယေန ဂုန္နံ ဝိယ သဗလံ သရီရံ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၈)။ စ-သဒ္ဒေါ သဗ္ဗေဟိ ဥပယောဂဝန္တေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ သောသိန္တိ ခယရောဂဝန္တံ။ ယထာဟ – ‘‘သောသောတိ သောသဗျာဓိ။ တသ္မိံ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၈)။ အပမာရိကန္တိ အပမာရဝန္တံ။ ယထာဟ – ‘‘အပမာရောတိ ပိတ္တုမ္မာရော ဝါ ယက္ခုမ္မာရော ဝါ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗဝေရိကေန အမနုဿေန ဂဟိတော ဒုတ္တိကိစ္ဆော ဟောတိ၊ အပ္ပမတ္တကေပိ ပန အပမာရေ သတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ။

ရာဇဘဋန္တိ ရညော ဘတ္တဝေတနဘဋံ ဝါ ဌာနန္တရံ ပတ္တံ ဝါ အပ္ပတ္တံ ဝါ ရာဇပုရိသံ။ ယထာဟ – ‘‘အမစ္စော ဝါ ဟောတု မဟာမတ္တော ဝါ သေဝကော ဝါ ကိဉ္စိ ဌာနန္တရံ ပတ္တော ဝါ အပ္ပတ္တော ဝါ၊ ယော ကောစိ ရညော ဘတ္တဝေတနဘဋော။ သဗ္ဗော ‘ရာဇဘဋော’တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ စောရန္တိ မနုဿေဟိ အပ္ပမာဒနံ ဂါမဃာတပန္ထဃာတာဒိကမ္မေန ပါကဋံ စောရဉ္စ။ လိခိတကန္တိ ယံ ကဉ္စိ စောရိကံ ဝါ အညံ ဝါ ဂရုံ ရာဇာပရာဓံ ကတွာ ပလာတံ၊ ရာဇာ စ နံ ပဏ္ဏေ ဝါ ပေါတ္ထကေ ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမော ယတ္ထ ဒိဿတိ၊ တတ္ထ ဂဟေတွာ မာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ ‘‘ဟတ္ထပါဒါဒီနိဿ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကံ နာမ ဒဏ္ဍံ ဟရာပေတဗ္ဗော’’တိ ဝါ လိခါပေတိ၊ ဧဝရူပံ လိခိတကံ။

‘‘ကာရဘေဒက’’န္တိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿော ကတော။ ကာရဘေဒကန္တိ ဒါတဗ္ဗကရဿ ဝါ ကတစောရကမ္မဿ ဝါ ကာရဏာ ကာရာဃရေ ပက္ခိတ္တော ဝါ နိဂဠဗန္ဓနာဒီဟိ ဗဒ္ဓါ ဝါ၊ တတော သော မုစ္စိတွာ ပလာယတိ၊ ဧဝရူပံ ကာရာဘေဒကဉ္စ။ ယထာဟ – ‘‘ကာရာ ဝုစ္စတိ ဗန္ဓနာဂါရံ၊ ဣဓ ပန အန္ဒုဗန္ဓနံ ဝါ ဟောတု သင်္ခလိကဗန္ဓနံ ဝါ ရဇ္ဇုဗန္ဓနံ ဝါ ဂါမဗန္ဓနံ ဝါ နိဂမဗန္ဓနံ ဝါ နဂရဗန္ဓနံ ဝါ ပုရိသဂုတ္တိ ဝါ ဇနပဒဗန္ဓနံ ဝါ ဒီပဗန္ဓနံ ဝါ၊ ယော ဧတေသု ယံ ကိဉ္စိ ဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတွာ ဘိန္ဒိတွာ မုဉ္စိတွာ ဝိဝရိတွာ ဝါ ပဿမာနာနံ ဝါ အပဿမာနာနံ ဝါ ပလာယတိ၊ သော ‘ကာရာဘေဒကော’တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၂)။

၂၄၈၅။ ကသာဟတန္တိ ဣဏံ ဂဟေတွာ ဒါတုံ အသမတ္ထတ္တာ ‘‘အယမေဝ တေ ဒဏ္ဍော ဟောတူ’’တိ ကသာဒိနာ ဒိန္နပ္ပဟာရံ အဝူပသန္တဝဏံ။ ယထာဟ –

‘‘ယော ဝစနပေသနာဒီနိ အကရောန္တော ဟညတိ၊ န သော ကတဒဏ္ဍကမ္မော။ ယော ပန ကေဏိယာ ဝါ အညထာ ဝါ ကိဉ္စိ ဂဟေတွာ ခါဒိတွာ ပုန ဒါတုံ အသက္ကောန္တော ‘အယမေဝ တေ ဒဏ္ဍော ဟောတူ’တိ ကသာဟိ ဟညတိ၊ အယံ ကသာဟတော ကတဒဏ္ဍကမ္မော။ ယော စ ကသာဟိ ဝါ ဟတော ဟောတု အဒ္ဓဒဏ္ဍကာဒီနံ ဝါ အညတရေန၊ ယာဝ အလ္လဝဏော ဟောတိ၊ တာဝ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၄)။

လက္ခဏာဟတန္တိ ဧကံသံ ကတွာ ပါရုတေန ဥတ္တရာသင်္ဂေန အပ္ပဋိစ္ဆာဒနီယဋ္ဌာနေ တတ္တေန လောဟေန အာဟတံ အသစ္ဆဝိဘူတလက္ခဏေန သမန္နာဂတံ။ ယထာဟ –

‘‘ယဿ ပန နလာဋေ ဝါ ဥရာဒီသု ဝါ တတ္တေန လောဟေန လက္ခဏံ အာဟတံ ဟောတိ၊ သော သစေ ဘုဇိဿော၊ ယာဝ အလ္လဝဏော ဟောတိ၊ တာဝ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ သစေပိဿ ဝဏာ ရုဠှာ ဟောန္တိ ဆဝိယာ သမပရိစ္ဆေဒါ၊ လက္ခဏံ ပန ပညာယတိ၊ တိမဏ္ဍလံ နိဝတ္ထဿ ဥတ္တရာသင်္ဂေ ကတေ ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ စေ ဟောတိ၊ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပ္ပဋိစ္ဆန္နောကာသေ စေ၊ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၅)။

ဣဏာယိကဉ္စာတိ မာတာပိတုပိတာမဟာဒီဟိ ဝါ အတ္တနာ ဝါ ဂဟိတဣဏံ။ ယထာဟ –

‘‘ဣဏာယိကော နာမ ယဿ ပိတိပိတာမဟေဟိ ဝါ ဣဏံ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ သယံ ဝါ ဣဏံ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ ယံ ဝါ အာဌပေတွာ မာတာပိတူဟိ ကိဉ္စိ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ သော တံ ဣဏံ ပရေသံ ဓာရေတီတိ ဣဏာယိကော။ ယံ ပန အညေ ဉာတကာ အာဌပေတွာ ကိဉ္စိ ဂဏှန္တိ၊ သော န ဣဏာယိကော။ န ဟိ တေ တံ အာဌပေတုံ ဣဿရာ။ တသ္မာ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၆)။

ဒါသန္တိ အန္တောဇာတော၊ ဓနက္ကီတော၊ ကရမရာနီတော၊ သယံ ဝါ ဒါသဗျံ ဥပဂတောတိ စတုန္နံ ဒါသာနံ အညတရံ။ ဒါသဝိနိစ္ဆယော ပနေတ္ထ သမန္တပါသာဒိကာယ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၉၇) ဝိတ္ထာရတော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပဗ္ဗာဇေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ ‘‘ကုဋ္ဌိ’’န္တိအာဒီဟိ ဥပယောဂဝန္တပဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၄၈၆။ ဟတ္ထစ္ဆိန္နန္တိ ဟတ္ထတလေ ဝါ မဏိဗန္ဓေ ဝါ ကပ္ပရေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိန္နဟတ္ထံ။ အဋ္ဌစ္ဆိန္နန္တိ ယထာ နခံ န ပညာယတိ၊ ဧဝံ စတူသု အင်္ဂုဋ္ဌကေသု အညတရံ ဝါ သဗ္ဗေ ဝါ ယဿ ဆိန္နာ ဟောန္တိ၊ ဧဝရူပံ။ ပါဒစ္ဆိန္နန္တိ ယဿ အဂ္ဂပါဒေသု ဝါ ဂေါပ္ဖကေသု ဝါ ဇင်္ဃာယ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ပါဒါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ဟတ္ထပါဒဆိန္နဿာပိ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၁၁၉) အာဂတတ္တာ သောပိ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ယထာဝုတ္တနယေနေဝ တဿ ဒုက္ကဋဝတ္ထုတာ ပညာယတီတိ န ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကဏ္ဏနာသင်္ဂုလိစ္ဆိန္နန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကဏ္ဏစ္ဆိန္နံ နာသစ္ဆိန္နံ ကဏ္ဏနာသစ္ဆိန္နံ အင်္ဂုလိစ္ဆိန္န’’န္တိ ယောဇနာ။ ကဏ္ဏစ္ဆိန္နန္တိ ယဿ ကဏ္ဏမူလေ ဝါ ကဏ္ဏသက္ခလိကာယ ဝါ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ကဏ္ဏာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ယဿ ပန ကဏ္ဏာဝဋ္ဋေ ဆိန္နာ ဟောန္တိ၊ သက္ကာ စ ဟောန္တိ သင်္ဃာဋေတုံ၊ သော ကဏ္ဏံ သင်္ဃာဋေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ နာသစ္ဆိန္နန္တိ ယဿ အဇပဒကေ ဝါ အဂ္ဂေ ဝါ ဧကပုဋေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နာသာ ဆိန္နာ ဟောတိ။ ယဿ ပန နာသိကာ သက္ကာ ဟောတိ သန္ဓေတုံ၊ သော တံ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ကဏ္ဏနာသစ္ဆိန္နန္တိ တဒုဘယစ္ဆိန္နံ။ အင်္ဂုလိစ္ဆိန္နန္တိ ယဿ နခသေသံ အဒဿေတွာ ဧကာ ဝါ ဗဟူ ဝါ အင်္ဂုလိယော ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ယဿ ပန သုတ္တတန္တုမတ္တမ္ပိ နခသေသံ ပညာယတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကဏ္ဍရစ္ဆိန္နမေဝ စာတိ ယဿ ကဏ္ဍရနာမကာ မဟာနှာရူ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဆိန္နာ ဟောန္တိ၊ ယေသု ဧကဿာပိ ဆိန္နတ္တာ အဂ္ဂပါဒေန ဝါ စင်္ကမတိ၊ မူလေန ဝါ စင်္ကမတိ၊ န ဝါ ပါဒံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ သက္ကောတိ။

၂၄၈၇။ ကာဏန္တိ ပသန္နန္ဓော ဝါ ဟောတု ပုပ္ဖာဒီဟိ ဝါ ဥပဟတပသာဒေါ၊ ယော ဒွီဟိ ဝါ ဧကေန ဝါ အက္ခိနာ န ပဿတိ၊ တံ ကာဏံ။ ကုဏိန္တိ ဟတ္ထကုဏီ ဝါ ပါဒကုဏီ ဝါ အင်္ဂုလိကုဏီ ဝါ၊ ယဿ ဧတေသု ဟတ္ထာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ ဝင်္ကံ ပညာယတိ၊ သော ကုဏီ။ ခုဇ္ဇဉ္စာတိ ယော ဥရဿ ဝါ ပိဋ္ဌိယာ ဝါ ပဿဿ ဝါ နိက္ခန္တတ္တာ ခုဇ္ဇသရီရော၊ တံ ခုဇ္ဇံ။ ယဿ ပန ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဤသကံ ဝင်္ကံ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပုရိသော ဧဝ ဟိ ဗြဟ္မုဇုဂတ္တော၊ အဝသေသော သတ္တော အခုဇ္ဇော နာမ နတ္ထိ။

ဝါမနန္တိ ယော ဇင်္ဃဝါမနော ဝါ ကဋိဝါမနော ဝါ ဥဘယဝါမနော ဝါ၊ တံ။ တတ္ထ ဇင်္ဃဝါမနဿ ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌိမကာယော ရဿော ဟောတိ၊ ဥပရိမကာယော ပရိပုဏ္ဏော။ ကဋိဝါမနဿ ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိမကာယော ရဿော ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌိမကာယော ပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ။ ဥဘယဝါမနဿ ဥဘောပိ ကာယာ ရဿာ ဟောန္တိ။ ယေသံ ကာယရဿတ္တာ ဘူတာနံ ဝိယ ပရိဝဋုမော မဟာကုစ္ဆိဃဋသဒိသော အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ။ တံ တိဝိဓမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဖဏဟတ္ထကန္တိ ယဿ ဝဂ္ဂုလိပက္ခကာ ဝိယ အင်္ဂုလိယော သမ္ဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ တံ။ ဧတံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမေန အင်္ဂုလန္တရိကာယော ဖာလေတွာ သဗ္ဗံ အန္တရစမ္မံ အပနေတွာ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယဿာပိ ဆ အင်္ဂုလိယော ဟောန္တိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုကာမေန အဓိကံ အင်္ဂုလိံ ဆိန္ဒိတွာ ဖာသုကံ ကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။

ခဉ္ဇန္တိ ယော နတဇာဏုကော ဝါ ဘိန္နဇင်္ဃော ဝါ မဇ္ဈေ သံကုဋိတပါဒတ္တာ ကုဏ္ဍပါဒကော ဝါ ပိဋ္ဌိပါဒမဇ္ဈေန စင်္ကမန္တော အဂ္ဂေ သံကုဋိတပါဒတ္တာ ကုဏ္ဍပါဒကော ဝါ ပိဋ္ဌိပါဒဂ္ဂေန စင်္ကမန္တော အဂ္ဂပါဒေနေဝ စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပဏှိကာယ စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပါဒဿ ဗာဟိရန္တေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ပါဒဿ အဗ္ဘန္တရန္တေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ ဂေါပ္ဖကာနံ ဥပရိ ဘဂ္ဂတ္တာ သကလေန ပိဋ္ဌိပါဒေန စင်္ကမနခဉ္ဇော ဝါ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ နတဇာဏုကောတိ အန္တောပဝိဋ္ဌအာနတပါဒေါ။ ပက္ခဟတန္တိ ယဿ ဧကော ဟတ္ထော ဝါ ပါဒေါ ဝါ အဍ္ဎသရီရံ ဝါ သုခံ န ဝဟတိ။

သီပဒိန္တိ ဘာရပါဒံ။ ယဿ ပါဒေါ ထူလော ဟောတိ သဉ္ဇာတပီဠကော ခရော၊ သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ယဿ ပန န တာဝ ခရဘာဝံ ဂဏှာတိ၊ သက္ကာ ဟောတိ ဥပနာဟံ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကအာဝါဋေ ပဝေသေတွာ ဥဒကဝါလိကာယ ပူရေတွာ ယထာ သိရာ ပညာယန္တိ၊ ဇင်္ဃာ စ တေလနာဠိကာ ဝိယ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ မိလာပေတုံ သက္ကာ၊ တဿ ပါဒံ ဤဒိသံ ကတွာ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပုန ဝဍ္ဎတိ၊ ဥပသမ္ပာဒေန္တေနာပိ တထာ ကတွာဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ပါပရောဂိနန္တိ ယော အရိသဘဂန္ဒရပိတ္တသေမှကာသသောသာဒီသု ယေန ကေနစိ ရောဂေန နိစ္စာတုရော အတေကိစ္ဆရောဂေါ ဇေဂုစ္ဆော အမနာပေါ၊ တံ။

၂၄၈၈။ ဇရာယ ဒုဗ္ဗလန္တိ ယော ဇိဏ္ဏဘာဝေန ဒုဗ္ဗလော အတ္တနော စီဝရရဇနာဒိကမ္မမ္ပိ ကာတုံ အသမတ္ထော၊ တံ။ ယော ပန မဟလ္လကောပိ ဗလဝါ ဟောတိ အတ္တာနံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ သက္ကောတိ၊ သော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ အန္ဓန္တိ ဇစ္စန္ဓံ။ ပဓိရဉ္စေဝါတိ ယော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န သုဏာတိ၊ တံ။ ယော ပန မဟာသဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မမ္မနန္တိ ယဿ ဝစီဘေဒေါ ဝတ္တတိ၊ သရဏဂမနံ ပရိပုဏ္ဏံ ဘာသိတုံ န သက္ကောတိ၊ တာဒိသံ မမ္မနမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန သရဏဂမနမတ္တံ ပရိပုဏ္ဏံ ဘာသိတုံ သက္ကောတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဝါ မမ္မနန္တိ ခလိတဝစနံ၊ ယော ဧကမေဝ အက္ခရံ စတုပဉ္စက္ခတ္တုံ ဝဒတိ၊ တဿေတမဓိဝစနံ။ ပီဌသပ္ပိန္တိ ဆိန္နိရိယာပထံ။ မူဂန္တိ ယဿ ဝစီဘေဒေါ နပ္ပဝတ္တတိ။

၂၄၈၉။ အတ္တနော ဝိရူပဘာဝေန ပရိသံ ဒူသေန္တေန ပရိသဒူသကေ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၉) ဒဿေတုမာဟ ‘‘အတိဒီဃော’’တိအာဒိ။ အတိဒီဃောတိ အညေသံ သီသပ္ပမာဏနာဘိပ္ပဒေသော။ အတိရဿောတိ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဥဘယဝါမနော ဝိယ အတိရဿော။ အတိကာဠော ဝါတိ ဈာပိတခေတ္တေ ခါဏုကော ဝိယ အတိကာဠဝဏ္ဏော။ မဋ္ဌတမ္ဗလောဟနိဒဿနော အစ္စောဒါတောပိ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဒဓိတက္ကာဒီဟိ မဇ္ဇိတမဋ္ဌတမ္ဗလောဟဝဏ္ဏော အတီဝ ဩဒါတသရီရောတိ အတ္ထော။

၂၄၉၀။ အတိထူလော ဝါတိ ဘာရိယမံသော မဟောဒရော မဟာဘူတသဒိသော။ အတိကိသောတိ မန္ဒမံသလောဟိတော အဋ္ဌိသိရာစမ္မသရီရော ဝိယ။ အတိမဟာသီသော ဝါတိ ယောဇနာ။ အတိမဟာသီသော ဝါတိ ပစ္ဆိံ သီသေ ကတွာ ဌိတော ဝိယ။ ‘‘အတိခုဒ္ဒကသီသေန အသဟိတေနာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ အသဟိတေနာတိ သရီရဿ အနနုရူပေန။ ‘‘အတိခုဒ္ဒကသီသေနာ’’တိ ဧတဿ ဝိသေသနံ။ အသဟိတေန အတိခုဒ္ဒကသီသေန သမန္နာဂတောတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ – ‘‘အတိခုဒ္ဒကသီသော ဝါ သရီရဿ အနနုရူပေန အတိခုဒ္ဒကေန သီသေန သမန္နာဂတော’’တိ။

၂၄၉၁။ ကုဋကုဋကသီသောတိ တာလဖလပိဏ္ဍိသဒိသေန သီသေန သမန္နာဂတော။ သိခရသီသကောတိ ဥဒ္ဓံ အနုပုဗ္ဗတနုကေန သီသေန သမန္နာဂတော၊ မတ္ထကတော သံကုဋိကော မူလတော ဝိတ္ထတော ဟုတွာ ဌိတပဗ္ဗတသိခရသဒိသသီသောတိ အတ္ထော။ ဝေဠုနာဠိသမာနေနာတိ မဟာဝေဠုပဗ္ဗသဒိသေန။ သီသေနာတိ ဒီဃသီသေန။ ယထာဟ – ‘‘နာဠိသီသော ဝါ မဟာဝေဠုပဗ္ဗသဒိသေန သီသေန သမန္နာဂတော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၉)။

၂၄၉၂။ ကပ္ပသီသောပီတိ မဇ္ဈေ ဒိဿမာနအာဝါဋေန ဟတ္ထိကုမ္ဘသဒိသေန ဒွိဓာဘူတသီသေန သမန္နာဂတော။ ပဗ္ဘာရသီသော ဝါတိ စတူသု ပဿေသု ယေန ကေနစိ ပဿေန ဩဏတေန သီသေန သမန္နာဂတော။ ဝဏသီသကောတိ ဝဏေဟိ သမန္နာဂတသီသော။ ကဏ္ဏိကကေသော ဝါတိ ပါဏကေဟိ ခါယိတကေဒါရေ သဿသဒိသေဟိ တဟိံ တဟိံ ဥဋ္ဌိတေဟိ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော။ ထူလကေသောပိ ဝါတိ တာလဟီရသဒိသေဟိ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော။

၂၄၉၃။ ပူတိသီသောတိ ဒုဂ္ဂန္ဓသီသော။ နိလ္လောမသီသော ဝါတိ လောမရဟိတသီသော။ ဇာတိပဏ္ဍရကေသကောတိ ဇာတိဖလိတေဟိ ပဏ္ဍရကေသော ဝါ။ ဇာတိယာ တမ္ဗကေသော ဝါတိ အာဒိတ္တေဟိ ဝိယ တမ္ဗဝဏ္ဏေဟိ ကေသေဟိ သမန္နာဂတော။ အာဝဋ္ဋသီသကောတိ ဂုန္နံ သရီရေ အာဝဋ္ဋသဒိသေဟိ ဥဒ္ဓဂ္ဂေဟိ ကေသာဝဋ္ဋေဟိ သမန္နာဂတော။

၂၄၉၄။ သီသလောမေကဗဒ္ဓေဟိ ဘမုကေဟိ ယုတောပီတိ သီသလောမေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓလောမေဟိ ဘမုကေဟိ သမန္နာဂတော။ သမ္ဗဒ္ဓဘမုကော ဝါတိ ဧကာဗဒ္ဓဥဘယဘမုကော၊ မဇ္ဈေ သဉ္ဇာတလောမေဟိ ဘမုကေဟိ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ နိလ္လောမဘမုကောပိ ဝါတိ ဘမုလောမရဟိတော။ နိလ္လောမဘမုကောပိ ဝါတိ ပိ-သဒ္ဒေန အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန မက္ကဋဘမုကော သင်္ဂဟိတော။

၂၄၉၅။ မဟန္တခုဒ္ဒနေတ္တော ဝါတိ ဧတ္ထ နေတ္တ-သဒ္ဒေါ မဟန္တခုဒ္ဒ-သဒ္ဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော၊ မဟန္တနေတ္တော ဝါ ခုဒ္ဒကနေတ္တော ဝါတိ အတ္ထော။ မဟန္တနေတ္တော ဝါတိ အတိမဟန္တေဟိ နေတ္တေဟိ သမန္နာဂတော။ ခုဒ္ဒကနေတ္တော ဝါတိ မဟိံသစမ္မေ ဝါသိကောဏေန ပဟရိတွာ ကတဆိဒ္ဒသဒိသေဟိ အတိခုဒ္ဒကက္ခီဟိ သမန္နာဂတော။ ဝိသမလောစနောတိ ဧကေန မဟန္တေန၊ ဧကေန ခုဒ္ဒကေန အက္ခိနာ သမန္နာဂတော။ ကေကရော ဝါပီတိ တိရိယံ ပဿန္တော။ ဧတ္ထ အပိ-သဒ္ဒေန နိက္ခန္တက္ခိံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ ယဿ ကက္ကဋကဿေဝ အက္ခိတာရကာ နိက္ခန္တာ ဟောန္တိ။ ဂမ္ဘီရနေတ္တောတိ ယဿ ဂမ္ဘီရေ ဥဒပါနေ ဥဒကတာရကာ ဝိယ အက္ခိတာရကာ ပညာယန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဥဒကတာရကာ နာမ ဥဒကပုဗ္ဗုဠံ။ အက္ခိတာရကာတိ အက္ခိဂေဏ္ဍကာ။ ဝိသမစက္ကလောတိ ဧကေန ဥဒ္ဓံ၊ ဧကေန အဓောတိ ဧဝံ ဝိသမဇာတေဟိ အက္ခိစက္ကေဟိ သမန္နာဂတော။

၂၄၉၆။ ဇတုကဏ္ဏော ဝါတိ အတိခုဒ္ဒိကာဟိ ကဏ္ဏသက္ခလီဟိ သမန္နာဂတော။ မူသိကကဏ္ဏော ဝါတိ မူသိကာနံ ကဏ္ဏသဒိသေဟိ ကဏ္ဏေဟိ သမန္နာဂတော။ ဟတ္ထိကဏ္ဏောပိ ဝါတိ အနနုရူပါဟိ မဟန္တာဟိ ဟတ္ထိကဏ္ဏသဒိသာဟိ ကဏ္ဏသက္ခလီဟိ သမန္နာဂတော။ ဆိဒ္ဒမတ္တကကဏ္ဏော ဝါတိ ယဿ ဝိနာ ကဏ္ဏသက္ခလီဟိ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒမေဝ ဟောတိ။ အဝိဒ္ဓကဏ္ဏကောတိ ကဏ္ဏဗန္ဓတ္ထာယ အဝိဒ္ဓေန ကဏ္ဏေန သမန္နာဂတော။

၂၄၉၇။ ဋင်္ကိတကဏ္ဏော ဝါတိ ဂေါဘတ္တနာဠိကာယ အဂ္ဂသဒိသေဟိ ကဏ္ဏေဟိ သမန္နာဂတော၊ ဂေါဟနုကောဋိသဏ္ဌာနေဟိ ကဏ္ဏေဟိ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ပူတိကဏ္ဏောပိ ဝါတိ သဒါ ပဂ္ဃရိတပုဗ္ဗေန ကဏ္ဏေန သမန္နာဂတော။ ပူတိကဏ္ဏောပီတိ အပိ-သဒ္ဒေန ကဏ္ဏဘဂန္ဒရိကော ဂဟိတော။ ကဏ္ဏဘဂန္ဒရိကောတိ နိစ္စပူတိနာ ကဏ္ဏေန သမန္နာဂတော။ အဝိဒ္ဓကဏ္ဏော ပရိသဒူသကော ဝုတ္တော၊ ကထံ ယောနကဇာတီနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ အာဟ ‘‘ယောနကာဒိပ္ပဘေဒေါပိ၊ နာယံ ပရိသဒူသကော’’တိ၊ ကဏ္ဏာဝေဓနံ ယောနကာနံ သဘာဝေါ၊ အယံ ယောနကာဒိပ္ပဘေဒေါ ပရိသဒူသကော န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၄၉၈။ အတိပိင်္ဂလနေတ္တောတိ အတိသယေန ပိင်္ဂလေဟိ နေတ္တေဟိ သမန္နာဂတော။ မဓုပိင်္ဂလံ ပန ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိပ္ပခုမက္ခိ ဝါတိ အက္ခိဒလရောမေဟိ ဝိရဟိတအက္ခိကော။ ပခုမ-သဒ္ဒေါ ဟိ လောကေ အက္ခိဒလရောမေသု နိရုဠှော။ အဿုပဂ္ဃရနေတ္တော ဝါတိ ပဂ္ဃရဏဿူဟိ နေတ္တေဟိ သမန္နာဂတော။ ပက္ကပုပ္ဖိတလောစနောတိ ပက္ကလောစနော ပုပ္ဖိတလောစနောတိ ယောဇနာ။ ပရိပက္ကနေတ္တော သဉ္ဇာတပုပ္ဖနေတ္တောတိ အတ္ထော။

၂၄၉၉။ မဟာနာသောတိ သရီရဿ အနနုရူပါယ မဟတိယာ နာသာယ သမန္နာဂတော။ အတိခုဒ္ဒကနာသိကောတိ တထာ အတိခုဒ္ဒိကာယ နာသာယ သမန္နာဂတော။ စိပိဋနာသော ဝါတိ စိပိဋာယ အန္တော ပဝိဋ္ဌာယ ဝိယ အလ္လိနာသာယ သမန္နာဂတော။ စိပိဋနာသော ဝါတိ အဝုတ္တဝိကပ္ပတ္ထေန ဝါ-သဒ္ဒေန ဒီဃနာသိကော သင်္ဂယှတိ။ သော စ သုကတုဏ္ဍသဒိသာယ ဇိဝှာယ လေဟိတုံ သက္ကုဏေယျာယ နာသိကာယ သမန္နာဂတော။ ကုဋိလနာသိကောတိ မုခမဇ္ဈေ အပ္ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဧကပဿေ ဌိတနာသိကော။

၂၅၀၀။ နိစ္စဝိဿဝနာသော ဝါတိ နိစ္စပဂ္ဃရိတသိင်္ဃာဏိကနာသော ဝါ။ မဟာမုခေါတိ ယဿ ပဋင်္ဂမဏ္ဍုကဿေဝ မုခနိမိတ္တံယေဝ မဟန္တံ ဟောတိ၊ မုခံ ပန လာဗုသဒိသံ အတိခုဒ္ဒကံ။ ပဋင်္ဂမဏ္ဍုကော နာမ မဟာမုခမဏ္ဍုကော။ ဝင်္ကဘိန္နမုခေါ ဝါပီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝင်္ကမုခေါ ဝါ ဘိန္နမုခေါ ဝါပီ’’တိ ယောဇနာ။ ဝင်္ကမုခေါတိ ဘမုကဿ၊ နလာတဿ ဝါ ဧကပဿေ နိန္နတာယ ဝင်္ကမုခေါ။ ဘိန္နမုခေါ ဝါတိ မက္ကဋဿေဝ ဘိန္နမုခေါ။ မဟာဩဋ္ဌောပိ ဝါတိ ဥက္ခလိမုခဝဋ္ဋိသဒိသေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော။

၂၅၀၁။ တနုကဩဋ္ဌော ဝါတိ ဘေရိစမ္မသဒိသေဟိ ဒန္တေ ပိဒဟိတုံ အသမတ္ထေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော။ ဘေရိစမ္မသဒိသေဟီတိ ဘေရိမုခစမ္မသဒိသေဟိ။ တနုကဩဋ္ဌော ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေန မဟာဓရောဋ္ဌော ဝါ တနုကဥတ္တရောဋ္ဌော ဝါ တနုကအဓရောဋ္ဌော ဝါတိ တယော ဝိကပ္ပာ သင်္ဂဟိတာ။ ဝိပုလုတ္တရဩဋ္ဌကောတိ မဟာဥတ္တရောဋ္ဌော။ ဩဋ္ဌဆိန္နောတိ ယဿ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဩဋ္ဌာ ဆိန္နာ ဟောန္တိ။ ဥပ္ပက္ကမုခေါတိ ပက္ကမုခေါ။ ဧဠမုခေါပိ ဝါတိ နိစ္စပဂ္ဃရဏမုခေါ။

၂၅၀၂-၃။ သင်္ခတုဏ္ဍောပီတိ ဗဟိ သေတေဟိ အန္တော အတိရတ္တေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော။ ဒုဂ္ဂန္ဓမုခေါတိ ဒုဂ္ဂန္ဓကုဏပမုခေါ။ မဟာဒန္တောပီတိ အဋ္ဌကဒန္တသဒိသေဟိ သမန္နာဂတော။ အစ္စန္တန္တိ အတိသယေန။ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဥပရိတော ဝါပိ၊ ဗဟိ နိက္ခန္တဒန္တကော’’တိ ဣဒံ ‘‘အသုရဒန္တကော’’တိ ဧတဿ အတ္ထပဒံ။ အသုရောတိ ဒါနဝေါ။ ‘‘သိပ္ပိဒန္တော ဝါ ဩဋ္ဌဒန္တော ဝါ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေ လိခိတော။ ယဿ ပန သက္ကာ ဟောန္တိ ဩဋ္ဌေဟိ ပိဒဟိတုံ၊ ကထေန္တဿေဝ ပညာယတိ၊ နော အကထေန္တဿ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဒန္တောတိ ဒန္တရဟိတော။ ပူတိဒန္တောတိ ပူတိဘူတေဟိ ဒန္တေဟိ သမန္နာဂတော။

၂၅၀၄။ ‘‘အတိခုဒ္ဒကဒန္တကော’’တိ ဣမဿ ‘‘ယဿာ’’တိအာဒိ အပဝါဒေါ။ ယဿ ဒန္တန္တရေ ကာဠကဒန္တသန္နိဘော ကလန္ဒကဒန္တသဒိသော ဒန္တော သုခုမောဝ ဌိတော စေ၊ တံ တု ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ပဗ္ဗာဇေတုမ္ပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ တု-သဒ္ဒတ္ထော။

၂၅၀၅။ ယော ပေါသောတိ သမ္ဗန္ဓော။ မဟာဟနုကောတိ ဂေါဟနုသဒိသေန ဟနုနာ သမန္နာဂတော။ ‘‘ရဿေန ဟနုနာ ယုတော’’တိ ဣဒံ ‘‘စိပိဋဟနုကော ဝါ’’တိ ဣမဿ အတ္ထပဒံ။ ယထာဟ – ‘‘စိပိဋဟနုကော ဝါ အန္တောပဝိဋ္ဌေန ဝိယ အတိရဿေန ဟနုကေန သမန္နာဂတော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၉)။ စိပိဋဟနုကော ဝါပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဘိန္နဟနုကော ဝါ ဝင်္ကဟနုကော ဝါ’’တိ ဝိကပ္ပဒွယံ သင်္ဂဏှာတိ။

၂၅၀၆။ နိမ္မဿုဒါဌိကော ဝါပီတိ ဘိက္ခုနိသဒိသမုခေါ။ အတိဒီဃဂလောပိ ဝါတိ ဗကဂလသဒိသေန ဂလေန သမန္နာဂတော။ အတိရဿဂလောပိ ဝါတိ အန္တောပဝိဋ္ဌေန ဝိယ ဂလေန သမန္နာဂတော။ ဘိန္နဂလော ဝါ ဂဏ္ဍဂလောပိ ဝါတိ ယောဇနာ၊ ဘိန္နဂလဋ္ဌိကော ဝါ ဂဏ္ဍေန သမန္နာဂတဂလောပိ ဝါတိ အတ္ထော။

၂၅၀၇။ ဘဋ္ဌံသကူဋော ဝါတိ မာတုဂါမဿ ဝိယ ဘဋ္ဌေန အံသကူဋေန သမန္နာဂတော။ ဘိန္နပိဋ္ဌိ ဝါ ဘိန္နဥရောပိ ဝါတိ ယောဇနာ၊ သုဒီဃဟတ္ထော ဝါ သုရဿဟတ္ထော ဝါတိ ယောဇနာ၊ အတိဒီဃဟတ္ထော ဝါ အတိရဿဟတ္ထော ဝါတိ အတ္ထော။ ဝါ-သဒ္ဒေန အဟတ္ထဧကဟတ္ထာနံ ဂဟဏံ။ ကစ္ဆုသမာယုတော ဝါ ကဏ္ဍုသမာယုတော ဝါတိ ယောဇနာ။ ဝါ-သဒ္ဒေန ‘‘ဒဒ္ဒုဂတ္တော ဝါ ဂေါဓာဂတ္တော ဝါ’’တိ ဣမေ ဒွေ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ ဂေါဓာဂတ္တော ဝါတိ ယဿ ဂေါဓာယ ဝိယ ဂတ္တတော စုဏ္ဏာနိ ပတန္တိ။

၂၅၀၈။ မဟာနိသဒမံသောတိ ဣမဿ အတ္ထပဒံ ‘‘ဥဒ္ဓနဂ္ဂုပမာယုတော’’တိ။ ယထာဟ – ‘‘မဟာအာနိသဒေါ ဝါ ဥဒ္ဓနကူဋသဒိသေဟိ အာနိသဒမံသေဟိ အစ္စုဂ္ဂတေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၉)။ မဟာနိသဒမံသော ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေန ဘဋ္ဌကဋိကော သင်္ဂဟိတော။ ဝါတဏ္ဍိကောတိ အဏ္ဍကောသေသု ဝုဒ္ဓိရောဂေန သမန္နာဂတော။ မဟာဦရူတိ သရီရဿ အနနုရူပေဟိ မဟန္တေဟိ သတ္တီဟိ သမန္နာဂတော။ သင်္ဃဋ္ဋနကဇာဏုကောတိ အညမညံ သင်္ဃဋ္ဋေဟိ ဇာဏူဟိ သမန္နာဂတော။

၂၅၀၉။ ဘိန္နဇာဏူတိ ယဿ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဇာဏူ ဘိန္နာ ဟောန္တိ။ မဟာဇာဏူတိ မဟန္တေန ဇာဏုနာ သမန္နာဂတော။ ဒီဃဇင်္ဃောတိ ယဋ္ဌိသဒိသဇင်္ဃော။ ဝိကဋော ဝါတိ တိရိယံ ဂမနပါဒေဟိ သမန္နာဂတော၊ ယဿ စင်္ကမတော ဇာဏုကာ ဗဟိ နိဂ္ဂစ္ဆန္တိ။ ပဏှော ဝါတိ ပစ္ဆတော ပရိဝတ္တပါဒေဟိ သမန္နာဂတော၊ ယဿ စင်္ကမတော ဇာဏုကာ အန္တော ပဝိသန္တိ။ ‘‘ပန္တော’’တိ စ ‘‘သဏှော’’တိ စ ဧတဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ ဥဗ္ဗဒ္ဓပိဏ္ဍိကောတိ ဟေဋ္ဌာ ဩရုဠှာဟိ ဝါ ဥပရိ အာရုဠှာဟိ ဝါ မဟတီဟိ ဇင်္ဃပိဏ္ဍိကာဟိ သမန္နာဂတော။

၂၅၁၀။ ယဋ္ဌိဇင်္ဃောတိ ယဋ္ဌိသဒိသာယ ဇင်္ဃာယ သမန္နာဂတော။ မဟာဇင်္ဃောတိ သရီရဿ အနနုရူပါယ မဟတိယာ ဇင်္ဃာယ သမန္နာဂတော။ မဟာပါဒေါပိ ဝါတိ သရီရဿ အနနုရူပေဟိ မဟန္တေဟိ ပါဒေဟိ သမန္နာဂတော။ အပိ-သဒ္ဒေန ထူလဇင်္ဃပိဏ္ဍိကော သင်္ဂဟိတော၊ ဘတ္တပုဋသဒိသာယ ထူလာယ ဇင်္ဃပိဏ္ဍိယာ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ပိဋ္ဌိကပါဒေါ ဝါတိ ပါဒဝေမဇ္ဈတော ဥဋ္ဌိတဇင်္ဃော။ မဟာပဏှိပိ ဝါတိ အနနုရူပေဟိ အတိမဟန္တေဟိ ပဏှီဟိ သမန္နာဂတော။

၂၅၁၁။ ဝင်္ကပါဒေါတိ အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ ပရိဝတ္တပါဒဝသေန ဒုဝိဓော ဝင်္ကပါဒေါ။ ဂဏ္ဌိကင်္ဂုလိကောတိ သိင်္ဂိဝေရဖဏသဒိသာဟိ အင်္ဂုလီဟိ သမန္နာဂတော။ ‘‘အန္ဓနခေါ ဝါပီ’’တိ ဧတဿ အတ္ထပဒံ ‘‘ကာဠပူတိနခေါပိ စာ’’တိ။ ယထာဟ – ‘‘အန္ဓနခေါ ဝါ ကာဠဝဏ္ဏေဟိ ပူတိနခေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၉)။

၂၅၁၂။ ဣစ္စေဝန္တိ ယထာဝုတ္တဝစနီယနိဒဿနတ္ထောယံ နိပါတသမုဒါယော။ အင်္ဂဝေကလ္လတာယ ဗဟုဝိဓတ္တာ အနဝသေသံ ဝေကလ္လပ္ပကာရံ သင်္ဂဏှိတုမာဟ ‘‘ဣစ္စေဝမာဒိက’’န္တိ။

ပရိသဒူသကကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၅၁၄။ ပတ္တစီဝရန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သာမဏေရဿာ’’တိ အဓိကာရတော လဗ္ဘတိ။ အန္တော နိက္ခိပတောတိ ဩဝရကာဒီနံ အန္တော နိက္ခိပန္တဿ။ သဗ္ဗပယောဂေသူတိ ပတ္တစီဝရဿ အာမသနာဒိသဗ္ဗပယောဂေသု။

၂၅၁၅-၆။ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတွာတိ ဒဏ္ဍကမ္မံ ယောဇေတွာ။ ဒဏ္ဍေန္တိ ဝိနေန္တိ ဧတေနာတိ ဒဏ္ဍော၊ သောယေဝ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ကမ္မန္တိ ဒဏ္ဍကမ္မံ၊ အာဝရဏာဒိ။ အနာစာရဿ ဒုဗ္ဗစသာမဏေရဿ ကေဝလံ ဟိတကာမေန ဘိက္ခုနာ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတွာ ဒဏ္ဍကမ္မံ ယောဇေတွာ ယာဂုံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ ဝါ-သဒ္ဒေန ပတ္တံ ဝါ စီဝရံ ဝါ ဒဿေတွာ ‘‘ဒဏ္ဍကမ္မေ အာဟဋေ တွံ ဣဒံ လစ္ဆသိ’’ ဣတိ ဘာသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ကိရာတိ ပဒပူရဏတ္ထေ နိပါတော။

၂၅၁၇။ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ဌပိတဒဏ္ဍကမ္မံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အပရာဓာနုရူပေနာ’’တိအာဒိ။ တံ အပရာဓာနုရူပဒဏ္ဍကမ္မံ နာမ ဝါလိကာသလိလာဒီနံ အာဟရာပနမေဝါတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒါရုအာဒီနံ အာဟရာပနံ ဂဏှာတိ။ တဉ္စ ခေါ ‘‘ဩရမိဿတီ’’တိ အနုကမ္ပာယ၊ န ‘‘နဿိဿတိ ဝိဗ္ဘမိဿတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန ပါပဇ္ဈာသယေန။

၂၅၁၈-၉။ အကတ္တဗ္ဗံ ဒဏ္ဍကမ္မံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သီသေ ဝါ’’တိအာဒိ။ သီသေ ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘သာမဏေရဿာ’’တိ အဓိကာရတော လဗ္ဘတိ။ ပါသာဏာဒီနီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဣဋ္ဌကာဒီနံ ဂဟဏံ။ သာမဏေရံ ဥဏှေ ပါသာဏေ နိပဇ္ဇာပေတုံ ဝါ ဥဏှာယ ဘူမိယာ နိပဇ္ဇာပေတုံ ဝါ ဥဒကံ ပဝေသေတုံ ဝါ ဘိက္ခုနော န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

ဘဂဝတာ အနုညာတဒဏ္ဍကမ္မံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဣဓာ’’တိအာဒိ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ဒဏ္ဍကမ္မာဓိကာရေ။ အာဝရဏမတ္တန္တိ ‘‘မာ ဣဓ ပါဝိသီ’’တိ နိဝါရဏမတ္တံ။ ပကာသိတန္တိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယတ္ထ ဝါ ဝသတိ၊ ယတ္ထ ဝါ ပဋိက္ကမတိ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ ကာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၀၇) ဘာသိတံ။

‘‘ယတ္ထ ဝါ ဝသတိ၊ ယတ္ထ ဝါ ပဋိက္ကမတီတိ ယတ္ထ ဝသတိ ဝါ ပဝိသတိ ဝါ၊ ဥဘယေနာပိ အတ္တနော ပရိဝေဏဉ္စ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသနဉ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၇) အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တတ္တာ ယာဝ ယောဇိတံ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တာဝ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကပရိဝေဏံ ဝါ ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တသေနာသနံ ဝါ ပဝိသိတုံ အဒတွာ နိဝါရဏံ အာဝရဏံ နာမ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အတ္တနော’’တိ ဝစနံ ယေ အာဝရဏံ ကရောန္တိ၊ တေ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝိညာယတိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘အတ္တနော’’တိ ဣဒံ ယဿ အာဝရဏံ ကရောန္တိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတွာ တတ္ထ ဝိနိစ္ဆယံ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ဥဘယထာပိ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ဥဘယတ္ထာပိ အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ဝီမံသိတွာ ယမေတ္ထ ယုတ္တတရံ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

နိဝါရဏကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၅၂၀။ ပက္ခော စ ဩပက္ကမိကော စ အာသိတ္တော စာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဧတ္ထ စ ‘‘အနုပေါသထေ ဥပေါသထံ ကရောတီ’’တိအာဒီသု ယထာ ဥပေါသထဒိနေ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ ‘‘ဥပေါသထော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တထာ မာသဿ ပက္ခေ ပဏ္ဍကဘာဝမာပဇ္ဇန္တော ‘‘ပက္ခော’’တိ ဝုတ္တော။ အထ ဝါ ပက္ခပဏ္ဍကော ပက္ခော ဥတ္တရပဒလောပေန ယထာ ‘‘ဘီမသေနော ဘီမော’’တိ။ ဣဒဉ္စ ပါပါနုဘာဝေန ကဏှပက္ခေယေဝ ပဏ္ဍကဘာဝမာပဇ္ဇန္တဿ အဓိဝစနံ။ ယထာဟ ‘‘အကုသလဝိပါကာနုဘာဝေန ကာဠပက္ခေ ကာဠပက္ခေ ပဏ္ဍကော ဟောတိ၊ ဇုဏှပက္ခေ ပနဿ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ၊ အယံ ပက္ခပဏ္ဍကော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၉)။

ယဿ ဥပက္ကမေန ဗီဇာနိ အပနီတာနိ၊ အယံ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော။ ယဿ ပရေသံ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဟေတွာ အသုစိနာ အာသိတ္တဿ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ၊ အယံ အာသိတ္တပဏ္ဍကော။ ဥသူယကောတိ ယဿ ပရေသံ အဇ္ဈာစာရံ ပဿတော ဥသူယာယ ဥပ္ပန္နာယ ပရိဠာဟော ဝူပသမ္မတိ၊ အယံ ဥသူယပဏ္ဍကော။ ယော ပဋိသန္ဓိယံယေဝ အဘာဝကော ဥပ္ပန္နော၊ အယံ နပုံသကပဏ္ဍကော။

၂၅၂၁။ တေသူတိ တေသု ပဉ္စသု ပဏ္ဍကေသု။ ‘‘ပက္ခပဏ္ဍကဿ ယသ္မိံပက္ခေ ပဏ္ဍကော ဟောတိ၊ တသ္မိံယေဝဿ ပက္ခေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါရိတာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၉) ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘တိဏ္ဏံ နိဝါရိတာ’’တိ ဣဒံ တဿ ပဏ္ဍကဿ ပဏ္ဍကပက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၂၅၂၂။ ‘‘နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဣဒံ လိင်္ဂနာသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယထာဟ ‘‘သောပိ လိင်္ဂနာသနေနေဝ နာသေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၉)။ ဧသ နယော ဥပရိပိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု။

ပဏ္ဍကကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၅၂၃။ ထေနေတီတိ ထေနော၊ လိင်္ဂဿ ပဗ္ဗဇိတဝေသဿ ထေနော လိင်္ဂထေနော။ သံဝါသဿ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကဿ ထေနော သံဝါသထေနော။ တဒုဘယဿ စာတိ တဿ လိင်္ဂဿ၊ သံဝါသဿ စ ဥဘယဿ ထေနောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧသ တိဝိဓောပိ ထေယျသံဝါသကော နာမ ပဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။

၂၅၂၄-၆။ တတ္ထ တေသု တီသု ထေယျသံဝါသကေသု ယော သယမေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ ဘိက္ခုဝဿာနိ န ဂဏှတိ၊ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနမ္ပိ နေဝ ဂဏှတိ၊ အပိ-သဒ္ဒေန အာသနေန နေဝ ပဋိဗာဟတိ ဥပေါသထပဝါရဏာဒီသု နေဝ သန္ဒိဿတီတိ သင်္ဂဏှနတော တဒုဘယမ္ပိ န ကရောတိ၊ အယံ လိင်္ဂမတ္တဿ ပဗ္ဗဇိတဝေသမတ္တဿ ထေနတော စောရိကာယ ဂဟဏတော လိင်္ဂတ္ထေနော သိယာတိ ယောဇနာ။

ယော စ ပဗ္ဗဇိတော ဟုတွာ ဘိက္ခုဝဿာနိ ဂဏှတိ၊ သော ယထာဝုဍ္ဎဝန္ဒနာဒိကံ သံဝါသံ သာဒိယန္တောဝ သံဝါသတ္ထေနကော မတောတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ – ‘‘ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒိကော ဟိ သဗ္ဗောပိ ကိရိယဘေဒေါ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘သံဝါသော’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀)။

ဝုတ္တနယောယေဝါတိ ဥဘိန္နံ ပစ္စေကံ ဝုတ္တလက္ခဏမေဝ ဧတဿ လက္ခဏန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အယံ တိဝိဓောပိ ထေယျသံဝါသကော အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော၊ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစန္တောပိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော။ ဗျတိရေကမုခေန ထေယျသံဝါသလက္ခဏံ နိယမေတုံ အဋ္ဌကထာယ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀) ဝုတ္တဂါထာဒွယံ ဥဒါဟရန္တော အာဟ ‘‘ယထာဟ စာ’’တိ။ ယထာ အဋ္ဌကထာစရိယော ရာဇဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဂါထာဒွယမာဟ၊ တထာယမတ္ထော ဗျတိရေကတော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၅၂၇-၈။ ရာဇဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရ-ရောဂဝေရိဘယေဟိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဘယ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ရာဇဘယေန ဒုဗ္ဘိက္ခဘယေနာ’’တိအာဒိနာ။ စီဝရာဟရဏတ္ထံ ဝါတိ အတ္တနာ ပရိစ္စတ္တစီဝရံ ပုန ဝိဟာရံ အာဟရဏတ္ထာယ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ၊ ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသောတိ ရာဇဘယာဒီဟိ ဂဟိတလိင်္ဂတာယ သော သုဒ္ဓမာနသော ယာဝ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတီတိ အတ္ထော။

ယော ဟိ ရာဇဘယာဒီဟိ ဝိနာ ကေဝလံ ဘိက္ခူ ဝဉ္စေတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဝသိတုကာမတာယ လိင်္ဂံ ဂဏှာတိ၊ သော အသုဒ္ဓစိတ္တတာယ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏေနေဝ ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတိ။ အယံ ပန တာဒိသေန အသုဒ္ဓစိတ္တေန ဘိက္ခူ ဝဉ္စေတုကာမတာယ အဘာဝတော ယာဝ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ၊ တာဝ ထေယျသံဝါသကော နာမ န ဟောတိ။ တေနေဝ ‘‘ရာဇဘယာဒီဟိ ဂဟိတလိင်္ဂါနံ ‘ဂိဟီ မံ သမဏောတိ ဇာနန္တူ’တိ ဝဉ္စနာစိတ္တေ သတိပိ ဘိက္ခူနံ ဝဉ္စေတုကာမတာယ အဘာဝါ ဒေါသော န ဇာတော’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။

ကေစိ ပန ‘‘ဝူပသန္တဘယတာ ဣဓ သုဒ္ဓစိတ္တတာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝဉ္စ သတိ သော ဝူပသန္တဘယော ယာဝ သံဝါသံ နာဓိဝါသေတိ၊ တာဝ ထေယျသံဝါသကော နာမ န ဟောတီတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ။ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္ထေ ဝိညာယမာနေ အဝူပသန္တဘယဿ သံဝါသသာဒိယနေပိ ထေယျသံဝါသကတာ န ဟောတီတိ အာပဇ္ဇေယျ၊ န စ အဋ္ဌကထာယံ အဝူပသန္တဘယဿ သံဝါသသာဒိယနေ အထေယျသံဝါသကတာ ဒဿိတာ။ ‘‘သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တော’’တိ စ ဣမိနာ အဝူပသန္တဘယေနာပိ သံဝါသံ အသာဒိယန္တေနေဝ ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဒီပေတိ။ တေနေဝ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ ‘‘ယသ္မာ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ သင်္ဃိကံ ဂဏှန္တဿ သံဝါသံ ပရိဟရိတုံ ဒုက္ကရံ၊ တသ္မာ ‘သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနိ ဘုဉ္ဇန္တော’တိ ဣဒံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ တသ္မာ ရာဇဘယာဒီဟိ ဂဟိတလိင်္ဂတာ စေတ္ထ သုဒ္ဓစိတ္တတာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

တာဝ ဧသ ထေယျသံဝါသကော နာမ န ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ‘‘တတြာယံ ဝိတ္ထာရနယော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀) အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ထေယျသံဝါသကကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၅၂၉-၃၀။ ယော ဥပသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ‘‘အဟံ တိတ္ထိယော ဘဝိဿ’’န္တိ သလိင်္ဂေနေဝ အတ္တနော ဘိက္ခုဝေသေနေဝ တိတ္ထိယာနံ ဥပဿယံ ယာတိ စေတိ သမ္ဗန္ဓော။ တိတ္ထိယေသု ပက္ကန္တကော ပဝိဋ္ဌော တိတ္ထိယပက္ကန္တကော။ တေသံ လိင်္ဂေ နိဿိတေတိ တေသံ တိတ္ထိယာနံ ဝေသေ ဂဟိတေ။

၂၅၃၁။ ‘‘အဟံ တိတ္ထိယော ဘဝိဿ’’န္တိ ကုသစီရာဒိကံ ယော သယမေဝ နိဝါသေတိ၊ သောပိ ပက္ကန္တကော တိတ္ထိယပက္ကန္တကော သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၅၃၂-၄။ နဂ္ဂေါ တေသံ အာဇီဝကာဒီနံ ဥပဿယံ ဂန္တွာတိ ယောဇနာ။ ကေသေ လုဉ္စာပေတီတိ အတ္တနော ကေသေ လုဉ္စာပေတိ။ တေသံ ဝတာနိ အာဒိယတိ ဝါတိ ယောဇနာ။ ဝတာနိ အာဒိယတီတိ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနာဒီနိ ဝါ ဝတာနိ အာဒိယတိ။ တေသံ တိတ္ထိယာနံ မောရပိဉ္ဆာဒိကံ လိင်္ဂံ သညာဏံ သစေ ဂဏှာတိ ဝါ တေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ လဒ္ဓိမေဝ ဝါ သာရတော ဝါ ဧတိ ဥပဂစ္ဆတိ ဝါတိ ယောဇနာ။ ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ သေဋ္ဌာတိ သေဋ္ဌဘာဝံ ဝါ ဥပဂစ္ဆတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀ တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာ) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ဧသ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဟောတိ ဧဝ၊ န ပန ဝိမုစ္စတိ တိတ္ထိယပက္ကန္တဘာဝတော။ နဂ္ဂဿ ဂစ္ဆတောတိ ‘‘အာဇီဝကော ဘဝိဿ’’န္တိ ကာသာယာဒီနိ အနာဒါယ နဂ္ဂဿ အာဇီဝကာနံ ဥပသံဂစ္ဆတော။

၂၅၃၅။ ထေယျသံဝါသကော အနုပသမ္ပန္နဝသေန ဝုတ္တော၊ နော ဥပသမ္ပန္နဝသေန။ ဣမိနာ ‘‘ဥပသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ကူဋဝဿံ ဂဏှန္တောပိ အဿမဏော န ဟောတိ။ လိင်္ဂေ သဥဿာဟော ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုဝဿာဒီနိ ဂဏေန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီ’’တိ အဋ္ဌကထာဂတဝိနိစ္ဆယံ ဒီပေတိ။ တထာ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနာ’’တိ ဣမိနာ အနုပသမ္ပန္နံ နိဝတ္တေတိ။ တေန စ ‘‘သာမဏေရော သလိင်္ဂေန တိတ္ထာယတနံ ဂတောပိ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘတီ’’တိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာဂတဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတိ။

တိတ္ထိယပက္ကန္တကဿ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ပဗ္ဗာဇိတောပိ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပာဒိတော စ ကာသာယာနိ အပနေတွာ သေတကာနိ ဒတွာ ဂိဟိဘာဝံ ဥပနေတဗ္ဗော။ အယမတ္ထော စ ‘‘တိတ္ထိယပက္ကန္တကော ဘိက္ခဝေ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၁၀) ပါဠိတော စ ‘‘သော န ကေဝလံ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ အထ ခေါ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောပီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၀ တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာ) အဋ္ဌကထာဝစနတော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တိတ္ထိယပက္ကန္တကကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၅၃၆။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါဓိကာရေ။ မနုဿဇာတိကတော အညဿ တိရစ္ဆာနဂတေယေဝ အန္တောဂဓတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ယက္ခော သက္ကောပိ ဝါ’’တိ။ တိရစ္ဆာနဂတော ဝုတ္တောတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၁၁) ဝစနတော ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ ဥပလက္ခဏတော နိဝါရိတာယေဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တေန တိရစ္ဆာနဂတော စ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညူဟိ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၁) ဝုတ္တံ။

တိရစ္ဆာနကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၅၃၇။ ပဉ္စာနန္တရိကေ ပေါသေတိ မာတုဃာတကော၊ ပိတုဃာတကော၊ အရဟန္တဃာတကော၊ လောဟိတုပ္ပာဒကော၊ သင်္ဃဘေဒကောတိ အာနန္တရိယကမ္မေဟိ သမန္နာဂတေ ပဉ္စ ပုဂ္ဂလေ။

တတ္ထ မာတုဃာတကော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၂) နာမ ယေန မနုဿိတ္ထိဘူတာ ဇနိကာ မာတာ သယမ္ပိ မနုဿဇာတိကေနေဝ သတာ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ၊ အယံ အာနန္တရိယေန မာတုဃာတကကမ္မေန မာတုဃာတကော၊ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ယေန ပန မနုဿိတ္ထိဘူတာပိ အဇနိကာ ပေါသာဝနိကမာတာ ဝါ စူဠမာတာ ဝါ မဟာမာတာ ဝါ ဇနိကာပိ ဝါ နမနုဿိတ္ထိဘူတာ မာတာဃာတိတာ၊ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဝါရိတာ၊ န စ အာနန္တရိယော ဟောတိ။ ယေန သယံ တိရစ္ဆာနဘူတေန မနုဿိတ္ထိဘူတာ မာတာ ဃာတိတာ၊ သောပိ အာနန္တရိယော န ဟောတိ၊ တိရစ္ဆာနဂတတ္တာ ပနဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဋိက္ခိတ္တာဝ။ ပိတုဃာတကေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေပိ ဟိ ဝေသိယာ ပုတ္တော ဟောတိ၊ ‘‘အယံ မေ ပိတာ’’တိ န ဇာနာတိ၊ ယဿ သမ္ဘဝေန နိဗ္ဗတ္တော၊ သော စေ အနေန ဃာတိတော၊ ‘‘ပိတုဃာတကော’’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ အာနန္တရိယဉ္စ ဖုသတိ။

အရဟန္တဃာတကောပိ မနုဿအရဟန္တဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ မနုဿဇာတိယဉှိ အန္တမသော အပဗ္ဗဇိတမ္ပိ ခီဏာသဝံ ဒါရကံ ဝါ ဒါရိကံ ဝါ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တော အရဟန္တဃာတကောဝ ဟောတိ၊ အာနန္တရိယဉ္စ ဖုသတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စဿ ဝါရိတာ။ အမနုဿဇာတိကံ ပန အရဟန္တံ၊ မနုဿဇာတိကံ ဝါ အဝသေသံ အရိယပုဂ္ဂလံ ဃာတေတွာ အာနန္တရိယော န ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိဿ န ဝါရိတာ၊ ကမ္မံ ပန ဗလဝံ ဟောတိ။ တိရစ္ဆာနော မနုဿအရဟန္တမ္ပိ ဃာတေတွာ အာနန္တရိယော န ဟောတိ၊ ကမ္မံ ပန ဘာရိယံ။

ယော ဒေဝဒတ္တော ဝိယ ဒုဋ္ဌစိတ္တေန ဝဓကစိတ္တေန တထာဂတဿ ဇီဝမာနကသရီရေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနကမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အယံ လောဟိတုပ္ပာဒကော နာမ၊ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။ ယော ပန ရောဂဝူပသမနတ္ထံ ဇီဝကော ဝိယ သတ္ထေန ဖာလေတွာ ပူတိမံသဉ္စ လောဟိတဉ္စ နီဟရိတွာ ဖာသုံ ကရောတိ၊ ဗဟုံ သော ပုညံ ပသဝတိ။

ယော ဒေဝဒတ္တော ဝိယ သာသနံ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ ကတွာ စတုန္နံ ကမ္မာနံ အညတရဝသေန သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ၊ အယံ သင်္ဃဘေဒကော နာမ၊ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။ ‘‘မာတုဃာတကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’’တိအာဒိကာယ (မဟာဝ။ ၁၁၂) ပါဠိယာ ဥပသမ္ပဒါပဋိက္ခေပေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာပဋိက္ခေပဿ ဥပလက္ခဏန္တိ အာဟ ‘‘ပဗ္ဗာဇေန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။

ဥဘတောဗျဉ္ဇနဉ္စေဝ ဘိက္ခုနိဒူသကဉ္စ တထာ ပဗ္ဗာဇေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနန္တိ က-ကာရလောပေန နိဒ္ဒေသော။ ဣတ္ထိနိမိတ္တုပ္ပာဒနကမ္မတော စ ပုရိသနိမိတ္တုပ္ပာဒနကမ္မတော စ ဥဘတော ဗျဉ္ဇနမဿ အတ္ထီတိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော။ သော ဒုဝိဓော ဟောတိ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော၊ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ။

တတ္ထ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆) ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ပုရိသနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ဣတ္ထီသု ပုရိသတ္တံ ကရောန္တဿ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ၊ ပုရိသနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿ ပုရိသာနံ ဣတ္ထိဘာဝံ ဥပဂစ္ဆန္တဿ ပုရိသနိမိတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ၊ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဣတ္ထိဥဘတောဗျဉ္ဇနကော သယဉ္စ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ၊ ပရဉ္စ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတိ။ ပုရိသဥဘတောဗျဉ္ဇနကော သယံ န ဂဏှာတိ၊ ပရံ ဂဏှာပေတီတိ ဣဒမေတေသံ နာနာကရဏံ။ ဣမဿ ပန ဒုဝိဓဿာပိ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿနေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အတ္ထိ၊ န ဥပသမ္ပဒါတိ ဣဒမိဓ သန္နိဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယော ပကတတ္တံ ဘိက္ခုနိံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၅) တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အညတရသ္မိံ ဒူသေတိ၊ အယံ ဘိက္ခုနိဒူသကော နာမ၊ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။ ယော ပန ကာယသံသဂ္ဂေန သီလဝိနာသံ ပါပေတိ၊ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ န ဝါရိတာ။ ဗလက္ကာရေန ပန ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ကတွာ အနိစ္ဆမာနံယေဝ ဒူသေန္တောပိ ဘိက္ခုနိဒူသကောယေဝ။ ဗလက္ကာရေန ပန ဩဒါတဝတ္ထဝသနံ ကတွာ ဣစ္ဆမာနံ ဒူသေန္တော ဘိက္ခုနိဒူသကော န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဂိဟိဘာဝေ သမ္ပဋိစ္ဆိတမတ္တေယေဝ သာ အဘိက္ခုနီ ဟောတိ။ သကိံ သီလဝိပန္နံ ပန ပစ္ဆာ ဒူသေန္တော နေဝ ဘိက္ခုနိဒူသကော ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ ဥပသမ္ပဒမ္ပိ လဘတိ။

၂၅၃၈။ ပါဠိအဋ္ဌကထာဝိမုတ္တံ အာစရိယပရမ္ပရာဘတဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧကတော’’တိအာဒိ။ ‘‘ဧကတော’’တိ ဣမိနာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿာပိ ဂဟဏံ ဘဝေယျာတိ တံ ပရိဝဇ္ဇေတုံ ‘‘ဘိက္ခုနီနံ တု သန္တိကေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေန တံဒူသကဿ ဘဗ္ဗတံ ဒီပေတိ။ သော နေဝ ဘိက္ခုနိဒူသကော သိယာ၊ ‘‘ဥပသမ္ပဒံ လဘတေဝ စ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ သာ စ နေဝ ပရာဇိတာ’’တိ ဣဒံ ဒုတိယဂါထာယ ဣဓာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကေဝလံ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေ ဥပသမ္ပန္နာ နာမ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယေနေဝ ဝုတ္တံ။ ‘‘သာ စ နေဝ ပရာဇိတာ’’တိ ဣမိနာ တဿာ စ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါယ ဘဗ္ဗတံ ဒီပေတိ။ အယမတ္ထော အဋ္ဌကထာဂဏ္ဌိပဒေပိ ဝုတ္တောယေဝ ‘‘ဘိက္ခုနီနံ ဝသေန ဧကတောဥပသမ္ပန္နံ ဒူသေတွာ ဘိက္ခုနိဒူသကော န ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီနိ လဘတိ၊ သာ စ ပါရာဇိကာ န ဟောတီတိ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ။

၂၅၃၉။ ‘‘သိက္ခမာနာသာမဏေရီသု စ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တော နေဝ ဘိက္ခုနိဒူသကော ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ ဥပသမ္ပဒမ္ပိ လဘတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၅) အဋ္ဌကထာဂတဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သစေ အနုပသမ္ပန္နဒူသကော’’တိ။ ‘‘ဥပသမ္ပဒံ လဘတေဝ စ ပဗ္ဗဇ္ဇ’’န္တိ ဣဒံ ယထာဌာနေပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သာ စ နေဝ ပရာဇိတာတိ ဣဒံ ပန အဋ္ဌကထာယ အနာဂတတ္တာ စ အနုပသမ္ပန္နာယ ဥပသမ္ပန္နဝိကပ္ပာဘာဝါ စ န ယောဇေတဗ္ဗံ။ အသတိ ဟိ ဥပသမ္ပန္နဝိကပ္ပေ ပရာဇိတဝိကပ္ပာသင်္ဂဟော ပဋိသေဓော နိရတ္ထကောတိ သာ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါနံ ဘဗ္ဗာယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဣမေ ပန ပဏ္ဍကာဒယော ဧကာဒသ ပုဂ္ဂလာ ‘‘ပဏ္ဍကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’’တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၀၉) အဘဗ္ဗာယေဝ၊ နေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ န ရုဟတိ၊ တသ္မာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ။ ဇာနိတွာ ပဗ္ဗာဇေန္တော၊ ဥပသမ္ပာဒေန္တော စ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ အဇာနိတွာပိ ပဗ္ဗာဇိတာ၊ ဥပသမ္ပာဒိတာ စ ဇာနိတွာ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေတဗ္ဗာ။

ဧကာဒသအဘဗ္ဗပုဂ္ဂလကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၅၄၀။ နူပသမ္ပာဒနီယောဝါတိ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောဝ။ အနုပဇ္ဈာယကောတိ အသန္နိဟိတဥပဇ္ဈာယော ဝါ အဂ္ဂဟိတဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏော ဝါ။ ကရောတောတိ အနုပဇ္ဈာယကံ ဥပသမ္ပာဒယတော။ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ အာစရိယဿ စ ဂဏဿ စ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဟောတိ။ န ကုပ္ပတိ သစေ ကတန္တိ သစေ အနုပဇ္ဈာယကဿ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ ကတံ ဘဝေယျ၊ တံ န ကုပ္ပတိ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန အကုပ္ပေန ဌာနာရဟေန ကတတ္တာ။

၂၅၄၁။ ဧကေတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ ‘‘န ဂဟေတဗ္ဗမေဝါ’’တိ အဋ္ဌကထာယ ဒဠှံ ဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။ တံ ဝစနံ။ ဧတ္ထ စ ဥပဇ္ဈာယေ အသန္နိဟိတေပိ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏေ အကတေပိ ကမ္မဝါစာယံ ပန ဥပဇ္ဈာယကိတ္တနံ ကတံယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညထာ ‘‘ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတီ’’တိ ဝုတ္တာယ ကမ္မဝိပတ္တိယာ သမ္ဘဝတော ကမ္မံ ကုပ္ပေယျ။ တေနေဝ ‘‘ဥပဇ္ဈာယံ အကိတ္တေတွာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဥပဇ္ဈံ အဂ္ဂါဟာပေတွာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၇) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ယထာ စ အပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရဿ ဥပသမ္ပဒါကာလေ ကမ္မဝါစာယံ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ အသန္တံ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ကမ္မဝါစာယ ကတာယပိ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိ၊ ဧဝံ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာယသ္မတော ဓမ္မရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ အသန္တံ ပုဂ္ဂလံ ကိတ္တေတွာ ကေဝလံ သန္တပဒနီဟာရေန ကမ္မဝါစာယ ကတာယ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘န ကုပ္ပတိ သစေ ကတ’’န္တိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပဇ္ဈာယကော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၁၇) ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ‘‘သော စ ပုဂ္ဂလော အနုပသမ္ပန္နော’’တိ အဝုတ္တတ္တာ၊ ကမ္မဝိပတ္တိလက္ခဏဿ စ အသမ္ဘဝတော ‘‘န ဂဟေတဗ္ဗမေဝ တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

သေသေသု သဗ္ဗတ္ထပီတိ သင်္ဃဂဏပဏ္ဍကထေယျသံဝါသကတိတ္ထိယပက္ကန္တကတိရစ္ဆာနဂတမာတုပိတုအရဟန္တဃာတကဘိက္ခုနိဒူသကသင်္ဃဘေဒကလောဟိတုပ္ပာဒကဥဘတောဗျဉ္ဇနကသင်္ခါတေဟိ ဥပဇ္ဈာယေဟိ ဥပသမ္ပာဒိတေသု သဗ္ဗေသု တေရသသု ဝိကပ္ပေသု။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃေန ဥပဇ္ဈာယေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိ။ န ကေဝလံ ဧတေသုယေဝ တေရသသု၊ အထ ‘‘အပတ္တကအစီဝရကအစီဝရပတ္တကယာစိတကပတ္တယာစိတကစီဝရယာစိတကပတ္တစီဝရကာ’’တိ ဧတေသု ဆသု ဝိကပ္ပေသု အယံ နယော ယောဇေတဗ္ဗောတိ။ သေသ-ဂ္ဂဟဏေန ဧတေသမ္ပိ သင်္ဂဟော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပတ္တကော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၁၁၈)။ အယံ နယောတိ ‘‘န ကုပ္ပတိ သစေ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တနယော။

၂၅၄၂။ ပဉ္စဝီသတီတိ စတုဝီသတိ ပါရာဇိကာ၊ ဦနဝီသတိဝဿော စာတိ ပဉ္စဝီသတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇာနံ ဦနဝီသတိဝဿော ပုဂ္ဂလော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၉၉)။ ဩသာရောတိ ဥပသမ္ပဒါသင်္ခါတော ဩသာရော။ တေနေဝ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ ‘‘တဉ္စေ သင်္ဃော ဩသာရေတိ၊ ဧကစ္စော သောသာရိတော’’တိအာဒိပါဌဿ (မဟာဝ။ ၃၉၆) အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဩသာရေတီတိ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဝသေန ပဝေသေတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၉၆) ဝုတ္တံ။ ‘‘နာသနာရဟော’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပဏ္ဍကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော’’တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၁၀၉) ဥပသမ္ပာဒိတဿာပိ သေတကာနိ ဒတွာ ဂိဟိဘာဝံ ပါပေတဗ္ဗတံ ဒီပေတိ။

၂၅၄၃။ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိ ဗာတ္တိံသာတိ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ –

‘‘ဟတ္ထစ္ဆိန္နော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပတ္တော ဩသာရဏံ၊ တဉ္စေ သင်္ဃော ဩသာရေတိ၊ သောသာရိတော။ ပါဒစ္ဆိန္နော…ပေ… ဟတ္ထပါဒစ္ဆိန္နော… ကဏ္ဏစ္ဆိန္နော… နာသစ္ဆိန္နော… ကဏ္ဏနာသစ္ဆိန္နော… အင်္ဂုလိစ္ဆိန္နော… အဠစ္ဆိန္နော… ကဏ္ဍရစ္ဆိန္နော… ဖဏဟတ္ထကော… ခုဇ္ဇော… ဝါမနော… ဂလဂဏ္ဍီ… လက္ခဏာဟတော… ကသာဟတော… လိခိတကော… သီပဒိကော… ပါပရောဂီ… ပရိသဒူသကော… ကာဏော… ကုဏီ… ခဉ္ဇော… ပက္ခဟတော… ဆိန္နိရိယာပထော… ဇရာဒုဗ္ဗလော… အန္ဓော… မူဂေါ… ပဓိရော… အန္ဓမူဂေါ… အန္ဓပဓိရော… မူဂပဓိရော… အန္ဓမူဂပဓိရော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပတ္တော ဩသာရဏံ၊ တဉ္စေ သင်္ဃော ဩသာရေတိ၊ သောသာရိတော’’တိ (မဟာဝ။ ၃၉၆) ဗာတ္တိံသ။

ကုဋ္ဌိအာဒိ စ တေရသာတိ မဟာခန္ဓကေ အာဂတာ –

‘‘ကုဋ္ဌိံ ဂဏ္ဍိံ ကိလာသိဉ္စ၊ သောသိဉ္စ အပမာရိကံ၊

တထာ ရာဇဘဋံ စောရံ၊ လိခိတံ ကာရဘေဒကံ။

‘‘ကသာဟတံ နရဉ္စေဝ၊ ပုရိသံ လက္ခဏာဟတံ၊

ဣဏာယိကဉ္စ ဒါသဉ္စ၊ ပဗ္ဗာဇေန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ –

ယထာဝုတ္တာ တေရသ။

ဧဝမေတေ ပဉ္စစတ္တာလီသ ဝုတ္တာ။ တေသု ကသာဟတလက္ခဏာဟတလိခိတကာနံ တိဏ္ဏံ ဥဘယတ္ထ အာဂတတ္တာ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဒွါစတ္တာလီသေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

‘‘ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဗာတ္တိံသ၊ ကုဋ္ဌိအာဒိ စ တေရသာ’’တိ ယေ ပုဂ္ဂလာ ဝုတ္တာ၊ တေသံ။ ဩသာရော အပ္ပတ္တောတိ ဥပသမ္ပဒါအနနုရူပါတိ အတ္ထော။ ကတော စေတိ အကတ္တဗ္ဗဘာဝမသလ္လက္ခန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ယဒိ ဥပသမ္ပဒါသင်္ခါတော ဩသာရော ကတော ဘဝေယျ။ ရူဟတီတိ သိဇ္ဈတိ၊ တေ ပုဂ္ဂလာ ဥပသမ္ပန္နာယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ အာစရိယာဒယော ပန အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ယထာဟ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကဋ္ဌကထာယံ – ‘‘ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒယော ပန ဒွတ္တိံသ သုဩသာရိတာ၊ ဥပသမ္ပာဒိတာ ဥပသမ္ပန္နာဝ ဟောန္တိ၊ န တေ လဗ္ဘာ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ၊ ပန ကာရကသင်္ဃော စ သာတိသာရာ၊ န ကောစိ အာပတ္တိတော မုစ္စတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၉၆)။

၂၅၄၄-၅။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ တယော ဧကာနုဿာဝနေ ကာတုံ၊ တဉ္စ ခေါ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေနာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၃) ဝစနတော သစေ တယော အာစရိယာ ဧကသီမာယံ နိသိန္နာ ဧကဿ ဥပဇ္ဈာယဿ နာမံ ဂဟေတွာ တိဏ္ဏံ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာနံ ဝိသုံ ဝိသုံယေဝ ကမ္မဝါစံ ဧကက္ခဏေ ဝတွာ တယော ဥပသမ္ပာဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧကူပဇ္ဈာယကော ဟောတီ’’တိအာဒိ။

‘‘တယော’’တိ ဣဒံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ‘‘သမ္ဗဟုလာနံ ထေရာန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၂၃) အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဧကတောတိ ဧကက္ခဏေ။ အနုသာဝနန္တိ ကမ္မဝါစံ။ ဩသာရေတွာတိ ဝတွာ။ ကမ္မန္တိ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ။ န စ ကုပ္ပတီတိ န ဝိပဇ္ဇတိ။ ကပ္ပတီတိ အဝိပဇ္ဇနတော ဧဝံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၅၄၆-၇။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွေ တယော ဧကာနုဿာဝနေ ကာတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၂၃) ဝစနတော သစေ ဧကော အာစရိယော ‘‘ဗုဒ္ဓရက္ခိတော စ ဓမ္မရက္ခိတော စ သင်္ဃရက္ခိတော စ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာနံ ပစ္စေကံ နာမံ ဂဟေတွာ ကမ္မဝါစံ ဝတွာ ဒွေ တယောပိ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧကူပဇ္ဈာယကော ဟောတီ’’တိအာဒိ။

ဥပသမ္ပဒံ အပေက္ခန္တီတိ ‘‘ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ’’တိ ဥပသမ္ပဇ္ဇနကာ ဝုစ္စန္တိ။ တေသံ နာမန္တိ တေသံ ဥပသမ္ပဇ္ဇန္တာနဉ္စေဝ ဥပဇ္ဈာယာနဉ္စ နာမံ။ အနုပုဗ္ဗေန သာဝေတွာတိ ယောဇနာ၊ ‘‘ဗုဒ္ဓရက္ခိတော’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တနယေန ကမ္မဝါစာယံ သကဋ္ဌာနေ ဝတွာ သာဝေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာတိ ဧကေန အာစရိယေန။ ဧကတောတိ ဒွေ တယော ဇနေ ဧကတော ကတွာ။ အနုသာဝေတွာတိ ကမ္မဝါစံ ဝတွာ။ ကတံ ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ။

၂၅၄၈။ အညမညာနုသာဝေတွာတိ အညမညဿ နာမံ အနုသာဝေတွာ၊ ဂဟေတွာတိ အတ္ထော၊ အညမညဿ နာမံ ဂဟေတွာ ကမ္မဝါစံ ဝတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၅၄၉။ တံ ဝိဓိံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သုမနော’’တိအာဒိ။ သုမနောတိ အာစရိယော။ တိဿထေရဿ ဥပဇ္ဈာယဿ။ သိဿကံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ။ အနုသာဝေတီတိ ကမ္မဝါစံ သာဝေတိ။ တိဿောတိ ပဌမံ ဥပဇ္ဈာယဘူတဿ ဂဟဏံ။ သုမနထေရဿာတိ ပဌမံ အာစရိယတ္ထေရမာဟ။ ဣမေ ဒွေ ဧကသီမာယံ နိသီဒိတွာ ဧကက္ခဏေ အညမညဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ကမ္မဝါစံ ဝဒန္တာ အတ္တနော အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ပဋိစ္စ ဥပဇ္ဈာယာပိ ဟောန္တိ၊ အန္တေဝါသိကေ ပဋိစ္စ အာစရိယာပိ ဟောန္တိ၊ အညမညဿ ဂဏပူရကာ စ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ –

‘‘သစေ ပန နာနာစရိယာ နာနာဥပဇ္ဈာယာ ဟောန္တိ၊ တိဿတ္ထေရော သုမနတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ သုမနတ္ထေရော တိဿတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အနုဿာဝေတိ၊ အညမညဉ္စ ဂဏပူရကာ ဟောန္တိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၂၃)။

၂၅၅၀။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ဥပသမ္ပဒါဓိကာရေ။ ပဋိက္ခိတ္တာတိ ‘‘န တွေဝ နာနုပဇ္ဈာယေနာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၃) ပဋိသိဒ္ဓါ။ လောကိယေဟိ အာဒိစ္စပုတ္တော မနူတိ ယော ပဌမကပ္ပိကော မနုဿာနံ အာဒိရာဇာ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ဝံသေ ဇာတတ္တာ အာဒိစ္စော ဗန္ဓု ဧတဿာတိ အာဒိစ္စဗန္ဓု၊ ဘဂဝါ၊ တေန။

မဟာခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

ဥပေါသထက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅၅၁-၂။ ယာ ဧကာဒသဟိ သီမာဝိပတ္တီဟိ ဝဇ္ဇိတာ တိသမ္ပတ္တိသံယုတာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဃဋေတွာ သမ္မတာ၊ သာ အယံ ဗဒ္ဓသီမာ နာမ သိယာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ အတိခုဒ္ဒကာ၊ အတိမဟတီ၊ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ၊ ဆာယာနိမိတ္တာ၊ အနိမိတ္တာ၊ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ၊ နဒိယာ သမ္မတာ၊ သမုဒ္ဒေ သမ္မတာ၊ ဇာတဿရေ သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ၊ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာတိ ‘‘ဣမေဟိ ဧကာဒသဟိ အာကာရေဟိ သီမတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တီ’’တိ (ပရိ။ ၄၈၆) ဝစနတော ဣမာ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော နာမ၊ ဝိပန္နသီမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တတ္ထ အတိခုဒ္ဒကာ နာမ ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ န သက္ကောန္တိ။ အတိမဟတီ နာမ ယာ အန္တမသော ကေသဂ္ဂမတ္တေနာပိ တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ သမ္မတာ။ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ အဃဋိတနိမိတ္တာ ဝုစ္စတိ။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ အနုက္ကမေနေဝ ဒက္ခိဏာယ၊ ပစ္ဆိမာယ၊ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ကိတ္တေတွာ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပုဗ္ဗကိတ္တိတံ ပဋိကိတ္တေတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ အခဏ္ဍနိမိတ္တာ ဟောတိ။ သစေ ပန အနုက္ကမေန အာဟရိတွာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတ္ထေဝ ဌပေတိ၊ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ဟောတိ။ အပရာပိ ခဏ္ဍနိမိတ္တာ နာမ ယာ အနိမိတ္တုပဂံ တစသာရရုက္ခံ ဝါ ခါဏုကံ ဝါ ပံသုပုဉ္ဇဝါလိကာပုဉ္ဇာနံ ဝါ အညတရံ အန္တရာ ဧကံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ ဆာယာနိမိတ္တာ နာမ ပဗ္ဗတစ္ဆာယာဒီနံ ယံ ကိဉ္စိ ဆာယံ နိမိတ္တံ ကတွာ သမ္မတာ။ အနိမိတ္တာ နာမ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နိမိတ္တာနိ အကိတ္တေတွာ သမ္မတာ။ ဗဟိသီမေ ဌိတသမ္မတာ နာမ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ နိမိတ္တာနံ ဗဟိ ဌိတေန သမ္မတာ။

နဒိယာ သမုဒ္ဒေ ဇာတဿရေ သမ္မတာ နာမ ဧတေသု နဒိအာဒီသု သမ္မတာ။ သာ ဟိ ဧဝံ သမ္မတာပိ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ၊ သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော၊ သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၈) ဝစနတော အသမ္မတာဝ ဟောတိ။ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ သမ္ဘိန္ဒန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပေါရာဏကဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ အမ္ဗော စေဝ ဇမ္ဗူ စာတိ ဒွေ ရုက္ခာ အညမညံ သံသဋ္ဌဝိဋပါ ဟောန္တိ၊ တေသု အမ္ဗဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဇမ္ဗူ၊ ဝိဟာရသီမာ စ ဇမ္ဗုံ အန္တော ကတွာ အမ္ဗံ ကိတ္တေတွာ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ အထ ပစ္ဆာ တဿ ဝိဟာရဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဝိဟာရေ ကတေ သီမံ ဗန္ဓန္တာ ဘိက္ခူ တံ အမ္ဗံ အန္တော ကတွာ ဇမ္ဗုံ ကိတ္တေတွာ ဗန္ဓန္တိ၊ သီမာယ သီမံ သမ္ဘိန္နာ ဟောတိ။ သီမာယ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ နာမ အတ္တနော သီမာယ ပရေသံ သီမံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေန သမ္မတာ။ သစေ ဟိ ပရေသံ ဗဒ္ဓသီမံ သကလံ ဝါ တဿာ ပဒေသံ ဝါ အန္တော ကတွာ အတ္တနော သီမံ သမ္မန္နတိ၊ သီမာယ သီမာ အဇ္ဈောတ္ထရိတာ နာမ ဟောတီတိ။ ဣတိ ဣမာဟိ ဧကာဒသဟိ ဝိပတ္တိသီမာဟိ ဝဇ္ဇိတာတိ အတ္ထော။

တိသမ္ပတ္တိသံယုတာတိ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိ၊ ပရိသာသမ္ပတ္တိ၊ ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တီတိ ဣမာဟိ တီဟိ သမ္ပတ္တီဟိ သမန္နာဂတာ။ တတ္ထ နိမိတ္တသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ ‘‘ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ၊ ပါသာဏနိမိတ္တံ၊ ဝနနိမိတ္တံ၊ ရုက္ခနိမိတ္တံ၊ မဂ္ဂနိမိတ္တံ၊ ဝမ္မိကနိမိတ္တံ၊ နဒိနိမိတ္တံ၊ ဥဒကနိမိတ္တ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၃၈) ဧဝံ ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု နိမိတ္တေသု တသ္မိံ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ယထာလဒ္ဓါနိ နိမိတ္တုပဂါနိ နိမိတ္တာနိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ? ပဗ္ဗတော၊ ဘန္တေ၊ ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သမ္မာ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ။

ပရိသာသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ သန္နိပတိတွာ ယာဝတိကာ တသ္မိံ ဂါမခေတ္တေ ဗဒ္ဓသီမံ ဝါ နဒိသမုဒ္ဒဇာတဿရေ ဝါ အနောက္ကမိတွာ ဌိတာ ဘိက္ခူ၊ တေ သဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ကတွာ၊ ဆန္ဒံ ဝါ အာဟရိတွာ သမ္မတာ။

ကမ္မဝါစာသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နာမ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ယာဝတာ သမန္တာ နိမိတ္တာ ကိတ္တိတာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၉) နယေန ဝုတ္တာယ ပရိသုဒ္ဓါယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သမ္မတာ။ ဧဝံ ဧကာဒသ ဝိပတ္တိသီမာယော အတိက္ကမိတွာ တိဝိဓသမ္ပတ္တိယုတ္တာ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဃဋေတွာ သမ္မတာ သီမာ ဗဒ္ဓသီမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂၅၅၃-၄။ ခဏ္ဍသမာနသံဝါသအဝိပ္ပဝါသာ အာဒယော အာဒိဘူတာ၊ အာဒိမှိ ဝါ ယာသံ သီမာနံ တာ ခဏ္ဍသမာနသံဝါသာဝိပ္ပဝါသာဒီ၊ တာသံ၊ တာဟိ ဝါ ပဘေဒေါ ခဏ္ဍသမာနသံဝါသာဒိဘေဒေါ၊ တတော ခဏ္ဍသမာနသံဝါသာဒိဘေဒတော၊ ခဏ္ဍသီမာ၊ သမာနသံဝါသသီမာ၊ အဝိပ္ပဝါသသီမာတိ ဣမာသံ သီမာနံ ဧတာဟိ ဝါ ကရဏဘူတာဟိ၊ ဟေတုဘူတာဟိ ဝါ ဇာတေန ဝိဘာဂေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမာနသံဝါသာဝိပ္ပဝါသာနမန္တရေ ခဏ္ဍာ ပရိစ္ဆိန္နာ တာဟိ အသင်္ကရာ သီမာ ခဏ္ဍသီမာ နာမ။ သမာနသံဝါသေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကတော ဥပေါသထာဒိကော သံဝါသော ဧတ္ထ ကရီယတီတိ သမာနသံဝါသာ နာမ။ အဝိပ္ပဝါသာယ လက္ခဏံ ‘‘ဗန္ဓိတွာ’’တိအာဒိနာ ဝက္ခတိ။ ဣတိ ဗဒ္ဓါ တိဓာ ဝုတ္တာတိ ဧဝံ ဗဒ္ဓသီမာ တိပ္ပဘေဒါ ဝုတ္တာ။

ဥဒကုက္ခေပါတိ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနံ။ သတ္တန္နံ အဗ္ဘန္တရာနံ သမာဟာရာ သတ္တဗ္ဘန္တရာ၊ တတောပိ စ။ အဗဒ္ဓါပိ တိဝိဓာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထာတိ တာသု တီသု အဗဒ္ဓသီမာသု။ ဂါမပရိစ္ဆေဒေါတိ သဗ္ဗဒိသာသု သီမံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘ဣမဿ ပဒေသဿ ဧတ္တကော ကရော’’တိ ဧဝံ ကရေန နိယမိတော ဂါမပ္ပဒေသော။ ယထာဟ – ‘‘ယတ္တကေ ပဒေသေ တဿ ဂါမဿ ဘောဇကာ ဗလိံ ဟရန္တိ၊ သော ပဒေသော အပ္ပော ဝါ ဟောတု မဟန္တော ဝါ၊ ‘ဂါမသီမာ’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ယမ္ပိ ဧကသ္မိံယေဝ ဂါမက္ခေတ္တေ ဧကံ ပဒေသံ ‘အယံ ဝိသုံ ဂါမော ဟောတူ’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတိ၊ သောပိ ဝိသုံဂါမသီမာ ဟောတိယေဝါ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇)။

‘‘ဂါမပရိစ္ဆေဒေါ’’တိ ဣမိနာ စ နဂရပရိစ္ဆေဒေါ စ သင်္ဂဟိတော။ ယထာဟ – ‘‘ဂါမဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ နဂရမ္ပိ ဂဟိတမေဝ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇)။ နိဂမသီမာယ ဝိသုံယေဝ ဝုတ္တတ္တာ တဿာ ဣဓ သင်္ဂဟော န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှိ ပါဠိယံ ‘‘ယံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ ယာ တဿ ဝါ ဂါမဿ ဂါမသီမာ၊ နိဂမဿ ဝါ နိဂမသီမာ၊ အယံ တတ္ထ သမာနသံဝါသာ ဧကုပေါသထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇)။ ဣမိဿာ ဝိသုံယေဝ လက္ခဏဿ ဝုတ္တတ္တာ ဂါမသီမာလက္ခဏေနေဝ ဥပလက္ခိတာ။

၂၅၅၅။ ‘‘ဇာတဿရေ’’တိအာဒီသု ဇာတဿရာဒီနံ လက္ခဏံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ယော ပန ကေနစိ ခဏိတွာ အကတော သယံဇာတော သောဗ္ဘော သမန္တတော အာဂတေန ဥဒကေန ပူရိတော တိဋ္ဌတိ၊ ယတ္ထ နဒိယံ ဝက္ခမာနပ္ပကာရေ ဝဿကာလေ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဇာတဿရော နာမ။ ယောပိ နဒိံ ဝါ သမုဒ္ဒံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ နိက္ခန္တဥဒကေန ခဏိတော သောဗ္ဘော ဧတံ လက္ခဏံ ပါပုဏာတိ၊ အယမ္ပိ ဇာတဿရောယေဝ။ သမုဒ္ဒေါ ပါကဋောယေဝ။

ယဿာ ဓမ္မိကာနံ ရာဇူနံ ကာလေ အနွဍ္ဎမာသံ အနုဒသာဟံ အနုပဉ္စာဟံ အနတိက္ကမိတွာ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝလာဟကေသု ဝိဂတမတ္တေသု သောတံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ အယံ နဒိသင်္ချံ န ဂစ္ဆတိ။ ယဿာ ပန ဤဒိသေ သုဝုဋ္ဌိကာလေ ဝဿာနဿ စတုမာသေ သောတံ န ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ယတ္ထ တိတ္ထေန ဝါ အတိတ္ထေန ဝါ သိက္ခာကရဏီယေ အာဂတလက္ခဏေန တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အန္တရဝါသကံ အနုက္ခိပိတွာ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ အန္တရဝါသကော တေမိယတိ၊ အယံ သမုဒ္ဒံ ဝါ ပဝိသတု တဠာကံ ဝါ၊ ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ နဒီ နာမ။

သမန္တတောတိ သမန္တာ။ မဇ္ဈိမဿာတိ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ။ ဥဒကုက္ခေပေါတိ ဝက္ခမာနေန နယေန ထာမပ္ပမာဏေန ခိတ္တဿ ဥဒကဿ ဝါ ဝါလုကာယ ဝါ ပတိတဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နော အန္တောပဒေသော။ ယထာ အက္ခဓုတ္တာ ဒါရုဂုဠံ ခိပန္တိ၊ ဧဝံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလုကံ ဝါ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ထာမမဇ္ဈိမေန ပုရိသေန သဗ္ဗထာမေန ခိပိတဗ္ဗံ၊ တတ္ထ ယတ္ထ ဧဝံ ခိတ္တံ ဥဒကံ ဝါ ဝါလုကာ ဝါ ပတတိ၊ အယံ ဥဒကုက္ခေပေါ နာမာတိ။ ဥဒကုက္ခေပသညိတောတိ ‘‘ဥဒကုက္ခေပေါ’’တိ သလ္လက္ခိတော။

၂၅၅၆။ အဂါမကေ အရညေတိ ဝိဉ္ဈာဋဝိသဒိသေ ဂါမရဟိတေ မဟာအရညေ။ သမန္တတော သတ္တေဝဗ္ဘန္တရာတိ အတ္တနော ဌိတဋ္ဌာနတော ပရိက္ခိပိတွာ သတ္တေဝ အဗ္ဘန္တရာ ယဿာ သီမာယ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ အယံ သတ္တဗ္ဘန္တရနာမိကာ သီမာ နာမ။

၂၅၅၇။ ဂုဠုက္ခေပနယေနာတိ အက္ခဓုတ္တကာနံ ဒါရုဂုဠုက္ခိပနာကာရေန။ ဥဒကုက္ခေပကာတိ ဥဒကုက္ခေပသဒိသဝသေန။

၂၅၅၈။ ဣမာသံ ဒွိန္နံ သီမာနံ ဝဍ္ဎနက္ကမံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဗ္ဘန္တရူဒကုက္ခေပါ၊ ဌိတောကာသာ ပရံ သိယု’’န္တိ။ ဌိတောကာသာ ပရန္တိ ပရိသာယ ဌိတဋ္ဌာနတော ပရံ၊ ပရိသပရိယန္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တဗ္ဘန္တရာ စ မိနိတဗ္ဗာ၊ ဥဒကုက္ခေပေါ စ ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၂၅၅၉-၆၀။ အန္တောပရိစ္ဆေဒေတိ ဥဒကုက္ခေပေန ဝါ သတ္တဗ္ဘန္တရေဟိ ဝါ ပရိစ္ဆိန္နောကာသဿ အန္တော။ ဟတ္ထပါသံ ဝိဟာယ ဌိတော ဝါ ပရံ တတ္တကံ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမ္မ ဌိတော ဝါတိ ယောဇနာ၊ သီမန္တရိကတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗံ ဧကံ ဥဒကုက္ခေပံ ဝါ သတ္တဗ္ဘန္တရံ ဧဝ ဝါ အနတိက္ကမ္မ ဌိတောတိ အတ္ထော။

ကမ္မံ ဝိကောပေတီတိ အန္တော ဌိတော ကမ္မဿ ဝဂ္ဂဘာဝကရဏတော၊ ဗဟိ တတ္တကံ ပဒေသံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတော အညဿ သင်္ဃဿ ဂဏပူရဏဘာဝံ ဂစ္ဆန္တော သီမာယ သင်္ကရဘာဝကရဏေန ကမ္မံ ဝိကောပေတိ။ ဣတိ ယသ္မာ အဋ္ဌကထာနယော၊ တသ္မာ သော အန္တောသီမာယ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတော ဟတ္ထပါသေ ဝါ ကာတဗ္ဗော၊ သီမန္တရိကတ္ထာယ ပရိစ္ဆိန္နောကာသတော ဗဟိ ဝါ ကာတဗ္ဗော။ တတ္တကံ ပရိစ္ဆေဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဌိတော ယထာဌိတောဝ သစေ အညဿ ကမ္မဿ ဂဏပူရကော န ဟောတိ၊ ကမ္မံ န ကောပေတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၂၅၆၁-၂။ သဏ္ဌာနန္တိ တိကောဋိသဏ္ဌာနံ။ နိမိတ္တန္တိ ပဗ္ဗတာဒိနိမိတ္တံ။ ဒိသကိတ္တနန္တိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဒိသာကိတ္တနံ။ ပမာဏန္တိ တိယောဇနပရမံ ပမာဏံ။ သောဓေတွာတိ ယသ္မိံ ဂါမက္ခေတ္တေ သီမံ ဗန္ဓတိ၊ တတ္ထ ဝသန္တေ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခူ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရေ ဝသန္တေ သီမာယ ဗဟိ ဂန္တုံ အဒတွာ၊ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရေ ဝသန္တေ ဟတ္ထပါသံ ဥပနေတဗ္ဗေ ဟတ္ထပါသံ နေတွာ အဝသေသေ ဗဟိသီမာယ ကတွာ သဗ္ဗမဂ္ဂေသု အာရက္ခံ ဝိဒဟိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သီမန္တိ ခဏ္ဍသီမံ။

ကီဒိသန္တိ အာဟ ‘‘တိကောဏ’’န္တိအာဒိ။ ပဏဝူပမန္တိ ပဏဝသဏ္ဌာနံ မဇ္ဈေ သံခိတ္တံ ဥဘယကောဋိယာ ဝိတ္ထတံ။ ‘‘ဝိတာနာကာရံ ဓနုကာကာရ’’န္တိ အာကာရ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဓနုကာကာရန္တိ အာရောပိတဓနုသဏ္ဌာနံ၊ ‘‘မုဒိင်္ဂူပမံ သကဋူပမ’’န္တိ ဥပမာ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ မုဒိင်္ဂူပမန္တိ မဇ္ဈေ ဝိတ္ထတံ ဥဘယကောဋိယာ တနုကံ တုရိယဝိသေသံ မုဒိင်္ဂန္တိ ဝဒန္တိ၊ တာဒိသန္တိ အတ္ထော။ သီမံ ဗန္ဓေယျာတိ ယောဇနာ။

၂၅၆၃။ ပဗ္ဗတာဒိနိမိတ္တုပဂနိမိတ္တာနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပဗ္ဗတ’’န္တိအာဒိ။ ဣတိ အဋ္ဌ နိမိတ္တာနိ ဒီပယေတိ ယောဇနာ။ တတြေဝံ သင်္ခေပတော နိမိတ္တုပဂတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – သုဒ္ဓပံသုသုဒ္ဓပါသာဏဥဘယမိဿကဝသေန (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ၊ မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) တိဝိဓောပိ ဟိ ပဗ္ဗတော ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ နိမိတ္တုပဂေါ၊ တတော ဩမကတရော န ဝဋ္ဋတိ။ အန္တောသာရေဟိ ဝါ အန္တောသာရမိဿကေဟိ ဝါ ရုက္ခေဟိ စတုပဉ္စရုက္ခမတ္တမ္ပိ ဝနံ နိမိတ္တုပဂံ၊ တတော ဦနတရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါသာဏနိမိတ္တေ အယဂုဠမ္ပိ ပါသာဏသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ယော ကောစိ ပါသာဏော ဥက္ကံသေန ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ဩမကတရံ အာဒိံ ကတွာ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပရိမာဏော နိမိတ္တုပဂေါ၊ န တတော ခုဒ္ဒကတရော။ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ပန အတိမဟန္တောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ရုက္ခော ဇီဝန္တောယေဝ အန္တောသာရော ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတော အန္တမသော ဥဗ္ဗေဓတော အဋ္ဌင်္ဂုလော ပရိဏာဟတော သူစိဒဏ္ဍပ္ပမာဏောပိ နိမိတ္တုပဂေါ၊ န တတော ဩရံ ဝဋ္ဋတိ။ မဂ္ဂေါ ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ ဝါ ဟောတု သကဋမဂ္ဂေါ ဝါ၊ ယော ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဒွေ တီဏိ ဂါမက္ခေတ္တာနိ ဂစ္ဆတိ၊ တာဒိသော ဇင်္ဃသကဋသတ္ထေဟိ ဝဠဉ္ဇိယမာနောယေဝ နိမိတ္တုပဂေါ၊ အဝဠဉ္ဇော န ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန တံဒိဝသံ ဇာတော အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဓော ဂေါဝိသာဏမတ္တောပိ ဝမ္မိကော နိမိတ္တုပဂေါ၊ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒကံ ယံ အသန္ဒမာနံ အာဝါဋပေါက္ခရဏိတဠာကဇာတဿရလောဏိသမုဒ္ဒါဒီသု ဌိတံ၊ တံ အာဒိံ ကတွာ အန္တမသော တင်္ခဏံယေဝ ပထဝိယံ ခတေ အာဝါဋေ ဃဋေဟိ အာဟရိတွာ ပူရိတမ္ပိ ယာဝ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနာ သဏ္ဌဟနကံ နိမိတ္တုပဂံ၊ ဣတရံ သန္ဒမာနကံ၊ ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒကာလံ အတိဋ္ဌန္တံ၊ ဘာဇနဂတံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ယာ အဗဒ္ဓသီမာလက္ခဏေ နဒီ ဝုတ္တာ၊ သာ နိမိတ္တုပဂါ၊ အညာ န ဝဋ္ဋတီတိ။

၂၅၆၄။ တေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ တီဏီတိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗဒဿနံ၊ ဣမိနာ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ နိမိတ္တာနိ န ဝဋ္ဋန္တီတိ ဒဿေတိ။ ယထာဟ – ‘‘သာ ဧဝံ သမ္မန္နိတွာ ဗဇ္ဈမာနာ ဧကေန၊ ဒွီဟိ ဝါ နိမိတ္တေဟိ အဗဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈)။ သတေနာပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနာယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တေန ဝီသတိယာ၊ တိံသာယ ဝါ နိမိတ္တေဟိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။

၂၅၆၅။ တိယောဇနံ ပရံ ဥက္ကဋ္ဌော ပရိစ္ဆေဒေါ ဧတိဿာတိ တိယောဇနပရာ။ ‘‘ဝီသတီ’’တိအာဒီနံ သင်္ချာနေ၊ သင်္ချေယျေ စ ဝတ္တနတော ဣဓ သင်္ချာနေ ဝတ္တမာနံ ဝီသတိ-သဒ္ဒံ ဂဟေတွာ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူနန္တိ ဘိန္နာဓိကရဏနိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကဝီသတိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန နိဂ္ဂဟီတလောပေါ၊ ဝီသတိဝဂ္ဂကရဏီယပရမတ္တာ သင်္ဃကမ္မဿ ကမ္မာရဟေန သဒ္ဓိံ ဘိက္ခူနံ ဧကဝီသတိံ ဂဏှန္တီတိ အတ္ထော၊ ဣဒဉ္စ နိသိန္နာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌိမန္တတော ဟိ ယတ္ထ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ နိသီဒိတုံ သက္ကောန္တိ၊ တတ္တကေ ပဒေသေ သီမံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။

၂၅၆၆။ ယာ ဥက္ကဋ္ဌာယပိ ယာ စ ဟေဋ္ဌိမာယပိ ကေသဂ္ဂမတ္တတောပိ အဓိကာ ဝါ ဦနာ ဝါ၊ ဧတာ ဒွေပိ သီမာယော ‘‘အသီမာ’’တိ အာဒိစ္စဗန္ဓုနာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၂၅၆၇။ သမန္တတော သဗ္ဗမေဝ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာတိ ပုဗ္ဗဒိသာနုဒိသာဒီသု ပရိတော သဗ္ဗဒိသာသု ယထာလဒ္ဓံ နိမိတ္တောပဂံ သဗ္ဗနိမိတ္တံ ‘‘ဝိနယဓရေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ’န္တိ? ‘ပဗ္ဗတော၊ ဘန္တေ’တိ။ ပုန ဝိနယဓရေန ‘ဧသော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၈) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဃဋေတွာ ကိတ္တေတွာ။ ဉတ္တိ ဒုတိယာ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ယာဝတာ သမန္တာ နိမိတ္တာ ကိတ္တိတာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၃၉) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တေန ဉတ္တိဒုတိယေန ကမ္မေနာတိ အတ္ထော။ အရဟတိ ပဟောတိ ဝိနယဓရောတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၅၆၈။ ဗန္ဓိတွာတိ ယထာဝုတ္တလက္ခဏနယေန သမာနသံဝါသသီမံ ပဌမံ ဗန္ဓိတွာ။ အနန္တရန္တိ ကိစ္စန္တရေန ဗျဝဟိတံ အကတွာ၊ ကာလက္ခေပံ အကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ သီမံ သမူဟနိတုကာမာနံ ပစ္စတ္တိကာနံ ဩကာသံ အဒတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပစ္ဆာတိ သမာနသံဝါသသမ္မုတိတော ပစ္ဆာ။ စီဝရာဝိပ္ပဝါသကံ သမ္မန္နိတွာန ယာ ဗဒ္ဓါ၊ သာ ‘‘အဝိပ္ပဝါသာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။

တတ္ထ စီဝရာဝိပ္ပဝါသကံ သမ္မန္နိတွာန ယာ ဗဒ္ဓါတိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ယာ သာ သင်္ဃေန သီမာ သမ္မတာ သမာနသံဝါသာ ဧကုပေါသထာ…ပေ… ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၄) ဝုတ္တနယေန စီဝရေန အဝိပ္ပဝါသံ သမ္မန္နိတွာ ယာ ဗဒ္ဓါ။ သာ အဝိပ္ပဝါသာတိ ဝုစ္စတီတိ တတ္ထ ဝသန္တာနံ ဘိက္ခူနံ စီဝရေန ဝိပ္ပဝါသနိမိတ္တာပတ္တိယာ အဘာဝတော တထာ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၅၆၉။ ‘‘ယာ ကာစိ နဒိလက္ခဏပ္ပတ္တာ နဒီ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ‘ဧတံ ဗဒ္ဓသီမံ ကရောမာ’တိ ကတာပိ အသီမာဝ ဟောတီ’’တိအာဒိကံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၇) အဋ္ဌကထာနယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နဒီ…ပေ… န ဝေါတ္ထရတီ’’တိ၊ န ပတ္ထရတိ သီမာဘာဝေန ဗျာပိနီ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနေဝါတိ ယေန န ဝေါတ္ထရတိ၊ တေနေဝ ကာရဏေန။ အဗြဝီတိ ‘‘သဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဒီ အသီမာ၊ သဗ္ဗော သမုဒ္ဒေါ အသီမော၊ သဗ္ဗော ဇာတဿရော အသီမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၇) အဝေါစ။

သီမာကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၅၇၀။ အဋ္ဌမိယာပိ ဥပေါသထဝေါဟာရတ္တာ ဒိနဝသေန ဥပေါသထာနံ အတိရေကတ္တေပိ ဣဓ အဓိပ္ပေတေယေဝ ဥပေါသထေ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘နဝေဝါ’’တိ။

၂၅၇၁-၃။ တေ သရူပတော ဒဿေတုမာဟ ‘‘စာတုဒ္ဒသော…ပေ… ကမ္မေနုပေါသထာ’’တိ။ စတုဒ္ဒသန္နံ ပူရဏော စာတုဒ္ဒသော။ ပန္နရသန္နံ ပူရဏော ပန္နရသော။ ယဒါ ပန ကောသမ္ဗက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၄၅၁ အာဒယော) အာဂတနယေန ဘိန္နေ သင်္ဃေ ဩသာရိတေ တသ္မိံ ဘိက္ခုသ္မိံ သင်္ဃော တဿ ဝတ္ထုဿ ဝူပသမာယ သင်္ဃသာမဂ္ဂိံ ကရောတိ၊ တဒါ ‘‘တာဝဒေဝ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၄၇၅) ဝစနတော ဌပေတွာ စာတုဒ္ဒသပန္နရသေ အညောပိ ယော ကောစိ ဒိဝသော သာမဂ္ဂီ ဥပေါသထောတိ။ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ စာတုဒ္ဒသော၊ ပန္နရသော၊ သာမဂ္ဂီ စ ဥပေါသထောတိ ဧတေ တယောပိ ဥပေါသထာ ဒိဝသေနေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဒိဝသေနေဝ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

သင်္ဃေဥပေါသထောတိ သင်္ဃေန ကာတဗ္ဗဥပေါသထော။ ဂဏေပုဂ္ဂလုပေါသထောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သာဓျသာဓနလက္ခဏဿ သမ္ဗန္ဓဿ လဗ္ဘမာနတ္တာ ‘‘သင်္ဃေ’’တိအာဒီသု သာမိဝစနပ္ပသင်္ဂေ ဘုမ္မနိဒ္ဒေသော။ ဥပေါသထော သာဓျော ကမ္မဘာဝတော၊ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလာ သာဓနံ ကာရကဘာဝတော။

သုတ္တဿ ဥဒ္ဒေသော သုတ္တုဒ္ဒေသော၊ သုတ္တုဒ္ဒေသောတိ အဘိဓာနံ နာမံ ယဿ သော သုတ္တုဒ္ဒေသာဘိဓာနော။ ကမ္မေနာတိ ကိစ္စဝသေန။

၂၅၇၄။ ‘‘အဓိဋ္ဌာန’’န္တိ ဝါစ္စလိင်္ဂမပေက္ခိတွာ ‘‘နိဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ နပုံသကနိဒ္ဒေသော။ ဝါစ္စလိင်္ဂါ ဟိ တဗ္ဗာဒယောတိ ပါတိမောက္ခော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ပါရိသုဒ္ဓိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ပုမိတ္ထိလိင်္ဂေန ယောဇေတဗ္ဗာ။

၂၅၇၅။ ဝုတ္တာတိ ‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ၊ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ၊ အယံ ပဌမော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ဒေသိတာ၊ သယဉ္စ တေသဉ္စ ဥဒ္ဒေသေ သင်္ခေပတော ဒဿေတုမာဟ ‘‘နိဒါန’’န္တိအာဒိ။ သာဝေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သုတေနာ’’တိ သေသော။ သေသကန္တိ အနုဒ္ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနံ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော…ပေ… အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီတိ ဣမံ နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ၊ တတ္ထာယသ္မန္တေ ပုစ္ဆာမိ ကစ္စိတ္ထ ပရိသုဒ္ဓါ၊ ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ…ပေ… ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’တိ ဝတွာ ‘ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ခေါ အာယသ္မန္တော နိဒါနံ။ သုတာ ခေါ ပနာယသ္မန္တေဟိ စတ္တာရော ပါရာဇိကာ ဓမ္မာ…ပေ… အဝိဝဒမာနေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၀) –

အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တနယေန အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ။

၂၅၇၆။ သေသေသုပီတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာပေက္ခာယ သေသေသု ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒီသုပိ။ ‘‘အယမေဝ နယော ဉေယျော’’တိ သာမညေန ဝုတ္တေပိ ‘‘ဝိတ္ထာရေနေဝ ပဉ္စမော’’တိ ဝစနတော ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသေ ‘‘သာဝေတဗ္ဗံ တု သေသက’’န္တိ အယံ နယော န လဗ္ဘတိ။ ‘‘သာဝေတဗ္ဗံ တု သေသက’’န္တိ ဝစနတော ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒီသု ယသ္မိံ ဝိပ္ပကတေ အန္တရာယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ။ နိဒါနုဒ္ဒေသေ ပန အနုဒ္ဒိဋ္ဌေ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ အနိယတုဒ္ဒေသဿ ပရိဟီနတ္တာ ‘‘ဘိက္ခုနီနဉ္စ စတ္တာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဒေသာ နဝိမေ ပနာတိ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ၊ ဘိက္ခုနီနံ စတ္တာရောတိ ဥဘတောပါတိမောက္ခေ ဣမေ နဝ ဥဒ္ဒေသာ ဝုတ္တာတိ အတ္ထော။

၂၅၇၇။ ဥပေါသထေတိ သင်္ဃုပေါသထေ။ အန္တရာယန္တိ ရာဇန္တရာယာဒိကံ ဒသဝိဓံ အန္တရာယံ။ ယထာဟ – ‘‘ရာဇန္တရာယော စောရန္တရာယော အဂျန္တရာယော ဥဒကန္တရာယော မနုဿန္တရာယော အမနုဿန္တရာယော ဝါဠန္တရာယော သရီသပန္တရာယော ဇီဝိတန္တရာယော ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀)။

တတ္ထ သစေ ဘိက္ခူသု ‘‘ဥပေါသထံ ကရိဿာမာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၀) နိသိန္နေသု ရာဇာ အာဂစ္ဆတိ၊ အယံ ရာဇန္တရာယော။ စောရာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အယံ စောရန္တရာယော။ ဒဝဒါဟော အာဂစ္ဆတိ ဝါ၊ အာဝါသေ ဝါ အဂ္ဂိ ဥဋ္ဌဟတိ၊ အယံ အဂျန္တရာယော။ မေဃော ဝါ ဥဋ္ဌေတိ၊ ဩဃော ဝါ အာဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဥဒကန္တရာယော။ ဗဟူ မနုဿာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အယံ မနုဿန္တရာယော။ ဘိက္ခုံ ယက္ခော ဂဏှာတိ၊ အယံ အမနုဿန္တရာယော။ ဗျဂ္ဃာဒယော စဏ္ဍမိဂါ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အယံ ဝါဠန္တရာယော။ ဘိက္ခုံ သပ္ပာဒယော ဍံသန္တိ၊ အယံ သရီသပန္တရာယော။ ဘိက္ခု ဂိလာနော ဝါ ဟောတိ၊ ကာလံ ဝါ ကရောတိ၊ ဝေရိနော ဝါ တံ မာရေတုံ ဂဏှန္တိ၊ အယံ ဇီဝိတန္တရာယော။ မနုဿာ ဧကံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဘိက္ခူ ဗြဟ္မစရိယာ စာဝေတုကာမာ ဂဏှန္တိ၊ အယံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော။

‘‘စေဝါ’’တိ ဣမိနာ အန္တရာယေဝ အန္တရာယသညိနာ ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသေ အကတေပိ အနာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ အနုဒ္ဒေသောတိ ဝိတ္ထာရေန အနုဒ္ဒေသော။ နိဝါရိတောတိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသတိ အန္တရာယေ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ပဋိသိဒ္ဓါ။ ဣမိနာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ အန္တရာယေ သံခိတ္တေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၀) ဣဒမ္ပိ ဝိဘာဝိတံ ဟောတိ။

၂၅၇၈။ တဿာတိ ပါတိမောက္ခဿ။ ဣဿရဏဿ ဟေတုမာဟ ‘‘‘ထေရာဓေယျ’န္တိ ပါဌတော’’တိ။ ထေရာဓေယျန္တိ ထေရာဓီနံ၊ ထေရာယတ္တန္တိ အတ္ထော။ ပါဌတောတိ ပါဠိဝစနတော။ ‘‘ယော တတ္ထ ဘိက္ခု ဗျတ္တော ပဋိဗလော၊ တဿာဓေယျံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၅) ဝစနတော အာဟ ‘‘အဝတ္တန္တေနာ’’တိအာဒိ။ အဝတ္တန္တေနာတိ အန္တမသော ဒွေပိ ဥဒ္ဒေသေ ဥဒ္ဒိသိတုံ အသက္ကောန္တေန။ ထေရေန ယော အဇ္ဈိဋ္ဌော၊ ဧဝမဇ္ဈိဋ္ဌဿ ယဿ ပန ထေရဿ၊ နဝဿ၊ မဇ္ဈိမဿ ဝါ သော ပါတိမောက္ခော ဝတ္တတိ ပဂုဏော ဟောတိ၊ သော ဣဿရောတိ သမ္ဗန္ဓော။

အဇ္ဈိဋ္ဌောတိ ‘‘တွံ၊ အာဝုသော၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသာ’’တိ အာဏတ္တော၊ ဣမိနာ အနာဏတ္တဿ ဥဒ္ဒိသိတုံ သာမတ္ထိယာ သတိပိ အနိဿရဘာဝေါ ဒီပိတော ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘သစေ ထေရဿ ပဉ္စ ဝါ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ဒွေ ပန အခဏ္ဍာ သုဝိသဒါ ဝါစုဂ္ဂတာ ဟောန္တိ၊ ထေရာယတ္တောဝ ပါတိမောက္ခော။ သစေ ပန ဧတ္တကမ္ပိ ဝိသဒံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဗျတ္တဿ ဘိက္ခုနော အာယတ္တော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၅)။

၂၅၇၉။ ဥဒ္ဒိသန္တေတိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တေ။ သမာ ဝါတိ အာဝါသိကေဟိ ဂဏနေန သမာ ဝါ။ အပ္ပာ ဝါတိ ဦနာ ဝါ။ အာဂစ္ဆန္တိ သစေ ပနာတိ သစေ ပန အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ။ သေသကန္တိ အနုဒ္ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနံ။

၂၅၈၀။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္တေတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌက္ခဏေယေဝ ကထာရမ္ဘတော ပုဗ္ဗမေဝ။ ‘‘ဝါ’’တိ ဣဒံ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ ဣမိနာ အဝုတ္တံ ‘‘အဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ’’တိ ဣမံ ဝိကပ္ပံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယာတိ စ ဘိက္ခုပရိသာယ အညမညံ သုခကထာယ နိသိန္နာယယေဝါတိ အတ္ထော။ ပရိသာယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဧကစ္စာယာ’’တိ စ ‘‘သဗ္ဗာယာ’’တိ စ သေသော။ ဘိက္ခူနံ ဧကစ္စာယ ပရိသာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ဝါ သဗ္ဗာယ ပရိသာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ဝါတိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ အာဝါသိကာနံ။ မူလေတိ သန္တိကေ။ ပါရိသုဒ္ဓိ ကာတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… အာဂစ္ဆန္တိ ဗဟုတရာ၊ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ ပုန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တနယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သစေ ဗဟူ’’တိ။ ဧတ္ထ ‘‘ပုန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ သေသော။ သဗ္ဗဝိကပ္ပေသု ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ ပုန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ သေသဝိနိစ္ဆယော –

‘‘ပန္နရသောဝါသိကာနံ၊ ဣတရာနံ သစေတရော၊

သမာနေတရေနုဝတ္တန္တု၊ ပုရိမာနံ သစေဓိကာ၊

ပုရိမာ အနုဝတ္တန္တု၊ တေသံ သေသေပျယံ နယော။

‘‘ပါဋိပဒေါဝါသိကာနံ၊

ဣတရာနံ ဥပေါသထော၊

သမထောကာနံ သာမဂ္ဂိံ၊

မူလဋ္ဌာ ဒေန္တု ကာမတော။

ဗဟိ ဂန္တွာန ကာတဗ္ဗော၊

နော စေ ဒေန္တိ ဥပေါသထော၊

ဒေယျာနိစ္ဆာယ သာမဂ္ဂီ၊

ဗဟူသု ဗဟိ ဝါ ဝဇေ။

‘‘ပါဋိပဒေဂန္တုကာနံ၊ ဧဝမေဝ အယံ နယော၊

သာဝေယျ သုတ္တံ သဉ္စိစ္စ၊ အဿာဝေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ။

၂၅၈၁။ ဝိနိဒ္ဒိဋ္ဌဿာတိ အာဏတ္တဿ၊ ဣမိနာ ဣတရေသံ အနာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ ဣဓ ‘‘အဂိလာနဿာ’’တိ သေသော။ ထေရေန အာဏာပေန္တေန ‘‘ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောန္တော ဝါ သဒါကာလမေဝ ဧကော ဝါ ဘာရနိတ္ထရဏကော ဝါ သရဘာဏကဓမ္မကထိကာဒီသု အညတရော ဝါ န ဥပေါသထာဂါရသမ္မဇ္ဇနတ္ထံ အာဏာပေတဗ္ဗော၊ အဝသေသာ ပန ဝါရေန အာဏာပေတဗ္ဗာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၉) အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တဝိဓိနာ အာဏာပေတဗ္ဗော။ သစေ အာဏတ္တော သမ္မဇ္ဇနိံ တာဝကာလိကမ္ပိ န လဘတိ၊ သာခါဘင်္ဂံ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ တမ္ပိ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။

အာသနပညာပနာဏတ္တိယမ္ပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အာဏာပေတဗ္ဗော။ အာဏာပေန္တေန စ သစေ ဥပေါသထာဂါရေ အာသနာနိ နတ္ထိ၊ သင်္ဃိကာဝါသတောပိ အာဟရိတွာ ပညပေတွာ ပုန အာဟရိတဗ္ဗာနိ။ အာသနေသု အသတိ ကဋသာရကေပိ တဋ္ဋိကာယောပိ ပညပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တဋ္ဋိကာသုပိ အသတိ သာခါဘင်္ဂါနိ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ ပညပေတဗ္ဗာနိ၊ ကပ္ပိယကာရကံ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။

ပဒီပကရဏေပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အာဏာပေတဗ္ဗော။ အာဏာပေန္တေန စ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဩကာသေ တေလံ ဝါ ဝဋ္ဋိ ဝါ ကပလ္လိကာ ဝါ အတ္ထိ၊ တံ ဂဟေတွာ ကရောဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ တေလာဒီနိ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခာစာရေနပိ ပရိယေသိတဗ္ဗာနိ။ ပရိယေသိတွာ အလဘန္တဿ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ။ အပိစ ကပါလေ အဂ္ဂိပိ ဇာလေတဗ္ဗော။

၂၅၈၂။ ဒီပန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဇာလေတွာ’’တိ သေသော။ အထ ဝါ ‘‘ကတွာ’’တိ ဣမိနာ စ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာတိ ‘‘သုဏန္တု မေ၊ အာယသ္မန္တာ၊ အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော၊ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ၊ မယံ အညမညံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရေယျာမာ’’တိ ဧဝံ ဂဏဉတ္တိံ နိက္ခိပိတွာ။ ကတ္တဗ္ဗော တီဟုပေါသထောတိ တီဟိ ဘိက္ခူဟိ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ တီသု ထေရေန ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဒွေ ဧဝံ တိက္ခတ္တုမေဝ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ အာဝုသော၊ ‘ပရိသုဒ္ဓါ’တိ မံ ဓာရေထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈)။ ဒုတိယေန၊ တတိယေန စ ယထာက္ကမံ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ‘ပရိသုဒ္ဓါ’တိ မံ ဓာရေထာ’’တိ တိက္ခတ္တုမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၂၅၈၃။ ပုဗ္ဗကိစ္စာဒီနိ ကတွာ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ထေရေန နဝေါ ဧဝံ တိက္ခတ္တုမေဝ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ အာဝုသော၊ ‘ပရိသုဒ္ဓါ’တိ မံ ဓာရေဟီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈)၊ နဝေန ထေရောပိ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ‘ပရိသုဒ္ဓါ’တိ မံ ဓာရေထာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၈) တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ပန ဝါရေ ဉတ္တိယာ အဋ္ဌပနဉ္စ ‘‘ဓာရေဟီ’’တိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော စာတိ ဧတ္တကောဝ ဝိသေသောတိ တံ အနာဒိယိတွာ ပုဂ္ဂလေန ကာတဗ္ဗံ ဥပေါသထဝိဓိံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပုဗ္ဗကိစ္စံ သမာပေတွာ၊ အဓိဋ္ဌေယျ ပနေကကော’’တိ။ အဓိဋ္ဌေယျာတိ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော၊ ပန္နရသော’တိ ဝါ ‘စာတုဒ္ဒသော’တိ ဝါ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌေယျ။ အဿာတိ အဝသာနေ ဝုတ္တပုဂ္ဂလံ သန္ဓာယ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော။ ယထာဝုတ္တော သင်္ဃောပိ တယောပိ ဒွေပိ အတ္တနော အတ္တနော အနုညာတံ ဥပေါသထံ အန္တရာယံ ဝိနာ သစေ န ကရောန္တိ၊ ဧဝမေဝ အာပတ္တိမာပဇ္ဇန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၅၈၄-၅။ ဣဒါနိ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေါသထကမ္မာနိ၊ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၄၉) နယေန ဝုတ္တံ ကမ္မစတုက္ကံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဓမ္မေန စ ဝဂ္ဂေနာ’’တိအာဒိ။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂေန ကမ္မံ၊ အဓမ္မတော သမဂ္ဂေန ကမ္မံ၊ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂေန ကမ္မံ၊ ဓမ္မတော သမဂ္ဂေန ကမ္မန္တိ ဧတာနိ စတ္တာရိ ဥပေါသထဿ ကမ္မာနီတိ ဇိနော အဗြဝီတိ ယောဇနာ။ စတူသွပိ ပနေတေသူတိ ဧတေသု စတူသု ကမ္မေသု ပန။ စတုတ္ထန္တိ ‘‘သမဂ္ဂေန စ ဓမ္မတော’’တိ ဝုတ္တံ စတုတ္ထံ ဥပေါသထကမ္မံ ‘‘ဓမ္မကမ္မ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။

၂၅၈၆-၇။ တာနိ ကမ္မာနိ ဝိဘာဝေတုမာဟ ‘‘အဓမ္မေနိဓာ’’တိအာဒိ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဧတ္ထ ဧတေသု စတူသု ဥပေါသထေသု။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂေါ ဥပေါသထော ကတမောတိ ကထေတုကာမတာပုစ္ဆာ။ ယတ္ထ ယဿံ ဧကသီမာယံ ဘိက္ခုနော စတ္တာရော ဝသန္တီတိ ယောဇနာ။

တတြ ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာနယိတွာ တေ တယော ဇနာ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ စေ၊ ဧဝံ ကတော ဥပေါသထော အဓမ္မော ဝဂ္ဂုပေါသထော နာမာတိ ယောဇနာ၊ ဧကသီမဋ္ဌေဟိ စတူဟိ သင်္ဃုပေါသထေ ကာတဗ္ဗေ ဂဏုပေါသထဿ ကတတ္တာ အဓမ္မော စ သင်္ဃမဇ္ဈံ ဝိနာ ဂဏမဇ္ဈံ ပါရိသုဒ္ဓိယာ အဂမနတော တဿ ဟတ္ထပါသံ အနုပဂမနေန ဝဂ္ဂေါ စ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၅၈၈။ အဓမ္မေန သမဂ္ဂေါတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥပေါသထော ကတမော’’တိ အနုဝတ္တေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခုနော ဧကတော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ‘‘ဟောတိ အဓမ္မိကော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ စတူဟိ သမဂ္ဂေဟိ သင်္ဃုပေါသထေ ကာတဗ္ဗေ ဂဏုပေါသထကရဏံ အဓမ္မော၊ ဟတ္ထပါသုပဂမနတော သမဂ္ဂေါ ဟောတိ။

၂၅၈၉-၉၀။ ယော ဥပေါသထော ဓမ္မေန ဝဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ သော ကတမောတိ ယောဇနာ။ ယတ္ထ ယဿံ ဧကသီမာယံ စတ္တာရော ဘိက္ခုနော ဝသန္တိ၊ တတြ ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိံ အာနယိတွာ တေ တယော ဇနာ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တေ စေ၊ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂေါ ဥပေါသထော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဧကသီမဋ္ဌေဟိ စတူဟိ သင်္ဃုပေါသထဿ ကတတ္တာ ဓမ္မော၊ ဧကဿ ဟတ္ထပါသံ အနုပဂမနေန ဝဂ္ဂေါ စ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၅၉၁။ ယော ဓမ္မတော သမဂ္ဂေါ၊ သော ကတမောတိ ယောဇနာ။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ စတ္တာရော ဘိက္ခုနော ဧကတော ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တိ စေ၊ အယံ ဓမ္မတော သမဂ္ဂေါ ဥပေါသထောတိ မတော အဓိပ္ပေတောတိ ယောဇနာ။ စတူဟိ သင်္ဃုပေါသထဿ ကတတ္တာ ဓမ္မော၊ ဧကဿာပိ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟနေန သမဂ္ဂေါတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၅၉၂။ ဝဂ္ဂေ သင်္ဃေ ဝဂ္ဂေါတိ သညိနော၊ သမဂ္ဂေ စ သင်္ဃေ ဝဂ္ဂေါတိ သညိနော ဥဘယတ္ထ ဝိမတိဿ ဝါ ဥပေါသထံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋံ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၅၉၃။ ဘေဒါဓိပ္ပာယတောတိ ‘‘နဿန္တေတေ၊ ဝိနဿန္တေတေ၊ ကော တေဟိ အတ္ထော’’တိ ဧဝံ ဘေဒပုရေက္ခာရတာယ ‘‘ဥပေါသထံ ကရောန္တဿာ’’တိ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဿ ဘိက္ခုနော ထုလ္လစ္စယံ ဟောတိ အကုသလဗလဝတာယ စ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဘေဒပုရေက္ခာရပန္နရသကေ အကုသလဗလဝတာယ ထုလ္လစ္စယံ ဝုတ္တ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၇၆)။ ဝဂ္ဂေ ဝါ သမဂ္ဂေ ဝါ သင်္ဃေ သမဂ္ဂေါ ဣတိ သညိနော ဥပေါသထံ ကရောန္တဿ အနာပတ္တီတိ ယောဇနာ။ အဝသေသော ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗဝိနိစ္ဆယော ပဝါရဏဝိနိစ္ဆယာဝသာနေ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိပ္ပဒါနေနာ’’တိအာဒီဟိ (ဝိ။ ဝိ။ ၂၆၄၂) ဧကတော ဝတ္တုမိစ္ဆန္တေန န ဝုတ္တော။

၂၅၉၄-၅။ ‘‘ဥက္ခိတ္တေနာ’’တိအာဒိကာနိ ကရဏဝစနန္တာနိ ပဒါနိ ‘‘သဟာ’’တိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ‘‘ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗော’’တိ ပဒေန ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဥက္ခိတ္တေနာတိ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခိတ္တကော၊ အာပတ္တိယာ အပ္ပဋိကမ္မေ ဥက္ခိတ္တကော၊ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဥက္ခိတ္တကောတိ တိဝိဓေန ဥက္ခိတ္တေန။ ဧတေသု ဟိ တိဝိဓေ ဥက္ခိတ္တကေ သတိ ဥပေါသထံ ကရောန္တော သင်္ဃော ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ။

‘‘ဂဟဋ္ဌေနာ’’တိ ဣမိနာ တိတ္ထိယောပိ သင်္ဂဟိတော။ သေသေဟိ သဟဓမ္မိဟီတိ ဘိက္ခုနီ၊ သိက္ခမာနာ၊ သာမဏေရော၊ သာမဏေရီတိ စတူဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ။ စုတနိက္ခိတ္တသိက္ခေဟီတိ ဧတ္ထ စုတော စ နိက္ခိတ္တသိက္ခော စာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ စုတော နာမ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နကော။ နိက္ခိတ္တသိက္ခော နာမ သိက္ခာပစ္စက္ခာတကော။

ဧကာဒသဟီတိ ပဏ္ဍကော၊ ထေယျသံဝါသကော၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော၊ တိရစ္ဆာနဂတော၊ မာတုဃာတကော၊ ပိတုဃာတကော၊ အရဟန္တဃာတကော၊ ဘိက္ခုနိဒူသကော၊ သင်္ဃဘေဒကော၊ လောဟိတုပ္ပာဒကော၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကောတိ ဣမေဟိ ဧကာဒသဟိ အဘဗ္ဗေဟိ။

သဘာဂါပတ္တိကေန ဝါ သဟ ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗော၊ ပါရိဝုတ္ထေန ဆန္ဒေန ဥပေါသထော န ကာတဗ္ဗော၊ ကရောတော ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ဥက္ခိတ္တဝဇ္ဇိတေသု သဗ္ဗဝိကပ္ပေသု ဒုက္ကဋမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ယံ ဒွေပိ ဇနာ ဝိကာလဘောဇနာဒိနာ သဘာဂဝတ္ထုနာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝရူပါ ဝတ္ထုသဘာဂါ ‘သဘာဂါ’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၉) ဝစနတော ‘‘သဘာဂါပတ္တီ’’တိ ဝတ္ထုသဘာဂါပတ္တိယေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။

ဥပေါသထဒိဝသေ သဗ္ဗောဝ သင်္ဃော သစေ သဘာဂါပတ္တိံ အာပန္နော ဟောတိ၊

‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ တဒဟုပေါသထေ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နော ဟောတိ၊ တေဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူဟိ ဧကော ဘိက္ခု သာမန္တာ အာဝါသာ သဇ္ဇုကံ ပါဟေတဗ္ဗော ‘ဂစ္ဆာဝုသော၊ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိတွာ အာဂစ္ဆ၊ မယံ တေ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ လဘေထ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ လဘေထ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော – ‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ ယဒါ အညံ ဘိက္ခုံ သုဒ္ဓံ အနာပတ္တိကံ ပဿိဿတိ၊ တဒါ တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) စ၊

ဝေမတိကော စေ ဟောတိ၊

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ သဗ္ဗော သင်္ဃော သဘာဂါယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿတိ၊ တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၁) စ၊

ဝုတ္တနယေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ သဇ္ဈုကန္တိ တဒဟေဝါဂမနတ္ထာယ။ ဂဏုပေါသထာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝုတ္တဉှိ အဋ္ဌကထာဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘ယထာ သင်္ဃော သဘာဂံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ သုဒ္ဓံ အလဘိတွာ ‘ယဒါ သုဒ္ဓံ ပဿိဿတိ၊ တဒါ တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿတီ’တိ ဝတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ လဘတိ၊ ဧဝံ ဒွီဟိပိ အညမညံ အာရောစေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကေနာပိ ‘ပရိသုဒ္ဓံ လဘိတွာ ပဋိကရိဿာမီ’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ ကိရာ’’တိ။ ကိရာတိ စေတ္ထ အနုဿဝတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န ပနာရုစိယံ။

ပါရိဝုတ္ထေန ဆန္ဒေနာတိ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ နိသိန္နေနပိ ‘‘အသုဘလက္ခဏတာဒိနာ ကေနစိ ကာရဏေန န ကရိဿာမီ’’တိ ဝိဿဋ္ဌေ ဆန္ဒေ သစေ ပုန ကရိဿတိ၊ ပုန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အာဟရိတွာ ကာတဗ္ဗံ။ ယထာဟ – ‘‘ဧတသ္မိံ ပါရိဝါသိယေ ပုန ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ အနာနေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၆၇)။

၂၅၉၆။ အဒေသေတွာ ပနာပတ္တိန္တိ အာပန္နံ အာပတ္တိံ အဒေသေတွာ။ နာဝိကတွာန ဝေမတိန္တိ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သမ္ဗဟုလာသု အာပတ္တီသု ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ၊ တဒါ တာ အာပတ္တိယော ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ဝိမတိံ အနာရောစေတွာ။ ‘‘ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကောတိ ဧတ္ထ သစေ ပနေသ နိဗ္ဗေမတိကော န ဟောတိ၊ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာဝ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၉) အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ဒေသနာဝိဓိ – သစေ မေဃစ္ဆန္နေ သူရိယေ ‘‘ကာလော နု ခေါ၊ ဝိကာလော’’တိ ဝေမတိကော ဘုဉ္ဇတိ၊ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဝေမတိကော ဘုဉ္ဇိံ၊ သစေ ကာလော အတ္ထိ၊ သမ္ဗဟုလာ ဒုက္ကဋာ အာပတ္တိယော အာပန္နောမှိ။ နော စေ အတ္ထိ၊ သမ္ဗဟုလာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိယော အာပန္နောမှီ’’တိ ဧဝံ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ယာ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ သမ္ဗဟုလာ ဒုက္ကဋာ ဝါ ပါစိတ္တိယာ ဝါ အာပတ္တိယော အာပန္နော၊ တာ တုမှမူလေ ပဋိဒေသေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗာပတ္တီသူတိ။

ဂဏ္ဌိပဒေသု ပနေဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော – ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣတ္ထန္နာမာယ အာပတ္တိယာ ဝေမတိကော၊ ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝိဿာမိ၊ တဒါ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’တိ ဝတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ပါတိမောက္ခံ သောတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၇၀) ဝစနတော ယာဝ နိဗ္ဗေမတိကော န ဟောတိ၊ တာဝ သဘာဂါပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ န လဘတိ။ အညေသဉ္စ ကမ္မာနံ ပရိသုဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ။ ‘‘ပုန နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာ ဒေသေတဗ္ဗမေဝါ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဘိ။ ဋီ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာယံ အတ္ထိ၊ ဒေသိတေ ပန န ဒေါသော။ ‘‘ဣတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တံ အာပတ္တိံ ပဋိကရိဿာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၀) ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယောတိ။

၂၅၉၇။ ဥပေါသထေတိ ဒိနကာရကကတ္တဗ္ဗာကာရဝသေန ပန္နရသီ၊ သင်္ဃုပေါသထော၊ သုတ္တုဒ္ဒေသောတိ ဣမေဟိ တီဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတေ ဥပေါသထေ။ သဘိက္ခုမှာ စ အာဝါသာတိ ‘‘ယသ္မိံ ဥပေါသထေ ကိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ဝက္ခမာနပ္ပကာရာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ။ ဣဓ ‘‘အနာဝါသာ’’တိ သေသော။ အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘အဘိက္ခုကော ဝါ နာနာသံဝါသကေဟိ သဘိက္ခုကော ဝါ’’တိ စ န ဂန္တဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ‘‘အညတြ သင်္ဃေန အညတြ အန္တရာယာ’’တိ စ သေသော။ ‘‘အနာဝါသော’’တိ ဥဒေါသိတာဒယော ဝုတ္တာ။ ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထေ သဘိက္ခုမှာ အာဝါသာ ဝါ အနာဝါသာ ဝါ အဘိက္ခုကော ဝါ နာနာသံဝါသကေဟိ သဘိက္ခုကော ဝါ အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါ အညတြ သင်္ဃေန အညတြ အန္တရာယာ ကုဒါစနံ ကဒါစိပိ န ဂန္တဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

၂၅၉၈။ ယသ္မိံ အာဝါသေ ပန ဥပေါသထေ ကိစ္စံ သစေ ဝတ္တတိ၊ သော အာဝါသော ‘‘သဘိက္ခုကော နာမာ’’တိ ပကာသိတောတိ ယောဇနာ၊ ဣမိနာ သစေ ယတ္ထ ဥပေါသထော န ဝတ္တတိ၊ သော သန္တေသုပိ ဘိက္ခူသု အဘိက္ခုကော နာမာတိ ဒီပေတိ။

၂၅၉၉။ ဥပေါသထဿ ပယောဇနံ၊ တပ္ပသင်္ဂေန ပဝါရဏာယ စ နိဒ္ဓါရေတုကာမတာယာဟ ‘‘ဥပေါသထော ကိမတ္ထာယာ’’တိအာဒိ။

၂၆၀၀။ ပဋိက္ကောသေယျာတိ နိဝါရေယျ။ အဒေန္တဿပိ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကောပေတုံ ဓမ္မိကံ ကမ္မ’’န္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

၂၆၀၁။ သော စာတိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) စတုဝဂ္ဂါဒိပ္ပဘေဒေန ပဉ္စဝိဓော သော သင်္ဃော စ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ကတ္တဗ္ဗကမ္မာနံ ဝသေန ပရိဒီပိတော၊ န ဆဗ္ဗဂ္ဂါဒီနံ ကာတုံ အယုတ္တတာဒဿနဝသေန။

၂၆၀၂။ စတုဝဂ္ဂါဒိဘေဒနိဗန္ဓနံ ကမ္မံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပဝါရဏ’’န္တိအာဒိ။ ပဝါရဏဉ္စ တထာ အဗ္ဘာနဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ ဌပေတွာ စတုဝဂ္ဂေန အကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ န ဝိဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၂၆၀၃။ မဇ္ဈဒေသေ ဥပသမ္ပဒါ မဇ္ဈဒေသူပသမ္ပဒါ၊ တံ။ အဗ္ဘာနံ၊ မဇ္ဈဒေသူပသမ္ပဒဉ္စ ဝိနာ ပဉ္စဝဂ္ဂေန သဗ္ဗံ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၂၆၀၄။ ကိဉ္စိပိ ကမ္မံ န န ကတ္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗမေဝါတိ အတ္ထော။ ဒွေ ပဋိသေဓာ ပကတတ္ထံ ဂမယန္တီတိ။ ဝီသတိဝဂ္ဂေန သင်္ဃေန သဗ္ဗေသမ္ပိ ကမ္မာနံ ကတ္တဗ္ဗဘာဝေ ကိမတ္ထံ အတိရေကဝီသတိဝဂ္ဂဿ ဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘ဦနေ ဒေါသောတိ ဉာပေတုံ၊ နာဓိကေ အတိရေကတာ’’တိ။ ယထာဝုတ္တေ စတုဗ္ဗိဓေ သင်္ဃေ ဂဏနတော ဦနေ ဒေါသော ဟောတိ၊ အဓိကေ ဒေါသော န ဟောတီတိ ဉာပေတုံ အတိရေကတာ ဒဿိတာ၊ အတိရေကဝီသတိဝဂ္ဂသင်္ဃော ဒဿိတောတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၆၀၅။ စတုဝဂ္ဂေန ကတ္တဗ္ဗေ ပကတတ္တာဝ စတ္တာရော ကမ္မပ္ပတ္တာတိ ဒီပိတာတိ ယောဇနာ။ သေသာ ပကတတ္တာ ဆန္ဒာရဟာတိ သေသော။ ပကတတ္တာတိ အနုက္ခိတ္တာ စေဝ အန္တိမဝတ္ထုံ အနဇ္ဈာပန္နာ စ ဂဟေတဗ္ဗာ။ သေသေသု စာတိ ပဉ္စဝဂ္ဂါဒီသုပိ။

၂၆၀၆။ စတုဝဂ္ဂါဒိကတ္တဗ္ဗကမ္မံ အသံဝါသပုဂ္ဂလံ ဂဏပူရံ ကတွာ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။ န ကေဝလံ ဒုက္ကဋမေဝ၊ ကတဉ္စ ကမ္မံ ကုပ္ပတီတိ ယောဇနာ။

၂၆၀၇။ ပရိဝါသာဒီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန မူလာယပဋိကဿနာဒီနံ ဂဟဏံ။ တတြဋ္ဌန္တိ ပရိဝါသာဒီသု ဌိတံ။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ကတံ ကုပ္ပတိ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣဒံ အနုဝတ္တေတိ။ သေသံ တူတိ ပရိဝါသာဒိကမ္မတော အညံ ပန ဥပေါသထာဒိကမ္မံ။ ဝဋ္ဋတီတိ တေ ပါရိဝါသိကာဒယော ဂဏပူရကေ ကတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဥပေါသထက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၆၀၈။ ဝဿူပနာယိကာ ဝုတ္တာတိ သေသော။ ပစ္ဆိမာ စာတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ နိဒဿနေ။ ဝဿူပနာယိကာတိ ဝဿူပဂမနာ။ အာလယော၊ ဝစီဘေဒေါ ဝါ ကာတဗ္ဗော ဥပဂစ္ဆတာတိ ဣမိနာ ဝဿူပဂမနပ္ပကာရော ဒဿိတော။ ဥပဂစ္ဆတာ အာလယော ကတ္တဗ္ဗော၊ ဝစီဘေဒေါ ဝါ ကတ္တဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပဂစ္ဆန္တေန စ သေနာသနေ အသတိ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမီ’’တိ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ၊ သေနာသနေ သတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ စ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ စ ဝစီဘေဒေါ ဝါ ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၂၆၀၉။ ဇာနံ ဝဿူပဂမနံ အနုပဂစ္ဆတော ဝါပီတိ ယောဇနာ။ တေမာသန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ပုရိမံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ’’တိ သေသော။ စရန္တဿာပီတိ ဧတ္ထ ‘‘စာရိက’’န္တိ သေသော။ ပုရိမံ ဝါ တေမာသံ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ အဝသိတွာဝ စာရိကံ စရန္တဿာပိ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ တေမာသန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ယထာဟ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပုရိမံ ဝါ တေမာသံ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ အဝသိတွာ စာရိကာ ပက္ကမိတဗ္ဗာ၊ ယော ပက္ကမေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၅)။

၂၆၁၀။ ရုက္ခဿ သုသိရေတိ ဧတ္ထ ‘‘သုဒ္ဓေ’’တိ သေသော။ ယထာဟ – ‘‘ရုက္ခသုသိရေတိ ဧတ္ထ သုဒ္ဓေ ရုက္ခသုသိရေယေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ မဟန္တဿ ပန ရုက္ခသုသိရဿ အန္တော ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိကံ ကတွာ ပဝိသနဒွါရံ ယောဇေတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ရုက္ခဿ သုသိရေ’’တိ ဣမိနာ ရုက္ခေကဒေသော ဝိဋပေါပိ သင်္ဂဟိတော၊ သောပိ သုဒ္ဓါဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ယထာဟ – ‘‘ရုက္ခဝိဋဘိယာတိ ဧတ္ထာပိ သုဒ္ဓေ ဝိဋပမတ္တေ န ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာဝိဋပေ ပန အဋ္ဋကံ ဗန္ဓိတွာ တတ္ထ ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိကံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၃)။

‘‘ဆတ္တေတိ ဧတ္ထာပိ စတူသု ထမ္ဘေသု ဆတ္တံ ဌပေတွာ အာဝရဏံ ကတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဆတ္တကုဋိကာ နာမေသာ ဟောတိ။ စာဋိယာတိ ဧတ္ထာပိ မဟန္တေန ကပလ္လေန ဆတ္တေ ဝုတ္တနယေန ကုဋိံ ကတွာဝ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနတော ဧဝမကတာသု သုဒ္ဓဆတ္တစာဋီသု နိဝါရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဆဝကုဋီတိ ဋင်္ကိတမဉ္စာဒယော ဝုတ္တာ။ ယထာဟ – ‘‘ဆဝကုဋိကာ နာမ ဋင်္ကိတမဉ္စာဒိဘေဒါ ကုဋိ၊ တတ္ထ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၃)။

သုသာနေ ပန အညံ ကုဋိကံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဆဝသရီရံ ဈာပေတွာ ဆာရိကာယ၊ အဋ္ဌိကာနဉ္စ အတ္ထာယ ကုဋိကာ ကရီယတီ’’တိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဆဝကုဋိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဋင်္ကိတမဉ္စောတိ ကသိကုဋိကာပါသာဏဃရန္တိ လိခိတ’’န္တိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂၀၃) ဝဇိရဗုဒ္ဓိတ္ထေရော။ စတုန္နံ ပါသာဏာနံ ဥပရိ ပါသာဏံ အတ္ထရိတွာ ကတော ဂေဟောပိ ‘‘ဋင်္ကိတမဉ္စော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒီဃေ မဉ္စပါဒေ မဇ္ဈေ ဝိဇ္ဈိတွာ အဋနိယော ပဝေသေတွာ မဉ္စံ ကရောန္တီတိ တဿ ဣဒံ ဥပရိ၊ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာတိ နတ္ထိ၊ ပရိဝတ္တေတွာ အတ္ထတောပိ တာဒိသောဝ ဟောတိ၊ တံ သုသာနေ၊ ဒေဝဋ္ဌာနေ စ ဌပေန္တိ၊ အယမ္ပိ ဋင်္ကိတမဉ္စော နာမ။

၂၆၁၁။ ‘‘သတိ ပစ္စယဝေကလ္လေ၊ သရီရာဖာသုတာယ ဝါ’’တိ အဝသေသန္တရာယာနံ ဝက္ခမာနတ္တာ ‘‘အန္တရာယော’’တိ ဣမိနာ ရာဇန္တရာယာဒိ ဒသဝိဓော ဂဟေတဗ္ဗော။

၂၆၁၂-၄။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တန္နံ သတ္တာဟကရဏီယေန အပ္ပဟိတေပိ ဂန္တုံ၊ ပဂေဝ ပဟိတေ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာ မာတုယာ စ ပိတုဿ စာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၉၈) ဝုတ္တနယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မာတာပိတူန’’န္တိအာဒိ။

မာတာပိတူနံ ဒဿနတ္ထံ၊ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ ဒဿနတ္ထံ ဝါ နေသံ အတ္ထေ သတိ ဝါ နေသံ အန္တရေ ဂိလာနံ ဒဋ္ဌုံ ဝါ တဒုပဋ္ဌာကာနံ ဘတ္တာဒိံ ပရိယေသနတ္ထံ ဝါ နေသံ ဘတ္တာဒိံ ပရိယေသနတ္ထံ ဝါ တထာ နေသံ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ အညတရံ အနဘိရတံ ဥက္ကဏ္ဌိတံ အဟံ ဂန္တွာ ဝူပကာသေဿံ ဝါ ဝူပကာသာပေဿာမိ ဝါ ဓမ္မကထမဿ ကရိဿာမီတိ ဝါ တဿ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ အညတရဿ ဥဋ္ဌိတံ ဥပ္ပန္နံ ဒိဋ္ဌိံ ဝိဝေစေဿာမိ ဝါ ဝိဝေစာပေဿာမိ ဝါ ဓမ္မကထမဿ ကရိဿာမီတိ ဝါ တထာ ဥပ္ပန္နံ ကုက္ကုစ္စံ ဝိနောဒေဿာမီတိ ဝါ ဝိနောဒါပေဿာမီတိ ဝါ ဓမ္မကထမဿ ကရိဿာမီတိ ဝါ ဧဝံ ဝိနယညုနာ ဘိက္ခုနာ သတ္တာဟကိစ္စေန အပေသိတေပိ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ပဂေဝ ပဟိတေတိ ယောဇနာ။

ဘတ္တာဒီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘေသဇ္ဇပရိယေသနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဂိလာနဘတ္တံ ဝါ ပရိယေသိဿာမိ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ ဝါ ပရိယေသိဿာမိ၊ ဂိလာနဘေသဇ္ဇံ ဝါ ပရိယေသိဿာမိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ ဝါ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ ဝါ’’တိ။ ဝူပကာသေဿန္တိ ယတ္ထ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ၊ တတော အညတ္ထ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီတိ အတ္ထော။

ဝိနောဒေဿာမဟန္တိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေန ‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဂရုဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နော ဟောတိ ပရိဝါသာရဟော၊ သော စေ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဒူတံ ပဟိဏေယျ ‘အဟဉှိ ဂရုဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နော ပရိဝါသာရဟော၊ အာဂစ္ဆန္တု ဘိက္ခူ၊ ဣစ္ဆာမိ ဘိက္ခူနံ အာဂတ’န္တိ။ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာဟကရဏီယေန အပ္ပဟိတေပိ၊ ပဂေဝ ပဟိတေ ‘ပရိဝါသဒါနံ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမိ ဝါ အနုဿာဝေဿာမိ ဝါ ဂဏပူရကော ဝါ ဘဝိဿာမီ’’တိအာဒိနယံ (မဟာဝ။ ၁၉၃) သင်္ဂဏှာတိ။ ဧဝံ သတ္တာဟကိစ္စေန ဂစ္ဆန္တေန အန္တောဥပစာရသီမာယ ဌိတေနေဝ ‘‘အန္တောသတ္တာဟေ အာဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အာဘောဂံ အကတွာ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမတိ၊ ဆိန္နဝဿော ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။

၂၆၁၅။ ‘‘အယံ ပနေတ္ထ ပါဠိမုတ္တကရတ္တိစ္ဆေဒဝိနိစ္ဆယော’’တိ အဋ္ဌကထာဂတံ ရတ္တိစ္ဆေဒဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဝဿံ ဥပဂတေနေတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သတ္တာဟကိစ္စာဓိကာရေ။ အယံ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၂၆၁၆။ ‘‘အသုကံ နာမ ဒိဝသ’’န္တိအာဒိနာ နိမန္တနာကာရံ ဝက္ခတိ။ ပုဗ္ဗန္တိ ပဌမံ။ ဝဋ္ဋတီတိ သတ္တာဟကိစ္စေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာဟ – ‘‘သစေ ဧကသ္မိံ မဟာဝါသေ ပဌမံယေဝ ကတိကာ ကတာ ဟောတိ ‘အသုကဒိဝသံ နာမ သန္နိပတိတဗ္ဗ’န္တိ၊ နိမန္တိတောယေဝ နာမ ဟောတိ၊ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၉)။ ‘‘ဥပါသကေဟိ ‘ဣမသ္မိံ နာမ ဒိဝသေ ဒါနာဒီနိ ကရောမ၊ သဗ္ဗေ ဧဝ သန္နိပတန္တူ’တိ ကတိကာယပိ ကတာယ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နိမန္တိတောယေဝ နာမ ဟောတီ’’တိ ကေစိ။

၂၆၁၇။ ဘဏ္ဍကန္တိ အတ္တနော စီဝရဘဏ္ဍံ။ န ဝဋ္ဋတီတိ သတ္တာဟကိစ္စေန ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပဟိဏန္တီတိ စီဝရဓောဝနာဒိကမ္မေန ပဟိဏန္တိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ အာဏတ္တိယေန ကေနစိ အနဝဇ္ဇကိစ္စေန သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာဝ ဒီပိတံ ဟောတိ။

၂၆၁၈။ ဥဒ္ဒေသာဒီနမတ္ထာယာတိ ပါဠိဝါစနာနိ သန္ဓာယ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပရိပုစ္ဆာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဂရူနန္တိ အဂိလာနာနမ္ပိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ။ ဂန္တုံ လဘတီတိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ လဘတိ။ ပုဂ္ဂလောတိ ပကရဏတော ဘိက္ခုံယေဝ ဂဏှာတိ။

၂၆၁၉။ အာစရိယောတိ နိဒဿနမတ္တံ၊ ဥပဇ္ဈာယေန နိဝါရိတေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘သစေ ပန နံ အာစရိယော ‘အဇ္ဇ မာ ဂစ္ဆာ’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၉) အဋ္ဌကထာနယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ရတ္တိစ္ဆေဒေ အနာပတ္တိ၊ ဟောတီတိ ပရိဒီပိတာ’’တိ။ ရတ္တိစ္ဆေဒေတိ ဝဿစ္ဆေဒနိမိတ္တံ။ ‘‘ရတ္တိစ္ဆေဒေ’’တိ သဗ္ဗတ္ထ ဝဿစ္ဆေဒေါတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂတံ နံ အန္တောသတ္တာဟေယေဝ ပုန အာဂစ္ဆန္တံ သစေ အာစရိယော ဝါ ဥပဇ္ဈာယော ဝါ ‘‘အဇ္ဇ မာ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော၊ ဝဿစ္ဆေဒေါ ပန ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ သတ္တာဟဿ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမိတတ္တာ။

၂၆၂၀။ ယဿ ကဿစိ ဉာတိဿာတိ မာတာပိတူဟိ အညဿ ဉာတိဇနဿ။ ‘‘ဂစ္ဆတော ဒဿနတ္ထာယာ’’တိ ဣမိနာ သေသဉာတိကေဟိ ‘‘မယံ ဂိလာနာ ဘဒန္တာနံ အာဂမနံ ဣစ္ဆာမာ’’တိ စ ‘‘ဥပဋ္ဌာကကုလေဟိ ဒါနံ ဒဿာမ၊ ဓမ္မံ သောဿာမ၊ ဘိက္ခူနံ ဒဿနံ ဣစ္ဆာမာ’’တိ စ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗံ နိဒ္ဒိသိတွာ ဒူတေ ဝါ ပေသိတေ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂစ္ဆတော ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စ ဒုက္ကဋဉ္စ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ ‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုဿ ဉာတကော ဂိလာနော ဟောတိ…ပေ… ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာဟကရဏီယေန ပဟိတေ၊ န တွေဝ အပ္ပဟိတေ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၉၉) စ ‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါသကေန သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟာရော ကာရာပိတော ဟောတိ…ပေ… ဣစ္ဆာမိ ဒါနဉ္စ ဒါတုံ ဓမ္မဉ္စ သောတုံ ဘိက္ခူ စ ပဿိတုန္တိ။ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာဟကရဏီယေန ပဟိတေ၊ န တွေဝ အပ္ပဟိတေ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၈၈) စ။

၂၆၂၁။ ‘‘အဟံ ဂါမကံ ဂန္တွာ အဇ္ဇေဝ အာဂမိဿာမီ’’တိ အာဂစ္ဆံ အာဂစ္ဆန္တော သစေ ပါပုဏိတုံ န သက္ကောတေဝ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အဇ္ဇေဝ အာဂမိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ အာဂစ္ဆန္တဿ အန္တရာမဂ္ဂေ သစေ အရုဏုဂ္ဂမနံ ဟောတိ၊ ဝဿစ္ဆေဒေါပိ န ဟောတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒဒုက္ကဋဉ္စ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၆၂၂။ ဝဇေတိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၃) ဂေါပါလကာနံ နိဝါသနဋ္ဌာနေ။ သတ္ထေတိ ဇင်္ဃသတ္ထသကဋသတ္ထာနံ သန္နိဝိဋ္ဌောကာသေ။ တီသု ဌာနေသု ဘိက္ခုနော၊ ဝဿစ္ဆေဒေ အနာပတ္တီတိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တဿေဝ နတ္ထိ အာပတ္တိ၊ တေဟိ ဝိယုဉ္ဇိတွာ ဂမနေ ပန အာပတ္တိယေဝ၊ ပဝါရေတုဉ္စ န လဘတိ။

ဝဇာဒီသု ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တေန ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ တေန ဘိက္ခုနာ ဥပါသကာ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ကုဋိကာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သစေ ကရိတွာ ဒေန္တိ၊ တတ္ထ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ သာလာသင်္ခေပေန ဌိတသကဋဿ ဟေဋ္ဌာ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ တမ္ပိ အလဘန္တေန အာလယော ကာတဗ္ဗော။ သတ္ထေ ပန ကုဋိကာဒီနံ အဘာဝေ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာလယကရဏမတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ အာလယော နာမ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမီ’’တိ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တံ။

သစေ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နေယေဝ သတ္ထေ ပဝါရဏဒိဝသော ဟောတိ၊ တတ္ထေဝ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထ သတ္ထော အန္တောဝဿေယေဝ ဘိက္ခုနာ ပတ္ထိတဋ္ဌာနံ ပတွာ အတိက္ကမတိ။ ပတ္ထိတဋ္ဌာနေ ဝသိတွာ တတ္ထ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထာပိ သတ္ထော အန္တောဝဿေယေဝ အန္တရာ ဧကသ္မိံ ဂါမေ တိဋ္ဌတိ ဝါ ဝိပ္ပကိရတိ ဝါ၊ တသ္မိံယေဝ ဂါမေ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝသိတွာ ပဝါရေတဗ္ဗံ၊ အပ္ပဝါရေတွာ တတော ပရံ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။

နာဝါယ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တေနာပိ ကုဋိယံယေဝ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ ပရိယေသိတွာ အလဘန္တေ အာလယော ကာတဗ္ဗော။ သစေ အန္တောတေမာသံ နာဝါ သမုဒ္ဒေယေဝ ဟောတိ၊ တတ္ထေဝ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ အထ နာဝါ ကူလံ လဘတိ၊ သယဉ္စ ပရတော ဂန္တုကာမော ဟောတိ၊ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ နာဝါယ လဒ္ဓဂါမေယေဝ ဝသိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ သစေပိ နာဝါ အနုတီရမေဝ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ ဘိက္ခု စ ပဌမံ လဒ္ဓဂါမေယေဝ ဝသိတုကာမော၊ နာဝါ ဂစ္ဆတု၊ ဘိက္ခုနာ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေတဗ္ဗံ။

ဣတိ ဝဇေ၊ သတ္ထေ၊ နာဝါယန္တိ တီသု ဌာနေသု နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တိ၊ ပဝါရေတုဉ္စ လဘတိ။

၂၆၂၃။ သတိ ပစ္စယဝေကလ္လေတိ ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ ပစ္စယာနံ ဦနတ္တေ သတိ။ သရီရာဖာသုတာယ ဝါတိ သရီရဿ အဖာသုတာယ အာဗာဓေ ဝါ သတိ။ ဝဿံ ဆေတွာပိ ပက္ကမေတိ ဝဿစ္ဆေဒံ ကတွာပိ ယထာဖာသုကဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆေယျ။ အပိ-သဒ္ဒေန ဝဿံ အဆေတွာ ဝဿစ္ဆေဒကာရဏေ သတိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။

၂၆၂၄။ ယေန ကေနန္တရာယေနာတိ ရာဇန္တရာယာဒီသု ယေန ကေနစိ အန္တရာယေန။ ယော ဘိက္ခု ဝဿံ နောပဂတော၊ တေနာပိ ဆိန္နဝဿေန ဝါပိ ဒုတိယာ ဝဿူပနာယိကာ ဥပဂန္တဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။

၂၆၂၅-၆။ သတ္တာဟန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ‘‘ဝီတိနာမေတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပဂန္တွာပိ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဧဝ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတိ စေ။ ယော ဂစ္ဆတိ၊ ယော စ ဝီတိနာမေတိ၊ တဿ ဘိက္ခုဿ။ ပုရိမာပိ န ဝိဇ္ဇတီတိ အနုပဂတတ္တာ၊ ဆိန္နဝဿတ္တာ စ ပုရိမာပိ ဝဿူပနာယိကာ န ဝိဇ္ဇတိ န လဘတိ။ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ယထာက္ကမံ ဥပစာရာတိက္ကမေ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ စ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဋိဿဝေ စ ဘိက္ခုဿ၊ ဟောတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋန္တိ ‘‘ဣဓ ဝဿံ ဝသထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ တဿ ဝိသံဝါဒေ အသစ္စာပနေ အာပတ္တိ ဟောတိ။ ကတမာတိ အာဟ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိ။ န ကေဝလံ ဧတဿေဝ ဝိသံဝါဒေ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဣတရေသမ္ပိ ပဋိဿဝါနံ ဝိသံဝါဒေ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာဟ – ‘‘ပဋိဿဝေ စ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ န ကေဝလံ ‘ဣမံ တေမာသံ ဣဓ ဝဿံ ဝသထာ’တိ ဧတဿေဝ ပဋိဿဝဿ ဝိသံဝါဒေ အာပတ္တိ၊ ‘ဣမံ တေမာသံ ဘိက္ခံ ဂဏှထ၊ ဥဘောပိ မယံ ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမ၊ ဧကတောဝ ဥဒ္ဒိသာပေဿာမာ’တိ ဧဝမာဒိနာပိ တဿ တဿ ပဋိဿဝဿ ဝိသံဝါဒေ ဒုက္ကဋ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၇)။ တဉ္စ ခေါ ပဋိဿဝကာလေ သုဒ္ဓစိတ္တဿ ပစ္ဆာ ဝိသံဝါဒနပစ္စယာ ဟောတိ။ ပဌမံ အသုဒ္ဓစိတ္တဿ ပန ပဋိဿဝေ ပါစိတ္တိယံ၊ ဝိသံဝါဒေန ဒုက္ကဋန္တိ ပါစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋံ ယုဇ္ဇတိ။

၂၆၂၇။ ‘‘ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပန အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကမန္တဿာပိ အန္တောသတ္တာဟေ နိဝတ္တန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၇) အဋ္ဌကထာဝစနတော၊ ‘‘ကော ဝါဒေါ ဝသိတွာ ဗဟိ ဂစ္ဆတော’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ စ ‘‘နုဋ္ဌာပေတွာ ပနာရုဏ’’န္တိ ပါဌော ဂဟေတဗ္ဗော။ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေသု ‘‘ဥဋ္ဌာပေတွာ ပနာရုဏ’’န္တိ ပါဌော ဒိဿတိ၊ သော န ဂဟေတဗ္ဗော။

၂၆၂၈။ ဝသိတွာတိ ဒွီဟတီဟံ ဝသိတွာ။ ယထာ ဝဿံ ဝသိတွာ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂစ္ဆတော အနာပတ္တိ၊ တထာ ဂတဋ္ဌာနတော အန္တောသတ္တာဟေ အာဂန္တွာ ပုနပိ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂစ္ဆတော အနာပတ္တိ။ ‘‘သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၁) အဋ္ဌကထာဝစနံ သတ္တမာရုဏေန ပဋိဗဒ္ဓဒိဝသံ သတ္တမေန အရုဏေနေဝ သင်္ဂဟေတွာ သတ္တမအရုဏဗ္ဘန္တရေ အနာဂန္တွာ အဋ္ဌမံ အရုဏံ ဗဟိ ဥဋ္ဌာပေန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒဒဿနပရံ၊ န သတ္တမအရုဏဿေဝ တတ္ထ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗဘာဝဒဿနပရန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ သိက္ခာဘာဇနအဋ္ဌကထာယ၊ သီဟဠဂဏ္ဌိပဒေသု စ တထာ ဝိနိစ္ဆိတတ္တာ။

၂၆၂၉။ ‘‘နောပေတိ အသတိယာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ နောပေတီတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ ဝစီဘေဒေန န ဥပဂစ္ဆတိ။

၂၆၃၀။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမတ္ထေတုမာဟ ‘‘န ဒေါသော ကောစိ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

၂၆၃၁။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝစနေ နိစ္ဆာရိတေ ဧဝ ဝဿံ ဥပဂတော သိယာတိ ယောဇနာ။ ‘‘နိစ္ဆာရိတေဝ တိက္ခတ္တု’’န္တိ ဣဒံ ဥက္ကံသဝသေန ဝုတ္တံ၊ သကိံ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ နိစ္ဆာရိတေပိ ဝဿူပဂတော နာမ ဟောတီတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီတိ သကိံ ဝါ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဝါစံ နိစ္ဆာရေတွာဝ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၄)။

၂၆၃၂။ နဝမိတော ပဋ္ဌာယ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာဂစ္ဆတု ဝါ မာ ဝါ၊ အနာပတ္တီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၇) အဋ္ဌကထာနယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အာဒိံ တု နဝမိံ ကတွာ’’တိအာဒိ။ နဝမိံ ပဘုတိ အာဒိံ ကတွာ၊ နဝမိတော ပဋ္ဌာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ သတ္တာဟကရဏီယေနေဝ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ပဝါရဏဒိဝသေပိ တဒဟေဝ အာဂန္တုံ အသက္ကုဏေယျဋ္ဌာနံ ပဝါရဏတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တေန လဗ္ဘမာနေန သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ပဝါရေတွာ ပန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ ပဝါရဏာယ တံဒိဝသသန္နိဿိတတ္တာ’’တိ (ဝဇိရ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၂၀၇) ဟိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိတ္ထေရော။ သော ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဒေါသော န ဝိဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

ဝဿူပနာယိကက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

ပဝါရဏက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၆၃၃။ ‘‘ပဝါရဏာ’’တိ ဣဒံ ‘‘စာတုဒ္ဒသီ’’တိအာဒီဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ဒိနေ ကာတဗ္ဗာ ပဝါရဏာ အဘေဒေါပစာရေန တထာ ဝုတ္တာ။ သာမဂ္ဂီ ဥပေါသထက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာယ ဝုတ္တသရူပါဝ။ သာမဂ္ဂိပဝါရဏံ ကရောန္တေဟိ စ ပဌမံ ပဝါရဏံ ဌပေတွာ ပါဋိပဒတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကတ္တိကစာတုမာသိပုဏ္ဏမာ ဧတ္ထန္တရေ ကာတဗ္ဗာ၊ တတော ပစ္ဆာ ဝါ ပုရေ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ တေဝါစီ ဒွေကဝါစီတိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ…ပေ… တေဝါစိကံ ပဝါရေယျ၊ ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျ၊ ဧကဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ တံ တံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကာတဗ္ဗာ ပဝါရဏာ ဝုစ္စတိ။

၂၆၃၄။ တီဏိ ကမ္မာနိ မုဉ္စိတွာ၊ အန္တေနေဝ ပဝါရယေတိ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဝါရဏကမ္မာနိ၊ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ပဝါရဏကမ္မံ…ပေ… ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ ပဝါရဏကမ္မ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၁၂) ဝတွာ ‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒိဒံ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ပဝါရဏကမ္မံ၊ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝရူပံ ပဝါရဏကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ…ပေ… တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒိဒံ ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ ပဝါရဏကမ္မံ၊ ဧဝရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဝါရဏကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနတော (မဟာဝ။ ၂၁၂) တီဏိ အကတ္တဗ္ဗာနိ ပဝါရဏကမ္မာနိ မုဉ္စိတွာ ကာတုံ အနုညာတေန စတုတ္ထေန ပဝါရဏကမ္မေန ပဝါရေယျာတိ အတ္ထော။ တဿ ဝိဘာဂေကဒေသံ ‘‘ပဉ္စ ယသ္မိံ ပနာဝါသေ’’တိအာဒိနာ ဝက္ခတိ။

၂၆၃၅။ ပုဗ္ဗကိစ္စံ သမာပေတွာတိ –

‘‘သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ၊ ဥဒကံ အာသနေန စ၊

ပဝါရဏာယ ဧတာနိ၊ ‘ပုဗ္ဗကရဏ’န္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဥတုက္ခာနံ၊ ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ၊

ပဝါရဏာယ ဧတာနိ၊ ‘ပုဗ္ဗကိစ္စ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ –

ဝုတ္တံ နဝဝိဓံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ။

ပတ္တကလ္လေ သမာနိတေတိ –

‘‘ပဝါရဏာ ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊

သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊

ဝဇ္ဇနီယာ စ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ၊

‘ပတ္တကလ္လ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ –

ဝုတ္တေ စတုဗ္ဗိဓေ ပတ္တကလ္လေ သမောဓာနိတေ ပရိသမာပိတေ။

ဉတ္တိံ ဌပေတွာတိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အဇ္ဇ ပဝါရဏာ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ပဝါရေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၁၀) ဧဝံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန စ ‘‘တေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ စ ဒါနာဒိကရဏေန ယေဘုယျေန ရတ္တိယာ ခေပိတာယ စ ရာဇာဒိအန္တရာယေ သတိ စ တဒနုရူပတော ‘‘ဒွေဝါစိကံ၊ ဧကဝါစိကံ၊ သမာနဝဿိကံ ပဝါရေယျာ’’တိ စ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ၊ တာသံ ဝိသေသော အဋ္ဌကထာယံ ဒဿိတောယေဝ။ ယထာဟ –

‘‘ဧဝဉှိ ဝုတ္တေ တေဝါစိကဉ္စ ဒွေဝါစိကဉ္စ ဧကဝါစိကဉ္စ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သမာနဝဿိကံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘တေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’တိ ဝုတ္တေ ပန တေဝါစိကမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ အညံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’တိ ဝုတ္တေ ဒွေဝါစိကဉ္စ တေဝါစိကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကဝါစိကဉ္စ သမာနဝဿိကဉ္စ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘ဧကဝါစိကံ ပဝါရေယျာ’တိ ဝုတ္တေ ပန ဧကဝါစိကဒွေဝါစိကတေဝါစိကာနိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ သမာနဝဿိကမေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘သမာနဝဿိက’န္တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၀)။

ကာတဗ္ဗာတိ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော ‘‘သင်္ဃံ၊ အာဝုသော၊ ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ…ပေ… တတိယမ္ပိ အာဝုသော၊ သင်္ဃံ ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ…ပေ… ပဿန္တော ပဋိကရိဿာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၁၀) ဝုတ္တနယေန ကာတဗ္ဗာ။ နဝကေန ဘိက္ခုနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ…ပေ… တတိယမ္ပိ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃံ ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ…ပေ… ပဿန္တော ပဋိကရိဿာမီတိ (မဟာဝ။ ၂၁၀) ဝုတ္တနယေန ကာတဗ္ဗာ။

၂၆၃၆။ ထေရေသု ပဝါရေန္တေသု ယော ပန နဝေါ၊ သော သယံ ယာဝ ပဝါရေတိ၊ တာဝ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒေယျာတိ ယောဇနာ။

၂၆၃၇။ စတ္တာရော ဝါ တယောပိ ဝါ ဧကာဝါသေ ဧကသီမာယံ ဝသန္တိ စေ၊ ဉတ္တိံ ဝတွာ ‘‘သုဏန္တု မေ၊ အာယသ္မန္တော၊ အဇ္ဇ ပဝါရဏာ၊ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ၊ မယံ အညမညံ ပဝါရေယျာမာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၁၆) ဂဏဉတ္တိံ ဌပေတွာ ပဝါရေယျုန္တိ ယောဇနာ။

ပဝါရေယျုန္တိ ဧတ္ထ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ တေ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဘိက္ခူ ဧဝမဿု ဝစနီယာ ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ အာယသ္မန္တေ ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ၊ ဝဒန္တု မံ အာယသ္မန္တော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ ပဿန္တော ပဋိကရိဿာမိ။ ဒုတိယမ္ပိ…ပေ… တတိယမ္ပိ အဟံ၊ အာဝုသော၊ အာယသ္မန္တေ ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ၊ ဝဒန္တု မံ အာယသ္မန္တော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ ပဿန္တော ပဋိကရိဿာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၁၆) ပဝါရေတဗ္ဗံ။ နဝေနပိ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မန္တေ ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ၊ ဝဒန္တု မံ အာယသ္မန္တော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ ပဿန္တော ပဋိကရိဿာမိ။ ဒုတိယမ္ပိ…ပေ… တတိယမ္ပိ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မန္တေ ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ၊ ဝဒန္တု မံ အာယသ္မန္တော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ ပဿန္တော ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ပဝါရေတဗ္ဗံ။

၂၆၃၈။ အညမညံ ပဝါရေယျုံ၊ ဝိနာ ဉတ္တိံ ဒုဝေ ဇနာ။ တေသု ထေရေန ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ အာယသ္မန္တံ ပဝါရေမိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ၊ ဝဒတု မံ အာယသ္မာ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ ပဿန္တော ပဋိကရိဿာမိ။ ဒုတိယမ္ပိ…ပေ… တတိယမ္ပိ အဟံ၊ အာဝုသော၊ အာယသ္မန္တံ ပဝါရေမိ…ပေ… ပဋိကရိဿာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၁၇) ပဝါရေတဗ္ဗံ။ နဝေနပိ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မန္တံ ပဝါရေမိ…ပေ… ဝဒတု မံ အာယသ္မာ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ ပဿန္တော ပဋိကရိဿာမိ။ ဒုတိယမ္ပိ…ပေ… တတိယမ္ပိ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မန္တံ ပဝါရေမိ…ပေ… ပဋိကရိဿာမီ’’တိ ပဝါရေတဗ္ဗံ။

အဓိဋ္ဌေယျာတိ ပုဗ္ဗကိစ္စံ သမာပေတွာ ‘‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီ’’တိ ဝါ ‘‘ပန္နရသီ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌေယျ။ ယထာဟ ‘‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာတိ ဧတ္ထ သစေ စာတုဒ္ဒသိကာ ဟောတိ၊ ‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီ’တိ၊ သစေ ပန္နရသိကာ၊ ‘အဇ္ဇ မေ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ’တိ ဧဝံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၈)၊ ဣမိနာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟာဒိဉတ္တီသု စ တသ္မိံ တသ္မိံ ဒိဝသေ သော သော ဝေါဟာရော ကာတဗ္ဗောတိ ဒီပိတမေဝ။

သေသာ သင်္ဃပဝါရဏာတိ ပဉ္စဟိ၊ အတိရေကေဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ ကတ္တဗ္ဗာ ပဝါရဏာ သင်္ဃပဝါရဏာ။

၂၆၃၉။ ပဝါရိတေတိ ပဌမပဝါရဏာယ ပဝါရိတေ။ အနာဂတောတိ ကေနစိ အန္တရာယေန ပုရိမိကာယ စ ပစ္ဆိမိကာယ စ ဝဿူပနာယိကာယ ဝဿံ အနုပဂတော။ အဝုတ္ထောတိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတော။ ဝုတ္တဉှိ ခုဒ္ဒသိက္ခာဝဏ္ဏနာယ ‘‘အဝုတ္ထောတိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတော အပရိနိဋ္ဌိတတ္တာ ‘အဝုတ္ထော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရေယျာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ ‘‘တေသံ သန္တိကေ’’တိ သေသော။

၂၆၄၀-၁။ ယသ္မိံ ပနာဝါသေ ပဉ္စ ဝါ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ သမဏာ ဝသန္တိ၊ တေ တတ္ထ ဧကေကဿ ပဝါရဏံ ဟရိတွာန သစေ အညမညံ ပဝါရေန္တိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

သေသန္တိ ‘‘အဓမ္မေန သမဂ္ဂ’’န္တိအာဒိကံ ဝိနိစ္ဆယံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ပဝါရဏာဓိကာရေ။ ဗုဓောတိ ဝိနယဓရော။ ဥပေါသထေ ဝုတ္တနယေနာတိ ဥပေါသထဝိနိစ္ဆယေ ဝုတ္တက္ကမေန။ နယေတိ ဇာနေယျ။

၂၆၄၂။ သမ္ပာဒေတတ္တနော သုစိန္တိ အတ္တနော ဥပေါသထံ သမ္ပာဒေတိ။ သဗ္ဗံ သာဓေတီတိ ဥပေါသထာဒိသဗ္ဗံ ကမ္မံ နိပ္ဖာဒေတိ။ နတ္တနောတိ အတ္တနော ဥပေါသထံ န နိပ္ဖာဒေတိ။

၂၆၄၃။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အတ္တနော သုစိံ န သာဓေတိ၊ တသ္မာ။ ဥဘိန္နန္တိ အတ္တနော စ သင်္ဃဿ စ။ ကိစ္စသိဒ္ဓတ္ထမေဝိဓာတိ ဥပေါသထာဒိကမ္မနိပ္ပဇ္ဇနတ္ထံ ဣဓ ဣမသ္မိံ ဥပေါသထကမ္မာဒိပကရဏေ။ ပါရိသုဒ္ဓိပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန ပဝါရဏာ သင်္ဂဟိတာ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဆန္ဒံ ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဝါ၊ ဂဟေတွာ ဝါ ပဝါရဏ’’န္တိ။

ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိပဝါရဏံ ဒေန္တေန သစေ သာပတ္တိကော ဟောတိ၊ အာပတ္တိံ ဒေသေတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဆန္ဒာဒိဟာရကော ဘိက္ခု ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဆန္ဒံ ဒမ္မိ၊ ဆန္ဒံ မေ ဟရ၊ ဆန္ဒံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၅)၊ ‘‘ပါရိသုဒ္ဓိံ ဒမ္မိ၊ ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ ဟရ၊ ပါရိသုဒ္ဓိံ မေ အာရောစေဟီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆၄)၊ ‘‘ပဝါရဏံ ဒမ္မိ၊ ပဝါရဏံ မေ ဟရ၊ ပဝါရဏံ မေ အာရောစေဟိ၊ မမတ္ထာယ ပဝါရေဟီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၁၃)။

၂၆၄၄။ ‘‘ဆန္ဒော ဧကေနာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဧကေန ဗဟူနမ္ပိ ဆန္ဒော ဟာတဗ္ဗော၊ တထာ ပါရိသုဒ္ဓိ ဟာတဗ္ဗာ။ ပိ-သဒ္ဒေန ပဝါရဏာ ဟာတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ပရမ္ပရာဟဋော ဆန္ဒောတိ ဗဟူနံ ဝါ ဧကဿ ဝါ ဆန္ဒာဒိဟာရကဿ ဟတ္ထတော အန္တရာ အညေန ဂဟိတာ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိပဝါရဏာ။ ဝိသုဒ္ဓိယာ န ဂစ္ဆတိ အနဝဇ္ဇဘာဝါယ န ပါပုဏာတိ ဗိဠာလသင်္ခလိကဆန္ဒာဒီနံ သင်္ဃမဇ္ဈံ အဂမနေန ဝဂ္ဂဘာဝကရဏတော။

ဧတ္ထ စ ယထာ ဗိဠာလသင်္ခလိကာယ ပဌမဝလယံ ဒုတိယဝလယံ ပါပုဏာတိ၊ န တတိယံ၊ ဧဝမိမေပိ ဆန္ဒာဒယော ဒါယကေန ယဿ ဒိန္နာ၊ တတော အညတ္ထ န ဂစ္ဆတီတိ ဗိဠာလသင်္ခလိကာသဒိသတ္တာ ‘‘ဗိဠာလသင်္ခလိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဗိဠာလသင်္ခလိကာဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ယာသံ ကာသဉ္စိ သင်္ခလိကာနံ ဥပလက္ခဏမတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၆၄၅-၆။ ဆန္ဒံ ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဝါ ပဝါရဏံ ဝါ ဂဟေတွာ ဆန္ဒာဒိဟာရကော သင်္ဃမပ္ပတွာ သစေ သာမဏေရာဒိဘာဝံ ပဋိဇာနေယျ ဝါ ဝိဗ္ဘမေယျ ဝါ မရေယျ ဝါ၊ တံ သဗ္ဗံ ဆန္ဒာဒိဘာဝံ နာဟဋံ ဟောတိ၊ သင်္ဃံ ပတွာ ဧဝံ သိယာ သာမဏေရာဒိဘာဝံ ပဋိဇာနန္တော၊ ဝိဗ္ဘန္တော၊ ကာလကတော ဝါ ဘဝေယျ၊ တံ သဗ္ဗံ ဟဋံ အာနီတံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

တတ္ထ သာမဏေရာဒိဘာဝံ ဝါ ပဋိဇာနေယျာတိ ‘‘အဟံ သာမဏေရော’’တိအာဒိနာ ဘူတံ သာမဏေရာဒိဘာဝံ ကထေယျ၊ ပစ္ဆာ သာမဏေရဘူမိယံ ပတိဋ္ဌဟေယျာတိ အတ္ထော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နော ဂဟိတော။

၂၆၄၇။ သင်္ဃံ ပတွာတိ အန္တမသော တံတံကမ္မပ္ပတ္တဿ စတုဝဂ္ဂါဒိသင်္ဃဿ ဟတ္ထပါသံ ပတွာတိ အတ္ထော။ ပမတ္တောတိ ပမာဒံ သတိသမ္မောသံ ပတ္တော။ သုတ္တောတိ နိဒ္ဒူပဂတော။ ခိတ္တစိတ္တကောတိ ယက္ခာဒီဟိ ဝိက္ခေပမာပါဒိတစိတ္တော။ နာရောစေတီတိ အတ္တနော ဆန္ဒာဒီနံ အာဟဋဘာဝံ ဧကဿာပိ ဘိက္ခုနော န ကထေတိ။ သဉ္စိစ္စာတိ သဉ္စေတေတွာ ဇာနန္တောယေဝ အနာဒရိယော နာရောစေတိ၊ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။

၂၆၄၈။ ယေ တေတိ ယေ တေ ဘိက္ခူ ထေရာ ဝါ နဝါ ဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ။ ဝိပဿနာတိ သဟစရိယေန သမထောပိ ဂယှတိ။ သမထဝိပဿနာ စ ဣဓ တရုဏာယေဝ အဓိပ္ပေတာ၊ တသ္မာ ဝိပဿနာယုတ္တာတိ ဧတ္ထ တရုဏာဟိ သမထဝိပဿနာဟိ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ ရတ္တိန္ဒိဝန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ အတန္ဒိတာတိ အနလသာ။

‘‘ရတ္တိန္ဒိဝ’’န္တိ ဧတ္ထ ရတ္တိ-သဒ္ဒေန ရတ္တိယာယေဝ ဂဟဏံ၊ ဥဒါဟု ဧကဒေသဿာတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တ’’န္တိ။ ပုဗ္ဗာ စ သာ ရတ္တိ စာတိ ပုဗ္ဗရတ္တိ၊ ပဌမယာမော၊ အပရာ စ သာ ရတ္တိ စာတိ အပရရတ္တိ၊ ပစ္ဆိမယာမော၊ ပုဗ္ဗရတ္တိ စ အပရရတ္တိ စာတိ သမာဟာရဒွန္ဒေ သမာသန္တေ အ-ကာရပစ္စယံ ကတွာ ‘‘ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓာပိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ မဇ္ဈိမယာမေ ကာယဒရထဝူပသမနတ္ထာယ သုပနံ အနုညာတန္တိ တံ ဝဇ္ဇေတွာ ပုရိမပစ္ဆိမယာမေသု နိရန္တရဘာဝနာနုယောဂေါ ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿနတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ။ ဝိပဿနာ ပရာယနာ သမထဝိပဿနာဝ ပရံ အယနံ ပတိဋ္ဌာ ဧတေသန္တိ ဝိပဿနာပရာယနာ၊ သမထဝိပဿနာယ ယုတ္တပယုတ္တာ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၆၄၉။ လဒ္ဓါ ဖာသုဝိဟာရော ယေဟိ တေ လဒ္ဓဖာသုဝိဟာရာ၊ တေသံ။ ဖာသုဝိဟာရောတိ စ သုခဝိဟာရဿ မူလကာရဏတ္တာ တရုဏာ သမထဝိပဿနာ အဓိပ္ပေတာ၊ ပဋိလဒ္ဓတရုဏသမထဝိပဿနာနန္တိ အတ္ထော။ သိယာ န ပရိဟာနိတိ ပရိဟာနိ နာမ ဧဝံ ကတေ န ဘဝေယျ။

ကတ္တိကမာသကေတိ စီဝရမာသသင်္ခါတေ ကတ္တိကမာသေ ပဝါရဏာယ သင်္ဂဟော ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ‘‘သင်္ဂါဟော’’တိ ဒီဃော ကတော၊ ပဝါရဏာသင်္ဂဟော ဝုတ္တောတိ အတ္ထော။ ယထာဟ –

‘‘ပဝါရဏာသင်္ဂဟော စ နာမာယံ ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနာနံ ထာမဂတသမထဝိပဿနာနံ သောတာပန္နာဒီနဉ္စ န ဒါတဗ္ဗော။ တရုဏသမထဝိပဿနာလာဘိနော ပန သဗ္ဗေ ဝါ ဟောန္တု၊ ဥပဍ္ဎာ ဝါ၊ ဧကပုဂ္ဂလော ဝါ၊ ဧကဿပိ ဝသေန ဒါတဗ္ဗောယေဝ။ ဒိန္နေ ပဝါရဏာသင်္ဂဟေ အန္တောဝဿေ ပရိဟာရောဝ ဟောတိ၊ အာဂန္တုကာ တေသံ သေနာသနံ ဂဟေတုံ န လဘန္တိ။ တေဟိပိ ဆိန္နဝဿေဟိ န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပဝါရေတွာ ပန အန္တရာပိ စာရိကံ ပက္ကမိတုံ လဘန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၁)။

ပဝါရဏာသင်္ဂဟဿ ဒါနပ္ပကာရော ပန ပါဠိတော ဂဟေတဗ္ဗော။

ပဝါရဏက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

စမ္မက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၆၅၀။ ဧဠကာ စ အဇာ စ မိဂါ စာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ပသူနံ ဒွန္ဒေ ဧကတ္တနပုံသကတ္တဿ ဝိဘာသိတတ္တာ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော။ ဧဠကာနဉ္စ အဇာနဉ္စ မိဂါနံ ရောဟိတေဏိကုရုင်္ဂါနဉ္စ။ ပသဒါ စ မိဂမာတာ စ ပသဒမိဂမာတာ၊ ‘‘ပသဒမိဂမာတုယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ‘‘ပသဒ’’န္တိ နိဂ္ဂဟိတာဂမော။ ပသဒမိဂမာတုယာ စ စမ္မံ ဘိက္ခုနော ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘မိဂါန’’န္တိ ဣမိနာ ဂဟိတာနမေဝေတ္ထ ဝိဘာဂဒဿနံ ‘‘ရောဟိတေဏီ’’တိအာဒိ။ ရောဟိတာဒယော မိဂဝိဘာဂဝိသေသာ။

၂၆၅၁။ ဧတေသံ ယထာဝုတ္တသတ္တာနံ စမ္မံ ဌပေတွာ အညံ စမ္မံ ဒုက္ကဋာပတ္တိယာ ဝတ္ထုဘူတန္တိ အတ္ထော။ အညန္တိ စ –

‘‘မက္ကဋော ကာဠသီဟော စ၊ သရဘော ကဒလီမိဂေါ၊

ယေ စ ဝါဠမိဂါ ဟောန္တိ၊ တေသံ စမ္မံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၉) –

အဋ္ဌကထာယ ပဋိက္ခိတ္တံ စမ္မမာဟ။ မက္ကဋော နာမ သာခမိဂေါ။ ကာဠသီဟော နာမ မဟာမုခဝါနရဇာတိကော။ ဝါဠမိဂါ နာမ သီဟဗျဂ္ဃာဒယော။ ယထာဟ – ‘‘တတ္ထ ဝါဠမိဂါတိ သီဟဗျဂ္ဃအစ္ဆတရစ္ဆာ၊ န ကေဝလဉ္စ ဧတေယေဝ၊ ယေသံ ပန စမ္မံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ၊ တေ ဌပေတွာ အဝသေသာ အန္တမသော ဂေါမဟိံသဿမိဠာရာဒယောပိ သဗ္ဗေ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ‘ဝါဠမိဂါ’တွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။

ထဝိကာ စ ဥပါဟနာ စ ထဝိကောပါဟနံ။ အမာနုသံ မနုဿစမ္မရဟိတံ သဗ္ဗံ စမ္မံ ထဝိကောပါဟနေ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ ထဝိကာတိ ဥပါဟနာဒိကောသကဿ ဂဟဏံ။ ယထာဟ ‘‘မနုဿစမ္မံ ဌပေတွာ ယေန ကေနစိ စမ္မေန ဥပါဟနာ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပါဟနာကောသကသတ္ထကကောသကကုဉ္ဇိကာကောသကေသုပိ ဧသေဝ နယော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၉)။

၂၆၅၂။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဝစနတော ‘‘ဝဋ္ဋန္တိ မဇ္ဈိမေ ဒေသေ၊ န ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဇ္ဈိမေ ဒေသေတိ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဂဇင်္ဂလံ နာမ နိဂမော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဝုတ္တသီမာပရိစ္ဆေဒေ မဇ္ဈိမဒေသေ။ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာတိ စတုပဋလတော ပဋ္ဌာယ ဗဟုပဋလာ ဥပါဟနာ။ ယထာဟ – ‘‘ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာတိ စတုပဋလတော ပဋ္ဌာယ ဝုစ္စတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၅)။ မဇ္ဈိမဒေသေ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနာ န ဝဋ္ဋန္တီတိ ယောဇနာ။ အန္တောအာရာမေတိ ဧတ္ထ ပကရဏတော ‘‘သဗ္ဗေသ’’န္တိ လဗ္ဘတိ၊ ဂိလာနာနမိတရေသဉ္စ သဗ္ဗေသန္တိ အတ္ထော။ သဗ္ဗတ္ထာပိ စာတိ အန္တောအာရာမေ၊ ဗဟိ စာတိ သဗ္ဗတ္ထာပိ။ ရောဂိနောတိ ဂိလာနဿ ဝဋ္ဋန္တီတိ ယောဇနာ။

၂၆၅၃။ ပုဋဗဒ္ဓါ ခလ္လကဗဒ္ဓါစာတိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိသေသော ပနေတာသံ အဋ္ဌကထာယမေဝ ဝုတ္တော ‘‘ပုဋဗဒ္ဓါတိ ယောနကဥပါဟနာ ဝုစ္စတိ၊ ယာ ယာဝဇင်္ဃတော သဗ္ဗပါဒံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ ခလ္လကဗဒ္ဓါတိ ပဏှိပိဓာနတ္ထံ တလေ ခလ္လကံ ဗန္ဓိတွာ ကတာ’’တိ။ ပါလိဂုဏ္ဌိမာ စ ‘‘ပလိဂုဏ္ဌိတွာ ကတာ၊ ယာ ဥပရိ ပါဒမတ္တမေဝ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ န ဇင်္ဃ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ ဒဿိတာဝ။ တူလပုဏ္ဏာတိ တူလပိစုနာ ပူရေတွာ ကတာ။

သဗ္ဗာဝ နီလာ သဗ္ဗနီလာ၊ သာ အာဒိ ယာသံ တာ သဗ္ဗနီလာဒယော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန မဟာနာမရတ္တပရိယန္တာနံ ဂဟဏံ။ ဧတာသံ သရူပံ အဋ္ဌကထာယမေဝ ဝုတ္တံ ‘‘နီလိကာ ဥမာပုပ္ဖဝဏ္ဏာ ဟောတိ၊ ပီတိကာ ကဏိကာရပုပ္ဖဝဏ္ဏာ၊ လောဟိတိကာ ဇယသုမနပုပ္ဖဝဏ္ဏာ၊ မဉ္ဇိဋ္ဌိကာ မဉ္ဇိဋ္ဌဝဏ္ဏာ ဧဝ၊ ကဏှာ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာ၊ မဟာရင်္ဂရတ္တာ သတပဒိပိဋ္ဌိဝဏ္ဏာ၊ မဟာနာမရတ္တာ သမ္ဘိန္နဝဏ္ဏာ ဟောတိ ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏာ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘ပဒုမပုပ္ဖဝဏ္ဏာ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၆)။ သဗ္ဗနီလာဒယောပိ စာတိ အပိ-သဒ္ဒေန နီလာဒိဝဒ္ဓိကာနံ ဂဟဏံ။

၂၆၅၄။ စိတြာတိ ဝိစိတြာ။ မေဏ္ဍဝိသာဏူပမဝဒ္ဓိကာတိ မေဏ္ဍာနံ ဝိသာဏသဒိသဝဒ္ဓိကာ၊ ကဏ္ဏိကဋ္ဌာနေ မေဏ္ဍသိင်္ဂသဏ္ဌာနေ ဝဒ္ဓေ ယောဇေတွာ ကတာတိ အတ္ထော။ ‘‘မေဏ္ဍဝိသာဏူပမဝဒ္ဓိကာ’’တိ ဣဒံ အဇဝိသာဏူပမဝဒ္ဓိကာနံ ဥပလက္ခဏံ။ မောရဿ ပိဉ္ဆေန ပရိသိဗ္ဗိတာတိ တလေသု ဝါ ဝဒ္ဓေသု ဝါ မောရပိဉ္ဆေဟိ သုတ္တကသဒိသေဟိ ပရိသိဗ္ဗိတာ။ ဥပါဟနာ န စ ဝဋ္ဋန္တီတိ ယောဇနာ။

၂၆၅၅။ မဇ္ဇာရာတိ ဗိဠာရာ။ ကာဠကာ ရုက္ခကဏ္ဋကာ။ ဦလူကာ ပက္ခိဗိဠာလာ။ သီဟာတိ ကေသရသီဟာဒယော သီဟာ။ ဥဒ္ဒါတိ စတုပ္ပဒဇာတိကာ။ ဒီပီ သဒ္ဒလာ။ အဇိနဿာတိ ဧဝံနာမိကဿ။ ပရိက္ခဋာတိ ဥပါဟနပရိယန္တေ စီဝရေ အနုဝါတံ ဝိယ ဝုတ္တပ္ပကာရံ စမ္မံ ယောဇေတွာ ကတာ။

၂၆၅၆။ သစေ ဤဒိသာ ဥပါဟနာ လဘန္တိ၊ တာသံ ဝဠဉ္ဇနပ္ပကာရံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပုဋာဒိံ အပနေတွာ’’တိအာဒိ။ ပုဋာဒိံ သဗ္ဗသော ဆိန္ဒိတွာ ဝါ အပနေတွာ ဝါ ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ဧဝမကတွာ လဒ္ဓနီဟာရေနေဝ ဓာရေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ယထာဟ – ‘‘ဧတာသု ယံ ကိဉ္စိ လဘိတွာ သစေ တာနိ ခလ္လကာဒီနိ အပနေတွာ သက္ကာ ဟောန္တိ ဝဠဉ္ဇိတုံ၊ ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗာ၊ တေသု ပန သတိ ဝဠဉ္ဇန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၆)။

ဝဏ္ဏဘေဒံ တထာ ကတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဧကဒေသေနာ’’တိ သေသော။ ‘‘သဗ္ဗသော ဝါ’’တိ အာဟရိတွာ သဗ္ဗသော ဝါ ဧကဒေသေန ဝါ ဝဏ္ဏဘေဒံ ကတွာ သဗ္ဗနီလာဒယော ဥပါဟနာ ဓာရေတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ တထာ အကတွာ ဓာရေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ယထာဟ ‘‘ဧတာသု ယံ ကိဉ္စိ လဘိတွာ ရဇနံ စောဠကေန ပုဉ္ဆိတွာ ဝဏ္ဏံ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပ္ပမတ္တကေပိ ဘိန္နေ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ။ နီလဝဒ္ဓိကာဒယောပိ ဝဏ္ဏဘေဒံ ကတွာ ဓာရေတဗ္ဗာ။

၂၆၅၇။ တတ္ထ ဌာနေ ပဿာဝပါဒုကာ၊ ဝစ္စပါဒုကာ၊ အာစမနပါဒုကာတိ တိဿော ပါဒုကာယော ဌပေတွာ သဗ္ဗာပိ ပါဒုကာ တာလပတ္တိကာဒိဘေဒါ သဗ္ဗာပိ သင်္ကမနီယာ ပါဒုကာ ဓာရေတုံ န ဝဋ္ဋန္တီတိ ယောဇနာ။

၂၆၅၈။ အတိက္ကန္တပမာဏံ ဥစ္စာသယနသညိတံ အာသန္ဒိဉ္စေဝ ပလ္လင်္ကဉ္စ သေဝမာနဿ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ အာသန္ဒီ ဝုတ္တလက္ခဏာဝ။ ပလ္လင်္ကောတိ ပါဒေသု အာဟရိမာနိ ဝါဠရူပါနိ ဌပေတွာ ကတော၊ ဧကသ္မိံယေဝ ဒါရုမှိ ကဋ္ဌကမ္မဝသေန ဆိန္ဒိတွာ ကတာနိ အသံဟာရိမာနိ တတြဋ္ဌာနေဝ ဝါဠရူပါနိ ယဿ ပါဒေသု သန္တိ၊ ဧဝရူပေါ ပလ္လင်္ကော ကပ္ပတီတိ ‘‘အာဟရိမေနာ’’တိ ဣမိနာဝ ဒီပိတံ။ ‘‘အကပ္ပိယရူပကတော အကပ္ပိယမဉ္စော ပလ္လင်္ကော’’တိ ဟိ သာရသမာသေ ဝုတ္တံ။

၂၆၅၉။ ဂေါနကန္တိ ဒီဃလောမကမဟာကောဇဝံ။ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနိ ကိရ တဿ လောမာနိ၊ ကာဠဝဏ္ဏဉ္စ ဟောတိ။ ‘‘စတုရင်္ဂုလတော ဦနကပ္ပမာဏလောမော ကောဇဝေါ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကုတ္တကန္တိ သောဠသန္နံ နာဋကိတ္ထီနံ ဌတွာ နစ္စနယောဂ္ဂံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ စိတ္တန္တိ ဘိတ္တိစ္ဆိဒ္ဒါဒိကဝိစိတြံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ပဋိကန္တိ ဥဏ္ဏာမယံ သေတတ္ထရဏံ။ ပဋလိကန္တိ ဃနပုပ္ဖကံ ဥဏ္ဏာမယံ လောဟိတတ္ထရဏံ၊ ယော ‘‘အာမလကပတ္တော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။

ဧကန္တလောမိန္တိ ဥဘတော ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဝိကတိန္တိ သီဟဗျဂ္ဃာဒိရူပဝိစိတြံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ‘‘ဧကန္တလောမီတိ ဧကတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏ’’န္တိ ဒီဃနိကာ။ တူလိကန္တိ ရုက္ခတူလလတာတူလပေါဋကိတူလသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ တူလာနံ အညတရပုဏ္ဏံ ပကတိတူလိကံ။ ဥဒ္ဒလောမိကန္တိ ဧကတော ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ‘‘ဥဒ္ဒလောမီတိ ဥဘတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဧကန္တလောမီတိ ဧကတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅) ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ သာရသမာသေ ပန ‘‘ဥဒ္ဒလောမီတိ ဧကတော ဥဂ္ဂတပုပ္ဖံ။ ဧကန္တလောမီတိ ဥဘတော ဥဂ္ဂတပုပ္ဖ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၂၆၆၀။ ကဋ္ဋိဿန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ။ ‘‘ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယန္တိ ကောသေယျကသဋမယ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၅) အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တံ၊ ကန္တိတကောသေယျပုဋမယန္တိ အတ္ထော။ ကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောသိယသုတ္တမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ။ ရတနပရိသိဗ္ဗနရဟိတံ သုဒ္ဓကောသေယျံ ပန ဝဋ္ဋတိ။

ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပနေတ္ထ ‘‘ဌပေတွာ တူလိကံ သဗ္ဗာနေဝ ဂေါနကာဒီနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဌပေတွာ တူလိက’’န္တိ ဧတေန ရတနပရိသိဗ္ဗနရဟိတာပိ တူလိကာ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဣမိနာ ပန ယာနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ၊ တာနိ ဘူမတ္ထရဏဝသေန ယထာနုရူပံ မဉ္စာဒီသု စ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဝိနယပရိယာယံ ပတွာ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗတ္တာ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုတ္တန္တိကဒေသနာယံ ပန ဂဟဋ္ဌာနမ္ပိ ဝသေန ဝုတ္တတ္တာ နေသံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ‘‘ဌပေတွာ တူလိကံ…ပေ… ဝဋ္ဋန္တီတိ ဝုတ္တ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅) အပရေ။

ဟတ္ထိအဿရထတ္ထရန္တိ ဟတ္ထိပိဋ္ဌေ အတ္ထရိတံ အတ္ထရဏံ ဟတ္ထတ္ထရဏံ နာမ။ အဿရထတ္ထရေပိ ဧသေဝ နယော။ ကဒလိမိဂပဝရ-ပစ္စတ္ထရဏကမ္ပိ စာတိ ကဒလိမိဂစမ္မံ နာမ အတ္ထိ၊ တေန ကတံ ပဝရပစ္စတ္ထရဏန္တိ အတ္ထော။ တံ ကိရ သေတဝတ္ထဿ ဥပရိ ကဒလိမိဂစမ္မံ ပတ္ထရိတွာ သိဗ္ဗေတွာ ကရောန္တိ။ ပိ-သဒ္ဒေန အဇိနပ္ပဝေဏီ ဂဟိတာ။ အဇိနပ္ပဝေဏီ နာမ အဇိနစမ္မေဟိ မဉ္စပမာဏေန သိဗ္ဗေတွာ ကတာ ပဝေဏီ။ တာနိ ကိရ စမ္မာနိ သုခုမတရာနိ၊ တသ္မာ ဒုပဋ္ဋတိပဋ္ဋာနိ ကတွာ သိဗ္ဗန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဇိနပ္ပဝေဏီ’’တိ။

၂၆၆၁။ ရတ္တဝိတာနဿ ဟေဋ္ဌာတိ ကုသုမ္ဘာဒိရတ္တဿ လောဟိတဝိတာနဿ ဟေဋ္ဌာ ကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏေဟိ အတ္ထတံ သယနာသနဉ္စ။ ကသာဝရတ္တဝိတာနဿ ပန ဟေဋ္ဌာ ကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏေန အတ္ထတံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ဟေဋ္ဌာ အကပ္ပိယေ’’တိအာဒိ။

ဒွိဓာ ရတ္တူပဓာနကန္တိ သီသပဿေ၊ ပါဒပဿေ စာတိ ဥဘတောပဿေ ပညတ္တရတ္တဗိဗ္ဗောဟနဝန္တဉ္စ သယနာသနံ။ ဣဒံ သဗ္ဗံ အကပ္ပိယံ ပရိဘုဉ္ဇတော ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။ ‘‘ယံ ပန ဧကမေဝ ဥပဓာနံ ဥဘောသု ပဿေသု ရတ္တံ ဝါ ဟောတိ ပဒုမဝဏ္ဏံ ဝါ ဝိစိတြံ ဝါ၊ သစေ ပမာဏယုတ္တံ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၄) အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယော ဧတေနေဝ ဗျတိရေကတော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ‘‘ယေဘုယျရတ္တာနိပိ ဒွေ ဗိဗ္ဗောဟနာနိ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ယေဘုယျေန ရတ္တဝိတာနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝိညာယတိ။

ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ‘‘အလောဟိတကာနိ ဒွေပိ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ၊ တတော ဥတ္တရိ လဘိတွာ အညေသံ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဒါတုံ အသက္ကောန္တော မဉ္စေ တိရိယံ အတ္ထရိတွာ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ လဘတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅) အဝိသေသေန ဝုတ္တံ။ သေနာသနက္ခန္ဓကသံဝဏ္ဏနာယံ ပန ‘‘အဂိလာနဿ သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူပဓာနဉ္စာတိ ဒွယမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂိလာနဿ ဗိဗ္ဗောဟနာနိ သန္ထရိတွာ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၇) ဝုတ္တတ္တာ ဂိလာနောယေဝ မဉ္စေ တိရိယံ အတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ လဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၆၆၂။ ဥဒ္ဓံ သေတဝိတာနမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ အကပ္ပိယေ ပစ္စတ္ထရဏေ သတိ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ တသ္မိန္တိ အကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏေ။

၂၆၆၃။ ‘‘ဌပေတွာ’’တိ ဣမိနာ အာသန္ဒာဒိတ္တယဿ ဝဋ္ဋနာကာရော နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ သေသံ သဗ္ဗန္တိ ဂေါနကာဒိ ဒွိဓာရတ္တူပဓာနကပရိယန္တံ သဗ္ဗံ။ ဂိဟိသန္တကန္တိ ဂိဟီနံ သန္တကံ တေဟိယေဝ ပညတ္တံ၊ ဣမိနာ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရေန ဝါ တေသံ အာဏတ္တိယာ ဝါ ပညတ္တံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ လဘတေတိ နိသီဒိတုံ လဘတိ။

၂၆၆၄။ တံ ကတ္ထ လဘတီတိ ပဒေသနိယမံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဓမ္မာသနေ’’တိအာဒိ။ ဓမ္မာသနေတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယဒိ ဓမ္မာသနေ သင်္ဃိကမ္ပိ ဂေါနကာဒိံ ဘိက္ခူဟိ အနာဏတ္တာ အာရာမိကာဒယော သယမေဝ ပညာပေန္တိ စေဝ နီဟရန္တိ စ၊ ဧတံ ဂိဟိဝိကတနီဟာရံ နာမ။ ဣမိနာ ဂိဟိဝိကတနီဟာရေန ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၀၊ ဝိ။ သင်္ဂ။ အဋ္ဌ။ ပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယကထာ ၅၆ အတ္ထတော သမာနံ) ဝုတ္တံ။ ဘတ္တဂ္ဂေ ဝါတိ ဝိဟာရေ နိသီဒါပေတွာ ပရိဝေသနဋ္ဌာနေ ဝါ ဘောဇနသာလာယံ ဝါ။ အပိသဒ္ဒေန ဂိဟီနံ ဂေဟေပိ တေဟိ ပညတ္တေ ဂေါနကာဒိမှိ နိသီဒိတုံ အနာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။ ဓမ္မာသနာဒိပဒေသနိယမနေန တတော အညတ္ထ ဂိဟိပညတ္တေပိ တတ္ထ နိသီဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဗျတိရေကတော ဝိညာယတိ။

ဘူမတ္ထရဏကေတိ ဧတ္ထ ‘‘ကတေ’’တိ သေသော။ တတ္ထာတိ သင်္ဃိကေ ဝါ ဂိဟိသန္တကေ ဝါ ဂေါနကာဒိမှိ သဟဓမ္မိကေဟိ အနာဏတ္တေဟိ ဂိဟီဟိ ဧဝ ဘူမတ္ထရဏေ ကတေ။ သယိတုန္တိ ဥပရိ အတ္တနော ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပိ-သဒ္ဒေန နိသီဒိတုမ္ပိ ဝါတိ သမုစ္စိနောတိ။ ‘‘ဘူမတ္ထရဏကေ’’တိ ဣမိနာ ဂိဟီဟိ ဧဝ မဉ္စာဒီသု သယနတ္ထံ အတ္ထတေ ဥပရိ အတ္တနော ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ သယိတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။

စမ္မက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၆၆၅။ ဂဟပတိဿ ဘူမိ၊ သမ္မုတိဘူမိ၊ ဥဿာဝနန္တိကာဘူမိ၊ ဂေါနိသာဒိဘူမီတိ ကပ္ပိယဘူမိယော စတဿော ဟောန္တီတိ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာတိ ယောဇနာ။

၂၆၆၆။ ကထံ ကပ္ပိယံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတဿော ကပ္ပိယဘူမိယော ဥဿာဝနန္တိကံ ဂေါနိသာဒိကံ ဂဟပတိံ သမ္မုတိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၉၅) ဧဝံ စတဿော ဘူမိယော ဥဒ္ဓရိတွာ တာသံ သာမညလက္ခဏံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သင်္ဃဿာ’’တိအာဒိ။ သင်္ဃဿ သန္တကံ ဝါသတ္ထာယ ကတံ ဂေဟံ ဝါ ဘိက္ခုနော သန္တကံ ဝါသတ္ထာယ ကတံ ဂေဟံ ဝါတိ ယောဇနာ။ ကပ္ပိယံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ကပ္ပိယဋ္ဌာနံ ကတ္တဗ္ဗံ။ သဟသေယျပ္ပဟောနကန္တိ သဗ္ဗစ္ဆန္နပရိစ္ဆန္နာဒိလက္ခဏေန သဟသေယျာရဟံ။

၂၆၆၇။ ဣဒါနိ စတဿောပိ ဘူမိယော သရူပတော ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဌပေတွာ’’တိအာဒိ။ ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ အညေဟိ ကပ္ပိယဘူမိယာ အတ္ထာယ ဒိန္နံ ဝါ တေသံ သန္တကံ ဝါ ယံ ဂေဟံ၊ ဣဒံ ဧဝ ဂဟပတိဘူမိ နာမာတိ ယောဇနာ။

၂၆၆၈။ ယာ ပန ကုဋိ သင်္ဃေန သမ္မတာ ဉတ္တိဒုတိယာယ ကမ္မဝါစာယ၊ သာ သမ္မုတိကာ နာမ။ တဿာ သမ္မန္နနကာလေ ကမ္မဝါစံ အဝတွာ အပလောကနံ ဝါ ကာတုံ ဝဋ္ဋတေဝါတိ ယောဇနာ။

၂၆၆၉-၇၀။ ပဌမဣဋ္ဌကာယ ဝါ ပဌမပါသာဏဿ ဝါ ပဌမတ္ထမ္ဘဿ ဝါ အာဒိ-ဂ္ဂဟဏေန ပဌမဘိတ္တိပါဒဿ ဝါ ဌပနေ ပရေသု မနုဿေသု ဥက္ခိပိတွာ ဌပေန္တေသု သမန္တတော ပရိဝါရေတွာ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမ၊ ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ အဘိက္ခဏံ ဝဒန္တေဟိ အာမသိတွာ ဝါ သယမေဝ ဥက္ခိပိတွာ ဝါ ဣဋ္ဌကာ ဌပေယျ ပါသာဏော ဝါ ထမ္ဘော ဝါ ဘိတ္တိပါဒေါ ဝါ ဌပေယျ ဌပေတဗ္ဗော၊ အယံ ဥဿာဝနန္တိကာ ကုဋီတိ ယောဇနာ။

၂၆၇၁။ ဣဋ္ဌကာဒိပတိဋ္ဌာနန္တိ ပဌမိဋ္ဌကာဒီနံ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာနံ။ ဝဒတန္တိ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမ၊ ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ ဝဒန္တာနံ။ သမကာလံ တု ဝဋ္ဋတီတိ ဧကကာလံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣမိနာ ‘‘သစေ ဟိ အနိဋ္ဌိတေ ဝစနေ ထမ္ဘော ပတိဋ္ဌာတိ၊ အပ္ပတိဋ္ဌိတေ ဝါ တသ္မိံ ဝစနံ နိဋ္ဌာတိ၊ အကတာ ဟောတိ ကပ္ပိယကုဋီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၅) အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယော သူစိတော။

၂၆၇၂။ အာရာမော သကလော အပရိက္ခိတ္တော ဝါ ယေဘုယျတော အပရိက္ခိတ္တော ဝါတိ ဒုဝိဓောပိ ဝိညူဟိ ဝိနယဓရေဟိ ‘‘ဂေါနိသာဒီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပဝေသနိဝါရဏာဘာဝေန ပဝိဋ္ဌာနံ ဂုန္နံ နိသဇ္ဇာယောဂတော တထာ ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။

၂၆၇၃။ ပယောဇနံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧတ္ထ ပက္ကဉ္စာ’’တိအာဒိ။ အာမိသန္တိ ပုရိမကာလိကဒွယံ။ ‘‘အာမိသ’’န္တိ ဣမိနာ နိရာမိသံ ဣတရကာလိကဒွယံ အကပ္ပိယကုဋိယံ ဝုတ္ထမ္ပိ ပက္ကမ္ပိ ကပ္ပတီတိ ဒီပေတိ။

၂၆၇၄-၅။ ဣမာ ကပ္ပိယကုဋိယော ကဒါ ဇဟိတဝတ္ထုကာ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဥဿာဝနန္တိကာ ယာ သာ’’တိအာဒိ။ ယာ ဥဿာဝနန္တိကာ ယေသု ထမ္ဘာဒီသု အဓိဋ္ဌိတာ၊ သာ တေသု ထမ္ဘာဒီသု အပနီတေသု တဒညေသုပိ ထမ္ဘာဒီသု တိဋ္ဌတီတိ ယောဇနာ။

သဗ္ဗေသု ထမ္ဘာဒီသု အပနီတေသု သာ ဇဟိတဝတ္ထုကာ သိယာတိ ယောဇနာ။ ဂေါနိသာဒိကုဋိ ပရိက္ခိတ္တာ ဝတိအာဒီဟိ ဇဟိတဝတ္ထုကာ သိယာ။ ပရိက္ခိတ္တာတိ စ ‘‘အာရာမော ပန ဥပဍ္ဎပရိက္ခိတ္တောပိ ဗဟုတရံ ပရိက္ခိတ္တောပိ ပရိက္ခိတ္တောယေဝ နာမာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၅) ကုရုန္ဒိမဟာပစ္စရိယာဒီသု ဝုတ္တတ္တာ န ကေဝလံ သဗ္ဗပရိက္ခိတ္တာဝ၊ ဥပဍ္ဎပရိက္ခိတ္တာပိ ယေဘုယျပရိက္ခိတ္တာပိ ဂဟေတဗ္ဗာ။

သေသာတိ ဂဟပတိသမ္မုတိကုဋိယော။ ဆဒနနာသတော ဇဟိတဝတ္ထုကာ သိယုန္တိ ယောဇနာ။ ဆဒနနာသတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂေါပါနသိမတ္တံ ဌပေတွာ’’တိ သေသော။ သစေ ဂေါပါနသီနံ ဥပရိ ဧကမ္ပိ ပက္ခပါသမဏ္ဍလံ အတ္ထိ၊ ရက္ခတိ။ ယတြ ပနိမာ စတဿောပိ ကပ္ပိယဘူမိယော နတ္ထိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗံ? အနုပသမ္ပန္နဿ ဒတွာ တဿ သန္တကံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

၂၆၇၆။ ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ အညေသံ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဟော စ တေသံ သန္နိဓိ စ တေသံ အန္တောဝုတ္ထဉ္စ ဘိက္ခုဿ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၂၆၇၇။ ဘိက္ခုဿ သန္တကံ သင်္ဃိကမ္ပိ ဝါ အကပ္ပိယဘူမိယံ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဂေဟေ အန္တောဝုတ္ထဉ္စ အန္တောပက္ကဉ္စ ဘိက္ခုဿ န ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနိယာ သန္တကံ သင်္ဃိကမ္ပိ ဝါ အကပ္ပိယဘူမိယံ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဂေဟေ အန္တောဝုတ္ထဉ္စ အန္တောပက္ကဉ္စ ဘိက္ခုနိယာ န ဝဋ္ဋတီတိ ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၂၆၇၈။ အကပ္ပကုဋိယာတိ အကပ္ပိယကုဋိယာ၊ ‘‘အကပ္ပိယဘူမိယံ သဟသေယျပ္ပဟောနကေ ဂေဟေ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာယ အကပ္ပိယဘူမိယာတိ အတ္ထော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန နဝနီတတေလမဓုဖာဏိတာနံ ဂဟဏံ။

၂၆၇၉။ တေဟေဝ အန္တောဝုတ္ထေဟိ သပ္ပိအာဒီဟိ သတ္တာဟကာလိကေဟိ သဟ ဘိက္ခုနာ ပက္ကံ တံ ယာဝဇီဝိကံ နိရာမိသံ သတ္တာဟံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတေဝါတိ ယောဇနာ။

၂၆၈၀။ ပက္ကံ သာမံပက္ကံ တံ ယာဝဇီဝိကံ သစေ အာမိသသံသဋ္ဌံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အန္တောဝုတ္ထဉ္စ ဘုဉ္ဇတိ၊ ကိဉ္စ ဘိယျော သာမံပက္ကဉ္စ ဘုဉ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ယာဝဇီဝိကဿ အာမိသသံသဋ္ဌဿ အာမိသဂတိကတ္တာ ‘‘အန္တောဝုတ္ထ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၂၆၈၂။ ဥဒကံ န ဟောတိ ကာလိကံ စတူသု ကာလိကေသု အသင်္ဂဟိတတ္တာ။

၂၆၈၃။ တိကာလိကာ ယာဝကာလိကာ ယာမကာလိကာ သတ္တာဟကာလိကာတိ တယော ကာလိကာ ပဋိဂ္ဂဟဝသေနေဝ အတ္တနော အတ္တနော ကာလံ အတိက္ကမိတွာ ဘုတ္တာ ဒေါသကရာ ဟောန္တိ၊ တတိယံ သတ္တာဟာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယဝတ္ထုတ္တာ အဘုတ္တမ္ပိ ဒေါသကရန္တိ ယောဇနာ။

‘‘ဘုတ္တာ ဒေါသကရာ’’တိ ဣမိနာ ပုရိမကာလိကဒွယံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကာလာတိက္ကမနမတ္တေန အာပတ္တိယာ ကာရဏံ န ဟောတိ၊ ဘုတ္တမေဝ ဟောတိ။ သတ္တာဟကာလိကံ ကာလာတိက္ကမေန အပရိဘုတ္တမ္ပိ အာပတ္တိယာ ကာရဏံ ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ တေသု သတ္တာဟကာလိကေယေဝ ဝိသေသံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဘုတ္တံ တတိယမ္ပိ စာ’’တိ။ စ-သဒ္ဒေါ တု-သဒ္ဒတ္ထေ။ ယာဝဇီဝိကံ ပန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ယာဝဇီဝံ ပရိဘုဉ္ဇိယမာနံ ဣတရကာလိကသံသဂ္ဂံ ဝိနာ ဒေါသကရံ န ဟောတီတိ န ဂဟိတံ။

၂၆၈၄။ အမ္ဗာဒယော သဒ္ဒါ ရုက္ခာနံ နာမဘူတာ တံတံဖလေပိ ဝတ္တမာနာ ဣဓ ဥပစာရဝသေန တဇ္ဇေ ပါနကေ ဝုတ္တာ၊ တေနေဝါဟ ‘‘ပါနကံ မတ’’န္တိ။ စောစံ အဋ္ဌိကကဒလိပါနံ။ မောစံ ဣတရကဒလိပါနံ။ မဓူတိ မုဒ္ဒိကဖလာနံ ရသံ။ မုဒ္ဒိကာတိ သီတောဒကေ မဒ္ဒိတာနံ မုဒ္ဒိကဖလာနံ ပါနံ။ ‘‘သာလူကပါနန္တိ ရတ္တုပ္ပလနီလုပ္ပလာဒီနံ သာလူကေ မဒ္ဒိတွာ ကတပါန’’န္တိ ပါဠိယံ၊ အဋ္ဌကထာယ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၀) စ သာလူက-သဒ္ဒဿ ဒီဃဝသေန သံယောဂဒဿနတော ‘‘သာလု ဖာရုသကဉ္စာ’’တိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿော ကတော။

သာလူကံ ကုမုဒုပ္ပလာနံ ဖလရသံ။ ခုဒ္ဒသိက္ခာဝဏ္ဏနာယံ ပန ‘‘သာလူကပါနံ နာမ ရတ္တုပ္ပလနီလုပ္ပလာဒီနံ ကိဉ္ဇက္ခရေဏူဟိ ကတပါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဖာရုသက’န္တိအာဒီသု ဧကော ရုက္ခော’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ တဿ ဖလရသော ဖာရုသကံ နာမ။ ဧတေသံ အဋ္ဌန္နံ ဖလာနံ ရသော ဥဒကသမ္ဘိန္နော ဝဋ္ဋတိ၊ သီတုဒကေ မဒ္ဒိတော ပသန္နော နိက္ကသဋောဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဒကေန ပန အသမ္ဘိန္နော ရသော ယာဝကာလိကော။

၂၆၈၅။ ဖလန္တိ အမ္ဗာဒိဖလံ။ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟောတိ ပါနဝတ္ထုကာနံ ဖလာနံ ပဋိဂ္ဂဟော။ ဝသတိ ဧတ္ထ ပါနန္တိ ဝတ္ထု၊ ဖလံ၊ ဝတ္ထုနာ သဟ ဝဋ္ဋတီတိ သဝတ္ထုကံ၊ ပါနံ၊ သဝတ္ထုကဿ ပဋိဂ္ဂဟော သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟော။ သဝတ္ထုကဿ ပဋိဂ္ဂဟံ နာမ ဝတ္ထုပဋိဂ္ဂဟဏမေဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ပါနဝတ္ထုကာနံ ဖလာနံ ပဋိဂ္ဂဟော’’တိ။

၂၆၈၆။ ‘‘သုကောဋ္ဋေတွာ’’တိ ဝုစ္စမာနတ္တာ ‘‘အမ္ဗပက္က’’န္တိ အာမကမေဝ အမ္ဗဖလံ ဝုစ္စတိ။ ဥဒကေတိ သီတောဒကေ။ ပရိဿဝံ ပရိဿာဝိတံ။ ကတွာတိ မဓုအာဒီဟိ အဘိသင်္ခရိတွာ။ ယထာဟ – ‘‘တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေဟိ မဓုသက္ကရကပ္ပူရာဒီဟိ ယောဇေတွာ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၀)။ ပါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ‘‘ဧဝံ ကတံ ပုရေဘတ္တမေဝ ကပ္ပတိ၊ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတံ လဘိတွာ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသပရိဘောဂေနာပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ နိရာမိသပရိဘောဂေန ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပါနေသူ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော။

၂၆၈၇။ သေသပါနကေသုပီတိ ဇမ္ဗုပါနကာဒီသုပိ။

၂၆၈၈။ ဥစ္ဆုရသော အန္တောဂဓတ္တာ ဣဓ ဝုတ္တော၊ န ပန ယာမကာလိကတ္တာ၊ သော ပန သတ္တာဟကာလိကောယေဝ။

၂၆၈၉။ မဓုကဿ ရသန္တိ မဓုကပုပ္ဖဿ ရသံ။ ဧတ္ထ မဓုကပုပ္ဖရသော အဂ္ဂိပါကော ဝါ ဟောတု အာဒိစ္စပါကော ဝါ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပုရေဘတ္တမ္ပိ ယံ ပါနံ ဂဟေတွာ မဇ္ဇံ ကရောန္တိ၊ သော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ န ဝဋ္ဋတိ။ မဓုကပုပ္ဖံ ပန အလ္လံ ဝါ သုက္ခံ ဝါ ဘဇ္ဇိတံ ဝါ တေန ကတဖာဏိတံ ဝါ ယတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဇံ န ကရောန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ ပုရေဘတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။

ပက္ကဍာကရသန္တိ ပက္ကဿ ယာဝကာလိကဿ ရသံ။ သဗ္ဗော ပတ္တရသော ယာမကာလိကော ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယာဝကာလိကပတ္တာနဉှိ ပုရေဘတ္တံယေဝ ရသော ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၀) ဣမမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၂၆၉၀။ သာနုလောမာနံ သတ္တန္နံ ဓညာနံ ဖလဇံ ရသံ ဌပေတွာ သဗ္ဗော ဖလဇော ရသော ဝိကာလေ ယာမသညိတေ အနုလောမတော ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုညာတောတိ ယောဇနာ။

၂၆၉၁။ ယာဝကာလိကပတ္တာနံ သီတုဒကေ မဒ္ဒိတွာ ကတော ရသောပိ အပက္ကော၊ အာဒိစ္စပါကောပိ ဝိကာလေ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၂၆၉၂-၃။ သတ္တဓညာနုလောမာနိ သရူပတော ဒဿေတုမာဟ ‘‘တာလဉ္စနာဠိကေရဉ္စာ’’တိအာဒိ။ အပရဏ္ဏံ မုဂ္ဂါဒိ။ ‘‘သတ္တဓညာနုလောမိက’’န္တိ ဣမိနာ ဧတေသံ ရသော ယာဝကာလိကော ယာမကာလသင်္ခါတေ ဝိကာလေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။

၂၆၉၅။ ဧဝမာဒီနံ ခုဒ္ဒကာနံ ဖလာနံ ရသော ပန အဋ္ဌပါနာနုလောမတ္တာ အနုလောမိကေ ယာမကာလိကာနုလောမိကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ကထိတောတိ ယောဇနာ။

၂၆၉၆။ ဣဓ ဣမသ္မိံ လောကေ သာနုလောမဿ ဓညဿ ဖလဇံ ရသံ ဌပေတွာ အယာမကာလိကော အညော ဖလရသော နတ္ထီတိ ယောဇနာ၊ သဗ္ဗော ယာမကာလိကောယေဝါတိ ဒီပေတိ။

ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

ကထိနက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၆၉၇။ ဝုတ္ထဝဿာနံ ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ယာဝ မဟာပဝါရဏာ၊ တာဝ ရတ္တိစ္ဆေဒံ အကတွာ ဝုတ္ထဝဿာနံ ဘိက္ခူနံ ဧကဿ ဝါ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ စတုန္နံ ပဉ္စန္နံ အတိရေကာနံ ဝါ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စန္နံ အာနိသံသာနံ ဝက္ခမာနာနံ အနာမန္တစာရာဒီနံ ပဉ္စန္နံ အာနိသံသာနံ ပဋိလာဘကာရဏာ မုနိပုင်္ဂဝေါ သဗ္ဗေသံ အဂါရိကာဒိမုနီနံ သကလဂုဏဂဏေဟိ ဥတ္တမော ဘဂဝါ ကထိနတ္ထာရံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံဝုတ္ထာနံ ဘိက္ခူနံ ကထိနံ အတ္ထရိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၀၆) အဗြွိ ကထေသီတိ ယောဇနာ။

ဧတ္ထာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ‘‘ကထိနတ္ထာရံ ကေ လဘန္တိ၊ ကေ န လဘန္တီတိ? ဂဏနဝသေန တာဝ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပဉ္စ ဇနာ လဘန္တိ၊ ဥဒ္ဓံ သတသဟဿမ္ပိ၊ ပဉ္စန္နံ ဟေဋ္ဌာ န လဘန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) ဣဒံ အဋ္ဌကထာယ အတ္ထာရကဿ ဘိက္ခုနော သင်္ဃဿ ကထိနဒုဿဒါနကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝုတ္ထဝဿဝသေန ပုရိမိကာယ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ပဌမပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ လဘန္တိ၊ ဆိန္နဝဿာ ဝါ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ဝါ န လဘန္တိ။ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဘန္တီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တ’’န္တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆) ဣဒံ အဋ္ဌကထာယ အာနိသံသလာဘံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ကမ္မံ။

ဣဒါနိ တဒုဘယံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတိ –

‘‘ပုရိမိကာယ ဥပဂတာနံ ပန သဗ္ဗေ ဂဏပူရကာ ဟောန္တိ၊ အာနိသံသံ န လဘန္တိ၊ အာနိသံသော ဣတရေသံယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ စတ္တာရော ဝါ ဟောန္တိ၊ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဧကော ဝါ၊ ဣတရေ ဂဏပူရကေ ကတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ အထ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ဥပဂတာ၊ ဧကော ပရိပုဏ္ဏဝဿော သာမဏေရော၊ သော စေ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဂဏပူရကော စေဝ ဟောတိ၊ အာနိသံသဉ္စ လဘတိ။ တယော ဘိက္ခူ ဒွေ သာမဏေရာ၊ ဒွေ ဘိက္ခူ တယော သာမဏေရာ၊ ဧကော ဘိက္ခု စတ္တာရော သာမဏေရာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ ကထိနတ္ထာရကုသလာ န ဟောန္တိ၊ အတ္ထာရကုသလာ ခန္ဓကဘာဏကတ္ထေရာ ပရိယေသိတွာ အာနေတဗ္ဗာ၊ ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ ကထိနံ အတ္ထရာပေတွာ ဒါနဉ္စ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂမိဿန္တိ၊ အာနိသံသော ပန ဣတရေသံယေဝ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၆)။

ကထိနံ ကေန ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတီတိ? ယေန ကေနစိ ဒေဝေန ဝါ မနုဿေန ဝါ ပဉ္စန္နံ ဝါ သဟဓမ္မိကာနံ အညတရေန ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတိ။ ကထိနဒါယကဿ ဝတ္တံ အတ္ထိ၊ သစေ သော တံ အဇာနန္တော ပုစ္ဆတိ ‘‘ဘန္တေ၊ ကထံ ကထိနံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ၊ တဿ ဧဝံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ ‘‘တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရပ္ပဟောနကံ သူရိယုဂ္ဂမနသမယေ ဝတ္ထံ ‘ကထိနစီဝရံ ဒေမာ’တိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တဿ ပရိကမ္မတ္ထံ ဧတ္တကာ နာမ သူစိယော၊ ဧတ္တကံ သုတ္တံ၊ ဧတ္တကံ ရဇနံ၊ ပရိကမ္မံ ကရောန္တာနံ ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ယာဂုဘတ္တဉ္စ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

ကထိနတ္ထာရကေနာပိ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နံ ကထိနံ အတ္ထရန္တေန ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တန္တဝါယဂေဟတော ဟိ အာဘတသန္တာနေနေဝ ခလိမက္ခိတသာဋကောပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ မလီနသာဋကောပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ကထိနတ္ထာရသာဋကံ လဘိတွာ သုဒ္ဓံ ဓောဝိတွာ သူစိအာဒီနိ စီဝရကမ္မူပကရဏာနိ သဇ္ဇေတွာ ဗဟူဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ တဒဟေဝ သိဗ္ဗိတွာ နိဋ္ဌိတသူစိကမ္မံ ရဇိတွာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ သစေ တသ္မိံ အနတ္ထတေယေဝ အညော ကထိနသာဋကံ အတ္ထရိတဗ္ဗကံ အာဟရတိ၊ အညာနိ စ ဗဟူနိ ကထိနာနိသံသဝတ္ထာနိ ဒေတိ၊ ယော အာနိသံသံ ဗဟုံ ဒေတိ၊ တဿ သန္တကေနေဝ အတ္ထရိတဗ္ဗံ။ ဣတရော ယထာ တထာ ဩဝဒိတွာ သညာပေတဗ္ဗော။

ကထိနံ ပန ကေန အတ္ထရိတဗ္ဗံ? ယဿ သင်္ဃော ကထိနစီဝရံ ဒေတိ။ သင်္ဃေန ပန ကဿ ဒါတဗ္ဗံ? ယော ဇိဏ္ဏစီဝရော ဟောတိ။ သစေ ဗဟူ ဇိဏ္ဏစီဝရာ ဟောန္တိ၊ ဝုဍ္ဎဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ဝုဍ္ဎေသုပိ ယော မဟာပရိဝါရော တဒဟေဝ စီဝရံ ကတွာ အတ္ထရိတုံ သက္ကောတိ၊ တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဝုဍ္ဎော န သက္ကောတိ၊ နဝကတရော သက္ကောတိ၊ တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ အပိ စ သင်္ဃေန မဟာထေရဿ သင်္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ‘‘တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ ဂဏှထ၊ မယံ ကတွာ ဒဿာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

တီသု စီဝရေသု ယံ ဇိဏ္ဏံ ဟောတိ၊ တဒတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗံ။ ပကတိယာ ဒုပဋ္ဋစီဝရဿ ဒုပဋ္ဋတ္ထာယေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေပိဿ ဧကပဋ္ဋစီဝရံ ဃနံ ဟောတိ၊ ကထိနသာဋကော စ ပေလဝေါ၊ သာရုပ္ပတ္ထာယ ဒုပဋ္ဋပ္ပဟောနကမေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ‘‘အဟံ အလဘန္တော ဧကပဋ္ဋံ ပါရုပါမီ’’တိ ဝဒန္တဿာပိ ဒုပဋ္ဋံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန လောဘပကတိကော ဟောတိ၊ တဿ န ဒါတဗ္ဗံ။ တေနာပိ ကထိနံ အတ္ထရိတွာ ‘‘ပစ္ဆာ ဝိသိဗ္ဗိတွာ ဒွေ စီဝရာနိ ကရိဿာမီ’’တိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

ယဿ ပန ဒိယျတိ၊ တဿ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ဣဒံ သင်္ဃဿ ကထိနဒုဿံ ဥပ္ပန္နံ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣမံ ကထိနဒုဿံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ဣဒံ သင်္ဃဿ ကထိနဒုဿံ ဥပ္ပန္နံ၊ သင်္ဃော ဣမံ ကထိနဒုဿံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒေတိ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ၊ ယဿာယသ္မတော ခမတိ ဣမဿ ကထိနဒုဿဿ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒါနံ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ၊ သော တုဏှဿ၊ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။

‘‘ဒိန္နံ ဣဒံ သင်္ဃေန ကထိနဒုဿံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ကထိနံ အတ္ထရိတုံ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၇) –

ဧဝံ ဉတ္တိဒုတိယာယ ကမ္မဝါစာယ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ဒိန္နံ။

၂၆၉၈-၉။ န ဥလ္လိခိတမတ္တာဒိ-စတုဝီသတိဝဇ္ဇိတန္တိ ပါဠိယံ အာဂတေဟိ ‘‘န ဥလ္လိခိတမတ္တေန အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၀၈) ဥလ္လိခိတမတ္တာဒီဟိ စတုဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ဝဇ္ဇိတံ။ စီဝရန္တိ ‘‘အဟတေန အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိန’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၀၉) ပါဠိယံ အာဂတာနံ သောဠသန္နံ အာကာရာနံ အညတရေန ယုတ္တံ ကတပရိယောသိတံ ဒိန္နံ ကပ္ပဗိန္ဒုံ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရစီဝရံ။ တေ ပန စတုဝီသတိ အာကာရာ၊ သောဠသာကာရာ စ ပါဠိတော (မဟာဝ။ ၃၀၈)၊ အဋ္ဌကထာတော (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၈) စ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဂန္ထဂါရဝပရိဟာရတ္ထမိဓ န ဝုတ္တာ။

ဘိက္ခုနာ ဝက္ခမာနေ အဋ္ဌဓမ္မေ ဇာနန္တေန အတ္ထရကေန အာဒါယ ဂဟေတွာ ပုရာဏကံ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိယမာနံ အတ္ထရိတဗ္ဗစီဝရေန ဧကနာမကံ ပုရာဏစီဝရံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ နဝံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ စီဝရံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပုရာဏပစ္စုဒ္ဓဋစီဝရဿ နာမေန အဓိဋ္ဌဟိတွာဝ တံ အန္တရဝါသကံ စေ၊ ‘‘ဣမိနာ အန္တရဝါသကေန ကထိနံ အတ္ထရာမိ’’ဣတိ ဝစသာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ သစေ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ ဟောတိ၊ ‘‘ဣမိနာ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ကထိနံ အတ္ထရာမိ’’၊ သစေ သင်္ဃာဋိ ဟောတိ၊ ‘‘ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၂၇၀၀-၁။ ဣစ္စေဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တေ ကထိနံ အတ္ထတံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ နဝကေန ကထိနစီဝရံ အာဒါယ သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမ္မ ‘‘အတ္ထတံ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃဿ ကထိနံ၊ ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော၊ အနုမောဒထ’’ဣတိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

၂၇၀၂။ အနုမောဒကေသု စ ထေရေဟိ ‘‘အတ္ထတံ၊ အာဝုသော၊ သင်္ဃဿ ကထိနံ၊ ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော၊ အနုမောဒါမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ နဝေန ပန ‘‘အတ္ထတံ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃဿ ကထိနံ၊ ဓမ္မိကော ကထိနတ္ထာရော၊ အနုမောဒါမီ’’တိ ဣတိ ပုန ဤရယေ ကထေယျာတိ ယောဇနာ။ ဂါထာယ ပန အနုမောဒနပါဌဿ အတ္ထဒဿနမုခေန ‘‘သုအတ္ထတံ တယာ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပါဌက္ကမဒဿနဝသေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အတ္ထာရကေသု စ အနုမောဒကေသု စ နဝေဟိ ဝုဍ္ဎာနံ ဝစနက္ကမော ဝုတ္တော၊ ဝုဍ္ဎေဟိ နဝါနံ ဝစနက္ကမော ပန တဒနုသာရေန ယထာရဟံ ယောဇေတွာ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဂါထာသု န ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္ထာရကေန ထေရေန ဝါ နဝေန ဝါ ဂဏပုဂ္ဂလာနံ ဝစနက္ကမော စ ဂဏပုဂ္ဂလေဟိ အတ္ထာရကဿ ဝစနက္ကမော စ ဝုတ္တနယေန ယထာရဟံ ယောဇေတုံ သက္ကာတိ န ဝုတ္တော။

ဧဝံ အတ္ထတေ ပန ကထိနေ သစေ ကထိနစီဝရေန သဒ္ဓိံ အာဘတံ အာနိသံသံ ဒါယကာ ‘‘ယေန အမှာကံ ကထိနံ ဂဟိတံ၊ တဿေဝ စ ဒေမာ’’တိ ဒေန္တိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော အနိဿရော။ အထ အဝိစာရေတွာဝ ဒတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဣဿရော။ တသ္မာ သစေ ကထိနတ္ထာရကဿ သေသစီဝရာနိပိ ဒုဗ္ဗလာနိ ဟောန္တိ၊ သင်္ဃေန အပလောကေတွာ တေသမ္ပိ အတ္ထာယ ဝတ္ထာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ကမ္မဝါစာယ ပန ဧကာယေဝ ဝဋ္ဋတိ။ အဝသေသေ ကထိနာနိသံသေ ဗလဝဝတ္ထာနိ ဝဿာဝါသိကဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဌိတိကာယ အဘာဝေ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဂရုဘဏ္ဍံ န ဘာဇေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဧကသီမာယ ဗဟူ ဝိဟာရာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတေတွာ ဧကတ္ထ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗံ၊ ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္ထရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

၂၇၀၃။ ‘‘ကထိနဿ စ ကိံ မူလ’’န္တိအာဒီနိ သယမေဝ ဝိဝရိဿတိ။

၂၇၀၆။ အဋ္ဌဓမ္မုဒ္ဒေသဂါထာယ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ပုဗ္ဗ-ဝစနေနေဝ ဥတ္တရပဒလောပေန ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ‘‘ပစ္စုဒ္ဓါရ’’ဣတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ပစ္စုဒ္ဓရ’’ဣတိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿော။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ပစ္စုဒ္ဓါရော’’တိ။ အဓိဋ္ဌဟနံ အဓိဋ္ဌာနံ။ ပစ္စုဒ္ဓါရော စ အဓိဋ္ဌာနဉ္စ ပစ္စုဒ္ဓရာဓိဋ္ဌာနာ။ ဣတရီတရယောဂေန ဒွန္ဒသမာသော။ အတ္ထာရောတိ ဧတ္ထ ‘‘ကထိနတ္ထာရော’’တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။

‘‘မာတိကာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘အဋ္ဌ ကထိနုဗ္ဘာရမာတိကာ’’တိ ပကရဏတော ဝိညာယတိ။ ယထာဟ – ‘‘အဋ္ဌိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတိကာ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရာယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၁၀)။ မာတိကာတိ မာတရော ဇနေတ္တိယော၊ ကထိနုဗ္ဘာရံ ဧတာ အဋ္ဌ ဇနေန္တီတိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓါရောတိ ကထိနဿ ဥဒ္ဓါရော။ အာနိသံသာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကထိနဿာ’’တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။ ကထိနဿ အာနိသံသာတိ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ ‘‘အတ္ထတကထိနာနံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ ကပ္ပိဿန္တီ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၃၀၆)။ ‘‘အာနိသံသေနာ’’တိပိ ပါဌော။ အာနိသံသေန သဟ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာတိ ယောဇနာ။

၂၇၀၇။ ‘‘န ဥလ္လိခိတမတ္တာဒိ-စတုဝီသတိဝဇ္ဇိတ’’န္တိအာဒိနာ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ ကတပရိယောသိတံ စီဝရံ စေ လဒ္ဓံ၊ တတ္ထ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိံ ဒဿေတွာ သစေ အကတသိဗ္ဗနာဒိကမ္မံ ဝတ္ထမေဝ လဒ္ဓံ၊ တတ္ထ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိံ ပုဗ္ဗကိစ္စဝသေန ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဓောဝန’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဓောဝနန္တိ ကထိနဒုဿဿ သေတဘာဝကရဏံ။ ဝိစာရောတိ ‘‘ပဉ္စကံ ဝါ သတ္တကံ ဝါ နဝကံ ဝါ ဧကာဒသကံ ဝါ ဟောတူ’’တိ ဝိစာရဏံ။ ဆေဒနန္တိ ယထာဝိစာရိတဿ ဝတ္ထဿ ဆေဒနံ။ ဗန္ဓနန္တိ မောဃသုတ္တကာရောပနံ။ သိဗ္ဗနန္တိ သဗ္ဗသူစိကမ္မံ။ ရဇနန္တိ ရဇနကမ္မံ။ ကပ္ပန္တိ ကပ္ပဗိန္ဒုဒါနံ။ ‘‘ပုဗ္ဗကိစ္စ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ကထိနတ္ထာရဿ ပဌမမေဝ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ။

၂၇၀၈။ အန္တရဝါသကောတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သင်္ဃာဋိ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ၊ အထော အန္တရဝါသကောတိ ဧသမေဝ တု ပစ္စုဒ္ဓါရောပိ အဓိဋ္ဌာနမ္ပိ အတ္ထာရောပိ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။

၂၇၀၉။ အဋ္ဌမာတိကာ (မဟာဝ။ ၃၁၀-၃၁၁၊ ပရိ။ ၄၁၅၊ မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၀-၃၁၁) ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပက္ကမနဉ္စာ’’တိအာဒိ။ ပက္ကမနံ အန္တော ဧတဿာတိ ပက္ကမနန္တိကာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ပက္ကမန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အဋ္ဌိမာတိ ဧတ္ထ ‘‘မာတိကာ’’တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။ ဣမာ အဋ္ဌ မာတိကာတိ ယောဇနာ။

၂၇၁၀။ ဥဒ္ဒေသာနုက္ကမေန နိဒ္ဒိသိတုမာဟ ‘‘ကတစီဝရမာဒါယာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ကတစီဝရမာဒါယာ’’တိ ဣမိနာ စီဝရပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ ဒဿိတော။ ‘‘အာဝါသေ နိရပေက္ခကော’’တိ ဣမိနာ ဒုတိယော အာဝါသပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ ဒဿိတော။ ဧတ္ထ သဗ္ဗဝါကျေသု ‘‘အတ္ထတကထိနော ယော ဘိက္ခု သစေ ပက္ကမတီ’’တိ သေသော။ အတိက္ကန္တာယ သီမာယာတိ ဝိဟာရသီမာယ အတိက္ကန္တာယ။ ဟောတိ ပက္ကမနန္တိကာတိ ဧတ္ထ ‘‘တဿ ဘိက္ခုနော’’တိ သေသော၊ တဿ ဘိက္ခုနော ပက္ကမနန္တိကာ နာမ မာတိကာ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၇၁၁-၂။ အာနိသံသံ နာမ ဝုတ္ထဝဿေန လဒ္ဓံ အကတသူစိကမ္မဝတ္ထံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘ကရောတီ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဝိဟာရေ အနပေက္ခကော’’တိ ဣမိနာ ဧတ္ထ ပဌမံ အာဝါသပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ ဒဿိတော။ သုခဝိဟရဏံ ပယောဇနမဿာတိ သုခဝိဟာရိကော၊ ဝိဟာရောတိ။ တတ္ထ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝိဟရန္တောဝ တံ စီဝရံ ယဒိ ကရောတိ၊ တသ္မိံ စီဝရေ နိဋ္ဌိတေ နိဋ္ဌာနန္တာ နိဋ္ဌာနန္တိကာတိ ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘နိဋ္ဌိတေစီဝရေ’’တိ ဣမိနာ စီဝရပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ ဒဿိတော။

၂၇၁၃။ တမဿမန္တိ တံ ဝုတ္ထဝဿာဝါသံ။ ဓုရနိက္ခေပေတိ ဥဘယဓုရနိက္ခေပဝသေန စိတ္တပ္ပဝတ္တက္ခဏေ။ သန္နိဋ္ဌာနံ နာမ ဓုရနိက္ခေပေါ။ ဧတ္ထ ပလိဗောဓဒွယဿ ဧကက္ခဏေယေဝ ဥပစ္ဆေဒေါ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော ‘‘သန္နိဋ္ဌာနန္တိကေ ဒွေပိ ပလိဗောဓာ ‘နေဝိမံ စီဝရံ ကာရေဿံ၊ န ပစ္စေဿ’န္တိ စိန္တိတမတ္တေယေဝ ဧကတော ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၁)။

၂၇၁၄။ ကထိနစ္ဆာဒနန္တိ ကထိနာနိသံသံ စီဝရဝတ္ထုံ။ န ပစ္စေဿန္တိ န ပစ္စာဂမိဿာမိ။ ကရောန္တဿေဝါတိ ဧတ္ထ ‘‘စီဝရ’’န္တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။ ‘‘ကထိနစ္ဆာဒန’’န္တိ ဣဒံ ဝါ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ကရောန္တဿာတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ နဋ္ဌန္တိ စောရေဟိ ဟဋတ္တာ ဝါ ဥပစိကာဒီဟိ ခါဒိတတ္တာ ဝါ နဋ္ဌံ။ ဒဍ္ဎံ ဝါတိ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎံ ဝါ။ နာသနန္တိကာတိ ဧဝံ စီဝရဿ နာသနန္တေ လဗ္ဘမာနာ အယံ မာတိကာ နာသနန္တိကာ နာမာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ‘‘န ပစ္စေဿ’’န္တိ ဣမိနာ ပဌမံ အာဝါသပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ ဒဿိတော။ ‘‘ကရောန္တဿေဝါ’’တိ ဣမိနာ ဒုတိယံ စီဝရပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ ဒဿိတော။

၂၇၁၅။ လဒ္ဓါနိသံသောတိ လဒ္ဓကထိနာနိသံသစီဝရော။ အာနိသံသေ စီဝရေ သာပေက္ခော အပေက္ခဝါ ဗဟိသီမဂတော ဝဿံဝုတ္ထသီမာယ ဗဟိသီမဂတော တံ စီဝရံ ကရောတိ၊ သော ကတစီဝရော အန္တရုဗ္ဘာရံ အန္တရာ ဥဗ္ဘာရံ သုဏာတိ စေ၊ သဝနန္တိကာ နာမ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဗဟိသီမဂတော’’တိအာဒိနာ ဒုတိယပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ ဒဿိတော။ ဧတ္ထ ‘‘ကတစီဝရော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စီဝရပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ ပဌမံ ဟောတိ၊ ဣတရော ပန ‘‘သဟ သဝနေန အာဝါသပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၁) အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တတ္တာ ပစ္ဆာ ဟောတိ။

၂၇၁၆-၇။ စီဝရာသာယ ဝဿံဝုတ္ထော အာဝါသတော ပက္ကန္တော ‘‘တုယှံ စီဝရံ ဒဿာမီ’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တော ဗဟိသီမဂတော ပန သဝတိ၊ ပုန ‘‘တဝ စီဝရံ ဒါတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဝုတ္တော အာသာယ ဆိန္နမတ္တာယ စီဝရေ ပစ္စာသာယ ဥပစ္ဆိန္နမတ္တာယ အာသာဝစ္ဆေဒိကာ နာမ မာတိကာတိ မတာ ဉာတာတိ ယောဇနာ။ အာသာဝစ္ဆာဒိကေ ကထိနုဗ္ဘာရေ အာဝါသပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇတိ၊ စီဝရာသာယ ဥပစ္ဆိန္နာယ စီဝရပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတိ။

၂၇၁၈-၂၀။ ယော ဝဿံဝုတ္ထဝိဟာရမှာ အညံ ဝိဟာရံ ဂတော ဟောတိ၊ သော အာဂစ္ဆံ အာဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ကထိနုဒ္ဓါရံ အတိက္ကမေယျ၊ တဿ သော ကထိနုဒ္ဓါရော သီမာတိက္ကန္တိကော မတောတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ သီမာတိက္ကန္တိကေ ကထိနုဗ္ဘာရေ စီဝရပလိဗောဓော ပဌမံ ဆိဇ္ဇတိ၊ တဿ ဗဟိသီမေ အာဝါသပလိဗောဓော ဆိဇ္ဇတိ။

ဧတ္ထ စ ‘‘သီမာတိက္ကန္တိကော နာမ စီဝရကာလသီမာတိက္ကန္တိကော’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဗဟိသီမာယံ စီဝရကာလသမယဿ အတိက္ကန္တတ္တာ သီမာတိက္ကန္တိကော’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝ။ ၃၁၁) သာရတ္ထဒီပနိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဂစ္ဆံ အန္တရာမဂ္ဂေ၊ တဒုဒ္ဓါရမတိက္ကမေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန သင်္ဃေန ကရိယမာနံ အန္တရုဗ္ဘာရံ အာဂစ္ဆန္တော ဝိဟာရသီမံ အသမ္ပတ္တေယေဝ ကထိနုဗ္ဘာရဿ ဇာတတ္တာ တံ န သမ္ဘုဏေယျ၊ တဿေဝံ သီမမတိက္ကန္တဿေဝ သတော ပုန အာဂစ္ဆတော အန္တရာမဂ္ဂေ ဇာတော ကထိနုဗ္ဘာရော သီမာတိက္ကန္တိကောတိ အမှာကံ ခန္တိ။

ကထိနာနိသံသစီဝရံ အာဒါယ သစေ အာဝါသေ သာပေက္ခောဝ ဂတော ဟောတိ၊ ပုန အာဂန္တွာ ကထိနုဒ္ဓါရံ ကထိနဿ အန္တရုဗ္ဘာရမေဝ သမ္ဘုဏာတိ စေ ယဒိ ပါပုဏေယျ၊ တဿ သော ကထိနုဒ္ဓါရော ဟောတိ၊ သော ‘‘သဟုဗ္ဘာရော’’တိ ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။ သဟုဗ္ဘာရေ ဒွေ ပလိဗောဓာ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဆိဇ္ဇန္တိ။

၂၇၂၁။ ‘‘သီမာတိက္ကန္တိကေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘သီမတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပက္ကမနဉ္စ နိဋ္ဌာနဉ္စ သန္နိဋ္ဌာနဉ္စ သီမတော သီမာတိက္ကန္တိကေန သဟ ဣမေ စတ္တာရော ကထိနုဗ္ဘာရာ ပုဂ္ဂလာဓီနာ ပုဂ္ဂလာယတ္တာ သဟုဗ္ဘာရသင်္ခါတော အန္တရုဗ္ဘာရော သင်္ဃာဓီနောတိ ယောဇနာ။ ‘‘အန္တရုဗ္ဘရော’’တိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿတ္တံ။

၂၇၂၂။ နာသနန္တိ နာသနန္တိကော။ သဝနန္တိ သဝနန္တိကော။ အာသာဝစ္ဆေဒိကာပိ စာတိ တယောပိ ကထိနုဗ္ဘာရာ။ န တု သင်္ဃာ န ဘိက္ခုတောတိ သင်္ဃတောပိ န ဟောန္တိ၊ ပုဂ္ဂလတောပိ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ စီဝရဿ ဝိနာသော သင်္ဃဿ ဝါ စီဝရသာမိကဿ ဝါ ပယောဂေန န ဇာတောတိ နာသနကော တာဝ ကထိနုဗ္ဘာရော ဥဘတောပိ န ဟောတီတိ ဝုတ္တော။ သဝနဉ္စ ဥဘယေသံ ပယောဂတော န ဇာတန္တိ တထာ ဝုတ္တံ။ တထာ အာသာဝစ္ဆေဒိကာပိ။

၂၇၂၃။ အာဝါသောယေဝ ပလိဗောဓောတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ပလိဗောဓော စ စီဝရေတိ ဧတ္ထ စီဝရေတိ ဘေဒဝစနိစ္ဆာယ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ စီဝရနိမိတ္တပလိဗောဓောတိ အတ္ထော၊ စီဝရသင်္ခါတော ပလိဗောဓောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သစ္စာဒိဂုဏယုတ္တံ မုသာဝါဒါဒိဒေါသဝိမုတ္တံ အတ္ထံ ဝဒတိ သီလေနာတိ ယုတ္တမုတ္တတ္ထဝါဒီ၊ တေန။

၂၇၂၄။ အဋ္ဌန္နံ မာတိကာနန္တိ ဗဟိသီမဂတာနံ ဝသေန ဝုတ္တာ ပက္ကမနန္တိကာဒယော သတ္တ မာတိကာ၊ ဗဟိသီမံ ဂန္တွာ အန္တရုဗ္ဘာရံ သမ္ဘုဏန္တဿ ဝသေန ဝုတ္တော သဟုဗ္ဘာရောတိ ဣမာသံ အဋ္ဌန္နံ မာတိကာနံ ဝသေန စ။ အန္တရုဗ္ဘာရတောပိ ဝါတိ ဗဟိသီမံ အဂန္တွာ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ ကထိနုဗ္ဘာရကမ္မေန ဥဗ္ဘာရကထိနာနံ ဝသေန လဗ္ဘနတော အန္တရုဗ္ဘာရတော စာတိ မဟေသိနာ ကထိနဿ ဒုဝေ ဥဗ္ဘာရာပိ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။ ဗဟိသီမံ ဂန္တွာ အာဂတဿ ဝသေန သဟုဗ္ဘာရော၊ ဗဟိသီမံ အာဂတာနံ ဝသေန အန္တရုဗ္ဘာရောတိ ဧကောယေဝ ဥဗ္ဘာရော ဒွိဓာ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ အန္တရုဗ္ဘာရံ ဝိသုံ အဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌေဝ မာတိကာ ပါဠိယံ (မဟာဝ။ ၃၁၀) ဝိဘတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂၇၂၅။ အနာမန္တစာရော ဥတ္တရပဒလောပဝသေန ‘‘အနာမန္တာ’’ ဣတိ ဝုတ္တော။ ယာဝ ကထိနံ န ဥဒ္ဓရီယတိ၊ တာဝ အနာမန္တေတွာ စရဏံ ကပ္ပိဿတိ၊ စာရိတ္တသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။

အသမာဒါနစာရော ‘‘အသမာဒါန’’န္တိ ဥတ္တရပဒလောပေန ဝုတ္တော။ အသမာဒါနစာရောတိ တိစီဝရံ အသမာဒါယ စရဏံ၊ စီဝရဝိပ္ပဝါသော ကပ္ပိဿတီတိ အတ္ထော။

‘‘ဂဏတော’’တိ ဣမိနာ ဥတ္တရပဒလောပေန ဂဏဘောဇနံ ဒဿိတံ။ ဂဏဘောဇနမ္ပိ ကပ္ပိဿတိ၊ တံ သရူပတော ပါစိတ္တိယကဏ္ဍေ ဝုတ္တံ။

‘‘ယာဝဒတ္ထိက’’န္တိ ဣမိနာ ယာဝဒတ္ထစီဝရံ ဝုတ္တံ။ ယာဝဒတ္ထစီဝရန္တိ ယာဝတကေန စီဝရေန အတ္ထော၊ တာဝတကံ အနဓိဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိတံ ကပ္ပိဿတီတိ အတ္ထော။

‘‘တတ္ထ ယော စီဝရုပ္ပာဒေါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ယော စ တတ္ထ စီဝရုပ္ပာဒေါ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၆) ဝုတ္တော အာနိသံသော ဒဿိတော။ ယော စ တတ္ထ စီဝရုပ္ပာဒေါတိ တတ္ထ ကထိနတ္ထတသီမာယံ မတကစီဝရံ ဝါ ဟောတု သင်္ဃဿ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နံ ဝါ သင်္ဃိကေန တတြုပ္ပာဒေန အာဘတံ ဝါ၊ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ယံ သင်္ဃိကံ စီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ တေသံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ ဣမေ ပဉ္စ ကထိနာနိသံသာ စ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ကထိနက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

စီဝရက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇၂၆-၇။ စီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတာသူတိ ‘‘ဥပ္ပာဒါ’’တိ ဇနိကာဝ ဝုစ္စန္တိ၊ စီဝရဝတ္ထပရိလာဘက္ခေတ္တန္တိ အတ္ထော။ ယထာဟ – ‘‘ယထာဝုတ္တာနံ စီဝရာနံ ပဋိလာဘာယ ခေတ္တံ ဒဿေတုံ အဋ္ဌိမာ ဘိက္ခဝေ မာတိကာတိအာဒိမာဟာ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉)။ စီဝရမာတိကာတိ စီဝရုပ္ပာဒဟေတုဘူတမာတရော။ တေနာဟ ကထိနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ ‘‘မာတိကာတိ မာတရော၊ ဇနေတ္တိယောတိ အတ္ထော’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၀)။ မာတိကာတိ စေတ္ထ စီဝရဒါနမဓိပ္ပေတံ။ ယထာဟ ‘‘သီမာယ ဒါနံ ဧကာ မာတိကာ၊ ကတိကာယ ဒါနံ ဒုတိယာ’’တိအာဒိ။ သီမာယ ဒေတိ၊ ကတိကာယ ဒေတိ၊ ဘိက္ခာပညတ္တိယာ ဒေတိ၊ သင်္ဃဿ ဒေတိ၊ ဥဘတောသင်္ဃေ ဒေတိ၊ ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒေတိ၊ အာဒိဿ ဒေတိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ။ ‘‘ဣမာ ပန အဋ္ဌ မာတိကာ’’တိ ဝုတ္တမေဝ နိဂမနဝသေန ဝုတ္တံ။

၂၇၂၈။ တတ္ထာတိ တာသု အဋ္ဌမာတိကာသု။ သီမာယ ဒေတီတိ ‘‘သီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ သီမံ ပရာမသိတွာ ဒေန္တော သီမာယ ဒေတိ၊ ဧဝံ ဒိန္နံ အန္တောသီမဂတေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ ဝဏ္ဏိတန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထ အန္တောသီမဂတေဟီတိ ဒါယကော ယံ သီမံ အပေက္ခိတွာ ဧဝမာဟ၊ တဿာ သီမာယ အန္တောဂတေဟိ သဗ္ဗေဟိ။ ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ တံ စီဝရံ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ဝရဝဏ္ဏိနာတိ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟ’’န္တိအာဒိနာ သကလလောကဗျာပိဂုဏာတိသယယုတ္တေန ဗျာမပ္ပဘာယ၊ ဆဗ္ဗဏ္ဏာနံ ရံသီနဉ္စ ဝသေန ဥတ္တမပ္ပဘာတိသယယုတ္တေန ဝရဝဏ္ဏိနာ ဝဏ္ဏိတံ ကထိတံ။ အယမေတ္ထ ပဒဝဏ္ဏနာ၊ အယံ ပန ဝိနိစ္ဆယော – သီမာယ ဒေတီတိ ဧတ္ထ တာဝ ခဏ္ဍသီမာ ဥပစာရသီမာ သမာနသံဝါသသီမာ အဝိပ္ပဝါသသီမာ လာဘသီမာ ဂါမသီမာ နိဂမသီမာ နဂရသီမာ အဗ္ဘန္တရသီမာ ဥဒကုက္ခေပသီမာ ဇနပဒသီမာ ရဋ္ဌသီမာ ရဇ္ဇသီမာ ဒီပသီမာ စက္ကဝါဠသီမာ ဣတိ ပန္နရသ သီမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ခဏ္ဍသီမာ သီမာကထာယံ ဝုတ္တာ။ ဥပစာရသီမာ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပေန၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နာ ဟောတိ။ အပိစ ဘိက္ခူနံ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနတော ဝါ ပရိယန္တေ ဌိတဘောဇနသာလတော ဝါ နိဗဒ္ဓဝသနကအာဝါသတော ဝါ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဒွိန္နံ လေဍ္ဍုပါတာနံ အန္တော ဥပစာရသီမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ပန အာဝါသေသု ဝဍ္ဎန္တေသု ဝဍ္ဎတိ၊ ပရိဟာယန္တေသု ပရိဟာယတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဘိက္ခူသုပိ ဝဍ္ဎန္တေသု ဝဍ္ဎတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သစေ ဝိဟာရေ သန္နိပတိတဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ယောဇနသတမ္ပိ ပူရေတွာ နိသီဒန္တိ၊ ယောဇနသတမ္ပိ ဥပစာရသီမာဝ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ လာဘော ပါပုဏာတိ။ သမာနသံဝါသအဝိပ္ပဝါသသီမာဒွယမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ။

လာဘသီမာ နာမ နေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အနုညာတာ၊ န ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ဌပိတာ၊ အပိစ ခေါ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဂါဝုတံ ဝါ အဍ္ဎယောဇနံ ဝါ ယောဇနံ ဝါ သမန္တတော ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘အယံ အမှာကံ ဝိဟာရဿ လာဘသီမာ’’တိ နာမလိခိတကေ ထမ္ဘေ နိခဏိတွာ ‘‘ယံ ဧတ္ထန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗံ တံ အမှာကံ ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ သီမံ ဌပေန္တိ၊ အယံ လာဘသီမာ နာမ။ ဂါမနိဂမနဂရအဗ္ဘန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာပိ ဝုတ္တာ ဧဝ။

ဇနပဒသီမာ နာမ ကာသိကောသလရဋ္ဌာဒီနံ အန္တော ဗဟူ ဇနပဒါ ဟောန္တိ၊ ဧတ္ထ ဧကေကော ဇနပဒပရိစ္ဆေဒေါ ဇနပဒသီမာ။ ရဋ္ဌသီမာ နာမ ကာသိကောသလာဒိရဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ။ ရဇ္ဇသီမာ နာမ မဟာစောဠဘောဂေါ ကေရဠဘောဂေါတိ ဧဝံ ဧကေကဿ ရညော အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနံ။ ဒီပသီမာ နာမ သမုဒ္ဒန္တေန သမုစ္ဆိန္နမဟာဒီပါ စ အန္တရဒီပါ စ။ စက္ကဝါဠသီမာ နာမ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတေနေဝ ပရိစ္ဆိန္နာ။

ဧဝမေတာသု သီမာသု ခဏ္ဍသီမာယ ကေနစိ ကမ္မေန သန္နိပတိတံ သင်္ဃံ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္ထေဝ သီမာယ သင်္ဃဿ ဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ အန္တောခဏ္ဍသီမဂတာ၊ တေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ တေသံယေဝ ဟိ တံ ပါပုဏာတိ၊ အညေသံ သီမန္တရိကာယ ဝါ ဥပစာရသီမာယ ဝါ ဌိတာနမ္ပိ န ပါပုဏာတိ။ ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတေ ပန ရုက္ခေ ဝါ ပဗ္ဗတေ ဝါ ဌိတဿ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ပထဝိယာ ဝေမဇ္ဈံ ဂတဿ ပါပုဏာတိယေဝ။

‘‘ဣမိဿာ ဥပစာရသီမာယ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ခဏ္ဍသီမာသီမန္တရိကာသု ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတိ။ ‘‘သမာနသံဝါသသီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ ပန ခဏ္ဍသီမာသီမန္တရိကာသု ဌိတာနံ န ပါပုဏာတိ။ အဝိပ္ပဝါသသီမာလာဘသီမာသု ဒိန္နံ တာသု သီမာသု အန္တောဂတာနံယေဝ ပါပုဏာတိ။ ဂါမသီမာဒီသု ဒိန္နံ တာသံ သီမာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဗဒ္ဓသီမာယ ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတိ။ အဗ္ဘန္တရသီမာဥဒကုက္ခေပသီမာသု ဒိန္နံ တတ္ထ အန္တောဂတာနံယေဝ ပါပုဏာတိ။ ဇနပဒရဋ္ဌရဇ္ဇဒီပစက္ကဝါဠသီမာသုပိ ဂါမသီမာဒီသု ဝုတ္တသဒိသောယေဝ ဝိနိစ္ဆယော။

သစေ ပန ဇမ္ဗုဒီပေ ဌိတော ‘‘တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပတော ဧကောပိ ဂန္တွာ သဗ္ဗေသံ ဂဏှိတုံ လဘတိ။ သစေပိ တတြေဝ ဧကော သဘာဂဘိက္ခု သဘာဂါနံ ဘာဂံ ဂဏှာတိ၊ န ဝါရေတဗ္ဗော။ ဧဝံ တာဝ ယော သီမံ ပရာမသိတွာ ဒေတိ၊ တဿ ဒါနေ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယော ပန ‘‘အသုကသီမာယာ’’တိ ဝတ္တုံ န ဇာနာတိ၊ ကေဝလံ ‘‘သီမာ’’တိ ဝစနမတ္တမေဝ ဇာနန္တော ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ ‘‘သီမာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ‘‘သီမဋ္ဌကသင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဘဏတိ၊ သော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘သီမာ နာမ ဗဟုဝိဓာ၊ ကတရံ သီမံ သန္ဓာယ ဘဏသီ’’တိ၊ သစေ ဝဒတိ ‘‘အဟံ ‘အသုကသီမာ’တိ န ဇာနာမိ၊ သီမဋ္ဌကသင်္ဃော ဘာဇေတွာ ဂဏှတူ’’တိ၊ ကတရသီမာယ ဘာဇေတဗ္ဗံ? မဟာသီဝတ္ထေရော ကိရာဟ ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာယာ’’တိ။ တတော နံ အာဟံသု ‘‘အဝိပ္ပဝါသသီမာ နာမ တိယောဇနာပိ ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တေ တိယောဇနေ ဌိတာ လာဘံ ဂဏှိဿန္တိ၊ တိယောဇနေ ဌတွာ အာဂန္တုကဝတ္တံ ပူရေတွာ အာရာမံ ပဝိသိတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ၊ ဂမိကော တိယောဇနံ ဂန္တွာ သေနာသနံ အာပုစ္ဆိဿတိ၊ နိဿယပဋိပန္နဿ တိယောဇနာတိက္ကမေ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိဿတိ၊ ပါရိဝါသိကေန တိယောဇနံ အတိက္ကမိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ၊ ဘိက္ခုနိယာ တိယောဇနေ ဌတွာ အာရာမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ၊ သဗ္ဗမ္ပေတံ ဥပစာရသီမာပရိစ္ဆေဒဝသေနေဝ ကတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ဥပစာရသီမာယမေဝ ဘာဇေတဗ္ဗ’’န္တိ။

၂၇၂၉။ ယေ ဝိဟာရာ သင်္ဃေန ကတိကာယ ဧကလာဘကာ သမာနလာဘကာ ဧတ္ထ ဧတေသု ဝိဟာရေသု ဒိန္နံ ‘‘ကတိကာယ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ သဗ္ဗေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဟ ဘာဇေတဗ္ဗံ စီဝရံ ကတိကာယ ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။

အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – ကတိကာ နာမ သမာနလာဘကတိကာ၊ တတြေဝံ ကတိကာ ကာတဗ္ဗာ – ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သန္နိပတိတေဟိ ဘိက္ခူဟိ ယံ ဝိဟာရံ သင်္ဂဏှိတုကာမာ သမာနလာဘံ ကာတုံ ဣစ္ဆန္တိ၊ အဿ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘အသုကော နာမ ဝိဟာရော ပေါရာဏကော’’တိ ဝါ ‘‘ဗုဒ္ဓါဓိဝုတ္ထော’’တိ ဝါ ‘‘အပ္ပလာဘော’’တိ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ ဝတွာ ‘‘တံ ဝိဟာရံ ဣမိနာ ဝိဟာရေန သဒ္ဓိံ ဧကလာဘံ ကာတုံ သင်္ဃဿ ရုစ္စတီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ တသ္မိံ ဝိဟာရေ နိသိန္နောပိ ဣဓ နိသိန္နောဝ ဟောတိ။ တသ္မိံ ဝိဟာရေပိ သင်္ဃေန ဧဝမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ ဣဓ နိသိန္နောပိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ နိသိန္နောဝ ဟောတိ။ ဧကသ္မိံ လာဘေ ဘာဇိယမာနေ ဣတရသ္မိံ ဌိတဿ ဘာဂံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဧကေန ဝိဟာရေန သဒ္ဓိံ ဗဟူပိ အာဝါသာ ဧကလာဘာ ကာတဗ္ဗာတိ။

၂၇၃၀။ စီဝရဒါယကေန ဓုဝကာရာ ပါကဝတ္တာဒိနိစ္စသက္ကာရာ ယတ္ထ သင်္ဃဿ ကြီယန္တိ ကရီယန္တိ တတ္ထ တသ္မိံ ဝိဟာရေ တေနေဝ ဒါယကေန သင်္ဃဿ ဒိန္နံ ဝိဟာရံ ‘‘ဘိက္ခာပညတ္တိယာ ဒိန္န’’န္တိ မဟေသိနာ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမဿ စီဝရဒါယကဿ သန္တကံ သင်္ဃဿ ပါကဝတ္တံ ဝါ ဝတ္တတိ၊ ယသ္မိံ ဝါ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ အတ္တနော ဘာရံ ကတွာ သဒါ ဂေဟေ ဘောဇေတိ၊ ယတ္ထ ဝါ တေန အာဝါသော ကာရိတော၊ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဝါ နိဗဒ္ဓါနိ၊ ယေန ပန သကလောပိ ဝိဟာရော ပတိဋ္ဌာပိတော၊ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ ဣမေ ဓုဝကာရာ နာမ။ တသ္မာ သစေ သော ‘‘ယတ္ထ မယှံ ဓုဝကာရာ ကရီယန္တိ၊ ဧတ္ထ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ‘‘တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝါ ဘဏတိ၊ ဗဟူသု စေပိ ဌာနေသု ဓုဝကာရာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဒိန္နမေဝ ဟောတိ။

သစေ ပန ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ၊ တေဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘တုမှာကံ ဓုဝကာရေ ဧကတ္ထ ဘိက္ခူ ဗဟူ၊ ဧကတ္ထ အပ္ပကာ’’တိ၊ သစေ ‘‘ဘိက္ခုဂဏနာယ ဂဏှထာ’’တိ ဘဏတိ၊ တထာ ဘာဇေတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ဝတ္ထဘေသဇ္ဇာဒိ အပ္ပကမ္ပိ သုခေန ဘာဇီယတိ၊ ယဒိ ပန မဉ္စော ဝါ ပီဌကံ ဝါ ဧကမေဝ ဟောတိ၊ တံ ပုစ္ဆိတွာ ယဿ ဝါ ဝိဟာရဿ ဧကဝိဟာရေပိ ဝါ ယဿ သေနာသနဿ သော ဝိစာရေတိ၊ တတ္ထ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘အသုကဘိက္ခု ဂဏှတူ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

အထ ‘‘မယှံ ဓုဝကာရေ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ အဝိစာရေတွာဝ ဂစ္ဆတိ၊ သင်္ဃဿပိ ဝိစာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ပန ဝိစာရေတဗ္ဗံ – ‘‘သင်္ဃတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနေ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ တတ္ထ သေနာသနံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ။ ယတ္ထ နပ္ပဟောတိ၊ တတ္ထ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ဧကော ဘိက္ခု ‘‘မယှံ ဝသနဋ္ဌာနေ သေနာသနပရိဘောဂဘဏ္ဍံ နတ္ထီ’’တိ ဝဒတိ၊ တတ္ထ ဒါတဗ္ဗန္တိ။

၂၇၃၁။ သင်္ဃဿ ပန ယံ ဒိန္နန္တိ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ယံ စီဝရံ ဒိန္နံ။ ‘‘သမ္မုခီဘူတေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓေန ရဿတ္တံ။ သမ္မုခိဘူတေနာတိ စ ဥပစာရသီမာယ ဌိတေန။ ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ကာလံ ဃောသေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ဣဒမေတ္ထ မုခမတ္တဒဿနံ။ ဝိနိစ္ဆယော အဋ္ဌကထာယ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၉) ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေယျထိဒံ – စီဝရဒါယကေန ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နေသု ဘာဇိယမာနေသု သီမဋ္ဌဿ အသမ္ပတ္တဿပိ ဘာဂံ ဂဏှန္တော န ဝါရေတဗ္ဗော။ ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ၊ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဝတ္ထေသု ဒိယျမာနေသု အလသဇာတိကာ မဟာထေရာ ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဝီသတိဝဿာနံ ဒိယျတိ၊ တုမှာကံ ဌိတိကာ အတိက္ကန္တာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ဌိတိကံ ဌပေတွာ တေသံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗံ။

‘‘အသုကဝိဟာရေ ကိရ ဗဟုံ စီဝရံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ သုတွာ ယောဇနန္တရိကဝိဟာရတောပိ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာနံ ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗံ။ အသမ္ပတ္တာနမ္ပိ ဥပစာရသီမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တေဝါသိကာဒီသု ဂဏှန္တေသု ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ‘‘ဗဟိ ဥပစာရသီမာယ ဌိတာနံ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ န ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဥပစာရသီမံ ဩက္ကန္တေဟိ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ အတ္တနော ဝိဟာရဒွါရေ ဝါ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝါ ဟောန္တိ၊ ပရိသဝသေန ဝဍ္ဎိတာ နာမ သီမာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဒါတဗ္ဗံ။ သင်္ဃနဝကဿ ဒိန္နေပိ ပစ္ဆာ အာဂတာနံ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ဒုတိယဘာဂေ ပန ထေရာသနံ အာရုဠှေ အာဂတာနံ ပဌမဘာဂေါ န ပါပုဏာတိ၊ ဒုတိယဘာဂတော ဝဿဂ္ဂေန ဒါတဗ္ဗံ။

ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဒသ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ၊ ဒသ ဝတ္ထာနိ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဒေန္တိ၊ ပါဋေက္ကံ ဘာဇေတဗ္ဗာနိ။ သစေ ‘‘သဗ္ဗာနေဝ အမှာကံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒုပ္ပာပိတာနိ စေဝ ဒုဂ္ဂဟိတာနိ စ၊ ဂတဂတဋ္ဌာနေ သင်္ဃိကာနေဝ ဟောန္တိ။ ဧကံ ပန ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ဣဒံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ သင်္ဃတ္ထေရဿ ဒတွာ သေသာနိ ‘‘ဣမာနိ အမှာကံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဧကမေဝ ဝတ္ထံ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ အာဟရန္တိ၊ အဘာဇေတွာဝ ‘‘အမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂဏှန္တိ၊ ဒုပ္ပာပိတဉ္စေဝ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ၊ သတ္ထကေန၊ ပန ဟလိဒ္ဒိအာဒိနာ ဝါ လေခံ ကတွာ ဧကံ ကောဋ္ဌာသံ ‘‘ဣမံ ဌာနံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ သင်္ဃတ္ထေရဿ ပါပေတွာ သေသံ ‘‘အမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန ဝတ္ထဿေဝ ပုပ္ဖံ ဝါ ဝလိ ဝါ၊ တေန ပရိစ္ဆေဒံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဧကံ တန္တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ဣဒံ ဌာနံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ သင်္ဃတ္ထေရဿ ဒတွာ သေသံ ‘‘အမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂဏှန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ခဏ္ဍံ ခဏ္ဍံ ဆိန္ဒိတွာ ဘာဇိယမာနံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ဧကဘိက္ခုကေ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿ စီဝရေသု ဥပ္ပန္နေသု သစေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သော ဘိက္ခု ‘‘သဗ္ဗာနိ မယှံ ပါပုဏန္တီ’’တိ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတာနိ၊ ဌိတိကာ ပန န တိဋ္ဌတိ။ သစေ ဧကေကံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ဣဒံ မယှံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဂဏှာတိ၊ ဌိတိကာ တိဋ္ဌတိ။ တတ္ထ ဌိတိကာယ အဋ္ဌိတာယ ပုန အညသ္မိံ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ ဧကော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ၊ မဇ္ဈေ ဆိန္ဒိတွာ ဒွီဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဌိတာယ ဌိတိကာယ ပုန အညသ္မိံ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ နဝကတရော အာဂစ္ဆတိ၊ ဌိတိကာ ဟေဋ္ဌာ ဩရောဟတိ။ သစေ ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ၊ ဌိတိကာ ဥဒ္ဓံ အာရောဟတိ။ အထ အညော နတ္ထိ၊ ပုန အတ္တနော ပါပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန သင်္ဃံ အာမသိတွာ ဒိန္နံ ပန ပံသုကူလိကာနံ န ဝဋ္ဋတိ ‘‘ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပါမိ၊ ပံသုကူလိကင်္ဂံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ န ပန အကပ္ပိယတ္တာ။ ဘိက္ခုသင်္ဃေန အပလောကေတွာ ဒိန္နမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဘိက္ခု အတ္တနော သန္တကံ ဒေတိ၊ တံ ဘိက္ခုဒတ္တိယံ နာမ ဝဋ္ဋတိ။ ပံသုကူလံ ပန န ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဓုတင်္ဂံ န ဘိဇ္ဇတိ။ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဒေမ၊ ထေရာနံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣဒံ ဝတ္ထံ သင်္ဃဿ ဒေမ၊ ဣမိနာ ဥပါဟနတ္ထဝိကပတ္တတ္ထဝိကအာယောဂအံသဗဒ္ဓကာဒီနိ ကရောထာ’’တိ ဒိန္နမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

ပတ္တတ္ထဝိကာဒီနံ အတ္ထာယ ဒိန္နာနိ ဗဟူနိပိ ဟောန္တိ၊ စီဝရတ္ထာယပိ ပဟောန္တိ၊ တတော စီဝရံ ကတွာ ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သင်္ဃော ဘာဇိတာတိရိတ္တာနိ ဝတ္ထာနိ ဆိန္ဒိတွာ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒီနံ အတ္ထာယ ဘာဇေတိ၊ တတော ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သာမိကေဟိ ဝိစာရိတမေဝ ဟိ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဣတရံ။

‘‘ပံသုကူလိကသင်္ဃဿ ဓမ္မကရဏအံသဗဒ္ဓါဒီနံ အတ္ထာယ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိက္ခာရော နာမ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ ယံ တတ္ထ အတိရေကံ ဟောတိ၊ တံ စီဝရေပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သုတ္တံ သင်္ဃဿ ဒေန္တိ၊ ပံသုကူလိကေဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နေသု ဝိနိစ္ဆယော။

သစေ ပန ဗဟိ ဥပစာရသီမာယ အဒ္ဓါနပဋိပန္နေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ သင်္ဃတ္ထေရဿ ဝါ သင်္ဃနဝကဿ ဝါ အာရောစေတိ၊ သစေပိ ယောဇနံ ဖရိတွာ ပရိသာ ဌိတာ ဟောတိ၊ ဧကာဗဒ္ဓါ စေ၊ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ယေ ပန ဒွါဒသဟိ ဟတ္ထေဟိ ပရိသံ အသမ္ပတ္တာ၊ တေသံ န ပါပုဏာတီတိ။

၂၇၃၂။ ဣဒါနိ ‘‘ဥဘတောသင်္ဃေ ဒေတီ’’တိ မာတိကံ ဝိဝရန္တော အာဟ ‘‘ဥဘတောသင်္ဃမုဒ္ဒိဿာ’’တိအာဒိ။ ဥဘတောသင်္ဃမုဒ္ဒိဿာတိ ဘိက္ခုသင်္ဃံ၊ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဉ္စ ဥဒ္ဒိသိတွာ။ ဒေတီတိ ‘‘ဥဘတောသင်္ဃဿ ဒေမီ’’တိ ဒေတိ။ ‘‘ဗဟု ဝါ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဗဟူ ဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿတ္တံ။ ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူ ထောကာ ဝါ ဟောန္တု ဗဟူ ဝါ၊ ပုဂ္ဂလဂ္ဂေန အကတွာ ဥဘတောသင်္ဃဝသေန သမဘာဂေါဝ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ‘‘ဥဘတောသင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဒွေဓာသင်္ဃဿ ဒမ္မိ၊ ဒွိန္နံ သင်္ဃာနံ ဒမ္မိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဥဘတောသင်္ဃဿ ဒိန္နမေဝ ဟောတိ၊ ဒွေ ဘာဂေ သမေ ကတွာ ဧကော ဒါတဗ္ဗော။

‘‘ဥဘတောသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ သစေ ဒသ ဒသ ဘိက္ခူ၊ ဘိက္ခုနိယော စ ဟောန္တိ၊ ဧကဝီသတိ ပဋိဝီသေ ကတွာ ဧကော ပုဂ္ဂလဿ ဒါတဗ္ဗော၊ ဒသ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ၊ ဒသ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ။ ယေန ပုဂ္ဂလိကော လဒ္ဓါ၊ သော သင်္ဃတောပိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ဂဟေတုံ လဘတိ။ ကသ္မာ? ဥဘတောသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။

‘‘ဥဘတောသင်္ဃဿ စ စေတိယဿ စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ပန စေတိယဿ သင်္ဃတော ပါပုဏနကောဋ္ဌာသော နာမ နတ္ထိ၊ ဧကပုဂ္ဂလဿ ပတ္တကောဋ္ဌာသသမောဝ ကောဋ္ဌာသော ဟောတိ။

‘‘ဥဘတောသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဒွါဝီသတိ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဒသ ဘိက္ခူနံ၊ ဒသ ဘိက္ခုနီနံ၊ ဧကော ပုဂ္ဂလဿ၊ ဧကော စေတိယဿ ဒါတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပုဂ္ဂလော သင်္ဃတောပိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ပုန ဂဟေတုံ လဘတိ။ စေတိယဿ ဧကောယေဝ။

‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ န ဒါတဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။

‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ပုဂ္ဂလော ဝိသုံ န လဘတိ၊ ပါပုဏနဋ္ဌာနတော ဧကမေဝ လဘတိ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုသင်္ဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။

‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿ ဧကပုဂ္ဂလပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ။ တသ္မာ ဧကံ စေတိယဿ ဒတွာ အဝသေသံ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗံ။

‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေပိ န မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗံ၊ ပုဂ္ဂလဂဏနာယ ဧဝ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။

‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿ ဧကပုဂ္ဂလပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဧဝ ဘာဇေတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဘိက္ခုသင်္ဃံ အာဒိံ ကတွာ နယော နီတော၊ ဧဝံ ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ အာဒိံ ကတွာပိ နေတဗ္ဗော။

‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ၊ ဝဿဂ္ဂေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန စေတိယဿ ဝိသုံ ပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ။

‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿေဝ လဗ္ဘတိ၊ န ပုဂ္ဂလဿ။

‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ တုယှဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ။

‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန စေတိယဿ လဗ္ဘတိ။

‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာ’’တိ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿေဝ ဝိသုံ လဗ္ဘတိ၊ န ပုဂ္ဂလဿ။ ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ အာဒိံ ကတွာပိ ဧဝမေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ပုဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဥဘတောသင်္ဃဿ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ ဘဂဝါ မဇ္ဈေ နိသီဒတိ၊ ဒက္ခိဏတော ဘိက္ခူ၊ ဝါမတော ဘိက္ခုနိယော နိသီဒန္တိ၊ ဘဂဝါ ဥဘိန္နံ သင်္ဃတ္ထေရော၊ တဒါ ဘဂဝါ အတ္တနော လဒ္ဓပစ္စယေ အတ္တနာပိ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဒါပေတိ။ ဧတရဟိ ပန ပဏ္ဍိတမနုဿာ သဓာတုကံ ပဋိမံ ဝါ စေတိယံ ဝါ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဥဘတောသင်္ဃဿ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ ပဋိမာယ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပုရတော အာဓာရကေ ပတ္တံ ဌပေတွာ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ဒေမာ’’တိ တတ္ထ ယံ ပဌမံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒေန္တိ၊ ဝိဟာရံ ဝါ အာဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ စေတိယဿ ဒေမာ’’တိ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ မာလာဂန္ဓာဒီနိ စ ဒေန္တိ၊ တတ္ထ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? မာလာဂန္ဓာဒီနိ တာဝ စေတိယေ အာရောပေတဗ္ဗာနိ၊ ဝတ္ထေဟိ ပဋာကာ၊ တေလေန ပဒီပါ ကာတဗ္ဗာ။ ပိဏ္ဍပါတမဓုဖာဏိတာဒီနိ ပန ယော နိဗဒ္ဓံ စေတိယဿ ဇဂ္ဂကော ဟောတိ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ဂဟဋ္ဌော ဝါ၊ တဿ ဒါတဗ္ဗာနိ။ နိဗဒ္ဓဇဂ္ဂကေ အသတိ အာဟဋပတ္တံ ဌပေတွာ ဝတ္တံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပကဋ္ဌေ ကာလေ ဘုဉ္ဇိတွာ ပစ္ဆာပိ ဝတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

မာလာဂန္ဓာဒီသု စ ယံ ကိဉ္စိ ‘‘ဣဒံ ဟရိတွာ စေတိယဿ ပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒူရမ္ပိ ဟရိတွာ ပူဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခံ သင်္ဃဿ ဟရာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဟရိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ‘‘အဟံ ပိဏ္ဍာယ စရာမိ၊ အာသနသာလာယ ဘိက္ခူ အတ္ထိ၊ တေ ဟရိဿန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘန္တေ၊ တုယှံယေဝ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပန ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒဿာမီ’’တိ ဟရန္တဿ ဂစ္ဆတော အန္တရာဝ ကာလော ဥပကဋ္ဌော ဟောတိ၊ အတ္တနော ပါပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၇၃၃။ ယံ ပန စီဝရံ ‘‘ယသ္မိံ အာဝါသေ ဝဿံဝုတ္ထဿ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒေတိ၊ တသ္မိံယေဝ အာဝါသေ ဝုတ္ထဝဿေန သင်္ဃေန ဝါ ဂဏေန ဝါ ပုဂ္ဂလေန ဝါ တံ စီဝရံ ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ ဝဏ္ဏိတံ ဒေသိတန္တိ ယောဇနာ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဒေတိ၊ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝဿံဝုတ္ထာ၊ ယတ္တကာ ဝဿစ္ဆေဒံ အကတွာ ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာ၊ တေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗံ၊ အညေသံ န ပါပုဏာတိ။ ဒိသာပက္ကန္တဿာပိ သတိ ဂါဟကေ ယာဝ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရာ ဒါတဗ္ဗံ။ အနတ္ထတေ ပန ကထိနေ အန္တောဟေမန္တေ ဧဝဉ္စ ဝတွာ ဒိန္နံ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနမ္ပိ ပါပုဏာတီတိ လက္ခဏညူ ဝဒန္တိ။ အဋ္ဌကထာသု ပနေတံ အဝိစာရိတံ။

သစေ ပန ဗဟိ ဥပစာရသီမာယံ ဌိတော ‘‘ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ သမ္ပတ္တာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ အထ ‘‘အသုကဝိဟာရေ ဝဿံဝုတ္ထသင်္ဃဿာ’’တိ ဝဒတိ၊ တတြ ဝဿံဝုတ္ထာနမေဝ ယာဝ ကထိနဿုဗ္ဘာရာ ပါပုဏာတိ။ သစေ ပန ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဝဒတိ၊ တတြ သမ္မုခီဘူတာနံယေဝ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ။ အန္တောဝဿေယေဝ ‘‘ဝဿံ ဝသန္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ဆိန္နဝဿာ န လဘန္တိ၊ ဝဿံ ဝသန္တာဝ လဘန္တိ။ စီဝရမာသေ ပန ‘‘ဝဿံ ဝသန္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပဂတာနံယေဝ ပါပုဏာတိ၊ ပုရိမိကာယ ဝဿူပဂတာနဉ္စ ဆိန္နဝဿာနဉ္စ န ပါပုဏာတိ။

စီဝရမာသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမော ဒိဝသော၊ တာဝ ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ကထိနံ အတ္ထတံ ဝါ ဟောတု အနတ္ထတံ ဝါ၊ အတီတဝဿံဝုတ္ထာနမေဝ ပါပုဏာတိ။ ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္တေ ပန မာတိကာ အာရောပေတဗ္ဗာ ‘‘အတီတဝဿာဝါသဿ ပဉ္စ မာသာ အဘိက္ကန္တာ၊ အနာဂတေ စာတုမာသစ္စယေန ဘဝိဿတိ၊ ကတရဝဿာဝါသဿ ဒေသီ’’တိ။ သစေ ‘‘အတီတဝဿံဝုတ္ထာနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ တံ အန္တောဝဿံ ဝုတ္ထာနမေဝ ပါပုဏာတိ။ ဒိသာပက္ကန္တာနမ္ပိ သဘာဂါ ဂဏှိတုံ လဘန္တိ။

သစေ ‘‘အနာဂတေ ဝဿာဝါသိကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ တံ ဌပေတွာ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အထ ‘‘အဂုတ္တော ဝိဟာရော၊ စောရဘယံ အတ္ထိ၊ န သက္ကာ ဌပေတုံ၊ ဂဏှိတွာ ဝါ အာဟိဏ္ဍိတု’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘သမ္ပတ္တာနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဘာဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ ဝဒတိ ‘‘ဣတော မေ၊ ဘန္တေ၊ တတိယေ ဝဿေ ဝဿာဝါသိကံ န ဒိန္နံ၊ တံ ဒမ္မီ’’တိ၊ တသ္မိံ အန္တောဝဿေ ဝုတ္ထဘိက္ခူနံ ပါပုဏာတိ။ သစေ တေ ဒိသာပက္ကန္တာ၊ အညော ဝိဿာသိကော ဂဏှာတိ၊ ဒါတဗ္ဗံ။ အထ ဧကောယေဝ အဝသိဋ္ဌော၊ သေသာ ကာလကတာ၊ သဗ္ဗံ ဧကဿေဝ ပါပုဏာတိ။ သစေ ဧကောပိ နတ္ထိ၊ သင်္ဃိကံ ဟောတိ၊ သမ္မုခီဘူတေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗန္တိ။

၂၇၃၄။ ယာဂုယာ ပန ပီတာယ ဝါ ဘတ္တေ ဝါ ဘုတ္တေ သစေ ပန အာဒိဿ ‘‘ယေန မေ ယာဂု ပီတာ၊ တဿ ဒမ္မိ၊ ယေန မေ ဘတ္တံ ဘုတ္တံ၊ တဿ ဒမ္မီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ စီဝရံ ဒေတိ၊ ဝိနယဓရေန တတ္ထ တတ္ထေဝ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဧသ နယော ခါဒနီယစီဝရသေနာသနဘေသဇ္ဇာဒီသု။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဘိက္ခူ အဇ္ဇတနာယ ဝါ သွာတနာယ ဝါ ယာဂုယာ နိမန္တေတွာ တေသံ ဃရံ ပဝိဋ္ဌာနံ ယာဂုံ ဒေတိ၊ ယာဂုံ ဒတွာ ပီတာယ ယာဂုယာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ယေဟိ မယှံ ယာဂု ပီတာ၊ တေသံ ဒမ္မီ’’တိ ဒေတိ၊ ယေဟိ နိမန္တိတေဟိ ယာဂု ပီတာ၊ တေသံယေဝ ပါပုဏန္တိ၊ ယေဟိ ပန ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဃရဒွါရေန ဂစ္ဆန္တေဟိ ဝါ ဃရံ ပဝိဋ္ဌေဟိ ဝါ ယာဂု လဒ္ဓါ၊ ယေသံ ဝါ အာသနသာလတော ပတ္တံ အာဟရိတွာ မနုဿေဟိ နီတာ၊ ယေ ဝါ ထေရေဟိ ပေသိတာ၊ တေသံ န ပါပုဏန္တိ။

သစေ ပန နိမန္တိတဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ အညေပိ ဗဟူ အာဂန္တွာ အန္တောဂေဟဉ္စ ဗဟိဂေဟဉ္စ ပူရေတွာ နိသိန္နာ၊ ဒါယကော စ ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘နိမန္တိတာ ဝါ ဟောန္တု အနိမန္တိတာ ဝါ၊ ယေသံ မယာ ယာဂု ဒိန္နာ၊ သဗ္ဗေသံ ဣမာနိ ဝတ္ထာနိ ဟောန္တူ’’တိ၊ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏန္တိ။ ယေဟိ ပန ထေရာနံ ဟတ္ထတော ယာဂု လဒ္ဓါ၊ တေသံ န ပါပုဏန္တိ။ အထ သော ‘‘ယေဟိ မယှံ ယာဂု ပီတာ၊ သဗ္ဗေသံ ဟောန္တူ’’တိ ဝဒတိ၊ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏန္တိ။ ဘတ္တခါဒနီယေသုပိ ဧသေဝ နယော။

စီဝရေ ဝါတိ ပုဗ္ဗေပိ ယေန ဝဿံ ဝါသေတွာ ဘိက္ခူနံ စီဝရံ ဒိန္နပုဗ္ဗံ ဟောတိ၊ သော စေ ဘိက္ခူ ဘောဇေတွာ ဝဒတိ ‘‘ယေသံ မယာ ပုဗ္ဗေ စီဝရံ ဒိန္နံ၊ တေသံယေဝ ဣမံ စီဝရံ ဝါ သုတ္တံ ဝါ သပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီနိ ဝါ ဟောန္တူ’’တိ၊ သဗ္ဗံ တေသံယေဝ ပါပုဏာတိ။

သေနာသနေ ဝါတိ ‘‘ယော မယာ ကာရိတေ ဝိဟာရေ ဝါ ပရိဝေဏေ ဝါ ဝသတိ၊ တဿိဒံ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေ တဿေဝ ဟောတိ။

ဘေသဇ္ဇေ ဝါတိ ‘‘မယံ ကာလေန ကာလံ ထေရာနံ သပ္ပိအာဒီနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဒေမ၊ ယေဟိ တာနိ လဒ္ဓါနိ၊ တေသံယေဝိဒံ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေ တေသံယေဝ ဟောတီတိ။

၂၇၃၅။ ဒီယတေတိ ဒါနန္တိ ကမ္မသာဓနေန စီဝရံ ဝုစ္စတိ။ ယံ-သဒ္ဒေန စီဝရဿ ပရာမဋ္ဌတ္တာ တံ-သဒ္ဒေနာပိ တဒေဝ ပရာမသိတဗ္ဗန္တိ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ ‘‘ဣဒံ မေ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဝါ ဒေတိ၊ တံ တဿေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ‘‘ဣဒံ တုမှာကဉ္စ တုမှာကံ အန္တေဝါသိကာနဉ္စ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ဝဒတိ၊ ထေရဿ စ အန္တေဝါသိကာနဉ္စ ပါပုဏာတိ။ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတုံ အာဂတော ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော စ အတ္ထိ၊ တဿာပိ ပါပုဏာတိ။ ‘‘တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ နိဗဒ္ဓစာရိကဘိက္ခူနံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကာနံ ဝတ္တံ ကတွာ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတီတိ။

၂၇၃၇။ ဝဒတိစ္စေဝမေဝ စေတိ ဣစ္စေဝံ ယထာဝုတ္တနယေန ဝဒတိ စေ။ တန္တိ တံ ပရိက္ခာရံ။ တေသန္တိ မာတုအာဒီနံ။ သင်္ဃဿေဝ သန္တကံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၇၃၈။ ‘‘ပဉ္စန္နံ…ပေ… ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ပုရိမဂါထာဒွယေန ဝိတ္ထာရိတမေဝတ္ထံ သံခိပိတွာ ဒဿေတိ။ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ။ အစ္စယေတိ ကာလကိရိယာယ။ ဒါနန္တိ ‘‘မယိ ကာလကတေ ဣမံ ပရိက္ခာရံ တုယှံ ဟောတု၊ တဝ သန္တကံ ကရောဟီ’’တိအာဒိနာ ပရိစ္စဇနံ။ ကိဉ္စိပီတိ အန္တမသော ဒန္တကဋ္ဌမ္ပိ။ ဂိဟီနံ ပန ဒါနံ တထာ ဒါယကာနံ ဂိဟီနမေဝ အစ္စယေ ရူဟတီတိ ယောဇနာ။

၂၇၃၉။ ဘိက္ခု ဝါ သာမဏေရော ဝါ ဘိက္ခုနိဥပဿယေ ကာလံ ကရောတိ၊ အဿ ဘိက္ခုဿ ဝါ သာမဏေရဿ ဝါ ပရိက္ခာရာ ဘိက္ခူနံယေဝ သန္တကာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿေဝ သန္တကာတိ ယောဇနာ။ ဘိက္ခုသင်္ဃဿေဝ သန္တကာ ကာလကတဿ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိယာပန္နတ္တာ။

၂၇၄၀။ သာမဏေရီ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေန ‘‘သိက္ခမာနာ ဝါ’’တိ ဣဒံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝိဟာရသ္မိံ ဘိက္ခူနံ နိဝါသနဋ္ဌာနေ။ တဿာတိ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ သာမဏေရိယာ ဝါ သိက္ခမာနာယ ဝါ ပရိက္ခာရာ ဘိက္ခုနီနံ သန္တကာ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ သန္တကာတိ ဧတ္ထာပိ ဘိက္ခူသု ဝုတ္တနယေနေဝတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

၂၇၄၁။ ဒေဟိ နေတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဣမံ စီဝရ’’န္တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဣမံ စီဝရံ နေတွာ အသုကဿ ဒေဟီ’’တိ ယံ စီဝရံ ဒိန္နံ၊ တံ တဿ ပုရိမဿေဝ သန္တကံ ဟောတိ။ ‘‘ဣဒံ စီဝရံ အသုကဿ ဒမ္မီ’’တိ ယံ စီဝရံ ဒိန္နံ၊ တံ ယဿ ပဟိယျတိ၊ တဿ ပစ္ဆိမဿေဝ သန္တကံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၇၄၂။ ယထာဝုတ္တဝစနပ္ပကာရာနုရူပေန သာမိကေ ဉတွာ သာမိကေသု ဝိဿာသေန ဝါ တေသု မတေသု မတကစီဝရမ္ပိ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတုံ အာဟ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘မတဿ ဝါ အမတဿ ဝါ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဝိဿာသံ ဝါပိ ဂဏှေယျာတိ ဇီဝန္တဿ သန္တကံ ဝိဿာသဂ္ဂါဟံ ဂဏှေယျ။ ဂဏှေ မတကစီဝရန္တိ မတဿ စီဝရံ မတကပရိက္ခာရနီဟာရေန ပါပေတွာ ဂဏှေယျ။

၂၇၄၃။ ရဇတေ အနေနာတိ ရဇနန္တိ မူလာဒိသဗ္ဗမာဟ။ ဝန္တဒေါသေနာတိ သဝါသနသမုစ္ဆိန္နရာဂါဒိဒေါသေန။ တာဒိနာတိ ရူပါဒီသု ဆဠာရမ္မဏေသု ရာဂါဒီနံ အနုပ္ပတ္တိယာ အဋ္ဌသု လောကဓမ္မေသု နိဗ္ဗိကာရတာယ ဧကသဒိသေန။

၂၇၄၄-၅။ ‘‘မူလေ’’တိအာဒီသု နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ မူလရဇနေ ဟလိဒ္ဒိံ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ မူလရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ ခန္ဓေသု ရဇနေသု မဉ္ဇေဋ္ဌဉ္စ တုင်္ဂဟာရကဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ခန္ဓရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တေသု ရဇနေသု အလ္လိယာ ပတ္တံ တထာ နီလိယာ ပတ္တဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ပတ္တရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုပ္ဖရဇနေသု ကုသုမ္ဘဉ္စ ကိံသုကဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ ပုပ္ဖရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ တစရဇနေ လောဒ္ဒဉ္စ ကဏ္ဍုလဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗံ တစရဇနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဖလရဇနံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

မဉ္ဇေဋ္ဌန္တိ ဧကော သကဏ္ဋကရုက္ခော၊ ဝလ္လိဝိသေသော စ၊ ယဿ ရဇနံ မဉ္ဇေဋ္ဌဗီဇဝဏ္ဏံ ဟောတိ။ မဉ္ဇေဋ္ဌရုက္ခဿ ခန္ဓော သေတဝဏ္ဏောတိ သော ဣဓ န ဂဟေတဗ္ဗော ရဇနာဓိကာရတ္တာ။ တုင်္ဂဟာရကော နာမ ဧကော သကဏ္ဋကရုက္ခော၊ ယဿ ရဇနံ ဟရိတာလဝဏ္ဏံ ဟောတိ။ အလ္လီတိ စုလ္လတာပိဉ္ဆရုက္ခော၊ ယဿ ပဏ္ဏရဇနံ ဟလိဒ္ဒိဝဏ္ဏံ ဟောတိ။ နီလီတိ ဂစ္ဆဝိသေသော၊ ယဿ ပန ရဇနံ နီလဝဏ္ဏံ ဟောတိ။ ကိံသုကံ နာမ ဝလ္လိကိံသုကပုပ္ဖံ၊ ယဿ ရဇနံ လောဟိတဝဏ္ဏံ ဟောတိ။

၂၇၄၆။ ကိလိဋ္ဌသာဋကန္တိ မလီနသာဋကံ။ ဓောဝိတုန္တိ ဧကဝါရံ ဓောဝိတုံ။ အလ္လိယာ ဓောတံ ကိရ သမ္မဒေဝ ရဇနံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။

၂၇၄၇။ စီဝရာနံ ကထာ သေသာတိ ဘေဒကာရဏပ္ပကာရကထာဒိကာ ဣဓ အဝုတ္တကထာ။ ပဌမေ ကထိနေ ဝုတ္တာတိ သေသော။ ဝိဘာဝိနာတိ ခန္ဓကဘာဏကေန။

စီဝရက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

မဟာဝဂ္ဂဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စူဠဝဂ္ဂေါ

ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇၄၈။ ဧဝံ မဟာဝဂ္ဂဝိနိစ္ဆယံ သင်္ခေပေန ဒဿေတွာ စူဠဝဂ္ဂါဂတဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တဇ္ဇနီယ’’န္တိအာဒိ။ တဇ္ဇနီယန္တိ ကလဟကာရကာနံ ဘိက္ခူနံ တတော ဝိရမနတ္ထာယ နိဂ္ဂဟဝသေန အနုညာတံ ဉတ္တိစတုတ္ထံ တဇ္ဇနီယကမ္မဉ္စ။ နိယဿန္တိ ဗာလဿ အဗျတ္တဿ အာပတ္တိဗဟုလဿ အနပဒါနဿ အနနုလောမိကေဟိ ဂိဟိသံသဂ္ဂေဟိ သံသဋ္ဌဿ ဝိဟရတော ဘိက္ခုနော နိဂ္ဂဟဝသေန နိဿာယ ဝသနတ္ထာယ ကာတုံ အနုညာတံ ဉတ္တိစတုတ္ထံ နိယဿကမ္မဉ္စ။

ပဗ္ဗာဇန္တိ ကုလဒူသကဿ ဘိက္ခုနော ယတ္ထ တေန ကုလဒူသနံ ကတံ၊ တတ္ထ န လဘိတဗ္ဗအာဝါသတ္ထာယ နိဂ္ဂဟဝသေန အနုညာတံ ဉတ္တိစတုတ္ထံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မဉ္စ။ ပဋိသာရဏန္တိ သဒ္ဓဿ ဥပါသကဿ ဒါယကဿ ကာရကဿ သင်္ဃုပဋ္ဌာကဿ ဇာတိအာဒီဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသကဿ ဘိက္ခုနော တံခမာပနတ္ထာယ နိဂ္ဂဟဝသေန အနုညာတံ ဉတ္တိစတုတ္ထံ ပဋိသာရဏီယကမ္မဉ္စ။

တိဝိဓုက္ခေပနန္တိ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ၊ အာပတ္တိယာ အပ္ပဋိကမ္မေ၊ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ စ တတော ဩရမိတုံ နိဂ္ဂဟဝသေန အနုညာတံ ဉတ္တိစတုတ္ထံ တိဝိဓံ ဥက္ခေပနီယကမ္မဉ္စာတိ။ ဒီပယေတိ ပါဠိယာ၊ အဋ္ဌကထာယ စ ဝုတ္တနယေန ပကာသေယျာတိ အတ္ထော။

တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မာနံ ဩသာရဏနိဿာရဏဝသေန ပစ္စေကံ ဒုဝိဓတ္တေပိ တံ ဘေဒံ အနာမသိတွာ ကေဝလံ ဇာတိဝသေန ‘‘သတ္တ ကမ္မာနီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ဒဿိတော ပနေတေသံ ဝိသေသော အတ္ထုပ္ပတ္တိဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိတ္ထာရော ပနေသံ ကမ္မက္ခန္ဓကတော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၇၄၉။ ခန္ဓကေ ကမ္မသင်္ခါတေ ခန္ဓကေ အာဂတာနိ တေစတ္တာလီသ ဝတ္တာနိ။ တဒနန္တရေတိ တဿ ကမ္မက္ခန္ဓကဿ အနန္တရေ။ ခန္ဓကေတိ ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေ။ နဝ အဓိကာနိ ယေသံ တေ နဝါဓိကာနိ တိံသေဝ ဝတ္တာနိ၊ ဧကူနစတ္တာလီသ ဝတ္တာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကမ္မက္ခန္ဓကေ တာဝ –

‘‘အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ တတြာယံ သမ္မာဝတ္တနာ – န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ န ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိ သာဒိတဗ္ဗာ၊ သမ္မတေနာပိ ဘိက္ခုနိယော န ဩဝဒိတဗ္ဗာ၊ ယာယ အာပတ္တိယာ သင်္ဃေန အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ သာ အာပတ္တိ န အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ အညာ ဝါ တာဒိသိကာ၊ တတော ဝါ ပါပိဋ္ဌတရာ၊ ကမ္မံ န ဂရဟိတဗ္ဗံ၊ ကမ္မိကာ န ဂရဟိတဗ္ဗာ၊ န ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ အာသနာဘိဟာရော သေယျာဘိဟာရော ပါဒေါဒကံ ပါဒပီဌံ ပါဒကထလိကံ ပတ္တစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏံ နဟာနေ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ သာဒိတဗ္ဗံ၊ န ပကတတ္တော ဘိက္ခု သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေတဗ္ဗော၊ န အာစာရဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေတဗ္ဗော၊ န ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေတဗ္ဗော၊ န အာဇီဝဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေတဗ္ဗော၊ န ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဘေဒေတဗ္ဗော၊ န ဂိဟိဒ္ဓဇော ဓာရေတဗ္ဗော၊ န တိတ္ထိယဒ္ဓဇော ဓာရေတဗ္ဗော၊ န တိတ္ထိယာ သေဝိတဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခူ သေဝိတဗ္ဗာ၊ ဘိက္ခုသိက္ခာယ သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ န ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အနာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝါ အနာဝါသေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ ပကတတ္တံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ န ပကတတ္တော ဘိက္ခု အာသာဒေတဗ္ဗော အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ၊ န ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဥပေါသထော ဌပေတဗ္ဗော၊ န ပဝါရဏာ ဌပေတဗ္ဗာ၊ န သဝစနီယံ ကာတဗ္ဗံ၊ န အနုဝါဒေါ ပဋ္ဌပေတဗ္ဗော၊ န ဩကာသော ကာရေတဗ္ဗော၊ န စောဒေတဗ္ဗော၊ န သာရေတဗ္ဗော၊ န ဘိက္ခူဟိ သမ္ပယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၅၁) –

ဧဝံ စေတာနိ တေစတ္တာလီသ ဝတ္တာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘တေစတ္တာလီသ ဝတ္တာနိ၊ ခန္ဓကေ ကမ္မသညိတေ’’တိ။

ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၇၆-၈၂) –

‘‘ပါရိဝါသိကေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ။ တတြာယံ သမ္မာဝတ္တနာ – န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ န ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိ သာဒိတဗ္ဗာ၊ သမ္မတေနပိ ဘိက္ခုနိယော န ဩဝဒိတဗ္ဗာ၊ ယာယ အာပတ္တိယာ သင်္ဃေန ပရိဝါသော ဒိန္နော ဟောတိ၊ သာ အာပတ္တိ န အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ အညာ ဝါ တာဒိသိကာ၊ တတော ဝါ ပါပိဋ္ဌတရာ၊ ကမ္မံ န ဂရဟိတဗ္ဗံ၊ ကမ္မိကာ န ဂရဟိတဗ္ဗာ၊ န ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဥပေါသထော ဌပေတဗ္ဗော၊ န ပဝါရဏာ ဌပေတဗ္ဗာ၊ န သဝစနီယံ ကာတဗ္ဗံ၊ န အနုဝါဒေါ ပဋ္ဌပေတဗ္ဗော၊ န ဩကာသော ကာရေတဗ္ဗော၊ န စောဒေတဗ္ဗော၊ န သာရေတဗ္ဗော၊ န ဘိက္ခူဟိ သမ္ပယောဇေတဗ္ဗံ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော ပုရတော ဂန္တဗ္ဗံ၊ န ပုရတော နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ ယော ဟောတိ သင်္ဃဿ အာသနပရိယန္တော သေယျာပရိယန္တော ဝိဟာရပရိယန္တော၊ သော တဿ ပဒါတဗ္ဗော၊ တေန စ သော သာဒိတဗ္ဗော။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော ပုရေသမဏေန ဝါ ပစ္ဆာသမဏေန ဝါ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗာနိ၊ န အာရညိကင်္ဂံ သမာဒါတဗ္ဗံ၊ န ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂံ သမာဒါတဗ္ဗံ၊ န စ တပ္ပစ္စယာ ပိဏ္ဍပါတော နီဟရာပေတဗ္ဗော ‘မာ မံ ဇာနိံသူ’တိ။

‘‘ပါရိဝါသိကေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ အာဂန္တုကေန အာရောစေတဗ္ဗံ၊ အာဂန္တုကဿ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ ဥပေါသထေ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ ပဝါရဏာယ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ သစေ ဂိလာနော ဟောတိ၊ ဒူတေနပိ အာရောစေတဗ္ဗံ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ အဘိက္ခုကော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ အဘိက္ခုကော အနာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ အဘိက္ခုကော အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါ ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အနာဝါသာ အဘိက္ခုကော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အနာဝါသာ အဘိက္ခုကော အနာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အနာဝါသာ အဘိက္ခုကော အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါ ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ ဝါ အနာဝါသာ ဝါ အဘိက္ခုကော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ ဝါ အနာဝါသာ ဝါ အဘိက္ခုကော အနာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ ဝါ အနာဝါသာ ဝါ အဘိက္ခုကော အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါ ဂန္တဗ္ဗော အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ နာနာသံဝါသကာ အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ သဘိက္ခုကော အနာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ နာနာသံဝါသကာ အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါ ဂန္တဗ္ဗော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ နာနာသံဝါသကာ အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အနာဝါသာ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ နာနာသံဝါသကာ အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အနာဝါသာ သဘိက္ခုကော အနာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ နာနာသံဝါသကာ အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အနာဝါသာ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါ ဂန္တဗ္ဗော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ နာနာသံဝါသကာ အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ ဝါ အနာဝါသာ ဝါ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ နာနာသံဝါသကာ အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ ဝါ အနာဝါသာ ဝါ သဘိက္ခုကော အနာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ နာနာသံဝါသကာ အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ ဝါ အနာဝါသာ ဝါ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါ ဂန္တဗ္ဗော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ နာနာသံဝါသကာ အညတြ ပကတတ္တေန အညတြ အန္တရာယာ။

‘‘ဂန္တဗ္ဗော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ သမာနသံဝါသကာ ယံ ဇညာ ‘သက္ကောမိ အဇ္ဇေဝ ဂန္တု’န္တိ။

‘‘ဂန္တဗ္ဗော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ သဘိက္ခုကော အနာဝါသော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ သမာနသံဝါသကာ ယံ ဇညာ ‘သက္ကောမိ အဇ္ဇေဝ ဂန္တု’န္တိ။

‘‘ဂန္တဗ္ဗော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါ ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ သမာနသံဝါသကာ ယံ ဇညာ ‘သက္ကောမိ အဇ္ဇေဝ ဂန္တု’န္တိ။

‘‘ဂန္တဗ္ဗော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အနာဝါသာ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ သမာနသံဝါသကာ ယံ ဇညာ ‘သက္ကောမိ အဇ္ဇေဝ ဂန္တု’န္တိ။

‘‘ဂန္တဗ္ဗော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အနာဝါသာ သဘိက္ခုကော အနာဝါသော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ သမာနသံဝါသကာ ယံ ဇညာ ‘သက္ကောမိ အဇ္ဇေဝ ဂန္တု’န္တိ။

‘‘ဂန္တဗ္ဗော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အနာဝါသာ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါ ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ သမာနသံဝါသကာ ယံ ဇညာ ‘သက္ကောမိ အဇ္ဇေဝ ဂန္တု’န္တိ။

‘‘ဂန္တဗ္ဗော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ ဝါ အနာဝါသာ ဝါ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ သမာနသံဝါသကာ ယံ ဇညာ ‘သက္ကောမိ အဇ္ဇေဝ ဂန္တု’န္တိ။

‘‘ဂန္တဗ္ဗော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ ဝါ အနာဝါသာ ဝါ သဘိက္ခုကော အနာဝါသော ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ သမာနသံဝါသကာ ယံ ဇညာ ‘သက္ကောမိ အဇ္ဇေဝ ဂန္တု’န္တိ။

‘‘ဂန္တဗ္ဗော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ ဝါ အနာဝါသာ ဝါ သဘိက္ခုကော အာဝါသော ဝါ အနာဝါသော ဝါ ယတ္ထဿု ဘိက္ခူ သမာနသံဝါသကာ ယံ ဇညာ ‘သက္ကောမိ အဇ္ဇေဝ ဂန္တု’န္တိ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အနာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝါ အနာဝါသေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ ပကတတ္တံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ပကတတ္တော ဘိက္ခု အာသနေန နိမန္တေတဗ္ဗော၊ န ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ န နီစေ အာသနေ နိသိန္နေ ဥစ္စေ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ န ဆမာယံ နိသိန္နေ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ န ဧကစင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗံ၊ န နီစေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တေ ဥစ္စေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗံ၊ န ဆမာယံ စင်္ကမန္တေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗံ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပါရိဝါသိကေန ဝုဍ္ဎတရေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ…ပေ… မူလာယပဋိကဿနာရဟေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ…ပေ… မာနတ္တာရဟေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ…ပေ… မာနတ္တစာရိကေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ…ပေ… အဗ္ဘာနာရဟေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အနာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝါ အနာဝါသေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ၊ န ဧကာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ န နီစေ အာသနေ နိသိန္နေ ဥစ္စေ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ န ဆမာယံ နိသိန္နေ အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ န ဧကစင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗံ၊ န နီစေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တေ ဥစ္စေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗံ၊ န ဆမာယံ စင်္ကမန္တေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗံ။

‘‘ပါရိဝါသိကစတုတ္ထော စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဝါသံ ဒဒေယျ၊ မူလာယ ပဋိကဿေယျ၊ မာနတ္တံ ဒဒေယျ၊ တံဝီသော အဗ္ဘေယျ၊ အကမ္မံ န စ ကရဏီယ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၇၆-၈၂) –

ဧဝံ ပါရိဝါသိကာနံ စတုနဝုတိ ဝတ္တာနိ။

သာ စ နေသံ စတုနဝုတိသင်္ခါ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – နဥပသမ္ပာဒနာဒိနကမ္မိကဂရဟပရိယောသာနာနိ နဝ ဝတ္တာနိ၊ တတော ပကတတ္တဿ ဥပေါသထဋ္ဌပနာဒိဘိက္ခူဟိသမ္ပယောဇနပရိယောသာနာနိ အဋ္ဌ၊ တတော နပုရတောဂမနာဒီ ပဉ္စ၊ နပုရေဂမနာဒီ စတ္တာရိ၊ အာဂန္တုကေန အာရောစနာဒီ စတ္တာရီတိ တိံသ၊ သဘိက္ခုကာဝါသာဒိတော အဘိက္ခုကာဝါသာဒိဂမနပအသံယုတ္တာနိ တီဏိ နဝကာနိ စာတိ သတ္တပညာသ၊ တတော နပကတတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နဝါသာဒိပဋိသံယုတ္တာနိ ဧကာဒသ၊ တတော နပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရမူလာယပဋိကဿနာရဟမာနတ္တာရဟမာနတ္တစာရိကအဗ္ဘာနာရဟေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နဝါသာဒိပဋိသံယုတ္တာနိ ပစ္စေကံ ဧကာဒသ ကတွာ ပဉ္စပညာသာယ ဝတ္တေသု ပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရမူလာယပဋိကဿနာရဟမာနတ္တာရဟာနံ တိဏ္ဏံ သမာနတ္တာ တေသု ဧကံ ဧကာဒသကံ၊ မာနတ္တစာရိကအဗ္ဘာနာရဟာနံ ဒွိန္နံ သမာနတ္တာ တေသု ဧကံ ဧကာဒသကန္တိ ဒုဝေ ဧကာဒသကာနိ၊ အန္တေ ပါရိဝါသိကစတုတ္ထဿ သင်္ဃဿ ပရိဝါသာဒိဒါနစတုက္ကေ ဂဏပူရဏတ္ထဒေါသတော နိဝတ္တိဝသေန စတ္တာရိ စတ္တာရီတိ စတုနဝုတိ ဝတ္တာနိ။ တာနိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဧကူနစတ္တာလီသဝတ္တာနိ နာမ။ အာဒိတော နဝ၊ ဥပေါသထဋ္ဌပနာဒီနိ အဋ္ဌ၊ ပကတတ္တေန ဧကစ္ဆန္နဝါသာဒီ စတ္တာရိ စာတိ ဧကဝီသတိ ဝတ္တာနိ ကမ္မက္ခန္ဓကေ ဂဟိတတ္တာ ဣဓ ဂဏနာယ အဂ္ဂဟေတွာ တတော သေသေသု တေသတ္တတိယာ ဝတ္တေသု ပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရာဒီဟိ ဧကစ္ဆန္နေ ဝါသာဒိပဋိသံယုတ္တာနိ ဒွါဝီသတိ ဝတ္တာနိ ပကတတ္တေဟိ သမာနတ္တာ တာနိ စ ‘‘ဂန္တဗ္ဗော ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိကံ နဝကံ တထာ ဂစ္ဆန္တဿ အနာပတ္တိဒဿနပရံ၊ န အာဝါသတော ဂစ္ဆန္တဿ အာပတ္တိဒဿနပရန္တိ တဉ္စ အဂ္ဂဟေတွာ အဝသေသေသု ဒွါစတ္တာလီသဝတ္တေသု ပါရိဝါသိကစတဥတ္ထာဒိကမ္မစတုက္ကံ ဂရုကာပတ္တိဝုဋ္ဌာနာယ ဂဏပူရဏတ္ထသာမညေန ဧကံ ကတွာ တယော အပနေတွာ ဂဏိတာနိ ဧကူနစတ္တာလီသာနိ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘နဝါဓိကာနိ တိံသေဝ၊ ခန္ဓကေ တဒနန္တရေ’’တိ။

၂၇၅၀။ ဣမာနိ ဧကူနစတ္တာလီသ ဝတ္တာနိ ပုရိမေဟိ တေစတ္တာလီသဝတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ ဒွါသီတိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သဗ္ဗာနိ…ပေ… ဂဟိတာဂဟဏေန တူ’’တိ။

ဧဝံ ကမ္မက္ခန္ဓကပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကေသု မဟေသိနာ ဝုတ္တာနိ ခန္ဓကဝတ္တာနိ ဂဟိတာဂဟဏေန ဒွါသီတိ ဧဝ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ဧဝမေတ္ထ ဒွါသီတိက္ခန္ဓကဝတ္တာနိ ဒဿိတာနိ။

အာဂမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာယံ ပန –

‘‘ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝတ္တံ ပညပေဿာမီတိ (စူဠဝ။ ၇၅) အာရဘိတွာ ‘န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ…ပေ… န ဆမာယံ စင်္ကမန္တေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗ’န္တိ (စူဠဝ။ ၇၆-၈၁) ဝုတ္တာဝသာနာနိ ဆသဋ္ဌိ၊ တတော ပရံ ‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပါရိဝါသိကေန ဝုဍ္ဎတရေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ၊ မူလာယပဋိကဿနာရဟေန၊ မာနတ္တာရဟေန၊ မာနတ္တစာရိကေန၊ အဗ္ဘာနာရဟေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗ’န္တိအာဒီနံ (စူဠဝ။ ၈၂) ပကတတ္တေ စရိတဗ္ဗေဟိ အနညတ္တာ ဝိသုံ တေ အဂဏေတွာ ပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရာဒီသု ပုဂ္ဂလန္တရေသု စရိတဗ္ဗတ္တာ တေသံ ဝသေန သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဧကေကံ ကတွာ ဂဏိတာနိ ပဉ္စာတိ ဧကသတ္တတိ ဝတ္တာနိ၊ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတဝတ္တေသု ဝတ္တပညာပနဝသေန ဝုတ္တံ ‘န ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော အဘိဝါဒနံ …ပေ… နဟာနေ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ သာဒိတဗ္ဗ’န္တိ (စူဠဝ။ ၅၁) ဣဒံ အဘိဝါဒနာဒီနံ အသာဒိယနံ ဧကံ၊ ‘န ပကတတ္တော ဘိက္ခု သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေတဗ္ဗော’တိအာဒီနိ စ ဒသာတိ ဧဝမေတာနိ ဒွါသီတိ ဟောန္တိ။ ဧတေသွေဝ ကာနိစိ တဇ္ဇနီယကမ္မာဒိဝတ္တာနိ၊ ကာနိစိ ပါရိဝါသိကာဒိဝတ္တာနီတိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဒွါသီတိ ဧဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၂၅၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၃၉၊ ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။၃၉) –

ဝုတ္တံ။ ဧတာနိ ပန ဝတ္တာနိ ကဒါစိ တဇ္ဇနီယကမ္မကတာဒိကာလေ၊ ပါရိဝါသိကာဒိကာလေ စ စရိတဗ္ဗာနိ ခုဒ္ဒကဝတ္တာနီတိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ အာဂန္တုကဝတ္တာဒီနံ စုဒ္ဒသမဟာဝတ္တာနံ ဝက္ခမာနတ္တာ။

၂၇၅၁။ ဣဒါနိ ပါရိဝါသိကဿ ဘိက္ခုနော ရတ္တိစ္ဆေဒံ၊ ဝတ္တဘေဒဉ္စ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပရိဝါသဉ္စ ဝတ္တဉ္စာ’’တိအာဒိ။ ပရိဝါသဉ္စ ဝတ္တဉ္စ သမာဒိန္နဿာတိ ‘‘ပရိဝါသံ သမာဒိယာမီ’’တိ ပရိဝါသဉ္စ ‘‘ဝတ္တံ သမာဒိယာမီ’’တိ ဝတ္တဉ္စ ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဝစီဘေဒံ ကတွာ သမာဒိန္နဿ။ ဘိက္ခုနောတိ ပါရိဝါသိကဿ ဘိက္ခုနော။

၂၇၅၂။ သဟဝါသာဒယော ‘‘ဧကစ္ဆန္နေ’’တိအာဒိနာ သယမေဝ ဝက္ခတိ။ သဟဝါသော၊ ဝိနာဝါသော၊ အနာရောစနမေဝ စာတိ ဣမေဟိ တီဟိ ပါရိဝါသိကဘိက္ခုဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စ ဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၇၅၃။ ဥဒကပါတေန သမန္တာ နိဗ္ဗကောသဿ ဥဒကပါတဋ္ဌာနေန။ ဧကစ္ဆန္နေတိ ဧကစ္ဆန္နေ ပရိစ္ဆန္နေ ဝါ အပရိစ္ဆန္နေ ဝါ အာဝါသေ။ ပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဟ ဥက္ခိတ္တဿ နိဝါသော နိဝါရိတောတိ ယောဇနာ။ ‘‘နိဝါရိတော’’တိ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဒီပေတိ။

၂၇၅၄။ အန္တောယေဝါတိ ဧကစ္ဆန္နဿ အာဝါသပရိစ္ဆေဒဿ အန္တောယေဝ။ ‘‘န လဗ္ဘတီ’’တိ ဣမိနာ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စ ဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတီတိ ဒီပေတိ။

၂၇၅၅။ မဟာအဋ္ဌကထာဒိသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဥဘိန္နန္တိ ဥက္ခိတ္တကပါရိဝါသိကာနံ။ ဣတိ အဝိသေသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ယောဇနာ။

၂၇၅၆။ ဣမိနာ သဟဝါသေန ရတ္တိစ္ဆေဒဉ္စ ဒုက္ကဋဉ္စ ဒဿေတွာ ဝိနာဝါသေန ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဘိက္ခုကေ ပနာဝါသေ’’တိ။ အာဝါသေတိ ဝသနတ္ထာယ ကတသေနာသနေ။ အနာဝါသေတိ ဝါသတ္ထာယ အကတေ စေတိယဃရေ ဝါ ဗောဓိဃရေ ဝါ သမ္မဇ္ဇနိအဋ္ဋကေ ဝါ ဒါရုအဋ္ဋကေ ဝါ ပါနီယမာဠေ ဝါ ဝစ္စကုဋိယံ ဝါ ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဝါ အညတြ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧဝရူပေ ဌာနေ။ ဝိပ္ပဝါသံ ဝသန္တဿာတိ ပကတတ္တေန ဝိနာ ဝါသံ ကပ္ပေန္တဿ။ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စ ဒုက္ကဋန္တိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတိ။

၂၇၅၇။ ဧဝံ ဝိပ္ပဝါသေန ရတ္တိစ္ဆေဒဒုက္ကဋာနိ ဒဿေတွာ အနာရောစနေန ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပါရိဝါသိကဘိက္ခုဿာ’’တိအာဒိ။ ဘိက္ခုံ ဒိသွာနာတိ အာကာသေနာပိ ဂစ္ဆန္တံ သမာနသံဝါသကံ အာဂန္တုကံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ။ တင်္ခဏေတိ တသ္မိံ ဒိဋ္ဌက္ခဏေယေဝ။ ‘‘အနာရောစေန္တဿ ဧဝ ဧတဿာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဧဝကာရေန ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စ ဒုက္ကဋဉ္စာတိ ဥဘယံ ဧတဿ ဟောတီတိ ဒီပေန္တေန အဒိဋ္ဌော စေ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတီတိ ဉာပေတိ။ ယထာဟ – ‘‘သောပိဿ ရတ္တိစ္ဆေဒံ ကရောတိ၊ အညာတတ္တာ ပန ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋံ နတ္ထီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၅)။ နာနာသံဝါသကေန သဟ ဝိနယကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တဿ အနာရောစနေပိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ န ဟောတိ။

၂၇၅၈-၉။ ပါရိဝါသိကော ဘိက္ခု ယတ္ထ သင်္ဃနဝကဋ္ဌာနေ ဌိတော၊ တတ္ထေဝ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဌတွာ ယထာဝုဍ္ဎံ ပကတတ္တေဟိပိ သဒ္ဓိံ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ ပဉ္စ ကိစ္စာနိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

တာနိ သရူပတော ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဥပေါသထပဝါရဏ’’န္တိအာဒိ။ ဥပေါသထပဝါရဏံ ယထာဝုဍ္ဎံ ကာတုံ လဘတီတိ ယောဇနာ။ ဒေန္တီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ’’တိ သေသော။ သင်္ဃဒါယကာတိ ကမ္မဓာရယသမာသော။ သင်္ဃဿ ဧကတ္တေပိ ဂရူသု ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော။ ‘‘ဒေတိ စေ သင်္ဃဒါယကော’’တိပိ ပါဌော။ တတ္ထ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဘာဇေတွာ ဒေန္တော သင်္ဃော ဝဿိကသာဋိကံ ဒေတိ စေ၊ ပါရိဝါသိကော ယထာဝုဍ္ဎံ အတ္တနော ပတ္တဋ္ဌာနေ လဘတီတိ ယောဇနာ။

ဩဏောဇနန္တိ ဝိဿဇ္ဇနံ၊ သင်္ဃတော အတ္တနော ပတ္တာနံ ဒွိန္နံ၊ တိဏ္ဏံ ဝါ ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီနံ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကဘတ္တပစ္စာသာယ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ‘‘မယှံ အဇ္ဇ ဘတ္တပစ္စာသာ အတ္ထိ၊ သွေ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝတွာ သင်္ဃဝိဿဇ္ဇနံ လဘတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘတ္တန္တိ အာဂတာဂတေဟိ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿ စတုဿာလဘတ္တံ။ တထာ ပါရိဝါသိကော ယထာဝုဍ္ဎံ လဘတီတိ ယောဇနာ။ ဣမေ ပဉ္စာတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ နိဂမယတိ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၅) – ဥပေါသထပဝါရဏေ တာဝ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ ဟတ္ထပါသေ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ပါဠိယာ အနိသီဒိတွာ ပါဠိံ ဝိဟာယ ဟတ္ထပါသံ အမုဉ္စန္တေန နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထေ ကရိယမာနေ သင်္ဃနဝကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ တတ္ထေဝ နိသိန္နေန အတ္တနော ပါဠိယာ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောဝ။ ပဝါရဏာယပိ သင်္ဃနဝကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ တတ္ထေဝ နိသိန္နေန အတ္တနော ပါဠိယာ ပဝါရေတဗ္ဗံ။ သင်္ဃေန ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ဘာဇိယမာနံ ဝဿိကသာဋိကမ္ပိ အတ္တနော ပတ္တဋ္ဌာနေ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဩဏောဇနေ သစေ ပါရိဝါသိကဿ ဒွေ တီဏိ ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီနိ ပါပုဏန္တိ၊ အညာ စဿ ပုဂ္ဂလိကဘတ္တပစ္စာသာ ဟောတိ၊ တာနိ ပဋိပါဋိယာ ဂဟေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဟေဋ္ဌာ ဂါဟေထ၊ အဇ္ဇ မယှံ ဘတ္တပစ္စာသာ အတ္ထိ၊ သွေဝ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ၊ ဧဝံ တာနိ ပုနဒိဝသေသု ဂဏှိတုံ လဘတိ။ ‘‘ပုနဒိဝသေ သဗ္ဗပဌမံ ဧတဿ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန န ဂဏှာတိ န ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ပုနဒိဝသေ န လဘတိ။ ဣဒံ ဩဏောဇနံ နာမ ပါရိဝါသိကဿေဝ ဩဒိဿ အနုညာတံ။ ကသ္မာ? တဿ ဟိ သင်္ဃနဝကဋ္ဌာနေ နိသိန္နဿ ဘတ္တဂ္ဂေ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ပါပုဏန္တိ ဝါ န ဝါ၊ တသ္မာ ‘‘သော ဘိက္ခာဟာရေန မာ ကိလမိတ္ထာ’’တိ ဣဒမဿ သင်္ဂဟကရဏတ္ထာယ ဩဒိဿ အနုညာတံ။

ဘတ္တေ စတုဿာလဘတ္တံ ယထာဝုဍ္ဎံ လဘတိ၊ ပါဠိယာ ပန ဂန္တုံ ဝါ ဌာတုံ ဝါ န လဘတိ။ တသ္မာ ပါဠိတော ဩသက္ကိတွာ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေန ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ယထာ သေနော နိပတိတွာ ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ ဂဏှိတဗ္ဗံ။ အာရာမိကသမဏုဒ္ဒေသေဟိ အာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ သစေ သယမေဝ အာဟရန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ရညော မဟာပေဠဘတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ စတုဿာလဘတ္တေ ပန သစေ ဩဏောဇနံ ကတ္တုကာမော ဟောတိ၊ အတ္တနော အတ္ထာယ ဥက္ခိတ္တေ ပိဏ္ဍေ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဘတ္တံ အတ္ထိ၊ သွေဝ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘ပုနဒိဝသေ ဒွေ ပိဏ္ဍေ လဘတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၇၅) မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီနိပိ ပါဠိတော ဩသက္ကိတွာဝ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ယတ္ထ ပန နိသီဒါပေတွာ ပရိဝိသန္တိ၊ တတ္ထ သာမဏေရာနံ ဇေဋ္ဌကေန ဘိက္ခူနံ သင်္ဃနဝကေန ဟုတွာ နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ။

ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

သမထက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇၆၀။ ဣဒါနိ သမထဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုံ ယေသု အဓိကရဏေသု သန္တေသု သမထေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တာနိ တာဝ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိဝါဒါဓာရတာ’’တိအာဒိ။ ဝိဝါဒါဓာရတာတိ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ။ အာပတ္တာဓာရတာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အာဓာရတာတိ အဓိကရဏပရိယာယော။ အာဓာရီယတိ အဘိဘုယျတိ ဝူပသမ္မတိ သမထေဟီတိ အာဓာရော၊ ဝိဝါဒေါ စ သော အာဓာရော စာတိ ဝိဝါဒါဓာရော၊ သော ဧဝ ဝိဝါဒါဓာရတာ။ ဧဝမာဓာရာဓိကရဏ-သဒ္ဒါနံ ဝိဝါဒါဒိသဒ္ဒေဟိ သဟ ကမ္မဓာရယသမာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဓိကရီယတိ အဘိဘုယျတိ ဝူပသမ္မတိ သမထေဟီတိ အဓိကရဏန္တိ ဝိဝါဒါဒိစတုဗ္ဗိဓမေဝ ပါဠိယံ ဒဿိတံ။ အယမတ္ထော ‘‘ဧတေသံ တု စတုန္နမ္ပိ၊ သမတ္တာ သမထာ မတာ’’တိ ဝက္ခမာနေန ဝိညာယတိ။

၂၇၆၁။ ဧတာနိ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ စ ‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဝိဝဒန္တိ ‘ဓမ္မော’တိ ဝါ ‘အဓမ္မော’တိ ဝါ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၁၅) အဋ္ဌာရသ ဘေဒကာရကဝတ္ထူနိ စ မဟေသိနာ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ တေသု စတူသု အဓိကရဏေသု ဝိဝါဒေါ အဓိကရဏသင်္ခါတော ဧတာနိ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ နိဿိတော နိဿာယ ပဝတ္တောတိ ယောဇနာ။

၂၇၆၂။ ဝိပတ္တိယော စတဿောဝါတိ ‘‘ဣဓ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုံ အနုဝဒန္တိ သီလဝိပတ္တိယာ ဝါ အာစာရဝိပတ္တိယာ ဝါ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိယာ ဝါ အာဇီဝဝိပတ္တိယာ ဝါ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၁၅) ဝုတ္တာ စတဿော ဝိပတ္တိယော။ ဒိဋ္ဌာဒီနံ အနုဂန္တွာ သီလဝိပတ္တိအာဒီဟိ ဝဒနံ စောဒနာ အနုဝါဒေါ။ ဥပါဂတောတိ နိဿိတော၊ အနုဝါဒေါ စတဿော ဝိပတ္တိယော နိဿာယ ပဝတ္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ ပဌမမေဝ နိဒ္ဓါရဏဿ ဝုတ္တတ္တာ ဣဓ ပုနဝစနေ ပယောဇနံ န ဒိဿတိ၊ ‘‘သမ္ဘဝါ’’တိ ဝစနဿာပိ န ကောစိ အတ္ထဝိသေသော ဒိဿတိ။ တသ္မာ ‘‘အာပတ္တာဓာရတာ တတ္ထ၊ သတ္တအာပတ္တိသမ္ဘဝါ’’တိ ပါဌော န ယုဇ္ဇတိ၊ ‘‘အာပတ္တာဓာရတာ နာမ၊ သတ္တ အာပတ္တိယော မတာ’’တိ ပါဌော ယုတ္တတရော၊ အာပတ္တာဓာရတာ နာမ အာပတ္တာဓိကရဏံ နာမ သတ္တ အာပတ္တိယော မတာ သတ္တ အာပတ္တိယောဝ အဓိပ္ပေတာတိ အတ္ထော။

၂၇၆၃။ သင်္ဃကိစ္စာနိ နိဿာယာတိ အပလောကနကမ္မာဒီနိ စတ္တာရိ သင်္ဃကမ္မာနိ ဥပါဒါယ ကိစ္စာဓိကရဏာဘိဓာနံ သိယာ၊ ကိစ္စာဓိကရဏံ နာမ စတ္တာရိ သင်္ဃကမ္မာနီတိ အတ္ထော။ ဧတေသံ တု စတုန္နမ္ပီတိ ဧတေသံ ပန စတုန္နမ္ပိ အဓိကရဏာနံ။ သမတ္တာတိ ဝူပသမဟေတုတ္တာ။ သမထာ မတာတိ သမ္မုခါဝိနယာဒယော သတ္တ အဓိကရဏသမထာတိ အဓိပ္ပေတာ။ အဓိကရဏာနိ သမေန္တိ၊ သမ္မန္တိ ဝါ ဧတေဟီတိ ‘‘သမထာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ ‘‘သမတ္တာ သမထာ မတာ’’တိ ဣမိနာ သမထ-သဒ္ဒဿ အနွတ္ထံ ဒီပေတိ။

၂၇၆၄-၅။ တေ သရူပတော ဒဿေတုမာဟ ‘‘သမ္မုခါ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဝိနယော’’တိ ဣဒံ သမ္မုခါဒိပဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘သမ္မုခါဝိနယော သတိဝိနယော အမူဠှဝိနယော’’တိ။ ‘‘ပဋိညာဝိနယော’’တိ စ ပဋိညာတကရဏံ ဝုတ္တံ။ သတ္တမော ဝိနယောတိ သမထော အဓိပ္ပေတော။ တိဏဝတ္ထာရကောတိ ဣမေ သတ္တ သမထာ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၂၇၆၆။ စတူသု အဓိကရဏေသု ယံ အဓိကရဏံ ယတ္တကေဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ၊ တေ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိဝါဒေါ’’တိအာဒိ။

၂၇၆၇-၉။ ‘‘ဝိဝါဒေါ’’တိအာဒိနာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္ထံ နိဒ္ဒိသန္တော အာဟ ‘‘ဆဋ္ဌေနာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ ဧတေသု စတူသု အဓိကရဏေသု၊ သမထေသု စ ကိံ ကေန သမ္မတီတိ စေ? ဝိဝါဒေါ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဆဋ္ဌေန ယေဘုယျသိကာယ၊ ပဌမေန သမထေန သမ္မုခါဝိနယေန စာတိ ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။ ယဿာ ကိရိယာယ ဓမ္မဝါဒိနော ဗဟုတရာ၊ ဧသာ ယေဘုယျသိကာ။ ‘‘သင်္ဃသမ္မုခတာ၊ ဓမ္မသမ္မုခတာ၊ ဝိနယသမ္မုခတာ၊ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၂၉၊ ၂၃၄၊ ၂၃၆၊ ၂၃၇၊ ၂၄၂) ဝုတ္တာနံ သင်္ဃာဒီနံ စတုန္နံ သန္နိဓာနေန ဝါ ဂဏပုဂ္ဂလေဟိ သမိယမာနံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ သင်္ဃသမ္မုခတံ ဝိနာ ဣတရေဟိ တီဟိ ဝါ သမ္မတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧတ္ထ စ ကာရကသင်္ဃဿ သင်္ဃသာမဂ္ဂိဝသေန သမ္မုခီဘာဝေါ သင်္ဃသမ္မုခတာ၊ သမေတဗ္ဗဿ ဝတ္ထုနော ဘူတတာ ဓမ္မသမ္မုခတာ၊ ယထာ တံ သမေတဗ္ဗံ၊ တထေဝဿ သမနံ ဝိနယသမ္မုခတာ၊ ယော စ ဝိဝဒတိ၊ ယေန စ ဝိဝဒတိ၊ တေသံ ဥဘိန္နံ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာနံ သမ္မုခီဘာဝေါ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ။

‘‘အနုဝါဒေါ စတူဟိပီ’’တိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ နိဒ္ဒိသန္တော အာဟ ‘‘သမ္မုခါ’’တိအာဒိ။ အနုပုဗ္ဗေနာတိ အနုပဋိပါဋိယာ။ သမ္မုခါဝိနယာဒီဟိ တီဟိပီတိ သမ္မုခါဝိနယသတိဝိနယအမူဠှဝိနယေဟိ တီဟိပိ။ တထေဝါတိ ယထာ တီဟိ၊ တထာ ပဉ္စမေန တဿပါပိယသိကာသမထေနာပိ အနုဝါဒေါ သမ္မတိ၊ ပဂေဝ စတူဟီတိ အတ္ထော။

ယော ပါပုဿန္နတာယ ပါပိယော ပုဂ္ဂလော၊ တဿ ကတ္တဗ္ဗတော ‘‘တဿပါပိယသိကာ’’တိ ကမ္မံ ဝုစ္စတိ။ အာယသ္မတော ဒဗ္ဗဿ မလ္လပုတ္တဿ ဝိယ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တဿ ခီဏာသဝဿ ကတာ အမူလိကာ သီလဝိပတ္တိစောဒနာ သမ္မုခါဝိနယေန၊ ဉတ္တိစတုတ္ထာယ ကမ္မဝါစာယ ဒိန္နေန သတိဝိနယေန စ သမ္မတိ။ ဥမ္မတ္တကဿ ဘိက္ခုနော ကတာ အာပတ္တိစောဒနာ သမ္မုခါဝိနယေန စ တထေဝ ဒိန္နေန အမူဠှဝိနယေန စ သမ္မတိ။ သင်္ဃမဇ္ဈေ အာပတ္တိယာ စောဒိယမာနဿ အဝဇာနိတွာ ပဋိဇာနနာဒိံ ကရောန္တဿ ပါပဘိက္ခုနော ဗဟုလာပတ္တိစောဒနာ သမ္မုခါဝိနယေန စေဝ တထေဝ ပကတေန တဿပါပိယသိကာကမ္မေန စ ဝူပသမ္မတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

‘‘အာပတ္တိ ပန တီဟေဝါ’’တိ ဥဒ္ဒေသဿ နိဒ္ဒေသမာဟ ‘‘သမ္မုခေနာ’’တိအာဒိ။ သမ္မုခေန သမ္မုခါဝိနယေန၊ ပဋိညာယ ပဋိညာတကရဏေန၊ တိဏဝတ္ထာရကေန ဝါ ဣမေဟိ တီဟိ ဧဝ သမထေဟိ သာ အာပတ္တိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ဥပသမံ ယာတီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ ပဋိညာတကရဏံ နာမ အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တေန ‘‘ပဿသီ’’တိ ဝုတ္တေ အာပတ္တိံ ဒေသေန္တေန ‘‘အာမ ပဿာမီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ။ တိဏဝတ္ထာရကံ ပန သယမေဝ ဝက္ခတိ။

တီဟေဝ သမထေဟီတိ ဧတ္ထ ဂရုကာပတ္တိ သမ္မုခါဝိနယေန၊ ပဋိညာတကရဏေန စာတိ ဒွီဟိ၊ လဟုကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ သင်္ဃေ ဝါ ဂဏေ ဝါ ပုဂ္ဂလေ ဝါ ဒေသနာယ သမ္မုခါဝိနယေန စေဝ ပဋိညာတကရဏေန စ၊ ကောသမ္ဗကာနံ ဝိဂ္ဂဟသဒိသံ မဟာဝိဂ္ဂဟံ ကရောန္တေဟိ အာပန္နာ အနေကဝိဓာ အာပတ္တိယော သစေ ဟောန္တိ၊ တာသု ဝက္ခမာနသရူပံ ထုလ္လဝဇ္ဇာဒိံ ဌပေတွာ အဝသေသာ သဗ္ဗာ အာပတ္တိယော သမ္မုခါဝိနယေန၊ တိဏဝတ္ထာရကေန စ သမ္မန္တီတိ အတ္ထော။

ကိစ္စံ ကိစ္စာဓိကရဏံ ဧကေန သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မတီတိ ယောဇနာ။

၂၇၇၀။ ယေဘုယျသိကကမ္မေတိ ဧတ္ထ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ။ သလာကံ ဂါဟယေတိ ဝိနိစ္ဆယကာရကေ သင်္ဃေ ဓမ္မဝါဒီနံ ဗဟုတ္တံ ဝါ အပ္ပတရတ္တံ ဝါ ဇာနိတုံ ဝက္ခမာနေန နယေန သလာကံ ဂါဟာပေယျ။ ဗုဓောတိ ‘‘န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ…ပေ… ဂဟိတာဂဟိတဉ္စ ဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ပုဂ္ဂလံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဂူဠှေနာ’’တိအာဒိနာ သလာကဂ္ဂါဟပ္ပကာရော ဒဿိတော။ ကဏ္ဏဇပ္ပေနာတိ ဧတ္ထ ကဏ္ဏေ ဇပ္ပော ယသ္မိံ သလာကဂ္ဂါဟပယောဂေတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဧတ္ထ ဂူဠှသလာကဂ္ဂါဟော နာမ ဓမ္မဝါဒိသလာကာ စ အဓမ္မဝါဒိသလာကာ စ ဝိသုံ ဝိသုံ စီဝရကဏ္ဏေ ပက္ခိပိတွာ ပုဂ္ဂလာနံ သန္တိကံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဥပသင်္ကမိတွာ သလာကာ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒဿေတွာ ‘‘ဣတော တဝ ရုစ္စနကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ရဟော ဌတွာ ဂါဟာပနံ။ ဝိဝဋကံ နာမ ဓမ္မဝါဒီနံ ဗဟုဘာဝံ ဉတွာ သဗ္ဗေသု ဇာနန္တေသု ပုဂ္ဂလာနံ သန္တိကံ ဂါဟာပနံ။ ကဏ္ဏဇပ္ပနံ နာမ ဧဝမေဝ ကဏ္ဏမူလေ ရဟော ဌတွာ ဂါဟာပနံ။

၂၇၇၁။ အလဇ္ဇုဿဒေတိ ဧတ္ထ ‘‘သင်္ဃေ’’တိ သေသော။ လဇ္ဇိသု ဗာလေသူတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဥဿဒေသူ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၂၇၇၂။ သကေန ကမ္မုနာယေဝါတိ အတ္တနော ယံ ကိစ္စံ၊ တေနေဝါတိ။

၂၇၇၃-၅။ ‘‘အာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ ‘‘အလဇ္ဇီ၊ လဇ္ဇီ၊ ဗာလော’’တိ ဇာနနဿ ဟေတုဘူတကမ္မဒဿနံ။ ဒုစ္စိန္တိတောတိ အဘိဇ္ဈာဒိတိဝိဓမနောဒုစ္စရိတဝသေန ဒုဋ္ဌု စိန္တေန္တော။ ဒုဗ္ဘာသီတိ မုသာဝါဒါဒိစတုဗ္ဗိဓဝစီဒုစ္စရိတဝသေန ဝစီဒွါရေ ပညတ္တာနံ သိက္ခာပဒါနံ ဝီတိက္ကမဝသေန ဒုဋ္ဌု ဘာသနသီလော။ ဒုက္ကဋကာရိကောတိ ပါဏာတိပါတာဒိတိဝိဓကာယဒုစ္စရိတဝသေန ကာယဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒါနံ ဝီတိက္ကမဝသေန ကုစ္ဆိတကမ္မဿ ကရဏသီလော။ ဣတိ လက္ခဏေနေဝါတိ ယထာဝုတ္တံ အလဇ္ဇီလဇ္ဇီဗာလလက္ခဏံ နိဂမေတိ။

၂၇၇၆။ ‘‘ယေဘုယျသိကာ’’တိအာဒိဂါထာဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌမေဝ အတ္ထံ နိဂမေတုမာဟ ‘‘တိဓာ’’တိအာဒိ။ တိဓာသလာကဂါဟေနာတိ တိဝိဓဿ သလာကဂါဟဿ အညတရေန။ ဗဟုကာ ဓမ္မဝါဒိနော ယဒိ သိယုန္တိ ယောဇနာ။ ကာတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဝိဝါဒါဓိကရဏဝူပသမန’’န္တိ သေသော။

၂၇၇၇။ ယော ပုဂ္ဂလော အလဇ္ဇီ စ ဟောတိ သာနုဝါဒေါ စ ကမ္မတော ကာယကမ္မတော၊ ဝစီကမ္မတော စ အသုစိ စ သမ္ဗုဒ္ဓဇိဂုစ္ဆနီယောတိ အတ္ထော။ သော ဧဝံဝိဓော ပါပပုဂ္ဂလော တဿ ပါပိယသိကကမ္မဿ ယောဂေါ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သာနုဝါဒေါတိ ဧတ္ထ အနုဝါဒေါ နာမ စောဒနာ၊ သဟ အနုဝါဒေန ဝတ္တတီတိ သာနုဝါဒေါ၊ ပါပဂရဟိတပုဂ္ဂလေဟိ ကာတဗ္ဗစောဒနာယ အနုရူပေါတိ အတ္ထော။

၂၇၇၈-၉။ ဘဏ္ဍနေတိ ကလဟဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ။ ကလဟေတိ ကာယဝစီဒွါရပ္ပဝတ္တေ ဟတ္ထပရာမသာဒိကေ ကလဟေ စ။ ဝိဝါဒမှိ အနပ္ပကေတိ ဗဟုဝိဓေ ဝိဝါဒေ ဇာတေ။ ဗဟုအဿာမဏေ စိဏ္ဏေတိ သမဏာနံ အနနုစ္ဆဝိကေ နာနပ္ပကာရေ ကာယိကဝါစသိကဝီတိက္ကမေ စ ကတေ။ အနဂ္ဂေတိ အနန္တေ။ ဘဿကေတိ ကုစ္ဆိတေ အမနာပဝစနေ စိဏ္ဏေတိ ယောဇနာ၊ ဘာသိတေတိ အတ္ထော။ ဂဝေသန္တန္တိ ဂဝေသိယမာနံ၊ အာပတ္တာဓိကရဏန္တိ သေသော။ ဝါဠန္တိ စဏ္ဍံ။ ကက္ခဠန္တိ အာသဇ္ဇံ။ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။

၂၇၈၀-၂။ ယထာ စ ဝူပသမ္မတိ၊ တထာ တိဏဝတ္ထာရကေ သုဒ္ဓါ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ထုလ္လဝဇ္ဇန္တိ ပါရာဇိကဉ္စေဝ သင်္ဃာဒိသေသဉ္စ။ ဂိဟီဟိ ပဋိသံယုတန္တိ ဂိဟီနံ ဇာတိအာဒီဟိ ပါဠိယာ အာဂတေဟိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ၊ အဋ္ဌကထာဂတေဟိ စ တဒညေဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ခုံသနဝမ္ဘနပစ္စယာ စ ဓမ္မိကပဋိဿဝဿ အသစ္စာပနပစ္စယာ စ အာပန္နာပတ္တိံ။ ဧသာ ဧဝ ဟိ အာပတ္တိ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တာ နာမ ပရိဝါရေ ‘‘အတ္ထိ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တာ၊ အတ္ထိ နဂိဟိပဋိသံယုတ္တာ’’တိ ဒုကံ နိက္ခိပိတွာ ‘‘ဂိဟိပဋိသံယုတ္တာတိ သုဓမ္မတ္ထေရဿ အာပတ္တိ၊ ယာ စ ဓမ္မိကဿ ပဋိဿဝဿ အသစ္စာပနေ အာပတ္တိ။ အဝသေသာ နဂိဟိပဋိသံယုတ္တာ’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) ဝစနတော။

သုဓမ္မတ္ထေရဿ အာပတ္တီတိ စ တေန စိတ္တဿ ဂဟပတိနော ဇာတိံ ပဋိစ္စ ခုံသနဝမ္ဘနပစ္စယာ အာပန္နာ ဩမသဝါဒသိက္ခာပဒဝိဘာဂဂတာ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဣဒဉ္စ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ တသ္မာ ဣတရေဟိပိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ဂိဟိံ ခုံသေန္တာနံ ဝမ္ဘေန္တာနံ ဣတရေသံ ဘိက္ခူနံ သာ အာပတ္တိ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တာဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ အာပန္နံ အာပတ္တိံ ဒေသာပေန္တေန ဒဿနူပစာရံ အဝိဇဟာပေတွာ သဝနူပစာရံ ဇဟာပေတွာ ဧကံသေ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကာရာပေတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒါပေတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာပေတွာ သာ အာပတ္တိ ဒေသာပေတဗ္ဗာ။

ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မိကန္တိ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မေ နိယုတ္တော ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မိကော၊ တံ၊ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယေ ပန ‘န မေတံ ခမတီ’တိ အညမညံ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မံ ကရောန္တီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၄) ယေ ပုဂ္ဂလာ ဒဿိတာ၊ တေသမညတရဿေဝ ဂဟဏံ။

ယောတိ ဘဏ္ဍနကာရကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ မဟန္တံ ဝိဂ္ဂဟံ ကတွာ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပန္နော ယော ဘိက္ခု။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တိဏဝတ္ထာရကသမထကာရကေ ဘိက္ခုသမူဟေ။ န ဟောတီတိ ဆန္ဒံ ဒတွာ တံ ဘိက္ခုပရိသံ အနာဂတတ္တာ န သံဝိဇ္ဇတိ။ တဉ္စ ဌပေတွာတိ ယောဇနာ။

တိဏဝတ္ထာရကေ ကတေ သတိ ယာဝ ဥပသမ္ပဒမာဠတော ပဘုတိ အာပန္နာယ သေသာယ အာပတ္တိယာ နိရာပတ္တိ ဟုတွာ သုဒ္ဓါ ဟောတိ သင်္ဃောတိ ယောဇနာ။

သမထက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

ခုဒ္ဒကဝတ္ထုက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇၈၃။ ကုဋ္ဋေတိ ဣဋ္ဌကာသိလာဒါရုကုဋ္ဋာနံ အညတရသ္မိံ။ အဋ္ဋာနေတိ ဧတ္ထ အဋ္ဋာနံ နာမ ရုက္ခေ ဖလကံ ဝိယ တစ္ဆေတွာ အဋ္ဌပဒါကာရေန ရာဇိယော ဆိန္ဒိတွာ နဟာနတိတ္ထေ နိခဏန္တိ၊ တတ္ထ စုဏ္ဏာနိ အာကိရိတွာ မနုဿာ ကာယံ ဃံသန္တိ။

၂၇၈၄။ ဂန္ဓဗ္ဗဟတ္ထေနာတိ နဟာနတိတ္ထေ ဌပိတေန ဒါရုမယဟတ္ထေန။ တေန ကိရ စုဏ္ဏာနိ ဂဟေတွာ မနုဿာ သရီရံ ဃံသန္တိ။ ကုရုဝိန္ဒကသုတ္တိယာတိ ကုရုဝိန္ဒကပါသာဏစုဏ္ဏာနိ လာခါယ ဗန္ဓိတွာ ကတဂုဠိကကလာပကော ဝုစ္စတိ၊ တံ ဥဘောသု အန္တေသု ဂဟေတွာ သရီရံ ဃံသန္တိ။ မလ္လကေနာတိ မကရဒန္တကံ ဆိန္ဒိတွာ မလ္လကမူလသဏ္ဌာနေန ကတေန မလ္လကေန၊ ဣဒံ ဂိလာနဿာပိ န ဝဋ္ဋတိ။ အညမညဉ္စ ကာယတောတိ အညမညံ သရီရေန ဃံသေယျ။

၂၇၈၅။ အကတံ မလ္လကံ နာမ မကရဒန္တေ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ကတံ၊ ဣဒံ အဂိလာနဿ န ဝဋ္ဋတိ။

၂၇၈၆။ ကပါလိဋ္ဌကခဏ္ဍာနီတိ ကပါလခဏ္ဍဣဋ္ဌကခဏ္ဍာနိ။ သဗ္ဗဿာတိ ဂိလာနာဂိလာနဿ သရီရေ ဃံသိတွာ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ပုထုပါဏိက’’န္တိ ဟတ္ထပရိကမ္မံ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗဿ ဟတ္ထေန ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဝတ္ထဝဋ္ဋီ’’တိ ဣဒံ ပါဠိယံ ဝုတ္တဥက္ကာသိကဿ ပရိယာယံ၊ တသ္မာ နဟာယန္တဿ ယဿ ကဿစိ နဟာနသာဋကဝဋ္ဋိယာပိ ဃံသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၇၈၇။ ဖေဏကံ နာမ သမုဒ္ဒဖေဏံ။ ကထလန္တိ ကပါလခဏ္ဍံ။ ပါဒဃံသနေ ဝုတ္တာ အနုညာတာ။ ကတကံ နာမ ပဒုမကဏ္ဏိကာကာရံ ပါဒဃံသနတ္ထံ ကဏ္ဋကေ ဥဋ္ဌာပေတွာ ကတံ၊ ဧတံ နေဝ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ၊ န ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၇၈၈။ ယံ ကိဉ္စိပိ အလင်္ကာရန္တိ ဟတ္ထူပဂါဒိအလင်္ကာရေသု ယံ ကိဉ္စိ အလင်္ကာရံ။

၂၇၈၉။ ဩသဏ္ဌေယျာတိ အလင်္ကာရတ္ထံ သင်္ခရောန္တော နမေယျ။ ဟတ္ထဖဏကေနာတိ ဟတ္ထေနေဝ ဖဏကိစ္စံ ကရောန္တာ အင်္ဂုလီဟိ ဩသဏ္ဌေန္တိ။ ဖဏကေနာတိ ဒန္တမယာဒီသု ယေန ကေနစိ။ ကောစ္ဆေနာတိ ဥသိရမယေန ဝါ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇမယေန ဝါ ကောစ္ဆေန။

၂၇၉၀။ သိတ္ထတေလောဒတေလေဟီတိ သိတ္ထတေလဉ္စ ဥဒကတေလဉ္စာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ တေဟိ။ တတ္ထ သိတ္ထတေလံ နာမ မဓုသိတ္ထကနိယျာသာဒိ ယံ ကိဉ္စိ စိက္ကဏံ။ စိက္ကဏံ နာမ နိယျာသံ။ ဥဒကတေလံ နာမ ဥဒကမိဿကံ တေလံ။ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေသု ‘‘သိဋ္ဌာ’’တိ ပါဌော၊ သောယေဝတ္ထော။ အနုလောမနိပါတတ္ထန္တိ နလာဋာဘိမုခံ အနုလောမေန ပါတနတ္ထံ။ ဥဒ္ဓလောမေနာတိ ဥဒ္ဓဂ္ဂံ ဟုတွာ ဌိတလောမေန။

၂၇၉၁။ ဟတ္ထံ တေလေန တေမေတွာတိ ကရတလံ တေလေန မက္ခေတွာ။ သိရောရုဟာ ကေသာ။ ဥဏှာဘိတတ္တဿာတိ ဥဏှာဘိတတ္တရဇသိရဿ။ အလ္လဟတ္ထေန သိရောရုဟေ ပုဉ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၂၇၉၂။ အာဒါသေ ဥဒပတ္တေ ဝါတိ ဧတ္ထ ကံသပတ္တာဒီနိပိ၊ ယေသု မုခနိမိတ္တံ ပညာယတိ၊ သဗ္ဗာနိ အာဒါသသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆန္တိ၊ ကဉ္ဇိယာဒီနိပိ စ ဥဒပတ္တသင်္ခမေဝ၊ တသ္မာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဩလောကေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။

၂၇၉၃။ ယေန ဟေတုနာ မုခံ ဩလောကေန္တဿ အနာပတ္တိ၊ တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သဉ္ဆဝိ’’န္တိအာဒိ။ အာဗာဓပစ္စယာ ‘‘မေ မုခေ ဝဏော သဉ္ဆဝိ နု ခေါ၊ ဥဒါဟု န သဉ္ဆဝီ’’တိ မုခံ ဒဋ္ဌုဉ္စ ‘‘အဟံ ဇိဏ္ဏော နု ခေါ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ အတ္တနော အာယုသင်္ခါရဇာနနတ္ထဉ္စ မုခံ ဒဋ္ဌုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၂၇၉၄။ နစ္စံ ဝါတိ ယံ ကိဉ္စိ နစ္စံ အန္တမသော မောရနစ္စမ္ပိ။ ဂီတန္တိ ယံ ကိဉ္စိ နဋဂီတံ ဝါ သာဓုဂီတံ ဝါ အန္တမသော ဒန္တဂီတမ္ပိ၊ ယံ ‘‘ဂါယိဿာမာ’’တိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဩကူဇန္တာ ကရောန္တိ၊ ဧတမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝါဒိတန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဝါဒိတံ။ ဒဋ္ဌုံ ဝါ ပန သောတုံ ဝါတိ နစ္စံ ဒဋ္ဌုံ ဝါ ဂီတံ ဝါဒိတံ သောတုံ ဝါ။

၂၇၉၅။ သယံ နစ္စန္တဿ ဝါ နစ္စာပေန္တဿ ဝါ ဂါယန္တဿ ဝါ ဂါယာပေန္တဿ ဝါ ဝါဒေန္တဿ ဝါ ဝါဒါပေန္တဿ ဝါ ဒုက္ကဋမေဝ အဋ္ဌကထာယ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၈) ဝုတ္တန္တိ တဒေကဒေသံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဒဋ္ဌုမန္တမသော’’တိအာဒိ။

၂၇၉၆။ သုဏာတီတိ ဂီတံ ဝါ ဝါဒိတံ ဝါ။ ပဿတီတိ နစ္စံ ပဿတိ။

၂၇၉၇။ ပဿိဿာမီတိ ဧတ္ထ ‘‘သုဏိဿာမီ’’တိ သေသော။ ‘‘နစ္စံ ပဿိဿာမိ၊ ဂီတံ၊ ဝါဒိတံ ဝါ သုဏိဿာမီ’’တိ ဝိဟာရတော ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတော ဝါပိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၇၉၈။ ဥဋ္ဌဟိတွာန ဂစ္ဆတောတိ ‘‘နစ္စံ ပဿိဿာမီ’’တိ၊ ‘‘ဂီတံ၊ ဝါဒိတံ ဝါ သုဏိဿာမီ’’တိ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဥဋ္ဌဟိတွာ အန္တောဝိဟာရေပိ တံ တံ ဒိသံ ဂစ္ဆတော အာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဝီထိယံ ဌတွာ ဂီဝံ ပသာရေတွာ ပဿတောပိ စ အာပတ္တီတိ ယောဇနာ။

၂၇၉၉။ ဒီဃာတိ ဒွင်္ဂုလတော ဒီဃာ။ န ဓာရေယျာတိ န ဓာရေတဗ္ဗာ။ ဒွင်္ဂုလံ ဝါ ဒုမာသံ ဝါတိ ဧတ္ထ ဒွေ အင်္ဂုလာနိ ပရိမာဏံ ဧတဿာတိ ဒွင်္ဂုလော၊ ကေသော။ ဒွေ မာသာ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ အဿာတိ ဒုမာသော။ ကေသံ ဓာရေန္တော ဒွင်္ဂုလံ ဝါ ဓာရေယျ ဒုမာသံ ဝါ။ တတော ဥဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတီတိ တတော ဒွင်္ဂုလတော ဝါ ဒုမာသတော ဝါ ကေသတော ဥဒ္ဓံ ကေသံ ဓာရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

အထ ဝါ ဒွေ အင်္ဂုလာနိ သမာဟဋာနိ ဒွင်္ဂုလံ၊ ဒွေ မာသာ သမာဟဋာ ဒုမာသံ၊ ဥဘယတ္ထ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ကေသေ ဓာရေန္တော ဒွင်္ဂုလမတ္တံ ဝါ ဓာရေယျ ဒုမာသမတ္တံ ဝါ၊ တတော ကာလပရိမာဏတော ဥဒ္ဓံ ကေသေ ဓာရေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ သစေ ကေသေ အန္တောဒွေမာသေ ဒွင်္ဂုလေ ပါပုဏန္တိ၊ အန္တောဒွေမာသေယေဝ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဒွင်္ဂုလေ ဟိ အတိက္ကမေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ န ဒီဃာ၊ ဒွေမာသတော ဧကဒိဝသမ္ပိ အတိက္ကမေတုံ န လဘတိယေဝ။ ဧဝမယံ ဥဘယေနပိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေနေဝ ဝုတ္တော၊ တတော ဩရံ ပန နဝဋ္ဋနဘာဝေါ နာမ နတ္ထိ။

၂၈၀၀။ ဒီဃေ နခေ၊ ဒီဃာနိ နာသိကလောမာနိ စ န ဓာရယေတိ ယောဇနာ၊ န ဓာရေယျ၊ ဆိန္ဒေယျာတိ အတ္ထော။ ဝီသတိမဋ္ဌန္တိ ဝီသတိယာ နခါနံ မဋ္ဌံ လိခိတမဋ္ဌဘာဝံ ကာတုံ ဘိက္ခုနော န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ သတ္ထကေန တစ္ဆေတွာ စုဏ္ဏကေန ပမဇ္ဇိတွာ ဖလိကမဏီနံ ဝိယ ဥဇ္ဇလကရဏံ လိခိတမဋ္ဌံ နာမ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မလမတ္တံ အပကဍ္ဎိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၄) အနုညာတတ္တာ မုဂ္ဂဖလတစာဒီဟိ နခမလံ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၈၀၁။ ကပ္ပာပေယျ ဝိသုံ မဿုန္တိ ယော ကေသစ္ဆိန္နော ဝိသုံ မဿုံ ကပ္ပာပေယျ။ ဒါဌိကံ ဌပေယျာတိ ကေသေ ဆိန္ဒာပေတွာ မဿုံ အကပ္ပာပေတွာ ဝိသုံ ဌပေယျ။ သမ္ဗာဓေတိ ဥပကစ္ဆကမုတ္တကရဏသင်္ခါတေ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနေ။ လောမံ သံဟရာပေယျဝါတိ သတ္ထေန ဝါ သဏ္ဍာသေန ဝါ အညေန ယေန ကေနစိ ပရေန ဆိန္ဒာပေယျ၊ သယံ ဝါ ဆိန္ဒေယျ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဗာဓပစ္စယာ သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၅) အနုညာတတ္တာ ယထာဝုတ္တသမ္ဗာဓေ ဂဏ္ဍပိဠကဝဏာဒိကေ အာဗာဓေ သတိ လောမံ သံဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၈၀၂။ အဂိလာနဿ ဆိန္ဒတော ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ အညေန ဝါ ပုဂ္ဂလေန တထာ ကတ္တရိယာ ဆိန္ဒာပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၈၀၃။ သေသင်္ဂဆေဒနေတိ အင်္ဂုလိယာဒိအဝသေသသရီရာဝယဝါနံ ဆေဒနေ။ အတ္တဝဓေတိ အတ္တုပက္ကမေန ဝါ အာဏတ္တိယာ ဥပက္ကမေန ဝါ အတ္တနော ဇီဝိတနာသေ။

၂၈၀၄။ အင်္ဂန္တိ အင်္ဂဇာတတော အဝသေသံ သရီရာဝယဝံ။ အဟိကီဋာဒိဒဋ္ဌဿ တပ္ပဋိကာရဝသေန အင်္ဂံ ဆိန္ဒတော န ဒေါသော။ တာဒိသာဗာဓပစ္စယာ တပ္ပဋိကာရဝသေန အင်္ဂံ ဆိန္ဒတော န ဒေါသော။ လောဟိတံ မောစေန္တဿာပိ န ဒေါသောတိ ယောဇနာ။

၂၈၀၅။ အပရိဿာဝနော ဘိက္ခု သစေ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ မဂ္ဂေ အဒ္ဓါနေ တံ ပရိဿာဝနံ ယာစမာနဿ ယော န ဒဒါတိ၊ တဿ အဒဒတော အဒေန္တဿာပိ တထေဝ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ယောဇနာ။ ယော ပန အတ္တနော ဟတ္ထေ ပရိဿာဝနေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ယာစတိ၊ တဿ န အကာမာ ဒါတဗ္ဗံ။

၂၈၀၆။ ‘‘နဂ္ဂေါ’’တိ ပဒံ ‘‘န ဘုဉ္ဇေ’’တိအာဒိ ကိရိယာပဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ န ဘုဉ္ဇေတိ ဘတ္တာဒိံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ န ဘုဉ္ဇေယျ။ န ပိဝေတိ ယာဂုအာဒိံ ပါတဗ္ဗံ န ပိဝေယျ။ န စ ခါဒေတိ မူလခါဒနီယာဒိကံ ခါဒနီယံ န ခါဒေယျ။ န သာယယေတိ ဖာဏိတာဒိကံ သာယိတဗ္ဗဉ္စ န သာယေယျ န လိဟေယျ။ န ဒဒေတိ အညဿ ဘတ္တာဒိံ ကိဉ္စိ န ဒဒေယျ။ န ဂဏှေယျာတိ တထာ သယံ နဂ္ဂေါ ဟုတွာ န ပဋိဂ္ဂဏှေယျ။ အဉ္ဇသံ မဂ္ဂံ။

၂၈၀၇။ ပရိကမ္မံ န ကာတဗ္ဗန္တိ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မာဒိပရိကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ။ ကာရယေတိ သယံ နဂ္ဂေါ ဟုတွာ အညေန ပိဋ္ဌိပရိကမ္မာဒိပရိကမ္မံ န ကာရာပေယျာတိ အတ္ထော။

၂၈၀၈။ ပိဋ္ဌိကမ္မာဒိကေ ပရိကမ္မေ ဇန္တာဃရာဒိကာ တိဿော ပဋိစ္ဆာဒီ ဝုတ္တာ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဿော ပဋိစ္ဆာဒိယော ဇန္တာဃရပဋိစ္ဆာဒိံ ဥဒကပဋိစ္ဆာဒိံ ဝတ္ထပဋိစ္ဆာဒိ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၁) အနုညာတာတိ ယောဇနာ။ ပဋိစ္ဆာဒေတိ ဟိရိကောပိနန္တိ ပဋိစ္ဆာဒိ၊ ဇန္တာဃရမေဝ ပဋိစ္ဆာဒိ ဇန္တာဃရပဋိစ္ဆာဒိ။ ဥဒကမေဝ ပဋိစ္ဆာဒိ ဥဒကပဋိစ္ဆာဒိ။ ဝတ္ထမေဝ ပဋိစ္ဆာဒိ ဝတ္ထပဋိစ္ဆာဒိ။ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ ဣတရပဋိစ္ဆာဒိဒွယံ ပရိကမ္မေယေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဘောဇနာဒိသဗ္ဗကိစ္စေသု။

၂၈၀၉။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပေဠာယန္တိ တမ္ဗလောဟဝဋ္ဋလောဟကံသလောဟကာဠလောဟသုဝဏ္ဏရဇတာဒီဟိ ကတာယ ဝါ ဒါရုမယာယ ဝါ ယာယ ကာယစိ ပေဠာယ အာသိတ္တကူပဓာနေ။ ဘုဉ္ဇိတုံ န စ ဝဋ္ဋတီတိ ဘာဇနံ ဌပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယထာဟ – ‘‘အာသိတ္တကူပဓာနံ နာမ တမ္ဗလောဟေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ကတာယ ပေဠာယ ဧတံ အဓိဝစနံ၊ ‘န ဘိက္ခဝေ အာသိတ္တကူပဓာနေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’န္တိ သာမညေန ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ပန ဒါရုမယာပိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၄)။ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ မဠောရိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၄) အနုညာတတ္တာ မဠောရိကာယ ဌပေတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မဠောရိကာ’’တိ စ ဒဏ္ဍာဓာရကော ဝုစ္စတိ၊ ယံ တယော၊ စတ္တာရော၊ ဗဟူ ဝါ ဒဏ္ဍကေ ဥပရိ စ ဟေဋ္ဌာ စ ဝိတ္ထတံ မဇ္ဈေ သင်္ကုစိတံ ကတွာ ဗန္ဓိတွာ အာဓာရကံ ကရောန္တိ။ ယဋ္ဌိအာဓာရကပဏ္ဏာဓာရကပစ္ဆိကပိဋ္ဌဃဋကကဝါဋကာဒိဘာဇနမုခဥဒုက္ခလာဒီနိပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ယဋ္ဌိအာဓာရကောတိ ယဋ္ဌိံယေဝ ဥဇုကံ ဌပေတွာ ဗန္ဓီကတအာဓာရကော။

ဧကဘာဇနေ ဝိသုံ ဝိသုံ ဘောဇနဿာပိ သမ္ဘဝတော ‘‘ဘုဉ္ဇတော ဧကဘာဇနေ’’တိ ဧတ္တကေယေဝ ဝုတ္တေ တဿာပိ ပသင်္ဂေါ သိယာတိ တန္နိဝတ္တနတ္ထမာဟ ‘‘ဧကတော’’တိ။ ‘‘ဘုဉ္ဇတော’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏံ။ ဧကတော ဧကဘာဇနေ ယာဂုအာဒိပါနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ယထာဟ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကထာလကေ ပါတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၆၄)။ အထ ဝါ ဘုဉ္ဇတောတိ အဇ္ဈောဟာရသာမညေန ပါနမ္ပိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – သစေ ဧကော ဘိက္ခု ဘာဇနတော ဖလံ ဝါ ပူဝံ ဝါ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မိံ အပဂတေ ဣတရဿ သေသကံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣတရဿာပိ တသ္မိံ ခဏေ ပုန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။

၂၈၁၀။ ယေ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဘိက္ခူ ဧကပါဝုရဏာ ဝါ ဧကတ္ထရဏာ ဝါ ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏာ ဝါ နိပဇ္ဇန္တိ၊ တေသဉ္စ၊ ယေ ဧကမဉ္စေပိ ဧကတော နိပဇ္ဇန္တိ၊ တေသဉ္စ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၈၁၁။ သင်္ဃာဋိပလ္လတ္ထိကမုပါဂတောတိ ဧတ္ထ သင်္ဃာဋီတိ သင်္ဃာဋိနာမေန အဓိဋ္ဌိတစီဝရမာဟ။ သင်္ဃာဋိပလ္လတ္ထိကံ ဥပဂတေန ယုတ္တော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ န နိသီဒေယျာတိ ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ န နိသီဒေယျ။ ‘‘သင်္ဃာဋီတိ နာမေန အဓိဋ္ဌိတစီဝရဝေါဟာရပ္ပတ္တမဓိဋ္ဌိတစီဝရံ ‘သင်္ဃာဋီ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ နိဿန္ဒေဟေ၊ ခုဒ္ဒသိက္ခာဝဏ္ဏနာယမ္ပိ ‘‘သင်္ဃာဋိယာ န ပလ္လတ္ထေတိ အဓိဋ္ဌိတစီဝရေန ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ ပလ္လတ္ထိကော န ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အန္တောဂါမေ ဝါသတ္ထာယ ဥပဂတေန အဓိဋ္ဌိတံ သင်္ဃာဋိံ ဝိနာ သေသစီဝရေဟိ ပလ္လတ္ထိကာယ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကိဉ္စိ ကီဠံ န ကီဠေယျာတိ ဇုတကီဠာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ ကာယိကဝါစသိကကီဠိကံ န ကီဠေယျ။ န စ ဂါဟယေတိ န စ ဂါဟာပေယျ၊ န ဟရာပေယျာတိ အတ္ထော။

၂၈၁၂။ ဒါဌိကာယပီတိ မဿုမှိ။ ဥဂ္ဂတန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဗီဘစ္ဆ’’န္တိ သေသော။ အညန္တိ အပလိတံ။ တာဒိသန္တိ ဗီဘစ္ဆံ။

၂၈၁၃။ ‘‘အဂိလာနော’’တိ ဣမိနာ ဂိလာနဿ အနာပတ္တိဘာဝံ ဒီပေတိ။ ‘‘ဓာရေယျာ’’တိ ဣမိနာ သုဒ္ဓကတ္တုနိဒ္ဒေသေန အဂိလာနဿပိ ပရံ ဓာရာပနေ၊ ပရဿ ဓာရဏသာဒိယနေ စ အနာပတ္တီတိ ဝိညာယတီတိ။ အတ္တနော ဂုတ္တတ္ထံ၊ စီဝရာဒီနံ ဂုတ္တတ္ထဉ္စ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၇၀) – ယဿ ကာယဒါဟော ဝါ ပိတ္တကောပေါ ဝါ ဟောတိ၊ စက္ခု ဝါ ဒုဗ္ဗလံ၊ အညော ဝါ ကောစိ အာဗာဓော ဝိနာ ဆတ္တေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဂါမေ ဝါ အရညေ ဝါ ဆတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝါဠမိဂစောရဘယေသု အတ္တဂုတ္တတ္ထံ၊ ဝဿေ ပန စီဝရဂုတ္တတ္ထမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ ပန သဗ္ဗတ္ထေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ နာမ တာလပတ္တ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တန္တိ။

၂၈၁၄။ ဟတ္ထိသောဏ္ဍာကာရော အဘေဒေါပစာရေန ‘‘ဟတ္ထိသောဏ္ဍ’’န္တိ ဝုတ္တော။ ဧဝမုပရိပိ။ စီဝရဿ နာမဓေယျံ ‘‘ဝသန’’န္တိ ဣဒံ။ ‘‘နိဝါသေန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ပဒဒွယဉ္စ ‘‘ဟတ္ထိသောဏ္ဍ’’န္တိအာဒီဟိ သဗ္ဗပဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝေလ္လိယန္တိ ဧတ္ထ ဂါထာဗန္ဓဝသေန သံ-သဒ္ဒလောပေါ၊ သံဝေလ္လိယန္တိ အတ္ထော။

ဧတ္ထ ဟတ္ထိသောဏ္ဍံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၈၀) နာမ နာဘိမူလတော ဟတ္ထိသောဏ္ဍသဏ္ဌာနံ ဩလမ္ဗကံ ကတွာ နိဝတ္ထံ စောဠိကိတ္ထီနံ နိဝါသနံ ဝိယ။ စတုက္ကဏ္ဏံ နာမ ဥပရိတော ဒွေ၊ ဟေဋ္ဌတော ဒွေတိ ဧဝံ စတ္တာရော ကဏ္ဏေ ဒဿေတွာ နိဝတ္ထံ။ မစ္ဆဝါဠကံ နာမ ဧကတော ဒသန္တံ ဧကတော ပါသန္တံ ဩလမ္ဗေတွာ နိဝတ္ထံ။ သံဝေလ္လိယန္တိ မလ္လကမ္မကာရာဒယော ဝိယ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ နိဝါသနံ။ တာလဝဏ္ဋကံ နာမ တာလဝဏ္ဋာကာရေန သာဋကံ ဩလမ္ဗေတွာ နိဝါသနံ။ စ-သဒ္ဒေန သတဝလိကံ သင်္ဂဏှာတိ။ သတဝလိကံ နာမ ဒီဃသာဋကံ အနေကက္ခတ္တုံ ဩဘဉ္ဇိတွာ ဩဝဋ္ဋိကံ ကရောန္တေန နိဝတ္ထံ၊ ဝါမဒက္ခိဏပဿေသု ဝါ နိရန္တရံ ဝလိယော ဒဿေတွာ နိဝတ္ထံ။ သစေ ပန ဇာဏုတော ပဋ္ဌာယ ဧကာ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝလိယော ပညာယန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ နိဝါသေတုံ ဂိလာနဿပိ မဂ္ဂပဋိပန္နဿပိ န ဝဋ္ဋတိ။

ယမ္ပိ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ကောဏေ ဥက္ခိပိတွာ အန္တရဝါသကဿ ဥပရိ လဂ္ဂေန္တိ၊ အန္တော ဝါ ဧကံ ကာသာဝံ တထာ နိဝါသေတွာ ဗဟိ အပရံ နိဝါသေန္တိ၊ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂိလာနော ပန အန္တောကာသာဝဿ ဩဝဋ္ဋိကံ ဒဿေတွာ အပရံ ဥပရိ နိဝါသေတုံ လဘတိ။ အဂိလာနေန ဒွေ နိဝါသေန္တေန သဂုဏံ ကတွာ နိဝါသေတဗ္ဗာနိ။ ဣတိ ယဉ္စ ဣဓ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ယဉ္စ သေခိယဝဏ္ဏနာယံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝဇ္ဇေတွာ နိဗ္ဗိကာရံ တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေန ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတဗ္ဗံ။ ယံ ကိဉ္စိ ဝိကာရံ ကရောန္တော ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတိ။

၂၈၁၅။ ဂိဟိပါရုပနန္တိ ‘‘သေတပဋပါရုတံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၈၀) ပရိဗ္ဗာဇကပါရုတံ ဧကသာဋကပါရုတံ သောဏ္ဍပါရုတံ အန္တေပုရိကပါရုတံ မဟာဇေဋ္ဌကပါရုတံ ကုဋိပဝေသကပါရုတံ ဗြာဟ္မဏပါရုတံ ပါဠိကာရကပါရုတ’’န္တိ ဧဝမာဒိပရိမဏ္ဍလလက္ခဏတော အညထာ ပါရုတံ၊ သဗ္ဗမေတံ ဂိဟိပါရုတံ နာမ။ တသ္မာ ယထာ သေတပဋာ အဍ္ဎပါလကနိဂဏ္ဌာ ပါရုပန္တိ၊ ယထာ စ ဧကစ္စေ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဥရံ ဝိဝရိတွာ ဒွီသု အံသကူဋေသု ပါဝုရဏံ ဌပေန္တိ၊ ယထာ စ ဧကသာဋကာ မနုဿာ နိဝတ္ထသာဋကဿ ဧကေနန္တေန ပိဋ္ဌိံ ပါရုပိတွာ ဥဘော ကဏ္ဏေ ဥဘောသု အံသကူဋေသု ဌပေန္တိ၊ ယထာ စ သုရာသောဏ္ဍာဒယော သာဋကေန ဂီဝံ ပရိက္ခိပန္တာ ဥဘော အန္တေ ဥဒရေ ဝါ ဩလမ္ဗေန္တိ၊ ပိဋ္ဌိယံ ဝါ ခိပန္တိ၊ ယထာ စ အန္တေပုရိကာယော အက္ခိတာရကမတ္တံ ဒဿေတွာ ဩဂုဏ္ဌိကံ ပါရုပန္တိ၊ ယထာ စ မဟာဇေဋ္ဌာ ဒီဃသာဋကံ နိဝါသေတွာ တဿေဝ ဧကေနန္တေန သကလသရီရံ ပါရုပန္တိ၊ ယထာ စ ကဿကာ ခေတ္တကုဋိံ ပဝိသန္တာ သာဋကံ ပလိဝေဌေတွာ ဥပကစ္ဆကေ ပက္ခိပိတွာ တဿေဝ ဧကေနန္တေန သရီရံ ပါရုပန္တိ၊ ယထာ စ ဗြာဟ္မဏာ ဥဘိန္နံ ဥပကစ္ဆကာနံ အန္တရေန သာဋကံ ပဝေသေတွာ အံသကူဋေသု ပက္ခိပန္တိ၊ ယထာ စ ပါဠိကာရကော ဘိက္ခု ဧကံသပါရုပနေန ပါရုတံ ဝါမဗာဟံ ဝိဝရိတွာ စီဝရံ အံသကူဋံ အာရောပေတိ၊ ဧဝံ အပါရုပိတွာ သဗ္ဗေပိ ဧတေ၊ အညေ စ ဧဝရူပေ ပါရုပနဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ နိဗ္ဗိကာရံ ပရိမဏ္ဍလံ ပါရုပိတဗ္ဗံ။ တထာ အပါရုပိတွာ အာရာမေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ အနာဒရေန ယံ ကိဉ္စိ ဝိကာရံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ပရိမဏ္ဍလတော ဝိမုတ္တလက္ခဏနိဝါသနပါရုပနဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ ပရိမဏ္ဍလဘာဝေါယေဝ ဝုတ္တလက္ခဏော အဓိပ္ပေတောတိ အတ္ထော။

၂၈၁၆။ လောကာယတံ န ဝါစေယျာတိ ‘‘သဗ္ဗံ ဥစ္ဆိဋ္ဌံ၊ သဗ္ဗံ အနုစ္ဆိဋ္ဌံ၊ သေတော ကာကော၊ ကာဠော ဗကော ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာ’’တိ ဧဝမာဒိနိရတ္ထကကာရဏပဋိသံယုတ္တံ တိတ္ထိယသတ္ထံ အညေသံ န ဝါစေယျ။ န စ တံ ပရိယာပုဏေတိ တံ လောကာယတံ န စ ပရိယာပုဏေယျ န ဥဂ္ဂဏှေယျ။ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာတိ ဟတ္ထိသိပ္ပအဿသိပ္ပဓနုသိပ္ပာဒိကာ ပရောပဃာတကရာ ဝိဇ္ဇာ စ။ ဘိက္ခုနာ န ပရိယာပုဏိတဗ္ဗာ၊ န ဝါစေတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။

၂၈၁၇။ သဗ္ဗာစာမရိဗီဇနီတိ သေတာဒိဝဏ္ဏေဟိ သဗ္ဗေဟိ စမရဝါလေဟိ ကတာ ဗီဇနီ။ န စာလိမ္ပေယျ ဒါယံ ဝါတိ ဒဝဍာဟာဒိဥပဒ္ဒဝနိဝါရဏာယ အနုညာတံ ပဋဂ္ဂိဒါနကာရဏံ ဝိနာ အရညံ အဂ္ဂိနာ န အာလိမ္ပေယျ။ ဒဝဍာဟေ ပန အာဂစ္ဆန္တေ အနုပသမ္ပန္နေ အသတိ ပဋဂ္ဂိံ ဒါတုံ၊ အပ္ပဟရိတကရဏေန ဝါ ပရိခါခဏနေန ဝါ ပရိတ္တာဏံ ကာတုံ၊ သေနာသနံ ပတ္တံ ဝါ အပ္ပတ္တံ ဝါ အဂ္ဂိံ အလ္လသာခံ ဘဉ္ဇိတွာ နိဗ္ဗာပေတုဉ္စ လဘတိ။ ဥဒကေန ပန ကပ္ပိယေနေဝ လဘတိ၊ နေတရေန။ အနုပသမ္ပန္နေ ပန သတိ တေနေဝ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ကာရာပေတဗ္ဗံ။ မုခံ န စ လဉ္ဇေတိ မနောသိလာဒိနာ မုခံ န လိမ္ပေယျ၊ တိလကေန အင်္ဂံ န ကရေယျာတိ အတ္ထော။

၂၈၁၈။ ဥဘတောကာဇန္တိ ဥဘတောကောဋိယာ ဘာရဝဟနကောဋိကာဇံ။ အန္တရကာဇကန္တိ ဥဘယကောဋိယာ ဌိတဝါဟကေဟိ ဝဟိတဗ္ဗံ မဇ္ဈေဘာရယုတ္တကာဇံ။ သီသက္ခန္ဓကဋိဘာရာဒယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တလက္ခဏာဝ။

၂၈၁၉။ ယော ဘိက္ခု ဝဍ္ဎကိအင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလာဓိကံ ဝါ တေနေဝ အင်္ဂုလေန စတုရင်္ဂုလပစ္ဆိမံ ဝါ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒတိ၊ ဧဝံ ခါဒတော တဿ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၈၂၀။ ကိစ္စေ သတိပီတိ သုက္ခကဋ္ဌာဒိဂ္ဂဟဏကိစ္စေ ပန သတိ။ ပေါရိသန္တိ ပုရိသပ္ပမာဏံ၊ ဗျာမမတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာပဒါသူတိ ဝါဠမိဂါဒယော ဝါ ဒိသွာ မဂ္ဂမူဠှော ဝါ ဒိသာ ဩလောကေတုကာမော ဟုတွာ ဒဝဍာဟံ ဝါ ဥဒကောဃံ ဝါ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဝါ ဧဝရူပါသု အာပဒါသု။ ဝဋ္ဋတေဝါဘိရူဟိတုန္တိ အတိဥစ္စမ္ပိ ရုက္ခံ အာရောဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။

၂၈၂၁။ သစေ အကလ္လကော ဂိလာနော န သိယာ၊ လသုဏံ မာဂဓံ အာမကံ ဘဏ္ဍိကလသုဏံ န စ ခါဒေယျ နေဝ ပရိဘုဉ္ဇေယျာတိ ယောဇနာ။ ဘဏ္ဍိကလသုဏံ နာမ စတုမိဉ္ဇတော ပဋ္ဌာယ ဗဟုမိဉ္ဇံ။ ပလဏ္ဍုကဘဉ္ဇနကာဒိလသုဏေ မဂဓေသု ဇာတတ္တေပိ န ဒေါသော။ လသုဏဝိဘာဂေါ ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတောယေဝ။ ဂိလာနဿ ပန လသုဏံ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာဟ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဗာဓပစ္စယာ လသုဏံ ခါဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၈၉)။ အာဗာဓပစ္စယာတိ ယဿ အာဗာဓဿ လသုဏံ ဘေသဇ္ဇံ ဟောတိ၊ တပ္ပစ္စယာတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓဝစနန္တိ သင်္ဂီတိတ္တယာရုဠှာ ပိဋကတ္တယပါဠိ။ အညထာတိ သက္ကဋာဒိခလိတဝစနမယံ ဝါစနာမဂ္ဂံ န ရောပေတဗ္ဗံ၊ တထာ န ဌပေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၈၂၂။ ခိပိတေတိ ယေန ကေနစိ ခိပိတေ။ ‘‘ဇီဝါ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဘိက္ခုနာ ခိပိတေ ဂိဟိနာ ‘‘ဇီဝထာ’’တိ ဝုတ္တေန ပုန ‘‘စိရံ ဇီဝါ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘စိရ’’န္တိ ပဒေ သတိပိ ဝဋ္ဋတိ။

၂၈၂၃။ အာကောဋေန္တဿာတိ ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓါဒီဟိ ဝါ ပဟရန္တဿ။ ပုပ္ဖသံကိဏ္ဏေတိ ပုပ္ဖသန္ထတေ။

၂၈၂၄။ နှာပိတာ ပုဗ္ဗကာ ဧတဿာတိ နှာပိတပုဗ္ဗကော၊ နှာပိတဇာတိကောတိ အတ္ထော။ ခုရဘဏ္ဍန္တိ နှာပိတပရိက္ခာရံ။ န ဂဏှေယျာတိ န ပရိဟရေယျ။ သစေ ယော နှာပိတဇာတိကော ဟောတိ၊ သော ခုရဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ န ဟရေယျာတိ အတ္ထော။ အညဿ ဟတ္ထတော ဂဟေတွာ ကေသစ္ဆေဒါဒိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဏ္ဏီတိ ကေသကမ္ဗလံ ဝိနာ ဥဏ္ဏမယာ ပါဝုရဏဇာတိ။ ‘‘ဂေါနကံ ကုတ္တကံ စိတ္တက’’မိစ္စာဒိနာ ဝုတ္တဘေဒဝန္တတာယ အာဟ ‘‘သဗ္ဗာ’’တိ။ ဥဏ္ဏမယံ အန္တောကရိတွာ ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘ဗာဟိရလောမိကာ’’တိ။ ယထာဟ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာဟိရလောမီ ဥဏ္ဏီဓာရေတဗ္ဗာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၉)။ သိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဥဏ္ဏလောမာနိ ဗဟိ ကတွာ ဥဏ္ဏပါဝါရံ ပါရုပန္တိ၊ တထာ ဓာရေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ လောမာနိ အန္တော ကတွာ ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၉)။

၂၈၂၅။ အင်္ဂရာဂံ နာမ ကုင်္ကုမာဒိ။ ကရောန္တဿာတိ အဗ္ဘဉ္ဇန္တဿ။ အကာယဗန္ဓနဿ ဂါမံ ပဝိသတောပိ ဒုက္ကဋံ သမုဒီရိတန္တိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ အသတိယာ အဗန္ဓိတွာ နိက္ခန္တေန ယတ္ထ သရတိ၊ တတ္ထ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘အာသနသာလာယ ဗန္ဓိဿာမီ’’တိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သရိတွာ ယာဝ န ဗန္ဓတိ၊ န တာဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ။

၂၈၂၆။ သဗ္ဗံ အာယုဓံ ဝိနာ သဗ္ဗံ လောဟဇံ လောဟမယဘဏ္ဍဉ္စ ပတ္တံ၊ သင်္ကမနီယပါဒုကံ၊ ယထာဝုတ္တလက္ခဏံ ပလ္လင်္ကံ၊ အာသန္ဒိဉ္စ ဝိနာ သဗ္ဗံ ဒါရုဇံ ဒါရုမယဘဏ္ဍဉ္စ ဝုတ္တလက္ခဏမေဝ ကတကံ၊ ကုမ္ဘကာရိကံ ဓနိယဿေဝ သဗ္ဗမတ္တိကာမယံ ကုဋိဉ္စ ဝိနာ သဗ္ဗံ မတ္တိကာမယံ ဘဏ္ဍဉ္စ ကပ္ပိယန္တိ ယောဇနာ။

ခုဒ္ဒကဝတ္ထုက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

သေနာသနက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၂၇။ အာသန္ဒိကောတိ စတုရဿပီဌံ။ အတိက္ကန္တပမာဏောတိ ဟေဋ္ဌာ အဋနိယာ ဝဍ္ဎကိဟတ္ထတော ဥစ္စတရပ္ပမာဏပါဒကော။ ဧကပဿတော ဒီဃော ပန ဥစ္စပါဒကော န ဝဋ္ဋတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဥစ္စကမ္ပိ အာသန္ဒိကန္တိ ဝစနတော ဧကတောဘာဂေန ဒီဃပီဌမေဝ ဟိ အဋ္ဌင်္ဂုလာဓိကပါဒကံ န ဝဋ္ဋတိ၊ စတုရဿအာသန္ဒိကော ပန ပမာဏာတိက္ကန္တောပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၇)။

တထာတိ ဣမိနာ ‘‘အတိက္ကန္တပမာဏော’’တိ ဣဒံ ပစ္စာမသတိ။ ပဉ္စင်္ဂပီဌန္တိ စတ္တာရော ပါဒါ၊ အပဿေနန္တိ ဣမေဟိ ပဉ္စင်္ဂေဟိ ယုတ္တပီဌံ။ သတ္တင်္ဂန္တိ တီသု ဒိသာသု အပဿယေ ယောဇေတွာ ကတံ။ တဉှိ စတူဟိ ပါဒေဟိ၊ တီဟိ အပဿေဟိ စ ယုတ္တတ္တာ ‘‘သတ္တင်္ဂပီဌ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော မဉ္စေပိ။ ယထာဟ – ‘‘သတ္တင်္ဂေါ နာမ တီသု ဒိသာသု အပဿယံ ကတွာ ကတမဉ္စော၊ အယမ္ပိ ပမာဏာတိက္ကန္တော ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၇)။

၂၈၂၈။ တူလောနဒ္ဓါတိ ဥပရိ တူလံ ပက္ခိပိတွာ ဗဒ္ဓါ။ ဃရေယေဝါတိ ဂိဟီနံ ဂေဟေယေဝ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘နိသီဒိတု’’န္တိ ဣမိနာဝ သယနံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ သီသပါဒူပဓာနန္တိ သီသူပဓာနဉ္စေဝ ပါဒူပဓာနဉ္စ။ စ-သဒ္ဒေါ ပိ-သဒ္ဒတ္ထေ သော ‘‘အဂိလာနဿာ’’တိ ဧတ္ထ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော၊ တေန အဂိလာနဿာပိ တာဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဂေဝ ဂိလာနဿာတိ ဒီပေတိ။

၂၈၂၉။ န ကေဝလံ ဂိလာနဿ သီသပါဒူပဓာနမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ အထ ခေါ ဣဒမ္ပီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သန္ထရိတွာ’’တိအာဒိ။ ဥပဓာနာနိ သန္ထရိတွာတိ ဗဟူ ဥပဓာနာနိ အတ္ထရိတွာ။ တတ္ထ စာတိ တသ္မိံ ဥပဓာနသန္ထရေ။ ပစ္စတ္ထရဏကံ ဒတွာတိ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏကံ အတ္ထရိတွာ။

၂၈၃၀။ တိရိယန္တိ ဝိတ္ထာရတော။ မုဋ္ဌိရတနန္တိ ပါကတိကမုဋ္ဌိကရတနံ။ တံ ပန ဝဍ္ဎကီနံ ဝိဒတ္ထိမတ္တံ။ မိတန္တိ ပါကဋိတံ ပမာဏယုတ္တံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေသု ‘‘မတ’’န္တိ ပါဌော ဒိဿတိ၊ သော န ဂဟေတဗ္ဗော။ ဒီဃတောတိ ဗိမ္ဗောဟနဿ ဒီဃတော။ ဒိယဍ္ဎန္တိ ဒိယဍ္ဎဟတ္ထံ ဝါ ဒွိဟတ္ထံ ဝါ ဟောတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဒမေဝ ဟိ ‘‘သီသပ္ပမာဏဗိမ္ဗောဟန’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ယထာဟ –

‘‘သီသပ္ပမာဏံ နာမ ယဿ ဝိတ္ထာရတော တီသု ကဏ္ဏေသု ဒွိန္နံ ကဏ္ဏာနံ အန္တရံ မိနိယမာနံ ဝိဒတ္ထိ စေဝ စတုရင်္ဂုလဉ္စ ဟောတိ၊ မဇ္ဈဋ္ဌာနံ မုဋ္ဌိရတနံ ဟောတိ။ ဒီဃတော ပန ဒိယဍ္ဎရတနံ ဝါ ဒွိရတနံ ဝါတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ အယံ သီသပ္ပမာဏဿ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၉၇)။

၂၈၃၁။ စောဠန္တိ ပိလောတိကာ။ ပဏ္ဏန္တိ ရုက္ခလတာနံ ပဏ္ဏံ။ ဥဏ္ဏာတိ ဧဠကာဒီနံ လောမံ။ တိဏန္တိ ဒဗ္ဗတိဏာဒိ ယံ ကိဉ္စိ တိဏံ။ ဝါကန္တိ ကဒလိအက္ကမကစိဝါကာဒိကံ။ ဧတေဟိ ပဉ္စဟိ ပူရိတာ ဘိသိယော တူလာနံ ဂဏနာဝသာ ဟေတုဂဗ္ဘာနံ ဧတေသံ ပဉ္စန္နံ ဂဗ္ဘာနံ ဂဏနာဝသေန ပဉ္စ ဘာသိတာတိ ယောဇနာ။

၂၈၃၂။ ဗိမ္ဗောဟနဂဗ္ဘံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဘိသီ’’တိအာဒိ။ ပဉ္စေဝါတိ ယထာဝုတ္တစောဠာဒိပဉ္စေဝ။ တထာ တူလာနိ တီဏိပီတိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တီဏိ တူလာနိ ရုက္ခတူလံ လတာတူလံ ပေါဋကိတူလ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇) အနုညာတာနိ တီဏိပိ တူလာနိ။ ဧတ္ထ စ ရုက္ခတူလံ နာမ သိမ္ဗလိရုက္ခာဒီနံ ယေသံ ကေသဉ္စိ ရုက္ခာနံ တူလံ။ လတာတူလံ နာမ ခီရဝလ္လိအာဒီနံ ယာသံ ကာသဉ္စိ ဝလ္လီနံ တူလံ။ ပေါဋကိတူလံ နာမ ပေါဋကိတိဏာဒီနံ ယေသံ ကေသဉ္စိ တိဏဇာတိကာနံ အန္တမသော ဥစ္ဆုနဠာဒီနမ္ပိ တူလံ။ လောမာနိ မိဂပက္ခီနန္တိ သီဟာဒိစတုပ္ပဒါနံ၊ မောရာဒိပက္ခီနံ လောမာနိ။ ဣမေတိ ဘိသိဂဗ္ဘာဒယော ဣမေ ဒသ ဗိမ္ဗောဟနဿ ဂဗ္ဘာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၈၃၃။ ဧဝံ ကပ္ပိယံ ဘိသိဗိမ္ဗောဟနဂဗ္ဘံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အကပ္ပိယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မနုဿလောမ’’န္တိအာဒိ။ လောမေသု မနုဿလောမဉ္စ ပုပ္ဖေသု ဗကုလပိယင်္ဂုပုပ္ဖာဒိကံ သဗ္ဗံ ပုပ္ဖဉ္စ ပဏ္ဏေသု စ သုဒ္ဓံ ကေဝလံ တမာလပတ္တဉ္စ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘သုဒ္ဓ’’န္တိ ဣမိနာ တမာလပတ္တံ သေသဂဗ္ဘေဟိ မိဿံ ဝဋ္ဋတီတိ ဗျတိရေကတော ဒီပေတိ။

၂၈၃၄။ မသူရကေတိ စမ္မဆဝိဘိသိဗိမ္ဗောဟနေ။

၂၈၃၅။ ‘‘သုဒ္ဓ’’န္တိ ဣမိနာ ဗျတိရေကတော ဒဿိတမေဝတ္ထံ သရူပတော ဝိဘာဝေတုမာဟ ‘‘မိဿ’’န္တိအာဒိ။

၂၈၃၆။ တိရစ္ဆာနဂတဿ ဝါတိ အန္တမသော ဂဏ္ဍုပ္ပာဒဿာပိ။ ကာရေန္တဿာတိ စိတ္တကမ္မကဋ္ဌကမ္မာဒိဝသေန ကာရာပေန္တဿ ဝါ ကရောန္တဿ ဝါ။

၂၈၃၇။ ဇာတကန္တိ အပဏ္ဏကဇာတကာဒိဇာတကဉ္စ။ ဝတ္ထုန္တိ ဝိမာနဝတ္ထုအာဒိကံ ပသာဒဇနကံ ဝါ ပေတဝတ္ထုအာဒိကံ သံဝေဂဇနကံ ဝါ ဝတ္ထုံ။ ဝါ-သဒ္ဒေန အဋ္ဌကထာဂတံ ဣဓ ဒဿိတပကရဏံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပရေဟိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ၊ တေန ပရေဟိ ကာရာပေတုမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ န သယံ ကာတုန္တိ ဒီပေတိ။ သယံ ကာတုမ္ပီတိ ဧတ္ထ အပိ-သဒ္ဒေါ ပဂေဝ ကာရာပေတုန္တိ ဒီပေတိ။

၂၈၃၈။ ယော ပန ဘိက္ခု ဒွီဟိ ဝဿေဟိ ဝါ ဧကေန ဝါ ဝဿေန ယဿ ဘိက္ခုနော ဝုဍ္ဎတရော ဝါ ဟောတိ ဒဟရတရော ဝါ၊ သော တေန ဘိက္ခုနာ သမာနာသနိကော နာမ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၈၃၉။ ‘‘သတ္တဝဿေန ပဉ္စဝဿော’’တိ ဣဒံ ဒွီဟိ ဝဿေဟိ ဝုဍ္ဎနဝကာနံ သမာနာသနိကတ္တေ ဥဒါဟရဏံ။ ‘‘ဆ ဝဿေန ပဉ္စဝဿော’’တိ ဣဒံ ဧကဝဿေန ဝုဍ္ဎနဝကာနံ သမာနာသနိကတ္တေ ဥဒါဟရဏံ။

၂၈၄၀။ ယံ တိဏ္ဏံ နိသီဒိတုံ ပဟောတိ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဒီဃာသနံ နာမာတိ ယောဇနာ။ ‘‘သမာနာသနိကာ မဉ္စေ နိသီဒိတွာ မဉ္စံ ဘိန္ဒိံသု၊ ပီဌေ နိသီဒိတွာ ပီဌံ ဘိန္ဒိံသူ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) အာရောပိတေ ဝတ္ထုမှိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုဝဂ္ဂဿ မဉ္စံ ဒုဝဂ္ဂဿ ပီဌ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၀) အနုညာတတ္တာ ‘‘ဒွေ’’တိ သမာနာသနိကေ ဒွေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၂၈၄၁။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနံ၊ ဣတ္ထိံ၊ ပဏ္ဍကံ ဌပေတွာ သဗ္ဗေဟိပိ ဂဟဋ္ဌေဟိ၊ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ဝါ ပုရိသေဟိ သဟ ဒီဃာသနေ နိသီဒိတုံ အနုညာတန္တိ ယောဇနာ။ ပေါတ္ထကေသု ပန ကတ္ထစိ ‘‘သဗ္ဗေသ’’န္တိ သာမိဝစနန္တော ပါဌော ဒိဿတိ၊ တတော ‘‘သဗ္ဗေဟိပီ’’တိ ကရဏဝစနန္တောဝ ပါဌော ယုတ္တတရော။ ကရဏဝစနပ္ပသင်္ဂေ ဝါ သာမိဝစနနိဒ္ဒေသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟ ‘‘ယံ တိဏ္ဏံ ပဟောတိ၊ တံ သံဟာရိမံ ဝါ ဟောတု အသံဟာရိမံ ဝါ၊ တထာရူပေ အပိ ဖလကခဏ္ဍေ အနုပသမ္ပန္နေနာပိ သဒ္ဓိံ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၀)။

၂၈၄၂။ ပုရိမိကောတိ ဉတ္တိဒုတိယာယ ကမ္မဝါစာယ သမ္မတေန ‘‘န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆေယျ…ပေ… ဂဟိတာဂဟိတဉ္စ ဇာနေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၇) ဝုတ္တေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ပုရိမဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမံ ဘိက္ခူ ဂဏေတုံ၊ ပဌမံ ဘိက္ခူ ဂဏေတွာ သေယျာ ဂဏေတုံ၊ သေယျာ ဂဏေတွာ သေယျဂ္ဂေန ဂါဟေတု’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၃၁၈) နယေန အနုညာတနိယာမေနေဝ သေနာသနဂ္ဂါဟာပနံ ပုရိမိကော နာမ သေနာသနဂ္ဂါဟော။ ဧဝမေဝ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ သေနာသနဂ္ဂါဟာပနံ ပစ္ဆိမိကော နာမ။ ဧဝမေဝ မဟာပဝါရဏာဒိဝသဿ အနန္တရဒိဝသေ ‘‘ဘန္တေ၊ အန္တရာမုတ္တကံ သေနာသနံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ သေနာသနဂ္ဂါဟာပနံ အန္တရာမုတ္တကော နာမ။ ပကာသိတော ‘‘အပရဇ္ဇုဂတာယ အာသာဠှိယာပုရိမိကော ဂါဟာပေတဗ္ဗော၊ မာသဂတာယ အာသာဠှိယာ ပစ္ဆိမိကော ဂါဟေတဗ္ဗော၊ အပရဇ္ဇုဂတာယ ပဝါရဏာယ အာယတိံ ဝဿာဝါသတ္ထာယ အန္တရာမုတ္တကော ဂါဟေတဗ္ဗော’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၈) ဝုတ္တော။

၂၈၄၃။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ နိယမေတွာ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပုဗ္ဗာရုဏာ’’တိအာဒိ။ ဣဓ ပါဋိပဒါ နာမ ဒွေ ဝဿူပနာယိကဒိဝသာ စေဝ မဟာပဝါရဏာယ အနန္တရဒိဝသော စ။ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပါဋိပဒဒိဝသာနံ အရုဏော ပုဗ္ဗာရုဏော နာမ။ တေ ဒိဝသေ အတိက္ကမ္မ ဒုတိယတိထိပဋိဗဒ္ဓါ အရုဏော ပုနာရုဏော နာမ။ ဣဒန္တိ ဥဘယာရုဏာနန္တရံ။ သေနာသနဂါဟကဿာတိ ဧတ္ထ သကတ္ထေ က-ပစ္စယော၊ သေနာသနဂ္ဂါဟဿာတိ အတ္ထော။ ယထာဟ – ‘‘ဣဒဉှိ သေနာသနဂ္ဂါဟဿ ခေတ္တ’’န္တိ။ ဝဿူပဂတေ ဝဿူပဂမေ ကာတဗ္ဗေ သတိ၊ သာဓေတဗ္ဗပယောဇနေ ဘုမ္မံ။ ဝဿူပဂတေတိ ဝါ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ။ ပုရိမိကာယ၊ ဟိ ပစ္ဆိမိကာယ စ ဝဿူပဂမနဿ တံ တဒဟု သေနာသနဂ္ဂါဟော နိမိတ္တံ၊ အန္တရာမုတ္တကော ပန အာဂမိနော ဝဿူပဂမနဿာတိ ဧဝံ တိဝိဓောပိ သေနာသနဂ္ဂါဟော ဝဿူပဂမနဿ နိမိတ္တံ ဟောတိ။

၂၈၄၄။ ပါဋိပဒဒိဝသဿ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေယေဝ သေနာသနေ ပန ဂါဟိတေ အညော ဘိက္ခု အာဂန္တွာ သစေ သေနာသနပညာပကံ သေနာသနံ ယာစတိ၊ သော ဘိက္ခု သေနာသနပညာပကေန ‘‘သေနာသနံ ဂါဟိတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

၂၈၄၅။ ဝဿာဝါသဿ ဣဒံ ဝဿာဝါသိကံ၊ ဝဿံဝုတ္ထာနံ ဒါတဗ္ဗစီဝရံ၊ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ‘‘ဝဿဝါသိက’’န္တိ ရဿတ္တံ။ သင်္ဃိကံ အပလောကေတွာ ဂဟိတံ ဝဿာဝါသိကံ စီဝရံ သစေ တတြဇံ တတြုပ္ပာဒံ ဟောတိ၊ အန္တောဝဿေ ဝိဗ္ဘန္တောပိ လဘတေတိ ယောဇနာ။ ‘‘တတြဇံ သစေ’’တိ ဣမိနာ စဿ ဒါယကာနံ ဝဿာဝါသိကပစ္စယဝသေန ဂါဟိတံ ပန န လဘတီတိ ဒီပေတိ။ ယထာဟ – ‘‘ပစ္စယဝသေန ဂါဟိတံ ပန န လဘတီတိ ဝဒန္တီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၁၈)။

၂၈၄၆-၈။ သစေ ဝုတ္ထဝဿော ယော ဘိက္ခု အာဝါသိကဟတ္ထတော ကိဉ္စိ တိစီဝရာဒိကံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အတ္တနော ဂဟေတွာ ‘‘အသုကသ္မိံ ကုလေ မယှံ ဂဟိတံ ဝဿာဝါသိကစီဝရံ ဂဏှ’’ ဣတိ ဧဝံ ဝတွာ တဿ အာဝါသိကဿ ဒတွာ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ ပက္ကမတိ၊ သော တတ္ထ ဂတဋ္ဌာနေ သစေ ဥပ္ပဗ္ဗဇတိ ဂိဟီ ဟောတိ၊ တဿ ဒိသံဂတဿ သမ္ပတ္တံ တံ ဝဿာဝါသိကံ တေန တထာ ဒိန္နမ္ပိ အာဝါသိကော ဘိက္ခု ဂဟေတုံ န လဘတိ၊ တဿ ပါပိတံ ဝဿာဝါသိကစီဝရံ သင်္ဃိကံယေဝ သိယာတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿံဝုတ္ထော ဘိက္ခု ဝိဗ္ဘမတိ၊ သင်္ဃဿေဝေတ’’န္တိ။

၂၈၄၉။ တသ္မိံ ကုလေ ဒါယကေ မနုဿေ သမ္မုခါ စေ ပဋိစ္ဆာပေတိ၊ တဿ ဒိသံဂမိဿ သမ္ပတ္တံ ဝဿာဝါသိကစီဝရံ အာဝါသိကော လဘတီတိ ယောဇနာ။

၂၈၅၀။ တတ္ထ အာရာမော နာမ ပုပ္ဖာရာမော ဝါ ဖလာရာမော ဝါ။ ဝိဟာရော နာမ ယံ ကိဉ္စိ ပါသာဒါဒိသေနာသနံ။ ဝတ္ထူနိ ဒုဝိဓဿပီတိ အာရာမဝတ္ထု၊ ဝိဟာရဝတ္ထူတိ ဒုဝိဓဿ ဝတ္ထူနိ စ။ အာရာမဝတ္ထု နာမ တေသံယေဝ အာရာမာနံ အတ္ထာယ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဌပိတောကာသော၊ တေသု ဝါ အာရာမေသု ဝိနဋ္ဌေသု တေသံ ပေါရာဏကဘူမိဘာဂေါ။ ဝိဟာရဝတ္ထု နာမ တဿ ပတိဋ္ဌာနောကာသော။ ဘိသိ နာမ ဥဏ္ဏဘိသိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံ အညတရာ။ ဗိမ္ဗောဟနံ နာမ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ဗိမ္ဗောဟနာနံ အညတရံ။ မဉ္စံ နာမ မသာရကော ဗုန္ဒိကာဗဒ္ဓါ၊ ကုဠီရပါဒကော၊ အာဟစ္စပါဒကောတိ ဣမေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနံ စတုန္နံ မဉ္စာနံ အညတရံ။ ပီဌံ နာမ မသာရကာဒီနံယေဝ စတုန္နံ ပီဌာနံ အညတရံ။

၂၈၅၁။ လောဟကုမ္ဘီ နာမ ကာဠလောဟေန ဝါ တမ္ဗလောဟေန ဝါ ယေန ကေနစိ လောဟေန ကတာ ကုမ္ဘီ။ ကဋာဟော ပါကဋောဝ။ ‘‘ဘာဏက’’န္တိ အလဉ္ဇရော ဝုစ္စတိ။ အလဉ္ဇရောတိ စ ဗဟုဥဒကဂဏှနိကာ မဟာစာဋိ၊ ဇလံ ဂဏှိတုံ အလန္တိ အလဉ္ဇရော။ ‘‘ဝဋ္ဋစာဋိ ဝိယ ဟုတွာ ထောကံ ဒီဃမုခေါ မဇ္ဈေ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ကတော’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ဝါရကောတိ ဃဋော။ ကု ဝုစ္စတိ ပထဝီ၊ တဿာ ဒါလနတော ဝိဒါရဏတော ‘‘ကုဒါလော’’တိ အယောမယဥပကရဏဝိသေသော ဝုစ္စတိ။

၂၈၅၂။ ဝလ္လိဝေဠုအာဒီသု ဝေဠူတိ မဟာဝေဏု။ တိဏန္တိ ဂေဟစ္ဆာဒနံ တိဏံ။ ပဏ္ဏံ တာလပဏ္ဏာဒိကံ။ မုဉ္ဇန္တိ မုဉ္ဇတိဏံ။ ပဗ္ဗဇန္တိ ပဗ္ဗဇတိဏံ၊ မတ္တိကာ ပကတိမတ္တိကာ ဝါ ဂေရုကာဒိပဉ္စဝဏ္ဏာ ဝါ မတ္တိကာ။ အာဟ စ အဋ္ဌကထာစရိယော။

၂၈၅၃။ ဒွေတိ ပဌမဒုတိယဂရုဘဏ္ဍာနိ။ ဒွီဟိ သင်္ဂဟိတာနိ ‘‘အာရောမော၊ အာရာမဝတ္ထု၊ ဣဒံ ပဌမံ။ ဝိဟာရော၊ ဝိဟာရဝတ္ထု၊ ဣဒံ ဒုတိယ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၃၂၁-၃၂၂) ဝုတ္တတ္တာ။ စတုသင်္ဂဟန္တိ စတူဟိ ဘိသိအာဒီဟိ သင်္ဂဟော ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ နဝကောဋ္ဌာသန္တိ လောဟကုမ္ဘိအာဒယော နဝ ကောဋ္ဌာသာ အဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ အဋ္ဌဓာ ဝလ္လိအာဒီဟိ အဋ္ဌဟိ ပကာရေဟိ။

၂၈၅၄။ ဣတီတိ နိဒဿနတ္ထေ။ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန ပဉ္စဟိ ရာသီဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ ဂရုဘဏ္ဍဂဏနာနံ ပိဏ္ဍဝသေန ပဉ္စဝီသတိဝိဓံ ဂရုဘဏ္ဍံ ပဉ္စနိမ္မလလောစနော နာထော ပကာသယီတိ ယောဇနာ။ ပဉ္စ နိမ္မလာနိ လောစနာနိ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ မံသဒိဗ္ဗဓမ္မဗုဒ္ဓသမန္တစက္ခုဝသေန ပဉ္စဝိဓဝိပ္ပသန္နလောစနောတိ အတ္ထော။

၂၈၅၅။ ဝိဿဇ္ဇေန္တောတိ ဣဿရဝတာယ ပရဿ ဝိဿဇ္ဇေန္တော။ ဝိဘာဇေန္တောတိ ဝဿဂ္ဂေန ပါပေတွာ ဝိဘာဇေန္တော။ ဣဒဉှိ သဗ္ဗမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍံ သေနာသနက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၂၁) ‘‘အဝိဿဇ္ဇိယံ။ ကိဋာဂိရိဝတ္ထုမှိ (စူဠဝ။ ၃၂၂) အဝေဘင်္ဂိယ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။ ဥဘယတ္ထ အာဂတဝေါဟာရဘေဒဒဿနမုခေန တတ္ထ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တဿ အာပတ္တိံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘိက္ခု ထုလ္လစ္စယံ ဖုသေ’’တိ။ ပရိဝါရေ ပန –

အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘင်္ဂိယံ၊ ပဉ္စ ဝုတ္တာ မဟေသိနာ၊

ဝိဿဇ္ဇေန္တဿ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ၊

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာတိ။ (ပရိ။ ၄၇၉) –

အာဂတံ။ တသ္မာ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန အဝိဿဇ္ဇိယံ၊ အဝေဘင်္ဂိယဉ္စ၊ ပရိဝတ္တနဝသေန ပန ဝိဿဇ္ဇေန္တဿ၊ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ စ အနာပတ္တီတိ ဧဝမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

၂၈၅၆။ ဘိက္ခုနာ ပုဂ္ဂလေန ဝါ သင်္ဃေန ဝါ ဂဏေန ဝါ ဂရုဘဏ္ဍံ တု ဝိဿဇ္ဇိတံ အဝိဿဋ္ဌမေဝ ဟောတိ၊ ဝိဘတ္တဉ္စ အဝိဘာဇိတမေဝ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၈၅၇။ ဧတ္ထ ဧတေသု ပဉ္စသု ဂရုဘဏ္ဍေသု ပုရိမေသု တီသု အဂရုဘဏ္ဍကံ ကိဉ္စိ န စ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ စတုတ္ထေ ပန ဂရုဘဏ္ဍေ အဋ္ဌကထာယ ‘‘လောဟကုမ္ဘီ၊ လောဟဘာဏကံ၊ လောဟကဋာဟန္တိ ဣမာနိ တီဏိ မဟန္တာနိ ဝါ ဟောန္တု ခုဒ္ဒကာနိ ဝါ၊ အန္တမသော ပသတမတ္တဥဒကဂဏှနကာနိပိ ဂရုဘဏ္ဍာနိယေဝါ’’တိ ဝုတ္တနယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘လောဟကုမ္ဘီ’’တိအာဒိ။

၂၈၅၈။ ဣဒံ တိဝိဓန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါဒဂဏှနကောတိ ဧတ္ထ ပါဒေါ နာမ မဂဓနာဠိယာ ပဉ္စနာဠိမတ္တဂဏှနကော ဘာဇနဝိသေသော။ ဘာဇနာနံ ပမာဏံ ကရောန္တာ သီဟဠဒီပေ ယေဘုယျေန တေနေဝ ပါဒေန မိနန္တိ။ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သီဟဠဒီပေ ပါဒဂဏှနကော ဘာဇေတဗ္ဗော’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) ဝုတ္တံ။ လောဟဝါရကောတိ ကာဠလောဟတမ္ဗလောဟဝဋ္ဋလောဟကံသလောဟာနံ ယေန ကေနစိ ကတော။ ဘာဇိယောတိ ဘာဇေတဗ္ဗော။

၂၈၅၉။ တတော ဥဒ္ဓန္တိ တတော ပါဒဂဏှနကဝါရကတော ဥဒ္ဓံ အဓိကံ ဂဏှနကော။ ဧဝံ ပါဠိအာဂတာနံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ အဋ္ဌကထာဂတာနံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဘိင်္ဂါရာဒီနီ’’တိအာဒိ။ ဘိင်္ဂါရော နာမ ဥက္ခိတ္တဟတ္ထိသောဏ္ဍာကာရေန ကတဇလနိဂ္ဂမကဏ္ဏိကော ဥစ္စဂီဝေါ မဟာမုခဥဒကဘာဇနဝိသေသော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဋ္ဌကထာဂတာနိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဥဠုင်္ကဒဗ္ဗိကဋစ္ဆုပါတိတဋ္ဋကသရကသမုဂ္ဂအင်္ဂါရကပလ္လဓူမကဋစ္ဆုအာဒီနိ ခုဒ္ဒကာနိ ဝါ မဟန္တာနိ ဝါ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) ဝုတ္တာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ သဗ္ဗာနီတိ ခုဒ္ဒကာနိ ဝါ မဟန္တာနိ ဝါ။

၂၈၆၀။ တမ္ဗထာလကာ အယထာလကာ ဘာဇေတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ စ-သဒ္ဒေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဌပေတွာ ပန ဘာဇနဝိကတိံ အညသ္မိမ္ပိ ကပ္ပိယလောဟဘဏ္ဍေ အဉ္ဇနီ အဉ္ဇနိသလာကာ ကဏ္ဏမလဟရဏီ သူစိ ပဏ္ဏသူစိ ခုဒ္ဒကော ပိပ္ဖလကော ခုဒ္ဒကံ အာရကဏ္ဋကံ ကုဉ္စိကာ တာဠံ ကတ္တရယဋ္ဌိဝေဓကော နတ္ထုဒါနံ ဘိန္ဒိဝါလော လောဟကူဋော လောဟကုဋ္ဋိ လောဟဂုဠော လောဟပိဏ္ဍိ လောဟအရဏီ စက္ကလိကံ အညမ္ပိ ဝိပ္ပကတံ လောဟဘဏ္ဍံ ဘာဇိယ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) ဝစနံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဓူမနေတ္တန္တိ ဓူမနာဠိကာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဖာလဒီပရုက္ခဒီပကပလ္လကဩလမ္ဗကဒီပကဣတ္ထိပုရိသတိရစ္ဆာနဂတရူပကာနိ ပန အညာနိ ဝါ ဘိတ္တိစ္ဆဒနကဝါဋာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗာနိ အန္တမသော လောဟခိလကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗာနိ လောဟဘဏ္ဍာနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိယေဝ ဟောန္တီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) ဝုတ္တံ သင်္ဂဏှာတိ။

၂၈၆၁။ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓန္တိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓမ္ပီတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုနာ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓမ္ပိ တံ လောဟဘဏ္ဍံ ကိဉ္စိပိ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

၂၈၆၂။ ကံသဝဋ္ဋလောဟာနံ ဝိကာရဘူတာနိ တမ္ဗမယဘာဇနာနိပိ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန သဗ္ဗသော ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တီတိ ယောဇနာ။

၂၈၆၃။ ဧသေဝ နယောတိ ‘‘န ပုဂ္ဂလိကဘောဂေနာ’’တိအာဒိနာ ဒဿိတနယော။ သင်္ဃိကေသု ဝါ ဂိဟီနံ သန္တကေသု ဝါ ယထာဝုတ္တဘဏ္ဍေသု ပရိဘောဂပစ္စယာ ဒေါသော န အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကံသလောဟာဒိဘာဇနံ သင်္ဃဿ ဒိန္နမ္ပိ ပါရိဟာရိယံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဂိဟိဝိကတနီဟာရေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ပါရိဟာရိယံ န ဝဋ္ဋတိ အတ္တနော သန္တကံ ဝိယ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ။ ‘‘ဂိဟိဝိကတနီဟာရေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ သစေ အာရာမိကာဒယော ပဋိသာမေတွာ ပဋိဒေန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။

၂၈၆၄။ ခီရပါသာဏန္တိ မုဒုကာ ပါဏဇာတိ။ ဝုတ္တဉှိ မာတိကာဋ္ဌကထာဂဏ္ဌိပဒေ ‘‘ခီရပါသာဏော နာမ မုဒုကော ပါသာဏော’’တိ။ ဂရုကန္တိ ဂရုဘဏ္ဍံ။ တဋ္ဋကာဒိကန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သရကာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ဃဋကောတိ ခီရပါသာဏမယောယေဝ ဝါရကော။ ‘‘ပါဒဂဏှနတော ဥဒ္ဓ’’န္တိ ဣမိနာ ပါဒဂဏှနကော အဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဒီပေတိ။

၂၈၆၅။ ‘‘သုဝဏ္ဏရဇတဟာရကူဋဇာတိဖလိကဘာဇနာနိ ဂိဟိဝိကတာနိပိ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ပဂေဝ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ဝါ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သိင်္ဂီ’’တိအာဒိ။ သိင်္ဂီတိ သုဝဏ္ဏံ။ သဇ္ဈု ရဇတံ။ ဟာရကူဋံ နာမ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ လောဟဇာတံ။ ဖလိကေန ဥဗ္ဘဝံ ဇာတံ၊ ဖလိကမယံ ဘာဇနန္တိ အတ္ထော။ ဂိဟီနံ သန္တကာနိပီတိ အပိ-သဒ္ဒေန ဂိဟိဝိကတပရိဘောဂေနာပိ တာဝ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ပဂေဝ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ဝါတိ ဒီပေတိ။ သေနာသနပရိဘောဂေ ပန အာမာသမ္ပိ အနာမာသမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၈၆၆။ ခုဒ္ဒါတိ ယာယ ဝါသိယာ ဌပေတွာ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနံ ဝါ ဥစ္ဆုတစ္ဆနံ ဝါ အညံ မဟာကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝရူပါ ခုဒ္ဒကာ ဝါသိ ဘာဇနီယာ။ မဟတ္တရီတိ ယထာဝုတ္တပ္ပမာဏာယ ဝါသိယာ မဟန္တတရာ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ကတဝါသိ ဂရုဘဏ္ဍံ။ ဝေဇ္ဇာနံ သိရာဝေဓနကမ္ပိ စ ဖရသု တထာ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ယောဇနာ။

၂၈၆၇။ ကုဌာရီတိ ဧတ္ထ ဖရသုသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ ယာ ပန အာဝုဓသင်္ခေပေန ကတာ၊ အယံ အနာမာသာ။ ကုဒါလော အန္တမသော စတုရင်္ဂုလမတ္တောပိ။ သိခရန္တိ ဓနုရဇ္ဇုတော နာမေတွာ ဒါရုအာဒီနံ ဝိဇ္ဈနကကဏ္ဋကော။ တေနေဝါတိ နိခါဒနေနေဝ။

၂၈၆၈။ နိခါဒနဿ ဘေဒဝန္တတာယ တံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုမာဟ ‘‘စတုရဿမုခံ ဒေါဏိမုခ’’န္တိ။ ဒေါဏိမုခန္တိ ဒေါဏိ ဝိယ ဥဘယပဿေန နာမိတမုခံ။ ဝင်္ကန္တိ အဂ္ဂတော နာမေတွာ ကတနိခါဒနံ။ ပိ-သဒ္ဒေန ဥဇုကံ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ စာတိ တသ္မိံ နိခါဒနေ။ သဒဏ္ဍံ ခုဒ္ဒကဉ္စ နိခါဒနံ သဗ္ဗံ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘သဒဏ္ဍံ ခုဒ္ဒက’’န္တိ ဣမိနာ ဝိသေသနဒွယေန အဒဏ္ဍံ ဖလမတ္တံ သိပါဋိကာယ ဌပေတွာ ပရိဟရဏယောဂ္ဂံ သမ္မဇ္ဇနိဒဏ္ဍဝေဓနကံ နိခါဒနံ အဂရုဘဏ္ဍံ၊ တတော မဟန္တံ နိခါဒနံ အဒဏ္ဍမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ဒီပေတိ။ ယေဟိ မနုဿေဟိ ဝိဟာရေ ဝါသိအာဒီနိ ဒိန္နာနိ စ ဟောန္တိ၊ တေ စေ ဃရေ ဒဍ္ဎေ ဝါ စောရေဟိ ဝါ ဝိလုတ္တေ ‘‘ဒေထ နော၊ ဘန္တေ၊ ဥပကရဏေ ပုန ပါကတိကေ ကရိဿာမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဒါတဗ္ဗာ။ သစေ အာဟရန္တိ၊ န ဝါရေတဗ္ဗာ၊ အနာဟရန္တာပိ န စောဒေတဗ္ဗာ။

၂၈၆၉။ ‘‘ကမ္မာရတဋ္ဋကာရစုန္ဒကာရနဠကာရမဏိကာရပတ္တဗန္ဓကာနံ အဓိကရဏိမုဋ္ဌိကသဏ္ဍာသတုလာဒီနိ သဗ္ဗာနိ လောဟမယဥပကရဏာနိ သင်္ဃေ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍာနိ။ တိပုကောဋ္ဋကသုဝဏ္ဏကာရစမ္မကာရဥပကရဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – တိပုကောဋ္ဋကဥပကရဏေသုပိ တိပုစ္ဆေဒနသတ္ထကံ၊ သုဝဏ္ဏကာရဥပကရဏေသု သုဝဏ္ဏစ္ဆေဒနသတ္ထကံ၊ စမ္မကာရဥပကရဏေသု ကတပရိကမ္မစမ္မဆိန္ဒနကံ ခုဒ္ဒကသတ္ထန္တိ ဣမာနိ ဘာဇနီယဘဏ္ဍာနီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) အဋ္ဌကထာဂတံ ဝိနိစ္ဆယေကဒေသံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မုဋ္ဌိက’’န္တိအာဒိ။ တုလာဒိကန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကတ္တရိအာဒိဥပကရဏံ သင်္ဂဏှာတိ။

၂၈၇၀။ ‘‘နဟာပိတတုန္နကာရာနံ ဥပကရဏေသုပိ ဌပေတွာ မဟာကတ္တရိံ၊ မဟာသဏ္ဍာသံ၊ မဟာပိပ္ဖလကဉ္စ သဗ္ဗံ ဘာဇနီယံ။ မဟာကတ္တရိအာဒီနိ ဂရုဘဏ္ဍာနီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) အဋ္ဌကထာဂတံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နှာပိတကဿာ’’တိအာဒိ။ နှာပိတကဿ ဥပကရဏေသု သဏ္ဍာသော၊ မဟတ္တရီ ကတ္တရီ စ တုန္နကာရာနဉ္စ ဥပကရဏေသု မဟတ္တရီ ကတ္တရီ စ မဟာပိပ္ဖလကဉ္စ ဂရုဘဏ္ဍကန္တိ ယောဇနာ။

၂၈၇၁။ ဧတ္တာဝတာ စတုတ္ထဂရုဘဏ္ဍေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဉ္စမဂရုဘဏ္ဍေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဝလ္လီ’’တိအာဒိ။ ဝေတ္တလတာဒိကာ ဝလ္လိ ဒုလ္လဘဋ္ဌာနေ သင်္ဃဿ ဒိန္နာ ဝါ တတ္ထ သင်္ဃဿ ဘူမိယံ ဇာတာ၊ ရက္ခိတာ ဂေါပိတာ ဝါ အဍ္ဎဗာဟုပ္ပမာဏာ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘အဍ္ဎဗာဟူတိ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အံသကူဋ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဍ္ဎဗာဟု နာမ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ သစေ သာ ဝလ္လိ သင်္ဃကမ္မေ၊ စေတိယကမ္မေ စ ကတေ အတိရေကာ ဟောတိ၊ ပုဂ္ဂလိကကမ္မေပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အရက္ခိတာ ပန ဂရုဘဏ္ဍမေဝ န ဟောတိ။

၂၈၇၂။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သုတ္တမကစိဝါကနာဠိကေရဟီရစမ္မမယာ ရဇ္ဇုကာ ဝါ ယောတ္တာနိ ဝါ ဝါကေ စ နာဠိကေရဟီရေ စ ဝဋ္ဋေတွာ ကတာ ဧကဝဋ္ဋာ ဝါ ဒွိဝဋ္ဋာ ဝါ သင်္ဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍံ။ သုတ္တံ ပန အဝဋ္ဋေတွာ ဒိန္နံ၊ မကစိဝါကနာဠိကေရဟီရာ စ ဘာဇနီယာ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) အာဂတဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သုတ္တဝါကာဒိနိဗ္ဗတ္တာ’’တိအာဒိ။ ဝါကာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မကစိဝါကနာဠိကေရဟီရစမ္မာနံ ဂဟဏံ။ နာတိဒီဃာ ရဇ္ဇုကာ။ အတိဒီဃံ ယောတ္တကံ။

၂၈၇၃။ နာဠိကေရဿ ဟီရေ ဝါ မကစိဝါကေ ဝါ ဝဋ္ဋေတွာ ကတာ ဧကဝဋ္ဋာပိ ဂရုဘဏ္ဍကန္တိ ယောဇနာ။ ယေဟိ ပနေတာနိ ရဇ္ဇုကယောတ္တာဒီနိ ဒိန္နာနိ ဟောန္တိ၊ တေ အတ္တနော ကရဏီယေန ဟရန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ။

၂၈၇၄။ ဝဍ္ဎကိအင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလာယတော သူစိဒဏ္ဍမတ္တော ပရိဏာဟတော သီဟဠဒီပေ လေခကာနံ လေခနိသူစိဒဏ္ဍမတ္တော သင်္ဃဿ ဒိန္နော ဝါ တတ္ထဇာတကော ဝါ ရက္ခိတော ဂေါပိတော ဝေဠု ဂရုဘဏ္ဍံ သိယာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ယံ မဇ္ဈိမပုရိသဿ ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိယာ အဂ္ဂပ္ပမာဏံ၊ ဣဒံ သီဟဠဒီပေ လေခကာနံ လေခနိသူစိယာ ပမာဏ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ သော စ သင်္ဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတေ အတိရေကော ပုဂ္ဂလိကကမ္မေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၈၇၅။ ဒဏ္ဍော စ သလာကာ စ ဒဏ္ဍသလာကာ၊ ဆတ္တဿ ဒဏ္ဍသလာကာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဆတ္တဒဏ္ဍော နာမ ဆတ္တပိဏ္ဍိ။ ဆတ္တသလာကာတိ ဆတ္တပဉ္ဇရသလာကာ။ ဒဏ္ဍောတိ ဥပါဟနဒဏ္ဍကော။ ‘‘ဒဏ္ဍော’’တိ သာမညေန ဝုတ္တေပိ အဋ္ဌကထာဂတေသု သရူပေန ဣဓာဝုတ္တော ဥပါဟနဒဏ္ဍောယေဝ သာမညဝစနေန ပါရိသေသတော ဂဟေတဗ္ဗောတိ။ ဒဍ္ဎဂေဟမနုဿာ ဂဏှိတွာ ဂစ္ဆန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ။

၂၈၇၆။ မုဉ္ဇာဒီသု ဂေဟစ္ဆဒနာရဟေသု တိဏေသု ယံ ကိဉ္စိ မုဋ္ဌိမတ္တံ တိဏံ ဝါ ဂေဟစ္ဆဒနာရဟံ တာလပဏ္ဏာဒိ ဧကမ္ပိ သင်္ဃဿ ဒိန္နံ ဝါ တတ္ထ သင်္ဃိကဘူမိယံ ဇာတံ ဝါ ဂရုဘဏ္ဍံ သိယာတိ ယောဇေတဗ္ဗာ။ တတ္ထ မုဋ္ဌိမတ္တံ နာမ ကရဠမတ္တံ။ ဣဒဉ္စ ကရဠံ ကတွာ ဆာဒေန္တာနံ ဆဒနကရဠဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ တာလပဏ္ဏာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန နာဠိကေရပဏ္ဏာဒိဂေဟစ္ဆဒနပဏ္ဏာနံ ဂဟဏံ။ တမ္ပိ မုဉ္ဇာဒိ သင်္ဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတေ အတိရေကံ ပုဂ္ဂလိကကမ္မေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဍ္ဎဂေဟမနုဿာ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ န ဝါရေတဗ္ဗာတိ။

၂၈၇၇-၈။ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏောတိ ဒီဃတော အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တော။ ကေစိ ‘‘ပုထုလတော’’တိ ဝဒန္တိ။ ရိတ္တပေါတ္ထကောတိ လေခါဟိ သုညပေါတ္ထကော၊ န လိခိတပေါတ္ထကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏော’’တိ ဣမိနာ အဋ္ဌင်္ဂုလတော ဦနပ္ပမာဏော ဘာဇိယော၊ ‘‘ရိတ္တပေါတ္ထကော’’တိ ဣမိနာ အဋ္ဌင်္ဂုလတော အတိရေကပ္ပမာဏောပိ လိခိတပေါတ္ထကော ဘာဇိယောတိ ဒဿေတိ။

‘‘မတ္တိကာ ပကတိမတ္တိကာ ဝါ ဟောတု ပဉ္စဝဏ္ဏာ ဝါ သုဓာ ဝါ သဇ္ဇုရသကင်္ဂုဋ္ဌသိလေသာဒီသု ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဒုလ္လဘဋ္ဌာနေ အာနေတွာ ဝါ ဒိန္နံ တတ္ထဇာတကံ ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတံ တာလဖလပက္ကမတ္တံ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) အဋ္ဌကထာဂတဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မတ္တိကာ’’တိအာဒိ။ ပါကတိကာ ဝါ သေတဂေရုကာဒိပဉ္စဝဏ္ဏာ ဝါပိ မတ္တိကာတိ ယောဇနာ။ သိလေသော နာမ ကဗိဋ္ဌာဒိသိလေသော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဇ္ဇုရသကင်္ဂုဋ္ဌာဒီနံ ဂဟဏံ။ တာလပက္ကပမာဏန္တိ ဧကဋ္ဌိတာလဖလပမာဏာပိ။ တမ္ပိ မတ္တိကာဒိ သင်္ဃကမ္မေ၊ စေတိယကမ္မေ စ နိဋ္ဌိတေ အတိရေကံ ပုဂ္ဂလိကကမ္မေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၈၇၉-၈၀။ ‘‘ဝေဠုအာဒိက’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ရက္ခိတံ ဂေါပိတံ ဝါပိ ဂဏှတာ သမကံ ဝါ အတိရေကံ ဝါ ထာဝရံ အန္တမသော တံအဂ္ဃနကံ ဝါလိကမေဝ ဝါ ဒတွာ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ရက္ခိတဂေါပိတံ ဝေဠုံ ဂဏှန္တေန သမကံ ဝါ အတိရေကံ ဝါ ထာဝရံ အန္တမသော တံအဂ္ဃနကဝါလိကာယပိ ဖာတိကမ္မံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဖာတိကမ္မံ အကတွာ ဂဏှန္တေန တတ္ထေဝ ဝဠဉ္ဇေတဗ္ဗော၊ ဂမနကာလေ သင်္ဃိကေ အာဝါသေ ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အသတိယာ ဂဟေတွာ ဂတေန ပန ပဟိဏိတွာ ဒါတဗ္ဗော။ ဒေသန္တရဂတေန သမ္ပတ္တဝိဟာရေ သင်္ဃိကာဝါသေ ဌပေတဗ္ဗော’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) ဝေဠုမှိယေဝ အယံ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန ‘‘ဝလ္လိဝေဠာဒိကံ ကိဉ္စီ’’တိ ဝလ္လိအာဒီနမ္ပိ သာမညေန ဝုတ္တတ္တာ တံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ ဝလ္လိအာဒီသုပိ ယထာရဟံ လဗ္ဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၈၈၁။ အဉ္ဇနန္တိ သိလာမယော။ ဧဝံ ဟရိတာလမနောသိလာပိ။

၂၈၈၂။ ဒါရုဘဏ္ဍေ အယံ ဝိနိစ္ဆယော – ပရိဏာဟတော ယထာဝုတ္တ သူစိဒဏ္ဍပ္ပမာဏကော အဋ္ဌင်္ဂုလဒီဃော ယော ကောစိ ဒါရုဘဏ္ဍကော ဒါရုဒုလ္လဘဋ္ဌာနေ သင်္ဃဿ ဒိန္နော ဝါ တတ္ထဇာတကော ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတော ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၈၈၃။ ဧဝံ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယ အာဂတဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတွာ မဟာအဋ္ဌကထာယ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) အာဂတံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မဟာအဋ္ဌကထာယ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အာသန္ဒိကသတ္တင်္ဂါ ဝုတ္တလက္ခဏာဝ။ ‘‘ဘဒ္ဒပီဌ’’န္တိ ဝေတ္တမယံ ပီဌံ ဝုစ္စတိ။ ပီဌိကာတိ ပိလောတိကာဗဒ္ဓပီဌမေဝ။

၂၈၈၄။ ဧဠကပါဒပီဌံ နာမ ဒါရုပဋ္ဋိကာယ ဥပရိ ပါဒေ ဌပေတွာ ဘောဇနပလ္လင်္ကံ ဝိယ ကတပီဌံ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အာမလကဝဋ္ဋကပီဌ’’န္တိ ဧတဿ ‘‘အာမဏ္ဍကဝဋ္ဋက’’န္တိ ပရိယာယော၊ တသ္မာ ဥဘယေနာပိ အာမလကာကာရေန ယောဇိတံ ဗဟုပါဒကပီဌံ ဝုစ္စတိ။ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု ‘‘တထာမဏ္ဍကပီဌက’’န္တိ ပါဌော။ ဂါထာဗန္ဓဝသေန မဏ္ဍက-သဒ္ဒပယောဂေါ။ ကောစ္ဆံ ဘူတဂါမဝဂ္ဂေ စတုတ္ထသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တသရူပံ။ ပလာလပီဌန္တိ နိပဇ္ဇနတ္ထာယ ကတာ ပလာလဘိသိ၊ ဣမိနာ ကဒလိပတ္တာဒိမယပီဌမ္ပိ ဥပလက္ခဏတော ဒဿိတံ။ ယထာဟ – ‘‘ပလာလပီဌေန စေတ္ထ ကဒလိပတ္တာဒိပီဌာနိပိ သင်္ဂဟိတာနီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁)။ ဓောဝနေ ဖလကန္တိ စီဝရဓောဝနဖလကံ၊ ဓောဝနာဒိသဒ္ဒါနံ ဝိယေတ္ထ ဝိဘတ္တိအလောပေါ။ ဣမေသု တာဝ ယံ ကိဉ္စိ ခုဒ္ဒကံ ဝါ ဟောတု မဟန္တံ ဝါ၊ သင်္ဃဿ ဒိန္နံ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ ဗျဂ္ဃစမ္မဩနဒ္ဓမ္ပိ ဝါဠရူပပရိက္ခိတ္တံ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောစ္ဆံ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။

၂၈၈၅။ ဘဏ္ဍိကာတိ ဒဏ္ဍကဋ္ဌစ္ဆေဒနဘဏ္ဍိကာ။ မုဂ္ဂရောတိ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရော။ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရော နာမ ယေန ရဇိတစီဝရံ ပေါထေန္တိ။ ဝတ္ထဃဋ္ဋနမုဂ္ဂရောတိ စီဝရဃဋ္ဋနမုဂ္ဂရော၊ ယေန အနုဝါတာဒိံ ဃဋ္ဋေန္တိ။ အမ္ဗဏန္တိ ဖလကေဟိ ပေါက္ခရဏိသဒိသံ ကတပါနီယဘာဇနံ။ မဉ္ဇူသာ နာမ ဒေါဏိပေဠာ။ နာဝါ ပေါတော။ ရဇနဒေါဏိကာ နာမ ယတ္ထ စီဝရံ ရဇန္တိ၊ ပက္ကရဇနံ ဝါ အာကိရန္တိ။

၂၈၈၆။ ဥဠုင်္ကောတိ နာဠိကေရဖလကဋာဟာဒိမယော ဥဠုင်္ကော။ ဥဘယံ ပိဓာနသမကော သမုဂ္ဂေါ။ ‘‘ခုဒ္ဒကော ပရိဝိဓနော ကရဏ္ဍ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ကရဏ္ဍော စ ပါဒဂဏှနကတော အတိရေကပ္ပမာဏော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ကဋစ္ဆူတိ ဒဗ္ဗိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပါနီယသရာဝပါနီယသင်္ခါဒီနံ ဂဟဏံ။

၂၈၈၇။ ဂေဟသမ္ဘာရန္တိ ဂေဟောပကရဏံ။ ထမ္ဘတုလာသောပါနဖလကာဒိ ဒါရုမယံ၊ ပါသာဏမယမ္ပိ ဣမိနာဝ ဂဟိတံ။ ကပ္ပိယစမ္မန္တိ ‘‘ဧဠကာဇမိဂါန’’န္တိအာဒိနာ (ဝိ။ ဝိ။ ၂၆၅၀) ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတံ ကပ္ပိယစမ္မံ။ တဗ္ဗိပရိယာယံ အကပ္ပိယံ။ အဘာဇိယံ ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ။ ဘူမတ္ထရဏံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၈၈၈။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧဠကစမ္မံ ပန ပစ္စတ္ထရဏဂတိကမေဝ ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝါ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ဧဠစမ္မံ ဂရုံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ‘‘သဗ္ဗံ မဉ္စပ္ပမာဏံ စမ္မံ ဂရုဘဏ္ဍ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပစ္စတ္ထရဏဂတိကမေဝါ’’တိ ဣမိနာ မဉ္စပီဌေပိ အတ္ထရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ပါဝါရာဒိပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍ’’န္တိ ဧကေ၊ ‘‘နော’’တိ အပရေ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ မဉ္စပ္ပမာဏန္တိ စ ပမာဏယုတ္တံ မဉ္စံ။ ပမာဏယုတ္တမဉ္စော နာမ ယဿ ဒီဃသော နဝ ဝိဒတ္ထိယော တိရိယဉ္စ တဒုပဍ္ဎံ။ ဥဒ္ဓံ မုခမဿာတိ ဥဒုက္ခလံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန မုသလံ၊ သုပ္ပံ၊ နိသဒံ၊ နိသဒပေါတော၊ ပါသာဏဒေါဏိ၊ ပါသာဏကဋာဟဉ္စ သင်္ဂဟိတံ။ ပေသကာရာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန စမ္မကာရာဒီနံ ဂဟဏံ။ တုရိဝေမာဒိ ပေသကာရဘဏ္ဍဉ္စ ဘသ္တာဒိ စမ္မကာရဘဏ္ဍဉ္စ ကသိဘဏ္ဍဉ္စ ယုဂနင်္ဂလာဒိ သင်္ဃိကံ သင်္ဃသန္တကံ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ယောဇနာ။

၂၈၈၉။ ‘‘တထေဝါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘သင်္ဃိက’’န္တိ ဣဒံ ပစ္စာမသတိ။ အာဓာရကောတိ ပတ္တာဓာရော။ တာလဝဏ္ဋန္တိ တာလဝဏ္ဋေဟိ ကတံ။ ဝေဠုဒန္တဝိလီဝေဟိ ဝါ မောရပိဉ္ဆေဟိ ဝါ စမ္မဝိကတီဟိ ဝါ ကတမ္ပိ တံသဒိသံ ‘‘တာလဝဏ္ဋ’’န္တေဝ ဝုစ္စတိ။ ဝဋ္ဋဝိဓူပနာနံ တာလဝဏ္ဋေယေဝ အန္တောဂဓတ္တာ ‘‘ဗီဇနီ’’တိ စတုရဿဝိဓူပနဉ္စ ကေတကပါရောဟကုန္တာလပဏ္ဏာဒိမယဒန္တမယဝိသာဏမယဒဏ္ဍကမကသဗီဇနီ စ ဝုစ္စတိ။ ပစ္ဆိ ပါကဋာယေဝ။ ပစ္ဆိတော ခုဒ္ဒကော တာလပဏ္ဏာဒိမယော ဘာဇနဝိသေသော စင်္ကောဋကံ။ သဗ္ဗာ သမ္မဇ္ဇနီတိ နာဠိကေရဟီရာဒီဟိ ဗဒ္ဓါ ယဋ္ဌိသမ္မဇ္ဇနီ၊ မုဋ္ဌိသမ္မဇ္ဇနီတိ ဒုဝိဓာ ပရိဝေဏင်္ဂဏာဒိသမ္မဇ္ဇနီ စ တထေဝ ဒုဝိဓာ ခဇ္ဇူရိနာဠိကေရပဏ္ဏာဒီဟိ ဗဒ္ဓါ ဂေဟသမ္မဇ္ဇနီ စာတိ သဗ္ဗာပိ သမ္မဇ္ဇနီ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။

၂၈၉၀။ စက္ကယုတ္တကယာနန္တိ ဟတ္ထဝဋ္ဋကသကဋာဒိယုတ္တယာနဉ္စ။

၂၈၉၁။ ဆတ္တန္တိ ပဏ္ဏကိလဉ္ဇသေတစ္ဆတ္တဝသေန တိဝိဓံ ဆတ္တံ။ မုဋ္ဌိပဏ္ဏန္တိ တာလပဏ္ဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိသာဏဘာဇနဉ္စ တုမ္ဗဘာဇနဉ္စာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ ဧကဒေသသရူပေကသေသော၊ ဂါထာဗန္ဓဝသေန နိဂ္ဂဟိတာဂမော စ။ ဝိသာဏမယံ၊ ဘာဇနံ တုမ္ဗမယံ ဘာဇနဉ္စာတိ အတ္ထော။ ဣဓ ‘‘ပါဒဂဏှနကတော အတိရိတ္တပ္ပမာဏ’’န္တိ သေသော။ အရဏီ အရဏိသဟိတံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာမလကတုမ္ဗံ အနုညာတဝါသိယာ ဒဏ္ဍဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ လဟု အဂရုဘဏ္ဍံ၊ ဘာဇနီယန္တိ အတ္ထော။ ပါဒဂဏှနကတော အတိရိတ္တပ္ပမာဏံ ဂရုဘဏ္ဍံ။

၂၈၉၂။ ဝိသာဏန္တိ ဂေါဝိသာဏာဒိ ယံ ကိဉ္စိ ဝိသာဏံ။ အတစ္ဆိတံ ယထာဂတမေဝ ဘာဇနီယံ။ အနိဋ္ဌိတံ မဉ္စပါဒါဒိ ယံ ကိဉ္စိ ဘာဇနီယန္တိ ယောဇနာ။ ယထာဟ – ‘‘မဉ္စပါဒေါ မဉ္စအဋနီ ပီဌပါဒေါ ပီဌအဋနီ ဝါသိဖရသုအာဒီနံ ဒဏ္ဍောတိ ဧတေသု ယံ ကိဉ္စိ ဝိပ္ပကတတစ္ဆနကမ္မံ အနိဋ္ဌိတမေဝ ဘာဇနီယံ၊ တစ္ဆိတမဋ္ဌံ ပန ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁)။

၂၈၉၃။ နိဋ္ဌိတော တစ္ဆိတော ဝါပီတိ တစ္ဆိတနိဋ္ဌိတောပိ။ ဝိဓောတိ ကာယဗန္ဓနေ အနုညာတဝိဓော။ ဟိင်္ဂုကရဏ္ဍကောတိ ဟိင်္ဂုမယော ဝါ တဒါဓာရော ဝါ ကရဏ္ဍကော။ အဉ္ဇနီတိ အဉ္ဇနနာဠိကာ စ အဉ္ဇနကရဏ္ဍကော စ။ သလာကာယောတိ အဉ္ဇနိသလာကာ။ ဥဒပုဉ္ဆနီတိ ဟတ္ထိဒန္တဝိသာဏာဒိမယာ ဥဒကပုဉ္ဆနီ။ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဘာဇနီယမေဝ။

၂၈၉၄။ ပရိဘောဂါရဟန္တိ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂယောဂ္ဂံ။ ကုလာလဘဏ္ဍန္တိ ဃဋပိဌရာဒိကုမ္ဘကာရဘဏ္ဍမ္ပိ။ ပတ္တင်္ဂါရကဋာဟန္တိ ပတ္တကဋာဟံ၊ အင်္ဂါရကဋာဟဉ္စ။ ဓူမဒါနံ နာဠိကာ။ ကပလ္လိကာတိ ဒီပကပလ္လိကာ။

၂၈၉၅။ ထုပိကာတိ ပါသာဒါဒိထုပိကာ။ ဒီပရုက္ခောတိ ပဒီပါဓာရော။ စယနစ္ဆဒနိဋ္ဌကာတိ ပါကာရစေတိယာဒီနံ စယနိဋ္ဌကာ စ ဂေဟာဒီနံ ဆဒနိဋ္ဌကာ စ။ သဗ္ဗမ္ပီတိ ယထာဝုတ္တံ သဗ္ဗမ္ပိ အနဝသေသံ ပရိက္ခာရံ။

၂၈၉၆။ ကဉ္စနကောတိ သရကော။ ဃဋကောတိ ပါဒဂဏှနကတော အနတိရိတ္တပ္ပမာဏော ဃဋကော။ ‘‘ယထာ စ မတ္တိကာဘဏ္ဍေ၊ ဧဝံ လောဟဘဏ္ဍေပိ ကုဏ္ဍိကာ ဘာဇနီယကောဋ္ဌာသမေဝ ဘဇတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) အဋ္ဌကထာနယံ သင်္ဂဟေတုမာဟ ‘‘လောဟဘဏ္ဍေပိ ကုဏ္ဍိကာပိ စ ဘာဇိယာ’’တိ။

၂၈၉၇။ ဂရု နာမ ပစ္ဆိမံ ဂရုဘဏ္ဍတ္တယံ။ ထာဝရံ နာမ ပုရိမဒွယံ။ သင်္ဃဿာတိ သင်္ဃေန။ ပရိဝတ္တေတွာတိ ပုဂ္ဂလိကာဒီဟိ တာဒိသေဟိ တေဟိ ပရိဝတ္တေတွာ။ တတြာယံ ပရိဝတ္တနနယော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၁) – သင်္ဃဿ နာဠိကေရာရာမော ဒူရေ ဟောတိ၊ ကပ္ပိယကာရကာ တံ ဗဟုတရံ ခါဒန္တိ၊ တတော သကဋဝေတနံ ဒတွာ အပ္ပမေဝ အာဟရန္တိ၊ အညေသံ ပန တဿ အာရာမဿ အဝိဒူရဂါမဝါသီနံ မနုဿာနံ ဝိဟာရဿ သမီပေ အာရာမော ဟောတိ၊ တေ သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ သကေန အာရာမေန တံ အာရာမံ ယာစန္တိ၊ သင်္ဃေန ‘‘ရုစ္စတိ သင်္ဃဿာ’’တိ အပလောကေတွာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော။ သစေပိ ဘိက္ခူနံ ရုက္ခသဟဿံ ဟောတိ၊ မနုဿာနံ ပဉ္စသတာနိ၊ ‘‘နနု တုမှာကံ အာရာမော ခုဒ္ဒကော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ အယံ ခုဒ္ဒကော၊ အထ ခေါ ဣတရတော ဗဟုတရံ အာယံ ဒေတိ။ သစေပိ သမကမေဝ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကာတိ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။

သစေ ပန မနုဿာနံ ဗဟုတရာ ရုက္ခာ ဟောန္တိ၊ ‘‘နနု တုမှာကံ ဗဟုတရာ ရုက္ခာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘အတိရေကံ အမှာကံ ပုညံ ဟောတု၊ သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဇာနာပေတွာ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခူနံ ရုက္ခာ ဖလဓာရိနော၊ မနုဿာနံ ရုက္ခာ န တာဝ ဖလံ ဂဏှန္တိ။ ကိဉ္စာပိ န ဂဏှန္တိ၊ န စိရဿေဝ ဂဏှိဿန္တီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗမေဝ။ မနုဿာနံ ရုက္ခာ ဖလဓာရိနော၊ ဘိက္ခူနံ န တာဝ ဖလံ ဂဏှန္တိ။ ‘‘နနု တုမှာကံ ရုက္ခာ ဖလဓာရိနော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ‘‘ဂဏှထ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ ပုညံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဇာနာပေတွာ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ အာရာမေန အာရာမော ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော။ ဧတေနေဝ နယေန အာရာမဝတ္ထုပိ ဝိဟာရောပိ ဝိဟာရဝတ္ထုပိ အာရာမေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ။ အာရာမဝတ္ထုနာ စ မဟန္တေန ဝါ ခုဒ္ဒကေန ဝါ အာရာမအာရာမဝတ္ထုဝိဟာရဝိဟာရဝတ္ထူနိ။

ကထံ ဝိဟာရေန ဝိဟာရော ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော? သင်္ဃဿ အန္တောဂါမေ ဂေဟံ ဟောတိ၊ မနုဿာနံ ဝိဟာရမဇ္ဈေ ပါသာဒေါ၊ ဥဘောပိ အဂ္ဃေန သမကာ၊ သစေ မနုဿာ တေန ပါသာဒေန တံ ဂေဟံ ယာစန္တိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခူနံ စေ မဟဂ္ဃတရံ ဂေဟံ ဟောတိ၊ ‘‘မဟဂ္ဃတရံ အမှာကံ ဂေဟ’’န္တိ ဝုတ္တေ စ ‘‘ကိဉ္စာပိ မဟဂ္ဃတရံ၊ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပန အသာရုပ္ပံ၊ န သက္ကာ တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ဝသိတုံ၊ ဣဒံ ပန သာရုပ္ပံ၊ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန မနုဿာနံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ၊ ‘‘နနု တုမှာကံ ဂေဟံ မဟဂ္ဃ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ ပုညံ ဘဝိဿတိ၊ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဝိဟာရေန ဝိဟာရော ပရိဝတ္တေတဗ္ဗော။ ဧတေနေဝ နယေန ဝိဟာရဝတ္ထုပိ အာရာမောပိ အာရာမဝတ္ထုပိ ဝိဟာရေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရဝတ္ထုနာ စ မဟဂ္ဃေန ဝါ အပ္ပဂ္ဃေန ဝါ ဝိဟာရဝိဟာရဝတ္ထုအာရာမအာရာမဝတ္ထူနိ။ ဧဝံ တာဝ ထာဝရေန ထာဝရပရိဝတ္တနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဂရုဘဏ္ဍေန ဂရုဘဏ္ဍပရိဝတ္တနေ ပန မဉ္စပီဌံ မဟန္တံ ဝါ ဟောတု ခုဒ္ဒကံ ဝါ၊ အန္တမသော စတုရင်္ဂုလပါဒကံ ဂါမဒါရကေဟိ ပံသွာဂါရကေသု ကီဠန္တေဟိ ကတမ္ပိ သင်္ဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ သစေပိ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မဉ္စသတံ ဝါ မဉ္စသဟဿံ ဝါ ဒေန္တိ၊ သဗ္ဗေ ကပ္ပိယမဉ္စာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ ‘‘သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒါတဗ္ဗာ၊ ပုဂ္ဂလိကဝသေန န ဒါတဗ္ဗာ။ အတိရေကမဉ္စေ ဘဏ္ဍာဂါရာဒီသု ပညပေတွာ ပတ္တစီဝရံ နိက္ခိပိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

ဗဟိသီမာယ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နမဉ္စော သင်္ဃတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနေ ဒါတဗ္ဗော။ တတ္ထ စေ ဗဟူ မဉ္စာ ဟောန္တိ၊ မဉ္စေန ကမ္မံ နတ္ထိ၊ ယဿ ဝသနဋ္ဌာနေ ကမ္မံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ‘‘သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒါတဗ္ဗော။ မဟဂ္ဃေန သတဂ္ဃနကေန၊ သဟဿဂ္ဃနကေန ဝါ မဉ္စေန အညံ မဉ္စသတံ လဘတိ၊ ပရိဝတ္တေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ကေဝလံ မဉ္စေန မဉ္စောယေဝ၊ အာရာမအာရာမဝတ္ထုဝိဟာရဝိဟာရဝတ္ထုပီဌဘိသိဗိမ္ဗောဟနာနိပိ ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဧသ နယော ပီဌဘိသိဗိမ္ဗောဟနေသုပိ ဧတေသု ဟိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ဝုတ္တနယမေဝ။ တတ္ထ အကပ္ပိယံ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ကပ္ပိယံ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အကပ္ပိယံ ဝါ မဟဂ္ဃံ ကပ္ပိယံ ဝါ ပရိဝတ္တေတွာ ဝုတ္တဝတ္ထူနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ၊ အဂရုဘဏ္ဍုပဂံ ပန ဘိသိဗိမ္ဗောဟနံ နာမ နတ္ထီတိ။

၂၈၉၈။ ဘိက္ခု အဓောတေန ပါဒေန၊ အလ္လပါဒေန ဝါ သေနာသနံ နက္ကမေတိ သမ္ဗန္ဓော။ သယန္တိ ဧတ္ထ၊ အာသန္တိ စာတိ သယနာသနံ၊ ပရိကမ္မကတဘူမတ္ထရဏာဒိ။ အလ္လပါဒေန ဝါတိ ယေန အက္ကန္တဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ပညာယတိ၊ ဧဝရူပေန တိန္တပါဒေန။ ယထာဟ – ‘‘အလ္လေဟိ ပါဒေဟီတိ ယေဟိ အက္ကန္တဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ပညာယတိ၊ ဧဝရူပေဟိ ပါဒေဟိ ပရိဘဏ္ဍကတဘူမိ ဝါ သေနာသနံ ဝါ န အက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဥဒကသိနေဟမတ္တမေဝ ပညာယတိ၊ န ဥဒကံ၊ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၄)။ သဥပါဟနောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဓောတပါဒက’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပါဒေ ပဋိမုက္ကာဟိ ဥပါဟနာဟိ သဥပါဟနော ဘိက္ခု ဓောတပါဒကံ ဓောတပါဒေဟိ အက္ကမိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ တထေဝ န အက္ကမေတိ ယောဇနာ။

၂၈၉၉။ ပရိကမ္မကတာယာတိ သုဓာဒိပရိကမ္မကတာယ။ နိဋ္ဌုဘန္တဿာတိ ခေဠံ ပါတေန္တဿ။ ပရိကမ္မကတံ ဘိတ္တိန္တိ သေတဘိတ္တိံ ဝါ စိတ္တကမ္မကတံ ဝါ ဘိတ္တိံ။ န ကေဝလဉ္စ ဘိတ္တိမေဝ၊ ဒွါရမ္ပိ ဝါတပါနမ္ပိ အပဿေနဖလကမ္ပိ ပါသာဏတ္ထမ္ဘမ္ပိ ရုက္ခတ္ထမ္ဘမ္ပိ စီဝရေန ဝါ ကေနစိ ဝါ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အပဿယိတုံ န လဘတိယေဝ။ ‘‘ဒွါရဝါတပါနာဒယော ပန အပရိကမ္မကတာပိ အပဋိစ္ဆာဒေတွာ န အပဿယိတဗ္ဗာ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

၂၉၀၁။ နိဒ္ဒါယတော တဿ ကောစိ သရီရာဝယဝေါ ပစ္စတ္ထရဏေ သင်္ကုဋိတေ သဟသာ ယဒိ မဉ္စံ ဖုသတိ၊ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

၂၉၀၂။ လောမေသု မဉ္စံ ဖုသန္တေသု။ ဟတ္ထပါဒါနံ တလေန အက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ မဉ္စပီဌံ နီဟရန္တဿ ကာယေ ပဋိဟညတိ၊ အနာပတ္တိ။

‘‘ဒါယကေဟိ ‘ကာယေန ဖုသိတွာ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’တိ ဒိန္နသေနာသနံ၊ မဉ္စပီဌာဒိဉ္စ ဒါယကေန ဝုတ္တနိယာမေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ မာတိကဋ္ဌကထာယ သီဟဠဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တတ္တာ တထာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ။ ‘‘ဣမံ မဉ္စပီဌာဒိံ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ၊ န ဘာဇေတဗ္ဗံ သင်္ဃဿ ပရာမဋ္ဌတ္တာ။ ‘‘ဣမံ မဉ္စပီဌာဒိံ ဘဒန္တာနံ ဝဿဂ္ဂေန ဂဏှိတုံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ သတိပိ ဂရုဘဏ္ဍဘာဝေ ကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဘာဇေတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အကပ္ပိယဘဏ္ဍမေဝ ဘာဇေတွာ ဂဟေတုံ န လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဣမံ မဉ္စပီဌံ ဝဿဂ္ဂေန ဂဟေတုံ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ဝဿဂ္ဂေန ဘာဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ ဝဿဂ္ဂေန ဘာဇနံ ပဌမံ ဝတွာ ပစ္ဆာ သင်္ဃဿ ပရာမဋ္ဌတ္တာ။ ‘‘သင်္ဃဿ ဣမံ မဉ္စပီဌံ ဝဿဂ္ဂေန ဂဏှိတုံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ ပဌမံ သင်္ဃဿ ပရာမဋ္ဌတ္တာတိ အယမ္ပိ ဝိသေသော မာတိကဋ္ဌကထာ ဂဏ္ဌိပဒေယေဝ ဝုတ္တော။

၂၉၀၃-၄။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တဝိနိစ္ဆယေကဒေသံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သဟဿဂ္ဃနကော’’တိအာဒိ။ သဟဿဂ္ဃနကော သစီဝရော ပိဏ္ဍပါတော အဝဿိကံ ဘိက္ခုံ ပတ္တော၊ တသ္မိံ ဝိဟာရေ စ ‘‘ဧဝရူပေါ ပိဏ္ဍပါတော အဝဿိကံ ဘိက္ခုံ ပတ္တော’’တိ လိခိတွာ ဌပိတောပိ စ ဟောတိ၊ တတော သဋ္ဌိဝဿာနမစ္စယေ တာဒိသော သဟဿဂ္ဃနကော သစီဝရော ကောစိ ပိဏ္ဍပါတော သစေ ဥပ္ပန္နော ဟောတိ၊ တံ ပိဏ္ဍပါတံ ဗုဓော ဝိနိစ္ဆယကုသလော ဘိက္ခု အဝဿိကဋ္ဌိတိကာယ အဒတွာ သဋ္ဌိဝဿိကဋ္ဌိတိကာယ ဒဒေယျာတိ ယောဇနာ။

၂၉၀၅။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာတိ ဥပသမ္ပန္နကာလေ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ။ ဇာတော စေ သာမဏေရကောတိ သိက္ခာပစ္စက္ခာနာဒိဝသေန သစေ သာမဏေရော ဇာတော။ တန္တိ ဥပသမ္ပန္နကာလေ ဂဟိတံ တဒေဝ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ။ သာမဏေရဿ ပါဠိယာတိ သာမဏေရပဋိပါဋိယာ အတ္တနော ပတ္တံ ပစ္ဆာ ဂဟေတုံ လဘတိ။

၂၉၀၆။ ယော သာမဏေရော သမ္ပုဏ္ဏဝီသတိဝဿော ‘‘သွေ ဥဒ္ဒေသံ လဘိဿတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ အဇ္ဇ သော ဥပသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ ဌိတိကာ အတီတာ သိယာတိ ယောဇနာ၊ သွေ ပါပေတဗ္ဗာ သာမဏေရဋ္ဌိတိကာ အဇ္ဇ ဥပသမ္ပန္နတ္တာ အတိက္ကန္တာ ဟောတီတိ အတ္ထော၊ တံ ဘတ္တံ န လဘတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၉၀၇။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တာနန္တရံ သလာကဘတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။ သစေ သလာကာ လဒ္ဓါ၊ တံဒိနေ ဘတ္တံ န လဒ္ဓံ၊ ပုနဒိနေ တဿ ဘတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န သံသယော ‘‘ဂဟေတဗ္ဗံ နု ခေါ၊ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ သံသယော န ကာတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

၂၉၀၈။ ဥတ္တရိ ဥတ္တရံ အတိရေကံ ဘင်္ဂံ ဗျဉ္ဇနံ ဧတဿာတိ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ၊ တဿ၊ အတိရေကဗျဉ္ဇနဿာတိ အတ္ထော။ ဧကစရဿာတိ ဧကစာရိကဿ။ သလာကာယေဝ သလာကိကာ။

၂၉၀၉။ ဥတ္တရိဘင်္ဂမေဝ ဥတ္တရိဘင်္ဂကံ။

၂၉၁၀။ ယေန ယေန ဟီတိ ဂါဟိတသလာကေန ယေန ယေန ဘိက္ခုနာ။ ယံ ယန္တိ ဘတ္တဗျဉ္ဇနေသု ယံ ယံ ဘတ္တံ ဝါ ယံ ယံ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ။

၂၉၁၁။ သင်္ဃုဒ္ဒေသာဒိကန္တိ သင်္ဃဘတ္တဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒိကံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန နိမန္တနံ၊ သလာကံ၊ ပက္ခိကံ၊ ဥပေါသထိကံ၊ ပါဋိပဒိကန္တိ ပဉ္စ ဘတ္တာနိ ဂဟိတာနိ။

တတ္ထ သဗ္ဗသင်္ဃဿ ဒိန္နံ သင်္ဃဘတ္တံ နာမ။ ‘‘သင်္ဃတော ဧတ္တကေ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒေထာ’’တိအာဒိနာ ဝတွာ ဒိန္နံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ။ ‘‘သင်္ဃတော ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိနာ ဝတွာ ဒိန္နံ နိမန္တနံ နာမ။ အတ္တနော အတ္တနော နာမေန သလာကဂါဟကာနံ ဘိက္ခူနံ ဒိန္နံ သလာကဘတ္တံ နာမ။ စာတုဒ္ဒသိယံ ဒိန္နံ ပက္ခိကံ။ ဥပေါသထေ ဒိန္နံ ဥပေါသထိကံ။ ပါဋိပဒေ ဒိန္နံ ပါဋိပဒိကံ။ တံတံနာမေန ဒိန္နမေဝ တထာ တထာ ဝေါဟရီယတိ။ ဧတေသံ ပန ဝိတ္ထာရကထာ ‘‘အဘိလက္ခိတေသူ’’တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၅ ပက္ခိကဘတ္တာဒိကထာ) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာဂန္တုကာဒီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂမိကဘတ္တံ၊ ဂိလာနဘတ္တံ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တန္တိ တီဏိ ဂဟိတာနိ။ အာဂန္တုကာနံ ဒိန္နံ ဘတ္တံ အာဂန္တုကဘတ္တံ။ ဧသေဝ နယော သေသေသု။

၂၉၁၂။ ဝိဟာရန္တိ ဝိဟာရဘတ္တံ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ ဝိဟာရေ တတြုပ္ပာဒဘတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဝါရဘတ္တန္တိ ဒုဗ္ဘိက္ခသမယေ ‘‘ဝါရေန ဘိက္ခူ ဇဂ္ဂိဿာမာ’’တိ ဓုရဂေဟတော ပဋ္ဌာယ ဒိန္နံ။ နိစ္စန္တိ နိစ္စဘတ္တံ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ တဉ္စ တထာ ဝတွာဝ ဒိန္နံ။ ကုဋိဘတ္တံ နာမ သင်္ဃဿ အာဝါသံ ကတွာ ‘‘အမှာကံ သေနာသနဝါသိနော အမှာကံ ဘတ္တံ ဂဏှန္တူ’’တိ ဒိန္နံ။ ပန္နရသဝိဓံ သဗ္ဗမေဝ ဘတ္တံ ဣဓ ဣမသ္မိံ သေနာသနက္ခန္ဓကေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ကထိတံ။ ဧတေသံ ဝိတ္ထာရဝိနိစ္ဆယော အတ္ထိကေဟိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဂဟေတဗ္ဗော။

၂၉၁၃။ ပစ္စယဘာဇနေ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိယာ မဟာဒီနဝတ္တာ အပ္ပမတ္တေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ပစ္စယဘာဇနကံ အနုသာသန္တော အာဟ ‘‘ပါဠိ’’န္တိအာဒိ။

သေနာသနက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

ဝတ္တက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၁၄-၅။ အာဂန္တုကော စ အာဝါသိကော စ ပိဏ္ဍစာရိကော စ သေနာသနဉ္စ အာရညကော စ အနုမောဒနာ စာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ တာသု ဝတ္တာနိ၊ ဣတရီတရယောဂဒွန္ဒသမာသဿ ဥတ္တရပဒလိင်္ဂတ္တာ ဣတ္ထိ လိင်္ဂနိဒ္ဒေသော။ ဘတ္တေ ဘတ္တဂ္ဂေ၊ ဥတ္တရပဒလောပေါ။ ‘‘ဘတ္တေ’’တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ ‘‘ဝတ္တာနီ’’တိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

အာစရိယော စ ဥပဇ္ဈာယကော စ သိဿော စ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော စ၊ တေသံ ဝတ္တာနီတိ ဝိဂ္ဂဟော။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗာဝယဝဘေဒေဟိ။ စတုဒ္ဒသေဝါတိ အဝယဝဘေဒေဟိ ဗဟုဝိဓာနိပိ ဝတ္တာနိ ဝိသယဘေဒေန စုဒ္ဒသ ဧဝ ဝုတ္တာနိ။ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တေနာတိ သဝါသနသကလသံကိလေသပ္ပဟာနတော အစ္စန္တပရိသုဒ္ဓစိတ္တသန္တာနေန။ ဝိနာယကေနာတိ သတ္တေ ဝိနေတီတိ ဝိနာယကော၊ အနုတ္တရပုရိသဒမ္မသာရထိဘာဝေန ဒမ္မဒေဝဗြဟ္မနာဂါဒိကေ သတ္တေ နာနာဝိဓေန ဝိနယနုပါယေန ဒမေတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဝိဂတော နာယကော အဿာတိ ဝိနာယကော၊ တေန။

၂၉၁၆။ အာရာမန္တိ ဧတ္ထ တံသမီပေ တဗ္ဗောဟာရော။ ယထာဟ ‘‘ဣဒါနိ ‘အာရာမံ ပဝိသိဿာမီ’တိ ဣမိနာ ဥပစာရသီမသမီပံ ဒဿေတိ၊ တသ္မာ ဥပစာရသီမံ ပတွာ ဥပါဟနာဩမုဉ္စနာဒိ သဗ္ဗံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၇)။ ‘‘ပန အပနေတဗ္ဗ’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ မုဉ္စိတဗ္ဗာတိ ဥပါဟနာ ပါဒတော အပနေတဗ္ဗာ။

၂၉၁၇။ ဩဂုဏ္ဌနန္တိ သသီသပါရုပနံ။ သီသေ စီဝရမေဝ ဝါ န ကာတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေနာတိ အာဂန္တုကေန။ ပါနီယဝါရိနာတိ ပါတဗ္ဗဇလေန။

၂၉၁၈။ ပုစ္ဆိတွာတိ ဝဿဂဏနံ ပုစ္ဆိတွာ။ ဝိဟာရေ ဝုဍ္ဎဘိက္ခုနော အာဂန္တုကေန ဘိက္ခုနာ ဝန္ဒိတဗ္ဗာဝ။ ကာလေတိ ကာလဿေဝ။ တေန အာဂန္တုကေန ဘိက္ခုနာ သေနာသနံ ‘‘မယှံ ကတရံ သေနာသနံ ပါပုဏာတီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဉ္စာတိ ယောဇနာ။

၂၉၁၉။ ‘‘ပုစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ဝစ္စဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိကေဟိ သဗ္ဗေဟိ ဥပယောဂန္တပဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပါနီယမေဝ စာတိ ‘‘ကိံ ဣမိဿာ ပေါက္ခရဏိယာ ပါနီယမေဝ ပိဝန္တိ၊ ဥဒါဟု နဟာနာဒိပရိဘောဂမ္ပိ ကရောန္တီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၇) အဋ္ဌကထာဂတနယေန ပါနီယဉ္စ။ တထာ ပရိဘောဇနီယဉ္စ။ သင်္ဃကတိကန္တိ ‘‘ကေသုစိ ဌာနေသု ဝါဠမိဂါ ဝါ အမနုဿာ ဝါ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ကံ ကာလံ ပဝိသိတဗ္ဗံ၊ ကံ ကာလံ နိက္ခမိတဗ္ဗ’’န္တိ အဋ္ဌကထာဂတနယေန သင်္ဃဿ ကတိကသဏ္ဌာနဉ္စ။ ဂေါစရာဒိကန္တိ ဧတ္ထ စ ‘‘ဂေါစရော ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ‘ဂေါစရဂါမော အာသန္နေ၊ ဥဒါဟု ဒူရေ၊ ကာလဿေဝ စ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ၊ ဥဒါဟု နော’တိ ဧဝံ ဘိက္ခာစာရော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၇) ဝုတ္တနယေန ဂေါစရဉ္စ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဂေါစရံ ဂဟိတံ။ ‘‘အဂေါစရော နာမ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ ဝါ ဂါမော ပရိစ္ဆိန္နဘိက္ခော ဝါ ဂါမော၊ ယတ္ထ ဧကဿ ဝါ ဒွိန္နံ ဝါ ဘိက္ခာ ဒိယျတိ၊ သောပိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၇) ဝုတ္တနယေန အဂေါစရဉ္စ။

၂၉၂၀။ ဧဝံ အာဂန္တုကဝတ္တံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အာဝါသိကဝတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဝုဍ္ဎ’’န္တိအာဒိ။ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တဉ္စ စီဝရဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ စ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

၂၉၂၁။ တဿာတိ အာဂန္တုကဿ။ ပါဒေါဒကဉ္စာတိ စ-သဒ္ဒေန ဓောတာဓောတပါဒါ ယတ္ထ ဌပီယန္တိ၊ တံ ပါဒပီဌံ၊ ပါဒကထလိကဉ္စ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဧတံ ဂဟိတံ။ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဉ္စ ဝါရိနာတိ ‘‘ပါနီယေန ပုစ္ဆန္တေန သစေ သကိံ အာနီတံ ပါနီယံ သဗ္ဗံ ပိဝတိ၊ ‘ပုန အာနေမီ’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗောယေဝါ’’တိ ဝုတ္တနယေန ပါနီယေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ဣဓ စ-သဒ္ဒေန –

‘‘အပိစ ဗီဇနေနပိ ဗီဇိတဗ္ဗော၊ ဗီဇန္တေန သကိံ ပါဒပိဋ္ဌိယံ ဗီဇိတွာ သကိံ မဇ္ဈေ၊ သကိံ သီသေ ဗီဇိတဗ္ဗံ၊ ‘အလံ ဟောတူ’တိ ဝုတ္တေန တတော မန္ဒတရံ ဗီဇိတဗ္ဗံ။ ပုန ‘အလ’န္တိ ဝုတ္တေန တတော မန္ဒတရံ ဗီဇိတဗ္ဗံ။ တတိယဝါရံ ဝုတ္တေန ဗီဇနီ ဌပေတဗ္ဗာ။ ပါဒါပိဿ ဓောဝိတဗ္ဗာ၊ ဓောဝိတွာ သစေ အတ္တနော တေလံ အတ္ထိ၊ တေန မက္ခေတဗ္ဗာ။ နော စေ အတ္ထိ၊ တဿ သန္တကေန မက္ခေတဗ္ဗာ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၉) –

ဝုတ္တဝတ္တာနိ သင်္ဂဏှာတိ။

၂၉၂၂-၃။ ဝန္ဒေယျောတိ ဝုဍ္ဎာဂန္တုကော ဝန္ဒိတဗ္ဗော။ ပညပေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ကတ္ထ မယှံ သေနာသနံ ပါပုဏာတီ’’တိ ပုစ္ဆိတေန သေနာသနံ ပညပေတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဧတံ သေနာသနံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဧဝံ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ ဣဒံ ‘‘အဇ္ဈာဝုတ္ထမဝုတ္ထ’’န္တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ တံတံလိင်္ဂဝစနာနုရူပေန ပရိဝတ္တေတွာ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဇ္ဈာဝုတ္ထန္တိ ပညတ္တသေနာသနဿ ဘိက္ခူဟိ ပဌမံ ဝုတ္ထဘာဝံ။ အဝုတ္ထံ ဝါတိ စီဝရကာလံ တသ္မိံ ဘိက္ခူဟိ အနဇ္ဈာဝုတ္ထဘာဝံ ဝါ။ ဂေါစရာဂေါစရံ ဝုတ္တမေဝ။

သေက္ခကုလာနိ စာတိ လဒ္ဓသေက္ခသမ္မုတိကာနိ ကုလာနိ စ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ ‘‘ပဝေသေ နိက္ခမေ ကာလော’’တိ ဣဒံ ‘‘သင်္ဃကတိက’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ပါနီယာဒိကန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပရိဘောဇနီယကတ္တရယဋ္ဌီနံ အာစိက္ခနံ သင်္ဂဏှာတိ။

၂၉၂၄။ ယထာနိသိန္နေနေဝါတိ အတ္တနာ နိသိန္နဋ္ဌာနေယေဝ နိသိန္နေန။ အဿာတိ နဝကဿ။

၂၉၂၅။ ‘‘အတြ ပတ္တံ ဌပေဟိ၊ ဣဒမာသနံ နိသီဒါဟီ’’တိ ဣစ္စေဝံ ဣမိနာ ပကာရေန သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဒေယျံ သေနာသနမ္ပိ စာတိ သေနာသနဉ္စ ဒါတဗ္ဗံ။ စ-သဒ္ဒေန ‘‘အဝုတ္ထံ ဝါ အဇ္ဈာဝုတ္ထံ ဝါ အာစိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ မဟာအာဝါသေပိ အတ္တနော သန္တိကံ သမ္ပတ္တဿ အာဂန္တုကဿ ဝတ္တံ အကာတုံ န လဗ္ဘတိ။

၂၉၂၆။ ‘‘မာတိကာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌက္ကမေနေဝ ဝတ္တာနိ ကာတဗ္ဗာနိ၊ ဥဒါဟု ယထာနုပ္ပတ္တိဝသေနာ’’တိ ကောစိ မညေယျာတိ မာတိကာက္ကမေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ နိယမော နတ္ထိ၊ ယထာနုပ္ပတ္တဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝိညာပေတုံ မာတိကာက္ကမမနာဒိယိတွာ ဂမိကဝတ္တံ အာရဒ္ဓံ။ အထ ဝါ ဝတ္တိစ္ဆာနုပုဗ္ဗကတ္တာ သဒ္ဒပယောဂဿ မာတိကာက္ကမမနာဒိယိတွာ ယထိစ္ဆံ နိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ ဒါရုမတ္တိကဘဏ္ဍာနီတိ မဉ္စပီဌာဒီနိ စေဝ ရဇနဘာဇနာနိ စ။ ပဋိသာမေတွာတိ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ။ အာဝသထမ္ပိ ထကေတွာတိ အာဝသထေ ဒွါရကဝါဋာဒီနိ စ ထကေတွာ။

၂၉၂၇။ အာပုစ္ဆိတွာပီတိ ဘိက္ခုဿ ဝါ သာမဏေရဿ ဝါ အာရာမိကဿ ဝါ ‘‘ဣမံ ပဋိဇဂ္ဂါဟီ’’တိ နိယျာဒေတွာ ဝါ။ ပုစ္ဆိတဗ္ဗေ အသန္တေပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ ပန-သဒ္ဒတ္ထော။ ဂေါပေတွာ ဝါပိ သာဓုကန္တိ ‘‘စတူသု ပါသာဏေသု မဉ္စံ ပညပေတွာ မဉ္စေ မဉ္စံ အာရောပေတွာ’’တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၃၆၀) ဝုတ္တနယေန သမ္မာ ပဋိသာမေတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

၂၉၂၈။ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သဟသာ’’တိအာဒိ။ ပိဏ္ဍစာရိကော ဘိက္ခု အန္တရဃရံ ပဝိသန္တော သဟသာ န ပဝိသေ သီဃံ န ပဝိသေယျ၊ နိက္ခမန္တော သဟသာ န နိက္ခမေ သီဃံ န နိက္ခမေယျ၊ ဘိက္ခုသာရုပ္ပေန ပဝိသေယျ၊ နိက္ခမေယျ စ။ ပိဏ္ဍစာရိနာ ဘိက္ခုနာ ဂေဟဒွါရံ သမ္ပတ္တေန အတိဒူရေ န ဌာတဗ္ဗံ နိဗ္ဗကောသတော အတိဒူရဋ္ဌာနေ န ဌာတဗ္ဗံ။ အစ္စာသန္နေ န ဌာတဗ္ဗံ နိဗ္ဗကောသတော အာသန္နတရေ ဌာနေ န ဌာတဗ္ဗံ။

၂၉၂၉။ ဥစ္စာရေတွာတိ ဥပနာမေတွာ။ ဘာဇနန္တိ ပတ္တံ။ ဒက္ခိဏေန ပဏာမေတွာတိ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ဥပနာမေတွာ။ ဘိက္ခံ ဂဏှေယျာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ’’တိ သေသော။ ယထာဟ – ‘‘ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခာ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၆၆)။

၂၉၃၀။ သူပံ ဒါတုကာမာ ဝါ အဒါတုကာမာ ဝါ ဣတိ မုဟုတ္တကံ သလ္လက္ခေယျ တိဋ္ဌေယျ။ အန္တရာတိ ဘိက္ခာဒါနသမယေ။ န ဘိက္ခာဒါယိကာတိ ဣတ္ထီ ဝါ ဟောတု ပုရိသော ဝါ၊ ဘိက္ခာဒါနသမယေ မုခံ န ဩလောကေတဗ္ဗန္တိ။

၂၉၃၁။ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ္တံ ဒဿေတွာ အာရညိကဝတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပါနီယာဒီ’’တိအာဒိ။ ပါနီယာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပရိဘောဇနီယအဂ္ဂိအရဏိသဟိတကတ္တရယဋ္ဌီနံ ဂဟဏံ။ တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ပါနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗန္တိ သစေ ဘာဇနာနိ နပ္ပဟောန္တိ၊ ပါနီယမေဝ ပရိဘောဇနီယမ္ပိ ကတွာ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ ဘာဇနံ အလဘန္တေန ဝေဠုနာဠိကာယပိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ တမ္ပိ အလဘန္တဿ ယထာ သမီပေ ခုဒ္ဒကအာဝါဋော ဟောတိ၊ ဧဝံ ကာတဗ္ဗံ။ အရဏိသဟိတေ အသတိ အဂ္ဂိံ အကာတုမ္ပိ စ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ စ အာရညိကဿ၊ ဧဝံ ကန္တာရပဋိပန္နဿာပိ အရဏိသဟိတံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဂဏဝါသိနော ပန တေန ဝိနာပိ ဝဋ္ဋတီတိ။

နက္ခတ္တန္တိ အဿယုဇာဒိသတ္တဝီသတိဝိဓံ နက္ခတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘တေန ယောဂေါ စာ’’တိ၊ တေန နက္ခတ္တေန စန္ဒဿ ယောဂေါ ဉာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဇာနိတဗ္ဗာ ဒိသာပိ စာတိ အရညေ ဝိဟရန္တေန အဋ္ဌပိ ဒိသာ အသမ္မောဟတော ဇာနိတဗ္ဗာ။

၂၉၃၂။ အညဝတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဝစ္စပဿာဝတိတ္ထာနီ’’တိအာဒိ။ ပဋိပါဋိယာ ဘဝန္တီတိ ဂတာနုက္ကမေန သေဝိတဗ္ဗာ ဘဝန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘ဝစ္စကုဋိယံ၊ ပဿာဝဋ္ဌာနေ၊ နှာနတိတ္ထေတိ တီသုပိ အာဂတပဋိပါဋိယေဝ ပမာဏ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၃)။ ယထာဝုဍ္ဎံ ကရောန္တဿာတိ ဂတပဋိပါဋိံ ဝိနာ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ ကရောန္တဿ။

၂၉၃၃။ ဝစ္စကုဋိံ ပဝိသန္တော သဟသာ န ပဝိသေယျ။ ဥဗ္ဘဇိတွာတိ စီဝရံ ဥက္ခိပိတွာ။

၂၉၃၄။ နိတ္ထုနန္တေန ဘိက္ခုနာ ဝစ္စံ န ကာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝစ္စဿ ဒုန္နိဂ္ဂမနေန ဥပဟတော ဟုတွာ နိတ္ထုနတိ စေ၊ န ဒေါသော’’တိ သိက္ခာဘာဇနဝိနိစ္ဆယေ ဝုတ္တံ။ ဒဏ္ဍကဋ္ဌံ ခါဒတော ဝစ္စံ ကရောတော ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၉၃၆။ ခရေနာတိ ဖရုသေန ဝါ ဖာလိတကဋ္ဌေန ဝါ ဂဏ္ဌိကေန ဝါ ကဏ္ဋကေန ဝါ သုသိရေန ဝါ ပူတိနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန န အဝလေခေယျ န ပုဉ္ဆေယျ။ န ကဋ္ဌံ ဝစ္စကူပကေ ဆဍ္ဍေယျာတိ တံ ကဋ္ဌံ ဝစ္စကူပေ န ဆဍ္ဍေယျ။ ပဿာဝဒေါဏိယာ ခေဠံ န ပါတေယျာတိ ယောဇနာ။

၂၉၃၇။ ပါဒုကာသူတိ ဝစ္စပဿာဝပါဒုကာသု။ နိက္ခမနေ နိက္ခမနကာလေ။ တတ္ထေဝါတိ ဝစ္စပဿာဝပါဒုကာသွေဝ။ ပဋိစ္ဆာဒေယျာတိ ဥက္ခိတ္တံ စီဝရံ ဩတာရေတွာ သရီရံ ပဋိစ္ဆာဒေယျ။

၂၉၃၈။ ယော ဝစ္စံ ကတွာ သလိလေ သတိ သစေ နာစမေယျ ဥဒကကိစ္စံ န ကရေယျ၊ တဿ ဒုက္ကဋံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ယောဇနာ။ မောဟနာသိနာတိ သဝါသနဿ မောဟဿ၊ တေန သဟဇေကဋ္ဌပဟာနေကဋ္ဌာနံ သကလသံကိလေသာနဉ္စ ပဟာယိနာ အာသဝက္ခယဉာဏေန သမုစ္ဆိန္ဒတာ မုနိနာ သဗ္ဗညုနာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။ ‘‘သလိလေ သတီ’’တိ ဣမိနာ အသတိ နိဒ္ဒေါသတံ ဒီပေတိ။ ယထာဟ –

‘‘သတိ ဥဒကေတိ ဧတ္ထ သစေ ဥဒကံ အတ္ထိ၊ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ ပန နတ္ထိ၊ ဘာဇနေန နီဟရိတွာ အာစမိတဗ္ဗံ။ ဘာဇနေ အသတိ ပတ္တေန နီဟရိတဗ္ဗံ။ ပတ္တေပိ အသတိ အသန္တံ နာမ ဟောတိ။ ‘ဣဒံ အတိဝိဝဋံ၊ ပုရတော အညံ ဥဒကံ ဘဝိဿတီ’တိ ဂတဿ ဥဒကံ အလဘန္တဿေဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ ဟောတိ၊ ကဋ္ဌေန ဝါ ကေနစိ ဝါ ပုဉ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ အနုမောဒနမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၃)။

၂၉၃၉။ သသဒ္ဒန္တိ ဥဒကသဒ္ဒံ ကတွာ။ ‘‘ပါသာဏာဒိဋ္ဌာနေ ပဟရိတွာ ဥဒကံ သဒ္ဒါယတိ စေ၊ န ဒေါသော’’တိ သိက္ခာဘာဇနဝိနိစ္ဆယေ ဝုတ္တံ။ စပု စပူတိ စာတိ တာဒိသံ အနုကရဏံ ကတွာ နာစမေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ အာစမိတွာတိ ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ။ သရာဝေ အာစမနဘာဇနေ ဥဒကံ န သေသေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ၊ ဣဒံ ပန သဗ္ဗသာဓာရဏဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယထာဟ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘အာစမနသရာဝကေတိ သဗ္ဗသာဓာရဏဋ္ဌာနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တတြ ဟိ အညေ အညေ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ဥဒကံ န သေသေတဗ္ဗံ။ ယံ ပန သင်္ဃိကေပိ ဝိဟာရေ ဧကဒေသေ နိဗဒ္ဓဂမနတ္ထာယ ကတံ ဌာနံ ဟောတိ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌာနံ ဝါ၊ တသ္မိံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိရေစနံ ပိဝိတွာ ပုနပ္ပုနံ ပဝိသန္တဿာပိ ဝဋ္ဋတိယေဝါ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၄)။

၂၉၄၀။ ဦဟတမ္ပီတိ အညေန ဝါ အတ္တနာ ဝါ အသဉ္စိစ္စ ဦဟတံ မလေန ဒူသိတဋ္ဌာနံ။ အဓောဝိတွာတိ ဇလေ သတိ အသောဓေတွာ ဇလေ အသတိ ကဋ္ဌေန ဝါ ကေနစိ ဝါ ပုဉ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ ယထာဟ – ‘‘ဥဒကံ အတ္ထိ ဘာဇနံ နတ္ထိ၊ အသန္တံ နာမ ဟောတိ၊ ဘာဇနံ အတ္ထိ ဥဒကံ နတ္ထိ၊ ဧတမ္ပိ အသန္တံ၊ ဥဘယေ ပန အသတိ အသန္တမေဝ၊ ကဋ္ဌေန ဝါ ကေနစိ ဝါ ပုဉ္ဆိတွာ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၄)။ ဥက္လာပါပိ သစေ ဟောန္တီတိ ဝစ္စပဿာဝဋ္ဌာနာနိ သစေ ကစဝရာကိဏ္ဏာနိ ဟောန္တိ။ ‘‘အသေသတော သောဓေတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ တတော ကဿစိ ကစဝရဿ အပနယနံ သောဓနံ နာမ န ဟောတိ၊ နိဿေသကစဝရာပနယနမေဝ သောဓနန္တိ ဒီပေတိ။

၂၉၄၁။ ပိဌရောတိ အဝလေခနကဋ္ဌနိက္ခေပနဘာဇနံ။ ကုမ္ဘီ စေ ရိတ္တာတိ အာစမနကုမ္ဘီ သစေ တုစ္ဆာ။

၂၉၄၂။ ဧဝံ ဝစ္စကုဋိဝတ္တံ ဒဿေတွာ သေနာသနဝတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အနဇ္ဈိဋ္ဌော’’တိအာဒိ။ အနဇ္ဈိဋ္ဌောတိ အနနုညာတော။

၂၉၄၃။ ဝုဍ္ဎံ အာပုစ္ဆိတွာ ကထေန္တဿာတိ ယောဇနာ။ ဝုဍ္ဎတရာဂမေတိ ယံ အာပုစ္ဆိတွာ ကထေတုမာရဒ္ဓါ၊ တတောပိ ဝုဍ္ဎတရဿ ဘိက္ခုနော အာဂမေ သတိ။

၂၉၄၄။ ဧကဝိဟာရသ္မိန္တိ ဧကသ္မိံ ဂေဟေ။ ‘‘အနာပုစ္ဆာ’’တိ ဣဒံ ဝက္ခမာနေဟိ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၉၄၅။ ပဌမံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝုဍ္ဎာနံ သန္နိဓာနေ ကတ္တဗ္ဗဝတ္တံ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဣဒါနိ ဧကဝိဟာရေ ဝသန္တေနာပိ တဿ ကာတဗ္ဗတံ ဒဿေတုံ ပုနပိ ‘‘န စ ဓမ္မော ကထေတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ ဓမ္မစက္ခုနာတိ ဓမ္မလောစနေန ဓမ္မဂရုကေန၊ ဣမိနာ အတာဒိသဿ ကတော ဝါရော နိရတ္ထကောတိ ဒီပေတိ။

၂၉၄၆။ ကာတဗ္ဗောတိ ဇာလေတဗ္ဗော။ သောတိ ဒီပေါ။ ‘‘ဒွါရံ နာမ ယသ္မာ မဟာဝဠဉ္ဇံ၊ တသ္မာ တတ္ထ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၉) ဝစနတော တံ အဝတွာ အာပတ္တိက္ခေတ္တမေဝ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဝါတပါနကဝါဋာနိ၊ ထကေယျ ဝိဝရေယျ နော’’တိ။

၂၉၄၇။ ဝုဍ္ဎတော ပရိဝတ္တယေတိ ယေန ဝုဍ္ဎော၊ တတော ပရိဝတ္တယေ၊ ပိဋ္ဌိံ အဒဿေတွာ ဝုဍ္ဎာဘိမုခေါ တေန ပရိဝတ္တယေတိ အတ္ထော။ စီဝရကဏ္ဏေန ဝါ ကာယေန ဝါ တံ ဝုဍ္ဎံ န စ ဃဋ္ဋယေ။

၂၉၄၈။ ဧဝံ သေနာသနဝတ္တံ ဒဿေတွာ ဇန္တာဃရဝတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပုရတော’’တိအာဒိ။ ထေရာနံ ပုရတော နေဝ နှာယေယျ၊ ဥပရိ ပဋိသောတေ န စ နှာယေယျ၊ ဩတရန္တာနံ ဝုဍ္ဎာနံ ဥတ္တရံ ဥတ္တရန္တော မဂ္ဂံ ဒဒေယျ၊ န ဃဋ္ဋယေ ကာယေန ဝါ စီဝရေန ဝါ န ဃဋ္ဋယေယျာတိ ယောဇနာ။

‘‘တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တေန ပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ’’တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၃၆၄) နယေန ဝုတ္တာနံ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တာနံ သေခိယကထာယ ဝုတ္တတ္တာ စ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တာဒီနံ မဟာခန္ဓကကထာယ ဝုတ္တတ္တာ စ အနုမောဒနဝတ္တာနံ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘတ္တဂ္ဂေ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ထေရာနုထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ အာဂမေတု’’န္တိအာဒိနာ (စူဠဝ။ ၃၆၂) နယေန ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တေယေဝ အန္တောဂဓဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ စ နိဒ္ဒေသေ တာနိ န ဝုတ္တာနိ၊ တထာပိ တေသု အနုမောဒနဝတ္တံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၆၂) – သင်္ဃတ္ထေရေ အနုမောဒနတ္ထာယ နိသိန္နေ ဟေဋ္ဌာ ပဋိပါဋိယာ စတူဟိ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ အနုထေရေ နိသိန္နေ မဟာထေရေန စ ဟေဋ္ဌာ စ တီဟိ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ပဉ္စမေ နိသိန္နေ ဥပရိ စတူဟိ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ သင်္ဃတ္ထေရေန ဟေဋ္ဌာ ဒဟရဘိက္ခုသ္မိံ အဇ္ဈိဋ္ဌေပိ သင်္ဃတ္ထေရတော ပဋ္ဌာယ စတူဟိ နိသီဒိတဗ္ဗမေဝ။ သစေ ပန အနုမောဒကော ဘိက္ခု ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘန္တေ၊ အာဂမေတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာထေရေန ‘‘ဂစ္ဆာမ၊ အာဝုသော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂစ္ဆထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဗဟိဂါမေ အာဂမေဿာမာ’’တိ အာဘောဂံ ကတွာပိ ဗဟိဂါမံ ဂန္တွာ အတ္တနော နိဿိတကေ ‘‘တုမှေ တဿ အာဂမနံ အာဂမေထာ’’တိ ဝတွာပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သစေ ပန မနုဿာ အတ္တနော ရုစိတေန ဧကေန အနုမောဒနံ ကာရေန္တိ၊ နေဝ တဿ အနုမောဒတော အာပတ္တိ၊ န စ မဟာထေရဿ ဘာရော ဟောတိ။ ဥပနိသိန္နကထာယမေဝ ဟိ မနုဿေသု ကထာပေန္တေသု မဟာထေရော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ မဟာထေရေန စ အနုမောဒနာယ အဇ္ဈိဋ္ဌောဝ အာဂမေတဗ္ဗောတိ ဣဒမေတ္ထ လက္ခဏန္တိ။

၂၉၄၉။ ဝတ္တန္တိ ယထာဝုတ္တံ အာဘိသမာစာရိကဝတ္တံ။ ယထာဟ – ‘‘အာဘိသမာစာရိကံ အပရိပူရေတွာ သီလံ ပရိပူရေဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ န ဝိန္ဒတီတိ န လဘတိ။

၂၉၅၀။ အနေကဂ္ဂေါတိ ဝိက္ခိတ္တတ္တာယေဝ အသမာဟိတစိတ္တော။ န စ ပဿတီတိ ဉာဏစက္ခုနာ န ပဿတိ၊ ဒဋ္ဌုံ သမတ္ထော န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခာတိ ဇာတိဒုက္ခာဒိဒုက္ခတော။

၂၉၅၁။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဒုက္ခာ န ပရိမုစ္စတိ၊ တသ္မာ။ ဩဝါဒံ ကတွာ ကိံ ဝိသေသံ ပါပုဏာတီတိ အာဟ ‘‘ဩဝါဒံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ၊ ကတွာ နိဗ္ဗာနမေဟိတီ’’တိ။ ဧဟိတိ ပါပုဏိဿတိ။

ဝတ္တက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၅၂။ ဝိဝရိတွာန စီဝရံ အပနေတွာ။

၂၉၅၃။ ယံ ကိဉ္စိ သမ္ပယောဇေန္တိယာတိ ယံ ကိဉ္စိ အနာစာရံ ကရောန္တိယာ။ တတောတိ တေန အနာစာရသင်္ခါတေန အသဒ္ဓမ္မေန။ ဘာသန္တိယာတိ ဝါစာယ ဘာသန္တိယာ။

၂၉၅၄-၆။ ဒီဃန္တိ ဧကပရိက္ခေပတော ဒီဃံ။ ဝိလီဝေန စ ပဋ္ဋေနာတိ သဏှေဟိပိ ဝိလီဝေဟိ ကတပဋ္ဋေန။ စမ္မပဋ္ဋေနာတိ စမ္မမယပဋ္ဋေန။ ဒုဿပဋ္ဋေနာတိ သေတဝတ္ထေန။ ဒုဿဝေဏိယာတိ ဒုဿေန ဂဏ္ဌိတဝေဏိယာ။ ဒုဿဝဋ္ဋိယာတိ ဒုဿေန ကတဝဋ္ဋိယာ။ န ဖာသုကာ နမေတဗ္ဗာတိ မဇ္ဈိမဿ တနုဘာဝတ္ထာယ ဂါမဒါရိကာ ဝိယ ဖာသုလိကာ န နာမေတဗ္ဗာ။ ဇဃနန္တိ မုတ္တကရဏပ္ပဒေသံ။ အဋ္ဌိကာဒိနာတိ ဂေါဇာဏုဋ္ဌိကာဒိနာ။ န ဃံသာပေယျာတိ န ဃဋ္ဋာပေယျ။ ‘‘အဋ္ဌိကာဒိနာ’’တိ ဣဒံ ‘‘န ဃံသာပေယျာ’’တိ ဣမိနာ စ ‘‘ကောဋ္ဋာပေတီ’’တိ ဣမိနာ ကိရိယာပဒေန စ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

၂၉၅၇။ ‘‘ကောဋ္ဋာပေတီ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဟတ္ထံ ဝါ’’တိအာဒီဟိ ဥပယောဂန္တပဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထန္တိ အဂ္ဂဗာဟံ။ ဟတ္ထကောစ္ဆန္တိ ပိဋ္ဌိဟတ္ထံ။ ပါဒန္တိ ဇင်္ဃံ။

၂၉၅၈။ န မုခံ လိမ္ပိတဗ္ဗန္တိ ဆဝိပသာဒကရေန တိလသာသပကက္ကာဒိနာ အနေကဝိဓေန လိမ္ပနေန န လိမ္ပိတဗ္ဗံ။ န စုဏ္ဏေတဗ္ဗန္တိ မုခစုဏ္ဏလေပနံ န ကာတဗ္ဗံ။ မနောသိလာယ မုခံ လဉ္ဇန္တိယာ အာပတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၉၅၉။ အင်္ဂရာဂေါ န ကာတဗ္ဗောတိ ဟလိဒ္ဒိကုင်္ကုမာဒီဟိ သရီရစ္ဆဝိရာဂေါ န ကာတဗ္ဗော။ အဝင်္ဂံ န စ ကာတဗ္ဗန္တိ အဉ္ဇနံ ဗဟိ အက္ခိကောဋိယာ လေခံ ဌပေတွာ န အဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ န ကာတဗ္ဗံ ဝိသေသကန္တိ ဂဏ္ဍပဒေသေ ဝိစိတြသဏ္ဌာနံ ဝိသေသကံ ဝတ္တဘင်္ဂံ န ကာတဗ္ဗံ။

၂၉၆၀။ ဩလောကနကတောတိ ဝါတပါနတော။ ရာဂါတိ ကာမရာဂေန။ ဩလောကေတုန္တိ အန္တရဝီထိံ ဝိလောကေတုံ၊ သာလောကေ န စ ဌာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ သာလောကေ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဥပဍ္ဎကာယံ ဒဿေန္တီဟိ န ဌာတဗ္ဗံ။ သနစ္စန္တိ နဋသမဇ္ဇံ။

၂၉၆၁။ ဂဏိကံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ ဝေသိံ ဝုဋ္ဌာပေန္တိယာ။ ‘‘ဝိက္ကိဏန္တိယာ’’တိ ဣဒံ ‘‘သုရ’’န္တိအာဒီဟိ ဥပယောဂန္တပဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၉၆၃။ န စေဝုပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စံ နေဝ ကာရာပေတဗ္ဗော။ တိရစ္ဆာနဂတောပိ ဒါသော ဝါ ဒါသီ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတောပိ ကမ္မကရော ဝါ န စေဝ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော နေဝ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စံ ကာရာပေတဗ္ဗော။ အပိ-သဒ္ဒေန ပဂေဝ မနုဿဘူတောတိ ဒီပေတိ။

၂၉၆၄။ ‘‘သဗ္ဗနီလာဒိ’’န္တိ ဣမိနာ –

‘‘သဗ္ဗနီလကမဉ္ဇေဋ္ဌ-ကဏှလောဟိတပီတကေ၊

မဟာနာမမဟာရင်္ဂ-ရတ္တေသူ’’တိ။ (ဝိ။ ဝိ။ ၅၉၈) –

ဝုတ္တာနိ အကပ္ပိယစီဝရာနိ သင်္ဂဟိတာနိ။ ‘‘နမတကံ နာမ ဧဠကလောမေဟိ ကတံ အဝါယိမံ စမ္မခဏ္ဍပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၄) အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တတ္တာ၊ ဂဏ္ဌိပဒေ စ ‘‘သန္ထရဏသဒိသော ပိလောတိကာဟိ ကတော ပရိက္ခာရဝိသေသော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ စ နိပဇ္ဇာယ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော ပရိက္ခာရဝိသေသော နမတကံ နာမ။

၂၉၆၅။ ဆန္နမ္ပိ ပုရိသဗျဉ္ဇနံ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိ စိန္တေတွာ ရာဂစိတ္တေန ဩလောကေန္တိယာ ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။ သဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သဗ္ဗံ။

၂၉၆၆။ ဘိက္ခုံ ဒူရတောဝ ပဿိတွာ တဿ ဘိက္ခုနော ဒူရတော ဩက္ကမိတွာန မဂ္ဂေါ ဒါတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

၂၉၆၇။ ဘိက္ခံ စရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုံ ပဿိတွာ ပန ယေန ဘိက္ခာယ စရတိ၊ တံ ပတ္တံ နီဟရိတွာ ဥပရိ ဆာဒေတွာ ဌိတံ သင်္ဃာဋိစီဝရံ အပနေတွာ ဥက္ကုဇ္ဇံ ဥဒ္ဓံမုခံ ကတွာ ဘိက္ခုနော ဒဿေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

၂၉၆၈။ ဥတုနီနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥတုကာလေ သဉ္ဇာတပုပ္ဖေ ကာလေ သံဝေလ္လိကံ ကာတုံ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတုံ မဟေသိနာ ကဋိသုတ္တကံ အနုညာတန္တိ ယောဇနာ၊ ဣမိနာ အညသ္မိံ ကာလေ ကဋိသုတ္တကံ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ယထာဟ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနိယာ သဗ္ဗကာလံ ကဋိသုတ္တကံ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ ယာ ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥတုနိယာ ကဋိသုတ္တက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၂၂)။

၂၉၆၉။ ဣတ္ထိပေါသယုတန္တိ ဣတ္ထီဟိ ဝါ ပုရိသေဟိ ဝါ ဣတ္ထိပုရိသေဟိ ဝါ ယုတ္တံ။ ဣတ္ထိပေါသယုတ္တံ ဟတ္ထဝဋ္ဋကမေဝ ဝါ။ ပါဋင်္ကီတိ ပဋပေါဋ္ဋလိကံ။

၂၉၇၀။ ဂရုဓမ္မေတိ သင်္ဃာဒိသေသေ။ မာနတ္တန္တိ ပက္ခမာနတ္တံ။ သမ္မန္နိတွာတိ ဉတ္တိဒုတိယာယ ကမ္မဝါစာယ သမ္မန္နိတွာ။

၂၉၇၁။ ယဿာ ဣတ္ထိယာ ပဗ္ဗဇိတကာလေ ဂဗ္ဘော ဝုဋ္ဌာတိ ဝိဇာယတိ ယဒိ၊ ပုတ္တော စေ၊ တဿာပိ ဒါရကမာတု ယာဝ သော ဒါရကော ဝိညုတံ ပါပုဏာတိ၊ ယာဝ ခါဒိတုံ၊ ဘုဉ္ဇိတုံ၊ နဟာယိတုဉ္စ အတ္တနော ဓမ္မတာယ သက္ကောတိ၊ တာဝ ဒုတိယာ ဘိက္ခုနီ တထာ သမ္မန္နိတွာ ဒါတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။

၂၉၇၂။ သာ ပန မာတာ ဘိက္ခုနီ အတ္တနော ပုတ္တံ ပါယေတုံ၊ ဘောဇေတုံ၊ မဏ္ဍေတုံ၊ ဥရေ ကတွာ သယိတုဉ္စ လဘတီတိ ယောဇနာ။

၂၉၇၃။ ဒုတိယိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဒါရကေန သဟသေယျံ ဌပေတွာ ယထာ အညေသု ပုရိသေသု ဝတ္တိတဗ္ဗံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တထာ ဧဝ တသ္မိံ ဒါရကေ ဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

၂၉၇၄။ ဝိဗ္ဘမေနေဝါတိ အတ္တနော ရုစိယာ သေတဝတ္ထာနံ ဂဟဏေနေဝ။ ယထာဟ – ‘‘ယသ္မာ သာ ဝိဗ္ဘန္တာ အတ္တနော ရုစိယာ ခန္တိယာ ဩဒါတာနိ ဝတ္ထာနိ နိဝတ္ထာ၊ တသ္မာယေဝ သာ အဘိက္ခုနီ၊ န သိက္ခာပစ္စက္ခာနေနာ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၄၃၄)။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။

၂၉၇၅။ ဂတာယာတိ ဧတ္ထ ‘‘သကာဝါသာ’’တိ သေသော။ ယထာဟ – ‘‘ယာ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနီ သကာဝါသာ တိတ္ထာယတနံ သင်္ကန္တာ၊ သာ အာဂတာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာ’’တိ။ န ကေဝလံ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ န လဘတိ။ ဩဒါတာနိ ဂဟေတွာ ဝိဗ္ဘန္တာ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တံ လဘတိ။

၂၉၇၆။ ဝန္ဒနန္တိ ပါဒေ သမ္ဗာဟေတွာ ဝန္ဒနံ။ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၃၄) အနုညာတတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ တတြေကေ အာစရိယာ ‘‘သစေ ဧကတော ဝါ ဥဘတော ဝါ အဝဿုတာ ဟောန္တိ သာရတ္တာ၊ ယထာဝတ္ထုကမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧကေ အာစရိယာ ‘‘နတ္ထိ ဧတ္ထ အာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တီတိ ဧဝံ အာစရိယဝါဒံ ဒဿေတွာ ‘‘ဣဒံ ဩဒိဿ အနုညာတံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ၊ တံ ပမာဏံ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာဒိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၃၄) ဟိ ဝစနေနေဝ ကပ္ပိယံ။

၂၉၇၇။ ယာယ ကာယစိ ဝစ္စကုဋိယာ ဝစ္စော န ကာတဗ္ဗော၊ ဟေဋ္ဌာ ဝိဝဋေ ဥဒ္ဓံ ပဋိစ္ဆန္နေ ပန ဝစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌာ ဝိဝဋေ ဥပရိ ပဋိစ္ဆန္နေတိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သစေ ကူပေါ ခတော ဟောတိ၊ ဥပရိ ပန ပဒရမတ္တမေဝ သဗ္ဗဒိသာသု ပညာယတိ၊ ဧဝရူပေပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၄၃၅) ဝုတ္တံ။

၂၉၇၈။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဘိက္ခုနိဥပဿယအန္တရဃရာဒိသဗ္ဗဋ္ဌာနေသု။ ဂိလာနာယာတိ ယဿာ ဝိနာ ပလ္လင်္ကံ န ဖာသု ဟောတိ။ အဍ္ဎပလ္လင်္ကန္တိ ဧကပါဒံ အာဘုဇိတွာ ကတပလ္လင်္ကံ။ သော ဧကံ ပဏှိံ ဦရုမူလာသန္နံ ကတွာ ဣတရံ ဒူရေ ကတွာ အာဘုဇိတပလ္လင်္ကော နာမ။

၂၉၇၉။ နရတိတ္ထေတိ ပုရိသာနံ နဟာနတိတ္ထေ။ ယထာဟ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနိယာ ပုရိသတိတ္ထေ နဟာယိတဗ္ဗံ၊ ယာ နဟာယေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟိလာတိတ္ထေ နဟာယိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၃၆)။

၂၉၈၀။ ယာ သမဏီ ဂန္ဓစုဏ္ဏေန ဝါ ဝါသိတမတ္တိယာ ဝါသိတကာယ မတ္တိကာယ ဝါ ပဋိသောတေ ဝါ နှာယေယျ၊ တဿာ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ ဝါသိတဝိသေသနေန အဝါသိတာ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။ ယထာဟ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပကတိမတ္တိက’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၃၆)။

၂၉၈၁။ အဘုတွာတိ ဧတ္ထ အာမိသအဂ္ဂံ ဂဟဏမတ္တမ္ပိ အကတွာ၊ ပတ္တစီဝရံ ကတိပယဒိဝသာနိပိ အပရိဘုဉ္ဇိတွာတိ အတ္ထော။ သစေ အသပ္ပာယံ၊ သဗ္ဗမ္ပိ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၂၉၈၂။ အနုပသမ္ပန္နေ အသန္တေ သဗ္ဗံ ဘိက္ခူဟိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝါ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝါ သန္နိဓိကတံ ဝါ သဗ္ဗံ အဇ္ဈောဟရဏီယံ ဘိက္ခူဟိ ပဋိဂ္ဂဟာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဘိက္ခုနီနံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဘိက္ခုနီနံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ ပကရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခုနီဟိပိ ပဋိဂ္ဂဟာပေတွာ ဘိက္ခူနမ္ပိ တထာဝိဓံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာဟ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူနံ သန္နိဓိံ ဘိက္ခုနီဟိ ပဋိဂ္ဂါဟာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၂၁)။

ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

ခန္ဓကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုဗ္ဗိဓကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉၈၃။ အပလောကနသညိတံ ကမ္မံ၊ ဉတ္တိကမ္မံ၊ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ၊ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ကမ္မာနီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ စတ္တာရီတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ဣမာနီတိ အနန္တရမေဝ ဝက္ခမာနတ္တာ အာသန္နပစ္စက္ခဝစနံ။ ကမ္မာနီတိ ပရိစ္ဆိန္နကမ္မနိဒဿနံ။ ‘‘အပလောကနသအဉတ’’န္တိအာဒိ တေသံ သရူပဒဿနံ။

တတြာယံ သင်္ခေပတော ဝိနိစ္ဆယော (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၁၅၊ ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၂) – အပလောကနကမ္မံ နာမ သီမဋ္ဌကသင်္ဃံ သောဓေတွာ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ တံ တံ ဝတ္ထုံ ကိတ္တေတွာ ‘‘ရုစ္စတိ သင်္ဃဿာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ သာဝေတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ဝုစ္စတိ။ ဉတ္တိကမ္မံ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ။ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ၊ ဧကာယ စ အနုဿာဝနာယာတိ ဧဝံ ဉတ္တိဒုတိယာယ အနုဿာဝနာယ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ သမဂ္ဂဿ သင်္ဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ၊ တီဟိ စ အနုဿာဝနာဟီတိ ဧဝံ ဉတ္တိစတုတ္ထာဟိ တီဟိ အနုဿာဝနာဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ။ ဉတ္တိ ဒုတိယာ ယဿ အနုဿာဝနဿ တံ ဉတ္တိဒုတိယံ၊ တေန ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ။ ဉတ္တိ စတုတ္ထာ ယဿ အနုဿာဝနတ္တယဿ တံ ဉတ္တိစတုတ္ထံ၊ တေန ကာတဗ္ဗံ ကမ္မံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ။

၂၉၈၄-၇။ တေသံ ဌာနဝသေန ဘေဒံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အပလောကနကမ္မ’’န္တိအာဒိ။ နဝန္နံ ဌာနာနံ သမာဟာရော နဝဋ္ဌာနံ၊ ‘‘ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ဉတ္တိကမ္မန္တိ ဂမနကိရိယာကတ္တုနိဒဿနံ။ နဝဋ္ဌာနန္တိ ကမ္မနိဒဿနံ။ ဒုတိယန္တိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ။ သတ္တ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။

ဣဒါနိ တံ ဌာနဘေဒံ သရူပတော ဒဿေတုမာဟ ‘‘နိဿာရဏဉ္စာ’’တိအာဒိ။ နိဿာရဏာဒိ ကမ္မဝိသေသာနံ သညာ။ အပလောကနကမ္မဉှိ နိဿာရဏံ…ပေ… ပဉ္စမံ ကမ္မလက္ခဏန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။

ဧဝံ နာမဝသေန ဒဿိတာနိ နိဿာရဏာဒီနိ အတ္ထတော ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နိဿာရဏဉ္စာ’’တိအာဒိ။ သမဏုဒ္ဒေသတောတိ ကဏ္ဋကသာမဏေရတော နိဿာရဏဉ္စ ဩသာရဏဉ္စ ဝဒေတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ကဏ္ဋကသာမဏေရဿ နိဿာရဏာ တာဒိသာနံယေဝ သမ္မာဝတ္တံ ဒိသွာ ပဝေသနာ ‘‘ဩသာရဏာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဗ္ဗဇန္တေန ဟေတုဘူတေန ဘဏ္ဍုကံ ဘဏ္ဍုကမ္မပုစ္ဆနံ ဝဒေယျာတိ အတ္ထော။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခဿ ကေသစ္ဆေဒနပုစ္ဆနံ ဘဏ္ဍုကမ္မံ နာမ။ ဆန္နေန ဟေတုဘူတေန ဗြဟ္မဒဏ္ဍကံ ကမ္မံ ဝဒေတိ ယောဇနာ။ တထာရူပဿာတိ ဆန္နသဒိသဿ မုခရဿ ဘိက္ခူ ဒုရုတ္တဝစနေန ဃဋ္ဋေန္တဿ။ ကာတဗ္ဗောတိ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု မုခရော ဘိက္ခူ ဒုရုတ္တဝစနေဟိ ဃဋ္ဋေန္တော ဝိဟရတိ၊ သော ဘိက္ခု ယံ ဣစ္ဆေယျ၊ တံ ဝဒေယျ။ ဘိက္ခူဟိ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု နေဝ ဝတ္တဗ္ဗော၊ န ဩဝဒိတဗ္ဗော၊ န အနုသာသိတဗ္ဗော။ သင်္ဃံ၊ ဘန္တေ၊ ပုစ္ဆာမိ ‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍဿ ဒါနံ ရုစ္စတိ သင်္ဃဿာ’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ… တတိယမ္ပိ ပုစ္ဆာမိ ‘ဣတ္ထန္နာမဿ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မဒဏ္ဍဿ ဒါနံ ရုစ္စတိ သင်္ဃဿာ’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၅-၄၉၆) ဧဝံ ဗြဟ္မဒဏ္ဍော ကာတဗ္ဗော။

၂၉၈၈-၉။ ‘‘အာပုစ္ဆိတွာနာ’’တိ ပုဗ္ဗကိရိယာယ ‘‘ဂဟိတာယာ’’တိ အပရကိရိယာ အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗာ၊ ‘‘ရုစိယာ’’တိ ဧတဿ ဝိသေသနံ။ ဒေတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အစ္ဆိန္နစီဝရာဒီန’’န္တိ သေသော။ သဗ္ဗော သင်္ဃော သန္နိပတိတွာန သဗ္ဗသော သဗ္ဗေ သီမဋ္ဌေ အာဂတာဂတေ ဘိက္ခူ အာပုစ္ဆိတွာန ‘‘ဣတ္ထန္နာမေန ပရိက္ခာရေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ရုစ္စတိ တဿ ဒါန’’န္တိ ဝိသုံ ပုစ္ဆိတွာ ဂဟိတာယ ဘိက္ခူနံ ရုစိယာ တိက္ခတ္တုံ အပလောကေတွာ စီဝရာဒိပရိက္ခာရံ အစ္ဆိန္နစီဝရာဒီနံ ဒေတိ၊ ယံ ဧဝံဘူတံ သင်္ဃဿ ဒါနံ၊ တံ တဿ အပလောကနကမ္မဿ ကမ္မလက္ခဏံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ လက္ခီယတီတိ လက္ခဏံ၊ ကမ္မမေဝ လက္ခဏံ၊ န နိဿာရဏာဒီနီတိ ကမ္မလက္ခဏံ။

၂၉၉၀-၁။ ဧဝံ အပလောကနကမ္မဿ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသဝသေန ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဉတ္တိကမ္မဿ ကမ္မလက္ခဏံ တာဝ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နိဿာရဏ’’န္တိအာဒိ။ ဣတိ ‘‘ဉတ္တိယာ နဝ ဌာနာနီ’’တိ အယမုဒ္ဒေသော ဝက္ခမာနေန ‘‘ဝိနိစ္ဆယေ’’တိအာဒိနိဒ္ဒေသေနေဝ ဝိဘာဝီယတိ။

၂၉၉၂။ ဝိနိစ္ဆယေတိ ဥဗ္ဗာဟိကဝိနိစ္ဆယေ။ အသမ္ပတ္တေတိ နိဋ္ဌံ အဂတေ။ ထေရဿာတိ ဓမ္မကထိကဿ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဝိနယညုနော’’တိ။ တဿ ‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ဓမ္မကထိကော၊ ဣမဿ နေဝ သုတ္တံ အာဂစ္ဆတိ၊ နော သုတ္တဝိဘင်္ဂေါ၊ သော အတ္ထံ အသလ္လက္ခေတွာ ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ အတ္ထံ ပဋိဗာဟတိ၊ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ၊ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခုံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ အဝသေသာ ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေယျာမာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၃၃) ဧဝံ ဥဗ္ဗာဟိကဝိနိစ္ဆယေ ဓမ္မကထိကဿ ဘိက္ခုနော ယာ နိဿရဏာ ဝုတ္တာ၊ သာ ဉတ္တိကမ္မေ ‘‘နိဿာရဏာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၂၉၉၃-၄။ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော၊ အနုသိဋ္ဌော သော မယာ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ ဣတ္ထန္နာမော အာဂစ္ဆေယျာတိ။ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၆) ဝစနပဋိသံယုတ္တဿ သင်္ဃဿ သမ္မုခါနယနံ၊ သာ ဩသာရဏာ နာမ။ ‘‘အာဂစ္ဆ ဩသာရဏာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

ဥပေါသထဝသေနာပိ၊ ပဝါရဏာဝသေနာပိ။ ဉတ္တိယာ ဌပိတတ္တာတိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အဇ္ဇုပေါသထော ပန္နရသော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရေယျ’’ (မဟာဝ။ ၁၃၄)၊ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ပဝါရေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၁၀) ဥပေါသထပဝါရဏာဝသေန ဉတ္တိယာ ဌပိတတ္တာ ဥပေါသထော၊ ပဝါရဏာ ဝါတိ ဣမာနိ ဒွေ ဉတ္တိကမ္မာနိ။

‘‘ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဉှိ၊ အနုသာသေယျဟန္တိ စာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဣတ္ထန္နာမံ အနုသာသေယျ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၂၆) အယံ ဧကာ ဉတ္တိ ဂဟိတာ။

၂၉၉၅။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမမဟံ ဘိက္ခုံ၊ ပုစ္ဆေယျံ ဝိနယန္တိ စာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဣတ္ထန္နာမံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၁) အယံ ဧကာ ဉတ္တိ ဂဟိတာ။ ဧဝမာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမံ အနုသာသေယျာ’’တိ၊ ‘‘ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဣတ္ထန္နာမံ အန္တရာယိကေ ဓမ္မေ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၂၆)၊ ‘‘ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမံ အန္တရာယိကေ ဓမ္မေ ပုစ္ဆေယျာ’’တိ၊ ‘‘ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅၁)၊ ‘‘ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဣတ္ထန္နာမေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၅၂)၊ ‘‘ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ ဣတ္ထန္နာမော ဣတ္ထန္နာမေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျာ’’တိ – (မဟာဝ။ ၁၅၂) ဣမာ ဆ ဉတ္တိယော ဂဟိတာ။ ဧဝံ ပုရိမာ ဒွေ၊ ဣမာ စ ဆာတိ ဧဒိသာ ဣမာ အဋ္ဌ ဉတ္တိယော ‘‘သမ္မုတီ’’တိ ဝုတ္တာ။

၂၉၉၆။ နိဿဋ္ဌစီဝရာဒီနံ ဒါနန္တိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ ဣဒံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော နိဿဂ္ဂိယံ သင်္ဃဿ နိဿဋ္ဌံ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျာ’’တိ (ပါရာ။ ၄၆၄) ဧဝံ နိဿဋ္ဌစီဝရပတ္တာဒီနံ ဒါနံ ‘‘ဒါန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အာပတ္တီနံ ပဋိဂ္ဂါဟောတိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ သရတိ ဝိဝရတိ ဥတ္တာနိံ ကရောတိ ဒေသေတိ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၃၉)၊ ‘‘ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၃၉)။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ပဿသီ’’တိ။ ‘‘အာမ ပဿာမီ’’တိ။ ‘‘အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ။ ဧဝံ အာပတ္တီနံ ပဋိဂ္ဂါဟော ‘‘ပဋိဂ္ဂါဟော’’တိ ဝုစ္စတိ။

၂၉၉၇။ ပဝါရုက္ကဍ္ဎနာတိ ပဝါရဏုက္ကဍ္ဎနာ။ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဏ-ကာရလောပေါ။ အထ ဝါ ပဝါရဏံ ပဝါရောတိ ပဝါရဏ-သဒ္ဒပရိယာယော ပဝါရ-သဒ္ဒေါ။ ‘‘ဣမံ ဥပေါသထံ ကတွာ၊ ကာဠေ ပဝါရယာမီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ အာဝါသိကာ၊ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ၊ ဣဒါနိ ဥပေါသထံ ကရေယျာမ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျာမ၊ အာဂမေ ကာဠေ ပဝါရေယျာမာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၄၀) အယံ ဉတ္တိ ဥပလက္ခဏတော ဒဿိတာ။ ဧဝံ ကတပဝါရဏာ ‘‘ပစ္စုက္ကဍ္ဎနာ’’တိ မတာ။ ဧတ္ထ စ ကာဠေတိ ပုဗ္ဗကတ္တိကမာသဿ ကာဠပက္ခုပေါသထေ။ ဣမိနာ စ ‘‘အာဂမေ ဇုဏှေ ပဝါရေယျာမာ’’တိ အယံ ဉတ္တိ စ ဥပလက္ခိတာ။ ဇုဏှေတိ အပရကတ္တိကဇုဏှပက္ခဥပေါသထေ။

၂၉၉၈။ တိဏဝတ္ထာရကေတိ တိဏဝတ္ထာရကသမထေ။ သဗ္ဗပဌမာ ဉတ္တီတိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ ဉတ္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတရာ စာတိ ဥဘယပက္ခေ ပစ္စေကံ ဌပိတာ ဒွေ ဉတ္တိယော စာတိ ဧဝံ တိဓာ ပဝတ္တံ ဧတံ ဉတ္တိကမ္မံ ကမ္မလက္ခဏံ ဣတိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန ‘‘ဝိနိစ္ဆယေ’’တိအာဒိနာ ဉတ္တိယာ နဝ ဌာနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ ယောဇနာ။

၂၉၉၉-၃၀၀၀။ ဧဝံ ဉတ္တိကမ္မေ နဝ ဌာနာနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ သတ္တ ဌာနာနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဉတ္တိဒုတိယကမ္မမ္ပီ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဉတ္တိဒုတိယကမ္မ’’န္တိအာဒိကာ ဥဒ္ဒေသဂါထာ ဥတ္တာနတ္ထာဝ။

နိဒ္ဒေသေ ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇနာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပတ္တုက္ကုဇ္ဇနံ ဂဟိတံ။ နိဿာရောသာရဏာ မတာတိ ‘‘နိဿာရဏာ၊ ဩသာရဏာ’’တိ စ မတာ။ တတ္ထ ဘိက္ခူနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကနာဒိကေဟိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဥပါသကဿ သင်္ဃေန အသမ္ဘောဂကရဏတ္ထံ ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇနဝသေန နိဿာရဏာ စ တဿေဝ သမ္မာ ဝတ္တန္တဿ ပတ္တုက္ကုဇ္ဇနဝသေန ဩသာရဏာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုက္ခန္ဓကေ ဝဍ္ဎလိစ္ဆဝိဝတ္ထုသ္မိံ (စူဠဝ။ ၂၆၅) ဝုတ္တာ။

၃၀၀၁။ သီမာဒိသမ္မုတိ သမ္မုတိ နာမ။ သာ ပဉ္စဒသဓာ မတာတိ သီမာသမ္မုတိ တိစီဝရေနအဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိ သန္ထတသမ္မုတိ ဘတ္တုဒ္ဒေသက သေနာသနဂ္ဂါဟာပက ဘဏ္ဍာဂါရိက စီဝရပဋိဂ္ဂါဟက ယာဂုဘာဇက ဖလဘာဇက ခဇ္ဇဘာဇက အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇက သာဋိယဂ္ဂါဟာပက ပတ္တဂ္ဂါဟာပက အာရာမိကပေသက သာမဏေရပေသကသမ္မုတီတိ ဧဝံ သာ သမ္မုတိ ပဉ္စဒသဝိဓာ မတာတိ အတ္ထော။ ကထိနဿ ဝတ္ထံ၊ တဿ။ မတောယေဝ မတကော၊ မတကဿ ဝါသော မတကဝါသော၊ တဿ မတကဝါသသော၊ မတကစီဝရဿ။

၃၀၀၂။ အာနိသံသခေတ္တဘူတပဉ္စမာသဗ္ဘန္တရေယေဝ ဥဗ္ဘာရော အန္တရုဗ္ဘာရော။ ကုဋိဝတ္ထုဿ၊ ဝိဟာရဿ ဝတ္ထုနော စ ဒေသနာ ဒေသနာ နာမာတိ ယောဇနာ။

၃၀၀၃။ တိဏဝတ္ထာရကေ ဒွိန္နံ ပက္ခာနံ သာဓာရဏဝသေန ဌပေတဗ္ဗဉတ္တိ စ ပစ္ဆာ ပက္ခဒွယေ ဝိသုံ ဝိသုံ ဌပေတဗ္ဗာ ဒွေ ဉတ္တိယော စာတိ တိဿော ဉတ္တိယော ကမ္မဝါစာယ အဘာဝေန ဉတ္တိကမ္မေ ‘‘ကမ္မလက္ခဏ’’န္တိ ဒဿိတာ၊ ပစ္ဆာ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒွီသု ပက္ခေသု ဝတ္တဗ္ဗာ ဒွေ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ ‘‘ကမ္မလက္ခဏ’’န္တိ ဒဿိတာတိ တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တိဏဝတ္ထာရကေ ကမ္မေ’’တိ။ ‘‘မောဟာရောပနတာဒိသူ’’တိ ဣမိနာ ပါစိတ္တိယေသု ဒဿိတမောဟာရောပနကမ္မဉ္စ အညဝါဒကဝိဟေသကာရောပနကမ္မာဒိဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ။ ကမ္မလက္ခဏမေဝ ကမ္မလက္ခဏတာ။

၃၀၀၄-၅။ ဣတိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တနယေန ဣမေ သတ္တ ဌာနဘေဒါ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဿ။ ဧဝံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ သတ္တ ဌာနာနိ ဒဿေတွာ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေ ဌာနဘေဒံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တထာ’’တိအာဒိ။

၃၀၀၆။ တဇ္ဇနာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန နိယဿာဒီနံ ဂဟဏံ။ တေသံ သတ္တန္နံ ကမ္မာနံ။ ပဿဒ္ဓိ ဝူပသမော။

၃၀၀၇။ ‘‘ဘိက္ခုနီနံ ဩဝါဒေါ’’တိ ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိ ဖလူပစာရေန ဝုတ္တာ။

၃၀၀၈-၉။ မူလပဋိက္ကဿော မူလာယ ပဋိကဿနာ၊ ဂါထာဗန္ဓဝသေန က-ကာရဿ ဒွေဘာဝေါ။ ဥက္ခိတ္တဿာနုဝတ္တိကာတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ ဧကာ ယာဝတတိယကာ၊ အဋ္ဌ သင်္ဃာဒိသေသာ၊ အရိဋ္ဌော စဏ္ဍကာဠီ စ ဒွေ၊ ဣမေ ဧကာဒသ ယာဝတတိယကာ ဘဝန္တိ။ ဣမေသံ ဝသာတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာဒီနိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ဝုတ္တာနိ၊ ဣမေသံ သမနုဘာသနကမ္မာနံ ဝသေန။ ဒသေကာတိ ဧကာဒသ။

၃၀၁၁။ ဧဝံ စတုန္နမ္ပိ ကမ္မာနံ ဌာနဘေဒံ ဒဿေတွာ အနွယတော၊ ဗျတိရေကတော စ ကာတဗ္ဗပ္ပကာရံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အပလောကနကမ္မဉ္စာ’’တိအာဒိ။ ဉတ္တိယာပိ န ကာရယေ၊ ဉတ္တိဒုတိယေနပိ န ကာရယေတိ ယောဇနာ။

၃၀၁၂။ အပလောကနကမ္မေ ဝုတ္တလက္ခဏေန ဉတ္တိကမ္မာဒီနမ္ပိ ကာတဗ္ဗပ္ပကာရော သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ တံ အဒဿေတွာ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဉတ္တိဒုတိယကမ္မာနီ’’တိအာဒိ။ အပလောကေတွာ ကာတဗ္ဗာနိ လဟုကာနိပိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မာနိ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ တာနိ ပန ကတမာနီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗာ သမ္မုတိယော သိယု’’န္တိ။ ဧတ္ထ သီမာသမ္မုတိံ ဝိနာ သေသာ တိစီဝရေနအဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိအာဒယော သဗ္ဗာပိ သမ္မုတိယောတိ အတ္ထော။

၃၀၁၃။ သေသာနီတိ ယထာဝုတ္တေဟိ သေသာနိ သီမာသမ္မုတိအာဒီနိ ဆ ကမ္မာနိ။ န ဝဋ္ဋတီတိ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဂါထာဗန္ဓဝသေန န-ကာရလောပေါ။ ယထာဟ ‘‘သီမာသမ္မုတိ၊ သီမာသမူဟနနံ၊ ကထိနဒါနံ၊ ကထိနုဒ္ဓါရော၊ ကုဋိဝတ္ထုဒေသနာ၊ ဝိဟာရဝတ္ထုဒေသနာတိ ဣမာနိ ဆ ကမ္မာနိ ဂရုကာနိ အပလောကေတွာ ကာတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစံ သာဝေတွာဝ ကာတဗ္ဗာနီ’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၂)။ ‘‘အပလောကေတွာ ကာတုံ ပန န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝသေနာပိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋန္တေဝ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယထာဝုတ္တနယေနေဝ၊ တေန တေနေဝ ကာရယေ’’တိ၊ ယော ယော နယော တံ တံ ကမ္မံ ကာတုံ ဝုတ္တော၊ တေနေဝ တေနေဝ နယေနာတိ အတ္ထော။

စတုဗ္ဗိဓကမ္မကထာဝဏ္ဏနာ။

ကမ္မဝိပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၁၄။ ကမ္မာနံ ဝိပတ္တိယာ ဒဿိတာယ သမ္ပတ္တိပိ ဗျတိရေကတော ဝိညာယတီတိ ကမ္မဝိပတ္တိံ တာဝ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဝတ္ထုတော’’တိအာဒိ။ ဝသတိ ဧတ္ထ ကမ္မသင်္ခါတံ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ဝတ္ထု၊ ကမ္မဿ ပဓာနကာရဏံ၊ တတော ဝတ္ထုတော စ။ အနုဿာဝနသီမတောတိ အနုဿာဝနတော၊ သီမတော စ။ ပဉ္စေဝါတိ ဧဝကာရေန ကမ္မဒေါသာနံ ဧတံပရမတံ ဒဿေတိ။

၃၀၁၅။ ယထာနိက္ခိတ္တကမ္မဒေါသမာတိကာနုက္ကမေ ကမ္မဝိပတ္တိံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သမ္မုခါ’’တိအာဒိ။ သင်္ဃဓမ္မဝိနယပုဂ္ဂလသမ္မုခါသင်္ခါတံ စတုဗ္ဗိဓံ သမ္မုခါဝိနယံ ဥပနေတွာ ကာတဗ္ဗံ ကမ္မံ သမ္မုခါကရဏီယံ နာမ။

တတ္ထ ယာဝတိကာ ဘိက္ခူ ကမ္မပတ္တာ၊ တေ အာဂတာ ဟောန္တိ၊ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အာဟဋော ဟောတိ၊ သမ္မုခီဘူတာ န ပဋိက္ကောသန္တိ၊ အယံ သင်္ဃသမ္မုခတာ။ ယေန ဓမ္မေန ယေန ဝိနယေန ယေန သတ္ထုသာသနေန သင်္ဃော တံ ကမ္မံ ကရောတိ၊ အယံ ဓမ္မသမ္မုခတာ၊ ဝိနယသမ္မုခတာ။ တတ္ထ ဓမ္မောတိ ဘူတံ ဝတ္ထု။ ဝိနယောတိ စောဒနာ စေဝ သာရဏာ စ။ သတ္ထုသာသနံ နာမ ဉတ္တိသမ္ပဒါ စေဝ အနုဿာဝနသမ္ပဒါ စ။ ယဿ သင်္ဃော တံ ကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ သမ္မုခဘာဝေါ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ။ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓေန သမ္မုခါဝိနယေန ယံ သင်္ဃကမ္မံ ‘‘ကရဏီယ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အသမ္မုခါ ကရောတိ စတုဗ္ဗိဓလက္ခဏတော ဧကမ္ပိ ပရိဟာပေတွာ ကရောတိ၊ တံ ကမ္မံ ဝတ္ထုဝိပန္နံ သမ္မုခါဝိနယသင်္ခါတေန ဝတ္ထုနာ ဝေကလ္လံ ‘‘အဓမ္မကမ္မ’’န္တိ ပဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။

၃၀၁၆-၈။ ဧဝံ သမ္မုခါကရဏီယေ ဝတ္ထုတော ကမ္မဝိပတ္တိံ ဒဿေတွာ အသမ္မုခါကရဏီယံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အသမ္မုခါ’’တိအာဒိ။

ဒေဝဒတ္တဿ ကတံ ပကာသနီယကမ္မဉ္စ။ သေက္ခသမ္မုတိ ဥမ္မတ္တကသမ္မုတီတိ ယောဇနာ။ အဝန္ဒိယကမ္မံ ပုဂ္ဂလသီသေန ‘‘အဝန္ဒိယော’’တိ ဝုတ္တံ။ အဍ္ဎကာသိယာ ဂဏိကာယ အနုညာတာ ဒူတေန ဥပသမ္ပဒါ ဒူတူပသမ္ပဒါ။ ဣတိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ကမ္မာနိ ဌပေတွာန သေသာနိ ပန သဗ္ဗသော သဗ္ဗာနိ ကမ္မာနိ ‘‘သမ္မုခါကရဏီယာနီ’’တိ သောဘနဂမနာဒီဟိ သုဂတော သတ္ထာ အဗြွိ ကထေသီတိ ယောဇနာ။

၃၀၁၉-၂၀။ ဧဝံ ဝတ္ထုတော ကမ္မဝိပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဉတ္တိတော ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဉတ္တိတော’’တိအာဒိ။ ဝိပဇ္ဇနနယာတိ ဝိနယဝိပဇ္ဇနက္ကမာ။ ဝတ္ထုံ န ပရာမသတီတိ ယဿ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မံ ကရောတိ၊ တံ န ပရာမသတိ တဿ နာမံ န ဂဏှာတိ။ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုံ န ပရာမသတိ။

သင်္ဃံ န ပရာမသတီတိ သင်္ဃဿ နာမံ န ပရာမသတိ တဿ နာမံ န ဂဏှာတိ။ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ သင်္ဃံ န ပရာမသတိ။

ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတီတိ ယော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ဥပဇ္ဈာယော၊ တံ န ပရာမသတိ တဿ နာမံ န ဂဏှာတိ။ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတိ။

ဉတ္တိံ န ပရာမသတီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဉတ္တိံ န ပရာမသတိ၊ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ဒွိက္ခတ္တုံ ကမ္မဝါစာယ ဧဝ အနုဿာဝနကမ္မံ ကရောတိ၊ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေပိ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ စတုက္ခတ္တုံ ကမ္မဝါစာယ ဧဝ အနုဿာဝနကမ္မံ ကရောတိ။ ဧဝံ ဉတ္တိံ န ပရာမသတိ။

ပစ္ဆာ ဝါ ဉတ္တိံ ဌပေတီတိ ပဌမံ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနကမ္မံ ကတွာ ‘‘ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ ပစ္ဆာ ဉတ္တိံ ဌပေတိ။ ပဉ္စဟေတေဟီတိ ဧတေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ။

၃၀၂၁-၂။ ဧဝံ ဉတ္တိတော ကမ္မဝိပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အနုဿာဝနတော ဒဿေတုမာဟ ‘‘အနုဿာဝနတော’’တိအာဒိ။ အနုဿာဝနတော ကမ္မဒေါသာ ပဉ္စ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။ ‘‘န ပရာမသတိ ဝတ္ထုံ ဝါ’’တိအာဒီသု ဝတ္ထုအာဒီနိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ပန နေသံ အပရာမသနံ ဟောတိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၅) – ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော’’တိ ပဌမာနုဿာဝနေ ဝါ ‘‘ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ… တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ၊ ‘‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သင်္ဃော’’တိ ဒုတိယတတိယာနုဿာဝနေသု ဝါ ‘‘အယံ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ’’တိ ဝဒန္တော ဝတ္ထုံ န ပရာမသတိ နာမ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဝဒန္တော သင်္ဃံ န ပရာမသတိ နာမ။

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ ဓမ္မရက္ခိတော ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော’’တိ ဝဒန္တော ပုဂ္ဂလံ န ပရာမသတိ နာမ။

သာဝနံ ဟာပေတီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနံ န ကရောတိ၊ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ ဒွိက္ခတ္တုံ ဉတ္တိမေဝ ဌပေတိ၊ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေ စတုက္ခတ္တုံ ဉတ္တိမေဝ ဌပေတိ။ ဧဝံ အနုဿာဝနံ ဟာပေတိ။ ယောပိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မေ ဧကံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ဧကံ ကမ္မဝါစံ အနုဿာဝေန္တော အက္ခရံ ဝါ ဆဍ္ဍေတိ၊ ပဒံ ဝါ ဒုရုတ္တံ ကရောတိ၊ အယမ္ပိ အနုဿာဝနံ ဟာပေတိယေဝ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မေ ပန ဧကံ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ သကိမေဝ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနံ ကရောန္တောပိ အက္ခရံ ဝါ ပဒံ ဝါ ဆဍ္ဍေန္တောပိ ဒုရုတ္တံ ကရောန္တောပိ အနုဿာဝနံ ဟာပေတိယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒုရုတ္တံ ကရောတီတိ ဧတ္ထ ပန အယံ ဝိနိစ္ဆယော (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၅) – ယော ဟိ အညသ္မိံ အက္ခရေ ဝတ္တဗ္ဗေ အညံ ဝဒတိ၊ အယံ ဒုရုတ္တံ ကရောတိ နာမ။ တသ္မာ ကမ္မဝါစံ ကရောန္တေန ဘိက္ခုနာ ယွာယံ –

‘‘သိထိလံ ဓနိတဉ္စ ဒီဃရဿံ၊

ဂရုကံ လဟုကဉ္စ နိဂ္ဂဟိတံ၊

သမ္ဗန္ဓံ ဝဝတ္ထိတံ ဝိမုတ္တံ၊

ဒသဓာ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ ပဘေဒေါ’’တိ။ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၅) –

ဝုတ္တော၊ အယံ သုဋ္ဌု ဥပလက္ခေတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ ဟိ သိထိလံ နာမ ပဉ္စသု ဝဂ္ဂေသု ပဌမတတိယံ။ ဓနိတံ နာမ တေသွေဝ ဒုတိယစတုတ္ထံ။ ဒီဃန္တိ ဒီဃေန ကာလေန ဝတ္တဗ္ဗံ အာကာရာဒိ။ ရဿန္တိ တတော ဥပဍ္ဎကာလေန ဝတ္တဗ္ဗံ အကာရာဒိ။ ဂရုကန္တိ ဒီဃမေဝ၊ ယံ ဝါ ‘‘အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတတ္ထေရဿ၊ ယဿ နက္ခမတီ’’တိ ဧဝံ သံယောဂပရံ ကတွာ ဝုစ္စတိ။ လဟုကန္တိ ရဿမေဝ၊ ယံ ဝါ ‘‘အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတထေရဿ၊ ယဿ န ခမတီ’’တိ ဧဝံ အသံယောဂပရံ ကတွာ ဝုစ္စတိ။ နိဂ္ဂဟိတန္တိ ယံ ကရဏာနိ နိဂ္ဂဟေတွာ အဝိဿဇ္ဇေတွာ အဝိဝဋေန မုခေန အနုနာသိကံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သမ္ဗန္ဓန္တိ ယံ ပရပဒေန သမ္ဗန္ဓိတွာ ‘‘တုဏှဿာ’’တိ ဝါ ‘‘တုဏှိဿာ’’တိ ဝါ ဝုစ္စတိ။ ဝဝတ္ထိတန္တိ ယံ ပရပဒေန အသမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘တုဏှီ အဿာ’’တိ ဝါ ‘‘တုဏှ အဿာ’’တိ ဝါ ဝုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တန္တိ ယံ ကရဏာနိ အနိဂ္ဂဟေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝိဝဋေန မုခေန အနုနာသိကံ အကတွာ ဝုစ္စတိ။

တတ္ထ ‘‘သုဏာတု မေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ တ-ကာရဿ ထ-ကာရံ ကတွာ ‘‘သုဏာထု မေ’’တိ ဝစနံ သိထိလဿ ဓနိတကရဏံ နာမ၊ တထာ ‘‘ပတ္တကလ္လံ၊ ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ပတ္ထကလ္လံ၊ ဧသာ ဉတ္ထီ’’တိအာဒိဝစနဉ္စ။ ‘‘ဘန္တေ သင်္ဃော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘကာရဃကာရာနံ ဗကာရဂကာရေ ကတွာ ‘‘ဗန္တေ သံဂေါ’’တိ ဝစနံ ဓနိတဿ သိထိလကရဏံ နာမ။ ‘‘သုဏာတု မေ’’တိ ဝိဝဋေန မုခေန ဝတ္တဗ္ဗေ ပန ‘‘သုဏံတု မေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧသာ ဉတ္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဧသံ ဉတ္တီ’’တိ ဝါ အဝိဝဋေန မုခေန အနုနာသိကံ ကတွာ ဝစနံ ဝိမုတ္တဿ နိဂ္ဂဟိတဝစနံ နာမ။ ‘‘ပတ္တကလ္လ’’န္တိ အဝိဝဋေန မုခေန အနုနာသိကံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ပတ္တကလ္လာ’’တိ ဝိဝဋေန မုခေန အနုနာသိကံ အကတွာ ဝစနံ နိဂ္ဂဟိတဿ ဝိမုတ္တဝစနံ နာမ။ ဣတိ သိထိလေ ကတ္တဗ္ဗေ ဓနိတံ၊ ဓနိတေ ကတ္တဗ္ဗေ သိထိလံ၊ ဝိမုတ္တေ ကတ္တဗ္ဗေ နိဂ္ဂဟိတံ၊ နိဂ္ဂဟိတေ ကတ္တဗ္ဗေ ဝိမုတ္တန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဗျဉ္ဇနာနိ အန္တောကမ္မဝါစာယ ကမ္မံ ဒူသေန္တိ။ ဧဝံ ဝဒန္တော ဟိ အညသ္မိံ အက္ခရေ ဝတ္တဗ္ဗေ အညံ ဝဒတိ၊ ဒုရုတ္တံ ကရောတီတိ ဝုစ္စတိ။

ဣတရေသု ပန ဒီဃရဿာဒီသု ဆသု ဗျဉ္ဇနေသု ဒီဃဋ္ဌာနေ ဒီဃမေဝ၊ ရဿဋ္ဌာနေ စ ရဿမေဝါတိ ဧဝံ ယထာဌာနေ တံ တဒေဝ အက္ခရံ ဘာသန္တေန အနုက္ကမာဂတံ ပဝေဏိံ အဝိနာသေန္တေန ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ သစေ ပန ဧဝံ အကတွာ ဒီဃေ ဝတ္တဗ္ဗေ ရဿံ၊ ရဿေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ ဒီဃံ ဝဒတိ၊ တထာ ဂရုကေ ဝတ္တဗ္ဗေ လဟုကံ၊ လဟုကေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂရုကံ ဝဒတိ၊ သမ္ဗန္ဓေ ဝါ ပန ဝတ္တဗ္ဗေ ဝဝတ္ထိတံ၊ ဝဝတ္ထိတေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ သမ္ဗန္ဓံ ဝဒတိ၊ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ကမ္မဝါစာ န ကုပ္ပတိ။ ဣမာနိ ဟိ ဆ ဗျဉ္ဇနာနိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ။

ယံ ပန သုတ္တန္တိကတ္ထေရာ ‘‘ဒ-ကာရော တ-ကာရမာပဇ္ဇတိ၊ တ-ကာရော ဒ-ကာရမာပဇ္ဇတိ၊ စ-ကာရော ဇ-ကာရမာပဇ္ဇတိ၊ ဇ-ကာရော စ-ကာရမာပဇ္ဇတိ၊ ယ-ကာရော က-ကာရမာပဇ္ဇတိ၊ က-ကာရော ယ-ကာရမာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဒ-ကာရာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗေသု တ-ကာရာဒိဝစနံ န ဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ကမ္မဝါစံ ပတွာ န ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ဝိနယဓရေန နေဝ ဒ-ကာရော တ-ကာရော ကာတဗ္ဗော…ပေ… န က-ကာရော ယ-ကာရော။ ယထာပါဠိယာ နိရုတ္တိံ သောဓေတွာ ဒသဝိဓာယ ဗျဉ္ဇနနိရုတ္တိယာ ဝုတ္တဒေါသေ ပရိဟရန္တေန ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣတရထာ ဟိ သာဝနံ ဟာပေတိ နာမ။

အသမယေ သာဝေတီတိ သာဝနာယ အကာလေ အနဝကာသေ ဉတ္တိံ အဋ္ဌပေတွာ ပဌမံယေဝ အနုဿာဝနကမ္မံ ကတွာ ပစ္ဆာ ဉတ္တိံ ဌပေတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ အနုဿာဝနတော ကမ္မာနိ ဝိပဇ္ဇန္တိ။ တေနာဟ – ‘‘ဧဝံ ပန ဝိပဇ္ဇန္တိ၊ အနုဿာဝနတောပိ စာ’’တိ။

၃၀၂၃။ ဧဝံ အနုဿာဝနတော ကမ္မဝိပတ္တိံ ဒဿေတွာ သီမတော ကမ္မဝိပတ္တိ ဥပေါသထက္ခန္ဓကကထာယ ဝုတ္တနယာ ဧဝါတိ တမေဝ အတိဒိသန္တော အာဟ ‘‘ဧကာဒသဟိ…ပေ… မယာ’’တိ။ ကမ္မဒေါသောယေဝ ကမ္မဒေါသတာ။ တာဝ ပဌမံ။

၃၀၂၄-၇။ ဧဝံ သီမတော ကမ္မဝိပတ္တိံ အတိဒေသတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပရိသဝသေန ဒဿေတုမာဟ ‘‘စတုဝဂ္ဂေနာ’’တိအာဒိ။ ကမ္မပတ္တာတိ ဧတ္ထ ‘‘စတ္တာရော ပကတတ္တာ’’တိ သေသော။ ယထာဟ – ‘‘စတုဝဂ္ဂကရဏေ ကမ္မေ စတ္တာရော ဘိက္ခူ ပကတတ္တာ ကမ္မပတ္တာ’’တိ (ပရိ။ ၄၉၇)။ ဧတ္ထ စ ပကတတ္တာ နာမ အနုက္ခိတ္တာ အနိဿာရိတာ ပရိသုဒ္ဓသီလာ စတ္တာရော ဘိက္ခူ။ ကမ္မပတ္တာ ကမ္မဿ အရဟာ အနုစ္ဆဝိကာ သာမိနော။ န တေဟိ ဝိနာ တံ ကမ္မံ ကရီယတိ၊ န တေသံ ဆန္ဒော ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိ ဝါ ဧတိ။ အနာဂတာတိ ပရိသာယ ဟတ္ထပါသံ အနာဂတာ။ ဆန္ဒောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဆန္ဒာရဟာန’’န္တိ သေသော။ ယထာဟ ‘‘အဝသေသာ ပကတတ္တာ ဆန္ဒာရဟာ’’တိ။ ဣမိနာ အယမတ္ထော ဒီပိတော ဟောတိ – ‘‘အဝသေသာ ပန သစေပိ သဟဿမတ္တာ ဟောန္တိ၊ သစေ သမာနသံဝါသကာ၊ သဗ္ဗေ ဆန္ဒာရဟာဝ ဟောန္တိ၊ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိံ ဒတွာ အာဂစ္ဆန္တု ဝါ မာ ဝါ၊ ကမ္မံ ပန တိဋ္ဌတီ’’တိ။ သမ္မုခါတိ သမ္မုခီဘူတာ။

တိဝင်္ဂိကောတိ ကမ္မပတ္တာနာဂမနဆန္ဒာနာဟရဏပဋိက္ကောသနသင်္ခါတအင်္ဂတ္တယယုတ္တော။ ဒေါသော ကမ္မဝိပတ္တိလက္ခဏော။ ပရိသာယ ဝသာ သိယာတိ ပရိသဝသေန ဟောတိ။

ပဋိသေဓေန္တီတိ ပဋိက္ကောသန္တိ။ ဒုတိယေ စတုဝဂ္ဂိကေ ကမ္မေ ဒုဝင်္ဂိကော ဒေါသော ပရိသာယ ဝသာ သိယာတိ ယောဇနာ။

ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ တတိယေ စတုဝဂ္ဂိကေ ပဋိက္ကောသောဝ အတ္ထိ၊ န ဣတရေ ပရိသဒေါသာတိ ဧကင်္ဂိကော ဒေါသော ပရိသာယ ဝသာ သိယာတိ ယောဇနာ။ ဒုဝင်္ဂ ယုတ္တပရိသာဒေါသဿ ဒုတိယံ ဒေသိတတ္တာ ဒုဝင်္ဂ ယုတ္တပရိသာဒေါသော ‘‘ဒုတိယော’’တိ ဝုတ္တော။ တထာ တတိယံ ဒေသိတတ္တာ ဧကင်္ဂယုတ္တော တတိယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမမေဝ နယံ ပဉ္စဝဂ္ဂါဒိသင်္ဃတ္တယဿ အတိဒိသန္တော အာဟ ‘‘ဧဝံ…ပေ… တိဝိဓေသုပီ’’တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒသဝဂ္ဂဝီသတိဝဂ္ဂသင်္ဃာနံ ဂဟဏံ။

၃၀၂၈။ ဧဝံ စတူသု သင်္ဃေသု စတုန္နံ တိကာနံ ဝသေန ပရိသတော ကမ္မဝိပတ္တိယာ ဒွါဒသဝိဓတံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘စတုတ္ထိကာ’’တိ။ အနုဝါဒေန ‘‘ဒသ ဒွေ သိယု’’န္တိ ဝိဓီယတိ။ ပရိသာဝသာ စတုတ္ထိကာ ဒေါသာ ဒသ ဒွေ ဒွါဒသ သိယုန္တိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ‘‘ဝတ္ထုတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေသု ပဉ္စသု ကမ္မဒေါသေသု၊ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ ‘‘ပရိသာဝသာ’’တိ ဣဒံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗံ။ ကမ္မာနီတိ အပလောကနာဒီနိ စတ္တာရိ။ ဧတ္ထ စ စတုဝဂ္ဂါဒိကရဏီယေသု ကမ္မေသု ပကတတ္တေန ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ ကတမေဝ ကမ္မံ ကမ္မပတ္တေန ကတံ ဟောတိ။ ကမ္မပတ္တေ ပကတတ္တေ ဌပေတွာ အပကတတ္တေန ကေနစိ၊ ကေဝလေနေဝ ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ ကတံ အပကတတ္တကမ္မပတ္တလက္ခဏာဘာဝါ၊ ကမ္မပတ္တေန စ ကမ္မဝါစာယ အဿာဝိတတ္တာ အနုဿာဝနဒေါသေန ဝိပန္နံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ပေါရာဏကဝိနယဓရတ္ထေရာ ကမ္မဝိပတ္တိသင်္ကာပရိဟာရတ္ထံ ဒွီဟိ တီဟိ ဧကတော ကမ္မဝါစံ သာဝယန္တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ပရိဝါရာဝသာနေ ပါဠိယာ (ပရိ။ ၄၈၂ အာဒယော) ဝါ အဋ္ဌကထာယ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၂ အာဒယော) စ ဂဟေတဗ္ဗော။

ကမ္မဝိပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ။

ပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၂၉။ ဆတ္တံ ပဏ္ဏမယံ ကိဉ္စီတိ တာလပဏ္ဏာဒိပဏ္ဏစ္ဆဒနံ ယံ ကိဉ္စိ ဆတ္တံ။ ဗဟီတိ ဥပရိ။ အန္တောတိ ဟေဋ္ဌာ။ သိဗ္ဗိတုန္တိ ရူပံ ဒဿေတွာ သူစိကမ္မံ ကာတုံ။

၃၀၃၀။ ပဏ္ဏေတိ ဆဒနပဏ္ဏေ။ အဍ္ဎစန္ဒန္တိ အဍ္ဎစန္ဒာကာရံ။ မကရဒန္တကန္တိ မကရဒန္တာကာရံ၊ ယံ ‘‘ဂိရိကူဋ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဆိန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ မုခဝဋ္ဋိယာ နာမေတွာ ဗဒ္ဓပဏ္ဏကောဋိယာ ဝါ မတ္ထကိမဏ္ဍလကောဋိယာ ဝါ ဂိရိကူဋာဒိံ ကရောန္တိ၊ ဣမိနာ တံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ဒဏ္ဍေတိ ဆတ္တဒဏ္ဍေ။ ဃဋကန္တိ ဃဋာကာရော။ ဝါဠရူပံ ဝါတိ ဗျဂ္ဃာဒိဝါဠာနံ ရူပကံ ဝါ။ လေခါတိ ဥက္ကိရိတွာ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ စိတ္တကမ္မဝသေန ဝါ ကတရာဇိ။

၃၀၃၁။ ပဉ္စဝဏ္ဏာနံ သုတ္တာနံ အန္တရေ နီလာဒိဧကဝဏ္ဏေန သုတ္တေန ထိရတ္ထံ ဆတ္တံ အန္တော စ ဗဟိ စ သိဗ္ဗိတုံ ဝါ ဆတ္တဒဏ္ဍဂ္ဂါဟကသလာကပဉ္ဇရံ ထိရတ္ထံ ဝိနန္ဓိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပဉ္စဝဏ္ဏာနံ ဧကဝဏ္ဏေန ထိရတ္ထ’’န္တိ ဣမိနာ အနေကဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌတ္ထာယ သိဗ္ဗိတုဉ္စ ဝိနန္ဓိတုဉ္စ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။

ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘ပဉ္စဝဏ္ဏေနာ’’တိ ပါဌော ဒိဿတိ၊ တဿ ဧကဝဏ္ဏေန၊ ပဉ္စဝဏ္ဏေန ဝါ သုတ္တေန ထိရတ္ထံ သိဗ္ဗိတုံ၊ ဝိနန္ဓိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ သော ဧတ္ထေဝ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေန –

‘‘ပဉ္စဝဏ္ဏေန သုတ္တေန၊ သိဗ္ဗိတုံ န စ ဝဋ္ဋတီ’’တိ –

ပါဌေန စ ‘‘ကေစိ တာလပဏ္ဏစ္ဆတ္တံ အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ ပဉ္စဝဏ္ဏေန သုတ္တေန သိဗ္ဗန္တာ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ ကရောန္တိ၊ တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဝဏ္ဏေန ပန နီလေန ဝါ ပီတကေန ဝါ ယေန ကေနစိ သုတ္တေန အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ သိဗ္ဗိတုံ ဆတ္တဒဏ္ဍဂ္ဂါဟကံ သလာကပဉ္ဇရံ ဝါ ဝိနန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တဉ္စ ခေါ ထိရကရဏတ္ထံ၊ န ဝဏ္ဏမဋ္ဌတ္ထာယာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၅ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယ) အဋ္ဌကထာပါဌေန စ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ သော န ဂဟေတဗ္ဗော။

၃၀၃၂။ လေခါ ဝါ ပန ကေဝလာတိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာ သလာကလေခါ ဝါ။ ဆိန္ဒိတွာတိ ဥက္ကိရိတွာ ကတံ ဆိန္ဒိတွာ။ ဃံသိတွာတိ စိတ္တကမ္မာဒိဝသေန ကတံ ဃံသိတွာ။

၃၀၃၃။ ဒဏ္ဍဗုန္ဒမှီတိ ဆတ္တဒဏ္ဍဿ ပဉ္ဇရေ ဂါဟဏတ္ထာယ ဖာလိတဗုန္ဒမှိ၊ မူလေတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထ နိဿန္ဒေဟေ ဝုတ္တနယော။ ခုဒ္ဒသိက္ခာဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘ဆတ္တပိဏ္ဍိယာ မူလေ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဟိဆတ္တကသဏ္ဌာနန္တိ ဖုလ္လအဟိဆတ္တာကာရံ။ ရဇ္ဇုကေဟိ ဂါဟာပေတွာ ဒဏ္ဍေ ဗန္ဓန္တိ၊ တသ္မိံ ဗန္ဓဋ္ဌာနေ ဝလယမိဝ ဥက္ကိရိတွာ ဥဋ္ဌာပေတွာ။ ဗန္ဓနတ္ထာယာတိ ဝါတေန ယထာ န စလတိ၊ ဧဝံ ရဇ္ဇူဟိ ဒဏ္ဍေ ပဉ္ဇရဿ ဗန္ဓနတ္ထာယ။ ဥက္ကိရိတွာ ကတာ လေခါ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ – ‘‘ဝါတပ္ပဟာရေန အစလနတ္ထံ ဆတ္တမဏ္ဍလိကံ ရဇ္ဇုကေဟိ ဂါဟာပေတွာ ဒဏ္ဍေ ဗန္ဓန္တိ၊ တသ္မိံ ဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဝလယမိဝ ဥက္ကိရိတွာ လေခံ ဌပေန္တိ၊ သာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘သစေပိ န ဗန္ဓန္တိ၊ ဗန္ဓနာရဟဋ္ဌာနတ္တာ ဝလယံ ဥက္ကိရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

၃၀၃၄။ သမံ သတပဒါဒီနန္တိ သတပဒါဒီဟိ သဒိသံ၊ တုလျတ္ထေ ကရဏဝစနပ္ပသင်္ဂေ သာမိဝစနံ။

၃၀၃၅။ ပတ္တဿ ပရိယန္တေ ဝါတိ အနုဝါတဿ ဥဘယပရိယန္တေ ဝါ။ ပတ္တမုခေပိ ဝါတိ ဒွိန္နံ အာရာမဝိတ္ထာရပတ္တာနံ သင်္ဃဋိတဋ္ဌာနေ ကဏ္ဏေပိ ဝါ၊ ဧကဿေဝ ဝါ ပတ္တဿ ဦနပူရဏတ္ထံ သင်္ဃဋိတဋ္ဌာနေပိ ဝါ။ ဝေဏိန္တိ ကုဒြူသသီသာကာရေန သိဗ္ဗနံ။ ကေစိ ‘‘ဝရကသီသာကာရေနာ’’တိ ဝဒန္တိ။ သင်္ခလိကန္တိ ဗိဠာလဒါမသဒိသံ သိဗ္ဗနံ။ ကေစိ ‘‘သတပဒိသမ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

၃၀၃၆။ ပဋ္ဋန္တိ ပဋ္ဋမ္ပိ။ အဋ္ဌကောဏာဒိကော ဝိဓိ ပကာရော ဧတဿာတိ အဋ္ဌကောဏာဒိကဝိဓိ၊ တံ။ ‘‘အဋ္ဌကောဏာဒိက’’န္တိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန နိဂ္ဂဟိတာဂမော။ ‘‘အဋ္ဌကောဏာဒိကံ ဝိဓိ’’န္တိ ဧတံ ‘‘ပဋ္ဋ’’န္တိ ဧတဿ သမာနာဓိကရဏဝိသေသနံ၊ ကိရိယာဝိသေသနံ ဝါ၊ ‘‘ကရောန္တီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ ပဋ္ဋန္တိ ဧတ္ထ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ ပဋ္ဋေတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ‘‘အဋ္ဌကောဏာဒိက’’န္တိ ဥပယောဂဝစနံ။ ‘‘ဝိဓိ’’န္တိ ဧတဿ ဝိသေသနံ။ ဣဓ ဝက္ခမာနစတုကောဏသဏ္ဌာနတော အညံ အဋ္ဌကောဏာဒိကံ နာမံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပဋ္ဋဒွယေ။ အဂ္ဃိယဂဒါရူပန္တိ အဂ္ဃိယသဏ္ဌာနဉ္စေဝ ဂဒါသဏ္ဌာနဉ္စ သိဗ္ဗနံ။ မုဂ္ဂရန္တိ လဂုဠသဏ္ဌာနသိဗ္ဗနံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန စေတိယာဒိသဏ္ဌာနာနံ ဂဟဏံ။

၃၀၃၇။ တတ္ထာတိ ပဋ္ဋဒွယေ တသ္မိံ ဌာနေ။ ကက္ကဋကက္ခီနီတိ ကုဠီရအစ္ဆိသဒိသာနိ သိဗ္ဗနဝိကာရာနိ။ ဥဋ္ဌာပေန္တီတိ ကရောန္တိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဂဏ္ဌိကပါသကပဋ္ဋကေ။ သုတ္တာတိ ကောဏတော ကောဏံ သိဗ္ဗိတသုတ္တာ စေဝ စတုရဿေ သိဗ္ဗိတသုတ္တာ စ။ ပိဠကာတိ တေသမေဝ သုတ္တာနံ နိဝတ္တေတွာ သိဗ္ဗိတကောဋိယော စ။ ဒုဝိညေယျာဝါတိ ရဇနကာလေ ဒုဝိညေယျရူပါ အနောဠာရိကာ ဒီပိတာ ဝဋ္ဋန္တီတိ။ ယထာဟ – ‘‘ကောဏသုတ္တပိဠကာ စ စီဝရေ ရတ္တေ ဒုဝိညေယျရူပါ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ။

၃၀၃၈။ ဂဏ္ဌိပါသကပဋ္ဋကာတိ ဂဏ္ဌိကပဋ္ဋကပါသကပဋ္ဋကာတိ ယောဇနာ။ ကဏ္ဏကောဏေသု သုတ္တာနီတိ စီဝရကဏ္ဏေသု သုတ္တာနိ စေဝ ဂဏ္ဌိကပါသကပဋ္ဋာနံ ကောဏေသု သုတ္တာနိ စ ဆိန္ဒေယျ။ ဧတ္ထ စ စီဝရေ အာယာမတော၊ ဝိတ္ထာရတော စ သိဗ္ဗိတွာ အနုဝါတတော ဗဟိ နိက္ခန္တသုတ္တံ စီဝရံ ရဇိတွာ သုက္ခာပနကာလေ ရဇ္ဇုယာ ဝါ စီဝရဝံသေ ဝါ ဗန္ဓိတွာ ဩလမ္ဗိတုံ အနုဝါတေ ဗဒ္ဓသုတ္တာနိ စ ကဏ္ဏသုတ္တာနိ နာမ။ ယထာဟ – ‘‘စီဝရဿ ကဏ္ဏသုတ္တကံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ရဇိတကာလေ ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဏ္ဏသုတ္တက’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၄) ဧဝံ အနုညာတံ၊ တံ အနုဝါတေ ပါသကံ ကတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ရဇနကာလေ လဂ္ဂနတ္ထာယာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၅ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယ)။

၃၀၃၉။ သူစိကမ္မဝိကာရံ ဝါတိ စီဝရမဏ္ဍနတ္ထာယ နာနာသုတ္တကေဟိ သတပဒိသဒိသံ သိဗ္ဗန္တာ အာဂန္တုကပဋ္ဋံ ဌပေန္တိ၊ ဧဝရူပံ သူစိကမ္မဝိကာရံ ဝါ။ အညံ ဝါ ပန ကိဉ္စိပီတိ အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ မာလာကမ္မမိဂပက္ခိပါဒါဒိကံ သိဗ္ဗနဝိကာရံ။ ကာတုန္တိ သယံ ကာတုံ။ ကာရာပေတုန္တိ အညေန ဝါ ကာရာပေတုံ။

၃၀၄၀။ ယော ဘိက္ခု ပရံ ဥတ္တမံ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ အဘိပတ္ထယံ ပတ္ထယန္တော ကဉ္ဇိပိဋ္ဌခလိအလ္လိကာဒီသု စီဝရံ ပက္ခိပတိ၊ တဿ ပန ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋာ မောက္ခော န ဝိဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ကဉ္ဇီတိ ဝါယနတန္တမက္ခနကဉ္ဇိသဒိသာ ထူလာကဉ္ဇိ။ ပိဋ္ဌန္တိ တဏ္ဍုလပိဋ္ဌံ။ တဏ္ဍုလပိဋ္ဌေဟိ ပက္ကာ ခလိ။ အလ္လိကာတိ နိယျာသော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန လာခါဒီနံ ဂဟဏံ။

၃၀၄၁။ စီဝရဿ ကရဏေ ကရဏကာလေ သမုဋ္ဌိတာနံ သူစိဟတ္ထမလာဒီနံ ဓောဝနတ္ထံ၊ ကိလိဋ္ဌကာလေ စ ဓောဝနတ္ထံ ကဉ္ဇိပိဋ္ဌိခလိအလ္လိကာဒီသု ပက္ခိပတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၃၀၄၂။ တတ္ထာတိ ယေန ကသာဝေန စီဝရံ ရဇတိ၊ တသ္မိံ ရဇနေ စီဝရဿ သုဂန္ဓဘာဝတ္ထာယ ဂန္ဓံ ဝါ ဥဇ္ဇလဘာဝတ္ထာယ တေလံ ဝါ ဝဏ္ဏတ္ထာယ လာခံ ဝါ။ ကိဉ္စီတိ ဧဝရူပံ ယံ ကိဉ္စိ။

၃၀၄၃။ မဏိနာတိ ပါသာဏေန။ အညေနပိ စ ကေနစီတိ ယေန ဥဇ္ဇလံ ဟောတိ၊ ဧဝရူပေန မုဂ္ဂရာဒိနာ အညေနာပိ ကေနစိ ဝတ္ထုနာ။ ဒေါဏိယာတိ ရဇနမ္ဗဏေ။ န ဃံသိတဗ္ဗံ ဟတ္ထေန ဂါဟေတွာ န ဃဋ္ဋေတဗ္ဗံ။

၃၀၄၄။ ရတ္တံ စီဝရံ ဟတ္ထေဟိ ကိဉ္စိ ထောကံ ပဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ယတ္ထ ပက္ကရဇနံ ပက္ခိပန္တိ၊ သာ ရဇနဒေါဏိ၊ တတ္ထ အံသဗဒ္ဓကကာယဗန္ဓနာဒိံ ဃဋ္ဋေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

၃၀၄၅။ ဂဏ္ဌိကေတိ ဝေဠုဒန္တဝိသာဏာဒိမယဂဏ္ဌိကေ။ လေခါ ဝါတိ ဝဋ္ဋာဒိဘေဒါ လေခါ ဝါ။ ပိဠကာ ဝါတိ သာသပဗီဇသဒိသာ ခုဒ္ဒကပုဗ္ဗုဠာ ဝါ။ ပါဠိကဏ္ဏိကဘေဒကောတိ မဏိကာဝဠိရူပပုပ္ဖကဏ္ဏိကရူပဘေဒကော။ ကပ္ပဗိန္ဒုဝိကာရော ဝါ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၃၀၄၆။ အာရဂ္ဂေနာတိ အာရကဏ္ဋကဂ္ဂေန၊ သူစိမုခေန ဝါ။ ကာစိပိ လေခါတိ ဝဋ္ဋကဂေါမုတ္တာဒိသဏ္ဌာနာ ယာ ကာစိပိ ရာဇိ။

၃၀၄၇။ ဘမံ အာရောပေတွာတိ ဘမေ အလ္လိယာပေတွာ။

၃၀၄၈။ ပတ္တမဏ္ဍလကေတိ ပတ္တေ ဆဝိရက္ခနတ္ထာယ တိပုသီသာဒီဟိ ကတေ ပတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ အာဓာရာဒီနံ ဥပရိ ကာတဗ္ဗေ ပတ္တမဏ္ဍလကေ။ ဘိတ္တိကမ္မန္တိ ဝိဘတ္တံ ကတွာ နာနာကာရရူပကကမ္မစိတ္တံ။ ယထာဟ ‘‘န ဘိက္ခဝေ စိတြာနိ ပတ္တမဏ္ဍလာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ ရူပကာကိဏ္ဏာနိ ဘိတ္တိကမ္မကတာနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၅၃)။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပတ္တမဏ္ဍလေ။ အဿာတိ ဘိက္ခုဿ။ မကရဒန္တကန္တိ ဂိရိကူဋာကာရံ။

၃၀၄၉။ မုခဝဋ္ဋိယံ ယာ လေခါ ပရိဿာဝနဗန္ဓနတ္ထာယ အနုညာတာ၊ တံ လေခံ ဌပေတွာ ဓမ္မကရဏစ္ဆတ္တေ ဝါ ကုစ္ဆိယံ ဝါ ကာစိပိ လေခါ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၃၀၅၀။ တဟိံ တဟိန္တိ မတ္တိကာယ တတ္ထ တတ္ထ။ တန္တိ တထာကောဋ္ဋိတဒိဂုဏသုတ္တကာယဗန္ဓနံ။

၃၀၅၁။ အန္တေသု ဒဠှတ္ထာယ ဒသာမုခေ ဒိဂုဏံ ကတွာ ကောဋ္ဋေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ စိတ္တိကမ္ပီတိ မာလာကမ္မလတာကမ္မစိတ္တယုတ္တမ္ပိ ကာယဗန္ဓနံ။

၃၀၅၂။ အက္ခီနီတိ ကုဉ္ဇရက္ခီနိ။ တတ္ထာတိ ကာယဗန္ဓနေ ဝဋ္ဋတီတိ ကာ ကထာ။ ဥဋ္ဌာပေတုန္တိ ဥက္ကိရိတုံ။

၃၀၅၃။ ဃဋန္တိ ဃဋသဏ္ဌာနံ။ ဒေဍ္ဍုဘသီသံ ဝါတိ ဥဒကသပ္ပသီသမုခသဏ္ဌာနံ ဝါ။ ယံ ကိဉ္စိ ဝိကာရရူပံ ဒသာမုခေ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၃၀၅၄။ မစ္ဆကဏ္ဋန္တိ မစ္ဆကဏ္ဋကာကာရံ။ ခဇ္ဇူရိပတ္တကာကာရန္တိ ခဇ္ဇူရိပတ္တသဏ္ဌာနံ။ မစ္ဆကဏ္ဋံ ဝါ မဋ္ဌံ ပဋ္ဋိကံ ဝါ ခဇ္ဇူရိပတ္တကာကာရံ ဝါ ဥဇုကံ ကတွာ ကောဋ္ဋိတံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ဥဘယပဿေသု မစ္ဆကဏ္ဋကယုတ္တံ မစ္ဆဿ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ ဝိယ ယဿ ပဋ္ဋိကာယ ဝါယနံ ဟောတိ၊ ဣဒံ ကာယဗန္ဓနံ မစ္ဆကဏ္ဋကံ နာမ။ ယဿ ခဇ္ဇူရိပတ္တသဏ္ဌာနမိဝ ဝါယနံ ဟောတိ၊ တံ ခဇ္ဇူရိပတ္တကာကာရံ နာမ။

၃၀၅၅။ ပကတိဝီတာ ပဋ္ဋိကာ။ သူကရန္တံနာမ ကုဉ္စိကာကောသကသဏ္ဌာနံ။ တဿ ဒုဝိဓဿ ကာယဗန္ဓနဿ။ တတ္ထ ရဇ္ဇုကာ သူကရန္တာနုလောမိကာ၊ ဒုဿပဋ္ဋံ ပဋ္ဋိကာနုလောမိကံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန မုဒ္ဒိကကာယဗန္ဓနံ ဂဟိတံ၊ တဉ္စ သူကရန္တာနုလောမိကံ။ ယထာဟ – ‘‘ဧကရဇ္ဇုကံ၊ ပန မုဒ္ဒိကကာယဗန္ဓနဉ္စ သူကရန္တကံ အနုလောမေတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၇၈)။ တတ္ထ ဧကရဇ္ဇုကာ နာမ ဧကဝဋ္ဋာ။ ဗဟုရဇ္ဇုကဿ အကပ္ပိယဘာဝံ ဝက္ခတိ။ ‘‘မုဒ္ဒိကကာယဗန္ဓနံ နာမ စတုရဿံ အကတွာ သဇ္ဇိတ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။

၃၀၅၆။ မုရဇံ နာမ မုရဇဝဋ္ဋိသဏ္ဌာနံ ဝေဌေတွာ ကတံ။ ဝေဌေတွာတိ နာနာသုတ္တေဟိ ဝေဌေတွာ။ သိက္ခာဘာဇနဝိနိစ္ဆယေ ပန ‘‘ဗဟုကာ ရဇ္ဇုယော ဧကတော ကတွာ ဧကာယ ရဇ္ဇုယာ ဝေဌိတံ မုရဇံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဒ္ဒဝီဏံ နာမ ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနံ။ ဒေဍ္ဍုဘကံ နာမ ဥဒကသပ္ပသီသသဒိသံ။ ကလာဗုကံ နာမ ဗဟုရဇ္ဇုကံ။ ရဇ္ဇုယောတိ ဥဘယကောဋိယံ ဧကတော အဗဒ္ဓါ ဗဟူ ရဇ္ဇုယော၊ တထာ ဗဒ္ဓါ ကလာဗုကံ နာမ ဟောတီတိ။ န ဝဋ္ဋန္တီတိ မုရဇာဒီနိ ဣမာနိ သဗ္ဗာနိ ကာယဗန္ဓနာနိ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ပုရိမာ ဒွေတိ မုရဇံ၊ မဒ္ဒဝီဏဉ္စာတိ ဒွေ။ ‘‘ဒသာသု သိယု’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဝဏ္ဏလောပေန ‘‘ဒသာ သိယု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယထာဟ – ‘‘မုရဇံ မဒ္ဒဝီဏ’န္တိ ဣဒံ ဒသာသုယေဝ အနုညာတ’’န္တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၂၇၈)။

၃၀၅၇။ ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနာတိ ပါမင်္ဂဒါမံ ဝိယ စတုရဿသဏ္ဌာနာ။

၃၀၅၈။ ဧကရဇ္ဇုမယန္တိ နာနာဝဋ္ဋေ ဧကတော ဝဋ္ဋေတွာ ကတရဇ္ဇုမယံ ကာယဗန္ဓနံ။ ဝဋ္ဋံ ဝဋ္ဋတီတိ ‘‘ရဇ္ဇုကာ ဒုဿပဋ္ဋာဒီ’’တိ ဧတ္ထ ဧကဝဋ္ဋရဇ္ဇုကာ ဂဟိတာ၊ ဣဓ ပန နာနာဝဋ္ဋေ ဧကတော ဝဋ္ဋေတွာ ကတာဝ ဧကရဇ္ဇုကာ ဂဟိတာ။ တဉ္စာတိ တမ္ပိ ဧကရဇ္ဇုကကာယဗန္ဓနံ။ ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနံ ဧကမ္ပိ န စ ဝဋ္ဋတီတိ ကေဝလမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။

၃၀၅၉။ ဗဟူ ရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာတိ ယောဇနာ။ ဝဋ္ဋတိ ဗန္ဓိတုန္တိ မုရဇံ၊ ကလာဗုကံ ဝါ န ဟောတိ၊ ရဇ္ဇုကကာယဗန္ဓနမေဝ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အယံ ပန ဝိနိစ္ဆယော ‘‘ဗဟူ ရဇ္ဇုကေ ဧကတော ကတွာ ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌေတွာ ကတံ ‘ဗဟုရဇ္ဇုက’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၅ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယ) အဋ္ဌကထာဂတောဝ ဣဓ ဝုတ္တော။ သိက္ခာဘာဇနဝိနိစ္ဆယေ ‘‘ဗဟုကာ ရဇ္ဇုယော ဧကတော ကတွာ ဧကာယ ရဇ္ဇုယာ ဝေဌိတံ မုရဇံ နာမာ’’တိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဣမိနာ ဝိရုဇ္ဈနတော န ဂဟေတဗ္ဗံ။

၃၀၆၀။ ဒန္တ-သဒ္ဒေန ဟတ္ထိဒန္တာ ဝုတ္တာ။ ဇတူတိ လာခါ။ သင်္ခမယန္တိ သင်္ခနာဘိမယံ။ ဝိဓကာ မတာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝေဌကာ’’တိပိ ပါဌော ဝိဓပရိယာယော။

၃၀၆၁။ ကာယဗန္ဓနဝိဓေတိ ကာယဗန္ဓနဿ ဒသာယ ထိရဘာဝတ္ထံ ကဋ္ဌဒန္တာဒီဟိ ကတေ ဝိဓေ။ ဝိကာရော အဋ္ဌမင်္ဂလာဒိကော။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ၊ ဥဘယကောဋိယန္တိ အတ္ထော။ တု-သဒ္ဒေန ဃဋာကာရောပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ။

၃၀၆၂။ မာလာ …ပေ… ဝိစိတ္တိတာတိ မာလာကမ္မလတာကမ္မေဟိ စ မိဂပက္ခိရူပါဒိနာနာရူပေဟိ စ ဝိစိတ္တိတာ။ ဇနရဉ္ဇနီတိ ဗာလဇနပလောဘိနီ။

၃၀၆၄။ အဋ္ဌံသာ ဝါပီတိ ဧတ္ထ အပိ-သဒ္ဒေန သောဠသံသာဒီနံ ဂဟဏံ။ ဝဏ္ဏမဋ္ဌာတိ မာလာကမ္မာဒိဝဏ္ဏမဋ္ဌာ။

၃၀၆၅။ အဉ္ဇနိသလာကာပိ တထာ ဝဏ္ဏမဋ္ဌာ န ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘အဉ္ဇနိတ္ထဝိကာယ စ၊ နာနာဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ၊ စိတ္တကမ္မံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပါဌော ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘ထဝိကာပိ စာ’’တိ ပါဌော ဒိဿတိ၊ သော န ဂဟေတဗ္ဗော။

၃၀၆၆။ ရတ္တာဒိနာ ယေန ကေနစိ ဧကဝဏ္ဏေန သုတ္တေန ပိလောတိကာဒိမယံ ယံ ကိဉ္စိ သိပါဋိကံ သိဗ္ဗေတွာ ဝဠဉ္ဇန္တဿ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၃၀၆၇။ မဏိကန္တိ ထူလပုဗ္ဗုဠံ။ ပိဠကန္တိ သုခုမပုဗ္ဗုဠံ။ ပိပ္ဖလေတိ ဝတ္ထစ္ဆေဒနသတ္ထေ။ အာရကဏ္ဋကေတိ ပတ္တာဓာရဝလယာနံ ဝိဇ္ဈနကဏ္ဋကေ။ ဌပေတုန္တိ ဥဋ္ဌာပေတုံ။ ယံ ကိဉ္စီတိ သေသံ ဝဏ္ဏမဋ္ဌမ္ပိ စ။

၃၀၆၈။ ဒဏ္ဍကေတိ ပိပ္ဖလဒဏ္ဍကေ။ ယထာဟ – ‘‘ပိပ္ဖလကေပိ မဏိကံ ဝါ ပိဠကံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဥဋ္ဌာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒဏ္ဍကေ ပန ပရိစ္ဆေဒလေခါ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ပရိစ္ဆေဒလေခါမတ္တန္တိ အာဏိဗန္ဓနဋ္ဌာနံ ပတွာ ပရိစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ ဧကာဝ လေခါ ဝဋ္ဋတိ။ ဝလိတွာတိ ဥဘယကောဋိယာ မုခံ ကတွာ မဇ္ဈေ ဝလိယော ဂါဟေတွာ။ နခစ္ဆေဒနံ ယသ္မာ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၃၀၆၉။ အရဏိသဟိတေ ကန္တကိစ္စကရော ဒဏ္ဍော ဥတ္တရာရဏီ နာမ။ ဝါပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန အဓရာရဏိံ သင်္ဂဏှာတိ၊ ဥဒုက္ခလဒဏ္ဍဿေတံ အဓိဝစနံ။ အဉ္ဆနကယန္တဓနု ဓနုကံ နာမ။ မုသလမတ္ထကပီဠနဒဏ္ဍကော ပေလ္လဒဏ္ဍကော နာမ။

၃၀၇၀။ သဏ္ဍာသေတိ အဂ္ဂိသဏ္ဍာသံ ဝဒန္တိ။ ကဋ္ဌစ္ဆေဒနဝါသိယာ တထာ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ န ဝဋ္ဋတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒွီသု ပဿေသူတိ ဝါသိယာ ဥဘောသု ပဿေသု။ လောဟေနာတိ ကပ္ပိယလောဟေန။ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဥဇုကမေဝ စတုရဿံ ဝါ အဋ္ဌံသံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သဏ္ဍာသေတိ အဂ္ဂိသဏ္ဍာသေ’’တိ နိဿန္ဒေဟေ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပနေတ္ထ သူစိသဏ္ဍာသော ဒဿိတော။

၃၀၇၁။ ဟေဋ္ဌတောတိ ဟေဋ္ဌာ အယောပဋ္ဋဝလယဿ။ ‘‘ဥပရိ အဟိစ္ဆတ္တမကုလမတ္တ’’န္တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

၃၀၇၂။ ဝိသာဏေတိ တေလာသိဉ္စနကဂဝယမဟိံသာဒိသိင်္ဂေ။ နာဠိယံ ဝါပီတိ ဝေဠုနာဠိကာဒိနာဠိယံ။ အပိ-သဒ္ဒေန အလာဗုံ သင်္ဂဏှာတိ။ အာမဏ္ဍသာရကေတိ အာမလကစုဏ္ဏမယတေလဃဋေ။ တေလဘာဇနကေတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေယေဝ တေလဘာဇနေ။ သဗ္ဗံ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ ဝဋ္ဋတီတိ ပုမိတ္ထိရူပရဟိတံ မာလာကမ္မာဒိ သဗ္ဗံ ဝဏ္ဏမဋ္ဌံ ဝဋ္ဋတိ။

၃၀၇၃-၅။ ပါနီယဿ ဥဠုင်္ကေတိ ပါနီယဥဠုင်္ကေ။ ဒေါဏိယံ ရဇနဿပီတိ ရဇနဒေါဏိယမ္ပိ။ ဖလကပီဌေတိ ဖလကမယေ ပီဌေ။ ဝလယာဓာရကာဒိကေတိ ဒန္တဝလယာဒိအာဓာရကေ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒဏ္ဍာဓာရကော သင်္ဂဟိတော။ ပါဒပုဉ္ဆနိယန္တိ စောဠာဒိမယပါဒပုဉ္ဆနိယံ။ ပီဌေတိ ပါဒပီဌေ။ သဟစရိယေန ပါဒကထလိကာယဉ္စ။ စိတ္တံ သဗ္ဗမေဝ စ ဝဋ္ဋတီတိ ယထာဝုတ္တေ ဘိက္ခုပရိက္ခာရေ မာတုဂါမရူပရဟိတံ၊ ဘိက္ခုနိပရိက္ခာရေ ပုရိသရူပရဟိတံ အဝသေသံ သဗ္ဗံ စိတ္တကမ္မံ။

၃၀၇၆။ နာနာ စ တေ မဏယော စာတိ နာနာမဏီ၊ ဣန္ဒနီလာဒယော၊ နာနာမဏီဟိ ကတာ နာနာမဏိမယာ၊ ထမ္ဘာ စ ကဝါဋာ စ ဒွါရာ စ ဘိတ္တိယော စ ထမ္ဘကဝါဋဒွါရဘိတ္တိယော၊ နာနာမဏိမယာ ထမ္ဘကဝါဋဒွါရဘိတ္တိယော ယသ္မိံ တံ တထာ ဝုတ္တံ။ ကာ ကထာ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကေတိ မာလာကမ္မလတာကမ္မစိတ္တကမ္မာဒိဝဏ္ဏမဋ္ဌကေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

၃၀၇၇။ ထာဝရဿ ရတနမယပါသာဒဿ ကပ္ပိယဘာဝံ ဒဿေတွာ သုဝဏ္ဏာဒိမယဿာပိ သဗ္ဗပါသာဒပရိဘောဂဿ ကပ္ပိယဘာဝံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သောဝဏ္ဏယ’’န္တိအာဒိ။ သောဝဏ္ဏယန္တိ သုဝဏ္ဏမယံ။ ဒွါရကဝါဋာနံ အနန္တရဂါထာယ ဒဿိတတ္တာ ‘‘ဒွါရကဝါဋဗန္ဓ’’န္တိ ဣမိနာ ဒွါရကဝါဋဗာဟာသင်္ခါတံ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋံ ဂဟိတံ။ ဒွါရဉ္စ ကဝါဋဉ္စ ဒွါရကဝါဋာနိ၊ ဒွါရကဝါဋာနံ ဗန္ဓံ ဒွါရကဝါဋဗန္ဓံ၊ ဥတ္တရပါသကုမ္မာရသင်္ခါတံ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋန္တိ အတ္ထော။ နာနာ စ တေ မဏယော စာတိ နာနာမဏီ၊ သုဝဏ္ဏဉ္စ နာနာမဏီ စ သုဝဏ္ဏနာနာမဏီ၊ ဘိတ္တိ စ ဘူမိ စ ဘိတ္တိဘူမိ သုဝဏ္ဏနာနာမဏီဟိ ကတာ ဘိတ္တိဘူမိ သုဝဏ္ဏနာနာမဏိဘိတ္တိဘူမိ။ ဣတိ ဣမေသု သေနာသနာဝယဝေသု။ န ကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ နိသေဓနီယန္တိ ဧကမ္ပိ သေနာသနပရိက္ခာရံ ကိဉ္စိ န နိသေဓနီယံ၊ သေနာသနမ္ပိ န ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ သေနာသနံ ဝဋ္ဋတိ သဗ္ဗမေဝါတိ သဗ္ဗမေဝ သေနာသနပရိဘောဂံ ဝဋ္ဋတိ။ ယထာဟ –

‘‘သဗ္ဗံ ပါသာဒပရိဘောဂန္တိ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဝိစိတြာနိ ကဝါဋာနိ မဉ္စပီဌာနိ တာလဝဏ္ဋာနိ သုဝဏ္ဏရဇတမယာနိ ပါနီယဃဋပါနီယသရာဝါနိ ယံ ကိဉ္စိ စိတ္တကမ္မကတံ၊ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘ပါသာဒဿ ဒါသိဒါသံ ခေတ္တဝတ္ထုံ ဂေါမဟိံသံ ဒေမာ’တိ ဝဒန္တိ၊ ပါဋေက္ကံ ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ပါသာဒေ ပဋိဂ္ဂဟိတေ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဂေါနကာဒီနိ သင်္ဃိကဝိဟာရေ ဝါ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရေ ဝါ မဉ္စပီဌကေသု အတ္ထရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ဓမ္မာသနေ ပန ဂိဟိဝိကတနီဟာရေန လဗ္ဘန္တိ၊ တတြာပိ နိပဇ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ (စူဠဝ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၀)။

‘‘သောဝဏ္ဏဒွါရကဝါဋဗန္ဓ’’န္တိ ဝါ ပါဌော၊ ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသော။ ဣမိနာ စ ဒုတိယပဒေန စ သေနာသနံ ဝိသေသီယတိ။

၃၀၇၈။ န ဒဝံ ကရေတိ ‘‘ကိံ ဗုဒ္ဓါ သိလကဗုဒ္ဓါ? ကိံ ဓမ္မော ဂေါဓမ္မော အဇဓမ္မော? ကိံ သင်္ဃော ဂေါသင်္ဃော အဇသင်္ဃော မိဂသင်္ဃော’’တိ ပရိဟာသံ န ကရေယျ။ တိတ္ထိယဗ္ဗတံ မူဂဗ္ဗတာဒိကံ နေဝ ဂဏှေယျာတိ ယောဇနာ။

၃၀၇၉။ တာ ဘိက္ခုနိယော ဥဒကာဒိနာ ဝါပိ န သိဉ္စေယျာတိ ယောဇနာ။

၃၀၈၀။ အညတ္ထ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝဿံဝုတ္ထော အညတ္ထ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘာဂံ ဝဿာဝါသိကဘာဂံ ဂဏှာတိ စေ၊ ဒုက္ကဋံ။ တသ္မိံ စီဝရေ နဋ္ဌေ ဝါ ဇဇ္ဇရေ ဇိဏ္ဏေ ဝါ ဂီဝါ ပုန ဒါတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

၃၀၈၁။ သောတိ အညတ္ထ ဘာဂံ ဂဏှနကော ဘိက္ခု။ တေဟီတိ စီဝရသာမိကေဟိ။ တန္တိ တထာ ဂဟိတံ ဝဿာဝါသိကဘာဂံ။ တေသန္တိ စီဝရသာမိကာနံ။

၃၀၈၂။ ကရောတောတိ ကာရာပယတော။ ဒဝါ သိလံ ပဝိဇ္ဈန္တောတိ ပန္တိကီဠာယ ကီဠတ္ထိကာနံ သိပ္ပဒဿနဝသေန သက္ခရံ ဝါ နိန္နဋ္ဌာနံ ပဝဋ္ဋနဝသေန ပါသာဏံ ဝါ ပဝိဇ္ဈန္တော။ န ကေဝလဉ္စ ပါသာဏံ၊ အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ ဒါရုခဏ္ဍံ ဝါ ဣဋ္ဌကခဏ္ဍံ ဝါ ဟတ္ထေန ဝါ ယန္တေန ဝါ ပဝိဇ္ဈိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ စေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ ပါသာဏာဒယော ဟသန္တာ ဟသန္တာ ပဝဋ္ဋေန္တိပိ ခိပန္တိပိ ဥက္ခိပန္တိပိ၊ ကမ္မသမယောတိ ဝဋ္ဋတိ။

၃၀၈၃။ ဂိဟိဂေါပကဒါနသ္မိန္တိ ဂိဟီနံ ဥယျာနဂေါပကာဒီဟိ အတ္တနာ ဂေါပိတဥယျာနာဒိတော ဖလာဒီနံ ဒါနေ ယာဝဒတ္ထံ ဒိယျမာနေပိ။ န ဒေါသော ကောစိ ဂဏှတောတိ ပဋိဂ္ဂဏှတော ဘိက္ခုနော ကောစိ ဒေါသော နတ္ထိ။ သင်္ဃစေတိယသန္တကေ တာလဖလာဒိမှိ ဥယျာနဂေါပကာဒီဟိ ဒိယျမာနေ ပရိစ္ဆေဒနယော တေသံ ဝေတနဝသေန ပရိစ္ဆိန္နာနံယေဝ ဂဟဏေ အနာပတ္တိနယော ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။

၃၀၈၄။ ပုရိသသံယုတ္တန္တိ ပရိဝိသကေဟိ ပုရိသေဟိ ဝုယှမာနံ။ ဟတ္ထဝဋ္ဋကန္တိ ဟတ္ထေနေဝ ပဝဋ္ဋေတဗ္ဗသကဋံ။

၃၀၈၅။ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ ကိဉ္စိပိ အနာစာရံ န သမ္ပယောဇေယျ န ကာရေယျာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကိဉ္စီ’’တိပိ ပါဌော၊ ဂဟဋ္ဌံ ဝါ ပဗ္ဗဇိတံ ဝါ ကိဉ္စိ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ အနာစာရဝသေန န သမ္ပယောဇေယျာတိ အတ္ထော။ ဩဘာသေန္တဿာတိ ကာမာဓိပ္ပာယံ ပကာသေန္တဿ။

၃၀၈၆။ ဟဝေတိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော။

၃၀၈၇။ အတ္တနော ပရိဘောဂတ္ထံ ဒိန္နန္တိ ‘‘တုမှေယေဝ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝတွာ ဒိန္နံ တိစီဝရာဒိံ။

၃၀၈၈။ အသပ္ပာယန္တိ ပိတ္တာဒိဒေါသာနံ ကောပနဝသေန အဖာသုကာရဏံ။ အပနေတုမ္ပိ ဇဟိတုမ္ပိ၊ ပဂေဝ ဒါတုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ဒါတုံ ဝါတိ တထာ ဂဟဏာရဟံ အန္နာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကတိပါဟံ ဘုတွာ’’တိ သေသော။ ပိဏ္ဍပါတာဒိတော အဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ပတ္တာဒိံ ကတိပါဟံ ဘုတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။

၃၀၈၉။ ပဉ္စဝဂ္ဂူပသမ္ပဒါတိ ဝိနယဓရပဉ္စမေန သင်္ဃေန ကာတဗ္ဗဥပသမ္ပဒါ။ နဝါတိ အညေဟိ ဧကဝါရမ္ပိ အပရိဘုတ္တာ။ ဂုဏင်္ဂုဏဥပါဟနာ စတုပဋလတော ပဋ္ဌာယ ဗဟုပဋလဥပါဟနာ။ စမ္မတ္ထာရောတိ ကပ္ပိယစမ္မတ္ထရဏဉ္စ။ ဓုဝနှာနန္တိ ပကတိနဟာနံ။

၃၀၉၀။ သမ္ဗာဓဿာတိ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂဒွယဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလာ အန္တော သတ္ထဝတ္ထိကမ္မံ ဝါရိတန္တိ ယောဇနာ။ သတ္ထေန အန္တမသော နခေနာပိ ဆေဒနဖာလနာဒိဝသေန သတ္ထကမ္မဉ္စ ဝတ္ထီဟိ ဘေသဇ္ဇတေလဿ အန္တော ပဝိသနဝသေန ကာတဗ္ဗံ ဝတ္ထိကမ္မဉ္စ ထုလ္လစ္စယာပတ္တိဝိဓာနေန ဝါရိတန္တိ အတ္ထော။ ပဿာဝမဂ္ဂဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလံ အင်္ဂဇာတဿ အဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၃၀၉၁။ ‘‘ပါကတ္ထ’’န္တိ ဣမိနာ နိဗ္ဗာပေတုံ စလနေ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဒီပေတိ။

၃၀၉၂။ ဥပဠာလေတီတိ ‘‘ပတ္တစီဝရာဒိပရိက္ခာရံ တေ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ပလောဘေတွာ ဂဏှာတိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ။ အာဒီနဝန္တိ အလဇ္ဇိတာဒိဘာဝံ ဒဿေတွာ တေန သဟ သမ္ဘောဂါဒိကရဏေ အလဇ္ဇိဘာဝါပဇ္ဇနာဒိအာဒီနဝံ။ တဿာတိ တတော ဝိယောဇေတဗ္ဗဿ တဿ။

၃၀၉၃။ အာဒီနဝဒဿနပ္ပကာရံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မက္ခန’’န္တိအာဒိ။ ‘‘နဟာယိတုံ ဂတေန ဂူထမုတ္တေဟိ မက္ခနံ ဝိယ ဒုဿီလံ နိဿာယ ဝိဟရတာ တယာ ကတ’’န္တိ ဧဝံ တတ္ထ အာဒီနဝံ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယောဇနာ။

၃၀၉၄-၅။ ဘတ္တဂ္ဂေ ဘောဇနသာလာယ ဘုဉ္ဇမာနော။ ယာဂုပါနေတိ ယာဂုံ ပိဝနကာလေ။ အန္တောဂါမေတိ အန္တရဃရေ။ ဝီထိယန္တိ နိဂမနဂရဂါမာဒီနံ ရထိကာယ။ အန္ဓကာရေတိ အန္ဓကာရေ ဝတ္တမာနေ၊ အန္ဓကာရဂတောတိ အတ္ထော။ တဉှိ ဝန္ဒန္တဿ မဉ္စပါဒါဒီသုပိ နလာဋံ ပဋိဟညေယျ။ အနာဝဇ္ဇောတိ ကိစ္စပသုတတ္တာ ဝန္ဒနံ အသမန္နာဟရန္တော။ ဧကာဝတ္တောတိ ဧကတော အာဝတ္တော သပတ္တပက္ခေ ဌိတော ဝေရီ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလော။ အယဉှိ ဝန္ဒိယမာနော ပါဒေနပိ ပဟရေယျ။ ဝါဝဋောတိ သိဗ္ဗနကမ္မာဒိကိစ္စန္တရပသုတော။

သုတ္တောတိ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တော။ ခါဒန္တိ ပိဋ္ဌကခဇ္ဇကာဒီနိ ခါဒန္တော။ ဘုဉ္ဇန္တောတိ ဩဒနာဒီနိ ဘုဉ္ဇန္တော။ ဝစ္စံ မုတ္တမ္ပိ ဝါ ကရန္တိ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ကရောန္တော ဣတိ ဣမေသံ တေရသန္နံ ဝန္ဒနာ အယုတ္တတ္ထေန ဝါရိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၃၀၉၆-၇။ ကမ္မလဒ္ဓိသီမာဝသေန တီသု နာနာသံဝါသကေသု ကမ္မနာနာသံဝါသကဿ ဥက္ခိတ္တဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ၊ သီမာနာနာသံဝါသကဝုဍ္ဎတရပကတတ္တဿ ဝန္ဒိယတ္တာ၊ ပါရိသေသဉာယေန ‘‘နာနာသံဝါသကော ဝုဍ္ဎတရော အဓမ္မဝါဒီ အဝန္ဒိယော’’တိ (ပရိ။ ၄၆၇) ဝစနတော စ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကော ဣဓ ‘‘နာနာသံဝါသကော’’တိ ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥက္ခိတ္တောတိ တိဝိဓေနာပိ ဥက္ခေပနီယကမ္မေန ဥက္ခိတ္တကော။ ဂရုကဋ္ဌာ စ ပဉ္စာတိ ပါရိဝါသိကမူလာယပဋိကဿနာရဟမာနတ္တာရဟမာနတ္တစာရိကအဗ္ဘာနာရဟသင်္ခါတာ ပဉ္စ ဂရုကဋ္ဌာ စ။ ဣမေ ပန အညမညဿ ယထာဝုဍ္ဎံ ဝန္ဒနာဒီနိ လဘန္တိ၊ ပကတတ္တေန အဝန္ဒိယတ္တာဝ အဝန္ဒိယေသု ဂဟိတာ။ ဣမေ ဗာဝီသတိ ပုဂ္ဂလေတိ နဂ္ဂါဒယော ယထာဝုတ္တေ။

၃၀၉၈။ ‘‘ဓမ္မဝါဒီ’’တိ ဣဒံ ‘‘နာနာသံဝါသဝုဍ္ဎကော’’တိ ဧတဿ ဝိသေသနံ။ ယထာဟ ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝန္ဒိယာ။ ပစ္ဆာ ဥပသမ္ပန္နေန ပုရေဥပသမ္ပန္နော ဝန္ဒိယော၊ နာနာသံဝါသကော ဝုဍ္ဎတရော ဓမ္မဝါဒီ ဝန္ဒိယော၊ သဒေဝကေ လောကေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာရကေ…ပေ… တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝန္ဒိယော’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၂)။

၃၀၉၉။ ‘‘ဧတေယေဝ ဝန္ဒိယာ၊ န အညေ’’တိ နိယာမဿ အကတတ္တာ အညေသမ္ပိ ဝန္ဒိယာနံ သဗ္ဘာဝံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တဇ္ဇနာဒီ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန နိယဿပဗ္ဗာဇနီယပအသာရဏီယကမ္မေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဝန္ဒနီယာဓိကာရေ။ ကမ္မန္တိ အပလောကနာဒိ စတုဗ္ဗိဓံ ကမ္မံ။

၃၁၀၀။ သင်္ဃေန အဓမ္မကမ္မေ ကရိယမာနေ တံ ဝါရေတုံ အသက္ကောန္တေန၊ အသက္ကောန္တေဟိ စ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဓိဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ။ အဓိဋ္ဌာနံ ပနေကဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ယောဇနာ၊ အဓမ္မကမ္မံ ကရောန္တာနံ ဘိက္ခူနမန္တရေ နိသီဒိတွာ တံ ‘‘အဓမ္မ’’န္တိ ဇာနိတွာပိ တံ ဝါရေတုံ အသက္ကောန္တဿ ဧကဿ ‘‘န မေတံ ခမတီ’’တိ စိတ္တေန အဓိဋ္ဌာနမုဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒွိန္နံ ဝါ တိဏ္ဏမေဝ စာတိ တမေဝ ဝါရေတုံ အသက္ကောန္တာနံ ဒွိန္နံ ဝါ တိဏ္ဏံ ဝါ ဘိက္ခူနံ အညမညံ ‘‘န မေတံ ခမတီ’’တိ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မံ သကသကဒိဋ္ဌိယာ ပကာသနံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ တတော ဥဒ္ဓံ တီဟိ ဥဒ္ဓံ စတုန္နံ ကမ္မဿ ပဋိက္ကောသနံ ‘‘ဣဒံ အဓမ္မကမ္မံ မာ ကရောထာ’’တိ ပဋိက္ခိပနံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။

၃၁၀၁။ ဝိဿာသဂ္ဂါဟလက္ခဏံ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ပဉ္စဝိဓန္တိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သန္ဒိဋ္ဌော’’တိအာဒိ။ ယောဇနာ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – သန္ဒိဋ္ဌော စ ဟောတိ၊ ဇီဝတိ စ၊ ဂဟိတေ စ အတ္တမနော ဟောတိ၊ သမ္ဘတ္တော စ ဟောတိ၊ ဇီဝတိ စ၊ ဂဟိတေ စ အတ္တမနော ဟောတိ၊ အာလပိတော စ ဟောတိ၊ ဇီဝတိ စ၊ ဂဟိတေ စ အတ္တမနော ဟောတီတိ ဧဝံ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တအာလပိတာနံ တိဏ္ဏမေကေကဿ တီဏိ တီဏိ ဝိဿာသဂ္ဂါဟလက္ခဏာနိ ကတွာ နဝဝိဓံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝစနတ္ထော၊ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော စ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။

၃၁၀၂။ သီလဝိပတ္တိ၊ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ စ အာစာရာဇီဝသမ္ဘဝါ ဒွေ ဝိပတ္တိယော စာတိ ယောဇနာ၊ အာစာရဝိပတ္တိ၊ အာဇီဝဝိပတ္တိ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၁၀၃။ တတ္ထာတိ တေသု စတူသု ဝိပတ္တီသု။ အပ္ပဋိကမ္မာ ပါရာဇိကာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိကာ ဒုဝေ အာပတ္တိယော သီလဝိပတ္တီတိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။

၃၁၀၄။ ယာ စ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ၊ ယာ ဒသဝတ္ထုကာ ဒိဋ္ဌိ၊ အယံ ဒုဝိဓာ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တီတိ ဒီပိတာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ နာမ ဥစ္ဆေဒန္တသဿတန္တဂါဟဝသေန ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဒသဝတ္ထုကာ ဒိဋ္ဌိ။

၃၁၀၅။ ထုလ္လစ္စယာဒိကာ ဒေသနာဂါမိနိကာ ယာ ပဉ္စ အာပတ္တိယော၊ အာစာရကုသလေန ဘဂဝတာ သာ အာစာရဝိပတ္တီတိ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပါစိတ္တိယပါဋိဒေသနီယဒုက္ကဋဒုဗ္ဘာသိတာနံ ဂဟဏံ။ ယာတိ ပဉ္စာပတ္တိယော အပေက္ခိတွာ ဗဟုတ္တံ။ သာတိ အာစာရဝိပတ္တိ သာမညမပေက္ခိတွာ ဧကတ္တံ။

၃၁၀၆။ ကုဟနာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန လပနာ နေမိတ္တိကတာ နိပ္ပေသိကတာ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာ ဂဟိတာ၊ ကုဟနာဒီနံ ဝိတ္ထာရော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၆) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာဇီဝေါ ပစ္စယော ဟေတု ယဿာ အာပတ္တိယာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဆဗ္ဗိဓာတိ စတုတ္ထပါရာဇိကသဉ္စရိတ္တထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယပါဋိဒေသနီယဒုက္ကဋာပတ္တီနံ ဝသေန ဆဗ္ဗိဓာ။ ပကာသိတာ –

‘‘အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော အသန္တံ အဘူတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဥလ္လပတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ အာဇီဝဟေတု…ပေ… သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿ။ အာဇီဝဟေတု…ပေ… ‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ သော ဘိက္ခု အရဟာ’တိ ဘဏတိ၊ ပဋိဇာနန္တဿ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ အာဇီဝဟေတု…ပေ… ဘိက္ခု ပဏီတဘောဇနာနိ အဂိလာနော အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ အာဇီဝဟေတု…ပေ… ဘိက္ခုနီ ပဏီတဘောဇနာနိ အဂိလာနာ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ပါဋိဒေသနီယဿ။ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ သူပံ ဝါ ဩဒနံ ဝါ အဂိလာနော အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပရိ။ ၂၈၇) –

ဒေသိတာ။ ဣမိနာ အာဇီဝဝိပတ္တိ ဒီပိတာ။

၃၁၀၇။ ‘‘ဥက္ခိတ္တော’’တိအာဒိ ယထာက္ကမေန တေသံ တိဏ္ဏံ နာနာသံဝါသကာနံ သရူပဒဿနံ။ တတ္ထ တယော ဥက္ခိတ္တကာ ဝုတ္တာယေဝ။

၃၁၀၈-၉။ ‘‘ယော သင်္ဃေန ဥက္ခေပနီယကမ္မကတာနံ အဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ နိသိန္နော ‘တုမှေ ကိံ ဘဏထာ’တိ တေသဉ္စ ဣတရေသဉ္စ လဒ္ဓိံ သုတွာ ‘ဣမေ အဓမ္မဝါဒိနော၊ ဣတရေ ဓမ္မဝါဒိနော’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အယံ တေသံ မဇ္ဈေ နိသိန္နောဝ တေသံ နာနာသံဝါသကော ဟောတိ၊ ကမ္မံ ကောပေတိ။ ဣတရေသမ္ပိ ဟတ္ထပါသံ အနာဂတတ္တာ ကောပေတီ’’တိ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၄၅၅) အာဂတ အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဓမ္မဝါဒိပက္ခသ္မိ’’န္တိအာဒိ။

အဓမ္မဝါဒိပက္ခသ္မိန္တိ ဥက္ခေပနီယကမ္မေန နိဿာရိတာနံ အဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခသ္မိံ။ နိသိန္နောဝါတိ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ ဂဏပူရကော ဟုတွာ နိသိန္နောဝ။ ဝိစိန္တယန္တိ ‘‘ဣမေ နု ခေါ ဓမ္မဝါဒိနော၊ ဥဒါဟု ဧတေ’’တိ ဝိဝိဓေနာကာရေန စိန္တယန္တော။ ‘‘ဧတေ ပန ဓမ္မဝါဒီ’’တိ မာနသံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဧဝံ ဥပ္ပန္နေ ပန မာနသေ။ အဓမ္မဝါဒိပက္ခသ္မိံ နိသိန္နောဝ ဧဝံ မာနသံ ဥပ္ပာဒေန္တော အယံ ဘိက္ခု။ လဒ္ဓိယာတိ ဧဝံ ဥပ္ပာဒိတမာနသသင်္ခါတာယ လဒ္ဓိယာ။ တေသံ အဓမ္မဝါဒီနံ နာနာသံဝါသကော နာမ ဟောတီတိ ပကာသိတော။

တတြဋ္ဌော ပန သောတိ တသ္မိံ အဓမ္မဝါဒိပက္ခသ္မိံ နိသိန္နောဝ သော။ သဒ-ဓာတုယာ ဂတိနိဝါရဏတ္ထတ္တာ တတြ နိသိန္နော ‘‘တတြဋ္ဌော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒွိန္နန္တိ ဓမ္မဝါဒိအဓမ္မဝါဒိပက္ခာနံ ဒွိန္နံ သင်္ဃာနံ။ ကမ္မန္တိ စတုဝဂ္ဂါဒိသင်္ဃေန ကရဏီယကမ္မံ။ ကောပေတီတိ အဓမ္မဝါဒီနံ အသံဝါသဘာဝံ ဂန္တွာ တေသံ ဂဏပူရဏတ္တာ၊ ဣတရေသံ ဧကသီမာယံ ဌတွာ ဟတ္ထပါသံ အနုပဂတတ္တာ၊ ဆန္ဒဿ စ အဒိန္နတ္တာ ကမ္မံ ကောပေတိ။ ယော ပန အဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခေ နိသိန္နော ‘‘အဓမ္မဝါဒိနော ဣမေ၊ ဣတရေ ဓမ္မဝါဒိနော’’တိ တေသံ မဇ္ဈေ ပဝိသတိ၊ ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ပက္ခေ နိသိန္နော ‘‘ဣမေ ဓမ္မဝါဒိနော’’တိ ဂဏှာတိ၊ အယံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ သမာနသံဝါသကံ ကရောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၁၁၀။ ဗဟိသီမာဂတော ပကတတ္တော ဘိက္ခု သစေ ဟတ္ထပါသေ ဌိတော ဟောတိ၊ သော သီမာယ နာနာသံဝါသကော မတောတိ ယောဇနာ။ တံ ဂဏပူရဏံ ကတွာ ကတကမ္မမ္ပိ ကုပ္ပတိ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တနိယာမေန တယော နာနာသံဝါသကာ မဟေသိနာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၃၁၁၁။ စုတောတိ ပါရာဇိကာပန္နော သာသနတော စုတတ္တာ ‘‘စုတော’’တိ ဂဟိတော။ ‘‘ဘိက္ခုနီ ဧကာဒသ အဘဗ္ဗာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဣမေတိ ဘေဒမနပေက္ခိတွာ သာမညေန သတ္တရသ ဇနာ။ အသံဝါသာတိ န သံဝသိတဗ္ဗာ၊ နတ္ထိ ဝါ ဧတေဟိ ပကတတ္တာနံ ဧကကမ္မာဒိကော သံဝါသောတိ အသံဝါသာ နာမ သိယုံ။

၃၁၁၂။ အသံဝါသဿ သဗ္ဗဿာတိ ယထာဝုတ္တဿ သတ္တရသဝိဓဿ သဗ္ဗဿ အသံဝါသဿ။ တထာ ကမ္မာရဟဿ စာတိ ‘‘ယဿ သင်္ဃော ကမ္မံ ကရောတိ၊ သော နေဝ ကမ္မပတ္တော၊ နာပိ ဆန္ဒာရဟော၊ အပိစ ကမ္မာရဟော’’တိ (ပရိ။ ၄၈၈) ဧဝံ ပရိဝါရေ ဝုတ္တကမ္မာရဟဿ စ။ ဥမ္မတ္တကာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ခိတ္တစိတ္တာဒီနံ ဂဟဏံ။ သင်္ဃေ တဇ္ဇနီယာဒီနိ ကရောန္တေ။ ပဋိက္ခေပေါတိ ပဋိက္ကောသနာ။ န ရူဟတီတိ ပဋိက္ကောသဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ ကမ္မံ န ကောပေတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၁၁၃။ သသံဝါသေက…ပေ… ဘိက္ခုနောတိ ဝုတ္တနယေန ကမ္မေန ဝါ လဒ္ဓိယာ ဝါ အသံဝါသိကဘာဝံ အနုပဂတတ္တာ သမာနသံဝါသကဿ သီမာယ အသံဝါသိကဘာဝံ အနုပဂန္တွာ ဧကသီမာယ ဌိတဿ အန္တိမဝတ္ထုံ အနဇ္ဈာပန္နတ္တာ ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော။ အနန္တရဿပိ ဟတ္ထပါသေ ဝစနေန ဝစီဘေဒကရဏေန ပဋိက္ခေပေါ ပဋိက္ကောသော ရုဟတိ ပဋိက္ကောသနဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌတိ၊ ကမ္မံ ကောပေတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၁၁၄။ ဆဟိ အာကာရေဟီတိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၄၃၈၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) လဇ္ဇိတာယ၊ အညာဏတာယ၊ ကုက္ကုစ္စပကတတာယ၊ သတိသမ္မောသာယ၊ အကပ္ပိယေကပ္ပိယသညိတာယ၊ ကပ္ပိယေအကပ္ပိယသညိတာယာတိ ဣမေဟိ ဆဟိ အာကာရေဟိ။ ပဉ္စ သမဏကပ္ပာ စ ဝုတ္တာ၊ ပဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိယော စ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ အဂ္ဂိပရိဇိတံ သတ္ထပရိဇိတံ နခပရိဇိတံ အဗီဇံ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇညေဝ ပဉ္စမ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၀) ခုဒ္ဒကဝတ္ထုကေ အနုညာတာ ပဉ္စ သမဏကပ္ပာ နာမ။ ပဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိယောတိ ပရိဝါရေ ဧကုတ္တရေ ‘‘ပဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိယော’’တိ ဣမဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘နိဒါနံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အဝသေသံ သုတေန သာဝေတဗ္ဗံ၊ အယံ ပဌမာ ဝိသုဒ္ဓီ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၃၂၅) နယေန ဒဿိတာ ပဉ္စ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသသင်္ခါတာ ပဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိယော စ ‘‘သုတ္တုဒ္ဒေသော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော အဓိဋ္ဌာနုပေါသထော ပဝါရဏာ သာမဂ္ဂိဥပေါသထောယေဝ ပဉ္စမော’’တိ (ပရိ။ ၃၂၅) ဧဝံ ဝုတ္တာ ပဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိယော စာတိ ဒွေပဉ္စဝိသုဒ္ဓိယော ‘‘ဒွိပဉ္စဝိညာဏာနီ’’တိအာဒီသု ဝိယ သာမညဝစနေန သင်္ဂဟိတာ။

၃၁၁၅-၇။ နိဿေသေန ဒီယတိ ပညပီယတိ ဧတ္ထ သိက္ခာပဒန္တိ နိဒါနံ၊ တေသံ တေသံ သိက္ခာပဒါနံ ပညတ္တိယာ ဌာနဘူတံ ဝေသာလီအာဒိ။ ပုံ ဝုစ္စတိ နိရယော၊ တံ ဂလတိ မဒ္ဒတိ နေရယိကဒုက္ခံ အနုဘဝတီတိ ပုဂ္ဂလော၊ သတ္တော။ အရိယပုဂ္ဂလာ တံသဒိသတ္တာ၊ ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ ဝါ ‘‘ပုဂ္ဂလာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓ ပနေတေ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမဿ အာဒိကမ္မိကာ အဓိပ္ပေတာ။ ဣဒါနိ ပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသံ ဝက္ခတိ။ ဝသတိ ဧတ္ထ ဘဂဝတော အာဏာသင်္ခါတာ သိက္ခာပဒပညတ္တိ တံ ပဋိစ္စ ပဝတ္တတီတိ ဝတ္ထု၊ တဿ တဿ ပုဂ္ဂလဿ သိက္ခာပဒပညတ္တိဟေတုဘူတော အဇ္ဈာစာရော။

ဝိဓာနံ ဝိဘဇနံ ဝိဓိ၊ ပဘေဒေါ။ ပညာပီယတိ ဘဂဝတော အာဏာ ပကာရေန ဉာပီယတိ ဧတာယာတိ ပညတ္တိ၊ ပညတ္တိယာ ဝိဓိ ပဘေဒေါ ‘‘ပညတ္တိဝိဓိ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဝိဓိံ ပညတ္တိယာ’’တိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန အသမတ္ထနိဒ္ဒေသော။ သာ ပန ပညတ္တိဝိဓိ ပညတ္တိအနုပညတ္တိ အနုပ္ပန္နပညတ္တိ သဗ္ဗတ္ထပညတ္တိ ပဒေသပညတ္တိ သာဓာရဏပညတ္တိ အသာဓာရဏပညတ္တိ ဧကတောပညတ္တိ ဥဘတောပညတ္တိဝသေန နဝဝိဓာ ဟောတိ။

‘‘ဝိပတ္တိ အာပတ္တိ အနာပတ္တီ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ ဝိပဇ္ဇန္တိ ဧတာယ သီလာဒယောတိ ဝိပတ္တိ။ သာ ပန သီလအာစာရဒိဋ္ဌိအာဇီဝါနံ ဝသေန စတုဗ္ဗိဓာ။ သာ ပန ဥဒ္ဒေသဝသေန ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတာဝ။ အာပဇ္ဇန္တိ ဧတာယ အကုသလာဗျာကတဘူတာယ ဘဂဝတော အာဏာဝီတိက္ကမန္တိ အာပတ္တိ။ သာ ပုဗ္ဗပယောဂါဒိဝသေန အနေကပ္ပဘေဒါ အာပတ္တိ။ အနာပတ္တိ အဇာနနာဒိဝသေန အာဏာယ အနတိက္ကမနံ။ သမုဋ္ဌာတိ ဧတေဟိ အာပတ္တီတိ သမုဋ္ဌာနာနိ၊ ကာယာဒိဝသေန ဆဗ္ဗိဓာနိ အာပတ္တိကာရဏာနိ။ သမုဋ္ဌာနာနံ နယော သမုဋ္ဌာနနယော၊ တံ။

ဝဇ္ဇဉ္စ ကမ္မဉ္စ ကိရိယာ စ သညာ စ စိတ္တဉ္စ အာဏတ္တိ စ ဝဇ္ဇကမ္မကြိယာသညာစိတ္တာဏတ္တိယော၊ တာသံ ဝိဓိ တထာ ဝုစ္စတိ၊ တံ။ ဝဇ္ဇဝိဓိန္တိ ‘‘ယဿာ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ အယံ လောကဝဇ္ဇာ၊ သေသာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ဝဇ္ဇဝိဓိံ။ ကမ္မဝိဓိန္တိ ‘‘သဗ္ဗာ စ ကာယကမ္မဝစီကမ္မတဒုဘယဝသေန တိဝိဓာ ဟောန္တီ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဒဿိတံ ကမ္မဝိဓိံ။ ကြိယာဝိဓိန္တိ ‘‘အတ္ထာပတ္တိ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ၊ အတ္ထိ အကိရိယတော၊ အတ္ထိ ကိရိယာကိရိယတော၊ အတ္ထိ သိယာ ကိရိယတော သိယာ အကိရိယတော’’တိအာဒိနာ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) နယေန ဒဿိတံ ကိရိယာဝိဓိံ။ သညာဝိဓိန္တိ ‘‘သညာဝိမောက္ခာ’’တိအာဒိနာ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) နယေန ဒဿိတံ သညာဝိဓိံ။

စိတ္တဝိဓိန္တိ ‘‘သဗ္ဗာပိ စိတ္တဝသေန ဒုဝိဓာ ဟောန္တိ သစိတ္တကာ၊ အစိတ္တကာ စာ’’တိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ပဌမပါရာဇိကဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ စိတ္တဝိဓိံ။ အာဏတ္တိဝိဓိန္တိ ‘‘သာဏတ္တိကံ အနာဏတ္တိက’’န္တိ ဝုတ္တံ အာဏတ္တိဝိဓိံ။ အင်္ဂဝိဓာနန္တိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု အာပတ္တီနံ ဝုတ္တံ အင်္ဂဝိဓာနဉ္စ။ ဝေဒနာတ္တိကံ၊ ကုသလတ္တိကဉ္စာတိ ယောဇနာ။ တံ ပန ‘‘အကုသလစိတ္တံ၊ ဒွိစိတ္တံ၊ တိစိတ္တံ၊ ဒုက္ခဝေဒနံ၊ ဒွိဝေဒနံ၊ တိဝေဒန’’န္တိ တတ္ထ တတ္ထ ဒဿိတမေဝ။

သတ္တရသဝိဓံ ဧတံ လက္ခဏန္တိ ယထာဝုတ္တနိဒါနာဒိသတ္တရသပ္ပဘေဒံ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ သာဓာရဏလက္ခဏံ။ ဒဿေတွာတိ ပကာသေတွာ။ ဗုဓော ဝိနယကုသလော။ တတ္ထ တတ္ထ သိက္ခာပဒေသု ယထာရဟံ ယောဇေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၃၁၁၈။ ဣမေသု သတ္တရသသု လက္ခဏေသု နိဒါနပုဂ္ဂလေ တာဝ နိဒ္ဒိသိတုမာဟ ‘‘နိဒါန’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ တေသု သတ္တရသသု သာဓာရဏလက္ခဏေသု၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မံ။ နိဒါနန္တိ နိဒ္ဓါရိတဗ္ဗဒဿနံ။ ‘‘ပုရ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ဝေသာလီ’’တိအာဒိပဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သက္ကဘဂ္ဂါတိ ဧတေဟိ ဇနပဒဝါစီဟိ သဒ္ဒေဟိ ဌာနနိဿိတာ နာဂရာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ တာနိ စ ‘‘သက္ကေသု ဝိဟရတိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ၊ ဘဂ္ဂေသု ဝိဟရတိ သုသုမာရဂိရေ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ သိက္ခာပဒနိဒါနေ နိဒဿိတာနေဝ။

၃၁၁၉။ ‘‘ဒသ ဝေသာလိယာ’’တိအာဒီနံ အတ္ထဝိနိစ္ဆယော ဥတ္တရေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဂိရိဗ္ဗဇေတိ ရာဇဂဟနဂရေ။ တဉှိ သမန္တာ ဌိတေဟိ ဣသိဂိလိအာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ပဗ္ဗတေဟိ ဝဇသဒိသန္တိ ‘‘ဂိရိဗ္ဗဇ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

၃၁၂၁။ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခသ္မိံ သုဒိန္နဓနိယာဒယော တေဝီသတိဝိဓာ အာဒိကမ္မိကပုဂ္ဂလာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၃၁၂၂။ ဥဘယပါတိမောက္ခေ အာဂတာ တေ သဗ္ဗေ အာဒိကမ္မိကပုဂ္ဂလာ ပရိပိဏ္ဍိတာ တိံသ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။ ဝတ္ထုအာဒီနံ ဝိနိစ္ဆယော ဥတ္တရေ ဝက္ခမာနတ္တာ ဣဓ န ဝုတ္တော။ နနု စ နိဒါနပုဂ္ဂလဝိနိစ္ဆယမ္ပိ တတ္ထ ဝက္ခတီတိ သော ဣဓ ကသ္မာ ဝုတ္တောတိ? နာယံ ဒေါသော၊ ဣမဿ ပကရဏတ္တာ ဣဓာပိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ဝတ္ထုအာဒိဝိနိစ္ဆယောပိ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ၊ သော ကသ္မာ န ဝုတ္တောတိ? ဧကယောဂနိဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဣမဿ ဝစနေန သောပိ ဝုတ္တောယေဝ ဟောတီတိ ဧကဒေသဒဿနဝသေန သံခိတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၃၁၂၃။ ယော ဧနံ တရုံ ဇာနာတိ၊ သော ပညတ္တိံ အသေသတော ဇာနာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ ‘‘ဧနံ တရု’’န္တိ ဣမိနာ နိဒါနာဒိသတ္တရသပ္ပကာရံ သဗ္ဗသိက္ခာပဒသာဓာရဏလက္ခဏသမုဒါယံ ရူပကေန ဒဿေတိ။ ကိံ ဝိသိဋ္ဌံ တရုန္တိ အာဟ ‘‘တိမူလ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ တိမူလန္တိ နိဒါနပုဂ္ဂလဝတ္ထုသင်္ခါတာနိ တီဏိ မူလာနိ ဧတဿာတိ တိမူလံ။ နဝပတ္တန္တိ နဝဝိဓပဏ္ဏတ္တိသင်္ခါတာနိ ပတ္တာနိ ဧတဿာတိ နဝပတ္တံ။ ဒွယင်္ကုရန္တိ လောကဝဇ္ဇပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသင်္ခါတာ ဒွေ အင်္ကုရာ ဧတဿာတိ ဒွယင်္ကုရံ။ ‘‘ဒွိအင်္ကုရ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဣ-ကာရဿ အယာဒေသံ ကတွာ ‘‘ဒွယင်္ကုရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သတ္တဖလန္တိ အာဏတ္တိအာပတ္တိအနာပတ္တိဝိပတ္တိသညာဝေဒနာကုသလတ္တိကသင်္ခါတာနိ သတ္တ ဖလာနိ ဧတဿာတိ သတ္တဖလံ။ ဆပုပ္ဖန္တိ ဆသမုဋ္ဌာနသင်္ခါတာနိ ပုပ္ဖာနိ ဧတဿာတိ ဆပုပ္ဖံ။ ဒွိပ္ပဘဝန္တိ စိတ္တကမ္မသင်္ခါတာ ဒွေ ပဘဝါ ဧတဿာတိ ဒွိပ္ပဘဝံ။ ဒွိသာခန္တိ ကိရိယအင်္ဂသင်္ခါတာ ဒွေ သာခါ ဧတဿာတိ ဒွိသာခံ။ ဧနံ တရုံ ယော ဇာနာတီတိ ယော ဝုတ္တော ဘိက္ခု ဝုတ္တသရူပသာဓာရဏသတ္တရသလက္ခဏရာသိဝိနိစ္ဆယသင်္ခါတတရုံ ဇာနာတိ။ သောတိ သော ဘိက္ခု။ ပညတ္တိန္တိ ဝိနယပိဋကံ။ အသေသတောတိ သဗ္ဗသော။

၃၁၂၄။ ဣတိ ဧဝံ မဓုရပဒတ္ထံ အနာကုလံ ပရမံ ဥတ္တမံ ဣမံ ဝိနိစ္ဆယံ ယော ပဌတိ ဝါစုဂ္ဂတံ ကရောန္တော ပရိယာပုဏာတိ၊ ဂရုသန္တိကေ သာဓုကံ သုဏာတိ၊ ပရိပုစ္ဆတေ စ အတ္ထံ ပရိပုစ္ဆတိ စ၊ သော ဘိက္ခု ဝိနယ ဝိနိစ္ဆယေ ဥပါလိသမော ဘဝတိ ဝိနယဓရာနံ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေ နိက္ခိတ္တေန ဥပါလိမဟာထေရေန သဒိသော ဘဝတီတိ ယောဇနာ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

ပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကမ္မဋ္ဌာနဝိဘာဝနာဝိဓာနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၁၂၅။ ‘‘အာဒိမှိ သီလံ ဒဿေယျ။

မဇ္ဈေ မဂ္ဂံ ဝိဘာဝယေ၊

ပရိယောသာနေ စ နိဗ္ဗာနံ၊

ဧသာ ကထိကသဏ္ဌိတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၉၀၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၉၁၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၆၄) –

ဝုတ္တံ ဓမ္မကထိကလက္ခဏံ သမနုဿရန္တောယမာစရိယော ပါတိမောက္ခသံဝရသီလပရိဒီပကံ ဝိနိစ္ဆယံ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရမုခေန ဒဿေတွာ တံမူလကာနံ ဣတရေသဉ္စ တိဏ္ဏံ သီလာနံ တံဒဿနေနေဝ ဒဿိတဘာဝဉ္စ သီလဝိသုဒ္ဓိမူလိကာ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိအာဒိယော ပဉ္စဝိသုဒ္ဓိယော စ တံမူလိကဉ္စ အရိယမဂ္ဂသင်္ခါတံ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိံ တဒဓိဂမနီယံ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဒဿေတွာ ယထာရဒ္ဓံ ဝိနယကထံ ပရိယောသာပေတုကာမော အာဟ ‘‘ပါမောက္ခေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပါမောက္ခေတိ သမာဓိအာဒီနံ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ ပတိဋ္ဌာဘာဝေန ဥတ္တမေ။ မောက္ခပ္ပဝေသနေတိ အမတမဟာနိဗ္ဗာနနဂရဿ ပဝေသနနိမိတ္တေ။ မုခေ အသဟာယဒွါရဘူတေ။ ယထာဟ –

‘‘သဂ္ဂါရောဟဏသောပါနံ၊ အညံ သီလသမံ ကုတော၊

ဒွါရံ ဝါ ပန နိဗ္ဗာန-နဂရဿ ပဝေသနေ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၉၊ ဗု။ ဗံ။ အဋ္ဌ။ ၃။ဒီပင်္ကရဗုဒ္ဓဝံသဝဏ္ဏနာ)၊

သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယေတိ ဇာတိဒုက္ခာဒိသဗ္ဗဒုက္ခာနံ ခယဿ အရိယမဂ္ဂဿ အဓိဂမူပါယတ္တာ ဖလူပစာရေန သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယသင်္ခါတေ။ ‘‘ပါမောက္ခေ’’တိ စ ‘‘မောက္ခပ္ပဝေသနေ မုခေ’’တိ စ ‘‘သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယေ’’တိ စ ‘‘ပါတိမောက္ခသ္မိ’’န္တိ ဧတဿ ဝိသေသနံ။ ဝုတ္တေတိ ပါရာဇိကတော ပဋ္ဌာယ နာနပ္ပကာရတော နိဒ္ဒိဋ္ဌေ သတိ။ ဣတရတ္တယံ ဝုတ္တမေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလအာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလပစ္စယသန္နိဿိတသီလသင်္ခါတံ ဣတရံ သီလတ္တယံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ ‘‘ရာဇာ အာဂတော’’တိ ဝုတ္တေ ပရိသာယ အာဂမနံ ဝိယ၊ တသ္မာ တံ န ဝက္ခာမာတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၁၂၆။ ဣဒံ စတုဗ္ဗိဓံ သီလန္တိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလာဒိံ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ဉတွာတိ လက္ခဏာဒိတော၊ ဝေါဒါနတော၊ ဟာနဘာဂိယဋ္ဌိတိဘာဂိယဝိသေသဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယာဒိပ္ပကာရတော စ ဇာနိတွာ။ တတ္ထာတိ စတုဗ္ဗိဓသီလေ။ ပတိဋ္ဌိတောတိ အစ္ဆိဒ္ဒါဒိအင်္ဂသမန္နာဂတဘာဝမာပါဒနေန ပတိဋ္ဌိတော။ သမာဓိန္တိ ဥပစာရပ္ပနာဘေဒလောကိယသမာဓိံ။ ဘာဝေတွာတိ သမစတ္တာလီသာယ ကမ္မဋ္ဌာနေသု ပုနပ္ပုနံ အနုယောဂဝသေန ဝဍ္ဎေတွာ။ ပညာယာတိ တိလက္ခဏာကာရာဒိပရိစ္ဆေဒိကာယ လောကုတ္တရာယ ပညာယ ဟေတုဘူတာယ၊ ကရဏဘူတာယ စ။ ပရိမုစ္စတီတိ သဗ္ဗကိလေသဗန္ဓနံ ဆေတွာ သံသာရစာရကာ သမန္တတော မုစ္စတိ၊ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၁၂၇။ ဧဝံ သမာသတော ဝုတ္တမေဝတ္ထံ နိဒ္ဒိသန္တော အာဟ ‘‘ဒသာနုဿတိယော’’တိအာဒိ။ ဒသ အနုဿတိယော စ ဒသ ကသိဏာ စ ဒသ အသုဘာ စ စတဿော အပ္ပမညာယော စ တထာ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ စ ဝုတ္တာ။ အပရံ ကမ္မဋ္ဌာနဒွယဉ္စ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထ ဒသာနုဿတိယော နာမ ‘‘ဗုဒ္ဓါနုဿတိ၊ ဓမ္မာနုဿတိ၊ သင်္ဃာနုဿတိ၊ သီလာနုဿတိ၊ စာဂါနုဿတိ၊ ဒေဝတာနုဿတိ၊ ကာယဂတာသတိ၊ မရဏာနုဿတိ၊ အာနာပါနသတိ၊ ဥပသမာနုဿတီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၇) ဧဝံ ဝုတ္တာ ဒသ အနုဿတိယော။

ဒသ ကသိဏာ နာမ ‘‘ပထဝီကသိဏံ၊ အာပေါကသိဏံ၊ တေဇောကသိဏံ၊ ဝါယောကသိဏံ၊ နီလကသိဏံ၊ ပီတကသိဏံ၊ လောဟိတကသိဏံ၊ ဩဒါတကသိဏံ၊ အာလောကကသိဏံ၊ ပရိစ္ဆိန္နာကာသကသိဏ’’န္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၇) ဝုတ္တာ ဣမေ ဒသ ကသိဏာ။

ဒသ အသုဘာ နာမ ‘‘ဥဒ္ဓုမာတကံ၊ ဝိနီလကံ၊ ဝိပုဗ္ဗကံ၊ ဝိစ္ဆိဒ္ဒကံ၊ ဝိက္ခာယိတကံ၊ ဝိက္ခိတ္တကံ၊ ဟတဝိက္ခိတ္တကံ၊ လောဟိတကံ၊ ပုဠုဝကံ၊ အဋ္ဌိက’’န္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၇) ဝုတ္တာ ဣမေ ဒသ အသုဘာ။

စတဿော အပ္ပမညာယော နာမ ‘‘မေတ္တာ၊ ကရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥပေက္ခာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၇) ဝုတ္တာ ဣမေ အပ္ပမညာယော။

စတ္တာရော အာရုပ္ပာ နာမ ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနံ၊ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ၊ အာကိဉ္စညာယတနံ၊ နေဝသညာနာသညာယတန’’န္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၇) ဝုတ္တာ ဣမေ အာရုပ္ပာ။ အပရံ ကမ္မဋ္ဌာနဒွယံ နာမ ‘‘အာဟာရေပဋိက္ကူလသညာ၊ စတုဓာတုဝဝတ္ထာန’’န္တိ ဝုတ္တံ ဋ္ဌာနဥဘယံ။

၃၁၂၈။ ဣစ္စေဝံ စတ္တာလီသဝိဓံ မနောဘုနော ကမ္မဋ္ဌာနံ သဗ္ဗမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ သမုဒ္ဒိဋ္ဌံ သိယာတိ ယောဇနာ။ ကမ္မဿ ယောဂသင်္ခါတဿ ဌာနံ အာရမ္မဏဘာဝေန ပဝတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနံ။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ဌာနံ၊ ကာရဏံ၊ ကမ္မဿ ဝိပဿနာယ ဌာနံ ကာရဏံ ကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ကဿာတိ အာဟ ‘‘မနောဘုနော’’တိ။ မနော အဘိဘဝတီတိ မနောဘူ၊ တဿ မနောဘုနော၊ ကုသလစိတ္တပ္ပဝတ္တိနိဝါရဏေန တထာလဒ္ဓနာမဿ ကာမဒေဝဿာတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ကမ္မဋ္ဌာနဂဏနာပရိစ္ဆေဒေါ ဒဿိတော။

၃၁၂၉-၃၀။ ဣမေသံ ကမ္မဋ္ဌာနာနံ ဘာဝနာမယံ ဘိန္ဒိတွာ ဒဿေတုံ မာတိကံ တာဝ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥပစာရပ္ပနာတော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဥပစာရပ္ပနာတောတိ ‘‘ဧတ္တကာနိ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ဥပစာရာဝဟာနိ၊ ဧတ္တကာနိ အပ္ပနာဝဟာနီ’’တိ ဧဝံ ဥပစာရပ္ပနာဝသေန စ။ ဈာနဘေဒါတိ ‘‘ဧတ္တကာနိ ပဌမဇ္ဈာနိကာနိ၊ ဧတ္တကာနိ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနိကာနိ၊ ဧတ္တကာနိ ပဉ္စကဇ္ဈာနိကာနီ’’တိအာဒိနာ ဈာနဘေဒါ စ။ အတိက္ကမာတိ အင်္ဂါနံ၊ အာရမ္မဏာနဉ္စ အတိက္ကမတော။ ဝဍ္ဎနာဝဍ္ဎနာ စာပီတိ အင်္ဂုလဒွင်္ဂုလာဒိဝသေန ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာ၊ အဝဍ္ဎေတဗ္ဗာ စ။ အာရမ္မဏဘူမိတောတိ နိမိတ္တာရမ္မဏာဒိအာရမ္မဏတော စေဝ လဗ္ဘမာနာလဗ္ဘမာနဘူမိတော စ။

ဂဟဏာတိ ဒိဋ္ဌာဒိဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတော။ ပစ္စယာတိ တံတံဌာနာနံ ပစ္စယဘာဝတော စ။ ဘိယျောတိ ပုန-သဒ္ဒတ္ထနီဟာရတ္ထော။ စရိယာနုကူလတောတိ ရာဂစရိယာဒီနံ အနုကူလဘာဝတောတိ အယံ ဝိသေသော အယံ ဘေဒေါ။ ဧတေသု စတ္တာလီသာယ ကမ္မဋ္ဌာနေသု။

၃၁၃၁။ ဧဝံ မာတိကံ နိဒ္ဒိသိတွာ ယထာက္ကမံ နိဒ္ဒိသန္တော ပဌမံ တာဝ ဥပစာရာဝဟာဒယော ဒဿေတုမာဟ ‘‘အဋ္ဌာနုဿတိယော’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ တိဿံ မာတိကာယံ၊ တေသု ဝါ စတ္တာလီသာယ ကမ္မဋ္ဌာနေသု။ အဋ္ဌာနုဿတိယောတိ ကာယဂတာသတိအာနာပါနသတိဒွယဝဇ္ဇိတာ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒိကာ အဋ္ဌ အနုဿတိယော စ။ သညာ အာဟာရေပဋိက္ကူလသညာ စ။ ဝဝတ္ထာနဉ္စ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနဉ္စာတိ ဣမေ ဒသ။ ဥပစာရာဝဟာတိ ဗုဒ္ဓဂုဏာဒီနံ ပရမတ္ထဘာဝတော၊ အနေကဝိဓတ္တာ၊ ဧကဿာပိ ဂမ္ဘီရဘာဝတော စ ဧတေသု ဒသသု ကမ္မဋ္ဌာနေသု အပ္ပနာဝသေန သမာဓိဿ ပတိဋ္ဌာတုမသက္ကုဏေယျတ္တာ အပ္ပနာဘာဝနာပ္ပတ္တော သမာဓိ ဥပစာရဘာဝေယေဝ ပတိဋ္ဌာတိ၊ တသ္မာ ဧတေ ဥပစာရာဝဟာ။

နနု စေတ္ထ ဒုတိယစတုတ္ထာရုပ္ပသမာဓိ၊ လောကုတ္တရော စ သမာဓိ ပရမတ္ထဓမ္မေ အပ္ပနံ ပါပုဏာတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပရမတ္ထဘာဝတော’’တိ ဟေတု အပ္ပနမပါပုဏနေ ကာရဏဘာဝေန န ဝုစ္စတီတိ? န၊ တဿ ဘာဝနာဝိသေသေန ပရမတ္ထဓမ္မေ ပဝတ္တိသမ္ဘဝတော၊ ဣမဿ စ ရူပါဝစရစတုတ္ထဘာဝနာဝိသေသသမ္ဘဝတော စ။ တထာ ဟိ ဒုတိယစတုတ္ထာရုပ္ပသမာဓိ အပ္ပနာပတ္တဿ အရူပါဝစရသမာဓိဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ အာရမ္မဏသမတိက္ကမမတ္တဘာဝနာဝသေန သဘာဝါရမ္မဏေပိ အပ္ပနံ ပါပုဏာတိ။ ဝိသုဒ္ဓိဘာဝနာနုက္ကမဗလေန လောကုတ္တရော သမာဓိ အပ္ပနံ ပါပုဏာတီတိ။

၃၁၃၂။ တတ္ထာတိ တေသု ဈာနာဝဟေသု တိံသကမ္မဋ္ဌာနေသု။ အသုဘာတိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒယော ဒသ အသုဘာ။ ကာယဂတာသတီတိ ကာယဂတာသတိ စာတိ ဣမေ ဧကာဒသ။ ပဌမဇ္ဈာနိကာတိ ဣမေသံ ပဋိက္ကူလာရမ္မဏတ္တာ၊ ပဋိက္ကူလာရမ္မဏေ စ စိတ္တဿ စဏ္ဍသောတာယ နဒိယာ အရိတ္တဗလေန နာဝါဋ္ဌာနံ ဝိယ ဝိတက္ကဗလေနေဝ ပဝတ္တိသမ္ဘဝတော အဝိတက္ကာနံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ အသမ္ဘဝေါတိ သဝိတက္ကဿ ပဌမဇ္ဈာနဿေဝ သမ္ဘဝတော ပဌမဇ္ဈာနိကာ။ အာနာပါနဉ္စ ကသိဏာ စာတိ ဣမေ ဧကာဒသ စတုက္ကဇ္ဈာနိကာ ရူပါဝစရစတုက္ကဇ္ဈာနိကာ စ စတုက္ကနယေန၊ ပဉ္စကဇ္ဈာနိကာ စ။

၃၁၃၃။ တိဿောဝ အပ္ပမညာတိ မေတ္တာ၊ ကရုဏာ၊ မုဒိတာတိ အပ္ပမညာ တိဿောဝ။ သာမညနိဒ္ဒေသေ ဧတာသမေဝ ဂဟဏံ ကထံ ဝိညာယတီတိ? ‘‘အထ ပစ္ဆိမာ’’တိအာဒိနာ စတုတ္ထာယ အပ္ပမညာယ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဘာဝဿ ဝက္ခမာနတ္တာ ပါရိသေသတော တံ ဝိညာယတိ။ တိကဇ္ဈာနာနီတိ တိကဇ္ဈာနိကာ။ ‘‘တိကဇ္ဈာနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မေတ္တာဒီနံ ဒေါမနဿသဟဂတဗျာပါဒဝိဟိံသာနဘိရတီနံ ပဟာယကတ္တာ ဒေါမနဿပဋိပက္ခေန သောမနဿေနေဝ သဟဂတတာ ဝုတ္တာတိ စတုက္ကနယေန တိကဇ္ဈာနိကတာ ဝုတ္တာ၊ ပဉ္စကနယေန စတုက္ကဇ္ဈာနိကတာ စ။

‘‘အထာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ပစ္ဆိမာ’’တိ ပဒဿ ‘‘တိဿော’’တိ ဣမိနာ ပုရိမပဒေန သမ္ဗန္ဓနိဝတ္တနတ္ထံ။ ပစ္ဆိမာ အပ္ပမညာ၊ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ စ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ မတာ စတုက္ကနယေန၊ ပဉ္စမဇ္ဈာနိကာ စ။ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိတာ ဟောန္တု၊ ဒုက္ခာ မုစ္စန္တု၊ လဒ္ဓသုခသမ္ပတ္တိတော မာ ဝိဂစ္ဆန္တူ’’တိ မေတ္တာဒိတိဝိဓဝသပ္ပဝတ္တံ ဗျာပါရတ္တယံ ပဟာယ ကမ္မဿကတာဒဿနေန သတ္တေသု မဇ္ဈတ္တာကာရပ္ပတ္တဘာဝနာနိဗ္ဗတ္တာယ တတြမဇ္ဈတ္တောပေက္ခာယ ဗလဝတရတ္တာ အပ္ပနာပ္ပတ္တဿ ဥပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရဿ သုခသဟဂတတာသမ္ဘဝတော ဥပေက္ခာသဟဂတတာ ဝုတ္တာ။

၃၁၃၄။ အင်္ဂါရမ္မဏတော အတိက္ကမော ဒွိဓာ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ စတုက္ကတိကဇ္ဈာနေသူတိ ဒသကသိဏာ၊ အာနာပါနသတီတိ ဧကာဒသသု စတုက္ကဇ္ဈာနိကေသု စေဝ မေတ္တာဒိပုရိမဗြဟ္မဝိဟာရတ္တယသင်္ခါတေသု တိကဇ္ဈာနိကေသု စ ကမ္မဋ္ဌာနေသု။ အင်္ဂါတိက္ကမတာတိ ဧကသ္မိံယေဝ အာရမ္မဏေ ဝိတက္ကာဒိဈာနင်္ဂ သမတိက္ကမေန ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ အာရမ္မဏေယေဝ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိတော အင်္ဂါတိက္ကမော အဓိပ္ပေတောတိ အတ္ထော။ အင်္ဂါတိက္ကမောယေဝ အင်္ဂါတိက္ကမတာ။

၃၁၃၅။ အင်္ဂါတိက္ကမတောတိ တတိယဇ္ဈာနသမ္ပယုတ္တသောမနဿာတိက္ကမနတော။ အာရမ္မဏမတိက္ကမ္မာတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသတဗ္ဗိသယပဌမာရုပ္ပဝိညာဏတဒဘာဝသင်္ခါတာနိ စတ္တာရိ အာရမ္မဏာနိ ယထာက္ကမံ အတိက္ကမိတွာ။ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသတဗ္ဗိသယပဌမာရုပ္ပဝိညာဏတဒဘာဝတဗ္ဗိသယတတိယာရုပ္ပဝိညာဏသင်္ခါတေသု စတူသု အာရမ္မဏေသု အာရုပ္ပာ အာကာသာနဉ္စာယတနာဒီနိ စတ္တာရိ အရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ ဇာယရေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

၃၁၃၆။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု အာရမ္မဏေသု။ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာနီတိ ‘‘ယတ္တကံ ဩကာသံ ကသိဏေန ဖရတိ၊ တဒဗ္ဘန္တရေ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ သဒ္ဒံ သောတုံ၊ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ရူပံ ပဿိတုံ၊ ပရသတ္တာနဉ္စ စေတသာ စိတ္တံ အညာတုံ သမတ္ထော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တပ္ပယောဇနံ သန္ဓာယ အင်္ဂဂဏနာဒိဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္တကံ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာနိ။ သေသံ အသုဘာဒိ သဗ္ဗံ တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပယောဇနာဘာဝါ န ဝဍ္ဎေတဗ္ဗမေဝါတိ ယောဇနာ။

၃၁၃၇။ တတ္ထ တေသု ကမ္မဋ္ဌာနေသု ဒသ ကသိဏာ စ ဒသ အသုဘာ စ ကာယဂတာသတိ၊ အာနာပါနသတီတိ ဣမေ ဗာဝီသတိ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ပဋိဘာဂါရမ္မဏာနီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ ‘‘ကသိဏာ’’တိအာဒိနာ တဒါရမ္မဏာနိ ဈာနာနိ ဂဟိတာနိ။

၃၁၃၈။ ဓာတုဝဝတ္ထနန္တိ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနံ၊ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿတ္တံ။ ဝိညာဏဉ္စာတိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ။ နေဝသညာတိ နေဝသညာနာသညာယတနံ။ ဒသ ဒွေတိ ဒွါဒသ။ ဘာဝဂေါစရာတိ သဘာဝဓမ္မဂေါစရာ၊ ပရမတ္ထဓမ္မာလမ္ဗဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၁၃၉။ ဒွေ စ အာရုပ္ပမာနသာတိ အာကာသာနဉ္စာယတနအာကိဉ္စညာယတနသင်္ခါတာ အရူပါဝစရစိတ္တုပ္ပာဒါ ဒွေ စ။ ဆ ဣမေ ဓမ္မာ နဝတ္တဗ္ဗဂေါစရာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ယောဇနာ စတုန္နံ အပ္ပမညာနံ သတ္တပညတ္တိယာ၊ ပဌမာရုပ္ပဿ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသပညတ္တိယာ၊ တတိယာရုပ္ပဿ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏာဘာဝပညတ္တိယာ စ အာရမ္မဏတ္တာ။

၃၁၄၀။ ပဋိက္ကူလသညာတိ အာဟာရေပဋိက္ကူလသညာ။ ကာယဂတာသတီတိ ဒွါဒသေဝ ဘူမိတော ဒေဝေသု ကာမာဝစရဒေဝေသု ကုဏပါနံ၊ ပဋိက္ကူလာရဟဿ စ အသမ္ဘဝါ န ပဝတ္တန္တီတိ ယောဇနာ။

၃၁၄၁။ တာနိ ဒွါဒသ စ။ ဘိယျောတိ အဓိကတ္ထေ နိပါတော၊ တတော အဓိကံ အာနာပါနသတိ စာတိ တေရသ ရူပါရူပလောကေ အဿာသပဿာသာနဉ္စ အဘာဝါ သဗ္ဗသော န ဇာယရေတိ ယောဇနာ။

၃၁၄၂။ အရူပါဝစရေ အရူပဘဝေ စတုရော အာရုပ္ပေ ဌပေတွာ အညေ ဆတ္တိံသ ဓမ္မာ ရူပသမတိက္ကမာဘာဝါ န ဇာယန္တီတိ ယောဇနာ။ သဗ္ဗေ သမစတ္တာလီသ ဓမ္မာ မာနုသေ မနုဿလောကေ သဗ္ဗေသမေဝ လဗ္ဘမာနတ္တာ ဇာယန္တိ။

၃၁၄၃။ စတုတ္ထကသိဏံ ဟိတွာတိ ဝါယောကသိဏံ ဒိဋ္ဌဖုဋ္ဌေန ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ တံ ဝဇ္ဇေတွာ နဝ ကသိဏာ စ ဒသ အသုဘာ စာတိ တေ ဧကူနဝီသတိ ဓမ္မာ ဒိဋ္ဌေနေဝ စက္ခုဝိညာဏေန ပုဗ္ဗဘာဂေ ပရိကမ္မကာလေ ဂဟေတဗ္ဗာ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ စက္ခုနာ ဩလောကေတွာ ပရိကမ္မံ ကတံ၊ တေန ဥဂ္ဂဟိတနိမိတ္တံ တေသံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၁၄၄။ ဖုဋ္ဌေနာတိ နာသိကဂ္ဂေ၊ ဥတ္တရောဋ္ဌေ ဝါ ဖုဋ္ဌဝသေန။ ကာယဂတာသတိယံ တစပဉ္စကံ ဒိဋ္ဌေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ မာလုတောတိ ဝါယောကသိဏံ ဒိဋ္ဌဖုဋ္ဌေန ဂဟေတဗ္ဗံ ဥစ္ဆုသဿာဒီနံ ပတ္တေသု စလမာနဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏမုခေန၊ ကာယပ္ပသာဒဃဋ္ဋနေန စ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ။ ဧတ္ထ ဧတေသု ကမ္မဋ္ဌာနေသု။ သေသကန္တိ ဝုတ္တာဝသေသံ။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒိကာ အဋ္ဌာနုဿတိယော၊ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရာ၊ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ၊ အာဟာရေပဋိက္ကူလသညာ၊ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနံ၊ ကာယဂတာသတိယံ ဝက္ကပဉ္စကာဒီနိ စာတိ သဗ္ဗမေတံ ပရတော သုတွာ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ သုတေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။

၃၁၄၅။ ဧတ္ထ ဧတေသု ကမ္မဋ္ဌာနေသု အာကာသကသိဏံ ဌပေတွာ နဝ ကသိဏာ ပဌမာရုပ္ပစိတ္တဿ အာရမ္မဏဘူတကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသဿ ဟေတုဘာဝတော ပစ္စယာ ဇာယရေ ပစ္စယာ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။

၃၁၄၆။ ဒသပိ ကသိဏာ အဘိညာနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာဒီနံ ပစ္စယာ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။ စတုတ္ထဿာတိ စတုတ္ထဿ ဗြဟ္မဝိဟာရဿ။

၃၁၄၇။ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမာရုပ္ပန္တိ အာကာသာနဉ္စာယတနာဒိကံ။ ပရဿ စ ပရဿ စာတိ ဝိညာဏဉ္စာယတနာဒိဥတ္တရဇ္ဈာနဿ ပစ္စယောတိ ပကာသိတန္တိ ယောဇနာ။ နေဝသညာတိ နေဝသညာနာသညာယတနံ။ နိရောဓဿာတိ သညာဝေဒယိတနိရောဓဿ၊ တာယ နိရောဓသမာပတ္တိယာ။

၃၁၄၈။ သဗ္ဗေတိ သမစတ္တာလီသကမ္မဋ္ဌာနဓမ္မာ။ သုခဝိဟာရဿာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဿ။ ဘဝနိဿရဏဿ စာတိ ဝိဘဝူပနိဿယတာယ ဝိပဿနာပါဒကတ္တေန အာသဝက္ခယဉာဏေန အဓိဂန္တဗ္ဗဿ နိဗ္ဗာနဿ စ။ ဘဝသုခါနဉ္စာတိ ပရိကမ္မောပစာရဘာဝနာဝသပ္ပဝတ္တာနိ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တာနိ ကာမသုဂတိဘဝသုခါနံ၊ ရူပါဝစရပ္ပနာဝသပဝတ္တာနိ ရူပါဝစရစိတ္တာနိ ရူပါဝစရဘဝသုခါနံ၊ ဣတရာနိ အရူပါဝစရဘူတာနိ အရူပါဝစရဘဝသုခါနဉ္စ ပစ္စယာတိ ဒီပိတာ။

၃၁၄၉။ ဒသ အသုဘာ၊ ကာယဂတာသတီတိ ဣမေ ဧကာဒသ ရာဂစရိတဿ ဝိသေသတော အနုကူလာ ဝိညေယျာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝိသေသတော’’တိ ဣမိနာ ရာဂဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘာဝေန စ အတိသပ္ပာယတော စ ဝုတ္တော၊ ဣတရေ စ အပဋိက္ခိတ္တာတိ ဒီပေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ‘‘သဗ္ဗဉ္စေတံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝသေန စ အတိသပ္ပာယဝသေန စ ဝုတ္တံ၊ ရာဂါဒီနံ ပန အဝိက္ခမ္ဘိကာ၊ သဒ္ဓါဒီနံ ဝါ အနုပကာရာ ကုသလဘာဝနာ နာမ နတ္ထီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၇)။

၃၁၅၀။ သဝဏ္ဏကသိဏာတိ စတူဟိ ဝဏ္ဏကေဟိ ကသိဏေဟိ သဟိတာ။ စတဿော အပ္ပမညာယောတိ ဣမေ အဋ္ဌ ဒေါသစရိတဿ အနုကူလာတိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။

၃၁၅၁။ မောဟပ္ပကတိနောတိ မောဟစရိတဿ။ ‘‘အာနာပါနသတိ ဧကာဝါ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၃၁၅၂။ မရဏူပသမေတိ မရဏဉ္စ ဥပသမော စ မရဏူပသမံ၊ တသ္မိံ မရဏူပသမေ။ သတီတိ မရဏာနုဿတိ၊ ဥပသမာနုဿတိ စာတိ ဧတေ စတ္တာရော ဓမ္မာ။ ပညာပကတိနောတိ ဗုဒ္ဓိစရိတဿ။

၃၁၅၃။ အာဒိအနုဿတိစ္ဆက္ကန္တိ ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃသီလစာဂဒေဝတာနုဿတိသင်္ခါတံ ဆက္ကံ။ သဒ္ဓါစရိတဝဏ္ဏိတန္တိ သဒ္ဓါစရိတဿ အနုကူလန္တိ ကထိတံ။ အာရုပ္ပာတိ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ။ သေသာ ကသိဏာတိ ဘူတကသိဏအာလောကာကာသကသိဏာနံ ဝသေန ဆ ကသိဏာတိ သေသာ ဒသ ဓမ္မာ။ သဗ္ဗာနုရူပကာတိ သဗ္ဗေသံ ဆန္နံ စရိယာနံ အနုကူလာတိ အတ္ထော။

၃၁၅၄-၈။ ဧဝံ ယထာနိက္ခိတ္တမာတိကာနုက္ကမေန ကမ္မဋ္ဌာနပ္ပဘေဒံ ဝိဘာဝေတွာ ဣဒါနိ ဘာဝနာနယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ။ ဧဝံ ပဘေဒတော ဉတွာ ကမ္မဋ္ဌာနာနီတိ ယထာဝုတ္တဘေဒနယမုခေန ဘာဝနာမယာရမ္ဘဒဿနံ။ ပဏ္ဍိတောတိ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိပညာယ ပညဝါ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလော။ တေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ မေဓာဝီတိ ပါရိဟာရိယပညာယ သမန္နာဂတော။ ဒဠှံ ဂဟေတွာနာတိအာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခန္တေန ဒဠှံ အဋ္ဌိံ ကတွာ သက္ကစ္စံ ဥဂ္ဂဟေတွာ။ ကလျာဏမိတ္တကောတိ –

‘‘ပိယော ဂရု ဘာဝနီယော၊

ဝတ္တာ စ ဝစနက္ခမော၊

ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာ၊

နော စဋ္ဌာနေ နိယောဇကော’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၇၊ နေတ္တိ။ ၁၁၃) –

ဝုတ္တလက္ခဏကော သီလသုတပညာဒိဂုဏသမန္နာဂတကလျာဏမိတ္တကော။

ပဌမမေဝ ပလိဗောဓာနံ ဥစ္ဆေဒံ ကတွာတိ ယောဇနာ။ ပဌမန္တိ ဘာဝနာရမ္ဘတော ပဌမမေဝ။ ပလိဗောဓာနံ ဥစ္ဆေဒံ ကတွာတိ –

‘‘အာဝါသော စ ကုလံ လာဘော၊

ဂဏော ကမ္မဉ္စ ပဉ္စမံ၊

အဒ္ဓါနံ ဉာတိ အာဗာဓော၊

ဂန္ထော ဣဒ္ဓီတိ တေ ဒသာ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၁) –

ဝုတ္တာနံ ဒသမဟာပလိဗောဓာနံ၊ ဒီဃကေသနခလောမစ္ဆေဒနစီဝရရဇနပတ္တပစနာဒီနံ ခုဒ္ဒကပအဗောဓာနဉ္စာတိ ဥဘယေသံ ပလိဗောဓာနံ ဥစ္ဆေဒံ ကတွာ နိဋ္ဌာပနေန ဝါ အာလယပရိစ္စာဂေန ဝါ ဥစ္ဆေဒံ ကတွာ။ ဣဒ္ဓိ ပနေတ္ထ ဝိပဿနာယ ပလိဗောဓော ဟောတိ၊ န သမာဓိဘာဝနာယ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ‘‘ဣဒ္ဓီတိ ပေါထုဇ္ဇနိကာ ဣဒ္ဓိ။ သာ ဟိ ဥတ္တာနသေယျကဒါရကော ဝိယ၊ တရုဏသဿံ ဝိယ စ ဒုပ္ပရိဟာရာ ဟောတိ၊ အပ္ပမတ္တကေနေဝ ဘိဇ္ဇတိ။ သာ ပန ဝိပဿနာယ ပလိဗောဓော ဟောတိ၊ န သမာဓိဿ သမာဓိံ ပတွာ ပတ္တဗ္ဗတ္တာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၁)။

ဒေါသဝဇ္ဇိတေ၊ အနုရူပေ စ ဝိဟာရေ ဝသန္တေနာတိ ယောဇနာ။ ဒေါသဝဇ္ဇိတေတိ –

‘‘မဟာဝါသံ နဝါဝါသံ၊ ဇရာဝါသဉ္စ ပန္ထနိံ၊

သောဏ္ဍိံ ပဏ္ဏဉ္စ ပုပ္ဖဉ္စ၊ ဖလံ ပတ္ထိတမေဝ စ။

‘‘နဂရံ ဒါရုနာ ခေတ္တံ၊ ဝိသဘာဂေန ပဋ္ဋနံ၊

ပစ္စန္တသီမာသပ္ပာယံ၊ ယတ္ထ မိတ္တော န လဗ္ဘတိ။

‘‘အဋ္ဌာရသေတာနိ ဌာနာနိ၊ ဣတိ ဝိညာယ ပဏ္ဍိတော၊

အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေယျ၊ မဂ္ဂံ ပဋိဘယံ ယထာ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၂) –

အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တေဟိ ဣမေဟိ အဋ္ဌာရသဟိ ဒေါသေဟိ ဂဇ္ဇိတေ။

အနုရူပေ ဝသန္တေနာတိ –

‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနံ နာတိဒူရံ ဟောတိ နစ္စာသန္နံ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ၊ ဒိဝါ အပ္ပာကိဏ္ဏံ၊ ရတ္တိံ အပ္ပသဒ္ဒံ အပ္ပနိဂ္ဃောသံ၊ အပ္ပဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿံ၊ တသ္မိံ ခေါ ပန သေနာသနေ ဝိဟရန္တဿ အပ္ပကသိရေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာ၊ တသ္မိံ ခေါ ပန သေနာသနေ ယေ တေ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဓရာ ဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ၊ တေ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိပုစ္ဆတိ ပရိပဉှတိ ‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ကထံ၊ ဣမဿ ကော အတ္ထော’တိ၊ တဿ တေ အာယသ္မန္တော အဝိဝဋဉ္စေဝ ဝိဝရန္တိ၊ အနုတ္တာနီကတဉ္စ ဥတ္တာနိံ ကရောန္တိ၊ အနေကဝိဟိတေသု စ ကင်္ခဋ္ဌာနီယေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခံ ပဋိဝိနောဒေန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၁) –

ဧဝံ ဘဂဝတာ ဝဏ္ဏိတေဟိ ပဉ္စဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ အနုရူပေ ဘာဝနာကမ္မာနုဂုဏေ ဝိဟာရေ ဝိဟရန္တေနာတိ အတ္ထော။ ပဌမာဒီနီတိ ပဌမဒုတိယာဒီနိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ။ သဗ္ဗသော ဘာဝေတွာတိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ‘‘သဗ္ဗံ ဘာဝနာဝိဓာနံ အပရိဟာပေန္တေန ဘာဝေတဗ္ဗော’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၁) နိက္ခိတ္တဿ မာတိကာပဒဿ ဝိတ္ထာရက္ကမေန ဘာဝေတွာ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိံ သမ္ပာဒေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သပ္ပညောတိ ကမ္မဇတိဟေတုကပဋိသန္ဓိပညာယ စေဝ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရသပ္ပာယာနိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အသပ္ပာယံ ပရိဝဇ္ဇေတွာ သပ္ပာယသေဝနောပကာရာယ ပါရိဟာရိယပညာယ စ သမန္နာဂတော ယောဂါဝစရော။ တတောတိ နေဝသညာနာသညာယတနဝဇ္ဇိတရူပါရူပဇ္ဈာနံ ဝိပဿနာပါဒကဘာဝေန သမာပဇ္ဇိတွာ အဋ္ဌန္နံ ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနာနမညတရတော ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ။ တေနာဟ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ‘‘ဌပေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနံ အဝသေသရူပါရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ အညတရတော ဝုဋ္ဌာယာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၆၃)။

နာမရူပဝဝတ္ထာနံ ကတွာတိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေန ပဉ္စက္ခန္ဓာဒိမုခေသု ယထိစ္ဆိတေန မုခေန ပဝိသိတွာ နာမရူပံ ဝဝတ္ထပေတွာ ‘‘ဣဒံ နာမံ၊ ဣဒံ ရူပံ၊ ဣမမှာ နာမရူပတော ဗျတိရိတ္တံ အတ္တာဒိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီ’’တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ၊ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ဒဿိတာ။

ကင်္ခံ ဝိတီရိယာတိ ယထာဒိဋ္ဌနာမရူပဓမ္မာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၇၈ အာဒယော) ဝုတ္တနယေန ပဉ္စဓာ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ‘‘န တာဝိဒံ နာမရူပံ အဟေတုကံ၊ န အတ္တာဒိဟေတုက’’န္တိ ယာထာဝတော နာမရူပဿ ပဉ္စဓာ ဒဿနေန အဒ္ဓတ္တယဂတံ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ မဟာနိ။ ၁၇၄) သောဠသဝိဓံ ကင်္ခံ၊ ‘‘သတ္ထရိ ကင်္ခတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (ဓ။ သ။ ၁၀၀၈) အဋ္ဌဝိဓဉ္စ ကင်္ခံ ဝီရိယေန တရိတွာ ပဇဟိတွာ၊ ဣမိနာ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိ ဒဿိတာ ဟောတိ။

ဧဝံ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိနိပ္ဖာဒနေန ဉာတပရိညာယ ဌိတော ယောဂါဝစရော သပ္ပာယံ နာမရူပံ လက္ခဏတ္တယံ အာရောပေတွာ ကင်္ခါဝူပသမဉာဏေန မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၉၂ အာဒယော) ဝုတ္တနယေန သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော ဩဘာသော၊ ဉာဏံ၊ ပီတိ၊ ပဿဒ္ဓိ၊ သုခံ၊ အဓိမောက္ခော၊ ပဂ္ဂဟော၊ ဥပဋ္ဌာနံ၊ ဥပေက္ခာ၊ နိကန္တီတိ ဒသသု ဥပက္ကိလေသေသု ပါတုဘူတေသု တထာ ပါတုဘူတေ ဩဘာသာဒယော ဒသ ဥပက္ကိလေသေ ‘‘အမဂ္ဂေါ’’တိ မဂ္ဂဝီထိပဋိပန္နံ ဝိပဿနာဉာဏမေဝ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ ပဏ္ဍိတော ပညဝါ ယောဂါဝစရော ဇာနာတီတိ အတ္ထော၊ ဣမိနာ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ သင်္ခေပတော ဒဿိတာ ဟောတိ။

၃၁၅၉။ ဧတ္တာဝတာ တေသံ တိဏ္ဏံ ဝဝတ္ထာနေတိ ယောဇနာ။ ဧတ္တာဝတာတိ ‘‘နာမရူပဝဝတ္ထာနံ ကတွာ’’တိအာဒိနာ သင်္ခေပတော ဒဿိတနယေန။ တေသံ တိဏ္ဏန္တိ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ၊ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိ၊ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ တီဟိ ဝိသုဒ္ဓီဟိ သကသကဝိပဿနာနံ နာမရူပတပ္ပစ္စယမဂ္ဂါမဂ္ဂါနံ တိဏ္ဏံ။ ဝဝတ္ထာနေ ကတေ နိယမေ ကတေ။ တိဏ္ဏံ သစ္စာနန္တိ ဒုက္ခသမုဒယမဂ္ဂသင်္ခအာတာနံ တိဏ္ဏံ သစ္စာနံ။ ဝဝတ္ထာနံ ကတံ သိယာတိ ဉာတတီရဏပရိညာသင်္ခါတေန လောကိယေနေဝ ဉာဏေန အနုဗောဓဝသေန နိစ္ဆယော ကတော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကထံ? နာမရူပဝဝတ္ထာနသင်္ခါတေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဉာဏေန ဒုက္ခသစ္စဝဝတ္ထာနံ ကတံ ဟောတိ၊ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟသင်္ခါတေန ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိဉာဏေန သမုဒယသစ္စဝဝတ္ထာနံ၊ မဂ္ဂါမဂ္ဂဝဝတ္ထာနသင်္ခါတေန မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနေန မဂ္ဂသစ္စဝဝတ္ထာနံ။

၃၁၆၀-၁။ ဧဝံ ဉာတတီရဏပရိညာဒွယံ သင်္ခေပတော ဒဿေတွာ ပဟာနပရိညာယ သရီရဘူတာနိ နဝ ဉာဏာနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဥဒယဗ္ဗယာတိ ဥပ္ပာဒဘင်္ဂါနုပဿနာဝသပ္ပဝတ္တာ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ဥဒယဗ္ဗယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဥဒယံ မုဉ္စိတွာ ဝယေ ဝါ ပဝတ္တာ ဘင်္ဂါနုပဿနာ ‘‘ဘင်္ဂါ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဘယဉ္စ အာဒီနဝေါ စ နိဗ္ဗိဒါ စ ဘယာဒီနဝနိဗ္ဗိဒါ၊ သင်္ခါရာနံ ဘယတော အနုပဿနဝသေန ပဝတ္တာ ဘယာနုပဿနာ စ ဒိဋ္ဌဘယာနံ အာဒီနဝတော ပေက္ခနဝသေန ပဝတ္တာ အာဒီနဝါနုပဿနာ စ ဒိဋ္ဌာဒီနဝေသု နိဗ္ဗေဒဝသေန ပဝတ္တာ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာ စ တထာ ဝုတ္တာ။ နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ သင်္ခါရေဟိ မုစ္စိတုကာမတာဝသေနေဝ ပဝတ္တံ ဉာဏံ မုစ္စိတုကာမတာဉာဏံ။ မုစ္စနဿ ဥပါယသမ္ပဋိပါဒနတ္ထံ ပုန သင်္ခါရတ္တယပဋိဂ္ဂဟဝသပဝတ္တံ ဉာဏံ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာ။

သင်္ခါရဓမ္မေ ဘယနန္ဒိဝိဝဇ္ဇနဝသေန အဇ္ဈုပေက္ခိတွာ ပဝတ္တဉာဏံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ၊ သစ္စာနုလောမော တဒဓိဂမာယ ဧကန္တပစ္စယော ဟောတီတိ ‘‘သစ္စာနုလောမိက’’န္တိ စ ကလာပသမ္မသနဉာဏာဒီနံ ပုရိမာနံ နဝန္နံ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ၊ ဥပရိ စ သတ္တတိံသာယ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနဉ္စ အနုလောမနတော ‘‘အနုလောမဉာဏ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ နဝမံ ဉာဏဉ္စာတိ ယာ နဝါနုပုဗ္ဗဝိပဿနာသင်္ခါတာ ပဟာနပရိညာ ဒဿိတာ၊ အယံ ‘‘ပဋိပဒါဉာဏဒဿန’’န္တိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။

၃၁၆၂။ တတော အနုလောမဉာဏတော ပရံ မဂ္ဂဿ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနိယံ ဟုတွာ နိဗ္ဗာနမာလမ္ဗိတွာ ဥပ္ပန္နဿ ပုထုဇ္ဇနဂေါတ္တဿ အဘိဘဝနတော၊ အရိယဂေါတ္တဿ ဘာဝနတော ဝဍ္ဎနတော စ ‘‘ဂေါတြဘူ’’တိ သင်္ခံ ဂတဿ စိတ္တဿ သမနန္တရမေဝ စ။ သန္တိမာရမ္မဏံ ကတွာတိ သဗ္ဗကိလေသဒရထာနဉ္စ သင်္ခါရဒုက္ခဂ္ဂိနော စ ဝူပသမနိမိတ္တတ္တာ ‘‘သန္တိ’’န္တိ သင်္ခါတံ နိရောဓမာလမ္ဗိတွာ။ ဉာဏဒဿနန္တိ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ပရိညာဘိသမယာဒိဝသေန ဇာနနဋ္ဌေန ဉာဏံ၊ စက္ခုနာ ဝိယ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဋ္ဌေန ဒဿနန္တိ သင်္ခံ ဂတံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတံ သတ္တမဝိသုဒ္ဓိဉာဏံ ဇာယတေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

၃၁၆၃။ ပစ္စဝေက္ခဏပရိယန္တန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဇဝနပရိယောသာနံ။ တဿာတိ ဉာဏဒဿနသင်္ခါတဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ။ ဖလန္တိ ဖလစိတ္တံ အနု ပစ္ဆာ မဂ္ဂါနန္တရံ ဟုတွာ ဇာယတေ။

ဧတ္ထ ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏပရိယန္တ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ဖလ’’န္တိ ဧတဿ ဝိသေသနံ၊ ကိရိယာဝိသေသနံ ဝါ၊ ပစ္စဝေက္ခဏဇဝနံ မရိယာဒံ ကတွာတိ အတ္ထော။ မဂ္ဂါနန္တရံ ဖလေ ဒွိက္ခတ္တုံ၊ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓေ တဒနန္တရမေဝ ဘဝင်္ဂံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတွာ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ မဂ္ဂမာလမ္ဗိတွာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတော ပစ္စဝေက္ခဏဇဝနာနိ။ ဧဝံ ဖလစိတ္တံ ဘဝင်္ဂပရိယန္တမေဝ ဟောတိ၊ န ပစ္စဝေက္ခဏပရိယန္တံ။ တထာပိ အညေန ဇဝနေန အနန္တရိကံ ဟုတွာ ဖလဇဝနာနမနန္တရံ ပစ္စဝေက္ခဏဇဝနမေဝ ပဝတ္တတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဖလပစ္စဝေက္ခဏဇဝနာနန္တရေ ဥပ္ပန္နာနိ ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနာနိ အဗ္ဗောဟာရိကာနိ ကတွာ ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏပရိယန္တံ၊ ဖလံ တဿာနုဇာယတေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ပစ္စဝေက္ခဏဉ္စ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပဟီနကိလေသအဝသိဋ္ဌကိလေသာနံ ပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ပဉ္စဝိဓံ ဟောတိ။ တေသု ဧကေကံ ဧကေကေန ဇဝနဝါရေန ပစ္စဝေက္ခတီတိ ပဉ္စ ပစ္စဝေက္ခဏဇဝနဝါရာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ပစ္စဝေက္ခဏဂ္ဂဟဏေန သာမညတော ဒဿိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။

၃၁၆၄။ တေနေဝ စ ဥပါယေနာတိ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဒိဝိပဿနာနံ ပဌမံ မဂ္ဂေါ အဓိဂတော၊ တေနေဝ ဥပါယေန။ သော ဘိက္ခူတိ သော ယောဂါဝစရော ဘိက္ခု။ ပုနပ္ပုနံ ဘာဝေန္တောတိ ပုနပ္ပုနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ။ ယထာ ပဌမမဂ္ဂဖလာနိ ပတ္တော၊ တထာ။ သေသမဂ္ဂဖလာနိ စာတိ ဒုတိယာဒိမဂ္ဂဖလာနိ စ ပါပုဏာတိ။

၃၁၆၅။ ဣစ္စေဝံ ယထာဝုတ္တနယေန ဥပ္ပာဒဝယန္တာတီတကတ္တာ အစ္စန္တံ အမတံ ဓမ္မံ အဝေစ္စ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ အသေသံ အကုသလံ ဝိဒ္ဓံသယိတွာ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန ပဇဟိတွာ တယော ဘဝေ ကာမဘဝါဒီသု တီသု ဘဝေသု နိကန္တိယာ သောသနဝသေန တယော ဘဝေ ဝိသေသေန သောသယိတွာ သော အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု ပဌမံ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေ သောသိတဝိပါကက္ခန္ဓကဋတ္တာရူပသင်္ခါတဥပါဒိသေသရဟိတတ္တာ နိရုပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနဓာတုံ ဥပေတိ အဓိဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။

ဣစ္စေဝံ သင်္ခေပတော ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာနယော အာစရိယေန ဒဿိတောတိ ဂန္ထဘီရုဇနာနုဂ္ဂဟဝသေန ဝိတ္ထာရဝဏ္ဏနံ အနာမသိတွာ အနုပဒဝဏ္ဏနာမတ္တမေဝေတ္ထ ကတံ။ ဝိတ္ထာရဝဏ္ဏနာ ပနဿ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော၊ တဗ္ဗဏ္ဏနတော စ ဂဟေတဗ္ဗာ။

၃၁၆၆-၇။ ဝိညာသက္ကမတော ဝါပီတိ အက္ခရပဒဝါကျသင်္ခါတဂန္ထရစနက္ကမတော ဝါ။ ပုဗ္ဗာပရဝသေန ဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗာနမတ္ထဝိသေသာနံ ပဋိပါဋိဝသေန ဝါ။ အက္ခရဗန္ဓေ ဝါတိ သဒ္ဒသတ္ထအလင်္ကာရသတ္ထဆန္ဒောဝိစိတိသတ္ထာနုပါတေန ကာတဗ္ဗာယ အက္ခရပဒရစနာယ၊ ဂါထာဗန္ဓေတိ အတ္ထော။ အယုတ္တံ ဝိယ ယဒိ ဒိဿတီတိ ယောဇနာ။

တန္တိ တံ ‘‘အယုတ္တ’’န္တိ ဒိဿမာနဋ္ဌာနံ။ တထာ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒိဿမာနာကာရေနေဝ အယုတ္တန္တိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကထံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဂဟေတဗ္ဗမဒေါသတော’’တိ။ တဿ ကာရဏမာဟ ‘‘မယာ ဥပပရိက္ခိတွာ၊ ကတတ္တာ ပန သဗ္ဗသော’’တိ။ ယော ယော ပနေတ္ထ ဒေါသော ဒိဿတိ ခိတ္တဒေါသော ဝါ ဟောတု ဝိပလ္လာသဂ္ဂဟဏဒေါသော ဝါ၊ နာပရံ ဒေါသောတိ ဒီပေတိ။ တေနေတံ ပကရဏံ သဗ္ဗေသံ တိပိဋကပရိယတ္တိပ္ပဘေဒါယတနဗဟုဿုတာနံ သိက္ခာကာမာနံ ထေရာနံ အတ္တနော ပမာဏဘူတတံ သူစေတိ။ အတ္တနော ပမာဏသူစနေန အတ္တနာ ဝိရစိတဿ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဿာပိ ပမာဏတံ ဝိဘာဝေန္တော တဿ သဝနုဂ္ဂဟဓာရဏာဒီသု သောတုဇနံ နိယောဇေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာဝိဓာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၁၆၈-၇၈။ ဧဝံ ‘‘ဝိနယော သံဝရတ္ထာယ၊ သံဝရော အဝိပ္ပဋိသာရတ္ထာယ၊ အဝိပ္ပဋိသာရော ပါမောဇ္ဇတ္ထာယ၊ ပါမောဇ္ဇံ ပီတတ္ထာယ၊ ပီတိ ပဿဒ္ဓတ္ထာယ၊ ပဿဒ္ဓိ သုခတ္ထာယ၊ သုခံ သမာဓတ္ထာယ၊ သမာဓိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနတ္ထာယ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ နိဗ္ဗိဒတ္ထာယ၊ နိဗ္ဗိဒါ ဝိရာဂတ္ထာယ၊ ဝိရာဂေါ ဝိမုတ္တတ္ထာယ၊ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနတ္ထာယ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ အနုပါဒါပအနိဗ္ဗာနတ္ထာယာ’’တိ (ပရိ။ ၃၆၅) ဒဿိတာနိသံသပရမ္ပရာနိဒ္ဓါရဏမုခေန အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုပရိယန္တံ သာနိသံသံ ဝိနယကထံ ကထေတွာ တဿာ ပမာဏတဉ္စ ဝိဘာဝေတွာ အတ္တနော သုတဗုဒ္ဓတ္တာ ‘‘သနိဒါနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ ကထာ။ ၈၀၆) ဝစနတော ဘဂဝတော စရိတမနုဝတ္တန္တော တဿ ဒေသကာလာဒိဝသေန နိဒါနံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သေဋ္ဌဿာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ သေဋ္ဌဿာတိ ဓနဓညဝတ္ထာလင်္ကာရာဒိဥပဘောဂပရိဘောဂသမ္ပတ္တိယာ စေဝ ဂါမရာဇဓာနိခေတ္တဝတ္ထုနဒိတဠာကာရာမာဒိသမ္ပတ္တိယာ စ ပသတ္ထတရဿ။ နာဘိဘူတေတိ မဇ္ဈဝတ္တိတာယ နာဘိသဒိသေ။ နိရာကုလေတိ မဇ္ဈဝတ္တိတာယေဝ ပရိမဏ္ဍလာဒိသမ္ဘဝတော ဝိလောပါဒိအာကုလရဟိတေ။ သဗ္ဗဿ ပန လောကဿ ရာမဏီယကေ သမ္ပိဏ္ဍိတေ ဝိယ ရမဏီယတရေ ဘူတမင်္ဂလေ ဂါမေတိ သမ္ဗန္ဓော။

ပုနပိ ကိံဝိသိဋ္ဌေတိ အာဟ ‘‘ကဒလီ’’တိအာဒိ။ ကဒလီ စ သာလဉ္စ တာလဉ္စ ဥစ္ဆု စ နာဠိကေရာ စ ကဒလီ…ပေ… နာဠိကေရာ၊ တေသံ ဝနာနိ ကဒလီ…ပေ… နာဠိကေရဝနာနိ၊ တေဟိ အာကုလေ အာကိဏ္ဏေတိ အတ္ထော။ ကမလာနိ စ ဥပ္ပလာနိ စ ကမလုပ္ပလာနိ၊ တေဟိ သဉ္ဆန္နာ ကမလုပ္ပလသဉ္ဆန္နာ၊ သလိလဿ အာသယာ သလိလာသယာ၊ ကမလုပ္ပလသဉ္ဆန္နာ စ တေ သလိလာသယာ စာတိ ကမလ…ပေ… သလိလာသယာ၊ တေဟိ သောဘိတော ကမလုပ္ပလသဉ္ဆန္နသလိလာသယသောဘိတော၊ တသ္မိံ။

ကာဝေရိယာ ဇလံ ကာဝေရိဇလံ၊ ကာဝေရိဇလဿ သမ္ပာတော ပဝတ္တနံ ကာဝေရိဇလသမ္ပာတော၊ တေန ပရိ သမန္တတော ဘူတံ ပဝတ္တိတံ မဟီတလံ ဧတဿာတိ ကာဝေရိဇလသမ္ပာတပရိဘူတမဟီတလော၊ တသ္မိံ။ ဣဒ္ဓေတိ နာနာသမ္ပတ္တိယာ သမိဒ္ဓေ။ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နေတိ သဗ္ဗသုခေါပကရဏသမ္ပန္နေ။ မင်္ဂလေတိ ဇနာနံ ဣဒ္ဓိဝုဒ္ဓိကာရဏဘူတေ။ ဘူတမင်္ဂလေတိ ဧဝံနာမကေ ဂါမေ။

ပဝရော တိရတာရီဏတလာဒိဂဏေဟိ ကုလာစလစက္ကဘောဂိနာ ဘောဂဝလယသီဒန္တရသာဂရာဒိ အာကာရော ဧတာသန္တိ ပဝရာကာရာ၊ ပါကာရာ စ ပရိခါ စ ပါကာရပရိခါ၊ ပဝရာကာရာ စ တာ ပါကာရပရိခါ စာတိ ပဝရာကာရပါကာရပရိခါ၊ တာဟိ ပရိဝါရိတော ပဝရာကာရပါကာရပရိခါပရိဝါရိတော၊ တသ္မိံ။ ဒဿနီယေတိ ဒဿနာရဟေ။ မနော ရမတိ ဧတ္ထာတိ မနောရမော၊ တသ္မိံ။

တီရဿ အန္တော တီရန္တော၊ တီရမေဝ ဝါ အန္တော တီရန္တော၊ ပေါက္ခရဏိသောဗ္ဘဥဒကဝါဟကပရိခါဒီနံ ကူလပ္ပဒေသော၊ တီရန္တေ ရုဟိံသု ဇာယိံသူတိ တီရန္တရုဟာ၊ တီရန္တရုဟာ စ တေ ဗဟုတ္တာ အတီရာ အပရိစ္ဆေဒါ စာတိ တီရန္တရုဟဝါတီရာ။ ဝ-ကာရော သန္ဓိဇော၊ တရူနံ ရာဇာနော တရုရာဇာနော၊ တီရန္တရုဟဝါတီရာ စ တေ တရုရာဇာနော စာတိ တီရန္တရုဟဝါတီရတရုရာဇာနော၊ တေဟိ ဝိရာဇိတော တီရန္တ…ပေ… ဝိရာဇိတော၊ တသ္မိံ၊ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂဆာယူပဂေဟိ မဟာရုက္ခေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတေတိ အတ္ထော။ ‘‘တီရန္တရုဟဝါနတရုရာဇိဝိရာဇိတေ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ တီရန္တရုဟာနံ ဝါနတရူနံ ဝေတရူပရုက္ခာနံ ရာဇီဟိ ပန္တီဟိ ပဋိမဏ္ဍိတေတိ အတ္ထော။ ဒိဇာနံ ဂဏာ ဒိဇဂဏာ၊ နာနာ စ တေ ဒိဇဂဏာ စာတိ နာနာဒိဇဂဏာ၊ တေ တတော တတော အာဂန္တွာ ရမန္တိ ဧတ္ထာတိ နာနာဒိဇဂဏာရာမော၊ တသ္မိံ၊ သုကကောကိလမယူရာဒိသကုဏာနံ အာဂန္တွာ ရမနဋ္ဌာနဘူတေတိ အတ္ထော။ နာနာရာမမနောရမေတိ နာနာ အနေကေ အာရာမာ ပုပ္ဖဖလာရာမာ နာနာရာမာ၊ တေဟိ မနောရမောတိ နာနာရာမမနောရမော၊ တသ္မိံ။

စာရူ စ တေ ပင်္ကဇာ စာတိ စာရုပင်္ကဇာ၊ ကမလုပ္ပလကုမုဒါဒယော၊ စာရုပင်္ကဇေဟိ သံကိဏ္ဏာ သဉ္ဆန္နာ စာရုပင်္ကဇသံကိဏ္ဏာ၊ စာရုပင်္ကဇသံကိဏ္ဏာ စ တေ တဠာကာ စေတိ စာရုပင်္ကဇသံကိဏ္ဏတဠာကာ၊ တေဟိ သမလင်္ကတော ဝိဘူသိတော စာရု…ပေ… သမလင်္ကတော၊ တသ္မိံ။ သုန္ဒရော မဓုရော ရသော အဿာတိ သုရသံ၊ သုရသဉ္စ တံ ဥဒကဉ္စာတိ သုရသောဒကံ၊ သုရသောဒကေန သမ္ပုဏ္ဏာ သုရသောဒကသမ္ပုဏ္ဏာ၊ ဝရာ စ တေ ကူပါ စာတိ ဝရကူပါ၊ သုရသောဒကသမ္ပုဏ္ဏာ စ တေ ဝရကူပါ စေတိ သုရသောဒကသမ္ပုဏ္ဏဝရကူပါ၊ တေဟိ ဥပသောဘိတော သုရသော…ပေ… ကူပသောဘိတော၊ တသ္မိံ။

ဝိသေသေန စိတြာတိ ဝိစိတြာ၊ ဝိစိတြာ စ တေ ဝိပုလာ စာတိ ဝိစိတြဝိပုလာ၊ ဝိစိတြဝိပုလာ စ တေ မဏ္ဍပါ စာတိ…ပေ… မဏ္ဍပါ၊ အတိသယေန ဥဂ္ဂတာ အစ္စုဂ္ဂတာ၊ အစ္စုဂ္ဂတာ စ တေ ဝရမဏ္ဍပါ စာတိ အစ္စုဂ္ဂဝရမဏ္ဍပါ၊ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဝဏ္ဏလောပေါ၊ ဝိစိတြဝိပုလာ စ တေ အစ္စုဂ္ဂဝရမဏ္ဍပါ စာတိ ဝိစိတြဝိပုလအစ္စုဂ္ဂဝရမဏ္ဍပါ၊ တေဟိ မဏ္ဍိတော ဝိဘူသိတော ဝိစိတြ…ပေ… မဏ္ဍိတော၊ တသ္မိံ။ မဏ္ဍံ သူရိယရသ္မိံ ပါတိ ရက္ခတီတိ မဏ္ဍပေါ။ တတော တတော အာဂမ္မ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ အာဝါသော၊ ပါသာဒဟမ္မိယမာဠာဒယော။ အနေကေဟီတိ ဗဟူဟိ။ အစ္စန္တန္တိ အတိသယေန။

ဓရဏီတလံ ဘေတွာ ဥဂ္ဂတေန ဝိယ၊ ခရံ ဖရုသံ ကေလာသသိခရံ ဇိတွာ အဝဟသန္တေန ဝိယ ထူပေန စ ဥပသောဘိတေ ဝိဟာရေတိ ယောဇနာ။

အမ္ဗုံ ဒဒါတီတိ အမ္ဗုဒေါ၊ သရဒေ အမ္ဗုဒေါ သရဒမ္ဗုဒေါ၊ ထုလ္လနတမဟန္တဘာဝသာမညေန သရဒမ္ဗုဒေန သင်္ကာသော သရဒမ္ဗုဒသင်္ကာသော၊ တသ္မိံ။ သမ္မာ ဥဿိတော ဥဂ္ဂတောတိ သမုဿိတော၊ တသ္မိံ။ ဩလောကေန္တာနံ၊ ဝသန္တာနဉ္စ ပသာဒံ စိတ္တဿ တောသံ ဇနေတီတိ ပသာဒဇနနံ၊ တသ္မိံ။ ဧတ္တာဝတာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယကထာယ ပဝတ္တိတဒေသံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ဝသတာ မယာ’’တိ ကတ္တာရံ။

ဒေဝဒတ္တစိဉ္စမာဏဝိကာဒီဟိ ကတာပရာဓဿ၊ သီတုဏှာဒိပရိဿယဿ စ သဟနတော၊ သသန္တာနဂတကိလေသာဒီနံ ဟနနတော စ သီဟော ဝိယာတိ သီဟော၊ ဗုဒ္ဓါ စ သော သီဟော စာတိ ဗုဒ္ဓသီဟော။ သေဋ္ဌပရိယာယော ဝါ သီဟ-သဒ္ဒေါ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဿာတိ ဒေသိတဿ။ ဝိနယဿ ဝိနယပိဋကဿ။ ဝိနိစ္ဆယောတိ ပါဌာဂတော စေဝ အဋ္ဌကထာဂတော စ အာစရိယပရမ္ပရာဘတော စ ဝိနိစ္ဆယော။ ဗုဒ္ဓသီဟန္တိ ဧဝံနာမကံ မဟာထေရံ။ သမုဒ္ဒိဿာတိ ဥဒ္ဒိသိတွာ၊ တေန ကတအာယာစနံ ပဋိစ္စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိနာ ဗာဟိရနိမိတ္တံ ဒဿိတံ။

အယံ ဝိနိစ္ဆယော မမ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ဗုဒ္ဓသီဟံ သမုဒ္ဒိဿ ဘိက္ခူနံ ဟိတတ္ထာယ သမာသတော ဝရပါသာဒေ ဝသတာ မယာ ကတောတိ ယောဇနာ။

ကိမတ္ထာယာတိ အာဟ ‘‘ဝိနယဿာဝဗောဓတ္ထံ၊ သုခေနေဝါစိရေန စာ’’တိ၊ အနုပါဒိသေသေန နိဗ္ဗာနပရိယန္တာနိသံသဿ ဝိနယပိဋကဿ ပကရဏဿ ဂန္ထဝသေန သမာသေတွာ အတ္ထဝသေန သုဋ္ဌု ဝိနိစ္ဆိတတ္တာ သုခေန စေဝ အစိရေန စ အဝဗောဓနတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘိက္ခူနန္တိ ပဓာနနိဒဿနံ၊ ဧကသေသနိဒ္ဒေသော ဝါ ဟေဋ္ဌာ –

‘‘ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဟိတတ္ထာယ သမာဟိတော။ ပဝက္ခာမီ’’တိ (ဝိ။ ဝိ။ ဂန္ထာရမ္ဘကထာ ၂) –

အာရဒ္ဓတ္တာ။ ဣမိနာ ပယောဇနံ ဒဿိတံ။

၃၁၇၉။ ဧဝံ ဒေသကတ္တုနိမိတ္တပယောဇနာနိ ဒဿေတွာ ကာလနိယမံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အစ္စုတာ’’တိအာဒိ။ ဝိက္ကမနံ ဝိက္ကန္တော၊ ဝိက္ကမောတိ အတ္ထော။ အစ္စုတံ ကေနစိ အနဘိဘူတံ၊ တဉ္စ တံ ဝိက္ကန္တဉ္စာတိ အစ္စုတဝိက္ကန္တံ၊ အစ္စုတဿ နာရာယနဿ ဝိယ အစ္စုတဝိက္ကန္တံ ဧတဿာတိ အစ္စုတစ္စုတဝိက္ကန္တော။ ကော သော? ရာဇာ၊ တသ္မိံ။ ကလမ္ဘကုလံ နန္ဒယတီတိ ကလမ္ဘကုလနန္ဒနော၊ တသ္မိံ။ ဣမိနာ တဿ ကုလဝံသော နိဒဿိတော။ ကလမ္ဘကုလဝံသဇာတေ အစ္စုတစ္စုတဝိက္ကန္တနာမေ စောဠရာဇိနိ မဟိံ စောဠရဋ္ဌံ သမနုသာသန္တေ သမ္မာ အနုသာသန္တေ သတိ တသ္မိံ စောဠရာဇိနိ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ သတိ အယံ ဝိနိစ္ဆယော မယာ အာရဒ္ဓါ စေဝ သမာပိတော စာတိ။ ဣမိနာ ကာလံ နိဒဿေတိ။

၃၁၈၀။ ဣဒါနိ ဣမံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယပ္ပကရဏံ ကရောန္တေန အတ္တနော ပုညသမ္ပဒံ သကလလောကဟိတတ္ထာယ ပရိဏာမေန္တော အာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။ အယံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယော အန္တရာယံ ဝိနာ ယထာ သိဒ္ဓိံ နိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တော၊ တထာ သတ္တာနံ ဓမ္မသံယုတာ ကုသလနိဿိတာ သင်္ကပ္ပာ စိတ္တုပ္ပာဒါ၊ အဓိပ္ပေတတ္ထာ ဝါ သဗ္ဗေ အန္တရာယံ ဝိနာ သိဇ္ဈန္တု နိပ္ပဇ္ဇန္တူတိ ယောဇနာ။

၃၁၈၁။ တေနေဝ ပုညပ္ဖလဘာဝေန သကလလောကဟိတေကဟေတုနော ဘဂဝတော သာသနဿ စိရဋ္ဌိတိမာသီသန္တော အာဟ ‘‘ယာဝ တိဋ္ဌတီ’’တိအာဒိ။ ‘‘မန္ဒာရော’’တိ ဝုစ္စတိ သီတသိနိဒ္ဓဧကပဗ္ဗတရာဇာ။ ကံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ၊ တေန ဒါရိတော နိဂ္ဂမပ္ပဒေသော ‘‘ကန္ဒရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သီတသိနိဒ္ဓဝိပုလပုလိနတလေဟိ၊ သန္ဒမာနသာတသီတလပသန္နသလိလေဟိ၊ ကီဠမာနနာနပ္ပကာရမစ္ဆဂုမ္ဗေဟိ၊ ဥဘယတီရပုပ္ဖဖလပလ္လဝါလင်္ကတတရုလတာဝနေဟိ၊ ကူဇမာနသုကသာလိကကဩကိလမယူရဟံသာဒိသကုန္တာဘိရုတေဟိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပရိဘမန္တဘမရာမဝဇ္ဇာဟိ စ စာရု မနုညာ ကန္ဒရာ ဧတဿာတိ စာရုကန္ဒရော။ ကလိ ဝုစ္စတိ အပရာဓော၊ တံ သာသတိ ဟိံသတိ အပနေတီတိ ကလိသာသနံ။ ‘‘ကလုသာသန’’န္တိ ဝါ ပါဌော။ ကလုသံ ဝုစ္စတိ ပါပံ၊ တံ အသတိ ဝိက္ခိပတိ ဒူရမုဿာရယတီတိ ကလုသာသနံ၊ ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသင်္ခါတံ တိဝိဓသာသနံ။

၃၁၈၂။ ဧဝံ ဩကဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထဟိတသာဓကဿ သာသနဿ စိရဋ္ဌိတိံ ပတ္ထေတွာ တေနေဝ ပုညကမ္မာနုဘာဝေန လောကဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကတ္ထဟေတုမာသီသန္တော အာဟ ‘‘ကာလေ’’တိအာဒိ။ ကာလေတိ သဿသမိဒ္ဓီနံ အနုရူပေ ကာလေ။ သမ္မာ ပဝဿန္တူတိ အဝုဋ္ဌိအတိဝုဋ္ဌိဒေါသရဟိတာ ယထာ သဿာဒီနိ သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တထာ ဝဿံ ဝုဋ္ဌိဓာရံ ပဝဿန္တူတိ အတ္ထော။ ဝဿဝလာဟကာတိ ဝဿဝလာဟကာဓိဋ္ဌိတာ ပဇ္ဇုန္နဒေဝပုတ္တာ။ မဟီပါလာတိ ရာဇာနော။ ဓမ္မတောတိ ဒသရာဇဓမ္မတော။ သကလံ မဟိန္တိ ပထဝိနိဿိတသဗ္ဗဇနကာယံ။

၃၁၈၃။ ဧဝံ သဗ္ဗလောကဿ လောကိယလောကုတ္တရသမ္ပတ္တိသာဓနတ္ထာယ အတ္တနော ပုညပရိဏာမံ ကတွာ ဣဒါနိ ဝိဒိတလောကုတ္တရသမ္ပတ္တိနိပ္ဖာဒနဝသေနေဝ ပုညပရိဏာမံ ကရောန္တော အာဟ ‘‘ဣမ’’န္တိအာဒိ။ ဣမိနာ အတ္တနော ဝိရစိတံ ပစ္စက္ခံ ဝိနိစ္ဆယမာဟ။ သာရဘူတန္တိ သီလသာရာဒိတိဝိဓသိက္ခာသာရဿ ပကာသနတော ဟတ္ထသာရမိဝ ဘူတံ။ ဟိတန္တိ တဒတ္ထေ ပဋိပဇ္ဇန္တာနံ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနာဝသာနဿ ဟိတဿ အာဝဟနတော၊ သံသာရဒုက္ခဿ စ ဝူပသမနတော အမတောသဓံ ဝိယ ဟိတံ။ အတ္ထယုတ္တန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထာနံ ဝိနယနာဒီဟိ ယုတ္တတ္တာ အတ္ထယုတ္တံ။ ကရောန္တေနာတိ ရစယန္တေန မယာ။ ယံ ပုညံ ပတ္တန္တိ ကာရကံ ပုနာတီတိ ပုညံ၊ ပုဇ္ဇဘဝဖလနိပ္ဖာဒနတော ဝါ ‘‘ပုည’’န္တိ သင်္ခံ ဂတံ ယံ ကုသလကမ္မံ အပရိမေယျဘဝပရိယန္တံ ပသုတံ အဓိဂတံ။ တေန ပုညေန ဟေတုဘူတေန။ အယံ လောကောတိ အယံ သကလောပိ သတ္တလောကော။ မုနိန္ဒပ္ပယာတန္တိ မုနိန္ဒေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သမ္ပတ္တံ။ ဝီတသောကန္တိ ဝိဂတသောကံ။ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿဥပါယာသာဒီဟိ ဝိဂတတ္တာ၊ တေသံ နိက္ကမနနိမိတ္တတ္တာ စ အပဂတသောကာဒိသံသာရဒုက္ခံ။ သိဝံ ပုရံ နိဗ္ဗာနပုရံ ပါပုဏာတု သစ္ဆိကရောတု၊ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန၊ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ စ ပရိနိဗ္ဗာတူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣတိ တမ္ဗပဏ္ဏိယေနာတိအာဒိ ပကရဏကာရကဿ ပဘဝသုဒ္ဓိဗာဟုသစ္စာဒိဂုဏမုခေန ပကရဏေ ဂါရဝံ ဇနေတုကာမေန ဧတဿ သိဿေန ဌပိတံ ဝါကျံ။

တတ္ထ တမ္ဗပဏ္ဏိယေနာတိ တမ္ဗပဏ္ဏိမှိ ဇာတော၊ တတ္ထ ဝိဒိတော၊ တတော အာဂတောတိ ဝါ တမ္ဗပဏ္ဏိယော၊ တေန။ ဗျာကရဏမဝေစ္စ အဓီတဝါတိ ဝေယျာကရဏော၊ ပရမော စ ဥတ္တမော စ သော ဝေယျာကရဏော စာတိ ပရမဝေယျာကရဏော၊ တေန။ တီဏိ ပိဋကာနိ သမာဟဋာနိ၊ တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ သမာဟာရော ဝါ တိပိဋကံ၊ နီယန္တိ ဗုဇ္ဈီယန္တိ သေယျတ္ထိကေဟီတိ နယာ၊ နယန္တိ ဝါ ဧတေဟိ လောကိယလောကုတ္တရသမ္ပတ္တိံ ဝိသေသေနာတိ နယာ၊ ပါဠိနယအတ္ထနယဧကတ္တနယာဒယောဝ၊ တိပိဋကေ အာဂတာ နယာ တိပိဋကနယာ၊ ဝိဓာနံ ပသာသနံ၊ ပဝတ္တနံ ဝါ ဝိဓိ၊ တိပိဋကနယာနံ ဝိဓိ တိပိဋကနယဝိဓိ၊ တိပိဋကနယဝိဓိမှိ ကုသလော တိပိဋကနယဝိဓိကုသလော၊ တေန။

ပရမာ စ တေ ကဝိဇနာ စာတိ ပရမကဝိဇနာ၊ ပရမကဝိဇနာနံ ဟဒယာနိ ပရမကဝိဇနဟဒယာနိ၊ ပဒုမာနံ ဝနာနိ ပဒုမဝနာနိ၊ ပရမကဝိဇနဟဒယာနိ စ တာနိ ပဒုမဝနာနိ စာတိ ပရမကဝိဇနဟဒယပဒုမဝနာနိ၊ တေသံ ဝိကသနံ ဗောဓံ သူရိယော ဝိယ ကရောတီတိ ပရမကဝိဇနဟဒယပဒုမဝနဝိကသနကရော၊ တေန။ ကဝီ စ တေ ဝရာ စာတိ ကဝိဝရာ၊ ကဝီနံ ဝရာတိ ဝါ ကဝိဝရာ၊ ကဝိဝရာနံ ဝသဘော ဥတ္တမော ကဝိဝရဝသဘော၊ တေန၊ ကဝိရာဇရာဇေနာတိ အတ္ထော။

ပရမာ စ သာ ရတိ စာတိ ပရမရတိ၊ ပရမရတိံ ကရောန္တီတိ ပရမရတိကရာနိ၊ ဝရာနိ စ တာနိ မဓုရာနိ စာတိ ဝရမဓုရာနိ၊ ဝရမဓုရာနိ စ တာနိ ဝစနာနိ စာတိ ဝရမဓုရဝစနာနိ၊ ပရမရတိကရာနိ စ တာနိ ဝရမဓုရဝစနာနိ စာတိ ပရမရတိကရဝရမဓုရဝစနာနိ၊ ဥဂ္ဂိရဏံ ကထနံ ဥဂ္ဂါရော၊ ပရမရတိကရဝရမဓုရဝစနာနံ ဥဂ္ဂါရော ဧတဿာတိ ပရမ…ပေ… ဝစနုဂ္ဂါရော၊ တေန။ ဥရဂပုရံ ပရမပဝေဏိဂါမော အဿ နိဝါသောတိ ဥရဂပုရော၊ တေန။ ဗုဒ္ဓဒတ္တေနာတိ ဧဝံနာမကေန ထေရေန၊ အာစရိယဗုဒ္ဓဒတ္တတ္ထေရေနာတိ အတ္ထော။ အယံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယော ရစိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။

နိဋ္ဌိတာ စာယံ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနီ နာမ

ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာ။

ဝိနယဝိနိစ္ဆယ-ဋီကာ သမတ္တာ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဥတ္တရဝိနိစ္ဆယ-ဋီကာ

ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ

(က)

ဒေဝါတိဒေဝံ သုဂတံ၊ ဒေဝဗြဟ္မိန္ဒဝန္ဒိတံ၊

ဓမ္မဉ္စ ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒံ၊ နတွာ ဝဋ္ဋာတိတံ ဂဏံ။

(ခ)

ဝန္ဒနာမယပုညေန၊ ကမ္မေန ရတနတ္တယေ၊

ဆေတွာ ဥပဒ္ဒဝေ သဗ္ဗေ၊ အာရဘိဿံ သမာဟိတော။

(ဂ)

ထေရေန ဗုဒ္ဓဒတ္တေန၊ ရစိတဿ သမာသတော၊

သံဝဏ္ဏနမသံကိဏ္ဏံ၊ ဥတ္တရဿ ယထာဗလံ။

၁။ အထာယမာစရိယော အတ္တနော ဝိရစိတေ ဝိနယေ တဿုပနိဿယေ ဝိနယပိဋကေ စ ဘိက္ခူနံ နာနပ္ပကာရကောသလ္လဇနနတ္ထံ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယဉ္စ အာဂတဝိနိစ္ဆယံ သင်္ဂဟေတွာ ဥတ္တရပကရဏံ ဝဏ္ဏယိတုကာမော ပဌမံ တာဝ အန္တရာယနိဝါရဏေန ယထာဓိပ္ပေတသာဓနတ္ထံ ရတနတ္တယံ ဝန္ဒန္တော အာဟ ‘‘သဗ္ဗသတ္တုတ္တမ’’န္တိအာဒိ။

ပကရဏာရမ္ဘေ ရတနတ္တယဝန္ဒနာပယောဇနံ တတ္ထ တတ္ထာစရိယေဟိ ဗဟုဓာ ပပဉ္စိတံ၊ အမှေဟိ စ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယံ သမာသတော ဒဿိတန္တိ န တံ ဣဓ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ပကရဏာဘိဓေယျ ကရဏပ္ပကာရပယောဇနာနိပိ တတ္ထ ဒဿိတနယာနုသာရေန ဣဓာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သမ္ဗန္ဓာဒိဒဿနမုခေန အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနမေဝေတ္ထ ကရိဿာမိ။

ဇိနံ၊ ဓမ္မဉ္စ၊ ဂဏဉ္စ ဝန္ဒိတွာ ဥတ္တရံ ဒါနိ ကရိဿာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိံဝိသိဋ္ဌံ ဇိနံ၊ ဓမ္မံ၊ ဂဏဉ္စ ဝန္ဒိတွာတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗသတ္တုတ္တမ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမန္တိ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု သတ္တာ အာသတ္တာ ဝိသတ္တာ လဂ္ဂိတာတိ သတ္တာ၊ ပရမတ္ထတော သတ္တပညတ္တိယာ ဥပါဒါနဘူတာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ဝေါဟာရတော ခန္ဓသန္တတိံ ဥပါဒါယ ပညတ္တာ သမ္မုတိ ‘‘သတ္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ပန ကာမာဝစရာဒိဘူမိဝသေန၊ နိရယာဒိပဒေသဝသေန၊ အဟေတုကာဒိပဋိသန္ဓိဝသေနာတိ ဧဝမာဒီဟိ အနန္တပဘေဒါ။ တေသု ခီဏာသဝါနံ ယထာဝုတ္တနိဗ္ဗစနတ္ထေန သတ္တဝေါဟာရော န လဗ္ဘတိ။ တထာပိ တေ ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ ဝါ တံသဒိသတ္တာ ဝါ ‘‘သတ္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သဗ္ဗေ စ တေ သတ္တာ စာ တိ သဗ္ဗသတ္တာ။ ဥဒ္ဓဋတမတ္တာ၊ ဥဂ္ဂတတမတ္တာ၊ သေဋ္ဌတ္တာ စ ဥတ္တမော၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ လောကိယလောကုတ္တရေဟိ ရူပါရူပဂုဏေဟိ ဥတ္တမော၊ သဗ္ဗသတ္တေသု ဝါ ဥတ္တမော ပဝရော သေဋ္ဌောတိ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမော။ ‘‘ဇိန’’န္တိ ဧတဿ ဝိသေသနံ။

ပုနပိ ကိံဝိသိဋ္ဌန္တိ အာဟ ‘‘ဓီရ’’န္တိ။ ဓီ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ တာယ ဤရတိ ဝတ္တတီတိ ဓီရော၊ တံ။ တာဒိဘာဝေန ဣန္ဒခီလသိနေရုအာဒယော ဝိယ အဋ္ဌလောကဓမ္မသင်္ခါတေန ဘုသဝါတေန အကမ္ပိယဋ္ဌေန၊ စတုဝေသာရဇ္ဇဝသေန သဒေဝကေ လောကေ ကေနစိ အကမ္ပနီယဋ္ဌေန စ ဓီရံ၊ ဓိတိသမ္ပန္နန္တိ အတ္ထော။ ဣဒမ္ပိ တဿေဝ ဝိသေသနံ။

ဝန္ဒိတွာတိ ကာယဝစီမနောဒွါရေဟိ အဘိဝါဒေတွာတိ အတ္ထော၊ ယထာဘုစ္စဂုဏသံကိတ္တနေန ထောမေတွာ။ သိရသာတိ ဘတ္တိဘာဝနတုတ္တမင်္ဂေန ကရဏဘူတေန။ ဣမိနာ ဝိသေသတော ကာယပဏာမော ဒဿိတော၊ ဂုဏသံကိတ္တနေန ဝစီပဏာမော၊ ဥဘယပဏာမေဟိ နာနန္တရိယကတာယ မနောပဏာမောပိ ဒဿိတော စ ဟောတိ။

ဇိနန္တိ ဒေဝပုတ္တကိလေသာဘိသင်္ခါရမစ္စုခန္ဓမာရသင်္ခါတေ ပဉ္စဝိဓေ မာရေ ဗလဝိဓမနသမဥစ္ဆေဒပဟာနသဟာယဝေကလ္လနိဒါနောပစ္ဆေဒဝိသယာတိက္ကမဝသေန ပဉ္စဟိ အာကာရေဟိ ဇိတဝါတိ ဇိနော၊ တံ။

‘‘ဓမ္မ’’န္တိ ဧတဿ နိဗ္ဗစနာဒိဝသေန အတ္ထဝိနိစ္ဆယော ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတောဝ။ အဓမ္မဝိဒ္ဓံသန္တိ ဓမ္မသင်္ခါတဿ ကုသလဿ ပဋိပက္ခတ္တာ အဓမ္မော ဝုစ္စတိ အကုသလဓမ္မော၊ တံ အကုသလသင်္ခါတံ အဓမ္မံ ဝိဒ္ဓံသေတိ ဝိနာသေတိ ပဇဟတိ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏပ္ပဟာနေနာတိ အဓမ္မဝိဒ္ဓံသော၊ သပရိယတ္တိကော နဝလောကုတ္တရော ဓမ္မော။ ပရိယတ္တိ ဟိ ပဉ္စန္နံ ပဟာနာနံ မူလကာရဏတ္တာ ဖလူပစာရေန တထာ ဝုစ္စတိ၊ တံ အဓမ္မဝိဒ္ဓံသံ။ ‘‘ဓမ္မ’’န္တိ ဧတဿ ဝိသေသနံ။

ဂဏန္တိ အဋ္ဌန္နံ အရိယပုဂ္ဂလာနံ သမူဟံ၊ သင်္ဃန္တိ အတ္ထော။ အင်္ဂဏနာသနန္တိ အတ္တနော နိဿယံ အင်္ဂန္တိ မတ္ထေန္တီတိ အင်္ဂဏာ၊ ကိလေသာ ရာဂဒေါသမောဟာ၊ တေ အင်္ဂဏေ နာသေတိ ယထာယောဂံ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏပ္ပဟာနေဟိ ပဇဟတီတိ အင်္ဂဏနာသနော၊ တံ။ ‘‘ဂဏ’’န္တိ ဧတဿ ဝိသေသနံ။

၂။ မယာ ဝိနယဿ ယော သာရော ဝိနိစ္ဆယော ရစိတော၊ တဿ ဝိနိစ္ဆယဿာတိ ယောဇနာ။ နတ္ထိ တဿ ဥတ္တရောတိ အနုတ္တရော၊ သဗ္ဗေသု ဝိနိစ္ဆယေသု၊ သဗ္ဗေသံ ဝါ ဝိနိစ္ဆယာနံ အနုတ္တရော ဥတ္တမော ဝိနိစ္ဆယောတိ သဗ္ဗာနုတ္တရော၊ တံ။ ဥတ္တရံ ပကရဏံ ဣဒါနိ ကရိဿာမီတိ ယောဇနာ။

၃။ ဘဏတောတိ ဘဏန္တဿ ပဂုဏံ ဝါစုဂ္ဂတံ ကရောန္တဿ။ ပဌတောတိ ပဌန္တဿ ဝါစုဂ္ဂတံ သဇ္ဈာယန္တဿ။ ပယုဉ္ဇတောတိ တတ္ထ ပကာရေန ယုဉ္ဇန္တဿ၊ တံ အညေသံ ဝါစေန္တဿ ဝါ။ သုဏတောတိ ပရေဟိ ဝုစ္စမာနံ သုဏန္တဿ။ စိန္တယတောတိ ယထာသုတံ အတ္ထတော၊ သဒ္ဒတော စ စိန္တေန္တဿ။ ‘‘အဗုဒ္ဓဿ ဗုဒ္ဓိဝဍ္ဎန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဝိဘတ္တိလောပေါ။ အဗုဒ္ဓဿ ဗာလဿ ဝိနယေ အပ္ပကတညုနော ဘိက္ခုဘိက္ခုနိဇနဿ။ ဗုဒ္ဓိဝဍ္ဎနံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ပညာဝုဒ္ဓိနိပ္ဖာဒကံ။ အထ ဝါ ဗုဒ္ဓဿ ဝိနိစ္ဆယေ ကတပရိစယတ္တာ ပညဝတော ဇနဿ ဗုဒ္ဓိဝဍ္ဎနံ ဗုဒ္ဓိယာ ပညာယ တိက္ခဝိသဒဘာဝါပါဒနေန ဘိယျောဘာဝသာဓကံ။ ပရမံ ဥတ္တမံ ဥတ္တရံ နာမ ပကရဏံ ဝဒတော ကထေန္တဿ မေ မမ သန္တိကာ နိရတာ ဝိနိစ္ဆယေ၊ တီသု သိက္ခာသု ဝါ ဝိသေသေန ရတာ နိဗောဓထ ဇာနာထ သုတမယဉာဏံ အဘိနိပ္ဖာဒေထာတိ သောတုဇနံ သဝနေ နိယောဇေတိ။

မဟာဝိဘင်္ဂသင်္ဂဟကထာဝဏ္ဏနာ

၄။ ဧဝံ သောတုဇနံ သဝနေ နိယောဇေတွာ ယထာပဋိညာတံ ဥတ္တရဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မေထုန’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ကတိ အာပတ္တိယော’’တိ အယံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ၊ အဒိဋ္ဌဇောတနာ၊ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ၊ အနုမတိ၊ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ ပဉ္စန္နံ ပုစ္ဆာနံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ တိဿော အာပတ္တိယော ဖုသေတိ တဿာ သင်္ခေပတော ဝိဿဇ္ဇနံ။

၅။ ဧဝံ ဂဏနာဝသေန ဒဿိတာနံ ‘‘ဘဝေ’’တိအာဒိ သရူပတော ဒဿနံ။ ခေတ္တေတိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အညတရသ္မိံ အလ္လောကာသေ တိလဗီဇမတ္တေပိ ပဒေသေ။ မေထုနံ ပဋိသေဝန္တဿ ပါရာဇိကံ ဘဝေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘ယေဘုယျက္ခာယိတေ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတေပိ ထုလ္လစ္စယဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝဋ္ဋကတေ မုခေ အဖုသန္တံ အင်္ဂဇာတံ ပဝေသေန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။

၆။ ‘‘အဒိန္နံ အာဒိယန္တော’’တိအာဒယောပိ ဝုတ္တနယာယေဝ။

၇။ ပဉ္စမာသဂ္ဃနေ ဝါပီတိ ပေါရာဏကဿ နီလကဟာပဏဿ စတုတ္ထဘာဂသင်္ခါတေ ပဉ္စမာသေ၊ တဒဂ္ဃနကေ ဝါ။ အဓိကေ ဝါတိ အတိရေကပဉ္စမာသကေ ဝါ တဒဂ္ဃနကေ ဝါ။ အဒိန္နေ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရာနံ အညတရေန အဝဟဋေ ပရာဇယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ မာသေ ဝါ ဦနမာသေ ဝါ တဒဂ္ဃနကေ ဝါ ဒုက္ကဋံ။ တတော မဇ္ဈေတိ ပဉ္စမာသကတော မဇ္ဈေ။ ပဉ္စ မာသာ သမာဟဋာ၊ ပဉ္စန္နံ မာသာနံ သမာဟာရောတိ ဝါ ပဉ္စမာသံ၊ ပဉ္စမာသံ အဂ္ဃတီတိ ပဉ္စမာသဂ္ဃနံ၊ ပဉ္စမာသဉ္စ ပဉ္စမာသဂ္ဃနဉ္စ ပဉ္စမာသဂ္ဃနံ၊ ဧကဒေသသရူပေကသေသောယံ၊ တသ္မိံ။ မာသေ ဝါတိ ဧတ္ထာပိ မာသော စ မာသဂ္ဃနကဉ္စ မာသမာသဂ္ဃနကောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘မာသေ’’တိ ဧကဒေသသရူပေကသေသော၊ ဥတ္တရပဒလောပေါ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘ပဉ္စမာသဂ္ဃနေ’’တိ သာမညေန ဝုတ္တေပိ ပေါရာဏကဿ နီလကဟာပဏဿေဝ စတုတ္ထဘာဂဝသေန ပဉ္စမာသနိယမော ကာတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ဘဂဝတာ ဒုတိယပါရာဇိကံ ပညာပေန္တေန ဘိက္ခူသု ပဗ္ဗဇိတံ ပုရာဏဝေါဟာရိကမဟာမတ္တံ ဘိက္ခုံ ‘‘ကိတ္တကေန ဝတ္ထုနာ ရာဇာ မာဂဓော သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော စောရံ ဂဟေတွာ ဟနတိ ဝါ ဗန္ဓတိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတိ ဝါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တေန ‘‘ပါဒေန ဝါ ပါဒါရဟေန ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ တေနေဝ ပမာဏေန အဒိန္နံ အာဒိယန္တဿ ပညတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ –

‘‘ပဉ္စမာသကော ပါဒေါတိ ပါဠိံ ဥလ္လိင်္ဂိတွာ ‘တဒါ ရာဇဂဟေ ဝီသတိမာသကော ကဟာပဏော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဉ္စမာသကော ပါဒေါ’။ ဧတေန လက္ခဏေန သဗ္ဗဇနပဒေသု ကဟာပဏဿ စတုတ္ထော ဘာဂေါ ‘ပါဒေါ’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ခေါ ပေါရာဏကဿ နီလကဟာပဏဿ ဝသေန၊ န ဣတရေသံ ဒုဒြဒါမကာဒီနံ။ တေန ဟိ ပါဒေန အတီတာ ဗုဒ္ဓါပိ ပါရာဇိကံ ပညပေသုံ၊ အနာဂတာပိ ပညပေဿန္တိ။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနဉှိ ပါရာဇိကဝတ္ထုမှိ ဝါ ပါရာဇိကေ ဝါ နာနတ္တံ နတ္ထိ၊ ဣမာနေဝ စတ္တာရိ ပါရာဇိကဝတ္ထူနိ၊ ဣမာနေဝ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ၊ ဣတော ဦနံ ဝါ အတိရေကံ ဝါ နတ္ထိ။ တသ္မာ ဘဂဝါပိ ဓနိယံ ဝိဂရဟိတွာ ပါဒေနေဝ ဒုတိယပါရာဇိကံ ပညပေန္တော ‘ယော ပန ဘိက္ခု အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတ’န္တိအာဒိမာဟာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၈) ဝုတ္တံ။

သာရတ္ထဒီပနိယဉ္စ –

‘‘စတုတ္ထော ဘာဂေါ ပါဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဣမိနာဝ သဗ္ဗဇနပဒေသု ကဟာပဏဿေဝ ဝီသတိမော ဘာဂေါမာသကောတိ ဣဒဉ္စ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပေါရာဏသတ္ထာနုရူပံ လက္ခဏသမ္ပန္နာ ဥပ္ပာဒိတာ နီလကဟာပဏာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒုဒြဒါမေန ဥပ္ပာဒိတော ဒုဒြဒါမကော။ သော ကိရ နီလကဟာပဏဿ တိဘာဂံ အဂ္ဃတီ’တိ ဝတွာ ‘ယသ္မိံ ပဒေသေ နီလကဟာပဏာ န သန္တိ၊ တတ္ထာပိ နီလကဟာပဏဝသေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ ကာတဗ္ဗော။ ကထံ? နီလကဟာပဏာနံ ဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနေ စ အဝဠဉ္ဇနဋ္ဌာနေ စ သမာနအဂ္ဃဝသေန ပဝတ္တမာနံ ဘဏ္ဍံ နီလကဟာပဏေန သမာနဂ္ဃံ ဂဟေတွာ တဿ စတုတ္ထဘာဂဂ္ဃနကံ နီလကဟာပဏဿ ပါဒဂ္ဃနကန္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိနိစ္ဆယော ကာတဗ္ဗော’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၈၈) အယမတ္ထောဝ ဝုတ္တော။

ဧတ္ထ ကဟာပဏံ နာမ ကရောန္တာ သုဝဏ္ဏေနပိ ကရောန္တိ ရဇတေနပိ တမ္ဗေနပိ သုဝဏ္ဏရဇတတမ္ဗမိဿကေနပိ။ တေသု ကတရံ ကဟာပဏံ နီလကဟာပဏန္တိ? ကေစိ တာဝ ‘‘သုဝဏ္ဏကဟာပဏ’’န္တိ။ ကေစိ ‘‘မိဿကကဟာပဏ’’န္တိ။ တတ္ထ ‘‘သုဝဏ္ဏကဟာပဏ’’န္တိ ဝဒန္တာနံ အယမဓိပ္ပာယော – ပါရာဇိကဝတ္ထုနာ ပါဒေန သဗ္ဗတ္ထ ဧကလက္ခဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ကာလဒေသပရိဘောဂါဒိဝသေန အဂ္ဃနာနတ္တံ ပါဒဿေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဘဂဝတာ ဟိ ဓမ္မိကရာဇူဟိ ဟနနဗန္ဓနပဗ္ဗာဇနာနုရူပေနေဝ အဒိန္နာဒါနေ ပါရာဇိကံ ပညတ္တံ၊ န ဣတရထာ။ တသ္မာ ဧသာ သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗတ္ထ အဗျဘိစာရီတိ သုဝဏ္ဏမယဿ ကဟာပဏဿ စတုတ္ထေန ပါဒေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။

‘‘မိဿကကဟာပဏ’’န္တိ ဝဒန္တာနံ ပန အယမဓိပ္ပာယော –

အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘တဒါ ရာဇဂဟေ ဝီသတိမာသကော ကဟာပဏော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဉ္စမာသကော ပါဒေါ။ ဧတေန လက္ခဏေန သဗ္ဗဇနပဒေသု ကဟာပဏဿ စတုတ္ထော ဘာဂေါ ‘ပါဒေါ’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ခေါ ပေါရာဏကဿ နီလကဟာပဏဿ ဝသေန၊ န ဣတရေသံ ဒုဒြဒါမကာဒီန’’န္တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၈) –

ဝုတ္တတ္တာ၊ သာရတ္ထဒီပနိယဉ္စ –

‘‘ပေါရာဏသတ္ထာနုရူပံ လက္ခဏသမ္ပန္နာ ဥပ္ပာဒိတာ နီလကဟာပဏာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၂။၈၈) –

ဝုတ္တတ္တာ စ ‘‘ဝိနယဝိနိစ္ဆယံ ပတွာ ဂရုကေ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော စ မိဿကကဟာပဏောယေဝ နီလကဟာပဏော။ တတ္ထေဝ ဟိ ပေါရာဏသတ္ထဝိဟိတံ လက္ခဏံ ဒိဿတိ။ ကထံ? ပဉ္စ မာသာ သုဝဏ္ဏဿ၊ တထာ ရဇတဿ၊ ဒသ မာသာ တမ္ဗဿာတိ ဧတေ ဝီသတိ မာသေ မိဿေတွာ ဗန္ဓနတ္ထာယ ဝီဟိမတ္တံ လောဟံ ပက္ခိပိတွာ အက္ခရာနိ စ ဟတ္ထိအာဒီနမညတရဉ္စ ရူပံ ဒဿေတွာ ကတော နိဒ္ဒေါသတ္တာ နီလကဟာပဏော နာမ ဟောတီတိ။

သိက္ခာဘာဇနဝိနိစ္ဆယေ စ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု ‘‘ပါဒေါ နာမ ပဉ္စ မာသာ သုဝဏ္ဏဿာ’’တိ ပုရိမပက္ခဝါဒီနံ မတေန ပါဌော လိခိတော။ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု ဒုတိယပက္ခဝါဒီနံ မတေန ‘‘ပဉ္စ မာသာ ဟိရညဿာ’’တိ ပါဌော လိခိတော။ သီဟဠဘာသာယ ပေါရာဏကေဟိ လိခိတာယ သာမဏေရသိက္ခာယ ပန –

‘‘ပေါရာဏကဿ နီလကဟာပဏဿာတိ ဝုတ္တအဋ္ဌကထာဝစနဿ၊ ပေါရာဏကေ ရတနသုတ္တာဘိဓာနကသုတ္တေ ဝုတ္တကဟာပဏလက္ခဏဿ စ အနုရူပတော ‘သုဝဏ္ဏရဇတတမ္ဗာနိ မိဿေတွာ ဥဋ္ဌာပေတွာ ကတကဟာပဏံ ကဟာပဏံ နာမာ’တိ စ ‘သာမဏေရာနမုပသမ္ပန္နာနဉ္စ အဒိန္နာဒါနပါရာဇိကဝတ္ထုမှိ ကော ဝိသေသော’တိ ပုစ္ဆံ ကတွာ ‘သာမဏေရာနံ ဒသိကသုတ္တေနာပိ ပါရာဇိကော ဟောတိ၊ ဥပသမ္ပန္နာနံ ပန သုဝဏ္ဏဿ ဝီသတိဝီဟိမတ္တေနာ’’တိ –

စ ဝိသေသော ဒဿိတော။

တံ ပန သုဝဏ္ဏမာသကဝသေန အဍ္ဎတိယမာသကံ ဟောတိ၊ ပဉ္စမာသကေန စ ဘဂဝတာ ပါရာဇိကံ ပညတ္တံ။ တသ္မာ တဿ ယထာဝုတ္တလက္ခဏဿ ကဟာပဏဿ သဗ္ဗဒေသေသု အလဗ္ဘမာနတ္တာ သဗ္ဗဒေသသာဓာရဏေန တဿ မိဿကကဟာပဏဿ ပဉ္စမာသပါဒဂ္ဃနကေန သုဝဏ္ဏေနေဝ ပါရာဇိကဝတ္ထုမှိ နိယမိတေ သဗ္ဗဒေသဝါသီနံ ဥပကာရာယ ဟောတီတိ ဧဝံ သုဝဏ္ဏေနေဝ ပါရာဇိကဝတ္ထုပရိစ္ဆေဒေါ ကတော။ အယမေဝ နိယမော သီဟဠာစရိယဝါဒေဟိ သာရောတိ ဂဟိတော။ တသ္မာ သိက္ခာဂရုကေဟိ သဗ္ဗတ္ထ ပေသလေဟိ ဝိနယဓရေဟိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗော။ ဟောန္တိ စေတ္ထ –

‘‘ဟေမရဇတတမ္ဗေဟိ၊ သတ္ထေ နိဒ္ဒိဋ္ဌလက္ခဏံ၊

အဟာပေတွာ ကတော ဝီသ-မာသော နီလကဟာပဏော။

ဟေမပါဒံ သဇ္ဈုပါဒံ၊ တမ္ဗပါဒဒွယဉှိ သော၊

မိဿေတွာ ရူပမပ္ပေတွာ၊ ကာတုံ သတ္ထေသု ဒဿိတော။

‘ဧလာ’တိ ဝုစ္စတေ ဒေါသော၊ နိဒ္ဒေါသတ္တာ တထီရိတော၊

တဿ ပါဒေါ သုဝဏ္ဏဿ၊ ဝီသဝီဟဂ္ဃနော မတော။

ယသ္မိံ ပန ပဒေသေ သော၊ န ဝတ္တတိ ကဟာပဏော၊

ဝီသသောဝဏ္ဏဝီဟဂ္ဃံ၊ တပ္ပာဒဂ္ဃန္တိ ဝေဒိယံ။

ဝီသသောဝဏ္ဏဝီဟဂ္ဃံ၊ ထေနေန္တာ ဘိက္ခဝေါ တတော၊

စဝန္တိ သာမညဂုဏာ၊ ဣစ္စာဟု ဝိနယညုနော’’တိ။

၉။ ဩပါတန္တိ အာဝါဋံ။ ဒုက္ခေ ဇာတေတိ ယောဇနာ။

၁၀။ ဥတ္တရိံ ဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ နိရုတ္တိနယေန မဇ္ဈပဒလောပံ၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမဉ္စ ကတွာ ‘‘ဥတ္တရိံ ဓမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥတ္တရိမနုဿာနံ ဈာယီနဉ္စေဝ အရိယာနဉ္စ ဓမ္မံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ။ အတ္တုပနာယိကန္တိ အတ္တနိ တံ ဥပနေတိ ‘‘မယိ အတ္ထီ’’တိ သမုဒါစရန္တော၊ အတ္တာနံ ဝါ တတ္ထ ဥပနေတိ ‘‘အဟံ ဧတ္ထ သန္ဒိဿာမီ’’တိ သမုဒါစရန္တောတိ အတ္တုပနာယိကော၊ တံ အတ္တုပနာယိကံ၊ ဧဝံ ကတွာ ဝဒန္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၁။ ပရိယာယေတိ ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ သော ဘိက္ခု အရဟာ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၂၈၇) ပရိယာယဘဏနေ။ ဉာတေတိ ယံ ဥဒ္ဒိဿ ဘဏတိ၊ တသ္မိံ ဝိညုမှိ မနုဿဇာတိကေ အစိရေန ဉာတေ။ နော စေတိ နော စေ ဇာနာတိ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

ပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ စေတေတိ၊ ဥပက္ကမတိ၊ မုစ္စတိ၊ ဧဝံ အင်္ဂတ္တယေ ပုဏ္ဏေ ဂရုကံ ဝုတ္တံ။ ဒွင်္ဂေ စေတေတိ၊ ဥပက္ကမတိ ယဒိ န မုစ္စတိ၊ ဧဝံ အင်္ဂဒွယေ ထုလ္လစ္စယန္တိ ယောဇနာ။ ပယောဂေတိ ပယောဇေတွာ ဥပက္ကမိတုံ အင်္ဂဇာတာမသနံ၊ ပရဿ အာဏာပနန္တိ ဧဝရူပေ သာဟတ္ထိကာဏတ္တိကပယောဂေ။

၁၄။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥပရူပရိ ပဉှာပုစ္ဆနံ ဉာတုံ သက္ကာတိ တံ အဝတ္တုကာမော အာဟ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ။ မယမ္ပိ ယဒေတ္ထ ပုဗ္ဗေ အဝုတ္တမနုတ္တာနတ္ထဉ္စ၊ တဒေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

၁၅။ ကာယေနာတိ အတ္တနော ကာယေန။ ကာယန္တိ ဣတ္ထိယာ ကာယံ။ ဧသ နယော ‘‘ကာယဗဒ္ဓ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။

၁၆။ အတ္တနော ကာယေန ပဋိဗဒ္ဓေန ဣတ္ထိယာ ကာယပဋိဗဒ္ဓေ ဖုဋ္ဌေ တု ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

၁၇။ တိဿော အာပတ္တိယော သိယုန္တိ ယောဇနာ။ ဒွိန္နံ မဂ္ဂါနန္တိ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂါနံ။

၁၈။ ဝဏ္ဏာဒိဘညေတိ ဝဏ္ဏာဒိနာ ဘဏနေ။ ကာယပဋိဗဒ္ဓေ ဝဏ္ဏာဒိနာ ဘညေ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။

၁၉။ အတ္တကာမစရိယာယာတိ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ။

၂၀။ ပဏ္ဍကဿ သန္တိကေပိ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ဝဏ္ဏံ ဝဒတော တဿ ဘိက္ခုနောတိ ယောဇနာ။ တိရစ္ဆာနဂတဿာပိ သန္တိကေတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

၂၁။ ဣတ္ထိပုရိသာနမန္တရေ သဉ္စရိတ္တံ သဉ္စရဏဘာဝံ သမာပန္နေ ဘိက္ခုမှိ ပဋိဂ္ဂဏှနဝီမံသာပစ္စာဟရဏကတ္တိကေ သမ္ပန္နေ တဿ ဗုဓော ဂရုကံ နိဒ္ဒိသေတိ ယောဇနာ။

၂၂။ ဒွင်္ဂသမာယောဂေတိ တီသွေတေသု ဒွိန္နံ အင်္ဂါနံ ယထာကထဉ္စိ သမာယောဂေ။ အင်္ဂေ သတိ ပနေကသ္မိန္တိ တိဏ္ဏမေကသ္မိံ ပန အင်္ဂေ သတိ။

၂၄။ ပယောဂေတိ ‘‘အဒေသိတဝတ္ထုကံ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ကုဋိံ၊ အဒေသိတဝတ္ထုကံ မဟလ္လကဝိဟာရဉ္စ ကာရေဿာမီ’’တိ ဥပကရဏတ္ထံ အရညဂမနတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗပယောဂေ။ ဧကပိဏ္ဍေ အနာဂတေတိ သဗ္ဗပရိယန္တိမံ ပိဏ္ဍံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၂၅။ ဣဓ ယော ဘိက္ခု အမူလကေန ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသေတီတိ ယောဇနာ။

၂၆။ ဩကာသံ န စ ကာရေတွာတိ ‘‘ကရောတု မေ၊ အာယသ္မာ၊ ဩကာသံ၊ အဟံ တေ ဝတ္တုကာမော’’တိ ဧဝံ တေန ဘိက္ခုနာ ဩကာသံ အကာရာပေတွာ။

၂၈။ အညဘာဂိယေတိ အညဘာဂိယပဒေန ဥပလက္ခိတသိက္ခာပဒေ။ ဧဝံ အညတြပိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၉။ ‘‘သမနုဘာသနာယ ဧဝါ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ န ပဋိနိဿဇန္တိ အပ္ပဋိနိဿဇန္တော။

၃၀။ ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ အာပန္နော သိယာ၊ ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ထုလ္လတံ အာပန္နော သိယာ၊ ကမ္မဝါစာယ ဩသာနေ ဂရုကံ အာပန္နော သိယာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ထုလ္လတ’’န္တိ ဣဒံ ထုလ္လစ္စယာပတ္တိဥပလက္ခဏဝစနံ။

၃၁။ စတူသု ယာဝတတိယကေသု ပဌမေ အာပတ္တိပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ တေနပိ ဧကပရိစ္ဆေဒတ္တာ တတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ တေသု အတိဒိသန္တော အာဟ ‘‘ဘေဒါနုဝတ္တကေ’’တိအာဒိ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

သင်္ဃာဒိသေသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၂။ အတိရေကစီဝရန္တိ အနဓိဋ္ဌိတံ၊ အဝိကပ္ပိတံ ဝိကပ္ပနုပဂပမာဏံ စီဝရံ လဒ္ဓါ ဒသာဟံ အတိက္ကမန္တော ဧကမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ။ တိစီဝရေန ဧကရတ္တိမ္ပိ ဝိနာ ဝသန္တော ဧကမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ အာပဇ္ဇတိ။ ဣဒဉ္စ ဇာတိဝသေန ဧကတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တီနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗတ္တာ။

၃၃။ ဂဟေတွာကာလစီဝရန္တိ အကာလစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ။ မာသန္တိ သတိယာ ပစ္စာသာယ နိက္ခိပိတုံ အနုညာတံ မာသံ။ အတိက္ကမန္တောတိ သတိယာပိ ပစ္စာသာယ ဝီတိက္ကမန္တော အန္တောမာသေ အနဓိဋ္ဌဟိတွာ၊ အဝိကပ္ပေတွာ ဝါ တိံသဒိဝသာနိ အတိက္ကမန္တော၊ စီဝရုပ္ပာဒဒိဝသံ အရုဏံ အာဒိံ ကတွာ ဧကတိံသမံ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေန္တောတိ အတ္ထော။ ဧကံ နိဿဂ္ဂိယံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဥဒီရိတန္တိ ယောဇနာ။

၃၄။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ။ ယံကိဉ္စိ ပုရာဏစီဝရန္တိ ဧကဝါရမ္ပိ ပရိဘုတ္တံ သင်္ဃာဋိအာဒီနမညတရံ စီဝရံ။

၃၅။ ပယောဂသ္မိန္တိ ‘‘ဓောဝါ’’တိအာဒိကေ ဘိက္ခုနော အာဏတ္တိကပယောဂေ၊ ဧဝံ အာဏတ္တာယ စ ဘိက္ခုနိယာ ဥဒ္ဓနာဒိကေ သဗ္ဗသ္မိံ ပယောဂေ စ။ ‘‘နိဿဂ္ဂိယာဝ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ နိဿဂ္ဂိယာ ပါစိတ္တိ စ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၃၆။ ပဋိဂဏှတောတိ ဧတ္ထ ‘‘အညတြ ပါရိဝတ္တကာ’’တိ ယောဇနာ။

၃၈။ ပယောဂသ္မိန္တိ ဝိညာပနပယောဂေ။ ဝိညာပိတေတိ ဝိညာပိတစီဝရေ ပဋိလဒ္ဓေ။

၃၉။ ဘိက္ခူတိ အစ္ဆိန္နစီဝရော ဝါ နဋ္ဌစီဝရော ဝါ ဘိက္ခု။ တဒုတ္တရိန္တိ သန္တရုတ္တရပရမတော ဥတ္တရိံ။

၄၁။ ပယောဂေတိ ဝိကပ္ပနာပဇ္ဇနပယောဂေ။

၄၂။ ဒုဝေတိ ဒုက္ကဋပါစိတ္တိယဝသေန ဒုဝေ အာပတ္တိယော ဖုသေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၄၄။ ပယောဂေတိ အနုညာတပယောဂတော အတိရေကာဘိနိပ္ဖာဒနပယောဂေ။ လာဘေတိ စီဝရဿ ပဋိလာဘေ။

ကထိနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

၄၅။ ကောသိယဝဂ္ဂဿ အာဒီသု ပဉ္စသု သိက္ခာပဒေသု ဒွေ ဒွေ အာပတ္တိယောတိ ယောဇနာ။ ပယောဂေတိ ကရဏကာရာပနပယောဂေ။ လာဘေတိ ကတွာ ဝါ ကာရေတွာ ဝါ ပရိနိဋ္ဌာပနေ။

၄၆။ ‘‘ဂဟေတွာ ဧဠကလောမာနီ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ အတိက္ကမန္တိ အတိက္ကမန္တော။

၄၇။ အညာယာတိ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ။ ‘‘ဓောဝါပေတိ ဧဠလောမက’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဧဠလောမကန္တိ ဧဠကလောမာနိ။ နိရုတ္တိနယေန က-ကာရဿ ဝိပရိယာယော။ ပယောဂေတိ ဓောဝါပနပယောဂေ။

၄၈။ ပယောဂေတိ ပဋိဂ္ဂဏှနပယောဂေ။

၄၉။ နာနာကာရန္တိ နာနပ္ပကာရံ။ သမာပဇ္ဇန္တိ သမာပဇ္ဇန္တော ဘိက္ခု။ သမာပန္နေတိ သံဝေါဟာရေ သမာပန္နေ သတိ။ ပယောဂေတိ သမာပဇ္ဇနပယောဂေ။

၅၀။ ပယောဂေတိ ကယဝိက္ကယာပဇ္ဇနပယောဂေ။ တသ္မိံ ကတေတိ တသ္မိံ ဘဏ္ဍေ အတ္တနော သန္တကဘာဝံ နီတေ။

ကောသိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

၅၁။ အတိရေကကန္တိ အနဓိဋ္ဌိတံ၊ အဝိကပ္ပိတံ ဝါ ပတ္တံ။ ဒသာဟံ အတိက္ကမေန္တဿ တဿ ဘိက္ခုနော ဧကာဝ နိဿဂ္ဂိယာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၅၂-၃။ နတ္ထိ ဧတဿ ပဉ္စ ဗန္ဓနာနီတိ အပဉ္စဗန္ဓနော၊ တသ္မိံ၊ ဦနပဉ္စဗန္ဓနေ ပတ္တေတိ အတ္ထော။ ပယောဂေတိ ဝိညာပနပယောဂေ။ တဿ ပတ္တဿ လာဘေ ပဋိလာဘေ။

၅၄။ ဘေသဇ္ဇန္တိ သပ္ပိအာဒိကံ။

၅၅။ ပယောဂေတိ ပရိယေသနပယောဂေ။

၅၆။ ပယောဂေတိ အစ္ဆိန္ဒနအစ္ဆိန္ဒာပနပယောဂေ။ ဟဋေတိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတေ။

၅၇။ ဒွေ ပနာပတ္တိယော ဖုသေတိ ဝါယာပနပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမစီဝရပမာဏေန ဝီတေ နိဿဂ္ဂိယန္တိ ဒွေ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

၅၈-၉။ ယော ပန ဘိက္ခု အပ္ပဝါရိတော အညာတကဿေဝ တန္တဝါယေ သမေစ္စ ဥပသင်္ကမိတွာ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇန္တော ဟောတိ။ သောတိ သော ဘိက္ခု။ ဒွေ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ၊ န သံသယောတိ ယောဇနာ။ ပယောဂေတိ ဝိကပ္ပာပဇ္ဇနပယောဂေ။

၆၀။ အစ္စေကသညိတံ စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ ယောဇနာ။ ကာလန္တိ စီဝရကာလံ။

၆၁။ တိဏ္ဏမညတရံ ဝတ္ထန္တိ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရံ စီဝရံ။ ဃရေတိ အန္တရဃရေ။ နိဒဟိတွာတိ နိက္ခိပိတွာ။ တေန စီဝရေန ဝိနာ ဆာရတ္တတော အဓိကံ ဒိဝသံ ယဿ အာရညကဿ ဝိဟာရဿ ဂေါစရဂါမေ တံ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ၊ တမှာ ဝိဟာရာ အညတြ ဝသန္တော နိဿဂ္ဂိယံ ဖုသေတိ ယောဇနာ။

၆၂။ သင်္ဃိကံ လာဘံ ပရိဏတံ ဇာနံ ဇာနန္တော။

၆၃။ ပယောဂေတိ ပရိဏာမနပယောဂေ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ပါရာဇိကာဒီသု သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု။ အပ္ပနာဝါရပရိဟာနီတိ ပရိဝါရေ ပဌမံ ဝုတ္တကတ္ထပညတ္တိဝါရဿ ပရိဟာပနံ၊ ဣဓ အဝစနန္တိ အတ္ထော၊ တဿ ဝါရဿ ပရိဝါရေ သဗ္ဗပဌမတ္တာ ပဌမံ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝေပိ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ ပစ္ဆာ ဂဏှိတုကာမေန မယာ တံ ဌပေတွာ ပဌမံ အာပတ္တိဒဿနတ္ထံ တဒနန္တရော ကတာပတ္တိဝါရော ပဌမံ ဝုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။

ပတ္တဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

တိံသနိဿဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၄။ မနုဿုတ္တရိဓမ္မေတိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ။ အဘူတသ္မိံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ သမုလ္လပိတေ ပရာဇယော ပါရာဇိကာပတ္တိ။

၆၅။ အမူလန္တိမဝတ္ထုနာ အမူလကေန ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန ဘိက္ခုံ စောဒနာယ ဂရု သင်္ဃာဒိသေသော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ပရိယာယဝစနေတိ ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတီ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၂၈၇) ပရိယာယေန ကထနေ။ ဉာတေတိ ယဿ ကထေတိ၊ တသ္မိံ ဝစနာနန္တရမေဝ ဉာတေ။

၆၆။ နော စေ ပန ဝိဇာနာတီတိ အထ တံ ပရိယာယေန ဝုတ္တံ ဝစနာနန္တရမေဝ သစေ န ဇာနာတိ။ သမုဒါဟဋန္တိ ကထိတံ။

၆၇။ ဩမသတော ဘိက္ခုဿ ဒုဝေ အာပတ္တိယော ဝုတ္တာ။ ဥပသမ္ပန္နံ ဩမသတော ပါစိတ္တိ သိယာ။ ဣတရံ အနုပသမ္ပန္နံ ဩမသတော ဒုက္ကဋံ သိယာတိ ယောဇနာ။

၆၈။ ပေသုညဟရဏေပိ ဒွေ အာပတ္တိယော ဟောန္တိ။

၆၉။ ပယောဂေတိ ပဒသော ဓမ္မံ ဝါစေန္တဿ ဝစနကိရိယာရမ္ဘတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပဒါဒီနံ ပရိသမာပနံ၊ ဧတ္ထန္တရေ အက္ခရုစ္စာရဏပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ ပဒါနံ ပရိသမတ္တိယံ ပါစိတ္တိယံ။

၇၀။ ‘‘တိရတ္တာ အနုပသမ္ပန္နသဟသေယျာယာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ အနုပသမ္ပန္နေန သဟသေယျာ အနုပသမ္ပန္နသဟသေယျာ၊ တာယ။ တိရတ္တာ ဥတ္တရိံ အနုပသမ္ပန္နသဟသေယျာယာတိ ယောဇနာ။ ပယောဂေတိ သယနတ္ထာယ သေယျာပညာပနကာယာဝဇ္ဇနာဒိပုဗ္ဗပယောဂေ။ ပန္နေတိ ကာယပသာရဏလက္ခဏေန သယနေန နိပန္နေ။

၇၁။ ယော ပန ဘိက္ခု ဧကရတ္တိယံ မာတုဂါမေန သဟသေယျံ ကပ္ပေတိ။ ဒုက္ကဋာဒယောတိ ‘‘ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ နိပန္နေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ယထာဝုတ္တဒွေအာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၇၂။ ပယောဂေတိ ယထာဝုတ္တလက္ခဏပယောဂေ။

၇၃။ အနုပသမ္ပန္နေတိ သမီပတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မံ။ အနုပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေ ဘူတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ယော သစေ အာရောစေတီတိ ယောဇနာ။ ဒုက္ကဋာဒယောတိ ယဿ အာရောစေတိ၊ သော နပ္ပဋိဝိဇာနာတိ၊ ဒုက္ကဋံ၊ ပဋိဝိဇာနာတိ၊ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝံ ဒွေ အာပတ္တိယော တဿ ဟောန္တိ။

၇၄။ အညတော အညဿ ဥပသမ္ပန္နဿ ဒုဋ္ဌုလ္လဿ အာပတ္တိံ အနုပသမ္ပန္နေ အနုပသမ္ပန္နဿ သန္တိကေ ဝဒံ ဝဒန္တောတိ ယောဇနာ။ ပယောဂေတိ အာရမ္ဘတော ပဋ္ဌာယ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋံ အာဂစ္ဆတိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ အာရောစိတေ ပါစိတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၇၅။ ပယောဂေတိ ‘‘အကပ္ပိယပထဝိံ ခဏိဿာမီ’’တိ ကုဒါလ ပရိယေသနာဒိသဗ္ဗပယောဂေတိ။

မုသာဝါဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

၇၆။ ပါတေန္တောတိ ဝိကောပေန္တော။ တဿာတိ ဘူတဂါမဿ။ ပါတေတိ ဝိကောပနေ။

၇၇။ အညဝါဒကဝိဟေသကာနံ ဧကယောဂနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဟေသကေ စ ဉာတုံ သက္ကာတိ တတ္ထ ဝိသုံ အာပတ္တိဘေဒေါ န ဝုတ္တော။

၇၈။ ပရန္တိ အညံ သင်္ဃေန သမ္မတသေနာသနပညာပကာဒိကံ ဥပသမ္ပန္နံ။ ဥဇ္ဈာပေန္တောတိ တဿ အယသံ ဥပ္ပာဒေတုကာမတာယ ဘိက္ခူဟိ အဝဇာနာပေတုံ ‘‘ဆန္ဒာယ ဣတ္ထန္နာမော ဣဒံ နာမ ကရောတီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ အဝညာယ ဩလောကာပေန္တော၊ လာမကတော ဝါ စိန္တာပေန္တော။ ပယောဂေတိ ဥဇ္ဈာပနတ္ထာယ တဿ အဝဏ္ဏဘဏနာဒိကေ ပုဗ္ဗပယောဂေ။

၈၃။ သင်္ဃိကေ ဝိဟာရေ ပုဗ္ဗူပဂတံ ဘိက္ခုံ ဇာနံ ဇာနန္တော အနုပခဇ္ဇ သေယျံ ကပ္ပေတိ၊ တဿေဝံ သေယျံ ကပ္ပယတောတိ ယောဇနာ။ ပယောဂေဒုက္ကဋာဒယောတိ ဧတ္ထ အလုတ္တသမာသော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သေယျာကပ္ပနေ ပါစိတ္တိယံ သင်္ဂဏှာတိ။

၈၄။ ပယောဂေတိ ‘‘နိက္ကဍ္ဎထ ဣမ’’န္တိအာဒိကေ အာဏတ္တိကေ ဝါ ‘‘ယာဟိ ယာဟီ’’တိအာဒိကေ ဝါစသိကေ ဝါ ဟတ္ထေန တဿ အင်္ဂပရာမသနာဒိဝသေန ကတေ ကာယိကေ ဝါ နိက္ကဍ္ဎနပယောဂေ။ သေသန္တိ ပါစိတ္တိယံ။

၈၅။ ‘‘ဝေဟာသကုဋိယာ ဥပရီ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ အာဟစ္စပါဒကေတိ ဧတ္ထ ‘‘မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ’’တိ သေသော။ သီဒန္တိ နိသီဒန္တော။ ဒုက္ကဋာဒယောတိ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ နိပဇ္ဇာယ ပါစိတ္တိယန္တိ ဣမာ အာပတ္တိယော ဖုသေတိ အတ္ထော။

၈၆။ အဿ ပဇ္ဇဿ ပဌမပါဒံ ဒသက္ခရပါဒကံ ဆန္ဒောဝိစိတိယံ ဝုတ္တဂါထာ၊ ‘‘ဂါထာဆန္ဒော အတီတဒွယ’’န္တိ ဣမိနာ ဆန္ဒောဝိစိတိလက္ခဏေန ဂါထာဆန္ဒတ္တာ အဓိဋ္ဌိတွာ ဒွတ္တိပရိယာယေတိ ဧတ္ထ အက္ခရဒွယံ အဓိကံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပယောဂေတိ အဓိဋ္ဌာနပယောဂေ။ အဓိဋ္ဌိတေတိ ဒွတ္တိပရိယာယာနံ ဥပရိ အဓိဋ္ဌာနေ ကတေ။

၈၇။ ပယောဂေတိ သိဉ္စနသိဉ္စာပနပယောဂေ။ သိတ္တေတိ သိဉ္စနကိရိယပရိယောသာနေ။

ဘူတဂါမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

၈၈။ ဒုက္ကဋံ ဖုသေတိ ယောဇနာ။ ဩဝဒိတေ ပါစိတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၈၉။ ဝိဘာဂေါယေဝ ဝိဘာဂတာ။

၉၀။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ အညတြ ပါရိဝတ္တကာ စီဝရံ ဒေန္တော ဘိက္ခု ဒုဝေ အာပတ္တိယော ဖုသေတိ ယောဇနာ။ ပယောဂေတိ ဒါနပယောဂေ။

၉၃။ ‘‘နာဝံ ဧက’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ပယောဂေတိ အဘိရုဟဏပယောဂေ။ ဒုက္ကဋာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဘိရုဠှေ ပါစိတ္တိယံ သင်္ဂဏှာတိ။

၉၄။ ‘‘ဒုဝိဓံ အာပတ္တိ’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၉၆။ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ ရဟော နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေန္တော ဘိက္ခု ပယောဂေဒုက္ကဋာဒယော ဒွေပိ အာပတ္တိယော ဖုသေတိ ယောဇနာ။

ဩဝါဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

၉၇။ တဒုတ္တရိန္တိ တတော ဘုဉ္ဇိတုံ အနုညာတဧကဒိဝသတော ဥတ္တရိံ ဒုတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ။ အနန္တရဿ ဝဂ္ဂဿာတိ ဩဝါဒဝဂ္ဂဿ။ နဝမေနာတိ ဘိက္ခုနိယာ ပရိပါစိတပိဏ္ဍပါတသိက္ခာပဒေန။

၉၉။ ဒွတ္တိပတ္တေတိ ဒွတ္တိပတ္တပူရေ။ တဒုတ္တရိန္တိ ဒွတ္တိပတ္တပူရတော ဥတ္တရိံ။ ပယောဂေတိ ပဋိဂ္ဂဟဏပယောဂေ။

၁၀၁။ အဘိဟဋ္ဌုန္တိ အဘိဟရိတွာ။

၁၀၂။ တဿာတိ အဘိဟရန္တဿ။ ပိဋကေတိ ဝိနယပိဋကေ။

၁၀၃။ ဒသမေပီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒသမေ အပီ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

ဘောဇနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

၁၀၄။ အစေလကာဒိနောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၂၇၀) ဝုတ္တေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဘောဇနာဒိကန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ခါဒနီယံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပယောဂေတိ သဟတ္ထာ ဒါနပယောဂေ။

၁၀၅။ ဒါပေတွာ ဝါ အဒါပေတွာ ဝါ ကိဉ္စိ အာမိသံ။ ပယောဂေတိ ဥယျောဇနပယောဂေ။ တသ္မိန္တိ တသ္မိံ ဘိက္ခုမှိ။ ဥယျောဇိတေ ပါစိတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

၁၀၉။ ဥမ္မာရာတိက္ကမေတိ ဣန္ဒခီလာတိက္ကမေ။

၁၁၀။ တဒုတ္တရိန္တိ တတော ပရိစ္ဆိန္နရတ္တိပရိယန္တတော ဝါ ပရိစ္ဆိန္နဘေသဇ္ဇပရိယန္တတော ဝါ ဥတ္တရိံ။

၁၁၁။ ဥယျုတ္တံ ဒဿနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တော ဒွေ အာပတ္တိယော ဖုသေတိ ယောဇနာ။

အစေလကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

၁၁၄။ မေရေယျန္တိ မေရယံ။ နိရုတ္တိနယေန အ-ကာရဿ ဧ-ကာရော၊ ယ-ကာရဿ စ ဒွိတ္တံ။ မေရယ-သဒ္ဒပရိယာယော ဝါ မေရေယျ-သဒ္ဒေါ။ မုနီတိ ဘိက္ခု။

၁၁၅။ ‘‘ဘိက္ခု အင်္ဂုလိပတောဒေနာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ပယောဂေတိ ဟာသာပနပယောဂေ။ တဿာတိ ဟာသာပေန္တဿ။

၁၁၆။ ဂေါပ္ဖကာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကေ ဒုက္ကဋံ။ ဂေါပ္ဖကတော ဥပရိ ဥပရိဂေါပ္ဖကံ၊ ဥဒကံ၊ တသ္မိံ၊ ဂေါပ္ဖကတော အဓိကပ္ပမာဏေ ဥဒကေတိ အတ္ထော။

၁၁၇။ အနာဒရိယန္တိ ပုဂ္ဂလာနာဒရိယံ၊ ဓမ္မာနာဒရိယံ ဝါ။ ပယောဂေတိ အနာဒရိယဝသေန ပဝတ္တေ ကာယပယောဂေ ဝါ ဝစီပယောဂေ ဝါ။ ကတေ အနာဒရိယေ။

၁၁၈။ ပယောဂေတိ ဘိံသာပနပယောဂေ။

၁၁၉။ ဇောတိန္တိ အဂ္ဂိံ။ သမာဒဟိတွာနာတိ ဇာလေတွာ။ ‘‘ဝိသိဗ္ဗေန္တော’’တိ ဣမိနာ ဖလူပစာရေန ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ ဝိသိဗ္ဗနကိရိယာ ဟိ သမာဒဟနကိရိယာယ ဖလန္တိ ဝိသိဗ္ဗနကိရိယာဝေါဟာရေန သမာဒဟနကိရိယာဝ။ တသ္မာ ဝိသိဗ္ဗေန္တောတိ ဧတ္ထ သမာဒဟန္တောတိ အတ္ထော။ ပယောဂေတိ သမာဒဟနသမာဒဟာပနပယောဂေ။ ဝိသီဝိတေတိ ဝုတ္တနယေန သမာဒဟိတေတိ အတ္ထော။

၁၂၀။ ပယောဂေတိ စုဏ္ဏမတ္တိကာဘိသင်္ခရဏာဒိသဗ္ဗပယောဂေ။ ဣတရန္တိ ပါစိတ္တိယံ။

၁၂၁။ တိဏ္ဏံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏာနန္တိ ကံသနီလပတ္တနီလကဒ္ဒမသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏာနံ။ ဧကံ အညတရံ အနာဒိယ အဒတွာ။ စီဝရန္တိ နဝစီဝရံ။

၁၂၂။ နတ္ထိ ဧတဿ ဥဒ္ဓါရန္တိ အနုဒ္ဓါရော၊ တံ အနုဒ္ဓါရန္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿတ္တံ၊ အကတပစ္စုဒ္ဓါရန္တိ အတ္ထော။

၁၂၃။ အပနိဓေန္တောတိ အပနေတွာ နိဓေန္တော နိက္ခိပေန္တော။ ပတ္တာဒိကန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန စီဝရနိသီဒနသူစိဃရကာယဗန္ဓနာနံ ဂဟဏံ။ ပယောဂေတိ အပနိဓာနပယောဂေ။ တသ္မိံ ပတ္တာဒိကေ ပဉ္စဝိဓေ ပရိက္ခာရေ။ အပနိဟိတေ သေသာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

သုရာပါနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

၁၂၄။ တပေါဓနောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလသင်္ခါတံ တပေါဓနမဿာတိ တပေါဓနော၊ ဘိက္ခု။

၁၂၅။ တသ္မိံ ဩပါတေ။

၁၂၆။ မနုဿဝိဂ္ဂဟော မနုဿသရီရော။ တိရစ္ဆာနဂတော နာဂေါ ဝါ သုပဏ္ဏော ဝါ။ တဿ ဩပါတခဏကဿ။

၁၂၇။ ပဋုဗုဒ္ဓိနာတိ သဗ္ဗေသု ဉေယျဓမ္မေသု နိပုနဉာဏေန ဘဂဝတာ။

၁၂၈။ ပယောဂေတိ ပရိဘောဂတ္ထာယ ဂဟဏာဒိကေ ပယောဂေ။ တဿာတိ ဘိက္ခုဿ။

၁၂၉။ ဥက္ကောဋေန္တောတိ ဥစ္စာလေန္တော ယထာဌာနေ ဌာတုံ အဒေန္တော။ ပယောဂေတိ ဥက္ကောဋနပယောဂေ။ ဥက္ကောဋိတေ ပါစိတ္တိယံ သိယာတိ ယောဇနာ။

၁၃၀။ ဒုဋ္ဌုလ္လံ ဝဇ္ဇကန္တိ သင်္ဃာဒိသေသာဒိကေ။ ဧကံ ပါစိတ္တိယံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ ဣတိ ဒီပိတန္တိ ယောဇနာ။

၁၃၁။ ပယောဂေတိ ဂဏပရိယေသနာဒိပယောဂေ။ ဒုက္ကဋံ ပတ္တော သိယာ ဒုက္ကဋာပတ္တိံ အာပန္နော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ သေသာတိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ဥပသမ္ပာဒိတေ သိယာ။ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဥပသဂ္ဂလောပေါ။

၁၃၂-၃။ ဇာနံ ထေယျသတ္ထေန သဟ သံဝိဓာယ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇတော စ တထေဝ မာတုဂါမေန သဟ သံဝိဓာယ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇတော စာတိ ယောဇနာ။ ပယောဂေတိ သံဝိဓာယ ဂန္တုံ ပဋိပုစ္ဆာဒိကရဏပယောဂေ။ ပဋိပန္နေတိ မဂ္ဂပဋိပန္နေ။ အနန္တရန္တိ အဒ္ဓယောဇနဂါမန္တရာတိက္ကမနာနန္တရံ။

၁၃၄။ ဉတ္တိယာ ဩသာနေ ဒုက္ကဋံ ဖုသေတိ ယောဇနာ။

၁၃၅။ အကတာနုဓမ္မေနာတိ အနုဓမ္မော ဝုစ္စတိ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ ဝါ အပ္ပဋိကမ္မေ ဝါ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဝါ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန ဥက္ခိတ္တကဿ အနုလောမဝတ္တံ ဒိသွာ ကတွာ ဩသာရဏာ၊ သော ဩသာရဏသင်္ခါတော အနုဓမ္မော ယဿ န ကတော၊ အယံ အကတာနုဓမ္မော နာမ၊ တာဒိသေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ သမ္ဘုဉ္ဇန္တောတိ အာမိသသမ္ဘောဂံ ကရောန္တော ဘိက္ခု။ ပယောဂေတိ ဘုဉ္ဇိတုံ အာမိသပဋိဂ္ဂဟဏာဒိပယောဂေ။ ဘုတ္တေတိ သမ္ဘုတ္တေ၊ ဥဘယသမ္ဘောဂေ၊ တဒညတရေ ဝါ ကတေတိ အတ္ထော။

၁၃၆။ ဥပလာပေန္တောတိ ပတ္တစီဝရဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆနာဒိဝသေန သင်္ဂဏှန္တော။ ပယောဂေတိ ဥပလာပနပယောဂေ။

သပ္ပာဏကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

၁၃၇။ သဟဓမ္မိကန္တိ ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တာ၊ တေသံ ဝါ သန္တကတ္တာ ‘‘သဟဓမ္မိက’’န္တိ လဒ္ဓနာမေန ဗုဒ္ဓပညတ္တေန သိက္ခာပဒေန ဝုစ္စမာနဿာတိ အတ္ထော။ ဘဏတောတိ ‘‘ဘိက္ခုဿာ’’တိ ဣမိနာ သမာနာဓိကရဏံ။

၁၃၈။ ဝိဝဏ္ဏေန္တောတိ ‘‘ကိံ ပနိမေဟိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကေဟိ သိက္ခာပဒေဟိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေဟီ’’တိအာဒိနာ ဂရဟန္တော။ ပယောဂေတိ ‘‘ကိံ ဣမေဟီ’’တိအာဒိနာ ဂရဟဏဝသေန ပဝတ္တေ ဝစီပယောဂေ။ ဝိဝဏ္ဏိတေ ဂရဟိတေ။

၁၃၉။ မောဟေန္တောတိ ‘‘ဣဒါနေဝ ခေါ အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဇာနာမီ’’တိအာဒိနာ အတ္တနော အဇာနနတ္တေန အာပန္နဘာဝံ ဒီပေတွာ ဘိက္ခုံ မောဟေန္တော၊ ဝဉ္စေန္တောတိ အတ္ထော။ မောဟေတိ မောဟာရောပနကမ္မေ။ အရောပိတေ ကတေ။

၁၄၀။ ဘိက္ခုဿ ကုပိတော ပဟာရံ ဒေန္တော ဖုသေတိ ယောဇနာ။ ပယောဂေတိ ဒဏ္ဍာဒါနာဒိပယောဂေ။

၁၄၁။ ပယောဂေတိ ဥဂ္ဂိရဏပယောဂေ။ ဥဂ္ဂိရိတေတိ ဥစ္စာရိတေ။

၁၄၂။ အမူလေနေဝါတိ ဒိဋ္ဌာဒိမူလဝိရဟိတေနေဝ။ ယောဂေတိ ဩကာသကာရာပနာဒိပယောဂေ။ ဥဒ္ဓံသိတေတိ စောဒိတေ။

၁၄၃။ ကုက္ကုစ္စံ ဇနယန္တောတိ ‘‘ဦနဝီသတိဝဿော တွံ မညေ ဥပသမ္ပန္နော’’တိအာဒိနာ ကုက္ကုစ္စံ ဥပဒဟန္တော။ ယောဂေတိ ကုက္ကုစ္စုပ္ပာဒနပယောဂေ။ ဥပ္ပာဒိတေတိ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပာဒိတေ။

၁၄၄။ ‘‘တိဋ္ဌန္တော ဥပဿုတိ’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ သုတိယာ သမီပံ ဥပဿုတိ၊ သဝနူပစာရေတိ အတ္ထော။

၁၄၅။ ဓမ္မိကာနံ တု ကမ္မာနန္တိ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန ကတာနံ အပလောကနာဒီနံ စတုန္နံ ကမ္မာနံ။ တတော ပုနာတိ ဆန္ဒဒါနတော ပစ္ဆာ။ ခီယနဓမ္မန္တိ အတ္တနော အဓိပ္ပေတဘာဝဝိဘာဝနမန္တနံ။ ဒွေ ဖုသေ ဒုက္ကဋာဒယောတိ ခီယနဓမ္မာပဇ္ဇနပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ ခီယနဓမ္မေ အာပန္နေ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧဝံ ဒုက္ကဋာဒယော ဒွေ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇေယျာတိ အတ္ထော။

၁၄၆။ သင်္ဃေ သင်္ဃမဇ္ဈေ။ ဝိနိစ္ဆယေတိ ဝတ္ထုတော ဩတိဏ္ဏဝိနိစ္ဆယေ။ နိဋ္ဌံ အဂတေတိ ဝတ္ထုမှိ အဝိနိစ္ဆိတေ၊ ဉတ္တိံ ဌပေတွာ ကမ္မဝါစာယ ဝါ အပရိယောသိတာယ။

၁၄၈။ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေနာတိ သမာနသံဝါသကေန သမာနသီမာယံ ဌိတေန သင်္ဃေန။

သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

၁၅၀။ အဝိဒိတော ဟုတွာတိ ရညော အဝိဒိတာဂမနော ဟုတွာ။

၁၅၂။ ရတနန္တိ မုတ္တာဒိဒသဝိဓံ ရတနံ။ ပယောဂေတိ ရတနဂ္ဂဟဏပယောဂေ။

၁၅၃။ ဝိကာလေတိ မဇ္ဈန္တိကာတိက္ကမတော ပဋ္ဌာယ အရုဏေ။

၁၅၅။ အဋ္ဌိဒန္တဝိသာဏာဘိနိဗ္ဗတ္တန္တိ အဋ္ဌိဒန္တဝိသာဏမယံ။ ပယောဂေတိ ကာရာပနပယောဂေ။

၁၅၆။ တသ္မိံ မဉ္စာဒိမှိ ကာရာပိတေ သေသာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။

ရတနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

ပါစိတ္တိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅၉။ စတူသု ပါဋိဒေသနီယေသုပိ အဝိသေသေန အာဒိစ္စဗန္ဓုနာ ဗုဒ္ဓေန ဒွိဓာ အာပတ္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ယောဇနာ။

၁၆၀။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု စတူသု။

ပါဋိဒေသနီယကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၆၁။ သေခိယကထာ ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ။

သေခိယကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၆၂။ ပရိဝါရေ ပဌမံ ဒဿိတသောဠသဝါရပ္ပဘေဒေ မဟာဝိဘင်္ဂေ ‘‘ပဌမံ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တ’’န္တိအာဒိပ္ပဘေဒေါ (ပရိ။ ၁) ကတ္ထပညတ္တိဝါရော၊ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တော ကတိ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိပ္ပဘေဒေါ (ပရိ။ ၁၅၇) ကတာပတ္တိဝါရော၊ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ အာပတ္တိယော စတုန္နံ ဝိပတ္တီနံ ကတိ ဝိပတ္တိယော ဘဇန္တီ’’တိအာဒိပ္ပဘေဒေါ (ပရိ။ ၁၈၂) ဝိပတ္တိဝါရော၊ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ အာပတ္တိယော သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ကတိဟိ အာပတ္တိက္ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာ’’တိအာဒိပ္ပဘေဒေါ (ပရိ။ ၁၈၂) သင်္ဂဟဝါရော၊ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ အာပတ္တိယော ဆန္နံ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနာနံ ကတိဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌဟန္တီ’’တိအာဒိပ္ပဘေဒေါ (ပရိ။ ၁၈၄) သမုဋ္ဌာနဝါရော၊ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ အာပတ္တိယော စတုန္နံ အဓိကရဏာနံ ကတမံ အဓိကရဏ’’န္တိအာဒိပ္ပဘေဒေါ (ပရိ။ ၁၈၅) အဓိကရဏဝါရော၊ ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ အာပတ္တိယော သတ္တန္နံ သမထာနံ ကတိဟိ သမထေဟိ သမ္မန္တီ’’တိအာဒိပ္ပဘေဒေါ (ပရိ။ ၁၈၆) သမထဝါရော၊ တဒနန္တရော ဣမေဟိ သတ္တဟိ ဝါရေဟိ မိဿော အဋ္ဌမော သမုစ္စယဝါရောတိ ဣမေသု အဋ္ဌသု ဝါရေသု အာဒိဘူတေ ကတ္ထပညတ္တိနာမဓေယျေ အပ္ပနာဝါရေ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာနံ နိဒါနာဒိသတ္တရသလက္ခဏာနံ ဥဘယဝိဘင်္ဂသာဓာရဏတော ဥပရိ ဝက္ခမာနတ္တာ တံ ဝါရံ ဌပေတွာ တဒနန္တရံ အသာဓာရဏံ ကတာပတ္တိဝါရံ သေခိယာဝသာနံ ပါဠိက္ကမာနုရူပံ ဒဿေတွာ တဒနန္တရာ ဝိပတ္တိဝါရာဒယော ဆ ဝါရာ ဥဘယဝိဘင်္ဂသာဓာရဏတော ဝက္ခမာနာတိ ကတွာ တေပိ ဌပေတွာ ဣမေ ပစ္စယသဒ္ဒေန အယောဇေတွာ ဒဿိတာ အဋ္ဌေဝ ဝါရာ၊ ပုန ‘‘မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝနပစ္စယာ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တ’’န္တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၁၈၈) ပစ္စယ-သဒ္ဒံ ယောဇေတွာ ဒဿိတာ အပရေ အဋ္ဌ ဝါရာ ယောဇိတာတိ တတ္ထာပိ ဒုတိယံ ကတာပတ္တိပစ္စယဝါရံ ဣမိနာ ကတာပတ္တိဝါရေန ဧကပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပညတ္တာ’’တိအာဒိ။ ပဋိသေဝနပစ္စယာတိ ပဋိသေဝနဟေတုနာ။

၁၆၃။ အလ္လောကာသပ္ပဝေသနေတိ ဇီဝမာနသရီရေ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အညတရသ္မိံ မဂ္ဂေ အလ္လောကာသပ္ပဝေသနေ။ မတေ အက္ခာယိတေ ဝါ ပိ-သဒ္ဒေန ယေဘုယျအက္ခာယိတေ ပဝေသနေ ပဝေသနနိမိတ္တံ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တော ဘိက္ခု ပါရာဇိကံ ဖုသေတိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၆၄။ တထာ ယေဘုယျက္ခာယိတေ၊ ဥပဍ္ဎက္ခာယိတေ စ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တော ဘိက္ခု ထုလ္လစ္စယံ ဖုသေတိ ယောဇနာ။ ဝဋ္ဋကတေ မုခေ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဇတုမဋ္ဌကေတိ ဘိက္ခုနိယာ ဇတုမဋ္ဌကေ ဒိန္နေ ပါစိတ္တိ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၆၆။ အဝဿုတဿာတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန တိန္တဿ။ ပေါသဿာတိ ဂဟဏကိရိယာသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ။ ဘိက္ခုနိယာတိ အတ္တသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ။ ‘‘အတ္တနော’’တိ သေသော။ အဝဿုတေန ပေါသေန အတ္တနော အဓက္ခကာဒိဂဟဏံ သာဒိယန္တိယာ တထာ အဝဿုတာယ ဘိက္ခုနိယာ ပါရာဇိကန္တိ ယောဇနာ။

၁၆၇။ ကာယေနာတိ အတ္တနော ကာယေန။ ကာယန္တိ မာတုဂါမဿ ကာယံ။ ဖုသတောတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဖုသတော။ ကာယေန ကာယဗဒ္ဓန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

၁၆၈။ ကာယေန ပဋိဗဒ္ဓေနာတိ အတ္တနော ကာယပဋိဗဒ္ဓေန။ ပဋိဗဒ္ဓန္တိ ဣတ္ထိယာ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဖုသန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ တဿ ဘိက္ခုဿ။

‘‘မဟာဝိဘင်္ဂသင်္ဂဟော နိဋ္ဌိတော’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု သောဠသဝါရသင်္ဂဟေ မဟာဝိဘင်္ဂေ ကတာပတ္တိဝါရောယေဝေတ္ထ ဝုတ္တော၊ န ဣတရေ ဝါရာတိ? သစ္စံ၊ အဝယဝေ ပန သမုဒါယောပစာရေန ဝုတ္တံ။ သာဓာရဏာသာဓာရဏာနံ မဟာဝိဘင်္ဂေ ဂတာနံ သဗ္ဗာပတ္တိပဘေဒါနံ ဒဿနောပစာရဘူတော ကတာပတ္တိဝါရော ဒဿိတောတိ တံဒဿနေန အပ္ပဓာနာ ဣတရေပိ ဝါရာ ဥပစာရတော ဒဿိတာ ဟောန္တီတိ စ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

မဟာဝိဘင်္ဂသင်္ဂဟဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေါ

၁၇၀။ ဝိနယဿ ဝိနိစ္ဆယေ ဘိက္ခူနံ ပါဋဝတ္ထာယာတိ ဘိက္ခုနီနံ ပါဋဝဿာပိ တဒဓီနတ္တာ ပဓာနဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဒဿနလိင်္ဂန္တရသာဓာရဏတ္တေ ဣစ္ဆိတေ ပုလ္လိင်္ဂေန၊ နပုံသကလိင်္ဂေန ဝါ နိဒ္ဒေသော သဒ္ဒသတ္ထာနုယောဂတောတိ ‘‘ဘိက္ခူန’’န္တိ ပုလ္လိင်္ဂေန ဝုတ္တံ။

၁၇၁။ နန္ဒန္တီ သာဒိယန္တီ။

၁၇၂။ တိဿော အာပတ္တိယော ဖုသေတိ ယောဇနာ။ ဇာဏုဿ ဥဒ္ဓံ၊ အက္ခကဿ အဓော ဂဟဏံ သာဒိယန္တိယာ တဿာ ပါရာဇိကန္တိ ယောဇနာ။

၁၇၃။ ကာယပဋိဗဒ္ဓေ ဝါ ဂဟဏံ သာဒိယန္တိယာ ဒုက္ကဋံ။

၁၇၄။ ဝဇ္ဇန္တိ အညိဿာ ဘိက္ခုနိယာ ပါရာဇိကာပတ္တိံ။

၁၇၆။ တံ လဒ္ဓိန္တိ ဥက္ခိတ္တဿ ယံ လဒ္ဓိံ အတ္တနော ရောစေသိ၊ တံ လဒ္ဓိံ န နိဿဇ္ဇန္တီတိ ယောဇနာ။

၁၇၈။ ‘‘ဣဓ အာဂစ္ဆာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ‘‘ဝုတ္တာ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၁၇၉။ ဟတ္ထပါသပ္ပဝေသနေတိ ဟတ္ထပါသူပဂမနေ။ ‘‘ဟတ္ထဂတပ္ပဝေသနေ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ သောယေဝ အတ္ထော။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ

ပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၈၀။ ဧကဿာတိ အတ္တနော အတ္တနော အဋ္ဋကာရဿ ဝါ။ အာရောစနေတိ ဝတ္တဗ္ဗဿ ဝေါဟာရိကာနံ နိဝေဒနေ။

၁၈၁။ ဒုတိယာရောစနေတိ ဒုတိယဿ၊ ဒုတိယံ ဧဝံ အာရောစနေ။

၁၈၂။ ဒွီဟီတိ ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ။ ကမ္မဝါစောသာနေတိ ကမ္မဝါစာဩသာနေ။

၁၈၃။ ပရိက္ခေပေ အတိက္ကန္တေတိ အတ္တနော ဂါမတော ဂန္တွာ ဣတရံ ဂါမံ ပဝိသန္တိယာ ပဌမေန ပါဒေန တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပေ အတိက္ကန္တေ၊ ပဌမပါဒေ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမေတွာ အန္တောဂါမသင်္ခေပံ ဂတေတိ အတ္ထော။

၁၈၄။ ဒုတိယေနာတိ ဂါမပရိက္ခေပတော ဗဟိ ဌိတေန ဒုတိယပါဒေန။ အတိက္ကန္တေတိ တသ္မိံ ဂါမပရိက္ခေပေ အတိက္ကန္တေ၊ တသ္မိံ ပါဒေ အန္တောဂါမံ ပဝေသိတေတိ အတ္ထော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ

သင်္ဃာဒိသေသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉၃။ ဣဟ ဘိက္ခုနီ ပတ္တသန္နိစယံ ကရောန္တီ ဟောတိ၊ သာ ဧကံ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံယေဝ ဖုသေတိ ယောဇနာ။

၁၉၄။ အကာလစီဝရံ ကာလစီဝရံ ကတွာ ဘာဇာပေန္တိယာတိ ယောဇနာ။ ပယောဂေတိ ဘာဇနပယောဂေ။

၁၉၅။ ဆိန္နေတိ အစ္ဆိန္နေ။

၁၉၆။ တတော ပရန္တိ တတော ပဌမတော အညံ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ

နိဿဂ္ဂိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉၉။ လသုဏံ ခါဒတိ စေ၊ ဒွေ အာပတ္တိယော ဖုဋာတိ ယောဇနာ။

၂၀၀။ ပယောဂေတိ သံဟာရာပနပယောဂေ။ သံဟဋေတိ အတ္တနာ သံဟဋေ၊ ပရေန သံဟရာပိတေ စ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိ ဟောတိ။

၂၀၁။ ကတေတိ တလဃာတေ ကတေ။

၂၀၂။ ဇတုနာ မဋ္ဌကန္တိ ဇတုနာ ကတံ မဋ္ဌဒဏ္ဍကံ။ ‘‘ဒုက္ကဋံ အာဒိန္နေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၂၀၄။ ဘုဉ္ဇမာနဿ ဘိက္ခုဿ ဟတ္ထပါသေတိ ယောဇနာ။ ဟိတွာ ဟတ္ထပါသံ။

၂၀၅။ ဝိညာပေတွာတိ အန္တမသော မာတရမ္ပိ ယာစိတွာ။ အဇ္ဈောဟာရေ ပါစိတ္တိံ ဒီပယေတိ ယောဇနာ။

၂၀၆။ ဥစ္စာရာဒိန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိဃာသသင်္ကာရမုတ္တာနံ ဂဟဏံ။

လသုဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

၂၀၉။ ဣဓ ဣမသ္မိံ ရတ္တန္ဓကာရဝဂ္ဂေ။ ပဌမေ၊ ဒုတိယေ၊ တတိယေ၊ စတုတ္ထေပိ ဝိနိစ္ဆယော လသုဏဝဂ္ဂဿ ဆဋ္ဌေန သိက္ခာပဒေန တုလျော သဒိသောတိ ယောဇနာ။

၂၁၀။ အာသနေတိ ပလ္လင်္ကေ တဿောကာသဘူတေ။ သာမိကေ အနာပုစ္ဆာတိ တသ္မိံ ကုလေ ယံ ကိဉ္စိ ဝိညုမနုဿံ အနာပုစ္ဆာ။

၂၁၁။ အနောဝဿန္တိ ဘိတ္တိယာ ဗဟိ နိဗ္ဗကောသဗ္ဘန္တရံ။ ဒုတိယာတိက္ကမေတိ ဒုတိယေန ပါဒေန နိဗ္ဗကောသဿ ဥဒကပါတဋ္ဌာနာတိက္ကမေ။

၂၁၂။ နိသီဒိတေတိ နိသိန္နေ။

၂၁၃။ ပယောဂေတိ ဥဇ္ဈာပနပယောဂေ။

၂၁၄။ နိရယာဒိနာ အတ္တာနံ ဝါ ပရံ ဝါ အဘိသပ္ပေန္တီ သပထံ ကရောန္တီ ဒွေ ဖုသေတိ ယောဇနာ။ အဘိသပ္ပိတေတိ အဘိသပိတေ။

၂၁၅။ ဝဓိတွာတိ ဟတ္ထာဒီဟိ ပဟရိတွာ။ ‘‘ကရောတိ ဧက’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

ရတ္တန္ဓကာရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

၂၁၆။ နဂ္ဂါတိ အနိဝတ္ထာ ဝါ အပါရုတာ ဝါ။ ပယောဂေတိ စုဏ္ဏမတ္တိကာအဘိသင်္ခရဏာဒိပယောဂေ။

၂၁၇။ ပမာဏာတိက္ကန္တန္တိ ‘‘ဒီဃသောစတဿော ဝိဒတ္ထိယော သုဂတဝိဒတ္ထိယာ၊ တိရိယံ ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော’’တိ (ပါစိ။ ၈၈၈) ဝုတ္တပမာဏမတိက္ကန္တံ။ ပယောဂေတိ ကာရာပနပယောဂေ။

၂၁၈။ ဝိသိဗ္ဗေတွာတိ ဒုဿိဗ္ဗိတံ ပုန သိဗ္ဗနတ္ထာယ ဝိသိဗ္ဗေတွာ။

၂၁၉။ ပဉ္စ အဟာနိ ပဉ္စာဟံ၊ ပဉ္စာဟမေဝ ပဉ္စာဟိကံ။ သင်္ဃာဋီနံ စာရော သင်္ဃာဋိစာရော၊ ပရိဘောဂဝသေန ဝါ ဩတာပနဝသေန ဝါ သင်္ဃဋိတဋ္ဌေန ‘‘သင်္ဃာဋီ’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ ‘‘တိစီဝရံ၊ ဥဒကသာဋိကာ၊ သံကစ္စိကာ’’တိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ ပရိဝတ္တနံ။ အတိက္ကမေတိ ဘိက္ခုနီ အတိက္ကမေယျ။ အဿာ ပန ဧကာဝ ပါစိတ္တိ ပရိဒီပိတာတိ ယောဇနာ။

၂၂၀။ သင်္ကမနီယန္တိ သင်္ကမေတဗ္ဗံ။ အညိဿာ သန္တကံ အနာပုစ္ဆာ ဂဟိတံ ပုန ဒါတဗ္ဗံ ပဉ္စန္နံ အညတရံ။

၂၂၁။ ဂဏစီဝရလာဘဿာတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေန လဘိတဗ္ဗစီဝရဿ။ အန္တရာယံ ကရောတီတိ ယထာ တေ ဒါတုကာမာ န ဒေန္တိ၊ ဧဝံ ပရက္ကမတိ။

၂၂၂။ ဓမ္မိကန္တိ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန သန္နိပတိတွာ ကရိယမာနံ။ ပဋိဗာဟန္တီတိ ပဋိသေဓေန္တီ။ ပဋိဗာဟိတေ ပဋိသေဓိတေ။

၂၂၃။ အဂါရိကာဒိနောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝါ’’တိ (ပါရာ။ ၉၁၇) ဝုတ္တေ သင်္ဂဏှာတိ။ သမဏစီဝရန္တိ ကပ္ပကတံ နိဝါသနပါရုပနုပဂံ။ ပယောဂေတိ ဒါနပယောဂေ။

၂၂၄။ စီဝရေ ဒုဗ္ဗလာသာယာတိ ဒုဗ္ဗလစီဝရပစ္စာသာယ ‘‘သစေ သက္ကောမ၊ ဒဿာမာ’’တိ ဧတ္တကမတ္တံ သုတွာ ဥပ္ပာဒိတာယ အာသာယာတိ အတ္ထော။ ကာလန္တိ စီဝရကာလသမယံ။ သမတိက္ကမေတိ ဘိက္ခုနီဟိ ကာလစီဝရေ ဘာဇိယမာနေ ‘‘အာဂမေထ၊ အယျေ၊ အတ္ထိ သင်္ဃဿ စီဝရပစ္စာသာ’’တိ ဝတွာ တံ စီဝရဝိဘင်္ဂံ သမတိက္ကမေယျ။

၂၂၅။ ဓမ္မိကံ ကထိနုဒ္ဓါရန္တိ သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန ကရိယမာနံ ကထိနဿ အန္တရုဗ္ဘာရံ။ ပဋိဗာဟန္တိယာတိ နိဝါရေန္တိယာ။

နှာနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

၂၂၆။ တုဝဋ္ဋေယျုန္တိ နိပဇ္ဇေယျုံ။ ဣတရံ ပါစိတ္တိယံ။

၂၂၇။ ပယောဂေတိ ဘိက္ခုနိယာ အဖာသုကကရဏပယောဂေ ကရိယမာနေ။

၂၂၈။ ဒုက္ခိတန္တိ ဂိလာနံ။ နုပဋ္ဌာပေန္တိယာ ဝါပီတိ တဿာ ဥပဋ္ဌာနံ ပရေဟိ အကာရာပေန္တိယာ၊ သယံ ဝါ အကရောန္တိယာ။

၂၂၉။ ဥပဿယံ ဒတွာတိ ကဝါဋဗန္ဓံ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရံ ဒတွာ။ ကဍ္ဎိတေတိ နိက္ကဍ္ဎိတေ။

၂၃၀။ သံသဋ္ဌာတိ ဂဟပတိနာ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တေန ဝါ သံသဋ္ဌဝိဟာရီ ဘိက္ခုနီ သင်္ဃေန သံသဋ္ဌဝိဟာရတော နိဝတ္တိယမာနာ။ ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ ဖုသေတိ သမနုဘာသနကမ္မဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇေယျ။

၂၃၁။ အန္တောရဋ္ဌေတိ ယဿ ဝိဇိတေ ဝိဟရတိ၊ တဿ ရဋ္ဌေ။ ပဋိပန္နာယာတိ စာရိကံ ကပ္ပေန္တိယာ။ သေသကန္တိ ပါစိတ္တိယံ။

တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

၂၃၃။ ရာဇာဂါရာဒိကန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန စိတ္တာဂါရာဒီနံ ဂဟဏံ။

၂၃၅။ ပယောဂေတိ ကပ္ပာသဝိစာရဏံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗပယောဂေ။ ဥဇ္ဇဝုဇ္ဇဝနေတိ ယတ္တကံ ဟတ္ထေန အဉ္ဆိတံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ တက္ကမှိ ဝေဌိတေ။

၂၃၇။ ပယောဂေတိ အဂါရိကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝါ သဟတ္ထာ ခါဒနီယာဒီနံ ဒါနပယောဂေ။

၂၃၈။ ‘‘သမံ အာပတ္တိပဘေဒတော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၂၃၉။ တိရစ္ဆာနဂတံ ဝိဇ္ဇန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဗာဟိရကံ အနတ္ထသံဟိတံ ပရူပဃာတကရံ ဟတ္ထိသိက္ခာဒိသိပ္ပံ။ ပဌန္တိယာတိ သိက္ခန္တိယာ။ ပယောဂေတိ ဒုရုပသင်္ကမနာဒိပယောဂေ။ ပဒေ ပဒေတိ ပဒါဒိဝသေန ပရိယာပုဏန္တိယာ ပဒေ ပဒေ အက္ခရပဒါနံ ဝသေန။

၂၄၀။ နဝမေ ‘‘ပရိယာပုဏာတီ’’တိ ပဒံ၊ ဒသမေ ‘‘ဝါစေတီ’’တိ ပဒန္တိ ဧဝံ ပဒမတ္တမေဝ ဥဘိန္နံ ဝိသေသကံ ဘေဒကံ။

စိတ္တာဂါရဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

၂၄၁။ တမာရာမန္တိ ယတ္ထ ဘိက္ခူ ရုက္ခမူလေပိ ဝသန္တိ၊ တံ သဘိက္ခုကံ ပဒေသံ။

၂၄၃။ အက္ကောသတီတိ ဒသန္နံ အက္ကောသဝတ္ထူနံ အညတရေန သမ္မုခါ ဝါ ပရမ္မုခါ ဝါ အက္ကောသတိ။ ပရိဘာသတီတိ ဘယဒဿနေန တဇ္ဇေတိ။ ‘‘ပါစိတ္တိ အက္ကောသိတေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၂၄၄။ စဏ္ဍိကဘာဝေနာတိ ကောဓေန။ ဂဏန္တိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ။ ပရိဘာသတီတိ ‘‘ဗာလာ ဧတာ’’တိအာဒီဟိ ဝစနေဟိ အက္ကောသတိ။ ပယောဂေတိ ပရိဘာသနပယောဂေ။ ပရိဘဋ္ဌေတိ အက္ကောသိတေ။ ဣတရံ ပါစိတ္တိယံ။

၂၄၅။ နိမန္တိတာတိ ဂဏဘောဇနေ ဝုတ္တနယေန နိမန္တိတာ။ ပဝါရိတာတိ ပဝါရဏသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေန ဝါရိတာ။ ခါဒနံ ဘောဇနမ္ပိ ဝါတိ ယာဂုပူဝခဇ္ဇကံ၊ ယာဝကာလိကံ မူလခါဒနီယာဒိခါဒနီယံ၊ ဩဒနာဒိဘောဇနမ္ပိ ဝါ ယာ ဘိက္ခုနီ ဘုဉ္ဇန္တီ ဟောတိ၊ သာ ပန ဒွေယေဝ အာပတ္တိယော ဖုသေတိ ယောဇနာ။

၂၄၇။ မစ္ဆရာယန္တီတိ မစ္ဆရံ ကရောန္တီ၊ အတ္တနော ပစ္စယဒါယကကုလဿ အညေဟိ သာဓာရဏဘာဝံ အသဟန္တီတိ အတ္ထော။ ပယောဂေတိ တဒနုရူပေ ကာယဝစီပယောဂေ။ မစ္ဆရိတေတိ မစ္ဆရဝသေန ကတပယောဂေ နိပ္ဖန္နေ။

၂၄၈။ အဘိက္ခုကေ ပနာဝါသေတိ ယတော ဘိက္ခုနုပဿယတော အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ဩဝါဒဒါယကာ ဘိက္ခူ န ဝသန္တိ၊ မဂ္ဂေါ ဝါ အခေမော ဟောတိ၊ န သက္ကာ အနန္တရာယေန ဂန္တုံ၊ ဧဝရူပေ အာဝါသေ။ ပုဗ္ဗကိစ္စေသူတိ ‘‘ဝဿံ ဝသိဿာမီ’’တိ သေနာသနပညာပနပါနီယဥပဋ္ဌာပနာဒိပုဗ္ဗကိစ္စေ ပန ကရိယမာနေ ဒုက္ကဋံ ဘဝေတိ ယောဇနာ။

၂၄၉။ ဝဿံဝုတ္ထာတိ ပုရိမံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ တေမာသံ ဝုတ္ထာ။ ဥဘတောသင်္ဃေတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃေ စ။ တီဟိပိ ဌာနေဟီတိ ‘‘ဒိဋ္ဌေန ဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ။

၂၅၀။ ဩဝါဒတ္ထာယာတိ ဂရုဓမ္မောဝါဒနတ္ထာယ။ သံဝါသတ္ထာယာတိ ဥပေါသထပုစ္ဆနတ္ထာယ စေဝ ပဝါရဏတ္ထာယ စ။ န ဂစ္ဆတီတိ ဘိက္ခုံ န ဥပဂစ္ဆတိ။

၂၅၁။ ဩဝါဒမ္ပိ န ယာစန္တီတိ ဥပေါသထာဒိဝသေန ဩဝါဒူပသင်္ကမနံ ဘိက္ခုံ န ယာစန္တီ န ပုစ္ဆန္တီ။ ဥပေါသထန္တိ ဥပေါသထဒိဝသတော ပုရိမဒိဝသေ တေရသိယံ ဝါ စာတုဒ္ဒသိယံ ဝါ ဥပေါသထံ န ပုစ္ဆန္တီ။

၂၅၂။ အပုစ္ဆိတွာဝ သင်္ဃံ ဝါတိ သင်္ဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ အနပလောကေတွာဝ။ ‘‘ဘေဒါပေတီ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ ‘‘ဖာလာပေယျ ဝါ ဓောဝါပေယျ ဝါ အာလိမ္ပာပေယျ ဝါ ဗန္ဓာပေယျ ဝါ မောစာပေယျ ဝါ’’တိ ဣမေသမ္ပိ ကိရိယာဝိကပ္ပာနံ သင်္ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ။ ပသာခဇန္တိ နာဘိယာ ဟေဋ္ဌာ၊ ဇာဏုမဏ္ဍလာနံ ဥပရိ ပဒေသေ ဇာတံ ဂဏ္ဍံ ဝါ ရုဓိတံ ဝါ။ ပယောဂေတိ ဘေဒါပနာဒိပယောဂေ။

အာရာမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

၂၅၃။ ဂဗ္ဘိနိန္တိ အာပန္နသတ္တံ သိက္ခမာနံ။ ဝုဋ္ဌာပေန္တီတိ ဥပဇ္ဈာယာ ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေန္တီ။ ပယောဂေတိ ဂဏပရိယေသနာဒိပယောဂေ။ ဝုဋ္ဌာပိတေတိ ဥပသမ္ပာဒိတေ၊ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေတိ အတ္ထော။

၂၅၅။ သဟဇီဝိနိန္တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိနိံ။ နာနုဂ္ဂဏှန္တီတိ ဥဒ္ဒေသဒါနာဒီဟိ န သင်္ဂဏှန္တီ။

ဂဗ္ဘိနိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

၂၅၈။ ‘‘အလံ ဝုဋ္ဌာပိတေနာ’’တိ ဝုစ္စမာနာ ဘိက္ခုနီဟိ နိဝါရိယမာနာ။ ခီယတီတိ အညာသံ ဗျတ္တာနံ လဇ္ဇီနံ ဝုဋ္ဌာနသမ္မုတိံ ဒီယမာနံ ဒိသွာ ‘‘အဟမေဝ နူန ဗာလာ’’တိအာဒိနာ ဘဏမာနာ ခီယတိ။ ပယောဂေတိ ခီယမာနပယောဂေ။ ခီယိတေတိ ခီယနပယောဂေ နိဋ္ဌိတေ။

ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

၂၆၀။ ဆတ္တုပါဟနန္တိ ဝုတ္တလက္ခဏံ ဆတ္တဉ္စ ဥပါဟနာယော စ။ ပယောဂေတိ ဓာရဏပယောဂေ။

၂၆၁။ ယာနေနာတိ ဝယှာဒိနာ။ ယာယန္တီတိ သစေ ယာနေန ဂတာ ဟောတိ။

၂၆၂။ သင်္ဃာဏိန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ကဋူပဂံ။ ဓာရေန္တိယာတိ ကဋိယံ ပဋိမုစ္စန္တိယာ။

၂၆၃။ ဂန္ဓဝဏ္ဏေနာတိ ယေန ကေနစိ ဝဏ္ဏေန စ ယေန ကေနစိ ဂန္ဓေန စ။ ဂန္ဓော နာမ စန္ဒနာလေပါဒိ။ ဝဏ္ဏော နာမ ကုင်္ကုမဟလိဒ္ဒါဒိ။ ပယောဂေတိ ဂန္ဓာဒိပယောဂေ ရစနတော ပဋ္ဌာယ ပုဗ္ဗပယောဂေ။

၂၆၆။ အနာပုစ္ဆာတိ ‘‘နိသီဒါမိ၊ အယျာ’’တိ အနာပုစ္ဆိတွာ။ နိသီဒိတေ ဘိက္ခုဿ ဥပစာရေ အန္တမသော ဆမာယ နိသိန္နေ။

၂၆၇။ အနောကာသကတန္တိ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ ဧဝံ အကတဩကာသံ။

၂၆၈။ ပဝိသန္တိယာတိ ဝိနိစ္ဆယံ အာရာမဝဂ္ဂဿ ပဌမေနေဝ သိက္ခာပဒေန သဒိသံ ကတွာ ဝဒေယျာတိ ယောဇနာ။

ဆတ္တုပါဟနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ

ပါစိတ္တိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၆၉-၇၀။ အဋ္ဌသု ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒေသုပိ ဒွိဓာ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ တတောတိ ဂဟဏဟေတု။ သဗ္ဗေသူတိ ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပဒေသု။

ပါဋိဒေသနီယကထာဝဏ္ဏနာ။

၂၇၁-၂။ ဣမံ ပရမံ ဥတ္တမံ နိရုတ္တရံ ကေနစိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေန ဥတ္တရေန ရဟိတံ နိဒ္ဒေါသံ ဥတ္တရံ ဧဝံနာမကံ ဓီရော ပညဝါ ဘိက္ခု အတ္ထဝသေန ဝိဒိတွာ ဒုရုတ္တရံ ကိစ္ဆေန ဥတ္တရိတဗ္ဗံ ပညတ္တမဟာသမုဒ္ဒံ ဝိနယမဟာသာဂရံ သုခေနေဝ ယသ္မာ ဥတ္တရတိ၊ တသ္မာ ကင်္ခစ္ဆေဒေ ဝိနယဝိစိကိစ္ဆာယ ဆိန္ဒနေ သတ္ထေ သတ္ထသဒိသေ အသ္မိံ သတ္ထေ ဣမသ္မိံ ဥတ္တရပကရဏေ ဥသ္မာယုတ္တော ကမ္မဇတေဇောဓာတုယာ သမန္နာဂတော ဇီဝမာနော ဘိက္ခု နိစ္စံ နိရန္တရံ သတ္တော အဘိရတော နိစ္စံ ယောဂံ သတတာဘိယောဂံ ကာတုံ ယုတ္တော အနုရူပေါတိ ယောဇနာ။

ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေါ နိဋ္ဌိတောတိ ဧတ္ထာပိ ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုဝိပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇၃။ ဣဒါနိ ဥဘယသာဓာရဏံ ကတွာ ဝိပတ္တိဝါရာဒီနံ ဝိသိဋ္ဌဝါရာနံ သင်္ဂဟံ ကာတုမာဟ ‘‘ကတိ အာပတ္တိယော’’တိအာဒိ။

၂၇၄။ ဘိက္ခုနီ သစေ ဆာဒေတိ၊ စုတာ ဟောတိ။ သစေ ဝေမတိကာ ဆာဒေတိ၊ ထုလ္လစ္စယံ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၇၅။ သင်္ဃာဒိသေသန္တိ ပရဿ သင်္ဃာဒိသေသံ။

၂၇၆။ ‘‘ကတိ အာစာရဝိပတ္တိပစ္စယာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၂၇၇။ အာစာရဝိပတ္တိန္တိ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ အာစာရဝိပတ္တိံ။

၂၇၉။ ပါပိကံ ဒိဋ္ဌိန္တိ အဟေတုကအကိရိယနတ္ထိကဒိဋ္ဌိအာဒိံ လာမိကံ ဒိဋ္ဌိံ။

၂၈၁။ မနုဿုတ္တရိဓမ္မန္တိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ။

၂၈၂။ အာဇီဝဟေတု သဉ္စရိတ္တံ သမာပန္နောတိ ယောဇနာ။ ပရိယာယဝစနေတိ ‘‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ သော ဘိက္ခု အရဟာ’’တိအာဒိကေ လေသဝစနေ။ ဉာတေတိ ယံ ဥဒ္ဒိဿ ဝဒတိ၊ တသ္မိံ မနုဿဇာတိကေ ဝစနသမနန္တရမေဝ ဉာတေ။

၂၈၃။ ဝတွာတိ အဂိလာနော အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ။ ဘိက္ခုနီ ပန သစေ ဧဝံ ဟောတိ၊ ဘိက္ခုနီ အဂိလာနာ အတ္တနော အတ္ထာယ ပဏီတဘောဇနံ ဝိညာပေတွာ ဘုတ္တာဝိနီ သစေ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တဿာ ပါဋိဒေသနီယံ သိယာတိ ယောဇနာ။

၂၈၄။ ‘‘အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာနာ’’တိ ဣမိနာ ပရဿ ဉာတကပဝါရိတေ တဿေဝတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ တေန ဒိန္နံ ဝါ တဿ ဝိဿာသေန ဝါ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ တေသံ အတ္တနော အညာတကအပ္ပဝါရိတေ သုဒ္ဓစိတ္တတာယ အနာပတ္တီတိ ဒီပေတိ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

စတုဝိပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဓိကရဏပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၅။ ဝိဝါဒါဓိကရဏမှာတိ ‘‘အဓမ္မံ ‘ဓမ္မော’တိ ဒီပေတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ အဋ္ဌာရသဘေဒကရဝတ္ထုနိဿိတာ ဝိဝါဒါဓိကရဏမှာ။

၂၈၆။ ဥပသမ္ပန္နံ ဩမသတော ဘိက္ခုဿ ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၂၈၇။ အနုဝါဒါဓိကရဏပစ္စယာတိ စောဒနာပရနာမဓေယျံ အနုဝါဒါဓိကရဏမေဝ ပစ္စယော၊ တသ္မာ၊ အနုဝါဒနာဓိကရဏဟေတူတိ အတ္ထော။

၂၈၉။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ အမူလကတ္တံ အတိဒိသတိ။

၂၉၀။ အာပတ္တိပစ္စယာတိ အာပတ္တာဓိကရဏပစ္စယာ။

၂၉၃။ ကိစ္စာဓိကရဏပစ္စယာတိ အပလောကနာဒိစတုဗ္ဗိဓကမ္မသင်္ခါတကိစ္စာဓိကရဏဟေတု။

၂၉၄။ အစ္စဇန္တီဝါတိ အတ္တနော လဒ္ဓိံ အပရိစ္စဇန္တီ ဧဝ။

၂၉၇။ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ ပရိစ္စဇနတ္ထာယ ကတာယ ယာဝတတိယကံ သမနုဘာသနာယ တံ ဒိဋ္ဌိံ အစ္စဇန္တိယာ တဿာ ဘိက္ခုနိယာ၊ တဿ ဘိက္ခုဿ စ အစ္စဇတော ပါစိတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

အဓိကရဏပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ခန္ဓကပုစ္ဆာကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၀။ သေသေသူတိ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလပရိဒီပကေသု သဗ္ဗပဒေသု။

၃၀၂။ ‘‘နဿန္တု ဧတေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ပုရက္ခကာတိ ဧတ္ထ သာမိအတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ ဘေဒပုရေက္ခကဿ၊ ဘေဒပုရေက္ခကာယာတိ အတ္ထော။

၃၀၃။ သေသေသူတိ အဝသေသေသု အသံဝါသကာဒိဒီပကေသု ပဋိက္ခေပပဒေသု။

၃၀၄။ ဧကာဝ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ ဝဿံ အနုပဂမနာဒိပစ္စယာ ဇာတိတော ဧကာဝ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဝုတ္တာ။

၃၀၅။ ဥပေါသထသမာ မတာတိ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တသဒိသာ ဇာတာ အာပတ္တိယော မတာ အဓိပ္ပေတာ။

၃၀၆။ စမ္မေတိ စမ္မက္ခန္ဓကေ။ ဝစ္ဆတရိံ ဂဟေတွာ မာရေန္တာနံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနံ ပါစိတ္တိ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝစ္ဆတရိန္တိ ဗလသမ္ပန္နံ တရုဏဂါဝိံ။ သာ ဟိ ဝစ္ဆကဘာဝံ တရိတွာ အတိက္ကမိတွာ ဌိတတ္တာ ‘‘ဝစ္ဆတရီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

၃၀၇။ အင်္ဂဇာတံ ဆုပန္တဿာတိ ဂါဝီနံ အင်္ဂဇာတံ အတ္တနော အင်္ဂဇာတေန ဗဟိ ဆုပန္တဿ။ သေသေသူတိ ဂါဝီနံ ဝိသာဏာဒီသု ဂဟဏေ၊ ပိဋ္ဌိအဘိရုဟဏေ စ။ ယထာဟ ‘‘ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ အစိရဝတိယာ နဒိယာ ဂါဝီနံ တရန္တီနံ ဝိသာဏေသုပိ ဂဏှန္တီ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၂၅၂)။

၃၀၉။ တတ္ထ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ။ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလေတိ ဝစ္စမဂ္ဂပဿာဝမဂ္ဂါနံ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလမတ္တေ ပဒေသေ။ သတ္ထကမ္မံ ကရောန္တဿ ထုလ္လစ္စယမုဒီရိတန္တိ ယောဇနာ။ ယထာဟ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဗာဓဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလေ သတ္ထကမ္မံ ဝါ ဝတ္ထိကမ္မံ ဝါ ကာရေတဗ္ဗံ၊ ယော ကာရေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၇၉)။ ဧတ္ထ စ ‘‘သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလေ’’တိ ဣဒံ သတ္ထကမ္မံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝတ္ထိကမ္မံ ပန သမ္ဗာဓေယေဝ ပဋိက္ခိတ္တံ။

‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတြ နိမန္တိတေန အညဿ ဘောဇ္ဇယာဂု ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ ယော ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော’’တိ (မဟာဝ။ ၂၈၃) ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ဘောဇ္ဇယာဂူသု ပါစိတ္တီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ဘောဇ္ဇယာဂု နာမ ဗဟလယာဂု။ ‘‘ပိဏ္ဍံ ဝဋ္ဋေတွာ ပါတဗ္ဗယာဂူ’’တိ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ပါစိတ္တီတိ ပရမ္ပရဘောဇနပဝါရဏသိက္ခာပဒေဟိ ပါစိတ္တိ။ သေသေသူတိ အန္တောဝုတ္ထအန္တောပက္ကသယံပက္ကပရိဘောဂါဒီသု။ ယထာဟ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တောဝုတ္ထံ အန္တောပက္ကံ သာမံပက္ကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ယော ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၂၇၄)။

၃၁၀။ စီဝရသံယုတ္တေတိ စီဝရက္ခန္ဓကေ။

၃၁၃။ စမ္ပေယျကေ စ ကောသမ္ဗေတိ စမ္ပေယျက္ခန္ဓကေ စေဝ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ စ။ ‘‘ကမ္မသ္မိ’’န္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၃၁၇။ ရောမန္ထေတိ ဘုတ္တဿ လဟုံ ပါကတ္တာယ ကုစ္ဆိဂတံ မုခံ အာရောပေတွာ သဏှကရဏဝသေန အနုစာလနေ။

၃၁၈။ သေနာသနသ္မိန္တိ သေနာသနက္ခန္ဓကေ။ ဂရုနောတိ ဂရုဘဏ္ဍဿ။

၃၂၀။ သင်္ဃဘေဒေတိ သင်္ဃဘေဒကက္ခန္ဓကေ။

၃၂၁။ ဘေဒါနုဝတ္တကာနန္တိ သင်္ဃဘေဒါနုဝတ္တကာနံ။ ဂဏဘောဂေတိ ဂဏဘောဇနေ။

၃၂၂။ သာတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗဝတ္တေသု အနာဒရိယေန ဟောတီတိ သေသော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

ခန္ဓကပုစ္ဆာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမုဋ္ဌာနသီသကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂၅-၆။ မဟေသိနာ ဒွီသု ဝိဘင်္ဂေသု ပညတ္တာနိ ယာနိ ပါရာဇိကာဒီနိ သိက္ခာပဒါနိ ဥပေါသထေ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ တေသံ သိက္ခာပဒါနံ သမုဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဋဝတ္ထာယ ဣတော ပရံ ပဝက္ခာမိ၊ တံ သမာဟိတာ သုဏာထာတိ ယောဇနာ။

၃၂၇။ ကာယော စ ဝါစာ စ ကာယဝါစာ စာတိ အစိတ္တကာနိ ယာနိ တီဏိ သမုဋ္ဌာနာနိ၊ တာနေဝ စိတ္တေန ပစ္စေကံ ယောဇိတာနိ သစိတ္တကာနိ တီဏိ သမုဋ္ဌာနာနိ ဟောန္တီတိ ဧဝမေဝ သမုဋ္ဌာနံ ပုရိမာနံ ဒွိန္နံ ဝသေန ဧကင်္ဂိကံ၊ တတိယစတုတ္ထပဉ္စမာနံ ဝသေန ဒွင်္ဂိကံ၊ ဆဋ္ဌဿ ဝသေန တိဝင်္ဂိကဉ္စာတိ ဧဝံ ဆဓာ သမုဋ္ဌာနဝိဓိံ ဝဒန္တီတိ ယောဇနာ။ ကာယော၊ ဝါစာတိ ဧကင်္ဂိကံ ဒွယံ၊ ကာယဝါစာ၊ ကာယစိတ္တံ၊ ဝါစာစိတ္တန္တိ ဒုဝင်္ဂိကတ္တယံ၊ ကာယဝါစာစိတ္တန္တိ အင်္ဂဘေဒေန တိဝိဓမ္ပိ အဝယဝဘေဒေန သမုဋ္ဌာနဘေဒဝိဓိံ ဆပ္ပကာရံ ဝဒန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၂၈။ တေသု ဆသု သမုဋ္ဌာနေသု ဧကေန ဝါ သမုဋ္ဌာနေန ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ စတူဟိ ဝါ ဆဟိ ဝါ သမုဋ္ဌာနေဟိ နာနာ အာပတ္တိယော ဇာယရေတိ သမ္ဗန္ဓော။

၃၂၉။ တတ္ထ တာသု နာနာပတ္တီသု။ ပဉ္စ သမုဋ္ဌာနာနိ ဧတိဿာတိ ပဉ္စသမုဋ္ဌာနာ၊ ဧဝရူပါ ကာစိ အာပတ္တိ န ဝိဇ္ဇတိ။ ဧကမေကံ သမုဋ္ဌာနံ ယာသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ ပစ္ဆိမေဟေဝ တီဟိပီတိ သစိတ္တကေဟေဝ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ၊ ယာ အာပတ္တိ ဧကသမုဋ္ဌာနာ ဟောတိ၊ သာ သစိတ္တကာနံ တိဏ္ဏမညတရေန ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၃၀-၁။ တတိယစ္ဆဋ္ဌတောပိ စာတိ ကာယဝါစတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တတော စ။ စတုတ္ထစ္ဆဋ္ဌတော စေဝါတိ ကာယစိတ္တတော ကာယဝါစာစိတ္တတော စ။ ပဉ္စမစ္ဆဋ္ဌတောပိ စာတိ ဝါစာစိတ္တတော ကာယဝါစာစိတ္တတော စ။ ‘‘ကာယတော ကာယစိတ္တတော’’တိ ပဌမံ ဒွိသမုဋ္ဌာနံ၊ ‘‘ဝါစတော ဝါစာစိတ္တတော’’တိ ဒုတိယံ၊ ‘‘ကာယဝါစတော ကာယဝါစာစိတ္တတော’’တိ တတိယံ၊ ‘‘ကာယစိတ္တတော ကာယဝါစာစိတ္တတော’’တိ စတုတ္ထံ၊ ‘‘ဝါစာစိတ္တတော ကာယဝါစာစိတ္တတော’’တိ ပဉ္စမံ ဒွိသမုဋ္ဌာနန္တိ ဧဝံ ပဉ္စဓာ ဧဝ ဌိတေဟိ ဒွီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ ဧသာ ဒွိသမုဋ္ဌာနာပတ္တိ ဇာယတေ သမုဋ္ဌာတိ။ န အညတောတိ ကာယတော ဝါစတောတိ ဧကံ၊ ဝါစတော ကာယဝါစတောတိ ဧကန္တိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တက္ကမဝိပရိယာယေန ယောဇိတေဟိ အညေဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ န သမုဋ္ဌာတိ။

၃၃၂။ ပဌမေဟိ စ တီဟီတိ ‘‘ကာယတော၊ ဝါစတော၊ ကာယဝါစတော’’တိ ပဌမံ နိဒ္ဒိဋ္ဌေဟိ တီဟိ အစိတ္တကသမုဋ္ဌာနေဟိ။ ပစ္ဆိမေဟိ စာတိ ‘‘ကာယစိတ္တတော၊ ဝါစာစိတ္တတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တတော’’တိ ဧဝံ ပစ္ဆာ ဝုတ္တေဟိ သစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ။ န အညတောတိ ‘‘ကာယတော၊ ဝါစတော၊ ကာယစိတ္တတော၊ ဝါစတော၊ ကာယဝါစတော၊ ကာယစိတ္တတော’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဝိပလ္လာသတော အညေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ န သမုဋ္ဌာတိ။

၃၃၃-၄။ ပဌမာ တတိယာ စေဝ၊ စတုတ္ထစ္ဆဋ္ဌတောပိ စာတိ ကာယတော၊ ကာယဝါစတော၊ ကာယစိတ္တတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တတောတိ ဧတေဟိ စတူဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ စေဝ။ ဒုတိယာ…ပေ… စ္ဆဋ္ဌတောပိ စာတိ ဝါစတော၊ ကာယဝါစတော၊ ဝါစာစိတ္တတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တတောတိ ဣမေဟိ စတူဟိ စာတိ စတုသမုဋ္ဌာနေနာပတ္တိ။

သာ ဧဝံ ဒွိဓာ ဌိတေဟိ စတူဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ ဇာယတေ။ န ပနညတောတိ ‘‘ကာယတော၊ ဝါစတော၊ ကာယဝါစတော၊ ကာယစိတ္တတော’’တိ ဧဝမာဒိနာ ဝိပလ္လာသနယေန ယောဇိတေဟိ စတူဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ န သမုဋ္ဌာတိ။ ဆ သမုဋ္ဌာနာနိ ယဿာ သာ ဆသမုဋ္ဌာနာ။ သစိတ္တကေဟိ တီဟိ၊ အစိတ္တကေဟိ တီဟီတိ ဆဟိ ဧဝ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာတီတိ။ ပကာရန္တရာဘာဝါ ဣဓ ‘‘န အညတော’’တိ န ဝုတ္တံ။

အာဟ စ အဋ္ဌကထာစရိယော မာတိကဋ္ဌကထာယံ။

၃၃၅။ သမုဋ္ဌာတိ ဧတသ္မာတိ သမုဋ္ဌာနံ၊ ကာယာဒိ ဆဗ္ဗိဓံ၊ ဧကံ သမုဋ္ဌာနံ ကာရဏံ ယဿာ သာ ဧကသမုဋ္ဌာနာ။ ပကာရန္တရာဘာဝါ တိဓာ။ ကထံ? သစိတ္တကာနံ တိဏ္ဏံ သမုဋ္ဌာနာနံ ဝသေန တိဝိဓာ။ ဒွီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌိတာ ဒွိသမုဋ္ဌိတာ၊ ဒွိသမုဋ္ဌာနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ ပဉ္စဓာတိ ဝုတ္တနယေန ပဉ္စပ္ပကာရာ။ တီဏိ သမုဋ္ဌာနာနိ ယဿာ သာ တိသမုဋ္ဌာနာ၊ စတ္တာရိ သမုဋ္ဌာနာနိ ယဿာ သာ စတုရုဋ္ဌာနာ၊ တိသမုဋ္ဌာနာ စ စတုရုဋ္ဌာနာ စ တိစတုရုဋ္ဌာနာတိ ဧကဒေသသရူပေကသေသော၊ တိသမုဋ္ဌာနာ ဒွိဓာ ဝိဘတ္တာ၊ စတုသမုဋ္ဌာနာ စ ဒွိဓာ ဧဝ ဝိဘတ္တာတိ အတ္ထော။ ဆဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌိတာ ဆသမုဋ္ဌိတာ၊ ဆသမုဋ္ဌာနာတိ အတ္ထော။ ဧကဓာတိ ပကာရန္တရာဘာဝါ ဧကဓာဝ ဌိတာတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၃၆။ သဗ္ဗာ အာပတ္တိယော သမုဋ္ဌာနဝိသေသတော ဧဝံ တေရသဓာ ဌိတာနံ သမုဋ္ဌာနဘေဒါနံ နာနတ္တတော တေဟိ သမုဋ္ဌိတာနံ ပဌမံ ပညတ္တတ္တာ သီသဘူတာနံ သိက္ခာပဒါနံ ဝသေန တေရသေဝ နာမာနိ လဘန္တိ၊ တာနိ ဣတော ပရံ ဝက္ခာမီတိ ယောဇနာ။

၃၃၇။ ပဌမန္တိမဝတ္ထုဉ္စာတိ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ။ ဒုတိယန္တိ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ။ သဉ္စရိတ္တကန္တိ သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနံ။ သမနုဘာသနန္တိ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနံ။ ‘‘ကထိနံ ဧဠကလောမက’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ ကထိနသမုဋ္ဌာနံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနဉ္စ။

၃၃၈။ ပဒသောဓမ္မန္တိ ပဒသောဓမ္မသမုဋ္ဌာနံ။ အဒ္ဓါနံ ထေယျသတ္ထန္တိ အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနံ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ။ ဒေသနာတိ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနံ။ ဘူတာရောစနကန္တိ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနံ။ စောရိဝုဋ္ဌာပနန္တိ စောရိဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနံ။

၃၃၉။ အနနုညာတကဉ္စာတိ အနနုညာတကသမုဋ္ဌာနဉ္စာတိ ဧတာနိ တေရသ တေဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌိတာနံ တေသံ သိက္ခာပဒါနံ ပဌမံ ပဌမံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ ပဌမပါရာဇိကာဒိသိက္ခာပဒသမုဋ္ဌာနာနံ ဣတရေသံ ပုဗ္ဗင်္ဂမဘာဝတော ‘‘သီသာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ ယထာဟ ပရိဝါရဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပဌမပါရာဇိကံ နာမ ဧကံ သမုဋ္ဌာနသီသံ၊ သေသာနိ တေန သဒိသာနီ’’တိအာဒိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၂၅၈)။ တေရသေတေ သမုဋ္ဌာနနယာတိ ဧတေ သီသဝသေန ဒဿိတာ တေရသ သမုဋ္ဌာနနယာ။ ဝိညူဟိ ဥပါလိတ္ထေရာဒီဟိ။

၃၄၀။ တတ္ထ တေရသသု သမုဋ္ဌာနသီသေသု။ ယာတိ ယာ ပန အာပတ္တိ။ အာဒိပါရာဇိကုဋ္ဌာနာတိ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနာ။

၃၄၁။ အဒိန္နာဒါန-သဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗကော ပဌမော ဧတိဿာ တံသမုဋ္ဌာနာပတ္တိယာတိ အဒိန္နာဒါနပုဗ္ဗကာ၊ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနာတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ယောဇနာ။

၃၄၂။ ဇာတူတိ ဧကံသေန။

၃၄၃။ အယံ သမုဋ္ဌာနဝသေန ‘‘သမနုဘာသနာသမုဋ္ဌာနာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၃၄၄။ ကထိန-သဒ္ဒေါ ဥပပဒေါ ယဿာ တံသမုဋ္ဌာနာယ အာပတ္တိယာ သာ ကထိနုပပဒါ၊ ကထိနသမုဋ္ဌာနာတိ မတာ ဉာတာ၊ အယံ သမုဋ္ဌာနဝသေန ‘‘ကထိနသမုဋ္ဌာနာ’’တိ ဉာတာတိ အတ္ထော။

၃၄၅။ ဧဠကလောမ-သဒ္ဒေါ အာဒိ ယဿာ တံသမုဋ္ဌာနာပတ္တိယာ သာ ဧဠကလောမာဒိသမုဋ္ဌာနာတိ အတ္ထော။

၃၄၉။ ဧတ္ထ သမုဋ္ဌာနေသု။

၃၅၀။ ဘူတာရောစန-သဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ဧတိဿာ တံသမုဋ္ဌာနာယ အာပတ္တိယာတိ ဘူတာရောစနပုဗ္ဗကာ၊ ဘူတာရောစနသမုဋ္ဌာနာတိ အတ္ထော။

၃၅၁။ သမုဋ္ဌာနံ သမုဋ္ဌိတံ၊ စောရိဝုဋ္ဌာပနံ သမုဋ္ဌိတံ ယဿာ သာ စောရိဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌိတာ၊ စောရိဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနာတိ အတ္ထော။

၃၅၃။ တတ္ထာတိ တေရသသမုဋ္ဌာနသီသေသု၊ ‘‘သမုဋ္ဌာနံ သစိတ္တက’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ပဌမ’’န္တိအာဒီဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပဌမံ သမုဋ္ဌာနန္တိ ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနံ။ ဒုတိယံ သမုဋ္ဌာနန္တိ အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာနံ။ စတုတ္ထံ သမုဋ္ဌာနန္တိ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနံ။ နဝမံ သမုဋ္ဌာနန္တိ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ။ ဒသမံ သမုဋ္ဌာနန္တိ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနံ။ ဒွါဒသမံ သမုဋ္ဌာနန္တိ စောရိဝုဋ္ဌာပနသမုဋ္ဌာနံ။

၃၅၄။ သမုဋ္ဌာနေတိ သမုဋ္ဌာနသီသေ။ သဒိသာတိ တေန တေန သမုဋ္ဌာနသီသေန သမုဋ္ဌာနာ အာပတ္တိယော။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သမုဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယေ။ ဒိဿရေတိ ဒိဿန္တေ၊ ဒိဿန္တီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဣဓ ဒိဿရေတိ ဣဓ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ ဧတေသု တေရသသမုဋ္ဌာနေသု ဧကေကသ္မိံ အညာနိပိ သဒိသာနိ သမုဋ္ဌာနာနိ ဒိဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တာနိ သရူပတော နိဒဿေတုမာဟ ‘‘သုက္ကဉ္စာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သုက္ကန္တိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒံ။ ဧသ နယော ‘‘ကာယသံသဂ္ဂေါ’’တိအာဒီသုပိ။ ယဒေတ္ထ ဒုဝိညေယျံ၊ တံ ဝက္ခာမ။

၃၅၅။ ပုဗ္ဗုပပရိပါကော စာတိ ‘‘ဇာနံ ပုဗ္ဗုပဂတံ ဘိက္ခု’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၂၀) သိက္ခာပဒဉ္စ ‘‘ဘိက္ခုနိပရိပါစိတ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၉၂၊ ၁၉၄) ပိဏ္ဍပါတသိက္ခာပဒဉ္စ။ ရဟော ဘိက္ခုနိယာသဟာတိ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ ရဟော နိသဇ္ဇသိက္ခာပဒဉ္စ။ သဘောဇနေ၊ ရဟော ဒွေ စာတိ သဘောဇနေ ကုလေ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပဒဉ္စ ဒွေ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပဒါနိ စ။ အင်္ဂုလီ ဥဒကေ ဟသန္တိ အင်္ဂုလိပတောဒဉ္စ ဥဒကဟသဓမ္မသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၅၆။ ပဟာရေ ဥဂ္ဂိရေ စေဝါတိ ပဟာရဒါနသိက္ခာပဒဉ္စ တလသတ္တိဥဂ္ဂိရဏသိက္ခာပဒဉ္စ။ တေပညာသာ စ သေခိယာတိ ပဉ္စသတ္တတိသေခိယာသု ဝက္ခမာနာနိ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာဒီနိ သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနာနိ ဒသ၊ ဆတ္တပါဏိအာဒီနိ ဓမ္မဒေသနာသမုဋ္ဌာနာနိ ဧကာဒသ၊ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနံ၊ သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဉ္စာတိ ဗာဝီသတိ သိက္ခာပဒါနိ ဌပေတွာ ပရိမဏ္ဍလနိဝါသနာဒီနိ ဣတရာနိ တေပညာသ သေခိယသိက္ခာပဒါနိ စ။ အဓက္ခကုဗ္ဘဇာဏုဉ္စာတိ ဘိက္ခုနီနံ အဓက္ခကဥဗ္ဘဇာဏုသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဂါမန္တရမဝဿုတာတိ ဂါမန္တရဂမနံ၊ အဝဿုတဿ ဟတ္ထတော ခါဒနီယဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၅၇-၈။ တလမဋ္ဌုဒသုဒ္ဓိ စာတိ တလဃာတံ၊ ဇတုမဋ္ဌံ၊ ဥဒကသုဒ္ဓိကာဒိယနဉ္စ။ ဝဿံဝုတ္ထာတိ ‘‘ဝဿံဝုတ္ထာ…ပေ… ဆပ္ပဉ္စယောဇနာနီ’’တိ (ပါစိ။ ၉၇၄) သိက္ခာပဒဉ္စ။ ဩဝါဒါယ န ဂစ္ဆန္တီတိ ဩဝါဒါယ အဂမနသိက္ခာပဒဉ္စ။ နာနုဗန္ဓေ ပဝတ္တိနိန္တိ ‘‘ဝုဋ္ဌာပိတံ ပဝတ္တိနိံ ဒွေ ဝဿာနိ နာနုဗန္ဓေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၁၂) သိက္ခာပဒဉ္စာတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဣမေ ပဉ္စသတ္တတိ ဓမ္မာ ကာယစိတ္တသမုဋ္ဌိတာ မေထုနေန သမာ ဧကသမုဋ္ဌာနာ မတာတိ ယောဇနာ။

ဧတ္ထ စ ပါဠိယံ ‘‘ဆသတ္တတီ’’တိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ သမုဋ္ဌာနသိက္ခာပဒေန သဟ ဒဿိတော။ ဣဓ ပန တံ ဝိနာ တံသဒိသာနမေဝ ဂဏနာ ဒဿိတာ။ တေနေဝ ပဌမံ သမုဋ္ဌာနသီသံ ပါဠိယံ ဂဏနာယပိ ဒဿိတံ၊ ဣဓေဝ န ဒဿိတံ။ ဥပရိ ကတ္ထစိ သမုဋ္ဌာနသီသဿ ဒဿနံ ပနေတ္ထ ဝက္ခမာနာနံ တံသဒိသဘာဝဒဿနတ္ထံ၊ ဂဏနာယ ဝက္ခမာနာယ အန္တောဂဓဘာဝဒဿနတ္ထံ။ တေနေဝ တတ္ထပိ တံ ဝိနာ ဂဏနံ ဝက္ခတိ။

ပဌမပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ။

၃၅၉။ ဝိဂ္ဂဟန္တိ မနုဿဝိဂ္ဂဟသိက္ခာပဒံ။ ဥတ္တရိ စေဝါတိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဒုဋ္ဌုလ္လန္တိ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒံ။ အတ္တကာမတာတိ အတ္တကာမပါရိစရိယသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဒုဋ္ဌဒေါသာ ဒုဝေ စေဝါတိ ဒွေ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒါနိ စ။ ဒုတိယာနိယတောပိ စာတိ ဒုတိယအနိယတသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၆၀။ အစ္ဆိန္ဒနဉ္စာတိ သာမံ စီဝရံ ဒတွာ အစ္ဆိန္ဒနဉ္စ။ ပရိဏာမောတိ သင်္ဃိကလာဘဿ အတ္တနော ပရိဏာမနဉ္စ။ မုသာဩမသပေသုဏာတိ မုသာဝါဒေါ စ ဩမသဝါဒေါ စ ဘိက္ခုပေသုညဉ္စ။ ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနဉ္စေဝါတိ ဒုဋ္ဌုလ္လာပတ္တိအာရောစနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပထဝီခဏနမ္ပိ စာတိ ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၆၁။ ဘူတဂါမဉ္စ ဝါဒေါ စာတိ ဘူတဂါမသိက္ခာပဒံ၊ အညဝါဒကသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဥဇ္ဈာပနကမေဝ စာတိ ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပဒဉ္စ။ နိက္ကဍ္ဎော သိဉ္စနဉ္စေဝါတိ ဝိဟာရတော နိက္ကဍ္ဎနဉ္စ ဥဒကေ တိဏာဒိသိဉ္စနဉ္စ။ အာမိသဟေတု စာတိ အာမိသဟေတု ဘိက္ခုနိယော ဩဝါဒသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၆၂။ ဘုတ္တာဝိန္တိ ဘုတ္တာဝိံ အနတိရိတ္တေန ခါဒနီယာဒိနာ ပဝါရဏသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဧဟနာဒရိန္တိ ‘‘ဧဟာဝုသော၊ ဂါမံ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၂၇၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ အနာဒရိယသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဘိံသာပနမေဝ စာတိ ဘိက္ခုဘိံသနကဉ္စ။ အပနိဓေယျာတိ ပတ္တာဒိအပနိဓာနသိက္ခာပဒဉ္စ။ သဉ္စိစ္စ ပါဏန္တိ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာဝေါရောပနဉ္စ။ သပ္ပာဏကမ္ပိ စာတိ ဇာနံ သပ္ပာဏကဥဒကသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၆၃။ ဥက္ကောဋနဉ္စာတိ ပုနကမ္မာယ ဥက္ကောဋနဉ္စ။ ဦနောတိ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပဒဉ္စ။ သံဝါသောတိ ဥက္ခိတ္တကေန သဒ္ဓိံ သံဝါသသိက္ခာပဒဉ္စ။ နာသနေ စာတိ နာသိတကသာမဏေရသမ္ဘောဂသိက္ခာပဒဉ္စ။ သဟဓမ္မိကန္တိ သဟဓမ္မိကံ ဝုစ္စမာနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဝိလေခါ စာတိ ‘‘ဝိလေခါယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၄၃၉) အာဂတသိက္ခာပဒဉ္စ။ မောဟနာတိ မောဟနသိက္ခာပဒဉ္စ။ အမူလကေန စာတိ အမူလကေန သင်္ဃာဒိသေသေန အနုဒ္ဓံသနသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၆၄။ ကုက္ကုစ္စံ ခီယနံ ဒတွာတိ ကုက္ကုစ္စဥပ္ပာဒနဉ္စ ဓမ္မိကာနံ ကမ္မာနံ ဆန္ဒံ ဒတွာ ခီယနဉ္စ စီဝရံ ဒတွာ ခီယနဉ္စ။ ပရိဏာမေယျ ပုဂ္ဂလေတိ သင်္ဃိကံ လာဘံ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ကိံ တေ၊ အကာလံ၊ အစ္ဆိန္ဒေတိ ‘‘ကိံ တေ၊ အယျေ၊ ဧသော ပုရိသပုဂ္ဂလော ကရိဿတီ’’တိ (ပါစိ။ ၇၀၅) အာဂတသိက္ခာပဒဉ္စ အကာလစီဝရံ ‘‘ကာလစီဝရ’’န္တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘာဇနသိက္ခာပဒဉ္စ ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ စီဝရံ ပရိဝတ္တေတွာ အစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဒုဂ္ဂဟနိရယေန စာတိ ဒုဂ္ဂဟိတေန ဒုပဓာရိတေန ပရံ ဥဇ္ဈာပနသိက္ခာပဒဉ္စ နိရယေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ အဘိသပနသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၆၅။ ဂဏဿ စာတိ ‘‘ဂဏဿ စီဝရလာဘံ အန္တရာယံ ကရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၀၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဝိဘင်္ဂဉ္စာတိ ‘‘ဓမ္မိကံ စီဝရဝိဘင်္ဂံ ပဋိဗာဟေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၁၂) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဒုဗ္ဗလာသာ တထေဝ စာတိ ‘‘ဒုဗ္ဗလစီဝရပစ္စာသာယ စီဝရကာလသမယံ အတိက္ကာမေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၂၁) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဓမ္မိကံ ကထိနုဒ္ဓါရန္တိ ‘‘ဓမ္မိကံ ကထိနုဒ္ဓါရံ ပဋိဗာဟေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၂၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ သဉ္စိစ္စာဖာသုမေဝ စာတိ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ သဉ္စိစ္စ အဖာသုံ ကရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၄၂) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၆၆။ သယံ ဥပဿယံ ဒတွာတိ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ ဥပဿယံ ဒတွာ ကုပိတာ အနတ္တမနာ နိက္ကဍ္ဎေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၅၁) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အက္ကောသေယျ စာတိ ‘‘ဘိက္ခုံ အက္ကောသေယျ ဝါ ပရိဘာသေယျ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၂၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ စဏ္ဍိကာတိ ‘‘စဏ္ဍီကတာ ဂဏံ ပရိဘာသေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၃၄) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ကုလမစ္ဆရိနီ အဿာတိ ‘‘ကုလမစ္ဆရိနီ အဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၄၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဂဗ္ဘိနိံ ဝုဋ္ဌာပေယျ စာတိ ‘‘ဂဗ္ဘိနိံ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၆၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၆၇။ ပါယန္တိန္တိ ‘‘ပါယန္တိံ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၇၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဒွေ စ ဝဿာနီတိ ‘‘ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု အသိက္ခိတသိက္ခံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၈၀) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ သင်္ဃေနာသမ္မတန္တိ ‘‘သိက္ခိတသိက္ခံ သိက္ခမာနံ သင်္ဃေန အသမ္မတံ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၈၆) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ တိဿော ဂိဟိဂတာ ဝုတ္တာတိ ‘‘ဦနဒွါဒသဝဿံ ဂိဟိဂတံ (ပါစိ။ ၁၀၉၁)၊ ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿံ ဂိဟိဂတံ ဒွေ ဝဿာနိ ဆသု ဓမ္မေသု အသိက္ခိတသိက္ခံ (ပါစိ။ ၁၀၉၇)၊ ဒွေဝဿာနိ သိက္ခိတသိက္ခံ သင်္ဃေန အသမ္မတ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၀၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒါနိ စ။ တိဿောယေဝ ကုမာရိကာတိ ‘‘ဦနဝီသတိဝဿံ ကုမာရိဘူတ’’န္တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၁၁၂၀) နယေန ဝုတ္တာ တိဿော စ။

၃၆၈။ ဦနဒွါဒသဝဿာ ဒွေတိ ‘‘ဦနဒွါဒသဝဿာ ဝုဋ္ဌာပေယျ (ပါစိ။ ၁၁၃၇)၊ ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿာ သင်္ဃေန အသမ္မတာ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၄၂) ဝုတ္တာနိ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ စ။ အလံ တာဝ တေတိ ‘‘အလံ တာဝ တေ၊ အယျေ၊ ဝုဋ္ဌာပိတေနာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၄၇) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ သောကာဝဿာတိ ‘‘စဏ္ဍိံ သောကာဝါသံ သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၅၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပါရိဝါသိကစ္ဆန္ဒဒါနတောတိ ‘‘ပါရိဝါသိကဆန္ဒဒါနေန သိက္ခမာနံ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၆၇) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၆၉။ အနုဝဿံ ဒုဝေ စာတိ ‘‘အနုဝဿံ ဝုဋ္ဌာပေယျ (ပါစိ။ ၁၁၇၁)၊ ဧကံ ဝဿံ ဒွေ ဝုဋ္ဌာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၇၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒါနိ စာတိ ဧကူနသတ္တတိ သိက္ခာပဒါနိ။ အဒိန္နာဒါနတုလျတ္တာတိ အဒိန္နာဒါနေန သမာနသမုဋ္ဌာနတ္တာ။ တိသမုဋ္ဌာနိကာ ကတာတိ သစိတ္တကေဟိ တီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌဟန္တီတိ ဝုတ္တာ။

ဒုတိယပါရာဇိကသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ။

၃၇၀။ သဉ္စရိကုဋိမဟလ္လကန္တိ သဉ္စရိတ္တံ၊ သညာစိကာယ ကုဋိကရဏံ၊ မဟလ္လကဝိဟာရကရဏဉ္စ။ ဓောဝါပနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟောတိ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ပုရာဏစီဝရဓောဝါပနဉ္စ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏဉ္စ။ စီဝရဿ စ ဝိညတ္တိန္တိ အညာတကံ ဂဟပတိံ ဝါ ဂဟပတာနိံ ဝါ စီဝရဝိညာပနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဂဟဏဉ္စ တဒုတ္တရိန္တိ တဒုတ္တရိသာဒိယနသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၇၁။ ဥပက္ခဋဒွယဉ္စေဝါတိ ‘‘စီဝရစေတာပန္နံ ဥပက္ခဋံ ဟောတီ’’တိ (ပါရာ။ ၅၂၈) အာဂတသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။ တထာ ဒူတေန စီဝရန္တိ ဒူတေနစီဝရစေတာပန္နပဟိတသိက္ခာပဒဉ္စ။ ကောသိယန္တိ ကောသိယမိဿကသိက္ခာပဒဉ္စ။ သုဒ္ဓကာဠာနန္တိ ‘‘သုဒ္ဓကာဠကာန’’န္တိအာဒိသိက္ခာပဒဉ္စ (ပါရာ။ ၅၄၈)။ ဒွေ ဘာဂါဒါနမေဝ စာတိ ‘‘ဒွေ ဘာဂါ အာဒါတဗ္ဗာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၅၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၇၂။ ဆဗ္ဗဿာနီတိ ဆဗ္ဗဿာနိ ဓာရဏသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပုရာဏဿာတိ ‘‘ပုရာဏသန္ထတဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၆၇) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ လောမဓောဝါပနမ္ပိ စာတိ ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ရူပိယဿ ပဋိဂ္ဂါဟောတိ ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဥဘော နာနပ္ပကာရကာတိ ရူပိယသံဝေါဟာရကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒါနိ စ။

၃၇၃။ ဦနဗန္ဓနပတ္တော စာတိ ဦနပဉ္စဗန္ဓနပတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဝဿသာဋိကသုတ္တကန္တိ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဉ္စ သုတ္တံ ဝိညာပေတွာ စီဝရကာရာပနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဝိကပ္ပာပဇ္ဇနန္တိ တန္တဝါယေ ဥပသင်္ကမိတွာ စီဝရေ ဝိကပ္ပာပဇ္ဇနဉ္စ။ ယာဝ ဒွါရဒါနဉ္စ သိဗ္ဗနန္တိ ‘‘ယာဝ ဒွါရကောသာ အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၃၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ ‘‘အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရံ ဒဒေယျ (ပါစိ။ ၁၇၁)၊ စီဝရံ သိဗ္ဗေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၇၆) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။

၃၇၄။ ပူဝေဟီတိ ပူဝေဟိ ဝါ မန္ထေဟိ ဝါ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရဏသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပစ္စယောတိ စတုမာသပစ္စယပဝါရဏသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဇောတီတိ ဇောတိယာ သမာဒဟနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ရတနန္တိ ရတနသိက္ခာပဒဉ္စ။ သူစိ…ပေ… သုဂတဿ စာတိ သူစိဃရသိက္ခာပဒါဒီနိ သတ္တ သိက္ခာပဒါနိ စ။

၃၇၅။ အညဝိညတ္တိသိက္ခာ စာတိ ‘‘အညံ ဝိညာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၇၄၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အညံ စေတာပနမ္ပိ စာတိ ‘‘အညံ စေတာပေတွာ အညံ စေတာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၇၄၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ သင်္ဃိကေန ဒုဝေ ဝုတ္တာတိ ‘‘သင်္ဃိကေန အညံ စေတာပေယျ (ပါစိ။ ၇၅၉)၊ သင်္ဃိကေန သညာစိကေန အညံ စေတာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၇၆၄) ဝုတ္တာနိ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ စ။ ဒွေ မဟာဇနိကေနာတိ ‘‘မဟာဇနိကေန အညံ စေတာပေယျ (ပါစိ။ ၇၆၉)၊ မဟာဇနိကေန သညာစိကေန အညံ စေတာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၇၇၄) ဝုတ္တာနိ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ စ။

၃၇၆။ တထာ ပုဂ္ဂလိကေနေကန္တိ ‘‘ပုဂ္ဂလိကေန သညာစိကေန အညံ စေတာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၇၇၉) ဝုတ္တမေကသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဂရုပါဝုရဏန္တိ ဂရုပါဝုရဏစေတာပနသိက္ခာပဒဉ္စ။ လဟုန္တိ လဟုပါဝုရဏစေတာပနသိက္ခာပဒံ။ ‘‘ဝိဃာသာ ဥဒသာဋိ စာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဒွေ ဝိဃာသာတိ ‘‘ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ သင်္ကာရံ ဝါ ဝိဃာသံ ဝါ တိရောကုဋ္ဋေ ဝါ တိရောပါကာရေ ဝါ ဆဍ္ဍေယျ ဝါ ဆဍ္ဍာပေယျ ဝါ (ပါစိ။ ၈၂၅)၊ ဟရိတေ ဆဍ္ဍေယျ ဝါ ဆဍ္ဍာပေယျ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၈၂၉) ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ဒွေ ဝိဃာသသိက္ခာပဒါနိ စ။ ဥဒသာဋိ စာတိ ဥဒကသာဋိကသိက္ခာပဒဉ္စ။ တထာ သမဏစီဝရန္တိ တထာ ‘‘သမဏစီဝရံ ဒဒေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၁၇) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စာတိ။

၃၇၇။ ဣတိ ဧတေ ဧကူနပဏ္ဏာသ ဓမ္မာ ဒုက္ခန္တဒဿိနာ ဘဂဝတာ ဆသမုဋ္ဌာနိကာ တေယေဝ သဉ္စရိတ္တသမာ သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒေန သမာ ကတာ အနုမတာ ပညတ္တာတိ ယောဇနာ။

သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ။

၃၇၈။ သင်္ဃဘေဒေါတိ သင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဘေဒါနုဝတ္တဒုဗ္ဗစဒူသကာတိ ဘေဒါနုဝတ္တကဒုဗ္ဗစကုလဒူသကသိက္ခာပဒါနိ စ။ ဒုဋ္ဌုလ္လစ္ဆာဒနန္တိ ဒုဋ္ဌုလ္လပဋိစ္ဆာဒနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဒိဋ္ဌီတိ ဒိဋ္ဌိအပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဆန္ဒဥဇ္ဇဂ္ဃိကာ ဒုဝေတိ ဆန္ဒံအဒတွာဂမနသိက္ခာပဒဉ္စ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာယ အန္တရဃရေ ဂမနနိသီဒနသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။

၃၇၉။ အပ္ပသဒ္ဒါ ဒုဝေ ဝုတ္တာတိ ‘‘အပ္ပသဒ္ဒေါ အန္တရဃရေ ဂမိဿာမိ၊ နိသီဒိဿာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၅၈၈၊ ၅၈၉) ဝုတ္တာနိ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ စ။ န ဗျာဟရေတိ ‘‘န သကဗဠေန မုခေန ဗျာဟရိဿာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၆၁၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဆမာ၊ နီစာသနေ၊ ဌာနန္တိ ‘‘ဆမာယံ နိသီဒိတွာ (ပါစိ။ ၆၄၅)၊ နီစေ အာသနေ နိသီဒိတွာ (ပါစိ။ ၆၄၇)၊ ဌိတော နိသိန္နဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၄၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပစ္ဆတော ဥပ္ပထေန စာတိ ‘‘ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တော ပုရတော ဂစ္ဆန္တဿ (ပါစိ။ ၆၄၉)၊ ဥပ္ပထေန ဂစ္ဆန္တော ပထေန ဂစ္ဆန္တဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၅၀) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။

၃၈၀။ ဝဇ္ဇစ္ဆာဒါတိ ဝဇ္ဇတော ပဋိစ္ဆာဒနသိက္ခာပဒဉ္စ။ အနုဝတ္တာ စာတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဂဟဏန္တိ ‘‘ဟတ္ထဂ္ဂဟဏံ ဝါ သာဒိယေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၇၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဩသာရေယျ စာတိ ‘‘အနပလောကေတွာ ကာရကသင်္ဃံ အနညာယ ဂဏဿ ဆန္ဒံ ဩသာရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၉၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပစ္စက္ခာမီတိ သိက္ခာ စာတိ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စာစိက္ခာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၇၁၀) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ တထာ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ စာတိ ‘‘ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ အဓိကရဏေ ပစ္စာကတာ’’တိ (ပါစိ။ ၇၁၆) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၈၁။ သံသဋ္ဌာ ဒွေ စာတိ ‘‘ဘိက္ခုနိယော ပနေဝ သံသဋ္ဌာ ဝိဟရန္တီ’’တိ (ပါစိ။ ၇၂၂) စ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧဝံ ဝဒေယျ သံသဋ္ဌာဝ၊ အယျေ၊ တုမှေ ဝိဟရထာ’’တိအာဒိဝစနံ (ပါစိ။ ၇၂၈) ပဋိစ္စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။ ဝဓိတွာ စာတိ ‘‘အတ္တာနံ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ ရောဒေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၈၀) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဝိသိဗ္ဗေတွာ စာတိ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ စီဝရံ ဝိသိဗ္ဗေတွာ ဝါ ဝိသိဗ္ဗာပေတွာ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၈၉၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဒုက္ခိတန္တိ ‘‘ဒုက္ခိတံ သဟဇီဝိနိ’’န္တိ (ပါစိ။ ၉၄၇) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပုနဒေဝ စ သံသဋ္ဌာတိ ‘‘သံသဋ္ဌာ ဝိဟရေယျ ဂဟပတိနာ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တေန ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၉၅၆) ဧဝံ ပုန ဝုတ္တသံသဋ္ဌသိက္ခာပဒဉ္စ။ နေဝ ဝူပသမေယျ စာတိ ‘‘‘ဧဟာယျေ၊ ဣမံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေဟီ’တိ (ပါစိ။ ၉၉၅) ဝုစ္စမာနာ ‘သာဓူ’တိ ပဋိဿုဏိတွာ သာ ပစ္ဆာ အနန္တရာယိကိနီ နေဝ ဝူပသမေယျာ’’တိ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၈၂။ ဇာနံ သဘိက္ခုကာရာမန္တိ ‘‘ဇာနံ သဘိက္ခုကံ အာရာမံ အနာပုစ္ဆာ ပဝိသေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၂၄) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ တထေဝ န ပဝါရယေတိ ‘‘ဥဘတောသင်္ဃေ တီဟိ ဌာနေဟိ န ပဝါရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၅၁) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ တထာ အနွဒ္ဓမာသဉ္စာတိ ‘‘အနွဒ္ဓမာသံ ဘိက္ခုနိယာ ဘိက္ခုသင်္ဃတော ဒွေ ဓမ္မာ ပစ္စာသီသိတဗ္ဗာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၅၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ သဟဇီဝိနိယော ဒုဝေတိ ‘‘သဟဇီဝိနိံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဒွေ ဝဿာနိ နေဝ အနုဂ္ဂဏှေယျ (ပါစိ။ ၁၁၀၈)၊ သဟဇီဝိနိံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ နေဝ ဝူပကာသေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၁၆) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။

၃၈၃-၄။ သစေ မေ စီဝရံ အယျေတိ ‘‘သစေ မေ တွံ၊ အယျေ၊ စီဝရံ ဒဿသိ၊ ဧဝါဟံ တံ ဝုဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၅၁) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အနုဗန္ဓိဿသီတိ ‘‘သစေ မံ တွံ၊ အယျေ၊ ဒွေ ဝဿာနိ အနုဗန္ဓိဿသိ၊ ဧဝါဟံ တံ ဝုဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၅၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အသမေန သမ္ဗုဒ္ဓေန ပကာသိတာ ဣမေ သတ္တတိံသ ဓမ္မာ သဗ္ဗေ ကာယဝါစာဒိတော ကာယဝါစာစိတ္တတော ဧကသမုဋ္ဌာနာ ကတာ သမနုဘာသနာ သိယုံ သမုဋ္ဌာနတော သမနုဘာသနသိက္ခာပဒေန သဒိသာ သိယုန္တိ ယောဇနာ။

သမနုဘာသနသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ။

၃၈၅။ ကထိနာနိ စ တီဏီတိ ‘‘နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနာ ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေ’’တိ (ပါရာ။ ၄၆၂) ဝုတ္တာနိ အာဒိတော တီဏိ သိက္ခာပဒါနိ။ ပတ္တောတိ ‘‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကပတ္တော’’တိ (ပါရာ။ ၆၀၁) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဘေသဇ္ဇမေဝ စာတိ ‘‘ပဋိသာယနီယာနိ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ (ပါရာ။ ၆၂၂) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အစ္စေကမ္ပိ စာတိ အစ္စေကသိက္ခာပဒဉ္စ။ သာသင်္ကန္တိ တဒနန္တရမေဝ သာသင်္ကသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပက္ကမန္တဒွယမ္ပိ စာတိ ‘‘တံ ပက္ကမန္တော နေဝ ဥဒ္ဓရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၉၊ ၁၁၅) ဘူတဂါမဝဂ္ဂေ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။

၃၈၆။ တထာ ဥပဿယံ ဂန္တွာတိ ‘‘ဘိက္ခုနုပဿယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၅၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပရမ္ပရံ ဘောဇနန္တိ ‘‘ပရမ္ပရဘောဇနေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၂၁) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အနတိရိတ္တန္တိ ‘‘အနတိရိတ္တံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၂၃၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ သဘတ္တောတိ ‘‘နိမန္တိတော သဘတ္တော သမာနော’’တိ (ပါစိ။ ၂၉၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဝိကပ္ပေတွာ တထေဝ စာတိ ‘‘စီဝရံ ဝိကပ္ပေတွာ’’တိ (ပါစိ။ ၃၇၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၈၇။ ရညောတိ ‘‘ရညော ခတ္တိယဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၄၉၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဝိကာလေတိ ‘‘ဝိကာလေ ဂါမံ ပဝိသေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၀၉-၅၁၂) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဝေါသာသာတိ ‘‘ဝေါသာသမာနရူပါ ဌိတာ’’တိ (ပါစိ။ ၅၅၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ‘‘အာရညကေ ဥဿယဝါဒိကာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ အာရညကေတိ ‘‘တထာရူပေသု အာရညကေသု သေနာသနေသု ပုဗ္ဗေ အပ္ပဋိသံဝိဒိတ’’န္တိ (ပါစိ။ ၅၇၀) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဥဿယဝါဒိကာတိ ‘‘ဥဿယဝါဒိကာ ဝိဟရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၇၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပတ္တသန္နိစယဉ္စေဝါတိ ‘‘ပတ္တသန္နိစယံ ကရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၇၃၄) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပုရေ၊ ပစ္ဆာ၊ ဝိကာလကေတိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပုရေဘတ္တံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၅၅) စ ‘‘ပစ္ဆာဘတ္တံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၆၀) စ ‘‘ဝိကာလေ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၆၅) စ ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယဉ္စ။

၃၈၈-၉။ ပဉ္စာဟိကန္တိ ‘‘ပဉ္စာဟိကံ သင်္ဃာဋိစာရံ အတိက္ကမေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၉၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ သင်္ကမနိန္တိ ‘‘စီဝရသင်္ကမနီယံ ဓာရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၀၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ တထာ အာဝသထဒွယန္တိ ‘‘အာဝသထစီဝရံ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇေယျ (ပါစိ။ ၁၀၀၄)၊ အာဝသထံ အနိဿဇ္ဇိတွာ စာရိကံ ပက္ကမေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၀၉) ဧဝံ အာဝသထေန သဒ္ဓိံ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။ ပသာခေတိ ‘‘ပသာခေ ဇာတံ ဂဏ္ဍံ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၆၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အာသနေ စာတိ ‘‘ဘိက္ခုဿ ပုရတော အနာပုစ္ဆာ အာသနေ နိသီဒေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၂၁၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စာတိ ဣမေ ပန ဧကူနတိံသ ဓမ္မာ ကာယဝါစတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာနတော သဗ္ဗေ ဒွိသမုဋ္ဌာနိကာ၊ တတောယေဝ ကထိနသမ္ဘဝါ ကထိနသမုဋ္ဌာနာ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။

ကထိနသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ။

၃၉၀။ ဒွေ သေယျာတိ ဒွေ သဟသေယျသိက္ခာပဒါနိ စ။ အာဟစ္စပါဒေါ စာတိ အာဟစ္စပါဒကသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပိဏ္ဍဉ္စာတိ အာဝသထပိဏ္ဍဘောဇနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဂဏဘောဇနန္တိ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဝိကာလေတိ ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒဉ္စ။ သန္နိဓိဉ္စေဝါတိ သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဒန္တပေါနန္တိ ဒန္တပေါနသိက္ခာပဒဉ္စ။ အစေလကန္တိ အစေလကသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၉၁။ ဥယျုတ္တဉ္စာတိ ‘‘ဥယျုတ္တံ သေနံ ဒဿနာယ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၃၁၁) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ‘‘ဝသေ ဥယျောဓိ’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဝသေတိ ‘‘သေနာယ ဝသေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၃၁၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဥယျောဓိန္တိ ‘‘ဥယျောဓိကံ ဝါ…ပေ… အနီကဒဿနံ ဝါ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၃၂၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ သုရာတိ သုရာပါနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဩရေန နှာယနန္တိ ဩရေနဒ္ဓမာသနဟာယနသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏဉ္စေဝါတိ ‘‘တိဏ္ဏံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏာန’’န္တိ (ပါစိ။ ၃၆၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပါဋိဒေသနီယဒွယန္တိ ဝုတ္တာဝသေသံ ပါဋိဒေသနီယဒွယဉ္စ။

၃၉၂။ လသုဏန္တိ လသုဏသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဥပတိဋ္ဌေယျာတိ ‘‘ဘိက္ခုဿ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါနီယေန ဝါ ဝိဓူပနေန ဝါ ဥပတိဋ္ဌေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၁၆) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ နစ္စဒဿနမေဝ စာတိ ‘‘နစ္စံ ဝါ ဂီတံ ဝါ ဝါဒိတံ ဝါ ဒဿနာယ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၃၄) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ နဂ္ဂန္တိ ‘‘နဂ္ဂါ နဟာယေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၈၄) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အတ္ထရဏန္တိ ‘‘ဧကတ္ထရဏပါဝုရဏာ တုဝဋ္ဋေယျု’’န္တိ (ပါစိ။ ၉၃၇) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ မဉ္စေတိ ‘‘ဧကမဉ္စေ တုဝဋ္ဋေယျု’’န္တိ (ပါစိ။ ၉၃၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အန္တောရဋ္ဌေတိ ‘‘အန္တောရဋ္ဌေ သာသင်္ကသမ္မတေ’’တိ (ပါစိ။ ၉၆၂) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ တထာ ဗဟီတိ ‘‘တိရောရဋ္ဌေ သာသင်္ကသမ္မတေ’’တိ (ပါစိ။ ၉၆၆) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၉၃။ အန္တောဝဿန္တိ ‘‘အန္တောဝဿံ စာရိကံ စရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၇၀) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အဂါရဉ္စာတိ ‘‘ရာဇာဂါရံ ဝါ စိတ္တာဂါရံ ဝါ…ပေ… ပေါက္ခရဏိံ ဝါ ဒဿနာယ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၇၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အာသန္ဒိန္တိ ‘‘အာသန္ဒိံ ဝါ ပလ္လင်္ကံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၈၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ သုတ္တကန္တနန္တိ ‘‘သုတ္တံ ကန္တေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၈၇) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဝေယျာဝစ္စန္တိ ‘‘ဂိဟိဝေယျာဝစ္စံ ကရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၉၉၁) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ သဟတ္ထာ စာတိ ‘‘အဂါရိကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝါ သဟတ္ထာ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒဒေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၀၀) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အာဝါသေ စ အဘိက္ခုကေတိ ‘‘အဘိက္ခုကေ အာဝါသေ ဝဿံ ဝသေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၄၇) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။

၃၉၄။ ဆတ္တန္တိ ‘‘ဆတ္တုပါဟနံ ဓာရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၇၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ယာနဉ္စာတိ ‘‘ယာနေန ယာယေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၈၆) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ သင်္ဃာဏိန္တိ ‘‘သင်္ဃာဏိံ ဓာရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၉၁) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အလင်္ကာရန္တိ ‘‘ဣတ္ထာလင်္ကာရံ ဓာရေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၁၉၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဂန္ဓဝါသိတန္တိ ‘‘ဂန္ဓဝဏ္ဏကေန နဟာယေယျ (ပါစိ။ ၁၁၉၉)၊ ဝါသိတကေန ပိညာကေန နဟာယေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၂၀၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။ ‘‘ဘိက္ခုနီ…ပေ… ဂိဟိနိယာ’’တိ ဧတေန ‘‘ဘိက္ခုနိယာ ဥမ္မဒ္ဒါပေယျာ’’တိအာဒီနိ (ပါစိ။ ၁၂၀၇) စတ္တာရိ သိက္ခာပဒါနိ ဝုတ္တာနိ။

၃၉၅။ တထာသံကစ္စိကာတိ ‘‘အသံကစ္စိကာ ဂါမံ ပဝိသေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၂၂၅) ဧဝံ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဣမေ ပန တေစတ္တာလီသ ဓမ္မာ သဗ္ဗေ ကာယစိတ္တဝသေန ဒွိသမုဋ္ဌာနိကာ။ ဧဠကလောမေန သမုဋ္ဌာနတော သမာ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။

ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ။

၃၉၆-၇။ အညတြာတိ ‘‘မာတုဂါမဿ ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေယျ အညတြ ဝိညုနာ ပုရိသဝိဂ္ဂဟေနာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ အသမ္မတော စေဝါတိ ‘‘အသမ္မတော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၄၆) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ တထာ အတ္ထင်္ဂတေန စာတိ ‘‘အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၅၄) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ ဒွေ ဝုတ္တာတိ ‘‘တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇံ ပရိယာပုဏေယျ၊ ဝါစေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၁၄၊ ၁၀၁၈) ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ စ။ အနောကာသကတမ္ပိ စာတိ ‘‘အနောကာသကတံ ဘိက္ခုံ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၂၂၀) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စာတိ ဣမေ ပန သဗ္ဗေ ဆ ဓမ္မာ ဝါစတော၊ ဝါစာစိတ္တတော စာတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌာနိကာ ဟောန္တိ။ ပဒသောဓမ္မတုလျတာ အယမေတေသံ ပဒသောဓမ္မေန သဒိသဘာဝေါတိ ယောဇနာ။

ပဒသောဓမ္မသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ။

၃၉၈-၉။ ဧကန္တိ ‘‘ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၈၀) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ နာဝန္တိ ‘‘ဧကနာဝံ အဘိရုဟေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၁၈၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပဏီတဉ္စာတိ ‘‘ပဏီတဘောဇနာနိ အဂိလာနော အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၂၅၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ သံဝိဓာနဉ္စာတိ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဂမနသိက္ခာပဒဉ္စ။ သံဟရေတိ ‘‘သမ္ဗာဓေ လောမံ သံဟရာပေယျာ’’တိ (ပါစိ။ ၇၉၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဓညန္တိ ‘‘အာမကဓညံ ဝိညတွာ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၈၂၁) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ နိမန္တိတာ စေဝါတိ ‘‘နိမန္တိတာ ဝါ ပဝါရိတာ ဝါ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ’’တိ (ပါစိ။ ၁၀၃၈) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ပါဋိဒေသနိယဋ္ဌကန္တိ ဘိက္ခုနီနံ ဝုတ္တာ အဋ္ဌ ပါဋိဒေသနီယာ စေတိ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌေန ပညတ္တာ ဧတာ စုဒ္ဒသ သိက္ခာ စတုသမုဋ္ဌာနာ ကာယတော၊ ကာယဝါစတော၊ ကာယစိတ္တတော၊ ဝါစာစိတ္တတော စာတိ စတူဟိ သမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌဟန္တိ။ သမုဋ္ဌာနတော အဒ္ဓါနေန အဒ္ဓါနသိက္ခာပဒေန သမာ ဟောန္တီတိ မတာတိ ယောဇနာ။

အဒ္ဓါနသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ။

၄၀၀-၁။ သုတိန္တိ ဥပဿုတိတိဋ္ဌနသိက္ခာပဒဉ္စ။ သူပါဒိဝိညတ္တိန္တိ သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဉ္စ။ အန္ဓကာရေတိ ‘‘ရတ္တန္ဓကာရေ အပ္ပဒီပေ’’တိ (ပါစိ။ ၈၃၉) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ တထေဝ စ ပဋိစ္ဆန္နေတိ ‘‘ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ’’တိ (ပါစိ။ ၈၄၃) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဩကာသေတိ ‘‘အဇ္ဈောကာသေ ပုရိသေန သဒ္ဓိ’’န္တိ (ပါစိ။ ၈၄၇) ဧဝံ ဝုတ္တသိက္ခာပဒဉ္စ။ ဗျူဟေ စာတိ တဒနန္တရမေဝ ‘‘ရထိကာယ ဝါ ဗျူဟေ ဝါ သိင်္ဃာဋကေ ဝါ ပုရိသေန သဒ္ဓိ’’န္တိ (ပါစိ။ ၈၅၁) အာဂတသိက္ခာပဒဉ္စာတိ ဣမေ သဗ္ဗေပိ အာဒိစ္စဗန္ဓုနာ ဒေသိတာ ဆ ဓမ္မာ စတုတ္ထစ္ဆဋ္ဌတော ကာယစိတ္တတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌဟန္တာ ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနာ ထေယျသတ္ထသိက္ခာပဒေန သမာနသမုဋ္ဌာနာ သိယုန္တိ ယောဇနာ။

ထေယျသတ္ထသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ။

၄၀၂။ ဆတ္တ၊ ဒဏ္ဍကရဿာပီတိ ‘‘န ဆတ္တပါဏိဿ ဒဏ္ဍပါဏိဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၃၅) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။ သတ္ထာဝုဓကရဿာပီတိ ‘‘န သတ္ထပါဏိဿ (ပါစိ။ ၆၃၆)၊ န အာဝုဓပါဏိဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၃၇) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။ ပါဒုကူပါဟနာ၊ ယာနန္တိ ‘‘န ပါဒုကာရုဠှဿ (ပါစိ။ ၆၃၈)၊ န ဥပါဟနာရုဠှဿ (ပါစိ။ ၆၃၉)၊ န ယာနဂတဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၄၀) ဝုတ္တသိက္ခာပဒတ္တယဉ္စ။ သေယျာ၊ ပလ္လတ္ထိကာယ စာတိ ‘‘န သယနဂတဿ (ပါစိ။ ၆၄၁)၊ န ပလ္လတ္ထိကာယ နိသိန္နဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၄၂) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယဉ္စ။

၄၀၃။ ဝေဌိတောဂုဏ္ဌိတော စာတိ ‘‘န ဝေဌိတသီသဿ (ပါစိ။ ၆၄၃)၊ န ဩဂုဏ္ဌိတသီသဿာ’’တိ (ပါစိ။ ၆၄၄) ဝုတ္တသိက္ခာပဒဒွယဉ္စာတိ နိဒဿိတာ သဗ္ဗေ ဧကာဒသ ဓမ္မာ ဝါစာစိတ္တသင်္ခါတေန ဧကေန သမုဋ္ဌာနေန သမုဋ္ဌိတာ ဓမ္မဒေသနသမုဋ္ဌာနာတိ သညိတာ သလ္လက္ခိတာတိ ယောဇနာ။

ဓမ္မဒေသနသမုဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ။

၄၀၄။ ဧဝံ တာဝ သမ္ဘိန္နသမုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ နိယတသမုဋ္ဌာနံ တိဝိဓံ၊ တံ ဧကဿေဝ သိက္ခာပဒဿ ဟောတီတိ ဝိသုံယေဝ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဘူတာရောစနကဉ္စေဝါ’’တိအာဒိ။ ဘူတာရောစနကဉ္စေဝါတိ တီဟိ အစိတ္တကသမုဋ္ဌာနေဟိ သမုဋ္ဌိတံ ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒဉ္စ။ စောရိဝုဋ္ဌာပနမ္ပိ စာတိ ဝါစာစိတ္တတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တတော စာတိ ဒွီဟိ သမုဋ္ဌိတံ စောရိဝုဋ္ဌာပနသိက္ခာပဒဉ္စ။ အနနုညာတမေဝ အနနုညာတမတ္တံ။ အနနုညာတမတ္တန္တိ ဝါစတော၊ ကာယဝါစတော၊ ဝါစာစိတ္တတော၊ ကာယဝါစာစိတ္တတော စာတိ စတူဟိ သမုဋ္ဌိတံ အနနုညာတသိက္ခာပဒဉ္စာတိ။ ဣဒံ တယန္တိ ဣဒံ သိက္ခာပဒတ္တယံ။ အသမ္ဘိန္နန္တိ ကေနစိ အညေန သိက္ခာပဒေန အသမ္မိဿသမုဋ္ဌာနံ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

သမုဋ္ဌာနသီသကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၅။ အာဒိနာတိ ပဌမေန ကာယသင်္ခါတေန သမုဋ္ဌာနေန။

၄၀၆-၇။ ဒုက္ကဋာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ထုလ္လစ္စယသင်္ဃာဒိသေသာ ဂဟိတာ။ ယထာဟ – ‘‘ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ ဧကံ ပိဏ္ဍံ အနာဂတေ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ တသ္မိံ ပိဏ္ဍေ အာဂတေ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿာ’’တိ (ပရိ။ ၂၇၇)။ ဝိကာလေ ပန ပါစိတ္တီတိ ဝိကာလဘောဇနပါစိတ္တိ။ အညာတိဟတ္ထတောတိ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌာယ ဟတ္ထတော။ ဂဟေတွာတိ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ သဟတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ။ ‘‘ပဉ္စ ဣမာ အာပတ္တိယော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၄၀၈။ ဒုတိယေနာတိ ဝါစာသင်္ခါတေန သမုဋ္ဌာနေန။

၄၀၉-၁၀။ သမာဒိသတိ ကထေတိ စေ။ သဗ္ဗထာ ဝိပန္နန္တိ အဒေသိတဝတ္ထုကတာဒိနာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ဝိပန္နပ္ပဒေသံ။ ကုဋိန္တိ သညာစိကာယ ကုဋိံ။ ယထာဟ ပရိဝါရေ ‘‘တဿ ကုဋိံ ကရောန္တိ အဒေသိတဝတ္ထုကံ ပမာဏာတိက္ကန္တံ သာရမ္ဘံ အပရိက္ကမန’’န္တိ (ပရိ။ ၂၇၈)။ ပဒသောဓမ္မံ မူလံ သမုဋ္ဌာနံ ယဿ ပါစိတ္တိယဿာတိ တထာ ဝုတ္တံ၊ တေန ပဒသောဓမ္မမူလေန၊ သဟတ္ထေ စေတံ ကရဏဝစနံ။

၄၁၁။ တတိယေန သမုဋ္ဌာနေနာတိ ကာယဝါစာသင်္ခါတေန သမုဋ္ဌာနေန။

၄၁၂။ သံဝိဒဟိတွာနာတိ သဒ္ဓိံ ဝိဒဟိတွာ၊ ‘‘ကုဋိံ ကရောမာ’’တိ အညေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာတိ အတ္ထော။

၄၁၃။ ဝတွာတိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ။ ဘိက္ခုနိန္တိ ဘိက္ခူနံ ဘုဉ္ဇနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ‘‘ဣဓ သူပံ ဒေထ၊ ဣဓ ဩဒနံ ဒေထာ’’တိ ဝေါသာသမာနံ ဥပါသကာနံ ဝတွာ ဒါပေန္တိံ ဘိက္ခုနိံ။ န နိဝါရေတွာတိ ‘‘အပသက္က တာဝ၊ ဘဂိနိ၊ ယာဝ ဘိက္ခူ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ အနပသာဒေတွာ ဘုဉ္ဇတောတိ ယောဇနာ။

၄၁၄။ စတုတ္ထေန ကာယစိတ္တသမုဋ္ဌာနေန ကတိ အာပတ္တိယော သိယုန္တိ ယောဇနာ။

၄၁၇။ ပဉ္စမေနာတိ ဝါစာစိတ္တသမုဋ္ဌာနေန။ ဝဒန္တိ ဝဒန္တော သမုဒါစရန္တော။

၄၁၈။ ကုဋိန္တိ နိဒဿနမတ္တံ၊ အဒေသိတဝတ္ထုကံ ပမာဏာတိက္ကန္တံ သာရမ္ဘံ အပရိက္ကမနံ သေနာသနမ္ပိ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၁၉။ ဝါစေတိ ပဒသော ဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ ‘‘အနုပသမ္ပန္န’’န္တိ သေသော။ ယထာဟ – ‘‘ဘိက္ခု အကပ္ပိယသညီ အနုပသမ္ပန္နံ ပဒသော ဓမ္မံ ဝါစေတီ’’တိ (ပရိ။ ၂၈၁)။ ဒဝကမျတာ ဝဒန္တဿာတိ ဇာတိအာဒီဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ကီဠာဓိပ္ပာယေန ဝဒန္တဿ။ ဒဝကမျတာတိ စ ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၂၊ ၂၄၊ ၄၂၂၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈၊ ၈။၉၊ မဟာနိ။ ၁၉၉၊ ၂၀၆၊ ဓ။ သ။ ၁၃၅၅၊ ဝိဘ။ ၅၁၈) ဝိယ ယ-ကာရလောပေန နိဒ္ဒေသော။

၄၂၀။ ဆဋ္ဌေန ကာယဝါစာစိတ္တသမုဋ္ဌာနေန။ သံဝိဒဟိတွာနာတိ သံဝိဓာယ၊ ‘‘တွဉ္စ အဟဉ္စ ဧကတော အဝဟရိဿာမာ’’တိ သမ္မန္တနံ ကတွာ။ ဘဏ္ဍံ ဟရတီတိ ‘‘ဘာရိယံ တွံ ဧကံ ပဿံ ဂဏှ၊ အဟံ ဣမ’’န္တိ ဝတွာ တေန သဟ ဌာနာ စာဝေတိ စေ။

၄၂၃။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ ဝိမတူပရမံ ပရမန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ကပ္ပိယံ နု ခေါ၊ အကပ္ပိယ’’န္တိ ဝါ ‘‘အာပတ္တိ နု ခေါ၊ အနာပတ္တီ’’တိ ဝါ ‘‘ဓမ္မော နု ခေါ၊ အဓမ္မော’’တိ ဝါ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဝိဝိဓေနာကာရေန ပဝတ္တာ ဝိမတိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဝိမတိ။ ဝိမတိံ ဥပရမေတိ ဝိနာသေတီတိ ဝိမတူပရမံ။ ပရမံ ဥတ္တမံ။ ဥတ္တရန္တိ ဝိဘင်္ဂခန္ဓကာဂတာနံ နိဒါနာဒိဝိနိစ္ဆယာနံ ပဉှဥတ္တရဘာဝေန ဌိတတ္တာ ဥတ္တရံ။ ဣမံ ဥတ္တရံ နာမ ပကရဏံ ယော ဥတ္တရတိ ပညာယ ဩဂါဟေတွာ ပရိယောသာပေတိ။ ဣဓ ‘‘ဥတ္တရံ ဥတ္တရ’’န္တိ ပဒဒွယေ ဧကံ ဂုဏနိဒဿနံ၊ ဧကံ သတ္ထနိဒဿနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုနယေန ယုတော သော ပုဂ္ဂလော ဝိနယံ ပိဋကံ ဥတ္တရတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိံ ဝိသိဋ္ဌန္တိ အာဟ ‘‘သုနယ’’န္တိအာဒိ။ သုဋ္ဌု စာရိတ္တဝါရိတ္တဒဠှီကရဏသိထိလကရဏဘေဒါ ပညတ္တိအနဥပညတ္တာဒိနယာ ဧတ္ထာတိ သုနယော၊ တံ။ သုဋ္ဌု နီယတိ ဝိနိစ္ဆယော ဧတေနာတိ သုနယော၊ ဥတ္တရဝိနိစ္ဆယော၊ တေန။ ဝိနိစ္ဆယာဝဗောဓေန သံယုတ္တော သမန္နာဂတော။ ဒုက္ခေန ဥတ္တရီယတီတိ ဒုတ္တရံ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလဒီပကတ္တေန သမာဓိပညာနိဗ္ဗာနသင်္ခါတဥတ္တရပ္ပတ္တိယာ ပတိဋ္ဌာဘာဝတော ဥတ္တရံ ဥတ္တရတိ ဩဂါဟေတွာ ပရိယောသာနံ ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။

ဣဓ ယော ဝိမတူပရမံ ပရမံ ဥတ္တရံ ဥတ္တရံ နာမ ပကရဏံ ဥတ္တရတိ၊ သုနယေန ယုတော သော ပုဂ္ဂလော သုနယံ ဒုတ္တရံ ဥတ္တရံ ဝိနယံ ဥတ္တရတီတိ ယောဇနာ။ စ-သဒ္ဒေန သတ္ထန္တရသမုစ္စယတ္ထေန ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ သေယျထိဒံ၊ ဣဓ ယော သုနယံ ဒုတ္တရံ ဥတ္တရံ ဝိနယံ ဥတ္တရတိ၊ သုနယေန ယုတော သော ပုဂ္ဂလော ဝိမတူပရမံ ပရမံ ဥတ္တရံ ဥတ္တရံ နာမ ပကရဏံ ဥတ္တရတီတိ။ ဣမိနာ ယော ဥတ္တရံ ဇာနာတိ၊ သော ဝိနယံ ဇာနာတိ။ ယော ဝိနယံ ဇာနာတိ၊ သော ဥတ္တရံ ဇာနာတီတိ ဥတ္တရပကရဏဿ ဝိနယပိဋကဇာနနေ အစ္စန္တူပကာရိတာ ဝိဘာဝိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

အာပတ္တိသမုဋ္ဌာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧကုတ္တရနယကထာဝဏ္ဏနာ

၄၂၄။ ဣတော ပရန္တိ ဣတော သမုဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယကထာယ ပရံ။ ပရန္တိ ဥတ္တမံ။ ဧကုတ္တရံ နယန္တိ ဧကေကအင်္ဂါတိရေကတာယ ဧကုတ္တရသင်္ခါတံ ဧကကဒုကာဒိနယံ။

၄၂၅-၇။ ကေ အာပတ္တိကရာ ဓမ္မာ…ပေ… ကာ စာဒေသနဂါမိနီတိ ဧကေကပဉှဝသေန ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။

၄၂၈။ သမုဋ္ဌာနာနီတိ အာဒိကော ဝိဿဇ္ဇနသင်္ခါတော ဥတ္တရဝါဒေါ။ တတ္ထ သမုဋ္ဌာနာနိ…ပေ… ဒီပိတာတိ ယသ္မာ ဧတေသံ ဝသေန ပုဂ္ဂလော အာပတ္တိံ ကရောတိ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ‘‘အာပတ္တိကရာ’’တိ ဝုတ္တာ။

၄၂၉။ တတ္ထာတိ တာသု အာပတ္တီသု။ လဟုကာတိ လဟုကေန ဝိနယကမ္မေန ဝိသုဇ္ဈနတော လဟုကာ။ ဂရုကေန ဝိနယကမ္မေန ဝိသုဇ္ဈနတော သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိ၊ ကေနစိ အာကာရေန အနာပတ္တိဘာဝံ ဥပနေတုံ အသက္ကုဏေယျတော ပါရာဇိကာပတ္တိ စ ဂရုကာပတ္တိ နာမ၊ တာ ပန လဟုကာသု ဝုတ္တာသု တဗ္ဗိပရိယာယတော ဉာတုံ သက္ကာတိ ဝိဿဇ္ဇနေ ဝိသုံ န ဝုတ္တာ။

၄၃၁။ ဒုဋ္ဌုံ ကုစ္ဆိတဘာဝံ ပရမဇေဂုစ္ဆံ နိန္ဒနီယဘာဝံ ဥလတိ ဂစ္ဆတီတိ ဒုဋ္ဌုလ္လံ၊ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသံ။ တေနာဟ ‘‘ဒုဝိဓာပတ္တိ အာဒိတော’’တိ။

၄၃၂။ ပဉ္စာနန္တရိယသံယုတ္တာတိ မာတုဃာတကပိတုဃာတကအရဟန္တဃာတကေဟိ အာပန္နာ မနုဿဝိဂ္ဂဟပါရာဇိကာပတ္တိ စ လောဟိတုပ္ပာဒကသင်္ဃဘေဒကာနံ အဘဗ္ဗတာဟေတုကာ ကာယဝစီဒွါရပ္ပဝတ္တာ အကုသလစေတနာသင်္ခါတာ ပါရာဇိကာ စ အနန္တရမေဝ အပါယုပ္ပတ္တိဟေတုတာယ ဣမေ ပဉ္စ အနန္တရသံယုတ္တာ နာမ။ တာ ပန မိစ္ဆတ္တနိယတေသု အန္တောဂဓတ္တာ ‘‘နိယတာ’’တိ ဝုတ္တာ။

ပရိဝါရေ (ပရိ။ ၃၂၁) ပန အညေပိ အန္တရာယိကာဒီ ဗဟူ ဧကကာ ဒဿိတာ၊ တေ ပန ဂန္ထဘီရုကဇနာနုဂ္ဂဟေန အာစရိယေန ဣဓ န ဒဿိတာ။ အတ္ထိကေဟိ ပရိဝါရေယေဝ (ပရိ။ ၃၂၁) ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ စ သတ္တပိ အာပတ္တိယော သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တာ သဂ္ဂန္တရာယဉ္စေဝ မောက္ခန္တရာယဉ္စ ကရောန္တီတိ အန္တရာယိကာ။ အဇာနန္တေန ဝီတိက္ကန္တာ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာပတ္တိ နေဝ သဂ္ဂန္တရာယံ၊ န မောက္ခန္တရာယံ ကရောတီတိ အနန္တရာယိကာ။ အန္တရာယိကံ အာပန္နဿပိ ဒေသနာဂါမိနိံ ဒေသေတွာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိတော ဝုဋ္ဌာယ သုဒ္ဓိပတ္တဿ၊ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတဿ စ အဝါရိတော သဂ္ဂမဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂေါတိ။

ဧကကကထာဝဏ္ဏနာ။

၄၃၅။ အဒ္ဓဝိဟီနော နာမ ဦနဝီသတိဝဿော။ အင်္ဂဝိဟီနော နာမ ဟတ္ထစ္ဆိန္နာဒိဘေဒေါ။ ဝတ္ထုဝိပန္နော နာမ ပဏ္ဍကော၊ တိရစ္ဆာနဂတော၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကော စ။ အဝသေသာ ထေယျသံဝါသကာဒယော အဋ္ဌ အဘဗ္ဗဋ္ဌာနပ္ပတ္တာ ဒုက္ကဋကာရိနော နာမ၊ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဒုက္ကဋေန အတ္တနော ကမ္မေန အဘဗ္ဗဋ္ဌာနပ္ပတ္တာတိ အတ္ထော။ အပရိပုဏ္ဏောတိ အပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရော။ နော ယာစတီတိ ဥပသမ္ပန္နံ န ယာစတိ။ ပဋိသိဒ္ဓါတိ ‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၃၂၂) ဝါရိတာ။

၄၃၆။ ဟဝေတိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော။ လဒ္ဓသမာပတ္တိဿ ဘိက္ခုနော ဒီပိတာ အာပတ္တိ အတ္ထိ ဟဝေ အတ္ထေဝ။ နော လဒ္ဓသမာပတ္တိဿာတိ အလဒ္ဓသမာပတ္တိဿ ဒီပိတာ အာပတ္တိ အတ္ထေဝါတိ ယောဇနာ။

၄၃၇။ ဘူတဿာတိ အတ္တနိ သန္တဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ။ အဘူတာရောစနာပတ္တီတိ စတုတ္ထပါရာဇိကာပတ္တိ။ အသမာပတ္တိလာဘိနော နိဒ္ဒိသေတိ ယောဇနာ။

၄၃၈။ ‘‘အတ္ထိ သဒ္ဓမ္မသံယုတ္တာ’’တိအာဒီသု အတ္ထိ-သဒ္ဒေါ ပစ္စတ္တေကဝစနန္တေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။

၄၃၉။ ပဒသောဓမ္မမူလာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစာဓမ္မဒေသနာ’’တိ အာပတ္တီနံ ဂဟဏံ။

၄၄၀။ ဘောဂေတိ ပရိဘောဂေ။ ‘‘သပရိက္ခာရသံယုတာ’’တိ ဣဒဉ္စ နိဒဿနမတ္တံ။ ‘‘ပတ္တစီဝရာနံ နိဿဇ္ဇနေ၊ ကိလိဋ္ဌစီဝရာနံ အဓောဝနေ၊ မလဂ္ဂဟိတပတ္တဿ အပစနေ’’တိ ဧဝမာဒိကာ အယုတ္တပရိဘောဂါ အာပတ္တိယောပိ သကပရိက္ခာရသံယုတ္တာယေဝ။

၄၄၁။ မဉ္စပီဌာဒိန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘိသိအာဒီနံ ဂဟဏံ။ အဇ္ဈောကာသတ္ထရေပိ စာတိ အဇ္ဈောကာသေ အတ္ထရေ အတ္ထရာပနေ သတိ။ အနာပုစ္ဆာဝ ဂမနေတိ အနာပုစ္ဆိတွာ ဝါ ဂမနေ။ ဝါ-သဒ္ဒေန အနုဒ္ဓရိတွာ ဝါ အနုဒ္ဓရာပေတွာ ဝါ ဂမနံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပရသန္တကသံယုတာတိ ပရပရိက္ခာရပဋိဗဒ္ဓါ။

၄၄၃။ ‘‘သိခရဏီသီ’’တိ ယံ ဝစနံ သစ္စံ၊ တံ ဘဏတော ဂရုကံ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသင်္ဃာဒိသေသော သိယာတိ ယောဇနာ။

၄၄၅။ ဂရုကာပတ္တီတိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မပါရာဇိကာပတ္တိ။ ဘူတဿာရောစနေတိ ဘူတဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစနေ။ သစ္စံ ဝဒတောတိ သစ္စံ ဝစနံ ဝဒန္တဿ။ လဟုကာတိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ။

၄၄၇။ ဝိကောပေတုန္တိ ဝဂ္ဂကရဏေန ဝိကောပေတုံ။ ဟတ္ထပါသံ ဇဟန္တိ အန္တောသီမာယ ဧဝ ဟတ္ထပါသံ ဇဟန္တော၊ ဟတ္ထပါသံ ဇဟိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒန္တောတိ အတ္ထော။ ဖုသေတိ ဘူမိဂတော ဖုသေယျ။

၄၄၈။ ဝေဟာသကုဋိယာ ဥပရိ အာဟစ္စပါဒကံ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ အဘိနိသီဒန္တော ဝေဟာသဂတော အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ သစေ တံ ဘူမိယံ ပညပေတွာ နိသဇ္ဇေယျ၊ န အာပဇ္ဇေယျ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န ဘူမိတော’’တိ။

၄၄၉။ ပဝိသန္တောတိ အာရာမံ ပဝိသန္တော။ နိက္ခမန္တိ တတော ဧဝ နိက္ခမန္တော။ တန္တိ အာရာမံ။

၄၅၀။ ဝတ္တမပူရေတွာနာတိ သီသတော ဆတ္တာပနယနံ၊ ပါဒတော ဥပါဟနာမုဉ္စနဝတ္တံ အကတွာ။ နိက္ခမန္တိ ဗဟိ နိက္ခမန္တော ဆတ္တုပါဟနံ ဓာရေန္တောပိ န အာပဇ္ဇတိ။

၄၅၁။ ‘‘နိက္ခမန္တော’’တိ ဣဒံ ‘‘နိက္ခမ’’န္တိ ဧတဿ အတ္ထပဒံ။ ပဝိသံ န စာတိ ယံ အာရာမံ သန္ဓာယ ဂတော၊ တံ ပဝိသန္တော န အာပဇ္ဇေယျ။

၄၅၃။ ယာ ကာစိ ဘိက္ခုနီ အတိဂမ္ဘီရံ ဥဒကသုဒ္ဓိကံ အာဒိယန္တီ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၄၅၇။ ဝတ္တံ ပနတ္တနောတိ ယံ အတ္တနော နေတ္ထာရဝတ္တံ ဝုတ္တံ၊ သော တံ အသမာဒိယန္တောဝ အာပဇ္ဇတိ နာမာတိ ယောဇနာ။

၄၆၀။ ဣတရဿ အာစရိယဿ၊ တထာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ စ။

၄၆၂။ ဒဒမာနောတိ ပါရိဝတ္တကံ ဝိနာ ဒဒမာနော။

၄၆၃။ မုဒူတိ မုဒုပိဋ္ဌိကော။ ‘‘လမ္ဗီအာဒိနော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဟတ္ထေန ဥပက္ကမိတွာ အသုစိံ မောစေန္တဿ၊ ဦရုနာ အင်္ဂဇာတံ ပေလ္လန္တဿ၊ အတ္တာနံ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ ရောဒန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အာပတ္တီ’’တိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော။ အတ္တာတိ ဧတ္ထ နိဿိတာတိ ဥတ္တရပဒလောပေါ၊ ဝိဘတ္တိလောပေါ စ နိရုတ္တိလက္ခဏေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သေသာတိ မေထုနဓမ္မကာယသံသဂ္ဂပဟာရဒါနာဒီသု ဝုတ္တာပတ္တိ။ ပရနိဿိတာတိ ပရံ နိဿာယ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

၄၆၅။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩဝါဒေါ န ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဝစနတော ဩဝါဒံ န ဂဏှန္တော န ပဋိဂ္ဂဏှန္တော ဝဇ္ဇတံ အာပဇ္ဇတိ နာမ။

၄၇၀။ အရုဏုဂ္ဂေတိ အရုဏုဂ္ဂမနေ။ နအရုဏုဂ္ဂမေတိ အရုဏုဂ္ဂမနတော အညသ္မိံ ကာလေ။

၄၇၁။ ဧကရတ္တာတိက္ကမေ ဆာရတ္တာတိက္ကမေ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဒသာဟာတိက္ကမေတိ ယောဇနာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန မာသာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ဝုတ္တမာပတ္တိန္တိ သဗ္ဗတ္ထ နိဿဂ္ဂိယေ ပါစိတ္တိယာပတ္တိံ။ ‘‘အာပဇ္ဇတိ အရုဏုဂ္ဂမေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၄၇၃။ ပရသန္တကံ ရုက္ခလတာဒိံ ထေယျာယ ဆိန္ဒန္တဿ ပါရာဇိကံ၊ ဆိန္ဒန္တဿ ပါစိတ္တိမတ္တံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဘူတဂါမံ ဆိန္ဒန္တော ပါရာဇိကဉ္စ ပါစိတ္တိဉ္စ ဖုသေ’’တိ။

၄၇၅။ ဆာဒေန္တော ပနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကာ အာပတ္တီ’’တိ သေသော။ တတြ အာဟ ‘‘အာပတ္တိံ ဆာဒေန္တော နရော အာပဇ္ဇတီ’’တိ။

အစ္ဆိန္နောတိ အစ္ဆိန္နစီဝရော။ နစ္ဆာဒေန္တောတိ တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ သာခါဘင်္ဂါဒိနာ ယေန ကေနစိ အတ္တနော ဟိရိကောပိနံ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေန္တော။ ယထာဟ – ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ န တွေဝ နဂ္ဂေန အာဂန္တဗ္ဗံ။ ယော အာဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပါရာ။ ၅၁၇)။

၄၇၆။ ကုသစီရာဒိန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝါကစီရဖလကစီရာဒီနံ တိတ္ထိယဓဇာနံ ဂဟဏံ။ ဓာရေန္တော ကောစိ အာပဇ္ဇတီတိ သေသော။ တတြာဟ – ‘‘ကုသစီရာဒီနိ ဓာရေန္တော ဓာရေန္တော အာပဇ္ဇတီ’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၂)။

၄၇၇။ ယံ နိဿဋ္ဌပတ္တံ ‘‘အယံ တေ ဘိက္ခု ပတ္တော ယာဝဘေဒနာယ ဓာရေတဗ္ဗော’’တိ ဒိန္နံ၊ တံ သက္ကစ္စံ အဓာရေန္တော စ ဒေါသဝါ ဟောတိ အာပဇ္ဇတိ အာပတ္တိံ။ သစိတ္တကာစိတ္တကဒုကဿ သညာဝိမောက္ခဒုကံ ယထာက္ကမံ ပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘သစိတ္တကဒုက’’န္တိအာဒိ။

ဒုကကထာဝဏ္ဏနာ။

၄၇၈။ ယာ အာပတ္တိ နာထေ တိဋ္ဌန္တေ ဟောတိ၊ နော ပရိနိဗ္ဗုတေ၊ သာ အာပတ္တိ အတ္ထိ။ ယာ အာပတ္တိ နာထေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဟောတိ၊ န တု တိဋ္ဌန္တေ၊ သာပိ အတ္ထိ။ ယာ အာပတ္တိ နာထေ တိဋ္ဌန္တေပိ ဟောတိ ပရိနိဗ္ဗုတေပိ၊ သာ အာပတ္တိ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။

၄၇၉။ သာ ကတမာတိ အာဟ ‘‘ရုဟိရုပ္ပာဒနာပတ္တီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ထေရမာဝုသဝါဒေန၊ ဝဒတော ပရိနိဗ္ဗုတေတိ ‘‘ယထာ ခေါ ပနာနန္ဒ၊ ဧတရဟိ ဘိက္ခူ အညမညံ အာဝုသောဝါဒေန သမုဒါစရန္တိ၊ န ခေါ မမစ္စယေန ဧဝံ သမုဒါစရိတဗ္ဗံ…ပေ… နဝကတရေန ဘိက္ခုနာ ထေရတရော ဘိက္ခု ‘ဘန္တေ’တိ ဝါ ‘အာယသ္မာ’တိ ဝါ သမုဒါစရိတဗ္ဗော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆) ဝစနတော ထေရံ အာဝုသောဝါဒေန သမုဒါစရဏပစ္စယာ အာပတ္တိံ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ အာပဇ္ဇတိ၊ နော တိဋ္ဌန္တေတိ အတ္ထော။

၄၈၁။ ကထံ ကာလေယေဝ အာပတ္တိ သိယာ၊ န ဝိကာလေ။ ကထံ ဝိကာလေယေဝ အာပတ္တိ သိယာ၊ ကာလေ န သိယာ။ ကထံ ကာလေ စေဝ ဝိကာလေ စာတိ ဥဘယတ္ထ သိယာတိ ပဉှေ။

၄၈၂။ ယထာက္ကမံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော အာဟ ‘‘ဘုဉ္ဇတော’’တိအာဒိ။

၄၈၃။ အဝသေသံ ပန သဗ္ဗံ အာပတ္တိံ ကာလဝိကာလေသု သဗ္ဗဒါ အာပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ စ သံသယော နတ္ထီတိ ယောဇနာ။

၄၈၄။ ‘‘အတ္ထာပတ္တိ ရတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ နော ဒိဝါ၊ အတ္ထာပတ္တိ ဒိဝါ အာပဇ္ဇတိ၊ နော ရတ္တိံ၊ အတ္ထာပတ္တိ ရတ္တိဉ္စေဝ အာပဇ္ဇတိ ဒိဝါ စာ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၃) ဝုတ္တံ တိကံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ရတ္တိမေဝါ’’တိအာဒိ။

၄၈၆။ အတ္ထာပတ္တိ ဒသဝဿော အာပဇ္ဇတိ၊ နော ဦနဒသဝဿော၊ သာ ကထံ သိယာ။ အတ္ထာပတ္တိ ဦနဒသဝဿော အာပဇ္ဇတိ၊ နော ဒသဝဿော၊ သာ ကထံ ဟောတိ။ အတ္ထာပတ္တိ ဒသဝဿောပိ အာပဇ္ဇတိ ဦနဒသဝဿောပီတိ ဥဘယတ္ထပိ အာပတ္တိ ကထံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၄၈၇။ တတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနမာဟ ‘‘ဥပဋ္ဌာပေတီ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဗာလော’’တိ ဧတဿ ဟိ အတ္ထပဒံ ‘‘အဗျတ္တော’’တိ။

၄၈၈။ ဦနဒသဝဿော ဧဝံ ‘‘အဟံ ပဏ္ဍိတော’’တိ ပရိသံ ဂဏှတိ၊ တထာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဒသဝဿော ဦနော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဒသဝဿော၊ ဦနဒသဝဿော စာတိ ဥဘောပေတေ ပရိသုပဋ္ဌာပနာပတ္တိတော အညံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အာပဇ္ဇန္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓဝသေန န-ကာရလောပေါ။

၄၈၉။ ကထံ ကာဠေ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ န ဇုဏှေ၊ ကထံ ဇုဏှေ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ န ကာဠသ္မိံ၊ ကထံ ကာဠေ စ ဇုဏှေ စာတိ ဥဘယတ္ထပိ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၄၉၀။ ဝိဿဇ္ဇနမာဟ ‘‘ဝဿ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘အာပဇ္ဇတေ အပ္ပဝါရေန္တော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဇုဏှေတိ ပုရိမပက္ခေ။ ကာဠကေတိ အပရပက္ခေ။

၄၉၁။ အဝိပတ္တိနာတိ စတုဗ္ဗိဓဝိပတ္တိရဟိတတ္တာ အဝိပတ္တိနာ ဘဂဝတာ ပညတ္တံ။ အဝသေသန္တိ ဝဿံ အနုပဂမနာပတ္တိယာ စ ပဝါရဏာပတ္တိယာ စ အဝသေသံ သဗ္ဗံ အာပတ္တိံ။

၄၉၂။ ဝဿူပဂမနံ ကာဠေ ကပ္ပတိ၊ ဇုဏှေ နော ကပ္ပတိ၊ ပဝါရဏာ ဇုဏှေ ကပ္ပတိ၊ ကာဠေ နော ကပ္ပတိ၊ သေသံ အနုညာတံ သဗ္ဗံ သင်္ဃကိစ္စံ ကာဠေ စ ဇုဏှေ စာတိ ဥဘယတ္ထပိ ကပ္ပတီတိ ယောဇနာ။

၄၉၃။ အတ္ထာပတ္တိ ဟေမန္တေ ဟောတိ၊ ဣတရဥတုဒွယေ ဂိမှာနဝဿာနသင်္ခါတေ န ဟောတိ၊ အတ္ထာပတ္တိ ဂိမှေယေဝ ဟောတိ၊ န သေသေသု ဝဿာနဟေမန္တသင်္ခါတေသု၊ အတ္ထာပတ္တိ ဝဿေ ဟောတိ၊ နော ဣတရဒွယေ ဟေမန္တဂိမှသင်္ခါတေတိ ယောဇနာ။

၄၉၄-၆။ သာ တိဝိဓာပိ အာပတ္တိ ကတမာတိ အာဟ ‘‘ဒိနေ ပါဋိပဒက္ခာတေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဒိနေ…ပေ… ပုဏ္ဏမာသိယာတိ အပရကတ္တိကပုဏ္ဏမာသိယာ ကာဠပက္ခပါဋိပဒဒိဝသေ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတွာ ဌပိတံ ပန တံ ဝဿသာဋိကစီဝရံ သစေ ဟေမန္တေ နိဝါသေတိ၊ ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

ပစ္ဆိမေတိ ဧတ္ထ သာမိဝစနပ္ပသင်္ဂေ ဘုမ္မံ။ ပစ္ဆိမဿ ကတ္တိကဿ ယသ္မိံ ပုဏ္ဏမေ ဒိဝသေ ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗံ၊ တသ္မိံ ဒိဝသေ တံ အပစ္စုဒ္ဓရိတွာဝ ပါဋိပဒေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေန္တော အပစ္စုဒ္ဓရဏပစ္စယာ အာပတ္တိ ဟေမန္တေယေဝ အာပဇ္ဇတိ၊ ဣတရေ ဂိမှာနဝဿာနဥတုဒွယေ န အာပဇ္ဇတီတိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၃) နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဿိကသာဋိကံ ဝဿာနံ စတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ၊ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဝုတ္တပါဠိယာ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာဝစနဿ အဝိရုဇ္ဈနတော ‘‘တမ္ပိ သုဝုတ္တ’’န္တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၂၃) သမန္တပါသာဒိကာယ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဟေမန္တေ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနဿ ဥဘယမ္ပိ အတ္ထော ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄၉၇။ ဂိမှာနမာသာနံ သမ္ဗန္ဓိနိ ဂိမှိကေ ဥတုမှိ။ မာသတော အတိရေကော အတိရေကမာသောတိ ကတွာ အတိရေကမာသော ကာလော သေသောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ကာလေ။ ပရိယေသန္တောတိ အညာတိကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော သတုပ္ပာဒကရဏေန ဝဿိကသာဋိကံ ပရိယေသန္တော စ အတိရေကမာသော သေသောတိ ကတွာ နိဝါသေန္တော စ ဂိမှေ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘န တု ဧဝ ဣတရဥတုဒွယေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဂိမှေ ပရိယေသန္တော ပုရိမမာသတ္တယေ အာပဇ္ဇတီတိ ကတွာ နိဝါသေန္တော အဍ္ဎမာသာဓိကေ ဂိမှမာသတ္တယေ အာပဇ္ဇတိ။ နိဿန္ဒေဟေ ‘‘ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမမာသတော ပုရိမေသု သတ္တသု မာသေသူ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တဒယုတ္တံ ‘‘ဂိမှာနေယေဝ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဂိမှာပတ္တိယာ ဒဿိတတ္တာ၊ ‘‘ဣတရဥတုဒွယေ’’တိ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ စ။ ဧတ္ထ စ ဂါထာယ ပရိယေသနာပတ္တိယာယေဝ ဒဿနံ နိဒဿနမတ္တန္တိ ကတွာ နိဝါသနာပတ္တိယာ စ ဂိမှေယေဝ သမ္ဘဝေါတိ သာပိ ဒဿိတာ။

၄၉၈။ ဣဓ ပန ဣမသ္မိံ သာသနေ ယော ဘိက္ခု ဝဿိကသာဋိကစီဝရေ ဝိဇ္ဇမာနေ နဂ္ဂေါ ကာယံ ဩဝဿာပေတိ၊ သော ဟဝေ ဧကံသေန ဝဿေ ဝဿာနဥတုမှိ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၄၉၉။ ‘‘အတ္ထာပတ္တိ သင်္ဃော အာပဇ္ဇတိ၊ န ဂဏော န ပုဂ္ဂလော၊ အတ္ထာပတ္တိ ဂဏော အာပဇ္ဇတိ၊ န သင်္ဃော န ပုဂ္ဂလော၊ အတ္ထာပတ္တိ ပုဂ္ဂလော အာပဇ္ဇတိ၊ န သင်္ဃော န ဂဏော’’တိ (ပရိ။ ၃၂၃) ဝုတ္တတ္တိကံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အာပဇ္ဇတိ ဟိ သင်္ဃောဝါ’’တိအာဒိ။

၅၀၀။ ကထမာပဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘အဓိဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ။ အဓိဋ္ဌာနန္တိ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထံ ကရောန္တော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဓ အတ္တနော ယထာပတ္တမုပေါသထံ အကတွာ အပတ္တဥပေါသထကရဏံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိဒဿနဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ၊ အတ္တကရဏဒေါသဿ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝက္ခမာနတ္တာ စ န ဂဏော န စ ပုဂ္ဂလောတိ ဧတ္ထ အဓိဋ္ဌာနံ ကရောန္တော ပုဂ္ဂလော စ ပါရိသုဒ္ဓိံ ကရောန္တော ဂဏော စ နာပဇ္ဇတီတိ ယထာလာဘယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ယထာက္ကမံ ယောဇနံ ကရောမီတိ ဝိပရိယာယဝိကပ္ပော န ကာတဗ္ဗော။ ဧဝမုပရိပိ ဝိပရိယာယဝိပက္ခံ ကတွာ ယထာလာဘယောဇနာဝ ကာတဗ္ဗာ။

၅၀၁။ ‘‘ဥပေါသထ’’န္တိ ဣဒံ ‘‘သုတ္တုဒ္ဒေသမဓိဋ္ဌာန’’န္တိ ပဒေဟိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၅၀၂။ သုတ္တုဒ္ဒေသံ ကရောန္တော ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေန ပါရိသုဒ္ဓိံ ဂဏှာတိ။ သုတ္တုဒ္ဒေသံ၊ ပါရိသုဒ္ဓိံ ဝါ ဥပေါသထံ ကရောန္တော ပုဂ္ဂလော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ သုတ္တုဒ္ဒေသံ ကရောန္တော သင်္ဃော စ နာပဇ္ဇတိ၊ ပါရိသုဒ္ဓိံ ကရောန္တော ဂဏော စ န အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၅၀၃။ ကထံ ပန ဂိလာနောဝ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ န အဂိလာနော၊ ကထံ အဂိလာနောဝ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ နော ဂိလာနော၊ ကထံ ဂိလာနော စ အဂိလာနော စ ဥဘောပိ အာပဇ္ဇန္တီတိ ယောဇနာ။

၅၀၄။ ယော ပန အကလ္လကော ဂိလာနော အညေန ပန ဘေသဇ္ဇေန အတ္ထေ သတိ တဒညံ တတော အညံ ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေတိ၊ သော အာပဇ္ဇတိ ပါစိတ္တိယာပတ္တိန္တိ ယောဇနာ။

၅၀၅။ ဘေသဇ္ဇေန အတ္ထေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ သစေ ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေတိ၊ အဂိလာနောဝ ဝိညတ္တိပစ္စယာ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သေသံ ပန အာပတ္တိံ ဂိလာနအဂိလာနာ ဥဘောပိ အာပဇ္ဇန္တိ။

၅၀၆။ အတ္ထာပတ္တိ အန္တောဝ အာပဇ္ဇတိ၊ န ဗဟိဒ္ဓါ၊ တထာ အတ္ထာပတ္တိ ဗဟိ ဧဝ အာပဇ္ဇတိ၊ န အန္တော၊ အတ္ထာပတ္တိ အန္တော၊ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဥဘယတ္ထပိ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၅၀၇။ ကေဝလံ အန္တောယေဝ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၅၀၈။ မဉ္စာဒိန္တိ သင်္ဃိကမဉ္စာဒိံ။

၅၀၉။ ‘‘အန္တောသီမာယ ဧဝ အာပတ္တိ’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ကထံ အန္တောသီမာယ ဧဝ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ နေဝ ဗဟိသီမာယ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ကထံ ဗဟိသီမာယ ဧဝ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ နော အန္တောသီမာယ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ကထံ အန္တောသီမာယ စ ဗဟိသီမာယ စာတိ ဥဘယတ္ထပိ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၅၁၀။ သဆတ္တုပါဟနော ဘိက္ခူတိ ဆတ္တုပါဟနသဟိတော အာဂန္တုကော ဘိက္ခု။ ပဝိသန္တော တပေါဓနောတိ အာဂန္တုကဝတ္တံ အဒဿေတွာ သင်္ဃာရာမံ ပဝိသန္တော။

၅၁၁။ ‘‘ဥပစာရဿ အတိက္ကမေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၅၁၂။ သေသံ သဗ္ဗံ အာပတ္တိံ အန္တောသီမာယ စ ဗဟိသီမာယ စ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဝဿစ္ဆေဒါပတ္တိံ ဗဟိသီမာဂတော အာပဇ္ဇတိ၊ ဘိက္ခုနီအာရာမပဝေသနာပတ္တိံ အန္တောသီမာယ အာပဇ္ဇတိ၊ တဒုဘယံ ပန အာဂန္တုကဂမိကဝတ္တဘေဒါပတ္တီဟိ ဧကပရိစ္ဆေဒန္တိ ဥပလက္ခဏတော ဧတေနေဝ ဝိညာယတီတိ ဝိသုံ န ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဤဒိသေသု ဌာနေသု ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တိကကထာဝဏ္ဏနာ။

၅၁၅။ ဝစီဒွါရိကမာပတ္တိန္တိ မုသာဝါဒပေသုညဟရဏာဒိဝသေန ဝစီဒွါရေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိံ။ ပရဝါစာယ သုဇ္ဈတီတိ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဧကဝါစိကာယ တိဏဝတ္ထာရကကမ္မဝါစာယ သုဇ္ဈတိ။

၅၁၆။ ဝဇ္ဇမေဝ ဝဇ္ဇတာ၊ တံ၊ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော။

၅၁၈-၉။ တံ ဒေသေတွာ ဝိသုဇ္ဈန္တောတိ တံ ဒေသေတွာ ဝိသုဒ္ဓါ ဟောန္တော။ ယာဝတတိယကံ ပနာတိ ယာဝတတိယေန သမနုဘာသနကမ္မေန အာပန္နံ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိံ ပန။ ပရိဝါသာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မာနတ္တမူလာယပဋိကဿနအဗ္ဘာနာနိ ဂဟိတာနိ။

၅၂၂။ ကာယဒွါရိကမာပတ္တိန္တိ ကာယဒွါရေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ပဟာရဒါနာဒိအာပတ္တိံ။

၅၂၃။ ကာယေနေဝ ဝိသုဇ္ဈတီတိ တိဏဝတ္ထာရကံ ဂန္တွာ ကာယသာမဂ္ဂိံ ဒေန္တော ဝိသုဇ္ဈတိ။

၅၂၆။ ယော သုတ္တော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ သော ကထံ ပဋိဗုဒ္ဓါ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ယော ပဋိဗုဒ္ဓါဝ အာပန္နော၊ သော ကထံ သုတ္တော သုဇ္ဈတီတိ ယောဇနာ။

၅၂၈။ သဂါရသေယျကာဒိန္တိ မာတုဂါမေန သဟသေယျာဒိအာပတ္တိံ။

၅၂၉။ ဇဂ္ဂန္တောတိ ဇာဂရန္တော နိဒ္ဒံ ဝိနောဒေန္တော။

၅၃၁။ ပဋိဗုဒ္ဓါတိ အနိဒ္ဒါယန္တော။

၅၃၂။ အစိတ္တောတိ ‘‘သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမိဿာမီ’’တိ စိတ္တာ ဘာဝေန အစိတ္တော။

၅၃၅။ သစိတ္တကာပတ္တိန္တိ ဝိကာလဘောဇနာဒိအာပတ္တိံ။ တိဏဝတ္ထာရေ သယန္တော နိဒ္ဒါယန္တော တိဏဝတ္ထာရကကမ္မေ ကရိယမာနေ ‘‘ဣမိနာဟံ ကမ္မေန အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာမီ’’တိ စိတ္တရဟိတော ဝုဋ္ဌဟန္တော အစိတ္တကော ဝိသုဇ္ဈတိ။

၅၃၆။ ပစ္ဆိမံ တု ပဒဒွယန္တိ –

‘‘အာပဇ္ဇိတွာ အစိတ္တောဝ၊ အစိတ္တောဝ ဝိသုဇ္ဈတိ၊

အာပဇ္ဇိတွာ သစိတ္တောဝ၊ သစိတ္တောဝ ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ။ –

ပဒဒွယံ။ အမိဿေတွာတိ အစိတ္တသစိတ္တပဒေဟိ ဧဝမေဝ မိဿံ အကတွာ။ ဧတ္ထာတိ ပုရိမပဒဒွယေ။ ဝုတ္တာနုသာရေနာတိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန။

၅၃၉။ ကမ္မတောတိ သမနုဘာသနကမ္မတော။

၅၄၀။ အာပဇ္ဇိတွာ အကမ္မတောတိ သမနုဘာသနကမ္မံ ဝိနာဝ အာပဇ္ဇိတွာ။

၅၄၁။ သမနုဘာသနေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိံ သမနုဘာသနမာဟ ကာရဏူပစာရေန။

၅၄၂။ အဝသေသန္တိ မုသာဝါဒပါစိတ္တိယာဒိကံ။

၅၄၃။ ဝိသုဇ္ဈတိ အသမ္မုခါတိ သင်္ဃဿ အသမ္မုခါ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ဣဒဉ္စ သမ္မုခါဝိနယေန စေဝ ပဋိညာတကရဏေန စ သမေန္တံ အာပတ္တာဓိကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာယ သဗ္ဘာဝေပိ သင်္ဃဿ အသမ္မုခတာယ အာပဇ္ဇတိ ဝါ ဝိသုဇ္ဈတိ ဝါတိ ‘‘အသမ္မုခါ’’တိ ဝုတ္တံ။

၅၅၁။ ‘‘အစိတ္တကစတုက္ကံ အဇာနန္တစတုက္က’’န္တိ ကုသလတ္တိကဖဿပဉ္စကာဒိဝေါဟာရော ဝိယ အာဒိပဒဝသေန ဝုတ္တော။

၅၅၂-၃။ အတ္ထာပတ္တိ အာဂန္တုကော အာပဇ္ဇတိ၊ န စေတရော အာဝါသိကော အာပဇ္ဇတိ၊ အတ္ထာပတ္တိ အာဝါသိကောဝ အာပဇ္ဇတိ၊ န စေတရော အာဂန္တုကော အာပဇ္ဇတိ၊ အတ္ထာပတ္တိ အာဂန္တုကော စ အာဝါသိကော စ တေ ဥဘောပိ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဥဘော သေသံ န အာပဇ္ဇန္တိ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။

၅၅၅။ ဣတရောတိ အာဝါသိကော။ အာဝါသဝတ္တန္တိ အာဝါသိကေန အာဂန္တုကဿ ကာတဗ္ဗဝတ္တံ။ အာဝါသီတိ အာဝါသိကော။

၅၅၆။ န စေဝါဂန္တုကောတိ တံ အာဝါသိကဝတ္တံ အကရောန္တော အာဂန္တုကော န စေဝ အာပဇ္ဇတိ။ သေသံ ကာယဝစီဒွါရိကံ အာပတ္တိံ။ ဥဘောပိ အာဂန္တုကအာဝါသိကာ။ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ အသာဓာရဏံ အာပတ္တိံ န အာပဇ္ဇန္တိ။

၅၅၇။ ဝတ္ထုနာနတ္တတာတိ ဝီတိက္ကမနာနတ္တတာ။ အာပတ္တိနာနတ္တတာတိ ပါရာဇိကာဒီနံ သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အညမညနာနတ္တတာ။

၅၆၃။ ‘‘ပါရာဇိကာနံ…ပေ… နာနဘာဝေါ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ သင်္ဃာဒိသေသာနံ အနိယတာဒီဟိ ဝတ္ထုနာနတာယ စေဝ အာပတ္တိနာနတာယ စ လဗ္ဘမာနတ္တာ။

၅၆၅။ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယောတိ န ကေဝလံ ပါရာဇိကာပတ္တီသုယေဝ သာဓာရဏာပတ္တိယော ဧကတော စ ဝိသုဉ္စ အာပဇ္ဇန္တာနံ ယထာဝုတ္တဝိနိစ္ဆယော၊ အထ ခေါ အဝသေသသာဓာရဏာပတ္တိယောပိ ဝုတ္တနယေန အာပဇ္ဇတိ၊ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော ယောဇေတဗ္ဗော။

၅၇၇။ အာဒိယန္တော ဂဏှန္တော။ ပယောဇေန္တောတိ ဂဏှာပေန္တော။

၅၇၉။ ဦနကံ ပါဒံ…ပေ… လဟုံ ဖုသေတိ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဒုက္ကဋဉ္စ သန္ဓာယာဟ။

၅၈၀။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန၊ သေသကမ္ပိ ပဒတ္တယန္တိ ယော အယံ ပဌမဝိနိစ္ဆယေ ဝုတ္တနယော၊ ဧတေနေဝ နယေန ဦနပါဒံ အာဒိယန္တော လဟုကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပါဒံ ဝါ အတိရေကပါဒံ ဝါ ဂဟဏတ္ထံ အာဏာပေန္တော ဂရုံ ပါရာဇိကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပါဒံ ဝါ အတိရေကပါဒံ ဝါ ဂဏှန္တော စ ဂဟဏတ္ထာယ အာဏာပေန္တော စ ဂရုကေ ပါရာဇိကာပတ္တိယံယေဝ တိဋ္ဌတိ၊ ဦနပါဒံ ဂဏှန္တော စ ဂဟဏတ္ထာယ အာဏာပေန္တော စ လဟုကေ ထုလ္လစ္စယေ၊ ဒုက္ကဋေ ဝါ တိဋ္ဌတီတိ ဧဝံ သေသကမ္ပိ ဣမံ ပဒတ္တယံ။ အတ္ထသမ္ဘဝတောယေဝါတိ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ သမ္ဘဝဝသေနေဝ။

၅၈၁-၂။ ကထံ ကာလေယေဝ အာပတ္တိ သိယာ၊ နော ဝိကာလေ၊ ဝိကာလေယေဝ အာပတ္တိ သိယာ၊ န စ ကာလေ၊ အတ္ထာပတ္တိ ကာလေ စ ပကာသိတာ ဝိကာလေ စ၊ အတ္ထာပတ္တိ နေဝ ကာလေ စ ပကာသိတာ နေဝ ဝိကာလေ စာတိ ယောဇနာ။

၅၈၆-၇။ ကာလေ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကိံ ကာလေ ကပ္ပတိ ဝိကာလေ တု နော ကပ္ပတိ၊ ဝိကာလေ ဂဟိတံ ကိံ ဝိကာလေ ကပ္ပတိ၊ နော ကာလေ ကပ္ပတိ၊ ကာလေ စ ဝိကာလေ စ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကိံ နာမ ကာလေ စ ဝိကာလေ စ ကပ္ပတိ၊ ကာလေ စ ဝိကာလေ စ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကိံ နာမ ကာလေ စ ဝိကာလေ စ န ကပ္ပတိ၊ ဝဒ ဘဒြမုခါတိ ယောဇနာ။

၅၈၉။ ဝိကာလေယေဝ ကပ္ပတိ၊ အပရဇ္ဇု ကာလေပိ န ကပ္ပတီတိ ယောဇနာ။

၅၉၂။ ကုလဒူသနကမ္မာဒိန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဘူတာရောစနရူပိယသံဝေါဟာရဝိညတ္တိကုဟနာဒီနံ သင်္ဂဟော။

၅၉၃-၄။ ကတမာ အာပတ္တိ ပစ္စန္တိမေသု ဒေသေသု အာပဇ္ဇတိ၊ န မဇ္ဈိမေ၊ ကတမာ အာပတ္တိ မဇ္ဈိမေ ပန ဒေသသ္မိံ အာပဇ္ဇတိ၊ န စ ပစ္စန္တိမေသု၊ ကတမာ အာပတ္တိ ပစ္စန္တိမေသု စေဝ ဒေသေသု အာပဇ္ဇတိ မဇ္ဈိမေ စ၊ ကတမာ အာပတ္တိ ပစ္စန္တိမေသု စေဝ ဒေသေသု န အာပဇ္ဇတိ န မဇ္ဈိမေ စာတိ ယောဇနာ။

၅၉၆။ ‘‘သော ဂုဏင်္ဂုဏုပါဟန’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ သော ဘိက္ခူတိ အတ္ထော။

၅၉၉။ ဧဝံ ‘‘အာပဇ္ဇတိ၊ နာပဇ္ဇတီ’’တိ ပဒဝသေန ပစ္စန္တိမစတုက္ကံ ဒဿေတွာ ‘‘နေဝ ကပ္ပတိ၊ န ကပ္ပတီ’’တိ ပဒဝသေန ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပစ္စန္တိမေသူ’’တိအာဒိ။

၆၀၁။ ဝုတ္တန္တိ ‘‘ဂဏေန ပဉ္စဝဂ္ဂေနာ’’တိအာဒိဂါထာယ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ။

၆၀၃။ ဧဝံ ဝတ္တုန္တိ ‘‘န ကပ္ပတီ’’တိ ဝတ္တုံ။ ပဉ္စလောဏာဒိကန္တိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောဏာနီ’’တိအာဒိ။

၆၀၈။ အနုညာတဋ္ဌာနဿ အန္တော နော အာပဇ္ဇတိ၊ တံ အတိက္ကမန္တော ဗဟိယေဝ စ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၆၁၂။ သေက္ခပညတ္တီတိ သေခိယပညတ္တိ။

၆၁၃။ အဂဏာတိ အဒုတိယာ။ ဧတ္ထ ဟိ ဧကာပိ ဂဏော နာမ။

၆၁၄။ ဥဘယတ္ထပိ အသာဓာရဏမာပတ္တိန္တိ ဘိက္ခုနီနံ နိယတာပညတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၆၁၆။ ဂိလာနော စ နာပဇ္ဇတိ၊ အဂိလာနော စ နာပဇ္ဇတီတိ ဧဝံ ဥဘောပိ နာပဇ္ဇန္တီတိ ယောဇနာ။ တိကာဒီသု ဒဿိတာနံ ပဒါနံ စတုက္ကာဒိဒဿနဝသေန ပုနပ္ပုနံ ဂဟဏံ။

၆၁၈။ ‘‘အာပဇ္ဇတိ အဂိလာနောဝါ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

စတုက္ကကထာဝဏ္ဏနာ။

၆၂၀။ ‘‘ဂရုထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဂရု’’န္တိ နိဂ္ဂဟီတာဂမော။

၆၂၁။ ပဉ္စ ကထိနာနိသံသာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာယေဝ။

၆၂၆။ အဂ္ဂိသတ္ထနခက္ကန္တန္တိ အဂ္ဂိသတ္ထနခေဟိ အက္ကန္တံ ဖုဋ္ဌံ၊ ပဟဋန္တိ အတ္ထော။ အဗီဇန္တိ နောဗီဇံ။ ဥဗ္ဗဋ္ဋဗီဇကန္တိ နိဗ္ဗဋ္ဋဗီဇကံ။

၆၂၈။ ပဝါရဏာပီတိ ပဋိက္ခေပပဝါရဏာပိ။ ဩဒနာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သတ္တုကုမ္မာသမစ္ဆမံသာနံ ဂဟဏံ။ ကာယာဒိဂဟဏေနာတိ ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ဂဟဏေန။ ‘‘ဒါတုကာမာဘိဟာရော စ၊ ဟတ္ထပါသေရဏက္ခမ’’န္တိ ဣမေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သဒ္ဓိံ တေသံ ဒွိန္နမေကံ ဂဟေတွာ ပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဉ္စေဝ ဟောန္တိ။

၆၂၉-၃၀။ ဝိနယညုကသ္မိန္တိ ဝိနယဓရေ ပုဂ္ဂလေ။ သကဉ္စ သီလန္တိ အတ္တနော ပါတိမောက္ခသံဝရသီလဉ္စ။ သုရက္ခိတံ ဟောတီတိ အာပတ္တာနာပတ္တိကပ္ပိယာကပ္ပိယာနံ ဝိဇာနန္တတာယ အသေဝိတဗ္ဗံ ပဟာယ သေဝိတဗ္ဗံယေဝ သေဝနဝသေန သုဋ္ဌု ရက္ခိတံ ဟောတိ။ ကုက္ကုစ္စမညဿ နိရာကရောတီတိ အညဿ သဗြဟ္မစာရိနော ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိသယေ ဥပ္ပန္နံ ကုက္ကုစ္စံ နိဝါရေတိ။ ဝိသာရဒေါ ဘာသတိ သင်္ဃမဇ္ဈေတိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယာနံ ဝိနိစ္ဆယကထာယ ဥပ္ပန္နာယ နိရာသင်္ကော နိဗ္ဘယော ဝေါဟရတိ။ ဝေရိဘိက္ခူတိ အတ္တပစ္စတ္ထိကေ ပုဂ္ဂလေ။ ဓမ္မဿ စေဝ ဌိတိယာ ပဝတ္တောတိ ‘‘ဝိနယော နာမ သာသနဿ အာယု၊ ဝိနယေ ဌိတေ သာသနံ ဌိတံ ဟောတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၅။မင်္ဂလသုတ္တဝဏ္ဏနာ၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၅၁) ဝစနတော သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ တသ္မာ ကာရဏာ။ တတ္ထ ဝိနယညုဘာဝေ။ ဓီရော ပညဝါ ဘိက္ခု။

ပဉ္စကကထာဝဏ္ဏနာ။

၆၃၁-၂။ ဆဠဘိညေနာတိ ဆ အဘိညာ ဧတဿာတိ ဆဠဘိညော၊ တေန။ အတိက္ကန္တပမာဏံ မဉ္စပီဌံ၊ အတိက္ကန္တပမာဏံ နိသီဒနဉ္စ တထာ အတိက္ကန္တပမာဏံ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိဝဿသာဋိကစီဝရဉ္စ သုဂတဿ စီဝရေ ပမာဏိကစီဝရန္တိ ဆ။

၆၃၃-၄။ အညာဏဉ္စ ကုက္ကုစ္စဉ္စ အညာဏကုက္ကုစ္စာ၊ တေဟိ၊ အညာဏတာယ စေဝ ကုက္ကုစ္စပကတတာယ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိပရီတာယ သညာယ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညာယ၊ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညာယ။

တတ္ထ ကထံ အလဇ္ဇိတာယ အာပဇ္ဇတိ? အကပ္ပိယဘာဝံ ဇာနန္တောယေဝ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမံ ကရောတိ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ)။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊

အာပတ္တိံ ပရိဂူဟတိ၊

အဂတိဂမနဉ္စ ဂစ္ဆတိ၊

ဧဒိသော ဝုစ္စတိ အလဇ္ဇီ ပုဂ္ဂလော’’တိ။ (ပရိ။ ၃၅၉)၊

ကထံ အညာဏတာယ အာပဇ္ဇတိ? အညာဏပုဂ္ဂလော မန္ဒော မောမူဟော ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ အဇာနန္တော အကတ္တဗ္ဗံ ကရောတိ၊ ကတ္တဗ္ဗံ ဝိရာဓေတိ။ ဧဝံ အညာဏတာယ အာပဇ္ဇတိ။

ကထံ ကုက္ကုစ္စပကတတာယ အာပဇ္ဇတိ? ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ နိဿာယ ကုက္ကုစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဝိနယဓရံ ပုစ္ဆိတွာ ကပ္ပိယံ စေ၊ ကတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ အကပ္ပိယံ စေ၊ န ကတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ ပန ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမတိယေဝ။ ဧဝံ ကုက္ကုစ္စပကတတာယ အာပဇ္ဇတိ။

ကထံ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညာယ အာပဇ္ဇတိ? သူကရမံသံ ‘‘အစ္ဆမံသ’’န္တိ ခါဒတိ၊ ကာလေ ဝိကာလသညာယ ဘုဉ္ဇတိ။ ဧဝံ ကပ္ပိယေ အကပ္ပိယသညာယ အာပဇ္ဇတိ။

ကထံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညာယ အာပဇ္ဇတိ? အစ္ဆမံသံ ‘‘သူကရမံသ’’န္တိ ခါဒတိ၊ ဝိကာလေ ကာလသညာယ ဘုဉ္ဇတိ။ ဧဝံ အကပ္ပိယေ ကပ္ပိယသညာယ အာပဇ္ဇတိ။

ကထံ သတိသမ္မောသာယ အာပဇ္ဇတိ? သဟသေယျစီဝရဝိပ္ပဝါသာဒီနိ သတိသမ္မောသာယ အာပဇ္ဇတိ။

၆၃၅-၈။ ‘‘ဘိက္ခုနာ ဥပဋ္ဌပေတဗ္ဗော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဓမ္မစက္ခုနာတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလသင်္ခါတော ပဋိပတ္တိဓမ္မောဝ စက္ခု ဧတဿာတိ ဓမ္မစက္ခု၊ တေန ဆဟိ အင်္ဂေဟိ ယုတ္တေန ဓမ္မစက္ခုနာ ပန ဘိက္ခုနာ ဥပသမ္ပာဒနာ ကာတဗ္ဗာ၊ နိဿယော စေဝ ဒါတဗ္ဗော၊ သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ အာပတ္တိံ ဇာနာတိ၊ အနာပတ္တိံ ဇာနာတိ၊ ဂရုံ အာပတ္တိံ ဇာနာတိ၊ လဟုံ အာပတ္တိံ ဇာနာတီတိ ယောဇနာ။ အဿ ဘိက္ခုနော ဥဘယာနိ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရာ သွာဂတာနိ ဘဝန္တိ၊ အတ္ထတော သုဝိဘတ္တာနိ ဘဝန္တိ၊ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသော သုဝိနိစ္ဆိတာနိ ဘဝန္တိ၊ ဒသဝဿော ဝါ ဟောတိ၊ အတိရေကဒသဝဿော ဝါတိ ယောဇနာ။

ဆက္ကကထာဝဏ္ဏနာ။

၆၃၉။ သတ္တ သာမီစိယော ဝုတ္တာတိ ‘‘သော စ ဘိက္ခု အနဗ္ဘိတော၊ တေ စ ဘိက္ခူ ဂါရယှာ၊ အယံ တတ္ထ သာမီစိ၊ ယုဉ္ဇန္တာယသ္မန္တော သကံ၊ မာ ဝေါ သကံ ဝိနဿာတိ အယံ တတ္ထ သာမီစိ၊ အယံ တေ ဘိက္ခု ပတ္တော ယာဝ ဘေဒနာယ ဓာရေတဗ္ဗောတိ၊ အယံ တတ္ထ သာမီစိ၊ တတော နီဟရိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သံဝိဘဇိတဗ္ဗံ၊ အယံ တတ္ထ သာမီစိ၊ အညာတဗ္ဗံ ပရိပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ပရိပဉှိတဗ္ဗံ၊ အယံ တတ္ထ သာမီစိ၊ ယဿ ဘဝိဿတိ၊ သော ဟရိဿတီတိ၊ အယံ တတ္ထ သာမီစီ’’တိ ဆ သာမီစိယော ဘိက္ခုပါတိမောက္ခေဝုတ္တာ၊ ‘‘သာ စ ဘိက္ခုနီ အနဗ္ဘိတာ၊ တာ စ ဘိက္ခုနိယော ဂါရယှာ၊ အယံ တတ္ထ သာမီစီ’’တိ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ ဝုတ္တာယ သဒ္ဓိံ သတ္တ သာမီစိယော ဝုတ္တာ။ သတ္တေဝ သမထာပိ စာတိ သမ္မုခါဝိနယာဒိသမထာပိ သတ္တေဝ ဝုတ္တာ။ ပညတ္တာပတ္တိယော သတ္တာတိ ပါရာဇိကာဒယော ပညတ္တာပတ္တိယော သတ္တ ဝုတ္တာ။ သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂဒဿိနာတိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒယော သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယာထာဝတော ပဿန္တေန ဘဂဝတာ။

သတ္တကကထာဝဏ္ဏနာ။

၆၄၀-၁။ ဣဓ ကုလဒူသကော ဘိက္ခု အာဇီဝဿေဝ ကာရဏာ ပုပ္ဖေန၊ ဖလေန၊ စုဏ္ဏေန၊ မတ္တိကာယ၊ ဒန္တကဋ္ဌေဟိ၊ ဝေဠုယာ၊ ဝေဇ္ဇိကာယ၊ ဇင်္ဃပေသနိကေနာတိ ဣမေဟိ အဋ္ဌဟိ အာကာရေဟိ ကုလာနိ ဒူသေတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပုပ္ဖေနာ’’တိအာဒိနာ ပုပ္ဖာဒိနာ ဒါနမေဝ ဥပလက္ခဏတော ဒဿေတိ။ ပုပ္ဖေနာတိ ပုပ္ဖဒါနေနာတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုပ္ဖဒါနာဒယော ကုလဒူသနေ ဝုတ္တာ။

၆၄၂-၅။ ‘‘အဋ္ဌဓာနတိရိတ္တာပိ၊ အတိရိတ္တာပိ အဋ္ဌဓာ’’တိဒွီသု အဋ္ဌကေသု အဋ္ဌ အနတိရိတ္တေ တာဝ ဒဿေတုမာဟ ‘‘အကပ္ပိယကတဉ္စေဝါ’’တိအာဒိ။ ဂိလာနာနတိရိတ္တကန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဣမေ အဋ္ဌေဝ အနတိရိတ္တကာ ဉေယျာတိ ယောဇနာ။ အကပ္ပိယကတာဒယော ပဝါရဏသိက္ခာပဒကထာဝဏ္ဏနာယ ဝုတ္တာ။

၆၄၆။ ဉာတဉတ္တိသူတိ ဉာတဒုက္ကဋံ၊ ဉတ္တိဒုက္ကဋဉ္စ။ ပဋိသာဝနေတိ ပဋိဿဝေ။ အဋ္ဌဒုက္ကဋာနံ ဝိနိစ္ဆယော ဒုတိယပါရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာယ ဝုတ္တော။

၆၄၈-၉။ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါတိ ယသကုလပုတ္တာဒီနံ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခူ’’တိ ဝစနေန ဘဂဝတာ ဒိန္နဥပသမ္ပဒါ။ သရဏဂမနေန စာတိ ပဌမဗောဓိယံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ အနုညာတဥပသမ္ပဒါ။ ပဉှာဗျာကရဏောဝါဒါတိ သောပါကဿ ပဉှာဗျာကရဏောပသမ္ပဒါ၊ မဟာကဿပတ္ထေရဿ ဒိန္နဩဝါဒပဋိဂ္ဂဟဏောပသမ္ပဒါ စ။ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟောတိ မဟာပဇာပတိယာ ဂေါတမိယာ အနုညာတဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏောပသမ္ပဒါ။

ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေနာတိ ဣဒါနိ ဘိက္ခုဥပသမ္ပဒါ။ အဋ္ဌဝါစိကာတိ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန၊ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေနာတိ အဋ္ဌဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ဘိက္ခုနီနံ ဥပသမ္ပဒါ အဋ္ဌဝါစိကာ နာမ။ ဒူတေန ဘိက္ခုနီနန္တိ အဍ္ဎကာသိယာ ဂဏိကာယ အနုညာတာ ဘိက္ခုနီနံ ဒူတေန ဥပသမ္ပဒါ။

၆၅၀။ သုဒ္ဓဒိဋ္ဌိနာတိ သုဋ္ဌု သဝါသနကိလေသာနံ ပဟာနေန ပရိသုဒ္ဓါ သမန္တစက္ခုသင်္ခါတာ ဒိဋ္ဌိ ဧတဿာတိ သုဒ္ဓဒိဋ္ဌိ၊ တေန သမန္တစက္ခုနာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။

၆၅၁။ ပါပိစ္ဆာ နာမ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနိစ္ဆာ။

၆၅၂-၃။ န စ မဇ္ဇပေါ သိယာတိ မဇ္ဇပေါ န သိယာ မဇ္ဇံ ပိဝန္တော န ဘဝေယျ၊ မဇ္ဇံ န ပိဝေယျာတိ အတ္ထော။ အဗြဟ္မစရိယာတိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၇၁) အသေဋ္ဌစရိယတော မေထုနာ ဝိရမေယျ။ ရတ္တိံ န ဘုဉ္ဇေယျ ဝိကာလဘောဇနန္တိ ဥပေါသထံ ဥပဝုတ္ထော ရတ္တိဘောဇနဉ္စ ဒိဝါဝိကာလဘောဇနဉ္စ န ဘုဉ္ဇေယျ။ န စ ဂန္ဓမာစရေတိ ဂန္ဓဉ္စ န ဝိလိမ္ပေယျ။ မဉ္စေ ဆမာယံ ဝ သယေထ သန္ထတေတိ ကပ္ပိယမဉ္စေ ဝါ သုဓာဒိပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ ဝါ တိဏပဏ္ဏပလာလာဒီနိ သန္ထရိတွာ ကတေ သန္ထတေ ဝါ သယေထာတိ အတ္ထော။ ဧတဉှိ အဋ္ဌင်္ဂိကမာဟုပေါသထန္တိ ဧတံ ပါဏာတိပါတာဒီနိ အသမာစရန္တေန ဥပဝုတ္ထံ ဥပေါသထံ အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ‘‘အဋ္ဌင်္ဂိက’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဒုက္ခန္တဂုနာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ ဂတေန ပတ္တေန ဗုဒ္ဓေန ပကာသိတန္တိ ယောဇနာ။

၆၅၄။ ဘိက္ခုနောဝါဒကဘိက္ခုနော အဋ္ဌင်္ဂါနိ ဘိက္ခုနောဝါဒကထာဝဏ္ဏနာယ ဒဿိတာနေဝ။

အဋ္ဌကကထာဝဏ္ဏနာ။

၆၅၅။ ဘောဇနာနိ ပဏီတာနိ နဝ ဝုတ္တာနီတိ ပဏီတာနိ ဟိ ဘောဇနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တာနိ။ ဒသသု အကပ္ပိယမံသေသု မနုဿမံသဝဇ္ဇိတာနိ နဝ မံသာနိ ခါဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ယောဇနာ။

၆၅၆။ ပါတိမောက္ခ…ပေ… ပရိဒီပိတာတိ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စုဒ္ဒေသာ၊ ဘိက္ခုနီနံ အနိယတုဒ္ဒေသေဟိ ဝိနာ စတ္တာရောတိ ဥဒ္ဒေသာ နဝ ဒီပိတာ။ ဥပေါသထာ နဝေဝါတိ ဒိဝသဝသေန တယော၊ ကာရကဝသေန တယော၊ ကရဏဝသေန တယောတိ နဝ ဥပေါသထာ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ သင်္ဃော နဝဟိ ဘိဇ္ဇတီတိ နဝဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ သင်္ဃော ဘိဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ –

‘‘ဧကတော၊ ဥပါလိ၊ စတ္တာရော ဟောန္တိ၊ ဧကတော စတ္တာရော၊ နဝမော အနုဿာဝေတိ၊ သလာကံ ဂါဟေတိ ‘အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ သတ္ထုသာသနံ၊ ဣမံ ဂဏှထ၊ ဣမံ ရောစေထာ’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ၊ ဥပါလိ၊ သင်္ဃရာဇိ စေဝ ဟောတိ သင်္ဃဘေဒေါ စ။ နဝန္နံ ဝါ၊ ဥပါလိ၊ အတိရေကနဝန္နံ ဝါ သင်္ဃရာဇိ စေဝ ဟောတိ သင်္ဃဘေဒေါ စာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၅၁)။

နဝကကထာဝဏ္ဏနာ။

၆၅၇။ ဒသ အက္ကောသဝတ္ထူနိ ဝက္ခတိ။ ဒသ သိက္ခာပဒါနိ ပါကဋာနေဝ။ မနုဿမံသာဒီနိ ဒသ အကပ္ပိယမံသာနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနေဝ။ သုက္ကာနိ ဝေ ဒသာတိ နီလာဒီနိ ဒသ သုက္ကာနိ။

၆၅၉။ ရညော အန္တေပုရပ္ပဝေသနေ ဒသ အာဒီနဝါ ဧဝံ ပါဠိပါဌေန ဝေဒိတဗ္ဗာ –

‘‘ဒသယိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒီနဝါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ။ ကတမေ ဒသ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇာ မဟေသိယာ သဒ္ဓိံ နိသိန္နော ဟောတိ၊ တတြ ဘိက္ခု ပဝိသတိ၊ မဟေသီ ဝါ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ သိတံ ပါတုကရောတိ၊ ဘိက္ခု ဝါ မဟေသိံ ဒိသွာ သိတံ ပါတုကရောတိ၊ တတ္ထ ရညော ဧဝံ ဟောတိ ‘အဒ္ဓါ ဣမေသံ ကတံ ဝါ ကရိဿန္တိ ဝါ’တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော အာဒီနဝေါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇာ ဗဟုကိစ္စော ဗဟုကရဏီယော အညတရံ ဣတ္ထိံ ဂန္တွာ န သရတိ၊ သာ တေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ၊ တတ္ထ ရညော ဧဝံ ဟောတိ ‘န ခေါ ဣဓ အညော ကောစိ ပဝိသတိ အညတြ ပဗ္ဗဇိတေန၊ သိယာ နု ခေါ ပဗ္ဗဇိတဿ ကမ္မ’န္တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယော အာဒီနဝေါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော အန္တေပုရေ အညတရံ ရတနံ နဿတိ၊ တတ္ထ ရညော ဧဝံ ဟောတိ ‘န ခေါ ဣဓ အညော ကောစိ ပဝိသတိ အညတြ ပဗ္ဗဇိတေန၊ သိယာ နု ခေါ ပဗ္ဗဇိတဿ ကမ္မ’န္တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယော အာဒီနဝေါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော အန္တေပုရေ အဗ္ဘန္တရာ ဂုယှမန္တာ ဗဟိဒ္ဓါ သမ္ဘေဒံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တတ္ထ ရညော ဧဝံ ဟောတိ ‘န ခေါ ဣဓ အညော ကောစိ ပဝိသတိ အညတြ ပဗ္ဗဇိတေန၊ သိယာ နု ခေါ ပဗ္ဗဇိတဿ ကမ္မ’န္တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုတ္ထော အာဒီနဝေါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော အန္တေပုရေ ပိတာ ဝါ ပုတ္တံ ပတ္ထေတိ၊ ပုတ္တော ဝါ ပိတရံ ပတ္ထေတိ၊ တေသံ ဧဝံ ဟောတိ ‘န ခေါ ဣဓ အညော ကောစိ ပဝိသတိ အညတြ ပဗ္ဗဇိတေန၊ သိယာ နု ခေါ ပဗ္ဗဇိတဿ ကမ္မ’န္တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စမော အာဒီနဝေါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇာ နီစဋ္ဌာနိယံ ဥစ္စေ ဌာနေ ဌပေတိ၊ ယေသံ တံ အမနာပံ၊ တေသံ ဧဝံ ဟောတိ ‘ရာဇာ ခေါ ပဗ္ဗဇိတေန သံသဋ္ဌော၊ သိယာ နု ခေါ ပဗ္ဗဇိတဿ ကမ္မ’န္တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဋ္ဌော အာဒီနဝေါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇာ ဥစ္စဋ္ဌာနိယံ နီစေ ဌာနေ ဌပေတိ၊ ယေသံ တံ အမနာပံ၊ တေသံ ဧဝံ ဟောတိ ‘ရာဇာ ခေါ ပဗ္ဗဇိတေန သံသဋ္ဌော၊ သိယာ နု ခေါ ပဗ္ဗဇိတဿ ကမ္မ’န္တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တမော အာဒီနဝေါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇာ အကာလေ သေနံ ဥယျောဇေတိ၊ ယေသံ တံ အမနာပံ၊ တေသံ ဧဝံ ဟောတိ ‘ရာဇာ ခေါ ပဗ္ဗဇိတေန သံသဋ္ဌော၊ သိယာ နု ခေါ ပဗ္ဗဇိတဿ ကမ္မ’န္တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဋ္ဌမော အာဒီနဝေါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇာ ကာလေ သေနံ ဥယျောဇေတွာ အန္တရာမဂ္ဂတော နိဝတ္တာပေတိ၊ ယေသံ တံ အမနာပံ၊ တေသံ ဧဝံ ဟောတိ ‘ရာဇာ ခေါ ပဗ္ဗဇိတေန သံသဋ္ဌော၊ သိယာ နု ခေါ ပဗ္ဗဇိတဿ ကမ္မ’န္တိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဝမော အာဒီနဝေါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော အန္တေပုရံ ဟတ္ထိသမ္မဒ္ဒံ အဿသမ္မဒ္ဒံ ရထသမ္မဒ္ဒံ ရဇနီယာနိ ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာနိ၊ ယာနိ န ပဗ္ဗဇိတဿ သာရုပ္ပာနိ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒသမော အာဒီနဝေါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒသ အာဒီနဝါ ရာဇန္တေပုရပ္ပဝေသနေ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၄၅၊ ပါစိ။ ၄၉၇)။

တတ္ထ စ ပိတာ ဝါ ပုတ္တံ ပတ္ထေတီတိ ပုတ္တံ မာရေတုမိစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဧသေဝ နယော ပုတ္တော ပိတရံ ပတ္ထေတီတိ။ ဟတ္ထိသမ္မဒ္ဒန္တိ ဟတ္ထီနံ သမ္မဒ္ဒေါ သံသဋ္ဌော ဧတ္ထာတိ ဟတ္ထိသမ္မဒ္ဒံ။ ဧဝံ ‘‘အဿသမ္မဒ္ဒ’’န္တိအာဒီသုပိ။

ဒသာကာရေဟီတိ –

‘‘အာပတ္တိနုက္ခိတ္တမနန္တရာယ-

ပဟုတ္တတာယော တထသညိတာ စ၊

ဆာဒေတုကာမော အထ ဆာဒနာတိ၊

ဆန္နာ ဒသင်္ဂေဟရုဏုဂ္ဂမမှီတိ။ –

ဂဟိတေဟိ ဒသဟိ အင်္ဂေဟိ။

၆၆၀။ ဒသ ကမ္မပထာ ပုညာတိ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိအာဒယော ဒသ ကုသလကမ္မပထာ။ အပုညာပိ တထာ ဒသာတိ ပါဏာတိပါတာဒယော ဒသ အကုသလကမ္မပထာဝ။ ဒသ ဒါနဝတ္ထူနိ ဝက္ခတိ။ ဒသေဝ ရတနာနိ စာတိ –

‘‘မုတ္တာ မဏီ ဝေဠုရိယာ စ သင်္ခါ၊

သိလာ ပဝါဠံ ရဇတဉ္စ ဟေမံ၊

လောဟီတကဉ္စာပိ မသာရဂလ္လာ၊

ဒဿေတိ ဓီရော ရတနာနိ ဇညာ’’တိ။ –

နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ဒသ ရတနာနိ။

၆၆၂။ မုနိန္ဒေန အဝန္ဒိယာ ဒသ ပုဂ္ဂလာ ဒီပိတာတိ ယောဇနာ။ ကထံ? ‘‘ဒသယိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝန္ဒိယာ။ ပုရေ ဥပသမ္ပန္နေန ပစ္ဆာ ဥပသမ္ပန္နော အဝန္ဒိယော၊ အနုပသမ္ပန္နော အဝန္ဒိယော၊ နာနာသံဝါသကော ဝုဍ္ဎတရော အဓမ္မဝါဒီ အဝန္ဒိယော၊ မာတုဂါမော အဝန္ဒိယော၊ ပဏ္ဍကော အဝန္ဒိယော၊ ပါရိဝါသိကော အဝန္ဒိယော၊ မူလာယပဋိကဿနာရဟော အဝန္ဒိယော၊ မာနတ္တာရဟော အဝန္ဒိယော၊ မာနတ္တစာရိကော အဝန္ဒိယော၊ အဗ္ဘာနာရဟော အဝန္ဒိယော။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒသ အဝန္ဒိယာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၂)။

၆၆၃-၄။ သောသာနိကန္တိ သုသာနေ ဆဍ္ဍိတံ။ ပါပဏိကန္တိ အာပဏဒွါရေ ဆဍ္ဍိတံ။ ဥန္ဒူရက္ခာယိတန္တိ ဥန္ဒူရေဟိ ခါယိတံ ပရိစ္စတ္တံ ပိလောတိကံ။ ဂေါခါယိတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ထူပစီဝရိကန္တိ ဗလိကမ္မတ္ထာယ ဝမ္မိကေ ပရိက္ခိပိတွာ ပရိစ္စတ္တဝတ္ထံ။ အာဘိသေကိယန္တိ ရာဇူနံ အဘိသေကမဏ္ဍပေ ပရိစ္စတ္တဝတ္ထံ။ ဂတပစ္စာဂတဉ္စာတိ သုသာနဂတမနုဿေဟိ ပစ္စာဂန္တွာ နဟာယိတွာ ဆဍ္ဍိတံ ပိလောတိကံ။

၆၆၅။ သဗ္ဗနီလာဒယော ဝုတ္တာ၊ ဒသ စီဝရဓာရဏာတိ ‘‘သဗ္ဗနီလကာနိ စီဝရာနိ ဓာရေန္တီတိ ဝုတ္တဝသေန ဒသာ’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၃၀) ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ ဒသကေ သံကစ္စိကာယ ဝါ ဥဒကသာဋိကာယ ဝါ သဒ္ဓိံ တိစီဝရာနိ နာမေန အဓိဋ္ဌိတာနိ နဝ စီဝရာနိ ‘‘ဒသစီဝရဓာရဏာ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ ယထာဟ – ‘‘နဝသု ကပ္ပိယစီဝရေသု ဥဒကသာဋိကံ ဝါ သံကစ္စိကံ ဝါ ပက္ခိပိတွာ ဒသာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၃၃၀)။

ဒသကကထာဝဏ္ဏနာ။

၆၆၆။ ပဏ္ဍကာဒယော ဧကာဒသ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာ ပန ဥပသမ္ပာဒိတာပိ အနုပသမ္ပန္နာ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။

၆၆၇။ ‘‘အကပ္ပိယာ’’တိ ဝုတ္တာ ပတ္တာ ဧကာဒသ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။ ဒါရုဇေန ပတ္တေနာတိ ဒါရုမယေန ပတ္တေန။ ရတနုဗ္ဘဝါတိ ရတနမယာ ဒသ ပတ္တာ ဧကာဒသ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။ ဒါရုဇေန စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေန တမ္ဗလောဟမယပတ္တဿ သင်္ဂဟော။ ယထာဟ ‘‘ဧကာဒသ ပတ္တာတိ တမ္ဗလောဟမယေန ဝါ ဒါရုမယေန ဝါ သဒ္ဓိံ ဒသရတနမယာ’’တိ။ ဣဓ ရတနံ နာမ မုတ္တာဒိဒသရတနံ။

၆၆၈။ အကပ္ပိယာ ပါဒုကာ ဧကာဒသ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ ‘‘ဧကာဒသ ပါဒုကာတိ ဒသ ရတနမယာ၊ ဧကာ ကဋ္ဌပါဒုကာ။ တိဏပါဒုကမုဉ္ဇပါဒုကပဗ္ဗဇပါဒုကာဒယော ပန ကဋ္ဌပါဒုကသင်္ဂဟမေဝ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။

၆၆၉-၇၀။ အတိခုဒ္ဒကာ အတိမဟန္တာတိ ယောဇနာ။ ခဏ္ဍနိမိတ္တကာ ဆာယာနိမိတ္တကာတိ ယောဇနာ။ ဗဟိဋ္ဌေန သမ္မတာတိ သီမာယ ဗဟိ ဌိတေန သမ္မတာ။ နဒိယံ၊ ဇာတဿရေ၊ သမုဒ္ဒေ ဝါ တထာ သမ္မတာတိ ယောဇနာ။ သီမာယ သမ္ဘိန္နာ သီမာယ အဇ္ဈောတ္ထဋာ သီမာတိ ယောဇနာ။ ဣမာ ဧကာဒသ အသီမာယော သိယုန္တိ ယောဇနာ။

၆၇၁။ ဧကာဒသေဝ ပထဝီ ကပ္ပိယာ၊ ဧကာဒသေဝ ပထဝီ အကပ္ပိယာတိ ယောဇနာ။

တတ္ထ ဧကာဒသ ကပ္ပိယပထဝီ နာမ သုဒ္ဓပါသာဏာ၊ သုဒ္ဓသက္ခရာ၊ သုဒ္ဓကထလာ၊ သုဒ္ဓမရုမ္ဗာ၊ သုဒ္ဓဝါလုကာ၊ ယေဘုယျေနပါသာဏာ၊ ယေဘုယျေနသက္ခရာ၊ ယေဘုယျေနကထလာ၊ ယေဘုယျေနမရုမ္ဗာ၊ ယေဘုယျေနဝါလုကာတိ ဣမာ ဒသ ဒဍ္ဎာယ ပထဝိယာ ဝါ စတုမာသောဝဋ္ဌကပံသုပုဉ္ဇေန ဝါ မတ္တိကာပုဉ္ဇေန ဝါ သဒ္ဓိံ ဧကာဒသ။ ‘‘အပ္ပပံသုကာ၊ အပ္ပမတ္တိကာ’’တိ (ပါစိ။ ၈၆) အပရာပိ ပထဝိယော ဝုတ္တာ၊ တာ ယေဘုယျေနပါသာဏာဒီသု ပဉ္စသုယေဝ သင်္ဂဟိတာ။

ဧကာဒသ အကပ္ပိယပထဝီ နာမ ‘‘သုဒ္ဓပံသု သုဒ္ဓမတ္တိကာ အပ္ပပါသာဏာ အပ္ပသက္ခရာ အပ္ပကထလာ အပ္ပမရုမ္ဗာ အပ္ပဝါလုကာ ယေဘုယျေနပံသုကာ ယေဘုယျေနမတ္တိကာ၊ အဒဍ္ဎာပိ ဝုစ္စတိ ဇာတာ ပထဝီ။ ယောပိ ပံသုပုဉ္ဇော ဝါ မတ္တိကာပုဉ္ဇော ဝါ အတိရေကစာတုမာသံ ဩဝဋ္ဌော၊ အယမ္ပိ ဝုစ္စတိ ဇာတပထဝီ’’တိ (ပါစိ။ ၈၆) ဝုတ္တာ ဧကာဒသ။

ဂဏ္ဌိကာ ကပ္ပိယာ ဝုတ္တာ၊ ဧကာဒသ စ ဝီဓကာတိ ဧတ္ထ ကပ္ပိယာ ဂဏ္ဌိကာ ဝိဓကာ စ ဧကာဒသ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။ တေ ပန –

‘‘ဝေဠုဒန္တဝိသာဏဋ္ဌိ-ကဋ္ဌလာခါဖလာမယာ၊

သင်္ခနာဘိမယာ သုတ္တ-နဠလောဟမယာပိ စ၊

ဝိဓာ ကပ္ပန္တိ ကပ္ပိယာ၊ ဂဏ္ဌိယော စာပိ တမ္မယာ’’တိ။ –

ဣမာယ ဂါထာယ သင်္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၆၇၄-၅။ ဥက္ခိတ္တဿာနုဝတ္တိကာ ဘိက္ခုနီ ဥဘိန္နံ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ ဝသာ သင်္ဃာဒိသေသေသု အဋ္ဌ ယာဝတတိယကာတိ ဣမေ ဧကာဒသ ယာဝတတိယကာတိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။

၆၇၆။ နိဿယဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော ဒသေကာဝ ဧကာဒသေဝ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။ ဆဓာစရိယတော ဝုတ္တာတိ –

‘‘ပက္ကန္တေ ပက္ခသင်္ကန္တေ၊ ဝိဗ္ဘန္တေ စာပိ နိဿယော၊

မရဏာဏတ္တုပဇ္ဈာယ-သမောဓာနေဟိ သမ္မတီ’’တိ။ –

အာစရိယတော ဆဓာ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော ဝုတ္တာ။ ဥပဇ္ဈာယာ တု ပဉ္စဓာတိ တာသု ဥပဇ္ဈာယသမောဓာနံ ဝိနာ အဝသေသာဟိ ပဉ္စဓာ ဥပဇ္ဈာယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယော ဝုတ္တာတိ ဣမေ ဧကာဒသ။

ဧကာဒသကကထာဝဏ္ဏနာ။

၆၇၇။ တေရသေဝ ဓုတင်္ဂါနီတိ ပံသုကူလိကင်္ဂါဒီနိ ဓုတင်္ဂါနိ တေရသေဝ ဟောန္တိ။

ပရမာနိ စ စုဒ္ဒသာတိ ‘‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ မာသပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တံ စီဝရံ နိက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ သန္တရုတ္တရပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တတော စီဝရံ သာဒိတဗ္ဗံ၊ ဆက္ခတ္တုပရမံ တုဏှီဘူတေန ဥဒ္ဒိဿ ဌာတဗ္ဗံ၊ နဝံ ပန ဘိက္ခုနာ သန္ထတံ ကာရာပေတွာ ဆဗ္ဗဿာနိ ဓာရေတဗ္ဗံ ဆဗ္ဗဿပရမတာ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ တိယောဇနပရမံ သဟတ္ထာ ဟရိတဗ္ဗာနိ၊ ဒသာဟပရမံ အတိရေကပတ္တော ဓာရေတဗ္ဗော၊ သတ္တာဟပရမံ သန္နိဓိကာရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ၊ ဆာရတ္တပရမံ တေန ဘိက္ခုနာ တေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝသိတဗ္ဗံ၊ စတုက္ကံသပရမံ၊ အဍ္ဎတေယျကံသပရမံ၊ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမံ အာဒါတဗ္ဗံ၊ အဋ္ဌင်္ဂုလပရမံ မဉ္စပဋိပါဒကံ၊ အဋ္ဌင်္ဂုလပရမံ ဒန္တကဋ္ဌ’’န္တိ ဣတိ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ပရမာနိ။

သောဠသေဝ တု ‘‘ဇာန’’န္တိ ပညတ္တာနီတိ ‘‘ဇာန’’န္တိ ဧဝံ ဝတွာ ပညတ္တာနိ သောဠသ။ တေ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဇာနံ သင်္ဃိကံ လာဘံ ပရိဏတံ အတ္တနော ပရိဏာမေယျ၊ ဇာနံ ပုဗ္ဗုပဂတံ ဘိက္ခုံ အနုပခဇ္ဇ သေယျံ ကပ္ပေယျ၊ ဇာနံ သပ္ပာဏကံ ဥဒကံ တိဏံ ဝါ မတ္တိကံ ဝါ သိဉ္စေယျ ဝါ သိဉ္စာပေယျ ဝါ၊ ဇာနံ ဘိက္ခုနိပရိပါစိတံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ ဇာနံ အာသာဒနာပေက္ခော၊ ဘုတ္တသ္မိံ ပါစိတ္တိယံ၊ ဇာနံ သပ္ပာဏကံ ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ ဇာနံ ယထာဓမ္မံ နိဟဋာဓိကရဏံ ပုန ကမ္မာယ ဥက္ကောဋေယျ၊ ဇာနံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ အာပတ္တိံ ပဋိစ္ဆာဒေယျ၊ ဇာနံ ဦနဝီသတိဝဿံ ပုဂ္ဂလံ ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ ဇာနံ ထေယျသတ္ထေန သဒ္ဓိံ သံဝိဓာယ ဧကဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇေယျ၊ ဇာနံ တထာဝါဒိနာ ဘိက္ခုနာ အကတာနုဓမ္မေန၊ ဇာနံ တထာနာသိတံ သမဏုဒ္ဒေသံ၊ ဇာနံ သင်္ဃိကံ လာဘံ ပရိဏတံ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမေယျ၊ ဇာနံ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နံ ဘိက္ခုနိံ နေဝတ္တနာ ပဋိစောဒေယျ၊ ဇာနံ စောရိံ ဝဇ္ဈံ ဝိဒိတံ အနပလောကေတွာ၊ ဇာနံ သဘိက္ခုကံ အာရာမံ အနာပုစ္ဆာ ပဝိသေယျာတိ။

၆၇၈။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ ယော ဘိက္ခု အနုတ္တရံ သဥတ္တရံ ဥတ္တရပကရဏေန သဟိတံ သကလမ္ပိ ဝိနယဝိနိစ္ဆယံ ဇာနာတိ၊ မဟတ္တရေ အတိဝိပုလေ အနုတ္တရေ ဥတ္တရဝိရဟိတေ ဥတ္တမေ ဝိနယနယေ ဝိနယာဂတေ အာပတ္တိအနာပတ္တိဂရုကလဟုကကပ္ပိယအကပ္ပိယာဒိဝိနိစ္ဆယကမ္မေ။ အထ ဝါ ဝိနယနယေ ဝိနယပိဋကေ ပဝတ္တမာနော သော ဘိက္ခု နိရုတ္တရော ဘဝတိ ပစ္စတ္ထိကေဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဥတ္တရံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော၊ သေဋ္ဌော ဝါ ဘဝတိ၊ တဿ စေဝ ပရေသဉ္စ သံသယော န ကာတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဇာနတီတိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿော။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

ဧကုတ္တရနယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သေဒမောစနကထာဝဏ္ဏနာ

၆၇၉။ သုဏတံ သုဏန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋုဘာဝကရာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ပညာကောသလ္လသာဓိကာ တတောယေဝ ဝရာ ဥတ္တမာ။ သေဒမောစနဂါထာယောတိ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာနံ၊ သာသနပစ္စတ္ထိကာနဉ္စ ဝိဿဇ္ဇေတုမသက္ကုဏေယျဘာဝေန စိန္တယန္တဿ ခိန္နသရီရာ သေဒေ မောစေန္တီတိ သေဒမောစနာ။ အတ္ထာနုဂတပဉှာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဌပိတာ ပဉှဂါထာယော၊ တပ္ပဋိဗဒ္ဓါ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယော စ ဣတော ပရံ ဝက္ခာမီတိ ယောဇနာ။

၆၈၁။ ကဗန္ဓံ နာမ အသီသံ ဥရသိ ဇာတအက္ခိမုခသရီရံ။ ယထာဟ – ‘‘အသီသကံ ကဗန္ဓံ၊ ယဿ ဥရေ အက္ခီနိ စေဝ မုခဉ္စ ဟောတီ’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၇၉)။ မုခေန ကရဏဘူတေန။ ကတွာတိ သေဝိတွာ။

၆၈၂။ တဿ ဘိက္ခုနော ကထံ ပါရာဇိကော သိယာ ပါရာဇိကဓမ္မော ကထံ သိယာ။

၆၈၄။ ကိဉ္စီတိ ပါဒံ ဝါ ပါဒါရဟံ ဝါ ပရသန္တကံ။ ပရဉ္စ န သမာဒပေတိ ‘‘အမုကဿ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာဟီ’’တိ ပရံ န အာဏာပေယျ။

၆၈၅။ ပရဿ ကိဉ္စိ နာဒိယန္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဏတ္တိဉ္စာတိ စ-သဒ္ဒေန သံဝိဓာနံ၊ သင်္ကေတဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။

၆၈၆။ ဂရုကံ ဘဏ္ဍန္တိ ပါဒဂ္ဃနကဘာဝေန ဂရုဘဏ္ဍံ။ ‘‘ပရိက္ခာရ’’န္တိ ဧတဿ ဝိသေသနံ။ ပရဿ ပရိက္ခာရန္တိ ပရသန္တကံ ယံ ကိဉ္စိ ပရိက္ခာရံ။

၆၉၂။ မနုဿုတ္တရိကေ ဓမ္မေတိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝိသယေ။ ကတိကံ ကတွာနာတိ ‘‘ဧဝံ နိသိန္နေ ဧဝံ ဌိတေ ဧဝံ ဂမနေ အတ္ထံ အာဝိကရောတီ’’တိအာဒိံ ကတွာ။ သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပာယောတိ ‘‘အရဟာ’’တိ ဂဟေတွာ မဟာသမ္ဘာဝနံ ကရောတီတိ အဓိပ္ပာယော ဟုတွာ။ အတိက္ကမတိ စေတိ တထာ ကတံ ကတိကံ အတိက္ကမတိ စေ၊ တထာရူပံ နိသဇ္ဇံ ဝါ ဌာနံ ဝါ ဂမနံ ဝါ ကရောတီတိ အတ္ထော။ စုတောတိ တထာရူပံ နိသဇ္ဇာဒိံ ဒိသွာ ကေနစိ မနုဿဇာတိကေန ‘‘အရဟာ’’တိ တင်္ခဏေ ဉာတေ သော ပုဂ္ဂလော ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ။

၆၉၃။ ဧကဝတ္ထုကာ ကထံ ဘဝေယျုန္တိ ယောဇနာ။

၆၉၄။ ဣတ္ထိယာတိ ဧကိဿာ ဣတ္ထိယာ။ ပဋိပဇ္ဇန္တောတိ ဧကက္ခဏေ အညေန ပုရိသေန ဝုတ္တသာသနံ ဝတွာ၊ ဣမိနာ စ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ဝီမံသတီ’’တိ အင်္ဂဒွယဿ ပုရိမသိဒ္ဓတံ ဒီပေတိ ဣမဿ ပစ္စာဟရဏကတဉ္စ။ ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဒုဋ္ဌုလ္လံ ဝတွာ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ဝဏ္ဏံ ဘဏန္တော။

၆၉၅။ ယထာဝုတ္တံ ဝတ္တံ အစရိတွာတိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ပရိဝါသာဒိဝတ္တံ အစရိတွာ။

၆၉၆။ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏသိက္ခာပဒတ္တာ အာဟ ‘‘နတ္ထိ သင်္ဃာဒိသေသတာ’’တိ။

၆၉၇။ ယေန ကုဒ္ဓါ ပသံသိတောတိ ဧတ္ထ ‘‘နိန္ဒိတော စာ’’တိ သေသော။

၆၉၈။ တိတ္ထိယာနံ ဝဏ္ဏမှိ ဘညမာနေ ယော ကုဇ္ဈတိ၊ သော အာရာဓကောတိ ယောဇနာ၊ ပရိတောသိတော ပသံသိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ တိတ္ထိယပုဗ္ဗော ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘိတွာ တိတ္ထိယာနံ ဝဏ္ဏသ္မိံ ဘညမာနေ သုတွာ သစေ ကုပ္ပတိ အနတ္တမနံ ကရောတိ၊ အာရာဓကော သင်္ဃာရာဓကော သင်္ဃံ ပရိတောသေန္တော ဟောတိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝဏ္ဏသ္မိံ ဘညမာနေ ယဒိ ကုဇ္ဈတိ၊ နိန္ဒိတောတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ သမ္ဗုဒ္ဓဿာတိ ဥပလက္ခဏံ။

၇၀၁။ ဂဟေတွာတိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ။

၇၅၁။ ‘‘န ရတ္တစိတ္တော’’တိအာဒိနာ ပုရိမာနံ တိဏ္ဏံ ပါရာဇိကာနံ ဝီတိက္ကမစိတ္တုပ္ပာဒမတ္တဿာပိ အဘာဝံ ဒီပေတိ။ မရဏာယာတိ ဧတ္ထ ‘‘မနုဿဇာတိကဿာ’’တိ ဣဒံ ပါရာဇိကပကရဏတောဝ လဗ္ဘတိ။ တဿာတိ ကိဉ္စိ ဒေန္တဿ။ တန္တိ တထာ ဒီယမာနံ။

၇၅၂။ ‘‘ပရာဇယော’’တိ ဣဒံ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေသု သင်္ဃဘေဒကဿ အန္တောဂဓတ္တာ ဝုတ္တံ။ သလာကဂ္ဂါဟေနာပိ သင်္ဃံ ဘိန္ဒန္တော သင်္ဃဘေဒကောဝ ဟောတိ။

၇၅၃။ အဒ္ဓယောဇနေ ယံ တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရံ ဧကံ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာနာတိ ယောဇနာ။

၇၅၄။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတနိဂြောဓသဒိသေ ရုက္ခမူလကေ တိစီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အဒ္ဓယောဇနေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေန္တဿာတိ ယောဇနာ။

၇၅၅။ ကာယိကာ နာနာဝတ္ထုကာယော သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကက္ခဏေ ကထံ ဖုသေတိ ယောဇနာ။

၇၅၇။ ဝါစသိကာ န ကာယိကာ နာနာဝတ္ထုကာယော သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကက္ခဏေ ကထံ ဖုသေတိ ယောဇနာ။

၇၅၈။ ဝိနယနသတ္ထေတိ ဝိနယပိဋကေ။ တဿ ဘိက္ခုဿ။

၇၅၉။ ‘‘ဣတ္ထိယာ’’တိအာဒီသု သဟတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသေန ဝါ ပဏ္ဍကေန ဝါ နိမိတ္တကေ မေထုနံ န သေဝန္တော န ပဋိသေဝန္တော မေထုနပစ္စယာ စုတောတိ ယောဇနာ။

၇၆၀။ ကာယသံသဂ္ဂေါယေဝ ကာယသံသဂ္ဂတာ၊ တံ အာပန္နာ။ အဋ္ဌဝတ္ထုကံ ဆေဇ္ဇန္တိ ဧဝံနာမကံ ပါရာဇိကံ။

၇၆၂။ သမယေ ပိဋ္ဌိသညိတေတိ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမမာသဿ ပဌမဒိဝသတော ယာဝ ဟေမန္တဿ ပဌမဒိဝသော၊ ဧတ္ထန္တရေ သတ္တမာသမတ္တေ ပိဋ္ဌိသညိတေ သမယေ။ ‘‘မာတုယာပိ စာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘မာတရမ္ပိ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သောယေဝ ဝါ ပါဌော။

၇၆၄။ ‘‘အဝဿုတဟတ္ထတော ဟိ ပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ’’တိ ဣမိနာ သင်္ဃာဒိသေသဿ ဝတ္ထုမာဟ၊ လသုဏန္တိ ပါစိတ္တိယဿ ဝတ္ထုံ၊ မနုဿမံသန္တိ ထုလ္လစ္စယဝတ္ထုံ၊ အကပ္ပမညန္တိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ။ အကပ္ပမညန္တိ ဧတ္ထ ‘‘မံသ’’န္တိ သေသော။ ‘‘သဗ္ဗေ ဧကတော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဧကတောတိ ဧတ္ထ ‘‘မဒ္ဒိတွာ’’တိ သေသော၊ အကပ္ပိယမံသေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော မဒ္ဒိတွာ ခါဒတီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗမေတံ ‘‘ဂဟေတွာ၊ မဒ္ဒိတွာ၊ ခါဒတီ’’တိ ကိရိယာနံ ကမ္မဝစနံ။ မနုဿမံသဉ္စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော ဟောတိ။ တဿာတိ ဘိက္ခုနိယာ။ သင်္ဃာဒိသေသပါစိတ္တိယဒုက္ကဋပါဋိဒေသနီယထုလ္လစ္စယာနိ ဧကက္ခဏေ ဟောန္တိ။

၇၆၅။ ‘‘ပုဂ္ဂလော ဧကော’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဒွေပိ စ ပုဏ္ဏဝဿာတိ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿာ စ ဒွေ သာမဏေရာ။ ဧကာဝ တေသံ ပန ကမ္မဝါစာတိ တေသံ ဥဘိန္နံ သာမဏေရာနံ ဧကေန အာစရိယေန ဧကာဝ ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာ ကတာ။ ဧကဿာတိ ဧကဿာပိ သာမဏေရဿ။ ကမ္မန္တိ ဥပသမ္ပဒကမ္မံ။ န ရူဟတေတိ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ကိမေတ္ထ ကာရဏံ၊ ဝဒ ဘဒ္ဒမုခါတိ အဓိပ္ပာယော။

၇၆၆။ မဟိဒ္ဓိကေသူတိ ဒွီသု သာမဏေရေသု။ သစေ ပန ဧကော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အာကာသဂေါ အာကာသဋ္ဌော ဟောတိ၊ အာကာသဂတဿေဝ ကတံ တံ ဥပသမ္ပဒကမ္မံ နေဝ ရူဟတိ နေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဘူမိဂတဿ ရူဟတီတိ ယောဇနာ။

၇၆၇။ ဣဒ္ဓိယာ အာကာသေ ဌိတေန သင်္ဃေန ဘူမိဂတဿ သာမဏေရဿ ဥပသမ္ပဒကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ။ ယဒိ ကရောတိ၊ ကုပ္ပတီတိ ယောဇနာ။ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗကမ္မာနံ သာဓာရဏလက္ခဏံ။ ယထာဟ – ‘‘သင်္ဃေနာပိ အာကာသေ နိသီဒိတွာ ဘူမိဂတဿ ကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ကရောတိ၊ ကုပ္ပတီ’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၁)။

၇၆၈။ ဝတ္ထံ ကပ္ပကတဉ္စ န ဟောတိ၊ ရတ္တဉ္စ န ဟောတိ၊ ကေသကမ္ဗလာဒိ အကပ္ပိယဉ္စ ဟောတိ၊ နိဝတ္ထဿ ပနာပတ္တိ တံ ပန နိဝတ္ထဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိ ဟောတိ။ အနာပတ္တိ ကထံ သိယာ၊ ဝဒ ဘဒ္ဒမုခါတိ ယောဇနာ။

၇၆၉။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ အကပ္ပိယဝတ္ထုဓာရဏေ တန္နိမိတ္တံ။ အစ္ဆိန္နစီဝရဿ ဘိက္ခုနော အနာပတ္တိ သိယာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကိဉ္စိပီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမတ္ထေတိ။ အဿ အစ္ဆိန္နစီဝရဿ ဘိက္ခုဿ အကပ္ပိယံ နာမ ကိဉ္စိပိ စီဝရံ န ဝိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

၇၇၀။ ကုတောပိ စ ပုရိသဿ ဟတ္ထတော ဘောဇနဿ ကိဉ္စိ န ဂဏှတိ၊ ဘောဇနတော ကိဉ္စိပိ သယမ္ပိ ကဿစိ ပုရိသဿ န ဒေတိ၊ တထာပိ ဂရုကံ ဝဇ္ဇံ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိံ ဥပေတိ အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ကထမာပဇ္ဇတိ၊ တွံ ယဒိ ဝိနယေ ကုသလော အသိ၊ မေ မယှံ ဝဒ ဧတံ ကာရဏံ ကထေဟီတိ ယောဇနာ။ ဟဝေတိ နိပါတမတ္တံ။

၇၇၁။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အညာယ ဘိက္ခုနိယာ ‘‘ဣင်္ဃ၊ အယျေ၊ ယံ တေ ဧသော ပုရိသပုဂ္ဂလော ဒေတိ ခါဒနီယံ ဝါ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၇၀၅) သင်္ဃာဒိသေသမာတိကာယ ဝုတ္တနယေန ဥယျောဇိတာ အဝဿုတမှာ ပုရိသပုဂ္ဂလာ ယံ ကိဉ္စိ ဘောဇနံ အာဒါယ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သစေ ဘုဉ္ဇတိ၊ သာ တထာ ဘုဉ္ဇန္တီ ယာယ ဥယျောဇိတာ ဘုဉ္ဇတိ၊ တဿာ ဥယျောဇိကာယ ဓီရာ ဝိနယဓရာ ပဏ္ဍိတာ သင်္ဃာဒိသေသံ ကထယန္တိ တဿာ ဥယျောဇိတာယ ဘောဇနပရိယောသာနေ ဥယျောဇိကာယ သင်္ဃာဒိသေသံ ဝဒန္တီတိ ယောဇနာ။ ယထာဟ – ‘‘တဿာ ဟိ ဘောဇနပရိယောသာနေ ဥယျောဇိကာယ သင်္ဃာဒိသေသော ဟောတီ’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၈၁)။

၇၇၂။ တံ ကထံ ယဒိ ဗုဇ္ဈသိ ဇာနာသိ၊ သာဓုကံ ဗြူဟိ ကထေဟီတိ ယောဇနာ။

၇၇၃။ နိသေဝိတေတိ တာယ ဥယျောဇိတာယ ဘိက္ခုနိယာ တဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဟတ္ထတော ပဋိဂ္ဂဟိတေ တသ္မိံ ဒန္တပေါနေ ပရိဘုတ္တေ ဥယျောဇိကာ လဟုဝဇ္ဇံ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

၇၇၅။ ‘‘ဥက္ခိတ္တကော’’တိ ဣမိနာ အာပတ္တိဝဇ္ဇမာဟ။ ယထာဟ – ‘‘တေန ဟိ သဒ္ဓိံ ဝိနယကမ္မံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ သော သင်္ဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇိတွာ ဆာဒေန္တော ဝဇ္ဇံ န ဖုသတီ’’တိ။

၇၇၆။ သပ္ပာဏပ္ပာဏဇန္တိ သပ္ပာဏကေ စ အပ္ပာဏကေ စ ဇာတံ။ နေဝ ဇင်္ဂမန္တိ ပါဒေဟိ ဘူမိယံ နေဝ စရန္တံ။ န ဝိဟင်္ဂမန္တိ အာကာသေ ပက္ခံ ပသာရေတွာ န စရန္တံ။ ဒွိဇန္တိ ဒွီဟိ ပစ္စယေဟိ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ ဇာတတ္တာ ဒွိဇံ။ ကန္တန္တိ မနောဟရံ။ အကန္တန္တိ အမနောဟရံ။

၇၇၇။ သပ္ပာဏဇော သဒ္ဒေါ စိတ္တဇော ဝုတ္တော၊ အပ္ပာဏဇော ဥတုဇော သဒ္ဒေါ ဝုတ္တော၊ သော ပန ဒွီဟေဝ ပစ္စယေဟိ ဇာတတ္တာ ‘‘ဒွိဇော’’တိ မတောတိ ယောဇနာ။

၇၇၈။ ‘‘ဝိနယေ’’တိအာဒိဂါထာ ဝဏ္ဏိတတ္ထာယေဝ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

သေဒမောစနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သာဓာရဏာသာဓာရဏကထာဝဏ္ဏနာ

၇၇၉-၈၀။ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနန္တိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါဂတာနံ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ။ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီဟီတိ ဥဘယတ္ထ သဟတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီနဉ္စ၊ ဘိက္ခုနီဟိ ဘိက္ခူနဉ္စာတိ ဥဘယတ္ထ အသာဓာရဏပညတ္တဉ္စ၊ တထာ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီနဉ္စ၊ ဘိက္ခုနီဟိ ဘိက္ခူနဉ္စာတိ ဥဘယတ္ထ သာဓာရဏသိက္ခာပဒဉ္စ အဟံ ဝက္ခာမီတိ ယောဇနာ။ သမာဟိတာတိ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ။ တံ မယာ ဝုစ္စမာနံ နိဒါနာဒိနယံ။ သုဏာထာတိ သောတုဇနံ သက္ကစ္စသဝနေ နိယောဇေတိ။

၇၈၁။ ‘‘နိဒါန’’န္တိအာဒိဂါထာ ဝုတ္တတ္ထာဝ။

၇၈၂-၃။ ‘‘ကတိ ဝေသာလိယာ’’တိအာဒိ ပုစ္ဆာဂါထာ ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ။

၇၈၆။ ‘‘ဒသ ဝေသာလိယာ’’တိအာဒိဝိဿဇ္ဇနဂါထာနံ ‘‘မေထုန’’န္တိအာဒယော နိဒ္ဒေသဝသေန ဝုတ္တာ။ ဝိဂ္ဂဟောတိ မနုဿဝိဂ္ဂဟံ ပါရာဇိကံ။ စတုတ္ထန္တိမဝတ္ထုကန္တိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မပါရာဇိကံ။ အတိရေကစီဝရန္တိ ပဌမကထိနံ။ သုဒ္ဓကာဠကေဠကလောမကန္တိ ဧဠကလောမဝဂ္ဂေ ဒုတိယံ။

၇၈၇။ ဘူတန္တိ ပဌမေ မုသာဝါဒဝဂ္ဂေ အဋ္ဌမံ။ ပရမ္ပရဉ္စေဝါတိ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပဒံ။ မုခဒွါရန္တိ စတုတ္ထေ ဘောဇနဝဂ္ဂေ ဒသမံ။ ဘိက္ခုနီသု စ အက္ကောသောတိ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ ဆဋ္ဌေ အာရာမဝဂ္ဂေ ဒုတိယံ။

၇၈၈။ ဒွေ အနုဒ္ဓံသနာနီတိ အဋ္ဌမနဝမသင်္ဃာဒိသေသာ။ စီဝရဿ ပဋိဂ္ဂဟောတိ စီဝရဝဂ္ဂေ ပဉ္စမံ။

၇၈၉။ ရူပိယန္တိ ဧဠကလောမဝဂ္ဂေ အဋ္ဌမံ။ သုတ္တဝိညတ္တီတိ ပတ္တဝဂ္ဂေ ဆဋ္ဌံ။ ဥဇ္ဈာပနန္တိ ဒုတိယေ ဘူတဂါမဝဂ္ဂေ တတိယံ။ ပရိပါစိတပိဏ္ဍောတိ တတိယေ ဩဝါဒဝဂ္ဂေ နဝမံ။ တထေဝ ဂဏဘောဇနန္တိ စတုတ္ထေ ဘောဇနဝဂ္ဂေ ဒုတိယံ။

၇၉၀။ ဝိကာလေ ဘောဇနဉ္စေဝါတိ တတ္ထေဝ သတ္တမံ။ စာရိတ္တန္တိ အစေလကဝဂ္ဂေ ပဉ္စမေ ဆဋ္ဌံ။ နှာနန္တိ သုရာပါနဝဂ္ဂေ ဆဋ္ဌေ သတ္တမံ။ ဦနဝီသတိဝဿန္တိ သတ္တမေ သပ္ပာဏကဝဂ္ဂေ ပဉ္စမံ။ ဒတွာ သင်္ဃေန စီဝရန္တိ အဋ္ဌမေ သဟဓမ္မိကဝဂ္ဂေ နဝမံ။

၇၉၁။ ဝေါသာသန္တီတိ ဒုတိယံ ဘိက္ခုပါဋိဒေသနီယံ။ နစ္စံ ဝါ ဂီတံ ဝါတိ ပဌမေ လသုဏဝဂ္ဂေ ဒသမံ။ စာရိကဒွယန္တိ စတုတ္ထေ တုဝဋ္ဋဝဂ္ဂေ သတ္တမဋ္ဌမာနိ။ ဆန္ဒဒါနေနာတိ အဋ္ဌမေ ကုမာရိဘူတဝဂ္ဂေ ဧကာဒသမံ။ ‘‘ဆန္ဒဒါနေတီ’’တိ ဝါ ပါဌော။ ‘‘ဆန္ဒဒါနံ ဣတိ ဣမေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၇၉၂။ ကုဋီတိ ဆဋ္ဌော သင်္ဃာဒိသေသော။ ကောသိယန္တိ နိဿဂ္ဂိယေသု ဒုတိယေ ဧဠကလောမဝဂ္ဂေ ပဌမံ။ သေယျန္တိ မုသာဝါဒဝဂ္ဂေ ပဉ္စမံ။ ပထဝီတိ မုသာဝါဒဝဂ္ဂေ ဒသမံ။ ဘူတဂါမကန္တိ ဘူတဂါမဝဂ္ဂေ ဒုတိယေ ပဌမံ။ သပ္ပာဏကဉ္စ သိဉ္စန္တီတိ ဘူတဂါမဝဂ္ဂေ ဒသမံ။

၈၀၀။ ဆဦနာနိ တီဏေဝ သတာနီတိ ဆဟိ ဦနာနိ တီဏေဝ သတာနိ၊ စတုနဝုတာဓိကာနိ ဒွိသတာနီတိ အတ္ထော။ သမစေတသာတိ –

‘‘ဝဓကေ ဒေဝဒတ္တမှိ၊ စောရေ အင်္ဂုလိမာလကေ၊

ဓနပါလေ ရာဟုလေ စ၊ သဗ္ဗတ္ထ သမမာနသော’’တိ။ (မိ။ ပ။ ၆။၆။၅၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၆ ဒေဝဒတ္တဝတ္ထု၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၁၀၀) –

ဝစနတော သဗ္ဗေသု ဟိတာဟိတေသု၊ လာဘာလာဘာဒီသု စ အဋ္ဌသု လောကဓမ္မေသု နိဗ္ဗိကာရတာယ စ သမာနစိတ္တေန တထာဂတေန။

ဝုတ္တာဝသေသာတိ ဝေသာလိယာဒီသု ဆသု နဂရေသု ဝုတ္တေဟိ အဝသိဋ္ဌာနိ။ ဣမေ သဗ္ဗေ ဣမာနိ သဗ္ဗာနိ သိက္ခာပဒါနိ သာဝတ္ထိယံ ကတာနိ ဘဝန္တိ၊ ပညတ္တာနိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

၈၀၁။ ပါရာဇိကာနိ စတ္တာရီတိ ဝေသာလိယံ ဝုတ္တံ မေထုနမနုဿဝိဂ္ဂဟဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ၊ ရာဇဂဟေ အဒိန္နာဒါနန္တိ စတ္တာရိ။ သတ္တ သင်္ဃာဒိသေသကာတိ ရာဇဂဟေ ဝုတ္တာ ဒွေ အနုဒ္ဓံသနာ၊ ဒွေ စ ဘေဒါ၊ အာဠဝိယံ ကုဋိကာရော၊ ကောသမ္ဗိယံ မဟလ္လကဝိဟာရော၊ ဒေါဝစဿန္တိ သတ္တ။ နိဿဂ္ဂိယာနိ အဋ္ဌေဝါတိ ဝေသာလိယံ အတိရေကစီဝရံ၊ ကာဠကဧဠကလောမံ၊ ရာဇဂဟေ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ သုတ္တဝိညတ္တိ၊ အာဠဝိယံ ကောသိယမိဿကံ၊ ကပိလဝတ္ထုမှိ ဧဠကလောမဓောဝနံ၊ ဦနပဉ္စဗန္ဓနန္တိ အဋ္ဌ။

ဒွတ္တိံသေဝ စ ခုဒ္ဒကာတိ ဝေသာလိယံ ဘူတာရောစနံ၊ ပရမ္ပရဘောဇနံ၊ အပ္ပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ အစေလကံ၊ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုံ အက္ကောသေယျာ’’တိ ပဉ္စ၊ ရာဇဂဟေ ဥဇ္ဈာပနကံ၊ ဘိက္ခုနိပရိပါစိတပိဏ္ဍော၊ ဂဏဘောဇနံ၊ ဝိကာလဘောဇနံ၊ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု နိမန္တိတော’’တိအာဒိ စ၊ ‘‘ဩရေနဍ္ဎမာသံ နဟာယေယျာ’’တိ၊ ဦနဝီသတိဝဿံ၊ ‘‘သမဂ္ဂေန သင်္ဃေန စီဝရံ ဒတွာ’’တိ ဘိက္ခူနံ အဋ္ဌ၊ ဘိက္ခုနီနံ ပန ‘‘နစ္စံ ဝါ ဂီတံ ဝါ’’တိအာဒိ စ၊ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အန္တောဝဿ’’န္တိအာဒိ စ၊ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဝဿံဝုတ္ထာ’’တိအာဒိ စာတိ ဒွယံ၊ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ပါရိဝါသိကဆန္ဒဒါနေနာ’’တိအာဒိ စာတိ စတ္တာရိ၊ အာဠဝိယံ အနုပသမ္ပန္နေန ဥတ္တရိ ဒိရတ္တတိရတ္တံ၊ ‘‘ပထဝိံ ခဏေယျ ဝါ’’တိအာဒိ၊ ဘူတဂါမပါတဗျတာယ၊ ‘‘ဇာနံ သပ္ပာဏကံ ဥဒက’’န္တိ စတ္တာရိ၊ ကောသမ္ဗိယံ အညဝါဒကေ ဝိဟေသကေ၊ ယာဝဒွါရကောသာ အဂ္ဂဠဋ္ဌပနာယ၊ သုရာမေရယပါနေ၊ အနာဒရိယေ၊ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ သဟဓမ္မိက’’န္တိအာဒိ စာတိ ပဉ္စ၊ ကပိလဝတ္ထုမှိ ‘‘ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ’’တိအာဒိ၊ ‘‘အဂိလာနေန ဘိက္ခုနာ စာတုမာသ’’န္တိအာဒိ၊ ‘‘အဋ္ဌိမယံ ဝါ ဒန္တမယံ ဝါ’’တိအာဒိ တီဏိ ဘိက္ခူနံ၊ ဘိက္ခုနီနံ ပန ‘‘ဥဒကသုဒ္ဓိကံ ပနာ’’တိအာဒိ၊ ‘‘ဩဝါဒါယ ဝါ’’တိအာဒီတိ ဒွေ၊ ဘဂ္ဂေသု ‘‘အဂိလာနော ဝိသိဗ္ဗနာပေက္ခော’’တိအာဒိ ဧကန္တိ ဧတာနိ ဗာတ္တိံသေဝ ပါစိတ္တိယာနိ။

၈၀၂။ ဒွေ ဂါရယှာတိ ‘‘ဘိက္ခု ပနေဝ ကုလေသူ’’တိအာဒိ၊ ‘‘ယာနိ ခေါ ပန တာနိ အာရညကာနီ’’တိအာဒိ စာတိ ဒွေ ပါဋိဒေသနီယာ။ တယော သေခါတိ ကောသမ္ဗိယံ န သုရုသုရုကာရကံ၊ ဘဂ္ဂေသု န သာမိသေန ဟတ္ထေန ပါနီယထာလကံ၊ န သသိတ္ထကံ ပတ္တဓောဝနန္တိ တီဏိ သေခိယာနိ။ ဆပ္ပညာသေဝ သိက္ခာပဒါနိ ပိဏ္ဍိတာနိ ဝေသာလိယာဒီသု ဆသု နဂရေသု ပညတ္တာနိ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။

၈၀၃။ သတ္တသု နဂရေသု ပညတ္တာနိ ဧတာနိ သဗ္ဗာနေဝ သိက္ခာပဒါနိ ပန အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ သတာနေဝ ဘဝန္တိ။ သာဝတ္ထိယံ ပညတ္တေဟိ စတုနဝုတာဓိကဒွိသတသိက္ခာပဒေဟိ သဒ္ဓိံ ဆသု နဂရေသု ပညတ္တာနိ ဆပညာသ သိက္ခာပဒါနိ ပညာသာဓိကာနိ တီဏိ သတာနိ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ အဍ္ဎေန စတုတ္ထံ ယေသံ တာနိ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ။

၈၀၄-၁၀။ ဧဝံ နိဒါနဝသေန နဂရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နိဒါနမညမသေသေတွာ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါဂတာနံ သဗ္ဗေသံ သိက္ခာပဒါနံ ကေဝလံ ပိဏ္ဍဝသေန ဂဏနံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သိက္ခာပဒါနိ ဘိက္ခူန’’န္တိအာဒိ။

၈၁၁။ ဧဝံ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနံ နိဒါနဉ္စ ဂဏနဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အသာဓာရဏာနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဆစတ္တာလီသာ’’တိအာဒိ။ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏဘာဝံ မဟေသိနာ ဂမိတာနိ သိက္ခာပဒါနိ ဆစတ္တာလီသေဝ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣမိနာ ဥဒ္ဒေသမာဟ။

၈၁၄။ ‘‘ဆ စ သင်္ဃာဒိသေသာ’’တိအာဒီဟိ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ နိဒ္ဒေသံ ဒဿေတွာ ‘‘ဝိဿဋ္ဌီ’’တိအာဒိနာ ပဋိနိဒ္ဒေသမာဟ။

၈၁၅။ ‘‘နိဿဂ္ဂိယေ အာဒိဝဂ္ဂသ္မိ’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဓောဝနန္တိ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ စီဝရဓောဝနံ။ ပဋိဂ္ဂဟောတိ တဿာယေဝ ဟတ္ထတော စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏံ။

၈၁၆။ အာရညန္တိ ဧကူနတိံသတိမံ သိက္ခာပဒံ။

၈၁၇။ ဘိက္ခူနံ၊ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဝုတ္တာနိ သဗ္ဗာနိ ပါစိတ္တိယာနိ ဂဏနာဝသာ အဋ္ဌာသီတိသတံ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။ အဋ္ဌာသီတိသတန္တိ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခာဂတံ ဆသဋ္ဌိသတပါစိတ္တိယံ ဝက္ခမာနေဟိ ဘိက္ခုနိယတေဟိ ဗာဝီသတိပါစိတ္တိယေဟိ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌာသီတိသတံ ဟောတိ။ တတောတိ အဋ္ဌာသီတာဓိကသတပါစိတ္တိယတော နိဒ္ဓါရိတာနိ ဧတာနိ ဒွါဝီသတိ ခုဒ္ဒကာနိ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခကေ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။

၈၁၈။ ဘိက္ခုနိဝဂ္ဂေါတိ ဘိက္ခုနီနံ ဩဝါဒဝဂ္ဂေါ။ ပရမ္ပရဘောဇနေ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ ပရမ္ပရဘောဇနံ၊ ပရမ္ပရဘောဇနေန သဟ ဝတ္တတီတိ သပရမ္ပရဘောဇနော။

၈၂၂။ ‘‘ဧကတော ပန ပညတ္တာ’’တိအာဒိ နိဂမနံ။ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏတံ ဂတာ ဧကတောဝ ပညတ္တာ ဣမေ ဣမာနိ သိက္ခာပဒါနိ ပိဏ္ဍိတာနိ ဆစတ္တာလီသ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။

၈၂၃။ မဟေသိနာ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏဘာဝံ ဂမိတာနိ ဘိက္ခုနီနံ သိက္ခာပဒါနိ ပရိပိဏ္ဍိတာနိ သတံ၊ တိံသ စ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။

၈၂၄။ ဧဝံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနံ နိဒ္ဒေသမာဟ ‘‘ပါရာဇိကာနီ’’တိအာဒိနာ။ ပါရာဇိကာနိ စတ္တာရီတိ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကအဋ္ဌဝတ္ထုကသင်္ခါတာနိ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ။

၈၂၆။ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ ပဋိနိဒ္ဒေသော ‘‘ဘိက္ခုနီနံ တု သင်္ဃာဒိသေသေဟီ’’တိအာဒိ။ စတုန္နံ ပါရာဇိကာနံ ဥဒ္ဒေသဝသေနေဝ ပါကဋတ္တာ ပဋိနိဒ္ဒေသေ အဂ္ဂဟဏံ။ အာဒိတော ဆာတိ ဥဿယဝါဒိကာဒယော ဆ သင်္ဃာဒိသေသာ။ ‘‘အာဒိတော’’တိ ဣဒံ ‘‘ယာဝတတိယကာ’’တိ ဣမိနာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ အဋ္ဌသု ယာဝတတိယကေသု ပုရိမာနိ စတ္တာရိ သိက္ခာပဒါနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၈၂၇။ သတ္တညဒတ္ထိကာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အညဒတ္ထိကသိက္ခာပဒတော ပစ္ဆိမာနိ စတ္တာရိ၊ ပုရိမာနိ ‘‘အညံ ဝိညာပေယျ၊ အညံ စေတာပေယျာ’’တိ ဒွေ စ ဂဟိတာနိ။ ပတ္တော စေဝါတိ ပဌမံ ပတ္တသန္နိစယသိက္ခာပဒမာဟ။ ဒုတိယဝဂ္ဂေ ပုရိမသိက္ခာပဒဒွယံ ‘‘ဂရုံ လဟု’’န္တိ ဣမိနာ ဂဟိတံ။

၈၂၈။ ဣဓ ဘိက္ခုနိပါတိမောက္ခေ ဧတာနိ ပန ဒွါဒသေဝ နိဿဂ္ဂိယာနိ သတ္ထာရာ ဘိက္ခုနီနံ ဝသေန ဧကတော ပညတ္တာနီတိ ယောဇနာ။

၈၂၉-၃၀။ ‘‘သဗ္ဗေဝ ဂဏနာဝသာ’’တိအာဒိ နိဂမနံ။ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏတံ ဂတာ ဘိက္ခုနီနံ ဧကတော ပညတ္တာ သတံ၊ တိံသ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။

၈၃၁-၃။ ‘‘အသာဓာရဏာ ဥဘိန္န’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဥဘိန္နံ အသာဓာရဏသိက္ခာပဒါနိ သတဉ္စ သတ္တတိ စ ဆ စ ဘဝန္တိ။ ဧဝမုဒ္ဒိဋ္ဌာနံ နိဒ္ဒေသော ‘‘ပါရာဇိကာနိ စတ္တာရီ’’တိအာဒိ။ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခုနီနံ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ။ ဒသစ္ဆ စာတိ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခုနီနံ သင်္ဃာဒိသေသာ ဒသ၊ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခူနံ ဝိဿဋ္ဌိအာဒိကာ သင်္ဃာဒိသေသာ ဆ စာတိ သင်္ဃာဒိသေသာ သောဠသ။

အနိယတာ ဒုဝေ စေဝါတိ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခူနံ အနိယတာ ဒွေ စ။ နိဿဂ္ဂါ စတုဝီသတီတိ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခူနံ ဒွါဒသ၊ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခုနီနံ ဒွါဒသာတိ ဧဝံ နိဿဂ္ဂိယာ စတုဝီသတိ စ။ သတံ အဋ္ဌာရသ ခုဒ္ဒကာတိ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခူနံ ဗာဝီသတိ၊ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခုနီနံ ဆန္နဝုတီတိ အဋ္ဌာရသာဓိကသတံ ခုဒ္ဒကာနိ စ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ အသာဓာရဏသင်္ဂဟေ။

ဒွါဒသေဝ စ ဂါရယှာတိ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခူနံ စတ္တာရိ၊ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာနိ ဘိက္ခုနီနံ အဋ္ဌာတိ ဧတေ ပါဋိဒေသနီယာ စာတိ ဣမေ ဆသတ္တတိအဓိကာနိ သတသိက္ခာပဒါနိ ဥဘိန္နမ္ပိ အသာဓာရဏာနီတိ ယောဇနာ။

၈၃၄။ ဥဘိန္နမ္ပိ သာဓာရဏာနိ သတ္ထုနာ ပညတ္တာနိ သိက္ခာပဒါနိ သတဉ္စ သတ္တတိ စ စတ္တာရိ စ ဘဝန္တီတိ ပကာသိတာတိ ယောဇနာ။

၈၃၅-၆။ ပါရာဇိကာနိ စတ္တာရီတိ မေထုနအဒိန္နာဒါနမနုဿဝိဂ္ဂဟဥတ္တရိမနုဿဓမ္မပါရာဇိကာနိ စတ္တာရိ စ။ သတ္တ သင်္ဃာဒိသေသကာတိ သဉ္စရိတ္တအမူလကအညဘာဂိယာ၊ စတ္တာရော ယာဝတတိယကာ စာတိ သင်္ဃာဒိသေသာ သတ္တ စ။ အဋ္ဌာရသ စ နိဿဂ္ဂါတိ နိဿဂ္ဂိယေသု ပဌမေ စီဝရဝဂ္ဂေ ဓောဝနပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဒွယဝဇ္ဇိတာနိ အဋ္ဌ၊ ဧဠကလောမဝဂ္ဂေ အဋ္ဌမနဝမဒသမာနီတိ တယော၊ ပတ္တဝဂ္ဂေ ပဌမပတ္တဝဿိကသာဋိကအာရညကသိက္ခာပဒတ္တယဿ ဝဇ္ဇိတာနိ သတ္တ စာတိ ဣမာနိ အဋ္ဌာရသ နိဿဂ္ဂိယသိက္ခာပဒါနိ စ။ သမသတ္တတိ ခုဒ္ဒကာတိ –

‘‘သဗ္ဗော ဘိက္ခုနိဝဂ္ဂေါပိ…ပေ… ဒွါဝီသတိ ဘဝန္တိ ဟီ’’တိ။ (ဥ။ ဝိ။ ၈၁၈-၈၂၁) –

ဝုတ္တာ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာတိ ဣမေဟိ ဗာဝီသတိပါစိတ္တိယေဟိ ဝဇ္ဇိတာနိ အဝသေသာနိ သတ္တတိ ပါစိတ္တိယာနိ စ ဥဘယသာဓာရဏဝသေန ပညတ္တာနိ။ ပဉ္စသတ္တတိ သေခိယာပိ စာတိ ဥဘိန္နံ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနံ သမသိက္ခတာ သာဓာရဏသိက္ခာပဒါနိ သဗ္ဗသော သတံ၊ သတ္တတိ၊ စတ္တာရိ စ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

သာဓာရဏာသာဓာရဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

လက္ခဏကထာဝဏ္ဏနာ

၈၃၇။ ဣတောတိ သာဓာရဏာသာဓာရဏကထာယ ပရံ။ သဗ္ဗဂန္တိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒသာဓာရဏံ။ ဝဒတော မေတိ ဝဒတော မမ ဝစနံ။ နိဗောဓထာတိ နိသာမေထ၊ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ ဟုတွာ သက္ကစ္စံ သုဏာထာတိ အတ္ထော။

၈၃၈-၉။ ‘‘ဝိပတ္တိ အာပတ္တိ အနာပတ္တီ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ‘‘အာဏတ္တိ အင်္ဂ’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ဝဇ္ဇကမ္မပဘေဒကန္တိ ဝဇ္ဇပဘေဒကံ ကမ္မပဘေဒကံ။ တိကဒွယန္တိ ကုသလတ္တိကဝေဒနာတ္တိကဒွယံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဣဒံ ပန သတ္တရသဝိဓသဗ္ဗသာဓာရဏလက္ခဏံ။ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗေသု သိက္ခာပဒေသု။

၈၄၀။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သတ္တရသဝိဓေ ယံ လက္ခဏံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယံ၊ ယဉ္စ ဥတ္တာနံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝဇ္ဇေတွာ အတ္ထဇောတနံ အတ္ထပ္ပကာသနံ ကရိဿာမီတိ ယောဇနာ။

၈၄၁။ နိဒါနံ နာမ ရာဇဂဟာဒိသိက္ခာပဒပညတ္တိဋ္ဌာနဘူတာနိ သတ္တ နဂရာနိ၊ တံ ပုဗ္ဗေ ဒဿိတန္တိ အဝသိဋ္ဌာနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ။ ပုဂ္ဂလော နာမ ကတမော? ယံ ယံ ဘိက္ခုနိံ၊ ဘိက္ခုဉ္စ အာရဗ္ဘ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ အယံ ဘိက္ခုနီ စ ဘိက္ခု စ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ အာဒိကမ္မိကော ပုဂ္ဂလောတိ ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။

၈၄၂။ ဓနိယာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ၊ ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယာ ဘိက္ခူ၊ သေယျသကော၊ ဥဒါယီ၊ အာဠဝကာ ဘိက္ခူ၊ ဆန္နော၊ မေတ္တိယဘူမဇကာ၊ ဒေဝဒတ္တော၊ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ ဘိက္ခူ၊ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ၊ ဥပနန္ဒော သကျပုတ္တော၊ အညတရော ဘိက္ခု၊ ဟတ္ထကော သကျပုတ္တော၊ အနုရုဒ္ဓါ၊ သတ္တရသဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ၊ စူဠပန္ထကော၊ ဗေလဋ္ဌသီသော၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒော၊ သာဂတတ္ထေရော၊ အရိဋ္ဌော ဘိက္ခု၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒောတိ ဣမေ ဧကဝီသတိ သင်္ဂဟိတာ။

၈၄၃။ ထုလ္လနန္ဒာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သုန္ဒရီနန္ဒာ၊ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခုနိယော၊ အညတရာ ဘိက္ခုနီ၊ စဏ္ဍကာဠီ၊ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခုနိယော၊ ဒွေ ဘိက္ခုနိယောတိ ဆယိမေ သင်္ဂဟိတာ။ သဗ္ဗေတိ ဥဘယပါတိမောက္ခေ အာဒိကမ္မိကာ သဗ္ဗေ ပုဂ္ဂလာ။

၈၄၄။ ဝတ္ထူတိ ဝတ္ထု နာမ သုဒိန္နာဒိနော တဿ တဿေဝ ပုဂ္ဂလဿ မေထုနာဒိကဿ စ ဝတ္ထုနော သဗ္ဗပ္ပကာရေန အဇ္ဈာစာရော ဝီတိက္ကမော ပဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။

၈၄၅-၆။ ကေဝလာ မူလဘူတာ ပညတ္တိ။ အနု စ အနုပ္ပန္နော စ သဗ္ဗတ္ထ စ ပဒေသော စ အနွနုပ္ပန္နသဗ္ဗတ္ထပဒေသာ၊ တေယေဝ ပဒါနိ အနွနုပ္ပန္နသဗ္ဗတ္ထပဒေသပဒါနိ၊ တာနိ ပုဗ္ဗကာနိ ယာသံ ပညတ္တီနံ တာ အနွနုပ္ပန္နသဗ္ဗတ္ထပဒေသပဒပုဗ္ဗိကာ။ တထေဝ သာ ပညတ္တီတိ ယောဇနာ။ အနုပညတ္တိ အနုပ္ပန္နပညတ္တိ သဗ္ဗတ္ထပညတ္တိ ပဒေသပညတ္တိ ဟောတိ။ ဧကတော ဥဘတော ပုဗ္ဗာ ကထေဝ သာ ပညတ္တီတိ ယောဇနာ။ ဧကတောပဒံ ဥဘတောပဒဉ္စ ပုဗ္ဗမဿာတိ ဧကတောဥဘတောပုဗ္ဗာ၊ ဧကတောပညတ္တိ ဥဘတောပညတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၈၄၇။ တတ္ထ နဝဓာသု ပညတ္တီသု။ ပညတ္တိ နာမ ကတမာတိ အာဟ ‘‘ယော မေထုန’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ယော ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေယျာ’’တိ စ ‘‘ယော ဘိက္ခု အဒိန္နံ အာဒိယေယျာ’’တိ စ ဧဝမာဒိကာ သိက္ခာပဒဿ မူလဘူတာ ပညတ္တိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

၈၄၈။ ဣစ္စေဝမာဒိကာတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယ ဒုဗ္ဗလျံ အနာဝိကတွာ’’တိ စ ‘‘ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ’’တိ စ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော။

၈၄၉။ ဝဇ္ဇကေ အနုပ္ပန္နေယေဝ ပညတ္တာ အနုပ္ပန္နပညတ္တိ၊ သာ အနုပ္ပန္နပညတ္တိ။

၈၅၀-၁။ ဂုဏင်္ဂုဏုပါဟနသိက္ခာပဒေန သဟ စမ္မတ္ထရဏသိက္ခာပဒဉ္စ ဓုဝနှာနံ ဓုဝနဟာနသိက္ခာပဒံ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂေန ဥပသမ္ပာဒနသိက္ခာပဒဉ္စာတိ ဧသာ စတုဗ္ဗိဓာ ပညတ္တိ ပဒေသပညတ္တိ နာမာတိ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။ မဇ္ဈိမဒေသသ္မိံယေဝ ဟောတီတိ မဇ္ဈိမဒေသသ္မိံယေဝ အာပတ္တိကရာ ဟောတိ။ န အညတောတိ န အညတြ ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဒေသန္တရေ ဌာနေ။

၈၅၂။ ဣတောတိ စတုဗ္ဗိဓပဒေသပညတ္တိတော။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ ပညတ္တိဘေဒေ။ သာဓာရဏဒုကာဒိကန္တိ သာဓာရဏပညတ္တိ အသာဓာရဏပညတ္တိ၊ ဧကတောပညတ္တိ ဥဘတောပညတ္တီတိ ဒုကဒွယံ။ အတ္ထတော ဧကမေဝါတိ အတ္ထတော အညမညသမာနမေဝ။ ဝိပတ္တာပတ္တာနာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော ဝိတ္ထာရိတောတိ ဣဓ န ဒဿိတော။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ဝိပတ္တီတိ သီလအာစာရဒိဋ္ဌိအာဇီဝဝိပတ္တီနံ အညတရာ။ အာပတ္တီတိ ပုဗ္ဗပယောဂါဒိဝသေန အာပတ္တိဘေဒေါ။ အနာပတ္တီတိ အဇာနနာဒိဝသေန အနာပတ္တိ။

၈၅၃။ အာပတ္တိ ပန သာဏတ္တိကာပိ ဟောတိ၊ အနာဏတ္တိကာပိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘အာဏတ္တီတိ စ နာမေသာ အာဏာပနာ’’တိ ဣမိနာ အာဏတ္တိ-သဒ္ဒဿ သဘာဝသာဓာရဏတ္တာတိ ဣဓာဟ။

၈၅၄။ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသုပိ သဗ္ဗာသံ အာပတ္တီနံ သဗ္ဗော ပန အင်္ဂဘေဒေါပိ ဝိဘာဝိနာ ဉာတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

၈၅၆။ ‘‘သာ စ အကြိယသမုဋ္ဌာနာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ကာယေန၊ ဝါစာယ ဝါ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ အတိရေကစီဝရဿ အနဓိဋ္ဌာနေန နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ ‘‘ပဌမေ ကထိနေ ဝိယာ’’တိ ဥဒါဟရဏံ ကတံ။

၈၅၇။ ကြိယာကြိယတော ဟောတီတိ ကိရိယတော စ အကိရိယတော စ ဟောတိ။ တတ္ထ ဥဒါဟရဏမာဟ ‘‘စီဝရဂ္ဂဟဏေ ဝိယာ’’တိ။ အညာတိကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဟတ္ထတော စီဝရဂ္ဂဟဏံ ကြိယာ၊ ပါရိဝတ္တကဿ အဒါနံ အကြိယာတိ ဧဝံ ကိရိယာယ စေဝ အကိရိယာယ စ ဣမံ အာပဇ္ဇတိ။

၈၅၈။ သိယာ ပန ကရောန္တဿ အကရောန္တဿာတိ ယာ ပန အာပတ္တိ သိယာ ကရောန္တဿ၊ သိယာ အကရောန္တဿ ဟောတိ၊ အယံ သိယာ ကိရိယတော၊ သိယာ အကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ။ သိယာတိ စ ကဒါစိ-သဒ္ဒတ္ထေ နိပါတော။ အတြောဒါဟရဏမာဟ ‘‘ရူပိယောဂ္ဂဟဏေ ဝိယာ’’တိ။ ရူပိယဿ ဥဂ္ဂဟဏေ၊ ဥဂ္ဂဏှာပနေ သိယာ ကဒါစိ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ၊ ဥပနိက္ခိတ္တဿ သာဒိယနေ ကာယဝါစာဟိ ကာတဗ္ဗဿ အကရဏေန ကဒါစိ အကရောန္တဿ ဟောတီတိ။

၈၅၉။ ယာ ကရောတော အကုဗ္ဗတော၊ ကဒါစိ ကရောန္တဿ စ ဟောတိ၊ သာ အာပတ္တိ သိယာ ကိရိယာကိရိယတော၊ သိယာ ကိရိယတောပိ စ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကုဋိကာရာပတ္တိ ဝိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သာ ဟိ ဝတ္ထုံ ဒေသာပေတွာ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ကရောတော ကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ၊ အဒေသာပေတွာ ပမာဏာတိက္ကန္တံ၊ ပမာဏယုတ္တံ ဝါ ကရောတော ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌာတိ။

၈၆၁။ ယတော အာပတ္တိတော။ အယံ အာပတ္တိ။ သညာယ ကရဏဘူတာယ ဝိမောက္ခော ဧတာယာတိ သညာဝိမောက္ခာ။ ဧတ္ထ စ ဝီတိက္ကမသညာ အဝိဇ္ဇမာနာပိ အာပတ္တိယာ ဝိမုစ္စနဿ သာဓကတမဋ္ဌေန ဂဟိတာ။ ယထာ ဝုဋ္ဌိယာ အဘာဝေန ဇာတံ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ‘‘ဝုဋ္ဌိကတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ သစိတ္တကာပတ္တိ။

၈၆၂-၄။ ဣတရာ ပန အစိတ္တကာပတ္တိ။ ဝီတိက္ကမသညာယ အဘာဝေန နတ္ထိ ဝိမောက္ခော ဧတာယာတိ နောသညာဝိမောက္ခာ။ သုစိတ္တေန သဝါသနကိလေသပ္ပဟာနေန၊ သကလလောကိယလောကုတ္တရကုသလသမ္ပယောဂေန စ သုန္ဒရစိတ္တေန ဘဂဝတာ ပကာသိတာ သဗ္ဗာဝ အာပတ္တိ စိတ္တဿ ဝသေန ဒုဝိဓာ သိယုန္တိ ယောဇနာ။ သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနဝသေန ပနာတိ သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနဝသေနေဝ။ သစိတ္တကမိဿကဝိဝဇ္ဇနတ္ထာယ ပန-သဒ္ဒေါ ဧဝကာရတ္ထော ဝုတ္တော။

ယာ သစိတ္တကေဟိ ဝါ အစိတ္တကမိဿကသမုဋ္ဌာနဝသေန ဝါ သမုဋ္ဌာတိ၊ အယံ အစိတ္တကာ။

၈၆၅။ သုဝိဇ္ဇေနာတိ သောဘမာနာဟိ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ ဝါ အဋ္ဌဟိ ဝါ ဝိဇ္ဇာဟိ သမန္နာဂတတ္တာ သုဝိဇ္ဇေန။ အနဝဇ္ဇေနာတိ သဝါသနကိလေသာဝဇ္ဇရဟိတတ္တာ အနဝဇ္ဇေန ဘဂဝတာ။ လောကပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတော လောကပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇဝသေန သဗ္ဗာဝ အာပတ္တိယော ဝဇ္ဇဝသေန ဒုဝိဓာ ဒုကာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၈၆၆။ ယဿာ သစိတ္တကေ ပက္ခေ၊ စိတ္တံ အကုသလံ သိယာတိ ယဿာ သစိတ္တကာစိတ္တကသမုဋ္ဌာနာယ အစိတ္တကာယ သုရာပါနာဒိအာပတ္တိယာ သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ အယံ လောကဝဇ္ဇာ နာမာတိ အတ္ထော။ ယဿာ ပန သစိတ္တကသမုဋ္ဌာနာယ ပဌမပါရာဇိကာဒိအာပတ္တိယာ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတိ၊ တဿာ လောကဝဇ္ဇတာယ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ အစိတ္တကာပိ ဝါ အာပတ္တိ သစိတ္တကပက္ခေ ကုသလစိတ္တေ သတိ လောကဝဇ္ဇတာယ သိဒ္ဓါယ အစိတ္တကပက္ခေပိ လောကဝဇ္ဇော ဟောတိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန အကုသလစိတ္တေနေဝ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာယ အာပတ္တိယာ လောကဝဇ္ဇတာတိ သာ ဝိသုံ န ဝုတ္တာ။

ယသ္မာ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာယ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမဝဇ္ဇာ သိယာ ကုသလံ၊ သိယာ အဗျာကတံ၊ တသ္မာ တဿာ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ ကုသလမေဝါတိ အယံ နိယမော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သေသာ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇကာ’’တိ။ ‘‘ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇကာ’’တိ ဣမိနာ စ လက္ခဏေန ဝတ္ထုဝိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ သိယာ ကုသလံ၊ သိယာ အကုသလံ၊ သိယာ အဗျာကတံ၊ တသ္မာ တဿာ သစိတ္တကပက္ခေ စိတ္တံ အကုသလမေဝါတိ အယံ နိယမော နတ္ထီတိ အာဟ။

၈၆၇။ ကာယဒွါရေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ ကာယကမ္မံ။ ဥဘယတ္ထ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ တဒုဘယံ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ။ မနောဒွါရေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထီတိ မနောကမ္မံ န ဝုတ္တံ။ ‘‘မနောဒွါရေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထီတိ စ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနာဒီသု မနောဒွါရေပိ အာပတ္တိသမ္ဘဝတော’’တိ အာစရိယာ။

၈၆၈-၉။ ကုသလာဒိတိကဒွယန္တိ ကုသလတ္တိကဉ္စေဝ ဝေဒနာတ္တိကဉ္စ။ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော ကုသလာကုသလစိတ္တော၊ တထာ အဗျာကတစိတ္တော ဝါ ဟုတွာ အာပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

ဒုက္ခာဒိသံယုတောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥပေက္ခာဝေဒနာသမင်္ဂိနော သင်္ဂဟော။ ဧဝံ သန္တေပိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု အကုသလစိတ္တဝသေန ဧကံ စိတ္တံ၊ ကုသလာဗျာကတဝသေန ဒွေ စိတ္တာနိ၊ သဗ္ဗေသံ ဝသေန တီဏိ စိတ္တာနိ။ ဒုက္ခဝေဒနာဝသေန ဧကာ ဝေဒနာ၊ သုခဥပေက္ခာဝသေန ဒွေ၊ သဗ္ဗာသံ ဝသေန တိဿော ဝေဒနာတိ အယမေဝ ဘေဒေါ လဗ္ဘတိ၊ န အညော ဘေဒေါ။

ကုသလတ္တိကံ သစေပိ ဂဟိတံ၊ န ပန သဗ္ဗေသမေဝ စိတ္တာနံ ဝသေန လဗ္ဘတိ၊ အထ ခေါ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကာနံ ဗာတ္တိံသစိတ္တာနမေဝ ဝသေန လဗ္ဘတိ။ ဗာတ္တိံသေဝ ဟိ စိတ္တာနိ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကာနိ။ ဒွါဒသ အကုသလာနိ၊ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလာနိ၊ ဒသ ကာမာဝစရကိရိယစိတ္တာနိ၊ ကုသလတော၊ ကိရိယတော စ ဒွေ အဘိညာစိတ္တာနိ စာတိ ဧဝံ ဗာတ္တိံသစိတ္တေဟိ သမုဋ္ဌိတာပိ အာပတ္တိ အကုသလာ ဝါ ဟောတိ အဗျာကတာ ဝါ၊ နတ္ထိ အာပတ္တိ ကုသလံ။ ယထာဟ သမထက္ခန္ဓကေ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၂၂၊ ပရိ။ ၃၀၃)။ အယံ ပန ပါဌော ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တော၊ န လောကဝဇ္ဇံ။ ယသ္မိဉှိ ပထဝိခဏနဘူတဂါမပါတဗျတာဒိကေ အာပတ္တာဓိကရဏေ ကုသလစိတ္တံ အင်္ဂံ ဟောတိ၊ တသ္မိဉ္စ သတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ ‘‘နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ။ တသ္မာ နယိဒံ အင်္ဂပဟောနကစိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ တာဝ အာပတ္တာဓိကရဏံ လောကဝဇ္ဇံ၊ တံ ဧကန္တတော အကုသလမေဝ။ တတ္ထ ‘‘သိယာ အကုသလ’’န္တိ ဝိကပ္ပော နတ္ထိ။ ယံ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ တံ ယသ္မာ သဉ္စိစ္စ ‘‘ဣမံ အာပတ္တိံ ဝီတိက္ကမာမီ’’တိ ဝီတိက္ကမန္တဿေဝ အကုသလံ ဟောတိ၊ အသဉ္စိစ္စ ပန ကိဉ္စိ အဇာနန္တဿ သဟသေယျာဒိဝသေန အာပဇ္ဇနတော အဗျာကတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ သဉ္စိစ္စာသဉ္စိစ္စဝသေန ဣမံ ဝိကပ္ပဘာဝံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ။ သစေ ပန ‘‘ယံ ကုသလစိတ္တော အာပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ’’န္တိ ဝဒေယျ၊ အစိတ္တကာနံ ဧဠကလောမပဒသောဓမ္မာဒိသမုဋ္ဌာနာနမ္ပိ ကုသလစိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ၊ န စ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကုသလစိတ္တံ အာပတ္တိယာ အင်္ဂံ၊ ကာယဝစီဝိညတ္တိဝသေန ပန စလိတပဝတ္တာနံ ကာယဝါစာနံ အညတရမေဝ အင်္ဂံ၊ တဉ္စ ရူပက္ခန္ဓပရိယာပန္နတ္တာ အဗျာကတန္တိ။

၈၇၀။ ဣဒံ တု လက္ခဏန္တိ ဣဒံ နိဒါနာဒိသာဓာရဏဝိနိစ္ဆယလက္ခဏံ။

၈၇၁။ ‘‘တရု’’န္တိအာဒိဂါထာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တတ္ထာဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော – တတ္ထ ‘‘ဒွယင်္ကုရ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ‘‘စတုဿိခ’’န္တိ။ တတ္ထ ‘‘ဒွယင်္ကုရ’’န္တိ လောကဝဇ္ဇပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာနံ ဂဟဏံ၊ ဣဓ စတုဿိခန္တိ စတုန္နံ ဝိပတ္တီနံ။ စတ္တာရော သီခါ အင်္ကုရာ ဧတဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ တတ္ထ ဝိပတ္တိ ‘‘သတ္တဖလ’’န္တိ သတ္တဖလေသု အန္တောဂဓာ၊ ဣဓ ဝိပတ္တိဋ္ဌာနေ ဝဇ္ဇံ ဂဟေတွာ သတ္တဖလာနိ။

၈၇၂။ အနုတ္တရတံ ဂတံ အတ္တနာ ဥတ္တရဿ ဥတ္တမဿ ကဿစိ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဣမံ ဥတ္တရံ ဥတ္တရံ နာမ ပကရဏံ ယော ထေရနဝမဇ္ဈိမေသု အညတရော ပရိယာပုဏာတိ ပါဌဿ ပဂုဏဝါစုဂ္ဂတကရဏေန အဓီယတိ၊ ပရိပုစ္ဆတိ အတ္ထဉ္စ အတ္ထဝဏ္ဏနံ သုတွာ သက္ကစ္စံ ဥဂ္ဂဟေတွာ မနသာ ပေက္ခိတွာ ပညာယ သုပ္ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဓာရေတိ၊ သော စ ဘိက္ခု စ-သဒ္ဒေန ဧဝမေဝ ဝိနယဝိနိစ္ဆယေ ယော ဘိက္ခု ယုတ္တော၊ သော စ ကာယဝါစဝိနယေ ကာယဝါစာဝီတိက္ကမာနံ ဝိနယနေ သံဝရဏေ ဝိနယေ ဝိနယပိဋကေ အနုတ္တရတံ ဥပယာတိ အတ္တနော ဥတ္တရိတရဿ အဝိဇ္ဇမာနတံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဧတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဥတ္တရတော’’တိ၊ ပဂုဏဝါစုဂ္ဂတကရဏေန အဓီတေန အတ္ထဝဏ္ဏနံ သုတွာ ဓာရဏေန သုဋ္ဌု ဓာရိတေန ဣမိနာ ဥတ္တရပကရဏေန ဟေတုဘူတေနာတိ အတ္ထော။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

လက္ခဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သဗ္ဗသင်္ကလနနယကထာဝဏ္ဏနာ

၈၇၃။ ပရိဝါရေ မုခါဂတာ ကတ္ထပညတ္တိဝါရာဒယော အဋ္ဌ ဝါရာ၊ တေယေဝ ပစ္စယ-သဒ္ဒေန ယောဇေတွာ ဝုတ္တာ အဋ္ဌပစ္စယဝါရာတိ ဝိဘင်္ဂဒွယေ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒဿိတာ သောဠသ ပရိဝါရာ အဿာတိ သောဠသပရိဝါရော၊ တဿ သောဠသပရိဝါရဿ။ သဗ္ဗံ သင်္ကလနံ နယန္တိ သဗ္ဗေသံ ဝုတ္တာနံ သင်္ကလနနယာနံ သင်္ဂဟေတဗ္ဗတော သဗ္ဗံ သင်္ကလဘေဒနံ နယံ။

၈၇၅။ ကာယိကာ ဆဗ္ဗိဓာတိ ပဌမပါရာဇိကာပတ္တိ၊ ကုဋိကရဏေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋာပတ္တိ၊ ဧကံ ပိဏ္ဍံ အနာဂတေ ထုလ္လစ္စယာပတ္တိ၊ တသ္မိံ အာဂတေ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိ၊ ဝိကာလဘောဇနေ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ၊ ပဌမပါဋိဒေသနီယာပတ္တီတိ ဆဗ္ဗိဓာ။

တထာ ဝါစသိကာပိ စာတိ စတုတ္ထပါရာဇိကာ၊ ကုဋိယာ ကာရာပနေ ပုဗ္ဗဂတိယော၊ ပဒသောဓမ္မပါစိတ္တိယံ၊ ဒဝကမျတာယ ဟီနေန ခုံသနံ၊ တဿ ဒုဗ္ဘာသိတန္တိ တထာ ဆဗ္ဗိဓာ။

ဆာဒေန္တဿ စ တိဿောတိ ဘိက္ခုနိယာ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကာယ ပါရာဇိကံ၊ ဘိက္ခုနော သင်္ဃာဒိသေသဆာဒနေ ပါစိတ္တိယံ၊ အတ္တနော ဒုဋ္ဌုလ္လစ္ဆာဒနေ ဒုက္ကဋန္တိ တိဿော စ။

ပဉ္စ သံသဂ္ဂပစ္စယာတိ ကာယသံသဂ္ဂေ ဘိက္ခုနိယာ ပါရာဇိကံ၊ ဘိက္ခုနော သင်္ဃာဒိသေသော၊ ကာယေန ကာယပဋိဗဒ္ဓေ ထုလ္လစ္စယံ၊ နိဿဂ္ဂိယေန ကာယပဋိဗဒ္ဓေ ဒုက္ကဋံ၊ အင်္ဂုလိပတောဒကေ ပါစိတ္တိယန္တိ ကာယသံသဂ္ဂပစ္စယာ ပဉ္စ အာပတ္တိယော။

၈၇၇။ ဘိက္ခုနိယာ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကာယ ပါရာဇိကံ၊ ဘိက္ခုဿ သင်္ဃာဒိသေသပဋိစ္ဆာဒကဿ ပါစိတ္တိယန္တိ ဒုဋ္ဌုလ္လစ္ဆာဒနေ ဒုဝေ။

၈၇၉။ ‘‘ဂါမန္တရေ စတဿောဝါ’’တိအာဒိ ပဋိနိဒ္ဒေသတော စ ဝိညာယတိ။

၈၈၁။ ဝဇန္တိယာတိ ဂစ္ဆန္တိယာ။

၈၈၅။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ရတ္တန္ဓကာရေ အပ္ပဒီပေ ဟတ္ထပါသေ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ယဒိ သလ္လပေယျ၊ တဿာ ပါစိတ္တိ။ ဒူရေ ဌိတာ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတာ ဝဒေယျ စေ၊ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ယောဇနာ။

၈၈၆။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဆန္နေ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ဒိဝါ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ အဿ ပုရိသဿ ဟတ္ထပါသေ ဌိတာ ဝဒေယျ သလ္လပေယျ၊ တဿာ ပါစိတ္တိ။ ဟတ္ထပါသံ ဝိဇဟိတွာ ဝဒေယျ စေ၊ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ယောဇနာ။

၈၉၁။ သနိဿဂ္ဂါ စ ပါစိတ္တီတိ နိဿဇ္ဇနဝိနယကမ္မသဟိတာယေဝ ပါစိတ္တိ။

၈၉၃။ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ။

၈၉၆။ ဒုဝိန္နန္တိ ဒွိန္နံ။

၈၉၈။ သမာနသံဝါသကဘူမိ နာမ ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော သမာနလဒ္ဓိကဿ ဧကသီမာယံ ဌိတဘာဝေါ။ နာနာပဒံ ပုဗ္ဗံ ဧတိဿာတိ နာနာပဒပုဗ္ဗိကာ၊ နာနာသံဝါသကဘူမီတိ အတ္ထော။ ဥက္ခိတ္တနာနာလဒ္ဓိကနာနာသီမဂတာ နာနာသံဝါသကဘူမိ။ ဣမာ ဒွေယေဝ သံဝါသကဘူမိယော ဟိ မဟေသိနာ ကာရုဏိကေန ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၈၉၉။ ဒုဝိန္နန္တိ ပါရိဝါသိကမာနတ္တစာရီနံ ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ။ ဒွယာတီတေနာတိ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂအတ္တကိလမထာနုယောဂသင်္ခါတံ အန္တဒွယံ အတိက္ကမ္မ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပဒါယ ဌိတေန။ အထ ဝါ သဿတုစ္ဆေဒဒွယံ အတိက္ကန္တေန။

၉၀၀။ ‘‘ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမံ အာဒါတဗ္ဗ’’န္တိ စ တထေဝ ‘‘ဒွင်္ဂုလံ ဝါ ဒုမာသံ ဝါ’’တိ စ ဒွင်္ဂုလာ ဒုဝေ ပညတ္တာတိ ယောဇနာ။

၉၀၅။ အာဏတ္တိယာ မနုဿမာရဏံ၊ အာဏတ္တိယာ အဒိန္နာဒါနမ္ပီတိ ယောဇနာ။

၉၀၇။ တိဿော ဩဘာသနာယိမာတိ ဣမာ တိဿော မေထုနာဓိပ္ပာယပ္ပကာသနာ။

၉၀၈။ သင်္ဃာဒိသေသော ဧဝ သင်္ဃာဒိသေသတာ။

၉၁၀။ ဝနပ္ပတိ နာမ ပုပ္ဖံ ဝိနာ ဖလန္တီ နိဂြောဓဥဒုမ္ဗရအဿတ္ထပိလက္ခကာဒိရုက္ခဇာတိ၊ ဣဓ ပန ဝနဇေဋ္ဌော ရက္ခိတဂေါပိတစေတိယရုက္ခော ဝနပ္ပတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ထုလ္လတာတိ ထုလ္လစ္စယံ။

၉၁၂။ ဝိဿဋ္ဌီတိ ဝိဿဇ္ဇိ သမ္ဘဝဓာတု။ ဆဍ္ဍနေတိ ဥပက္ကမိတွာ မောစနေ။ ‘‘ဟရိတေ ဥစ္စာရံ ပဿာဝံ ဆဍ္ဍနေ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၉၁၃။ ကိံ ပမာဏမေတာသန္တိ ကိတ္တကာ။

၉၁၅။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနိယာ သဒ္ဓိန္တိ ဧတ္ထ ဘိက္ခူတိ သာမိဝစနပ္ပသင်္ဂေ ပစ္စတ္တံ၊ ဘိက္ခုနောတိ အတ္ထော။ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဝါ ဝဏ္ဏလောပေါ။

၉၁၈။ ဒုတိယာယ ဟတ္ထပါသကံ။

၉၂၂။ ‘‘ယာဝတတိယကေ တိဿော အာပတ္တိယော’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၇၆ အတ္ထတော သမာနံ) ပဒဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ထုလ္လစ္စယံ သိယာ သင်္ဃ-ဘေဒကဿာနုဝတ္တိနော’’တိ ပဌန္တိ။ ‘‘တိဏ္ဏံ သင်္ဃဘေဒါနုဝတ္တာကာနံ ကောကာလိကာဒီနံ သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ တထာ ပါဌော န ဂဟေတဗ္ဗော။

၉၂၃။ ယာဝတတိယကေတိ တိဏ္ဏံ ပူရဏီ တတိယာ၊ ကမ္မဝါစာ၊ ယာဝတတိယာယ ကမ္မဝါစာယ ပရိယောသာနေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ အာပတ္တိ ယာဝတတိယကာ နာမ။

၉၂၆။ ‘‘အဝဿုတဿ…ပေ… ကိဉ္စီ’’တိ ဣဒံ ဂရုကာပတ္တိယာ ဝတ္ထုဒဿနံ။ ‘‘သဗ္ဗံ မံသံ အကပ္ပိယ’’န္တိ ဣဒံ ထုလ္လစ္စယဒုက္ကဋာနံ ဝတ္ထုဒဿနံ။

၉၂၇။ ‘‘ဝိညာပေတွာန…ပေ… ဘောဇနမ္ပိ စာ’’တိ ဣဒံ ပါဋိဒေသနီယဝတ္ထုဒဿနံ။ ‘‘လသုဏမ္ပိ စာ’’တိ ဣဒံ ပါစိတ္တိယဝတ္ထုဒဿနံ။ ‘‘ဧကတော အဇ္ဈောဟရန္တိယာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၉၃၀။ ရတ္တစိတ္တေန ဣတ္ထိယာ အင်္ဂဇာတံ ဩလောကေန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။

၉၃၁။ သမ္မာဝတ္တနာဝ သမ္မာဝတ္တနကာ။ တေစတ္တာလီသ ဝတ္တနာ ဒွါသီတိက္ခန္ဓကဝတ္တာနံ ပရိပူရဏဋ္ဌာနေ ဒဿိတာ။

၉၃၂။ အဒဿနအပဋိကမ္မေ အာပန္နာပတ္တိယာ ဒုဝေ ပုဂ္ဂလာ၊ ပါပိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ အာပန္နာပတ္တိယာ ဧကောတိ ဣမေ တယော ဥက္ခိတ္တပုဂ္ဂလာ။

၉၃၄။ ဒူသကောတိ ဘိက္ခုနိဒူသကော။ ကဏ္ဋကောတိ ကဏ္ဋကသာမဏေရော။

၉၃၇။ ဒဒေယျစ္စေဝမာဒိကာတိ ဉတ္တိကာလေ ‘‘သင်္ဃော ဒဒေယျာ’’တိအာဒိဘေဒါ ဉတ္တိကပ္ပနာ၊ ဉတ္တိကိရိယာတိ အတ္ထော။ ဒေတိ သင်္ဃော ကရောတီတိအာဒီတိ ကမ္မဝါစာကာလေ ‘‘သင်္ဃော ဒေတီ’’တိ ဝါ ‘‘ကရောတီ’’တိ ဝါ အာဒိဘေဒါ ဝစနကမ္မဿ အနိဋ္ဌိတတ္တာ ဝိပ္ပကတပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ သိယာ။

၉၃၈။ ဒိန္နံ ကတံ ပနိစ္စာဒီတိ ကမ္မဝါစာယ နိဋ္ဌိတာယ ‘‘ဒိန္နံ သင်္ဃေနာ’’တိ ဝါ ‘‘ကတံ သင်္ဃေနာ’’တိ ဝါတိအာဒိဝစနံ အတီတကရဏံ နာမ သိယာ။

၉၃၉။ သင်္ဃေတိ သင်္ဃမဇ္ဈေ။

‘‘ကာရဏေဟိ ပန ဒွီဟိ၊ သင်္ဃော ဘိဇ္ဇတိ နညထာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ‘‘ပဉ္စဟုပါလိ၊ အာကာရေဟိ သင်္ဃော ဘိဇ္ဇတိ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ကမ္မေန၊ ဥဒ္ဒေသေန၊ ဝေါဟရန္တော၊ အနုဿာဝနေန၊ သလာကဂ္ဂါဟေနာ’’တိ (ပရိ။ ၄၅၈) ဝုတ္တတ္တာ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၅၈) ‘‘ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟီ’’တိ ဝစနတော စ ဣဓ ဣမေဟိ ဒွီဟေဝ ကာရဏေဟိ သင်္ဃဘေဒကထနံ အယုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – နာယုတ္တံ ပုဗ္ဗပယောဂကာရကဝသေန ဝုတ္တတ္တာ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘ကမ္မေနာတိ အပလောကနာဒီသု စတူသု ကမ္မေသု အညတရေန ကမ္မေန။ ဥဒ္ဒေသေနာတိ ပဉ္စသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေသု အညတရေန ဥဒ္ဒေသေန။ ဝေါဟရန္တောတိ ကထယန္တော၊ တာဟိ တာဟိ ဥပပတ္တီဟိ ‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’တိအာဒီနိ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ ဒီပေန္တော။ အနုဿာဝနေနာတိ ‘နနု တုမှေ ဇာနာထ မယှံ ဥစ္စာကုလာ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ၊ ဗဟုဿုတဘာဝဉ္စ၊ မာဒိသော နာမ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ကရေယျာတိ စိတ္တေ ဥပ္ပာဒေတုံ တုမှာကံ ယုတ္တံ၊ ကိံ မယှံ အဝီစိ နီလုပ္ပလဝနမိဝ သီတလော၊ ကိမဟံ အပါယတော န ဘာယာမီ’တိအာဒိနာ နယေန ကဏ္ဏမူလေ ဝစီဘေဒံ ကတွာ အနုဿာဝနေန။ သလာကဂ္ဂါဟေနာတိ ဧဝံ အနုဿာဝေတွာ တေသံ စိတ္တံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ အနိဝတ္တိဓမ္မေ ကတွာ ‘ဂဏှထ ဣမံ သလာက’န္တိ သလာကဂ္ဂါဟေန။

‘‘ဧတ္ထ စ ကမ္မမေဝ၊ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပမာဏံ၊ ဝေါဟာရာနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟာ ပန ပုဗ္ဗဘာဂါ။ အဋ္ဌာရသဝတ္ထုဒီပနဝသေန ဟိ ဝေါဟရန္တေ တတ္ထ ရုစိဇနနတ္ထံ အနုဿာဝေတွာ သလာကာယ ဂဟိတာယပိ အဘိန္နောဝ ဟောတိ သင်္ဃော။ ယဒါ ပန ဧဝံ စတ္တာရော ဝါ အတိရေကေ ဝါ သလာကံ ဂါဟေတွာ အာဝေဏိကံ ကမ္မံ ဝါ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ကရောတိ၊ တဒါ သင်္ဃော ဘိန္နော နာမ ဟောတီ’’တိ (ပရိ။ အဋ္ဌ။ ၄၅၈) –

ဝုတ္တတ္တာ သလာကဂ္ဂါဟကမ္မာနိ ဒွေ ပဓာနကာရဏာနီတိ ဣဓ တာနေဝ ဒဿိတာနိ။

နနု စ သလာကဂ္ဂါဟောပိ သင်္ဃဘေဒဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ဝုတ္တော၊ ဥဒ္ဒေသကမ္မာနေဝ ပဓာနဘာဝေန ဝုတ္တာနိ၊ တသ္မာ ကထမဿ သလာကဂ္ဂါဟဿ ပဓာနကာရဏဘာဝေါတိ? ဝုစ္စတေ – ဥဒ္ဒေသကမ္မာနိပိ သလာကဂ္ဂါဟေ သိဒ္ဓေ အဝဿမ္ဘဝနတော အတ္ထသာဓနပယောဂေန ဝိနာ အသိဒ္ဓါနေဝ ဟောန္တီတိ သော ပဓာနဘာဝေန ဣဓ ဂဟိတော၊ ဥဒ္ဒေသော ပန ပညတ္တကမ္မပုဗ္ဗင်္ဂမတ္တာ ကမ္မေနေဝ သင်္ဂဟိတောတိ ဣဓ ဝိသုံ န ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၉၄၁။ ပယုတ္တာယုတ္တဝါစာယာတိ ပစ္စယုပ္ပာဒနတ္ထာယ ပယုတ္တာ စ သာ သကျပုတ္တိယဘာဝဿ အယုတ္တာ အနနုရူပါ စာတိ ပယုတ္တာယုတ္တာ၊ သာယေဝ ဝါစာတိ ပယုတ္တာယုတ္တဝါစာ၊ တာယ။

၉၄၄။ ယာ ဘိက္ခုနီ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ တဿာ စ ပါဋိဒေသနီယံ သိယာတိ ယောဇနာ။

၉၄၅။ အနာမယောတိ အဂိလာနော။

၉၄၆။ ‘‘ဒသသတာနီ’’တိအာဒိဂါထာယ ရတ္တီနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘သတ’’န္တိ သေသော။ ဆာဒနကိရိယာယ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဒသသတာနိ အာပတ္တိယော ရတ္တီနံ သတံ ဆာဒေတွာတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗယောဇနာယံ –

‘‘ဒသ သတံ ရတ္တိသတံ၊ အာပတ္တိယော ဆာဒယိတွာန၊

ဒသ ရတ္တိယော ဝသိတွာန၊ မုစ္စေယျ ပါရိဝါသိကော’’တိ။ (ပရိ။ ၄၇၇) –

အယံ ပရိဝါရဂါထာပမာဏံ။ ဧကဒိဝသံ သတံသင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိတွာ ဒသဒိဝသေ ဆာဒနဝသေန သတံဒိဝသေ သဟဿသင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိယော ဆာဒယိတွာတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယော ဒသဒိဝသေ သတံ သင်္ဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိတွာ ဒသဒိဝသေ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တေန ရတ္တိသတံ အာပတ္တိသဟဿံ ပဋိစ္ဆာဒိတံ ဟောတီတိ။ ဒသ ရတ္တိယော ဝသိတွာနာတိ ‘‘သဗ္ဗာဝ တာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပဋိစ္ဆန္နာ’’တိ ပရိဝါသံ ယာစိတွာ ဒသ ရတ္တိယော ဝသိတွာတိ အတ္ထော။ မုစ္စေယျ ပါရိဝါသိကောတိ ပရိဝါသံ ဝသန္တော ဘိက္ခု အတ္တနာ ဝသိတဗ္ဗပရိဝါသတော မုစ္စေယျ၊ မုတ္တော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

၉၄၇။ ပါရာဇိကာနိ အဋ္ဌေဝါတိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန။ တေဝီသ ဂရုကာတိ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာ ဘိက္ခုနီနံ ဒသ၊ ဘိက္ခုနီဟိ အသာဓာရဏာ ဘိက္ခူနံ ဆ၊ ဥဘိန္နံ သာဓာရဏာ သတ္တာတိ ဧဝံ တေဝီသ သင်္ဃာဒိသေသာ။

၉၄၈။ ဝုတ္တာနီတိ ယထာဝုတ္တာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ ဒွေစတ္တာလီသ ဟောန္တီတိ ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂါဂတာ တိံသ၊ ဘိက္ခူဟိ အသာဓာရဏာ ဘိက္ခုနီနံ အာဒိတော ဒွါဒသ စာတိ ဒွါစတ္တာလီသ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ။ အဋ္ဌာသီတိသတံ ပါစိတ္တိယာ ပုဗ္ဗေ ဒဿိတာဝ။

၉၄၉။ သုသိက္ခေနာတိ သုဋ္ဌု သိက္ခိတအဓိသီလာဒိတိဝိဓသိက္ခေန ဘဂဝတာ။

၉၅၀။ သုပညေနာတိ သောဘဏာ ဒသဗလစတုဝေသာရဇ္ဇဆအသာဓာရဏာဒယော ပညာ ယဿ သော သုပညော၊ တေန။ ယသဿိနာတိ အဋ္ဌအရိယပုဂ္ဂလသမူဟသင်္ခါတပရိဝါရယသာ စ သဗ္ဗလောကဗျာပကဂုဏဃောသသင်္ခါတကိတ္တိယသာ စ တေန သမန္နာဂတတ္တာ ယသဿိနာ။ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ သတာနိ ဘဝန္တီတိ ယထာဒဿိတဂဏနာယ ပိဏ္ဍဝသေန ပညာသာဓိကာနိ တီဏိ သတာနိ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ သုပညေန ယသဿိနာ ဂေါတမေန ပညတ္တာနိ သဗ္ဗာနိ သိက္ခာပဒါနိ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ သတာနိ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။

၉၅၁။ ဧတေသု သိက္ခာပဒေသု ယော သာရဘူတော ဝိနိစ္ဆယော ဝတ္တဗ္ဗော၊ သော သကလော မယာ သမာသေန သဗ္ဗထာ သဗ္ဗာကာရေန ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။

၉၅၂။ ဣဒံ ဥတ္တရံ နာမ ပကရဏံ။

၉၅၃။ တသ္မာတိ မယာ ဝိစာရေတွာ ဝုတ္တတ္တာဝ။ အတ္ထေတိ ဝစနတ္ထဘာဝတ္ထာဒိဘေဒေ အတ္ထေ ဝါ။ အက္ခရဗန္ဓေ ဝါတိ အက္ခရသင်္ခါတပဒဗန္ဓေ ဝါ။ ဝိညာသဿ ကမေပိ ဝါတိ ဥဒ္ဒေသဝသေန ဂန္ထနိက္ခေပဿ ကမေပိ။ ကင်္ခါ န ကာတဗ္ဗာတိ ‘‘ယထာအဓိပ္ပေတဿ ဣဒံ ဝါစကံ နု ခေါ၊ အဝါစက’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣဒမယုတ္တံ နု ခေါ၊ ယုတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣဒမဓိကံ နု ခေါ၊ ဦန’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣဒမဃဋ္ဋိတက္ကမံ နု ခေါ၊ ဃဋ္ဋိတက္ကမ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣဒံ ဝိရုဒ္ဓသမယံ နု ခေါ၊ အဝိရုဒ္ဓသမယ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣဒံ ဒုရုတ္တံ နု ခေါ၊ သုဝုတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣဒံ သတ္ထကံ နု ခေါ၊ နိရတ္ထက’’န္တိ ဝါ ကင်္ခါ ဝိမတိ ယေန ကေနစိ န ကာတဗ္ဗာ။ ဗဟုမာနတာတိ ‘‘ဝိနယော သံဝရတ္ထာယာ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၃၆၆) နိဒ္ဒိဋ္ဌပယောဇနပရမ္ပရာယ မူလကာရဏတ္တာ မဟတီ သမ္မာနာ ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

၉၅၄။ ယော ဘိက္ခု သဥတ္တရံ ဥတ္တရပကရဏေန သဟိတံ ဝိနယဿဝိနိစ္ဆယံ နာမ ပကရဏံ ဇာနာတိ ဓမ္မတော စေဝ အတ္ထတော စ ဝိနိစ္ဆယတော စ သဗ္ဗထာ အဝဗုဇ္ဈတိ၊ သော ဘိက္ခု အတ္တနာ သိက္ခိတဗ္ဗာယ သိက္ခာယ သဗ္ဗသော ဝိညာတတ္တာ သိက္ခာပကေန အာစရိယေန ဝိနာပိ သိက္ခိတုံ သမတ္ထောတိ။ နိဿယံ ဝိမုဉ္စိတွာတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ နိဿာယ ဝါသံ မုဉ္စိတွာ။ ယထာကာမင်္ဂတော သိယာတိ ယာဒိသာ ယာဒိသာ အတ္တနာ ဂါမိတာ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနာရဟော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

၉၅၅။ နိဿယံ ဒါတုကာမေန။ သဟ ဝိဘင်္ဂေန သဝိဘင်္ဂံ။ သဟ မာတိကာယ သမာတိကံ။ ဣဒံ သဥတ္တရံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယပကရဏံ သုဋ္ဌု ဝါစုဂ္ဂတံ ကတွာ ဂန္ထတော သုဋ္ဌု ပဂုဏံ ဝါစုဂ္ဂတံ ကတွာ အတ္ထတော၊ ဝိနိစ္ဆယတော စ သမ္မာ ဇာနိတွာ ဧဝံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

၉၅၆-၇။ ယော ဘိက္ခု ဣမံ သဥတ္တရံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယပကရဏံ ဝါစာယ ပဌတိ၊ မနသာ စိန္တေတိ၊ အညေဟိ ဝုစ္စမာနံ သုဏာတိ၊ အတ္ထံ ပရိပုစ္ဆတိ၊ ပရံ ဝါစေတိ၊ နိစ္စံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတိ ယထာပရိပုစ္ဆိတမတ္ထံ ဟေတုဥဒါဟရဏပဝတ္တိဝသေန ဥပဂန္တွာ သမန္တတော ဣက္ခတိ ပညာယ နိယမေတိ ဝဝတ္ထပေတိ၊ တဿ ပန ဘိက္ခုဿ ဝိနယနိဿိတာ သဗ္ဗေဝ အတ္ထာ အာပတ္တာနာပတ္တိကပ္ပိယာကပ္ပိယာဒိပဘေဒါ သဗ္ဗေ အတ္ထာ ဟတ္ထေ အာမလကံ ဝိယ ကရတလေ အမလမဏိရတနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ ပါကဋာ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။ နတ္ထိ ဧတဿ မလန္တိ အမလံ၊ အမလမေဝ အာမလကန္တိ မဏိရတနံ ဝုစ္စတိ။

၉၅၈။ နတ္ထိ ဧတေသံ ဗုဒ္ဓီတိ အဗုဒ္ဓီ၊ အဗုဒ္ဓီ စ တေ ဇနာ စာတိ အဗုဒ္ဓိဇနာ၊ အဗုဒ္ဓိဇနာနံ သာရံ အဝသာရံ ဩသီဒနံ ဒဒါတိ အာဒဒါတိ ကရောတီတိ အဗုဒ္ဓိဇနသာရဒံ၊ ဗုဒ္ဓိဝိရဟိတာနံ အဂါဓံ ဂမ္ဘီရံ။ တေဟိ အလဒ္ဓပတိဋ္ဌံ အမတသာဂရံ သဒ္ဒတ္ထရသာမတဿ၊ နိဗ္ဗာနာမတဿ ဝါ ပဋိလာဘကာရဏတ္တာ သာဂရသဒိသံ ပရမံ ဥတ္တမံ ဣမံ ဥတ္တရံ သာဂရံ အာသန္နပစ္စက္ခံ ဥတ္တရပကရဏသင်္ခါတံ သမုဒ္ဒသာဂရံ သာရဒေါ ဟုတွာ ဥတ္တရံ ဥတ္တရန္တော ပရိယောသာပေန္တော နရော ဘိက္ခု ဟိ ယသ္မာ ဝိနယပါရဂေါ ဝိနယပိဋကဿ ပရိယန္တံ ဂတော ဟုတွာ ပါရဂေါ ပါရံ သံသာရဿ ပါရသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆန္တော သိယာ ဘဝေယျာတိ ယောဇနာ။

၉၅၉။ အတောတိ တသ္မာဒေဝ ကာရဏာ အဝပူရတောရတော ပါပပူရတော နိရာသင်္ကတာယ ဩရတော နိဝတ္တော ပါပဘီရုကော နရော တမံ ဝိဓူယ ပါပဘီရုကတာယ ဧဝ စိတ္တပရိယုဋ္ဌာနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကံ မောဟန္ဓကာရံ တဒင်္ဂပဟာနဝသေန ဝိဓမေတွာ။ သဗ္ဗင်္ဂဏကမ္မဒံ သဗ္ဗေသံ ရာဂါဒီနံ အင်္ဂဏာနံ ကမ္မံ တဒင်္ဂါဒိပဟာနံ ဒဒါတိ အာဝဟတီတိ ‘‘သဗ္ဗင်္ဂဏကမ္မဒ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ သုခဿ ပဒံ လောကိယလောကုတ္တရဿ သုခဿ ကာရဏံ ဂုဏသံဟိတံ သီလာဒီဟိ အတ္ထဘူတေဟိ ဂုဏေဟိ သံဟိတံ ယုတ္တံ ဂုဏပ္ပကာသကံ ဟိတံ အမတောသဓံ ဝိယ သဗ္ဗဒေါသသဗ္ဗဗျာဓိရဟိတတာယ အဇရာအမတာဒိဂုဏာဝဟတ္တာ ဟိတံ ဣမံ ဥတ္တရံ နာမ ပကရဏံ သက္ကစ္စံ အာဒရော ဟုတွာ နိစ္စံ သတတံ သိက္ခေ ‘‘ဧဝံ ပရိစယန္တံ ကရောမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကန္တေန ယထာဝုတ္တပယောဇနသာဓနယောဂ္ဂံ ကတွာ အဇ္ဈေနာဒိဝသေန သိက္ခေယျ ဧဝ၊ န အဇ္ဈုပေက္ခကော ဘဝေယျာတိ ယောဇနာ။

၉၆၀။ ပဋုဘာဝကရေ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလပူရဏေ၊ သာသနပစ္စတ္ထိကာဘိဘဝနေ စ ပဋုဘာဝံ ဆေကတ္တံ ဝေသာရဇ္ဇံ ကရောတိ အတ္တာနံ ဓာရေန္တာနံ လဇ္ဇိပုဂ္ဂလာနန္တိ ပဋုဘာဝကရေ ပရမေ တတောယေဝ ဥတ္တမေ ပိဋကေ ဝိနယပိဋကေ ပဋုတံ ပါဋဝံ ပညာကောသလ္လံ အဘိပတ္ထယန္တေန ပဋုနာ ယတိနာ နိမ္မလပ္ပဝတ္တိကေန ပဋုနာ ဝိဓိနာ ဆေကေန သာရေန ဝိဓာနေန ဣဒံ သဥတ္တရံ ဝိနယဝိနိစ္ဆယပကရဏံ သတတံ နိရန္တရံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗံ ဥဂ္ဂဟဏဓာရဏပရိပုစ္ဆာစိန္တနာဒိဝသေန သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

ဣတိ ဥတ္တရေ လီနတ္ထပကာသနိယာ

သဗ္ဗသင်္ကလနနယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

၉၆၁-၃။ မဟေသိနော တိဝိဓဿာပိ သာသနဿ သုစိရဋ္ဌိတိကာမေန အတိစိရကာလပ္ပဝတ္တိံ ဣစ္ဆန္တေန ဓီမတာ ပသတ္ထတရဉာဏေန သုဒ္ဓစိတ္တေန လာဘသက္ကာရနိရပေက္ခတာယ ပရိသုဒ္ဓဇ္ဈာသယေန ဗုဒ္ဓဒတ္တေန ဗုဒ္ဓဒတ္တာဘိဓာနေန အာစရိယဝရေန ရစိတော။

ပဇ္ဇဝသေန ဂန္ထတော၊ အတ္ထတော စေဝ ပရမုတ္တရော ဥတ္တရော ဝိနိစ္ဆယော အန္တရာယံ အန္တရေန အဇ္ဈတ္တိကံ၊ ဗာဟိရံ ဝါ အန္တရာယံ ဝိနာ ယထာ သိဒ္ဓိံ ဥပါဂတော ပရိနိဋ္ဌာနံ ပတ္တော၊ တထာ သတ္တာနံ ဓမ္မသံယုတာ ကုသလူပသံဟိတာ သင်္ကပ္ပာ မနောရထာ သိဇ္ဈန္တု အန္တရာယံ ဝိနာ နိပ္ပဇ္ဇန္တု၊ ဧတေန ဥတ္တရဝိနိစ္ဆယရစနာမယေန မဟတာ ပုညောဒယေန စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ ဇနံ ရဉ္ဇေတီတိ ‘‘ရာဇာ’’တိ သင်္ခံ ဂတော မဟီပါလော မဟိံ ပထဝိသန္နိဿိတံ ဇနကာယံ သမ္မာ ဉာယေန ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေန္တော ပါလေတု။ ဒေဝေါ ပဇ္ဇုန္နော ကာလေ ထာဝရဇင်္ဂမာနံ ဥပယောဂါရဟကာလေ သမ္မာ ပဝဿတု အဝုဋ္ဌိအတိဝုဋ္ဌိကံ အကတွာ သမ္မာ ပဝစ္ဆတု။

၉၆၄။ သေလိန္ဒော သိနေရုပဗ္ဗတရာဇာ ယာဝ တိဋ္ဌတိ ယာဝ လောကေ ပဝတ္တတိ၊ စန္ဒော သကလဇနပဒနယနသာယနော ယာဝ ဝိရောစတိ ယာဝ အတ္တနော သဘာဝံ ဇောတေတိ၊ တာဝ ယသဿိနော ဂေါတမဿ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သဒ္ဓမ္မော ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဝသေန တိဝိဓော သဒ္ဓမ္မော တိဋ္ဌတု ပဝတ္တတု။

၉၆၅။ သီဟာဒီနံ၊ ဒါဟာဒီနဉ္စ ဗာဟိရဇ္ဈတ္တိကာနံ ပရိဿယာနံ ခမနံ သဟနံ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တနံ ခန္တိ။ သောရစ္စန္တိ သောဘနေ ရတောတိ သုရတော၊ သုရတဿ ဘာဝေါ သောရစ္စံ။ သုန္ဒရံ အခဏ္ဍတာဒိဂုဏသမန္နာဂတံ သီလံ အဿာတိ သုသီလော။ သုသီလဿ ဘာဝေါ။

နိဂမနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥတ္တရဝိနိစ္ဆယဋီကာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနီ နာမ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာ၊

လီနတ္ထပကာသနီ နာမ ဥတ္တရဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာ စ

သမတ္တာ။

ပစ္ဆာ ဌပိတဂါထာယော

ထေရေန ထိရစိတ္တေန၊ သာသနုဇ္ဇောတနတ္ထိနာ၊

ပုညဝါ ဉာဏဝါ သီလီ၊ သုဟဇ္ဇော မုဒုကော တထာ။

ယော သီဟဠာရိမဒ္ဒေသု၊ စန္ဒိမာ သူရိယော ဝိယ၊

ပါကဋော သီဝလိတ္ထေရော၊ မဟာတေဇော မဟာယသော။

တေန နီတာ သီဟဠာ ယာ၊ ဣဓ ပတ္တာ သုဓီမတာ၊

ဧသာ သံဝဏ္ဏနာ သီဟ-ဠက္ခရေန သုလိက္ခိတာ။

ရေဝတော ဣတိ နာမေန၊ ထေရေန ထိရစေတသာ၊

အရိမဒ္ဒိကေ ရက္ခန္တေန၊ ပရိဝတ္တေတွာန သာဓုကံ။

လိခါပိတာ ဟိတတ္ထာယ၊ ဘိက္ခူနံ အရိမဒ္ဒိကေ၊

ဧသာ သံဝဏ္ဏနာ သုဋ္ဌု၊ သန္နိဋ္ဌာနမုပါဂတာ၊

တထေဝ သဗ္ဗသတ္တာနံ၊ သဗ္ဗတ္ထော စ သမိဇ္ဈတူတိ။